|






 

Jakub Tota
kl. Ig
 ! 

 otodetektory
 otoemitery

 Transoptory

 Światłowody
 



 otorezystor
 otodioda

 otoogniwo

 ototranzystor

 ototyrystor

 otokomórka

 otopowielacz
 




 ioda LE
 Lasery półprzewodnikowe

 Lampy

 Luminofory

 Wskaźniki
 R


otoodbiorniki możemy sprzęgać z diodami

elektroluminescencyjnymi w celu przesłania sygnałów na drodze
optycznej. W ten sposób uzyskujemy przekazywanie sygnałów
z jednego układu do drugiego, przy galwanicznym odseparowaniu
tych układów. Tak powstały przyrząd nazywamy m
m 
ºdioda i fotodetektor w różnych obudowach) lub 

m m 
 ºdioda i fotodetektor w jednej obudowie).
Transoptor jest półprzewodnikowym elementem
optoelektronicznym, składającym się z co najmniej jednego
fotoemitera i co najmniej jednego fotodetektora, umieszczonych
we wspólnej obudowie.
Transoptor może być:
 
m è transmisja promieniowania między diodą
i fotodetektorem następuje za pomocą światłowodu,
 m
m è transmisja promieniowania między diodą
i fotodetektorem następuje w powietrzu.
Transoptor pozwala przesyłać sygnały elektryczne z wejścia na
wyjście bez połączeń galwanicznych obwodów wejściowego
i wyjściowego. Pracuje w zakresie podczerwieni.
 R


W produkcji są także transoptory otwarte:   i 

 
W m
m

  
 promieniowanie wysyłane przez
fotoemiter ulega odbiciu od przedmiotu zewnętrznego i powraca do
fotodetektora.
W m
m


 
 strumień promieniowania może być
przerwany mechanicznie przez przedmiot wkładany w szczelinę między
fotodetektorem a fotoemiterem.

Transoptory stosuje się:

 do galwanicznego rozdzielania obwodów, np. w technice wysokich napięć,
 w technice pomiarowej i automatyce,
 w sprzęcie komputerowym,
 w sprzęcie telekomunikacyjnym.

W układach sygnalizacyjnych i zabezpieczających są stosowane jako:

 wyłączniki krańcowe,
 czujniki otworów,
 czujniki położenia,
 wskaźniki poziomu cieczy.
 R


6udowa transoptora
1. otoemiter
2. otodetektor
3. Światłowód
4. Obudowa
 J  
Światłowód to struktura
prowadząca fale
elektromagnetyczne
o częstotliwościach optycznych.
Popularne rodzaje światłowodów
to światłowody włókniste
ºnajczęściej - błędnie - określane
po prostu jako światłowody),
światłowody warstwowe
i światłowody paskowe.
Światłowody są wykorzystywane
jako elementy urządzeń
optoelektronicznych, składniki
optycznych układów
zintegrowanych lub do transmisji
sygnałów na duże odległości, jak
również do celów
oświetleniowych.
 



m m jest elementem światłoczułym. Jego

rezystancja zmienia się pod wpływem padającego
promieniowania i nie zależy od kierunku przyłożonego
napięcia, podobnie jak rezystancja zwykłego rezystora.
Oświetlenie fotorezystora powoduje zwiększenie
przepływającego prądu ºzmniejsza się jego rezystancja).
Prąd będący różnicą całkowitego prądu płynącego przez
fotorezystor i prądu ciemnego ºprąd płynący przez
fotorezystor przy braku oświetlenia) nazywamy  

.
m m 
.
otorezystory wykonuje się z materiałów
półprzewodnikowych takich jak: 
,
, 
,

,  ,
, 


,,

 jak również z półprzewodników domieszkowanych.
Wadą fotorezystora jest wrażliwość temperaturowa.
 



otorezystory wykonuje się najczęściej w postaci cienkich

półprzewodnikowych warstw monokrystalicznych lub
polikrystalicznych naniesionych izolacyjne np. szklane
podłoże º
). Materiał światłoczuły rozdzielają dwie
º
).
metalowe elektrody mające wyprowadzenia. Elektrody te
często mają kształt grzebieniowy º
). Nad powierzchnią
º
).
światłoczułą umieszcza się okienko i zamyka w obudowie,
chroniącej przed uszkodzeniami, a niekiedy umożliwiającej
pracę w obniżonej temperaturze.
a) b)
 



e względu na dużą czułość i prosty układ pomiarowy,

fotorezystory wykorzystuje się do:

 pomiaru temperatury i ostrzegania w systemach

przeciwpożarowych,
 wykrywania zanieczyszczeń rzek i zbiorników wodnych,
 detekcji strat ciepła przez izolację termiczną budynków,
 badania zasobów ziemi z samolotów i satelitów,
 celów wojskowych.
 
