KULIAH 8

UU DIRI ORANG ISLAM (FARAID)

Mohd Zamro Muda Jabatan Syariah, FPI, UKM zamro@ukm.my

PENGENALAN KPD UU PUSAKA ISLAM

Pendahuluan UU pusaka Islam satu sistem yg unik krn
bersumberkan wahyu Sesuai dgn naluri & fitrah kejadian manusia Slps kematian, maka wujud hak-hak tertentu ke atas harta pusaka yg tlh ditentukan olh Allah Pembahagian faraid kpd yg berhak adalah wajib Hukum mempelajari ilmu faraid adalah fardu kifayah

Definisi Ilmu al-Mawarith/Faraid

Ilmu fiqh yg berkaitan dgn permasalahan pusaka Faraid dari segi istilah bahagian yg ditetapkan mengikut hukum syarak kpd waris-waris Kaedah-kaedah fiqh & hisab yg dpt mengetahui org yg berhak thdp harta pusaka & bhgn setiap waris yg berhak Disiplin ilmu yg membawa seseorg mengetahui ttg waris-waris yg berhak thdp harta pusaka & kadarnya Ilmu faraid terbentuk hasil kombinasi ilmu fiqh (ilmu nasab & ilmu fatwa) & ilmu hisab

Tafsiran Harta Pusaka

Dikenali sbg al-tarikah Jumhur segala sesuatu yg ditinggalkan olh si mati Hanafi segala harta & hak-hak kebendaan yg menjadi milik si mati Sebahagian pendapat segala harta benda yg ditinggalkan oleh si mati setelah diselesaikan hutang & wasiatnya Perselisihan tersebut tak memberi kesan kpd hukum hakam pusaka

Derma @ sumbangan org ramai ketika menziarahi jenazah Khairat kematian Insuran nyawa

Penentuan Harta Pusaka

KWSP Harta penama Pampasan/saguhati Wang gratuiti kakitangan kerajaan Saguhati kematian tentera Wang pencen @ pencen terbitan Gantian cuti rehat

Pensyariatan Pusaka

al-Quran

al-Sunnah

Ijmak

Ayat Mujmal spt Surah alNisa (4): 7 & al-Anfal (8): 75

Ayat Mufassal spt Surah alNisa (4): 11, 12 & 176 (ayat almawarith)

Sambungan

Ayat 11 Surah al-Nisa:

Sambungan

Ayat 12 Surah al-Nisa:

Sambungan

Ayat 176 Surah al-Nisa:

Sambungan

Ayat 11 & 12 berkenaan dgn pengaduan isteri

Saad bin Rabi kpd Rasulullah s.a.w mengenai bahagian pusaka 2 anak perempuan Ayat 176 berkenaan dgn pewarisan saudara perempuan, atau berkenaan dgn kalalah

Sambungan

Kesimpulan Ayat al-Mawarith

Dasar pembahagian waris lelaki menyamai 2 bahagian waris perempuan (2:1) Waris ashab al-furud & asabah telah ditentukan dgn jelas Pembahagian dilakukan selepas selesai hutang & wasiat si mati (jika ada)

HAK/LIABILITI HARTA PUSAKA

Perbelanjaan Pengkebumian @ Pengurusan Jenazah Pelunasan Hutang Pelaksanaan Wasiat Harta Sepencarian Hak Waris @ Pembahagian Harta Pusaka kpd Waris-waris

Sambungan

Perbelanjaan Pengkebumian @ Pengurusan

Jenazah Merangkumi belanja mandi, kafan, membawa jenazah ke kubur, upah gali kubur & kebumi Kadar perbelanjaan ikut status si mati Perbelanjaan selain itu spt kenduri arwah, majlis tahlil dan lain-lain tak boleh guna harta si mati Jika si mati tak berharta ditanggung oleh kaum kerabat Belanja urus jenazah bagi si mati yg ditanggung nafkahnya semasa hidup wajib ke atas si penanggung nafkah

