Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
ﻭﺍﻟﺼﻼﺓ ﻭﺍﻟﺴﻼﻡ ﻋﻠﻰ ﺳﻴﺪ ﺍﻟﻤﺮﺳﻠﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺃﺷﺮﻑ ﺍﻟﻤﺨﻠﻮﻗﻴﻦ ﻭﻋﻠﻰ ﺁﻟﻪ ﻭﺻﺤﺒﻪ ﺃﺟﻤﻌﻴﻦ
ﺃﻣﺎ ﺑﻌﺪ ٬ ﻓﻲ ﺇﻃﺎﺭ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺍﻟﻜﺘﺐ ﺍﻟﻤﺮﺗﺒﺔ ﻭﺍﻟﻤﻔﻬﺮﺳﺔ ﺍﻟﺘﻲ ﺟﻤﻌﺖ ﻣﻦ ﻣﻮﺍﻗﻊ ﺍﻷﻧﺘﺮﻧﺖ ﺍﻟﺘﻌﻠﻴﻤﻴﺔ
ﺃﻗﺪﻡ ﻫﺬﺍ ﺍﻟﻜﺘﺎﺏ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﻀﻢ ﺩﺭﻭﺱ ﻭ ﺗ ﻤﺎﺭﻳﻦ ﻣﻌﻈﻤﻬﺎ ﻣﻊ ﺍﻟﺤﻞ ﻓﻲ ﻣﺎﺩﺓ ﺍﻟﻔﻴﺰﻳﺎء ﻭﺍﻟﻜﻴﻤﻴﺎء ﻟ ﻠﺴﻨﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ
ﺑﻜﺎﻟﻮﺭﻳﺎ ﺷﻌﺐ ﻋﻠﻮﻡ ﺭﻳﺎﺿﻴﺔ ﻭﻋﻠﻮﻡ ﺗﺠﺮﻳﺒﻴﺔ ٬ ﻭﺍﻟﺘﻲ ﺟﻤﻌﺖ ﻣﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺍﻷﺳﺘﺎﺫ ﻋﻼﻝ ﻣﺤﺪ ﺍﺩ
sciencephysique.ifrance.fr
ﺭﺍﺟﻴﺎ ﻣﻦ ﺍﷲ ﺃﻥ ﻳﻨﻔﻊ ﺑﻪ
ﻟﺘﺼﻔﺢ ﺃﻱ ﺩﺭﺱ ﺇ ﺿﻐﻂ ﻋﻠﻰ ﻋﻨﻮﺍﻧﻪ ﻓﻲ ﺍﻟﻔﻬﺮﺱ ﻭﻛﺬﻟﻚ ﺍﻟﺘﻤﺎﺭﻳﻦ ٬ ﻭﻟﻠﺮﺟ ﻮﻉ ﻟﻠﻔﻬﺮﺱ ﺇﺿﻐﻂ
ﻋﻠﻰ
ﺗﺠﻤﻴﻊ ﻭﺗﺮﺗﻴﺐ ﻭﻓﻬﺮﺳﺖ
Almohannad
ﻋﻀﻮ ﺑﻤﻨﺘﺪﻳﺎﺕ ﺩﻓﺎﺗﺮ
ﺍﻟﻔﻬﺮﺱ
ﺍﻷﺳﺌﻠﺔ ﺍﻟﺘﻲ ﺗﻄﺮﺡ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻔﻴﺰﻳﺎﺋﻲ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﻤﻮﺟﺎﺕ ﺍﻟﻤﻴﻜﺎﻧﻴﻜﻴﺔ ﺍﻟﻤﺘﻮﺍﻟﻴﺔ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﻤﻮﺟﺎﺕ ﺍﻟﻤﻴﻜﺎﻧﻴﻜﻴﺔ ﺍﻟﻤﺘﻮﺍﻟﻴﺔ ﺍﻟﺪﻭﺭﻳﺔ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻣﻮﺟﺔ ﺿﻮﺋﻴﺔ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺣﻴﻮﺩ ﺍﻟﻀﻮء ﺑﻮﺍﺳﻄﺔ ﺷﺒﻜﺔ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﺘﻨﺎﻗﺺ ﺍﻹﺷﻌﺎﻋﻲ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﻨﻮﻯ ٬ ﺍﻟﻜﺜﻠﺔ ﻭﺍﻟﻄﺎﻗﺔ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﻔﻴﺔ ﺣﻮﻝ ﺍﻟﻔﻴﺰﻳﺎء ﺍﻟﻨﻮﻭﻳﺔ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ٌR
ﺛﻨﺎﺋﻲ ﺍﻟﻘﻄﺐُ C
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺛﻨﺎﺋﻲ ﺍﻟﻘﻄﺐRL
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﺬﺑﺬﺑﺎﺕ ﺍﻟﺤﺮﺓ ﻓﻲ ﺩﺍﺭﺓ ﻣﺘﻮﺍﻟﻴﺔRLC
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﺪﺍﺭﺓ ﺍﻟﻤﺘﻮﺍﻟﻴﺔ ﻓﻲ ﺍﻟﻨﻈﺎﻡ ﺍﻟﺠﻴﺒﻲ ﺍﻟﻘﺴﺮﻱ(RLC)
ﺍﻟﻤﻮﺟﺎﺕ ﺍﻟﻜﻬﺮﻣﻐﻨﻄﻴﺴﻲ ٬ ﻧﻨﻘﻞ ﺍﻟﻤﻌﻠﻮﻣﺎﺕ
ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺍﻟﻮﺳﻊ
ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻧﻴﻮﺗﻦ
ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﺴﻘﻮﻁ ﺍﻟﺮﺃﺳﻲ ﻟﺠﺴﻢ ﺻﻠﺐ
ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﺤﺮﻛﺎﺕ ﺍﻟﻤﺴﺘﻮﻳﺔ
ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻷﻗﻤﺎﺭ ﺍﻻﺻﻄﻨﺎﻋﻴﺔ ﻭﺍﻟﻜﻮﺍﻛﺐ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺣﺮﻛﺔ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺟﺴﻢ ﺣﻮﻝ ﻣﺤﻮﺭ ﺛﺎﺑﺖ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﻤﺠﻤﻮﻋﺎﺕ ﺍﻟﻤﻴﻜﺎﻧﻴﻜﻴﺔ ﺍﻟﻤﺘﺬﺑﺬﺑﺔ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﻤﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻄﺎﻗﻴﺔ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﺬﺭﺓ ﻭﻣﻴﻜﺎﻧﻴﻚ ﻧﻴﻮﺗﻦ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻷﺳﺌﻠﺔ ﺍﻟﺘﻲ ﺗﻄﺮﺡ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻜﻴﻤﻴﺎﺋﻲ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﺘﺤﻮﻻﺕ ﺍﻟﺴﺮﻳﻌﺔ ﻭﺍﻟﺘﺤﻮﻻﺕ ﺍﻟﺒﻄﻴﺌﺔ
ﺍﻟﺤﻞ ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﺘﺘﺒﻊ ﺍﻟﺰﻣﻨﻲ ﻟﻠﺘﺤﻮﻝ ﺳﺮﻋﺔ ﺍﻟﺘﻔﺎﻋﻞ
ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﺘﺤﻮﻻﺕ ﺍﻟﻜﻴﻤﻴﺎﺋﻴﺔ ﺍﻟﺘﻲ ﺗﺤﺪﺙ ﻓﻲ ﻣﻨﺤﻴﻴﻦ
ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺣﺎﻟﺔ ﺗﻮﺍﺯﻥ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﻴﻤﻴﺎﺋﻴﺔ
ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﺘﺤﻮﻻﺕ ﺍﻟﻤﻘﺮﻭﻧﺔ ﺑﺎﻟﺘﻔﺎﻋﻼﺕ ﺣﻤﺾ ــ ﻗﺎﻋﺪﺓ ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻮﻝ ﻣﺎﺋﻲ
ﺍﻟﺘﻄﻮﺭ ﺍﻟﺘﻠﻘﺎﺋﻲ ﻟﻤﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﻴﻤﻴﺎﺋﻴﺔ
ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺍﻟﺘﺤﻮﻻﺕ ﺍﻟﺘﻠﻘﺎﺋﻴﺔ ﻓﻲ ﺍﻷﻋﻤﺪﺓ
ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﺃﻣﺜﻠﺔ ﻟﺘﺤﻮﻻﺕ ﻗﺴﺮﻳﺔ ﺍﻟﻌﻠﻮﻡ ﺍﻟﻔﻴﺰﻳﺎﺋﻴﺔ ﻭﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺔ
ﺗﻤﺎﺭﻳﻦ ﻛﻴﻔﻴﺔ ﺍﻟﺘﺤﻜﻢ ﻓﻲ ﺗﻄﻮﺭ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﻴﻤﻴﺎﺋﻴﺔ
ﺍﻟﺘﺤﻜﻢ ﻓﻲ ﺗﻄﻮﺭ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺑﺘﻐﻴﻴﺮ ﻣﺘﻔﺎﻋﻞ
ات واذج
اء
ط و :1
أ ا ؟
#',از ا واه* "#$% &'( ،أه ات اء 3 .ه2ا ا&1د
0رد
آ ) *4أ(ن أ ( Alain Aspect 47وأ#Dون " :اء آ0 Kم ا&G ، H$4Iة
ا H#Iا H4#ا ا&ت . ( Galilée N ) &L 2M
#Nأن ء ا SKM M43 ، L%ء اR#ت إ4ت #4هMت TLM ،
ا0ن 3إ&اد
ذج '4, HIGت L[Zوذ H'' Tأو L3ZاW
X H#YM
ا. H'#
اد #ا Hإ ا0ا_ Xأ eاdآ& c[Zو.... LZ
# &Mآ "gاM' H'#ح ،و [hا0Mذج 4iورا2
l j ، ]7اك 'ب ء Hn4M%
،إذ #4$ا n4Mإ&aى اات ا $ H77oاء ".
ا Mط ا2 0
ه LMا 'M4ء
H#Yأو
0ذج r4M%؟
ا $ا
,ي ا7 ) #4Kن هوآ S ( Stephan Hawking tMه2ا اGؤل ،
: SK3
" 3اء 0YM H_n H#Y
#4$% ،ر أ
07 K % ( Lى L HR#3آ& #4د #ات
ا 0%ا W
}3ا T% H'#ا ، ... H#YMإذ &a Kوث HYabوا&aة $_0 Hh_Mت
ا j41% K H#YMه 2ا#Doة &Mة ...
4%ا H#YMذات &1ا_ Hدا cارب ا&&ة n%آ& ، L3 M% Y$ ، L%$_0%
Kأ_ $%رض #4%ز X HYabا $ H#YMا#hوري إدة \[3اH#YM
#^%ه ،أو ا] " LM
اi7ر :
1ــ ه #ZMا WLMا 4#؟ ) ا H H070 3 [4' $7أو ا( c
#
o
• HYabاYه#ة ا#اد درا# X L7ح H0ا L Hr7oار4%ط 'Yه#ة
Hr7 H4GM' biا Sأن La#Iا :
ه اد #ا H47Mا &' jG%را H7اYه#ة ؟
ه ا4را#ات ا]ر Heا 0I% 3 K[%ر اYه#ة ؟
ه 0I%ر اYه#ة X#7أم 'Iء ؟
ه ه 0ر S%أم ^ #؟ ه ه 0دوري أم ( دوري ؟
• ا. HR#
Sه 2اR#3 XR0' Hr7oت
• ا. H'#
ه 2ا#% Ha#ى '] #4وه
#ورd Hآ& HabZا HR#أو &M%ه .
م ' H'#دا Dا] S #4أو(
He2اYه#ة .
اHe2M
0اه& \]% #ا
* .
أM Hiذج 3اء 0
:ذج ا2رة #ود03#رد ا0Mذج ا G
0ذج ا[0ل ا ' Kآ ا ...
Hb H'#أ0ار :
1ــ Hا S#وا S I%د_ HاDر ا#4ا#ات ا]ر Heا 3 K[%
اYه#ة وآ T2د_ Hا. HYab
2ــ G%اYabت ا ) H'#' H$درا H7آ Hأو آ
4 ، Hت ،ا ( ...
3ــ اi7ر ا WMا[. L 1
• ا(M7ج H_b .ر ' HRا#4ا#ات ا]رHe
• ا HabZ . $ا&$' H_b$د ارب وه2ا 0
_ HNZ Kن أو &4أ أو _&ة .
iل &4 :أ ا01ر ــ &4أ ا
[ظ آ Hا[#آ Hا ...
2
ا ( M4' LMء
0ذج وإ
'' jء Hn4M%وه ة أH4GM' H77
$ا .أ0_ Hiا
3 %0ا H3#$ ) T
Kا #وط اb, H&4ق Zروخ
&&[% K% X_0ا 0$ا2ي Kأن 1إ* ه2ا ا1روخ (
ا&4أ ا 7 7oا2ي * M4%ا H#YMا Hn4Mه&4 0أ ا[ ) Hإذا #30%ت
ا47oب
وا #وط nدي '#hورة إ
ا WMو' H$4Iا[ل أن #^%ه 2ا47oب nدي إ #^%
ا( WM
j41%ا WMا[ H4G
Hوn%دي إ ا(aل 0ض ا[. H
3
ا #I%ح * .
[&د دور اا ' H H1إ 3ا HI
oا HMLأو 3ل ا [4ا$
' $ا& Hioور ا 3ا: X
&ان ا: H_I
' H_I H4GMا0Mو [4 Hإد #ق وو7
#gوط ا 3 HbGاbت ا0Mو Hأ 0Gى ا [4ا $ $إد _H
'&[% Hظ 0%ازن '. 7 0r
&ان اHM1
"] #0I%اe00MKت ا 3 H$GاM1ت 07اء ا] LM Hأو ا Hiوا [4
e00MK%ت &&eة .
&ان اSI
HMZو #0I%و "
0%اLeoة _ \] % &1ا#oاض و L$و' G[%ا0Gى
اG
[1ن.
&ان ا#Iان واhء
HMZوإbق ا_oر ا( HMIZأ eدرا H7ا0Kن و #0I%و 7ا(1%ل وا0اZ
واGه 3 Hا(آ 3ت ا. Hh
ا Mط ا3 0
و
"Zه#ة ) ا '(HY
ا ' HYر #G% HRاه ا&ا HrاMس ،و# \]%ا07 aط Y
: 3
• ا Ha#اoو :ا R#ا#Iة ار%ع Mه jI7 4000mاoرض ؛
'[ ]#[ Xhآ07 Hط 3 ، #aا& 1 *#7إ 0aا 200km/hأو 0ق
SGa ،و *Ge XRأMء ا0Gط .
• ا Ha#ا jI7 4#% 1000m &$' : H
iاoرض jا R#اHY
K ' *#7 \M3آ0a t4 #4ا bD 15km/hل '0 Xhا
.
• ا Ha#ا H#7 LbD 4% : Hiiا. 4#% H' Y
• ا Ha#ا#ا'
Ha# : H$ول ا03 Yق jI7اoرض ،و SI%إن اY
ا$7ل أدوات ا[. *Y 3 K
He2اYه#ة ) ا&را H7ا( H4#
#4$ا[ Hا]0K% a HY' HZن ا H#Gا. H&$M R# H&4
He2MاYه#ة 3ه 2ا[ $G
، Hا&$ة ا H4#ا: H
H4أ0I7ا
Hا & Kودة '0ا HI7أر'0D H$ط '0iب #IG ، HM$' *1_ %ة &ر، He
آ#ا ر_07a ، Hب ود ' `
&&[ S7M
#4اGر و H$اI$ت
اi7ر :
1ــ #a H$4آ HاbD R#ل ا a#اoو وا H
i؟
ا Ha#اoو
#aآ#^ Hة 0Kن أن ا #^% H#GوGرo Hن ا% H#Gداد bDل . *07
ا Ha#اH
i
#aآHr4 H
2ــ أذآ #اد #ا 0I% "Z0' jG%ر #aآ Hا } H0ا ، Yا. { HY
ا ، XR0ا ، H#Gا ،اGرع ،ا0ى ،ا ، H_Iآ Hا[#آ ، Hا ...
3ــ 'ذا He2
c%ه 2ا H0؟
} H4أ0I7ا
0 ، Hب {
4ــ أذآ0 $' #ب ا0Mذج ا#ح .
: biا #iK' "] 0$ا0Mذج ا#ح
Hدوران اoرض
اYه#ة &$' %ة أز M' HMا0Mذج ' وا&a
5ــ ا_#ح H#ا $ا #ZM "
0' 4#ا&$ة ا H4#ا2آ0رة أ#4 ، bزا دور آ
. #1M
ه#ة ا(زل
هة أر&[% HRث HM$ }M 3ا #ة اoر L447 HRا
ل e0ت زا3 H
ا0]1ر &$ ،أن L447ا #g4ه 0ا(
GKر اeء 0]1ر
`^h LR#$ Hأو
& اLe,د 0 % 3 S4Gا0]1ر ' .#GKو d M ا & أو آn3 Lدّي ذ Tإ ّ a
اال Hbأ
0اع اe0ت اا ، Seismic wavesHه اe0ت ا HINhاH$#G
ا(
ر .و0 % S4G%هً 3 ً
#ا0اد ا H41هh4
Hrت Hا]] وا`^h
3ا %ا
ر ا ، He0وه أو اe0ت ا 1%إ أLeة ا ،GوG%
اe0ت اoو Hو#[' L #ف ا
,ي ، Pوا0Mع ا
iه 0اe0ت ا HR#$GوS4G%
ذ''2ت 0د Hا %ا
ره ،وe0 G%ت
H0و#[' L #ف ا
,ي ، S
وا0Mع اe0 iت d M% H[I7ا
7K$ت اe0ت اا 3 Hدا Dا #ة #N
ا
،HGوه e0ت ' ً4G
HrIو 1%إ أLeة G%ا(زل ' &$اe0ت
وا&]G% .H0
iم &Z#ا(زل أLeة G% H7Gaا#e0Gاف Seismograph.
bاال ا2ي *%&g و%س &gة اال '&a0ات س ر ،#Dوه 0س N0رً i3 ،%
'%و %&aس رG #Dوي 3ا &ة #ة أ$Rف اال ا2ي * &gة '%
و&aة وا `3 &aس ر ،#Dو&رج اس *%&g 3و&aة وا&aة إ
و&aات.
و d Mاال
' 3 HIاoرض ه 'nرة اال Focusوا HIMا0ا_ H$أ اn4رة
#g4ة jI7اoرض 03 HI
G%ق ا#آEpicenter.
وe0 # M%ت ا(زل ' Xe 3ع اoرض1 K ،دره #%آ 3أآ [&ودة #Kر L3
&aوث ا(زل و_ ،#D£ cوه }Mا Haoااa &e0 .Hام زال 0aل ا[`
اLدي & gإ '#و إ أ K#ا I70ـ ا TGKـ آ0ر
ـ #Nب آ&Mا ـ
أ( K7ـ ا'ن ـ ا 4ـ إ
&و
Gو
0ز&Mا .و ا[ام اg :
iل أ #3ـ أ
47ـ
إ Iـ ا
0ن ـ #%آ ـ إ#ان ـ gل ا &MLـ '0ر إ ا . 1و HI
}M &e0%زاً،
Kأه Lأ_ ا[ا اا ا ،77oو # M%ه 2ا 3 }Mا[`
ا& ا ،وا[` ا Goوا&MLي وو #47 `7وgل و#gق أ .#3و&[%ث
ا(زل دة & }M 3م ا(#7ار 3ا #ة اoر . HRوا(زل _& 0K%ن ،H[Rوه
ا &M d M%أق ( 7 &%آً#0ا وه أ #IDأ
0اع ا(زل.
اi7ر
ا_#ح
K HIG' He2اe0ت Pواe0ت . S
أ_#ح H#ا $ا &&[% X 4#ا&$ة ا#4 H4#زا دور آ . #1M
HZbD
`4%#%أ
HIا '&' H H1ان ا MLو'ل ا [4ا $و [&د دور 3
[%و
L3ه#ة .
0Kن أن اء S$%دورا أ 3 77ا0Iر ا $وا07 ، e00MKاء ا0Gى
ا#YMي أو ا $ ، 4Iا $ا Gه '&ور آ 3 #4ا% [' X
ه 2اGه 3 Hا(ت ا: H
ــ ال ا4I
ــ ال ا_I
ــ ال اM1
ــ ال ا#Iا
وا. h
و أ eدرا H7ا0Yاه #ا#I% Hح ا &ة أ. Hr7
' ا Hr7oا #I%ح ا هMك 47اiل :
ــ اد #ا Hا Hbا &' jG%را0I% H7ر اYه#ة ؟
ــ ا#4ا#ات ا]ر Heا 0I% 3 K[%ر ه 2اYه#ة ؟
ــ ه ا0Iر I' ، X#7ء ، #^ ، YM ،دوري ( ،دوري ؟
ــ ه % Kا0Iر ' أو أآ #i؟
ــ دور ا #وط ا0I% 3 H&4ر اYه#ة ؟
و ,د 0aل * Lا &$ Hr7oا #ZMا WLMا $ا
HYab _bIاYه#ة
و#ورا 'M4ء و0
"
0%ذج
#Yي أو ، 4#%وا
Lء 'b]7ص ا. WM
ا
ت ا
اا
Les ondes mécaniques progressives
Iــ ا
ت ا
اا
1ــ ا
ا
ا)(ط ا&1 "#$%
'
ض ا"%رب ا" ا!
أو ام دا ا
ا
ات از
ا&1 *%
' 6 9:و' *+, 0
8ا-رض ،و' 567أ 0
1 2)" ' 3 ، 0
1ا . /أ)' *+,-
ا. ;!-
ا"2 %
' *+, +C" D 0; 8' E8ا-رض و' @
*+, AB8ا;+ت 0
1 ?,و')ره
ا"3 %
'"ك Kة ء I ! *+, Aء راآ@ .
ا!"7ر
1ــ
RSآ ،ا" PQا ، A!+ O 6واذآ
61ا!A
ا!A
61ا!A ا" PQاO 6 ا!A ا"%
A!+
6+S دي "Wن . ,دي *+, ا)6 ا"1 %
ذرات أي ' ا!A
6+S دي "Wن . " E X ا?@ ا"2 %
ذرات ' ، ا!A
!+O دي "Wن . ,دي *+, اء ا"3 %
[YZت ' ، ا!A
' ا! Aا9ي ?"
Qا" -.* 0Qا(
,ر .
' ا) Zا9ي ا' 0? X+ا" /#)* 0Qا
.
2ــ ?: % W 6
2ــ K 1رن \ .ت ا!. A
\ت و! Aا\'"Qر
ا"%رب أ P,آ0 +د $و
%0
2ــ 2ه _Cا'"Qر ا" 0Qا'"ل +دة ؟ [ +,ا. 2
.ل ا" . P ?
، 1 %و! Aا\'"Qر أ' ")ك أ?3ء ور ا"E[ 3 ، 0Q
إ*
aا ، O 6و"
ا["ز. P
'"?" cأ' 0ل ا'"Qر ا[ dه?ك ا'"ل +دة ا" Wن ا!. A
3ــ ا"Kح
; [+ا. W'W
=" <
0
0ه%ة ا
(ر "7 8(9و0 -.دي %0ن دون ا
4ل
?دة ا" 9ن ه>ا ا-.
[ ' : f)+آ ا'"Qر PQدون ا'"ل +دة
2ــ ا
ا
ا= B%Cوا
ا
ا. A
1ــ ا
ا=: B%C
IH9 0I)Lث E$(9
0ا&9ه GH)0 /0 I0C0 Jا
(ره
4ل أ
0 E
. B%C=0
2ــ ا
اA
IH9 0I)Lث NO
J E$(9
0ا GH)0 8&9ا
(ر ه
4ل أ
M
0 E
*+,ا"'6ت ا" د ا P%ا" 0Qوا P%ا\'"Qر
ا"%رب ا
. .ا[ت ا رو! ! ،د ا"
? aوا .
61ا[ 1 ،أم "
a ا"%
"
a ا"1 %
1 ا"2 %
"
a ا"3 %
Iــ ا
ا
ا
ا اور
ا*)ط ا'& 1 $%ا
ت ا ,
-
ا را اب و ون
:
ــ "! :
ــ "!
ن Diapason
1ــ ه 2ه 0ا/ت دور
؟
ا /ا !"/دور
و
67ا45ء
" /8 !9ا !"/ا
/ن .
ا/ت ا; ت
ا ودور
.
@ن ا 05ا?
2 2و> ا=
5ر
< 25
دوري Bا. A
2ــ Eرن ا /ا ا. 8;?/
ا /ا !"/ا Fا
/ا
دور
" /ا /ا !"/ا
/ن ه 4ا
دور
@ . %ن < ا 05ه !Hرة Hدا ز "
". t A8 !9
3ــ /8Hأن زر ا? 9ا@ ا اب L8H >!Mا ، 0,5ms /أ T9UاSور T
2ا /ا; وا" Xدد ا /ا; ا !"/ا
/ن .
* ا /ا; ا !"/ا FاT=2.0,5.10 -3s=10-3s : /
* ا /ا !"/ا
/ن . T=2.10 -3s :
S T 4/9ور
ا /8 " Aا
/ا/ا .
IIــ ا
ا
ا
ا ا' %
1ــ
/ 0&1,ا
ا ا' %
ا*)ط ا'& 2 $%ا
ت ا
6ل ا3%4
?ك 7aة ^_ `?
Sآ\ <" 6دد
. 100Hzن و> ا=
5ر 2!U
S5ود ! iأ
\" eh SUا75ة L8H BM
/" ،اف ا
4 4آ_س eء
= ;ص ا. /
4 2/9ه 0ا\ mز آ\ L/9
4lض :
\ ز إو
S;
4ر و nت S 4
lMد ز " و 9و
، T eو
?ي L8H
زر
< /و >!Mدد ا nت . νe
4nء ا >qا ا ض و
>!nادد n 8 νeت L8Hأآ! rUs / /E
t uEهي 4 . 2!?8ه eا? دد ا Mت ه دد Uآ ا?!. 2
< /Eدد ا ض νe+ε : νe /8 !9" s8Eو νe- ε
U xUs
νe+εآ tه
L?" 67
4 2!?8 wا
5ر ا. /
U xUs
νe- εآ tه
4 2!?8 wا L?"/ا/آ L?"/ 6ا
5ر ا. /
ا78ر
1ــ آ uه 2aا?!y 4 2ب ا ض ؟
ــ
xUsأن 2aا?! y ، T!n 2وا، zM
2ــ
. 2!?8أن Uآ آ M
2ا?! ، ! /9 2دده 9و دد ا75ة
اA\/ة .
ــ
S"Hن دد ا ض
9وي دد Uآ ا?! 2أي دد اt uE xUs
S B!"/هي
. 2!?8
ا e S B!"/ا دور
دوره ، Tأي أن اSا ) Y S=f(tدا ! "t A8 !9
67ا45ء " B/m !9ا"> ا
; . 2!?8 /"/ل أن ا
ا
ا %
: 0&1,
ا
ا
ا اور ا' %ه
A $ن ا;ار ا@ ?> $ا;&ون =/
دا . CA?D %E*/ %
2ــ اور ا? A
Dا
ا ا' %دور زE T M Aوي دور ا* S J%إي أن .TM=TSوهOا
اور E TSوي دور ا
Aض . Te
3ــ اور ا
ــ ا \r 2 /
e!
25ا?! 89 t r? 4 2ا?. 4
?
iن ) y=f(x) 4! 2a L8Hدا ! (
وا \r 2 / 4ا?! A/
. t r? 4 2ها ا/ L"?"/ور
6 SE,
Aل ا
و& = ?Aب λ
4ــ
T/ 0&1,ل ا
6 $Eل ا
ا VEا@C T; C / DU
Y@ = C Aا&4آ Y@ $Vا
. WXو&1ف
آ
6 \Oل ا
VE/ا =1T;, $ا
ا
ا ا' ^_ %ل Aة زE, *Aوي دور ا
T
V
= λ = V .T
ν
6 : λل ا
)(m
c&8 : Vا)ر ا
)(m/s
&, : νدد ا
)(Hz
1ــ 6Eا M1M2 9/و M2M3و M1M3
2ــ Eرن ا?=ت ا=هAاز
. M3 ، M2 ، M 1 >"8
ه 0ا"> \
67ا?آ 67
4ا. `E
3ــ أآ Tا9/ت M1M2و M2M3و . λ =S M1M3
M1M2=λو Μ1Μ3=2λ
; H 7إذا آ
` ا 9/ا M
2;7 4و N
ا?!9 2وي SHدا ?? ل ا λ /أي أن
SN − SM = k λ *k ∈ N
ن ا" \Aان L8Hا 4ار .
وإذا آ
` ا 9/ا
2;7 4ا?! P 2و M
9وي SHدا د
";h uل ا: /
(2k + 1)λ
= SM − SP *k ∈ N
2
ن ا" \Aان L8Hآ 4 6ار .
IIIــ ا&/iاز ا'&h $%ه&ة
gد
A
A
Aا %
1ــ ا
ا
ا اا>& وا
ا
ا ا ;E
أ ــ ا
ا
ا ا' %اا>&
1ــ درا : !
mا /ا/ا z L8Hا/ء
U 4ض /8ت
?ي L8Hء ، `^ e/
?Sث ا /9ر ;A\ 2از آ\U ، 4lآ
اهAاز
دا /lأو ;
دده . 100Hzو7د
=
س ا 9
/ا
Tا? ض ا4
. \;/
1ــ ذا
y 4 xUsب ا ض ؟
z L8H xUsا/ء /ت داS"H _5"
l
رأس ا/9/ر و" z L8H 5ا/ء .
"
Sت
ا ! .
: j
4DA
_ mا
و1lع ا
• >
B/Uو> ا=
5ر ا/اSة L8H
67اSاlة \
. 8^/ 7 Aل أن
ه 0ا"> " 4/إ > 67
Lا/
و
L/9ا SM 9/ا/دي > L8H
اa /ع ا 0?" /ه "?L
ا
5ر ا/
ب ــ ا
ا
ا ا ;E
U 4ض /8ت
?ي L8Hء S?
، `^ e/ث ا ?7أ ;A\ 8از
آ\U 4lآ اهAاز
دا . /lو7د
=
س ا 9
، /ا
Tا?ض
ا ;\ .
xUsأن Uآ ا;S? ?7ث z L8Hا/ء /ت ، /9وها
?; 2ا
ه 0ا
L8Hت ا . /9
ط ا!H /رة /9 Hت از
9 Bى ا; ?7وأ aا /از
/
"\ و/Hد
L8Hط ا. /
2ــ jه&ة ا
4د
2ــ
g 1د ا
ت ا
pT8 SDcاء
/ا& nU 4V T8ة
: /&',
Bnرأ U 4ض ا/ت ،و L8Hا واSUة ، 29 2a L8H ?7
/ 9دة ) Eأو إ/8 (X"7ت ااردة .و
ب ا;x?
i? ?7
H /\" ?7ض ا ?7ه . ℓ
?Sث z L8Hا/ء ،ا هAاز /9 ،واردة از
z9ا;. ?7
rUsت
ا 4اqوxUs
. ℓ >> λ : S
S"HإMءة zا/ء ض >!M
L8Hدد ا nت اuE \r 4
ا/ت ااردة m xUs
،ز
ا ?7ا;<ة " 5وراء
ا; ?7ا?. A
Sا
5ر ا/اّ ? ?7
ا 4 /9/ا> ا
L8H 4
Hض ا
. ?7ل إن ا Tm? ?7ا /ااردة .
ا 4ا `? xUs
ℓ ≈ λ : 7ا ض S ،دا H
lا /ا/9/
ااردة 9 L8Hى اS! . ?7وا آ_ن
دا B!" !"
lوهS
4/
4ا 4/9
: ?7ه 0ا/
/ا 4ة وه 0ا! mز
jه&ة ا
4د .
ت ا /اS?/ة
* ا uEاrهي /8ااردة
واS?/ة ?` Mء ا ض S
،ل L8Hأن
\ 6
/ادد . N
* و /أ
\5"
/ان 67
4ا> إذن \ H 67
/ا=
5ر Cو67
/\8 4
hل ا. λ /
: s
4ث
gد
Aواردة
EA SDcى ; =r&c 4Vرب
6 3 D;/ل ا
Dا
اردة .
C
Dا
اردة وا 4ة @ c&8 Yا)uر cو@ Yا&دد Nو@
6 Yل
ا
λ
2ــ
g 2د ا
ت ا ,
-
ل != :ل ت وارد رج mUة
> ا?mة و
Aى ها إU Lد ا;ت S"Hاز 0ا!ب .
?Sث 4ا\اء Uد ت ا n7qذات hل ا
/رب اλ ≈ 1m /
وا/ت ا; ا /ذات hل ا
/رب ا9 L8H λ ≈ 1dm /9
Sى
ا?7ت ) ا!اب وا"ا. ( ... S
أ ا /ا; ا?دة S?
s ،ث \ Uد
ل أن ا
5ره . eل ،ا/ت ق
ا; ذات ادد أآ! . 2.1014Hz
3ــ jه&ة ا%د Phénomène de dispersion
: /&',
U 4ص /8ت
?ي L8Hء S?
، `^ e/ث ا /9ر ;A\ 2از
آ\ 4lذي دد U >!n8 2Eآ اهAاز
دا. /l
4nء zا/ء ض >!n
،دد و L8H enدد
9وي دد ا\Aاز "?;L8H 2
t uEهي /8ت ا/ا اSا.
l
h 6ل ا E u8q/ !9" λ /ادد Nو
? T9ا H V H9ا
5ر ا/
z L8Hا/ء .
)N(Hz 20,0 25,0 30,0 35,0
)4λ(m 4 3,6 3,2 2,8
)λ(m
)V(m/s
ا"ج :أن H Vا
5ر ا z L8Hا/ء 8دد Nو ه
9وي
دد ا
. B!"/ل أن ا> !Sد .
أ @ 8وط S! yدة /8ت :
• ا/ت ا; 4 20000Hz>N>20Hzا\اء 4 ،ه 0ا? ا\اء S! yد \0
ا/ت .
/8 !9" : t?8ت ا; ذات و Bأآ!
;! zا\اء 4ه 0ا? !Sد \ .
67ا4 5ء "/8 !9ت ق ا; .
ول ت ا H X
SHأن ا\اء و> !Sد /8ت ا; ذات و Bأآ! .ا;ت
ا H9 5"
7qأ 2Eا;ت ا?د .
• t T8هة ا!Sد دور أآ! 4ا!;
ت .
ا/ت ا lnأو ا!;
H u8qا/ت ا4\
/
" 67" 5ا 4 H9ا7اغ .
ا
ت ا
اور
أ
ذا ?" K؟
ا
ا
ا
ا اور
8+8$ا
ر2 7
1 7
` ; ا
\ر ا5ت ` اNاء . V=340m/s
= . ν2 20 kHz = ν1و 20 Hz 1ــ
Mدد ` اNاء : /7
FHد fل Z Mل ا /ا ` λ 5اNاء .
2ــ
F5ر
ن
" Gا" Zا La 3 /ذات ادد Z . 440Hzل ها
ا5ت .
3ــ هl b 2هة ا6د /4 ،ا ` 5اNاء ;! ` d=80cm N=; 6
ا 6ا ؟
ν 1 = 3.10 3 Hz ــ ذات دد
ν 2 = 100 Hz ــ ذات دد
2 7
νو;
F6ث هvاز `
~ Sا/ء ،ا ! ،دده = 200 Hz
ا
\ره . V=12m/s
!
M1و ~ M2ا/ء ،د ; :4اا` ;: ? :4
d1=SM1=9cmو d2=SM2=18cm
1ــ ه 2ا ~ :4; /ا/ء Zأم ?= ؟ ; 24ا .
2ــ أZ G?Hل ا. λ /
3ــ 7رن Hآ` M1و H b M2آ ا. S b!"/
4ــ ` n6ر
F t Nkا" b= ، N
b= R6 3mm ? :4; M 1
ا" N
b=/ !?" M2
3 7
F6ث اف T\ Sة vNة ،ا ! ،دده Z \" νل ا. 2!6
`gء ا 2!6ض ،و=!< دور و :4; Ygأ Nn /7 Mا. S=0,04s Ff" T7 2!6
2 /ا\ 2أ Nn ، Y4Tا2!6
;". t n6 F
1ــ أ G?Hدد ا/
2ــ أ ; G?Hا
\ر ا/
3ــ
! أ 2اار
F n6ا
اهvاز ا 6
S b!"/ا>;2 . :4
2Uا F"; 2!6ا: n64
ــ t1=40ms
ــ t2=60ms
4ــ
<!gدد ا gت ;:4
= . ν 2 sآ 2U Nn
mا` 2!6 24 Hz و Fذ ; :4ا/ ν 1 s = 26 Hz ا/
آ H 2؟ ; 24ا .
4 7
F6ث هvاز !< ، S 6T5ا ! ? ~ :4; ، /ا/ء 6ض
ا/ت <!g
.دد ا ض ; :4أآ! / ، /7ا56ل ;l m7 :4هي
و
Lا d ?/ا 4Tا <kا>ول /4وا<k ν s = 50 Hz ا/ء Ff" ،
ا ، /4 L kا4ان
Fان `
LTا 6ا]هvاز
". d=1,6cm Ff
1ــ أ ν 7 G?Hدد ا /و Z λل ا /و ; V1ا
\ر .
2ــ ;"F! t0=0s Fأ ا 6T5ا/اFة ;" ` x=0 Fا]هvاز
6ا> /4; ، 2Tأن ا/
ا5ى H bآ Nه . 0,2cm
2ــ ? ` 2 1ى ;/دي ; ~ :4ا/ء ~ Nn ،ا/ء ;". t=0,04s F
/ل ا? :4; ) 1cm ↔ 0 , 2 cm : 4ارق ا/4/ي (
2ــ ~ Nn 2 2ا/ء ;" Fاn64ت :
ــ t1=0,08s
ــ t2=0,05s
3ــ
bgأ م ا /ا? vHا ،ذا FH . <!g4 27 ℓ N=; 6د 2Uواe5k
F /4 ( λ ,V ,ν ),ا ` v6ا: 6
3ــ ℓ1 = 0 , 3cm 1
3ــ ℓ 2 = 1cm 2
; ~!5ا]
\ر . V’=0,15m/s (ν ′ > ν ) [H ν ′ 4ــ
<!gدد ا ض ;/7 :4
7رن V 7و ’ . Vذا ?" K؟
5 7
س ; ا
\ر ` اNاء
" vfاآ Gا` :
ا5ت ا ! [!"/ا5ت
04و
M 1و A 4F/ ! M2و B
ا اب F6
.د ا> x 1 5و :4; x2اا` /4و
;6 :4ر
?/4ة اF/ر .
1
ا>5ل . x1=x2=0
أ G?Hدد ا5ت ; /4أن ا ?6ا> ه` . 0,1ms/div :
2ــ
/ sT6ون F"; M1ا>5ل ، x1=0و
6ك Z M2ل ا?/ة اF/ر k4
.
اFfول أ 7 Y4Tا>5ل /4 x 2ون Nn
F"; ، M2ا/ن ان ; :4ا
` ار ; :4ا\. U
340
.
) ث <د ا
اA أيλ1 ≪ d ?<> أنλ1 = = 0,113m <;ب
3.103
d=80cm
)01ض ا3 وν 1 = 100Hz :
$Cا)
ا
340
.
أي ) ث <د ا
اλ1 ≫ d ?<> أنλ2 = = 3, 40m <;ب
100
2
( ا رسK$
) أDE0; اءFG -H3
ــ ا1
:
ــ <;ب ل ا2
V 12
λ= ⇒λ= = 0, 06m = 6cm
ν 200
: S PQ اP M2 وM1 0
<آ$رN ــ3
SM 1 9 3 3λ
= = ⇒ SM 1 = ;) SM 1 = 9cm
λ 6 2 2
. رG اSآE -H3 انT0 S وM1 أي أن
SM 2 18
= = 3 ⇒ SM 2 = 3λ ;) SM 2 = 18cm
λ 6
. رG اU ا-H3 انT0 S وM2 أي أن
:
M2 ــ
ا4
$ ) ا، yM1(t)=-3mm % M1 "
ن ا'
اt "!
آ ا
ر#$% ('&انM2 وM1
أن
$Y PD ق3mm
; -H3 M2
GN أي أن اyM2(t)=-yM1(t) : MM2 "
ن ا'
ا
3
:
ــ <;ب دد ا1
وا"يS
[ أ-H3 \GQD ]^ء] `ض <_ دور وD إ3 1[0 K bQ)` أن ا
نd 0` و. T=TS أي أنS PQ;وي دور ا
1
ν= ⇒ ν = 25 Hz
TS
:
ر اe0$
ا3 ــ <;ب2
V
λ= ⇒ V = λν
. أنfHE$
ν
: bQ) اK g [?G$) د ل ا
ا$
λ = 4 × 1cm = 4cm = 0, 04m
:
ر اe0$
ا3 نd 0`و
V = λν
. ⇒ V = 0, 04 × 25 = 1m / s
. -H3/) ا$ S PQاز اT0
` ا
اهK) iار0 اb أQ0E$ ــ3
: ا ة هm"?ل هn
ا0EG[ 0 ا;
ا، t1=0,04s
K)H" ا3 bQ) اK
d1 = V .t1 ⇒ d1 = 0, 04m = 4cm
d1
= 1 ⇒ d1 = λ
λ
اN نd -H3/) ا$ S PQاز اT0
` ا
اهK) ` أن
0` و-H3/) ا$ T00 ز وnp0` S
<آS1$ E
.
K)H اm" هbQ) اK نY
: t2=0,06s
K)H ا3 bQ) اK
d 2 = V .t2 ⇒ d 2 = 0, 06m = 4cm
d2 λ
= 1,5 ⇒ d 2 = λ +
λ 2
: t2
K)H اbQ) اK bC$
NG اS1`
: bQ)H
هK ــ ا)آ
ا4
rG` bQ)H
هKن ا)آ
اd ν 1S = 26 Hz > ν S
رe0$A NN) ا-)H SآE -) وه
.bQ)ا
ل ا
رe0$ ا-) S1$
اe0 _)` bQ)H
rG`
ه,
?<> <آ$ : ν 2 S = 24 Hz < ν S
.
ا
. ا"
ر ات ااء#$ &
س5
b
) اbYe <; ا0,1ms/div :
هN /ر أن ا);
اQ03` ــ <;ب دد ا
ت1
: "`"ب0 اf
راww -H3
T = 5 × 0,1.10−3 s = 5.10−4 s
1
ν= = 2kHz
T
: تN ول اg ]00 اgY ــ ل ا
ا2
: تN<; ول ا
d 2 = x2 − x1 = 17.0cm
d 3 = x3 − x1 = 34cm
.
.
d 5 = x5 − x1 = 85, 0cm
ر أي أنG اU ا-H3 "`"ب0 اf
راww -H3 انK
< b آ
d i = M 1M i = k λ 1≤ k ≤ 5
d 2 = M 1M 2 = λ = 17, 0cm
d 3 = M 1M 3 = 2λ = 34, 0cm
λ = 17cm نd 0`و
:
ت ا
اء-$
' ا%. ا/0 ــ3
V = λν
. ⇒ V = 0,17 × 2.10 3 = 340m / s
6
F
GN اf ا1 ــ
.
اN F
GN ا-;
:
ل اgE 2 ــ1
λ = 40cm نQ<; ا
: T ر ا
وا ورe0$
ا3 <;ب3 ــ1
SF 90.10 −2
C= = = 20 m / s أي أنSF
;\ ا
اEG[ ، t1
K)H ا3
t1 45.10 −3
:
0?[
اE` bQ)ازت اT0 دور اهg3 QE
λ
T= ⇒ T = 20 ms
C
: iار0 اb أ3 S
<آ-) 4 ــ1
S1$ E bQ) اyN$ P و` أن. -H3/) ا$ bN0
اN F أنbQ) اK ;< ><?$
. -H3/) ا$ نY t=0 3 S
<آ-) أنz00;$ ، PQ<آ
ا
: P وS 0
<آ$رN ــ2
(2 k + 1) λ 3λ
SP = : bYw -H3 $ أي أSP = : $Q اbYe<; ا
2 2
. رG اSآE -H3 انT0 P وS إذن
Q وS 0
<آ$رN
-H3 انT0 Q وS نd `و SQ = k λ bYw -H3 أيSQ = 2λ أنgQ0 bYe?ل اn g
. رG اU ا
: t2
K)H ا3 bQ) اK bC ــ3
;
ا
اN اPGN t2
K)H ا3
SF = C.t2 = 1, 2m = 120cm
SF = 3λ
3 هF وS g`
اد أال ا3ن أY 0`و
ــ *ض اJM4 (-5Nى 91 GN- a/2 01 %!3ا GHDب
ــ S54 T5-ا D=1,77m (8و (5U' %V!3 W+56 G*8ا*ض S! . a
(-56 GH (84ا*ض ! Lاآ( اDهCة 91ا. (3D
Cون
Cول YVآ a &' Gو 91 GN- . Lا
Cول ا
:
)a(µm 380 250 110 90 50
)L(mm 5,5 8,5 2,0 2,5 3,0
ا)ر
1
اء
gهة د ا ت اC-" (HHث 'C1
'& kل ا ( ا. (HH
S5ا
Dء , S54ء * Cو 6إ 9ذي C n6a %01 (-ا nا"
@
اDر ا (*3Kا. (+,
2ــ ذآ C4أ ا,
!8ء .ه 2!- GهAا اCأ $Jل ه @Aا
(4؟
Dا,ء
أوط (53و'
(8وdJ 2ط '. (!8
C1و6ل ا,ء إ 9ا -ذي ا n (-5ا"
@ اDر@ وq
4ن 'Cأ اDر ا,ء
s . 2!-rه @Aا (*3Kا %H (+,أن " GNإ 9أ'آ& " Cوراء ا! . -ل أن
ا,ء t ,Jهة ا-د
C C1وث
،و"!C3 Gة إ0ء" %آ ا &1 C*4اآ وNف ه ا 2Dآ
+0وه
3ــ 'ذا &Hا (*k uU 6$Uا,ء ؟
'Cأ اDvر ا,
!8ء 85" &' &H rو6ل ا,ء 'K
و ' (w4ا ت ا * (HHا,ء ' ( .
: 345
آ
8ه ا"Eن B" *@C"
.د 9:; <=> 8?@ A
Aا"
8ء )7
$ض ا"
8ت $ J+ ،د ا"!ء . ،ا;
B7 :ت &G3ة P?Q :أو NOرأ;) أو
;
,ف voilageوا") TA8+ا>*
ره
Y.
Cوه ، 8ا")ء ا"Xي U*V+
ا" &Zا"
" :
إن ا"!ء >*
رة >
Tت ا" .و <8@+هXا ا" &](8ا"!=" )8ء .
و! G6" Cا* Yه Huygnes SHإ 9ه @Aا N'
(05ا!ن اD1 48
ا$دي و YwإC4
" %"wا( ا!ن ا D1ا$دي '& kف ا* Y
Young
4ــ a b+bB2ل ا"
] T V_*C 8" 8ز ا"4زر .
ــ ' 5ق ااوي &4و ا!*( اآ( وأول -4 (t' (*!4ف . θ
4ــ 5 (84 1ق زاوي &H ، n6آ (4ا*4 θ &1 * ، tanθ=θ (V$دن .
L
=θ أ swا*: (V$
2D
* &1ا5ق ااوي 4 θدن &4و اA%ب
اآي وأول هAب 'Yt
;&> ا
ر ا"!ء )7ا"&Zاغ ه) c=299 792 458m/s
]8j 8"
> .
Q
)7و;
rدي
ZOف ;&> ا"!ء أ )p q>&; T &G3ا"&Zاغ )7 .ا"]اء
?2رب ;&> )7 qا"&Zاغ .
ــ u8B2ا"
8ت ا"! j
a <8@2 j
aا
_O/ع .
2ــ ا"_a T. j4ل ا" 8ا"! وا"&دد
1
= %1 * T " ' ( (+0أد( ان 4دده (Hz) "%4 1 * ، νأو C4ور
ν
. s ()4
• "دد ' ( (+0ه
%85اKوط ا. (5D
• kل ا (
λا5اغ ) GاCور( ا (Hو &1 *" TاCور( ا'( .هAان
ا! Cران '"dن (V$*4ا( :
λ = c.T
* (m) 4 λ &1و c &1ب ) (m/sو νب ا)( ). (s
& ا
Cول ا
'
ل اددات وkل ا ( ت ا
( +,ا5اغ :
La dispersion de la lumière د ا"!ءb*2 ــIII
n @
رA
x اu
_
ر وx ;&> ا1 ــ3
اغ5ء
ا, c رDr( ا1 &4 (8ف ه ا53 ر و8H اG'*' : *"
. ف5Dا ا اA
هV @رD( ا1و
c
n=
V
. ةC وs8 ر8Hr اG'*'
: 1 اء !رب%ر ا8H اG'*
4 وc "!ربV (184 D" ت1*3v اGاء آ%
ا
. nair = 1,00
8
: ر اء ه8Hr اG'*' أي أن2,3.10 m/s !" ء,( ا1 وي8" ،
اء
neau = 1,3
8"ل اa@
ر وA
x اu
_ 2 ــ3
c
λ vide = c.T = : هν *ع "دد3v λ ( ل اk
ν
c
*ع3v ا، n = @ر8H اG'*' دC' ف53
و
V
: (( اV$*4 %1 * λ ' لk ν ذي ادد
c
(!48( اV$* ا8 λ = V.T =
n.V
λ λ
λ = vide ⇒ n = vide
n λ
رO :;ا. د ا"!ءb*2 3 ــ3
: ر34 *"
Y!8' 8 *نk! ، && 'از8' &% 4 ودC-' ف53 ر و3ا
ر3 ف ا98
ى8 اأ
ه اd!ى ا8' •
ف- ' اC'*ا
G4!ر ه
ا ا3ة اC1V •
ف-
(4! اA (ر ه
ااو3• زاو( ا
. ةC1!
4Kء ا, اG-" : (4
"
sK4 4ا ااA هtأ
http://www.up.univ-
mrs.fr/~laugierj/CabriJava/0pjava60.html
2V ر23 4 4
، (S)
+0 ' أ'م,
، (*
' (!V( رC1 (d ا4 2!-ا وC
6 ، E (33 91رة ا &4 , Yw ، 2Dا* (Cوا3' ، (3Dرا '& ز ج 53ف .
't$ت :
• ا-اف ا ('-ا 84 (+,و د ا3ر
اKو C1 9د %Jا3ر وا)( J C1و . ' %
• 91 T$ا (' (+0 (*!4 E (3Dوه @AاKان 'K (%4Dان Vس Vح ،
" 98ه @Aا!*( ا (+,ا( ب {aا"!ء اy.z
• C1ا*ل 0ء أدي ان ) ا 91 $ (Kا Y,
+0 k (3Dة
واCة
• *
dا,ء ا8'
+0 k 4K
• ا ج و 'Cد ,ء '*' Gا8H rر *4 2دد ا1*3rت ا(+,
اG-
أ ــ ا-اف ا,ء اKدي ان :
د *3ع
+0أدي ان
إ9
ا! dاأ
91و ا3ر .
1ــ ' ه
اtهة ا
"C-ث C1دJ
ا3ر J C1 Yw ،و ' ؟
ــ bB2ث |
ه&ة ا
@A
xر &rC> : T2
د )7 q"5ا"&5 bC> JQ ، I :?Cو)7 q
ا". I’ :?C
2ــ Cد 91ا GHDزاو( ا-rاف SI &4 D
ا*Dع اارد 91ا3ر وا*Dع ا*
J C1و D = (SI,I 'R) : ' I’R
ــ ا"_
>
ن SIو Z
8]" " I’Rا
,2xو TG7 )"
"
.ا"O8ر &p bjا
,2
ا"!ء ا
$zدي ا"=ن <8@2 /ه Xا"(
ه&ة ا
&Bاف ا"!ء .ا;O :ر .
: {+&_2زاو +ا&B
xاف Dه) ا"او +ا")
]
A+ا
,2ا"_
ع ا"ارد Y SIا
,2
uur uuur
ا"_
ع ا" I’R _*C8أي )D = (SI,I 'R
3ــ أو Cه CوV 2d4ا& دHرت 8H$ر 6ا 3ر .
! 1
8
ا
ا
ا
اغ . C=3.10 m/s
,
-ا
ء ا
(
) ،ددات !
#$%ا
"
! ν 1 = 3, 75.10 Hzو ν 2 = 7, 5.10 Hz
14 14
IH′ ′
IH
sin θ = = ′ = a sin θ
⇒IH
II ′ a
H ′I H ′I
sin θ0 = = ⇒ H ′I = a sin θ0
II ′ a
δ = a(sin θ − sin θ0 )
+ ه$3ق ا2 ن
رة2 $P "ت إKEا.و أن ا
δ = k λ avec k ∈ Z :
: .ي آLء ا+ا
k λ = a(sin θ − sin θ0 )
kλ
sin θ = sin θ0 +
a
sin θ = sin θ0 + k λ n avec k ∈ Z
G
+ د ا
ء ا,
-$%./
از ا%
1 ــ اIII
.
ا
. ــ1
د#$% ا'ء ا$"ا5b أ$Pa DJ Qb"
. L 2 8 b
أ مN ل/."w
"' +2 hا.3ى اfري ارة . L 2 b8
1 #
أد ا
ن ،ل )( ، λ=540nmد (' & $%ا"#ل
1* a=4µm *+,أم ( 67 L /)0 1ا
5%ر >6 ?@ . f’=25cmا
)7ى
ا
5%ري
. && 1/
1ــ *) θk Cزاو اK#اف ا /&Iا
> *5دي إ
' *$ن ا
/"%ا
@ ذات ا
*. k %
1ــ 1أو a
#1N θk %/* 1و λو >)P* k O kإ
' . Z
1ــ 2ا )R S7ا
او θ1ا
)ا /"%
"6ا
@ ذات ا
*. k=1 %
1ــ 3ه ) W$ا
VKل (' /"Nر*1R %ره k=8؟ ( ا
0اب .
2ــ
x1 W$ا
) 67ا
^] WNآي ا
/"%ا
)آ F’ 1وا
/"%ذات ا
* . k=1 %أ`%a
λ
. x1 = f ′أ. x1 S7
ا
: Rb/
a
3ــ ) ا
Kا
@ ا
اردة Nاو '( >)gP)
%7P
N θ0ا
? e%V6 ، $%f
آ ا
/"%ا
@ ذات ا
* k=4 %ه . F’ 1ا )R hPزاو ا
رود θ0
2 #
5
@>ء Nا +ء أ >6 "& 4.10 i@* $%& jNا
) ) . (1mإذا آن ورود ا
K
ا
@ ا+Iا '( )gPا
، $%fأو: 1
1ــ )Rزاو اK#اف θا
)ا@
"6ء ا ia λR=0,8µm )Iا
@ء ا
λV=0,4µm >07^P%
q+
%7P
Nذي ا
*. k=1 %
2ــ ا
^ق WN ∆θ=θR-θVا W(/&uا
W"N7وا( hPض ا
q+ذي ا
*
>6 k=1 %
ا)/ل ( 1ر67
# /)0 "R
ا
5%ر f’=30cmوراء ا
) $%fأ gا
($f
3 #
*د أ+ا %V W C/%Pح vNر
ا
)( x%د (' &>6 "& 400 i@* $%
ا
)) .
1ــ $ن ا* z0اfر ا/&uع ا Iدي ا
ن
ا ^]Iا
{ي >)Pإ
' ا
q+ذي ا
* 1 %زاو
اK#اف ’ ? θ=13°22ا
) '( >)gPا
. $%f
ا S7ل ا
)
@ء ا. λJ ^]I
2ــ أو iR 1ا
وا اK#اف θا,Iى ا
> *ا x6ا*0هت ا
@ء ا>R%
%7P
N ^]I
ا Iف .
3ــ أو iR 1زوا اK#اف θا
> *ا x6ا*0هت اuءات ا
"@
%7P
N Vء اIزرق ذي
ل ا
) . λB=0,436µm
4 #
6
*د أ+ا %V W C/%Pح vNر ا
Vدم ()د (' &i@* $%
&" >6ا
) .
1ــ ذا fه >6 1ا θ=0 z0*#؟.
2ــ $ن ا
q+ذو ا
*ba W 1 %ث ات PN Wة ]^اء و*ن )اء و@,اء أR
إءة Wا
Kة ا
^Vاء >+/ .ل ا
)
&(/ت ا
)ا: "6
λR = 0 ,615 µm , λJ = 0 , 589 µm , λV = 0 , 568 µm
أ iR S7زوا اK#اف θVو θJو θRا
)ا
"6ءات ا
"(/&
Vت ا
. "N7
3ــ WNأ W$) #ا
VKل (' qر*. k=2 %
4ــ @? وراء ا
1( $%fر 67
# /)0 "Rا
5%ر ا
Vرة f’=30cmوKره
ا
V%ي ا
z0*# xN+ >7اfر ا
@ء ا. ^]I
4ــ 1 1د ? ا
VK
1/
%7P
N &fل (' qا
@ء ا
) W O/%Pا
4ــ 2أ( S7ض ا
. q+
5 #
@>ء &N $%ا +أ+ا أد ا
ن ل λ=528µmو x6زاو
ا
رود θ0=0
k=2ه> . θ=25°
1ــ ا+, S7ة ا
$%fو(1د ا
"fت >6ا
)) .
2
k=1و . k=3
6 #
-3
@>ء &N a=10 mm *+, $%ا +ة ?@ . /%وراء ا
1( $%fر"R
67
# /)0ا
5%ر ا
Vرة K f’=1,20mره ا
V%ي ? xN+ا* z0ا
@ء
ا ^]Iو&& * >6 1ا
)7ى ا
5%ري ا
Vرة
. 1/
: >+/ل ا
@ء اλR=750mm )I
ل ا
@ء ا
λV=390mm >07^P%
1ــ أ( S7ض ا
q+ذي ا
*. k=1 %
2ــ أو ? 1ا
"Pذات اإءة ا
" W@
Vا )Iوا
k=1
>6 >07^P%و k=2
3ــ Rرن ا
) x2V W/و x1R
4 ر
ا
ء ا
اء ا
1
: k ∈ ℤ K وa وλ
θK 1 ــ1
δ = a sin θK :
"
ا#$ (2) ( و1) ق ا ا
أي أنδ = k λ )
إذا آ-ت إ$/ن
ا12 ان ان3ه
kλ
k λ = a sin θ k ⇒ sin θ k =
a
( k=1 ) θ1 ب2 ــ1
λ
sin θ1 = = 0 ,135
a
θ1 = 7 °76
K=8
3 ــ1
ز8
اA
-BC
D EF لBH اIJJ اK A إذنsinθ8=1,08>1
λ
x 1 = f 1′
#$ ــ ا2
a
OI ا
x1
tan θ1 = ⇒ x 1 = f ′ tan θ1
f′
λ
tan θ1 ≈ sin θ1 =
a
λ
x1 = f ′
a
x1=3,37cm :
ديR1
: θ0 رودB
ا2
زاوJ# ــ3
: δ ق ا
δ = k λ = a(sin θK − sin θ0 )
θK = θ4 = 0
kλ
sin θ4 = sin θ0 + =0
a
λ
sin θ0 = −4
a
θ0 = −32 °7
2
θR=18,7° أي أنsinθR=nλR إذنk=1 sinθ=kλn :
"
ا#$ اR1 ــ1
. θV=9,2° أي أنsinθV=nλV : YZ[\ء اB^F
\ ءY[_ ا
∆θ=θR-θV =9,5°:
ا[قJ# ــ2
: d "D2e ه\كg1ب ض ا
: "و$ ا% ا
"I أنIJ2 dk ةmn ∆θ أنJ و. F’ RF’V B هg1" أن ض ا2 OIل ا$/ A
. rad ن2∆ دθ
وp
F
2رq
اJ اf’ ( l=R. θ) F’RF’V=f’.∆θ : لBDA 2D"
9 , 2.2 π
FR′FV′ = 30.10 −2 . = 4 , 8 cm
180
: '( ا% ا
:
"
ا#$ اR1
: EF OH\ k=1 x 1R − x 1V = k .f n′ ( λR − λV )
x 1R − x 1V = f n′ ( λR − λV ) = 30.10 −2 4.10 5 .( 0 ,8 − 0 ,4 ).10 −6
x 1R − x 1V = 4 ,8 cm
3
. λR [ntء اB^F
uBJل اBe ــ ب1
sin θ = k λ j n avec k=1 et n=4.10 5
sin θ
λJ = = 0 , 572 µm
n
: [ntء اB^هت اZ اRاB Y" ا2 ــ ب ا{او2
sin θ ≤ 1 :
"
ا#$\ ا2
:
D
ا#$و ا
sin θ ≤ 1
−1 ≤ sin θ ≤ +1 ⇒ −1 ≤ k .λJ .n ≤ +1
1 1
− ≤k ≤+
λJ .n λ J .n
−4 , 370 ≤ k ≤ +4 , 370 :
ديR1
: Y ااف ه2} زوا# أي أن
k = ±1 θ= ± 13°22
k= ± 2 θ = ± 27°54
k= ± 3 θ= ± 43°34
k= ± 4 θ = ± 66°23
: زرقtء اB^F
\
2BHDءات اC~هت اZ اRاB Y" اθ ااف2} زوا# ــ3
:
" ا-"\ اE إOnB"
D
اD21\[_ ا
−1 ≤ sin θ ≤ +1 ⇒ −1 ≤ k .λB .n ≤ +1
1 1
− ≤k ≤+
λB .n λB .n
−5 ,733 ≤ k ≤ +5 , 733
k = ±1 θ= ± 10°04
k= ± 2 θ = ± 20°41
k= ± 3 θ = ± 31°55
k= ± 4 θ = ± 44°23
k= ± 5 θ = ± 60°69
4
[اءn
2{آJ
اDن اBI Y"
وI اEF ءB^F _ ه\ك
دθ=0 Z اY ــ1
. نBFا
ت2BHDءات اC
DاBJ ااف ا2} زوا# k=1
F
\ ــ2
sin θ = λ n :
"
ا#$ اR1"
Dا
:
D\
ت ا
sin θ R = λR n ⇒ θ R = 37 °95
sin θ J = λJ n ⇒ θ J = 36 °08
sin θV = λV n ⇒ θV = 34 °61
k=2 d" رge EF لBH اIJ2 d ــ \ أ3
D \
ت اd
أ#$ ا3ل ه$/ A $2 sin θ = 2 λ n
#$ اR1
2 d" رge EF لBH اIJ2 إذنIJA K ا3 هY" و2 λ n > 1 ⇒ sin θ > 1 : \2
1 ــ4
. رةBHري اqى اB"J اA J k
2 اA \A " أن اع
1 1 1
2 اY ءY أن اJو − =
OA ′ OA f '
OA = ∞ ⇒ OA' = f '
: g1 ب ض ا2 ــ4
:
#$ اR1
x 1R − x 1V = f n′ ( λR − λV ) = 30.10 −2 .10 6 .( 0 ,615 − 0 , 568 ).10 −6
x 1R − x 1V = 1 ,41.10 −2 m = 14 ,1mm
5
: a
Iة اB1/ ــ ب1
2λ 2λ
sin θ = ⇒a = = 2 , 5.µm
a sin θ
: "JFJ اY تD
د ا
1
n = = 0 ,4.10 6 / m = 0 ,4.10 3 / mm
a
2
sin θ1 = λ n ⇒ θ1 = 12 °19 : k=1
sin θ 2 = 3 λ n ⇒ θ 2 = 39 °32 : k=2
6
: k=1
ذي اg1 ــ ض ا1
x 1R − x 1V = f n′ ( λR − λV ) = 1 , 2.10 6 .( 0 ,750 − 0 , 390 ).10 −6
x 1R − x 1V = 0 ,432 m = 432 mm
: k=1
Y Jtء اB^F
2BHDءة اC~ ذات اD\
اCBA ــ2
x 1R
tan θR = ⇒ x 1 R = f ′ tan θR
f′
tan θ1 R ≈ sin θ1R = k λR n
x 1R = f ′.k .λR .n = 0 ,90 m
: k=1
Y YZ[\ء اB^F
2BHDءة اC~ ذات اD\
اCBA
x 1V = f ′.k .λV .n = 0 ,468 m
k=2 \
ل
x2R = f ′.k .λR .n = 1 ,80 m
x 2V = f ′.k .λV .n = 0 , 936 m
: x2V وx 1R CBJر
اDA ــ3
x 2V
≈ 1 ⇒ x 2V ≈ x 1R
x 1R
: Y{\J ا[ض ا2J
: L
p
اe ــ1
1 1
C= ⇒ f ' = = 0, 2m > 0 :
"
ا#$\ ا2
D#
رp
\ d} أF
f' C
.
JZA
D#
رp
ن اk Y"و
:
2BHDهت اZ$
DاBJ ااف ا2} زوا# ــ2
هتZ$
DاBJ ااف ا2 زواEF لBHF
وI اEF 2دBJ
د-B^
اA{ أن اJ
:
"
ا#$ اRD F Z2
2BHDا
sin θ = k λ n k ∈ ℤ
sin θ = k × 568.10−9 × 6.105 = 0,341k
k=2 θ =43°
k=-2 θ =-43°
k=1 θ =19°9
k=-1 θ =-19°9
k=0 θ =0
-C
DاBJ^
أي اJ
ا-B^اب ا3هt ه
اYI :
p
F
\
اCBA ــ3
p
F رةBHري اqى اB"J اY
ن اBI أنZ2 دB
هة اZ\ ا،
2BHDا
ا
);رة ا
14-Y Z?R >-" : 6""9:آ? m Xن 4 ، 3< $Wف اJرة اθi >4-G •
= ، mو >-" ]< -4ا!. >$ ∑ mθ i i i Wآ? 1J mi Xه ا ا: >%O4 Z?R
. 99,276 : 238
92 U ، 0,718 : U ، 0,006% :
235
92
234
927ل :اJرة ا_ >4-Gورام U :
5ــ آ?; 6ا
*دة ا
)و62
-اKرب او> أ >j ! ! Xاة > 4 #?4 r ]<4iد ا?> Aو #Jا: >%O4
P
r = r0 A1/ 3أن 4i r0 = 1, 2.10−15 mع ذرة ا]رو. j
mA 3m
=ρ = ! اFج ا >!nا >?? >-nا? >!KUاة :
4 3 4π r03
πr
3
أن ا?> ا? >-nاة m=1,67.10-27kg :ن ا?> ا >!KUا ! ρ ≈ 2.1017 kg / m3 : >-nل <?
ااة أو ا
*دة ا
)و121 62ة ا
@?;. 6
IIــ ا
Bط ا
+و: C7D
1986 >F 1Jم اآ Qrا E4ا 1$9Iا Hernie Becquerel 6 1"Iاrط ا#Y < 1<4iw
ا !
