PA

Chap.


>

~>J>^> >xz>> iy>^3> ">^> Z>

.

<^.>>:> < <> > > >> ^>

>>Z>* "> >

^>^> >

>> z
:

>T> ^ >^>>

z*>

> > ^ >> > ^> >> >^> >> ?-> >> >> >> ">1> >> *>>>> _ ^>> > >^ > ^> ^>>>^ S>_> %> ^ryH^ ^>>^

^>

^
3
5-

^>f& > UlBRARY )-^>3>

>> ^J ^>^_>

>3>

>~^> > >-_S>-x>i39 ^>'^ -3 > >>>> >-

> 1

>

~^> x> ^l
.

# f

OF CONGRESS J
#
*

[SMITHSONIAN DEPOSIT.]

>

t>>*3_>

>
>

._>>Ig -5 c 3 X> c
-=__L -.

^*%>~> >
^3>
^<r--__

^
___

> >

a_?

^UNITED STATES OF AMERICA.J

S<*<-_><%<%><%^<%^<^%^^'%^<%<^<%><%-%'!G8

>^ >z> l> L>

^

> > > >-

> >

>
^_

> > z> > >> > 3> I>

> > >> ^>
r> _>
->
=
^
-r>fc

->

>> >

^> 5"> ^> ^> >->

>

>> > > > >, * >> > -3

>
-fc

_>

:>>
>>
^>

>
>

>>5> ^>33 >v

>

> > >y >

>

^
5 >
^> ^> ">
"

_>

>

?"
>
>>
s\
>;
>j

2 Ip

__

5 -<
>___

>
__

>>___ ^^ > >

..

>

1*

>
>
">

_j
->:___

'>

y>
)
>

^ ^>
$>

>
'

> >I35 > ^3 > ->^J ^>>7>

^*^_j^

T>

>>
'"'->>

>
>

>
r>
j>

>
>
>

->
>

z%*

>

>>

>
>

>
>
>
> >

5>

~.
> >

>

>

>
>

> >> >> '_>> > > "">>

"5

>
>

^ <>>>

3SZ >>.: _ i

>

V>

^ ^
=^^

> >;

5>
>
>

V>

^v^^^fc

> 3>
)

>

'*>

1>

>

?>~^

>

>

.^

>

jEa""

> >x>

> >^>-> > >^: >>

'

>>

>
_,

_>
.J8
g

^ O > >
>vr>.
;

> :>> >>>>

T>

>

>>>
:>

>>
>

>
*>..

>
-^r
v

>>_>-,

>>_>

_>>_> _

> > 2>

.
-

^SJ

"^>
>

>

>

> > > ^> >> f> 3 ~> > _>_> :b % > 2 >> > I
s-

>

>,.^,

> .>
>
:>

5M;> >_>.-^
>> >>>
>
-,

>

)> >

__>

_j_

3
)
>

>
:>
j

_:K3IS: > O ~> >?

3M

o
al
v>

>>

>>>^
>
>

) *>

>
>
t,
;

> >

4 >':>: > ^ vs3_t**> ~>>

>> -3 3
>
>

> >>> > >> y^ >> > >-

'> >

>

>V^'
'

>:>> > > > ^ > >> >>

??
s\>*

>

> > ^_E__

'->
;

>

>
_7

IO

> >
>">

> >> >> >

>_>

>
> > >

>> > >> ">.>> >> > > 4>^<-S>

~>

>> >
>
>

> > >> >=> -?

) :
>
'

^^ < >>^^^
_*
-'-

>

>
>

-3g> >

^^
.,>

>

_8>^ > >___>>

^>r
"""

> -

>3 T> > >> 5> >

.T>

-->_*>
;

>g>
Jg*
.

$*
>>

_.__>

> U

1>
::

: >:>T> > ,>> >> > t>

>
-

->
>

> 4> >>

^_ *S > > T> >:>- > >> z> > Z>: > "> 5>^ > :> >> >> r>^

^>

: >z>

,;

_i

;> >
>

^
'

>> >>

>f
;.>
'

>:>
>

>>>*

>>>

>>

__s_t>

" 5 V*o>

^"
>>
'.::

> > w> ^> :;> > > > ^>^ o > _> ^$: >> z> >^
-

""-"X^B^

> >> > > > > > >

:>

>^>

:>_>

:>>

>

>

>

t>
j

>

>^
> >
>

>:>
^

: >

>
)

~:

> ^>
,>
"
=

?3 >J

E>
> ""

: ^> <3 >^; > > :> >>> >> > <> r>>"Tfc
>

/>

!>
>w

r> t: '

>

>.

> ~> >^ >H

> '"__

>

5>

> >

>

>>__>

De

Baccharnm Euripideae prologo

et parodo.

Gommentatio philologica
quam

auctoritate

amplissimi philosophorum ordinis

Academia Rostochiensi

summos

in philosophia
rite

honores

consecutus

edidit

Conradus Bock
philosophiae doctor.
/j

Particula prior.

Typis

rolherg-ae, 1871. C. F. Postii.

LC

Control

Number

2003 354723

Guilelmo Michael
philosophiae
cloctori,

gymnasii bilefeldensis

magistro

exiguum hocce amoris pignus

pio

animo

offert

auctor.

I.
BipkCw Euripidis
ut ait Strabo, Bacchas fabulam
infitiabitur.

xvXKkstqv,

optimo haberi iure nemo, opinor, vel hodie

totius fabulae

Nam

sive

spectas compositionem ,
pepercit,

nulla fere omnium, quibus

temporum

iniuria

Euripidearum

constantiore continetur

unius argumenti perpetuitate, sive ad singularum personarum descriptionem, nulla exhibet accuratius

harum

depictos mores,

dili-

gentius explicata consilia,

diverbiis

sive

ad orationis genus, nulla aut in

vel

maiorem monstrat dignitatem aut canticorum praestat

venustate metrorum vel sententiarum gravitate.

Euripidis,

Praeterea nulla

quin

etiam Sophoclis

ausim dicere

divinum illum
inquam, gra-

Aeschylum vix

licuerit in

certamen vocare

nulla,

viorem habet magnificentioremve

materiam,

nulla

tantam spirat
hic

deorum venerationem ac religionem, quantam Bacchae: omnia

ostendunt

summam

divinorum numinum reverentiam ac pietatem,

omnia hic spectant ad deorum cultum.

At accuratius
exercenda,

in

hanc inquirenti fabulam tam in

critica arte
offe-

quam

in singulis rebus interpretandis

non exiguae

runtur

difficultates.

Critica

enim propter inusitatam fere

alias

codicum

manu

scriptorum penuriam eorumque ne bonorum quidem,

vitiis

sed turpissimis

inquinatorum insignia facessit et insuperabilia

negotia; interpretis autem officio qui hac in fabula fungitur, ve-

rendum
titudine,

ei est,

ne sententiarum diversitate
ille

et coniecturarum

mul-

quas hic

doctus vir de singulis rebus protulit vel

commendavit,

obruatur

plane

et ab

recta via avocetur.

1

Quare

cum

et

temporis brevitas et importunitas

iis

loci

plura

me

circum-

spicere vetaret,

potissimum acquiescendum putavi

oopiis,

quibus

a Bothio, Elmsleio, Hermanno, Hartungio, Schoenio in medium

prolatis uti mihi licuit,
et in quibus

adhibendis ut rectam rationem

viam invenisse atque interdum etiam quantulumcunque novi ad

interpretandas singulas res contulisse iudicer, valde cupio.

Priusquam vero ad ipsam prologi

et parodi

Baccharum fabulae

interpretationem aggrediamur, liceat nobis

primum pauca monere

principiis

de prologi ratione, deinde de Bacchi cultu huiusque

in
fa-

universum nonnulla disputabimus

denique qualem de Dionyso

bulam

finxerit

Euripides sumus exposituri.

Jam
tum

prologos ea ratione ac consilio constat conscribere soliut quibus quasi

esse Euripidem,

fundamentis superstruxisset

totam fabulam doceret auditdres.

Nam cum omnium

quidem fere

tragoediarum, certe Euripidearum, argumenta versarentur in mythis

illis

maxime
his

variis,

qui et de ipsis diis ferebantur et de rationibus,

singulis

quae vel

cum hominibus
aliter

quibusdam vel humanis rebus

cum

divinis intercederent ,

sed multa tamen vel addendo vel de-

trahendo vel
poetae,
fieri

fingendo vulgatas fabulas mutare consuessent

ipsius dramatis actio
di-

non poterat, quin, priusquam

institueretur, spectatores quas

ad rationes fabulae argumentum

gessisset poeta, quibusque ab originibus

ad finem perducturus

esset

fabulam, fierent certiores.

