Vous êtes sur la page 1sur 192

ROYAUME DU MAROC

Office de la Formation Professionnelle et de la Promotion du Travail

OFPPT
DIRECTION RECHERCHE ET INGENIERIE DE FORMATION

A.

Office de la Formation Professionnelle et de la Promotion du Travail


DIRECTION RECHERCHE ET INGENIERIE DE FORMATION

B.

Office de la Formation Professionnelle et de la Promotion du Travail


DIRECTION RECHERCHE ET INGENIERIE DE FORMATION

‫خ‬ُٕٛٚ‫انٕؽلح انزك‬
C.

Office de la Formation Professionnelle et de la Promotion du Travail


DIRECTION RECHERCHE ET INGENIERIE DE FORMATION

‫خ‬ٛ‫انًزؼهمخ ثبنهغخ انؼوث‬ D.

www.ofppt.info
Office de la Formation Professionnelle et de la Promotion du Travail
DIRECTION RECHERCHE ET INGENIERIE DE FORMATION

E.

Office de la Formation Professionnelle et de la Promotion du Travail


ٖٔ‫ يزق‬ُٙ‫ ٔ رم‬ُٙ‫ رم‬:ٖٕ‫يَز‬
DIRECTION RECHERCHE ET INGENIERIE DE FORMATION

F.

Office de la Formation Professionnelle et de la Promotion du Travail


DIRECTION RECHERCHE ET INGENIERIE DE FORMATION
2007 ‫ّزُجو‬
G.

Office de la Formation Professionnelle et de la Promotion du Travail


DIRECTION RECHERCHE ET INGENIERIE DE FORMATION

H.

Office de la Formation Professionnelle et de la Promotion du Travail


‫شـكـر‬
‫ُوي طْ اٗـخُ ‪ ٌٙٛ‬حُ‪ٞ‬كيس حُظٌ‪٤٘٣ٞ‬ش حُوخ‪ٛ‬ش رخُِـش حُؼَر‪٤‬ش ٖٓ ‪َ١‬ف حٌُٔ‪ ٖ٤ٗٞ‬ح‪٥‬ط‪٤‬ش‬
‫أٓٔخإ‪: ْٛ‬‬
‫‪ -‬حُٔ‪٤‬ي كظل‪ ٕٞ‬ػِ‪ ٌٕٞٓ : ِ٣‬رخُٔؼ‪ٜ‬ي حُٔظو‪ُِ ٜٚ‬ز٘خء‬
‫‪ -‬حُٔ‪٤‬ي ٓ‪ٜ‬زخف ٓلٔي ‪ ٌٕٞٓ :‬رًَِٔ حُزلغ ‪٘ٛٝ‬يٓش حُٔ‪٤‬خٍحص حُيحٍحُز‪٠٤‬خء‬
‫‪ -‬حُٔ‪٤‬ي ػؼٔخٕ ٓؼ‪٤‬ي ‪ ٌٕٞٓ :‬رٔؼ‪ٜ‬ي حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ حُظطز‪٤‬و‪٤‬ش ُِٔ‪٬‬رْ حُـخ‪ِٛ‬س ٓ‪٤‬ي‪١‬‬
‫ٓؼَ‪ٝ‬ف‬
‫ط٘ٔ‪٤‬ن ‪ٌٛ‬ح حُؼَٔ ػْ ٖٓ ‪َ١‬ف حُٔخىس ‪:‬‬
‫‪ -‬حُٔزٌ‪ٍٞٗ ٢‬حُي‪ٍ : ٖ٣‬ث‪ ْ٤‬هْٔ ط٘ٔ‪٤‬ن َٓحًِ ط٘ٔ‪٤‬ش حٌُلخءحص‬
‫‪ُ -‬زل‪َ٤‬حص ٓلٔي ‪ٍ :‬ث‪َٝ٘ٓ ْ٤‬ع رٔي‪٣َ٣‬ش حُزلغ ‪٘ٛٝ‬يٓش حُظٌ‪ٖ٣ٞ‬‬
‫‪ٍ :‬ث‪َٝ٘ٓ ْ٤‬ع رٔي‪٣َ٣‬ش حُزلغ ‪٘ٛٝ‬يٓش حُظٌ‪ٖ٣ٞ‬‬ ‫‪ -‬حُزَ‪ٝ‬ط‪ ٢‬هخُي‬

‫َٓ‪ٛ‬ت ثغً‪ٛ‬غ انًكَٕ‪ ٍٛ‬انًَزؼهً‪ ٍٛ‬نٓنِ انٕؽلح انزكٕ‪ُٛٚ‬خ أٌ ‪ٚ‬جؼضٕا ثًالؽظزٓى ٔالزواؽبرٓى إنٗ‬
‫يل‪ٚ‬و‪ٚ‬خ انجؾش ُْٔلٍخ انزكٕ‪ ٍٚ‬لٖل إغُبء ٔرؾَ‪ْ ٍٛ‬نِ انٕؽلح‬
‫ٔنكى انْكو‪.‬‬

‫ٍؼ‪ٛ‬ل ٍالٔ٘‬

‫يل‪ٚ‬و انجؾش ُْٔلٍخ انزكٕ‪ٍٚ‬‬

‫‪1‬‬
‫فـهـرس‬
‫انٖـفـؾــخ‬ ‫انــًــــــٕا‪ٙ‬ـــ‪ٛ‬ــــــــــغ‬

‫‪4‬‬ ‫ٓويٓش‬
‫‪5‬‬ ‫حُوطخرش‬
‫‪10‬‬ ‫حُلي‪٣‬غ ‪ٝ‬أػَ‪ ٙ‬ػِ‪ ٠‬حُؼ‪٬‬هخص ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش‬
‫‪14‬‬ ‫‪ٛ‬لخص حُٔظليع حُزخٍع‬
‫‪18‬‬ ‫حُظؼخَٓ ٓغ حُ٘خّ ك‪ٓ ٢‬ـخٍ ح‪٧‬ػٔخٍ ‪ٝ‬حُل‪٤‬خس حُؼخٓش‬
‫‪20‬‬ ‫أ‪٤ٔٛ‬ش ح‪ٓ٩‬ظٔخع‬
‫‪24‬‬ ‫حُ‪ٜ‬خطق‬
‫‪30‬‬ ‫ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ‬
‫‪32‬‬ ‫طير‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض‬
‫‪37‬‬ ‫أ‪٤ٔٛ‬ش طير‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض ك‪ ٢‬حُؼَٔ‬
‫‪41‬‬ ‫ٗظخّ ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ‬
‫‪43‬‬ ‫هيٍحس ‪ٓٝ‬خثَ ح‪٩‬ػ‪ّ٬‬‬
‫‪45‬‬ ‫حُؼِْ ‪ ٝ‬حُؼِٔخء‬
‫‪47‬‬ ‫حُؤَ حُ‪ٜ٘‬خػ‪٢‬‬
‫‪49‬‬ ‫حُز‪٤‬جش‬
‫‪53‬‬ ‫حُز‪٤‬جش ُ٘خ ‪٧ٝ‬ؿ‪٤‬خُ٘خ حُوخىٓش‬
‫‪56‬‬ ‫طِ‪ٞ‬ع حُز‪٤‬جش‬
‫‪59‬‬ ‫حُظ‪ٞ‬حُٕ حُطز‪٤‬ؼ‪ ٢‬حُز‪٤‬ج‪٢‬‬
‫‪61‬‬ ‫آػخٍ طِ‪ٞ‬ع حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬ك‪ٛ ٢‬لش ح‪ٔٗ٩‬خٕ‬
‫‪65‬‬ ‫آػخٍ طِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حء ك‪ٛ ٢‬لش ح‪ٔٗ٩‬خٕ‬
‫‪68‬‬ ‫حُظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش‬
‫‪70‬‬ ‫حُل‪ٞ‬حٓذ ‪ٝ‬ح‪٧‬ىٓـش‬
‫‪72‬‬ ‫ٓخ ‪ ٞٛ‬حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ‬
‫‪76‬‬ ‫طؤػ‪ َ٤‬حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ػِ‪ ٠‬حُزطخُش‬
‫‪78‬‬ ‫حُؼ‪ُٔٞ‬ش‬
‫‪82‬‬ ‫حُز‪ٖ٤ٍِٓٞ‬‬
‫‪84‬‬ ‫حُزِ‪٤ٌٔ٤‬ـ‪ّ٬‬‬
‫‪86‬‬ ‫ٗخكٖ حُ‪ٜٞ‬حء حُظ‪ٍٞ‬ر‪٢٘٤‬‬

‫‪2‬‬
‫انٖـفـؾــخ‬ ‫انــًــــــٕا‪ٙ‬ـــ‪ٛ‬ــــــــــغ‬

‫‪90‬‬ ‫حُِلخّ‬
‫‪93‬‬ ‫حُ‪ٞ‬هخ‪٣‬ش ٖٓ ٓوخ‪ َ١‬حٌُ‪َٜ‬رخء‬
‫‪99‬‬ ‫حُطخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش‬
‫‪102‬‬ ‫حُظ٘زئ حُؼِٔ‪٢‬‬
‫‪104‬‬ ‫طؼيى حُؼوخكخص ‪َٛ‬حع أّ طؼخ‪ٖ٣‬‬
‫‪107‬‬ ‫ٓل‪ ّٜٞ‬حُ‪٤٘١ٞ‬ش حُلوش‬
‫‪109‬‬ ‫ٓل‪ ّٜٞ‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش‬
‫‪111‬‬ ‫حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش‬
‫‪115‬‬ ‫ى‪ ٍٝ‬حَُٔآس ك‪ ٢‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش‬
‫‪117‬‬ ‫ً‪٤‬ق أ‪ٛ‬يٍ كٌٔخ ‪ٝ‬أرَ‪ ٖٛ‬ػِ‪ٚ٤‬‬
‫‪119‬‬ ‫ه‪ٔ٤‬ش حُظؼخ‪ٕٝ‬‬
‫‪121‬‬ ‫‪ٝ‬ظ‪٤‬لش حُلَى ك‪ ٢‬حُٔـظٔغ‬
‫‪123‬‬ ‫حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش‬
‫‪128‬‬ ‫حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ‬
‫‪131‬‬ ‫ٓل‪ ّٜٞ‬حُلن ‪ ٝ‬حُ‪ٞ‬حؿذ‬
‫‪134‬‬ ‫ٓل‪ ّٜٞ‬حُؼوخكش‬
‫‪138‬‬ ‫حُوَحءس حُٔؼَٔس‬
‫‪140‬‬ ‫ٗظخّ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬رخُٔـَد‬
‫‪144‬‬ ‫حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔٔظَٔ‬
‫‪146‬‬ ‫حُٔوخ‪ُٝ‬ش‬
‫‪152‬‬ ‫ؿ‪ٞ‬ىس حُظٌ‪٬ٓٝ ٖ٣ٞ‬ثٔظ‪ٓ ٚ‬غ حُٔظطِزخص حُٔ‪٤ٜ٘‬ش‬
‫‪154‬‬ ‫حُـ‪ٞ‬ىس (ٓ‪ٟٞٞ‬ع ٍهْ ‪)1‬‬
‫‪158‬‬ ‫حُٔؼخ‪َ٣‬س ‪ٝ‬حُـ‪ٞ‬ىس ك‪ ٢‬هيٓش حُٔوخ‪ُٝ‬ش‬
‫‪162‬‬ ‫حُٔؼخ‪َ٣‬س‬
‫‪164‬‬ ‫حُـ‪ٞ‬ىس (ٓ‪ٟٞٞ‬ع ٍهْ ‪)2‬‬
‫‪166‬‬ ‫ٗ‪ٜ‬خىس حُٔطخروش‬
‫‪170‬‬ ‫كخُش كخىػش ػَٔ‬
‫‪176‬‬ ‫ً‪٤‬ق أ‪ٟٞٞٓ ْٔٛ‬ػخ‬
‫‪178‬‬ ‫حًٌَُٔس‬
‫‪182‬‬ ‫حُظوَ‪َ٣‬‬
‫‪184‬‬ ‫ٗٔ‪ًٞ‬ؽ طوَ‪َ٣‬‬
‫‪186‬‬ ‫حُٔلخ‪َٟ‬‬
‫‪188‬‬ ‫ٗٔ‪ًٞ‬ؽ ٓل‪َ٠‬‬
‫‪191‬‬ ‫حَُٔحؿغ‬

‫‪3‬‬
‫مـقـدمـة‬
‫طظَ٘ف ٓي‪٣َ٣‬ش حُزلغ ‪٘ٛٝ‬يٓش حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬إٔ طويّ ٌُٔ‪ ٢ٗٞ‬حُِـش حُؼَر‪٤‬ش ‪ٌٛ‬ح حُٔـ‪ٜٞ‬ى حُٔظ‪ٞ‬ح‪ٟ‬غ‬
‫حٌُ‪٣ ١‬ؼظزَ ٌٓٔ‪ُ ٬‬زَحٓؾ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ٝ ٢ٜ٘‬حُِز٘ش ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ك‪ ٢‬طط‪ َ٣ٞ‬حُظ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬رخُِـش حُؼَر‪٤‬ش‬
‫ىحهَ ح‪ٓٝ٧‬خ‪ ١‬حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ‪ًُٝ‬ي طزؼخ ُٔخ ٗ‪ ٚ‬ػِ‪ ٚ٤‬حُٔ‪٤‬ؼخم حُ‪ُِ ٢٘١ٞ‬ظَر‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظٌ‪.ٖ٣ٞ‬‬

‫إ ‪ٌٛ‬ح حُزَٗخٓؾ رٔؼخرش ؿَٔ ط‪ٞ‬ح‪ ٢ِٛ‬ر‪ٓ ٖ٤‬ؼخ‪ٛ‬ي حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ٝ ٢ٜ٘‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ٖٓ أؿَ ط‪ٞ‬ك‪٤‬ي‬
‫حَُأ‪ٝ ، ٟ‬هي طْ اؿ٘خء ‪ٌٛ‬ح حُزَٗخٓؾ رٔـٔ‪ٞ‬ػش ٓظٔ‪ِ٤‬س ٖٓ حُٔ‪ٞ‬ح‪٤ٟ‬غ حُظ‪ ٢‬ط‪ٜ‬ذ ك‪ٗ ٢‬ظ‪٠‬‬
‫حُٔـخ‪٫‬ص حُؼِٔ‪٤‬ش ٓ٘‪ٜ‬خ ‪ٝ‬حُظٌ‪٤٘٣ٞ‬ش ٗخ‪٤ٛ‬ي ػِ‪ ٠‬حُـخٗذ حُظو٘‪ٜ٘ٓ ٢‬خ حٌُ‪َ٣ ١‬طٌِ ػِ‪ ٠‬طو‪٣ٞ‬ش‬
‫حُٔ‪ٜ‬خٍحص حُظؼز‪٣َ٤‬ش ‪ٝ‬ىػْ حٌُٔظٔزخص ‪ٔ٤ٓ ٫‬خ إٔ ػِٔ‪٤‬ش اٗظوخء حُٔ‪ٞ‬ح‪٤ٟ‬غ طٔض ريهش ٓظ٘خ‪٤ٛ‬ش آهٌ‪ٖ٣‬‬
‫رؼ‪ ٖ٤‬ح‪٩‬ػظزخٍ ٓظطِزخص ٓ‪ٞ‬م حُ٘ـَ ‪ًٌٝ‬ح حُٔوخ‪ُٝ‬ش ا‪ٟ‬خكش اُ‪ٔٓ ٠‬ظـيحص حُل‪٤‬خس ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش‬
‫‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ًُٝ‬ي ٖٓ أؿَ اػَحء ‪ٝ‬اؿ٘خء حَُ‪٤ٛ‬ي حُٔؼَك‪ٌُ ٢‬ح حُٔظيٍر‪ٝ ٖ٤‬طلٔ‪ ٖ٤‬أِٓ‪ٞ‬ر‪ ْٜ‬حُظو٘‪٢‬‬
‫ك‪ ٢‬حٌُظخرش ح‪٩‬ىحٍ‪٣‬ش ػِٔخ إٔ ‪ ٌٙٛ‬ح‪٧‬ه‪َ٤‬س َٓطزطش رلٖٔ حُٔطخُؼش رـ‪٤‬ش طل‪ ٖ٤٤‬حٌُٔظٔزخص‬
‫‪ٝ‬طط‪ َ٣ٞ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص ‪ٝ‬هِن ى‪٘٣‬خٓ‪٤‬ش ك‪ٗ ٢‬ظ‪ ٠‬أٗ‪ٞ‬حع حُظ‪ٞ‬ح‪.َٛ‬‬

‫اٗ٘خ ر‪ٌٜ‬ح حُٔـ‪ٜٞ‬ى ‪ٗ ٫‬و‪ ٍٞ‬رؤٗ٘خ ‪ِ٘ٛٝ‬خ اٍُ‪ ٠‬ىٍ‪ٝ‬س حُؼطخء رَ ٗزو‪٘ٓ ٠‬لظل‪ٗ ٌَُ ٖ٤‬وي ر٘خء ‪٣‬ؼَ‪١‬‬
‫‪٣ٝ‬ويّ ٓ‪ِٜ‬لش ٓظيٍر‪ٌٓ ٢‬ظذ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪.٢ٜ٘‬‬

‫ٔنكى عي‪ٚ‬م انْكو‬

‫‪4‬‬
‫الخطابة‬
‫حُوطخرش كٖ ُْ ‪ِ٣‬ن كظ‪ ٖٓ ٚ‬ح‪ٛ٩‬ظٔخّ ًزو‪٤‬ش حُل٘‪ . ٕٞ‬إ ٖٓ ‪ٔ٣‬ظط‪٤‬غ حُلي‪٣‬غ حُـٌحد حُٔئػَ أٓخّ‬
‫ك٘ي ٖٓ حُ٘خّ ‪ِٔ٣‬ي ٓ‪ٛٞ‬زش ‪٣ ٫‬ظٔظغ ر‪ٜ‬خ ا‪ ٫‬هِ‪ ٌٙٛ ٌُٖٝ . ِٕٞ٤‬حُٔ‪ٛٞ‬زش ‪ ٌٖٔ٣‬حُظيٍد ػِ‪ٜ٤‬خ‬
‫‪ٝ‬ط٘ٔ‪٤‬ظ‪ٜ‬خ ٓؼَ أ‪ ١‬كٖ آهَ‪.‬‬

‫‪ ٖٓٝ‬هَحءط٘خ ُِظخٍ‪٣‬ن ‪ٗ ،‬ـي إٔ كٖ حُوطخرش هي ُو‪ ٢‬ح‪ٛ‬ظٔخٓخ ػِ‪ ٠‬حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حَُٓٔ‪ ٢‬ك‪ ٢‬حُل‪٠‬خٍس‬
‫حُ‪ٗٞ٤‬خٗ‪٤‬ش حُوي‪ٔ٣‬ش ‪ٝ ،‬حُل‪٠‬خٍحص حَُ٘ه‪٤‬ش حُوي‪ٔ٣‬ش ‪ .‬كوي أىٍى هزَحء حُظَر‪٤‬ش أ‪٤ٔٛ‬ش ‪ٝ‬طؤػ‪ َ٤‬حُلي‪٣‬غ ‪.‬‬
‫‪ًٝ‬خٕ حُظيٍ‪٣‬ذ ػِ‪ ٠‬حُوطخرش ‪ٔ٣‬ؼَ ؿِءح ًز‪َ٤‬ح ٖٓ ٓ٘خ‪ٛ‬ؾ حُظؼِ‪٧ ْ٤‬ر٘خء حُطزوش حَُحه‪٤‬ش ‪ٝ .‬ك‪٢‬‬
‫ػ‪ َٜ‬حُ٘خػَ(‪ً )َ٤ٓٞٛ‬خٕ حُ‪ٜ‬يف ٖٓ حُظؼِ‪ ٞٛ ْ٤‬هِن ٍؿخٍ ‪( :‬هخىٍ‪ ٖ٣‬ػِ‪ ٠‬حُلي‪٣‬غ ‪ ،‬هخىٍ‪ٖ٣‬‬
‫ػِ‪ ٠‬حُؼَٔ )‪.‬‬

‫ٌُٖ حُؼ‪ َٜ‬حُلي‪٣‬غ ُْ ‪٣‬ؼ‪ ٢‬حُوطخرش ٗلْ حُويٍ ٖٓ ح ٍ‪ٛ٩‬ظٔخّ ‪ٜ٣ ُْٝ .‬ظْ حُٔ٘خ‪ َ٤ٛ‬رخُظيٍ‪٣‬ذ ػِ‪٠‬‬
‫ح‪ُ٩‬وخء ‪ٍ ٌُٖٝ .‬ؿْ ػيّ ح‪ٛ٩‬ظٔخّ حٌُخك‪ ٖٓ ٢‬ػِٔخء حُظَر‪٤‬ش حُٔليػ‪ ٖ٤‬رخُوطخرش ‪ٝ‬ح‪ُ٩‬وخء‪ ،‬ا‪ ٫‬إٔ‬
‫ه‪ٔ٤‬ش حُوطخرش ظِض ِٓل‪ٞ‬ظش ٓٔخ ؿؼِ‪ٜ‬خ طـي ‪٣َ١‬و‪ٜ‬خ اُ‪ ٠‬رؼ‪ ٞ‬حُٔ٘خ‪ٛ‬ؾ ‪.‬‬

‫إٕٔل انقطبثخ ‪:‬‬


‫ك‪ٔ٤‬خ ‪٘ٓ ٢ِ٣‬ظ٘خ‪ ٍٝ‬رؼ‪ ٞ‬أ‪ ٍٞٛ‬حُوطخرش ى‪ ٕٝ‬حُو‪ ٝٞ‬ك‪ ٢‬ح‪ ٍٞٓ٧‬حُل٘‪٤‬ش حُ‪ٜ‬ؼزش حُظ‪ ٢‬هي ط‪ْٜ‬‬
‫حُٔظو‪ ٖ٤ٜٜ‬كو‪: ٢‬‬

‫أوال‪ -‬اللتنف ‪:‬‬

‫حُظ٘لْ ‪ٞٛ‬حُو‪ٞ‬س حُٔلًَش ُِ٘طن ‪ً ،‬خُزِ٘‪ ٖ٣‬رخُ٘ٔزش ُِٔ‪٤‬خٍس ‪ .‬كخُلي‪٣‬غ حُـ‪٤‬ي ‪ ِِٚٓ٣‬ط٘لْ ٓ٘ظظْ ‪.‬‬
‫ٌُٖ ً‪٤‬ق ٗظ٘لْ ؟ أ‪ٓ ٍٝ‬خ ‪ ٌٖٔ٣‬ه‪ ُٚٞ‬ك‪ٌٛ ٢‬ح ح‪ ٞٛ ، َٓ٧‬إٔ ٗ٘ٔ‪ ٢‬ػخىس حُظ٘لْ رؼٔن ًُي ‪٫‬‬
‫‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬إٔ ٗظ٘لْ ر‪ٜٞ‬ص ٓٔٔ‪ٞ‬ع ‪ ،‬كخُظ٘لْ حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق ‪ ٌٕٞ٣‬ري‪ٞٛ ٕٝ‬ص ٓغ كٖٔ حُظلٌْ ‪٣ٝ .‬ـذ‬
‫إٔ ٗؼظخى حُظ٘لْ ر‪ ٌٜٙ‬حُطَ‪٣‬وش حُٔ٘ظظٔش ‪ٝ ،‬حٕ ط‪ٜ‬زق ػخىس ٗو‪ ّٞ‬ر‪ٜ‬خ طِوخث‪٤‬خ ى‪ ٕٝ‬إٔ ٗ٘ؼَ رٌُي ‪.‬‬

‫اانا – اللنف ‪:‬‬

‫‪ٟٞٝ‬ف حُِلع ٖٓ ح‪ ٍٞٓ٧‬حُ‪ٜ‬خٓش ؿيح ‪ٗ ٢ٌُٝ ،‬ـ‪٤‬ي ُلع حٌُِٔخص ‪ ،‬كٖٔ حُ‪ ١ٍَٝ٠‬إٔ ٗلٖٔ ُلع‬
‫ًَ كَف ٖٓ حُلَ‪ٝ‬ف ح‪٧‬رـي‪٣‬ش ‪٣ٍَٟٝ ْ٤ُ .‬خ ٌَُ ٖٓ ‪٣َ٣‬ي إٔ ‪٣‬ـ‪٤‬ي حُوطخرش إٔ ‪٣‬يٍّ‬

‫‪5‬‬
‫طَ٘‪٣‬ق حُلِن ‪ٝ‬حُلْ ‪ٓٝ‬وخٍؽ ح‪ُ٧‬لخظ ‪ٝ‬أٓخًٖ هَ‪ٝ‬ؽ ًَ ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ ح‪ُ٧‬لخظ ٓ‪ٞ‬حء ٖٓ حُلْ أ‪ٝ‬‬
‫حُلِن أ‪ ٝ‬ح‪ٗ٧‬ق ‪ ْ٤ُٝ .‬رخُ‪ٍَٝ٠‬س أ‪٠٣‬خ ىٍحٓش ػِْ حُ‪ٜٞ‬ط‪٤‬خص ‪ٝ‬حُظؼٔن ك‪ ٌُٖ . ٚ٤‬حُٔ‪ٞٛ ْٜ‬‬
‫ٓؼَكش ‪ٝ‬اؿخىس ٗطن ًَ ‪ٞٛ‬ص ٗطوخ ‪ٛ‬ل‪٤‬لخ ‪.‬‬
‫‪ٝ‬ح‪٘ٛ ْٛ٧‬خ رخُ٘ٔزش ُ‪ٔٗ٪‬خٕ حُؼخى‪ ١‬حٌُ‪٣ ١‬وطذ أٓخّ حُ٘خّ ‪ٓ ٞٛ ،‬ؼَكش حُلَ‪ٝ‬ف حُٔظلًَش‬
‫‪ٝ‬حُلَ‪ٝ‬ف حُٔخً٘ش ‪٤ًٝ‬ل‪٤‬ش ٗطن ًَ ٓ٘‪ٜ‬خ ‪ٝ .‬ح ٍ‪ٓ٩‬ظٔخع اُ‪ ٠‬حُٔظليػ‪ ٖ٤‬حُٔ٘‪ٓ٪ُ ٖ٣ٍٜٞ‬ظلخىس ٓ٘‪. ْٜ‬‬
‫‪٬ٓ ٕ٧‬كظش ٌَٗ حُلْ ‪ٟٝٝ‬غ حُِٔخٕ ػ٘ي ٗطن ًَ كَف ‪ٓٝ ،‬ؼَكش ٖٓ أ‪٣ ٖ٣‬وَؽ حُلَف ٖٓ‬
‫حُلِن ‪ ،‬أّ ح‪ٗ٧‬ق ‪،‬أّ ٖٓ حُلْ ‪ٓٝ ،‬ي‪ ٟ‬ح‪ٓ٩‬ظلخىس ٖٓ حُظلٌْ ك‪ ٢‬حُ٘لْ ًِ‪ٜ‬خ أٓ‪ٓ ٍٞ‬ل‪٤‬يس ؿيح ُٖٔ‬
‫‪٣‬ظيٍد ػِ‪ ٠‬ح‪ُ٩‬وخء‪.‬‬

‫التنغة ‪:‬‬ ‫الثا‪-‬‬

‫‪ٗٝ‬لٖ ‪٘ٛ‬خ ‪ٗ ٫‬و‪ٜ‬ي ط٘ـ‪ٔ٤‬خ ‪٣‬وخٍد حُـ٘خء ‪ ٌُٖ ،‬حُٔو‪ٜٞ‬ى ‪ٗ ٞٛ‬ؼ‪ٓٞ‬ش ح‪ُ٩‬وخء رخٓظويحّ ‪١‬زوخص‬
‫حُ‪ٜٞ‬ص ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬طَس ػِ‪َٓ ٠‬ػش حُؼزخٍحص ‪ .‬أٓخ اًح ًخٕ حُوط‪٤‬ذ ٓظَىىح ‪٣ٝ‬ؼخٗ‪ً ٖٓ ٢‬ؼ‪ٖٓ َ٤‬‬
‫أهطخء حُ٘طن ‪ ،‬كبٗ‪٣ ُٖ ٚ‬ويّ ُٔٔظٔؼ‪ٗ ٚ٤‬ـٔش اُوخء ؿ‪٤‬يس ‪.‬‬

‫اببا – اللررة ‪:‬‬

‫ًوخػيس ػخٓش ‪٣ ٫‬لٖٔ حُلي‪٣‬غ رَٔػش ًز‪َ٤‬س ‪ ٫ٝ‬رز‪٢‬ء ٗي‪٣‬ي ٓ‪ٞ‬حء ًخٕ ‪ٌٛ‬ح حُلي‪٣‬غ كي‪٣‬ؼخ ػخى‪٣‬خ‬
‫أ‪ ٝ‬هطخرش ‪ ٌُٖ .‬حُلي‪٣‬غ ‪٣‬ـذ إٔ ‪٣‬ظَح‪ٝ‬ف ر‪ ٖ٤‬حَُٔػش أك‪٤‬خٗخ ‪ٝ‬حُز‪٢‬ء ك‪ ٢‬أك‪٤‬خٕ أهَ‪ ٟ‬كٔذ‬
‫حُـِٔش حُظ‪ٗ ٢‬و‪ُٜٞ‬خ ‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬هق ‪ ٌُٖ ،‬طزو‪ ٌٙٛ ٠‬حَُٔػش ‪ٌٛٝ‬ح حُز‪٢‬ء ك‪ ٢‬كي‪ٝ‬ى حُٔؼو‪ ٍٞ‬حٌُٖٔٔ‬
‫ٓظخرؼظ‪ ٚ‬رٔ‪ُٜٞ‬ش‪.‬‬

‫خاملا‪ -‬انرة اللصت ‪:‬‬

‫طـ‪ٗ َ٤٤‬زَس حُ‪ٜٞ‬ص ٖٓ ًِٔش ‪٧‬هَ‪ ٖٓٝ ٟ‬ؿِٔش ‪٧‬هَ‪ ُٚ ٟ‬أػَ‪ ٙ‬ك‪ ٢‬حُٔؼ٘‪ ٠‬حُؼخّ ‪ ،‬كوي ‪٣‬ظـ‪َ٤‬‬
‫حُٔو‪ٜٞ‬ى رظـ‪ٗ َ٤٤‬زَس حُـِٔش ‪ٓ .‬ؼ‪:٬‬‬
‫‪ -‬ػ٘يٓخ ‪٣‬ؤط‪ ٢‬هَ‪٣‬ذ ُي ُِ‪٣‬خٍطي ك‪ ٢‬ر‪٤‬ظي طو‪( : ُٚ ٍٞ‬أ‪ )٬ٜٓٝ ٬ٛ‬ر٘زَس ؿخىس ٓ٘ول‪٠‬ش ‪.‬‬
‫‪ ٌُٖ -‬ػ٘يٓخ ‪٣‬يهَ ‪١‬خُذ اُ‪ ٠‬حُٔلخ‪َٟ‬س ٓظؤهَح ‪٣‬و‪ ُٚ ٍٞ‬حُٔلخ‪( :َٟ‬أ‪ )٬ٜٓٝ ٬ٛ‬ر٘زَس ٓخهَس‬
‫(ػخُ‪٤‬ش)‪.‬‬
‫حُؼزخٍس ك‪ًِ ٢‬ظخ حُلخُظ‪ٝ ٖ٤‬حكيس ٌُٖ ٗزَس حُ‪ٜٞ‬ص ؿ‪َ٤‬ص ٖٓ ٓؼ٘‪ ٠‬حُظَك‪٤‬ذ ‪ٝ ،‬أكِض ري‪ٚ٘ٓ ٫‬‬
‫ٓؼ٘‪ٓ ٠‬وَ‪٣‬ش حُٔلخ‪ ٖٓ َٟ‬طؤهَ حُطخُذ ‪.‬‬
‫‪ٝ‬ك‪ ٢‬حُلو‪٤‬وش ‪ ٌٖٔ٣ ،‬حًظٔخد ؿخُذ طِي حُو‪ٞ‬حػي ٖٓ ه‪ ٍ٬‬ح‪ٓ٩‬ظٔخع اُ‪ٓ ٠‬ظليػ‪ٖ٣ِ٤ٔٓ ٖ٤‬‬
‫‪َٓٝ‬حهزظ‪ ْٜ‬أػ٘خء حُلي‪٣‬غ ‪ًٔ .‬خ إٔ ‪٘ٛ‬خى أػَح ؿ‪٤‬يح ُؼوش ح‪ٔٗ٩‬خٕ ر٘لٔ‪، ٚ‬كٌِٔخ ُحىص ‪ ٌٙٛ‬حُؼوش ٗـق‬
‫ح‪ٔٗ٩‬خٕ ك‪ٜٔٓ ٢‬ظ‪ً ٚ‬وط‪٤‬ذ‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫ووإلااة الخطابة يج مراراة ما لل ‪:‬‬

‫‪ :1‬طؼَف ػِ‪ٝ ٠‬ؿ‪ٜ٣ ٖٓ ٙٞ‬ـ‪ ٕٞ‬اُ‪٤‬ي ‪ٝ‬حٗظَ اُ‪ ٠‬ػ‪ٓ، ْٜٗٞ٤‬ظؼَف ٖٓ ًُي ٓي‪ ٟ‬حٓظـخرظ‪ْٜ‬‬
‫ُِلي‪٣‬غ‬
‫‪ : 2‬حُٔ‪ َ٤‬رخُـْٔ طـخ‪ ٖٓ ٙ‬طـي ٓ٘‪ ْٜ‬آظـخرش ‪ٓٝ‬ظخرؼش ؿ‪٤‬يس ُلي‪٣‬ؼي ‪ٌٛ ،‬ح ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬ػ‪٬‬هش هخ‪ٛ‬ش‬
‫ٓؼ‪. ْٜ‬‬
‫‪ ٫ :3‬طـؼَ كي‪٣‬ؼي ‪٣‬وِ‪ٍٝ ٖٓ ٞ‬ف حَُٔف ‪ ،‬كبٕ حُلي‪٣‬غ حُـخى ُلظَس ‪ِ٣ٞ١‬ش ‪٤ٜ٣‬ذ حُلخ‪ٖ٣َٟ‬‬
‫رخَُِٔ ‪ًٔ .‬خ إٔ ٍ‪ٝ‬ف حَُٔف طـؼَ ‪ٝ‬ؿ‪ٜ‬ي ‪َ٘٣‬م رخُل‪٣ٞ٤‬ش ٓٔخ ‪٣‬ـؼَ ٓٔظٔؼ‪٤‬ي ‪٘٣‬ؼَ‪ٕٝ‬‬
‫رخ‪ُ٧‬لش طـخ‪ٛ‬ي‪.‬‬
‫‪ٓ ًٖ : 4‬زخَٗح ‪ٝ‬ه‪٣ٞ‬خ ‪ ،‬ك‪ٜ‬خطخٕ حُ‪ٜ‬لظخٕ طـؼ‪ ٕ٬‬كي‪٣‬ؼي ‪٘٣‬لٌ اُ‪ ٠‬هِ‪ٞ‬د ٓٔظٔؼ‪٤‬ي رَٔػش‪.‬‬
‫‪ : 5‬طليع ك‪ٔ٤‬خ ‪ٓ ٞٛ‬ل‪٤‬ي ُي ‪٦ُٝ‬هَ‪ ، ٖ٣‬ك‪ٌٜ‬ح ‪٣‬ـؼَ كي‪٣‬ؼي ًح ه‪ٔ٤‬ش ػخُ‪٤‬ش ‪.‬‬
‫‪ : 6‬كَى ؿٔٔي ‪ ٫ٝ‬طوق ٓخً٘خ ‪ .‬ػزض هيٓ‪٤‬ي ك‪ ٢‬ح‪ٓ ٍٝ٧‬غ كَؿش ٓ٘خٓزش ر‪ٜٔ٘٤‬خ ‪ٝ ،‬طلَى‬
‫رـٔٔي ‪٘٤ٔ٣‬خ ‪ٔ٣ٝ‬خٍح كظ‪ ٌٕٞ٣ ٠‬حُٔ‪ٞ‬هق أًؼَ ك‪٣ٞ٤‬ش‬
‫‪ٍ : 7‬حهذ ػ‪ٓ٬‬خص حَُِٔ ػِ‪ ٠‬حُٔٔظٔؼ‪ٓ ، ٖ٤‬ؼَ حُ٘ؼخّ ‪ ،‬أ‪ً ٝ‬ؼَس ح‪ُ٩‬ظلخص أ‪ ٝ‬طـ‪ٟٝ َ٤٤‬غ‬
‫حُـِٔش ‪ ،‬كظ‪ ٌٙٛ ٍٜٞ‬حُؼ‪ٓ٬‬خص ػِ‪ ٠‬حُٔٔظٔؼ‪٣ ٖ٤‬ؼ٘‪ ٢‬إٔ كي‪٣‬ؼي هي أ‪ٛ‬زق ؿ‪ٔٓ َ٤‬ظغ‬
‫ُِٔٔظٔؼ‪. ٖ٤‬كخ‪ٗ ٍٝ‬ي حٗظزخ‪ٓ ْٜٛ‬غ ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خٍ ُظـ٘ذ حُِٔ‪٣‬ي ٖٓ حَُِٔ‬
‫‪ : 8‬كيع حُ٘خّ ػِ‪ ٠‬هيٍ ػو‪ . ُْٜٞ‬كِ‪ ٖٓ ْ٤‬حُٔ٘طن إٔ طظليع ‪ ٖ٤٤ٓ٧‬رخُؼَر‪٤‬ش حُل‪ٜ‬ل‪ . ٠‬أ‪ٝ‬‬
‫طظليع ُلَك‪ٝ ٖ٤٤‬ػخٓش حُ٘ؼذ ٓٔظويٓخ حٌُؼ‪ ٖٓ َ٤‬حُٔ‪ٜ‬طِلخص ح‪ٗ٩‬ـِ‪٣ِ٤‬ش‪.‬‬
‫‪ : 9‬كيى أ‪ٛ‬يحف كي‪٣‬ؼي ‪ ،‬كؤ‪ٓ ْٛ‬خ ك‪ ٢‬ح‪ ٞٛ َٓ٧‬طلي‪٣‬ي حَُٓخُش حُظ‪ ٢‬ط‪ٞ‬ى ٗوِ‪ٜ‬خ ُِٔٔظٔؼ‪.ٖ٤‬‬
‫‪٣ :10‬ـذ إٔ طظليع ُِٔٔظٔؼ‪ ٖ٤‬ػٔخ ‪٣َ٣‬ي‪ٔٓ ٕٝ‬خػ‪ ، ٚ‬حرظؼي ػٖ حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص حُظ‪ ٢‬ط‪ ْٜ‬كجش‬
‫رؼ‪ٜ٘٤‬خ ‪ٝ‬طليع ك‪ ٢‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص حُؼخٓش‬

‫الاائ ر بة للخطنج الغنلدد ‪:‬‬

‫‪:1‬حٓظويّ حُظ‪ٝ َ٣ٜٞ‬حُظ٘ز‪ُ ٚ٤‬ظوَ‪٣‬ذ حُٔؼ٘‪٠‬‬


‫‪ :2‬حٓظويّ ‪ٓٝ‬خثَ ح‪٠٣٩‬خف حُلي‪٣‬ؼش ًِٔخ أٌٖٓ ( ك‪٤‬ي‪ -ٞ٣‬رَ‪ٝ‬ؿٌظ‪ًٔ -ٍٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ)‬
‫‪ :3‬حٓظويّ ح‪ٍ٧‬هخّ ‪ٝ‬ح ٍ‪٩‬ك‪ٜ‬خث‪٤‬خص ‪.‬‬
‫‪ :4‬ح‪َٟ‬د ح‪ٓ٧‬ؼِش ‪ٝ‬حًًَ طـخٍد ح‪٧‬هَ‪. ٖ٣‬‬
‫‪ٟٝ :5‬ق حُؼ‪٬‬هخص ر‪ ٖ٤‬ح‪٤ٗ٧‬خء ربٗ٘خء طزخ‪ ٖ٣‬أ‪ ٝ‬ط‪٠‬خى ك‪ ٢‬حُٔؼ٘‪. ٠‬‬
‫‪ :6‬حٍر‪ ٢‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع رؤكٌخٍ رٔ‪٤‬طش ‪٣‬ل‪ٜٜٔ‬خ حُـٔ‪٤‬غ ‪.‬‬
‫‪ :7‬هَ ٓخ طَ‪٣‬ي رؼوش ‪ٝ ،‬ى‪ ٕٝ‬ه‪ٞ‬ف‪.‬‬
‫‪ :8‬طـ٘ذ حُظٌَحٍ ‪ًٝ ،‬ؼَس ح‪ٓ٩‬ظطَحى اُ‪ٟٞٞٓ ٠‬ػخص ؿخٗز‪٤‬ش‬
‫‪ ٫ :9‬ىحػ‪ُٔ ٢‬ويٓش ‪ِ٣ٞ١‬ش ‪ ،‬كخُيه‪ ٍٞ‬ك‪ِٛ ٢‬ذ حُٔ‪ٟٞٞ‬ع رَٔػش أك‪. َ٠‬‬
‫‪ :10‬كخ‪ ٍٝ‬إٔ طْٔ ٓ٘خػَ حُٔٔظٔؼ‪ٝ ٖ٤‬أٓخٗ‪ ٝ ْٜ٤‬ططِؼخط‪ٝ ، ْٜ‬حطَى ُ‪ٟٞٞٓ ْٜ‬ػخ ‪٣‬لٌَ‪ ٕٝ‬ك‪ٚ٤‬‬

‫‪7‬‬
‫الاائ مم أإلج اللصت الللم واالٍاللقـاا اليند ‪:‬‬

‫‪ ٫ :1‬طزيأ حُلي‪٣‬غ ‪ٝ‬أٗض ٓـ‪ٜ‬ي أ‪ٓ ٝ‬ظ‪ٞ‬ػَ‬


‫‪ :2‬طلٌْ ك‪ ٢‬حُظ٘لْ ر‪ٍٜٞ‬س ‪١‬ز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ‪ ،‬كخكع ػِ‪ ٠‬حُظ٘لْ رؼٔن ‪ٝ‬حٗظظخّ ‪ .‬ك‪ٌٜ‬ح ‪٣‬وخ‪ ّٝ‬حُظ‪ٞ‬طَ‬
‫‪ٔ٣ٝ‬خػي ػِ‪ ٠‬ح‪ٔ١٩‬ج٘خٕ ‪.‬‬
‫‪ :3‬أ‪ٞٛ َٛٝ‬طي ُِـٔ‪٤‬غ ى‪ ٕٝ‬إٔ ‪ ٌٕٞ٣‬ػخُ‪٤‬خ ِٓػـخ‪.‬‬
‫‪ :4‬حؿؼَ ُ٘لٔي ٗو‪٤ٜ‬ش ٓٔ‪ِ٤‬س ‪ ٫ٝ‬طلخ‪ ٍٝ‬طوِ‪٤‬ي أكي حُوطزخء حُٔ٘‪. ٖ٣ٍٜٞ‬‬
‫‪ٓ:5‬ـَ ‪ٞٛ‬طي ‪ٝ‬حٓظٔغ اُ‪ ٚ٤‬هزَ حُوطخرش ‪ٝ‬حًظ٘ق ٓخ ػ٘يى ٖٓ أهطخء ‪ٝ‬كخ‪ ٍٝ‬ط‪ٜ‬ل‪٤‬ل‪ٜ‬خ‪ .‬ػْ‬
‫ًٍَ حُظٔـ‪ُ َ٤‬ظؼَف ٓخ كيع ٖٓ طـ‪.َ٤‬‬
‫‪ :6‬حٓظويّ َٓػش ٓ٘خٓزش كظ‪ ٫ ٠‬طَ‪ٛ‬ن ٓٔظٔؼ‪٤‬ي ٓ‪ٞ‬حء رخَُٔػش حُؼخُ‪٤‬ش أ‪ ٝ‬حُز‪٢‬ء حُ٘ي‪٣‬ي‪.‬‬
‫‪٫ :7‬ري إٔ ط٘ؼَ حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى‪ ٖ٣‬ربكٔخٓي رٔخ طو‪ ٍٞ‬أ‪ ١‬طٌِْ رؼوش ‪ٝ‬كٔخّ ُظ‪ٞ‬ك‪ُِٞٔ ٢‬ؿ‪ٞ‬ى‪ ٖ٣‬رؤ‪٤ٔٛ‬ش‬
‫ٓخ طو‪.ٍٞ‬‬

‫‪8‬‬
‫األ ئلة‪:‬‬
‫‪ٓ :1‬خ‪ ٢ٛ‬أ‪٤ٔٛ‬ش كٖ حُوطخرش ؟‬
‫‪:2‬أَٓى ٓوظِق أ‪ ٍٞٛ‬حُوطخرش ؟‬
‫‪ٓ :3‬خ ‪ ٢ٛ‬حُوط‪ٞ‬حص حَُث‪٤ٔ٤‬ش حُظ‪٣ ٢‬ـذ َٓحػخط‪ٜ‬خ ٖٓ أؿَ اؿخىس حُوطخرش؟‬
‫‪ :4‬أًًَ رؼ‪ ٞ‬حُ٘‪ٜ‬خثق حُظ‪ٌ٘ٔ٣ ٢‬ي إٔ طٔي‪ٜ٣‬خ ُِٓ‪ِ٤‬ي ٖٓ أؿَ اُوخء ؿ‪٤‬ي‪.‬‬
‫‪ :5‬طٌِْ ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ػٖ حُي‪ ٍٝ‬حٌُ‪ ١‬طِؼز‪ ٚ‬حُوطخرش ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس حُ‪٤ٓٞ٤‬ش ‪ٝ‬حُؼِٔ‪٤‬ش‪.‬‬
‫‪ :6‬حٓظوَؽ ٖٓ حُ٘‪ ٚ‬ح‪٧‬كٌخٍ حَُث‪٤ٔ٤‬ش ‪.‬‬
‫‪ :7‬هْ رظل‪ َ٤٠‬ػَ‪ ٝ‬ك‪ٟٞٞٓ ٍٞ‬ع ٖٓ حهظ‪٤‬خٍى ٓزَُح ك‪ ٚ٤‬رَحػظي ك‪ ٢‬حُوطخرش‬
‫ٓ‪ٞ‬ظلخ ك‪ ٚ٤‬ؿٔ‪٤‬غ آُ‪٤‬خص حُل‪ٞ‬حٍ حُلؼخٍ حُظ‪ٓ ٢‬زن إٔ ح‪ِ١‬ؼض ػِ‪ٜ٤‬خ ‪.‬‬
‫‪ٓ :8‬خ َٓحىف حٌُِٔخص ح‪٧‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬حُوطخرش ‪.............................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُٔ‪ٛٞ‬زش ‪..........................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُو‪..........................................................................: ٝٞ‬‬
‫‪ -‬طِوخث‪٤‬خ ‪...........................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُ٘زَس ‪..........................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُ‪ٜٞ‬ط‪٤‬خص‪.......................................................................:‬‬
‫‪.......................................................................:‬‬ ‫‪ِٛ -‬ذ‬

‫‪9‬‬
‫اللد ث وأ ره رلى البالقـات اوإللغارنة‬
‫حُلي‪٣‬غ ‪ ٞٛ‬ؿِء ‪ٛ‬خّ ٖٓ ك‪٤‬خط٘خ ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ ،‬إ ُْ ‪ ٌٖ٣‬أ‪ ْٛ‬ؿِء ك‪ٜ٤‬خ ػِ‪ ٠‬ح‪٬١٩‬م ‪ًٔٝ‬خ إٔ‬
‫ُِلي‪٣‬غ آىحرخ ‪٣‬ـذ حُظٔٔي ر‪ٜ‬خ ‪ ،‬كبٕ ُ‪ ٚ‬أ‪٠٣‬خ أ‪ٝ ٫ٞٛ‬ه‪ٞ‬حػي ‪٘ٛ ٌُٖ .‬خى رؼ‪ ٞ‬حُ٘‪ٜ‬خثق حُظ‪٢‬‬
‫طوَؽ ػٖ ‪ ٖ٣ٌٛ‬حُٔـخُ‪ٝ ٖ٤‬طئػَ ك‪ ٢‬كي‪٣‬ؼ٘خ إ حُظِٓ٘خ ر‪ٜ‬خ ‪:٢ٛٝ‬‬

‫‪ -1‬إظٓبه انزمل‪ٚ‬و ن‪ٝ‬فو‪ ٍٚ‬أصُبء انؾل‪ٚ‬ش نكَت يؾجزٓى ‪:‬‬

‫ٓجَ أكي ًظخد حُو‪ٜ‬ش ػٖ َٓ ٗـخك‪ ، ٚ‬كوخٍ اٗ‪ ٚ‬رٔزذ كز‪ُِ٘ ٢‬و‪٤ٜ‬خص حُظ‪ ٢‬أط٘خ‪ُٜٝ‬خ ‪ٝ‬ا‪ٛ‬ظٔخٓ‪٢‬‬
‫ر‪ٜ‬خ ‪ .‬كبًح ًخٕ ‪ٌٛ‬ح ‪٘ٓ ٞٛ‬طن ًخطذ ‪٣‬ظؼخَٓ ٓغ ٗو‪٤ٜ‬خص ‪٤ٔٛٝ‬ش ٖٓ ‪ٝ‬ك‪ ٢‬ه‪٤‬خُ‪ ، ٚ‬كٔخ رخُي‬
‫رٔويحٍ حُلذ ‪ٝ‬حُظوي‪ َ٣‬حٌُ‪٣ ١‬ـذ إٔ ‪٘ٓ ًَ ٌٚ٘٣‬خ ُ‪٦‬هَ ٖٓ ه‪ٓ ٍ٬‬ؼخٓ‪٬‬ط٘خ ‪ٝ‬ؿ‪ٜ‬خ ُ‪ٞ‬ؿ‪ٌٛ . ٚ‬ح هي‬
‫‪٣‬ظطِذ رؼ‪ ٞ‬حُـ‪ٜ‬ي ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬هض ُ٘‪ٜ‬ظْ رخ‪٥‬هَ‪ٗٝ ٖ٣‬ويٍ‪ٗٝ ْٛ‬ظوِ‪ ٖٓ ٚ‬هيٍ ًز‪ ٖٓ َ٤‬أٗخٗ‪٤‬ظ٘خ ‪.‬‬

‫‪٘ٛٝ‬خى أٗ‪٤‬خء ‪ٛ‬ـ‪َ٤‬س ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ٗلؼِ‪ٜ‬خ كظئط‪ ٢‬أػَ‪ٛ‬خ حُط‪٤‬ذ ‪ً ،‬خُٔـخِٓش ك‪ ٢‬حُٔ٘خٓزخص ‪ٝ‬طل‪٤‬ش‬
‫حُٔؼخٍف ‪ ٝ‬ح‪ٛ٧‬يهخء ‪ٝ‬حُـ‪َ٤‬حٕ ر‪ٞ‬ى ‪ٝ‬كَحٍس ‪ ،‬ك‪ٌٜ‬ح ُ‪ ٚ‬أػَ‪ ٙ‬حُط‪٤‬ذ ػِ‪ ٠‬ػ‪٬‬هظ٘خ ٓؼ‪. ْٜ‬‬

‫‪ -2‬اإلثزَبو ‪:‬‬

‫ُ‪٪‬رظٔخٓش أػَ ‪٤١‬ذ ك‪ ٢‬حُظؼخَٓ ٓغ حُ٘خّ ‪ ،‬ك‪ٓ ٬‬ؼ٘‪ ٠‬إٔ ٗ‪ٞ‬ؿ‪ًِٔ ٚ‬خص ‪٤١‬زش ُ‪٦‬هَ‪ ٖ٣‬ر‪ٞ‬ؿ‪ٙٞ‬‬
‫ػخرٔش ‪٘ٛٝ .‬خى ٓؼَ ‪٣ ٢٘٤ٛ‬و‪ (: ٍٞ‬اًح ً٘ض ‪ ٫‬طزظْٔ ك‪ ٬‬طلظق ٓظـَح‪ ).‬كخ‪٩‬رظٔخٓش ‪ٍٍٞٓ ٢ٛ‬‬
‫حُ٘‪ٞ‬ح‪٣‬خ حُلٔ٘ش ‪ٝ‬حُٔٔخػ‪ ٢‬حُلٔ‪٤‬يس ‪ .‬كبًح حرظٔٔض أٓخّ ٗو‪ٓ ٚ‬ظؼٌَ حُِٔحؽ ٓظؼ‪٤‬ي ح‪َٗ٩‬حم اُ‪٠‬‬
‫ٗلٔ‪٣ٝ ٚ‬وزَ ػِ‪ ٠‬حُل‪٤‬خس ‪.‬‬

‫‪ -3‬رنكو كائًب أًٍبء عً‪ٛ‬غ يٍ رزؼبيم يؼٓى ‪:‬‬

‫اكَ‪ ٙ‬ػِ‪ ٠‬طًٌَ أٓٔخء ًَ ٖٓ ُي ر‪ ْٜ‬ػ‪٬‬هش ‪ ،‬كٌُي ‪٘٣‬ؼَ‪ ْٛ‬رؤ‪٤ٔٛ‬ظ‪ٌٔ٣ٝ ،ْٜ‬زي ٓلزش‬
‫‪ٛٝ‬يحهش حُ٘خّ ‪.‬كخُ٘خّ رطز‪٤‬ؼظ‪٣ ْٜ‬لظوَ‪ ٕٝ‬رؤٓٔخث‪ٔ٣ٝ ، ْٜ‬ؼي‪ًًَٛ ْٛ‬خ ‪.‬‬
‫‪ًٝ‬خٕ ٖٓ حُٔؼَ‪ٝ‬ف ػٖ حَُث‪ ْ٤‬ح‪ ٢ٌ٣َٓ٧‬ح‪ٓ٧‬زن كَحٌِٗ‪ٍُٝ ٖ٤‬كِض أٗ‪ً ٚ‬خٕ ‪٣‬ظًٌَ أٓٔخء ًَ‬
‫ٖٓ ‪٣‬ظؼخَٓ ٓؼ‪ ْٜ‬كظ‪ ٠‬حُؼٔخٍ حُزٔطخء ‪ًٝ .‬خٕ ‪ٌٛ‬ح ‪ٓ ٞٛ‬زذ كذ ‪ٝ‬طوي‪ٝ َ٣‬حكظَحّ ًَ ٖٓ طؼخَٓ‬
‫ٓؼ‪.ْٜ‬‬

‫‪10‬‬
‫‪ -4‬ؽلس انُبً ػًب ‪ٚ‬ؾجٌٕ ًٍبػّ ‪:‬‬

‫كظ‪ٔ٣ ٠‬ظٔظغ حُ٘خّ رلي‪٣‬ؼي ‪ ،‬كيػ‪ ْٜ‬ػٔخ ‪٣‬لز‪ٔٓ ٕٞ‬خػ‪ . ٚ‬حهظَ ٖٓ حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص ٓخ ‪ٔ٣‬ظ‪ْٜ٣ٜٞ‬‬
‫‪ ْٔ٣ٝ‬ك‪٤‬خط‪ . ْٜ‬كيػ‪ ْٜ‬ػٖ ٌٓ٘‪٬‬ط‪ٝ ْٜ‬هيّ ٓوظَكخطي حُٔوِ‪ٜ‬ش ُلِ‪ٜ‬خ ‪ .‬إ ‪ٌٛ‬ح ‪٘٣‬ـغ حُٔٔظٔؼ‪ٖ٤‬‬
‫ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ٩‬ظـخرش ُي ‪ٝ‬حُظوَد ٓ٘ي ‪ًٔ ،‬خ أٗ‪٘٣ ٚ‬ؼَ‪ ْٛ‬رؤٕ ‪ٝ‬هض حُلي‪٣‬غ ُٖ ‪٤٠٣‬غ ‪ٛ‬زخء ‪.‬‬

‫ًُي ‪٣ ٫‬ؼ٘‪ ٢‬إٔ طًَِ ػِ‪ٓ ٠‬خ ‪ٔ٣‬ظغ ح‪٥‬هَ‪ ٖ٣‬كو‪ٝ ٢‬ا‪ٔٛ‬خٍ ٓخ ‪ٔ٣‬ظؼي أٗض ‪ ٖٓٝ .‬حُٔظ‪ٞ‬هغ أٗي‬
‫ٓظـي ًؼ‪َ٤‬ح ٖٓ حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص ًحص ح‪ٛ٩‬ظٔخّ حُٔ٘ظَى ر‪٘٤‬ي ‪ٝ‬ر‪ ٖٓ ٖ٤‬طليػ‪. ٚ‬‬

‫‪ -5‬اْزى ثًٍ رؾلصٓى ‪ٓٚ‬زًٌٕ ثك‪:‬‬

‫حكَ‪ ٙ‬ػِ‪ ٠‬إٔ ط‪ٜ‬ظْ رخ‪٥‬هَ‪ ٖ٣‬أػ٘خء كي‪٣‬ؼي اُ‪ ٫ ، ْٜ٤‬ط٘ؼَ‪ ْٛ‬رخ‪ٔٛ٩‬خٍ ‪ ،‬كؤٗض رٌُي طٌٔذ‬
‫ح‪ٛ‬ظٔخٓ‪ ْٜ‬ري ًَى ػِ‪ًِٞٓ ٠‬ي حُط‪٤‬ذ طـخ‪. ْٜٛ‬‬
‫‪ًٔٝ‬ؼخٍ ٌُُي ‪ :‬حكظَ‪ ٝ‬أٗي ىهِض ػِ‪ ٠‬أكي حُٔ‪ٞ‬ظل‪ ٖ٤‬حُلٌ‪ ٖ٤٤ٓٞ‬رؼي حُٔخػش حُ‪ٞ‬حكيس ظ‪َٜ‬ح‪ ،‬رؼي‬
‫إٔ ٗؼَرخَُِٔ ٖٓ ًؼَس حُلي‪٣‬غ ٓغ َٓحؿؼ‪ ، ٚ٤‬ك‪ٞ‬ؿيط‪ٓ ٚ‬ظؼٌَ حُِٔحؽ ‪ ،‬كِ‪ٞ‬ريأص كي‪٣‬ؼي ٓؼ‪ ٚ‬ػٔخ‬
‫طَ‪٣‬ي‪ٓ ٚ٘ٓ ٙ‬زخَٗس كِٖ ‪ٔ٣‬ظـ‪٤‬ذ ُي ٗلْ ح‪ٓ٩‬ظـخرش ٓؼِٔخ ‪٣‬لؼَ ُ‪ ٞ‬ريأص كي‪٣‬ؼي ٓؼ‪ ٚ‬رخُؼ٘خء ػِ‪٠‬‬
‫ً‪ٝ‬ه‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُِٔزْ أ‪ٓ ٝ‬ؤُظ‪ ٖٓ ٚ‬أ‪٘٣ ٖ٣‬ظَ‪ ١‬هٔ‪ٜ‬خٗ‪ًٝ ٕ٧ ، ٚ‬ه‪ ٚ‬ؿٔ‪. َ٤‬‬

‫ًٔخإٔ حٓظويحّ ػزخٍحص ٓؼَ ‪ (:‬آٓق ‪ُ٩‬ػخؿي ………) أ‪ َٛ ( ٝ‬طٔٔق ُ‪ ٢‬إٔ ……‪).‬أ‪ٝ‬‬
‫(أ‪ ٖٓ.……٢ٌ٘٘ٔ٣‬ك‪ِ٠‬ي) ُ‪ٝ ٚ‬هغ ٓٔظخُ ك‪ٗ ٢‬لْ حُٔظِو‪٘٣ٝ ، ٢‬ؼَ‪ ٙ‬رخُظوي‪ٝ َ٣‬ح‪٩‬كظَحّ‬
‫‪ٝ‬ح‪٤ٔٛ٧‬ش ‪ َ٣ِ٣ٝ ،‬حٌُؼ‪ ٖٓ َ٤‬حُؼوزخص حُظ‪ ٢‬طؼظَ‪ ٝ‬طؼخٓ‪٬‬ص حُ٘خّ رؼ‪ٓ ْٜ٠‬غ رؼ‪.ٞ‬‬

‫‪ -‬نغبد عل‪ٚ‬لح رلفم إنٗ ػبنًُب ‪:‬‬

‫‪ -1‬نغخ انؼٖو انؾل‪ٚ‬ش ‪:‬‬

‫أىص حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ حُلي‪٣‬ؼش ‪ٝ‬حٗظ٘خٍ أؿ‪ِٜ‬س حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ك‪ ًَ ٢‬ر‪٤‬ض ‪ٗٝ‬خى ‪ٓٝ‬ظـَ ‪ًٌُٝ‬ي حٗظ٘خٍ‬
‫ٗ‪ٞ‬حى‪ ١‬ح‪ٗ٧‬ظَٗ‪٤‬ض ‪ٝ ،‬آٌخٗ‪٤‬ش حُ‪ ٍٞٛٞ‬حَُٔ‪٣‬غ اُ‪ ٠‬حُ٘زٌش حُؼخُٔ‪٤‬ش ‪٣ُٝ ،‬خىس َٓػظ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬حُٔ٘‪ٞ‬حص‬
‫ح‪٧‬ه‪َ٤‬س اُ‪ ٠‬اهزخٍ حُ٘زخد ػِ‪ ٠‬آظويحٓ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬حُلي‪٣‬غ ٓغ آهَ‪ ٖ٣‬ك‪ ٢‬أٗلخء حُؼخُْ ػٖ ‪٣َ١‬و‪ٜ‬خ ك‪ٔ٤‬خ‬
‫‪ ٠ٔٔ٣‬رلِوخص حُ٘وخٕ ‪ٝ‬هي كَ‪ٟ‬ض ‪ ٌٙٛ‬حُلِوخص ‪َ١‬هخ ؿي‪٣‬يس ٓوظ‪َٜ‬س ُِل‪ٞ‬حٍٖٓ ه‪ ٍ٬‬حٓظويحّ‬
‫ٓوظ‪َٜ‬حص ططزغ رِ‪ٞ‬كش حُٔلخط‪٤‬ق ‪٣ٝ‬ؼَك‪ٜ‬خ‪.‬‬

‫‪ ٌٖٔ٣ٝ‬إٔ ‪٣‬ظْ حُ٘وخٕ رخُ‪ٜٞ‬ص ٓزخَٗس ٖٓ ه‪ٌَٝ٤ٓ ٍ٬‬ك‪ٓ ٕٞ‬ظ‪ َٜ‬رخُلخٓذ ‪ .‬أ‪ ١‬إٔ ٓ‪ٜ‬خٍس‬
‫حُظؼخَٓ ٓغ ُ‪ٞ‬كش حُٔلخط‪٤‬ق ُْ طؼي ٓطِ‪ٞ‬رش ُ‪ٗ٪‬ظَحى ك‪ ٢‬كِوخص حُ٘وخٕ ‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫‪ - 2‬نغخ انْجبة ‪:‬‬
‫حٗظَ٘ص ُ‪ٓ٨‬ق ك‪ ٢‬حُٔ٘‪ٞ‬حص حُوِ‪ِ٤‬ش حُٔخ‪٤ٟ‬ش أُلخظ ‪ٛٝ‬لض رؤٗ‪ٜ‬خ أُلخظ ٗزخر‪٤‬ش ‪ٝ .‬طٔخرن حُ٘زخد‬
‫ُٔؼَكش ‪ٝ‬حٓظويحّ حُِٔ‪٣‬ي ٓ٘‪ٜ‬خ رـ‪ ٞ‬حُ٘ظَ ػٔخ ك‪ٜ٤‬خ ٖٓ ٓ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪ٝ ،‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع أٗز‪ ٚ‬رٔظخرؼش‬
‫حُٔ‪ٟٞ‬ش حُلي‪٣‬ؼش ‪ ٌٙٛٝ .‬حُِـش حُٔ‪ٞ‬ه‪٤‬ش ؿخُذ ٓلَىحط‪ٜ‬خ ‪٣‬ل‪ ٞ‬ػِ‪٤ًِٞٓ ٠‬خص ؿ‪ٓ َ٤‬لٔ‪ٞ‬ىس ‪.‬ك‪ٌٜٙ‬‬
‫ػزخٍس طؼ٘‪ (٢‬حٓٔغ ُ‪ ٫ٝ ٚ‬طٔظـذ ُٔخ ‪٣‬و‪ٝ )ٍٞ‬ػزخٍس أهَ‪ ٟ‬طؼ٘‪( ٢‬ح‪ٟ‬لي ػِ‪ًِٜٝ )ٚ٤‬خ طؼز‪َ٤‬حص‬
‫طيٍ ػِ‪ ٠‬حُ‪٤‬ؤّ ‪ٝ‬حُ‪ٓ٬‬زخ‪٫‬س رخ‪٥‬هَ‪ ٫ٝ . ٖ٣‬أظ٘‪ٜ‬خ ٓ‪ٞٓ ٟٞ‬ؿش ه‪َ٤ٜ‬س حُؼَٔ كخُو‪ِ٣٫ َ٤‬حٍ‬
‫ٓ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىح ك‪ ٢‬حُ٘زخد‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٟ -1‬غ ػ٘‪ٞ‬حٗخ آهَ ُِ٘‪ ٚ‬؟‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ِ٤ٔٓ ٢ٛ‬حص حُٔظليع حُزخٍع ؟‬
‫‪٤ً -3‬ق طزي‪ ١‬طوي‪َ٣‬ى ُ‪٦‬هَ‪ٌُٔ ٖ٣‬ذ ػوظ‪ْٜ‬؟‬
‫‪ٓ -4‬خ َٓ ح‪٩‬رظٔخٓش أػ٘خء حُلي‪٣‬غ حُٔ‪ ٢ٜ٘‬؟‬
‫‪ٓ -5‬خ‪ُ ٢ٛ‬ـش حُؼ‪ َٜ‬حُلي‪٣‬غ ؟‬
‫‪ -6‬كيى ٓ‪ٟٞٞ‬ػخ طزَُ ك‪ ٚ٤‬أ‪٤ٔٛ‬ش حُلي‪٣‬غ حُلؼخٍ ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪.‬‬
‫‪ -7‬حَٗف حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪٘ٓ -‬طن‪...............................................................................:‬‬
‫‪ٗ -‬طن ‪................................................................................:‬‬
‫‪ٗ -‬طخم ‪..............................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُٔلخِٓش ‪..........................................................................:‬‬
‫‪ -‬أ‪...........................................................................: ٍٞٛ‬‬
‫‪ -‬ه‪ٞ‬حػي ‪............................................................................:‬‬
‫‪ٞٓ -‬ؿش ‪...........................................................................:‬‬
‫‪٣ -‬ل‪..........................................................................: ٞ‬‬
‫‪ -‬ح‪ٓ٫‬ظؼَح‪...................................................................: ٝ‬‬

‫‪13‬‬
‫صنـات الغللدث النا ع‬

‫‪ -‬غياهح انًؼهٕيبد ‪:‬‬

‫حُٔظليع حُزخٍع ؿِ‪َ٣‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ً ٌٕٞ٣ ،‬ح هيٍس ػِ‪ ٠‬حُٔ٘خًٍش ك‪ ٢‬ػيى ًز‪ٖٓ َ٤‬‬
‫حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص حُظ‪ ُٖ ٢‬طٌ‪ ٕٞ‬ؿَ‪٣‬زش ػِ‪٣ ٫ٝ ٚ٤‬ـي ك‪ًُ ٢‬ي ‪ٛ‬ؼ‪ٞ‬رش طًٌَ ‪ٝ .‬هي أ‪ٛ‬زل٘خ ك‪ ٢‬ػ‪َٜ‬‬
‫ػ‪ٍٞ‬س حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ ،‬حُؼوخكش حُ٘و‪٤ٜ‬ش ُ‪ٜ‬خ ٓ‪ٜ‬خىٍ ػي‪٣‬يس ‪ٓ ،‬ؼَ حُ‪ٜ‬لق ‪ٝ‬حُٔـ‪٬‬ص ‪ٝ‬حٌُظذ‬
‫‪ٝ‬حٓظويحّ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪ٝ‬ح‪ٗ٩‬ظَٗ‪٤‬ض ‪ .‬كٌِٔخ ًخٗض ُي‪٘٣‬خ حُويٍس ػِ‪ ٠‬حُظؼخَٓ رٔ‪ُٜٞ‬ش ٓغ ‪ٌٙٛ‬‬
‫ح‪٤ٗ٧‬خء ُحىص حٓظلخىط٘خ ٓ٘‪ٜ‬خ ‪ُٝ‬حىص ػوخكظ٘خ ‪ٝ .‬حُؼوخكش رخُطزغ ٗ‪٢‬ء ٓوظِق ػٖ حُظؼِ‪ ، ْ٤‬كٌْ ٖٓ‬
‫ٓظؼِْ كخ‪ َٛ‬ػِ‪ٓ ٠‬ئ‪ َٛ‬ػخٍ ‪ ٌُٖ ،‬ػوخكظ‪ِٟ ٚ‬ش ٓظ‪ٞ‬ح‪ٟ‬ؼش رٔزذ اًظلخث‪ ٚ‬رٔخ ىٍٓ‪ ٚ‬كو‪ًٜٔ ٢‬يٍ‬
‫ُِٔؼَكش ‪.‬‬

‫‪ -‬انغلال غ‪ٛ‬و يف‪ٛ‬ل ‪:‬‬

‫ك‪ً ٢‬ؼ‪ ٖٓ َ٤‬ح‪٧‬ك‪٤‬خٕ ‪٣‬ظل‪ ٍٞ‬حُل‪ٞ‬حٍ اُ‪ ٠‬ؿيحٍ ر‪ٗ ٖ٤‬و‪، ٖ٤ٜ‬ك‪ ٍٞ‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ه‪٬‬ف أ‪ ٝ‬آٍحء‬
‫ٓظؼخٍ‪ٟ‬ش ‪ ،‬كٌَ ٓ٘‪ َٜ٣ ْٜ‬ػِ‪ٞٛ ٠‬حد ‪ٝ‬ؿ‪ٜ‬ش ٗظَ‪٣ٝ ، ٙ‬لخ‪ ٍٝ‬اؿزخٍ ح‪٥‬هَ ػِ‪ ٠‬حُظِٔ‪ ْ٤‬ر‪ٜ‬خ ‪.‬‬
‫‪ٓٝ‬ؼَ ‪ ٌٙٛ‬ح‪٧‬كخى‪٣‬غ ‪٣‬ـذ طـ٘ز‪ٜ‬خ ‪ٜٗ٧ ،‬خ ُٖ طؼَٔ ٓ‪ ٟٞ‬حُظ‪ٞ‬ػَ ‪ٝ‬ح‪ٟ٩‬طَحد حٌُ‪٘٤ٓ ١‬ظخد‬
‫حُلخ‪ٝ . ٖ٣َٟ‬حُٔظليع حُزخٍع ‪٘٣ ٫‬ظَى ك‪ٓ ٢‬ؼَ ‪ٌٛ‬ح حُ٘‪ٞ‬ع ٖٓ حُلي‪٣‬غ ‪ٓ ٌٕٞ٣ ُٖ ٚٗ٧‬ـي‪٣‬خ‬
‫‪٣ ُٖٝ‬وَؽ ٓ٘‪ٔٓ ٫ٝ ٞٛ٫ ٚ‬ظٔؼ‪ ٙٞ‬رؤ‪٢ٗ ١‬ء ٓل‪٤‬ي‪.‬‬

‫ا‪ٍٞ‬ئهخ انًؾوعخ ‪:‬‬

‫‪٣‬وظِق حُ٘خّ ك‪ٔ٤‬خ ر‪ ْٜ٘٤‬ك‪ ٢‬ىٍؿش طوزِ‪ٓ٨ُ ْٜ‬جِش حُ٘و‪٤ٜ‬ش ػٖ أػٔخُ‪ٝ ْٜ‬ر‪ٞ٤‬ط‪ ٝ ْٜ‬أ‪ُْٜٞٛ‬‬
‫حُؼخثِ‪٤‬ش ‪ ٝ‬ػخث‪٬‬ط‪ٝ ْٜ‬أَٓ‪ .ْٛ‬كبٕ ًخٕ ٖٓ طليػ‪ ٖٓ ٚ‬أ‪ُٝ‬جي حٌُ‪٣ ٖ٣‬لَؿ‪ ٖٓ ٕٞ‬حُو‪ ٝٞ‬ك‪٢‬‬
‫حُلي‪٣‬غ ػٖ ‪ ٌٙٛ‬ح‪ ٍٞٓ٧‬أ‪٣ ٝ‬ؼظزَ‪ٜٗٝ‬خ ٗو‪٤ٜ‬ش ‪ .‬ك‪٤‬ـذ إٔ طظ‪َٜ‬ف رلٌٔش ‪َٓٝ‬ػش ‪ٝ‬طظطَم‬
‫ُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص أهَ‪ ٟ‬أًؼَ ػٔ‪٤ٓٞ‬ش ‪ًٔ ،‬خ ‪ٌ٘ٔ٣‬ي ح‪ُ٩‬ظلخف رَٗخهش ك‪ٗ ٍٞ‬لْ حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ى‪ٕٝ‬‬
‫حُو‪ ٝٞ‬ك‪.ٚ٤‬‬

‫‪ -‬انؾوٓ ػهٗ إثلاء اإلْزًبو ثًٍ َزؾلس إن‪ٓٛ‬ى ‪:‬‬


‫ٓؼظْ حُ٘خّ ‪٘٣‬ؼَ‪ ٕٝ‬رٔؼخىس ػ٘يٓخ ‪ٔ٣‬ؤُ‪ ٕٞ‬ػٖ أك‪ٞ‬حُ‪ٝ ْٜ‬ك‪٤‬خط‪ٝ ْٜ‬أػٔخُ‪ ْٜ‬ك‪٤‬يًٍ‪ ٕٞ‬أٗ‪ْٜ‬‬
‫ٓلَ ح‪ٛ‬ظٔخّ ح‪٥‬هَ‪ٝ . ٖ٣‬ػخىس ٓخ ‪ًُ ٌٕٞ٣‬ي ٓـَى ريح‪٣‬ش ‪٤١‬زش ُلي‪٣‬غ ٓ‪ٞ‬كن ‪ ،‬ك‪ ٬‬طلٔي ًُي رٌؼَس‬
‫ح‪ٓ٫‬ظَٓخٍ ك‪ ٢‬حُلي‪٣‬غ ػٖ ًحطي أ‪ ٝ‬رَٔ ٓؼِ‪ٓٞ‬خص طل‪٤ِ٤ٜ‬ش ك‪ٟٞٞٓ ٍٞ‬ع ٓخ كظلوي كٔخّ ٖٓ‬
‫‪ٔ٣‬ظٔغ اُ‪٤‬ي ‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫انملهح ػهٗ االٍزوٍبل ف‪ ٙ‬انؾٕاه‪:‬‬

‫هي ‪٣‬ـي حُٔظليع ٗلٔ‪ ٚ‬ؿ‪ َ٤‬هخىٍ ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ٩‬ظَٔحٍ ك‪ ٢‬حُلي‪٣‬غ ٓغ ح‪٥‬هَ‪ ، ٖ٣‬كوي ‪٘٣‬وٌ ًَ ٓخ ‪٣َ٣‬ي‬
‫إٔ ‪٣‬و‪ ، ُٚٞ‬ك‪٤‬ـق كِو‪ٜٔ٣ٝ ٚ‬ض ك‪ ٢‬ك‪َ٤‬س ‪٣٫ ٞٛٝ‬ـي ٓخ ‪٣‬و‪٣ ٫ٝ ٍٞ‬ؼَف ٓخًح ‪٣‬لؼَ ‪ .‬ؿ‪ َ٤‬إٔ‬
‫ح‪ٓ٫‬ظَٓخٍ ك‪ ٢‬حُل‪ٞ‬حٍ ‪٣‬ؼظزَ ػِٔ‪٤‬ش ٓ‪ِٜ‬ش ؿيح اًح ٓخ ػَك٘خ حُ٘وخ‪ ١‬حُلؼخُش حُظ‪ٌ٘٘ٔ٣ ٢‬خ ٖٓ ه‪ُٜ٬‬خ‬
‫طلو‪٤‬ن ًُي ‪ٓ ،‬ؼَ حُظطَم ُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص ؿي‪٣‬يس ط‪ ْٜ‬حُٔٔظٔؼ‪ ، ٖ٤‬أ‪ ٝ‬اُ‪ ٠‬كي‪٣‬غ حُٔخػش‬
‫‪ٝ‬رٔـَى كي‪ٝ‬ع ًُي ‪ ،‬كبٕ حُل‪ٞ‬حٍ‪٣‬ظ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬رآٗٔ‪٤‬خر‪٤‬ش ‪ٝ‬ى‪ ٕٝ‬ػ٘خء أ‪ ٝ‬طلٌ‪. َ٣ٞ١ َ٤‬‬

‫اإلثزؼبك ػٍ اننار‪ٛ‬خ ‪:‬‬

‫كخُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص حُظ‪ ٢‬ط‪ ْٜ‬ؿٔ‪٤‬غ حُ٘خّ ‪ ٢ٛ‬ح‪ٔٗ٧‬ذ ُِل‪ٞ‬حٍ ٓؼ‪ٔ٣ ٖٓٝ ْٜ‬ظََٓ ‪ ٬٣ٞ١‬ك‪ ٢‬حُلي‪٣‬غ‬
‫ػٖ ًحط‪ ٚ‬ؿخُزخ ٓخ ‪٣‬لوي ح‪ٛ٩‬ـخء اُ‪ ٚ٤‬ك‪ ٢‬ىهخثن ٓؼي‪ٝ‬ىس ‪ًُ ٕ٧ ،‬ي ‪٣‬ؼي ٗ‪ٞ‬ػخ ٖٓ حُظلخهَ ‪.‬‬
‫‪ٝ‬حًظ٘خف حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص حُظ‪ ٢‬ط‪ ْٜ‬حُ٘خّ ٓ‪ٜٔ‬ش رٔ‪٤‬طش ‪ٌُٜ٘ٝ ،‬خ ٓئػَس ُِـخ‪٣‬ش ك‪ ٢‬اػخٍس كٔخّ‬
‫حُٔٔظٔؼ‪ٝ ، ٖ٤‬كٖٔ ا‪ٛ‬ـخث‪ُِٔ ْٜ‬ظليع ‪ٝ .‬هي طٌ‪ ٕٞ‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص ‪ ٢ٛ‬ح‪ٛ‬ظٔخٓخص ٓ٘ظًَش ‪ ،‬أ‪ٝ‬‬
‫‪ٛ‬يف ‪٣َ٣‬ي ًؼ‪ ٖٓ َ٤‬حُ٘خّ حُ‪ ٍٞٛٞ‬اُ‪ ، ٚ٤‬أ‪ٌِ٘ٓ ٝ‬ش اؿظٔخػ‪٤‬ش ٓخثيس‬

‫ا‪ٛ‬وػ يٕ‪ٕٙ‬ػبد رًٓك أ‪ٚٚ‬ب ‪:‬‬

‫‪ٝ‬ح‪٩‬رظؼخى ػٖ حٌُحط‪٤‬ش ‪٣ ٫‬ؼ٘‪ ٢‬ػيّ حُلي‪٣‬غ ػٖ ح‪ٛ‬ظٔخٓخط٘خ ٓطِوخ ‪ ،‬ك‪٬‬ري إٔ ‪٣‬ؼَف ٖٓ طليػ‪ْٜ‬‬
‫ٗ‪ٞ‬ػ‪٤‬خص ح‪ٛ‬ظٔخٓخطي ‪ٝ ،‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص حُ٘خثوش رخُ٘ٔزش ُي ‪ .‬ك‪ٌٜ‬ح ‪٘٣‬وَ ُ‪ٍٞٛ ْٜ‬س ػٖ ٓ‪ٓ٬‬ق‬
‫ٗو‪٤ٜ‬ظي ‪ٔ٣ٝ‬ظط‪٤‬ؼ‪ٓ ٕٞ‬ؼَكش ح‪ٛ‬ظٔخٓخطي ‪٘ٓٝ‬خًٍظي حُلي‪٣‬غ ك‪ٜ٤‬خ ‪.‬‬

‫َجوح انٖٕد ‪:‬‬

‫ًؼ‪٘ٓ َ٤‬خ ‪٣‬ظًٌَ ‪ٞٛ‬ص ‪ٗٝ‬زَس ح‪ُ٩‬وخء ُزؼ‪َٝٓ ٖٓ ٞ‬ح ر‪ ٖٓ ٚ‬حُٔيٍٓ‪ ٖ٤‬حُزخٍػ‪ . ٖ٤‬كخُ‪ٜٞ‬ص‬
‫حُؼخرض ػِ‪ٗ ٠‬زَس ‪ٝ‬حكيس ‪٣‬ؼظزَ ؿ‪ٓ َ٤‬ؼزَ ‪َٛ٣ . ٬ٔٓٝ‬ن حُٔٔظٔؼ‪ ٖ٤‬رؼي ‪ٝ‬هض ه‪ َ٤ٜ‬ؿيح‬
‫‪ ُٚ ٌٕٞ٣٫ٝ‬أ‪ ١‬طؤػ‪ َ٤‬أ‪ٛٝ‬ي‪ ٟ‬ػ٘ي‪ٝ . ْٛ‬ػِ‪ ٠‬حُؼٌْ ٖٓ ًُي طٔخٓخ ‪ ،‬كخُٔ‪ٟٞٞ‬ع حُـخف هي‬
‫‪ٜ٣‬زق ٓوز‪ ٫ٞ‬ك‪ٔ٘٤‬خ ‪٣‬ويٓ‪ ٚ‬حُٔظليع رطَ‪٣‬وش ٓزٔطش ‪ٝ‬ر٘زَحص ٓ٘خٓزش ط‪ٟٞ‬ق حُٔؼ٘‪ ٠‬حَُٔحى ٗوِ‪ٚ‬‬
‫ُِٔٔظٔؼ‪ٝ . ٖ٤‬حٓظويحّ حُ٘زَس حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش ٗ‪٤‬ت ٗلظوي‪ ٙ‬ك‪ً ٢‬ؼ‪ ٖٓ َ٤‬حُٔظليػ‪ٝ ٖ٤‬هخ‪ٛ‬ش رؼ‪ٞ‬‬
‫هطزخء حُٔٔخؿي ‪ٝ‬أكٔذ إٔ حُوط‪٤‬ذ أ‪ ٝ‬حُٔظليع حُؼخثَ ىحثٔخ حٌُ‪٣ ١‬ظليع ر‪ٜٞ‬ص َٓطلغ ه‪١ٞ‬‬
‫( ٍؿْ حٓظويحّ حُٔ‪ٌَٝ٤‬ك‪٣ ) ٕٞ‬لوي ٓظخرؼش ٓٔظٔؼ‪ ٚ٤‬رؼي ىهخثن ٓؼي‪ٝ‬ىس ُٔخ ‪ٔ٣‬زز‪ ٖٓ ُْٜ ٚ‬ط‪ٞ‬ػَ‬
‫‪ٛٝ‬يحع ‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫ؽٍَ اإلٕغبء ‪:‬‬