>J3آن nم Uzث <?!> <? أ X >4iا >7Uاآrف أاك وذ} |4أOح اورام >4i
ا-J 26 1J ، S!rا 1896م آن 4J ، !$ر <? |4 Xه اOح >4iا1J ]4J ، S!r
درج J $I X-ا" >Jة rء ورق }!FأFد و. E4
و 1Jأول رس SIا"> %م |!U 6ا $I3اIا]-
OJ >Jر آ -أ] zة ،ر< Eم
>4i_ ]4ا. >"!r
<? J $Iا. >J
وFن 4ذ}
ا$9Iن آري وزو Xj
اآ. 6 ]Ir
آ ه اآJrت اGRة اOG >FFق أUث أى أدت إ ا4ف و Q3ا >4iا! >74-ا!اد
ا! E P
، >4rا4ف <? ا >4iا! >74-أورام Yف ا!4ن ا9?Kwن
F }Jدي - ،أ] <-رة < ى ا]?م ا! ، >zو !Fأ , α >4iو < -4ه ا ا4-ث !4د> :
→U
238
92
234
90 Th + 24 He
ع ا<4iwت او> وه ا4iwع . β−وه <-رة < ا4-ث 1900 >F 1Jم 4ف ?< 6
→ Th
234
90
234
91 ى اGرم Thو #Jا!4د> ا> Pa + e :
0
−1
0
−1 إوت e
و 4ذ} أز ا E4ا 1"Iل OJر وjد ا γ >4iوه-< 1رة < jت آ]و. >$ >"Y
ا*?Fر :
1ــ ه >4-Y 1ا X >4i؟ ر% >-ر Yل µm ]jأو nm؟
>4-Yا<4iwت Xه 1إ<4iت . >$ر% >-ر Yل nm ]j
0, 001nm ≤ λ ≤ 10nm
2ــ آ Qاآ 6 Qrأن أOح اورم P4-أ >$ >4i؟
< و X4أOح اورام دا 6درج J $Iا >Jو X - 4أن اz $I3ت >]-i >4iz
X >4iأي . >$
3
nآن ه ا اآrف . >J3
4ــ ه اrط ا 1<4iw؟ آ ! Qا < Qrدة >4r؟
اrط ا 1<4iwه Uل 1$n? 14-Yاة >4rأي "nة إ اة أى وذ} 4-ث إ<4iت
. >Gr
! ا < Qrدة >4r
5ــ أذآ اا ا! 4rا E 1ا4ف <?]! إ
ود 1898 >Fم .
238
92 اGرم 90Th
234و اورام U
6ــ أذآ أاع ا<4iwت او> ااردة 1Jا و
د . ]4-Y
أ α >4iوه 1ى ا]?م 24 Heوا4iwع β-وه-< 1رة < ا4-ث إوت eوا4iwع -< γرة < jت
0
−1
آ]و.. >"Y
#nUاIUظ آ< 6د ا?> و<د ا4 1J >Urد 1ا Uاارد 1Jا
1ــ G2!$ا
Bط ا .
اrط اU 1<4iwل 14-Yو? !" 1$nآ } >UFو> ،و 1J CnاU ، 9ل XOاة
"nة "! اة ا 6إ اة أى "! اة ة أو إ
> إرة أ. >%Y 6%
و"! ااة ا!"nة )
Iاة ا
* 6Bأو )+اة إ" 6ا
Bط وا #$%ا!KI >74-ت . 6:"B+
2ــ !Q"F L:MNي . (N,Z) L:MN ،
ا
Bط ا
)2 C7D
}F! "Iااة jد %ى jذ>
ات ] .اnى iة آ-ة jا و"!
%ى اzات ا >-او> .وه 1أآ7 -
اzات ا >-ا]Fآ> و%ى اKذب
ا 1وه ا 64Kأن اى "nة و
ذ} jات "nة أي Uل ?$n
إ ى أى ]74 4إ<4iت . >Gr
آ ! QاnF -ار اة ؟
اF ZGR >GFي ! Uاى
ا!"nة واى ا! 6ّ7! P
، >4rآ 6اة
! أ< Z X3Jد ت ااة وأرN X-
<د وت ااة .و"! ا!Kل ا ي
Uي <? اة ا!"nة ) ا!4ت ا!Uاء
( ! >nGاnFار وUد Xآ >]j 6اى
ا!"nة .
ا*?Fر :
،وا< Zا A >%O4و Zو . N A
Z 1ــ ذآ !ل اUف Aو 1J Zا!X 67
A
2ــ
د اى ا!"nة " >-ل ) Z<20اى ا! .( >IIRذا ! 9ه اى ؟ وا Fأن
Z
"وي . -n 2
اات ا!"nة >-% jا!" 9! 1]J N=Z Enن أن <د ا-ت "وي <د اوت .
و< #nUد ا?> Aا >%O4ا> . -n A=2Z :
3ــ " >-ل Z>20أ jه اى " N=Z En"!? >-؟ !ذا ! 9ه اى ؟ ه ا }jF؟
" >-ل Z>20ن >nGاnFار Jق ا!" Enذي ا!4د> Z=Nو! 9ه اى zن <د اوت
أآ< -د ا-وت " .أن اnFار ااة 1Jه ا ! >Uأن 63Uإ إذا آن <د اوت أآ-
<د ا-وت .
A
"? >-ى ا >?n7ا!"nة أي " >-ل Z>70؟ 4ــ آ -3 Qا">-
Z
A
"? >-ى ا. >?n7 ≈ 2,5
Z
137ه 6هn" 1ة ؟ ه 6ه >Gr 1إ <4i؟ 5ــ ااة 56 Ba
144
56 و Ba 131
56 SIا"ال " >-ل Ba
j 131ه اى >nG 1JاnFار 1]J ,ى "nة .
و 56 Ba
144
56 و Ba 137
56 Ba
ون 1J .أي Kل ا!ZGR 6ــ |U 1JاUت ،وOل Uل وي ? I ، 1$nون دا 6اة إ
jه اى ا ] R 1ا اUل ؟
63Uه ا اUل "? -ى ا!"nة و<د و] أآ< -د ا-وت .
: 6.U/
6C:Nا!CFVار 69X
I :ل Z<20ه ا
* \N 6CI:ا
* ["CXذي ا
*د
Z=N 6أي أن 1د
ا
!9و+)$ت XNو
1د ا
))$رو+ت .
69X
Iل 6C:N \c)*$ Z>20ا!CFVار ;)ق ا
* N=Z ["CXو)@2ن
; ه fا
1 6
eد ا
)!$و+ت أآ1 dN !9د ا
!9و+)$ت .
ا
)ى !"gا
*!CXة :
هك UDث Viت :
ا
)اة ا); 1n)$ ZA X l.mق 6C:Nا!CFVار . •
1د ا
)!$و+ت أآ1 dN !9د ا
+)$!9ت ; ه fا
)@$ 6
eن +1
ا)+ 6
eFو)e$ r"i 6"7Cs$ 62ل ا
+)$!9ت إ
!$)+ qو+ت و oip2ها
q*X$د
)+ qs lpe+ r"i β − t7اة 0
−1 ا
)eل ا9+ث إ
@!و+ت e
A
وا
!C$ب vN dNل ا!CFVار . 1
)Nة Y
Z +1
; o
gا"imن oip2ها ا
V)eت ا9+ث إت γ 6"X"~QN!{Nوها )@$ N1 iU2ن
ا
)اة ا?N 6
i ; 6"s.mرة qs !;)$ r"iو;!ة dNا
. 6
:
6" ا6:B+
62ت ا
)وV}ظ وا
*دe+V اd"+ ــ
)اΙΙΙ
. α,β;γ
. ن ديn R >دت و4! ><4iw> اGr> اj ! !
ةآΖ 6"7I!{@
ا6eB
} اe$ )وي+ )لe$ لU/ : )ن+C
ا+
. Α ت2)s
*nد اإ1
ا
α ط اB
ا6
دN ــ1
A− 4
A
Z X→ Y + 24 He
Z −2
238
92 U→ 234
90 Th + 24 He
. ن دي% #nU لUل ه ا اO X
أO
β− ط اB
ا6
دN ــ2
A
Z X→ A
Z +1 Y + −10 e
60
27 Co → 60
28Th + −1 e
0
ج ــ ذا ]2ث إذا آ Dاة ا
Fن ا
2
-ة #
3إZرة
؟ واآ :-د
#ا
0&-ا
وي ه`_ ا
]
. #
&3 #$%
198 Oأ23 ا
2dول ا
#$E$B Ab-
-ا
L
%0 bhاوآ. dE
)t(s 0 5 10 15 20 25 30 35 40
)a(Bq 1489 1231 1018 843 695 570 475 395 330
1ــ -BFل #B3أو 2dول ،أ 20 :E3آ
] r, t #hا
ط 23
#E
Fة ا
: .
∆a ) a ( t i+1 ) − a ( t i−1
= ∆t t i+1 − t i−1
ti
∆a
. a #
t2F − 2ــ 2ــ 1
∆t ti
2ــ F 2أن د
#ا
] /ا
] /$0 :-, $0 %ا
ا
:
-
∆a
∆t = −λa
ti
أ 0ا
#Lا
2د #ل λوو. u,23
da ∆a da
= lim
$ط #Vx
F aا
: #
- 3ــ ,ف ا
2ا
#ا
.$
#E
F #L-
dt ∆t → 0
∆t dt
da
؟ ا
a F #Vxودا
-ا
#L-
dt
4
−λt
. ath = a0 e 0دا
#أ #Bو
-
Fن ا
-ا
hي
$ط : :- a
4ــ
2 1ل ا
a0 #-F؟ 23د u-Vوو. u,23
4ــ 2أر Bا
-ا
ل -BF athل λ #Vا
] u$0 %ا
Eال 2ـ . 2
4ــ 3أر & /$0 Bا
ن ا
FEا
] aexp(t) /ا-0دا /$0ا
Ab-ا
2و #ا
2dول
ا2 A--Bى #3xJا
ذج ا
V :L-
-Eن ا
V-ا. ath = a0 e −λt : 0GH
5ــ أو 0 t1/2 2ا
2
%ة اوآ. 19 dE
ln 2
= Z ، t1 / 2اV t1/2 22 :E3رن وا. A--B 6ــ أ DZا
#Vx
λ
&4 #$%
( إ 0Gا
ط h --&, 0 A- αا
Jص 0 . Pbا
$
%
A
Z
210
84 ا
$م Po ) 210
210ه . t1/2=138jours
1ــ أآ :-د
#ا
ط ا23 Z ، 0GHد Aو $
Zاة ا
2
-ة .
2ــ أ :E3ا
#-Fا. λ #0GH
10
3ــ ط #0ا
م 20 ، 210ا
t=0 #h]$ه . a0=10 Bq :
أ20 N0 :E3د 2ات ا
م 210ا
دة ا
. #
a0
؟ 4ــ ا
2ة ا
#.ا
xز %
#ط ا
#
4
5ــ أ 0ا
a0 DF #Vxو ) a(tا
ط ا 20 0Gtا
. t #h]$
) a0 − a (t
= t1/2 #
t2F rو , t 0 0ا
V-ا
$
Eط
a0
أt=1jour 20 r :E3؟
&5 #$%
−
ا
Fن h 6 Cإ 0Gا
ط , β
14
40
30
20
10
1 8Nأ ا
: ."#$% ا.wب ا2a ــ2
ln 2
t1 / 2 = = 5, 81.10−8 s −1
λ
: a0 .)#ب (ط ا2a ــ3
a0
a0 = λN0 ⇒ N0 = = 1,72.1018 : أنvS#
λ
)NM a = a0 e −λt : .I6# اy2a ــ4
a0
= a0 e −λt ⇒ ln 4 = λt
4
t = 2t1 / 2 = 276 jours
ــ5
t ln 2
a −a a − a0 e −λt −
r= 0 ⇒r= 0 ⇒ r = 1 − e 1/2
t
a0 a0
t
−
r =1−2
t1 / 2
0.8
0.6
0.4
0.2
2 4 6 8 10 12 14 16
t (ks)
اى ،ا
وا
Noyau ,masse et énergie
Iــ ا
! "آ
ــ "$
1ــ ,-إ*)
('
ا إ
ل ا ا
ا 1905م إ +أن هك & $ %ا#
وا. -.
#آ 34آ 7 8& ، m 1#ن -9 +
E -9 ،ا; #ه ه :
E = m.c 2
3; c ≃ 3.108 m / sا>ء
mآ #ا 13 ; 34ب kg
-9 Eا4$ 13 ; 34ل .
;B C3آ #ا 34ب ∆mل Fل
،ن ;Bا -.ا DE1 #ا 34ه :
∆E = ∆m.c 2
IJ ) ∆m<0آ 8& 34 #ن ( 1-9 ،ا IJ #آ123 : ∆E<0 Eر ا-./.
! 4ه; :ا 78 92.3 $ 2ا6ر(Q>0) . 45
N ) ∆m>0داد آ 8& 34 #ن ( 1-9 ،اN #داد آ CD
3 : ∆E>0 Eا-./.
! 4ه; :ا 'E $ 2ا 78ا6ر(Q<0) . 45
2ــ وIJة ا
وا
أ ــ وIJة ا
ا;ر(
& 8ا
NTء او
،ن آ اى وا;B RP-Cة CQا E ،ا
; C7$ 13ة +
PوC7ة
ا #اEر
و; 1 Nبu
1
'Eآ
ذرة اN1ن 12 D( 1uوي
12
* R Sأن آ
Eل وا 'E IJذرات اN1ن D3 12وي 12.10-3kgو(
2ي E 1ل W -
N=6,02.1023ذرة أي أن :
1 12.103
= 1uو1u=1,66.10 kg 4
N
-27
23
= 1, 66.10−27 kg
12 6.03.10
Wل :آ #ا;ون
m p = 1,6725.10 −27
kg
1,6725.10 − 27
= mp = 1,0073u
1,66.10 − 27
ب ــ وIJة ا :ا]
1ون ــ !7
& 8ا
NTء او
ا4ل وC7ة \; >T
E ، -.# Pال ا[;ون ــ & Yو>XT3
آ Bإ;ون ــ &. (MeV) Y
1eV = 1, 602177 ×10−19 J
1MeV = 106 eV = 1, 602177 ×10 −−13 J
ج ــ ا اIJ ^!.ة ا
ا;ر( . u
-3 a
7ا
ا -.ا 1u `& 8ه: 8
E = 1, 66054 × ( 299792458)2 ) = 1492, 42 × 10−13 J
1492, 42 × 10−13
E= = 931MeV
1, 602177 × 10−13
1u = 931,5MeV / c 2
me=9,1.10-31kg أنeF$ E=mc2 : ا[;ون-9
ب7 : لW
E=0,512Mev نl&1eV=1,6.10-19J أن$ وE=9,1.10-31.9.1016J=81,9.10-15J
. me=0,512Mev/c2 : # ا-.ة اC7$ ا[;ون# أن آn
Energie de liaison 7N1 ا$ ــII
. 4
اcd ا1 ــ2
RP-Cع آ ا4 - أP ااة ن دا# أن آ# ر ا.ا$ تN4 أJ-ت د-
. 1 8ا
m( 1 H ) = 2,0109u : 1 H و;
مC اة ا# آ: لW
2 2
.
$ Y$; ا-9 nة ا;اد
م واC
Y$; ا-9 a
7أ
و1u = 1,66.10
−27
kg وm n = 1, 00867 u وm p = 1,00728u وm(Ra ) = 225,977 u : 8.
c=3.108m/c2
ا/اب -9 :ا; Y$از ه 8ا -.از
tTت Qدة & 7 8ن .
E ℓ = ∆m . c 2 = [(Zm p + Nm n ) − m( AZ X )]. c 2
Z=88و N=226وl& Xن
Eℓ = ( 88. 1, 00728 + 138. 1, 00867 − 225, 977). 9. 10 = 2, 779. 10 −10 J = 1736,90MeV
16
1736,90 Eℓ
=E = Eو= 7, 68MeV / c 2 8$ -9ا;
$ Y$
226 A
2ــ W2E 4أ8ن Aston
Jر ا;Jار #ا
Cات $ل +Fأ.ن ;B W
e7 ،ات -9 $Jا;Y$
Eℓ
C$ - C
$ة
A
C3د ا
ت . Aأ; ا .
ل ا:
7 +F
• : 20<A<195
Eℓ
- 1 -د Jرب
A
1-ا . 8MeV/c2 J#.هDE
ا J.اى ا{آ;W
ا;Jارا ) Wل ا Fe C
CFه
اى ا{آ ;Wا;Jارا Eا
CQ
;&$ة & 8ا. .
• A<20و A>195
Eℓ Eℓ
آ;ة أي أن -
A A
;Bة CQا و -.& 8$ا; T
$ Y$ا8ء اEي
أن ه DEاى \;
;Jة
1أن Fل إ +ى أآ ;Wا;Jارا .
DE1أن Fل و& 3 Rا3Tت او
:
A>19 --ـ اى ا ;\ #JWا
;Jة ;.إ +ا . TTو
+ه DEاoه1ة
ا)*pر اوي .
ــ A<20ــ اى ا 8. 1$ & CF TTاة أآ Jx ;Wو
+ه DEاoه1ة اEI*pج
اوي .
. q2 EاCج وا.ر 3Tن ّ;Fن .
IIIــ ا)*pر واEI*pج او(ن Fusion et fission nucléaire
1ــ ا)*pر اوي :
اة #Jxآ{ورام أو ا#م Wأن C$ ،
J
;$ 1&C-ون 8.$ء ) X-9ا;Fآ أ( 0,1MeV -إ+
ا +
. TTهEا اFل ا.ر اوي ،و
+
اى ا #JWاى ا)رة fissileوا;ون ا: T
CJ
ا13ون ا12اري .
أ ــ u(1S3
ا.ر اوي 3Tوي X
Jاة .u #Jxرة ،
C$ا; 1&Jون ;7اري إ +ا . TT
أ: #W
235
92U + 01n → 140
55 Cs + 37 Rb + 3 0 n
93 1
54 Xe + 3 0 n + γ
U + 01n → 3894 Sr + 139
235 1
92
eD D
E e-i3 ب ــ
: ر اوي أن. ا3 4
;وت ا
. 3T اY و#T ــ
. رة.u ;\ ى1TJ# ــ أو
إذا،
;4T T$
C-
#
3T وثC7 8&
ه، ر ى أ;ى. ا8& a
أو
8& ثCF
اE وهX. وX& F و
ا.
او#J ا8& ثCF
اE وه، X& F ;\ آن
. T$ -. اn
e7
ت او3Tا
صt;
ا9 3
ت او3T ا8&
#
ا3T ا8& F
و
. >ن اد
م- .ا$ ا;وت
. ج اويEI*p ــ ا2
u(1S3 أ ــ
. Jx ;W
اة أآTT ا>م اX
3T ج اويCا
م#1 ن ا1
e7 ج دا اCت ا3T J : #Wأ
: 7ث ;اx R& و، QروC1 ا-.ا
1
1 H + 11H → 12 H + 10 e
2
1 H + 11H → 23 He
3
2 He + 23 He → 24 He + 11 H + 11H
ج اويEI*p اvgd23 وط1x ب ــ
;اتxyى ا- +#3 a#B ا1 -9 TTا ا# ج اوي إ إذا آنC اRJF
e-i
N جC
اa
ا اE1 و. 3 ;ارة7 Q در-. اDE &; هa#.
و.
;&ا ا
. اري12اوي ا
. *ويe-i
g واg
اgz2 ــ اVI
: ES ا2 ــ ا1
: د ا$ X3 و
;ا3T ;
A1
Z1 X 1 + ZA22 X 2 → A3
Z3 X 3 + ZA44 X 4
. RP- أو دP; آ3 ى+#3 لC Xi
: 8 ه3T اE1$ ;وJ ا-. ا#tFا
Eℓ ( X 1 ) + Eℓ ( X 2 ) = Eℓ ( X 3 ) + Eℓ ( X 4 ) + ∆E
∆E = Eℓ ( X 1 ) + Eℓ ( X 2 ) − Eℓ ( X 3 ) + Eℓ ( X 4 )
-9 ∆E و. Xi J-Cاة أو ا# Y$; ا-9 Eℓ ( X i ) e7
. 3Tا
:
C Eℓ Y$; ا-9 ; a
7
∆E = m ( X 3 ) + m ( X 4 ) .c 2 − m ( X 1 ) + m ( X 2 ) .c 2
∆E = m ( X 3 ) + m ( X 4 ) − m ( X 1 ) − m ( X 2 ) .c 2
∆E = ∆m.c 2 = m ( produit ) − m ( reactifs ) .c2
: م- *ويe-i
ا76E : q2 E
34# PC ا-. ا: Ei
. 34# P1 ا-. ا: Ef
. ااT 34 ا1
8 ا-. اEℓ ( X 1 ) + Eℓ ( X 2 )
= m ( 140
55Cs ) + m ( 3793Rb ) + 2m ( 01n ) − m ( 235
92U )
=-0,18729u=-3,1100 × 10-28kg
∆E = ∆m .c 2 = −2, 7995 × 10 −11 J = −174, 699MeV
∆E = ∆m .c 2
( )
∆m = mf − m i = m 42He + m 01n − m 12H + m ( ) ( ) ( H )
3
1
=-0,18729u=-3,1100 × 10-28kg
∆E = ∆m .c 2 ≃ −17,585MeV
2
1H H
3
1 He
2
4
1
0n
2,01355 3,01550 4,00150 1,00866
.
;J 200MeV ربJ -9 ;رF
ر. ا3T $ ، 18MeV ربJ -9 ;رF
جC ا3T
X
أي أ236 ر اوي.
$
ت و5 ج اويC
$ د ا
تC
&
;ات$ ;ج أآC$ ;رةF ا-.ة اC7
وا$
( 2
ار#
#
. gjd
ت او( اp2
اW - تdgl3 ــ3
: .9E q2 E
.(Q=-∆E>0) 8Q ارYF ا1
-.;ر اF 1 أي أ-.# ;ةu 34∆ ن اE < 0
( Q=∆E <0) 8Q ارYF ا-9 a
) -.# 34∆ ن اE > 0
+#3 -. اDE; ه1 وE ;فF$ 1 N;∆ وE < 0 P ن داPJ#ت او
ا3T#
$
. T ل اW اRP-Cص اt ا+#3 1
;آ7 -9 -9 u
α 4-Sxpا ــ ا)ط ا
: 8 هα Tد ا
Z
A X → A −4
z −2 Y +α
: α 83u[;رة ل اط اF ا-.ا
E = m (α ) + m ( Az −−42Y ) − m ( AZ X ) .c 2
α اط3u اة ا;اد
م إ. 226 ة ا;اد
مC7 اة واT 3 4 ا-. اa
7 أ: R.
: 8.
Ra
226
88 Rn
222
86
4
2 He
225,977u 221,9702 4,0015
Ra →
226
88 Rn + 24He
222
86
= −5, 3.10−3u .c 2
: نl& 8$ و1u=931,5MeV/c2 أن#
MeV 2
E = −5, 3.10−3 × 931, 6 .c = −4, 94MeV
c2
: 8 ه3Tا اE ه3 ;رةF ا-. ا8$و
;آ7 -9 u +#3 ;1 8 وهQ = −E = E C (α ) = 4, 94MeV
. α J-Cص اt ا+#3 1
. β- 4-Sx]ب ــ ا)ط ا
β- 83u[ط ا# Tد ا
Z A
A X→ Z +1 Y + 0−1 e
: β− 83u[ط ا# -. ا#tFا
E = m ( A
Z +1 )
Y +m ( e ) − m ( X ) .c
0
−1
Z
A
2
β+ 4-Sx]ج ــ ا)ط ا
β+ 83u[ط ا# Tد ا
Z A
A X→ Z −1 Y + 0+1 e
: 83u[ط ا# -. ا#tFا
E = m ( A
Z −1 )
Y +m ( e ) − m ( X ) .c
0
+1
Z
A
2
: q2 E
'- /3 اvjI ى واgآ1J $ Wت او( إ,-i
ل ا,} رة12.ل ا ا2
3
. γ ت-Sx~ gDg$E19 آ$ Wل وآ; إ2
ه;ا ا
Q = −∆E = ∑ E C ( Y)
A
Z
A
:اى وا vjIا '- /3ا
2ل Z Y
Vــ ا
1gات ا) g5glط ا]. 4-Sx
3u£ت او
Q +#3 ;xyا[
ن وذ a
7ا ا 1t
8ا
4و .$ا{u
• ا[3uت α
ا. C#4
• ا[3uت βأآT ;Wذ
، αو
N#م C3دة ;#ات [
. 1&Jه DEا[3uت
4ا
ا
;. 9
• ا[3uت C& γة CJ$ر آ; ،و[
N#
1&Jم C3ة ;ات ا;ص ،و
&8
Iا{;اض t$ر .
ا[3uت او
& 8ا$ a.ت ¦CQ #ا آT ;tء و Iا{;اض أو
. 14
آ ;x%ا[3uت او
+#3ا[
ن ؟
3Tا[3uت او
ذات ا -.ا ادة ا
4ا[
ن ،إذ
1اNاع
إ;وت ذرات
¨$ا{>3ء ¨$ xCFاهت $آ. P
ا
ء او
ا
وا، اى: 2 ا
ر
" !
ر
م
وم ر#ا
:
ا
ر
mn = 1, 00866u, mp = 1, 00728u
m(α) = 4, 00150u, m(e) = 0, 00055u
1u = 1, 6605.10 −27 kg, 1eV = 1, 602.10 −19 J
c = 2, 9979.10 8 m / s, 1u = 931,5MeV / c 2
1 $%
Z
. A X اة012 23 ا451ف ا78 ــ1
El اة01 =>7 @? اA ف78 ــ2
بDE F 3
G @? اHI اJ ــ أآ3
Z
. A X اة01 =>7 @? اA
ن0NO أP1Q1F . 2 7
G
ن ؟0NO أP1Q1F ST
ذاF ــ1
ى01 ل اXF P1Q1
ها اP28 8 ــ2
. ة75D
ا
?2> 5 اP1Q1
اP28 ى01 اZ0G ــ أ3
S28 ج ؟FZH ?2> 5ى ا01 ر واN\H
. ^>ا0
2 $%
و ( C)
12
6 : ك1ن ه0>73 ا7` a > F
( C)
14
6
( C)
14
6 اة01 ?cD1 > JDE ــ أ1
. ∆m 23 ا451أ ــ ا
. Eℓ =>7 @? اA ب ــ
. ل0X > fg MeV /nucleon بE ?01 ?cD1 > =>7 @? اA ج ــ
. E ′ = 7, 68MeV / nucleon ه ( C ) اة012 ?01 ?cD1 > =>7 @? اA ــ2
12
6
: تNIF
m ( C ) = 11, 99674u,m ( C ) = 13, 9999u
12
6
14
6
3 $%
F ن03F =2 0 ج وهFZkت اH8 lG ?2c5D
و? ا01ت اH8 l
د ا0@ أن وE
ء ارة28 c1
: ج ه آFZH ?و01 د? اI
ا. ( H) qGا0 (t)
3
1 م0D7وا ( H) qGا0 (d) م0ر0GوZا
2
1
3
1 H + 21 H → 42 He + 01 n
. وي01 اS8 l ا8 iG 1∆ اm ?23 ا7tG JDE ــ أ1
. وي01 اS8 l ا8 ?XG 1 @? اN اJDE ــ أ2
4
2 He م02w اF 1mol ّن03G لH ل0X > ?XG 1 @? اN اJDE ــ أ3
.?@ N= اNxF
لIO > ?@ N? ا2yQ اSTF ــ4
: NI
( ) ( )
m 21 H = 2, 01355u,m 31 H = 3, 01550u
m ( n ) = 1, 00866u,m ( He ) = 4, 00150
1
0
4
2
4 $%
: ? د? اI
> ، ون71> wZ@ Z18 ، 235 م0وراhاة ا0 رN\ اS8 lG 8 7cI
235
92 U + 01 n → 140
54 Xe + 94
38 Sr + 3 01 n
. وي01 اS8 l ا8 iG 1∆ اm ?23 ا7tG JDE ــ أ1
. اب0X اS28 ارة ؟7Q2 صF ارة أم7Q2 7 S8 l ها اS ه. S8 l ا8 ?XG 1 @? اN اi1O ــ ا2
. ?@ N= اNxF
لIO > ?@ N? ا2yQ اSTF ــ3
: NI
m ( U) = 234, 99332u,m ( Sr ) = 93, 89446u
235
92
94
38
5 $%
?
wF Z جFZkل اH ?XG 1 @? اN > أن ا، 5 7
وا4 7
? ا2yQ
اi` 1ل اHtO >
. رN\kل اH ?XG 1 @? اN2 ?cD1 >
6$%
. β − \ ط1? ا8 Iإ ( 60
27 )
Co = >03اة ا0
. β − 8 I\ ط ا1 م ا3F 7D . = >03اة ا0 l وي01 اS8 l د? اIF J ــ أآ1
. ( 60
27 )
Co اة012 =>7 @? اA JDE ــ أ2
. 60 = >03 اF 1g lG 8 ?XG 1 @? اN اJDE ــ أ3
: NI
m ( 60
28 )
Ni = 59, 91544u, m ( 60
27 )
Co = 59, 91901u
NA = 56, 02.1023 mol−1
7$%
? دI
اJDE زوتhاة ا01> ون7G0 امZN اZI> ي0Xف اHt2 2I ت ا5cN ا14 ن0>73ن ا03
14
7 N + 01 n → 14
6 C + 11 H : ? ا
. S8 l @? ها اA JDE ــ أ1
−
β \ ط1 ا8 I إ14 ن0>73 ــ ا2
. 14 ن0>73 اlG ? دIF J أآ1 ــ2
. S8 lل ها اH ?XG 1 @? اN اJDE أ2 ــ2
ارة ؟7Q2 صF ارة أم7Q2 7 S8 l ها اS ه. ?@ N= اNxF
لIO > ?@ N? ا2yQ اSTF ــ3
. اب0X اS28
m ( C ) = 11, 99674u,m ( C ) = 13, 9999 : NI
12
6
14
6
2
ا
.
ااى وا وا
ا ا ر م
1 !"#
#$% & '%( . ــ ا ا
ه اق آ
ات ن
وآ
ااة1
∆m = ( Zmp + (A − Z)mn ) − m ( X) :
A
Z
A
Z X ا
)' اة
. 7( 8
ؤه اة:زم إ$ ا#: ه ا: El 4 ا#5 ــ2
E ℓ = ∆m.c 2 : 4 ا#5 @)بA
ا#$% ــ ا3
2 !"#
: A
د اD ') 4 ا#5 8 اتE ن:F أHI 8JA
Eℓ
− A = f(A)
: % #أ&" ا
3 !"#
:
ــ أ @)ب ا ا1
∆m = ( 6mp + 8mn ) − m ( C)
14
6
1u = 931,5MeV / c2
E ℓ = 0,11306u = 0,11306 × 931,5MeV = 105, 32MeV
: ') 4 ا#5 ج ــ
E ℓ 105, 32MeV
E= = = 7,52MeV / nucleon
A 14
E'>E 2
_bن ان 12اaآ Jا
Fار ان . 14
4 !"#
1ــ @)ب Eا
∆mا cا
8اوي :
)∆m = m( 42 He) + m(n) − m( 31 H) − m( 21 H
∆m = 4, 00150 + 1, 00866 − 3,01550 − 2,01355
∆m = −0, 01889u
∆m = −17,596MeV / c 2
2ــ @)ب ا #:ا eا
8اوي :
( #5 f)Iا
8اوي ∆E = ∆m.c = −17,5960MeV :
2
01أن 00 νد >63 neutrino 23 4(3 ، 67ا. 7
1
2ــ ه Eع ا 7ا(21رة Hل هMا ا >%؟ ) 7Rو TUــ SES 7Rــ 2 7Rآ ..ا( V
3ــ اع D γا3 Z%7R Z[Eوي ، 551KeVا 7ا21آ `ز23ون ، 0,822KeV A%(7
>(AEا 7ا21آ `اة ا(D%ة .
3ــ 1أ 7R #ا23و 00 ν Eا( Hل ا. >%
3ــ 2ه Hت ه cMا 67D؟
m( Ne) = 18, 99639u,m( 199 F) = 18, 99346u : E
19
10
&
2
238 A 226
92 و `B h Rnا@وراEم U 238 Z 88 2%EاRa h3D
1ــ أ.
`B o23 p
2ــ DEة ا2ادم 1%3
226ل إDE 4ة ا2ادون 0 Rnد. α qr7
2ــ 1أآ #%د هMا ا. $%%
2ــ 2أ #ا 7ا h s3ا α $%%اة ا2ادون 226ب . MeV
2ــ 3أو ΕCα 23 Dvا 7ا21آ ` α 67Dا( Hل ا $%%ا mα D qآ `%ا67D
αو mRnآ `%اDة ا(D%ة و ∆Eا 7ا h s3ا (` ، $%%أن اDة ا@> B 463
?Sن وأن اDة ا(D%ة A% Bا@?? ) 2yرة (
2ــ h 4أن ECRnا 7ا21آ `Dة ا(D%ة h 1,8% 263 > (3ا 7ا21 %ره ا>%
وا?. {%%
3ــ DEة أ@وراEم 26% 2y 238ة 1%3ل h ``? 2ا[Eت E hع αو DE % βة
206
. 82 ا2ص Pb
206 238
. 82 إPb 4 92 3ــ D 1د Dد ا[Eت αوDد ا[Eت βا` hMدن 13ل U
238 206
. 92 `Dة U 82 3ــ #? >` 2ا?26%ار اDة Pb
m( 226 Ra) = 255, 977u,m( A Rn) = 221, 970 : E
&
3
` 4إ[%%3 h ``? 2ت r6`3وh %% 206
82 إDE 4ة Pb 1%3ل DEة ا@وراEم U 238
238
92
V =
2
Vα2
m (Rn )
Rn 2
m (α)
2
1
∆E = E C ( α ) + mRn . Vα2
m (Rn )
2
2
m (α) 1
∆E = E C ( α ) + .m ( α ) Vα2
m (Rn ) 2
m (α ) ∆E
∆E = E C ( α ) 1 + ⇒ EC ( α ) =
m (Rn ) m (α )
1 +
m (Rn )
m (α )
أي أن1,02 =;
أن 1 + N[ اa[> 4 ــ2
m (Rn )
E C ( α ) = 0, 980 ∆E ⇒ ∆E − E C ( Rn) = 0, 980 ∆E
E C (Rn ) = ∆E (1 − 0, 980 ) = 0, 02 ∆E ≃ 2% ∆E
β − تdNe و(
د اα تdNe (
د ا1 ــ3
: β − تdNe و(
د اα تdNe (
د اy وx K
238
92 U→ 206
82 Pb + x 42 He + y −01 e
238 = 206 + 4x ⇒ x = 8
92 = 82 + 2 × 8 − y ⇒ y = 6
β − ت8 وα ت6
( نKL 9Aو
: U ?
ةN[A Pb ار ا
ةZL اaNL 'O? 2 ــ3
N
: '
ةK N[A N[رن اZ
Z
N 124
= = 1,51 :
206 صn
ة اN[A
Z 82
N 146
= = 1,59 :
238 مO
ة ا^وراN[A
Z 92
238 206
92 U ارا ا
ةZL اo أآ82 Pb أي ان ا
ة
N 206
Z
(
82 Pb <
Z
)
N 238
(
92 U أنN )
2
4
2 He مO?OV اZO) د: α : β وα OZO)
اR?( ــ اف1
0
−1 e : ونK إβ −
: ديL )نa[M
238 = 206 + 4x + 0 ⇒ x = 8
92 = 82 + 2x − y ⇒ y = 6
: O[A ةqr ــ ( ا2
?K اXCم وهO ا^ورا1g R?( ةqr ا?>
>ي ا9= J? ?(' أOr> اد اa[M
NA
صn ا10mg R?( و>يN = .m أي أن. t
>? (
اOZNم اO' ى ا^وراo
M (U )
NA
ن (
دy= 9A وN′ = .m′ أي أنt
>?ل اID K اى اN’ 'o ?K اXC ه، 206
M (Pb )
: 9 هt=o
>? ا9= اى ا_دة
NA NA
N0 = .m + .m′
M (U) M (Pb )
m m'
N0 = NA +
M(U) M (Pb )
: 9(@ )ن ا) اTN< 9ZN ا238 مO وراN[A
N NA
N(t) = N0 e −λt ⇒ N(t) = A .m + .m′ e −λt
M (U )
M (Pb )
m m m ' −λt
= NA +
M(U) M (Pb )
NA e
M(U)
m m m ' −λt
= + e
M(U) M(U) M (Pb )
ln 2
ln 2 m m m ' − t1 / 2 t
λ= ⇒ = + e
t1 / 2 M(U) M(U) M (Pb )
m ln 2
m
− t
M(U) t M(U) ln 2
=e 1/2
⇒ ln =− t
m m' m m' t1 / 2
+ +
M(U) M (Pb ) M(U) M (Pb )
m m'
+
ln 2 M(U) M (Pb ) ln 2 m ' M(U)
t= × ln ⇒t= × ln 1 +
t1 / 2 m t1 / 2 m M(Pb
M(U)
: (
ديTN<
. t=7,45.107ans
3
. y=2 وx=38 : R?( 'r>= ديn )نTN< 1 ــ1
:
<رeا اC[ب ا<) ا
ة ( هM 2 ــ1
235
92 U + 01 n → 139
54 Xe + 95
38 Sr + 2 01 n
∆E = ( m ( Xe ) + m ( Sr ) + mn − m ( U ) ) .c 2
∆E = −200,6MeV = −3,21.10 −11 J
: 235 مO ا^ورا1g ? آVID ?V[ 9 اO[ب ا
ة اM 3 ــ1
W
: 9م وهO أ^ورا1g V; 9 ا<) اW أنO>A P = : ? أن
∆t
1g أنC و? آQ = −∆E = 200,5MeV = 3,21.10 −11 J JO)
ةM? أن
ة وا
m m
W = NA . ∆E إذنN = NA . أنO>A مO
ة ا^وراN R?( >ي
M (U) M (U)
m
∆t = N A ∆E = 62jours16h : 9Aو
M(U).P
: 239 مO
ة ا^وراr[ب ( اM ــ2
:
9(@ )ن ا
ط اa[M
تO< اa[M وt
>?م (
اO ا^وراOZN ه (
د اى اN أنO>A N = N0 e −λt
N0
: أي أنt=69min وN(t) =
8
N0
= N0 .e −λt ⇒ ln 8 = λt
8
ln 2 t
3ln 2 = t ⇒ t1 / 2 = = 23min
t1 / 2 3
4
: ــ د ا(' اوي1
238
92 U → AZ Th + 42 He
A = 234
Z = 90
A
Z Th ≡ 234
90 Th
: A?<) اI اON 1 ــ2
ااة ا
ةVN[K OآM )* R>ل إ238 مO
ة ا^وراMا<) ا; ( اة وا
α ZO)
وا
'; أنVK 9 اα TU)
? rZ اO ا<) ا>آn أOآM )<A N α TU)
ا
'(ا اCV O)<? اOr>ن اKL ا<) ( وY<q
) أOLL^ اVM 9=
ة ارم
: 9' اK
اR?( اوي
∆E = EC ( α ) + E′ + EC ( Th)
0 = mTh .VTh + mα .Vα : ل ا(' اويID ا>آOا>ظ آ
ه آ[ن ( أي أنO> نKOL مO?OV ) اة ارم واة اJ_ >رR?( )I اYZ[
0 = m Th .VTh − mα .Vα ⇒ m Th VTh = mα .Vα
2
1 1 m .V
E C (Th) = m Th VTh
2
= m Th α α
2 2 m Th
m
E C (Th) = α E C ( α )
m Th
: ZA[) اI ا9=
m (α)
∆E = E C ( α ) + E′ + E C (α )
m ( Th )
m (α)
∆E = E ⇒ E − E ' = E C ( α ) 1 +
m ( Th )
)< اY<q a[M ∆m O)
> 2 ــ2
E ' = E C max (α) − EC1 ( α ) = 0, 047MeV
m(α)
E = ∆m.c 2 = EC max ( α ) 1 + +E'
m(Th)
=1,017 × 4,195 + 0,047 = 4,313MeV
∆m = 4,313MeV / c 2 = 1,150.10 −29 kg
ـــــــــــــــــــ
ا RC
Dipole RC
Iــ ا Condensateur
('& %ور"! ا .
ا
& ، !" #$ %ن
،
،زل ا
)(
& %ب
1ــ 4
,-ا ./0123ــ +
,-ا
درا+/2%&5( +0
ا,ط ا*) : 1ا /0 1"23ا
&. %
*( ا)آ! ا
& 7ا. 56 ,
@A" BCار >3أن <; إ)7اغ ا
&5) %
) أو !
>ة 1$وا>Gة Eا. "D
ا 40ر :
1ــ آ )C %ا<) ) ا
& %و>0ة ار ا
ر
7ا>ارة ؟
> @A" BMار K LG2ر <ر آ) 7 #ا>ارة وأن
ا<) ( UABداد إ Eأن <. UAB=E Q
2ــ أ ــ & )< Eآ! ا E/ 2 ,ار ا )#
و E/ال ا) Wوت .
ب ــ ا Xإ0ر< qAو /0 qBا Aو B
&. %
> @A" BMار <)/ك ا) Wوت اس / Aاس B
و6د زل ا <)اآ; Eا /, \Gاس A
qA 16 1/,واس qB 1 1/, B
3ــ
أن ا 1/,ا ) ، L/< 1#ا 1"23ا <)^
ا qA /,و > qBآ 1_/؟
أن ا`7 L/< 1/,ن qA+qB=0أي أن qA=- qB
qA B/< : +89:و /0 qBا
& 7 ، %آ 1_/
ا. qA=- qB : 1"23
('&: %
+
,-ا أو آ +/ا @&Aء ا>!و= " < +ه
+
,-ا123س ا . 3 D1و=&"! Aب Qوو A(HI
ا11م )(C
Q=+qA=-qB
2ــ ا' ./@ +V9ا +
,UوH-ة ا /4ر .
eر >, 6 E/ة ار f> \Gاس : A
ــ >
) ار 7ا
E/ا
eر `7ن i>0
ــ >
) ار 7ا
E/ا
3آ`7 iن i<0
إن آ
1ا )ء < 7 )Cا iا
>ار و`0ر< . eإذن 2fل >ة ز1#(6 1
أي ه 7 1ا 1/0 )C< dt )Cاس Aب dqAو 1/0اس Bب \/ dqBأن
. dqA=-dqB
)3ف >0ة ار ) i(tه آ
1ا )ء dqAا ازدادت 7اس E Aا
>ة ا(: dt 1
dqA
= )i(t
dt
) / 16 i(tاس A
ا>Gات :
qAم ) (s) 1& t ، (Cو ). (A) )D i(t
" + I : +W1,3ا /4ر ا/0 1G 7 : &4X
ا
& %ا &v> 1ر ) Q< (I=Cteا1"23
>0ة ار و 1/0ا
& %ه qA = I.∆t :
3ــ ا' ./@ +V9ا +
,Uوا : &(14ا. +'X
ا
Uط ا2 2%&54
7
3ه{ zا*) &v > 1ر
5أن
> Qارة <ر . y$
|^ >0ة ار ا
/ا
> Eا
I=100µA 1
)غ ا
& )
5) %أو !
>ة
1$وا>Gة Eا. "D
*( ا)آ! ا
& 7ا. 56 ,
@A" BCار و C,ا
. y
iا<) ) ا
& >3 %آ $10ان ،و>ون اX#
7ا*>ول ا :
>#7ة ا)آ! Eاازي ;e|< :ا . %3 )<< B< > 13وآ{
%3 )<< B ،
،ا/ل 1/0 Eآ) 1#آ)ة "> )7ه آ &>G E %ة .
2ــ ا&4آ `3a /ا14ا
" Bن إ 17ا<)ات A
وB
U AB = U AD + UDB
Q Q1 Q2
= UAB = +
C C1 C 2
1 1 1
= +
C C1 C 2
1 n
1
∑= < ;
3ه{ zا*&
1 1ت )آ E 1اا
آن >ده :
C i=1 Ci
>#7ة ا)آ! Eاا
:ا/ل )C
" 13 Eة >6ا )<< B< @ ،ا >6
"> 5
/آ &>G E %ة E
،ا<) ا
Bآ &.>3 %
IIIــ ا
+@ 540ا . &(1( +2(& RC
1ــ (' ر%
RC !" #$ه <*
@ Eاا
أو و R 5و &. C 53 %
ر< )<< 1ه إ0رة آ) u(t) 1#و
( :
ــ ر<> 1ة <) و3د ه :
@
+2Xل u(t)=0 : t≤0و@
+2Xل u(t)=E : t>0ا1 gU
ــ ر< 1ز )< 1و3د ه :
@
+2Xل u(t)=0 : t≤0و@
+2Xل u(t)=-E : t>0ا2 gU
4ــ 01 1د ا&! ا !T3ل Aو τوأ. !Y HI1
4ــ ! 2ر اi(t) 37
5ــ 0 ، !T1ا ?@ ، t=0 p3أ: ?!Y HI1
di du
i،و ــ ، u
dt dt
E
.τ Y ?@ .ر &@ Zاm 6ــ 01 1د t1/2 0ا p3ا !T V.ا ) u(tإ ا>!
2
E E
؟ @? 6ــ T 2أ$ p3 .ن 0
8 4
3
آ T Hا0ارة ا37 !: C 6 "#$ !C&$ن اا
\ Zأو >و ZrY n ?@ R 6ا!ر 0 Kا. t=0 p3
1ــ أو 0Jاد ا" !jا !nات 34ا=#$
& D0ا. m
t
−
&@ τ=RC Q!1 . q(t) = Ae τ
2ــ 1اد ا" !jه + B :
ا mو Aو &@ Bن .
ار ا0ارة Tاpم ا0ا . ?C 2ــ |. 0 1ول ∞ → $. ، t
34ا T q(∞) =#$ه _Fا 3؟ ا lا. B &#
2ــ & 2ل ا7وط ا01 ، !C0د ا A &#وا. q(t) ! l
4ا( * 1ا
,
دارة آ& ?v !Cاا ! 0ر ا ، I=0,2mA Iو C=400µF 6 "#$وrY
!ر Kو\` أو! >و . R=1kΩ 6ا" =#$غ & T K n ، !C0ا. t=0 p3
1ــ 01د 0ا ، t=0 p3اات ) uC(0و ) uR(0و ) & !& Z&& uG(0ا =#$وا\
ا^و و 0ا!ر ا. I
2ــ =Yا 0 37ا t1=10s p3وذ &" ZrYا!ر .أ T HI1ه _Fا: p3
2ــ 1ا. =#$ q(t1) 37
2ــ 2ا ). uC(t1
2ــ 3ا ξε(t) Yاmو Tا. =#$
3ــ 1أ HI1ا Yا3ار E’ .ا0دة Tا\ ا^و ;`ل ا0ة . ∆t=t1-t0
3ــ 2أ; r HI1رج IYا !$اmو Tا =#$ا Yا E !$ا 3.ا0
;`ل 0ة ا . ∆t 37ذا lI؟
3ــ 3ذا 03.ث إذا ? اDار 34 Tا =#$دون
=Y؟
6
& ، C=22µF 6 =#$ 37ا ! #| 0ر
! .را . I=2µA 604
1ــ 34 qDاس I D0& =#$ Dو . t
2ــ أ ، qD HI1إذا آ 0 8ة اI 37وي . ! @ 20
3ــ ا T HI1ه _Fا 3ا . UDF
4ــ ا0ة ا !mا`ز 37ا =#$آ! ؟
ا ا^ VYاFي 63.ا =#$ه . 63V
ر
4 #ل RC
6
( * ,- 7# : 1
Iــ & C=8µF 6 "#$ 37ا 6Y 0
ا3$آ `; E=9,0Vل 0ة آ !Tغ ا &!
& ا =#$ا>! .U=E
. V & ا =#$ا &Iاا T Zذي إ&ة واFي V.ف آ\ أو >و6
&ل آ!ا ر !Yو %اVر ا> " V3ا lCا!
)t(s 0 0.50 1.00 1.50 2.00 2.50 3.00 3.50 4.00 4.50 5.00
)u(V 9.00 6.58 4.82 3.52 2.58 1.89 1.38 1.01 0.74 0.54 0.40
1ــ ذا ? ال آ!ا ر Z !Yر إ4رة ا" ؟
2ــ أآ Hاد ا" !jا >>3.ا & !& uا. =#$
3ــ !n ! ! #ا .أو ! ! 0Jا &#ا0 !mارة @? ا. RV l
IIــ &% Tأ;ى 0 Iا |`#
. I=65.0µAا (2) $7و " Iا >.ا !!n !%I >&Iا ! V3Tن
ا. (3) $7
1ــ أو 0Jا` !& Yا07ة ) i(tوا & !& u
ا. =#$
2ــ أو 0Jا`04 i1(t) !& Yة ا!ر ار Tا"
وا . 6!& !& u
3ــ &ل Yن ا> 0أ@ 8اد ا" !jا
>>3.ا & !& uا. =#$
4ــ &! أن ا ?. 37آ & ? 6ا 6Y 0
ا3$آ \ E=RV.Iأو >و. RV 6
5ــ آ 0ه _Fا& lCل !ن ا(3) $7
ر ا
ء
RLC وRC وRL اارة
"
ر م ! وم ر# ا$%ا
'ت#ا
1
U2 وU1 ــ ب ا1
U=U1+U2 : ن ا " "! ه$% & آ) (' اا+," أن ا
Q2 Q
U2 = U1 = 1
Q C2 و C1 أن1(23و
U= و
C
Q1 Q 2
. اارة783 9 : &% ;3 & اارة ا
ه% و" أن ا ر ارU = + أي أن
C1 C 2
1 1
أي أنQ = Q1 = Q 2
U
U = Q + ⇒Q=
C1 C2 1 1
+
C1 C2
: &"و
Q1 Q
U1 = =
C1 C1
U
1 1
+
C1 C 2 U
U1 = =
C1 1 1
C1 . +
C1 C2
C2 . U
U1 = = 200V
C1 + C2
C1 . U
U2 = = 100V
C1 + C2
: > ?" ــ =ل ا@ال ا2
Q1 = Q2 = C1U1 = 2.10 −4 C
2
;2A ، نB J =K L+, &)!8" ;!"3 1M U=100V F C1=2µF ;2A +, B3
. C2=0,5µF
. C1 ;2A يS اL+,( Q
P"اQ>
اB ــ ا1
. !" ر2" +, اT ا " "!& آU ــ ا2
U1=U2=80V ــ2 Q=2.10-4C ــ1:
":أ
3
أنUY أيL+, T,
)>" ); أآ2A Z%, L+, '( ا[ل3 >3! ت أ2 =ل ا
. ت (' اازي+, اUآ3
:
2^ ا3 " أن
n
C
C = ∑ Ci = n . C1 ⇒ n =
i =1 C1
n = 50
: 9 Yا اS ــ _>
ه2
Q = C . U = 0, 20C
: & هL+, Tــ _>
آ
Q1 = C1 . U = 4.10−3 C
RC اارة
1
: & اارة% & ارP", ; اارة و >' ا ر ا: ــ1
) Com كB ا7"و) ي اa اU
آ8b
8b أن1(23
T= وU اU!8ج اh ( ه& أن ا رUA U!8) آ2
أيA ا()سT= % L+,(
)>" U: اU!8 ا
. &!Q? ا>' ا%ا
dq
i= > 0 ا
إذنo
داq أنl " q & هA _>
ا()س
dt
L+,(
)>" T)8 ا!ح: هT2!ح اQ ــ ا2
. &وa اT(
)>"و
: ) ا " "! ه2
qA
u AB = = − u R = − Ri ( t )
C
u AB = −R .i ( t )
:
اات%qن إ3r ?)!3 ــ4
u AB = − u R ⇒ u AB + u R = 0
u AB + Ri ( t ) = 0 (1)
dq du
i(t) = = C AB
dt dt
du
(1) ⇔ u AB + RC AB = 0
dt
+#,
- 2
: & اU =ل اآC=10µF ;2A +, B3
. R=10kΩ &وa اTو
ا8 . E=12,0V " ود اارةo ، ة8
اSs
. K ا ر9br ?(s3ن وB J L+, اt=0
w( > ا
dq
;: و، i = 9{3 . L+,( B _>
ا()سqB=q , ــ1
dt
. i(t) (' اارة ا ر
. و > اارةu
Q" uAB )2 U أآ، uBD=u 9{3 ــ2
u BD = u
qB
u = u BD =
C
: Sو> آ
dq
i(t) = , u AB = Ri ( t )
dt
dq du
u AB = R. = RC
dt dt
: D وA "
اات%qن إ3r ?)!3
u AD = u AB + u BD
du
E = RC. +u
dt
. u(t) ?8 &(
اqد
ا2 اU ــ أآ3
: & هu(t) ?8 &(
اqد
ا2ا
du
E = RC. +u
dt
t
−
u(t) = A(1 − e ) : & اT,B(
ه (' اqد
ا2 اT ــ4
τ
E = RCA . 0 + e − t / τ + A (1 − e − t / τ )
1
τ
RC
− 1 = 0 ⇒ RC = τ
τ
A=E
u ( t ) = 10 (1 − exp ( − t / 0, 1) )
RC ويτ o"
اM آ
( و,ة ا8
اr A
τ = RC
: !) ? دي
τ = RC = 0, 1s وA=10V
i(t) B ) ر ا2 ــ4
: i(t) B) ر ا2
dq du E
i(t) = ⇒ i(t) = C ⇒ i ( t ) = exp ( − t / τ )
dt dt τ
u = 10 (1 − exp ( − t / 0, 1) ) ⇒ i ( t ) = 102 exp ( − t / 0, 1)
: 1 r U أ1M ، t=0
w( > ا، % ) ــ5
di du
dt وi ، dt ، u ــ
: > t=0 >
du E
= = 10 V / s
2
t =0
dt τ
E
i ( 0 ) = = 102 V / s
τ
di E di E
= − 2 exp ( − t / τ ) ⇒ = − 2
dt τ dt t =0 τ
u ( 0) = 0
E
. τ o"
اM 9 3رr 1M .
8 إ' اu(t) ا% T[ &
اw( اt1/2 > د1 ــ6
2
(
u ( t1/ 2 ) = E 1 − exp ( − t1/ 2 / τ ) )
ن, t1/2 >
∫ dq = I0 ∫ dt ⇒ q1 = I0 . t1 = 2.10 C
−3
0 0
2
: &وa اT& ا% ل: ل2"
ا)دةr! ا1 ــ3
E ' = RI02 ∆t = 4.10−4 J
: r دود ا2 ــ3
ξ e ( t1 )
r= = 93%
ξ e ( t1 ) + E '
ىA T+ Q L 2q ل: ل2"
r! ع اq نa : T,B" 1 L+,أن _ ا
. =aا اS هL( A Lr دونL+,& _ ا% ارA ا1
&% ــ4
6
: t وI
Q" qD )2 ــ1
: & اارة ه% > _ة ا ر ار
dq
I= ⇒ dq = Idt
dt
qD t
∫ dq = I∫ dt ⇒ q D = I .t
0 0
:
3M20 B ة اF3 إذا آqD ــ ب2
: & اارة ه% > _ة ا ر ار
∆q
I0 = ⇒ ∆q D = I 0 ∆t = 4.10 −5 C
∆t
: UDF ــ ب ا3
q D I0 . ∆t
q D = C. u DF ⇒ u DF = = = 1, 82V
C C
: & آ( هL+, اB
>
ازo ــ اة ا4
q D C. u DF max
q D = I 0 . ∆t ⇒ ∆t = = = 692s
I0 I0
RC ل4 ' ر
1
.
> 2
r '( 8 Q دة أي أن ا"ةY ا2ا
: L+, " "!& اuC ا88 &(
اqد
ا2 ــ ا2
:
اات%qن إ3r U ا ر و9br ?(J >
u C + u V = 0 ⇒ u C + R V .i ( t ) = 0
dq du
i(t) = = C. C
dt dt
du
u C + R V .C C = 0
dt
: t o
اQ" u ( &3 ) اT + ــ ا3
u (V)
d(u)/d(t)=-5.13
1 2 3 4 5
t (s)
RL 516 ا/$7
1
: بS"S ا1A>
(' __
را2 ــ اات ا1
. uL(t) وuR(t)
: i(t) وL
Q" uDF(t) ) ا2 ــ2
di
u DF ( t ) = L .
dt
: [ 0ms,6ms] لY& ا% o
اQ" uDF(t) )2 >3
: د2 i(t) [ 0ms,6ms] لY& ا% وT,B اU
T2 اa1 أنl " i1(t)=a1t > [0ms,4ms] لY& ا%
:
w> اT ار أ1 8ء اoY( ;:ا
∆i 0, 7
أي أنi1 ( t ) = 175t ن$% &" وa1 = = = 175A / s
∆t 4.10 −3
وYA T=& ا% u DF ( t ) = 100. 10−3 .175 = 17, 5V
u R ( t ) = 1750t
i 2 ( t ) = a 2 t + b > [4ms,6ms لY& ا%
∆i 0, 7
a2 = =− = −350A / s
∆t 2.10 −3
i 2 ( t ) = −350t + b ⇒ 0 = −350 × 6 .10 −3 + b
b = 2, 10A
IIــ
T
; e ( t ) = E > ، t ∈ 0أي أن ا [ف آ ( t>0 ( F"Mو)2 1ــ &%اYل
2
آ
r$ا ر &%ا_
2وا Tاaو&.
T L
≤ 5τو"&
8% ([ل (' ا>wم اا UY 1Pأن ,ن t ≥ 5τأي أن ⇒ T ≥ 10τ = 10.
2 R
L
ا
3ا(
)8ور Tه& Tmin = 10. ≈ 0, 05s :
R
T
2ــ &%اYل e ( t ) = 0 > ، t ∈ ; T أي أن ا [ف آ 9b8ا ر وه& ر)
3ز
(
2
t>0و"& , Aن ه>ك ا23ام ا ر &%اارة . RL
L
5τ ≤ T ⇒ T ≥ 5τ = 5.و"&
8% ([ل (' ا>wم اا UY 1Pأن ,ن t ≥ 5τأي أن
R
ا
3ا(
)8ور Tه& :
L
Tmin = 5. ≈ 0, 025s
R
2ا 01ا :و" ! /و9 -
1ــ
أ ــ > [) , A
"M I
rن ا>wم اا 1Pو"& $%ن
E
=I = 0,1A
R
ب ــ ا[م آ &% Uا>' Jا)_ و"& %
"ور ا ر ا &% &P",اك .
ج ــ ا!
rاohو &%
3ا_ :
2
1
ξ m = LI 2 = 0,5.10−2 J
2
2
∆Em = ξ m = ∆E pp − ∆EC
) ∆EC = 0 ( vi = v f = 0
ξm
= ∆Em = ξ m = ∆E pp = mgh ⇒ h = 0,102m = 10, 2cm
mg
4ــ ه>ك qع ا!
rا &%
!>sاارة "2ل :ل &%ات اaو
.
ا!
rا(b
,ف اك ه& ∆E ' = mgh = 0, 343.10−2 J :
دود اك ه :
∆E ' 0, 343.10−2
=ρ = = 67%
∆E 0, 5.10−2
ا=<
<
ت ا
ة ! /دارة =, RLCا .
1
1ــ ا
,ا& " 1 Aر" 7آ_ LاS"Sب : uC(t)
>2
أ w3ا;)3: T,B
2ــ w3م ا"S"Sت _); دوري aن ا= ¥r> 9Aل
ا. t o
3ــ _); اور ا: T,B
T=4ms
4ــ T2ا¦ اSا& :
2 _( L
> أن _); اور وي اور اhص ("S"Sت T0
T = T0 ⇔ T = 2π L. C
T2
= T 2 = 4π 2 L . C ⇒ L = 0, 40H
4π 2 . C
2
1ــ )
3اآ Uا: &)Y
أ w3اT,B
2ــ : i(t) )2
dq 2π 2π
i(t) = = − Q0 sin t
dt T T
: 8!" t
w(& ا% (
(ارة,
اr! ــ ا3
di 1 d 2i di 1 d 2i
u g = ri + L + ⇒ R 0 i = ri + L +
dt C dt 2 dt C dt 2
di 1 d 2i
(r − R0 )i + L + =0
dt C dt 2
'(
(qد
ا2ن ا, أنUY
) : "تS"([ل (' ذ
: & اT,Bا
di 1 d 2i di 1 d 2i
(r − R0 )i + L + = 0 ⇒ R 0 = r ⇒ L + =0
dt C dt 2 dt C dt 2
5
:
(
2 _و
ا8
&% ــ1
: uC(t) ا88 &(
اqد
ا2 ا1 ــ1
di
uL + uC = 0 ⇒ L + uC = 0
dt
du C di d2u C
i(t) = C , =C 2
dt dt dt
2
du
LC 2C + u C = 0
dt
2
d uC 1
2
+ uC = 0
dt LC
: ξ t
(,
اr!) ا2 2 ــ1
1 1
ξt = Li ( t ) + Cu C ( t )
2 2
2 2
2π
u C ( t ) = E cos t + ϕ
T
dq du 2πE 2π
i(t) = = C. C = − C sin t + ϕ
dt dt T T
1 4π2 E 2 2π 1 2π
ξt = LC 2 2
sin 2 t + ϕ + CE 2 cos2 t + ϕ
2 T T 2 T
2
T
T 2 = 4π 2 L . C ⇒ L . C = 2
4π
1 2π 1 2π
ξ t = CE 2 sin 2 t + ϕ + CE 2 cos2 t + ϕ
2 T 2 T
1 2π 2π
ξ t = CE 2 sin 2 t + ϕ + cos2 t + ϕ
2 T T
1
ξt = CE 2
2
:
( J
2 _و
ا8
&% ــ2
: uC ا88 &د
ا2 ا1 ــ2
di
u L + u C = 0 ⇒ ri ( t ) + L+ uC = 0
dt
du di d2u
i ( t ) = C C , = C 2C
dt dt dt
2
du d u
rC C + LC 2C + u C = 0
dt dt
2
d u C r du C 1
2
+ + uC = 0
dt L dt LC
dξ t
= − ri 2 ) أن3
(qد
ا2ل ا2A" ــ2
dt
1 1
ξ t = Li ( t ) + Cu C ( t )
2 2
2 2
dξ t di du C dξ t 2
2 du C d u c du
= Li ( t ) + Cu C ⇒ = LC 2
+ Cu C C
dt dt dt dt dt dt dt
dξ t du d u 2
1
= LC 2 C 2c + uC
dt dt dt LC
d 2 u C r du C 1 d 2u c 1 r du C
2
+ + uC = 0 ⇒ 2 + uC = −
dt L dt LC dt LC L dt
dξ t
2
r du
= − LC2 C = − ri 2
dt L dt
6
:
>B ا88 &(
اqد
ا2 ــ ا1
di q
u AM = − L >
2 _ و" "!& اu AM =
dt C
: L+,ا " ا ه
2 _ا " ا أن "و
2 2
q dq dq 1
= −L 2 ⇒ 2 + q=0
C dt dt LC
: q(t)
>oد
ا2 ــ ا2
> t=0
w(ا &% q(t ) = Q0 cos (ω 0 t + ϕ )
إذنcos ϕ = 1 ⇒ ϕ = 0 >& أن2 q (t ) = Q 0 = CU 0 = 1 , 2.10 −6 C
q( t ) = 1, 2.10 −6 cos (3162t )
: !) ? ديT0 = 2π LC صh ــ ب اور ا3
T0 = 2 ms
q
u AM = = 12 cos ( 3162t ) أن1(23 . uAM اT +
C
& (2 ا1h{ ا: U & اآ% (1)
) اآ1A ا1 ــ4
: ;(A أT,B اU
u MN = ε − R0 i 2 = − R0 i 2
أن أيu NS = u NB + u BS أ=ى
:
− Ri 1 = 0 − Ri 2
i 1 = i 2 = i &"و
u MN = − R0 i أي أن
: &
ه3[ "تS"S
([ل (' ا3
ا8ا
: N وM "
اات%qن إ3r U
di q
u MN = u L + uC = − L − ri −
dt C
di q
− R0 i = − L − − ri
dt C
+ + (r − R0 )i = 0
di q
L
dt C
r − R0 = 0 ⇒ R0 = r = 350Ω :
3[ "تS"S ن ه>ك, &,
ا RL
Dipôle RL
Iــ ا la bobine :
1ــ ا!"#$
ا
'$" 8ن 6 2-ت 2- 3+4 2- ،ا
1س %&' %
( )* +,$- #. ،
< =&#>( +-زل آ. (#%
ر @-ا :
أ
ا
ا :
rو
ا و
Lا
ا "#ا!ا .و
* +ا)(م ا &
ات
ه ا)-ي ). Henry (H
و س -7 89: Lز
س
ا "#ا!ا .
2ــ ا (#- 2( #D$و .
ا
Gط ا1 >"#E$
Iــ )> اآ? ا>= ا * ا (1) ABوا!ي
Aن
ا ا و
وو دون اة
ا -G#
#ا!ا L=10mHو
و
LM -ة ،
و
Mأو
و
R=100Ω +وأ
=
س ار
ا P:-Aار * اارة
8* QGس ا 8:
:ا و QRS T&Lار . Κ
VS Lا :ا 89ا و* آ
ة Uا 8:
: uLا وآ! Xة ار I
ار * اارة .
*) &Z [#ا) YPا :
)uL(V 0 0,8 1,6 2,4 3,2
)I(A 0 0,1 0,2 0,3 0,4
ا )I$4ر ا
: H $
1ــ
ا) d: uL )#اBة . I
2ــ :أن ا [ف آ Mأو
.
? ا) )#ا +&Z [#أن ا 8:
:ا
) ?9اRادا
Qة ار ار * =
، -أن ا
[ف آ Mأو
و
r +
3ــ
د
rو
ا وSر : -ا Bإ -ا[. Q
∆UL 2, 4 − 0, 8
=r = rا
ا= 8Ω : )#)& +7
∆I 0, 3 − 0.1
4ــ ا Y)9ا uL : Shو rو . I
UL = rI
II
) 8
، GBF Gjkرا
& دد ، f=400Hz oو oا V: . 5V [SrإAو
)> اآ? ا>= ا * ا(2) AB
. +&Z [# ا:!:! اV9& ورق
&ي اZ V9
) رI$4ا
ار * اارة ؟P:-Aات ة ار اL )
!ب:! اxA Y2 u اA ــ ذا1
)#) ا، اداR=ن ا9) i وuR أي أنuR = −Ri :
وr اM ا8:
: اY2
ار * اارةi(t) P:-Aات ة ار اL )#) اA Uj + +&Z [#ا
2
؟+
و، a
اS
د1 ــ2
−uR a′t + b′
i(t) = = = at + b
R R
a' ∆u −10
a= = = = −100A / s
R R.∆t 100.10 −3
5
b= = 5.10 −2 A
100
i(t) = −100t + 5.10 −2
اS ، ول
اورr اx[)& =): ، Z 2 ــ2
uL (t)
. =) اY)9 اV ، ا8:
:uL(t)
di
dt
uL = 1V ) !ب:! اV9& راZ )
? ا
uL 1
= = 10 −2 H = 10mH
di 100
dt
uL di
= L ⇒ uL = L
di dt
dt
& " ا!ا#
اL Q
=) اo!رن هS 3 ــ2
. &ا
di
. وL وuL : Sh اY)9ا
dt
3
. h-
ن
هA =رZd ا:
اوo!! هu V :>ا
di
. وL وi(t) وr VG ا8:
: uL &
Z ShZ حSا
dt
di
uL (t) = r.i(t) + L.
dt
: PQR
(#- 2( L #D$ ا2< #>" S>$T- حQPV و* ا، W"WX > دون &اةT
(
: 8Q ( و
di
uL (t) = r.i(t) + L.
dt
. ي#
% ( L ، ( ]ومr ، #>-] ( i(t) ، (V) [6 ( uL(t)
ا
Gط ا #aD : 2 >"#E$ا < `+دارة آ. (#%
)> اآ? ا>= ا * ا(3) AB
QRS T&Lار . K
ا9ر :
1
1ــ 1ه
Tا[=#ن L1و =
L2ة :إhق اارة ؟
T
Vا[=#ن L1و L2و
hأن ا[=ح =S T
L1ا[=ح L2
1ــ 2آ L xة ار ار * آ
L1و L2؟
Lة ار * ا[=ح * ): (# L1ا[=ح L L2ر>
uة (#&:ت L1 T
Z
2ــ
ا &Zإ
Sار ؟
ا uإ
Sار
3ــ
ذا #ث * )Zاارة ؟
ا )Z ،اام ار ؟
Ujا (
hأن ا uاام ار * اjع ا!ي . -G
: PQR
* دارة آ$1D (#%ي < `+و #ReD ،هbc
ا]#Rة إ - 8ا $ر أو ا&Wام ا $ر * ه bcاWارة أي
( D * - < 6,وم W #hDة ا $ر اcي ")#
di
. L.
