Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Suc Ben Vat Lieu (Le DucThanh) PDF
Suc Ben Vat Lieu (Le DucThanh) PDF
Chng 1
Tam va vo: vat the mong co kch thc theo mot phng rat nho so vi hai
phng con lai; tam co dang phang, vo co dang cong: san nha, mai vo
Thanh: vat the dai co kch thc theo mot phng rat ln so vi hai
phng con lai: thanh dan cau, cot ien, truc may SBVL nghien cu
thanh, he thanh.
Thanh c bieu dien bang truc thanh va
mat cat ngang F vuong goc vi truc thanh
(H.1.3).
Truc thanh la quy tch cua trong tam mat cat
ngang.
Cac loai thanh (H.1.4):
+Thanh thang, cong: truc thanh thang,
a)
cong,
+He thanh : thanh gay khuc
b)
(phang hay khong gian)
H. 1.4
c)
http://www.ebook.edu.vn
1
d)
GV: Le c Thanh
1.1.2 Nhiem vu: SBVL la mon hoc ky thuat c s, nghien cu tnh chat
chu lc cua vat lieu e e ra cac phng phap tnh cac vat the chu cac
tac dung cua cac nguyen nhan ngoai, nham thoa man yeu cau an toan va
tiet kiem vat lieu.
Vat the lam viec c an toan khi:
- Thoa ieu kien ben : khong b pha hoai (nt gay, sup o).
- Thoa ieu kien cng: bien dang va chuyen v nam trong mot gii
han cho phep.
- Thoa ieu kien on nh : bao toan hnh thc bien dang ban au.
Thng, kch thc cua vat the ln th kha nang chu lc cung tang va
do o o an toan cung c nang cao; tuy nhien, vat lieu phai dung nhieu
hn nen nang ne va ton kem hn. Kien thc cua SBVL giup giai quyet hp
ly mau thuan gia yeu cau an toan va tiet kiem vat lieu.
Ba bai toan c ban cua SBVL:
+ Kiem tra cac ieu kien ben, cng, on nh.(Tham ke)
+ nh kch thc, hnh dang hp ly cua cong trnh hay chi tiet may.
+ nh gia tr cua cac nguyen nhan ngoai ( tai trong, nhiet o) cho
phep tac dung ( Sa cha)
1.1.3 ac iem:
SBVL la mon khoa hoc thc nghiem: e am bao s tin cay cua cac
phng phap tnh, mon hoc ket hp chat che gia nghien cu thc nghiem
va suy luan ly thuyet.
Nghien cu thc nghiem nham phat hien ra tnh chat ng x cua cac
vat lieu vi cac dang chu lc khac nhau, lam c s e xuat cac gia thiet
n gian hn e xay dng ly thuyet. V vay, ly thuyet SBVL mang tnh gan
ung.
Th nghiem kiem tra cac ly thuyet tnh toan a xay dng
Trong nhieu trng hp, phai lam th nghiem tren mo hnh cong trnh
thu nho trc khi xay dng hoac th tai cong trnh trc khi s dung.
SBVL khao sat noi lc ( lc ben trong vat the ) va bien dang cua vat
the ( C Ly Thuyet khao sat can bang va chuyen ong cua vat the).
SBVL cung s dung cac ket qua cua C Ly Thuyet
http://www.ebook.edu.vn
2
GV: Le c Thanh
1.2 NGOAI LC- CAC LOAI LIEN KET- PHAN LC LIEN KET
1.2.1 Ngoai lc
Tai trong
a) nh ngha: Ngoai lc la lc
tac ong t moi trng hoac vat the
ben ngoai len vat the ang xet.
b) Phan loai :
Tai trong : a biet trc (v tr,
Phan lc
H. 1.5 Tai trong va phan lc
http://www.ebook.edu.vn
3
GV: Le c Thanh
(H.1.7a)
a)
b)
chuyen v
V
c)
1.
X = 0; Y = 0; M
2.
3.
Bai toan khong gian co sau phng trnh can bang oc lap, thng
co dang:
X = 0; Y = 0; Z = 0; M / Ox = 0; M / Oy = 0; M / Oz = 0
Chu y:e co nh mot thanh trong mp can toi thieu 3 lien ket n e chong
lai 3 chuyen ong t do. Neu u lien ket va bo tr hp ly 3 phan lc se tm
c t 3 ptcb tnh hoc.Thanh c goi la tnh nh. Neu so lien ket tng
ng ln hn 3 goi la bai toan sieu tnh.
http://www.ebook.edu.vn
4
GV: Le c Thanh
2P
a)
dx
c)
dx
a)
T1
b)
T2
T1
T2
d)
b)
1.3.2 Bien dang cua phan to: Neu tng tng tach mot phan to hnh
hop t mot thanh chu lc th s bien dang cua no trong trng hp tong
quat co the phan tch ra hai thanh phan c ban:
Phan to tren H.1.9a dai dx ch thay oi chieu dai, khong thay oi goc.
Bien dang dai tuyet oi theo phng x :
Bien dang dai tng oi theo phng x :
dx.
x =
dx
dx
http://www.ebook.edu.vn
5
GV: Le c Thanh
1.3.3 Chuyen v:
Khi vat the b bien dang, cac iem
P1
P3
A+
A +
+C
+ C
P4
P2
H. 1.10
goc ( H.1.10).
1.4 Cac gia thiet
Khi giai bai toan SBVL, ngi ta chap nhan mot so gia thiet nham n
gian hoa bai toan nhng co gang am bao s chnh xac can thiet phu hp
vi yeu cau thc te.
1.4.1 Gia thiet ve vat lieu
Vat lieu c coi la lien tuc, ong nhat, ang hng va an hoi
tuyen tnh.
Ta tng tng lay mot phan to bao quanh mot iem trong vat the.
Neu cho phan to be tuy y ma van cha vat lieu th ta noi vat lieu lien tuc
tai iem o.
Gia thiet ve s lien tuc cua vat lieu cho phep s dung cac phep tnh
cua toan giai tch nh gii han, vi phan, tch phan.... Trong thc te, ngay ca
vi vat lieu c coi la hoan hao nhat nh kim loai th cung co cau truc
khong lien tuc.
Lc
Bien dang
http://www.ebook.edu.vn
6
GV: Le c Thanh
a)
b)
H. 1.12 S o tnh
P2
P1
http://www.ebook.edu.vn
7
GV: Le c Thanh
Chng 2
LY THUYET NOI LC
2.1 KHAI NIEM VE NOI LC - PHNG PHAP KHAO SAT - NG SUAT
1- Khai niem ve noi lc:
Xet mot vat the chu tac dung cua ngoai lc va trang thai can bang
(H.2.1). Trc khi tac dung lc, gia cac phan t cua vat the luon co cac
lc tng tac gi cho vat the co hnh dang nhat nh. Di tac dung cua
ngoai lc, cac phan t cua vat the co the dch lai gan nhau hoac tach xa
nhau. Khi o, lc tng tac gia cac phan t cua vat the phai thay oi e
chong lai cac dch chuyen nay. S thay oi cua lc tng tac gia cac
phan t trong vat the c goi la noi lc.
Mot vat the khong chu tac ong nao t ben ngoai th c goi la vat
the trang thai t nhien va noi lc cua no c coi la bang khong.
2-Phng phap khao sat noi lc: Phng phap mat cat
Xet lai vat the can bang va 1 iem C trong vat the (H.2.1),.
Tng tng mot mat phang cat qua C va chia vat the thanh hai
phan A va B; hai phan nay se tac ong lan nhau bang he lc phan bo tren
dien tch mat tiep xuc theo nh luat lc va phan lc.
Neu tach rieng phan A th he lc tac ong t phan B vao no phai can
bang vi ngoai lc ban au (H.2.2).
P2
P1
P6
P1
A
P3
P5
P4
P2
A
P3
p
F
Xet mot phan to dien tch F bao quanh iem khao sat C tren mat cat
co phng phap tuyen v. Goi
p d p
=
F 0 F
dF
Th nguyen cua ng suat la [lc]/[chieu dai]2 (N/m2, N/cm2).
p = lim
1
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
2
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
P2
P3
P1
P6
P1
A
P5
P4
P2
A
P3
Qy
P1
Qx
Nz
P2
Mz
Mx
A
P3
My
x
z
y
H.2.4 Cac tha nh phan noi l c
Goi hp lc cua cac noi lc phan bo tren mat cat ngang cua thanh la R.
R co iem at va phng chieu cha biet .
Lc R
co phng bat ky
Momen M
at mot he truc toa o Descartes vuong goc ngay tai trong tam mat cat
ngang, Oxyz, vi truc z trung phap tuyen cua mat cat, con hai truc x, y
nam trong mat cat ngang.
Khi o, co the phan tch R ra ba thanh phan theo ba truc:
+ Nz, theo phng truc z ( mat cat ngang) goi la lc doc
+ Qx theo phng truc x (nam trong mat cat ngang) goi la lc cat.
+ Qy theo phng truc y (nam trong mat cat ngang) goi la lc cat.
Momen M cung c phan ra ba thanh phan :
+ Momen Mx quay quanh truc x goi la momen uon .
+ Momen My quay quanh truc y goi la momen uon .
+ Momen Mz quay quanh truc z goi la momen xoan.
Sau thanh phan nay c goi la cac thanh phan noi lc tren mat cat
ngang (H.2.4)
.
3
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Z = 0 N z + Piz = 0 N z
i =1
n
(2.2)
Y = 0 Qy + Piy = 0 Qy
i =1
n
Z = 0 Qx + Pix = 0 Qx
i =1
trong o: Pix, Piy, Piz - la hnh chieu cua lc Pi xuong cac truc x, y, z.
Cac phng trnh can bang momen oi vi cac truc toa o ta co:
n
M / Ox M x + mx ( Pi ) = 0 M x
i =1
n
M / Oy M y + m y ( Pi ) = 0 M y
(2.3)
i =1
n
M / Oz M z + mz ( Pi ) = 0 M z
i =1
vi:mx(Pi), my(Pi), mz(Pi) - cac momen cua cac lc Pi oi vi cac truc x,y, z.
3-Lien he gia noi lc va ng suat:
Cac thanh phan noi lc lien he vi cac thanh phan ng suat nh sau:
- Lc doc la tong cac ng suat phap
- Lc cat la tong cac ng suat tiep cung phng vi no
- Momen uon la tong cac momen gay ra bi cac ng suat oi vi truc x
hoac y
- Momen xoan la tong cac momen cua cac ng suat tiep oi vi truc z
4
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
P1
P2
A
P3
MX> 0
Nz > 0
MX> 0
Qy > 0
Nz > 0
Qy > 0
P4
P5
B
P6
khi cang
Mx > 0
Mx < 0
Mx < 0
(2.4)
5
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Th du 2.1 Xac nh cac tr so noi lc tai mat cat 1-1 cua thanh AB, vi :
q = 10 kN/m; a = 1m; Mo = 2qa2. ( H.2.6)
P=
q
HA
1,5a
VA
2qa2
2qa
1,5a
VB
P=
A
VA
M=
2qa
H.
2.6
Giai.
Tnh phan lc: Giai phong cac lien ket va thay vao o bang cac phan lc
lien ket VA, HA, VB.
Viet cac phng trnh can bang tnh hoc khi xet can bang thanh AB
Z = 0 HA = 0
Y = 0 VA +VB - qa P = 0
M A = 0
a
qa + P x a - M 0 VB x 2a = 0
2
HA = 0;
VA =
11
1
qa = 27,5 kN ; VB = qa = 2,5 kN
4
4
Tnh noi lc: Mat cat 1-1 chia thanh lam hai phan.
Xet s can bang cua phan ben trai (H.2.6) :
= 0 N =0
1
= 0 VA qa P Q = 0 Q = qa = 2,5 kN
4
a 17
M O1 = 0 M = VA 1,5a qa a 2qa 2 = 8 qa 2 = 21,25 kNm
Neu xet can bang cua phan phai ta cung tm c cac ket qua nh tren.
Chng 2: Ly Thuyet Noi Lc
6
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
B
p
Z = 0 N = 0
Y = 0 Q P = 0 Q = P
M O = 0 M + P(l z ) = 0 M
y
P
K
M Pl
= P (l z )
Hnh 2.7
7
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
1
H= A
K
a
z
thay bang cac phan lc ( H.2.8a).
0
ql
1
l
) V 2
1 M
Z = 0 HA =0.
A
b
V
Do oi xng V A = VB = ql
z 1Q N
2
)
Qy y
Noi lc: Chon truc hoanh nh tren
ql
+ 2
2
H.2.8b. Xet mat cat ngang 1-1 tai K co c
ql
)
8
hoanh o la z, ( 0 z l ). Mat cat chia d
Mx
thanh lam hai phan.
H.2.8
)
Xet can bang cua phan ben trai AK
(H.2.8b)
T cac phng trnh can bang ta suy ra:
Phan lc: Bo cac lien ket tai A va B,
q
B
Z = 0 N z = 0
ql
l
qz = q ( z )
Y = 0 Q y =
2
2
ql
qz 2
qz
M
O
M
z
/
=
0
=
(l z )
x
1
2
2
2
8
http://www.ebook.edu.vn
V ql2
=
B
ql
2
GV: Le c Thanh
Pb
l
VB =
Pa
l
Noi lc : V tai trong co phng vuong goc vi truc thanh nen lc doc
Nz tren moi mat cat ngang co tr so bang khong.
Phan oan thanh: V tnh lien tuc cua cac ham so giai tch bieu dien
cac noi lc nen phai tnh noi lc trong tng oan cua thanh; trong moi oan
phai khong co s thay oi ot ngot cua ngoai lc .
oan AC- Xet mat cat 1-1 tai iem K1 trong oan AC va cach goc A
mot oan z, ( 0 z a ).
Khao sat can bang cua phan ben trai ta c cac bieu thc giai tch cua
noi lc:
Pb P (l a)
Q y = VA = l =
l
P (l a)
Pb
M = V .z =
z
z=
A
x
l
l
(a)
P
a)
(b)
b
)
)
e)
VA
l
Mx
1
z1
Qy
P
bl
(b)
VB
Mx
Qy
Pa
bl
VA
Pa
(l z)
l
b
2 K2
1 K1
l-z
c
VB )
Qy
Pa
l
Mx
H. 2.9
o noi lc nh H.2.9d,e.
Trng hp ac biet : Neu a=b= L/2, khi o momen cc ai xay ra tai gia
dam va co gia tr: Mmax = PL/4
9
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Th du 2.5 Ve BNL cua dam n gian chu tac dung cua momen tap trung
Mo (H.2.10a.)
Giai
Phan lc: Xet can bang cua toan dam ABC cac phan lc lien ket tai
H A = 0 ; V A = VB =
A va B la:
Mo
l
Noi lc:
a
Mo
Q y = V A = l
M = V z = M o z
1
A 1
x
l
1
(c)
K1
z1
z2
VA
b)
2 K2
z1
VA
Mo
Qy 2 = VB = l
M = V (l z ) = M o (l z )
B
2
2
x 2
l
a)
Mo
1 K1
M x2
M x1
l z2
VB
d) Qy
2
Q y1
Q y2
l z2
VB)
z
Mo / l
Mo
a
l
e) M
x
Mo
(l - a)
l
H. 2.10
(d)
Mo
a)
l
Mo
VA =
l
b Q
Mo/ l
c M
)
Mo
H. 2.11
a = 0. BNL ve nh H.2.11
10
http://www.ebook.edu.vn
VB =
Mo
l
GV: Le c Thanh
P0
1
P0
Q1
M0
a)
M2
M1
M0
Q2
1
H. 2.12
z
b)
Khao sat oan z bao quanh mot iem K co tac dung lc tap trung P0 ,
momen tap trung M0 ( H.2.12b).
Viet cac phng trnh can bang
Y = 0 Q1 + P0 Q2 = 0 Q2 Q1 = P0
(i)
M/K = 0 M1 +M0 - M2 + Q1 z - Q2 z =0
2
(ii)
Bieu thc (i) a kiem chng nhan xet ve bc nhay cua bieu o lc cat.
Bieu thc (ii) a kiem chng nhan xet ve bc nhay cua bieu o momen.
11
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Mo
Qy
M+
x xdM
Mx
dz
Qyy+ dQ
1
H. 2.13
a)
dz
b)
Khao sat oan thanh vi phan dz, gii han bi hai mat cat 1-1 va 2-2
(H.2.13b). Noi lc tren mat cat 1-1 la Qy va Mx. Noi lc tren mat cat 2-2 so
vi 1-1 a thay oi mot lng vi phan va tr thanh Qy + dQy; Mx + dMx . V
dz la rat be nen co the xem tai trong la phan bo eu tren oan dz.
Viet cac phng trnh can bang:
1-Tong hnh chieu cac lc theo phng ng
Y = 0 Qy + q(z)dz (Qy + dQy) = 0
q( z) =
dQ y
(2.4)
dz
ao ham cua lc cat bang cng o cua lc phan bo vuong goc vi truc
thanh.
2- Tong momen cua cac lc oi vi trong tam mat cat 2-2 ta c:
M/o2 = 0
Q y dz + q( z) dz
q( z)
dz
+ M x (M x + dM x ) = 0
2
dz 2
2
dM x
= Qy
dz
(2.5)
ao ham cua momen uon tai mot mat cat bang lc cat tai mat cat o
T (2.4) va (2.5)
d2 M x
dz 2
= q( z)
(2.6)
ngha la: ao ham bac hai cua momen uon tai mot iem chnh la bang
cng o cua tai trong phan bo tai iem o.
Chng 2: Ly Thuyet Noi Lc
12
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
q(z)
A
a)
b)
X =0 HA = 0,
Qy
qol
3
+
l 3
Mmaz
1
1
l
B = 0 VAl = qol VA = qo l
2
3
6
1
Y = 0 VB = 3 qol
VB = 1 qo l
3
Mx
VAo= 1 q 0 l
6
qol
VB
VA
Giai
qo
H.2.14
phan bo mat cat 1-1 cach goc A mot oan z cho bi: q(z)= q0 z
l
Dung mat cat 1-1 va xet s can bang cua phan ben trai (H.2.14b).
Y = 0
Qy = VA q( z)
M/o1 = 0
Mx =
q l q z2
z
= o o
2
6
2l
(e)
ql
q z3
qo l
z z
= o z o
z q( z)
6
2 3
6
6l
(g)
qo l 6
z =l
3;
Qy = 0. Vay tai
ay Mx at cc tr:
(M x )
z=
= M max =
qo l 2
9 3
13
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
q
A
HA = 0 , VA = 2qa; VC = 2qa
P = 2qa
1
VA = 2qa
a
Q1 = 2qa qz
qz2
M1 = 2qaz
2
Q1
VA =
Mo
VA
q
a
3 q
2
a
2qa
3 2
M 2 = qaz + 2 qa
Mx
M1
Qy
q
a2
a+
q
a2
H. 2.15
M2
Q2
* oan CD: Mat cat 3-3, goc A, (2a z 3a) xet can bang phan phai:
Q3 = q(3a z)
(3a z) 2
M3 = q
2
Q3
M3
q
3a z
(2a z 3a)
VC= 2qa
a
Noi lc:
* oan AB: Mat cat 1-1, goc A (0 z a),
xet can bang phan trai
Mo= qa
2
B
2 C
14
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Th du 2.8 Ve bieu o noi lc trong khung chu tai trong nh tren H.2.16.
q
2
qa
B
2
K2
z2
K1
K3
3 a
5
qa
2
VD
Hnh 2.15
+
2qa
D
a
5
q
a) 2
a
3
q
2
a
HA
VA
5
q
2
a
z3
z1
qa
P = qa
5
q
2
a
b
q
B
q
a
5
q
2
a
M
q
parabol
e
c
)
H..16
5)
q
2
a
5
q
2
a
d
3
q
2
a
q
5 a2
qa
2
qa
5
q
2
a
Giai
Tnh phan lc lien ket
Xet s can bang cua toan khung di tac dung cua tai trong ngoai va
cac phan lc lien ket ta suy ra:
Ngang = 0 HA = 0
MD = 0
Va a + qa
5
a
+ qa 2 + qa a = 0 VA = qa
2
2
ng = 0 VA + VD= 0 VD = +
5
qa ( ung chieu a chon )
2
15
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Ve bieu o noi lc
oan AB: dung mat cat 1-1 va xet can bang oan AK1 ta c:
5
qa
N1 =
2
Q1 = 2 qa qz1
2
M = 2 qaz qz1
1
1
2
M1
N1
Q1
K1
z1
(0 z1 a)
2q
a
q
a
oan BC: dung mat cat 2-2 va xet can bang oan ABK2 ta c:
q
M2
a
B
K2
z2
N2
N 2 = qa
Q2 = qa
2
5 2 5
M2 = 2 qa 2 qaz2
Q2
2q
a
A
5 q
2
a
(0 z2 a)
oan CD: dung mat cat 3-3 va xet can bang DK3
N3
N 3 = 2 qa
Q3 = 0
M = 0
3
M3
K3 Q3
(0 z3 a)
Z3
D
VD = 5 q
2
a
oi vi khung, co the kiem tra ket qua bang viec xet can bang cac nut.
Neu tach nut ra khoi he th ta phai at vao nut cac ngoai lc tap trung
(neu co) va cac noi lc tai cac mat cat, gia tr cua chung c lay t bieu
o va ve.
Sau khi at cac lc tren, neu tnh ung cac noi lc cac nut th nut se
can bang, ngha la cac phng trnh can bang c thoa man. Ngc lai,
neu cac phng trnh khong thoa man th cac noi lc tnh sai.
16
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
5 qa 2 2
5 qa 2 2
+ 5qa 2
3qa 2 2
gay ra
cang th trong khung nen chieu quay co mui ten hng ra ngoai.
Ta de dang thay cac phng trnh can bang thoa man:
X = 0 ; Y = 0 ; M/B = 0
Tng t, tach nut C va at vao o lc tap trung qa hng t trai sang
phai va cac thanh phan noi lc tren cac oan thanh ngang va ng nh
H.2.16d.
- Tai mat cat tren thanh ngang co lc doc +qa hng ra ngoai mat cat,
lc cat
5qa 2
co khuynh hng lam quay phan oan thanh ang xet ngc
chieu kim ong ho nen co chieu hng xuong, con momen th bang khong.
- Tai mat cat tren thanh thang ng ton tai lc doc
5qa 2
co chieu
hung vao mat cat (hng len) va khong co lc cat cung nh momen.
Ta de dang thay rang cac phng trnh can bang c thoa man:
5
X = qa + qa = 0 ; Y = 2 qa + 2 qa = 0 ; M B = 0
Vay cac nut B va C eu can bang ngha la cac he noi lc tai cac
nut ung.
17
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Giai
Cat thanh tai tiet dien
1-1, xac nh bi goc (0
2P
2P
a)
b
)
PR
1,7PR
45
2P
2.12P
c nh H.2.17b.
Q max =2,236P
2P
0,7P
M
N
1Q
3PR
e)
H. 2.17
2Psin Pcos
P(2sin cos)
(a)
Phng trnh can bang hnh chieu cac lc theo phng ng knh
Q = 2Pcos + Psin = P(2cos + sin)
(b)
Phng trnh can bang cua cac momen cac lc oi vi trong tam mat
cat dan en:
cho:
(c)
M = 2PRsin PR(1 cos) = PR(2sin + 1 cos)
Cho mot vai tr so ac biet va tnh cac tr so noi lc tng ng, ta ve
c bieu o.
dQy
Lc cat at cc tr khi
= 0 , ngha la khi:
45o
900
0,7 P
2P
2P
0
2,236 P
2,12 P
+P
- PR
-1,7 PR
-3PR
Khi ve can chu y at cac tung o theo phng vuong goc vi truc thanh,
tc la theo phng ban knh nh tren H.2.17c,d,e.
Chng 2: Ly Thuyet Noi Lc
18
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Th du 2.10: Ve BNL trong dam cho tren H.2.18 (phng phap ve iem)
19
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Giai.
Phan lc lien ket
B = 0 qa 2 + 2qa 2 + 2qa 2 VC 2a = 0 VC =
= 0 VB =
5
qa
2
Noi lc
oan AB: q=0 Qy = hang so,
Mx = bac nhat.
Trong trng hp nay Qy la hang
so bang khong v QA(AB) = 0.
Mx trong oan nay se la hang so
(AB)
(BA)
= MB
= Mo = -qa
MA
oan BD: q= hang Qy = bac 1,
Mx = bac 2.
Tai B:
Tai D:
3
qa
2
5
( BD )
= + qa
QB
2
M ( BD ) = M = qa 2
o
B
5
3
( BD)
=
qa qa =
qa
QD
2
2
2
M ( BD) = 3 qa 2 qa = qa 2
D
2
2
Mo = qa2
P=
2qa
a)
A
a
b
)
5 q
2
a
Qy
q
c
)
Mx
D
a
a
VB = 5 q
2
a
+
1 q
2
a
VC =
3 q
2
a
3 q
2
a
3 q
2
a
a
H. 2.18
( DC )
QD
=
1
qa
2
M D( DC ) =
QC = VC =
3
qa ;
2
3 2 qa 2
= qa 2
qa
2
2
MC = 0
20
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
a)
P = 2qa
b) Pa
c
2
) qa /
2
d
) Pa +
qa2/
2
H.2.18
Giai. Tai trong tren thanh c chia thanh hai trng hp c ban:
+ Hnh 2.18b bieu dien mo men do lc tap trung P gay ra
+ Hnh 2.18c bieu dien mo men do lc phan bo eu q gay ra
Hnh 2.18dbieu dien mo men tong hp can tm, cac tung o bang tong
ai so cac tung o tai cac tiet dien tng ng tren H.2.18b,c
21
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
P = 5 kN
q = 5 kN/m
P = 2qa
22
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
M = qa
1
a)
P = 6qa
P = 4 kN
2a
c
P = qa
2a
M = 15 kNm
P = qa
3a
e)
b
q = 2 kN/m
)
)
M = qa
M = 16 kNm
1
m
)
q = 10 kN/m
P = 20 kN
1m
H.2.1
f
)
2.2. Khong can tnh ra phan lc, ve BNL cua cac dam cho tren H.2.2.
P = 2qa
2a
P = qa
3a
2
M = 1 qa
2
4a
a)
b
)
H.2.2
qo = 2 kN/m
D
B
a)
a
b
H.2.3
3a
M = qa
3a
H. 2.4
23
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
q
P = ql
2q
0,75a
0,75a
l
a)
H.2.5
2.6. Ve bieu o lc doc, momen uon, momen xoan cho thanh khong
gian (H.2.6).
P = qa
P = qa
q
P = qa
a)
H. 2.6
2P
b
)
24
http://www.ebook.edu.vn
Nz
Y
y
H. 3.1
a)
b)
Thc te : co the gap cac cau kien chu keo hay nen ung tam nh:
day cap trong can cau (H.3.3a), ong khoi (H.3.3b), cac thanh trong dan
(H.3.3c).
Q
a)
b)
c)
http://www.ebook.edu.vn
Xet thanh thang chu keo (nen) ung tam (H.3.3a) cac mat cat ngang CC
va DD trc khi thanh chu lc cach nhau oan dz va vuong goc truc thanh.
Cac th doc trong oan CD (nh la GH) bang nhau (H.3.3b).
Khi thanh chu keo (nen), noi lc tren mat cat ngang DD hay bat ky mat
cat ngang khac la Nz = P (H.3.3c) thanh se dabn ra, mat cat DD di chuyen doc
truc thanh z so vi mat cat CC mot oan be dz (H.3.3b).
P
Nz
Nz
c)
a)
D
D
H
x
D
C
dF
Nz
z
dz
b)
dz
d)
dz
Ta co: z dF = N z v ( z =
z = z )
dz
E
F
Nen z = const ta c: z F = N z
N
z = z
(3.1)
hay:
F
vi: F- dien tch mat cat ngang cua thanh.