‫كٖٔ ح‪ٓ٩‬ظٔخع ٖٓ أ‪ ْٛ‬حُ‪ٜ‬لخص حُظ‪٣ ٢‬ـذ ط‪ٞ‬حكَ‪ٛ‬خ ك‪ ٢‬حُٔظليػ‪ ، ٖ٤‬كؤٗض ح‪ ٕ٥‬طظليع ػْ ‪َ٣‬ى‬
‫ػِ‪٤‬ي ٖٓ ‪٘٣‬خًٍي حُلي‪٣‬غ ‪ ،‬ػْ طَى ػِ‪ٌٌٛٝ ، ٚ٤‬ح ‪ .‬كبًح ً٘ض طلذ إٔ ‪ٜ٣‬ـ‪ ٢‬اُ‪٤‬ي ‪ٜ٣ٝ ،‬ظْ رٔخ‬
‫طو‪ . ٍٞ‬كؼيّ ح‪ٛ٩‬ـخء ‪ٝ ،‬اظ‪ٜ‬خٍ ًُي ك‪ًِ٘ٞٓ ٢‬خ رطَ‪٣‬وش ‪ٝ‬ح‪ٟ‬لش ًؤٕ ٗ٘٘ـَ رلؼَ ٗت ٓخ‬
‫أ‪ٔٗٝ‬خٍّ ػِٔ٘خ أػ٘خء حُلي‪٣‬غ ‪َ٣ ،‬ري حُٔظليع ‪٘٣ٝ‬ؼَ‪ ٙ‬رؼيّ ح‪ٛ٩‬ظٔخّ ر‪ٝ ٚ‬رٔخ ‪٣‬و‪. ٍٞ‬‬
‫‪ٝ‬اظ‪ٜ‬خٍ ح‪ٛ٩‬ظٔخّ رٔخ ‪٣‬و‪ ُٚٞ‬ح‪٥‬هَ‪٘٣ ٕٝ‬وَ ُ‪ٗ ْٜ‬ؼ‪ٍٞ‬ى رؤ‪٤ٔٛ‬ش ٓخ ‪٣‬و‪ٝ ، ُٕٞٞ‬رخُظخُ‪ٌ٘ٔ٣ ٢‬ي‬
‫حُظليع اُ‪ ْٜ٤‬رؼي ًُي ك‪ٜ٤‬ـ‪ُ ٕٞ‬ي ‪ ٫ ٌُٖٝ .‬طلخ‪ ٍٝ‬إٔ طٌ‪ٓ ٕٞ‬ـَى كَى ك‪ٓ ٢‬ـٔ‪ٞ‬ػش ‪٣‬لخ‪ٍٝ‬‬
‫حُظوخ‪ ١‬ه‪ ٢٤‬حُلي‪٣‬غ ك‪ٔ٤‬ظؤطَ ر‪ٔ٣ ٫ٝ ٚ‬ظط‪٤‬غ أكي حٌُ‪ ّ٬‬رؼي‪ ٙ‬أ‪ٓ ٝ‬وخ‪١‬ؼظ‪ًُ ٕ٧ ٚ‬ي ٓ‪٘ٓ ٌٕٞ٤‬لَح‬
‫ُ‪٦‬هَ‪. .ٖ٣‬‬

‫ؽٍَ اإلٍزغبثخ يغ ا‪ٜ‬فو‪: ٍٚ‬‬

‫‪٣٫‬لٖٔ إٔ طٌ‪٘ٓ ٕٞ‬خًٍظ٘خ ك‪ ٢‬حُلي‪٣‬غ ٓوظ‪َٜ‬س ‪ٓٝ‬وظ‪٠‬زش ‪ٞٓٝ ،‬ك‪٤‬ش رؤٗ٘خ ٗلوي ح‪ٛ٩‬ظٔخّ‬
‫رٔ‪ٟٞٞ‬ع حُلي‪٣‬غ ‪ ،‬أ‪ ٝ‬أٗ٘خ ٗؼظزَ‪ ٙ‬ؿ‪ َ٤‬ؿي‪ َ٣‬رخُٔ٘خه٘ش ‪ ٖٓٝ ،‬ح‪ ٠ُٝ٧‬اػطخء حُلي‪٣‬غ هيٍح ًخك‪٤‬خ‬
‫ٖٓ ح‪ٛ٩‬ظٔخّ ‪ ٖٓٝ ،‬ػْ ٓلخ‪ُٝ‬ش طـ‪ٟٞٞٓ َ٤٤‬ع حُلي‪٣‬غ ُٔ‪ٟٞٞ‬ع آهَ ‪ ْٜ٣‬حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى‪ٌ٘٘ٔ٣ٝ ٖ٣‬خ‬
‫حُٔ٘خًٍش ك‪ ٚ٤‬رب‪٣‬ـخر‪٤‬ش ‪ٝ .‬ك‪ٔ٤‬خ ‪ٓ ٢ِ٣‬ؼخٍ ُلي‪٣‬غ ه‪ َ٤ٜ‬ك‪ ٢‬كخُظ‪ . ٖ٤‬حُلخُش ح‪٣٫ ٠ُٝ٧‬ـي ك‪ٜ٤‬خ‬
‫حُٔظليع ٖٓٔ ‪٣‬لخىػ‪ ٚ‬أ‪ ١‬ح‪ٛ‬ظٔخّ كظؤط‪ ٢‬حَُى‪ٝ‬ى ٓوظ‪٠‬زش ‪ٝ ،‬حُلخُش حُؼخٗ‪٤‬ش ‪ُ٘ ٢ٛ‬لْ حُلي‪٣‬غ ‪ٌُٖٝ‬‬
‫ٓغ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى حٓظـخرش ٓ٘خٓزش ٖٓ حُطَف ح‪٥‬هَ‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ ٢ٛ‬هخ‪٤ٛ‬خص حُٔظليع حُزخٍع ؟‬
‫‪٤ً -2‬ق ‪ ٌٖٔ٣‬اؿظ٘خد حُـيحٍ حُـ‪ َ٤‬حُٔل‪٤‬ي ؟‬
‫‪٤ً -3‬ق طظوِ‪ ٖٓ ٚ‬ح‪ٓ٧‬جِش حُلَؿش ؟‬
‫‪٤ً -4‬ق ط٘ٔ‪ ٢‬هيٍطي ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ٫‬ظَٓخٍ ك‪ ٢‬حُل‪ٞ‬حٍ ؟‬
‫‪ٌَٗ َٛ -5‬حٕ حٌُحص ٗت ح‪ٍ٣‬ـخر‪ ٢‬رخُ٘ٔزش ُِٔظليع ؟‬
‫‪ٗ -6‬زَس حُ‪ٜٞ‬ص طظ‪ َ٤‬حُطٔؤٗ‪٘٤‬ش ُي‪ ٟ‬حُٔٔظٔغ ‪ٛ.‬ل‪٤‬ق أّ هطؤ ػَِ ؿ‪ٞ‬حري ؟‬
‫‪ -7‬حًظذ ٓ‪ٟٞٞ‬ػخ ك‪ ٍٞ‬حُـ‪ٞ‬ىس ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ػْ هْ رؼَ‪ ٟٚ‬ػِ‪٬ُٓ ٠‬ثي‬
‫حُٔظيٍر‪ٓ ٖ٤‬ظ‪َٜ‬ح ك‪ ٚ٤‬آُ‪٤‬خص حُلي‪٣‬غ حُلؼخٍ ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪.‬‬
‫‪ٓ -8‬خ َٓحىف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬ح‪٩‬كَحؽ ‪...............................................................................:‬‬
‫‪ -‬ح‪ٓ٫‬ظَٓخٍ ‪.............................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُطٔؤٗ‪٘٤‬ش ‪...............................................................................:‬‬
‫‪ -‬حٗٔ‪٤‬خر‪٤‬ش ‪................................................................................:‬‬
‫‪َ٣ -‬ري ‪....................................................................................:‬‬
‫‪ٓ -‬وظ‪٠‬زش ‪.................................................................................:‬‬

‫‪17‬‬
‫اللبامج مم التاس فل مياا األرغاا واللناة‬
‫البامة‬
‫ٖٓ حُٔؼَ‪ٝ‬ف ك‪ ٢‬ػخُْ ح‪٩‬ىحٍس ‪ٝ‬حُٔز‪٤‬ؼخص ‪ ،‬أٗي ‪ٌ٘ٔ٣‬ي حُظؤػ‪ َ٤‬ػِ‪ ٠‬حُ٘و‪ ٚ‬حٌُ‪ ١‬طٌٔذ ػوظ‪، ٚ‬‬
‫كظـؼِ‪ٜ٣ ٚ‬ظْ رؼَ‪ٟٝ‬ي ‪ٓٝ‬ز‪٤‬ؼخطي ‪ٝ‬ر‪٠‬خثؼي ‪ٝ .‬أ‪ٓ ٍٝ‬خ ‪٣‬ـذ كؼِ‪ ٞٛ ٚ‬ح‪ٛ٩‬ظٔخّ رخُ٘خّ ‪.‬‬
‫‪ٝ‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ٜ٣ ٢‬ظْ رلَ ٓ٘خًَ ح‪٥‬هَ‪ ، ٖ٣‬ك‪٤‬لَ ح‪٥‬هَ‪٘ٓ ُٚ ٕٝ‬خًِ‪ٔ٣ ،ٚ‬خػي حُ٘خّ‬
‫ك‪ٔ٤‬خػي‪ ،ٚٗٝ‬أٓخ حُ٘و‪ ٚ‬ح‪ٗ٧‬خٗ‪ ٢‬حٌُ‪٣ ٫ ١‬لٌَا‪ ٫‬ك‪ً ٢‬حط‪ ، ٚ‬كبٗ‪٣ ٚ‬ظٖ أٗ‪٣ ٚ‬ز٘‪ٗ ٢‬لٔ‪ ٞٛٝ ، ٚ‬ك‪٢‬‬
‫حُلو‪٤‬وش ‪٣‬للَ ر‪٤‬ي‪ ٚ٣‬كلَس حُلَ٘ حُظ‪٤ٓ ٢‬وغ ك‪ٜ٤‬خ‪.‬‬
‫‪ٝ‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ك‪ ٢‬رلؼ‪ ٚ‬ػٖ اهخٓش ػ‪٬‬هخص ‪٤١‬زش ٓغ ح‪٥‬هَ‪٫ ، ٖ٣‬ري ُ‪ ٚ‬أ‪ ٌَٔ٘٣ ٫‬أ‪ ٝ‬إٔ ‪ ٌَٔ٣‬ح‪٥‬هَ‪ٖ٣‬‬
‫رٔؼ٘‪ ٠‬أٗ‪٘٣ ٫ ٚ‬زـ‪ ُٚ ٢‬إٔ ‪ٜ٣‬ظْ رخ‪٥‬هَ‪ ٖ٣‬أًؼَ ٖٓ ح‪ٛ‬ظٔخٓ‪ ٚ‬ر٘لٔ‪ٜ٣ ٫ٝ ، ٚ‬ظْ ر٘لٔ‪َٜٔ٣ٝ ٚ‬‬
‫ح‪٥‬هَ‪ ٖ٣‬طٔخٓخ ‪ .‬كخ‪ٔٗ٩‬خٕ حُ٘خؿق ‪٣‬لظي رؤٓ‪ ٍٞ‬ح‪٥‬هَ‪ً ٖ٣‬ؼ‪َ٤‬ح ‪ٗ ٠ٔ٘٣ ٫ ٌُٚ٘ ،‬لٔ‪٣ٝ ٚ‬زو‪ٓ ٠‬لخكظخ‬
‫ػِ‪ً ٠‬حط‪. ٚ‬‬
‫‪ٝ‬هٔش حُ٘ـخف كخُ‪٤‬خ ك‪ ٢‬حُظؼخَٓ ٓغ حُٔ‪ٞ‬ظل‪ ٢ٛ ٖ٤‬إٔ ٗـؼِ‪٣َ٣ ( ْٜ‬ي‪ ) ٕٝ‬إٔ ‪٣‬لؼِ‪ٞ‬ح ٓخ َٗ‪٣‬ي‪.ْٜ٘ٓ ٙ‬‬
‫‪ٗ ٫ٝ‬و‪ٓ ٍٞ‬خ ًخٗض طَح‪ٗ ٙ‬ظَ‪٣‬ش أهَ‪ٓ ٟ‬خروش ٖٓ إٔ ٗللِ‪٘ٗٝ ْٛ‬ـؼ‪ٗٝ ْٜ‬يكؼ‪ُ ْٜ‬ؼَٔ ٓخ ‪ .‬إ‬
‫حُ٘ظَ‪٣‬ش حُلي‪٣‬ؼش طو‪ٗ ٍٞ‬ـؼِ‪٣َ٣ ( ْٜ‬ي‪ ) ٕٝ‬ػَٔ ًٌح ‪ًٌٝ‬ح ٖٓ ‪ٝ‬حهغ ح‪ٛ‬ظٔخٓ‪ ْٜ‬حُ٘و‪. ٢ٜ‬‬
‫‪ٛٝ‬خكذ ح‪٧‬ػٔخٍ حُ٘خؿق ‪٣‬ـٌد ٓ‪ٞ‬ظل‪ ٚ٤‬اُ‪٣ٝ ٚ٤‬ـؼِ‪٣ ْٜ‬زظٌَ‪ ٕٝ‬ك‪ ٢‬أػٔخُ‪ٔ٣ٝ ، ْٜ‬خػي‪ ْٛ‬ػِ‪٠‬‬
‫حُظلٖٔ ‪ٝ‬حَُه‪ ٢‬ك‪٘ٓ ٢‬خ‪ٛ‬ز‪ . ْٜ‬ك٘لٖ ‪ٌ٘٘ٔ٣٫‬خ ٓؼَكش حُويٍحص حُلو‪٤‬و‪٤‬ش ‪ ١٧‬ػخَٓ أؿ‪ َ٤‬ا‪ ٫‬ػ٘يٓخ‬
‫ٗلٖٔ ٓؼخِٓظ‪. ٚ‬‬
‫‪ ٖٓٝ‬حُٔئًي إٔ ًَ ‪ٛ‬خكذ ػَٔ ‪٣َ٣‬ي حُل‪ ٍٜٞ‬ػِ‪ ٠‬أػِ‪ ٠‬كخثيس ٖٓ ٓ‪ٞ‬ظل‪ٓ ٌُٖ . ٚ٤‬خ ‪٣‬ويٓ‪ٚٗٞ‬‬
‫ُ‪ ٖٓ ٚ‬أػٔخٍ ‪٣‬ؼظٔي ػِ‪ ٠‬حٌُ‪٤‬ل‪٤‬ش حُظ‪٣ ٢‬ؼخِٓ‪ ْٜ‬ر‪ٜ‬خ ‪٣ .‬و‪ ١َ٘ٛ ٍٞ‬ك‪ٍٞ‬ى ‪ٔ٣ ( :‬ظط‪٤‬غ ًَ اٗٔخٕ إٔ‬
‫‪٠٣‬خػق اٗظخؿ‪ ٚ‬اًح ًخٕ ‪٣َ٣‬ي ًُي )‪.‬‬
‫كخُ٘ظَ‪٣‬ش حُـي‪٣‬يس إً ‪ ٫‬طظؼخَٓ ٓغ حُٔ‪ٞ‬ظل‪ٝ ٖ٤‬حُؼٔخٍ ػِ‪ ٠‬أٗ‪ٝ ْٜ‬كيحص اٗظخؽ ‪ ٌُٖٝ ،‬طظؼخَٓ‬
‫ٓؼ‪ً ْٜ‬زَ٘ ‪ٗٝ .‬لٖ ٗوطت ر٘يس ػ٘يٓخ ٗظـخ‪َٓ َٛ‬ء‪٘٤ٓٝ‬خ ك‪ ٢‬حُؼَٔ ‪ ،‬كَ٘ٔ ٖٓ ؿخٗز‪ ْٜ‬ى‪ٕٝ‬‬
‫ٗظَس أ‪ًِٔ ٝ‬ش ٓؼ‪ ، ْٜ‬أ‪ ٝ‬كظ‪ ٠‬ى‪ٗ ٕٝ‬ؼ‪ ٍٞ‬ر‪ٓ ْٜ‬ؼِٔخ َٗٔ ك‪ٞ‬م ح‪٧‬ػ٘خد حُو‪َ٠‬حء ‪ٌٛٝ .‬ح هطؤ‬
‫كخىف ‪٣‬ئػَ ػِ‪ ٠‬حُٔئٓٔش أ‪ٝ‬حًَُ٘ش رخٌُخَٓ ‪٣ٝ ،‬ؼظزَ ٗوطش ٓ‪ٞ‬ىحء ك‪ ٢‬طخٍ‪٣‬و‪ٜ‬خ ‪.‬‬
‫كخُؼٔخٍ ‪٣‬ظلِٔ‪ ٕٞ‬حُٔؼخِٓش حُوخٓ‪٤‬ش اُ‪ ٠‬كي ٓؼ‪ ، ٖ٤‬ك‪٤‬ؼِٔ‪٘٣ٝ ٕٞ‬ظـ‪ ٕٞ‬هيٍح ٓٔخ ‪ٓ ٞٛ‬طِ‪ٞ‬د ٓ٘‪ْٜ‬‬
‫كظ‪ً ُٞٝ ٠‬خٗ‪ٞ‬ح ٓ‪ . ٖ٤ٜ٘ٔ‬أٓخ اًح أػط‪٘٤‬خ‪ ْٛ‬هِ‪ ٖٓ ٬٤‬ح‪ٛ٫‬ظٔخّ حُ٘و‪ ، ٢ٜ‬كٔ‪ ٌٕٞٗٞ٤‬أًؼَ اٗظخؿخ‬
‫‪ٌُُ ٌٕٞ٤ٓٝ‬ي طؤػ‪ٓ َ٤‬خكَ ػِ‪ ، ْٜ٤‬كبٗ‪٘٣ ْٜ‬ؼَ‪ ٕٝ‬رؤٗ‪٣ ْٜ‬ؼخِٓ‪٬ًِٓ ٕٞ‬ء ك‪ًَٗ ٢‬ش ‪ٝ‬حكيس‪.‬‬

‫‪18‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٟ -1‬غ ػ٘‪ٞ‬حٗخ آهَ ُِ٘‪. ٚ‬‬
‫‪٤ً -2‬ق ‪ٌ٘ٔ٣‬ي إٔ طؤػَ ك‪ ٢‬حُ٘خّ ك‪ٓ ٢‬ـخٍ طو‪ٜٜ‬ي ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٢ٛ‬هٔش حُ٘ـخف ك‪ ٢‬حُظؼخَٓ ٓغ ُٓ‪٬‬ثي ك‪ ٢‬حُؼَٔ ؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٞٛ‬حُِٔ‪ٞ‬ى حٌُ‪ٜٗ ٢ُِٜ٘ٔ ٌٖٔ٣ ١‬ـ‪ ٖٓ ٚ‬أؿَ ٓؼَكش حُويٍحص حُلو‪٤‬و‪٤‬ش ‪١٧‬‬
‫ػخَٓ؟‬
‫‪ -5‬حَٓى ك‪ ٢‬أٓطَ هِ‪ِ٤‬ش ً‪٤‬ق طلذ إٔ طؼخَٓ ك‪ ٢‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش رؼي طوَؿي ؟‬
‫‪ٓ -6‬خ َٓحىف حٌُِٔخص ح‪٧‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪...... : ٖ٤ٜ٘ٔٓ -‬‬
‫‪٣ -‬لظي ‪......... :‬‬
‫‪٣ -‬ـٌد ‪........ :‬‬
‫‪ -‬حَُه‪....... : ٢‬‬
‫‪ -‬حُظلٖٔ ‪...... :‬‬

‫‪19‬‬
‫أهغنة او لغاع‬
‫‪٣‬وخٍ ك‪ ٢‬ح‪٧‬ىد حُـَر‪ ( : ٢‬هي ‪ ٌٕٞ٣‬حُ‪ٜٔ‬ض ػ‪ٓ٬‬ش حُلٌٔش أًؼَ ٖٓ أ‪ ١‬كي‪٣‬غ ) ‪ٝ .‬ك‪ ٢‬ح‪٧‬ىد‬
‫حُؼَر‪٣ ٢‬وخٍ ‪ ( :‬اًح ًخٕ حٌُ‪ ٖٓ ّ٬‬ك‪٠‬ش ‪ ،‬كخٌُٔ‪ٞ‬ص ٖٓ ً‪ٛ‬ذ ) ‪ٔ٤ُ ٌٙٛٝ‬ض ىػ‪ٞ‬س اُ‪ ٠‬حُ‪ٜٔ‬ض ‪.‬‬
‫‪ٌُٜ٘ٝ‬خ ىػ‪ٞ‬س اُ‪ ٠‬كٖٔ ح‪ٜٗ٩‬خص ‪ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظلخىس ٖٓ حُ‪ٜٔ‬ض ك‪ٞٓ ٢‬حهق ٓؼ‪٘٤‬ش ‪ .‬كٔخ ؿي‪ ٟٝ‬حُلي‪٣‬غ‬
‫‪ٗ ٫ٝ‬ـ‪٤‬ي حُلي‪٣‬غ ‪ٗ ٫ٝ‬ـ‪٤‬ي ح‪ٓ٩‬ظٔخع ‪.‬‬

‫يزؾلس َبعؼ نكُّ يَزًغ فبّم ‪:‬‬

‫ًؼ‪ ٖٓ َ٤‬حُ٘خّ ‪ َٕٝ٣‬إٔ حَُؿَ حُوخىٍ ػِ‪ ٠‬حُلي‪٣‬غ حُِزن ‪ ،‬ك‪ٗ ٢‬ظ‪ ٠‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص ‪ُٔٝ ،‬خػخص‬
‫‪ِ٣ٞ١‬ش ػِ‪ ٠‬أٗ‪ٓ ٚ‬ظليع رخٍع ‪ٝ ٌُٖ .‬حهغ ح‪ َٓ٧‬هي ‪ ٌٕٞ٣‬ؿ‪ًُ َ٤‬ي ‪ ،‬ك‪ ٬‬ه‪ٔ٤‬ش ٌَُ ‪ ٌٙٛ‬حُ‪ٜ‬لخص‬
‫اًح ًخٕ ‪ٌٛ‬ح حُٔظليع ‪ٔ٣‬ظؤػَ ُ٘لٔ‪ ٚ‬رخُلي‪٣‬غ ‪٣ ٫ٝ‬ظ‪٤‬ق حُلَ‪ٛ‬ش ُٔٔظٔؼ‪ ٚ٤‬رخُ٘وخٕ ‪ٝ‬حُٔ٘خًٍش ‪.‬‬
‫‪ٝ‬رخُظخُ‪ ٢‬ك‪٣ ٫ ٜٞ‬ظل‪ٓ ٖٓ ٍٞ‬ظليع ٗخؿق اُ‪ٔٓ ٠‬ظٔغ ‪٣‬ـ‪٤‬ي ح‪ٛ٩‬ـخء اُ‪ ٠‬ح‪٥‬هَ‪ َٜ٣ٝ ٖ٣‬ػِ‪٠‬‬
‫حُو‪٤‬خّ ري‪ٝ ٍٝ‬حكي كو‪ ٞٛٝ ٢‬حُلي‪٣‬غ ‪.‬‬
‫‪ٜٓٝ‬طِق ( ٓلخىػش ) ٓؼ٘خ‪ ٙ‬ك‪ٞ‬حٍ ر‪ٗ ٖ٤‬و‪ ، ٖ٤ٜ‬أٓخ اًح طـ‪ َ٤‬حُلخٍ ‪ٝ‬أ‪ٛ‬زق حُلي‪٣‬غ ٖٓ كن‬
‫ٗو‪ٝ ٚ‬حكي كو‪ ٢‬طل‪ ٍٞ‬حُ‪ٟٞ‬غ اُ‪ ٠‬كي‪٣‬غ ٖٓ ‪َ١‬ف ‪ٝ‬حكي ‪ٓ ٞٛٝ‬خ ٓ٘ظ٘خ‪ ُٚٝ‬رخُظل‪ َ٤ٜ‬ك‪٢‬‬
‫ٓؼَ‪ ٝ‬كي‪٣‬ؼ٘خ ػٖ حُوطخرش ‪.‬‬

‫يزؾلس ثبهع ‪ٔ ،‬يَزًغ ع‪ٛ‬ل ‪:‬‬

‫‪ٝ‬ك‪ٓ ٢‬وخرَ حُٔؼخٍ حُٔخرن ‪ٗ ،‬ـي ٗو‪ٜ‬خ آهَ هي ك‪ ْٜ‬حُٔؼ٘‪ ٠‬حُلو‪٤‬و‪ُِ ٢‬ل‪ٞ‬حٍ ‪ .‬ك‪٣ ٜٞ‬ظٌِْ ك‪ٔ٘٤‬خ‬
‫‪٣‬ل‪ ٖ٤‬ى‪ ٍٙٝ‬ك‪ ٢‬حٌُ‪ٜٔ٣ٝ ّ٬‬ض ػ٘يٓخ ‪٣‬ـذ ػِ‪ ٚ٤‬ح‪ٓ٩‬ظٔخع ُ‪٦‬هَ‪٣ ٞٛ . ٖ٣‬ؼط‪ ٢‬أك‪ٓ َ٠‬خ ػ٘ي‪ٙ‬‬
‫ٖٓ أكٌخٍ ‪َ٣ ْٛٝ ،‬ى‪ ٕٝ‬ػِ‪ ٚ٤‬رخُٔؼَ ‪٣٫ .‬يػ‪ ٢‬أ‪ ْٜ٘ٓ ١‬رؤًؼَ ٓٔخ ‪٣‬ؼِْ ‪٣ ٫ٝ‬زخُؾ ك‪ٔ٤‬خ ‪٣‬و‪ٍٞ‬‬
‫‪٣٫ٝ‬لخ‪ ٍٝ‬ح‪ٓ٩‬ظؼَح‪ٝ ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظجؼخٍ رخٌُِٔش ى‪ ٕٝ‬ح‪٥‬هَ‪ٝ . ٖ٣‬رٌُي ‪ ٌٕٞ٣‬ؿٔ‪٤‬غ حُلخ‪ ٖ٣َٟ‬هي‬
‫أػَ‪ٝ‬ح ػو‪ ٖٓ ، ُْٜٞ‬ه‪ ٍ٬‬ك‪ٞ‬حٍ ٓظ‪ٞ‬حُٕ ‪٣ٝ‬لون حُلي‪٣‬غ حُل‪ٞ‬حثي حَُٔؿ‪ٞ‬س ٓ٘‪. ٚ‬‬

‫انزلهة ػهٗ ؽٍَ اإلٍزًبع ‪:‬‬

‫ك‪٤‬خط٘خ حُؼخى‪٣‬ش حُ‪ ّٞ٤‬طيٍر٘خ ػِ‪ ٠‬كٖٔ ح‪ٓ٩‬ظٔخع ‪ .‬ك٘لٖ ٗٔٔغ حَُحى‪ٝ ٞ٣‬حَُٔٔك‪٤‬خص ‪ٝ‬ح‪٧‬ك‪ّ٬‬‬
‫‪ٝ‬حُٔ‪٤ٓٞ‬و‪ٝ ٠‬ؿ‪َٛ٤‬خ ‪ٝ .‬رويٍ ٓخ ٗلٖٔ ح‪ٓ٩‬ظٔخع ُ‪ ٌٜٙ‬ح‪٤ٗ٧‬خء رويٍٓخ ٗٔظل‪٤‬ي ٓ٘‪ٜ‬خ ‪ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظٔخع ‪٣‬ئط‪٢‬‬
‫ػٔخٍ‪ ٙ‬ك‪ٔ٘٤‬خ ٗلٖٔ آظـ‪ ُٚ٬‬ك‪ ٢‬حُظؼَف ػِ‪ٟٞٞٓ ٠‬ػخص ؿي‪٣‬يس هي ‪ٔٓ ٌٕٞٗ ٫‬ؼ٘خ ػ٘‪ٜ‬خ ٖٓ هزَ‬
‫رَ طؤط‪ٜٔٓ ٢‬ش حُزلغ ‪ٝ‬حُيٍحٓش ُ‪ٜ‬وَ ‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص ‪ ،‬كخ‪ٓ٩‬ظٔخع ُٖ ‪ٜٓ ٌٕٞ٣‬يٍح ًخك‪٤‬خ‬
‫ٌُُي ‪.‬‬
‫‪ٝ‬حُطلَ ‪٣‬ظيٍد طِوخث‪٤‬خ ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ٩‬ظٔخع ٌٓ٘ حُٔ‪ٜ‬ي ‪ .‬ك‪ٔٔ٣ ٜٞ‬غ أ‪ ٫ٝ‬ػْ ك‪ٓ ٖٓ ٢‬ؼ‪٘٤‬ش ‪٣‬زيأ ك‪ ٢‬حٌُ‪.ّ٬‬‬
‫‪٣ ٞٛٝ‬ظٌِْ ٓؼِٔخ ‪ٔٔ٣‬غ‪ٗ ،‬ـي حُ٘خد حُ‪ٜ‬ـ‪ٌ٣ َ٤‬ظٔذ ٓؼظْ هزَحط‪ ٚ‬ك‪ ٢‬ريح‪٣‬ش ك‪٤‬خط‪ ٚ‬ػٖ ‪٣َ١‬ن‬
‫حٓظٔخع ُ‪٦‬هَ‪. ٖ٣‬‬

‫‪20‬‬
‫ً‪٤‬ق أً‪ٔٓ ٕٞ‬ظٔؼخ ؿ‪٤‬يح ؟‬
‫ً‪ ٢‬طٌ‪ٔٓ ٕٞ‬ظٔؼخ ٗخؿلخ ‪٫‬ري ٖٓ حُ‪ٜ‬لخص حُـ‪٤‬يس حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬

‫‪ -‬انزغبٔة يغ انًزؾلس ‪:‬‬

‫أ‪ٛ ٍٝ‬لش ُِٔٔظٔغ حُـ‪٤‬ي ‪ ٢ٛ‬حُظـخ‪ٝ‬د ٓغ حُٔظليع ‪ٗ ٫ٝ ،‬ؼ٘‪٘ٛ ٢‬خ حُظـخ‪ٝ‬د رٔؼ٘‪ ٠‬إٔ طو‪: ُٚ ٍٞ‬‬
‫( هللا ) ( رخٍى هللا ك‪٤‬ي ‪ٗٝ‬لغ حُ٘خّ رؼِٔي ) ‪ ٌٙٛ ٕ٧‬حُظؼِ‪٤‬وخص طؼظزَ ٗ‪ٞ‬ػخ ٖٓ حُٔوخ‪١‬ؼش حُظ‪٢‬‬
‫ط٘‪ ٕٞ‬ػِ‪ ٠‬حُٔظليع ‪ ٌُٖ .‬حُظـخ‪ٝ‬د حٌُ‪ٗ ١‬ؼ٘‪ ٞٛ ٚ٤‬كٖٔ حُٔظخرؼش ُِٔ‪ٟٞٞ‬ع حُٔطَ‪ٝ‬ف ‪،‬‬
‫‪ٝ‬حُظليع ك‪ ٚ٤‬أ‪َ١ ٝ‬ف أٓجِش ػ٘‪ ٚ‬رؼي حٗظ‪ٜ‬خء حُٔظليع ٖٓ كي‪٣‬ؼ‪ ٚ‬رطَ‪٣‬وش طظ‪ َٜ‬ح‪ٓ٩‬ظلخىس ٓٔخ ه‪.َ٤‬‬

‫‪ -‬ػلو انًمب‪ٛ‬ؼخ ‪:‬‬

‫‪٘ٛٝ‬خى أٗ‪ٞ‬حع ٖٓ حُٔوخ‪١‬ؼش ‪ ،‬كخُٔوخ‪١‬ؼش هي طٌ‪ٓ٪ُ ٕٞ‬ظلٔخٕ ‪ ،‬ح‪ ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظ‪ٜ‬ـخٕ ‪ ،‬أ‪ ٝ‬حُ٘وي أ‪ُِٔ ٝ‬ئحٍ‬
‫ػٖ ٓؼ٘‪ ، ٠‬أ‪ُِ ٝ‬ظؼِ‪٤‬ن ‪ ٌٙٛٝ ،‬ك‪ٜ٤‬خ ه‪ : ٕ٫ٞ‬كخُزؼ‪ َٟ٣ ٞ‬أٗ‪ٓ٫ ٚ‬خٗغ ٓ٘‪ٜ‬خ أػ٘خء حُلي‪٣‬غ ػِ‪ ٠‬إٔ‬
‫طٌ‪ٓ ٕٞ‬وخ‪١‬ؼش رؤىد ‪ ،‬أ‪ٗ ١‬وخ‪١‬غ حُٔظليع أػ٘خء ‪ٝ‬هلخط‪ ٚ‬ر‪ ٖ٤‬حُـَٔ ‪ٝ ،‬حُزؼ‪ ٞ‬ح‪٥‬هَ ‪٣‬ل‪َ٠‬‬
‫ُِٔوخ‪١‬غ إٔ ‪٘٣‬ظظَ كظ‪٘٣ ٠‬ظ‪ ٢ٜ‬حُٔظليع ٖٓ كي‪٣‬ؼ‪ٔ٣ٝ ٚ‬ؤٍ ػٔخ ‪٣َ٣‬ي ‪ ،‬أ‪٣ ٝ‬ؼِن ػِ‪ٓ ٠‬خ ‪٣َ٣‬ي ‪.‬‬
‫أٓخ حُٔوخ‪١‬ؼش ‪ًٔ٩‬خٍ حُـِٔش حُظ‪٣ ٢‬و‪ُٜٞ‬خ حُٔظليع ىُ‪ َ٤‬حُٔظخرؼش ‪ٝ‬كٖٔ حُظ‪ٞ‬هغ ُٔخ ٓ‪٤‬و‪ ، ٍٞ‬كبٕ‬
‫‪ٌٛ‬ح أَٓ ٌٓٓ‪٤ِ٣ ٫ٝ ّٞ‬ن إٔ ‪٣‬ظليع ‪ ،‬ك‪٣ ٜٞ‬لَؽ حُٔظليع ‪٘٣ٝ‬ؼَ‪ ٙ‬رؤٗ‪٣ ُْ ٚ‬ؤص رـي‪٣‬ي هخ‪ٛ‬ش اًح‬
‫كيع ًُي ػيس َٓحص أػ٘خء حُلي‪٣‬غ حُ‪ٞ‬حكي ‪ .‬كِ‪ٓ ْ٤‬ؼ٘‪ ٠‬إٔ ‪٣‬ظ‪ َٛٞ‬حُٔٔظٔؼ‪ ٕٞ‬اُ‪ٓ ٠‬خ ‪٣َ٣‬ي‬
‫ٓ‪ ٟٞ‬إٔ ‪٣‬و‪ ٍٞ‬هزَ إٔ ‪٘٣‬طن ر‪ ٚ‬اٗ‪٣ ُْ ٚ‬ؤص رـي‪٣‬ي ‪.‬‬

‫يمب‪ٛ‬ؼخ ؽً‪ٛ‬لح ‪:‬‬

‫‪ٝ‬حُٔوخ‪١‬ؼش ُِظِو‪ٞٗ ٢ٛ ٖ٤‬ع ٖٓ حُٔوخ‪١‬ؼش ‪ .‬كوي ‪٣‬ظ‪ٞ‬هق حُٔظليع ػٖ حٌُ‪ ّ٬‬رلؼخ ػٖ ًِٔش ٓ٘خٓزش‬
‫‪٘ٛٝ‬خ هي ‪٣‬ـي ٖٓ ‪٣‬و‪ُٜٞ‬خ ُ‪ ٚ‬أ‪٣ ٖٓ ٝ‬لخؿج‪ ٚ‬ك‪ٍٞ‬ح رؼيس ٓظَحىكخص ‪ٌٛٝ .‬ح ‪٤ِ٣٫‬ن ‪ .‬كؼِ‪ ٠‬حُٔٔظٔغ أ‪٫‬‬
‫‪ِ٣‬وٖ حُٔظليع رؤًؼَ ٖٓ ًِٔش ‪ٝ‬حكيس ‪ٝ ،‬رؼي إٔ طط‪ ٍٞ‬كظَس ‪ٔٛ‬ض حُٔظليع ‪ ٬٣ٞ١‬رخكؼخ ػٖ‬
‫ًِٔش ٓ٘خٓزش ‪ ،‬ك‪ٗ ٬‬ت ك‪ٔٓ ٢‬خػيط‪ ٚ‬ك‪ٌٛ ٢‬ح حُٔ‪ٞ‬هق هخ‪ٛ‬ش اًح ‪٫‬كظ٘خ ػ‪ٓ٬‬خص حُظ‪ٞ‬طَ ػِ‪٠‬‬
‫‪ٝ‬ؿ‪ ٜٚ‬رٔزذ ‪ ٍٞ١‬كظَس ‪ٔٛ‬ظ‪. ٚ‬‬

‫‪ -‬يمب‪ٛ‬ؼخ إلظٓبه انًزبثؼخ ‪:‬‬

‫‪ٞٗٝ‬ع آهَ ٖٓ حُٔوخ‪١‬ؼش ‪ ٞٛ ،‬حُٔوخ‪١‬ؼش ‪٩‬ظ‪ٜ‬خٍ حُٔظخرؼش ٓؼَ ‪ٗ ( :‬ؼْ‪ٗ..‬ؼْ ) (كٖٔ) (ؿيح ؿيح )‬
‫‪ٔ٣ ٖٓٝ‬ظويّ ‪ ٌٙٛ‬حُظؼِ‪٤‬وخص ‪٣‬لخ‪ٓ ٍٝ‬ـخِٓش حُٔظليع ر‪ٜ‬خ ‪ٝ .‬هي ‪ٔ٣ ٫‬ظٔغ ًَ ٓخ ‪٣‬وخٍ ‪ ٞٛٝ .‬ك‪٢‬‬
‫ًُي أٗز‪ ٚ‬رٖٔ ً‪ٛ‬ذ ُ‪٘٤‬خ‪ٛ‬ي كل‪٤ٓٞٓ ٬‬و‪٤‬خ ك٘خّ ك‪ٝ ، ٚ٤ًَٓ ٢‬حٓظ‪٤‬وع ػ٘ي ط‪ٜ‬ل‪٤‬ن حُـٔ‪، ٍٜٞ‬‬
‫ك‪ٜ٤‬لن ٓؼ‪٣٫ ٞٛٝ ْٜ‬يٍ‪ُٔ ١‬خًح ‪ٜ٣‬لو‪ ٌُٖ . ٕٞ‬حُٔٔظٔغ حُـ‪٤‬ي ‪ ٌٚ٘ٔ٣‬إٔ ‪٣‬طِن ‪ ٌٙٛ‬حُظؼِ‪٤‬وخص‬
‫رويٍ ٓ٘خٓذ ‪ٝ‬ك‪ٝ ٢‬هض ٓ٘خٓذ ى‪ٓ ٕٝ‬وخ‪١‬ؼش ُِٔظليع ‪ٝ ،‬ى‪ ٕٝ‬إٔ ‪٣‬ظَِٔٔ ٓ٘‪ ٚ‬حُلخ‪.َٕٟٝ‬‬

‫‪21‬‬
‫انًَزًغ انغ‪ٛ‬ل ٕجٕه ‪:‬‬

‫‪ٝ‬حُٔٔظٔغ حُـ‪٤‬ي ‪٫‬ري إٔ ‪ٛ ٌٕٞ٣‬ز‪ٍٞ‬ح ‪ .‬كوي ٗ٘ؼَ رخَُِٔ اًح أ‪١‬خٍ حُٔظليع رؼ‪ ٞ‬حُ‪ٞ‬هض ‪ ،‬أ‪ٝ‬‬
‫ًٍَٗلْ حُلٌَس أ‪ ٝ‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ػيس َٓحص ‪ٌُ٘٘ .‬خ ًٔٔظؼٔ‪٣ ٖ٤‬ـذ إٔ ٗ‪ٜ‬زَ ػِ‪٣٫ٝ ، ٚ٤‬ـذ‬
‫ٓوخ‪١‬ؼظ‪ ٚ‬رٔزذ ح‪١٩‬خُش ‪ٝ .‬هي ‪ ٖٓ ٌٕٞ٣‬ح‪ٔٗ٧‬ذ إٔ ٗؼِن ػِ‪ ٠‬ا‪١‬خُظ‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُلي‪٣‬غ رؼي ‪٘٣‬ظ‪٢ٜ‬‬
‫رطَ‪٣‬وش ُزوش ‪ٝ‬ك‪ ٢‬كي‪٣‬غ هخ‪ . ٙ‬ػْ اٍٗ٘خ ٗٔظل‪٤‬ي ٖٓ ‪ ٌٙٛ‬ح‪١٩‬خُش ‪ ،‬رَ اٗ٘خ ٗظؼع رٔخ ‪٣‬لؼَ ك‪ٗ ٬‬ط‪َ٤‬‬
‫ػِ‪ٔٓ ٠‬ظٔؼ‪٘٤‬خ ك‪ٗ ٖ٤‬ظليع ‪ ،‬كظ‪ٓ ٌٕٞٗ ٫ ٠‬ؼِ‪. ٚ‬‬
‫‪ ٖٓٝ‬ؿ‪ٜ‬ش أهَ‪ٗ ، ٟ‬ـي إٔ حُٔٔظٔغ حُ‪ٜ‬ز‪٘٣ ٍٞ‬ـغ حُٔظليع حُوـ‪ٔ٣ٝ ٍٞ‬خػي‪ ٙ‬ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ٩‬ظَٔحٍ ‪.‬‬
‫‪ًُٝ‬ي ‪٘ٔ٣‬ل‪ ٚ‬حُؼوش ك‪ٗ ٢‬لٔ‪ ٚ‬ك‪ٞ٤‬ح‪ َٛ‬كي‪٣‬ؼ‪ٝ . ٚ‬هي ‪٣‬لٖٔ حُلي‪٣‬غ ‪٣ٝ‬ؼظخى ح‪ َٓ٧‬رؼي ًُي ك‪٤‬ـ٘‪ٞٛ ٢‬‬
‫ػٔخٍ ‪ٛ‬زَ حُٔٔظٔؼ‪ ٖ٤‬ػِ‪ٜ٣ٝ ٚ٤‬زق ٖٓ حُٔظليػ‪ ٖ٤‬حُٔل‪ ٖ٤ٛٞ‬حُٔ‪ٞٛٞ‬ك‪ ٖ٤‬رخُِزخهش ‪ٝ‬كٖٔ ح‪ُ٩‬وخء ‪.‬‬

‫انًَزًغ انغ‪ٛ‬ل ‪َٚ‬زف‪ٛ‬ل يًب اٍزًغ إن‪: ّٛ‬‬

‫‪ًٔٝ‬خ إٔ ًَ ٓخ َٗٔ ر‪ ٖٓ ٚ‬هزَحص ك‪ ٢‬ك‪٤‬خط٘خ ُ‪ ٚ‬طؤػ‪ َ٤‬ػِ‪٘٤‬خ ‪ ،‬ك‪ ٬‬ري إٔ طٌ‪ ٕٞ‬حُٔلخىػش ًٌُي ‪.‬‬
‫ٌُٖ طؤػ‪َٛ٤‬خ هي ‪ِٓ ٌٕٞ٣ ٫‬ل‪ٞ‬ظخ أ‪ٓ ٝ‬لٔ‪ٓٞ‬خ ‪٫ ٌُٚ٘ ،‬ري إٔ ‪٣‬ليع ‪ ،‬ػِ‪ ٠‬حَُؿْ ٖٓ إٔ حُزؼ‪ٞ‬‬
‫هي ‪ َٟ٣‬ك‪ًُ ٢‬ي ٓ‪ِ٤‬س ‪ٟ‬ج‪ِ٤‬ش ؿيح‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ حُلَم ر‪ ٖ٤‬ح‪ٓ٩‬ظٔخع ‪ٝ‬ح‪ٛ٩‬ـخء ؟‬
‫‪ َٛ -2‬ح‪ٓ٩‬ظٔخع ٗ‪ٞ‬ع ٖٓ أٗ‪ٞ‬حع حُظ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬؟‬
‫‪٤ً -3‬ق ‪ٔٗ٪ُ ٌٖٔ٣‬خٕ إٔ ‪ٓ ٌٕٞ٣‬ظليػخ رخٍػخ ‪ٔٓٝ‬ظٔظؼخ ؿ‪٤‬يح ؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ِ٤ٔٓ ٢ٛ‬حص حُل‪ٞ‬حٍ حُٔظ‪ٞ‬حُٕ ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ؟‬
‫‪ٓ -5‬خ‪ ٢ٛ‬أ‪٤ٔٛ‬ش ح‪ٓ٩‬ظٔخع حُـ‪٤‬ي أػ٘خء طيحٍ‪٣‬زي رخُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪.‬‬
‫‪ -6‬حَٗف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪.......................................................................:َٜ٣ -‬‬
‫‪ٔ٣ -‬ظؤػَ ‪....................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُظـخ‪ٝ‬د ‪..................................................................:‬‬
‫‪ٝ -‬هلخص ‪....................................................................:‬‬
‫‪٣ -‬ظَِٔٔ ‪...................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُظ‪ٞ‬طَ ‪...................................................................:‬‬
‫‪ -‬ح‪١٩‬خُش ‪.................................................................:‬‬

‫‪23‬‬
‫الهاتف‬
‫رمل‪ٚ‬ى‬
‫ٖٓ ‪ٓ ٖٟٔ‬خ ‪ٛٞ٣‬ق ر‪ ٚ‬حُؼ‪ َٜ‬حُلخُ‪ " ٢‬ػ‪ َٜ‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ " ك‪٤‬غ ٓخػي حُظويّ حُؼِٔ‪٢‬‬
‫حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬هِن ٗ‪ٞ‬ع ٓؼوي ‪ٓٝ‬ظ٘خري ٖٓ ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ حُٔؼَك‪ٝ ٢‬ح‪٩‬ػ‪ ٢ٓ٬‬طـخ‪ ُٝ‬ك‪ ٚ٤‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ‬
‫حٓظـ‪ ٍ٬‬ك‪٠‬خث‪ ٚ‬ح‪. ٍٝ٧‬‬

‫‪ٔٓٝ‬خ ‪ٗ٫‬ي ك‪ ٚ٤‬أٗ‪ ٚ‬ط‪ٞ‬ؿي ‪ٓٝ‬خثَ اط‪ٜ‬خٍ ٓظ٘‪ٞ‬ػش طٔظويّ ك‪ ٢‬طوَ‪٣‬ذ ح‪٧‬كٌخٍ ‪ٝ‬ح‪ٍ٥‬حء ‪َٛ٘ٗٝ‬خ ٓ٘‪ٜ‬خ‬
‫حٌُظذ ‪ٝ‬حُٔـ‪٬‬ص ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ‪ٝ .‬ك‪ٌٛ ٢‬ح ‪٣‬و‪ْ ٍٞ‬بك٘ َؼًبٌ انٓض‪ٓٞٛٝ ، ًٙٛ‬ئُق ػَحه‪ ٢‬حُـ٘ٔ‪٤‬ش‬
‫كخ‪ َٛ‬ػِ‪ ٠‬حُيًظ‪ٍٞ‬ح‪ ٙ‬ك‪ ٢‬ح‪٩‬ػ‪ٝ ّ٬‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ حُـٔخ‪ٓ ، ١َ٤ٛ‬زن ُ‪ ٚ‬إٔ ٗخٍى ك‪ ٢‬حُؼي‪٣‬ي ٖٓ‬
‫حُٔئطَٔحص حُ‪٤٘١ٞ‬ش ‪ٝ‬حُو‪٤ٓٞ‬ش ك‪ٓ ٢‬ـ‪٬‬ص ح‪٩‬ػ‪ٝ ّ٬‬أىد ح‪١٧‬لخٍ ‪ ٞٛٝ ،‬كخُ‪٤‬خ ٓي‪ َ٣‬حُٔؼ‪ٜ‬ي‬
‫حُؼَر‪ُِ ٢‬ؼوخكش حُؼٔخُ‪٤‬ش ‪ٝ‬رل‪ٞ‬ع حُؼَٔ ك‪٘ٓ ٢‬ظٔش حُؼَٔ حُي‪٤ُٝ‬ش‪.‬‬
‫‪٣‬و‪ ٍٞ‬ك‪ٓ ٢‬ئُل‪ ٚ‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ‪ٝ‬حُظـ‪ َ٤‬حُؼوخك‪٣....."5 ٙ" ٢‬ئُق ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ٌٗ‪ ٖٓ ٬‬أٌٗخٍ حُؼ‪٬‬هخص‬
‫ر‪ ٖ٤‬حُ٘خّ ‪ٝ ،‬أىحس ٖٓ أى‪ٝ‬حص حُٔـظٔغ ‪َ٣‬ر‪ ٢‬ر‪ ٖ٤‬أكَحى‪ ٖٓ ٙ‬ه‪ ٍ٬‬حُؼوخكش حُظ‪ ٢‬طٌ‪ٜٗ ٕٞ‬ـ‪٤‬خ ‪ٞ٣‬ؿي‬
‫ر‪ ٖ٤‬أكٌخٍ ‪ٝ‬ػوخثي ‪ٝ ٍٞ٤ٓٝ‬أٗٔخ‪ِٞٓ ١‬ى أػ‪٠‬خء ًُي حُٔـظٔغ ‪.....‬‬

‫‪ٝ...‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ حُ‪٘٣ ّٞ٤‬ـَ حُل‪ ِ٤‬ح‪ً٧‬زَٖٓ حُل‪٤‬خس ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ك‪٤‬غ طظِو‪ ٠‬ح‪ًٛ٧‬خٕ ػٖ ‪٣َ١‬ن‬
‫حُز‪ َٜٝ‬حُْ٘ ‪ٝ‬حُٔٔغ ‪ ٝ‬حٌُ‪ٝ‬م ‪ٝ‬حُِْٔ ك‪٘٣٫ َ٠٤‬وطغ ٖٓ حَُٓخثَ ح‪٩‬ط‪ٜ‬خُ‪٤‬ش ‪ٝ‬كظ‪ ُٞ ٠‬ػ‪ ٍٞ‬أ‪١‬‬
‫ٓ٘خ ٗلٔ‪ ٚ‬ػٖ ح‪٥‬هَ‪ ، ٖ٣‬كبٕ ‪ٓٝ‬خثَ ح‪٫‬ط‪ٜ‬خٍ طظوط‪ ٠‬حُلـذ ُظطَم اكٔخٓ‪"........ ٚ‬‬
‫‪٣‬ظز‪ُ٘ ٖ٤‬خ ٖٓ ً‪ ّ٬‬حُ‪٤ٜ‬ؼٔ‪ ٢‬إٔ ٌَُ ٖٓ حُل‪ٞ‬حّ حُؤٔش ‪ٝ‬ري‪ ٕٝ‬حٓظؼ٘خء ػ‪٬‬هش ‪٤١ٝ‬يس ٓغ حُؼخَٓ‬
‫ح‪ٓ٧‬خٓ‪ُ ٢‬ظ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬حُزَ٘‪٣‬ش ػِ‪ ٠‬ح‪٧‬كوخد ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طظَ ٓ‪ٞ‬حُ‪٣‬ش ُٔٔ‪َ٤‬س حُظويّ حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪ ٢‬ػِ‪٠‬‬
‫ؿَحٍ حُ‪٣ٍَٝ٠‬خص حُ‪٤ٓٞ٤‬ش ‪ ،‬ا‪ ٫‬أٗ‪ ٚ‬ري‪ٍٗٝ‬خ ٗظطَم ‪ٝ‬رٌَ٘ أػٔن ُلخٓش حُٔٔغ رخػظزخٍ‪ٛ‬خ ح‪٧‬ىحس‬
‫ح‪ً٧‬ؼَ ط‪ٞ‬ح‪٤ِٛ‬ش ٓغ ‪ٓٝ‬خثَ ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ‪ٝ‬رٌُي ٓ٘يٍٓ‪ٜ‬خ ًٔؼ٘‪ُ ٠‬ـ‪ٝ ١ٞ‬ح‪ٛ‬ط‪٬‬ك‪ٝ ٢‬ػ‪٬‬هظ‪ٜ‬خ‬
‫ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش رخ‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ‪.‬‬

‫كخُٔٔغ ُـش ‪ :‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ‪ٝ‬اىٍحى حُٔؼ٘‪ ٠‬رلخٓش حُٔٔغ ح‪ًٔ ، ًٕ٧‬خ هي ‪ٞٛ ٌٕٞ٣‬طخ ‪...‬اُن ‪.‬‬
‫ح‪ٛ‬ط‪٬‬كخ ‪ ٞٛ :‬حَُر‪ ٢‬ر‪ ٖ٤‬حُزخكش حُٔٔؼ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼوَ ٓزخَٗس رؼي طِو‪ ٢‬حَُٓخُش ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬هي طٌ‪ٕٞ‬‬
‫‪ٞٛ‬طخ أ‪ ٝ‬ؿٔ‪ ٬‬أ‪٘٤ٍٗ ٝ‬خ ‪.‬‬
‫‪ٓ -‬خ‪ ٢ٛ‬أ‪ ْٛ‬حُ‪ٓٞ‬خثَ حُٔٔخٗيس ك‪ًُ ٢‬ي ؟ ‪ٓٝ‬خ ‪ٌٗٞٓ ٢ٛ‬خط‪ٜ‬خ ؟‬
‫‪ٓ -‬خ‪ ٢ٛ‬حَُ٘‪ٌُِٔ ١ٝ‬خُٔش حُ‪ٜ‬خطل‪٤‬ش ؟‬
‫‪ -‬أ‪ ْٛ‬حُ٘‪ٜ‬خثق حُٔٔخػيس ك‪ًُ ٢‬ي ؟‬
‫‪ٓٝ -‬خ ػ‪٬‬هش ‪ ٌٙٛ‬حُ‪ِ٤ٓٞ‬ش ٓغ ػخَٓ ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ ؟ ‪ٓٝ‬خ‪ ٚ١َٝٗ ٢ٛ‬؟‬
‫‪ٓٝ -‬خ ‪٣‬ـذ طلخى‪ٗ ٌٕٞ٤ُ ٚ٣‬خؿؼخ ؟‬

‫‪24‬‬
‫أًْ‪ٛ‬خ انزقب‪ٛ‬ت‬

‫حُظوخ‪١‬ذ ‪ ٞٛ‬أ‪ِ٤ٓٝ ْٛ‬ش ُِظ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬ر‪ ٖ٤‬حُزَ٘ ‪ٝ‬هي ػَك‪ ٚ‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ٌٓ٘ حُويّ ٌُٖ ك‪ ٢‬ػ‪َٜ‬‬
‫حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ ‪ٓٝٝ‬خثَ ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ حُلي‪٣‬ؼش حٌُِٔ‪٤‬ش ‪٣‬زَُ حُ‪ٜ‬خطق ًؤ‪ِ٤ٓٝ ْٛ‬ش ُِظ‪ٞ‬ح‪ٝ َٛ‬حُظوخ‪١‬ذ ‪ٝ‬هي‬
‫ٓـَ ػ‪ٍٞ‬س ك‪ ٢‬ػخُْ ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ك‪٤‬غ أٗ‪َ٣ ٚ‬ر‪ ٢‬كخُ‪٤‬خ ٓخ ر‪ ٖ٤‬حُزِيحٕ ‪ٝ‬حُ٘ؼ‪ٞ‬د رَ ‪ٝ‬حُوخٍحص ك‪ٌ٣ ٬‬خى‬
‫‪٣‬وِ‪ ٞ‬ر‪٤‬ض ٖٓ ر‪ٞ٤‬ص أَٓس ك‪ ٢‬حُؼخُْ ٖٓ حُ‪ٜ‬خطق ٓ‪ٞ‬حء ًخٗض كو‪َ٤‬س أ‪ٍٞٔ٤ٓ ٝ‬س ‪.‬‬
‫ٌُٖ حُٔلخىػخص أ‪ ٝ‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خ‪٫‬ص حُ‪ٜ‬خطل‪٤‬ش ُ‪ٔ٤‬ض ٓ‪ِٜ‬ش ًٔخ هي ‪٣‬ظ‪ ٍٜٞ‬حُزؼ‪ ، ٞ‬اً ‪٣‬ـذ إٔ ٗل‪ْٜ‬‬
‫ح‪٥‬هَ ‪ٝ‬إ ًخٕ ‪َ٣ ٫‬حى ك‪٣ ٜٞ‬ظ‪ٍٜٞ‬ى ‪٘ٛ ٖٓٝ‬خ طزَُ أ‪٤ٔٛ‬ش حُظؼَف ػِ‪ ٠‬ه‪ٞ‬حػي ح‪٩‬ط‪ٜ‬خ‪٫‬ص‬
‫حُ‪ٜ‬خطل‪٤‬ش ‪ ،‬ه‪ٜٛٞ‬خ ك‪ ٢‬حًَُ٘خص ‪ٝ‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪.‬‬

‫رُٕع انقطٕ‪ ٛ‬انٓبرف‪ٛ‬خ‬

‫‪ -‬حُوط‪ ١ٞ‬حُٔزخَٗس ‪ :‬طٔٔق رخٌُٔخُٔش أ‪ ٝ‬حُٔلخىػش حُٔزخَٗس ٓغ ػٔ‪ َ٤‬هخٍؽ حُٔئٓٔش ‪.‬‬
‫‪ -‬حُوط‪ ١ٞ‬حُوخ‪ٛ‬ش ‪٫ :‬طٔٔق رخ‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ٓغ حُوخٍؽ ‪.‬‬
‫‪ -‬حُوط‪ ١ٞ‬حَُٔحهزش ‪٫ :‬طٔٔق رخ‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ٓغ حُؼٔ‪ ّٞ‬ا‪ ٫‬ػزَ ‪ٓٝ‬خ‪١‬ش ًَِٓ حٓظوزخٍ حٌُٔخُٔخص‬
‫حُيحهِ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُوخٍؿ‪٤‬ش‬
‫‪ -‬حُوط‪ ١ٞ‬حُيحهِ‪٤‬ش ‪ :‬طٔٔق رخ‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ حُٔزخَٗ ‪ٝ‬حُيحهِ‪ ٢‬ر‪ ٖ٤‬أكَحى حُٔئٓٔش ‪.‬‬
‫‪ -‬حُوط‪ ١ٞ‬حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٜ‬ش ‪ :‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خ‪٫‬ص حُ‪ٜ‬خىٍس أ‪ ٝ‬حُ‪ٞ‬حٍىس ٖٓ حُؼٔ‪ ّٞ‬ط‪ َٜ‬اُ‪ًَِٓ ٠‬‬
‫حٓظوزخٍ حٌُٔخُٔخص ‪ٌٛ‬ح ح‪٧‬ه‪َ٣ َ٤‬ر‪ ٢‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ رخُو‪ ٢‬حُٔطِ‪ٞ‬د‬

‫كٔه انٓبرف ف‪ ٙ‬انًمبٔنخ‬

‫ُوي ُؼذ حُ‪ٜ‬خطق ى‪ٍٝ‬ح ٓ‪ٜٔ‬خ ك‪ ٢‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪ٝ ،‬حػظزَ أ‪٣َ١ ْٛ‬وش ‪ٓ٫‬ظَٔحٍ‪٣‬ش أػٔخُ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬طـِ‪ًُ ٠‬ي ك‪٢‬‬
‫طلو‪٤‬و‪َُِٔ ٚ‬ػش ‪ٝ‬حُٔ‪ُٜٞ‬ش حُ٘ي‪٣‬يطخٕ ك‪ ٢‬حُظ‪ٞ‬ح‪ٝ َٛ‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ حُٔزخَٗ ‪ٝ‬ؿ‪ًُ َ٤‬ي ٖٓ حُٔٔ‪ِ٤‬حص‬
‫ح‪٣٩‬ـخر‪٤‬ش ك‪ٓ ًَ ٢‬وخ‪ُٝ‬ش ‪ .‬ك‪٤‬غ طلون حَُرق حَُٔ‪٣‬غ ك‪ ٍَٝٓ ٢‬حُؼٔ‪٬‬ص رَٔػش ‪ًُٝ‬ي ػِ‪٠‬‬
‫ٓٔظ‪:ٟٞ‬‬
‫‪ -‬حُٔلخىػش ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪ :‬طٔ‪ َ٤ٜ‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ر‪ ٖ٤‬حُٔ‪ٞ‬ظل‪ ٖ٤‬ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ى‪ ٕٝ‬ػ٘خء ‪ٝ‬حهظ‪ٜ‬خٍ‬
‫حُ‪ٞ‬هض ‪.‬‬
‫‪ -‬حُٔلخىػش حُوخٍؿ‪٤‬ش ‪٘ٛٝ :‬خى كخُظ‪: ٖ٤‬‬
‫* حُلخُش ‪ : 1‬ػ٘ي ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى حَُٔحهذ حُـ‪ٜ‬خُ حٌُ‪٣ ١‬ظ‪ ٠ُٞ‬ى‪ ٍٝ‬حَُر‪ ٢‬ر‪ ٖ٤‬حُٔظليع ٖٓ هخٍؽ حُٔوخ‪ُٝ‬ش‬
‫ٓغ ح‪٧‬كَحى حُؼخِٓ‪ ٖ٤‬ك‪ٜ٤‬خ أ‪ٝ‬حُؼٌْ ‪.‬‬
‫*حُلخُش ‪ : 2‬ك‪ ٖ٤‬طٌ‪ ٕٞ‬حَُٔحًِ ِٓٔٔش ٓزخَٗس ‪ٝ‬ى‪َٓ ٕٝ‬حهذ ‪ ٌٖٔ٣‬أهٌ ح‪ٍ٧‬هخّ حُوخٍؿ‪٤‬ش‬
‫ٓزخَٗس ٖٓ حُِْٔٔ ٓؼَ ٓي‪ َ٣‬أ‪ٍ ٝ‬ث‪ ْ٤‬حًَُ٘ش ‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫إ‪ٚ‬غبث‪ٛ‬بد ٍٔهج‪ٛ‬بد انٓبرف‬

‫ُِ‪ٜ‬خطق ا‪٣‬ـخر‪٤‬خص ًٔخ ُ‪ِٓ ٚ‬ز‪٤‬خص كل‪ ٢‬ا‪٣‬ـخر‪٤‬خط‪: ٚ‬‬


‫‪َٓ -‬ػش حُٔلخىػش‬
‫‪ -‬ح‪٩‬كظٌخى حُٔزخَٗ ٓغ ح‪٧‬كَحى ‪،‬‬
‫‪ -‬طٌِلش ٓ٘ول‪٠‬ش رخُ٘ٔزش ٌُِٔخُٔخص حُوَ‪٣‬زش حُٔي‪.ٟ‬‬
‫‪ -‬حٓظـ‪ ُٚ٬‬ىحهِ‪٤‬خ ‪ٝ‬هخٍؿ‪٤‬خ ‪ٝ‬ك‪ ٢‬حٌُٔخُٔخص حُٔٔظؼـِش ‪.‬‬

‫ٍهج‪ٛ‬بد انٓبرف‬

‫‪٣٫ -‬ظَى أ‪ ١‬ىُ‪ٍٝ َ٤‬حء‪، ٙ‬‬


‫‪ٌِٓ -‬ق رخُ٘ٔزش ٌُِٔخُٔخص حُزؼ‪٤‬يس ‪،‬‬
‫‪ -‬طلٌ‪ َ٣‬حُؼِٔخء آٌخٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى أٗؼش ط‪ٜ‬يى رخ‪ٛ٩‬خرش رَٔ‪ ٝ‬حَُٔ‪١‬خٕ ٓٔخ ‪٣‬ئًي ‪ٍَٟٝ‬س ػوِ٘ش‬
‫آظؼٔخٍ حُ‪ٜ‬خطق ‪.‬‬
‫َٗ‪ ١ٝ‬حٌُٔخُٔش حُ‪ٜ‬خطل‪٤‬ش – حُٔلخىػش ‪ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظٔخع‬

‫* ّؤ‪ ٛ‬انًؾبكصخ‬

‫" ‪َٗ٫‬حى ‪ٗ ٌُٖٝ‬ظ‪ٍٜٞ‬ى"‬


‫ٌُُي ‪٣‬ـذ إٔ ‪:‬‬
‫‪ٔ٣ -‬ظو‪ ْ٤‬حُٔظليع ك‪ ٢‬ؿِٔظ‪، ٚ‬‬
‫‪٣ -‬ؤهٌ ٗلٔخ ػٔ‪٤‬وخ ‪٩‬رؼخى حُظَىى ‪ٝ‬حُو‪ٞ‬ف ‪،‬‬
‫‪ -‬أهٌ حُٔٔخػش ‪ٝ‬حٗظظخٍ حُلَحٍس ‪،‬‬
‫‪ -‬طًَ‪٤‬ذ حَُهْ حُٔطِ‪ٞ‬د ‪،‬‬
‫‪ -‬اٗظظخٍ ا‪ٛ‬خرش حٌُٔخُٔش حُ‪ٜ‬خطل‪٤‬ش ‪ً٧‬ؼَ ٖٓ َٓس ‪ٝ‬حكيس‬
‫‪ -‬حُظًَ‪ ِ٤‬حُيه‪٤‬ن ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع حٌُ‪ ٖٓ ١‬أؿِ‪ ٚ‬أؿَ‪٣‬ض حٌُٔخُٔش حُ‪ٜ‬خطل‪٤‬ش ‪،‬‬
‫‪ -‬حُظليع ر‪ٟٞٞ‬ف ‪ٝ‬ري‪َٓ ٕٝ‬ػش أ‪ٝ‬طَىى‪،‬‬
‫‪ -‬حُظًٌ‪ َ٤‬ر‪ٜٞ‬ص ػخى‪٘ٓ ٫ ١‬ول‪َٓ ٫ٝ ٞ‬طلغ ‪،‬‬
‫‪ -‬إٔ ‪ ٌَ٘٣‬حُٔظٌِْ ‪ٗ ٚٗ٧‬و‪ ْٜٓ ٚ‬ػْ إٔ طٌ‪ ٕٞ‬أٓخٓ‪ ٚ‬حُ‪ٞ‬ػ‪٤‬وش حُ‪ٜ‬خطل‪٤‬ش ‪.‬‬

‫* ّؤ‪ ٛ‬االٍزًبع‬

‫ٖٓ حُٔؼِ‪ ّٞ‬أٗ‪ ٚ‬أؿِز‪٤‬ش حُ‪ٞ‬هض حُٔٔظ‪ِٜ‬ي ك‪ ٢‬حُٔلخىػخص ٓ‪ٞ‬حء حُؼخى‪٣‬ش أ‪ ٝ‬حُ‪ٜ‬خطل‪٤‬ش ‪ُٜ ٞٛ‬خُق‬
‫ح‪ٓ٩‬ظٔخع ٌُُي ك‪٣ ٜٞ‬ؼي أ‪ ٍٝ‬كظق حُلَحٍس ٓغ ح‪٥‬هَ ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜ‬خطق كبٕ ُْ طظَى ُ‪ ٚ‬حُٔـخٍ ُِظليع‬
‫كِٖ طٔظط‪٤‬غ حُـ‪ٞ‬حد ًٔخ أٗي ُٖ طٔظط‪٤‬غ ا‪٣‬لخٍ أ‪ ١‬هطخد ٌُُي كبٕ ح‪ٓ٩‬ظٔخع ‪ ٞٛ‬طِي حُؼِٔ‪٤‬ش‬
‫حُٔ‪ٞ‬حُ‪٣‬ش ٍ ‪:‬‬
‫‪ -‬أهٌ حُ٘و‪ ٢‬رٌَ٘ َٓ‪٣‬غ ‪،‬‬

‫‪26‬‬
‫‪َ١ -‬ف حُٔئحٍ ر٘ظ‪ ٠‬حُطَم ُِ‪ُِٜ ٍٞٛٞ‬يف ‪،‬‬
‫‪ -‬ػيّ ٓوخ‪١‬ؼش حُٔوخ‪١‬ذ أػ٘خء طٌِٔ‪، ٚ‬‬

‫َٖبئؼ اإلٍزؼًبل انؼمالَ‪ٔ ٙ‬انُبعغ نٓنِ انؼًه‪ٛ‬خ‬

‫‪ً ٢ٛٝ‬ظِي حُظ‪ٓ ٢‬زن ًًَ‪ٛ‬خ ك‪ ١َٝٗ ٢‬حُٔلخىػش ‪٣ ٌُٖٝ ،‬ظ‪ٞ‬ؿذ ػِ‪٘٤‬خ ا‪ٟ‬خكش رؼ‪ ٞ‬حُظ‪٤ٟٞ‬لخص‬
‫ٓ٘‪ٜ‬خ‪:‬‬
‫‪ -‬ػيّ طظزغ ٍؿ‪ٞ‬ع حُِْٔٔ رخ‪ٛ٧‬خرغ ‪،‬‬
‫‪ -‬ػيّ حُِـ‪ٞ‬ء اُ‪ ٠‬آظؼٔخٍ ح‪٧‬ه‪ ٖٓ ّ٬‬أؿَ طًَ‪٤‬ذ ٍهْ حٌُٔخُٔش ‪،‬‬
‫‪ -‬ػ٘ي ٓٔخع ٍٗ‪ٓ ٖ٤‬ظوطغ ك‪ٌٜ‬ح ‪٣‬يٍ ػِ‪ ٠‬إٔ حُو‪٘ٓ ٢‬ـ‪، ٍٞ‬‬
‫‪ -‬ػ٘ي اٗظ‪ٜ‬خء حٌُٔخُٔش ‪٣‬ـذ ‪ٟٝ‬غ حُٔٔخػش رٌَ٘ ؿ‪٤‬ي ُظؼ‪ٞ‬ى حُلَحٍس ٖٓ ؿي‪٣‬ي ‪.‬‬

‫انٕص‪ٛ‬مخ انٓبرف‪ٛ‬خ‬

‫حُظخٍ‪٣‬ن ‪…/.… /.… :‬حُٔخػش ‪.……:‬‬


‫حْٓ حُٔظ‪……………………: َٜ‬‬
‫آْ حُٔظ‪ َٜ‬ر‪...…………: ٚ‬‬
‫آْ حُٔئٓٔش ‪...…………………:‬‬
‫رو‪...................................: ٜٙٞ‬‬
‫‪.................................................‬‬

‫ٍهْ حُ‪ٜ‬خطق ‪..........................‬‬

‫نُزؼهى ك‪ٛ‬ف َزكهى ثطاللخ ٔنجبلخ‬

‫‪٣ -‬ـذ ػِ‪ ٠‬حَُٔء إٔ ‪٣‬ظؼِْ ً‪٤‬ق ‪ٔ٣‬ظٔغ ػْ ‪٣‬ل‪، ْٜ‬‬


‫‪٣ -‬ـذ ػِ‪ ٠‬حَُٔء طلٔ‪ٝ ٖ٤‬ط٘ظ‪ٗ ْ٤‬زَس ‪ٞٛ‬ط‪ٝ ٚ‬أ‪٣ ٫‬ظٌِْ رليس ‪ٝ‬ػ‪ٜ‬ز‪٤‬ش كظ‪٣ ٫ ٠‬و‪٤‬ق حُٔٔظٔغ‬
‫رَ ‪٣‬لخ‪ ٍٝ‬حُظٌِْ رَهش ٌُ‪٣ ٢‬ؼ‪ َ٤‬حٗظزخ‪، ٚٛ‬‬
‫‪٣ -‬ـذ ػِ‪ ٠‬حَُٔء حُظلٌْ ك‪ٞٛ ٢‬ط‪ ٚ‬كظ‪ٟ ٌٕٞ٣ ٫ ٠‬ؼ‪٤‬لخ ؿ‪ٞٔٔٓ َ٤‬ع ‪ ٫ٝ‬ه‪٣ٞ‬خ ‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪٠‬‬
‫ح‪ُ٩‬ػخؽ رَ ‪ً ٌٕٞ٣‬ح ٗزَس ٓظ‪ٓٞ‬طش ‪،‬‬
‫‪٣ -‬ـذ ه‪٤‬خّ ‪ٓٝ‬وخٍٗش حُ‪ٜٞ‬ص ػِ‪ ٠‬حُٔٔظٔؼ‪ٝ ٖ٤‬ػِ‪ ٠‬حُـ‪ ٞ‬حٌُ‪ٞٔ٣ ١‬ى حٌُٔخٕ رٔؼ٘‪ٝ ٠‬ؿ‪ٞ‬ى‬
‫حُ‪٠‬ـ‪٤‬ؾ أ‪. ٫ ٝ‬‬
‫‪ -‬إٔ طٌ‪٣َ١ ٕٞ‬وش حٌُ‪٣َٓ ٫ ّ٬‬ؼش ‪ ٫ٝ‬رط‪٤‬جش رل‪٤‬غ أٗ‪ٜ‬خ اًح ًخٗض رط‪٤‬جش ٓظئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬ػيّ‬
‫ح‪ٛ٩‬ظٔخّ ‪ٝ‬ػيّ حُظًَ‪ٝ ِ٤‬اًح ًخٗض َٓ‪٣‬ؼش كبٗ‪ٜ‬خ ٓظئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬ح‪ُ٩‬ػخؽ ‪ٝ‬حُظؼذ ‪ .‬ك‪٤‬غ أٗ٘خ ‪ٗ ٫‬ظٌٖٔ‬

‫‪27‬‬
‫ٖٓ أهٌ ٗو‪ ٢‬أ‪ًِٔٝ‬خص حُٔلظخف‬
‫‪ٌُٜٝ‬ح ‪٣‬ـذ ػِ‪ ٠‬حٌُخطزش إٔ طظلخى‪ٓ ًَ ٟ‬خ ‪٢ٔ٣‬ء اُ‪ ٠‬ػِٔ‪ٜ‬خ ‪ٓ ًَٝ‬خ ‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬طلٔ‪ ْ٤‬حُ٘خّ‬
‫أ‪ٝ‬رٔؼ٘‪ ٠‬أ‪ٛ‬ق ُر٘خث‪ٜ‬خ رخَُِٔ أ‪ ٝ‬ح‪ُ٩‬ػخؽ ‪ٝ‬حُظؼذ ‪ ٕ٧‬حٌُخطزش ‪ ٢ٛ‬حُؼ٘‪ َٜ‬حُل‪ٝ ١ٞ٤‬حُلؼخٍ‬
‫‪ٝ‬حٌُ‪ٔ٣ ١‬ؼَ ‪ٝ‬ؿ‪ ٚ‬حًَُ٘ش هخٍؿ‪٤‬خ أ‪ ٝ‬ىحهِ‪٤‬خ ‪.‬‬

‫‪28‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ ٞٛ‬ى‪ ٍٝ‬حُ‪ٜ‬خطق ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس حُؼِٔ‪٤‬ش ؟‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٢ٛ‬أ‪ٓٝ ْٛ‬خثَ ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٢ٛ‬أ‪٤ٔٛ‬ش حُظوخ‪١‬ذ ؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪٣‬ـخر‪٤‬خص ‪ِٓٝ‬ز‪٤‬خص حُ‪ٜ‬خطق ؟‬
‫‪ -5‬طٌِْ ربهظ‪ٜ‬خٍػٖ ً‪٤‬ل‪٤‬ش حُظٌِْ رط‪٬‬هش ‪ُٝ‬زخهش ‪.‬‬
‫‪ٟ -6‬غ ٓ‪٘٤‬خٍ‪ٝ ٞ٣‬ك‪ٞ‬حٌٍُٔخُٔش ‪ٛ‬خطل‪٤‬ش ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪.‬‬
‫‪ -7‬هْ رَ٘ف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬حُٔٔخٗيس ‪...................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُزخكش ‪.....................................................................:‬‬
‫‪ -‬ح‪٧‬كوخد ‪..................................................................:‬‬
‫‪ٓٝ -‬خ‪١‬ش ‪...................................................................:‬‬
‫‪ -‬ػوِ٘ش ‪.....................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُل‪..................................................................: ١ٞ٤‬‬

‫‪29‬‬
‫او لقناا‬
‫رمل‪ٚ‬ى‬
‫ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ ‪ٞٛ‬حُ‪ِ٤ٓٞ‬ش حُؼخٗ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طظ‪ َٜ‬ر‪ٜ‬خ حٌُخطزش حُ‪ٞ‬ؿ‪ ٚ‬حُلو‪٤‬و‪ُِٔ ٢‬ئٓٔش‪.‬‬
‫ٗو‪ ٍٞ‬ك‪ ٢‬حُِـش حٓظوزَ حَُؿَ رٔؼ٘‪ ٠‬أهزَ ٗل‪ ، ٙٞ‬كخًح‪ ٙ‬ر‪ٞ‬ؿ‪ٌُُ ، ٜٚ‬ي ‪ ٌٕٞ٣‬ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ ٓزخَٗح‬
‫‪ٝ‬رخُظخُ‪ ٢‬ك‪ ٜٞ‬أهَد اُ‪ ٠‬إٔ ‪ ٌٕٞ٣‬ك٘خ ‪٘ٛ‬خػ‪٤‬خ ‪٣‬لظخؽ اُ‪ ٠‬آظؼيحى ‪ٛٞٓٝ‬زش ‪ٝ‬ىٍح‪٣‬ش ‪ ٝ‬طـَرش ‪.‬‬

‫أ‪ّ -‬ؤ‪ ٛ‬اإلٍزمجبل ٔيكَٕبرّ‬

‫‪٣‬وظِق ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ رخهظ‪٬‬ف ٗ‪ٞ‬ػ‪٤‬ش حُٔئٓٔخص ‪ ،‬اً ‪ٞ٣‬ؿي ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ حٌُ‪٣ ١‬ظْ ك‪ ٢‬ا‪١‬خٍ حُل‪٤‬خس‬
‫ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬ػِ‪ ٠‬حُو‪ ٜٙٞ‬حُل‪٤‬خس حُؼخثِ‪٤‬ش ‪ .‬ك‪ ٜٞ‬هخ‪٤ٛ‬ش طْ٘ ػٖ أه‪٬‬م ػخُ‪٤‬ش ‪ٝ‬ػٖ ٓٔظ‪ٟٞ‬‬
‫ك‪٠‬خٍ‪ٓ ١‬ؼ‪ٌٛٝ ، ٖ٤‬ح ٓخ ِٗٔٔ‪ ٖٓ ٚ‬ه‪ ٍ٬‬طؼخَٓ أكَحى حُؼخثِش ٓغ ٓيػ‪ٜ٣ٞ‬خ ٓ‪ٞ‬حء ك‪ ٢‬ح‪٧‬كَحف أ‪ٝ‬‬
‫حُٔ٘خٓزخص حُؼخى‪٣‬ش ًخُِ‪٣‬خٍحص‪..........‬‬
‫ك‪ٔ٤‬خ ‪٣‬و‪ ٚ‬ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ حُٔوخ‪٫ٝ‬ط‪ ، ٢‬كبٗ‪٣ ٚ‬ظْ رطَ‪٣‬وش هخ‪ٛ‬ش ٖٓ ك‪٤‬غ حُٔـخِٓش ‪ٝ‬كٖٔ حُظ‪َٜ‬ف‬
‫ٓٔخ ‪ٔ٣‬ظِِّ ػِ‪ ٠‬حُٔٔظوزَ حُظ‪ٞ‬كَ ػِ‪ ٠‬ػوخكش ػخُ‪٤‬ش ِٓٔش رؼيس ٓ‪٤‬خى‪ُٝ ٖ٣‬ـخص طٔخػي ػِ‪ ٠‬حُظٌِْ ٓغ‬
‫حُِحثَ أ‪ ٝ‬حُِر‪٤ُ ٕٞ‬ظٔ٘‪ٓ ُٚ ٠‬ؼَكش ٓطخُز‪ٓٝ ٚ‬وخ‪ٛ‬ي‪. ٙ‬‬
‫‪ٝ‬كظ‪ ٠‬ط‪ َٜ‬حٌُخطزش اُ‪ ٠‬حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حَُك‪٤‬غ ‪٣‬ـذ إٔ طظ‪ٞ‬كَ ػِ‪ ١َٝٗ ٠‬أٓخٓ‪٤‬ش ٖٓ ر‪ٜ٘٤‬خ ‪:‬‬
‫‪ -‬ح‪٩‬رظٔخٓش ‪ :‬حُظ‪ ٢‬طؼط‪ ٢‬حٗطزخػخ كٔ٘خ ٌُ‪ ٟ‬حُِحثَ ‪ٝ‬طٌٔ٘‪ ٖٓ ٚ‬حُظؼز‪ َ٤‬ػٖ حُـَ‪٣ُ ٖٓ ٝ‬خٍط‪ٚ‬‬
‫رخٍط‪٤‬خف ‪ٝ‬رَٔػش‬
‫‪ -‬اطوخٕ حُظؼـز‪ : َ٤‬اً ‪٣‬ــذ ػِ‪ ٠‬حُـٌخطزش إٔ طٔظؼَٔ ح‪ٓ٧‬خُ‪٤‬ذ حُِٔٔـش ‪ٝ‬حُؼزخٍص حُ‪٬‬ثوش رلٔـذ‬
‫حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ‪ٝ‬حُلخُش‬
‫‪ -‬كٖٔ ح‪ٛ٩‬ـخء ‪ :‬أ‪ ١‬ح‪ٜٗ٩‬خص ُِِحثَ رظٔؼٖ ‪ٍٝ‬كخرش ‪ٛ‬يٍ ه‪ٜٛٞ‬خ اًح ًخٕ ؿخ‪ٟ‬زخ رٔزـذ‬
‫ٌَٓ٘ ٓخ ( هطؤ ك‪ ٢‬حُلخط‪ٍٞ‬س ‪ ،‬طؤهَ ٓ‪ٞ‬ػي حٓظ‪ ّ٬‬ر‪٠‬خػش ٓؼ‪٘٤‬ش‪)....‬‬
‫‪٣ -‬ـذ ػِ‪ ٠‬حٌُخطزش ؿٔغ حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص حُ‪٣ٍَٝ٠‬ش حُوخ‪ٛ‬ش رخُِحثَ ‪ٝ ،‬كزٌح ُ‪ ٞ‬طظ‪ٞ‬كَػِ‪ًٞٔٗ ٠‬ؽ‬
‫طٔ‪ ٨‬ر‪٤‬خٗخط‪، ٚ‬‬
‫‪٣ -‬ـذ ػِ‪ٜ٤‬خ أ‪٠٣‬خ إٔ ط٘ؼَ‪ ٙ‬رخ‪ٛ٩‬ظٔخّ اًح ‪١‬خٍ ر‪ ٚ‬ح‪ٗ٩‬ظظخٍ ‪ٝ ،‬إٔ حُ٘و‪ ٚ‬حَُٔؿ‪ٞ‬د ُ‪٣‬خٍط‪ٚ‬‬
‫ػِ‪ ٠‬ػِْ ر‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى‪، ٙ‬‬
‫‪٣ -‬ـذ ػِ‪ ٠‬حٌُخطزش إٔ ط٘ظْ ىحثٔخ حُٔ‪ٞ‬حػ‪٤‬ي ك‪ ٢‬كخُش اً ًخٕ حُٔٔظوزَ أ‪ ٝ‬حُٔي‪٣ ٫ َ٣‬ظِو‪ ٠‬حُِ‪٣‬خٍص‬
‫ا‪ ٫‬رٔ‪ٞ‬ػي ‪٣ ٚٗ٧ ،‬ـؼَ حُؼَٔ ٓ٘ٔوخ ‪ٝ‬رخُظخُ‪ َٜٔ٣ ٢‬آظوزخٍ حُِ‪ٝ‬حٍ‪.‬‬