* . %وهcا & #aD 2< HDاWEاء
dt
3ــ اQh$4ل #>Dا (#- 2( #D$و .
)Zإهل
و
ا =[ ،ا )8:
: uL(t
ا آ :
)di(t
uL (t) = L
dt
* ) i(tا *ن uL(t)>0
* إذا آن Lة ار ا7 Q9 P:-Aا ) LM dtة 7ا di ):آ=ة 7ا أي أن اق +
Sآ=ة
7ا ( و S !u
uL(t) :آ=ة 7ا
دي إ -ر *#ط ا 8:
: #D$ا
IIــ
ا RL
Aن ) Pا M
RL ?8أو
و
R +آ? &Zاا
Qو
و
r -و
. L -G#
او
ا P) &Aا ?8ه!ا . Rt=R+r
1ــ ا
( E$4ا W< P >D# RLة . #D$+
1ــ 1ا) د ا +k 6$اW %1D $ة ا $ر ا) ر *
اWارة . RL
= اارة RLا& * ا. +=7 AB
QRS T&Lار * Kا& !u
. t=0 (#ا 8:
:اارة RL
(#ا ) Eر = ZMة & ( i(t) .ة ار ا!ي *
اارة )Zإ - 8ا $ر اZM = :>9ة .
? Sن إ* ا ات ) :
u = uAB + uR
di
uAB = ri + Lأي أن #:أن u = Eو ) uR = Ri(tو
dt
di
E=L + (R + r ) i
dt
di L di E
L + R ti = E ⇒ +i= *نR+r=Rt أن:
dt R t dt Rt
L
ة-# & اj*[= اد ا = τ QG
Rt
: هRL ار * اارةi(t) ار
di E
τ +i =
dt Rt
. +k 6$ ا) د اSX 2 ــ1
di E
τ +i= : & اj? اد اA
dt Rt
: α وB وA
i(t) = Ae −αt + B : اAB& اZ
. ه# ?>
: &j * اد ا#ض ا
( )
τ −αAe −αt + Ae −αt + B =
E
Rt
⇒ (1 − ατ ) Ae −αt + B =
E
Rt
1
1 − ατ = 0 ⇒ α =
τ
E
B=
Rt
−t
E
i(t) = Ae τ + : اAB& اZ &jن
اد اA9 :و
Rt
(# دا
[& * أيi(t) آنZ > وهi(0)=0 : P=وط اB
? اA : ا#
#: i(t) = i(t + ε) = i(t − ε) ?A أنA
t=0 (#& اX * ذ: اLB (ت#
. j[?
اS ?7
دZ ε أن
E
A=− أي أنi(0)=A+B=0 )
?
اد
Rt
E
: & هjن
اد اA* I0 = QG
Rt
−t
i(t) = I0 1 + e τ
. ( و#- 2( #D$ ا#>D ــ2
: ) ن إ* ا اتS ?
أي أنu = uAB + Ri(t)
E −
t
uL = u − Ri(t) ⇒ uL = E − R. 1 + e τ
Rt
: : وRt=R =[* R
و
ا أ
م او-
−
t
−
t
uL = E 1 − 1 + e ⇒ uL = Ee
τ τ
τ 2-@ ا$( ــ3
E
τ= 2-@ ا$( I د ا]( د- 1 ــ3
Rt
uL V
s L L
: X! و) آL = ⇒ L = أنV& =
di A R t R
dt
V
: أي أنR =
A
L L V s × A
= s أي أن
=
R t R t A V
E
ا
و: )
ز: - τ = أي أن ا
Rt
. RL ?8 اP)
τ W"W1D 6 آ2 ــ3
: R ه)ك
. i(t) )#)& اZ -[*د أ# وi(τ)
ب: و وهr ا8ــ ا
د# وt=0 (#&ل اس * ا9 ا: ا8ــ ا
. +=7 AB أ( ا. E/R Q
+R 8
. RL 8
mnD ر * دارة$ام اW& ــ ا4
j[ إ ا اE ا
اL ، ارQRS * )Z
. RL ) ر = ز ( ل أن ه)ك اام ار * اارة
: اSh إ اM ن إ* ا اتS T=8
di di
أن#: τ + i = 0 أيL + (R + r)i = 0
dt dt
L L
. τ= =
R + r Rt
: & هj اد اo!
ه
t
E L −
. i(0)=I0 =ر أنZ: I0 = وτ= أن#: i(t) = I0 e τ
Rt Rt
i(τ) = 0, 37I0 : Sh اT=8:
ا: =
د# # اo!* ه
. X!ة آLM
واام ارSة آ& آ
ة إLM τ آ& آ: #&
: ث#
*ط ا ا!يRL
اارة7 * اآ? ا>= ا[م
أ
. K ارQRS * )Z -8:
. * اارة
@و& * وo) ا8 ا#>D ــ2
: اAB& اZ &j? اد اA ق اارةh) إZ
di di
E = Ri + L ⇒ E.i = Ri2 + L .i
dt dt
1
Eidt = Ri2dt + d( Li2 )
2
:
h ادo!ل هhu
2121ا. %
$K ^%
"! 2
و
L=42,2mHو&و
. r=8,5Ω
1ــ أ %
d 7eا
(-2
2ا
?@K
Xزه
ر آ. i=1,20A ? (f2
2ــ (5 %ا
ر آi=1,50-200t
F
(f2
)(A
أ ــ %
dا
(-2
2ا
?@Kاj$
t=0؟
ب ــ (5أي ?@ t1 jم ا
(-2
2ا
؟
"! 3
@ DXا
آ
ا (f2ا (5 _%%ا%
32 mل ? dاآ
أو( &و
R=100Ωوو
L=100mHو*%م
opآ o$F .
f2ا?ارة ?@Kا. t=0 j$
1ــ ?@Kإه%ل &و ا
،أ? 7eة ا
ر ا%ر (5
2
ا@jم ا?ا. /f
2ــ ?K e (5م إه%ل &و ا
. r=15,0Ω
2ــ %
d 1ا d-اDs%و (5ا
o& ?@Kا@jم ا?ا /f؟
2ــ Etd u
v 2ا
ر op ze{@5 Kا^%م 75 ،ذ . xا6ل
ا
d-ا
(
ل إ
ا d-اDs%و (5ا
.
"! 4
ي دارة آ
f2ا
d ? J$Kاآ ، E=6Vو* أو( &و
r’=300Ω
وو
L=1Hو&و
، r=10Ωو Etdا
ر ?
. Kة ا
ر ا%ر (5ا?ارة
E
=i Etd u
5 ?@Kا
ر ه e− t / τ :
'r +r
1ــ
ا d-اDs%و (5ا
?@Kا t j$؟
2ــ E U?2 ξm K Kو rو ’ rو . L
τ
= tو t = τو . t = 5τذا V
@
7؟ 3ــ أ ?@K ξm 7eاj$ت :
2
5 !"
. r
&وL
? ?? ا
. r=8Ω ?X@5
&
&و ا
&و. ?2 $v3 أm( ا5 _%% ا
آ
اDX@
. R=1KΩ %
& اJ$K ?%ا
. (_$_
2 ا?ارةGBF ودD
@ ا% ب121
اADD رD اJ$K F
. YB >?%( ا5 uS=u1+u2
&وr
سd @@% ي1ز اX ا/3 ــ ا1
ا
؟
. uS وuBM وuAM ا
اتK L وR وr وi U?2 K ــ2
^ R=r %
& اJ$K ?% &و ا. ?@K ــ3
(- . $v3 أm( ا5 _%%( ا2121
ا/3 اJ$K
: YA >?% ا، 5ms/div
3
اأ37 ا:
. 0,5V/div : YB >?% ا، 20mV/div
L du1
uS = − ا1( ه5
أن2
R dt
. (2121
ا/3ل ا%
32 L ?دe ــ4
RL "! ر "* )ل
. + , " ات. /, 1 !"
3 _ J$K 5
f2ي دارة آ1F ــI
2 ? ذي ات-3ا2 R=3,0Ω
* أو( &وE ( ا
اJ$K آC=0,33mF
. E=6,0V وT دوره
. v
f?2 _% و ن اo$F ا
رEtd t=0 j$@? اK
T
2X
3@? اK _ 3
آ?راuC(t)
ا3ذا أن درا% 75 ، t ∈ 0; ل7@2 ــ1
2
.
$ ?ةK* RC -d (f@N
.
>{ل/fم ا?اj@
^ اe T ا? ا
&
ل%
& ا7eا
T
. غv _%
ر أن اK2 o27ال ا7 اv J$K أ، t ∈ ; T ل7@2 ــ2
2
t ∈ [ 0;3T ] لX%( ا5 i(t) وuC(t) ا1( ه5 _ ــ3
2 $%
و&وL =250mH
2 _% ض اo27( ا
آ
ا5 ــII
. E=6,0V وR=50,0Ω (و6* ا%أن &و ا
(5ا Etd o$F t=0 j$ا
ر و
أن ا
5 % U
f?2أي
ر آ. (f2
T
;% 75 ، t ∈ 0ذا أن درا 3ا
)
i(tآ?را 3إ dا
ر (5ا?ارة RL 1ــ 7@2ل
2
?@KاX
3ب?K* jihة .
$
ا 7eا&
%ا? ا
&
ل ^
e Tا@jم ا?ا{> /fل
.
T
2ــ 7@2ل ، t ∈ ; T أ v J$Kا7ال ا
K2 o27ر أن ا?ارة ?U Esام ا
ر .
2
] t ∈ [ 0;3Tإذا ا
Kأن . T=0,10s 3ــ _ (5ه 1ا ) uC(tو ) (5 i(tاX%ل
"! 2ا 3ا!2و و+1
آ ?ا dاآ ، Eو&و
ا?ا> (-2
2 ، r
$و
ا1ا( L
و&و
ا?ا> ، r’
$آ J$Kا
ازي %* Eم ، (f@Nوك آ (5 %ا mأ. $v3
، R=r+r’=90Ω ، E=9,0V (-و . L=1,0H
1ــ Etd o$ ?@Kا
ر ? 1>p ، Kة ا
ر ا (f2ا%ر (5
ا?ارة ? ?2ة ز@
. I
2N %
d
أ ــ أ. I 7e
ب ــ ه F
mا%ك ؟ %ذا ؟
ج ــ أ 7eا d-اDs%و (5ا
.
2ــ Etd u
vا
ر F
m
5 ، Kا%ك Ev ،آ
%$ $
v$ 2 &$ m=5,0gف eل ود ا%ك .أ 7eاUرvع
$
$ hا. g=9,8N/kg 1>p . %$%
4ــ (5ا&
& ارvع ا
$ا %$%ه . h’=7,0cm
أ ــ % 75ذا ؟
ب ــ أ 7eدود ا%ك .
ر ا
ء
RLC وRC وRL اارة
"
ر م ! وم ر# ا$%ا
'ت#ا
1
U2 وU1 ــ ب ا1
U=U1+U2 : ن ا " "! ه$% & آ) (' اا+," أن ا
Q2 Q
U2 = U1 = 1
Q C2 و C1 أن1(23و
U= و
C
Q1 Q 2
. اارة783 9 : &% ;3 & اارة ا
ه% و" أن ا ر ارU = + أي أن
C1 C 2
1 1
أي أنQ = Q1 = Q 2
U
U = Q + ⇒Q=
C1 C2 1 1
+
C1 C2
: &"و
Q1 Q
U1 = =
C1 C1
U
1 1
+
C1 C 2 U
U1 = =
C1 1 1
C1 . +
C1 C2
C2 . U
U1 = = 200V
C1 + C2
C1 . U
U2 = = 100V
C1 + C2
: > ?" ــ =ل ا@ال ا2
Q1 = Q2 = C1U1 = 2.10 −4 C
2
;2A ، نB J =K L+, &)!8" ;!"3 1M U=100V F C1=2µF ;2A +, B3
. C2=0,5µF
. C1 ;2A يS اL+,( Q
P"اQ>
اB ــ ا1
. !" ر2" +, اT ا " "!& آU ــ ا2
U1=U2=80V ــ2 Q=2.10-4C ــ1:
":أ
3
أنUY أيL+, T,
)>" ); أآ2A Z%, L+, '( ا[ل3 >3! ت أ2 =ل ا
. ت (' اازي+, اUآ3
:
2^ ا3 " أن
n
C
C = ∑ Ci = n . C1 ⇒ n =
i =1 C1
n = 50
: 9 Yا اS ــ _>
ه2
Q = C . U = 0, 20C
: & هL+, Tــ _>
آ
Q1 = C1 . U = 4.10−3 C
RC اارة
1
: & اارة% & ارP", ; اارة و >' ا ر ا: ــ1
) Com كB ا7"و) ي اa اU
آ8b
8b أن1(23
T= وU اU!8ج اh ( ه& أن ا رUA U!8) آ2
أيA ا()سT= % L+,(
)>" U: اU!8 ا
. &!Q? ا>' ا%ا
dq
i= > 0 ا
إذنo
داq أنl " q & هA _>
ا()س
dt
L+,(
)>" T)8 ا!ح: هT2!ح اQ ــ ا2
. &وa اT(
)>"و
: ) ا " "! ه2
qA
u AB = = − u R = − Ri ( t )
C
u AB = −R .i ( t )
:
اات%qن إ3r ?)!3 ــ4
u AB = − u R ⇒ u AB + u R = 0
u AB + Ri ( t ) = 0 (1)
dq du
i(t) = = C AB
dt dt
du
(1) ⇔ u AB + RC AB = 0
dt
+#,
- 2
: & اU =ل اآC=10µF ;2A +, B3
. R=10kΩ &وa اTو
ا8 . E=12,0V " ود اارةo ، ة8
اSs
. K ا ر9br ?(s3ن وB J L+, اt=0
w( > ا
dq
;: و، i = 9{3 . L+,( B _>
ا()سqB=q , ــ1
dt
. i(t) (' اارة ا ر
. و > اارةu
Q" uAB )2 U أآ، uBD=u 9{3 ــ2
u BD = u
qB
u = u BD =
C
: Sو> آ
dq
i(t) = , u AB = Ri ( t )
dt
dq du
u AB = R. = RC
dt dt
: D وA "
اات%qن إ3r ?)!3
u AD = u AB + u BD
du
E = RC. +u
dt
. u(t) ?8 &(
اqد
ا2 اU ــ أآ3
: & هu(t) ?8 &(
اqد
ا2ا
du
E = RC. +u
dt
t
−
u(t) = A(1 − e ) : & اT,B(
ه (' اqد
ا2 اT ــ4
τ
E = RCA . 0 + e − t / τ + A (1 − e − t / τ )
1
τ
RC
− 1 = 0 ⇒ RC = τ
τ
A=E
u ( t ) = 10 (1 − exp ( − t / 0, 1) )
RC ويτ o"
اM آ
( و,ة ا8
اr A
τ = RC
: !) ? دي
τ = RC = 0, 1s وA=10V
i(t) B ) ر ا2 ــ4
: i(t) B) ر ا2
dq du E
i(t) = ⇒ i(t) = C ⇒ i ( t ) = exp ( − t / τ )
dt dt τ
u = 10 (1 − exp ( − t / 0, 1) ) ⇒ i ( t ) = 102 exp ( − t / 0, 1)
: 1 r U أ1M ، t=0
w( > ا، % ) ــ5
di du
dt وi ، dt ، u ــ
: > t=0 >
du E
= = 10 V / s
2
t =0
dt τ
E
i ( 0 ) = = 102 V / s
τ
di E di E
= − 2 exp ( − t / τ ) ⇒ = − 2
dt τ dt t =0 τ
u ( 0) = 0
E
. τ o"
اM 9 3رr 1M .
8 إ' اu(t) ا% T[ &
اw( اt1/2 > د1 ــ6
2
(
u ( t1/ 2 ) = E 1 − exp ( − t1/ 2 / τ ) )
ن, t1/2 >
∫ dq = I0 ∫ dt ⇒ q1 = I0 . t1 = 2.10 C
−3
0 0
2
: &وa اT& ا% ل: ل2"
ا)دةr! ا1 ــ3
E ' = RI02 ∆t = 4.10−4 J
: r دود ا2 ــ3
ξ e ( t1 )
r= = 93%
ξ e ( t1 ) + E '
ىA T+ Q L 2q ل: ل2"
r! ع اq نa : T,B" 1 L+,أن _ ا
. =aا اS هL( A Lr دونL+,& _ ا% ارA ا1
&% ــ4
6
: t وI
Q" qD )2 ــ1
: & اارة ه% > _ة ا ر ار
dq
I= ⇒ dq = Idt
dt
qD t
∫ dq = I∫ dt ⇒ q D = I .t
0 0
:
3M20 B ة اF3 إذا آqD ــ ب2
: & اارة ه% > _ة ا ر ار
∆q
I0 = ⇒ ∆q D = I 0 ∆t = 4.10 −5 C
∆t
: UDF ــ ب ا3
q D I0 . ∆t
q D = C. u DF ⇒ u DF = = = 1, 82V
C C
: & آ( هL+, اB
>
ازo ــ اة ا4
q D C. u DF max
q D = I 0 . ∆t ⇒ ∆t = = = 692s
I0 I0
RC ل4 ' ر
1
.
> 2
r '( 8 Q دة أي أن ا"ةY ا2ا
: L+, " "!& اuC ا88 &(
اqد
ا2 ــ ا2
:
اات%qن إ3r U ا ر و9br ?(J >
u C + u V = 0 ⇒ u C + R V .i ( t ) = 0
dq du
i(t) = = C. C
dt dt
du
u C + R V .C C = 0
dt
: t o
اQ" u ( &3 ) اT + ــ ا3
u (V)
d(u)/d(t)=-5.13
1 2 3 4 5
t (s)
RL 516 ا/$7
1
: بS"S ا1A>
(' __
را2 ــ اات ا1
. uL(t) وuR(t)
: i(t) وL
Q" uDF(t) ) ا2 ــ2
di
u DF ( t ) = L .
dt
: [ 0ms,6ms] لY& ا% o
اQ" uDF(t) )2 >3
: د2 i(t) [ 0ms,6ms] لY& ا% وT,B اU
T2 اa1 أنl " i1(t)=a1t > [0ms,4ms] لY& ا%
:
w> اT ار أ1 8ء اoY( ;:ا
∆i 0, 7
أي أنi1 ( t ) = 175t ن$% &" وa1 = = = 175A / s
∆t 4.10 −3
وYA T=& ا% u DF ( t ) = 100. 10−3 .175 = 17, 5V
u R ( t ) = 1750t
i 2 ( t ) = a 2 t + b > [4ms,6ms لY& ا%
∆i 0, 7
a2 = =− = −350A / s
∆t 2.10 −3
i 2 ( t ) = −350t + b ⇒ 0 = −350 × 6 .10 −3 + b
b = 2, 10A
IIــ
T
; e ( t ) = E > ، t ∈ 0أي أن ا [ف آ ( t>0 ( F"Mو)2 1ــ &%اYل
2
آ
r$ا ر &%ا_
2وا Tاaو&.
T L
≤ 5τو"&
8% ([ل (' ا>wم اا UY 1Pأن ,ن t ≥ 5τأي أن ⇒ T ≥ 10τ = 10.
2 R
L
ا
3ا(
)8ور Tه& Tmin = 10. ≈ 0, 05s :
R
T
2ــ &%اYل e ( t ) = 0 > ، t ∈ ; T أي أن ا [ف آ 9b8ا ر وه& ر)
3ز
(
2
t>0و"& , Aن ه>ك ا23ام ا ر &%اارة . RL
L
5τ ≤ T ⇒ T ≥ 5τ = 5.و"&
8% ([ل (' ا>wم اا UY 1Pأن ,ن t ≥ 5τأي أن
R
ا
3ا(
)8ور Tه& :
L
Tmin = 5. ≈ 0, 025s
R
2ا 01ا :و" ! /و9 -
1ــ
أ ــ > [) , A
"M I
rن ا>wم اا 1Pو"& $%ن
E
=I = 0,1A
R
ب ــ ا[م آ &% Uا>' Jا)_ و"& %
"ور ا ر ا &% &P",اك .
ج ــ ا!
rاohو &%
3ا_ :
2
1
ξ m = LI 2 = 0,5.10−2 J
2
2
∆Em = ξ m = ∆E pp − ∆EC
) ∆EC = 0 ( vi = v f = 0
ξm
= ∆Em = ξ m = ∆E pp = mgh ⇒ h = 0,102m = 10, 2cm
mg
4ــ ه>ك qع ا!
rا &%
!>sاارة "2ل :ل &%ات اaو
.
ا!
rا(b
,ف اك ه& ∆E ' = mgh = 0, 343.10−2 J :
دود اك ه :
∆E ' 0, 343.10−2
=ρ = = 67%
∆E 0, 5.10−2
ا=<
<
ت ا
ة ! /دارة =, RLCا .
1
1ــ ا
,ا& " 1 Aر" 7آ_ LاS"Sب : uC(t)
>2
أ w3ا;)3: T,B
2ــ w3م ا"S"Sت _); دوري aن ا= ¥r> 9Aل
ا. t o
3ــ _); اور ا: T,B
T=4ms
4ــ T2ا¦ اSا& :
2 _( L
> أن _); اور وي اور اhص ("S"Sت T0
T = T0 ⇔ T = 2π L. C
T2
= T 2 = 4π 2 L . C ⇒ L = 0, 40H
4π 2 . C
2
1ــ )
3اآ Uا: &)Y
أ w3اT,B
2ــ : i(t) )2
dq 2π 2π
i(t) = = − Q0 sin t
dt T T
: 8!" t
w(& ا% (
(ارة,
اr! ــ ا3
di 1 d 2i di 1 d 2i
u g = ri + L + ⇒ R 0 i = ri + L +
dt C dt 2 dt C dt 2
di 1 d 2i
(r − R0 )i + L + =0
dt C dt 2
'(
(qد
ا2ن ا, أنUY
) : "تS"([ل (' ذ
: & اT,Bا
di 1 d 2i di 1 d 2i
(r − R0 )i + L + = 0 ⇒ R 0 = r ⇒ L + =0
dt C dt 2 dt C dt 2
5
:
(
2 _و
ا8
&% ــ1
: uC(t) ا88 &(
اqد
ا2 ا1 ــ1
di
uL + uC = 0 ⇒ L + uC = 0
dt
du C di d2u C
i(t) = C , =C 2
dt dt dt
2
du
LC 2C + u C = 0
dt
2
d uC 1
2
+ uC = 0
dt LC
: ξ t
(,
اr!) ا2 2 ــ1
1 1
ξt = Li ( t ) + Cu C ( t )
2 2
2 2
2π
u C ( t ) = E cos t + ϕ
T
dq du 2πE 2π
i(t) = = C. C = − C sin t + ϕ
dt dt T T
1 4π2 E 2 2π 1 2π
ξt = LC 2 2
sin 2 t + ϕ + CE 2 cos2 t + ϕ
2 T T 2 T
2
T
T 2 = 4π 2 L . C ⇒ L . C = 2
4π
1 2π 1 2π
ξ t = CE 2 sin 2 t + ϕ + CE 2 cos2 t + ϕ
2 T 2 T
1 2π 2π
ξ t = CE 2 sin 2 t + ϕ + cos2 t + ϕ
2 T T
1
ξt = CE 2
2
:
( J
2 _و
ا8
&% ــ2
: uC ا88 &د
ا2 ا1 ــ2
di
u L + u C = 0 ⇒ ri ( t ) + L+ uC = 0
dt
du di d2u
i ( t ) = C C , = C 2C
dt dt dt
2
du d u
rC C + LC 2C + u C = 0
dt dt
2
d u C r du C 1
2
+ + uC = 0
dt L dt LC
dξ t
= − ri 2 ) أن3
(qد
ا2ل ا2A" ــ2
dt
1 1
ξ t = Li ( t ) + Cu C ( t )
2 2
2 2
dξ t di du C dξ t 2
2 du C d u c du
= Li ( t ) + Cu C ⇒ = LC 2
+ Cu C C
dt dt dt dt dt dt dt
dξ t du d u 2
1
= LC 2 C 2c + uC
dt dt dt LC
d 2 u C r du C 1 d 2u c 1 r du C
2
+ + uC = 0 ⇒ 2 + uC = −
dt L dt LC dt LC L dt
dξ t
2
r du
= − LC2 C = − ri 2
dt L dt
6
:
>B ا88 &(
اqد
ا2 ــ ا1
di q
u AM = − L >
2 _ و" "!& اu AM =
dt C
: L+,ا " ا ه
2 _ا " ا أن "و
2 2
q dq dq 1
= −L 2 ⇒ 2 + q=0
C dt dt LC
: q(t)
>oد
ا2 ــ ا2
> t=0
w(ا &% q(t ) = Q0 cos (ω 0 t + ϕ )
إذنcos ϕ = 1 ⇒ ϕ = 0 >& أن2 q (t ) = Q 0 = CU 0 = 1 , 2.10 −6 C
q( t ) = 1, 2.10 −6 cos (3162t )
: !) ? ديT0 = 2π LC صh ــ ب اور ا3
T0 = 2 ms
q
u AM = = 12 cos ( 3162t ) أن1(23 . uAM اT +
C
& (2 ا1h{ ا: U & اآ% (1)
) اآ1A ا1 ــ4
: ;(A أT,B اU
u MN = ε − R0 i 2 = − R0 i 2
أن أيu NS = u NB + u BS أ=ى
:
− Ri 1 = 0 − Ri 2
i 1 = i 2 = i &"و
u MN = − R0 i أي أن
: &
ه3[ "تS"S
([ل (' ا3
ا8ا
: N وM "
اات%qن إ3r U
di q
u MN = u L + uC = − L − ri −
dt C
di q
− R0 i = − L − − ri
dt C
+ + (r − R0 )i = 0
di q
L
dt C
r − R0 = 0 ⇒ R0 = r = 350Ω :
3[ "تS"S ن ه>ك, &,
ات ا
ة
دارة RLCا
ا,-.ر:
1ــ * ا +ا ,,ا !$ن ا\زرق Mا! (2) Lذ 2K$ا$3 SK
r’=0 0
1-1آ _ * Pو@ ا !" ) uc(t؟ ه ) uc(tدا 0دور* 0؟
43و M K @Aا! JKL* (1) @Aا Pو 43و M Aا! 2$3 SK (2) @Aدارة ! # RLCا0
Mه f,اe* 0Kغ ا M Pا!. 0W
و*!ن ا !" ) (# J uc(tا # Pو 4 g
uc(t) .ا 0دور*. 0
-و@ ا !" ) @# hD * uc(tا!1 t J#ل أن ات 1,2ة
أن ا,,ت " +دون أن ود ا4ارة l 0D( RLCا( 0Dاkو M 0ا!1 ، Pل أن
ات 3ة .
: 567
:دي "!
' ،ن
،و دارة RLCا ،إ= <;ر "ت 3ة
و1,2ة .
@Aل أن ا1ارة RLCا,ا "ن آ;* 3ا و1,2ا .
أ ,CAات ا
ة :
W
2-1ا4ور Tا4ة ا 0#اT # J3.uc(t) "! $ J # J *!SD J D J 0$<e
no J#ل ان * Jأن W Jا4ور وه! ا4ة ا 0#اJ # J *!SD J D J 0$<e
. uc(t) "! $
ــ " ' D$ا1ور T
D$
,FAا1ور Tا1,ة ا (Kا!.uc(t) "G H H IJ H,J H G5
2ــ pq" #ا1و: 2$3 R 0#
1-2و@ ا ,,ت ؟
_ #43ا1و 0#ا4$ 0$ارة * _ و@ ا,,ت.
W 2-2ا4ور T؟
+1 0ا1و_< 0#ة 4ا * t
nأن Wا4ور ; * R 01 s$
,oq" #43-3ا1و 0D r’ 0#آة 4ا :ه ا !" ) uc(tا* ,," J؟
+D R ,oq" #43آة 4ا ) ,," l "!" uc(tأي أن ا,,ت "ول *!ن !o *4د . +#
+D
-4ا1و 0#ا4$ R 0$ارة *" t
n* RLCو!د ,,$ J#vت v :م Wدوري
وvم ; دوري .
"ف 2$3هذ* Jاno J# J#vل ا2 L
اvم Wا4وري *4Kث إذا آ 0D gا1و_< R 0#ة .
اvم ; دوري !" #43ن Rآة 4ا
"ول ا,,ت vا !!د !oد . +#
2$3 r’ 4*4 J# 6 -5ا0 01
0$
# Mأو L=11mH ,oq 2و C=1µFو W 1ا4ور . T
L=11mH ,oq : 0p 0$
# Mو C=0,22µFو. T 1
ه * W s$ا4ور L J#و C؟
W s$ * +ا4ور L +1و Cو; * R +1 s$
ــ أ ,CAات ا
ة
1#و 0#ا4ارة 0pnp 2$3 SK RLCأ0v
أCA-م D$دوري
_< Rة 2$3 SKذ,ت * hDو "4ر* @#اJ#
π
u(t) وq(t) ل0
ا(!ر بM 0#41 # i(t)
2
ا(!رM @" 2$3 q(t) وu(t) !ل أن1
u(t) وq(t) ا ا ل
ϕ = 0 وq=Qm 43 t=0 0vK$ اM
2π
q (t ) = Qm cos t
T0
2π π
i (t ) = I m cos( t+ )
T0 2
. 0#4# ة ا ر ا4W "!ن0*!SD P ا0KW "!ن#43 : 0A!K$#
. وا, اH JZت ا.@A ــ اIII
1 2
, آ0W! وأن اξ e = CuC 0 آ0DC نk* أن# P أن ا01
روس ا4 اM $<!"
2
1
. ξ m = Li 2 0
(_# 0DC نk" أن#
2
: LC ارة1
اJZ ــ ا1
. RL
دارةHK ا.1 ξt , ξ e , ξ m تJZ اb" (
(ت-درا
P اM 0 ا0D(!ع ا# 0vK آM هLC ارة4 اM 0وk اM 0$ ا0D(ا
1 2 1
. ξm = Li 0W! اM 0وk ا0D( واξ e = CuC2
2 2
1 1
ξ t = ξ e + ξ m = CuC2 + Li 2
2 2
0;4 ξt , ξ e , ξ m "_اتL" ا
. J#ا
h1" #43 ξ m 0D( " _ اP ــ آ1
؟P اM 0وk ا0D(ا
h1" #43 ξe 0D( " _ اP ــ آ2
؟0W! اM 0وk ا0D(ا
؟ أآξt 0$ ا0D( " _ اP ــ آ3
. J 1*( 0$ ا0D(" ا
0 ا ل
اد، J 1*( . t J#ل اno 0 p LC 0# ارة4 0$ ا0D( أن اA* رgp ــ أ4
. ةW# 0$Ae ا0 وا ل اد0$Ae ا
: 0<no
AوK2,* ا1$ اJZوي اF" وHKل ا67 c LC ارة1 G اJZ"ن ا
. ,ا
اRLC
HK ا.1 ξt , ξ e , ξ m JZ اb" (
(ت-درا
+n# ز0( !اJ* 0#4# l R 0$ ا0#و1
ا0 !ا# RLC ارة4 0*" 0ل دراno
L اM 0$ت اK ا2$3 SKM J# ا0;4 ξt , ξ e , ξ m 0D(ت "_ات اK# ا ا_ض,
:
؟ξ m 4* "ا43 ξe 0D( " _ اP ــ آ1
ذا "
) ؟# . ξ m hD" 43 الF
اe
أي أن هك "دل. EK< وا0W! اM 0وk ا0D( "داد اP اM 0D( اh1" #43
0W! واP اJ DC
؟J# ا0;4 ارة4 اM 0وk اξt 0$ ا0D( ا0#3 0eS _ " P ــ آ2
. R 0#و1 و!د ا0 0$ ا0D( اhD " 0W! واP اJ DC ل آ "دلno أنt
n*
ا ا _ ؟, هJ3 0وF
هة اv ا# ــ2
. 0*
ار0DC 2!ل !ل إe 0$ ا0D( اJ# !ل ءK" 0 !دo هة
ة ؟4k# l ت, ذ2$3 !لSK!ل دون اK* ي,ار ا41 ا# ــ4
1 q2 1 2
ξt = ξ e + ξ m =
+ Li
2C 2
dξt di q dq d 2 q q
= Li + . = i L 2 +
dt dt C dt dt C
d 2q q dq
L 2
+ = −R
dt C dt
dξt
= − Ri 2
dt
: 0SD" 0$ ا0D( أن اJ * 0 اf,ل هno J#
dξt
. R 0#و1 و!د ا2 إhD ا ا,و*ى ه = − Ri 2 < 0
dt
: 0<no
h$F % ر1" اRLC ارة1 G اJZ اgJ("
. لi !ل
. اتA5 ــVI
0 آJ* 0vK آM
u AM = u AB + uBM
di q
ki = Ri + L +
dt c
dq du
i= = C et u = u BM
dt dt
2
d u du
LC 2 + ( R − k )C +u = 0
dt dt
0$Ae ا0 اد2$3 SK k=R ل0
d 2u 1
اة0وه اد 2
+ u = 0 0 ا
dt LC
. 0$# l 0#و1# ( ذيL,C) ب,, $
ت,, ا0< J# J* روس4 آ اM إذن
.
G 4!إز ا
مv اM _ L* وn#" آ$ ا+k6ا
. (kا
uAB=0 وi-=i+=0
u g = u AM = u AS + uSB + u BM
= − R1i + R1i '+ R0i '
u AS = u AB + u BS
− R1i = 0 − R1i ' ⇔ i = i '
u g = R0i ⇔ u g = ki
k = R0
G 4! ا4!* ي,( اL,C) ارة4 اP# (# J "! ا0*#
: t
n P# (# J "! ا0*# 43
ت,," ;"!ن هكR0 <R
0 ; ت,," "!ن هكR0>R
0 ت,, "!ن اR J# $1 أآR0
ا
ت ا
ة دارة RLCا
.
ا
#$ا
"!
ر م وم ر .
'&1 %
آ
. RLا ). (1
! ا )&# (2ات ا
uC(t) #$ا * .
1ــ ا +ا ) (1و
456آ -ر
2آ *1ا0
0$ب -!.ا. uC(t) #$
2ــ ه :م ا
0
0$ت ؟
3ــ @=د 4>1ا=ور . T
4ــ 56أن -.Dا * ا .$Cه =@ C=1µFد .ا J!$ا0ا >$. . -.15 #أن
4>1ا=ور C! Tوي ا=ور اLص .
'&2 %
>$.ا=ارة ا C 4$.D *
-وو OP!# . -.1ا0ا L #و QRا$ر . Kا +و-
ا=5 -5ارة
. -=.ا *
! Uأ@= > 4Dآ -ا
Oء QR X5& Y Q0ا$ر
.K
1ــ أر -># YDا$آ ا. >!Z$
2π
q (t ) = Q0 cos 2ــ @=د 56 i(t) >.#أن t /
T
3ــ
6 >6ا -ا=5 -5ارة =6ا.
$+!
t -:5
'&3 %
$C ## `# +>C C=47,0nF 4$.D >$.
d . U0=6,0Vا *
OP!# . -.1ا0ا#
L=65mHو+و ، -5 O O$ا iا hور ا$ر
ا k
Oا أ: 45D
1ــ أ +ا ->$و O56ا
uC(t) #$ا *
وا
uL(t) #$ا k -.1اnopح . >+$C
2ــ او =hا .د -ا -5q$ا O++! $ا. uC(t) #$
2π
=@ . uC (t ) = U m cos د 3ــ @ ا .د -ا -5q$ه t
T0
Um $و . T0
'&4 %
C=0,25µF 4$.Dا 4# = -DاOآ-
، E=6,0Vوآ> =6 4ا
t=0 -:5و. -.1
OP!#ا0ا L #و+و. r O$
!.ا -Dرا YDا0
0$ب &#ات ا
uC(t) #$
ا * i56 dk ،ا أ: 45D
ــ :م ا
0
0ت ا t@n؟ 1
ــ آ* v C#د ه u0ا
0
0ت ؟ 2
ــ أو =hا .د -ا -5q$ا O++! $ا
uC #$ا * . 3
ــ 4>1 >
6ا=ور
0
05 Tت . 4
ــ >$.ا +و. -=. r - 5
ــ 1أآ k $ه u0ا -ا .د -ا -5q$ا O++! $ا. uC #$ 5
ــ @ 2ه u0ا .د -ه >.# . uC (t ) = U m cos(α t + ϕ ) :آ
U m , ϕ , α؟ 5
5ــ 3ا >.# w$$Dآ
ا * 5 q(t) -و=1ة ا$ر ) i(tا ر kا=ارة .
5ــ 4أ >.# 26ا=ور اLص
0
05 T0ت .
6ــ أ@ . - Cا J!$ا0ا 56 ، -.15 L #أن 4>1ا=ور C! Tوي 4>1ا=ور اLص
. T0
7ــ dت ا
0
0ت ،آ i56ا$ا kا=ارة y! = RLCوده
. ug=R0i #$
-ا +و R0 -ا
# $اdل i56ذ
0ت ->h؟
'&5 %
. E ## `# C 4$.D >$.
=6ا 2
t=0 -:5ا *
OP!# . -.1ا0ا L #و+و. r O$
1ــ + >$.و -ا. -5 O -.1
1ــ 1أو =hا .د -ا -5q$ا O++! $ا
uC #$ا * .
2π
( . uC (t ) = E cosأو >.# =hا -ا ξt -5و
أ. -$
O 1ــ @ 2ه u0ا .د -ه t + ϕ ) :
T
2ــ kا+ ، -++و -ا. -5 O } r -.1
2ــ 1أو k ، =hه u0ا ، -ا .د -ا -5q$ا O++! $ا. uC(t) #$
dξt
@ ξt : Uا -ا=5 -5ارة =6ا t -:5و i 2ــ .$D
2ل ه u0ا .د
-أن = − ri 2 :
dt
=1ة ا$ر ا ر kا=ارة =6ا . t -:5ذا w$$C#؟
'&6 %
* Y# U0=12V ## `# C=0.1µF 4$.Dآ>4
=6ا
t=0 -:5و -.1ذات J!# .
L=1.0Hو+و$ -ض أ.-5 O O
1ــ ا >` ا .د -ا -5q$ا -1 O++# $ا * q) q
-1ا>5س ا ( A -+
2>#
2ــ
6 >6ا -p=
q -اt
y
3ــ ا@ Cا=ور اLص Y T0ا -p=
uAM #$اk
y
Zل ] [0ms , 6ms ا
4ــ kه u0ا
.
0v -ا>$6pر +و -ا-.1
r=350Ω O$ Uو -dا
0
0$ت yZا$آ
ا: $
أ ــ ا YDا آ> k (1) -ه0ا ا$آ ؟
ب ـ
>$6ر أن ا YLPا #5 .آ
nأن . uMN=-R0i
ه ا - +ا=!d5 -ل
0
0# i56ت -d؟
'&7 %
>$.ا$آ ا kا أ45D
@ L=0,8H Uو C=0,4µFو . U0=12V
QR+
t$ا$ر @$ K2و& QR X5ا$ر : =.
4$ Y K1ت .
1ــ أ@ Cا -اd+ى * 5و i56
6ا ->$ا>5س ا0ي ! ا -ا . ->h
2ــ =6ا QR $ t=0 -:5ا$ر K1و& QR X5ا$ر . K2
2ــ =@ 1د =6ا - t=0 -:5ا uAB #$5 u0 #$و -ا=ة $5 i0ر kا=ارة . LC
d 2u 1
2
+ 2ــ 2أ >` ا .د -ا=5 -5q$ارة .u = 0 :
dt LC
2ــ
X+# 3أن @ ه u0ا .د i56 $! -ا
ا . uC (t ) = U m cos(ω0t + ϕ ) : $أ@. ϕ , U m C
2ــ =@ 4د -ا=ور اLص T0وا@ =6 Cا:5ت
3T0 T0 T0
T0 , , , ,0
4 2 4
أ ــ >5 q -1س . A
ب ــ ا=ة $5 iر kا. -.1
ج ــ kا >ن ) i(tو ). q(t
-p=
ξ mا. t
y 2ــ
6 >6 5ا -اDOآ ξe -وا -ا &-C
kا >ن ξeو i56 X56 ξ mا
.
ر ا
ء
RLC وRC وRL اارة
"
ر م ! وم ر# ا$%ا
'ت#ا
1
U2 وU1 ــ ب ا1
U=U1+U2 : ن ا " "! ه$% & آ) (' اا+," أن ا
Q2 Q
U2 = U1 = 1
Q C2 و C1 أن1(23و
U= و
C
Q1 Q 2
. اارة783 9 : &% ;3 & اارة ا
ه% و" أن ا ر ارU = + أي أن
C1 C 2
1 1
أي أنQ = Q1 = Q 2
U
U = Q + ⇒Q=
C1 C2 1 1
+
C1 C2
: &"و
Q1 Q
U1 = =
C1 C1
U
1 1
+
C1 C 2 U
U1 = =
C1 1 1
C1 . +
C1 C2
C2 . U
U1 = = 200V
C1 + C2
C1 . U
U2 = = 100V
C1 + C2
: > ?" ــ =ل ا@ال ا2
Q1 = Q2 = C1U1 = 2.10 −4 C
2
;2A ، نB J =K L+, &)!8" ;!"3 1M U=100V F C1=2µF ;2A +, B3
. C2=0,5µF
. C1 ;2A يS اL+,( Q
P"اQ>
اB ــ ا1
. !" ر2" +, اT ا " "!& آU ــ ا2
U1=U2=80V ــ2 Q=2.10-4C ــ1:
":أ
3
أنUY أيL+, T,
)>" ); أآ2A Z%, L+, '( ا[ل3 >3! ت أ2 =ل ا
. ت (' اازي+, اUآ3
:
2^ ا3 " أن
n
C
C = ∑ Ci = n . C1 ⇒ n =
i =1 C1
n = 50
: 9 Yا اS ــ _>
ه2
Q = C . U = 0, 20C
: & هL+, Tــ _>
آ
Q1 = C1 . U = 4.10−3 C
RC اارة
1
: & اارة% & ارP", ; اارة و >' ا ر ا: ــ1
) Com كB ا7"و) ي اa اU
آ8b
8b أن1(23
T= وU اU!8ج اh ( ه& أن ا رUA U!8) آ2
أيA ا()سT= % L+,(
)>" U: اU!8 ا
. &!Q? ا>' ا%ا
dq
i= > 0 ا
إذنo
داq أنl " q & هA _>
ا()س
dt
L+,(
)>" T)8 ا!ح: هT2!ح اQ ــ ا2
. &وa اT(
)>"و
: ) ا " "! ه2
qA
u AB = = − u R = − Ri ( t )
C
u AB = −R .i ( t )
:
اات%qن إ3r ?)!3 ــ4
u AB = − u R ⇒ u AB + u R = 0
u AB + Ri ( t ) = 0 (1)
dq du
i(t) = = C AB
dt dt
du
(1) ⇔ u AB + RC AB = 0
dt
+#,
- 2
: & اU =ل اآC=10µF ;2A +, B3
. R=10kΩ &وa اTو
ا8 . E=12,0V " ود اارةo ، ة8
اSs
. K ا ر9br ?(s3ن وB J L+, اt=0
w( > ا
dq
;: و، i = 9{3 . L+,( B _>
ا()سqB=q , ــ1
dt
. i(t) (' اارة ا ر
. و > اارةu
Q" uAB )2 U أآ، uBD=u 9{3 ــ2
u BD = u
qB
u = u BD =
C
: Sو> آ
dq
i(t) = , u AB = Ri ( t )
dt
dq du
u AB = R. = RC
dt dt
: D وA "
اات%qن إ3r ?)!3
u AD = u AB + u BD
du
E = RC. +u
dt
. u(t) ?8 &(
اqد
ا2 اU ــ أآ3
: & هu(t) ?8 &(
اqد
ا2ا
du
E = RC. +u
dt
t
−
u(t) = A(1 − e ) : & اT,B(
ه (' اqد
ا2 اT ــ4
τ
E = RCA . 0 + e − t / τ + A (1 − e − t / τ )
1
τ
RC
− 1 = 0 ⇒ RC = τ
τ
A=E
u ( t ) = 10 (1 − exp ( − t / 0, 1) )
RC ويτ o"
اM آ
( و,ة ا8
اr A
τ = RC
: !) ? دي
τ = RC = 0, 1s وA=10V
i(t) B ) ر ا2 ــ4
: i(t) B) ر ا2
dq du E
i(t) = ⇒ i(t) = C ⇒ i ( t ) = exp ( − t / τ )
dt dt τ
u = 10 (1 − exp ( − t / 0, 1) ) ⇒ i ( t ) = 102 exp ( − t / 0, 1)
: 1 r U أ1M ، t=0
w( > ا، % ) ــ5
di du
dt وi ، dt ، u ــ
: > t=0 >
du E
= = 10 V / s
2
t =0
dt τ
E
i ( 0 ) = = 102 V / s
τ
di E di E
= − 2 exp ( − t / τ ) ⇒ = − 2
dt τ dt t =0 τ
u ( 0) = 0
E
. τ o"
اM 9 3رr 1M .
8 إ' اu(t) ا% T[ &
اw( اt1/2 > د1 ــ6
2
(
u ( t1/ 2 ) = E 1 − exp ( − t1/ 2 / τ ) )
ن, t1/2 >
∫ dq = I0 ∫ dt ⇒ q1 = I0 . t1 = 2.10 C
−3
0 0
2
: &وa اT& ا% ل: ل2"
ا)دةr! ا1 ــ3
E ' = RI02 ∆t = 4.10−4 J
: r دود ا2 ــ3
ξ e ( t1 )
r= = 93%
ξ e ( t1 ) + E '
ىA T+ Q L 2q ل: ل2"
r! ع اq نa : T,B" 1 L+,أن _ ا
. =aا اS هL( A Lr دونL+,& _ ا% ارA ا1
&% ــ4
6
: t وI
Q" qD )2 ــ1
: & اارة ه% > _ة ا ر ار
dq
I= ⇒ dq = Idt
dt
qD t
∫ dq = I∫ dt ⇒ q D = I .t
0 0
:
3M20 B ة اF3 إذا آqD ــ ب2
: & اارة ه% > _ة ا ر ار
∆q
I0 = ⇒ ∆q D = I 0 ∆t = 4.10 −5 C
∆t
: UDF ــ ب ا3
q D I0 . ∆t
q D = C. u DF ⇒ u DF = = = 1, 82V
C C
: & آ( هL+, اB
>
ازo ــ اة ا4
q D C. u DF max
q D = I 0 . ∆t ⇒ ∆t = = = 692s
I0 I0
RC ل4 ' ر
1
.
> 2
r '( 8 Q دة أي أن ا"ةY ا2ا
: L+, " "!& اuC ا88 &(
اqد
ا2 ــ ا2
:
اات%qن إ3r U ا ر و9br ?(J >
u C + u V = 0 ⇒ u C + R V .i ( t ) = 0
dq du
i(t) = = C. C
dt dt
du
u C + R V .C C = 0
dt
: t o
اQ" u ( &3 ) اT + ــ ا3
u (V)
d(u)/d(t)=-5.13
1 2 3 4 5
t (s)
RL 516 ا/$7
1
: بS"S ا1A>
(' __
را2 ــ اات ا1
. uL(t) وuR(t)
: i(t) وL
Q" uDF(t) ) ا2 ــ2
di
u DF ( t ) = L .
dt
: [ 0ms,6ms] لY& ا% o
اQ" uDF(t) )2 >3
: د2 i(t) [ 0ms,6ms] لY& ا% وT,B اU
T2 اa1 أنl " i1(t)=a1t > [0ms,4ms] لY& ا%
:
w> اT ار أ1 8ء اoY( ;:ا
∆i 0, 7
أي أنi1 ( t ) = 175t ن$% &" وa1 = = = 175A / s
∆t 4.10 −3
وYA T=& ا% u DF ( t ) = 100. 10−3 .175 = 17, 5V
u R ( t ) = 1750t
i 2 ( t ) = a 2 t + b > [4ms,6ms لY& ا%
∆i 0, 7
a2 = =− = −350A / s
∆t 2.10 −3
i 2 ( t ) = −350t + b ⇒ 0 = −350 × 6 .10 −3 + b
b = 2, 10A
IIــ
T
; e ( t ) = E > ، t ∈ 0أي أن ا [ف آ ( t>0 ( F"Mو)2 1ــ &%اYل
2
آ
r$ا ر &%ا_
2وا Tاaو&.
T L
≤ 5τو"&
8% ([ل (' ا>wم اا UY 1Pأن ,ن t ≥ 5τأي أن ⇒ T ≥ 10τ = 10.
2 R
L
ا
3ا(
)8ور Tه& Tmin = 10. ≈ 0, 05s :
R
T
2ــ &%اYل e ( t ) = 0 > ، t ∈ ; T أي أن ا [ف آ 9b8ا ر وه& ر)
3ز
(
2
t>0و"& , Aن ه>ك ا23ام ا ر &%اارة . RL
L
5τ ≤ T ⇒ T ≥ 5τ = 5.و"&
8% ([ل (' ا>wم اا UY 1Pأن ,ن t ≥ 5τأي أن
R
ا
3ا(
)8ور Tه& :
L
Tmin = 5. ≈ 0, 025s
R
2ا 01ا :و" ! /و9 -
1ــ
أ ــ > [) , A
"M I
rن ا>wم اا 1Pو"& $%ن
E
=I = 0,1A
R
ب ــ ا[م آ &% Uا>' Jا)_ و"& %
"ور ا ر ا &% &P",اك .
ج ــ ا!
rاohو &%
3ا_ :
2
1
ξ m = LI 2 = 0,5.10−2 J
2
2
∆Em = ξ m = ∆E pp − ∆EC
) ∆EC = 0 ( vi = v f = 0
ξm
= ∆Em = ξ m = ∆E pp = mgh ⇒ h = 0,102m = 10, 2cm
mg
4ــ ه>ك qع ا!
rا &%
!>sاارة "2ل :ل &%ات اaو
.
ا!
rا(b
,ف اك ه& ∆E ' = mgh = 0, 343.10−2 J :
دود اك ه :
∆E ' 0, 343.10−2
=ρ = = 67%
∆E 0, 5.10−2
ا=<
<
ت ا
ة ! /دارة =, RLCا .
1
1ــ ا
,ا& " 1 Aر" 7آ_ LاS"Sب : uC(t)
>2
أ w3ا;)3: T,B
2ــ w3م ا"S"Sت _); دوري aن ا= ¥r> 9Aل
ا. t o
3ــ _); اور ا: T,B
T=4ms
4ــ T2ا¦ اSا& :
2 _( L
> أن _); اور وي اور اhص ("S"Sت T0
T = T0 ⇔ T = 2π L. C
T2
= T 2 = 4π 2 L . C ⇒ L = 0, 40H
4π 2 . C
2
1ــ )
3اآ Uا: &)Y
أ w3اT,B
2ــ : i(t) )2
dq 2π 2π
i(t) = = − Q0 sin t
dt T T
: 8!" t
w(& ا% (
(ارة,
اr! ــ ا3
di 1 d 2i di 1 d 2i
u g = ri + L + ⇒ R 0 i = ri + L +
dt C dt 2 dt C dt 2
di 1 d 2i
(r − R0 )i + L + =0
dt C dt 2
'(
(qد
ا2ن ا, أنUY
) : "تS"([ل (' ذ
: & اT,Bا
di 1 d 2i di 1 d 2i
(r − R0 )i + L + = 0 ⇒ R 0 = r ⇒ L + =0
dt C dt 2 dt C dt 2
5
:
(
2 _و
ا8
&% ــ1
: uC(t) ا88 &(
اqد
ا2 ا1 ــ1
di
uL + uC = 0 ⇒ L + uC = 0
dt
du C di d2u C
i(t) = C , =C 2
dt dt dt
2
du
LC 2C + u C = 0
dt
2
d uC 1
2
+ uC = 0
dt LC
: ξ t
(,
اr!) ا2 2 ــ1
1 1
ξt = Li ( t ) + Cu C ( t )
2 2
2 2
2π
u C ( t ) = E cos t + ϕ
T
dq du 2πE 2π
i(t) = = C. C = − C sin t + ϕ
dt dt T T
1 4π2 E 2 2π 1 2π
ξt = LC 2 2
sin 2 t + ϕ + CE 2 cos2 t + ϕ
2 T T 2 T
2
T
T 2 = 4π 2 L . C ⇒ L . C = 2
4π
1 2π 1 2π
ξ t = CE 2 sin 2 t + ϕ + CE 2 cos2 t + ϕ
2 T 2 T
1 2π 2π
ξ t = CE 2 sin 2 t + ϕ + cos2 t + ϕ
2 T T
1
ξt = CE 2
2
:
( J
2 _و
ا8
&% ــ2
: uC ا88 &د
ا2 ا1 ــ2
di
u L + u C = 0 ⇒ ri ( t ) + L+ uC = 0
dt
du di d2u
i ( t ) = C C , = C 2C
dt dt dt
2
du d u
rC C + LC 2C + u C = 0
dt dt
2
d u C r du C 1
2
+ + uC = 0
dt L dt LC
dξ t
= − ri 2 ) أن3
(qد
ا2ل ا2A" ــ2
dt
1 1
ξ t = Li ( t ) + Cu C ( t )
2 2
2 2
dξ t di du C dξ t 2
2 du C d u c du
= Li ( t ) + Cu C ⇒ = LC 2
+ Cu C C
dt dt dt dt dt dt dt
dξ t du d u 2
1
= LC 2 C 2c + uC
dt dt dt LC
d 2 u C r du C 1 d 2u c 1 r du C
2
+ + uC = 0 ⇒ 2 + uC = −
dt L dt LC dt LC L dt
dξ t
2
r du
= − LC2 C = − ri 2
dt L dt
6
:
>B ا88 &(
اqد
ا2 ــ ا1
di q
u AM = − L >
2 _ و" "!& اu AM =
dt C
: L+,ا " ا ه
2 _ا " ا أن "و
2 2
q dq dq 1
= −L 2 ⇒ 2 + q=0
C dt dt LC
: q(t)
>oد
ا2 ــ ا2
> t=0
w(ا &% q(t ) = Q0 cos (ω 0 t + ϕ )
إذنcos ϕ = 1 ⇒ ϕ = 0 >& أن2 q (t ) = Q 0 = CU 0 = 1 , 2.10 −6 C
q( t ) = 1, 2.10 −6 cos (3162t )
: !) ? ديT0 = 2π LC صh ــ ب اور ا3
T0 = 2 ms
q
u AM = = 12 cos ( 3162t ) أن1(23 . uAM اT +
C
& (2 ا1h{ ا: U & اآ% (1)
) اآ1A ا1 ــ4
: ;(A أT,B اU
u MN = ε − R0 i 2 = − R0 i 2
أن أيu NS = u NB + u BS أ=ى
:
− Ri 1 = 0 − Ri 2
i 1 = i 2 = i &"و
u MN = − R0 i أي أن
: &
ه3[ "تS"S
([ل (' ا3
ا8ا
: N وM "
اات%qن إ3r U
di q
u MN = u L + uC = − L − ri −
dt C
di q
− R0 i = − L − − ri
dt C
+ + (r − R0 )i = 0
di q
L
dt C
r − R0 = 0 ⇒ R0 = r = 350Ω :
3[ "تS"S ن ه>ك, &,
. ( اا ام ا وايR,L,C) اارة
Circuit (R,L,C)en série en régime sinusoïdal forcé
!"# $ آ%
إ' & آ# . اا ن آ اRLC رأ
أن اارة
ل1 ، %*+ م
وب61 "! اب# ض4 01 أي أ%*+ وده
وب/ إ! اارة و%اا
. ي2 3 م1 %& + RLC أن اارة
ــ ام اوب اI
ة ار اوب ا8 ــ1
i ( t ) = I m cos (ω .t + ϕi )
. ا< أو ;ة ا
>ى " رIm
2π
ω = 2πN = *@ ا ر1 : ω
T
. t 6A" ا%& ر ا رB : (ω .t + ϕi )
D ا رEF أ%& رG ا: ϕi
% وcosϕi = 1 ⇒ ϕi = 0 أي أنi(t)=Im >K ;ة ا رt=0 D اارEF
أ# : لH
i (t ) = I m cos ω . t
: " رI O4ة اPا
: KRO>ى " ر ا4ة اP G* وS ز ا+ G " ر اI O4ة اP
س ا
Im
I=
2
اوب ا: ــ ا2
u(t) %6A"ا ا
: V/" *+ دا%*Wا ا
وب ا
u ( t ) = U m cos (ω .t + ϕ2 )
. ابY ز را+ G
س ا% وهu(t) " ة ا
>ىP اUm
2π
ω = 2πN = u(t) %6A"*@ ا ا1 : ω
T
. t 6A" ا%& ر اB : (ω .t + ϕu )
t=0 D ا رEF أ%& رG ا: ϕu
ϕu = 0 أن% وu(t)=Um=Umcos ϕu 1
# t=0 D اارEF
أ# لH
u(t ) = U m cos ω . t
U لO4ا ا
: KRO>! اKS ا0G و، G4 ز ا+ G اU لO4
س ا ا
Um
U=
2
ــ ?>=م ا<ر3
: V*W اV ا
وV* ا
ارO
u ( t ) = U m cos (ω .t + ϕu ) وi ( t ) = I m cos (ω .t + ϕi )
ϕu / i = ϕu − ϕi : i (t )
]* "اu(t ) ر ااB %]1
ϕi / u = ϕi − ϕu : u(t )
]* "اi (t ) ر ااBو
( )
i (t ) *]
u(t ) ر ااB ^_
`
م وϕ i / u وϕ u / i
. د ن0
# *O1و
i (t ) !"# رG ا%&
u(t )
ل أن1 ϕ u / i > 0
i (t ) !"# رG ا%& _^ةu(t )
ل أن1 ϕ u / i < 0
π
`41 و. رG ا%& < !"# i (t ) وu(t )
ل أن1 ϕ u / i =
2
π
ϕu/ i = −
*]
ء%Pا
2
. رG ا%& ` آO !"# i (t ) وu(t )
ل أن1 ϕ u / i = π
؟ϕ K دA1 bآ
وi (t ) = I m cos ωt KRO اe*>& ϕ = ϕu أي أنϕi = 0 ر1 اراd]*
ϕ
u ( t ) = U m cos (ωt + ϕ ) ⇒ u ( t ) = U m cos ω t + = U m cos (ω ( t + τ ) )
ω
ϕ
τ= gh . τ
/ اة ا، i(t)
]* " رu(t) " ϕ = ϕu رG اf&ا
ω
. i(t) وu(t) %
A
V %
/ق ا4 اτ !]
V ابY"! ; ; را# τ سK Vّ
. ϕ رG"
"G ا
اA
م1 ?اRLC دارةA ــ دراII
. ي2 3
u(t) : اBF? : 1 Bط اD ــ ا1
. H?I اJG i(t) وRLC < اارةG? HG
d*k1 gh ، 0*1 + % ا$ اآ/W
1
0K %*+ "!
وب# @4
ادد ا
. N=100Hz "! ادد# وUm=2V ا
>ى
V uR(t) اب اY راG اV O1
%G V u(t) وا، %وS اEF ا%G
. RLC اارة
" ر ا رI O4ة اP أ* اG
` ا1
. RLC اارة%G V U لO4 ا اG& G
` ا1 و، اارة%&
: رHا
: %*+ اا
وبRLC اارةGBF ود ا/
u ( t ) = U m cos (ω .t + ϕu )
اارةW اi(t) ا رEH i (t ) = I m cos ωt 0; % اا ر آRLC اارة%& 6&
. @4
' ا ذي دد4 % رة اvw ااRLC
Lن وا ا1 اا اRLC اارة%]1
u(t) وا%وS اEF ا%G V uR(t)
اO V ابY اY2 وY1 نR^ اV
. RLC اارة%G V f*Gا
. i(t) 6A"
{ات ;ة ا ر اO V uR(t)
اO V ــ &] ذا1
1
!"# VO
! اA
"! أن ا# لu R ( t ) = Ri ( t ) ⇒ i ( t ) = u ( t )
ن أوم1 K $]h
R
. i(t) < اداB ا$
Y1 E^ا
Im
.I = KRO اV f
A Yv ، Im ;ة ا ر ا
>ى$]h ــ أ2
2
V f
A Yv ، u(t) " Um ا
ا
>ىV# ــ3
Um
U= : KROا
2
: % اY ا%
A
E ــ ه4
ر ؟G` ا41 ` ادد ؟41 ` ا< ؟41 ــ
&] ذ~ ؟، ]يK م61 %& +
ل أن اارة1 ــ
i(t) وu(t) ا%
A
V %
/ق ا4" /1 ــ5
. τ فA
ة ا رP *]
u(t) " ϕ رG* اO أنV 1 ــ5
τ
ϕ = 2π : % آ$ i(t)
T
. i(t) وu(t) V*W اV ا
ارV E ه دور آT gh
@A اE O : أن ا
دV *W f
A 2 ــ5
. τ %
/ق ا4 ا%& v GBF " N وادد، C bH اO وO;" L %اا
. O1 م ا4 ــ2
I O4ة اP اU لO4{ ا ا1 وv دد4A1 f ] ا% ا$ اآ%& : G:
: % ول اW"! ا# E>A
&
U(V) 0 0,5 1 1,5 2 2,5
I(mA) 0 0,60 1,20 1,85 2,50 3,15
ϕ 1 = 0 ه
π
ϕ2 = هt=0 6A" ا%& رهB وU 2 = a 2 أنgA U 2 W x 2
ن1و
2
U = U1 + U2
a 2 6
U Wا
π
ϕ= هt=0 6A"
ا# رهBو
4
tan ϕ = 1 نS
π
x (t ) = a 2 cos ωt + إذن
4
. ثZLت اJ ?ع ااMNO ^]لN SB ءD1ج ــ إ
!"# >لA اV او/ اY & g"H ا%& تKRO وا%
ء اP1"! ا# دا#ا
Um U 1 2
أي أنZ = = O1 ]
ا1
هV U m = R + ( Lω −
2
) Im
Im I Cω
1 2
Z = R 2 + ( Lω − )
Cω
1
Lω −
cos ϕ =
RI m R
= ~ أو آtgϕ = Cω $]A1 ϕ رGا
Um Z R
R
LC (ω2 − ω1 ) = RC ⇔ ∆ω = ω2 − ω1 =
L
∆ω R
∆N = =
2π 2πL
. R < اداB ا$
وL وR إ بf"O
ارةG
ض ا# •
. {ةF ~∆ آN دا أي أنh V1ا ن ا+ {ةF R & ن% اA ا%& •
ادةS?F? ــ3
: اKRO دةW اE O فO
N0 ω
Q= = 0
∆N ∆ω
L Lω 0
∆ω = ⇔ Q =
R R
. V1ة اh / ة وh ون و0
# *O1
ارةG
ض ا# < ]# $
دةW اE O Q
. آ*ةQ K 1 دا آ" آh V1 آ" آ ن ا،
. اارة ة1 {ة آ" آF Q 1 آ" آ
Lω0 1 1 L 1
Q= = = أي Lω0= V1
ا#
R RCω0 R C Cω 0
V1
ا# E
& ءP1إ
. : ط اS?F? ~دة آW اE O %]1
: V1
ا# O; واbH ا%G V *ي اO
I0
U L = Lω0 I 0 وU c =
Cω0
I0
U c = U L ⇔ Lω0 I 0 =
Cω0
U = R .I0
I0 U
UC = = = Q. U
Cω0 RCω0
Lω0 U
U L = Lω0 I 0 = = Q. U
R
UC QL
Q= =
U U
01"! أ# لU L > U وUC > U أن%
O وها. آ*ةQ دا نh V1
ن ا# 01 أhR
. اارةF
# فR دي إ! إK B @ اO EP ¨ هة% وه. &ط ا6 V1
ا#
. ــ ارة ام اوب اVI
^N ــ ارة ا1
ار اs
W=U I ∆ t: % هX $G
ا%
v فB V *] اK G∆ ن اt ل اةR^
I
P = UI وا
رة ا
A B %*W م ا
وب ا6
ا%&
U=VA-VB i = I 2 cos ωt
u = U 2 cos(ωt + ϕ )
p=ui 6A" ن ا
رة اA ه ا%&
p = 2UI cos ωt. cos(ωt + ϕ )
1
cos ωt. cos(ωt + ϕ ) = (cos( 2ωt + ϕ ) + cos ϕ )
2
p = UI [cos( 2ωt + ϕ ) + cos ϕ ]
%& d
& V* %& $G
ا%
v فB V *] اK G>" اh Y
V V ه ا
رة
ا
رةbO وريk اV& اp<0
ه4 أوp>0 K B $] $G
ا%
v
إذا آ نO 6A
. Gا
<A ــ ارة ا2
: T ل اورR^ $G
ا%
v فB V *] ا اK Gا
dE
p=
dt
p = 2UI [cos( 2ωt + ϕ ) + cos ϕ ]
E = UI ∫ [cos( 2ωt + ϕ ) + cos ϕ ]dt = UI cos ϕ ∫ dt + UI ∫ cos( 2ωt + ϕ )dt
t T T
0 0 0
Z = 104, 8Ω
ϕ = −ϕ i / u : هu
62$ *7$ i 012$ة ا#3$ر ا/ ــ2
Lω 0 , 1.100π
أوϕ = 72 , 34° أي أنtan ϕ = = =π
r 10
2π
ϕ= rad
5
2π
ϕi/ u = − rad
5
: هi 012$ة ا#3$ ــ
ا3
Um
: $6$ وU m = ZI m ⇒ I m = = 0, 13 A IJ$
ا. Im )*1
Z
2π
i ( t ) = 0, 13 cos 100π t −
5
2
i(t)=13.5cos300t : ( mA )ب012$ اN# وب76 ر$ا6$ اO2P (R ,L,C) =(
? دارة
C=12µF وL=250mH و R=110 Ω
: ارة#$ ا%&Y$ )Z7($> ا7=
? ء3 إO2P (دك6P
. (R ,L,C) )\$] ا7
_ل$
ا6$*) ا+ ــ ا1
. ϕi / u
62$ *7$ ر6$ة ا# ر/ )*+ ــ ا2
: <اب$ا
R,L,C ارة#2$ >7=
? ء3إ
1
ω=300rad/s أنE1 وLω \رن$1$ ا%&` أم آ`? ؟ ? ه+ ارة#$ه> ا
Cω
1 1
?`ارة آ#$أي أن ا > Lω $6$ و = 277, 7 وLω = 75
Cω Cω
: $6$> اf3$ اO2P نfZ >7=
? ء3وإ
R,L,C )\$] ا7
_ل$
ا6$*ب ا+ ــ1
: $6$ اIJ$
ا
U m = ZIm ⇒ U = ZI
2
1
Z = R +2
− Lω = 230, 7Ω
Cω
U = 2, 2V $6$ وI=9,54mA 7=#$و
:
62$ *7$ ر6$ة ا# ر/ *ب+ ــ2
R
ϕ i / u = 0,37 π أي أنcos ϕ = = 0, 40
Z
3
: $6$(
آت ا$ اO2P ]
Y(> دارة آ63 ــI
. R=24Ω N6> أو \وj ــ
. C N6Z k`f ــ
. r 2lا#$ اY6 و\وL =1HYC=
1 > ــ و
u(t)=Umcos2πNt وب76
6 GBF #$( $ا6$ اO2P (
آ$
] اYf$ اP(<($ي ا#m
. sC2$ > I N
دد6$ واUm=10V أنE1
i(t ) = I 2 cos(2πNt + ϕ i / u )
] هYf$ر ا62$ 012$ة ا#3$ا
uR(t)
6$ اY2 >l#($ و? اu(t)
6$ اY1 >l#($ = ? ا2l# & &ب ذي6$ اuZ راZ ــ ا1
. وw> اj($
ا
uZ راs رY u6= 6$_ اf$ ا1x واO2P
. & &ب6$ا
O2P z+J N=202Hz (\$ اO2P
دد6$ اsx #7P ــ2
>f3$( ? ا2) ( و1) ن717($& &ب ا6$ اuZ را
. N
{676Z واu(t)
6$( =(`> ا1) O717($ أن ا1 ــ2
( > أوj($ }?f آ`? أو، C=
1 ) ارة#$ ا/
ϕ i / u ر$ و اI ]
Yf$ر ا62$ $_$\( ا$د ا#+ 2 ــ2
2
# أو1cm ↔ Volt u2Z ر6l > و7=
? ء3~ ــ3
2
C k`f($ اZ وr $( \و اI
uR(t) وu(t) ر$ ا?