Sambungan

Pelunasan Hutang

Hutang Allah spt zakat, kaffarah, haji fardu, nazar dll

Hutang sesama manusia lain

Hanafi hutang Allah tak perlu dijelaskan kecuali diwasiatkan

Jumhur hutang Allah wajib dijelaskan dgn menggunakan harta pusaka si mati

Sambungan

Pelaksanaan Wasiat Wasiat pemberian/sumbangan sama ada ain

harta/manfaat oleh seseorang kpd pihak lain setelah dia mati Berkuat kuasa selepas kematian Syaratnya:  Bkn kpd waris yg berhak dapat pusaka  Tak lebih 1/3 harta pusaka selepas ditolak belanja pengkebumian & hutang  Jika lebih 1/3 tak sah yg lebih kecuali semua waris setuju  Jika kpd waris tak sah kecuali mendapat persetujuan semua waris

Sambungan

Harta Sepencarian Harta yg diperolehi oleh pasangan suami isteri

sama ada secara langsung/tak langsung dlm tempoh perkahwinan mereka mengikut syarat yg ditentukan oleh hukum syarak Hanya melibatkan kematian suami/isteri Pihak yg hidup boleh tuntut di Mahkamah Syariah Kadarnya ditentukan oleh Mahkamah Syariah bergantung kpd takat sumbangan, hutang & keperluan anak-anak

Sambungan

Hak Waris @ Pembahagian Harta Pusaka

kpd Waris-waris Harta yg baki setelah diselesaikan semua hak dibahagikan kpd waris-waris yg berhak Banyak @ sedikit, besar @ kecil bahagian yg diperolehi oleh waris bergantung kpd status waris & hubungannya dgn si mati

PERKARA ASAS DLM UU PUSAKA ISLAM

Rukun Pewarisan

Al-Muwarrith

Al-Warith
Waris @ orang yg akan mewarisi harta pusaka pewaris sama ada hidup secara hakiki @ taqdiri

Al-Mawruth
Harta pusaka @ peninggalan si mati yg bakal diwarisi oleh waris-waris sama ada harta alih @ tak alih

Pewaris @ si mati sama ada mati secara hakiki, hukmi @ taqdiri

Sambungan

Sebab Pewarisan

Nasab
Hubungan di antara waris & pewaris disebabkan kelahiran @ kerabat hakiki

Perkahwinan
Akad nikah yg sah antara suami & isteri

Wala

Agama Islam @ Baitulmal

Pembebasan hamba

Sambungan

Syarat Pewarisan
Kematian pewaris
hakiki, hukmi @ taqdiri

Kewujudan waris
hidupnya waris sama ada secara hakiki @ taqdiri walaupun seketika

Mengetahui status & habuan waris

Sama ada suami @ isteri, ibu, bapa & seterusnya serta bahagian mereka

Tiada halangan pewarisan

Sambungan

Pembunuhan Perhambaan Perbezaan Agama Halangan Lain Berlainan Negara Anak zina & anak lian Murtad Perceraian secara talak bain

Halangan Pewarisan

JENIS-JENIS WARIS

Ashab alFurud

Asabah

Dhawi alArham

WARIS ASHAB AL-FURUD

Definisi Waris-waris yg mdpt bhgn yg tetap dlm harta
pusaka sbgmana yg ditetapkan olh al-Quran, Sunnah & ijmak Mrk menerima bhgn yg tetap tanpa berlaku penambahan/pengurangan kecuali dlm masalah al-radd & al-awl Terdiri drpd 12 golongan asas Menerima bhgn 1/2, 1/4, 1/8, 1/3, 2/3, 1/6 @ 1/3 baki Mrk diberi keutamaan dlm penerimaan harta pusaka jika dibandingkan dgn waris-waris lain

Sambungan

Fardu yg Tdpt dlm al-Quran

Fardu Waris 1/2 Suami, 1 AP, 1 CP, 1 SPIB & 1 SPB Suami @ isteri Isteri Ibu & 2 @ lebih saudara seibu 2 @ lbh AP, 2 @ lebih CP, 2 @ lebih SPIB & 2 @ lebih SPB 1/6 Bapa, datuk, ibu, nenek, 1 @ lebih CP, 1 @ lebih SPB & 1 Saudara seibu 1/3 baki Ibu dlm kes umariyyatayn 1/4 1/8 1/3 2/3

Sambungan

12 golongan asas waris ashab al-furud:

1) Suami 2) Isteri 3) Ibu 4) Bapa 5) Datuk (bapa kpd bapa) 6) Nenek (ibu kpd ibu & ibu kpd bapa) 7) Anak perempuan 8) Cucu perempuan (anak perempuan kpd anak lelaki) 9) Saudara perempuan seibu sebapa 10) Saudara perempuan sebapa 11) Saudara lelaki seibu 12) Saudara perempuan seibu

Sambungan

Jika berhimpun semua 12 golongan asas waris

ashab al-furud, maka yg berhak dapat harta pusaka hanya: 1) Suami/Isteri 2) Ibu 3) Bapa 4) Anak perempuan

Sambungan

Pembahagian Waris Ashab al-Furud

Waris Utama

Waris Gantian

Waris Sisian (Hawashi)

suami, isteri, ibu, bapa & A/P

datuk, nenek & C/P

SPIB, SPB, SLI & SPI

Sambungan...

Kedudukan Waris Ashab al-Furud Waris Suami Isteri Bahagian a) - si mati tak ada anak keturunan b) - si mati ada anak keturunan a) - si mati tak ada anak keturunan b) 1/8 si mati ada anak keturunan a) 1/6 si mati ada anak keturunan @ ramai saudara b) 1/3 si mati tak ada anak @ tak ramai saudara c) 1/3 baki kes umariyyatayn

Ibu

Sambungan...

Bapa

a) 1/6 si mati ada anak keturunan lelaki b) 1/6 + baki si mati ada anak keturunan perempuan c) Baki mati tak ada anak keturunan

a) 1/6 si mati ada anak keturunan lelaki b) 1/6 + baki si mati ada anak keturunan perempuan Datuk c) Baki si mati tak ada anak keturunan d) Dihijab olh bapa

Sambungan...

a) 1/6 si mati tak ada ibu Nenek b) Dihijab olh ibu (nenek sblh bapa juga dihijab olh bapa) a) - jika seorg & tak ada anak lelaki b) 2/3 jika ramai & tak ada anak lelaki c) Baki jika bersama anak lelaki dgn nisbah 2:1

A/P

Sambungan...

C/P

a) b) c) d) e) a) b) c) d) e)

- jika seorg 2/3 jika ramai 1/6 bersama seorg a/p Baki bersama c/l dgn nisbah 2:1 Dihijab olh anak lelaki, cucu lelaki yg lbh hampir @ berbilang anak perempuan - jika seorg 2/3 jika ramai Baki bersama SLIB dgn nisbah 2:1 Baki bersama a/p @ c/p @ kedua mrk Dihijab olh a/l keturunan @ bapa

SPIB

Sambungan...

SPB

a) b) c) d) e) f)

a) SLI & b) SPI c)

- jika seorg 2/3 jika ramai 1/6 jika bersama seorg SPIB Baki jika bersama SLB dgn nisbah 2:1 Baki jika bersama a/p @ c/p @ kedua mrk Dihijab olh a/l keturunan, bapa, SLIB @ 2 org SPIB 1/6 jika seorg 1/3 jika ramai Dihijab olh anak keturunan, bapa @ datuk & seterusnya

Sambungan

Kedudukan Waris Ashab al-Furud dlm Penerimaan Harta Pusaka

Fardu shj

Fardu & fardu + asabah

Fardu & dlm keadaan lain asabah

suami, isteri, ibu, nenek, SLI & SPI

bapa & datuk

AP, CP, SPIB & SPB

WARIS ASABAH & JENISNYA

Definisi Waris-waris yg tak dinyatakan bahagian mereka
drpd harta pusaka Adakala dapat semua harta pusaka jika tak ada waris ashab al-furud Adakala dapat baki harta setelah diberi kpd waris ashab al-furud Adakala tak dapat sebarang harta pusaka setelah dihabiskan oleh waris ashab al-furud Kesimpulan waris asabah ialah waris yg tak ditetapkan bahagian mereka oleh al-Quran, alSunnah & ijmak

Sambungan

JENIS ASABAH

Asabah Sababiyyah/ Qarabah Hukmiyyah

Asabah bi al-nafs

Asabah Nasabiyyah
Asabah bi al-ghayr Asabah maa al-ghayr

Sambungan

Asabah Nasabiyyah

Asabah bi alnafs
asabah dgn dirinya sendiri semuanya lelaki tanpa diselangi perempuan