‫انؼاللخ ث‪ ٍٛ‬انٓبرف ٔاإلٍزمجبل‬

‫طظٔؼَ ػ‪٬‬هش حُ‪ٜ‬خطق رخُٔوخ‪ُٝ‬ش ك‪٣َ١ ٢‬وش حٌُٔخُٔش ر‪ ٖ٤‬حُٔظ‪ٝ َٜ‬حُٔٔظوزَ ‪ ،‬كَؿْ ػيّ طوخرَ‬
‫‪ٌٛ‬حٕ ح‪٧‬ه‪َ٤‬حٕ ‪ٝ‬ؿ‪ٜ‬خ ُ‪ٞ‬ؿ‪ ٚ‬كبٕ ً‪ٜٔ٘ٓ ٬‬خ ‪٣‬ـذ إٔ ‪٣‬ؼَف ً‪٤‬ق ‪٦ُ َٛٞ٣‬هَ حَُٓخُش حَُٔحى‬
‫طزِ‪٤‬ـ‪ٜ‬خ ‪٣ ،‬ؼ٘‪ ٢‬إٔ حُٔظ‪٣ َٜ‬ـذ إٔ ‪ ٌٕٞ٣‬ػِ‪ ٠‬ػِْ ر‪ٜ‬يف حٌُٔخُٔش أٓخ حُٔٔظوزَ ك‪٤‬ـذ إٔ ‪ٌٕٞ٣‬‬
‫ؿ‪ٞ‬حر‪ٓ ٚ‬ليىح ‪ٝ‬ح‪ٟ‬لخ ‪ٝ‬أِٓ‪ٞ‬ر‪ِٔٓ ٚ‬خ ‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ -1‬طٌِْ رب‪٣‬ـخُ ػٖ ٓي‪ ٟ‬أ‪٤ٔٛ‬ش ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ ك‪ ٢‬ح‪ٓٝ٧‬خ‪ ١‬حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ‪.‬‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٞٛ‬ط‪ٍٜٞ‬ى حُ٘و‪ ٢ٜ‬ك‪ ٍٞ‬ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ حُٔوخ‪٫ٝ‬ط‪ ٢‬؟‬
‫‪ٓ -3‬خ حُؼ‪٬‬هش ر‪ ٖ٤‬ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ ‪ٝ‬حُ‪ٜ‬خطق ؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٞٛ‬ح‪ِٞٓ٧‬د حُِـ‪ ١ٞ‬حٌُ‪٣ ١‬ـذ حطزخػ‪ ٖٓ ٚ‬أؿَ اؿ٘خء ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ حُٔوخ‪٫ٝ‬ط‪٢‬‬
‫‪ٓ -5‬خ ػ‪٬‬هش حُٔوخ‪ُٝ‬ش رخ‪ٓ٫‬ظوزخٍ؟‬
‫‪ٓ -6‬خ‪ِٓ ٢ٛ‬ز‪٤‬خص ‪ٝ‬ا‪٣‬ـخر‪٤‬خص ح‪ٓ٩‬ظوزخٍ ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش؟‬
‫‪ٝ -7‬ظق حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُظخُ‪٤‬ش ك‪ ٚٗ ٢‬طظٌِْ ك‪ ٚ٤‬ػٖ ػ‪٬‬هش ح‪ٓ٫‬ظوزخٍ رخُِرخثٖ‬
‫حُٔ‪ٜ‬طِلخص ‪:‬‬
‫كزٌح ‪.................................................................:‬‬
‫‪٣ٍَٟٝ‬ش ‪.........................................................:‬‬
‫ٓ‪ٞ‬ػي ‪.............................................................:‬‬
‫اػَحء ‪................................................................:‬‬
‫هخ‪٤ٛ‬ش ‪............................................................:‬‬
‫ٓوخ‪ُٝ‬ش ‪.............................................................:‬‬
‫آظوزخٍ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪..................................................:‬‬

‫‪31‬‬
‫تدبنر الصقت‬
‫رمل‪ٚ‬ى‬
‫‪8‬‬ ‫‪ٓ 40‬خػش ‪ٓ ٞٛٝ ،‬خ‪ٔ٣‬ؼَ ك‪ٞ‬حُ‪٢‬‬ ‫ٗؼِْ ؿٔ‪٤‬ؼخ إٔ أٓز‪ٞ‬ػخ ٖٓ حُؼَٔ ‪٣ ٫‬لظ‪ ٟٞٓ ١ٞ‬ػِ‪٠‬‬
‫ٓخػخص ك‪ ٢‬حُ‪ ٖٓٝ ، ّٞ٤‬ػْ ‪ٜ٣‬زق ُِحٓخ ػِ‪ ٠‬أ‪٣‬ش ًخطزش إٔ طٌ‪٘ٓ ٕٞ‬ظٔش رٌَ٘ ؿ‪٤‬ي كظ‪٣ ٠‬ظٔ٘‪٠‬‬
‫ُ‪ٜ‬خ اٗـخُ أػٔخُ‪ٜ‬خ ىحهَ حُل‪ ِ٤‬حُِٓ٘‪ٝ ٢‬طظلخى‪ ٟ‬حُظؤه‪ َ٤‬حٌُ‪ ١‬ػخىس ٓخ‪٣‬يٍ ػِ‪ ٠‬حُظ‪ٜ‬خ‪ٝ ٕٝ‬حٗؼيحّ‬
‫حُظ٘ظ‪. ْ٤‬‬

‫رلث‪ٛ‬و ٔلذ انؼًم ‪:‬‬

‫إ حُ‪ٞ‬هض ػَ‪ٝ‬س ك‪ٓ ٢‬ظ٘خ‪ ٍٝ‬أ‪ٗ ١‬و‪٣َ٣ ٚ‬ي اٗـخُ ػِٔ‪ ٚ‬ك‪ٝ ٢‬هض ٓليى ‪ ،‬ؿ‪ َ٤‬إٔ حُِٖٓ ٗت‬
‫‪ ٌٖٔ٣٫‬طٔي‪٣‬ي‪ ٫ٝ ٙ‬طوِ‪ ٚ٘٣‬رل‪٤‬غ ‪ ٌٖٔ٣‬حُؼ‪ٞ‬ىس اُ‪ٓ ٠‬خػخص حُلَحؽ ه‪ٜ‬ي آظؼٔخُ‪ٜ‬خ ك‪ٔ٤‬خ رؼي ػ٘يٓخ‬
‫‪٘ٛ ٌٕٞ٣‬خى طَحًْ ك‪ ٢‬حُؼَٔ ‪ٌُُ ،‬ي ‪٣‬ـذ ػِ‪ ٠‬أ‪ٗ ١‬و‪ ٚ‬إٔ ‪٣‬لٖٔ حٓظؼٔخٍ ‪ ٌٙٛ‬حُؼَ‪ٝ‬س‪.‬‬
‫‪ٝ‬طير‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬رزٔخ‪١‬ش حُلَ‪ ٙ‬ػِ‪ ٠‬ػيّ ط‪٤٤٠‬ؼ‪ٝ ، ٚ‬إٔ طٌ‪٘ٓ ٕٞ‬ظٔخ ‪ٝ‬إٔ طؼَٔ رَٔػش‬
‫‪ٝ‬رلؼخُ‪٤‬ش ‪ٝ ،‬ػِ‪٣ ٚ٤‬ظلظْ ػِ‪ ٠‬حٌُخطزش إٔ طلٖٔ طير‪ٝ َ٤‬هظ‪ٜ‬خ كظ‪ ٠‬طظٌٖٔ ٖٓ حُل‪ ٍٜٞ‬ػِ‪ ٠‬أه‪٠ٜ‬‬
‫كؼخُ‪٤‬ش ‪ًُٝ ،‬ي ر٘‪٢‬ء ٖٓ ح‪ُ٩‬ظِحّ حٌُحط‪ٝ ٢‬حُظ٘ظ‪ ْ٤‬حُؼو‪٪ُ ٢ٗ٬‬ىحٍس ‪.‬‬

‫‪ٝ‬هزَ طلي‪٣‬ي حٌُ‪٤‬ل‪٤‬ش حُِٔ‪ٔ٤‬ش ‪ٝ‬حُ٘خؿؼش ُظير‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض ‪٘٣‬زـ‪ ٢‬ػِ‪ً ًَ ٠‬خطزش إٔ طٌ‪ ٕٞ‬ػِ‪ ٠‬ػِْ‬
‫رطَ‪٣‬وش آظؼٔخُ‪ ، ٚ‬كٌؼ‪َ٤‬ح ٓخ ٗ‪٬‬كع إٔ حُوِش حُوِ‪ِ٤‬ش ٖٓ حٌُخطزخص ‪ٌِ٣‬لٖ أٗلٔ‪ ٖٜ‬ػ٘خء حُظلِ‪َ٤‬‬
‫حُ‪ٞ‬حهؼ‪ُ ٢‬طز‪٤‬ؼش ػِٔ‪ٝ ٖٜ‬حُطَ‪٣‬وش حُٔؼِ‪ٗ٩ ٠‬ـخُ‪ ٙ‬ك‪ٝ ٢‬هض ‪ٝ‬ؿ‪. ِ٤‬‬

‫‪ ٢ٌُٝ‬طظٌٖٔ أ‪٣‬ش ًخطزش ٖٓ طلِ‪٣َ١ َ٤‬وش ػِٔ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬طير‪ٝ َ٤‬هظ‪ٜ‬خ ‪٘ٛ‬خى ػ‪٬‬ػش ‪َ١‬م ‪:‬‬
‫‪٣َ١ -‬وش ‪ ٌٖٔ٣‬ك‪َٜٛ‬خ ك‪ ٢‬رؼ‪ ٞ‬ح‪٣٧‬خّ ( أٓز‪ٞ‬ع ٓؼ‪ ) ٬‬طٔـَ ه‪ُٜ٬‬خ ح‪٧‬ػٔخٍ حُٔ٘ـِس رٔخ ك‪٢‬‬
‫ًُي أ‪ٝ‬هخص حَُحكش ػِ‪ٓ ٠‬ز‪ َ٤‬حُٔؼخٍ ًَ ٍرغ ٓخػش أ‪ٜٗ ٝ‬ق ٓخػش ‪.‬‬
‫‪ -‬حُطَ‪٣‬وش حُؼخٗ‪٤‬ش ‪ٌُِ ٌٖٔ٣‬خطزش رٔ‪ٞ‬ؿز‪ٜ‬خ إٔ طؼي ‪٫‬ثلش رخ‪٧‬ػٔخٍ حُٔ٘ـِس ٓغ طلي‪٣‬ي ط‪ٞ‬ه‪٤‬ض ح‪ٗ٩‬ظ‪ٜ‬خء‬
‫‪ٝ‬حُٔيس حُِٓ٘‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬آظـَهظ‪ٜ‬خ ح‪ٗ٩‬ـخُ ‪ًٔ ،‬خ ‪٘٣‬خٍ ًٌُي ُِظ‪ٞ‬هلخص ‪.‬‬
‫‪ -‬حُطَ‪٣‬وش حُؼخُؼش طو‪ ّٞ‬حٌُخطزش رٔوظ‪٠‬خ‪ٛ‬خ ربػيحى ‪٫‬ثلش ح‪٧‬ػٔخٍ حُٔ٘ـِس ‪٘٣ٝ‬خٍ كو‪ُِ ٢‬لظَس حُِٓ٘‪٤‬ش‬
‫حُظ‪ ٢‬حٓظـَه‪ٜ‬خ ح‪ٗ٩‬ـخُ‪ٝ ،‬ك‪ ٢‬حُ٘‪ٜ‬خ‪٣‬ش ‪٣‬ظْ ؿٔغ ٓـٔ‪ٞ‬ع حُ‪ٞ‬هض حُٔٔظ‪ِٜ‬ي ًَ ‪ٝ . ّٞ٣‬ػ‪٤‬ذ ‪ٌٙٛ‬‬
‫حُطَ‪٣‬وش ‪ ٞٛ‬أٗ‪ٜ‬خ ‪ ٫‬طؤهٌ رؼ‪ ٖ٤‬ح‪٩‬ػظزخٍ كظَحص حُظ‪ٞ‬هق ‪ٝ ،‬ح‪٧‬ػٔخٍ حُظ‪٣ ٢‬ظطِذ اٗـخُ‪ٛ‬خ ىهخثن‬
‫رٔ‪٤‬طش ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬اًح ؿٔؼ٘خ‪ٛ‬خ ٓظٔؼَ كظَس ُٓ٘‪٤‬ش ‪ٔ٣ ٫‬ظ‪ٜ‬خٕ ر‪ٜ‬خ‪.‬‬

‫رؼي ‪ ٌٙٛ‬حَُٔكِش ٓ‪ٜ٤‬زق ربٌٓخٕ حٌُخطزش حُظؼَف ريهش ػِ‪ ٠‬كخؿ‪٤‬خط‪ٜ‬خ ‪ٓٝ‬ظطِزخط‪ٜ‬خ حُِٓ٘‪٤‬ش حُ‪٤ٓٞ٤‬ش‬
‫‪ًٌُٝ‬ي كـْ ح‪٧‬ػٔخٍ حُٔطخُزش ربٗـخُ ًَ ‪ ، ّٞ٣‬ح‪ َٓ٧‬حٌُ‪ٔ٤ٓ ١‬خػي‪ٛ‬خ ػِ‪ ٠‬آظ‪٬‬ى حُويٍس ػِ‪٠‬‬

‫‪32‬‬
‫حُظلِ‪ َ٤‬حُؼٔ‪٤‬ن ‪ٝ‬ح‪ٗ٩‬ـخُ حُيه‪٤‬ن ُ‪٨‬ػٔخٍ ك‪ ٢‬حُلظَحص حُٔ٘خٓزش ‪ٝ‬رخُظخُ‪ ٢‬حُل‪ ٍٜٞ‬ػِ‪َٓ ٠‬ى‪ٝ‬ى‪٣‬ش‬
‫‪ٍٝ‬رق حُ‪ٞ‬هض ‪.‬‬

‫ك‪ٛ‬ف رُظى ‪ٕٚ‬و ػًهك ؟‬

‫ًَ ‪ٛ‬زخف طل‪ َ٠‬حٌُخطزش ‪ ٢ٛٝ‬طؼِْ إٔ ‪ٜٓٞ٣‬خ ‪٣‬ـذ إٔ ‪ ٨ٔ٣‬رزؼ‪ ٞ‬ح‪٧‬ػٔخٍ ‪ٝ ،‬إٔ أػٔخ‪ ٫‬أهَ‪ٟ‬‬
‫ٓ‪ٞ‬ف طِـ‪ٝ ، ٠‬ػ‪ ٝٞ‬ح‪٩‬ػظٔخى ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜ‬يكش ‪ ،‬طو‪ ّٞ‬رظل‪ٝ َ٤٠‬طٌ٘‪٫ َ٤‬ثلش ح‪٧‬ػٔخٍ حُظ‪٢‬‬
‫ٓظو‪ ّٞ‬ر‪ٜ‬خ ‪ِ٤١‬ش حُ‪ ، ّٞ٤‬كخٌُخطزش حُٔٔظخُس ‪٘٣‬زـ‪ ٢‬إٔ طظ‪ٞ‬كَ ػِ‪ ٠‬كخٓش ح‪٤ُٝ٧‬خص ‪٣‬ظطِذ ‪:‬‬
‫‪ -‬طٔ‪٤‬طَ ‪٫‬ثلش ح‪٧‬ػٔخٍ حُ‪٤ٓٞ٤‬ش ٓغ ح‪ٗ٩‬ظزخ‪ ٙ‬اُ‪ ٠‬ىٍؿخص ح‪ٓ٩‬ظؼـخٍ ‪ٝ‬اىٍحؽ ح‪٧‬ػٔخٍ حُظ‪ُْ ٢‬‬
‫ط٘ـِ أْٓ ‪،‬‬
‫‪ -‬طوط‪ ٢٤‬ػَٔ ح‪٣٧‬خّ حُٔوزِش ( ِٓؽ رظ٘خٓن أػٔخٍ حُٔي‪ ٟ‬حُط‪ٝ َ٣ٞ‬ح‪٧‬ػٔخٍ حُ‪٤ٓٞ٤‬ش )‪،‬‬
‫‪ -‬ط٘ط‪ َ٤‬حُؼَٔ حُٔطِ‪ٞ‬د اٗـخُ‪ ٙ‬ػِ‪ ٠‬حُٔي‪ ٟ‬حُط‪ َ٣ٞ‬أ‪ ٝ‬ح‪٧‬ػٔخٍ حُٔؼويس اُ‪ِِٔٓ ٠‬ش ٖٓ حُويٓخص‬
‫حُ‪ٜ‬ـ‪َ٤‬س حٌُٖٔٔ اٗـخُ‪ٝ ٙ‬حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬اىٍحؿ‪ٜ‬خ ىحهَ حٓظؼٔخٍ حُِٖٓ ‪.‬‬

‫‪ٝ‬اًح ُْ طؤهٌ رؼ‪ ٖ٤‬ح‪٩‬ػظزخٍ حُٔي‪ ٟ‬حُط‪ ، َ٣ٞ‬كبٗ‪٣ ٚ‬ظ‪ٞ‬ؿذ ػِ‪٘٤‬خ ىحثٔخ إٔ ٗلون ح‪٧‬ػٔخٍ ح‪ً٧‬ؼَ‬
‫أ‪٤ٔٛ‬ش ‪ٝ‬إ ًخٗض أػٔخ‪ٛ ٫‬ـ‪َ٤‬س ‪ٝ ،‬ػ٘يٓخ ٗ‪ٞ‬ى طلو‪٤‬ن ػَٔ ػِ‪ ٠‬حُٔي‪ ٟ‬حُط‪ ، َ٣ٞ‬كبٗ٘خ ػخىس ٓخ‬
‫ٗئهَ ىٍحٓظ‪ ٚ‬أ‪ ٝ‬اٗـخُ‪ ٙ‬اُ‪ ٠‬ك‪ ٖ٤‬اهظَحد ح‪٧‬ؿَ اً ‪ٜ٣‬زق حُؼَٔ ٓ‪ٜٔ‬خ ؿيح ‪٘٣ ٌُٖٝ ،‬زـ‪ ٢‬إٔ‬
‫ٗ٘‪ َ٤‬رلَ‪ ٙ‬اُ‪ ٠‬ح‪٧‬ؿَ ًِٔخ هَد ًِٔخ أٗـِ حُؼَٔ رَٔػش ‪ ٖٓٝ‬ؿ‪ َ٤‬حٗظزخ‪٘ٗ٧ ٙ‬خ ‪ٗ ٫‬ؼط‪ ٚ٤‬كو‪ٚ‬‬
‫‪ ٫‬ك‪ ٢‬حُظلِ‪ ٫ٝ َ٤‬ح‪ٗ٩‬ـخُ ‪ٓ ٞٛٝ ،‬خ ‪٣‬ـذ طلخى‪ٝ ٚ٣‬طـ٘ز‪. ٚ‬‬

‫ك‪ٝ ٢‬ظ‪٤‬لش حٌُخطزش ‪ ،‬ط‪ٞ‬ؿي ىحثٔخ أػٔخ‪ ٫‬ط٘يٍؽ ٖٓ ح‪ َٜٓ٧‬ؿيح اُ‪ ٠‬ح‪ً٧‬ؼَ طؼو‪٤‬يح ‪ ٖٓ ،‬حُوِ‪َ٤‬‬
‫ح‪٤ٔٛ٧‬ش اُ‪ ٠‬حُٔ‪ٝ ْٜ‬حُ‪ٌُُ ، ١ٍَٝ٠‬ي ‪ ٖٓ ٌٕٞ٣‬ح‪٧‬ك‪ُٝ َ٠‬ظٔ‪ َ٤ٜ‬حُؼَٔ إٔ طؼَٔ حٌُخطزش ػِ‪٠‬‬
‫طَط‪٤‬ذ ح‪٧‬ػٔخٍ رلٔذ حُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رش ‪ٝ‬حُ‪ٍَٝ٠‬س ‪ .‬رؼي ًُي ‪ٜ٣‬زق ٖٓ حُٔ‪ َٜ‬طؤ‪ ْ٤‬حُؼَٔ ‪ٝ‬ط‪٣ُٞ‬ؼ‪ٚ‬‬
‫ه‪ ٍ٬‬حُ‪ : ّٞ٤‬ح‪٧‬ػٔخٍ ح‪ً٧‬ؼَ طؼو‪٤‬يح ‪٣‬لظلع ر‪ٜ‬خ ُ‪ٝ٨‬هخص ح‪ً٧‬ؼَ ‪ٛ‬ي‪ٝ‬ءح ‪ٝ ،‬ػِ‪ ٠‬حُؼٌْ كخ‪٧‬ػٔخٍ‬
‫حُٔ‪ِٜ‬ش ؿيح ( ًخٌُٔخُٔخص حُ‪ٜ‬خطل‪٤‬ش ) ك‪ ٌٖٔ٤‬اٗـخُ‪ٛ‬خ ه‪ ٍ٬‬ح‪ٝ٧‬هخص ح‪ً٧‬ؼَ ‪ٟ‬ـ‪٤‬ـخ أ‪ ٝ‬ػ٘يٓخ ‪ٌٕٞ٣‬‬
‫ٖٓ حُ‪ٜ‬ؼذ حُظلٌ‪ٝ َ٤‬اٗـخُ ػَٔ ٓؼوي ‪.‬‬
‫طير‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض طير‪َ٤‬ح ‪ٛ‬ل‪٤‬لخ ‪ٝ :‬ػ‪ ٢‬طو٘‪٤‬ش ‪ٝ‬حٗ‪٠‬زخ‪١‬‬
‫إ طير‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض طير‪َ٤‬ح ‪ٛ‬ل‪٤‬لخ ‪ ٞٛ‬هزَ ًَ ٗت ‪ٝ‬ػ‪ ٢‬ػْ طو٘‪٤‬ش ‪ٝ‬أه‪َ٤‬ح حٗ‪٠‬زخ‪٣ ١‬ـيٍ رخَُٔء‬
‫حًظٔخر‪ ٚ‬ك‪ ٢‬كيحػش ٓ٘‪. ٚ‬‬

‫انٕػ‪: ٙ‬‬

‫ػخىس ٓخ ‪٣‬ظ‪ ْٜ‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ حُ‪ٞ‬هض رؤٗ‪ٜٓ ٚ‬يٍ ًَ ٓ‪ٜ‬خثز‪٣ َٛ ٌُٖٝ ، ٚ‬ؼَف ً‪٤‬ق ‪٣‬يرَ‪ ٙ‬؟ ‪٣ َٛ‬ؼ‪٢‬‬
‫‪ ٌٙٛ‬حُ‪ٍَٝ٠‬س ؟ حُـ‪ٞ‬حد ‪١‬زؼخ ‪. ٫‬‬
‫اٗ٘خ ٗ‪٬‬كع إٔ أؿِز‪٤‬ش حُ٘خّ ػ٘يٓخ ‪٣‬ؼـِ‪ ٕٝ‬ػٖ حُو‪٤‬خّ رؤػٔخُ‪ ْٜ‬كبٗ‪ ِٕٞٓٞ٣ ْٜ‬حُ‪ٞ‬هض ‪٣ٝ‬وظِو‪ٕٞ‬‬
‫ح‪٧‬ػٌحٍ ‪ ،‬ا‪ ٫‬أٗ‪٣ ٫ ْٜ‬لظخؿ‪٠ٗ٪ُ ٕٞ‬زخ‪ٝ ١‬حُظو٘‪٤‬ش ‪ ،‬ريُ‪ َ٤‬أٗ‪٣ ْٜ‬ـي‪ ٕٝ‬ىحثٔخ حُ‪ٞ‬هض ُِو‪٤‬خّ رخ‪٤ٗ٧‬خء‬
‫حُٔ‪ٜٔ‬ش ‪ٝ‬حُٔل‪٤‬يس ُ‪. ْٜ‬‬

‫‪33‬‬
‫انزمُ‪ٛ‬خ‬
‫إ طير‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض حُ٘خؿغ ُ‪ ْ٤‬رخُزي‪ ، ٢ٜ٣‬كخَُٔء ؿخُزخ ٓخ ‪ َ٤ٔ٣‬اُ‪ ٠‬حُٔ‪ٜ‬خّ حُٔطِ‪ٞ‬رش ٓ٘‪ٝ ٚ‬طل‪َ٤٠‬‬
‫رؼ‪ ٞ‬ح‪٘ٗ٧‬طش ػِ‪ ٠‬أهَ‪ٝ ٟ‬حُظ‪َٜ‬ف طلض ‪ٟ‬ـ‪ ٢‬ح‪٥‬ؿخٍ ‪.‬‬
‫إ طوط‪ ٢٤‬حُ‪ٞ‬هض ‪ٝ‬طير‪ٔٛ َٙ٤‬خ كظٔخ ٗظ‪٤‬ـش طؼِْ ‪ٝ‬حًظٔخد ٌٓ٘ حَُٔحكَ ح‪ ٖٓ ٠ُٝ٧‬حُؼَٔ ‪ٞٛٝ ،‬‬
‫‪٣‬ي‪ ٍٝ‬ك‪ ٍٞ‬ػ‪٬‬ػش أٓجِش ٓل‪٣ٍٞ‬ش ‪:‬‬
‫حُ‪ٜ‬يف‬ ‫* ٓخًح ‪٣‬ـذ إٔ أكؼَ‬
‫حُ‪ٓٞ‬خثَ‬ ‫* ً‪٤‬ق أكؼَ ؟‬
‫حُ٘ظ‪٤‬ـش ‪ٝ‬حُظو‪ْ٤٤‬‬ ‫* ‪ َٛ‬ط‪ِٛٞ‬ض اُ‪ًُ ٠‬ي‬

‫يبما ‪ٚ‬غت أٌ أفؼم ؟ ‪ٓ ٞٛٝ‬ئحٍ ‪٣‬ظليى ٖٓ ه‪ٓ ُٚ٬‬خ ‪٣‬ظ‪ٞ‬ؿذ ػِ‪٘٤‬خ حُو‪٤‬خّ ر‪ٝ ٚ‬طوي‪ َ٣‬حُ‪ٞ‬هض‬
‫حُٔطِ‪ٞ‬د ٌُُي كؼِ‪ ٠‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ إٔ ‪٣‬ـٔغ ًَ حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص حُٔظؼِوش رٔـٔ‪ٞ‬ع حُٔ‪ٜ‬خّ ‪ٝ‬ح‪٘ٗ٧‬طش ‪،‬‬
‫‪٘٣ٝ‬زـ‪ ٢‬إٔ ‪٣ ٫‬وظ‪ٌٛ َٜ‬ح حُـٔغ ػِ‪ ٠‬طو‪ ْ٤٤‬حُلـْ حُِٓ٘‪٨ُ ٢‬ػٔخٍ كلٔذ ‪ ،‬رَ ‪٣‬ـذ ػِ‪٠‬‬
‫ح‪ٓ٧‬جِش ح‪٥‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ٓ -‬خ‪ ٞٛ‬حُؼَٔ حُٔ٘ظظْ حٌُ‪٣ ١‬ظؼ‪ ٖ٤‬حُو‪٤‬خّ ر‪ ٚ‬؟‬
‫‪ٓ -‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪٧‬ػٔخٍ حُيه‪٤‬وش حُ‪ٞ‬حؿذ اٗـخُ‪ٛ‬خ ؟‬
‫‪ٓ -‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪٧‬ػٔخٍ حُٔٔظؼـِش حُظ‪٣ ٢‬ـذ اطٔخٓ‪ٜ‬خ ؟‬

‫يزٗ ٔك‪ٛ‬ف أفؼهّ ؟ ‪٣‬ـذ ػِ‪ٝ ًَ ٠‬حكي ٓ٘خ إٔ ‪٠٣‬غ رَٗخٓـخ ُٓ٘‪٤‬خ ‪٣َ١ٝ‬وش طوط‪٤‬ط‪٤‬ش ٓ‪٬‬ثٔش‬
‫ُلخؿخط‪ُٟٞٝ ٚ‬ؼ‪٤‬ظ‪ٓٝ ٚ‬ظ‪ٞ‬حُٗش ٓغ حٓظؼٔخٍ ُٓ٘‪ ٚ‬حٌُ‪٣ ١‬لزٌ إٔ ‪ٝ ٌٕٞ٣‬حهؼ‪٤‬خ ‪٤ًًٝ‬خ ‪.‬‬
‫حٓظؼٔخٍ ُٖٓ ‪ٝ‬حهؼ‪ٔ٠ُ : ٢‬خٕ حٓظؼٔخٍ حُِٖٓ حُٔليى ‪٣ ،‬ـذ إٔ ‪ٟٞ٣‬غ حٓظؼٔخٍ ‪٣‬ؤهٌ ٖٓ ‪ٝ‬هض‬
‫حُ٘‪ٝ ّٞ‬أ‪ٝ‬هخص حُلَحؽ ‪َٓٝ‬حػخس ح‪ ٍٞٓ٧‬حُطخٍثش ‪ ،‬رخهظ‪ٜ‬خٍ ‪٣‬ـذ إٔ ٗؤهٌ رؼ‪ ٖ٤‬ح‪٫‬ػظزخٍ حُلخؿخص‬
‫‪ٝ‬حُويٍحص رطَ‪٣‬وش ٓظ٘خٓوش ‪ٓٝ‬ظؼخىُش ‪٘٣ٝ ،‬زـ‪ ٢‬إٔ ٗ٘‪ًٌُ َ٤‬ي إٔ آظؼٔخٍ حُِٖٓ ‪ٌٛ‬ح ‪٣‬زو‪٠‬‬
‫هخ‪ٟ‬ؼخ ُِظـ‪ٝ َ٤٤‬اػخىس حُظ٘ظ‪ ْ٤‬كٔذ حُط‪ٞ‬حٍة حُظ‪ ٢‬هي طٔظزيٍ كظَس حَُحكش رلظَس حُؼَٔ‬
‫أ‪ٝ‬حُؼٌْ ‪.‬‬

‫آظؼٔخٍ ُٖٓ ًً‪ : ٢‬طٌ‪ ٕٞ‬رؼ‪ ٞ‬ح‪٧‬ػٔخٍ أًؼَ ‪َٔ٣‬ح ‪ٝ‬آظخػخ ‪ٝ ،‬هي طظطِذ ٖٓ حُ‪ٞ‬هض ‪ٝ‬حُظًَ‪ِ٤‬‬
‫أهَ ٓٔخ ‪٣‬ظطِز‪ ٚ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ‪ًٌُٝ ،‬ي كبٕ رؼ‪ ٞ‬حُٔخػخص طٌ‪ ٕٞ‬أًؼَ اٗظخؿ‪٤‬ش ٖٓ ؿ‪َٛ٤‬خ ‪ٝ‬رخُظخُ‪٫ ٢‬ري‬
‫ٖٓ َٓحػخس ‪ ٌٙٛ‬حُؼ٘خ‪َٝٛ‬طؼي‪ َ٣‬ط‪ٞ‬ه‪٤‬ض حُؼَٔ رٔخ ‪ٔٔ٣‬ق ‪ٝ‬طٌ‪٤‬ل‪ٓ ٚ‬غ ‪١‬ز‪٤‬ؼش حُؼَٔ ‪ٌٓٝ‬خٗ‪ . ٚ‬كبًح‬
‫ًخٕ ٖٓ حٌُٖٔٔ حُظؼِ‪٤‬ن ػِ‪ ٠‬رؼ‪ ٞ‬حُٔ‪٬‬كظخص ‪َٓٝ‬حؿؼظ‪ٜ‬خ أ‪ ٝ‬حُوَحءس ك‪ ٢‬أ‪ٝ ١‬هض ‪ُ ُٞٝ‬لظَس‬
‫ه‪َ٤ٜ‬س ‪ٝ‬ك‪ ٢‬أ‪ٌٓ ١‬خٕ ‪ ،‬كبٕ ح‪ًٌُ ْ٤ُ َٓ٧‬ي رخُ٘ٔزش ُؼَٔ اٗظخؽ كٌَ‪٣ ١‬ظطِذ ٗ‪٤‬جخ ٖٓ حُ‪ٞ‬هض‬
‫‪ٝ‬حُظًَ‪ٝ ِ٤‬حُظلٌ‪ٓ ، َ٤‬ؼَ طلَ‪ٝ َ٣‬ػ‪٤‬وش أ‪ ٝ‬كَ ٓٔؤُش ‪ ،‬ك‪ٌٜ‬ح حُؼَٔ ‪٣‬ظؼ‪ ٖ٤‬اٗـخُ‪ ٙ‬ك‪٢‬‬
‫حُِلظش حُظ‪ ٌٕٞ٣ ٢‬ك‪ٜ٤‬خ حَُٔء ك‪ً ٢‬خَٓ ه‪ٞ‬ط‪ٝ ٚ‬ه‪ ٍ٬‬حُٔخػخص ح‪ً٧‬ؼَ اٗظخؿ‪٤‬ش ‪.‬‬

‫أػ٘خء حُؼَٔ ‪ ،‬اًح ٗؼَ حَُٔء رخُؼ‪٤‬خء أ‪ ٝ‬ط٘٘ؾ ‪ٝ ،‬ؿذ ػِ‪ ٚ٤‬آخ ٓ٘خ‪ٝ‬رش حُٔ‪ٜ‬خّ أ‪ ١‬اىٍحؽ ػَٔ‬
‫ٓ‪ َٜ‬ك‪ ٢‬أػوخد ػَٔ ‪ٛ‬ؼذ آخ أهٌ هٔ‪ ٖٓ ٢‬حَُحكش ‪ٓ ٌُٖٝ ،‬غ أهٌ حُلٌٍ ٖٓ طزي‪ َ٣‬حُ‪ٞ‬هض‬
‫‪ ٚٗ٧‬ؿخُزخ ٓخ ‪٤٠٣‬غ حَُٔء ‪ٝ‬هظ‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُظٔخإٍ ػٔخ ٓ‪٤‬و‪ ّٞ‬ر‪ ٚ‬أ‪ ٝ‬ك‪ ٢‬ح‪٩‬رظيحء رٔخىس ػْ طًَ‪ٜ‬خ َُِ٘‪ٝ‬ع‬
‫ك‪ ٢‬أهَ‪. ٟ‬‬

‫‪34‬‬
‫إ حُظطز‪٤‬ن حًٌُ‪ٓ٩ ٢‬ظؼٔخٍ حُِٖٓ ‪ٔٔ٣‬ق رخٓظؼٔخٍ حُ‪ٞ‬كيحص حُ‪ٜ‬ـ‪َ٤‬س حُظ‪ ٌٕٞ٣ ٫ ٢‬ك‪ٜ٤‬خ حَُٔء‬
‫ك‪ ٢‬أكٖٔ كخ‪٫‬ط‪ ٚ‬ك‪ ٢‬طلو‪٤‬ن حُٔ‪ٜ‬خّ حُٔ‪ِٜ‬ش ‪ٝ ،‬ح‪٩‬كظلخظ رخُٔخػخص ح‪ً٧‬ؼَ اٗظخؿ‪٤‬ش ُ‪٨‬ػٔخٍ حُ‪ٜ‬ؼزش‬
‫‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طوظ‪ ٢٠‬حُظلٌ‪ٝ َ٤‬حُظًَ‪. ِ٤‬‬

‫اإلَ‪ٚ‬جب‪ٛ‬‬

‫ًْ ٖٓ اٗٔخٕ ه‪ٓ ٜٚ‬خػخص ُظوط‪ٝ ٢٤‬هظ‪ٝ ٚ‬رِ‪ٍٞ‬س ٗزٌخص ٗي‪٣‬يس حُظيه‪٤‬ن ك‪ ٢‬رؼ‪ ٞ‬ح‪٧‬ك‪٤‬خٕ ‪،‬‬
‫ُ‪٘٤‬ظز‪ ٚ‬ػ٘ي اهظَحد ح‪٥‬ؿخٍ أٗ‪ ٚ‬هي ‪ٛ‬يٍ ‪ٝ‬هظ‪ ٚ‬أ‪ٓ ٚٗ٧ ٝ‬خ ‪ِ٣‬حٍ ٌُ‪٣ ٢‬ظْٔ ػِٔ‪ ، ٚ‬كٔخ ٓؼ٘‪ًُ ٠‬ي ؟‬
‫ٓؼ٘خ‪ ٙ‬رٌَ رٔخ‪١‬ش أٗ‪ ٌٖ٣ ُْ ٚ‬هخىٍح ػِ‪ ٠‬حكظَحّ رَٗخٓؾ ُٓ٘‪.ٚ‬‬

‫إ ح‪٣ ٫ َٓ٧‬ظؼِن ر٘و‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُظوط‪ ٢٤‬رويٍ ٓخ ‪٣‬ظؼِن رخ‪٩‬كظوخٍ اُ‪ ٠‬ح‪٠ٗ٩‬زخ‪ٝ . ١‬ح‪٠ٗ٩‬زخ‪٫ ١‬‬
‫‪٣‬و‪ٜ‬ي ر‪ ٚ‬حُظطز‪٤‬ن ح‪٧‬ػٔ‪ُٔ ٠‬خ طٔض رَٓـظ‪ ٚ‬ى‪ ٕٝ‬آٌخٗ‪٤‬ش طؼي‪ ِٚ٣‬أ‪ٝ‬طـ‪ٝ ، َٙ٤٤‬اٗٔخ ‪ ٞٛ‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ‬
‫طير‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض ‪٘٣ ٫‬ل‪ ٢‬حَُٔ‪ٗٝ‬ش ‪ٝ‬حُِ‪ٗٞ٤‬ش ‪ ،‬ك‪ ٜٞ‬هزَ ًَ ٗت طو‪٘ٓ ْ٤٤‬ظظْ ُٔخ طٔض رَٓـظ‪َٛ : ٚ‬‬
‫‪ِٛٝ‬ض اُ‪ ٠‬كؼَ ٓخ هططض ُ‪ٓٝ ٚ‬خ ًخٕ ػِ‪ ٢‬كؼِ‪ ٚ‬؟‬

‫‪35‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٟ -1‬غ ػ٘‪ٞ‬حٗخ آهَح ُِ٘‪ ٚ‬؟‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪٧‬كٌخٍ حَُث‪٤ٔ٤‬ش ُِ٘‪ ٚ‬؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٢ٛ‬حٌُ‪٤‬ل‪٤‬ش حُ٘خؿؼش ‪ٝ‬حُِٔ‪ٔ٤‬ش ُظير‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض ؟‬
‫‪ -4‬طليع ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ػٖ ه‪ٔ٤‬ش حُ‪ٞ‬هض ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼِٔ‪٤‬ش‬
‫‪ -5‬هْ ربٗـخُ ؿي‪ُٝ‬ش ‪ٓ٩‬ظؼٔخٍ حُِٖٓ ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪.‬‬
‫‪ -6‬كَِ حُو‪ُٞ‬ش ح‪٥‬ط‪٤‬ش ‪" :‬حُ‪ٞ‬هض ًلي حُٔ‪٤‬ق اً ُْ طوطؼ‪ ٚ‬هطؼي"‬
‫‪ -7‬حَٗف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬ح‪٠ٗ٩‬زخ‪....................................................: ١‬‬
‫‪ -‬حُظير‪.......................................................: َ٤‬‬
‫‪ -‬حُظ‪ٞ‬هؼخص ‪....................................................:‬‬
‫‪ -‬رِ‪ٍٞ‬س ‪.......................................................:‬‬
‫‪ -‬ط٘ط‪.....................................................: َ٤‬‬

‫‪36‬‬
‫أهغنة تدبنر الصقت فل البغج‬
‫ًؼ‪َ٤‬ح ٓخ ‪َ١‬هض أٓٔخػ٘خ ٓو‪٫ٞ‬ص طظليع ػٖ أ‪٤ٔٛ‬ش حُ‪ٞ‬هض كخُ‪ٞ‬هض ‪ ٞٛ‬حُل‪٤‬خس ‪ٝ ،‬حُ‪ٞ‬هض ًخُٔ‪٤‬ق‬
‫إ ُْ طوطؼ‪ ٚ‬هطؼي ‪٣ ،‬خ حرٖ آىّ اٗٔخ أٗض ٓ‪٣ٞ‬ؼخص كبًح ً‪ٛ‬زض ً‪ٛ‬ذ ؿِء ٓ٘ي ‪ ،‬حُ‪ٞ‬هض ‪ ٞٛ‬أػٖٔ‬
‫ٓخ ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى‬
‫‪ٗٝ‬لٖ ؿٔ‪٤‬ؼخ ك‪ٝ ٢‬حهؼ٘خ ٗيٍى أ‪٤ٔٛ‬ش حُ‪ٞ‬هض ك‪ ٢‬ك‪٤‬خط٘خ ‪ٌِ٘ٓ ٌُٖٝ‬ظ٘خ ‪٤ً ٢ٛ‬ق إٔ ٗ٘ظْ ‪ٝ‬هظ٘خ ؟‬
‫‪٤ًٝ‬ق ُ٘خ إٔ ٗٔظل‪٤‬ي ٓ٘‪ٚ‬؟ ‪٤ًٝ‬ق ٗط‪ٞ‬ػ‪ُ٘ ٚ‬لون أ‪ٛ‬يحك٘خ ‪ٌٛ‬ح ٓخ ططَم ُ‪ٓ ٚ‬خٍ‪ٛ ٕٞ٣‬خ‪ٖٟٔ ِ٘٣‬‬
‫ِِٓٔش حُظط‪ َ٣ٞ‬ح‪٩‬ىحٍ‪ ١‬ك‪ً ٢‬ظخر‪ ( ٚ‬اىحٍس حُ‪ٞ‬هض ) ‪ٗٝ‬لٖ ‪٘ٛ‬خ ٗوظطق ٓ٘‪ ٚ‬أؿَٔ ٓخ ك‪ٓٝ ٚ٤‬خ ‪ٌٚ٘ٔ٣‬‬
‫إٔ ‪٣‬ويٓ٘خ ك‪ٓ ٢‬ـخُ٘خ حُظَر‪ ١ٞ‬حٌُ٘ل‪.٢‬‬

‫يجبكئ إكاهح انٕلذ‪:‬‬

‫حُ‪ٞ‬هض ػَ‪ٝ‬س كَ‪٣‬يس ‪ٓ ٫‬ؼ‪ُٜ َ٤‬خ كخُـٔ‪٤‬غ ُي‪ ٚ٘ٓ ْٜ٣‬حُٔويحٍ ٗلٔ‪ ٚ‬ك‪ ٌٖٔ٣٫ٝ ّٞ٣ ًَ ٢‬طٌي‪ ٚٔ٣‬أ‪ٝ‬‬
‫حىهخٍ‪ ٙ‬أ‪ ٝ‬كظل‪ ٚ‬أ‪ٝ‬ؿِو‪ ٚ‬رَ ‪٫‬ري ٖٓ اٗلخه‪ ٚ‬رَٔػش ‪ 60‬ػخٗ‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُيه‪٤‬وش‬
‫‪ٝ‬اىحٍس حُ‪ٞ‬هض ٓؼِ‪ٜ‬خ ٓؼَ حُؼِٔ‪٤‬خص ح‪٩‬ىحٍ‪٣‬ش ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬طلظخؽ اُ‪ ٠‬حُظلِ‪ٝ َ٤‬حُظوط‪ ٢ٌُٝ ٢٤‬طل‪ْٜ‬‬
‫اىحٍس حُ‪ٞ‬هض ‪ٝ‬طو‪ ّٞ‬رظطز‪٤‬ن أٓٔ‪ٜ‬خ ‪ٓٝ‬زخىث‪ٜ‬خ ‪٣ ،‬ـذ إٔ طؼَف حُٔ٘خًَ حُظ‪ ٢‬طوخرِي ػ٘ي ٓلخ‪ُٝ‬ش‬
‫ح‪ٓ٩‬ظلخىس ٖٓ حُ‪ٞ‬هض رطَ‪٣‬وش ِٓ‪ٔ٤‬ش ‪ٝ‬أٓزخر‪ٜ‬خ ‪ٗ ٫ ،‬ؼَف ً‪٤‬ق طٔظـَ حُ‪ٞ‬هض ‪ٝ‬ر٘خء ػِ‪ًُ ٠‬ي‬
‫طٔظط‪٤‬غ إٔ طِ‪٣‬يى كخػِ‪٤‬ظي ‪ًٝ ،‬لخءطي ك‪ ٢‬ح‪٩‬ىحٍس حُِٔ‪ٔ٤‬ش ُِ‪ٞ‬هض‪ٝ .‬اىحٍس حُ‪ٞ‬هض ػِٔ‪٤‬ش ٗو‪٤ٜ‬ش‬
‫‪٣‬ـذ إٔ ط٘خٓذ حُظَ‪ٝ‬ف حُوخ‪ٛ‬ش رٌَ كَى ‪ٝ‬طظطِذ طـ‪ َ٤٤‬حُؼخىحص حُوي‪ٔ٣‬ش ه‪ٞ‬س ح‪٩‬ىحٍس ‪ٝ‬حُلِّ ‪،‬‬
‫كبًح حهظَص ططز‪٤‬ن حُٔزخىة حُ‪ٞ‬حٍىس ك‪ٌٛ ٢‬ح حُٔوخٍ ٓظـ٘‪ ٢‬ك‪ٞ‬حثي ح‪٩‬ىحٍس حُـ‪٤‬يس ُِ‪ٞ‬هض‪.‬‬

‫يب انن٘ ‪ٚ‬زؾكى ف‪ٔ ٙ‬لزك ؟‬

‫ٌُ‪ ٢‬طٔظـَ ‪ٝ‬هظي رطَ‪٣‬وش ؿ‪٤‬يس كبٕ أك‪ َ٠‬ريح‪٣‬ش ‪ ،‬إٔ طليى ٓي‪٤ٓ ٟ‬طَطي ػِ‪ ٠‬حُ‪ٞ‬هض حُٔظ‪ٞ‬كَ‬
‫ُي‪٣‬ي ك‪ ٬‬أكي ‪٤ٔ٣‬طَ ػِ‪ٝ ٠‬هظ‪٤ٓ ٚ‬طَس ًخِٓش ‪ ،‬كيحثٔخ ٓخ ‪٘ٛ ٌٕٞ٣‬خُي ٗو‪ٓ ٚ‬خ أ‪ ٝ‬أَٓ ٓخ‬
‫‪٣‬ظيهَ ٓويٓخ ٓطخُزظ‪ٍ ٌُٖٝ ٚ‬ؿْ ًُي كبٕ ًَ اٗٔخٕ ُي‪ ٚ٣‬ىٍؿش ٖٓ حُٔ‪٤‬طَس ػِ‪ٝ ٠‬هظ‪ٝ ٚ‬هي‬
‫طٌ‪ ٕٞ‬أك‪٤‬خٗخ أًزَ ٓٔخ ‪٣‬ظٖ‪.‬‬

‫صالصخ افزجبهاد انٕلذ‬

‫أ‪ ٍٝ‬هط‪ٞ‬س ُِٔ‪٤‬طَس ػِ‪ٝ ٠‬هظي رطَ‪٣‬وش ِٓ‪ٔ٤‬ش ‪ ٢ٛ‬إٔ طو‪ ّٞ‬رظلِ‪٤ً َ٤‬ل‪٤‬ش حٓظـ‪ ُٚ٬‬ح‪٫ٝ ٕ٥‬ري إٔ‬
‫طٌ‪ُ ٕٞ‬ي‪٣‬ي ٓؼِ‪ٓٞ‬خص ٓليىس ‪ٞٓٝ‬ػ‪ٞ‬م ر‪ٜ‬خ هزَ طلي‪٣‬ي كَ‪ٗ ٙ‬ـخف هطظي ‪.‬‬

‫‪37‬‬
‫اًح هٔض رؼِٔ‪٤‬ش طلِ‪ َ٤‬ىه‪٤‬ن كبٗي ٓظٌٔذ ٖٓ ػٔخٗ‪ ٢‬اُ‪ ٠‬طٔغ ٓخػخص ك‪ ٢‬ح‪ٓ٧‬ز‪ٞ‬ع ‪ٌ٘ٔ٣ٝ‬ي إٔ‬
‫طو‪ٜ٤٠‬خ ك‪ ٢‬ح‪٘ٗ٧‬طش حُظ‪ ٢‬طوظخٍ‪ٛ‬خ‪.‬‬
‫‪ -1‬ا فزجبه ان‪ٚ‬ؤهح ‪ :‬أكل‪ ٚ‬حُٔ‪ٜٔ‬ش ُِظؤًي ٖٓ أٗ‪ٜ‬خ ‪٣ٍَٟٝ‬ش ‪ٔ٤ُ ٝ‬ض كو‪ٔٓ ٢‬ظؼش كٖٔ حُٔؼظخى‬
‫إٔ طئى‪ ١‬أػٔخ‪ ُْ ٫‬طؼي ًحص كخثيس ( كٔؼ‪ ٬‬حُظوخٍ‪ َ٣‬حُ٘‪٣َٜ‬ش حُظ‪ ُْ ٢‬طؼي ‪٘ٛ‬خى كخؿش اُ‪٠‬‬
‫حٓظويحٓ‪ٜ‬خ)‪.‬‬
‫‪-2‬إفزجبه انًالئًخ ‪ :‬رؼي طلي‪٣‬ي حُٔ‪ٜ‬خّ حُ‪٣ٍَٝ٠‬ش طؤط‪ ٢‬حُوط‪ٞ‬س حُؼخٗ‪٤‬ش ‪ ٢ٛٝ‬حهظ‪٤‬خٍ حُ٘و‪ٚ‬‬
‫حُٔ٘خٓذ ‪٧‬ىحث‪ٜ‬خ ك‪ٗ٬‬ي إٔ ‪٘ٛ‬خى ٓ‪ٜ‬خّ ‪ٔ٣‬ظط‪٤‬غ ح‪٥‬هَ‪ ٕٝ‬اٗـخُ‪ٛ‬خ كل‪ ٢‬رؼ‪ ٞ‬ح‪٧‬ك‪٤‬خٕ هي طـي‬
‫ٗلٔي طئى‪ٜٓ ١‬خّ ى‪ً ٕٝ‬لخءطي ‪ٝ‬آٌخٗخطي ‪ ٌٖٔ٣ٝ‬إٔ طل‪ٗ ٝٞ‬و‪ٜ‬خ آهَ ُ‪٤‬ئى‪ٜ٣‬خ‬
‫‪ -3‬إفزجبه انكفبءح ‪ :‬حُؼِٔ‪٤‬ش حُظلِ‪٤ِ٤‬ش حُؼخُؼش طظٔؼَ ك‪ ٢‬حُزلغ ك‪٤ً ٢‬ل‪٤‬ش أىحء حُٔ‪ٜ‬خّ كزؼي إٔ طظؤًي‬
‫ٖٓ إٔ حُٔ‪ٜ‬خّ حُظ‪ٓ ٢‬ظو‪ ّٞ‬ر‪ٜ‬خ ‪٣ٍَٟٝ‬ش ‪٣‬ـذ إٔ طزلغ ػٖ ح‪ِٞٓ٧‬د ح‪ٓ٧‬ؼَ ‪ٗ٩‬ـخُ طِي حُٔ‪ٜ‬خّ ‪،‬‬
‫‪ًُٝ‬ي رخٓظويحّ حُظو٘‪٤‬ش حُلي‪٣‬ؼش أ‪ ٝ‬حٓظليحع أِٓ‪ٞ‬د اؿَحث‪ٝ ٢‬حكي ‪٩‬ىحٍس ح‪٘ٗ٧‬طش حُٔظٔخػِش‬
‫ك‪ٞ‬حثي ح‪ٓ٩‬ظـ‪ ٍ٬‬ح‪ٓ٧‬ؼَ ُِ‪ٞ‬هض ‪.‬‬

‫ػ٘يٓخ طظٌٖٔ ٖٓ اىحٍس ‪ٝ‬هظي رطَ‪٣‬وش ِٓ‪ٔ٤‬ش ‪ٝ‬طٔظل‪٤‬ي ٓ٘‪ ٚ‬حٓظلخىس ٓؼِ‪ ، ٠‬طٔظط‪٤‬غ ٓٔخٍٓش رؼ‪ٞ‬‬
‫‪ ٌٙٛ‬ح‪٘ٗ٧‬طش ‪:‬‬
‫‪ -‬انزقط‪ ٜٛ‬انٕظ‪ٛ‬ف‪ٟ : ٙ‬غ ط‪ٍٜٞ‬ح ُِٔٔظوزَ حٌُ‪ ١‬طَؿذ حُ‪ ٍٞٛٞ‬اُ‪ ٚ٤‬ك‪ ٢‬ػِٔي ‪ٝ‬هطش ُظلو‪٤‬ن‬
‫ًُي حُظ‪ٝ ٍٜٞ‬أطزغ أِٓ‪ٞ‬د ط‪ٞ‬هغ حُظَ‪ٝ‬ف حُٔٔظوزِ‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪ٓ٫‬ظؼيحى ُٔ‪ٞ‬حؿ‪ٜ‬ظ‪ٜ‬خ ‪٤ٓ ٌُٖٝ‬طَ ػِ‪٠‬‬
‫ُٓخّ أٓ‪ٍٞ‬ى‬
‫‪ -‬انمواءح ‪ :‬حُ‪ ١ٍَٝ٠‬ك‪ ٢‬ػخُْ حُ‪ ّٞ٤‬حُٔظـ‪ٝ َ٤‬حُٔؼوي إٔ طٌ‪ٓ ٕٞ‬طِؼخ ‪ِٔٓٝ‬خ رٔخ ‪٣‬ـَ‪ٖٓ ١‬‬
‫ك‪ُٞ‬ي ‪ٝ‬ػ٘يٓخ ‪ُ ٌٕٞ٣‬ي‪٣‬ي ٓظٔغ ٖٓ حُ‪ٞ‬هض ‪ ،‬كبٕ ًُي ‪ٔٔ٣‬ق ُي روَحءس حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص حُٔظؼِوش‬
‫ر‪ٞ‬ظ‪٤‬لظي أ‪ ٝ‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص حُٔؼَك‪٤‬ش ح‪٧‬هَ‪.ٟ‬‬

‫‪ -‬انزٕإم ‪٣ :‬ظ‪٤‬ق ُي كخث‪ ٞ‬حُ‪ٞ‬هض اهخٓش ػ‪٬‬هخص اٗٔخٗ‪٤‬ش ٓغ ح‪٥‬هَ‪ٝ ٖ٣‬طط‪َٛ٣ٞ‬خ‪.‬‬

‫‪ -‬انواؽخ ‪٫ :‬ري ٖٓ طو‪ٝ ٚ٤ٜ‬هض َُِحكش ‪ ٕ٧ ،‬ح‪ٍٛ٩‬خم ‪ٝ‬حُؼَٔ حُٔظ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬هي ‪٣‬ئى‪٣‬خٕ‬
‫اُ‪ٞٓ ٠‬ء ‪ٛ‬لظي‬
‫‪-‬انزفك‪ٛ‬و ‪٣ :‬ظ‪٤‬ق ُي حُ‪ٞ‬هض ‪٩‬رظٌخٍ أٓخُ‪٤‬ذ ؿي‪٣‬يس ُظلو‪٤‬ن أ‪ٛ‬يحكي ‪ ٝ‬ططِؼخطي ‪ٝ‬طط‪َٛ٣ٞ‬خ‬

‫كْف ؽَبة انٕلذ ‪ :‬ف‪ٛٚ‬ؾخ‬


‫ك‪ً ٢‬ظذ ط٘ظ‪ ْ٤‬حُ‪ٞ‬هض ‪٘ٛ‬خى كٌَس طٌٍَ ًؼ‪َ٤‬ح ‪ ٢ٛٝ ،‬كٌَس ري‪٤ٜ٣‬ش ‪ٝ‬ك‪ٗ ٢‬لْ حُ‪ٞ‬هض ‪٘٣ ٫‬ظز‪ُٜ ٚ‬خ‬
‫حُ٘خّ ‪ ،‬حُلٌَس رٌَ رٔخ‪١‬ش إٔ طو‪ ّٞ‬رظٔـ‪٘ٗ َ٤‬خ‪١‬خطي ه‪ ٍ٬‬حُ‪ ًْٝ ّٞ٤‬أهٌ ًَ ٗ٘خ‪ٝ ٖٓ ١‬هظي‬
‫‪ٝ‬ك‪ٜٗ ٢‬خ‪٣‬ش حُ‪ُ ٌٕٞ٤ٓ ّٞ٤‬ي‪٣‬ي ً٘ق كٔخد رخُ‪ٞ‬هض ‪ٝ‬أ‪ ٖ٣‬أٗلوظ‪ٌٛ ، ٚ‬ح حُظَٔ‪ ٖ٣‬حُزٔ‪٣ ٢٤‬ؼط‪٤‬ي‬
‫‪ٍٞٛ‬س ‪ٝ‬حهؼ‪٤‬ش ػٖ ‪ٓٞ٣‬ي ‪ ،‬هي ‪٣‬ظٖ حَُٔء ٓ٘خ أٗ‪٘ٓ ٚ‬ـ‪ُ ْ٤ُٝ ٍٞ‬ي‪ٝ ٚ٣‬هض ‪ٗ٩‬ـخُ ًٌح ‪ًٌٝ‬ح ‪،‬‬
‫‪ٝ‬اًح ‪١‬زن حُظَٔ‪٣ ٖ٣‬ـي أٗ‪٤٠٣ ٚ‬غ حٌُؼ‪ ٖٓ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض ك‪ ٢‬ط‪ٜ‬لق حُ٘زٌش ‪٘ٓٝ ،‬خ‪ٛ‬يس أك‪ ّ٬‬كٌخ‪٤ٛ‬ش‬
‫‪ٝ‬حُيه‪ ٍٞ‬ك‪ٗ ٢‬وخٗخص ‪ ٫‬كخثيس ٓ٘‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬حُٔ٘ظي‪٣‬خص ‪.‬‬

‫‪38‬‬
‫ْنا ًَٕمط نُْب‪ ٛ‬لبو ثّ ّقٔ ٔلبو ثزلٔ‪ ٍٚ‬أٔلبرّ‬
‫رخ‪ ْٓ٧‬هٔض رظطز‪٤‬ن ‪ ٌٙٛ‬حُلٌَس ‪ ُْ ٢٘ٗ٧‬أ‪١‬زو‪ٜ‬خ ٌٓ٘ ‪ٝ‬هض ‪ٝ ، َ٣ٞ١‬هي ً٘ض كَ‪ٜ٣‬خ ػِ‪ ٠‬إٔ‬
‫أه‪ ٢ٓٞ٣ ٢٠‬رٌَ٘ ‪١‬ز‪٤‬ؼ‪ٓ ٢٘ٗ٧ ، ٢‬غ ريأ حُظـَرش ‪٫‬كظض أٗ٘‪ ٢‬أًؼَ كَ‪ٛ‬خ ػِ‪ٝ ٠‬هظ‪ٓ ، ٢‬غ‬
‫ًُي ٓخٍٓض ٓ‪ٜ‬خٓ‪ ٢‬حُ‪٤ٓٞ٤‬ش ري‪ ٕٝ‬أ‪ ١‬كَم ‪ٝ‬هٔض رظٔـ‪ٗ ًَ َ٤‬ت ريهش ‪ٝ ،‬حُ٘ظ‪٤‬ـش ًخٗض‬
‫ٓو‪٤‬لش‪ ...‬رَ ٓوـِش ً٘ض أٗ‪ ١ٞ‬إٔ أهزًَْ ػٖ ػيى حُٔخػخص حُظ‪ً٘ ٢‬ض ك‪ٜ٤‬خ ٓ٘ظـخ ‪ٝ‬حُٔخػخص‬
‫حُظ‪٤ٟ ٢‬ؼظ‪ٜ‬خ ‪ ٢ٌُ٘٘ ،‬ح‪ ُٖ ٕ٥‬أكؼَ ًُي ‪ ٕ٧‬حُ٘ظ‪٤‬ـش ‪ ٌٖٔ٣ ٫‬طٔٔ‪٤‬ظ‪ٜ‬خ ا‪" ٫‬ك‪٤٠‬لش"‬
‫‪٣ ٢ٓٞ٣‬زيأ ك‪ ٢‬حُٔخػش حَُحرؼش ‪ٛ‬زخكخ ػِ‪ ٠‬أٓخّ أٗ٘‪ ٢‬أك‪ َ٠‬ح‪ٓ٩‬ظ‪٤‬وخظ هزَ ‪٬ٛ‬س حُلـَ روِ‪، َ٤‬‬
‫‪٘٣ٝ‬ظ‪ ٢ٜ‬ك‪ ٢‬حُٔخػش حُؼخٗ‪٤‬ش ػَ٘ ُ‪ٞٓ ٬٤‬ػي ٗ‪ ، ٢ٓٞ‬هٔض رؼَٔ ؿي‪ ٍٝ‬رٔ‪ ٖٓ ٢٤‬ه‪ ٍ٬‬رَٗخٓؾ‬
‫أ‪ٝ‬رٖ أ‪ٝ‬ك‪١ٝ ْ٤‬زؼض ٓ٘‪ٔٗ ٚ‬وظ‪ ًَ ، ٖ٤‬ؿي‪٣ ٍٝ‬لظ‪ ١ٞ‬ػِ‪ ٠‬ػَ٘ ٓخػخص ‪ٓ ًَٝ ،‬خػش ٓؤٔش‬
‫اُ‪ ٠‬اػ٘‪ ٢‬ػَ٘هٔٔخ ‪ ًَ ،‬هْٔ ‪ٔ٣‬ؼَ هْٔ ىهخثن ‪٣٫ٝ ،‬ؼ٘‪ًُ ٢‬ي أٗ٘‪ٓ ٢‬ؤًظذ ك‪ ٢‬حُـي‪ ٍٝ‬ك‪٢‬‬
‫ٓئٓٔش كٌ‪٤ٓٞ‬ش ‪ ،‬هٔض رظٔـ‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض هزَ ً‪ٛ‬خر‪ٝ ٢‬ػ٘يٓخ ٍؿؼض ًظزض ‪ :‬اٗـخُ ٓؼخِٓش ك‪٢‬‬
‫ٓئٓٔش ًٌح ‪ًٌٝ‬ح ‪ ،‬ػْ ‪ٟٝ‬ؼض اٗخٍس ك‪ ٢‬حُـي‪ ٍٝ‬طل‪٤‬ي رؤٗ٘‪ ٢‬ه‪٤٠‬ض ٓخػش ‪ٜٗٝ‬ق ك‪ٌٛ ٢‬ح حُؼَٔ‪.‬‬

‫‪ٌٌٛٝ‬ح هٔض رظٔـ‪ٗ ًَ َ٤‬ت ريهش كظ‪ِٛٝ ٠‬ض اُ‪ٜٗ ٠‬خ‪٣‬ش حُ‪ ، ّٞ٤‬ػْ هٔض رـٔغ ح‪ٝ٧‬هخص ‪ ،‬حُ‪٬ٜ‬س‬
‫‪ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظؼيحى ُ‪ٜ‬خ أهٌ ٓ٘‪ٓ ٢‬خ ‪٣ِ٣‬ي ػٖ حُٔخػش روِ‪ ، َ٤‬هَحءس حُ‪ٜ‬لق أهٌص ٓ٘‪ ٢‬هْٔ ػَ٘‬
‫ىه‪٤‬وش ‪ ،‬ط٘خ‪ ٍٝ‬حُ‪ٞ‬ؿزخص حُؼ‪٬‬ع حٓظ‪ِٜ‬ي هْٔ ‪ٝ‬ػ‪٬‬ػ‪ ٕٞ‬ىه‪٤‬وش ‪ٌٛ َٛ‬ح ًؼ‪َ٤‬؟ ‪ ٫‬أٍ‪ٌٛ ٟ‬ح حُ‪ٞ‬هض هي‬
‫‪ٟ‬خع ه‪ٜٛٞ‬خ أٗ٘‪ ٢‬أؿِْ ٓغ أر‪ٝ ٢‬أ‪. ٢ِٛ‬‬
‫رؼي ؿٔ‪٤‬غ ح‪ٝ٧‬هخص ‪ٝ‬طؤ‪ٜٔ٤‬خ اُ‪ ٠‬أ‪ٝ‬هخص ٓ٘ظـش ‪ٝ‬أهَ‪ ٟ‬ؿ‪٘ٓ َ٤‬ظـش طز‪ ٢ُ ٖ٤‬إٔ ‪ٟٝ‬ؼ‪ً ٢‬خٍػش كؤٗخ‬
‫حٓظ‪ِٜ‬ي حُٔخػخص ك‪ ٢‬ح‪٧‬ػٔخٍ حُـ‪٘ٓ َ٤‬ظـش ‪ ،‬أػٔخٍ ً٘ض أظ٘‪ٜ‬خ ٓل‪٤‬يس ‪ٝ ،‬ػِ‪ ٢‬ح‪ ٕ٥‬ط‪ٜ‬ل‪٤‬ق ‪ٌٛ‬ح‬
‫حُ‪ٟٞ‬غ ‪٤ً ،‬ق ؟‬
‫* طو‪ٝ ٚ٤ٜ‬هض ٓليى ُظ‪ٜ‬لق حُ٘زٌش ‪ٝ‬هَحءس حُٔوخ‪٫‬ص ك‪ ٢‬حُٔ‪ٞ‬حهغ ‪٣ ٫ ،‬ـذ ػِ‪ ٢‬إٔ أهَأ ًَ‬
‫ٗ‪٢‬ء أ‪ ُٚ َٛ‬ك‪ٓ ٢‬وظِق حُٔ‪ٞ‬حهغ ‪ٌٛ ،‬ح ‪ ٞٛ‬حُٔ‪ٜ‬يٍ ح‪ٓ٧‬خٓ‪ٓ٩ ٢‬ظ‪٬ٜ‬ى حُ‪ٞ‬هض ُي‪ٝ ، ١‬ػِ‪ ٢‬إٔ‬
‫أهَأ ٓخ ‪٣‬ل‪٤‬يٗ‪ ٫ٝ ٢ٜ٘ٔ٣ٝ ٢‬أُ‪٣‬ي ػِ‪ًُ ٠‬ي ‪.‬‬
‫* ح‪ٓ٩‬ظ٘خع ػٖ ُ‪٣‬خٍس ُ‪ٞ‬كش طلٌْ ٓي‪ٗٝ‬ش ٓ‪ٞ‬هؼ‪ٍُ ٢٘ٗ٧ ، ٢‬ط‪ٜ‬خ هٔٔخ ‪ٝ‬ػَ٘‪َٓ ٖ٣‬س ‪ٝ ،‬أؿِذ‬
‫‪ ٌٙٛ‬حُِ‪٣‬خٍحص ُْ طٌٖ ٓل‪٤‬يس ‪ ،‬ػِ‪ ٢‬إٔ أطخرغ طؼِ‪٤‬وخص حُٔ‪ٞ‬هغ ٖٓ ه‪ ٍ٬‬طو٘‪٤‬ش ٍْٓ ‪ٌٛ ،‬ح ‪٘٣‬طزن‬
‫أ‪٠٣‬خ ػِ‪ٓ ٠‬ي‪ٗٝ‬ش ح‪ٓ٩‬خٍحص ك‪٤‬غ ٍُط‪ٜ‬خ اػ٘‪ ٢‬ػَ٘ َٓس ‪.‬‬
‫* ػِ‪ ٢‬إٔ أطلٌْ ر٘‪ ٢ٓٞ‬أًؼَ ‪ ٚٗ٧ ،‬حُٔزذ حُؼخٗ‪ُ ٢‬ظ‪٤٤٠‬غ حُ‪ٞ‬هض ‪.‬‬
‫* ‪٫‬كظض أٗ٘‪ ٢‬أًؼَاٗظخؿ‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُِ‪ٌُُ ، َ٤‬ي ػِ‪ ٢‬إٔ أٓظـَ حُِ‪ٗ٫ٍ َ٤‬ـخُحُِٔ‪٣‬ي ٖٓ ح‪٧‬ػٔخٍ ري‪٫‬‬
‫ٖٓ ط‪٤٤٠‬غ حُ‪ٞ‬هض ك‪ ٢‬حُظٌٔغ ر‪ٛ ٖ٤‬للخص حُٔ‪ٞ‬حهغ ‪.‬‬
‫* ػِ‪ ٢‬إٔ أه‪ٝ ٢٠‬هظخ أًزَ ك‪ ٢‬حُوَحءس ‪ٝ‬حٌُظخرش ‪ ،‬ػِ‪ ٠‬ح‪٧‬هَ ٓخػظ‪ُِ ٖ٤‬وَحءس ‪ٓٝ ،‬خػش ٌُِظخرش‬
‫* حُظِلخُ ٓ‪٤٠‬ؼش ُِ‪ٞ‬هض ‪ ،‬ه‪ٜٛٞ‬خ ػ٘ي ظ‪ ٍٜٞ‬كخ‪ َٛ‬اػ‪ ، ٢ٗ٬‬ػِ‪ ٢‬إٔ أٓظـَ ‪ٌٛ‬ح حُ‪ٞ‬هض ك‪٢‬‬
‫اٗـخُ ٓ‪ٜٔ‬خص أًؼَ كخثيس ‪.‬‬
‫* ‪٣‬ـذ إٔ أًٍَ ‪ٌٛ‬ح ح ٍ‪٫‬هظزخٍ رؼي أٓز‪ٞ‬ع ‪ ٍٟ٧‬حٍٕ ً٘ض هي أكَُص طويٓخ أّ ‪. ٫‬‬
‫ٗو‪ ٍٞ‬ك‪ ٢‬ح‪ٓ٩‬خٍحص ‪ ،‬حٍر‪ٛ ٢‬زؼي ‪ ًِٖٝ‬ر‪٘٤‬ؼض ُي ى‪ٝ‬ح‪ ،‬أ‪ : ١‬هْ رِق ا‪ٛ‬زؼي روطؼش هٔخٕ طز‪ٖ٤‬‬
‫أٗي ٓ‪ٜ‬خد ‪ٜ٘٤ٓٝ‬لي حُـٔ‪٤‬غ رؤى‪٣ٝ‬ش طؼخُؾ ا‪ٛ‬خرظي ‪ ،‬أطٔ٘‪ ٠‬أ‪ ٫‬طظل‪ ٍٞ‬حَُى‪ٝ‬ى اُ‪ٜٗ ٠‬خثق‬
‫ط‪ٜ‬ق ُ‪ ٢‬أى‪٣ٝ‬ش ُٔ٘خًِ‪ ، ٢‬كؤٗخ أػَف حَُٔ‪ٝ ٝ‬حُؼ‪٬‬ؽ ‪ٓ ،‬خ أٍ‪٣‬ي‪ ٙ‬إٔ أهَأ ػٖ طـخٍرٌْ أٗظْ ‪،‬‬
‫إ ًخٕ ُي‪٣‬ي ٓي‪ٗٝ‬ش كخًظذ ك‪ٜ٤‬خ ٕ طـَرظي ك‪ ٢‬ط٘ظ‪ٝ ْ٤‬هظي ‪ٝ‬حٓظـ‪ٝ ُٚ٬‬إ ُْ طٌٖ طِٔي ٓي‪ٗٝ‬ش‬
‫كخًظذ طؼِ‪٤‬وي ‪.‬‬

‫‪39‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ – 1‬حٓظوَؽ ح‪٧‬كٌخٍ ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِ٘‪.ٚ‬‬
‫‪٤ً -2‬ق ‪ٌ٘ٔ٣‬ي طير‪ٝ َ٤‬هظي أػ٘خء طٌ‪٘٣ٞ‬ي حُٔ‪ ٢ٜ٘‬؟‬
‫‪ -3‬هخٍ حٌُخطذ ‪ :‬أ‪ ٍٝ‬هط‪ٞ‬س ُِٔ‪٤‬طَس ػِ‪ٝ ٠‬هظي رطَ‪٣‬وش ِٓ‪ٔ٤‬ش ‪ ٢ٛ‬إٔ طو‪ ّٞ‬رظلِ‪َ٤‬‬
‫ً‪٤‬ل‪٤‬ش حٓظـ‪ ، ُٚ٬‬حػ‪ٓ ٢‬ؼخٍ ػِ‪ًُ ٠‬ي‪.‬‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٢ٛ‬حُ‪ٓٞ‬خثَ حُٔظوٌس ُظلٔ‪ ٖ٤‬طير‪َ٤‬ى ُِ‪ٞ‬هض ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ؟‬
‫‪ٓ -5‬خ‪ ٢ٛ‬حُؼ‪ٞ‬حهذ حُظ‪ ٢‬طظَطذ ػٖ ٓ‪ٞ‬ء طير‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هض؟‬
‫‪ -6‬حَٗف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ٗ -‬يٍى ‪................................................:‬‬
‫‪ٗ -‬وظطق ‪..............................................:‬‬
‫‪ -‬حُلِّ ‪...............................................:‬‬
‫‪ -‬طـ٘‪................................................: ٢‬‬
‫‪ٞٓ -‬ػ‪ٞ‬م ‪..............................................:‬‬
‫‪ُٓ -‬خّ أٓ‪ٍٞ‬ى ‪.......................................:‬‬

‫‪40‬‬
‫اظام اوتلاا‬

‫اإلرٖبل – ًٔخ ه‪ ١َٝٗ ٖٓ ١َٗ – َ٤‬روخء حٌُخثٖ حُزَ٘‪ٝ ، ١‬هي أ‪ٛ‬زق أه‪َ٤‬ح ‪ٖٟٔ‬‬
‫كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ‪ٝ ،‬أ‪ٛ‬زلض كفبءح انًغزًؼبد طوخّ رٔي‪ً ٟ‬لخءس ٗزٌش‬
‫اط‪ٜ‬خ‪٫‬ط‪ٜ‬خ رؼي إٔ رخطض ‪ ٌٙٛ‬حُ٘زٌش رُِٔ٘ش حُـ‪ٜ‬خُ حُؼ‪ٜ‬ز‪ُِٔ ٢‬ـظٔغ ‪ ٖٓٝ ،‬ى‪ٜٗٝ‬خ‬
‫طظلٌي أ‪ٛٝ‬خُ‪ ٖٓٝ ، ٚ‬ػْ طظؼٌٍ ػِٔ‪٤‬ش ط‪ٞ‬ؿ‪ٝ ٜٚ٤‬ك٘ي هيٍحط‪ٌٛ ، ٚ‬ح ػٖ ى‪ٍٛٝ‬خ ر‪ٜ‬لش‬
‫ػخٓش ‪ ،‬أٓخ ػٖ ٗؤٗ‪ٜ‬خ حُلخُ‪ ٢‬كوي أ‪ٛ‬زلض ٗظْ اإلرٖبالد أ‪ ْٛ‬ػ٘خ‪ َٛ‬انجُٗ انزؾز‪ٛ‬خ‬
‫ٍ‪٩‬هخٓش ٓـظٔغ حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ ،‬أ‪ٛ‬زق ٓي‪ً ٟ‬لخءط‪ٜ‬خ أ‪ٓ ْٛ‬ئَٗ ُو‪٤‬خّ ٓي‪" ٟ‬ؿخ‪٣ِٛ‬ش"‬
‫حُٔـظٔغ ُيه‪ ٍٞ‬ػ‪ َٜ‬اهظ‪ٜ‬خى حُٔؼَكش ‪ ٢ٛٝ ،‬طؼي رُِٔ٘ش رطخهش حُؼ‪٣ٞ٠‬ش ُ٘خى‪١‬‬
‫حُؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ٍٝ ،‬رٔخ ‪٣‬لَٔ ‪ٌٛ‬ح حُ٘وِش حُ٘‪ٞ‬ػ‪٤‬ش حُلخىس حُظ‪ٜٗ ٢‬ي‪ٛ‬خ حُؼخُْ ك‪ ٢‬حُلوزش ح‪٧‬ه‪َ٤‬س‬
‫ػِ‪ٛ ٠‬ؼ‪٤‬ي ح‪٫‬ط‪ٜ‬خ‪٫‬ص ‪ًُٝ ،‬ي ٗظ‪٤‬ـش ُِؼ‪ٞ‬حَٓ حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬ظ‪ ٍٜٞ‬ح‪ٗ٧‬ظَٗ‪٤‬ض حُظ‪ ٢‬أ‪ٛ‬زلض – ر‪٘ٓ ٬‬خُع‪ ٢٤ٓٝ -‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ح‪ٝ ، ٍٝ٧‬هي أكيػض‬
‫‪ ٌٙٛ‬حُ٘زٌش حُلَ‪٣‬يس ٗز‪ ٚ‬اٗو‪٬‬د ك‪ٓ ٢‬ل‪ ّٜٞ‬حُظ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪ٞٓ ٢‬حء ٖٓ ك‪٤‬غ ط٘‪ٞ‬ع‬
‫‪ٓٝ‬خثِ‪ ٚ‬أ‪ٝ‬اطٔخع ٗطخه‪َٓٝ ٚ‬ػش ا‪٣‬وخػ‪.ٚ‬‬
‫‪ -‬حُظل‪ ٖٓ ٍٞ‬حٌُِٔ‪ ٢‬اٍُ‪ ٠‬حُ‪ ، ٢ٌِٓ٬‬حُٔظٔؼَ كخُ‪٤‬خ ك‪ ٢‬حُ‪ٜٞ‬حطق حُ٘وخُش ‪ٝ‬آظويحّ‬
‫حُ‪ ٢ٌِٓ٬‬ك‪ ٢‬اهخٓش ٗزٌخص ح‪٫‬ط‪ٜ‬خ‪٫‬ص ػِ‪ ٠‬اهظ‪٬‬ف ٗطخه‪ٜ‬خ ‪ٗ ٖٓ :‬طخم ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ‬
‫حُ٘و‪ ٢ٜ‬اُ‪ ٠‬حُ٘طخم حُٔلِ‪ ٢‬حُٔلي‪ٝ‬ى اٍُ‪" ٠‬حُٔ‪٤‬ظَ‪ٝ‬ر‪٤ُٞ‬ظخٕ " أ‪ٗ ١‬طخم حُٔيٕ ‪ٓٝ‬خ‬
‫‪٘٣‬خظَ‪ٛ‬خ ٖٓ ً‪ٝ‬حص حُ٘طخم حُٔظ‪ٝ ، ٢ٓٞ‬أه‪َ٤‬ح ٗزٌخص ح‪٩‬ط‪ٜ‬خ‪٫‬ص ًحص حُ٘طخم حُ‪ٞ‬حٓغ‬
‫حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬إٔ طـط‪ ٢‬حُؼخُْ رؤَٓ‪ ٙ‬ػزَ ٓ‪ٞ‬ؿخص ح‪٧‬ػ‪ٝ َ٤‬ح‪٧‬هٔخٍ حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش ‪ٝ ،‬ح‪ْٛ٧‬‬
‫ٖٓ ًُي آٌٍخٕ حُيٓؾ ‪ٝ‬حُل‪ٞ‬حٍ ر‪ ٌٙٛ ٖ٤‬حُٔٔظ‪٣ٞ‬خص حُٔوظِلش ٖٓ ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ‪ٔٓ ،‬خ هِن‬
‫اإليزياط انزكُٕنٕع‪ٙ‬‬ ‫ك‪٠‬خء حط‪ٜ‬خُ‪٤‬خ ؿخ‪٣‬ش ك‪ ٢‬حُؼَحء ُحهَح رخُزيحثَ ‪ٝ‬كَ‪ٙ‬‬

‫‪ -‬آظويحّ ح‪٤ُ٧‬خف حُ‪ٞ٠‬ث‪٤‬ش ًحص حُٔؼش حُ‪ٜ‬خثِش ُظيكن حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ ،‬حُظ‪ ٢‬طظ‪٠‬خءٍ‬
‫أٓخٓ‪ٜ‬خ طِي حُٔؼش حُٔلي‪ٝ‬ىس ُِـخ‪٣‬ش ٌُخر‪٬‬ص حُ٘لخّ حُظوِ‪٤‬ي‪٣‬ش ‪ٗ ،‬خ‪٤ٛ‬ي ػٖ ٗوخ‪ٝ‬س‬
‫ح‪ٗ٩‬خٍحص حُظ‪ ٢‬طظيكن ه‪ ٍ٬‬ا‪ٞ‬ن‪ٛ‬بف ان‪ٕٚ‬ئ‪ٛ‬خ ٌُ‪ٜٗٞ‬خ أهَ ػَ‪ٟ‬ش ُِ‪ٟٞ٠‬خء اًح ٓخ‬
‫ه‪ٍٗٞ‬ض رخٌُخر‪٬‬ص حُٔؼيٗ‪٤‬ش‪.‬‬

‫‪41‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬

‫‪ -1‬ػَف رخ‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ‪ًٔ ،‬خ ؿخء ك‪ ٢‬حُ٘‪. ٚ‬‬


‫‪ -2‬اهظَف ػ٘‪ٞ‬حٗخ ري‪ُِ ٬٣‬وطؼش ‪.‬‬
‫‪ -3‬حَٗف حٌُِٔخص ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُظ‪ ٢‬طلظ‪ٜ‬خ ه‪ ٢‬ك‪ ٢‬حُوطؼش‬
‫‪ -4‬ػَف حُظ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬هلِس ٓ‪ٜٔ‬ش رل‪ َ٠‬ظ‪ ٍٜٞ‬حُ‪ٜٞ‬حطق حُ٘وخُش ‪٤ً ،‬ق ٓخ‪ٌٛ ْٛ‬ح‬
‫حُـ‪ٜ‬خُ ك‪ٌٛ ٢‬ح حُٔـخٍ ‪ٓٝ ،‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪ٟ٩‬خكخص حُظ‪ ٢‬ؿخء ر‪ٜ‬خ ؟‬
‫‪ " -5‬أ‪ٛ‬زلض ًلخءحص حُٔـظٔؼخص طوخّ رٔي‪ً ٟ‬لخءحص ٗزٌش اط‪ٜ‬خ‪٫‬ط‪ٜ‬خ رؼي إٔ رخطض‬
‫‪ ٌٙٛ‬حُ٘زٌش رُِٔ٘ش حُـ‪ٜ‬خُ حُؼ‪ٜ‬ز‪ُِٔ ٢‬ـظٔغ "‬
‫‪٣َ٣‬ي حٌُخطذ طؤً‪٤‬ي ى‪ٗ ٍٝ‬زٌش ح‪٩‬ط‪ٜ‬خ‪٫‬ص ك‪ ٢‬ك‪٤‬خس حُٔـظٔؼخص ‪٤ً ،‬ق ًُي ؟‬
‫‪ ًًَ -6‬ك‪ ٢‬حُ٘‪ ٚ‬ح‪ٗ٧‬ظَٗ‪٤‬ض ً‪ ٢٤ٓٞ‬حط‪ٜ‬خٍ أ‪ ٍٝ‬ر‪٘ٓ ٬‬خُع ‪ٓ ،‬خ‪ِٓ ٢ٛ‬ز‪٤‬خص‬
‫‪ٝ‬ا‪٣‬ـخر‪٤‬خص ‪ٌٛ‬ح حُ‪ ٢٤ٓٞ‬؟‬

