Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
'$7$ 25*$1,6$6, 3(586$+$$1
3DGD EDE LQL NRQVXOWDQ DNDQ PHQMHODVDNDQ WHQWDQJ SURILO SHUXVDKDDQ 37 *(2
,17, 63$6,$/ VHEDJDL SLKDN \DQJ PHQJDMXNDQ SURSRVDO WHNQLV SDNHW NHJLDWDQ
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE
%DQWDHQJ
8080
37 *(2 ,17, 63$6,$/ DGDODK VDODK VDWX SHUXVDKDDQ VZDVWD QDVLRQDO
\DQJ EHUGRPLVLOL GL 0DNDVVDU GLGLULNDQ SDGD WDQJJDO 'HVHPEHU
EHUGDVDUNDQ DNWH QRWDULV 1RPRU GLKDGDSDQ QRWDULV 6\DKEXU %DVR
/XN N D VD 6+ GHQJDQ WXMXDQ XQWXN PHPEHULNDQ SHOD\DQDQ SURIHVLRQDO GDODP
ELGDQJ OD\DQDQ MDVD NRQVXOWDQVL GDQ SDGD WDKXQ 37 *(2 ,17, 63$6,$/
PHODNXNDQ SHUXEDKDQ SHQJXUXV EHUGDVDUNDQ DNWH SHUXEDKDQ QRWDULV 1RPRU
GLKDGDSDQ QRWDULV 6\DKEXU %D VR /XN N DVD 6+
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
37 *(2 ,17, 63$6,$/ VDDW LQL PHPLOLNL VHMXPODK WHQDJD DKOL
SURIHVLRQDO GHQJDQ EHUEDJDL ODWDU EHODNDQJ GLVLSOLQ LOPX \DQJ GLGXNXQJ ROHK
WHQDJD DGPLQLVWUDVL GDQ WHNQLV VHUWD GLWXQMDQJ ROHK SHUDODWDQ SHU DODWDQ VWXGLR
GDQ ODSDQJDQ \DQJ VDQJDW EDLN
2OHKQ\D LWX 37 *(2 ,17, 63$6,$/ NH GHSDQ PHPDQWDSNDQ ODQJNDK
XQWXN PHPSHUOXDV XVDKD GDQ OLQJNXS OD\DQDQ MDVD NRQVXOWDQVL GDQ VLDS XQWXN
EHUSDUWLVLSDVL GDODP SHODNVDQDDQ SHPEDQJXQDQ QDVLRQDO
352),/ 3(586$+$$1
6HODLQ LWX 37 *(2 ,17, 63$6,$/ MXJD WHODK EHUNLSUDK GL VHOXUXK
.DEXSDWHQ .RWD KLQJJD NH 6XODZHVL %DUDW 6XODZHVL 7HQJDK 6XODZHVL 6HODWDQ
6XODZHVL 8WDUD 3DSXD GDQ 3DSXD %DUDW 6HMDN DZDO GLGLULNDQ GDQ KLQJJD VDDW LQL
WHODK PHPEHULNDQ MDVD OD\DQDQ NRQVXOWDQVL EHUEDJDL PDFDP SHNHUMDDQ PXODL
GDUL NHJLDWDQ 3HUHQFDQDDQ 0RQLWRULQJ GDQ (YDOXDVL 3HPEHUGD\DDQ 0DV\DUDNDW
SHQJHPEDQJDQ .DZDVDQ .RWD GDQ :LOD\DK %LGDQJ 7UDQVSRUWDVL %LGDQJ .HDLUDQ
%LGDQJ 3HULNDQDQ GDQ .HODXWDQ 7DWD 5XDQJ .HKXWDQDQ SHQDWDDQ NDZDVDQ GDQ
3HQJDZDVDQ 7HNQLN VHUWD $0'$/ GDQ 8./ 83/
$ '$7$ $'0,1,675$6, 3(586$+$$1
1RPRU ,8-. .3$3
7DQJJDO -DQXDUL
%HUODNX V G 7JO 'HVHPEHU
1RPRU ,* 3 .3$3
7DQJJDO -DQXDUL
%HUODNX V G 7JO -DQXDUL
% /,1*.83 /$<$1$1 -$6$ 3(586$+$$1
37 *(2 ,17, 63$6,$/ VHEDJDL SHUXVDKDDQ \DQJ EHUJHUDN GL ELGDQJ
MDVD NRQVXOWDQVL EHUGDVDUNDQ NXDOLILNDVL ELGDQJ NHDKOLDQQ\D GLELGDQJ OD\DQDQ MDVD
NRQVXOWDQVL PHOLSXWL
%LGDQJ $UVLWHNWXU
/D\DQDQ ELGDQJ DUVLWHNWXU GDQ UHND\DVD WHNQLN LQL PHOLSXWL EHUEDJDL PDFDP
VXE ELGDQJ DQWDUD ODLQ
%LGDQJ 6LSLO