m
jest zbudowana podobnie jak zwykła dioda
krzemowa.
Różnica jest w obudowie, gdyż znajduje się tam soczewka
płaska lub wypukła, umożliwiająca oświetlenie jednego
z obszarów złącza. otodiody wykonuje się z krzemu lub
arsenku galu.
otodiodę można traktować jako źródło prądu o wydajności
zależnej od natężenia oświetlenia.
otodiodę polaryzuje się zaporowo zewnętrznym źródłem
napięcia. Pod wpływem oświetlenia przez fotodiodę płynie
prąd wsteczny, który zwiększa się ze wzrostem oświetlenia.
Przy braku oświetlenia przez fotodiodę płynie niewielki
ciemny prąd wsteczny — wywołany generacją termiczną
nośników. Prąd ten narasta liniowo wraz ze wzrostem
wartości napięcia wstecznego.
 

m
m::

m
m

 w urządzeniach komutacji optycznej,

 w układach zdalnego sterowania,
 w szybkich przetwornikach analogowo-
analogowo-cyfrowych,
 w układach pomiarowych wielkości elektrycznych
i nieelektrycznych, np. do pomiaru wymiarów, odległości,
stężeń i zanieczyszczeń roztworów, częstotliwości
i amplitudy drgań, naprężeń itp.
 
!

m m

 



m
 r
   10 è 00V,

  1 è 100nA,


 
 —
 



 


   0,3 è 1A/W,



mm 

   10 è 100nA/lx

Istotną zaletą fotodiody jest duża częstotliwość pracy. Mogą

one przetwarzać sygnały świetlne o częstotliwości do
kilkudziesięciu MHz.
Natomiast wadą jest dość silna zależność prądu fotodiody
od temperatury.
 
Przy oświetleniu fotodiody
w pobliżu jej powierzchni są
generowane pary nośników dziura-
dziura-
elektron. Obszar ładunku
przestrzennego i związana z nim
bariera potencjału uniemożliwiają
przepływ nośników
większościowych, natomiast nośniki
mniejszościowe ºtj. dziury
w obszarze V i elektrony
w obszarze ) dyfundują do
obszaru ładunku przestrzennego,
są przyspieszane i pokonują złącze.
Przez złącze płynie dodatkowy prąd
fotoelektryczny —
—..
 
 

mm
m  nazywamy element półprzewodnikowy

z dwoma złączami 
V. ziała tak samo jak tranzystor z tą
różnicą, że prąd kolektora nie zależy od prądu bazy, lecz od
natężenia promieniowania oświetlającego obszar bazy.
Oświetlenie wpływa na rezystancję obszaru emiter-
emiter-baza.
Wykorzystuje się tu zjawisko fotoelektryczne wewnętrzne, tj.
zjawisko fotoprzewodnictwa.

m 
m polega na zwiększaniu przewodnictwa
elektrycznego pod wpływem energii promienistej powodującej
jonizacje atomów w danym ciele, wskutek czego zwiększa się
liczba swobodnych elektronów powstających w tym ciele.

ototranzystor jest detektorem o czułości wielokrotnie większej

niż czułość fotodiody, ponieważ prąd wytworzony pod wpływem
promieniowania ulega dodatkowemu wzmocnieniu.
ototranzystory wykonuje się najczęściej z krzemu.

 

asada działania
 
 

W fototranzystorach końcówka może być wyprowadzona na

zewnątrz obudowy lub nie, dlatego też fototranzystor może
pracować jako:
 fotoogniwo, wykorzystuje się tu złącze kolektor-
kolektor-baza º
),
º
),
 fotodioda, wykorzystane jest tu złącze kolektor-
kolektor-baza przy
polaryzacji zaporowej º
),
º
),
 fototranzystor bez wyprowadzonej końcówki bazy w tym
przypadku pracuje jako normalny fototranzystor º
),
º
),
 fototranzystor z wyprowadzoną końcówką bazy è można go
niezależnie sterować optycznie i elektrycznie º
º
 ).
a) b) c) d)
 
 

harakterystyka prądowo è
napięciowa. Jest ona identyczna
z kształtem konwencjonalnego
tranzystora. e wzrostem
temperatury złącza zwiększa się
prąd ciemny i prąd
fotoelektryczny. Wartość prądu
ciemnego zależy od napięcia r
r..

ototranzystory znalazły duże

zastosowanie. Głównymi
obszarami zastosowania są układy
automatyki i zdalnego sterowania,
układy pomiarowe wielkości
elektrycznych i nieelektrycznych,
przetworniki analogowo è cyfrowe,
układy łączy optoelektronicznych,
czytniki taśm i kart kodowych itp.
  