Asabah bi al-ghayr
asabah oleh yg lain waris ashab al-furud perempuan bersama waris lelaki yg setaraf & sedarjat dgn mrk

Asabah maa al-ghayr

asabah bersama dgn yg lain SPIB @ SPB mewarisi bersama dgn AP keturunan

Kedudukan Waris Asabah dlm UU Pusaka Islam Waris Asabah bi al-Nafs

Terdiri drpd semuanya lelaki tanpa diselangi waris perempuan 12 golongan Menerima semua harta jika bersendirian Menerima baki harta jika ada ashab alfurud Tak dapat sebarang harta jika dihabiskan oleh ashab al-furud telah

Sambungan

12 Golongan Asas Waris Asabah bi al-Nafs

Anak Lelaki Anak Lelaki kpd Anak Lelaki (CL) Bapa Bapa kpd Bapa (Datuk) Saudara Lelaki Seibu Sebapa Saudara Lelaki Bapa Anak Lelaki kpd Saudara Lelaki Seibu Sebapa Anak Lelaki kpd Saudara Lelaki Sebapa Bapa Saudara sblh Bapa Seibu Sebapa Bapa Saudara sblh Bapa Seibu Sebapa Anak Lelaki Bapa Saudara Sblh Bapa Seibu Sebapa Anak Lelaki Bapa Saudara Sblh Bapa Sebapa

Sambungan...

 Ada 4 jihat:
Jihat Asabah bi al-Nafs

Jihat albunuwwah

Jihat alubuwwah

Jihat alukhuwwah

Jihat alumumah

AL, ALkAL & seterusnya

Bapa, Datuk & seterusnya

SLIB, SLB & AL mrk

BSIB, BSB & AL mrk

Sambungan

 Jihat al-bunuwwah didahulukan drpd jihat alubuwwah & seterusnya mengikut tertib  Jika mereka ramai maka ditarjihkan: (1) Tarjih melalui jihat didahulukan jihat al-bunuwwah drpd jihat-jihat lain (2) Tarjih bi al-darajah ikut keutamaan tingkatan kekerabatan dgn si mati (3) Tarjih bi quwwah al-qarabah melalui kekuatan hubungan kekerabatan dgn si mati

Sambungan...

Waris Asabah bi al-Ghayr

Terdiri drpd 4 golongan waris perempuan ashab al-furud Menerima asabah bersama saudara lelaki mereka Berkongsi dgn saudara lelaki mereka dgn kadar 2:1 Adakala untung & adakala rugi

Sambungan...

4 Golongan Waris Asabah bi al-Ghayr

AP bersama AL

CP bersama CL

SPIB bersama SLIB

SPB bersama SLB

Sambungan...

Syarat Asabah bi al-Ghayr

Waris perempuan ashab al-furud Wujud persamaan jihat perempuan dgn waris lelaki antara waris

Wujud persamaan darjat antara waris perempuan dgn waris lelaki Wujud persamaan kekuatan hubungan kekerabatan antara waris perempuan dgn waris lelaki

Sambungan...

Waris Asabah maa al-Ghayr

Waris perempuan yg menerima asabah dgn sebab berkumpul bersama dgn waris perempuan lain Melibatkan SPIB @ bersama AP keturunan SPB yg mewarisi

Menerima asabah/baki harta setelah diberikan kpd ashab al-furud termasuk AP keturunan Apabila mereka menjadi waris asabah maa al-ghayr maka status mereka sama seperti saudara lelaki mereka

Sambungan...

Waris yg Terlibat dgn Asabah maa al-Ghayr

SPIB sama ada seorg @ ramai yg mewarisi bersama dgn AP @ cucu perempuan @ kedua-duanya sekali

SPB sama ada seorg @ ramai yg mewarisi bersama dgn AP @ cucu perempuan @ kedua-duanya sekali

Sambungan...