Quare ad epicum potius quod vocant,

referendi videntur prologi,

quam ad dramaticum genus

narrando potius
et

quippe in

quibus non colloquendo et agendo filum fabulae deducatur, sed

initia

fontes

rerum ageudarum exponantur.

posse videatur rationifuit offensionibus

Hoc prologorum
bus

consilium quibus defendi

permultis enim plurimorum obnoxium

hoc loco explanare huius nos vetat scriptionis consilium

illud

et finis,

tamen monere

liceat,

si

ullius

fabulae alius,

certe
illa,

nostrae

prologum suam habere defensionem.

Nam

in
et

summa

quae de
plu-

Baccho ferebantur, fabularum multitudine

varietate

cum

rima inessent, quae spectatorum cogitationem

id profecto

late vagari sinerent,

dandum

erat poetae,

ut et qualem

Bacchum

exhibi-

turus esset et quae ex

tur,

iis,

quae de Bacchi ortu et cultu ferebanelegisset,

ad tragoediae argumentum apte constituendum

explicaret.

sum-

matim

Jam

vero de Bacchi numine eiusque

cultu disputaturis id

minime nobis posse videtur esse consilium, ut omnibus, quae de

illius

ortu, educatione, religionibus ex antiquitate

ad nos pervene-

runt, fabulis accurate compositis et perlustratis, hoc loco in fontes

et initia inquiramus, quibus

ortus Bacchi cultus

sit

tanta ceperit in-

crementa tantumque riactus

poribus continuisse

ambitum, quantum Euripidis tem-

eum videmus.

Eiusmodi enim quaestiones

iis

relinquendas putamus, qui singularem in mythologia cognoscenda

explicandaque ponunt operam, nos in universum, quatenus ad no-

strum propositum pertinere videbitur, pauca tantum de cultu

disputabimus.

illo

Jam
deducti

Bacchi

cultus eius temporis quasi

quandam lmaginem

repraesentare videtur, quo homines ad

humanum cultum nondum

vitam
in

feram agrestemque

degebant

agris

bestiarum

modo

vagantes, victu fero vitam propagantes

neque ratione quid-

quam

sed pleraque viribus corporis administrantes.

officii

Nondum

di-

vinae religionis, non humani

viderat legitimas,

ratio

colebatur:

nemo nuptias
acce-

nemo

ius aequabile quid utilitatis haberet

perat

attamen sceleribus culpaque vacui naturalem quandam vitam

agebant
Itaque
inter

cum
in

silvestribus campestribusque bestiis arte

illud

coniunctam.

Baccharum fabula naturale

vinculum,

quod

est

homines et bestias vel potius totam rerum naturam minime

solutum videmus, sed arctissimum potius.

nades pellibus cervinis se induunt
v.
(v.

Quid enim? quod MaevsfioCdwvj

111 anxiaiv ivdvm

137 vtfoCdoq
(v.

^wv Uqbv
uijiu

ivdviov), crudis

hinnuleorum carnibus ve-

scuntur

139

jouyoxwvov,

wpocpdyov x&Qw)) angues capillis

implicant
et

(v.

102 ayqav

aticpifiaXkovmi, nloxufioig) ,

quod hederaceis

querneis et

abiegnis frondibus

coronatae
melle,

debacchantur, quod
vino redundare dici-

inter

Maenadum

choros

humus

lacte,

tur

nonne haec omnia quam firmo vinculo cum tota rerum

ii,

natura

qui Bacchi sacra obibant, coniuncti sibi visi sint, demon-

strant, ut iure statuamus, Bacchi

cultum id humani generis aevum

cultu homines a naturali vita

repraesentare, quo nullodum

humano

erant segregati.

Sed haec hactenus.

bula,

Altera restat quaestio de

illa

ipsa

fa-

quam
si

Euripides Baccharum tragoediae substruxisse videatur.

Atque
certe,

omnia, quae Euripides vel accurate enarrat vel adumbrat

complectamur, haec fere evadunt.

Jupiter Semeles amore incensus

cum hac concumbit eamque

instigat
illam,

gravidam
ut

reddit.

Quo exacerbata concubitu Juno

Jovem iubeat eodem

tandem

maiestatis divinae splendore indutum, quo

Junonem

ambisset, ipsi sese ostendere.

Jupiter,

Quod cum

acriter instanti

concessisset
isse

hanc fulmine ictam ferunt diem obiigni fulmineo

supremum,

ipsius

autem aedes

combustas

esse.

Quae omnia quamquam Euripides non enarrat

licet

diserte,

tamen inde
quod
dofiwv

concludere

eum a

vulgata fabula non discessisse,

ttjv

Iqtimu VOCat d&dvaTOV "Hgag dg

iov Jiovvffov [irjiiQa vfioiv (v. 9).

in

Becens natum ut a Junone absconderet

suit et, ubi legitimo
(v.

suum femur
in

Jupiter in-

tempore transacto maturuit,

vero reliquae Cadmi
filiae

lucem edidit

96104).

Jam

Semelen mortem

ideo oppetisse divulgabant,

quod mortalis hominis compressu gravi-

data se ab Jove compressam esse Cadmi patris consilio simulasset.

Haec postquam
sunt fere
addit
se

ipse

Bacchus

in

prologo enarravit
1.

atque

eadem,

quae Apollodorus in

III

1-

c.

4-

exhibet

nunc Thebas venisse, ut

matrem a turpissimo probro

exigeret,
sit,

defenderet, a matris sororibus meritas poenas

sua deniipse

que sacra
narrat,

ibi

quoque

institueret.

Ubi vero educatus

non

sed tam ex Phrygiae, ubi praecipue Kheae religiones co-

lebantur,

quam

ex huius ipsius et ab ipso

(v.

(v.

59) et in chori carconicere

licet,

minibus saepius

79, 128)

facta mentione

Euriet

pidem ab

iis

non
1.

discrepasse,
1.)

qui

Bacchum peragrata Aegypto

Syria (Appollod.

in

Phrygiam advenisse ibique ab Rhea

sive

Cybele dea educatum et sacris initiatum esse perhibebant.

plerique ferunt

Tum

eum complures
et

Asiae terras,

quas ipse

(v.

1319)

enumerat permigrasse

usquequaque sacra

et religiones suas con-

stituisse.

Quas arctissime cum Cybeles

sacris cohaerere et

permulta

docent veterum scriptorum testimonia et ipse Euripides aperte indicat (v. 128

134),

quin hic adeo

illa

inter se videtur permiscuisse,

ut nullam plane inter Bacchi et Rheae cultura statueret differentiam.

Huius enim famuli

illi

quibus Corybantibus

nomen

fuisse constat

quoque attribuuntur, nam Baccho pariter atque Rheae pvQaowvov

xMioiia inveniunt, cuius in utriusque cultu frequentissimus est usus;

atque ipsum thiasum
(v.

suum secum
regionibus,

ducit Bacchus a

Tmolo monte

55, 56)

i.

e.

ex

iis

quae Rheae potissimum cultu

erant consecratae;

quin

qui

Rheae orgia celebrant homines non

consecrantur,

minus illorum animae

qui Bacchi
(v.

sacris purificationibus

quam

79, sqq.).

At ne
poeta,

solius

quidem Rheae cum Bacchi

quoque,
in

sacris

commiscuit
Cureti-

sed

Jovis

antistrophe III

nominatis

bus, huius proprie famulis, et nataliciis locis Jovis in Creta insula

nati.

Qua de
peculiari

re

Strabonem audiamus, qui (geogr. X,

3,

469) in

Creta insula non solum Dionysum, sed etiam Jovem et hunc qui-

dem
cultu

modo cultum

esse

narrat a Curetibus,
in Bacchi

qui in Jovis

eodem munere, quo Satyri

functi essent.

Furore

enim abreptos eos peregisse armis succintos saltationem quandam

(quam Graeci

ttqvUv sive nvQQCxrjv

nominant) magno cum cymbalostrepitu

rum, tympanorum, tibiarum,

multu.

atrocium clamorum

ac tu-

Habes oQytaa^ov omnibus absolutam numeris imaginem.

igitur

Nequaquam
Bacchi

mirum, quod Euripides saepius

respicit

ad co-

haerentiam illam et conspirationem, quae inter Jovis et Rheae et

est

sacra.