3.3. BIEN DANG CUA THANH CHU KEO (NEN) UNG TAM
1- Bien dang doc
http://www.ebook.edu.vn
(a)
(b)
E
trong o: E - la hang so ty le, c goi la mo un an hoi khi keo (nen), no
lc
, n v N/m2 , xac
phu thuoc vao vat lieu va co th nguyen
2
(chieu dai)
nh t th nghiem .
Bang 3.1 cho tr so E cua mot so vat lieu.
z =
E (kN/cm2)
Vat lieu
2 x 104
0,25 0,33
Thep lo xo
2,2 x 104
0,25 0,33
Thep niken
1,9 x 104
0,25 0,33
Gang xam
1,15 x 104
0,23 0,27
ong
1,2 x 104
0,31 0,34
ong thau
(1,0 1,2)104
0,31 0,34
Nhom
(0,7 0,8)104
0,32 0,36
Go doc th
(0,08 0,12)104
Cao su
0,8
0,47
T
T (a) tnh dz, the (b) vao, ta c bien dang dai doc truc cua oan dz la:
dz = z dz =
z
E
dz =
Nz
dz
EF
(c)
Suy ra bien dang dai (dan khi thanh keo, co khi thanh nen) cua oan thanh
dai L:
L = dz =
L
Nz
dz
EF
(3.2)
Neu E, Fla hang so va Nz cung khong oi tren chieu dai L cua thanh, ta se
c:
L =
Nz
N L
dz = z
EF L
EF
(3.3)
http://www.ebook.edu.vn
Neu thanh gom nhieu oan chieu dai Li va tren moi oan Nz, E, A khong oi
th:
L = L i =
N zi L i
E i Fi
(3.3)
Tch so EF goi la o cng khi chu keo hay nen ung tam cua thanh.
2- Bien dang ngang
Theo phng ngang thanh cung co bien dang, ta a chon z la truc thanh,
x, y la cac phng vuong goc vi z (H.3.3d). Neu ta goi x va y la bien dang dai
tng oi theo hai phng x va y, th ta co quan he sau:
x = y = z
(3.4)
trong o: - he so Poisson, la hang so vat lieu
Dau () trong bieu thc ch rang bien dang theo phng doc va ngang ngc
nhau.
Th du 3.1. Ve bieu o doc Nz tnh ng suat va bien dang dai toan phan cua
10 kN
F2
30 cm
IV
30 cm
III
50 cm
II
10 kN
20 kN
P2=40k
N
50 cm
F1
30 kN
P1=30kN
a)
H.3.4
Nz
b)
http://www.ebook.edu.vn
I =
III
N zI 30
=
= 3 kN/cm 2 ,
F1 10
II =
N zIII 10
=
=
= 0,5 kN/cm 2 ,
F2
20
IV
N zII 10
=
= 1 kN/cm 2
F1
10
N zIV 10
=
=
= 0,5 kN/cm 2
F2
20
e xac nh bien dang doc toan phan chnh la bien dang dai tuyet oi cua
thanh ta s dung cong thc (3.3) ap dung cho bon oan cua thanh.
10 30
30 50
10 50
10 30
L =
+
+
= 0,005 cm
+
4
4
4
2 10 10 2 10 10 2 10 20 2 10 4 20
Bien dang doc mang dau + ngha la thanh b dai ra.
Ta
co
the
tnh
bien
dang
bang
phng
phap
cong
tac
dung.
20x30
30 100
+ 30x60
- 40x60
40x50
L=
= 0,005cm
+
+
+
+
4
4
4
4
2 10 10
2 10 20
2 10 10
2 10 20
2x10 4 x20
Ptl
Fo
(3.5)
http://www.ebook.edu.vn
AD: giai oan chay, lc keo khong tang nhng bien dang tang lien tuc. Lc
keo tng ng la lc chay Pch va ta co gii han chay. ch =
Pch
Fo
(3.6)
DBC: giai oan cung co (tai ben), tng quan gia lc P va bien dang L
la ng cong. Lc ln nhat la lc ben PB va ta co gii han ben. b =
Pb
Fo
(3.7)
P
PB
d 1, A 1
C
D
Pch
Ptl
A
L1
H.3.7
L
H.3.6
Neu chieu dai mau sau khi t (H.3.7) la L1 va dien tch mat cat ngang ni
t la A1 th ta co cac nh ngha ac trng cho tnh deo cua vat lieu nh sau:
L L1
100% (3.8)
Bien dang dai tng oi (tnh bang phan tram): = 0
Lo
o that ty oi (tnh bang phan tram): =
Fo F1
100 %
Fo
E=
= tan
b
ch
tl
D
A
(3.9)
H.3.8
P
Pb
Ptl
ng cong thc
ng qui c
http://www.ebook.edu.vn
H.3.9
b =
Pb
Fo
(3-10)
Tuy vay ngi ta cung qui c mot gii han an hoi nao o va xem o th
quan he lc keo va bien dang la ng thang (ng qui c).
P
b)
ch
tl
L
c)
H.3.10
d)
5. Nen vat lieu don. ng cong tng t bieu o keo vat lieu don. Pb.
Nghien cu cac th nghiem keo va nen cac vat lieu deo va don, ngi ta
thay rang: gii han chay cua vat lieu deo khi keo va nen nh nhau, con oi vi
vat lieu don gii han ben khi keo be hn nhieu so vi gii han ben khi nen.
3.6. THE NANG BIEN DANG AN HOI (TNBDH)
1- Khai niem
Xet thanh chu keo lam viec trong giai oan an hoi (H.3.13a). Lc tang
dan t 0 en gia tr P, thanh dan ra t t en gia tr L. Bo lc, thanh ve v tr
ban au.
Ngi ta noi cong cua W cua ngoai lc phat sinh trong qua trnh di
chuyen a chuyen hoa thanh the nang bien dang an hoi U tch luy trong
thanh va chnh the nang nay lam cho thanh an hoi sau khi khong tac dung
lc.
P
2- Tnh the nang bien
dang an hoi
A
P + dP
P va L bieu dien
P
L
nh H.3.13b. Cong cua
lc P tren chuyen di
L.
L
O
P
a)
L
dL
b)
http://www.ebook.edu.vn
H.3.13
N z2 dz
2 EF
Suy ra the nang bien dang an hoi cua oan thanh dai L, co noi lc Nz la:
N z2 dz
U = L dU = L
2 EF
N z2 L
Nz
Khi trong oan thanh
khong oi ta co: U =
(3.13)
EF
2 EF
N zi2 L i
Vi nhieu oan dai Li ta se co: U = Ui =
(3.13)
2 E i Fi
Nz
dz
Giai
B
- Xac nh noi lc
Tach mat A (H.3.15b).
Dung hai phng trnh hnh chieu:
X = 0: NAB = NAC = N
Y = 0: 2Ncos = P
P
suy ra:
N=
2 cos
a)
C
NAB
NAC
AC
AB
b)
H. 3.15
http://www.ebook.edu.vn
AI
AAcos = AI
hay:
AA =
= AB
cos
cos
AA =
N AB L AB
PL
=
(EF )AB cos 2EF cos 2
2
N2 L
N AB
L AB
N 2L
+ AC AC = 2
2( EF ) AB
2( EF ) AC
2 EF
N 2L
2 EF
suy ra:
AA =
1
2
2
P
P.AA = 2
PL
N 2L
=
= 0,4 cm
EF
2 EF cos 2
[ ] =
(3.15)
n
Va dung tr so [ ] e tnh toan.
He so an toan do nha nc hay hoi ong ky thuat cua nha may qui nh.
http://www.ebook.edu.vn
e chon he so an toan c chnh xac, nhieu khi ngi ta phai chon nhieu he
so theo rieng tng nguyen nhan dan en s khong an toan cua cong trnh hay
chi tiet may, co the ke en:
- He so ke en o ong chat cua vat lieu
- He so ke en s vt qua tai trong thiet ke
- He so ke en s lam viec tam thi hay lau dai
Nh vay muon am bao s lam viec an toan ve o ben khi thanh chu keo
(nen) ung tam, ng suat trong thanh phai thoa man ieu kien ben la:
z =
Nz
[ ]
F
(3.16)
Nz
[ ] 5%
F
Nz
[ ]
5%
hay:
[N z ] = [ ]F
Th du 3.4. Cho he nh H.3.17a. nh tai trong cho phep [P] theo ieu kien
ben cua cac thanh 1, 2, 3. Cho biet [ ] = 16 kN/cm2, F1= 2 cm2, F2= 1 cm2, F3=
2 cm2.
Giai. Trc tien ta can tnh noi lc trong cac thanh. Co lap he nh H.3.17b.
Xet can bang vi cac phng trnh:
X = 0 => N2 cos45o + N3 = 0
Y = 0 => P + N1 + N2 sin45o = 0
M/A = 0 => P2a + N1a = 0
Ta c N1 = 2P, N2 = P 2 (nen), N3 = P
Viet ieu kien ben cua cac thanh 1, 2, 3:
1 =
N1
2P
=
F1
F1
2 =
| N2 |
P 2
=
[ ] =>
F2
F2
3 =
N3
P
=
F3
F3
[ ] =>
[ ] =>
[ ]F1 =
2
16.2
2
= 16 kN
P [ ] F3 = 16.2 = 32 Kn
10
1
2
a)
45o
3
a
N1
N2
b)
N3
H. 3.17
L =
N BC L BC
N L
+ CA CA = 0
EF
EF
(c)
VB b (VB + P )a
=0
+
EF
EF
Pa
a+b
Ta a tnh c phan lc VB, bai toan tr thanh bai toan tnh nh bnh
thng
suy ra:
VB =
http://www.ebook.edu.vn
11
VA
a
C
VB
VB
a)
H.3.18
b)
Th du 3.6. Xet he gom ba thanh treo lc P (H.3.19a) hay tnh noi lc trong cac
thanh treo.
Giai. Ta co hai phng trnh can bang ( tach nut A):
X = NAB sin + NAD sin = 0
(a)
Y = P + NAB cos + NAC + NAD cos = 0 (b)
e giai ba an so noi lc ta can them mot phng trnh ieu kien bien dang.
Xet he thanh sau khi chu lc. V oi xng nen iem A di chuyen theo phng
AC en A. T A ke ng AI va AK lan lt vuong goc vi AB va AD. Bien
dang nho nen goc ABA va ADA vo cung be va goc BAC va DAC van .
Suy ra IA la o dan dai cua AB va tng t KA la o dan dai cua AD.
Ngoai ra AA cung chnh la o dan dai cua AC
Xet tam giac AIA va AKA ta co lien he:
IA = KA = AAcos ( c )
Thay IA =
N L
N AB L
N L
; KA = AD
; AA = AC vao (c) roi vao (a) va (b) ta
EF cos
EF cos
EF
P
P cos 2
; NAC =
se cNAB = NAD =
3
1 + 2 cos
1 + 2 cos 3
D
NAB
NAC
NAD
EA
L
EA
EA
A
I
a)
K
A
b)
H.3.19
http://www.ebook.edu.vn
12
Th du 3.7. Cho thanh ABC tuyet oi cng lien ket khp tai A c treo bi
day CD co tiet dien F va co chieu dai L nh hnh ve.
1/ Tnh noi lc cua CD.
2/ Tnh [q] theo ieu kien ben cua thanh CD .
Cho biet [ ] = 16 kN/cm2, L=2m F1= 2 cm2 .
3/ Tnh chuyen v ng cua iem C . Cho E = 20000 kN/cm2
4/ Bay gi them thanh chong BH hay thanh treo CH (net cham) . Tnh lai noi
lc cua cac thanh chong CD vaBH
.
H
D
D
F
L
EF
M = 2qL 2
A
2qL
30
2L
qL2
P=2ql
B
1.5EF
A
L
L
A
H
L
L/2
L/2
http://www.ebook.edu.vn
13
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
Chng 4
y
P1
P2
P3
P4
TTS tai mot iem ac trng cho mc o chu lc cua vat the tai iem
o. Nghien cu TTS la tm ac iem va lien he gia cac ng suat , ,
xac nh ng suat ln nhat, nho nhat e tnh toan o ben hay giai thch,
oan biet dang pha hong cua vat the chu lc.
4.1.2 Bieu dien TTS tai mot iem
o (H 4.2).
yx
yz
xy
zy
zx
xz
http://www.ebook.edu.vn
1
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
4.1.4 Mat chnh, phng chnh va ng suat chnh. Phan loai TTS
Ly thuyet an hoi a chng minh rang tai mot iem bat ky cua vat the
chu lc luon tm c mot phan to hnh hop vuong goc ma tren cac mat
cua phan to o ch co ng suat phap, ma khong co ng suat tiep (H4.4a).
Nhng mat o goi la mat chnh.
Phap tuyen cua mat chnh goi la phng chnh.
ng suat phap tren mat chnh goi la ng suat chnh va ky hieu la:
1 = 200 N/cm2;
2 = 400 N/cm2;
3 = 500 N/cm2
Phan loai TTS :
- TTS khoi : Ba ng
suat
chnh
khac
khong (H.4.4a).
a)
b)
c)
http://www.ebook.edu.vn
2
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
yy
yx
xy
x
K
xy
z
a)
yx
yx
yx
xy
a)y
uv
b)
b)
xy
v
Xet mot phan to (H.4.5a). ng suat tren mat vuong goc vi truc z
bang khong va mat nay la mot mat chnh v co ng suat tiep bang khong.
e de hnh dung, ta bieu dien phan to ang xet bang hnh chieu cua
toan phan to len mat phang Kxy (H.4.5b).
Quy c dau: + > 0 khi gay keo ( hng ra ngoai mat cat)
+ > 0 khi lam cho phan to quay thuan kim ong ho
Hnh 4.5b bieu dien cac ng suat > 0
(qui c nay phu hp vi bai toan thanh)
4.2.2 ng suat tren mat cat nghieng bat ky
Van e: Xac nh ng suat tren mat cat nghieng song song vi truc z va co
phap tuyen u tao vi truc x mot goc ( > 0 khi quay ngc chieu kim
ong ho ke t truc x ) (H.4.6a). Gia thiet a biet ng suat x, y va xy.
Tnh u va uv : Tng tng cat phan to bang mat cat nghieng a
neu, mat cat chia phan to ra lam hai phan, xet can bang cua mot phan
phan to (H.4.6b)
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
3
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
y
u
u
ds
xy
dy
dz
x
xy
uv
v
yx
dx
uv
yx
y
b)
a)
* V=0
u =
x +y
2
uv = +
x y
2
x y
2
sin 2 + xy cos 2
(4.2b)
v
o
+ 90
vu
uv u
tuyen v:
v =
x +y
2
x y
2
cos 2 + xy sin 2
(4.3)
ng suat tren
H. 4.7
2 mat vuong goc nhau
http://www.ebook.edu.vn
4
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
u +v = x + y
(4.4)
Bieu thc tren cho thay, tong ng suat phap tac dung tren hai mat
vuong goc cua phan to ng suat phang tai mot iem la hang so va khong
phu thuoc vao goc .
o la Bat Bien Th Nhat cua ng suat phap
Th du 4.1 Thanh co dien tch 5 cm2, chu keo vi lc P = 40 kN. Xac nh
ng suat tren mat cat nghieng mot goc 30o vi mat cat ngang (H.4.8).
Giai
ng suat phap tren mat cat ngang (Chng 3)
x =
P 40
=
= 8 kN/cm 2
5
F
30o
uv = +
x
2
cos 2 =
P = 40 kN
v
u
u
uv
n =
30
x
uv
H.4.8
8
1 + cos 2.30o = 6 kN/cm 2
2
8
sin 2 = + sin 2.30o = + 3,46 kN/cm 2
2
2
( 2)
(1)
(1)
o =o +90
x
1
2
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
5
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
sin 2 + xy cos 2 = 0
tan 2 o =
o =
x y
01 =
2 xy
x y
02 =
va
= tan
(4.5)
(4.5) cho thay co hai gia tr 0 sai biet nhau 90. V vay, co hai mat chnh
vuong goc vi nhau va song song vi truc z. Tren moi mat chnh co mot
ng suat chnh tac dung.
Hai ng suat chnh nay cung la ng suat phap cc tr (ky hieu la
max hay min ) bi v
2 xy
d u
= 0 tan 2 =
dz
x y
giong vi (4.5)
sin 2 o =
max = 1,3 =
min
x +y
2
tan 2 o
; cos2 o =
1 + tan 2 o
2
1
1 + tan 2 2 o
x y
+ xy2
2
(4.6)
1
4
Giai
Theo quy c dau, ta co:
67o30
1
x
a)
H. 4.10
22o30
b)
2 xy
x y
2
= 1 2 o = 45o + k180 o
42
(i)
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
6
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
2
4,41 kN/cm 2
4+2
4 2
=
+1 = 3 2 =
2
1,58 kN/cm 2
2
(ii)
e xac nh mat chnh nao t (i) co ng suat chnh (ii) tac dung, ta
dung (4.2b), chang han vi o(1) = 22 o 30' , ta co:
u =
4+2 42
+
cos 2 22 o 30' 1sin 2 22o 30' = 4,41 kN/cm2
2
2
o(1) = 22 o 30' ,
o( 2) = 67 o 30' .
d uv
= 0
d
(2) (2) o
1 =o +45
d uv
= ( x y ) cos 2 2 xy sin 2 = 0
d
x y
(4.7)
=
tan 2 =
2 xy
tan 2 =
(4.7)
max
ng suat tiep cc tr
H.
4.11
1
tan 2 o
(4.8)
= o k45o
2 = 2 o k90o hay
max
min
(4.9)
TTUSphang ac biet
H.4.12
(4.6)
______________________________________________________________
H. 4.13 TTUS Trt thuan tuy
http://www.ebook.edu.vn
7
Chng 4: Trang thai ng suat
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
max = 1, 3 =
min
1
2 + 4 2
2
(4.10)
x = y = 0 ; xy =
max = 1, 3 = hay
min
(4.11)
1 = 3 =
o = + k
tan 2 o =
(4.12)
4
H. 4.14
1 3
2
(4.13)
x + y
2
x y
2
x y
2
(4.14)
cos 2 xy sin 2
(4.14)
sin 2 + xy cos 2
Bnh phng ca hai ve cua hai ang thc tren roi cong lai, ta c:
+y
u x
2
at:
c=
x +y
2
y
+ uv2 = x
2
x y
; R 2 =
2
(4.15) thanh:
+ xy2
( u c )2 + uv2 = R 2
+ xy2
(4.15)
(4.16)
(4.17)
H. 4.15 Vong
tron ng suat
http://www.ebook.edu.vn
8
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
truc z cua phan to eu bieu th bang toa o nhng iem tren vong tron. Ta
goi vong tron bieu th TTS cua phan to la vong tron ng suat hay vong
tron Mohr ng suat cua phan to.
Cach ve vong tron: (H.4.16)
- nh iem cc P (y,
xy ) .
OE + OF x + y
=
=c
2
2
OE OF x y
=
; FP = xy
2
2
y
+ xy2 = R 2
Do o CP = FC + FP = x
2
2
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
9
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
u
max
max
uv
xy
yx
B
xy
uv
uv
max
min
y
minx
x
u
max
Dung vong tron Mohr e tm ng suat tren mat cat nghieng cua phan
to co phap tuyen u hp vi truc x mot goc .
Cach tm u ; uv
Ve vong tron Mohr nh H.4.17.
T cc P ve tia Pu // vi phng u cat vong tron tai iem M.
Hoanh o cua M = u ; Tung o cua M = uv
Chng minh:
Ky hieu 21 la goc (CA,CD), 2 la goc (CD,CM).
Hnh 4.17 cho:
OG = OC + CG =
=
nhng:
nen:
x +y
2
x +y
+ R cos(21 + 2 )
R cos 21 = CE =
x y
OG =
Rsin 2 1 = ED = xy
x +y
2
x y
2
cos 2 xy sin 2 = u
Tng t, ta co:
http://www.ebook.edu.vn
10
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
x +y
a)
E
max
b)
min
min = -
max =
max, min =
max
1
max
C
2
1
min
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
11
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
45
o(3)= 26 36
uv
1
71 36
o
45
o
161 36'
max
B
-7
-5
-2
C
3
M
u
H. 4.21
A
F
(1)
O1 3
o
o = - 67 24
4
5
uv
min
Giai.
Theo quy c ta co:
x = 5 kN/cm 2 ; y = 1 kN/cm 2 ; xy = + 4 kN/cm 2
Cc P(1, + 4). T P ve tia song song vi truc u cat vong tron Mohr
tai M. Toa o iem M bieu th ng suat tren mat cat nghieng vi = 45o :
u = 6 kN/cm 2 ; uv = 3 kN/cm 2
Cac ng suat nay tac dung len cac mat, tng ng vi cac goc
nghieng: 1(1) = 71o36' ; 1( 2) = 161o36'
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
12
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
2
1
x
z
2
1 1
III
max,
dien cac ng suat tren mat nghieng
max,
nay (vong tron so 3 tren H.4.24) .
max,3
T vong tron nay, ta thay tren
3
1
3O
1
2
1
chnh III co mat co ng suat tiep cc
ai (ky hieu max,3) ,
max,3 =
1 2
2
H.4.24
Ba vong tron Mohr ng suat
max, 2 =
1 3
2
(18)
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
13
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
II 2
dai
TTS n: trong chng 3, a co:
3
III
(4.19)
' = =
(4.20)
1 (1 ) =
1
E
E
E
1
[ 1 ( 2 + 3 )]
E
(4.21)
Tng t, bien dang dai tng oi theo hai phng chnh II , III con lai:
1
[ 2 ( 3 1 )]
E
1
3 = [ 3 ( 1 + 2 )]
E
2 =
(4.22)
(4.23)
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
14
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
1
x ( y + z )
(4.24)
E
1
y = y ( z + x )
E
1
z = z ( x + y )
E
x =
(4.25)
G=
E
2(1 + )
(4.26)
4.4.2 nh luat Hooke khoi
Tnh o bien oi the tch cua mot phan to hnh
hop co cac canh bang da1, da2 va da3 .
The tch cua phan to trc bien dang la:
II
x
z
2
1
III
(4.27)
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
15
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
(4.28)
= 1 + 2 + 3
1 2
(4.29)
cong thc (4.29) c goi la nh luat Hooke khoi bieu th quan he tuyen
tnh gia bien dang the tch tng oi va tong ng suat phap.
Nhan xet :
T (4.29), neu vat lieu co he so Poisson = 0,5 ( cao su), th luon
luon bang khong tc la the tch khong oi di tac dung cua ngoai lc.
Cong thc tren cho thay phu thuoc vao tong ng suat phap ch
khong phu thuoc vao rieng tng ng suat phap. Nh vay, neu cung vi
phan to ay ta thay cac ng suat chnh bang mot ng suat trung bnh tb co
gia tr bang trung bnh cong cua ba ng suat chnh noi tren:
tb =
1 + 2 + 3
=
3
3
th bien dang the tch tng oi cua phan to tren van khong thay oi.
That vay, vi nhng ng suat chnh la tb , bien dang the tch bang:
1 =
1 2
( tb + tb + tb ) = 1 2
E
E
http://www.ebook.edu.vn
16
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
2
tb
2 - tb
1 - tb
tb
tb
3 - tb
a)
c)
b)
1 1
2
2 2
2
3 3
(4.31)
u=
hay
Ta co the phan tch the nang bien dang an hoi u thanh hai thanh phan:
-Thanh phan lam oi the tch goi la the nang bien oi the tch utt
-Thanh phan lam oi hnh dang goi la the nang bien oi hnh dang uhd
Ta co:
u = utt + uhd
e tnh the nang bien oi hnh dang, ta thay cac ng suat 1, 2 va 3
bang ng suat (1 -tb ), (2 -tb ), (3 -tb ), tac dung len cac mat phan to.
2
tb
2 - tb
1 - tb
tb
tb
3 - tb
1 2
1 2
( 1 + 2 + 3 )2
1 + 22 + 32 2 ( 1 2 + 2 3 + 3 1 )
2E
6E
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
17
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
uhd =
hay :
1+ 2
1 + 22 + 32 1 2 2 3 1 3
3E
(4.33)
2
2E
uhd =
1+ 2
3E
(4.34
=300
u
y
6kN/cm 2
y = 8kN / cm 2
= 2kN / cm 2
= 60
2kN/cm 2
8kN/cm 2
1
1
[
x y ] = 4 [6 (0,34)8] = 3,28 10 4
E
10
1
1
y = [ y yy ] = 4 [8 (0,34)6] = 5,96 10 4
E
10
+ y x y
u = x
+
cos 2 xy sin 2 = 9,232kN / cm 2
2
2
1
1
u = [ u v ] = u ( x + y u = 7,611kN / cm 2
E
E
x =
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
18
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
Th du 4.5:
Mot khoi lap phng bang be tong at va kht vao ranh cua vat the A
(tuyet oi cng) chu ap suat phan bo eu mat tren P= 1kN/cm2 (H.4.11).
Xac nh ap lc nen vao vach ranh, lien he gia ng suat va bien dang
dai tng oi theo cac phng. o bien dang the tch tuyet oi. Cho
canh a = 5 cm; E = 8.102 kN/cm2; = 0,36.
Chon he truc nh hnh ve.Ta co: khoi be tong TTSphang .
x 0; y = p kN/cm2 ;
z = 0
z 0; y 0 ;
a
P
x = 0
x =
H.4.11
y =
1
x ( y + z ) = 0
E
1
p
y ( x + z ) =
(1 - 2 )
E
E
z =
1
1
p
z ( x + y ) = [0 - (-p - p)] = (1 + )
E
E
E
1 2
x +y +z) V
E
1 - (2 0,36)
[ 0,36 1](5 5 5) = - 0,0559cm3
=
800
v = V =
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
19
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
Thdu4.6
Mot tam mong co kch thc nh tren H.4.5
chu tac dung cua ng suat keo = 30 kN/cm2
theo phng chieu dai cua tam
m
va ng suat tiep = 15 kN/cm2.
a) Xac nh ng suat phap theo phng
ng cheo mn va phng vuong goc vi ng cheo
b) Tnh bien dang dai tuyet oi cua ng cheo mn.
15 mm
25 mm
H45
u =
u =
u = mm ,
u =
lmm
lmm = lmm u
lmm
1
[ u v ]
E
30 + 0 30 0
+
cos 600 (15) sin 600 = 35,5kN / cm 2
2
2
1
[ u ( u u ) ] = 1,8575 . 10 3
= mm =
E
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
20
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
b)
2
B
3
4
50o
30o
b)
a)
c)
60o
7
60o
30o
A
e)
d)
H. 4.1
f)
u
6 kN/cm2
60
5 kN/cm2
3 kN/cm2
H.4.2
4.3 Tren mat cat m - n i qua mot iem trong vat the
m
TTS phang co ng suat toan phan p = 3000 N/cm2,
p
60
ng suat nay co phng tao thanh goc 60o vi mat
45
cat. Tren mat vuong goc vi mat cat o ch co ng
n
suat tiep (H.4.3).
H. 4.3
Tnh ng suat phap va ng suat tiep tren mat cat hp
vi mat cat m - n mot goc 45o. Tnh ng suat phap ln nhat tai iem o.
o
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
21
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
y
3 kN/cm2
5 kN/cm2
= 30o
x
H. 4.4
15 mm
45
B
A
x
B
O
H. 4.6
45o
A
m
H. 4.7
4.7 Tai mot iem tren mat vat the chu lc, ngi ta gan cac tam ien tr
A, B, C e o bien dang ty oi theo cac phng Om, On va Ou (H.4.7).
Cac so o thu c: m = 2,81.104 ; n = 2,81.104 ; u = 1,625.104
Xac nh ng suat chnh, phng chnh tai iem o.
Cho : E = 2.104 kN/cm2 ; = 0,3.