? اO2P ل1$س اZ أO2P
دد6$
اm و6 Um بz_61 ــ4
؟Y2P >1($ه
ة ا0$ اuZ ا1 ــ4
. <اب$> ا2P ؟Y\7 أوN (\$ =دة$ ه
ة ه> \م0$ ا%&\
ه16$ 2 ــ4
: <اب$ا
. N >f3$
ا0 أ. & &ب6$ اuZ راs <
= وآ_ ر6$
آ) ا6$ ــ ا1
: ارة#$
ا6$ اu(t)
6$( =(`> ا1) O717($ أن ا7$ ــ1 ــ2
Y1 >l#($ ? ا# 6$ اu(t) وY2 >l#($ ? ا# 6$ اuR(t) >f$ =\$
= ا6$\رن ا
2
1
U = ZI m = (R + r) + Lω − . I m وU mR = RI m : 7=#$ ن أومI )*+
2
Cω
وU mR < U أي أنR < Z أن6= Z B R و (\ر
آw\ي ا$
ا6$ ذي اO717($ أن ا6= 717($ل اJl
. u(t) >`(= (1) O717($ ?~ن ا$6$ ( و1) O717($ه ا
( ?~نuR(t) ) i(t) O2P ر$ ? ا#\6 u(t) ( أن
1
. Lω > C=
1 ارة#${ أن ا676* ، ϕu / i > 0
Cω
: I ]
Yf$ر ا62$ $_$\( ا$ ا2 ــ2
7=#$ (2) O717($ل اJl
U mR = R . Im ⇒ U Rm = RI 2
U Rm
I=
R 2
4 2
I= = 0, 17A : دي#P
24 2
2πτ
ϕu / i = 7=#$ 717($ل اJl وϕi / u = −ϕu / i ر$ا
T
π 2πτ 0, 6 × 2π π
ϕi / u = − ?~ن$6$ وϕu / i = = =
4 T 4, 8 4
2
1cm ↔ V u2*$ر ا6l >7=
? ء3 ــ إ3
2
: (Y ت0+J
π
Z اN2P >1($> اf3$ن اfZ ϕu / i = (
4
=او$ اu]Iع وJxw*وي ا6 E2` >7=J? ء3إ
7=#$ $& وآ. >f3$
ا0أ
1
tan ϕi / u = 1 ⇒ Lω − =R+r
Cω
: u2*2$ *7$
10
U = ZI = V
2
( R + r ) I = Lω −
1
I
Cω
: r (\و${ ا676* أ ــ
R+r
cos ϕu / i = ⇒ r = Z cos ϕ − R )*1 >f3$ل اJl
Z
r = 30 − 24 = 6Ω : دي#P
: C k`f($ اZ ب ــ
( R + r ) = Lω −
1 1
⇒ = Lω − ( R + r )
Cω Cω
1 1
Cω = ⇒C=
Lω − ( R + r ) ω ( Lω − ( R + r ) )
1
=C
#Pدي = 0, 6µF :
) ) ω ( Lω − ( R + r
4ــ 1ــ ( ) u(tو ) O2P uR(tا?
? ا$ر ?0$ه
ة ا 0+J($ه
ه
ة ا.
$
1
Lω1 −و 6Pر 4ــ ( 2أن ا#$ارة > 0 ⇒ LCω21 > 1 ⇒ LCω21 > LCω02 ⇒ ω1 > ω0 C=
1
Cω1
أن N0ا
6$دد #7Pا~?
$ن N1>N0أي أ12$ Nل
O2Pه
ة ا )<=
$أن \7ا
6$دد .
4
>(63دارة آ O2P ]
Yا
j7$ا
$6$آ O2Pا6$ا: $
C=5µF N6Z k`fو و > L=0,5H YC=
1و\و Y6ا#$ا 2(Y 2lو >jأو
\و R=10Ω N6وأ
\
6و. 2(Y Y6
#mي ا#$ارة
6آ76 ]
Yوب
6($? . u (t ) = 20 cos 2πNtذي \و آ
ة #ا
آ
). (C,L
1ــ
m #7Pا
6$دد Nو O2P NCا z+J N0 (\$أن ا
3
6($_$إ #7 (I O$أي أن
ا. #7
6$
1ــ
*? 1إرة ا .
6($_$وا (I {676Zا
6$دد . N0
1ــ 2أ
sPي ا q(t) 713$وا#3$ة ) *7$ i(tل . N=N0
1ــ 3أ
sPا I$ا& &6(2$ E 2f$ب )
6$ *7$ t 01$ ? ( R,L,Cدد . N
1ــ 4أن ا I$ا *7$ 6 E 2f$ل N=N0
وا %&Y$ *7$ E )*+ا. (N0) (\$
1ــ
P 5ف وا? > )*+ق ا #7P
6$ا
$
%&Y$ *7$ا#$ارة .
2ــ sCا
6$دد
. N1 =90Hz(I O2P N
ا#3$ة ا62$ 012$ر ا ]
Yf$ا($ر ? ا#$ارة ه :
)i(t ) = I cos(ω1 t + ϕ
2ــ (6Z 1ل إ3ء ?
=#+ ، >7د ا#3$ة Iو ا$ر . ϕه> ا#$ارة آ`? أم C=
1؟
2ــ 2أ > )*+ا#\$رة %#Y$ا#$ارة وا#\$رة ا Z6($ا. N1 (\2$ *7$ f2Y6*($
ااب :
1ــ _*
إرة ا:
6($_$
ا $واI )*+ 7=#$ k`f($ن إ ?xا
6$ات )1(t)=uL(t)+uC(t
1
Z1 = Lω −
6أن ( Z1ه&ا ا<$ء ا#$ارة E1 U1=Z1I ،أن
Cω
و ( ان ا
6$ا3($ر إ
/ N$ف ا#7
6($_$م ?~ن
1 1
U1 = Z1I = Lω − = . I = 0 ⇒ Lω
Cω Cω
و f6Z $6$ن ا#$ارة \
ا 0$ه
ة ا N=N0 #7P
$أي أن ا#ام ا
6$ه 0$ <6ه
ة ا.
$
*: N0 (I {676
1
= N0 = 100Hz
2π L .C
1ــ
2ي ا q(t) 713$و ) *7$ i(tل : N=N0
u2أن ) i ( t ) = I 2 cos (100πt + ϕi / u
( أن ا#$ارة ? $+اϕi / u = 0 :
$
U U 2
I= = m = A = 0, 707A : $6$ وU=RI أي أنZ=R أن$& آ7=#$
R R 2 2
i ( t ) = 2 cos ( 200πt ) إذن
: q(t) {676*
أنu2
t
dq
i(t) = ⇒ dq = ∫ i ( t )
dt 0
t t
q ( t ) = ∫ i ( t )dt = ∫ cos ( 200πt )dt
0 0
2
q (t) = sin ( 200πt )
200π
: N
دد6$ ا#7P & &ب6(2$ E 2f$ اI$
ا3 ــ1
1 q(t)
2
1
ξ t = ξm + ξe ⇒ ξ t = Li ( t ) +
2
2 2 C
:
$ ا#7P 6 2f$ اI$ أن ا7$ 4 ــ1
1 q(t)
2
1
ξ t = ξm + ξe ⇒ ξ t = Li ( t ) +
2
2 2 C
Im
i ( t ) = I m cos ( ω0 t ) , q ( t ) = − sin ( ω0 t )
ω0
1 1
ω0 = ⇒ ω02 =
LC LC
1 sin ( ω0 t )
2
1 2
ξt = LI m cos2 ( ω0 t ) + Im2
2 2 Cω02
⇒ ξ t = LI m2 ( cos2 ( ω0 t ) + sin 2 ( ω0 t ) )
1 1
L=
Cω02
2
1 2
ξt = LI m
2
: دي#P
ξt = 1J
ω0 Lω0
Q= = :
ه6$<دة أو > ?ق ا$ > ا5 ــ1
∆ω R
Lω0
Q= = 31, 4 : <دة$*ب > ا+
R
: N<N0 أي أنN=90Hz O2P
6$ اsC ــ2
: $6$(\د=
ا$*) ا1 1 ــ2
1 1
Lω1 = 283, = 354 ⇒ > Lω1
Cω1 Cω1
. N >f3$
ا0> أ7=
? ء3إ
: I *ب+
U = Z. I
1
Z = R2 + − Lω1 = 71, 7Ω : $6$ اIJ$ ا7=#$
Cω1
U
I = = 0, 2A
Z
ϕi / u *ب+
1
− Lω1
Cω1
tan ϕi / u = = 7, 1
R
ϕi / u = 82° = 1, 43rad
1
. ?`ارة آ#$?~ن ا > Lω1 ( أن
Cω1
cos ϕ = 0, 94 : رة#\$ آ> ا2 ـ2
Pm =RI 2 = 10 × 0, 04 = 0, 4J : ارة#$
ف ا/ f2Y6*($ اZ6($رة ا#\$ا
5
: 1 >f3$ ? ا2`(($
] اYf$ارة ا#$ن اf6
. sC2$ 2 I R N6> أو \وj •
_`f ن إf= أنf(= N7f$ , $Y< N6/ D )I ]7 •
. 2(Y Y6أو و \و
وب76 ]
Yر آ6 ارة#$ =ود اG.B.F _7 ذي
دد#$ •
. i(t)=Im cos ωt : 012$ اN#
u1(t)
6$& &ب ا6$ اuZ راZ ــ = ا1
. D )\$] ا7
u2(t)
6$و واw> اj($ا
. N2_Z> أf3$( ? ا$ اuZ
$ اO2P >17?
O2P \?w* اf$ اsx # $وذ
O2P Z
أ$ اZ*1$ و ا5.10-3s/div.
. 1V/div.
: د#+ 1 ــ1
, u2 وu1 =
62$ U2m وU1m 6=\$ ا6(\$أ ــ ا
]7 / {676Z اu i(t) * ل7$ u2 ر/ ب ــ
. D )\$ا
]7 (= &ي$_=] ا$ار ا#\($( اI # أو2 ــ1
D )\$ا
. R=300Ω ( أن2P
. i(t) , u1(t) ,u2(t)
6${ ا676Z ــ ا2
: <اب$ا
U1m =\$\( ا$ ــ ا1
U 1m = S y . y 1
= 1 × 3V
U2m =\$\( ا$ا
U 2m = Sy . y 2
= 1 × 2V = 2 V
i(t)* ل7$ u2 ر$ ــ ا2
π
u1(t)=- $& آ7=&$ وϕ u 2 / u1 = أنE1 u1(t) O2P ر$ ? ا#\6 u2(t) أنz+J= >f3$*) ا+
2
π
k`f هD )\$] ا7 / أن$6$ وϕ u 2 / i = −ϕ u 2 / u1 = − أي أنRi(t)
2
: D )\$] ا7 (= &ي$ار ا#\($ ــ ا3
U1 U1
U 2 = ZCI ⇒ U 2 = ⇒C= = 16µF
RCω U 2 Rω
u2(t) وu1(t) وi(t) ة#3$ ــ
ا4
1
u 1 (t ) = −Ri(t ) ⇒ i(t ) = − u 1 (t )
R
2π
T = K x . x ?~نO717($*) ا+ وω = أنE1 u 1 (t ) = U 1m cos ωt O717($> اf O2P ءا7
T
x=4div وKx=5.10-3s/div *f$ اP
Z ?\ أوw اZ*1$ اKx أنE1
2π.10 3
ω= = 100πrad / s $6$ وT = 20.10 −3 s أي أن
20
i(t ) = −10 cos100πt N7 وu 1 (t ) = 3 cos100πt ?~ن$6$ وU1m=3V و
−2
π
u 2 (t ) = 2 cos100πt − * ل7$
2
6
u (t ) = 40 2 cos100πt
6 AB )\$] ا7 ي#m
: D2 وD1 )\$]ت ا7`$ B(< AB )\$] ا7 نf6=
. R1=7Ω N6> أو \وj D1
. R2 2lا#$ اY6 و\وL YC=
1 > وD2
D2
Y
آ#7P وU1=14V _ل$
ا6$ اO$ إD1
Y
آ#7P
6($_$
ا3
. U2=30V O$
إ3
. AB )\$] ا7 ?
(= &ي$ر ا62$ $_$ة ا#3$*) ا+ ــ أ1
. AB )\$] ا7`$ Z (($ وا2$ Z2 (($*) ا+ ــ أ2
. R2 وL uI )*+ وا. ((ت$ ا%&Y$ *7$ >7=
? ء3 إsP ــ أ3
. i(t) ة#32$ *7$ u
62$
2 ϕ
2ر$*) ?
ق ا+ ــ ا4
. i(t) ة#32$ *7$ AB )\$] ا7
62$ ϕı ر$*) ?
ق ا+ ــ أ5
: <اب$ا
: AB )\$] ا7 ?
(= &ي$ر ا62$ $_$ة ا#3$ ــ ا1
)*+ 7=#$ R=7 N6> أو \وj وهD1 )\$] ا7
6($_$
آ) ا#7P
U1
.I = = 2A ر62$ $_$ة ا#3$ اI أنE1 U 1 = R 1 I ن أومI
R1
: $6$ آIJ$ن اf $
ا6($_$
آ) ا#7P : 2$ Z2 (($*ب ا+ ــ2
U2
Z2 = = 15Ω أي أنU 2 = Z 2 I
I
]7
($_ل ا$
ا6$(ت ا$*) ا+ . AB )\$] ا7`$ Z ((2$ *7$
ن أومI )*+( وu(t) ل7$ا$(د$ اIJ ) اU = 40V هAB )\$ا
U
U = ZI ⇒ Z = = 20Ω
I
: ارة#$((ت ا$ *7$ >7=
? ء3 ــ إ3
$6$> اf3$ اO2P ه2x_6$ ا$(د$ا
ZI m cos(100πt ) = R 1I m cos(100πt + ϕi / u ) + Z 2 I m cos(100πt + ϕ′)
ZIm B
6 ار/w> اjر أ6 >7=
? ء3 *7$
R2 وL u\$*ب ا+
Z 2 = (R 1 + R 2 ) + (Lω) (1)
2 2
Z 2 = R 2 + (Lω) (2 )
2 2 2
Z − Z 2 = R 1 + 2 R 1R 2 ⇒ R 2 =
2 2 2
2R 1
R2=9Ω : دي#P
: L =
16$ > اO2P >1 (2) $(د$و ا
1
L2 ω 2 = Z 2 − R 2 ⇒ L = Z2 − R 2
2 2 2 2
ω
L= 0,0382H: دي#P
i(t) ة#32$ *7$ u2
62$ ϕ2 ر$ ــ ?
ق ا4
Lω
tan ϕ 2 = )*1
R2
ϕ2=0,93rad دي#P
>7=
? >`( )*+ ϕ1 = ϕ u / i ر$ ــ ?
ق ا5
Lω
tan ϕ1 = = 0, 75 ⇒ ϕ1 = 0,64rad
R1 + R 2
ات ا
ات
$ا#ت " ا! ر ا ،ات ا ذات
ددات
ه' ا ا ؟ وآ)
*) (' # $؟
Iــ ر
1ط و: '$./
"4ا '.456ا!' ه 3ه
5أول < أ:ز
"48ود ات ا وآ7ا ا1ره
(' ااء .و أ B# C#Dه A7ات ا@? ات ا
. 45اآ )1أن ات
ا ذات
ددات آ"ة <4إر@ إ( Bت :ة و(' آ ا
8هت
1ــ ه' ت I:ت ه
5
وآ7ا #"$؟ و ا( ا'
ه A7ات ؟
2ـ وLة ادد ؟ و ر5ه ؟
3ــ ا@? ا? ا '4Oا7ي أ58
أول ا
Rل @PQ# : '#
ا!: '#Dا@ ات ا
. 45
و(' أي @ ؟
4ــ 8ل
ددات ت ااد 4؟
IIــ ا
ا1ط ا2 '"48
58اآ Uا '"48أ@ T#6وRر
أم او(ن و VاRت <
" اRت .
ادد : او(ن ض
ا
B# P"_ GBF Y6Zوب
"'
دد Aع و . 440Hz T
dd B# <4را@? ا7:7ب
اdOر
< ؛ ا" < eز GBF
واD < #"$ف " اRت .
1ــ إ'رة %ا ! "# $
اRت اQث أم او(ن ه ا #ااد إر@ .
1ــ L 1د اور ا7ي T"#4آ < او(ن و " اRت .
1ــ 2دور ا )#ا"Rي ؟
1ــ 3رن '#d <:ودوري وو@' اdOرة ا" GBF < eواdOرة ا' " #"$4اRت
2ــ ا'+رة وا ا
Bا 5Qا .iا1ة دا jا )#ا"Rي :ا Q
! ، #Qا #ااد
إر@ .
2ــ "D 1ا ا #Q؟ و ر
" ر @ ا1ره ؟
؟
ُ ؟ و اdOرة اm i
2ــ 2اdOرة اٌ i
2ــ 3أ # 64
Pا. <i
,5- 46إ'رة إ4#ى "ات ا ا 2ه /0ا ا,-.
3ــ : nj
ا ا #Qه' ا Qا7ي : ?4ا@ $ Tا
" '( ، #دده
V6
oQل ا #إ Bإdرة آ .:ذات
دد
. Y6Zا ا UL #QاdOرة ا.:
ااد $ ، #$ل أن ا ا oi #Qأو أن اdOرة L! ّْi
# <4ا #Qأن
ن _ .أو ه
) 45ااد ، 4ا
) اQل إ( ..... t
ا@"$ل R( U84اdOرة < ا ا B
#Qه A7اv: #زا ا. <i
IIــ ات ا
.
2ــ 1إر$ل وا:.$ل آ
.
ا>ط ا3 ;: <.
: -675
/اارة ا AD633 -)./$ا?>ل < B)< S .9:"; ,دا H.,$ us(t) -ا"FGادا
:اء اا u1(t) $و ) u2(tا E1 . 9)5 ,< KFو . E2
) -$&.V k PQ us(t)=k. u2(t). u1(tا H.,$وه .& S)T$ارة ا -R.&"9/ا . -)./$
ب ــ ا'&"از ا
$ !"#$ا
.YZط : 1 !"#إ.#Zز
ا
A/eاآ iا: h !, C/
* ] GBF1 5 > YCا. s(t)+U0 E1 _5
) s(tإ"!رة ,و Sm=2V !M
Dودده! f=100Hzو 0 [ y R U0ا 78 GBF1 YDا2
U0=3V>Um
! "!" 78 Cرا DاJ0Jب و] ا Y1 _5ا 78 :-e] ، s(t)+U0ا!"#رة ) ا|; ( 1
( FP>10f ) FP=1,2kHz I وددPm=4V h
D وp(t) , GBF2 YDا0 ، E2 _5 > ] اY *
(2) ;| ا78 :-e] بJ0J اD اY2 _5 ] اp(t) C!
(3) ;| ا78 :-e] us(t) وجoب اJ0J اD "!" را78 C!
U m max + U m min
: SF
؟3 ;|! ^ دد ا اّْ ا ] ا
1
fs = ≃ 430Hz
2, 3.10−3
1V/div هD اأD!R- ا: Y
اR iR ــ أ2
U m max − U m min 3 − 1
m= = = 0, 5
U m max + U m min 3 + 1
$دة ا: 4 ــ1
. ) :
B)< "وط ا?>لi : 2 !"#$ط ا.Y,ا
ا|!" ا78 5 |!ه. U0<Sm ;ن-0 Sm وU0 [ > و0!R اL!0M; اi!آ0 -
4 ;| ا. us(t)
78
R;ب و [ زر اJ0J اD اY _5!0 us(t) وا اX _5!0 [ ا ا0
. h8 :- ا0J0J اD , ذ6 ;| وا5 ;| اC . XY !مeا
1ــ ^!رن Xف ا ) . us(tا!"#رة ) . s(tه ا ] .Dه IJا 5, !-؟
2
"; " -e hف ؟
3ــ
5ا U0 [ y 5
0 0/و . U0>Sm Sm
3ــ 1ه ا ] .Dه IJا 5, !-؟ , 8ا. 0
3ــ ` 2آ 5ا:-ل 78ر 0J0J Dذي "; " -e h
اJ0Jب 78ا!eم . XY
4ــ -ب U0>Smو ^ Bادد Fp Cو !
D!0 . fsل h " 2Cا-eف >2- ،أن
ا;C .Dن ذا ,دة !8إذا آ!ن ادد FPأآ . fs ;0
: -675
)n$آ ا?>ل <)
Bو li -K!"m _ T$eZ :ا "?,ف وه آ.$.
ــ ر& oا "$ا
ّ )" X _5 .& s(tا qاg&g$ب .
ــ ر& oا "$ا
\ ). Y _5 .& us(t
ــ إزا -ا" se/ا qاg&g$ب ) ا.u,م . ( XY
"?, li _/i B)< _>?,vف <) -i.i Bرا qاg&g$ب .
"iوط ا?>ل <): ) :
B
)?>ل <) ) Bذي :دة :ة ! H#أن :
ــ !/ن ا U0 "$أآ" ( U0>Sm) Smأي أن -eZا/
$ن m<1
Sm
⇒ Sm < U 0 <1⇒ m <1
U0
!/ن "دد " ا? FP _.أآ" &" "~/دد ا "$ا > ّْ B)< ( FP>>fs ) fsا_
. FP>10fs
IIــ إزا -اDémodulation .
$
1ــ ا ".?iت RC
ا.Y,ط ا4 !"#$
ا .,و1 -
A/eاآ ا C/ا ] ا|; ) 78 RC ) (1اا (وا|; )(2
) 78 RCاازي ( وا; 5دد ا oeوXن أو!ن C!^ R p = 1kΩو
R = 100Ωو; C=5µF h
D qورا DاJ0Jب ر^ و!Dب Aود . LX 0
[ ا , 78 5و. 0!\ Um=100V h
D
Bادد fا 10Hz 2إ 1kHz 7و] آ ة 0 c2ا YDرا DاJ0Jب ا Ums .D
اoوج ) ; Re!0 us(tآ. i
Bات ا 50 UmS .Dادد 78 :-e] fا e-eذي ا|; ) (3اا]> آRC i
78اا و )C (4ا]> اآ 78 RC iاازي .
:1
ا ) g(tآ ة U0ا
ا! :
1ــ : $%
ا)ور Tوا ا u(t) 0 Um +,-.وا 0آ
اة . U0
2ــ أآ 4ا ). g(t
2
) $:; us(tا +0% 7 89ا! ا :
) u S ( t ) = ( Sm cos ( 2πf . t ) + U 0 ) cos ( 2. π. F. t
> ا! =ات ) A) uS(tا@: $
1ــ : $%
أ ــ ا ا 0Bو دد ا ا F 0Bو دد
اGHرة ا;.f EF
ب ــ ا $Jا Us (max) $>)Bو ). Us (min
2ــ أو) ) Us(maxو ) Sm A) US(minو 89
اGHرة ا 0َ9و U0اآ اة . 0
3ــ أآ m 4ا; Us(max) A) $و
) . US(minأ. m - 4R
4ــ أ 4Rاددات ا +0% XYرؤوس TU
اددات 0ا;. EZ
> 3 $إزا ا;$
ن دارة إزا ا;Xa $ز ااد> ` $م ^]E
وآde TGف RCن ` $أو Jو Rو i9 . C=10nF 9 Tدد ات
ا ,ه 1kHzو> J iJ0ت ااد> ت دده . 164kHz
1ــ $أن ا)aاء $% > RCا@. $
2ــ $ $اJوت ا )R ،د ,B0 R -ل
+0%ت ` ذات دة )ة .
200kΩ, 20kΩ,1kΩ,100Ω
>4 $
ا s tإ aز آ 4ا; $ا .
ا)Xف YRd Eا> $ا; $Fوا. B
> Eهذ> $ا> s $ا9ل 9Rب +0% E0,BاEBEت ا
1ــ أ i%ا s9اآ ا 0هuا اآ4
.
2ــ )Rد +0%ا ا) X $0vو E> Y
ا> $ا; $Fوا. B
3ــ )Rد دور ودد ا> $واyE9
0% . XUا. z
4ــ -اآ اة U0 0؟
>5 $
@aEدارة ا;9 $ل > $ $ودارة آ@aE ]Xة )aاءه .
1ــ } آ ) Aا@ u (t ) = 0,5.cos(2π .100t ) $و ) p(t ) = 4.cos(2π .2000t
1ــ U $% 1آ ) ا Bوا;( $F
1ــ 0 T; 2ا; $Fآ ة ، U0=1,5V 0أآ 4ا ا $% s(t) yEه7u
ا. H
2ــ } ا)ارة ا@aEة )a0اء Xt )E%ا )) 8 49E> us(tاء ا> $ا Bو ) . s(tأو)
ا ا)a0 Bاء ) 0% us(tأن ا 49Eه . k
3ــ ا $ yE9ا ا ا)وال ا aا ل ) $% s^ us(tدده .
4ــ TUاددات % Bض ا. J}E
5ــ +0%ان =ات ا ا Bوا ا A) $F,ا@ 10ms E . $أ) +,-ة
B +0%ر ا@. $
6ــ +0%ن
+EBE G vآ s(t) $و ) . us(tا])ة $ا +0% $EBE
ان ؟
7ــ e us(t) +EBE Gب اآ اة U0 0؟ ا s9اYهة ؟ ا!
اuي >)Bث )E%اJ9Aل ؟
8ــ > ن Xز اJ9Aل $دارة )9ادة LCوآd=0 TGف .
-6
. أ ــ ا)ارة ا)ادة ^ sا - 4RاF } ، G0 >B
ب ــ دارة إزا ا; ) $دارة آ TGا=dف ( ^ sا-ح >J -ا uv . T
. R=1KΩ
ا
:
4 4"
: 0(?? <م, (e'ة هاc5 6 ذاV. @ر8 آ آ%'را
0 ا$ اV. ا1, . <
^ >ى ا+5.? α = 20° او8? 'ةc5> اV(>, ا? ا^و
و.( و. (5ل 'د ز:) G # @ر8 آ23 اV,( وe'? 6% 'ة ?'ونc5> ا6أ
. ( )أV( ا6 V5
τ = 40ms
' أF( 'ادh اV?.@ (i j(/? ا$ اV. اj?, ا^
< و.E3'ة إ وc5>(' ا, : (,.Aا? ا
# @ر8 آ23 اV, . <1? #,ا و$ اV..? j+ )lف ا1 واk?.H V.? k+A ;(
W
. ( )بV( ا6 V5
. τ = 40ms و.( و. (5ل 'د ز:) G
: @"رAا
اا6 ا$ اV. @ر ا8 آG .6% v4 وv2 V( V +5.? ــ أ1
. G4 وG2 0(3>ا
ل.>%.? v4 وv2 0(E> اV( V آ6 VA ــ2
E> اV( V آ0 G3
VA . e: %
. ( v4 − v2 )
.
ــ ارع ا3
34 أ ــ
v (t3 ) وt1 G
ا6 اE v (t1 ) 0
aG (t2 ) رع. اE ف, t3 = t1 + ∆t Gا
: (.@ ا:.?
v ( t3 ) − v ( t 2 ) ∆v ( t2 )
aG (t2 ) = =
t3 − t2 ∆t
∆v (t )
a (t ) = : هt G
رع. اE .6 q?
∆t
. 0(?ر.< ' ti-1 وti+1 0(G? ةW[ ti G أن ا.
@: ا#$ هV>,
∆vG
: أنF(? aG ( t ) رع. اE , ه ا><'ار.5 ، q ا, ∆t ه.5 .'56
∆t
∆vG dvG
aG (t ) = lim =
∆t → 0
∆t dt
. m/s2 > 'ات ه.م ا.G5رع
ا.و'ة ا
. %ي
(; ا'را$ ا> ا.? رع. اE : 8
: CD
. %.5 % ل.>%.? .EA و. a3 E>?< ا.( ا+ ا% 'را+5.? ــ ا3
=ا<ت ارع/ب ــ إ
: R (O, i , j , k ) ر.رع
د. اE ت.(H* إ'ا
dv dv dv dv d 2 xG d 2 yG d 2 zG
aG ( t ) = G = x i + y j + z k = 2
i + G2 j +G 2 k = ɺɺxi + ɺɺ
y j + ɺɺz k
dt dt dt dt dt dt dt
: EF تG/
r+ R ? j+ ر.(
دO, i , j ) ى6 G آk,.إذا آ
: ..ت آ.@:ا
OG = xi + yj , vG = xi
ɺ + yj
ɺ , aG = ɺɺ
xi + ɺɺ
yj
vG = vx2 + v y2 , aG = ax2 + a y2
: ..ت ه آ.@:ن اs
(O, i ) آ <(>( و
ا>رG آk,.إذا آ
OG = xi , vG = xi
ɺ , aG = ɺɺ
xi
.
I4; سA=ا< ارع ;
أ/* إ
:
I4; سAK$ 34
j+ (i ط.<%u س.% ه أ,(
س.%أ
. 2>.?
G5>' و. ( M , u , n ) 5
F( ، ا>آ1<5 ا23 2 ; أ+15
Eر و.> %.> u '; ااE
u 2 'ة. n ;E و، اآ5
. ر.>ء ا.5, اV) داEو
، 5
س.%
أaG رع. اE 06 +,
: .. آ آ+5.?
: أنF(? aG = aT .u + aN .n
dvG
aT = أنF(? %.>>رع ا. اE aT
dt
v2
. M 23>ر
ا.>ء ا.5,ع ا.U هρ أنF(? aN = >G5>رع ا. اE a N
ρ
: ( اآ+W '' .5 0> v وa 0(E> >ل ا'اء ا:) 0 : 8
a.v = a.v.cos(a, v )
α = (a, v ) او8.? a.v رة ا'اء.U إ
yW.+ ن اآa .v < 0
6ر. ن اآa.v > 0
. >G5 (>(< ن اآa.v = 0
IIــ ا
1ــ اNة ا=ا
Fــ اNة اLر! .
<(.م ?'را '' ((,.( %ا>> 6ا>'رو %وه ن 0وا' أو أآA
> z(5? rا<ى ا><و(HX.? ,ات ا>( .E ., 0(? ((,.إ @ى دا)( و@ى ).ر(
ا<ة ا./ر( ه آ Vا(HXات ا>( ((,.ا> 6 <+1ا>> 0 6أ.م h
ا<ى ا'ا)( ه ا(HXات ا>( ((,.ا>W 0 <+1ف ا^.م ا>6>> (>5
<, ∑ Fل أن ه #$ا>>8 ;+U 6و ext
: 8إذا آ.ن >ع ا<ى ا./ر( = 0 .'5
(. .((,.
2ــ اNن اPول Iأو =أ ا+Nر
;
! ،
X 0إذا آن "ع اNى اLر! ا"4 S
E #! T
NDوي
(∑ F )
Y; ،ن ا " vGآ %ا+Nر #
Gا9 S
+ن ext = 0 = I
< . $و;
ا" ، [$Nإذا آ Zا "آ %ا+Nر #
GاY; ، $< S
+ن
"ع اNى اLر! ا" T
NDا" #ع = Iم .
: 8
> 0Mآ 8ا<ر 0ا>(( 0(? 8ا ((.i 2وا : ((.i (i 2ا>ا 2ا ((.4ه ا2
<
('+ .Eأ ا<ر .
ا> 2ا>آ8ي ا 2 ) >Jآ? ( {(,آ #8ا }>Jوا>.ور ا:Aث , H:H , Eم
. ?.Hأ
. (.i 2 Vc
ا> 2ا>آ8ي ا^ر : 3آ #8ا^رض ' e:را %آ.ت ا^.م ا ك ل ا^رض )
اe.1ات وا^@>.ر ا 5>.? (.i 2>? }( ( .. (6.51hا'@( .
ا> 2ا^ر : 3آ r1? j+ Vا^رض > 0ا.+6ر . #أر.A . .(3ل :ا>. +/
و>' Vرا 2(> %ا^.م ا ك r1% 6ا^رض أو 6ار .qع ;5 V(y3
?> 5>.? .((.i .ا'@( .
? +5.اآ.ت ا<(ة ا>'ة > 0ا.+6ر ه 0$ا>(. 0(((.i 0
3ــ اNن ا@
) IاNن ا( ^4
AAP
∆vG
3ــ 1ا ` ∆t $و ∑ Fext
اbIط ا2
4
∆vG
ا CNا
4ا ` ∑ Fext = m ∆t
j+c,ا>'c5ة أ
<( ، .و 2c,ا V.ا$ا
@.E? ;1?, H ، .Eز @ +1ة ? j+c ?.@ ?.Hا1%
)( V?.@ (i jا'hاد وآ; , . >Eك ا V.ا$ا
ا #.ر أ+,ب ا.Eز (
ا j(/از r1 .ا>'c5ة ،و% .
;(<+,ن V4J, .ا.Eز
( 85ا V.ا$ا
ق
ا>'c5ة ? Vqا<ة Fا ;(6 .E<+1ا ، ( F = 0, 27 N ) j(/و
}q,ا@ V, kا>ا23
ا G .Eآ@ 8ر ا V.ا$ا
'د (.و.و 6 V5
τ = 80msا(V
)أ( أ G,ا( Vأ. ;q%
}q, '(,ا? 2ا.qhظ ? }q5ا'Jة ? 0 Fد (+
<,اEاء ا>q 0 F+5
souflerieا V.ا$ا 6 V, .ا() Vب(
1ــ أد ا<ى ا> 6 <+1ا V.ا$ا أ.5Hء آ;
ا? أ^و .
2ــ أ k+Hأن ) ( ∑ F
>ع ا<ى ا./ر( ا> 6 <+1ا V.ا$ا أ.5Hء آ;
.ا<ة ext
:) Fل ا? أ^و .
3ــ أو' ?:4%.ل ا(
G 6% (4 ∆vG >(@ Vاh.ت ا: (.
د ــ ?( G2 0و . . G6ذا :؟ ج ــ ?( G2 0و G5 أ ــ ?( G1 0و G3ب ــ ?( G2 0و G4
4ــ (4 VAات ∆t h'? ∆vGا>'ة ا (58ا>ا
< .
5
∆vG F
. ∑ Fext = m m ،ه آ ا V.ا$ا 0 < . m=450g :ا@: ا<>
∆t m
f 6ــ +,أن @ة اh
از >.ر Gو.5ه . G 5 }6 .أ 'U fة ه #$ا<ة .
∆vG
، ∑ Fext = mا@ح ,ه$ا ا<,.ن ، 7ــ إذا k>6أن ا<,.ن ا #' 0 (5 ,.Aا@:
∆t
+زا ا'e.qة . ;5
3ــ c 2اNن ا@
. I
∆v
.5 .'56ه , ∆tا.5 qه ).رج ا<> E , Gا.رع r+
، aGا@:
∆t
∆vG
,.@ ?.>? ∑ Fext = m ∆tن ، Gوه ا<,.ن ا∑ Fext = m.aG 0 (5 ,.A
cن :
;
!4 ،
X 0وي "ع اNى اLر! ا"=! S
E #! T
NDاء آ
ها ا #و ارع "آ+ %ر* : G
∑F ext = maG
( )
1 2 1 2 1
mvB − mvA = W F ⇒ mvB2 = F .ℓ = m.a1.ℓ
2 2 A→ B 2
vB = 2.a1.ℓ = 1, 22m / s
: ;q@ V+@ ا.E1<(%
ا.> اd ب. (@ اآ.1 ا5ه+ +1,
( ) ( ) ( )
1 2 1 2
mv f − mvB = W P + W R + W F
2 2 B→ f B→ f B→ f
1 1 F
− mvB2 = − mgd sin α − RT .d + F .d ⇒ − mvB2 = m.d − g sin α − kg.cos α +
2 2 m
1
− mvB2 = m.a2 .d
2
v2
d = − B = 0,15m
2a2
1
إا
ت
آ ار
Gك د
ر ) R (O, i , j , kه آ
:
x(t ) = 9t + 3 , y (t ) = 0 , z (t ) = 6t 2 + 4t − 3
1ــ أو) إا
ت (' $ا&
vG $%ا ) R (O, i , j , kوا&
' -. /ا. t=2s $-
R
وا&.
' 6 / (O , i 2ــ أو) إا
ت (' $ا&
رع aGا ) , j , k
2
) $76 8 $96 $.
:آ'
. m=20kg
1ــ أ)
د اى ا $76 ?% $@7ا( .
2
ذا Kأن Mل K%ا
) Kا&
KD؟
3ــ J7.ا $76 J. $.
Cا( إ? اراء
& ،ا
-ه
ة ا
Cهة )
@Mا
Tآ
ت
' ( $
3
(.ورة أ
ب
آ $دوران ، -.ل ر
F)
، WDأر . Hأ YZا 897أ X
ه XYا ورة }
@M .ا ، 897ا {
ا ( $%ا رو] $و &(Mه XYا ( $%
Dآ 6ره
^ ، Gآ'
. M
1ــ ا)
د اى ا ?% $@7ا ( $%
aZل
آ $دورا . `MوD
'bون ]
آ 6ر ا ( . $%
2ــ
@Mا(& ا
) 'E@
R
Dورة وا(& ا
) اIر. R H
2ــ 1د ا
$ا
$% ( $M
Rو ' . Rوا]
& c.ر
'%ا
)F
'. R
2ــ J@d 2ا
Mن ا R K. M
bو
'
. Rذا & c.؟
4
1ــ (S)
@e
&)
@Mآ` ، M=200g
%Hق &ى أ ^Dا
س D
'.Dون ا
ك 6 J@7M .ة أ
': F $D
$
F=0.5Nو & ?% `
D lا &ى ا
m EZ . Iاة Fازي &ى ا. I
J@7Dا
Mن ا ?% K. M
bا(& ا (S) /أ
.ء
آ
$آ 6ر KD ، G Xأن
$@dآ$
آ 6ر
Xآ
q $ & $ة
-M
Dم .أ& $ 6 /ا&
رع
aGآ 6ر. X
2ــ K% @ ، B $7MاFH A $7.
اD `6a7Mون ]
، l=30cm $
& D $tD $%
ا(& )& (Sى
$@&.
D at
&ى اD Iاو?@ ^ α = 5° $
F
v9Mاة
m EZ ، `% $@7ه
ازي
&ى ا
@M . 8tأن ا
س KD
ا &ى ا
8tوا(& )
T
D (Sك وأن
8ا
Tك ه XYا
$ه . k=0,1
ه
$@dآ
$آ 6ر ا(& )aZ (Sل
آ` ?%ا &ى ا
8t؟
أ& /ا &
$ا $Mا Kأن
'7ا(& . `96 8@6
5
v9M
%
@ J@7Mاة ا
': F $I
ا;Cر
1ــ ا=fCل ا v=f(t) HH
أ ــ &+$ز ا HHود 5A ، (I.د .+ا /ل ا I. W Hم &+زا '&A )>+آ)
ا
)$&Wآ I.م .
ب ــ ه C2ا 5$أم )/C <HC2ا Cرع & aGآ <Gر ا =U )$&Wل ا &آ) ؟ ا. c
ج ــ ; ا Wbا #ا *رب . HH
!'*2 )*. ;$ه9ا ا ! #ر ا &ت <) ا &) ا 5A . vℓ )$5د <) . vℓ
د ــ ;
aR.ا ، HHا س 5H HHا] !'*C$ . Oه9ا ا س ا #
ا *رب
)*.أ
:. τ Gا ( ا . τ )< ( .
8ــ <) 5A a0ا^) a0ا ر ا &أس 5Hا t=0 )I؟
2ــ ا 5را) ا )$&IH
أ ــ أذآ& &> (W$اCد
8درا) &Aآ) & Gآ <Gر ا . )$&W
ب ــ أ^* Hط ا ، )$&Wه ا *ى ا 5A . )*+د ات آ ا *ى ا )*+ا . )$&W
5Aد ( ( ا *ى ا ;=ث ،ا *ة ا =U 25J &fC2 Cل ا IHم ا . T5+
ج ــ S+Cا *.ن ا ; (2H .ا )$&Wأ^Hء *' ا &أ
ا 52 !&
!Tد، 8
أآ eCا >=<) ا / ( &2 Cع ا *ى ا #ر) ا )*+ا )$&Wو mآ )Cا )$&Wو)/C
ا Cرع &آ <Gر ا . aG /
د ــ *Zط ه 89ا >=<) ا ر ) (O, kا &أ ا . :ا ، Rأ^ y+ا >=<) ا : ) C
dv
) A ( &+ . (1و m ) E5 Bو kو FAو 5J gة ا ;* ) . = A − Bv n
dt
8ــ ( أن &) ، vℓ )$5A )< +2 Gوا A ) E5 vℓ &+>2و Bو . n
4
() . ρeau = 1, 0.103 kg / m3آ&ة V = π r 3 :
3
1اط ا! ,ة أ(ى
4+آ&ة #ون . /# 0&1أ #0 20m * ! +,ا ! ; :ا&9ة ! . 81
&B . g=10m/s2أن اط )&ا .
1ــ ! ه#! Dة 81؟
2ــ أ) 0&1 Hا& Gل ;. 10m * ! B+
3ــ ا) #0 0&1 Hو Nإ K+1 Lا9رض ,
2
& :1ا v01 = 30m / s /# 0& L09آ&ة ،و :1&(1s) P #Bآ&ة أ&ى * TU DاS ,
ا&ة ا9و ، Lا#) v02 = 40m / s /# 0& ، L09د ا t Wوا
z Zاي \* D1
ا& ,ن .
3ط ! 1واز!/
Da! bUواز!\ ! &/ 8ة L0 #_,ار U,ع K+1 ! hا9رض .آ ا
Daواز!\ mو
;
#$ة ! ل ا . g=9,81m/s2
:أن !
ع اى ا
&8 ! +ف ااء L0ا
_
DWة ا )gك f = k .v 2
.أن . k = 0, 78SI
1ــ أ B! ! ;G+د ا B9د )#د و)#ة ا D* kا Wم ا#) D
Bات ). ( SI
2ــ أو_ #ا
Bد اG Z Uل 1ط ا
DWواز!\ 0ر ا
ر ا&أ (O , k ) D1و!_
ا :
. :U19دا* Bأر
#س .
3ــ &o, ##ا&G 0ل ا &8 :
B t !bأو& ) q .ر +ة ا ب . ∆t = 0,5s
3ــ vn 1ا& D* 0ا t n Wو vn +1ا& D* 0ا ، tn +1 = tn + ∆t Wأن ا
Bد
ا Z Uا
أن L0 H,ا :rا : D
A = 4,9SI .) vn +1 = vn + A − B.vn2و
. B = 1,95.10 −3 SI
)#د ;#و)#ة ا Aو D* Bا Wم اD
B
)#ات .
3ــ
B1 2ل ا
ن _ \ واي
&o, :ات
ا& g# v 0ا t !bا ) (, Dا+1
ا ;GBا : 0 ،
أ ــ ر#; ,ر ا
#ة اGز! :uا
DWواز!\ إL
ا& 0ا، #
ب ــ ;
ا& 0ا ، #و#) 0 &0ة km / h
ج ــ ;
ا !bا
& bآ
! 85 : 4ا7اء 4"! 5
* z0 = −3, 0m .) K! 4
0 Dأ)#ث +wس * &oN 0ة ! ااء #0ا: . t = 0 s W
أن ا 0 Uآ&و ا. :r
/#ن B$ع ا. r ( z0 ) = r0 = 0,50mm 0 U
در_ )&ارة ا
ء وااء ا
_د * Dا. T0 = 300 K : P 0 U
yoZا
ء *) Dض ا
! &o KاG ! z 4
Bل ا ;GBا peau ( z ) = patm − ρ gz :
patm = 1, 0.105 Paا K+1 L0 yoaا
ء z=0
ρ = 1, 0.103 kg / m3ا ا
ء ،
#$ g = 9,8m / s 2ة ! ل ا .
yoZااء ا
_د * Dا 0 Uوي yoZا
ء *D
ا \U 4
Bأي أن ) . pair ( z ) = peau ( z
P D+Bا oزات ا ! . R = 8,314S .I :
1ــ &Uض أن ااء ا
_د * Dا w 0 Uز آ ! ، :أو_#
B$ &B,ع ا g# r ( z ) 0 Uا. z 4
B
2ــ أ) Hآ
! دة ااء ا
_دة * Dا. nair 0 U
3ــ أ) B$ Hع ا #0 0 Uو Nإ K+1 Lا
ء .
B$ &o, :ع ا ، 0 Uإذا آ ن ا &oأ) 10% ! &oN
ا
! ( +ا
ا. /#
ه
:إه
\ ؟
4ــ إذا آ } ا ا
اء ، M (air ) = 29 g / molأ) Hا (P 0 U mأb
! y0ات
ا
Pوزن ا. 0 U
5ــ أb
! y0ات دا* Bأر
#س FAا aq, Dإ ا g# 0 Uا Brع . r0
6ــ aq,ا 0 Uآ إ; Lة ا )gا
/وه L0 H, Dا :rا f = −6π .η.r0 .v : D
} أن b η = 1, 0.10−3 Pa.sو_ ا
ء و B$ r0ع ا 0 Uو . 0&1 ! v
6ــ , L0 :! 1اى ا
L0 +ا# ) . 0 Uون ( (1
6ــ 2
g# 0 Uا. !b
(
v (t ) = vℓ 1 − e − t /τ ) 7ــ ) :ا
Bد ا Z Uه آ : D
vℓو 0 τر أن ) B
G) v(tد ا. Z U
8ــ )#د ا& 0ا. 0 U u
اآت ا: ت
Application M mouvements plans
%
*) ('ل ا+,-
آ. ــI
# $%# أن$( v0 " ! آ إر ارض
. ارض
*+آ, أي.%/ *"ز1 234 % أن ا#+2" و، اء1* ا8 ك:+,;ى ا1 !*" ، @ل ه= ارا4
. , ط1%
ا
رع3'
( ــ1
8 α ن زاو1: *"ٍا أي أI v0 m (+ ) آ ( ذات آO %" "
. L+M %Nل اO أن#+2" .ف%او اJ α اوJا ! " ، Oxy %/ى ا1+ !ا
آ / %ر ا1T J آG 83ا1 (2!" PQ ، (I =#+2" 3 أر8 / %آ ا, "رس
. 3 ار8! .# R (O, i , j , k ) LM! و2+ (2 / *Uا,V LQ
: 1M "Nن ا1"% اW#"
(1) aG = g M وP = m.aG أي أن.%/ *" وز$ إ% ا8YZ
: R (O, i , j , k ) (2! ا/ aG تUا,إ
ax = 0 M (O, i ) ر1Q! ا$(
a y = 0 M (O, j ) ر1Q! ا$(
az = − g M (O, k ) ر1Q! ا$(
1Q" $(ه اQM رأaG رع+* اO+ أي أن
. g %N* اO+ LM !* وي دLMا و
5
ا3'
( ــ2
: رع+* اO+ ^ , M
dvx
dt = 0
vx = C1
dv y
= 0 ⇒ v y = C2
dt
dvz vz = − gt + C3
dt = − g
. #د ا"@ ا_وط اQ `ا1U C1 , C2 , C3
(Oyz ) ى1+ !ا / 1 #* ا اO+ أن
: M t0 = 0 LQ( اM
v0 x = 0
ن1:+ + وv0 v0 y = v0 cos α
v = v sin α
0z 0
: هR (O, i , j , k ) (2!ا / * اO+ تUا,أي أن إ
vx = 0
(2) vG v y = v0 cos α
v = − gt + v sin α
z 0
:
آ7
8(9ت ا: ــ ا<د3
: M
dx
vx = =0
dt x = C4
dy
vy = = v0 cos α ⇒ y = ( v0 cos α ) t + C5
dt 1
dz z = − gt 2 + ( v0 sin α ) t + C6
vz = dt = − gt + v0 sin α 2
: M t0 = 0 LQ(ا / " أي أ#ه ا"@ ا_وط اQ ^O Pا1 C4 , C5 , C6 أنPQ
C4 = 0 0
C5 = 0 نV/ + وOG0 0
C = 0 0
6
: +آ هR (O, i , j , k ) (2!ا / t LQ(ا / G %Mت اUا,ن إ1: +و
x=0
OG y = (v0 cos α )t (1)
1
z = − gt 2 + ( v0 sin α ) t (2)
2
ل أن اآ1%" (Oyz ) ى اأ1+ !ا / + G آ, أن#+ تcد2!@ل ه= ا4
(
!L+M !%+ آ, G آ, ، (O, j ) ر1Q! ا$( ــ
. مL+" ةg+ !%+ آ, ، (O, k ) ر1Q! ا$( ــ
ــ (<د
ار4
t g+!ء اTV *( TQ" وG آQ+! ا%Mا +Uا, إ8!O +@ ا2د ا! ر ه ا2
. z وy
: $( TQ" (2) ( و1) +MJ ا+د2! ا
y
y = ( v0 cos α ) t ⇒ t =
v0 cos α
1
z = − gt 2 + ( v0 sin α ) t
2
: د ا! ر ه2 أي أن
g
z=− y 2 + y tan α
2v sin 2 α
2
0
%Nل اO / رأI v0 , ط1% / ر1T J أن ر آj+M+ "
. v0 *O+! ا$( ي1+Q اي ى اأ1+ ! ا$إ !+M O(k ءJ 1 هL+M
ات ار9( ?<@ ــ5
. %ر ا1T J إ* آT %" $(أ ( هla flèche) :
ار- أ ــ
M ن1: F ! ا! ر$ إ%ر ا1T Jل آ1s وM
dz
y = yF ل# M =0
dt
: $( TQ" (2) د2!@ل ا4
dz v sin α
= − gt F + v0 sin α = 0 ⇒ tF = 0
dt g
(1) د2!ا / t F ض12"
v02 cos α sin α v 2 sin 2α
yF = ⇒ yF = 0
g 2g
v02 sin 2 α
zF =
2g
! ا! ر إذا آن% ! $T أ$( TQ" : u1Q(
π
. $( ا1Q" إرل رأ, / أيα =
2
la portée ىCب ــ ا
ط1% ءMU أG %M( P 831! ا"@* واLQ %ر ا1T J !آG0 831! ا/ ! ا1ه
. G0 !_ اي %/ر ا1Q! ا$ إP !+M PQ %ا
zP = 0 : M ، P %M ا+Uا, إz P وyP :+
أي أن
yp = 0
g ou
yP − 2 y p + tan α = 0 ⇒
2v0 cos α y = v0 sin 2α
2
p
g
. GH
8( IآJ3
*) ('ل آKL(
-آ
د. ــII
IآJ3N ــ ا'ل ا1
%" MQk فx ثQ!*آ ا:ل اO!أ ــ ا
+*O+ M %" / M آ*آcO ، ااغO %" / 1 q *+MQk "1Q_ %ث دQ
: أنPQ E ( M )
F (M )
E (M ) =
q
(C) م11: q MQ_ ا#2"
N 1Mة ا,1 F و
(N / C) *آ ب:ل اO!ة اk E و
: u1Q(
q > 0 أن, / F = qE ــ
q < 0 , / F = q E ــ
ة1 $ إ8YZ P, %M( ا / "1Q_ % د831 %" / ل آ*آO د1ز و# ــ
. Mآ*آ
لO!ط ا14 ب ــ
" ! .4ا!Oل ا*:آ آ ) $MQMأو 1: ( %+ن *O+
Oل ا*:آ ! /آ ". %" %
ج ــ ا!Oل ا*:آ ا!L+
آ " % 1:ن ا!Oل آ*آ !L+Mإذا آن !/ ، E +*O+
" " ، %ا =Ocو" ا! $QMو" ا!. LM
إذا آن ا!Oل ا*:آ 1: !L+Mن 14ط ا!Oل #رة
!%+ت 1+از .
W%Q+ا!Oل ا*:آ ا! `U !+ 1 W#+ L+M
1+ +J(/ +Qsاز !* +أ2د أآ N: #ا! d /ا+
. !*(T
^ , Mا_U = VP1 − VP2 > 0 : #" :
!* +J(/ +Qs $( U !+أ2د أآ# 1 W# Mآ*
1: !*(Tن *O+ا!Oل ا*:آ E N:ا! d /ا+
، +Uو!1د ( $ا ، +QTو 1Q" *1ا1*Oد ا TM+و*!LM
U
= PQ Eأن :
ه: 1
d
Uا 1+ا! W#ا(V) .1 +QT
dا! /ا (sا. +QT
k Eة ا!Oل ا*:آ "V / m M #2
2ــ .آ
د'( )*
-ل آJ3آGH
8( I
Oل " #+2د ، "1Q_ %ذات آ m (+و PQ q MQkأن ) @N (q < 0إ+:ون / 1 ،
آ*آ . L+M
د ا1%ى ا! $( %#ا: %
Fا1%ة ا*:آ PQ Mأن F = qEوإ $وز"* Pاي "*! kأم . F
(2 $( 1Mا %أMUء ,آ/ *+ #+ر 8أر 3آ! W#" (I 2ا1"%ن ا"N
8! .#ار: 3
*O+ a P, F = m.aرع ا. %
W(2+ر ا *O+ v0 =O %ا اLQ %( #
د *14ا!Oل ا*:آ ا!: E =Oc # M ، L+M
ا
اQو
( v0 : Oاز
(E R
ا/ O %M 4د (q < 0) "1Q_ %ا!Oل ا*:آ / E
ا(1+ v0 t0 = 0 LQاز . E 8
F q
Mاa = ⇒ a = E : @2
m m
ا! (2ا! 2+وا!! LMا!8! .# " .%ه= ا/ @2
$( TQM/ (O, i , j , k ) ،إ,اUت *O+ا +رع و*O+ ار3
ا و *O+ا!#+ ، 831ر ا_وط ا #ا: +
0 v0
v0 0و O 0
0 0
1 qE 2 qE qE
xM = − 2 m t + v0t vx = − m t + v0 ax = − m
OM yM = 0 وv vy = 0 وa ay = 0
zM = 0 vz = 0 a =0
z
آ, + (Oz ) ( وOy) ر1Q! ا$( آ, كMت أ" ` هcد2!@ل ه= ا4 j+M+ "
. مL+" ةg+ !%+ ر1Q! ها ا$( %آ ا, نV/ +( وOx) ر1Q! ا$( %ا
؟x#+ ر أم+ آQه ه= ا
. ر+ !%+ آQ/ + وa.v > 0 : +اء ا (! اO اQ+
. Tرب ا%ون *!( و+: v0 #ن ا ا1: P, و"ت+: ا8/ :
TU
.
: ون ه+:آ ا, تcد2 ن1: Qه= ا /
eE 2 eE eE
x= t , vx = t , ax =
2m m m
$( آQ ا اMه# W#+ وذT ^%Nون ا+:در * اg + ب ا ا, :!
: T وO ون+:ا
( )
1
T
O∆EC = W F ⇒ mv 2 = eU AC
O →T 2
1
U AC = E.d ⇒ mv 2 = eE .d
2
2e.E.d
= أن ه,@"ن ه= ا و1: وv = : ون ه+:ن ا1: +و
m
ف آعT+ *آ:ل اO!ل أن ا1%" ، E *آ:ل اO!ة اk اتJ !( آ#: ا
.
-C7
E O75
د5 v0 :
K%ا
ا
لO!* اO+ $( د1! v0 t0 = 0 LQ(ا / (q < 0) "1Q_ % د4
.O %Mا / E L+M!*آ ا:ا
: رع+* اO+ أ ــ
qE
. 3 أر8 / a = : هE لO! ا/ %( رع+* اO+
m
E = − Ej P, (O, i , j , k ) LM!! وا2+!( ا2! ا/ @2 ا.% "
ax = 0
ax 0
qE
a a y = − أن1M "Nن ا1"%@ل ا4 j+M+ " وa a y وE − E
m a 0
az = 0 z
MJت اcد2!ب ــ ا
: + ا#ر ا_وط ا#+
vx = v0
v0 0
qE
MJت اcد2! ا$( وv v y = − t : * اO+ تUا, إ$( TQ" v0 0 وOM 0 0
m 0 0
vz = 0
x = v0t
qE 2
OM y = − t ( أي أنO, i , j , k ) (2! ا/
m
z = 0
+ ، v0 #* ا اO+ $( دي1! L+M ل آ*آO / %آ ا, أنj+M+ "
. 1+ آ, */ ( إذنOxy ) ى1+ !ا /
!L+M !%+ آ, (O, i ) ر1Q! ا$(
. مL+" ةg+ !%+ آ, (O, j ) ر1Q! ا$(
، د ا! ر2 ج ــ
: y(t) وx(t) +MJ ا+د2! اt Jء اTV د ا! ر2 $( TQ"
qE 2 x
. q < 0 أنPQ y = − x : M y(t) MJد ا2!ا / t=
2mv02 v0
رة# v0 #* ا اO+ $( دي1! L+M ل آ*آO / "1Q_! ا% ر ا
. O(k ءJ
: *آ:ل اO!و* ا4 LQ %د ــ ا
: !*آ ه:ل اO! ا%وج ا4 %" S Uا, أ@= أن إ:_ ^ ا, M
xs = ℓ
ℓ
TQ" ت اcد2!ا / tS = LQ( اM S %Mا / % ا1 وS qE 2
v0 y S = − ℓ
2mv02
vSx = v0
vS qE ℓ : $(
vSy = − m v
0
أنPQ اوي9اف اK: ا$! α زاو %/= اOc ا8 vS *O+!ن ا1:
vSy qE
tan α = =−
vSx mv02
: *آ:اف اQ"c= ــ ا
: *آ:ل اO!در* اg M %آ ا, 2#x
أ# ^ , ، !هV و.%/ *"وز (* ه%#!ى ا1%/ *آ:ل اO!و* ا4 M
د1! 22_+ k_ مT+/ . vS *+ !L+M !%+ %آ ا, ن1: ر1T%ا
% ا"@ق ا%" O %M واk_( اs ا/ ! اOA ' = L 2" . (O, i ) ر1Q! ا$(
لO!ب اI / امs ا%" A’ %M ا/ ! ا1) وهX@3Nاف اK: اDe ! "
: M :_@ل ا4 . *آ:ل اO!د ا11 امs ا%" A *آ و:ا
AH
De = ys + ( L − ℓ ) tan α أي أنtan α = وA ' H = ys أنPQ De = A ' A = A ' H + HA
L−ℓ
: M % @ت ا2 ^ ا,
ℓ qU ℓ U ℓ qE ℓ
$( ^+: + واDe = − L − 2
: @2 ا#T E = و! أنDe = − L −
2 mdv0 d 2 mv02
ℓ qℓ
K = − L − هK PQ De = K .U : + ا:_ا
2 mdv02
+QT اW#! ا1+ ا8 اداx^ اM+ *آ:اف اQ"c أن اj+M+ "
1+ ا8 اف اأQ"c^ اM+ P, ، ب+ل را اg+kأ ا# / sZ ه= اg+ و
+ اأ+QT ا$( W#! ا1+ ا8 %/اف اQ"c وا+%/ ا+QT ا$( W#!ا
: ) I
. v0 = 107 m / s ، %/ أv0 ا ب+%/ أ+J(/ +Qs ون+: إj(
ل آ1x وd = 4cm +QT( اs ا/ ! ؛ اU = VP − VN = 40V +QT ا1+ا
. ℓ = 6cm !*M
E *آ:ل اO!در* اg M ون+: ل اأ%+"c اN! + اAH / ! ^ ا, ــ أ1
. A %M ا/ ون+:* اO+ اتJ! د, ــ2
O %M وا22_+ ! اk_( اs ا/ ! ا. De *:اف اQ"c ^ ! ا, ــ أ3
L = 50cm ه
هv0 = 10 m / s #ون ا+: اj(
7
:
De #2 ! ؟ أو2+^ اO + اU’ 8 + ا1 !
U’ وU c
: 1ا
%/ ا.Z ا8 α ≃ 6° ــ2 AH ≃ 3, 2.10 −3 m ــ1
v0 ا#% وا وي
U ' = 282,5V وDe ≃ 5cm ــ3
IIIــ .آ
د'( )*
KL(
-ل (. GH
8( )8Y
1ــ O Uل J, $( Mgإ+:و"ت
Mg ^% M : Oأ"1#ب غ "@ ,ا"Qاف ا JQا+:و" " .ا!@M L,
/ ! #1 ( ^%ر آ* $QM g+ .اQ"cاف # 231 : Mا!Mg
أو $QM :2ا+ر ا *:ا!ر /ا!( ا(. #1
" : j+M+
J, $( :":ا+:و"ت دا 4ا1#Mب ا!غ ا*1اء %" .ن ها ا U+ا!1% :":ة
! $ا1%ة ا! . Mgه !Jا* ؟
2ــ ا1%ة ا!، M2
2ــ 1 @ 1ر"J+
B +*O+ 8YZد ، "1Q_ %ذات Q+ q MQkك v *+*O+داO 4ل Mg
إ1 $ة 1 $! F Mgة 1ر"Q J+ده ا @2ا! *O+اF = qE ∧ B : +
J! /2ات ا! qv +*O+و :! Bا+M+ج !Jات ا1%ة . F
*( W# @4ل ه= ارا "*! وزن ا %ا!_ "1Qأم ا1%ة ا! Mgا+
2ــ J! 2ات ا1%ة ا! Mg
!Jات 1ة 1ر" J+ه :
ــ " %ا U+ا#+ * " %ره " %د .
ــ .4ا : U+ا1!2دي ( $ا! 1+ى ا!Qد 1ا ) (v , B؛ 1! Fد ( $ا! v *O+و($
ا!. B *O+
اk# (qv , B, F ) 1ا . ــ ا! : $QMه 1ا!1: PQ $QMن U@U
ــ ا_ة F = qvB sin α :
MQk : qا %ب )(C
: vا %ب m/s
)(T k : Bة ا!Oل ا! Mg
αاJاو ا+
B 8 v *"1:
k : Fة 1ة 1ر"(N) J+
(: u1Q
^ , g+ F $QMإkرة 1TQ( (! . qل ( $QM $ا! W#" F *O+إ,ى ا1%ا .
ــ ة ا 8sا@Nث ( ا! . $Mا*م . qvا . B : #
اF: $1
ــ ة اI#
ــ ة ا ا!$M
اcQت ا2M +م */ا1%ة ا!: xMg
q=0دQ %ة آ* •
v = 0د1+ % •
I B = 0ب ا!Oل ا! Mg •
α = 0أو α = πأي vو $( Bا %+وا,ة . •
2
4 He 2 + I(
(9. \UCK : ) Iد [X-ا73م
(
)
@ 75 . B=2.10-3T `Ca b8Y( :'( v0=103m/s
5أن N v 0 , Bن زاو
، 60°
أCa n.ة اة ا
b8Yا
) Rklإ 3ا [X-Cا73م .و( \%ا
'3ت Bو v0
و )*
K O75 Fا
Iا
(v , B ) = 60° : Iو (B , v ) = 60°
0 0
ا\ 1 @ ^ , :ر" ^ , F = qv 0 ∧ B : J+ا!2ت q = +2e "Mو v0 = 10 m / sو
3
3ــ .آ
د'( )*
KL(
-ل (GH
8( )b8Y
"رس ,آ د $( *!!2" %ا JQا+:و" #+ر أن ! 8ا / (U! WاQآ
" #+2د q *+MQk %وآ1! v0 B !L+M Mg cO j( m *+(+د (. B $
أ ــ .
<bآ
ا
(9ا
Noو
Kدا \Uا'ل ا. B )b8Y
ــ " #أن ر ا+:ون ر 1+ي
" W#ا1"%ن ا $( 1M "Nا / %ا(، t LQ
!*" P + F = maوزن ا %أم ا_ة ا1%ة ا! #T+/ xMgا @2ا! *O+ا $( %
q
=a
m
(
)
ا_ :ا F = m . a : +و! أن F = qv 0 ∧ Bإذن qv 0 ∧ B = m . aأي أن v0 ∧ B
(
)
M/ (2 /اي ا+4ر= /ا_ M u , n , k :أن ) M2 a ( 0, an , 0أن a z = 0وM
# ! z = g (t ) = 0أن ,آ ا / + %ا! 1+ى ) (u , nوQ/ +آ ا, %آ
. 1+
ب ــ ( ه \Naار ؟
dv
= atأي أن =0 M/ (2 ^ ,ا (Q+ا Wو/
dt
v = cte = v0
2
v0
a = an + at = an M/ (2 = a nو" (2أ" / وآاك
ρ n
2
m.v 0 q v
=ρ إذن j+M+ " a = an ⇒ v0 B = 0أن = Cte = R
q .B m ρ
إذن ر ا %ه 1ر داي .
ج ــ
TrU
.آ
د
-ذات q
8aوآ
C85 m
7وv0
XC@
5@ B H
8( b8Y( :'( 3v
(
<(Cة (. ، B Rآ
دا.
H
8(
X
ــ (ره )
8إ Oا
ى ا<دي O75ا'ل .
m.v0
= (1) R ــ 35<aوي :
q .B
د ــ اCرا
Jا
-
* C-رة اة ا
b8Y
(
P = F .v ⇔ P = q v ∧ B .v = 0 )
رة ا1%ة ا! xMgدا! 1: 2Mن أن ه= ا1%ة دا! !1د ( $ا
"# W#ه Mا اQآ ( $ا M %ا"@4 *%+ل ة ز: ∆ t M
1
2
mv 2 = Cte ⇒ v = cte = v 0 إذنE C = Cte ∆ أي أنE C = W F = 0 ( )
.
KL(
-C
اآ- اY : )b8Y ا'ل ا:
TrU
)b8Yاف اKo ا: 4
O' P = D m / !ا xMg!اف اQ"cا ! " : z<
L+M xMg لO! 8YZ P, ℓ 1x اJ, v0 وO %M اW دJ, j(
. #* ا اO+ 8 2+
mv 0
R= *2k وC هJس داة آ1 رة# 1ه xMg!ل اO!ا / % ر آ د
q .B
.