Quippe
et

obversabatur
ratio,

poetae

oculis

perfecta

quaedam oqyma^ov imago

quo hominum animae conse-

crarentur et expiarentur; huius vero principem et auctorem Bac-

chum
qne

facit,

cui

omnes

illae

oQyiaawcal religiones,
sacrae,

quibus

alii

quoratio

dii

celebrabantur,

sint

ad quem tota

oQyiuafiov

pertineat.

Sed iam aggrediamur ad ipsam rem.

2xr)vri

qua fabula docetur, ante regiam Cadmi est

aedes Semeles fuerant.

in

Cad-

mea

arce sitam, cuius ipsius pars

Huius

ruinas in scena conspicuas esse v.

actione

7 docet; quas in ipsa fabulae

emississe
conicio

fumum

et exiguas flammulas

ex
et

v. 8.

Inter

cetera

scenae

ornamenta etiam statuas

Dirces
fit

Ismeni

collocatas fuisse putes;

nam
v.

et utriusque

in v. 5

mentio et in

secundo stasimo inde a

chorus appellat.

519

incipiente illam quasi praesentem

Praeterea ex ipsius Bacchi

(v.

verbis

concludimus,

Semeles monumenti vel busti

vCag

5 oqoj ds {vrpQh fivr^u xfc xsquvexstructi

wd' iyyvg

oXxojv)

Cadmo

effigiem in scena

fuisse

positam.

Prodit in scenam primus ipse Dionysus

dutus,

humana

specie inita,

quam

ipse narrat

se

cum

divina coinmutasse, sed

illi

ut

primis statim verbis divinitatem patefaciat vel

formae iniun-

ctam.

Habitum

et

ornatum eundem

eius fuisse verisimile est,

quem

Graecos

artifices pulcro

Deo

tribuisse scimus;

oculi

aestum animi
defluit, iuest,

produnt

Adriani utor verbis

coma

flava de

humeris

venile caput hedera cinctum fasciaque frontali ornatum

cor-

pus longa crocea veste indutum; pectus

amplectitur, ab
JlQoXoyCZojv

fiuaxuXiairjQ

ille

avfowog

humero dependet
et

nebris,

manus thyrsum
consilio

tenet.

Bacchus unde

quo ductus

Thebas venerit,

explicat;

se matris sorores furore abreptas in

se.

montes expulisse et
ut etiam Thebase

ut bacchico apparatu

ornarent coegisse

dicit,

norum urbs suum numen comprobaret.

Cadmi nepoti
dei
cultui infestissimo,

Praeterea

Pentheo,
esse

se re vera

deum

monubi

straturum explicat.

Cognoscimus igitur prologi ope

et

et locuin,

mentem

defigamus,

consilium

dei,

unde filum tragoediae de-

ducitur, atque
v. 1.

auguramur Thebani
libri,

regis et scelus et exitum.

OrjpaCwv x^ova

quos secuti sunt Elmsley, Bothe,

Orjpatav schol.

Kirchhoff, Witzschel, Schoene in ed. altera.

p.

Heph.

183 et Priscianus
prior.

vol. II. p.

48

ed.

Krehl, Hermann, Hartung,

iegi malit

Schoene ed.

Hermannus cur $r$aCav quam ^aCwv

frrjfiuCu

causam
inserviat,

affert

quod

%&ojv simpliciter

nominandae regioni

O^uCojv

autem

x^ v

cum
hoc

oppositione

quadam

dicatur

aliorum,

quam Thebanorum.

Sed ea ipsa res

me

ut librorum scri-

pturam teneam commovet.

Nam

loco re vera Qrjfiatovg

cum

aliorum oppositione quadom nominari ex

bus,

v. v.

2023

elucet, qui-

postquam apud quas

alias gentes

iam cultum suum constitusuis sacris

isset enarravit, diserte indicat se

nunc Thebanos quoque

ratio,

initiaturum esse.

Praeterea rem conficit Bothii

qui Baccho

non cum Thebis, sed cum Thebanis rem esse rectissime monet.
3.

uGTQunrjcpoQw tivqC. a<fTQot7tr}<p6Qw

est et

aperte passivo sensu acci:

piendum
batur.
4.

ab uCTQanr]<poQog repetendum

ignis ille fulmine fere-

fioQ(pr,v

ufistxpug ix

&sov

j^QOTrjatav.

ufiststv

idem

est

atque
aliqua
status

commutare, alterum pro altero sumere vel dare.

res

Itaque

cum
hic

cum
illo

alia

commutatur,

de suo loco decedit vel

cum

cum
nihil

.commutatur, ex priori in alterum statum transitur,

sit,

ut

mirum

si

cum

ufistpsw

anterdum coniunctam deprehendiet Or.

mus
Xx

i praepositionem

veluti hoc loco

1503

afistpst,

xmvbv

xuivdv lo ds.
5.
ndQsifii, vafiaTa xal

vdwQ.

Cum

non

ita raro nuQstvai

substantivis adiecta praepositione ita coniungatur, ut motio in

cum eum

locum
est

significetur,

ubi aliquis perfecta movendi actione affuturus

vel

etiam
tr)v

re

vera iam adest veluti Xem.

x<*>quvj

Cyrop. 6, 2, 40

naQsivai, slg

rsiayfiivrjv

carissime tamen colligatum repeut hoc loco,

licet

ritur

cum nudo

accusativ,o

loci

quibus ex Elmsleii

editione

depromptum exemplum
Ahvulov nuyov.

addere hoc: Cycl. 95 no&sv

nuQsifo SixsXbv
7. 8. rvcpofisvu

sQstma
libri,

Jtov nvQog su ojGuv (pXoyu

is

xvcpofisvu

Jtov

is

nvQog

xt%.

Elmsleius, qui quoniam particulam

sententiae necessariam esse ne-

que careri posse putabat, librorum scripturam retinuit quidem

asterisco notavit.

sed

Contra Hermannus disputat existere ambiguitaxc,

tem servata particula

qua omissa locus minime

ad
<pX6yu

sit

ambiguus.

Nam,

inquit, si servatur t

referendum

est oqoj.

Atqui

non flammam ardentem

vidit

Bacchus, sed fumum, testem ignis

ita uccipi, ut,

nondum

penitus exstincti.

Ac possunt quidem verba

Fateor

cum fumum

significare velit,

flammam adhuc vigentem videre

dicat:
viri

sed est tamen hoc ambigue dictum."

me

hanc summi

rationein

non

satis

intelligere.

Iam enim apparet,

in diversas

partes duas locuin accipi posse.

Namque

aut

dudum iam
ipse in

exstin-

ctus fuit ignis eo tempore, quo mater mortua,

lucem su-

sceptus
auni!

est

quot enim ex dei ortu tum iam praeterlapsi sunt

ribus

aut etiam

tum

ignis ardens Bacclio

Si
illud

addo

et spectatoest

erat conspicuus.
iv(pofjiiva)v

sumas, manifestum

neque

fumum iQumwv

neque ignem ardentem

Nulla igitur
%l

&<rav yXSya

Bacchum

potuisse videre.

servato evadet ambi-

guitas: proprie

enim neque fumum conspicit Bacchus neque ignem;

sed cogitatione, opinor,* non minus hunc

repraesentare.

quam

illum

sibi
ficte

poterat

Verumtamen non
se

facile

adducar,

ut

tantum

Bacchum credam simulare

aedium ruinas etiamtum fumantes flamPotius crediderim in ipsa scena Seut

mamque vigentem
meles bustum
ita

conspicere.

fuisse repraesentatum,

fumum

et ignis flam-

mulas

emitteret.

Nam

quin re vera

monumentum quoddam Semeles

et

ex aedium ruderibus fortasse exstructum in scena et Baccho

spectatoribus fuerit conspicuum
se illud suis
oculis
dicit

nemo

dubitat,

quoniam
sensu
et

ipse
(v.

deus
6 6qoj

cernere proprio
est,

aperte

de fi)]TQog fivrjtiu)]

quid igitur

quin etiam
conspectu?

fumum

flammam
ignis
siqui-

statuamus ibidem fuisse in

flammulas
licet

omnkm

Atque revera
etiani,

exiguas

admodum

perpetuo

arsisse,

dem

aliquid video, versus declarant 591

JSefiiXug

594

ttvq ou Xiixsaug oud'

uvyuu

Uqov ufupl

idcpor,

uv

ttoS?

6 xeQuvrofiolog.

Hmt

yLoyu

Jtov Qoviug.

Jupiter enim reliquerat eo loco, ubi Semele partum

ediderat, ylbyu,

quam omnibus conspicuam Bacchus ad magni

suscitat.

insibi

cendii

vehementiam

Itaque non mentis cogitatione

repraesentat Bacchus illum

fumum

et ignem, sed suis oculis adspicit.

