DPB Su Kien Va Tu Lieu

Àiïån Biïn Phuã - Sûå kiïån vaâ tû liïåu 1
ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
SÛÅ KIÏÅN, TÛ LIÏÅU
Sûu têìm vaâ biïn soaån:
- Àaåi taá Àöî Gia nam

- Thûúång taá Nguyïîn Àùng Vinh
http://ebooks.vdcmedia.com
Àöî Gia Nam - Nguyïîn Àùng Vinh (sûu têìm) 2
MUÅC LUÅC
Lúâi giúái thiïåu .................................................................................. 4
I- Àiïån Biïn Phuã Toám tùæt nhûäng sûå kiïån chñnh........................... 6

II- Àiïån Biïn Phuã : Möåt söë vùn kiïån vaâ tû liïåu Thû, àiïån, nhêåt
lïånh, lïånh àöång viïn trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã ............... 31
III. Caác lûåc lûúång vuä trang ta trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã 76
IV- Àiïån Biïn Phuã: Nhòn tûâ phña bïn kia.................................. 92
V. YÁ nghôa chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã .................................... 112
Baån coá biïët?................................................................................ 122
“... Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã àaä kïët thuác veã vang cuöåc khaáng
chiïën lêu daâi, gian khöí, anh duäng cuãa quên vaâ dên caã nûúác ta
chöëng thûåc dên Phaáp xêm lûúåc vaâ sûå can thiïåp cuãa àïë quöëc Myä. Àoá
laâ thùæng lúåi cuãa nhên dên ta, maâ cuäng laâ thùæng lúåi chung cuãa têët
caã caác dên töåc bõ aáp bûác trïn thïë giúái. Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã
caâng laâm saáng ngúâi chên lyá cuãa chuã nghôa Maác - Lïnin trong thúâi
àaåi ngaây nay: chiïën tranh xêm lûúåc cuãa boån àïë quöëc nhêët àõnh
thêët baåi, caách maång giaãi phoáng cuãa caác dên töåc nhêët àõnh thaânh
cöng”.
Höì Chñ Minh
LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU
Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã laâ möåt trong nhûäng trang sûã veã
vang nhêët chöëng ngoaåi xêm cuãa dên töåc ta, laâ möåt trong nhûäng
trêån tiïu diïåt lúán nhêët trong lõch sûã àêëu tranh cuãa caác dên töåc bõ
aáp bûác chöëng laåi möåt àöåi quên xêm lûúåc nhaâ nghïì cuãa boån thûåc
dên. Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã coá yá nghôa chñnh trõ, quên sûå vaâ
quöëc tïë vö cuâng to lúán, goáp phêìn chêëm dûát chuã nghôa thûåc dên cuä
cuãa Phaáp úã Àöng Dûúng vaâ laâ tiïëng chuöng baáo hiïåu sûå suåp àöí
hoaân toaân cuãa chuã nghôa thûåc dên cuä trïn phaåm vi toaân thïë giúái, cöí
vuä nhên dên caác nûúác thuöåc àõa vaâ nûãa thuöåc àõa vuâng lïn àêëu
tranh giaânh àöåc lêåp, tûå do.
Tûâ chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã àïën nay, nûãa thïë kyã àaä tröi qua.
Trong thúâi gian êëy, biïët bao biïën cöë lúán lao àaä diïîn ra trïn Töí quöëc
thên yïu cuãa chuáng ta, nhûng Àiïån Biïn Phuã vêîn laâ möåt trong
nhûäng sûå kiïån vô àaåi nhêët, möåt chiïën thùæng veã vang, möåt niïìm tûå
haâo to lúán cuãa nhên dên vaâ quên àöåi ta.
Nhên dõp kyã niïåm 50 nùm chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã (7-5-
1954 — 7-5-2004), chuáng töi sûu têìm vaâ biïn soaån taâi liïåu “Àiïån
Biïn Phuã — sûå kiïån, tû liïåu” nhùçm cung cêëp nhûäng thöng tin
phong phuá, àa daång vaâ cö àoång àïí baån àoåc röång raäi, àùåc biïåt laâ baån
àoåc trong quên àöåi coá thïm tû liïåu nghiïn cûáu vaâ tòm hiïíu vïì chiïën
cöng choái loåi naây cuãa dên töåc ta.
Trong quaá trònh sûu têìm, biïn soaån coá thïí coân coá nhûäng thiïëu
soát nhêët àõnh, mong baån àoåc lûúång thûá.
I- ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

TOÁM TÙÆT NHÛÄNG SÛÅ KIÏÅN CHÑNH
Ngaây 24-7-1953
Höåi àöìng quöëc phoâng Phaáp hoåp taåi Pari dûúái sûå chuã toåa cuãa
Töíng thöëng Vanhxùng Öriön thöng qua kïë hoaåch Nava. Theo àoá,
trong Àöng Xuên 1953-1954 quên Phaáp thûåc hiïån phoâng ngûå
chiïën lûúåc úã phña Bùæc vô tuyïën 18, traánh giao chiïën toaân diïån vúái
ta; àöìng thúâi tùng cûúâng lûåc lûúång cú àöång tiïën cöng Nam vô tuyïën
18 nhùçm bònh àõnh miïìn Nam vaâ miïìn Trung Àöng Dûúng. Tûâ
muâa thu nùm 1954 seä chuyïín sang tiïën cöng úã phña Bùæc Hoaânh
Sún àïí taåo ra möåt cuåc diïån quên sûå múái vaâ möåt giaãi phaáp chñnh trõ
coá lúåi cho cuöåc chiïën tranh maâ Phaáp àang tiïën haânh.
Ngaây 1-8-1953
Nava trúã laåi Àöng Dûúng vaâ bùæt tay vaâo töí chûác àöåi quên chiïëm
àoáng nhû kïë hoaåch àaä àõnh.
Ngaây 20-8-1953
Töíng quên uãy trònh lïn Böå Chñnh trõ baãn àïì aán “tònh hònh àõch
- ta úã Bùæc Böå sau khi àõch ruát khoãi Naâ Saãn vaâ chuã trûúng taác chiïën
cuãa ta trong Thu Àöng 1953”.
Cuöëi thaáng 9-1953

Böå Chñnh trõ Ban Chêëp haânh Trung ûúng Àaãng hoåp taåi Tón
Keo, chên nuái Höìng (Tuyïn Quang) thuöåc cùn cûá àõa Viïåt Bùæc dûúái
sûå chuã trò cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh. Höåi nghõ xaác àõnh phûúng
chêm taác chiïën cuãa ta laâ: tñch cûåc, chuã àöång, cú àöång, linh hoaåt.
Hûúáng chñnh cuãa chiïën cuåc Àöng Xuên 1953-1954 laâ Têy Bùæc, caác
hûúáng khaác laâ phöëi húåp.
Thûúång tuêìn thaáng 11-1953

Böå phêån chuêín bõ chiïën trûúâng cuãa Àaåi àoaân 316 lïn Têy Bùæc.
Ngaây 2-11-1953
Tûúáng Nava gûãi chó lïånh àùåc biïåt cho tûúáng Cönhi, chó huy
quên àöåi viïîn chinh Phaáp úã Bùæc Böå, chuêín bõ chiïëm àoáng Àiïån
Biïn Phuã.
Àiïån Biïn Phuã laâ möåt thung luäng loâng chaão úã phña Têy vuâng
rûâng nuái Têy Bùæc. Caánh àöìng Àiïån Biïn Phuã daâi khoaãng 18km,
röång tûâ 6 ( 8 km. Àiïån Biïn Phuã nùçm trïn ngaä ba nhiïìu àûúâng
giao thöng quan troång, phña Àöng Bùæc nöëi liïìn vúái Lai Chêu; phña
Àöng vaâ Àöng Nam nöëi liïìn vúái Tuêìn Giaáo, Sún La, Naâ Saãn; phña
Têy thöng vúái Luöng Prabùng vaâ phña Nam thöng vúái Sêìm Nûa
(Laâo). Àõa hònh bùçng phùèng. Vaâo muâa khö, Àiïån Biïn Phuã laâ möåt
àõa baân thuêån tiïån cho viïåc sûã duång xe tùng, xe cú giúái. Àiïån Biïn
Phuã laâ möåt võ trñ chiïën lûúåc cú àöång giûäa miïìn Bùæc Viïåt Nam,
Thûúång Laâo vaâ miïìn Têy Nam Trung Quöëc, coá thïí trúã thaânh möåt
cùn cûá luåc quên vaâ khöng quên rêët thuêån lúåi cuãa Phaáp úã vuâng
Àöng Nam aá.
Ngaây 12-11-1953
Tûúáng Cönhi viïët thû cho tûúáng Nava phaãn àöëi viïåc chiïëm
àoáng Àiïån Biïn Phuã. Trong thû coá àoaån viïët: “Nhûäng vêën àïì chiïën
lûúåc cuãa ngaâi àïì ra khöng quan hïå gò àïën maãnh àêët maâ ngaâi àaä
giao phoá cho töi”.
Ngaây 15-11-1953
Àaåi àoaân 316 göìm Trung àoaân 174 vaâ Trung àoaân 18 àûúåc lïånh
haânh quên lïn Têy Bùæc.
Tûâ ngaây 19 àïën 23-11-1953

Taåi Àõnh Hoaá (Thaái Nguyïn), Böå Töíng tû lïånh múã höåi nghõ caán
böå tûâ trung àoaân trúã lïn phöí biïën nhiïåm vuå quên sûå vaâ kïë hoaåch
Àöng Xuên 1953-1954.
Ngaây 20-11-1953
Àaåi àoaân 304 tiïën quên lïn Têy Bùæc. Àïí àaánh laåc hûúáng àõch,
àaåi àoaân àaä bñ mêåt ngoùåt vïì àaánh phuåc kñch àõch úã Phuá Thoå.
Tûâ ngaây 20 àïën 22-11-1953

- Quên Phaáp dûúái sûå chó huy cuãa tûúáng Gin múã cuöåc haânh quên
Castor (Haãi ly) nhaãy duâ chiïëm Àiïån Biïn Phuã.
- Tiïíu àoaân 910 thuöåc Trung àoaân Sún La cuãa ta àaánh àõch
suöët ngaây àïm, tiïu diïåt 300 tïn àõch.
Ngaây 29-11-1953
- Àaåi àoaân 308 cuäng àûúåc lïånh tiïën quên lïn Têy Bùæc.
- Cuâng ngaây, Nava vaâ Cönhi lïn Àiïån Biïn Phuã. ngöìi trïn maáy
bay, hai viïn tûúáng thûåc dên thaão luêån vaâ thöëng nhêët cûã Àúâ
Caátxtúri thay Gin chó huy têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã.
Ngaây 30-11-1953
Àúâ Caátxtúri àûúåc böí nhiïåm chó huy “quên àöìn truá Àiïån Biïn
Phuã”.
Ngaây 3-12-1953
Nava quyïët àõnh tiïëp nhêån chiïën àêëu vúái quên ta úã Àiïån Biïn
Phuã vaâ ra lïånh ruát boã Lai Chêu cho lûåc lûúång vïì baão vïå Àiïån Biïn
Phuã, àöìng thúâi giao nhiïåm vuå cho Böå chó huy quên Phaáp úã Bùæc Böå
phaãi baão vïå Àiïån Biïn Phuã bùçng bêët cûá giaá naâo vaâ àûa thïm lûåc
lûúång tùng cûúâng phoâng ngûå, xêy dûång Àiïån Biïn Phuã thaânh möåt
phaáo àaâi maâ chuáng huyïnh hoang goåi laâ “bêët khaã xêm phaåm”.
Ngaây 6-12-1953
- Böå Chñnh trõ nghe Töíng quên uãy baáo caáo quyïët têm tiïën cöng
vaâ quyïët àõnh múã chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã; thaânh lêåp Ban chó
huy chiïën dõch, cûã àöìng chñ Voä Nguyïn Giaáp laâm Chó huy trûúãng
kiïm Bñ thû Àaãng uãy Mùåt trêån.
- Cuâng ngaây Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp gûãi thû kïu goåi caán böå
vaâ chiïën sô quyïët têm hoaân thaânh nhiïåm vuå tiïu diïåt sinh lûåc àõch,
giaãi phoáng àöìng baâo Têy Bùæc.
Ngaây 7-12-1953
Àaåi àoaân 316 àûúåc lïånh nhanh choáng tiïu diïåt àõch úã Lai Chêu,
Àaåi àoaân 308 bao vêy àõch úã Àiïån Biïn Phuã khöng cho chuáng chaåy
sang Laâo.
Ngaây 24-12-1953
- Àaåi àoaân 312 tiïën quên lïn Têy Bùæc
- Cuâng ngaây, Nava dûå lïî Nöen vúái binh lñnh Phaáp àöìn truá úã
Àiïån Biïn Phuã. Nava noái vúái caác binh sô cuãa hùæn laâ quên Viïåt
Minh àang gùåp khoá khùn rêët lúán vïì hêåu cêìn, cung cêëp, quên àöåi
viïîn chinh Phaáp nhêët àõnh thùæng lúåi...
Ngaây 31-12-1953
Nava chó thõ cho Cönhi vaâ Àúâ Crevöcú nghiïn cûáu kïë hoaåch ruát
lui cuãa Àiïån Biïn Phuã (kïë hoaåch Xïnöphöng).
Ngaây 5-1-1954
- Böå Töíng tû lïånh ra lïånh cho caác àún võ dûå bõ tiïën quên lïn
Têy Bùæc.
- Cuâng ngaây, Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp cuäng lïn àûúâng ài
Àiïån Biïn Phuã.
Ngaây 14-1-1954
Taåi Thêím Puáa, Àaãng uãy vaâ Böå Chó huy Mùåt trêån Àiïån Biïn
Phuã triïåu têåp höåi nghõ baân kïë hoaåch tiïën cöng vaâo têåp àoaân cûá
àiïím Àiïån Biïn Phuã theo phûúng chêm “àaánh nhanh, giaãi quyïët
nhanh”, nhûng nïëu àõch thay àöíi ta cuäng coá thïí vêån duång phûúng
chêm “àaánh chùæc, tiïën chùæc”. Giúâ nöí suáng àûúåc quy àõnh vaâo 16 giúâ
ngaây 20-1-1954.
Ngaây 15-1-1954
Quên ta keáo phaáo lïn nuái, chiïëm lônh caác võ trñ quanh Àiïån
Biïn Phuã.
Ngaây 16-1-1954
Taåi Mûúâng Phùng, núi àùåt Súã chó huy chiïën dõch, Höåi nghõ caán
böå àûúåc khai maåc. Sau khi nghiïn cûáu kyä yá kiïën cuãa àöìng chñ Töíng
tû lïånh vaâ caác yá kiïën cuãa nhûäng phaái viïn tûâ caác àún võ vïì baáo caáo,
Àaãng uãy chiïën dõch nhêët trñ quyïët àõnh thay àöíi caách àaánh,
chuyïín sang vêån duång phûúng chêm “àaánh chùæc, tiïën chùæc”.
Ngaây 2-2-1954
Tûúáng Ö Àanien - Chó huy caác lûåc lûúång quên Myä úã Thaái Bònh
Dûúng, trûúãng phaái àoaân quên Myä úã Àöng Dûúng lïn thõ saát vaâ
kiïím tra Àiïån Biïn Phuã. Öng ta toã yá “rêët haâi loâng” vïì töí chûác
phoâng ngûå úã àêy.
Ngaây 3-2-1954
Àõch thaã truyïìn àún úã Àiïån Biïn Phuã thaách thûác ta tiïën cöng.
Ngaây 5-2-1954
Quên ta cú baãn hoaân thaânh cöng viïåc keáo phaáo ra àïí chuêín bõ
laåi theo caách àaánh múái.
Ngaây 17-2-1954
Taåi Àiïån Biïn Phuã, Böå Chó huy Mùåt trêån triïåu têåp höåi nghõ baân
kïë hoaåch tiïën cöng vaâo Àiïån Biïn Phuã theo phûúng chêm “àaánh
chùæc, tiïën chùæc”, baão àaãm àaánh chùæc thùæng.
Ngaây 18-2-1954
- Nava vaâ Cönhi lïn thùm Àiïån Biïn Phuã.
- Cuâng ngaây, Höåi nghõ Böå trûúãng ngoaåi giao 4 nûúác Liïn Xö,
Anh, Phaáp, Myä hoåp taåi Beáclin ra thöng baáo seä hoåp baân vïì vêën àïì
“lêåp laåi hoaâ bònh úã Àöng Dûúng” taåi Giúnevú vaâo thaáng 4-1954.
Ngaây 19-2-1954
- Thuã tûúáng Plïven cuâng nhiïìu quan chûác chñnh phuã vaâ tûúáng
lônh quên àöåi Phaáp lïn thõ saát Àiïån Biïn Phuã (trong àoá coá Thûá
trûúãng Böå Quöëc phoâng Phaáp Àúâ Súvinhï, caác tûúáng Ïly, Böàï,
Blùng...)
- Cuâng ngaây, Nava nhêån àõnh “ngoån traâo tiïën cöng cuãa Viïåt
Minh àaä àïën luác xuöëng” vaâ ra lïånh phaãn cöng trïn khùæp caác chiïën
trûúâng Àöng Dûúng.
Ngaây 22-2-1954
Taåi mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã, Böå Chó huy Mùåt trêån triïåu têåp höåi
nghõ caán böå chiïën dõch àïí kiïím àiïím cöng taác chuêín bõ tiïën cöng
àúåt möåt.
Ngaây 28-2-1954
- Àaåi tûúáng, Töíng Tû lïånh Voä Nguyïn Giaáp àïën thùm höåi nghõ
àöång viïn chiïën dõch cuãa caán böå phaáo binh.
- Cuâng ngaây, quên àõch àaánh ra thùm doâ úã phña Àöng Nam
Ngaây 1-3-1954
- Plïven vïì Pari tuyïn böë: “úã Àöng Dûúng khöng coá vêën àïì
quên sûå, chó coá vêën àïì chñnh trõ maâ thöi”.
- Taåi Àiïån Biïn Phuã àõch laåi àaánh ra thùm doâ ta úã phña Têy.
Ngaây 4-3-1954
Nava laåi cuâng Cönhi ài kiïím tra Àiïån Biïn Phuã. Àúâ Caátxtúri
thêëy khöng cêìn tùng thïm lûåc lûúång cho àöìn truá khi Nava gúåi yá
muöën àûa thïm 3 tiïíu àoaân.
Ngaây 8-3-1954
- Taåi Àiïån Biïn Phuã, troång phaáo 105mm vaâ phaáo cao xaå cuãa ta
bùæt àêìu vaâo chiïëm lônh trêån àõa.
- Phoâng nhò (tònh baáo) cuãa Cönhi baáo caáo nhûäng triïåu chûáng toã
ra quên ta seä tiïën cöng Àiïån Biïn Phuã vaâo ngaây 15-3. Nava xaác
nhêån àiïìu àoá, nhûng laåi cho rùçng quên ta khoá maâ vûúåt qua àûúåc
rêët nhiïìu khoá khùn àïí àûa phaáo àïën gêìn loâng chaão Àiïån Biïn.
Ngaây 9-3-1954
Nhêån àûúåc tin ngaây 15-3 quên ta seä tiïën cöng vaâo hïå thöëng
àûúâng söë 5, vaâo caác sên bay vaâ coá thïí caã Àiïån Biïn Phuã, Cönhi vöåi
xin gêëp 3 tiïíu àoaân khinh quên àïí böí sung cho caác àún võ duâ vaâ xe
tùng àaä bõ xöåc xïåch, chuêín bõ àöëi phoá vúái ta úã mùåt trêån àöìng bùçng
Bùæc Böå.
Ngaây 10-3-1954
- Höì Chuã tõch gûãi thû àöång viïn túái toaân thïí caán böå, chiïën sô,
dên cöng úã Àiïån Biïn Phuã sùæp bûúác vaâo chiïën àêëu.
- Àaåi tûúáng Töíng Tû lïånh Voä Nguyïn Giaáp ra Nhêåt lïånh àöång
viïn têët caã caán böå, chiïën sô, têët caã caác àún võ kiïn quyïët tiïu diïåt
toaân böå quên àõch úã Àiïån Biïn Phuã.
- Sún phaáo 75mm cuãa ta bùæn hoãng 2 maáy bay vêån taãi úã sên bay
Mûúâng Thanh.
Ngaây 11-3-1954
- Nhûäng khêíu troång phaáo cuöëi cuâng cuãa ta àaä vaâo chiïëm lônh
trêån àõa bao vêy Àiïån Biïn Phuã.
- Quên ta bùæt àêìu àaâo trêån àõa xuêët phaát tiïën cöng vaâo Him
Lam.
- Taåi àöìng bùçng Bùæc Böå, trong möåt àïm quên ta cùæt àûát àûúâng
söë 5, san bùçng 13 àöìn böët vaâ thaáp canh.
Ngaây 12-3-1954
- 10 giúâ 30 phuát, sún phaáo vaâ suáng cöëi cuãa ta bùæn maånh vaâo sên
bay Mûúâng Thanh, phaá hoãng 3 maáy bay trinh saát.
- Möåt tiïíu àoaân àõch vúái 5 xe tùng àaánh ra àõnh phaá trêån àõa
tiïën cöng Him Lam cuãa ta, bõ hoaã lûåc suáng cöëi cuãa ta bùæn maånh
phaãi ruát lui.
- Cuâng ngaây, Cönhi lïn Àiïån Biïn Phuã. Y àïën trung têm àïì
khaáng Him Lam ra nhûäng chó thõ cêìn thiïët möåt khi bõ ta tiïën cöng.
- Taåi vuâng àöìng bùçng, ta phuåc kñch àõch trïn àûúâng söë 5, àoaån
tûâ Bêìn Yïn Nhên àïën Nhû Quyânh, tiïu diïåt möåt àoaân xe quên sûå
àõch, phaá huyã 17 xe, trong àoá coá 4 xe thiïët giaáp, 13 xe vêån taãi vaâ 60
tïn lñnh thuöåc GM3.
- Taåi Liïn khu 4, böå àöåi Thûâa Thiïn àaánh lêåt nhaâo möåt àoaân xe
lûãa quên sûå úã Vùn Xaá.
Ngaây 13-3-1954
- Àúåt tiïën cöng thûá nhêët cuãa ta vaâo têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn
Phuã bùæt àêìu. Àúåt naây keáo daâi tûâ ngaây 13 àïën 17-3-1954 vúái nhiïåm
vuå tiïu diïåt 2 cuåm cûá àiïím Him Lam, Àöåc Lêåp, bûác haâng cuåm cûá
àiïím Baãn Keáo.
- Raång saáng ngaây 13, ta nöí suáng tiïën cöng, àúåt múã maân bùçng 20
phuát àaån phaáo 105mm do àaåi àöåi 806 bùæn vaâo trung têm Him
Lam. 16 giúâ, Trung àoaân 141 vaâ Trung àoaân 209 thuöåc Àaåi àoaân
312 chiïëm lônh trêån àõa, xuêët phaát tiïën cöng Him Lam. 17 giúâ,
phaáo binh ta têåp kñch döìn dêåp vaâo khu trung têm, sên bay Mûúâng
Thanh vaâ vaâo caã 3 cûá àiïím cuãa trung têm àïì khaáng Him Lam. Kïët
quaã, 5 maáy bay àõch bõ phaá huyã. Möåt kho xùng vaâ nhiïìu kho haâng
àõch bõ böëc chaáy. 12 khêíu àaåi baác vaâ suáng cöëi caác loaåi bõ phaá huyã.
Khoaãng 150 tïn sô quan vaâ lñnh àõch bõ thûúng vong. 18 giúâ 30
phuát, lûåc lûúång xung kñch cuãa Trung àoaân 141 bùæt àêìu lïn àaánh
böåc phaá.
- 22 giúâ 30 phuát, quên ta hoaân toaân tiïu diïåt xong cuåm cûá àiïím
Him Lam göìm 3 cûá àiïím do Tiïíu àoaân 3, Trung àoaân lï dûúng thûá
13 chiïëm àoáng. Tiïíu àoaân 2, Trung àoaân 141, Àaåi àoaân 312 tiïu
diïåt cûá àiïím I; Tiïíu àoaân 428, Trung àoaân 141 tiïu diïåt cûá àiïím II;
Tiïíu àoaân 130, Trung àoaân 209, Àaåi àoaân 312 tiïu diïåt cûá àiïím
III. Trêån naây, ta diïåt gêìn 300 àõch, bùæt söëng hún 200 tïn.
- Cuâng ngaây, Böå Töíng tû lïånh Quên àöåi nhên dên Viïåt Nam ra
chó thõ cho caác chiïën trûúâng toaân quöëc tñch cûåc hoaåt àöång àaánh
àõch phöëi húåp vúái chiïën trûúâng chñnh.
- úã àöìng bùçng Bùæc Böå, àïm 12 raång 13, ta tiïu diïåt võ trñ Nghôa
Löå trïn àûúâng söë 5, möåt võ trñ cöng sûå kiïíu múái cuãa àõch. Hai àaåi
àöåi àõch bõ diïåt goån, 7 xe quên sûå bõ phaá.
- Taåi Nam Àõnh, 130 lñnh buâ nhòn chaåy sang haâng nguä ta àem
theo caã vuä khñ.
- Taåi Phuã Lyá, ta bao vêy võ trñ Phûúng Khï. Khi quên chiïëm
àoáng àöìn Phûúng Khï ruát chaåy, ta truy kñch, diïåt vaâ bùæt 150 tïn.
Ngaây 14-3-1954
- 7 giúâ saáng, taåi Àiïån Biïn Phuã, Àaåi àöåi 815, Tiïíu àoaân 383,
Trung àoaân phaáo cao xaå 367 àaä bùæn rúi chiïëc maáy bay àêìu tiïn cuãa
àõch chó bùçng möåt loaåt àaån.
- 9 giúâ, 1 tiïíu àoaân vaâ 5 xe tùng àõch àaánh thoåc ra àõnh phaãn
kñch chiïëm laåi Him Lam, nhûng bõ phaáo ta bùæn chùån aác liïåt phaãi
ruát lui.
- 12 giúâ, àûúåc ta cho pheáp, àõch cho xe Höìng Thêåp Tûå ra Him
Lam lêëy thûúng binh vïì.
- Àõch tùng viïån cho Àiïån Biïn Phuã tiïíu àoaân duâ nguåy söë 5 vaâ 4
khêíu phaáo 105mm àïí buâ vaâo söë phaáo àaä bõ phaá huyã töëi 13-3. Hai
chiïëc maáy bay lïn thùèng vûâa àöî xuöëng Àiïån Biïn Phuã bõ phaáo binh
ta bùæn ch¸y ngay.
- 17 giúâ, phaáo ta bùæn chuêín bõ vaâo cûá àiïím Àöåc Lêåp, sau àoá
thónh thoaãng laåi bùæn möåt àúåt maänh liïåt cho àïën khi böå binh ta
xung phong tiïu diïåt cûá àiïím naây vaâo saáng höm sau.
- Taåi Liïn khu 4, ta tiïu diïåt võ trñ Voä Xaá.
- Taåi Liïn khu 4, ta phuåc kñch àõch trïn àûúâng söë 13 (Quy
Nhún - Plêycu) diïåt gêìn 100 tïn àõch.
Ngaây 15-3-1954
- 2 giúâ, quên ta bùæt àêìu tiïën cöng bùçng lûåu phaáo 105mm vaâo cûá
àiïím Àöåc Lêåp. 3 giúâ 30 phuát, ta chñnh thûác tiïën cöng bùçng sún
phaáo 75 vaâ böå binh; àïën 6 giúâ 30 phuát quên ta àaä tiïu diïåt vaâ laâm
chuã hoaân toaân cûá àiïím àöìi Àöåc Lêåp, diïåt goån tiïíu àoaân Bùæc Phi
tùng cûúâng, bùæt söëng gêìn 300 tïn, trong àoá coá tïn quan tû chó huy
cûá àiïím, thu toaân böå vuä khñ.
- 6 giúâ, Àúâ Caátxtúri tung hai tiïíu àoaân vaâ 6 xe tùng theo àûúâng
Àiïån Biïn - Lai Chêu àõnh phaãn kñch lïn àöìi Àöåc Lêåp, nhûng bõ ta
àaánh lui.
- 12 giúâ 45 phuát, Piröët, chó huy phaáo binh àõch úã têåp àoaân cûá
àiïím Àiïån Biïn Phuã duâng lûåu àaån tûå saát. 6 khêíu phaáo 105mm cuãa
àõch bõ phaá huyã. Trong 3 ngaây 13, 14, 15 phaáo binh àõch àaä bùæn vïì
phña ta túái 30.000 viïn àaån.
- Taåi àöìng bùçng Bùæc Böå, ta phuåc kñch bùæn chaáy vaâ àùæm 2 xuöìng,
1 canö, tiïu diïåt 1 àaåi àöåi lñnh thuyã àaánh böå àõch úã Yïn Lïånh, söng
Höìng.
- Cuäng trong ngaây 15-3-1954, Ban Chêëp haânh Trung ûúng
Àaãng Lao àöång Viïåt Nam vaâ Chuã tõch Höì Chñ Minh àaä gûãi àiïån túái
caán böå vaâ chiïën sô úã mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã. Àaåi tûúáng, Töíng Tû
lïånh Voä Nguyïn Giaáp gûãi thû khen caác àún võ tham gia chiïën àêëu
vaâ chiïën thùæng úã Him Lam vaâ Àöåc Lêåp.
Ngaây 16-3-1954
- Tiïíu àoaân duâ thuöåc àõa söë 6 cuãa àõch nhaãy duâ xuöëng tùng viïån
cho Àiïån Biïn Phuã.
- Nava chó thõ cho tûúáng Gùmbiï, Töíng tham mûu trûúãng quên
àöåi viïîn chinh Phaáp úã Àöng Dûúng phaãi thûåc hiïån gêëp kïë hoaåch
laâm mûa nhên taåo trïn àûúâng giao thöng tûâ hêåu phûúng ta ra mùåt
trêån Àiïån Biïn Phuã àïí ngùn caãn viïåc tiïëp tïë cuãa ta.
- Cuâng ngaây, Böå Chó huy Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã triïåu têåp höåi
nghõ caán böå chiïën dõch sú kïët thùæng lúåi àúåt 1 vaâ giao nhiïåm vuå àúåt
2. Trong àúåt naây ta phaãi tiïëp tuåc xêy dûång trêån àõa bao vêy cho
thêåt vûäng chùæc, tiïëp tuåc tiïën cöng caác cûá àiïím voâng ngoaâi, phaãi
kiïìm chïë phaáo binh àõch raáo riïët hún nûäa, phaãi khöëng chïë sên
bay...
- Taåi àöìng bùçng Bùæc Böå, möåt àoaân taâu quên sûå àõch bõ truáng
mòn cuãa du kñch úã Vùn Lêm, Hûng Yïn.
Ngaây 17-3-1954
- 15 giúâ, phaáo binh ta bùæn 20 phaát vaâo àöìn Baãn Keáo, 2 àaåi àöåi
lñnh Thaái chaåy ra haâng vúái toaân böå vuä khñ.
- Àúåt tiïën cöng thûá nhêët cuãa quên ta kïët thuác thùæng lúåi. Ta àaä
tiïu diïåt goån 2 trung têm àïì khaáng vaâo loaåi maånh nhêët cuãa àõch úã
Àiïån Biïn Phuã. Phaáo binh ta àaä phaá huyã têët caã söë maáy bay àêåu
trïn sên bay Mûúâng Thanh. Phaáo cao xaå ta àaä haå 12 maáy bay caác
loaåi. Töíng söë thiïåt haåi cuãa àõch khoaãng 2.000 tïn.
- Taåi Liïn khu 5, quên ta tiïën cöng àõch úã Quan Cêìu, loaåi khoãi
voâng chiïën àêëu 150 tïn àõch.
Ngaây 18-3-1954
Khöng quên àõch böëi röëi trûúác hoaåt àöång khöëng chïë sên bay vaâ
kiïìm chïë khöng quên cuãa phaáo binh, phaáo cao xaå ta. Lödanh, Tû
lïånh khöng quên Phaáp úã Àöng Dûúng baáo caáo vúái Nava viïåc tiïëp tïë
bùçng àûúâng khöng tûâ 4.000 têën àaä tùng lïn túái 10.000 têën. Duâ thaã
xuöëng Àiïån Biïn Phuã khöng coá caách gò lêëy laåi. Nava àaä phaãi tñnh
àïën chuyïån cêìu cûáu Myä, àùåt mua vaãi duâ, phuå tuâng cuãa Nhêåt Baãn
vaâ Philñppin àïí may duâ. Lödanh chó thõ cho phi cöng laái maáy bay
Àacöta phaãi thaã duâ úã àöå cao 2.000 - 3.000 meát àïí traánh àaån cao xaå
cuãa ta, àöìng thúâi chó thõ nghiïn cûáu caách thaã duâ múã chêåm.
Ngaây 19-3-1954
Dûå trûä àaån 105mm vaâ lûúng thûåc cuãa àõch bùæt àêìu caån. Àúâ
Caátxtúri goåi àiïån cho Cönhi thöng baáo rùçng viïåc mêët Àiïån Biïn
Phuã laâ àiïìu khoá traánh khoãi trong thúâi gian ngùæn vaâ tñnh chuyïån
ruát sang Laâo.
Ngaây 20-3-1954
- Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp gûãi thû cho böå àöåi àöång viïn tiïëp
tuåc xêy dûång trêån àõa tiïën cöng vaâ bao vêy saát àõch hún nûäa.
- Nhiïåm vuå xêy dûång trêån àõa tiïën cöng vaâ bao vêy àõch cuãa caác
àún võ ta àûúåc Böå Chó huy mùåt trêån coi laâ nhiïåm vuå trung têm
trong cöng viïåc chuêín bõ cho àúåt tiïën cöng thûá hai. Böå chó huy àaä
giao nhiïåm vuå cuå thïí cho caác àún võ nhû sau:
+ Àaåi àoaân 308: xêy dûång àûúâng giao thöng haâo truåc tûâ nam võ
trñ Àöåc Lêåp qua baãn Keáo, Pe Nöåi, Nêåm Boá, baãn Meá, baãn Coâ My túái
suöëi Nêåm Röëm vaâ àûúâng giao thöng haâo truåc tûâ Pe Nöåi vaâo võ trñ
têåp kïët cuãa böå àöåi phña têy Mûúâng Thanh laâm trêån àõa tiïën cöng
àïí chuêín bõ cöng kñch võ trñ 106.
+ Àaåi àoaân 312: xêy dûång àûúâng giao thöng haâo truåc tûâ nam võ
trñ àöìi Àöåc Lêåp nöëi liïìn vúái võ trñ àûúâng truåc cuãa Àaåi àoaân 308 qua
Him Lam, Long Bua nöëi liïìn vúái àûúâng truåc cuãa Àaåi àoaân 316.
Laâm trêån àõa tiïën cöng, chuêín bõ cöng kñch caác võ trñ D, E vaâ 105.
+ Àaåi àoaân 316: xêy dûång àûúâng giao thöng haâo truåc tûâ Long
Bua nöëi liïìn vúái giao thöng haâo truåc cuãa Àaåi àoaân 312 ài qua baãn
Baánh, baãn Ten túái suöëi Nêåm Röëm ngang baãn Coâ My, nöëi liïìn vúái
giao thöng haâo truåc cuãa Àaåi àoaân 308. Laâm trêån àõa tiïën cöng caác
võ trñ A vaâ C.
+ Thûåc hiïån nhiïåm vuå trïn, chó trong khoaãng 10 ngaây, böå àöåi ta
àaä àaâo thïm àûúåc hún 100km haâo giao thöng, haâo chiïën àêëu, xêy
àùæp haâng vaån cöng sûå àuã caác kiïíu.
Ngaây 21-3-1954
- Caác àaåi àoaân cuãa ta tiïëp tuåc cho böå àöåi àaâo haâo giao thöng,
chuêín bõ xêy dûång trêån àõa tiïën cöng nhû nhiïåm vuå àûúåc giao.
- Caác àún võ hêåu cêìn, giao thöng vêån taãi, dên cöng vêån chuyïín
lûúng thûåc, thûåc phêím, àaån dûúåc böí sung cho böå àöåi úã Àiïån Biïn
Phuã chuêín bõ tiïën cöng àúåt 2.
Ngaây 22-3-1954
- Taåi Nhaâ Trùæng, Töíng thöëng Myä Aixenhao tiïëp tûúáng Ïly
(Phaáp) coá caã àö àöëc Myä Raátpho cuâng tham dûå, baân caách cûáu vaän
- Caác àún võ ta tiïëp tuåc àaâo haâo bao vêy caác cûá àiïím úã Àiïån
Biïn Phuã.
- Taåi àöìng bùçng Bùæc Böå, quên vaâ dên àûúâng söë 5 laâm ngûâng
hùèn viïåc vêån chuyïín cuãa àõch trïn 70km àûúâng sùæt.
- Taåi Hûng Yïn, ta diïåt goån möåt àoaân xe 88 chiïëc úã caách Dõ Sûã
2km.
- Taåi Liïn khu 5, ta diïåt goån 500 àõch, phaá huyã 1 xe thiïët giaáp
vaâ 22 xe vêån taãi úã Plêy Rinh; têåp kñch võ trñ La Hay (Phuá Yïn); têåp
kñch thõ xaä Höåi An, diïåt 3 võ trñ, thu toaân böå vuä khñ.
Ngaây 23-3-1954
- Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp gûãi àiïån nhiïåt liïåt khen ngúåi quên
vaâ dên àûúâng söë 5 àaä thùæng lúán trong nhûäng trêån àaánh giao thöng.
- Taåi Thaái Bònh, quên ta têåp kñch tiïu diïåt 2 àaåi àöåi àõch úã võ trñ
Àûác Hêåu.
Ngaây 24-3-1954
- Cönhi chó thõ cho Àúâ Caátxtúri cöë chöëng àúä vúái quên ta àïën
muâa mûa. Y cho rùçng quên ta àaä bõ thiïåt haåi nùång, khoá coá thïí böí
sung ngay.
- Taåi Liïn khu 6 ta àaánh àõch úã Bònh Àõnh, diïåt vaâ bùæt 800 tïn.
- úã Haå Bùçng, Sún Têy ta chöëng caân tiïu diïåt 511 tïn.
- Trïn àûúâng söë 5, quên ta phuåc kñch àaánh 2 àaåi àöåi thuöåc
GM3, möåt trung àöåi cöng binh àõch àang ài múã àûúâng diïåt 85 tïn,
bùæt 65 tïn, phaá huyã 2 xe tùng, 3 xe thiïët giaáp, 13 xe vêån taãi.
Ngaây 25-3-1954
- Cönhi viïët thû cho Nava: “Möîi ngaây phaãi chuyïn chúã gêìn
2.000 têën theo àûúâng sùæt tûâ Haãi Phoâng lïn Haâ Nöåi, nhûng Viïåt
Minh liïn tiïëp àaánh àöí caác àoaân taâu”. Cönhi yïu cêìu tùng cûúâng
lûåc lûúång cú àöång vaâ cöng binh búãi vò khöng giaãi quyïët àûúåc vêån
chuyïín tiïëp tïë thò phaãi ruát lui caã Haâ Nöåi.
- Taåi Àiïån Biïn Phuã, trong höåi nghõ caán böå (tûâ ngaây 25 àïën 27-
3), Böå Chó huy Mùåt trêån àïì ra nhiïåm vuå cho àúåt 2 laâ tiïu diïåt caác
àiïím cao taåi khu àöng, uy hiïëp trûåc tiïëp khu trung têm Mûúâng
Thanh, tiïu diïåt böå phêån sinh lûåc àõch àïí chuêín bõ cho töíng cöng
kñch.
Ngaây 26-3-1954
Caác àún võ tiïëp tuåc àaâo haâo giao thöng, trêån àõa tiïën cöng àõch,
tùng cûúâng bùæn tóa, thu höìi lûúng thûåc, àaån dûúåc cuãa quên àõch
thaã duâ xuöëng Àiïån Biïn Phuã.
Ngaây 27-3-1954
- Höåi nghõ caán böå taåi mùåt trêån chuêín bõ cho àúåt 2 kïët thuác.
- Taåi Ngoåc Chiïën (Sún La) ta diïåt thöí phó, bùæt 307 tïn, thu 531
suáng caác loaåi.
- Trong thúâi gian chuêín bõ àúåt 2, quên ta àaä àêíy maånh hoaåt
àöång nhoã, àaä àêíy luâi têët caã caác cuöåc phaãn cöng cuãa àõch tûâ Mûúâng
Thanh ra, ta phaá huyã 6 xe, 3 maáy bay khu truåc, haå 2 maáy bay vêån
taãi, bùæn chaáy 2 chiïëc trïn àûúâng bùng; 450 tïn àõch bõ chïët vaâ bõ
thûúng. Tûâ ngaây 27 trúã ài sên bay Mûúâng Thanh cuãa àõch khöng
duâng àûúåc nûäa.
Ngaây 28-3-1954
- Taåi Àiïån Biïn Phuã, chiïëc maáy bay thûá 43 cuãa quên Phaáp bõ
phaáo cao xaå ta bùæn haå. Mùåc duâ gùåp nhiïìu khoá khùn, nhûng böå àöåi
phaáo cao xaå ngaây caâng trûúãng thaânh vaâ thûåc hiïån töët nhiïåm vuå
khöëng chïë chùåt cheä bêìu trúâi.
- Caác àaåi àoaân triïín khai nhiïåm vuå chuêín bõ bûúác vaâo àúåt tiïën
cöng thûá 2.
Ngaây 29-3-1954
- Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp gûãi thû àöång viïn quên ta bûúác
vaâo chiïën àêëu àúåt 2. Bûác thû coá àoaån:
“... Khi ra trêån phaãi kiïn quyïët, duäng caãm, àaánh nhanh, giaãi
quyïët nhanh, àaánh maånh nhû vuä baäo, khöng àïí mêët möåt cú höåi
naâo àïí tiïu diïåt àõch. Ngûúâi trûúác ngaä, keã sau lïn, caán böå, àaãng
viïn laâm gûúng cho toaân quên, möîi möåt chiïën sô àïìu laâm gûúng
trong khi xung phong giïët giùåc, moåi ngûúâi àïìu coá möåt khñ thïë rêët
lúán. Khöng súå khoá khùn, khöng súå thûúng vong, laâm cho quên àõch
thêëy boáng quên ta laâ khiïëp súå...
Àaánh thùæng trêån naây, chuáng ta seä laâm cho quên àõch töín thêët
rêët nùång, taåo àiïìu kiïån àêìy àuã àïí tiïën túái tiïu diïåt hoaân toaân quên
àõch úã Àiïån Biïn Phuã.
Àaánh thùæng trêån naây, quên ta seä tiïën böå möåt bûúác múái, ài tûâ
chöî tiïu diïåt tûâng tiïíu àoaân àõch trong möåt trêån cöng kiïn àïën chöî
tiïu diïåt mêëy tiïíu àoaân trong möåt trêån.
Àêy laâ möåt cuöåc thûã thaách lúán àöëi vúái toaân thïí caán böå cuäng nhû
chiïën sô.
Toaân quên ta trïn caác mùåt trêån, àöìng baâo ta úã khùæp toaân quöëc
àang mong chúâ tin chiïën thùæng naây.
Trung ûúng Àaãng vaâ Höì Chuã tõch àang mong chúâ tin chiïën
thùæng naây...”.
- Ba muåc àñch trong àúåt tiïën cöng thûá hai cuãa quên ta laâ:
+ Tiïu diïåt thêåt nhiïìu sinh lûåc àõch trong nhiïìu cuöåc chiïën àêëu
liïn tiïëp.
+ Phaá huyã vaâ àaánh chiïëm möåt böå phêån caác trêån àõa hoaã lûåc cuãa
àõch, laâm cho chuáng mêët chöî dûåa röìi duâng ngay trêån àõa hoaã lûåc
cuãa chuáng maâ bùæn vaâo àêìu chuáng.
+ Àaánh chiïëm nhûäng núi àõa hònh coá lúåi cho ta, chiïëm giûä
nhûäng núi àoá duâng laâm trêån àõa cuãa ta àïí tiïën möåt bûúác uy hiïëp
thêåt maånh boån àõch coân laåi.
- Quên ta phuåc kñch trïn àûúâng 19 vaâ tiïën cöng àeâo Thûúång An
diïåt tiïíu àoaân 17 cuãa GM11, 4 àaåi baác 105mm, 18 xe vêån taãi.
Ngaây 30-3-1954
- Àúåt tiïën cöng thûá hai bùæt àêìu:
+ 17 giúâ, phaáo ta têåp kñch dûä döåi vaâo khu trung têm vaâ caác
àiïím cao khu àöng.
+ 18 giúâ böå binh nöí suáng tiïën cöng.
+ Sau 45 phuát, Trung àoaân 98 thuöåc Àaåi àoaân 316 dûúái sûå chó
huy cuãa àöìng chñ Vuä Lùng tiïu diïåt cûá àiïím C1, bùæt söëng 140 tïn
àõch, thu toaân böå vuä khñ.
+ Sau 1 giúâ 30 phuát chiïën àêëu, Trung àoaân 141 thuöåc Àaåi àoaân
312 tiïu diïåt cûá àiïím àöìi E.
+ Sau 2 giúâ chiïën àêëu, Trung àoaân 209 thuöåc Àaåi àoaân 312 laâm
chuã àiïím cao D1.
+ Vaâo luác 18 giúâ 30, Trung àoaân 174 thuöåc Àaåi àoaân 316 dûúái
sûå chó huy cuãa àöìng chñ Nguyïîn Hûäu An nöí suáng tiïën cöng àöìi A1.
Ngaây 31-3-1954
- 3 giúâ, Tiïíu àoaân 11, Trung àoaân 141 cuãa ta àaä tiïu diïåt xong
trêån àõa phaáo àõch úã cûá àiïím 210.
- Taåi àöìi A1, 4 giúâ saáng ta àaä chiïëm 2 phêìn 3 cûá àiïím, quên
àõch dûåa vaâo möåt phêìn coân laåi vaâ hêìm ngêìm kiïn cöë tiïëp tuåc chöëng
cûå kõch liïåt vúái ta. Àïën saáng súám, àõch thuác tiïíu àoaân duâ thuöåc àõa
söë 6 lïn phaãn kñch. Cuöåc chiïën àêëu úã àêy diïîn ra giùçng co quyïët
liïåt. Àïën chiïìu àõch chiïëm laåi àûúåc 2 phêìn 3 cûá àiïím, ta chó coân giûä
àûúåc 1 phêìn 3 úã phña Àöng Bùæc.
- úã phña Têy, ta àaánh lêën, tiïu diïåt hoaân toaân cûá àiïím 106.
- Böå Chó huy Mùåt trêån quyïët àõnh thay lûåc lûúång tiïëp tuåc tiïën
cöng A1, àöìng thúâi chó thõ cho caã mùåt Àöng vaâ Têy cuâng hoaåt àöång
maånh àïí phên taán lûåc lûúång àõch. Cuöåc chiïën àêëu úã àöìi A1 vêîn
diïîn ra aác liïåt. Nhiïìu trêån xung phong vaâ phaãn xung phong diïîn
ra liïn tiïëp.
- Ta àaánh lêåt nhaâo möåt àoaân taâu àõch, tiïu diïåt möåt àaåi àöåi cuãa
chuáng úã Liïn khu 4.
Ngaây 1-4-1954
- Ta tiïu diïåt hoaân toaân cûá àiïím 106 úã phña Têy.
- Nava chó thõ cho Cönhi: quên àöåi àöìn truá phaãi keáo daâi cuöåc
chöëng giûä àïën muâa mûa.
Ngaây 2-4-1954
- Cûá àiïím 311 (Cùng Na) úã phña Têy Àiïån Biïn Phuã bõ quên ta
uy hiïëp nùång tûâ mêëy ngaây trûúác. Quên ta duâng loa vaâ bùæn àaån
truyïìn àún vaâo kïu goåi àõch àêìu haâng. Chiïìu 2-4, 120 tïn thuöåc 2
àaåi àöåi cuãa tiïíu àoaân Thaái söë 3 chaåy ra haâng quên ta.
- Hai àöåi duäng sô cuãa ta thêm nhêåp vaâo sên bay, bùæt 10 tuâ binh.
- 11 giúâ, quên àõch tûâ Mûúâng Thanh ra phaãn kñch àõch chiïëm
laåi moãm thòa lòa trïn àöìi A1, nhûng bõ quên ta àaánh lui. Nûãa àïm
ta laåi töí chûác möåt àúåt tiïën cöng múái nhûng vêîn khöng àaåt kïët quaã.
- Ta diïåt 2 àaåi àöåi cuãa Tiïíu àoaân khinh quên 709 úã Àöng Taå
(Kiïën An).
Ngaây 3-4-1954
Àõch tùng viïån tiïíu àoaân duâ thuöåc àõa lïn Àiïån Biïn Phuã.
Ngaây 4-4-1954
- 4 giúâ saáng, trung àoaân 102, Àaåi àoaân 308 àûúåc lïånh ngûâng
chiïën àêëu vaâ baân giao nhiïåm vuå phoâng ngûå cho àún võ baån. Àúåt
tiïën cöng A1 taåm ngûâng. Quên àõch vêîn chiïëm àûúåc 2 phêìn 3 cûá
àiïím, quên ta giûä moãm thòa lòa.
- Taåi Liïn khu 5, ta phuåc kñch diïåt 6 xe vaâ möåt söë lñnh àõch.
- Taåi Haå Laâo, Liïn quên Laâo Viïåt phuåc kñch àaánh möåt tiïíu
àoaân àõch úã kilömeát 59 àûúâng söë 13, diïåt 1 àaåi àöåi àõch, phaá huyã 30
xe cú giúái vaâ 1 àaåi baác 105mm.
Ngaây 5-4-1954
- Àïm 4-4, ta tiïën cöng cûá àiïím 105, quên ta àaä tiïu diïåt 3
phêìn 4 cûá àiïím, àïën saáng àõch cho 1 tiïíu àoaân, 5 xe tùng tûâ Mûúâng
Thanh ra. Ta tiïu diïåt àûúåc möåt söë. Nhûng àïën 8 giúâ saáng, àõch
chiïëm laåi àûúåc cûá àiïím 105.
- Àúåt tiïën cöng thûá 2 cuãa ta vaâo khu àöng chêëm dûát. Trong àúåt
naây, quên ta tiïu diïåt khoaãng 2.300 tïn àõch, phaáo cao xaå ta haå 4
maáy bay àõch.
- Ta tiïu diïåt võ trñ Hoaâ Àònh (Bùæc Ninh) diïåt 155 tïn.
Ngaây 7-4-1954
- Taåi Àiïån Biïn Phuã àõch thaã duâ tùng viïån Tiïíu àoaân duâ thuöåc
àõa söë 2.
- Maáy bay trinh saát cuãa Myä bay trïn bêìu trúâi Àiïån Biïn Phuã àïí
nghiïn cûáu àiïìu kiïån thûåc hiïån kïë hoaåch “Diïìu hêu”.
- Khai maåc höåi nghõ caán böå taåi mùåt trêån. Taåi höåi nghõ, Böå Chó
huy Mùåt trêån àaä nhêån àõnh thùæng lúåi àúåt 2, biïíu dûúng nhûäng tiïën
böå, àöìng thúâi phï phaán nhûäng hiïån tûúång sai lêìm trong àúåt tiïën
cöng vûâa qua.
- Böå Chó huy Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã àïì ra nhiïåm vuå múái:
+ Tiïu diïåt thïm möåt böå phêån nhûäng lûåc lûúång múái cuãa àõch.
+ Àaánh chiïëm thïm möåt söë cûá àiïím.
+ Tùng cûúâng vaâ tiïëp tuåc àaâo trêån àõa tiïën cöng bao vêy thoåc
hùèn vaâo khu trung têm àïí cùæt àûát tiïëp tïë, tiïëp viïån cuãa àõch,
chuêín bõ moåi àiïìu kiïån coá lúåi àïí chuyïín sang töíng cöng kñch.
- Ta tiïën cöng võ trñ Thûúång Toá gêìn Haâ Nam, tiïu diïåt 230 tïn
àõch.
Ngaây 8-4-1954
- Caác àaåi àoaân triïín khai nhiïåm vuå laâm trêån àõa tiïën cöng, trêån
àõa chùån viïån, cuãng cöë trêån àõa truá quên, àaâo haâo giao thöng.
- Àõch tùng viïån tiïíu àoaân duâ söë 4 cho Àiïån Biïn Phuã.
Ngaây 9-4-1954
- Quên àõch döìn lûåc lûúång phaãn kñch àõnh chiïëm laåi cûá àiïím
C1. Cuöåc chiïën àêëu giûäa ta vaâ àõch diïîn ra rêët quyïët liïåt. Möîi bïn
chiïëm möåt nûãa cûá àiïím.
- Suáng phoâng khöng 12,7mm cuãa quên ta àaä bùæn rúi chiïëc maáy
bay C119. Àêy laâ chiïëc maáy bay vêån taãi hai thên àêìu tiïn cuãa àõch
bõ quên ta bùæn rúi úã Àiïån Biïn Phuã.
Ngaây 10-4-1954
- Quên àõch neám bom vaâo baãn Noong Nhai, laâm chïët 444 àöìng
baâo ta.
- Ta têåp kñch võ trñ Àan Nhiïîm (Hûng Yïn) diïåt 125 tïn àõch.
- Àõch tiïëp tuåc thaã Tiïíu àoaân duâ thuöåc àõa söë 2 xuöëng chi viïån
cho Àiïån Biïn Phuã.
Ngaây 11-10-1954
- Caác àaåi àoaân tiïëp tuåc cuãng cöë trêån àõa, àaâo haâo giao thöng
siïët chùåt thïm voâng vêy caác cûá àiïím coân laåi úã Àiïån Biïn Phuã.
- Àïí phaá caác trêån àõa phaáo cao xaå vaâ caác àûúâng haâo giao thöng
cuãa ta àang tiïën dêìn àïën caác cûá àiïím, quên àõch àaä duâng nhiïìu
töëp maáy bay thay nhau neám bom, bùæn phaá suöët ngaây àïm.
Ngaây 12- 4-1954