37 *(2 ,17, 63$6,$/ PHPEHULNDQ MDVD SURIHVLRQDO GDODP ELGDQJ VLSLO
PHOLSXWL OD\DQDQ MDVD SHUHQFDQDDQ WHNQLV GDQ VXSHUYLVL SHODNVDQDDQ GDQ
PDQDMHPHQ RSHUDVL
/D\DQDQ ELGDQJ VLSLO GDQ UHND\DVD WHNQLN LQL PHOLSXWL EHUEDJDL PDFDP VXE
ELGDQJ DQWDUD ODLQ
-DVD 1DVHKDW 3UD 'LVDLQ GDQ 'LVDLQ (QMLQLULQJ %DQJXQDQ
-DVD 1DVHKDW 3UD 'LVDLQ GDQ 'LVDLQ (QMLQLULQJ 3HNHUMDDQ 7HN 6LSLO
.HDLUDQ
-DVD 1DVHKDW 3UD 'LVDLQ GDQ 'LVDLQ (QMLQLULQJ 3HNHUMDDQ 7HN 6LSLO
7UDQVSRUWDVL
-DVD 1DVHKDW 3UD 'LVDLQ GDQ 'LVDLQ (QMLQLULQJ 3HNHUMDDQ 7HN 6LSLO
/DLQQ\D
%LGDQJ 7DWD /LQJNXQJDQ
37 *(2 ,17, 63$6,$/ PHPEHULNDQ MDVD SURIHVLRQDO GDODP ELGDQJ 7DWD
/LQJNXQJDQ PHOLSXWL OD\DQDQ MDVD SHUHQFDQDDQ WHNQLN OLQJNXQJDQ GDQ
SHQJHPEDQJDQ NRWD GDQ ZLOD\DK SHUHQFDQDDQ 8UEDQ /D\DQDQ ELGDQJ 7DWD
/LQJNXQJDQ LQL PHOLSXWL VXE ELGDQJ DQWDUD ODLQ
-DVD .RQVXOWDQVL /LQJNXQJDQ
-DVD 3HUHQFDQDDQ 8UEDQ
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
%LGDQJ -DVD 5XUYH\
37 *(2 ,17, 63$6,$/ PHPEHULNDQ MDVD SURIHVLRQDO GDODP ELGDQJ ,QVSHNVL
7HNQLV PHOLSXWL OD\DQDQ VXSHUYLVL VXE ELGDQJ DQWDUD ODLQ
-DVD 6XUYH\ 3HUPXNDDQ
-DVD 3HPEXDWDQ 3HWD
-DVD 6XUYH\ %DZDK 7DQDK
-DVD *HRORJL *HRILVLN GDQ 3URVSHN /DLQQ\D
%LGDQJ -DVD ,QVSHNVL 7HNQLV
37 *(2 ,17, 63$6,$/ PHPEHULNDQ MDVD SURIHVLRQDO GDODP ELGDQJ ,QVSHNVL
7HNQLV PHOLSXWL OD\DQDQ VXSHUYLVL VXE ELGDQJ DQWDUD ODLQ
-DVD (QMLQLULQJ )DVH .RQVWUXNVL GDQ ,QVWDODVL %DQJXQDQ
-DVD (QMLQLULQJ )DVH .RQVWUXNVL GDQ ,QVWDODVL 3HNHUMDDQ 7HNQLN 6LSLO
7UDQVSRUWDVL
-DVD (QMLQLULQJ )DVH .RQVWUXNVL GDQ ,QVWDODVL 3HNHUMDDQ 7HN 6LSLO
.HDLUDQ
-DVD (QMLQLULQJ )DVH .RQVWUXNVL GDQ ,QVWDODVL 3HNHUMDDQ 7HN 6LSLO
/DLQQ\D
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
& 68681$1 3(0,/,. 02'$/ '$1 3(1*8586 3(586$+$$1
6XVXQDQ 3HQJXUXV 3HUXVDKDDQ
1R 1DPD 1R .73 -DEDWDQ
3HPLOLN 0RGDO
1R 1DPD 1R .73 $ODPDW 3URVHQWDVH
-O 6XNDULD , %
1DVUXGGLQ $UGLQD 67 1R
0DNDVVDU
-O * 6DODKXWX
.DVPDHGL +DVDQ /U 1 $
0DNDVVDU
-O 6XNDULD , %
+DVEXOODK 1R
0DNDVVDU
6758.785 25*$1,6$6, 3(586$+$$1
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
%$*$1 6758.785 25*$1,6$6, 3(586$+$$1
37 *(2 ,17, 63$6,$/
',5(.785
$'0 .(8$1*$1
3(0%8.8$1
-DODQ -HPEDWDQ -DODQ -HPEDWDQ
%DQJXQDQ &LSWD .DU\D %DQJXQDQ &LSWD .DU\D
,ULJDVL ,ULJDVL
.RWD GDQ :LOD\DK ,QVWDQVL
/DQGVFDSH 0HVLQ 0HVLQ
,QWHULRU 3HUSLSDDQ
.HKXWDQDQ 6DUDQD 3UDVDUDQD
7UDQVSRUWDVL
(67,0$725 '2.80(1