Sed tamen

in senarii

metro ad suam legem disponcndo sum-

mam

offert illud i difficultatem;

iv<p6fievu

nam quem

libri

exhibent trimetrum
est.

Jiov

nvQog ht wouv cployu plane nullus

Quem
est

ut sanaret, Porsonus coniecit:

ivyofiva J(ov ia nvQog w<rav yloyu additis his:

mutatus

verborum ordo ab

aliquo,

qui vocem %n a verbo, ad quod pertipotuit.

nebat, disiunctum ferre

non

Sed

ita in Orestis fabula

4H

nvqa

StQfirj

wyov."
senarius

Assentirer viro praeclarissimo, nisi qua-

lem

constituit

admodum

cadere

videretur

importune:

quippe caesura omnino nnlla fere videtur.

Sed

illo i

optime videtur posse supersederi,

dummodo

intelsint^

lectum habeamus, quomodo io&mu Tvtpo^sw yloyu explicanda

Et mlhi quidem accusativus

gari"

ille

iployu

cum

passivo Tirpso&ui, fumividetur,

coniunctus ad id

accusativorum genus referendus

quod Kriiger vocat accusativum

accusativum
effert,
ficu

be 3nl?alt8, Curtius melius fortasse

tnneren

)I3jecte8,

qui accusativus id substantivum

continet,
nisi

cuius notionem ipsum

Tixpsa&ai,

verbum

veluti nh\y\v

ivmo-

aqvwzriv.

nihil potest

flamm^, prodit

res tv-

(pofjiivr}

flammam

vel in se recipit potius;

bte tn SRaud)

proprie igitur iostma

tterfejjt

w-

(pofisva

yloya sunt &tummer,

toerben xn SBe^ucj

auf etne gtamme, melius nos bte bampfen,

rauc^en

on ber glamme,

ruinae igne fumigatae vel igne prodentes fumum.

9.

u&dvuwv "Hoag
loco

(ir\iiQ

slg

ifiY\v

vqw.

aCCUSativuS

vfiqiv

addvawv appositionis
JCov nvQog
h'n

ad totum enuntiatum iQsCmu

Tvtpofisvu

w<tuv (ploya pertinet: ruinae illae,

quae usque vegeiQig,

tam produnt flammam, sunt quodammodo u&dvuwg "H^ug

iia

ex

enim inexstincto igne fumantibus inexstincta Junonis

ira cogno-

scitur.

Non

aliter infra (v. 30) Kddfiov oocpCofiuw appositionis

mu-

nere funguntur adiectae

illud

ad totum
est

enuntiatum Ssfiityv uvuyiQuv,

enim uvuylQs iv
in

calliditas

Cadmi, quem Semelae ut suam

culpam

deum

vertat suasisse dicunt illius sorores.

v. 7.

tione legitur in Alc.

Itegenb twv<Y anotv

xaC ps

%w

Eadem

ra-

*yQ

&W

w$Q l

rpdyxaav.

10.

u$utov

og nsdov Tods TC&ijOt SvyaTQog Gr\x6v

Constat omnia loca fulminibus percussa Jovis sacra habita fuisse.

Itaque humo, in

quam fulmen

deciderat, in

foveam abscondita ea

loca sacra aliqua arbore obserebantur

ac ne quis invaderet sae-

pimento circumdabantur.

Tali saepimento

etiam Semeles bustum

circumdatum

fuisse ex voce ufiuwv licet

concludere neque veri vi-

detur dissimile illud ipsum in

busto insitam fuisse

scena conspicuum fuisse; arborem

in

hanc quoque fortasse

scena conspicuam

10

Bacchus ipse

indicat,

narrans se

vitis

uviferae fronde matris seloco

pulcrum circumdedisse.
plantatam,
fuisse.

Atque quod vitem hoc

est

commemorat
ipsi

illam

arborem non

quod moneamus

sacram

12. floiQvtodii x^ot],

sit similitudinis notio,

In terminatione

wdrjg

cum

proprie in-

haec tamen in plerisque verbis evanuit et in

Sic oxQvwSr]g est fe-

copiae potius vel abundantiae notionem abiit.

rax uvarum, nolvfiojovg ut interpretatur Elmsieius, noQowSijg, quod

infra (v. 146) legitur, large ardens, dvSs^wSrjg floridus nolvavd-r]g
s.

noXvdvfofiog significat.
7ivQ<sojSr]g

Praeterea non ab re esse viditur monero

et poTQvojdrjg voces

Euripidem novas

finxisse;

illud

a po-

sterorum receptum est nemine, hoc recentioris aetatis scriptores velut

Athenaeus
V.

usi sunt.

13 23.

Xmwv ad AvSwv wvg

noXv^Qvoovg yvag
et

0qv/wv

js

refert

Schoenius

in

Phrygia
illa

enim

Lydia

educatum esse
jslxn

Bacchum; insX&wv ad omnia

obiecta nldxag

%$6va
in

'AQuptav AaCav
triam, Arabiam,

nam virum factum deum

Persidem, Bac-

Joniam

bello subegisse.

Atque Elmsleius Bacchum

apud quos sacra sua
BeQawv

quam

accuratissime distingui velle ratus,

virilem

aetatem provectus

statuisset,

pro

scribendum

duxit IltQGtov SL
ctione,

Ego Hermanno
sit

assentior, qui tali adhibita distinvidet, exilem fieri narra-

quae quam quaesita

et

nemo non

tionem putat,
accedat, a

ut oratio

ad ornatam

quandam concinnitatem

hnwv suspensa puto omnia

obiecta usque ad nldxag, cetera

t

obiecta attribuo insequenti insl&ojv vel potius ut ego lego inr X&ov.

Ceterum quaies hi versus in omnibus

nullo pacto

libris

scribuntur ferri

possunt.
p.

Ac primum quidem non neglegendum quod

non
insld-iCr.

Strabo

XV

687

lnr)i&ov iegit,

Illud

genuinum punarrationis
sine

taverim;
molestia,
finito

nam

recepto

inr]X&ov

evanescet

summa

illa

quae,

ut hodie legunt,

per

septem versus

verbo

per sola participia fanwv et insld-wv continuatur.

Deinde

illud

versuum agmen, quibus Baechus narrat, quas

20
tig jr]vds

ter-

ras visitarit, interrumpit repente v.

nqwjov rjk&ov 'Ekkrjvwv

nohv

ita,

ut post hunc

demum quo

consilio illas terras pcragra-

11

rit

deus exponat.

Scgregatur igitur importunissime

consilii

illo

versu dei

de itineribus suis narratio a

quis

mentione, cur ea

fecerit.

Sed

deum tam
verbis
sine

incomposite,

tam inepte

loqui putabit,

ut quod

vsu 20 narravit, se primas advenisse Thebas, id vsu 23 iisdem

fere ulla causa

iterum

exponat?

Aperte

prior

ille

versus 20 a librario quopiam est additus,

qui ut

vsum 23

inter-

pretaretur versum 20 inseruit post earum terrarum nomina, quas

Bacchus prius quam Thebas venisset frequentarat. Inde altera fluxit

corruptio.
Illo

enim versu
tyv,

in

textum recepto
illud

in versu

22

idstxd-rjv

mutatum
sensurii.

est in lv

quoniam

nullum amplius praebebat

deprehenduntur in Xqigiov

Huius autem

idsCxdyv vestigia

7iao~xovwg V.

1564: TtXnug

idstxSrjv fycpavcuq datfiwv ftQowTg.

Haec omnia complectenti mihi

locus sic restituendus videtur:
13.
XtTtwv

v.

20

eiiciendus,

totus

autem

Ss

Avdwv mg
Hsqoujv
ntxrj

TioXvxQvGovg yvag
riXtoXr]wvg
te

0Qvywv
15.

n
tb

&

nXdxag

BdxiQtd
Mrjdajv

ty\v

SvGxtfiov
t

x$

inr^dov

Aqu^uv
r)

evdatfiovu

Actav
xeTmt

nuGav

ttu dXfivQav

uXa
dfjtov

fjttydotv "EXXrjGt

$aQuQOtg tf

nXr^Qug h'xovoa xuXXtnvQywwvg noXetg.

20.

xdxu xoQtvGag xal xumGTrioug

ifidg

uXsmg

idetx&rjv

ifjt(pavr)g

dat[Jtmv

QowTg.

IlQQjTug ds Grjfiag xtX.

14.
yvut,

jToXvxQvGovg

yvag AvSwv.

TtoXvxQvGot

vocantur

Lydorum

quia Pactolus fluvius a Tmolo monte oriens

aurum secum

ferebat.
V.