) !L+M !%+ *+آ, #T PQ v 0 xMg!ل اO! ا%در اg S %M اM
( ر1T%أ ا#
ℓ
وآsin α = أنPQ اويJاف اQ"c $! α = (OC , OS ) اوJا
R
O' P Dm
tan α = =
OO' − OI L − OI
) ℓ << L ة ا وآgs α (!2+ !ة اJ* ا/ و! أن
( sin α = tan α
q . B . L. ℓ ℓ Dm
Dm = أي أن =
m.v0 R L
xMg!اف اQ"cوا *:اف اQ"cر" ا%! ا:
{7(
q . B . L. ℓ q E . L. ℓ
Dm = وDe = 2
m.v0 m . v0
*:اف اQ"c ا: Nأآ xMg!اف اQ"c أن أ,@
1
. (ز+ب ا1#"أ / !2+ *ا. 8 اداx^ اM+ "
v0
: تVI
ون7N ــ ا1
T" :k $( D2 وD1 +(s1 +#( ون1(: ن1:+ ، Wون *ز ع ا1(: ا
. !*2k ة أمgs / !*M T +I +"ا1أ
. B =0.14T k B L+M Mg لO #( آ4 دا1
"ت1و# اJ, W(M . #1 وN U ا1 +#(2 اW#" ــ1
ن آ1: P, ، D1 #(2 ا1Q" * +/ ، S 8#M! ا
v1=4.38.105m/s : هA %M ا1s وM ن1و
ع ا! ر2k ، R1 ! أو1M "Nن ا1"% اW#+ 2 ــ1
. D1 4ن دا1و#( ااي
.# c T أن. ن1و#آ اQ T أو ! اور2 ــ1
. =ع ر2_ cن و1و#ا
، U 1+رة اkه إM g+ + اLQ( ا/ B1 $ن إ1و# اT ــ2
D2 #(2 ا1Q" ، ، ن1و# ع ا+/
M ن1و#( v2 أو ا، آQ ا اMه# W#+ 1 ـ2
. v2 وv1 رنU =-2kV (! أن، A2 %Mا
2ــ2k R2 : 2ع ر ا#و1ن دا 4ا D2 #(2ه ( $أن . R2>R1
2ــ M 3و1sل ا#و1ن إ $ا g+ ، B2 %Mإkرة ا, s . 1+آ ا#و1ن 2و1s
إ . B2 $ا j+M+و uا 1(:ون ،إذا (!` أن إkرة g+ Uدور .
" 2آ (+ا#و1ن m=1.67.10-27kg
MQkا#و1ن e = 1.6.10-19C
2ــ را zb GJا
7
N
را xا* (+:ز !/ :ز أ"1ت ذات آ +أو ، (+Z Qkوذ !2+ل Oل
آ*آ وOل . Mg
1:+ن را ا (1" (+:ع د: (Dempster) + #
O,ة ا j+M P, +ا"1ت ؛
E O,ة ا 4 P, 8 +ا"1ت :د 1:ن + 2Mع
Qث 1ا . U 1
4 2+ 3 2+
Oل " /ز ا"1ت 2 He ,2 Heآ+(+ه! إ m3= 5.10-27kg #و 4" m4=6.7.10-27ا"1ت /
آ*آ Q L+Mث 1ا +Qs W# U 1رأ P1 +و !*2 + P2إ $ا%M
.A
4 2+ 3 2+
2 He ,2 Heا$( A %M 1ــ Zج ا"1ت
ا v1 + 8++و !*" v2ا M +اO %M
# .ا v1 +و 2 c v2ت ا. ¬M
أ v1 ^ ,و. v2
2ــ 4ا"1ت M ،ا xMg cO ، A %M
1! B !L+Mد ( +*O+ $ا v1 +و v2وT
إ %M $ا#%+ل MPا! $( M2ا_. :
ا ^ ,ا! MP /ا P (sو +%" Mو8
4 2+ 3 2+
U ا"1ت %M $( 2 He ,2 Heا#%+ل 2" .
=104Vو B=0.5T
اآت ا
ر
1
"! رأ واز
ا %" . d = 10cmث
ا ا آ & ا )* +! U AB = VA − VB = 2.104 Vآ آ
(
ا .
1ــ أ 01ات * ا*ل ا -آ 71 89 Eا " 45 6ط ا*ل .
2ــ "
5%أ"ت ا -ر S 2 −ا
;%! v0 * 1 O 4ة 6ا A
و? . v0 = 4,5.105 m / s
2ــ 1أو @ %Aا! (O, i , j ) +ا!د)ت ا
آ أن ا -ر .
2ــ E ! F 2آ ؟
2ــ 3ه@ ا ا@ ; !4اIن E 7
H @-آ 8؟
2ــ L 4 4ه
ا ?4اآ أو ! %AاI v ' 1ن ا ر %
1ور M
ا
; O 4ة . "Nأ PEه MOا e = 1, 6.10−19 C : @4!" . 1وآ اIن
) (
M S 2 − = 5, 23.10−26 kg
2
"! @ @4ا
-Sا @
8ا%ERا vx Nو * v yا 1آ ا;ر G
; 6A 0 +! @ Oأر + ، @Wا
إ T5ل درا *
Hدر ه MOا"Iت ا
; +N . &% 1 C 4ع ا P1و N{ P2
* @
5% Uل % ME +(
B @4
Hود @ 1 8 * ، ℓ = 2cm Fد
71ا
-SوB = 6.102 T 8%l
1ــ إlرة ا * @- Uوز ا"Iت ا T P;9؟ A
1ا .
2ــ 2ــ 1أو ! %Aا"I v1 1ت %
1 36 Li +وره 1ا )% T P;9آ m1وq
l
و ا . Uأ. v1 PE
"! : @4ا
Sا)%ا& e = 1, 6.10−19 C :
آ ا ون m pوي ; آ ا
ون . mn
Iــ ا.ا ,
-اKepler !
)*+
1ــ ا 9:اآي ا67
ا
ا ا را آ ااآ ل ا
ه ا
اآي
ا .
را آ ااآ ل ا
)(' #%&# %#و( S , i , j , k ) !"#
(
اآي ا # /آ .ا
و*#ور .ا*) +
# ,-
3) ,,م (%ة
ا )0&%ه . &(,
2ــ ا ,
-آ
! :
أ ــ ا-.ن اول أو -ن ا@ارات ا>ه
"
.
*4د ه;ا ا):ن (# %08 6رات #اآ 56ر ااآ .
E-ا-.ن :ر آ Iر آآ 6H ،ا 9:اآي ار ، 6$إه
J7 Kآ
ا P7إ@ى N%ر. L
M
اFه4 / ، &# >"*"# Eن 3#ع ا ?&Cا&? 5ABن ) ?# # @:ه;ا ا"*"> ،
HB . &(, G3# ، ?&&(, ?&@:"( ، G0Bا"&@:ن Fو ’K( Fر BاFه. E
&? ا" ?# M @:اFهMF + MF ' = Cte = 2a : "4 E
8 P5) aل ا*ر اO 0ه. E
-#ل # :ار اSرض ل ا
ه 0Gرة ?Gإه>4 ، E
UCا0وج # &"4 /*( l’éliptiqueآ ا
إ> &#ى
ه;ا اار .
ب ــ ا-.ن ا 6-+أو -ن ات .
) 0&%آآ# 0آ 56ر C P .آ ل ا
` .ل اة
ا ?# P H:&"4 ∆t = t2 − t1 "#ا P1 aإ> ا . P2 aأي
أن `ل ه;ا ا:&)dل Bآ A1 # cوه ا*5رة (?
.- ,
: ,
%و ) (Bآ m A a##و ، mBو، AB H a
% JIM
"Mذب آ mM 6-ه FA/ Bو W
Y% FB / Aأن :
G . m A . mB
FA/ B = − FB / A = − u AB
AB 2
#%) : Gا"#ذب اG = 6, 67.10 −11 m3 . kg −1 . s −2 : 6-
a"# u ABوا@ . B Y- A , a:
r0@4ه;ا ا):ن آ; >G Uا
Sم C @:) hا*&? ا&&? :
ــ أ
م ذات H,Bآوي &ز 4ا& .
ــ أ
م +أ(%د +#أ#م ا Cا. +"( iA
m.m
vw4اآ إ> 6ة ا&3ذب ا) FS / P = −G 2 S u SP :
r
m. m m
FS / P و ا):ن ا= −G 2 S uSP = m . a p ⇒ a p = −G 2S u SP : "4 ?B" )-
r r
` ?# 4ل ا 6%أن a pو
A) + uSPا "%4 .3Bdأن ا&رع ا);3ا( #آي و(& }Cن
آ اآ Pآ دا. !&"# 4
و( أن 6ة ا&3ذب ا) 6ة ا);3ا( #آ}C 4ن :
v2 v2 m G . mS
⇒ FS / P = −m. uSPو(& r:*&4اط ا. )- = = G 2S ⇒ v
r r r r
#
# Cآي أرB aن آ آآ ل ا
G . mS
=v ( ، rط أن e&G r:*Bا: 6%
r
2ــ
!Mا@ور ا@اري T؛
اور ااري T
T2 4π 2 2π r r3
= : 0 ا/- ا):ن >G )*H5 ا6% ه;. ?# T = ⇒ T = 2π "4
r 3 G . mS v G . mS
T2
و(& &( r%&B d 3اآ اروس .
r
Vــ اYآ ا@ار rر ا
rرض .
را أ6ر اSرض )&wر آ %
# 3ا 9:اآي ار6$
) 6ا آ C
Hآ #ار 4ل آآ .
-#ل H4 :ا6 (la lune) :ا
%08رض .
1ــ
!Mا ا وا@ور ا@اري .
Bن آ 6ا G"@iل اSرض آ دا r:*&4 #"G !&"# 4ا8ن
ــ ا:ة ا@8 ?# :0ف اSرض Tذات ا& mTوا%ع rT
( )S
FT / Sا);3ا( #آ. 4 >Gا :اG"@id
mv 2
= FT / Sأي أن ــ ، z(, FT / S +!"#و r:*4ا6%
r
v2
=a ا&رع
r
و(&@ r0ا):ن ا
4: ?B" )-ا :ا,B z*B G"@id
( ا:ة )
FT / Sا:ة ا@8 ?# :0ف اSرض >Gا:
ا: G"@id
mT . mS mS v 2
FT / S = −G uTS = − uTS
r2 r
GmT GmT
= v2 =⇒v
r r
(* /أن r = rT + zو zه ارABع ا :ا
0"( G"@iرض و %t rTع اSرض .
) ( rT + z
3
r3
T = 2π = 2π اور ااري * Tآ ا :ا G"@iه :
G . mT G . mT
G v r%&Bd : *#دوران ا :ا G"@idواور ااري &( Tا :اH( G"@id
( r%&Bر c@ 0"( z eGABاSرض .
2ــ ا\.#ر satellisation
: [M
ا:&dر ه و 6 aا# C G"@iار .ل اSرض وإ@Gؤ G .آwB Cل eآ دا4
!&"#ل اSرض .
&Bه; .ا( %ا@ #آ vC 0وا& :Bم (ور #دوج :
ــ Hا :ا G"@idإ> ارABع A4ق ا / 200kmاف ا3ي اSر%"# 04:B aم .
ــ c"#ا :ا# C >:04 e%3B G G"@idار داي ل اSرض (*B /ن +3&#اG
اG 0د +3&# >G 4ا TS aوr:*4 +!"#
G . mT
=v ا: 6%
) ( rT + z
) 0&%أن ا :ا: %a` G"@idة ا&3ذب اSر':C a
و) H+ا&dآت ا&. 3( :%
3ــ ار ا
اآ
r !
%رض .
4ن ا :ا G"@idآ" ("
0رض إذا (ا دو#
*&# hك (" c@ >G 0اSرض .
اوط 4ن ا :ا G"@idآ" ("
0رض :
Cا
اآي اSرB ، aور اSرض ل *#ره
ا ، 0@:و4وي اور ;+ Tا اوران اwص ( G 24 ) C #4
+!4ا :ا G"@idآ" ("
0رض : 34
ــ أن 4ور >*"# Cدوران اSرض ل *#ر . +0@6
ــ 4وي دور .ااري Tدور آ اوران ا
iwرض ل *#ره ا. 0@:
ــ #
4ار .ااي &# Cى `' ا&dاء
رض .
، z 6 4*B ?# T 6 ?Bأي أن T = 23h56 min = 84164 sأي أن اdرABع c@ ?G zاSرض
) (r + z
3
T 2 .G . mT
=T ⇒ z = − rT ه :
4π
2
G . mT
G r0@Bدي :
z ≃ 36000km
آ ار ا
وااآ
ر
1
ا ) ( Sآ دا
ل آآ ) ! ، ( Pع ا
ر اا ي . R S = 6, 7.10 kmاور
5
ا
اري '0
. 1 2 . TS = 3j13h14 minا./م )*
+ ,آ وي ز' ا&. %
1ــ أ ا
7% vا. 6
2ــ G 69 : ; < 1و R Sوآ %ا&آ M P ، P
3ــ ا; Cآ %ا&آ و +ف :0%إن أ&< ذ> .
2
2, 49.108 kmو 2, 06.108 km ا
Kن اJ7ى وا& 02آ ا
19 Hآ ا F
Gه
D%اا
1ــ 01Oار آآ ا
Hل ا F
G؟ ذا
)Mا
آ
% 19 Sار ؟
2ــ أ Oل SJ2ا
Rر ا/آQ, 1ا ا
ار ؟
3ــ أ2 U2 Vن ا
ت K .أي < 72ا
ار &+ن ; ا
J Hى ؟ و Kأي &+ 72ن د 02؟
** 3
01O W% +ا
ر
7ا
079ا v 0ا أ O < Z R+ : [0ف ا
آ 1ا0XY
ا ^ :%72رج ا
ل ا
ي ا/ر\ .
هك
0ن ^ن 72 K %ا6 19 'KرY+ع `; < <0ا/رض
ــ ; ا
7;6ر اا ي و. vS 9 , 1 2
ــ ; ا Rوv L 9 , 1 2
ــ vS = v0ار دا ي .
ــ : vS < v 0 < v Lار إه )&G
%0%آ ا/رض إى b9ر. :0+
ــ v 0 ≥ v Lار !
%أو ه ) (hyperpoleإذ R6ث أي ا;
7ر & l0R9ن ا
7ا1 6را
. 0XK
ا
ول أ; vS n0 :%Yو 6 19 v LرY+ت : Y%o
vL vS ا6رY+ع
39640km / h 25000km / h 200km
37940km / h 26800km / h 800km
15620km / h 11040km / h 36000km
1ــ +ف S%o D%ا\ 0ت Kا )&Gأ;:%Y
2ــ أو ; .ا
7;6ر 69ارY+ع 72ا. R
3ــ < 09 W7R+ا n07ا
K 7ا
ول أ. Zp
4ــ أ ارY+ت 72ا Rا WKارY+ع
ا ;آ< r 19رض .
<0هQا ا6رY+ع ود ا Gوط ا K+ s1ه & &ن هQا ا
7ا6
;آ r 19رض 2.آ %ا/رض . m T = 5, 98.10 24 kg
4
1 2ا ا6J+p 0ت آ . m :%ار Zاا ي Kى ^ Vا;6اء اQي 1ارا
rر
ا 06اآ r 19رض + ،رس آ هQا ا
7ا K 6ا
'.ا
آي ا/ر\
1ــ 1ــ 1أ S + Vا
'.ا
آي ا/ر\ .
اور ا
اري rرض ؟ و اور اoص Rآ ا/رض ؟
1ــ 2ــ د ا ااو Rآ ا
7ا19 6ر; Zآ r 19رض .
/ 19ي , '.ا
7ا; 6آ ؟
2ــ 2ــ . 1ا
7ا D% 6ارY+ع . z = 35800kmأ ا Gع
rر آ . :أ0
Vات
,ا
vآ Jر. Z
2ــ 2ــ د ا Z
+و ,
DRارع aوأ r , v 69 a 01 + Vوا . ,
0
3ــ 3ـ 1
ا
ذب ا ,71+ا/رض 1 2 .أن آ %ا/رض m Tز 71Oت
2وآ و ا. )&G
أ 69 v 01 + Vا Gع rوا
اء 9* G l0 G . m Tا
ذب ا&. 2
ا; 01 + Cا27ن ا. %10& lM
3ــ 2أ
0ا
اء . G . m T
3ــ < W7R+ 3ا
07ا
% %JRأن !ة
ل ا `; D% 7Mا/رض ه g 0 = 9, 81m / s 2 :
4
P 79 z P = 200km ا
ار إه )M
+
0%0%ا/رض إى b9ر l0 :0+ا6رY+ع ا
وار :Y+اJ7ي A 79 z Aه
ار آ
ا 6اآ< r 19رض .
4ــ )M 1ار آ ا
7ا 6ل ا/رض 1زا ا P <07و . A
4ــ K 2أي < 72ا
ار &+ن ; ا
7ا 6د. 2
4ــ 3أ 01 + Vاور ا
اري
7% TAا . 6أ TAوا
ة اpز
ور ا <
7ا P 7إD
ا. A 7
آ دوران
ل ر
Iــ ا"! ل ااوي ــ ا ااو ) &%آ( $
، ،آ دوران ل ر ) ∆ ( إذا آ( &'( )*$ %ن ! "#$
آ دا* 8آ7ة 45ه2ا ا*ر -01ء ا .'-ا** *-ر ) ∆ ( .
(Bد >) ('& آ Aا@ )$ ، "#أر> (=<; :
1ــ ا"! ل ااوي
اEFل ا7اوي &'-ا*آ "#$ A M
! آ دوران ل ر ) ∆ ( ه
( )
ا7او ا*J θ = Ox ,OM : θ H$
أن Oxرا ) =$أ! اLFار (
وا*#ر اBا8ي &'-ا*آ H$
4-اآ وا2ي (=<; . <$
وBة اEFل ا7اوي ا:-م ا=* Bات
ه ادن . rad
STل آ دوران ا@ "#ا Eل ا*ر
) ∆ ( UاEFل ا7اوي ) ا t A 7أي أ( دا
ز . θ ( t ) -
2ــ ا ااو θɺ
(=< أ( STل آ دوران ا@ "#ا Eل
ا*ر ) ∆ ( ،أ( ا W t i :ا M &'-ا*>) . M i
(=< ' B$ A:ر t i +1 Aو LXW t i −1ان ا ، t i :ه ;2ا #Wوي ا 5#ا7او
M &'-ا t i :ا 5#ا* A M &'- &1ا t i +1 A:و t i −1وه :
) θ ( t i +1 ) − θ ( t i −1
= θɺ
t i +1 − t i −1
) θ ( t i +1اEFل ا7اوي M &'-اt i +1 :
) θ ( t i −1اEFل ا7اوي M &'-اt i −1 :
( ∆θ = θ ( t i +1 ) − θ ( t i −1 ) )Yو ∆t = t i +1 − t i −1
إذا آ( t i +1و ' B$ t i −1رZ ، Aن -W ∆tه4
( ا [Eو %1ن : (B-5
∆θ dθ
lim
∆t → 0 ∆t
=
dt
dθ
ا*' اFوE\ A 7 <#- 4ل ا7اوي
dt
ا.t1 :
وBة ا 5#ا7او ا:-م ا=* Bات
ه rad / s
.<WاEFل ا7اوي واEFل ا* s ( t ) --آ S= :ا s ( t ) = r . θ ( t ) :
و ^-#( -ا= A Sا 5#ا ) v ( t ) = sɺ ( t ) M &'- :ا 5#ا_& ( وا 5#ا7او
) v ( t ) = rθɺ ( t ) : θɺ ( t
3ــ ا,رع ااوي ) θ ( t
ɺɺ
أ ــ &-.
آ دوران ل ر t i : θɺ ( t i ) A%ا 5#ا7او ! "#$ A M &'-
LXة ' B$ A:ر t i +1 Aو J t i −1أن ) θɺ ( t i +1ا 5#ا7او M &'-
)(
2
aN = = r θɺ و -Bآ ρ = r n2أي أن
r
IIــ ا =>.ا" 0! <,
$::دوران ل ر .
o )>Tات %(%دوران ل ر p_Wه ;2ا= Sآ ! "#$
1ــ @? ا=>.
=" (< =$ "#@ .أر> * <#- ،ر
) ∆ ( #وي @*ع 75وم ا'ى ا*&<' ! "#$ 45
∑ M (F ) = J
∆ i ∆ θ
.ɺɺ
) ∑ M (F
@*ع ا=7وم * <#-ر ∆ 'ى ا*&<' ∆ i
∑ M ( F) = J
M
∆ ∆ θ ⇒ MC =J ∆ .ɺɺ
.ɺɺ θ ⇒ ɺɺ
θ = C = cte
∆J
1 ɺɺ 2
= ) θ ( tو =د ا 5#آ n2ه : أي أن ا*=د ا ;2H - 7اآ ه θt + ω0 t :
2
θɺ ( t ) = ɺɺ
θt + ω 0
ω
θt + ω0 = 0 ⇒ ɺɺ
ɺɺ B-5ا(=Bام ا 5#ا7او θ = − 0 : -B
t
ω 41, 8
θ=− 0 =−
ɺɺ B5 s<&Wدي = −0, 23rad / s 2 :
t 3 × 60
2ــ #ب 75م ا*7دو $ا*'و :
1 2
= ∆ Jو Zن MC = −0, 0115N . m J MC = J ∆ .ɺɺأن mr = 0 , 05kg . m 2
θ
2
#ب B5د اBورات ا*7@-ة < Fن : l
θ = −0, 23 (180 ) + 41, 8 (180 ) = 72rad -B θ = −0, 23t 2 + 41, 8t
2
θ
= θ = 2πn ⇒ n و(=" أن = 11, 5
2π
ر ل آ دوران
ل ر
1
ا
آت و g = 9, 8m / s
2
1ــ Z$ا= C 79" QD3Dا=@! ا=6او3= $آ R r=0,1m * Q%! " 4 M .ا= 3ر ∆ .
1ــ 1ه *9B -آ M؟ ! %ا= Gاب
1ــ 2د ا=@رع ا=6اوي θɺɺواآ* Iد= ا=@! ا=6اوθɺ = f ( t ) $
2ــ ! %أن ا M/0ل ا=6اوي *Dم ! Dأ Nا= ار. c$
2ــ 1اآ Iا=*د= ا=3%= D6آ ) θ = f ( t
2ــ 2ا@! Iد ا=ورات ا=6GDة B Rف ا=.ص Rا=ر t 1 = 4 ,0 s RC$و t 2 = 5 ,2 s
2ــ 9* 3ا= d3%ذات ا=ر . t=2s c$ا@ -/ Iه gا= - d3%ا=@رع ا= at -وا=@رع
أ= M .D%= an -dDوا #dD WDا=@رع θ
. ɺɺ
3ــ ا@ G Iع !6م ا= .ى ا= Q%! .9ا=.ص = 3%= 9@Dر ∆ .
3
(S) #@" 8=6D$آ B Q%! m = 70 kg 7%ل أآ @= 9ى > 6او9@D= α = 30° $
= @%ى ا G . -./0ا= #@Gا r . (C) 9ل آ "@ Q%! (S) #ا=@ ى ا=> 89$ها
1
وزن ا=#@G ا 0ى ا
آت s/
4ة fاز @%= $ى و3Dه !
Q3D tا=3آ و4+
10
1
= ( f ) P
10
r -1ل ا= %ا0و= 89$ ,Qا= Q%! 93ا= #@Gة < Fاز @%= $ى ا=> 8%D$ w3 ,
ا= #@Gون ! > Rا= M= A .Dإ= Qا= B .Dا=!@ 5m /@ D! *94 -
. vB = 5 m / s
rل ا= %ا= Zو! Dا= 4 ، B .Dا= .ة $" Fة F9M4 w3آ ) B Q%! dD (Sل
ا=@. BD=25m w BD /
-أ@r Iل آ + %ة ا= .ة . F
* -2أن | ا= |.D$ , 30 m #@Gا=. 93
ه *9B -آ ا= #@G؟ أ WDا=ة
ا= D6ا= -ا} Dا R 7rا=.D
Aإ= R Qر" !. D 7
.%= -3م gا=Gرب @* ا=Gز ا==-
:
ا= )% 93ف ! Q%أ ا R = !*+ . P
25cmأ ا < Q%! 9Z P1أ 0ا
ا0و=PQ
و t) = ، R1= 50cm !*+ا= 3ر)∆( .
7/B -/ w94 w C’ 9 %ا=3
"@ )’ 7= (Sآ رأ و .$م G
ا= 3 ! Gا. )0
!6م Mر ا=J ∆ = 1.375 kg .m 2 (P1 ,P) ! G
!دك ! Q%ا= R%ا= ;4 R%ا+رة إ= -/ا=@
ال ) . (1أ@r Iل آ : %
أ -ا=@ /ا=B R ! .ف ’. S
ب 4 4 -ا=. C’ 93
ج -ا=
m1 %
وأآ Iا=*د= ا=3= D6آ )’r (Sل آ . %
-4أو" ا=@! ا=6او = θɺ $ا ! Dا.ع ا= C 93و آ= أو" ا=@! ا=6او = $ا وا=@!
ا= D! S’ #@G%= Cا= d3%ا= / $ -ا= R S #@Gا=. A .D
4
* ( S1 ) 9%N @" 9آ
6r= m1 = 1kg 7%ق !
Q%أ ( S2 ) #@G 94 ( S1 ) . ./آ7%
=%وران ون ا
ك ل 3ر ) ∆ ( أ R $ ;< -./آ6ه r .ل ا=3آ
8=6D$ا= Q%! Cا=
9ة
). ( B
3ــ أو" ! n 9*4د ا=ورات ا=6GDة B Rف ) D! ( Bا= =
t d3%ا= t R6و θ
ɺɺا=@رع ا=6اوي
4ــ د " r%* ،ا *9B ،آ آ ( S1 ) Rو ) #< ، ( S2أ@@4 Iر! . a
1
ا
آت و g = 9, 8m / s
2
ا=> و " Q3D `) -/ 7آ ا=* و ) ! ( O , jدي ! Q%ا=@ ى ا=> و "3 7
ا. Q%!0
أ\ ا=
a
درا آ ا=* : S
ا= .ى ا= Q%! .9ا=* ) (Sآ ! Gرو PS , R S , T :
@ Iا= .ن ا=D$= R4 D= -e
PS + R S + T = mSa G
v 2
B = × OB ⇒ v 2B = OB
0, 25
: آ3= ا= اDه9 89 ، BA /@= ا=* اp.4 D! - هe= ا%=ا
( ) ( )
1 1
mS v 2A − mS v 2B = W PS + W R S
2 2 B→ A B→ A
ل.
اG Q%! $ ! دR S وأنv A = 0 أي أنA .D= ا-/ q *= ا=*ن أن اI@ D$=
: -== و. *مD %h+ أي أن
( )
1
− mS v 2B = W PS ⇒ v 2B = 2gBA sin α
2 B→ A
OB = 2g ( −OB + OA ) sin α
2gOA sin α
OB (1 + 2g sin α ) = 2gOA sin α ⇒ OB = = 1, 82m
(1 + 2g sin α )
: ا ه0 ر اM م6! ــ4
1
J∆ = mC r 2 = 4, 5.10−4 kg. m 2
2
: M WD@D=
: C اr=درا آ ا
: ا0 اQ%! t$3%= 0 اf*= ا89
: - ا ه0 اQ%! .9= ى ا.=ا
( )
T ′ ، PC , R C , M F, F′
a ɺɺ
نn/ -==و θ أنg3 M∆ = J ∆ .ɺɺ
= θ أي أن. % 7% ا
اد وآC= =
ن أن اa = rɺɺ θ
r
a
M∆ = J ∆ . + T′. r = 0, 13N. m
r
2
−2
J ∆ = 6.10 kg .m ص.= ر اM م6! . - ر <; ∆ ورأ3 دوران ل-/ N 9*
2
. ∆ ر3= اR r=0,1m * Q%! " 4 M . آ3= $او6= ا=@! اC 79" QD3D= اe$ ــ1
ابG= ا%! ؟M * آ9B - ه1 ــ1
θɺ = f ( t ) $او6= *د= ا=@! اI واآθɺɺ اوي6= د ا=@رع ا2 ــ1
. z$ ا= ارN أD! *مD اوي6= ل اM/0 أن ا%! ــ2
θ = f ( t ) آ3%= D6= ا=*د= اI اآ1 ــ2
t 2 = 5 ,2 s وt 1 = 4 ,0 s RC$ ا=رR ص.=ف اB R ة6GD= !د ا=ورات اI@ ا2 ــ2
وا=@رعat -= ا=@رع ا- \3%= ه^ ا-/ I@ ا. t=2s z$\ ذات ا=ر3%= ا9* 3 ــ2
θ ا=@رع#\D WD واM .D%= an -\D=أ
. ɺɺ
. ∆ ر3%= 9@D= ص.= اQ%! .9= ى ا.=م ا6! عG I@ ــ ا3
: "0ا
: M * آ9B 1 ــ1
ة \مh $> آ داM .D=ا
اوي6= ا=@رع ا2 ــ1
∆ω
θɺɺ = = 0 ,75 rad / s 2
∆t
ω( t ) = θɺɺt + θɺ0
ω( t ) = 0 ,75t + 2 (rad/s)
θ ( t ) = 0 ,375t 2 + 2t (rad) M آ3%= D6= ا=*د= ا1 ــ2
t2 وt1 R\3%= اR ص.= !د ا=ورات ا2 ــ2
ω2 2 − ω12
n = 1 أي أنn =
4π ( t 2 − t 1 )
-\D= ا=@رع ا=س وا=@رع أ- 3 ــ2
at = rθɺɺ ⇒ at = 75.10 −3 rad / s 2
a = rθɺ 2 ⇒ a = 1,225rad / s 2
n n
a = 1,227 rad / s 2
∆ ر3%= 9@D= ص.= اQ%! .9= ى ا.=م ا6! عG ــ3
∑ ∆ ) = J ∆θɺɺ
M ( F
= 45.10 -3 N .m
3
9@D= α = 30° $او6 > =@ ى9 ل أآB Q%! m = 70 kg 7%( آS) #@" 8=6D$
ها89$ >= ا=@ ى اQ%! (S) #@" ل آf . (C) 9 ا#@G= اG . -./0@ ى ا%=
$ ازf ة/
4 ى ا
آت0ا
آ3= اQ3D `
! ه3D@ ى و%=
1 1
( f = P ) #@G=وزن ا 4+و
10 10
93= ا89$ ,Q=و0 ا%=ل اf -1
@ ى%= $ ازF < ة#@G= اQ%!
! ون#@G= ا8%D$ g3 , >=ا
B .D= اQ= إM= A .D= اR >
!@ 5m /@ D! *94 -=ا
. vB = 5 m / s
، B .D= اD! وe= ا%=ل اf
F9M4 g3 ة$" F ة.= ا4
BD /@= ل اB Q%! \D (S) آ
. BD=25m g
. F ة.=ة ا+ % ل آf I@ أ-
-= اD6= ا=ة اWD ؟ أ#@G=* آ ا9B - ه. 93= اp.D$ , 30 m #@G= اp * أن-2
. D 7! " رR Q= إA .D= اR 7f اD hا
: -==ز اG=رب @* اG=م ^ ا.%= -3
PQ=و0 ا ا0 أQ%! 9e P1 < أ اR = 25cm !*+ . P أ اQ%! ) ف% 93=ا
. (∆) ر3= = )` ا، R1= 50cm !*+و
. )0 ا3 ! G= اG م.$ آ رأ و7= (S’) @" 3= ا7/B -/ g94 g C’ 9 q%
J ∆ = 1.375 kg .m 2 (P1 ,P) ! G= ر اM م6!
: % ل آf I@ أ. (1) ا=@ال-/ =رة إ+; ا4 R%= اR%= اQ%! !دك
. S’ فB R ! .= ا/@= ا-أ
. C’ 93= ا4 4 -ب
m1 %
= ا-ج
. % ل آf (S’) آ3= D6= ا=*د= اIوأآ
!@= ا واr= $او6= أو" ا=@! اt= و آC 93=ع ا. اD! اr= θɺ $او6= أو" ا=@! ا-4
. A .D= اR S #@G= ا/ $ -=\ ا3%= اD! S’ #@G%= C=ا
: ابG=ا
: #$و% ا$ ــ '& ا1
1 2 mg
mvB = F .ℓ − ℓ − mg ℓ sin α
2 10
mv 2 mg
F= B+ + mg sin α
2ℓ 10
F = 595 N
ر ؛M.=أ ا9 I@ a=0 e= ا%=ا
∑F =0⇒ F +R+P = 0
ext
( O, i ) Q%! f*= ا.@
mg
F = 420 N !دي894 F = mg sin α +
10
: *+$ ع ا-./ ا012 ــ2
P + R = ma ′ : R4 D= -e= ن ا.= ا89
( O, i ) Q%! ط.
ا
1
a′ = − g(sin α + ) ⇒ a′ = −6m / s 2
10
ة \مh .@ آ3=* ا9B
. = ا=" ع إR Q= إA .D= اR #@G=ق اf اD h@= اD6=ا=ة ا
t = t1 + t 2 + t3 + t 4
∆V
∆V = a .∆t ⇒ ∆t = = t1 AB /@= اp.= h@= ا=ة اt1
a
t1 = 2s إذن
BD
∆x = V B t 2 ⇒ t 2 = = 5 s : 93= ا/ p. ا-= ا%=ل اf h@= اD6=ا=ة ا
VB
t3
، B9 -ة \م وهh .@ آ3= أن ا
vB
∆v = a ' ∆t ⇒ ∆t = − = 0,83s
a'
1 2
DE = a ' t + vBt = 2, 08m : - ه#@G=* ا.$ -= ا/@=وا
2
ا=" ع% لf h@= اD6=ا=ة ا
: @ب ا=@رع
mg
mg sin α − = ma " ⇒ a " = g (sin α − 0,1) = 3, 92m / s 2
10
1 2 EA
EA = a " t 2 ⇒ t4 = = 4, 04 s : t= آz$ ا= ارN وأE ه#%*= اN أن أ9*
2 a"
t = 11,87 s إذن
+34$ ا5را0$ ــ ا3
: R.@= اR%=ل اf ! .= ا/@=@ب ا
t \3%= )` ا-/ S’ #@G= اp z وt 3= -/ #@G= اp x أنg3 z وx R f*=ا
Q%!
ق6
ا93= أن ا9* . θ ا هr= اوي6= ل اM/0 أن اt \3%= )` ا-/ 7 أ9*
x z
z = 2 xf*= ه^ اR WD@ R1=2Rو أن = أي أنz = R1θ وx = Rθ ا0ا
R R1
z=10m نn/ AB=5m و أنx=AB Q=و0 ا%= ا-/ *
z=50m نn/ BD=25m وx=BD e= ا%= ا-/ *
T1 4 =@ب ا
: (1) @* *ت ا=@الQ=و0 ا%= ا-/ @ب ا=@رع3= S Q%! R4 D= -e= ن ا.= ا89
P + R + F = ma
: ( O, i ) Q%! ط.ا
F − mg sin α − f
F − mg sin α − f = ma ⇒ a =
m
a = 2,5m / s 2
=%وران ون ا
ك ل 3ر ) ∆ ( أ R $ ;< -./آ6ه f .ل ا=3آ
8=6D$ا= Q%! Cا=
9ة
). ( B
3ــ أو" ! n 9*4د ا=ورات ا=6GDة B Rف ) D! ( Bا= =
t \3%ا= t R6و θ
ɺɺا=@رع ا=6اوي
4ــ د " f%* ،ا *9B ، tآ آ ( S1 ) Rو ) #< ، ( S2أ@@4 Iر! . a
( S1 ) Rو ) ( S2و ا=* fا R ، ( B ) Q%! t$3%= 0أن 9*4ا=@رع Q%! I
$ aا=
aا==-
( m 2 − m1 . k ) g
=a
∆J
m1 + m 2 +
r2
@4 g gرع ا= =.eو * k = tan ϕا
ك .
6ــ Rأن آ ) #4
( S1إ
إذا آ; m 2آ ( S2 ) %أآ$34 IG$ R 9ه Q* .
k = tan ϕ = 0, 16
: ه7" = ا%* #%*= اN أR 4 = دا- هθɺ ( t ) أنR9$ ن9=ل اf R
∆θɺ
θɺ ( t ) = 40t : -==
اa= اQ%! I
4 ==*د/ -== وa = = 40rad / s 2
∆t
: ( B ) * آ9B ــ2
dθɺ
آ3/ -==و = 40rad / s 2 = cte أي أنθɺ ( t ) = θɺɺt
+ Q%! = داR! رة9! $او6=ا=@! ا
dt
. θɺɺ = 40rad / s 2 اوي6=@ر! ا4 ة \مh آ دورا:
ة9=ا
: t \3%= اD!
ة9= !د ا=ورات اn 9*4 ــ3
4 D6=ن *د= اn/ ة \مh آ دورا3= أن ا
1
θ ( t ) = θɺɺt 2 ⇒ θ ( t ) = 20t 2
2
θ (t )
θ ( t ) = 2π n ⇒ n = : هt \3%=ل اf أن !د ا=ورات#%*و
2π
20t 2 10t 2
=n= : أي أن
2π π
n = 4, 97 ≃ 5 :
ن !د ا=ورات ه$ t = 1, 25s D!
: S 2 وS1 R * آ9B ــ4
- ( هO, i ) Q%! S1 #@G= ا.D$ -= اx1 /@=ن اn/
ة و ود9= اQ%! 8=6D$
C= أن ا
.D ا=يsB س.= ل اB `) ( وO, j ) ر3= اQ%! S 2 #@G= ا.D -= اy1 /@=)` ا
− f + T2 = m2 a
RN − m1 g = 0 ⇒ RN = m1 g : ( O, j ) Q%!
f
k = tan ϕ = ⇒ f = m1 gk أن#%*
RN
T2 = km1 g + m1a : Q=و0 اf*= ا-/
B Q%! t$3%= 0 اf*= ا89
( ) ( )
a
M∆ T1 + M∆ T2 = J ∆θɺɺ ⇒ −T1 .r + T2 r = J ∆ .
r
J∆
T2 − T1 = 2
r
: . 7%! M3= ا$9* T2 وT1 * ض
J g ( m2 − km1 )
a m1 + m2 + 2∆ = m2 g − km1 g ⇒ a =
r J
m1 + m2 + 2∆
r
أي أنa > 0
ن ا=@رع$ أنIG$ S1 آ#4 -
=
g ( m2 − km1 )
a= > 0 ⇒ m2 − km1 > 0
J
m1 + m2 + 2∆
r
m2 > km1 ⇒ m2 > 0.16kg
5
2
g=10m/s ا
آت وp"
(1)
a= ا-/ %e=( اS) ! G= ا9*
: R
=وا
3% r=5cm !*+ @G ــ
ة
6 آ8$ MN=2L=40cm = B @ق
! G= ا.
ة9%= G 6 ا=آp رهM
ا=@ ى-/ وران%= % {
ة9= ا، }ا=@ق
R $ ;< ∆ -./ ر أ3 ل-ا=أ
9@D= ! G= ر اM م6! . G 6ا=آ
. J∆ ر ∆ ه3%=
) ف ل% % 7% ود آf ــ
ق6f= $ S1 #@G= ا. G1 ^ رM 6 وآm=0,8kg 7% آS1 I%N #@G 7/B ; أ9<
ة و9=ى اG
8/ و-./0@ ى ا%= 9@D= α=30° $او6 > @ ىQ%!
. f 9آ0 اC=ا
. آ3=ء اD<
ة أ9=ى اG Q%! 8=6D$
f C= أن ا9*
ن$ g t=0 \3= D! > ! ( ونS) ! G=ر ا3
\3= آD! #%* . (O, i ) #%*%= O N0 اp .9D G1
. x لM/0 G1 p
آ3= a ا=@رع9*4 ،
$3= ا=را اQ%! ــ أو" ا!دا1
. g وα ، J∆ ، r ، m =
S1 #@G=ا
2
. (v =f(x)) x =
(S) #@G%= !@= اp اتh4 (2)
a= اQD3D e$ ــ2
. {
ة9= ا، ! }ا=@قG%= θɺɺ اوي6= ا=@رع اWD واa د1 ــ2
Q%! I D! .@/ xB=0,8m لM/0 ذات اB .D= ^\ ور3= C= اR! S1 #@G= اM)D$ 2 ــ2
. B .D= اR h=1m /@ Q%! " $ ( ا=يπ) -./0ا=@ ى ا
. ( BX , BY ) #%*= ا-/ I .D= ا-< أو" إا1 ــ2 ــ2
. C= اR! S1 #@G=ل اM)@ق * ا%= M ف%= C= ا=@! اI@ أ2 ـ2 ــ2
: ابG=ا
: (S1 ) #@G%=
$3=ا=را ا
(S1 ) #@G= ا: ! ا=روG=ا
%= 9*$ رض و0 94 : #%*=ا
( f ) C=< ا4 ، R
. T F@=< ا4 ، P1 #@G= وزن ا: ى.="د ا
: 7D و ∑F ext = m1.a : R4 D= -e= ن ا.= ا894
. P1 + R + T = m1 .a
( )
M3 O; i ر3= اQ%! G= اf*=ط ا.إ
: -== و m1 .g. sin α − T = m1 .a : Q%!
(1) T = m1 g sin α − m1a
:
ة9= اQ%! t$3%= 0 اf*= ا89
ة9= ا: ! ا=روG=ا
%= 9*$ رض و0 94 : #%*=ا
، R′ ر ا=وران3 <4 ، P′
ة9= وزن ا: ى.="د ا
( )
. T ′ f C=< ا4
( ) ( ) ( )= J
( ) ( ) ( )
M ∆ P′ = M ∆ R ′ = 0 p M∆ P′ + M∆ R′ + M∆ T ′ = J ∆ .θɺɺ : 7D و ∑ M F
∆ app ∆ .θɺɺ
(2) T ′.r = J ∆ .θɺɺ : == ا=*د= اQ%! M3 -== و
: ن/
ة9=ى اG Q%! 8=6D$
" أىR و T ′ = T : ن/ % 7% ود و آC= أن ا
m. sin α a
: g #@G=@رع ا4 9*4 WD@ (2 ) ( و1) R= ا=*دR . θɺɺ =
x
a = g. : 7D وθ =
J r r
m + 2∆
r
7" = ا=* اe$ a p v 2 = b.x : = دا= *دV 2 = f ( x ) أنR9$ ن9=ل اf R – 1 – 2
dv
: 7D و2.v. = b.v : Q%! R6%= 9@D= =ق ه^ ا=*د.+ M3 ، QD3D%=
dt
b 1 ∆ v
. a= = .
2
( )
= 2.5m.s −2
2 2 ∆ ( x)
a 2 .5
. θɺɺ =
= −2
= 50rad .s − 2 : ! G%= اوي6=@ب ا=@رع ا
r 5.10
: I .D= ا-e< – إا1 – 2 – 2
vB !@=@ب ا
: D R6=ء اM وإ، B Q= إA R #@G=ل ا. اD! v(t ) وx(t ) آ3%= D6=*ل ا=*د= ا
1
xB − x A = at 2
2
vB − v A = at
VB = 2.a.x B = 2m.s −1
: RD6= اR=ا=*د
x = VB . cos(α ).t
x
t= R6=ء اM * إ
V B . cos(α )
y = .g .t 2 + VB . sin (α ).t
1
2
*د= ا=@رQ%! M3
( )
) # G
G ( éqا
ازن ا ) ، θ ( t ) = OG ( eq ) , OG ( t
( )
و
$ Pvر O , i Xرأ= و
<
$ 3ا
REr ' 7,=rل ) / $' x ( tأن G éq G = x ( t ) i
# G
G éqا
ازن ا .
أ .ا$آ ا$ة و 6ا#Cة
-اس L<
5 x (+: ،أآLه
x mو L = 5أNOه x m ، − x mو= ا$آ
-اس
ان .
ج ــ ا$ور اDص
ا#ور ا Cص ('( T0ب ! ! و #C 6ه
ا#ة ا
ا I ' -O ,ور('(- I Iب
Iاز 3ا E
H,ا ، A$و E 3#ا vم ا& #
-ات ه ا; )( s
2ــ G 3د ات ا
أ ــ Jه*ة اDد
' :
#إزا ('(ب ! ! ) ;*
اس وازن(
Iاز 3ا و 32E ، X$ذ'(' ت
ة x5و=&
#ر ا ، Iإ Aأن
# %5از 3ا A ،ه( Xا vهة
Wهة ا
Cد ا ! ! .
&ى ه( Xا vهة إ Aا !Tآ ت وا ! 3, R Iإ: I
A
ــ ا! آ ت L-Oوا \
+د '('(- Y-Oت .
ــ ا! آ ت [& وا \
+د [ '('(-ت .
ب ــ أ
+ vد ا('(' ت ا ! ! .
ا
Cد ' !Tآ ت ا [& :
درا= : L
اآ Yا Lا E I Lا / (1) 7!4ا Cل
Eازن
Eق #Bه
ا[ أ، E
'
! / $ن ا ' Bن . I K
7N4ا& ,Rو Jا Cل
Iاز$ P. ، 3ر#' Xون = ' A- 7R$E . [#ا(2) 7!4
; A- 0Lا Cل I &K5ا
رق ا
ى و& H, #ا' A- 7R$Eا A$ا7!4
1ــ & LVذ'(' ت ا Cل 7 N4 #ا& ,Rإه ل ا !Tآ ت .
2ــ #د %Oا
Cد و vم ا} Nل ا('(ب Eآ. 7
3
: KLG
ــ ا
Cد ا : % &Bا vم } 3Lا#وري .
Eه( Xا $ا('(ب ا ! !
از 3ا .
آ أ E 3ه( Xا $أن آ ا('(ب 0دور
ل إ
} 3Lدور ودوره
ا Cص ('(- T0ب 3L} T . ( T0 < T )
.ا#ور .
} 3Lا#ور ' ('( Lب ! !
+د % & Xه
ا#ة ا
ور('(- I Iب
Iاز 3ا H, Eا. A$
: W
$-آ -آ ن
+د ا('(ب & ، ,آ -ه 3L} Aا#ور
$ Tا#ور ا Cص . T0
آ O -ر ا
Cد
،آ x5 -و= ا$آ '#4ة إ Aأن &#م *+ل Eة ز و< ة
ب ــ NاDد ا>د :اQ/م اLدوري .
Eه( Xا
! $ن آ ا('(ب 6دور
،ل أ
Tدور
A-اT $ت ا :
ــ ا vم 0$ا$ج :ا('(ب ذ'(' وا#ة 7L5أن
. %5
ــ ا vم ا$ج
& / :د ا('(ب إ
Aاز 3ا دون أن ('(ب .
ــ ا vم
Eق ا$ج :
('(ب .
R : W
$-آ ('('
k&' %Wا
<rة ا ! ! ! Iو
& E
, W
ا#Lدة Eآ 7دور ; .ل O :ذ'(' ت },ة هاز '
ا= Kآ
. H KN
ج ــ اDد
NSآت ا36R
; ل ا
اس ا
ازن
!
ن ا !Tآ ت
A-ى
$ر ا#وران " ا
! " L-Rن
Eه( Xا $ذ'(' ت ا
اس } 3Lدور و x5و=&
'! . K+ ,و وي } 3Lا#ور '('(-ت ا#ور ا Cص
('(-ب إذا آ ن ا و. #C 6
IIــ درا Bذت ا
} V6K "2Wـ
{ X
1ــ [ة اSر&$اد ا. X :%3Z# 5
ا$را Bا*: 3#
& B' 7 $ ' Q-ذا 3
V ، k '*Oاℓ 0 -Or
&K ' Q-ف k' Aآ K E ، m -& -ل ا '/ k
3EV 7 / $' ℓ 3
V JLRاA0 Aéq E ' $
1ــ ذآ ' Kا& '*O I & -ا '. k
2ــ أ#} L& ، ℓ, ℓ 0 , k T#' Dة ا
ة اV I LKف ا ' A- kا! -ا& ، -وا=\
& k T#' F Lوا
. A0 Aéq
&
Lا= Eو أ
! # ، Eن ا ' kا 3= K 7$ا Pا
، A0
!
ن Eه( Xا A0 $و . I ' K Aéq
! #ن ا ' 7$ ( V
NB ) T K kه( Xا Kا
. A
1ــ 1ا%ى ا \6
%3Zا"2
Pوزن ا Pو .: Rا A- JKا 6 ) Pب ا !Tك ( F ،ا
ة اV I LKف ا 'k
A-ا Pوه
5ة ار#اد & Aإ Aإر< ع ا Pإ 3&
Aا. [#L
اد$&رS ;ات [ة ا2 ــ1
. k' واP ا س اK : .: اK
k'
ر ا$ : .: اD+
E 3< ر+ أو، T K k' اE k' ا7+
دا$ 3<
: A$ا
.
طNB
3
V ℓ ، [#L ا3
V ℓ 0 ' و3 V∆ إℓ وk' *' اO k / F = k ∆ℓ = k ( ℓ − ℓ 0 ) : ة#4ا
. [
ا
. F = −k A0 A أن/ $' A K وه
ا ل اA0 A
∆ اℓ k' اV2' أن نI!
1 1 k
f0 = = : ا5*& ' ('(' ت- صC ادد اI Z( آL&
T0 2π m
و#ة ادد Eا vم ا& #
-ات ه ا
(Hz) .
m
T0 = 2π درا : 3#*& Bا> a b%ا[L+
k
& Q-آ ، k' ' -& -و&
P-ا # A Kا
ازن . Aéq
Jا! -ا& -رأ=
$ا xm =
' 7,=rو$ره '#ون = '
' . [#ا=# / Kوي
# Hة 10ذ'(' ت .
& #ا' 3ات ' E / $آ 7ة . xm 5
& #ا' 3ات Nا! E -آ 7ة ا ,Tض ' H,ا '. k
& #ا' 3ات Nا ' E kآ 7ة وا=& ل H,ا! -ا&. -
1ــ ذا } L H Tة ذ'(' وا#ة ؟ ه Q-& 7ا#ور ا Cص '
= ا$آ ؟
2ــ .:آ I 7آ -ا Pا& Q-و '*Oا ' A- kا#ور ا Cص ؟
3ــ ه 7ه( Xا
ا QEا&* 5ا Pا
7Oإ
Eا#را= ا v؟
IIIــ درا Bذت اس ا56
1ــ ;دو WاSر&$اد ا*e a %3Zف c6Bا. 56
Q LK #دو< 2E ، Z-' Q-& Y B5 A- I
5ن ه(ا ا
- +rي .و( #ف ادو< ، I
&
د ا Z-إ
Aاز
5 7&,' 3ة اTر#اد ا #
LKات ا A- Z-ا Y Bو
<
ع ه(X
ا
ى !
ن دو< ' Aدو< ا -و
ب . MC
م ه( Xادو< I 7ا
$ر و& 5*& ' 3 Lا MC = −C.θ :
' / $أن ' . Cا Z-و
#ه N .m.rad −1و θزاو ا -ب rad
& ' . Q-ا
K' -ل ا Z-و' 3&Kو'
. 3
2ــ ا+د ا^*> 6Aآ ا "2ا V6Rو. :6N
&
Lاس ا
E -از 3ا # .ا
I Y B
از ' 3او ، θ mو$ر#' Xون = ' E ، [#اY B
آ ('(' ة
ل
از 3ا .
& Lا !Tآ ت
J ∆ . -م
R5ر ا
$- L ' Y Rر
) ∆ ( ا . Z- ' #و ' . Cا.Z-- -
#رس آ اr ' DL < E Y Bرض وا(ي & &< XL
، - 6و&
P-ا 3
RE:' Y Bااوي θوا(ي 3
' &< X T Lوه
ا Xا # Y Bا
ازن .
<د ا
ى ا A- LKا P : Y Bوزن ا .: R ، Y B
ا A- Z-ا ، Y Bودو< ا -و
ه
. MC = −C .θ
Q LKا&* 5ا A- Z$- = =rا:Y B
) ( ) (
M∆ P + M∆ R + MC = J ∆ .θɺɺ
' أن .: D+ا
P Iو LK Rن
$ر ا#وران -
&,Eدوران ا#& Y Bم أي أن
&#م .
MC = J ∆ .θɺɺ ⇒ −Cθ = J ∆ .θɺɺ
C
θɺɺ + و' !
ن ا& د ا$ - ,آ ا Y Bه θ = 0 :
∆J
7ا& د ا: - ,
ا& د ا I
L} - ,ا & ' 7!4د ا - ,ا Pا
7Oإ
'
- Lاس
2π
θ ( t ) = θ m cos ان و A- = 5ذ2E Zن
! =
-ن A-ا 7!4ا t + ϕ :
T0
θ mو -& ϕن ' 4وط ا$- [#Lآ .
3ــ ا$ور اDص :
'&
7 kا E 3 - 7R$ا& د ا A- 7R$ - ,ا#ور ا Cص
-اس ا -ا $وه
A-ا 7!4ا :
∆J
J ∆ / T0 = 2πم
R5ر ا ) Y Bا Pا
$- L ' ( Y-Rر ) ∆ ( & kg .m 2 3 Lو
C
' . Cا. N .m.rad −1
L& Z-- -
1 1 C
= f0 = ادد ا Cص
اس ا -ه
:
T0 2π ∆J
∆J
T0 = 2π درا= : Lا Q$ا I Lا&*5
C
ا:ز ا*53#
اآ Yا Lا; E 7ا 3L < 7!4وا!
ن L-. I !-= I
A-ا
ا C1و / $' C2أن ' .ا -ا! I !-- Eه
C = C1 + C2
و& P-أن ' .ا
K' Q-& -ل ا ℓ Z-وه = ! Yا
Kل ℓ
I $= 3 EV E 7$ H #& Y B5آ -آ 7وا#ة
ه
mم
R5ر Xه
J ∆ / J ∆′ = J ∆ + 2 md 2م
R5ر اY B
Jا
I Y Bاز ' 3او θmو#' 3-Kون = '. [#
* : lا Y Bآ ('(' دورا
ل
از E 3ا
ى
ا& #اY B
1ــ &;
* ghم [Rر اV f%
′
' C 3 ' . Z-= (+: :و Nم
R5رJ ∆ X
J ∆′ = J ∆ + 2 md 2
∆ Jم
R5ر ا m . Y Bآ -ا $أو ا Pا; A- 0LاY B
dا I ' Eا
$ر ) ∆ ( وا. $
Nا d Eو Hا#ور ا Cص
' T0ا= -+ Kآ
[
' KLت إ!و .
رن T0 P 5و J ∆′ذا * l؟
آ 6ازدادت dازدادت آ T0 cأي آ 6ازدادت J ∆′ازدادت T0
ا= ج J ∆′ :و L= T0ن أVادا .
∆'T0 = k J
2ــ & g * ghا. c626 56
; 0Lم
R5ر ا J ∆′ Y Bو Nا Z-ـ 3
Vأو 3& LVـ
رن T0 P 5و Cذا * l؟
: lNLأ nآ 6ازدادت gا m[/# c626 56ا$ور اDص T0
'k
= T0 أي أن T0و3B/# Cن
2وا$را Bا
& a 3أن :
C
3
IVــ درا Bذت ا/اس اازن .
1ــ ا+د ا^*> 6Aآ ا/اس اازن و. :6N
ا
ا#رو= :ا ( S ) Pآ m 3-وم
R5رX
) (
&#م ' (
Lا ا
$ر M∆ R = 0 :
) (
و' M∆ P = J ∆ .θɺɺ :
)( m dا Eا I ' -O ,ا $ر ) ∆ ( وآ R5ر ا ا('(' .ب
1 mgd
= f0 & Lادد ا Cص
f 0اس وازن ذ'(' ت ة #C 6ة وذات و= : NO
2π ∆J
3ــ ا/اس ا1 23
ا
اس ا D Lه
ذج ; ('(-ب ! ! .وه
- O +اس ا
ازن : /
d = ℓو E . J ∆ = mℓ 2ه( Xا
! $ن ا& د ا A- - ,ا 7!4ا :
g
θɺɺ + θ = 0
ℓ
2π
θ ( t ) = θ m cos و; 7ا& د ا و 7Lه( Xا& د آt + ϕ :
*$
T0
$آ ا
اس ا. D L
ℓ
V ℓ / T0 = 2πل ا
اس ا D Lب & Lا#ور ا Cص
-اس ا: D L
g
(
. m / s2 }#ة ل ا; ) ) ( mو g
Vل ا
اس ا D Lا
ا 05ا
اس ا: D L
ل أن ا
اس ا
D Lا 05ا
اس ا
ازن إذا آ ن
H,ا#ور
أي أن دور ا
اس ا= D Lدور ا
اس ا
ازن .
ℓ ∆J J
2π = 2π ∆ =⇒ℓ
g mgd md
Vــ Jه*ة ا* aا
5
1ــ ات ا#*2%
Eا
ا . 5ا !Tآ ت A-آ ا('(' ت ا ! ! وا دي إ
+ Aد آ
اI
k
& P P Eا 5 Kا
,دة V Iف ا D $ا Cر< H! .ذ
! Zن آ
ا('(ب
R$- . Rل A-ه(ا ا
ع Iا('(' ت Pا('(ب ا ! ! <
ز
3$ا 5 Kا*ز A .ه(ا ا ; ' +rوه
ذات آ < , Lض دوره A- Te
ا
ا('(' وا ' Aن JLRE ،ه( Xا +rة ذ'(' ت 5دوره . T0 = Te
2ــ &*
) 53#*& a#ر*R ( Ile de La Réunion 2003 # 2*t #ف
(ج ا
ا' kأو ا#Cات ) (les amortisseursا 7$ا رة ' ' kذي ,ت -R 6آ3-
-و ) K = 40 N / m 3'*Oا ا 4ر إ
V Iف ا( R
Iــ درا N Bاازن
:-آ '*O 5 I #ا ' H ، kا
Kل ا ' E ، P. ، ℓ 0 = 10, 0cm k' - -Orأ+ى
& 3EK' Q-ا P< $آ
V JLR E ، m = 100 g 3-ل ا ' kا
[ K& . ℓ = 12, 4cm
. g = 10m / s 2
1ــ 1أ '*O Yا '. K ' k
درا=
ازن ا Pا&: k' ' Q-
<د ا
ى ا A- LKا P : Pوزن ا
F ، Pا 'k
V} QLKا
ازن ' I
+ P Lو
Eازن أن
Iا
H, Iا#4ة
mg
=K F = P ⇒ mg = K ∆ℓو' 2Eن = 42 N / m
∆ℓ
Kا 4ر 1ــ 2
إ V I 3ف ا. R
X exp − X th
(آ ':ن ا :KCا# Lار Xه
X th
42 − 40
Yا&* 5ا :KCا Lه
= 0, 05 = 5% :
42
IIــ ا$را Bا>*
#
#را= آ ا
} ا ' + kا 7& { Pا
ا; E -ا (1) 7!4وا !
ن Iإ!ود A Iو E I L; ، B
-$ل ، Sو #
(+5V , −5V ) I LK ' I KLا
ا .
-E Y B5ي
! tا آ &' -زل و;L E 3EV . m -& -!' 0L
آ ا! -ا&. m -
!ّ 5 Iس ا
' Iا O Kوا I #
- 0V YKآ
%4
ا I! . E Kآ(
E& I Zا!*+ m -ل ا$آ ا('(' .
ه( Xا
' KLز 7Lا& Kت و'
ا=
R$-
& I! P[* P' Kل A-
N A$ات ا
RErل T#' m -!- xا t Iوذ #&' Zأن إزا ا!
I m -از
$
ا 7,=rب 1cm
و$ه '#ون
= '. [#
7R$ /
A-ذ'(' ت ة
و#C 6ة .
أ vا. 2 7!4
1ــ #د ا#ور ا Cص $آ ا('(ب .ه 7ه( Xا
ا QEا ا#- vور ا Cص ؟
*+ Iل ا Lن A- 7R$ا ا#- Lور ا C-ص ('(-ب ان . T0exp = 0,33s
m
QE
T0th = 2πا ا. L ب ا ا#- vور ا Cص = 0,314s :
K
2ــ ' =& ل & د ا &'rد I ' ،أن و#ة ا#ور ا Cص ه ا; .
m
P-& T = 2πأن #' 2πون و#ة و و#ة ا! -ه kgو و#ة '*Oا 'N / m k
K
وأن ا
Iه
kg .m / s 2
! & Yد ا &'rد #-ور ا Cص A- T0ا 7!4ا :
1/2
[ M ] .[ L ] .[T ]2
[T0 ] = أي أن و#ة ا#ور ا Cص ه ا; ) . ( s ] = [T
[ M ] .[ L ]
3ــ &
ض ا
-$ل )
-$' ( Sل +و< 3أآ 7!} D+ . Lا A$ا E - 7R$ه( Xا $
.
}!7
اA$
: ا3 - 7R$
ر ) ∆ ( ه7,1 +$=B1( ( S ) +JL1ر ا-p @مJ . 8(q وkoWر ) ∆ ( أ7 وران لG,1
. J ∆ = 10−2 kg .m 2
+Z7,1 اkW +[G( +J# ونG( ره#7 <q ، θ m = 10° +N (@او#o=1از ا/ R J +JL1 اMN@
. +, ا
آت#$% . t = 0
. ( S ) +JL1 ا+آ#71 +,R01 ا+1د%1 اG ــ او1
. آ#71 +B@1 ا+1د%1^ص واآ; ا1 ودوره ا+آ#71 ا+%$E دG ــ2
R=2.5cm, g=9.8m/s2 : kD%
p دG( وS) +JL,1 +آ#71 ا+pD1 ا#$%/ ، @1 ا+1
G( xJ ــ أ3
.+N-o1ا
.(S) +JL,1 +1o91 اR1 ا+pE #$%/ ، @1 ا+1
G( cB ــ أ4
3
ره-p @آ# وL=0,6m 1E وM=0,25Kg , آAB +=L p #$%
W#E #N 8(q koWر ∆ أ7 ل+1o91ل اL kW ورانG1 (~
ا، G
. θ (t) @اوي1ل ا-WT( +Z71 آkW =ق1ر ا-p @آ# R <,% . A
∆ ر7,1 +$=B1( =ق1ر ا-p @مJ kD%و
1
g= 10m/s2 وJ ∆ = 3 ML
2
.+ راG1 ا
آت )ل ه? ا
.+
N#71 ا+ راG1 ــ اI
a7B1 اkW θm +Nاز (@او/ R J =ق1 اMN@
t=0 +Z7,1 اGBJ +[G( +J# ونG( ره#7 <q ;1ا
k ه.=ق1 ا+آ#71 +,R01 ا+1د%1 ا#$%/ G ــ أو1
؟+آ#71 ا+%$E
((ت ذات و1 ا+1 kW +,R01 ا+1د%,1 G ــ أو2
π
θm = rad #*
30
.T0 ورG1 ا+p ;= ــ أ3
+pD1 ا+ راG1 ــ اII
+JL,1 +1o91 اR1 ا+pE ات#/ '$
1 ا9N
. +1o91 اR1 ا+pD1 %# G0 ر1 اkoWT=ى ا1 ا#$% . θ +N@او1 ا+1
G(
( 1 − cos θ )
E p = MgL : +11 ا+p)%1( BJ #$%
أنN =ق,1 R1 ا+pE ــ ( أن1
2
1 اkW ,91 وا+
1 ا+pD,1 p ءDJ
إN ∆ ر71=ق ل ا1 ا+آ# )ل
.D 2 وD1 o=1(
.+JL,1 +
1 ا+pD1 اD1 9N :a1وT ا+171ا
.;1 اa7B1 اkW ازن1 اR( وره# ءBq=ق أ,1 +N@او1 ا+J#=1 اJ أ ــ
+pD1 ا+p W
ن/ k1=ق ا1 اR أو اR aB7B1 )ل اJ ب ــ
EC = 0, 25J +آ#71ا
G ر-o1آ@ ا#
=رl ه. +JL,1 ةGNGL1 ا+
1 ا+pD1 اD2 9N : +91 ا+171ا
. ابL1 ا,J =ق ؟,1
;1 اa7B1 اkW ورG/ B θɺ2 +N-o1 اp=ق و,1 θɺ1 +N@او1 ا+J#=,1 +NG1 ا+o1أ=; ا
4
. g = 10m / s ا
آت و
2
ذاتP +0 آa,J عR m1 = 100 g ', آ+N د+DoB? آ#$% ( S ) <= '$
1 ا9N
+, +, وآ+,- #. ت01 ذيR 2( ف#E O آ@ه# GBJ 8$9 . m2 = 200 g ,ا وآG #*
. 8(q koW =ى أa,J 8$9 #Tف ا#D1 اk رأR وkW GN k = 300 N / m '()* ،
* أO ر1 اkoWT اx^1 اn0 a1 إG ره-p @آ# kBN ازن/ +1 kW +JL1 اG/
( ) 8(q <,%
. O, k
. ∆ℓ ;= أ. k وg وm2 وm1 +1
G( 2(B,1 ∆ℓ طP
اG ــ أو1
0, 2m ب0 T ا7 { S , P } +JL1 اxP( مo t = 0 +Z7,1 اGBJ ــ2
، v0 = 1, 2m / s 'p و0 T ا7 + v0 +[G( +J# [DJ~( 1وذ
. + رأ+((/ +آ# a,J -7BW
+1د%1 اG او، { S , P } +JL1 اa,J /B1 k91ن اo1 اQ$D( 1 ــ2
. G +آ#71 +,R01ا
2π
ورG1 اcB ا، z (t ) = zm cos( t + ϕ ) 1 ) +,R01 ا+1د%1 ا$o/ 2 ــ2
T0
. ϕ وzm دG و+آ#7,1 ^ص1ا
+pD1 ا+ راG1 ــ ا3
( )
+#1 اR1 ا+pE وE pp = 0 +1o91 اR1 ا+pD1 #< آ,%1^ر أ* ا
(
. E pe = 0 )
+,R01 ا+1د%1 اcB وا+JL,1 +
1 ا+pD1 ا#$%/ G أو1 ــ3
. (ب1 ا+آ#71
ة# ولT O +DoB1 { اS , P } +JL1ور ا# GBJ v +J#=1 أ=; ا2 ــ3
.
