Budowa i praca mięśni

Opracowała Magdalena Osiadło

Układ mięśniowy człowieka
Składa się z 650
mięśni
Ich masa stanowi
około:

30-40% masy
kobiet

40-50% masy
mężczyzn
 Niektóre mięśnie człowieka:
1. m. piersiowy większy
2. m. dwugłowy (biceps)
11
1
7 3. m. brzucha
2 4. m. pośladkowy wielki
22 8 (ok. 1 kg !)
3
5. m. najdłuższy uda
4 (krawiecki)
6. m. brzuchate łydki
5 (bliźniacze)

7. m. trójgłowy
6
8. m. najszerszy grzbietu
Antagonistyczne działanie mięśni:

Mięśnie mają zdolność do aktywnego kurczenia się.

Ich rozkurcz jest aktem biernym – wymaga skurczu innego
mięśnia.
Wyróżniamy dwie grupy czynnościowe mięśni: zginacze
(przywodziciele) i prostowniki (odwodziciele).
Mięśnie wykonujące przeciwstawną czynność nazywamy
antagonistycznymi.
Typy mięśni szkieletowych

1. m. prosty
2. m. dwubrzuścowy
3. m. płaski
4. m. wrzecionowaty
5. m. pierzasty
6. m. półpierzasty
7. m. dwugłowy
Budowa mięśnia dwugłowego

dwa ścięgna –
umożliwiają przyczep
mięśnia do kości

brzusiec –
zbudowany z tkanki mięśniowej

ścięgno –
zbudowane
z tkanki łącznej włóknistej
Budowa anatomiczna mięśnia

Tkanka łączna wytwarzana na powierzchni mięśnia zwana jest omięsną.

W 1 mm3 mięśnia znajduje się 2000 naczyń krwionośnych włosowatych.
 Budowa włókna mięśniowego
włókno mięśniowe
Komórka mięśnia poprzecznie
prążkowanego (włókno
miofibryle mięśniowe) zbudowana jest z:
- błony komórkowej (sarkolema)
sarkomer - licznych jąder
- cytoplazmy (sarkoplazma)
- włókienek kurczliwych
(miofibryli).

Miofibryle wykazują poprzeczne

prążkowanie.

Podstawową jednostką
budulcową miofibryli jest
sarkomer.

Sarkomer składa się z włókienek

białkowych: aktynowych i
miozyna aktyna miozynowych
 Mechanizm skurczu
sarkomer

miozyna aktyna
Skracanie się miofibryli
jest wynikiem interakcji
białek kurczliwych:
aktyny i miozyny.

Nici aktyny przesuwają się

w kierunku środka
sarkomeru bez zmiany
długości jej włókien
ATP ADP (ślizgowa teoria skurczu).
E
W procesie tym zużywana
jest energia, którą
dostarcza rozkład ATP.
ATP → ADP + Pi + energia
skurcz sarkomeru
 Źródła energii wykorzystywanej do
pracy mięśniowej

1. Wysiłki
fosfokreatyna kreatyna trwające kilka
sekund

- Zasoby komórkowe ATP

zawierają zasoby energii
wystarczające jedynie na kilka
ADP ATP pobudzeń.

- Najszybsza resynteza ATP

odbywa się kosztem rozkładu
fosfokreatyny i starcza na
Przemiana beztlenowa kilka sekund pracy.
 Źródła energii wykorzystywanej do
pracy mięśniowej

2. Wysiłki trwające
glukoza kwas mlekowy do 60 sekund

- Glukoza magazynowana jest w

tkance mięśniowej w postaci
glikogenu.

- Gromadzenie się kwasu

mlekowego powoduje silne
zakwaszenie środowiska tkanki
2 ADP 2 ATP mięśniowej (charakterystyczny
skurcz lub ból).
Działanie szlaku ustaje.