'8.80(17$6, $56,3
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
'$)7$5 3(1*$/$0$1 .(5-$ 6HSXOXK
7$+81 7(5$.+,5 <$1* 6(-(1,6
37 *(2 ,17, 63$6,$/ VHODPD EHUGLUL VHMDN WDKXQ WHODK EDQ\DN
PHODNXNDQ NHUMD VDPD EDLN GDODP OLQJNXS LQVWDQVL SHPHULQWDK PDXSXQ OLQJNXS
LQVWDQVL VZDVWD VHKLQJJD WHODK PHPLOLNL SHQJDODPDQ SHNHUMDDQ SHUXVDKDDQ
VHEDJDLPDQD GHQJDQ MDVD NHDKOLDQ GDQ OLQJNXS OD\DQDQ EHUGDVDUNDQ ELGDQJ
NHDKOLDQQ\D 37 *(2 ,17, 63$6,$/ GDODP PHQJLNXWL SHQDZDUDQ SDNHW
SHNHUMDDQ 3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV
, ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ PHODPSLUNDQ SHQJDODPDQ SHUXVDKDDQ \DQJ
VHMHQLV NXUXQ ZDNWX VHSXOXK WDKXQ WHUDNKLU VHEDJDL EDKDQ SHUWLPEDQJDQ
GDQ PDVXNDQ NHSDGD SHQJJXQD DQJJDUDQ %DGDQ /LQJNXQJDQ +LGXS .DEXSDWHQ
%XOXNXPED GDODP PHODNXNDQ SHQLODLDQ NXDOLILNDVL NRPSHWHQVL SHUXVDKDDQ SDGD
SHQDZDUDQ WHNQLV \DQJ GLEXDW $GDSXQ 3HQJDODPDQ 3HUXVDKDDQ 37 *(2 ,17,
63$6,$/ NXUXQ ZDNWX VHSXOXK WDKXQ WHUDNKLU GDSDW GLOLKDW SDGD WDEHO
3 HQJD ODPD Q 3HUXVDKDD Q
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUP XNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
'$)7$5 3(1*$/$0$1 .(5-$ 6(-(1,6
6(38/8+ 7$+81 7(5.$+,5
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
85$,$1 3(1*$/$0$1 .(5-$ 6HSXOXK
7$+81 7(5$.+,5
8QWXN JDPEDUDQ WHQWDQJ XUDLDQ SHQJDODPDQ NHUMD WDKXQ WHUDNKLU VHMHQLV 37
*(2 ,17, 63$6,$/ VHFDUD ULQFL GLXUDLNDQ SDGD ODPSLUDQ XUDLDQ EHULNXW
1DPD 3DNH W 3HNHUMDDQ 3HQJDZDVDQ 3HPEXNDDQ -DODQ %DUX '$8 3DNHW .HF
.DURVVD
1DPD 3HPLPSLQ
.HPL WUDDQ
$ODPDW
1HJDUD $VDO
7HQDJD $KOL ,QGRQHVLDBB2UDQJ %XODQ
3HUXVDKDDQ 0LWUD .HUMD
$VLQJ ,QGRQHVLD
D
E
F
7HQDJD $KOL \D QJ 7HUOLEDW
-XPODK 2UDQJ
3RVLVL .HDKOLDQ
%XODQ
D 7HDP /HDGHU $KOL 6LSLO
E $KOL 6LSLO $KOL ,QIUDVWUXNWXU
F $KOL 6LSLO $KOL 4XDOLWL GDQ 4XDQWLWL
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
1DPD 3HPLPSLQ
.HPL WUDDQ
$ODPDW
1HJDUD $VDO
7HQDJD $KOL ,QGRQHVLDBB2UDQJ %XODQ
3HUXVDKDDQ 0LWUD .HUMD
$VLQJ ,QGRQHVLD
D
E
F
7HQDJD $KOL \DQJ 7HUOLEDW
-XPODK 2UDQJ
3RVLVL .HDKOLDQ
%XODQ
D 7HDP /HDGHU $KOL 6LSLO
E $KOL 6LSLO $KOL ,QIUDVWUXNWXU
F $KOL 6LSLO $KOL 4XDOLWL GDQ 4XDQWLWL
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .ZV , ,, GDQ ,,, .DE %DQWDHQJ
%$% ,,
7$1**$3$1 '$1 6$5$1 7(5+$'$3 .(5$1*.$
$&8$1 .(5-$ .$. '$1 3(5621,/ )$6,/,7$6
3(1'8.81* '$5, 33.