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
22
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
y
x
y
H.4.8
4.9
P1
P2
P2
P1
H.4.9
4.10 Mot khoi hnh hop lam bang thep co kch thc cho tren H.4.10, c
at gia hai tam cng tuyet oi, chu lc nen P = 250 kN. Tnh lc tac
dung tng ho gia mat tiep xuc cua hnh hop vi cac tam cng. Cho =
0,3.
.
P
y
m
c
5
m
c
0
1
b)
a)
H. 4.10
5cm
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
23
GV: Le c Thanh
____________________________________________________________________
4.11 Mot khoi lap phng bang be tong at va kht ranh cua vat the A
chu ap suat phan bo eu mat tren P = 1 kN/cm2 (H.4.11).
Xac nh ap lc nen vao vach ranh va o bien dang the tch tuyet oi.
Cho canh a = 5 cm; E = 8.102 kN/cm2; = 0,36.
. Vat the A coi nh cng tuyet oi.
4.12 Mot tam thep kch thc a b c at gia hai tam tuyet oi cng, hai
tam nay c lien ket vi nhau bang bon thanh nh H.4.12. Khi tam
thep chu ap lc p phan bo tren hai mat ben th ng suat keo cua thanh
la bao nhieu? Tnh ng suat chnh trong tam thep. Cho Etam = Ethanh va
dien tch F cua thanh.
p
p
z
H.4.12
______________________________________________________________
Chng 4: Trang thai ng suat
http://www.ebook.edu.vn
24
GV: Le c Thanh
Thanhg Tuan
Chng 5
LY THUYET BEN
5.1 KHAI NIEM VE LYTHUYET BEN
ieu kien ben thanh chu keo hoac nen ung tam ( chng 3),
( TTS n) :
max = 1 []k ;
min = 3 []n
trong o,
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Thanhg Tuan
t1 = 1 0 k = []k (5.1a)
hiem cua TTS n
t1 = 3
n
0n
= []n
n
(5.1b)
0k : bien dang dai tng oi trang thai nguy hiem cua phan to b keo
theo mot phng ( TTS n).
Theo nh luat Hooke, ta co:
1 =
0k =
1
[ 1 ( 2 + 3 )]
E
(a)
0k
E
(b)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Thanhg Tuan
(c)
hay t 2 = 1 ( 2 + 3 ) [ ]k
II
II
(5.2a)
0k
0k
3
III
III
(5.2b)
ok
n
(d)
1 3
;
2
0k =
1 3
2
0k
2
(e)
0k
2n
(5.3)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Thanhg Tuan
II
II
(g)
(h)
The (h) vao (g) , lay can bac hai cua hai ve , ke en he so an toan n
ieu kien ben theo TB 4:
12 + 22 + 23 1 2 2 3 31 []k
hay la:
t4 =
12 + 22 + 23 1 2 2 3 31 []k
(5.4)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Thanhg Tuan
1,3
= + 2 ;
2
2
a)
2 = 0
H. 5.3
(5.5)
2 + 4 2 [ ]
hay:
12 + 22 + 23 1 3 21 3 2 []
(5.6)
2 + 3 2 []
1 = 3 = | |; 2 = 0
hay:
[ ]
| |
2
H.5.4
(5.7)
hay:
| |
32 []
[]
3
(5.8)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Thanhg Tuan
O
Cn
H. 5.5
Ck
H. 5.6
Tien hanh th nghiem cho cac TTS khac nhau va tm trang thai gii han
tng ng cua chung, tren mat phang toa o , ta ve c mot ho cac
ng tron chnh gii han nh H.5.5. Neu ve ng bao nhng vong tron
o ta se thu c mot ng cong gii han, ng cong nay cat truc hoanh
iem tng ng vi trang thai co ba ng suat chnh la ng suat keo co gia
tr bang nhau. Gia thiet rang ng bao la duy nhat oi vi moi loai vat lieu,
ta nhan thay neu TTS nao bieu th bang mot vong tron chnh nam trong
ng bao th vat lieu am bao ben, vong tron chnh tiep xuc vi ng bao
th TTS o gii han ben con neu vong tron chnh cat qua ng bao th
vat lieu b pha hong.
Viec phai thc hien mot so lng ln cac th nghiem e xac nh cac
vong tron gii han va ve chnh xac ng cong gii han la khong n
gian.V vay, ngi ta thng ve gan ung ng bao bang cach da tren c
s hai vong tron gii han keo va nen theo mot phng vi ng knh tng
ng la [] k va []n. ay, e cho tien ta thay the cac ng suat nguy hiem
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Thanhg Tuan
[]n
1
Cn
Ck
M1
N1
M
N
H. 5.7
Xet mot TTS khoi co vong tron Mohr ln nhat 1 va 3 tiep xuc vi
ng bao, nam gii han ve o ben. Tren H.5.7, vong tron nay c ve
bang ng net t. Sau ay, ta thiet lap lien he gia nhng ng suat chnh
1 va 3 vi cac ng suat cho phep []k va []n. T hnh ve ta co ty le thc:
NN1
MM1
=
KN1
KM1
2
1
MM1 = (1 3 []k ) ;
2
1
([]n + []k )
2
1
([]k (1 + 3 ))
KM1 =
2
KN1 =
hoac:
[]k
3 = [ ] k
[]n
1 3 []k
(5.9a)
vi he so:
[ ] k
[ ] n
(5.9b)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Thanhg Tuan
x
z
z =0 , xz = zx =yx = xy =0
Mat vuong goc vi truc x la mat chnh vi ng
suat chnh
x = 5 kN/cm 2 .
H. 5.8
nam trong mat phang vuong goc vi ng suat chnh a cho va co gia tr
bang:
max =
min
Do o:
z + y
2
2
8 kN/cm 2
z y
+ 2zy = 3 5 =
2
2 kN/cm 2
12 + 22 + 23 1 2 1 3 2 3
82 + 22 + 52 ( 2) 8 8( 5) ( 2)( 5)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Thanhg Tuan
y x
suat phap (H.5.1), ngi ta
b)
5.2 Dung TB ng suat tiep ln nhat e tnh ap lc p ln nhat tac dung tren
khoi thep tren H.5.2. Khoi thep o c at kht vao trong khoi thep ln.
Cho E = 2.107 N/cm2; = 0,28;
[ ] = 16 kN/cm2.
5.3 Cho TTS nh H.5.3. Tnh ng
suat tng ng (ve trai cua cong
thc kiem tra ben) theo TB the nang
bien oi hnh dang va TB Mohr. Cho
a
a
8 kN/cm
H. 5.3
2
2 kN/cm2
ok/on = 0,25.
1 = 20 kN/cm2; 2 = 40 kN/cm2;
3 = 80 kN/cm2
4 kN/cm2
p
1
H. 5.4
H. 5.5
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Chng 6
P
P
a)
b)
Xet thanh chu uon trong hai trng hp mat cat at khac nhau nh tren
H.6.1. Bang trc giac, de dang nhan thay trng hp a), thanh chu lc tot
hn trng hp b), tuy rang trong trong hai trng hp dien tch cua mat cat
ngang thanh van nh nhau. Nh vay, kha nang chu lc cua thanh con phu
thuoc vao cach sap at va v tr mat cat ngang oi vi phng tac dung cua
lc.(ng suat nho 04 lan o vong nho 16 lan ). Cho nen s chu lc khong
nhng phu thuoc F, ma can phai nghien cu cac ac trng hnh hoc khac
cua mat cat ngang e tnh toan o ben, o cng, o on nh va thiet ke mat
cat cua thanh cho hp ly.
6.2 MOMEN TNH - TRONG TAM
_________________________________________________________________
Chng 6: ac trng hnh hoc cua mat cat ngang http://www.ebook.edu.vn
1
GV: Le c Thanh
yo
yo
y
C
xC
dF
xo
xo
yC
x
Momen tnh cua mat cat F oi vi
x
O
truc x (hay y) la tch phan:
H.6.2 Mat cat F va trong tam C
S x = ydF , S y = xdF
(6.1)
F
y = yC + yo , vi C(x c ,y c )
: S y = xC F
(6.2)
T (6.2)
xC =
Sy
F
yC =
Sx
F
C( xC , yC )
(6.3)
c xac nh trong he truc xOy ban
Nhan xet 1:
_________________________________________________________________
Chng 6: ac trng hnh hoc cua mat cat ngang http://www.ebook.edu.vn
2
GV: Le c Thanh
Mat cat co truc oi xng, trong tam nam tren truc nay v momen tnh
oi vi truc oi xng bang khong (H.6.3a,b).
Mat cat co hai truc oi xng, trong tam nam giao iem hai truc oi
xng (H.6.3c).
y
a)
b)
c)
Thc te, co the gap nhng mat cat ngang co hnh dang phc tap c
ghep t nhieu hnh n gian.
Tnh chat: momen tnh cua hnh phc tap bang tong momen tnh cua
cac hnh n gian.
Vi nhng hnh n gian nh ch nhat, tron, tam giac hoac mat cat cac
loai thep nh hnh I, U, V, L ta a biet trc (hoac co the tra theo cac bang
trong phan phu luc ) dien tch, v tr trong tam, t o de dang tnh c
momen tnh cua hnh phc tap gom n hnh n gian:
S x = F1 y1 + F2 y2 + ... + Fn yn =
F y
i
S y = F1 x1 + F2 x2 + ... + Fn xn =
Fx
(6.4)
i i
xC =
Sy
F
Fx
i =1
n
F
i =1
; yC =
Sx
=
F
Fy
i =1
n
F
i =1
(6.5)
_________________________________________________________________
Chng 6: ac trng hnh hoc cua mat cat ngang http://www.ebook.edu.vn
3
GV: Le c Thanh
y
x1
xC
Sy
F
C
y1
yC
x C
O
y2
x2
H . 6 . 4 T r o n g t a m h n h p h c t a p
yY
I
x
IoN55
x
x
C2
yC
C
y3
o
[ N 27
z3
C3
F1 = 15 cm x 1,2 cm = 18 cm2
y1
II
- oi vi thep ch [ N 27:
h3 = 27 cm
F3 = 35,2 cm2
z3 = 2,47 cm
- Hnh ch nhat:
150 12 mm
C1
III
Chon he truc toa o xy qua goc C2 toa o trong tam cua ba hnh tren la:
y1 =
55 1,2
55
+
= 28,1 cm ; y2 = 0 ; y3 =
+ 2,47 = 29,97 cm
2
2
2
xC = 0 ; yC =
S x 549,144
=
32 cm
F
171,2
GV: Le c Thanh
S x 24 4 2 + 2(4 12 10)
=
= 6cm
(24 4) + 2(4 12)
F
4cm
Hay :
yC =
S x1 _ S x 2
F1 _ F2
y
4cm
16cm
12cm
4cm
1
H. 6.12
6.3 MOMEN QUAN TNH- HE TRUC QUAN TNH CHNH TRUNG TAM
1- Momen quan tnh (MMQT)
Momen quan tnh oc cc
dF
F
(6.6)
J = dF
2
(6.7)
J xy = xydF
F
2 = x2 + y2
nen
J = Jx + Jy
(6.9)
_________________________________________________________________
Chng 6: ac trng hnh hoc cua mat cat ngang http://www.ebook.edu.vn
5
GV: Le c Thanh
Chng 7
P2
P3
02
P1
P5
01
P4
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 1
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
b)
a
L
c)
a)
a)
L-2a
P
b)
+
_
a)
P
c)
M
Pa
Pa
b)
Noi lc: Tuy theo ngoai lc tac dung ma tren mat cat ngang dam co cac
noi lc la lc cat Qy va momen uon Mx .
Phan loai:
Uon thuan tuy phang: Noi lc ch co momen uon Mx=hang so.
Uon ngang phang : Noi lc gom lc cat Qy va momen uon Mx
Dam H.7.4 co oan gia CD chu uon thuan tuy, dam H. 7.5 chu
uon thuan tuy. oan dam AC va DB cua dam H.7.4 chu uon ngang
phang.
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 2
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
GV: Le c Thanh
Phan b nen
Lp trung hoa
z
x
Phan b keo
ng trung hoa
ng tai trong
Sau bien dang cac mat cat ngang 1-1 va 2-2 ban au cach nhau mot oan
vi phan dz se cat nhau tai tam cong O (H.7.7b) va hp thanh mot goc d.
Goi la ban knh cong cua th trung hoa, tc khoang cach t O en th
trung hoa. o dan dai tng oi cua mot th ab cach th trung hoa mot
khoang cach y cho bi:
z =
ab 010 2 ( + y ) d dz ( + y ) d d y
=
=
= = y
01 0 2
dz
d
(a)
1
O1
M
a
1
2
O2
y
dz
b
2
O1
O2
b
b) Sau bien da ng
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 4
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
Mx
0
ng trung hoa
y
z
dF
ydF = 0
(d)
(d) cho thay momen tnh cua dien tch mat cat ngang oi vi truc trung
hoa x bang khong truc trung hoa x i qua trong tam mat cat ngang.
Tnh chat nay cho phep xac nh truc trung hoa cua bat ky mat cat
ngang nao. Neu truc y la truc oi xng, th he truc (x,y) chnh la he truc
quan tnh chnh trung tam.
+ Lien he gia z va Mx
trong o:
Mx =
Jx =
z ydF = E y 2 dF = EJx
F
(e)
y 2 dF
(g)
la momen quan tnh cua mat cat ngang oi vi truc trung hoa x.
Bieu thc (e) c viet lai nh sau:
=
Mx
EJ x
(7.1)
z =
Mx
y
Jx
(7.2)
ng suat bien thien bac nhat theo tung o y.va y la khoang cach cua iem
tnh ng suat ke t truc trung hoa x .(M x va y mang dau ai so)
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 5
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 6
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
H. 7.9 Bieu o ng suat phap cho cac mat cat co hai truc oi xng
H. 7.10 Bieu o ng suat phap cho cac mat cat co mot truc oi xng
ng suat phap cc tr:
Tnh ng suat phap khi keo va khi nen ln nhat tren mat cat ngang dam
nhng iem xa ng trung hoa nhat.
k
n
Goi ymax , ymax lan lt la khoang cach th chu keo va th chu nen
min =
Mx
n
=
ymax
Mx
Jx
Wxn
J
J
Wxk = k x ; Wxn = n x
ymax '
ymax
vi:
(7.4b)
(7.5)
n
k
Cac ai lng Wx va Wx goi la cac suat tiet dien hoac momen chong uon
khi o:
h
2
Wxk = Wxn = Wx =
2J x
h
(7.6)
Mx
Wx
(7.7)
GV: Le c Thanh
Jx =
bh3
bh 2
; Wx =
12
6
(7.8)
64
0,05d 4 ; Wx =
d 3
32
0,1d 3
(7.9)
D 4
64
(1 4 ) ; Wx =
D 3
32
(1 4 )
vi
= d/ D
(7.10a)
(7.10b)
Ta co:
max
= 125 mm = 12,5.10 m
75
GV: Le c Thanh
Wxk =
5312,5 10 8
Jx
=
= 708,3 10 6 m 3
k
7,5 10 2
ymax
Wxn =
5312,5 108
Jx
=
= 425 10 6 m3
2
n
12,5 10
ymax
max =
Mx
7200
=
= 10,20 106 N/m 2 = 10,20 MN/m 2 < [ k ]
708,3 10 6
Wxk
min =
Mx
7200
=
= 17 106 N/m 2 = 17 MN/m 2 < [ n ]
n
Wx
425 10 6
M = 60 KNm
Giai.
Dam chu uon thuan tuy; tren moi mat cat
H.7.12
M = 60 kNm
Wx
M max
60.100
=
= 375 cm 3
[]
16
M max
60.100
=
= 16,3 kN/cm2
368
Wx
= 1,9% ;
Bai toan c ban 3: nh tai trong cho phep [P] e dam thoa ieu kien
ben.
Th du 7.3 Mot dam bang gang co mat cat ngang nh H.7.13. Xac nh tr
so momen uon cho phep(momen co chieu nh hnh ve). Biet:
[ ] = 1,5 kN/cm2 .
Hoi vi tr so momen uon cho phep o, ng suat nen ln nhat trong
dam la bao nhieu?
Cho biet Jx = 25470 cm4
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 9
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
Giai.
T ieu kien ben max =
[M x ] = [ k ]
Mx
Jx
k
=
ymax
Mx
[] k
Wxk
Jx
25470
= 1,5
= 3537,5 kNcm
k
ymax
10,8
192mm
x
108mm
Tng ng ta co:
min =
[M x ] y n
max
Jx
3537,5
19,2 = 2,67 kN/cm 2
25470
H.7.13
Mx
Jx
y max =
min
y max
n
y max
Mx
Jx
[ ]k
y max =
=
k
n
nen y max p y max
Ta chon mat cat ngang khong oi xng qua truc trung hoa.
k
n
- Neu vat lieu deo: =1 nen y max = y max
Ta chon mat cat ngang oi xng qua truc trung hoa.
Theo bieu o ng suat ta thay cang gan truc trung hoa ng suat cang nho,
nen tai o vat lieu lam viec t hn nhng iem xa truc trung hoa, v vay
thng cau tao hnh dang mat cat sao cho vat lieu xa truc trung hoa . v du
hnh ch I,U,vanh khan ,hnh rong
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 10
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
P
Qy
Mx
Qy
Mx
PL
H.7.14. So o dam
chu uon ngang
yz
a)
b)
dz
zy
c)
H. 7.16. a) Thanh trc bien dang
b) Thanh sau bien dang
c) Trang thai ng suat phang
GV: Le c Thanh
Mx
y
Jx
(7.2 )
dz
Q y1
Mx
M x + dM x
Q y1
y
G
02
01
X
01
Q y2
z1
yz
zy
Ta xac nh quy luat phan bo ng suat tiep doc theo chieu cao cua mat cat
ngang.
Xet oan dam gii han bi 2 mat cat 1-1 va 2-2 cach nhau dz (H.7.17a).
e khao sat ng suat tiep tai iem K cach ng trung hoa x mot khoang y,
ta dung mat cat i qua K vuong goc vi lc cat.
Xet can bang cua phan di ABCDEFGH ( H.7.17b)
Theo cac gia thiet a neu, cac ng suat tiep zy thang ng co phng song
song vi lc cat th phan bo eu tren mat thang ng ABCD. Ngoai ra theo
nh luat oi ng cua ng suat tiep , tren mat vuong goc vi mat cat ngang
ABFE cung co ng suat tiep yz co gia tr bang vi zy ( H.7.17b).
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 12
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
Nh vay, ton tai ng suat tiep theo phng ngang gia cac lp song
song vi truc dam cung nh cac ng suat tiep thang ng tren cac mat cat
ngang cua dam. Tai mot iem, cac ng suat nay co gia tr bang nhau.
Phng trnh can bang theo phng z doc truc thanh cho:
N1 N 2 + T = 0
(a)
trong o: N1 - la hp cua cac lc tac dung tren mat 1-1 c tnh bi:
N1 =
Fc
z1dF =
M
ydF
Fc J
x
(b)
Fc
z 2 dF =
Fc
M x + dM x
ydF
Jx
(c)
T - la hp cua cac lc tac dung tren mat tren ABEF cua phan t:
T = yz b c dz
(d)
Thay (b), (c), (d) vao (a)
Fc
Mx
M x + dM x
ydF
ydF + yzb c dz = 0
Fc
Jx
Jx
zy = yz =
(e)
dM x 1
ydF
dz J xb c Fc
(f)
thay Qy = dMx/dz ta c:
zy = yz =
at:
Qy
J xb c
Fc
S = ydF
c
x
(g)
ydF
Fc
zy = yz =
Q y S xc
J xb c
(7.11)
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 13
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
m1
max
h/2
M+dM
M
p
p1
x
y
h/2
n1
Fc
a)
y
b)
c)
2
S = b y y +
= y
2 2 4
2
(i)
c
x
zy =
Qy h 2
y 2
2J x 4
(7.12)
He thc nay chng to ng suat tiep trong dam tiet dien ch nhat bien
thien theo quy luat bac hai theo khoang cach y t truc trung hoa va bieu o
theo chieu cao cua dam co dang nh tren H.7.18c.
zy = 0 khi
y = h / 2
max =
Qy h 2
8J x
3 Qy
2 F
(7.13)
ql
12 4 4 10
=
= 2400 kNcm
8
8
2
Q ql/2
ql/2
_________________________________________________________________
ql2/8
http://www.ebook.edu.vn
14
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
12 4
ql
=
= 24 kN
2
2
ng suat cc ai:
max =
max =
M max
2400 6
=
= 1,095 kN/cm2 < 1,1 kN/cm2
W
18 27 2
3Qmax
3 24
= 0,075 kN/cm 2 < 0,22 kN/cm 2
=
2bh
2 18 27
H.7.19
Qy
max
b(y)
b()
b(y)
C
a)
b)
c)
Khi dam co mat cat ngang la hnh tron, ng suat tiep tren mat cat ngang
khong con song song vi lc cat na. Neu khong co lc tac dung tren mat
ngoai cua dam, ng suat tiep tren hai dien tch vi phan tai cac iem 1 va 2
tren vung sat chu vi cua mat cat ngang phai hng theo phng tiep tuyen
vi chu vi nay (H.7.20a).
Cac tiep tuyen nay co phng ong quy tai iem C tren phng tac
dung cua lc cat. Bi v lc cat Qy la hp cua cac ng suat tiep (H.7.20),
nen cac ng suat tiep tai cac dien tch vi phan tai 3 va 4 co cung khoang
cach y ti truc trung hoa se co phng i ngang iem C.
Moi ng suat tiep nay co the phan thanh hai thanh phan: thanh phan
thang ng 1, va nam ngang 2. Cac thanh phan nam ngang tac dung tren
hai phan trai va phai se t can bang nhau do tnh oi xng, trong khi cac
thanh phan thang ng hp lai thanh lc cat Qy.
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 15
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
Nh vay, trong dam co mat cat ngang tron, thanh phan 1 se ong vai
tro cua trong dam co mat cat ngang hnh ch nhat.
Momen tnh cua phan dien tch gii han bi bien di mat cat ngang va
mat cat song song vi mat trung hoa khoang cach y t truc trung hoa x
cho bi:
(j)
S xc = dF = b( )d
F
F
c
ta co:
(k)
bc = b( ) = 2 R2 y2
Sxc =
R 2 y2 .d =
y2
2 2
R y2
3
(l)
3/2
zy = 0 khi
4 Qy
y2
1 2
3 F
R
y = h / 2
(7.14)
max =
4 Qy
,( F:dien tch hnh tron)
3 F
(7.15)
h1/2
h1/2
a)
max
h1/2
h1/2
b)
GV: Le c Thanh
Cac mat cat ngang ch hay ch T c xem nh cau tao bi cac hnh
ch nhat ghep nen vi mc o chnh xac nhat nh, cac cong thc dung cho
dam mat cat ngang ch nhat cung dung c cho cac loai mat cat nay. ng
suat tiep c tnh bang cong thc Zhuravski :
Q y Sxc
I x bc
(o)
Qy
y2
S x (d )
Jxd
2
(p)
(p) ch rang ng suat tiep trong ban bung cua dam ch I bien thien
theo quy luat parabol doc theo chieu cao cua dam.
zy = max khi y = 0 ( cac iem tren truc trung hoa):
max =
Qy
J xd
zy = 1 khi y =
va:
1 =
(7.17)
Sx
h
2
Qy
h2
S x d 1
J xd
2
(7.18)
zy trong ban canh: Xet mot iem trong ban canh, be rong cat bc = b kha
ln so vi d, nen zy trong canh be, co the bo qua (H.7.21)
zx trong ban canh: Xet mot iem trong canh (H7.21), bc = t
b
h t
S xc = t x
2
2 2
b
h t
Qy x
2
2 2
zx =
Jx
(7.19)
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 17
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
Th du 7.5 Tnh ng suat tiep cac iem tren truc trung hoa trong than cua
dam ch T co mat cat ngang nh tren H.7.22 . Cho b = 8 cm, d = 2 cm, h =
16 cm, h1 = 14 cm, va Q = 20 kN.
Giai
b = 8 cm
8 2 1 + 14 2 9
= 6,09 cm
8 2 + 14 2
h = 16 cm
=14cm
cm
max
1144,3 2
S xc = 2 8 (6,09 1) = 81, 44 cm 3
1 =
20 81,44
= 0,712 kN/cm 2
1144,3 2
GV: Le c Thanh
min
min
max
max
Mmax
max
+
max
Qmax
b)
a)
c)
Khi kiem tra ben toan dam, phai bao am moi phan to eu thoa ieu
kien ben. (u 3 ieu kien ben)
a) Phan to trang thai ng suat n (nhng iem tren bien tren va
di cua dam), xet tai mat cat co M max va s dung thuyet ben ng suat phap
ln nhat ta co:
+ Dam lam bang vat lieu deo,
[ k ] = [ n ] = [] ,
(7.20)
max []
[ k ] [ n ] ,
max [ k ]
(7.21)
min [ n ]
b) Phan to trang thai ng suat trt thuan tuy (nhng iem nam tren
truc trung hoa), xet tai mat cat co Qy
max
ta co
max =
Q ymax .S x
J x .b c
[ ]
[]
2
(7.22)
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 19
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
Theo thuyet ben the nang bien oi hnh dang (TB 4):
max [] =
[]
(7.23)
+ Dam bang vat lieu don: s dung thuyet ben Mohr (TB 5):
[ ]
1+m
[ k ]
m =
[ n ]
(7.24)
max [] =
trong o:
(7.25)
Mx
y
Jx
va
zy =
Qy S xc
J x bc
1
2 + 4 2
2
t4 =
t 3 = 1 3 =
2z + 4 2zy []
2z + 3 2zy []
(7.27)
1m
1+ m
z +
2z + 42zy []
2
2
(7.28)
GV: Le c Thanh
ql 2
A
B m
ql
qa
qL
3L
11
qa
4
15
qL
4
7,6cm
8cm
X
4,4cm
4cm 4
13
qL
4
3cm
12cm 3cm
11
qL
4
_
13
qL
4
1
qL
4
J X = 1388,4 cm 4
ql
ql 2
17 2
qL
4
17 2 17
qa = 10 1 1 = 42,5kN m
4
4
11
11
qL = 10 1 = 27,5kN
4
4
k
n
y max
= 4,4, cm, y max
= 7,6cm
mmax
m =
Mx k
4250
y max =
4,4 = 13,47kN / cm 2
Jx
1388,4
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 21
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
mmin
m =
mm
max
Mx n
4250
y max =
7,6 = 23,26kN / cm 2
Jx
1388,4
Q y S xc
Jxb
, vi
= 0,572 kN / cm 2
7,6
S XC = 2(3 7,6
) = 173,28cm 3
2
27,5 158,4
= 0,174cm 2 ,
1388,4 18
kz =
S xc 18 4 2,2cm 3 = 158,4cm 3
4250
(4,4 4 ) = 1,22 kN/cm 2
1388,4
(1,22)2 + 4(0,74)
= 2,22kN / cm 2
h=2b
B
P=3qa
L
b
qa
qa
2qa
qa 2
2
qa 2
max =
M x ,max
W
qa 2 6 2 1 100 6
=
=
1
b h2
b (2b) 2
b=7cm,h=14cm
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 22
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
max = 1,5
Qy
F
Th du 7.7 Xac nh so hieu mat cat ngang theo yeu cau o ben, neu
[ ] = 16 kN/cm2.
zo
60 kN
60 kN
6m
1m
h/2
1m
d
t
60 kN
h/2
Qy
60 kN
60 kNm
Mx
H.7.22
H.7.21
Giai.