 Ogniwo fotoelektryczne ºfotoogniwo) jest elementem ze
złączem PN, w którym pod wpływem promieniowania
powstaje napięcie fotoelektryczne Up
 otogniwo jest przetwornikiem generacyjnym. Nie wymaga
więc żadnej polaryzacji napięciem zewnętrznym.
 otoogniwo dzieli się na dwie podgrupy: fotoogniwa
pomiarowe ºźródła sygnałów sterowane promieniowaniem,
stosowane np.. o pomiarów mocy promieniowania
emitowanego przez źródła żarowe, lasery, diody
elektroluminescencyjne) i fotoogniwa zasilające ºstosowane
głównie jako baterie słoneczne), których parametry
optymalizuje się w celu otrzymania dużej wyjściowej mocy
elektrycznej ºz baterii słonecznej o powierzchni 1m2 można
otrzymać 100 W mocy elektrycznej).
 


nazywamy tyrystor umieszczony

mm m nazywamy
w specjalnej obudowie, umożliwiającej oddziaływanie
promieniowania świetlnego na jego przełączanie ze stanu
blokowania do przewodzenia.

Im większe jest napięcie anoda è katoda fototyrystora, tym

moc promieniowania potrzebna do przełączenia jest
mniejsza. Istotną cechą fototyrystora jest to, że po
przełączeniu w stan przewodzenia, utrzymuje się w nim
nawet po zaniku impulsu świetlnego.
Wykonywane są głównie z krzemu i wykorzystywane jako,
np. fotoelektryczne przekaźniki.
 


Oymbole graficzne tyrystora:

  

To urządzenie, którego zasadniczą częścią jest fotoelement.
Prąd płynący przez fotokomórkę zależy od ilości
promieniowania elektromagnetycznego ºnp. światła)
padającego na fotokatodę.
Otosowana w układach automatyki przemysłowej,
zabezpieczeniach przed kradzieżami.

Pierwsza fotokomórka została zastosowana jako czujnik

w mechanizmie automatycznego otwierania drzwi w 1931
roku. Użyto jej w restauracji w UOA, a dokładnie
zamontowana była w drzwiach obrotowych pomiędzy
kuchnią, a salą jadalną. Nazywana była Ämagiczne oko".
  

Rodzaj lampy próżniowej, detektor światła, stanowi
rozwinięcie fotodiody próżniowej. Podobnie jak fotodioda
zawiera fotokatodę i anodę, jednak pomiędzy nimi znajduje
się co najmniej jeden stopień wzmacniający w postaci
katody wtórnej nazywaną w fotopowielaczach dynodą.
Elektron wyemitowany z fotokatody pada najpierw na
dynodę, gdzie wybija elektrony wtórne które są następnie
przyciągane przez anodę lub następną dynodę. W typowych
lampach jedna dynoda daje trzy lub czterokrotne
powielenie, a ilość stopni powielających wynosi od kilku do
kilkunastu.
  

zięki takiej konstrukcji fotopowielacze
osiągają bardzo duże czułości, rzędu
1000 A/lm ºamperów na lumen) przy
znikomych szumach - powielanie
elektronów na dynodach daje
wzmocnienie praktycznie bezszumne.
Ponieważ fotopowielacz jest elementem
całkowicie elektronowym, jest bardzo
szybki, jego czasy reakcji są rzędu
kilkudziesięciu nanosekund. zułość
fotopowielacza jest limitowana głównie
prądem ciemnym, dzięki
'bezszumnemu' wzmocnieniu szumy
praktycznie nie przeszkadzają.
zięki swoim zaletom fotopowielacze
często znajdują zastosowanie w
aparaturze pomiarowej
 |
ioda LE to element półprzewodnikowy przetwarzający
energię elektryczną w energię promieniowania widzialnego
lub podczerwonego.
LE è ¦

 V
  

 Intensywność świecenia zależy od wartości

doprowadzonego napięcia.
 6arwy diod zależą od półprzewodnika, np. niebieskie z
azotku galu, czerwone z fosforku galu.
 Produkowane są następujące kolory diod: białe, czerwone,
pomarańczowe, zielone, żółte, niebieskie, ultrafioletowe.
 iody LE włącza się w układ w kierunku przewodzenia,
należy pamiętać o rezytsorze ograniczającym duże prądy.