- Phaáo cao xaå ta bùæn rúi möåt chiïëc maáy bay B26. Àêy laâ chiïëc
maáy bay thûá 50 cuãa àõch bõ quên ta bùæn rúi úã Àiïån Biïn Phuã.
- Nava nghiïn cûáu àõnh thûåc hiïån kïë hoaåch “Cöngào”, möåt kïë
hoaåch àaánh thaáo cho quên àöåi àöìn truá taåi Àiïån Biïn Phuã chaåy
sang Laâo.
Ngaây 13-4-1954
- Höìi 15 giúâ, möåt maáy bay oanh taåc B26 cuãa àõch àaä túái neám
bom truáng vaâo chöî binh lñnh cuãa chuáng àang chiïëm àoáng úã bùæc khu
trung têm Mûúâng Thanh. Sau trêån neám bom nhêìm naây, quên lñnh
cuãa àõch coân laåi úã Àiïån Biïn Phuã caâng hoang mang, hoaãng súå.
- Böå Chó huy chiïën dõch chó thõ cho caác àaåi àoaân phaãi duâng
phên àöåi nhoã àaánh lêën kïët húåp vúái cöng kiïn thûúâng.
Ngaây 14-4-1954
úã Àiïån Biïn Phuã, Àúâ Caátxtúri nhêån àûúåc àiïån cuãa Cönhi baáo
cho biïët kïë hoaåch “Cöngào” seä àûúåc thûåc hiïån vúái 4 tiïíu àoaân àùåt
dûúái quyïìn chó huy cuãa trung taá Göàa. Theo kïë hoaåch naây, àïën 20
thaáng 4 thò lûåc lûúång cuãa Göàa seä tiïën àïën vuâng Mûúâng Khoa - Pùæc
Luöng thuöåc lûu vûåc söng Nêåm Hu.
Ngaây 15-4-1954
- Àúâ Caátxtúri nhêån àûúåc àiïån baáo tin àaä àûúåc phong quên haâm
cêëp tûúáng. Àêy laâ viïåc laâm theo sûå gúåi yá cuãa Myä nhùçm àöång viïn
quên lñnh àöìn truá úã Àiïån Biïn Phuã cöë thuã. Àöìng thúâi, Böå Chó huy
Phaáp coân phong cho Lùnggle lïn àaåi taá, Bigia lïn trung taá. Nhûng
cùåp lon thiïëu tûúáng vaâ 200 chai rûúåu cönhùæc do Nava gûãi tùång Àúâ
Caátxtúri phaãi thaã bùçng duâ rúi vaâo trêån àõa ta. Thû vaâ quaâ cuãa vúå
Àúâ Caátxtúri rúi vaâo tay caác chiïën sô Àaåi àöåi 834, Trung àoaân phaáo
cao xaå 367.
- Cönhi tiïëp Tû lïånh Khöng quên Myä Patúrigiú àïën àïí nghiïn
cûáu laåi kïë hoaåch “Diïìu hêu”. Kïë hoaåch àoá luác naây àûúåc sûãa laåi nhû
sau: 90 maáy bay oanh taåc haång nùång B29 seä xuêët phaát tûâ cùn cûá
Mani (Philñppin) àïën àaánh Àiïån Biïn Phuã hoâng cûáu nguy cho quên
lñnh àöìn truá úã àêy.
Ngaây 16 vaâ 17-4-1954

Nhiïìu àoaân caán böå cuãa Böå Chó huy Mùåt trêån àaä xuöëng caác àaåi
àoaân, trung àoaân kiïím tra, àön àöëc vaâ giuáp caác àún võ tùng cûúâng
àaâo hêìm giao thöng aáp saát caác cûá àiïím coân laåi, àêíy maånh phong
traâo bùæn tóa, àoaåt duâ tiïëp tïë cuãa àõch.
Ngaây 18-4-1954
- Taåi Àiïån Biïn Phuã, quên ta nöí suáng tiïën cöng tiïu diïåt cûá
àiïím 105 (bùæc sên bay Mûúâng Thanh).
- Tûúáng Myä Canàïra cêìm àêìu möåt phaái àoaân vaâo Viïåt Nam
trûåc tiïëp kiïím tra viïåc chuêín bõ thûåc hiïån kïë hoaåch “Diïìu hêu”.
Ngaây 19-4-1954
- Taåi Àiïån Biïn Phuã, quên ta beã gaäy caác àúåt phaãn kñch cuãa àõch
ra cûá àiïím 105.
- Caác àaåi àoaân tham gia chiïën dõch thûåc hiïån chó thõ cuãa Àaãng
uãy Mùåt trêån àaä töí chûác àúåt sinh hoaåt chñnh trõ. Trong àúåt sinh
hoaåt chñnh trõ, caán böå, chiïën sô àaä tûå phï bònh vaâ phï bònh nghiïm
khùæc vïì caác biïíu hiïån hûäu khuynh, tiïu cûåc. Qua àoá, nêng cao tinh
thêìn quyïët chiïën quyïët thùæng, kiïn quyïët khùæc phuåc moåi khoá
khùn, gian khöí, àïì cao traách nhiïåm trûúác trêån àaánh lõch sûã.
Ngaây 19-4, Böå Chñnh trõ àaä ra Nghõ quyïët chó àaåo cho Àaãng uãy
Mùåt trêån khùæc phuåc moåi khoá khùn, quyïët àaánh thùæng quên àõch vaâ
huy àöång toaân lûåc cuãa nhên dên, cuãa Àaãng vaâ Chñnh phuã laâm moåi
viïåc cêìn thiïët àïí giaânh toaân thùæng cho chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã.
Nghõ quyïët nïu roä: “Toaân dên, toaân Àaãng vaâ Chñnh phuã nhêët àõnh
àem toaân lûåc chi viïån chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã vaâ nhêët àõnh laâm
moåi viïåc cêìn thiïët àïí giaânh toaân thùæng cho chiïën dõch naây”. Nhêån
àûúåc Nghõ quyïët cuãa Böå Chñnh trõ, Àaãng uãy Mùåt trêån àaä tiïën haânh
nghiïn cûáu quaán triïåt ngay. Àöìng chñ Bñ thû Àaãng uãy Mùåt trêån àaä
noái: “Trung ûúng àaä laâm àuã moåi viïåc. Trêån naây Àaãng yïu cêìu
chuáng ta chó àûúåc thùæng”.
Ngaây 20-4-1954
- Taåi Àiïån Biïn Phuã, caác àaåi àoaân vûâa tiïën haânh sinh hoaåt
chñnh trõ, tûå phï bònh vaâ phï bònh sêu sùæc; àöìng thúâi àêíy maånh caác
hoaåt àöång nhoã, tùng cûúâng bùæn tóa, àoaåt duâ tiïëp tïë cuãa àõch.
- Àaåi àoaân 308, Àaåi àoaân 312 quyïët têm àaâo haâo chia cùæt sên
bay àõch xong trûúác kïë hoaåch.
- Nava gûãi vïì Phaáp baãn baáo caáo tònh hònh quên sûå úã Àöng
Dûúng. Theo öng ta, cuöåc töíng phaãn cöng cuãa ta àaä diïîn ra súám 8
thaáng trûúác thúâi haån Nava àaä dûå kiïën. Nava àïì nghõ vúái Chñnh
phuã Phaáp hoùåc ngûâng bùæn trûúác khi thûúng lûúång, hoùåc thûúng
lûúång maâ khöng ngûâng bùæn, trong luác àoá thò chuêín bõ möåt quên
àoaân taác chiïën múái, ngûúâi cuãa Phaáp, trang bõ cuãa Myä, àïí tiïën haânh
möåt cuöåc chiïën tranh múái bùçng nhûäng phûúng tiïån khöíng löì.
Ngaây 21-4-1954
- Taåi Àiïån Biïn Phuã, quên ta àaâo haâo giao thöng túái saát cûá
àiïím 206, xêy dûång xong trêån àõa tiïën cöng vaâ hoaân thaânh cöng
taác chuêín bõ chiïën àêëu.
- Àaåi àoaân 312 vaâ Àaåi àoaân 308 tiïëp tuåc àaâo nhûäng meát haâo
cuöëi cuâng chia cùæt hoaân toaân sên bay.
Ngaây 22-4-1954
- Ta tiïu diïåt cûá àiïím 206 bùçng chiïën thuêåt àaánh lêën, cûá àiïím
cuöëi cuâng cuãa àõch nùçm saát sên bay úã phña têy. Quên ta hoaân toaân
laâm chuã sên bay.
- Böå Chó huy Mùåt trêån kïu goåi caác chiïën sô Àiïån Biïn Phuã haäy
àêíy maånh phong traâo “Sùn Têy bùæn tóa” vaâ chuêín bõ tiïën cöng àúåt
3: tiïëp tuåc tiïu diïåt sinh lûåc àõch, àaánh chiïëm cho hïët caác àiïím cao
phña Àöng vaâ caác cûá àiïím àöåt xuêët phña Têy, àûa têët caã hoaã lûåc caác
cúä cuãa ta vaâo gêìn àïí khöëng chïë khöng phêån, uy hiïëp khu trung
têm, tùng cûúâng tiïu hao sinh lûåc àõch vaâ tranh àoaåt tiïëp tïë, tiïën
túái töíng cöng kñch tiïu diïåt toaân böå quên àõch úã Àiïån Biïn Phuã.
Ngaây 23 vaâ 24-4-1954

- Àõch cho 2 tiïíu àoaân vúái 5 xe tùng àaánh phaãn kñch ra cûá àiïím
206 nhûng àaä bõ hoaân toaân thêët baåi. Hún 2 àaåi àöåi lñnh duâ bõ tiïu
diïåt.
- Böå tham mûu cuãa Nava baáo cho Cönhi biïët laâ 150 bao than
hoaåt tñnh vaâ 150 bao böåt hoaá hoåc seä rúâi Pari vaâo ngaây 24-4 bùçng
maáy bay sang Viïåt Nam àïí duâng vaâo viïåc laâm mûa nhên taåo trïn
caác tuyïën àûúâng giao thöng cuãa ta.
- Taåi Àiïån Biïn Phuã, trêån àõa chiïën haâo cuãa ta úã hai muäi phña
Àöng vaâ phña Têy (do Àaåi àoaân 312 vaâ 308 àaâo) cùæt ngang sên bay
àaä gùåp nhau. Nhû vêåy, quên ta khöng nhûäng laâm chuã khöng phêån,
maâ coân laâm chuã hoaân toaân mùåt àêët sên bay Mûúâng Thanh.
Ngaây 26-4-1954
- Taåi Àiïån Biïn Phuã, àûúåc Myä giuáp sûác, khöng quên Phaáp àaä
têåp trung haâng trùm maáy bay caác loaåi tùng cûúâng àaánh phaá caác
trêån àõa vaâ àûúâng giao thöng cuãa ta.
- Taåi trêån àõa Pa Luöng, Àaåi àöåi 829 cuãa Tiïíu àoaân 394 bùæn rúi
möåt chiïëc maáy bay B26. Cuâng ngaây, taåi trêån àõa Khe Chöët, Àaåi àöåi
817 cuäng bùæn rúi möåt maáy bay B26 bùæt söëng 2 phi cöng.
- Höåi nghõ Giúnevú baân vïì Àöng Dûúng vaâ Triïìu Tiïn khai
maåc.
Ngaây 27-4-1954
Àaãng uãy Mùåt trêån triïåu têåp höåi nghõ bñ thû àaãng uyã caác àaåi
àoaân phï phaán caác hiïån tûúång “hûäu khuynh tiïu cûåc”.
Ngaây 28-4-1954
- Sên bay Mûúâng Thanh hoaân toaân bõ ta khöëng chïë, àõch chó
coân caách thaã duâ.
- Àõch bùæt àêìu thûåc hiïån kïë hoaåch thaáo chaåy (kïë hoaåch Cöngào)
nhûng bõ thêët baåi.
- Caác àaåi àoaân triïín khai kïë hoaåch thûåc hiïån nhiïåm vuå tiïën
cöng àúåt 3.
Ngaây 29 vaâ 30-4-1954

- Caác àaåi àoaân 304, 308, 312, 316, 351 vaâ Trung àoaân 57 sau
khi kiïím tra laåi cöng taác chuêín bõ chiïën àêëu àaä baáo caáo lïn Böå Chó
huy Mùåt trêån: têët caã àaä sùén saâng bûúác vaâo àúåt tiïën cöng thûá 3.
- Böå Chó huy Mùåt trêån àaä thöng baáo cho caác àún võ biïët ngaây
cuãa àúåt tiïën cöng thûá 3 laâ 1-5-1954.
- Caác àún võ àaä töí chûác sinh hoaåt chñnh trõ, rêët nhiïìu caán böå,
chiïën sô viïët quyïët têm thû gûãi lïn cêëp trïn toã roä quyïët têm giaânh
toaân thùæng.
Ngaây 1 vaâ 2-5-1954

- 12 giúâ ngaây 1-5-1954, phaáo binh ta bùæt àêìu nöí suáng vaâo caác
trêån àõa phaáo coân laåi cuãa àõch. Sau gêìn möåt giúâ truát àaån, caã khu
Höìng Cuám chòm trong khoái vaâ lûãa. Cuåm phaáo cuãa Lalùng hoaân
toaân bõ tï liïåt, khöng bùæn traã àûúåc phaát naâo. Kho chûáa àaån phaáo
cuãa àõch vúái 3.000 viïn dûå trûä bõ nöí tung. Kho thûåc phêím cuãa àõch
bõ chaáy.
- úã phña Àöng: Trung àoaân 98, Àaåi àoaân 316 tiïu diïåt hoaân toaân
cûá àiïím C1 sau 20 ngaây tranh chêëp aác liïåt vúái àõch, diïåt 114 tïn
àõch, bùæt söëng 44 tïn. Thûâa thùæng quên ta àêíy maånh vêy lêën vaâ
chuêín bõ tiïu diïåt cûá àiïím C. Trung àoaân 209, Àaåi àoaân 312 tiïu
diïåt caác cûá àiïím 505, 505A (dûúái chên daäy àiïím cao khu àöng).
- úã phña Têy: Trung àoaân 88, Àaåi àoaân 308 àaánh lêën tiïu diïåt
cûá àiïím 311A.
- úã phña Nam (Höìng Cuám): Trung àoaân 57, Àaåi àoaân 304 àaánh
lêën dêìn vaâo khu C tiïu hao nhiïìu sinh lûåc àõch. Ngaây 2-5 àõch, àaä
phaãi ruát khoãi khu naây.
- Lûúng thûåc cuãa quên àõch úã taåi Àiïån Biïn Phuã chó coân laåi 3
ngaây, àaån dûúåc cuäng dêìn caån kiïåt.
Ngaây 3-5-1954
- Àïm 2 raång saáng 3-5-1954, Trung àoaân 36, Àaåi àoaân 308 tiïën
cöng tiïu diïåt cûá àiïím 311B úã phña Têy Mûúâng Thanh.
- Trêån àõa quên ta bao vêy saát khu trung têm Mûúâng Thanh,
chó coân caách khu súã chó huy cuãa Àúâ Caátxtúri trïn dûúái 300 meát.
- Möåt àaåi àöåi ta àûúåc lïånh àoáng chöët úã baãn Naâ Tò, khöng cho
àõch coá löëi thoaát àïí thaáo chaåy sang Laâo.
- Cönhi chó thõ cho Àúâ Caátxtúri möåt kïë hoaåch thaáo chaåy khaác
goåi laâ kïë hoaåch “Chim biïín”, nhûng têët caã boån sô quan chó huy coân
laåi úã Àiïån Biïn Phuã àïìu khöng tin tûúãng. Àúâ Caátxtúri quyïët àõnh úã
laåi vúái thûúng binh.
Ngaây 4-5-1954
- Taåi Àiïån Biïn Phuã, Böå Chó huy Mùåt trêån àaä hoåp baân nhêån
àõnh vïì hoaân thaânh nhiïåm vuå cuãa àúåt tiïën cöng thûá ba vaâ quyïët
àõnh nhanh choáng chuyïín sang töíng cöng kñch trïn toaân böå mùåt
trêån giaânh toaân thùæng cho chiïën dõch.
- Quên ta àaâo xong àûúâng hêìm vaâo cûá àiïím A1, àûa gêìn
1.000kg böåc phaá vaâo núi an toaân.
- Quên àõch phaãn kñch àõnh chiïëm laåi cûá àiïím 311B nhûng bõ
ta àaánh baåi.
Ngaây 5-5-1954
- Caác àaåi àoaân àaä nhêån àûúåc mïånh lïånh cuãa Böå Chó huy Mùåt
trêån chuêín bõ sùén saâng bûúác vaâo töíng cöng kñch giaânh toaân thùæng
cho chiïën dõch.
- Àõch thaã tiïëp Tiïíu àoaân duâ thuöåc àõa söë 1 xuöëng Àiïån Biïn
Phuã.
- Nhiïåm vuå cuå thïí cuãa caác àaåi àoaân bûúác vaâo töíng cöng kñch
àûúåc quy àõnh cuå thïí nhû sau:
+ Àaåi àoaân 316 àûúåc tùng cûúâng Trung àoaân 9 cuãa Àaåi àoaân
304 tiïu diïåt nöët caác cûá àiïím C2 vaâ A1 laâ àiïím cao cuöëi cuâng úã khu
àöng.
+ Àaåi àoaân 312 tiïu diïåt caác cûá àiïím úã chên àöìi phña àöng tiïën
saát àïën búâ söng Nêåm Röëm.
+ Àaåi àoaân 308 tiïu diïåt Naâ Nooång úã phña têy.
+ Àaåi àoaân 351 bùæn phaáo yïím trúå cho caác àaåi àoaân tiïu diïåt
àõch, bùæn maáy bay kiïím soaát chùåt cheä vuâng trúâi Àiïån Biïn Phuã.
Ngaây 6-5-1954
- 20 giúâ 30 phuát: toaân mùåt trêån lêëy tiïëng nöí cuãa khöëi böåc phaá
gêìn 1.000kg úã àöìi A1 laâm hiïåu lïånh àöìng loaåt tiïën cöng.
- Nhiïìu trêån àaánh aác liïåt diïîn ra úã caác cûá àiïím A1 vaâ C2.
Ngaây 7-5-1954
- 2 giúâ 30 phuát: cúâ “Quyïët chiïën quyïët thùæng” cuãa ta àaä tung
bay trïn àöìi A1. Tïn quan tû chó huy úã àêy bõ ta bùæt söëng.
- 5 giúâ 30 phuát: 2 àaåi àöåi vaâ 1 xe tùng cuãa àõch phaãn kñch àaánh
lïn A1, nhûng bõ hoaã lûåc phaáo cuãa ta bùæn rêët maånh phaãi ruát chaåy.
Àoá laâ trêån phaãn kñch cuöëi cuâng cuãa àõch lïn àiïím cao A1.
- 9 giúâ: dûúái hoaã lûåc yïím trúå cuãa Trung àoaân 174 trïn A1 vaâ
hoaã lûåc maånh meä cuãa phaáo binh ta, Trung àoaân 98 àaä tiïu diïåt
hoaân toaân C2, bùæt söëng hún 600 tïn àõch.
- Trung àoaân 165 àaánh chiïëm võ trñ 506.
- Trung àoaân 209 tiïën cöng 507 vaâ tiïëp tuåc lêën àêët.
- 14 giúâ, thêëy quên àõch coá nhiïìu triïåu chûáng tan raä, lúåi duång
thúâi cú coá lúåi, Àaåi àoaân 312 ra lïånh cho Trung àoaân 209 tiïëp tuåc
tiïën cöng cûá àiïím 507 úã gêìn cêìu Mûúâng Thanh. Hêìu nhû trong têët
caã caác trêån àõa cuãa àõch àïìu xuêët hiïån cúâ trùæng, vaãi trùæng. Trung
àoaân 209 têën cöng tiïu diïåt caác cûá àiïím 508, 509, tiïën saát búâ söng
Nêåm Röëm. Trong khu trung têm bùæt àêìu xuêët hiïån triïåu chûáng
àõch phaá huyã vuä khñ vaâ quùèng vuä khñ xuöëng söng. Ngay trong loâng
Mûúâng Thanh cuäng xuêët hiïån cúâ trùæng. Trûúác tònh hònh àoá, Böå Chó
huy Mùåt trêån ra lïånh: Töíng cöng kñch tiïu diïåt toaân böå quên àõch úã
- 17 giúâ 30 phuát, Àaåi àoaân 312 baáo caáo lïn Böå Chó huy Mùåt trêån
“Têët caã quên àõch trong khu trung têm àaä àêìu haâng. Àúâ Caátxtúri
vaâ caã ban tham mûu cuãa hùæn àaä bõ bùæt”.
- 24 giúâ, toaân böå quên àõch úã Höìng Cuám göìm 2.000 tïn ruát chaåy
àaä àêìu haâng quên ta.
Sau 55 ngaây àïm chiïën àêëu aác liïåt, chiïën dõch lõch sûã Àiïån
Biïn Phuã àaä kïët thuác thùæng lúåi. Ngaây höm sau tin chiïën thùæng lan
ra toaân thïë giúái àuáng phiïn hoåp àêìu tiïn cuãa Höåi nghõ Giúnevú vïì
Àöng Dûúng.
II- ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ : MÖÅT SÖË VÙN KIÏÅN VAÂ TÛ LIÏÅU
THÛ, ÀIÏÅN, NHÊÅT LÏÅNH, LÏÅNH ÀÖÅNG VIÏN TRONG
CHIÏËN DÕCH ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
THÛ CUÃA HÖÌ CHUÃ TÕCH GÛÃI CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ ÚÃ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN
BIÏN PHUÃ
Thu àöng nùm nay, caác chuá laåi coá nhiïåm vuå tiïën quên vaâo Àiïån
Biïn Phuã àïí tiïu diïåt thïm sinh lûåc àõch, múã röång thïm cùn cûá
khaáng chiïën, giaãi phoáng thïm àöìng baâo coân laåi àang bõ giùåc àeâ
neán.
Nùm ngoaái caác chuá àaä anh duäng chiïën àêëu, tiïu diïåt nhiïìu
àõch, àaä thùæng lúåi to, Baác rêët vui loâng.
Nùm nay, sau nhûäng cuöåc chónh huêën chñnh trõ vaâ quên sûå, caác
chuá àaä tiïën böå hún. Caác chuá phaãi chiïën àêëu anh duäng hún, chõu
àûång gian khöí hún, phaãi giûä vûäng quyïët têm trong moåi hoaân caãnh.
Quyïët têm tiïu diïåt àõch.
Quyïët têm giûä vûäng chñnh saách.
Quyïët têm giaânh nhiïìu thùæng lúåi.
Baác vaâ Chñnh phuã chúâ tin thùæng lúåi àïí khen thûúãng caác chuá.
Chaâo thên aái vaâ quyïët thùæng

Thaáng 12 nùm 1953
Höì Chñ Minh
THÛ CUÃA HÖÌ CHUÃ TÕCH GÛÃI CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ
ÚÃ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Thên aái gûãi toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô úã mùåt trêån.
Caác chuá sùæp ra mùåt trêån. Nhiïåm vuå caác chuá lêìn naây rêët to lúán,
khoá khùn, nhûng rêët vinh quang.
Caác chuá vûâa àûúåc chónh huêën chñnh trõ vaâ quên sûå vaâ àaä thu
àûúåc nhiïìu thùæng lúåi vïì tû tûúãng, vïì chiïën thuêåt, kyä thuêåt. Nhiïìu
àún võ àaä àaánh thùæng trïn caác mùåt trêån. Baác tin chùæc rùçng caác chuá
seä phaát huy thùæng lúåi vûâa qua, quyïët têm vûúåt moåi khoá khùn gian
khöí àïí laâm troân nhiïåm vuå veã vang sùæp túái.
Baác chúâ caác chuá baáo caáo thaânh tñch àïí thûúãng nhûäng àún võ vaâ
caá nhên xuêët sùæc nhêët.
Chuác caác chuá thùæng to.
Baác hön caác chuá.

Thaáng 3 nùm 1954
Höì Chñ Minh
ÀIÏÅN CUÃA TRUNG ÛÚNG ÀAÃNG VAÂ HÖÌ CHUÃ TÕCH GÛÃI CAÁN BÖÅ VAÂ
CHIÏËN SÔ ÚÃ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Thên aái gûãi toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô úã mùåt trêån Àiïån Biïn
Phuã.
Trung ûúng Àaãng vaâ Baác àûúåc baáo caáo vïì hai trêån thùæng àêìu
tiïn cuãa quên àöåi ta úã Àiïån Biïn Phuã. Trung ûúng Àaãng vaâ Baác coá
lúâi khen caác àöìng chñ. Chiïën dõch naây laâ möåt chiïën dõch lõch sûã cuãa
quên àöåi ta, ta àaánh thùæng chiïën dõch naây coá yá nghôa quên sûå vaâ
chñnh trõ quan troång.
Àõch seä ra sûác àöëi phoá, ta phaãi cöë gùæng, chiïën àêëu deão dai bïìn
bó, chúá chuã quan khinh àõch, giaânh toaân thùæng cho chiïën dõch naây.
Ngaây 15 thaáng 3 nùm 1954
THÛ CUÃA HÖÌ CHUÃ TÕCH KHEN NGÚÅI CAÁC CAÁN BÖÅ, CHIÏËN SÔ, DÊN
CÖNG, THANH NIÏN XUNG PHONG ÚÃ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ VAÂ
ÀÖÌNG BAÂO ÀÕA PHÛÚNG
Quên ta àaä giaãi phoáng Àiïån Biïn Phuã, Baác vaâ Chñnh phuã thên
aái gûãi lúâi khen ngúåi caán böå, chiïën sô, dên cöng, thanh niïn xung
phong vaâ àöìng baâo àõa phûúng àaä laâm troân nhiïåm vuå möåt caách veã
vang.
Thùæng lúåi tuy lúán nhûng múái laâ bûúác àêìu, chuáng ta khöng nïn
vò thùæng maâ kiïu, khöng nïn chuã quan khinh àõch. Chuáng ta kiïn
quyïët khaáng chiïën àïí tranh lêëy àöåc lêåp, thöëng nhêët, dên chuã, hoaâ
bònh. Bêët kyâ àêëu tranh vïì quên sûå hay ngoaåi giao cuäng àïìu phaãi
àêëu tranh trûúâng kyâ gian khöí múái ài àïën thùæng lúåi hoaân toaân.
Baác vaâ Chñnh phuã seä khen thûúãng nhûäng caán böå, chiïën sô, dên
cöng, thanh niïn xung phong vaâ àöìng baâo àõa phûúng coá cöng
traång àùåc biïåt.
Höì Chñ Minh
THÛ CUÃA HÖÌ CHUÃ TÕCH GÛÃI TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ
ÚÃ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Trûúác hïët Baác gûãi lúâi thên aái thùm caác chuá thûúng binh.
Toaân thïí caác chuá cuäng nhû caán böå vaâ chiïën sô úã toaân quöëc quyïët
têm giaânh àûúåc thùæng lúåi lúán àïí chuác thoå Baác.
Baác quyïët àõnh khao caác chuá. Khao thïë naâo tuyâ theo àiïìu kiïån,
nhûng nhêët àõnh khao.
Thïë laâ Baác chaáu ta caâng vui. Vui àïí cöë gùæng múái, àïí khùæc phuåc
khoá khùn múái vaâ tranh thùæng lúåi múái.
Baác vaâ Chñnh phuã àõnh thûúãng cho caác chuá huy hiïåu Chiïën sô
Àiïån Biïn Phuã. Caác chuá taán thaânh khöng?
Baác dùån caác chuá möåt lêìn nûäa.
Chúá vò thùæng maâ kiïu, chúá chuã quan khinh àõch, phaãi luön luön
sùén saâng laâm troân nhiïåm vuå Àaãng vaâ Chñnh phuã giao cho caác chuá.
Baác hön caác chuá
Thaáng 5 nùm 1954
Baác
Höì Chñ Minh
THÛ CUÃA BAN CHÊËP HAÂNH TRUNG ÛÚNG

ÀAÃNG LAO ÀÖÅNG VIÏÅT NAM GÛÃI CAÁN BÖÅ, CHIÏËN SÔ, ANH CHÕ EM
DÊN CÖNG ÚÃ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ VAÂ ÀÖÌNG BAÂO ÀÕA PHÛÚNG
Thên aái gûãi toaân thïí caác àöìng chñ caán böå, chiïën sô, anh chõ em
dên cöng úã mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã vaâ àöìng baâo àõa phûúng.
Caác àöìng chñ vaâ àöìng baâo thên mïën.
Sau gêìn nûãa nùm vûúåt moåi khoá khùn gian khöí, caác àöìng chñ vaâ
àöìng baâo àaä nïu cao tinh thêìn anh duäng chiïën àêëu vaâ phuåc vuå
chiïën dõch. Nay ta àaä toaân thùæng, tiïu diïåt toaân böå quên àõch úã
Àiïån Biïn Phuã, giaãi phoáng hoaân toaân khu Têy Bùæc. Thùæng lúåi vô
àaåi cuãa quên vaâ dên ta úã Àiïån Biïn Phuã vaâ úã caác chiïën trûúâng
khaác trong toaân quöëc àang àêíy maånh cuöåc khaáng chiïën cuãa nhên
dên ta tiïën lïn möåt bûúác quan troång, laâm àaâ vaâ gêy àiïìu kiïån töët
cho nhiïìu thùæng lúåi lúán hún nûäa cuãa ta sau naây.
Do thêët baåi nùång nïì úã Àiïån Biïn Phuã vaâ úã caác chiïën trûúâng
khaác, thûåc dên hiïëu chiïën Phaáp vaâ can thiïåp Myä àang gùåp nhiïìu
khoá khùn, nhûng êm mûu cuãa chuáng vêîn rêët thêm àöåc.
Toaân dên vaâ toaân quên ta vö cuâng phêën khúãi trûúác chiïën thùæng
vô àaåi naây, nhûng vêîn phaãi sùén saâng phaá tan moåi êm mûu múái cuãa
àõch, khöng vò thùæng to maâ chuã quan khinh àõch. Ta àaä toaân thùæng
trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã. Song cuöåc àêëu tranh aái quöëc àïí
thûåc hiïån àöåc lêåp, thöëng nhêët, dên chuã, hoaâ bònh cuãa nhên dên ta
coân nhiïìu gian khöí gay go.
Mong toaân thïí caác àöìng chñ caán böå, chiïën sô vaâ àöìng baâo dên
cöng ra sûác hoåc têåp nhûäng kinh nghiïåm quñ baáu cuãa chiïën dõch
naây, tùng cûúâng lûåc lûúång cuãa mònh àùång tiïën lïn hoaân thaânh
nhiïåm vuå múái.
Ban chêëp haânh Trung ûúng Àaãng Lao àöång Viïåt Nam
ÀIÏÅN VÙN CUÃA CUÅ TÖN ÀÛÁC THÙÆNG

QUYÏÌN TRÛÚÃNG BAN THÛÚÂNG TRÛÅC QUÖËC HÖÅI VAÂ CHUÃ TÕCH MÙÅT
TRÊÅN LIÏN VIÏÅT GÛÃI BAN CHÓ HUY, CAÁN BÖÅ, CHIÏËN SÔ QUÊN ÀÖÅI
NHÊN DÊN VAÂ ANH CHÕ EM DÊN CÖNG TAÅI
MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Giûäa luác nhên dên hêåu phûúng àûúng tñch cûåc tham gia phaát
àöång quêìn chuáng, triïåt àïí giaãm tö vaâ thûåc hiïån caãi caách ruöång àêët
thò tin àaåi thùæng úã Àiïån Biïn Phuã àûa vïì, nöîi vui mûâng khöng xiïët
kïí. Trûúác sûác têën cöng maänh liïåt vaâ deão dai cuãa böå àöåi ta, hún möåt
vaån saáu nghòn quên àõch úã Àiïån Biïn Phuã, möåt têåp àoaân cûá àiïím
maånh nhêët cuãa chuáng àaä bõ ta tiïu diïåt.
Chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã laâ möåt thùæng lúåi lõch sûã cuãa chuáng
ta, möåt thêët baåi àau àúán nhêët cuãa boån hiïëu chiïën Phaáp vaâ can
thiïåp Myä. Chiïën thùæng àoá àaä coá möåt aãnh hûúãng vang döåi vaâ taåo
àiïìu kiïån thuêån lúåi cho nhiïìu chiïën thùæng lûâng lêîy veã vang vïì
nhiïìu mùåt sau naây.
Chiïën thùæng àoá àaä chûáng toã tinh thêìn duäng caãm vö àõch cuãa böå
àöåi vaâ sûå cöë gùæng phi thûúâng cuãa anh chõ em dên cöng úã mùåt trêån
Àiïån Biïn Phuã. Goáp phêìn vaâo chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã, quên
àöåi vaâ nhên dên ta trïn toaân quöëc àaä tñch cûåc phöëi húåp tiïu diïåt
nhiïìu sinh lûåc àõch. Chiïën thùæng veã vang úã Àiïån Biïn Phuã caâng
nïu roä sûå laänh àaåo saáng suöët cuãa Höì Chuã tõch, Àaãng vaâ Chñnh
phuã, taâi chó huy cuãa Àaåi tûúáng Töíng Tû lïånh.
Thay mùåt Ban Thûúâng trûåc Quöëc höåi vaâ Mùåt trêån Liïn Viïåt, töi
xin nhiïåt liïåt hoan hö tinh thêìn anh duäng gûúng mêîu cuãa böå àöåi
vaâ anh chõ em dên cöng úã mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã, kñnh cêín
nghiïng mònh trûúác linh höìn caác liïåt sô àaä hy sinh cho Töí quöëc.
Töi tin tûúãng rùçng trïn cú súã chiïën thùæng múái, quên vaâ dên ta
tuên theo lúâi daåy cuãa Höì Chuã tõch, khöng chuã quan khinh àõch, seä
khùæc phuåc nhûäng khoá khùn múái, giaânh nhiïìu thùæng lúåi lûâng lêîy
hún, àûa Töí quöëc àïën hoaân toaân àöåc lêåp, thöëng nhêët, dên chuã vaâ
hoaâ bònh.
Quyïìn trûúãng ban thûúâng trûåc Quöëc höåi
Chuã tõch Mùåt trêån Liïn Viïåt
Tön àûác Thùæng
THÛ CUÃA CHÑNH PHUÃ VIÏÅT NAM DÊN CHUÃ CÖÅNG HOAÂ
Thên aái gûãi caán böå, chiïën sô vaâ dên cöng

Trong Àöng Xuên nùm nay, böå àöåi chuã lûåc, böå àöåi àõa phûúng
vaâ dên quên du kñch àaä thu àûúåc nhiïìu thùæng lúåi rûåc rúä trïn caác
chiïën trûúâng Bùæc, Trung, Nam. Chuáng ta àaä tiïu diïåt àûúåc nhiïìu
sinh lûåc àõch, àêíy maånh chiïën tranh du kñch, giaãi phoáng haâng vaån
cêy söë vuöng, haâng chuåc vaån àöìng baâo, phaát triïín thïë chuã àöång cuãa
ta vaâ phaá tan möåt phêìn quan troång cuãa kïë hoaåch Nava.
Caác àún võ böå àöåi chuã lûåc taåi mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã àaä anh
duäng taác chiïën vûúåt qua nhiïìu gian khöí vaâ àaä giaânh àûúåc nhûäng
thùæng lúåi quan troång àêìu tiïn trong möåt chiïën dõch to lúán nhêët tûâ
xûa àïën nay.
Höì Chuã tõch vaâ Chñnh phuã gûãi lúâi khen ngúåi:
- Têët caã caán böå vaâ chiïën sô trong böå àöåi chuã lûåc, böå àöåi àõa
phûúng vaâ dên quên du kñch àaä anh duäng giïët giùåc lêåp cöng, giaânh
àöåc lêåp cho Töí quöëc.
- Caác anh chõ em dên cöng, caác àöåi thanh niïn xung phong cöng
taác àaä khùæc phuåc khoá khùn gian khöí, ra sûác thi àua tùng nùng
xuêët phuåc vuå tiïìn tuyïën, goáp phêìn vúái böå àöåi chiïën thùæng quên
xêm lûúåc.
Nhên dõp naây Chñnh phuã nhùæc toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô nhúá
rùçng àõch thua àau chuáng caâng tùng cûúâng hoaåt àöång, chuáng caâng
duâng moåi caách àïí taân phaá vaâ lûâa bõp àöìng baâo ta.
Búãi vêåy caác caán böå vaâ chiïën sô khöng àûúåc chuã quan khinh àõch,
caâng phaãi ra sûác liïn tuåc chiïën àêëu àïí phaá tan êm mûu múái cuãa
àõch vaâ tranh nhiïìu thùæng lúåi to lúán vaâ veã vang hún nûäa.
Thaáng 3 nùm 1954
Chñnh phuã nûúác viïåt nam dên chuã cöång hoaâ
LÏÅNH ÀÖÅNG VIÏN GÛÃI TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ

VAÂ CHIÏËN SÔ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Caác àöìng chñ,

Muâa àöng nùm nay, theo lïånh cuãa Trung ûúng Àaãng, Chñnh
phuã vaâ Höì Chuã tõch, caác àöìng chñ laåi coá nhiïåm vuå tiïën quên vaâo
Têy Bùæc àïí:
- Tiïu diïåt sinh lûåc àõch.
- Tranh thuã nhên dên.
- Giaãi phoáng böå phêån Têy Bùæc àõch coân chiïëm àoáng.
Quên àõch àang êm mûu chiïëm àoáng möåt vuâng àêët àai úã Têy
Bùæc yïu quyá àïí chia reä vaâ giaây xeáo àöìng baâo ta, àïí quêëy röëi hêåu
phûúng cuãa ta.
Chuáng ta phaãi sûãa àûúâng, khùæc phuåc khoá khùn, chõu àûång gian
khöí anh duäng chiïën àêëu, chõu àoái, chõu reát, treâo àeâo löåi suöëi, ài xa
vaác nùång, tòm àïën têån saâo huyïåt quên àõch àïí tiïu diïåt chuáng, àïí
giaãi phoáng àöìng baâo ta.
Muâa àöng nùm nay, vúái chñ cùm thuâ àïë quöëc vaâ phong kiïën sau
cuöåc chónh quên chñnh trõ, vúái kyä thuêåt, chiïën thuêåt tiïën böå sau
cuöåc chónh huêën quên sûå, nhêët àõnh chuáng ta seä cuãng cöë vaâ phaát
triïín thùæng lúåi cuãa chiïën dõch Têy Bùæc muâa àöng 1952, nhêët àõnh
chuáng ta seä chiïën thùæng quên àõch.
Caác àöìng chñ haäy duäng caãm tiïën lïn!

Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp
LÏÅNH CUÃA ÀAÅI TÛÚÁNG TÖÍNG TÛ LÏÅNH ÀÖÅNG VIÏN TOAÂN THÏÍ CAÁN
BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ, TOAÂN THÏÍ CAÁC ÀÚN VÕ, TOAÂN THÏÍ CAÁC BINH
CHUÃNG, MÚÃ CUÖÅC ÀAÅI TIÏËN CÖNG VAÂO TÊÅP ÀOAÂN CÛÁ ÀIÏÍM
ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Húäi toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô.

Chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã sùæp bùæt àêìu.
Àêy laâ chiïën dõch cöng kiïn quy mö lúán nhêët trong lõch sûã quên
àöåi ta tûâ trûúác túái nay.
Trong ba thaáng nay, kïí tûâ khi quên àõch nhaãy duâ xuöëng Àiïån
Biïn Phuã, quên ta àaä vêy haäm vaâ giam giûä chuã lûåc cuãa chuáng úã àoá,
taåo àiïìu kiïån àïí liïn tiïëp àaánh baåi chuáng trïn khùæp caác chiïën
trûúâng toaân quöëc.
Ngaây nay Lai Chêu àaä giaãi phoáng, phoâng tuyïën söng Nêåm Hu
cuãa giùåc àaä tan vúä, Phong Sa Lyâ cuäng khöng coân boáng giùåc; Àiïån
Biïn Phuã àaä trúã thaânh möåt têåp àoaân cûá àiïím hoaân toaân cö lêåp chú
vú úã giûäa hêåu phûúng röång lúán cuãa ta.
Ngaây nay, àaä àïën luác chuã lûåc ta múã cuöåc tiïën cöng vaâo Àiïån
Biïn Phuã.
Àaánh thùæng úã Àiïån Biïn Phuã, chuáng ta seä tiïu diïåt àûúåc möåt böå
phêån sinh lûåc rêët quan troång cuãa giùåc, giaãi phoáng toaân böå laänh thöí
Têy Bùæc, múã röång vaâ cuãng cöë hêåu phûúng röång lúán cuãa cuöåc khaáng
chiïën, goáp phêìn baão àaãm cho cuöåc caãi caách ruöång àêët thaânh cöng.
Àaánh thùæng úã Àiïån Biïn Phuã, quên àöåi nhên dên anh duäng cuãa
chuáng ta seä tiïën böå möåt bûúác daâi, cuöåc khaáng chiïën cuãa ta seä thu
àûúåc möåt thùæng lúåi rêët quan troång.
Àaánh thùæng úã Àiïån Biïn Phuã, chuáng ta seä phaá tan kïë hoaåch
Nava hiïån àaä bõ thêët baåi nùång, seä giaáng möåt àoân chñ tûã vaâo êm
mûu múã röång chiïën tranh cuãa boån àïë quöëc Phaáp - Myä. Chiïën dõch
Àiïån Biïn Phuã thùæng lúåi seä coá möåt aãnh hûúãng vang döåi trong nûúác
vaâ ngoaâi nûúác, seä laâ möåt cöëng hiïën xûáng àaáng vaâo phong traâo hoaâ
bònh thïë giúái àoâi chêëm dûát chiïën tranh úã Viïåt - Miïn - Laâo, nhêët laâ
trong luác Chñnh phuã Phaáp bõ thêët baåi liïn tiïëp, àaä bùæt àêìu phaãi noái
àïën viïåc àiïìu àònh àïí hoaâ bònh giaãi quyïët vêën àïì chiïën tranh úã
Àöng Dûúng.
Theo lïånh cuãa Trung ûúng Àaãng, Chñnh phuã vaâ Höì Chuã tõch.
Trong khi trïn caác chiïën trûúâng toaân quöëc, böå àöåi ta àang ra
sûác giïët giùåc àïí phöëi húåp vúái chuáng ta.
Töi kïu goåi toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô, toaân thïí caác àún võ,
toaân thïí caác binh chuãng trïn mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã.
Phaãi nhêån roä vinh dûå àûúåc tham gia vaâo chiïën dõch lõch sûã naây.
Phaãi coá möåt quyïët têm giïët giùåc rêët cao.
Phaãi nùæm vûäng phûúng chêm “àaánh chùæc, tiïën chùæc”,
Phaãi vûúåt qua moåi gian khöí,
Khùæc phuåc moåi khoá khùn,
Hiïåp àöìng chùåt cheä,
Chiïën àêëu liïn tuåc,
Tiïu diïåt toaân böå quên àõch taåi Àiïån Biïn Phuã, giaânh àaåi thùæng
cho chiïën dõch.
Giúâ ra trêån àaä àïën!
Têët caã caác caán böå vaâ chiïën sô, têët caã caác àún võ, têët caã caác binh
chuãng haäy duäng caãm tiïën lïn, thi àua lêåp cöng, giêåt laá cúâ “Quyïët
chiïën quyïët thùæng” cuãa Höì Chuã tõch.
Thaáng 3 nùm 1954
Töíng Tû lïånh
ÀAÅI TÛÚÁNG TÖÍNG TÛ LÏÅNH THÊN GÛÃI CAÁC CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ
TRÏN MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ TRÛÚÁC GIÚÂ RA TRÊÅN

1. Höm noå töi àaä coá thû cho caác àöìng chñ vïì viïåc xêy dûång trêån
àõa têën cöng vaâ bao vêy, vaâ hûáa vúái caác àöìng chñ luác naâo xêy dûång
gêìn xong, thò seä noái cho caác àöìng chñ biïët, chuáng ta cêìn phaãi laâm gò
nûäa àïí giaânh lêëy thùæng lúåi múái cho chiïën dõch.
Höm qua, trêån àõa têën cöng vaâ bao vêy cuãa chuáng ta phêìn lúán
àaä hoaân thaânh, àoá thêåt laâ möåt cöng trònh to lúán. Cöng trònh àoá àaä
giuáp ta thùæt chùåt voâng vêy, haån chïë tiïëp viïån vaâ tiïëp tïë cuãa àõch,
khöng nhûäng thïë, trêån àõa cuãa ta laåi àùåt caã khu vûåc tung thêm cuãa
àõch vaâo trong têìm hoaã lûåc bûác kñch phaáo cuãa ta, àöìng thúâi giuáp
cho quên ta vêån àöång tiïëp cêån àïí têën cöng àõch. Trêån àõa têën cöng
vaâ bao vêy àaä laâm cho bao nhiïu cuöåc neám bom dûä döåi cuãa khöng
quên àõch gêìn nhû vö hiïåu quaã. Trêån àõa têën cöng vaâ bao vêy seä
àem laåi cho ta nhiïìu chiïën thùæng sùæp túái.
2. Höm nay töi noái cho caác àöìng chñ biïët möåt viïåc rêët quan
troång: Böå Töíng tû lïånh àaä quyïët àõnh múã möåt cuöåc têën cöng lúán
vaâo quên àõch úã Àiïån Biïn Phuã.
Cuöåc têën cöng naây nhùçm 3 muåc àñch sau àêy:
Möåt laâ tiïu diïåt thûåc nhiïìu sinh lûåc àõch trong nhiïìu cuöåc
chiïën àêëu liïn tiïëp. Muöën àaåt muåc àñch àoá thò khöng nhûäng phaãi
àaánh nhiïìu àiïím möåt lêìn, maâ phaãi coá nhûäng àún võ vö cuâng anh
duäng quaã caãm àaánh röëc vaâo trong tung thêm cuãa àõch, laâm cho
àõch hoaãng loaån vaâ tiïu diïåt thûåc nhiïìu sinh lûåc cuãa chuáng, tiïu
diïåt möåt söë cú quan chó huy cuãa chuáng.
Hai laâ phaá huyã vaâ àaánh chiïëm möåt böå phêån caác trêån àõa hoaã
lûåc cuãa àõch, laâm cho chuáng mêët chöî dûåa, röìi duâng ngay trêån àõa
hoaã lûåc cuãa chuáng maâ bùæn vaâo àêìu chuáng.
Ba laâ àaánh chiïëm nhûäng núi àõa hònh coá lúåi cho ta chiïëm giûä
nhûäng núi àoá, duâng laâm trêån àõa cuãa ta àïí tiïën túái möåt bûúác uy
hiïëp thêåt maånh boån àõch coân laåi.
Cuöåc chiïën àêëu sùæp túái to lúán nhû vêåy àoá, töi chùæc caác àöìng chñ
nghe noái thò thñch lùæm.
Àaánh nhû vêåy àaä phaãi laâ töíng cöng kñch chûa? Traã lúâi: chûa
phaãi laâ töíng cöng kñch vò hiïån quên àõch coân coá nhiïìu lûåc lûúång.
Nhûng trêån àaánh naây seä coá taác duång quyïët àõnh àïí taåo àiïìu kiïån
cho quên ta chuyïín sang töíng cöng kñch.
3. Vò sao Böå Töíng tû lïånh quyïët àõnh àaánh möåt trêån to nhû
thïë?
Vò Böå nhêån àõnh rùçng quên ta coá 4 àiïìu kiïån têët thùæng sau àêy:
a) Chuáng ta lêìn naây têåp trung ûu thïë tuyïåt àöëi vïì binh lûåc
cuäng nhû vïì hoaã lûåc, nhêët laâ do chöî caác cúä bûác kñch phaáo cuãa ta
àïìu coá thïí bùæn thùèng vaâ bùæn ngay vaâo trong khu vûåc tung thêm
cuãa àõch.
b) Ta coá möåt trêån àõa têën cöng vaâ bao vêy khaá vûäng, nhû vêåy
trong cuöåc chiïën àêëu to lúán naây, quên ta vêîn nùæm vûäng phûúng
chêm àaánh chùæc tiïën chùæc.
c) Böå àöåi ta traãi qua caác cuöåc chiïën thùæng vûâa qua, laåi traãi qua
viïåc xêy dûång trêån àõa thaânh cöng àaä coá kinh nghiïåm àaánh têåp
àoaân cûá àiïím hún trûúác, tin tûúãng nhêët àõnh àaánh àûúåc vaâ coá
quyïët têm àaánh cho kyâ àûúåc.
d) Tinh thêìn cuãa àõch úã trong voâng vêy ngaây caâng keám suát,
thûúng binh tiïëp tïë khoá khùn, ngaây ngaây mong maáy bay bùæn phaá
àûúåc caác trêån àõa hoaã lûåc cuãa ta vaâ saát thûúng böå àöåi ta, nhûng vö
hiïåu quaã. Chuáng caâng lo lùæng hoang mang.
Àoá laâ 4 àiïìu kiïån àïí ta thùæng àõch.
4. Tuy nhiïn, àaánh lúán nhû lêìn naây, chuáng ta khöng phaãi
khöng coá khoá khùn naâo caã.
a) Khoá khùn thûá nhêët laâ möåt söë àöìng chñ khöng nhêån roä tònh
hònh àõch, ta àêm ra chuã quan khinh àõch, do àoá maâ lú laâ viïåc töí
chûác chiïën àêëu, dïî ài àïën thêët baåi. Möåt söë àöìng chñ laåi ñt suy nghô,
chûa nhêån roä tñnh chêët quyïët àõnh cuãa cuöåc chiïën àêëu to lúán sùæp
túái do àoá khöng cöë gùæng àïën töåt bûåc, dïî coi thûúâng nhiïåm vuå.
Caác àöìng chñ cêìn tûå kiïím àiïím vaâ khùæc phuåc nhûäng hiïån tûúång
sai lêìm noái trïn, nhû vêåy ta nhêët àõnh thùæng.
b) Khoá khùn thûá hai laâ viïåc töí chûác chiïën àêëu. Àaánh àiïím thò
phaãi töí chûác viïåc àöåt phaá cho nhanh àûâng mùæc phaãi nhûäng khuyïët
àiïím trûúác àêy. Àaánh röëc vaâo trong tung thêm cuãa àõch thò phaãi töí
chûác böå àöåi cho maånh vaâ goån, àuã böåc phaá, àuã caác thûá vuä khñ nheå,
àuã xung lûåc. Ngoaâi ra coân coá nhûäng khoá khùn khaác nûäa vïì töí chûác
chiïën àêëu nhû tiïën quên ban ngaây, nhû traánh uân, nhû nùæm vûäng
thöng tin liïn laåc... Àoá laâ nhûäng khoá khùn cuå thïí, nïëu caán böå vaâ
chiïën sô àïìu chuá yá khùæc phuåc thò nhêët àõnh khùæc phuåc àûúåc, maâ
khùæc phuåc àûúåc thò ta nhêët àõnh thùæng.
5. Noái toám laåi, trêån chiïën àêëu sùæp túái to lúán hún caác cuöåc chiïën
àêëu trûúác nhiïìu. Vêåy thò phaãi laâm thïë naâo àïí baão àaãm àûúåc thùæng
lúåi?
Traã lúâi:
Chó cêìn laâm àuáng möåt àiïìu yïu cêìu naây: laâ têët caã caán böå vaâ
chiïën sô àïìu phaãi thêëm nhuêìn quyïët têm cuãa trïn, khi ra trêån
phaãi kiïn quyïët duäng maänh àaánh nhanh, giaãi quyïët nhanh, àaánh
maånh nhû vuä baäo, khöng àïí mêët möåt cú höåi naâo àïí tiïu diïåt àõch.
Ngûúâi trûúác ngaä, keã sau lïn, caán böå vaâ àaãng viïn laâm gûúng cho
toaân quên, möîi möåt chiïën sô àïìu laâm gûúng trong khi xung phong
giïët giùåc, moåi ngûúâi àïìu coá möåt khñ thïë rêët lúán, khöng súå khoá khùn,
khöng súå thûúng vong, laâm cho quên àõch thêëy boáng quên ta laâ
phaãi kinh khuãng. Têët caã àïìu phaãi coá möåt quyïët têm nhû vêåy, àïìu
phaãi thi àua nïu cao laá cúâ “quyïët chiïën quyïët thùæng” cuãa höì chuã
tõch.
Àaánh thùæng trêån naây, chuáng ta seä laâm cho àõch töín thêët rêët
nùång taåo àiïìu kiïån àêìy àuã àïí tiïën túái tiïu diïåt toaân böå quên àõch úã
Àaánh thùæng trêån naây quên ta seä tiïën böå möåt bûúác múái, ài tûâ
chöî tiïu diïåt tûâng tiïíu àoaân àõch trong möåt trêån cöng kiïn àïën chöî
tiïu diïåt mêëy tiïíu àoaân luön trong möåt trêån.
Àêy laâ möåt cuöåc thûã thaách lúán àöëi vúái toaân thïí caác àöìng chñ caán
böå cuäng nhû chiïën sô.
Toaân quên ta trïn caác mùåt trêån, àöìng baâo ta úã khùæp toaân quöëc
àang mong chúâ tin chiïën thùæng naây.
Höì Chuã tõch vaâ Trung ûúng àang mong chúâ tin chiïën thùæng
naây.
Têët caã caác àöìng chñ, têët caã caác àún võ, têët caã caác binh chuãng àïìu
phaãi nïu cao quyïët têm, hoaân thaânh cho kyâ àûúåc nhiïåm vuå veã vang
sùæp túái.
Chuác caác àöìng chñ lêåp àûúåc nhiïìu chiïën cöng rûåc rúä trong cuöåc
chiïën àêëu to lúán sùæp túái.
Bùæt tay caác àöìng chñ trûúác khi caác àöìng chñ ra trêån.
Thaáng 3 nùm 1954
Töíng tû lïånh quên àöåi nhên dên Viïåt Nam
LÏÅNH ÀÖÅNG VIÏN TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ TRÏN CHIÏËN
TRÛÚÂNG TOAÂN QUÖËC CHIÏËN ÀÊËU PHÖËI HÚÅP VÚÁI CHIÏËN DÕCH ÀIÏÅN
BIÏN PHUÃ
Húäi toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô trïn caác chiïën trûúâng toaân
quöëc!
Suöët ba thaáng nay, quên ta àaä vêy haäm chuã lûåc àõch úã Àiïån
Biïn Phuã, nhû trûúác àêy vêy haäm chuáng úã Hoaâ Bònh. Àöìng thúâi
caác mùåt trêån khùæp toaân quöëc àaä nhên sú húã cuãa àõch, àêíy maånh
chiïën tranh du kñch, thu nhiïìu thùæng lúåi lúán.
Ngaây 13 thaáng 3, quên ta àaä tiïën cöng vaâo ngoaåi vi Àiïån Biïn
Phuã. Quên ta seä tiïëp tuåc bao vêy giam haäm àõch úã àoá. Hiïån àõch
àang têåp trung khöng quên vaâ chuêín bõ àiïìu àöång thïm binh lûåc
tùng cûúâng cho Àiïån Biïn Phuã.
Caác àún võ trïn khùæp caác mùåt trêån àïìu coá nhiïåm vuå àêíy maånh
hoaåt àöång, tiïu diïåt sinh lûåc àõch, àaánh phaá àûúâng giao thöng
thuyã, böå quan troång cuãa àõch, têåp kñch nhûäng núi xung yïëu vaâ sú
húã cuãa chuáng àïí tiïën túái phaá kïë hoaåch quên sûå cuãa àïë quöëc Phaáp —
Myä.
Phûúng chêm laâ:
Tñch cûåc chuã àöång,

Àaánh nhoã ùn chùæc,
Chiïën àêëu liïn tuåc,
Phöëi húåp toaân quöëc.
Töíng tû lïånh quên àöåi nhên dên Viïåt nam
MÏÅNH LÏÅNH TÊËN CÖNG NGAÂY 7-5-1954
Àïm 6-5-1954, Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp, Chó huy trûúãng
kiïm Bñ thû Àaãng uãy Mùåt trêån gûãi mïånh lïånh cho caác àún võ trïn
caác hûúáng mònh tiïën cöng vaâo caác võ trñ coân laåi úã Àiïån Biïn Phuã.
Nöåi dung buát tñch:
“1- Thúâi gian quyïët àõnh àuáng 8 giúâ 30, khöng àûúåc chêåm.
2- Nïëu 8 giúâ rûúäi thò
a) Àöìi A1 böåc phaá
b) B26 (hoaã tiïîn 6 noâng) bùæn têåp kñch lêìn thûá 1
c) Böå binh caác hûúáng àïìu xung phong
d) Hang Cung (phña Höìng Cuám) lêåp tûác chïë aáp phaáo àõch.
3- Thúâi gian trïn nhêët àõnh phaãi giûä cho àuáng àïí thûåc hiïån böå
phaáo (böå binh, phaáo binh) húåp àöìng chùåt cheä, caác núi phaãi lêëy giúâ
cho àuáng.
Ngoåc
8 giúâ 15”
THÖNG CAÁO CUÃA BÖÅ TÖÍNG TÛ LÏÅNH

QUÊN ÀÖÅI NHÊN DÊN VIÏÅT NAM
Cuöåc tiïën cöng cuãa quên ta vaâo Àiïån Biïn Phuã kïí tûâ ngaây 13-3-
1954 cho àïën ngaây 6 thaáng 5 laâ ngaây quên ta phaát àöång cuöåc töíng
cöng kñch àaä tiïëp diïîn liïn tuåc vaâ maänh liïåt trong suöët 55 ngaây
àïm. Cho àïën 22 giúâ ngaây 7 thaáng 5 thò quên ta tiïu diïåt toaân böå
quên àõch úã Àiïån Biïn Phuã. Chiïën dõch lõch sûã Àiïån Biïn Phuã àaä
thu àûúåc toaân thùæng.
Theo nhûäng thöëng kï àêìu tiïn, quên ta àaä tiïu diïåt 17 tiïíu
àoaân böå binh vaâ quên nhaãy duâ cuãa àõch, 3 tiïíu àoaân troång phaáo vaâ
troång bûác kñch phaáo, ngoaâi ra coân nhiïìu àún võ cú giúái, khöng quên,
cöng binh, vêån taãi... cuäng bõ tiïu diïåt, khöng möåt tïn naâo chaåy
thoaát. Töíng cöång coá trïn 21 tiïíu àoaân böå binh vaâ quên nhaãy duâ vaâ
10 àaåi àöåi nguåy böí sung, quên söë coá àïën 16.200 tïn àõch àaä bõ quên
ta tiïu diïåt hoaân toaân.
Sau àêy laâ phiïn hiïåu caác àún võ bõ ta tiïu diïåt:
1. Binh àoaân nhaãy duâ söë 2 (GAP2) göìm 7 tiïíu àoaân duâ:
Tiïíu àoaân duâ thuöåc àõa söë 1 (ler-BPC), Tiïíu àoaân duâ lï dûúng
söë 1 (ler-BEP), Tiïíu àoaân duâ thuöåc àõa söë 2 (2e BPC), Tiïíu àoaân duâ
lï dûúng söë 2 (2e BEP), Tiïíu àoaân duâ thuöåc àõa söë 6 (6e BPC), Tiïíu
àoaân duâ thuöåc àõa söë 8 (8e BPC), Tiïíu àoaân duâ nguåy söë 5 (5e
BPVN).
2. Binh àoaân cú àöång söë 9 (GM9) göìm 6 tiïíu àoaân böå binh:
Tiïíu àoaân thûá 1 thuöåc baán lûä àoaân lï dûúng söë 13 (1/13 DBLE),
Tiïíu àoaân thûá 3 thuöåc baán lûä àoaân lï dûúng söë 13 (13/13 DBLE),
Tiïíu àoaân thûá 1 thuöåc trung àoaân lï dûúng söë 2 (1/2 REI), Tiïíu
àoaân thûá 3 thuöåc Trung àoaân Bùæc Phi Angiïri söë 3 (3/3 RTA), Tiïíu
àoaân thûá 1 thuöåc Trung àoaân Bùæc Phi ma - röëc söë 4 (1/4 RTM),
Tiïíu àoaân nguåy Thaái söë 2 (2BT).
3. Binh àoaân cú àöång söë 6 (GM6) göìm 4 tiïíu àoaân böå binh:
Tiïíu àoaân thûá 3 Trung àoaân lï dûúng söë 3 (3/3 REI), Tiïíu àoaân
thûá 2 Trung àoaân Bùæc Phi Angiïri söë 1 (2/1 RTA), Tiïíu àoaân thûá 5
Trung àoaân Bùæc Phi Angiïri söë 7 (5/7 RTA), Tiïíu àoaân nguåy Thaái
söë 3 (3BT).
4. Hai tiïíu àoaân vaâ 1 àaåi àöåi troång phaáo 155mm, 105mm vaâ 1
tiïíu àoaân troång bûác kñch phaáo 120mm cöång 48 khêíu thuöåc Trung
àoaân phaáo binh thuöåc àõa söë 4 (4e RAC).
5. Hai trung àöåi phoâng khöng 12,7mm.
6. Möåt àaåi àöåi cöng binh, 1 àaåi àöåi cú giúái coá 10 xe tùng 18 têën,
1 àaåi àöåi vêån taãi coá 120 xe caác loaåi.
7. Cùn cûá khöng quên Àiïån Biïn Phuã trong àoá coá 1 àöåi khöng
quên thûúâng trûåc göìm 5 phi cú thaám thñnh, 7 phi cú khu truåc, 4
phi cú vêån taãi, 1 phi cú trûåc thùng.
8. Caác cú quan chó huy vaâ trûåc thuöåc nhû tònh baáo quên sûå,
thöng tin, hêåu cêìn, quên y, hiïën binh, àöåi sûãa chûäa xe cöå vaâ cú
giúái...
9. Mûúâi àaåi àöåi Nguåy böí sung ngûúâi Thaái.
Ngoaâi ra coân möåt söë böå binh leã thuöåc caác àún võ úã àöìng bùçng
Bùæc Böå maâ àõch àiïìu àöång àïën vaâ bùæt buöåc nhaãy duâ xuöëng Àiïån
Biïn Phuã àïí böí sung cho caác àún võ bõ tiïu hao.
Trong söë quên àõch bõ chïët hoùåc bõ bùæt laâm tuâ binh, coá:
- Toaân böå cú quan töíng chó huy cuãa àõch úã Àiïån Biïn Phuã.
- Toaân böå 3 böå chó huy 3 phên khu Nam, Bùæc, Trung têm.
- 3 böå chó huy cuãa 3 binh àoaân cú àöång vaâ têët caã caác ban chó huy
caác tiïíu àoaân böå binh vaâ binh chuãng noái trïn.
Sô quan caác cêëp hiïån àaä biïët roä coá:
- Tïn tûúáng Àúâ Caátxtúri, tû lïånh quên khu Têy Bùæc kiïm tû
lïånh Àiïån Biïn Phuã, bõ bùæt söëng.
- 19 tïn quan nùm vûâa bõ bùæt, vûâa bõ giïët, trong àoá coá:
+ Tïn quan nùm Túârùngca (Trancart) tû lïånh phoá thûá nhêët phuå
traách cöng viïåc àõa phûúng Têy Bùæc.
+ Tïn quan nùm Göëtsï (Gaucher), tû lïånh phoá thûá hai kiïm tû
lïånh phên khu Bùæc vaâ chó huy trûúãng Binh àoaân cú àöång söë 9.
+ Tïn quan nùm Lùnggúle (Langlais), tû lïånh phoá thûá ba kiïm
chó huy trûúãng Binh àoaân cú àöång quên nhaãy duâ söë 2.
+ Tïn quan nùm Piröët (Pirothe), tû lïånh phoá thûá tû kiïm chó
huy trûúãng phaáo binh.
+ Tïn quan nùm Anliú (Allieu), tû lïånh phên khu Nam kiïm
chó huy trûúãng Binh àoaân söë 6.
+ Tïn quan nùm Guyát (Guth), tham mûu trûúãng Àiïån Biïn
Phuã.
+ Tïn quan nùm Àu Cruyách (Ducruix), thay cho Quyát tûã trêån.
+ Tïn quan nùm Gúranh (Guerin), tû lïånh khöng quên Àiïån
Biïn Phuã.
+ Tïn quan nùm Vayùng (Vaillant), tû lïånh phaáo binh thay
Anliú (Allieu).
+ Tïn quan nùm Lúmöniï (Lemaunier), tû lïånh phoá phên khu
Trung têm.
+ Tïn quan nùm Sïganh Paácài (Seáguin Pargiee), tham mûu
trûúãng thay Du Cruyách.
Töíng söë sô quan bõ giïët vaâ bõ bùæt tûâ quan möåt àïën quan tû laâ
353 tïn, töíng söë haå sô quan bõ bùæt vaâ bõ giïët laâ 1.396 tïn. Cöång têët
caã laâ 1.749 tïn.
Töíng cöång söë phi cú bõ bùæn rúi vaâ bõ phaá huyã úã ngay mùåt trêån laâ
57 chiïëc, ngoaâi ra coân 5 chiïëc bõ bùæn rúi trïn tuyïën cung cêëp cho
mùåt trêån. Töíng cöång laâ 62 chiïëc àuã caác loaåi, trong àoá coá phi cú oanh
taåc haång nùång B24, phi cú phoáng phaáo B26, phi cú vêån taãi haång
nùång C119 vaâ phi cú khu truåc Handivú, àïìu do Myä viïån trúå cho
Phaáp.
Quên ta thu toaân böå vuä khñ vaâ toaân böå kho taâng, àaån dûúåc,
quên trang, quên duång trong têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã,
hiïån chûa thöëng kï àêìy àuã.
Baáo “Quên àöåi Nhên dên xuêët baãn taåi Mùåt trêån”, ngaây 11 - 5 - 1954.
NHÊÅT LÏÅNH CUÃA ÀAÅI TÛÚÁNG TÖÍNG TÛ LÏÅNH ÀOÅC TAÅI ÀIÏÅN BIÏN
PHUÃ, NHÊN DÕP LÏÎ CHIÏËN THÙÆNG NGAÂY 13-5-1954
Húäi toaân thïí caác caán böå vaâ chiïën sô caác àún võ böå binh, cöng
binh, phaáo binh, cao xaå phaáo chiïën thùæng trïn mùåt trêån Àiïån Biïn
Phuã.
Húäi toaân thïí caác caán böå vaâ chiïën sô böå àöåi chuã lûåc, böå àöåi àõa
phûúng, dên quên du kñch khùæp caác chiïën trûúâng toaân quöëc.
Höm nay, taåi Àiïån Biïn Phuã giaãi phoáng, töi trên troång gûãi lúâi
chaâo mûâng àaåi thùæng cho toaân thïí caác caán böå vaâ chiïën sô mùåt trêån
Àiïån Biïn Phuã, cho toaân thïí caác caán böå vaâ chiïën sô khùæp caác chiïën
trûúâng toaân quöëc.
Theo lïånh cuãa Höì Chuã tõch vaâ Chñnh phuã, töi trên troång tuyïn
dûúng cöng traång trong toaân thïí Quên àöåi nhên dên Viïåt Nam,
chiïën cöng to lúán cuãa caác caán böå vaâ chiïën sô caác àún võ böå binh,
cöng binh, phaáo binh, cao xaå phaáo àaä àaåi thùæng quên àõch taåi Àiïån
Biïn Phuã.
Töi kñnh cêín nghiïng mònh trûúác anh linh caác liïåt sô Àiïån Biïn
Phuã àaä hy sinh oanh liïåt cho thùæng lúåi lõch sûã naây.
Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã laâ möåt chiïën thùæng vô àaåi xûa nay
chûa tûâng coá trong lõch sûã chiïën àêëu cuãa quên àöåi ta. Chuáng ta àaä
tiïu diïåt 1 vaån 6 nghòn quên chuã lûåc tinh nhuïå cuãa àõch trong möåt
têåp àoaân cûá àiïím kiïn cöë nhêët cuãa chuáng. Chuáng ta àaä giaãi phoáng
toaân böå cùn cûá àõa Têy Bùæc, cuãng cöë hêåu phûúng röång lúán cuãa cuöåc
khaáng chiïën goáp phêìn baão àaãm cho cuöåc caãi caách ruöång àêët àûúåc
thaânh cöng. Cuâng vúái caác àún võ böå àöåi chuã lûåc, böå àöåi àõa phûúng
vaâ dên quên du kñch khùæp toaân quöëc, cuâng vúái quên àöåi giaãi phoáng
Patheát Laâo vaâ quên àöåi giaãi phoáng Cúme, chuáng ta àaánh baåi kïë
hoaåch Nava, chuáng ta àaä àaánh möåt àoân rêët nùång vaâo êm mûu múã
röång chiïën tranh cuãa boån thûåc dên hiïëu chiïën Phaáp vaâ boån can
thiïåp Myä.
Traãi qua chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, quên àöåi ta àaä trûúãng
thaânh vûúåt bûåc, tûâ chöî àaánh cöng kiïn quy mö nhoã tiïu diïåt tûâng
tiïíu àoaân cuãa àõch tiïën àïën chöî àaánh cöng kiïn coá tñnh chêët trêån
àõa, quy mö tûúng àöëi lúán, tiïu diïåt hún 21 tiïíu àoaân cuãa àõch. Sûå
trûúãng thaânh àoá laâ möåt cú súã vûäng chùæc àïí quên ta tiïën túái tiïu
diïåt nhiïìu àõch hún nûäa, àïí cuöåc khaáng chiïën ta giaânh àûúåc nhûäng
thùæng lúåi to lúán hún nûäa.
Quên ta àaä àaåi thùæng úã Àiïån Biïn Phuã, àoá laâ nhúâ úã sûå laänh àaåo
saáng suöët cuãa Höì Chuã tõch, Trung ûúng Àaãng vaâ Chñnh phuã.
Quên ta àaä àaåi thùæng úã Àiïån Biïn Phuã, àoá laâ nhúâ úã tinh thêìn
chiïën àêëu duäng caãm, gan daå, bïìn bó; úã tinh thêìn chõu àûång gian
khöí khùæc phuåc khoá khùn cuãa toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô Àiïån Biïn
Phuã. Tinh thêìn àoá cêìn àûúåc cuãng cöë vaâ phaát huy hún nûäa.
Quên ta àaä àaåi thùæng úã Àiïån Biïn Phuã, àoá laâ nhúâ úã tinh thêìn
tñch cûåc phuåc vuå tiïìn tuyïën cuãa anh chõ em dên cöng, cuãa àöìng baâo
Têy Bùæc vaâ àöìng baâo hêåu phûúng. Thay mùåt böå àöåi, töi xin toã loâng
biïët ún toaân thïí anh chõ em dên cöng, biïët ún toaân thïí àöìng baâo.
Quên ta àaä àaåi thùæng úã Àiïån Biïn Phuã, àoá laâ nhúâ úã sûå phöëi húåp
rêët àùæc lûåc cuãa caác àún võ böå àöåi chuã lûåc, böå àöåi àõa phûúng vaâ dên
quên du kñch trïn chiïën trûúâng toaân quöëc. úã àöìng bùçng Bùæc Böå,
chiïën tranh du kñch àaä phaát triïín maånh hún bao giúâ hïët, böå àöåi ta
àaä nhiïìu lêìn cùæt àûát àûúâng söë 5, àaä tûâng têåp kñch thùæng lúåi vaâo
trûúâng bay Gia Lêm, Caát Bi. úã Bònh Trõ Thiïn, quên ta àaä hoaåt
àöång maånh. úã Liïn khu 5, quên ta àaä giaãi phoáng Kon Tum, àaánh
sêu vaâo sau lûng àõch, laâm cho chuáng khoá loâng thûåc hiïån àûúåc êm
mûu àaánh chiïëm caã vuâng tûå do cuãa ta. úã Nam Böå, chiïën tranh
du kñch àaä phaát triïín maånh. Töi nhiïåt liïåt khen ngúåi toaân thïí caán
böå vaâ chiïën sô cuãa quên ta trïn khùæp caác chiïën trûúâng toaân quöëc.
Quên ta àaä àaåi thùæng úã Àiïån Biïn Phuã, àoá laåi laâ nhúâ úã sûå phöëi
húåp chùåt cheä cuãa quên àöåi giaãi phoáng hai nûúác anh em Khú Me vaâ
Patheát Laâo. Thay mùåt Quên àöåi nhên dên Viïåt Nam, töi nhiïåt liïåt
hoan nghïnh tinh thêìn àoaân kïët chiïën àêëu cuãa quên àöåi giaãi
phoáng Khú Me, cuãa quên àöåi giaãi phoáng Patheát Laâo.
*
* *
Höm nay, nhên ngaây lïî chiïën thùæng lõch sûã naây, nhên danh
Töíng Tû lïånh Quên àöåi nhên dên Viïåt Nam, töi haå lïånh cho toaân
thïí caán böå vaâ chiïën sô trïn mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã vaâ trïn khùæp
caác chiïën trûúâng toaân quöëc:
1. Phaãi nhêån roä yá nghôa to lúán cuãa chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã,
àöìng thúâi phaãi nhêån roä êm mûu thêm àöåc cuãa boån hiïëu chiïën Phaáp
vaâ boån can thiïåp Myä, tuyïåt àöëi khöng chuã quan tûå maän, khöng chuã
quan khinh àõch, phaãi tónh taáo àïì phoâng, phaãi kiïn quyïët chiïën
àêëu chöëng moåi êm mûu múái cuãa àõch.
2. Phaãi nöî lûåc hoåc têåp kinh nghiïåm quyá baáu cuãa chiïën dõch
Àiïån Biïn Phuã, ra sûác phaát huy tinh thêìn chiïën àêëu tñch cûåc duäng
caãm, gan daå, bïìn bó cuãa ngûúâi “Chiïën sô Àiïån Biïn Phuã”, àïí nêng
cao sûác chiïën àêëu cuãa quên ta, laâm cho quên ta trúã nïn möåt quên
àöåi vö àõch.
3. Phaãi tñch cûåc chiïën àêëu àïí cuãng cöë vaâ khuyïëch trûúng thùæng
lúåi cuãa chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, cuãng cöë vaâ khuyïëch trûúng
thùæng lúåi cuãa chiïën dõch Àöng Xuên, tiïën lïn nhûäng thùæng lúåi múái
rûåc rúä hún nûäa.
Töi trên troång trao cho toaân thïí caác àún võ chiïën thùæng laá cúâ
quyïët chiïën quyïët thùæng cuãa Höì Chuã tõch tùång caán böå vaâ chiïën sô
mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã.
Dûúái ngoån cúâ quyïët chiïën quyïët thùæng cuãa Höì Chuã tõch, vò àöåc
lêåp cuãa Töí quöëc, vò ruöång àêët cuãa dên caây, vò hoaâ bònh cuãa aá Àöng
vaâ thïë giúái, toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô haäy duäng caãm tiïën lïn.
Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã,
ngaây 13-5-1954
Töíng tû lïånh
Quên àöåi nhên dên viïåt nam
Baáo “Quên àöåi nhên dên xuêët baãn taåi Mùåt trêån” ngaây 16-5-1954
ÀIÏÅN VÙN CUÃA TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ CAÁC ÀÚN VÕ CHIÏËN THÙÆNG ÚÃ
ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ CHUÁC THOÅ HÖÌ CHUÃ TÕCH
Kñnh thûa Baác