- Kwas mlekowy przenika do krwi i

jest transportowany do wątroby,
gdzie ulega przemianie w glukozę
Przemiana beztlenowa (glikoneogeneza).
 Źródła energii wykorzystywanej do
pracy mięśniowej

3. Wysiłki trwające
glukoza CO2 + H2O do 60 minut
- Produkty końcowe tej przemiany
nie zmieniają pH środowiska.

- Czynnikiem ograniczającym pracę

w tym trybie jest szybkość
dostarczania tlenu do mięśni.

36 ADP 36 ATP - Źródłem tlenu jest:

mioglobina – białko mięśniowe
magazynujące tlen;
hemoglobina – białko czerwonych
krwinek krwi transportujące tlen
Przemiana tlenowa
 Źródła energii wykorzystywanej do
pracy mięśniowej

4. Wysiłki trwające
Kwas tłuszczowy CO2 + H2O ponad 60 minut
- Zasoby kwasów tłuszczowych w
organizmie są ogromne.

- Jest to najwolniejszy z
przedstawionych szlaków
metabolicznych.
Czynnikiem ograniczającym tę
129 ADP 129 ATP przemianę jest szybkość
transportu kwasów tłuszczowych z
krwi do komórek mięśniowych.

- Czynnikiem ograniczającym
długość pracy mięśni w tym trybie
Przemiana tlenowa są inne układy niezdolne do
długotrwałego funkcjonowania
(np. układ nerwowy).
 Zestawienie przemian
produkujących ATP w mięśniach
PRZEMIANY BEZTLENOWE

fosfokreatyna + ADP → kreatyna + ATP

Glukoza + 2 ADP + 2P → 2 kwas mlekowy + 2 ATP

PRZEMIANY TLENOWE

Glukoza + 6 O2 + 36 ADP + 36 P → 6 CO2 +6 H2O + 36 ATP

kwas tłuszczowy (C16) + 23 O2 +129 ADP +129 P →

→ 16 CO2 +16 H2O + 129 ATP
 Przykłady aktywności wykorzystujących
różne szlaki metaboliczne
typ przemiany
przykłady
– rozkładu:
beztlenowy skok, cios, unik, nagły zwrot
fosfokreatyny ciała
beztlenowy krótkotrwała ucieczka lub
glukozy pogoń; bieg 100 m
tlenowy godzinny intensywny marsz
glukozy bieg na 1500 m
beztlenowy wielogodzinny marsz; bieg
kw.tłuszowego maratoński
Porównanie typów komórek mięśni
szkieletowych

właściwości mięśnie szybkie mięśnie wolne

skurcz 30 ms 80 ms
aktywność ATP-azy dwukrotnie większa dwukrotnie mniejsza
naczynia włosowate rzadsza sieć gęstsza sieć
mitochondria mniej więcej
mioglobina mniej więcej
barwa białe czerwone
typ przemian beztlenowe tlenowe
długość pracy krótsza dłuższa
 Struktura mięśni u różnych grup
sportowców
zawartość % włókien wolnych
grupa badana
m. czworogłowy
m. naramienny
uda

nie wytrenowani 46 36

kolarze 51 61

kajakarze 58 61

pływacy 74 58

biegacze przełajowi 63 69
 Literatura
J.Duszyński, A. Kozłowska-Rajewicz, G.
Wojciechowska; Biologia – zakres
podstawowy;WS PWN; W-wa 2002
J. Kawiak, J. Mirecka, M. Olszewska, J. Warchoł;
Podstawy cytofizjologii; PWN; W-wa 1985
K. Sembrat; Histologia porównawcza zwierząt;
PWN; W-wa 1981
B. Gołąb, W.Z. Traczyk; Anatomia i fizjologia
człowieka; PZWL; W-wa 1986
S. Kozłowski, K. Nazar; Wprowadzenie do
fizjologii klinicznej; PZWL; W-wa 1999
Mała Encyklopedia PWN; W-wa 1970
Nowa Encyklopedia Powszechna PWN; W-wa 1997
Dr E.G. de Bernabe Ortega; Atlas Anatomii; WiŻ;
W-wa 1991
A. Stevens, J. Lowe; Histologia człowieka; PZWL i
WMSV; 2000
Budowa i praca mięśni
- koniec -

Dziękuję za uwagę!