( P) +0
1 ( اS ) <=L1در اN دون أنz #$ أآzi ( (ب/
أن+JL1 ( أن ا3 ــ3
؟B ه ا. zmax ;= أ. zmax +N-p +p وزL/ <1 zi +p أن1E
. +0
1 اJ ( S ) <=L1 ا-0BN ة#l$ O +DoB1 ا+JL1 ا#/ GBJ $N#L/ ــ4
z = 0 و+0
1 اJ -0BN ( S ) <=L1 اz > 0 و+0
1( o-, ao$N ( S ) <=L1 اz < 0 أن$o
. v +J#=1 اn0 1 ( P ) +0
1 ( و اS ) <=L1ا
N ي1ي ا-o1ع ا0/ ا
رZ max ( وS ) <=L1' ا1 إ-N
أنN ي1ي ا-o1ع ا0/ ا
رzmax P
. Z max وzmax ي#$%/ G أو. 2(B1 وا+0
1' ا,. -/ أن
5
∆ ر7,1 +$=B1( ?ر-p @مJ ص#p Q,%( k1 @ اسLB
ف#ـD1 ا. L = 0,50m 'ـ1E k @ي رأ,W , ف#D( J ∆ = 5.10−5 kg .m 2
,=ـ1ـري دوران ا7
ـنN ـ7( O1 +ـDoB1 اkـW 8ـ$9 ,=ـ,1 #ا
. koW =ى أkW ص#o1 اGN . o$DB ص#o1وا
. T0 ^ص1 دور? ا#$%/ xJص وأ#o1 ا+آ# +%$E G ــ أو1
. T0 = 0, 92 s إذا آن,=1 اk1 +(q ;= ــ ا2
.O2 وO1 DoB1 اkW رأao$N ي1 ا,=1 اkW#E ان8$9 ــ3
,=,1 O2 k,0=1ف ا#D1 اz +W=1 اa,J ص#o1ر ا-p @آ# GN
. z ل+$=B1( ص#o1 ا
z وL وT0 +1
G( T0′ ? دور#$%/ xJ وأGNGL1اس اB1 ا+آ# +%$E Gأ ــ أو
. '1E =
J ; B/ ,=1 اk1 +(q أن,J
L
z = kD% T0′ ;=ب ــ أ
3
′ cB واzm ;= اzm +B% +p z / GBJ Tmax
. Tmax ′ +N-p +p ,$N T0′ ورG1ج ــ ( أن ا
6
-5 -1
. C=4.10 N.m.rad '1 +(q ,=1 q +J=1 k@و,71 ا2(B1ا
ره71 +$=B1( ره-p @مJ ، +,LJ
l '1 *p ر2(B1 ها ا#NGN
J∆ =4.10-6kg.m ه8(91ا
α=30°+N' (@او/^ (~دار/# 2(B1
ن اN 'از/ R J صp#1 اG%$
. +[G( +J# ونG( 'o,Dو
. صp#,1 +N-o1 ا+N@او1 ا+J#=1 اJ ــ1
+1D
ا/ GBJ اسB,1 R1 ا+pE و+آ#71 ا+pD1 ــ أ=; ا2
θm
+o1 اθ +N@او1ا
2
7
+Do ?ر$J
اN 7( m=10g ',( آA) $,* = l=40cm '1E ;Pp G أkW 8$9
.+Nد
#N 8(q وkoWر ∆ أ7 ل،ون ا
كG( k =ى رأkW ورGN ; أنPo,1
N
. O +DoB1ا
ر7,1 +$=B1( ?ر-p @مJ اسa,J -7BW (A) <=L1 ا+,
1 +$=B1( ;Po1 ا+, آ
J ∆ = mℓ 2 ∆ ه
ونG( 'o,D <q θm +N (@اوk أ#1از' ا/ R J ;Po1 اMN@ ــ1
. +[G( +J#
(A) <=L1 ا+آ# أنa,J ه#( , N#7,1 + T ا+p)%1 اQ$D( أ ـ
. %P1 ا1((ت ذات ا1 ا+1 kW +$ +N#[دا
. T +p ;= وا. اسB1ا ا1 T ورG1 ا#$%/ xJب ـ أ
.{رضT ا،;Po1( ـ اA) <=L1 }ا+JL1 ا#$% ــ2
+آ#71 ا+pD1=وي ا/ +JL,1 +آ#71 ا+pD1 أن اa,J ه#( أ ـ
.(A) <=L,1
. ;Po,1 θ +N@او1 ا+J#=1 واm, l +1
G( +pD1 ه? ا#$%/ xJب ـ أ
ɺ
. g وθ وl وm +1
G( +JL,1 +1o91 اR1 ا+pE #$%/ Gج ـ أو
. k أ#1' ا%R; وPo1اف ا#7 ا+N زاو: θ
.;Po1ازن ا/ +1 kW (A) ر1 اkoWT=ى ا1 اR1 ا+pD1 #^ر آ
. θm وg وl وm +1
G( +JL,1 +
1 ا+pD1 ا#$%/ J د ـ
+J# (A) <=L,1 kD% ,( #o=1ازن ا1 ) اk أ#1' ا%R وkW ;Po1 اGNG #$% ــ3
.2m/s ZB VA +oW أ+[G(
'%R1 +$=B1( ;Po1اف ا#7
+N-o1 ا+N@او1 اG أو+آ#71 ا+pD1 ا+Bه#$ Q$D( أ ـ
. k أ#1ا
#. 'از/ R وa1; إPo1 ا-N k
1 (A) <=L,1 ؤهDJ; اLN k1 ا+NG1 ا+J#=1ـ ا
. #o=1ا
2
g=10m/s : kD% . +NG1 ا+J#=1 ه? ا+p V A +J#=1 ا8pW (ب إذا1 ا+آ# * ـ
ات ا
ا وه ا
ار
1
mg − K∆ℓ = 0 Oz اطP + F = 0 ∆ ا
ازنℓ 1 ــ1
mg
∆ℓ = 2 ,5 cm ∆ ديℓ = إذن
K
"#$
د
" ا%&
ا1 ــ2
"./%
إط اP + F ′ = ma ,(
"-" ا./%
ا+ و1
2 '%& آOz '%( *ر+
Oz
∆ℓ′ = ∆ℓ + z t "7
ا86
" ا9 ∆ إℓ ′ أن56 mg − K∆ℓ ′ = mɺzɺ
أي− Kz = mɺzɺ إذنmg − K∆ℓ = 0 ا
ازن
K
ɺzɺ + z = 0 1"
<آ" ه#$
د
" ا%&
أن ا
m
K
ɺzɺ + ω 0 2 z = 0 "
د%&
و@? اω 0 2 = =>+
m
: ا
*ص هB>+ "C "&D( "
<آE إذن
K
ω0 =
m
"("
<آG
د
" ا%&
ا2 ــ2
أن56 z = Z m cos( ω 0 t + ϕ )
"7
و اω 0 = 20 rad / s وZ m = 4.10 −2 m
cos ϕ = 1 ⇒ ϕ = 0 أي أنz=Zm + t=0
1
اLMN
اOM "(G
د
" ا%&
ا
z = 4.10 −2 cos( 20 t )
K
V1 = − Z m أنQ+ 3 ــ2
m
v = − Z m ω 0 sin( ω 0 t + ϕ ) z(t) قS6 ,
وذt "7
ا1E "<D
د ا+
<& V+& أ6 وV 1 = ± Z m ω 0 "@. V<D
" &
ن ا
&" اM V+= از#( Q( 'DW
(<ور ا
K K
V1 = − Z m أي أنV1 = − Z m k أي أنk "BW&
اXM "<D
ن ( اMDE ول (<ة-
m m
V1=0,8m/s دي
3
اءB
ا
V0=-V1 "k
<" اD
واz0=0 ija+ وa=g ' هDW
رع اD
z = 5 t 2 + 0 ,8t
2
(S ) "&W&
"
<آ" ا#$
د
" ا%&
ــ ا1
( ) ( )
M∆ P + M∆ R = J ∆ .θɺɺ
( ) ( )
M∆ R = 0 ⇒ M∆ P = J ∆ .θɺɺ
أنQ LMN
ل ا/j Q(
( )
M∆ P = −2mg.OH
OH = OG sin θ
: ( S ) "&W&
" اC<&
" ا./%
ا6 OG
د
mOG + mOG
<ة زM
@ر ا. G (<آG2 ق وD
@ر ا. G (<آG1 أن56 OG = 1 2
2m
OG2 = 11Ri وOG1 = 5Ri أي أن. ∆ " (= ا
&ر6 ( O *ر+و
16 R
OG = 8R نpE 1
6 وOG = i = 8 Ri
2
( ) ( )
M∆ P = −2mg .OG sin θ ⇒ M∆ P = −16mgR sin θ
16mgR
16mgR sin θ + J ∆θɺɺ = 0 ⇒ θɺɺ + sin θ = 0 : 1
6و
J∆
16mgR
θɺɺ + θ = 0 أي أنsin θ ≈ θ نpE θ m = 10° & أن6
J∆
LMN
د
" ذات ا%&
اB
/d L "#$
د
" ا%&
ا56 "C "+&" دوراW&
<آ" اd "%9
2π
. θ ( t ) = θ m cos t + ϕ 1
ا
T0
J∆
T0 = 2π = 1s : 1
اLMN
اOM دوره ا
*ص
16mgR
: 1 ( هS ) "&W&
("
<آ" اG
د
" ا%&
ــ ا2
π 2π
θ m = 10° = rad أن56 θ ( t ) = θ m cos t +ϕ
18 T0
θ ( 0 ) = θm = θ m cos ϕ ⇒ cos ϕ = 1 ⇒ ϕ = 0
t = 0 "7
ا
π
θ (t ) = cos ( 2π t )
18
t " ا#$ % ــ ا اآ5
1 ɺ2 1
EC = J ∆θ ⇒ EC = J ∆ω0 2θ m 2 sin 2 ( 2π )
2 2
"@. EC ".
ن اM
Page 2
−1 ≤ sin(2π t ) ≤ 1 ⇒ sin 2 ( 2π t ) ≤ 1
1 1
J ∆ω0 2θ m 2 sin 2 (2π t ) ≤ J ∆ω0 2θ m 2
2 2
1
EC ≤ J ∆ω0 2θ m 2
2
1
EC = J ∆ω0 2θ m 2 : 1" ا
<آ" ه.
"@
إذن ا
&" ا
2
ECmax=6.10-3J : دي
: S % * ا+, ا- ./ 012 ــ6
<& يi
= ا
ازن ا#&
وه& اQ%#( Q6 "M+M&
" ا.
ظ ا$+ ا+ "&B( آتMdx& أن ا6
1
<%+ وEC max = J ∆ω0 2θ m 2 "@. "M+M&
" ا.
@" أي أن ا. "<D
ن ه اM&" وW&
اV(
2
1
".
أي أن اt "7
ا1E 1+` =#( و. Em = J ∆ω0 2θ m 2 (" أي أن%( =#
" ا.9 أن
2
1
Em = J ∆ω0 2θ m 2 sin 2 (ω0t ) + E p 1" هM+M&
ا
2
1 1
J ∆ω0 2θ m 2 sin 2 (ω0t ) + E p = J ∆ω0 2θ m 2 "M+M&
" ا.
ظ ا$+ا
2 2
1
(
E p = J ∆ω0 2θ m 2 1 − sin 2 (ω0t )
2
)
E p = EC max cos 2 ( 2π t )
3
"M<
ـ ا
را" اI
"#$
د
" ا%&
ــ ا1
R وP قD
ا
ى ا
& " ا
: قD
ا,<
"-" ا./%
ا+
M∆ ( P) + M∆ ( R) = J ∆θɺɺ
L
− Mg sin θ = J ∆θɺɺ
2
MgL
θɺɺ + sin θ = 0
2J∆
قD
<آ" اE " إذنj cD
1BE "#$
د
" ا%&
اLMS ODd
"6i6i "<آd
ن+. ODd <z{ =ت ذات و6i6i "
d 1E "#$
د
" ا%&
ـ ا2
ت6i6i
" اd 1E ت6i6i
= ا6 <آ" ا
اسd دور% x ) c.ا
ا
( <z{ =ذات و
π
sin θ ≈ θ < أن%+ θ m = rad <z{ =ت ذات و6i6i "
d 1E
10
: 1
اLMN
" ا#$
د
" ا%&
و@? ا
3g 1 MgL
θɺɺ + θ = 0 1" ه#$
د
" ا%&
E إذنJ ∆ = ML2 & أن6 θɺɺ + θ =0
2L 3 2J∆
Page 3
: &" ا
ور. بDd ـ3
"C "6i6i "<آd <آ" ا
اسd نpE <z{ =ت ذات و6i6i
" اd 1E "#$
د
" ا%&
اODd
2L
T0 = 1, 26 s : ديT0 = 2π دوره ا
*ص
3g
".
ـ ا
را" اII
"./%
اQ+ ـ1
"
~
= ا#
" ا.
"%C<&
ا
" اODd E p = Mgz + C : 1= ا
~
" ه#
" ا.9 ' أن%+
V+C LMN
اODdو
أن56 E p = Mgz 1
اLMN
اOM =#
" ا.9 وC = 0 إذنz = 0 "D
6 E p = 0
L
z= (1 − cos θ )
2
MgL (1 − cos θ )
Ep = V(و
2
ـأ2
وE m = E C = 0 ,5 J وθ = 0 LMN
اODE . B+= از#( Q( قD
(<ور ا:
و-ا
" ا
Ep = 0
1 ɺ 2 2 × 0 ,5
J ∆θ m = 0 ,5 ⇒ θɺm = = 5 ,77 rad / s
2 J∆
أي أنE C = 0 ,25 J نM ( قD
= ا#( ب ـ
π
θ =± rad LMN
اODE Em = E p + EC ⇒ EP = Em − EC = 0,5 − 0, 25 = 0, 25 J
3
: "+~
ا
" ا
. ∆ ل ا
&رd ق ورD
أي أن اt c+& آB( E m > E p ⇒ E c ≠ 0 نM (
θɺ "اوG
<" اD
"+
ا
&" ا
@" وا
&" ا •
نM 5d EC max بB
G(<+@" و. EC "" ا
<آ.
ن اM ( "@. "اوG
<" اD
ن اM
mi ه1E وE p min = 0 أيθ = 0 نM ( "+
= ا#
" ا.9 ا
&ن أنODd" و+= ذ#
" ا.9
1 ɺ2 2 Em
Em = EC max = J ∆θ max ⇒ θɺmax = "
ا
2 J∆
1
Em = 1,5 J : 1 هLMN
اODd Em وأنJ ∆ = ML2 = 3.10−2 kg .m2
3
2 Em
θɺmax = = 10,8rad / s
J∆
mi ه1E@" و. =#
" ا.9 نM وEC min "+" ا
<آ" د.
ن اM ( "+او" دG
<" اD
ن اM
"
ا
Em = Ec min + E p max ⇒ EC min = Em − E p max
1 ɺ2 2 ( Em − E p max )
J ∆θ min = Em − E p max ⇒ θɺmin = أي أن
2 J∆
Page 4
:
ا
&نODd
2 ( Em − E p max )
θɺmin = = 4, 08rad / s : 1
6 وE p max = 1,5 J وEm = 1, 75 J
J∆
4
'DW
= ا# وℓ 0 هV
9 أنP "$M
اV.E Cس وM( x ( ل وx نM ( 86
< أن ا%+
L{ أm<%+ 5d <D&
= ا
ازن ا#( =#&
ا اi< ه% وℓ1 86
ل ا9 ?@ "$M
ق اE ( S )
( )
− kG0G + P = ( m1 + m2 ) a ⇒ − k G0 Geq + Geq G + P = ( m1 + m2 ) a
− kG0Geq − kGeq G + P = ( m1 + m2 ) a
P − kG0Geq = 0
6D
ال اD
اODd
− kGeq G = ( m1 + m2 ) a أي أن
− kz = ( m1 + m2 )ɺɺ
z : Oz "BW&
" ا./%
اmi هbD+
k
z+
ɺɺ z = 0 : 1&" هW&
"
<آ" ا#$
د
" ا%&
إذن ا
m1 + m2
( m1 + m2 )
T0 = 2π : " ا
ور ا
*ص
<آD+
k
: T0 بDd
T0 = 0, 2 s
: آ ا1"د ا/ ا2 ــ2
Page 5
: 1" ه6D
" ا#$
د
" ا%&
Ld 1 ه1
(" واG
اB
د%&E "6i6i "<آd G "<آd
' "%C<&
ا
" اV+& أ6 E p ( t ) = ( m1 + m2 ) gz ( t ) + C إذن- ا+ VC( Oz رj@د ا6 Q+
C = 0 نpE z = 0 5d ىD&
ا1E رهjا
1
86
" ا9 إa 5d E p = ka 2 + Cte <%
اODd "+<&
= ا#
" ا.9
2
1 1
0 = k ∆ℓ 2 + Cte ⇒ Cte = − k ∆ℓ 2 إذنz=0 "%C<( "
*ر آ+ وa = ∆ℓ − z أن56
2 2
1 1 1
E p ( t ) = kz 2 − k ∆ℓ z L@+ "./%
اmi< هN+ E p ( t ) = k ( ∆ℓ − z )2 − k ∆ℓ 2
2 2 2
: 1&" هW&
"M+M&
" ا.
إذن ا
E m ( t ) = E p ( t ) + Ec ( t )
. "&W&
"" ا
<آ.
اEc ( t ) &" وW&
"M
= ا#
" ا.9 E p ( t )
1 2 1
Em ( t ) = kz − k ∆ℓ z + (m1 + m2 ) gz + (m1 + m 2 )zɺ 2
2 2
− ( m1 + m2 ) g + k ∆ℓ = 0 ا
ازنV+' أ%+
1 2 1
Em ( t ) = kz + ( m1 + m2 )zɺ 2 إذن
2 2
Page 6
".
ظ ا$+ك إذن هك اMdون ا6 ' "' أن ا
<آ%+ ""
<آ#$
د
" ا%&
اD+
"M+M&
ا
dE m ( t )
= 0 ⇒ ( m1 + m2 )ɺɺ
z + kz = 0
dt
k
z=−
ɺɺ z
( m1 + m2 )
k
z+
ɺɺ z=0
( m1 + m2 )
. ول ةJ O *1 ا اD E F اV 2 ا2 ــ3
z=0 وz= m بD+-= ذي ا#&
اQ( 'DW
ل ا+" اM+M&
" ا.
ط ا$+ (ا ا+
1 1
kZ m 2 + 0 = (m1 + m 2 )V 2 + 0
2 2
kZ m 2
V=1,2m/s ديV = أن1%
m1 + m2
: "$M
' اDW
در اz دون أنzi>z =6 بi6i أنQM&( "&W&
أن اQ+
P + R = ( m1 + m2 )a "$M
ع ا#&
اS 'DW
اQ
1+~
ا1+~
ن ا+
ا+
"6D
ا
را" اODd − ( m1 + m2 ) g + R = ( m1 + m2 )ɺɺ
z Oz "./%
إط ا
k
z=−
ɺɺ z
m1 + m2
"./%
ا1E ɺzɺ ض%+
k
−( m1 + m2 ) g + R = −( m1 + m2 )
m1 + m2
R = ( m1 + m2 ) g − kz
( m1 + m2 ) g
zi < أن1% اi هR > 0 نM أنOW "$M
' اDW
در اzx 1M
k
( m + m2 ) g
zi < Z m ⇒ zi < 1cm OW O لd بi6i "<آd 1E 'DW
ا1M
Z m = 1 =>+
k
1+~
ء اGW
ا1E V
ا ( <ق إi وه1<W ( هE أن اQM&x "<7
أن درا اQ &(
zmax وZmax <ي% ــ4
. @ل$+x ا%6@ل و$+x اL. "M+M&
" ا.
ض ا$*+ ا+
1
Em = m1V 2 + 0 : @ل$+x اL. : 'DW
"D
6
2
Em′ = 0 + m1 gzmax : @ل$+x ا%6
V2
zmax=7,2cm ديE m = E m′ ⇒ zmax =
2g
"$M
وا86
"D
6
1
Em = m2V 2 + 0 + 0 : @ل$+ اL. <ةS(
2
Page 7
1
Em′ = kZmax 2 + m2 gZ max @ل$+x ا%6
2
E m = E m′ ⇒ Z max 2 + 2 m2 gZ max − m2V 2 = 0
Z m 2 + 4 Z m − 0, 29 = 0 "+~
" اC ا
رQ( "
د%(
Z max = 0, 07 m OC&
اL
6 $+
5
: <آ" ا
<صd "%9 ــ1
,D
اmDW ل (رd <آ" دورانd V
ا
<ص,<
"-" ا./%
ا+
: ,D
<د ا
ى ا
& " اC
. ,D
<ف ا9 Q( " &
ا1
" اCدوG( ، ا
<ص,D
`< اa R ، وزن ا
<صP
( ) ( ) ( ) ( )
MC = J ∆θɺɺ ⇒ −Cθ = J ∆θɺɺ أي أنM∆ R = 0 وM∆ P = 0
M∆ P + M∆ R + MC = J ∆θɺɺ
C
"ـ% E 1
ـ6 و1ـC ـBd " ـj θɺɺ + θ = 0 : "" ا
ـ#$
د
" ا%&
اL@+ 1
6و
J∆
. "C "+<آ" دوراd <آ" ا
<صd
J∆
T0 = 2π : دوره ه
C
: T0 = 0, 92 s " لD
6 1
" ا6` بDd ــ2
J∆ 4π 2 J ∆
T02 = 4π 2 ⇒C = 2
= 0, 233.10 −2 N .m.rad −1
C T0
: W
<آ" ا
اس اd "%9 ــ3
: W
ا
اس ا,<
"-" ا./%
ا+
: W
<د ا
ى ا
& " ا
اس اC
Q ا
& ـ" (ـ1
" اCدوG( ، ا
<ص,D
`< اa R ، وزن ا
<صP
. (2) ,D
<ف ا9 Q( " &
ا1
" اCدوG(( و1) ,D
<ف ا9
( ) ( ) ( )
وM∆ P = 0 &ـــــــــــــــ أن6 وM∆ P + M∆ R + MC1 + MC2 = J ∆θɺɺ
( )
MC1 + MC2 = J ∆θɺɺ نpE M∆ R = 0
. MC 2 = −C2 .θ وMC1 = −C1θ أن56
K K
أي أنC2 = وC1 = أي أن، ,ـD
ل ا9 =( DM O C1 ت
أن%&
اODd
z L−z
K
C= : (= ا
لDM O ,
i آL V
9 يi
ا,D
1
" ا6`
L
1 1
−K + θ = J ∆θɺɺ "
د%&
ا1E C2 وC1 ض%+ −C1θ − C2θ = J ∆θɺɺ ⇒ − ( C1 + C2 ) θ = J ∆θɺɺ
L−z z
أيK = C.L : ,
i
آ
1 1 L2
− C .L + θ = J ∆θɺɺ ⇒ − C = J ∆θɺɺ
L−z z z (L − z)
L2 .C
θɺɺ + θ =0
z ( L − z ) .J ∆
: T0′ < ا
ور% ب ــ
Page 8
z ( L − z ) .J ∆ T0
T0′ = 2π 2
z (L − z)
=
L .C L
L
z = "
d 1E T0′ بDd
3
T0L 2 L T0
T0′ = = 2 = 0, 43s
L 3 3 3
z = zmax " لD
6 "@. "&. ija T0′ أنQ
ج ــ
: T0′ و
ل-" اN&
اOD+
L dT0′ T ( L − 2z )
z= " لD
6 "@. "&. ija T0′ نpE 1
6و = 0 = 0 ⇒ L − 2z = 0
2 dt 2L z ( L − z )
T0
T0′max = = 0, 46 s نM "
اmi ه1E
2
6
: ص.<
"@
او" اG
<" اD
ــ ا1
1
*ر+ E p = Cθ 2 + Cte 1+وG
ا86
"D
6 1
=#
" ا.9
2
=#( ، mN( <2 86
اBE نM 1
" ا
" ا%C<( "
آ
وCte = 0 أي أنE p = 0 mN( <2 86
ن اM θ = 0 ا
ازن
1
Ep = Cθ 2
2
ظ$+<آ" ا
اس هك اd V+ آ& أ. V+= از#&6 m@" (<ور. "< ija ص.<
' أن ا%+
".
اE m ( 0 ) = E p ( 0 ) + E C ( 0 ) أن56 E m ( 0 ) = E m ( equilibre ) : " أيM+M&
" ا.
ا
1
أن1% E p ( 0 ) = Cθ m وE C ( 0 ) = 0 "k6 "< ون6 ص.<
ق ا/ +" اM+M&
ا
2
2
1
(1) E m = Cθ m
2
1 1
(2) E m = J ∆θɺmax أن1% E C = J ∆θɺ 2 max وE p = 0 V+= از#( Q( m (<ور
2
2 2
1 1 C
Cθ m = J ∆θɺ 2 max ⇒ θɺmax = θ m
2
D+ (2)( و1) Q./%
اQ(
2 2 J∆
2 2 2 8
3C θ m
2
EC ( t ) =
8
Cθ m
2
1
Ep = Cθ 2 ⇒ E p = : =#
" ا.9 بDd
2 8
E m = Cte ن- <ا7+ "M+M&
" ا.
ظ ا$+ أن هك اD+
ا"اوP Q
نF ا+,* وا2 ا+, ا اآ ا1ه. M. ـ1 ــ3
αm
mv A = − mgl (1 − cos α m )
1
−
2
2
mv A = 2 mgl − 2 mgl cos α m
2
2
vA
cos α m = 1 −
2 gl
π
αm = W+ دي
3
V P از+, و7 إU W* ? اF
A >2% إؤهU F ا$ ا2أ ــ ا
: *2ا
v′A = 2 gl أن1% cos α m = −1 أي أنα m = π : <D&
< ا2 = ا
ازن#و
v′A = 4 m / s دي
<يkر داD( <ةM
ر اD( ل ا
&ر ∆ أيd "+ <آ" دوراd "
اmi ه1E نM O>
<آ" اd ب ــ
. ∆ ا
&رB( <& 1
ا
" اmG(<آ
اه ا
Iــ ة
1ــ ة ) آ (
ة Fال ه
Aإ ! Bا :
) (
W F = F . AB = F . AB.cos α
A→ B
& %أن αا)او'
Fو AB
ABا -./ا
*+,ا Aو ا 1 /. Bل و (m) / 0
Fة اة ب ) ( N
) (
W Fاة Fو 6 7ل ) ( J
A→ B
*
=*' 1ة ./ر ا:
;/ف ا
2ــ ا $ا !"#ة
ة B Fو ه
Aإ . B
&.ب
)6 Bء ا./ر إ .رات δ ℓ ?)Cه >-ا F/. Gر F
>-آ
. 0
) (
ا
Iا* >?)6ة !J Fل ا1ل ا δ ℓ >?)6ه δ W F = F .δ ℓ :
ا
Iا* >*Kة ا/ة Fه /6ع اLل ا: ?)6
B
) ( ) (
W F = ∑ A δ W F = ∑ A F .δ ℓ
B
A→ B
A→ B
. 7C
، xB 0G- أB إx A 0G- أA
M ال ا
تS. ع/6 7- 'اF ′ *> *ةK
اIن اX-
&ف/ ا7 S. وي.')? و6!ت ا./ا
CDEF
( )
W F ′ = ACDEF = AOEH − AOCD
A→ B
( F ′) = 12 kx
1
W 2
B − kx A2
A→ B 2
223 ا0 ب ــ ا
∫
K ∑ ع/6/ ا.> ا! ا- ض
*
G&- dx >*@,ار ا/ ب اδ ℓ >?)6ل ا1و
: ا! ا
xB
( )
xB 1
W F ′ = ∫ kxdx = kx 2
A→ B xA
2 xA
( )
1 1
W F ′ = kxB2 − kx A2
A→ B 2 2
: 567
;@ إA ;@
' 7*6' U &ب * اف ا6 ف:
/
ة ا
( F ′) = 12 kx
1
. W − kx A2 : هxB وx A > * اا/0G- أB
2
B
A→ B 2
( )
1 1
W F = kx A2 − kxB2 : هUف ا:
/راد ا1ن
ة اX- F = − F ′ أن/و
A→ B 2 2
. `.6ر اG )آ/ >?0@; ا/@; ا?> وا/ F راد1'*=
ة ا
' ا9: ــ ) اII
;@ ا: /. 7هI & a : )نb' )نb' 7X- 1 أو:N Uن اK'
. /ا
0G- أA
اc
6 U* & * اف اF ′ ب ة6/ '= ا
V.S 7X- ، نK[ S >- dZ آC %S xB 0G- أB ن إ اK[ S >- x A
: ' ه ا ا&آ
( ) ( ) ( ) ( )
1 2 1 2
mvB − mv A = W F + W F ′ = 0 ⇒ W F = − W F ′
2 2 A→ B A→ B A→ B A→ B
( )
1 1
W F = kx A2 − kxB2
A→ B 2 2
ل اK
أK وي.' Uف ا: * ب6/ف ا:
=/
اIأي أن ا
. ;@ و: > { وهU ا، ب6/ } ا/6/*
( )
W F = EPe ( A ) − E Pe ( B ) ; أنN
A→ B
>> ه> ا ا-> و@; أ- { U ` ــ.C }
K /6/ / ا@; ا: ف
1 2
. E pe = kx + C : ` وه ه.6 ا7'I اءC
/6/ اcZ ه7)b
2
. / ا@; اC/ &د ا!
ا& اC
(C = 0) %S x = 0 لG-h =-ا/@; ا/> ا- / ا@; ا: رb ,Gو
1 2
و. ل6ات ه> اS* >/> ا\م ا- 0S وE pe = kx : ه/ ا@; ا: نK-
2
. 7!+ k وU ا: إx
( )
A ∆E pe = − W F : j&*
B
A→ B
. S> و- اس ن أKK/ ا اr,& آتKS1ب اB >- : 567
. 2O+ آتGK اK ب ــ
دوري1 دوري أو7
* \مG&- ، t
) ; ا6'ت رZZ و[; اs ' & اcZ> ه-
. /0 آتKS اS >-
( آتKS1د اCل ا&اري ) و1 إ اt
) ; ا/6/* KK/ ا اs ')ى
:
) ا1 Em وEC وE pe
& اتK
. 2اس اR ــ ا=را< اIV
. ;#2 آ3 ــ ا ا1
{ d*. ـ اVN ه> } اZZ/ ا/6/ا
/ و، VN* > ا ا&آ- G& >*ن ا ا&آ اس اX- */0 7* آd*. أن ا/
: >
اKIن ا ا&آ * اK[ ( ∆ ) R ل &رS آ دورانS >- 7أ
1
θɺ وd*.ف ا:
.6/&ر ) ∆ ( ا/* . VNر اG )مJ ∆ %S EC = J ∆θɺ 2
2
. VN ا)وا' وران ا.ا
. ;# ا2 9: ــ ) ا2
VNر اG )م، d*. اc.6' ( ∆ ) ل &رS ZZ آS >- C 7 > اس
@
/6/ اcZ = ه ا ا&آ * ه. J ∆ &ر ) ∆ ( ه/* .
. θ 2 وθ1 : ا)اوي/0G-أ
وإR VN * اd*. و اVN وزن اP : 7آS أءVN * ا/د اى اC
، MC = −C.θ 0) >* اC)دو
( ) ( )
1 1
ن:' R وP
اaJ أن/ J ∆θ 22 − J ∆θ12 = W P + W R + WC : ه/= ا
2 2
1 ɺ2 1 ɺ2
J ∆θ 2 − J ∆θ1 = WC م أي أن/0* نX- ( ∆ ) &ر/; ا
2 2
2π
θ = θ m cos t : >
اKI ه> * اZZ/ ا/6/د ا) &آ ا/*` أن ا
T0
. .&*ت ا/ اa. ϕ = 0 ZJ
2π 2π 2π 2π
وθɺ1 = −θ m sin t1 أي أنθ 2 = θ m cos t2 وθ1 = θ m cos t1
T0 T0 T0 T0
1 1 2π 2π
WC = Cθ12 − Cθ 22 (1) !> ا- اcZ هU' وθɺ2 = −θ m sin t2
2 2 T0 T0
أي أن. θ 2 إθ1
ل ا)اويG-L ا*> ' اC
)دوT/ ! اcZه
;@ ا: > { وهd*. ـ اVN } ا/6/* ل اK
أK وي.' >* اC)دو
1 1
;@ ا: و> فE pt (2) = Cθ 22 وE pt (1) = Cθ12 أن%& WC = E pt (1) − E pt ( 2 ) . >*
2 2
1
?وط اI اc و&دC/ *= & اCte ، E pt = Cθ 2 + Cte : >ار ا/ >*
2
. ;#2 G'G ــ ا ا3
1 ɺ2 1
. Em = J ∆θ + Cθ 2 + Cte : اس ا*> هKK/ ا ا
2 2
. 2O+ آتGK اK E أ ــ
. J ∆θɺɺ + Cθ = 0 *@, ا7ة د/b B S > و اسLت اZZ أن ا
d وذ/6/* KK/ظ ا ا,&
أن
أن هك اK/' KK/ا!
ا ا
:
)* . Em ق
dEm
dt
= J ∆θθ
ɺɺɺ + Cθθ ( )
ɺ = θɺ J θɺɺ + Cθ = 0 ⇒ E = cte
∆ m
ة اس > &ل ا/b/> اB ت ا&ةZZ!ل اJ 7ت ا '
أb !لJ
. F&+ pK و@; وا: ا&آ إ
كGKLد ا- وK E ب ــ
. 'ارS : &ل إ%& >* *اس اKK/ ا اs
اس اازنR2 ــ ا=را< اV
آS `*/ وS `.6ر اG )مJ ∆ أن%& { S `.6 ااس اازن }ا&
ـ ا/6/ ا
. >@; أرC/ a `*/ . t \&
آθ ل ا)اويG-L cرG )آ
: رضL a/; اC/> ا- آS : * ااس اازن-' : ;#2 آ3ــ ا ا
1 ɺ2
EC = J ∆θ
2
;#2 W ا9:ــ ) ا
: هTل ا6 >- اس وازنT ا@; ا:
ب. أz وS `.6 آ* اm %S E pp = mgz + cte
`\/ وR (O, i , j , k ) `*/> ا- cرG )آ
ةg و، *L & ا7C( رأ[> وO , k ) c&ر
. Tا
. C/ &د ا!
ا& اcte Tا
.اس اازنR2 G'Gــ ا ا
Em = EC + E pp
a `* >- اس وازنKK/ ا ا
: ; أر@> هC/
1 ɺ2
Em = mgz + J ∆θ + cte
2
: لW+
أن%& z = z0 + h :
KI اV.S
O′G = d ;N h = O ' G − O ' G cosθ
z = z0 + d (1 − cosθ )
: C/ ا!
ا& اcte T
&' اK/'
cte = − mgz0 أي أنz = z0 E pp = 0
1 ɺ2
Em = mgd (1 − cos θ ) + J ∆θ
2
dEm
= mgθɺ sin θ + J ∆θθ
ɺɺɺ
dt
(
= θɺ mgd sin θ + J ∆θɺɺ = 0 )
Em = cte
*اسKK/آت ا اKS! بB >-
اس اازنR إذن ا. Tل ا6 >- اازن
YE3+ ;#+
ت ا/+ ــ
+I ا3أ ــ ا
. z ب.L ا1 T ا@; ا: > ات/
اT/* ا
E pp = mgz
Em = g ( z ) = cte
Em − E pp = Ec
. أوC ا ا&آ إ
EC = 0 وE pp = mgzM M > ا-
Em = E pp = mgzM
z < zM '> أنzM وز6 أن0K/'1 z أي أن
1 2
EC = Em = mvmax وE pp = 0 : O > ا-
2
`.6 ~ ا- z = zm FG إ أنE pp ;@ ا: ة)دادEC ا ا&آs z )داد
EC = 0 أي أن
اس اازنR اK ب ــ
& اcZ> ه- z=z0 . E pp = 0 C &ر آb *اس اازنT ا@; ا: ــ
E pp = mgd (1 − cos θ )
ت اb ــ
*اس اازن. > وهKK/ ا اEm = E pp + EC
E pp = f (θ ) T ا@; ا: E pp = mgd (1 − cos θ )
E pp (θ ) ب ات.S
dE
= mgdθɺ sin θ = 0 ⇔ sin θ = 0
dθ
θ = π أوθ = −π
−π ≤ θ ≤ π
0 ≤ E pp ≤ 2mgd
:Z ا[و3ــ
EC > 0 أي أنEm = E pp + EC وEm > 2mgd
(∆) &ر/ل اS ان 'ور7K/'' ~ و1 اس اازن- >و
: 'W ا3ــ ا
ا& م ا ا&آ *اسcZ> ه- EC ≥ 0 أن/ وEC = Em − E pp أي أنEm < 2mgd
& اcZ> ه- −θ m وθ m
/ . اازن
0!J ة &ل/ Bة وS ZZ آS /6/*
. ∆EC = −∆E pp ;@ و: ا ا&آ إ
وsinθ ≅θ sin θ ≈ θ + ;[ت ذات وZ ذS >-
θ2
cos θ ≅ 1 −
2
θ 2
θ2
EP = mgd 1 − 1 + = mgd
2 2
ر ل درس
ه ا .
1
ف آ
ة ر آ
آ # m = 55 gا! ذي ت
وآ و
k = 14 N / mو&#ل أو . ℓ 0 = 12cm
1ــ 4 564ف ا
2ة #2* ،ن ا)* +#& ,- &#./ 0وي . ℓ 0 / 2أ ; <)-ه 9اEPe 8
& 4ا AB#ا
ا@?و ; ا =0> 0ا. +&./
2ــ أ0Fء 4ف ا
2ة * D0ا +4& 0ا@?و آ 52G .ا 4ا اآ) 6ا
2ة ؟
3ــ ا! L0ا)
> ا#ى Jر!ل ا
2ة .
2
Nأ! +ا@ #0 θ = f (t ) Mاس #2*
-ن P! Oو θ ,- ، O*?; </; Oه#
ا#;Rل ا?اوي F .ا ))S Pوي . C = 2.10−5 N .m / rad
1ــ > Oا=ور ا@ص ، T0وا!?> J ∆ 4 L0م #4ر ا. </
2ــ ه 5ا2-Wآت أ0Fء =ة ا) 5V؟
3ــ أ <)-ا 4ا
8آ #0اس >
=0ور ا#S AB# O </از. +
4ــ أ 4& <)-ا E pt AB#وا 4ا
8آ #0 ECاس > θ Z[S 0ا . θ = 0,8rad
(
. EC + E ptذا ^@0)S؟ 5ــ أ <)-ا#Vع )
3
#
6Nا! واز ( S ) < _)` O #2آ * m = 1,3kg +ب ; )#ى رأ! #-ل #8ر
أ; ) ∆ ( .
Iــ
6Nا
آ< ا 6*
Vا ; 5dا 52jأ! +وا#2ن : O
ــ ،
+S Rو +و k +
ــ `)_ < S1آ. m1 +
?* Dا#S AB# O> S1 _)Vاز ; ، +اg80
ا
8 _F x0 ;) ، <`#ر= 9ون !
> =
; ا@ . t = 0 f8ر آ
` 4 AاAB#
ا
،ا AB#اي *#2ن ; +ا9#j
0
و
` 4 Nا AB#ا dا)#ى ا ;Rار
. G O
1ــ أ>
6NS Mا 4ا
8آ } >#Vا_)V
، S1ا. { 0
2أ> 4&
6NS Mا} >#V AB#ا ، S1 _)Vا . { 0وا! 4&
6NS L0ا; 22
k W= t f8و xو . xɺ
3
IIــ w6dا ب ا
ن ا ;Rا) e
،ف 5 4
MZا=Wاد وآ+
)( P *
دون ا?Wق
Vى
2ة
r >NGوآ ، Mو
eNف
ا ( S2 ) 6 )`
Zxآ+
) m2 = m1 = mأ
fا( 52j
>?م #4ر ا
26ة ∆ #8 6)0 Jر
1
= ∆J ا ;Rار
Oآ?ه هMr 2 #
2
. M = 2m ,-
1ــ =-د = Wاد*
از إ&
ا =0> 0ا#ازن .
2ــ ?* Dا #8 ( S2 ) _)Vا
8 _F zm ;) 5!Rر= 9ون !
> = > =0ا5d* . t = 0 f8
ا 52jأ!
- 5V)S +آ _) S1 OاZ ، 8ل =د ز) 0و* و
. τ = 40ms
2ــ O> 1ا=ور T0ب .
2ــ O> 2ا
8 xm A!#آ . S1
3ــ >دك > gا 4NاP*
8 !!R
Oأن اNد ا
8 Bآ اS1 _)V
1k
x+
ɺɺ g> <2Sا 52jا x = 0 :
3m
) xأ;#ل
آ? #4ر ا =0> S1 _)Vاf8
(t
4ــ أآ< اNد ا?
8 0آ . S1
5ــ =-د ا > k 0أن m = 200 g
7
*#2ن #اس ا W#; P! Oدي رأ! +;
& O w6d C + Fا ، 5- ; g>Rو*; 58
&
; +ا?> ، ℓ = 2cm +#& ، AB )V 6/4 5!Rم #4ر#8 6)0 9ر رأ! ه#
. J ∆ = 4.10−4 kg .m 2
=*
ا AB </أ; #-ل ا#8ر ) ∆ ( ; ا g80ا? <`#او* θ m
ا #S AB# O 4از
8 _F ، +ر= 9ون !
> = ; ا f8ذات ار*y
. t =0
AB# _Nا ; </آ +#;[ f8 5ا?اوي . θاي )+
AB# 6)0ا#ازن A` 5 .ا2-Wآت و[. π 2 = 10 Z
1ــ e6ا 4Nا ، P*
8 !!Rأو`= اNد ا
8 Bآ
ا ، </وا!
6NS L0ا=ور ا@ص J ∆ W= T0و . C
2ــ Zر AB#ا#ازن ا 4 N`
</ا ، AB#أو`=
6NS
ا 4ا J ∆ W= { </4 ، P! ، 5- } >#V 22و C
وا#;Rل ا?اوي θوا)
> ا?او* . θɺ
3ــ * 5dا6ن أ! @ +ا 4ا 22و& 4و ABا . >#V
>دك > gها ا6ن أو`= :
3ــ 1ا ا#ى 4ا. AB#
3ــ 2اθ m A!#
3ــ F 3ا ). C P
4ــ أ> MاNد ا?
8 0آ ا. </
5ــ g> w6dا </و> h gا); O d = ℓ / 4
ا#8ر ) ∆ ( ! OF O8آ . m1 = m2 = mو?*D
ا#S AB# O> </از h0 +ا?او* θ mو
8ر= 9ون !
>
= .
أ <)-ا > ، m 2أن ا ب *10 ?V0ذ ت Zل =و . ∆t = 15s
?> J ∆′ = J ∆ + 2 md 2 Nم #4ر ا } >#Vا ، </ا)#8 6)0 { O8ر ∆ .
ر ل درس ه
ا
.
1
1ــ ب ا ا او ا
ا :
* -.ا ,ا ) $*+ا ا
'( #ن ا
: !"# $%
1 2
= E peا ,ا x = 0
E pe = 0 : $*+أي أن Cte = 0و ) .ا kx + Cte
2
1 2
= E pe ا ه !2ا ,ه kx :
2
2 6-ف ا'ة ('ن ا
( 3$ #وي ℓ 0 / 2أي أن 789:ا
ه
1 ℓ ℓ
x = 0 − ℓ 0 = 0و; .ن E pe = k ℓ 20 = 6, 3.10−3 J
8 2 2
2ــ ?' 6ا) ا .اآ =.-.ا'ة :آ$
ا اC (D9رAل ا'ة :
#ور ا'ة وا
E#ا': O )9ن '8ة #
(D Aور! : # E#از 3$أ
Iا*)$ت آ 6ا ا =-.':ا'ة 6'? G8آ: $
1 2 2 E pe
= E pe = mvmax ⇒ vmax = 0,36m / s
2 m
2
E$$*:ا
ور اص E#ا$-ن T0 = 0,5s :
M..م Dر اق :
PQ E#ل ا E$-.( G,أن آ ااس $-$+ $22:وPQ 8R:ل ا
رس أن دوره اص ه
∆J J
T0 = 2π ∆ ⇒ T02 = 4π 2
C C
C.T02
= ∆J = 1, 25.10−7 kg .m2
4π 2
3
: ة$Dت ا22 ــ دور ا1
J∆
T0 = 2π
mgd
T0 = 2, 01s : ^
دي$-):
: اس اازن8 $9b ا ا$-*: ــ2
9).# O وG8` ا, +# (O , k ) ر,ر ا. أي أz = 0
E pp = 0 $*+ ا, ا2Qd
E pp = mgz + Cte ;ن. وG ازن. ا# #
أن3$, E pp = mgz أي أنE pp = 0 = 0 + Cte ⇒ Cte = 0 : (
$*+ ا, ا
ℓ
' T0 = 2π * a8أن دور ااس ا: i$-
g
('ن .#ا # Vااس اازن ا2ي دور! T0 = 2s
ℓ g
4 = 4π 2 ه آ⇒ ℓ = 2 = 1m : .
g π
ب ــ $-*:ا ا $9bاD9ى 8اس
اE pp = mg ℓ (1 − cos θ ) : i$-
-ت ذات و(
$R A
1 θ2
= E pp = 1 − cos θأي أن mg ℓθ 2
2 2
ج ــ d.آ
E#أن ا I(9.ا8 - 6*.وا(
ا$Dة ( ^9,.أي ن ا.اE# θ max I, V
1
= -. E pp maxر أن 8اس ا h[ i$-ا) ا
X $'$'$أن mg ℓθ max
2
PQل ا*د ا:$.
2
2 E pp max
= θ max = 0, 226rad = 13°
mg ℓ
5
1ــ -?
(
,:ا
ور Tا) E# Pا G,ا: -+ 9$W
PQ E#ل ا"' E$-.( 6أن ? -ا
ور ه T = 1s :
ا
ور اص 8اس ه :
m
E$-( # T0 = 2πأن ? -ا
ور وا
ور اص .# -(9: I22.8و(ن . = 1s
k
2ــ
(
,:ا$,ن )أ( و )ب( :
1 2
= EC )أ( ا) ا,آ22.8 $ب mxɺ :
2
1
و )ب( ا ا E pe = kx 2
2
3ــ ([ 7:ا) ا X$. Em $'$'$و+د ى ا'.Uك اmو
-: Eد ا) G8
?' 6ار( .
4ــ أ
G Aا: t1 Z,8
)9! ا2 ;ن ا ه.از= و: # E# : G أي أنx = 0 (
t1 Z,8
ا
$'$'$ ) ا. أي د( و#
*# ( و اD $آ,( أي أن ا) اD
1 2
Em ( t1 ) = EC max ( t1 ) ⇒ mxɺmax = Em ( t1 )
2
2 Em ( t1 ) 2 × 1, 6.10 −3
xɺmax = = = 0,113m / s
m 0, 25
EC ( t2 ) = 0 ⇒ v ( t2 ) = 0 د( أي$آ,'ن ا) ا: t 2 Z,8
ا
: E$.Z,8 اE$:
هf ا"
ة$ ب ــ
f max = µ .xɺmax (D n2'ن آ.A f = µ v ة9( أي أن ?
ة اD 'ن ا: t1 Z,8
ا
. n2 آ#
*# 'ن.A f ة9 "
ة ا. و#
*# 'ن ا: t 2 Z,8
ا
Em G, ا6'? 6$8*: ج ــ
G,'ن ا$A وS[,: $'$'$ ( ;ن ا) اt 2 Pb# ) #
*# 'ك.U'ن ?
ة ة ا: #
. 79: $'$'$ة أي أن ا) ا9داد ?
ة ا:
*( وpalier ) $9 أ-. E# ء+ E رة- Em
. .W $% 'ك.U أن ى اE M: 6'"ا ا2وه
6
{
ا، I8D اaX } اX8 $آ, ا) ا$-*: ــ1
EC = EC ( S1 ) + EC ( R )
$آ, ;ن ا) ا. وEC ( R) = 0 #
*# $آ, ا. ;ن8=#
ا8. أن آ
1 2
EC = mxɺ : هX8
2
: X8 ا$-*: ــ2
ت أن$)* اI ` #
*# وهaX8 $9b ا اE pp أن3$, E P = E pp + E pe
اE pe ( وz = 0 ;ن. و$9 أG ) آG E# ( ي2ى ا. اE pp = 0
1 2
∆ `نℓ 0 = 0 'ن أنt Z,8 إ ا
اx 6b: E pe = kx + Cte :
وه8 ا
2
. 9ا
أ
1 2
Ep = kx ;ن. وCte = 0 أي أنx = 0
E pe = 0 أن$*+ ا, اI
2
: X8 $'$'$ ا) اM..
1 2 1 2
Em = mxɺ + kx
2 2
: ب ان22.آ ا, $8[. ــ ا*د ا3
dEm
: ;ن.و = 0 أي أنS[,: $'$$'$ ;ن ا) ا8=# 'آت.U أن ا
dt
kxxɺ + mxx
ɺɺɺ = 0 ⇒ kx + mxɺɺ = 0 ( xɺ ≠ 0)
k
x+
ɺɺ x=0
m
IIــ 1إ ا
ا.ازن :
PQ E#ل ا ، $-.و ? ^$-).ا.ازن G8
آ E# 6ا S1 aXو ا S 2 aXآ إزا
وا'-ة وه آ دوران : G8 6D,
درا: Aازن ا: S1 aX
ا9ى ا) P1 : S1 G8 9-وزن ا aXو R
$Wd:ا) zا` 9و :: T1ا i$و Fة
ار
:اد ا
.
P1 + T1 + R + F = 0
(
: O, i i9ه !2ا*) G8 P
(1) − k ∆ℓ 0 + T1 = 0
درا: Aازن ا: S 2 aX
ا9ى ا) G8 9-ا P2 : S 2 aXوزن
ا :: T2 ، S 2 aXا. i$
P2 + T2 = 0
( )
إ9Aط ا*(2) mg − T2 = 0 : O, k G8 P
) ( ) (
M∆ P = 0و ' M∆ R′ = 0ن $Wd: )Qه ( X# E#ى ا'-ة .
) ( ) (
M∆ T1′ + M∆ T2′ = 0 ⇒ −T1′.r + T2′.r = 0
T1′ = T2′
و أن ا 6 $% i$ا
.#Uاد وآ T1′ = T1 : 8=# .8.و T2′ = T2و; .ن T1 = T2
mg
= − k ∆ℓ 0 + mg = 0 ⇒ ∆ℓ 0 و E#ا* (1) E$.Pو ) M.. (2أن
k
2ــ 1ا
ور 22.8 T0ب وه IاT0 = 30.∆t = 1, 2 s (
6$X.
2ــ 2ا Aه Iا$-ن xm = 2cm = 2.10−2 m :
3ــ 1ا*د ا, $8[.آ اS1 aX
درا Aآ ا S1 aXوه آ إزا :
ا9ى ا) P1 : S1 G8 9-وزن ا aXو $Wd: Rا) zا` 9و :: T1ا i$و Fة ار
:اد
ا
.
) ^-ا9ن ا` i-:# +# E:$ bرض *: $8$% !-.
P1 + T1 + R + F = m.a
x : ( O, i ) G8 P*! ا2 هi9
t Z,8∆ ه إ ا
اℓ أن3$, − k ∆ℓ + T1 = m1.ɺɺ
: 6'" اI وه
−k ( ∆ℓ 0 + x ) + T1 = m1.ɺɺ
x : z-D: 9 اP*∆ أي أن اℓ = ∆ℓ 0 + x
: S 2 aX آ اAدرا
: S 2 aX اG8 9-)ى ا9ا
i$ ا:: T2 ، S 2 aX وزن اP2
.
E:$ bن ا9^ ا-)
: $8$% !-.* `رضi-:# +#
P2 + T2 = m2 a
( ) G8 P*ط ا9Aإ
: O, k
(2) m2 g − T2 = m2 ɺɺ
z
( VW ر,# 'ة ) آ دوران ل- آ اAدرا
:: T2′ وi$ ا:: T1′ ، 'ة- اG8 ر, ا$Wd: R′ ، 'ة- وزن اP : 'ة- اG8 9-)ى ا9ا
. i$ا
: $8$% !-.* `رضi-:# +# n(,.8 $AA` اP*^ ا-)
( ) ( ) ( ) ( )
M∆ P + M∆ R′ + M∆ T1′ + M∆ T2′ = J ∆ .θɺɺ
( ) ( )
. 'ة-ى اX# E# ( ه$Wd: )Q 'نM∆ R′ = 0 وM∆ P = 0
( ) ( )
M∆ T1′ + M∆ T2′ = J ∆ .θɺɺ ⇒ −T1.′.r + T2′.r = J ∆ .θɺɺ
ɺɺ
x
z = rθɺɺ ⇒ θɺɺ = 'ة ;ن-ى اX# G8 قUU ا6 $% i$ أن ا
x = ɺɺ
ɺɺ
r
ɺɺ
x
−T1.′ + T2′ = J ∆ 2
r
ɺɺ
x
(3) −T1 + T2 = J ∆ T2′ = T2 وT1′ = T1 : 8=# .8.
اد وآ.#U ا6 $% i$و أن ا
r 2 .
أنM.. (3) P*( ا2) ( و1) E$.P**ض ا
− ( m1.ɺɺ
x + k ( ∆ℓ 0 + x ) ) + ( m2 g − m2 ɺɺ
ɺɺ
x
x) = J∆
r2
J
x m1 + m2 + ∆2 − m2 g + k ∆ℓ 0 + kx = 0
ɺɺ
r
J
− m2 g + k ∆ℓ 0 = 0 ⇒ ɺɺ
x m1 + m2 + ∆2 + kx = 0
r
m1 = m2 = m
1
J∆ = Mr 2 = mr 2
2
k
3mxɺɺ + kx = 0 ⇒ ɺɺ
x+ x=0
3m
: ب22.آ ا, $# ا*د ا2 ــ3
. ا6'" اG8 $-$+ P 6-9: =; $b ا+ ا
رE# و$)Q $8[. أن ا*د ا
2π
x ( t ) = xm cos t +ϕ
T0
−2
xm = 2.10 m وT0 = 1, 2 s أن3$,
(
t = 0 Z,8
ا، ϕ
(
,:
x(0) = xm = xm cos ϕ ⇒ cos ϕ = 1
ϕ =0
:
اPR ــ5
: هS1 آ, ;ن ا
ور اص$8[.ل ا*د اPQ E#
3m 12π 2 .m
T0 = 2π ⇒k= = 16, 7 N / m
k T02
7
: I$9آ ا, $8[. ــ ا*د ا1
$. ا$8[. ا*د اG إ6R. 9 اE(ر.* ا-. ا9() اh[
C
θɺɺ + θ = 0
J∆
2
1 2
;ن$*+ ا, اI وEP = E pt = Cθ + Cte : هn8A وI$ X8 ا
2
: هI$98 $'$'$ أي أن ا) اCte = 0
1 1
Em = J ∆θɺ 2 + Cθ 2
2 2
−3
EPt max = 3.10 J : 8ى ) ا اD9 ا$9 ا1 ــ3
π
θm = rad A ا2 ــ3
4
: n88 8 ا.W 3 ــ3
1 2 2 EPt max
EPt max = Cθ max ⇒C = 9, 72.10 −3 N .m / rad
2 θ max
2
π 2π
θ= cos t + ϕ : I$9آ ا, $# ــ ا*د ا4
4 T0
J∆ 4.10−4
T0 = 2π = 2π = 1,3s : ب22.8 ا
ور اصI,
C 9, 7.10−3
θ ( 0 ) = θm = θ m cos ϕ ⇒ ϕ = 0 (
t = 0 Z,8 أ
ا$~
- ا"وط اI, ϕ ل-
π
θ= cos ( 5t ) : ه$# *د ا.و
4
5
$8[. ا.*د# 3$ 8' وه اس ا$'$# ب22.# 'ن: =$8 6D, اX ;ن اI$9ا
C
ت$)* اI وهXر اD مJ ∆′ أن3$, θɺɺ + θ = 0 : . ا6'" اG8
J ∆′
2
ℓ
: . ا6'" اG8 -D: $8[. أي أن ا*د اJ ∆′ = J ∆ + 2m
4
C C
θɺɺ + 2
θ = 0 ⇒ θɺɺ + θ =0
ℓ mℓ 2
J ∆ + 2m J∆ +
4 8
mℓ 2 2 mℓ 2
J∆ + 4π J
∆ +
8 8 mℓ 2
T0′ = 2π ⇒ T0′ =
2
⇒ CT0′2 = 4π 2 J ∆ + 4π 2
C C 8
2CT0′ 8 J ∆
2
m= − 2 = 2,9kg
10ℓ ℓ
ارة و
Atome et mecanique de Newton
/ص %&-م ا)! ,وا&%م ا %'
(!)*+ا&%م ا !"#
Iــ 23ود
1ــ 9ن و9ن آ6
أ ــ 9ن :ا )?@+ا(>< ا*+ذ<-
ن ن Aآ
m Aو Bآ
mBاا
*
) ا('& %ة ذب آ! ا ه ه ا ار Aو
، Bو0ه 0ا ا ، &./و ,وي :
m A .mB
FA/ B = FB / A = G
) ( AB
2
1
= ε 0 2 kه! 53.ا;?ل !7ا=&اغ 203أن
4πε 0
k = 9.109 N .m 2 .C −2
q .q
FA/ B = k A B2 u AB
) ( AB
: 5@0ا &.Bا! اذ !7 !3اEرة Dأم ا &.Bا! اA&4آ .
5 !7 9Fذرة ارو
:
Fg Gme .m p
= 2
≈ 4, 4.10−40
Fe k .e
2ــ ا>Dذج ا آ(< %رة
;A3ل ا% 3 5
.ى ا &.Bا! اذ !3ا ، !4و%ى ا! اA&4آ ،ا
روذر7رد J
!7ا&ن ا; " &Iذ
آآ "
Eرة E 2ج ااة 43آ NوEج
ا&4Rوت %B3ر هEا 4آ Nز و% 40
Fى ا &.Bا! اذ& !7 !3آ 5ا%Oر ل
ا4آ% 40 ، Nى ا &.Bا! اA&4آ & !7آ 5ا&4Rوت ل ااة .
3ــ 23ود
5* 5 3آآ ) 5أرض ــ &%ا 54:3 /3 Y4 Z ، 9F ( !*TوJX
ا& ا[ !7 !*Tار ل اOرض
Y
&` 4ا&Iوط ا]:7 ، 5ن ;,ع ار ا& ا[*3 ) !*Tر aدا]& ( 4أن E'B
Jا ا. 54
*3ر ذرة ارو
و
dأن إ&4ون اEرة & !7آ 5دا]& 5b 5ل ا
;I 4 Y4ع ار ا&4Rون أن J
E'Bا ا ، 54و:7 !3ن ذر !
هرو
4Aن ن =
dن ;, Nع اار وهEا O Z0T &eن ذر ! هرو
= fا 0و J
5* 5=g3ذرات ارو
= fا?ات .وهEا ;Y4 D
;? * = &. a
[ Y4 4أن = & اbاه& ا=?] 5ا! 0ث *
) ى اEرات أو ا?hت
3ه aEاbاه& ا=?] ، 5اد[ت ا !3 5%ادة وإ;,ع !]Xوا! &زه أ\ف اEرات
IIــ Dا(+دHت ا9F
0ث دل ا5%
ــ * اTام ذرة 5%3د5
ــ * 0ث 3 !3 &.BاEرة وإ;,ع . !]X
1900 5Aم و JXا=?]! ا !Oآ : 5X&7 Y93 fادة واoء [ 4أن د[ ا5%
إ[ 43ت = ) 5
gآDت ا. 9F
ا 5%اد 3 Eech 5ادة وإ;,ع 4 [ !]Xأن E'Bإ[ 0 %دة و= ، 5
gل أن
ه aEا 5%اد4 5ة .
و Nأ ا=0ظ ا:7 ، 5%ن ا 5%اد&\ 5ف ذرة وي `& \ E1 % 3 %و
E2أي أن . ∆E = E2 − E1
1ــ Dذج ا#ن
\ر إ 5X&7 IآY93 f
*
) D4,آت ا ، 5%وذ.:3 Yت أن آت ا 5%ه
0د#- ) ]%ت .
ه ا= ن ؟
ا= ن د r 5%آ
، 5و !7 D ، 50I &eا=&اغ 5*& 3اoء . c = 3, 00.108 m / s :
4ن
5آ&` & 5دده ، νو\ل
!7ا=&اغ 7 λت .
c
. E = h.ν = h \ 5%آ 7 Dن :
λ
& νدد ا
5ب Hzو \ λل ا
5ب ا& mو ( J .s ) Y93 53. hو 5%\ Eا= ن ب . J
;& * \ 5%ا= ن ; e Dا&4Rون ــ 1eV = 1, 60.10 −19 J : s7
: <J(F !)D
أ 3 Nل &4R3 . ،ون 7 5%\ ، s7ن &ون ;,u3ع اt &O
وي 5*&A : !; . 657nmاoء !7ا=&اغ c = 3, 00.108 m / s :و Y93 53.
h = 6, 626.10 −34 J .s
h.c
= E = h.ν ااب 5%\ :ا= ن ه! :
λ
6, 626.10 −34 × 3.108
=E −9
ب \ 5%ا= ن 3ل = 3, 03.10 −19 J :
656.10
ب \ 5%ا= ن ب E = 1,89eV : eV
2ــ
L,ت -ه)
ارا 5Aا& t 5ا[;ث Eرة ارو
!7ال
ا&]! أ 4ن *ة ?ات
5ا 7آ Dإ; *;,
أدي ا
ن ،وه 4ن أر? J3ات \ل
ه آ! :
λ1 = 411nmو λ2 = 435nmو λ3 = 487nmو . λ4 = 657nm
= & ه aEاbه&ة و JXا; ا=?]! ارآ!
3 fه&
*Xت D0ا: A
* `&ات اE 5%رة `&ات 4ة .
*
* ا;ث 7ن &دد D * ν aاEرة ى \ E p !%إ) ى \ En !%أD%
E p − En = hν : 203
IIIــ !+'
Dت ا. 9F
1ــ !+'
Dت ا <M 9Fارات
اذج اEي و3 ;Xه& NAوا47Oر اة
DF ، 54هEا اذج !7آن \ 5%اEرة
4ة أي [ A E'Bى w;3ا ا= 5
gوا0دة )
'!+ت ا . 9Fأي أن آD
ى \ 5; 5%\ 5 !%و?ه ;3د 2&- ) nد ا ، <DواEي E'Bا*Oاد 1و 2و
..... 3
ــ ى ا;
5 3 5%د ا ) n = 1 !4ا ى
ا !AAOوه ا 7ا ى ذا ا 5%ا ) &`TOا 50ا &ة
Eرة (
ــ ت ا 5%ذات ا;د ا n > 1 !4ا 7ا ت اFرة
.
ــ ا ى ا !%دو ا;د ا n = ∞ !4ا 7اE∞ = 0 5%
2ا&4Rون 3 s & &eاة .إن هEا ا[9Tح
Nأن 4ن
D4ا ت ا&'B 5%ى \. 5A 5%
!+'
PFQت ا 9Fرة ا2Oرو. N
e !7ب أي ا&Xاب 'ر
! ،إذا آ rا 50اE 5AAOرة ه!
ا]:7 ، 5ن اEرة ) !7ه aEا. 50
* N 4ذرة \' 5%ر
D :7 ، 5ا5AAO
إ) إى ا[0ت اFرة وا! 4ن !7ا`& &e Nة 4 ،
*&Aن ;د إ) إى [ ذات ى \ !%أ ، D%وذY
=3ان \4 5%ن 4ة .
اJ+Hل ه ا)Dور
3إ Tأ)/ى ذات
'+ى <9Rأآ() ) إ?رة ( أو ذات
'+ى
<9Rأ2JM) Y9ان ا?Hرة (
: <J(F !)D
;A3ل sdت اE 5%رة ارو
:
1
ا. 5AAO
2ــ ه! أآ& 5% 54 5%ا[ل 3؟
ااب :
1ــ
E4 − E1 = −0,85 − (−13, 6) = 12,75 eV
2ــ ا0ن ان ا
ن ;ان أآ o;3 * &Fا; wه ا 50ا 5AAOوا 50اFرة
اOو) :
E2 − E1 = 10, 2eV
2ــ !+'
Dت ا <M 9Fا*"!Zت
4ن ا?hت ذرات * &F4 ، !3 &.B !7د ت ا 5%و;A
4ة أ ، oوه! ;
&4R3وت ،و3ه?ازات ا? 5hل &آ? ا ، 5
4و3ورا
3ــ !+'
Dت ا <M 9Fا>ى .
إن \ 5%ااة 4ة آ 203 ، YEأن
وذ=3 Yان \ 5%أو 3آ . 3آ
4اة أن Fر D;=3اTا Jد 5%د 5* 5ا5%
&7اEرات وا?hت واى *
) ت ا4 5%ة .
* دل ه aEا*ت \ J 5%ا sAاdر
! D :7 ،ى \ EP !%إ)
ى \ En !%أو ا;. f4
ه aEا 5%اد3 5%9* 40 5ه& r03 ∆E = E p − En :أن EP > En
VIــ J(Fت T%Lا]Rف .
&)!^ , ^F-ء
! \X tء ع ا*;,Rت ا! 4ن هEا اoء ،و? آ Dإ;,ع 3ل ا
5
!7ا=&اغ .
1ــ أRف ارات
http://www.unice.fr/lasi/pagesperso
/golebiowski/cours.htm
DFا 5.أ*? t\ a9ات ا[gص و\? tات ا[;ث Eرة اgدم و {9أن ا?0ات
ا f= D0 5
bا? JXات ا[;ث .
* Dذرة ى \ EP !%إ) &'zذي \ En 5%أD4, )
* F; 5%\ = :7 D%
إ;,ع &دد 203 ، ν aأن ∆E = E p − En = hν
* آ
آن ا=&ق ∆Eآ&ا آ
آن ا&دد . ν
* &ددات ا*;,Rت ا;0 5Fده ت ا 5%؛ t\ !=7
ا[;ث اEري ،آ? Dة أد 5ا
ن ) أد\ 5ل ا
( 5ا7
ا[ . 5%
3
* [ ;
ت اE 5%رة إ[ 5;3اEرة .ه aEا&'Oة ;2
إ*;,ت ?ه وا! 4ن %درة *
) ا Tgأ o؛ إن \t
ا[;ت Eرة ? اEرة !7 B,ذB, Yن ت ا. 5%
و* إXءة ذرات 3اX 5Aء أدي \ل ا
!7 5ا=&اغ &دد، ν a
DاEرة ى \ En !%إ) ى \J ( n < p ) EP !%
اgص ا;,Rع إذا آhν = E p − En r
إذا آhν r
ا&Xاب .
* Dذرة ى \ En !%إ) ى \ EP !%أآ& :7إ& *;,ددν a
203أن . ∆E = E p − En = hν
`ل bط *)!(< :درا"3 ^R cات ا2OروN
&: 53
X 2;7ءا اEي 4ن \ tا[;ث Eرة ارو
.واEي 3 ; 4ا 5Aف .
: {9
ــ \. J t
ــ 0ي *
) ?ات \= 5أه اOر J3ا: 5
487nmأزرق ! =3 411nm !
435nm 657nmأ&
www2.ac-lyon.fr/lyc69/herriot/SPC/2nde/cours/PHYSIQUE/chapP4.pdf
1908 5A !7م ا&%ح ر? * 5%9ر 4 5Xب أ\ال ا
t 5ا[;ث Eرة
ارو
!7ا[ت ا&]! ،و7ق ا= ! ،و r0ا ، &Oو & s3ه aEا; 5%9أ\ال ا
5
;3 λnpد \; nو n = 1 2 pأو n = 2أو ... n = 3و p > nوه! :
1ــ أ 3 Nة ) %\ ( eVت ا*;,Rت ا&\ 5gف ا*ت ا?ة .
2ــ ذا '9ل و
د &,ا] sا[gص gd3ص \ 5%ا? 5h؟
3ــ ;& ا? 5hا ن ــ 2ــ أون و wا YFRأآ Nا tg 5`gاIرة ا?. h
أ&%ن D43ا= ا ا? 5hاا. 57
3ــ أRف ا>ى
\ 5%ااة ه! أ4 oة !=7 ،اIط ا4 ، !*;,Rن اى ا r= * 5إ !*;,ى
Fرة 7 .ان ا.Rرة aEاى gا;ث 7ت ذات \ ) 5* 5%إ 5*;,اIط ? ( γ
اى ا*. 5F
ر % 5ر `&ات ا !7 5%ااة ه? ا`إ&4ون ـ . ( MeV ) s7
: <J(F !)D
;!
و :اول ) (1م ا ا !*;I 5Aاري &%ا *Tو;,ع
ار ا& .و;! اول ) (2ا*;Iت اEر 5* 5ا; &Tا. 5]4
اول )(1
;,ع اار ب ) ( km أ%ر اOرض
اء ا$از#
C+,ا"
وا
fوا [Fواق إ.... 7
2ــ أ ا
ه@ ا=
1Fا]% @+م Iا"@ +* @Aه 34اibت ؟
أ ــ ا ,-.وا+
]ت ا :
ا /0أ "%
B,أن ]%م Iا"@ Fآ .
9ل M :إ^
Akل ادا إ ^ل آ +%ت ا^س
أزرق هMروآ M,ا^س ^ IIل ه4ا اع ا"@ ]Fم
CاH no+
ا. b+
ا23اج :هك Mة ]ت *+<Dاج Iا*ص ا*+<iاج <C+ل q%4
وا*+<iاج ]+ا@ .
ا ,6او5$ا4
ا ^+ا"و fا
] \ @Aر]
اMرا<
ا
%b+لC.C.M
.ا: E^+
* " (C.C .M)
^
C 4Fن ار ا
9و I H<Fو ?EFا*B
ة ا&
%ا Fااد ^ Iوbاره ة ا Fاb+ري
ه 34ا
bار ا^+ك .
