UNIKAJĄCE ZABURZENIA

OSOBOWOŚCI

AUTOR: Magda Prokopiuk

WPROWADZENIE
Osobowość unikająca (lękliwa)- (łac. personalitas anxifera, ang. avoidant
personality) – zaburzenie osobowości, w którym na pierwszy plan
wysuwają się trudności w kontaktach społecznych i unikanie ich (skrajna
introwersja) oraz zaniżona, nieprawidłowa samoocena.
Osoby dotknięte tym zaburzeniem wykazują postawę unikającą wobec
ludzi, ryzykownych sytuacji i wyzwań, popadają w społeczną izolację.
Wynika to z nadmiernej wrażliwości, zwłaszcza z nieradzenia sobie z
przejawami odrzucenia, upokorzenia lub poczuciem wstydu. Unikanie
związków z innymi ludźmi jest konsekwencją przewidywania, że zostanie
się upokorzonym lub odrzuconym; jedynie przejawy bezwarunkowej
akceptacji umożliwiają nawiązanie bliższych relacji interpersonalnych.
PRZYCZYNY
Nie ma jednoznacznej przyczyny powstawania tego zaburzenia. Jako
dwóch głównych „winowajców” wskazywane są czynniki genetyczne
oraz środowiskowe.
Świadomość, że często zaburzenie to powtarza się w konkretnych
rodzinach, wskazuje na możliwość dziedziczenia genów
odpowiedzialnych za to schorzenie. Odrzucenie ze strony bliskich
również może być odpowiedzialne za „wyzwolenie” genu do działania.
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ICD-10
Aby osobowość mogła być zakwalifikowana jako unikająca, konieczne jest spełnienie ogólnych kryteriów
zaburzeń osobowości i dodatkowo co najmniej cztery z następujących:
• stałe napięcie i niepokój,
• koncentracja na krytyce,
• niechęć do wchodzenia w związki,
• ograniczony styl życia – zapewnianie sobie fizycznego bezpieczeństwa,
• unikanie kontaktów społecznych z obawy przed krytyką, brakiem akceptacji, odrzuceniem.
• poczuciem społecznego nieprzystawania, indywidualnej nieatrakcyjności lub niższości w stosunku do innych
osób;
• nadmierną koncentracją na byciu krytykowanym lub odrzucanym w sytuacjach społecznych;
• ograniczonym stylem życia z powodu zapewniania sobie fizycznego bezpieczeństwa;
• unikaniem kontaktów społecznych lub zawodowych, które pociągają za sobą istotny kontakt z ludźmi, z
powodu obawy przed krytyką, nieakceptacją lub odrzuceniem; Towarzyszącą cechą może być nadwrażliwość
na krytykę i odrzucenie.
LECZENIE
W wypadku tej grupy, najczęściej wykorzystywane są: różne typy terapii
behawioralnej i poznawczo-behawioralnej, krótkoterminowe formy terapii
psychodynamicznych oraz trening umiejętności społecznych i interpersonalnych.
Terapia rodzinna może również okazać się przydatna, ponieważ członkowie rodziny
rozumieją stan i mogą zapewnić wspierające środowisko, które promuje
podejmowanie zdrowego ryzyka.
Istnieje niewiele badań wykazujących skuteczność leków w leczeniu osobowości
unikającej. Czasami w leczeniu objawów osobowości unikającej lub objawów
współwystępujących zaburzeń można stosować leki. Leczenie zazwyczaj obejmuje
leki przeciwdepresyjne (tj. selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny) i
leki przeciwlękowe.
CIEKAWOSTKI
 „Ja po prostu wiem, że nie można mnie lubić”
Osoby z unikającym zaburzeniem osobowości żyją w przekonaniu, że nie są tak
dobre, atrakcyjne, kompetentne czy interesujące jak inni ludzie. Cechuje ich
poczucie niższości, zahamowanie społeczne i nadmierna wrażliwość na krytykę.
 Doświadczenia wczesnego dzieciństwa mogą być powiązane z rozwojem AVPD.
Badania sugerują, że dzieci, które postrzegają swoich opiekunów jako
pozbawionych czułości i/lub doświadczają odrzucenia przez nich, mogą być
narażone na większe ryzyko rozwoju osobowości unikającej. Podobnie jest z
dziećmi, które doświadczają znęcania się i zaniedbywania ze strony opiekunów.
 Około 2,5 proc. populacji może kwalifikować się do diagnozy osobowości
unikającej. Jest to choroba przewlekła, która w równym stopniu dotyka zarówno
mężczyzn jak i kobiety.