Mo men uon cc ai va lc cat cc ai xay ra tai cung mot mat cat di tac
dung cua tai trong:
Mmax = 60 kNm; Qmax = 60 kN
Mo men chong uon can thiet la:
Wx =
M x ,max
[ ]
6000
= 375cm 3
16
mot [22 co d = 5,3 mm, F = 26,7 cm2; Wx = 193 cm2; Sx = 111 cm3;
Jx = 2120 cm4; h = 22 cm; t = 0,96 cm; b = 8,2 cm.
Kiem tra ben thep hnh mi chon:
* Phan to trang thai ng suat n: ng nhien thoa
* Phan to trang thai ng suat trt thuan tuy: tai mat cat co:
Qy,max = 60 kN
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 23
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
max =
Q y S xc
I xbc
vi
S xc = 2 S x = 2 111 cm3
J x = 2 2120 cm4
b c = 2d = 2 0,53 cm
Qy = 60 kN
60 2 111
2
Suy ra: max = 2 2120 2 0,53 = 2,96 kN/cm
va Q y ,max = 60 kN
6000
(11 0,96) = 14,21 kN/cm2
2 2120
0,96
3
S xc = 2 8,2 0,96 11
= 165,626 cm
2
A =
60 165,626
= 2,21 kN/cm 2
2 2120 2 0,53
(14,21)2 + 4(2,21)
= 14,38kN / cm 2
2P
7
Pa
4
va
Qy =
7
P
4
2a
5/4P
10
P/4
7/4P
Qy
_________________________________________________________________
Mx http://www.ebook.edu.vn 24
Chng 7: Uon phang thanh thang
5/4Pa
7/4Pa
GV: Le c Thanh
4 16 39,7
4 []Wx
=
= 4,537 kN
7
80
7 a
Qy =
max
zy
(10 0,72)
= 18,37 cm 3
2
7
4,53 18,37
= 4
= 1,634 kN/cm 2
198 0,45
z =
634,2 10
2z + 4 2zy =
(13,71)2 + 4 (1,634)2
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 25
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
2ql
ql
A
B
4l
2,2ql
2,2ql
N 0 20
Y 16 1cm
4,8ql
1,8ql
3,8ql
3ql2
0,8ql
ql
h=20cm,b=0,76cm
d =0,72cm,t=0,9cm
JX=1520cm4 ,WX=152cm3
SX=87,8cm3,
ql2
2,42ql2
Tnh:
J X = 2(
Max z =
M xmax
Wx
16 13
12
+ (10 , 5 ) 2 16 1 ) + 2 J x = 6570 cm
[ ] , vi
Wx =
J X 6570
=
= 597,3cm 3
H
11
2
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 26
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
[q] [ ]2Wx
3l
16 597,3
= 14,2kN / m , vi
3(1,5) 2
M xmax = 3ql 2
max =
Qy S xc
J x bc
= 4,07 kN / cm 2 [ ] , vi
J x = 6570 cm 4 , l = 1,5 m
b c = 2 d = 2 0,52 cm
Q y = 3,8ql = 3,8 14,2 1,5 = 80,94kN
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 27
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
Qy S xc
Mx
y va = + zy =
Jx
J xb c
Phng 3
Phng 1
B
C
= 0
= zy
a = z
= zy
zy
H. 7.26
Sau khi ve vong tron Mohr ng suat chung ta nhan thay phng chnh
la phng noi t iem cc P(0,+zy) vi hai iem A va B hai au ng
knh cua vong tron Mohr: PA ch phng ng suat chnh 1, con PB ch
phng ng suat chnh 3.
H.7.26 cho thay, cac vong tron Mohr ng suat va cac phng chnh tai
nhieu iem khac nhau tren mat cat ngang. Ta gia s rang momen uon va
lc cat tai mot mat cat mang dau dng. ng suat chnh thay oi vi bien
mat cat ngang. Gan nhng bien, mot trong cac ng suat chnh bang khong,
trong khi ng suat chnh kia co phng song song vi truc dam; con truc
trung hoa, cac ng suat chnh co phng hp vi truc dam mot goc 45o.
Bang phng phap tng t, ta co the xac nh c phng cua ng suat
chnh nhieu iem tren dam (H.7.27) Ta ve cac ng cong co tiep tuyen
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 28
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
min
min
max
max
Mx
Phng
nen 3
max
Qy
Phng nen 3
Phng
keo 1
max
Phng
keo 1
max
Phng
nen 3
Phng
keo 1
H.7.25
q
A
7.6 THE NANG BIEN DANG AN HOI CUA DAM CHU UON PHANG
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 29
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
U
1 2
=
1 + 22 + 32 2 ( 1 2 + 2 3 + 3 1 )
V 2E
(7.29)
Trng hp dam chu uon ngang phang, trang thai ng suat cua phan
to la phang nen mot thanh phan ng suat chnh bang khong, 2 chang han,
khi o bieu thc cua the nang rieng bien dang an hoi co dang:
u=
1 2
dU
=
1 + 32 2 1 3
dV 2 E
(7.30)
1 =
z
+ z + 2zy
2
2
3 =
z
z + 2zy
2
2
(7.31)
(7.32)
z 2 z 2
z 2
1 z
2
2
u=
2 + 2 + zy 2 zy
2 E 2
2
2 2
rut gon ta c:
u=
z2
2E
zy2 2(1 + )
2
(7.33)
Ngoai ra, gia cac hang so cua vat lieu E, G, ton tai he thc sau:
G=
E
2(1 + )
(7.34)
2
2z zy
+
2 E 2G
(7.35)
( )
( )
Qy2 S xc
M x2 2
+
y
2 EJ x2
2GJ x2 b c
(7.36)
The nang bien dang an hoi trong mot oan thanh dz la:
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 30
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
2
M2
Qy2 (S xc )
2
x
dU = udz.dF = dz udF = dz
y +
dF
c 2
2
F
F 2 EJ x2
(
)
2
GJ
b
x
vi:
F
J x2
(a)
y 2 dF = J x va neu ta ky hieu:
(S )
(b )
c 2
x
c 2
(b)
dF =
Qy2
M x2
dz +
dz
2 EJ x
2GF
ta c: dU =
(c)
Do o, the nang bien dang an hoi trong ca thanh vi chieu dai L la:
U =
L
o
M x2
dz +
2 EJ x
L
o
Qy2
2GF
(7.37)
dz
Vi thanh co o cng thay oi tng oan hay luat bien thien cua Mx va
Qy thay oi tng oan thanh, cong thc tren co the rut gon lai:
n
U =
i =1
Li
0
n
Li
Qy2
M x2
dz +
dz
0
2 EJ x
2GF
i =1
(7.38)
= 10 / 9
P/2
l/2
l/2
Pl/4
H. 7.29
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 31
Chng 7: Uon phang thanh thang
P/2
GV: Le c Thanh
Mx =
Gia thiet mat cat ngang co hnh dang la mot hnh tron. Nh vay tr so
ng suat phap ln nhat tren mat cat c tnh vi cong thc:
max =
Mx
P.z
=
Wx 0,1d 3
p.z
0,1[ ]
d1
(a)
H. 7.30
P
va
2
4 Qy
. V the dien tch cua mat
3 F
cat can phai u e chu cat. Do o phai chon ng knh vi ieu kien:
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 32
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
max =
4 Qy
[ ]
3 F
4 Qy
3 [ ] .
(b)
V ieu kien che tao, rat kho gia cong e thanh co the co hnh dang
ng cong c bieu dien theo bieu thc (a), nen trong thc te ngi ta
thng lam cac truc hnh bac, ngha la ng knh cua cac mat cat thay oi
tng oan mot, gan sat vi ng chong uon eu (H. 7.31).
Cac lo xo co s o chu lc nh (H.7.31), thng c ghep bi cac la
thep nh (H.7.32). Cac la thep c ghep theo hnh dang cua dam chong
uon eu, hnh dang o lam lo xo co trong lng nho va chuyen v ln. Loai
lo xo nay thng dung lam dp cua cac truc banh xe.
H. 7.31
H. 7.32
H. 7.33
H. 7.34
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 33
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV: Le c Thanh
2m
q = 10 kN/m
4m
2m
H 7.2
7.3 Mot dam bang go ABC co mat cat ngang hnh vuong canh b, ta n
tai A va B chu tai trong phan bo eu q = 1,5 kN/m tren phan mut tha
BC (H.7.3). Tnh canh cua hnh vuong b, gia s chieu dai nhp L = 2,5 m
va ng suat cho phep [] = 12 MPa. Hay ke en trong lng rieng cua
dam biet rang trong lng rieng cua go la = 5,5 kN/m3.
q = 1,5 kN/m
A
L = 2,5 m
B
L = 2,5 m
H. 7.3
16
12
4
H. 7.4
_________________________________________________________________
http://www.ebook.edu.vn 34
Chng 7: Uon phang thanh thang
GV : Le c Thanh
Chng 8
K
ng an hoi
ng an hoi
y
P v y(z)
P
K
H.7.1
H.7.2
Xet mot iem K nao o tren truc dam trc khi bien dang. Sau khi bien
dang, iem K se di chuyen en v tr mi K. Khoang cach KK c goi la
chuyen v thang cua iem K. Chuyen v nay co the phan lam hai thanh
phan:
Thanh phan v vuong goc vi truc dam (song song vi truc y) goi la
chuyen v ng hay o vong cua iem K.
Thanh phan u song song vi truc dam (song song vi truc z) goi la
chuyen v ngang cua iem K.
Ngoai ra , sau khi truc dam bien dang, mat cat ngang K b xoay i
mot goc , ta goi goc xoay nay la chuyen v goc (hay la goc xoay ) cua
mat cat ngang iem K. Co the thay rang, goc xoay chnh bang goc gia
truc cha bien dang cua dam va tiep tuyen iem K cua ng an hoi
(H.8.1).
Chong 8: Chuyen v cua dam chu uon
http://www.ebook.edu.vn
GV : Le c Thanh
tg =
dv
.
dz
Neu chon truc dam la z, truc y vuong goc vi truc dam, th chuyen v v
chnh la tung o y cua iem K. Tung o y cung chnh la o vong cua iem
K. Ta thay ro neu K co hoanh o z so vi goc nao o th cac chuyen v y,
cung la nhng ham so cua z va phng trnh an hoi la:
y(z) = v(z)
Phng trnh cua goc xoay se la:
(z) =
dv
dy
=
= y' (z)
dz
dz
hay, phng trnh cua goc xoay la ao ham cua phng trnh ng
an hoi.
Quy c dng cua chuyen v:
- o vong y dng neu hng xuong.
- Goc xoay dng neu mat cat quay thuan chieu kim ong ho.
ieu kien cng: Trong ky thuat, khi tnh toan dam chu uon, ngi ta
thng khong che o vong ln nhat cua dam khong c vt qua mot gii
han nhat nh e am bao yeu cau ve s lam viec, my quan cua cong
trnh..., ieu kien nay c goi la ieu kien cng. Neu goi f la o vong ln
nhat cua dam th ieu kien cng thng chon la:
1
1
f
L = 300 1000
http://www.ebook.edu.vn
GV : Le c Thanh
Mx
EJ x
(a)
(a) va (b)
(1 + y )
2
(1 + y' )
2
3
2
(b)
3
2
Mx
EJ x
(c)
o la phng trnh vi phan tong quat cua ng an hoi, tuy nhien phai
chon sao cho hai ve cua phng trnh tren eu thoa man.
z
Mx
Mx
Mx
Mx
Mx > 0
Mx < 0
y < 0
y > 0
H.8. 3
Khao sat mot oan dam b uon cong trong hai trng hp nh H.8.3. Trong
ca 2 trng hp momen uon Mx va ao ham bac hai y luon luon trai dau,
cho nen phng trnh vi phan cua ng an hoi co dang:
y' '
(1 + y' )
2
3
2
Mx
EI x
http://www.ebook.edu.vn
GV : Le c Thanh
y' ' =
Mx
EI x
(8.1)
Mx
dz + C
EJ x
(8.2)
M
y = x dz + C dz + D
EJ x
(8.3)
A
a)
yA = 0
C
b)
yB = 0
H. 8.4
yCtr = yCph;
Ctr = Cph
http://www.ebook.edu.vn
GV : Le c Thanh
Th du 8.1 Viet phng trnh ng an hoi va goc xoay cho dam cong
son (console) nh H.8.5. T o suy ra o vong va goc xoay ln nhat. Cho
EJx = hang so.
Giai.
yB = B = 0
z
L
(a)
y
H.7.5
y' ' =
Pz 2
+C
2 EJ x
(c)
Pz 3
+ Cz + D
6 EJ x
(d)
(b)
PL2
PL3
; D=
2 EJ x
3EJ x
Pz 3
PL2
PL3
z+
;
6 EJ x 2 EJ x
3EJ x
Pz 2
PL2
2 EJ x 2 EJ x
PL3
PL2
; =
3EJ x
2 EJ x
http://www.ebook.edu.vn
GV : Le c Thanh
yB = B = 0
z
L
qz2
2
(a)
H.8.6
qz 2
y' ' =
2 EJ x
(b)
qz 3
+C
6 EJ x
(c)
qz 4
+C z+ D
24 EJ x
(d)
z+
;
24 EJ x 6 EJ x
8 EJ x
qL3
qL3
6 EJ x 6 EJ x
ymax
qL4
=
8EJ x
va
qL3
A =
6 EJ x
Th du 8.3 Tnh o vong va goc xoay ln nhat cua dam n gian chu tai
phan bo eu (H.8.7). o cng EJx cua dam khong oi.
Giai.
qL
qz2
q
=
z
Lz z2
2
2
2
L/2
(a)
L
y
H.8.7
http://www.ebook.edu.vn
GV : Le c Thanh
y' ' =
q
Lz z 2
2 EJ x
(b)
q Lz 2 z 3
+ C
2 EJ x 2
3
(c)
q Lz 3 z 4
+C z + D
2 EJ x 6 12
(d)
khi : z = 0; y = 0
ieu kien bien cac goi ta trai va phai cua dam: khi : z = L; y = 0
D = 0; C =
qL3
24 EJ x
qL3
24 EJ x
= y' =
z2 z3
z 1 2 2 + 3
L L
(e)
qL3
z2
z3
1 6 2 + 4 3
24 EJ x
L
L
(g)
o vong ln nhat cua dam tai mat cat ngang gia nhp ng vi:
z=
L
2
(tai ay y = 0)
thay z =
L
2
L
z=
2
5qL4
384 EJ x
Goc xoay ln nhat, nho nhat (ymax , ymin) tai mat cat ngang co y = 0
(hay Mx = 0), tc cac goi ta trai va phai cua dam. Thay z = 0 va z = L
lan lt vao (g)
max = y 'max =
1 qL3
24 EJ x
min = y 'min =
1 qL3
24 EJ x
Goc xoay cua mat cat goi ta trai thuan chieu kim ong ho, goc xoay
cua mat cat goi ta phai ngc chieu kim ong ho.
http://www.ebook.edu.vn
GV : Le c Thanh
Th du 8.4 Lap phng trnh o vong va goc xoay cua dam tren hai goi ta
chu lc tap trung P nh H.8.8 cho biet EJx = hang so.
P
B
z1
a
Z2
L
Giai.
Pab/L
H.8.8
Dam co hai oan, bieu thc momen uon trong hai oan AC va CB
khac nhau nen bieu thc goc xoay va o vong trong hai oan cung khac
nhau. Viet cho tng oan cac bieu thc Mx, y, y, y nh sau:
Momen uon Mx trong cac oan sau:
oan AC (0 z1 a):
M x(1) =
Pb
z1
L
(a)
oan CB (a z2 L):
M x(2) =
Pb
z2 P (z2 a )
L
(b)
y1 ' ' =
Pb
z1
LEJ x
y2 ' ' =
Pb
P
( z2 a )
z2 +
EJ x
LEJ x
(c)
(d)
Pb 2
z1 + C1
2 LEJ x
(e)
y1 =
Pb 3
z1 + C1 z1 + D1
6 LEJ x
(g)
oan CB (a z2 L):
http://www.ebook.edu.vn
GV : Le c Thanh
y2 ' =
Pb 2
P
( z 2 a ) 2 + C2
z2 +
2 LEJ x
2 EJ x
y2 =
Pb 3
P
(z2 a ) 3 + C2 z2 + D2
z2 +
6 LEJ x
6 EJ x
(h)
(i)
Xac nh cac hang so tch phan C1, D1, C2, D2 t cac ieu kien bien
- goi ta A, B o vong bang khong
- mat cat ngang C noi tiep hai oan, o vong va goc xoay cua hai
oan phai bang nhau.
khi:
z1 = 0; y1 = 0
z2 = 0; y2 = 0
z1 = z2 = a; y1 = y2; y1 = y2
Pb L3 + P (L a ) 3 + C2 L + D2 = 0
6 LEJ x
6 EJ x
Pb 3
Pb 3
Pb
Pb
2
2
2 LEJ a + c1 = 2 LEJ a + c2
x
x
Pb
L2 b 2
6 LEJ x
Vay phng trnh goc xoay va o vong trong tng oan la:
oan AC (0 z1 a):
Pb L2 b 2 z12
'
1 = y1 =
6
2
LEJ
2
2
3
y = Pb L b z z1
1
1
6
LEJ x 6
oan BC (a z2 L):
2
Pb z22 L(z2 a ) L2 b 2
'
2 = y2 =
2
2
6
LEJ
b
x
3
2
2
3
L b
z2
Pb (z2 a )
y2 = LEJ 6b L + 6 z2 6
x
Tnh o vong ln nhat trong dam bang cach da vao ieu kien y = 0,
Chong 8: Chuyen v cua dam chu uon
http://www.ebook.edu.vn
GV : Le c Thanh
Gia s a > b. Trc het ta se xet o vong ln nhat trong oan nao
goi ta A (z1 = 0) goc xoay bang:
1 A =
va C (z1 = a):
PbL b 2
1 > 0
6 EJ x L2
1C =
PbL
(a b ) < 0
3EJ x
0,500L
2
Pb L b 2 (z1 (0 ))
1 [z1 (0)] =
=0
LEJ x 6
2
z1 (0) =
L b
3
0,577L
(o)
H.8.9
Sau o a vao bieu thc (l) cua o vong, gia tr ln nhat cua o
vong
ymax = y1(z1( 0 ) ) =
3Pb L2 b 2
27 EJ x
b2
1 2
L
(p)
Cac he qua:
- Neu P at gia nhp dam (b = L / 2) , th t (o) va (p) , ta c:
z1 (0) =
L
PL3
= 0,500 L ; ymax =
2
48EJ x
L
3
= 0577L
Nh vay, neu tai trong di chuyen t trung iem D gia nhp dam en
goi ta B (H.8.9) th hoanh o z1(0) se bien thien t 0,5L en 0,577L, tc la
t iem D en iem E. Trong thc te ngi ta thng quy c la khi tai
trong P tac dung mot v tr nao o th van co the coi o vong ln nhat
gia nhp dam.
Th du, neu tai trong P tac dung v tr nh H.8.8 th o vong gia
nhp dam se bang:
So sanh hai gia tr ymax va
y(l 2 ) =
y(l 2 ) thay
Pb
3L2 4b 2
48 EJ x
.
Chong 8: Chuyen v cua dam chu uon
http://www.ebook.edu.vn 10
GV : Le c Thanh
Nhan xet: Neu dam co nhieu oan, can phai lap phng trnh vi phan
ng an hoi cho nhieu oan tng ng. moi oan , phai xac nh hai
hang so tch phan, neu dam co n oan th phai xac nh 2n hang so, bai
toan tr nen phc tap neu so oan n cang ln, v vay phng phap nay t
dung khi tai trong phc tap hay o cng dam thay oi.
dQ
= q
dz
dM x
= Q
dz
d2 M x
= q
dz2
(a)
(b)
Mx
dy
= y'
dz
dM x
=Q
dz
d2y
M
= y' ' = x
2
dz
EJ x
d 2M x
=q
dz 2
Ta nhan thay muon tnh goc xoay y va o vong y th phai tch phan
lien tiep hai lan ham so
Mx
EJ x
http://www.ebook.edu.vn 11
GV : Le c Thanh
Nh vay, cung co the tnh goc xoay y va o vong y theo ham y=-
Mx
EJ x
ma khong can tch phan. o cung chnh la phng phap tai trong gia
tao.
Mx
= qgt
EJ x
; y =Qgt ;
y = Mgt
Qgt .
http://www.ebook.edu.vn 12
GV : Le c Thanh
Mx
, nen qgt bao gi cung ngc dau vi momen uon Mx. Do o:
EJ x
- Neu: Mx > 0 th qgt < 0, ngha la neu bieu o Mx nam pha di truc
hoanh (theo qui c Mx > 0 ve pha dc truc thanh) th qgt hng xuong
- Neu: Mx < 0 th qgt hng len.
Bang 8.1
Dam thc
y = 0
0
y = 0
Mgt = 0
Mgt = 0
Qgt 0
Qgt 0
0
0
y=0
=0
B
y= 0
y 0
y = 0
0
0
tr= ph
y 0
y= 0
0
y= 0
0
y 0
0
Mgt 0
Qgt 0
Mgt = 0
Qgt = 0
Mgt 0
Qgt 0
A
Mgt 0
Qgt 0
Mgt = 0
Qgt 0
Qtr = Qph
Mgt = 0
Qgt 0
Mgt = 0
Qgt 0
Mgt = 0
Qgt 0
D
Mgt 0
Qgt 0
http://www.ebook.edu.vn 13
GV : Le c Thanh
Ngoai ra trong qua trnh tnh cac noi lc Mgt, Qgt cua DGT, can phai
tnh hp lc cua lc phan bo qgt tren cac chieu dai khac nhau. Do o, e
tien li ta xac nh v tr trong tam va dien tch cua nhng hnh gii han
bi cac ng cong nh bang 8.2 di ay
Bang 8.2
()
x1
Lh
2
L
3
2L
3
nh
Lh
3
L
4
3L
4
nh
Lh
n +1
L
n+2
L(n + 1)
n+2
2Lh
3
3L
8
5L
8
2Lh
3
L
2
L
2
C
x1
V tr trong tam
Dien tch
Hnh ve
x2
x2
L
Bac 2
C
x1
x2
L
Bac n
x2
x1
L
nh
h
Bac 2
C
x1
x2
L
nh
C
x1
x2
L
a)
b)
c)
L
qL2
2
qL2
2EI x
Mx
DGT
http://www.ebook.edu.vn 14
H. 8.10
GV : Le c Thanh
yB = M gtB =
1 qL2
3
qL4
L L =
3 2 EJ x
4
8EJ x
qL
S2
a)
3L
qL
8
qL2
b)
qL2
c)
qL2
EJx
qL2
2EJx
9qL
8
d)
9qL 2
16EJx
qL2
2EJx
e)
B
Vgt
qgt nh
qL
EJx
H. 8.11
B
Vgt
http://www.ebook.edu.vn 15
GV : Le c Thanh
1 qL3
16 EJ x
1 qL3 1 qL2
7 qL3
+ L
=+
16 EJ x 2 EJ x
16 EJ x
M gtC =
1 qL3
1 qL2 2
13 qL4
L+ L
L=
16 EJ x
2 EJ x 3
48 EJ x
M gtC
13 qL4
;
48 EJ x
C =
C
Qgt
=
7 qL3
16 EJ x
yB (q, VB ) = 0
http://www.ebook.edu.vn 16
GV : Le c Thanh
q
B
a)
L
VB =
q
B
b)
h)
5
qL
8
i)
Qy
VB
c)
d)
k)
qL2
2
3
qL
8
3
qL
8
1 2
qL
8
Mx
9qL2
128
VBL
+ Ta tnh o vong tai B bang phng phap tai trong gia tao (hay mot
phng phap khac).
Bieu o momen uon cua dam H.8.12b do tai trong q va phan lc VB
gay ra ve nh H.8.12c,d, DGT va qgt nh H.8.12 e, g. Ta co:
o vong yB cua he 8.12b chnh la Momen gia tao tai B cua DGT
yB = M Bgt =
2
1
L qL 3
3 2 EJ 4
1
2
L VB L
EJ
2
L
3
3
qL
8
http://www.ebook.edu.vn 17
GV : Le c Thanh
Mx
nh H.8.10b, ng an hoi (net t) nh H.8.10a.
EI x
A
a)
H
yB
yA
zA
z
dz
zB
LAB
zC
zC
b)
Mx
EI x
Mx
dz
EI x
S AB
B A = AB = S AB
vi S AB la dien tch cua bieu o
(8.18)
Mx
gom gia hai mat cat A va B.
EI x
nh ly 1. o thay oi goc xoay gia hai mat cat cua mot dam (th du gia A va B)
th bang dau tr dien tch cua bieu o
T hnh 8.10d:
dt = z d = z
Mx
gia hai mat cat ay.
EI x
ZB
ZB
Mx
M
dz suy ra: t BA = dt = z x dz = z C S AB (8.20)
ZA
ZA
EI x
EI x
nh ly 2. o sai lech gia tiep tuyen mot iem B tren ng an hoi vi mot
tiep tuyen mot iem A khac cung tren ng an hoi bang vi dau tr mo men
Chong 8: Chuyen v cua dam chu uon
http://www.ebook.edu.vn 18
GV : Le c Thanh
Mx
oi vi ng thang ng i qua B.
EI x
T H.8.10d ta co:
yB = yA + ALAB + tBA = yA + A(zB zA) + tBA
yB = yA + A(zB zA) z C S AB
(8.21)
(7.21) chnh la cong thc dung e xac nh o vong cua iem B neu biet o vong
cua mot iem A (zB > zA) va bieu o
Mx
gia hai iem nay.
EI x
T (8.21 co the tnh o vong cua iem A khi biet o vong cua iem B (zB > zA).
A = B + S AB va yA = yB A(zB zA) + z C S AB
vi:
z C = L AB z C
ta viet:
y A = y B B + S AB L AB + (L AB z C ) S AB
yA = yB BLAB zC S AB
(8.22)
13 qL3
648 EI x
Goc xoay cua mat cat A thuan chieu kim ong ho.
Ap dung cong thc (8.21), ta viet
yD = y A + A
(1)
(2 )
(3 )
qL2
13 qL3 L
77
L
z C S AD = 0 +
zC S1 + zC S 2 + zC S 3 =
2
648 EI x 2
11664 EI x
Mo
2m
6m
http://www.ebook.edu.vn 19
H.8.1
GV : Le c Thanh
8.1 Xac nh ng an hoi dam bang phng phap tch phan khong nh
han, biet Mo = 20 kNm, EJ khong oi. H.8.1.
8.2
Xac nh goc xoay hai au dam va o vong tai gia dam bang
phng phap tch phan khong nh han, EJ khong oi. H.8.2.
q
h
C
L/2L/2
b
H. 8.2B
L/2
L/2
H. 8.3 4qa
H.8.4
C
a
H. 8.5
P
B
a
H. 8.6
40 kN
A
qa
L/2L/2
2EJ
3m
EJ
1m
H. 8.7
http://www.ebook.edu.vn 20
H. 8.8
GV : Le c Thanh
Mo
L/2
H. 8.9
EJ = ha ng so
L/2
H. 8.10
6 mm
0,5 m
0,5 m
20 mm
H. 8.11
http://www.ebook.edu.vn 21
GV : Le c Thanh
Mx
nh H.8.13b, ng an hoi (net t)
EJ x
nh H.8.13a.
A
a)
yA
yB
y
z
z
dz
zB
zC
zC
b)
Mx
EJ x
c)
dz
Mx
dz
EJ x
S AB
dt
A
yA
d)
yB
tBA
B
H.8.13
Mx
EJ x
ZB
ZA
dy ' d
M
=
= x
dz
dz
EJ x
d =
ZB
ZA
d =
Mx
dz
EJ x
Mx
dz
EJ x
http://www.ebook.edu.vn 22
GV : Le c Thanh
(8.4)
B A = AB = S AB
vi
S AB
Mx
gom gia hai mat cat A va B.
