Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
HCA Idlisen-Nnegh - Tudert D Usirem (Ali Lhadjen)
HCA Idlisen-Nnegh - Tudert D Usirem (Ali Lhadjen)
li LAOEN
Tudert d usirem
Isefra n tesrevt
HCA / 2006
li LAOEN
Tudert d usirem
Isefra n tesrevt
HCA / 2006
"Idlisen-nne$"
Initie par la Direction de la promotion culturelle du Haut Commissariat l'Amazighit Tous droits rservs Dpt Lgal : 284-2006 - ISBN : 9961-789-54-7
Conception et PAO :
Tudert d usirem
Tanemmirt d tameqqrant seg wul azedgan i kra n win i d-yefkan afus n lemawna akken a d-ilal wedlis-agi yellan gar ifassen-nwen.
Ameskar
05
Tudert d usirem
06
Tudert d usirem
IBUDDAN
Asefru amezwaru n wedlis-agi, ad t-hdu$ i lexwan yellan di yal tamurt; lexwan inedren $er webrid n lxir, lexwan i d-yeqqaren deffir ddunit d laxart. Ur tettu$ ara lexwan wukud d-li$ yal yiwen s yisem-is am yem$aren am yelmeyen. Isefra nniven, ad ten-hdu$ i yemdanen n ddunit merra umi ttwaksen izerfan yerna ur zmiren ara a d-neqen si tugdi n wid yean amur-nsen akk d wamur n wiyav, rnan t$ebblen fell-asen.
Ameskar
07
Tudert d usirem
08
Tudert d usirem
Tamurt tettidir, tettbed s tiddi-s, ma twelhev agdud $er tussna akk d tdelsant. Amezruy mi ara t-fen imusnawen ad t-sneqden, a d-teffe$ seg-s tidett ara dyesseknen i wegdud abrid n tafat; ad ier ansi d-yekka, ani$er i d-yewwev, ani$er i ileu yerna tamict ur s-dtettas ara ayet. Ma d Tadelsant yesdukulen tikli n yemdanen, tetteu tilisa, yal yiwen ansi d-yu$al wezref-is. Tettas-d am erb; a win t-yes$ersen yexdem tise$lit. Yella yiwen wanzi i d-yeqqaren : Nnig webrid, ddaw webrid, leqrar-is d abrid. Yella da$en ladit d-yeqqaren :Lamer iwennen, d win yellan d alemmas gar lumur. Yella ladit nniven i d-yeqqaren : ''Ur tettilim ara d lmumnin alamma teb$am i watmaten-nwen ayen teb$am i yimanwen''. Ahat zemre$ ad ini$ win ara ibedden i wayen akka i dnenna ad yeffe$ $er yiwet tudert a yelhun aas; d tudert ideg ara tili teawt n tegmatt akk d tiddukla gar yemdanen n ddunit mera. Timlitlit n imusnawen, tnedder $er wayen ielen; wa s tdelsant, wa s ddin, wa s tussna. Yal yiwen amek yessawal. Ahat a naf cwi n wemkan gar-asen i lexwan yessawalen s ddkar (lemda). A nevfer asefru-yagi : Lexwan sadap yumnen.
Tudert d usirem
Myeqalet d atmaten Rebbi ad ken-iiwen Ur yettwexxir edd $ef gma-s Lexwan win a ten-ivefren U ileu yid-sen A s-kksen seg wul nnas S abrid yelhan i reccden D lxir i xeddmen D pfakur am yiv am ass Ar lela dayem wejden D ddwa n win yuvnen Bada win yeef layas La Ilah Rebbi yiwen Yella aqiqen Snen acu d lmana-s D elba msefhamen Leun d atmaten Pellin ar d yali wass A Llah erreb fell-asen Qewwi agraw-nsen ejra n liman di ttnafa-s Lexwan mi ara ddekkiren D ta$rast iemren Kul lxir ansi a tt-id-yas Am tament awal-nsen Sfaqayen imdanen Win i$eflen sawlen-as
10
Tudert d usirem
D e i la d-qqaren Ulac win a ten-yeren Abrid n dir xvan-as ef wudem n Rebbi ttawazen Qqaren ss$aren Win i$eflen sawlen-as Di l$aci i sen-yesmesisen Aas i d-jebden S abrid n Nnbi d sunn-as Si Leqran i d-paddamen D ayen ibanen Bu yir tannumi iwexxer-as ariqa i ten-yeccerken Yis-s i mcudden Sersen Leqran d lsas Akkenni i ddukulen Dayem d irfiqen Axaar ran lbavna-s Din i yufan ddwa-nsen D ddikr i emmlen Yela win yesan lweswas Tamurt ara ten-ierzen Di perbegga ad t-iwnen Ad pwavmen di loedra-s Ur yezmir win a tt-yawven Leswaq ad emren Ad yelhu rray n dderya-s
11
Tudert d usirem
D lxir ad p-id-mmagren Laraq ad aben Mmi-s ad ivu baba-s L$ella n cc$el-nsen D abrid n lmumen A ssed n win yeddan di loerra-s Ddunit-is ad teggem Ad s-yecbe wudem Yerna ad yelhu uekka-s Ad yili seg imusnawen Widen ixeddmen ef lxir akken ad ten-id-yas A Llah a Rebbi zizen A win izemren Sbedd i wexxam tigejda-s eggem rray n yemdanen Sselu ulawen Err-a$ s abrid ma nunef-as areb $ef wid k-iemmlen er laq welleh-iten Ccian ad te$li lqima-s
12
Tudert d usirem
Amdan yettmenni aas lewayeo; yella wayen yelhan, yella wayen n dir deg wayen yettmenni. Ma llant lewayeo yepmenni deg tid s-yefka wezref-is, ttilint tid ur yettemmil ara wa s-tent-ixedmen i netta xas ma yella azref iqbel-itent; am wayen yanan turda (la morale). Amedya : Win ara irevlen idrimen i wayev $er-s azmil, yewwev-d lweqt ad s-ten-yerr netta ur yesi ara, yelha ma yerna-yas kra litta deg wakud-nni i s-imudd ass amezwaru, ne$ ma yella iwala ur yezmir ara ad as-ten-idyerr, yesa lajer $er Rebbi d ameqqran ma yeooa-yas-ten. Axaar $er zdat ma d-yesmekti amek i s-yekka cehwan deg laqel ad yehlek iman-is s tuzzma; ad s-tirig ddunit ma iwali ayen i s-yesse$res ur yezmir ara ad t-ixiv. Ihi tewwiyas-d i wemdan ad iezzeb $er zdat, ad yessexdem aas alla$-is, axaar tewer tnefsit akk d tuzzma n tmeddit. A nevfer asefru : Tinefsit tadawt n wemdan.
