Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
UNE
CHARTE
FAUSSE
D'ADALBRON
ARCHEVQUE DE REIMS.
Au mois de mai de l'anne 972, l'archevque de Reims, Adalbron, runit au Mont-Notre-Dame en Tardenois1 un concile
provincial qui comprenait tous les vques de la province de
Reims, ses suffragants. Cette runion avait principalement pour
objet de mettre fin au relchement de la discipline monastique.
La prsence des abbs de la province mtropolitaine parut nces
saire la discussion et le concile fut renvoy une date ult
rieure.
Dans ce deuxime concile, les rformes proposes par
Adalbron et Raoul, abb de Saint-Remi de Reims, furent adopt
es, tant par les abbs que par les vques2. L'archevque prof
ita de la prsence de ces grands personnages pour leur faire
souscrire : 1 un privilge du pape Jean XIII en faveur du monast
re
de Saint-Remi de Reims3; 2 une charte o le prlat rapport
ait
les rformes qu'il venait d'accomplir au monastre de Mouzon.
Je reviendrai plus loin sur le premier acte ; c'est sur le second que
je dsire prsentement appeler l'attention. Cet acte, gnralement
dsign sous le titre de ecretum Adalberonis, a t, jusqu'
la dcouverte du manuscrit de Richer, la seule source qui nous
ft connatre l'existence de ce concile du Mont-Notre-Dame. Il
nous est parvenu par deux voies diffrentes : 1 par le Chroni1. Aisne, arrondissement de Chteau-Thierry, canton de Braisne, prs de
Bazoches.
2. Richer, III, 30-42.
3. Ibid., Ill, 26-30.
32
ABCHEVQUE DE REIMS.
33
34
ARCHEVQUE DE REIMS.
33
36
ARCHEVQUE DE REIMS.
37
38
ARCHEVQUE DE REIMS.
39
APPENDICE IL
Charte fausse attribue a l'archevque Adalbron*.
^ Adalbero divina propiciante dementia sanctae Remensis aecclesiae archiepiscopus. Notum fiat universis turn praesentibus, turn | 2
etiam futuris fidelibus, quondam nobis episcopio gratia Dei benignitate regia contradito, sanctorum quoque loca quaedam honore
integro repperisse plurimum valentia, quaedam vero pristinae
dignita | 3tis statu deficiente prorsus neglecta. Inter quae etiam ille
Mosomi coenobialis locus antiquitatis studio certatim constructus,
ab exordio scilicet sanctimonialium vitae aptatus, postmodum vero J 4
canonicali ordine a Heriveo, predecessore nostro, melius informatus
atque in honore sanctae Dei genitricis Marie digne consecratus, sed
nefandis usibus utrobique neglegenter incultus, rebus quidem | 5
partim subtractis, partim vero intercurrentibus malis, sinistrae cessit fortune. Quo igitur comperto, manus2 nostra, adhibito fdelium
nostrorum diligenti consilio liquido perpendens eundem locum pro | 6
mundi infelicitate in canonicali ordine utiliter stare non posse, aeternorum spe, prout oportunum extitit, ibidem monasticae religionis
vitam, ordinato abbate Letoldo, constituit, ut | 7 ejusdem loci religiosi cultores, tam rebus delegatis quam etiam delegandis utentes,
continua vota Deo solventes sint et pro nobis et pro posteris nostris
40
ordinibus jugiter exorantes16. Quocirca paternitatem loco nostri vestri17 subrogandorura in ilia caritale Dei enixius imploramus, quo
sub divini amoris respectu, hujus rei gestae conducibili negotio consentaneae pietatis faveant zelo, idque liberalis auxilii indeficienti base
dignentiir temporum18 curriculis consolari atque fulcire, ut ex eo
gratiam Dei fliciter adipiscentes, hujus praestantioris emolumenti
mereantur fore consortes. Sed et hoc ex decretis sanctorum patrm
sub auctoritate pastorali omnimodis inhibemus, immo etiam cum
divini nominis obtestatione omnino interdicimus, ne unquam hujusmodi19 statutm qualibet temeritate ab ullo nostri ordinis violetur;
quin potius in reliquum stabile et inconcussum jure perpetuo id
ipsum venerabiliter conservetur; nam20 si per laicos in rem hanc
injuria invehatur, in eos procul dubio excommunicationis jaculum
cum anathemate intorqueatur.