Syarat Asabah maa al-Ghayr

SPIB @ SPB mewarisi bersama dgn AP keturunan

Tidak ada SLIB @ SLB

PEWARISAN WARIS DHAWI ALARHAM Definisi Waris Dhawi al-Arham

Waris yg mempunyai hubungan darah dgn si mati selain drpd ashab al-furud & asabah Contohnya, anak lelaki & perempuan kpd anak perempuan, ibu saudara, bapa saudara sebelah ibu, bapa kpd ibu, anak saudara perempuan dsb

Sambungan

Perselisihan Fuqaha Mengenai Pewarisan

Waris Dhawi al-Arham a) Mereka berhak mewarisi ketika ketiadaan waris ashab al-furud & asabah kecuali suami/isteri pendapat Saidina Ali, Umar, Ibn Masud, Ibn Abbas, Abu Hanifah & Ahmad bin Hanbal b) Mereka tak berhak mewarisi kerana tak ada nas yg jelas dari al-Quran, Sunnah & ijmak harta diserahkan kpd baitul mal pendapat Saidina Abu Bakar, Uthman, Zayd bin Thabit, Shafii, Malik & Ibn Hazm

Sambungan

Syarat Pewarisan Waris Dhawi alArham

Waris ashab al-furud tak ada kecuali suami/isteri

Waris asabah tak ada

Sambungan

Susunan Waris Dhawi al-Arham

Keturunan (furu) sehingga sejauh-jauhnya ke bawah yg tak menjadi ashab al-furud & asabah Usul kpd si mati sehingga sejauh-jauhnya ke atas yg bukan dari ashab al-furud & asabah Hawashi yg hampir Hawashi yg lebih jauh

Sambungan

Cara/Kaedah Pewarisan Waris Dhawi al-Arham

Kaedah Ahl al-Rahim

Kaedah Ahl al-Tanzil

Kaedah Ahl al-Qarabah

Sambungan

Kaedah Ahl al-Rahim

Menyamakan waris dhawi penerimaan harta pusaka Mereka kongsi harta sama rata Dikemukakan oleh Hasan bin Maysar & Nuh bin Dharah Kaedah ini tak terkenal & tak diterima olh fuqaha lain krn bertentangan dgn ruh faraid & tak dapat diterima oleh akal al-arham dlm

Sambungan

Kaedah Ahl al-Tanzil

Dikenali sbg kaedah penggantian Meletakkan anak keturunan si mati dari golongan dhawi al-arham pd tempat orang tua mereka yg menghubungkan mereka dgn si mati Diberikan bahagian pusaka kpd waris dhawi alarham sama seperti apa yg diberikan kpd orang yg menghubungkan mereka Dipegang oleh Saidina Ali, Umar, Ibn Masud dll & diikuti olh fuqaha mazhab Shafii, Maliki & Hanbali

Sambungan

Kaedah Ahl al-Qarabah

Melihat kpd kedekatan & kekuatan hubungan di antara waris dhawi al-arham dgn si mati dari segi jihat, tingkatan/kekuatan hubungan darah seperti yg berlaku kpd waris asabah Diutamakan mereka yg dekat hubungan kekerabatannya dgn si mati kemudian mereka yg lebih kuat hubungan kekerabatannya Dipegang oleh mazhab Hanafi

DOKTRIN PENDINDINGAN (AL-HAJB) DLM UU PUSAKA ISLAM Definisi al-Hajb

Tegahan/halangan seseorg waris tertentu yg telah mencukupi sebab-sebab & syarat-syarat pewarisan drpd mendapat harta pusaka sama ada keseluruhan/sebahagian kerana ada waris lain yg lebih berhak ke atas harta pusaka

Sambungan

Perbezaan antara al-Hajb & al-Hirman (alManu) Al-Hirman Al-Hajb

Tegahan dapat pusaka Tegahan dapat pusaka kerana ada salah satu drpd kerana ada waris lain yg halangan pewarisan lebih hampir dgn si mati Waris al-mahrum tak Waris al-mahjub dianggap dianggap sbg waris secara sbg waris mutlak Waris al-mahrum tak beri Waris al-mahjub boleh kesan kpd waris lain bahkan mendinding waris lain & dianggap tak wujud dianggap ada walaupun dia terdinding

Sambungan

Pembahagian al-Hajb

Hajb Nuqsan
Pendindingan yg boleh mengurangkan bahagian waris drpd mendapat saham yg lebih tinggi kpd saham yg lebih rendah