13
Tudert d usirem
Ameddakel-ines d ccian Tettawi $er wayen n diri Ad k-tini medden akk rwan Win yelluen ala keini E, xdem ayen i k-yehwan Abrid n Rebbi i wumi Wiyav xedmen ayen b$an Leun s ifa iili Tinefsit win ad p-iteben A d-yas wass ideg ara ye$li Ad yeoo lebab d imawlan Yal ddnub ad t-iebbi Ad ye leq n ime$ban Amek ara iqabel Rebbi Win teef ad tger deg i$ulnan Laxart ur s-yettban sani Ad yeffe$ i webrid yelhan Ad s-d-teoo aas n cwami Mi imuqel ansi s-d-kkan Ad yaf d rray lmexzi Tinefsit akk d liman Si zik nitni d amari D idawen di yal zzman Win i$eflen wayev ad t-yawi
14
Tudert d usirem
Qlilit wid i s-imenen Mi yettwet yiwen ad yaki Ad tessiken idurar wean Yerna ad icebbe tamu$li Ad t$um yal imukan Anda icuk lebd ad ye$li Win teef ivarren-is belen Ad as-d-tessedher kulci Nettat tedda d win icehhan Fell-ak kan ara d-tezzi Aql-ak seg yidis n vvellam Tbanev deg wazal qayli D rray-ik i k-ixeden Ur tezbev ara ivelli A Rebbi azen-a$-d loebran Axaar ke d Lqawi Err-a$ s abrid iean Deg-s i telha tikli Ssizdeg ulawen am waman Tsefvev-a$ imei
15
Tudert d usirem
Lweqt ur yesnexfat ur iebbes. Yerna, ayen d-yexleq Rebbi, iudd-as-d ussan ne$ iseggasen ara yeseddi. Mi yekfa lweqt-is ad yu$al. Nezmer a d-nini, ahat, d yiwet ssebba tameqqrant i$ef i t-epben yemdanen. Anzi : Lweqt am ssif, ma yella ur t-tegzimev ara, a kyegzem. Lweqt ma ur as-tefkiv ara azal a k-yewwet. Axaar di tudert, tella temi, tella ea, tella tem$er akk d eggu yerna tella tmepant. Ihi xdem i ddunit am waken ur tepmettatev ara, xdem i laxart am waken ad temtev azekka. Win ur ngi ara ttawil i yiman-is mi yesa tazmert akk d temi ad yendem ar tewser-is. Anzi : Heggi usu uqbel naddam. Anzi nniven : Aas i ye$wi unebdu, di ccetwa yedda eryan. Amdan yessefk ad yebvu lweqt-is aken ur s-yettruu wacemma; ad yexdem akk tazmert-is. Ma yella kra s-iruen, ur itezzem ara iman-is azekka axaar mai s $ur-s i d-tekka. A nevfer asefru : A lweqt acal t$ebev.