Eadem

causa infra

(v.

154) T/iwXog vocatur x <tvoo$6ag.

24. uvwXoXv%u &r]ug. Cum Omnibus locis uvoXoXv&tv prae se ferat intransitivam notionem, hic transitivo sensu usurpatum est; aperte uvd praepositionis hic mere est localis natura, non

intensiva, et eius rei dvoXoXv&v postulat accasativum, in

nis finis

qua

actio-

positus est.

Thebas, inquit, perululavi

sit

venia verbo

quamvis non latino

ululatibus in

i.

e.

bacchico furore implevi, Thebae ut

factitatis

meum honorem

resonarent

effeci.

12

24. 25.

vtpQtd' igdipag

XQh
sig

Ovqgov
atl ijptyiag

ts

dovg

X SL Q a

et dovg

ex praecedente Orfiag supplendum est

ialg Or\-

a(aig usu

Graecorum frequentissimo.
&hQ6ov
ts

25.

dovg

sig

x&Q a xtGGwOv
->

slog.

&vqgov habet COlibros mihi in-

dex Palatinus, quem sequitur Schoene,

spicere
licuit editores,

ii,

quorum

&vqgov.

Recte,

opinor.

Nam quamquam
is

gcnitivus &vqgov nihil habet offensionis

matici,

est

enim

quem gram-

quoniam unum substantivum

alteri,

in genitivo
sit

casu positum ad-

ditum est

ut explicetur quid

alterum hoc substantivum,

vocant epexegeticum

tamen

apti

aliquo sensu ductus rectius

dvQGov legere mihi videor, cui xIggivov pilog appositionis loco adie-

ctum

est.

x(a<nvog
oiv

novum vocabulum
iipsvaaw.

est

ab Euripide ipso fictum.

ea explican-

31.

ydfiovg

accuratius his verbis

.

tur quae praecedunt aocpfofiaza

32.
viv avidg
;

wv ovvsxa

xtX.

eas

ipsas.
nisi

Utrumque pronomen suum habet

simplex pronomen determinativum

explicationem

viv nihil est,

eas; cui alidg

additum

est

ad significandam oppositionem aliquam,

matri
ipsi

qua ipsae
enim hic

illae

dd&cpal ^rjToog

oppositae

sint.

Sensus
sorores;

est:

Semelen

poenas dedisse iactarunt

eius
et in

propterea has ipsas merita superbiae

turbavi."

poena

afleci

furorem

Minime

igitur audiendi Elmsleius et Schoenius, qui

ahdg

oppositum esse censent navil tw #$, <m%* KadpsCwv

33.
oqoq oixovct: Cithaeronem.
wGtQfia iyw Elmsleius et

(v. 35).

32.
fyw.

Nauckius, ceteri editores

o%GTQr}Ga

oXgjqtjg'

Nondum
sit

mihi, fateor,

utrum

an wGTQtjGa praeferen-

dum
tum

liquet;

itaque

Hermannum
oi

sequor, qui Graecos in verbis

valde usitatis, quae ab

videri dicit, in
iis

diphtongo incipiunt, usurpavisse augmentrita,

autem, quae minus essent usu

oXGTQrjGa.
sc.

absti-

nuisse eo.
30.

Scribo igitur
2siiilf]v

dvacpignv

hyaGxov,

quod ex praecedente

olx

praecedente enunXyaGxov supplendum, usu frequentissimo, quo es

tiato negativo vel

verbo vetandi verbum affirmativum ad proxima

dvdo' Pariter Soph. Oed. tyr. v. 249 incipit tov

est

supplendum.

13

dnavdw tovwv
S'

fir\i

ilodixtodai fivfn nQooywvtiv

scil.

nva et pergit w&iiv

dri ofawv
1,

navrac

xtUvw, Praeterea conferre libet Corn. Nep.

se

Cim.

Elpinice negavit
interire

passuram Miltiadis progeniem jm

(scil.

vinculis

publicis

seque
fit,

dixit)

Calliae

nupturam.
laudet

Hor. Sat. 1,1,1.

(scil.

Qui

ut

nemo

contentus

vivat,

quisque) diversa sequentes.

35. 36.

nuv

9r)Xv OniQfiu Kudfittwv,

ooav yvvaixtg

rjoav.

ooai

ywuixtg

rjoav

interpretamentum est ad ndv

$r)Xv

onlQfjbw.

Non
signifi-

credo hoc loco cogitandum esse de discrimine aliquo inter ywaXxag

et

naWacj

quod Botbius

statuit eo

additamento Euripidem

care voluisse.
36.

i&prpa SwfiuTwv. in i^rjva hoc loco tantam tribuit poSta

vim,

l praepositioni

ut verbum ipsum fiutvuv

;

aliquo

modo

loci

susceperit significationem

non enim nude

significat

aliquem

furi-

bundum
37.

facere, sed

furiosum illum

motum

notat,

quo Bacchae ex

aedibus exturbatae in
ofiov

montem

ferantur.
bfiov ptydot.
cf.

avaiitybiyiiivai

ut supra

Non

raro

cum
ofiov

miscendi verbis coniungitur

ndvxtg dvufitfiiyfiivov.

bfiov

adverbiurn.

Soph. El. 715

3943.

Sii

ydg nbXw

rr]vd*

ixfjbu&tiv xtt

fir)

&iXu

diiXtOwv ovOuv twv ifiwv $ax%tvfiuTWV,

2tfiilrjg tz firjTQog

dnoXoyrysuoSui

fi

vntQ

tpuvivm &vrjwig 6aCfiov\ ov tCxzu Jd.

Quam
noXvv
Trjvde

Elmsleius putat

horum verborum structuram

esse:

M
vi-

driXtOwv ovOuv zwv ifiwv ux%tvfiUTWV ixfiuSiiv

SCil.

avm,

{w
et

fiaxxdfjbaTu)

xd

fir)

SiXu eam fateor mihi

admodum impeditam
sequendam

Hermanni

potius hoc
TrjvS'

modo

explicantis rationem

deri:
i.

dei noXiv

ixfjbuStiv

aTiXtOwv

ovOav twv ifiwv $ux%tvfkUTWv

illa

e. ixfiadtivi

on

uTiXtOTog ionv.

Frequentissima

aperte hic usur-

pata est structura, qua verba discendi, cognoscendi, alia

piis

cum

partici-

coniunguntur.

Recte igitur Hermannus interpretatur: oportet

hanc urbem

intelligere se

non

esse sacris meis initiatam", id

quod

non

sine aliqua minatione dici

manifestum

est.

Reliqua quomodo

interpretanda putaret, Hermannus non exposuit, Schoenius autem

14

ita

locum

explicat,

ut viro doctissimo nullo

modo possim

assentiri.

Pergit enim, postquam participium <puv(vzu pariter atque uzsXsowv

ovouv ad Ixfiadtlv referendum esse
dixit,

ita:

et
illa

ad defendendam
Jovi pepererit."

matrem me mortalibus apparuisse deum, quem

Manifesto igitur locum exponit
ovOuv xul
tqoq.
ifxs

sic

6sT noXiv zr]v$ ixfiud-sTv

(zb)

uuXsowv
fir\-

<puvsvzu

dvrjzoTg

vnso

anoXoyrpaodui, ^sjnsXtjg

Nam

si

ad

ixfiudsTv

pertinet <puvsvm, praepositio

unoXoyr\oao$uz.

vnso nus-

quam

referri potest nisi

ad

Neque

alia fuisse vi-

detur Sehoenii sententia, quippe qui interpretetur: ad defendcndam

matrem" aperte
inesse ratus.

in

vma

ut saepissime

sic

hoc loco finalem vim

sine
illud vnlq

Ac

profecto

nemo solum

infinitivum
consilio.

positum inservire posse putabit significando

genetivus
SsfiiXrjg firrzqbg,

Sed quomodo

qui ab unoXoyrpuGSui nullo pacto potest

pendere,
exposuit.

sibi

explicandus esse videretur, ea de re Schoenius nihil

vnlo,

Nam cum
qua

ut Schoenius
possit separari,

locum interpretatur,

ab

unoXoyri6aG$at,

nequaquam
ille

manifestum est nullam

sit.

esse vocem, ex

genetivus suspensus

Sed mihi locum

sit

accurate consideranti nullum dubium est, quin

ita

ordo verborum
idv
ifitov

disponendus:

dsT noXtv

zrrvSs

ixfiu&sTv
dyirzolg

utsXsOwv ovouv

fiuxysvfiuzvjv xul (Sstjifis

^sfisXrjg (xirzQog.