‫‪42‬‬
‫قد ات و ااج اورالم‬
‫ىُض أرلخع أؿَ‪٣‬ض ك‪ ٢‬أًؼَ ٖٓ رِي ‪ ،‬اٍُ‪ٓٝ ٠‬خثَ ح‪٩‬ػ‪ ّ٬‬حُـٔخ‪٣َ٤ٛ‬ش حُلي‪٣‬ؼش ‪ ،‬طئى‪ ١‬ى‪ٍٝ‬ح‬
‫أٓخٓ‪٤‬خ ك‪ٓ ٢‬ـظٔؼخط٘خ حُٔؼخ‪َٛ‬س ‪ٝ ،‬إٔ أ‪٤ٔٛ‬ظ‪ٜ‬خ طظِح‪٣‬ي ‪ٓٞ٣‬خ رؼي ‪. ّٞ٣‬‬
‫‪ُٔٝ‬خ ًخٗض ٓلخػ‪ ٌٙٛ َ٤‬حُ‪ٓٞ‬خثَ ‪َٓ ،‬ر‪١ٞ‬ش رؼ٘خ‪ٓ َٛ‬ظؼيىس ‪ٜ٘ٓ ،‬خ حُزغ ‪ٝ ،‬حُـٔ‪ ٍٜٞ‬حُ‪٬‬ه‪٢‬‬
‫‪ٝ‬حَُٓخُش ‪ٝ ،‬حُو٘خس ‪ٝ ،‬ظَ‪ٝ‬ف حُؼَٔ ح‪٩‬ػ‪ ، ٢ٓ٬‬كخٍٕ طوي‪ ٌٙٛ َ٣‬حُويٍحص ‪ ،‬ػِ‪ ٠‬كو‪٤‬وظ‪ٜ‬خ ‪ٓ ،‬خ‪ِ٣‬حٍ‬
‫ٓيحٍ أهٌ ‪ٍٝ‬ى ‪٣ٝ ،‬و‪٠‬غ ‪٧‬رلخع ػِ‪ً ٠‬ؼ‪ ٖٓ َ٤‬حُـي‪٣‬ش ‪ ٝ‬ح‪٤ٔٛ٧‬ش ‪.‬‬

‫أٔال‪ -‬فكوح انملهح انٓبئهخ ‪:‬‬


‫رخُؾ حٌُؼ‪ ، َٕٝ٤‬ك‪ ٢‬طوي‪ٓٝ َ٣‬خثَ ح‪٩‬ػ‪ ّ٬‬حُـٔخ‪٣َ٤ٛ‬ش ‪ٝ ،‬كِٔ‪ٜ‬خ رؼ‪ٔٓ ْٜ٠‬ئ‪٤ُٝ‬ش أػٔخٍ طظـخ‪ُٝ‬‬
‫كـٔ‪ٜ‬خ ‪ِٓٝ‬طخٗ‪ٜ‬خ ‪ٝ .‬هي أر‪ ٠‬ػيى ًز‪ً ٖٓ َ٤‬زخٍ حُ‪ٜ‬لخك‪ ، ٖ٤٤‬حُوز‪ ٍٞ‬رِوذ "‪ٛ‬خكزش حُـ‪ُ٬‬ش ‪،‬‬
‫حُِٔطش حَُحرؼش" ‪ًُ .‬ي إٔ "طؼخظْ ى‪ ٍٝ‬ح‪٩‬ػ‪ ّ٬‬حُلي‪٣‬غ ‪ ،‬هي طوط‪ٛ" ُٖٓ ٠‬خكزش حُـ‪ُ٬‬ش "‬
‫"‪ٝ‬حُِٔطش حَُحرؼش " ‪ ٕ٧ ،‬حُ‪ٜ‬لخكش ‪ ٫‬ططٔق حُ‪ ّٞ٤‬اُ‪ ٠‬طٌ‪ ٕٞ‬اٍكي‪ ٟ‬حُِٔطخص ‪ٝ ،‬اٍٗٔخ رخطض‬
‫طئُق ٍهخرش ػِ‪ ٠‬حُِٔطخص ًِ‪ٜ‬خ ‪ :‬ك‪ ٢ٜ‬حُو‪ٞ‬س حُ‪ٞ‬ك‪٤‬يس حُطِ‪٤‬وش ‪ ،‬حُٔيػ‪ٞ‬س اٍُ‪َٓ ٠‬حهزش حُِٔطظ‪ٖ٤‬‬
‫حُظَ٘‪٣‬ؼ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظ٘ل‪٣ٌ٤‬ش ‪ٝ ،‬حُِٔطش حُو‪٠‬خث‪٤‬ش ‪ًٌُ ،‬ي "‬
‫‪ٝ‬حُ‪ ، ّٞ٤‬ك‪ ٢‬حُؼي‪٣‬ي ٖٓ حُٔـظٔؼخص حُي‪ٔ٣‬وَح‪٤١‬ش ‪ ،‬طو‪ٓٝ ّٞ‬خثَ ح‪٩‬ػ‪ ، ّ٬‬رزؼ‪ ٞ‬أى‪ٝ‬حٍ حُٔـخُْ‬
‫حُ٘‪٤‬خر‪٤‬ش ‪ ،‬كظَحهذ حُِٔطش حُظ٘ل‪٣ٌ٤‬ش ‪ٝ ،‬طئى‪ ١‬ػَٔ ‪ِٔٛ‬س حُ‪ َٛٞ‬ر‪ ٖ٤‬حُ٘ؼذ ‪ٓٝ‬وظِق ِٓطخط‪ٚ‬‬
‫‪٤ٛٝ‬جخط‪. ٚ‬‬
‫‪٣ٝ‬ؼظزَ رؼ‪ ٞ‬حُٔلٌَ‪ ٖ٣‬إٔ ‪ٓٝ‬خثَ ح ٍ‪٫‬ػ‪ ّ٬‬حُلي‪٣‬ؼش ‪ٝ‬حُٔيٍٓش ٓظَحىكخٕ ‪ ،‬رل‪٤‬غ إٔ حُظؼِ‪ ، ْ٤‬ك‪٢‬‬
‫ؿ‪ٔ٣ ٫ ، َٙٛٞ‬ظط‪٤‬غ ح‪ٓ٩‬ظـ٘خء ػ٘‪ٜ‬خ ‪ٌ٘٘ٔ٣ ٫ٝ‬خ ‪ ،‬رخُظخُ‪ ٢‬ك‪ِٜٜ‬خ ػٖ حُٔيٍٓش ‪ًُ ،‬ي ‪ٜٗ٧‬خ طٔ‪ٜ‬ي‬
‫ُ‪ٜ‬خ ‪ٝ ،‬ػِٔ‪ٜ‬خ ‪٣‬زو‪ ٠‬حٓظَٔحٍح ُؼِٔ‪ٜ‬خ ‪ٝ ،‬ك‪ ٢‬حُـخُذ ‪ ،‬حُزي‪ٌٛ ٖٓ َ٣‬ح حُؼَٔ‪.‬‬

‫صبَ‪ٛ‬ب – للهح ٍٔبئم ا ٍالػالو ‪ٔ ،‬رؤص‪ٛ‬وْب انًؾلٔكاٌ‬

‫‪٣‬و‪ ٍٞ‬أكي حُٔلٌَ‪ " : ٖ٣‬إ طلَ‪ٌ٣‬خ ػخٓخ ‪ُٓٞ ،‬خثَ ح‪٩‬ػ‪ٝ ، ّ٬‬ك‪٘ٓ ٢‬خٓزخص ٓوظِلش ‪٘ٔ٣ ُْ ،‬غ‬
‫حُـٔ‪ ٍٜٞ‬حٌُ‪ ١‬طظ‪ٞ‬ؿ‪ ٚ‬حٍُ‪ ٖٓ ، ٚ٤‬إٔ ‪ ُٚ ٌٕٞ٣‬أِٓ‪ٞ‬د ط‪َٜ‬ف ‪٣ ،‬وظِق ػٖ حٌُ‪ً ١‬خٗض طيػ‪ ٞ‬اٍُ‪ٚ٤‬‬
‫‪ ٌٙٛ‬حُ‪ٓٞ‬خثَ "‬
‫ػٔش أٓؼِش ‪ٝ‬ك‪َ٤‬س طئ‪٣‬ي ‪ٌٛ‬ح حُو‪ . ٍٞ‬كل‪ ٢‬حٍٗـِظَح ػخّ ‪ 1945‬طـِذ كِد حُؼٔخٍ ػِ‪ ٠‬كِد‬
‫حُٔلخكظ‪ ، ٖ٤‬حٌُ‪ً ١‬خٕ ‪٣‬ظِػٔ‪" ٚ‬طََ٘ٗ" ‪ًٝ ،‬خٗض أؿِز‪٤‬ش حُ‪ٜ‬لق ح ٍ‪ٗ٩‬ـِ‪٣ِ٤‬ش طيػٔ‪ ٚ‬ر٘يس ‪ٓ ،‬غ‬
‫ح‪ٗ٩‬خٍس اٍُ‪ ٠‬إٔ حُلِد رِػخٓش " طََ٘ٗ" ‪ً ،‬خٕ هي كون ُزَ‪٣‬طخٗ‪٤‬خ ٗ‪َٜ‬ح ٓز‪٘٤‬خ ‪ ،‬ك‪ ٢‬حُلَد‬
‫حُؼخُٔ‪٤‬ش حُؼخٗ‪٤‬ش ‪ ٖٓٝ .‬حُٔـخٍ حُٔ‪٤‬خٓ‪٘ٗ ، ٢‬ظوَ اٍُ‪ٓ ٠‬ـخ‪٫‬ص أهَ‪ : ٟ‬كؼٔش كٔ‪٬‬ص اٍػ‪٤ٓ٬‬ش ‪،‬‬
‫هخٓض ‪ٟ‬ي حُؼ٘‪٣َٜ‬ش ك‪ ٢‬أًؼَ ٖٓ رِي ‪ٝ ،‬رخءص رخُلَ٘ ‪ًٔ ،‬خ كِ٘ض كٔ‪٬‬ص ٓ٘خر‪ٜ‬ش ُظول‪٤‬ق‬
‫ك‪ٞ‬حىع حُٔ‪، َ٤‬أ‪ُ ٝ‬لَٔ حُ٘خّ ػِ‪ ٠‬ػيّ حُظ‪َٜ‬د ٖٓ ىكغ حُ‪َ٠‬حثذ ‪ ،‬أ‪ُِ ٝ‬لي ٖٓ آظؼٔخٍ‬
‫حُ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ى ‪...‬‬

‫‪43‬‬
‫ٗٔظوِ‪ٓ ٖٓ ٚ‬ـَٔ ح‪٧‬رلخع حُلي‪٣‬ؼش ‪ ،‬أَٓح ٓلخى‪ ٙ‬إٔ هيٍس ‪ٓٝ‬خثَ ح ٍ‪٩‬ػ‪ ، ّ٬‬ػِ‪ ٠‬رخُؾ أ‪٤ٔٛ‬ظ‪ٜ‬خ ‪،‬‬
‫ُ‪ٔ٤‬ض ٓطِوش ‪ ،‬رَ ٓلي‪ٝ‬ىس ‪ٝ ،‬إٔ ‪٘ٛ‬خى ػ‪ٞ‬حَٓ أٗي ٓ٘‪ٜ‬خ طؤػ‪َ٤‬ح ‪ ،‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ ح ٍ‪٫‬ه٘خع ‪ٝ‬طزي‪َ٣‬‬
‫حُٔ‪ٞ‬حهق ‪.‬‬

‫األ ئلة ‪:‬‬


‫‪ٟ -1‬غ ػ٘‪ٞ‬حٗخ آهَ ُِ٘‪ٚ‬‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٞٛ‬ى‪ ٍٝ‬ح ٍ‪٫‬ػ‪ ّ٬‬؟‬
‫‪ُٔ -3‬خ ‪٣‬و‪٠‬غ طوي‪ٓٝ َ٣‬خثَ ح ٍ‪٫‬ػ‪ ّ٬‬؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ٞٔ١ ٞٛ‬ف حُ‪ٜ‬لخكش حُ‪ ّٞ٤‬؟‬
‫‪ -5‬طٌِْ ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ػٖ هيٍحص ‪ٓٝ‬خثَ ح ٍ‪٫‬ػ‪ ّ٬‬ك‪ ٢‬ح‪ٓٝ٧‬خ‪ ١‬حُٔ‪٤ٜ٘‬ش‬
‫‪ٓ -6‬خ َٓحىف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬حُٔؼخ‪َٛ‬س ‪..........................................................:‬‬
‫‪ -‬حُويٍحص ‪............................................................:‬‬
‫‪ -‬ح‪٩‬ػ‪.............................................................: ّ٬‬‬
‫‪ -‬ػ‪ٞ‬حَٓ ‪..............................................................:‬‬

‫‪44‬‬
‫البلم والبلغاا‬
‫ُؼِ٘خ ٗ٘ؼَ ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض حُلخ‪ ،َٟ‬أًؼَ ٖٓ أ‪ٝ ١‬هض ٓ‪ ، ٠٠‬رؤ‪٤ٔٛ‬ش حُؼِْ ‪ٝ‬حُؼِٔخء ‪ ،‬ك‪ٜ‬خ ٗلٖ ك‪٢‬‬
‫ح‪ُ٧‬ل‪٤‬ش حُؼخُؼش ‪ٝ ،‬هي ٓ‪ ٠٠‬حُؼِْ هيٓخ ك‪ ٢‬ػ‪ َٜ‬حٌٍُس ‪ٝ‬حُ‪ٜ‬خٍ‪ٝ‬م ‪ٝ‬ح‪ٗ٧‬ظَٗ‪٤‬ض ‪٣ ،‬وَع حُ٘خه‪ّٞ‬‬
‫ُ‪٤‬ـِـَ ك‪ ٢‬آًحٕ حُؼخُْ ٓٔٔؼخ ٖٓ ر‪ٞ٣ٝ ، ْٔٛ ٚ‬هي حُ٘ؼِش ُ‪٤‬ؼ٘‪ٞ‬اُ‪ٟٞ ٠‬ث‪ٜ‬خ حُزخى‪١‬‬
‫‪ٝ‬حُلخ‪ٝ،َٟ‬رٌُي ؿيص ٓ‪ٜٔ‬ش حُؼِٔخء ‪ٛ‬ؼزش ؿ‪َ٤ٔ٣ َ٤‬س ‪ ،‬كِْ طؼي حُٔؼَكش ٌُحط‪ٜ‬خ ‪ ٢ٛ‬حُ‪ٜ‬يف ‪.‬‬
‫‪ ٌُٖٝ‬حُ‪ٜ‬يف ح‪ ٕ٥‬آؼخى حُزَ٘‪٣‬ش ؿٔؼخء ‪ٝ ،‬ىكغ ح‪٧‬هطخٍ ػ٘‪ٜ‬خ ‪ٝ ،‬طلو‪٤‬ن حَُكخ‪٤ٛ‬ش ‪ٝ‬حَُهخء‬
‫ٌُِٔخٕ حٌُ‪٣ ٖ٣‬ظِح‪٣‬ي‪ٝ ، ّٞ٣ ًَ ٕٝ‬طـ٘‪٤‬ز‪٬٣ٝ ْٜ‬ص حُلَ‪ٝ‬د ‪ٝ‬ح‪َٓ٧‬ح‪ٝ ، ٝ‬آؼخى‪ ْٛ‬رٔزظٌَحص‬
‫حُؼِْ ‪ٔٓٝ‬ظليػخط‪ٝ، ٚ‬ؿيح حُؼِْ ك‪ٍ ٢‬إ‪ ّٝ‬حُؼِٔخء ػَ‪ٝ‬س طلَ‪ ٙ‬حُي‪ ٍٝ‬ػِ‪ ٠‬ط٘ٔ‪٤‬ظ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬حهظ٘خث‪ٜ‬خ ‪،‬‬
‫‪ٝ‬اؿَحء حُؼِٔخء ُ‪٤‬و‪ٞٔ٤‬ح ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُي‪ُٝ‬ش أ‪ٝ‬طِي أ‪٤ُ ٝ‬ؼِٔ‪ٞ‬ح ك‪ٌٛ ٢‬ح حُزِي أ‪ً ٝ‬حى ‪ُٝ ،‬وي ػ‪ ٬‬هيٍ حُؼِْ‬
‫‪ٝ‬حُؼِٔخء ‪ٝ ،‬حٓظزوض حُي‪ ٍٝ‬ك‪ ٢‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُؼِٔ‪٤‬ش ‪ٝ ،‬اهخٓش حُـخٓؼخص ‪ٓٝ‬ؼخ‪ٛ‬ي حُؼِْ ‪ٝ‬ى‪ ٍٝ‬حُزلغ‬
‫حُؼِٔ‪ٝ ، ٢‬أٗ٘ؤص ًؼ‪ ٖٓ َ٤‬حُي‪ُٝ ٍٝ‬حٍحص هخ‪ٛ‬ش ُِزلغ حُؼِٔ‪ُ . ٢‬ظَ٘ف ػِ‪ٗ ٠‬ئ‪ٝ ٚٗٝ‬ط٘ٔ‪٤‬ن‬
‫أٓ‪ٝ . ٍٙٞ‬إ ٗظَص اٍُ‪ٓ ٠‬خ ًخٕ ػِ‪ ٚ٤‬ك‪ ٢‬حُوَٕ حُٔخ‪ٓٝ ، ٢ٟ‬خ آٍ اُ‪ ٚ٤‬ك‪ ٢‬حُوَٕ حُلخُ‪ُ، ٢‬ظيٍ‬
‫ػِ‪ ٠‬حُ‪ٞ‬ػزش حُ‪ٜ‬خثِش حُظ‪ ٢‬هطخ‪ٛ‬خ حُؼِْ رخُزَ٘‪٣‬ش ك‪ٓ ٢‬وظِق ٓـخ‪٫‬ص حُل‪٤‬خس ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ‪٘ٓٝ‬خٗط‪ٜ‬خ ‪،‬‬
‫‪ٝ‬أ‪ٛ‬زق ُِؼِٔخء ٍأ‪ ْٜ٣‬حُٔٔٔ‪ٞ‬ع ك‪ ٢‬حُٔٔخثَ حُل‪٣ٞ٤‬ش حُظ‪ ٢‬ط‪ٗ ْٜ‬ؼ‪ٞ‬د حُؼخُْ ك‪ ٢‬كَر‪ٜ‬خ ‪ِٜٔٓٝ‬خ‬
‫ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬حء ‪٣ ُْٝ ،‬ؼي حُؼِٔخء ك‪ٓ ٢‬ؼٍِ ػٖ حُ٘ؼ‪ٞ‬د ‪٣،‬ؼ‪ ٕٞ٘٤‬ك‪ ٢‬أرَحؿ‪ ْٜ‬حُؼخؿ‪٤‬ش ‪ًٔ ،‬خ ًخٕ‬
‫حُلخٍ ٖٓ ً‪ ١‬هزَ ‪ ،‬رَ ؿٌ‪ٝ‬ح أػ‪٠‬خء ػخِٓ‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬حُٔـظٔغ ‪٣‬ظؤػَ‪ ٕٝ‬رٌَ ٓخ ‪٣‬ل‪ ٢٤‬ر‪ ٖٓ ْٜ‬أكيحع‬
‫‪ٔ٣ٝ‬ظـ‪٤‬ز‪ٓ ٌَُ ٕٞ‬خ ‪ٗ ِٜ٣‬ؼ‪ٞ‬ر‪ ٖٓ ْٜ‬اٗلؼخ‪٫‬ص‪.‬‬

‫كٔخ أك‪ٞ‬ؿ٘خ اُ‪ ٠‬أؿ‪٤‬خٍ ٓظؼخهزش ٖٓ ٗزخد حُؼِٔخء حٌُ‪ ٕٞ٠ٜ٘٣ ٖ٣‬رؤٓخٗش حُؼِْ ٗل‪ ٞ‬ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ‪،‬‬
‫‪٣ٝ‬ظخرؼ‪ ٕٞ‬حُزلغ حُؼِٔ‪ ٢‬ك‪ٓ ٢‬وظِق ٓـخ‪٫‬ط‪ُ ٚ‬و‪ َ٤‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٍٝ‬كخ‪٤ٛ‬ظ‪.ٚ‬‬

‫‪45‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ: 1‬خ ‪ ٢ٛ‬حُٔ‪ِ٤‬حص حُظ‪ِ٤ٓ ٢‬ر‪ٜ‬خ حٌُخطذ حُؼِْ ‪ٝ‬حُؼِٔخء ؟ حًًَ‪ٛ‬خ ٓغ طؼِ‪٤‬ن ٓل‪َٜ‬‬
‫‪: 2‬اػ‪َٓ ٢‬حىف حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُظخُ‪٤‬ش ‪ :‬هيٓخ – ‪٣‬ـِـَ – ‪٣‬ؼ٘‪ – ٞ‬ؿيص –‬
‫‪٬٣ٝ‬ص – حُٔزظٌَحص – حُ‪ٞ‬ػزش‬
‫‪٤ً : 3‬ق ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ‪٣‬ئػَ حُؼخُْ ك‪ ٢‬حُٔـظٔؼخص ؟‬
‫‪ ": 4‬كٔخ أك‪ٞ‬ؿ٘خ حُ‪ ٠‬أؿ‪٤‬خٍ ‪..................‬ك‪ٓ ٢‬وظِق ٓـخ‪٫‬ط‪ُ ٚ‬و‪ َ٤‬ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش‬
‫‪ٍٝ‬كخ‪٤ٛ‬ظ‪" ٚ‬‬
‫اُ‪ ٠‬أ‪ ١‬كي أٗض ٓؼ٘‪ ٖٓ ٢‬ه‪ ٌٙٛ ٍ٬‬حٌُِٔخص حُظ‪ ٢‬ؿخءص ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُلوَس ؟‬
‫‪٣ِ٣ : 5‬ي حُؼِْ ‪ٜ٣ٝ‬وَ رخُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔٔظَٔ ‪ٝ‬حُزلغ حُيحثْ ‪٤ً ،‬ق ًُي ؟ اػ‪ ٢‬أٓؼِش‬
‫ػِ‪ًُ ٠‬ي ٓ٘طِوخ ٖٓ اهظ‪ٜ‬خ‪ٛ‬ي‪.‬‬

‫‪46‬‬
‫القغر اللتارل‬
‫ؿخُز‪٤‬ش ٍك‪٬‬ص ٓلٖ حُل‪٠‬خء ًخٗض ٍ‪٬١٩‬م أهٔخٍ ‪٘ٛ‬خػ‪٤‬ش ك‪ ٍٞ‬ح‪ ، ٍٝ٧‬ك‪٤‬غ ط‪ٞ‬ؿي ‪ ،‬كخُ‪٤‬خ‬
‫ٓجخص ٓ٘‪ٜ‬خ طي‪ ٍٝ‬ك‪ٓ ٢‬يحٍ ػخرض ػِ‪ٔٓ ٠‬خكخص ٓوظِلش ‪.‬‬
‫‪٘ٛٝ‬خى ػخٓ‪ ٕ٬‬أٓخٓ‪٤‬خٕ ‪٣‬ظلٌٔخٕ ك‪ ٢‬هيٍس ح‪ٔٗ٩‬خٕ ػِ‪ ٠‬ا‪٬١‬م ح‪٧‬هٔخٍ حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش اُ‪ ٠‬حُل‪٠‬خء‬
‫‪ٝ‬اروخث‪ٜ‬خ ‪٘ٛ‬خى ‪ٔٛ ،‬خ حُـخًر‪٤‬ش ح‪٤ٍٟ٧‬ش ‪ٝ ،‬حُو‪ٞ‬س حُطخٍىس حًَُِٔ‪٣‬ش ‪ ،‬كبًح طْ اٍكيحع حُظ‪ٞ‬حُٕ ر‪ٖ٤‬‬
‫‪ٛ‬خط‪ ٖ٤‬حُو‪ٞ‬ط‪ ، ٖ٤‬ك‪ ١٧ ٌٖٔ٣ ٬‬هَٔ ‪٘ٛ‬خػ‪ ٢‬رؼي إٔ ‪٣‬ظوٌ ٓيحٍ‪ ٙ‬ك‪ ٢‬حُل‪٠‬خء إٔ ‪ٔ٣‬و‪ ١ٜٞ٣ٝ ٢‬اُ‪٠‬‬
‫ح‪ ، ٍٝ٧‬أ‪٣ ٝ‬طَى ك‪ ٢‬حُل‪٠‬خء حُٔل‪٤‬ن ‪.‬‬
‫‪ٌٛٝ‬ح حُظ‪ٞ‬حُٕ ‪٣‬ؤط‪ ٢‬ؿخُزخ ‪ ،‬ر‪٠‬ز‪ٓ ٢‬ؼيٍ َٓػش ى‪ٍٝ‬حٕ حُؤَ حُ‪ٜ٘‬خػ‪ ٢‬رٔيحٍ‪ ٙ‬ك‪ ٍٞ‬ح‪ٍٝ٧‬‬
‫ٓغ ٓؼيٍ حُٔٔخكش ر‪ ٖ٤‬حُؤَ حُ‪ٜ٘‬خػ‪ٝ ٢‬ح‪ٓ ٚٗ٧ ، ٍٝ٧‬خىحّ حُؤَ حُ‪ٜ٘‬خػ‪ٓ ٢‬ظلًَخ رَٔػش‬
‫ًخك‪٤‬ش ( رخُ٘ٔزش اٍُ‪ ٠‬رؼي‪ ٙ‬ػٖ ح‪ ) ٍٝ٧‬كبٕ حُو‪ٞ‬س حُطخٍىس حًَُِٔ‪٣‬ش ط‪ٞ‬حُٕ ىحثٔخ ه‪ٞ‬س حُـخًر‪٤‬ش‬
‫ح‪٤ٍٟ٧‬ش ‪ ،‬ك‪٤‬ظَ ك‪ٓ ٢‬يحٍ‪ ٖٓ ٙ‬ى‪ ٕٝ‬هَِ أ‪ ٝ‬ه‪ٞ‬ف ٖٓ حُٔو‪ ١ٞ‬أ‪ ٝ‬حُوَ‪ٝ‬ؽ ػٖ ٓيحٍ‪. ٙ‬‬

‫إَٔاع ا‪ٞ‬لًبه انُٖبػ‪ٛ‬خ ‪:‬‬

‫ٓؼظْ ح‪٧‬هٔخٍ حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طظوٌ ٓيحٍ‪ٛ‬خ ك‪ ٍٞ‬ح‪، ٍٝ٧‬ط٘ؤْ اٍُ‪ ٠‬أٍرؼش أٗ‪ٞ‬حع ًخُظخُ‪: ٢‬‬
‫‪ -1‬ا‪ٞ‬لًبهانؼهً‪ٛ‬خ ‪ ٢ٛٝ :‬حُظ‪ ٢‬طؼزض رٔيحٍحص رؼ‪٤‬يس ‪ُ ،‬ظو‪ ّٞ‬رؤرلخع ػِٔ‪٤‬ش ػٖ حٌُ‪ٞ‬حًذ ح‪٧‬هَ‪ٟ‬‬
‫ًظ‪ٓ َ٣ٜٞ‬طق حٌُ‪ٞ‬حًذ رخ‪ٗ٧‬ؼش أ‪ٍٛٝ‬ي حُظـ‪َ٤٤‬حص حُٔوظِلش ػِ‪ٓ ٠‬طق حُْ٘ٔ أ‪ ٝ‬حَُ‪ٛ‬ي‬
‫حُـ‪ُٞٞ٤‬ؿ‪ُ ٢‬زخ‪ ٖ١‬ح‪ ، ٍٝ٧‬رلؼخ ػٖ حُؼَ‪ٝ‬حص حُٔؼيٗ‪٤‬ش حُيك‪٘٤‬ش ‪ ،‬كظو‪ ّٞ‬ربٍٓخٍ طِي حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص‬
‫ٖٓ حُل‪٠‬خء حُوخٍؿ‪ ٢‬اُ‪ٓ ٠‬لطخص آظوزخٍ أٍ‪٤ٟ‬ش ‪.‬‬
‫‪ -2‬ألًبه انطمٌ ‪:‬‬
‫‪ٝ‬طؼزض ػِ‪ٓ ٠‬وَرش ٖٓ ح‪ُ ، ٍٝ٧‬ظَ‪ٛ‬ي حُظ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬حُـ‪٣ٞ‬ش ‪ٝ‬حُٔ٘خه‪٤‬ش حُٔوظِلش ‪ ،‬أ‪ ٫ٝ‬رؤ‪ٔٓ ، ٍٝ‬خ‬
‫‪ٔ٣‬خػي حُؼِٔخء ػِ‪ ٠‬حُظ٘زئ رخُظَ‪ٝ‬ف حُـ‪٣ٞ‬ش ‪ٝ‬حُٔ٘خه‪٤‬ش‪.‬‬
‫‪ -3‬ألًبه اإلرٖبالد ‪ ٢ٛٝ :‬أهٔخٍ طو‪ ّٞ‬رظٔ‪ َ٤ٜ‬طزخىٍ ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ حُ‪( ٢ٌِٓ٬‬حٌُ‪َٜٓٝ‬ـ٘خ‪)٢ٔ٤١‬‬
‫ر‪ٓ ٖ٤‬ـٔ‪ٞ‬ػش ًز‪َ٤‬س ٖٓ حُي‪ ، ٍٝ‬ك‪٤‬غ ‪٣‬و‪ ّٞ‬حُؤَ حُ‪ٜ٘‬خػ‪ ٢‬حُ‪ٞ‬حكي ‪ ،‬رظ‪ٞ‬ك‪ َ٤‬حُي‪ٝ‬حثَ حُظِلِ‪٤ٗٞ٣‬ش‬
‫حُظ‪ ٢‬ط٘وَ ح‪٧‬كيحع حُٔ‪ٜٔ‬ش ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜٞ‬حء ٓزخَٗس ٌَُ أ‪َ١‬حف حٌَُس ح‪٤ٍٟ٧‬ش ‪ ،‬رظ‪ٞ‬ك‪ َ٤‬ى‪ٝ‬حثَ‬
‫حُظٌِْ ‪ٝ‬حُٔزَهخص ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ‪ ٖٓٝ ،‬أٓؼِش ‪ ٌٙٛ‬ح‪٧‬هٔخٍحُؤَ حُ‪ٜ٘‬خػ‪ ٢‬حُؼَر‪ ٢‬حُٔ‪ٞ‬كي "ػَرٔخص"‬
‫‪ -4‬ألًبه انزغٌَ ‪ ٢ٛٝ :‬أهٔخٍ طؼزض ػِ‪ٓ ٠‬يحٍحص هَ‪٣‬زش ٖٓ ح‪ ، ٍٝ٧‬طو‪ٜٜٜ‬خ حُي‪ٍٝ‬‬
‫حُؼظٔ‪ُِ ٠‬ظ‪ٝ َ٣ٜٞ‬حُظـْٔ ػِ‪ ٠‬طلًَخص ؿ‪ ٕٞ٤‬حُي‪ ٍٝ‬ح‪٧‬هَ‪ٝ ٟ‬ه‪ٞ‬حػي‪ٛ‬خ حُلَر‪٤‬ش ك‪ ٢‬أٗلخء‬
‫حُؼخُْ ‪ ٢ٛٝ ،‬رٌُي طلَ ٓلَ حُـ‪ٞ‬حٓ‪ ْ٤‬هي‪ٔ٣‬خ‪.‬‬

‫‪47‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ُ -1‬و‪ ٚ‬حُلوَس ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ‬
‫‪ٓ - 2‬خ أ‪٤ٔٛ‬ش ح‪٧‬هٔخٍ حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش ػٔ‪ٓٞ‬خ ؟‬
‫‪ ًًَ -3‬حٌُخطذ أٍرؼش أٗ‪ٞ‬حع ٖٓ ح‪٧‬هٔخٍ ‪ٍ ،‬طذ ‪ ٌٙٛ‬ح‪٧‬هٔخٍ كٔذ اكظ‪٤‬خؿخص‬
‫حُزَ٘‪٣‬ش ُ‪ٜ‬خ‪.‬‬
‫‪ -4‬اُ‪ ٠‬أ‪ ١‬كي طئػَ أهٔخٍ حُظـْٔ ِٓزخ ػِ‪ ٠‬ك‪٤‬خس حُ٘ؼ‪ٞ‬د ‪ ،‬اػ‪ ٢‬رؼ‪ ٞ‬ح‪ٓ٧‬ؼِش‬
‫ػِ‪ًُ ٠‬ي؟‬
‫‪ُِ -5‬ؼَد هَٔ ‪٘ٛ‬خػ‪ٞٓ ٢‬كي ‪٤ً ،‬ق ٓخ‪" ْٛ‬ػَرٔخص " ك‪ ٢‬ط‪ٞ‬ك‪٤‬ي حُؼَد اُ‪ ٠‬كي ٓخ ؟‬
‫‪٤ً -6‬ق ٓخ‪ٔٛ‬ض ح‪٧‬هٔخٍ حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش ك‪ُ ٢‬ؼذ ى‪ ْٜٓ ٍٝ‬ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬حُظ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬حَُٔث‪ ٢‬؟‬

‫‪48‬‬
‫الـننـئـة‬

‫حُز‪٤‬جش ‪ ٢ٛ‬أ‪ٗ ١‬زخص أ‪ ٝ‬ك‪ٞ٤‬حٕ اٗٔخ ‪ ٞٛ‬أ‪ ١‬ػ‪ٓ ٖٓ ٞ٠‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٗ٘طش طٌَ٘ ٗظخٓخ ر‪٤‬ج‪٤‬خ أ‪٢ٛ ٝ‬‬
‫ًِٔخ ‪٣‬ل‪ ٢٤‬رخ‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ ٢ٛٝ‬طَ٘ٔ ؿٔ‪٤‬غ حٌُخث٘خص حُل‪٤‬ش ‪ٝ‬طَ٘ٔ أ‪٠٣‬خ حُٔ‪ٞ‬حى حُـ‪ َ٤‬ك‪٤‬ش ‪ٝ‬ػِ‪٠‬‬
‫حُطخهش حُٔ٘زؼؼش ٖٓ حُْ٘ٔ كخٌَُس ح‪٤ٍٟ٧‬ش ٗظخّ ر‪٤‬ج‪ٟ ٢‬وْ‬

‫‪ ٖٓٝ -‬أٗ‪ٞ‬حع حُز‪٤‬جخص حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ ٍٝ٧‬ؼَ ‪:‬‬


‫حُز‪٤‬جش حُزلَ‪٣‬ش ‪ ٢ٛٝ :‬حُز‪٤‬جش حُٔظٔؼِش ك‪ ٢‬ح‪ٜٗ٧‬خٍ ‪ٝ‬حُٔل‪٤‬طخص ‪ٝ‬حُزل‪َ٤‬حص ‪ ٌٙٛٝ‬حُز‪٤‬جش طظؼَ‪ٝ‬‬
‫ُِوطَ ٓؼَ ًَ حُز‪٤‬جخص حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ػِ‪ٓ ٠‬طق ح‪ٓ ٍٝ٧‬ؼَ أهطخٍ طِ‪ٞ‬ع حُٔ‪٤‬خ‪ٝ ٙ‬ط‪ٜ‬زق‬
‫ؿ‪ َ٤‬هخرِش ُ‪ٓ٪‬ظؼٔخٍ ٖٓ هزَ حُٔوِ‪ٞ‬هخص حُل‪٤‬ش‪.‬‬
‫حُز‪٤‬جخص حُ‪ٜ‬لَح‪٣ٝ‬ش ‪ٝ :‬طظٔؼَ ك‪ ٢‬حُٔ٘خ‪١‬ن حُـخكش ‪ٝ‬حُلخٍس ٓؼَ حُ‪ٜ‬لخٍ‪ ١‬حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ػِ‪٠‬‬
‫حٌُ‪ًٞ‬ذ ‪.‬‬
‫حُز‪٤‬جخص حُـزِ‪٤‬ش ‪ ٢ٛ :‬حُٔوِ‪ٞ‬هخص حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ك‪ ٢‬حُـزخٍ ‪ٝ‬حُٔ٘خ‪١‬ن حُٔؼظيُش ‪ٝ‬ك‪ ٢‬حَُٔطلؼخص حُؼخُ‪٤‬ش‬
‫ر‪٤‬جخص حُـخرخص حُٔيحٍ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُٔطَ‪٣‬ش ‪ ٖٓ ٌٙٛٝ :‬أؿِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جخص ٖٓ حُل‪ٞ٤‬حٗخص ‪ٝ‬حُلَ٘حص‬

‫انَؼ‪ ٙ‬إنٗ انًؾبفظخ ػهٗ انُظبو انج‪ٛ‬ئ‪: ٙ‬‬

‫طٔؼ‪ ٠‬حُؼي‪٣‬ي ٖٓ حُي‪ ٍٝ‬اُ‪ ٠‬حُٔلخكظش ػِ‪ ٠‬حُظ‪ٞ‬حُٕ حُز‪٤‬ج‪ٓ ٢‬ؼَ اٗ٘خء حُٔلٔ‪٤‬خص حُل‪ٞ٤‬حٗ‪٤‬ش‬
‫ُِٔلخكظش ػِ‪ ٠‬حُل‪ٞ٤‬حٗخص حُٔ‪ٜ‬يىس رخ‪ٗ٩‬وَح‪ٝ‬‬
‫‪ٝ‬حُٔلخكظش ػِ‪ٗ ٠‬ظخكش حُ٘‪ٞ‬حٍع ‪ٝ‬حُ٘‪ٞ‬ح‪١‬ت ػٖ ‪٣َ١‬ن َٗ٘ حُ‪ٞ‬ػ‪ ٢‬ر‪ ٖ٤‬أكَحى حُٔـظٔغ ‪ٝ‬ط٘ز‪ٚ٤‬‬
‫حُٔوخُل‪.ٖ٤‬‬
‫حُٔلخكظش ػِ‪٤ٓ ٠‬خ‪ ٙ‬حَُ٘د ‪ٝ‬حُظوِ‪َٛ ٖٓ َ٤‬ف حُٔ‪ٞ‬حٍى حُٔخث‪٤‬ش ُِٔلخكظش ػِ‪ٜ٤‬خ‪.‬‬
‫حُٔلخكظش ػِ‪٤ٓ ٠‬خ‪ ٙ‬حُزلخٍ ٖٓ آػخٍ ٓوِلخص حُٔلٖ ‪ٝ‬حُز‪ٞ‬حهَ حُ٘لط‪٤‬ش‪.‬‬
‫حُٔؼ‪ ٢‬اُ‪ ٠‬حُٔلخكظش ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜٞ‬حء حُـ‪ ٖٓ ١ٞ‬ىهخٕ حًَُٔزخص ح‪٤ُ٥‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٗغ ‪ٝ‬ح‪ٓ٧‬طخٍ‬
‫حُلٔ‪٤٠‬ش ‪ٝ‬حٌُزَ‪٣‬ظ‪٤‬ش‪.‬‬
‫حُٔلخكظش ػِ‪١ ٠‬زوش ح‪.ُٕٝٝ٧‬‬

‫انزهٕس انغٕ٘ ‪:‬‬


‫حُ‪ٜٞ‬حء حُ‪ٜ‬خك‪ ٢‬حُـ‪ِٞٓ َ٤‬ع ِٓ‪٣‬ؾ ٖٓ ػيس ؿخُحص طلظ‪ ١ٞ‬ػِ‪ ٠‬ؿٔ‪ٔ٤‬خص ػخُوش ك‪ٜ٤‬خ ‪ٖٓٝ‬‬
‫ح‪ًٔٝ٧‬ـ‪٤ًٔ ٖٓٝ ٖ٤‬خص ‪ٟ‬ج‪ِ٤‬ش ٖٓ ح‪ُٝ٧‬ص ‪ 21‬ك‪ ٢‬حُٔجش ‪75 ٝ‬ك‪ ٢‬حُٔجش ك‪٤‬غ حُلـْ‪٣ .‬ظؤُق‬
‫حُ‪ٜٞ‬حء ٖٓ روخٍ حُٔخء ر٘ٔذ ٓوظِلش ٓؼَ حُـ‪ ٝ ّٞ٤‬حُـخُ حُللٔ‪ٝ ٢‬ح‪ٍ٧‬ؿ‪ٝ ٕٞ‬ؿخُحص أهَ‪ٟ‬‬

‫‪49‬‬
‫أٍجبة رهٕس انغٕ ‪:‬‬
‫‪٘٣‬ظؾ حُظِ‪ٞ‬ع ػٖ ٗ٘خ‪١‬خص رَ٘‪٣‬ش ‪ٝ‬ه‪ٜٛٞ‬خ ك‪ ٢‬حُٔيٕ ‪ٝ‬حُٔ٘خ‪١‬ن حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش ك‪٤‬غ طظـٔغ حُـخُحص‬
‫حُ٘خىٍس ‪ٝ‬حُـَ‪٣‬زش ػٖ حُـ‪ ٞ‬حٌُ‪ٗ ٖٓ ١‬ؤٗ‪ ٚ‬اُلخم حُ‪ ٍَ٠‬رـٔ‪٤‬غ حٌُخث٘خص حُل‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔزذ حَُث‪٢ٔ٤‬‬
‫ُظِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حء ح‪٩‬كَح‪ ١‬ك‪ ٢‬اكَحم حُ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ى ح‪٧‬كل‪ ٖٓٝ. ١ٍٞ‬أ‪ٜٔٛ‬خ حُ‪ٗ٪‬ي‪ٛ‬يٍ‪٣‬ي حٌُزَ‪٣‬ظ‪٢‬‬
‫‪ٓٝ‬خثَ حُ٘وَ طٔخ‪ ْٛ‬ك‪ ٢‬طِ‪ٞ‬ع حُـخُحص ‪ٝ‬حُظِ‪ٞ‬ع حُ٘خطؾ ػٖ حُٔ‪ٞ‬حهي حُُِٔ٘‪٤‬ش ‪ٝ‬كَحثن حُـخرخص‬
‫‪ٝ‬حُ٘‪َ٤‬حٕ ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬حُٔ٘ظؼِش ك‪ ٢‬حُ‪ٜٞ‬حء حُطِن ‪ٝ‬ىهخٕ حُٔ‪ٜ‬خٗغ ‪ٝ‬حُيهخٕ حُٔظ‪ٜ‬خػي ك‪ ٢‬كَحثن‬
‫حُ٘لخ‪٣‬خص‪.‬‬
‫حُظِ‪ٞ‬ع حُ٘خؿْ ٖٓ ح‪ٗ٩‬لـخٍحص حُ٘‪٣ٝٞ‬ش ػَ‪ ٝ‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ اُ‪٤ًٔ ٠‬خص ٖٓ‬
‫ح‪ٗ٩‬ؼخػخص‪ .‬حُٔطَ حُلخٓ‪ ٢٠‬حٌُ‪٣ ١‬ؼظوي أٗ‪ٗ ٚ‬خٗت ػٖ ط٘خث‪ ٢‬أًٔ‪٤‬ي حٌُزَ‪٣‬ض حُٔظٌ‪ٖٓ ٕٞ‬‬
‫حكظَحم حُللْ ‪ ٝ‬حُِ‪ٞ٣‬ص ‪٣‬ظؤًٔي ك‪ ٢‬حُـ‪ُٞٓ ٞ‬يح ػخُغ أًٔ‪٤‬ي حٌُزَ‪٣‬ض ‪ٝ‬طظلَِ ك‪ ٢‬حُٔخء كظٌ‪ٕٞ‬‬
‫ؿ‪ ّٞ٤‬كخٓ‪٤٠‬ش طظطخ‪ٓ َ٣‬غ حَُ‪٣‬خف ‪.‬‬

‫‪٠٣‬خف اُ‪ًُ ٠‬ي حُـٔ‪ٔ٤‬خص ًحص حُ٘٘خ‪ ١‬ح‪ٗ٩‬ؼخػ‪ُ ٢‬ظـخٍد حُ٘‪٣ٝٞ‬ش حُؼٌَٔ‪٣‬ش ‪ٝ‬حٓظؼٔخٍ حُطخهش‬
‫حٌٍُ‪٣‬ش ‪٧‬ؿَح‪٤ِٔٓ ٝ‬ش ‪ًٌُٝ‬ي حَُٗ‪ ٕٞ‬حٌُ‪٤ٔ٤‬خث‪٤‬ش ُلٔخ‪٣‬ش حٍُِٔ‪ٝ‬ػخص‬
‫رٔخ إٔ ح‪ٗ٧‬ـخٍ ح‪ٓ٩‬ظ‪ٞ‬حث‪٤‬ش ط٘ظق حُ‪ٜٞ‬حء ك‪ ٢ٜ‬طٔخػي ػِ‪ ٠‬حُظ‪ٞ‬حُٕ حُز‪٤‬ج‪ ٢‬ك‪٤‬ـذ حُٔلخكظش ػِ‪ٜ٤‬خ‬
‫‪ ٢ٛٝ‬طٔ٘غ ػِٔ‪٤‬ش حُظ‪ٜ‬لَ ‪ٝ‬طؼَٔ ًٔ‪ٜ‬يحص َُِ‪٣‬خف ‪.‬‬

‫رهٕس ا‪َٓٞ‬به ٔانجؾ‪ٛ‬واد ‪:‬‬


‫‪٣ٝ‬ظـٔغ ك‪ ٢‬حُٔـخٍ‪ ١‬ػْ ‪٣‬ظزوَ ‪ٜ٣ٝ‬طَ ٓطَح ‪٣ٝ‬ظل‪ ٍٞ‬ؿ‪ٔ٤‬خ ‪٣‬و‪ ّٞ‬حُٔخء ري‪ٍٝ‬س ًخِٓش ك‪٣ ٜٞ‬ظزوَ‬
‫‪٣ٝ‬ظ‪ َٜ‬إٔ حُظزوَ‪ ٞٛ‬حُطَ‪٣‬وش حُطز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ُظ٘و‪٤‬ظ‪ ٖٓ ٚ‬حُ٘‪ٞ‬حثذ حُظ‪ ٢‬طـٔؼض ك‪ٌٌٛٝ ، ٚ٤‬ح ٓـيىح ٖٓ‬
‫ى‪ٍٝ‬ط‪ٝ ٚ‬ك‪ ٢‬ح‪ٓ٧‬خًٖ حُظ‪ٌ٣ ٢‬ؼَ ك‪ٜ٤‬خ حُزَ٘ ‪ٜ٣‬زق طط‪ َ٤ٜ‬حُٔخء ؿ‪ً َ٤‬خك‪٤‬خ ‪ٔ٤ٓ٫‬خ اًح ًخٕ حُٔخء‬
‫‪ٔ٣‬ظؼَٔ ُظـٔغ حُ٘لخ‪٣‬خص حُٔ٘٘آص حُزَ٘‪٣‬ش ‪ٗٝ‬وِ‪ٜ‬خ كؼ٘يٓخ طظَٓذ حُ٘لخ‪٣‬خص ػِ‪ ٠‬حُظَرش طخًٍش حُٔخء‬
‫‪َٗ٣‬ق رٌٔ‪٤‬خص هِ‪ِ٤‬ش طلٌٌ‪ٜ‬خ ؿٔ‪ٔ٤‬خص حُظَرش حُٔـ‪٣َٜ‬ش ‪ٝ‬طٔظ‪ ٚ‬ػ٘خ‪َٛٛ‬خ حُـٌحث‪٤‬ش ‪ٛ‬خك‪٤‬خ ك‪٢‬‬
‫ٓـخٍ حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُوَ‪٣‬زش ‪.‬‬
‫رؼٌْ ًُي اًح حٗ‪ٜ‬زض ٓ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُٔـخٍ‪ٓ َ٣‬زخَٗس ك‪ ٢‬ح‪ٜٗ٧‬خٍ ‪ٌٛٝ‬ح ‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ٗ ٠‬و‪ ٚ‬ح‪ًٔٝ٧‬ـ‪ ٖ٤‬ك‪٢‬‬
‫حُٔ‪٤‬خ‪ٔٓ ٙ‬خ ‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ٞٓ ٠‬ص حٌُخث٘خص حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ر‪ٜ‬خ‪.‬‬

‫رهٕس انجؾبه‪:‬‬
‫كخُٔل‪ ٢٤‬حُ‪ٜ‬خىة ‪ٝ‬كي‪ ٙ‬أًزَ ٖٓ حُوخٍحص حُؼخُْ ‪ ،‬ك‪٤‬غ طٌَ٘ حُٔل‪٤‬طخص ٓٔخكش ‪ٝ‬حٓؼش ٖٓ حُٔ‪٤‬خ‪ٙ‬‬
‫حُٔظـٔؼش‪.‬‬
‫ُوي ٗؼَ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ٌٓ٘ هي‪ ْ٣‬حُؼ‪ ٍٜٞ‬ر٘‪٢‬ء ٖٓ حَُ‪ٛ‬زش أٓخّ حُزلَ ا‪ ٫‬أٗ‪ ٚ‬ريأ ‪ِ٣‬و‪ ٠‬ك‪ ٚ٤‬ؿٔ‪٤‬غ ٓخ‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬ط‪ ٖٓ ٍٜٙٞ‬حُٔوِلخص ٓ٘‪ ٚ‬حُ٘لخ‪٣‬خص حُ‪ِٜ‬زش أ‪ ٝ‬حُٔخثِش أ‪ ٝ‬حُـخُ‪٣‬ش كخُٔلٖ ‪ٝ‬حُز‪ٞ‬حهَ طلَٔ‬
‫كطخّ ح‪٤ٗ٧‬خء ‪ٝ‬ك‪٬٠‬ط‪ٜ‬خ رؼ‪٤‬ي ػٖ حُٔخكَ ‪ٝ‬طِو‪ٜ٤‬خ ك‪ ٢‬ػَ‪ ٝ‬حُزلَ‬
‫ٌُُي ط٘ظَ٘ٓ٘‪٣ٞ‬خ ك‪٬٠‬ص حُ٘ل‪ٝ ٢‬حُِ‪ٞ٣‬ص ‪ٝ‬حُـٔ‪٤‬غ ‪٣‬ؼَف إٔ حُٔخء ‪ٝ‬حُ٘ل‪ٔ٣ ٫ ٢‬ظـِحٕ‬
‫ًٔ‪٤‬ش ‪ٟ‬ؤش ٖٓ حُِ‪ٞ٣‬ص رخ‪٘١٧‬خٕ ٖٓ ٗخه‪٬‬ص حُزظَ‪ًُٝ ٍٝ‬ي ‪٣‬و‪ ٢٠‬ػِ‪ ٠‬حُط‪ ٍٞ٤‬حُزلَ‪٣‬ش‬
‫‪ٝ‬هي أ‪ٛ‬زق حُؼِ‪ٞ‬ع حُ٘لط‪ ٢‬هطَح ‪ُٝ‬لٖٔ حُلع إٔ حُ٘ل‪ ٖٓ ٢‬أ‪ َٛ‬ػ‪ ١ٞ٠‬هخرَ ُظلَِ ٓغ‬
‫َٓ‪ ٍٝ‬حُِٖٓ‪.‬‬

‫‪50‬‬
‫أٓخ حُٔؼخىٕ حُؼو‪ِ٤‬ش ًخَُ‪ٛ‬خ‪ٝ ٙ‬حٌُخى‪ٝ ّٞ٣‬حُِثزن كظظَ ىحثٔخ هطَس ‪ٝ‬طـؼِ‪ٜ‬خ ‪ ٌٙٛ‬حُؼ‪٣ٞ٠‬خص‬
‫أٗي هطَح ‪.‬‬
‫‪ ٌَ٘٣‬رؼ‪ ٞ‬حُزلخٍ ًخُزلَ حُٔظ‪ٌٓ ٢ٓٞ‬خٗخ ٓـِوخ أ‪ٗ ٝ‬ز‪ٓ ٚ‬ـِوش ‪ ٌٕٞ٣ٝ‬طزخىٍ حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬ك‪ٜ٤‬خ ‪ٟ‬ؼ‪٤‬ق‬
‫ُِـخ‪٣‬ش ‪ٓٝ‬خىحّ حُزَ٘ ‪٣ ٫‬لخكظ‪ ٕٞ‬اؿٔخ‪ ٫‬ػِ‪ ٠‬حُ٘‪ٞ‬ح‪١‬ت ‪ٝ‬حُزلخٍ ك‪ٌٌٜ‬ح ٓظظَ حُٔل‪٤‬طخص ٌٓخٗخ‬
‫ط‪ٟٞ‬غ ك‪ ٚ٤‬حُ٘لخ‪٣‬خص حُٔ٘ؼش ‪ٝ‬طَحًْ ٓ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُٔـخٍ‪. َ٣‬‬

‫أٔعّ اٍزؼًبل انزوثخ ‪:‬‬


‫حهظ٘غ ح‪ٔٗ٩‬خٕ أه‪َ٤‬ح إٔ ػِ‪ ٚ٤‬إٔ ‪٣‬لخكع ػِ‪ٞٓ ٠‬حٍى ح‪ٝ ٍٝ٧‬إٔ ‪ٔ٣‬ظَٔ ك‪ ٢‬حُؼ‪ ٖ٤‬ػِ‪ٜ٤‬خ‪ ،‬حُوَٕ‬
‫حُؼخٖٓ ػَ٘ حٗوِذ حُ‪ٟٞ‬غ رٔزذ طٌؼق حٍُِحػش ‪ٝ‬حُزلغ ػٖ حُٔؼخىٕ ‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حى حُٔ‪ُٞ‬يس ُِطخهش‬
‫‪ٝ‬طٌخػَ حٌُٔخٕ ‪ٝ‬طط‪ٓٝ ٍٞ‬خثَ حُ٘وَ‪ ،‬اًح كِٔض ‪ ٌٙٛ‬حُؼ‪ٞ‬حَٓ ح‪ٔٗ٩‬خٕ رٔؼ‪ ٚ٤‬حُـ٘‪٢ٗٞ‬‬
‫ُِ‪٣‬خىس ح‪ٗ٩‬ظخؽ ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬طَس ػِ‪ ٠‬ح‪ٍ٧‬ح‪ ٢ٟ‬حٍُِحػ‪٤‬ش‪.‬‬

‫انؼٕالت انٕف‪ًٛ‬خ نؼًم ا ٍإلََبٌ ‪:‬‬

‫ٖٓ حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق أٗ٘خ ‪ٗ ٫‬وِ‪ ٖٓ ٞ‬أػٔخٍ ٓل‪٤‬يس ُِللخظ ػِ‪ ٠‬حُظَرش ًخٓظؼٔخٍ حُزي‪ٝ ٍٝ‬أٓخُ‪٤‬ذ‬
‫حُي‪ٍٝ‬حص حٍُِحػ‪٤‬ش ٌُٖ أًؼَ حُٔ٘خ‪١‬ن طؼَ‪ٟ‬ض ٌُِؼ‪ َٖٓ٤‬حُظِق كوي أى‪ ٟ‬ح‪٩‬كَح‪ ١‬ك‪ ٢‬آظؼٔخٍ‬
‫حُٔ‪ ٍٜٞ‬حٌُزَ‪ٝ ٟ‬ح‪ٍ٧‬ح‪ ٢ٟ‬اُ‪ ٠‬ح‪٩‬ه‪ ٍ٬‬رظ‪ٞ‬حُٕ حُز‪٤‬جش ك‪ ٚ٤‬كِوي ؿَكض حَُ‪٣‬خف حُظَرش ‪ٝ‬كلَص‬
‫ح‪ٓ٧‬طخٍ أه‪ٞ‬حٍح ػٔ‪٤‬وش ك‪ٜ٤‬خ‪.‬‬

‫‪51‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ ٓل‪ ّٜٞ‬حُز‪٤‬جش ؟‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٢ٛ‬أٗ‪ٞ‬حع حُز‪٤‬جخص ؟‬
‫‪٤ً -3‬ق ‪ٌ٘ٔ٣‬ي إٔ طلخكع ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش ؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٢ٛ‬أٓزخد طِ‪ٞ‬ع ح‪ٜٗ٧‬خٍ ‪ٝ‬حُزل‪َ٤‬حص ؟‬
‫‪ -5‬اػ‪ ٢‬رؼ‪ ٞ‬حُلِ‪ُ ٍٞ‬لٔخ‪٣‬ش حُز‪٤‬جش ػِ‪ ٠‬ح‪٧‬هَ ٖٓ حُظِ‪ٞ‬ع حُ٘خطؾ ػٖ حُٔ‪ٜ‬خٗغ ‪.‬‬
‫‪ -6‬حًظذ رؼ‪ ٞ‬حُِٔ‪ٜ‬وخص ًحص ‪١‬خرغ طلٔ‪ ٢ٔ٤‬رٔي‪ ٟ‬أ‪٤ٔٛ‬ش حُللخظ ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش ٖٓ‬
‫حُظِ‪ٞ‬ع حُ٘خطؾ ػٖ حُٔ‪ٜ‬خٗغ ( حُٔوخ‪٫ٝ‬ص )‪.‬‬
‫‪ -7‬هْ رظلَ‪ٍٓ َ٣‬خُش ٓوخ‪١‬زخ أٍرخد حُؼَٔ ٓ‪ٟٞ‬لخ ك‪ٜ٤‬خ ح‪َٟ٧‬حٍ حُ٘خطـش ػٖ‬
‫حُظِ‪ٞ‬ع ‪ٝ‬طلٌ‪ ٖٓ َْٛ٣‬حُ٘ظخثؾ حُ‪ٞ‬ه‪ٔ٤‬ش حُظ‪ ٢‬ط‪ٜ‬يى حُزَ٘‪٣‬ش ؿٔؼخء‪.‬‬

‫‪52‬‬
‫الننئة لتا وألإلنالتا القـاامة‬
‫حُز‪٤‬جش ك‪ٗ ٢‬ظَ حُزؼ‪ ٞ‬طٔؼَ ٌِٓ٘ش ‪٫‬ري ٖٓ ا‪٣‬ـخى كَ ُ‪ٜ‬خ‪ٝ .‬ػ٘ي حُزؼ‪ ٞ‬ح‪٥‬هَ ٓ‪ٜ‬يٍ ػَ‪ٝ‬س ‪٫‬ري‬
‫ٖٓ حٓظـ‪ُٜ٬‬خ ‪٘ٛٝ .‬خُي ٖٓ ‪٘٣‬ظَاُ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش رؤٗ‪ٜ‬خ حُطز‪٤‬ؼش حُظ‪٣ ٢‬ـذ إٔ ٗلٔ‪ٜ٤‬خ‪ٝ ،‬آهَ‪َٕٝ٣ ٖ٣‬‬
‫ك‪ ٢‬حُز‪٤‬جش حُٔل‪ ٢٤‬حُل‪٤‬خط‪ ٢‬حٌُ‪َٗ ١‬ر‪ ٠‬ك‪ ٌٙٛ ًَٝ ،ٚ٤‬طـٔغ ك‪ ٢‬طؼَ‪٣‬ق حُز‪٤‬جش ك‪٤‬غ ‪ ٢ٛ‬ؿِٔش حُ٘ظْ‬
‫حُطز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش حُظ‪٣ ٢‬ؼ‪ ٖ٤‬ك‪ٜ٤‬خحٌُخثٖ حُزَ٘‪ٝ ١‬حٌُخث٘خص ح‪٧‬هَ‪. ٟ‬‬

‫‪ٗٝ‬ظ‪٤‬ـش ُزَ‪ ُٝ‬أُٓش حُز‪٤‬جش ك‪ ٢‬ريح‪٣‬ش حُٔزؼ‪٘٤‬خص ظ‪َٜ‬ص حُظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش ًبطـخ‪ ٙ‬طَر‪ ١ٞ‬ػخُٔ‪ًَ ٢‬ى‬
‫كؼَ ُ‪ ٌٜٙ‬ح‪ُٓ٧‬ش‪ٝ ،‬رخُظخُ‪ ٢‬طؼظزَ حُظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش ػِٔ‪٤‬ش ى‪٘٣‬خٓ‪٤ٌ٤‬ش ‪٣‬ظٌٖٔ ٖٓ ه‪ُٜ٬‬خ ح‪٧‬كَحى‬
‫‪ٝ‬حُـٔخػخص ٖٓ حُ‪ٞ‬ػ‪ ٢‬رٔل‪٤‬ط‪ٝ ْٜ‬حًظٔخد حُٔؼخٍف ‪ٝ‬حُو‪ٝ ْ٤‬حٌُلخءحص ‪ٝ‬حُظـخٍد ‪ٌٛٝ.‬ح ‪ٔ٣‬خػي‪ْٛ‬‬
‫ك‪ ٢‬حُؼَٔ ‪٣٩‬ـخى كِ‪ُ٘ٔ ٍٞ‬خًَ حُز‪٤‬جش ٓ‪ٞ‬حء حُلخُ‪٤‬ش أ‪ ٝ‬حُٔٔظوزِ‪٤‬ش ‪.‬‬

‫رٔؼ٘‪ ٠‬إٔ ‪ ٌٙٛ‬حُظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش طَٓ‪ ٢‬اُ‪ٔٓ ٠‬خػيس ح‪٧‬كَحى اىٍحى حُظَحر‪ ٢‬ر‪ ٖ٤‬حُٔـخ‪٫‬ص ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش‬
‫‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُز‪٤‬ج‪٤‬ش ٓ‪ٞ‬حء ك‪ ٢‬حُٔيٕ أ‪ ٝ‬ح‪٣ٍ٧‬خف ‪ٝ .‬حًظٔخد حُو‪ٝ ْ٤‬حُٔؼخٍف‬
‫‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حهق ُلٔخ‪٣‬ش حُز‪٤‬جش ‪ٌٛٝ‬ح ‪٣‬ظؤط‪ ٖٓ ٠‬ه‪ ٍ٬‬طَر‪٤‬ش ح‪٧‬كَحى ػِ‪ ٠‬أٗٔخ‪ ١‬ؿي‪٣‬يس ٖٓ حُِٔ‪ٞ‬ى‪.‬‬

‫‪ ًَِٗٝ‬ػِ‪ ٠‬حُظ‪ٞ‬ػ‪٤‬ش ٌُخكش حُٔ‪ٞ‬ح‪ٝ ٖ٤٘١‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ًِْٜٞٓ ٚ٤‬حُز‪٤‬ج‪ ٢‬حُو‪ُ ْ٣ٞ‬ظلو‪٤‬ن حُظ‪ٞ‬حُٕ ر‪ ٖ٤‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ‬
‫‪ٝ‬ر‪٤‬جظ‪ًٔ . ٚ‬خ ‪٫‬ري ٖٓ ط‪٠‬خكَ حُـ‪ٜٞ‬ى ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬ح‪٧‬كَحى ‪ٝ‬ح‪َٓ٧‬س ‪ٝ‬حُل‪ٝ ٢‬حُٔي‪٘٣‬ش‪.‬‬
‫‪ٝ‬ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬حُلَى ‪ٝ‬حُي‪ُٝ‬ش كظ‪ٗ ٠‬لون ‪ٛ‬يك٘خ حَُث‪ ٖٓ ٢ٔ٤‬حُٔلخكظش ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش ُظٌ‪ُ٘ ٕٞ‬خ‬
‫‪٧ٝ‬ؿ‪٤‬خُ٘خ حُوخىٓش ٖٓ أؿَ ر‪٤‬جش ٗو‪٤‬ش ُل‪٤‬خس أك‪ٌٛٝ . َ٠‬ح ‪٣‬ـؼِ٘خ ًَِٗ ػِ‪ ٠‬ه‪٤٠‬ش ٓ‪ٜٔ‬ش ك‪ ٢‬حُز‪٤‬جش‬
‫حُؼخُٔ‪٤‬ش ‪ ٢ٛٝ‬ح‪ُ٩‬ظِحّ ‪ٝ‬حُظًَ‪ ِ٤‬ػِ‪ ٠‬ح‪١٧‬لخٍ ‪ٝ‬هخ‪ٛ‬ش أٗ‪ ٚ‬ك‪ٗ ٢‬لْ ح‪ٓ٧‬ز‪ٞ‬ع ٓ٘خٓزش ‪ ّٞ٣‬حُطلَ‬
‫حُؼخُٔ‪.٢‬‬

‫‪ُٔٝ‬خًح ح‪١٧‬لخٍ؟ ‪٣ ْٜٗ٧‬ؼؤػَ‪ ٕٝ‬أًؼَ ٖٓ ؿ‪٣ٝ َْٛ٤‬ظلِٔ‪ ٕٞ‬أه‪ ٠ٜ‬حُؼؤػ‪َ٤‬حص حُ٘خؿٔش ػٖ‬
‫حٌُ‪ٞ‬حٍع حُز‪٤‬ج‪٤‬ش ‪ .‬كبٕ طِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حء ‪ٝ‬حُٔخء ‪ٝ‬حُـٌحء ‪ٝ‬طآًَ حُظَرش ‪ٝ‬حُظ‪ٞ‬ؿ‪ ٚ‬اُ‪ ٠‬حُظ‪ٜ‬لَ ٗظ‪٤‬ـش‬
‫أػٔخٍ ح‪٩‬كظ‪ ٍ٬‬ه‪ٞ٘ٓ ٍ٬‬حص حكظ‪ ٖٓ ،ُٚ٬‬هِغ ح‪ٗ٧‬ـخٍ ‪ٍُٝ‬ع ٓٔظ‪٘١ٞ‬خط‪ ٚ‬ػِ‪ٜ٤‬خ ‪ٝ‬حُيٓخٍ حُز‪٤‬ج‪٢‬‬
‫رٌَ أٌٗخُ‪ٌٗٞٓٝ ٚ‬خط‪ ٚ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُطز‪٤‬ؼ‪٤‬ش طَى طؤػ‪َ٤‬حص ِٓز‪٤‬ش ٓظلخ‪ٝ‬طش حُ٘يس ػِ‪ ٠‬ح‪١٧‬لخٍ ‪.‬‬

‫ُوي ػَٔ ح‪٩‬كظ‪ ٍ٬‬ػِ‪ ٠‬طيٓ‪ َ٤‬حُ٘ظخّ حُز‪٤‬ج‪ ٢‬رٌٔ‪ٗٞ‬خط‪ ٚ‬حُطز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ٖٓ ى‪ ٕٝ‬حَُؿ‪ٞ‬ع اُ‪٠‬‬
‫حُٔلخ‪ٝ ْ٤ٛ‬ح‪٩‬طلخهخص حُي‪٤ُٝ‬ش ‪ٝ‬ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش‪ ،‬كظ‪ ٠‬حُل‪ٞ٤‬حٗخص ‪ٝ‬حُط‪ ٍٞ٤‬حُزَ‪٣‬ش ُْ طِْٔ ٖٓ أً‪ ٟ‬ح‪٩‬كظ‪ٍ٬‬‬
‫كٌخٕ ُ‪ٜ‬خ ٗ‪٤ٜ‬ذ ٖٓ ح‪ٍٛ٩‬خد ح‪٩‬كظ‪ ٢ُ٬‬ر‪ٜ‬ـَط‪ٜ‬خ أ‪ ٝ‬ارؼخى‪ٛ‬خ ػٖ حُٔ٘خ‪١‬ن حُظ‪٣ ٢‬طِن ٓ٘‪ٜ‬خ ‪ٝ‬اُ‪ٜ٤‬خ‬
‫حُ٘‪َ٤‬حٕ ‪ٝ‬حُوٌحثق ‪ٌٛ .‬ح ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض حُظ‪ ٢‬طو‪٘ٓ ٜٚ‬خ‪١‬ن ك‪ ٢‬حُي‪ ٍٝ‬حُٔظويٓش ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُز‪٤‬جش‬
‫َُٔحهزش حُط‪ٝ ٍٞ٤‬حُظٔظغ رظـَ‪٣‬ي‪ٛ‬خ ٖٓ هزَ ػ٘خم حُط‪ًٔ. ٍٞ٤‬خ ‪٣‬ظيٍد ‪٬١‬د حُٔيحٍّ ك‪٢‬‬
‫ٍك‪٬‬ط‪ ْٜ‬حُز‪٤‬ج‪٤‬ش ُِظوَد ٖٓ حُؼ‪ٜ‬خك‪ َ٤‬ر‪ٟٞ‬غ أًَ ُ‪ٜ‬خ ػِ‪ً ٠‬لش حُ‪٤‬ي ‪ٌٛ.‬ح ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض حُظ‪ ٢‬ط‪٠‬غ‬
‫حُي‪ ٍٝ‬حُٔظويٓش ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُز‪٤‬جش رَحٓؾ ط‪ٞ‬ػ‪٤‬ش ُِٔلخكظش ػِ‪ ٠‬حُـخرخص ‪ٝ‬رَحٓؾ طط‪ َ٣ٞ‬اػخىس‬
‫حُظ‪٤ٜ٘‬غ ‪ٝ‬ح‪ٛ٩‬ظٔخّ رخُٔ٘خ‪١‬ن حُـٔ‪ِ٤‬ش حُ‪ٞ‬حٓؼش حُ٘ظ‪٤‬لش ُظٌ‪ ٕٞ‬أٓخًٖ ُظٔظغ ح‪١٧‬لخٍ رـٔخٍ حُطز‪٤‬ؼش‪.‬‬

‫‪53‬‬
‫‪ٝ‬ك‪ٗ ٢‬لْ ‪ٌٛ‬ح حُؼخُْ ‪٘ٛ‬خُي حُظ‪ٜ‬ي‪٣‬يحص حٌُز‪َ٤‬س ُل‪٤‬خس ح‪١٧‬لخٍ حُ٘خؿٔش ػٖ حُظي‪ ٍٞٛ‬حُز‪٤‬ج‪ٓ ٢‬ؼَ‬
‫كِٔط‪ٔٓ ٖ٤‬خ ‪٣‬ـؼِ٘خ ًَِٗ ػِ‪ ٠‬ح‪١٧‬لخٍ‪ُٔٝ .‬خًح أًٍِ ػِ‪ ٠‬ح‪١٧‬لخٍ ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُٔ٘خٓزش؟‬

‫‪ ٕ٧‬اكظ‪٤‬خؿخص ح‪١٧‬لخٍ حُوخ‪ٛ‬ش ؿخُزخ ٓخ ‪٣‬ظْ طـخ‪ِٜٛ‬خ اًح ُْ طليى رٌَ٘ ىه‪٤‬ن ‪.‬‬
‫إ ح‪٩‬ػظَحف رلو‪ٞ‬م ح‪١٧‬لخٍ ك‪ ٢‬حُظٔظغ رلٔخ‪٣‬ش هخ‪ٛ‬ش ُ‪٠‬ؼل‪٣ ْٜ‬لظخؽ اُ‪ ٠‬اؿَحءحص ػِٔ‪٤‬ش ٖٓ‬
‫هزَ ‪ٝ‬ح‪ٟ‬ؼ‪ ٢‬ح‪ٛ٧‬يحف حَُٔٓ‪ٓٞ‬ش ُ‪١٨‬لخٍ ك‪ ٢‬ح‪٩‬طلخهخص ‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حػ‪٤‬ن حُي‪٤ُٝ‬ش ‪.‬‬

‫‪ٝ‬ػ٘يٓخ ٗظليع ‪ ًَِٗٝ‬ػِ‪ ٠‬ح‪١٧‬لخٍ كبٗ٘خ ٗظليع ػٖ حُٔٔظوزَ ‪ .‬رٔؼ٘‪ٟٔ ٠‬خٕ ر‪٤‬جش ‪ٛ‬ل‪٤‬ش‬
‫‪ٓٝ‬ظ٘‪ٞ‬ػش ‪٘ٓٝ‬ظـش ُِـ‪ َ٤‬حُوخىّ ‪ٝ .‬أطٔخءٍ ‪ َٛ‬أ‪١‬لخٍ كِٔط‪ٝ ٖ٤‬حُؼَحم ‪ُٝ‬ز٘خٕ ‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬ىحٕ‬
‫‪ٝ‬حُ‪ٜٓٞ‬خٍ ‪...‬اُن ‪٣‬وؼ‪ ٖٟٔ ٕٞ‬حُظؼ‪ٜ‬يحص حُظ‪ ٢‬أهٌ‪ٛ‬خ هخىس ى‪ ٍٝ‬حُؼخُْ رخُؼَٔ ٓؼخ ػِ‪ ٠‬حطوخً‬
‫اؿَحءحص ٓ٘ظًَش ُلٔخ‪٣‬ش ح‪١٧‬لخٍ ‪ٝ‬طؤٓ‪ٔٓ ٖ٤‬ظوزَ ‪ٛ‬ل‪ ٢‬أًؼَ أٓخٗخ ‪ٝ‬اَٗحهخ ‪.‬‬

‫أظٖ ‪ٝ‬ك‪٘ٓ ٢‬خٓزش ‪ ّٞ٣‬حُز‪٤‬جش حُؼخُٔ‪ ٢‬إٔ كخؿش ح‪١٧‬لخٍ حَُح‪٘ٛ‬ش اُ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش آٓ٘ش ُْ طِذ رؼي ‪ُٞٝ.‬‬
‫ه‪ٜٜ٘‬خ ‪ٟٝ‬ؼ٘خ حُوخ‪ ٙ‬ك‪ ٢‬كِٔط‪ ٖ٤‬طلض ح‪٩‬كظ‪ٝ ٍ٬‬حُٔؼخٗخس ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُز‪٤‬ج‪٤‬ش حُظ‪٣ ٢‬ظؼَ‪ٝ‬‬
‫ُ‪ٜ‬خ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٝ‬حُز‪٤‬جش ‪ٝ‬طَ٘ٔ ًَ ح‪٧‬ػٔخٍ ‪ٝ‬حُلجخص ‪ ،‬كبٕ أ‪١‬لخُ٘خ ٓ‪ ٌٕٞٗٞ٤‬ػَ‪ٟ‬ش ُِوطَ ‪ٝ‬حُٔؼخٗخس‬
‫حُ٘خؿٔش ػٖ طي‪ ٍٞٛ‬حُز‪٤‬جش ‪.‬‬

‫‪ٓٝ‬غ ًَ ‪ ٌٙٛ‬حُ‪ٞ‬هخثغ حُظ‪ ٢‬طئًي رؤٕ حُ‪ٟٞ‬غ حُز‪٤‬ج‪ ٢‬ك‪ ٢‬كِٔط‪ٓ ٖ٤‬ظي‪ٛٝ ٍٞٛ‬ؼ‪ٞ‬رش حُؼَٔ ك‪ٌٛ ٢‬ح‬
‫حُٔـخٍ ٗ‪٢‬ء أً‪٤‬ي ا‪ ٫‬أٗ٘خ ٗؼَٔ ‪ٝ‬رٌَ حُطخهخص حُٔظخكش ُ٘خ ُِٔلخكظش ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش ٖٓ ه‪ ٍ٬‬أٗي‪٣‬ش‬
‫ر‪٤‬ج‪٤‬ش ٓيٍٓ‪٤‬ش ُظ‪ٞ‬ػ‪٤‬ش حُطِزش ‪ٝ‬ريأص حُٔ٘خ‪ٛ‬ؾ طظـ‪ٗ ٚ‬ل‪ ٞ‬اىهخٍ حُز‪٤‬جش ك‪ٓ ٢‬وظِق حُٔ‪ٞ‬ح‪٤ٟ‬غ ‪ٝ‬إ‬
‫ًخٕ ‪٘ٛ‬خى كخؿش َٗؿ‪ ٞ‬إٔ طظز٘‪ ٖٓ ٠‬هزَ ‪ُٝ‬حٍس حُظَر‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظؼِ‪ ٢ٛٝ ْ٤‬طيٍ‪٣‬ذ ٓؼِٔ‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬رَحٓؾ‬
‫حُظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حػظزخٍإٔ حُٔؼِْ ‪ ٞٛ‬حُ٘و‪٤ٜ‬ش حًَُِٔ‪٣‬ش ك‪ ٢‬حُؼِٔ‪٤‬ش حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش ‪ًٌُ .‬ي ‪٘ٛ‬خُي‬
‫ى‪٪ُ ٍٝ‬ػ‪ ّ٬‬حُز‪٤‬ج‪ ْ٤ُ ٢‬كو‪ ٢‬إٔ ‪ِ٤ٓٝ ٌٕٞ٣‬ش اط‪ٜ‬خٍ اٗٔخ طؼخ‪٘ٓٝ ٕٝ‬خًٍش ر‪ ٖ٤‬حُٔئٓٔخص‬
‫حُٔٔئ‪ُٝ‬ش ػٖ حُز‪٤‬جش ‪ًٌُ .‬ي أ‪٤ٔٛ‬ش ح‪٩‬ػ‪ ّ٬‬ك‪ ٢‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُِٔ‪ٞ‬ى ‪ٓٝ‬لخ‪ُٝ‬ش هِن أٗٔخ‪ ١‬ؿي‪٣‬يس ُلٔخ‪٣‬ش‬
‫حُز‪٤‬جش ‪ .‬اٗ٘خ ٗلخ‪ ٍٝ‬إٔ ٗ‪٢٠‬ء ٗٔؼش ‪ٌٛ ٢ٓٝ‬ح حُظ‪ ّ٬‬حُز‪٤‬ج‪ ، ٢‬طِي حُز‪٤‬جش حُظ‪ ٢‬هِو‪ٜ‬خ هللا ُظٌ‪ٕٞ‬‬
‫ٗ‪ٍٞ‬ح ‪ٗٝ‬ؼٔش ُِزَ٘ أؿٔؼ‪.ٖ٤‬‬

‫‪54‬‬
‫األ ئلة‪:‬‬
‫‪ُ -1‬و‪ ٚ‬حُوطؼش ٓزَُح أ‪ ْٛ‬ح‪٧‬كٌخٍ حَُث‪٤ٔ٤‬ش حُظ‪ ٢‬ططَم اُ‪ٜ٤‬خ حٌُخطذ؟‬
‫‪ٓ -2‬خ ‪ ٞٛ‬ى‪ ٍٝ‬حُٔ‪ٞ‬ح‪ ٖ١‬ك‪ ٢‬حُللخظ ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش؟‬
‫‪٤ً -3‬ق ‪ٔ٣‬خ‪ ْٛ‬ح‪٩‬ػ‪ ّ٬‬حٌُٔظ‪ٞ‬د ‪ٝ‬حَُٔث‪ٝ ، ٢‬حُٔٔٔ‪ٞ‬ع ك‪ ٢‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُٔـظٔغ ُِللخظ‬
‫ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش؟‬
‫‪ -4‬اُ‪ ٠‬أ‪ ١‬كي طو‪ ٢ٜ‬حُٔؼخ‪ٛ‬يحص حُي‪٤ُٝ‬ش حُظ‪ ٢‬ح‪ٛ‬ظٔض رٔـخٍ حُز‪٤‬جش ‪ ،‬رؼ‪ ٞ‬حُي‪ٍٝ‬‬
‫حُ٘خٓ‪٤‬ش حٓظيٍ أؿ‪ٞ‬رظي ٖٓ رؼ‪ ٞ‬كوَحص حُ٘‪ ٚ‬؟‬
‫‪٤ً -5‬ق ‪٣‬ئػَ طِ‪ٞ‬ع حُـ‪ٓ ٞ‬زخَٗس ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش ‪ٓٝ‬ل‪٤‬ط‪ٜ‬خ ؟‬
‫‪ًِ -6‬لض ك‪ ٢‬آهَ ٓٔخٍى حُظٌ‪ ٢٘٣ٞ‬رزلغ ك‪ ٍٞ‬ح‪ٓ٧‬زخد حُٔزخَٗس ُظِ‪ٞ‬ع حُـ‪ٓ ،ٞ‬خ‬
‫‪ ٢ٛ‬حُٔوظَكخص ‪ٝ‬حُلِ‪ ٍٞ‬حُظ‪ ٢‬أط‪٤‬ض ر‪ٜ‬خ ُِوَ‪ٝ‬ؽ ٖٓ ‪ٌٛ‬ح حٌَُٔ٘ حُز‪٤‬ج‪٢‬؟‬

‫‪55‬‬
‫تلصث الننئة‬
‫‪٣‬ؼظزَ حُظِ‪ٞ‬ع حُ٘ـَ حُ٘خؿَ ُِؼخُْ ك‪ ٢‬حُؼ‪ َٜ‬حُلخ‪َ٣ٝ ، َٟ‬طز‪ ٢‬ربُى‪٣‬خى ػيى حٌُٔخٕ ‪٘٣ٝ ،‬ظؾ‬
‫‪ٌٛ‬ح حُظِ‪ٞ‬ع ػخىس ٖٓ حُطَ‪٣‬وش حُظ‪٣ ٢‬ظزؼ‪ٜ‬خ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ُِظوِ‪ ٖٓ ٚ‬حُ٘لخ‪٣‬خص ػِ‪ ٠‬أٗ‪ٞ‬حػ‪ٜ‬خ ‪.‬‬

‫‪٣‬ئى‪ ١‬حُظِ‪ٞ‬ع اٍُ‪ ٠‬ك‪ ٍٜٞ‬هَِ ك‪ ٢‬ط‪ٞ‬حُٕ حُطز‪٤‬ؼش ‪ ٞٛٝ ،‬أَٓ ‪٣‬ئػَ رٌَ٘ ٓزخَٗ أ‪ ٝ‬ؿ‪ٓ َ٤‬زخَٗ‬
‫ك‪ ٢‬حُز‪٤‬جش ‪ٗٝ‬ظخٓ‪ٜ‬خ‪٣ٝ ،‬ط‪ ٍٞ‬حُظِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حء ‪ٝ‬حُٔخء ‪ٝ‬حُظَرش رٌَ٘ هخ‪. ٙ‬‬

‫‪ -‬رهٕس انٕٓاء ‪٘٣ :‬ظؾ طِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حء ػخىس ٖٓ ػِٔ‪٤‬خص ح‪٩‬كظَحم ٓ‪ٞ‬حء أًخٗض ‪١‬ز‪٤‬ؼ‪٤‬ش أّ ‪٘ٛ‬خػ‪٤‬ش‬
‫ه‪ٜٛٞ‬خ اكظَحم حُ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ى ػِ‪ ٠‬اهظ‪٬‬ف أٗ‪ٞ‬حػ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬ح‪٧‬كَحٕ حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش ‪ٝ ،‬حُٔ‪ٞ‬حهي حُُِٔ٘‪٤‬ش ‪،‬‬
‫‪ٝ‬حُٔيحهٖ ‪ٝ‬رِ٘‪ ٖ٣‬حُٔ‪٤‬خٍحص أ‪ ٝ‬حُٔخُ‪ٝ‬ص أ‪ٝ‬حُللْ حُلـَ‪. ١‬‬

‫ك‪٣ ٖ٤‬ظِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حء ‪ٜ٣ ،‬زق ؿ‪ٛ َ٤‬خُق ُِظ٘٘ن ‪ِ٣ٝ ،‬لن حُ‪ ٍَ٠‬رٔوظِق حٌُخث٘خص حُل‪٤‬ش اًٍ‬
‫‪ َ٠٣‬ر‪ٜ‬لش ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪٣ٝ ،‬لٔي حُز‪٤‬جش ‪٣ٝ ،‬ؼَ‪ ٝ‬حٍُِٔ‪ٝ‬ػخص ُِوطَ ‪ُٝ .‬ؼَ أرَُ طؤػ‪َ٤‬حص حُ‪ٜٞ‬حء‬
‫حُِٔ‪ٞ‬ع ‪ٛ ٢ٛ‬ؼ‪ٞ‬رش حُظ٘لْ ُِل‪ٞ٤‬حٗخص ‪ٝ‬حُ٘زخص ‪ٝ ،‬حُٔٔخ‪ٔٛ‬ش ك‪ ٢‬اٍطلخع ىٍؿش حُلَحٍس‬
‫‪ٝ‬حٗولخ‪٤ًٔ ٝ‬ش حُٔطَ ‪.‬‬