16
Tudert d usirem
Amer d ta$awsa tesnev Yili ad teqqimev Ulac acu a k-iqeren D lanin ara tvelbev Yelha ma tmuvlev Ma yella ad yeqbel win ibedden S lfer ara $-tevrev Yerna ad tcehdev D ayen yelhan ara nexdem er amek tettuawtev Zi$en $layev A lebad wid ifaqen Ma yella tugiv ad tqeblev D rwa i tqesdev Ma ad arou$ ayen ilaqen Si syagi ar d-tu$alev Anda a yi-d-tafev ? Ala Rebbi i ielmen Tesiv leq ma trewlev Bessif ad tzefev Aas i k-yeeggiren Seddayen-k s lekdeb Ulac aezzeb Ttun-k d inebgi $ur-sen Alamma walan-k tfatev Fell-asen tbedev Ad ten-id-twaliv nedmen
17
Tudert d usirem
Win yeran iman-is yeccev Yeb$a a s-iiwed Ad yekkes ayen t-ivurren Yettmuqul wu$ur yesfev Ayen ideg ye$lev Mai d ayen s-isehlen Ke mai ad tendemmev D abrid ad tkemmlev D cc$el-ik i yezwaren Akka ad tepawadev L$afel ad t-tzeglev Deg win ye$lin qlil win ibedden Vvaif dayem ad t-tewtev Yerna ad t-tserdev Ulac win ad t-id-yessuksen Aql-ak la $-tesselmadev Dima la $-tes$arev Ineggura ad issinen Ay amdan $$ar u tfehmev Amek ara temdev Ayen ara k-ivurren D ladez ara tekksev Di cc$el textirev Vfer abrid ielen Ar tem$er-ik ad tferev Yerna ad tertiev Ad thenniv seg yi$ilifen
18
Tudert d usirem
Amdan yestehzan ye$lev Dima ad t-in-tafev Yettru $ef wayen ifaten Dinna kan ara itennev Am akken yenev Mesub am win yettucaden Akken kan ara ixellev Am zun yettwawev Netta d lweqt i t-yewten Lweqt akken ad t-t$elbev Ilaq ad t-teylev Ad tiliv seg wid ibegsen D leqel-ik ad t-tsersev Ccian ad t-terzev Ad txedmev ayen ilaqen Beddel cc$el s wayev D amedya tesnev Sers amger rfed ase$wen A Rebbi aziz telmev I kulci tzemrev Nugi aneddu d wid ivelmen A nelu neb$a a nawev D webrid tjervev S amkan n wid ienen Di loennet ad $-tsersev Din ad $-tzed$ev S jmi kra d-iessen
19
Tudert d usirem
Yella wanzi i d-yeqqaren : A win umu yeshel walluy, qare iman-ik di trusi . Akken tella zik i tt-mazal ass-a. Wid ioehden, an widak ivafen. Amezruy ad yettmeslay, l$aci ad pmeslayen, igujilen ad pmeslayen, tuooal ad pmeslayent, imhanen n ea ad pmeslayen, im$aren ad pmeslayen, igellilen ad pmeslayen Anwa umi ad tiniv susem ? Yella yiwen n ladit n Nnbi d-yeqqaren : Akken teb$iv i yiman-ik, ad teb$uv i wiyav . Anzi : Iberdan di tmurt i llan mai deg igenni. Anzi nniven : Azrem mi yet$ebbel a t-refden lmalayek. Wid ur ntteg ara azal i tdelsant, mi ara oehden t$ebblen, yerna rwan, ttwalin amur-nsen mazal-it $er medden ; asentmuddev ne$ a d-asen $ur-k ad k-tekksen ; axaar tettun ansi i d-eddan nitni. Akka i d mmi-s n Adem ; ilaq ad terev l$ella n wefras n tneqqeltt, tif l$ella n lluzin d-yessufu$en lbumbat. Asefru : A loahel ers-d tura.
20
Tudert d usirem
Mi temlalem tazwara Txedmem tiddukla Akken yiwen ur yetteccev Tream abrid d tlisa Yal wa anda yella Ur yettwat ur yettawev Ad ijar akken s-yehwa Lekum lemcawra Sani s-yehwa ad yessiwev D tasarfit (la dmagogie) umu nesla Nevme rrema Mi tru ad tefsi ad temev Win ivelben cwi n ddwa Ad ya$ tiyita Ad yesusem am zun semmev Ad icef ur ihedder ara lmeneq yekfa Si syin ad yebdu ad yefev Tebvam $ef sin timura Yal wa ani$er yedda Yettewwis amek a yentev Tu$em abrid n vlala Temmlem nneqma Yal yiwen ani$er ijebbed Teb$am i sin lexara A nidir akka Win yentezan ad yettwanfev
21
Tudert d usirem
Yal yiwen yeddem kra Yewwi-t d loiha Ad yaf wukud a yexlev Ad yexdem akken s-yehwa Ur yettnema ara Win wu$ur yezzi ad yesfev Lbael yu$al d tirrugza Never nwala Leohel ani$er yeawev Ma d-theggim yiwen i lmakla Ad t-tferqem d tuna Win yesan abib ad t-yerev Ad temsawalem, a gma Wiyav a dadda Ma yelha wayen tnefqev Din i tban amek tebva Mai di tuffra Yeffe$-d akikan leb$ev Agdud ur nekni ara Ad s-d-tafem ssebba Ad t-tersem ad ieggev Ad s-ta$ tmess di lara Ad s-d-tas d lmerta Ad ixelle ayen yekrev Ad s-teersum tiyita Mi tt-yu$ di loedra Kker ay agdud ad t-qablev
22
Tudert d usirem
Azgen n lqern u zyada Ayagi neroa Mazal lbael la itennev Leq hat fi sma u lehwa Ur t-nemlal ara Nerr-it kan di lka$ev Nettraou ad yeffe$ am ass-a Ad tekfu cceda A vvalem ma d-teste$frev Tegcem arduz i nneqma Am umesmar n Oea Melmi s-yehwa at yessefqed Mi imuqel akkin d wakka Ay ayen iwala Netta ad t-id-yessiwev Yezra win yelhan i lmakla D win yelhan i ttebegga S tezdemt mai d asquccev A loahel ers-d tura Ma tella leqnia Aas aya i tesrewtev Farun acal i tedda Ye$li-d $er lqaa Yeooa amkan i wayev Alluy-agi s nnuba Win ixedmen fa Mi d-yers ad yeski isenned
23
Tudert d usirem
Ta$erma (civilisation) d tin yesdukulen deg tikli-s tussna d yidles. D tin isuden imdanen merra ; ama di kra n wesnulfu di tussna, ama deg izerfan-nsen. Ta$erma yesgamen, d tin iwellhen l$aci $er twizi, s amyerfed gar-asen bla ma inuda yiwen tactalt n wayev ne$ tilisa ansi d-tu$al tmurt-is. Win ixedmen lxir ur yettendemmi ara, ur itezzem ara iman-is azekka axaar ayen umu yezmer yexdem-it. D ddunit win i$elven (ala Rebbi i d lkamel; ur ye$liv ur i$ellev) yella ttawil s wayes ara yefdu iman-is; ad yeste$fer, ad yezzi $er webrid yelhan. Asefru : A lanin ke d rreman.