$ /$7$5 %(/$.$1*
'DODP PHQJKDGDSL WDQWDQJDQ GDQ VLWXDVL \DQJ VHPDNLQ NRPSOHNV GL
(UD GHVHQWUDOLVDVL VDDW LQL 'LUHNWRUDW -HQGUDO &LSWD .DU\D .HPHQWHULDQ
3HNHUMDDQ 8PXP GDODP PHQMDODQNDQ NHELMDNDQ GDQ VWUDWHJL SHPEDQJXQDQ
NDZDVDQ 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ SRWHQVLDO KDUXV VHMDODQ GHQJDQ YLVL
'LUHNWRUDW -HQGUDO &LSWD .DU\D \DLWX WHUZXMXGQ\D NHPDQGLULDQ GDHUDK GDODP
SHQ\HOHQJJDUDDQ SHPEDQJXQDQ NDZDVDQ GDQ 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ
SRWHQVLDO \DQJ OD\DN KXQL EHUNHDGLODQ VRVLDO EHUEXGD\D SURGXNWLI GDQ
EHUNHODQMXWDQ VHUWD VDOLQJ PHPSHUNXDW GDODP PHQGXNXQJ SHQJHPEDQJDQ
ZLOD\DK
6DODK VDWX SURJUDP \DQJ GLODNVDQDNDQ ROHK 3HPHULQWDK GL ELGDQJ
NDZDVDQ 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ SRWHQVLDO PHODOXL 'LUHNWRUDW -HQGHUDO
&LSWD .DU\D 'HSDUWHPHQ 3HNHUMDDQ 8PXP .DZDVDQ 3HQJHPEDQJDQ
.DZDVDQ 3HUPXNLPDQ 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ SRWHQVLDO GHQJDQ WXMXDQ
GDODP UDQJND PHQGRURQJ SHUWXPEXKDQ HNRQRPL GL 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ
GDQ SRWHQVLDO PHODOXL SHQJHPEDQJDQ SHUPXNLPDQ 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ
GDQ SRWHQVLDO VHNWRU LQGXVWUL 3HUNRWDDQ DGDODK 6DWXDQ .HUMD 3HQJHPEDQJDQ
.DZDVDQ SHUPXNLPDQ 3URYLQVL 6XODZHVL 6HODWDQ
'LQDPLND SHPEDQJXQDQ WHUPDVXN SHPEDQJXQDQ VHNWRU LQGXVWUL
3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ SRWHQVLDO GDUL ZDNWX NHZDNWX WHUXV EHUNHPEDQJ
GHQJDQ FHSDW GDQ EHUNHPEDQJ VHPDNLQ NRPSOHNV 'DODP PHQJKDGDSL
WDQWDQJDQ GDQ WXQWXWDQ OLQJNXQJDQ VWUDWHJLV EDLN GDODP QHJHUL UHJLRQDO
PDXSXQ JOREDO PDND VWUDWHJL SHQJHPEDQJDQ V\VWHP GDQ XVDKD LQGXVWUL
NHFLO VXGDK ZDNWXQ\D GLWLQJNDWNDQ PHQMDGL VWUDWHJL \DQJ PHQVLQHUJLNDQ
SHQJHPEDQJDQ VWUDWHJL 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ SRWHQVLDO GHQJDQ
SHQGHNDWDQ ZLOD\DK .RQVHS ,QGXVWUL 'LVWULF NRWD GHQJDQ EDVLV HNRQRPL
PHUXSDNDQ VDODK VDWX XSD\D PHPSHUFHSDW SHPEDQJXQDQ 3HUNRWDDQ
SHUGHVDDQ GDQ SRWHQVLDO VHKLQJJD SHPEDQJXQDQ WLGDN ODJL EHUWXPSX SDGD