Chuáng chaáu, caán böå àaåi biïíu têët caã caác àún võ hoåp höåi nghõ
chiïën thùæng chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, xin baáo caáo vúái Baác chuáng
chaáu àaä hoaân thaânh nhiïåm vuå Baác giao cho. Tuy nhiïn trong suöët
chiïën dõch chuáng chaáu cuäng àaä thêëy böåc löå nhiïìu khuyïët àiïím
nghiïm troång nhû tû tûúãng hûäu khuynh tiïu cûåc, chuáng chaáu àaä
hoåc têåp, sûãa chûäa. Trong höåi nghõ, chuáng chaáu àaä nhêån àûúåc thû
khen cuãa Baác, àaä àûúåc nghe vaâ thaão luêån lúâi daåy cuãa Baác. Suöët
trong chiïën dõch luön luön chuáng chaáu nhêån àûúåc nhûäng lúâi daåy
baão vaâ sûå sùn soác ên cêìn cuãa Baác. Chuáng chaáu xin hûáa vúái Baác seä
hïët sûác theo lúâi Baác daåy, mau choáng chêën chónh lûåc lûúång, töíng kïët
vaâ hoåc têåp kinh nghiïåm, nhêån roä êm mûu cuãa àõch vaâ sùén saâng
nhêån nhiïåm vuå múái maâ Baác, Àaãng vaâ Chñnh phuã seä giao cho.
Chuáng chaáu cuäng nhû toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô suöët trong chiïën
dõch àïìu nghô túái Baác, mong Baác luön àûúåc vui loâng vaâ khoeã maånh.
Nay àaä hoaân thaânh àûúåc nhiïåm vuå, chuáng chaáu laåi rêët mong àûúåc
gùåp Baác àïí àûúåc biïët sûác khoeã cuãa Baác vaâ àûúåc Baác daåy baão.
Nhên ngaây sinh nhêåt Baác, chuáng chaáu xin chuác Baác khoeã maånh
söëng lêu, laänh àaåo toaân dên, toaân Àaãng vaâ quên àöåi khaáng chiïën àïën
thùæng lúåi hoaân toaân.
Kñnh thû
Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã
ngaây 12 thaáng 5 nùm 1954
Toaân thïí caán böå hoåp Höåi nghõ chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã
Baáo “Quên àöåi nhên dên xuêët baãn taåi Mùåt trêån”, ngaây 16-5-1954
TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ, ÀAÃNG VIÏN, CHIÏËN SÔ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
KÑNH GÛÃI BAN CHÊËP HAÂNH TRUNG ÛÚNG ÀAÃNG
Chuáng töi, toaân thïí caán böå, àaãng viïn, chiïën sô Àiïån Biïn Phuã
xin kñnh gûãi Ban Chêëp haânh Trung ûúng lúâi chaâo mûâng trung
thaânh vaâ tin tûúãng. Luác bùæt àêìu chiïën dõch cuäng nhû trong 6
thaáng chiïën àêëu luön luön àûúåc sûå laänh àaåo vïì àûúâng löëi, vïì tû
tûúãng vaâ vïì phûúng chêm taác chiïën cuäng nhû sùn soác vïì vêåt chêët
cuãa Trung ûúng. Têët caã chuáng töi nhúâ quaán triïåt quyïët têm cuãa Höì
Chuã tõch vaâ Trung ûúng, nhúâ nùæm vûäng phûúng chêm àaánh chùæc
tiïën chùæc cho nïn àaä hoaân thaânh àûúåc nhiïåm vuå tiïu diïåt toaân böå
quên àõch úã Àiïån Biïn Phuã. Sau thùæng lúåi chuáng töi laåi nhêån àûúåc
thû cuãa Trung ûúng khen ngúåi vaâ chó thõ. Chuáng töi luön nhúá lúâi
daåy baão cuãa Höì Chuã tõch vaâ Trung ûúng: “Thùæng lúåi tuy lúán nhûng
múái chó laâ bûúác àêìu, chuáng ta khöng nïn vò thùæng maâ kiïu, khöng
nïn chuã quan khinh àõch”.
Dûúái sûå laänh àaåo vö cuâng saáng suöët cuãa Höì Chuã tõch vaâ Trung
ûúng, chuáng töi nguyïån quyïët têm thûåc hiïån chó thõ cuãa Trung
ûúng, quyïët têm giûä vûäng chñnh saách cuãa Àaãng vaâ Chñnh phuã, ra
sûác hoåc têåp kinh nghiïåm chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, nïu cao tûå phï
bònh vaâ phï bònh, khùæc phuåc tû tûúãng hûäu khuynh tiïu cûåc, chuã
quan tûå maän, reân luyïån vaâ nêng cao yá chñ àêëu tranh àïí giaânh
nhiïìu thùæng lúåi múái to lúán hún nûäa.
Kñnh chuác toaân thïí caác àöìng chñ Trung ûúng Àaãng àûúåc maånh
khoeã.
Kñnh chaâo quyïët thùæng
Àiïån Biïn Phuã
ngaây12 thaáng 5 nùm 1954
Thay mùåt toaân thïí caán böå, àaãng viïn, chiïën sô mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã
Höåi nghõ caán böå chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã
Baáo “Quên àöåi nhên dên xuêët baãn taåi Mùåt trêån” ngaây 16-5-1954
TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ KÑNH
GÛÃI: BAN THÛÚÂNG TRÛÅC QUÖËC HÖÅI VAÂ UYÃ BAN MÙÅT TRÊÅN LIÏN
VIÏÅT TRUNG ÛÚNG
Chuáng töi, toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã
vui mûâng baáo caáo lïn Quöëc höåi vaâ Mùåt trêån Liïn Viïåt, traãi qua
mêëy thaáng chiïën àêëu liïn tiïëp chuáng töi àaä hoaân thaânh nhiïåm vuå
tiïu diïåt toaân böå quên àõch úã Àiïån Biïn Phuã, giaãi phoáng toaân böå
àêët àai Têy Bùæc.
Chiïën thùæng vô àaåi naây coá laâ nhúâ sûå laänh àaåo saáng suöët cuãa Höì
Chuã tõch, Trung ûúng Àaãng vaâ Chñnh phuã, sûå chó huy kiïn quyïët
vaâ àuáng àùæn cuãa Böå Töíng tû lïånh, sûå quan têm chùm soác cuãa
Quöëc höåi, cuãa Mùåt trêån vïì moåi mùåt tinh thêìn cuäng nhû vêåt chêët, laâ
nhúâ toaân thïí nhên dên hêåu phûúng àaä ra sûác goáp cöng goáp cuãa,
phuåc vuå tiïìn tuyïën. Sûå chùm soác cuãa Quöëc höåi vaâ Mùåt trêån laâm
chuáng töi vö cuâng phêën khúãi vaâ caâng nhêån roä traách nhiïåm nùång nïì
cuãa chuáng töi trûúác toaân dên.
Möîi lêìn àûúåc thû cuãa Quöëc höåi vaâ Mùåt trêån, cuãa àöìng baâo hêåu
phûúng laâ möîi lêìn chuáng töi laåi àûúåc böìi dûúäng thïm vïì tinh thêìn,
chuáng töi thïm tin tûúãng vaâ caâng quyïët têm chiïën àêëu. Sau khi
chiïën dõch thùæng lúåi chuáng töi laåi àûúåc thû cuãa Quöëc höåi vaâ Mùåt
trêån khen ngúåi vaâ ên cêìn daåy baão. Chuáng töi xin hûáa: “Khöng chuã
quan khinh àõch, khöng tûå maän vúái thaânh tñch, ra sûác töíng kïët vaâ
hoåc têåp kinh nghiïåm, sûãa chûäa nhûäng khuyïët àiïím trong chiïën
dõch, nêng cao trònh àöå kyä thuêåt, chiïën thuêåt, töí chûác nhanh choáng
chêën chónh böå àöåi, sùén saâng àïí àoaåt nhûäng thùæng lúåi múái lúán hún”.
Àiïån Biïn Phuã ngaây lïî chiïën thùæng thaáng 5 nùm 1954
Thay mùåt toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã
TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ VAÂ CHIÏËN SÔ MÙÅT TRÊÅN ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ KÑNH
GÛÃI : TOAÂN THÏÍ NHÊN DÊN HÊÅU PHÛÚNG
Chuáng töi vui mûâng baáo tin cuâng àöìng baâo, chiïën dõch Àiïån
Biïn Phuã vô àaåi àaä toaân thùæng. Toaân böå quên àõch úã àêy àaä bõ tiïu
diïåt. Khu Têy Bùæc röång lúán àaä hoaân toaân giaãi phoáng.
Thùæng lúåi to lúán naây chñnh laâ do Àaãng vaâ Chñnh phuã laänh àaåo,
nhûng möåt phêìn quan troång laâ do toaân thïí nhên dên hêåu phûúng
àaä hïët loâng hïët sûác goáp cöng goáp cuãa phuåc vuå cho tiïìn tuyïën.
Chñnh nhúâ nhên dên àaä hùng haái tùng gia saãn xuêët, àoáng thuïë
nöng nghiïåp, chñnh nhúâ bao nhiïu anh chõ em àaä tñch cûåc ài dên
cöng giuáp àúä böå àöåi phuåc vuå tiïìn tuyïën, nhiïìu àöìng baâo àaä phuåc vuå
chiïën dõch 5, 6 thaáng liïìn, nïn chiïën dõch naây múái thu àûúåc thùæng
lúåi rûåc rúä nhû vêåy.
Nhûäng tin tûác thùæng lúåi cuãa phong traâo phaát àöång quêìn chuáng
vaâ caãi caách ruöång àêët úã hêåu phûúng àaä laâm cho chuáng töi vö cuâng
phêën khúãi àaä cöí vuä chuáng töi duäng caãm chiïën àêëu, tñch cûåc diïåt
àõch.
Chuáng töi xin gûãi vïì hêåu phûúng loâng biïët ún cuãa chuáng töi àöëi
vúái toaân thïí nhên dên àaä hïët loâng phuåc vuå tiïìn tuyïën, àaä kiïn
quyïët àêëu tranh chöëng boån àõa chuã phong kiïën vaâ àaä hïët sûác quan
têm sùn soác àïën chuáng töi vaâ gia àònh chuáng töi.
Àïí àaáp laåi cöng ún cuãa àöìng baâo, chuáng töi ra sûác hoåc têåp chñnh
trõ, nêng cao thïm trònh àöå chiïën thuêåt, kyä thuêåt, nhanh choáng
chónh àöën lûåc lûúång àïí laâm nhiïåm vuå múái vaâ giaânh nhûäng thùæng
lúåi to lúán hún nûäa.
Kñnh chuác toaân thïí nhên dên maånh khoeã, tùng gia saãn xuêët
kïët quaã vaâ caãi caách ruöång àêët thaânh cöng.
Kñnh chaâo chiïën thùæng
Àiïån Biïn Phuã ngaây lïî chiïën thùæng 13-5
Toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô úã mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã
5 ÀIÏÌU KYÃ LUÊÅT CHIÏËN TRÛÚÂNG

TRONG CHIÏËN DÕCH ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
1. Caán böå vaâ chiïën sô ngûúâi naâo, àún võ naâo giûä vûäng quyïët têm
trong moåi tònh huöëng, àùåc biïåt trong nhûäng tònh huöëng khêín
trûúng, gay go triïåt àïí chêëp haânh mïånh lïånh cêëp trïn, chiïën àêëu
anh duäng, tiïu diïåt nhiïìu àõch, bùæt nhiïìu tuâ binh, thò àûúåc khen
thûúãng.
Ngûúâi naâo, àún võ naâo toã ra dao àöång, khöng triïåt àïí chêëp haânh
mïånh lïånh, luâi bûúác trûúác quên àõch, do dûå trûúác khoá khùn, kiïëm
cúá tröën traánh nhiïåm vuå thò bõ trûâng phaåt.
2. Caán böå vaâ chiïën sô ngûúâi naâo, àún võ naâo giûä àuáng kyã luêåt bñ
mêåt, phoâng khöng, phoâng gian, nhêët laâ trong trûúâng húåp haânh
quên truá quên gêìn àõch, khöng tiïët löå bñ mêåt kïë hoaåch taác chiïën,
vaâ haânh àöång cuãa böå àöåi thò àûúåc khen thûúãng.
Ngûúâi naâo, àún võ naâo keám tinh thêìn caãnh giaác khöng giûä àuáng
kyã luêåt bñ mêåt, phoâng khöng, phoâng gian, àïí tiïët löå kïë hoaåch taác
chiïën vaâ haânh àöång cuãa böå àöåi, àïí löå àûúâng haânh quên vaâ võ trñ truá
quên, gêy thiïåt haåi cho böå àöåi, laâm aãnh hûúãng àïën thùæng lúåi cuãa
chiïën dõch, thò bõ trûâng phaåt.
3. Caán böå vaâ chiïën sô ngûúâi naâo, àún võ naâo giûä àuáng kyã luêåt
thúâi gian, hiïåp àöìng chùåt cheä vúái àún võ baån, giûäa böå binh vúái phaáo
binh, giûäa böå binh vúái böå binh... hoaân thaânh nhiïåm vuå taác chiïën,
thò àûúåc khen thûúãng.
Ngûúâi naâo, àún võ naâo khöng theo àuáng kyã luêåt thúâi gian,
khöng phöëi húåp chùåt cheä vúái àún võ baån, khiïën baãn thên mònh
khöng laâm troân nhiïåm vuå laåi gêy töín thêët vaâ khoá khùn cho àún võ
baån, thò bõ trûâng phaåt.
4. Caán böå vaâ chiïën sô ngûúâi naâo trong trûúâng húåp chiïën àêëu gay
go, thûúng vong nhiïìu, maâ vêîn tñch cûåc khêín trûúng, nhanh choáng
chêën chónh böå àöåi àïí chiïën àêëu liïn tuåc, nùæm vûäng thúâi cú, tiïu
diïåt nhiïìu àõch, thò àûúåc khen thûúãng.
Ngûúâi naâo, àún võ naâo khöng tñch cûåc khêín trûúng, chêåm chaåp
uïí oaãi, khöng chuá yá chêën chónh böå àöåi, do àoá boã qua cú höåi, khöng
chiïën àêëu liïn tuåc, khöng laâm troân nhiïåm vuå, thò bõ trûâng phaåt.
5. Caán böå vaâ chiïën sô ngûúâi naâo, àún võ naâo chêëp haânh àuáng
chñnh saách thûúng binh sô tûã, chñnh saách chiïën lúåi phêím, chñnh
saách tuâ haâng binh, thò àûúåc khen thûúãng.
Ngûúâi naâo, àún võ naâo khöng chêëp haânh àuáng chñnh saách
thûúng binh tûã sô, huyã hoaåi hoùåc sûã duång bûâa baäi chiïën lúåi phêím,
bùæn giïët haânh haå tuâ haâng binh, thò bõ trûâng phaåt.
MÖÅT CAÁCH DIÏÎN ÀAÅT ÀÚN GIAÃN, DÏÎ HIÏÍU CUÃA BAÁC HÖÌ VÏÌ NIÏÌM TIN
VAÂO THÙÆNG LÚÅI CUÃA TA ÚÃ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Vaâo möåt ngaây thaáng 3, khi chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã múái múã
maân chûa àûúåc bao lêu, Baác Höì àaä tin tûúãng vaâo chiïën thùæng cuãa
quên ta. Trong buöíi gùåp mùåt nhaâ baáo Öxtrêylia, Uynphrñt Búácseát,
vúái phong àöå riïng biïåt cuãa mònh, Baác Höì àaä lêåt ngûúåc chiïëc muä
àang cêìm trïn tay lïn röìi noái:
- Àêy laâ Àiïån Biïn Phuã.
Baác àûa tay chaåy quanh vaânh muä:
- Nuái úã àêy vaâ chuáng töi cuäng úã àêy.
Baác nùæm tay laåi, nhêën maånh vaâo loâng muä, röìi noái tiïëp:
- Coân àêy laâ quên Phaáp. Hoå khöng thoaát khoãi chöî naây àûúåc! Coá
leä thúâi gian coân daâi nhûng hoå khöng thïí thoaát khoãi.
Vúái caách diïîn àaåt êëy, Baác Höì àaä khùèng àõnh quyïët têm cuãa
toaân Àaãng, toaân dên vaâ toaân quên ta tiïu diïåt toaân böå quên àõch úã
Àiïån Biïn Phuã vaâ àaä nhòn thêëy trûúác laâ àõch khöng coân àûúâng
thoaát.
LÛÅC LÛÚÅNG TA VAÂ ÀÕCH THAM GIA CHIÏËN DÕCH ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
TÑNH ÀÏËN TRÛÚÁC GIÚÂ NÖÍ SUÁNG
1. Lûåc lûúång ta: Töíng quên söë 51.445 ngûúâi, biïn chïë trong 9
trung àoaân böå binh, 1 trung àoaân sún phaáo 75mm (15 khêíu), 2 tiïíu
àoaân lûåu phaáo 105mm (24 khêíu), 4 àaåi àöåi suáng cöëi 120mm (16
khêíu), 1 trung àoaân cao xaå 37mm (24 khêíu), 2 tiïíu àoaân cöng
binh, 628 ötö taãi, 21.000 xe àaåp thöì vaâ 251.500 dên cöng.
2. Lûåc lûúång àõch: Töíng quên söë 11.800 tïn göìm 12 tiïíu àoaân
vaâ 7 àaåi àöåi böå binh, 2 tiïíu àoaân phaáo 105mm, 1 tiïíu àoaân cöng
binh, 2 tiïíu àoaân suáng cöëi 120mm (20 khêíu), 1 àaåi àöåi phaáo
155mm (4 khêíu), 1 àaåi àöåi xe tùng 18 têën (10 chiïëc). Maáy bay àõch
thûúâng coá 7 khu truåc, 5 trinh saát, 4 vêån taãi vaâ 1 trûåc thùng. Ngoaâi
ra coân àûúåc 2/3 trong töíng söë 227 chiïëc maáy bay neám bom vaâ tiïm
kñch, 101 maáy bay vêån taãi trïn toaân Àöng Dûúng yïím trúå.
Toaân böå quên àõch àoáng úã Àiïån Biïn Phuã àûúåc töí chûác thaânh
möåt têåp àoaân cûá àiïím maånh chûa tûâng coá trïn chiïën trûúâng Àöng
Dûúng cho àïën luác bêëy giúâ vaâ chia thaânh 3 “phên khu”, möîi phên
khu göìm möåt söë “trung têm àïì khaáng”.
- “Phên khu Bùæc” göìm 2 trung têm àïì khaáng: baãn Keáo vaâ àöìi
Àöåc Lêåp.
- “Phên khu Giûäa” göìm 5 trung têm àïì khaáng.
- “Phên khu Nam” coân goåi laâ phên khu Höìng Cuám.
NHIÏÌU UYÃ VIÏN TRUNG ÛÚNG ÀAÃNG ÀI ÀÖN ÀÖËC

CÖNG TAÁC CHI VIÏÅN CHO ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Trung ûúng Àaãng nhêån àõnh vêën àïì cung cêëp seä coá aãnh hûúãng
àùåc biïåt quan troång túái cuöåc chiïën àêëu cuãa böå àöåi taåi mùåt trêån Àiïån
Biïn Phuã, nïn quyïët àõnh àöång viïn lûåc lûúång toaân Àaãng vaâ toaân
dên baão àaãm moåi nhu cêìu cuãa chiïën dõch.
Böå Chñnh trõ cûã nhiïìu àöìng chñ uãy viïn Trung ûúng Àaãng ài
caác khu, caác tónh àön àöëc cöng taác chi viïån tiïìn tuyïën. Àöìng chñ
Nguyïîn Chñ Thanh, Chuã nhiïåm Töíng cuåc Chñnh trõ; àöìng chñ Vùn
Tiïën Duäng, Töíng tham mûu trûúãng àûúåc Trung ûúng phaái ài Liïn
khu Viïåt Bùæc, Liïn khu 3, Liïn khu 4. Àöìng chñ Nguyïîn Vùn Trên
lïn tiïìn tuyïën trûåc tiïëp chó àaåo uãy ban chi viïån tiïìn tuyïën. Caác bñ
thû liïn khu uãy nhêån chó thõ cuãa Trung ûúng phaãi tûå mònh trûåc
tiïëp chó àaåo cöng taác huy àöång nhên lûåc, vêåt lûåc taåi àõa phûúng àïí
phuåc vuå mùåt trêån. Àöìng chñ Hoaâng Anh àûúåc Trung ûúng àiïìu tûâ
Nghïå An ra tùng cûúâng chó àaåo Thanh Hoaá, vûåa thoác vaâ kho nhên
lûåc lúán nhêët vuâng tûå do.
BÖÅ TRÛÚÃNG, THÛÁ TRÛÚÃNG CUÄNG RA MÙÅT TRÊÅN

TRÛÅC TIÏËP CÛÁU CHÛÄA THÛÚNG BINH
Quên y chiïën dõch àaä sûã duång toaân böå 7 àöåi àiïìu trõ cuãa Cuåc
Quên y vaâ 4 àöåi àiïìu trõ cuãa 4 àaåi àoaân, 5 àöåi àiïìu trõ cuãa chiïën
dõch àûúåc töí chûác thaânh bïånh viïån mùåt trêån, trong àoá 2 àöåi àiïìu trõ
cuãa hêåu cêìn hoaã tuyïën àûúåc töí chûác thaânh bïånh viïån chuyïn àiïìu
trõ thûúng binh nùång vaâ bïånh viïån chuyïn àiïìu trõ bïånh binh.
Hêåu phûúng àaä tùng cûúâng cho mùåt trêån nhiïìu lûåc lûúång kyä
thuêåt phûúng tiïån. Chñnh phuã àiïìu àöång caác giaáo sû vaâ sinh viïn
Trûúâng Àaåi hoåc Y khoa ài phuåc vuå chiïën dõch. Caác thaây thuöëc nöíi
tiïëng nhû baác sô Vuä Àònh Tuång - Böå trûúãng Böå Y tïë - Thûúng binh,
baác sô Tön Thêët Tuâng - Thûá trûúãng Böå Y tïë cuäng ra tiïìn tuyïën trûåc
tiïëp cûáu chûäa thûúng binh úã caác bïånh viïån mùåt trêån. Vò vêåy trong
quaá trònh chiïën dõch hún 8.000 thûúng binh àaä àûúåc cûáu chûäa, àiïìu
trõ kõp thúâi, trong àoá hún 3.000 thûúng binh, bïånh binh phaãi àiïìu
trõ daâi ngaây vaâ àûúåc chuyïín vïì caác bïånh viïån hêåu phûúng. Tiïìn
phûúng Töíng cuåc Cung cêëp àaä thaânh lêåp ban chuyïín thûúng, töí
chûác möåt tuyïën chuyïín thûúng cú giúái göìm 9 traåm nghó doåc àûúâng
vaâ “möîi xe ö tö laâ möåt bïånh xaá lûu àöång”. Möåt tuyïën chuyïín
thûúng bùçng caáng böå vúái 22 traåm vaâ “möîi töí caáng laâ möåt gia àònh
thûúng yïu”.
Ngoaâi viïåc cûáu chûäa, àiïìu trõ cho thûúng bïånh binh ta, quên y
chiïën dõch coân töí chûác cûáu chûäa cho 1.487 sô quan, binh lñnh àõch
bõ thûúng, bõ bùæt laâm tuâ binh.
Baão àaãm hêåu cêìn cuãa ta cho chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã
Trong 210 ngaây (tûâ thaáng 11-1953 àïën thaáng 7-1954) lûåc lûúång
vaâ baão àaãm hêåu cêìn cuãa ta phuåc vuå cho chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã
nhû sau:
- Quên söë hêåu cêìn chiïën dõch: 3.168 ngûúâi, phên böë trong 7 àöåi
àiïìu trõ, 1 àöåi vêån taãi ö tö 446 xe, Binh traåm 18 vaâ traåm àiïìu chónh
giao thöng, kho quên nhu, quên khñ.
- Lûåc lûúång tùng cûúâng coá: 4 tiïíu àoaân cöng binh sûãa àûúâng, 2
àaåi àöåi thöng tin, 2 tiïíu àoaân 37mm (24 khêíu) vaâ àaåi àöåi 12,7mm.
- Lûåc lûúång dên cöng: 261.453 ngûúâi, vúái 3 triïåu ngaây cöng,
20.911 xe àaåp thöì, 11.800 beâ maãng, 500 ngûåa thöì.
- Lûúng thûåc, thûåc phêím cung cêëp trong chiïën dõch:
+ 25.056 têën gaåo (trong àoá Viïåt Bùæc: 5.229 têën, Liïn khu 3:
1.464 têën, Liïn khu 4: 9.052 têën, Têy Bùæc: 7.311 têën, khu vûåc Nêåm
Hu vaâ Thûúång Laâo: 2.000 têën).
+ 907 têën thõt (Viïåt Bùæc: 454 têën, Liïn khu 3: 64 têën, Têy Bùæc:
389 têën).
+ 917 têën caác loaåi thûåc phêím khaác.
+ 1.860 lñt dêìu ùn vaâ 280kg múä.
+ 71 têën quên trang.
+ 1.783 têën xùng dêìu.
+ 55 têën thuöëc vaâ duång cuå quên y.
- Àiïìu trõ cho: 10.130 thûúng binh vaâ bïånh binh (chûa kïí söë
thûúng bïånh binh cuãa àõch).
- Vïì vuä khñ - àaån dûúåc:

+ 1.285.000 (950.000) viïn àaån trung liïn.
+ 907.000 (840.000) viïn àaån tiïíu liïn.
+ 4.150 (4.000) viïn àaån ÀKZ 57mm.
+ 4.000 (530) viïn àaån ÀKZ 75mm
+ 1.820 (1.800) viïn àaån BZK 90mm.
+ 21.800 (23.320) viïn àaån cöëi 60mm
+ 35.993 (37.300) viïn àaån cöëi 81mm vaâ 82mm
+ 4.360 (3.000) viïn àaån cöëi 120mm
+ 3.574 (4.700) viïn àaån phaáo 75mm
+ 15.118 (16.600) viïn àaån phaáo 105mm
+ 40.000 (31.750) viïn àaån cao xaå 37mm
+ 706.600 (512.000) viïn àaån cao xaå 12,7mm
+ 96.480 (86.080) quaã lûåu àaån.
+ 27,5 (25) têën thuöëc nöí.
+ 4.950 (4.700) chiïëc cuöëc.
+ 8.700 (7.800) chiïëc xeãng.
+ 2.920 (2.900) con dao.
(Söë liïåu trong ngoùåc laâ söë lûúång tiïu thuå thûåc tïë).
- Töíng khöëi lûúång cung cêëp cho chiïën dõch: 30.759 têën, trong àoá
tiïu thuå hïët 19.989 têën.
- Khöëi lûúång vêån chuyïín trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã laâ
4.450.000 têën/km, gêëp 36 lêìn khöëi lûúång vêån chuyïín trong chiïën
dõch Biïn Giúái.
- Trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, böå àöåi, dên cöng, thanh niïn
xung phong àaä laâm múái 89km vaâ sûãa chûäa, cuãng cöë 500km àûúâng,
múã 5 tuyïën àûúâng keáo phaáo vaâo trêån àõa.
Àoá laâ nhûäng kyâ cöng cuãa ta baão àaãm cho chiïën dõch thùæng lúåi.
HÖÅI ÀÖÌNG CUNG CÊËP MÙÅT TRÊÅN VÚÁI

Trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, riïng Höåi àöìng cung cêëp
mùåt trêån àaä huy àöång cho chiïën dõch: 628 xe ö tö, 20.000 xe àaåp
thöì, 11.800 thuyïìn maãng, canö, 5.000 ngûåa vaâ 261.500 dên cöng.
Cung cêëp cho böå àöåi 27.420 têën haâng quên nhu, 55 têën haâng quên
y, 1.450 têën haâng quên khñ vaâ 1.854 têën haâng caác loaåi khaác, cûáu
chûäa 10.130 thûúng, bïånh binh.
ÀOÁNG GOÁP CUÃA QUÊN VAÂ DÊN TÊY BÙÆC

TRONG CHIÏËN DÕCH ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Àöìng baâo caác dên töåc Têy Bùæc thûåc hiïån chuã trûúng “Hêåu cêìn
taåi chöî” àaä àoáng goáp àûúåc 7.311 têën gaåo, chiïëm 43% söë gaåo sûã duång
taåi mùåt trêån.
Trong söë 26 vaån dên cöng phuåc vuå chiïën dõch, 8 vaån 7 ngaân
ngûúâi laâ àöìng baâo caác dên töåc ñt ngûúâi, maâ möåt böå phêån laâ àöìng
baâo caác dên töåc Têy Bùæc. Àùåc biïåt, coá cuå giaâ 70 tuöíi vêîn ài dên
cöng Àiïån Biïn. Taåi àêy, cuå cuâng vúái nhiïìu ngûúâi khaác chùm soác
möåt àöåi phêîu coá 230 thûúng binh (Theo Taâi liïåu Töíng kïët cuãa Ban
chêëp haânh Àaãng böå Lai Chêu).
Tñnh riïng nhên dên tónh Lai Chêu àaä àoáng goáp àûúåc 2.666 têën
gaåo, vûúåt mûác trïn giao 64 têën; 226 têën thõt, vûúåt mûác 43 têën; 112
têën rau xanh. Vïì sûác ngûúâi, tónh àaä huy àöång àûúåc 16.972 dên
cöng, vúái töíng söë cöng lao àöång laâ 517.700 cöng, 348 con ngûåa thöì;
38 thuyïìn, maãng àïí vêån chuyïín trïn söng, goáp àûúåc 25.000 cêy göî
àïí chöëng lêìy vaâ laâm hêìm cho phaáo (Theo Taâi liïåu Töíng kïët cuãa
Ban chêëp haânh Àaãng böå Lai Chêu).
Laâ núi trûåc tiïëp vúái mùåt trêån, nhên dên Àiïån Biïn Phuã cuäng
àoáng goáp àûúåc 555 têën gaåo, 36 têën thõt, 104 têën rau xanh vaâ
38.000 ngaây cöng. Chõ em phuå nûä úã àêy coân tham gia vêån àöång
binh lñnh àõch. Ngaây 17-3-1954 hai àaåi àöåi nguåy binh ngûúâi Thaái
àaä quay vïì xin gia nhêåp Quên àöåi nhên dên Viïåt Nam.
Dên quên du kñch vaâ thanh niïn caác dên töåc Têy Bùæc coân phöëi
húåp chùåt cheä vúái Trung àoaân 9, Àaåi àoaân 304 laâm nhiïåm vuå tiïîu
phó khu vûåc xung quanh Àiïån Biïn Phuã, luác àõch àõnh thaáo
chaåy. Cuäng chñnh nhûäng anh em naây laâm noâng cöët cho toaân dên
Têy Bùæc vêy bùæt giùåc Phaáp.
THANH HOAÁ - HÊÅU PHÛÚNG LÚÁN
Bùçng nhûäng àoáng goáp to lúán vïì sûác ngûúâi, sûác cuãa cho chiïën
dõch Àiïån Biïn Phuã, Thanh Hoaá àaä thêåt sûå laâ möåt hêåu phûúng lúán:
múã thöng àûúâng 41 lïn Àiïån Biïn, cung cêëp lûúng thûåc vûúåt mûác
trïn giao: 1.300 con boâ, 2.000 con lúån, 250.000 quaã trûáng, 150 têën
àêåu caác loaåi, 450 têën caá khö, 20.000 loå nûúác mùæm kem, haâng trùm
têën rau. Toaân tónh huy àöång 102.254 ngaây cöng daâi haån, 76.670
ngaây cöng ngùæn haån, huy àöång 1.061.593 lûúåt dên cöng, trïn 27
triïåu ngaây cöng cuâng vúái 11.000 xe àaåp thöì, 1.300 thuyïìn vaán,
thuyïìn nan, 42 ngûåa thöì, 31 xe ötö.
Do nhûäng àoáng goáp trïn Baác Höì àaä gûãi thû khen ngúåi àöëi vúái
nhên dên Thanh Hoaá.
BAÁO QUÊN ÀÖÅI NHÊN DÊN XUÊËT BAÃN TAÅI MÙÅT TRÊÅN
Coá thïí khùèng àõnh, trong lõch sûã baáo chñ Viïåt Nam, àêy laâ
trûúâng húåp duy nhêët: caã toaâ soaån baáo hoaân chónh ài theo Böå Chó
huy chiïën dõch ra mùåt trêån, xuêët baãn taåi mùåt trêån. Noái laâ hoaân
chónh vò toaâ soaån göìm àuã böå biïn têåp, ngûúâi phuå traách thû kyá toaâ
soaån, phoáng viïn, hoaå sô, cuâng möåt àöåi nguä cöång taác viïn khaá huâng
hêåu, do coá nhiïìu nhaâ vùn, nhaâ baáo khaác cuâng ra trêån, laåi coân caã
nhaâ in vúái maáy in (chûä chò, xïëp khuön) vaâ baãn in àaá cuâng möåt
trung àöåi phaát haânh baáo.
Taåi mùåt trêån, túâ Quên àöåi nhên dên ra söë àêìu tiïn ngaây 28-12-
1953 àaánh söë 116 cuâng vúái söë ra úã hêåu phûúng nhûng coá in thïm
tiïu àïì: Xuêët baãn taåi mùåt trêån. Túâ baáo cuöëi cuâng xuêët baãn taåi mùåt
trêån laâ túâ söë 148 ra ngaây 16-5-1954, khi àaåi böå phêån caác àún võ
àang haânh quên vïì hêåu phûúng, chó coân möåt böå phêån nhoã úã laåi thu
doån chiïën trûúâng vaâ phuåc vuå viïåc trao traã thûúng binh àõch cho àöëi
phûúng.
Trong nhûäng ngaây khoái lûãa aác liïåt cuãa chiïën tranh taåi Àiïån
Biïn, baáo Quên àöåi nhên dên xuêët baãn taåi mùåt trêån àaä phaãn aánh
kõp thúâi, “noáng gioân” moåi tin tûác chiïën sûå, thêëm àûúåm tinh thêìn
anh huâng cuãa chiïën sô vaâ dên cöng mùåt trêån, àûúåm tònh nghôa cuãa
hêåu phûúng, xûáng àaáng laâ möåt binh chuãng duâng buát, duâng lúâi àöång
viïn ta, tiïën cöng àõch, goáp phêìn vaâo chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã.
Têët caã caác söë baáo Quên àöåi nhên dên xuêët baãn taåi mùåt trêån
hiïån vêîn coân àûúåc lûu giûä àêìy àuã taåi Thû viïån Quên àöåi vaâ thûúâng
xuyïn àûúåc àûa ra phuåc vuå baån àoåc, nhêët laâ trong dõp kyã niïåm
haâng nùm chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã.
16 ANH HUÂNG ÀAÄ THAM GIA CHIÏËN DÕCH ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Sau 55 ngaây àïm chiïën àêëu gay go, aác liïåt, quên vaâ dên ta àaä
giaânh toaân thùæng trong chiïën dõch lõch sûã Àiïån Biïn Phuã.
Trong cuöåc chiïën àêëu naây, nhiïìu têëm gûúng tiïu biïíu noái lïn
phêím chêët cao àeåp cuãa chuã nghôa anh huâng caách maång, trong söë
àoá coá 16 têëm gûúng tiïu biïíu nhêët, lêåp cöng xuêët sùæc nhêët taåi Àiïån
Biïn Phuã, àûúåc Àaãng, Nhaâ nûúác ta tùång danh hiïåu Anh huâng:
1. Phan Àònh Gioát thuöåc Àaåi àoaân 312, sinh nùm 1922, quï úã
Cêím Xuyïn, Haâ Tônh. Anh àaä lêëy thên mònh lêëp löî chêu mai, dêåp
tùæt hoaã àiïím àõch, taåo àiïìu kiïån cho àöìng àöåi xung phong tiïu diïåt
cuåm cûá àiïím phoâng ngûå kiïn cöë vaâo loaåi bêåc nhêët cuãa àõch taåi Àiïån
Biïn Phuã. Thaáng 8-1955, anh àûúåc truy tùång danh hiïåu Anh huâng
lûåc lûúång vuä trang nhên dên.
2. Tö Vônh Diïån, sinh nùm 1924 quï úã xaä Nöng Trûúâng, Nöng
Cöëng, Thanh Hoaá, laâ tiïíu àöåi trûúãng phaáo cao xaå Trung àoaân 367,
trïn àûúâng keáo phaáo ra, dêy keáo phaáo bõ àaån àõch bùæn àûát. Phaáo coá
khaã nùng lùn xuöëng vûåc. Tö Vônh Diïån lao vaâo lêëy thên mònh cheân
phaáo. Bõ lûåc caãn bêët ngúâ phaáo xoay ngang, caâng àêm vaâo vaách nuái.
Tö Vônh Diïån àaä hy sinh. Thaáng 8-1955 anh àûúåc truy tùång danh
hiïåu Anh huâng lûåc lûúång vuä trang nhên dên.
3. Trêìn Can, sinh nùm 1931, quï xaä Sún Thaânh, Yïn Thaânh,
Nghïå An, àaåi àöåi phaáo thuöåc Àaåi àoaân 312. Trong chiïën dõch Têy
Bùæc, anh àaä chiïën àêëu duäng caãm, lêåp cöng xuêët sùæc. Àùåc biïåt,
trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, anh vûâa tiïu diïåt nhiïìu sinh lûåc
àõch, vûâa chó huy àún võ chiïën àêëu, giûä vûäng trêån àõa. Bõ thûúng
nhiïìu lêìn khöng rúâi trêån àõa. Trêìn Can àaä anh duäng hi sinh ngaây
6-5-1954. Thaáng 5-1956, anh àûúåc truy tùång danh hiïåu Anh huâng
lûåc lûúång vuä trang nhên dên.
4. Phuâng Vùn Khêìu, sinh nùm 1930, ngûúâi dên töåc Nuâng, quï úã
xaä Àûác Huâng, huyïån Truâng Khaánh, tónh Cao Bùçng, chiïën sô phaáo
binh vaâ sau àoá laâ trung àöåi trûúãng phaáo binh thuöåc Trung àoaân
phaáo binh 675, Àaåi àoaân 351. Anh àaä tham gia 7 chiïën dõch lúán,
àaánh haâng chuåc trêån. Chiïën dõch naâo, trêån naâo anh cuäng chiïën
àêëu duäng caãm, mûu trñ, luön hoaân thaânh xuêët sùæc nhiïåm vuå. Àùåc
biïåt, trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, khêíu àöåi cuãa Phuâng Vùn
Khêìu laâm nhiïåm vuå bùæn phaá àöìi E, anh àaä chó huy khêíu àöåi bùæn
22 phaát àaån àïìu truáng muåc tiïu. Töíng cöång, chó vúái möåt khêíu sún
phaáo 75mm phoâng ngûå úã àöìi E, anh àaä phaá huyã 5 khêíu phaáo
105mm, 6 àaåi liïn, 1 lö cöët, 1 kho àaån, diïåt haâng trùm tïn àõch,
hoaân thaânh xuêët sùæc nhiïåm vuå chi viïån cho böå binh chiïën àêëu
thùæng lúåi. Thaáng 8-1955, anh àûúåc tùång danh hiïåu Anh huâng lûåc
lûúång vuä trang nhên dên.
5. Nguyïîn Vùn Ty, sinh nùm 1931, quï úã xaä Ninh Sún, huyïån
Viïåt Yïn, tónh Bùæc Giang, khi àûúåc tuyïn dûúng anh huâng laâ àaåi
àöåi trûúãng böå binh thuöåc Trung àoaân 88, Àaåi àoaân 308. Trong trêån
àaánh àöìi Àöåc lêåp (chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã) anh phuå traách tiïíu
àöåi àaánh böåc phaá, àaánh liïn tuåc 28 quaã böåc phaá, phaá tan 7 lúáp raâo.
Mùåc duâ bõ thûúng khaá nùång anh vêîn tiïëp tuåc chó huy tiïíu àöåi phaá
bung nöët haâng raâo cuöëi cuâng, múã thöng cûãa cho xung kñch xöng vaâo
diïåt goån võ trñ àõch. Thaáng 8-1955, anh àûúåc tùång danh hiïåu Anh
huâng lûåc lûúång vuä trang nhên dên.
6. Phan Tû, sinh nùm 1931, dên töåc Kinh, quï úã xaä Thoå Thaânh,
huyïån Yïn Thaânh, tónh Nghïå An, khi àûúåc tuyïn dûúng anh huâng
laâ àaåi àöåi trûúãng cöng binh thuöåc Àoaân 555, Cuåc Cöng binh. Trong
chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, anh cuâng trung àöåi àaä khùæc phuåc moåi
khoá khùn gian khöí, nûúác chaãy xiïët, trúâi muâa àöng reát buöët, phaá
àûúåc hún 30 thaác trïn söng, baão àaãm àuáng thúâi gian quy àõnh,
thöng luöìng cho thuyïìn beâ chúã vuä khñ, àaån dûúåc, nhu yïëu phêím
phuåc vuå chiïën dõch àûúåc dïî daâng vaâ an toaân. Trong bêët cûá nhiïåm
vuå naâo anh àïìu hoaân thaânh xuêët sùæc nhiïåm vuå. Thaáng 8-1955, anh
àûúåc tùång danh hiïåu Anh huâng lûåc lûúång vuä trang nhên dên.
7. Löåc Vùn Troång, sinh nùm 1905, dên töåc Taây, quï úã xaä Chñ
Thaão, huyïån Quaãng Uyïn, tónh Cao Bùçng, khi àûúåc tuyïn dûúng
anh huâng laâ trung àöåi phoá laái xe thuöåc Cuåc Vêån taãi, Töíng cuåc Hêåu
cêìn. Trong caác nhiïåm vuå vêån chuyïín phuåc vuå chiïën dõch Têy Bùæc
vaâ Àiïån Biïn Phuã anh luön töí chûác vaâ dêîn àêìu àún võ vûúåt qua
nhûäng àoaån àûúâng gay go nguy hiïím, duäng caãm cûáu haâng, cûáu xe,
hoaân thaânh xuêët sùæc moåi nhiïåm vuå, àûúåc àöìng àöåi rêët tin yïu.
Thaáng 8-1955, anh àûúåc tùång danh hiïåu Anh huâng lûåc lûúång vuä
trang nhên dên.
8. Chu Vùn Muâi, sinh nùm 1929, dên töåc Kinh, quï úã xaä
Thûúång Lan, huyïån Viïåt Yïn, tónh Bùæc Giang, khi àûúåc tuyïn
dûúng anh huâng laâ trung àöåi trûúãng thöng tin vö tuyïën àiïån thuöåc
Trung àoaân 102, Àaåi àoaân 308. Trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã
anh phuå traách maáy vö tuyïën àiïån, phöëi húåp vúái àún võ baån chiïën
àêëu phoâng ngûå trïn àöìi A1 vaâ àöìi 311B. Trong àiïìu kiïån bom àaån
àõch vö cuâng aác liïåt, anh àaä thïí hiïån roä tinh thêìn ngoan cûúâng
duäng caãm, kiïn quyïët baám trêån àõa, giûä vûäng liïn laåc vúái súã chó
huy vaâ àiïìu khiïín cho phaáo ta bùæn chñnh xaác, tiïu diïåt nhiïìu sinh
lûåc àõch, beã gaäy nhiïìu àúåt phaãn kñch cuãa chuáng, goáp phêìn tñch cûåc
phuåc vuå cho viïåc chó huy chiïën àêëu thùæng lúåi. Thaáng 8-1955, anh
9. Buâi Àònh Cû, sinh nùm 1927, dên töåc Kinh, quï úã xaä Viïåt
Tiïën, huyïån Lêm Thao, tónh Phuá Thoå, khi àûúåc tuyïn dûúng anh
huâng laâ trung àöåi trûúãng phaáo binh thuöåc Trung àoaân 675, Àaåi
àoaân 351. Trong trêån àaánh àöìn Him Lam múã maân cho chiïën dõch
Àiïån Biïn Phuã, anh àaä duäng caãm àöång viïn àöìng àöåi thaáo rúâi tûâng
böå phêån phaáo, vûúåt dûúái laân bom àaån aác liïåt cuãa àõch vaâo chiïëm
lônh trêån àõa röìi bònh tônh bùæn liïn tuåc hún 30 quaã phaáo, àaánh sêåp
lö cöët, chi viïån àùæc lûåc cho böå binh, goáp phêìn cuâng àún võ baån tiïu
diïåt toaân böå võ trñ quan troång naây. Thaáng 8-1955, anh àûúåc truy
tùång danh hiïåu Anh huâng lûåc lûúång vuä trang nhên dên.
10. Nguyïîn Vùn Thuêìn, sinh nùm 1916, dên töåc Kinh, quï úã xaä
Cöång Hoaâ, huyïån Yïn Hûng, tónh Quaãng Ninh, khi àûúåc tuyïn
dûúng anh huâng laâ trung àoaân phoá böå binh, Trung àoaân 209, Àaåi
àoaân 312. Tûâ ngaây nhêåp nguä (9-1945) àïën thaáng 7-1954, anh àaä
tham gia chiïën àêëu 30 trêån, chó huy àún võ diïåt gêìn 1.000 àõch, bùæt
söëng trùm tïn, tûå tay anh àaä tiïu diïåt gêìn 200 tïn, phaá huyã nhiïìu
phûúng tiïån chiïën tranh cuãa chuáng. Trong chiïën dõch Àiïån Biïn
Phuã, anh chó huy àún võ chiïën àêëu taåi àöìi E. Àùåc àiïím chiïën àêëu
cuãa anh laâ: duäng caãm, taáo baåo, kiïn quyïët hoaân thaânh nhiïåm vuå,
chó huy linh hoaåt, bònh tônh, mûu trñ, trong hoaân caãnh naâo cuäng
dêîn àêìu àún võ vûúåt qua. Thaáng 8-1955, anh àûúåc tùång danh hiïåu
Anh huâng lûåc lûúång vuä trang nhên dên.
11. Dûúng Quaãng Chêu, sinh nùm 1929, dên töåc Kinh, quï úã xaä
Quaãng Chêu, huyïån Tiïn Lûä, tónh Hûng Yïn, khi àûúåc tuyïn
dûúng anh huâng laâ trung àöåi phoá trinh saát, Trung àoaân 36, Àaåi
àoaân 308. Trong thúâi gian chuêín bõ chiïën trûúâng Àiïån Biïn Phuã,
coá lêìn anh àaä möåt mònh bònh tônh, mûu trñ, duâng kïë nghi binh bùæt
àûúåc 22 tïn àõch, thu 8 suáng. Ngaây höm sau anh coân chó huy töí
luâng bùæt àûúåc 10 tïn nûäa. Bûúác vaâo chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã,
trong möåt trêån àaánh àõch phaãn kñch, mùåc duâ bõ thûúng gaäy chên,
nùçm taåi chöî anh vêîn bònh tônh giao nhiïåm vuå cho töí vaâ àöång viïn
anh em quyïët têm chiïën àêëu, hoaân thaânh xuêët sùæc nhiïåm vuå.
Thaáng 5-1956, anh àûúåc tùång danh hiïåu Anh huâng lûåc lûúång vuä
trang nhên dên.
12. Àùång Àònh Höì, sinh nùm 1923, dên töåc Kinh, quï úã xaä
Phong Thõnh, huyïån Thanh Chûúng, tónh Nghïå An, khi àûúåc
tuyïn dûúng laâ tiïíu àoaân phoá böå binh, Àaåi àoaân 304. Trong trêån
àaánh àõch úã àöìi C cuãa chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã anh phuå traách
trung àöåi phoá trung àöåi duäng sô, mùåc duâ bõ thûúng nhûng vêîn kiïn
quyïët úã laåi chó huy àún võ àaánh böåc phaá múã cûãa cho àún võ baån tiïu
diïåt súã chó huy àõch. Thaáng 5-1956, anh àûúåc tùång danh hiïåu Anh
huâng lûåc lûúång vuä trang nhên dên.
13. Trêìn Àònh Huâng, sinh nùm 1931, dên töåc Kinh, quï úã xaä
Caãnh Thuyå, huyïn Yïn Duäng, tónh Bùæc Giang, khi àûúåc tuyïn
dûúng anh huâng laâ trung àöåi trûúãng phaáo ÀKZ, Trung àoaân 36,
Àaåi àoaân 308. Trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, khêíu àöåi cuãa anh
laâm nhiïåm vuå phoâng ngûå àöìi 106. Mùåc duâ chó coá möåt tiïíu àöåi böå
binh göìm 20 ngûúâi cuâng möåt khêíu ÀKZ nhûng àaä àaánh baåi nhiïìu
àúåt têën cöng cuãa möåt tiïíu àoaân àõch, baão vïå vûäng chùæc trêån àõa.
Riïng khêíu àöåi ÀKZ do anh chó huy àaä diïåt taåi chöî 40 tïn àõch,
phaá huyã möåt suáng cöëi 81mm. Thaáng 5-1956, anh àûúåc tùång danh
hiïåu Anh huâng lûåc lûúång vuä trang nhên dên.
14. Àinh Vùn Mêîu, sinh nùm 1922, dên töåc Mûúâng, quï úã xaä
Phuác Khaánh, huyïån Yïn Lêåp, tónh Phuá Thoå, khi àûúåc tuyïn dûúng
anh huâng laâ tiïíu àöåi trûúãng nuöi quên, thuöåc Trung àoaân 209, Àaåi
àoaân 312. Trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, àún võ anh phoâng ngûå
trïn caác àöìi C1, D1, D2. Möîi ngaây ài vïì nhiïìu lêìn trïn chùång
àûúâng daâi gêìn 3km luön bõ àõch àaánh phaá aác liïåt, nhûng anh vêîn
baão àaãm àûa cúm àïën têån tay tûâng chiïën sô ngoaâi trêån àõa, goáp
phêìn vaâo chiïën thùæng chung cuãa àún võ. Trong moåi àiïìu kiïån phuåc
vuå chiïën àêëu anh luön coá tinh thêìn saáng taåo, khùæc phuåc khoá khùn,
caãi thiïån bûäa ùn cho àún võ, thûåc hiïån khêíu hiïåu “ùn no àaánh
thùæng”. Thaáng 5-1956, anh àûúåc tùång danh hiïåu Anh huâng lûåc
lûúång vuä trang nhên dên.
15. Àùång Àûác Song, sinh nùm 1934, dên töåc Kinh, quï úã xaä
Cöång Hoaâ, huyïån Nam Saách, tónh Haãi Dûúng, khi àûúåc tuyïn
dûúng anh huâng laâ trung àöåi trûúãng böå binh Àaåi àöåi 5, Tiïíu àoaân
2, Trung àoaân 98, Àaåi àoaân 316. Trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã,
anh tham gia caác trêån àaánh: phoâng ngûå Àöìi Xanh, chiïën àêëu trïn
àöìi C1, àöìi Mêm Xöi. Trong nhûäng trêån chiïën àêëu aác liïåt, giaânh
giêåt tûâng têëc àêët vúái àõch, kïí caã khi lûåc lûúång àõch maånh hún ta
gêëp nhiïìu lêìn, anh vêîn duäng caãm chiïën àêëu lêåp cöng xuêët sùæc, tiïu
diïåt nhiïìu sinh lûåc àõch, giûä vûäng trêån àõa. Thaáng 5-1956, anh
16. Lûu Viïët Thoaãng, sinh nùm 1926, dên töåc Kinh, quï úã xaä
Caãnh Thuyå, huyïån Yïn Duäng, tónh Bùæc Giang, khi àûúåc tuyïn
dûúng anh huâng laâ chñnh trõ viïn phoá àaåi àöåi thuöåc Àoaân 151 Cuåc
Cöng binh. Thaáng 4-1954, àïí múã àêìu àúåt töíng cöng kñch tiïu diïåt
têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã, anh àûúåc giao nhiïåm vuå phuå
traách möåt töí àaâo àûúâng hêìm vaâo àöìi A1. Trong suöët 16 ngaây àïm,
anh cuâng àöìng àöåi duäng caãm, kiïn trò àaâo 43m àûúâng hêìm, àûa
hún 900kg böåc phaá vaâo àùåt, àaánh sêåp caã hïå thöëng hêìm ngêìm vaâ lö
cöët àõch, laâm tï liïåt sûác àïì khaáng cuãa chuáng, taåo àiïìu kiïån cho böå
binh tiïu diïåt võ trñ quan troång naây ngaây 6-5-1954. Thaáng 5-1956,
anh àûúåc tùång danh hiïåu Anh huâng lûåc lûúång vuä trang nhên dên.
*
* *
Trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, ngoaâi 16 caá nhên àûúåc tuyïn
dûúng danh hiïåu Anh huâng lûåc lûúång vuä trang, Àaãng vaâ Nhaâ nûúác
ta coân tùång cho àún võ vaâ caá nhên söë huên chûúng göìm:
10 Huên chûúng Quên cöng haång Nhò
117 Huên chûúng Quên cöng haång Ba
243 Huên chûúng Chiïën sô haång Nhêët
499 Huên chûúng Chiïën sô haång Nhò
2.129 Huên chûúng Chiïën sô haång Ba
HÖÅI NGHÕ GIÚNEVÚ VÏÌ ÀÖNG DÛÚNG
Theo quyïët nghõ cuãa Höåi nghõ Beáclin (2-1954), sau khi baân vïì
vêën àïì Triïìu Tiïn, ngaây 8-5-1954, Höåi nghõ Giúnevú bùæt àêìu thaão
luêån vêën àïì lêåp laåi hoaâ bònh úã Àöng Dûúng. Phaái àoaân Chñnh phuã
ta do àöìng chñ Phaåm Vùn Àöìng laâm trûúãng àoaân, bûúác vaâo baân höåi
nghõ vúái tû thïë cuãa möåt dên töåc chiïën thùæng.
Ngaây 21-7-1954, Höåi nghõ Giúnevú vïì Àöng Dûúng kïët thuác.
Höåi nghõ cöng böë Tuyïn ngön chñnh trõ vaâ Hiïåp àõnh àònh chiïën úã
Àöng Dûúng, thûâa nhêån tön troång àöåc lêåp, chuã quyïìn, thöëng nhêët
vaâ toaân veån laänh thöí cuãa Viïåt Nam, Laâo, Campuchia; quy àõnh
quên àöåi nûúác ngoaâi phaãi ruát khoãi Àöng Dûúng vaâ úã möîi nûúác
Àöng Dûúng seä töí chûác töíng tuyïín cûã tûå do àïí thöëng nhêët àêët
nûúác.
Phaái àoaân Myä khöng chõu kyá vaâo baãn Tuyïn böë chung cuãa Höåi
nghõ hoâng dïî bïì thûåc hiïån nhûäng êm mûu phaá hoaåi, nhûng cuöëi
cuâng phaãi ra tuyïn böë riïng cam kïët tön troång Höåi nghõ Giúnevú vïì
Àöng Dûúng.
BÛÁC TRANH ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ AÃM ÀAÅM ÚÃ HÖÅI NGHÕ GIÚNEVÚ
Möåt ngaây sau khi Àiïån Biïn Phuã thêët thuã, Höåi nghõ Giúnevú
vïì Àöng Dûúng khai maåc. Phaái àoaân Phaáp do Böå trûúãng Ngoaåi
giao Biàön dêîn àêìu ùn mùåc toaân àöì àen, comlï àen, caâ vaåt àen, böå
mùåt buöìn rêìu. Têët caã caác cú quan àaåi diïån cuãa Phaáp vaâ núi úã cuãa
phaái àoaân Phaáp úã Giúnevú àïìu treo cúâ ruã.
TÛÂ 1945 ÀÏËN 1954, TAÅI VIÏÅT NAM BAÃY TÛÚÁNG PHAÁP BÕ “VÏÌ VÛÚÂN”
* Thaáng 11-1945, thûåc dên Phaáp vaåch ra kïë hoaåch quên sûå
“trúã laåi miïìn Bùæc Viïåt Nam”. Ngûúâi chó huy thûåc hiïån kïë hoaåch laâ
Lúcleác, Töíng Tû lïånh caác lûåc lûúång viïîn chinh Phaáp úã Àöng Dûúng.
- Sau hai thaáng àoå sûác vúái ta, ngaây 13-2-1946, Lúcleác àaä phaãi
cêëp baáo vïì Phaáp rùçng: “Ngûúâi Viïåt Nam nhûúång böå, nïëu ta (Phaáp)
thoaã maän vêën àïì àöåc lêåp cuãa hoå”.
Chñnh phuã Phaáp phaãi thay Lúcleác.
* Thaáng 7-1946, tûúáng Valuy lïn thay Lúcleác, tuyïn böë: “Seä
laâm chuã tònh hònh trong voâng ba thaáng”. Nhûng 9 thaáng sau, ngaây
1-4-1947, Valuy thuá nhêån: ...“Viïåt Minh coân nhûäng khaã nùng àaánh
vaâo caác àûúâng giao thöng vêån chuyïín cuãa quên Phaáp”. Valuy coân
yïu cêìu Chñnh phuã Phaáp “cûã ngûúâi khaác thay mònh”.
Thaáng 4-1947, Xalùng thay Valuy.
* Trêån àêìu tiïn cuãa Xalùng laâ “haânh quên àaåi quy mö” vaâo caác
cùn cûá àêìu naäo cuãa ta úã Viïåt Bùæc, thaáng 10-1947. Cuöåc tiïën cöng bõ
àêåp naát.
Höìi àoá, úã Pari, möåt söë nhên vêåt cao cêëp trong Chñnh phuã Phaáp
cöng kñch Xalùng laâ “hao phñ binh lñnh, tiïìn cuãa maâ khöng öín àõnh
àûúåc tònh hònh”. Do àoá, Xalùng bõ triïåu vïì nûúác, tûúáng Bledö thay.
* Cuâng luác Àaåi tûúáng Bledö vaâ möåt söë sô quên cao cêëp Phaáp
sang Viïåt Nam, Chñnh phuã Phaáp tùng viïån cho Àöng Dûúng 8 tiïíu
àoaân lñnh lï dûúng. Song tònh hònh vêîn tiïëp tuåc xêëu ài àöëi vúái
Phaáp.
- Ngaây 25-7-1948, ta têën cöng àöìn Phuã Thöng trïn àûúâng Cao
Bùçng ài Bùæc Caån vaâ chùån àaánh quên tiïëp viïån. Trêån naây laâm chêën
àöång nûúác Phaáp. Nöåi böå boån cêìm àêìu lûåc lûúång viïîn chinh Phaáp úã
Àöng Dûúng luåc àuåc. Ngaây 10-9-1949, Bledö bõ goåi vïì nûúác. Tûúáng
4 sao Caácpùngchiï thay.
* Caácpùngchiï sang Àöng Dûúng cuâng vúái viïåc Myä àaä àöìng yá
möåt khoaãn viïån trúå quan troång cho Phaáp. Àûúåc thïm vuä khñ, thïm
quên, Caácpùngchiï àang chuêín bõ àaánh vaâo vuâng àöìng bùçng cuãa
ta, thò ta múã chiïën dõch biïn giúái. Hai binh àoaân Lú Pagiú vaâ
Saáctöng bõ diïåt. Ngaây 20-10-1950, Caácpùngchiï phaãi cho ruát hïå
thöëng àöìn böët tûâ Cao Bùçng qua Àöng Khï, Thêët Khï, Na Sêìm àïën
Laång Sún. Cuöëi cuâng Caácpùngchiï bõ Chñnh phuã Phaáp phï laâ “bêët
taâi bêët lûåc” vaâ phaãi nhûúâng chöî cho tûúáng 5 sao Àúâlaát àúâ Taátxinhi.
* Àïën Haâ Nöåi ngaây 19-12-1950, Àúâlaát àúâ Taátxinhi àaä haå lïånh
cho caác tûúáng chó huy úã Àöng Dûúng laâ tuyïåt àöëi khöng àûúåc boã
mêët möåt àöìn böët naâo, möåt têëc àêët naâo cho Viïåt Minh.
Chiïën thuêåt Àúâlaát cho lêåp vaânh àai phoâng thuã bùçng “boong-ke”
bõ ta àêåp naát tûâ àêìu. Ngaây 19-12-1951, Àúâlaát àúâ Taátxinhi bõ goåi vïì
nûúác.
* Tûúáng thûåc dên taâi ba löîi laåc nhêët cuãa Phaáp Nava sang thay.
Kïë hoaåch cuãa Nava laâ “àaánh nhanh, giaãi quyïët nhanh”. Y ra lïånh
trong 18 thaáng phaãi thanh toaán xong cuöåc chiïën tranh. Nava cho
xêy dûång Àiïån Biïn Phuã thaânh têåp àoaân cûá àiïím kiïn cöë nhêët, lêëy
àoá laâm khêu chñnh cuãa kïë hoaåch naây.
Thaáng 12-1953, ta múã chiïën dõch Têy Bùæc, giaãi phoáng Lai
Chêu. Kïë hoaåch Nava bûúác àêìu bõ phaá saãn. Àiïån Biïn Phuã nùçm
trong thïë bõ bao vêy.
Ngaây 13-3-1954, ta múã cuöåc têën cöng vaâo Àiïån Biïn Phuã. Sau
55 ngaây àïm chiïën àêëu kiïn cûúâng, chiïìu 7-5-1954, têåp àoaân cûá
àiïím Àiïån Biïn Phuã bõ tiïu diïåt. Nava, viïn Töíng Tû lïånh thûá baãy
cuãa lûåc lûúång viïîn chinh Phaáp úã Àöng Dûúng, bõ thêët baåi thaãm haåi.
*
* *
NOÁI MAÂ NGHE