A lanin ke d rreman
A lanin ke d rreman Txelqev amdan Tussna yerna tilleli Ad yevfer abrid s-yehwan Lelal ne$ leram L$ella yak ad tili Ar yum lesab ad s-d-iban Acu i s-heggan Mi ara iqabel s wayen yewwi Yefreq-d Rebbi iberdan Sin kan i yellan Lewqama d wayen n diri D amezwaru i yelhan D abib n lewqam Tessken-it-id tmusni
24
Tudert d usirem
D win d-yefkan izerfan N yergazen akken llan Yessedel-iten irkelli D aceban ne$ d aberkan D arraw n wemdan D lxelq n Llah l$ani Yenna-d fell-as Leqran D awal iean Ulac din acu a d-nini Leq n wiyav win t-yean Xas ellen-t iekzan Ad t-ixelle am ass-agi Farun ibedden acal qern Yeclex lmizan Yea i medden tidi Acal d raya i s-bnan A lbael ieddan S usewwa i ten-yettawi Iebba ddnub n ime$ban Yelme axeddam Di leber i tt-id-yewwi Lemellat i t-iteben ef yidis-is ddan ilen Farun d lqawi Yiwen webrid i ten-yefkan ef lekdeb mxawan Ye$wi-ten akk selfani
25
Tudert d usirem
U$en-as awal i ccian Mai d ikukran Leq merra a d-yesteqsi D Musa i d-icegge rreman Ad s-yemel i t-yeroan Amer ansi d-yettaki A d-yeoo amviq n vvellam D ayen ad t-imenen Tidett yiwass a d-tali Am tqeccuct $ef waman Mi ara d-tifliw tettban Yal yiwen ad p-iwali Im$aren ahat cfan evren yerna ran Lbael amek i$elli Im$aren ahat cfan evren yarna ran Leq amek d-yettali A Rebbi azen-a$-d loebran D wayen a$-inefen Di lxir i telha tikli
26
Tudert d usirem
Ayen ssuturen yegduden n ddunit merra kif kif; b$an akk tudert deg tuddsa (organisation) a d-yesduklen ta$demt, axxedim, lehna akk d tlelli di kra n tmela (la logique) ur nettru ara tilisa i yidles, yerna ad ilin yal yiwen s izerfan-is deg wemkan yeef. Cc$el n yewwajiyen (les professionnels) ireffed tamurt. Aqeddac yelhan d win yetteggimen ayen i$ef dyettuwekkel. Yella ladit d-yennan : Aql-aken akk d-imeksawen, yal ameksa d amray $ef teqvat-is . Rray d ayen ayen aas, yerna aas l$aci i iemmlen ad tfen. A win yufan, uqbel ad t-yeddem yiwen, ilaq ad iezzeb $er zdat. Asefru : Yal tamurt agdud yelha.
27
Tudert d usirem
Tameslayt irkel telha Abrid-is iwehha A l$aci ad msefhamen ef abrid n lewqama Vegger nneqma Ad tesferev akk medden Ayen yellan d agdud merra Kif kif ayen yeb$a Abrid d-u$en akk yiwen Ttnadin akk $ef lehna emmlen lxedma Yerna ad myussanen B$an tamict s lewfa Ur ttlaen ara Ad sun amur-nsen Win ibennun axxam i uzekka Iell-as tigejda Tigejda tid ioehden Ad ias tin n ttnafa S tidett akk d fa Yeg leqrar i yi$erbazen Akka i ttalint tmura Ad tili tdukla L$aci ad myeqalen Yal tamurt agdud yelha Ulac lemxalfa Si rray akk ara ttwaten
28
Tudert d usirem
Imvebber ur nettbedda D lif i d-yerna I wegdud ad yetmeen Tevra-yas am umeksa Yesen yestehza Yeooa lmal ad t-ye wuccen wab iban kan akka Win ur nezmir i kra Yeoo amkan i win s-yesnen Ad yexdem cc$el s fa Yera acal yeswa D Rebbi ad t-id-ixellen Yewer rray i twafa Win s-yesnen yera Deg-s ddnub d iemmuren Adrar ur t-yeqbil ara Yugad ssiya Yessebed i yiman-is lhem Win t-yeb$an atan yella Unfen-as merra Mai d ta$awsa xfifen Yewwi-t wemdan bu tlufa I$il d tiila Ur yeri acu d-yeddem Teqqim-d i wemdan tura Ad yidir akka Xas ad yesu i$ilifen
29
Tudert d usirem
Yerra ttevbir d ccia I$il d tirrugza Malic ma yella kra ixeren Awi-d ad yali netta A d-yas sufella Ad yekem kan $ef yemdanen Ur nettayes ara rrema ur Rebbi i tella Ma yeqbel, anwa ara $-tt-yekksen ? Ad t-nessuter di t$awsa ur-s tisura N wayen akk yessefraen D abrid n lxir i neb$a Ad $-yefsi ccedda Siwa netta i izemren
30
Tudert d usirem
Amdan yettna$ $ef ddunit xas teur d i$ilifen akk d wurfan. Ula ma wesser ne$ yehlek yeb$a-tt ad yeqqim degs axaar tesa kra n lewqat yelhan swayes tessevme imezda$en-is. Amer yettaf ur ibeu ara yid-s. Dayem yettmuqul $er zdat; mi yewwev $er yiwet t$awsa yessarem ad yerou tin nniven... idet ddunit s lesrar-is, yeqbel-itt wemdan s lif-is, $ef wudem n cwi n wakud-nni swayes i t-tessefra; xas wezzilet yal yiwen amek tt-yettfaras. Nezmer a d-nini ahat tarwit tett$imi dayem meiyet; xas tafekka ideg tezde$ teya ur tbe$$u ara ad tebvu yid-s axaar aas i terrek deg-s. A nevfer asefru : Ddunit tecbe terqem.