SXVDW SXVDW SHUWXPEXKDQ \DQJ ELDVDQ\D WHUOHWDN GLSXVDW SXVDW NRWD 'HQJDQ
NDWD ODLQ 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ SRWHQVLDO DGDODK .DZDVDQ \DQJ WXPEXK
GDQ EHUNHPEDQJ NDUHQD EHUMDODQQ\D VLVWHP GDQ XVDKD VHNWRU LQGXWUL \DQJ
PDPSX PHOD\DQL PHQGRURQJ PHQDULN PHQJKHOD NHJLDWDQ SHPEDQJXQDQ
GDHUDK ZLOD\DK VHNLWDUQ\D
% 0$.68' '$1 78-8$1
0DNVXG GDUL NHJLDWDQ LQL DGDODK
D 0HQLQJNDWNDQ PXWX EDQJXQDQ GLPDQD EDQJXQDQ WHUVHEXW ELVD
GLPDQIDDWNDQ OHELK PDNVLPDO GDQ ELVD PHPSXQ\DL OLIH WLPH \DQJ
SDQMDQJ VHKLQJJD SHPEDQJXQDQ VDUDQD GDQ SUDVDUDQD ELVD
PHQGXNXQJ SHUFHSDWDQ SHQJHPEDQJDQ ZLOD\DK GDQ SHQL QJNDWDQ
NHWHUNDLWDQ DQWDU 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ SRWHQVLDO GHQJDQ
PHQGRURQJ EHUNHPEDQJQ\D VLVWHP GDQ XVDKD VHNWRU LQGXVWUL
3HUNRWDDQ \DQJ EHUGD\D VDLQJ EHUEDVLV NHUDN\DWDQ
E 0HQLQJNDWNDQ NHPDPSXDQ 6WDNHKROGHUV GLELGDQJ GDODP
SHQJHORODDQ SHPEDQJXQDQ 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ NZV
SRWHQVLDO \DQJ VHVXDL NRQGLVL VRVLDO GDQ EXGD\D ORNDO
F 0HQGRURQJ SHPEHUGD\DDQ PDV\DUDNDW GDODP SURVHV SHQJDZDVDQ
SHPEDQJXQDQ 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ NZV SRWHQVLDO \DQJ
EHUNHODQMXWDQ
G 0HQLQJNDWNDQ SHUDQ VHUWD PDV\DUDNDW WHQWDQJ SHQJDZDVDQ
SHODNVDQDDQ SHPEDQJXQDQ SUDVDUDQD GDQ VDUDQD 3HUNRWDDQ
SHUGHVDDQ GDQ NZV SRWHQVLDO PHODOXL NHLNXWVHUWDDQ PDV\DUDNDW
GDODP SURVHV SHQJDZDVDQ ILVLN GLODSDQJDQ
H 0HQLQJNDWNDQ PXWX DNVHV 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ NZV SRWHQVLDO
WHUKDGDS SXVDW SXVDW SHUWXPEXKDQ GDQ SDVDU XQWXN PHZXMXGNDQ
SHUWXPEXKDQ HNRQRPL ORNDO
6HGDQJNDQ 7XMXDQ \DQJ GLKDUDSNDQ GDUL NHJLDWDQ LQL DQWDUD ODLQ
7HUVXVXQQ\D GRNXPHQ GRNXPHQ WHNQLV SHQJDZDVDQ
3HQJHPEDQJDQ .DZDVDQ 3HUPXNLPDQ 6XODZHVL 6HODWDQ VHKLQJJD
RSHUDVL GDQ SHPHOLKDUDDQ LQIUDVWUXNWXU GDSDW GLODNVDQDNDQ GHQJDQ
EDLN
7HUFLSWDQ\D VLVWLHP SHQJDZDVDQ WHUKDGDS DQWDUD SLKDN NRQVXOWDQ
SHQJDZDV GDQ PDV\DUDNDW SHQHULPD PDQIDDW DWDV WHUEDQJXQQ\D