<puvsvzu

Saifiova

unoXoyrfiuoSui vnsQ
ixfiu&sTv et

Ex

dsT

igitur

pendent duo

infinitivi:

dnoXoyrfiuo&u^ uzsXsOzov ovOuv pertinet ad ix(xa9sTv> <puvsviu Suifiovu

ad

ifiij

2sfxiXr\g

MZQog suspensum

est

ex

vnsQ.

Itaque totum locum

intelligere

hoc modo interpretor:

esse sacris meis

Oportet hanc urbem

et

se

non

initiatam

me matrem meam
conspirare:

defendere

deum

me

hominibus ostendendo, quem Jovi peperit."

Atque haec bene

videntur

cum sententiarum nexu

Quia matrem

meam
divina

probro affecerunt meque a Jove natum esse negaverunt,

stirpe

me

ortum esse

sacris

meis hic introductis ostendam atque hac

ipsa ro
quit:

matrem meam defendam.

Alterum ab altero separari neerunt

ubi enim Bacchi sacris initiatae

Thebanae mulieres,

intellcgent

eum

re vera a deo procrcatum ideoque ipsuin

deum
omni

esse

nec Semelen

cum homine,
esse.

sed

cum deo

concubuisse,

igitur culpa

vacuam

15

45.

og faofiuxsX

xai

ifie.

libri et editiones,

quas ego habui,

omnes, praeter Schoenianas, quae deofiaveT exhibent causa non indicata, foofiaxeT dant.
festo enini in deofiaxeTv
tio,

Quod huic

loco aptissimum videtur.

Mani-

vocabulo inest repugnantiae cuiusdam noreligiones in universum vel unius certe

qua

aliquis vel

deorum

numinis cultum repudiet et omni sanctimonia alienus suam volun-

tatem potiorem habeat sanctitatibus et religionibus deorum.

fuit

Et

sane Pentheus adversarius Bacchi et contemptor acerbissimus,

verbis,

id

quod non solum ex proximis

in

quibus a

sacrificiis

exclu-

dere Bacchum neque

precibus faciendis
tota fabula,

ullum huius habere

respectum narratur,
silium
esse
videtur,

sed ex
ut

cuius ipsum quasi con-

quam
Penthei

vani

sint

hominum

contra
,

di-

vina

numina

conatus

exemplo

demonstretur

patet

luculentissime.

Itaque accommodatissima videtur

huic loco pu-

gnandi

vel

impugnandi notio,

qua

illustretur

certamen

illud,

quod Pentheus contra Bacchum eiusque cultum susceperit neque

ulla

mutatione opus.

Eodem
325 ov
ficvov

plane reluctandi contra deos sensu

^tofiaxn^oj
ixsTvog,

recurrit SeofiaxeTv in v.

awv Xoywv mrtfrelg vno et

ubi ne Schoenius quidem

1255 dlla faopaxuv

oUg %

Quamquam concedendum huius foofiaveT inde suam habere cammendationem, quod is qui deos impugnare audet,
profecto
insania.

quidquam mutavit.

non

utitur sana mente, sed agit abreptus ingenti

quadam

46. iv evxatg ovdafiwg fivtiav fyH habct ovdafiovj Florentinus ovdafiwg.

SCil. ifiov.

Codex
ovdafiov

PalatinilS
localis vis

Cum

in

pracvalere soleat, in oldafjbwg contra nuda negandi notio, hoc ego

lmic loco magis convenire censeam.
50.
fieiaGirjGoj

nod* Jetxvvg

ifiaviov.

Nemo

pro

deixvvg

ex-

si)cctabit Stt$awj

qui reputaverit,

quam saepe

in praesenti conatus

quem

dicunt et consilii insit significatio.

51.

Baxxag.
se

Hoc

loco

Thebanas mulieres, quae

in Cithae-

ronem montem
mouet.

contulerant,

intelligendas esse recte Schoenius

in

Contra

auctore

Hermanno
his solis, sed

proximo

versu

apparet

Mawadw nomen

non de

de omni et Thebanarum et

16

et

ex Asia adductarum mulierum grege intelligendum

esse.

Cum

his enim, inquit, in

unam aciem

coniunctis Thebanos repellam.

52.

(fvvdipio

Mawdfo

GTQaTr\kamv.

Maivdcv et ad Gvvdtyai et ad

GTQazrjXaiujv

referri potest,

quaesita ni fallor ab ipso poeta ambiis

guitate.

Quodsi ad Gwdipw referes, Maivd<s*

dativus est

quem

vocant instrumenti

quemque

pariter atque

Eomanorum ablativum
est.

saepe adhiberi constat ad significandos milites vel alia qualiacun-

que hominum agmina, per quae aliquid factum

Idem Her-

mannus

sensisse videtur,

qui interpretatur:
(STQaTrjXaTwv

exercitu

Maenadum
et

pugnam conseram."

Sed ad

quoque apte

mea

qui-

dem

sententia aptius

quam ad

cwdyjcj

referetur Maivda^ pro quo

est,

ne quis

Mawddwv

exspectet,

reputandum

haud raro imperandi

vel potius ducendi verba imprimis

Ita El. 321 oxrjmQ
lv 6!g

a poetis

cum

dativo

construi.

"EXtyav iaTQaTrfkaTU.
TqoCuv
dtptiXov.

Androm. 323

cv

6r)

GTQaTTjyujv loydtiw 'EXXrjvcov ttotI

53. 54.

libri

wv

ovvex*
ifir)v

tWog

S-vrjrov

dXXd%ag

t'xoj

fiOQtprjv t

fisriftaXov tlg

avdQog cpvtiw.

Hermannus

recte multa abundantius dicere solere tragicos disputat,

sed talem tautologiam,

bis etiam

qua non modo rem ipsam

bis

dicat,

sed

eodem modo composita

ab Euripide credi

oratione, putidiorem videri,

quam
iyu>
ifirjv

ut admissa

possit.
&vrjTov

Mutavit igitur l/w in

aXXd^ag
iyd)

et ex altero versu t eiecit:

{jbtTtfsaXov.

tfdog

MoQyr v
t

Contra tamen Hartungus hac Hermanni mutatione

lo-

cum minime sanare

illa

docet; revera enim idem bis dictum esse etiam

ut,

admissa apparet eo tantum discrimine,

fuerit

cum antea

coordi-

natum
dat.

utrumque, nunc subordinatum alterum

alteri proce-

Itaque Hartungus

alterum versum ex hac vel alia aliqua

Euripidis fabula huc transscriptum ideoque eiiciendum putat.

Nos
ut ita

neque Hermanni mutationem probamus neque Hartungi,

dicam, dSnrfiiw faciendarum prurigine nos abripi patiemur.

tius Schoenii

Po-

amplectimur emendationem

et facillimam

et elegan-

tissimam, qui tldog dvrjwv in tldog &uov mutato totam

logiae importunitatem sustulit.

illius

tauto-

His de se suisque

consiliis

praemissis,

quibus quasi funda-

17

mentum,

cui tota fabula superstructa est, continetur, advocat

Bac-

chus chorum Baccharum, quas ex Lydia

strasque duxit,
et hortatur,

secum

comites

admini-

ut Penthei aedes inter

tympanorum

strepitum

circueant;

se indicat in

Cithaeronem esse discessurum

ibi

participem futurum saltationum, quae

ctitentur.

a Thebanis Bacchis fa-

56.

Maaog Harpocrat.
rrj

s.

v.

SiaGog haec habet: diaGog lan

nfifj

d&Qo6fiwov nkri^oq
ib fiaxyixbv nXrftoc, 6

islnfi

xal

fawv et Athen.

p.

362 E.

twJwvvGO) naQenofisvog oxlog,

illis

Bacchi thiasum ab antiquioribus hominibus ex nutricibus

et

nymphis constare creditum

fuisse,

a quibus nutritus et educa-

tus esse ferebatur deus, ex antiquissima,

quam de Baccho ab Ho

mero factam

in

II,

VI,

131140

legimus, mentione colligere licet:

130 Jvxoooyog
132. og

r)yd&sov NvGrjtov' al 6* dfia naGav

non

fiaivofiivoio Jiojvvdoto %\,&r\vug

Gsvs xai

dva&ha

%afiul xaii/svav xik.

iila

Posteaquam vero ingentia

et fabulae

Dionysi cultus cepit incrementa

de deo et autiquae et novae usquequaque sunt propagatae

et ipsi poetae et sculptores Bacchi

sibi

potissimum numen celebrandum

cultui sunt addita

sumpserunt,

non plurima solum nova eius

sed etiam ipsa dei caterva, qua semper putabatur [circumdatus, et

in

mirum tam virorum quam mulierum numerum adaucta

et in-

signi

quadam
1.

varietate exornata est,

quae quanta fuerit ex Stra2stlr}vot

bonis

X.

p.