Tudert d usirem
Aggur la s-yeddewiren D lmil i myaren Yebva lweqt yerna ifeel Timura d yetran $eben Deg igenni ttazzalen Win ur numin ad iqabel Ddunit, aggur akk yid-sen D iij umu tt-nnven D imeddukal ur n$effel Akken irkel imcaden Ani$er qesden Tussna ad a$-t-id-tmel Imdanen yessenqaden Di tikli-s wehmen Amek tugi ad tbeddel Tesa lewqat yettwassnen I d-yeskanen Abrid-is amek ifeel Lexsuf acal imeren Ad temsevfaren Yal yiwen amek ad yemel A sadap imusnawen Nenna-d $ur-wen Sellket, alla$ icekkel Kkset lejab i wallen Akken ad ferzen La nleu am zun nedder$el
32
Tudert d usirem
Tussna win tt-ifehmen I wass ad yamen S cc$el n Llah lkamel Ddunit tecbe terqem S wayen tt-iemren Idurar akk d swael Lewuc, tiegwa ten-yefren Lebur d isaffen Terna sari-s d rrmel Widak akk i yemdanen Akken ma p-zed$en Tamict ad as-nteshel Ddunit tecbe terqem S wayen s idewwren Win yellan deg-s ad p-iemmel Xas neya aql-a$ nessusem Nettu i $-yu$en Negguma a d-nini nefcel Aql-a$ am win yettuebsen er $ur-s neqqen Nettkukru a d-yeqreb lajel D nekni ara tt-ckeniven Nettat ma tceen Axaar dayem tec$el Uvan, ussan la regglen Ugin ad ebsen Din, din ad yekfu lefel
33
Tudert d usirem
Teooa-ya$-d am wid yuvnen Idis i$ef sen Mi yeya ad yessiwel eban Llah tt-ixelqen I a$-tt-yeaden Xas tesa udem imcewwel eban win yessemlalayen D netta i iferqen Yal yiwen anida yenel Seddu-ya$ d yerfiqen D wid iruen A lfirdus a neddukel.
34
Tudert d usirem
Tamusni d lsas n lehna gar yemdanen merra. Tesse$lay-d lenana gar wegdud d win nniven. Teuddu-ten $er wayen ielen. Asmi ara qeblen yergazen ad mawanen, ad eggmen lmil; tidilin ur celxent ara, ad yili me i tussna ad telu $er zdat. Asefru : Ayen yellan d imdanen.
35
Tudert d usirem
Yal yiwen d anwa yedhem Mi t-yewwet ad yeddem Ayen ur yexli ara Yettnadi win ivefen D win i isehlen Ad t-yarez lmeneq yekfa A l$aci ad t-id-iselken D axim i t$ublen I yesse$li $er lqaa Yal yiwen $ef waydeg a t-wwten Ssebba ad as-tt-id-afen Xas yeda yid-sen di chada Wa ixeddem ayen ivurren S zzur i iekkem Xas zik d abib i yella B$an d nitni ad t-i$evlen D nitni a d-yextiren Win ara sxedmen azekka Wayev b$an ad yefhem Ad yeqqel am medden Ad yisin tikli n tura S agraw ad t-id-skecmen D nitni ad t-yesse$ren Axaar ixu lefhama Zik-nni itett imdanen D lwec ibanen Ad as-nbeddel tterbegga
36
Tudert d usirem
Win ara kkaten ad s-ettben Aekkaz yeren ef lqebl-is i yedda Labud ad sen-t-id-ye$rem S wazal ad cerven Yerna ad imud lexiya D wa umi qqaren vvelm D acu ara t-yekksen D ber akk d leqraya S kra n widak yettwawven Taggara mlalen ef yiwet leqliya D lif i ten-yeskaren Akken ad $evlen Widen yeaen tilisa Mi teslek a n$il rekden Ad yali vvalem Ad p-id-yerr akken tella D aya i ihelken imdanen Akk d rray emmlen Arnu lqella n leqnia Mi yufan iman-nsen Ad $ilen oehden Ad ssekren tagrawla Dayen, ugin ad fehmen Am zun dre$len Cwal rran-t d lmakla
37
Tudert d usirem
A Rebbi ke d lakem Siwa ke i izemren Ad a$-d-tessersev lehna Lldi i l$aci allen Ad myeqalen Ad zzin $er lewqama Lxir win ad t-iqesden Am win ixedmen Tisura yeldin rrema
38
Tudert d usirem
Nlul-d akk seg yiwet tmeut akk d yiwen wergaz. Ihi, amer d leb$i ayen yellan d imdanen ad mqaraben irkel s lxedma-nsen akk d wulawen-nsen yerna ad memmalen. A nevfer asefru : Ana$ a Rebbi zizen.