LQIUDVWUXNWXU 3HUNRWDDQ SHUGHVDDQ GDQ NZV SRWHQVLDO
7HUFLSWDQ\D UDVD PHPLOLNL EDJL 6WDNHKROGHUV
& 6 $ 6 $ 5 $ 1
0HQHPX NHQDOL PHWRGH FDUD SHQJDZDVDQ SHPEDQJXQDQ VXSD\D
SHNHUMDDQ EHUMDODQ VHVXDL SHUDWXUDQ \DQJ VXGDK GLWHWDSNDQ JXQD
PHQGXNXQJ WHUFLSWDQ\D PXWX EDQJXQDQ \DQJ GLKDUDSNDQ
0DV\DUDNDW NDZDVDQ PHUDVD PHPLOLNL VHKLQJJD VXND UHOD GDQ
PHPEHULNDQ VDUDQ PDXSXQ NHWHUOLEDWDQ WHUKDGDS SHQJDZDVDQ
SHPEDQJXQDQ SHQ\HGLDDQ VDUDQD GDQ SUDVDUDQD 3HUNRWDDQ
SHUGHVDDQ GDQ NZV SRWHQVLDO GL NDZDVDQQ\D
'LKDUDSNDQ WXUXW DNWLI PHPEHULNDQ VDUDQ SHQJDZDVDQ VXSD\D WHUNRQWURO
KDO KDO \DQJ GLDQJJDS WLGDN VHVXDL GHQJDQ EHVWHN DWXUDQ \DQJ
VXGDK GLWHWDSNDQ
' 7$1**$3$1 '$1 6$5$1 7(5+$'$3 .(5$1*.$ $&8$1 .(5-$
6HWHODK PHPSHODMDUL VHFDUD VHNVDPD .HUDQJND $ FXDQ .HUMD .$. GDUL
SDNHW SHNHUMDDQ 3HNHUMDDQ 3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36'
3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .DZDVDQ , ,, GDQ ,,, .DEXSDWHQ
%DQWDHQJ 7DKXQ $QJJDUDQ VHFDUD XPXP VXEVWDQVL SRNRN \DQJ
GLDWXU GDODP .HUDQJND $FXDQ .HUMD .$ . GDSDW NDPL SDKDPL GDQ WLGDN
KDO KDO \DQJ VLJQLILNDQ \DQJ SHUOX XQWXN PHQGDSDWNDQ SHQMHODVDQ VHFDUD
GHWDLO GDUL SDQLWLD SHQJDGDDQ MDVD NRQVXOWDQVL NHJLDWDQ LQL
( 7$1**$3$1 '$1 6$5$1 7(5+$'$3 3(5621,/ )$6,/,7$6
3(1'8.81* '$5, 33.
'XNXQJDQ $GPLQVLWUDVL
'XNXQJDQ DGPLQLVWUDVL VDQJDW SHQWLQJ EDJL NHODQJVXQJDQ
SHODNVDQDDQ SHNHUMDDQ 3HNHUMDDQ 3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ
36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .DZDVDQ , ,, GDQ ,,, .DEXSDWHQ
%DQWDHQJ 'XNXQJDQ DGPLQLVWUDVL \DQJ GLPDNVXG EHUXSD VXUDW
SHQXJDVDQ \DQJ ZDMLE GLVLDSNDQ ROHK 3HMDEDW 3HPEXDW .RPLWPHQ
33. XQWXN PHODNXNDQ NRRUGLQDVL GHQJDQ LQVWDQVL LQVWDQVL WHUNDLW
SDGD ZLOD\DK SHODNVDQDDQ SHNHUMDDQ +DO LQL GLPDNVXGNDQ DJDU WLGDN
WHUMDGL PLVV NRPXQLNDVL DQWDUD SLKDN SHPEHUL NHUMD GHQJDQ
SHPHULQWDK GLPDQD ORNDVL SHODNVDQDDQ NHJLDWDQ EHUDGD
85$,$1 3(1'(.$7$1 0(72'2/2*,
'$1 352*5$0 .(5-$
$ 3(1'(.$7$1 '$1 0(72'2/2*,
3HQGHNDWDQ 3HODNVDQDDQ 3HNHUMDDQ