QUÊN TA TOAÂN THÙÆNG ÚÃ ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
20 thaáng 11 nùm cuä

Giùåc Phaáp nhaãy duâ Àiïån Biïn Phuã
Hùm möët tiïíu àoaân tinh nhuïå nhêët
Xe tùng, suáng lúán àêìy chöìng chêët
Chuáng khoe rùçng: “Kïë hoaåch Nava”,
Thêåt laâ maånh daån vaâ taâi hoa
Phen naây Viïåt Minh phaãi biïët tay
Quan thêìy Myä thò vui loâng thay!
Caác baáo phaãn àöång khùæp thïë giúái
Inh oãi têng böëc Nava túái
*
* *
Bïn ta thò :
Böå àöåi, dên cöng quyïët möåt loâng
Xeã non, àùæp suöëi, vûúåt qua söng
Khùæc phuåc khoá khùn vaâ hiïím trúã
Àaánh cho giùåc tan múái haã daå
Lùång leä chuêín bõ suöët thaáng ngaây
Khöng quaãn gian khöí vaâ àùæng cay,
Quyïët têm laâm cho troân nhiïåm vuå
Àaä hûáa vúái Baác, Àaãng, Chñnh phuã.
*
* *
13 thaáng 3 ta têën cöng

Giùåc coân úã trong giêëc mú nöìng:
“Mònh coá thêìy Myä lo cung cêëp,
Maáy bay cao cao, xe tùng thêëp
Laåi coá Nava cuâng Cönhi
Nhûäng tay tûúáng gioãi nùæm chó huy
Chuáng mònh chuyïën naây nhêët àõnh thùæng
Viïåt Minh ùæt thua chaåy quyánh cùèng”.
*
* *
Hún 50 ngaây, ta àaánh àöìn
Ta chiïëm möåt àöìn, laåi möåt àöìn,
Quên giùåc chöëng cûå tuy rêët hùng
Quên ta anh duäng ñt ai bùçng.
Nava, Cönhi àïìu meáo mùåt
Quên giùåc tan hoang, ta vêy chùåt,
Giùåc keáo tûâng loaåt ra haâng ta.
Quên ta vui haát “khaãi hoaân ca”
13 quan nùm àïìu haâng nöët,
Tïn tûúáng chó huy cuäng bõ nhöët.
Möåt vaån saáu ngaân tïn giùåc Têy,
Àïìu laâm tuâ binh, hoùåc boã thêy.
*
* *
Thïë laâ quên ta àaä toaân thùæng
Toaân thùæng laâ vò rêët cöë gùæng
Chiïën sô viïët thû dêng Cuå Höì:
“Xin Baác vui loâng maâ nhêån cho:
Moán quaâ chuác thoå sinh nhêåt Baác,
Chuáng chaáu cöë gùæng àaä sùæm àûúåc”.

C.B.
(Baáo Nhên dên söë 184, ngaây12-5-1954)
HOAN HÖ CHIÏËN SÔ ÀIÏÅN BIÏN
Tin vïì nûãa àïm

Hoaã töëc hoaã töëc
Ngûåa bay lïn döëc
Àuöëc chaåy saáng rûâng
Chuöng reo tin mûâng
Loa kªu tõng cöa
Laâng baãn àoã àeân àoã lûãa...
Hoan hö chiïën sô Àiïån Biïn

Hoan hö àöìng chñ Voä Nguyïn Giaáp
Seát àaánh ngaây àïm xuöëng àêìu giùåc Phaáp!
Vinh quang Töí quöëc chuáng ta
Nûúác Viïåt Nam dên chuã cöång hoaâ!
Vinh quang Höì Chñ Minh, cha cuãa chuáng ta ngaân nùm
söëng maäi,
Quyïët chiïën quyïët thùæng, cúâ àoã sao vaâng vô àaåi!
Khaáng chiïën ba ngaân ngaây

Khöng àïm naâo vui bùçng àïm nay
Àïm lõch sûã, Àiïån Biïn saáng rûåc
Trïn àêët nûúác, nhû huên chûúng trïn ngûåc
Dên töåc ta, dên töåc anh huâng!
Àiïån Biïn vúâi vúåi nghòn truâng

Maâ loâng böën biïín nhõp cuâng loâng ta
Àïm nay beâ baån gêìn xa

Tin vïì chùæc cuäng chan hoaâ vui chung.
Hoan hö chiïën sô Àiïån Biïn

Chiïën sô anh huâng
Àêìu nung lûãa sùæt
Nùm mûúi saáu ngaây àïm, khoeát nuái, nguã hêìm, mûa dêìm,
cúm vùæt
Maáu tröån buân non
Gan khöng nuáng
Chñ khöng moân!
Nhûäng àöìng chñ, thên chön laâm giaá suáng
Àêìu bõt löî chêu mai
Bùng mònh qua nuái theáp gai
aâo aâo vuä baäo,
Nhûäng àöìng chñ cheân lûng cûáu phaáo
Naát thên, nhùæm mùæt, coân öm.
Nhûäng baân tay xeã nuái, lùn bom
Nhêët àõnh múã àûúâng cho xe ta lïn chiïën trûúâng tiïëp viïån.
Vaâ nhûäng chõ, nhûäng anh, ngaây àïm ra tiïìn tuyïën

Mêëy têìng mêy, gioá lúán mûa to
Döëc Pha Àin, chõ gaánh anh thöì
Àeâo Luäng Lö, anh hoâ chõ haát
Duâ bom àaån, xûúng tan thõt naát
Khöng súân loâng, khöng tiïëc tuöíi xanh.
Húäi caác chõ, caác anh
Trïn chiïën trûúâng ngaä xuöëng!
Maáu cuãa anh chõ, cuãa chuáng ta, khöng uöíng:
Seä xanh tûúi àöìng ruöång Viïåt Nam
Mûúâng Thanh, Höìng Cuám, Him Lam

Hoa mú laåi trùæng, vûúân cam laåi vaâng.
Luä chuáng noá phaãi haâng, phaãi chïët,
Quyïët trêån naây queát saåch Àiïån Biïn!
Quên giùåc àiïn
Chuáng bay chui xuöëng àêët
Chuáng bay chaåy àùçng trúâi?
Trúâi khöng cuãa chuáng bay
Àaån ta raâo lûúái sùæt!
Àêët khöng cuãa chuáng bay
Àai theáp ta thùæt chùåt!
Cuãa ta, trúâi àêët, àïm ngaây
Nuái kia, àöìi noå, söng naây cuãa ta!
Chuáng bay chó möåt àûúâng ra:
Möåt laâ tûã àõa hai laâ tuâ binh.
Haå suáng xuöëng, ruâng mònh run rêíy
Nghe phaáo ta lûâng lêîy theát gêìm!
Nghe trûa nay, thaáng nùm möìng baãy

Trïn àêìu bay, thaác lûãa húân cùm!
Tröng: böën mùåt, luyä hêìm sêåp àöí
Tûúáng quên bay löë nhöë cúâ haâng
Tröng: chuáng ta cúâ àoã sao vaâng
Rûåc trúâi àêët Àiïån Biïn toaân thùæng!
Hoan hö chiïën sô Àiïån Biïn!
Tiïëng reo nuái voång söng rïìn
Àïm nay chùæc cuäng vïì bïn Baác Höì
Baác àang cuái xuöëng baãn àöì
Chùæc laâ nghe tiïëng quên hoâ quên reo...
Tûâ khi vûúåt nuái qua àeâo

Ta ài, Baác vêîn nhòn theo tûâng ngaây
Tin vïì mûâng thoå àïm nay
Chùæc vui loâng Baác, giúâ naây àúåi tröng.
Àöìng chñ Phaåm Vùn Àöìng
úã bïn àoá, chùæc àïm nay khöng nguã
Tin àêy Anh, Àiïån Biïn Phuã hoaân thaânh.
Ngaây mai, vaâo cuöåc àêëu tranh
Nhòn xuöëng mùåt boån Bi-àön, Smit*
Anh seä noái : “Thûåc dên, phaát xñt
Àaä taân röìi!
Töí quöëc chuáng töi
Muöën àöåc lêåp, hoaâ bònh trúã laåi
Khöng muöën lûãa bom àöí xuöëng àêìu con caái
Nûúác chuáng töi vaâ nûúác caác anh.
Nïëu coân say maáu chiïën tranh
úã Viïåt Nam, caác anh nïn nhúá
Tre àaä thaânh chöng, söng laâ söng lûãa.
Vaâ trêån thùæng Àiïån Biïn
Cuäng múái laâ baâi hoåc àêìu tiïn!”
5- 1954
Töë Hûäu
* Bi-àön (Bidault): Ngoaåi trûúãng Phaáp.
Smit (Smith): Thûá trûúãng Ngoaåi giao Myä.
III. CAÁC LÛÅC LÛÚÅNG VUÄ TRANG TA TRONG

Àún võ àêìu tiïn àûúåc nhêån cúâ thûúãng luên lûu “Quyïët chiïën
quyïët thùæng”
Àún võ cöng phaáo laâ àún võ àêìu tiïn trong söë caác àún võ tham
gia chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã àûúåc vinh dûå nhêån laá cúâ thûúãng luên
lûu “Quyïët chiïën quyïët thùæng” cuãa Höì Chuã tõch.
“Binh àoaân ngûåa sùæt”

Vúái gêìn 21.000 chiïëc xe àaåp thöì àuã loaåi ài phuåc vuå chiïën dõch
Àiïån Biïn Phuã, böå àöåi vaâ dên cöng ta goåi àoá laâ “binh àoaân ngûåa
sùæt”.
Àïí coá thïí thöì àûúåc 200 - 300kg, ngûúâi ta àaä taáp cho xe nhûäng
maãnh tre boá giûäa khung vaâ chöî àeâo haâng. Muöën laái cho dïî, khi chúã
haâng cöìng kïình, tay cêìm laái àûúåc nöëi möåt caán tre daâi hún 1m.
Muöën àêíy xe cho dïî khi haâng xïëp cao, ngûúâi ta nöëi vaâo coåc yïn möåt
coåc tre cao khoaãng nûãa meát. Thïë laâ chiïëc xe àaåp àaä trúã thaânh con
ngûåa sùæt coá khaã nùng thöì hún 300kg. Doåc àûúâng muöën nghó, ngûúâi
ta duâng chiïëc ghïë 3 chên, àùåt xuöëng dûúái bao haâng, àïí xe àûáng taåi
chöî cho ngûúâi nghó ngúi, huát thuöëc, uöëng nûúác. Vò thïë coá thú rùçng:
“Khuyânh khuyânh möåt chiïëc tay ngai

Àeâo cao àêíy vûúåt, suöëi daâi vaác qua
Duâ cho mûa baäo phong ba
Lûúng thûåc, àaån dûúåc àoaân ta cûá thöì”.
Taåi sao coá caác tïn goåi: Trêìn Àònh, Chiïën Thùæng, Vinh Quang,
Àöìng Bùçng
Theo lúâi kïí cuãa Giaáo sû, Thiïëu tûúáng Trêìn Xuên Thu, caác chiïën
dõch cuãa quên àöåi ta trûúác chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã thûúâng àûúåc
àùåt mêåt danh theo möåt lögñc riïng, coá núi theo danh lam thùæng
caãnh. úã khu vûåc Lai Chêu - Àiïån Biïn chiïën dõch àûúåc àùåt theo
“hoå”. Huyïån Àiïån Biïn àûúåc mang tïn hoå Trêìn (hoå Trêìn Hûng
Àaåo) vaâ thïë laâ àõa danh Àiïån Biïn Phuã àûúåc mang tïn Trêìn Àònh.
Trong suöët thúâi gian chuêín bõ vaâ tiïën haânh chiïën dõch, tiïëng Trêìn
Àònh àûúåc in trong nhiïìu mïånh lïånh, chó thõ cuãa Trung ûúng àöëi
vúái chiïën dõch, àûúåc Töíng chó huy chiïën dõch Àaåi tûúáng Voä Nguyïn
Giaáp duâng nhiïìu lêìn qua àiïån thoaåi, àûúåc viïët trong nhiïìu mêåt
àiïån, trong nhiïìu baâi noái chuyïån cuãa caác cêëp chó huy àöång viïn caán
böå, chiïën sô ta trûúác khi ra trêån. Trêìn Àònh coân ài vaâo baâi haát cuãa
caác chiïën sô nhû baâi: “Hoâ keáo phaáo”,
“Cuâng böå binh phaá tan Trêìn Àònh...
cuâng böå binh phaá tan Trêìn Àònh...”
Khi Àiïån Biïn Phuã toaân thùæng, caác àaåi àoaân àaä tham gia chiïën
dõch vaâ phöëi húåp vúái chiïën dõch thò tuyâ theo chiïën cöng vaâ àùåc àiïím
hoaåt àöång cuãa tûâng àaåi àoaân àïí àûúåc àùåt tïn theo nhûäng mêåt danh
khaác nhau. Chùèng haån, àaåi àoaân àaä múã maân chiïën dõch bùçng trêån
Him Lam vaâ cùæm laá cúâ “Quyïët chiïën quyïët thùæng” trïn noác hêìm Àúâ
Caátxtúri àûúåc àùåt tïn laâ àoaân Chiïën Thùæng. Àaåi àoaân àaä lûâng lêîy
chiïën cöng úã Höìng Cuám àûúåc àùåt laâ Àoaân Vinh Quang. Àaåi àoaân
àaä phöëi húåp chiïën àêëu rêët coá hiïåu quaã vúái mùåt trêån chñnh úã vuâng
àõch hêåu àûúåc àùåt tïn laâ Àoaân Àöìng Bùçng.
Taåi sao laåi coá tïn goåi 367
Cho túái trûúác chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, vuä khñ phoâng khöng
“maånh nhêët” cuãa quên ta laâ troång liïn 12,7mm. Àêìu nùm 1953,
Liïn Xö bùæt àêìu trang bõ cho ta 6 tiïíu àoaân phaáo cao xaå 37mm.
Möåt söë caán böå, chiïën sô àûúåc lïånh “chuyïín binh chuãng” àïí hoåc têåp
caách sûã duång phaáo cao xaå cuãa Trung Quöëc laâ nûúác àaä coá kinh
nghiïåm bùæn maáy bay Myä úã Triïìu Tiïn. Khi àûúåc hoãi seä duâng phiïn
hiïåu gò àïí àùåt tïn cho binh chuãng rêët múái naây? Àöìng chñ Hoaâng
Vùn Thaái àaä trao àöíi yá kiïën vúái möåt söë caán böå cuãa Àaåi àoaân 351 röìi
àïì nghõ lïn trïn àùåt tïn cho trung àoaân phaáo cao xaå àêìu tiïn cuãa
ta laâ 367. Àöìng chñ Hoaâng Vùn Thaái giaãi thñch: “Phiïn hiïåu naây
mang truyïìn thöëng cuãa caác àún võ àaä ra àúâi trûúác, àïìu bùæt àêìu
bùçng con söë 3. Àiïìu lyá thuá laâ con söë 367 coân noái lïn vöën liïëng ban
àêìu cuãa ta chó coá 6 tiïíu àoaân phaáo cao xaå 37mm”. Àïì nghõ naây
àûúåc cêëp trïn chêëp nhêån vaâ ngaây 1-4-1953, Àaåi tûúáng, Töíng tû
lïånh Voä Nguyïn Giaáp kyá quyïët àõnh chñnh thûác thaânh lêåp Trung
àoaân cao xaå àêìu tiïn 367.
Trung àoaân 367 luác bùæt àêìu bûúác vaâo chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã
múái chó coá 2 tiïíu àoaân phaáo cao xaå 24 khêíu phaáo 37mm vaâ 2 àaåi
àöåi göìm 24 khêíu suáng cao xaå 12,7mm, sau àoá múái tùng thïm 1 tiïíu
àoaân 12 khêíu 37mm vaâ 1 àaåi àöåi 12 khêíu suáng maáy 12,7mm.
Sau gêìn 2 thaáng chiïën àêëu, Trung àoaân 367 àaä bùæn rúi 52 maáy
bay (trong töíng söë 62 chiïëc cuãa toaân chiïën dõch) göìm 9 kiïíu, loaåi tûâ
maáy bay cûúâng kñch, tiïm kñch àïën trinh saát, vêån taãi cuãa khöng
quên vaâ haãi quên Phaáp, do Myä chïë taåo.
“Chuyïn gia” bùæn suáng phoáng lûåu

Nguyïîn Vùn Maäo laâ möåt chiïën sô múái àûúåc böí sung vïì Àaåi àöåi
213 (Àaåi àoaân 308), nhûng àaä lêåp cöng ngay trêån chiïën àêëu àêìu
tiïn. Anh nguyïn laâ möåt du kñch úã xaä Vônh Haão, Kiïën An múái àûúåc
böí sung vïì àún võ chiïìu höm trûúác thò höm sau àaä àaánh trêån phaãn
kñch ngay. Trong trêån àoá, Maäo chûa àûúåc phaát suáng, phaãi laâm
nhiïåm vuå tiïëp tïë àaån. Khi àõch xöng túái, Maäo neám liïìn hai quaã lûåu
àaån, goáp phêìn àaánh tan àúåt phaãn kñch lúán.
Lêìn thûá hai, àûúåc phaát hai khêíu suáng trûúâng, Maäo laåi haå
liïìn hai tïn àõch. Röìi, nhùåt àûúåc khêíu tiïíu liïn Tuyn cuãa àõch
trong chiïën haâo ta vûâa chiïëm laåi, anh chui vaâo hêìm maây moâ hoåc
caách bùæn. Àuáng luác àoá coá lïånh phaãn xung phong, Maäo àaä kõp thúâi
xöng lïn duâng tiïíu liïn queát ngaä 5 tïn àõch. Sau hai ngaây phoâng
ngûå, Maäo trúã thaânh “chuyïn gia” bùæn loaåt suáng phoáng lûåu múái àoaåt
àûúåc cuãa àõch thaã duâ xuöëng. Àûúåc tiïíu àöåi trûúãng huêën luyïån
trong 5 phuát, sau vaâi quaã bùæn trûúåt, Maäo àaä roát àûúåc 6 quaã àaån
truáng àñch, diïåt möåt öí suáng maáy vaâ möåt söë àõch àang àûáng têåp
trung trong möåt ngaách haâo giao thöng. Vúái thaânh tñch trïn,
Nguyïîn Vùn Maäo àaä àûúåc àïì baåt lïn tiïíu àöåi phoá ngay taåi mùåt
trêån.
Àoaåt duâ chùån àûúâng tiïëp tïë cuãa àõch

Àïí khoeát sêu thïm khoá khùn cuãa àõch, kõp thúâi böìi dûúäng lûåc
lûúång ta, Böå Chó huy chiïën dõch chuã trûúng cho caác àún võ töí chûác
àoaåt duâ, chùån àûúâng tiïëp tïë cuãa àõch. Thûåc hiïån chuã trûúng naây,
têët caã caác àaåi àoaân, ngoaâi viïåc bao vêy, àaánh lêën, bùæn tóa, coân àùåt
ra kïë hoaåch àoaåt duâ àõch rêët haâo hûáng söi nöíi. Caác àún võ àaä àïì ra
phûúng chêm thûåc hiïån nhû sau:
- Lêëy loaåi rúi gêìn àõch trûúác, loaåi xa àõch sau.
- Àoaåt duâ àaån trûúác, thûåc phêím sau.
- Khöng lêëy àûúåc thò phaá huyã khöng cho àõch lêëy.
Coá ngaây, Àaåi àoaân 304 thu àûúåc 3 têën haâng caác loaåi. Caác ngaách
haâo cuãa chiïën sô àêìy ùæp thûåc phêím, àöì höåp, àaån dûúåc. Kïí tûâ ngaây
30-3, möåt söë àún võ cuãa Àaåi àoaân 304 àaä thu xung quanh cûá àiïím
Höìng Cuám 776 kiïån haâng göìm àaån 105, khoaãng 60 têën àöì höåp.
Caán böå, chiïën sô ta àaä laâm ca dao vïì viïåc naây. Möåt trong nhûäng
baâi thú, ca dao êëy viïët:
Gioá àûa duâ toaã khùæp àöìng

Bay àïën trêån àõa vaâo voâng quên ta.
Duâ xanh, duâ trùæng, duâ hoa
Toaân laâ vuä khñ, toaân laâ “xùng xanh” (àaån 105)
Böå binh lêëy cho phaáo binh
Àaån àêy, anh bùæn cho tinh töi nhúâ.
Bùæn cho tûúáng giùåc “hoå Àúâ” (Àúâ Caátxtúri)
Chùæp tay maâ laåy bêëy giúâ múái tha...
Kyã luåc bùæn tóa cuãa luåc vùn thöng

Thûåc hiïån chó thõ cuãa Böå Chó huy Mùåt trêån, phong traâo bùæn
tóa àaä àûúåc têët caã caác àaåi àoaân töí chûác chêëp haânh nghiïm tuác.
Trong phong traâo naây, caác tay thiïån xaå àuã caác binh chuãng, àuã caác
loaåi hoaã khñ àûúåc àua taâi: Suáng trûúâng, tiïíu liïn laâm ùn töët, suáng
cöëi, ÀKZ, caã àaåi baác cuäng khöng keám. Chó trong 15 ngaây sau khi
phaát àöång phong traâo, trung bònh cûá nùm viïn àaån diïåt àûúåc möåt
tïn. Kyã luåc bùæn tóa cao nhêët thuöåc vïì Luåc Vùn Thöng. Chó trong
möåt ngaây, Thöng àaä bùæn diïåt 30 tïn àõch.
“Bïëp hoaâng cêìm” àöíi múái

Taåi Mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã, àöìng chñ quaãn trõ trûúãng Xuên
Yïën àaä coá saáng kiïën múái húåp vúái yïu cêìu cuãa trêån àõa. Àoá laâ taåo ra
kiïíu “bïëp Hoaâng Cêìm” àöíi múái.
Bïëp loaåi naây àaâo sêu 1,8m, daâi vaâ röång 3m, nùæp daây 1,5m
(chõu àûång àûúåc 2 quaã phaáo 105mm), anh nuöi cûá yïn têm ài laåi
àun nêëu. Cûá àïën giúâ ùn chiïìu vaâ saáng laâ cúm, canh, nûúác coá àuã vaâ
ngon laânh. Àùåc biïåt, öëng khoái cuãa bïëp Hoaâng Cêìm caãi tiïën khöng
laâm thùèng nhû trûúác, traái laåi cong vaâ gaäy. Xuên Yïën cho khoeát àêët
sêu 20 phên theo àûúâng vai giao thöng haâo, caâng daâi caâng chu àaáo,
röìi lêëy buân hay àêët ûúát traát kñn thaânh öëng dêîn khoái. Ban ngaây
maáy bay àõch khöng phaát hiïån àûúåc, àaåi baác bùæn khöng bêåt nùæp,
ban àïm coá chiïëu chùn ngoaâi che chùæn ngoaâi laåi caâng ung dung
nêëu nûúáng.
Duäng sô àêm lï
Trong trêån àaánh chiïìu 31-1-1954, möåt mònh àöìng chñ Hoaâng
Vùn Nö àaä duâng lûúäi lï tiïu diïåt 4 tïn àõch goáp phêìn vaâo chiïën
cöng chung cuãa caã tiïíu àöåi tiïu diïåt 27 tïn àõch. Hoaâng Vùn Nö
àûúåc vinh dûå tùång danh hiïåu “Duäng sô àêm lï”.
Vêy lêën - möåt chiïën thuêåt ra àúâi tûâ Àiïån Biïn Phuã
Chiïën thuêåt vêy lêën do Trung àoaân böå binh 36 (Àaåi àoaân
308) sûã duång àïí àaánh caác hïå thöëng cûá àiïím Huygheát úã phña têy
Àiïån Biïn Phuã laâ möåt chiïën thuêåt múái, taáo baåo vaâ saáng taåo àaä goáp
phêìn mang laåi thùæng lúåi cho chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, àûúåc caác
chuyïn gia quên sûå thïë giúái goåi laâ “chiïën thuêåt boáp cöí”.
Vêy lêën vúái... xöi cuã maâi

ÚÃ trêån àõa Àiïån Biïn mêëy höm àoá, tûå dûng moåc lïn caác bïëp ùn
cuãa tiïíu àöåi. Hoãi ra, thò laâ nêëu canh cuã maâi caãi thiïån riïng. Saáng
kiïën truyïìn lan, laâm nûác loâng ngûúâi. Giûäa luác gaåo tiïëp tïë àang coá
khoá khùn, nhiïìu àún võ phaãi ùn möîi suêët chó coá 2 laång. Nay nhúâ
“cuãa trúâi” mang àïën, möîi chiïën sô ta àûúåc nùæm xöi cuã maâi túái 9 laång
cheán àêìy buång. Vò thïë coá cêu hoâ:
Tiïìn rûâng baåc bïí ai úi,
Coá cöng àaâo àêët, coá xöi cuã maâi!
Coá àún võ trong 10 ngaây àaâo àûúåc 4,6 têën cuã maâi. Àúâi laåi thïm
tûúi, sûác caâng thïm khoeã. Khùæp caác àûúâng hêìm vêy lêën truyïìn ài
cêu hoâ:
Thùçng Phaáp phaãi chïët ai úi

Vò ta vêy lêën vúái xöi cuã maâi.
Tiïíu àöåi dao nhoån

Trong trêån àaánh Him Lam múã maân cho chiïën dõch Àiïån Biïn
Phuã, tiïíu àöåi xung kñch cuãa Trêìn Can àûúåc giao nhiïåm vuå nhanh
choáng thoåc sêu vaâo giûäa cûá àiïím, àaánh chiïëm lö cöët söë 9, laâ chó huy
súã cuãa àaåi àöåi Êu Phi. Trêìn Can chó huy tiïíu àöåi haânh àöång rêët
duäng maånh, àaánh lûúát qua möåt söë lö cöët möåt caách chúáp nhoaáng,
laâm cho boån giùåc hoang mang khöng kõp àöëi phoá laåi. Tiïíu àöåi àûúåc
àaâ cûá thïë àaánh thùèng túái lö cöët chó huy cuãa àõch vaâ àùåt khöëi böåc
phaá 10kg lïn trïn röìi goåi àõch ra haâng. Nhûng àõch ngoan cöë chöëng
laåi, buöåc Trêìn Can phaãi cho giêåt nuå xoeâ. Lö cöët bõ phaá, 20 tïn lñnh
Êu Phi ra haâng, söë coân laåi bõ chïët beåp trong lö cöët. Tiïëp àoá, Trêìn
Can chó huy tiïíu àöåi cùæm laá cúâ Quyïët chiïën quyïët thùæng lïn noác lö
cöët Him Lam.
Vò thïë tiïíu àöåi xung kñch cuãa Trêìn Can àûúåc mïånh danh laâ
“tiïíu àöåi dao nhoån”.
Ngûúâi chó huy àaâo àûúâng hêìm vaâ ngûúâi àaánh khöëi böåc phaá trïn
àöìi a1
Trong têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã thò àöìi A1 laâ cûá àiïím
then chöët, kiïn cöë nhêët cuãa àõch. Khi ta têën cöng àöìi A1, àõch dûåa
vaâo hïå thöëng hêìm ngêìm coá nhûäng võ trñ phoâng thuã vúái hoaã lûåc daây
àùåc chöëng traã quyïët liïåt. Nhûäng cuöåc chiïën àêëu aác liïåt diïîn ra
giùçng co giûäa ta vaâ àõch trong suöët nhiïìu ngaây. Nhûng cuöëi cuâng
böå àöåi ta cuäng coá caách tiïu diïåt noá.
Ngaây 16-4-1954, böå àöåi cöng binh ta dûúái sûå chó huy cuãa àaåi àöåi
trûúãng Lûu Viïët Thoaãng (thuöåc Trung àoaân cöng binh 151) àaä bñ
mêåt kiïn trò àaâo möåt àûúâng hêìm daâi 120m. Khi àûúâng hêìm coân
caách hêìm ngêìm chó huy àõch chûâng 30m, caác chiïën sô ta àaä lêëy
bom cêm cuãa àõch thaáo thuöëc nöí laâm thaânh khöëi böåc phaá nùång gêìn
1.000kg chêët trong àûúâng hêìm vaâ ngûúâi àûúåc giao trûåc tiïëp àaánh
khöëi böåc phaá naây laâ àöìng chñ Nguyïîn Phuá Xuyïn Khung.
20 giúâ 30 phuát töëi 6-5-1954, caác chiïën sô ta àaä cho nöí khöëi böåc
phaá naây. Sau tiïëng nöí long trúâi lúã àêët àoá, böå àöåi ta aâo aåt xöng lïn
tiïu diïåt àõch. 4 giúâ saáng ngaây 7-5-1954, võ trñ àöìi A1 bõ tiïu diïåt.
Àöìng chñ Nguyïîn Phuá Xuyïn Khung, ngûúâi tham gia àaâo
àûúâng hêìm vaâ àaánh khöëi böåc phaá, laåi möåt lêìn nûäa àûúåc Baác Höì
khen ngúåi.
Phaáo binh ta cuäng bùæn tóa

Trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, khöng nhûäng chó coá böå binh
maâ caã phaáo binh ta cuäng aáp duång chiïën thuêåt “bùæn tóa”. Anh huâng
Phuâng Vùn Khêìu vúái khêíu sún phaáo 75mm trïn àöìi D1 àaä duâng
caách bùæn tóa diïåt 4 khêíu phaáo 105mm cuãa àõch.
Nguöìn göëc tïn goåi “àöåi cöng binh m83”

Àöìng chñ Nguyïîn Phuá Xuyïn Khung laâ möåt trong nhûäng ngûúâi
àêìu tiïn nghiïn cûáu phûúng phaáp thaáo gúä àûúåc 3 loaåi bom: bom nöí
chêåm, bom duâ vaâ bom bûúm bûúám (M83). Àïí ghi nhúá thaânh tñch
naây, Àaãng uãy Trung àoaân 151 cöng binh quyïët àõnh àùåt tïn cho
àöåi cuãa àöìng chñ Nguyïîn Phuá Xuyïn Khung phuå traách laâ “Àöåi cöng
binh M83”.
Do chiïën cöng trïn nïn ngaây 18-6-1953, trong höåi nghõ mûâng
cöng cuãa Trung àoaân cöng binh 151, àöìng chñ Nguyïîn Phuá Xuyïn
Khung - àöåi trûúãng àöåi cöng binh M83 àûúåc nhêån phêìn thûúãng cuãa
Baác: àoá laâ chiïëc aáo luåa do Höåi Phuå nûä Àoâ Khuïí (Kiïën An) tùång
Baác.
Àaåi àöåi trûúãng àêìu troåc laâ ai ?

Trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, àöìng chñ Lï Nam Phong laâ
Àaåi àöåi trûúãng Àaåi àöåi 211, Tiïíu àoaân 322 (sau naây àöìng chñ laâ
Trung tûúáng) - möåt àaåi àöåi chuyïn laâm nhiïåm vuå múã cûãa trong caác
trêån àaánh.
Theo lúâi àöìng chñ Lï Nam Phong kïí laåi, àïí phuâ húåp vúái
nhiïåm vuå taác chiïën thúâi êëy, àöìng chñ luön àïí àêìu troåc, vò thïë anh
em quen goåi laâ “Àaåi àöåi trûúãng àêìu troåc” hay “Phong àêìu troåc”.
“Vûúân rau chiïën dõch” vaâ “Quaán tûå giaác”

- Àïí coá rau cung cêëp cho böå àöåi, dên cöng tham tham chiïën
dõch Àiïån Biïn Phuã, caác cú quan hêåu cêìn, àoaân thïí, nhên dên àaä
mang haåt giöëng rau tûâ àöìng bùçng lïn phên phöëi vïì caác baãn, vêån
àöång nhên dên gieo tröìng. Nhúâ vêåy, nhiïìu “vûúân rau chiïën dõch”
àaä moåc lïn khùæp núi, kõp cung cêëp rau xanh, tûúi cho böå àöåi maâ àúä
cöng chuyïn chúã tûâ xuöi lïn.
- “Quaán tûå giaác” - nhûäng lïìu quaán àûúåc àùåt úã caånh àûúâng lúán do
àöìng baâo dên töåc mang caác saãn vêåt àõa phûúng ra baán. Ai ngang
qua, cêìn thûá gò cûá tûå lêëy vaâ tûå giaác traã tiïìn. Tûâ “Quaán tûå giaác” àoá
àaä biïën thaânh núi àïí àöìng baâo gûãi hoa quaã, rau tûúi biïëu böå àöåi
chiïën àêëu ài ngang qua àõa phûúng.
Chuáng töi àaä bùæt àûúåc àúâ caát

17 giúâ 30 phuát, tiïëng noái cuãa àaåi àoaân trûúãng 312 Lï Troång
Têën vang lïn trong öëng noái maáy thöng tin àùåt taåi Böå chó huy Mùåt
trêån:
- Chuáng töi xin baáo caáo vúái Böå chó huy Mùåt trêån laâ chuáng töi àaä
bùæt àûúåc Àúâ Caátxtúri cuâng toaân böå ban tham mûu cuãa hùæn.
Nghe thêëy vêåy, àöìng chñ Voä Nguyïn Giaáp liïìn hoãi laåi:
- Àöìng chñ àaä kiïím tra chûa? Coá àuáng laâ Àúâ Caátxtúri khöng?
- Chuáng töi àaä àöëi chiïëu nhêån daång hùæn vúái cùn cûúác.
- Hiïån giúâ Àúâ Caátxtúri úã àêu?
Àaåi àoaân trûúãng Lï Troång Têën àaáp lúâi Töíng tû lïånh gioång rêët
vui veã:
- Baáo caáo àöìng chñ, Àúâ Caátxtúri àang àûáng trûúác mùåt töi cuâng
caã Ban tham mûu cuãa hùæn. Àúâ Caátxtúri vêîn coân caã “can” vaâ muä
àoã...
Töíng tû lïånh Voä Nguyïn Giaáp quay laåi noái vúái caác àöìng chñ
trong Böå chó huy:
- Chuáng ta phaãi àiïån baáo caáo ngay vúái Trung ûúng Àaãng vaâ Höì
Chuã Tõch, böå àöåi ta àaä àaåi thùæng taåi Àiïån Biïn Phuã.
Ai laâ ngûúâi veä huy hiïåu “chiïën sô Àiïån Biïn Phuã”

Xin thûa, àoá laâ hoaå sô Nguyïîn Bñch — ngûúâi veä nhiïìu tranh
nhêët trong thúâi kyâ chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã.
Gêìn cuöëi chiïën dõch, hoaå sô àûúåc Böå chó huy Mùåt trêån giao cho
nhiïåm vuå veä huy hiïåu “chiïën sô Àiïån Biïn Phuã” — möåt moán quaâ cuãa
Baác Höì daânh cho nhûäng chiïën sô tham gia chiïën dõch. Phaác thaão
cuãa hoåa sô nhanh choáng àûúåc duyïåt vaâ àûa ngay ra nûúác ngoaâi thïí
hiïån.
Trong huy hiïåu, hoaå sô Nguyïîn Bñch lêëy hònh aãnh anh böå binh
laâ chñnh, coá cúâ Quyïët chiïën Quyïët thùæng, coá phaáo (àaåi diïån cho caã
cao xaå), coá nuái bao quanh (neát àiïín hònh cuãa loâng chaão Mûúâng
Thanh), caãnh caánh àöìng coá maâu vaâng rûåc rúä laâm nïìn chung cho
chiïëc huy hiïåu, vûâa mang yá nghôa laâ möåt vûåa thoác lúán cuãa Àiïån
Biïn Phuã, vûâa thïí hiïån sûå àoáng goáp cuãa nhên dên caã vïì sûác ngûúâi,
sûác cuãa cho thùæng lúåi.
Chiïëc huy hiïåu “Chiïën sô Àiïån Biïn Phuã” coân ghi dêëu êën cuãa
thúâi gian chiïën thùæng nùm 1954. Roä raâng, huy hiïåu “Chiïën sô Àiïån
Biïn Phuã” laâ möåt trong nhûäng chiïëc huy hiïåu àeåp nhêët vaâ coá yá
nghôa lõch sûã, thïí hiïån chiïën thùæng vô àaåi cuãa dên töåc ta.
Huy toaân vúái nhûäng bûác tranh vïì àïì taâi Àiïån Biïn Phuã
50 nùm qua, àïì taâi chiïën dõch lõch sûã Àiïån Biïn Phuã vêîn luön
luön cuöën huát caác hoaå sô vaâ nhaâ àiïu khùæc nûúác ta àêìu tû cöng sûác
saáng taác vaâ nhiïìu ngûúâi àaä rêët thaânh cöng. Trong söë àoá phaãi kïí
àïën Huy Toaân — möåt hoaå sô daânh nhiïìu têm huyïët nhêët vïì àïì tai
naây. Caác bûác tranh “Bïë Vùn Àaân lêëy thên mònh laâm giaá suáng”,
“Phan Àònh Gioát lêëp löî chêu mai”, “Ngaây 7/5/1954”... Nhûäng bûác
tranh naây àûúåc hoaå sô veä trong nhûäng nùm 1955, 1956 vaâ hiïån
àang àûúåc trûng baây taåi Viïån Baão taâng Lõch sûã quên sûå Viïåt Nam.
Nùm 1981 taåi triïín laäm myä thuêåt toaân quöëc, bûác tranh sún maâi
khöí daâi vaâ lúán mang tïn “Àiïån Biïn Phuã”, möåt trong 4 chûúng “Töí
quöëc” cuãa hoaå sô àaä àûúåc ngûúâi xem àùåc biïåt chuá yá vaâ ca ngúåi.
Khöng thoaã maän vúái mònh, nùm 1983 Huy Toaân àaä cho ra àúâi
saáng taác múái — möåt bûác tranh sún dêìu daâi haâng chuåc meát thïí hiïån
toaân caãnh trung têm Mûúâng Thanh Àiïån Biïn Phuã, maâ troång têm
laâ àöìi A1 mang tñnh quyïët àõnh thùæng lúåi cuãa chiïën dõch.
Böå aãnh àêìu tiïn vïì chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã àûúåc triïín laäm
taåi Höåi nghõ Giúnevú
Àoá laâ böå aãnh do ngûúâi chiïën sô, nhaâ nhiïëp aãnh Triïåu Àaåi chuåp
trong buöíi chiïìu ngaây 7/5/1954 ghi laåi hònh aãnh böå àöåi ta têën cöng
caác võ trñ “507”, “508” vaâ “509” nùçm trïn taã ngaån söng Nêåm Röëm,
röìi xung phong bùng qua cêìu Mûúâng Thanh vaâ àaánh chiïëm súã chó
huy àõch laâ hêìm Àúâ Caátxtúri.
Böå aãnh àûúåc laâm ngay vaâ àûa sang triïín laäm taåi Höåi nghõ
Giúnevú, núi diïîn ra cuöåc àaâm phaán vúái Phaáp vïì vêën àïì chêëm dûát
chiïën tranh, lêåp laåi hoaâ bònh úã Àöng Dûúng vaâ noá àaä goáp thïm möåt
bùçng chûáng huâng höìn vïì thêët baåi nhuåc nhaä cuãa thûåc dên Phaáp úã
Nhaåc sô àöî nhuêån vúái nhûäng baâi haát vïì Àiïån Biïn Phuã
- Cuöëi nùm 1953, cuöåc tiïën cöng chiïën lûúåc Àöng Xuên bùæt àêìu.
Böå àöåi, dên cöng àïìu bûâng bûâng khñ thïë ra trêån theo khêíu hiïåu
“Àêu coá giùåc laâ ta cûá ài”.
Nhaåc sô Àöî Nhuêån coá mùåt ngay tûâ ngaây àêìu haânh quên cuâng
böå àöåi lïn Têy Bùæc àaä ghi laåi khöng khñ àoá trong baâi haát cuãa mònh:
Haânh quên xa dêîu coá nhiïìu gian khöí

Vai vaác nùång ta àaä àöí möì hö...
Baâi haát nhû coá caánh bay nhanh choáng bay ài khùæp caác haâng
quên, böå àöåi, dên cöng vûâa haâo hûáng ra trêån vûâa cêët cao lúâi ca.
Thúâi gian êëy baâi haát àûúåc mang tïn “Àêu coá giùåc laâ ta cûá ài”.
Nhûng vïì sau ngûúâi ta quen goåi laâ “Haânh quên xa”.
- Chiïìu 13/3/1954, trêån àaánh Him Lam diïîn ra vaâ chiïën thùæng
nhanh goån, gêy phêën khúãi lúán trong toaân quên ta, àöìng thúâi cuäng
laâ àïí ghi laåi chiïën cöng bêët huã cuãa anh huâng Phan Àònh Gioát —
ngûúâi maâ nhaåc sô coá dõp tiïëp xuác. Àöî Nhuêån thêëy cêìn coá ngay baâi
haát vïì trêån àaánh naây vaâ thïë laâ baâi “Trêån Him Lam” àaä nhanh
choáng ra àúâi.
- Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã maäi maäi ài vaâo lõch sûã dên töåc ta
nhû möåt chiïën cöng hiïín haách. Sûå kiïån naây laåi àûúåc nhaåc sô Àöî
Nhuêån ghi laåi trong baâi “Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã” nhû möåt
khuác ca khaãi hoaân, trong àoá bûâng bûâng möåt khñ thïë chiïën thùæng,
“Giaãi phoáng Àiïån Biïn Phuã böå àöåi ta tiïën quên trúã vïì giûäa muâa
hoa núã, miïìn Têy Bùæc tûng bûâng vui...”.
Hoaâng vên vúái baâi “Hoâ keáo phaáo”

Nhûäng ngûúâi yïu thñch êm nhaåc ñt nhêët cuäng àaä möåt lêìn nghe
baâi haát “Hoâ keáo phaáo” cuãa nhaåc sô Hoaâng Vên. Baâi haát naây Hoaâng
Vên saáng taác trong hoaân caãnh böå àöåi ta keáo phaáo ra khoãi trêån àõa
ban àêìu àïí thûåc hiïån yïu cêìu múái cuãa chiïën dõch laâ àaánh chùæc
thùæng.
Chuyïån keáo phaáo ra, Hoaâng Vên - ngûúâi chñnh trõ viïn cuãa möåt
àaåi àöåi thuöåc Sû àoaân 312 àaä nghe bao nhiïu àiïìu xuác àöång vïì sûå
duäng caãm baão vïå phaáo cuãa caác chiïën sô. Vaâ àónh cao laâ chuyïån Tö
Vônh Diïån lêëy thên mònh cheân phaáo àïí phaáo khoãi lao xuöëng vûåc.
Viïåc laâm cuãa Tö Vônh Diïån thêåt laâ cao àeåp, hònh aãnh àêåm neát chuã
nghôa anh huâng caách maång naây àûúåc saãn sinh ra trong caái sûác
maånh diïåu kò cuãa dên töåc. Chñnh àiïìu àoá àaä hònh thaânh trong
Hoaâng Vên nhûäng neát chêëm phaá ban àêìu cuãa baâi haát “Hoâ keáo
phaáo”. Àïm êëy, khoaãng 2 giúâ saáng, taåi möåt hêìm nhoã úã chên döëc
Baãy Túâi, Hoaâng Vên nghe xa xa coá tiïëng gaâ rûâng gaáy trïn nûúng,
baáo hiïåu möåt ngaây lao àöång múái sùæp bùæt àêìu, àoá cuäng laâ luác anh
viïët nöët nhaåc àêìu tiïn cuãa baâi “Hoâ keáo phaáo”. Hoaâng Vên say sûa
viïët vaâ luác trúâi raång saáng thò baâi haát cuäng àûúåc hoaân thaânh.
Coá thïí noái, baâi haát “Hoâ keáo phaáo” laâ taác phêím àêìu tay, àïí dêîn
dùæt Hoaâng Vên trúã thaânh möåt nhaåc sô — vò luác saáng taác baâi haát naây,
Hoaâng Vên chûa àûúåc goåi laâ nhaåc sô.
Chñnh baâi “Hoâ keáo phaáo” vúái sûác truyïìn caãm maänh liïåt, rung
àöång loâng ngûúâi àaä taåo nïn men nöìng tùng lûåc cho biïët bao chiïën
sô laâm nhiïåm vuå keáo phaáo trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã lûâng lêîy
àõa cêìu.
Thaânh tñch cuãa sû àoaân 316 trong Khaáng chiïën chöëng Phaáp vaâ
chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã noái riïng
- Kïí tûâ ngaây thaânh lêåp (ngaây 1/5/1951) àïën khi kïët thuác thùæng
lúåi cuöåc khaáng chiïën chöëng thûåc dên Phaáp nùm 1954, Sû àoaân 316
àaä tham gia 5 chiïën dõch tûâ Bùæc Giang àïën Hoaâ Bònh, Têy Bùæc,
Thûúång Laâo vaâ àónh cao laâ chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, vúái 71 trêån
àaánh, diïåt vaâ bùæt 15.000 tïn àõch, bùæn rúi 13 maáy bay, phaá huyã vaâ
tiïu diïåt 42 xe caác loaåi, thu nhiïìu vuä khñ, trang bõ cuãa àõch.
Riïng trong chiïën cuöåc Àöng Xuên 1953 — 1954 vaâ chiïën dõch
Àiïån Biïn Phuã, Sû àoaân 316 àaä àaánh 17 trêån tiïën cöng vaâ phoâng
ngûå vúái qui mö tûúng àöëi lúán, cuâng nhiïìu trêån vêån àöång phuåc kñch,
têåp kñch, tiïu diïåt 3.300 tïn àõch, bùæt söëng vaâ goåi haâng 6.500 tïn,
thu vaâ phaá huyã 3.200 suáng caác loaåi, bùæn rúi vaâ bùæn chaáy 11 maáy
bay, 3 xe tùng, cuâng nhiïìu phûúng tiïån chiïën tranh khaác cuãa àõch.
Caác Trung àoaân 174 vaâ 98 vinh dûå àûúåc nhêån cúâ cuãa Chuã tõch
Höì Chñ Minh; 7 àöìng chñ àûúåc tuyïn dûúng Anh huâng lûåc lûúång vuä
trang göìm: La Vùn Cêìu, Nöng Vùn Vûúng, Bïë Vùn Àaân, Triïåu Vùn
Baáo, Lyá Vùn Mûu, Àaâm Vùn Nguyå, Àùång Àûác Song; 6 àöìng chñ
àûúåc bêìu laâ chiïën sô thi àua toaân quöëc; Sû àoaân àûúåc tùång thûúãng
4 huên chûúng Quên cöng haång ba vaâ 1 Huên chûúng Quên cöng
haång nhêët; lêåp nïn truyïìn thöëng: “Trung thaânh, Tûå lûåc, Àoaân kïët,
Kiïn cûúâng, Saáng taåo, Chiïën thùæng” cuãa Sû àoaân.
Thaânh tñch cuãa sû àoaân 312 trong khaáng chiïën chöëng Phaáp vaâ
chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã noái riïng
Tñnh tûâ ngaây thaânh lêåp vúái trêån àêìu ra quên chiïën thùæng veã
vang úã Liïîn Sún — Xuên Traåch àïën chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã, Sû
àoaân 312 àaä tham gia 7 chiïën dõch, àaánh 84 trêån lúán, tiïu diïåt
6.513 tïn àõch, bùæt 6.835 tïn.
Riïng trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, laâ lûåc lûúång tiïën cöng
trïn hûúáng chuã yïëu, tûâ àaánh trêån múã maân cho àïën khi kïët thuác
chiïën dõch, Sû àoaân àaä tham gia 20 trêån àaánh lúán, tiïu diïåt 17 àaåi
àöåi àõch, bùæt söëng hún 4.000 tuâ binh.
Vúái nhûäng chiïën cöng xuêët sùæc àoá, ngaây 13/5/1954 trong lïî
duyïåt binh cuãa caác àún võ chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã àûúåc töí chûác
troång thïí trïn caánh àöìng Mûúâng Thanh, Sû àoaân 312 vinh dûå àûúåc
nhêån vônh viïîn cúâ thûúãng luên lûu “Quyïët chiïën Quyïët thùæng” cuãa
Chuã tõch Höì Chñ Minh; 5 àöìng chñ àûúåc tuyïn dûúng Anh huâng lûåc
lûúång vuä trang; 7 àöìng chñ laâ chiïën sô thi àua toaân quên vaâ toaân
quöëc. Sû àoaân vinh dûå àûúåc nhêån nhiïìu cúâ thûúãng, nhiïìu huên
chûúng Quên cöng vaâ Chiïën cöng cho têåp thïí, caán böå vaâ chiïën sô,
lêåp nïn truyïìn thöëng“Àoaân kïët - Anh huâng — chiïën thùæng” cuãa Sû
àoaân.
Chiïëc maáy bay Phaáp àêìu tiïn bõ bùæn rúi trong chiïën dõch Àiïån
Biïn Phuã
Àoá laâ chiïëc maáy bay trinh saát cuãa Phaáp maâ höìi àoá böå àöåi ta
quen goåi laâ “Baâ giaâ” bõ caác chiïën sô àaåi àöåi cao xaå 815 Tiïíu àoaân
383 bùæn rúi taåi chöî höìi 7 giúâ ngaây 14/3/1954 úã cûãa rûâng baãn Naâ Lúâi.
Chiïëc “phaáo àaâi bay” àêìu tiïn bõ bùæn rúi úã Àiïån Biïn Phuã
Chiïëc maáy bay B-24 cuãa khöng quên Phaáp do Myä trang bõ tûâng
àûúåc quaãng caáo ruâm beng laâ “maáy bay 5 àêìu” , laâ “phaáo àaâi bay”
àûúåc “chïë taåo àùåc biïåt”, “coá thïí tûå haân” vaâ “khöng loaåi suáng phoâng
khöng naâo bùæn thuãng”. Nhûng chñnh chiïëc “phaáo àaâi bay” haão
haång êëy àaä bõ caác chiïën sô Àaåi àöåi cao xaå 828 Tiïíu àoaân 394 bùæn rúi
taåi chöî trïn caách àöìng gêìn Baãn Keáo vaâo saáng súám ngaây 12/4/1954.
Àêy cuäng laâ chiïëc maáy bay thûá 50 bõ phaáo cao xaå ta quêåt tan
xaác trïn vuâng trúâi Àiïån Biïn.
Nhûäng chiïëc maáy bay cuöëi cuâng bõ bùæn rúi úã Àiïån Biïn Phuã
Àoá laâ 2 chiïëc F- 4U “Cûúáp biïín” (vaâo loaåi hiïån àaåi nhêët thúâi àoá
cuãa Myä). Chuáng bõ caán böå, chiïën sô thuöåc Àaåi àöåi cao xaå phaáo 817
bùæn rúi vaâo höìi 9 giúâ vaâ 9 giúâ 25 phuát ngaây 7/5/1954. Chiïëc F- 4U
àêìu tiïn bõ bùæn rúi úã phña nam Mûúâng Thanh. Chiïëc thûá hai rúi úã
phña nam Höìng Cuám. Àoá cuäng laâ nhûäng chiïëc maáy bay thûá 61 vaâ
62 bõ quên ta bùæn rúi úã Àiïån Biïn Phuã.
Tûâ “trêån àõa cuã khoai” coâ noâi àïën tiïíu àoaân cao xaå nguyïîn viïët
xuên.
Trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, trêån àõa cuãa Àaåi àöåi phaáo cao
xaå baão vïå Coâ Noâi àûúåc àùåt ngay trïn àónh nuái nùçm saát naách ngaä
ba. Böën khêíu phaáo böë trñ thaânh haâng doåc, hai khêíu sau àùåt cao
hún 2 khêíu trûúác, nïn anh em thûúâng goåi àuâa laâ “Trêån àõa cuã
khoai”. úã àõa hònh àöåt suêët naây, àaánh àõch dïî nhûng cuäng dïî bõ
àõch phaát hiïån. Caác chiïën sô tin rùçng: àaánh àõch töët, baão vïå àûúåc
ngaä ba thò cuäng baão vïå àûúåc mònh. Quaã àuáng nhû vêåy, trong chiïën
dõch Àiïån Biïn Phuã àaåi àöåi àaä bùæn rúi 4 maáy bay àõch maâ khöng bõ
thûúng vong.
Höìi êëy trong àaåi àöåi baão vïå Coâ Noâi coá möåt chiïën sô trinh saát treã
mùng, gan daå vaâ luön hïët loâng vò àöìng àöåi. Chó 10 nùm sau, ngûúâi
chiïën sô êëy àaä trúã thaânh chñnh trõ viïn àaåi àöåi trong möåt trêån chiïën
àêëu quyïët liïåt vúái maáy bay Myä úã miïìn Têy Quaãng Bònh àaä hö vang
nhûäng lúâi bêët tûã: “Haäy nhùçm thùèng quên thuâ maâ bùæn”. Àoá laâ Anh
huâng liïåt sô Nguyïîn Viïët Xuên. Khöng lêu sau àoá, àaåi àöåi baão vïå
Coâ Noâi ngaây trûúác cuäng trúã thaânh Tiïíu àoaân cao xaå Nguyïîn Viïët
Xuên nöíi tiïëng.
Nhûäng chiïën cöng nöíi bêåt cuãa böå àöåi phaáo cao xaå trong chiïën
dõch Àiïån Biïn Phuã
* Bùæt àêìu tûâ àïm 16/1/1954, möåt söë àún võ phaáo cao xaå cuãa ta
àaä duâng sûác ngûúâi keáo phaáo vaâo mùåt trêån Àiïån Biïn Phuã. Nhûäng
khêíu phaáo nùång àûúåc keáo bùçng tay àaä vûúåt qua nhiïìu döëc cao, suöëi
sêu, xa haâng chuåc kilömeát vaâo chiïëm lônh trêån àõa an toaân.
* Cuöëi thaáng 1/1954, caác àún võ phaáo cao xaå vûâa chiïëm lônh
xong trêån àõa, böîng àûúåc lïånh duâng sûác ngûúâi keáo phaáo ra voâng
ngoaâi. Àõch bùæn döìn dêåp trïn àûúâng ta keáo phaáo. Coá àöìng chñ hy
sinh, tay vêîn nùæm chùæc dêy keáo phaáo. Coá àöìng chñ bõ thûúng vêîn
baám chùæc dêy ghòm phaáo. Trong àúåt keáo phaáo naây, khi phaáo àûát
dêy túâi, àöìng chñ Tö Vônh Diïån àaä lêëy thên mònh cheân phaáo vaâ hy
sinh anh duäng àïí baão vïå phaáo an toaân giûäa àïm 1-2-1954.
16 giúâ 42 phuát ngaây 13-3-1954, böå àöåi phaáo cao xaå bùæt àêìu nöí
suáng phöëi húåp vúái cuöåc tiïën cöng lúán àêìu tiïn cuãa quên ta vaâo têåp
àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã. Nhûäng loaåt àaån cao xaå bêët ngúâ àaä
àaánh tan phi àöåi khu truåc göìm 12 chiïëc cuãa giùåc Phaáp, yïím trúå
tñch cûåc cho caác àún võ xung kñch xöng vaâo diïåt goån cuåm cûá àiïím
Him Lam.
* Khöng àêìy 6 ngaây sau, kïí tûâ khi ta tiïu diïåt cuåm cûá àiïím
Him Lam, böå àöåi phaáo cao xaå Àiïån Biïn Phuã àaä bùæn rúi 14 maáy
bay àõch, bùæn bõ thûúng nhiïìu chiïëc khaác.
* Àaåi àöåi 827, coá Anh huâng Tö Vônh Diïån trong chiïën dõch Àiïån
Biïn Phuã, trong cuöåc khaáng chiïën chöëng Myä, cûáu nûúác trúã thaânh
àoaân phaáo cao xaå Tö Vônh Diïån. Àoaân àaä cú àöång chiïën àêëu trïn
nhiïìu chùång àûúâng baão vïå miïìn Bùæc vaâ àaä bùæn rúi hún 100 maáy
bay Myä.
Nhûäng phêìn thûúãng cao quñ cuãa böå àöåi phaáo cao xaå trong chiïën
dõch Àiïån Biïn Phuã
Trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, böå àöåi phaáo cao xaå àaä àûúåc
khen thûúãng:
- Cúâ Quyïët chiïën Quyïët thùæng, giaãi thûúãng luên lûu cuãa Höì
Chuã Tõch (sau sú kïët àúåt thûá nhêët cuãa chiïën dõch).
- Möåt Huên chûúng Quên cöng haång nhò, 36 Huên chûúng

Quên cöng haång ba vaâ 27 Huên chûúng Chiïën cöng caác loaåi cho caác
têåp thïí.
- 200 Huên chûúng Chiïën cöng caác loaåi cho caán böå, chiïën sô coá
thaânh tñch xuêët sùæc.
Voi àûúåc thûúãng huên chûúng

Àoá laâ con Baåc Noâi — chuá voi “chuã cöng” keáo phaáo, àaä tûâng tham
gia caác chiïën dõch Trung Laâo, Haå Laâo.
Trong nhûäng ngaây tham gia keáo phaáo vaâo Àiïån Biïn Phuã, Baåc
Noâi luön toã ra duäng caãm, cêìn cuâ vaâ rêët “thöng minh”. Trïn àûúâng
laâm nhiïåm vuå, Baåc Noâi àaä nhiïìu lêìn quyâ xuöëng traánh bom àaån
àõch. Do coá nhûäng chiïën cöng xuêët sùæc trong caác chiïën dõch, àùåc
biïåt laâ trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, nïn Baåc Noâi àûúåc tùång
thûúãng 2 huên chûúng Chiïën cöng.
Caác chiïën sô ta kïí laåi: Höm nhêån phêìn thûúãng, Baåc Noâi vêîy tai,
rung voâi thñch thuá vúái khoáe mùæt rûng rûng xuác àöång.
IV- ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ: NHÒN TÛÂ PHÑA BÏN KIA
Nhûäng nhên vêåt quan troång cuãa Phaáp vaâ Myä àaä àïën Àiïån
Biïn Phuã trûúác khi ta nöí suáng tiïën cöng.
Nhûäng nhên vêåt quan troång cuãa Phaáp vaâ Myä àaä àïën kiïím tra
caách böë phoâng cuãa têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã göìm: caác böå
trûúãng Plïven, Súvinhï, Mùæc Giùæckï; caác tûúáng Ïly (Tham mûu
trûúãng Böå Quöëc Phoâng Phaáp); Blùng (Tham mûu trûúãng luåc quên
Phaáp), Phay (tham mûu trûúãng khöng quên Phaáp) vaâ Ö. Àanien
(tûúáng Myä).
Caách “möìi lñnh”cuãa Nava úã Àiïån Biïn Phuã

Àêìu nùm 1954, tûúáng Nava cho in lõch “àùåc biïåt” àïí phaát cho
tûâng binh sô úã loâng chaão Àiïån Biïn. Ngoaâi phêìn lõch thöng thûúâng,
giêëy trùæng àïí ghi cheáp, Nava cho in àêìy àuã caác khoaãn lûúng, phuå
cêëp, ngaåch bêåc vaâ tyã giaá àöìng frùng Phaáp vúái baåc Àöng Dûúng. Àùåc
biïåt, cuöën lõch coá in aãnh, chûä kyá vaâ baãn nhêåt lïånh cuãa Nava. Cuöën
lõch coân in àêåm cêu chêm ngön:
“Chiïën thùæng laâ möåt ngûúâi àaân baâ àeåp chó ngaä vaâo tay keã naâo
biïët chaâi noá”.
Quên àöåi Phaáp àaä sûã duång bao nhiïu maáy bay trong chiïën dõch
- Vïì maáy bay vêån taãi: Theo taâi liïåu cuãa Nava cöng böë thò cuöëi
nùm 1953 caã Àöng Dûúng quên àöåi Phaáp coá 75 chiïëc Àacöta, àïën
thaáng 2-1954 tùng lïn túái 100 chiïëc maáy bay vêån taãi quên sûå.
Ngoaâi ra, Phaáp coân thuï 16 maáy bay vêån taãi dên duång C-119 cuãa
Myä vaâ trûng duång rêët nhiïìu maáy bay vêån taãi cuãa caác haäng buön tû
nhên. Hêìu hïët maáy bay vêån taãi quên sûå vaâ maáy bay C-119 cuãa Myä
àïìu àem duâng cho Àiïån Biïn Phuã, coân caác chiïën trûúâng khaác thò do
maáy bay dên duång àaãm nhiïåm.
- Maáy bay neám bom: Cuöëi nùm 1953, quên àöåi Phaáp coá 48
chiïëc B-26, 8 chiïëc Púrivatú vaâ 112 chiïëc khu truåc oanh kñch
Hencaát — Biacaát — Cooácxe. Töíng cöång laâ 168 chiïëc, sau tùng lïn
àïën 227 chiïëc. Nhûng do thûúâng xuyïn phaãi coá khoaãng 60 chiïëc
maáy bay neám bom phaãi sûãa chûäa, baão dûúäng, nïn thûúâng chó coá
khoaãng gêìn 180 chiïëc laâ sûã duång àûúåc. Coá túái hai phêìn ba trong söë
naây àûúåc sûã duång cho chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã.
Nhûäng bûác àiïån bi quan tûâ Àiïån Biïn Phuã

Nhûäng ngaây cuöëi thaáng 4-1954, khöng ngaây naâo Böå chó huy
cuãa Nava, Töíng tû lïånh quên viïîn chinh Phaáp úã Àöng Dûúng
khöng nhêån àûúåc nhûäng bûác àiïån àêìy bi quan tûâ cûá àiïím Àiïån
Biïn Phuã vaâ vùn phoâng Cönhi, Tû lïånh quên Phaáp úã àöìng bùçng
Bùæc Böå. Cönhi àiïån cho Nava: “Ngaây 23-4, quên àõch àaä tiïën àïën
giûäa sên bay Àiïån Biïn Phuã. Àaä mêët möåt söë võ trñ then chöët úã khu
trung têm”. Àïën ngaây 25-4, Àúâcaátxtúri baáo tin “sên bay Àiïån Biïn
Phuã hoaân toaân bõ mêët”. Cönhi àiïån cho Nava: “Kïët quaã thaã duâ tiïëp
tïë cho Àiïån Biïn Phuã ngaây 28, àïm 28, ngaây 29 vaâ àïm 29: söë
khöng. Coân Idaben àûúåc 22 têën. Tònh hònh lûúng thûåc vaâ trang bõ
vuä khñ cûåc kyâ nghiïm troång”.
Phêìn lúán söë phûúng tiïån vaâ söë quên do Phaáp thaã duâ xuöëng cûá
àiïím Àiïån Biïn Phuã àaä rúi vaâo tay quên ta. Kyá giaã J. Roa viïët
trong cuöën Trêån Àiïån Biïn Phuã: “Riïng 27-4-1954, àaä bõ mêët 65
têën do maáy bay Paáckeát thaã xuöëng vaâ 20 têën do Àacöta thaã vaâo ban
ngaây. Vïì ban àïm mêët 29 têën haâng do C.119 thaã vaâ 50 lñnh tùng
viïån do Àacöta thaã”. J. Roa viïët: “Do lñnh nhaãy duâ àaä caån nïn
ngûúâi ta buöåc phaãi choån “Nhûäng ngûúâi tònh nguyïån” (chûa biïët
nhaãy duâ) hiïån coá caã thaãy 745 ngûúâi. Hoå khöng nhaãy àuáng têët caã
vaâo tuyïën cuãa chuáng ta” (Trêån Àiïån Biïn Phuã).
Àiïån Biïn Phuã trúã thaânh möåt vûåc thùèm cuãa caác tiïíu àoaân
(Phaáp)
Nhûäng trêån chiïën àêëu ngaây caâng aác liïåt, söë thûúng vong ngaây
caâng lúán àaä gêy cho quên Phaáp rêët nhiïìu khoá khùn, vaâ viïåc chuyïín
thûúng binh vïì Haâ Nöåi cuäng bõ bïë tùæc. Tònh hònh trïn àaä àûúåc
phaãn aánh rêët roä trong cuöën “Àöng Dûúng hêëp höëi”: “Tònh hònh y tïë
trúã nïn vö cuâng nghiïm troång vò söë thûúng binh àaä vûúåt quaá xa
khaã nùng coá thïí coá cuãa caác cú súã àiïìu trõ, mùåc dêìu chuáng àaä àûúåc
tñnh toaán tùng lïn rêët nhiïìu so vúái dûå àõnh ban àêìu (gêëp 3,5 lêìn)
vaâ vêîn ngaây caâng àûúåc tiïëp tuåc tùng thïm àïën mûác töëi àa”.
“Trong nhûäng ngaây thaáng 4, trúâi mûa biïën caác chiïën haâo
thaânh nhûäng àöìng lêìy, àaánh suåt möåt söë hêìm vaâ laâm tï liïåt moåi
hoaåt àöång cuãa chuáng ta (Phaáp)”.
Bêët lûåc trûúác tònh thïë cûåc kyâ nguy ngêåp àaä naãy sinh mêu
thuêîn gay gùæt giûäa caác tûúáng taá Phaáp. Trong khi tûúáng Cönhi cho
rùçng “Àiïån Biïn Phuã khöng phaãi laâ möåt àõa baân chiïën lûúåc. Rêët
nhiïìu lêìn keã àõch àaä traân vaâo àêy röìi laåi boã ài”, thò Töíng tû lïånh
Xalùng laåi coi “Àiïån Biïn Phuã coá têìm chiïën lûúåc quan troång”. Coân
àöëi vúái àaåi taá Baxchiani, Tham mûu trûúãng cuãa Cönhi thò tin chùæc
chùæn rùçng “Àiïån Biïn Phuã seä trúã thaânh möåt vûåc thùèm cuãa caác tiïíu
àoaân (Phaáp)... Nhûäng hêåu quaã cuãa möåt quyïët àõnh nhû vêåy cuãa böå
tham mûu liïn quên vaâ caác lûåc lûúång trïn böå seä phaãi traã giaá àùæt”.
Àúâ caátxtúri thuá nhêån: “Töi khöng coá caái gò àïí nêng cao tinh
thêìn binh sô...”
Khi tinh thêìn cuãa binh sô Phaáp úã Àiïån Biïn Phuã ngaây caâng raä
rúâi, giúái chó huy quên Phaáp úã Àöng Dûúng liïn tuåc thuác giuåc Àúâ
Caátxtúri phaãi tòm moåi caách àïí nêng cao tinh thêìn cho binh lñnh.
Nhiïìu cuöën saách viïët vïì Àiïån Biïn Phuã àaä noái vïì vêën àïì naây.
“...Nhûng cuöëi cuâng Àúâ Caátxtúri cuäng miïîn cûúäng phaãi laâm caái
viïåc öng ta khöng muöën. Öng ta cuâng vúái trung taá Túrùngca ài
thùm “bïånh viïån” cuãa baác sô Gröuyn. Cuöåc viïëng thùm cuäng diïîn
ra nhanh choáng úã cùn hêìm chñnh maâ thöi. Túrùngca noái vúái baác sô:
thiïëu tûúáng chó huy trûúãng muöën tûå tay mònh gùæn “mïì àay” cho
nhûäng ngûúâi bõ thûúng nùång nhêët. Baác sô vöåi thûa laåi: Nhûng, hïët
thaãy hoå àïìu bõ thûúng nùång! Thïë laâ, Àúâ Caátxtúri àaânh phaãi ài
duyïåt möåt lûúåt nhûäng ngûúâi bõ thûúng vêåy. Khöng coá “mïì àay” àïí
gùæn, öng ta àaânh phaãi àùåt tay lïn vai ngûúâi àûúåc tuyïn dûúng àïí
tûúång trûng vaâ noái vúái hoå: ngaây mai seä nhêån àûúåc giêëy chûáng nhêån
chñnh thûác. Trung taá Túrùngca lùång leä ài theo, ghi tïn ngûúâi àûúåc
tuyïn dûúng vaâ ghi caã nhûäng loaåi “mïì àay” maâ hoå seä nhêån...” (theo
Trêån Àiïån Biïn Phuã, Cuöåc bao vêy Àiïån Biïn Phuã, Àiïån Biïn Phuã
— möåt goác àõa nguåc).
Àúâ Caátxtúri àiïån vïì cho Cönhi: “... Töi nhêën maånh möåt lêìn
nûäa vïì viïåc tuyïn dûúng röång raäi. Töi khöng coá caái gò àïí nêng cao
tinh thêìn cuãa binh sô lïn. Töi khöng daám ài thùm hoå vúái baân tay
röîng tuyïëch”...
Àúâ caátxtúri: Khöng laâm thïë naâo àûúåc!

Trong cuöën Àiïån Biïn Phuã — möåt goác àõa nguåc, Beácna Phön
mö taã: “...Vaâo luác 2 giúâ, àaåi uyá Pugiï, ngûúâi vûâa nhaãy duâ xuöëng
tùng viïån cho Àiïån Biïn Phuã àaä coá mùåt úã súã chó huy cuãa Bigia.
Trong luác chúâ àúåi trúâi saáng, Pugiï theo àûúâng haâo àïën súã chó huy
Ïpeácviï gùåp Xïgach Padñt vaâ tûúáng Àúâ Caátxtúri. Anh ta nhêån thêëy
viïn tham mûu trûúãng ài chên àêët trong buân vaâ ngay chñnh Àúâ
Caátxtúri cuäng àang chöëng gêåy laâm àiïím tûåa àïí ruát chên ra khoãi
vuäng buân. Möîi khi thêëy ngûúâi múái àïën tùng viïån laâ caác sô quan vaâ
caã tham mûu trûúãng lêîn Àúâ Caátxtúri bao giúâ cuäng röëi rñt hoãi tin
tûác: Höåi nghõ Giúnevú thïë naâo? Cuöåc haânh quên “Cöngào” àïën àêu
röìi? Chuáng töi coá hy voång nhêån àûúåc tùng viïån quan troång khöng?
Àöåt nhiïn coá möåt tiïëng goåi laâm cùæt àûát cêu chuyïån: Gûãi ngay tiïëp
viïån àïën cûá àiïím Huygheát 4! Àoá laâ àiïím tûåa do àaåi uyá Luxiani
cuâng vúái àaåi àöåi göìm toaân lñnh lï dûúng vaâ Ma röëc chöëng àúä, àang
bõ tiïën cöng aác liïåt. Trêån àaánh keáo daâi àïën 3 giúâ 35 thò cûá àiïím bõ
traân ngêåp. Taåi súã chó huy cuãa Àúâ Caátxtúri, ngûúâi ta chó nghe thêëy
tiïëng noái cuöëi cuâng: “Àaåi uyá Luxiani bõ thûúng, möåt viïn sô quan
treã tuöíi naâo àoá cuäng àaä bõ thûúng”.
Àúâ Caátxtúri thúã daâi vaâ noái vúái Pugiï: Anh xem, möåt àiïím tûåa
nûäa laåi vûâa bõ mêët. Khöng laâm thïë naâo àûúåc!
Tûúáng Cönhi: Àiïån Biïn Phuã laâ caái bêîy àöëi vúái chuáng ta röìi
Chó trong voâng 5 ngaây, 3 trung têm àïì khaáng rêët kiïn cöë úã
phña àöng vaâ phña bùæc cuãa cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã àaä bõ tiïu diïåt.
Àoá laâ möåt àoân choaáng vaáng giaáng vaâo tinh thêìn quên Phaáp. Baáo
Phaáp “Thïë giúái”, “Lú Phigarö”, caác cuöën “Vò sao Àiïån Biïn Phuã”
cuãa Rúcön, “Chuáng töi àaä úã Àiïån Biïn Phuã” cuãa G. Pugiï àaä miïu
taã sûå suy suåp vïì tinh thêìn cuãa caã tûúáng lônh vaâ binh sô Phaáp sau
“cuá àoân” àêìu tiïn nhû sau:
“...Tinh thêìn toaân têåp àoaân cûá àiïím bõ khuãng hoaãng ghï
gúám... tiïíu àoaân duâ Viïåt Nam thûá 5 tûâ chöëi khöng chõu tiïën àïën
baãn Naâ Phai laâm cho viïn chó huy Bötenla àiïn tiïët. Öng ta doaå seä
chuyïín toaân tiïíu àoaân xuöëng laâm “culi” trong cûá àiïím...”
“...Viïn tham mûu trûúãng cuãa Àúâ Caátxtúri, trung taá Kenlú thò
luön àöåi muä sùæt vaâ suöët àïm ngöìi neáp goån vaâo goác hêìm chùæc chùæn
nhêët trong súã chó huy Ïpeácvie, àïën nöîi Àúâ Caátxtúri phaãi àïì nghõ
Cönhi cûã ngûúâi thay cho Kenlú vïì Haâ Nöåi...”
“...Caác cêëp chó huy cuãa têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã àêìu
oác rêët cùng thùèng vaâ mïåt moãi. Àaåi taá Àúâ Caátxtúri khöng coân ra
khoãi hêìm nhû thûúâng lïå nûäa”.
“Taåi súã chó huy cuãa tûúáng Cönhi úã Haâ Nöåi, loâng tin tûúãng ban
àêìu àaä chuyïín sang thaái àöå bi quan sêu sùæc. Cönhi tuyïn böë vúái
caác sô quan phuå taá vaâ hai nhaâ baáo Phaáp rùçng: Àiïån Biïn Phuã quaã
laâ möåt caái bêîy, khöng phaãi àöëi vúái Viïåt Minh nûäa maâ àöëi vúái chuáng
ta röìi”.
Thuã tûúáng Phaáp Lanien cuäng nhêån xeát: “Sûå dûä döåi bêët ngúâ cuãa
hoaã lûåc àöëi phûúng laâm cho caác àún võ cuãa chuáng ta kinh haäi”.
Lúâi tuyïn böë huyïnh hoang vaâ caái chïët bi thaãm cuãa viïn sô
quan chó huy phaáo binh Phaáp úã Àiïån Biïn Phuã
Trûúác khi ta nöí suáng tiïën cöng Àiïån Biïn Phuã, Saáclú Piröët —
viïn quan chó huy phaáo binh Phaáp àaä tûâng nöíi danh trïn chiïën
trûúâng chêu Phi, àûúåc Cönhi àûa vïì chó huy phaáo binh úã têåp àoaân
cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã, àaä huyïnh hoang tuyïn böë vúái gioång àiïåu
khinh thûúâng phaáo binh ta: “Phaáo lúán thò àeâo cao, lêëy gò maâ keáo
túái? Coá keáo lïn àûúåc thò phaáo àùåt úã àêu? Àùåt xa thò bùæn khöng túái!
Àùåt gêìn thò dïî bõ löå, mêëy khêíu phaáo queân seä lêåp tûác bõ khoaá moäm”.
Nhûng àöëi phûúng khöng biïët rùçng, ngay tûâ àêìu nhûäng nùm
1950 lûåc lûúång phaáo binh cú giúái cuãa ta àaä àûúåc trang bõ phaáo
105mm vaâ phaáo cao xaå 37mm , vaâ àaä thûåc hiïån àuáng khêíu hiïåu
“êín lùång nhû túâ, àaánh maånh nhû soái”. Nïn sau khi phaáo binh ta
truát baäo lûãa cuâng böå binh giaãi phoáng hai cûá àiïím phña àöng (Him
Lam vaâ Àöåc Lêåp) thò quên Phaáp hïët sûác hoang mang, kinh hoaâng
trûúác sûå xuêët hiïån bêët ngúâ sûác maånh cuãa hoaã lûåc phaáo binh ta.
Saáclú Piröët sau khi gùåp tûúáng Àúâ Caátxtúri vïì thò mùåt maây taái
xaám vaâ uêët ûác cao àöå àaä phaãi tòm àïën caái chïët bi thaãm: duâng lûåu
àaån tûå kïët liïîu àúâi mònh.
“Nhûäng con cua” lñnh Phaáp úã Àiïån Biïn Phuã