‫‪ -‬رهٕس انًبء ‪٘٣ :‬ظؾ طِ‪ٞ‬ع حُٔخء ػخىس ٖٓ ٗ٘خ‪١‬خص ح‪ٔٗ٩‬خٕ حُٔوظِلش ‪ ،‬حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬ط‪٤ٜ٘‬ل‪ٜ‬خ اُ‪٠‬‬
‫ِٓ‪ٞ‬ػخص ٓخثِش ٓؼَ ٓ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُٔـخٍ‪٤ٓٝ َ٣‬خ‪ ٙ‬حُٔ‪ٜ‬خٗغ ‪ِٞٓٝ ،‬ػخص ‪ِٛ‬زش ٓؼَ ٍٓ‪ٓ ٢‬ؼخىٕ ؿ‪ٛ َ٤‬خُلش‬
‫ُ‪ٓ٪‬ظؼٔخٍ ك‪ ٢‬حُزلخٍ ‪ِٞٓٝ ،‬ػخص كَحٍ‪٣‬ش ٗظ‪٤‬ـش كًَش حُٔلٖ ‪ٝ‬حُز‪ٞ‬حهَ ك‪ ٢‬حُزلخٍ ‪ٔ٤ٓ٫ ،‬خ ك‪٢‬‬
‫حُٔ‪٠‬خثن حُٔخث‪٤‬ش ‪.‬‬

‫‪ٝ‬هي هيٍ حُؼِٔخء إٔ حٌُٔ‪٤‬خص حُ‪٠‬ؤش ٖٓ حُِ‪ٞ٣‬ص حُظ‪ ٢‬ط٘ظَ٘ ٓ٘‪٣ٞ‬خ ‪ ،‬طزِؾ ػيس ٓ‪ٖٓ ٖ٤٣٬‬‬
‫ح‪٘١٧‬خٕ ك‪ٞ‬م ٓطق حُٔل‪٤‬طخص ‪ٝ‬حُزلخٍ رٔزذ ك‪ٞ‬حىع ‪١‬خٍثش ‪ ،‬طل‪ُ٘ َٜ‬خه‪٬‬ص حُ٘ل‪ ، ٢‬كظـط‪٢‬‬
‫رطزوش ٓٔ‪ٌ٤‬ش ٖٓ حُ‪ٞ‬كَ ح‪ٞٓ٧‬ى حٌُ‪ٗ ٖٓ ١‬ؤٗ‪ ٚ‬إٔ ‪٣‬و‪ ٢٠‬ػِ‪ ٠‬ح‪٫٥‬ف ٖٓ حُل‪ٞ٤‬حٗخص‬
‫‪ٝ‬حُط‪ٍٞ٤‬حُزلَ‪٣‬ش ‪٣ٝ‬وِن أَٓح‪ٟ‬خ ؿِي‪٣‬ش ػ٘ي حُٔٔظلٔ‪. ٖ٤‬‬

‫‪ -‬رهٕس انزوثخ ‪٣ :‬ؤْ طِ‪ٞ‬ع حُظَرش اُ‪ ٠‬ػ‪٬‬ػش أٗ‪ٞ‬حع ٍث‪٤ٔ٤‬ش ‪ ٢ٛ :‬حُظِ‪ٞ‬ع حٌُ‪ٔ٤‬خ‪ٝ ، ١ٝ‬حُظِ‪ٞ‬ع‬
‫حُ٘خطؾ ػٖ حُلَحثن ‪ٝ ،‬حُظِ‪ٞ‬ع حُ٘خطؾ ٖٓ ػِٔ‪٤‬خص ‪ َٔ١‬حُ٘لخ‪٣‬خص ‪.‬‬

‫‪٣‬ئى‪ ١‬حُظِ‪ٞ‬ع حٌُ‪ٔ٤‬خ‪ ١ٝ‬اُ‪ ٠‬ك‪ ٍٜٞ‬هَِ ك‪ ٢‬حُٔلظ‪ ٟٞ‬حٌُ‪ٔ٤‬خ‪ُِ ١ٝ‬ظَرش ‪ ،‬رٔزذ آظويحّ‬
‫حُٔز‪٤‬يحص حُ٘زخط‪٤‬ش ‪ ،‬أ‪ ٝ‬حُلَ٘‪٣‬ش ‪ ،‬أ‪ٓ ٝ‬ز‪٤‬يحص حُي‪٣‬يحٕ رٌَ٘ ٓظٌٍَ‪ًٔ .‬خ ‪٘٣‬ظؾ طِ‪ٞ‬ع حُظَرش أ‪٠٣‬خ‬
‫ٖٓ حُظٔٔ‪٤‬ي حٌُ‪ٔ٤‬خ‪ ١ٝ‬حُٔظٌٍَ‪ٔٓ ،‬خ ‪َ٣‬كغ ٗٔزش حُِٔ‪ٞ‬كش ك‪ ٢‬حُظَرش كظـي‪ ٝ‬ؿ‪ٛ َ٤‬خُلش ُ‪ٓ٪‬ظؼٔخٍ‬

‫‪56‬‬
‫‪ًٌُ .‬ي كبٕ طِ‪ٞ‬ع حُٔخء ‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬طِ‪ٞ‬ع حُظَرش ‪ٔ٤ٓ٫ ،‬خ ك‪٘ٓ ٢‬خ‪١‬ن ؿَ‪٣‬خٕ حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش أ‪ٝ‬‬
‫حُٔـخٍ‪.َ٣‬‬

‫أٓخ حُظِ‪ٞ‬ع حُ٘خطؾ ٖٓ حُلَحثن ‪ ،‬كبٗ‪٣ ٚ‬ئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬اهلخٍ ٓٔخٓخص ٓطق حُظَرش ‪٘ٓٝ ،‬غ حُظ‪٣ٜٞ‬ش‬
‫‪٣ٝ‬و‪ ٢٠‬ػِ‪ ٠‬حُـطخء حُ٘زخط‪ًٔ ٢‬خ ‪٣‬و‪ ٢٠‬ػِ‪ ٠‬ػيى ٖٓ أٗ‪ٞ‬حع حُ٘زخطخص أ‪ ٝ‬حُل‪ٞ٤‬حٗخص ‪.‬‬
‫‪ٝ‬رخُ٘ٔزش اُ‪ ٠‬حُظِ‪ٞ‬ع حُ٘خطؾ ٖٓ ػِٔ‪٤‬خص ‪ َٔ١‬حُ٘لخ‪٣‬خص ‪ ،‬كبٗ‪٣ ٚ‬ئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬آظِ٘حف ‪٬ٛ‬ك‪٤‬ش حُظَرش‬
‫ٓغ َٓ‪ ٍٝ‬حُ‪ٞ‬هض ‪.‬‬

‫‪57‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ ٢ٛ‬حُٔـخ‪٫‬ص حُز‪٤‬ج‪٤‬ش حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬إٔ ‪ٜٔٔ٣‬خ حُظِ‪ٞ‬ع؟‬
‫‪ُ -2‬و‪ ٚ‬حُ٘‪ٓ ٚ‬زَُح أ‪ ْٛ‬ح‪٧‬كٌخٍ حُظ‪ ٢‬ططَم اُ‪ٜ٤‬خ حٌُخطذ‬
‫‪ -3‬أىه٘ش حُٔ‪ٜ‬خٗغ ‪ٝ ،‬أىه٘ش حُٔ‪٤‬خٍحص ‪ٓٝٝ‬خثَ حُ٘وَ ػٔ‪ٓٞ‬خ ‪٣‬ئى‪ٓ ١‬زخَٗس اُ‪٠‬‬
‫طِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حء ً‪٤‬ق ‪ ٌٖٔ٣‬حُلي ٖٓ ‪ٌٛ‬ح حٌَُٔ٘ ؟‬
‫‪ -4‬أٗض ًلَى ىحهَ حُٔـظٔغ ‪٤ً ،‬ق ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ طٔخ‪ ْٛ‬رؼيّ طِ‪٣ٞ‬غ حُز‪٤‬جش حُٔل‪٤‬طش ري ؟‬
‫‪٣ -5‬ؼي هِن ك‪٠‬خءحص ه‪َ٠‬حء اُ‪ ٠‬حُظوِ‪ ٖٓ َ٤‬طِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حء حٌُ‪ٔٗ ١‬ظ٘٘و‪٤ً . ٚ‬ق‬
‫ًُي؟‬
‫‪ٝ" -6‬حُ٘ٔزش اُ‪ ٠‬حُظِ‪ٞ‬ع حُ٘خطؾ ٖٓ ػِٔ‪٤‬خص ‪ َٔ١‬حُ٘لخ‪٣‬خص ‪ ،‬كبٗ‪٣ ٚ‬ئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬آظِ٘حف‬
‫‪٬ٛ‬ك‪٤‬ش حُظَرش ٓغ َٓ‪ ٍٝ‬حُ‪ٞ‬هض "‬
‫ً‪٤‬ق ‪٣‬ئػَ حُظِ‪ٞ‬ع ٖٓ حُ٘‪ٞ‬ع حٌُ‪ ١‬ؿخء ك‪ ٢‬حُلوَس ػِ‪ ٠‬حُظَرش حُ‪ٜ‬خُلش ٍُِِحػش؟‬

‫‪58‬‬
‫اللصازن الطننبل والننئل‬

‫‪٣‬زي‪ ٝ‬إٔ حُزَ٘ يٖؤٌ رلٔن ػِ‪ ٠‬ػيّ حُظؼخ‪ٓ ٖ٣‬غ أٗ‪ٞ‬حع حُل‪٤‬خس ح‪٧‬هَ‪ . ٟ‬هخ‪ٛ‬ش حُل‪ٞ٤‬حٗ‪٤‬ش‬
‫ٓ٘‪ٜ‬خ ‪ ،‬كخُؼي‪٣‬ي ٖٓ أٗ‪ٞ‬حع حُل‪٤‬خس ‪ُٚ‬موٗ رٔؼي‪٫‬ص ٓو‪٤‬لش ‪ٔ .‬رزفبلى حٌُِٔ٘ش أًؼَ ػ٘يٓخ ‪٣‬ظِح‪٣‬ي‬
‫حُزَ٘ رٔؼي‪٫‬ص أًزَ‪.‬‬

‫‪٠٣‬لي حُزؼ‪ ٞ‬ػ٘يٓخ ‪٣‬وَأ هزَح ػٖ اٗوَح‪ٞٗ ٝ‬ع ٖٓ حُلَحٗخص أ‪ ٝ‬حُِ‪ٝ‬حكق ‪٣ٝ .‬ظ‪ٛ ٍٜٞ‬ئ‪٫‬ء‬
‫إٔ كي‪٣‬غ ػِٔخء حُز‪٤‬جش ػٖ حُٔوخ‪ َ١‬حُظ‪٘٣ ٢‬ط‪ ١ٞ‬ػِ‪ٜ٤‬خ حٗوَح‪ ٝ‬ح‪ٞٗ٧‬حع طَف ‪ٗ٧‬خّ ‪٣ ٫‬ؼِٔ‪ٕٞ‬‬
‫ٗ‪٤‬جخ ػٖ حُٔؼخٗخس حُلو‪٤‬و‪٤‬ش ُِزَ٘ ‪ .‬كٔخًح ‪ٔ٣‬خ‪ ١ٝ‬حٗوَح‪ ٝ‬كَحٗخص أ‪ُٝ ٝ‬حكق أٓخّ ٓؼخٗخس ٓ‪ٖ٤٣٬‬‬
‫حُزَ٘ حٌُ‪٣ ٖ٣‬ؼ‪ ْٜ٠‬حُـ‪ٞ‬ع ‪ ،‬أ‪ ٝ‬طَ٘ى‪ ْٛ‬حُل‪٠٤‬خٗخص أ‪ ٝ‬حٌُ‪ٞ‬حٍع حُطز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ؟‬

‫ٌُ٘٘خ ٗو‪ُٜ ٍٞ‬ئ‪٫‬ء اٗ‪ٓ ْٜ‬وطج‪ ٕٞ‬طٔخٓخ ر‪ ٌٜٙ‬حُ٘ظَس حُوخ‪َٛ‬س ‪ ،‬كخهظلخء ح‪ٞٗ٧‬حع ُ‪ٔٓ ْ٤‬ؤُش ٍكخ‪ٛ‬ش‬
‫هِذ أ‪ٍ ٝ‬هش أكخٓ‪ٝ ْ٤‬اٗٔخ ‪ ٢ٛ‬حهظلخء ػخُْ رؤًِٔ‪ٝ ٚ‬كَٓخٕ حُزَ٘‪٣‬ش ٖٓ ػَ‪ٝ‬س ‪١‬ز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ‪ٓٝ‬ؼَك‪٤‬ش‬
‫‪ٔ٣‬ؼِ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ‪ ٌٙٛ‬ح‪ٞٗ٧‬حع ‪ .‬كخُل‪٤‬خس ػِ‪ ٠‬ح‪ ٍٝ٧‬ط‪ٞ‬حُٗض ك‪ ٢‬ظَ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ‪ ٌٙٛ‬ح‪ٞٗ٧‬حع ‪،‬‬
‫‪ًِٔٝ‬خحهظل‪ٞٗ ٠‬ع ٓ٘‪ٜ‬خ حُىحى حُوَِ حٌُ‪٣ ١‬ليػ‪ ٚ‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ك‪ ٢‬حُطز‪٤‬ؼش ‪ٝ ،‬ػِ‪ٓ ٠‬ز‪ َ٤‬حُٔؼخٍ ‪ ،‬ػ٘يٓخ‬
‫طوظل‪ ٢‬حُلَحٗخص ٗظ‪٤‬ـش ُ‪ٓ٬‬ظويحّ حُٔلَ‪ ١‬نهًج‪ٛ‬لاد ٔانًقٖجبد انيهاػ‪ٛ‬خ ‪ ،‬كبٕ ‪ٝ‬ظخثل‪ٜ‬خ ك‪٢‬‬
‫حُطز‪٤‬ؼش ‪ٝ ،‬أرٔط‪ٜ‬خ ٗوَ ؽجٕة انهمبػ ر‪ ٖ٤‬حُ٘زخطخص طوظل‪ٓ ٢‬ؼ‪ٜ‬خ ‪.‬‬

‫أٓخ ك‪ ٢‬ػخُْ حُ٘زخص ‪ ،‬كبٕ ًَ ٗزظش ‪ ٢ٛ‬ك‪ً ٢‬حط‪ٜ‬خ ى‪ٝ‬حء ٓلظَٔ َُٔ‪ٓ ٝ‬خ ‪ٝ ،‬طَحؿغ حُـطخء حُ٘زخط‪٢‬‬
‫‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬حهظلخء حُؼي‪٣‬ي ‪ٝ‬حُؼي‪٣‬ي ٖٓ أٗ‪ٞ‬حع حُ٘زخطخص ‪.‬‬

‫‪ٝ‬حُلو‪٤‬وش إٔ أػيحى ح‪ٞٗ٧‬حع حُٔ‪ٜ‬يىس رخ‪ٗ٫‬وَح‪ ٝ‬آهٌس ك‪ ٢‬حُظِح‪٣‬ي رٔؼي‪٫‬ص ٓو‪٤‬لش ‪ٝ‬ؿ‪ٔٓ َ٤‬ز‪ٞ‬هش‬
‫‪ٝ‬هي ؿخءص آهَ حُظلٌ‪َ٣‬حص ٖٓ أكيع ‪ٝ‬أَٗٔ طو‪ُ ْ٤٤‬لخُش حُظ٘‪ٞ‬ع حُل‪ ١ٞ٤‬ك‪ ٢‬حُؼخُْ ‪ٝ .‬هي أ‪ٛ‬يٍ‬
‫‪ٌٛ‬ح حُظوَ‪ َ٣‬حٌُ‪ ١‬كَٔ آْ " حُوخثٔش حُلَٔحء ُ‪ٞٗ٨‬حع حُٔ‪ٜ‬يىس " ح‪٩‬طلخى حُؼخُٔ‪٤ُٜ ٢‬خٗش حُطز‪٤‬ؼش‬
‫‪ٝٝ‬كوخ ُ‪ٌٜ‬ح حُظوَ‪ ، َ٣‬كبٕ ػيى ح‪ٞٗ٧‬حع حُٔ‪ٜ‬يىس رخ‪ٗ٩‬وَح‪٣ ٝ‬زِؾ ح‪ٞٗ 15568 ٕ٥‬ػخ‪ٞٗ 7266،‬ػخ‬
‫ك‪ٞ٤‬حٗ‪٤‬خ ‪ٞٗ 8302ٝ‬ػخ ٗزخط‪٤‬خ ‪ٜ٣ٝ ،‬يى ح‪ٗ٩‬وَح‪ ٝ‬حُ‪ ّٞ٤‬ػِغ أٗ‪ٞ‬حع حُِ‪ٝ‬حكق ‪ٜٗٝ ،‬ق ٓ‪٬‬كق‬
‫حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُؼٌرش ‪ٝ ،‬ػٖٔ أٗ‪ٞ‬حع حُط‪ٍٝ ٍٞ٤‬رغ حُؼي‪٤٣‬خص‪ٝ .‬حُلو‪٤‬وش إٔ "حُوخثٔش حُلَٔحء" ُ‪ٔ٤‬ض ٓ‪ٟٞ‬‬
‫‪ٍٞٛ‬س ؿِث‪٤‬ش ‪ .‬كظوي‪َ٣‬حص ػيى ح‪ٞٗ٧‬حع حُل‪٤‬ش ػِ‪ًًٞ ٠‬ز٘خ طظزخ‪ ٖ٣‬ر٘يس ‪ٝ‬طظَح‪ٝ‬ف ‪ٝ‬كوخ ُِظوي‪َ٣‬حص‬
‫حُٔوظِلش ‪ ٌُٖ ،‬حُٔئًي ‪ ٞٛ‬إٔ حُ‪ٟٞ‬غ ‪ِ٣‬ىحى طي‪ٍٞٛ‬ح رَٔػش ؿ‪ٔٓ َ٤‬ز‪ٞ‬هش‪.‬‬

‫‪59‬‬
‫اال ئلة‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ ٢ٛ‬كٌَس حُ٘‪ ٚ‬حَُث‪٤ٔ٤‬ش ؟‬
‫‪ -2‬هْٔ حُ٘‪ ٚ‬اُ‪ ٠‬أكٌخٍ أٓخٓ‪٤‬ش‪.‬‬
‫‪ -3‬اَٗف حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُظ‪ ٢‬طلظ‪ٜ‬خ ه‪ ٢‬ك‪ ٢‬حُوطؼش‪.‬‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٢ٛ‬حُؼ‪٬‬هش ر‪ ٖ٤‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٝ‬حُ٘زخص ‪ َٛٝ‬طِؼذ حُلَ٘حص ى‪ ٍٝ‬أٓخٓ‪٤‬خ ك‪ٌٛ ٢‬ح‬
‫حُٔـخٍ؟‬
‫‪ٓ -5‬خ ‪ ٢ٛ‬ح‪٤ُ٥‬خص ‪ٝ‬حُٔ‪ٌ٤‬خٗ‪ِٓ٤‬خص حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬ر‪ٞ‬حٓطظ‪ٜ‬خ حُللخظ ػِ‪ ٠‬حُظ‪ٞ‬حُٕ‬
‫حُطز‪٤‬ؼ‪ٝ ٢‬حُز‪٤‬ج‪٢‬؟‬
‫‪ٓ -6‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪َٟ٧‬حٍحُظ‪ ٢‬طٔزز‪ٜ‬خ أىه٘ش حُٔ‪ٜ‬خٗغ ك‪ ٢‬حُظؤػ‪ َ٤‬ػِ‪ ٠‬حُظ‪ٞ‬حُٕ حُطز‪٤‬ؼ‪٢‬؟‬
‫‪ٓٝ‬خ ‪ ٢ٛ‬حُٔوظَكخص حُظ‪ ٢‬ط‪ٞ‬ؿ‪ٜٜ‬خ ُِٔظ‪ ٖ٤ٜٔ‬ر‪ٌٜ‬ح حُٔـخٍ ُِلي ٖٓ ‪ ٌٙٛ‬حٌُخٍػش‬
‫حُز‪٤‬ج‪٤‬ش؟‬

‫‪60‬‬
‫آ ا تلصث الغناه فل صلة اوالان‬

‫‪ -1‬يٖبكه رهٕس انً‪ٛ‬بِ ‪:‬‬


‫ػٔش ٓ‪ٜ‬يٍحٕ ٍث‪٤ٔ٤‬خٕ ُظِ‪ٞ‬ع حُٔخء ‪ :‬أكي‪ٔٛ‬خ ٓ‪ٜ‬يٍ ‪١‬ز‪٤‬ؼ‪ٝ ٢‬ح‪٥‬هَ ٖٓ ‪٘ٛ‬غ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٝ‬ك‪ٔ٤‬خ‬
‫‪٣‬ظؼِن رخُٔ‪ٜ‬يٍ حُطز‪٤‬ؼ‪ ٢‬ك‪ٗ ٜٞ‬خطؾ ػٖ حُؼ‪ٞ‬حَٓ حُـ‪٣ٞ‬ش حُٔوظِلش ‪ٝ‬ػٖ حٗـَحف حُظَرش ‪ًٝٝ‬رخٕ‬
‫ٓوِلخص حُ٘زخطخص ‪ٝ‬حُل‪ٞ٤‬حٗخص ‪ٌُ .‬ح ‪ ٌٖٔ٣‬حُو‪ ٍٞ‬إ ؿٔ‪٤‬غ حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُطز‪٤‬ؼ‪٤‬ش طلظ‪ ١ٞ‬ػِ‪ ٠‬أٗ‪ٞ‬حع‬
‫ٓوظِلش ٖٓ حُِٔ‪ٞ‬ػخص ‪ .‬أٓخ حُظِ‪ٞ‬ع ٖٓ ‪٘ٛ‬غ ح‪ٔٗ٩‬خٕ كٔ‪ٜ‬خىٍ‪ٓ ٙ‬ظؼيىس ًٌَٗ ٓ٘‪ٜ‬خ حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُؼخىٓش‬
‫حُ‪ٜ‬خىٍس ػٖ حُز‪ٞ٤‬ص ‪ٓٝ‬خ ‪ِ٣‬و‪ ٠‬ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُٔ‪٤‬خ‪ِٞٓ ٖٓ ٙ‬ػخص ك‪٣ٞ٤‬ش ‪ٔ٤ًٝ‬خ‪٣ٝ‬ش ‪ ،‬حُل‪٬٠‬ص حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش‬
‫حُظ‪ ٢‬هي طلظ‪ ١ٞ‬ػِ‪ٞٓ ٠‬حى ٓخٓش رٔؼي‪٫‬ص طوظِق رخهظ‪٬‬ف أٗ‪ٞ‬حع حُ‪ٜ٘‬خػخص ‪ٝ .‬ك‪ٓ ٢‬ؼَ‪ٝ‬‬
‫ً‪٘ٓ٬‬خ ػٖ حُٔ‪ٜ‬خىٍ حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش ُِظِ‪ٞ‬ع ًٌَٗ أ‪٠٣‬خ حُظِ‪ٞ‬ع حُلَحٍ‪ٗ ١‬ظ‪٤‬ـش ا‪٬١‬م ٓ‪٤‬خ‪ٓ ٙ‬خه٘ش ‪،‬‬
‫رؼي حٓظويحٓ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬أؿَح‪ ٝ‬حُظزَ‪٣‬ي ‪ ،‬اُ‪ ٠‬حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُؼخٓش ‪ٝ‬حُظ‪ُٜ ٌٕٞ٣ ٢‬خ آػخٍ ِٓز‪٤‬ش ك‪ٞٗ ٢‬ػ‪٤‬ش حُٔ‪٤‬خ‪ٙ‬‬
‫‪ٝ .‬أه‪َ٤‬ح ‪٘ٛ‬خُي حُٔ‪ٜ‬خىٍ حٍُِحػ‪٤‬ش ُظِ‪ٞ‬ع حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُظ‪ ٢‬ط٘ـْ ػٖ طِ‪ٞ‬ع حُظَرش رخُٔز‪٤‬يحص أ‪ٔٓ٧ ٝ‬يس‬
‫‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ٖٓ حُٔ‪ٞ‬حى حُظ‪ ٢‬طٔظؼَٔ ُ‪٨‬ؿَح‪ ٝ‬حٍُِحػ‪٤‬ش‪.‬‬

‫‪ -2‬ا‪ٞ‬يواٗ انًؼل‪ٚ‬خ انز‪َٚ ٙ‬ججٓب انًبء أٔ‪ُٚ‬مهٓب ‪:‬‬


‫‪ ٌٖٔ٣‬حُو‪ ٍٞ‬إ ػٔش أٍرغ ‪َ١‬م ٓوظِلش هي ‪ ْٜٔ٣‬حُٔخء ٖٓ ه‪ُٜ٬‬خ ر٘وَ أَٓح‪ٓ ٝ‬ؼي‪٣‬ش أ‪ ٝ‬حُظٔزذ‬
‫ر‪ٜ‬خ ‪:‬‬
‫‪ -‬أَٓح‪ٓ ٝ‬ظ‪ُٞ‬يس ػٖ حُٔخء ‪ٝ ،‬ط٘٘ؤ ‪ ٌٙٛ‬ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬رٔزذ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى حُـَحػ‪ ْ٤‬حُٔٔززش ُ‪ٜ‬خ ك‪٤ٓ ٢‬خ‪ٙ‬‬
‫حَُ٘د ‪ٝ .‬طظْ ح‪ٛ٩‬خرش ػٖ ‪٣َ١‬ن َٗد ‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُِٔ‪ٞ‬ػش ‪ٓ ٍٞٛٝٝ‬خطلِٔ‪ ٖٓ ٚ‬ؿَحػ‪ ْ٤‬اُ‪٠‬‬
‫حُـ‪ٜ‬خُ حُ‪ ٖٓٝ . ٢ٔ٠ٜ‬أ‪ ْٛ‬ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬حُظ‪ ٢‬ط٘ظوَ ر‪ ٌٜٙ‬حُطَ‪٣‬وش حٌُ‪َ٤ُٞ‬ح ‪ٝ‬حُظ‪٤‬ل‪ٞ‬ث‪٤‬ي ‪ٝ‬اُظ‪ٜ‬خد حٌُزي‬
‫حُل‪ ٌٖٔ٣ٝ . ٢َٓٝ٤‬حُو‪ ٍٞ‬إ حٗظوخٍ ‪ ٌٙٛ‬ح‪َٓ٧‬ح‪٣ ٝ‬ؼظٔي ػِ‪ٞٗ ٠‬ػ‪٤‬ش حُٔخء حُٔٔظويّ ‪٧‬ؿَح‪ٝ‬‬
‫حَُ٘د ‪ًٔ .‬خ إٔ ؿٔ‪٤‬غ ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬حًٌُٔ‪ٍٞ‬س ‪ ٌٖٔ٣‬حٗظوخُ‪ٜ‬خ رؤ‪٣‬ش ‪٣َ١‬وش أهَ‪ ٟ‬طٔٔق ر‪ ٍٞٛٞ‬رَحُ‬
‫ح‪ٗ٧‬وخ‪ ٙ‬حُٔ‪ٜ‬خر‪ ٖ٤‬أ‪ ٝ‬كخِٓ‪ ٌٙٛ ٢‬ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬اُ‪ ٠‬حُٔخء أ‪ ٝ‬حَُ٘حد أ‪ ٝ‬اُ‪ ٠‬حُلْ ‪.‬‬

‫‪ -‬أَٓح‪ٗ ٝ‬خطـش ػٖ ٗو‪ ٚ‬ك‪٤ًٔ ٢‬ش حُٔخء حُٔٔظويّ ‪٧‬ؿَح‪ ٝ‬حُ٘ظخكش ‪ٞٓ ،‬حء ًخٕ ُـَٔ‬
‫حُو‪َٝ٠‬حص ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ٖٓ حُٔ‪ٞ‬حى حُـيحث‪٤‬ش أ‪ُ٘ ٝ‬ظخكش حُـْٔ ‪ ِ٤ٔ٣ٝ .‬ر‪ٞٗ ٖ٤‬ػ‪ ٖ٤‬اػ٘‪ٌٙٛ ٖٓ ٖ٤‬‬
‫ح‪َٓ٧‬ح‪ : ٝ‬أَٓح‪ ٝ‬اُظ‪ٜ‬خد حُـ‪ٜ‬خُ حُ‪ٓ ٢ٔ٠ٜ‬ؼَ حٌُ‪َ٤ُٞ‬ح ‪ٝ‬ح ٍ‪ٜٓ٫‬خ‪٫‬ص حُٔوظِلش ‪ٝ ،‬أَٓح‪ ٝ‬هي‬
‫ط‪٤ٜ‬ذ حُـِي ًخُزٌظ‪٣َ٤‬ش ‪ٝ‬حُـَد ‪ ،‬أ‪ ٝ‬حُظ‪ ٢‬هي ط‪٤ٜ‬ذ حُؼ‪ً ٖ٤‬خُظَحه‪ٓٞ‬خ‪ ٖٓٝ ،‬حُ‪ٞ‬ح‪ٟ‬ق إٔ ُظِي‬
‫ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬ػ‪٬‬هش ٍث‪ٔ٤‬ش روِش حُ٘ظخكش حُ٘و‪٤ٜ‬ش ‪.‬‬
‫‪ -‬أَٓح‪ ٝ‬طؼظٔي ك‪ ٢‬حٗظوخُ‪ٜ‬خ ػِ‪ ٠‬حُٔخء ‪ .‬طو‪ ٢٠‬حُـَحػ‪ ْ٤‬حُٔٔززش ُ‪ ٌٜٙ‬ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬رؼ‪ ٞ‬أ‪ٞ١‬حٍ‬
‫ك‪٤‬خط‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬ك‪ٞ٤‬حٗخص ٓخث‪٤‬ش ٓؼَ حُلِِ‪ٗٝ‬خص ‪ٝ‬ح‪ٔٓ٧‬خى ‪ ٖٓٝ .‬ح‪ٓ٧‬ؼِش ػِ‪ ٠‬طِي ح‪َٓ٧‬ح‪ ،ٝ‬طظْ‬

‫‪61‬‬
‫ح‪ٛ٩‬خرش ػٖ ‪٣َ١‬ن ىه‪َ٣ ٍٞ‬هخص طِي حُي‪٣‬يحٕ ‪ ،‬رؼي هَ‪ٝ‬ؿ‪ٜ‬خ ٖٓ حُلِِ‪ٗٝ‬خص ‪ ،‬اُ‪ ٠‬ؿْٔ ح‪ٔٗ٩‬خٕ‬
‫ػٖ ‪٣َ١‬ن حهظَحم حُـِي ‪ ٖٓٝ .‬حُٔؼَ‪ٝ‬ف إٔ ًُي حَُٔ‪٘ٓ ٝ‬ظَ٘ ك‪ًٔ ، َٜٓ ٢‬خ أٗ‪ٞ٣ ٚ‬ؿي ك‪٢‬‬
‫حُٔ‪ٞ‬ىحٕ ‪ٔٗٝ‬خٍ حكَ‪٣‬و‪٤‬خ ‪ٝ‬ك‪ ٢‬حُ‪ٝ ٖٔ٤‬حُٔؼ‪ٞ‬ى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُؼَحم ‪٣ٍٞٓٝ‬خ ‪ٝ ،‬هي ىهَ اُىخ‪ٍ٧‬ىٕ ٓئهَح‪.‬‬

‫‪ -‬أَٓح‪ ٝ‬ط٘ظوَ ػٖ ‪٣َ١‬ن كَ٘حص طظٌخػَ ك‪ ٢‬حُٔخء أ‪ ٝ‬ط‪ٞ‬ؿي رخُوَد ٖٓ ٓـٔؼخص حُٔ‪٤‬خ‪ . ٙ‬ػٔش‬
‫ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬ط٘ظوَ ػٖ ‪٣َ١‬ن حُلَ٘حص حُظ‪ ٢‬طظٌخػَ ك‪ ٢‬حُٔخء أ‪ ٝ‬طظـٔغ ك‪ٖٓٝ . ُٚٞ‬‬
‫ح‪ٓ٧‬ؼِش ػِ‪ ٠‬ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬حُظ‪ ٢‬ط٘ظوَ ػٖ ‪٣َ١‬ن كَ٘حص طظٌخػَ ك‪ ٢‬حُٔخء حُٔ‪٣ٍ٬‬خ (حُزَىحء)‬
‫‪ٝ‬حُلٔ‪ ٠‬حُ‪ٜ‬لَحء ‪٘٣ٝ ،‬ظوَ ً‪ٔٛ٬‬خ ر‪ٞ‬حٓطش حُزؼ‪ٝ ، ٝٞ‬ػٔ‪ ٠‬حُ٘‪ َٜ‬حٌُ‪٘٣ ١‬ظوَ ر‪ٞ‬حٓطش حٌُرخرش‬
‫حُٔ‪ٞ‬ىحء‪.‬‬
‫‪ ٖٓٝ‬ح‪ٓ٧‬ؼِش ػِ‪ ٠‬ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬حُظ‪ ٢‬ط٘ظوَ ر‪ٞ‬حٓطش كَ٘حص طٌ‪ ٕٞ‬رـخٗذ طـٔؼخص حُٔ‪٤‬خ‪َٝٓ ٙ‬‬
‫حُ٘‪ ّٞ‬حٌُ‪٘٣ ١‬ظوَ ر‪ٞ‬حٓطش ًرخرش حُظٔ‪ ٢‬طٔ‪ ، ٢‬ك‪ ٢‬حُوخٍس ح‪٩‬كَ‪٣‬و‪٤‬ش ‪.‬‬

‫‪ -3‬انًْكالد انٖؾ‪ٛ‬خ انُبرغخ ػٍ انزهٕس انك‪ًٛٛ‬بئ‪ ٙ‬نهًبء ‪:‬‬


‫‪ ٌٖٔ٣‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُؼ٘خ‪ٝ َٛ‬حًَُٔزخص حٌُ‪ٔ٤‬خ‪٣ٝ‬ش ك‪ ٢‬ػ‪٬‬ع ٓـٔ‪ٞ‬ػخص ٖٓ ك‪٤‬غ طؤػ‪َٛ٤‬خ ك‪ ٢‬حُ‪ٜ‬لش‪:‬‬
‫‪ٓ -‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُٔ‪ٞ‬حى حٌُ‪٤ٔ٤‬خث‪٤‬ش طٔزذ آػخٍح ‪ٛ‬ل‪٤‬ش ػ٘يٓخ طظـخ‪ٔٗ ُٝ‬زش ٓؼي‪٫‬ط‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬حُٔخء كي‪ٝ‬ىح‬
‫ٓؼ‪٘٤‬ش ‪ ٌٙٛ ٖٓٝ .‬حًَُٔزخص حَُ‪ٛ‬خ‪ٝ ٙ‬حٍُِٗ‪٤‬ن ‪ٝ‬حُِثزن حُظ‪ ٢‬طليع ح‪ٟ‬طَحرخص ٓوظِلش ‪ٝ .‬ػٔش‬
‫ٓ‪ٞ‬حى ً‪ٔ٤‬خ‪٣ٝ‬ش أهَ‪ٓ ، ٟ‬ؼَ حُ٘ظَ‪٣‬ض ‪ٝ ،‬حُ٘‪٤‬ظَحص ‪ٗ ،‬خطـش ػٖ ح‪ٔٓ٧‬يس ‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حى حُؼ‪٣ٞ٠‬ش حُ٘خؿٔش‬
‫ػٖ حُ٘٘خ‪١‬خص حُز‪ُٞٞ٤‬ؿ‪٤‬ش ‪ ،‬طئى‪ ١‬حٍطلخع ٓؼيُ‪ٜ‬خ ك‪٤ٓ ٢‬خ‪ ٙ‬حَُ٘د اُ‪ٍُ ٠‬هش ح‪١٧‬لخٍ حَُ‪ٟ‬غ‬
‫رٔزذ حُٔ‪٤‬ظخ‪ٞٔ٤ٛ‬ؿِ‪ٞ‬ر‪( ٖ٤‬ه‪٠‬خد رٌَ٘ ٓئًٔي) ك‪ ٢‬حُيّ ‪.‬‬

‫‪ٓ -‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُٔ‪ٞ‬حى حٌُ‪ٔ٤‬خ‪٣ٝ‬ش هي ‪ ٫‬طٌ‪ٓ ٕٞ‬خٓش رخُظًَ‪ ِ٤‬حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى ك‪ٜ٤‬خ ‪ ،‬ا‪ ٫‬أٗ‪ٜ‬خ طظيهَ ك‪٢‬‬
‫‪٬ٛ‬ك‪٤‬ش حُٔخء َُِ٘د ‪ًُٝ‬ي ربػطخث‪ُٗٞ ٚ‬خ أ‪ٍ ٝ‬حثلش أ‪١ ٝ‬ؼٔخ ًَ‪ٜ٣‬خ ‪ ٖٓٝ .‬ح‪ٓ٧‬ؼِش ػِ‪ًُ ٠‬ي ِٓق‬
‫حُطؼخّ حٌُ‪٣ ١‬ئى‪ ١‬اُ‪ِٞٓ ٠‬كش حُٔخء ك‪ِ٣ ٖ٤‬ىحى ٓؼيُ‪ ٚ‬ػٖ ‪ِٓ 250‬ـْ ٌَُ ُظَ ‪ًٌُٝ‬ي ًَٓزخص‬
‫حٌُزَ‪٣‬ض حُظ‪ ٢‬طؼط‪ٍ ٢‬حثلش ًَ‪ٜ٣‬ش ُِٔخء ‪ .‬أٓخ حُِ‪ٞ٣‬ص ‪ٝ‬حُٔ٘ظلخص كظؼط‪ُٗٞ ٢‬خ ؿ‪ٓ َ٤‬وز‪ُِٔ ٍٞ‬خء‪.‬‬
‫‪ٓ -‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُٔ‪ٞ‬حى حٌُ‪ٔ٤‬خ‪٣ٝ‬ش حُٔل‪٤‬يس ‪ٝ ،‬حُظ‪٣ ٢‬ؼظزَ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى‪ٛ‬خ ‪ ١ٍَٟٝ‬ك‪ ٢‬حُٔخء رظًَ‪ٓ ِ٤‬ؼ‪ٖ٤‬‬
‫ا‪ ٫‬أٗ‪ٜ‬خ هي ط‪ٜ‬زق ‪ٟ‬خٍس ػ٘يٓخ ‪٣ِ٣‬ي ٓؼيٍ طًَ‪ِٛ٤‬خ ػٖ كي ٓؼ‪ٓٝ . ٖ٤‬ؼخٍ ًُي ػ٘‪ َٜ‬حُلِ‪ٍٞ٤‬‬
‫حٌُ‪٣ ١‬و‪ ٢‬ح‪٘ٓ٧‬خٕ ٖٓ حُظٔ‪ ّٞ‬ػ٘ي ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى‪ ٙ‬ك‪ ٢‬حُٔخء رظًَ‪ٓ ِ٤‬ؼ‪ . ٖ٤‬ا‪ ٫‬إٔ ُ‪٣‬خىس ٓؼيٍ حُلِ‪ٍٞ٤‬‬
‫ك‪ ٢‬حُٔخء ‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬ىحء حُظلِ‪ٝ ٍٞ‬طِ‪ ٕٞ‬ح‪٘ٓ٧‬خٕ رخُِ‪ ٕٞ‬ح‪ٛ٧‬لَ حُٔخثَ اُ‪ ٠‬حُز٘‪ ٖٓٝ . ٢‬ح‪ٓ٧‬ؼِش‬
‫ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬ػ٘‪ َٜ‬حٌُِ‪ ٍٞ‬حٌُ‪٠٣ ١‬خف ُِٔخء ُِظوِ‪ٔٓ ٚ‬خ ك‪ ٖٓ ٚ٤‬ؿَحػ‪ ، ْ٤‬ا‪ ٫‬إٔ ُ‪٣‬خىس ٗٔزظ‪ ٚ‬ك‪٢‬‬
‫حُٔخء هي طئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬اػطخث‪ٍ ٚ‬حثلش ٓ٘لَىس ا‪ٟ‬خكش اُ‪ ٠‬آػخٍ‪ ٙ‬حُٔخٓش ‪.‬‬

‫‪ ٫ٝ‬طوظ‪ َٜ‬آػخٍطِ‪ٞ‬ع حُٔخء ػِ‪ ٠‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ كلٔذ ‪ ،‬رَ طظؼيح‪ ٙ‬اُ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش ‪ٝ‬حٌُخث٘خص حُٔوظِلش ك‪ٜ٤‬خ‬
‫كظِ‪ٞ‬ع ٓ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُزل‪َ٤‬حص ‪ٓ ،‬ؼ‪ ٬‬رخُٔ‪ٞ‬حى حُؼ‪٣ٞ٠‬ش ً‪٤ٓ ٍٞٛٞ‬خ‪ ٙ‬حُٔـخٍ‪ ١‬اُ‪ٜ٤‬خ ‪ ،‬هي ‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ٞٔٗ ٠‬‬
‫َٓ‪٣‬غ ُِطلخُذ ك‪ ٢‬طِي حُٔ‪٤‬خ‪ٔٓ ، ٙ‬خ ‪٣‬ؼط‪ُٗٞ ٢‬خ ‪ٍٝ‬حثلش ًَ‪ٜ٣‬ش ُظِي حُٔ‪٤‬خ‪٣ٝ ٙ‬ل‪ ٍٞ‬ى‪ ٕٝ‬آظؼٔخٍ‬
‫‪ ٌٙٛ‬ح‪٧‬ه‪َ٤‬س ‪٧‬ؿَح‪ ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظـٔخّ ًخُٔزخكش أ‪ ٝ‬كظ‪ ٠‬حٓظويحّ حَُٔحًذ ‪ ٖٓٝ .‬حٓظَٔحٍ ٗٔ‪ ٞ‬طِي‬
‫حُطلخُذ ‪٣‬ظؼٌٍ ‪ ٍٞٛٝ‬ح‪ًٔ٧‬ـ‪ ٖ٤‬اُ‪ ٠‬حُٔخء كظٔ‪ٞ‬ص ح‪ٔٓ٧‬خى ك‪ ٢‬طِي حُزل‪َ٤‬حص ‪ ٖٓٝ .‬ح‪٥‬ػخٍ‬
‫ح‪٧‬هَ‪ُ ٟ‬ظِ‪ٞ‬ع حُٔ‪٤‬خ‪ٞٓ ٙ‬ص رؼ‪ ٞ‬أ‪٘ٛ‬خف حٌُخث٘خص ك‪ ٢‬ك‪ِ٣ ٖ٤‬ىحى ٗٔ‪ٞ‬أ‪٘ٛ‬خف أهَ‪ ٟ‬هي طٌ‪ٕٞ‬‬

‫‪62‬‬
‫‪ٟ‬خٍس ‪ ٖٓٝ .‬ح‪٥‬ػخٍ حُظ‪ ٢‬هي طظَطذ ػِ‪ ٠‬طِ‪ٞ‬ع ٓ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُزل‪َ٤‬حص ‪ٝ‬ح‪ٜٗ٧‬خٍ ‪ٝ‬حُزلخٍرخُٔ‪ٞ‬حى حٌُ‪ٔ٤‬خ‪٣ٝ‬ش‬
‫‪ٝ‬حُٔ٘ؼش ٓ‪ٞ‬ص ح‪ٔٓ٧‬خى ‪ٝ‬حٌُخث٘خص حُزلَ‪٣‬ش ح‪٧‬هَ‪ٗ ٟ‬ظ‪٤‬ـش طٔٔٔ‪ٜ‬خ رظِي حُٔ‪ٞ‬حى ‪ٝ .‬ك‪ ٢‬حُؼخُْ‬
‫ٗ‪ٞ‬ح‪ٛ‬ي ػي‪٣‬يس ػِ‪ٓ ٠‬ؼَ طِي حٌُ‪ٞ‬حٍع ‪ .‬كوي حهظلض حُل‪٤‬خس طٔخٓخ ك‪ ٢‬حُؼي‪٣‬ي ٖٓ ح‪ٜٗ٧‬خٍ ‪ٝ‬حُزل‪َ٤‬حص‬
‫ك‪ ٢‬أٓخًٖ ٓوظِلش ًخٗض ك‪ ٢‬حُٔخرن طؼؾ رخ‪ٔٓ٧‬خى ‪ٝ‬حٌُخث٘خص حُزلَ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُظ‪ٜٓ ٢ٛ ٢‬يٍ ‪ٛ‬خّ‬
‫ُِزَ‪ٝ‬ط‪. ٖ٤‬‬

‫‪ٝ‬هي طظـٔغ حُٔ‪ٞ‬حى حُٔخٓش ٓؼَ حُِثزن ك‪ ٢‬أؿٔخّ حٌُخث٘خص حُزلَ‪٣‬ش ‪ٓٝ‬خ طِزغ إٔ ط‪ َٜ‬اُ‪٠‬‬
‫ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٝ‬ط‪٤ٜ‬ز‪ ٚ‬رخُظْٔٔ ًٔخ كيع ك‪ ٢‬هَ‪٣‬ش ٓخٗ‪ٓٞ‬خطخ حُ‪٤‬خرخٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬أ‪٤ٛ‬ذ ػيى ًز‪ٌٓ ٖٓ َ٤‬خٗ‪ٜ‬خ‬
‫رخُظْٔٔ ا‪ٟ‬خكش اُ‪ ٠‬حُظ٘‪ٛٞ‬خص هِو‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُٔ‪ٞ‬حُ‪٤‬ي ٗظ‪٤‬ـش ُظـٔغ حُِثزن (حٌُ‪ ١‬أ‪ِ١‬و‪ٜ٘ٓ ٚ‬غ ٓـخ‪ٍٝ‬‬
‫ُِٔ٘طوش) ك‪ ٢‬أؿٔخّ ح‪ٔٓ٧‬خى ‪ٝ‬حُظ‪ً ٢‬خٗض ٓ‪ٜ‬يٍ ُـٌحء ٌٓخٕ طِي حُٔ٘طوش ‪ٜٓ ٖٓ .‬خىٍ طِ‪ٞ‬ع‬
‫حُٔخء حُٔؼَ‪ٝ‬كش طِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حءك‪٤‬غ إٔ ِٓ‪ٞ‬ػخص حُـ‪ ٞ‬حُٔوظِلش هي ط٘ظ‪ًِٞٔ ٢ٜ‬ػخص ُِٔخء ًٔخ ‪٢ٛ‬‬
‫حُلخٍ ك‪ ٢‬حُٔطَ حُلخٓ‪.٢٠‬‬

‫‪63‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ٜٓ ٢ٛ‬خىٍ حُظِ‪ٞ‬ع ؟‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬حُٔؼي‪٣‬ش حُظ‪ٔ٣ ٢‬زز‪ٜ‬خ طِ‪ٞ‬ع حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٞٛ‬طؤػ‪ َ٤‬حُٔز‪٤‬يحص حٍُِحػ‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬؟‬
‫‪ -4‬أًًَ رؼ‪ ٞ‬ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬حُظ‪ٔ٣ ٢‬زز‪ٜ‬خ طِ‪ٞ‬ع حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬؟‬
‫‪٤ً -5‬ق ط٘ظوَ ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬حُ٘خطـش ػٖ طِ‪ٞ‬ع حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬؟‬
‫‪ -6‬حَٓى ؿَ حُٔ٘خًَ حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ش حُ٘خطـش ػٖ حُظِ‪ٞ‬ع حٌُ‪٤ٔ٤‬خث‪٤ُِٔ ٢‬خ‪ ٙ‬؟‬
‫‪ -7‬ك‪ٗ ٢‬ظَى ٓخ‪ ٢ٛ‬حُلِ‪ ٍٞ‬حُ٘خؿؼش ُظلخى‪ ١‬ح‪٧‬هطخٍ حُ٘خطـش ػٖ طِ‪ٞ‬ع حُٔ‪٤‬خ‪ٙ‬؟‬
‫‪ -8‬حَٗف حٌُِٔخص ح‪٥‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬حُِثزن ‪............................................................................:‬‬
‫‪ -‬حٌُِ‪............................................................................: ٍٞ‬‬
‫‪ -‬حُطلخُذ ‪.........................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُ٘خطـش ‪...........................................................................:‬‬
‫‪ٓ -‬ئًٔي ‪...........................................................................:‬‬

‫‪64‬‬
‫آ ا تلصث الهصاا فل صلة اوالان‬

‫ُوي ىُض حُيٍحٓخص حُظ‪ ٢‬أؿَ‪٣‬ض ػٖ ِٓ‪ٞ‬ػخص حُ‪ٜٞ‬حء ‪ ،‬ك‪٘ٓ ٢‬خ‪١‬ن ٓوظِلش ٖٓ حُؼخُْ ‪ ،‬إٔ ُظِ‪ٞ‬ع‬
‫حُ‪ٜٞ‬حء ػ‪٬‬هش ‪ٝ‬ػ‪٤‬وش رخ‪ٛ٩‬خرش رؤَٓح‪ ٝ‬حُـ‪ٜ‬خُ حُظ٘لٔ‪ٝ ٢‬رِ‪٣‬خىس ٖٓ كيس ًؼ‪ ٖٓ َ٤‬أَٓح‪ٌٛ ٝ‬ح‬
‫حُـ‪ٜ‬خُ‪ ٖٓٝ .‬أ‪ ْٛ‬ح‪َٓ٧‬ح‪ٝ ٝ‬حٌُٔ٘‪٬‬ص حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طظَطذ ػِ‪ًُ ٠‬ي حُظِ‪ٞ‬ع ‪:‬‬

‫‪ -‬رٓ‪ٛ‬ظ ا‪ٞ‬غْ‪ٛ‬خ ‪ :‬طٔزذ حُـخُحص حُٔ‪٤ٜ‬ـش حُظ‪ ٢‬طِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حء ‪ٓ ،‬ؼَ ػخٗ‪ ٢‬أًٔ‪٤‬ي حٌُزَ‪٣‬ض ‪،‬‬
‫اُظ‪ٜ‬خد ح‪٧‬ؿ٘‪٤‬ش حُٔوخ‪٤١‬ش ك‪ ٢‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طظٔؼَ رخكَٔحٍ حُؼ‪ٝ ، ٖ٤‬حُظ‪ٜ‬خد أؿ٘‪٤‬ش حُلِن‬
‫‪ٝ‬ح‪ٗ٧‬ق ‪.‬‬
‫‪ -‬انوثٕ ‪ :‬ط٘ظؾ ح‪ٛ٩‬خرش ر٘‪ٞ‬رخص حَُر‪ ٞ‬رٔزذ ‪٤ٟ‬ن حُ٘ؼذ حُ‪ٜٞ‬حث‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُـ‪ٜ‬خُ حُظ٘لٔ‪ٝ . ٢‬هي ‪٘٣‬ظؾ‬
‫ًُي ػٖ طوِ‪ ٚ‬حُؼ‪٬٠‬ص حُٔل‪٤‬طش رظِي حُ٘ؼذ أ‪ٝ‬ط‪٠‬وْ ح‪٧‬ؿ٘‪٤‬ش حُٔوخ‪٤١‬ش حُظ‪ ٢‬طـِل‪ٜ‬خ أ‪ٝ‬‬
‫ُ‪٣‬خىس اكَحُحص حُٔ‪ٞ‬حثَ حُٔوخ‪٤١‬ش ك‪ ٢‬حُـ‪ٜ‬خُ حُظ٘لٔ‪ٝ . ٢‬هي ‪٣‬ليع حَُر‪ٗ ٞ‬ظ‪٤‬ـش حُظؼَ‪ُِٞٔ ٝ‬ػخص‬
‫حُ‪ٜٞ‬حء حُطز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ٓؼَ ؿزخٍ حُطِغ أ‪ٝ‬ه٘‪ ٍٞ‬حُلز‪ٞ‬د ًٔخ كيع ك‪ٓ ٢‬ي‪٘٣‬ش ٗ‪ٞ٤‬أ‪ ِ٘٤ٍُٝ‬ك‪ ٢‬حُ‪٣٫ٞ‬خص‬
‫حُٔظليس ح‪٤ٌ٣َٓ٧‬ش ‪ٝ .‬هي أى‪ ٟ‬حُـزخٍ حُ٘خطؾ ػٖ ػِٔ‪٤‬خص طلٔ‪ َ٤‬حُلز‪ٞ‬د ‪ٗٝ‬وِ‪ٜ‬خ ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُٔي‪٘٣‬ش ػخّ‬
‫‪ ، 1962‬اُ‪ٝ ٠‬كخس طٔؼش أٗوخ‪ ٝ ٙ‬اىهخٍ ‪ٗ 300‬و‪ ٚ‬آهَ ٖٓ ٌٓخٗ‪ٜ‬خ ُِٔٔظ٘ل‪٤‬خص ‪ٖٓٝ .‬‬
‫حُِٔ‪ٞ‬ػخص ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬حُظ‪ ٢‬طٔزذ ح‪ٛ٩‬خرش رخَُر‪ ٞ‬ك‪ ٢‬حُٔ٘خ‪١‬ن ًحص حُ‪ٜٞ‬حء حُِٔ‪ٞ‬ع رظِي حُٔخىس ‪.‬‬

‫‪ -‬انزٓبة انْؼت ‪٘٘٣ :‬ؤ حُظ‪ٜ‬خد حُ٘ؼذ ػٖ اُظ‪ٜ‬خد ح‪٧‬ؿ٘‪٤‬ش حُٔوخ‪٤١‬ش حُٔل‪٤‬طش ر‪ٜ‬خ ٖٓ ؿَحء‬
‫ط‪٤ٜ‬ـ‪ٜ‬خ رِٔ‪ٞ‬ػخص حُ‪ٜٞ‬حء ‪ٔٓ ،‬خ ‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ٛ ٠‬ؼ‪ٞ‬رش ىه‪ ٍٞ‬حُ‪ٜٞ‬حء ‪ٝ‬هَ‪ٝ‬ؿ‪ ٖٓ ٚ‬حَُثظ‪ٝ ، ٖ٤‬هي ‪ٌٕٞ٣‬‬
‫ًُي ٓ‪ٜ‬ل‪ٞ‬رخ رزِـْ ًؼ‪٤‬ق ‪.‬‬
‫‪ -‬اَزفبؿ انوئخ ‪ ٞٛٝ :‬حٗظلخم ؿ‪١ َ٤‬ز‪٤‬ؼ‪َُِ ٢‬ثش اً ‪٣‬ـؼَ حُظ٘لْ حُطز‪٤‬ؼ‪ُ ٢‬ي‪ ٟ‬حُلَى ‪ٛ‬ؼزخ ‪٘٣ .‬ظؾ‬
‫‪ٌٛ‬ح ح‪ٗ٩‬ظلخم ػٖ طِق ك‪ ٢‬أٗٔـش حَُثش ‪ٝ .‬طظٔغ ح‪٤ً٧‬خّ حُ‪ٜٞ‬حث‪٤‬ش ك‪ ٌٙٛ ٢‬ح‪٧‬ه‪َ٤‬س ك‪ٓ ٢‬لخ‪ُٝ‬ش‬
‫ُظؼ‪ ٞ٣ٞ‬ػَٔ ح‪ٔٗ٧‬ـش حُظخُلش ‪ِ٣ٝ .‬ىحى ‪ٟٝ‬غ ح‪ٗ٧‬وخ‪ ٙ‬حُٔ‪ٜ‬خر‪ ٖ٤‬رخٗظلخم حَُثش ٓ‪ٞ‬حء ػ٘ي‬
‫طؼَ‪ُِٞٔ ْٜٟ‬ػخص حُ‪ٜٞ‬حء ‪.‬‬

‫‪ٍ -‬و‪ٛ‬بٌ انوئخ ‪١َٓ :‬خٕ حَُثش ‪ ٞٔٗ ٞٛ‬ؿ‪١ َ٤‬ز‪٤‬ؼ‪ُ ٢‬و‪٣٬‬خ‪ٛ‬خ ‪ٝ ،‬ؿخُزخ ٓخ ‪ٌٛ ٌٕٞ٣‬ح حُ٘ٔ‪ ٞ‬ك‪٢‬‬
‫ح‪٧‬ؿ٘‪٤‬ش حُٔوخ‪٤١‬ش ُِو‪ٜ‬زخص حُ‪ٜٞ‬حث‪٤‬ش ‪ ٖٓٝ .‬حُٔ‪ٞ‬حى حُظ‪ ٢‬هي طٔزذ حَُٔ‪١‬خٕ حًَُٔزخص‬
‫حُ‪٤ٜ‬يٍ‪ًَٝ‬ر‪٤ٗٞ‬ش ػي‪٣‬يس حُلِوخص حُظ‪ ٢‬ط٘ظؾ ػٖ ح‪٩‬كظَحم ؿ‪ َ٤‬حٌُٔظَٔ ‪ٝ .‬ططِن طِي حًَُٔزخص ٖٓ‬
‫ػ‪ٞ‬حىّ حُٔ‪٤‬خٍحص ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٗغ ‪٬٣ٝ .‬كع ٌٓ٘ ٓطِغ ‪ٌٛ‬ح حُوَٕ حٍطلخع ك‪ٓ ٢‬ؼيٍ ح‪ٛ٩‬خرش رَٔ‪١‬خٕ‬
‫حَُثش حٌُ‪٣ ١‬ؼِ‪ ٟ‬اُ‪ ٠‬ػيس أٓزخد ٓ٘‪ٜ‬خ حُظيه‪ ، ٖ٤‬حُظؼَ‪ ٝ‬حُٔ‪ ، ٢ٜ٘‬حٍطلخع ط‪ٞ‬هغ حُل‪٤‬خس ػ٘ي‬
‫حُ‪٫ٞ‬ىس ‪ٝ‬طِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حء ‪.‬‬

‫‪ -‬انٕفبح ٔاإلَزكبٍبد انؾبكح ‪ُ :‬وي ٓـِض ك‪ ٢‬أٓخًٖ ٓوظِلش ٖٓ حُؼخُْ كخ‪٫‬ص ٖٓ حُ‪ٞ‬كخس‬
‫‪ٝ‬ح‪ٗ٩‬ظٌخٓخص حُلخىس ك‪ ٢‬حُ‪ٜ‬لش ٗظ‪٤‬ـش ح‪ٍ٩‬طلخع حُٔلخؿت ك‪ ٢‬طًَ‪ِٞٓ ِ٤‬ػخص حُ‪ٜٞ‬حء ٗظ‪٤‬ـش‬
‫‪٫‬هظ‪٬‬كخص ٓلخؿجش ك‪ ٢‬ح‪ٟٝ٧‬خع حُـ‪٣ٞ‬ش ‪ِِٔٓ ٖٓٝ .‬ش حٌُ‪ٞ‬حٍع حُظ‪ٜٗ ٢‬ي‪ٛ‬خ حُؼخُْ طِي حُظ‪٢‬‬

‫‪65‬‬
‫أ‪ٛ‬خرض ٓي‪٘٣‬ش ٗ‪ٍٞ٣ٞ٤‬ى ك‪ ٢‬ح‪٧‬ػ‪ٞ‬حّ ‪ٝ 1966 ، 1963 ، 1953‬حُظ‪ ٢‬أىص اُ‪ٝ ٠‬كخس حُٔجخص ٖٓ‬
‫ح‪ٗ٧‬وخ‪ٝ ، ٙ‬اىهخٍ ٓجخص آهَ‪ ٖ٣‬اُ‪ ٠‬حُٔٔظ٘ل‪٤‬خص ‪٣ ْٛٝ‬ؼخٗ‪ ٖٓ ٕٞ‬حٗظٌخٓخص كخىس ك‪ٛ ٢‬لظ‪ْٜ‬‬
‫‪ ٖٓٝ‬حُٔ‪٬‬كع إٔ ‪ ٌٙٛ‬حٌُ‪ٞ‬حٍع هي طٔظي ُظئػَ ك‪٘ٓ ٢‬خ‪١‬ن ‪ٝ‬حٓؼش ٖٓ حُؼخُْ ‪ ٖٓٝ .‬ح‪ٓ٧‬ؼِش ػِ‪٠‬‬
‫ًُي ٓخ كيع ‪ٓٞ٣‬خ ك‪ٓ ٢‬ي‪٘٣‬ش ٍ‪ٝ‬طَىحّ حُ‪ُٜ٘ٞ‬ي‪٣‬ش ٖٓ حٍطلخع طًَ‪ ِ٤‬ػخٗ‪ ٢‬أًٔ‪٤‬ي حٌُزَ‪٣‬ض أػوز‪ٚ‬‬
‫حٍطلخع طًَ‪ًُ ِ٤‬ي حُـخُ حُِٔ‪ٞ‬ع ك‪ٓ ٢‬يٕ أ‪ٍٝٝ‬ر‪٤‬ش أهَ‪ٓ ٟ‬ؼَ رخٍ‪ٝ ْ٣‬كَحٌٗل‪ٍٞ‬ص ‪ٝ‬رَحؽ ‪.‬‬

‫‪66‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٟ -1‬غ ػ٘‪ٞ‬حٗخ آهَُِ٘‪. ٚ‬‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٞٛ‬حُظِ‪ٞ‬ع ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٢ٛ‬أٗ‪ٞ‬حع حُؼِ‪ٞ‬ص ؟‬
‫‪ٓ -4‬خ حُٔو‪ٜٞ‬ى رظ‪٤ٜ‬ؾ ح‪٧‬ؿ٘‪٤‬ش ؟‬
‫‪٤ً -5‬ق ‪٘٘٣‬ؤ اُظ‪ٜ‬خد حُ٘ؼذ ؟‬
‫‪ٓ -6‬خ ‪ٔٓ ٢ٛ‬ززخص حٗظلخم حَُثش ؟‬
‫‪ٓ -7‬خ‪ ٢ٛ‬كخ‪٫‬ص ح‪ٗ٩‬ظٌخٓخص حُلخىس حُظ‪ٓ ٢‬ـِض ك‪ٓ ٢‬وظِق أٓخًٖ حُؼخُْ ؟‬
‫‪ -8‬كٍَ ٓ‪ٟٞٞ‬ػخ ط‪ٟٞ‬ق ك‪ ٚ٤‬أ‪َٟ‬حٍ حُظِ‪ٞ‬ع حُ‪ٜٞ‬حث‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬حُزَ٘‪٣‬ش ؿٔؼخء ‪.‬‬

‫‪67‬‬
‫اللربنة الننئنة‬
‫ُ‪ٔ٤‬ض حُظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش كي‪٣‬ؼش حُؼ‪ٜ‬ي ‪ ،‬رَ ُ‪ٜ‬خ ؿٌ‪ٍٛٝ‬خ حُوي‪ٔ٣‬ش ك‪ ٢‬ػوخكخص حُ٘ؼ‪ٞ‬د ‪ٝ .‬ػٔش ٍأ‪١‬‬
‫‪َ٣‬ؿغ ٗ٘ؤس حُظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش اُ‪ ٠‬حُوَٕ حُظخٓغ ػَ٘‪ ٖٓ ،‬ه‪ٍ ٍ٬‬ر‪ ٢‬حُظَر‪٤‬ش رخُطز‪٤‬ؼش ‪ٝ .‬طِو‪٢‬‬
‫ح‪٧‬ى‪٣‬خٕ حُٔٔخ‪٣ٝ‬ش ػِ‪ ٠‬ػخطن ح‪ٔٗ٩‬خٕ ٓٔئ‪٤ُٝ‬ش حٓظؼٔخٍ حُطز‪٤‬ؼش ‪ٝ‬حُؼ٘خ‪٣‬ش ر‪ٜ‬خ ‪ ٢ٛٝ ،‬طؼظزَإٔ‬
‫ٓ‪ٞ‬حء اىحٍس حُطز‪٤‬ؼش اػْ ًز‪ٗ ٖٓ ، َ٤‬ؤٗ‪ ٚ‬ك‪ًُ ٢‬ي ٗؤٕ حُوطخ‪٣‬خ ح‪٧‬ه‪٬‬ه‪٤‬ش ‪ًٔ ،‬خ إٔ حُلٔخٓ‪٤‬ش طـخ‪ٙ‬‬
‫حُطز‪٤‬ؼش طؼظزَ ك‪ِ٤٠‬ش أه‪٬‬ه‪٤‬ش أٓخٓ‪٤‬ش ‪ٝ ،‬رخُ٘ٔزش ُِظؼخُ‪ ْ٤‬ح‪٤ٓ٬ٓ٩‬ش رخٌُحص ‪ ،‬كبٕ حُوَإٓ حٌَُ‪ْ٣‬‬
‫‪٣‬يػ‪ ٞ‬ح ٍ‪ٔٗ٩‬خٕ اُ‪ ٠‬حُظؼخ‪١‬ق ٓغ حُطز‪٤‬ؼش ‪ٝ ،‬ػيّ آخءس آظويحٓ‪ٜ‬خ ‪ًٔ ،‬خ أٗ‪٣ ٚ‬لزذ حُطز‪٤‬ؼش اُ‪٠‬‬
‫ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪٣ٝ‬وَر‪ٜ٘ٓ ٚ‬خ ‪ٝ ،‬ؿؼَ ٓخ ر‪ ٖ٤‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٝ‬حُطز‪٤‬ؼش اٗٔـخٓخ ‪ٝ‬أُلش ‪ٞٓٝ‬ىس ‪ٍٝ‬كٔش ‪ٝ .‬طل‪ٞ‬‬
‫ح‪٧‬كخى‪٣‬غ حُ٘ز‪٣ٞ‬ش حَُ٘‪٣‬لش ػِ‪ ٠‬كٔخ‪٣‬ش حُز‪٤‬جش ‪ٍٝ‬ػخ‪٣‬ظ‪ٜ‬خ ‪ ٖٓٝ ،‬ح‪ٓ٧‬ؼِش ػِ‪ًُ ٠‬ي ه‪ ٍٞ‬حَُٓ‪ٍٞ‬‬
‫‪ ٠ِٛ‬هللا ػِ‪ ( : ِْٓٝ ٚ٤‬إ هخٓض ػِ‪ ٠‬أكيًْ حُو‪٤‬خٓش ‪ٝ‬ك‪٣ ٢‬ي‪ ٙ‬كٔ‪ِ٤‬ش كِ‪٤‬ـَٓ‪ٜ‬خ ) ‪ٝ ،‬ه‪ ُٚٞ‬ػِ‪ٚ٤‬‬
‫حُٔ‪ : ّ٬‬اطو‪ٞ‬ح حُٔ‪٬‬ػٖ حُؼ‪٬‬ػش ‪ ( :‬حُزَحُ ك‪ ٢‬حُٔخء ‪ٝ ،‬ك‪ ٢‬حُظَ ‪ ٝ ،‬ك‪٣َ١ ٢‬ن حُ٘خّ )‪٠ٔ٘ٗ٫ٝ .‬‬
‫ح‪٧‬ه‪ٞ‬حٍ حُٔؤػ‪ٍٞ‬س ٓؼَ ‪" :‬ؿَٓ‪ٞ‬ح كؤًِ٘خ ‪ٗٝ‬ـَّ ك‪٤‬ؤًِ‪ " ٕٞ‬حُظ‪ ٢‬طؼٌْ أ‪ٛ‬خُش حُظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش ك‪٢‬‬
‫حُؼَحع حُؼَر‪ٝ ، ٢‬طظ‪ٝ َٜ‬ػ‪٤‬خ رؤٕ حُز‪٤‬جش ى‪٨ُ ٖ٣‬ر٘خء ‪ ْ٤ُٝ ،‬اٍػخ ٖٓ ح‪٥‬رخء ‪ٞٛٝ ،‬حًَُٖ‬
‫حَُث‪ ٢ٔ٤‬ك‪ ٢‬كِٔلش حُظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش حُٔؼخ‪َٛ‬س ‪.‬‬

‫‪ٝ‬رخَُؿْ ٖٓ إٔ ُِظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش أ‪ُٜٞٛ‬خ حُوي‪ٔ٣‬ش ‪ ،‬ا‪ ٫‬أٗ‪ٜ‬خ حًظٔزض أ‪٤ٔٛ‬ش هخ‪ٛ‬ش ك‪ ٢‬حُؼوي‪ٖ٣‬‬
‫حُٔخ‪ٗ ٖ٤٤ٟ‬ظ‪٤‬ـش ُلي‪ٝ‬ع ‪ٝ‬ػ‪ ٢‬رخٌُٔ٘‪٬‬ص حُز‪٤‬ج‪٤‬ش حٌُزَ‪ ، ٟ‬حُظ‪ ٢‬ريأص طئػَ رؼٔن ك‪ٞٗ ٢‬ػ‪٤‬ش‬
‫حُل‪٤‬خس حُزَ٘‪٣‬ش ‪ٝ ،‬ط‪ٜ‬يى ٓٔظوزَ ح‪٧‬ؿ‪٤‬خٍ ‪ٓ ،‬ؼَ ‪ :‬ح‪ٗ٩‬لـخٍ حٌُٔخٗ‪ٝ ٢‬حُظِ‪ٞ‬ع ‪ٝ‬حُظ‪ٜ‬لَ‬
‫‪ٝ‬طي‪ٍٞٛ‬ح‪ٗ٧‬ظٔش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش حُٔخثيس ‪ٓٝ‬خ اُ‪ًُ ٠‬ي ‪.‬‬

‫ُوي أكيع حُـْ٘ حُزَ٘‪ ١‬اهظ‪ٝ ٫٬‬ح‪ٟ‬طَحرخ ك‪ ٢‬حُز‪٤‬جش ‪ ُْ ،‬طوْ ربكيحع ٓؼِ‪ ٚ‬حٌُخث٘خص حُل‪٤‬ش‬
‫ح‪٧‬هَ‪ٌُٝ ، ٟ‬ح كبٗ‪٣ ٚ‬ظلَٔ ٓٔئ‪٤ُٝ‬ش ا‪٬ٛ‬ف ح‪٧‬ػطخد حُظ‪ ٢‬أكيػ‪ٜ‬خ ‪ٝ ،‬ػيّ حُظٔخى‪ ١‬ك‪ ٢‬ح‪٩‬ط‪٬‬ف‬
‫‪ٝ‬حُظوَ‪٣‬ذ‪.‬‬

‫‪ٝ‬ه‪ٛ٬‬ش حُو‪ ، ٍٞ‬إ كِٔلش حُظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش طظٔؼَ ك‪ ٢‬إٔ روخء حُـْ٘ حُزَ٘‪ٝ ، ١‬طلٔ‪ٞٗ ٖ٤‬ػ‪٤‬ش‬
‫حُل‪٤‬خس ‪٣‬ظطِذ ٖٓ ًَ كَى إٔ ‪ٓ ٌٕٞ٣‬ظل‪ٜٔ‬خ ُؼ‪٬‬هش ح‪ٔٗ٩‬خٕ رخُز‪٤‬جش ‪ٝٝ ،‬حػ‪٤‬خ ر‪ٜ‬خ ‪ٝ ،‬إٔ ‪ٌ٣‬ظٔذ ه‪ْ٤‬‬
‫‪ٞٓٝ‬حهق حُٔلخكظش ‪ٝ‬إٔ ‪٣‬ؼَٔ كَى‪٣‬خ ‪ٓ ٖٟٔٝ‬ـٔ‪ٞ‬ػخص ػِ‪ ٠‬حُظـِذ ػِ‪ ٠‬حٌُٔ٘‪٬‬ص حُز‪٤‬ج‪٤‬ش ‪،‬‬
‫أ‪٘ٓ ٝ‬غ ظ‪ٍٜٛٞ‬خ ‪.‬‬

‫‪68‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ ٢ٛ‬حُلٌَس حُٔل‪٣ٍٞ‬ش ُِ٘‪ٚ‬؟‬
‫‪ُ -2‬و‪ ٚ‬حُوطؼش ٓزَُح ٓخ ‪ٞ٣‬ى حٌُخطذ ه‪ ُٚٞ‬ػٖ حُظَر‪٤‬ش حُز‪٤‬ج‪٤‬ش‪.‬‬
‫‪٤ً -3‬ق طٔخ‪ ْٛ‬أٗض ًٔ‪ٞ‬ح‪ ٖ١‬ك‪ ٢‬حُللخظ ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش حُٔل‪٤‬طش ري ؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٢ٛ‬حُ٘‪ٜ‬خثق ‪ٝ‬ح‪ٍٗ٩‬خىحص حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬إٔ ط‪ٞ‬ؿ‪ٜٜ‬خ ‪٧‬ر٘خثي ُِللخظ ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش؟‬
‫‪ -5‬ك‪ٗ ٢‬ظَى ٓخ حُ‪ٜ‬يف ٖٓ حُللخظ ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش ؟‬
‫‪ -6‬حًظذ ٓ‪ٟٞٞ‬ػخ طلغ ك‪ ٚ٤‬أ‪ٛ‬لخد حُٔ‪ٜ‬خٗغ ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬خٍحص ‪ٓٝٝ‬خثَ حُ٘وَ ر‪ٜ‬لش‬
‫ػخٓش ػِ‪ ٠‬حُللخظ ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش حُٔل‪٤‬طش ر‪. ْٜ‬‬

‫‪69‬‬
‫اللصا نج واألامنة‬

‫إ حُل‪ٞ‬حٓ‪٤‬ذ ح‪ ٕ٥‬أًً‪ ٖٓ ٠‬حُ٘خّ ك‪ ٢‬رؼ‪ ٞ‬ح‪ٝ٧‬ؿ‪ٝ ٚ‬أؿز‪ ْٜ٘ٓ ٠‬ك‪ ٢‬أ‪ٝ‬ؿ‪ ٚ‬أهَ‪ ، ٟ‬ؿ‪ َ٤‬إٔ‬
‫ح‪ َٓ٧‬ح‪ً٧‬ؼَ أ‪٤ٔٛ‬ش ‪ ٞٛ‬أٗ‪ٜ‬خ ٗ‪٢‬ء ٓوظِق ‪ .‬كخُل‪ٞ‬حٓ‪٤‬ذ ٖٓ ؿ‪ٜ‬ش أَٓع ٖٓ حُيٓخؽ رؼ‪٬‬ػش ٓ‪ٖ٤٣٬‬‬
‫َٓس طوَ‪٣‬زخ ‪ ٕ٧ ،‬حُ٘ز‪٠‬خص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش طٔ‪ َ٤‬ػزَ ح‪٧‬ػ‪ٜ‬خد رَٔػش ‪ٓ100‬ظَ ك‪ ٢‬حُؼخٗ‪٤‬ش ‪ ،‬ك‪٢‬‬
‫ك‪ ٖ٤‬أٗ‪ٜ‬خ طٔ‪ َ٤‬ػزَ ح‪٬ٓ٧‬ى رَٔػش طوخٍد ‪ 300‬أُق ً‪ِٓٞ٤‬ظَ ك‪ ٢‬حُؼخٗ‪٤‬ش ‪.‬‬

‫ػْ إ ٓؼش ًحًَس حُل‪ٞ‬حٓ‪٤‬ذ هخٍهش ‪ ،‬اً ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ط‪٤ٜ‬ؤ ُظ٘خ‪ ٍٝ‬أ‪ٓ ١‬ؼِ‪ٓٞ‬ش ‪ ،‬آٗ‪٤‬خ طوَ‪٣‬زخ ‪ٖٓ ،‬‬
‫أهَح‪ ٙ‬أَٗ‪١‬ش ٓـ٘ط‪٤ٔ٤‬ش َٓحكوش ًؼ‪َ٤‬س ا‪ٟ‬خكش اُ‪ ٠‬آ‪٫‬ف ٓ‪ ٖ٤٣٬‬ح‪٧‬ػيحى حُٔوِٗش ك‪ً ٢‬حًَط‪ٜ‬خ‬
‫حُوخ‪ٛ‬ش ر‪ٜ‬خ ‪ٌٛٝ .‬ح ٓخ ‪٣‬ظ‪٤‬ق ُِل‪ٞ‬حٓ‪٤‬ذ إٔ طٔظًٌَ ؿيح‪ ٍٝ‬حُٔ‪ٞ‬حػ‪٤‬ي ‪ٝ ،‬كـ‪ُٞ‬حص حُٔٔخكَ‪ ٖ٣‬ػِ‪٠‬‬
‫ؿٔ‪٤‬غ حُوط‪ ١ٞ‬حُـ‪٣ٞ‬ش ك‪ ٢‬حُؼخُْ ‪ٝ ،‬طويّ أ‪ ١‬هْٔ ٖٓ ‪ ٌٙٛ‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ٓزخَٗس – طوَ‪٣‬زخ‪ -‬رٔـَى‬
‫‪ٟ‬ـ‪ ٢‬ػيى ‪ٛ‬ـ‪ ٖٓ َ٤‬ح‪ٍُ٧‬حٍ‪ ٞٛٝ ،‬أَٓ ‪ٔ٣ ٫‬ظط‪٤‬غ أ‪ ١‬ىٓخؽ اٗٔخٗ‪ ٢‬إٔ ‪٣‬لؼِ‪. ٚ‬‬

‫‪ٜٓ ٌُٖٝ‬خٍحص ح‪٧‬ىٓـش حُزَ٘‪٣‬ش ‪ ٖٓ ،‬ؿ‪ٜ‬ش أهَ‪ ، ٟ‬أًؼَ طؼيىح ‪ًُٝ ،‬ي ‪ٓ٧‬زخد هي ‪ ٫‬طٌ‪ًِٜ ٕٞ‬خ‬
‫ٌٓظ٘لش ‪ٝ ،‬اُ‪ ٌْ٤‬ح‪ ٕ٥‬رؼ‪٠‬خ ٓٔخ حًظ٘ق ٓ٘‪ٜ‬خ ‪ .‬كل‪ ٢‬حُلخٓ‪ٞ‬د ‪٣‬ؼَٔ ًَ ٓلظخف طل‪ َ٣ٞ‬ػِ‪٠‬‬
‫‪٣َ١‬وش ( ‪٣‬ؼَٔ ‪٣٫ -‬ؼَٔ ) ‪َٓ ٌٕٞ٣ٝ‬طزطخ ػخىس رؼ‪٬‬ػش ٓلخط‪٤‬ق أهَ‪ ٟ‬كو‪ ، ٢‬ك‪ ٢‬ك‪ ٖ٤‬إٔ ًَ هِ‪٤‬ش‬
‫ٖٓ حُؼَ٘س ر‪ ٖ٤٣٬‬هِ‪٤‬ش ػ‪ٜ‬ز‪٤‬ش حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ك‪ ٢‬حُيٓخؽ ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ طَطز‪ ٢‬رؤًؼَ ٖٓ أُق هِ‪٤‬ش أهَ‪ٟ‬‬
‫‪ٗٝ‬وطش ح‪٫‬هظ‪٬‬ف ح‪٧‬هَ‪ ٢ٛٝ ٟ‬إٔ حُل‪ٞ‬حٓ‪٤‬ذ طؼَٔ رخُطخهش حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ‪ ،‬ك‪ ٢‬ك‪٣ ٖ٤‬ؼَٔ حُيٓخؽ‬
‫رخُطخهش حٌُ‪٤ٔ٤‬خث‪٤‬ش ‪ٝ ،‬اًح ؿَى حُلخٓ‪ٞ‬د ٖٓ حُظ‪٤‬خٍ حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ، ٢‬أٌٓ٘‪ ٚ‬حُؼ‪ٞ‬ىس ُِؼَٔ ٓظ‪ٗ ٠‬ج٘خ ‪،‬‬
‫أٓخ اًح ؿَى حُيٓخؽ ٖٓ ح‪ًٔ٧‬ـ‪ً٧ ٖ٤‬ؼَ ٖٓ ُلظخص هِ‪ِ٤‬ش كبٗ‪ٞٔ٣ ٚ‬ص ‪.‬‬

‫‪70‬‬
‫اال ئلة ‪:‬‬
‫‪ -1‬كيى حُلٌَس حُٔل‪٣ٍٞ‬ش ُِ٘‪. ٚ‬‬
‫‪ -2‬حًًَ رؼ‪ ٞ‬حُٔٔ‪ِ٤‬حص حُظ‪ ِ٤ٓ ٢‬ر‪ٜ‬خ حٌُخطذ حُلخٓ‪ٞ‬د‬
‫‪ -3‬طلي‪ ٟ‬حُيٓخؽ ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪ ٢‬حُلخٓ‪ٞ‬د ك‪ ٢‬حُؼي‪٣‬ي ٖٓ حُٔـخ‪٫‬ص أًًَ رؼ‪ٜ٠‬خ ٓٔظؼ‪٘٤‬خ‬
‫رؤٓؼِش ٖٓ حُ٘‪.ٚ‬‬
‫‪٣ -4‬ؼي حُلخٓ‪ٞ‬د اهظَحػخ ٓ‪ٜٔ‬خ ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ر‪ٜ‬لش ػخٓش ‪ٓ ،‬خ‪ ٢ٛ‬أ‪٤ٔٛ‬ظ‪ ٚ‬ك‪٢‬‬
‫حُٔـخٍ حُ‪ٜ٘‬خػ‪ ٢‬؟‬
‫‪ٔ٣ ّٞ٣ ًَ -5‬ظل‪٤‬ن ح ٍ‪ٔٗ٫‬خٕ ػِ‪ ٠‬حُـي‪٣‬ي ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُٔؼِ‪٤ٓٞ‬خص ‪٤ً ،‬ق ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ‪ِ٣‬ؼذ‬
‫حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔٔظَٔ ى‪ٍٝ‬ح ٓ‪ٜٔ‬خ ك‪ٓ ٢‬ي ‪ ٌٙٛ‬حُؼـَس ‪.‬‬
‫‪ُِ -6‬ل‪ٞ‬حٓ‪٤‬ذ ا‪٣‬ـخر‪٤‬خص ‪ًٔ ،‬خ ُ‪ٜ‬خ ِٓز‪٤‬خص طليع رب‪٣‬ـخُ ػٖ ٓي‪ ٟ‬طؤػ‪ٌٛ َ٤‬ححُـ‪ٜ‬خُ‬
‫ِٓزخ ػِ‪ ٠‬حُٔ٘ظـِ‪ ٖ٤‬ػِ‪ . ٚ٤‬حٓظيٍ رؤٓؼِش ‪ٝ‬حهؼ‪٤‬ش ‪.‬‬

‫‪71‬‬
‫ما هص الكغننصتر؟‬
‫َجنح ربه‪ٚ‬ق‪ٛ‬خ ‪:‬‬

‫ًخٕ أ‪ ٍٝ‬طوي‪ٌُِٓٞ ْ٣‬ز‪ٞ٤‬طٌَٓ٘ أًؼَ ٖٓ هٔٔ‪ ٖ٤‬ػخٓخ ‪ٝ ،‬رخُظلي‪٣‬ي ٓ٘ش ‪ 1949‬ك‪٤‬غ ًخٕ ‪٣‬ظٌ‪ٕٞ‬‬
‫ٖٓ أًؼَ ٖٓ ‪ٔٛ‬خّ اٌٍُظَ‪ ٌٙٛٝ ، ٢ٗٝ‬حُ‪ٜٔ‬خٓخص ‪ٞٗ ٢ٛ‬ع ٓؼوي رؼ‪ ٞ‬حُ٘‪٢‬ء ٖٓ ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص‬
‫ح ٍ‪ٌُ٩‬ظَ‪٤ٗٝ‬ش ُ‪ٜ‬خ ‪ٔٓ ٢ٛٝ 18000‬خػِش ُِ‪ٜٔ‬خٓخص حُظ‪ً ٢‬خٗض طٔظؼَٔ ػِ‪ٜٓ ٌَٗ ٠‬زخف ح ٍ‪ٟ٩‬خءس‬
‫حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬حُٔؼَ‪ٝ‬ف ‪ ًٝٝ‬حُلـْ حُٔظ‪ُ ٢ٓٞ‬ظ٘ـ‪ َ٤‬حَُحى‪ُٔ ٞ٣‬يس ‪ِ٣ٞ١‬ش ٖٓ حُِٖٓ ‪ٝ‬كظ‪ ٠‬حهظَحع‬
‫حُظَحِٗٓظ‪ًٌُٝ ، ٍٞ‬ي ُظ٘ـ‪ َ٤‬حُظِلِ‪ ٕٞ٣‬ك‪ ٢‬ريح‪٣‬ش ػ‪ٜ‬ي‪ٌٛٝ ٙ‬ح ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬إٔ ‪ ُٚٗٝ‬أًؼَ ٖٓ ‪ُٕٝ‬‬
‫ػ‪٬‬ػ‪٤ٓ ٖ٤‬خٍس ًخٕ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَك‪ ٢‬ك‪ٜ٘٤‬خ ‪٣‬لظَ ر٘خ‪٣‬ش ًخِٓش ‪٣ِ٣ٝ ،‬ي ‪ ُٚٗٝ‬ػٖ ػ‪٬‬ػ‪٘١ ٖ٤‬خ ‪ًٝ‬خٗض طِي‬
‫حُز٘خ‪٣‬ش ك‪ ٢‬كخؿش ‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س طزَ‪٣‬ي ػٔ‪٬‬هش ٍ‪ُ٫‬حُش حُلَحٍس حُ٘خؿٔش ػٖ طِي حُ‪ٜٔ‬خٓخص ‪ٓٝ‬غ ًُي كبٍٕ‬
‫كؼخُ‪٤‬ظ‪ ُْ ٚ‬طٌٖ أًؼَ ٖٓ كؼخُ‪٤‬ش آُش كخٓزش ؿ‪٤‬ذ ‪ٛ‬ـ‪َ٤‬س ٓٔخ ‪ٔ٣‬ظؼِٔ‪ٜ‬خ ط‪. ٌ٤ٓ٬‬‬