717 conicias: Jtovvcov noonolot

xal

2dxvxal

QOt xal

Bdx%ut Jrput

n
oi,

xal GvTut

xal MtfiaXlovsg xai

licet

Nvfitput

TfovQoi nQogayoQsvSfie)
Scov,

quibus addere

BuaaaQidojv, Btdwvthis

Matvadoiv, Jldvwvj EeviuvQwv nomina.

esse

Maximas tamen ex

Bacchi comitibus partes putatas

imprimis a Lydiis, ex quibus
ipsis

constat

a mulieribus geri,

huius tragoedia chorum compo-

situm

finxit poeta.

37. ixofxtca nuQidgovg xal ^vvefJtnoQOvg

est

ifiot,

ifiol

manifestum
illo

non ad

Ixofitca sed

ad

tyvsfinoQovg pertinere

frequentissimo

usu, quo substantiva verbalia

cum eodem

casu construuntur quo

18

eiusdem notionis verba.

legitur Hel.

Idem

hvifinoQog

cum

dativo

coniunctum

1539 "ERrivsg uvdQsg MsviXsM

^vvifinoQoi.

Aesch. Choeph.

733

Xv7ir}

afMG&og l6z( 601 ^vvifinoQog.

iv

58. mmxojQt

nolu 0Qvywv Tvfinava.

cultu usitata fuisse

tympana maxime
supra

in

Rheae,

Phrygiae

deae,

monui.

Inde

imxojQia iv
61.
iis

noKu 0Qvywv VOCantur.

oqo.

KwmTit wg

Kadfiov

itofog.

oQav constat non solum de

rebus usurpari, quae oculis animadvertuntur,

sed etiam' de

iis,

quae auribus percipiendas se

offerunt. Ita huic loco

adhibitum est

neque

aliter in

Soph. Oed. Col.

dicit

137, ubi
to

Oedipus diu iam oculo-

rum lumine ademptus

6qw

yaniofisvov.

Ubi primum Bacchus

discessit, in

orchestram ingreditur cho-

rus quindecim mulierum Lydiarum,

versus quidem
attribunt
iile

quarum ornatus

non

di-

ab

eo,

quem

antiqui scriptores ubique Bacchis

qualis fere fuerit ex ipsis poetae verbis cognoscitur.

vs@q(Si,,

Pectora eorum et terga obvoluta fuerunt

nuli (V.
tov.
V.

pelle

hin-

24
111

vsflQid'

i%dywg XQog
ivdvia

V.

137 vsQidog
6ii(f.sis

s^ojv

Isqcv irdvrikoxdfiojv

GnxTwv

vsq(6wv
iilas

Iwxotq(xojv

fiaUoTg,

ex quo

versu elucet,
artificiose

vspQidag

ad augendum totius
candidis

vestitus
floccis).

splendorem

distinctas

fuisse

lanae

Capita vario ornatu decorarant Bacchae.

Crinibus enim in-

nexas gestabant viperas, quod ex

QocotpoQov

v.

101 colligas: kv&sv uyQuv &vPraeterea

implicatae
pineis

MaivdSsg

dfiyifidXkovmi,

nloxdfioig.

erant crinibus coronae hederaceae

cum

frondibus querceis,

et foliis vel floribus smilacis consertae (v. 105. 599.),

In manibus Bacchae gestabant 1) thyrsum

axxmr)v Qadov

dg

levem
Bacchi

et

tenuem scipionem hedera

pariter

vel

pampino obvolutum.

Hunc
dovg

festis
Sit

atque
(V.

vsq(Su peculiarem puisse

vt@Q(d' i%dipag XQOog
V.

vereor ne
ts

putidum
XttQct*

monere.

24

&vq6ov

V,

101 Mawdfog &vQ60(p0Q0i.

83

dvu dvQ6ov

nva66ojv).

19

2) vdgdrjjta

ferulam

ramum

excavatum, cuiusmodi

in fe-

rula

conditum Premetheus ignem de coelo

Illis ferulis

in terram asportasse

dicitur.

Bacchas verisimile
6 Baxxevg

est taedas insertas gestasse,

s%oiv
nvQ6(xtdr\

id

quod ex w. 145 147

<p\6ya

mvxag

ix vug&7]7tog

aiam

patere videtur.
&vqooi>

Et Hartungus quidem, qnod Hesychius

laimddBg, Ivyyoi interpretetur et quod Svqcog
o&Xov,

per
sit

xlddot,,

synonymum

cum

#t>-

quam vocem idem Hesychius cum

inde

xkdSog, qdpdog, vdq&rfe

com-

ponat,

apparere

contendit

candentem illam ferulam, vdqCerte Euripidem confirmat

dqxa
nihil

scilicet,

idem esse atque thyrsum.

vdgdtjxa

dignoscere inter
$vQ6og,
(v.

et &vq6ov,

quoniam modo
sine ullo

vdg&tfe,

modo

modo

vdQdrfe *v&vQ6og

dicat aSav,

significationis

discrimine.

154 vaQdrjxd n,

mcwv

tXapw sv&vq6ov).

Idem

iam Elmsleius animadvertit, qui tamen re vera aliquid differentiae

quamvis ab Euripide neglectae inter hunc et illum interesse non
audet negare.
3)

Tympanis omnes Bacchas instructas

satis

fuisse nihil est

ifiog*

quod

demonstremus;
l<r# tvintava.

enim apparet ex

v.

58 &Ca6og

ywaTxsg,

Sed tamen Schoenius, qui quantopere de narum huius fabulae habitu recte cognoscendo sit meritus eon
suspicatur

personescio,

chorum divisum
tympana

fuisse

in

duas partes, quarum altera

satis probabile

thyrsos, altera
videri

gestaverit.

Quod mihi non

illi,

confiteor.

Primum enim

versus

quos supra nominavi,

satis luculenter indicare

videntur,

omnes choreutas gestasse tym-

pana, deinde dubito,

illa

num

poetae tam longe recedere licuerit ab

ita

aequabilitatis lege,

qua chorum

semper, quod ego quidem

sciam,

teneri constat,

ut omnes choreiitae

eodem plane apparatu

quod,

et ornatu instructi sint.

si

Potius id factum esse crediderim,

omnes

et

thyrsos et
statuit,

tympana

gestassent,

necessario

faciendum
se-

fuisse

Schoenius

ut inter saltandum Bacchae thyrsum

ponerent.

At iam aggrediamur ad ipsam chori uoqoSov

Xoqov Xi&v

nQmrjv oXov

explicandam.

De

singulis vero rebus

priusquam ex-

ponamus, lubet pauca de

illius

ratione et argumento disserere.

20

Non dubium

est,

quin in huius fabulae componenda parodo,

genus, destinatum quidem illud
est,

quam proxime ad dithyrambicum

deorum praedicandis
poeta,
laudibus,

accedere manifestum
et

id egerit

ut perfectam

quandam
oculis

absolutum Bacchici cultus ima-

ginem spectatorum
quanta arte

proponeret animisque infigeret.

sollertia

Quod

effecerit,

quanta

summam

quasi a*xstag reprae-

sentarit, et scenae

apparatus et chori ornamentum, et dicendi genus

eximiae venustatis plenum,

quam

et

metrorum

et

sonorum varia
est,

forma ac compositione et sententiarum summa gravitate expressit,

documento.

Omnia enim

subtilissime profecto sunt cogitata et aptis-

simeinstructa; omnia divinam

quandam animorum
corripi

spirant permotio-

nem

et perturbationom,

qua

fas erat eas,

quae dei sacra

divino instinctu
totas
se da-

obibant,

ut

mentes a corpore

quasi

abstractae

concitarentur et humanis rebus

quodammodo

solutae

rent dei sacris celebrandis; totum denique carmen ita ad poeti-

cam laudem

est

conformatum, ut nesciam,

num

ullum aliud finxerit

splendet virtutibus,

poeta canticum, quo quibus

eas explicaverit
cunctas.

alibi singulis fere

Certo nusquam Euripides maiore artis

perfectione

eum

addidit audientium et spectantium animis ardorem,

quo

destituti esse

non debebant, qui rectam

:

se volebant fabulae per-

cipere intelligentiam
et

tanta gravitate ac venustate dei maiestatem

effert."

orgiorum sanctitatem et beatam pie bacchantium sortem

Jam argumentum

carminis consideremus.