D .HUDQJND 3HQGHNDWDQ
.HUDQJND SHQGHNDWDQ \DQJ GLJXQDNDQ GDODP SHNHUMDDQ
3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36' 3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ
.DZDVDQ , ,, GDQ ,,, .DEXSDWHQ %DQWDHQJ LQL DGDODK
PHODOXL SHQGHNDWDQ WHRULWLV GDQ SHQGHNDWDQ SUDNWLV
3HQGHNDWDQ 7HRULWLV
3HQGHNDWDQ WHRULWLV GLODNXNDQ GHQJDQ FDUD PHODNVDQDNDQ
VWXGL OLWHUDWXU GHVN VWXG\ WHUKDGDS IDNWRU IDNWRU \DQJ VDQJDW
NXDW UHOHYDQVLQ\D GHQJDQ NHJLDWDQ SHNHUMDDQ LQL DWDX NDMLDQ
WHUKDGDS VWDQGDUG NULWHULD SDUDPHWHU SHUHQFDQDDQ
3HQGHNDWDQ 3UDNWLV
3HQGHNDWDQ SUDNWLV GLODNXNDQ GHQJDQ FDUD PHODNVDQDNDQ
VXUYH\ ODSDQJDQ SDGD ORNDVL NHJLDWDQ 3HQGHNDWDQ LQL
GLODNVDQDNDQ GHQJDQ WXMXDQ XQWXN PHQGDSDWNDQ JDPEDUDQ
Q\DWD NRQGLVL SRWHQVL GDQ SHUPDVDODKDQ GDQ XQWXN GDSDW
PHUXPXVNDQ EHUEDJDL NHPXGDKDQ GLGDODP XSD\D
SHODNVDQDDQ NHJLDWDQ VXSHUYLVL
'DUL NHGXD SHQGHNDWDQ WHUVHEXW GLDWDV VHODQMXWQ\D GDSDW
GLMDEDUNDQ GDODP EHQWXN LGHQWLILNDVL GDQ NDMLDQ WHUKDGDS KDO KDO
\DQJ EHUKXEXQJDQ GHQJDQ NHJLDWDQ NHJLDWDQ \DQJ GLSHUOXNDQ
XQWXN SHNHUMDDQ 3HQJDZDVDQ 3HPEDQJXQDQ 36'
3HUPXNLPDQ 3HUGHVDDQ .DZDVDQ , ,, GDQ ,,, .DEXSDWHQ
%DQWDHQJ
E 6WUDWHJL 3HQDQJDQDQ 3HNHUMDDQ
6WUDWHJL SHQDQJDQDQ SHNHUMDDQ GLVXVXQ GHQJDQ PDNVXG DJDU
SHQGHNDW DQ \DQJ WHODK GLEXDW GDSDW PHQFDSDL WXMXDQ GDQ
VDVDUDQ VHEDJDLPDQD \DQJ WHODK GLWHWDSNDQ
6WUDWHJL SHQDQJDQDQ GLPDNVXG DGDODK
6HFDUD LQWHQVLI DNDQ PHODNXNDQ NRRUGLQDVL GDQ NRQVXOWDVL
GHQJDQ 7LP 7HNQLV 7LP 3HQJDUDK $SDUDW 3HPHULQWDK GDQ
EHUEDJDL SLKDN ODLQQ\D \DQJ WHUNDLW GDQ SHGXOL GHQJDQ
NHJLDWDQ LQL VHUWD NRQWUDNWRU SHODNVDQD SHNHUMDDQ ILVLN +DO LQL
GLPDNVXGNDQ XQWXN PHQGDSDWNDQ VHEDQ\DN EDQ\DNQ\D
PDVXNDQ DVSLUDVL NRUHNVL GDQ VDUDQ VDUDQ \DQJ NRQVWUXNWLI
XQWXN NHSHQWLQJDQ NHJLDWDQ LQL 6HODLQ LWX SDGD VDDW
PHODNVDQDNDQ NHJLDWDQ LQL DNDQ OHELK GLIRNXVNDQ SDGD DSDUDW
GDUL LQVWLWXVL \DQJ WHUNDLW ODQJVXQJ GDQ EHUWDQJJXQJ MDZDE
WHUKDGDS SHPEDQJXQDQ SUDVDUDQD GDQ VDUDQD DLU OLPEDK EDLN
GLWLQJNDW SURYLQVL PDXSXQ WLQJNDW NDEXSDWHQ GLPDQD ORNDVL