‫انكًج‪ٕٛ‬رو انؾل‪ٚ‬ش ‪:‬‬

‫حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ك‪ ٢‬أرٔ‪ ٢‬طؼز‪ َ٤‬ػ٘‪ ْ٤ُ ٞٛ ٚ‬أًؼَ ٖٓ ؿ‪ٜ‬خُ ً‪َٜ‬رخث‪ٓ ، ٢‬ؼِ‪ٓ ٚ‬ؼَ أ‪ ١‬آُش أهَ‪ٟ‬‬
‫ًخُٔٔـِش أ‪ ٝ‬حُل‪٤‬ي‪ ٞ٣‬أ‪ ٝ‬حُـٔخُش أ‪ ٝ‬حُٔ‪٣ٌَٝ٤‬ق ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ‪ٌٛ‬ح حُـ‪ٜ‬خُ طْ اٍٗظخؿ‪٣ ٢ً ٚ‬و‪ ّٞ‬رٔ‪ٜٔ‬خص‬
‫ٓؼ‪٘٤‬ش ٓؼ‪ ٌٖٔ٣ ٬‬آظؼٔخٍ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَك‪ً ٢‬ظخرش حَُٓخثَ أ‪ ٝ‬آظؼٔخُ‪ً ٚ‬آُش كخٓزش ُِو‪٤‬خّ رؼِٔ‪٤‬خص‬
‫حُـٔغ ‪ٝ‬حُطَف ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ‪ ٌٖٔ٣ .‬أ‪٠٣‬خ إٔ ‪٣‬و‪ ّٞ‬رظ٘ـ‪ َ٤‬أٍهخّ حُظِل‪ٗٞ‬خص ‪ُٝ‬ؼذ حُٔزخٍ‪٣‬خص ‪ٝ‬اٍٗظخؽ‬
‫ٍٓ‪ً ّٞ‬حص طو٘‪٤‬ش ػخُ‪٤‬ش ‪َٓٝ‬حهزش هط‪ ١ٞ‬حُؼَٔ ك‪ ٢‬حُٔ‪ٜ‬خٗغ ‪٣ٝ ،‬و‪ ّٞ‬رظ٘ظ‪ٜٔٓ ْ٤‬خص ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س‬
‫ىحهَ حُطخثَحص أ‪ ٝ‬حُ‪ٜٞ‬حٍ‪٣‬ن ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ‬

‫انجويغخ‬

‫إٍ حُزَٓـش حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬اٍكظ‪ٞ‬حث‪ ٢ٌُ . ٚ‬طئى‪ ١‬أ‪ ١‬آُش ػِٔ‪ٜ‬خ رخُ‪ٞ‬ؿ‪ ٚ‬ح‪ ًَٔ٧‬ك‪٤‬ـذ إٔ ‪٣‬ظْ‬
‫رَٓـظ‪ٜ‬خ رطَ‪٣‬وش ٓخ ػِ‪ ٠‬حُظؼِ‪ٔ٤‬خص حُٔل‪ِٜ‬ش هط‪ٞ‬س روط‪ٞ‬س ‪ٝ ،‬طلي‪٣‬ي ً‪٤‬ل‪٤‬ش حُو‪٤‬خّ رظ٘ل‪ ٌ٤‬حُٔ‪ٜٔ‬ش‬
‫حُٔطِ‪ٞ‬رش ٖٓ حُزيح‪٣‬ش ‪ٝ‬كظ‪ ٠‬ط٘ظ‪ ٢ٜ‬طِي ٗلٖ ٗؼط‪ ٢‬حُظؼِ‪ٔ٤‬خص ُِـٔخُش أ‪ ٝ‬كَٕ حُٔ‪٣ٌَٝ٤‬ق رؤٕ‬
‫ٗ‪٠‬ـ‪ ٢‬ػِ‪ٍُ ٠‬حٍ ٓؼ‪ ٖ٤‬أ‪ٗ ٝ‬و‪ ّٞ‬رظي‪ َٙ٣ٝ‬اٍُ‪ ٠‬حُٔ‪ٜٔ‬ش ‪ٟٝ‬غ ٓؼ‪٤ُ ٖ٤‬و‪ ّٞ‬رؼَٔ ٓؼ‪ًٌُٝ ، ٖ٤‬ي ك‪٢‬‬
‫كخُش حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪ ،‬ك٘لٖ ٗو‪ ّٞ‬رخىهخٍ حُظؼِ‪ٔ٤‬خص ر‪ٞ‬حٓطش ُ‪ٞ‬كش حُٔلخط‪٤‬ق ‪ٓ ٌُٖٝ‬غ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪ٌٖٔ٣‬‬
‫إٔ ‪٣‬ظؼطَ ‪ٔ٣ٝ‬زذ ٓ٘خًَ ٓؼِ‪ٓ ٚ‬ؼَ أ‪ ١‬ؿ‪ٜ‬خُ اٌٍُظَ‪ ٢ٗٝ‬آهَ‪ .‬أ‪ ٝ‬حُٔخ‪ ّٝ‬أ‪ ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ‬
‫‪٣‬ـذ إٔ طٌ‪ ٕٞ‬ىه‪٤‬وخ ‪ٝ ،‬إٔ ‪ ٫‬ط‪٠‬غ حُِ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٠‬حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ك‪ ٢‬حُظٔزذ رخ‪٧‬هطخء ‪ ٚٗ٧ ،‬ك‪ ٢‬ؿٔ‪٤‬غ‬
‫حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ًٔخ ‪ ٞٛ‬حُلخٍ ك‪ ٢‬حُلخ‪٫‬ص طوَ‪٣‬زخ ‪ ،‬كبٕ ح‪٧‬هطخء طٌ‪ٗ ٕٞ‬خؿٔش ػٖ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ ْ٤ُٝ‬ػٖ‬
‫حٌُٔز‪ٞ٤‬طَك‪٤‬غ ‪ٔ٣ ٫‬ظط‪٤‬غ هَحءس حُظؼِ‪ٔ٤‬خص ػِ‪ ٌَٗ ٠‬ح‪٫٧‬ص حُظ‪٣ ٢‬ظْ رَٓـظ‪ٜ‬خ " حُـٔخُش أ‪ٝ‬‬
‫حُلَٕ ٓؼ‪" ٬‬‬

‫‪72‬‬
‫إٍ حُؼَٔ حٌُ‪ ١‬طو‪ٌٓ ّٞ‬ظ‪ٞ‬د ‪ ،‬حٍٍٍ ٍٍ ٍٍ ٕ ‪ ٌٙٛ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س طٔظوزَ طؼِ‪ٔ٤‬خص حُزَٗخٓؾ ك‪ ٌَٗ ٢‬حٍٗخٍحص‬
‫ٍِٓ‪٣‬ش هخ‪ٛ‬ش ر‪ٜ‬خ ر‪ ٚ‬حُـٔخُش أ‪ ٝ‬حُلَٕ ٓؼ‪ ٞٛ ٬‬حُـَٔ أ‪ ٝ‬حُط‪ ، ٢ٜ‬ر‪ٔ٘٤‬خ ؿ‪ٜ‬خُ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ػزخٍس‬
‫ػٖ آُش طو‪ ّٞ‬رٔؼخُـش حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص‪.‬‬

‫إ طِي حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ‬حُٔؼط‪٤‬خص هي طٌ‪ٓٝ ٕٞ‬ؼط‪٤‬خط‪ٜ‬خ ‪ٝ ،‬حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬إٔ طؼ٘‪ ٢‬أٓ‪ٓ ٍٞ‬وظِلش ‪ٓٝ‬ظؼيىس‬
‫‪ٝ‬رخػظزخٍ إٔ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ آُش طو‪ ّٞ‬رٔؼخُـش ٓؼط‪٤‬خص ‪ٝ‬حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬إٔ طٌ‪ ٕٞ‬إٔ طؼ٘‪ ٢‬أٓ‪ٓ ٍٞ‬وظِلش‬
‫‪ٓٝ‬ظؼيىس ‪ٝ‬رخػظزخٍ إٔ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ آُش طو‪ ّٞ‬رٔؼخُـش ٓؼط‪٤‬خص حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ ،‬رٌَ٘ أٍهخّ أ‪ ٝ‬أكَف أ‪ٝ‬‬
‫‪ ٍٞٛ‬أ‪ ٝ‬أ‪ٞٛ‬حص ك‪ ٌٖٔ٤‬رَٓـظ‪٤ُ ٚ‬و‪ ّٞ‬رؼِٔ‪٤‬خص حُـٔغ ‪ٝ‬حُطَف ‪ٝ‬حُ‪َ٠‬د ‪ٝ‬حُؤٔش رطَ‪٣‬وش أًؼَ‬
‫طؼو‪٤‬يح ٖٓ ح‪ُ٧‬ش حُلخٓزش حُؼخى‪٣‬ش ًٔخ ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ‪٣‬زَٓؾ ُٔوخٍٗش ًٔ‪٤‬ظ‪ٝ ٖ٤‬طوَ‪ َ٣‬أ‪ٜٔ٣‬خ أًزَ ‪ٌٖٔ٣ٝ ،‬‬
‫إٔ ‪٣‬زَٓؾ ُ‪٤‬و‪ ّٞ‬رؤػٔخٍ رٔ‪٤‬طش ٓؼَ طَط‪٤‬ذ ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ ح‪ٔٓ٧‬خء أرـي‪٣‬خ ‪ًٔ ،‬خ ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ‪٣‬زَٓؾ‬
‫ٍ‪٫‬ؿَحء أػٔخٍ ٓؼويس ًخُظلٌْ ك‪ ٢‬حٍ‪٬١‬م ٓل‪٘٤‬ش ك‪٠‬خء ٓؼ‪.٬‬‬

‫حٍٕ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ػزخٍس ػٖ ؿ‪ٜ‬خُ حٌٍُظَ‪ ٢ٗٝ‬هخىٍ ػِ‪ ٠‬حٓظوزخٍ ٓؼط‪٤‬خص حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص حُظ‪َٗ ٢‬ؿذ ك‪٢‬‬
‫حٍىهخُ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬طوِ‪ٜ٘٣‬خ ر‪ًٌُٝ ، ٚ‬ي طوِ‪ ٖ٣‬حُظؼِ‪ٔ٤‬خص حُوخ‪ٛ‬ش رخُزَحٓؾ حُظطز‪٤‬و‪٤‬ش ُِو‪٤‬خّ رٔؼخُـش طِي‬
‫حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ‬حٍ‪٣‬ـخى حُلَ إٍ ُي‪ ٟ‬حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ح‪ٌٓ٫‬خٗ‪٤‬ش ُِو‪٤‬خّ رؼِٔ‪٤‬خص ‪ٔ٣‬ظل‪ َ٤‬ػِ‪ ٠‬ح ٍ‪ٔٗ٫‬خٕ ػْ هخىٍ‬
‫ػِ‪ ٠‬حٍهَحؽ ‪ٌٛ‬ح حُلَ رَٔػش ٗي‪٣‬يس كخًٍح هٔض رٔئحٍ ٌُِٔز‪ٞ٤‬طَ كبٗ‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض ٗلٔ‪ٔ٣ ٫ ٚ‬ظط‪٤‬غ‬
‫حُظلٌ‪ ُٞٝ َ٤‬كَ‪ ٝ‬رؤٕ ُي‪٣‬ي هخثٔش ٖٓ أٍهخّ حُظِل‪ٗٞ‬خص ‪ٝ‬طلخ‪ َ٤ٛ‬أ‪ٛ‬لخر‪ٜ‬خ ‪ٝ‬هي طْ طخٍ‪٣‬ن ٓ‪٬٤‬ىى‬
‫كِٖ ‪٣‬ؼط‪٤‬ي اٍؿخرش طوِ‪ٜ٘٣‬خ ك‪ٗ ٢‬ظخّ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪ ٖٟٔ‬رَٗخٓؾ هخ‪ٌ٘ٔ٣ ٙ‬ي ٖٓ ٓؼَكش حُظِل‪ٕٞ‬‬
‫ػ٘ي ًظخرش آْ حُ٘و‪ ٚ‬أ‪ ٝ‬ػ٘‪ٞ‬حٗ‪ ٚ‬اًٍح هٔض رٔئحٍ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ػٖ ٍهْ طِل‪ ٕٞ‬حُلـخؽ ك‪ ٢‬حُز‪َٜ‬س‬
‫‪ ،‬كٖٔ حُٔلظَٔ رؼي ‪٘٤ٛ‬ش ٖٓ حُ‪ٞ‬هض إٔ ‪٣‬وزَى حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪ٔ٣ ٫‬ظط‪٤‬غ حُظلٌ‪ٝ َ٤‬إٔ ‪٣‬ـ‪٤‬زي ٓزخَٗس‬
‫حٍؿخرش ‪ٛ‬ل‪٤‬لش ًحص حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ رؤٗ‪ٔ٣٫ ٚ‬ظط‪٤‬غ إٔ ‪٣‬ـي حَُهْ ًٌُي حًٍح ‪ِ١‬زض ٖٓ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ًظخرش‬
‫ٓ٘طن ٓخُْ ‪ ٌٖ٣‬هي أىهِض حٍُ‪ٓ ٚ٤‬ؼِ‪ٓٞ‬خص ٓٔزوش أ‪ ٝ‬رَحٓؾ ٓظو‪ٜٜ‬ش‪.‬‬

‫حٍٕ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬حهغ ‪ٔ٣ ٫‬ظط‪٤‬غ إٔ ‪٣‬و‪ُ ٍٞ‬ي رؤٕ ‪ٌٛ‬ح هطؤ ‪ 9+8=2‬أ‪ٟٝ‬ل٘خ ‪٣‬و‪ ّٞ‬رخطزخع‬
‫طؼِ‪ٔ٤‬خص ‪٣ٝ‬ئى‪ٜٔٓ ١‬خص ٓوططش ‪ٓٝ‬زَٓـش ٓٔزوخ ‪ٔ٣ ٌُٚ٘ٝ ،‬ظط‪٤‬غ طؤى‪٣‬ش ‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪ٜٔ‬خص رَٔػش‬
‫هخٍهش هي ط‪ ٖ٤٣٬ُٔ َٜ‬حُؼِٔ‪٤‬خص ك‪ ٢‬حُؼخٗ‪٤‬ش ‪.‬‬

‫‪73‬‬
‫ػزبك انكًج‪ٕٛ‬رو‬

‫حٍٕ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪٣‬ظٌ‪ٓ ٖٓ ٕٞ‬لخط‪٤‬ق ‪ٝ‬أٓ‪٬‬ى ‪ُٞٝ‬كخص ى‪ٝ‬حثَ حٌٍُظَ‪٤ٗٝ‬ش ‪ٝ‬هطغ ‪ٍٝ‬هخثن حٌٍُظَ‪٤ٗٝ‬ش‬
‫ٓيٓـش ‪ٓٝ‬لَى هَ‪ ٙ‬حُظوِ‪ ٖ٣‬حُ‪ِٜ‬ذ ‪ٓٝ ،‬لَى هَ‪ ٙ‬حُظوِ‪ ٖ٣‬حَُٕٔ ‪ ،‬رخ‪ٟ٩‬خكش حٍُ‪١ ٠‬خرؼش‬
‫‪ُٞٝ‬كش ٓلخط‪٤‬ق ‪ٓٝ‬خ‪ ٌٙٛ ًَ ّٝ‬حٌُٔ‪ٗٞ‬خص ٓظ‪ِٜ‬ش ٓغ رؼ‪ٜ٠‬خ حُزؼ‪ٗٝ ، ٞ‬خٗش حٍظ‪ٜ‬خٍ حُ‪ٍٜٞ‬س‬
‫ُظٌ‪ٗ ٕٞ‬ظخٓخ ُ‪ ٚ‬حُويٍس ػِ‪ ٠‬حُو‪٤‬خّ رٔ‪ٜٔ‬خص حُلٔخرخص ‪ٝ‬حٓظ‪٤‬ؼخد ٓؼط‪٤‬خص حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ً٘‪ٞ‬ع ٖٓ‬
‫‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪ٜٔ‬خص ػْ إٔ هيٍس حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪ ٌٙٛ‬ك‪ ٢‬طيح‪ٓٝ ٍٝ‬ؼخُـ‪ ٚ‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص حُٔوظِلش أػطض‬
‫ٌُِٔز‪ٞ٤‬طَحُو‪ٞ‬س حُظؼخَٓ ٓؼ‪ٜ‬خ ٍ‪٫‬ػطخء ٗظخثؾ ح‪ٓ٫‬ظويحٓخص حُؼِٔ‪٤‬ش ‪.‬‬

‫‪74‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٟٝ -1‬ق ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ رؤِٓ‪ٞ‬د ِْٓ أ‪٤ٔٛ‬ش حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ك‪ ٢‬طٌ‪٘٣ٞ‬ي حُٔ‪٢ٜ٘‬؟‬
‫‪ -2‬طؼظزَ حُي‪ ٍٝ‬حُٔظويٓش ح‪٣ ٫ ٖٓ ٢ٓ٧‬ظوٖ آظؼٔخٍ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪ُٔ ،‬خًح ؟‬
‫‪ -3‬حٓظوَؽ حُلٌَس ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِ٘‪. ٚ‬‬
‫‪ُ -4‬و‪ ٚ‬حُلوَس حُؼخُؼش ُِ٘‪. ٚ‬‬
‫‪ٓ -5‬خ َٓحىف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ٔٛ -‬خّ حٌٍُظَ‪..........................................................: ٢ٗٝ‬‬
‫‪ -‬حُظؼِ‪ٔ٤‬خص ‪..................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُِ‪........................................................................: ّٞ‬‬
‫‪ -‬حُط‪.....................................................................: ٢ٜ‬‬
‫‪ٓ -6‬خ‪ ٢ٛ‬حٍ‪٣‬ـخر‪٤‬خص ‪ِٓٝ‬ز‪٤‬خص حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ك‪ٗ ٢‬ظَى ؟‬
‫‪ٓ -7‬خ‪ِ٤ٔٓ ٢ٛ‬حص حُؼخُْ حُٔؼِ‪ٓٞ‬خط‪ ٢‬؟‬

‫‪75‬‬
‫تأ نر الكغننصتر رلى النطالة‬
‫إ اٍىهخٍ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ػِ‪ٌٛ ٠‬ح حٌَُ٘ ‪ٝ ،‬ر‪ ٌٜٙ‬حَُٔػش ك‪ٓ ٢‬ؼظْ ٓـخ‪٫‬ص حُؼَٔ ك‪ ٢‬حُٔ‪ٜ‬خٗغ‬
‫‪ٝ‬حًَُ٘خص ‪ٝ‬حُٔظخؿَ ‪ ،‬هي أ‪ٝ‬ؿي هيٍس اٍٗظخؿ‪٤‬ش أًزَ ‪ٞٗٝ‬ػ‪٤‬ش أك‪ . َ٠‬اٍٗٔخ ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض ٗلٔ‪ ، ٚ‬هِن‬
‫ٗ‪ٞ‬ػخ ٖٓ حٌُٔ٘‪٬‬ص ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪٣‬لخٍ حُٔٔئ‪ ُٕٞٝ‬حُٔ‪٤‬خٓ‪ٝ ٕٞ٤‬ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى‪ٓ ٕٞ٣‬ؼخ ك‪٤ً ٢‬ل‪٤‬ش اٍ‪٣‬ـخى‬
‫كِ‪ُٜ ٍٞ‬خ ‪.‬‬
‫كخُزطخُش حُظ‪ ٢‬طل٘ض ك‪ ٢‬ى‪ ٍٝ‬حُـَد حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش طؼ‪ٞ‬ى ‪ ،‬ك‪ ٢‬رؼ‪ ٞ‬أٓزخر‪ٜ‬خ حَُث‪٤ٔ٤‬ش ‪ ،‬اٍُ‪ ٠‬اٍك‪ٍ٬‬‬
‫حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ٌٓخٕ ح ٍ‪ٔٗ٩‬خٕ ك‪ٓ ٢‬ؼظْ حُٔ‪ٜ‬خّ ‪ٝ‬ح‪٧‬ػٔخٍ ‪.‬‬
‫كزي‪ ٖٓ ٫‬آ‪٫‬ف حُؼٔخٍ حٌُ‪ً ٖ٣‬خٗ‪ٞ‬ح ‪٣‬ؼِٔ‪ ٕٞ‬ك‪ٜ٘ٓ ٢‬غ ُِٔ‪٤‬خٍحص ‪ ،‬رخص ‪ٌ٣‬ل‪ ٢‬حُ‪ ّٞ٤‬ر‪٠‬ؼش أؿ‪ِٜ‬س‬
‫ً‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ ‪ٝ ،‬أؿ‪ِٜ‬س حًٌُخء ح‪ٛ٩‬ط٘خػ‪ٗ٩ ، ٢‬ظخؽ حٌُٔ‪٤‬ش ٗلٔ‪ٜ‬خ ٖٓ حُٔ‪٤‬خٍحص ‪ٝ ،‬رخُ٘‪ٞ‬ػ‪٤‬ش ػ‪ٜ٘٤‬خ ‪،‬‬
‫إٍ ُْ ‪ ٌٖ٣‬أك‪.َ٠‬‬
‫ًٌُي ك‪ ٢‬حًَُ٘خص ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٍف ‪ ،‬ك‪٤‬غ ًخٕ ‪٣‬ظ‪ٞ‬ؿذ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ػيى ‪ٛ‬خثَ ٖٓ حُٔ‪ٞ‬ظل‪ٓ ٖٓ ٖ٤‬وظِق‬
‫ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خ‪ٛ‬خص ك‪ ٢‬ح ٍ‪٩‬ىحٍس ‪ٝ‬حُٔلخٓزش ‪ٝ‬حُظ‪ٞ‬ػ‪٤‬ن ‪ ،‬رخص ‪ٌ٣‬ل‪ ٢‬حُ‪ٝ ّٞ٤‬ؿ‪ٞ‬ى ػيى ‪ٟ‬ج‪٣ ٫ ، َ٤‬ظـخ‪ُٝ‬‬
‫أ‪ٛ‬خرغ حُ‪٤‬ي حُ‪ٞ‬حكيس ‪٫ٍ ،‬ىحٍس كَع ٓ‪َٜ‬ك‪ٌ٣ ، ٢‬ل‪ ٢‬إٔ ‪٠٣‬ـ‪ ٢‬ػِ‪ٓ ٠‬لخط‪٤‬ق ك‪ ٢‬حُـ‪ٜ‬خُ ح‪ٌُ٩‬ظَ‪٢ٗٝ‬‬
‫كظ‪٣ ٠‬زيأ ‪ٌٛ‬ح رخُظؼخَٓ ٓغ أؿ‪ِٜ‬س ً‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ أهَ‪ ، ٟ‬كظظلون ًَ حُؼِٔ‪٤‬خص طِوخث‪٤‬خ ‪َٗ ٖٓ ،‬حء ‪ٝ‬ر‪٤‬غ‬
‫‪ٝ‬طٔـ‪ َ٤‬حُيكغ ‪ٝ ،‬اؿَحء حُٔل‪ٞ‬رخص ‪.‬‬
‫أ‪ ١‬إٍ ‪٘ٛ‬خى ٓ‪٤‬خى‪ ٖ٣‬ػيس كَ حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ ك‪ٜ٤‬خ ًِ‪٤‬خ أ‪ ٝ‬ؿِث‪٤‬خ ٓلَ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪٘ٛ ٖٓ .‬خ أ‪ٛ‬زق ‪ٌٛ‬ح‬
‫حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ أٗي ٓ٘خكْ ُ‪ٔٗ٪‬خٕ ك‪ٞٓ ٢‬م حُؼَٔ ‪.‬‬
‫‪ ٙٞ٘٣ٝ‬حُوزَحء إٔ ح‪ِ٣ َٓ٧‬ىحى أًؼَ كؤًؼَ اًٍ إٍ حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ رخص ‪ِ٣‬كق كظ‪ ٠‬حٍُ‪ ٠‬حُٔ‪ ٖٜ‬حُظ‪٢‬‬
‫‪٘٣‬ـِ‪ٜ‬خ ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خ‪ٜ٘ٓ ٖٓ ، ٕٞ٤ٛ‬يٓ‪ٝ ، ٖ٤‬أ‪١‬زخء ‪ٓٝ ،‬لخٓ‪ٝ ، ٖ٤‬ؿ‪ٝ . َْٛ٤‬أُٔل‪ٞ‬ح حٍُ‪ ٠‬إٔ ؿخٓؼش‬
‫"‪ "ٌٖٔ٘ٔ٣ٝ‬ح‪٤ٌ٣َٓ٧‬ش ‪ ،‬حُظ‪ ٢‬حػظٔيص آظويحّ حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ ك‪ ٢‬هْٔ ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬حُ٘لٔ‪٤‬ش ‪ ،‬ػِ‪٠‬‬
‫ٓز‪ َ٤‬حُظـَرش ‪ ،‬ح‪ٟ‬طَص حٍُ‪ ٠‬ح‪ٓ٩‬ظـ٘خء ػٖ ػيى ًز‪ ٖٓ َ٤‬أ‪١‬زخء حُ٘لْ حُؼخِٓ‪ُ ٖ٤‬ي‪ٜ٣‬خ ‪ًُٝ ،‬ي‬
‫‪ٔٗ ٕ٧‬زش ٓظ‪ ٖ٤‬رخُٔجش ٖٓ حَُٔ‪ ٠ٟ‬حٌُ‪َ٣ ٖ٣‬طخى‪ٌٛ ٕٝ‬ح حُؤْ ‪٣ ،‬ل‪ٓ ِٕٞ٠‬وخ‪١‬زش حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ري‪٫‬‬
‫ٖٓ حُطز‪٤‬ذ ‪.‬‬
‫أًؼَ ٓخ ‪٘٣‬يى ػِ‪ ٚ٤‬حُوزَحء ‪ ٞٛ ،‬طط‪٘ٓ ٍٞ‬خكٔش حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ ُ‪ٔٗ٪‬خٕ ‪ ،‬رخص ‪٠٣‬ؼق ُي‪ٌٛ ٟ‬ح‬
‫ح‪٧‬ه‪ َ٤‬ػوظ‪ ٚ‬ر٘لٔ‪ٝ ، ٚ‬رويٍط‪ ٚ‬ػِ‪ٞٓ ٠‬ح‪ِٛ‬ش حُٔؼ‪ٝ ٢‬حٌُي ‪ ،‬كؤهٌ ‪٘٣‬ظَ حٍُ‪٘ٓ ٠‬خكٔ‪ ٚ‬حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ‬
‫ٗظَس ه‪ٞ‬ف ‪ٝ‬كٌٍ ‪ ،‬اًٍ ‪٣‬ؼِْ ِٓلخ أٗ‪ٔ٣ ٫ ٚ‬ظط‪٤‬غ اهظِحٕ حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ٓؼِ‪ ، ٚ‬أ‪ ٝ‬حُؼَٔ ٌٓخٗ‪، ٚ‬‬
‫‪ٝ‬حُ‪ٜٞٔ‬ى ك‪ًُ ٢‬ي أًؼَ ٖٓ ٓخػخص ٓلي‪ٝ‬ىس ‪ ،‬ر‪ٔ٘٤‬خ حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ ‪ٔ٣‬ظط‪٤‬غ حُؼَٔ أ‪٣‬خٓخ ٓظ‪ٞ‬حُ‪٤‬ش ‪ ،‬ر‪٬‬‬
‫اٗوطخع ‪ ٫ٝ‬طؼذ ‪٘ٛ ٖٓ .‬خ هطَ حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ ػِ‪ ٠‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٝ ،‬طلـ‪ُٓ٧ َٙ٤‬ش حُزطخُش حُظ‪ ٢‬ط٘ظَ٘‬
‫ك‪ ٢‬حُؼخُْ حُـَر‪ ٢‬ػٔ‪ٓٞ‬خ ‪ٝ ،‬ك‪ ٢‬أ‪ٍٝٝ‬رخ ه‪ٜٛٞ‬خ ‪.‬‬

‫‪76‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ِٓ ٢ٛ‬ز‪٤‬خص ‪ٝ‬حٍ‪٣‬ـخر‪٤‬خص حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ ؟‬
‫‪ َٛ -2‬حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ كؼ‪ ٬‬ػي‪ُِ ٝ‬ؼَٔ؟‬
‫‪ -3‬ط‪ ٍٜٞ‬ػخُْ ري‪ًٓٞ ٕٝ‬ز‪ٞ٤‬طَ ؟‬
‫‪ َٛ -4‬كؼ‪ ٬‬حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ ٓخى حُؼخُْ ؟‬
‫‪ٓ -5‬خ‪ ٞٛ‬ى‪ ٍٝ‬حٌُ‪ٓٞ‬ز‪ٞ٤‬طَ ىحهَ ح‪ٓٝ٧‬خ‪ ١‬حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ؟‬
‫‪ٓ -6‬خ َٓحىف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪.................................................:‬‬ ‫‪ -‬حٍٗظخؿ‪٤‬ش‬
‫‪................................................:‬‬ ‫‪ٓ -‬وخ‪١‬زش‬
‫‪................................................:‬‬ ‫‪ -‬حُ‪ٜٞٔ‬ى‬
‫‪................................................:‬‬ ‫‪ -‬ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خ‪ٛ‬خص‬
‫‪................................................:‬‬ ‫‪٣ -‬لخٍ‬

‫‪77‬‬
‫البصلغة‬
‫* يفٕٓو انؼٕنًخ‬

‫حُؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ًِٔ ٢ٛ‬ش كي‪٣‬ؼش ك‪ ٢‬حُِـش حُؼَر‪٤‬ش ‪ٝ‬طؼ‪ٞ‬ى ك‪ ٢‬أ‪ِٜٛ‬خ ح‪ٗ٩‬ظوخه‪ ٢‬حُؼَر‪ ٢‬اُ‪ًِٔ ٠‬ش ػخُْ‬
‫‪ٝ‬طؼ٘‪ ٢‬طؼٔ‪ ْ٤‬حُ٘‪٢‬ء ُ‪ٜ٤‬زق ػخُٔ‪٤‬خ ‪ .‬أ‪ٗ ٝ‬وِ‪ ٖٓ ٚ‬ك‪ ِ٤‬حُو‪٤ٜٛٞ‬ش اُ‪ٓ ٠‬ـخٍ حُؼٔ‪٤ٓٞ‬ش ك‪٢‬‬
‫ٓٔظ‪ٞ‬ح‪ٛ‬خ حٌُ‪٣ٝ . ٢ٗٞ‬ـط‪ٌٛ ٢‬ح ٓل‪ ّٜٞ‬حُظط‪ٍٞ‬حص حٌُٔ‪ِٛ‬ش حُظ‪ٜٗ ٢‬ي‪ٛ‬خ حُٔـظٔغ ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪ ٢‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ‬
‫ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى ‪ٝ‬حُٔخٍ ‪ٝ‬حُظٔ‪٣ٞ‬ن رخُظ‪ٞ‬حُ‪ٓ ١‬غ حُظل‪٫ٞ‬ص حُ٘‪ٞ‬ػ‪٤‬ش حُظ‪ٜٗ ٢‬ي‪ٛ‬خ ك‪ٓ ٢‬ـخٍ ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ‬
‫‪ٝ‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خط‪٤‬خص ‪ٝ‬ح‪ٗ٩‬لـخٍ حُٔؼَك‪٣ٝ . ٢‬ؼزَ ػٖ ‪ ٌٙٛ‬حُظل‪٫ٞ‬ص ‪ٝ‬طٌخِٓ‪ٜ‬خ رظؼز‪ َ٤‬حُوَ‪٣‬ش حٌُ‪٤ٗٞ‬ش‬
‫حٌُ‪ َِٓ٣ ١‬اُ‪ ٠‬كخُش حُظٌخَٓ ‪ٝ‬ح‪ٗ٫‬يٓخؽ ر‪ ٖ٤‬أ‪َ١‬حف حُؼخُْ حهظ‪ٜ‬خى‪٣‬خ ‪ٓٝ‬ؼِ‪ٓٞ‬خط‪٤‬خ ‪ٝ‬ػوخك‪٤‬خ ‪ ،‬ك‪٤‬غ‬
‫طظ‪ٞ‬حٍ‪ ٟ‬حُلي‪ٝ‬ى ‪ٝ‬حُل‪ٞ‬حؿِ حُـًَٔ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼوخك‪٤‬ش ‪ٝ‬حٌُٔ‪ٛ‬ز‪٤‬ش ر‪ٌٗٞٓ ٖ٤‬خص حُ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪. ٢‬‬

‫كخُؼ‪ُٔٞ‬ش طـٔي ػطخء ػ‪ٍٞ‬س ٓؼِ‪ٓٞ‬خط‪٤‬ش كخثوش ‪ .‬اٗ‪ٜ‬خ طيكن حٌٍٓخٗخص ‪ ٫‬كي‪ٝ‬ى ُ‪ٜ‬خ ك‪ٓ ٢‬ـخٍ ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ‬
‫‪ٝ‬حُظزخىٍ ‪ٝ‬حُظ٘ظ‪ٝ ْ٤‬حُؼَٔ ‪ٝ‬حُظوِ‪ٝ ٖ٣‬حُٔ‪٤‬طَس ك‪ٓ ٢‬وظِق ٓـخ‪٫‬ص ح‪٩‬ريحع ‪ٝ‬حُؼطخء ‪ٝ‬ح‪٩‬هظَحع ‪.‬‬
‫اٗ‪ٜ‬خ ‪ٍَٝ٤ٛ‬س طخٍ‪٣‬و‪٤‬ش طـظخف حُؼخُْ ‪ٝ‬طؼ‪٤‬ي ر٘خء‪ٝ ٙ‬طٌ٘‪ ِٚ٤‬ك‪ٍٞٛ ٢‬س ؿي‪٣‬يس ‪ٝ‬ك‪ ٢‬ىحثَس هخٍ‪١‬ش‬
‫ؿي‪٣‬يس ‪ٝ‬ط‪٠‬خٍ‪ ْ٣‬أًؼَ ؿيس‪.‬‬

‫كٔغ حُؼ‪ُٔٞ‬ش ط٘‪ٜ‬ي ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ػ‪َٜ‬ح ؿي‪٣‬يح طظـ‪ٓ َ٤‬ؼ‪ ٚ‬ػ‪٬‬هظ٘خ رٔلَىحص ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ىٗخ رخُِٓخٕ ‪ٝ‬حٌُٔخٕ‪.‬‬
‫رخُٔؼَكش ‪ٝ‬حُؼ‪ٍٞ‬س ‪ ،‬رخُٔـظٔغ ‪ٝ‬حُِٔطش ‪ ،‬رخُ‪٣ٜٞ‬ش ‪ٝ‬حُـ‪ .َ٤‬رخُ‪ٞ‬حهغ ‪ٝ‬حُلو‪٤‬وش ‪ .‬اٗ‪ٜ‬خ ٌَٗ ؿي‪٣‬ي ٖٓ‬
‫أٌٗخٍ ح‪ٗ٩‬ظخؽ ‪ٝ‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ‪ٝ‬حُظيح‪٣ ٍٝ‬ظـٔي ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُٔوِ‪ٞ‬هخص حُـي‪٣‬يس حُٔٔٔخس رخُ‪ٞ‬حهغ ح‪٩‬كظَح‪٢ٟ‬‬
‫أ‪ ٝ‬حُ٘‪ ٚ‬حُلخثن أ‪ ٝ‬حُِـش حَُهٔ‪٤‬ش أ‪ٝ‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬ش حٌُ‪٤ٗٞ‬ش ‪ً ٢ٛٝ .‬خث٘خص ‪٘ٛ‬ش رويٍ ٓخ‪٤ًً ٢ٛ‬ش ‪.‬‬
‫‪ٝ‬ػخرَس رويٍ ٓخ‪٣َٓ ٢ٛ‬ؼش ‪ٗ ٢ٛٝ‬زل‪٤‬ش ‪ٌُٜ٘ٝ‬خ ًحص ‪١‬خهش اػ‪٤ٓ٬‬ش ‪ٛ‬خثِش ‪ٓٝ‬ظ٘خ‪٤ٛ‬ش ك‪ ٢‬حُ‪ٜ‬ـَ‬
‫‪ٌُٜ٘ٝ‬خ ًحص ٓ‪ٞ‬حٍى ‪ ٫‬طظ٘خ‪. ٠ٛ‬‬

‫حُؼ‪ُٔٞ‬ش ك‪ ٢‬أرٔ‪ ٢‬طؼَ‪٣‬لخط‪ٜ‬خ ‪ٝ‬أًؼَ‪ٛ‬خ اؿَحث‪٤‬ش " ٓ‪ُٜٞ‬ش كًَش حُ٘خّ ‪ٝ‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ‬حُِٔغ‬
‫‪ٝ‬ح‪ٞٓ٧‬حٍ ‪ٝ‬ح‪٧‬كٌخٍ ر‪ٓ ٖ٤‬وظِق حُي‪ ٍٝ‬ػِ‪ٗ ٠‬طخم حٌَُس ح‪٤ٍٟ٧‬ش " ‪ ٢ٛٝ‬ك‪ ٢‬ح‪٩‬طـخ‪ ٙ‬حُٔ‪٤‬خٓ‪٢‬‬
‫‪ٝ‬حُلو‪ٞ‬ه‪ ٢‬طؼ٘‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬ش طل‪ َ٣ٞ‬طٔظ‪ٜ‬يف ح‪ٗ٩‬ظوخٍ ٖٓ ‪ٟٝ‬غ حُي‪ُٝ‬ش رلي‪ٝ‬ى‪ٛ‬خ ‪ٝ‬ه‪ٞ‬حٗ‪ٜ٘٤‬خ ‪ٗٝ‬ظٔ‪ٜ‬خ‬
‫‪ٝ‬هَحٍحط‪ٜ‬خ اُ‪ٟٝ ٠‬غ ؿي‪٣‬ي ‪٣‬ظوط‪ ٠‬رؼ‪ًُ ٞ‬ي أ‪ٓ ًِٚ ٝ‬ؼ‪٤‬خ ٗل‪ ٞ‬طيحهَ ‪ٝ‬طلخػَ ‪٘ٓٝ‬خًٍش طظـ‪ٚ‬‬
‫اُ‪ ٠‬ػخُْ ٓظلخػَ ‪٣‬ظْ ك‪ُٝ ٚ٤‬حٍ ًؼ‪ ٌٙٛ ٖٓ َ٤‬حُل‪ٞ‬حؿِ أ‪ ٝ‬ك‪ ٢‬حُ٘‪ٜ‬خ‪٣‬ش ًِ‪ٜ‬خ كظظل‪ ٍٞ‬اُ‪ ٠‬ػخُْ ‪ٝ‬حكي"‬

‫* ٔالكرٓب انزبه‪ٚ‬ق‪ٛ‬خ ‪:‬‬


‫‪٣‬ئٍم حُٔلٌَ‪٬٤ُٔ ٕٝ‬ى حُؼ‪ُٔٞ‬ش ٓغ ٓو‪ ١ٞ‬ؿيحٍ رَُ‪ٓٝ ّ1989 ٖ٤‬غ ‪٫ٝ‬ىط‪ٜ‬خ ‪ ٌٙٛ‬ريأص ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش‬
‫َٓكِش طخٍ‪٣‬و‪٤‬ش كَ‪٣‬يس ‪ ٖٔ٤ٜ٣‬ك‪ٜ٤‬خ ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى حُِ‪٤‬زَحُ‪ ٢‬حُلَ ك‪ ٢‬ظَ ٗ‪ٜ‬خ‪٣‬ش َٓكِش حُٔ‪ٞ‬حؿ‪ٜ‬خص‬
‫حُزخٍىس ر‪ ٖ٤‬هطز‪ ٢‬حُ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى حُٔ‪٤‬خٓ‪ ٢‬ك‪ ٢‬حُؼخُْ ( أَٓ‪ٌ٣‬خ ‪ٝ‬ح‪٫‬طلخى حُٔ‪ٞ‬ك‪٤‬خط‪ٓ ٢‬خروخ ) ‪.‬‬

‫‪78‬‬
‫ُوي طٌِ٘ض حُؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ٝ‬طزِ‪ٍٞ‬ص ك‪ٍ ٢‬كْ طل‪٫ٞ‬ص طخٍ‪٣‬و‪٤‬ش ػ‪٬‬ػ‪٤‬ش ح‪٧‬رؼخى ‪٣ ،‬ظٔؼَ رؼي‪ٛ‬خ ح‪ ٍٝ٧‬ك‪٢‬‬
‫حُظط‪ ٍٞ‬حٌُٔ‪ُ َٛ‬ظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ‬ػ‪ٍٞ‬ط‪ٜ‬خ ‪ ،‬ك‪٤‬غ طَطز‪ ٢‬أٗي ح‪ٍ٩‬طزخ‪ " ١‬رخُؼ‪ٍٞ‬س حُؼِٔ‪٤‬ش‬
‫‪ٝ‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خط‪٤‬ش حُـي‪٣‬يس ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طٌظٔق حُؼخُْ ٌٓ٘ ريح‪٣‬ش حُظٔؼ‪٘٤‬خص ‪ٌٛٝ‬ح حُؼ‪ٍٞ‬س ‪ ٢ٛ‬اكي‪ ٟ‬أ‪ٓ ْٛ‬ؼخُْ‬
‫حُِلظش حُل‪٠‬خٍ‪٣‬ش حَُح‪٘ٛ‬ش ‪ ٢ٛٝ .‬حُو‪ٞ‬س ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ‪ٔ٤ُٝ ،‬ض رخُ‪ٍَٝ٠‬س حُ‪ٞ‬ك‪٤‬يس حُٔٔئ‪ُٝ‬ش ػٖ‬
‫رَ‪ ُٝ‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش أه‪َ٤‬ح "‬

‫‪٣ٝ‬ظـِ‪ ٠‬رؼي‪ٛ‬خ حُؼخٗ‪ ٢‬ك‪ٍ ٢‬كْ حُظل‪٫ٞ‬ص حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش حٌُزَ‪ ٟ‬حُظ‪ ٢‬طٔؼِض ك‪ٓ ٢‬و‪ ١ٞ‬ؿيحٍ رَُ‪ٖ٤‬‬
‫‪ٝ‬حٗ‪٤ٜ‬خٍ ح‪٩‬طلخى حُٔ‪ٞ‬ك‪٤‬خط‪ٝ ، ٢‬أه‪َ٤‬ح ‪٣‬ظٔؼَ حُزؼي حُؼخُغ ‪ٝ‬ح‪٧‬ه‪ ٌُٜٙ َ٤‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش ك‪ ٢‬ى‪ٍٝ‬س حُظل‪٫ٞ‬ص‬
‫ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش حُظ‪ ٢‬طل‪ٞ‬م كي‪ٝ‬ى حُظ‪ ٍٜٞ‬ك‪٤ٓ ٢‬يحٕ حُظزخىٍ ‪ٝ‬حُظـخٍس حُي‪٤ُٝ‬ش ‪ٝ‬طيكن حُز‪٠‬خثغ ‪ٝ‬طلطْ‬
‫حُل‪ٞ‬حؿِ حُـًَٔ‪٤‬ش ر‪ٓ ٖ٤‬وظِق هخٍحص حُؼخُْ ‪ٝ‬ى‪. ُٚٝ‬‬

‫* ٕٕه انؼٕنًخ ‪:‬‬


‫ُ‪٘ٛ ْ٤‬خى ٌَٗ ‪ٝ‬حكيح أ‪ٍٞٛ ٝ‬س ‪ٝ‬حكيس ُِؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ ،‬رَ ‪٘ٛ‬خى ‪ٓ ٍٞٛ‬ظؼيىس ‪ٓٝ‬وظِلش ‪ٍٞٛ ًَٝ ،‬س‬
‫ٖٓ ‪ ٌٙٛ‬حُ‪ ٢ٛ ٍٜٞ‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش رلي ًحط‪ٜ‬خ ‪ٔٗٝ ،‬ظط‪٤‬غ حُو‪ ٍٞ‬إ أٌٗخٍ حُؼ‪ُٔٞ‬ش حُظ‪ ٢‬ظ‪َٜ‬ص ُلي‬
‫ح‪: ٢ٛ ٕ٥‬‬

‫‪ -1‬انؼٕنًخ انضمبف‪ٛ‬خ ‪ ٌٙٛ :‬حُؼوخكش حُظ‪ ٢‬طٔٔ‪ ٠‬رؼوخكش حُؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ ٢ٛ‬ػوخكش ٓخ رؼي حٌُٔظ‪ٞ‬د ‪ ،‬اٗ‪ٜ‬خ ػوخكش‬
‫حُ‪ٍٜٞ‬س ‪ ،‬ػوخكش ُ‪ٜ‬خ ٖٓ حُويٍس ‪ٝ‬حُظؤػ‪ٓ َ٤‬ؼَ ٓخ ك‪ ٢‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش حُظ‪ ٢‬آظطخػض طلط‪ْ٤‬‬
‫حُل‪ٞ‬حؿِ حُــَحك‪٤‬ش ‪ٝ‬حُـًَٔ‪٤‬ش ‪ًٌ ،‬ح حُلخٍ ك‪ ٢‬حُؼوخكش حُ‪ٍٜٞ‬س ‪ ،‬كبٗ‪ٜ‬خ حٓظطخػض إٔ طلطْ‬
‫حُل‪ٞ‬حؿِ حُِـ‪٣ٞ‬ش ر‪ ٖ٤‬حُٔـظٔؼخص ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ‪ٝ ،‬طٌِ٘ض حٓزَح‪٣ٍٞ١‬خص اػ‪٤ٓ٬‬ش ٓ‪ٜٔ‬ظ‪ٜ‬خ ط‪ٜ‬ي‪َ٣‬‬
‫ػوخكش حُ‪ٍٜٞ‬س رخُ٘ظخّ حُٔٔؼ‪ ٢‬حُز‪ ١َٜ‬ك‪ ٢‬ظَ طَحؿغ ٓؼي‪٫‬ص حُوَحءس ‪.‬‬

‫‪ -2‬انؼٕنًخ اإلرٖبن‪ٛ‬خ ‪ :‬حٍٕ ػخُْ ح‪٩‬ػ‪ٝ ّ٬‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض حُلخ‪ ٞٛ ،َٟ‬ػخُْ ر‪ ٬‬ى‪ُٝ‬ش ‪ٝ‬ر‪٬‬‬
‫أٓش ‪ٝ‬ر‪ ٕ٧ ، ٖ١ٝ ٬‬حُلٌ‪ٓٞ‬خص كويص حُٔ‪٤‬طَس ػِ‪ ٠‬ك‪٠‬خث‪ٜ‬خ حُـ‪ٝ ، ١ٞ‬أ‪ٛ‬زق حُل‪٠‬خء‬
‫حُ‪ٓ٬‬لي‪ٝ‬ى ‪ ٞٛ‬حٌُٔخٕ حٌُ‪ ١‬طظلَى ك‪ ٚ٤‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش ح‪٩‬ػ‪٤ٓ٬‬ش أ‪ ٖ١ٝ ٞٛ ٝ‬ح‪٩‬ػ‪ٌٛ ، ّ٬‬ح حُ‪ٖ١ٞ‬‬
‫ح‪٩‬ػ‪ٔ٣ ٢ٓ٬‬ظويّ ٓخ ‪٣ِ٣‬ي ػِ‪ ٠‬هٔٔٔخثش هَٔ ‪٘ٛ‬خػ‪ ٢‬طي‪ ٍٝ‬ك‪ ٍٞ‬ح‪ٔ٣ٝ ، ٍٝ٧‬ظوزَ رؼ‪ٜ‬خ أًؼَ‬
‫ٖٓ ِٓ‪٤‬خٍ ٖٓ أؿ‪ِٜ‬س حُظِلِ‪. ٕٞ٣‬‬

‫‪ -3‬انؼٕنًخ اإلرٖبن‪ٛ‬خ ‪ ٢ٛ :‬ػِٔ‪٤‬ش ٓ‪٤‬خىس ٗظخّ اهظ‪ٜ‬خى‪ٝ ١‬حكي ‪ ١ٞ٠٘٣ ،‬طلظ‪ٓ ٚ‬وظِق رِيحٕ‬
‫حُؼخُْ ك‪٘ٓ ٢‬ظ‪ٓٞ‬ش ٓظ٘خرٌش ٖٓ حُؼ‪٬‬هخص ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ ،‬طو‪ ّٞ‬ػِ‪ ٠‬أٓخّ طزخىٍ حُويٓخص ‪ٝ‬حُِٔغ‬
‫‪ٝ‬حُٔ٘ظـخص ‪ٝ‬ح‪ٞٓ٧‬حم ‪ٍٝ‬إ‪ ّٝ‬ح‪ٞٓ٧‬حٍ ‪ٝ ،‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ ٢ٛ‬أ‪٠٣‬خ ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خىحص حُؼخُٔ‪٤‬ش‬
‫حُٔلظ‪ٞ‬ف رؼ‪ٜ٠‬خ ػِ‪ ٠‬رؼ‪ ٢ٛٝ ، ٞ‬حُظ‪ ٢‬طيػ‪ ٞ‬اُ‪ ٠‬طؼٔ‪ ْ٤‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى ‪ٝ‬حُظزخىٍ حُلَ ٗٔ‪ًٞ‬ؿخ َٓؿؼ‪٤‬خ‬
‫‪ٝ‬اُ‪ ٠‬ه‪ ْ٤‬حُٔ٘خكٔش ‪ٝ‬ح‪ٗ٩‬ظخؿ‪٤‬ش ‪.‬‬

‫‪79‬‬
‫*آهاء ثؼ٘ انًفكو‪ ٍٚ‬ف‪ ٙ‬انؼٕنًخ ‪:‬‬
‫‪ َٟ٣ -‬حُيًظ‪ ٍٞ‬ػزي ح ٍ‪ ُٚ٫‬رِوِ‪ ِ٣‬ك‪ ٢‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش " كؼَ اؿظ‪ٜ‬خد ػوخك‪ٝ ٢‬ػي‪ٝ‬حٗ‪ ١ٍِٓ ٢‬ػِ‪ٓ ٠‬خثَ‬
‫حُؼوخكخص ‪ ،‬اٗ‪ٜ‬خ ٍى‪٣‬ق ح‪٫‬هظَحم حٌُ‪٣ ١‬ـَ‪ ١‬رخُؼ٘ق – حُِٔٔق رخُظوخٗش – ك‪ٜ٤‬يٍ ٓ‪٤‬خىس حُؼوخكش ك‪٢‬‬
‫ٓخثَ حُٔـظٔؼخص حُظ‪ ٢‬طزِـ‪ٜ‬خ ػِٔ‪٤‬ش حُؼ‪ُٔٞ‬ش "‬

‫‪٣ -‬و‪ ٍٞ‬حُيًظ‪ ٍٞ‬كخٓي ػٔخٍ‪٣ " :‬يػ‪ٗٞ‬خ ُٖٓ حُؼ‪ُٔٞ‬ش اُ‪ ٠‬إٔ ٗلٌَ ‪ٗٝ‬ظيرَ ػخُٔ‪٤‬خ ‪ٝ ،‬إٔ ٗؼَٔ‬
‫‪٘ٗٝ‬لٌ ٓلِ‪٤‬خ رٌلخ‪٣‬ش ‪ٝ‬كخػِ‪٤‬ش ‪ًُ ،‬ي أٗ‪٘ٓ٫ ٚ‬خ‪ٟٝ ٖٓ ٙ‬غ أٗلٔ٘خ ك‪ ٢‬ط‪ٞ‬ؿ‪ٜ‬خص حُؼخُْ حٌُ‪ٗ ١‬ؼ‪ٖ٤‬‬
‫ك‪ٝ ، ٚ٤‬طظلخػَ ه‪ٞ‬حٗخ ‪ٝ‬ه‪ٞ‬ح‪ ٙ‬حُلخٗيس حُظ‪ ٢‬طٌ‪ ٕٞ‬كًَظ‪ . ٚ‬كل‪ ُٖٓ ٢‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ ٌٙٛ‬أ‪ٛ‬زلض حُٔؼَكش‬
‫ه‪ٞ‬س ًٔخ ًخٗض حُو‪ٞ‬س ٓؼَكش ‪ ٖٓٝ .‬ػْ ‪٣ ُْ ،‬ؼي ىه‪ُ٘ٞ‬خ ‪ٝ‬حهظلخٓ٘خ ُؼ‪ َٜ‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ٓـَى ه‪٤‬خٍ‪،‬‬
‫رَ ؿيح ‪ٍَٟٝ‬س ِٓلش "‬
‫‪ٜ٣ -‬ق حُيًظ‪٤١ٍٞ‬ذ ط‪ ٢٘٣ِ٤‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش رؤٗ‪ٜ‬خ ٗظخّ حهظ‪ٜ‬خى‪٤ٓ ١‬خٓ‪ ٢‬حؿظٔخػ‪ٝ ٢‬ػوخك‪ٔ٣ ٢‬ؼ‪ ٠‬اُ‪٠‬‬
‫حرظ‪٬‬ع ح‪٤ٗ٧‬خء ‪ٝ‬حُزَ٘ ك‪ٓ ٢‬ز‪ َ٤‬طٔؼِ‪ٝ ْٜٔ٠ٛٝ ْٜ‬اهَحؿ‪ِٓ ْٜ‬ؼخ‪.‬‬

‫فالٕخ ‪:‬‬

‫إ حُلٌَ حُؼخُٔ‪ ٢‬حُ‪٣ ّٞ٤‬ل‪ ٞ٤‬رظؼَ‪٣‬لخص ٓل‪ ّٜٞ‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ٝ‬طلي‪٣‬يحط‪ ٞٛٝ ، ٚ‬ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض ًحط‪ٜ٘٣ ٚ‬ي‬
‫‪٫ٝ‬ىس ٓلخ‪٫ٝ‬ص ؿي‪٣‬يس ك‪ ٢‬طوي‪ ْ٣‬ط‪ٍٜٞ‬حص أًؼَ ك‪ ٢‬ر٘‪٤‬ش ‪ٌٛ‬ح حُٔل‪ ّٜٞ‬حُؼٔ‪٬‬م حٌُ‪٣ ١‬ظـخ‪ ُٝ‬كي‪ٝ‬ى‬
‫ًَ طؼَ‪٣‬ق أ‪ ٝ‬طلي‪٣‬ي ‪ٜٔٓٝ .‬خ ‪ ٌٖ٣‬ح‪ َٓ٧‬كبٕ حُؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ ٌٙٛ ٢ٛ‬حُلخُش حُل‪٠‬خٍ‪٣‬ش حُظ‪ ٢‬ط‪ٜ‬زق‬
‫ٓؼ‪ٜ‬خ حُؼخُْ أًؼَ ط‪ٞ‬ح‪ٝ ٬ٛ‬حٗظلخكخ ‪ٝ‬طيحه‪ٝ ٬‬طٌخٓ‪ٝ ٬‬طـخٗٔخ ك‪ٓ ٢‬وظِق ٓ‪٤‬خى‪ ٖ٣‬حُل‪٤‬خس ‪ .‬اٗ‪ٜ‬خ‬
‫حُلخُش حُ‪٠‬خٍ‪٣‬شحُظ‪ ٢‬طٌٖٔ ح‪ٔٗ٩‬خٕ رل‪٘ٓ َ٠‬ظـخط‪ٜ‬خ إٔ ‪ ٌٕٞ٣‬هخد ه‪ ٖ٤ٓٞ‬أ‪ ٝ‬أىٗ‪ ٖٓ ٠‬أًؼَ‬
‫أ‪ٛ‬وخع حُيٗ‪٤‬خ حرظؼخىح ‪ ٝ‬أٗي‪ٛ‬خ ٗؤ‪٣‬خ ‪ ،‬اٗ‪ٜ‬خ حَُٔكِش حُظ‪ ٢‬طٌ‪ٝ‬د ك‪ٜ٤‬خ حُلي‪ٝ‬ى ‪ٝ‬حُل‪ٞ‬حؿِ‪ ،‬اٗ‪ ٚ‬ػ‪َٜ‬‬
‫ح‪٩‬ط‪ٜ‬خ‪٫‬ص ‪ٝ‬حُظزخىٍ حٌُٔؼق ‪ ،‬ػ‪ َٜ‬حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ ‪ٝ‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خط‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طظـخ‪ ُٝ‬ك‪ ٚ٤‬هيٍس ح‪ٔٗ٩‬خٕ‬
‫ػِ‪ ٠‬حُلؼَ ‪ٝ‬حُظؤػ‪ َ٤‬كي‪ٝ‬ى ًَ ‪ٝ ْٛٝ‬ط‪ ، ٍٜٞ‬اٗ‪ ٚ‬ػ‪ َٜ‬ح‪ٗ٧‬ظَٗ‪٤‬ض ‪ٝ‬حُلخًْ ‪ ٝ‬حُ٘لَحص ‪.‬‬

‫‪80‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ ٓل‪ ّٜٞ‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش ؟‬
‫‪ٓ -2‬خًح طـٔي حُؼ‪ُٔٞ‬ش ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٢ٛ‬أرؼخى حُؼ‪ُٔٞ‬ش ؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٢ٛ‬أٌٗخٍ حُؼ‪ُٔٞ‬ش؟‬
‫‪ٓ -5‬خ طؤػ‪ َ٤‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص حُ‪ٜ‬ـَ‪ٝ ٟ‬حُٔظ‪ٓٞ‬طش ؟‬
‫‪ -6‬أَٓى رؼ‪ٔٓ ٞ‬خ‪ٝ‬ة ‪ِٓٝ‬ح‪٣‬خ حُؼ‪ُٔٞ‬ش ؟‬
‫‪ -7‬أٗض ًظو٘‪ ٢‬أ‪ ٝ‬طو٘‪ٓ ٢‬ظو‪٤ً ٜٚ‬ق ط٘ظَ اُ‪ ٠‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش ؟‬

‫‪81‬‬
‫النص لنم (الخزف)‬

‫حُز‪ٓ ٖ٤ٍِٓٞ‬خىس هِك‪٤‬ش ؿ‪ٔٓ َ٤‬خٓ‪٤‬ش ‪ٝ‬ؿ‪ٗ َ٤‬لخكش ‪ٜ٘٣ٝ .‬غ حُز‪ ٖ٤ٍِٓٞ‬ر‪٣ِٓ ٢ِٜ‬ؾ ٖٓ حٌُخ‪ٖ٤ُٝ‬‬
‫(طَحد حُز‪ٝ )ٖ٤ٍِٓٞ‬حٌُ‪ٞ‬حٍطِ (حَُٔ‪ٝ )ٝ‬حُلِٔزخٍ(ٓ‪ٌ٤ِ٤‬خص ح‪٣ٝ . )ّٞ٤ُ٘ٔ٧‬ظٌ‪ ٕٞ‬حُز‪ٖ٤ٍِٓٞ‬‬
‫حُ‪ِٜ‬ذ ك‪ ٢‬حُؼخىس ٖٓ ِٓ‪٣‬ؾ ‪٣‬لظ‪ ١ٞ‬ػِ‪ 50 ٠‬ك‪ ٢‬حُٔجش ًخ‪٤٘٤ُٝ‬ض ‪25 ٝ‬ك‪ ٢‬حُٔجش كِٔزخٍ ‪ٝ ،‬طزِؾ‬
‫حُ٘ٔذ حُطَ‪25 ١‬ك‪ ٢‬حُٔجش ‪ 45 ٝ‬ك‪ ٢‬حُٔجش ‪ 30 ٝ‬ك‪ ٢‬حُٔجش ػِ‪ ٠‬حُظ‪ٞ‬حُ‪ٜ٘٣ٝ . ٢‬غ حُز‪ٖ٤ٍِٓٞ‬‬
‫حُطَ‪ ١‬ػ٘ي ىٍؿش كَحٍس أهَ ٖٓ حُز‪ ٖ٤ٍِٓٞ‬حُ‪ِٜ‬ذ ‪ٌُُٝ ،‬ي طوَ طٌخُ‪٤‬ق ‪٘ٛ‬ؼ‪. ٚ‬‬

‫‪ٛ‬و‪ٚ‬مخ انُٖغ ‪:‬‬


‫حٌُخ‪٤٘٤ُٝ‬ض ‪ٓ ٖ٤١‬ؼيٗ‪ٞ٣ ٢‬ؿي ك‪ ٢‬حٌُخ‪٣ . ٖ٤ُٝ‬ـَٔ حٌُخ‪٣ٝ ٖ٤ُٝ‬ـَرَ ػْ ‪٣‬وِ‪ ٢‬ؿ‪٤‬يح ٓغ حُٔٔخك‪٤‬ن‬
‫حٌُ‪ٞ‬حٍطِ ‪ٝ‬حُلِٔزخٍ حُ٘خػٔش ٓغ ا‪ٟ‬خكش حُٔخء ‪ ،‬ػْ ط‪٠‬خف حُ‪ٜٞ‬ىح ‪ٝ‬رؼ‪ ٞ‬حُٔ‪ٞ‬حى ح‪٧‬هَ‪٣ . ٟ‬ؼـٖ‬
‫ِٓ‪٣‬ؾ حُز‪ ٖ٤ٍِٓٞ‬حُِيٕ ك‪ ٢‬ه‪ٞ‬حُذ ٖٓ حُـزْ ‪.‬‬

‫‪ٝ‬رؼي إٔ ‪٣‬ـق حُِٔ‪٣‬ؾ ‪ ٠ِٜ٣‬ك‪ ٢‬حُلَٕ ػ٘ي حُيٍؿش ‪ٜ٣ٝ . ّ°900‬زق ػ٘ي‪ٛ‬خ حُز‪ِٛ ٖ٤ٍِٓٞ‬زخ‬
‫‪ٌ٤ٔٓٝ‬خ (‪ٔٔ٣٫‬ق ر٘لخً حُٔخء) ا‪ ٫‬أٗ‪ٓ ٌٕٞ٣ ٚ‬ؼظٔخ ‪ ،‬ػْ ‪٣‬ـَ‪ٛ ١‬وِ‪ ٚ‬رؼي ًُي ‪ ،‬طـَٔ ٓ٘ظـخص‬
‫حُز‪ ٖ٤ٍِٓٞ‬ك‪ ٢‬حُٔخثَ ‪٣‬ظٌ‪ٗ ٖٓ ٕٞ‬لْ حُٔ‪ٞ‬حى ح‪٤ُٝ٧‬ش ؿ‪ َ٤‬إٔ ٗٔزش حٌُ‪ٞ‬حٍطِ ‪ٝ‬حُلِٔزخٍ طٌ‪ٕٞ‬‬
‫َٓطلؼش ‪ ٠ِٜ٣ٝ .‬حُز‪ ٖ٤ٍِٓٞ‬ػخىس ػ٘ي حُيٍؿش كَحٍس ك‪ٞ‬حُ‪ ّ°1400 ٢‬ك‪٤‬طِ‪ ٠‬رطزوش ‪ٛ‬و‪ِ٤‬ش‬
‫ٓ٘ظَ٘س ػِ‪ٓ ٠‬طل‪ٓٝ ٚ‬ظٔخٌٓش ٓؼ‪ٝ . ٚ‬طٔظَٔ حُٔؼخُـش حُلَحٍ‪٣‬ش ُٔيس ‪ٓ 30-20‬خػش طظيحهَ‬
‫أػ٘خء‪ٛ‬خ ؿِث‪٤‬خص ِٓ‪٣‬ؾ حُز‪ ٖ٤ٍِٓٞ‬حُ٘خػٔش ٓؼخ ‪ٝ .‬ط٘ظؾ ح‪ٌٗ٧‬خٍ حُِهَك‪٤‬ش حُِٔ‪ٗٞ‬ش ر‪ٞ‬حٓطش ‪٬١‬ء‬
‫حُز‪ ٖ٤ٍِٓٞ‬حُٔ‪ٜ‬و‪ ٍٞ‬رخ‪ٛ٧‬زخؽ ‪ ٠ِٜ٣ٝ .‬حُز‪ ٖ٤ٍِٓٞ‬حُٔ‪ٜ‬ز‪ٞ‬ؽ ك‪ ٢‬حُلَٕ ػ٘ي ىٍؿش كَحٍس‬
‫‪ ّ°800‬ط٘‪ َٜٜ‬ػ٘ي‪ٛ‬خ ح‪ٛ٧‬زخؽ ‪ٝ‬طٔظِؽ ٓغ ٓ‪ٞ‬حى حُ‪ٜ‬وَ ُظٌ‪١ ٕٞ‬زوش ‪٬١‬ء ػخرظش ‪ٝ .‬ك‪ ٢‬رؼ‪ٞ‬‬
‫‪َ١‬م حُظ‪٤ٜ٘‬غ حُلي‪٣‬ؼش ‪ٜ٣‬زؾ حُز‪ ٖ٤ٍِٓٞ‬هزَ ‪ٛ‬وِ‪. ٚ‬‬

‫‪ٔ٣‬ظؼَٔ حُز‪٨ُ ٖ٤ٍِٓٞ‬ؿَح‪ ٝ‬حُُِٔ٘‪٤‬ش ‪ٝ‬ك‪ ٢‬حُٔوظزَحص ‪ٝ‬ك‪ ٢‬حُ‪ٜ٘‬خػش (‪ٝ‬رخٌُحص ًٔخىس ػخُُش ك‪٢‬‬
‫حُ‪ٜ٘‬يٓش حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش) ‪ ٞٛٝ‬ؿ‪ٗ َ٤‬لخً ُِٔ‪ٞ‬حثَ ‪ٝ‬حُـخُحص ‪ٝ ،‬هِ‪ َ٤‬حُظؤػَ رظـ‪ َ٤‬ىٍؿخص حُلَحٍس ‪.‬‬

‫‪82‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٔٓ -1‬خ ط‪ٜ٘‬غ ٓخىس حُز‪ ٖ٤ٍِٓٞ‬؟‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ٓ ٢ٛ‬ـخ‪٫‬ص آظؼٔخٍ ٓخىس حُز‪ ٖ٤ٍِٓٞ‬؟‬
‫‪ -3‬اػ‪َٓ ٢‬حىكخ ٌُِِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ٔٓ -‬خٓ‪٤‬ش ‪......................................................:‬‬
‫‪ٗ -‬لخكش ‪......................................................:‬‬
‫‪......................................................: ٢ِٛ -‬‬
‫‪٣ِٓ -‬ؾ ‪.....................................................:‬‬
‫‪ٓ -‬ؼظٔخ ‪....................................................:‬‬
‫‪٤ً -4‬ق ٓخ‪ٔٛ‬ض ٓخىس حُوِف ك‪ ٢‬ط٘‪٤٤‬ي حٌُٖٔ ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ ٢‬؟‬
‫‪ -5‬اُ‪ ٠‬أ‪ ١‬كي ُؼذ حُوِف ى‪ٍٝ‬ح ٓ‪ٜٔ‬خ ك‪ ٢‬طط‪ ٍٞ‬حُٔ‪٤‬خكش حُـزِ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طظ‪ٞ‬حؿي ك‪٢‬‬
‫حُٔـَد ؟‬

‫‪83‬‬
‫النلكلنيالس‬

‫حُزٌِٔ‪٤‬ـ‪ُ" ّ٬‬ؿخؽ ػ‪ٓ "١ٞ٠‬وِن (ًَٓذ) ط٘ظـ‪ ٚ‬حُ‪ٜ٘‬خػخص حٌُ‪ٔ٤‬خ‪٣ٝ‬ش رٌٔ‪٤‬خص ‪ٟ‬ؤش ‪.‬‬
‫‪ٔ٣ٝ‬ظخُ ػٖ حُِؿخؽ حُؼخى‪ ١‬رٔ‪ِ٤‬ط‪ ٖ٤‬أٓخٓ‪٤‬ظ‪ٔٛ ٖ٤‬خ ‪ :‬إٔ ‪٣ ُٚٗٝ‬زِؾ ٗ‪ٜ‬ق ‪ ُٕٝ‬حُِؿخؽ حُؼخى‪١‬‬
‫‪ٝ‬أٗ‪ َٜٓ ٚ‬حُظٌ٘‪ٜ٘٣ . َ٤‬غ حُزٌِٔ‪٤‬ـ‪ ٖٓ ّ٬‬ح‪٤ٓ٧‬ظ‪ٝ ٕٞ‬كٔ‪ ٞ‬حُ‪٤ٜ‬يٍ‪٤ٓٝ‬خٗ‪٤‬ي ‪ٝ‬كٔ‪ٞ‬‬
‫حٌُزَ‪٣‬ض ‪ٝ‬حٌُل‪ٝ . ٍٞ‬طٌٖٔ رَِٔط‪ ٚ‬رطَم ٓوظِلش كظ‪ٜ٣ ٠‬زق ‪ِٛ‬زخ ؿ‪ َ٤‬هخرَ ٌُِ‪ٝ‬رخٕ ‪.‬‬

‫‪ُِٝ‬زٌِٔ‪٤‬ـ‪ٗ ّ٬‬لخك‪٤‬ش طل‪ٞ‬م ٗلخك‪٤‬ش ُؿخؽ حُ٘‪ٞ‬حكٌ حُؼخى‪ ١‬اً ‪ٔٔ٣‬ق ر٘لخً ح‪ٗ٧‬ؼش ك‪ٞ‬م حُز٘لٔـ‪٤‬ش‬
‫‪ٝ‬ح‪ٗ٧‬ؼش حُٔ‪٤٘٤‬ش ‪ ،‬ؿ‪ َ٤‬أٗ‪ٔٔ٣٫ ٚ‬ق ر٘لخً ح‪ٗ٧‬ؼش حُلَحٍ‪٣‬ش (ح‪ٗ٧‬ؼش طلض حُلَٔحء) ‪ٌٖٔ٣ٝ .‬‬
‫اٗظخؿ‪ ٚ‬رؤ‪ٓ ٌَٗ ١‬طِ‪ٞ‬د (ٓخثَ ‪ٔٓ ،‬ل‪ٞ‬م ‪ ،‬أُ‪ٞ‬حف ‪ ،‬ه‪ٞ‬حُذ ‪ ،‬أٗخر‪٤‬ذ ‪،‬حُن)‪.‬‬

‫حُزٌِٔ‪٤‬ـ‪ ّ٬‬هخرَ ُِؼوذ ‪ ٝ‬حُوَح‪١‬ش ‪ٝ‬حُزَحىس ‪ٝ‬حُٔزخًش ‪ٝ‬حَُ٘٘ ‪ٝ‬حُٔلذ ‪ٝ‬حُظوَ‪ٝ ْ٣‬حُِلخّ‬
‫‪ٝ‬حُوطغ ‪ٝ‬حُ‪ٜ‬وَ ‪ ٖٓٝ .‬ه‪ٜ‬خث‪ ٜٚ‬ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬حُ‪ٜ‬خٓش أٗ‪ ٚ‬ؿ‪ٓ َ٤‬خّ (ً٘ظخؽ ؿخ‪ِٜ٘ٓٛ‬غ) ٓغ أٗ‪ٚ‬‬
‫ٓ‪ٜٞ٘‬ع ٖٓ كٔ‪ ٞ‬حُ‪٤ٜ‬يٍ‪ٓٝ‬خٗ‪٤‬ي (حُلٔ‪ ٞ‬حُزَ‪ ٢ٓٝ‬طِي حُٔخىس حُزخُـش حُٔٔ‪٤‬ش)‪ُِ .‬زٌِٔ‪٤‬ـ‪ّ٬‬‬
‫حٓظويحٓخص ط٘ظَ٘ رٌَ٘ ٓظِح‪٣‬ي ك‪ ٢‬حُـَحكش ‪ ،‬اً ط‪ٜ٘‬غ ٓ٘‪ ٚ‬حُؼ‪ ٕٞ٤‬ح‪ٛ٩‬ط٘خػ‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪ً٥‬حٕ‬
‫‪ٝ‬ح‪ٞٗ٧‬ف ‪ٝ‬ح‪ٛ٧‬خرغ ‪ًٝ‬ل‪ٞ‬ف ح‪٣٧‬ي‪ٝ ١‬ح‪َ١٧‬حف رؤًِٔ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬ح‪٘ٓ٧‬خٕ ح‪ٛ٩‬ط٘خػ‪٤‬ش ‪ٝ .‬طِظلْ أٗٔـش‬
‫حُـْٔ حُزَ٘‪ٓ ١‬غ ح‪٧‬ؿِحء حُٔوِوش رل‪٤‬غ ‪ ٌٖٔ٣‬كظ‪ ٠‬اريحٍ ‪ٔٛ‬خٓخص حُوِذ حُٔؼط‪٣ٞ‬ش رؤهَ‪ٟ‬‬
‫ٓ‪ٜٞ٘‬ػش ٖٓ حُزٌِٔ‪٤‬ـ‪ٗٝ . ّ٬‬ظَح ُؼزخط‪ٓ ٚ‬غ طؼَ‪ٞ٠ُِ ٟٚ‬ء ‪ٗٝ‬لخك‪٤‬ظ‪ ٚ‬كبٗ‪ٔ٣ ٚ‬ظويّ ك‪٢‬‬
‫ططز‪٤‬وخص ر‪٣َٜ‬ش ػي‪٣‬يس ‪ًٔ ،‬خ ‪ٜ٘٣‬غ ٓ٘‪ ٚ‬حُؼي‪٣‬ي ٖٓ ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص حُل‪٣ِ٤‬خث‪٤‬ش ‪ٝ‬أؿ‪ِٜ‬س حُو‪٤‬خّ ‪ٝ‬حُ٘ٔخًؽ‬
‫حُظ‪٣ ٢‬ـذ إٔ طٌ‪ٗ ٕٞ‬لخكش (ٓؼَ ٗظخٍحص حُ‪ٞ‬هخ‪٣‬ش ‪ٜٓٝ‬خر‪٤‬ق ح‪ٟ٩‬خءس حُٔظؤُوش ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ)‪ٔ٣ٝ .‬ظؼَٔ‬
‫حُزٌِٔ‪٤‬ـ‪ ّ٬‬رٌَ٘ ‪ٝ‬حٓغ أ‪٠٣‬خ ك‪٘ٛ ٢‬خػش ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص حُٔ‪٤ٓٞ‬و‪٤‬ش ‪ٝ‬أى‪ٝ‬حص حُِ‪٘٣‬ش ‪ٝ‬حُِهخٍف ‪ُٝ‬ؼذ‬
‫ح‪١٧‬لخٍ ‪ٓ ٞٛٝ .‬خىس ٓ‪ٜٔ‬ش ك‪٘ٛ ٢‬يٓش حُٔ‪٤‬خٍحص ‪ًٔ ،‬خ ‪ٔ٣‬ظويّ أ‪٠٣‬خ ك‪ ٢‬ط٘‪٤٤‬ي حُٔ٘خٍُ ‪٣ٝ .‬وخ‪ّٝ‬‬
‫حُزٌِٔ‪٤‬ـ‪ ّ٬‬ىٍؿش كَحٍس ‪( ّ°100‬أ‪ ٝ‬أًؼَ) ‪.‬‬

‫‪٣ ٫ ٞٛٝ‬ظؤػَ رخُٔخء أ‪ ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حى حُوِ‪٣ٞ‬ش حٌُخ‪٣ٝ‬ش أ‪ ٝ‬ح‪٧‬كٔخ‪ ٝ‬حُٔوللش أ‪ٝ‬حُزِ٘‪ ٖ٣‬أ‪ ٝ‬حُِ‪ٞ٣‬ص حُٔؼيٗ‪٤‬ش‬
‫ا‪ ٫‬أٗ‪٘٣ ٚ‬لن ك‪ ٢‬حٌُل‪ٝ ٍٞ‬ح‪ٓ٫‬ظَحص ‪ٝ‬حٌُ‪٤‬ظ‪ٗٞ‬خص ‪ٝ‬حُزِ٘‪ٝ( ٖ٣‬ؿ‪ ٖٓ َٙ٤‬حُ‪٤ٜ‬يٍ‪ًَٝ‬ر‪ٗٞ‬خص حُؼطَ‪٣‬ش)‬
‫‪ٝ‬حُ‪٤ٜ‬يٍ‪ًَٝ‬ر‪ٗٞ‬خص حٌُِٔ‪ٍٞ‬س ‪٣ٝ .‬لظَم حُزٌِٔ‪٤‬ـ‪ ّ٬‬ػ٘ي ىٍؿخص حُلَحٍس حَُٔطلؼش ‪.‬‬

‫‪84‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ -1‬حَٗف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬ػ‪..........................................................: ١ٞ٠‬‬
‫‪ٗ -‬لخك‪٤‬ش ‪..........................................................:‬‬
‫‪..........................................................:‬‬ ‫‪ٗ -‬لخً‬
‫‪ -‬طِظلْ ‪.........................................................:‬‬
‫‪ -‬ط٘‪٤٤‬ي ‪.........................................................:‬‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٢ٛ‬حُؼِٔ‪٤‬خص حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬ططز‪٤‬و‪ٜ‬خ ػِ‪ٓ ٠‬خىس حُزٌِ‪٤‬ـ‪ ّ٬‬؟‬
‫‪ -3‬حًًَ ه‪ٞ‬ح‪ ٙ‬حُزٌِٔ‪٤‬ـ‪ ّ٬‬؟‬
‫‪ٓ -4‬خًح ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ٗ‪ٜ٘‬غ ٖٓ حُزٌِٔ‪٤‬ـ‪ ّ٬‬؟‬
‫‪ -5‬هْ رزلغ ك‪ٓ ٍٞ‬خىس حُزٌِٔ‪٤‬ـ‪ ّ٬‬ك‪ ٢‬حُٔـ‪٬‬ص ‪ٝ‬حُـَحثي ‪ٝ‬كظ‪ ٠‬ح‪ٗ٩‬ظَٗ‪٤‬ض ٓزَُح‬
‫ه‪ٜ‬خث‪ٝ ٚ‬ك‪ٞ‬حثي أهَ‪٣ ُْ ٟ‬ظطَم ُ‪ٜ‬خ حٌُخطذ ؟‬
‫‪ -6‬اُ‪ ٠‬أ‪ ١‬كي ٓخ‪ٔٛ‬ض ٓخىس حُزٌِٔ‪٤‬ـ‪ ّ٬‬ك‪ ٢‬طويّ حُ‪ٜ٘‬خػش حُلي‪٣‬ؼش اػ‪ ٢‬أٓؼِش ػِ‪٠‬‬
‫ًُي ؟‬

‫‪85‬‬
‫شاحم الهصاا اللص بنتل‬
‫يب ْٕ ّبؽٍ انٕٓاء ؟‬
‫طؼظٔي كٌَس ٗخكٖ حُ‪ٜٞ‬حء ػِ‪ ٠‬حٓظويحّ ‪ٟ‬ـ‪ ٢‬ؿخُحص حُؼخىّ حُظ‪٣ ٢‬وِل‪ٜ‬خ حُٔلَى ٍ‪٫‬ػخىس طِ‪٣ٝ‬ي‬
‫حُٔلَى ‪٣ٝ‬ظْ هِ‪ ٢‬حُ‪ٜٞ‬حء حُـي‪٣‬ي ٓغ حُ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ى ػٖ ‪٣َ١‬ن ‪ٝ‬كيس حُظلٌْ رخُ‪ٜٞ‬حء حُ٘و‪ ٢‬رخُ٘ٔزش ‪ٔٓ .‬خ‬
‫‪٣‬ئى‪ ١‬اٍُ‪ ٠‬اػطخء حُٔلَى ‪١‬خهش أػِ‪ ٠‬ك‪ ٍٞ‬طِ‪٣ٝ‬ي‪ ٙ‬رخُ‪ٜٞ‬حء ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ى ح‪ٟ٩‬خك‪ُِٔ ٢‬لًَخص حُؼخى‪٣‬ش‬
‫‪ٝ‬حُـ‪ِٝٓ َ٤‬ىس ر٘خكٖ ‪٣‬ظ‪ٞ‬ؿذ ػِ‪ ٠‬حُٔلَى ٗل‪ ٢‬حُ‪ٜٞ‬حء ػزَ كِظَ حُ‪ٜٞ‬حء ‪٘ٓٝ‬ظْ ؿَ‪٣‬خٕ حُ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ى‬
‫‪ٓٝ‬ـخٍ‪ ١‬حُظـٌ‪٣‬ش حُٔظؼيىس ٓٔخ ‪٣‬ئى‪ ١‬حٍُ‪ ٠‬كي‪ٝ‬ع حٗولخ‪ ٝ‬ك‪ ٢‬حُ‪٠‬ـ‪ ٢‬حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى ىحهَ ؿَكش‬
‫ح‪٫‬كظَحم ُ‪ٜ٤‬زق أىٗ‪ ٖٓ ٠‬حُ‪٠‬ـ‪ ٢‬حُـ‪ ١ٞ‬حُطز‪٤‬ؼ‪ٓ ، ٢‬غ حُ٘خكٖ حُظ‪ٍٞ‬ر‪٣ ٢٘٤‬ظْ ىكغ حُ‪ٜٞ‬حء حٍُ‪٠‬‬
‫ؿَكش ح‪٫‬كظَحم ٓغ ‪ٟ‬ـ‪ُ ٢‬حثي ك‪٤‬يهِ‪ٜ‬خ ًٔ‪٤‬ش ‪ٞٛ‬حء ‪ٝٝ‬ه‪ٞ‬ى أًؼَ ‪.‬‬