EJ x
nh ly 1. o thay oi goc xoay gia hai mat cat cua mot dam (th du gia
A va B) th bang dau tr dien tch cua bieu o
Mx
gia hai mat cat ay.
EJ x
suy ra:
zC
t BA =
ZB
ZA
dt =
Mx
dz
EJ x
ZB
ZA
Mx
dz = zC S AB
EJ x
S AB en
Mx
oi vi ng thang ng i
EJ x
qua B.
T H.8.13d ta co:
yB = yA + ALAB + tBA
= yA + ALAB
(8.5)
z C S AB
(8.5) chnh la cong thc dung e xac nh o vong cua iem B neu biet o
vong cua mot iem A (zB > zA) va bieu o
Mx
gia hai iem nay.
EJ x
T (8.5) ta cung co the tnh o vong cua iem A khi biet o vong cua
iem B (zB > zA). That vay theo phan tren ta co:
A = B + S AB
va:
yA = yB ALAB +
vi:
z C = L AB z C
ta viet:
y A = y B B + S AB L AB + (L AB zC ) S AB
z C S AB
(8.5)
S AB
ke t A.
http://www.ebook.edu.vn 23
GV : Le c Thanh
Dung phng phap DTMM can biet dien tch va trong tam cua mot so
hnh ( bang 8.2 ).
Th du 8.7. Dung phng phap DTMM xac
nh goc xoay au trai A va o vong iem
B
D
L/3
L/3
Giai.
L/3
Mx
EJ x
A (z = 0) va D (z = L/2) :
S3
D = A S AD
5 qL2
72 EJ x
H.8.14
S AD
4 qL2
72 EJ x
A (S 1 + S 2 + S 3 ) = 0
A = S1 + S 2 + S 3
=
4 qL2 1 L 4 qL2 L 2
qL2
L 13 qL3
+
+
=
72 EJ x 2 3 72 EJ x 6 3 72 EJ x 6 648 EJ x
Goc xoay cua mat cat A thuan chieu kim ong ho.
+ Ap dung cong thc (8-5), ta viet
yD = y A + A
= 0+
L
z C S AD
2
(2 )
(3 )
13 qL3 L (1)
z C S 1 + z C S 2 + z C S 3
648 EJ x 2
13 qL3 L L 1 L 1 4qL2 L
+
+
648 EJ x 2 6 3 3 2 72 EJ x 3
+
1 L L 4qL2
3 L 2
qL2
L
+
2 6 6 72 EJ x 8 6 3 72 EJ x 6
=
77
qL2
11664 EJ x
3EJ
EJ
L/2
L/2
Mx
S1 =
1 qL3
72 EJ x
1 2
qL
8
S2 =
1 qL3
24 EJ x M x
EI x
1 qL
1 qL2
24 EJ x
http://www.ebook.edu.vn
24
8 EJ x
H.8.15
GV : Le c Thanh
Giai
+ Bieu o mo men uon Mx va
Mx
EJ
ve nh H.8.15
+ Theo cong thc 8.5, ta co:
yB
= yA + AL
z C S AB
= 0 + AL
zC
A =
1
L
( zC S 1 +
(1)
(1)
( 2)
zC
S 1
( 2)
zC
S 2
S 2)
3 L L
5L
qL3
qL3
= 1
+
+
=
L
82 2
72 EJ
8 2 24 EJ
13 qL
576 EJ x
B = A
=
= A
S AB
3
13 qL
576 EJ x
S1
S2
qL3
qL3
qL3
= 19
576 EJ x
72 EJ x
24 EJ x
13
576
L
2
z C S AD
qL3 L
qL3
qL4
3 L
= 5
8 2 72 EJ x
576 EJ x
EJ x 2
+ Ta co the kiem tra lai ket qua cua yD bang cach khao sat oan DB,
ap dung (8.5)
yD = yB B
L
2
ZC
S BD
19 qL3 L
= 0
576
EJ x
3
L
8
2
qL3
qL4
= 5
576
24 EJ x
EJ x
http://www.ebook.edu.vn 25
GV : Le c Thanh
a)
b)
A
VB
c)
d)
qL2
2
VBL
e)
qL2
2 EJ
g)
VB L
EJ
q
B
h)
VB =
i)
5
qL
8
k)
1 2
qL
8
3
qL
8
Qy
3
qL
8
Mx
9qL2
http://www.ebook.edu.vn
128
26
H.8.16
GV : Le c Thanh
Biet EJ = const.
Giai
Giai.
+ Dam a cho co 4 phan lc can tm (ba ngam A va mot goi ta B).
Ta ch co 3 phng trnh can bang tnh hoc, nen can tm them 1 phng
trnh phu ve ieu kien bien dang cua dam.
+ Tng tng bo goi ta au B va thay vao o mot phan lc VB
(H.8.12b), ta c mot he mi. He nay ch co the lam viec giong nh he
tren khi VB phai co tr so va chieu the nao e o vong tai B, do tai trong q
va VB sinh ra, phai bang khong
ieu kien bien dang ( chuyen v):
yB (q, VB ) = 0
+ Ta tnh o vong tai B bang phng phap tai trong gia tao (hay mot
phng phap khac).
Bieu o momen uon cua dam H.8.16b do tai trong q va phan lc VB
gay ra ve nh H.8.16c,d, DGT va qgt nh H.8.16 e, g. Ta co:
o vong yB cua he 8.16b chnh la Momen gia tao tai B cua DGT
yB = M Bgt =
2
1
L qL 3
3 2 EJ 4
L VB L
1
2
EJ
2
L
3
3
qL
8
b
L
P
co ieu kien yB = 0
b)
a)
A
B
c)
P va phan lc VB c ve
H.8.17c
Ap dung cong thc (8.5), ta
Chong 8: Chuyen v cua dam chu uon
VB
Pa
EJ x
Mx
EJ x
VB L
EJ x
H.8.17
http://www.ebook.edu.vn 27
GV : Le c Thanh
co:
yA = yB AL +
z S AB
a 1 Pa 2 1 V L
0 = yB 0L + L a + L L B
yA =
3 2 EJ
3 2
EJ
Pa 2 3L a VB L3
+
2 EJ 3 3EJ
VB =
Pa 2 3L a VB L3
+
2 EJ 3 3EJ
Pa 2
(3L a )
2 L3
2m
H.8.19
EI
L/2
2EI
L/2
L/2
L/2
H.8.20
H.8.21
Chong 8: Chuyen v cua dam chu uon
http://www.ebook.edu.vn 28
GV : Le c Thanh
4qa
qa2
B
C
a
H.8.22
8.5. Tm o vong tai mat cat C, goc xoay ben trai va phai khp A cua dam
P
A
C
a
nh H.8.23.
H.8.23
P
A
C
a
2EI
40 kN
EI
C
3m
1m
H.8.25
8.8. Mot he thong gom ba cong xon, Dam t do c lien ket vi nhau
Chong 8: Chuyen v cua dam chu uon
http://www.ebook.edu.vn 29
GV : Le c Thanh
H.8.26
8.9. Ve bieu o noi lc cua dam sieu tnh nh H.8.27. Viet phng trnh
ng an hoi.
q
Hnh
7.9
H.8.27
L/2
H.8.28
8.11. Thanh thep dai 1 m, mat cat ch nhat 2036 mm, ngam dam A, chu
lc P = 30 N at gia nhp. Kiem tra o ben cua dam.
Biet [] = 16 kN/cm2. dam B co khe h = 20 mm, cho E = 2.105
P
A
60 mm
0,5 m
0,5 m
20 mm
http://www.ebook.edu.vn 30
GV : Le c Thanh
MN/m2
H.8.29
http://www.ebook.edu.vn 31
GV: Le c Thanh
Chng 9
. KHAI NIEM
Mz
H. 9.1
a)
M2=7kNm
Mz
C
b)
10 kNm
+
d)
M1=10kNm
M3=3kNm
H.9.2
3 kNm
Mz
M1=10kNm
M2=7kNm
Mz
c)
Giai: Thc hien mot mat cat ngang trong oan AB, xet can bang phan
trai (H.9.2.b), de thay rang e can bang ngoai lc la ngau lc xoan M1 , tren
tiet dien ang xet phai co noi lc la momen xoan Mz :
M /z = 0 Mz 10 = 0 Mz = 10kNm
Tng t, cat qua oan BC, xet phan trai (H.9.2.c):
M /z = 0 Mz + 7 10 = 0 Mz = 3
Momen tai cac tiet dien cua hai oan au thanh bang khong, bieu o
noi lc ve H.9.2.d.
Chng 9: XOAN THUAN TUY
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
M 1 = 8 kNm
M 1 = 5 kNm
a)
c)
Mz = 5
b)
Mz = 8
Mz = 5
+
d)
Mz = 3
M z (kNm)
H.9.3
Nhan xet: Dau cua noi lc la dng khi t ngoai nhn vao au
thanh thay ngoai lc quay thuan chieu kim ong ho va ngc lai.
3- Cong thc chuyen oi cong suat ong c ra ngau lc xoan
(momen xoan ngoai lc) tren truc
Khi tnh toan cac truc truyen ong, thng ta ch biet cong suat truyen
cua mot tnh bang ma lc hay kilooat va toc o truc quay bang vong/phut,
do o can chuyen oi cong suat truyen ra ngau lc xoan tac dung len truc.
Gia s co mot ngau lc xoan Mo (n v la N.m) tac dung lam truc quay
mot goc (radian) trong thi gian t, cong sinh ra la:
A = Mo.
(i)
M o
A
=
= Mo
= M o
W =
t
t
t
(ii)
2n n
=
60
30
(iii)
t (ii) va (iii)
a)
b)
30W 30.750.W
W
=
= 7162 ( Nm)
n
n
n
(9.1)
30W 30.1020.W
W
=
= 9740 (Nm)
.n
n
n
(9.2)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Mz
b)
a)
H. 9.4
dz
Mz
H. 9.1
e xet bien dang xoan cua mot phan to tai mot iem bat ky ban knh
trong thanh, ta tach phan to bang ba cap mat cat nh sau:
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
d
Mz
Mz
H. 9.6
Phan to trt thuan tuy
dz
1 dz 2
b)
a)
AA
d
=
EA
dz
(a)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Theo gia thiet a) khong co bien dang dai theo phng doc truc, theo
gia thiet c) cac th doc khong tac dung vi nhau nen khong co ng suat
phap tac dung len cac mat cua phan to.
Theo gia thiet a) cac goc vuong cua mat CDHG va mat BAEF khong
thay oi nen khong co ng suat tiep hng tam tren mat A, B, C, D. Do gia
thiet b), moi ban knh van thang nen khong co ng suat tiep hng tam tren
mat A, B, E, F.
Nh vay, tren mat cat ngang cua thanh chu xoan thuan tuy ch ton tai
ng suat tiep theo phng vuong goc ban knh, goi la va phan to ang xet
trang thai trt thuan tuy (H.9.6).
Ap dung nh luat Hooke ve trt cho phan to nay, ta co:
= G
b)
d
dz
(c)
Goi dF la mot dien tch vo cung be bao quanh iem ang xet, th .dF
la lc tiep tuyen tac dung tren dien tch o va .dF. la momen cua lc
dF oi vi tam O. Tong cac momen nay phai bang Mz, nen ta co the viet:
(d)
M z = p dF
F
M z = G
F
d
dF
dz
(e)
d
d
2 dF = G
Jp
dz
dz F
(f)
d
Mz
=
dz GJ
t (f) ta co:
(g)
Co the thay rang, d/dz chnh la goc xoan tren mot n v chieu dai
( con goi la goc xoan t oi ) (rad/m). at
=
Mz
GJ
d
dz
, ta co:
(9-3)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Mz
(9.4)
ng suat tiep thay oi theo quy luat bac nhat, bang khong tai tam O va
cc ai tai nhng iem tren chu vi.
Bieu o phan bo ng suat tiep tai moi iem tren mat cat ngang the hien
tren H.9.7.a. Tren H.9.7.b, the hien ng suat tiep oi ng tren cac mat cat
cha truc.
Mz
Mz
O
max
a)
b)
max
Va ng suat tiep oi ng
at:
W =
max =
J
R
Mz
R
J
Mz
W
J
R
R 3
2
D 3
16
(9.6)
0,2 D 3
J
R
D 4 (1 4 ) 1
32
D 3
16
(1 4 ) 0,2 D 3 (1 4 )
(9.7)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Mz
dz
GJ
(g)
Goc xoan tng oi gia hai mat cat cach nhau mot oan dai L la:
L
Mz
dz
o GJ
(9.8)
= d =
o
Khi thanh gom nhieu oan, moi oan co Mz/GJp la hang so:
= (
i
M zL
GJ p
MzL
)i
GJ
(9.9)
(9.10)
max [ ]
= o
(9.11)
vi: o - la ng suat tiep nguy hiem cua vat lieu, xac nh t th nghiem
n - la he so an toan.
+ Theo thuyet ben ng suat tiep ( chng 5 ):
max
[ ]
2
(9.12)
[ ]
3
(9.13)
max [ ]
(9.14)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
1
[ 12 + 22 + 32 2 ( 1 2 + 2 3 + 3 1 )]
2E
Thanh chu xoan thuan tuy, TTS trt thuan tuy vi ng suat tiep , nen
1 = ; 2 = 0 va 3 = , ta c:
u=
1+ 2
(a)
u=
(b)
dU = udV = udFdz
V
1p
1 M z2 2 dF .dz
1 M z2
=
=
dz 2 dF
F 2 G F 2 J p2
G
2G J p2 F
dU =
1 M z2
dz
2 GJ p
hay:
(d)
U =
1 M z2
dz
2 o GJ p
(9.15)
1 M z2 L
2 GJ p
(9.16)
M z2 L
1
(
)i
2 i GJ p
(9.17)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
max
1
a)
P
b)
Mz
H. 9.11 Dang nt gay cua go chu xoan
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Th du 9.3 Mot ong c cong suat 10kW, truyen mot momen xoan len mot
truc tron ng knh D tai tiet dien A, van toc truc n = 1400 vg/phut. Gia s
hieu suat truyen la 100%. Khi o tai tiet dien B, C nhan c cong suat
truyen 3kW va 7kW (H.9.12.a). nh ng knh D, sau o tnh goc xoan
M3 = 9740 x 7/ 1400
[]
=
2
[ ] M z
2
8 kN/cm2 ;
Mz = 4870 Ncm
D 14,49 cm
(a)
+ Theo ieu kien cng:
max [ ]
D4
Wp
Mz
Mz
=
[ ]
GJ p G.0,1D 4
Mz
Mz
[ ] D 3
3
0,2 D
0,2.[ ]
10 KW
3 KW
B
a)
7 KW
A
20,87 Nm
B
b)
69,57 Nm
48,70 Nm
D4
Mz
G.0,1.[ ]
Mz
G.0,1.[ ]
vi: [ ] = 0,250/m
0,25
=
rad / cm ;
180 10 2
c)
+
20,87
Mz = 4870 Ncm;
G = 8.103 kN/cm2 D 11,17cm
H. 9.12
48,70
Mz (N.m)
(b)
M zL
4870 50
=
= 0,006 rad
GJ
i
http://www.ebook.edu.vn
10
GV: Le c Thanh
MA
Mo
B
a/2
ME
Mo
2Mo
a/2
H. 9.13
Giai: Ngoai lc la momen
xoan trong mat phang thang goc vi truc thanh th phan lc phat sinh tai
cac lien ket ngam A va E phai la cac momen xoan MA, ME trong cac mat
phang thang goc vi truc thanh. Gia s MA, ME co chieu nh tren H.9.13.
e xac nh momen phan lc, viet phng
M
2M
2
M
M
Mo
Mo
B
a/2
/2
a
E
a/2
a/2
a)
MA - Mo +2Mo + Mo - ME =0
(a)
Phng trnh (a) khong u e nh c phan
ME
Mo
b)
2M
2Mo
Mo
(4/3)M
(4/3)M0
c)
Mz
(5/3)M
(5/3)M0
(2/3)M
(2/3)
M0
Hnh
9.15
H.
9.15
M zL
M .3a M o 5a 2 M o 3a M o a
+
+
) = E
GJ p
G.J p
GJ p 2 GJ p 2 GJ p 2
+ Cho E = 0, ta c :
ME =
5
Mo
3
max []
M z max
[]
0,2.D 3
5M o
3.0,2.D3
[] M o []
3
5
3.0,2.D
http://www.ebook.edu.vn
11
GV: Le c Thanh
nhat :
max =
Mz
hb 2
(9.18)
a
)
Mz
Mz
hb3
b)
max
z
max
h
1
b
(9.20)
1,5
1,75
2,5
10
0,203
0,231
0,239
0,246
0,258
0,267
0,282
0,299
0,307
0,313
0,333
0,141
0,196
0,214
0,229
0,249
0,263
0,281
0,299
0,307
0,313
0,333
1,000
0,859
0,820
0,795
0,766
0,753
0,745
0,743
0,742
0,742
0,742
http://www.ebook.edu.vn
12
GV: Le c Thanh
D
P = Qy
h
Mz
a)
b)
Y = 0 Q y = P
M / o = 0 M z = P.
= M + Q
D
2
dF
a)
b)
D/2
o
Mz
M
M
d/2
http://www.ebook.edu.vn
13
GV: Le c Thanh
rang, tai mep trong cua mat cat day lo xo, iem A tren H.9.19, ng suat tiep
at gia tr cc ai, du lc P la tac dung keo hay nen lo xo.
Mot cach gan ung, ng suat tiep tai iem nguy hiem co the tnh nh
sau:
max
max
D
M
P
= Q + M =
+ z =
+ 2
F W p d 2 d 3
4
16
8 PD d
8PD
= 3
+ 1
d 2 D d 3
P
Qy
(9.21)
Thc chat Q khong phan bo eu, con cong thc tnh M nh tren
khong chnh xac v tiet dien khong tron do o nghieng cua day lo xo cung
nh si day lo xo khong la thanh thang, cho nen trong tnh toan thc hanh,
ke en ket qua do thc nghiem, ta co the lay:
max
D
8PD
= k 23 = k
.d
.d 3
16
P
vi
D
+ 0,25
k = d
D
1
d
(9.22)
2- Bien dang cua lo xo: Tnh o co, dan cua lo xo khi chu lc doc
truc.
Dung nguyen ly bao toan nang lng, bo qua cac mat mat nang lng,
cong ngoai lc T hoan toan bien thanh the nang bien dang an hoi U.
Ta co:
+ Cong cua ngoai lc P tren o co, dan cua lo xo la:
T =
1
P
2
(a)
+ The nang bien dang an hoi tch luy trong lo xo (bo qua the nang do Qy):
U =
1
M z2 L
GJ
2
p
U =
1 P 2 D 2 Dn
1 8P 2 D 3n
=
2 4 Gd 4 / 32 2 Gd 4
ve gia tr, T = U,
vi:
trong o:
C =
8PD 3 n P
=
Gd 4
C
Gd 4
8 D3n
(b)
(9.24)
(9.25)
C - la o cng cua lo xo
http://www.ebook.edu.vn
14
GV: Le c Thanh
1
R1
a)
H. 9.20
b)
R2
Giai.
Cat 2 lo xo bang mat cat (1-1), xet can bang phan tren, goi noi lc cua
lo xo la R1 , R2, (H.9.20.b),
Y = 0
R1 + R2 = P
(a)
Mot phng trnh cha hai an so, ta gap bai toan sieu tnh.
ieu kien bien dang: o co ngan cua lo xo 1 phai bang lo xo 2:
1 = 2
C
R1
R
= 1 R1 = 1 R2
C2
C2
C1
(b)
(c)
(c) va (a)
R2 =
R1 =
P
C2
P
=
C1
C
C
+
1
2
1+
C2
(d)
C1
P
C1 + C2
http://www.ebook.edu.vn
15
GV: Le c Thanh
C1
C2
A
C2
C
R3
R2
R1
b)
a)
Giai.
Goi phan lc cua cac lo xo lan lt la R1, R2, R3 (H.9.21.b).
ieu kien can bang:
Y=0
R1 + R2 + R3 = P
(a)
hay:
(b)
ieu kien bien dang: gia s, di tac dung cua ngoai lc, thanh ABC
co v tr mi nh (H.9.22):
2
1
Ta co: 2 =
2
1
3
1
3
3
R2
2 R1 1 R3
=
+
C2
3 C1 3 C3
(c)
Giai he (a), (b), (c), ta c phan lc cua cac lo xo, cung chnh la lc
tac dung len cac lo xo:
R1 =
P
9
; R2 =
1
P;
3
R3 =
5
P
9
http://www.ebook.edu.vn
16
GV: Le c Thanh
4M0
2M0
M0
d
2
a/2
H. 9.1
4M0
m
c
8
m
c
0
1
M0
2M0
H. 9.2
3M
A
d
2
H. 9.3
a
F
4a
0
8
=
D
H. 9.4
H. 9.5
Cho:[]=2kN/cm2;[]=0,40/m;
G=8.103kN/cm2; toc o mot n = 150 vg/ph.
http://www.ebook.edu.vn
17
GV: Le c Thanh
9.6 Tren mat ngoai cua mot truc tron chu xoan
thuan tuy, ngi ta dung tam ien tr va o c
bien dang dai tng oi theo phng 45o so vi
truc la = 30.10-5 (H. 9.6)
Tnh momen xoan tac dung len truc.
Cho: E = 2.104 kN/cm2; = 0,3.
45o
H. 9.6
V tr bu long
H. 9.7
thep
ura
M
Ddu
Dth
2a
H. 9.8
P
B
2a
a
a)
B
a
2a
b)
H. 9.9
9.10
Mot thanh tuyet oi cng AB c at
tren ba lo xo co cung so vong va chu mot lc
P at au B nh tren H.9.10. Tnh lc tac
dung len cac lo xo. Tnh chuyen v ng tai B.
Cho:
C3 = 2C2 = 2C1 = 2kN/cm; P = kN; a = 1m.
B
C1
C2
C3
H. 9.10
http://www.ebook.edu.vn
18
GV: Le c Thanh
Chng 10
Mz
Mx
O
Nz
My
y
H.10.1
Mx
O
My
y
H.10.2
v
u
My
Mu
Mx
x
Mu
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Mat phang tai trong la mat phang cha Mu.
Giao tuyen cua mat phang tai trong vi mat cat ngang la ng tai trong
(truc v )
Ky hieu : Goc hp bi truc x va ng tai trong; Ta co
(10.1)
Mu = M x2 + M y2
tan =
Mx
My
(10.2)
nh ngha khac cua uon xien: Thanh chu uon xien khi tren cac mat cat
ngang ch co mot momen uon Mu tac dung trong mat phang cha truc ma
khong trung vi mat phang quan tnh chnh trung tam yOz hay xOz.
ac biet, oi vi thanh tiet dien tron, moi ng knh eu la truc chnh
trung tam ( truc oi xng ), nen bat ky mat phang cha truc thanh nao cung
la mat phang quan tnh chnh trung tam. Do o, mat cat ngang thanh tron
luon luon ch chu uon phang.
2- ng suat phap tren mat cat ngang
Theo nguyen ly cong tac dung, tai mot iem A (x,y) bat ky tren tiet dien,
ng suat do hai momen Mx , My gay ra tnh theo cong thc sau :
My
M
z = x y +
x
(10.3)
Jx
Jy
Trong (10.3), so hang th nhat chnh la ng suat phap do Mx gay ra, so
hang th hai la ng suat phap do My gay ra
Cong thc (10.3) la cong thc ai so, v cac momen uon Mx, My va toa
o iem A(x,y) co dau cua chung
Trong tnh toan thc hanh, thng dung cong
z =
Mx
Jx
Mx
+ o
My
Jy
(10.4)
x
My
Trong (10.4), lay dau cong (+) hay () tuy theo H.10.4 Bieu dien cac
iem tnh ng suat nam mien chu keo hay nen cat do M , M gay ra
x
y
do tng noi lc gay ra
H.10.4 bieu dien cac mien keo, nen tren mat cat do cac momen uon
Mx , My gay ra : + , - do Mx
+ , _
do My
Chng 10: Thanh chu lc phc tap
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Th du 1. Tiet dien ch nhat bxh= 2040 cm2 chu
Mx
My
800
500
(20) +
(10) kN/cm 2
20(40) 3
40(20) 3
12
12
y
H.10.5a)
B =
800
20 ( 40 )
12
( 20 ) +
500
40 ( 20 ) 3
12
(10 ) kN/cm
min
_
_
x
min
+
+
z
max
z
y
y
a)
b)
max
Hnh 10.6
a) Mat ng suat; b) Bieu o ng suat phang
Goi giao tuyen cua mat ng suat va mat cat ngang la ng trung
hoa, ta thay, ng trung hoa la mot ng thang va la quy tch cua
nhng iem tren mat cat ngang co tr so ng suat phap bang khong.
Chng 10: Thanh chu lc phc tap
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Cho bieu thc z = 0, ta c phng trnh ng trung hoa:
My
M y Jx
Mx
. .x
y +
x = 0 y =
Jx
Jy
Mx Jy
(10.5)
M y Jx
.
Mx Jy
(10.5)
Ta thay:
- ng trung hoa chia tiet dien lam hai mien: mien chu keo va mien
chu nen.
- Nhng iem nam tren nhng ng thang song song vi ng trung
hoa co cung gia tr ng suat.
- Cang xa ng trung hoa, tr so ng suat cua cac iem tren mot
ng thang vuong goc ng trung hoa tang theo luat bac nhat.
Da tren cac tnh chat nay, co the bieu dien s phan bo bang bieu o
ng suat phang nh sau.
Keo dai ng trung hoa, ve ng chuan vuong goc vi ng trung
hoa tai K, ng suat tai moi iem tren ng trung hoa (z = 0) bieu dien
bang iem K tren ng chuan. S dung phep chieu thang goc, iem nao
co chan hnh chieu xa K nhat la nhng iem chu ng suat phap ln nhat.
- iem xa nhat thuoc mien keo chu ng suat keo ln nhat, goi la max.
- iem xa nhat thuoc mien nen chu ng suat nen ln nhat, goi la min.
Tnh max, min roi bieu dien bang hai oan thang ve hai pha cua ng
chuan roi noi lai bang ng thang, o la bieu o ng suat phang, tr so ng
suat tai moi iem cua tiet dien tren ng thang song song vi ng trung
hoa chnh la mot tung o tren bieu o ng suat xac nh nh (H.10.6.b).
4- ng suat phap cc tr va ieu kien ben
ng suat phap cc tr: Goi A(xA, yA) va B(xB, yB) la hai iem xa
ng trung hoa nhat ve pha chu keo va chu nen, cong thc (10.4) cho:
A = max =
B = min
My
Mx
yA +
xA
Jx
Jy
My
Mx
yB
xB
=
Jx
Jy
(10.6)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
oi vi thanh co tiet dien ch nhat (b x h), iem xa ng trung hoa
nhat luon luon la cac iem goc cua tiet dien, khi o:
h
;
2
xA = xB =
max =
vi:
Wx =
Mx
Wx
My
Wy
yA = yB =
min =
Mx
Wx
h
2
My
(10.7)
Wy
Jy
Jx
bh2
hb2
=
; Wy =
=
6
6
h/ 2
b/ 2
oi vi thanh co tiet dien tron, khi tiet dien chu tac dung cua hai
momen uon Mx, My trong hai mat phang vuong goc yOz, xOz, momen tong
la Mu tac dung trong mat phang vOz cung la mat phang quan tnh chnh
trung tam , ngha la ch chu uon phang, do o:
max, min =
Mu
Wu
; Mu =
M x2 + M y2 ; Wu =
.D3
0,1 D3
32
(10.8)
ieu kien ben: tren mat cat ngang cua thanh chu uon xien ch co
ng suat phap, khong co ng suat tiep, o la trang thai ng suat n, hai
iem nguy hiem la hai iem chu max, min, tiet dien ben khi hai iem nguy
hiem thoa ieu kien ben:
max []k ;
(10.9)
min []n
P.cos300
3 /2
qL
3 /2;
Py
P.sin300
http://www.ebook.edu.vn
P/2
GV: Le c Thanh
y
30
yo
2a
2a
Py = P/2
4a
y
qL2
2
qL
Mx
3
Mx
b)
My
d)
Px = P 3 / 2
x
3
My
c)
M y Jx
. .x
Mx Jy
y =
3 qL
(a)
/2
Chieu Mx va My bieu dien H.10.5.d, neu chon chieu dng cua truc x
va y nh tren H.10.8.a th trong (a), cac momen uon deu co dau +.