Tudert d usirem
Loehd fkan-t ad xedmen Swayes a mmen$en Ttun Rebbi acu d-yenna Mi $elven isertiyen D agdud i ixelen Ad ibibb akk lexara S amezruy i pmuqulen Seg-s ara d-neqqcen Ayen texdem tegrawla Ooan abrid i vvalem Ten-yettnaharen La ixeddem akken s-yehwa Netta awi-d kan ad yekem A d-yas nnig medden Yegzem abrid i lehna Anda llan imusnawen Wid yesselmaden Tagmatt akk d tiddukla Win ur nessin ad t-sfehmen Ne$ ad t-id-nedren Ad yeoo abrid n nneqma Ad yezzi s ayen ielen Ad yaf win ara icehden ef leqdic-is ma yelha Ledyan akk mseqbalen ef loed yiwen Ulac win d-yennan ala
40
Tudert d usirem
D arraw n ewwa d Adem Akka i t-nessen Ula amek t-nenker ass-a D rray i yemxallafen D netta i ten-iferqen Yal lekem d acu yeb$a Ay Agellid a lakem Sawale$-ak dayem Nettraou s$ur-k rrema Hdu-d tura imnaqmiyen Akken a d-ininen Beddel nnas s lfea Ad memmalen yemdanen Aql-a$ d atmaten Ur d yekki edd si berra
41
Tudert d usirem
Win a d-ieddin di ddunit ur ilme ara imdanen, yexdem cc$el-is s nniya, iawen igellil s wayen umi yezmer, ibedd i ugujil yerna yesa lenana n wul a l$aci, ad s-d-yegri liser d ameqqran, axaar mi ara imuqel amek d-yela ad yaf ur yesi acu i$ef a yezzem iman-is; yiwen am winna d isii.
Tudert d usirem
Ileu d wid yeteqlen D ifa n lmumen Yepasaben iman-is Yep$il igujilen Akk d igellilen S wakken tezmer texri-is Mi yekker be ad yexdem Ad yettu uguren A d-yelhi kan d cc$el-is Awal, d awal ielen Yedeq s imdanen Yerna yeef leoware-is Ur yelli win t-ikellxen Akk ye$leb-iten Yerra takmamt i yeblis Tameddit mi ara d-yekcem S wayen iketben Iferre ar warraw-is er lkanun mi ara d-garwen Yetturar yid-sen Yal yiwen a d-yini rray-is er lxir yettandar-iten Nitni smesisen Mi yees yerta walla$-is Si taddart mi ara s-d-siwlen D iwizi iwejden Ur yettcu ara i yiman-is
43
Tudert d usirem
Tirni-s ad tt-iqeddem Ur iessed yiwen Ad imud akk tazmert-is Yettjahad $ef ieggalen Inedder atmaten Yerna zeddig leqdic-is Wayev meskin yetwehhem D acu i t-yu$en Mi akka itennev di cce$l-is Yal tikelt mi ara yessirem Ad as-yettwagzem Yixef d-yeef ufus-is A d-yers si lberj layen S amkan n lemayen Ad s-iiwed da$en lqis Mi ierrek i$il ad teggem Ad tt-yaf tettwaqqen Ur s-yettaf ara ixef-is Ulac tagmatt d yebiben Ara t-isellken Akken ad seren wafriwen-is Ad as-tevru am win yuysen Mi t-yeef yizem Ad yebru akk i yiman-is Leqnaa ber d atmaten Win ten-yesduklen Ad tgerrez ddunit-is
44
Tudert d usirem
Amdan ilaq ad yexdem Ayen akk yessen I wass a d-yas lexla-is Rebbi ma yereq yiwen Ulac win ara s-yekksen Yal ass ad yili nnib-is
45
Tudert d usirem
Deg wedlis Isefra n ddin s Tmazi$t , newwi-d asefru $ef Adem, ewwa akk d yeblis ; nevfer taqsi-nsen armi dwwven $er ddunit. Dagi, a d-nawi asefru $ef warraw-nsen. Kabel acu$er yen$a Habel; d taqsi n imen$i amezwaru i dyevran di ddunit. Asefru : Asmi d-ters ewwa d Adem.
46
Tudert d usirem
S tismin iemmer yiwen D Qabel ara n$en Akken ad yismiv wul-is Idemmer-it s ayen ixuen Lumur akk ferzen Bada mi ara s-yettweswis Wwet Habel d vvalem D acu ara k-iebsen Yewwi akter n umur-is Aas yid-sen d atmaten Tullas iqcicen Yal wa ad yaf tawacult-is Ccer i d-yewwi Adem Ad mbaaden Ur yetta$ edd tikent-is Yerna d netta ara tt-imudden I win p-iellen D ccre mai d l$erd-is Habel tin wu$ur yessurem Ar Qabel i teqqen Ilaq ad as-p-yefk s leb$i-s Wagi yeqqim yeggugem Iban kan yusem Yugi ad tt-yekkes seg yir-is Asmi sen-ifaq baba-tsen Yellan d Nnbi-nsen Yefka-d rray, icelle-itt.