†
 |
asada działania:
przy polaryzacji diody LE ºzłącza
PN) w kierunku przewodzenia,
elektrony z obszaru N z pasma
przewodnictwa przechodzą do
obszaru P rekombinując
z dziurami w paśmie
podstawowym.
Takie przejście z wyższego
poziomu energetycznego do
niższego powoduje wydzielenie
energii promieniowania.
 |
Xażda dioda LE posiada swoją
wartość napięcia przewodzenia,
od którego zaczyna emitować
energię promieniowania.
Napięcie to możemy zmierzyć
budując układ pomiarowy
z poprawnie mierzonym
napięciem podłączając katodę
diody do bieguna ujemnego,
a anodę do bieguna dodatniego
zasilacza. Również pamiętać
należy o odpowiednio dobranym
rezystorze.

harakterystyka prądowo-
prądowo-
napięciowa diody LE
 |
astosowanie:

ioda LE emitująca promieniowanie widzialne:

 sygnalizatory włączania i wyłączenia

 aparatura pomiarowa

 sprzęt powszechnego użytku

ioda LE emitująca promieniowanie podczerwone:

 w transoptorach

 w pilotach do odbiorników telewizyjnych

 w urządzeniach zdalnego sterowania

 



 

Laser oparty na półprzewodniku, rodzaj diody
luminescencyjnej o dużej wydajności ºnośniki ładunku -
dziury i elektrony - zostają wstrzyknięte w obszar złącza,
rekombinują wysyłając promieniowanie rezonowane
optycznie przez wypolerowany kryształ).

¦

   V 

 


V   V -

wzmocnienie światła poprzez wymuszoną emisję
promieniowania. Jest to generator światła, wykorzystujący
zjawisko emisji wymuszonej. Otrzymywane światło ma
charakterystyczne właściwości, trudne lub wręcz niemożliwe
do osiągnięcia w innych typach źródeł światła, mianowicie:
bardzo małą szerokość linii emisyjnej, co jest równoważne
bardzo dużej mocy w wybranym obszarze widma.
W laserach łatwo uzyskać wiązkę spolaryzowaną, spójną
w czasie i przestrzeni oraz o bardzo małej rozbieżności.
 
¦

 m

º m


m

),),
a właściwie wysokoprężna lampa
rtęciowa, jest to źródło światła w
którym powstaje ono dzięki
wyładowaniu elektrycznemu w parach
rtęci. budowana jest z zewnętrznej
bańki szklanej najczęściej pokrytej
luminoforem w której umieszczona
jest mniejsza rurka - jarznik. Jest on
wypełniony argonem, zawiera
niewielką ilość rtęci oraz elektrody
pomiędzy którymi następuje
wyładowanie. o działania lampy
rtęciowej konieczny jest statecznik.
Wykonuje się również lampy
rtęciowo--żarowe nie wymagające
rtęciowo
statecznika, zamiast niego posiadają
one żarnik podobny do tego w
tradycyjnej żarówce włączony
szeregowo z jarznikiem. Produkuje
się lampy rtęciowe o mocach od 0 W
do 1000 W a dawniej nawet 2000 W.
 

wiązek chemiczny wykazujący luminescencję.
W zależności od rodzaju aktywatora, dodawanego
w niewielkiej ilości ºnawet rzędu 0,0001%) można
otrzymać luminofory o różnych barwach i czasach poświaty.
Niektóre luminofory są bardzo wrażliwe na obecność
zanieczyszczeń; nawet zbyt duży dodatek aktywatora może
spowodować zanik świecenia luminoforu.
W zależności od czynnika wywołującego świecenie wyróżnia
się następujące luminofory:
 katodoluminofor - świecący pod wpływem bombardowania
elektronami,
 elektroluminofor - świecący w zmiennym polu
elektrycznym,
 rentegnoluminofor - świecący pod wpływem promieni X,
 luminofor świecący pod wpływem promieniowania
ultrafioletowego.
 Ô  
Podział:
a) cyfrowe
b) ciekłokrystaliczne ºL)

Rodzaje wskaźników cyfrowych:

 segmentowe
 mozaikowe ºalfanumeryczne)

alety wskaźników cyfrowych:

 małe napięcie zasilające
 duża niezawodność
 duża szybkość działania
 dobra czytelność
 duże pow. cyfry
 Ô  
Parametry półprzewodnikowych wskaźników cyfrowych:
 napięcie przewodzenia diod w segmencie
 maksymalny prąd przewodzenia segmentu
 maksymalny kąt obserwacji

Wskaźniki L wykorzystują ciekłe kryształy, a najnowsze

wskaźniki także diody LE.


    V ¦
Wskaźnik zawiera dwie płytki szklane, między którymi
znajduje się cienka warstwa ciekłego kryształu. Padające
światło przechodzi przez wskaźnik. Pod wpływem
przyłożonego pola elektrostatycznego narusza
uporządkowane dipole ºwskaźnik przestaje być
przezroczysty).
X
|