Ta co:
y =
3qL2 / 2 109a 4 / 6
.
x = 2,77.x
qL2
34 a 4 / 6
(b)
Bieu dien tiet dien bang hnh phang theo ty le, t (b) co the ve chnh
xac ng trung hoa, ap dung cach ve bieu o ng suat, ta cung ve c
bieu o ng suat phang (H.10.8.b).
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
y
Mx
My
o
z
B
max
min
b)
a)
Hnh 10.8
a) Chon chieu dng cua truc x, y .
b) ng trung hoa va bieu o ng suat phang
Da tren bieu o ng suat ta co the tm thay iem chu keo nhieu nhat
la iem A(xA = 2a,yA = 7a/4), iem chu nen nhieu nhat la iem
C(xB = 2a,yB = 3a/4); iem B(xB = a/2,yB = 13a/4) co chan hnh
chieu kha gan C, can tnh ng suat tai ay.
Ap dung cong thc (10.4), ta co:
A = max = +
qL2 7a
3qL2 / 2
kN
(. ) +
(2a) = 5,145
Ix
4
Iy
cm 2
C = min = +
qL2 3a
3qL2 / 2
kN
(. )
(2a) = 3,384
Ix
4
Iy
cm 2
Th du 3.
Mot thanh tiet dien tron rong chu tac dung cua ngoai lc
(H.10.9). Tnh ng suat phap max, min, xac nh ng trung hoa tai tiet
dien ngam.
o
60
30o 2P
30o 2P
60o
2a
x
a
Giai. Phan tch lc 2P va lc P len hai truc vuong goc x, y. Lan lt xet s
lam viec cua thanh trong tng mat phang yOz, xOz, ta ve c bieu o
momen Mx, My tng ng (H.10.10b).
Chng 10: Thanh chu lc phc tap
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
3P
P/2
P
3
a)
2a
2a
Mx
(3 3
b)
z
a
My
(3 3
Pa
Hnh 10.10 Bieu o momen bieu dien trong hai mat phang vuong goc
Vi thanh tiet dien tron, khi co hai momen uon Mx, My tac dung trong hai
mat phang vuong goc yOz, xOz, ta co the a ve mot momen uon phang Mu
trong tac dung mat phang quan tnh chnh trung tam vOz, vi: Mu la momen
tong cua Mx va My.
Tai tiet dien ngam, Mx, My co gia tr ln nhat, ta co:
Mu =
= 9,475 Pa
M x2 + M y2
Mu
Wu
9,745Pa
9,745Pa
kN
=
= 8,41
D 3
.103
d4
84
cm 2
(1 4 )
(1 4 )
32
32
D
10
y =
(a)
M x = (3 3 + 1) Pa = 6,196 Pa
chieu Mx va My bieu dien H.10.11.a, neu chon chieu dng cua truc x va y
ve pha gay keo cua My va Mx (H.10.11.a) th trong (a), gia tr cua cac
momen uon lay tr tuyet oi.
(b)
Ta co: y = 1.268Pa .(1).x = 0,204 x
6,196 Pa
Mx
x
My
ng trung hoa
B
a)
b)
Hnh 10.11
a) nh hng he truc x,y;
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
10.3 THANH CHU UON CONG KEO ( HAY NEN )
1- nh ngha
(hay
Nz
Mx
My
nen)
ong
thanh
phang
oi
hai
xng
z =
My
Nz Mx
+
y+
x
A
Ix
Iy
(10.9)
A
Nz
O
My
+ O
z
My
Mx
Nz
Mx
h
b
b
a)
Hnh 10.12
b)
Nz
A
Mx
Ix
My
Iy
(10.10)
Trong cong thc (10.10), ng vi moi so hang, ta lay dau (+) neu ai
Chng 10: Thanh chu lc phc tap
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
lng o gay keo va ngc lai.
V du, oi vi tiet dien tren H.10.12.a, cho Mx = 10 kNm; My = 5 kNm;
Nz = 10 kN; h = 2b = 40 cm, tnh ng suat tai A.
S dung cong thc (10.9), chon chieu dng truc x,y nh H.10.12.a,
xA = 10, yA = 20, ta c:
A =
10
1000
500
+
(20) +
(10)
20.40 20.403 : 12
40.203 : 12
e ap dung cong thc (10.10), co the bieu dien tac dung gay keo, nen
cua cac thanh phan noi lc nh (H.10.12.b), vi xA =10, yA = 20, ta
c:
10
1000
500
(20) +
(10)
20.40
20.403 : 12
40.203 : 12
= 0,0125 0,1875 + 0,1875 = 0,0125 kN/cm2
A =
A
M y Ix
N I
x z x
Mx Iy
A Mx
(10.11)
b=
N z .I x
A.M x
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
s phan bo cua ng suat phap tren mat cat ngang bang bieu o ng suat
phang nh sau.
Keo dai ng trung hoa ra ngoai tiet dien, ve ng chuan vuong goc
vi ng keo dai tai iem O, o cung la iem bieu dien gia tr ng suat
phap tai moi iem tren ng trung hoa. S dung phep chieu thang goc,
chieu moi iem tren nhng
ng song song
min
max
Nz z
Mx
M
keo ln nhat, goi la max,
iem xa nhat ve
x
y
mien nen chu ng suat nen
ln nhat, goi la min.
Hnh 10.13 nh hng he truc x,y
Bieu dien gia tr max, min
bang cac tung o
khi dung cong thc 9.11
ve hai pha ng chuan roi
noi chung lai bang
ng thang, ta c bieu o ng suat phang (H.10.13).
y
A = max =
B = min =
Nz
A
Mx
Ix
Mx
Ix
yA +
yB
My
Iy
My
Iy
xA
(10.12)
xB
Nz
B = min =
Nz
Mx
Mx
Wx
Wx
My
Wy
(10.13)
My
Wy
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
- Thanh co tiet dien tron, momen tong cua Mx, My la Mu gay uon thuan
tuy phang, khi o ta co cong thc tnh ng suat phap cc tr:
= max =
Nz
B = min =
Nz
Mu =
A
A
Mu
Mu
(10.13)
Wu
Wu
M x2 + M y2
Thanh chu uon cong keo hay nen ong thi ch gay ra ng suat phap
tren mat cat ngang, tai iem nguy hiem, phan to trang thai ng suat n,
do o ieu kien ben cua thanh la:
(10.14)
max []k ; min []n
5- Thanh chu keo hay nen lech tam
Thanh chu keo hay nen lech tam khi ngoai lc hay noi lc tac dung
tren mat cat ngang tng ng mot lc P song song truc thanh ma khong
trung vi truc thanh. Neu lc P nay hng vao mat cat, thanh chu nen lech
tam, ngc lai, neu lc P hng ra, thanh chu keo lech tam (H.10.14.a).
z
My
P
xK
O
K
yK
xK
Mx
My
K
yK
xK
P
Mx
yK
a)
b)
c)
Hnh 10.14
a) Tiet dien b keo lech tam; b) Di lc ve tam tiet dien
Trong thc te, bai toan nen lech tam rat thng gap trong tnh toan cot,
mong nha cong nghiep hay dan dung, trong tnh toan tru, mong
cau
thap...
Ap dung nguyen ly di lc, a lc keo hay nen lech tam ve tam tiet
dien, ta co the chng minh hai trng hp nay thc chat la bai toan uon
cong keo hay nen ong thi. Tren H.10.14.a, goi K(xK, yK) la iem at lc
lech tam P, di ve tam O, ta co:
Nz = P
Mx = P.yK
(10.15)
My = P.xK
Chng 10: Thanh chu lc phc tap
12
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Chieu cua momen lay theo nguyen ly di lc.
Do o, tat ca cong thc a c thiet lap cho bai toan uon cong keo hay
nen ong thi eu ap dung c cho bai toan keo hay nen lech tam.
6- Loi tiet dien
oi vi thanh chu keo hay nen lech tam, phng trnh ng trung hoa
co the viet dang khac. Cho bieu thc z trong (10.9) bang khong, ta c
phng trnh ng trung hoa:
z =
Thay :
My
Nz Mx
y+
+
x = 0
A
Ix
Iy
M x = N z . yK ;
M y = N z . xK
Nz
N z . yK
N x
+
y+ z K x = 0
A
Ix
Iy
Nz
y .F
x .F
[1 + K
x] = 0
y+ K
Iy
Ix
A
at :
at:
Iy
Ix
; iy =
A
A
y . y x .x
1 + K2 + K2 = 0
ix
iy
ix =
a =
i y2
xK
b =
ix2
yK
(10.16)
(10.17)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
chu keo cua chung, khi o vat lieu se b pha hoai, e tan dung tot kha nang
chu lc cua vat lieu can thiet ke at lc nen trong loi tiet dien.
Co the xac nh loi tiet dien theo cach sau:
Gia s ng trung hoa tiep xuc mot canh tiet dien, t (10.17) ta viet
c phng trnh ng trung hoa, roi t (10.16) ta suy ra toa o iem at
lc K tng ng vi v tr ng trung hoa. Ap dung cach tng t oi vi tat
ca cac canh con lai, noi v tr cac iem at lc, ta c loi tiet dien. e y
rang, du tiet dien la a giac lom th loi tiet dien luon la mot a giac loi.
V du: tiet dien ch nhat (H.10.15).
Khi ng trung hoa trung canh AB:
x
y
+
=1
h/2
i2y
= xK = 0
xK
ix2
yK
ng trung
B
x
C
ng trung hoa
h
h
h
yK =
=
h
2
6
12.
2
Hnh
x
y
+
=1
b/ 2
iy2
b
b2
b
=
xK =
=
xK
2
12.b / 2
6
ix2
= yK = 0
yK
Do tnh oi xng cua tiet dien, khi ng trung hoa trung canh CD, AD,
ta xac nh hai iem K tng ng co toa o lan lt la:
xK = 0; yK =
h
va
6
xK = b ; yK = 0
6
Noi cac iem K, ta c loi tiet dien cua tiet dien ch nhat la mot hnh
thoi co nh tren truc x,y (H.10.15).
- Tiet dien tron (H.10.16)
Khi ng trung hoa la mot tiep tuyen vi ng tron tai A:
x
y
+
=1
D/2
iy2
xK
= xK = 0 ;
yK =
ix2
= D/2
yK
.D4
D
=
8
.D2 D
64.
4 2
ng trung hoa
14
Hnh
Lohttp://www.ebook.edu.vn
i tiet dien
GV: Le c Thanh
tiet dien la mot ng tron ong tam ng knh D/8.
V du 10.3 Mot thanh tiet dien ch nhat (b.h), chu tac dung cua ngoai lc
nh H.10.17.a. Ve bieu o noi lc, tnh max, min. xac nh ng trung hoa
tai ngam.
Cho: q = 5 kN/m, P1 = 100 kN, P2 = 6 kN, H = 6 m, h = 2b = 40 cm.
z
P1
P1
P2
P1
P2
b
h
qH /2
Nz
a)
P2H
My
Mx
b)
Hnh 10.17
Giai:
Bieu o noi lc do tng nguyen nhan gay ra c ve tren H.10.17.b.
Tai ngam, noi lc co gia tr ln nhat:
Nz = P1 (nen); Mx = qH2/2; My = P2.H
Ap dung cong thc (10.12):
max, min =
P1 q.H 2 / 2 P2 .H
A
Wx
Wy
Thay so, ta c:
100
5.62.100 6.6 .100
20.40
20.402
40.202
2.
6
6
2,912kN/cm 2
= 0.125 1,687 1,350 =
3,162 kN/cm 2
max, min =
M y Ix
N
I
.x z . x
Mx Iy
A Mx
(a)
Chon he truc y,x dng ve pha gay keo cua Mx va My, thay so vao (a) ta
c:
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
y =
100 20.403 / 12
6.6 20.403 / 12
= 1,6 x + 1,48
.x
.
2
3
20.40
6 40.20 / 12
62
5.
5.
.100
2
2
Mx
P1
y
My
ng trung hoa
min
V du 10.4 Mot cot chu nen lech tam va lc ay cua gio nh H.10.19.a.
xem chan cot b ngam. Tnh max, min. Neu khoi mong co kch thc
1m3m0,5m c at nh H.10.19.a, hay tnh ap lc ln nhat tren nen at.
P1 = 50 kN; q = 4 kN/m; H = 6 m; h = 2b = 40 cm; = 25
Cho:
kN/m3.
e = 20 cm
P1
Mx
Nz
0,5 m
1m
q
h
b)
3m
141,3 cm
8,7 cm
0,5 m
min
1m
3m
c)
a)
26 cm
P1 q.H 2 / 2 + P1 .e
=
A
Wx
max, min =
1,47 kN
50
8200
= 0,0625 1,537 =
1,60 cm 2
20.40 20.402 / 6
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Di lc ve ay mong, ke them trong lng ban than mong va momen do
lc cat qH, ta c:
Nz = 50 25.0,5.2.1 = 75 kN (nen)
Mx = 10600 kNcm.
Tai ay mong, neu vat lieu van lien tuc, ta co phng trnh ng trung
hoa:
y =
N z Ix
75
100.3003
=
.
= 53,07 cm
100.300 12.10600
A Mx
0,0045 kN
75
10600
=
0,0095 cm 2
100.300 100.3002 / 6
Thc te, tai ay mong, vat lieu la at ch chu nen, khong the chu ng
suat keo, do o, e am bao ieu kien can bang, hp lc cua phan lc nen
phai can bang vi ngoai lc tac dung.
Ngoai lc tai mat ay mong gom mot lc nen 75 kN va mot momen
Mx = 10600 kNcm tng ng mot lc nen 75 kN lech tam at tren truc y
vi o lech tam la e = 10600/75 =141,3 cm, at cach mep chu nen ln nhat
la 150 141,3 = 8,7 cm.
e can bang vi lc nay, hp lc cua phan lc nen phai oi ang vi
lc nen 75 kN, gia s phan lc nen phan bo theo quy luat bac nhat, phan
lc nen phai phan bo tren mot dien tch mat mong 100 (3 8,7) = 100 26
cm2 tnh t mep chu nen ln nhat (H10.19.c).
ieu kien can bang cho:
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
2- Thanh tiet dien ch nhat
Uon xoan thanh tiet dien ch nhat thng gap trong cong trnh dan
dung nh lanh to o vang, dam chu lc ngoai mat phang oi xng, thanh
chu uon trong he khong gian...
Xet mot tiet dien ch nhat chu uon xoan (H.10.20) trong o momen
uon Mu a c phan tch thanh hai momen uon Mx, My trong cac mat phang
quan tnh chnh trung tam yOz, xOz.
min(Mx,M y)
y
D
min(Mx)
Mz
max(M y)
My
C
A
max(M x,M y)
min(My)
min(My)
max(M x)
max(M x)
max(M x,M y)
max
max(M y)
Mx
min(Mx,M y)
min(Mx)
max
b)
a)
Hnh 10.20 a) Cac thanh phan noi lc cua thanh chu uon cong xoan
b) Trang thai ng suat cua cac phan to
Mx
Wx
My
(10.19)
Wy
max []k ;
min []n
Tai iem gia canh ngan (C,D), chu ng suat phap ln nhat do Mx va
ng suat tiep 1 do Mz, phan to trang thai ng suat phang:
max, min =
Mx
Wx
1 = max
(10.20)
2 + 42 []
2 + 3 2 []
Tai iem gia canh dai (E,F), chu ng suat phap ln nhat do My va ng
suat tiep 1max do Mz, phan to trang thai ng suat phang:
Chng 10: Thanh chu lc phc tap
18
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
My
max, min =
Wy
max =
Mz
.h.b2
(10.21)
2 + 4 2 []
2 + 3 2 []
min(Mu)
Mz
B
z
max(Mz)
max(Mu)
max(Mu)
Mu
A
a)
max(Mz)
min(Mu)
M x2 + M y2
b)
Ta co:
max, min =
max =
Mu
Wu
; Mu =
M x2 + M 2y
(10.22)
Mz
Wp
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Phan to ang xet va chu ng suat phap va chu ng suat tiep, o la
phan to trang thai ng suat phang.
ieu kien ben:
Theo thuyet ben th 3:
2 + 4 2 [ ]
P
q
a/2
a)
C
a/2
a
A
1728 kN.cm
648 kN.cm
3qa2
9qa2/8
Muon
30cm
9qa2/8
20cm
c)
Mxoan
b)
Hnh 10.22 a) Khung chu uon vi tai trong thang goc mat phang
khung
b) S o tnh khung va bieu o noi lc khong gian ve theo
nguyen ly cong tac dung
c) Cac iem nguy hiem tren tiet dien
V du 10.5 Mot thanh gay khuc ABC tiet dien ch nhat (20cm 30cm) chu
tac dung cua tai trong nh H.10.22.a. Ve bieu o noi lc, kiem tra ieu kien
ben tai tiet dien ngam. Cho: q = 4 kN/m; P = 2qa; a = 1,2 m; [] = 1 kN/cm2.
Giai. Bieu o noi lc c ve tren H.10.22.b, tai tiet dien ngam chu noi lc
ln nhat (H.10.22.c):
Mx = 3qa2
2
= 3.4.(1,2)2.100
= 1728 kN.cm
Mx
1728
=
= 0,576 kN/cm 2
Wx
20.302 / 6
Mz
648
1 = . max = .
= 0,859.
= 0,2 kN/cm 2
2
.h.b
0,231.30.202
max =
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
ieu kien ben:
0,5762 + 4.0,22 = 0,7 kN/cm 2 < []
2 + 42 =
= 1 kN/cm 2
Tai trung iem canh dai, phan to trang thai trt thuan tuy:
max =
Mz
648
=
= 0,233 kN/cm 2
.hb2
0,231.30.202
M x2 + M 2y
ln nhat la:
Mu
151,32
1542,1
=
=
3
Wu
D3
.D / 32
z =
Mz
125
636,9
=
=
3
Wp
D3
.D / 16
2 + 4. 2 []
1542,12
636,9 2
2000
+
4
.
[]
[] D 5,5 cm
( D3 )2
( D3 )2
D3
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
20cm
T2.D2 /2
40cm
20cm
40cm
T1/2
20cm
D1
T2/2
D2
20cm
T2
2T2
G1
T2/2
T1/2
G2
T1.D1/2
b)
T1
MZ
2T1
Mx
125kN.cm
a)
20
c)
Hnh 10.23
a) Truc tiet dien tron chu uon cong xoan
b) S o tnh truc
c) Bieu o noi lc
.c
kN
My
150 kN.cm
116,6 kN.cm
y
D
min (Mx,My,Nz)
Mz
F
Nz
min (Mx,Nz)
max
Mx
My
max (My,Nz)
max (My,Nz)
1
max
min (My,Nz)
min (My,Nz)
max (Mx,Nz)
C
max (Mx,My,Nz)
a)
min (Mx,My,Nz)
min (Mx,Nz)
max (Mx,Nz)
C
A
max (Mx,My,Nz)
b)
Hnh 10.24 a) Cac thanh phan noi lc tren mat cat ngang
b) Trang thai ng suat cua cac phan to
Tai cac goc tiet dien, ch co ng suat phap do Nz, Mx, My, phan to
trang thai ng suat n:
max, min =
Nz
A
Mx
Wx
My
Wy
(10.23)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
ieu kien ben:
max []k ;
min []n
Tai iem gia canh dai, phan to va chu ng suat phap ln nhat do My
va lc doc Nz, va chu ng suat tiep ln nhat do Mz, o la phan to trang
thai ng suat phang:
max, min =
Nz
A
My
Wy
max =
Mz
hb2
(10.24)
2 + 42 []
2 + 3 2 []
(10.25)
Tai iem gia canh ngan, phan to va chu ng suat phap ln nhat do
Mx va lc doc Nz, va chu ng suat tiep do Mz, phan to trang thai ng suat
phang:
max, min =
Nz
A
Mx
Wx
1 = max
(10.26)
2 + 4 2 []
2 + 3 2 []
Nz
A
Mu
Wu
Mu =
Mz
Wp
M x2 + M 2y
(10.27)
(10.28)
2 + 4 2 []
2 + 3 2 []
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
v
max(Mz)
min(Mu, Nz)
min(Mu, Nz)
Mz
z
max(Mz)
max(Mu, Nz)
Mu
max(Mu, Nz)
b)
a)
Hnh 10.25
a) Cac thanh phan noi lc
b) Trang thai ng suat cua cac phan to
V du 10.7 Co mot thanh tiet dien tron ng knh D chu mot he lc khong
gian nh tren H.10.26.a. Ve bieu o noi lc. xac nh ng knh D.
Cho: q = 4 kN/m; P = qa; a = 4 m; [] = 16 kN/cm2.
Giai. Bieu o noi lc c ve H.10.26.b.
Tai ngam tiet dien chu noi lc ln nhat:
Nz = qa = 4.4= 16 kN (nen); Mx = qa2 = 4.42.100 = 6400 kN.cm
My = qa2/2 = 4.42.100/2 = 3200 kN.cm; Mz = qa2/8 = 4.42.100/8 = 800
kN.cm
P = qa
q = 4 kN/m
a/2
qa2/8
qa2/2
qa2/8
qa
a
qa2/2
qa2
a)
Muon do P
Muon do q
b)
Nz
Mz
Nz
A
M x2
Mu =
max =
Mu
Wu
+ M y2 =
16
7155,4
+
.D 2 / 4 .D3 / 32
Mz
800
=
Wp
.D 3 / 16
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
ieu kien ben:
Theo thuyet ben th 3:
2 + 42 []
800
16
7155,4 2
+
) 2 []
) + 4.(
.D 2 / 4 .D3 / 32
.D 3 / 16
Trong tnh toan thc hanh, e thuan li cho viec giai bat phng trnh
tren, ban au chon D theo uon xoan, bo qua ng suat do lc doc, sau o
kiem tra lai, ta co:
7155,4 2
800
) + 4.(
) 2 [] D 16,6 cm
.D3 / 32
.D3 / 16
16
2 + 42 []
7155,4
.16,8 2 / 4 .16,83 / 32
) 2 + 4.(
800
.16,83 / 16
)2
P = qL
E = 103 kN/cm2
30
20 cm
q = 4 kN/m
12 cm
L=2m
Hnh 10.27
cm
20 cm
12
2a
Hnh 10.28
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
10.3 Xac nh max , min va v tr ng trung hoa tai mat cat nguy hiem cua
cot H.10.29.
P = 80 kN
40cm
x
q = 2 kN/m
m
4
20 cm
Hnh 10.29
10.4 Mot cot chu tai trong nh H.10.30. Xac nh ng suat nen ln nhat va
nho nhat tai mat cat chan cot. Cho trong lng rieng cua vat lieu cot la:
= 20 kN/m3.
1m
P = 1000 kN
0,8 m
3m
m
6
Hnh 10.30
10.5 a. Mot tru co tiet dien gom hai thep hnh so hieu [ 24 chu tai trong
nh H.10.31.
Xac nh ng suat keo va nen ln nhat tai mat cat chan cot co xet ca
trong lng cua cot.
b. Mot cot chu tai trong nh H.10.32. Tnh ng suat ng suat keo va nen
ln nhat.
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
4m
P1 = 20 kN
2m
P2 = 5 kN
q = 3 kN/m
P2 = 0,5 kN
m
6
P1 = 2 kN
e = 60 cm
m
6
40 cm
m
4
Hnh 10.31
m
c
0
2
Hnh 10.32
10.6 Mot cot tron rong chu tac dung cua tai trong nh H.10.33.a.
Tnh ng suat phap max, min tai tiet dien chan cot, xac nh v tr va bieu
dien ng trung hoa tai tiet dien nay.
Gia s mong cot co kch thc 2 m 1,2 m h, trong lng rieng
= 25 kN/m3 (H.10.33.b) va truc cot c bo tr i qua tam mong. Hay
ch cach bo tr mat bang mong va tnh kch thc h sao cho ay mong
khong phat sinh ng suat keo.
z
P1 = 100 kN
x
P2 =10 kN
y
H=4m
P2 = 5 kN
1,2 m
2d = 40 cm
2m
h
b)
a)
Hnh 10.33
10.7 Mot khung tiet dien ch nhat eu, co thanh cang AB, chu tac dung
cua tai trong nh H.10.34. Ve bieu o noi lc cua khung va noi lc keo
trong thanh AB. xac nh ng suat max, min va v tr ng trung hoa tai
mat cat ngang K.
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
q = 6 kN/m
q = 4kN/m
2m
K
P = 4 kN
h = 2b
m
3
=
H
4m
b=
20 cm
A
I24
B
L=2m
L/2 = 4 m
L/2 = 4 m
Hnh 10.35
Hnh 10.34
10.8 Mot khung tiet dien ch I24, chu tac dung cua tai trong nh H.10.35.
xac nh noi lc tai tiet dien chan cot. Kiem tra ben.
Cho []=16 kN/cm2.
10.9 Mot thanh gay khuc tiet dien tron ng knh d chu lc nh H.10.36.
Ve bieu o noi lc, xac nh ng knh d theo thuyet ben ng suat tiep
ln nhat. Cho [] = 2,8 kN/cm2.
30 cm
40 cm
P1 = 0,8 kN
10 cm
P2=0,5 kN
Hnh 10.36
10.10 Mot truc truyen ong tiet dien tron ng knh d co s o tnh nh
H.10.37. Ve bieu o noi lc, xac nh ng knh d theo thuyet ben ng
suat tiep ln nhat. Cho [] = 10 kN/cm2.
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
M2 = 2 kNm
P=1 kN
Hnh 10.37
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Chng 11
GV: Le c Thanh
+ Neu lc P nho hn mot gia tr Pth nao o, goi la lc ti han, tc la
P < Pth, th thanh se phuc hoi lai trang thai bien dang thang. Ta noi thanh
lam viec trang thai on nh.
+ Neu P > Pth th chuyen
v se tang va thanh b cong
them. S can bang cua trang
P< Pth
P= Pth
P> Pth
q > qth
thanh dan chu nen nh cau Mekhelstein Thuy S (1891), cau Lavrentia
My (1907)... V vay khi thiet ke can phai am bao ca ieu kien on nh,
ngoai ieu kien ben va ieu kien cng a neu trc ay.
ieu kien on nh: P [P ]o =
Pth
ko
Hay : N z [P ]o =
Pth
ko
(11.1)
(11.2)
GV: Le c Thanh
11.2 KHAO SAT ON NH TRONG MIEN AN HOI
1- Tnh lc ti han Pth thanh co ket khp hai au ( Bai toan Euler)
Xet thanh thang lien ket khp hai au,
Pth
Pth
y(z)
Pth
M
EJ
Pth
EJ
(a)
b)
H. 11.4
(b)
hay
y '' +
Pth
y=0
EJ
(c)
y '' + 2 y = 0
(d)
y( z) 0
A 0 , sin( L) = 0
Pth =
n 2 2 EJ
L2
(e)
Thc te, khi lc nen at en gia tr ti han nho nhat theo (e) ng vi n = 1
th thanh a b cong. V vay, cac gia tr ng vi n > 1 khong co y ngha.
Ngoai ra, thanh se cong trong mat phang co o cng uon nho nhat.