47
Tudert d usirem
Yumer-iten akken ad seddqen Ayen iwulmen Yal wa as-d-iban webrid-is Yiwet i d-yettuqeblen adaqa izaden D Habel umi zeddig wul-is Qabel yu$al-d yemmu$ben Cwi ur yettwaddem Din i d-iban dd$el-is Di lweqt ideg mfaraqen I das-ibeggen Acal yewwa $er loiha-yis Yepnadi swayes ad t-yethem I waken ad t-yekcem Ad yesnefsusi lxaer-is Iru-d s wul berriken D acu ara t-yesferen D gma-s ma izazzel idamen-is er wexxam mi d-u$alen Zzin la xeddmen Yal yiwen yana cc$el-is Ar tmeddit mi d-kecmen Habel ielen Adem tasa-s tettewwis Aqcic-agi n-yeqqimen D acu t-in-yefen Mi akka yeggra $ef watmaten-is
48
Tudert d usirem
Qabel seg wid ibegsen Yera acu ixeddem Habel uq yewwev-d wass-is Tura ad masaben ef wayen t-ifellqen Ad iban di loawab-is Inuda-t almi mlalen Akken tt-yessurem Ssebba yufa-tt-id wass-is Mi t-yewwev mqabalen Yesken-as udem N win umi berrik wul-is Yenna-yas d nekk ara k-yen$en Habel yetwehhem Yerra-yas-d loawab-is Rebbi iqbel-d lmumen D win i s-yunzen Mai win yeooan ddin-is Amer ad telev ifassen Tenniv ad iyi-n$en Ur k-n-ttarra$ ara lqis Nekk aten-a d isin urzen Si tugdi n win ixelqen Timura, itran s lefvel-is Ad truev s wul yeuren D rray k-idemren er tmess ad ter$ev deg-s
49
Tudert d usirem
Qabel mazal-it yecen Qnent-as wallen Yewwet-it yessefsi zaf-is Ifassen, ivarren qquren Ugin ad erken Icuk tua tiyita-yis Mi t-iwala yessusem Imi-s yeggugem Yerra-d lexbar s lmut-is La ileu am win iheblen D acu t-yesteqlen D tamgervt n gma-s $ef yiri-s Acal tt-yepbibbi akken Anwa ad as-yemlen Amek ara isellek iman-is Yera agerfiw la inelen Gma-s yemmuten Yexdem akken rant wallen-is Almi t-i$um i yendem Ldint-as wallen Acu xedment tismin-is ef yiman-is la ittezzem D acu i t-yefen Ur s-yefki ara tikent-is Akka i tverru d yemdanen Wid yesmesisen I ccian ma sen-yettweswis
50
Tudert d usirem
Win ileun $ef tidett ur yelli wacu ara yagad. Ad a$yawi Rebbi d webrid n lxir. Asefru : Ay ul d acu k-ice$ben.
Ay ul d acu k-ice$ben
Ay ul d acu k-ice$ben Ru tura thedden Tazmert-ik akk txedmev-tt La theddrev medden dessen Gguman ad fehmen Rran a$ummu i tidett D ccian i ten-yes$aren Fell-as la qeddcen B$an-t yid-sen d tayett Dayem yessevma-iten S lekdeb ye$wi-ten Vvaif yeef-it di tfexxett Yugi ad sen-iserre ad rewlen Skud s-smesen Win yeef yarez-as tiferrett Ixdem deg-sen ayen yessen ur-s yurez-iten D win i d nwal seg wayen itett Yesa loiha s imdanen Yessexdam-iten Win yeddan yeble di txumrett
51
Tudert d usirem
Mi d-yuki yiwen ad t-yesgen Ad s-ieggem asgen Ad t-yesseleb am teqlanoett Yettextir imeslayen Swayes ad ten-yeddem Ddu-d, nekni ad k-nxelle Yal ass nneder deg-sen Ad wexxren syen Ad baden $ef webrid n tmess Lmexzi i ten-yesse$laven Ad zzin ad t-awzen Ad as-kksen tisilett Ad yettixer fell-asen Nutni ad t-issinen Ur tta$en ara awal-ines A lebab ay atmaten Nekni d imdanen Ansi d-yekka qablet-tt Netta d Adem d idawen Yeb$a ad a$-yekem Ad a$-yessekcem di tcerkett A nili seg wid iercen A nvegger lhem Ur t-nettaooa ara ad a$-yewes Mlilet temyeqalem S nniya tedduklem Lxir ad tef$em $ur-s
52
Tudert d usirem
er wayen yelhan tessirmem Rebbi ad ken-iiwen Yeblis ad ieddi ad yees A neddu $er loiha ielen Ulawen ad feren Seg irebbi a nvegger tirgett Ay ul yelha win iebbren Tura ihi thedden Tazmart-ik akk txedmev-tt Vleb kan Rebbi zizen D netta i izemren D lif i neb$a ad $-t-yekkes Ad $-yesselu ulawen Yeg-a$-d ifadden Si lif ad a$-d-yessukkes
53
Tudert d usirem
Leqraya d lsas n tmusni. Tamusni tearay ta$demt. Ta$demt tessawal i lehna. Yella wanzi d yeqqaren : Lehna tevmen le$na. Asmi ara msedalen yemdanen $er webrid n lxir, ad tibnin ddunit ; ihi ur nettayes ara. Asefru : A Rebbi eg-a$-d ifadden.