* 4Fآس و (A ?EFآ
D9 q%4ا",ه",ن وF
@Aو ?kرأ<@ ^" -ن ا]ة _ fرة @Aا ,ا. q%4
*
وF" 'Iت ا] ^Fا=
* *Fج ا^
ا"س
I ' Mا.
] q%4
آ آن اع ا"@ أآ 9ذو @A
Fار ا^+ك ه' أآ ^F 9ا= .
.ا" 1ا"و fا@A
ه 34ا "
.إIر * +ا ]? ااF
]Aاع ا"
ا"f B*
F
ا ^F -^
Fر< Hا ^+ا"و fا @ Aو_ ,%و fام .وذJ
<C+ل إM.ى ا]+ت ا:
+
ـــ اI:ر ا<
^ل _ت ا <م
ــ اI:ر ا<
*ر @Wاد وه ا4ي F" 1" (C+,Fت ز
%زهة
ا*&ا .
ــ اI:ر ا<
ا=A
Coق ا .
b,
آ
ا<D_+ل ا_و fام
ا 89ا78
@,Fا
,ا
I bع آ@ ا]Mار :
h
= Rf
H
: hا
A,ا]
\ف اع ا"@
: Hا
A,ا]
\ف اD q%4ل F
اMة ا&
c.Dت :آ آ
Fا
,ا
I bع
آ@ آ ة آن اع ا"@ أآ 9ذو@A
F
ا q%4ا. C+,
إذا و'Mت ]? Fاiرع BاDFiق ،
"+ IFGAن Fاع ا"@ .
ا$< +ا 3ا$2اص ا#:.
" Fع آ@
ت 3&
%& Aو
"1ه . (+%و []^+هF
%ع
آ@ bFإ ]ر (
Fا& ?
%ا*
ت ا&F
%اع آ
Cو
A
ا*اص ا&
%هك در'
.ارة اIFiر ودر'
.ارة ا_ن وا"
A9وان
وا4و
Fو Cا ,"Fiر وا
,ا
I bا... 7
ب ــ ا=9-
أ
^
ا"ء ] .م M ?+د ه ا$%&bت اM%Mbة ', ICه"1 H
آ @Aر Mة ibت آ
.Dوا qوا
Mوا
k%ا... 7
9ل ? :ا ا< +ل paracétamolا DFأMFر M%ا J%F9%:وا اأ Aل
para-aminophenol
@A C+,% fا
] ?+اi *,+رMاد .
ج ــ اanalyse ,6
"%ا ^+ا
'دة اIاء واء وااد ا_4ا
وا'+ت ا
وا" 1
ا= اض ا... 7
@A C+,اM ^+ة ]ت : I
ا%Cات ا*
) أآM,ة ــ ا&+ال K. ،ــ Mة (
ا%Cات fا*
) س اا
وا ^+ا_و fا( @A
د ــ اRecyclage 3
د+ %ث ا *
$ت ا'+ت ا
'
IوFد ااد ا=و
'
FW
I
أ
nاEوري ا @A "+ر<"
ااد ا.
C+,
ر<"
ااد ا k (
"+<Dورة ا+د
%ووا'
%^ qا
$ا+ث .
Iــ ا!9
ا1F
]+ط D C,%
9ل :
@Aا"ء ا " :
%ECإدة ا +ر ]
ا=',م ا
@Aا"ء ا "% :
FMCا ^+ا"F= @Iد ا]
4ون ]
ا&ات .
IIــ و(= اء
9Kا $و
<. 9J
1ــ و(= اء
9Kا. $
أ ــ اء 4ا 4M9وا6-
]MIo Mت ااد ا*
Acوا^
را آ ا ? ا
DFا"ء @Aا]ن ا%1C
.و4Fآ < ا9ل :
ــ ااد ا @A
Cا=دو
%
ــ ااد ا^
) Mات ا^1ات و Mات ا ،ا( .... 7
ــ اIcات
ــ اCر
ب ــ اء 4ا ,!9و$اد ا98ء
ــ ا\:رات اءة Iاء ا_Eط
ــ ا
f
ــ ا^وت
ج ــ اء 4ا#NO
ــ ا%Cت
ــ اFت
ــ Eدات ا+آ " ) M,ا=\
Cا^ظ
M Iة أ\ل (
ــ ^ ا=+
%4fآ Mأ+^ i IFي ا آ %+و @Wا=وآ b,و ا+ات واCدن
ا
]9ا... 7
2ــ و(= ا
اJ8
] Mأ
nا"@ kور @A %ا
$وذ J
أو%ت ا A ، ?+bاه @A (+ +ه4ا اbل :
ــ
bCا 3ا^
1ب
ــ
bCا 3ا @A
"I+,اE ?Fن Mم ث ا< Bا4ي (A q
ــ ^ 3ا ^ات وا=IFر وا ^ر Eن Mم ر I
ــ ^ اIاء ا
وا ( +إ ث ا_Dف اbي وا^ Mهة ا +.iس ا^اري
IIIــ اؤت ا ح
ا
] H Mا+ق ] @Aرات ا,ات ا
],إ اi^+ت ا"
ا
C%,وا @+
IAاD+ت إ اM]+م ا= ،إ iأن اi^+ت
C%< IC'
,وIA i
اD+ت دا إ اM]+م ا= وه4ا <+ق إ( Dل ا
,ا*
+وذ Jإ'
ا=<
$ا:
+
ــ ه$6 ,ل $آ $#ن دا ؟
ــ ه$6 ,ل $آ $#ن دا آ ؟
ــ ه$
69 =($ V# ,ر $آ ؟
ــ ه W V# ,ا
69ا! $ر $آ ؟
ــ آ Y6# +ا $6 4ل ادة ؟
<" @A 1+ا Mا
%اcه ا )
]Cا Bء ،ا^Mود KC (
%اi^+ت ،و MCذJ
<ى آ ا<+ع ا"@ ا ، I q_+وآ ا<+ع أن @A H"^+%اi^+ت
و ?A IC%,دوده أو *W M^ I+< Kه ،آ <ى آ أ
n
" Gن ا"@ _ ا^ ا KC @]+اi^+ت ^ل ا
،وآ أ
n
(F" Gا<C+ل D+ت
C
+
%Mإ اا. I,F l
V#اء :ا23اج و =9-أ3ت ا[:#وأ. ,
ا=وآ +س bo Eucalyptusة أ
أ<+ا@ "+ .ن أورا Iأ<< دة آ
= ,وآ +ل @A C+,% Eucalyptolا
اcF
Mا &ا( اEدة
اض ا
+آ . D9
Iــ ا23اج ا ]#:ا\. 33
10g MF 50mℓ
'. @Aورق ا=وآ +س
+و 50mℓاء *,F .
ا*M Bة %1د]
<C+ل
اi *,+رMاد .و+Fك ا* % Bد H ،
^A (^oFر. filtrat
.o
?EFا @A
.oأ Fب ا [+و EFإ*+<i HD q%4 Iاج ا&
%ا=<<
ا=وآ +س \ ^Aر\ %ر @ و\ر Eي .A
+iر @CF q< q%4اMbول ا: @+
اF9%:ل ا",ه",ن ا%+ اq%4
&+%ج ? اء &+% iج ? اء &+%iج ? اء ا&+ iاج ? اء
'Mة 'Mا 'Mة 'Mا
Ck ذو
Fا=وآ +ل
0,81 0,78 0,87 ا"
A9
1ــ أ
C
,
F Bا: *,+رMاد.
2ــ ه ا H,bا q%4ا
@A HDا [+؟ 'اJ
3
4ــ ذا "+%ن ار اECي ؟ آ H+%ا *+ا q%4؟
IIــ =9-ا\3ت ا[:#وأAcétate d’isoamyle ,
? "%دة ا=<+ت ا&%:وأ وذ 5mℓ B* Jآ^ل إ&%وأ C5 H12O Jو 8mℓ
K.ا
'. @A C 2 H 4 O 2 J%F+%:و EFإ ا* KC Bات K.ا" J+%
آ& أ' ?%,ا *, MC . +ا*M Bة C+<
Cل
ا*,+
iرMاد ^Fأ<+ت ا=زوأ C 7H14O2و اء F .H2Oة أى <C+ل
ا MC [+إ 50mℓ
Akاء ا nار اECي ار ا@ .
1ــ أآC q+د
ا +ا"@ Dل ه 34ا
C؟
2ــ ه أ<+ت ا=زوأ دة \
Cأم
C؟ 'ا. J
IIIــ ا ,6< +اOو5$ا. 4
ACا=Fاع ا"
ا+^ @+ي Iادة ا]F A
%ECم bFGز ^
fو fا
] \ @Aر]
<C+ل آ B q%4ا",ه",ن وأ<+ت ا9%:
^A .ا_و fام ا@+
B ـ ر2 ــI
ا;عG و, ,
ون او اآE اآ
ب اG8* درH IJع آ/ ه#آ$* ا
oxydant+ne = réducteur . O9 ا
ل اا,N ;ا
,N ; ا;ع اG و,,
ون او اآE ;[ اG8* درH IJع آ/ * ا
ل ه
reducteur=ne-+oxydant O9 اا#آ$ا
.0]9 و
ل ا#آ$ 0 نE زوج0* *رةI ه#آ$ /*ادو
ل
:ة ــ
ل# اد اآB`; #آ$/
ادو
ل
Ox+ne-=Red
وت-9ل اhث اE l+@ EF]آ/ لJ` نaدوJ 4E< الJة ــ اEF اآ4< لA
وOx1 / Red1 لJ` ـEFن ]آaدوJ ركn< الJة اEF أآ4< لA ، S;
. ىp اaدوJ8ل اJ` / تaدوJ8ى اE@ إEF ]آ4 l+@ . Ox 2 / Red 2
لS . نA Red2 وOx1 اي انRed 2 لJ`8 ا/ Ox1 EF]آ8 ا4< E* Aq
اJK* و+و-vد اR8 اS 7- ، 4 +Sد اR8 ا
n 2 × ( Ox1 + n1e − = Red1 )
n1 × ( Red 2 = Ox 2 + n 2e − )
n 2Ox1 + n1Red 2 → n 2 Red1 + n 1Ox 2
##ت ا/;ت واc;ت ا/ ا0 ة ــ ا'
ال#* ا
آ+ دd
اآ: ل,
. I.e f? وI9( II)
3+ 2+ − 2+
ا*ن. Feaq / Feaq وMnO4aq / Mn aq +aدوJ8 ا+; الJة ــ اEF أآ4< ثE
IIــ ا
ت ا ا
ت ا
1ــ ا
ت ا
أ ــ ,ل :ا
0 *+ا/ت ا#gروآ #وا/ت ا;س)(II
7Sأ
ب ا
ر 5mlل آ
ت ا*س ) (IIو G+إw{ O+ات ل
اSدا .
1ــ ذا < |@A؟ ا 2.ا8آ 7ا*< b؟
< O 7} 2Fa 7.أزرق .ل هE+روآ E+Fا*س Cu(OH) 2(s) OH+} II
2ــ اآR 7د ا 4ا <Eث ا
pب
) Cu 2+ ( aq ) + OH − ( aq ) → Cu ( OH )2 ( s
3ــ ه ر<
{Eر اE8ة ا +*Jا Eث 3+ا 4؟ ه ا ?a*.؟
أ{Ja 4ء ا -8 9 +qأن
+R; ORاK8دة إذن < 3ل . / .
ب ــ B
ا
ت ا ه Iا
ت ا
# Iث # I9ة وة أي
h
0E
ره 0ا>دة أو gkة ا]س ا
دة و ا
9ة I9ا
IIــ ا
ت ا
2−
I9 S2 O 3و?I.e f أ ــ ,ل *+ :أآ#ة ــ ا'
ال ذا
/ت lآ
ت
J8ج آZس 10mlل @ 8ا-ر Eر ? <آ 1.0mol / l DJ+و 50mlل
−1
+zآ
ت اSد م <آ. 1, 0.10 mol / l DJ+
J@ Fاء ا 7a +;pاZ-س و |@Aا. D
YZى اZ-س ;, ERت ن 4+8إ اpزرق
S 2zا} و +@ ER; O+ Eh
1ــ ذا Eل اwر اEر +` Kا ؟
Aل هYا ال <* bد{^
} Lا h
-ا8ل ;aد اء nهYا
ا } +pاء ذا ا a8ا8ا hء اpزرق z-< E* .آ +8ا
-ا*<Eh b
ا` O+ +و O
Sأ} .
2ــ ه ر<
{Eر اE8ة ا +*Jا Eث 3+ا 4؟ ه ا ?a*.؟
<Ehر اE8ة ا +*JاA {HF8ل هYا ال ; b*F
h< h+{Eأن اw; 4ء *-
; OR
< -8ا w.ا +RاK8دة .
3ــ أ<
Rد ا 4أآEFة ــ اJال اYي < O+ 4EاJ8دوaن
. SO 2 ( aq ) / S2O 3 ( aq ) وS2 O 3 ( aq ) / S ( s )
2− 2−
S2 O32− ( aq ) + 6H + ( aq ) + 4e − = 2S ( s ) + 3H2 O
SO 2 ( aq ) / S2O 32− ( aq ) aدوJ8
F*;
2SO 2 ( aq ) + 2H + ( aq ) + 4e − = S2O 32− ( aq ) + H 2O ( l )
ال+a ;زدواO+8F ل وهJ`8 واEF]آ8آ
ت دور ا+z أ ن7R< ا الY ه
dismutation <اYأو ال ا
: ع ا8K8 اJK* ا الY3 +Sد اR8ل اS
S2 O32− ( aq ) + 6H + ( aq ) + 4e− = 2S( s ) + 3H2 O
S2 O32− ( aq ) + H 2 O ( l ) = 2SO2 ( aq ) + 2H+ ( aq ) + 4e−
−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−
2S2 O32− ( aq ) + 4H + ( aq ) → 2S( s ) + 2SO2 ( aq ) + 2H2 O ( l )
B ب ــ
0E n ة ?*ت#* G إI/اl ة#* 0 قc
I
اIا
ت ا ه
اI9 ة9
ة ا]س اgk أو0 رهh
I] 0
ول#> اI9
ت ? و
تG ا
اJE ا
ت اB;q
: r8+?ا
أESن ا-<
آرور ا7.ن را-<
ن+8ا@اق ا
?J ا/ ? رE ر- ا8@ 4<
داSر ? و اE ر- ا8@ +; 4ا
آ8`<
ة.9ا
(II) ? وا ت ا*سJ ا+; الJة ــ اEFآ9 ا4<
R Fت ا9ا x+w
ت ا9ا
آرور ا7.ن را-< أESن ا-<
داSر ? و اE ر- ا8@ +; 4ا ? وا تJ ا+; الJة ــ اEFآ9 ا4<
(II) ا*س
?J ا/ ? رE ر- ا8@ 4< آ8`<
ن+8ا@اق ا ة.9ا
. ا اآ8 I>
از اs ــ اIII
: B
+^+8+ آ8K رw< . ++H< -8 ارEh 4 آ، +^+8+ آ+ @آA 8F
تA8 اJ+ <اآ+zZ< ــ1
: ;K<
م+.<
دور ا+ 8 م ` لK@ ث آ]وس <يAz
. 0,2mol/l J+ ذي <آK+(aq)+I-(aq)
* ذي+K+Fوآpء ا8 ل ا20ml ,]وس و ا- اDY ه4 آ7S
4 آ+`ر ن اw< |@A و، سZ آ4 ى آF; ك. 5.10-2mol/l J+<آ
. سZآ
ول اEK ــ ا ا1
(3) (2) (1) 2{س اZآ
40ml 20ml 10ml دور+ ل ا2K@
م+.<
ا
10ml 10ml 10ml ?+
- ا8@ 2K@
30ml 50ml 60 wh8ء ا8 ا2K@
20 20 20 ء8 ا2K@
*+K+Fوآpا
100ml 100ml 100ml +` ا2K@
ا
-
0,08mol/l 0,04mol/l 0,02mol/l [I ]0 ^E
اJ+اآ
0,1mol/l 0,1mol/l 0,1mol/l [H+]0 ^E
اJ+اآ
0,01mol/l 0,01mol/l 0,01mol/l ^E
اJ+اآ
[H2O2]0
+*Jة اE8ا
تA8 ^E
اJ+ب اآF@
: تA8 ^E
اJ+ب اآF@
[I-]0 *
C .V0
I − 0 = 0
VT
م+.<
ل دور ا8 ^E
ا2K اV 0 م و+.<
ل دور ا8 ^E
اJ+ اآC0
[H2O2]0 *
C .V1
H 2O 2 0 = 1
VT
ء8ل ا8 ^E
ا2K اV 1 * و+K+Fوآpء اا8ل ا8 ^E
اJ+ اآC1
. *+K+Fوآpا
I 2 aq / I −aq و H 2O 2 aq / H 2O( l ) +aدوJ8; +وh8د اR8 اS 7 ــ أآ2
. سZ-ال اJة ـ اEF أآ4د اR b*. ا2z
. 4ا اYل هJ`8 واEF]آ8د اE@
H 2O 2 ( aq ) / H 2O ( l ) : aدوJ8
F*;
)H 2 O 2 ( aq ) + 2H + ( aq ) + 2e − = 2H 2O( l
;*J8
FدوI 2 ( aq ) / I − ( aq ) a
2I − ( aq ) = I 2 ( aq ) + 2e −
هYا ال 7Rا8ء اpوآ *+K+Fدور ا]8آ EFوأ ت اE+ور دور اJ`8ل .
Sل اR8د اY3 +Sا ال * JKا8K8ع ا :
) H 2 O2 ( aq ) + 2H + ( aq ) + 2e− = 2H2 O(l
2I − ( aq ) = I2 ( aq ) + 2e−
−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−
) 2I − ( aq ) + H 2 O2 ( aq ) + 2H + (aq) → I2 ( s ) + 2H2 O ( l
ا، 4+8 I −aq 3ــ ;h8ر ا,ت t3 ، t2 ، t1ور; / 3wااآ J+ا
+^Eت
ا +zZ< b*.ه DYااآ . J+ال .
|@Aأن b*F t1<t2<t3أن اآ J+ا
A8 ^Eت w< +<Z< Oر <ل آ. ^+8+
آ 8آن اآ J+ا
48 ^Eأآ
،آ 8آن <wر ال أ.ع
IIــ lkدر اارة
> :
-
Rدا^ 4< 8أآEFة ا pت ا+دور 8; Iء اpوآ: H2O2 *+K+F
) 2I − ( aq ) + H 2 O 2 ( aq ) + 2H + (aq) → I 2 (s ) + 2H 2O ( l
<Azأ; 7+ا
ر ،ي آ 4وا@ 5ml 3* Eل + 8دور
ا
<+.م ذي اآ J+ا / . 0,2mol/l 8ا
pب اpول اZ-س ) (1ا <ي
+ا8ء وا (0°C) bqوا
pب ا qاZ-س ) (2ا <ي ء در@ aار<O
ا+د 20°Cوا lqاZ-س ) (3ا <ي ا8ء ا E* Fدر aاارة 60°C
.ا{ 5ml G+ا8ء اpوآ *K+Fذي اآ J+ا 5.10 -2mol/l 8إ آ4
أ
ب ا
ر 2< ،ك ا`. F; +
) آ.S# أنBF% *) ا'وم+( T -."!م ا+!= ا
!ى0 اV0- !لC0
: %!" D وي ا!ت أو-. !ن ا% أنBF% ت أيL-.ا
0, 039 − 3 xmax = 0 وn0 ( Al ) − 2 xmax = 0
نY/ )
وxmax = 0, 013mol أنW+ "A اXL ا4
n0 ( Al ) − 2.0, 013 = 0 ⇒ n0 ( Al ) = 0, 026mol
m ( Al )
n0 ( Al ) = ⇒ m( Al ) = 0, 69 g
M ( Al )
3
: "*"" ــ اد ا1
-
: I !ت ا"!دور%) و أ+"F" ه اء اوآ4"0-. ا\"ت اB@
H 2O2 ( aq ) + 2 H + ( aq ) + 2e− = 2 H 2 O (ℓ )
2 I − ( aq ) = I 2 ( g ) + 2e−
: ) ه-.د ا
+ −
H 2O2 ( aq ) + 2 H ( aq ) + 2 I ( aq ) → 2 H 2 O + I2 ( aq)
VC+) ا/ "ارة و^" اآC_ در ا. V0- +`/@ (2) ( و1)
Fل اL ــ2
(1) 'X -. ا%P V" إD (2)
F) ا/ !ن ا"!د# ي أي أن%اا
VC+) ا/ ارةC( و^" در ا2)
F) ا/ b. !ت هL-.آ" ا# أن3
F) ا/
!ن ا"!د# أآ' أي أن-.\!ر ا# -D !ن# ارةC در اd.# ار0 آb أc0ي و%اا
( )بVC+( وا3)
F اA% ( )أVC+/ )
( و2) 4 عD" !ن أD (3)
F) ا/
. (1)
F اA% ( )جVC+( وا2)
F اA%
4
: اءg .# ء+( أEC اآة ـ اال ا-. ــ د ا1
H 2O2 (aq) + 2 H + (aq) + 2e− = 2 H 2O(ℓ)
H 2O2 (aq) = O2 ( aq) + 2 H + ( aq) + 2e−
ـــــــــــــ
2 H 2O2 (aq) → O2 (ℓ) + 2 H 2O(ℓ)
2
3
.
\)ء ا-.ا اl !ن ه% %"د-وط اn) ا/
5
:
! اE+-
: 2 ــ1
SnO2 ( s) + 4 H + (aq) + 2e− = Sn2+ ( aq) + 2 H 2O
Pb( s ) = Pb 2+ (aq) + 2e−
. C ا-. ه! ا%
أوآ" اV
'% ) !ل0C اV إp" . صE ا1 ــ2
CrO72 − (aq ) + 2 H + + 3Sn 2− ( aq) → 2Cr 3+ ( aq) + 3SnO2 ( s ) + H 2 O 3 ــ2
1 ــ3
. ا!ت
%(SnO2)=45% : 2 ــ3
ا ا
ل آ
ا .
Iــ ا!ق ا ا
آ ا
1ــ ا'&ف $ا
آ ا
"ف ا آ ا
إ ر ل آ
،و
ام '
xا&t $%
5" . x=f(t) :ا ا 4ض 1 2ق
&/وآ
.
2ــ ا!ق ا) :
A2BCا ا
%?@
&:ن إ=ى ا
د ا
&:ا
9 9س /ا67
ا
J92 9@
:آ&
I2اCHاع ا
اFدة /ه5ا ا. 67
ــ
Kس اا ) 9ا 67ا 9@
:ي @ 9أ
Cت MNل (
ــ
Kس ) pHا 67ا 9@
:ي @ 9أ
Cت اHآCBم MN H 3O+ل =W
K XBس
pHآ& ه Y5ا
CHت (
ــ
Kس ا [ Zوا ( 64Mإذا آ
ن ا _? A@
:أو
] ^9"Bزات (
ــ
Kس ا aا
%?@ A2B (spectrophotométrie) Mن أ= اCHاع ا9
.
Cّ9%
3ــ ا!ق ا
& ا ق ا
@
2% 9ة أ= اCHاع ا
lل ا . A@
:وه 9"7 1
] أ?
"Cي @ I2
9ا2ب :
ــ [ nأن ن A@
:ا
2ة 7أ
%م ا ل ا
اروس .
ــ ?[& ارا. 2% :o
7
ــ Zا
?@ 9@ 92ت $% 5pا 67ا. 9@
:
q9NBCأن
ا
lل ا&. $%
IIــ /ا! ر ا
-آ ,ا! ا)ة .
1ــ أآ&ة أ) 5ت ا دور ,ا! اء ا1وآ.
-
85ط ا1 )-
ا
و :
5pCأر
2آrوس 100ml Z[= $%و / noCآ Aوا= $% 20ml
"?%ا
ء ا _9wو
"2MC
= /م ي @ $% 69 9ا
ء وا. _9w
5pCآpس 200ml Z[= $%و9 % $% V 1=50,0ml
"/ noCل ا
ء اHوآ ?[Bآ&Y
C1=5,4.10-2mol/lو I= $% 2mlا ^ و9 % $% 50,0mlل دور ا
7م آ&Y
% ، C2=1,0.10-1mol/lإ
$% l9K /ا? pو A4Cا Wو Cك ا 69Nا. 9@
:
@? ا $% 10,0ml
[= 5pC ، t1=2min 9ا 69Nا 9@
:و / oCإ=ى اrوس
ا ي @ 9ا
ء ا. _9w
ــ
?
2Cاد ان / I 2ا ?2اpدة
،ا 7ا 9ل اw
2آ
ت
اoدم .
Z[= VE BCا 9ل ا
2ا
Mف o 9ل @ 9ا
4 ) r/ن ا( 69N
ــ VE K A[BCوCوF /
"Cول ا
7ت .
ــ :C 2Cا
?@ 92ت :9N% tآ
Xا[ول أ: 9:7
t(min) 2,0 6,0 10,0 15,0 20,0 30,050,0 40,0
60,0
VE(ml) 1,2 2,7 3,5 4,2 4,7 5,1 5,4 5,3
5,4
n(I2)mol 0,6 1,3 1,7 2,1 2,3 2,5 2,7 2,6
2,7
x(mol) 0,6 1,3 1,7 2,1 2,3 2,5 2,7 2,6
2,7
. :
ا;ر ا
ة ؟2% A آAK _9w ا
ء ا/ 9@
: ا69N ا$% ?2 اnoC ــ
ذا1
92
B وا وa:N ا، $ 1
ل27
A@
: اaK 92 اY5"
مC
. 4ا
ت آ
ت و?
ادC أA@
: ول امF C ــ أ2
:
هA@
:ا ا5 ه/
ن9
ن اFا&دو
−
I2 (aq) / I (aq)
I2 (aq) + 2e − = 2I −aq)
S 4 O62 − (aq) / S 2 O32 − (aq)
S 4 O62 − (aq) + 2e − = S 2O 32− (aq)
ء اد:? ا% / A@
: ث ا7 اد%
ت آ
تC أA@
:
ة2ل اl
:
ة ه2 اA@
:
د ا2
/
و
I2 (aq) + 2e − = 2I− ( aq )
S2 O23− (aq) = S 4 O26− (aq) + 2e −
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـ
I2 (aq) + S2 O23− (aq) → 2I− (aq) + S 4 O26− (aq)
:
ة2ل اl A@
:9 ول امF
xE = C.V2 E C.VE
{ C.VE − 2xE = 0
n(I2 ) − xE = 0 ⇒ n(I2 ) = xE ⇒ n(I2 ) =
2
?
دة% آ$@ x ا ا ل و@
' ام5" J/ ااA@
:ول م اF C ــ أ4
. t
ت9 @? اC اn(I2) اد
H2 O2 ( aq) / H2 O ( ℓ ) وI2 ( aq) / I ( aq) :
نF ا&دوA A@
:ا ا5 ه/
−
=lCأن 2آ
%دة ?
اد ا ?@ Cا t 9ه n(I2)=xi :
C.VE C.VE
= xi = ) _?BC n(I2أن $%ا n(I2)=xi $Kl2و
2 2
5ــ أ= ?@ x nBآ $% 100ml / Aا 69Nا . 9@
:ا Zا[ول ا J
Bوا_?7
ام ا. xmax oKH
C.VE
= ) $2 $% $ n(I2آ
%دة ) $% 10ml ) i ?@ / n(I2ا69N اKl2
2
ا. t ?@ ( 9@
:
و
أن ا 69Nن
?@ 10 $%ت / ،ن آ
%دة ?
اد ا / 9ا ?@ 69NآA
tه :
) nt(I2)=10n(I2و/ ?%ن nt(I2)=5.C.VEأي أن . x=5C.VE
)t(min 2,0 6,0 10,0 15,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0
)VE(ml 1,2 2,7 3,5 4,2 4,7 5,1 5,3 5,4 5,4
n(I2)mmol 0,6 1,3 1,7 2,1 2,3 2,5 2,6 2,7 2,7
)x(mmol 0,6 1,3 1,7 2,1 2,3 2,5 2,6 2,7 2,7
l $%ل ا[ول $أن ام ا oKHه
xmax=2,7mmol
6ــ 6ا Awا
x=f(t) Cر Zl% Z97
.
7ــ =د
C
%ز aoC $%ا t1/2 A@
:ا5ي اJ/
B
%وي aoCام ا. oKH
8ــ 6ا
?@ x=f(t) ? ?9 $7ا$ 9
t=0و .t=30minآ aر ا A%
2ا$" F
ا
. $7؟
IIIــ
/ /ل آ >,س ا < .
1ــ @/آ ,ا< ?ء
$ل :
S
G = ρ. % $@ 2Cا&F 9ء 9 % $%ل أ S 2% ، Cو Kl2
L 1ا
:
L
BCا 9
σ A%
2ا 9ل و
"?@ 2ب . S/m
S S
= Kوه
2
p
J92د
w
Bا9N واار
L L
ا. 9N
5آ
9ا
Cت :
& آ Aأن 9 % /ل
(taille) Yو ? و=
"
وه5ا ا& [ K
$@ a9N 92اCHاع ا CHا Hى
اFدة /ا 9ل K W= $% ،ر @ A 9ا
ر
ا"
.
$@ 2Cه Y5ارة
ار 9
B
&/ا ا CHوا &%ب
@?"
=ة . S.m2.mol-1
ا 9% $
Kl2ا 9ل وا
ت ا ا: CH
9 % /ل أ
% Cي @C n 9ع $%أ
CHت Xiا
=Hد ا ?
B ،ه ZآC Aع
$%ا
CHت /ا 9ا9 9
Fل
ار
ص
ه n = ، σi = λ i [ X i ] :
9%ا 9ل آ
:
n n
] σ = ∑ σi = ∑ λ i [ X i
i =1 i =1
) ( S. m
−1
: σا 9ا9 9
Fل
"?@ 2C
] [ Xiا آ& ا ?9ع ا
ا Xi CHو ?@ 2Cب mol / ℓ
λiا 9ا ا?9 CHع ا
Xiو
"?@ 2ب S.m 2 .mol−1
: >!/ $)/
−2
=د 9 % 9%ل 9
%ر اoدم ذي آ& ?@ C = 10 mol / ℓدر25°C F
27ل ZKا
9ت ا ا CHاFدة /ا[ول .
ا : A
?
:
+
σ = λ Na + Na aq + λ Cℓ− Cℓ −aq
+
Na aq = Cℓ −aq = 10−2 mol / ℓ = 10mol / m 3
λ Na + = 5 , 0.10−3 S.m 2 .mol −1
λ Cℓ− = 7 , 6.10−3 S.m .mol −1
σ = 126.10−3 S.m −1
,-/
Z % =
م/ سp اMC و، ا ل$% 25ml ا
ء ا و$% 50ml سp آ/ noC
. 20°C = ارFدر
A4 t=0 ?@ سp ا/ oC
و
ن وAw% 2 رو ــ9 ــ آ2 $% V=1,0ml
[= 5pC
. ا
BC
[% Xo 2
69N ا/ ا
س9 4C و9
س اا% 2C
:
ا[ول ا9@ Ao Cل و9 9 σ(t) 9 ا200s A آ2
A[BC
t(s) 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
-1
S.m ) 0 0,489 0,977 1,270 1,466 1,661 1,759 1,856 1,905
1800 2000
1,955 1,955
: _
?
ر اw7ا
.
اnا ا آ5" ا?رةaoC 4o اn ــ أآ1
2
. ل ا لl ل9 ا9%
. رور9
ت اCم وأCBوآH
ت اCHا
. A
اA@
:9 ول امF C ــ أ3
S
أنW
G = K.σ أوG = σ. 9 اا2
?
L
σ = σH O+ + σ Cℓ− = λH O+ H3O + + λ Cℓ− Cℓ −
3 3
(
G = K λH O+ H3O + + λ Cℓ− Cℓ −
3
)
:
وH3 O + = Cℓ −
? ول امF nB=و
(
G = K λH O+ H3O + + λ Cℓ − Cℓ −
3
)
(
G = K. H3O + λH O+ + λ Cℓ−
3
)
:
اKl2
"?@ 2 ا$ ل9 ا9% ?_ أن7 ــ ا5
x (t )
σ ( t ) = σf .
x max
(
σ ( t ) = H3O + λH O+ + λ Cℓ−
3
) :
?
B اKl2 اnB=
x (t)
أي أن.
ل9 اZ[= H3O + = Cℓ − =
? ول امF nB=و
V
x (t)
σ (t) =
V
λH O+ + λ Cℓ −
3
( )
x f = x max = n0 :
?
"? ا ل إ ا
اAo
%?@
σf =
x max
V
(
λH O+ + λ Cℓ− أي أن
3
)
: $Kl2 ا$%
σ (t) x (t) x (t)
= ⇒ σ ( t ) = σf .
σf x max x max
. xmax oKH?_ ام ا7 وا. n0 nB= ــ أ6
: 2Cا 9ا ل 2ــ آ9رو ــ
Aw% 2و
ن ، M=92,0g/molآ 9ا [
ρ = 0, 85g / cm3
m
= n0 آ ا
دة ا ل 2ــ آ9رو ـ
Aw% 2و
ن ه :
M
ρ.V
= . n0
Wأن m = ρ.Vو
/ن
M
@ Jدي n0=9,1.10-3mol :
=F nBول ام ام ا. xmax=n0=9,2.10-3mol oKH
7ــ ا _?7م ا ?@ x(t) A@
:آ
$% t Aت ا
س ،و Aw%ا? ? )x=f(t
@ 9ورق 9%ي .
l $%ل ا[ول ا 9% J
Bا 69Nا 9] Ao
%?@ 9@
:ا
ا?"
ρf = 1, 955S.m−1
)t(s 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
)x (mmol 0 2,40 4,60 5,98 6,90 7,82 8,62 8,73 8,96
1800 2000
9,20 9,20
?
9 Bس : T1
ا A%
2ا5" Fا ا
س ه :
∆x ( 2,5 − 0 ) .10
−3
2ــ ا ا ا
آ
@ 7 J92ا
=
A@
:ل =وث
oدم
2/ل
$ا
Cت ا
اl 9@
:ل %ة
ز . ?2% ?%آ
9آ
ن ه5ا ا'=
ل آ ا آ
9آ
@ 7 Cا. 2: % A@
:
• OP/اآ ا&
& دد ا
oد
%ت @?@ &
%د ا
Cت ااFة $2% Z[= /و
=وث
oدم
2/ل .
آ
9آ
ن آ& اl@
:ت
2: %آ
9آ
@ 7 Cا A@
:آ ة .
• OP/در? ا
ارة
ار
:ع در Fا ارة rدي إ ار
:ع ا'ر[
ج ا اري r
%دي إ ا&
دة /دد
ا
oد
%ت
$ا
Cت ا
/إ ار
:ع
"@ 7أي ا&
دة
"K
1 /ا آ
ا ا5ي rدي إ ا&
دة /ا=
ل =وث
oد
%ت .
2/و
9/آ
CدرF
ا ارة 2: %آ
9آ
@ 7 Cا A@
:آ ة .
ر
ا
ء ا 2
ا ا ل ـ ا
ا" #$ر
م
2007ــ 2008
1ل آ
*
" +ة
ع ل اء اوآ
ات و
آ .إن اء اوآ
# $ء ،
01اوآ
-
. /ا +,ذي اد' ). 2 H 2O2 (aq ) → O2 ( g ) + 2 H 2O (ℓ
را. '7آ' 6اء اوآ
45آ3س / V=100,0ml .ل اء اوآ
6 ،آ@A
. t=0 + C=6,0.10-2mol/l
اول أJK ' L0 5 '+ M,7ل ا : '$
)t(min 0 5 10 15 20 25 30 40 60
][H2O2 6,0 4,7 3,8 3,0 2,3 1,8 1,5 0,90 0,28
(10-2mol/l
1ــ أ` ab5ول 6ر I6م ا ، +,وا ni(H2O2) /$ '^J+ L 7آ' دة اء اوآ
t=0 +و
) n(H2O2آ' دة اء اوآ
+ا t 'eوا Iم . x
2ــ أ g h '
$ x -
.اeت ا
' `ول ا7Iت .
5 min ↔ 1cm
3ــ #Kا ن ا iا' ) 7$ x=f(tل ا
: k
0, 5mol ↔ 1cm
4ــ .د 5ا
'+ا' + +,ا t=5min / eو . t=30minذا L
6؟
5ــ /+ز g5 /ا + ، +,أن هmا ا +,آ .
2
+,آ5$ت ا
pم t CaCO3ل s.اpرر -
. rاد' :
)CaCO3 ( s ) + 2 H 3O + ( aq) → CO2 ( g ) + 3 H 2 O (ℓ ) + Ca2 + ( aq
A=100ml را. '7آ' هmا ا 6 ، '`. -5 ، +,ي u+آ' واة /آ5$ت ا
pم . ،
/ل s.اpرر rذي ا آ. C=0,10mol/l A
01 #y{ |I5أوآ
ا$pن ا$ L6ا$ '`$ # 6 ، #y4 ^ #^z '7ا '7أ 5ب w
ybاyز + V = 1ℓ $1 .در`' اارة θ = 25°Cأي . 298K
اول أ M,7ا L0ا' .
)t(s 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
)P(CO2)(hPa 12,5 22,8 33,2 41,2 48,8 55,6 60,9 65,4 69,4 714,7
+آ . 'e 1ــ '^J+ $اyزات ا ، 'pأ -
.آ' دة 01أوآ
ا$pن )2
2ــ أ` ab5ول 6ر ا ل ،وا L 7ا /$ '^Jا Iم xو ). n(CO2
3ــ #Kا ن اy iات ا Iم 'z$ xا. /A
4ــ /+ا
'+ا' + +,ا t=0 / eو . t=50sذا L
6؟
5ــ +أن ا +,آ وأن ا5ت )p6 H3O+(aqن ا +,ا : /+ ،
أ ــ ا Iم ا^xmax u
ب ــ ز g5 /ا . t1/2 +,
6ــ ا^ ح 'IwأKى 6 t 6 / /p6ر هmا ا + . +,ااب
3
ــ 5إ5ز و' s S1 z - 6اوآ
6 rآ 5 . 60mmol/l @AاA u+ hان ذي د^'
'+واوا 5ا '``AاJز' .ااد ا '0pا ' s. :اوآ
$ p u+ rرات M y
) ( H 2C2O4 , 2 H 2 Oو s.ا r pاآ Aواء ا Iول 0i sآوت ا 76م 6آ@A
. 16,7mmol/l
1ــ ه آ ' $رات s.اوآ
rاJز' / 100ml 4ال S1؟
'Iw gا 4ال . S1
2ــ 5رس ا ر 'z$ ،اp #h ، /Aن / 50ml / 0$ال S1و / 50mlل 01آوت
ا 76م .
2ــ 1أآ -د' ا /$ +,اAدو` : /
) Cr2O72− (aq ) / Cr 3+ (aq
CO2 / H 2C2O4
$ , 5ر`' اارة ، ' $1و6 t 5آ Aا5ت Cr 3+
ا /+ '6ا u+ ، +,ا uا :
2ــ + 2ف ا
'+ا' m Vا ا . +,
d Cr 3+
؟ ه ا '^Jا V #$6ب
dt
2ــ . 3د ه @mا
+ '+ا t=0 / eو . t=50s
2ــ 4ه ا اmي ول إ6 Mآ Aا5ت Cr 3+؟
ا L 7ز g5 /ا . +,
2ــ
5آy6 ، ,ات ا
'+ا' mا
ا JK +,ل ا. /A
" ) 4ر
( #
إwر bوع د ا Kzص .ل {ع k$اbp 7ف اyرات ^ .ر mJ6ا
' اr7 / '5i
p$ر اIم bp 7z '+ '.$ف yرة وا /ا /pأن د '$7ز 01أوآ
ا$pن
p6 +ن ',6 ` M
5دي ،دا Kاyرة إ u
ا$pن 136 /+ا@ ار' ا u+ '4آ5$ت ا
pم CaCO3ا`د اhر ا / . '
pأ`
ا ف أآ u+ iهmا ا +,ا^ ح أ 7ذ اpء M6mJ6 u+درا '7هmا ا +,
ت :
ــ در`' .ارة اJK hل ا 25°C '$
ــ ا #y4اي Patm = 1, 020.105 Pa :
ــ '^J+اyز اPV=nRT : p
ــ ' $1اyزات اR=8,31SI 'p
ــ ا pا' ار' M (C ) = 12 g / mol , M ( H )1g / mol , M (O ) = 16 g / mol , M (Ca ) = 40 g / mol :
M
= $ dأن Mا ' pا' yز . ــ آ 'iز '
$اء :
29
$ا A5 ، '`. Kا /$ +,آ5$ت ا
pم و s.اpررp6 t 5 . rن 01أوآ
ا$pن
$ا '7اI 5ل اء دا h Kر رج .
s. / VS=100ml . '`. -5اpرر6 rآ + .0,1mol/l @Aا '+
$ K5 t=o 'e
ا`' / 2,0gآ5$ت ا
pم ) CaCO3(sو |,5 yb5ا^ ا$
5 . Iول ا7Iت ^k
01 k.أوآ
ا$pن ا JK M+ل آ #y{ . t 'eاyز
وي ا #y4اي .
)t(s 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220
)V(CO2)(ml 0 29 49 63 72 79 84 89 93 97 100 103
)t(s 240 260 280 300 320 340 360 380 400 420 440
)V(CO2)(ml 106 109 111 113 115 117 118 119 120 120 121
'`m5 /pا ل ا '$ 0pا '0pا ' :
) CaCO3 ( s ) + 2 H 3O + ( aq ) → CO2 ( g ) + 3 H 2O (ℓ ) + Ca 2 + ( aq
ــ أ -
.آ 'iز 01أوآ
ا$pن '
$اء .أي `Aء /اyرة m /pا اyز أن t؟ 1
ــ أ -
.آ' ادة ا p '0ا J+,ت . 2
ــ أ` ab5ول ا Iم ا . +,وا L 7ا Iم ا^ . xmax uه ا +,ا ؟ 3
ــ 1أو` 6ا Iم + xا VCO2 'z$ t 'eو Tو Patmو . Rأ + M ^ -
.اt=20s 'e 4
4ــ 2أ -
.ا kاIي ا /pال M+وط ا . '$ه هmا ا +,آ ؟
5ــ
. k6ب ^ x kو u+ .ا iا 5ل ) x=f(tأ e5ا ن 1
7ــ 3أ -
.ا' σل . t=0 +
7ــ /$ 4أن ا' I $ ' 6م '^J$ xا ' σ = 4, 25 − 580x :
7ــ 5أ ' -
.ال I '
$م ا^. u
ر
اء
ا 2
ا #$ا"! ل آ ـ ا
1
1ــ ول
ر
م ا :
-.ا () *+,آ" ا"ء ا وآ ا'& وآ" %دة ا"ء ا وآ ا
23ول ار ام +0 1ل ا : t
1
= n (H 2O 2 ) = CV − 2x ⇒ x ) ) (CV − n (H 2O 2
2
n (H 2O 2 ) = H 2O 2 .V
= x
1
2
(CV − H 2O 2 .V )
2ــ 3ب CD" ') xات ا" Bول اAت :
)t(min 0 5 10 15 20 25 30 40 60
X(mol).10-3 0 0,65 1,1 1,5 1,85 2,1 2,25 2,55 2,86
3ــ ا"'ن :
أ T.ا(1) RS
: ــ ول ر ال2
t(s) 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
n(CO2)mmol 0,50 0,92 1,34 1,66 1,97 2,25 2,46 2,64 2,80 2,89
x(mmol) 0,50 0,92 1,34 1,66 1,97 2,25 2,46 2,64 2,80 2,89
n 0 (H 3O + ) n 0 (CaCO 3 )
"م ه ا.1ت ا و.1 أن أ-B و رن. : "ا" ا
2 1
: W[* ام ا-. ^% و. "ا
−2
1.10 − 2x max = 0 ⇒ x max = 5.10 −3 mol
1 ــ4
: 2R. ( أنR"1 ايpjgوي ا1 ^jل ه\ا ا و+0 نR"ا
Patm .Vco = n (CO 2 ) .R .T
2
ن اR")ن اTR& أوآ اi دة ز% "ن آsB ول
م ا23و
n (CO 2 ) = x
Patm .VCO
Patm .VCO = x .R .T ⇒ x = 2
: %Rزات اj* ا+ B ض,.
2
R .T
VCO 2
= 29m ℓ = 29.10 −6 m 3 تA ول ا23 1 t=20s ا
1, 020.105 × 29.10−6
x = = 1, 2.10−3 mol : )* ا+, اB
8,31 × 298
: )T ه\
اB ^ ( ا[لR"" ا| ا[ي ا2 ــ4
x max .R .T
VCO max = ⇒ VCO max = 1, 21.10−4 m 3 = 121m ℓ
2
Patm 2
. مB ) وVCO2 max = VCO2final = 121m ℓ ت أنAل ول ا+0 (% 3+1
1 dx
v = : " اT اT',
1 ــ5
V dt
dx
. x=f(t) W" ا"^ ""س ا%," اY"
dt
(%w اv% d*1 ^"^ ا%,% '( أن1 D% تB ا""سY"
ل+0 (%
. t (%w اv% d*
" اTا
. &] *"^ اC[. W] ام إB [1 ا%w ه ا"ة ا: اC[. (% زC1T,
2 ــ5
x max
x (t 1 / 2 ) = = 2,5.10 −3 mol ⇒ t 1 / 2 = 57s : '( أن1 W"ل ا+0 (%
2
*ن أRA t=0 ا" اT اyDA ارةTض در اD. ا1 ــ6
. (25°C) W( ا ا و%
(1) W" ا: RS اT. ــ أ2 ــ6
H 3O + (aq ),Ca 2+ (aq ),C ℓ − (aq ) : ا"لB ت ا"اة.1 د اT 1 ــ7
. رورRن ا1 ا ه أB 01 ن ا\ي1 ا
: "لr" اd*
T
2 ــ7
م.ت ا آ.1( أ% (.1 أD
أن21 ن آم1( أ1R ^. أ3+. د ا,% ل+0 (%
مRت ا.1 ') ]" ا% م.ت ا وآ.1 " اr"ت أن ا," ا23و
. dA ا"لr"B )و
t=0 ا"لr% ب3 3 ــ7
. اpD اB مRت ا.1
أt=0 ا: 3+%
σ 0 = λH O H 3O + + λC ℓ C ℓ −
+ −
3
H 3O + = C ℓ − = C
0
σ 0 = C (λH O + + λC ℓ− )
3
σ 0 = 4, 25S .m −1
4 ــ7
σ = 4, 25 − 580 x : * ا+,'( ا
: هt اB ا"لr%
σ = λH O H 3O + + λC ℓ C ℓ − + λCa Ca 2+
+ − 2+
3
CV s − 2x x
σ = λH O + + λC ℓ C + λCa − 2+
3
Vs Vs
(
σ = λH O + λC ℓ × C +
3
+
x
V s Ca
− )
λ − 2λH O ( 2+
3
+ )
σ = σ0 +
x
λ − 2λH O
V s Ca
( 2+
3
+ )
σ = 4, 25 − 580 x
m3 ة3) | أن ا: 3+%
σ max = 4, 25 − 580 x max = 1, 35S .m −1 : W[* ا"ل )' م اr% ب3 5 ــ7
. ات ا ا
ث
ا
Transformation chimique s’effectuant dans les deux sens
تY>Z آ; ا4[ اA> ي6 ا?د اH3 O + QX
، pH = − log H3 O + : ا
. mol/ ℓ : ة0R ], 4B?Y و، مY_وآZا
pH = − log H3 O + ⇔ H3 O + = 10 − pH
log10 = 1
log1 = 0
>4`Eت اا اab /?B 4آ6
loga.b = loga + logb : ABC
>4
a (D) ( وC) ( وB) ( وA) ,/ ;J/ ,1
أر
log = loga − logb
b : ( \ هB) ( وA) N;J;وآ م اVت اI أ.آ
log10x = xlog10 = x H3O+ = 5,1.10 −5 mol / ℓ وH3 O+ = 2,0.10−3 mol / ℓ
B A
y = 10x ⇔ x = logy . pHD=8,9 وpHC=2,8 : ( \ هD) ( وC) N;J; اpH
. (B) ( وA) N;J; اpH ! ــ أ1
pHB=4,3 وpHA=2,7 ,\ZJ; ا,;l ا1
. (D) ( وC) N;J; اH3 O + تIV ا. آ, ! ــ أ2
( 10x) ,\ZJ; ا,;l ا1
H3O+ ≃ 1,3.10−9 mol / ℓ وH3O+ ≃ 1, 6.10−3 mol / ℓ
D C
؟pH
Iا.
> H3O + تI أ.^ آI < ــ آ3
. rJX sR1; وا، H3O + تIV ا. آq>I pH ال,
Iا.
>
: ا;\هن
+ + + +
H3O > H3O أنtJ H3 O وH3O ه.ن آ/ [نJ/ B وA NR;
A B B A
.
ة-I ن ا;ء داV LII اإ3!
هJ; ا%;ــ ا
:
=Vــ ا;
م ا
ni − x max = 0 ⇒ 1, 75.10 −2 − x max = 0 ⇒ x max = 1, 75.10 −2 mol / ℓ
أي أن,K>; اK;!
- ,
;
ل
أن اI 1ة3 ,;
ا%; اxY; اpH ارZا
: ه,;J; اM هH3O + تIV ا.آ
( )
n H3O + = x f ⇒ x f = H3O + × Vf
x f = 1,7.10 −2 × 500.10 −3 = 4, 0.10 −4 mol
3ــ رن ا;
م ا;> Kوا;
م ا/ .
=Vذا > ؟
x f < x maxا;
م ا;> Kأ N/ ^Xا;
م ا
=V
وRن آ 3! ,ا LIIا; ,;Jا;> ,Kه :
nf (CH3 COOH) = ni − x f ⇒ nf (CH3 COOH) = 1, 71.10−2 mol
> أن ا; %ا; <YI ];
Jآ و;; ;Jل ا;
روس ; sآ R ،ا;'%ت
وا;>ا ا 1/
-ا; ,;Jا;>. ,K
2ــ B_YاAم ا. o
;ر ,ا;
م ا;> O/
/ %; Kا1
=Vف
/ار B_Y
IاAم ا%; o
xf
=. τ وJ; O; ./ف t! τ
x max
\. ,I/ , وه
/ار
ون و!
ة 0 < τ < 1 .و NRIأ> O> \1 ،
τ = 1 ,;! : DEFأي أن >1I x f = x maxأن ا; %آ .
. W \ ,ا;
م ا;> Kا;>ط ا; 4ــ أ!
−4
xf 4,0.10
=τ = = 2, 3.10 −2 = 2, 3% ا;: ,'1 ;
! >I
x max 0,0175
وهMا
Iل
أن 3J; ,£I.-100 N N/ 2.3اإ LIIه ا; / %ا;ء .أي أن ا;%
J/ود ) آ (
3ــ C
Fر
ل آ .
او
2اnط ا1 B>4f
"< !ا; N/ 0,50gرات اIات ا;=دIم H!'> CH3COONaأن . 5,10 , M(~I pH
1ــ آ< رت pH ,؟
pH2 > pH1 ⇒ H3O + < H3O +
1 2
-ول ا;
م ;
: >I ا; ,;Jا;> ,Kو!
nf (HCOO ) = nf (H3 O ) = x f = 0, 86.10−3 mol
− +
3ــ أ X5' #5اU2م ا 0" τ WVا 4'JKواء .
"ذا 4[ f5ص "I.ة ها ا ؟
4ــ أ pH #5ا40ل .
&
5
-2 2+ -
'Iج 40" -" V=5ml iل 'ات اoص ) Pb (aq)+2NO 3(aqآ CA=2,0.10 mol/l HI.وi
40" -" VA=50mlل 4دور ا4.Y 4Xم ) (K+(aq)+I-(aqآ4g {| ، CB=4,0.10-2mol/l HI.ن را #Yأo
4.دور اoص ). PbI2(s
'] ا .و 5R Zو j.iااU0' ، #Yد آ~ . m=0,41g Ui ،
1ــ أآ!" #د ا. #Y
2ــ أ #5آ" .دة آ " -أ'4ت اoص وأ'4ت ا4.دور ا 0ا" . .WUXذا '|{ [4ص آ#.
ها ا .؟
3ــ " ه 4اU2م ا` G[Fا #Y؟
4ــ أ X5' #5اU2م ا" . WVذا f5؟
5ــ " ه 4آ #.ا4 ، 4iل ،ا 0ا .WV؟
&
* 6
-3
'40" G 4ل " 0 SA Wا4gرUر آ -" HI.ااب ا CA=2,0.10 mol/l !5و"40ل
"40 SB Wل هU.روآ U.5ا[4د4م آ -" HI.ااب اI' . CB=1,2.10-3mol/l !5ج i
-" VA=100mlا40ل SAو -" VB=150ml iا40ل . SB
'0ك ا {| .ار ع در Pا0ارة .
! Uا4Pع إ Gدر Pا0ارة ا.F 1! .WUXس pHا. pH=4,1 : .
1ــ أ ا`دوات ا/ور .2س pHا. .
2ــ أPد ا`'4اع ا .W..gا4اUPة آ " SA -و . SB
3
اU.Vروآ. U.5
- +
4ــ 1أ #5آ .ادة ا ni(H3O ) -..WUXو ) ni(OHا. .
4ــ 2أ' اUiول ا40 o4ل !Yل اU2م . x
5ــ أ #5اآ I.ي [ H3O+] fا U .ا 0ا ، .WVوا .F fYاU2م ا. WV
6ــ أو X5' UPاU2م ا" . WVذا f5؟
&
*7
-2
' S1 -.40" G 4و ' V ، -../ S2اآ. C=5,0.10 mol/l : I.
40" S1ل اXو"U.ر أو و"4ر اU.Vرو -.Pذو . pH=1,3
40" S2ل ا`4gYر ( C -.". ) .ذو . pH=2,7
1ــ أآ #ا!د ا!" AH ~.o -.و اء .
2ــ أ' اUiول ا41 o4ر ا 4iا!Y .W..gل اU2م " ZاXر AHآ I.ااب AH
ا !5و bi Vا40ل .
3ــ |Yل اUiول ا: o4
3ــ -. 1أن 40ل اU."Xر اء 40ل آ .
3ــ 2أآ!" #د ا اي ج ها ا40ل .
4ــ |Yل اUiول ا: o4
4ــ 1أو X5' UPاU2م ا -. WVا`4gYر .واء .
4ــ " 2ذا f5؟ أآ #إذن "!د ها ا .
5ــ دي ا40ل اUرورس ا5ال 4إ4 Gازن آ. W..
5ــ 1أPد ا`'4اع ا .W..gا4P4دة ا40ل ،. S2وا #5اآI.ه .
5ــ Vi" 5 2آ k20 j.ا4ازن .وذا '4 ~.5ازن آ W..د" g.؟
"!.1ت C 6H8 O6 (aq) / C6H7 O6− (aq),HBr(aq) / Br− (aq) :
ر
ا
ء
.
ات ا
ا ث
1 ا
و"م ر$
ر "م% &'ا ا
1
(
. إذا ا ا اء آ
. "!د ها ا# ــ أآ1
. ./ل ا4/ ا2" 1l -./ 01 ا اء ا2" 0,63g #' ــ2
. ل4/ ها اpH #5أ
. M(N)=14g/mol ، M(H)=1g/mol ، M(O)=16g/mol : 0!'
: اب4Fا
ــ "!د ا1
HNO3 (ℓ) + H 2O ( ℓ ) → NO3− ( aq) + H 3O+ ( aq)
: ل4/ اpH ب5 ــ2
pH = − log H 3O + أنH!'
: H3O+ 'ت4J 4 اK- اآ#5/'
: M4ول اOFل اPQ 2"
/ا مO1ا HNO3 (ℓ) + H 2O ( ℓ ) → NO3− (aq) + H 3O+ (aq )
-TOUا 0 n0 -و 0 0
ل اPQ x n0-x -و x x
اY' xmax n0-xmax -و xmax xmax
: ا/ -TOU ادة ا-ب آ5
m
. ا: 4 هO/ [ن ا ا- و أن اء وn0 = = 0,1mol
M ( HNO3 )
H 3O + = NO3− = n0 / V = 0,1mol / ℓ و [نxmax = n0 = 0,1mol أي أن
pH=1 أي أن
2
(
-3
. pH=3,7 وC=2,0.10 mol/l : `K- آ، 4'abل ا4/" pH س-^ _0أ
. ا4e آ ؟-g واء آ أم4'ab ا2- ــ ه ا1
. "!د ا# واآ2- ا/ ةO^ 2-eدوKد اO ــ2
. ا اY TYم اO1 اU5' دO ــ3
: اب4Fا
. - آ-i h' أي أ/ ا4 هOن ا اJ pH=-logC آU5 h' أH!' ــ1
pH = − log C = 2, 69 : أن ا آj اا، ل4/ اK- آ2" ^P0' اpH #5/'
. آ-g وأن اlmQ اضo وY- p/ اpH -^ k -1وه` ا
CH 3COOH / CH 3COO − , H 3 O + / H 2 O : 2- ا2-eدوK ــ ا2
: "!د ا
CH 3COOH ( aq) + H 2 O(ℓ ) ⇌ CH 3 COO ( aq) + H3 O+ ( aq)
−
+ −
أي أنn( H 3O ) = n(CH 3COO ) = x f O اY' O
x
H 3O + = CH 3COO − = f
V
(
σ = H 3O + λH O + λCH COO
3
+
3
− )
σ 4,9.10 −3
H 3O + = = − 3
= 0,125mol / m = 0,125.10 3 mol / ℓ
(λ H 3O +
+ λCH COO−
3
) 39,1.10 −3
n0 ( I − ) − 2 xmax = 0 ⇒ xmax =
CBVB
= 1mmol
2
xmax = 1mmol : 4_ هp^Jم اO1 و
: هTYم اO1 اU5'
xf xmax
τ= = =1
xmax xmax
. أن ا آv5'
: -TY ا/ ا4F ا#- آ
n ( Pb 2+ ) = n ( I − ) = 0
n ( NO3− ) = 2C AVA = 2mmol
n ( K + ) = CBVB = 2mmol
n ( PbI 2 ) = 1mmol
6
(
ل4/" وCA=2,0.10-3mol/l !5 ااب ا2" `K-ر آOر4w ا/ SA T" ل4/" _ 4'
F جK' . CB=1,2.10-3mol/l !5 ااب ا2" `K-م آ4د4p اO-5روآO-ل ه4/ SB T"
. SB ل4/ ا2" VB=150ml F وSA ل4/ ا2" VA=100ml
. ارة/ اe ار ع درP -ك ا/'
. pH=4,1 : - اpH س-^ 0! -TOUارة ا/ اeع إ_ در4e اO!
. - اpH س-1 ور.دوات اJ ــ أ ا1
. SB وSA 2" ة آOeا4 ا-T--wاع ا4'Jد اe ــ أ2
3
. O-5روآO-Yا
. - اni(OH-) وni(H3O+) 2--TOU ادة ا- آ#5 أ1 ــ4
. x مO1!ل اi ل4/ M4ول اOF اl}' أ2 ــ4
. TYم اO1 ا-^ vi وا، -TY ا/ اO - [ اH3O+] f يK- اآ#5 ــ أ5
؟v5 "ذا. TYم اO1 اU5' Oe ــ أو6
: اب4Fا
: pH س-1 ور.دوات اJ ــ ا1
" pH زYe ــ
pH=4 وpH=7 ر- ل4/" ــ
. 01" ــ "ء
Na + , HO − , H 2O : SB ل4/ اC ℓ − , H 3O + , H 2O : SA ةOeا4 ا-T--wاع ا4'J ــ ا2
: -T--w ــ ا!د ا3
H 3O +
( aq ) + HO − ( aq ) → 2 H 2 O ( ℓ )
: O-5روآO-Y'ت ا4م وأ4-'45وآJ'ت ا4J 2--TOU ادة ا-ب آ5 1 ــ4
ni ( H 3O + ) = C AVA = 0, 2mmol
ni ( HO − ) = CBVB = 0, 18mmol
: M4ول اOF ــ ا3
"!د ا H 3O + ( aq ) + HO − ( aq ) → 2 H2 O ( ℓ )
-TOU ا/ا 0 CAVA CBVB 0
ل اPQ x CAVA -x CBVB -x 2x
-TY ا/ا xf CAVA –xf CBVB –xf 2xf
: م4-'45وآJت اJ TY اK- ــ اآ5
pH = 4, 1 ⇒ H 3O + = 10−4 ,1 = 7 , 9.10−5 mol / ℓ
f
n ( H 3O + ) = C AVA − x f ⇒ H 3O + = A A −
CV xf
f f VA + VB VA + VB
⇒ x f = C AVA − (VA + VB ) H 3O + ≃ 018mmol
f
2
2
? QRا[ (S=1,0cm ;L=1,0cm) +P +HGس ا*ا ، +,ا +,ل X* 9اEو=F
آ . G=2,03.10-4S : \E: C=5,0.10-4mol/l
1ــ أآ
5د +ا 123ا@ي Bث 9:ه@ا ا* ل .
2ــ Bد
آ ا>اع ا* +ا>= +ا*` 9: +ه@ا ا. 123
3ــ أ +D 5DBاRم ا@ 9Eا ا. 123
4ــ أ +?e 5DBاازن Kا*
Rو
*? +د +ه@ا ا. 123
λH O+ = 35, 0mS.m2 .mol−1 , λ C H COO − = 3, 23mS.m2 .mol−1 : 9H
3 6 5
: ابQا
: 123 ا+ ــ
د1
HC ℓ ( g ) + H 2 O ( ℓ ) → H 3O + ( aq ) + Cℓ − ( aq )
σ +, ــ
ا*ا2
: 123 93,ول اQا
: 123 93,ول اQ اRSE
+ ا مUا HC ℓ ( g ) + H 2O ( ℓ ) → H 3O + ( aq ) + Cℓ − ( aq )
+ا 0 CAVA
:و 0 0
لYZ x CAVA -x
:و x x
123ا
+= xf CAVA -xf
:و xf xf
123ا
x f = n f ( H 3O + ) = n f ( C ℓ − ) ⇒ H 3O + = C ℓ − = f
x
f f V
3
− (
σ = H 3O + f . λH O + C ℓ − f . λCℓ ⇒ σ = H 3O + f λH O + λCℓ
+
3
+ − )
: ا* ل9: ــ =
اآ ا>=ت3
( )
σ = H 3O + f λH O + λCℓ ⇒ H 3O + f =
σ
= 10mol / m3 = 10 −2 mol / ℓ
(λ )
+ −
3
H 3O +
+ λCℓ−
2
2
F=وE اd* 9 ل+, ا، +,س ا*اg (S=1,0cm ;L=1,0cm) +Z +HG^ ?اU
. G=2,03.10-4S : QE: C=5,0.10-4mol/l
آ
. ه@ا ا* ل9: ثB ا@ي123 ا+
د5 ــ أآ1
. 123 ه@ا ا9: +Z* ا+=> ا+*د
آ ا>اع اB ــ2
. 123 @ا ا9Eم اU ا+D 5DB ــ أ3
. 123 ه@ا ا+ ?*
د+
وU* اK اازن+?m 5DB ــ أ4
λH O+ = 35, 0mS.m2 .mol−1 , λ C H COO − = 3, 23mS.m2 .mol−1 : 9H
3 6 5
: ابQا
: 123 ا+ ــ
د1
C6 H 5COOH ( aq ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ C6 H 5 COO− ( aq ) + H3 O+ ( aq )
: 123 ا9: +Z* ا+=> أ+* ــ
اآ ا>اع ا2
: 123 ا9: +Z* ا+=>ا>اع ا
H 3O + وC6 H 5 COO −
: 123 93,ول اQ اRSE
+ ا مUا C6 H 5COOH ( aq ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ C6 H 5 COO− ( aq ) + H3 O+ ( aq )
+ا 0 CAVA
:و 0 0
123ل اYZ x CAVA -x
:و x x
123 ا+= xf CAVA -xf
:و xf xf
x f = n f ( H 3O + ) = n f ( C ℓ − ) ⇒ H 3O + = C6 H 5COO − = f
x
f f V
σ = H 3O + f .λH O + C6 H 5COO − f . λC H COO ⇒ σ = H 3O + f λH O + λC H COO
3
+
6 5
− ( 3
+
6 5
− )
+ σ −3
H 3O f = = 0, 53.10 mol / ℓ
(λ H 3O + + λC H COO −
6 5
)
C6 H 5COO − = H 3O + = 0, 53.10−3 mol / ℓ
f f
xmax = C .V
H 3O +
τ= f
= 0, 11 = 11%
C
: 123 ه@ا ا+ ?*
د+
وU* اK اازن+?m ــ4
2
H 3O . C6 H 5COO −
+
H 3O +
K= = = 6, 28.10−5
f f f
** 3
. ا*ء0 F=o* اd*B 123 +
د5 ــ أآ1
. 123 ه@ا ا+ ?*
د+
وU* اK اازن+?m
5 ــ أآ2
C=0,010mol/l : ذ هZr* اF=o* اd* ? و
آهV=100ml p*QB +* آ+2*Q
ــ3
: اازن ه+B 9: 123م اU أنsU ، ، اازن+B 9: K=1,6.10-4 اازن+?m ،* أ2
. 1,2.10-4mol
. ا* لpH tEG اازن ؟ ا+B 9: +* ا>اعuv* +
3 ــ ا
اآ ا4
: ابQا
: 123 ا+ ــ
د1
HCOOH ( aq ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ HCOO − ( aq ) + H3 O+ ( aq )
: 123 ه@ا ا+ ?*
د+
وU* اازن ا+?m
ــ2
2
H 3O + . HCOO − H 3O +
K= =
f f f
[ HCOOH ] f C − H 3O +
f
− K .V ± K 2V 2 + 4C . K .V 2
xeq =
2
− K .V + K 2V 2 + 4CKV 2
xeq = = 1, 2.10−4 mol أي أن5* ا1 ر اv
2
: ا* ل9: ا>=ت ا*دة1v* +
3 ــ
اآ ا4
x
H 3O + = HCOO − = eq = 1, 2.10−3 mol / ℓ
eq eq V
[ HCOOH ]eq = C − H 3O = 0, 0088mol / ℓ
+
eq
+
pH = − log H 3O = 2, 92
eq
*4
-2
ريQ * ل9 u3v? C=1,0.10 mol/l
آHCOOH F=o* اd* S
y
^U . p=80% ويD ريQ اd* ا9: * ل+ ا+DE وا، d=1,22 p:o آd* @ا ا
. G=5,4S QE: k=1,0.10-2m-1 pZ +?m +,س *اU +HG ?اS ا* ل+,ا
آS0 لV=1,0l
y @Z أ5Q= ري ا@يQ * ل اV0 ~Q ا5DB ــ أ1
. C0=1,0.10-1mol/l
. S0 ا* لgYH اS ا* لV’=100ml
y +
* ا+U=
H اu, ــ2
. وا*ءF=o* اd*B ? 123 ا+
د5 ــ أآ3
: S * ل+DE? ــ4
x max
x V max = V ' xVmax g> ا9*Q م اU اtEG وا، ر ا لH ولRS أ1 ــ4
؟tED ذا. 9Eم اU ا+D اازن وE2 9*Q م اU ا5DB أ2 ــ4
. S ا* لpH 5DB ــ أ5
6
ρeau = 1g / cm3 *ء+*Q ا+ ا: تH
+ درE2 +=> ا+* ا+,* اM(HCOOH) = 46g / mol : F=o* اd* +* ا+ا
λH O+ = 35, 0mS.m2 .mol−1 , λHCOO − = 5, 46mS.m2 .mol−1 : 25°C
ارةB
3
: ابQا
لp + اpD وd p: آS0 @ ا* لZ أ5Q= ري ا@يQ* ل اV ~Q ب اDB
. V0 p*QB وC0 ل
آ2
: هp2 * ل ا*
اد ا لC0
~ أن ا
آ
n ( HCOOH )
C0 =
V0
دةZr* ا+ أي أن اV0 ~Q ا9: ا*دv اF=o= اd*B دة+* آn ( HCOOH )
: 9 هS0 ا* ل
m ( HCOOH )
n ( HCOOH ) = ⇒ m ( HCOOH ) = n ( HCOOH ) . M ( HCOOH )
M ( HCOOH )
m ( HCOOH )
C0 =
M ( HCOOH ) .V0
: V 9: ا*دةv اF=o= اd*B +ب آDB
: 9 ه+EUذة اZr*ري اQ ا* ل ا+* آ
ρ HCOOH
d= ⇒ ρ HCOOH = d × ρeau
ρeau
m ' ( HCOOH )
= d × ρeau ⇒ m ' ( HCOOH ) = d × ρeauV
V
d* + ا+DE ا9 هp و
~ أن. ريQذة ا* ل اZr* ا+~ ه@ اQB V و
: 9 هV 9: ا*دة+v اF=o* اd*B + أي أن آF=o*ا
m(HCOOH) 2 يd × ρeauV إذن فZ HCOOH 80g 2 ا* ل ي100g
. +Z
: ]ن: 9? وm( HCOOH ) = p . d × ρeauV
m ( HCOOH ) p . d × ρeau × V
C0 = =
M ( HCOOH ) .V0 M ( HCOOH ) .V0
C0 × M ( HCOOH ) .V
V= = 4, 7mℓ
p . d × ρeau
: S0 ا* لgYH اS ا* لV’=100ml
y +
* ا+U=
H اu, ــ و2
sH ؛C و
آV p*QB S ل2 لS0 @ ا* لZ أ5Q= ا@يv ~Q ا5D *
: u3v ا+gY2
C
C .V ' = C0 . v ⇒ v = V ' = 10 mℓ
C0
. 10ml +: +, +HG~ ?اQ @ ه@ اZr *
. 100ml +: +=
ر+B 9:
y *
. ا*
ري8vل إ ا, ا1g
و
كHU* ا*ء اuy *
*
: 123 ا+ ــ
د3
HCOOH ( aq ) + H 2O ( ℓ ) ⇌ HCOO − ( aq ) + H 3 O + ( aq )
: ل93, ول ا1 ــ4
+ ا مUا HCOOH ( aq ) + H 2O ( ℓ ) ⇌ HCOO − ( aq ) + H 3 O + ( aq )
+ا 0 CAVA
:و 0 0
123ل اYZ x CAVA -x
:و x x
123 ا+= xf CAVA -xf
:و xf xf
[ HCOOH ]eq C − H 3O
+
eq
ا ت او
ت ـ
ة
ل .