Do o, cong thc tnh lc ti han cua thanh thang hai au lien ket khp la:
Pth =
2 EJ min
L2
(11.3)
z
L
(11.4)
GV: Le c Thanh
2- Tnh Pth thanh co cac lien ket khac au thanh
Ap dung phng phap tren cho thanh co cac lien ket khac nhau hai
au, ta c cong thc tnh lc ti han co dang chung:
Pth =
m 2 2 EJ min
L2
(11.5)
1
, goi la he so quy oi, (11.5) thanh
m
2 EJ min
Pth =
2
( L)
(11.6)
m=1/2
= 2
m= 1
= 1
m= 1,43
= 0,7
m= 2
= 1/2
m= 1
= 1
m=1/2
= 2
2
Pth
2 EJ min
2 Eimin
2E
=
=
=
2
2
2
F
( L) F
( L) L
imin
(11.7)
J min
la ban knh quan tnh nho nhat cua tiet dien .
F
L
: o manh cua thanh
(11.8)
at =
imin
vi: imin =
(11.7) thanh:
th =
2 E
2
(11.9)
o manh khong co th nguyen, phu thuoc vao chieu dai thanh, ieu
kien lien ket va ac trng hnh hoc cua tiet dien; thanh co o manh cang
ln th cang de mat on nh.
Chng 11: On nh thanh thang chu nen ung tahttp://www.ebook.edu.vn
m
4
GV: Le c Thanh
4- Gii han ap dung cong thc Euler
Cong thc Euler c xay dng tren c s phng trnh vi phan ng
an hoi, v vay ch ap dung c khi vat lieu con lam viec trong giai oan
an hoi, tc la ng suat trong thanh nho hn gii han ty le:
th =
hay:
Neu at:
2 E
tl
2
2 E
tl
o =
(f)
2 E
tl
(11.10)
(11.11)
GV: Le c Thanh
11.3 ON NH NGOAI MIEN AN HOI
1- Y ngha
Cong thc Euler ch ap dung c khi vat
lieu an hoi. o th cua phng trnh (11.6) la
mot hyperbola nh tren H.11.6, ch ung khi
th tl .
Khi th f tl vat lieu lam viec ngoai mien
h
0
l
Iasinski
Hyperbola Euler
th = a b
vi: a va b la cac hang so phu thuoc vat lieu, c xac nh bang thc
nghiem: Thep xay dng: a = 33,6 kN/cm2; b = 0,147 kN/cm2
Go:
a = 2,93 kN/cm2; b = 0,0194 kN/cm2
o manh 1 c xac nh t cong thc:
1 =
a tl
b
(11.13)
1 = 30 40
(11.14)
(11.15)
GV: Le c Thanh
Th du 11.1 Tnh Pth va th cua mot cot lam bang thep so 3 co mat cat
ngang hnh ch so 22. Cot co lien ket khp hai au. Xet hai trng hp:
a. Chieu cao cua cot 3,0 m
b. Chieu cao cua cot 2,25 m
Biet: E = 2,1.104 kN/cm2;tl = 21 kN/cm2 ; o = 100
Cac hang so trong cong thc Iasinski : a= 33,6 kN/cm2, b=0,147 kN/cm2
Giai.
Tra bang thep nh hnh (phu luc ) ta co cac so lieu cua thep No22:
imin = i y = 2,27 cm; F = 30,6 cm 2 ; theo lien ket cua thanh th ta co = 1 .
+ Trng hp a)
o manh :
l
imin
1.300
= 132 > o = 100
2,27
2 E 2 2,1.104
=
= 11,88 kN / cm 2
2
2
132
+ Trng hp b)
o manh :
l
imin
1 =
1.225
= 99,11 < 0
2,27
a tl
33,6 21
=
= 85,7
b
0,147
1 < < 0
Chu y: - Neu lien ket cua thanh trong hai mat phang quan tnh giong nhau
trong cac cong thc a co se dung Jmin va imin.
- Neu lien ket cua thanh trong hai mat phang quan tnh khac nhau
th khi mat on nh thanh se cong trong mat phang co o manh ln va cac
ai lng J , i se lay trong mat phang nay.
GV: Le c Thanh
11.4 PHNG PHAP THC HANH TNH ON NH THANH CHU NEN
1- Phng phap tnh: Thanh chu nen can phai thoa :
ieu kien ben: =
[ ]n ; vi: []n = o
n
Fth
(11.16)
[ ]o ; vi: [ ]o = th
ko
F
(11.17)
,kG/cm2
2400
2000
Euler Hyperbola
2400
1400
1000
k = 3,5
k =1,7
50
100
150
200
250
[]o
n
= th
[]n
o k
th
<1
o
va
n
<1
k
P
[ ]n
F
(11.18)
P
[ ]n ;
F
P [P ]o = [ ]n F
(11.19)
ieu kien on nh (11.18) thoa, ieu kien ben (11.16) khong can kiem tra
Chng 11: On nh thanh thang chu nen ung tahttp://www.ebook.edu.vn
m
8
GV: Le c Thanh
He so =
[E, , k ]
Bang 11.1 He so
o
manh
Tr so oi vi
Thep
so
2,3,4
Thep
Thep
so 5
CK
Gang
Go
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
10
0,99
0,98
0,97
0,97
0,99
20
0,96
0,95
0,95
0,91
0,97
30
0,94
0,92
0,91
0,81
0,93
40
0,92
0,89
0,87
0,69
0,87
50
0,89
0,86
0,83
0,54
0,80
60
0,86
0,82
0,79
0,44
0,71
70
0,81
0,76
0,72
0,34
0,60
80
0,75
0,70
0,65
0,26
0,48
90
0,69
0,62
0,55
0,20
0,38
100
0,60
0,51
0,43
0,16
0,31
110
0,52
0,43
0,35
0,25
120
0,45
0,36
0,30
0,22
130
0,40
0,33
0,26
0,18
140
0,36
0,29
0,23
0,16
150
0,32
0,26
0,21
0,14
160
0,29
0,24
0,19
0,12
170
0,26
0,21
0,171
0,11
180
0,23
0,19
0,15
0,10
190
0,21
0,17
0,14
0,09
200
0,19
0,16
0,13
0,08
GV: Le c Thanh
V < 1 nen thng ch can kiem tra ieu kien on nh la u. Tuy
nhien, neu thanh co giam yeu cuc bo do lien ket bu long, inh tan th can
kiem tra ca hai ieu kien ben va on nh.
- ieu kien ben:
- ieu kien on nh
P
[ ]n
Fth
(11.20)
P
[ ]n
F
(11.21)
trong thc te, neu thoa (11.21) th thng cung thoa (11.20).
oi vi bai toan on nh cung co ba bai toan:
1. Kiem tra on nh:
=
P
[ ]n
F
(11.22)
[ P ] F [ ]n
Trong hai bai toan tren, v tiet dien thanh a biet nen co the suy ra he
so theo trnh t: F, I =
J /F
P
[ ]n
(11.24)
viec tm F phai lam ung dan, v trong (11.22) cha hai bien: F va (F).
Trnh t nh sau:
- Gia thiet: o = 0,5; tnh c: Fo =
- T
F1 =
tra bang ta c
o' .
Neu
P
o
o [ ]n
o' o
th lay:
1 =
o + 'o
2
P
1 1'
1[ ]n
thng lap lai qua trnh tnh khoang 2 - 3 lan th sai so tng oi gia hai
lan tnh u nho ( 5%).
GV: Le c Thanh
Th du 11.3 Chon so lieu thep cho thanh dai 2,0m, lien ket khp hai
au va chu lc nen P = 230 kN. Biet vat lieu la thep so 2 co [ ]n = 14 kN / cm 2 .
Giai:
a. Lan chon th nhat
Gia thiet
= 0,5 ,
230
P
=
= 32,8cm 2
[ ]n 14,0.0,5
imin
1.200
= 84,4
2,37
0,5 + 0,724
230
= 26,84cm 2
= 0,612 F
0,612.14
2
1.200
= 96,6
2,07
tra bang ta tm c = 0,631 gan ung gia tr 0,625 theo gia thiet. Do o, ta
kiem tra lai ieu kien on nh:
P
[ ]n ;
F
230
= 13,6 kN / cm 2 < [ ] = 14 kN / cm 2
0,631.26,8
GV: Le c Thanh
2- Chon mat cat ngang va vat lieu hp ly
Khi thiet ke thanh chu nen, ngi ta co gang lam cho kha nang chu
lc cua thanh cang ln cang tot. Theo cong thc (11.6) va (11.15) ta co lc
ti han:
- Trong mien an hoi:
Pth =
2 EI
(11.6)
(l) 2
(11.15)
th, MN/m2
Thep hp kim
e tang Pth co hai cach:
300
Thep t cacbon
1) Chon vat lieu co moun an 240
hoi ln, V du dung thep thay cho be 200
tong. Tuy nhien, ch dung thep cng
o cao thay cho thep cng o thap 100
khi thanh lam viec ngoai mien an
hoi; con trong mien an hoi thep co
0
40
80 100 120
160
dien co
Ix = Iy ,
va thng lam tiet dien rong e tang momen quan tnh cua
mat cat nhng phai co cau tao e khong mat on nh cuc bo. Tiet dien hp
ly cua cot chu nen trong thc te thng co dang nh tren H.11.9
Neu lien ket hai phng khac nhau th nen cau tao tiet dien sao cho co
max = min
hay:
Jx
2
x
Jy
y2
(11.25)
GV: Le c Thanh
11.5 XAC NH LC TI HAN BANG PHNG PHAP NANG LNG
1- Khai niem
Viec tm lc ti han cua thanh co o manh ln theo phng phap tnh
do Euler thc hien la chnh xac. Tuy nhien, trong thc te co nhng bai toan
phc tap hn nh thanh co o cng EJ thay oi, lc phan bo doc theo truc
thanh... th viec thiet lap va giai phng trnh vi phan e tm lc ti han tr
nen phc tap.
Trong trng hp o, ngi ta co the da tren nguyen ly bao toan
nang lng e tm nghiem gan ung.
2- Phng phap nang lng xac nh lc ti han
Gia s thanh chu nen ung tam bi lc Pth, nh c minh hoa tren
H.11.10.
z
dz
dz
Pth
de
U =
1
M2
'' 2
o 2 EJ dz = 2 o EJy dz
(11.28)
hay:
de =
y'2
dz
2
(11.29)
= ;
2
2
) = dz2 =
dz
2
2
2
= tg = y'
l
1
y' 2
=
y' 2 dz
dz
2
2
o
o
l
(11.30)
GV: Le c Thanh
l
Do o:
A=
Pth
y '2 dz
2 o
(11.31)
y'
dz =
1
2
EIy" dz
2 o
l
hay:
Pth =
EIy
"2
dz
(11.32)
y'
dz
Khi tm lc Pth theo phng phap nang lng, ta chon y(z) thoa ieu
kien bien va the vao (11.33). V thng y(z) la gan ung nen lc Pth cung
gan ung. S sai lech cua ng an hoi y(z) co y ngha nh la thanh c
at them mot he lien ket an hoi nao o phan bo doc theo truc thanh va
lam cho thanh tr nen cng hn. V vay, lc Pth tm theo phng phap nang
lng luon ln hn gia tr that (ch bang gia tr that khi ng an hoi c
chon chnh xac).
Th du 11.4 Tm lc Pth cho thanh tren H.11.11
Pth
vi EJ = hang so
Giai.
Gia s ng an hoi c chon gan ung theo
dang do lc phan bo eu gay ra nh sau:
y = z( z3 2lz2 + l 3 )
Pth =
Pth =
Hnh 11.11
Tm Pth bang
phap naphng
ng ln
g
9,882 EI
l2
2 EI
9,8696EI
=
l2
l2
GV: Le c Thanh
BAI TAP CHNG 11
11.1 Cho bon thanh co mat cat ngang nh nhau lam bang cung mot loai
vat lieu va co lien ket nh tren H.11.1.
Neu muon chu c cung mot lc nen ung tam th chieu dai cua moi
thanh phai bang bao nhieu La. Gia thiet vat lieu mat on nh trong mien an
lc
lb
la
a)
ld
c)
b)
d)
Hnh 11.1
11.2 Thanh co chieu dai L = 3 m, mot au ngam, mot au khp. Hay xac
nh lc ti han cua thanh trong ba trng hp sau ay:
a. Mat cat hnh tron ban knh R = 4 cm, vat lieu la gang xam co:
l
t
a
Hnh 11.3
GV: Le c Thanh
11.4
P = 200kN
3m
5m
P = 200kN
20
a)
b)
Hnh 11.4
11.5 Cho hai he thanh chu lc nh tren H.11.5. Xac nh so hieu mat cat
ch I cua thanh chong AB, biet [ ] = 16 kN/cm2. Vat lieu la thep so 3.
Xac nh he so an toan ve on nh cua cac thanh o.
q = 40 kN/m
P = 200 kN
P = 950 kN
A
A
2m
3m
2m
C
2m
B
a)
o
60
2m
b)
4m
Hnh 11.5
11.6 Mot gia chu tai trong phan bo eu nh tren H.11.6. Xac nh tr so
cho phep cua cng o tai trong phan bo tac dung len gia. Thanh AB co
mat cat hnh vuong canh 5 cm x 5 cm lam bang go co [] = 1 kN/cm2.
a
10 m
A
q
B
y
1
P = 100 kN
8m
1
x
5 cm
Hnh 11.7
Hnh 11.6
GV: Le c Thanh
11.7 Mot dam cau truc AD chu lc nh H.11.7. Cot BC lam bang hai thep
ch I so 14 ghep lai sao cho mo men quan tnh oi vi hai truc bang nhau.
Xac nh chieu dai toi a cua mut tha a, biet rang cot lam viec bat li nhat
khi xe cau truc mang mot trong lng 100 kN at au mut tha. Tai trong
phan bo q = 4 kN/m.
L 80 x 80 x 6
2m
L 100 x 100 x 10
1 cm
l
B
1 cm
6m
Hnh 11.8
Hnh 11.9
11.8 He thanh chu lc nh H.11.8. Xac nh chieu dai l cua thanh chong
AB lam bang thep co [] = 14 kN/cm2. Cho biet tai trong P = 300 kN.
11.9 Mot thanh chu nen ung tam c lam bang bon thep goc eu canh
loai 80 80 6 (H.11.9). Xac nh kch thc a cua mat cat. Biet thanh
dai l = 6 m hai au lien ket khp va chu lc nen au cot P =200 kN.
Vat lieu co [] = 20 kN/cm2.
11.10 Mot cot go dai L= 3 m, mat cat hnh ch nhat b h. au di cua cot
c chon vao nen be tong, au tren co the trt theo mot khe nho
song song vi phng chieu dai h cua mat cat (H.11.10). Xac nh kch
thc cua mat cat b h sao cho mat cat la hp ly nhat. Cho biet lc
nen P = 100 N, [] = 1 kN/cm2.
3m
GV: Le c Thanh
Chng 12
trong o:
z
y(z)
q(z)
q(z)
P
P
y(z)
M + dM
M
dz
O
Q + dQ
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Xet can bang tren s o bien dang cua phan to thanh dz nh tren
H.12.2
Mo = 0 :
chu y rang :
tg =
M + dM M Qdz Pdz tg = 0
dy
dz
dM
dy
P
= Q
dz
dz
ta co:
(12.2)
dQ
= q(z) ,
dz
d2 M
d2 y
= q ( z)
P
dz2
dz2
the
M = EIy" (*)
ta co phng trnh:
(12.3)
EIy IV + Py" = q ( z)
q
P
f0
l
l
a)
b)
Dang phng trnh nay thoa ieu kien bien y = y " = 0 tai hai khp.
Momen uon noi lc tng ng nh sau:
M o = EIyo" = EI
2
z
2
f sin
= EI 2 yo
2 o
l
l
l
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
M = EIy" = EI
2
z
2
f sin
= EI 2 y
2
l
l
l
The cac ket qua nay vao phng trnh (12.1) ta co:
2
2
y
=
EI
yo + Py
l2
l2
yo ( z)
ra:
y( z) =
2 EI
1 P/ 2
l
yo ( z)
y( z) =
P
1
Pth
(12.5)
EI
t o suy
hay:
vi:
Pth =
2 EI
l2
(12.6)
phang
uon.
ao ham hai ve cua (12.6) va nhan vi EI ta co:
EIy" ( z) =
hay:
EIy0" ( z)
P
1
Pth
M ( z) =
Mo
P
1
Pth
(12.7)
Chu y: - Neu tai khong oi xng nhng cung hng ve mot pha th cac
cong thc tren kem chnh xac hn nhng van dung c.
- Neu thanh co lien ket hai au khac th van dung c cac cong thc
(12.6), (12.7) nhng can xet ti he so lien ket
Pth =
2 EI
(l) 2
Mo
P M
P
+
=
+
A W
A W (1 P )
Pth
(12.9)
V ng suat phu thuoc phi tuyen vao tai trong nen kiem tra ben theo
ng suat cho phep khong am bao an toan theo he so n d kien. Trong
trng hp nay, ngi ta dung ieu kien an toan theo tai trong nh sau:
nM o
nP
+
o
A W (1 nP )
Pth
(12.10)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
q = 2 kN/m
S = 120 kN
x
y
4m
Hnh 12.4
Giai. S dung bang tra thep nh hnh, tng ng vi so hieu INo36 va cac
ky hieu tren hnh tren, ta co:
A = 61,9 cm2; Ix = 516 cm4; Iy = 13380 cm4; E = 2,1.104 kN/cm2
Tr so ln nhat cua momen uon, o vong do tai trong ngang gay ra tai
gia nhp:
Mo =
yo =
ql 2
2.4 2
=
= 4 kNm
8
8
5 ql 4
5 2.102.4004
.
=
.
= 0,615 cm
384 EI x
384 2,1.104.516
Tr so lc ti han:
Pth =
2 EI x
(l)
2 .2,1.104.516
(1.400)2
= 668 kN
Pth
yo
668
Pth
668
nhat.
Gia tr momen trong trng hp uon ngang va doc tang 22,5% so vi
momen ch do lc ngang gay ra, tc la thien ve an toan hn.
12.5 THANH CO O CONG BAN AU
1- Anh hng cua o cong ban au
Xet thanh co o cong ban au, chu lc nen P nh tren H.12.5. Gia s
ng cong ban au co dang:
z
yo = a sin
(12.11)
l
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
z
P
yo
y1
l/2
l/2
M = Py = P ( yo + y1 )
EIy1'' = M = P ( yo + y1 )
2 =
z
l
P
EI
ta co:
(12.15)
hay:
vi:
y1 =
1
2l2
y1 (0) = 0
y1 (l) = 0
z
1
=
a sin
l
2
1
2l2
a sin
z
l
(12.16)
B=0
A=0
z
1
a sin
l
2
1
P 2
l
EI
z
k
a sin
1 k
l
P
P
k =
= 2
Pth
EI
l2
(12.17)
y1 =
y =
(12.18)
= yo + y1 = (a +
yo
P
1
Pth
a
k
z
z
=
sin
a) sin
1 k
l
1k
l
(12.19)
Pa
P
1
Pth
(12.20)
yo = a1 sin
2z
z
+ a2 sin
+ ...
l
l
(12.21)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
z
2z
a
a
+ 2 2 sin
+ ...
y1 = k 1 sin
l
l
2 k
1 k
v:
k=
P
<1
Pth
(12.22)
hang nay.
2- Xac nh lc ti han bang thc nghiem thanh lien ket khp hai
au
Xet thanh chu nen nh tren H.12.6, trong thc te thanh luon co o
cong ban au.
P
a1
tan = Pth
a1
Hnh 12.6
Hnh 12.7
= Pth ( ) a1
P
=
hay:
i / Pi ,
P1
P2
Pn
/P
1 / P1
2 / P2
n / Pn
va ve c o th nh tren
a1 .
http://www.ebook.edu.vn
Pth
GV: Le c Thanh
12.6 COT CHU NEN LECH TAM
Xet cot manh chu nen lech tam bi lc P nh tren H.12.8.
z
yo = a sin
(12.11)
l
trong o:
e - la o lech tam ban au; y - la o vong cua truc cot.
Phng trnh vi phan ng an hoi nh sau:
z
y'' ( z) =
M
EI
(12.24)
2 =
P
EI
ta
c:
(12.25)
y" + 2 y = 2e
y(z)
y = A sin z + B cos z e
P
trong o:
(12.26)
B = e
y (l) = 0
A =
e(1 cos l)
l
= e tan
sin l
2
l
sin z + cos z 1)
2
1
cos
l
2
(12.27)
z=
1)
l
2
la:
(12.29)
(12.28)
Neu e = 0 hoac P = 0 th = 0 .
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
o th quan he gia P - c cho trong H.12.9. o th nay ch co y
ngha khi vat lieu con an hoi, tc la con nho va P < Pth.
P
e=0
P th
e = e1
e = e2
e 2 > e1
Quan he
ln th
M max
M max -
1
cos
(12.30)
P l
EI 2
M max Pe ,
nhng khi P
va
M max -
P phi tuyen.
Trong thc te, tnh cot manh chu nen lech tam can thiet phai xet ac
iem phi tuyen nay e am bao an toan.
Mmax
Pe
P th
Mmax - P
P M max c
P
ec
1
=
+
=
1+ 2
A
I
A
r
P l
cos
EI 2
(12.31)
c - khoang cach t truc trung tam en mep xa nhat cua tiet dien.
V ng suat phu thuoc phi tuyen vao tai trong nen kiem tra ben theo
ng suat cho phep khong am bao an toan theo he so n d kien. Trong
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
trng hp nay, ngi ta dung ieu kien an toan theo tai trong nh phng
trnh (12.10).
BAI TAP CHNG 12
12.1 Tnh ng suat nen ln nhat theo phng phap gan ung cua dam chu
uon ngang va uon doc ong thi cho tren H.12.11.
q = 200 N/m
P = 257 kN
P = 4 kN
Po = 5 kN
q = 3 kN/m
1
4m
2m
4m
2m
1 - 1
2C N 20
2m
2m
b)
a)
11
Hnh 12.11
12.2
Cho dam chu lc nh tren H.12.9. Hay tnh ng suat phap ln nhat va
he so an toan n neu [] = 24 kN/cm2 . Tnh o vong ln nhat.
P1 = 1 kN
20 cm
q = 0,5 kN/m
P = 8 kN
40 cm
10 cm
10 cm
P = 4 kN
1m
2m
1m
E = 103 kN/cm2
b)
E = 2 x 104 kN/cm2
a)
Hnh 12.12
60
q
B
5m
Hnh 12.13
thep so 3 co mat
trong d = 6 cm va
lieu co [] = 24
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Chng 13
http://www.ebook.edu.vn
1
GV: Le c Thanh
13.2 THANH CHUYEN ONG VI GIA TOC LA HANG SO
Mot thanh tiet dien A co chieu dai L va trong lng rieng , mang mot
vat nang P, c keo len vi gia toc a nh H.13.1.a.
Tng tng cat thanh cach au mut mot
.A.1
,A
.A.1a/g
P.a
g
Axa
g
P
a)
P
b)
P.a/g
Hnh 13.1
a) Vat chuyen ong len vi gia toc a
b) Noi lc va ngoai lc tac dung len
phan thanh ang xet
Pa
g
N = Ax + P +
Axa
g
=0
Pa
+ Axa
g
g
N = (Ax + P)(1 + a )
g
ai lng (Ax + P) chnh la noi lc trong thanh trang thai treo khong
chuyen ong, goi la noi lc tnh Nt.
N = Nt.(1 + a )
Ta c:
(13.1)
co the at:
Nd
N
= t
A
A
a
a
1 + = t 1 +
g
g
K = 1 + a
: He so ong
(13.2)
(13.3)
= tK
(13.4)
max = t,max.K
vi:
t = (AL + P)/A
ieu kien ben trong trng hp nay la:
max [ ]k
(13.5)
http://www.ebook.edu.vn
2
GV: Le c Thanh
- Khi chuyen ong len nhanh dan eu (gia toc a cung chieu chuyen
ong) va chuyen ong xuong cham dan eu (gia toc a ngc chieu chuyen
ong) he so ong K > 1, noi lc ong ln hn noi lc tnh.
- Ngc lai, khi chuyen ong len cham dan eu va chuyen ong xuong
nhanh dan eu th K < 1, noi lc ong nho hn noi lc tnh.
Du vay, khi mot vat the chuyen ong nh bai toan tren ay, phai tnh
toan thiet ke vi K > 1.
Th du 13.1 Mot thanh dai 10m co tiet dien vuong 30 cm x 30 cm va trong
lng rieng = 2500 kG/m3, c keo len vi gia toc a = 5 m/s2 (H.13.2).
Xac nh oan mut tha b e momen am tai goi ta bang momen dng tai
gia nhp. Ve bieu o momen, tnh ng suat phap ln nhat.
qqt = .A(1)a/g
Nd
qbt = .A(1)
a
b
L - 2b
qa
2
L - 2b
qa
2
b
2
q(L - 2b) qa
2
8
b)
a)
Hnh 13.2
a) Thanh c keo len vi gia toc a;
Khi thanh c keo len vi gia toc a, thanh chu tac dung cua lc quan
tnh, khi o tai trong tac dung len he la tai trong phan bo eu, gom co:
q
b = 0,206 L
2
8
2
M x, max =
max
http://www.ebook.edu.vn
3
GV: Le c Thanh
13.3 VO LANG QUAY EU
Mot vo lang co be day , ng knh trung bnh D, tiet dien A, trong
lng rieng , quay quanh truc vi van toc goc khong oi (H.13.3.a).
q
,A,
a)
b)
D
=0
2
&
a n = 2
D
2
(a)
Mot oan dai n v cua vo lang co khoi lng A/g chu tac dung cua
lc quan tnh ly tam la:
q =
AD 2
A
.an =
2g
g
(b)
e tnh noi lc trong vo lang, dung mat cat tach vo lang theo mat cat
xuyen tam, xet can bang cua mot phan (H.13.3.b), do oi xng, tren mat cat
vo lang khong the co bien dang uon (do momen), bien dang trt (do lc
cat) ma ch co bien dang dai do lc doc, ngha la ch co ng suat phap .
V be day be, co the xem la phan eu, lc ly tam tac dung tren
chieu dai ds cua vo lang la q ds, phan to ds nh v bi goc , lay tong hnh
chieu theo phng ng, ta co:
2A = o qd ds sin
thay:
d =
D 2 w2
4g
(13.6)
V ng suat trong vo lang la ng suat keo nen ieu kien ben vo lang:
[ ]k
(13.7)
Chu y. Khi tnh vo lang, ta a bo qua anh hng cua cac nan hoa noi truc
va vo lang, neu ke en th ng suat keo trong vo lang se giam, o phc tap
trong tnh toan tang len nhieu, khong can thiet lam trong tnh toan thc
hanh.
http://www.ebook.edu.vn
4
GV: Le c Thanh
V du 13.2 Mot truc ng ng knh D = 10 cm, trong lng rieng = 7850
kG/m3, mang mot khoi lng lech tam Q = 20 kG (H.13.4.a), truc quay vi
van toc n = 500 vong/phut. Kiem tra ben truc, tnh chuyen v tai iem at
khoi lng. Cho: [ ] = 1600 kG/cm2; E = 2.106 kG/cm2, a = 0,5m.
a
136,94 KGm
547,75 KG
Q
2 KG.m
1 KGm
20 KG
50,8 KG
61,6 KG
Nz
Mx,Qqt
a)
1 KGm
30,8 KG
Mx,Q
b)
Hnh 13.4
2n
= 2(3,14)500 / 60 = 52,33 rad/s
60
Bo qua anh hng do tac dung tnh cua trong lng Q va trong lng
ban than cua truc v chung nho so vi lc ly tam Qlt.