Postquam stropha prima chorus unde advenisset cuiusque

laudes praedicaturus processisset exposuit,
antistropha prima omnes et eos, qui in via et qui in aedibus
sint,

ut ne praesentia sua vel ulla vociferatione sacrorum turbent

sanctitatem hortatur, sed de via decedere linguisque favere jubet.

Ita quasi

quadam

facta prolusione

stropha secunda

primum

eorum
tiati

beatam praedicat vitae conditionem, qui deorum sacris iniet religioso Cybeles et Bacchi cultu in dei,

sanctam degant aetatem

consccrent animas.

Deinde admonitis Bacchis, ut

deducant,

quem ex
usque ad

Phrygia

in

Graeciam

bacchentur

honorem,

finem antistrophae secundae mirificum dei ortum enarrat.

21

Hac de

dei

ortu absoluta

enarratione

aptissime sibi

viam

muniit poeta ad adumbrandam orgiorum caerimoniam ac celebratio-

nem, ut admonitis antea gravissime Thebanis, ut bacchico se decorent ornatu,

primum de externo sacrorum apparatu

v.

disserat.

Itaque

a.

v.

105 usque ad

114.

quomodo coronatae quibusque

vestibus indutae Bacchae sacra celebrent, explicat;

v.

116 arma nominat, quibus in a*xi(a

uti soleant;

denique inde a versu 120 usque ad versum 132 musica in-

strumenta designat, quorum in Baccho celebrando praestantissimus

est

usus,

tympana,

tibias

Phrygias, quae a quibus inventa sint

hominibus quoque modo ex Eheae caerimoniis in Bacchi cultum

pervenerint, enarrat.

Sequitur inraSSg
celcbrationem chorus.

(v.

135167), quo ipsam orgiorum describit

Alteram
edituri.

huius

commentationis

partem

propediem

sumus

V
Conradus Bock
h.
s.

t a.

natus

sum

a.

d. VIIII. Cal. Octobr.

anni

XL

Nimitii,

in

oppidulo Silesiae, patre Carolo,

qui

rebus

ecclesiasticis praepositi (^vtpcrtntenbent)

munere fungebatur, matre

Carolina e gente Mentzel, quos carissimos parentes morte ereptos

mihi valde lugeo.

Uno anno

post patris

mortem

et

a. LI.

mater Vratislaviam demigravit meque gymnasio Elisabetano, quod

sub Fickerto, Illustrissimo Viro,
rectore florebat
floret,

eru-

diendum

tradidit.

Maturitatis testimonio ornatus vere anni LVIII*.

almam

adii literarum

sedem Vratislaviensem, ubi per quadriennium

philosophiae, philologiae et historiae

operam dedi

et Haasii, Ross-

bachii, Westphali, Branissii, Bopelii, Kahlerti scholis diligenter interfui.

Quorum amplissimorum virorum

literis
1

et doctrina et benignitate

quantopere in

provectus sim grata semper tenebo memoria.

in

Auctumno anni LXII

privata

Posnaniam provinciam me contuli atque

in fautoris

in

quadam

schola et

domo per quinque semestria

a.

iui praeceptor.

Inde ab paschaji tempori

LXV

postquam ex-

amen pro
Olaviensi,
gistri

facultate

docendi Vratislaviae superavi, in progymnasio

et Bilefeldensi

in gymnasiis Ratiboriensi

deinceps

ma-

munere functus sum.

Paschali huius

anni tempore,
111.

cum

progymnasii, quod Belgardiae sub Rudolfi Bobrik,

ciis

Viri,

auspi-

laetius

dies efflorescit, placuisset curatoribus, ut in superio-

nis

ordinis

magistri

loco

me

constituerent,

Bilefelda

demigravi

Belgardiam.
Pridie Idus Martias huius anni ab Illustrissimo philosopho-

rum

ordine in Academia Rostochiensi

summos

in philosophia

ho-

nores rite

sum

adeptus.

> > 3 >>

>

>

>,-

>Z> ^^? _>\>>>?^

>

> > _jH > > > :_s^_r > >>^ _ :> _>>_:
->

'

_> >J
_>__

1
_3

'

>>>> >>->
>

>
>
>
>
>

s>

~>

;>
>

>

> > .,->.> > :> p > _> < 3>3 ^> ^> :> :>>_> > ;> >>> >_> __> > )> __>
'___>

_>>_->>>:__
>
*

: >>> o
*a _> >^>
.

>_>

>

>

>J> > >

>V>>

3.

>

>>
"i

_> .>

>

3>
->

^>g>>S_T

> >^

s _>> __"_>_> > >C>>^>~i3_> >>_>>

>>

?l>

t
.

~>->>7>

l
_L S_

<:^^ >_>_>
^

<*^> r>~~>

>^>

>__>__> ->

>
.

""

^
>>

> >
-_*

> _>g> >:>>_> >__ST

*>>> O >->>x
:>_>> _T^
>

i^ ^^ ^^ >^>~
>

z>

>
">

-.

>*'

>>

>
>

>~2
)

:>:___

* r_>

>:> >r*

>>:>:>>^

> _>>>

__

>

Jgg> _z >T"

> =>_> vH ^>.> ___a > >:___> ;r > W ~> > >> - ^_T ^
:)

>

> >" > ^>

"
-

___

__ ==a ___ ~^

s
*

__>

> J -

^ ^_i

->

>^^
>^>

>> r>
*>

^ ^_> >>
>

>!> > > _> > >>>>>>>>>

>> >>
>>

*
_,
3>

T^ >

>

>>
">

-_*j

>
'

> ~z _v
_->

~j

>
-

> ^>I>
^

-_

J>

>

>>
>X>

^ *
^

>>__>>>^^>

J>

> ^_
>.__

?|||_rli?3l
>

>
"_

>

>

_>

>
>
~>

_
"V

> >
>

> >

y>

^^^* ^

>>

^^^ 5> _^
> t ^>"_5>
__.

^3? ^^? ^v^t

>2>
_>

>>

"__
;__*_>

>s

>
>
:>

>
e>*

"_;

-V

>>
_>_>

>

>

>

>

"

^ > ^ P >>>>
->
">

>3> >> _^^> > > J> > _r^^ ^ ^* 3

^_>

>5>

>^ >>> >i> ^ >>> ^>>>

> > ^vST
-^^?

Z>>> ^> >> >>

>2>
,>;>
>>

>._>

3>>> *

3>

il

>>^>

>>> >>>

>1> >J

> >
:>

>>> >>> >> >

^m

>*>

>
>
;

^^i-^

> y
>

"

**

"

Z> >>

*> :> >> ^> > > :> > > >> >
>j>

>

;> >

^p

>

x>
_

s>

>->

^ ^ > > : > > *> >^> i^z** >^^ ^ >> ^. 5 ^ ^^^ ^L ^ 3 > >^> _> > :> >>:> )j>5o):5
>

>

:>

>

>
v

>

>

>>

>

> >:>
<>_>>

> >

Z > >
~

>>

:> :> ^ :>

t>

^>

>

r> >

3 > >>:>> > T

>
>
>

.>->z> > _> > :>

p >_>>
:>

:>

>> >> r >> >> :

:

>

>|q> >:=>

iSL^>

>*:>

^>

>

>> >

o
>

^> >>"":>
>

-'-i:^

>j>
>
>

>

>
>

*5>

>__^

V^

> >-">
:>

:>>>

>

_> _>

z> z>

>o
>
>:>::_

>; >:> > :> I> :> > > > :>
>

>
j>

*> S?^ 3> _> 4>^3>

>>

:> >=>
>:

>

L> >

^ ^

>>>:

oz>
>
>

> 3 >
> > >
>
'

*
-

^>

:_>

> Z>> :o">> Z>>>>^>

^>:> >" >:.> >Z> "> > Ol^>

.> ^

>r _ > : > C

:_ >

>

.>>

>Z> >Z> >>>Z

>: > >^
>

:T

>tr >^
>

::>:>>

>L^

>>

-'^s> > t:
>>>

2>
>
.

> >'T

>;>

>>!> ^>j> t> > 3> >

>:>> >>> >^> j> I> >>>
>->>

z> > > >> :>^>

>>

_ >o> >> >

^

> >> >>> z >>i>

=

':

:>
>>
*

>

> >
>>i>

.:

z -^

>>> >>2> >>> > >f>>

>yj>

:
*>

> >t
>>
z>5:

>>

!S >v>
;

>>>
>, ->

:
,>>

>>

: :
~

WffWm