ا;#دو H 3O + ( aq ) / H 2 O ( ℓ ) 19و ث دا & ا#ء N .#6 &O4ة
.#6 +ا;#دو19
او وNة ا;#دو 19ا P6 ، 1
Sا'#د 1ا
: 1
) H 2 O ( ℓ ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ H 3O + ( aq ) + HO − ( aq
.0#ا
*
ا . /ا) * -ا)' ء
2ــ 4 & 2ا 9أت اوآ
م H 3O +وأت ا
Cروآ
3 HO-ا#ء ا. 8%
D44أت اوآ
م وأت ا
Cروآ
3ا#ء ا 1D
8%ا& ا $و 4اا# 4ء
2ــ 6 3د +, V=1l WD 1$ 25°Cا#ء ا)4 ، 8%م ا &Oاازن وا)م
ا . Nا[ 1$ Zا)م اC Cا ا. &O
'( :ا
1ا# 1
#Dء ρ eau = 1g / cm 3
]\ 9ول ا@) Oم :
ا1 ا)م ) 2 H 2O ( ℓ ⇌ ) H 3O + ( aq + ) HO − ( aq
ا1
$ 0 )ni(H2O 0 0
dل ا&O x ni(H2O)-x x x
اازن xeq ni(H2O)-xeq xeq xeq
تh;9 [[ي أ% 8%ء ا# أي اi$# ا# ا3 ود, 9 &O أن ا+
$ #,
.
روآC أت اوآ
م وأت ا+, 1O
'j 9 1
#ء وآ#ا
. ود2 *
' ، ا * او' ا(ا' ء
؟25°C C#
N , . &Oا اC 1) و# اازن ا1
$'4 l أ4 ــ2
: ء ه# 4 اا4 و$ ا& ا1'د# 1) و# اازن ا1
K e = H 3O + . HO −
éq éq
( )
5°C ارة6 19 درK A NH 4+ / NH 3 = 6, 3.10−10
(
50°C ارة6 19 درK A NH 4+ / NH 3 = 3, 1.10−9 )
pK A = − log K A 1Nd' AH/A- 19;دو# pKA 1S' ف ا
: X
+ +
: ء ا]
& ا#~ ا, BH .#& اO4 1'د, P
4 BH /B 19;دو# ا16 3
BH + ( aq ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ B ( aq ) + H 3 O + ( aq )
: هBH+/B 19;دو# 1
0# ا1S
ا$'4
[ B ] . H 3O +
KA =
BH +
. KA 5Q اR وpH P5 4 ــ ا2
: P
أن+
A/B 19;دو, &
1$
[ B ] H 3O +
pK A = − log K A = − log
[ A]
pK A = − log H 3O + − log
[ B ] ⇒ pH = pK + log [ B ]
[ A] A
[ A]
. ) ء0/ 5Q اR ــ3
: .#6/ ةN +
9;دو, 3 &
O,ء ع أ#ا
H 3O + ( aq ) / H 2 O ( ℓ ) 2دوN )0/ أ ــ
~, H 3O + .# ا1'د# 1) و# ا1
0# ا1S ه اH 3O + / H 2 O 19;دو# KA 1
0# ا1
. ء#ا
H 3O ( aq ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ H 2 O ( ℓ ) + H 3 O ( aq )
+ +
H 3O +
K A1 = = 1 ⇒ pK A1 = 0 : 1
ا1Nd' KA1 1
0# ا1S ا+ $'
H 3O +
H 2 O ( ℓ ) / HO − ( aq ) 2دوN )0/ ب ــ
.# ا1'د# 1) و# ا1
0# ا1S ه اH 2 O ( ℓ ) / HO − ( aq ) 19;دو# KA 1
0# ا1
. ء#~ ا, H 2 O
H 2 O ( ℓ ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ HO −
( aq ) + H 3 O + ( aq )
K A 2 = H 3O + . HO − = K e ⇒ pK A 2 = pK e : 1
ا1Nd'KA2 1
0# ا1S ا+ $'
K 2 10
. ض واا
ل$ك اW ــ رIII
. ض
ل$ك اW ــ ر1
2 )#%' ط,
S2 وS1 +
, $'
-2 -
pH = 3.4 CA = 10 mol/l KA(CH3COOH/CH3COO ) yS{ ا.#6 ل,
-5
1.8 .10 ( CH3COOH ) S1
-2 -
pH = 2.9 CA = 10 mol/l KA(HCOOH/HCOO ) yS$# ا.#6 ل,
1.8.10-4 ( HCOOH ) S2
. ء# ا3 HA .# ا1& اي إذاO ا1'د, P ــ أآ1
HA ( aq ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ A− ( aq ) + H 3 O + ( aq )
. ذ#اب ا# C ;
وا آpH 1q &Oا اC C ا)م ا1$
$'4 l ــ أ2
1ا ا)مHA ( aq ) + H 2O ( ℓ ) ⇌ A − ( aq ) + H 3 O + ( aq )
1
$ ا1ا 0 CV
3و 0 0
&Oل اd x CV-x
3و x x
اازن16 xéq CV-xéq
3و xéq xéq
: C ا)م ا1$ P
اازن
xéq H 3O + 10 − pH
τ= = =
xmax C C
: ول اD اW#4 ــ أ3
yS
# ا.#6 yS{ ا.#6 .#ا
2,9 3,4 pH
12,6% 4% τ
1.8.10-4 1,8.10-5 KA
3,74 4,75 pKA
؟O ;
ا آC 1
0#6 &
, pH 1q C ا)م ا1$
4 E
ــ آ4
pH آن#آ
؟C ا)م ا1$ 1 KA 1
0# ا1S ا1#
N
4 , ــ5
1$ $ أآ1
0# ا1 آ# آ1'O4 ,
ن4 C ا)م ا1$ أن+
$ ولDل اd +,
. O ;
ا آC 1
0#6 &
#
: aA
) ام0 ، e0 N5) آ0/ ، f إذا آ، A2 P أىA1 نb#
( τ 1 > τ 2 ) ) اء أآe i
j/ا
. 0#6 ل, 16 3 &O C ا)م ا1$ τ 1q KA $'4 P ــ أآ6
: أنZ O@ول اDل اd +,
x
H 3O + = A− = éq
éq éq V
x
[ AH ]éq = C − éq
V
+
H 3O
τ= éq
⇒ H 3O + = τ .C
C éq
2
H 3O +
(τ .C ) τ 2 .C
2
KA = éq
⇒ KA = ⇒ KA =
C − H 3O + C − τ .C 1−τ
éq
pK A1 < pK A 2 وK A1 > K A 2 ن3 τ 1 > τ 2 : ذا آ3 وτ ل14 1 داKA
: aA
: إذا، ىN أ.#6
ن، ;
! ا آO C 1
, &
, 3 ض#6 1$
. O
'j ل# اpH ــ آن
. @
ةpKA 1S أي أن ا،
ة$ آ1 # ا19;دو# KA 1
0# ا1 ــ آ
ك اا
لW ــ ر2
3 )#%' ط,
-2
. 25°C ، C=1,0.10 mol/l ;
! ا آO #C S2 وS1 +
, $'
KA1=6,3.10-10
ك,ل ا, : S1
KA2=2.10-11 +
,
& أS, ل, : S2
. pH2=11,4 وpH1=10,6 $4 D3 ، 25°C +
# ا+ هpH !
)
. ء# ا3 B ا)ة1& اي ث إذاO ا1'د, P ــ أآ1
B ( aq ) + H 2 O ( ℓ ) ⇌ BH + ( aq ) + HO − ( aq )
. ذ# اC اب# ;
وا آpH 1q &Oا اC C ا)م ا1$
$'4 l ــ أ2
n ( HO − ) HO − 10 pH − pK e
τ= = =
éq
n i ( B) C C
! ا آ
; ؟O C 1N &
, pH 1q τ C ا)م ا1$
4 E
ــ آ3
C 1N &
# 1$ $ أآτ آ، $ أآpH آن# أ آpH 1q τ
ل$' ا+, +
$
. ;
! ا آO
+
,
& أS,
ك,ا ا)ة
11,4 10,6 pH
25% 4% τ
-11 -10
2,0.10 6,3.10 KA
10,7 9,2 pKA
[ B]éq H 3O +
BH + H 3O + 1
K= × HO − × H 3O + =
éq
.Ke
[ B]éq éq KA
Ke
K=
KA
: آC ا)م ا1$ 1q K اازن1 +
$' ا+
#
x éq
x max = C. V أنQ
6 τ = [ وB]i = C
x max
BH + HO− ( Cτ )
2
Cτ2
K= éq éq
= =
[ B]éq C (1 − τ ) 1 − τ
K e Cτ2 1− τ
K= = ⇒ KA = 2 .Ke
KA 1− τ Cτ
τ ل14 1 اازن دا1 أي أن
τ ل1
ز4 1 داKA وأن
: aA
: إذا، ( ة5) آτ ) ن
ة أىb' ، N5 اآl/ )0/
. ا5) ا ل آpH ــ آن
. ة5) آpKA 8ة أي ا5oa A ا2دوN KA 5Q اR fــ آ
. e# واز/5jت اOOq IV
/5jت اOOq ــ1
: 1
ا1Nd' اs)4 , ل, 3 A(aq)/B(aq) ةN ــ.#6 19;دو# 1$
pH = pK A + log
[ B]
[A]
: أن1Nd'ل ه اd +, Z
نlog
[ B] = 0 أي أنpH = pK A إذا آن
[A ]
#C 1)3 ا# ا4N و.# [
نA ] = [ B]
. +
ا+, أي+#
C q و. ;
! ا آO
ن، log
[ B] > 0 أي أنpH > pK A إذا آن
[A ]
. B ا)ة+#
C4 [ A ] < [ B]
ن# اEi
1) ا1
اInd- ن# اEi
1
0# ا1
اHind ء# ا3 ن# اEi
ا
KA =
[H O ][Ind ]
3
+ -
: KA 1
0#6 1S
; ها اازن#
[HInd ]
: ا]
& اC آ+
# وا
pH = pK Ai + log
[Ind ] −
[HInd ]
: تq6 ثd ;
#4 +
# Q
6
-
[Ind ]e >> [HInd] e . .و$ــ ا ا
[Ind ] ≥ 10 1 ه اO3, (
4 ه اEi
1) ا1
ا
−
[HInd ]
pH ≥ pKAi + 1 إذنpH- pKAi ≥ 1 أي أن log
[Ind ] ≥ 1
−
[HInd ]
-
[Ind ]e<< [HInd] e : 58ا ا
ا
1ا Ei
1
0#ه ا O3 (
4ه ا: 1
[HInd ] ≤ 10أي أن [Ind ] ≤ −1
−
log
] [ HInd ] [Ind−
;ءD ها ا3 94 . #& اO#
ا4 s3 اpH \ ل9O,
4 11ml<VB<13ml NB ;ءD* ا
. 3
ا1() s(4 E ا'(ف1()
-
#
ل آ4 ' W وHO $@ أ16 1#
N وه إd
N pH
VB>13ml BQ ;ءD* ا
. yS{ ا.#6 ه#& اO#و@ر ا
*
: & 3
' ة ا#ا
n ( CH 3 COOH ) = n ( HO − ) ⇒ CA VA = CB VB
. s
b اO # ' 55ج ــ آ
: [ت## ا1) *
T2 وT1 +
[#, l #'4 1
[ ه1) ( 1) ا1
0#' ة ا# E 3
ا1() 4 +
#
T W
)# اl W ، 3
ا1() W04 ا1)(# اC9 +, +
از, pH=f(VB) #
. #C
13#! اO 9 و+
[## ازي#ا
. )قiq ا1) *
dpH
1 اا1)], = g ( Vb ) # اl ، ولD, ل#'[ اy آ+
# 3
ا1()
dVb
. Vb ف0# اWD 1$ pH=f(Vb)
dpH
= g ( Vb ) , ا5 نb' ، s
b ا/
ِ#4 ا ل اV% ، VbE لz
$ ا/
dVb
( 5ى أو دz 5 )
اO
dpH
pH و، VE=VbE=12ml ل3ى اN 1#
N = g ( Vb ) أنd ا]
& أ3 ¦6d
dVb
. 8,3 وي3
اl
%ا
Vــ ا#4ة اا5
1ــ )أ ا#4ة اا. 5
WD6 4 +
#ا
'# VE 3ة 1
0#6ــ #'[ 1Nل آ, Eiن '# P[,ة .
أ/Rء ا#4ة اا 4 V' 5ا 55o s
bن ا T-bان اQف إ .ا ل
ا. َ#4
2ــ ا5Aر ا T-bان #4ة 5Qــ
. #
ا
Eiا#ن ا, &
S#4 PD P[#
WD6 V &S#ا#ل ا ِ'#ا0#ف .
S,ل d :ل ',ة .#6ا{# ySل ه
روآ
ادم
[ CℓOH ]éq
( b+c
) اC ء# D# اتSP & إT+d أef ء# pH) -9 ه` اa
ا,)
4
CO 2 , H 2 O / HCO3− ( aq ) -Cدو: اZL ن اابV ا8K أوآXO ّنV
. &/د.# "/*) ؟ أآ+/)
ها اf8/*) ا+/ ا# 1 ــ4
K A2 وK A1 -
8 )*+/ ها ا-د. - و9 اK ازن/ ا-/O د8L 2 ــ4
[ CℓOH ]éq
ل6/ا اE XEم ا89/د ا8L yO ){6 اXVل ا6/ر اS, ول8C |o أ3 ــ2
4 ــ2
-Cدو:7 -~6 ا-/O KA وKe -
8 HO <# HCℓO ( aq ) )*+/ - و9 اK ازن/ ا-/O D* J* 5 ــ2
-
؟2 4 الjKج ا//4< ا# a
ا/, -@/ ه) ا، K "KL اyO ، HCℓO ( aq ) / CℓO −
. Ke=1,0.10-14 : S.
4 !.
ادم8Kروآ8ل ه76 CA `:آ, C6 H 5COOH ( aq ) و:J اZL ل76# D# VA=10,0ml @L .
p7c اpH /P )@K و، َ.ل ا76 اiِ إ.ل ا76ر@ ا8, b~ . CB = 1, 0.10 −1 mol / ℓ `:آ,
)Vo )
ا. -
d آ) إ8* VB ا~فy@6وا
dpH
. = g ( VB ) وpH=f(VB) D6& ا7+4أ
dVB
. ة.*) ا+, -د.# "/ ــ أآ1
. E j
V/ ا-S9 /Oا8L إJ# د8L ــ2
-P r//4 ؟ اVB وVA وCB وCA D -P]. ا# ــ3
. CA :آ/ا
pH -P د8L ، pH=f(VB) i6ل ا./4 ــ4
:آ, r//4 ا، VB=4,0ml y@6 ا-
d إ8* p7cا
سzV
ا-9J/ اHO- 8Kروآ8Eأ ت ا
. E,د# - آyO
ل-JK ة.*) ا+/7 XEم ا89/ ا-JK د8L
. r//4 ا. VB=4,0ml
y D# ة. @ز ه` ا7# +ح آ/P ــ ا5
. ر/f
) ها ا7* . رس8
ا-Cر8 اbاVا
. Ke=10-14 : ء7 2اء ا8@ اS.
5 !.
yK@&
ا9 ، &~ و
اآf ة8*
8C .J ل:/c# C D#/+ وف. اC6H8O6 رV42 اZL
" ارةE/J7* )6, اصP) أV i7* -8`
ا8@ . scorbut +6اء ا8 -{ اi إecoض ا.
" C1000 أوC 500 D#/
-2
& إb~ و، CA=1,00.10 mol/l `:آ, ، رV42 اZL ل76# D# VA=20,0ml @L ، سz
آfz ــI
. CB=2,00.10-2mol/l `:آ, ادم8Kروآ8ل ه76# D# VB @L
. ){6*) ا+/ ا-د.# "/ ــ أآ1
H3O + :آ/ اr//4 ا. 4,0 )*+/ اp7c اpH ويK و5,0ml ا~فVB y@6وي اK 25°C 8* ــ2
. p7cا
. -XE& ا/L
p7c
اnf(HO-) ادة- آr//4 واp7c
ا HO − :آ/" اKL ــ أ3
؟r//K, ذا# . )*+/7 xf XEم ا89/" اKL*) وا+/ر ها اS, ول8C |o ــ أ4
)ّ6 اr, ~< ا. S9 اء اD# )7P
ق6K و " ا-P8#
C500 D#/+ اD# {P a6K ــII
D# VA10,0ml @L fz . S ل76# i7* )6
ا8C p7c وS9( و ` ء ا100ml) ري.#
دورق
ن7# bل آ./4 . CB=2,00.10-2mol/l &
ااب:آ, ادم8Kروآ8ل ه76 `. وS ل76ا
. .ل ا76 اD# VBE=14,4ml y@L -
d إ8* j
V/ اi7* )6 ، "4#
1
2
ول:V اLأ لO#وJأزرق ا ) اLأ ن7 اbVا
8,8-7,2 7,6-6.0 6,2-4,2 فS.
ا-9S#
. .ل ا76 اD# 100ml
رV42 اZL دة# -" آKL ــ أ3
رة-9S# -@/ ه) ه` ا. C500 D#/+ اD# صP
رV42 اZL -7/ آ، mg بr//4 ــ ا4
اص ؟P2 ا-J7* i7* < ا
M(O)=16g/mol, M(C)=12,0g/mol , M(H)=1g/mol : -) ا/Vت اS.#
6 !.
Z" أ7{ yKC ) D#) أ# D# m -7/" آ
25°C 8* S9
اء اCH3NH2(s) &/{
V=500ml &@L SB ل76# i7* ل67
. CB ` ااب:آ,و
VB=50,0ml E@L -* SB ل76 اD# fz
ر8ر7V اZ6 SA ل76# -S4ه ا. و
H3O+ = 1, 0.10−1 mol / ℓ ` ا:آ,
A
Qr =
[ A] . [ B ]
a b
K = Qr ,eq =
[ A]eq .[ B ]eq
a b
[ I 2 ]t = 0,15mol / ℓ U
t S 4*
ا
: ال0.
ة ــ اP)( اآ$ 7 ي8
ا ا)( واV
م,ر اX )Yا
ول ا
()د ا I 2 (aq ) + 2S 2O32− (aq ) 2 I − (aq ) + S 4O62− (aq )
ا
م ا,ا
4) ا
ا0
ااآ
7
ا 0 0, 20 0,30 0,50 0,02
()ا
'ل. x x 2x 2x x
()ا 0, 20 − 0,30 − 0,50 + 0, 02 +
V V V V V
: [ هI 2 ]t = 0,15mol / ℓ U
t S 4رج ا)(
ا.
&
2
2x x
0,50 + 0, 02 +
Qr ,t =
V V
2
x 2x
0, 20 − . 0,30 −
V V
x x
[ I 2 ]t = 0, 20 − = 0,15mol / ℓ ⇒ = 0, 05mol 7
، t S 4
ا
V V
Qr ,t = 4, 2 ZP
ر *
آ+& ــII
* ر-.%* $)$. :
()
−
اء5 HCOOH (aq ) / HCOO (aq ) وCH 3COOH (aq ) / CH 3COO − (aq ) دون0)( ا$
:
اد ا
ا6P
− −
CH 3COO (aq ) + HCOOH (aq ) CH 3COOH (aq ) + HCOO (aq )
K A1 ( HCOOH / HCOO − ) = 1, 6.10 −4
K A 2 (CH 3COOH / CH 3COO − ) = 1, 6.10 −5
K A1
K= = 10 ه25°C
ا اد ا8V و, اازن اA
&
K A2
d ل4 م و7د9ات اe7ل إ4 وg7e7h اd ل4 C وB وA 'ث آ`وسA 5 ج0
ا م6P g وذC = 1, 0.10 −1 mol / ℓ P) 0
اآV م7د9ات اe
ل4 وg7e
ا
: ا
ول ا5
ا
C B A ا<س
1,0 5,0 10,0 V1(ml) d ل4
g7e
ا
1,0 10,0 10.0 V2(ml) اتe
ل4
م7د9ا
10,0 20,0 10,0 V3 (mℓ) d ل4
g7e7hا
1,0 1,0 10,0 V4 (mℓ) اتe7h ل4
م7د9ا
3,8 3,7 4,2
C
4# اpH
اازن
1 2 1 HCOO −
i
[ HCOOH ]i
0,1 0,05 1 CH 3COO −
i
[CH 3COOH ]i
10 40 1 Qr,i
1 0,8 2,5 −
HCOO
eq
[ HCOOH ]eq
0,1 0,08 0,25 CH 3COO −
eq
ا
ولS أ: Zا
− −
HCOO CH 3COO
eq eq
و /
P ا/ ،
اازن، ــ2
[ HCOOH ]eq [CH 3COOH ]eq
/
P ا/
$ ه6P أ. KA و H 3O + ;
−
أن7
HCOOH / HCOO دو04 P
HCOO − HCOO −
eq ⇒
pH = pK A1 + log = 10 pH − pK A1
eq
ر ا ؟X$ ص9# K اازنA ! Qr ,i
& ر, / ZP أن/7 ــ ذا4
F !&$ /
و د ا)( ا, اK اازنA ! Qr ,i ()رج ا. ر, /$
. C
4. ( آ5 4 ,4ر اXا
: Qr ,i = 1 < K : A س23 ا4
. .&د* ا(' ا# رج ا(' ا) ون: !&/ ; ــ أ1
> ?@ ــ أ2
*! ا
* ا2 1 ــ2
[ I 2 ]t = 0,15mol / ℓ C t *A
ا2 ــ2
ر !" ##! :2
−
اء2 HCOOH (aq ) / HCOO (aq ) وCH 3COOH (aq ) / CH 3COO − ( aq ) ن4دو7(' ا/
: ** ا.@? ا&د* ا
− −
CH 3COO ( aq ) + HCOOH ( aq ) CH 3COOH ( aq) + HCOO ( aq)
K A1 ( HCOOH / HCOO − ) = 1, 6.10 −4
K A2 (CH 3COOH / CH 3COO − ) = 1, 6.10 −5
K A1
K= = 10 ه25°C *.ا ا&د* ا,E# ** اازن ا) و# *>
K A2
P دم و
لRات اS و
ل إUSV اP
لC وB وA وسKث آM 2 ج7
@? ا
مU وذC = 1, 0.10−1 mol / ℓ @( 7 ا آE دمRات اS و
لUSا
: اول ا2 *!ا
C B A سX.ا
1,0 5,0 10,0 V1(ml) P
ل
USا
1,0 10,0 10.0 V2(ml) اتS
ل
دمRا
10,0 20,0 10,0 V3 (mℓ) P
ل
USVا
1,0 1,0 10,0 V4 (mℓ) اتSV
ل
دمRا
3,8 3,7 4,2 ;` اpH
اازن
HCOO −
i
[ HCOOH ]i
CH 3COO −
i
[CH 3COOH ]i
Qr,i
−
HCOO
eq
[ HCOOH ]eq
CH 3COO −
eq
. رpا* ا# '!> ;` ا2 ة4اع اا6 *! ا7 ــ د ا اآ1
: > ?@ أ. '( `رج ا2
&! ا/ ; ــ أ2
*! ا
* ا2 1 ــ2
HCOO − = 0, 020mol / ℓ y!R رp أء ا2 ــ2
ر ا* ؟p/
أي2 3 ــ2
5
@&' Pا.رر 2 Uا@ ;!z y#ال ، pHأ x
/آر xاRدم '&@ E2
آ. EA
j# h/ار ا>!* pHء ا@!# yا w *pjو p!| hأو {z# ./ /اج ا، y
R
@ 2 pH )! C
#ا +ا&دي ). (7, 2 − 7, 6
1ــ M:ل ا>!* ال > pHس ا wا)* K/ ، pH = 8,5دي ه +,ا)* إ اEب ا&. 0
−
2 0ه +,ا
* اع ا7 *!@# 0Eدو. HC ℓO / C ℓO *4
C ℓO −
i
*Aه +,ا ا>!* . 2ــ أ@? ا`رج
[ HC ℓO ]i
3ــ Vر4ع pHإ > ا&د* P 0 0,10mol {| h/ا.رر 2 Uء ا@!& . yد*
ا(' ا
~' ه :
− +
)C ℓO (aq ) + H 3O (aq ) HC ℓO (aq ) + H 2O (ℓ
أ@? *#اازن ا) و* ,E#ا ا(' .
4ــ ا
* ا!* * ه آ :
ــ hء ا@!، V = 1, 0.105 ℓ y
ــ
ي ء ا@! 0 0,10mol yأت اtوآ@م H 3O +
C ℓO −
i
ه ا,ي 2 #@ h/ا@Kال ـ 2ـ ــ ا`رج
[ HC ℓO ]i
4ــ 1أ@? :رج ا(' 2ا
* ا!*
4ــ 2د
p/ر ا* & u!p#ر اpر ا) .
4ــ 0# 3أن pHء ا@!. > y
ات ا
اة
Iــ ا
ل ا
و
ت
1ــ ا
ل ا
و
ت & %أاع آ
!
.
ــ ارا
+ا*)(
:
ج آس :
ــ V = 20mℓل
ت ا
س ! IIآ ا C = 1, 0mol / ℓ
ــ V ' = 20mℓل
ت ا
" ! IIآ ا C ' = 1, 0mol / ℓ
,ا ' () * +ا
س وأ$ى ا
"
1ــ
ذا
/01؟
!>= ا
س <; )( ' ا
" وا
($ء !9ر 8ن ا6زرق ل .
2ــ ه /01
Eا ; = DاCر ا
Bا =A؟
Nأ
Mف ا
Kد' ا ا 'Bدو 0ا6آ9Iة وا$ال ،
Cu 2+ / Cu ) Cu 2+ (aq ) + 2e − = Cu (aq
2+
Zn / Zn Zn( s ) = Zn 2+ (aq ) + 2e −
ا
Kد' اOP ' Mا ا(
<Cu 2+ (aq) + Zn( s) Zn2+ (aq) + Cu ( s ) : E
S Qأن 'Q
Rاازن ا Bو
' OPQا ا(
<K = 4.1036 : E
) ni ( Zn 2+
Zn 2+
= Qr ,iوT
Qن i
= !
$ Kرج ا(
<9Q 9< Eا' ا(
<V + V ' = C 'V ' = 1 : E
Cu 2+ ) ni (Cu 2+ CV
i
' V +V
Qr ,i < K
!>= ا
س و!ن أ
ت ا
" وهOا
!Wآ 9ا. 'Q8
3ــ أ 9ث ا
Bل اYو
ت 1$ل هOا ا(
<[ Eآ9Iة ــ ا$ال ؟
9ث هOا ا^
Bل
(] ا * +ا \د اس أي أن ه
ك !
س Qا
6اع ا
'
EK8ا
Bل اYو
ت
.
2ــ ا
ل ا
و
ت & %أاع آ
!.
/01
ه Eإ
8ز ا
Bل اYو
ت W Qآ 9Iو+ل دون أن
!
س
Vة ؟
ا
31ط ا*)( 7
08 : 2أآ6ة ــ ا45ال & %أاع آ
!.
/01
' () ,ا
س آس ي <; V = 20mℓل
ت ا
س II
!آ ا . C = 1, 0mol / ℓ
آس
Rي <; V ′ = 20mℓل
ت ا
" ! IIآ ، C ' = 1, 0mol / ℓ
' () ,ا
" .
EMا *cQورق اE b V
Qل آرور ا!
eم ) K + (aq ) + C ℓ − (aq
EMا (Mا( ! 8Qء دارة !ي <;
gو) Eأو
BوR = 10Ω f
و =h
Aا
ر .أ
jا =h
A D,
iR ، Ecا
ر .
ا
keر :
1ــ 90د 1 0ت ا 'cا '
QPا WIو' <
ور ا
ر ا
QPه Oا9ارة ؟
1 0ت ا 'cا WIو' < ور ا
ر ه Oا9ارة ه :
ـــ ا6Yآو
ت ا (Mو أ1eك ا *Qوا ) Eا6و وا . g
ــ ا
6ت ا 90ة ا .
2ــ 90د ; ا
ر ا
QPا
cر hف ا . g
ا
ر ا
$
QPرج ا )( ' ا
س
)( ' ا.99
3ــ ا ; meا
Bل ' 0 l+ا 'cا. '
QP
! EBاYو
ت
$رج ا ا ; ا
Kآ] ; ا
ر ا
QPأي )( ' ا
"
)( ' ا
س .و! EBا
6ت ا آ
:
! EBا
6ت ; Cu 2 + , Zn 2 + , K +ا
ر ا.
QP
! EBا
6ت C ℓ − , SO42 −ا ; ا
Kآ] ; ا
ر .
4ــ
ذا 9ث <; Iى ا
س ــ ل ا (M؟
<; Iى ا
س Qا(
<; ا Ecا
:
ــ <; Iى )( ' ا
" ! ،ر
lM
NI0ا
Kد' ا
' Zn( s ) = Zn 2+ (aq ) + 2e − :
ــ <; Iى )( ' ا
س ! "PIاYو
ت
'8ا$ال أن ا
س
ا
Kد' ا
' Cu 2+ (aq ) + 2e − = Cu ( s ) :
5ــ
Aرن اCر ا OP
Bا C! = '< 8ر ا '< 8ا
cط ا6ول .
(] اCر ا DQ
Iأي
;< EMا
Kد' ا
' :
) Cu 2+ (aq ) + Zn( s ) → Cu ( s ) + Zn 2+ (aq
/01أ
90 fث 1Kا
Bل اYو
ت
ا
" إ; أ
ت ا
س IIوه
! qس
،Vوا "Iاا Q *Q
ا( ه اOي
B
Q b eل اYو
ت
.
6ــ
ه دور اCBة ا '
6؟
دور اCBة ا '
6ه EMا (
<
= ا
Iح 8PQة ا
6ت
sن ا
د
ا
QPل وور ا
ر ا.
QP
!( 9< : Iور ا
ر ا!
QPداد
ا
6ت Zn 2 +ا ل )NI0 (1
lMا
Kد' ا
' :
wB!
Q ، Zn( s ) = Zn 2 + (aq ) + 2e −
أ
ت Cu 2 +ا ل ) (2ن
ه
ك !ازن <; Iى ا\
P! c
ا
6ت SO42 −ا ل )
(2
ا ل )(1
3ــ :
:;5
أن 9ث ا
Bل !x
Bو
ت Qا
6اع ا
' دو\ +ل
( 9< ) 'Mر *Qا( E) Qآ
QPوو) Eا CBQ
P Q
Aة أ
' (
IIــ %)8وا>=
ل د
1ــ %)8د
ن < د : ،
< ،
ــ )( M 1و M 2ا6و; ,رة ل ي <; ا
! ن ا ا، M 1n1 + D
وا , '
kرة ل ي <;
ا
! ن ا ا. M 2n2 + D
ــ CAة أ
' EM! ،ا
.
P Q
M 1 Iو M 2اYودان اOان
ن
CAا Kد .و eا ^ن ا
ن
<; ا
!
ت M 1n1 +و
Q M 2n2 +
اYو .
; Iا Kد ز
" ــ
س KQد دا
E
'Iإ; John Daniell . f<+
2ــ ا>=
ل ا?د
ا دو\
ن ا
$9ن 1$ل ا
,Vل ا Kد
ه
M 1n1 + / M 1 :و M 1 S 0 M 2n2 + / M 2و
K M 2ن دور ا +ل .
ــ M 1ا ن NCBا N
Iآ 9Iإ; أ
ت lM
NI0 M 1n1 +ا
Kد' M 1 = M 1n1 + + n1e − :
ه Oا6آ9Iة ه ا ! bاYو
ت إ; ا9ارة ا
+ر\ ' .
ــ ا
! ن M 2n2 +ا \دة ا ل اOي f qا( ا ن NCBا \+ ، M 2 Nل
lM
NI0ا
Kد' ا
' :
M 2n2 + + n2 e − = M 2
! S 0د اYو
ت ا1ز' OPا ا^$ال
ا9ارة ا
+ر\ ' أي أ
1$ fل ا
,Vل ا Kد
9ث !(
< Eأآ9Iة وا$ال
Oج
Kدf
ا
' <; ا Ecا
:
n2 M 1 + n1 M 2n2 + → n1 M 2 + n2 M1n1 +
EkهOا ا Kد '
Qا) ' 01Cا
' :
⊕ ) ⊙ M 1 ( s ) M 1n1 + ( aq )⋮⋮ M 2n2 + ( aq ) M 2 ( s
) @6اEود ا D
6اCي 8ث @
!6ا Fأآ6ة ا ، M 1 40اد .
) @6اEود ا DHاCي 8ث @
!6ا Fا45ال ا
Jن ، M 2n2 +ا
Jد
! ; Iا MBرة ا !ي <; ا( وا
! ن ا ا lMQ f Dا Kد .
3ــ !4ات د
ا Kد Ekآ
Q 9 Eات ا
' :
ــ ، NCA
Rأي <; (P) N\ NCAو(N) N
e NCA
ــ Aة آPآ' Eو*(
Q
P< K
ــ
Bو' داr ' $
A DCن أوم CQ Qا Kد U PN = E − rI
*
9د ' CAا Kد و9Vة ا
ر اQ
QPا 'Ceأ ) ا
cط ا 8ا
k
Aس 9Vة ا
ر ا
QPا
ر ا Kد ( I
*
9د ' CAا Kد واBة اPآ' Qا: CA 'Ce
] Bا! CQ Qا Kد < f ^
9أي !
ر آ
Q U = E − rI ،
QPأن T I = 0ن
U = Eو NI0إ
Vرة ا! ا
Bس ! ' CA 99ا Kد .
* آ 99! "OاBة اPآ' Eوا
Bو' ا9ا K ' $د 1$ل ! ) fأ
jا9\ 'Iع
<م cك (
IIIــ ار ا
*
!
?د .
i! 9Bا) Eا
cط ا (2) 8أن
Kد' ا
,Vل ا Kد ! ;< Nا Ecا
:
) Cu 2+ (aq ) + Zn( s ) → Cu ( s ) + Zn 2+ (aq
'Q
R ' Aاازن ا Bو
' OPQا ا(
< Eه K = 4, 0.1036 :
Zn2+ (aq) 'C
= Qr ,i 2+
i
=
$ NIرج ا(
< Eا
' ا= 1 : ' 9
Cu (aq) C
i
s14أ 34
ا;دو#ت ا
:
) H 2O (ℓ) / H 2 ( g ), Na + ( aq ) / Na ( s
اO;EOن ا& ,و 7اد ه :
) Na + (aq ) + e − = Na ( s
)2 H 2O(ℓ) + 2e − = H 2 ( g ) + 2 HO − (aq
2ــ & ا-وا; ا;ة ،ا =Kاا= ا0E 01/ 4ل هBا ا
. 8
& 0Eل ا &*" ~,0أ J 34آ 8إ-ود"& ا04ق .ز .
A Jى ا]4د و @A,ا-ا; أزرق ا] "4أن اUز ا 9" jن هBا ا-ا; أي أن اUز ه
7ار Cℓ 2أي أن ا 89ا ث ه 2C ℓ − ( aq ) = C ℓ 2 ( g ) + 2e− :
اد ". jز 7ا
رو H 2 &
#و"ل ر ان اردي
9ل ا J &
9ن أ"4ت
ا
روآ
Aو 89/ 2ا ث ه 2 H 2O (ℓ) + 2e − = H 2 ( g ) + 2 HO − ( aq ) :
3ــ أ ^*7ا1د ا B
Sا ا
8ا. 2-
) 2 H 2O (ℓ) + 2C ℓ − ( aq ) → H 2 ( g ) + 2 HO − ( aq ) + Cℓ 2 ( g
)*& IVت ا< ا;(
:
ــ -
yو
ا & "1ا;9ات
ــ 12 -
yااد آء 8
/#وأ"4ت ا*U-ت واء ا]وآ
Aو 7ار و7
ا
رو &
#إ ...
ــ إدة & Lا*ر"ت ا
Aرات واا Xا
1ــ ا
آ Eا
(DD
"ن ا-آ sا & VV-إ-ود"& & اV-ص .أ,ه [2 JUأوآ
AاV-ص .
ا ل ا]aآ-و
اBي " 3
/ -UهBان ا-aودان ه , & %
Eا*p
"-
) 2 H + ( aq ) + SO42− ( aqوآ*"-ت اV-ص . PbSO4 ( s ) II
"& -آ sأن " 8Uhآ {" >
, ،ا' ا
2-إ Jدارة Eر
#وذ pأ7ء ار
ا 4 ،ل أن ا-آ-9" sغ .
"& -آ sأن " 8Uhآ-4 8*Aآ@ 3
2- &
2ا "-9ض
3را 1 R
Jر ا4 ، "-9ل أن ا-آ. & h" s
1د ا 89ا ث - /آ sر: VV
,اULOل آ :
ا@ ا- @#آ " sث ا;EOال ذو ا1د ا
:
) PbO2 ( s ) + SO42 − ( aq ) + 4 H + ( aq ) + 2e− = PbSO4 ( s) + 2 H 2 O(ℓ
ا@ ا- @Aآ sث أآAة :
Pb( s ) + SO42 − ( aq) = PbSO4 ( s) + 2e−
ر ا @A,ا Jا*1 -Lد ا: 89
) PbO2 ( s ) + 2 SO42 − ( aq ) + 4 H + ( aq ) + Pb( s ) → 2 PbSO4 ( s ) + 2 H 2 O(ℓ
, /اULOل آ: 8*A
"-9 , /ا-آ 3 L &" sوذ-2 pآ
* - b 3ا-9" -Aض
را /ا J
ا1آ Yا m,0أ7ء ا / . "-9ه RBا "ن ا-آ* sرة & 8آ 8*A" 2-ا'
/ر ا 4ا Jا1آ J Yار ا .
)2 PbSO4 ( s ) + 2 H 2 O (ℓ ) → PbO2 ( s ) + 2 SO42 − ( aq) + 4 H + ( aq) + Pb( s
:
2ــ ا !ت ا وا !ت ا
E (1اGHء
ــ ا ل ا ا-ا. Y9 j/
أ-
K 34ورة 1
#
2ة ،ث 0Eة Oت
" 7
/ 8Eا]وآ&
A
ا0Kك ا
Uز /و
, %Kا و j/ا 89ذي ا1د :
)C6 H12O6 (aq ) + 6O2 ( g ) → 6CO2 ( g ) + 6 H 2O ( ℓ
وه ل /ا Jا*- -L4 ، -Lارة و"Aه / VE sا 9ظ Jدر-, #ارة
sA#اA4Oن , /ود ، 37°Cوذ 2 pل ا' ا-/ة /ا1م إ Jا' ا0ز
م
ا2 392 sAا 89 Kآ
" / 8Sآ &
E 8اsA
s /ا]
,ء .
ــ ا ل ا-Aي ا-ا- j/آ
@ ا. y
"ّْ& ا-آ
@ ا / yا*ت ار & ،
/إ4ج ا"-Aت و 7ا]وآ &
Aا& '04
7أوآ
Aا2-ن واء ا / &"-/ا0Uف اي .و" sذ pو-A' 89 j/ي 8y92ا'
ااردة & أ 1Lا. Yh
) 6CO2 ( g ) + 6 H 2O (ℓ) → C6 H 12O6 (aq ) + 6O2 ( g
ا ت ا اة وا ت ا
آ
ار
1
آس V1ل آت اس IIو
!"# $!
%اس و
آس
V2ل
ات ا#ص و
!"# $!
%ا#ص ,-
.ا! )*+ة ! ات
ا!
/م )) . ( NH 4+ ( aq ) + NO3− ( aq
1ــ أر
!4 56ا3د ،
2ــ
,-إ<ود ا#ص com ;++وإ<ود اس ;++ا !D!
، )" EهBا ا !/إA
ا*! H . U = +0, 48Vد !)Gا3د و $4Gا<Fآ .
3ــ ا P6ا" ,OاBي Hث +ار آ ,إ<ود أLء ا%Jل ا3د .
4ــ أآ3 Tد ا/آHSة ــ اRال ا*و
+
) Pb 2+ (aq ) / Pb( s ) , Cu 2+ (aq ) / Cu ( s !)3ت :اRدوWن ا"Oن :
2
2+ 2+
) ، Sn (aq ) / Sn( sآ, ,
<ن Oد Y! H-G /HHاRدوWن ا"Oن ه Fe (aq ) / Fe( s ) :
O Z-د ي V = 200mℓ 5 AOال ا4
/آ!S [Rوي C = 5, 0.10 mol / ℓ :
2
وإ<ود آ ,-
m = 10 g Fإ<ود ا<\+ HHود ا*+ H-ا )6أ! Aو ,#أو *و، R $
!
!!4 $ر آH I = 30mA $4HJ ^+Fة . ∆t = 20h
!)3ت :ا< ,ا! M ( Sn) = 118, 7 g / mol ، M ( Fe) = 55,8 g / mol :
ا Dا_H+ا^! ، e = 1, 6.10−19 C :
+Lأ
آدرو N A = 6, 02.1023 mol −1
1
ا3د O ،أن ا HHآ` HSل ا%Jل ا3د .
2ــ أ ;Oا ,!aا_. H3 `)#
3ــ أ TSآ! ا<+Fء Qا `ل Hة ا_%Jل . ∆t
4ــ أ
cDاHول ا) "#ر ال ! ا ا !^Hوا ا. !^F
5ــ أ !%4 TSآ ,ا<eود < Oن ا*Hم أ. A-G
3
1ــ
O 3د آ`
Y! Dي )G AOة ! <رور ا!
/م .
1ــ 1
1ــ 2هO ,د آ`
Dأم ^`G؟
2
) MnO2 ( s ) / MnO (OH )( sو ) !k . Zn 2 + (aq ) / Zn( sأن ا<eو!O jض +ل HOGي .
2ــ 1أآ Z-
Tا3د ا*و
R ,<+دو O Wأ
AO ,-اRدوMnO2 ( s ) / MnO(OH )( s ) W
وHOG ;6ي .
2ــ ,-
2إ<ود ا )" com ;++ l
Rوإ<ود ا<+ن ا%ر
ل / ^LوآH!S
اR!%م ;++ MnO2ا !D!
، )" Eإ. TW 44 A
أ ;Oا ,!aا_3 `)#د .
2ــ 3أLء Hة ا%Jل ا3د R
20g ,O"4ا ^L 0,97g l
Rأوآ H!Sا. R!%
أ
cDاHول ا) "#ر ال .أ TSا*Hم ا. A-G/
2ــ 4أHO TSد ا<eو
ت اد أLء Hة ا_%Jل .أH TSة ا%Jل ا3د O ،أن ا3د
!4 )3را I = 50mA $4HJ
3ــ )3ا3د !4را ` I = 50mA $4HJل Hة ∆t = 1h30 minا_%Jل .
3ــ 1أ<+ TSم و!/+ــ OSآ! ا<+Fء Qا
4اHارة .
3ــ 2ا !%4 P6آ ا. l
R
!)3ت :ا< ,ا! :
M ( Zn) = 65, 4 g / mol , M ( Mn) = 54,9 g / mol , M (o ) = 16 g / mol , M ( H ) = 1g / mol
ا Dا_H+ا^! +L ، e = 1, 6.10−19 C :أ
آدرو N A = 6, 02.1023 mol −1ا"ردي 1F = 96500C / mol :
4
+ 2+
Rا3د ز
/lا ZnاRدو Zn (aq ) / Zn( s ) !Wو ) 5 Y! ، Ag (aq ) / Ag ( sال
ا
/آO Z-
,د ه 100mℓواآ!Rان ا!^Hن
oت ) Ag + (aqو ) S Zn 2 + (aqون :
Zn 2+ = Ag + = 0, 20mol / ℓ
i i
M,-ا
ت ا! وا Lأ@!: !JK
2ــ ا
.ض ا*+
,آ(''&
ي ا Oا
آ A 6ا
اة −COOH
ا #$ا"! Oآ
آ 6ه R − COOH
6ا!82ض ا
آ : 6آ Qا@? O8آ
آ * 6آ
O8
!@? ا!2ن اUي = TG4ا SJا
< 4إ 9!:ا 78/و(oique) Rإ !J4 Aا
@? .
2 23'45 67
أ Lأ@!ء ا!82ض ا
آ 6ا! :
2ــ ا
:ات
`? ا_@ ا
اة :
R '8أ أو ذرة ه)رو* و
!"I R ′ S5أ .
6ا
@ات :
آ Qا@? ا
@ * : *K
اء ا2ول ^> * ا@? ا Oا
آ O
" 6ا" 78/و" 78/! "Rوات"
اء ا
4!5ا >9ا
ا 2ا )رة ا2وآ. *6
: 23'45 67
3ــ B'CDا
/ات
@aات دور آ *
9ا"
ر !J42 ،آ!ت ذات را" Kة و! !64 !I
درا& B'CD : &'47
Eإ*>I7ات ا. G'H:
9 Q$4دورق O8 * 50mℓا_ R
4!5و * 5mℓا_
4!5ل و M`4إ= "I Oات *
O8اU Rر .
)64ا)ورق د ه
ا ، Kو!8 9 ="`4م ? در 8ار= ) 80°Cة ^ د>K!I
. !7
Q$4ى ا)ورق 9آiس ]و
، gي ! Aء ! ?^,9 ، fرا* ? K
دة lج ا ، * !GوU S!I n k!4 Jlو!ن 9ا!ء .
1ــ أآ Qا M$4 p$ا
^,رة وأ Lا! ا
O8 * Sا_ R
4!5وا_
,5ل .
2
"!د= ا!. K
)8 )7ث S !Gآ! Kأدى إU S!I n k!4 Aو!ن 9ا!ء ا! fوذي را Kة
@aات إذن
J9إ@ ا@= _
4!5ات ا_ S5ا S !G A6 S !Gا@2ة .
!" Qد= ا!: K
، ! G$ا@2ة ه ا O8 * S !Gآ
آ 6وآ
ل وuدي إ
Aن إ@
وا!ء .
4ــ .ة إ
>Mط ا*,O Q'R 6'S( : 2 247
Eن 6Oإ*>Hات ا G'H:واء .
#-
8 9 Q$4ة * 10mℓ ،ا!ء ا ، 7و M`4إ= * 10mℓإ
4!5ات ا_ S5و"O
Iات O8ا. R
") Rا] ),9 pH T74 Lأن v54 pH = 7دا رأ@!
9 Aه ا
?. ،
<`4ه xUاw2ة *]6 9ا
") ) ا] y8/4 ، Lأن . pH = 5
1ــ ! Aذا )ل )ل #ال pHا y8/؟
pH
2ــ ! ه
ا S !GاUي )8ث * ا!ء و ا_@ ؟
ه!,ك * S !Gإ
4!5ات ا_) S5إ@ ( وا!ء و k!4هUا ا S !Gه
O8اإQ68 R
4!5
ا"!د ا! Kا! :
2ــ
S5ا@ ا] Lا`" ،ا 6,ا
@aا
) iا*
S5ا] Lا`"
ا 6,ا
@aاi
),در 8ارة 200°C
3ــ ! ه ات S !G
اiة ؟
ــ S !Gاiة S !Gء .
4ــ )8د 64ا)7م اK!J,
S !G τاiة .
ي ا] 9 Lا!
ا)ء , * 1mol Aوات
ا_ S5و * 83molا!ء ،
ا)7م ا S !G A$I2ه
:
* xmax = 1molا_@
ا! ? iوز 88,8%أي
أن 64ا)7م ه :
x 0,888
= τ= f = 0,888
xmax 1
أي أن S !Gاiة n S !Gآ )
J9ود .
3ــ ا*ازن أ
ة ــ .ة
*,أن S !Gا@2ة و S !Gاiة uد!ن إ
Aازن آ!: K
S !Gا@2ة
:ن @ ا 9 S !Gا)ا آة )ا 2ن آي ا * !Gآان
/wل ا zI!, S !Gا 4 6ا@/Jك ا* !G
وا!ء ا
6 *4ا) )ر! 4ا) آي ا!ء وا
@ ا
*4إ Aأن
f$
: &VR
ــ S !Gا@2ة و S !Gاiة / !Gن ا!,ن )!.ن !" *, 9آ *6وuد!ن "!
إ
!8 Aازن آ!. K
R − COOH + R′ − OH R − COO − R′ + H 2O
ــ @ f$ !),ة واiة ،ا
، !J6G4 6ن ا
7ازن آ! K
!: !5
[ RCOOR′]éq [ H 2O ]éq
=K
[ RCOOH ]éq [ R′OH ]éq
4]7 / : &W*Oاء \ 2ت ا
ة واء آ Y7ZوهZا YE7 OاX4>/
إ'R aل (.ب Rرج ا. G
4ــ ا G 2\ b,ا
ة واة
S !Gا@2ة و S !Gاiة / !Gن * ! .ه ا"
ا Sا ? !J @ 9؟
4ــ
'H 1در &cا
ارة
>Mط
'H : 5 247
Eدر &cا
ارة .
* ا? S !G @ 9آ * Sا
@ة واiة #در 8ارة ا] Lا !G
), ! <4در 8ارة ] θ1 = 30°C *Gو θ 2 = 80°C
ر !6 Lwوي ا
ت Oا_ R
4!5وا_
4!5ل )
n0ل * ا Oو * n0ا
ل
( A S$,9ا!ن ) A ) .(1ا!6ر(
ر !6 Lwوي ا
ت _
4!5ات ا_ S.وا!ء A# S$,9ا!ن ) A ) (2ا* (
ا@ k,دور أ
!4ت /w H +ل S !Gا@2ة واiة * /wل Sا. *,,
ــ y8/4أن ا!4
2ت H +ا`! 9إ Aا
@ Lا Q" !Gدور ا!Gز !* S 6,
S !Gا@2ة و S !Gاiة
.ن أن ا
S$إ !8 Aا
ازن ) 9ة ز ,أ$I
!7ر < 4ا
ا ? ? !J9إ. H + 9!:
ــ O8/4أن ا!Gز
ّ* * #آ !8 Qا
ازن .
: &VR
ّ* ا!Gز * <6ا S !Gدون #آ Qا
),ا
ازن .
VIــ ا 2\ b,ا& ا &*E &'ijCآ''. &'i
* /wل ا)را@ ا * 7!6أن S !Gا@2ة و S !Gاiة / !Gن nآ!ن وuد!ن
إ
Aازن آ! '8 Kأن 64ا)7م ا !"9 ?7 * RU x f < xmax K!J,ا)7م
" Mدود. x
1ــ ]
O e7دود *ل آ''. 2i
nexpا A ! $آ !6وي ادود S !G ، rآ!!w Kرج آ ا!دة
ا!دة nmaxا l,ا
$ل . !J
nexp
=r
nmax
: 23'45 67
/wل S !Gا@2ة واiة * O8 * 1, 0molا_ R
4!5و * 1, 0molا_
4!5ل
،ن
دود هUا ا S !Gه
. 60%
1ــ أآ Qا"!د ا!UJ Kا ا. S !G
CH 3 − CH 2 − OH + CH 3COOH → CH 3 − COOCH 2 − CH 3 + H 2O
2ــ أو) آ ا] 9 Lا! ا. K!J,
S !G"!د ا CH 3 − CH 2 − OH + CH 3COOH → CH 3 − COOCH 2 − CH 3 + H 2O
!ا )م7ا آ!ت ا!دة
K)ا 0 0,1 0,1 0 0
ل/w x 0,1 − x 0,1 − x x x
S !Gا
) ا
ازن, xéq 0,1 − xéq 0,1 − xéq xéq xéq
nexp xf
), L]آ ا9 !! وr = = = 0, 6 ⇒ x f = 0, 6mol :
هS !G"? أن دود ا4
nmax xmax
: ا
ازن ه
n( alcool ) = n( acide) = 0, 4mol
n(ester ) = n(eau ) = 0, 6mol
: دة اتO 'ت, &'i<4 اY(C'
اH ــ2
*\
ة+ < ات. ا]ل أ: 7 247
Eط اMCا
* !I/4@ة ( ا2 اS !G )
ل4!5_ < اR
4!5_ اO8 S !G !ربTw ,4
! ا)ول ا9 $ اkK!,)ون ا4 و، G] K) اآه! اK!
!ت آ
3 1 2 1 1 Oا Qاآ
1 3 1 2 1 ا
ل K)ا
90 90 84 84 67 K!J,)م ا7 ا64
%
ا ؟xU هkK!4 S * k,6 !ذا
K!J,)م ا7 ا64 A .i !J
ل4!5_ واR
4!5_ اO K) أن آ!ت ا!دة اy8/
أآK!J,)م ا7 ا64 v4! آ، ة9
/"6 * !G) ا8! آ!ن أ9 ، S !G
. K!7)م ا7!ج
ا@ "!ر ا,@
اTG4 A إS-
اRU* آ
:
ل4!5_ واR
4!5_ اO ا
@ةS !G /5
CH 3 − CH 2 − OH + CH 3COOH → CH 3 − COOCH 2 − CH 3 + H 2 O
: ! اI/"! ) ا
ازن, S !G!رج اw * "
[CH 3COOC2 H 5 ]éq [ H 2O ]éq
Qr ,éq =
[C2 H 5OH ]éq [CH 3COOH ]éq
9 أي أن ا
@
رQr < Qr ,éq = K ة @
ن9
* !G) ا8) ا@"!ل أ,
. ! اA,ا
. ة9
/"6 ت/ !G) ا8"! آ! آ!ن أG @ة2
ن دود ا: &VR
* ، S"6 ا6 ا
آO " اK!J,)م ا7 ا64 >"
: &W*O
. S"6 ا
ل اM,$ >" S!7!
K!J,)م ا7 ا64 ا
لM,-
67% آ
ل او
60%
ي4!. آ
ل
5% 5!. آ
ل
l*اC< ا. ــ إزا& أ3
_ن S !Gاiة ه
اUي ) * S !Gا@2ة 9 ،ذا و! <Iس * ا!ء وا
@ ا
ن
9ن S !Gاiة )ث و!Gدي هUا ا Q S !Gإزا ا!ء أو اإ@ * ا
@ Lا !G
!w f$ A8رج ا
9 Qr < K S !Gر ا
9ا A,ا! .
ا 7ا" _زا ا_@ !8 9 :در 8ارة !nن ا_@ أ * #-در 8ارة
ا
!4ت اw2ى
* =49أن S4ا_@ * ا
! 7اأ
ا 7ا" _زا ا!ء * :إزا ا!ء )ر! أ!,.ء
9!: =4إ Aا
@ Lا !G
!دة "^ !ء و < S !G !I nا
!4ت اw2ى
!5ل :آ
!4ت
ا
!@
م ا. K!/
u -/wدي إزا ا!ء أو ا_@ * ا
@ Lا ، !Gإ
Aر ا
9اA,
ا!)
ّن ا
@ ( و *6دود ا@2ة .
ت ا
ة واة
Réaction d’estérification et d’hydrolyse
&1 %
ات ا
وا أ
&2 %
أ أء اض اآ
ا
:
&3 %
أ أء ا&#ر#$ات ا" ا
:
&4 %
أ أء اات ا
&5 %
./ل * +,اة وا)ة
' " '3 1, 0molا 0$&1$2و '3 1, 0molا&1$2ل $ ،ن
3دود ه7ا ا * +ه . 60%
1ــ أآ< ا;د ا
7ا ا. * +
2ــ أو, #Cآ
Bا ?@
Aا ا
.
2ــ
D),ا< ا
#Bت 3دة ا. +ت :
&6 %
&; * +, Bأة
' " آآ
?
R − COOH EFوآل
R′ − CH 2 − OH EF
#ا '3 0, 20mol / H, t = 0 Gا" و '3 0, 20molال IJ& .ه7ا ا* +
Cد " ا 0
$Bوا Kا '
Aر#,اد .
1ــ أآ< ا;د ا
* +اة .
2ــ &;ف ا#Mم 3
* + xدة ا ان ./ل ا . '3Iأ H,ا#Jول ا?+
: * +
;3 acideد ا* + + alcool → ester + eau
ا ا#Mم آ
ت ادة
ا
#B 0 0,20 0,20 0 0
./ل ا* + x
#اازن xéq
3ــ أ< ا#Mم ا * + WXYاة إذا ا@ Tأن ا * +آ? .
4ــ ?K;,ا Jا#Mم #اازن [ ، xéq = 0,13mol
1أ H,ا#Jول ا* + ?+ ــ 4
2أ< 3دود ه7ا ال ــ 4
3 3ه W 0M
;,ه ]7ا
M؟ ــ 4
&;ض ال R′ − CH 2 − OHب R1 − CHOH − R2 ــ 5
5ــ 1أ ا X& F
Xاaرة [ ا `,و#د ال ا;*
5ــ 2أن 3دود ه7ا ال ا #$#Jه ، 60%أ< ا
Mا#$#Jة #Mم #اازن
5ــ 3ا` D
Yاازن ;ل ه 7ال ا#$#J
&7 %
K *;$ا اIAا W3أو أ
ت
*
K; Acétate de LinalyleاXن ،وه
&ع آ
? ?@ #C$ا ا ?@ ]
o, '$ . W3IA
;
BKا BAا&'3 Y.K
ا " '
* +ا 0$&1$2وا
ل . Linalol
#در Cاارة ا;د #C$ $ا
ل آ* H$#ان و X& E;
، K;3اaرة
ه? :
1ــ 1ا& *Mإ Wور 0Yا X& F
Xاaرة
ل و qTداة ل ا Jا
Iة
ل .
1ــ 2ــ #د ه7ا ال .
2ــ 3ه? ا Jا
ا? ?,إ
أ
ت
* . Acétate de Linalyle؟
3ــ 1ــ ;ل ا X& r
Xاaرة أآ< ;3د ا * +ا
? اMون
o
أ
ت
* . Acétate de Linalyle
3ــ 2ــ 3ه? I
3ات ه7ا ال ا
? ؟
4ــ &;* 3 K
/وي ات '3ا
ل و" اC 0$&1$2د " را'
,
ا acide paratoluéne sulfonique 0
&$Bوا7ي <;$دور ا+ز 3 .ه دور ا+ز ؟
5ــ &; D ?Kاازن 7ا ال . K = 3 × 10−3 :
5ــ 1أآ< /
B;,رج ا# # Qr ,i * +ا $ا. * +
5ــ W3 * 1اKر ا. J ?M
6ــ $& #ال و; #اM& #$Bم *X+أ
ت
*
KM Acétate de Linalyle
'3 2,5mℓ W X.أ
ت
* Acétate de Linalyleا&
40mℓ '3 Y.Kل .
6ــ 3 1ه " HJا 0$&1$2ا;* ؟
6ــ 2ف دود ا * +وا< 3دود ه7ا اآ
< .
6ــ 3ه* ه ]7ا
|C+3 J؟
7ــ ادود @? ه ]7اaوط ا
B$Jرديء ~@ *M ' ،ن ا
ل ه 3دة هo
ا. '1
7ــ 1اYح '3 ', M$ا@ '3 qادود دون
F,اJز ا;*
7ــ 3 2ه اJز ا /ا7ي '3 '$ا@3 '3 qدود ا * +؟
ا Hاع ا
? أ
ت
* " ا0$&1$2 ا
ل Linalol
Acétate de Linalyle
ا@1 0,89 1,05 0,87
در Cارة 220 118 199
ا
Fن)(°C
ا ا
g/mol 196 60 154
& 8 %ــ 0123إ
) <;رة ( 2002 6178
9
&; ?Kا* ا
ا7ر ; $ا
ا
M ( H ) = 1g / mol :و M (C ) = 12 g / mol
و . M (O ) = 16 g / mol
& q
X, #$إ ا& " * +, '3 Y.Kا 0$&1$2و ' ــ 1ــ أول pentan – 1 ol
1ــ أآ< ;ل ا X& r
Xاaرة ا;د ا7
Xا ا * +ا
? .
أ ا Hا ا . `,واذآ '
/أ
' 7ا ا. * +
2ــ او
ــ ا او ' '3 V1 = 22mℓ J C ?@ */#& : Wــ 1ــ أول pentan – 1 ol
و " '3 V2 Jا . 0$&1$2و& " '3 1mℓ
oا3 0
$Bآ Iو;" WX '3
ا+Aف 'A& HD pierres poncesا
Aر#,اد #3ة . 30 min
ــ ا ا #; :
&1ا3 <X& #$Bى ا B ?@ Cاampoule à décanter
+X
وا? ,ي '3 50mℓ Wاء ا q3 `1ا+ظ WXا+Aف #; .ا 0$وا
+X
&I3. '
BY
'
MB W W *Xاج non miscibleإ#اه ,ي Wا .
; #ا 0$وا; '3 17g W *X& Jا .
K;3ت :
ا Hاع ا
? ' ــ 1ــ أول " ا0$&1$2 ا اo
Pentan -1 - ol
ا ا#
J 0,81 1,05 0,87
20°Cب )( g / mℓ
ا7و&
@? اء +
;T #
Cة +
;T
ا ا
g/mol 88 60 130
2ــ 3 1ه دور ا '
A؟ و 3ه دور ا;ل ا '
Aر#,اد ؟
2ــ
@ T3 &
B, qT 2اICة ا; @?
ا '
Aر#,اد .
2ــ 3 3ه دور " ا 0
$Bاآ I؟ 3ه دور WXا+Aف ؟
2ــ 4أو # #Cا;
Kت ا;
Bا@? " V2 HJا 0$&1$2ا;* ? $ن
ا
Aا3 ?#Bوي ات .أ< . E
Y
2ــ 3 5ه ا * +اaش ا7ي '$أن ./ *X$ل
ا# ?@
+Xم
ا;ل اء ا `1؟
2ــ
; &
B, qT 6ا T3
+Xو
;Tو ا HاKر 3 . '$ه? ا
ت ا?
<J$ا;* ./ل ا
?@ 0$ا
+X؟
2ــ 7ا< 3دود ه7ا ا. q
X
3ــ K,ر ال .
3ــ W *13 1ار * Yا Wا
F *1ات آ
3دة ا ان #ا'3I
. t
3ــ 3 2ه? ا
Fات ا? Kأ Wه7ا ا ?@ Wات ا
:
أ ــ #ا@ '3 qدر Cاارة
ب ــ # #م ا;ل " ا 0
$BاآI
ج ــ #ا;* " ا@ 0$&1$2ة Bل .
4ــ & #$أن & oه7ا ا دود . #
C
4ــ 1أ ا Hوا X& F
Xاaرة * +ا' ا; Eض " ا0$&1$2
4ــ 2أآ< ا;د ا7
Xا ا * +وأذآ . E,
/
آ ا ر ا
ت ا
Iــ ذا ا ؟
& $%ا #ت ا " ! ا و ت اة آآ
وآل و
ة ا
*+و)(ودة .و ) 23 4%5& " 5در 1ا ارة و %ل ز ،و )ودوده
%ل أ( ا ت 3ة أو 9زا أ( ا 7ا&. 6
" ه=< ا +ا!; &) :
4
) أ G& H1ه=< ا "
در ا " !ن إ Aا ? D$ا!; أCى & A
( %ا %ل
)ت أCى L5اCره (& # Dث ا #ت ا %آ و& I$Jا #ت آ
M& L5 N"3ا#ات دون &"ن ا ء 4&
P7Q؟
و 3أي Tوف " 5إQز
ة إ )& P7Q& 2ا (1ا ا "آ
) 2ا "ل ؟
IIــ ,-.إ* ا &' ()$أ"$ر "#ا! وآل .
& Lا(ر(5ات ا
%& D ، 4ض ا ض ا "آ
( 3ة &ت VJC
) 47ا
G
%
1ــ أ"$ر "#ا! ' ,آل
3$ط
1 1#
3 PJأ$ب ا$Cر ) 8mℓا "ل ا[5و)
) 3ــ )@& Hن ــ 1ــ أول ( ،و) 7mℓ NM
أ(ر (5ا ، :5@5ك و 2Mا 2M$ b
Gد>!; 3م ) (7 L5ا ارة . 50°C
غ ا ى 3آس ) fء ) ، Iوك Le ،ك ا "& d73 "5 b
Gن ?ر ! Hز5
b5X k lورق ا 3 IXا +ر ا
%ي و Liا ا! ا f$i& f7) @%$7را! ا ز واص
&(ل
"& Aن إ وه إ@5ات 3ــ )@ Hا . H&$
1ــ أآ Pا NJ nJا i7رة " 3 ) Hــ )@& Hن ــ 1ــ أول و ا :5@5و إ@5ات 3ــ )@H
ا H&$
) ( C17 H 33COOH
2ــ D 2اM.ن
( + −
)
$J& L5ا1م ا (ه 7ا
) +ل ه(روآ( ا Jد5م ) Na ( aq ) + HO ( aqأو
(K +
)
ه(روآ( ا &$م ) ( aq ) + HO − ( aq
3 L5ه=ا ا H& $Jا Qت ا [ة ا @ث إ
2) (5
lا5ت "5 D HO −ن
ا
lول وeث أ5ت آآت .
675ا Jن & ee $Jا . (5
lوه $رة آآت ا Jد5م أو ا &$م ،ا ا(
ا ا t 3ض ا (ه 7ذات 10
5? Hإ 20 Aذرة آن .