Tïn àaåi taá Lùnggle- keã àaä trûåc tiïëp tham dûå trêån Àiïån Biïn
Phuã noái vïì nhûäng tïn lñnh lï dûúng cuãa chuáng trong nhûäng ngaây
cuöëi cuâng úã Àiïån Biïn Phuã nhû sau:
“Trûúác mùæt töi, caách 50 meát trïn taã ngaån söng Nêåm Röëm vêîn
coân giûä àûúåc, töi thêëy búâ söng coá nhûäng caái löî giöëng nhû möåt töí
ong. Haâng trùm keã àaâo nguä êín nêëp taåi àoá. Chuáng ruác trong hang
nhû nhûäng con cua àêët giú caâng ra tòm kiïëm thûác ùn vaâ thuåt vaâo
khi coá tiïëng àöång. Caác con cua cuãa chuáng ta ban àïm boâ ra khoãi
hang àïí lêëy cùæp nhûäng suêët ùn vûâa àûúåc thaã duâ xuöëng. Chuáng tñch
trûä trong caác hang ngêìm àoá. Khi têåp àoaân cûá àiïím bõ thiïëu thöën vaâ
xuêët hiïån àoái keám thò chuáng töí chûác chúå àen baán thûåc phêím, baán
truyïìn àún...”
Kïë hoaåch thaáo chaåy “chim biïín” cuãa àõch

Kïë hoaåch “Chim biïín” àûúåc boån sô quan Phaáp vaåch ra àïí cho
quên lñnh thaáo chaåy khoãi Àiïån Biïn Phuã nhû sau: “Quên àöìn truá
seä chia laâm nhiïìu böå phêån ruát bùçng nhiïìu àûúâng theo hûúáng Nam,
qua thung luäng Nêåm Nûa, àïën Mûúâng Nhaå, Nêåm Húåp, Nêåm Hu,
sau àoá keáo vïì Mûúâng Sún vaâ Caánh àöìng Chum. Möåt lûåc lûúång göìm
böën, nùm tiïíu àoaân Bùæc Phi vaâ lñnh Laâo seä taåo nïn möåt haânh lang
an toaân taåi thung luäng Nêåm Húåp...”
Kïë hoaåch naây àûúåc Cönhi àiïån baáo cho Àúâ Caátxtúri biïët vaâo
ngaây 3-5. Ngaây 4-5, kïë hoaåch thaáo chaåy naây àûúåc Àúâ Caátxtúri phöí
biïën cho caác sô quan tham mûu.
Kïë hoaåch thaáo chaåy cuãa àõch àaä àûúåc Böå chó huy Mùåt trêån ta
theo saát, vò thïë àaä kõp thúâi ra lïånh cho caác àún võ coá nhiïåm vuå giûä
caác trêån àõa phña têy phaãi kiïím soaát chùåt cheä têët caã caác con àûúâng
lúán vaâ àûúâng nhoã ài tûâ Àiïån Biïn Phuã ra biïn giúái Viïåt — Laâo.
Àöìng thúâi, caác àaåi àoaân àaä nöí suáng bûúác vaâo töíng cöng kñch, nïn
thïm möåt lêìn nûäa kïë hoaåch thaáo chaåy cuãa àõch ra khoãi Àiïån Biïn
Phuã cuäng chó laâ dûå àõnh trïn baân giêëy.
Myä àaä àõnh duâng bom nguyïn tûã

Theo cuöën “Nghiïn cûáu vïì chiïën tranh Viïåt Nam” göìm 17 têåp
cuãa Myä xuêët baãn tiïët löå: Do bõ vêy khöën úã Àiïån Biïn Phuã, boån xêm
lûúåc Phaáp àaä phaãi cêìu cûáu Myä cûáu nguy cho chuáng. Khi àoá Böå
Quöëc phoâng Myä àaä vaåch kïë hoaåch laâ: àïën ngaây 8-4-1954 seä neám
nhûäng quaã bom nguyïn tûã coá cöng xuêët tûâ 1-6 kilötön xuöëng Viïåt
Nam vúái aão tûúãng laâ coá thïí àaão ngûúåc àûúåc toaân böå tònh hònh úã
Àöng Dûúng coá lúåi cho Myä vaâ Phaáp. Tuy nhiïn, do lo súå haânh àöång
maåo hiïím àoá coá nguy cú dêîn àïën cuöåc chiïën tranh thïë giúái thûá ba
giûäa luác phong traâo baão vïå hoaâ bònh cuãa nhên dên thïë giúái àang
lïn maånh, do vêåy kïë hoaåch àoá àaä khöng thûåc hiïån àûúåc.
Ngûúâi Myä theo doäi möåt caách xuác àöång vaâ lo êu vïì söë phêån cùn
cûá Àiïån Biïn Phuã
Nûúác Myä, möåt nûúác úã Têy baán cêìu, caách chuáng ta haâng vaån
dùåm, cuäng bõ xaáo àöång vïì nhûäng thêët baåi cuãa quên Phaáp úã Àiïån
Biïn Phuã.
Túâ “Pari Maát” àaä phaãn aánh têm traång cuãa ngûúâi dên nûúác Myä
luác àoá. Túâ baáo viïët: “Mûúâi lêìn möåt ngaây, ngûúâi ta hoãi nhûäng ngûúâi
Phaáp úã nûúác Myä laâ phaãi àoåc Àiïån Biïn Phuã nhû thïë naâo? Saáng,
chiïìu, caác baáo hùçng ngaây àùng baãn àöì cuãa phaáo àaâi vaâ 7 cûá àiïím
mang tïn phuå nûä vaâ caã baãn àöì phoâng tuyïën bao vêy chùåt cheä Àiïån
Biïn Phuã”.
úã núi têån cuâng cuãa miïìn Trung — Têy nûúác Myä, nhûäng vuâng
caách àêy 20 nùm, hêìu nhû ngûúâi ta laäng quïn sûå töìn taåi cuãa nûúác
Phaáp, nhûäng chuã traåi mùåc quêìn aáo xanh hoùåc nhûäng chaâng thanh
niïn laái nhûäng chiïëc xe vêån taãi to lúán goåi nhau àïí hoãi xem ngûúâi
Phaáp liïåu röìi coá thïí giûä àûúåc Àiïån Biïn Phuã khöng. Sûå ruát chaåy
thï thaãm cuãa Sû àoaân 24 trong muâa heâ 1950 vaâ cuöåc phiïu lûu cuãa
nhûäng lñnh thuyã àaánh böå bõ bao vêy trong muâa àöng 1951 úã Triïìu
Tiïn cuäng khöng àûúåc ngûúâi Myä theo doäi möåt caách xuác àöång vaâ lo
êu nhû àöëi vúái cùn cûá Àiïån Biïn Phuã bõ bao vêy trong nhûäng tuêìn
lïî cuöëi cuâng naây.
Àiïån biïn phuã múã ra bûúác ngoùåt bi thaãm cho nûúác phaáp
“Àiïån Biïn Phuã, Giúnevú, giûäa hai tïn àoá, hai nhêåt kñ àoá laâ
möåt trong nhûäng bûúác ngoùåt bi thaãm nhêët cuãa àúâi söëng dên töåc
chuáng ta...
Thêët baåi cûåc kyâ to lúán úã Àöng Dûúng àaä laâm cho Chñnh phuã
Phaáp lo ngaåi. Àiïån Biïn Phuã àaä giaáng möåt àoân tinh thêìn rêët nùång
nïì vaâo dû luêån quêìn chuáng cuäng nhû vaâo möåt vaâi giúái quên sûå.
Viïåc chêëm dûát chiïën tranh úã Àöng Dûúng seä múã ra möåt kyã nguyïn
múái: àuáng thïë, song àoá laâ möåt kyã nguyïn cuãa nhûäng thêët baåi, tuyïåt
voång, khuãng hoaãng quöëc gia...”
Lanien, nguyïn Thuã tûúáng Phaáp
àiïån biïn phuã thêët thuã laâm choaáng vaáng nûúác phaáp
“Sûå thêët thuã cuãa têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã àaä gêy ra
möåt sûå choaáng vaáng sêu sùæc khöng coá lúåi cho chuáng ta. Vïì phña
Viïåt Minh thò thêåt laâ khoan khoaái”.
Ïly, nguyïn Töíng Tû lïånh quên viïîn chinh Phaáp úã Àöng Dûúng.
Ngûúâi Phaáp àaä thêët baåi trïn ba phûúng diïån: chó huy, tònh baáo
vaâ hêåu cêìn
Trong hai taác phêím àaáng chuá yá, nhaâ sûã hoåc Alanh Ruytxiö àaä
nïu ra böën tiïìn àïì maâ Nava àaä duâng àïën àïí biïån minh cho haânh
àöång cuãa mònh. Theo Nava thò “Caác cöng trònh phoâng ngûå cuãa
Phaáp àûúåc töí chûác theo nhûäng nguyïn tùæc hiïån àaåi nhêët, àùåc biïåt
laâ coá sûå giuáp àúä cuãa ngûúâi Myä, laâ bêët khaã xêm phaåm. Phaáo binh
Viïåt Nam duâ sao ài nûäa vêîn thua keám phaáo binh ta, khöng thïí
naâo leo lïn àïën caác àónh nuái cao viïìn quanh loâng chaão. Caác lûåc
lûúång cuãa tûúáng Giaáp khöng thïí naâo àûúåc tiïëp tïë vuä khñ àaån dûúåc
vaâ lûúng thûåc. Vêån chuyïín haâng ngaân vaån têën qua rûâng rêåm laâ
möåt viïåc kò dõ. Chuáng ta laâm chuã trïn khöng vaâ chuáng ta bùæn phaá
caác con àûúâng giao thöng cuãa Viïåt Minh, hoå khöng thïí naâo traánh
àûúåc”.
“Nhûng trïn thûåc tïë, úã Àiïån Biïn Phuã, ngûúâi Phaáp khöng
nhûäng chó thêët trêån möåt lêìn maâ laâ möåt loaåt ba lêìn vïì ba phûúng
diïån: chó huy, tònh baáo vaâ hêåu cêìn. Söë suáng vaâ àaån àaåi baác maâ
ngûúâi Viïåt àûa àïën thung luäng nhiïìu hún hùèn söë maâ cú quan quên
baáo Phaáp nghô àïën. Trïn caác àöìi nuái, chùèng mêëy chöëc ngûúâi ta àïëm
àûúåc 144 khêíu àaåi baác daä chiïën vaâ 30 àaåi baác 75mm khöng giêåt.
Phoâng nhò dûå kiïën 25.000 phaát àaåi baác thò Viïåt Minh bùæn 103.000
phaát. Ngûúâi Phaáp cuäng toã ra bêët lûåc trong viïåc ngùn chùån tiïëp tïë.
Vúái möåt ruöåt tûúång gaåo cuöën quanh cöí, 75.000 con ngûúâi beá nhoã,
roâng raä ngaây àïm àêíy nhûäng chiïëc xe àaåp mang nhaän hiïåu Phaáp
thöì túái 300kg àaån phaáo, lûåu àaån, àaån böå binh, lûúng thûåc, thûåc
phêím. Muâa àöng 1953, hoå löåi qua söng suöëi laånh giaá, leo lïn caác
sûúân nuái vaâ keáo caác khêíu àaåi baác àùåt lïn trïn caác choáp àónh. Khi
muâa xuên àïën, nhûäng daäy daâi dên cöng vaâ xe àaåp dùæt böå traãi
thaânh möåt chiïëc bùng daâi vö têån. Têët caã coá àïën 8.286 têën àöì tiïëp tïë
àûúåc chuyïín àïën Àiïån Biïn Phuã. Vïì phña Phaáp, troång lûúång chó lïn
túái 3.405 têën.
Nhúâ bùæt àûúåc caác thöng tin Viïåt Minh do trung têm nghe vaâ
giaãi maä cú quan quên baáo thûåc hiïån, böå chó huy töëi cao Phaáp biïët
rêët roä vïì toaân böå mûu mö “quó quaái” cuãa dûå aán Höì Chñ Minh.
Nhûng tûúáng Àúâ Caátxtúri chó huy têåp àoaân cûá àiïím, laåi hoaân toaân
khöng tin. Öng ta noái: “Chuyïån têìm phaâo, chuáng noá khöng bao giúâ
laâm àûúåc àiïìu êëy”. Vaâ öng ta töëng cöí viïn sô quan quên baáo úã Àiïån
Biïn Phuã vïì Saâi Goân, khöng cêìn bêët cûá thuã tuåc naâo”.
Caái “thoâng loång” daâi hún 200km

Hïå thöëng giao thöng haâo coá töíng chiïìu daâi hún 200km do böå àöåi
ta àaâo àïí thûåc hiïån caách àaánh vêy lêën trong chiïën dõch Àiïån Biïn
Phuã àûúåc möåt söë chuyïn gia nghiïn cûáu quên sûå trïn thïë giúái vñ
nhû chiïëc thoâng loång thùæt cöí quên Phaáp úã têåp àoaân cûá àiïím Àiïån
Biïn Phuã.
W.Búácseát, möåt nhaâ baáo nûúác ngoaâi àaä viïët vïì caái thoâng loång
naây nhû sau: “Hún 200 cêy söë àûúâng giao thöng haâo. Lêìn àêìu tiïn
trong lõch sûã chiïën tranh cuãa thúâi àaåi, giao thöng haâo àûúåc xïëp lïn
haâng àêìu, coi nhû möåt thûá vuä khñ têën cöng” vaâ “Têën cöng bùçng
giao thöng haâo, àêëy laâ möåt bñ quyïët thùæng lúåi cuãa quên àöåi nhên
dên Viïåt Nam úã Àiïån Biïn Phuã. Hoå àaä chiïën thùæng vúái möåt töín
thêët ñt hún rêët nhiïìu so vúái töín thêët cuãa quên àöåi Phaáp”.
Quên àöåi Viïåt Minh: niïìm tin maånh meä, chiïën àêëu quyïët liïåt,
kyã luêåt chùåt cheä
Sûå duäng caãm vaâ yá chñ kiïn cûúâng, àûúåc giaáo duåc búãi loâng yïu
nûúác vaâ quan àiïím giai cêëp, laâ möåt phêím chêët àùåc biïåt cuãa quên
àöåi ta. Hùngri Nava, Töíng tû lïånh quên Phaáp úã Àöng Dûúng, trong
cuöën “Àöng Dûúng hêëp höëi” àaä phaãi thûâa nhêån: “Àûúåc töí chûác theo
nhûäng nguyïn lñ tû tûúãng cöång saãn... Quên àöåi Viïåt Minh, noái nöm
na laâ möåt “thaáp ngûúâi” maâ nïìn taãng cuãa noá ùn sêu vaâo trong dên
töåc...
Quên àöåi coá niïìm tin maånh meä, búãi vò viïåc giaáo duåc chñnh trõ
trûúác vaâ trong huêën luyïån quên sûå àaä khùæc sêu vaâo trñ naäo binh sô
möåt niïìm tin yá thûác hïå vûäng chùæc vaâ loâng cùm thuâ ghï gúám àöëi vúái
quên thuâ...
Àûáng trûúác möåt keã thuâ vûäng chùæc vïì chñnh trõ, nùng àöång vaâ
quyïët têm àaåt àûúåc, bùçng moåi caách, nhûäng muåc tiïu maâ hoå thêëy roä
raâng, vêåy maâ chuáng ta àaä àûa ra möåt mùåt trêån rúâi raåc, nhûäng xu
hûúáng mêåp múâ vaâ traái ngûúåc, möåt tinh thêìn hoaân toaân do dûå...”
Coân Pierú Lùnggle, àaåi taá, Phoá chó huy têåp àoaân cûá àiïím Àiïån
Biïn Phuã àaä viïët vïì böå àöåi ta trong cuöën “Àiïån Biïn Phuã” nhû
sau:
“... Böå binh Viïåt Minh àaä chûáng minh phêím chêët töët àeåp nöíi
tiïëng cuãa hoå vaâ àaä chiïën àêëu quyïët liïåt chûa tûâng coá... kó luêåt
chiïën àêëu cuãa hoå hoaân toaân chùåt cheä...
Cuöåc chiïën àêëu giaáp laá caâ xaãy ra ngay lêåp tûác, khiïën ta khöng
thïí sûã duång phaáo binh vaâ khöng quên àïí yïím trúå...
Àêy laâ bùçng chûáng roä raâng chûáng toã quên àöìn truá úã Àiïån Biïn
Phuã tuyïåt àöëi khöng thïí naâo ruát chaåy àûúåc bùçng àûúâng böå ngay tûâ
1/1/1954...”
Viïåt Minh xuêët quó nhêåp thêìn

“Quên viïîn chinh Phaáp khöng phaãi chó nguy khöën úã Àiïån Biïn
Phuã maâ coân liïn tiïëp thêët baåi trïn khùæp caác chiïën trûúâng khu 5,
Têy Nguyïn, Trung vaâ Haå Laâo, Nam Böå...” (baáo Thïë giúái ngaây
2/4/1954).
Trong thaáng 4, Cönhi liïn tuåc àiïån cho Nava:
“... Tònh hònh àöìng bùçng Bùæc Böå tiïëp tuåc ruöîng naát vaâ nguy
khöën nïëu Àiïån Biïn Phuã thêët thuã. Caác trêån tiïën cöng vaâ phuåc kñch
xaãy ra liïn tiïëp, möîi laâng xaä trúã thaânh möåt phaáo àaâi, caác àûúâng
giao thöng chó ài laåi àûúåc vaâo ban ngaây, nöng dên bõ àiïìu ài sûãa
àûúâng nhûng àïën töëi thò chñnh hoå laåi phaá ài. Caác loaåt mòn göî laâm
cho maáy doâ mòn khöng phaát hiïån àûúåc. Tûâng àöëng xaác ötö chêët bïn
lïì àûúâng”.
Kñ giaã Myä G.Akenly àaä viïët vïì cuöåc chiïën tranh nhên dên cuãa
ta nhû sau:
“... Nhûäng ngûúâi lñnh caãi trang thaânh nhûäng ngûúâi dên thûúâng,
bêët thêìn xuêët hiïån khi cêìn thiïët. Nhûäng phuå nûä àaãm nhiïåm viïåc
chuyïín giao cöng vùn, laâm giao thöng liïn laåc trïn nhûäng con
àûúâng moân trong rûâng sêu; nhûäng chuá beá chùn trêu laåi laâ nhûäng
ngûúâi trinh saát ngöìi nhêím àïëm caác xe tiïëp tïë vuä khñ àaån dûúåc di
chuyïín trïn àûúâng caái. Viïåt Minh xuêët quó, nhêåp thêìn, xuêët hiïån úã
nhûäng núi àöng ngûúâi úã nhûäng vuâng àûúåc goåi laâ “àaä àûúåc bònh
àõnh”maâ chùèng cêìn phaãi coá möåt tñ hoaåt àöång quên sûå phöëi húåp
naâo”.
Viïåt Minh laâ bêåc thêìy khöng ai saánh nöíi vïì nghi trang
Trong baâi “Caái voâng hêån thuâ” cuãa Röbúát viïët theo lúâi kïí cuãa
möåt lñnh Phaáp àaä thoaát chïët trong möåt trêån àaánh úã Àiïån Biïn Phuã,
trong àoá coá àoaån viïët: “Chuáng ta chùèng hïì biïët àûúåc laâ ngûúâi Viïåt
àaä xêy cöng sûå ngay trûúác mùæt chuáng ta. Khöng phaãi úã sûúân nuái
bïn kia maâ ngay úã sûúân nuái bïn naây, àöëi diïån vúái chuáng ta, vúái àöìi
Àöåc Lêåp, cûá nhû hai chiïëc ban cöng àöëi diïån nhau qua möåt àûúâng
phöë. Coá phaãi chuáng ta thiïëu caãnh giaác khöng? Hoaân toaân khöng
phaãi thïë. Viïåt Minh laâ bêåc thêìy khöng ai saánh nöíi vïì viïåc nghi
trang. Nhûäng àún võ thaám thñnh cuãa chuáng ta àaä tung ài khùæp
maãnh àêët êëy song chùèng ai tröng thêëy gò vaâ cuäng chùèng ai gùåp
àûúåc caái gò. Ngûúâi ta àïí mùåc cho hoå ài qua. Nhûng nïëu coá lûåc lûúång
xung kñch naâo moâ àïën laâ hoå laåi nïån cho, bêëy giúâ múái biïët àûúåc hoå
àaä xêy dûång úã àêy nhûäng cöng sûå ngêìm, coá leä laâ tûâ lêu lùæm röìi”.
Viïåt Minh àaä saáng taåo ra àuã thûá mûu meåo cuãa chiïën tranh
chiïën haâo
Trong 55 ngaây àïm cuãa chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã, quên ta àaä
saáng taåo ra nhiïìu caách àaánh àïí bao vêy tiïu hao röìi ài àïën töíng
têën cöng tiïu diïåt hoaân toaân têåp àoaân cûá àiïím cuãa quên Phaáp. Kñ
giaã J.Roa viïët trong cuöën “Trêån Àiïån Biïn Phuã”: Àïm höm êëy,
cuöåc têën cöng vaâo Huygheát bùæt àêìu. Ban ngaây, àõch àaä giaã vúâ têën
cöng nhiïìu lêìn àïí cho bïn phoâng ngûå bõ tiïu hao vaâ cùng thùèng cao
àöå. Viïåt Minh tuy khöng coá thûåc têåp úã Triïìu Tiïn vaâ cuäng khöng
àùåc biïåt nghiïn cûáu Veácàoong, nhûng àaä saáng taåo ra àuã thûá mûu
meåo cuãa chiïën tranh chiïën haâo maâ hoå nghiïn cûáu trong caác àún võ
tûâ möåt nùm nay. Hoå lêëy muä uáp lïn gêåy, phaáo bùæn, chaåy ài chaåy laåi,
hö hoaán êìm yä. Khi têën cöng thûåc sûå thò khöng ai biïët àûúåc vaâ con
chaáu cuãa caác “chiïën sô Veácàoong” bõ chön vuâi”.
Àaåi taá Lùnggle, Phoá chó huy têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã,
kïí laåi trong cuöën “Àiïån Biïn Phuã”. “Böå àöåi Viïåt Minh àaä chûáng
minh phêím chêët töët àeåp nöíi tiïëng cuãa hoå vaâ àaä chiïën àêëu hùng say
chûa tûâng thêëy. Trêån àõa cuãa hoå àûúåc nguyå trang möåt caách taâi gioãi
úã trong rûâng rêåm. Kô thuêåt hoaã lûåc cuãa hoå hoaân toaân chùåt cheä.
Quên àõch bao giúâ cuäng chuã àöång khai hoaã úã cûå li rêët gêìn, tûâ
nhûäng cöng sûå vö hònh khöng àïí löå caác àöëng àêët àaâo lïn, àaån vaâ
lûåu àaån truát ra tûâ caác löî chêu mai heåp, saát mùåt àêët cuãa caác cöng sûå
naây. Cuöåc chiïën àêëu giaáp laá caâ xaãy ra ngay tûác khùæc khiïën ta
khöng thïí sö dông ph¸o binh hoÆc kh«ng qu©n yÓm trî”
Möîi laâng trúã thaânh möåt phaáo àaâi

Bûúác vaâo thaáng 4, caác tûúáng taá Phaáp, Myä àïìu toã ra lo lùæng vaâ
thêëy roä nguy cú têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã coá thïí bõ tiïu
diïåt. Trong bûác àiïån gûãi Nava, tûúáng Cönhi àaä viïët: “Tònh hònh
àöìng bùçng Bùæc Böå tiïëp tuåc ruöîng naát vaâ nguy khöën nïëu Àiïån Biïn
Phuã thêët thuã. Caác trêån tiïën cöng vaâ phuåc kich xaãy ra liïn tiïëp, möîi
laâng trúã thaânh möåt phaáo àaâi, caác àûúâng giao thöng chó ài laåi àûúåc
vaâo ban ngaây, nöng dên bõ àiïìu ài sûãa àûúâng nhûng àïën töëi thò
chñnh hoå laåi phaá ài. Caác loaåt mòn göî laâm cho maáy doâ mòn khöng
phaát hiïån àûúåc. Tûâng àöëng xaác ötö chêët bïn lïì àûúâng”.
Trong möåt bûác àiïån khaác, Cönhi viïët: “Mong sao keáo daâi sûå
chöëng àúä úã Àiïån Biïn Phuã. Nïëu ngûâng tiïëp viïån thò chó giûä àûúåc
trong thúâi haån 8 ngaây vò lñ do mêët tinh thêìn”.
Quên àöåi Phaáp àaä phaãi sûã duång caã mûa nhên taåo àïí chùån bûúác
tiïën cuãa caác àoaân dên cöng cuãa ta ra mùåt trêån nhûng vêîn hoaân
toaân thêët baåi. Cuäng trong möåt bûác àiïån cho Nava, Cönhi àaä than
thúã “mûa nhên taåo àûúåc tiïën haânh úã möåt söë vuâng nhûng khöng àaåt
kïët quaã mong muöën. Xe vêån taãi vaâ caác àoaân dên cöng vêîn tiïëp tuåc
àûa caác àöì tiïëp tïë lïn mùåt trêån”.
Chñnh tûúáng Nava cuäng àaä toã ra bi quan trong baãn baáo caáo gûãi
Chñnh phuã Phaáp, öng ta viïët: “Taåi nhûäng núi àang tiïën haânh chiïën
dõch, caác àún võ cuãa chuáng ta àïìu mïåt moãi. úã Àiïån Biïn Phuã chó
liïn laåc vúái thïë giúái bïn ngoaâi bùçng möåt cêìu haâng khöng möåt chiïìu
vaâ chó coá thïí àûa àûúåc thûúng binh ra khoãi àêëy”.
Möåt caãnh tûúång huâng vô

Baáo Myä “Diïîn àaân thöng tin Niu Yooác” ngaây 30/4/1954 viïët
“...Taåi Àiïån Biïn Phuã, Àaåi taá Àúâ Caátxtúri toã ra rêët phêën khúãi khi
nhêån àûúåc tin Myä seä höî trúå cho Àiïån Biïn Phuã. Öng ta böë trñ laåi
caác cêëp chó huy mong coá thïí chöëng àúä àûúåc lêu daâi àïí chúâ tiïëp viïån
öì aåt cuãa Myä... Cuöåc oanh taåc caâng ngaây caâng aác liïåt nhùçm keáo daâi
thúâi gian chúâ àúåi “chuyïín biïën múái” tûâ bïn ngoaâi. Nhûng viïåc neám
bom caác võ trñ phaáo binh cuäng rêët khoá chñnh xaác vò quên àõch nguyå
trang vaâ nghi binh rêët taâi gioãi...”
Trong cuöën “Àûúâng moân Höì Chñ Minh”, Van Ghe coá àoaån miïu
taã: “... Khi mùåt àêët àaä quaá quang àaäng tröëng traãi, caác cuöåc vêån
chuyïín cuãa àõch chó tiïën haânh vaâo ban àïm. Maáy bay trinh saát
Phaáp, àïí traánh nhûäng tay suáng bùæn tóa, bay úã àöå cao thñch húåp àaä
chùèng nhòn thêëy gò... Thïë laâ trûúác mùåt haâng nghòn lônh viïîn chinh
trong loâng chaão vaâ haâng àoaân phi cöng, möîi ngaây sau caác phi vuå,
trúã vïì Haâ Nöåi àaä àïìu ghi trong baáo caáo “Trïn àûúâng vùæng ngùæt,
rûâng nuái im lòm, khöng coá vïët tñch cuãa cuöåc chuêín bõ têën cöng”.
Nhûng coá ngûúâi lñnh duâ naâo àaä nhaãy xuöëng vaâ may mùæn àûúåc
trúã vïì nguyïn veån hoå seä àûúåc thêëy möåt caãnh huâng vô: phña xa tñt,
dûúái têìm mùæt cuãa anh ta, hïåt nhû ngaây höåi giao hoan cuãa nhûäng
àaân àom àoám, hoùåc nhû möåt chuöîi nhûäng haåt kim cûúng lêëp laánh
múâ aão trong àïm àen, vùæt ngang sûúân nuái, uöën lûúån theo thïë àêët.
Nïëu tiïën laåi gêìn hún nûäa, anh ta seä thêëy nhûäng àöëm lûãa nhaãy
nhoát muáa lûúån, chêåp chúân giûäa khöng trung, thoùæt gêìn, thoùæt xa
vaâ bêët chúåt biïën mêët tùm hïåt nhû coá pheáp ma. Vaâ nïëu anh ta coá
caách naâo maâ laåi gêìn hún nûäa thò múái thêëy àûúåc rùçng: Nhûäng àöëm
saáng chêåp chúân êëy laâ nhûäng boá àuöëc do nhûäng ngûúâi, caã àaân öng
lêîn àaân baâ xen lêîn trong tûâng toaán 10 ngûúâi, àang giú lïn cao àïí
soi àûúâng cho möåt àoaân ngûúâi daâi vö têån àang göìng gaánh thöì trïn
lûng hoå nhûäng kiïån haâng nùång böën, nùm mûúi kilögam”.
Vêån taãi: khaã nùng laå luâng cuãa Viïåt Minh

Möåt trong nhûäng bêët ngúâ nûäa àöëi vúái quên Phaáp úã Àiïån Biïn
Phuã, àoá laâ khaã nùng baão àaãm vaâ tiïëp tïë hêåu cêìn cho chiïën dõch cuãa
böå àöåi vaâ dên cöng ta. Trong cuöën “Hai maân cuãa têën bi kõch Àöng
Dûúng”, tûúáng Catúru viïët: “... Möåt viïåc hònh nhû hïët sûác laå luâng
laâ möåt tûúáng vaâo loaåi Nava maâ cuäng phaåm sai lêìm vïì nhêån àõnh,
khi khöng lûúâng àûúåc khaã nùng maâ Viïåt Minh coá thïí laâm àûúåc vïì
mùåt cung cêëp. Nava àaä chõu aãnh hûúãng cuãa nhûäng tû tûúãng àûúåc
caác böå tham mûu truyïìn baá nhû nhûäng chên lñ cho rùçng viïåc sûã
duång lûåc lûúång vêån chuyïín, cung cêëp cuãa Viïåt Minh chó coá haån...”.
Coân kñ giaã G.Roa, trong cuöën “Trêån Àiïån Biïn Phuã” thò viïët:
“Bêët kïí trûúâng húåp naâo thò tûúáng Giaáp cuäng àaä thùæng trong cuöåc
chiïën tranh vêån taãi vúái nhûäng dên cöng, maâ theo dûå àoaán cuãa Böå
tham mûu Phaáp, hoå àaä tiïu thuå trïn àûúâng ài 1/4 söë lûúång vêån
chuyïín”.
Ngay tûúáng Nava, trong cuöën “Àöng Dûúng hêëp höëi”, cuäng phaãi
baái phuåc khaã nùng töí chûác cuãa quên àöåi Viïåt Nam: “Khi traã lúâi
phoãng vêën baáo Pari Maát vaâ baáo Pari Preát, tûúáng Giaáp àaä phaác hoaå
rêët hay vïì cöng taác vêån chuyïín cuãa Viïåt Minh... Chuáng ta phaãi
thûâa nhêån sûå cöë gùæng lúán lao àoá vaâ khêm phuåc khaã nùng cuãa
Chñnh phuã vaâ böå chó huy àöëi phûúng àaä àaåt àûúåc kïët quaã àoá...”
Kyä thuêåt thua cuöåc búãi nhûäng con ngûúâi coá têm höìn vaâ loâng tin
Nhùçm cûáu vaän Àiïån Biïn Phuã traánh khoãi thêët baåi, quên Phaáp
àaä huy àöång töëi àa khaã nùng khöng quên oanh taåc vaâo caác võ trñ
quên ta. Caác baáo Thïë giúái vaâ Lú Phigarö (Phaáp) viïët trong thaáng
4/1954 “... 107 lûúåt chiïëc B26, 100 lûúåt chiïëc khu truåc vaâ 30 lûúåt
chiïëc C.119, 4 Àacöta àaä oanh taåc dûä döåi bùçng bom napan àïí höî
trúå cho Àiïån Biïn Phuã nhûng vò caác àún võ àöëi phûúng úã quaá gêìn
caác võ trñ cuãa quên Phaáp nïn khöng gêy àûúåc taác duång àaáng kïí.
Nhû vêåy laâ suöët ngaây àïm caác maáy bay khöng luác naâo vùng mùåt
trïn loâng chaão Àiïån Biïn Phuã àïí oanh taåc caác võ trñ bõ nghi ngúâ.
Nhûng khöng ngûúâi naâo nhòn thêëy caác sû àoaân àõch vaâ caác khêíu
phaáo cuãa hoå tiïën lïn phña trïn loâng chaão Àiïån Biïn Phuã, khöng
möåt maáy ngùæm naâo úã maáy bay “bùæt gùåp” võ trñ àùåt phaáo cuãa hoå.
Bom napan cuäng khöng xoaá àûúåc vïët tñch cuãa böå binh àõch vêån
àöång dûúái mùåt àêët...” cuäng caác baáo naây cuöëi thaáng 4 laåi viïët: “... Coá
ngaây, haâng trùm phi cú khu truåc , 30 phi cú B.26, 26 Privatú
4C.119 neám bom nöí vaâ bom napan vaâo caác võ trñ nghi coá caác àún võ
àöëi phûúng böë trñ, nhûng cuäng rêët khoá chñnh xaác vò àõch nguyå
trang vaâ nghi binh rêët taâi gioãi...”. Töíng tham mûu trûúãng quên àöåi
Phaáp luác àoá laâ Ïly viïët trong cuöën “Àöng Dûúng trong cún löëc”:
“Möåt lêìn nûäa, kyä thuêåt laåi bõ thua cuöåc búãi nhûäng con ngûúâi coá têm
höìn vaâ möåt loâng tin”.
Nava thua trêån búãi chñnh nhûäng chiïëc xe àaåp thöì pú-giö
Sau naây, trong cuöåc tranh caäi “vò sao Phaáp thua trêån”, khöng ñt
tûúáng, taá Phaáp àaä thuá nhêån àiïìu maâ böå tham mûu Phaáp àaä khöng
thïí nghô túái àûúåc laâ úã Àiïån Biïn Phuã, phûúng tiïån vêån taãi thö sú àaä
àaåt töëc àöå cao hún cú giúái. Möåt söë coân àöí löîi cho viïåc chûa hïì coá möåt
cuöën binh thû naâo cuãa phûúng Têy àïì cêåp túái caái “kô thuêåt vêån taãi”
rêët “keám hiïån àaåi” êëy. Coân kñ giaã G.Roa trong “Trêån Àiïån Biïn
Phuã” kïët luêån “... cuäng chùèng phaãi laâ sûå viïån trúå cuãa Trung Quöëc
khiïën tûúáng Nava bõ thua trêån, maâ chñnh laâ nhûäng chiïëc xe àaåp
Púgiö thöì nhûäng kiïån haâng nùång tûâ 200 àïën 300 kilögam, àûúåc
àiïìu khiïín búãi nhûäng con ngûúâi ùn khöng thêåt no vaâ nguã thò nùçm
ngay trïn nhûäng maãnh ni-löng traãi trïn mùåt àêët”.
Nhaâ baáo Vùng Cheác viïët: “Öng Giaáp àaä biïët sûã duång túái phûúng
tiïån maâ öng ta goåi laâ “xe tùæcxi cuãa vuâng Maácnú cuãa Phaáp”, àoá laâ
nhûäng chiïëc xe àaåp. Nhûäng chiïëc xe àaåp “Peugeot” vaâ caác loaåi khaác
àaä thöì caác kiïån haâng nùång hai, ba trùm kilögam. Ngoaâi viïåc phaãi
thûúâng xuyïn caãnh giaác àïì phoâng quên thuâ tiïën cöng (tuy ñt xaãy
ra), hoå laåi phaãi thûúâng xuyïn àöëi phoá vúái caác thuá dûä cuãa rûâng nuái
Viïåt Bùæc nhû höí, baáo... nïn möîi ngûúâi tay àêíy xe laåi coân phaãi giûä
trong tay mònh möåt boá àuöëc chaáy. Tûâng thúâi gian, tûâng àoaân xe
thöì laåi phaãi nuáp saát lïì àûúâng àïí nhûúâng àûúâng cho nhûäng xe ötö
taãi. Àoaån àûúâng tûâ Tuêìn Giaáo túái Àiïån Biïn Phuã rêët trùæc trúã nïn
xe àaåp thöì àaä ài nhanh hún laâ xe ötö taãi. Möåt àïm, xe àaåp thöì coá
thïí ài àûúåc 25km, coân ötö chi ài àûúåc 15km”.
Maáy bay Phaáp thua àöi böì dên cöng cuãa Viïåt Minh
Baáo Lú Phigarö thaáng 4/1954 viïët: ... Suöët ngaây àïm, caác maáy
bay khöng luác naâo vùæng mùåt trïn loâng chaão Àiïån Biïn Phuã àïí oanh
taåc caác võ trñ nghi ngúâ. Caác phi àoaân khaác thò laâm nhiïåm vuå trïn
caác àûúâng giao thöng dêîn àïën Têy Bùæc. Nhûng khöng ngûúâi naâo
nhòn thêëy caác sû àoaân àõch vaâ caác khêíu phaáo cuãa hoå tiïën vaâo loâng
chaão Àiïån Biïn Phuã. Khöng möåt maáy ngùæm naâo úã maáy bay “bùæt
gùåp” võ trñ àùåt phaáo cuãa hoå. Bom napan cuäng khöng xoaá àûúåc vïët
tñch cuãa böå binh àõch vêån àöång dûúái mùåt àêët. Thïm vaâo àoá phaáo
cao xûå cuãa àõch ngaây caâng thu heåp phaåmvi bay lûúån cuãa maáy bay
thaã duâ vaâ toã ra coá hiïåu quaã...”
Coân P.Lùnggle trong cuöën “Àiïån Biïn Phuã” àaä thuá nhêån “...
maáy bay cuãa chuáng ta trúã nïn bêët lûåc, coá khi haâng têën bom cuäng
chó chùån àûúåc con àûúâng huyïët maåch cuãa àõch trong voâng vaâi giúâ
àöìng höì...”. Vaâ theo Yvon Paghineát trong baâi “Mùæt thêëy úã Viïåt
Nam”, möåt sô quan cao cêëp Phaáp àaä cay àùæng kïët luêån: “Than öi,
maáy bay ta àaä bõ thua àöi böì dên cöng cuãa Viïåt Minh”.
Nava noái vïì hïå thöëng phoâng khöng cuãa ta

Vïì lûúái lûãa phoâng khöng cuãa böå àöåi cao xaå ta úã Àiïån Biïn Phuã,
Nava viïët: “úã Àiïån Biïn Phuã, maáy bay Phaáp àaä phaãi vûúåt qua möåt
lûúái lûãa daây àùåc, tûúng tûå nhû lûúái lûãa cao xaå baão vïå nhûäng àiïím
quan troång cuãa chiïën trûúâng chêu Êu höìi cuöëi àaåi chiïën thïë giúái
thûá hai”.
Coá caãm giaác nhû àang nùçm trong miïång soái

Röbe Guilan, möåt phoáng viïn chiïën tranh ngûúâi Phaáp nhiïìu
lêìn àïën Àiïån Biïn Phuã, àaä ghi laåi caãm giaác cuãa mònh trong cuöën
“aão möång vúä tan taânh”, nhû sau:
“Caãm giaác àêìu tiïn: Quên ta bõ nhöët kñn, bõ bao vêy, bõ àõch thuã
biïët roä. Traái laåi chuáng ta chùèng biïët tñ gò vïì hoå. Chuáng ta lïå thuöåc
vaâo tònh baáo, nhûng chó biïët àûúåc rêët ñt. Coá caãm giaác quên ta àang
nùçm trong miïång choá soái”.
Röbe Guilan àaä miïu taã rêët cuå thïí sûå thay àöíi têm lñ cuãa binh
lñnh Phaáp trong nhûäng giúâ phuát cuöëi cuâng cuãa cûá àiïím Àiïån Biïn
Phuã:
“Chuáng ta seä cho chuáng noá (Viïåt Minh) biïët tay”. Àoá laâ cêu maâ
töi thûúâng gùåp trong chuyïën viïëng thùm Àiïån Biïn Phuã vaâo thaáng
2/1954... Sau naây, töi vêîn nghe cêu êëy, nhûng khi chiïën sûå sùæp kïët
thuác thò dêìn dêìn noá mang möåt yá nghôa khaác. “Cho ai biïët tay?”.
Cho nhûäng ai úã Haâ Nöåi, cho boån úã Saâi Goân àang bêån nhêëm nhaáp
rûúåu laånh vaâ ngùæm caác cö gaái àeåp... vaâ cho caã nhûäng tay têån úã bïn
Phaáp.
Nhêët àõnh phaãi cho chuáng noá biïët. Cho chuáng biïët sûå cêíu thaã
cuãa chuáng, sûå thúâ ú khöng tûúãng tûúång àûúåc cuãa chuáng, nhûäng aão
tûúãng cuãa chuáng, chñnh saách bêín thóu cuãa chuáng... àaä àûa àïën kïët
quaã nhû thïë naâo.
Töi khùèng àõnh: “Caác chiïën binh cuãa ta tûã trêån úã Àiïån Biïn
Phuã, àïìu mang theo möåt têm höìn phaãn khaáng. Hoå lïn aán nûúác
Phaáp, möåt nûúác Phaáp maâ hoå laâ naån nhên, laâ nhên chûáng”.
Phaáo “àaánh àaáo löî”

17 giúâ 15 phuát ngaây 13/3 phaáo ta bùæt àêìu bùæn döìn dêåp vaâo Him
Lam, Baãn Keáo, àöìi Àöåc Lêåp vaâ caã súã chó huy cuãa Àúâ Caátxtúri. Taåi
khu trung têm, trung taá Gösï chó huy lûåc lûúång phaãn kñch àang
goåi àiïån cho Him Lam thò àöåt nhiïn khöng thêëy traã lúâi. Nûãa giúâ
sau múái nghe tiïëng àaáp:
- Chïët röìi! Chïët hïët röìi! Phaáo Viïåt Minh bùæn truáng hêìm chó
huy. Thiïëu taá Pïgö vaâ caã àaåi uyá phoá chó huy àïìu bõ chïët cuâng toaân
thïí...
Chûa nghe dûát cêu, Gösï àaä heát lïn:
- Sao ngu thïë! Ruác caã vaâo möåt hêìm laâm gò àïí àïën nöîi chïët caã
nuát. Nghe àêy...
Nhûng Him Lam cuäng khöng nghe àûúåc nûäa, vò phaáo Viïåt
Minh laåi bùæn truáng hêìm chó huy cuãa chñnh trung taá Gösï...
Vïì sau nhûäng tuâ binh àõch bõ ta bùæt khai: Phaáo cuãa caác öng gioãi
quaá! Cûá nhû laâ “àaánh àaáo löî êëy”.
Phaáo kñch dûä döåi àïën nöîi tûúãng nhû ngaây têån thïë àaä àïën
Kubiùæc laâ möåt haå sô chïët huåt trong trêån Him Lam. Anh ta àaä
kïí laåi nöîi kinh hoaâng cuãa mònh trûúác hoaã lûåc phaáo binh cuãa àöëi
phûúng àïm 13/3 trong taåp chñ “Kïbi trùæng” nhû sau: “Trêån phaáo
kñch dûä döåi àïën nöîi ngûúâi ta tûúãng nhû ngaây têån thïë àaä àïën vaâ
tûúãng chûâng nhû cûá àiïím Bïatúrixú bõ bay ài nhû nhûäng laân buåi.
Quanh töi àêët àaá bõ caây tung, àêy àoá àêìy nhûäng ngûúâi bõ thûúng
vaâ nùçm chïët la liïåt. Têët caã àïìu kinh ngaåc vaâ tûå hoãi khöng biïët Viïåt
Minh lêëy àêu ra nhiïìu phaáo àïën thïë, hoå àûa phaáo bùçng caách naâo
lïn têån lûng chûâng caác moãm nuái cao naây. Àaån phaáo haång nùång rúi
liïn tuåc xuöëng cûá àiïím nhû nhûäng chuâm mûa tuyïët vaâo möåt chiïìu
muâa thu. Hïët lö cöët naây àïën lö cöët khaác, hïët àûúâng haâo naây àïën
àûúâng haâo khaác lêìn lûúåt bõ bùm naát, vuâi theo ngûúâi vaâ vuä khñ...”
Coân àêy laâ lúâi thuá nhêån cuãa Lú Cúruyc, trung uyá thuöåc tiïíu
àoaân 3/13 DBLE, bõ ta bùæt taåi Him Lam: “Coá thïí noái chuáng töi
chûa biïët muâi phaáo binh Viïåt Nam nhû thïë naâo nïn khi bõ phaáo
kñch, tûâ sô quan àïën binh lñnh àïìu mêët hùèn tinh thêìn. Ngay phuát
àêìu, troång phaáo Viïåt Nam àaä roát àuáng súã chó huy tiïíu àoaân. Thiïëu
taá Pïgöët àûát vùng àêìu, trung uyá Pacài vaâ trung uyá Pungiï chïët
ngay taåi chöî, trung uyá Lúmönú chó huy àaåi àöåi tan xaác...”
Sûå bêët ngúâ cuãa caác chñnh khaách vaâ tûúáng taá Phaáp trûúác hoaã lûåc
phaáo binh Viïåt Nam àaä àûúåc kñ giaã Giùng Hùngri Giönö ghi laåi
trong cuöën “Tûâ Vecàoong àïën Àiïån Biïn Phuã” nhû sau: “àiïìu àaáng
kinh ngaåc hún caã khöng phaãi laâ úã chöî Viïåt Minh coá caác loaåi phaáo
àoá, vò böå chó huy Phaáp àaä biïët tûâ möåt nùm trûúác, maâ laâ úã chöî laâm
sao Viïåt Minh laåi àûa àûúåc möåt khöëi lûúång lúán phaáo haång nùång vaâ
duy trò viïåc tiïëp tïë àaån cho chuáng qua vuâng nuái cao, rûâng rêåm,
chùèng coá àûúâng saá gò caã”.
“Cuöåc taân saát caác maáy bay Phaáp”