‫رخٍى ًلي أه‪٣ ، ٠ٜ‬ظْ طًَ‪٤‬ذ ٗخكٖ حُ‪ٜٞ‬حء ‪ٗ 0.4ٝ 0.7‬خكٖ حُ‪ٜٞ‬حء حُ٘ٔ‪ًٞ‬ؿ‪ُٞ٣ ٢‬ي ‪ٟ‬ـ‪٢‬‬
‫‪٣‬ظَح‪ٝ‬ف ٓويحٍ‪ ٙ‬ر‪ٓ ٖ٤‬زخَٗس ػِ‪ٓ ٠‬وَؽ حُؼخىّ ُ‪ٔ٤‬ظل‪٤‬ي ٖٓ ‪ٟ‬ـ‪ ٢‬حُ‪ٜٞ‬حء حُوخٍؽ ٖٓ حُؼخىّ ك‪٢‬‬
‫طي‪ َ٣ٝ‬ػ٘لش ط‪ٍٞ‬ر‪٤٘٤‬ش ٓؼزظش ٖٓ ٓل‪ٍٛٞ‬خ ػِ‪ًٍ ٠‬حع ه‪٣ َ٤ٜ‬و‪ ّٞ‬ري‪ ٍٙٝ‬رظي‪ َ٣ٝ‬ػ٘لش ط‪ٍٞ‬ر‪٤٘٤‬ش‬
‫أهَ‪ٓ ٟ‬ؼزظش ػِ‪ ٠‬حُطَف ح‪٥‬هَ ٓ٘‪ُ ٚ‬ظٔلذ حُ‪ٜٞ‬حء حُ٘و‪ ٢‬ػزَ كِظَ حُ‪ٜٞ‬حء حٍُ‪ ٠‬ؿَف ح‪٫‬كظَحم‬
‫حًٍح طؼظٔي حُلٌَس ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِ٘خكٖ حُظ‪ٍٞ‬ر‪ ٢٘٤‬ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ٫‬ظلخىس ٖٓ ه‪ٞ‬س ىكغ حُـخُحص ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬ط‪ٜ‬يٍ ك‪٢‬‬
‫حُٔلًَخص حُؼخى‪٣‬ش ُظ٘ـ‪٠ٓ َ٤‬وش طؼ‪٤‬ي طِ‪٣ٝ‬ي حُٔلَى رخُ‪ٜٞ‬حء ‪.‬‬

‫‪٣‬ظْ طِ‪٤٣‬ض ‪ٝ‬طزَ‪٣‬ي ٓل‪ ٍٞ‬حُؼ٘لخص ػٖ ‪٣َ١‬ن ه‪٣ُ ٢‬ض ٖٓ حُٔلَى ‪ٝ ،‬رٔخ إٔ ؿخُحص حُؼخىّ ًحص‬
‫كَحٍس ػخُ‪٤‬ش كوي ط‪ َٜ‬كَحٍس ٓوَؽ حُؼخىّ حٍُ‪ٓ ٠‬جخص حُيٍؿخص ‪ٔٓ ،‬خ ‪٣‬ئى‪ ١‬حٍُ‪ ٠‬حكظَحم حُِ‪٣‬ض‬
‫‪ٝ‬طًَ‪ٍٝ ٚ‬حٓذ كلٔ‪٤‬ش ك‪ٓ ٢‬ـخٍ‪ ١‬حُِ‪٣‬ض ‪ ٞٛٝ‬أَٓ ‪ٔ٣‬زذ أً‪ ٟ‬هط‪ُِٔ َ٤‬لَى ‪ٌُُ ،‬ي ‪٣‬ظ‪ٞ‬ؿذ‬
‫حٓظزيحٍ ُ‪٣‬ض حُٔلَى ك‪ ٢‬حُٔ‪٤‬خٍحص ًلي أه‪ ، ٠ٜ‬أ‪ ٝ‬حٓظويحّ ُ‪ٞ٣‬ص طًَ‪٤‬ز‪٤‬ش هخ‪ٛ‬ش طٔ٘غ طَى‬
‫ٍ‪ٝ‬حٓذ ‪٣ٝ‬ظْ ‪ 3000‬حُِٔ‪ٝ‬ىس ر٘خكٖ ‪ٞٛ‬حء ًَ ًِْ ًلي أه‪ ٖٓٝ ، ٠ٜ‬حُٔ٘خًَ حُظ‪ ٢‬ط‪ٞ‬حؿ‪ٚ‬‬
‫حػظٔخى حُِ‪٣‬ض ك‪ ٢‬حُظزَ‪٣‬ي ‪ ٢ٛ‬حُلَحٍس ٓخرؼي ‪ 6000‬حٓظزيحُ‪ٜ‬خ ًَ حٍ‪١‬لخء حُٔلَى ‪ ،‬كزي‪ ٕٝ‬طزَ‪٣‬ي‬
‫حُ٘خكٖ ٓ‪َٗ٤‬ق حُِ‪٣‬ض حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى ك‪ٓ ٍٞ‬ل‪ ٍٞ‬حُؼ٘لخص حٍُ‪ٓ ٠‬وَؽ حُؼخىّ رؼي حٍ‪١‬لخء حُٔلَى ٓٔخ‬
‫‪ٔ٣‬زذ حٍطلخع ‪ٔٛ‬ظ‪ ١َ٤‬ك‪ ٢‬ىٍؿش حُلَحٍس ح‪٥‬ط‪٤‬ش ٖٓ ؿْٔ ٓوَؽ حُؼخىّ ‪ ٌٙٛ ،‬حُلَحٍس ًل‪ِ٤‬ش‬
‫ربط‪٬‬ف حُ٘خكٖ أ‪ ٝ‬طو‪ َ٤ٜ‬ػَٔ‪ ٙ‬ح‪٩‬كظَح‪ٌُُ ، ٢ٟ‬ي ‪٣‬ظ‪ٞ‬ؿذ طَى حُٔلَى ىحثَح رٌَ٘ ‪ٛ‬خىة‬
‫ُٔيس ‪ ٫‬طوَ ػخٗ‪٤‬ش هزَ حٍ‪١‬لخء‪٤ُ ٙ‬ظْ ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُلظَس طزَ‪٣‬ي حُ٘خكٖ ‪ٝ‬حٗولخ‪ ٝ‬ىٍؿش كَحٍس حُـْٔ‬
‫ٓوَؽ حُؼخىّ ‪ٝ ،‬هي ػٔيص رؼ‪ًَٗ ٞ‬خص حُظؼي‪ َ٣‬حٍُ‪ ٠‬طِ‪٣ٝ‬ي حُٔ‪٤‬خٍحص رٔئهض حٌٍُظَ‪٣ ٢ٗٝ‬زو‪٢‬‬
‫حُٔلَى ىحثَح رؼي حٍ‪١‬لخءى ُ‪ُٔ ٚ‬يس ‪٣‬ظْ رَٓـظ‪ٜ‬خ ٓٔزوخ ‪.‬‬
‫ػ٘يٓخ ‪٣‬ي‪ ٍٝ‬حُٔلَى رز‪٢‬ء ‪ ٫‬طؼَٔ ػ٘لخص حُ٘خكٖ أ‪ ٝ‬أٗ‪ٜ‬خ طي‪ ٍٝ‬رز‪٢‬ء ٗي‪٣‬ي رٔزذ هِش حُـخُحص‬
‫حُ٘خطـش ػٖ حُٔلَى ‪ٝ ،‬ػ٘ي حُ‪٠‬ـ‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬ى‪ٝ‬حٓش حُزِ٘‪ُٞ٣ ٖ٣‬ي حُٔلَى ًٔ‪٤‬ش ؿخُحص رظي‪َ٣ٝ‬‬
‫حُؼ٘لخص رٌَ٘ أَٓع ‪ٔٓ ،‬خ ‪٣‬ئى‪ ١‬ري‪ ٍٙٝ‬اُ‪ ٠‬ىه‪٤ًٔ ٍٞ‬ش ‪ٞٛ‬حء ‪ٝٝ‬ه‪ٞ‬ى أًزَ اُ‪ ٠‬حُٔلَى ‪ ،‬ك‪٣ِ٤‬ي‬
‫رٌُي ًٔ‪٤‬ش حُـخُحص حُ٘خطـش َٓس ‪ ٌٙٛ‬حُي‪ٍٝ‬س طيػ‪ ٠‬رَٔكِش ؿ‪٘٤‬خٕ حُظ‪ٍٞ‬ر‪ ...، ٞ‬أهَ‪ُ ٟ‬ظؼ‪ٞ‬ى‬
‫ري‪ٍٛٝ‬خ ربىهخٍ ‪ٞٛ‬حء ‪ٝٝ‬ه‪ٞ‬ى أًؼَ ‪ٌٌٛٝ ،‬ح ط‪ٞ‬حُ‪٤‬ي حُلظَس ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬ط٘ؼَى رخُى‪٣‬خى ٓلخؿت ك‪ ٢‬ه‪ٞ‬س‬

‫‪86‬‬
‫حُٔلَى ‪ٝ ،‬ط‪٬‬كع ػِ‪ ٠‬حُٔئَٗ حُ‪٠‬ـ‪ً ٢‬خُى‪٣‬خى َٓ‪٣‬غ ك‪٤ًٔ ٢‬ظ‪ ٚ‬طيػ‪ ٠‬رَٔكِش حُؤ‪ ٍٞ‬أ‪ٍ ٝ‬ىس‬
‫– ٓخ هزَ حُـ‪٘٤‬خٕ ػ٘يٓخ طي‪ ٍٝ‬حُؼ٘لخص ٌُٖ حُٔلَى ُْ ‪٣‬ؼط‪ ٢‬حُو‪ٞ‬س حٌُخك‪٤‬ش رؼي‪-‬‬
‫حُؼ٘لخص حٌُز‪َ٤‬س ط‪ُٞ‬ي ‪ٟ‬ـ‪ ٢‬أًزَ ٌُ٘‪ٜ‬خ أ‪٠٣‬خ طؼخٗ‪ٍ ٖٓ ٢‬ىس كؼَ أًزَ رٔزذ ًزَ‪ٛ‬خ ‪ ،‬أٓخ حُؼ٘لخص‬
‫ٍىس حُلؼَ حُ‪ٜ‬ـ‪َ٤‬س كَىس كؼِ‪ٜ‬خ أهَ ٌُ٘‪ٜ‬خ ؿ‪ َ٤‬هخىٍس ػِ‪ ٠‬ط‪٤ُٞ‬ي ‪ٟ‬ـ‪ً ٢‬ز‪ٌٛٝ ، َ٤‬ح حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ٓخ‬
‫ٓ‪٤‬ظْ َٗك‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُلوَس حُظخُ‪٤‬ش ‪.‬‬
‫ً‪٤‬ق ‪ٗ ْٜٔ٣‬خكٖ حُ‪ٜٞ‬حء ؟‬
‫ٓ‪ٜٔ‬ش حُ٘خكٖ ‪ ٢ٛ‬طل‪ َ٣ٞ‬ه‪ٞ‬س حٗيكخع ؿخُص حُؼخىّ حٍُ‪ ٠‬كًَش ى‪ٍٝ‬حٗ‪٤‬ش ُؼ٘لخص حُ٘خكٖ ‪ٜٔٓٝ ،‬ش‬
‫حُؼ٘لخص ‪ ٢ٛ‬طل‪ َ٣ٞ‬حُلًَش حُي‪ٍٝ‬حٗ‪٤‬ش حٍُ‪ ٠‬ه‪ٞ‬س ُِ‪ٜٞ‬حء حُيحهَ حٍُ‪ ٠‬حُٔلَى ‪ٌٛ ،‬ح حُ‪ٜٞ‬حء ‪ٜ٣‬زق‬
‫ٓ‪٠‬ـ‪١ٞ‬خ ‪ٓ٨ُٝ‬ق ٓخه٘خ ‪.‬‬
‫حُؤْ حُٔخكذ ‪ ًَ :‬ػ٘لش ٖٓ ػ٘لخص حُ٘خكٖ طوخّ رلـْ ًَ هْٔ ٖٓ أهٔخٓ‪ٜ‬خ ‪ٔٛٝ،‬خ هٔٔخٕ‬
‫حُلـْ ‪ٝ‬حٌَُ٘ ٌَُ هْٔ ‪٣‬ليى ٌَٗ ؿ٘‪٤‬لخص حُؼ٘لش ‪ٝ‬رخُظخُ‪ ٢‬ه‪ٞ‬ح‪ ٙ‬حُ٘خكٖ ‪ٝ‬حُؤْ حُيحكغ‬
‫حُؼ٘لش حُ‪٠‬خؿطش ‪:‬‬
‫‪ٌ٘ٔ٣‬ي ٓ٘خ‪ٛ‬يس حُؤْ حُٔخكذ ٖٓ حُؼ٘لش حُ‪٠‬خؿطش ػٖ ‪٣َ١‬ن حُ٘ظَ حٍُ‪ٓ ٠‬يهَ ‪ٞٛ‬حء حُ٘خكٖ‬
‫‪٣ ٞٛٝ‬زي‪ً ٝ‬خَُٔ‪ٝ‬كش ‪ٗٝ ،‬لَحص ‪ ٌٙٛ‬حَُٔ‪ٝ‬كش طٔظي حٍُ‪ ٠‬ىحهَ حُ٘خكٖ ُ‪ٌ٤‬زَ كـٔ‪ٜ‬خ ‪ُٝ‬ظٌَ٘‬
‫حُؤْ حُيحكغ ‪ ،‬حُؤْ حُٔخكذ ٖٓ حُؼ٘لش حُ‪٠‬خؿطش ٓٔئ‪ ٍٝ‬ػٖ ٗل‪ ٢‬حُ‪ٜٞ‬حء حٍُ‪ ٠‬ىحهَ حُ٘خكٖ أٓخ‬
‫حُؤْ حُيحكغ ك‪٤‬يكغ حُ‪ٜٞ‬حء ػزَ ؿ٘‪٤‬لخط‪ٝ ٚ‬رٔزذ َٓ‪ ٍٝ‬حُ‪ٜٞ‬حء ػزَ حُـ٘‪٤‬لخص أػ٘خء هَ‪ٝ‬ؿ‪ٚ‬‬
‫‪ٌ٣‬ظٔذ كًَش ى‪ٍٝ‬حٗ‪٤‬ش ًخُِ‪ٝ‬رؼش ‪ ،‬حٍُ‪ ٠‬هخٍؽ حُ٘خكٖ ‪ُٔٝ‬خ ًخٕ حُ٘خكٖ هَ‪٣‬ذ ؿيح ٖٓ ٓيهَ‬
‫حُ‪ٜٞ‬حء حُوخ‪ ٙ‬رخُٔلَى ك‪ ٢‬حُٔلًَخص حُوي‪ٔ٣‬ش ًخٕ ‪٫‬ري ٖٓ ‪ٟٝ‬غ ٗلَحص ٓخٗؼش ُي‪ٍٝ‬حٕ حُ‪ٜٞ‬حء‬
‫ػ٘ي ٓوَؽ حُ٘خكٖ ً‪ ٢‬ط‪ٞ‬هق ‪ ٌٙٛ‬حُلًَش حُي‪ٍٝ‬حٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طئػَ ِٓزخ ػِ‪ ٠‬ه‪ٜ‬خث‪ ٚ‬ؿَ‪٣‬خٗ‪. ٚ‬‬
‫حٍٕ كـْ حُؼ٘لش حُ‪٠‬خؿطش ‪٣‬ليى حُلي ح‪٧‬ػظٔ‪٠ُِ ٢‬ـ‪ ٢‬حُوخىٍس ػِ‪ ٠‬ط‪٤ُٞ‬ي‪ًٔ ، ٙ‬خ ‪٣‬ليى ُٖٓ‬
‫ؿ‪٘٤‬خٕ حُظ‪ٍٞ‬ر‪ٝ ، ٞ‬طليى ٗ‪ٞ‬ػ‪٤‬ش حُؼ٘لش حُ‪٠‬خؿطش كٔذ ًَ ٖٓ هٔ‪ٔ٤‬ظ‪ٜ‬خ ‪ٝ ،‬حُوخػيس ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ‪٢ٛ‬‬
‫إٔ ‪ ٌٕٞ٣‬حُؤْ حُيحكغ أًزَ ٖٓ حُٔخكذ ‪.‬‬
‫ػ٘لش حُؼخىّ ‪:‬‬
‫ٌُٖ رٔزذ ٓ‪ٜٔ‬ظ‪ٜ‬خ حُٔؼخًٔش ُٔ‪ٜٔ‬ش حُؼ٘لش حُ‪٠‬خؿطش كوي (حُٔخكذ ‪ٝ‬حُيحكغ) طؤْ ػ٘لش حُؼخىّ حٍُ‪٠‬‬
‫هٔٔ‪ ٖ٤‬أ‪٠٣‬خ ‪ ،‬طْ طزي‪ٌٓٝ ٌَٗ َ٣‬خٕ حُؤٔ‪ٖ٤‬‬
‫‪٣‬ظْ ط‪ ْ٤ٜٔ‬ػ٘لش حُؼخىّ ُِٔ‪ٞ‬حُٗش ر‪ ٖ٤‬أَٓ‪ٔٛ ٖ٤ٜٔٓ ٖ٣‬خ ح‪ٓ٩‬ظلخىس ٖٓ ه‪ٞ‬س هَ‪ٝ‬ؽ ؿخُحص حُؼخىّ‬
‫هيٍ ح ٍ‪ٌٓ٫‬خٕ ‪ٝ‬طٔ‪ َ٤ٜ‬هَ‪ٝ‬ؽ ‪ ٌٙٛ‬حُـخُحص هيٍ ح‪ٌٓ٩‬خٕ أ‪٠٣‬خ ‪ ٖ٣ٌٛٝ ،‬ح‪٣ ٖ٣َٓ٧‬ظؤػَحٕ ؿيح‬
‫رلـْ كـَس حُؼخىّ ‪ٝ‬ػ٘لظ‪ٜ‬خ ‪ ،‬كٌِٔخ ُحى كـْ ػ٘لش حُؼخىّ آظطخػض آظـ‪١ ٍ٬‬خهش أًزَ‬
‫‪ٝ‬طل‪ِٜ٣ٞ‬خ حٍُ‪ ٠‬كًَش ى‪ٍٝ‬حٗ‪٤‬ش ُٔل‪ٍٛٞ‬خ ‪ٌُٜ٘ ،‬خ أ‪٠٣‬خ ‪ٝ‬رٌَ٘ ٗٔ‪ًٞ‬ؿ‪ ٢‬رِ‪٣‬خىس كـٔ‪ٜ‬خ ٓظئى‪ ١‬حٍُ‪٠‬‬
‫اػخهش هَ‪ٝ‬ؽ ؿخُحص حُؼخىّ ٓٔخ ‪٣‬ئػَ ِٓزخ ػِ‪ ٠‬أىحء حُٔلَى ‪ ٌٕٞ٣‬كـْ حُؤْ حُٔخكذ أًزَ‬
‫روِ‪ ٖٓ َ٤‬كـْ حُؤْ حُيحكغ ك‪ ٢‬ػ٘لش حُؼخىّ ‪ٓٝ ،‬ؼظْ ًَٗخص حُظؼي‪ َ٣‬طلخكع ػِ‪ ٠‬حُلـْ حُطز‪٤‬ؼ‪٢‬‬
‫‪٧‬هٔخّ ػ٘لش حُؼخىّ ُوِش أ‪٤ٔٛ‬ظ‪ٜ‬خ ٓوخٍٗش رؤ‪٤ٔٛ‬ش ػ٘لش حُ‪٠‬خؿ‪. ٢‬‬
‫كـَحص حُ٘خكٖ ‪:‬‬
‫طِٔي كـَحص حُ٘خكٖ ٓطق أِْٓ ٖٓ حُيحهَ ‪ٝ‬طِظق رٌَ٘ أٗز‪ٞ‬ر‪ ٢‬ك‪ ٍٞ‬حُؼ٘لخص ُظو‪ ّٞ‬رظ‪٣ُٞ‬غ‬
‫حُ‪ٜٞ‬حء رٌَ٘ ٓظٔخ‪ ١ٝ‬ػِ‪ً ٠‬خكش ؿ٘‪٤‬لخص ‪ ٌٙٛ‬حُؼ٘لخص ‪ٝ ،‬هطَح‪ٗ٧‬ز‪ٞ‬د ‪٤٠٣‬ن رٌَ٘ رٔ‪ٓ ٢٤‬غ‬
‫ح‪٫‬طـخ‪ٗ ٙ‬ل‪ ٞ‬ػ٘و‪ٔٓ ٚ‬خ ‪٣ِ٣‬ي ٖٓ حُ‪٠‬ـ‪ ٢‬حُ٘خطؾ ‪ٝ ،‬ك‪ ٢‬حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُ‪ٜ٘‬يٓ‪٤‬ش ُ٘خكٖ طوخّ‬
‫كـَحص حُ٘لٖ رط‪ ٍٞ‬ح‪ٗ٧‬ز‪ٞ‬د حُيحثَ‪ٛ ، ١‬خطٖ حُو‪ٔ٤‬ظخٕ ‪ ٫‬طؼ٘‪٤‬خٕ حٌُؼ‪ُِٔٔ َ٤‬ظويٓ‪ٝ ٖ٤‬ؿخُزخ‬
‫‪ٝ‬حُٔٔخكش ر‪٘ٓ ٖ٤‬ظ‪ٜ‬ق ح‪ٗ٧‬ز‪ٞ‬د ‪ٓٝ‬ل‪ ٍٞ‬حُؼ٘لش ٗل‪ َٜ‬ػِ‪ ٠‬حُ٘ٔزش ػِ‪ٓ ٠‬ظوخٍرش ك‪ٓ ٢‬ؼظْ كـَح‬

‫‪87‬‬
‫ٗ‪ٞ‬حكٖ حُ‪ٜٞ‬حء ‪ ٌُٖ ،‬رظؤ‪ ْ٤‬طزو‪ ٠‬حُو‪ٔ٤‬ش ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طليى ه‪٤‬خّ ‪ٝ‬ه‪ٞ‬ح‪ ٙ‬كـَحص حُ٘خكٖ ‪ٖٓ ًْٝ‬‬
‫حُ‪٠‬ـ‪ ٢‬حُوخىٍس ػِ‪ ٠‬ط‪٤ُٞ‬ي‪. ٙ‬‬
‫ُحىص َٓػش ى‪ٍٝ‬حٕ حُؼ٘لش ( أ‪ ٍٞ١ ١‬أه‪ٗ٨ُ َٜ‬ز‪ٞ‬د حُيحثَ‪ ) ١‬ك‪ ٢‬كـَس حُؼخىّ ًِٔخ هِض‬
‫حُ٘ٔزش ‪ٓ ٌُٖ ،‬غ اٍطلخع ى‪ٍٝ‬حص حُٔلَى ‪٣‬ئى‪ ١‬ه‪ َٜ‬ح‪ٗ٧‬ز‪ٞ‬د حٍُ‪ٍ ٠‬كغ ‪ٟ‬ـ‪ ٢‬ؿخُحص حُؼخىّ ٓٔخ‬
‫‪٣ِ٣‬ي حُ‪٠‬ـ‪ ٢‬حُؼٌٔ‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬حُٔلَى ك‪٤‬ئى‪ ١‬حٍُ‪ ٠‬طَحؿغ ك‪ ٢‬ح‪٧‬ىحء ‪ٝ ،‬ه‪ٔ٤‬ش حُ‪٠‬ـ‪ ٢‬حُؼٌٔ‪٣ ٢‬ـذ‬
‫إٔ ‪ ٫‬طظـخ‪ٜٗ ُٝ‬ق ه‪ٔ٤‬ش ‪٣‬ظلٖٔ أىحء حُٔلَى ػ٘ي حُي‪ٍٝ‬حص حُؼخُ‪٤‬ش ٌُ٘‪ ٚ‬كخُ٘ظ‪٤‬ـش أٗ‪ ٚ‬رِ‪٣‬خىس‬
‫حُ٘ٔزش ‪ .‬حُ‪٠‬ـ‪ ٢‬ك‪ ٢‬كـَس ح‪ٗ٫‬لـخٍ رخُٔوخرَ ‪٣‬ؤَ رؼ‪ ٞ‬حُو‪ٞ‬س ك‪ ٢‬حُي‪ٍٝ‬حص حُٔظ‪ٓٞ‬طش ‪٣ٝ‬ؼخٗ‪٢‬‬
‫ٖٓ ُ‪٣‬خىس ك‪ٍ ٢‬ىس حُلؼَ ‪ ،‬أٓخ رظ‪ٜ‬ـ‪ٔٗ َ٤‬زش ‪٣‬ظلٖٔ أىحء حُٔلَى ػ٘ي حُي‪ٍٝ‬حص حُٔ٘ول‪٠‬ش‬
‫‪ٝ‬حُٔظ‪ٓٞ‬طش ٌُ٘‪٣ ٚ‬ؼخٗ‪ ٖٓ ٢‬ه‪ ٍٜٞ‬ك‪ ٢‬ح‪٧‬ىحء ػ٘ي حُي‪ٍٝ‬حص حَُٔطلؼش ‪.‬‬
‫‪ً٘ٝ‬ظ‪٤‬ـش ُٔخ ٓزن ‪٣‬ؼظٔي ٗخكٖ حُ‪ٜٞ‬حء ك‪ ٢‬ط‪ ٚٔ٤ٜٔ‬ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬حُٗش ر‪ ٖ٤‬حُؼ‪ٞ‬حَٓ حُٔخروش ؿٔ‪٤‬ؼخ ‪.‬‬
‫حُظلٌْ رخُ‪٠‬ـ‪: ٢‬‬
‫‪٣‬ظْ حُظلٌْ رٌٔ‪٤‬ش حُ‪٠‬ـ‪ ٢‬حُٔظ‪ُٞ‬يس ػٖ ٗخكٖ حُ‪ٜٞ‬حء ػٖ ‪٣َ١‬ن ؿ‪ٜ‬خُ آهَ ‪٣‬يػ‪ ٠‬ر‪ٞ‬حرش ‪٢ٛ‬‬
‫ػزخٍس ػٖ ‪ٔٛ‬خّ ًز‪٣ َ٤‬ظ‪ٟٞ‬غ رخُوَد ٖٓ ٓيهَ ؿخُحص حُؼخىّ ‪ٝ ،‬ػ٘ي كظق ‪ٌٛ‬ح " "‬
‫‪٣ٝ‬ظْ حُظلٌْ رلًَش حُ‪ٜٔ‬خّ ‪٣‬ل‪ ٍٞ‬ؿَ‪٣‬خٕ ؿخُحص حُؼخىّ حٍُ‪ ٠‬حُٔوَؽ ٓزخَٗس ري‪ ٖٓ ٫‬حَُٔ‪ٍٝ‬‬
‫ػزَ حُؼ٘لش ْٓ ر‪ٔ٘٤‬خ ‪٣‬ظ‪ 10ٝ 15 ٖٓ َٜ‬حُ‪ٜٔ‬خّ ػٖ ‪٣َ١‬ن ؿ‪ٜ‬خُ ىحكغ ‪ٛ‬ـ‪٣ َ٤‬ظ‪ٓ َٜ‬ؼ‪ ٚ‬ػزَ‬
‫ًٍحع ‪٣‬ظَح‪ٝ‬ف ‪ ُٚٞ١‬ر‪ ٖ٤‬حُـ‪ٜ‬ش ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬رٔوَؽ حُ‪ٜٞ‬حء حُٔ‪٠‬ـ‪ُِ٘ ١ٞ‬خكٖ ‪ًُٝ‬ي ػزَ هَ‪ّٞ١‬‬
‫ٍك‪٤‬غ ‪ ،‬كؼ٘ي حٍطلخع حُ‪٠‬ـ‪ ٢‬حُٔظ‪ُٞ‬ي ػٖ حُ٘خكٖ ‪٣‬و‪ ّٞ‬حُـ‪ٜ‬خُ حُيحكغ ريكغ ًٍحع حُ‪ٜٔ‬خّ ُلظل‪، ٚ‬‬
‫ك‪٘٤‬ول‪ ٞ‬حُ‪٠‬ـ‪ ، ٢‬ك‪٤‬ؼ‪ٞ‬ى ؿ‪ٜ‬خُ حُيحكغ ُ‪٤‬ـِن حُ‪ٜٔ‬خّ كظ‪َ٣ ٠‬طلغ حُ‪٠‬ـ‪َٓ ٢‬س أهَ‪ٝ ، ٟ‬طظٌٍَ‬
‫رَٔػش ًز‪َ٤‬س كظلخكع ػِ‪ٟ ٠‬ـ‪ ٢‬ػخرض ػ٘ي ٓوَؽ حُ‪ٜٞ‬حء حُٔ‪٠‬ـ‪ٝ ١ٞ‬رٌُي طٌ‪ٜٔٓ ٕٞ‬ش حُظلٌْ‬
‫رخُ‪٠‬ـ‪ ٢‬هي أٗـِص ‪.‬‬

‫ٓ٘ظي‪ ٟ‬حُٔ‪٤‬خٍحص‬

‫‪88‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ -1‬حٓظوَؽ ح‪٧‬كٌخٍ ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِ٘‪. ٚ‬‬
‫‪ٓ-2‬خ‪ ٞٛ‬ى‪ٗ ٍٝ‬خكٖ حُ‪ٜٞ‬حء حُظ‪ٍٞ‬ر‪ ٢٘٤‬ك‪ ٢‬حُٔلَى ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪َٓ ٞٛ‬حىف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪٣ -‬ظ‪ٞ‬ؿذ ‪...........................................................:‬‬
‫‪ٗ -‬ل‪..............................................................: ٢‬‬
‫‪ٍٝ -‬حٓذ كلٔ‪٤‬ش ‪.................................................:‬‬
‫‪ٔٛ -‬ظ‪........................................................: ١َ٤‬‬
‫‪ -4‬طليع ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ػٖ حٍ‪٣‬ـخر‪٤‬خص ‪ِٓٝ‬ز‪٤‬خص ٗخكٖ حُ‪ٜٞ‬حء حُظ‪ٍٞ‬ر‪.٢٘٤‬‬

‫‪89‬‬
‫الللام‬
‫يمليخ ػٍ انهؾبو ‪:‬‬
‫ٓٔخ ‪ٗ٫‬ي ك‪ ٚ٤‬إٔ ٓ‪ٜ٘‬ش حُِلخّ ٖٓ حُٔ‪ ٖٜ‬حُوي‪ٔ٣‬ش ‪ًٝ‬خٗض طٔٔ‪ ٠‬رخُليحىس ‪ٓٝ‬غ طط‪ ٍٞ‬ػِ‪ ّٞ‬حُِلخّ‬
‫حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش ‪ٌٛ‬ح حُظط‪ َٔٗ ٍٞ‬ؿٔ‪٤‬غ حُٔ‪ٝ ٖٜ‬أؿ‪ِٜ‬ط‪ٜ‬خ حُٔٔظؼِٔش كٌخٕ ٖٓ حُطز‪٤‬ؼ‪ ٢‬إٔ طظط‪ٍٞ‬‬
‫أؿ‪ِٜ‬س ‪ٓٝ‬ؼيحص ‪ٌٓٝ‬خثٖ حُِلخّ ‪ ،‬كؤ‪ٛ‬زلض حُ‪ُٜ٘ٔ ّٞ٤‬ش حُِلخّ أِٓ‪ٞ‬رخ ك٘‪٤‬خ ُ‪ َٛٞ‬ؿٔ‪٤‬غ أٗ‪ٞ‬حع‬
‫حُٔؼخىٕ ‪ٝ‬أ‪ٛ‬زق ُ‪ ٚ‬طؤػ‪ َٙ٤‬حُٔظِح‪٣‬ي ػِ‪ ٠‬ح‪ٗ٩‬ظخؽ حُ‪ٜ٘‬خػ‪ ٞٛٝ ٢‬حُ‪ ّٞ٤‬ؿِء ‪٣ ٫‬ظـِأ ٖٓ حُ‪ٜ٘‬خػش‬
‫حُلي‪٣‬ؼش ‪.‬‬
‫‪ ٖٓٝ‬حُطز‪٤‬ؼ‪ ٢‬إٔ طظلٖٔ ؿ‪ٞ‬ىس أىحء ػخَٓ حُِلخّ ًِٔخ حٍطلغ ٓٔظ‪ٓ ٟٞ‬ؼَكظ‪ ٚ‬رلٖ حُِلخّ ر‪ٜ‬لش‬
‫ػخٓش ‪ٝ‬رؼِٔ‪٤‬ش حُِلخّ حُظ‪٘٣ ٢‬ظـَ ر‪ٜ‬خ ر‪ٜ‬لش هخ‪ٛ‬ش ‪ٝ ،‬ػِٔ‪٤‬ش حُِلخّ حُظ‪ ٢‬طـَ‪ٝ ١‬كوخ ‪ٍٞٛ٧‬‬
‫حُ‪ٜ٘‬خػش حُظ‪ ٢‬طظطِذ حٍكخ‪١‬ش ػخَٓ حُِلخّ رظلخ‪ِٜ٤ٛ‬خ اكخ‪١‬ش ًخِٓش ‪ٝ ،‬ح‪ُ٩‬ظِحّ ر‪ٜ‬خ رٌَ ىهش ‪ٝ‬ػ٘خ‪٣‬ش‬
‫رطٕه انهؾبو ف‪ ٙ‬انُٖبػخ ‪:‬‬
‫‪ٓٝ‬غ طط‪ ٍٞ‬حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ حُلي‪٣‬ؼش ه‪ ٍ٬‬حُ٘‪ٜ‬ق ح‪ ٖٓ ٍٝ٧‬حُوَٕ حُؼَ٘‪ ٖ٣‬ريأ كٖ حُِلخّ ك‪ ٢‬حُظويّ‬
‫روط‪ٞ‬حص ‪ٝ‬طظخرغ ظ‪ ٍٜٞ‬ح‪ٓ٧‬خُ‪٤‬ذ حُٔوظِلش ُِلخّ حُٔؼخىٕ حُؼي‪٣‬يس ‪ٓٝ‬زخثٌ‪ٜ‬خ رل‪٤‬غ ط٘خٓذ ؿٔ‪٤‬غ‬
‫أٗ‪ٞ‬حع ‪٣َٓ .‬ؼش ؿيح حُٔ٘ـ‪٫ٞ‬ص حَُه‪٤‬وش ‪ٝ‬حُٔٔ‪ٌ٤‬ش ٓ٘‪ٜ‬خ ‪ٝ ،‬ط‪٤ٜ‬ت أك‪ َ٠‬حُٔزَ ُِل‪ ٍٜٞ‬ػِ‪٠‬‬
‫ؿ‪ٞ‬ىس ُلخّ ػخُ‪٤‬ش ‪.‬‬
‫‪ ٖٓٝ‬أ‪ ْٛ‬ح‪ٓ٧‬خُ‪٤‬ذ حُظ‪ ٢‬طط‪ٍٞ‬ص طط‪ٍٞ‬ح ًز‪َ٤‬ح ‪ٝ‬أ‪ٛ‬زق حٓظويحٓ‪ٜ‬خ ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُ‪ٜ٘‬خػش ػِ‪ٗ ٠‬طخم‬
‫‪ٝ‬حٓغ ‪ُ ٢ٛ‬لخّ – حُِلخّ حُٔؼيٗ‪ – ٢‬حُِلخّ رخُظ٘ـٔظٖ – ُلخّ حُٔوخ‪ٓٝ‬ش – حُِلخّ رخُ‪٤ٜ‬يٍ‪ٝ‬ؿ‪ٖ٤‬‬
‫حٌٍُ‪ – ١‬حُِلخّ رخُِ‪ُ٫ٝ ،ٍِ٤‬حٍ حُزخد ٓلظ‪ٞ‬كخ ‪ُ ...‬لخّ ؿخُ ػخٗ‪ ٢‬أًٔ‪٤‬ي حٌَُر‪ٝ ٕٞ‬كظ‪ُ ٠‬لخّ‬
‫ٓ٘ـ‪٫ٞ‬ص حُز‪ٓ٬‬ظ‪٤‬ي رؤٗ‪ٞ‬حػ‪ٜ‬خ –ح‪ٍ٧‬ؿ‪ُ ٕٞ‬ظويّ ‪ ٌٙٛ‬حُ‪ٜ٘‬خػش ‪.‬‬
‫اٍزقلايبد انهؾبو ف‪ ٙ‬انُٖبػخ ‪:‬‬
‫‪ ٠ٔ٘ٗ ٫ٝ‬حٓظويحٓخص حُِلخّ ك‪ ٢‬حُ‪ٜ٘‬خػش ك‪ٜ٘‬خى ‪٘ٛ‬خػش حُٔلٖ ‪ ،‬حُطخثَحص ‪ ،‬ػَرخص حٌُٔي‬
‫حُلي‪٣‬ي‪٣‬ش ‪ ،‬حُٔ‪٤‬خٍحص ‪ ،‬حُـٔ‪ٝ ، ٍٞ‬حًَُٔزخص رؤٗ‪ٞ‬حػ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ٖٓ حُ‪ٜ٘‬خػخص ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬حُظ‪٢‬‬
‫‪ُِٜ٘ ٌٖٔ٣٫‬خػش إٔ طٔظـ٘‪ ٢‬ػٖ حُِلخّ ‪ٝ‬أ‪ٛ‬زق حُؼٔ‪ٞ‬ى حُلوَ‪ٌُ ١‬خكش حُ‪ٜ٘‬خػخص حُ‪ٜ٘‬يٓ‪٤‬ش ‪.‬‬
‫‪ٝ‬هِٔخ ‪ٞ٣‬ؿي حُ‪ ّٞ٤‬كَع ٖٓ كَ‪ٝ‬ع حُ‪ٜ٘‬خػش ‪ٔ٣٫‬ظويّ ك‪ ٚ٤‬حُِلخّ ‪ٝ‬حُٔزذ ك‪ًُ ٢‬ي ‪ ٞٛ‬إٔ حُٔ٘٘آص‬
‫حُِٔل‪ٓٞ‬ش أهق ‪ُٗٝ‬خ ٖٓ حُٔ٘٘آص حُٔ‪ِٛٞ‬ش رخُ‪ٓٞ‬خثَ ح‪٧‬هَ‪ٌٛٝ ٟ‬ح ٓؼ٘خ‪ ٙ‬حُظ‪ٞ‬ك‪ َ٤‬ك‪ ٢‬حُٔ‪ٞ‬حى‬
‫‪٘ٗ٬‬خء حٌُ‪ٞ٣ ١‬كَ ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض ‪ٝ‬حُؼَٔ ‪ًٌٝ‬حى أًؼَ أٓخٗخ ‪ٝ‬أ‪٠٣‬خ طٌخُ‪٤‬ق‬ ‫‪ٝ‬ح ٍ‪٫‬ه‪ ٖٓ ٍ٬‬حُ‪ٞ‬هض ‪ٍ ُ ُّ٫‬‬
‫ح‪٘ٗ٩‬خء ٓ٘ول‪٠‬ش ‪.‬‬
‫انهؾبو ف‪ ٙ‬يؼٓل انزله‪ٚ‬ت انُٖبػ‪:ٙ‬‬
‫ك‪ ٢‬ريح‪٣‬ش اٗ٘خء حُٔؼ‪ٜ‬ي ًخٕ هْٔ حُِلخّ ٖٓ ح‪٧‬هٔخّ حَُث‪٤ٔ٤‬ش حُظ‪ ٢‬ر٘‪ ٠‬ػِ‪ٜ٤‬خ حُٔؼ‪ٜ‬ي ‪ًُٝ‬ي ُٔخ ك‪٢‬‬
‫‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪ٜ٘‬ش ك‪٤‬غ ًخٗض طؼظٔي ػِ‪ ٠‬حُزٔخ‪١‬ش حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ كٌخٗض ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س ‪ٝ‬حُٔؼيحص ٖٓ أٓخّ ك‪٢‬‬
‫حُ‪ٜ٘‬خػش رٔ‪٤‬طش ‪ًٝ‬خٕ ح‪ٓ٧‬خّ ك‪ ٢‬حُؤْ ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬خص حُليحىس ‪ٝ‬طٌ٘‪ َ٤‬حُٔؼخىٕ ‪ٝ‬رؼ‪ ٞ‬حُظٔخٍ‪ٖ٣‬‬
‫ك‪ ٢‬حُ‪ٜ‬لخثق حُٔؼيٗ‪٤‬ش ‪ُٝ‬لخّ حٌُ‪َٜ‬رخء ‪ٝ‬ح‪ًٔ٧‬ـ‪ ٌٖ٣ ُْٝ ٖ٤‬حُؤْ ٓؼَ ٓخ ٗلٖ ػِ‪ ٚ٤‬ح‪ ٖٓ ٕ٥‬ك‪٤‬غ‬
‫حُظويّ ك‪ ٢‬حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ حُِلخّ ك‪ ٢‬ؿٔ‪٤‬غ حُٔؼخىٕ ‪ ٌٙٛٝ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حُلي‪٣‬ؼش ك‪ ٢‬حُوطغ ‪ٝ‬حَُ٘٘ ‪ٝ‬حُظؼو‪٤‬ذ‬
‫‪ٝ‬ػِٔ‪٤‬خص حُـِن حُؼخُ‪٤‬ش حُـ‪ٞ‬ىس ‪ٝ‬أ‪٠٣‬خ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى حُٔؼيحص حُٔٔخػيس ٖٓ أى‪ٝ‬حص ‪ٝ‬أؿ‪ِٜ‬س ه‪٤‬خّ ‪ٝ‬حٍىهخٍ‬

‫‪90‬‬
‫ػ٘خ‪ َٛ‬ؿخُ‪٣‬ش ٓؼَ ‪ ،‬كزَٔ‪ ٍٝ‬ػَ٘‪ ٖ٣‬ػخٓخ ‪ٝ‬أًؼَ ‪ ،‬ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬خص ُلخّ ح‪ًٔ٧‬ـ‪ٝ ٖ٤‬حٌُ‪َٜ‬رخء‬
‫(ػخٗ‪ ٢‬أًٔ‪٤‬ي حٌَُر‪ – ٕٞ‬حُ٘‪٤‬ظَ‪ٝ‬ؿ‪ َٟٗ )... ٖ٤‬حُلخٍم حٌُز‪ٝ َ٤‬حُظويّ حُؼظ‪ ٌُٜٙ ْ٤‬حُٔ‪ٜ٘‬ش ك‪٤‬غ‬
‫ًخٗض ٓو‪ٜٜ‬ش َُؿخٍ كو‪ ٢‬أٓخ كزخٌٓخٗ٘خ إٔ َٗ‪ ٟ‬كظ‪ ٠‬حُؼ٘‪ َٜ‬حُ٘ٔخث‪.٢‬‬
‫ك‪ َٔ٣ ٬‬ػخّ حٍ‪ٝ ٫‬طٍِ٘ رخ‪ٞٓ٧‬حم أؿ‪ِٜ‬س ‪ٌٓٝ‬خثٖ ؿي‪٣‬يس ‪ٓٝ‬ظط‪ٍٞ‬س ‪ٝ‬طزٔ‪ ٢٤‬حُؼَٔ حُ‪ٜ٘‬خػ‪ ٢‬ك‪٢‬‬
‫حُِلخّ ك‪٘٤‬ظَ ُِـ‪ٞ‬ىس ‪ٝ‬حُزٔخ‪١‬ش ‪ٝ‬حَُٔػش ك‪ ٢‬أىحء حُؼَٔ ‪ ٌٙٛ ًَ ،‬ح ٍ‪ٌٓ٫‬خٗ‪٤‬خص ط٘‪ٜ‬ذ ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬ش‬
‫حُظيٍ‪٣‬ذ ػِ‪ٜ٘ٓ ٠‬ش حُِلخّ ‪ ٝ‬حُ‪ٜ‬لخثق حُٔؼيٗ‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُٔؼ‪ٜ‬ي كو‪٘ٓ ٍ٬‬ظ‪ ٖٓ ٖ٤‬حُظيٍ‪٣‬ذ ‪ٌٕٞ٣‬‬
‫حُطخُذ هي أهٌ ًلخ‪٣‬ظ‪ ٖٓ ٚ‬حُظؼِْ كزخٓظطخػظ‪ ٚ‬أهٌ حُو‪٤‬خٓخص حُيه‪٤‬وش ك‪ ٢‬حُؼِٔ‪٤‬خص حُلٔخر‪٤‬ش‬
‫‪ٝ‬حُ‪ٜ٘‬يٓ‪٤‬ش ػْ ‪٣‬ظْ ططز‪٤‬ن ‪ ٌٙٛ‬حُلٔخرخص ػِٔ‪٤‬خ ك‪ ٢‬ط٘ل‪ ٌ٤‬ح‪٧‬ػٔخٍ ‪ٝ‬رؼي ٓ٘ظ‪ . ٖٓ ٖ٤‬حُٔطِ‪ٞ‬د ٓ٘‪ٚ‬‬
‫ك‪٣ ٜٞ‬و‪٣ٝ َ٘٘٣ٝ ْ٤‬ؼوذ ‪ِ٣ٝ‬لْ ؿٔ‪٤‬غ أٗ‪ٞ‬حع حُٔؼخىٕ ‪ٝ‬ؿٔ‪٤‬غ أ‪ٟٝ‬خع حُِلخّ حُظيٍ‪٣‬ذ حٌُٔؼق ػِ‪٠‬‬
‫‪ ٌٙٛ‬حُؼِٔ‪٤‬خص حُل٘‪٤‬ش ٗ‪ٜ‬خىس ً‪ٜ‬خٗغ ك٘‪ ٢‬ىه‪٤‬ن ‪ٔ٣‬ظط‪٤‬غ ٓٔخٍٓش حُٔ‪ٜ٘‬ش ك‪ ٍٕٝ ٢‬حُ‪ُٞ‬حٍس‬
‫‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٗغ حُٔظو‪ٜٜ‬ش ‪.‬‬

‫‪91‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ ٢ٛ‬حُلٌَس ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِلوَس ح‪. ٠ُٝ٧‬‬
‫‪ُ -2‬و‪ ٚ‬حُلوَس حُؼخٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼخُؼش‪.‬‬
‫‪ -3‬طليع ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ػٖ أ‪٤ٔٛ‬ش حُِلخّ ك‪ٓ ٢‬وخ‪ُٝ‬ش ُ‪ٜ٘‬غ ح‪٧‬ر‪ٞ‬حد ‪ٝ‬حُ٘‪ٞ‬حكٌ حُلي‪٣‬ي‪٣‬ش ٓؼ‪.٬‬‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٞٛ‬حُظؤػ‪ َ٤‬ح ٍ‪٣٫‬ـخر‪ ٢‬ػِ‪ٗ ٠‬ؼزش حُِلخّ ك‪ٓ ٢‬ؼخ‪ٛ‬ي حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬؟‬
‫‪٘ٗ٫ٍ -5‬خء ٓوخ‪ُٝ‬ش ‪ٛ‬ـ‪َ٤‬س ٓظو‪ٜٜ‬ش ك‪ ٢‬حُِلخّ ‪ٓ ،‬خ‪ ٢ٛ‬حُٔئ‪٬ٛ‬ص حُظو٘‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔخى‪٣‬ش حُٔظطِزش ك‪٢‬‬
‫ٗظَى؟‬
‫‪ٓ -6‬خ‪ ٢ٛ‬حَُ٘‪ ١ٝ‬ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُؼخَٓ ٓظو‪ ٜٚ‬ك‪ ٢‬حُِلخّ ؟‬
‫‪ٓ -7‬خ‪ ٢ٛ‬حُطَم حُٔظزؼش ُظيٍ‪ ْ٣‬حُِلخّ رٔؼخٍف حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬؟‬
‫‪ -8‬أػَ ُ‪٣‬خٍطي ُ‪ٍٗٞ‬ش حُِلخّ ‪٫ ،‬كظض إٔ َٗ‪ ١ٝ‬حُ‪ٞ‬هخ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪ٓ٬‬ش ؿ‪ٓ َ٤‬ظ‪ٞ‬كَس ‪ٓ ،‬خ‪٢ٛ‬‬
‫حُ٘‪ٜ‬خثق حُظ‪ٌ٘ٔ٣ ٢‬ي إٔ طويٓ‪ٜ‬خ ُؼٔخٍ حُ‪ٍٗٞ‬ش ُظلخى‪ٝ ١‬ه‪ٞ‬ع ك‪ٞ‬حىع ٓلظِٔش ؟‬

‫‪92‬‬
‫الصقـا ة مم مخاطر الكهرباا‬
‫طؼظزَ حٌُ‪َٜ‬رخء ٖٓ ٓ‪ٜ‬خىٍ حُطخهش ‪ٝ‬حُو‪ ٟٞ‬حُٔلًَش‪ ٖٓٝ ،‬أ‪ٓٝ ْٛ‬خثَ حَُحكش حُظ‪ ٢‬طـؼَ ك‪٤‬خط٘خ‬
‫أًؼَ ٓ‪ُٜٞ‬ش ‪َٔ٣ٝ‬ح ‪ ٌُٖٝ ،‬ػِ‪ ٠‬حَُؿْ ٖٓ حُل‪ٞ‬حثي حٌُؼ‪َ٤‬س ٌُِ‪َٜ‬رخء ك‪ ٢‬ك‪٤‬خس حُلَى ‪ٝ‬حُٔـظٔغ ا‪٫‬‬
‫أٗ‪ٜ‬خ طٌَ٘ هط‪ٍٞ‬س ػِ‪ٓ٬ٓ ٠‬ش ح‪ٍٝ٧‬حف ‪ٝ‬حُٔٔظٌِخص ‪ٝ‬هي طٌ‪ٓ ٕٞ‬ززخ ك‪ٝ ٢‬ه‪ٞ‬ع حُلَحثن‬
‫‪ٝ‬ح ٍ‪ٗ٩‬لـخٍحص أ‪ٝٝ‬كخس حٌُؼ‪ ٖٓ َ٤‬حُ٘خّ ‪ ٌُٖٝ ،‬حُلن ‪٣‬وخٍ كبٍٕ حٌُ‪َٜ‬رخء هطَس ػِ‪٣ ٖٓ ًَ ٠‬ظ‪ٜ‬خ‪ٕٝ‬‬
‫أ‪ َٜٔ٣ ٝ‬حكظ‪٤‬خ‪١‬خص حُٔ‪ٓ٬‬ش ‪ٝ‬حُظؼِ‪ٔ٤‬خص حُ‪ٞ‬حؿذ حطزخػ‪ٜ‬خ أػ٘خء ط٘ل‪ ٌ٤‬حُ٘زٌخص ‪ٝ‬حُظ‪٬٤ٛٞ‬ص‬
‫حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش أ‪ ٝ‬ػ٘ي ح‪ٓ٩‬ظويحّ ‪ٌُ ،‬ح كبٍٗ٘خ ٓ‪ٞ‬ف ٗظطَم اٍُ‪ ٠‬أٓؼِش ٖٓ حُؼ‪ٞ‬حَٓ حُٔٔززش ُ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ع‬
‫ك‪ٞ‬حىع حٌُ‪َٜ‬رخء ‪ٝ‬ح‪َٟ٧‬حٍ حُ٘خطـش ػ٘‪ٜ‬خ ‪َ١ٝ‬م حُ‪ٞ‬هخ‪٣‬ش ٓ٘‪ٜ‬خ ‪.‬‬

‫أٔال ‪ :‬يَججبد انؾٕاكس انكٓوثبئ‪ٛ‬خ‬

‫طؼظزَ حُظٔي‪٣‬يحص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش حُوخ‪١‬جش ‪ٝ‬حُـ‪ٓ َ٤‬طخروش ُِٔ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص ك‪ ٢‬حُٔ٘خٍُ أ‪ ٝ‬حُٔ٘٘آص حُظـخٍ‪٣‬ش‬
‫‪ٝ‬حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ٖٓ أ‪ٔٓ ْٛ‬ززخص حُل‪ٞ‬حىع حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ‪ ،‬ك‪٤‬غ ‪٣‬ئى‪ًُ ١‬ي اُ‪٠‬‬
‫هٔخثَ ٓخى‪٣‬ش أ‪ ٝ‬رَ٘‪٣‬ش ُ٘خؿِ‪ ٢‬طِي حُٔ٘٘آص أػ٘خء ػِٔ‪٤‬خص ح‪ٓ٩‬ظويحّ ‪ٝ‬حُظ٘ـ‪ًٔ ، َ٤‬خ إٔ ػيّ‬
‫حُظِحّ حُؼخِٓ‪ ٖ٤‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حٌُ‪َٜ‬رخء رظؼِ‪ٔ٤‬خص حُٔ‪ٓ٬‬ش ‪ ٝ‬حُ‪ٜ‬لش حُٔ‪٤ٜ٘‬ش أػ٘خء طؤى‪٣‬ش أػٔخُ‪ ْٜ‬أَٓ‬
‫‪٣‬ظٔزذ ك‪ٝ ٢‬ه‪ٞ‬ع حُل‪ٞ‬حىع ‪ٝ‬ح‪ٛ٩‬خرخص ر‪ ْٜ٘٤‬ك‪ ٬٠‬ػٖ إٔ ؿ‪٤‬خد حُ‪ٞ‬ػ‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هخث‪ ٢‬رؤٓ‪ ٍٞ‬حُٔ‪ٓ٬‬ش‬
‫‪ٝ‬حُ‪ٜ‬لش حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ُي‪ٔٓ ٟ‬ظويٓ‪ ٢‬حٌُ‪َٜ‬رخء ‪ٝٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ٓؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٓٝ‬لخ‪ ْ٤ٛ‬هخ‪١‬جش ُي‪ ْٜ٣‬ػ٘‪ٜ‬خ أَٓ‬
‫‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬ه‪٤‬خٓ‪ ْٜ‬رخٍطٌخد ٓوخُلخص هي طؼَ‪ُٔ ْٜٟ‬وخ‪ َ١‬حٌُ‪َٜ‬رخء ‪ٞٗٝ ،‬ؿِ رؼ‪ ٞ‬ح‪٧‬هطخء‬
‫حُ٘خثؼش ‪ ٝ‬حُل‪ٞ‬حىع ‪ٝ‬ح ٍ‪ٛ٫‬خرخص ك‪ ٢‬حُظخُ‪: ٢‬‬

‫‪ٍٕ -1‬ء انزًل‪ٚ‬لاد انكٓوثبئ‪ٛ‬خ ‪:‬‬

‫* ػيّ ٓ٘خٓزش حٌُخر‪٬‬ص حُٔٔظويٓش ك‪ ٢‬حُظ‪٬٤ٛٞ‬ص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ُِظ‪٤‬خٍ حُٔخٍ ر‪ٜ‬خ‪.‬‬


‫* ػيّ ‪ٟٝ‬غ أٓ‪٬‬ى حُظ‪٬٤ٛٞ‬ص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ك‪ٞٓ ٢‬حٓ‪ٓ َ٤‬ؼِ‪ُٝ‬ش‪.‬‬
‫* حٓظويحّ حُظ‪٬٤ٛٞ‬ص حُوخٍؿ‪٤‬ش حُظخ‪َٛ‬س ‪ٝ‬طَى ًخر‪٬‬ص ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ٌٓ٘‪ٞ‬كش‪.‬‬
‫* طٔي‪٣‬ي أٓ‪٬‬ى ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ػزَ ح‪٧‬ر‪ٞ‬حد أ‪ ٝ‬حُ٘‪ٞ‬حكٌ أ‪ ٝ‬حُلظلخص حُٔٔخػِش أ‪ ٝ‬طلض حُٔـخى‪.‬‬
‫* ػيّ اٍؿَحء حٌُ٘ق ‪ٝ‬ح‪٫‬هظزخٍ حُي‪ ١ٍٝ‬ػِ‪ ٠‬حُظٔي‪٣‬يحص ‪ٝ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش‪.‬‬
‫* طلٔ‪ َ٤‬حُٔوخرْ حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ك‪ٞ‬م ‪١‬خهظ‪ٜ‬خ رظ‪ َ٤ٛٞ‬ػيس أؿ‪ِٜ‬س ػِ‪ٓ ٠‬وزْ ‪ٝ‬حكي‪.‬‬
‫* ػيّ اٍكٌخّ ٍر‪ٜٗ ٢‬خ‪٣‬ش ح‪٬ٓ٧‬ى رٔآهٌ حُظ‪٤‬خٍ أ‪ ٝ‬حُٔلخط‪٤‬ق أ‪ ٝ‬حُو‪ٞ‬ح‪١‬غ ٓٔخ ‪ٔ٣‬زذ كي‪ٝ‬ع ٍَٗ‬
‫‪٣‬ئى‪ُ ١‬ظِل‪ٜ‬خ‪.‬‬
‫* ػيّ ط‪ َ٤ٛٞ‬حُ‪٤ٜ‬خًَ حُٔؼيٗ‪٤‬ش ُ‪٨‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش رخ‪ِٓ( ٍٝ٧‬ي حُظؤٍ‪.)ٞ٣‬‬
‫* ػيّ َٓحؿؼش ح‪٧‬كٔخٍ حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظؤًي ٖٓ ٓ‪٬‬ءٓظ‪ٜ‬خ ُِو‪ٞ‬ح‪١‬غ ‪ٝ‬ح‪٬ٓ٧‬ى ‪.‬‬

‫‪93‬‬
‫‪ -2‬انغٓم ٔا ٍإلًْبل ٔػجش ا‪ٛٞ‬فبل‪:‬‬

‫* ػيّ ‪ٟٝ‬غ ‪ِ٤ٓٝ‬ش كٔخ‪٣‬ش ُِٔوخرْ حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ؿ‪َ٤‬حُٔٔظؼِٔش ُلٔخ‪٣‬ش ح‪١٧‬لخٍ ٖٓ حُؼزغ ر‪ٜ‬خ أ‪ٝ‬‬
‫ِٗع حُوخرْ ٖٓ حُٔوزْ رؼ٘ق‪.‬‬
‫* ُْٔ ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س ‪ٝ‬حُٔلخط‪٤‬ق حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪٣٧‬ي‪ٓ ١‬زظِش رخُٔخء أ‪ ٝ‬ط٘ـ‪ِٜ٤‬خ أػ٘خء حُ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ف‬
‫* ػيّ ك‪ َٜ‬حُظ‪٤‬خٍ حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬أػ٘خء اٍؿَحء أػٔخٍ حُ‪٤ٜ‬خٗش ‪ٝ‬ح‪٬ٛ٩‬ف‪.‬‬
‫* حهظ‪٤‬خٍ أؿ‪ِٜ‬س ‪ٓٝ‬ؼيحص ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ؿ‪ َ٤‬ؿ‪٤‬يس حُ‪ٜ٘‬غ‪.‬‬
‫* طَى ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ك‪ٟٝ ٢‬غ ط٘ـ‪ُٔ َ٤‬يس ‪ِ٣ٞ١‬ش ى‪ ٕٝ‬حٗظزخ‪ٝ ،ٙ‬ػيّ ك‪ َٜ‬حُظ‪٤‬خٍ‬
‫حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬ػ٘ي ٓـخىٍس حٍُِٔ٘ ُٔيس ‪ِ٣ٞ١‬ش أػ٘خء حُٔلَ ‪ٝ‬حَُك‪٬‬ص حُط‪ِ٣ٞ‬ش ‪.‬‬
‫‪ -‬ػيّ حُلٌٍ ػ٘ي حٓظؼٔخٍ ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُلٔخّ أ‪ ٝ‬حُٔطزن‪.‬‬

‫‪ -3‬إًٍْبل أػًبل انٖ‪ٛ‬بَخ انلٔه‪ٚ‬خ ٔانؼالع‪ٛ‬خ ‪:‬‬


‫* ػيّ اٍؿَحء حٌُ٘ق ‪ٝ‬ح‪٩‬هظزخٍ حُي‪ ١ٍٝ‬ػِ‪ ٠‬حُظٔي‪٣‬يحص ‪ٝ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش‬
‫* ػيّ ‪٤ٛ‬خٗش ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش حُظخُلش‪.‬‬
‫* ػيّ حٓظزيحٍ ‪ِ٤ٓٝ‬ش حُوطغ ‪ٝ‬حُ‪ َٛٞ‬ػ٘ي ٓ‪٬‬كظش هَ‪ٝ‬ؽ ٍَٗ ٓ٘‪ٜ‬خ أػ٘خء ػِٔ‪ٜ‬خ (حُلٔخ‪٣‬ش)‪.‬‬
‫* ػيّ َٓحؿؼش ح‪٧‬كٔخٍ حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظؤًي ٖٓ ٓ‪٬‬ثٔظ‪ٜ‬خ ُِو‪ٞ‬ح‪١‬غ ‪ٝ‬ح‪٬ٓ٧‬ى ‪.‬‬

‫صبَ‪ٛ‬ب‪ -‬يقب‪ٛ‬و انؾٕاكس انكٓوثبئ‪ٛ‬خ ‪:‬‬


‫ط٘ؤْ حُٔوخ‪ َ١‬حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش كٔذ طؤػ‪َٛ٤‬خ اٍُ‪ ٠‬هٔٔ‪ ٖ٤‬أٓخٓ‪ٔٛ ٖ٤‬خ ‪:‬‬
‫‪ -1‬يقب‪ٛ‬و رؤصو ػهٗ اإلََبٌ‬
‫‪٣‬ظٔزذ َٓ‪ ٍٝ‬حُظ‪٤‬خٍ حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬ك‪ ٢‬ؿْٔ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ٗظ‪٤‬ـش ٓ‪ٔٓ٬‬ظ‪٧ ٚ‬ؿِحء كخِٓش ُِظ‪٤‬خٍ ك‪ ٢‬اٍكيحع‬
‫آػخٍ هط‪َ٤‬س ػِ‪ ٠‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ُِ ٕ٧‬ظ‪٤‬خٍ حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬آػخٍ كَحٍ‪٣‬ش هي طٔزذ حُلَ‪ٝ‬م ‪ٝ‬آػخٍ ً‪٤ٔ٤‬خث‪٤‬ش ك‪٢‬‬
‫طلِ‪ َ٤‬حُيّ ‪ٝ‬حُو‪٣٬‬خ حُؼ‪ٜ‬ز‪٤‬ش‬

‫أ‪ -‬انٖليخ انكٓوثبئ‪ٛ‬خ ‪:‬‬


‫ط‪ ْٓ٬‬حُـ‪ َ٤‬أ‪ ٝ‬أؿٔخٓخ كخِٓش ُِظ‪٤‬خٍ ٗظ‪٤‬ـش اٗ‪٤ٜ‬خٍ حُؼٍِ (ط‪ٓ ْٓ٬‬زخَٗ) طليع اًٍح ‪ْٓ٫‬‬
‫ٗو‪ ٚ‬أٓ‪ً٬‬خ ٌٓ‪َٜ‬رش ٓٔخ ‪٘٣‬ظؾ ػ٘‪ٌُٜ ٍَٟ ٚ‬ح حُ٘و‪ٝ ٚ‬حُظ‪ ٢‬هي ط‪ َٜ‬حٍُ‪ ٠‬ىٍؿش حُ‪ٞ‬كخس ‪،‬‬
‫‪ٝ‬طوظِق ٗيس حُ‪ٜ‬يٓش حُظ‪٣ ٢‬ظؼَ‪ُٜ ٝ‬خ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ػِ‪ ٠‬ػيس ػ‪ٞ‬حَٓ ٓ٘‪ٜ‬خ ‪.‬‬
‫ٓيس َٓ‪٣‬خٕ حُظ‪٤‬خٍ ك‪ ٢‬حُـْٔ كٌِٔخ ‪( ،‬كخُظ‪٤‬خٍ حُٔٔظَٔ أهَ طؤػ‪َ٤‬ح ٖٓ حُظ‪٤‬خٍ حُٔظـ‪ٗ )َ٤‬يس ‪ٞٗٝ‬ع‬
‫حُظ‪٤‬خٍحُٔخٍ رخُـْٔ ُحىص ٓيس َٓ‪٣‬خٕ حُظ‪٤‬خٍ ك‪ ٢‬حُـْٔ ُحى طؤػ‪ َٙ٤‬حُ‪٠‬خٍ ‪ٝ ،‬حُؼ‪ ٞ٠‬حٌُ‪١َٔ٣ ١‬‬
‫ك‪ ٚ٤‬حُظ‪٤‬خٍحُـ‪ٜ‬خُ حُؼ‪ٜ‬ز‪ٝ ٢‬حُوِذ أًؼَ‪ ،‬كخُـِي حُـخف أًؼَ‪ٓ ،‬وخ‪ٓٝ‬ش ُ‪ٛ٪‬خرش رخٌُ‪َٜ‬رخء ٖٓ حُـِي‬
‫حَُ‪١‬ذ‪.‬‬

‫ة‪ -‬ؽؤق ‪:‬‬


‫طوظِق ٗيط‪ٜ‬خ ٖٓ كَ‪ٝ‬م رٔ‪٤‬طش ط٘٘ؤ ػٖ ط‪٤‬خٍحص ‪ٟ‬ؼ‪٤‬لش اٍُ‪ ٠‬كَ‪ٝ‬م ٗي‪٣‬يس ط٘٘ؤ ػٖ ط‪٤‬خٍحص‬
‫ًحص ‪ٟ‬ـ‪ ٢‬ػخُ‪ٝ ٢‬حُظ‪ ٢‬طئى‪ ١‬اٍُ‪ ٠‬طيٓ‪َُٔ٤‬ؼظْ ‪١‬زوخص حُـِي ‪.‬‬

‫‪94‬‬
‫ط‪ -‬اَجٓبهانؼ‪: ٍٛ‬‬

‫‪٘٣‬ظؾ ػٖ حُ‪ٜ‬يٓش حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش‪ ،‬كظليع ػظخٓش ك‪ ٢‬حُؼيٓش ً٘ظ‪٤‬ـش ُيه‪ ٍٞ‬أ‪٣َٓٝ‬خٕ حُظ‪٤‬خٍ حُٔزخَٗ‬
‫‪٘٣ٝ‬ظؾ ػٖ طؼَ‪ ٝ‬حُؼ‪ ٞ٤ُِٓٞ ٖ٤‬حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬اٍُظ‪ٜ‬خرخص ًٔخ ‪٣‬ليع ُؼخَٓ حُِلخّ رخٌُ‪َٜ‬رخء‪.‬‬

‫‪ -2‬يقب‪ٛ‬ورؤصوػهٗ انًُْآد ٔانًٕاك ‪:‬‬


‫طليع اٍٗلـخٍحص ‪ٝ‬كَحثن رخُٔ٘٘آص أ‪ ٝ‬طِق رخُٔؼيحص ػ٘ي كي‪ٝ‬ع ه‪ َٜ‬ك‪ ٢‬حُيحثَس ر‪ ٖ٤‬ح‪٬ٓ٧‬ى‬
‫أ‪ ٝ‬حٌُخر‪٬‬ص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ٗظ‪٤‬ـش ‪٤ٜٗ٩‬خٍ حُؼخٍُ أ‪ ٝ‬رٔزذ ٓ‪ٞ‬ء آظويحّ حٌُ‪َٜ‬رخء ‪ُٝ ،‬وي ىُض‬
‫ح ٍ‪٩‬ك‪ٜ‬خث‪٤‬خص ػِ‪ ٠‬إٔ أٓزخد حُل‪ٞ‬حىع حُ٘خؿٔشػٖ آظؼٔخٍ حٌُ‪َٜ‬رخء ط٘ل‪ َٜ‬ك‪ٔ٤‬خ ‪: ٢ِ٣‬‬
‫* حُظلٔ‪ َ٤‬حُِحثي ‪ ،‬ه‪ ٍٜٞ‬حُيحثَس ‪ ،‬رخٓظويحّ ح‪٬ٓ٧‬ى أ‪ ٝ‬حٌُخر‪٬‬ص ؿ‪٘ٓ َ٤‬خٓزش ُو‪ٔ٤‬ش حُظ‪٤‬خٍ حُٔخٍ‬
‫ك‪ٜ٤‬خ أ‪ ١‬إٔ ‪ ٌٙٛ‬حُٔوخ‪١‬غ أهَ ٖٓ حُٔٔٔ‪ٞ‬ف ر‪ ،ٚ‬ك‪٘٤‬ظؾ ػٖ َٓ‪ ٍٝ‬حُظ‪٤‬خٍ اٍطلخع ك‪ ٢‬ىٍؿش كَحٍس‬
‫ح‪٬ٓ٧‬ى أ‪ ٝ‬حٌُخر‪٬‬ص ‪ٔ٣ٝ‬ظَٔ ح‪ٍ٫‬طلخع اٍُ‪ ٠‬إٔ ‪ َٜ٣‬اٍُ‪ ٠‬ىٍؿش حٗظؼخٍ حُٔ‪ٞ‬حى حُٔل‪٤‬طش ر‪ٜ‬خ‬
‫‪ٝ‬حكظَحه‪ٜ‬خ ‪ٝ‬هي طٔو‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬حى ٓـخ‪ٍٝ‬س هخرِش ُ‪ٗ٬‬ظؼخٍ ٓٔخ ‪٣‬ئى‪ ١‬اٍُ‪ٞ٘ٗ ٠‬د حُلَحثن ‪ٝ‬اٍكيحع‬
‫هٔخثَ ٓخى‪٣‬ش ًز‪َ٤‬س اًٍح ُْ ‪٣‬ظْ طيحًٍ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬اٍهٔخى‪ٛ‬خ ك‪ ٢‬حُلخٍ‪.‬‬
‫* حٓظؼٔخٍ ٓؼيحص أ‪ٜٔٓ ٝ‬خص ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش طخُلش‪.‬‬
‫* ٓ‪ٞ‬ء ح‪ٓ٫‬ظؼٔخٍ ُِٔؼيحص ‪ٝ‬حُٔ‪ٜٔ‬خص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ‪.‬‬
‫* ػيّ ط‪ َ٤ٛٞ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س ‪ٝ‬حُٔؼيحص رخ‪.٢ٍٟ٧‬‬

‫صبنضب‪ٛ -‬وق انٕلب‪ٚ‬خ يٍ انؾٕاكس انكٓوثبئ‪ٛ‬خ‬


‫‪ -1‬اٍهّبكاد انَاليخ نهؼبيه‪ ٍٛ‬ف‪ ٙ‬يغبل انكٓوثبء ‪:‬‬

‫‪٣‬ـذ ػِ‪ ٠‬حُؼخِٓ‪ ٖ٤‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حٌُ‪َٜ‬رخء‪ ،‬حٍطيحء ٓ‪ٜٔ‬خص حُ‪ٞ‬هخ‪٣‬ش حُ٘و‪٤ٜ‬ش حُٔ٘خٓزش أػ٘خء حُؼَٔ ‪،‬‬
‫‪ٝ‬ػيّ حٍطيحء حُٔ‪٬‬رْ حُل‪٠‬لخ‪ٟ‬ش أ‪ ٝ‬حُٔظيُ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬هي ط‪ ْٓ٬‬ح‪٬ٓ٧‬ى حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش‪ًٌُٝ ،‬ي ػيّ‬
‫كَٔ أ‪ُ ٝ‬زْ أٗ‪٤‬خء ٓؼيٗ‪٤‬ش ًخُو‪ٞ‬حطْ أ‪ ٝ‬حُٔخػخص أ‪ ٝ‬كِوخص حُٔلخط‪٤‬ق ‪ٓٝ‬خ ٗخر‪ًُ ٚ‬ي‪ٜٗ٧ ،‬خ ٓ‪ِٛٞ‬ش‬
‫ٌُِ‪َٜ‬رخء ‪ٝ‬هي طظٔزذ ك‪ ٢‬ح‪ٛ٩‬خرش ر‪ٜ‬يٓش ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش‪.‬‬
‫* ‪٣‬ـذ اٍطزخع حُٔ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص حُٔؼظٔيس ػ٘ي ط‪ٗ ْ٤ٜٔ‬زٌش حُظٔي‪٣‬يحص ‪ٝ‬حُظؤًي ٖٓ ط٘ل‪ٌٛ٤‬خ ط٘ل‪ٌ٤‬ح ‪ٛ‬ل‪٤‬لخ‬
‫رٔخ ‪٣‬ظ‪٬‬ثْ ٓغ ٓظطِزخص أهٔخّ حُٔ٘٘ؤس ‪١ٝ‬زوخ ُ٘‪ٞ‬ع ٗ٘خ‪ٜ١‬خ‪ٝ ،‬هخ‪ٛ‬ش َٓحػخس حُظخُ‪:٢‬‬
‫‪ٟٝ -‬غ أٓ‪٬‬ى حُظ‪٬٤ٛٞ‬ص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ك‪ٞٓ ٢‬حٓ‪ٓ َ٤‬ؼِ‪ُٝ‬ش ٖٓ حُيحهَ ‪ٝ ،‬هخ‪ٛ‬ش ك‪ ٢‬ح‪ٓ٧‬خًٖ‬
‫ًحص حُلَحٍس حُؼخُ‪٤‬ش أ‪ ٝ‬حَُ‪١‬زش‪ٝ ،‬ػيّ طًَ‪ٜ‬خ ٌٓ٘‪ٞ‬كش كظ‪ ٫ ٠‬طظَٔد اٍُ‪ٜ٤‬خ حَُ‪ٞ١‬رش ‪ٝ‬طئػَ‬
‫ػِ‪ٜ٤‬خ حُلَحٍس ‪ٝ‬طئى‪ ١‬اٍُ‪ ٠‬ه‪ًَٜ َٜ‬رخث‪. ٢‬‬
‫‪٣ -‬ـذ أ‪٣ ٫‬ؼوي حُِٔي حُٔيُ‪ُ ٠‬ظو‪ َٙ٤ٜ‬أ‪٣ ٝ‬يم ػِ‪ٔٓ ٚ٤‬خٓ‪ُ َ٤‬ظوَ‪٣‬ز‪ ٖٓ ٚ‬حُل‪ٞ‬حث‪٧ٝ ٢‬ؿَح‪ٝ‬‬
‫حُظو‪٣ َ٤ٜ‬وطغ حُِٔي كٔذ حُٔوخّ حُٔطِ‪ٞ‬د‪.‬‬
‫‪٣ -‬ـذ إٔ طٌ‪ ٕٞ‬ح‪٬ٓ٧‬ى ‪ٝ‬حٌُخر‪٬‬ص حُٔٔظويٓش ك‪ ٢‬حُظ‪٬٤ٛٞ‬ص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ٓ٘خٓزش ُِظ‪٤‬خٍ حُٔخٍ‬
‫ر‪ٜ‬خ‪ٝ ،‬ط‪ َ٤ٛٞ‬حُ‪٤ٜ‬خًَ حُٔؼيٗ‪٤‬ش ُ‪٨‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش رخ‪. ٍٝ٧‬‬
‫ٌَُ ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُظ‪٬٤ٛٞ‬ص ‪ُ ٖ٤ٌٓٝ‬وطغ حُظ‪٤‬خٍ ك‪ ٢‬حُلخ‪٫‬ص ح ٍ‪ٟ٫‬طَحٍ‪٣‬ش (ٓ‪َٜٜ‬حص) ‪٣‬ـذ‬
‫طو‪٘ٛ ٚ٤ٜ‬ي‪ٝ‬م أًزخّ ‪ًُٝ‬ي ُل‪ َٜ‬حٌُ‪َٜ‬رخء ك‪ ٢‬كخُش كي‪ٝ‬ع طٔخّ ً‪َٜ‬رخث‪٣ٝ ٢‬ـذ حٓظويحّ‬
‫حُلخ‪ َٛ‬حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬ح‪٧‬ط‪ٓٞ‬خط‪ُٞٝ ٢ٌ٤‬كخص حُظ‪٣ُٞ‬غ حُٔلخط‪٤‬ق حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش إٔ طٌ‪ ٕٞ‬هخٍؽ حُـَف‬

‫‪95‬‬
‫(حُٔ‪َٜٜ‬حص) ‪٣‬ـذ طو‪٘ٛ ٚ٤ٜ‬ي‪ٝ‬م أًزخّ ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طلظ‪ ١ٞ‬ػِ‪ ٠‬أروَس أ‪ ٝ‬أطَرش أ‪ٞٓ ٝ‬حى أ‪ٝ‬‬
‫ؿخُحص هخرِش ُ‪ٗ٪‬ظؼخٍ ‪.‬‬
‫* ‪٣‬ـذ ػ٘ي طًَ‪٤‬ذ أ‪ ١‬أؿ‪ِٜ‬س ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ًخُٔل‪٫ٞ‬ص أ‪ ٝ‬حُٔ‪ٞ‬ط‪ٍٞ‬حص أ‪ ٝ‬حُٔلخط‪٤‬ق حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش أ‪ٝ‬‬
‫حُظزِ‪ٛٞ‬خص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ك‪ ٢‬أ‪ٌٓ ١‬خٕ‪ ،‬إٔ طٌ‪ ٌٙٛ ٕٞ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س ك‪ ٢‬كخُش آٓ٘ش ‪ًٌُ ،‬ي ‪٣‬ـذ ٓ٘غ أ‪١‬‬
‫حكظٔخٍ ُِْٔ حُٔلخؿت ُِٔ‪٬ٛٞ‬ص حُلخِٓش ُِظ‪٤‬خٍ ‪ٝ‬ػيّ حُو‪٤‬خّ رؤػٔخٍ حُللَ ك‪ ٢‬أ‪ٌٓ ١‬خٕ اٍ‪ ٫‬رؼي‬
‫حُظؤًي ٖٓ ػيّ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ًخر‪٬‬ص ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ك‪ٌٛ ٢‬ح حٌُٔخٕ ٖٓ ه‪ ٍ٬‬ىٍحٓش حُوَحث‪ٝ ٢‬حَُٓ‪ٓٞ‬خص‬
‫حُ‪ٜ٘‬يٓ‪٤‬ش حُوخ‪ٛ‬ش رٌُي ‪.‬‬
‫اًٍح ‪ٟٝ‬ؼض ك‪ ٢‬حُؼَحء ك‪٤‬ـذ طٔ‪َٛ٣ٞ‬خ ‪٣ ،‬ـذ ‪ٟٝ‬غ ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ك‪ ٢‬أهَ ٓٔخكش ٌٓٔ٘ش‬
‫أ‪ ٝ‬ك‪ ٢‬كـَس هخ‪ٛ‬ش ر‪ٜ‬خ ػْ حُل‪ٞ‬حؿِ حُ‪ٞ‬حه‪٤‬ش ُٔ٘غ ح‪٩‬هظَحد ٓ٘‪ٜ‬خ ‪.‬‬
‫* ‪٣‬ـذ ‪ٟٝ‬غ طؼِ‪ٔ٤‬خص طلٌ‪٣َ٣‬ش رـخٗذ ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س ‪ٝ‬حُٔ‪٬ٛٞ‬ص حُلخِٓش ُِظ‪٤‬خٍ حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬طز‪ٖ٤‬‬
‫ٓويحٍ حُل‪ُٞ‬ض حُٔخٍ ر‪ ٌٜٙ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س‪ ،‬هخ‪ٛ‬ش حُظ‪ ٢‬طلَٔ ط‪٤‬خٍ ً‪ٟ ١‬ـ‪ ٢‬ػخُ‪٣ٝ ، ٢‬ـذ إٔ طٌ‪ٕٞ‬‬
‫‪ ٌٙٛ‬حُظؼِ‪ٔ٤‬خص ‪ٝ‬ح‪ٟ‬لش رل‪٤‬غ ‪ َٜٔ٣‬هَحءط‪ٜ‬خ‪.‬‬
‫* ط‪ َ٤ٛٞ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س ‪ٝ‬حُٔؼيحص رٔـٔغ أٍ‪٘ٓ ٢ٟ‬خٓذ ُظلَ‪٣‬ؾ أ‪ٗ ١‬ل٘خص ك‪ ٍٞ‬ط‪ُٞ‬ي‪ٛ‬خ ‪.‬‬
‫* ‪٣‬ـذ إٔ طٌ‪ ٕٞ‬حُٔلخط‪٤‬ق حُٔٔظويٓش ىحهَ ٓوخُٕ حُٔ‪ٞ‬حى حٌُ‪٤ٔ٤‬خث‪٤‬ش ٖٓ حُ٘‪ٞ‬ع حُٔؼِ‪ ٍٝ‬حُٔٔ‪٤‬ض‬
‫ٍَُِ٘‪.‬‬
‫* ‪٣‬ـذ إٔ ‪ ٌٕٞ٣‬حُوخثٔ‪ ٕٞ‬ػِ‪ ٠‬أػٔخٍ حُ‪٤ٜ‬خٗش ُ‪٨‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش أ‪ ٝ‬حُظ‪٬٤ٛٞ‬ص ػٔخ‪ ٫‬ك٘‪،ٖ٤٤‬‬
‫‪٣ٝ‬ـذ إٔ ‪ ٫‬طـَ‪ ٟ‬أ‪٣‬ش ا‪٬ٛ‬كخص أ‪ ٝ‬طًَ‪٤‬زخص ك‪ ٢‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ا‪ ٫‬رؼي حُظؤًي ٖٓ ػيّ‬
‫َٓ‪ ٍٝ‬حُظ‪٤‬خٍ حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬ك‪ٜ٤‬خ ‪ٝ‬ط‪ِٜ٤ٛٞ‬خ رخ‪.ٍٝ٧‬‬

‫‪ -2‬إٍهّبكاد انَاليخ نًَزقلي‪ ٙ‬انكٓوثبء‬


‫رنكو كائًب‪:‬‬
‫* إ حؿظٔخع حُٔخء ٓغ حٌُ‪َٜ‬رخء ‪ ٌَ٘٣‬هط‪ٍٞ‬س رخُـش ‪ٌُُ ،‬ي ‪٣‬ـذ إٔ طٌ‪ ٕٞ‬كٌٍح ػ٘ي حٓظؼٔخُي‬
‫ُـ‪ٜ‬خُ ً‪َٜ‬رخث‪ ٢‬ك‪ ٢‬حُلٔخّ أ‪ ٝ‬حُٔطزن ك‪٤‬غ ‪ٞ٣‬ؿي حُٔخء ‪ ٕ٧‬اؿظٔخع حُٔخء ‪ٝ‬حٌُ‪َٜ‬رخء هي ‪ٌٕٞ٣‬‬
‫ٓٔ‪٤‬ظخ ‪ٝ‬ك‪ٓ ٢‬ؼَ ‪ ٌٙٛ‬حُلخ‪٫‬ص ‪٘٣‬زـ‪ ٢‬إٔ ‪ٜٓ ٌٕٞ٣‬يٍ حُظ‪٤‬خٍ حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬ر‪ٞ‬حٓطش أكي حُٔوخرْ‬
‫حُِٔ‪ٝ‬ىس روخ‪١‬غ أٍ‪ ٢ٟ‬طِوخث‪. ٢‬‬
‫* ‪ ٫‬طِْٔ أ‪ٓ ١‬لخط‪٤‬ق ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ‪٣ٝ‬يى ٍ‪١‬زش أ‪ً٘ٝ‬ض طوق ػِ‪ٓ ٠‬طق ٓزَِ ‪ًُ ٕ٧‬ي ‪ ٌَ٘٣‬هط‪ٍٞ‬س‬
‫رخُـش ػِ‪٤‬ي ‪.‬‬
‫* ‪ ٫‬طٔظويّ اٍ‪ ٫‬حُٔؼيحص ‪ٝ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س ‪ٝ‬ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طٌ‪ ٕٞ‬رلخُش ؿ‪٤‬يس ‪ٜ٘ٓٝ‬ؼش ٖٓ هزَ‬
‫ًَٗخص ًحص ٓٔؼش ‪٤١‬زش ‪٣ٝ ،‬ـذ حُظؤًي ٖٓ ٓؼَكش طؼِ‪ٔ٤‬خص حُظ٘ـ‪ َ٤‬حُوخ‪ٛ‬ش رٌَ ؿ‪ٜ‬خُ‬
‫ً‪َٜ‬رخث‪ ٢‬هزَ حٓظويحٓ‪. ٚ‬‬
‫* ‪ ٫‬طِْٔ أ‪ ٝ‬طٔٔي أ‪٣‬ش أؿ‪ِٜ‬س ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ر‪٤‬ي ‪ٝ‬حكيس ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض حٌُ‪ ١‬طِْٔ ك‪ ٚ٤‬أ‪ٓ ١‬طق هي ‪ٌٕٞ٣‬‬
‫ٓ‪ًَٜ ٬ٛٞ‬رخث‪٤‬خ ٓؼَ ك٘ل‪٤‬خص حُٔ‪٤‬خ‪ٝ ٙ‬هط‪ ١ٞ‬حُٔ‪٤‬خ‪.ٙ‬‬
‫* ‪٣‬ـذ ػيّ طلٔ‪ َ٤‬أ‪ٓ ١‬وزْ ً‪َٜ‬رخث‪٣ُ ٢‬خىس ػٖ كي‪ٝ ،ٙ‬ػ٘ي ٓ‪٬‬كظش أ‪ٓ ١‬و‪ٗٞ‬ش ك‪ ٢‬حُٔلخط‪٤‬ق أ‪ٝ‬‬
‫حُظ‪٬٤ٛٞ‬ص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش‪ ،‬ار‪٬‬ؽ حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬حُٔوظ‪ُ ٚ‬ؼَٔ حُ‪٣ٝ ُّ٬‬لذ ػيّ حُو‪٤‬خّ رؤ‪ ١‬أػٔخٍ‬
‫ط‪٬٤ٛٞ‬ص ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش أ‪ ٝ‬ا‪٬ٛ‬كخص ا‪ ٫‬رٔؼَكش حُٔوظ‪ ٖ٤ٜ‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حٌُ‪َٜ‬رخء ‪.‬‬
‫* ‪ٟ‬غ أؿط‪٤‬ش حُٔ‪ٓ٬‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔوخرْ حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ؿ‪ َ٤‬حُٔٔظؼِٔش ُلٔخ‪٣‬ش ح‪١٧‬لخٍ ‪ ٫ٝ‬طٔٔق‬
‫ُ‪١٨‬لخٍ ر‪ٟٞ‬غ حُٔوزْ أ‪ ٝ‬هِؼ‪ ٚ‬أ‪ٟٝ ٝ‬غ أ‪ٛ‬زؼ‪ ٚ‬ىحهِ‪. ٚ‬‬