SUR\HN EHUDGD
8QWXN HILVLHQVL GDQ HIHNWLILWDV ZDNWX SHODNVDQDDQ SHNHUMDDQ
PDND GDODP SHODNVDQDDQQ\D DNDQ GLODNXNDQ SHPEHUGD\DDQ
VHPXD SRWHQVL \DQJ DGD EDLN VLVWHP PDQDMHPHQ
SHODNVDQDDQ SHNHUMDDQ SRWHQVL NHDKOLDQ \DQJ GLPLOLNL ROHK
NHVHOXUXKDQ WLP DKOL SHQHOXVXUDQ OLWHUDWXU \DQJ UHOHYDQ
PDXSXQ SHUDQJNDW SHUDODWDQ SHQGXNXQJ SHODNVDQDDQ
SHNHUMDDQ \DQJ PHPDGDL
0HWRGH 3HODNVDQDDQ 3HNHUMDDQ
7XJDV XWDPD .RQVXOWDQ 3HQJDZDVDQ 7HNQLN DGDODK PHQ\LDSNDQ
LQIRUPDVL EHUXSD GDWD WHNQLN GDQ PHODNVDQDNDQ SURVHV DGPLQLVWUDVL
SUR\HN PHODNVDQDNDQ SHPHULNVDDQ GDQ SHQJDZDVDQ VHFDUD WHUXV
PHQHUXV GL ODSDQJDQ WHUPDVXN PHODNXNDQ SHQJXMLDQ SHQJXMLDQ
PHQJHYDOXDVL GDQ PHPSHUEDUXL GDWD VHUWD PHPEXDW ODSRUDQ
ODSRUDQ GDQ UHNRPHQGDVL EDJL SHPEHUL NHUMD
6HFDUD XPXP GLMHODVNDQ GDODP .HUDQJND $FXDQ .HUMD EDKZD
NRQVXOWDQ SHQJDZDV PHUXSDNDQ LQVWLWXVL \DQJ LQGHSHQGHQ GDODP
PHPEDQWX 6DWNHU 3HQDWDDQ %DQJXQDQ GDQ /LQJNXQJDQ 3URSLQVL
6XODZHVL 6HODWDQ SDGD VDDW PHODNVDQDNDQ SHNHUMDDQ ILVLN \DQJ
PHQFDNXS SHQJHQGDOLDQ NHXDQJDQ ZDNWX GDQ PXWX GHQJDQ ULQFLDQ
XPXP WXJDVQ\D VHEDJDL EHULNXW
D 0HPEDQWX 3HMDEDW 3HODNVDQD 7HNQLV .HJLDWDQ 337. GDODP
PHODNVDQDNDQ WXJDV GDQ NHZDMLEDQQ\D GDODP PHQJHQGDOLNDQ
SHODNVDQDDQ SHNHUMDDQ DJDU SHNHUMDDQ GDSDW GLNHUMDNDQ VHVXDL
GHQJDQ GHVDLQ SHUV\DUDWDQ GDQ NHWHQWXDQ NHWHQWXDQ \DQJ
WHUFDQWXP GDODP 'RNXPHQ .RQWUDN VHUWD MDGZDO ZDNWX \DQJ
WHODK GLWHWDSNDQ
E 0HPEDQWX 3HMDEDW 3HODNVDQD 7HNQLV .HJLDWDQ 337. GDODP
PHPDKDPL GDQ PHODNVDQDNDQ NHWHQWXDQ NHWHQWXDQ KXNXP \DQJ
WHUFDQWXP GDODP 'RNXPHQ .RQWUDN WHUXWDPD VHKXEXQJDQ
GHQJDQ SHPHQXKDQ NHZDMLEDQ GDQ WXJDV NRQWUDNWRU
F 0HQ\LDSNDQ UHNRPHQGDVL VHKXEXQJDQ GHQJDQ ³.RQWUDN &KDQJH
2UGHU´ GDQ $GGHQGD VHKLQJJD SHUXEDKDQ SHUXEDKDQ NRQWUDN
\DQJ GLSHUOXNDQ GDQ GLEXDW VHFDUD RSWLPXP
G 0HQJNRRUGLQLU SHQJXPSXODQ GDWD ODSDQJDQ \DQJ GLSHUOXNDQ GDQ
GLEXDW VHFDUD PHQ\XVXQ SHUKLWXQJDQ GHVDLQ PHPEXDW JDPEDU
GHVDLQ GDQ PHQ\LDSNDQ SHULQWDK SHULQWDK NHSDGD NRQWUDNWRU
VHKLQJJD SHUXEDKDQ WHUVHEXW GDSDW GLODNVDQDNDQ