Möåt sai lêìm nûäa, chùèng nhûäng Phaáp maâ caã Myä cuäng mùæc phaãi
laâ viïåc àaánh giaá thêëp hiïåu quaã suáng phoâng khöng cuãa ta. Tûúáng
lônh Phaáp úã Àiïån Biïn Phuã cho rùçng, suáng phoâng khöng loaåi nheå,
cöí àiïín duâ coá giùng möåt lûúái lûãa ài nûäa cuäng khöng laâm cho maáy
bay hiïån àaåi thiïåt haåi. Tûúáng khöng quên Lödanh trong taåp chñ
Khöng lûåc Phaáp thaáng 5/1955 àaä thuá nhêån: “... nhiïìu maáy bay àaä
bõ haå búãi suáng phoâng khöng. Àaån phaáo àöëi phûúng thûúâng xuyïn
bùæn vaâo caác maáy bay B.26 do àaåi uyá Öben laái àaä bõ haå khi àang
neám bom vaâ hai maáy bay lïn thùèng àöî xuöëng cûáu phi cöng cuäng bõ
truáng àaån... Tûâ ngaây 19/3 trúã ài, hêìu nhû caác sên bay Àiïån Biïn
Phuã àïìu bõ khöëng chïë...”
Baáo chñ Phaáp vúái haâng tñt “Cuöåc taân saát caác maáy bay Phaáp” àaä
dêîn ra möåt söë trêån: Ngaây 26/3, möåt Àacöta do àaåi uyá Bogúlinh laái
àaä bõ truáng àaån chaáy nhû möåt boá àuöëc, 17 giúâ laåi möåt Àacöta do
àaåi uyá Àùæctigú laái bõ bùæn rúi úã gêìn Ïlian-3. Toaân böå kñp laái bõ tiïu
diïåt, 17 giúâ 30 phuát laåi möåt Àacöta bõ bùæn rúi úã phña têy Clödin
(phên khu têy) cuâng vúái möåt maáy bay vêån taãi do àaåi uyá Buöëcgúrö
laái...
Trong caác cuöën “Trêån Àiïån Biïn Phuã” cuãa G.Roa vaâ “Vò sao
Àiïån Biïn Phuã” cuãa Röcön àïìu coá viïët: “... Àiïån Biïn Phuã àaä bõ bao
vêy chùåt, kïí caã àûúâng khöng. Tûâ ngaây 27/3 trúã ài khöng möåt maáy
bay naâo haå caánh àûúåc xuöëng Àiïån Biïn Phuã...”
Phaáo cuãa Viïåt Minh chuåp xuöëng àêìu chuáng ta nhû möåt trêån
höìng thuãy
Möåt àaåi uyá thoaát chïë úã Àiïån Biïn Phuã trúã vïì àaä kïí laåi nhûäng
giúâ phuát cùng thùèng dûúái laân àaån phaáo cuãa böå àöåi ta nhû sau:
Ngoån àöìi êëy úã gêìn búâ phña bïn ngoaâi cuãa loâng chaão nhû möåt caái
baánh mò úã trong gioã, boån Viïåt Minh thò úã khùæp moåi ròa chung
quanh. Chiïìu taân, baáo àöång chuáng noá tûâ trïn nuái traân xuöëng.
Chuáng ta nhòn thêëy chuáng tûâ moåi núi trïn nuái traân xuöëng nhû möåt
àaân kiïën phña trûúác àöìi 674, àöìi 701. Àïën 17 giúâ, têët caã moåi ngûúâi
trong böën àaåi àöåi úã võ trñ sùén saâng chiïën àêëu...
Àïën 18 giúâ - viïn àaåi uyá kïí tiïëp — phaáo cuãa boån Viïåt Minh chuåp
xuöëng àêìu chuáng ta, nhû möåt trêån höìng thuyã. Cêåu thêëy àêëy, àêy
laâ caái múái vaâ noá trúã thaânh chiïën tranh nhû kiïíu úã Vecàoong. Naâo
laâ 81, 105, 220, têët caã àïìu tham gia vuä khuác. Vaâ thïë laâ thaãm haåi
thay, nhûäng khêíu cöëi cuãa chuáng ta, haång trung vaâ haång nùång bõ
loaåi ra khoãi voâng chiïën àêëu. Chuáng ta cöë gùæng chuyïín chuáng vaâo
hêìm. Röìi laåi löi ra àïí bùæn tñ chuát, nhûng maâ chuáng noá dêåp kinh
khuãng quaá. Àaån phaáo rúi moåi chöî laâm tung lïn nhûäng àaám buåi àoã,
nhêët laâ úã phña bùæc, àöëi diïån vúái caác moãm àöìi bao vêy lêëy chuáng ta.
Chuáng noá cuäng ài tòm súã chó huy cuãa chuáng ta.
Vaâo khoaãng 19 giúâ 30, töí àiïån àaâi ài àúâi nhaâ ma, hêìm sêåp, hai
trong böën tïn bõ ngoeão, coân raàiö thò beåp dñ. ñt nhêët cuäng coá túái hai
trùm cuá ài tòm súã chó huy. Suöët trong möåt giúâ vêîn coân chõu àûúåc
nhûng röìi tiïëp theo laâ caác cuá 3, 4, 5 àaån 105 nöí gêìn àuáng muåc
tiïu... vaâ àïën 4 giúâ 45 phuát loaãng xoaãng, têët caã moåi ngûúâi àïìu nùçm
beåp dñ dûúái àêët àaá göî vuån.
V. YÁ NGHÔA CHIÏËN THÙÆNG ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ
Lêìn àêìu tiïn trong lõch sûã, möåt nûúác thuöåc àõa nhoã yïëu àaä
àaánh thùæng möåt nûúác thûåc dên huâng maånh. Àoá laâ möåt thùæng lúåi veã
vang cuãa nhên dên Viïåt Nam, àöìng thúâi cuäng laâ möåt thùæng lúåi cuãa
caác lûåc lûúång hoaâ bònh, dên chuã vaâ xaä höåi chuã nghôa trïn thïë giúái.
Höì Chñ Minh toaân têåp. T.10 .- H.: Chñnh trõ quöëc gia, 1996.- tr.: 12
Tiïëp theo nhûäng thùæng lúåi trïn caác chiïën trûúâng trong toaân
quöëc, muâa xuên nùm 1954, quên vaâ dên ta àaä giaáng möåt àoân quyïët
liïåt vaâo têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã kiïn cöë nhêët cuãa quên àöåi
Phaáp vaâ chiïën thùæng veã vang. Hún möåt vaån quên viïîn chinh Phaáp,
àûúåc àïë quöëc Myä trang bõ vaâ tiïëp tïë àêìy àuã, àaä phaãi àêìu haâng.
Trûúác tònh hònh nguy ngêåp cuãa thûåc dên Phaáp, boån hiïëu chiïën
Myä êm mûu trûåc tiïëp tham gia vaâo chiïën tranh Àöng Dûúng, hoâng
keái daâi vaâ múã röång chiïën tranh. Thùæng lúåi cuãa höåi nghõ Giúnevú àaä
laâm thêët baåi êm mûu êëy cuãa àïë quöëc Myä. Chiïën thùæng oanh liïåt
cuãa quên vaâ dên ta àaä buöåc thûåc dên Phaáp phaãi kyá kïët hiïåp nghõ
Giúnevú. Hoaâ bònh àûúåc lêåp laåi úã Àöng Dûúng trïn cú súã caác nûúác
thûâa nhêån àöåc lêåp, chuã quyïìn, thöëng nhêët vêì toaân ven laänh thöí
cuãa caác dên töåc Viïåt Nam, Khúme vaâ Laâo.
Cuöåc khaáng chiïën trûúâng kò cuãa nhên dên ta kïët thuác thùæng
lúåi. Thùæng lúåi àoá chûáng toã rùçng trong àiïìu kiïån thïë giúái ngaây nay,
möåt dên töåc duâ laâ nhoã yïëu, nhûng möåt khi àaä àoaân kïët àûáng lïn
kiïn quyïët àêëu tranh dûúái sûå laänh àaåo cuãa chñnh Àaãng Maác- Lïnin
àïí giaânh àöåc lêåp vaâ dên chuã, thò coá àêìy àuã lûåc lûúång àïí chiïën
thùæng moåi keã thuâ xêm lûúåc. Thùæng lúåi àoá cuäng chûáng toã rùçng chó coá
sûå laänh àaåo àuáng àùæn cuãa giai cêëp cöng nhên maâ Àaãng ta laâ àaåi
biïíu, chó coá àûúâng löëi caách maång khoa hoåc cuãa chuã nghôa Maác-
Lïnin múái coá thïí taåo àiïìu kiïån cho nhên dên ta àaánh baåi quên thuâ
vaâ giaânh tûå do, àöåc lêåp.
Vùn kiïån Àaåi höåi.- Têåp I.- H.: BCHTÛ

Àaãng Lao àöång Viïåt Nam, 1960 .- tr. 22- 23
Trêån Àiïån Biïn Phuã vô àaåi àaä àûúåc ghi vaâo lõch sûã dên töåc nhû
möåt Baåch Àùçng, möåt Chi Lùng hay möåt Àöëng Àa trong thïë kó 20,
vaâ ài vaâo lõch sûã thïë giúái nhû möåt chiïën cöng choái loåi àöåt phaá thaânh
trò cuãa hïå thöëng nö dõch thuöåc àõa cuãa chuã nghôa àïë quöëc.
Lï Duêín .- Dûúái laá cúâ veã vang cuãa Àaãng vò àöåc lêåp, tûå do,
vò chuã nghôa xaä höåi...- H.: Sûå thêåt, 1975, tr 55-56
Trûúác ngaây höåi nghõ Giúnevú baân vïì Àöng Dûúng khai maåc,
quên àöåi nhên dên Viïåt Nam àaä thu àûúåc toaân thùæng úã Àiïån Biïn
Phuã. Khöng nghi ngúâ gò nûäa, chiïën thùæng vô àaåi Àiïån Biïn Phuã àaä
taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho höåi nghõ Giúnevú vïì vêën àïì Àöng
Dûúng àaåt àûúåc kïët quaã töët vaâ ngûúåc laåi, höåi nghõ Giúnevú àaä cöí vuä
maånh meä quên àöåi nhên dên Viïåt Nam chiïën thùæng quên àõch...
Trûúâng Chinh .- Caách maång Thaáng Mûúâi
vaâ cuöåc àêëu tranh cuãa nhên dên Viïåt Nam
cho àöåc lêåp dên töåc, dên chuã nhên dên vaâ chuã nghôa xaä höåi.
- H.: Sûå thêåt, 1957, tr:141
Sau 55 ngaây àïm chiïën àêëu, quên ta tiïu diïåt hoaân toaân quên
àõch úã Àiïån Biïn Phuã, giaáng möåt àoân rêët maånh vaâo àöåi quên viïîn
chinh Phaáp, àêåp tan êm mûu cuãa àïë quöëc Myä keáo daâi vaâ múã röång
chiïën tranh Àöng Dûúng.
Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã àaä goáp phêìn quyïët àõnh vaâo thaânh
cöng cuãa Höåi nghõ Giúnevú nùm 1954 vïì Àöng Dûúng, àûa àïën sûå
kñ kïët hiïåp nghõ Giúnevú cöng nhêån àöåc lêåp, chuã quyïìn, thöëng nhêët
vaâ toaân veån laänh thöí cuãa nhên dên ta, nhên dên Laâo vaâ nhên dên
Campuchia...
Phaåm Vùn Àöìng .- 25 nùm chiïën àêëu vaâ thùæng lúåi.
- H.: Sûå thêåt, 1970 .- tr: 17
Àiïån Biïn Phuã maäi maäi seä àûúåc ghi vaâo sûã saách cuãa dên töåc ta,
möåt dên töåc anh huâng, coá truyïìn thöëng àêëu tranh bêët khuêët chöëng
ngoaåi xêm, giûä gòn àöåc lêåp cho àêët nûúác, àaä tûâng viïët nïn nhûäng
trang sûã vö cuâng oanh liïåt:
Baåch Àùçng
Chi Lùng
Àöëng Àa
Voä Nguyïn Giaáp .- Baâi noái taåi cuöåc mñt tinh troång
thïí kó niïåm lêìn thûá 10 chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã
.- Baáo Nhên Dên, ngaây 6- 5- 1964
Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã coá aãnh hûúãng vaâ giaá trõ vö cuâng to
lúán àöëi vúái cuöåc khaáng chiïën chung cuãa ba nûúác Viïåt Nam —
Khúme — Laâo vaâ àöëi vúái phong traâo àêëu tranh baão vïå hoaâ bònh thïë
giúái hiïån nay.
Hoaâng thên Xuphanuvöng, Thuã tûúáng Chñnh phuã
khaáng chiïën Patheát Laâo // Êm mûu cuãa àïë quöëc
Phaáp — Myä trong chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã .- H.:
Sûã hoåc, 1963, tr: 162
Chiïën thùæng vô àaåi Àiïån Biïn Phuã cuãa Quên àöåi vaâ nhên dên
Viïåt Nam, cuäng laâ thùæng lúåi chung cuãa nhên dên ba nûúác anh em,
laâ möåt àoân nùång giaáng vaâo yá chñ xêm lûúåc cuãa àïë quöëc hiïëu chiïën
Phaáp — Myä.
Trñch Hiïåu triïåu cuãa Chñnh phuã khaáng chiïën
Khúme Itxarùæc nhên dõp kó niïåm quöëc khaánh
Khúme lêìn thûá 4 // Baáo Nhên dên, ngaây 22 àïën
24- 6- 1954
Nhûäng chiïën cöng anh huâng trong trêån Àiïån Biïn Phuã àaä soi
saáng con àûúâng cuãa nhûäng ngûúâi àang àêëu tranh úã Viïåt Nam cuäng
nhû úã chêu Myä vaâ àang cöí vuä caác dên töåc bõ aáp bûác vuâng dêåy àêëu
tranh chöëng aáp bûác.
Trñch phaát biïíu cuãa Thiïëu taá H.G, ölivïra taåi cuöåc
mñt tinh do Böå Quöëc phoâng Cuba töí chûác kó niïåm
chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã töëi 6- 5- 1964 taåi La

Habana // Baáo Quên àöåi Nhên dên, ngaây 14 —
15/5/1964
Chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã laâ möåt cuöåc quyïët chiïën vô àaåi trïn
chiïën trûúâng Àöng Dûúng, chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã cuäng laâ tûúång
trûng cho sûå thiïån chiïën duäng caãm cuãa quên àöåi nhên dên Viïåt
Nam... Chiïën dõch Àiïån Biïn Phuã laâ sûå kïët thuác nhuåc nhaä cuãa
quên àöåi thûåc dên Phaáp àûúåc àïë quöëc Myä uãng höå úã chiïën trûúâng
Àöng Dûúng.
Trñch yá kiïën cuãa àoaân àaåi biïíu hûäu nghõ quên sûå
Trung Quöëc thùm Àiïån Biïn Phuã ngaây 24- 2-
1962 do Nguyïn soaái Diïåp Kiïën Anh dêîn àêìu //
Êm mûu cuãa àïë quöëc Phaáp — Myä trong chiïën dõch
Àiïån Biïn Phuã .- H.: Sûã hoåc, 1963; tr: 156
Quên àöåi nhên dên Viïåt Nam àaä giaãi phoáng Àiïån Biïn Phuã, núi
maâ boån thûåc dên xêm lûúåc cho rùçng “khöng thïí xêm phaåm àûúåc”.
Têët caã nhûäng ngûúâi yïu chuöång chñnh nghôa toaân thïë giúái àïìu vö
cuâng phêën khúãi vïì sûå thùæng lúåi vô àaåi trong cöng cuöåc àêëu tranh
giaânh tûå do vaâ àöåc lêåp dên töåc cuãa nhên dên Viïåt Nam...
Thùæng lúåi cuãa Quên àöåi nhên dên Viïåt Nam úã Àiïån Biïn Phuã
seä vônh viïîn ghi laåi trïn nhûäng trang sûã àêëu tranh veã vang giaãi
phoáng dên töåc cuãa nhên dên Viïåt Nam. Noá toã roä lûåc lûúång bêët khaã
chiïën thùæng cuãa nhên dên Viïåt Nam trong cöng cuöåc àêëu tranh
chöëng laåi sûå thöëng trõ cuãa boån thûåc dên àïí baão vïå tûå do vaâ àöåc lêåp
dên töåc.
Trñch Bònh luêån cuãa Thöng têën xaä Trung ûúng
Triïìu Tiïn ngaây 10- 5- 1954
Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã vô àaåi khöng nhûäng laâ möåt nguöìn
tûå haâo cuãa nhên dên Viïåt Nam maâ coân laâ möåt nguöìn tûå haâo cuãa
giai cêëp cöng nhên trïn thïë giúái vaâ àùåc biïåt laâ cuãa nhên dên aá -
Phi.
Trñch àiïån cuãa Ban Chêëp haânh Trung ûúng Àaãng
Cöång saãn Inàönïxia chuác mûâng kó niïåm 30 nùm
ngaây thaânh lêåp Àaãng Lao àöång Viïåt Nam // Êm

mûu cuãa àïë quöëc Phaáp — Myä trong chiïën dõch
Àiïån Biïn Phuã .- H.: Sûã hoåc, 1963; tr: 168
Ba tiïëng Viïåt Nam — Höì Chñ Minh — Àiïån Biïn Phuã tûâ nay gùæn
liïìn vúái nhau thaânh möåt thêåt vô àaåi, choái loåi nhû möåt niïìm hi voång
to lúán vaâ tûúi saáng.
Heácto Röàrighïët Lompac, nguyïn Thûá trûúãng Böå
ngoaåi giao Cuba
Quên àöåi cuãa Cuå Höì Chñ Minh àaánh tan têåp àoaân cûá àiïím Àiïån
Biïn Phuã laâ möåt sûå kiïån coá yá nghôa rêët lúán. Àêy khöng chó laâ thêët
baåi thaãm haåi cuãa boån thûåc dên Phaáp, keã àaä cöë liïìu maång thûåc hiïån
êm mûu xêm chiïëm àêët Àöng Dûúng giaâu àeåp, maâ trûúác hïët laâ
thêët baåi to lúán cuãa kïë hoaåch chiïën tranh xêm lûúåc cuãa àïë quöëc Myä.
Uyliam Phöxtú, nguyïn Chuã tõch Àaãng Cöång saãn
Myä
Ngaây 7/5/1954 sau cuöåc bao vêy keáo daâi 55 ngaây àïm tûúáng Àúâ
Caátxtúri vaâ 16.000 quên cuãa öng ta àaä àêìu haâng möåt caách tuyïåt
voång.
Viïåt Minh àaä tiïu diïåt phêìn tinh tuyá cuãa lûåc lûúång àöëi phûúng,
laâm cho Phaáp khöng coá àûúâng naâo khaác laâ àêìu haâng vïì chñnh trõ úã
Höåi nghõ Giúnevú hai thaáng sau.
Giön Pimlott
Trong cuöën “Chiïën tranh trong hoaâ bònh”
Cuöåc àêëu tranh cuãa Viïåt Nam laâ ngoån roi laâm thûác tónh caác
dên töåc thuöåc àõa. Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã laâ möåt caái möëc
trong lõch sûã loaâi ngûúâi.
Buöëcghiba, nguyïn Töíng thöëng Tuynidi
Bùçng caách laâm chuã chiïën trûúâng Àiïån Biïn Phuã, quên àöåi duäng
caãm vaâ anh huâng cuãa Àaåi tûúáng Voä Nguyïn Giaáp böîng nhiïn phuåc
höìi laåi danh dûå vaâ phêím giaá cuãa haâng triïåu con ngûúâi àaä tûâng
söëng haâng bao nhiïu thïë kó trong sûå aáp bûác, boác löåt àaáng höí theån,
trong sûå huyã hoaåi nhên caách vaâ phêím giaá con ngûúâi...
Giùng Baáptixtú Àïen, nguyïn àaåi diïån Töíng Liïn
àoaân Lao àöång Ghinï
Tinh thêìn Àiïån Biïn Phuã ngaây nay laâ aánh àeân pha chiïëu roåi
haâng triïåu ngûúâi bõ aáp bûác trïn thïë giúái.
Rúnï Àïpextúrú, nhaâ thú yïu nûúác Haiti
Àiïån Biïn Phuã àaä àiïím tiïëng chuöng baáo giúâ chïët cuãa chuã
nghôa thûåc dên Phaáp khöng nhûäng úã Viïåt Nam maâ caã úã böå phêån
coân laåi trong khöëi thuöåc àõa cuãa noá.
Laácbi Buhali, nguyïn Bñ thû Àaãng Cöång saãn
Angiïri
Khöng thïí naâo àaánh giaá àûúåc hïët nhûäng aãnh hûúãng cuãa Àiïån
Biïn Phuã. Thêåt vêåy, Àiïån Biïn Phuã àaä giuáp cho caác dên töåc thuöåc
àõa haänh diïån ngêíng cao àêìu...
Àiïån Biïn Phuã laâ tiïëng keân kïu goåi caác dên töåc bõ aáp bûác xung
phong chiïëm lônh caác phaáo àaâi cuöëi cuâng cuãa chuã nghôa thûåc dên
vaâ chuã nghôa àïë quöëc trïn thïë giúái. Àiïån Biïn Phuã múã àêìu cho möåt
kó nguyïn múái, kó nguyïn cuãa chêu aá vaâ chêu Phi.
Öman Utxïàñch, nguyïn Bñ thû Quöëc vuå viïån
Angiïri
Trïn toaân thïë giúái, viïåc thêët thuã Àiïån Biïn Phuã xuêët hiïån nhû
möåt sûå kiïån haâng àêìu trong nhûäng nùm gêìn àêy, khiïën nhûäng
àöìng minh cuãa phûúng Têy buöìn rêìu, coân nhûäng nûúác cöång saãn thò
vui mûâng.
Baáo Phaáp “Chiïën àêëu” ngaây 8/5/1954
Töi mong rùçng thïë giúái tûå do (thïë giúái tû baãn) haäy coi viïåc thêët
thuã phaáo àaâi Àiïån Biïn Phuã cuãa Phaáp nhû möåt tiïìn àïì cho viïåc seä
mêët caã Àöng Nam aá.
Cúnaolen, nguyïn Thûúång nghõ sô Myä
Chuáng ta khöng coá quyïìn àûúåc quïn cuöåc chiïën tranh naây
(cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc cuãa Phaáp bõ thêët baåi úã Viïåt Nam). Duâ
muöën hay khöng muöën, cuöåc chiïën tranh àoá coân aãnh hûúãng àïën
chuáng ta nhiïìu chuåc nùm nûäa.
Beácna Phön, kñ giaã kiïm giaáo sû àaåi hoåc Myä
Trïn toaân thïë giúái, Oateáclö ñt coá tiïëng vang hún Àiïån Biïn Phuã.
Àiïån Biïn Phuã thêët thuã àang gêy ra möåt sûå kinh hoaâng ghï gúám.
Àoá laâ möåt trong nhûäng thêët baåi lúán cuãa phûúng Têy, baáo hiïåu sûå
tan raä cuãa caác thuöåc àõa vaâ sûå caáo chung cuãa möåt nïìn cöång hoaâ.
Tiïëng sêëm cuãa sûå kiïån vêîn coân àang êm vang.
Giuyn Roa, kñ giaã Phaáp
Sûå thêët thuã cuãa Àiïån Biïn Phuã baáo hiïåu sûå caáo chung cuãa nïìn
thöëng trõ Phaáp úã Àöng Dûúng, sûå lúán maånh cuãa quên àöåi Viïåt Nam
nhû laâ möåt lûåc lûúång chiïën àêëu chuyïn nghiïåp àûúåc thûâa nhêån úã
chêu aá vaâ múã ra möåt giai àoaån múái trong cuöåc àêëu tranh cuãa Viïåt
Nam — cuöåc àêëu tranh cuöëi cuâng dêîn àïën sûå dñnh lñu trûåc tiïëp cuãa
Myä.
H.R Simsún
(Theo taåp chñ Cûåu chiïën binh Viïåt Nam,
thaáng 4/1964)
Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã laâ möåt trong nhûäng chiïën thùæng to
lúán nhêët àaä tûâng giaânh àûúåc trong chiïën tranh thuöåc àõa chöëng laåi
möåt cûúâng quöëc lúán.
Àavñt Edgenbergú
(Theo taåp chñ Cûåu chiïën binh Viïåt Nam thaáng 4/1994)
Sûå thêët thuã cuãa têåp àoaân cûá àiïím Àiïån Biïn Phuã trong thaáng
5/1954, giaáng möåt àoân trñ maång vaâo tinh thêìn cuãa Phaáp vaâ nhanh
choáng àûa àïën viïåc ruát quan ra khoãi Àöng Dûúng.
Tiïën sô Maicún Magiar
(Trung têm nghiïn cûáu chiïën lûúåc vaâ quöëc tïë
CSIS)
Àiïån Biïn Phuã àaä múã ra möåt kyã nguyïn khuãng hoaãng cuãa nûúác
Phaáp
Trong lõch sûã möîi dên töåc àïìu coá nhûäng sûå kiïån coá tñnh chêët
quyïët àõnh. Nhûäng tïn gùæn liïìn vúái chuáng, caã nhûäng ngaây thaáng
cuäng thïë, chûáa àûång möåt yá nghôa vûúåt qua baãn thên caác sûå kiïån
àoá. Saáng suãa hay àen töëi, trûúác mùæt moåi ngûúâi, nhûäng sûå kiïån àoá
àïìu tûúång trûng cho söë phêån töët hay xêëu cuãa möåt nûúác.
Àiïån Biïn Phuã laâ möåt trong nhûäng caái tïn nhû thïë. Àiïån Biïn
Phuã àaä múã ra kyã nguyïn múái cho nûúác Phaáp. Song tiïëc thay, àoá laâ
kyã nguyïn cuãa nhûäng thêët baåi, tuyïåt voång, khuãng hoaãng quöëc gia.
M.Lanien, nguyïn Thuã tûúáng Phaáp .- Trñch tûâ
cuöën “Têën bi kõch Àöng Dûúng”
YÁ nghôa cuãa chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã

1. Àöëi vúái nhên dên ta.
- Chiïën thùæng vô àaåi Àiïån Biïn Phuã, möåt trong nhûäng chiïën
cöng choái loåi nhêët trong lõch sûã àêëu tranh chöëng ngoaåi xêm cuãa
dên töåc ta thêåt xûáng àaáng “àûúåc ghi vaâo lõch sûã dên töåc nhû möåt
Baåch Àùçng, möåt Chi Lùng hay Àöëng Àa trong thïë kyã XX vaâ ài vaâo
lõch sûã thïë giúái nhû möåt chiïën cöng choái loåi, àöåt phaá thaânh trò cuãa
hïå thöëng nö dõch thuöåc àõa cuãa chuã nghôa àïë quöëc” (1). Noá laâm
saáng ngúâi chên lyá möåt dên töåc àêët khöng röång lùæm, ngûúâi khöng
àöng lùæm, kinh tïë chêåm phaát triïín, quên àöåi coân non treã, trang bõ
coân ñt, nhûäng àoaân kïët chùåt cheä, coá sûå laänh àaåo cuãa Àaãng vaâ Baác
Höì, biïët vuä trang toaân dên laâm chiïën tranh nhên dên, àûúåc caác
nûúác xaä höåi chuã nghôa vaâ nhên loaåi tiïën böå trïn thïë giúái àöìng tònh,
uãng höå thò hoaân toaân coá thïí àaánh thùæng moåi keã thuâ xêm lûúåc duâ
chuáng maånh hún mònh gêëp böåi.
- Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã - àónh cao cuãa cuöåc tiïën cöng
chiïën lûúåc Àöng Xuên 1953 — 1954 cuãa quên vaâ dên ta, àaä kïët
thuác thùæng lúåi cuöåc khaáng chiïën lêu daâi, anh duäng chöëng thûåc dên
Phaáp xêm lûúåc vaâ can thiïåp Myä, chêëm dûát aách xêm lûúåc cuãa thûåc
dên Phaáp trïn àêët nûúác ta cuäng nhû úã Laâo vaâ Campuchia. Noá trûåc
tiïëp dêîn àïën thùæng lúåi cuãa Höåi nghõ Giúnevú vïì Àöng Dûúng, buöåc
nûúác Phaáp vaâ caác nûúác tham dûå Höåi nghõ phaãi cöng nhêån àöåc lêåp,
chuã quyïìn, thöëng nhêët vaâ toaân veån laänh thöí cuãa Viïåt Nam.
- Thùæng lúåi cuãa cuöåc khaáng chiïën chöëng Phaáp vúái trêån quyïët
chiïën chiïën lûúåc Àiïån Biïn Phuã khöng nhûäng àaä baão vïå vaâ phaát
triïín thaânh quaã caách maång thaáng Taám maâ coân múã ra giai àoaån
múái, nhên dên ta
tiïën lïn laâm caách maång xaä höåi chuã nghôa úã miïìn Bùæc, tiïëp tuåc
hoaân thaânh nhiïåm vuå caách maång dên töåc dên chuã nhên dên trong
caã nûúác, xêy dûång Töí quöëc Viïåt Nam xaä höåi chuã nghôa.
- Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã maäi maäi laâ niïìm tûå haâo cuãa dên
töåc ta. Trong sûå nghiïåp xêy dûång vaâ phaát triïín àêët nûúác, tinh thêìn
Àiïån Biïn Phuã vêîn ngúâi saáng, vêîn laâ àöång lûåc, nguöìn cöí vuä to lúán
cuãa nhên dên ta trong cöng cuöåc àöíi múái nhùçm muåc tiïu dên giaâu,
nûúác maånh, xaä höåi cöng bùçng, dên chuã, vùn minh.
(1) Lï Duêín. “Dûúái laá cúâ veã vang cuãa Àaãng...” .- H.: Sûå thêåt,
1970 .- tr.: 10
2. Àöëi vúái thïë giúái

- Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã khöng chó laâ chiïën thùæng cuãa
nhên dên Viïåt Nam, maâ coân laâ chiïën thùæng cuãa nhên dên Laâo,
nhên dên Campuchia — nhûäng ngûúâi baån chiïën àêëu cuâng chung
chiïën haâo chöëng keã thuâ chung laâ àïë quöëc xêm lûúåc àïí tûå giaãi phoáng
mònh; laâ chiïën thùæng cuãa têët caã caác dên töåc bõ aáp bûác trïn thïë giúái.
Noá chûáng toã trong thúâi àaåi ngaây nay, chiïën tranh xêm lûúåc cuãa àïë
quöëc nhêët àõnh thêët baåi, caách maång giaãi phoáng dên töåc nhêët àõnh
thùæng lúåi.
- Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã vaâ thùæng lúåi cuãa cuöåc khaáng
chiïën chöëng Phaáp cuãa Viïåt Nam múã àêìu cho sûå suåp àöí cuãa chuã
nghôa thûåc dên cuä trïn thïë giúái, àaánh dêëu thúâi kyâ múái trong cuöåc
àêëu tranh cuãa nhên dên thïë giúái. Noá cöí vuä maånh meä phong traâo
giaãi phoáng dên töåc trïn thïë giúái, goáp phêìn tñch cûåc laâm suy yïëu
chuã nghôa àïë quöëc, thu heåp dinh luyä cuãa chuáng, goáp phêìn giaáng
möåt àoân àau vaâo chiïën lûúåc toaân cêìu phaãn caách maång cuãa àïë quöëc
Myä, goáp phêìn xûáng àaáng vaâo sûå nghiïåp àêëu tranh vô àaåi cuãa nhên
loaåi tiïën böå: Vò hoaâ bònh, àöåc lêåp dên töåc, dên chuã vaâ tiïën böå xaä höåi.
Theo Söí tay baáo caáo viïn 2003-2004 .-H.:
Ban Tû tûúãng Vùn hoaá Trung ûúng, 2003 .- tr.:
347-349
BAÅN COÁ BIÏËT?
- Cùåp vúå chöìng àêìu tiïn tham gia kiïën thiïët Àiïån Biïn Phuã sau
ngaây giaãi phoáng laâ cùåp vúå chöìng àöìng chñ Luåc Vùn Nhêët (lïn ngaây
25/3/1958) quï úã Laång Sún. Thûá nhò laâ vúå chöìng àöìng chñ Trêìn
Hûäu Ngoåc vaâ sau khi lïn àûúåc 10 thaáng àaä coá chaáu trai àùåt tïn laâ
Quyïët Thùæng.
- Cùåp vúå chöìng àêìu tiïn laâm lïî cûúái úã Àiïån Biïn (sau ngaây böå
àöåi trúã laåi Àiïån Biïn) laâ vúå chöìng àöìng chñ Bïë Vùn Dinh.
- Tûâ ngaây böå àöåi trúã laåi Àiïån Biïn (thaáng 3/1958), cöng binh àaä
duâng xeãng, thuöíng, cuöëc vaâ caác duång cuå thö sú khaác, khùæc phuåc
khoá khùn, nguy hiïím gúä àûúåc 31.512 quaã mòn caác loaåi, 50 têën bom
cuãa àõch chön dûúái àêët, gúä haâng trùm têën dêy theáp gai. Ngûúâi gúä
quaã mòn àêìu tiïn laâ anh Cao Chu Khang. Ngûúâi àêìu tiïn bõ
thûúng (cuåt chên phaãi) khi gúä mòn laâ anh Lyá Vùn Phûúng quï úã
Bùæc Caån.
- Hai àún võ böå àöåi àêìu tiïn sau khi trúã laåi xêy dûång Àiïån Biïn
àûúåc Chñnh phuã vaâ Böå Quöëc phoâng tùång thûúãng huên chûúng: möåt
laâ böå àöåi Àiïån Biïn, huên chûúng chiïën cöng haång ba vúái thaânh
tñch huêën luyïån vaâ xêy dûång àún võ; hai laâ nöng trûúâng quên àöåi
Àiïån Biïn Phuã, huên chûúng lao àöång haång ba vúái thaânh tñch kiïën
thiïët vaâ xêy dûång nöng trûúâng.
- Nhaâ maáy xêy dûång àêìu tiïn úã Àiïån Biïn Phuã laâ nhaâ maáy cú
khñ A1, khaánh thaânh àuáng ngaây Quöëc tïë lao àöång 1/5/1959.
- Cöng trònh thuyã lúåi lúán nhêët úã Àiïån Biïn Phuã laâ Höì chûáa nûúác
Huöíi Phaå, khúãi cöng ngaây 26/1/1959, khaánh thaânh àuáng ngaây
7/5/1959, laâm hïët 116.107 cöng chûáa àûúåc 35.000m3 nûúác àïí cung
cêëp cho 7 xaä tûâ cêëy 1 vuå thaânh 2 vuå.
Danh muåc taâi liïåu tham khaão chñnh

--------------
I/ Saách
1. Êm mûu cuãa àïë quöëc Phaáp — Myä trong chiïën dõch Àiïån Biïn
Phuã : Qua saách baáo phûúng Têy / Buâi Àònh Thanh, Ngö Tiïën Chêët,
Lûu Traác....- H.: Sûã hoåc, 1963
2. Chiïën dõch naây phaãi àaánh cho thùæng lúåi / Höì Chñ Minh .- H.:
QDND, 1971
3. Chiïën dõch tiïën cöng Àiïån Biïn Phuã (13/3 àïën 7/5/1954) .- H.:
Viïån Lõch sûã quên sûå Viïåt Nam, 1991
4. Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã — sûác maånh dên töåc vaâ têìm voác thúâi
àaåi / Buâi Àònh Thanh, Phan Ngoåc Liïn, Nguyïîn Cú Thaåch .- H.:
QDND, 1994
5. Chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã : möåt söë vùn kiïån Àaãng .- H.: Sûå
thêåt, 1984
6. Àiïån Biïn Phuã / Voä Nguyïn Giaáp .- Xuêët baãn lêìn thûá 6 .- H.:
QDND, 1979
7. Àiïån Biïn Phuã — chiïën dõch lõch sûã / Hoaâng Vùn Thaái .- H.:
QDND, 2001
8. Àiïån Biïn Phuã möëc vaâng lõch sûã / Trêìn Baá Àïå, Trõnh Vûúng
Höìng, Nguyïîn Àùng Vinh tuyïín choån vaâ biïn soaån .- H.: QDND,
1994
9. Àiïån Biïn Phuã — nhòn tûâ phña bïn kia / Maåc Vùn Troång, Nguyïîn
Àùng Vinh, Hoaâng Thïë Duäng biïn soaån vaâ tuyïín choån .- H.:
QDND, 1994
10. Höì Chñ Minh : Toaân têåp . T.7 .- H.: Chñnh trõ Quöëc gia, 1996
11. Nhêåt lïånh, diïîn tûâ vaâ thû àöång viïn (1944- 1962) / Voä
Nguyïn Giaáp .- H.: Sûå thêåt, 1965
12. Quên vaâ dên Têy Bùæc vúái chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã .- H.:
QDND, 1999
13. Söí tay baáo caáo viïn 2003 — 2004 .- H.: Ban Tû tûúãng Vùn hoaá
Trung ûúng, 2003
14. Sûác maånh Viïåt Nam / Vuä Hoaâi Chûúng biïn têåp .- H.: QDND,
1976
15. Tiïëng sêëm Àiïån Biïn Phuã / Àöî Thiïåu, Àinh Kim Khaánh .-
H.: QDND, 1974
II/ Baáo, taåp chñ

1. Baáo “Nhên dên”, thaáng3 — thaáng 5 nùm: 1964, 1969, 1974,
1979, 1984, 1989, 1994, 1999
2. Baáo “Quên àöåi Nhên dên”, thaáng 3 — thaáng 5 nùm: 1964, 1974,
1979, 1984, 1989, 1994, 1999
3. Baáo “Quên àöåi Nhên dên” xuêët baãn taåi Mùåt trêån, thaáng 1 —
thaáng 5 nùm 1954
4. Àiïån Biïn Phuã — chuyïn san cuãa Súã Vùn hoaá Thöng tin Haâ Nöåi
thaáng 4/1994
5. “Sûå kiïån vaâ nhên chûáng”, söë 3/1994; söë 64, thaáng 4/1999
6. Taåp chñ “Lõch sûã Quên sûå”, söë 1, 3, 5/1984; söë 1, 2/1994; söë 3,
5/1999
7. Taåp chñ “Quên àöåi Nhên dên” söë 5/1974; söë 5/1984
8. Taåp chñ “Quöëc phoâng toaân dên” söë 4/1989; söë 5/1999; söë 5/2002;
söë 5/2003
9. Taåp chñ “Xûa vaâ nay” tûâ nùm 1999 àïën 2003

DPB Su Kien Va Tu Lieu

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

DPB Su Kien Va Tu Lieu

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Àiïån Biïn Phuã - Sûå kiïån vaâ tû liïåu 1

ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

SÛÅ KIÏÅN, TÛ LIÏÅU

Sûu têìm vaâ biïn soaån:

- Àaåi taá Àöî Gia nam

Lúâi giúái thiïåu .................................................................................. 4

I- Àiïån Biïn Phuã Toám tùæt nhûäng sûå kiïån chñnh........................... 6

V. YÁ nghôa chiïën thùæng Àiïån Biïn Phuã .................................... 112

Baån coá biïët?................................................................................ 122

Höì Chñ Minh

LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU

I- ÀIÏÅN BIÏN PHUÃ

Cuöëi thaáng 9-1953

Thûúång tuêìn thaáng 11-1953

Tûâ ngaây 19 àïën 23-11-1953

Tûâ ngaây 20 àïën 22-11-1953

Ngaây 12- 4-1954

Ngaây 16 vaâ 17-4-1954

Ngaây 23 vaâ 24-4-1954

Ngaây 29 vaâ 30-4-1954

Ngaây 1 vaâ 2-5-1954

Chaâo thên aái vaâ quyïët thùæng

Chaâo thên aái vaâ quyïët thùæng

THÛ CUÃA BAN CHÊËP HAÂNH TRUNG ÛÚNG

ÀIÏÅN VÙN CUÃA CUÅ TÖN ÀÛÁC THÙÆNG

Thên aái gûãi caán böå, chiïën sô vaâ dên cöng

LÏÅNH ÀÖÅNG VIÏN GÛÃI TOAÂN THÏÍ CAÁN BÖÅ

Caác àöìng chñ,

Caác àöìng chñ haäy duäng caãm tiïën lïn!

Húäi toaân thïí caán böå vaâ chiïën sô.

Caác àöìng chñ,

Tñch cûåc chuã àöång,

MÏÅNH LÏÅNH TÊËN CÖNG NGAÂY 7-5-1954

THÖNG CAÁO CUÃA BÖÅ TÖÍNG TÛ LÏÅNH

Kñnh thûa Baác

5 ÀIÏÌU KYÃ LUÊÅT CHIÏËN TRÛÚÂNG

NHIÏÌU UYÃ VIÏN TRUNG ÛÚNG ÀAÃNG ÀI ÀÖN ÀÖËC

BÖÅ TRÛÚÃNG, THÛÁ TRÛÚÃNG CUÄNG RA MÙÅT TRÊÅN

- Vïì vuä khñ - àaån dûúåc:

HÖÅI ÀÖÌNG CUNG CÊËP MÙÅT TRÊÅN VÚÁI

ÀOÁNG GOÁP CUÃA QUÊN VAÂ DÊN TÊY BÙÆC

THANH HOAÁ - HÊÅU PHÛÚNG LÚÁN

HÖÅI NGHÕ GIÚNEVÚ VÏÌ ÀÖNG DÛÚNG

NOÁI MAÂ NGHE

20 thaáng 11 nùm cuä

13 thaáng 3 ta têën cöng

Chuáng chaáu cöë gùæng àaä sùæm àûúåc”.

HOAN HÖ CHIÏËN SÔ ÀIÏÅN BIÏN

Tin vïì nûãa àïm

Hoan hö chiïën sô Àiïån Biïn

Khaáng chiïën ba ngaân ngaây

Àiïån Biïn vúâi vúåi nghòn truâng

Àïm nay beâ baån gêìn xa

Hoan hö chiïën sô Àiïån Biïn

Vaâ nhûäng chõ, nhûäng anh, ngaây àïm ra tiïìn tuyïën

Mûúâng Thanh, Höìng Cuám, Him Lam

Nghe trûa nay, thaáng nùm möìng baãy

Tûâ khi vûúåt nuái qua àeâo

III. CAÁC LÛÅC LÛÚÅNG VUÄ TRANG TA TRONG

“Binh àoaân ngûåa sùæt”

“Khuyânh khuyânh möåt chiïëc tay ngai

“Chuyïn gia” bùæn suáng phoáng lûåu

Àoaåt duâ chùån àûúâng tiïëp tïë cuãa àõch

Gioá àûa duâ toaã khùæp àöìng