Hajb Hirman
Pendindingan drpd mendapat harta pusaka secara langsung

Sambungan

Waris Yg Terlibat dgn Hajb al-Nuqsan

Suami drpd 1/2 kpd 1/4 disebabkan si mati ada anak keturunan Isteri drpd 1/4 kpd 1/8 disebabkan si mati ada anak keturunan Ibu drpd 1/3 kpd 1/6 disebabkan si mati ada anak @ ramai saudara AP kpd AL (CP) drpd 1/2 @ 2/3 kpd 1/6 disebabkan si mati ada seorang anak perempuan Saudara perempuan sebapa drpd 1/2 @ 2/3 kpd 1/6 disebabkan si mati ada seorang saudara perempuan seibu sebapa

Sambungan

Hajb al-Nuqsan berlaku dlm 5 keadaan:

Perubahan dari bahagian besar/banyak kpd sedikit Perubahan dari asabah maa al-ghayr kpd asabah bi al-ghayr yg lebih sedikit Perubahan dari mendapat bahagian secara fardu kpd asabah bi al-ghayr yg lebih sedikit Perubahan dari asabah kpd bahagian fardu Bekumpul ramai waris dlm fardu/bahagian masing-masing masalah awl menerima spt dlm

Sambungan

Konsep Hajb Hirman Waris lelaki yg terlibat dgn hajb hirman:

Waris yg Terdinding Waris yg Mendinding (Mahjub) (Hajib) Bapa kpd bapa (datuk) Bapa @ bapa kpd bapa yg lebih hampir A/L kpd A/L (cucu A/L @ A/L kpd A/L yg lebih lelaki) hampir Saudara lelaki seibu A/L, A/L kpd A/L & seterusnya sebapa (SLIB) @ bapa Saudara lelaki sebapa A/L, A/L kpd A/L & seterusnya, (SLB) bapa, SLIB @ SPIB yg mendapat asabah maa al-ghayr

Sambungan

Waris yg Terdinding Waris yg Mendinding (Mahjub) (Hajib) A/L kpd SLIB A/L, A/L kpd A/L & seterusnya, bapa, datuk & seterusnya, SLIB, SPIB yg mendapat asabah maa al-ghayr @ SLB A/L kpd SLB Semua waris di atas & A/L kpd SLIB Bapa saudara sebelah Semua waris di atas & A/L kpd bapa seibu sebapa SLB Bapa saudara sebelah Semua waris di atas & bapa bapa sebapa saudara sebelah bapa seibu sebapa

Sambungan

Waris yg Terdinding (Mahjub) A/L kpd bapa saudara sebelah bapa seibu sebapa A/L kpd bapa saudara sebelah bapa sebapa Saudara lelaki seibu

Waris yg Mendinding (Hajib) Semua waris sebelum ini & bapa saudara sebelah bapa sebapa Semua waris sebelum ini & A/L kpd bapa saudara sebelah bapa seibu sebapa A/L, A/P, A/L kpd A/L, A/P kpd A/L & seterusnya, bapa @ bapa kpd bapa (datuk) & seterusnya

Sambungan

Waris perempuan yg terlibat dgn hajb hirman:

Waris yg Terdinding (Mahjub) Ibu kpd ibu (nenek sebelah ibu) Ibu kpd bapa (nenek sebelah bapa) A/P kpd A/L (cucu perempuan) Saudara perempuan seibu sebapa (SPIB) Waris yg Mendinding (Hajib) Ibu @ ibu kpd ibu yg lebih hampir Ibu, bapa @ nenek yg lebih hampir A/L @ 2 A/P A/L, A/L kpd A/L & seterusnya @ bapa

Sambungan

Waris yg Terdinding Waris yg Mendinding (Mahjub) (Hajib) Saudara perempuan A/L, A/L kpd A/L & seterusnya, sebapa (SPIB) bapa, SLIB, 2 SPIB @ SPIB yg mendapat asabah maa alghayr Saudara perempuan seibu A/L, A/P, A/L kpd A/L, A/P kpd A/L & seterusnya, bapa @ bapa kpd bapa (datuk) & seterusnya

Sambungan

Kaedah dlm hajb hirman:

Setiap waris yg berhubungan dgn si mati melalui waris pengantara maka waris pengantara itu akan mendinding waris tsbt Waris yg hampir akan mendinding waris yg lebih jauh

Sambungan

Waris yg tak terlibat dgn hajb hirman:

Suami @ isteri Ibu Bapa Anak lelaki Anak perempuan