2 Discours Adalbron.
Ecce jam in presenti coram Deo et testibus ad vestrum servitium pro animae meae remedio proque predecessorum atque successorum meorum beatae remunerationis commercio de mea mensula
unam villam, Oduntem* nomine, cum omni banno suo subtraho, et
alteram villulam Seciam, quantum inibi injure meo venit, itemque
apud Romeliacum et Alleicurtem quicquid mihi, parum quidem,
ibidem competit, in promerendo jugi sufragio dominae meae sanctae Dei genitricis Mariae usibus sibi fdeliter servientium monachorum libens perpetuo habenda offero et auctoritate qua debeo vel possim legaliter trado. De patrimonio autem meo, quod in partem mihi
cedit, si fratrem meum Godefridum super hoc sancto negotio, Ghristi
adminiculante gratia, persuadendo evincere potuero, quicquid in
Metensi episcopio habeo, in villis videlicet Bretenaco2, Rothila3, Madrengias4, ad mansos viginti octo; itemque de terra quam dieunt Sulcos
16. Orantes.
17. Loco nostri subrogandorum.
18. Temporum omis.
19. Hujuscemodi.
20. Nam omis.
1. Voy. ci-contre.
2. Brettnach, Alsace-Lorraine, canton de Bouzonville.
3. Rettel, Alsace-Lorraine, canton de Sierck.
2 4.Marange-Zondrange,
Il y a deuxMarangeAlsace-Lorraine,
: 1 Marange-Silvange,
cant, de Alsace-Lorraine,
Faulquemont. L'existence
cant, de Metz
d'un;
prieur de l'abbaye de Mouzon Marange-Silvange dcide en faveur de cette
ARCHEVQUE DE REIMS-
42
Sancti Remigii in duobus locis Roseolis et Castello, ad mansos duodecim, ne indigentia vini satis optimi vos coangustet, sublevare
curabo. Bervelliacum vero ad tria millia hinc positam*, ad faciendam saginam in pastione porcorum vestrorum cum omnibus appendiciis, ut de manibus illis quae nunc in beneflcio tenent aut precario
aut concambio aut cujuscumque ingenii effectu eripere quivero, usibus vestris, tantum peccatorum meorum maculas assiduis precibus
extergite, libens adquirere instabo.
Hanc villam tune Richardus comes Metensis ex antiquo in benef
lcio de episcopio tanquam jure proprio possidebat; quam bonus ille
pesul sicut promisit multo sibi adnisu attrahens, antequam vita
decederet, huicMosomensi^ecclesiae jure proprio in reliquo possidendam legaliter contradidit. Sic episcopus coram multorum frequentia
ipsum abbatem et fratres alloquens, et ut sui jugiter sancle et pie
vivendi memores essent exorans, in pace demisit benedicens.
3 Suite du Decretum Adalberonis.
Anno igitur ab incarnatione Domini Jesu Ghristi DCCCGLXXIII21,
provinciali synodo mense maio constituta22, generali 1er congregate
apud Montem sanctae Mariae in pago Tardanensi, hoc decretum
solemniter recitatum est coram venerandis episcopis, abbatibus,
ceterisque fdelibus 23 huic nostrae institutioni pio 24 assensu faventibus, immo etiam collaudantibus atque confrmantibus. Quorum vide
licet primus ego Adalbero, jam praescriptus archipraesul, eidem
concilio, Deo auctore, pontifcali auctoritate praesidens, manu nostra subscribens idem roboravi23; sed et ceteri haud secus26 censuelocalit. Voy. de Bouteiller, Dictionnaire topographique de l'ancien dparte
ment
de la Moselle, p. 159.
1. Hinc se rapporte l'abbaye de Mouzon. Brevilly est situ 6 kil. au nord
de |Mouzon. Pour s'expliquer que le comte de Metz, Richard, vassal de l'Emp
ire, pt tenir en fief de l'archevque de Reims un village situ prs de Mouz
on, il faut se rappeler que le pagus Mosomensis, tout en appartenant au dio
cse de Reims, tait compris dans le territoire de l'Empire. Voy. Longnon, Atlas
historique, p. 84, note i ; Julien Havet, Lettres de Gerbert, p. 54, note 2, et
p. 80, note 5 ; et charte d'Otton, cite ci-dessus, p. 34, note 3.
21. Domini nostri D CCC LXXXIII.
22. Constituta omis.
23. Ceeterisque nonnullis fidelibus.
24. Pro.
25. Corroboravi.
26. Non secus.
ARCHEVQUE DE REIMS.
43
44
ARCHEVQUE DE REIMS.
45