Momen do lc ly tam gay ra la (H.13.4.b):
Mxmax = QltL/4 = 547,68(1)/4 = 136,92 kGm
ng suat ln nhat cua truc:
max =
M x, max
Wx
136,92.100
= 1395,36 kG/cm2
3,14(10)2 / 32
Neu ke en trong lng ban than truc va tac dung tnh cua Q, tai tiet
dien gia truc chu tac dung cua cac noi lc nh sau (H.13.4.b)
Nz = 50,8 kG (nen); Mx = 135,92 kGm.
max =
M
Nz
30,8
136,92.100
+ x ,max =
+
2
3,14(10) / 4 3,14(10) 2 / 32
A
Wx
Trong trng hp nay, trong lng ban than cua truc va tac dung tnh
cua Q co the bo qua.
Chuyen v do tac dung cua lc Qlt co the tnh theo cong thc sau:
y=
QL3
547,75.(100) 3
=
= 0,0116 cm
48EI x 48.2.10 6.3,14(10) 4 / 64
http://www.ebook.edu.vn
5
GV: Le c Thanh
1- Khai niem
Mot he chuyen ong qua lai mot v tr can bang xac nh nao o, V du
qua lac ong ho, goi la he dao ong. Khi he chuyen t v tr can bang nay
sang v tr can bang ke tiep sau khi a qua moi v tr xac nh bi quy luat
dao ong, ta goi he a thc hien mot dao ong.
Chu ky la thi gian he thc hien mot dao ong, ky hieu la T tnh bang
giay (s).
Tan so la so dao ong trong mot giay, ky hieu la f, chnh la nghch ao
cua chu ky, f = 1 / T (1/s).
So dao ong trong 2 giay goi la tan so goc, hay con goi la tan so vong,
ky hieu la , ta thay = 2 / T (1/s).
Bac t do la so thong so oc lap xac nh v tr cua he oi vi mot he
quy chieu nao o. oi vi mot he dao ong nh tren H.13.5.a, v tr cua he
xac nh bi o dch chuyen (y) theo thi gian (t), he quy chieu se la (t,y).
Khi tnh mot he dao ong, ta can a ve s o tnh. Xac nh s o tnh
cua mot he da tren ieu kien phai phu hp vi he thc trong mc o gan
ung cho phep.
Xet dam cho tren H.13.5.a, neu khoi lng dam khong ang ke, co the
xem dam nh mot lien ket an hoi khong khoi lng, v tr cua he quyet nh
do v tr cua khoi lng vat nang, he co mot bac t do, v ch can biet tung
o y(t) cua vat nang la xac nh c v tr cua he tai moi thi iem (t). Vi
he H.13.5.b, bac t do la hai, v can phai biet y1(t), y2(t). oi vi truc chu
xoan (H.13.5.c), bac t do cung la hai, v can phai biet goc xoan 1(t), 2(t).
a)
y(t)
1(t)
2(t)
b)
y1(t)
y2(t)
c)
Khi ke en khoi lng cua dam tren H.13.5.a, he tr thanh vo han bac
t do, v phai biet vo so tung o y(t) tai vo so iem khoi lng suot chieu dai
dam. Trong trng hp nay, can chon s o tnh thch hp, v du neu khoi
lng dam la nho so vi khoi lng vat nang, co the coi vat nang at tren
mot lien ket an hoi khong khoi lng, he co mot bac t do.
Chng 13: Tai trong ong
http://www.ebook.edu.vn
6
GV: Le c Thanh
Neu khong the bo qua
co the a ve he hu han bac
xem khoi lng dam gom N
mi
tren N iem nut cua thanh an hoi khong khoi lng (H.13.6), N cang ln,
o chnh xac tnh toan cang cao.
Mot he an hoi co the dao ong t do hay dao ong cng bc.
Dao ong cng bc la dao ong cua he khi chu mot tac ong bien oi
theo thi gian, goi la lc kch thch, ton tai trong suot qua trnh he dao ong
nh dao ong cua dam mang mot mot ien khi no hoat ong, khoi lng
lech tam cua roto gay ra lc kch thch.
Dao ong t do la dao ong do ban chat t nhien cua he khi chu mot
tac ong tc thi, khong ton tai trong qua trnh he dao ong nh dao ong
cua day an.
2- Phng trnh vi phan dao ong cng bc cua he mot bac t do
P(t)
M
y(t)
y
Xet he mot bac t do chu tac dung mot lc kch thch thay oi theo thi
gian P(t) at tai khoi lng M (H.13.7), tai thi iem (t), o vong cua khoi
lng M la y(t). Gia thiet lc can moi trng ty le bac nhat vi van toc
chuyen ong, he so ty le .
Goi la chuyen v tai iem at khoi lng M do lc n v at tai o gay
ra. Chuyen v y(t) la ket qua cua cac tac ong:
- Lc kch thch P(t) gay ra chuyen v P(t)
- Lc quan tnh M &y&( t ) gay ra chuyen v M &y&( t )
- Lc can moi trng y& ( t ) gay ra chuyen v y& ( t )
ta c
(a)
(b)
= 2;
M
1
= 2
M
(c)
+ 2
y& ( t )
+ 2 y(t) = P(t).. 2
(13.8)
http://www.ebook.edu.vn
7
(b)
GV: Le c Thanh
(13.8) la phng trnh vi phan dao ong cng bc he mot bac t do.
3- Dao ong t do
Khi khong co lc kch thch va lc can bang khong, he dao ong t do,
phng trnh (13.8) tr thanh phng trnh vi phan cua dao ong t do:
&y&( t )
+ 2 y(t) = 0
(13.9)
to
dao ong
hoan, ieu hoa.
C1
A=
(e)
C2
C12 + C22
tan
so
(13.10)
1
M
Goi P la trong lng cua khoi lng M, ta co M = P/g, thay vao (13.10),
ta c:
g
P
g
t
(13.11)
T =
2
=
g/t
(13.12)
+ 2
y& (t )
+ 2 y(t) = 0
(13.13)
Nghiem cua (13.13) tuy thuoc vao nghiem cua phng trnh ac trng:
K2 + 2K + 2 = 0
Khi: = 2 2 0, phng trnh ac trng co nghiem thc:
http://www.ebook.edu.vn
8
GV: Le c Thanh
K1,2 =
2 2
Ta thay ham y(t) khong co tnh tuan hoan, do o he khong co dao ong,
ta khong xet trng hp nay.
Khi: = 2 2 < 0, at: 12 = 2 2, phng trnh ac trng co
K1,2 =
nghiem ao:
i1
Ham y(t) la mot ham sin co tnh tuan hoan, the hien mot dao ong vi
tan so goc 1, o lech pha 1, bien o dao ong la mot ham mu am A1et,
tat rat nhanh theo thi gian.
Tan so dao ong 1 =
2 2
y
Hnh 13.9 o th ham so dao ong t do co can
q &y&( t ) + 2
y& ( t )
+ 2 y(t) = P(t)2
(f)
Vi cac bai toan ky thuat thong thng, lc kch thch P(t) la mot ham
dang sin, do o co the lay P(t) = Po.sinrt, khi o phng trnh vi phan (f) co
dang:
&y&( t )
+ 2
y& ( t )
(g)
http://www.ebook.edu.vn
9
GV: Le c Thanh
y2(t) - la mot nghiem rieng cua (13.14) co ve phai, v ve phai la mot
ham sin, do o co the lay y2 (t) dang sin:
y2(t) = C1 cosrt + C2 sinrt
(h)
vi: C1 va C2 - la cac hang so tch phan, xac nh bang cach thay y2(t) va
cac ao ham cua no vao (13.14), roi ong nhat hai ve. S dung
gian o vect quay bieu dien (h) di dang:
y2 (t) = V sin(rt + )
(i)
quy luat:
(13.15)
o la mot ham sin bieu dien mot dao ong tuan hoan, ieu hoa, tan so
goc cua dao ong bang tan so lc kch thch r, o lech pha , bien o dao
ong V (H.13.10).
t
V= ymax
C12 + C 22
(k)
Tnh cac gia tr cua C1 va C2, thay vao (k), ta c o vong cc ai cua
dam:
ymax =
Po
4 2 r 2
r
(1 2 )2 +
(h)
1
2
4 2 r 2
r
(1 2 )2 +
(13.16)
ymax = yt.K
http://www.ebook.edu.vn
10
GV: Le c Thanh
vi:
(13.17)
K =
(1
) +
2
4 2 r 2
K c goi la he so ong, the hien anh hng cua tac dung ong so
vi tac dung tnh ng vi tr so cua bien o lc.
5- Hien tng cong hng
Khao sat s bien
5,0
4,0
(r/,2/). ng vi mot
(K, r/) co dang hnh
tai hoanh o
nhanh, vi = 0, gia tr
cc (H.13.11), ngha la
vo cung.
dien
quan
he
chuong ma nh
lt cho
1,0
bien
1, lan
2,0
gia t xac nh 2 ,
3,0
ta ve c o th bieu
r
=
w
thien cua he so
2
w
nhieu
he so can giam
0,5
1,0
1,5
2,0
th
(K)
tang
cua K tien en vo
o vong dam ln
Hien tng bien o dao ong tang ot ngot khi tan so lc kch thch
bang tan so rieng cua he an hoi goi la hien tng cong hng. Tren o th
con cho thay khi hai tan so nay xap x nhau (r/ [0,75 1,5]), bien o tang
ro ret, ngi ta goi la mien cong hng. Hien tng cong hng ro rang rat
nguy hiem cho chi tiet may hay cong trnh lam viec trong mien cong hng,
do o trong thiet ke, ta phai tnh toan sao cho he dao ong nam ngoai mien
cong hng.
o th cho thay nen chon ty so r/ ln hn 2, khi o K nho hn 1, bai
toan ong t nguy hiem hn bai toan tnh. e co r/ ln, thng phai giam ,
ngha la chuyen v t phai ln. Muon vay, phai giam o cng cua thanh an
hoi, ieu nay nhieu luc mau thuan vi yeu cau o ben cua cong trnh. e
tranh lam giam o cng cong trnh co the at lo xo hay loai vat lieu co kha
nang phat tan nang lng em gia khoi lng dao ong va thanh an hoi.
Co trng hp khi khi ong mo t, toc o mo t tang dan en toc o
on nh, mot thi gian ngan ban au cong trnh co the trong mien cong
http://www.ebook.edu.vn
11
GV: Le c Thanh
hng, can phai dung loai ong c tang toc nhanh e hien tng cong
hng neu co xay ra cung ch trong thi gian rat ngan.
Neu khi hoat ong, cong trnh dao ong vi K ln, can tnh toan ky e
s dung cac bo giam chan lam tieu hao nang lng dao ong hay tang he
so can.
Tren H.13.11, ta thay, khi ty so r/ [0,5 2], cac ng cong K gan
trung nhau, he so can xem nh khong anh hng, hoac khi he so can
khong ang ke, co the tnh K theo cong thc:
(13.18)
Kd =
1
r2
(13.19)
d = t K d + t ,ds
M d = M t K d + M t ,ds
trong o:
t,s, t,s - la cac ng suat do tai trong tnh at san, ma khi khong co
dao ong no van ton tai nh trong lng ban than mot.
ieu kien ben:
max [ ] hay max [ ]
(13.20)
6- Phng phap thu gon khoi lng
Khi phai ke en khoi lng dam (cac lien ket an hoi) anh hng qua
trnh dao ong va khong oi hoi o chnh xac cao, co the tnh gan ung nh
he mot bac t do theo phng phap thu gon khoi lng nh sau.
Xet mot dam ta n (H.13.12) khoi lng M tai gia nhp, gia s khoi
lng dam u nho e khong lam thay oi dang dao ong nh khi ch co mot
khoi lng M, neu goi y(t) la o vong cua M tai gia nhp, ta co:
y(t) = PL3 /48EIx
L/2
L/2
PL2 z
Pz 3
Lz 4 z3
= y(t)
16 EI x 12 EI x
L3
http://www.ebook.edu.vn
12
GV: Le c Thanh
Goi q la trong lng 1 m dai cua dam, ong nang cua mot phan to khoi
lng dai dz cua dam la:
dT =
2
3
1 qdz 3L z 4 z
2
2 g
L3
( )
dy2
dt2
2
3
dy2
1 qdz 3L z 4 z
T = 2.
2
2
g L3 dt 2
( )
T =
1 17 qL dy2
.
2 35 g dt 2
(13.21)
ong nang cua toan dam tng ng ong nang cua mot khoi lng
m = (17/35)(qL/g) at tai gia dam. Nh vay, tren c s tng ng ong
nang, co the xem he la mot bac t do vi khoi lng dao ong tai gia dam
17 qL
la:
M1 = m +
.
(13.22)
35
= 17/35
- oi vi dam cong xon (H.13.12a), khoi lng thu gon tai au t do,
= 33/140.
- oi vi lo xo dao ong doc, thanh thang dao ong doc (H.13.14), khoi
lng thu gon tai au t do, = 1/3.
= 33 /140
a)
Hnh 13.12a
b)
c)
= 1/3
Hnh 13.13
Po
N = 600vg/ph
L =2m
PL
PoL
I-16:
Po
= 1/3
Hnh 13.14
V du 13.3 Mot dam cong xon tiet dien I-16 mang mot mo t trong lng
P = 2,5 kN, van toc 600 vong/phut, khi hoat ong mo t sinh ra lc ly tam
0,5 kN (H.13.15). Bo qua trong lng dam, tnh ng suat ln nhat, o vong
ta au t do. Neu ke en trong lng dam q, tnh lai ng suat va o vong.
Cho: E = 2.104 kN/cm2; he so can = 2(1/s).
Giai. Theo so lieu e bai, ta thay khi mo t hoat ong th dam chu tac dung
mot lc kch thch dang sin P(t) = Posinrt, vi Po = 0,5 kN va tan so goc r.
a) Khong ke en trong lng dam
Chng 13: Tai trong ong
http://www.ebook.edu.vn
13
GV: Le c Thanh
ng suat ong:
d = t ,Q K d + t , ds
He so ong:
Kd =
1
(1
)2 +
4 2 r 2
trong o:
g
t
vi:
t =
ta c:
2,5(300) 3
PL3
=
= 1,19cm
3EI x 3.2.10 4.945
g
t
Kd =
1000
1,19
= 29
1
62,8 2 4.2 2 62,8 2
(1
) +
29 2
29 4
2
= 0,27
M x ,max,P
Wx
PL 2,5.3.100
=
= 6,35 kN/cm 2
118
Wx
Po L 0,5.3.100
=
= 1,27 kN/cm 2
118
Wx
0,5
1,19 = 0,238 cm
2,5
33 AL
140 g
33
aAL = 0,119 kN
140
t =
http://www.ebook.edu.vn
14
GV: Le c Thanh
ta c:
g
=
t
1000
= 28,31
1,247
Kd =
= 0,25
M x ,max,P
Wx
( PL + qL2 / 2)
Wx
ng suat do Po tac dung tnh khong khac phan tren la 1,27 kN/cm2.
ng suat ong ln nhat:
d = 1,27(0,25) + 7 = 7,31 kN/cm 2
Po
n = 600vg/ph
I 40
P
P
PL/ 4
Cho: E = 2.104
qL2/8
Ix = 19840 cm4,
lng
met
dai
Giai. Theo so lieu e bai, ta thay khi mo t hoat ong th dam chu tac dung
mot lc kch thch dang sin P(t) = Posinrt, vi Po = 0,5 kN va tan so goc r.
ng suat ong: d = t ,Q K d + t ,ds
He so ong:
Kd =
(1
)2 +
4 2 r 2
http://www.ebook.edu.vn
15
GV: Le c Thanh
trong o: r = 2n/60 = 2..600/60 = 62,8 rad/s;
g
t
PL3
48EI x
(2,5 + 6,72) L3
(9,22)(1200) 3
=
= 0,876 cm
48EI x
48.2.10 4.18930
g
=
t
Kd =
1000
= 33,77
0,876
1
2
= 0,405
M x ,max,P
Wx
( PL / 4 + qL2 / 8)
Wx
Po L 0,5.(12)100
=
= 0,158 kN/cm 2
4Wx
4(947)
Chuyen v do trong lng at san tai gia nhp gom trong lng mo t
va phai ke them do trong lng ban than la:
yt , p =
PL3
5qL4
+
= 0,237 + 0,4 = 0,637 cm
48EI x 384 EI x
http://www.ebook.edu.vn
16
y
e
y=
e
1
2
M
2
(a
(13.23)
1
M
1
M
lam viec toc o gan toc o ti han, o vong ln, chi tiet
may co tieng on, nen trong thiet ke phai tnh toan sao
cho toc o khac xa toc o ti han.
Nhan xet rang, neu toc o truc 2 ln hn nhieu so
vi (1/ M.), cong thc (13.23) chng to o vong y e,
trong tam cua pu li gan trung vi tam truc, truc trang
thai lam viec tot nhat.
Chng 13: Tai trong ong
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
13.6 DAO ONG CUA HE HAI BAC T DO
Xet mot he co 2 bac t do nh tren H.13.18. Nhieu
bai toan thc tien co the a ve s o tnh nay.
Goi y1(t), y2(t) la chuyen v cua M1, M2; ij la chuyen
v tai iem i do lc n v at tai iem j gay ra. Co the
chng minh ij = ji.
Ta co: y1(t) = 11 (M1 y1) + 12 (M2 y2)
y2(t) = 21 (M1 y1) + 22 (M2 y2)
Nghiem tong quat cua (a) co dang: Hnh 13.18
(a)
He hai bac t do
y1(t) = A1sin(t + )
y2(t) = A2sin(t + )
thay (b) vao (a), ta c he phng trnh thuan nhat:
A1 (11 M1 2 1) + A2 12 M2 2 = 0
A121 M1 2 + A2(22 M2 2 1) = 0
(c)
e A1, A2 khac khong th nh thc cac he so cua (c)
phai bang khong:
(11 M12 1)
(12 M 2 2 )
2
( 21 M1 )
( 22 M 2 2 1)
=0
(d)
t (d), va 12 = 21, ta c:
4M1M2(1122 212) 2 (11M1 + 22M2) + 1 =
0 (e)
Phng trnh (e) goi la phng trnh tan so, giai (e),
ta xac nh c hai tan so rieng xep th t t nho en
ln 1, 2. Nh vay, he co hai bac t do se co hai tan so
rieng.
ng vi tan so 1, theo (b), phng trnh dao ong
co dang:
Chng 13: Tai trong ong
http://www.ebook.edu.vn
(b
GV: Le c Thanh
y1(t) = A11sin(1t + 1)
y2(t) = A21sin(1t + 1)
ng vi tan so 2, theo (b), phng trnh dao ong
co dang:
y1(t) = A12sin(2t + 2)
y2(t) = A22sin(2t + 2)
Khi he dao ong vi tan so 1, ta co the chng
minh he dao ong ieu hoa cung pha (H.13.19.a), goi la
dang dao ong chnh th nhat.
y1
y2
y1
y2
b)
a)
Hnh 13.19
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
trong mot so trng hp ngi ta dung phng phap
gan ung. Trong phan nay, ta xet phng phap
Rayleigh.
mi
dyi (t)
= Ai cos(t + )
dt
2
2
Mi yi2
y =
M
EJ
M = EI y
ap dung cong thc tnh the nang bien dang an hoi cua
dam, ta c:
1
U =
2
d 2 y( z)
dz
EI
2
dz
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
2
2
M i yi2
1
=
2
d 2 y( z)
dz
EI
2
dz
2 =
1
2
d 2 y( z)
dz
EI
2
dz
Mi yi2
(13.24)
q
( z4 4 Lz 3 + 6 L2 z2 )
24 EI
1 =
3,49 EIg
L2
A
3,52 EIg
L2
A
y
He mot bac t do chu va cham ng
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
y0 .
hay
V =
Q
Vo
P+Q
(a)
y0 ).
Trang thai 2
1
1 (P + Q ) Q
1 Q2
2
T1 = mV =
V
=
Vo2
o
2
2 g P+Q
2 g (P + Q )
ong nang cua vat P va Q trang thai 2:
Chng 13: Tai trong ong
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
T2 =
1 2 1 (P + Q ) 2
mv =
0 =0
2
2 g
(b)
1 Q2
Vo2
2 g (P + Q )
P+Q
g ( y + y0 y0 ) = ( P + Q) y
g
(c)
(1
at =
y0
P
1
Py0
2
Lc
la chuyen v tai
iem va cham do lc n v
gay ra. The vao bieu thc
tren ta co:
U1 =
1 2
y0
2
y0
y0+y
Chuyen v
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
1 ( y + y0 )
2
U2 =
1
2
{( y
+ y0 ) y02 =
2
1 2
y + 2 y y 0
2
y2
+ Py
2
(d)
Thay cac bieu thc (b), (c), (d) vao (13.25) ta co:
y 2
1 Q 2Vo2
+ y P =
+ (P + Q ) y
2
2 g (P + Q )
yt
yt Vo2
= 0
g (1 + P / Q)
(e)
ytVo2
P
g (1 + )
Q
2
Vo
ytV
=K y
= yt 1 + 1 +
y d = yt + yt2 +
t
P
P
gyt (1 + )
g (1 + )
Q
Q
2
o
(13.26)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Kd = 1+ 1+
V02
gyt (1 +
(13.27)
P
)
Q
(13.28)
2H
P
yt (1 + )
Q
Kd = 1 + 1 +
2H
yt
(1
(1
S tp = K S tQ + S P
S tQ
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
ieu kien ben: ,max []
Chu y:
Neu chon moc the nang bang khong v tr dam
khong bien dang, th c nang ban au cua he chnh la
the nang:
= QH
Q
1 P + Q 2 1 Q2
V =
Vo2 =
QH <
(P + Q )
2 g
2 g (P + Q )
Vo P
Q
y
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Van toc cua hai vat P, Q cung chuyen ong ngay
sau khi va cham la:
V =
Q
Vo
P+Q
T=
1 Q2
Vo2
2 g (P + Q )
y2
2
Ta lai co
yt
Q
QVo2
(13.32)
P
g 1 +
Q
Vo
P
gyt (1 + )
Q
= yt K
(13.33)
He so ong:
K =
Vo
P
gyt (1 + )
Q
(13.34)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Khi khong at san trong lng chu va cham, tc P
= 0, he so ong la:
K =
(13.35)
Vo
gyt
= t.K
Q = 1 kN
...............
ieu kien ben: ,max [ ]
H = 0,5 m
L=2m
V du 13.5 Mot
dam
cong xon tiet dien ch
nhat (20 40) cm chu va
cham ng bi mot trong
a)
b)
Q.L
Mx,Q
Q.L2
2
M x,q
lng Q = 1 kN ri t do t
o cao H = 0,5 m
(H.13.25.a). Bo qua trong lng ban than dam, tnh ng
suat va o vong ln nhat cua dam. Neu ke en trong
lng ban than dam q, tnh lai ng suat va o vong. Neu
at tiet dien dam nh (H.13.25.b), tnh lai ng suat va
o vong. Cho:
vi:
Kd = 1+ 1+
2H
yt
QL3
=
3EI x
1(200) 3
= 0,0357 cm
20.40 3
3(0,7.10 3 )
12
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
He so ong :
Kd = 1+ 1+
2(50)
= 53,93
0,0357
M x ,max
Wx
Kd =
Q.L
Kd
Wx
1(200)
(53,93) = 2,02 kN/cm 2
20.40 2 / 6
2H
P
yt (1 + )
Q
= 1+ 1+
2(50)
0,0357(1 +
0,3
)
1
= 47,43
1(200)
.47,43 = 1,78 kN/cm 2
20.40 2 / 6
M t ,max,q
Wx
0,64.10 2 (200) 4
qL4
=
= 0,017 cm
3
8EI x
3 20.40
8(0,7.10 ).
12
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
o vong khi co va cham:
y d ,max = yt ,max,Q K d + yt ,q = 0,0357.47,43 + 0,017 = 1,71 cm
He so ong :
QL3
=
3EI x
1.( 200) 3
= 0,143 cm
3
3 40.20
3(0,7.10 ).
12
Kd = 1+ 1+
2(50)
= 27,46
0,143
M x ,max
Wx
Kd =
QL
Kd
Wx
1.(200)
(27,46) = 2,06 kN/cm 2
40.20 2 / 6
yt = 0,143.(27,46) = 3,93 cm
2H
P
yt (1 + )
Q
= 1+ 1+
2(50)
= 24,21
0,3
0,143(1 +
)
1
1(200)
.24,21 = 1,816 kN/cm 2
40.20 2 / 6
M t ,max,q
Wx
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Q = 2 kN
a)
H = 50 cm
I-24
L=6m
L/2
QL/2
C
A
B
Q = 2 kN
H = 50 cm
b)
c)
Clx = 5 kN/m
B
A
B
d)
A
B
qL 2/8
1.(600) 3
QL3
=
= 0,39 cm
8EI x 8(2.10 4 ).3460
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
He so ong:
Kd = 1+ 1+
2(50)
= 17,04
0,39
M x ,max
Wx
Kd =
Q.L
Kd
2.Wx
1.(600)
(17,04) = 17,69kN/cm 2 > [ ] = 16 kN/cm 2
2.289
1.(600) 3
1
QL3
Q
+
=
+ = 0,39 + 0,2 = 0,59 cm
4
8EI x Clx 8(2.10 ).3460 5
He so ong :
Kd = 1+ 1+
2(50)
= 14,06
0,59
1.(300)
14,06 = 14.6 kN/cm 2
289
1.(600) 3
31
QL3 3 (3Q / 2)
+
=
+
= 0,39 + 0,3 = 0,69 cm
4
8EI x 2 Clx
8(2.10 ).3460 2 5
He so ong:
Kd = 1+ 1+
2(50)
= 13,08
0,69
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
d ,max = t ,max,Q K d =
1.(300)
13,08 = 13,57 kN/cm 2
289
C
A = 5 m/s2
450
P
a)
Hnh 13.25
P = 2kN
b)
Hnh 13.26
13.2 Mot ket cau nang vat nang P chuyen ong len vi
gia toc a (H.13.26). Tnh noi lc phat sinh trong cac
thanh AB, BC va CD.
13.3 Mot tru AB co chieu cao H, dien tch mat cat
ngang la F, moun chong uon W, trong lng rieng
la mang mot vat nang P. Tru c gan chat vao
mot be van chuyen theo phng ngang vi gia toc a
(H.13.27).
Chng 13: Tai trong ong
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Xem tru b ngam tai tiet dien A vao be, xac nh ng
suat phap max, min tai mat cat nguy hiem cua tru.
a = 2 m/s2
P
B
F = 1 cm2
F, W,
F = 1 cm
4m
2m
Hnh 13.27
2m
Hnh 13.28
a/2
a/2
B
a
Hnh 13.29
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
Bo qua trong lng ban than cua he.
13.6 Tnh tan so goc va chu ky dao ong cua cac he ve
tren H.13.30, C1 va C2 la o cng cua lo xo.
C1
C1
C1
C1
C2
C1
C2
C2
C2
C1
C2
a)
b)
c)
d)
e)
Hnh 13.30
n = 200vg/ph
Qo = 0,2 kN
Q = 2 kN
c =1,5 kN/cm
2m
c = 1,5 kN/cm
2m
Hnh 13.31
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
H.13.31 c thay bang goi ta cng va at hai lo
xo di e mot nh H.13.32. Tnh lai ng suat va
o vong ln nhat trong dam theo ca hai trng hp
nh tren. Cho:
E = 2.104 kN/cm2.
n = 200 vg/ph
Q = 2 kN
Qo = 0,2 kN
c = 1,5 kN/cm
2m
2m
Hnh 13.32
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
b.h
300
L/2
P
H = 0,4 m
Hnh 13.33
b.h
A
L/2
a)
b.h
B
L/2
L
Hnh 13.34
b)
http://www.ebook.edu.vn
GV: Le c Thanh
D
b.h
Q = 0,1 kN
V = 5 m/s
B
2a
Hnh 13.35
http://www.ebook.edu.vn