54
Tudert d usirem
Nekni mai seg wid yettaysen Ad nezzi $ur-sen Balak ad tekfu nneqma Mi nwala wid $-yelfen D ul i yembawlen A n$il tusa-d ssebba Ad necrek ayen ten-yu$en A nelu akken Mi neddukel am zun nea Nitni a$-d-ddemmiren Ugin ad qeblen Ad $-erwun lhedra Leun am widak yuvnen Lequl sewqen Ad thedrev ur sellen ara D ddunit i ten-i$elben D leqnia iruen Yal ass ixu-iten kra Ula d nekni ahat nevlem Nugi ad nefhem Lehlak ansi ten-id-yusa Nettwali ayen ixeren Neggumma a niwen Balak ad sen-naf ddwa A ner acu ten-ixuen Ma yella kra nessen Ad t-id-nernu $er tterbegga
55
Tudert d usirem
Mai d lerzaq i ixuen D wid la iferqen I la ixeddmen rriya Sserayen wid ten-iqurben Ooan wid yeklalen Ur ezben ara i uzekka Tisura wid tent-yefen Lesrar gar-asen Xedmen aken i sen-yehwa Izerfan snen-ten medden D lwajeb i terken Lif amezwaru d wa Tijal rant leqwanen Yemne win yettwassnen Ula d tagi d tiyita Nevme a d-yaki lekem Ad yeldi allen Ad tennefsusi ccedda
56
Tudert d usirem
Ddunit d a$erbaz ameqqran. Ad a$-tesselmad $ef yemdanen terna ad $-d-teskan dayem cwi n wejdid si lesrar-is. Akud di ddunit wezzil. Amasad n win ixedmen lxir i yemdanen, ad yelu s a, ad yernu a d-yesmektay win i $-ixelqen. Ddunit d amkan n ukayav (examen). Asefru : Ana$ a Rebbi lanin.
57
Tudert d usirem
Zehhun s lif n wiyav nin Am ccayain Lxir deg wul d lmual Win yelhan ad t-sse$lin uren d tismin Vegren lehna ddmen cwal Loehd-nsen si afrin Wid i ten-yetthabin Imi kan san lmal Ma fen yiwen ad s-zzin Ulac win ara iamin Yal yiwen amek t-yettxatal Ad ibibb ayen ur yexdim Lbael ur yessin Bu yeri rran-t d ader$al A t-rren am wiyav nin Seg wid yettebbin Xas d lbael aqerval Akken edlen i ttemlilin Leun d tinidwin Yal yiwen d acu d-yemmal Tamusni-nsen d tifextin D wansi a d-eddin Ad k-d-afen ssebba i wawal Mi k-s$evlen ad k-rkin Melmi ara thennin Alamma sefven-d yis-k akal
58
Tudert d usirem
Nitni dayem la ttnadin Win d-yef$en d axim Ad t-nfun ur d-yettu$al Ad t-beddlen s win ten-yepamin Yid-sen ad t-awin Am zun d agraw n leqqal Kul mi ara iru win yettrebbin D loahel a d-yalin Tadilt $er $ur-s ad tmal Ay aziz ke d Lakim A Llah a Lkarim Leq atan d arejdal Rrfed-it-id err-as tuflin Ehdu-d win t-yugin Sbedd-it d raslmal Req-a$ loennet nnaim Nekni akk d ssamin Si mkul lxir ad nennal
59
Tudert d usirem
60
Tudert d usirem
Asefru Lexwan sadatt yumnen Tinefsit tadawt n wemdan A lweqt acal t$ebev . A loahel ers-d tura . A lanin ke d rreman Yal tamurt agdud yelha.. Ddunit tecbe terqem Ayen yellan d imdanen Ana$ a Rebbi zizen eban win i $-ixelqen Asmi d-ters ewwa d Adem Ay ul d acu k-ice$ben .. A Rebbi eg-a$-d ifadden.. Ana$ a Rebbi lanin..
Asebter 09 13 16 20 24 27 31 35 39 42 46 51 54 57
61
- Slimane BELHARET, Awal $ef wawal, 2005. - Madjid SI MOHAMEDI, Afus seg-m, 2005. - Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yitij - aric I, 2005. - Ouvrage collectif, Tibirt n yimedyazen, 2005. - Mourad ZIMU, Tikli, 2005. - Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaval, 2005. - Yahia AIT YAHIATNE, Favma n Summer, 2006. - Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiij - aric II, 2006. - Louns BENREJDAL, Tamacahup n bu yedmim, 2006. - Meziane Ou MOUH, Tamacahup n umeksa, 2006. - Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006. - Ali MAKOUR, med n ugellid, 2006. - Y. BOULMA et S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeooigin, 2006.
Achev d'imprimer sur les presses de LImprimerie des Oliviers Tizi-Ouzou 2006
"Idlisen-nne$"
Initie par la Direction de la promotion culturelle du Haut Commissariat l'Amazighit Tous droits rservs Dpt Lgal : 284-2006 - ISBN : 9961-789-54-7
Conception et PAO :