‫‪96‬‬
‫* أك‪ َٜ‬ؿٔ‪٤‬غ ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ؿ‪َ٤‬حُٔٔظويٓش‪ٝ ،‬حك‪ َٜ‬ه‪ٞ‬حرْ ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ك‪٢‬‬
‫حُٔطزن ‪ٝ‬حُلٔخّ ػ٘ي ح ٍ‪ٗ٩‬ظ‪ٜ‬خء ٖٓ آظؼٔخُ‪ٜ‬خ ‪.‬‬
‫* حؿؼَ حُظ‪٬٤ٛٞ‬ص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش رؼ‪٤‬يس ػٖ أٓخًٖ حُٔ‪ٝ َ٤‬حُٔ٘‪ ٢‬هخ‪ٛ‬ش حُظ‪ِ٣ ٢‬ؼذ ك‪ٜ٤‬خ ح‪١٧‬لخٍ‬
‫‪ٝ‬طـ٘ذ طَٔ‪ َ٣‬أٓ‪٬‬ى حٌُ‪َٜ‬رخء ك‪ٞ‬م أ‪ ٝ‬رخُوَد ٖٓ ٓ‪ٜ‬خىٍ حُلَحٍس ًخُٔيحكت أ‪ ٝ‬ح‪٧‬كَحٕ ‪،‬‬
‫‪ٝ‬أ‪٠٣‬خ ‪ ٫‬طٍَٔ ح‪٬ٓ٧‬ى طلض حُٔ‪٤ًٞ‬ض أ‪ ٝ‬حُٔـخى أ‪ ٝ‬ط‪٠‬غ ك‪ٞ‬ه‪ٜ‬خ هطغ ح‪٧‬ػخع حُؼو‪ِ٤‬ش ‪.‬‬
‫* ‪٣‬ـذ ػيّ ُ‪ٜ‬ن ح‪ٍٝ٧‬حم حُِٔ‪ٗٞ‬ش أ‪ ٝ‬ح‪١َٗ٧‬ش ػِ‪ ٠‬ح‪٬ٓ٧‬ى ك‪ ٢‬ح‪٩‬كظلخ‪٫‬ص أ‪ ٝ‬رـَ‪ ٝ‬حُِ‪٘٣‬ش‬
‫كظ‪ ٫ ٠‬طٌ‪ٓ ٕٞ‬ززخ ك‪ ٢‬اُظوخ‪ ١‬حُ٘خٍ ٖٓ آ‪٣ ٍَٗ ١‬ليع أ‪ٗ ٝ‬ظ‪٤‬ـش ٓ‪ٔٓ٬‬ظ‪ٜ‬خ ُٔ‪ٜ‬زخف ٓخهٖ ‪،‬‬
‫‪٣ٝ‬ل‪ َ٠‬ػيّ طؼز‪٤‬ض ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش(ًخَُحى‪ٝ ٞ٣‬حُٔٔـ‪٬‬ص أ‪ ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خر‪٤‬ق‪ )...‬ك‪ َ٣َٓ ٢‬حُ٘‪ّٞ‬‬
‫ُظـ٘ذ ٓوخ‪ َ١‬حٌُ‪َٜ‬رخء‪.‬‬
‫* ‪٣‬ـذ ط‪ٞ‬ػ‪٤‬ش ح‪١٧‬لخٍ رؤٓ‪ ٍٞ‬حُٔ‪ٓ٬‬ش ُِ‪ٞ‬هخ‪٣‬ش ٖٓ ٓوخ‪ َ١‬حٌُ‪َٜ‬رخء ‪ٝ‬ط‪ٞ‬ػ‪٤‬ظ‪ ْٜ‬رؼيّ ٓ‪ٔٓ٬‬ش‬
‫ٓلطخص ‪ٝ‬أػٔيس ح ٍ‪ٗ٩‬خٍس رخُ٘‪ٞ‬حٍع كظ‪٣٫ ٠‬ظؼَ‪ٟٞ‬ح ُوطَ حُ‪ٜ‬ؼن حٌُ‪َٜ‬رخث‪ٝ ٢‬هخ‪ٛ‬ش ك‪ٞٓ ٢‬حْٓ‬
‫ٓو‪ ١ٞ‬ح‪ٓ٧‬طخٍ‪.‬‬
‫* طؤًي ٖٓ حُٔ‪ٜ‬خر‪٤‬ق ‪ٝ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش حُٔ‪ُٞ‬يس ُِلَحٍس ‪ٓ ،‬ؼَ حُٔلخٓ‪ٝ ٚ‬حٌُٔخ‪ٝ ١ٝ‬حُيكخ‪٣‬خص‬
‫‪ٜٓٝ‬خر‪٤‬ق حُ‪ٜ‬خُ‪ٞ‬ؿ‪ ٖ٤‬رؼ‪٤‬يس ػٖ ح‪٤ٗ٧‬خء حُوخرِش ُ‪٬‬كظَحم ( حُٔظخثَ حُٔلَ‪ٗٝ‬خص ‪ٝ‬حُ‪ٜ‬لق‬
‫‪ٝ‬حُٔ٘ظلخص حُ‪٤ٜ‬يٍ‪ًَٝ‬ر‪٤ٗٞ‬ش‪.‬‬
‫* ‪٣‬ـذ اؿَحء ‪٤ٛ‬خٗش ى‪٣ٍٝ‬ش ُ‪٨‬ؿ‪ِٜ‬س حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ‪ٝ‬ػ٘ي حًظ٘خف أ‪ ١‬ػطذ ر‪ٜ‬خ ‪ٝ‬حٓظزيٍ حُٔوخرْ‬
‫‪ٝ‬حُٔلخط‪٤‬ق حٌُٔٔ‪ٍٞ‬س ك‪ٍٞ‬ح ‪.‬‬
‫* ‪٣‬ـذ هطغ حُظ‪٤‬خٍ حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬ػٖ ؿٔ‪٤‬غ حُٔ٘٘آص ك‪ ٢‬كخُش اٍه‪٬‬ث‪ٜ‬خ ًخُ‪ٝ ٍٕٞ‬حُٔوخُٕ رؼي‬
‫اٗظ‪ٜ‬خء حُي‪ٝ‬حّ ‪ٝ‬ػ٘ي ٓـخىٍس حٍُِٔ٘ ُٔيس ‪ِ٣ٞ١‬ش ًخُٔلَ ‪ٝ‬حَُك‪٬‬ص ‪.‬‬
‫* طًٌَ ىحثٔخ إٔ آظؼٔخٍ ٓل‪٫ٞ‬ص حُظ‪ َ٤ٛٞ‬حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬حُلَػ‪٤‬ش‪ ٌٕٞ٣ ،‬ػ٘ي حُلخؿش حُو‪ٟٜٞ‬‬
‫ُ‪ٜ‬خ‪ٝ ،‬أٗ‪ٜ‬خ طٔظويّ ر‪ٜ‬لش ٓئهظش ‪ٔ٤ُٝ‬ض ىحثٔش ‪٣ٝ ،‬ـذ َٓحػخس حهظ‪٤‬خٍ ٗ‪ٞ‬ػ‪٤‬ش ًحص هيٍس ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش‬
‫ٓ٘خٓزش ح‪٩‬كٔخٍ حُٔطِ‪ٞ‬رش رخ‪ٓ٫‬ز‪َ٤‬أ‪ٝ‬رخُ‪ٞ‬ح‪. ١‬‬

‫َٖ‪ٛ‬ؾخ ْبيخ‬
‫اًٍح ‪٫‬كظض ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ح‪٧‬ػطخٍ حُظخُ‪٤‬ش ك‪ُِ٘ٓ ٢‬ي أ‪ٌٓ ٝ‬خٕ ػِٔي ‪ ٫ ،‬ط٘ظظَ كظ‪٣ ٠‬وغ حُلخىع ‪ ،‬رَ‬
‫ٓخٍع رخطوخً حُ‪ ُّ٬‬ػِ‪ ٠‬حُل‪ ٍٞ‬رخٓظيػخء حُل٘‪ ٢‬حُٔوظ‪ٝ ٚ‬أػِْ ػِ‪ ١ِ٣‬حُوخٍة إٔ ط٘ل‪ٌ٤‬‬
‫اٍؿَحءحص حُٔ‪ٓ٬‬ش ‪ ٫‬طٌِلي حٌُؼ‪ َ٤‬اًٍح ٓخ ه‪ٍٗٞ‬ض رخُظٌِلش حُظ‪ ٢‬هي طوِل‪ٜ‬خ ك‪ٞ‬حىع حٌُ‪َٜ‬رخء‪.‬‬
‫‪...‬كلع هللا حُـٔ‪٤‬غ ٖٓ ًَ ٓ‪ٞ‬حء ربًٕ هللا ‪...‬‬
‫‪ -‬كي‪ٝ‬ع ح‪٧‬ػطخٍ حُٔظٌٍَس حُ٘خؿٔش ػٖ اكظَحم حُٔ‪َٜٜ‬حص ‪ٝ‬ط‪ٞ‬هق ػَٔ ه‪ٞ‬ح‪١‬غ حٌُ‪َٜ‬رخء‪.‬‬
‫‪ -‬حٗزؼخع ٍحثلش حكظَحم أ‪ ٝ‬أ‪٣‬ش ٍ‪ٝ‬حثق أهَ‪ ٖٓ ٟ‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س أ‪ ٝ‬ح‪٬ٓ٧‬ى حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ‪.‬‬
‫‪ٔٓ -‬خع أ‪ٞٛ‬حص حُط٘‪ ٖ٤‬أ‪ ٝ‬ح‪ ِ٣ُ٫‬ؿ‪ َ٤‬حُؼخى‪٣‬ش حُ‪ٜ‬خىٍس ٖٓ ٗزٌش حٌُ‪َٜ‬رخء‪.‬‬
‫‪ -‬حُ٘ؼ‪ ٍٞ‬ر‪ٞ‬هِ هل‪٤‬ق ػ٘ي ُْٔ أ‪٢ٗ ١‬ء ‪٣‬ؼَٔ رخٌُ‪َٜ‬رخء‪.‬‬

‫‪97‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٟ -1‬غ ػ٘‪ٞ‬حٗخ آهَ ُِ٘‪.ٚ‬‬
‫‪ -2‬طليع ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ػٖ أ‪٤ٔٛ‬ش حٌُ‪َٜ‬رخء‪.‬‬
‫‪ -3‬اٍػَ ُ‪٣‬خٍطي ‪٧‬كي حُ‪ٍٗٞ‬خص حُظ‪ ٢‬طٔظؼَٔ ح‪٫٧‬ص حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش ‪٫‬كظض ‪ ،‬إٔ َٗ‪ ١ٝ‬حُٔ‪ٓ٬‬ش‬
‫ُِ‪ٞ‬هخ‪٣‬ش ٖٓ ك‪ٞ‬حىع حٌُ‪َٜ‬رخء ؿ‪ٓ َ٤‬لظَٓش ‪٤ً ،‬ق ‪ٌ٘ٔ٣‬ي اه٘خع ٓٔظؼِٔ‪ ٢‬حُ‪ٍٗٞ‬ش ُِ‪ٞ‬هخ‪٣‬ش ٖٓ‬
‫ك‪ٞ‬حىع ً‪َٜ‬رخث‪٤‬ش؟‬
‫‪ًِ -4‬لي ٍد حًَُ٘ش حُظ‪ ٢‬طؼَٔ ر‪ٜ‬خ ‪ ،‬ح‪ٛ٩‬ظٔخّ روِ‪٤‬ش حُ‪ٞ‬هخ‪٣‬ش ٖٓ ك‪ٞ‬حىع حُ٘ـَ ‪ٓ ،‬خ‪٢ٛ‬‬
‫ح‪٩‬ؿَحءحص ح‪٤ُٝ٧‬ش حُظ‪ٓ ٢‬ظٔظويٓ‪ٜ‬خ ُِ‪ٞ‬هخ‪٣‬ش ٖٓ ٓوخ‪ َ١‬حٌُ‪َٜ‬رخء؟‬
‫‪ -5‬حٓظوَؽ ح‪٧‬كٌخٍ ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِ٘‪.ٚ‬‬
‫‪ٝ -6‬أٗض طو‪ ّٞ‬رٔ‪ٜ‬خٓي ىحهَ حًَُ٘ش ‪ ،‬اً طؼَ‪ ٝ‬أكي حُؼٔخٍ ُلخىع ح‪ٛ‬طيحّ ً‪َٜ‬رخث‪ٓ ٢‬خ‪٢ٛ‬‬
‫ح‪ٓ٩‬ؼخكخص ح‪٤ُٝ٧‬ش حُظ‪ٌ٘ٔ٣ ٢‬ي حُو‪٤‬خّ ر‪ٜ‬خ؟‬
‫‪ -7‬حَٗف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪٣ -‬ظ‪ٜ‬خ‪........................................................: ٕٝ‬‬
‫‪ -‬حُٔ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص ‪..................................................:‬‬
‫‪٘ٓ -‬خٓزش ‪.......................................................:‬‬
‫‪ٞٓ -‬حٓ‪.....................................................: َ٤‬‬
‫‪ -8‬أًًَ حُؼ‪ٞ‬حَٓ حُٔٔززش ك‪ٝ ٢‬ه‪ٞ‬ع ك‪ٞ‬حىع حُ٘ـَ ؟‬

‫‪98‬‬
‫الطاقة الشغلنة‬
‫طٔوَ حُطخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش كخُ‪٤‬خ ك‪ ٢‬أٗلخء ٓظؼيىس ٖٓ حُؼخُْ ‪ٌٜ٘ٔ٣ٝ‬خ إٔ طئٖٓ أ‪ٟ‬ؼخف ٓؼيٍ ‪ٌٖٔ٣‬‬
‫حٓظويحّ حُطخهش ‪ .‬ح‪ٓ٩‬ظ‪٬ٜ‬ى حُلخُ‪ُِ ٢‬طخهش ك‪ ٢‬حُؼخُْ اًح ٓخ طْ حٓظـ‪ُٜ٬‬خ رٌَ٘ ‪ٛ‬ل‪٤‬ق ‪٣ ٫ٝ‬لي‬
‫ح ٍ‪ٌٓ٫‬خٗ‪٤‬خص حُٔٔظوزِ‪٤‬ش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ح‪ٗ٩‬ظخؽ حٌُ‪َٜ‬رخء ٓزخَٗس أ‪ُِ ٝ‬ظٔو‪ ٖ٤‬أ‪ ٝ‬كظ‪ُِ ٠‬ظزَ‪٣‬ي ُِطخهش‬
‫حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ٓ‪ ٟٞ‬حٓظؼيحىٗخ ح‪ٓ٩‬ظلخىس ٖٓ حُلَ‪ٛ‬ش ‪.‬‬
‫ػٔش ‪َ١‬م ػي‪٣‬يس ٓوظِلش ‪ٓ٫‬ظويحّ حُطخهش حُٔظؤط‪٤‬ش ػٖ حُْ٘ٔ إ حُطخهش طؼ٘‪ ٢‬طل‪ٟٞ َ٣ٞ‬ء‬
‫حُْ٘ٔ حٍُ‪١ ٠‬خهش كَحٍ‪٣‬ش أ‪ًَٜ ٝ‬رخث‪٤‬ش ٌُ‪ٔٗ ٢‬ظويٓ‪ٜ‬خ "حُطخهش حُلَحٍ‪٣‬ش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش " ‪ٝ‬‬
‫"حُل‪ُٞ‬طخث‪٤‬ش حُ‪ٞ٠‬ث‪٤‬ش" ‪ :‬حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ح‪ٓ٧‬خٓ‪ٔٛ ٖ٤٤‬خ‬
‫انفٕنطبئ‪ٛ‬خ ان‪ٕٚ‬ئ‪ٛ‬خ ‪:‬‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬حَُٔ ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُؼِٔ‪٤‬ش ك‪ ٢‬آظويحّ ٓ‪ٞ‬حى ٗز‪ِٛٞٓ ٚ‬ش طؼ٘‪ ٢‬اٗظخؽ حٌُ‪َٜ‬رخء ٖٓ حُ‪ٞ٠‬ء ‪ٌٖٔ٣‬‬
‫طٌ‪٤٤‬ل‪ٜ‬خ ُظطِن حٌُظَ‪ٗٝ‬خص ‪ ٢ٛٝ ،‬حٌٍُحص حُٔخُزش حُظ‪ ٢‬طٌَ٘ أٓخّ حٌُ‪َٜ‬رخء ‪ ،‬حٍٕ حُٔخىس ح‪ً٧‬ؼَ‬
‫حٓظويحٓخ ك‪ ٢‬ح‪٧‬ؿِحء حُل‪ُٞ‬طخث‪٤‬ش ‪ ٢ٛ‬حُٔ‪ٓ ٢ٛٝ ، ٌٕٞ٤ِ٤‬خىس ٗـي‪ٛ‬خ ػخىس ك‪ً ٢‬خكش ح‪٧‬ؿِحء‬
‫حُل‪ُٞ‬طخث‪٤‬ش ‪١‬زوظخٕ ػِ‪ ٠‬ح‪٧‬هَ ٖٓ ‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪ٞ‬حى ٗز‪ ٚ‬حُٔ‪ِٛٞ‬ش ‪ ،‬اكيح‪ٔٛ‬خ حَُٓخٍ ػ٘يٓخ ‪٘٣‬ؼٌْ‬
‫حُ‪ٞ٠‬ء ػِ‪ ٠‬حُطزوش ٗز‪ ٚ‬حُٔ‪ِٛٞ‬ش ‪٣ ،‬ظٔزذ حُلوَ ا‪٣‬ـخر‪٤‬ش ‪ ٝ‬ح‪٧‬هَ‪ِٓ ٟ‬ز‪٤‬ش حٌُ‪َٜ‬رخث‪ ٢‬ك‪٢‬‬
‫حُ‪ِٛٞ‬ش ٓخ ر‪ٛ ٖ٤‬خط‪ ٖ٤‬حُطزوظ‪ ٖ٤‬رظيهن حٌُ‪َٜ‬رخء ‪ُٞٓ ،‬يح ط‪٤‬خٍح ً‪َٜ‬رخث‪٤‬خ ٓٔظَٔح ‪ًِٔٝ‬خ ًخٕ حُ‪ٞ٠‬ء‬
‫أه‪ًِٔ ، ٟٞ‬خ ًخٕ ىكن حٌُ‪َٜ‬رخء أًزَ ‪.‬‬
‫ك‪ُٞ٣ ٜٞ‬ي حٌُ‪َٜ‬رخء أ‪٠٣‬خ ‪٣ ٫ٝ‬لظخؽ حُ٘ظخّ حُل‪ُٞ‬طخث‪ ٢‬حُ‪ٞ٠‬ث‪ٓ ْٔٗ ٢‬خ‪١‬ؼش ً‪٣ ٢‬ؼَٔ ‪ٝ‬رٔزذ‬
‫حٗؼٌخّ ‪ٟٞ‬ء حُْ٘ٔ كظ‪ ٠‬ػ٘يٓخ ‪ ٌٕٞ٣‬حُطوْ ؿخثٔخ ‪ٓ ،‬غ ‪١‬خهش طظ٘خٓذ ‪ًٝ‬ؼخكش حُـ‪ٌٖٔ٣ ّٞ٤‬‬
‫ُ‪٣٨‬خّ حُوِ‪ِ٤‬ش حُـ‪ ّٞ٤‬إٔ ط٘ظؾ ‪١‬خهش أًؼَ ٖٓ ح‪٣٧‬خّ حُظ‪ ٢‬طٌ‪ ٕٞ‬ك‪ٜ٤‬خ حُٔٔخء ‪ٛ‬خك‪٤‬ش ًِ‪٤‬خ‬
‫‪ ٖٓٝ‬حُ٘خثغ ك‪ ٢‬أ‪٣‬خٓ٘خ ‪ ٌٙٛ‬إٔ ‪٣‬ظْ طِ‪٣ٝ‬ي ح‪٫٥‬ص حُ‪ٜ‬ـ‪َ٤‬س ‪ً ،‬خ‪٫٥‬ص حُلخٓزش ٓؼ‪ ، ٬‬رخُطخهش ػزَ‬
‫حٓظويحّ هطغ ‪ٛ‬ـ‪َ٤‬س ؿيح طؼَٔ ػِ‪ ٠‬حُطخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ُوي ‪ٍٗٞ١‬خ ػ‪٬‬ؿش طلَٔ حْٓ حُٔزَى‬
‫حُ٘ٔٔ‪ٝ ، ٢‬طؼَٔ حٌُ‪َٜ‬رخء ك‪٘ٓ ٢‬خ‪١‬ن طلظوَ اُ‪ٗ ٠‬زٌش ُِطخهش رؼي طـَرظ‪ٜ‬خ ‪ٓ ،‬ظٔظويٓ‪ٜ‬خ‬
‫حُٔ٘ظٔخص ح‪ٔٗ٫‬خٗ‪٤‬ش ُِٔٔخػيس ك‪ ٢‬حٍ‪ٜ٣‬خٍ حُِوخكخص حٍُ‪٘ٓ ٠‬خ‪١‬ن طلظوَ حٍُ‪ ٠‬حٌُ‪َٜ‬رخء ‪ًٔ ،‬خ‬
‫ٓ‪ٔ٤‬ظويٓ‪ٜ‬خ أ‪ٗ ١‬و‪َ٣ ٫ ٚ‬ؿذ ك‪ ٢‬إٔ ‪٣‬ؼظٔي ػِ‪ٗ ٠‬زٌش حُطخهش ُِللخظ ػِ‪ ٠‬رَ‪ٝ‬ىس ‪١‬ؼخٓ‪. ٚ‬‬
‫‪ٔ٣ٝ‬ظويّ حُٔ‪ٜ٘‬يٓ‪ ٕٞ‬حُٔؼٔخٍ‪ ٕٞ٣‬رٌَ٘ ٓظِح‪٣‬ي حُوطغ حُل‪ُٞ‬طخث‪٤‬ش حُ‪ٞ٠‬ث‪٤‬ش ًٔ‪ِ٤‬س ٖٓ ٓ‪ِ٤‬حص‬
‫كؼِ‪ٓ ٠‬ز‪ َ٤‬حُٔؼخٍ ‪ ٌٖٔ٣ ،‬إٔ ‪٣‬لَ هَٓ‪٤‬ي حُٔط‪ٞ‬ف حُٔؼو‪ٞ‬ىس ك‪ٜ٤‬خ ‪ٝ .‬طٔظويّ حُوطغ حُل‪ُٞ‬طخث‪٤‬ش‬
‫حُ‪ٞ٠‬ث‪٤‬ش ك‪ٞٓ ٢‬حى ر٘خء حُٔط‪ٞ‬ف حُظوِ‪٤‬ي‪٣‬ش ‪ ،‬طٔٔق ‪ٝ‬كيحص ٗز‪ٗ ٚ‬لخكش رِٔ‪٣‬ؾ ٖٓ حُظ‪ٝ ٍ٬‬حُ٘‪ٍٞ‬‬
‫طؤٓ‪١ ٖ٤‬خهش ه‪ُِٔ ٟٜٞ‬ز٘‪ ٠‬ك‪ ٢‬أ‪٣‬خّ حُ‪٤ٜ‬ق حُلخٍس ك‪ ٖ٤‬طلظخؽ أٗظٔش حُظٌ‪٤٤‬ق حٍُ‪ ٠‬أه‪ ٠ٜ‬هيٍ‬
‫‪ُِ ٌٖٔ٣‬ل‪ُٞ‬طخث‪٤‬ش ٌٖٓٔ ٖٓ حُطخهش ‪ ،‬كظٔخػي رخُظخُ‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬هل‪ٗ ٞ‬ل٘ش حٌُ‪َٜ‬رخء حُو‪ٟٜٞ‬‬
‫حُ‪ٞ٠‬ث‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔٔظ‪ ٖ٤٣ٞ‬حُؼخُ‪ٝ ٢‬حُ‪٤٠‬ن إٔ ط‪ُٞ‬ي ‪١‬خهش ُ٘زٌش حٌُ‪َٜ‬رخء أ‪ ٝ‬إٔ طؼَٔ رٌحط‪ٜ‬خ‬
‫يٖبَغ انطبلخ انؾواه‪ٚ‬خ انًَْ‪ٛ‬خ‬
‫طًَِ َٓح‪٣‬خ ٓ‪ٜ‬خٗغ حُطخهش حُلَحٍ‪٣‬ش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش حُ‪٠‬ؤش ‪ٟٞ‬ء حُْ٘ٔ ك‪ ٢‬ه‪ٝ ٢‬حكي أ‪ٗ ٝ‬وطش‬
‫ري‪ٔ٣ ٍٙٝ‬ظويّ حُزوخٍ حُلخٍ ‪ٝ‬طٔظويّ حُلَحٍس حُظ‪ ٢‬ط٘ظؾ ػٖ ‪ ٌٙٛ‬حُؼِٔ‪٤‬ش ُظ‪٤ُٞ‬ي حُزوخٍ ‪ٝ‬حكيس ك‪٢‬‬
‫حُٔ٘خ‪١‬ن حُظ‪ ٢‬طٌؼَ ك‪ٜ٤‬خ حُْ٘ٔ ‪ٝ .‬حُٔ‪٠‬ـ‪ ١ٞ‬ؿيح ُظ٘ـ‪ َ٤‬ط‪ٍٞ‬ر‪٘٤‬خص طو‪ ّٞ‬رظ‪٤ُٞ‬ي حٌُ‪َٜ‬رخء حٓظ٘خىح‬

‫‪99‬‬
‫حٍُ‪ُٜٔ ٌٖٔ٣ ٠‬خٗغ حُطخهش حُلَحٍ‪٣‬ش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش إٔ ط‪ ٖٔ٠‬اٗظخؽ حٌُ‪َٜ‬رخء رٌٔ‪٤‬خص ًز‪َ٤‬س حُظوي‪َ٣‬حص ‪،‬‬
‫كخٍٕ هيٍس ٓ‪ٜ‬خٗغ حُطخهش حُلَحٍ‪٣‬ش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طؼخىٍ ‪٤ٓ 354‬ـخ‪ٝ‬حص كخُ‪٤‬خ ٓظظـخ‪ٓ ُٝ‬غ كِ‪ٍٞ‬‬
‫حُؼخّ ‪ٓ 2020‬ظَطلغ حُويٍس ح ٍ‪ٟ٫‬خك‪٤‬ش ‪ .‬حُؤٔش آ‪٫‬ف ٓ‪٤‬ـخ‪ٝ‬حص ٓغ كِ‪ ٍٞ‬حُؼخّ ‪٤ٓ 2015‬ـخ‪ٝ‬حص‬
‫ًَ ػخّ ‪ٝ‬هي ط‪ َٜ‬حُطخهش حُلَحٍ‪٣‬ش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ح‪٫‬ؿٔخُ‪٤‬ش ك‪ 4500 ٍٞ‬رٔؼيٍ ‪٣‬وخٍد حُؼخُْ حٍُ‪٠‬‬
‫هَحرش ‪٤ٓ 30000‬ـخ‪ٝ‬حص ‪ ،‬أ‪ٓ ١‬خ ‪ٌ٣‬ل‪ُ ٢‬ظِ‪٣ٝ‬ي ‪ ٍِ٘ٓ ٕٞ٤ِٓ 30‬رخُطخهش ‪.‬‬
‫أّؼخ انًٌْ نهزلفئخ ٔانزجو‪ٚ‬ل‬
‫‪ُ ٌٖٔ٣‬وِحٕ طـٔ‪٤‬غ حُطخهش ‪ .‬طو‪ ّٞ‬حُطخهش حُلَحٍ‪٣‬ش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬آظويحّ كَحٍس حُْ٘ٔ ٓزخَٗس‬
‫طو‪ ّٞ‬حُلَحٍ‪٣‬ش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔطق إٔ ‪٣‬ئٖٓ حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُٔخه٘ش ٍُِِٔ٘ ‪ٝ‬إٔ ‪ٔ٣‬خػي ك‪ ٢‬طيكجظ‪ٚ‬‬
‫ح‪ٗ٧‬ظٔش حُلَحٍ‪٣‬ش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ػِ‪ٓ ٠‬زيأ رٔ‪ٓ ٢٤‬ؼَ‪ٝ‬ف ٌٓ٘ هَ‪ ٞٛ ، ٕٝ‬طٔو‪ ٖ٤‬حُْ٘ٔ ُِٔ‪٤‬خ‪. ٙ‬‬
‫طؼظزَ طو٘‪٤‬خص حُلَحٍس حُ٘ٔٔ‪٤‬ش حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس كخُ‪٤‬خ ك‪ ٢‬حُٔ‪ٞ‬م كؼخُش ‪ . ٌٖٔ٣ٝ‬حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ك‪ٝ ٢‬ػخء هخطْ‬
‫ح‪٫‬ػظٔخى ػِ‪ٜ٤‬خ رٌَ٘ ًز‪ ٢ٛٝ ، َ٤‬طئٖٓ حُطخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ُٔـٔ‪ٞ‬ػش ‪ٝ‬حٓؼش ٖٓ ح‪ٓ٩‬ظؼٔخ‪٫‬ص ‪،‬‬
‫ريءح ٖٓ حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُٔخه٘ش ك‪ ٢‬حُٔ٘خٍُ اُ‪ ٠‬طيكجش ح‪٧‬ر٘‪٤‬ش حٌُٔ٘‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظـخٍ‪٣‬ش َٓ‪ٍٝ‬ح رظيكجش أك‪ٞ‬ح‪ٝ‬‬
‫حُٔزخكش ك‪ ٬٠‬ػٖ حُظزَ‪٣‬ي ر‪ٞ‬حٓطش حُطخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظيكجش حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش ‪ٝ‬طلِ‪٤‬ش ٓ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُ٘لش ‪.‬‬
‫إ حٗظخؽ حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬حُٔخه٘ش ُِٔ٘خٍُ ‪ ٞٛ‬أًؼَ آظؼٔخ‪٫‬ص حُطخهش حُلَحٍ‪٣‬ش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ٗ‪ٞ٤‬ػخ حُ‪ٝٝ ّٞ٤‬كوخ‬
‫ُِظَ‪ٝ‬ف ‪ُٝ‬زَٗخٓؾ حُ٘ظخّ ‪ٝ ،‬هي أ‪ٛ‬زلض ك‪ ٢‬رؼ‪ ٞ‬حُزِيحٕ ٓ‪ِ٤‬س ٗخثؼش ك‪ ٢‬ح‪٧‬ر٘‪٤‬ش حٌُٔ٘‪٤‬ش‬
‫‪ٗ٨ُ ٌٖٔ٣ٝ‬ظٔش ح‪ٓٝ٧‬غ إٔ طـط‪ ٢‬ؿِءح ‪ٛ‬خٓخ ٖٓ حُطخهش حُ‪ُٓ٬‬ش ُِظيكجش ‪ ٖٓ ،‬حُلخؿش اُ‪ ٠‬حُٔ‪٤‬خ‪ٙ‬‬
‫حُٔخه٘ش ‪ُِ ٌٖٔ٣‬طخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش إٔ طئٖٓ هَحرش ‪ 100‬ك‪ ٢‬حُٔجش‬
‫ػٔش ٗ‪ٞ‬ػخٕ أٓخٓ‪٤‬خٕ ٖٓ حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ‬
‫أَبث‪ٛ‬ت يفوغخ‬
‫‪٣‬ؼَٔ حُٔخ‪ ٙ‬ىحهَ ح‪ٗ٧‬ز‪ٞ‬د حُٔلَؽ ػِ‪ ٠‬آظ‪ٜ‬خ‪ ٙ‬أٗؼش حُْ٘ٔ ‪ٔ٣ٝ‬وٖ حُٔخثَ ك‪ ٢‬حُيحهَ ًٔخ‬
‫‪٣‬ظْ طِو‪ ٢‬حُِٔ‪٣‬ي ٖٓ ح‪ٗ٩‬ؼخع رل‪ َ٠‬حُؼخًْ هِق ح‪ٗ٧‬خر‪٤‬ذ ك‪ ٢‬حُِ‪ٞ‬ف حُ٘ٔٔ‪ ٢‬حُٔٔطق حُؼخى‪١‬‬
‫‪ٜٔٓٝ‬خ ًخٗض ُح‪٣ٝ‬ش حُْ٘ٔ ‪ٔٔ٣ ،‬ق حٌَُ٘ حُيحثَ‪ٗ٧ ١‬ز‪ٞ‬د حُظلَ‪٣‬ؾ ُ‪ٗ٪‬ؼخػخص رؤٕ ط‪ َٜ‬اُ‪٠‬‬
‫‪ٝ‬كظ‪ ٠‬ح‪٣٧‬خّ حُـخثٔش ‪ ،‬ػ٘يٓخ ‪٣‬ؤط‪ ٢‬حُ‪ٞ٠‬ء ٖٓ ُ‪ٝ‬ح‪٣‬خ ٓظؼيىس ك‪ ٢‬إٓ ٓؼخ ‪٣‬زو‪ . ٠‬حُٔخ‪ٓ ٙ‬زخَٗس‬
‫ؿخٓغ ح‪ٗ٧‬ز‪ٞ‬د حُٔلَؽ كؼخ‪ ٫‬ؿيح ‪.‬‬
‫هِحٕ طـٔ‪٤‬غ حُطخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ً‪ ٝ‬حُِ‪ٞ‬ف حُٔٔطق ‪ ٞٛ‬ك‪ ٢‬ح‪ٓ٧‬خّ ‪٘ٛ‬ي‪ٝ‬م رـطخء ُؿخؿ‪ٟٞ٣ ٢‬غ‬
‫ك‪ ٢‬ىحهَ حُ‪ٜ٘‬ي‪ٝ‬م ِِٓٔش ٖٓ ح‪ٗ٧‬خر‪٤‬ذ حُ٘لخٓ‪٤‬ش َٓطزطش رزؼ‪ٜ٠‬خ ‪ .‬ػِ‪ ٠‬حُٔطق ًخُٔ٘‪. ٍٞ‬‬
‫حٍٕ حُظًَ‪٤‬زش ًِ‪ٜ‬خ ٌٓٔ‪ٞ‬س رٔخىس ٓ‪ٞ‬ىحء ٓ‪ٜٔٔ‬ش ُلزْ أٗؼش حُْ٘ٔ رز‪٬ٛٞ‬ص ٖٓ حُ٘لخّ ح‪ٗ٧‬ؼش‬
‫طٔوٖ ٓ‪٤‬خ‪ٛ‬خ ‪ٝ‬هِ‪٤‬طخ ٓ‪٠‬خىح ُِـِ‪٤‬ي ك‪٤‬ظلًَخٕ ٖٓ حُوِحٕ حٍُ‪ٓ ٠‬وخٕ حُٔ‪٤‬خ‪ ٙ‬ك‪ ٢‬حُوز‪ ٞ‬أ‪ ٝ‬حُظزَ‪٣‬ي‬
‫ر‪ٞ‬حٓطش أٗؼش حُْ٘ٔ – طٔظويّ ٓزَىحص حُْ٘ٔ حُطخهش حُلَحٍ‪٣‬ش ‪٫‬كيحع حُزَى ‪ٌٛٝ‬ح ح‪ٓ٩‬ظؼٔخٍ‬
‫ٓ٘خٓذ ٍ‪ُ٫‬حُش حَُ‪ٞ١‬رش ٖٓ حُ‪ٜٞ‬حء ًٔخ طؼَٔ حُؼ‪٬‬ؿش أ‪ٗ ٝ‬ظخّ حُظٌ‪٤٤‬ق حُظوِ‪٤‬ي‪ ١‬ؿيح ُِطخهش‬
‫حُلَحٍ‪٣‬ش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ‪ ،‬رٔخ إٔ حُطِذ ػِ‪ ٠‬حُظزَ‪٣‬ي ‪َ٣‬طلغ ؿخُزخ ٓغ حٍطلخع كَحٍس حُْ٘ٔ ُوي حػزخص‬
‫ٗـخف حُظزَ‪٣‬ي ر‪ٞ‬حٓطش حُطخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ‪ ٌٖٔ٣ٝ ،‬إٔ ٗظ‪ٞ‬هغ حٓظؼٔخُ‪ ٚ‬ػِ‪ٗ ٠‬طخم ‪ٝ‬حٓغ ك‪ ٢‬حُٔٔظوزَ‬
‫ٓغ حٗولخ‪ًِ ٝ‬لش حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ ‪ٔ٤ٓ ٫ ،‬خ رخُ٘ٔزش ُ‪ٗ٨‬ظٔش حُ‪ٜ‬ـ‪َ٤‬س ‪.‬‬

‫‪100‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪٧‬كٌخٍ ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِ٘‪ ٚ‬؟‬
‫‪٤ً -2‬ق ‪ ٌٖٔ٣‬ط‪ٞ‬ظ‪٤‬ق حُطخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ؟‬
‫‪ -3‬اػ‪ ٢‬ػ٘‪ٞ‬حٗخ ري‪ُِ ٬٣‬وطؼش‪.‬‬
‫‪ -4‬اُ‪ ٠‬أ‪ ١‬كي ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ طِؼذ حُطخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ري‪ ٬٣‬ػٖ حُطخهش حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش حُٔٔظؼِٔش كخُ‪٤‬خ ؟‬
‫‪ٓ -5‬خ ٓي‪ ٟ‬طؤػ‪ َ٤‬حُطخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ًطخهش ‪١‬ز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى حُلَى‪ٝ ١‬حُ‪ ٢٘١ٞ‬؟‬
‫‪ -6‬أػخٍ ًخطذ حُ٘‪ٓ ٚ‬ؼِ‪ٓٞ‬خص ه‪ٔ٤‬ش ػٖ حُطخهش حُ٘ٔٔ‪٤‬ش ‪ٓٝ‬ي‪ ٟ‬آظؼٔخ‪٫‬ط‪ٜ‬خ ‪ َٛ ،‬ك‪ٗ ٢‬ظَى‬
‫ٓؼِ‪ٓٞ‬خص أهَ‪٣ ُْ ٟ‬ظطَم ُ‪ٜ‬خ حٌُخطذ ؟‬
‫‪ -7‬حَٗف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬طٔوَ ‪.............................................................:‬‬
‫‪ -‬حُٔظؤط‪٤‬ش ‪...........................................................:‬‬
‫‪ -‬طٌ‪٤٤‬ل‪ٜ‬خ ‪...........................................................:‬‬
‫‪ -‬ه‪..........................................................: ٟٜٞ‬‬
‫‪ -‬طِ‪٣ٝ‬ي‪............................................................:‬‬
‫‪ٞ٤ٗ -‬ػخ ‪..........................................................:‬‬

‫‪101‬‬
‫اللتنؤ البلغل‬
‫ُوي أ‪ٛ‬زلض ىٍحٓش ٓٔظوزَ حُل‪٤‬خس ك‪ ٢‬حُوَٕ حُوخىّ ‪ ،‬ػِ‪ ٠‬أْٓ ػِٔ‪٤‬ش ‪ ٝ ،‬رخ‪٫‬ػظٔخى ػِ‪ ٠‬أكيع‬
‫ح ٍ‪ٌٓ٫‬خٗخص حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬ش ‪ ٢ٛ ،‬حُ٘ـَ حُ٘خؿَ ُِزَ٘ ك‪ ٢‬ؿٔ‪٤‬غ أٗلخء حُؼخُْ طوَ‪٣‬زخ ‪َٗ ،‬هخ ‪ٝ‬ؿَرخ‬
‫‪٣‬ل‪ ْٜ٠‬ػِ‪ٌٛ ٠‬ح ‪٘٣ٝ‬ـؼ‪ ْٜ‬ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ ٢٠‬ك‪ٓ ، ٚ٤‬خ ‪ٞ٣‬حؿ‪ ٚ‬ػخُْ حُ‪٘ٓ ٖٓ ّٞ٤‬خًَ ٓظ٘خرٌش ‪ٓٝ‬ؼويس ‪.‬‬
‫‪ٝ‬ػِٔ‪٤‬ش حُظ٘زئ حُؼِٔ‪ ٢‬رخُٔٔظوزَ ُ‪ٔ٤‬ض ُؼزش كع ‪ ،‬ك‪ ٢ٜ‬طؼظٔي كخُ‪٤‬خ ػِ‪ ٠‬ؿٔ‪٤‬غ حُلوخثن ‪ٝ‬طلِ‪ِٜ٤‬خ‬
‫ػْ ط‪٤ٜ٘‬ق حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ ،‬ح‪٩‬ػظٔخى حٌُٔؼق ػِ‪ ٠‬حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪ ،‬ك‪٤‬غ ‪٣‬و‪ ّٞ‬ػخُْ حُٔٔظوزَ رظوي‪ً ْ٣‬خكش‬
‫حُٔئَٗحص ‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حهق ‪ٝ‬ح‪٩‬طـخ‪ٛ‬خص اُ‪ ٠‬حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪ ،‬حُظ‪ ٢‬طٌ‪ ٕٞ‬ك‪ ٢‬أؿِذ ح‪٧‬ك‪٤‬خٕ ػزخٍس ػٖ‬
‫ٓ‪ٟٞٞ‬ػخص ٓظ٘خػَس ك‪ ٢‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ .‬ػْ ‪٣‬و‪ ّٞ‬رظلِ‪ َ٤‬حُ٘ظخثؾ حُظ‪٣ ٢‬ويٓ‪ٜ‬خ حٌُٔز‪ٞ٤‬طَ ‪٣ٝ .‬لخ‪ ٍٝ‬إٔ‬
‫‪ٔ٣‬ظ٘ز‪ًُ ٖٓ ٢‬ي ح‪٫‬طـخ‪ ٙ‬حٌُ‪ ١‬طٔ‪ٝ َ٤‬كو‪ ٚ‬ح‪. ٍٞٓ٧‬‬

‫‪ٝ‬كَكش حُظ٘زئ حُؼِٔ‪ ٢‬رخُٔٔظوزَ ُ‪ٔ٤‬ض ؿي‪٣‬يس كوي ٗ‪٠‬ـض رَٔػش كخثوش ٌٓ٘ ‪١‬ل‪ُٞ‬ظ‪ٜ‬خ ح‪ ٠ُٝ٧‬ػ٘يٓخ‬
‫ريأص ‪ٝ‬هض حٗي‪٫‬ع ٗ‪َ٤‬حٕ حُلَد حُؼخُٔ‪٤‬ش حُؼخٗ‪٤‬ش ‪.‬‬

‫أًْ‪ٛ‬خ انزُجؤ انؼهً‪ٙ‬‬


‫حٍٕ طـ‪ َ٤‬ح‪٧‬ك‪ٞ‬حٍ رِؾ كيح ٖٓ حَُٔػش ‪ ،‬رل‪٤‬غ أ‪ٛ‬زق ٖٓ ؿ‪ َ٤‬حٌُٖٔٔ إٔ ٗؼظٔي ػِ‪ ٠‬آظ٘ظخؿخص‬
‫ٓطل‪٤‬ش ك‪ ٢‬طؼخِٓ٘خ ٓغ أكيحع حُٔٔظوزَ ‪ٝ .‬طظ‪ َٜ‬حُلخؿش حٍُ‪ٓ ٠‬ؼِ‪ٓٞ‬خص أك‪ ٖٓ َ٠‬طِي حُظ‪ ٢‬طلض‬
‫أ‪٣‬ي‪٘٣‬خ ‪ ،‬كظ‪ٔٗ ٠‬ظط‪٤‬غ إٔ ٗ‪ٞ‬حؿ‪ ٚ‬حُٔٔظوزَ رٌَ٘ أًؼَ ا‪ٔ١‬ج٘خٗخ ‪ٝ ،‬طظ‪ َٜ‬أ‪٤ٔٛ‬ش حُظ٘زئ ك‪ ٢‬كخ‪٫‬ص‬
‫حُظوط‪ٝ ٢٤‬اطوخً حُوَحٍ ‪٘ٛ ٖٓٝ ،‬خ ‪٣ ،‬ـذ إٔ ٗ‪٬‬كع اكظ‪٤‬خؿخص حُظوط‪ ٝ ٢٤‬حطوخً حُوَحٍ ُِظ٘زئ‪،‬‬
‫‪ ٌٙٛٝ‬ح‪٫‬كظ‪٤‬خؿخص حُظ‪ٟٝ ٢‬ؼض ٖٓ ٓ٘خظ‪ٓ َ٤‬وظِلش ‪٣‬ـذ إٔ ٗليى رظو‪٣َٓ ْ٣ٞ‬غ ٓي‪ ٟ‬ط‪ٞ‬حكن‬
‫ح‪٩‬هظزخٍحص ُٔخ ‪ٓ ٞٛ‬ظ‪ٞ‬كَ أ‪ٓ ٝ‬ظخف ٓغ حكظ‪٤‬خؿخص حُلخُش كظ‪ ٌٖٔ٣ ٠‬إٔ ٗليى ح‪ِٞٓ٧‬د ح‪ً٧‬ؼَ‬
‫ٓ٘خٓزش ٌُِِٔ٘ش ‪ ،‬كظ‪ٔٗ ٠‬ظط‪٤‬غ حُزؼي ػٖ حُٔ٘خًَ أهطخء حُظ٘زئ رٔخ ‪٣‬لون ٓٔخػيس ٓظوي‪ ١‬حُوَحٍ‬
‫ك‪ ٢‬ط٘ٔ‪٤‬ش ط‪ٞ‬هؼخط‪ ْٜ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪٤‬ش حُوخ‪ٛ‬ش رلخ‪٫‬ص حُوَحٍ‪.‬‬

‫‪102‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ -1‬حٓظوَؽ حُلٌَس ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِ٘‪.ٚ‬‬
‫‪ٓ -2‬خ ٓل‪ ّٜٞ‬حُظ٘زئ حُؼِٔ‪ ٢‬ك‪ٗ ٢‬ظَى ؟‬
‫‪٤ً -3‬ق ‪ٌ٘ٔ٣‬ي ط‪ٞ‬ظ‪٤‬ق حُظ٘زئ حُؼِٔ‪ ٢‬ك‪ ٢‬اهظ‪ٜ‬خ‪ٛ‬ي حُٔ‪ ٢ٜ٘‬؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٢ٛ‬ح ٍ‪٫‬ؿَحءحص حُظ‪٣ ٢‬ـذ إٔ طظوٌ‪ٛ‬خ ُٔٔخ‪َ٣‬س حُظ٘زئ حُؼِٔ‪ ٢‬؟‬
‫‪ٓ -5‬خ َٓحىف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪٣ -‬ل‪.......................................................: ْٜ٠‬‬
‫‪ -‬حُلوخثن ‪.......................................................:‬‬
‫‪ -‬ط‪٤ٜ٘‬ق ‪......................................................:‬‬
‫‪ -‬حُٔئَٗحص ‪...................................................:‬‬
‫‪ٓ -‬ظ٘خػَس ‪......................................................:‬‬
‫‪ٓ -6‬خ ‪ ٢ٛ‬أ‪٤ٔٛ‬ش حُظ٘زئ حُؼِٔ‪ ٢‬؟‬

‫‪103‬‬
‫تبدا الثقـافـات صراع أم تبا ش؟‬
‫رمل‪ٚ‬ى ‪:‬‬
‫ٓغ ط‪٤‬خٍ حُؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ ،‬ريأ ٗظخّ ً‪ ٢ٗٞ‬ؿي‪٣‬ي ‪٣‬ظٌَ٘ رلؼَ حُظط‪ ٍٞ‬أ‪ ٝ‬حُظويّ حُؼِٔ‪ٝ ٢‬حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪، ٢‬‬
‫هخ‪ٛ‬ش ك‪ٓ ٢‬ـخٍ ح‪٩‬ػ‪ٝ ّ٬‬حُظ‪ٞ‬ح‪ ، َٛ‬حٌُ‪ ١‬طل‪ٓ ٍٞ‬ؼ‪ ٚ‬حُؼخُْ ‪ًٔ -‬خ ‪٣‬وخٍ ‪ -‬اُ‪ ٠‬هَ‪٣‬ش ‪ٛ‬ـ‪َ٤‬س ‪،‬‬
‫حُ٘ت حٌُ‪ ١‬أى‪ ٟ‬اُ‪َ١ ٠‬ف حُظٔخإٍ ك‪ٔٓ ٍٞ‬ظوزَ حُؼ‪٬‬هخص ر‪ ٖ٤‬حُل‪٠‬خٍحص ‪ٝ‬حُؼوخكخص حُٔظؼيىس‬
‫‪ٝ‬حُٔوظِلش ‪ َٛ ،‬طٔ‪ٗ َ٤‬ل‪ ٞ‬حُظٌخَٓ ‪ٝ‬حُظلخػَ ‪ٝ‬حُظؼخ‪ ٖ٣‬أّ أٗ‪ٜ‬خ طٔ‪ٗ َ٤‬ل‪ ٞ‬حُظ٘خكَ ‪ٝ‬حُظ‪ٜ‬خٍع ؟‬

‫‪ -1‬ا‪ٛٞ‬ؤؽخ انمبئهخ ثٖواع انضمبفبد ‪:‬‬


‫‪ٔٗٝ‬ؼَ ُ‪ٜ‬خ ً٘ٔ‪ًٞ‬ؽ رؤ‪َٝ١‬كش " ‪ٞٔٛ‬ث‪٘ٛ َ٤‬ظـظ‪: " ٕٞ‬‬
‫" إ حُٔ‪٤‬خٓش حُٔلِ‪٤‬ش ‪،‬ك‪ٌٛ ٢‬ح حُؼخُْ حُـي‪٣‬ي ‪٤ٓ ٢ٛ ،‬خٓخص ػَه‪٤‬ش ‪ .‬أٓخ حُٔ‪٤‬خٓش حُؼخُٔ‪٤‬ش ‪،‬ك‪٢ٜ‬‬
‫ٓ‪٤‬خٓخص ك‪٠‬خٍحط‪٤‬ش ‪ .‬إ حُ‪َٜ‬حع ر‪ ٖ٤‬حُو‪ ٟٞ‬حُؼظٔ‪ ٠‬هي كَ ٓلِ‪َٛ ٚ‬حع حُل‪٠‬خٍحص ‪...‬‬
‫ك‪ٌٛ ٢‬ح حُؼخُْ حُـي‪٣‬ي ‪ ،‬كبٕ أًؼَحُ‪َٜ‬حػخص حٗظ٘خٍح ‪ٝ‬هط‪ٍٞ‬س ُٖ طٌ‪ ٕٞ‬ر‪١ ٖ٤‬زوخص اؿظٔخػ‪٤‬ش‬
‫ؿ٘‪٤‬ش ‪ٝ‬كو‪َ٤‬س ‪ ،‬أ‪ ٝ‬ؿٔخػخص أهَ‪ٓ ٟ‬ليىس ػِ‪ ٠‬أْٓ اهظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ ٌُٖٝ ،‬ر‪ٗ ٖ٤‬ؼ‪ٞ‬د ط٘ظٔ‪ ٢‬اُ‪٠‬‬
‫‪٣ٞٛ‬خص ػوخك‪٤‬ش ٓوظِلش ‪ ...‬إ حُ‪َٜ‬حػخص حُؼوخك‪٤‬ش طؤهٌ ك‪ ٢‬ح‪ُ٩‬ى‪٣‬خى ‪ ٢ٛٝ ،‬أًؼَ هط‪ٍٞ‬س حُ‪ٖٓ ّٞ٤‬‬
‫أ‪ٝ ١‬هض ٓ‪ ٠٠‬ك‪ ٢‬حُظخٍ‪٣‬ن ‪ .‬إ حُ‪َٜ‬حػخص حُٔٔظوزِ‪٤‬ش ٓ‪ٞ‬ف ط‪ٞ‬هي َٗحٍط‪ٜ‬خ رلؼَ ػ‪ٞ‬حَٓ ػوخك‪٤‬ش‬
‫‪ ْ٤ُٝ‬اهظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش أ‪ ٝ‬ا‪٣‬ي‪ُٞٞ٣‬ؿ‪٤‬ش ‪ .‬إ أًؼَ حُ‪ٜ‬يحٓخص هط‪ٍٞ‬س ‪ ٢ٛ‬حُ‪َٜ‬حػخص حُؼوخك‪٤‬ش‬
‫حُظ‪ ٢‬طليع ػزَهط‪ ١ٞ‬حُ‪ٜ‬يع ر‪ ٖ٤‬حُل‪٠‬خٍحص "‪.‬‬

‫‪ -2‬ا‪ٛٞ‬ؤؽخ انمبئهخ ثزؼب‪ ِٚ‬انضمبفبد ‪:‬‬

‫‪ٗٝ‬ويّ أ‪َٝ١‬كش "ػِ‪ ٠‬حُلَد " ٓؼخ‪٫‬ػِ‪ٜ٤‬خ ‪:‬‬


‫" إ حُٔٔؤُش ‪ ٫‬طظؼِن رـ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬ك‪٠‬خٍ‪٣‬ش ‪٫ ،‬ط٘لي‪ ،‬طظ‪ٜ‬خٍع ‪ٝ‬طظ‪ٜ‬خىّ ًٔخ ‪٣‬و‪٘ٛ( ٍٞ‬ظـظ‪،)ٕٞ‬‬
‫ح‪٧‬كَ‪ ٟ‬حُو‪ ٍٞ‬ر‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى ػوخكخص طظلخػَ رويٍ ٓخ طظ٘خكْ ‪ٝ ،‬حُؼوخكش حُل‪٤‬ش حُٔظـيىس طٔظ‪ٓ ٚ‬خػ٘ي‬
‫حُؼوخكخص ح‪٧‬هَ‪ ٖٓ ، ٟ‬ح‪٩‬ريحػخص ‪ٝ‬ح‪ٗ٩‬ـخُحص ‪ًٔ ،‬خ كؼَ حُؼَد ٓغ ٓ٘طن حُ‪ٗٞ٤‬خٕ ‪ٝ‬كٌَ‪، ْٛ‬‬
‫‪ًٔٝ‬خ طؼخَٓ حُـَر‪ٓ ٕٞ٤‬غ ح‪ٗ٩‬ـخُحص حُلٌَ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُؼِٔ‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُؼوخكش حُؼَر‪٤‬شح‪٤ٓ٬ٓ٩‬ش ‪ .‬ر‪ٓٞ‬ؼ٘خ إٔ‬
‫ٗظليع حُ‪ ّٞ٤‬ػٖ ك‪٠‬خء ك‪٠‬خٍ‪ٝ ١‬حكي ‪ٓ ٞٛ ،‬ـظٔغ حُؼوخكخص حُٔوظِلش ٖٓ ك‪٤‬غ ٓ٘خرؼ‪ٜ‬خ‬
‫‪ٝ‬ؿٌ‪ٍٛٝ‬خ ‪ ،‬أ‪ ٖٓ ٝ‬ك‪٤‬غ ٓو‪ٓٞ‬خط‪ٜ‬خ ‪٠ٓٝ‬خٓ‪ٜ٘٤‬خ رَ رخُ‪ٓٞ‬غ حُو‪ ٍٞ‬ػِ‪ٝ ٠‬ؿ‪ ٚ‬ح‪٩‬ؿٔخٍ رؤٕ ًَ‬
‫ػ‪ ٖٓ َٜ‬حُؼ‪ٍٜٞ‬حُظخٍ‪٣‬و‪٤‬ش ُِزَ٘‪٣‬ش هي ٓخىص ك‪ ٚ٤‬ك‪٠‬خٍس ٓؼ‪٘٤‬ش ‪ٓ ،‬غ طؼيى حُ‪٣ٜٞ‬خص حُؼوخك‪٤‬ش‪.‬‬

‫‪104‬‬
‫كخُؼخُْ ُٖ طٔ‪٤‬طَػِ‪ ٚ٤‬ػوخكش ‪ٝ‬حكيس ‪ٝٝ‬ك‪٤‬يس ‪ٝ َ٤ٜ٣ ُٖٝ ،‬حكيح أ‪ٞٓٝ‬كيح ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜ‬ؼ‪٤‬ي حُؼوخك‪٢‬‬
‫ًٔخ إٔ حُؼخُْ ‪٣ ٫‬ظٌ‪ ٖٓ ٕٞ‬ػوخكخص ‪٘ٓ ...‬ؼُِش كٔزٔخ ‪٣‬و‪٘ٛ" ٍٞ‬ظـظ‪ ."ٕٞ‬ك‪ٝ ٬‬ؿ‪ٞ‬ى ُ‪٣ٜٞ‬ش ػوخك‪٤‬ش ٖٓ‬
‫ؿ‪ َ٤‬ط‪٬‬هل‪ٜ‬خ ٓغ ٓ‪ٞ‬ح‪ٛ‬خ ٖٓ حُ‪٣ٜٞ‬خص حُؼوخك‪٤‬ش إٍ حُؼخُْ ‪ٝ ٞٛ‬حكي ػِ‪ٛ ٠‬ؼ‪٤‬ي ح‪٩‬ػ‪ٝ ّ٬‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى ‪،‬‬
‫‪ٝ ٞٛٝ‬حكي أ‪٠٣‬خ ٖٓ ك‪٤‬غ حُوطَ حٌُ‪ ١‬أهٌ ‪٣‬ظ‪ٜ‬يى ٓ‪ َ٤ٜ‬ح‪ ٍٝ٧‬رلؼَ حُظِ‪ٞ‬ع ‪ٝ‬حُظ‪ٜ‬لَ ‪ٓٝ .‬غ‬
‫ًُي كخُؼخُْ ٓ٘ط‪ٍٓٝٞ‬ظ‪٠‬خٍد ػِ‪ٛ ٠‬ؼ‪٤‬ي حُ‪٣ٜٞ‬خص حُؼوخك‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔؼَك‪٤‬ش ‪ٝ‬حُِـ‪٣ٞ‬ش"‪.‬‬

‫‪ -3‬انؾك ف‪ ٙ‬االفزالف يٍ يُظٕه إٍالي‪: ٙ‬‬

‫ُوي ‪ٍٝ‬ىص ك‪ ٢‬حُوَإٓ حٌَُ‪ٓ ْ٣‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ ح‪٣٥‬خص حٌَُ‪ٔ٣‬ش حُظ‪ ٢‬ط٘‪ ٚ‬ػِ‪ ٠‬حُلن ك‪ ٢‬ح‪٫‬هظ‪٬‬ف‬
‫ًٌَٗٓ٘‪ٜ‬خ ‪:‬‬

‫"ٔيٍ آ‪ٚ‬برّ فهك انًَبٔاد ٔا‪ٞ‬هٗ ٔافزالف أنَُزكى ٔأنٕاَكى إٌ ف‪ ٙ‬منك ‪ٜٚ‬بد نهؼبنً‪"ٍٛ‬‬
‫ٓ‪ٍٞ‬س حَُ‪ ، ّٝ‬ح‪٣٥‬ش ‪22‬‬

‫"نٕ ّبء هثك نغؼم انُبً أيخ ٔاؽلح ٔال ‪ٚ‬يانٌٕ يقزهف‪ ٍٛ‬إال يٍ هؽى هثك ٔنننك فهمٓى"‬

‫ٓ‪ٍٞ‬س ‪ٞٛ‬ى ح‪٣٥‬ش ‪119-118‬‬


‫"نكم عؼهُب يُكى ّوػخ ٔيُٓبعب ٔنٕ ّبء هللا نغؼهكى أيخ ٔاؽلح ٔنكٍ ن‪ٛ‬جهٕكى ف‪ ٙ‬يبآربكى"‬

‫ٓ‪ٍٞ‬س حُٔخثيسح‪٣٥‬ش ‪48‬‬

‫‪105‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ -1‬حهظَف ػ٘‪ٞ‬حٗخ آهَُِوطؼش ‪.‬‬
‫‪ -2‬كيى حُلٌَس ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش حُظ‪٣ ٢‬ي‪ ٍٝ‬ك‪ُٜٞ‬خ حُ٘‪.ٚ‬‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪٧‬كٌخٍ حُٔ‪ٜٔ‬ش حُظ‪ ٢‬ؿخءص ك‪ ٢‬حُوطؼش ؟‬
‫‪ -4‬حَٗف حٌُِٔخص ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬طِلخص ح‪٥‬ط‪٤‬ش‪ :‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش – ‪٣ٞٛ‬خص – ا‪٣‬ي‪ُٞٞ٣‬ؿ‪٤‬ش – حُ‪ٜ‬يع‬
‫طلخػَ – حُظِ‪ٞ‬ع – حُظ‪ٜ‬لَ‬
‫‪٤ً -5‬ق ‪٣‬ئى‪ ١‬ح‪٩‬هظ‪٬‬ف اُ‪ ٠‬اػَحء ح‪٧‬كٌخٍ ‪ٝ‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ر‪ ٖ٤‬حُٔـظٔؼخص حُٔوظِلش؟‬
‫‪ -6‬حهظِلض ٓغ ‪ٛ‬ي‪٣‬ن ُي ك‪ ٍٞ‬كٌَس ٍأ‪٣‬ض أٗ‪ٜ‬خ ؿ‪ٛ َ٤‬خثزش ‪٤ً ،‬ق ‪ ٌٖٔ٣‬اه٘خػ‪ ٚ‬رؤٕ‬
‫‪٣‬ـ‪ٍ َ٤‬أ‪ ٚ٣‬ك‪ٓ ٍٞ‬خ هخُ‪ًٌٝ ٚ‬ح ح‪٧‬هٌ رلٌَطي ؟‬

‫‪106‬‬
‫منهصم الصطتنة اللقة‬

‫حُ‪٤٘١ٞ‬ش ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُؼ‪ٞ‬ح‪١‬ق حُؼٔ‪٤‬وش ٗل‪ ٞ‬حُ‪ ٖ١ٞ‬حٌُ‪ ١‬ط٘ظٔ‪ ٢‬اٍُ‪ٌٙٛ، ٚ٤‬‬
‫حُؼ‪ٞ‬ح‪١‬ق طـؼِي طَٔ ُٔخ ك‪ ٚ٤‬ه‪ َ٤‬ر‪٬‬ىى ‪ٝ ،‬طظؤُْ ُٔخ ك‪ٍَٟٛ ٚ٤‬خ ‪ٝ ،‬طـؼِي طظلْٔ‬
‫ُِؼَٔ ػِ‪ ٠‬آؼخى‪ٛ‬خ ‪ٝ‬حُيكخع ػٖ كَٓظ‪ٜ‬خ ‪ٓٝ‬ويٓظ‪ٜ‬خ ‪ٝ ،‬طيكؼي اُ‪ ٠‬طؤى‪٣‬ش ٓخ ػِ‪٤‬ي ٖٓ‬
‫‪ٝ‬حؿزخص ٗل‪ٛٞ‬خ ‪ٝ ،‬حُٔطخُزش رٔخ ُي ٖٓ كو‪ٞ‬م ػِ‪ٜ٤‬خ ‪ .‬إ حُ‪٤٘١ٞ‬ش ػخ‪١‬لش ‪ِٞٓٝ‬ى‬
‫‪ٝ‬حٍطزخ‪ ١‬ر‪٘١ٞ‬ي ك‪َٓ ٢‬حث‪َٟٝ ٚ‬حث‪ .ٚ‬أٓخ ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ًِ‪ٜ‬خ ‪ٝ ،‬حُ٘ؼ‪ ٍٞ‬ر‪ٞ‬كيس ‪ٌٙٛ‬‬
‫ح‪َٓ٧‬س حُؼظٔ‪ٍٝ ٠‬رٔخ ُـٔ‪٤‬غ أكَحى‪ٛ‬خ ٖٓ ًَحٓش اٗٔخٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬كو‪ٞ‬م ‪ٝٝ‬حؿزخص ‪ٓٝ ،‬خ ُ‪ْٜ‬‬
‫ؿٔ‪٤‬ؼخ ٖٓ طؤػ‪ َ٤‬ه‪ ١ٞ‬ك‪ ٢‬طويّ حُل‪٠‬خٍس ‪ٝ‬حُى‪ٛ‬خٍ‪ٛ‬خ ‪.‬‬
‫‪ًٔٝ‬خ إٔ كذ ح‪َٓ٧‬س حُ‪ٜ‬ـ‪َ٤‬س ‪٣ ٫‬ظ٘خك‪ٓ ٠‬غ كذ حُٔـظٔغ ‪ٝ‬كذ ح‪٣ ٫ َٛ٧‬ظ٘خك‪ٓ ٠‬غ‬
‫كذ حُ‪ ٖ١ٞ‬كٌٌُي كذ حُ‪٘٣٫ ٖ١ٞ‬زـ‪ ٢‬إٔ ‪٣‬ظ٘خك‪ٓ ٠‬غ كذ ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ‪ .‬كخُِ٘ػش‬
‫حُ‪٤٘١ٞ‬ش ِٗػش ‪١‬ز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُٔ‪ٞ‬ح‪ٝ ، ٖ١‬حُِ٘ػش ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ِٗػش ‪١‬ز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ك‪ ٢‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪،‬‬
‫ا‪ ٫‬أٗ٘خ ٗ‪٬‬كع أك‪٤‬خٗخ إٔ حُِ٘ػش حُ‪٤٘١ٞ‬ش ػ٘ي حُزؼ‪٘ٓ ٞ‬خ ططـ‪ ٠‬ػِ‪ ٠‬حُِ٘ػش ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش‬
‫كَ٘ح‪٣ ْٛ‬لز‪ ٕٞ‬حُ‪٣ٝ ٖ١ٞ‬ويٓ‪٣ٝ ٚٗٞ‬لظوَ‪ٓ ٕٝ‬خػيح‪ ٖٓ ٙ‬ح‪١ٝ٧‬خٕ ‪ٔ٘٣ٝ ،‬ز‪ ٕٞ‬اُ‪٠‬‬
‫‪ ًَ ْٜ٘١ٝ‬ه‪ٝ ، َ٤‬اُ‪ ٠‬ؿ‪ٗ ًَ َٙ٤‬و‪ٝ ، ٚ‬هي ‪٣‬ؤط‪ ٖٓ ٕٞ‬ح‪٧‬كؼخٍ كٔذ ٓخ ‪ ٚ٤ِٔ٣‬ػِ‪ْٜ٤‬‬
‫ًُي حُظؼ‪ٜ‬ذ ‪٤٘١ٝ ٌٙٛٝ ،‬ش ٓظطَكش ‪٤ٟ‬وش طؼٍِ ‪ٛ‬خكز‪ٜ‬خ ػٖ حُٔـظٔغ ح ٍ‪ٔٗ٩‬خٗ‪٢‬‬
‫‪ٝ‬طؼٔ‪ ٚ٤‬ػٖ اىٍحى أهطخث‪٘ٛٝ ، ٚ‬خى حُ‪٤٘١ٞ‬ش حُِٔ‪ٔ٤‬ش حُظ‪ ٢‬طظـخ‪ٝ‬د ٓغ حُِ٘ػش‬
‫ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬ط٘ظَ اُ‪ٓ ٠‬خثَ ح‪١ٝ٧‬خٕ ‪ٝ‬حُ٘ؼ‪ٞ‬د ٗظَس ح‪٫‬كظَحّ ‪ٝ‬حُظوي‪ٝ ، َ٣‬طؼظزَ‬
‫ؿٔ‪٤‬غ أكَحى ح‪َٓ٧‬س ح ٍ‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ٓ‪ٞ‬حٓ‪٤‬ش ك‪ ٢‬كن حٌَُحٓش ‪ٝ‬حُلَ‪٣‬ش ‪ٝ‬ح‪٫‬كظَحّ ‪ ،‬رَ‬
‫طظؼخ‪ٓ ٕٝ‬غ ٓخثَ حُ‪٤٘١ٞ‬خص حُؼِٔ‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬ر٘خء ‪َٛ‬ف حُٔ‪ ّ٬‬حُؼخُٔ‪ٝ ٢‬ر٘خء ك‪٠‬خٍس‬
‫اٗٔخٗ‪٤‬ش ‪٘٣‬ؼْ ًَ ‪ ًَٝ ٖ١ٝ‬كَى ك‪ ٢‬ظِ‪ٜ‬خ رخٌَُحٓش ‪ٝ‬حُلَ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُظٔخٓق ‪ ٫ٝ ،‬حػظزخٍ‬
‫ػ٘ي‪ٛ‬خ ُٔخ ر‪ ٖ٤‬حُ٘خّ ٖٓ حهظ‪٬‬ف ك‪ ٢‬حُؼوخثي ‪ٝ‬ح‪ٍ٥‬حء ‪ٝ‬ح‪٧‬ؿ٘خّ ‪ٝ‬حُِـخص ‪.‬‬
‫ؿ‪َ٤‬إٔ حُظؼِن رخُِ٘ػش ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ‪٣٫‬ؼ٘‪ ٢‬رخُ‪ٍَٝ٠‬س ا‪ٔٛ‬خٍ ‪ٝ‬حؿزخط٘خ حُ‪٤٘١ٞ‬ش أ‪ٌَٗ ٝ‬حٕ‬
‫حُو‪ٔ٤‬ش حُؼظٔ‪ُِ ٠‬ؼَٔ حُ‪ ، ٢٘١ٞ‬رَ ‪٫‬ري ُ‪ٔٗ٪‬خٕ إٔ ‪٣‬وق ٓؼظي‪ ٫‬ر‪ ٖ٤‬حُِ٘ػظ‪، ٖ٤‬‬
‫ٓئٓ٘خ ر‪٘ٓ ٚ٘١ٞ‬خًٍخ ك‪ ٢‬ر٘خث‪ٝ ٚ‬ط٘ٔ‪٤‬ظ‪ٓ ، ٚ‬ئٓ٘خ رخ‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ػخٓ‪ ٬‬ػِ‪ ٠‬ؿؼَ ‪ٚ٘١ٝ‬‬
‫‪ٔ٣‬خ‪ ْٛ‬ري‪ ٍٙٝ‬ك‪ ٢‬حُى‪ٛ‬خٍ‪ٛ‬خ ‪ٍٝ‬ه‪ٜ٤‬خ‪.‬‬

‫‪107‬‬
‫األ ئلة حصا التن ‪:‬‬
‫‪ُ -1‬و‪ ٚ‬حُ٘‪ ٚ‬ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ٓغ حكظَحّ حُلٌَس حُؼخٓش ُ‪ٌٜ‬ح ح‪٧‬ه‪.َ٤‬‬
‫‪ٓ -2‬خ ٓٔ‪ِ٤‬حص حُٔ‪ٞ‬ح‪ ٖ١‬حُلن ؟ حٓظيٍ رؤؿ‪ٞ‬رش ٖٓ حُ٘‪.ٚ‬‬
‫‪" -3‬حُ‪٤٘١ٞ‬ش ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُؼ‪ٞ‬ح‪١‬ق حُؼٔ‪٤‬وش ٗل‪ ٞ‬حُ‪ ٖ١ٞ‬حٌُ‪ ١‬ط٘ظٔ‪ ٢‬اُ‪" ٚ٤‬‬
‫ً‪٤‬ق ًُي ‪ ،‬ه‪ٜٛٞ‬خ ٖٓ حُـخٗذ حٌُ‪ٓ ١‬ظ٘خٍى ك‪ ٚ٤‬أٗض ًظو٘‪٘ٓ ٢‬ظؾ‪.‬‬
‫‪ٓ -4‬خ ‪ ٢ٛ‬ح‪ٝ ْٓ٧‬حُٔزخىة حُظ‪ٌ٘ٔ٣ ٢‬ي طِو‪ٜ٘٤‬خ ‪٧‬ر٘خثي ُ‪ٌٞٗٞ٤‬ح ٓ‪ٞ‬ح‪ٛ ٖ٤٘١‬خُل‪ ٖ٤‬؟‬
‫‪ -5‬ظخ‪َٛ‬س حُظؼخ‪ُِٔ ٢١‬ويٍحص أ‪ٛ‬زلض طْٔ َٗ‪٣‬لش ًزَ‪ ٖٓ ٟ‬حُ٘زخد ‪ ،‬ط‪ٞ‬ؿ‪ٚ‬‬
‫رٔوخٍ ‪ٛ‬لل‪ٌٓ ٢‬ظ‪ٞ‬د ػِ‪ ٠‬أكي حُـَحثي طلؼ‪ ْٜ‬ك‪ ٚ٤‬ػِ‪ ٠‬أهطخٍ ‪ٝ‬أ‪َٟ‬حٍ ‪ٌٛ‬ح‬
‫حُل‪ َّٝ٤‬حُلظخى‪.‬‬

‫‪108‬‬
‫منهصم اللتغنة‬
‫ظ‪ٜٓ َٜ‬طِق حُظ٘ٔ‪٤‬ش ك‪ ٢‬ؿ‪ ٕٞ٠‬حُوَٕ حُؼَ٘‪ٔ٤ٓ٫ٝ ٖ٣‬خ ك‪٘ٓ ٢‬ظ‪ٜ‬ل‪ ٚ‬حُؼخٗ‪ًٝ ، ٢‬خٕ ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬آٌٗحى‬
‫حطوخً ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُظيحر‪ٝ َ٤‬ح‪٩‬ؿَحءحص ‪ٝ‬اػيحى حُٔوططخص طير‪َ٤‬ح ػِٔ‪٤‬خ ‪١ٝ‬زوخ ُٔ٘‪ٜ‬ـ‪٤‬ش‬
‫ٓيٍ‪ٓٝ‬ش أًيص إٔ ٗٔ‪ ٞ‬حُٔـظٔغ ‪٣٫‬ظلون ا‪ ٫‬رظ٘ٔ‪٤‬ش اهظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٓ .‬خ ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬إٔ طط‪ َ٣ٞ‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى ًخٕ‬
‫حُزؼي حَُث‪ُ ٢ٔ٤‬ؼِٔ‪٤‬ش حُظ٘ٔ‪٤‬ش ‪ٝ .‬ري‪ ٕٝ‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ ٌٖٔ٣٫‬إٔ ‪٣‬ظلون ٗٔ‪ ٞ‬حُٔـظٔغ ‪،‬‬
‫ُظَحرط‪ٜٔ‬خ ك‪ ٢‬ػ‪٬‬هش ٓزز‪٤‬ش ‪ :‬كخُ٘ٔ‪ٗ ٞ‬ظخؽ حُظ٘ٔ‪٤‬ش ‪ ،‬رٔؼ٘‪ ٠‬إٔ حُظ٘ٔ‪٤‬ش ط٘ظؾ ٗٔ‪ ٞ‬حُٔـظٔغ ‪،‬‬
‫‪ٝ‬حُٔـظٔغ حُ٘خٓ‪ ٢‬حُٔظط‪ ٞٛ ٍٞ‬حٌُ‪٣ ١‬وط‪ ٞ‬ػِ‪٣َ١ ٠‬ن حُظويّ ‪.‬‬

‫حُظ٘ٔ‪٤‬ش ‪ ،‬ر‪ٌٜ‬ح حُٔؼ٘‪ ، ٠‬كًَ‪٤‬ش ‪٫‬ري ٓ٘‪ٜ‬خ ُِوَ‪ٝ‬ؽ ٖٓ حُظوِق اُ‪ ٠‬حُظويّ ‪٠٣ٝ ،‬ز‪ٓ ٢‬ل‪ ّٜٞ‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش‬
‫ر‪ٛٞ‬ل‪ٜ‬خ أىحس ‪ٓٝ‬ززخ ‪ٓٝ ،‬ل‪ ّٜٞ‬حُ٘ٔ‪ ٞ‬ر‪ٛٞ‬ل‪ٗ ٚ‬ظ‪٤‬ـش ‪ٔٓٝ‬ززخ ‪ٌٛٝ ،‬ح ‪ ٞٛ‬حٌُ‪ ١‬أكَُ ط‪٤ٜ٘‬ق حُؼخُْ‬
‫حٌُ‪ٗ ١‬خع ك‪ ٢‬حُوَٕ حُٔخ‪ ٢ٟ‬اُ‪ ٠‬ػخُْ حُظوِق ‪ٝ‬ػخُْ حُظويّ ‪ٝ‬أىهَ ػِ‪ٌٛ ٠‬ح حُظ‪٤ٜ٘‬ق طؼي‪َ٣‬‬
‫أه‪٬‬ه‪ ٢‬رخٓظزؼخى طؼز‪ َ٤‬حُظوِق ‪ٝ‬طؼ‪ ٚ٠٣ٞ‬رٔ‪ٜ‬طِق حُؼخُْ حُٔخثَ ك‪٣َ١ ٢‬ن حُ٘ٔ‪ٝ ، ٞ‬أه‪َ٤‬ح ٗؼض‬
‫ػخُْ حُظوِق رخُ٘خٓ‪ُٔ ، ٢‬خ ط‪ ٚ٘ٔ٠‬حُ‪ٛٞ‬لخٕ ح‪ٓ ٖٓ ٕ٫ٝ٧‬ؼ٘‪ ٠‬حُظلو‪ َ٤‬حٌُ‪٤ِ٣ ٫ ١‬ن رخُِـش‬
‫حُيرِ‪ٓٞ‬خٓ‪٤‬ش حُٔ‪ٌٜ‬رش ‪.‬‬

‫‪ٝ‬ك‪ ٢‬حُؼوي ح‪٧‬ه‪ ٖٓ َ٤‬حُوَٕ حُؼَ٘‪ ٖ٣‬ظ‪ َٜ‬حُِ٘‪ٝ‬ع اُ‪ ٠‬اػظٔخى ٗظَ‪٣‬ش حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُ٘خِٓش ‪ ،‬أ‪١‬‬
‫ٗٔ‪ُٜٞ‬خ ُـٔ‪٤‬غ حُٔـخ‪٫‬ص حُظ‪٣ ٢‬ؼَٔ حُٔـظٔغ ك‪ ٢‬ك‪٠‬خث‪ٜ‬خ ‪ُٜٞٔٗٝ ،‬خ ُ‪ٔٗ٪‬خٕ ً‪ٞ‬كيس ‪ ٫ ،‬كَم ك‪٢‬‬
‫ًُي ر‪ ٖ٤‬حًٌُ‪ٝ ٍٞ‬ح‪ٗ٩‬خع ‪ٝ‬ر‪ ٖ٤‬ح‪٧‬ؿ٘خّ ‪ٝ‬حُؼ٘خ‪ٝ ، َٛ‬ر‪ ٖ٤‬حُي‪٣‬خٗخص ‪ٝ‬حٌُٔح‪ٛ‬ذ ‪ ٖٓٝ .‬أؿَ ًُي‬
‫أ‪٤ٟ‬ق اُ‪ ٠‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش ٗؼض حُ٘خِٓش ‪ٝ ،‬ظ‪ َٜ‬رؼي ًُي ٓ‪ٜ‬طِق حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُٔٔظي‪ٔ٣‬ش أ‪ٝ‬حُٔٔظيحٓش ‪٢ٛٝ‬‬
‫طوظ‪ ٢٠‬إٔ ‪ َِٔٔٓ ٌٕٞ٣‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش ٓظظخرؼخ ‪ٓٝ‬ظخرؼخ ٖٓ ُيٕ ك‪ٜ‬خثَ حُٔـظٔغ ِٓطش ‪ٗٝ‬ؼزخ ( ‪ٓ ٞٛٝ‬خ‬
‫‪٣‬طِن ػِ‪ ٚ٤‬حُٔ‪ٞ‬حٍى حُزَ٘‪٣‬ش ) ر‪ٜ‬يف طؤ‪ِٜ٤ٛ‬خ ‪٩‬ىحٍس حُظ٘ٔ‪٤‬ش ‪ٝ‬رخطوخً ٓوططخص ُِظ٘ٔ‪٤‬ش ٓ‪٠‬ز‪١ٞ‬ش‬
‫ح‪٧‬رؼخى ‪ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظلوخهخص ‪ ،‬اً ًَ ُز٘ش ط‪ٟٞ‬غ ك‪َٛ ٢‬ف حُظ٘ٔ‪٤‬ش طئْٓ ُِز٘خص حُظخُ‪٤‬ش…‬
‫‪ٝ‬ري‪ ٕٝ‬طؼِ‪ٛ ْ٤‬ل‪٤‬ق ٓ٘ظؾ ‪ ٌٕٞ٣٫ ،‬أىحء حُظ٘ٔ‪٤‬ش ٓل‪٤‬يح ‪٘ٓٝ‬ظـخ ‪ ،‬رَ ‪٣‬ؼَٔ ‪ٓ ٞٛٝ‬لٌ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٚ٤‬رلَ٘‬
‫ٓوططخط‪٣ ُْ ٌُٚٗٞ ، ٚ‬ؤص حُز‪ٞ٤‬ص ٖٓ أر‪ٞ‬حر‪ٜ‬خ ‪ًٔ ،‬خ ‪ٓ ٌٕٞ٣‬لٌ‪ٓٞ‬خ ػِ‪ ٚ٤‬رخُؼوْ اًح ٓخ‪٘ٔٛ‬ض ك‪٢‬‬
‫كِٔش حُظؼزجش حُ٘خِٓش رؼ‪ ٞ‬ك‪ٜ‬خثَ حُٔـظٔغ ‪.‬‬

‫‪109‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ُ -1‬و‪ ٚ‬حُ٘‪ٓ ٚ‬غ ارَحُ أ‪ ْٛ‬أكٌخٍ‪.ٙ‬‬
‫‪ٓ -2‬خًح ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬حٌُخطذ رٔل‪ ّٜٞ‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش ؟‬
‫‪ " -3‬ري‪ ٕٝ‬طؼِ‪ٛ ْ٤‬ل‪٤‬ق ٓ٘ظؾ‪ ٌٕٞ٣٫ ،‬أىحء حُظ٘ٔ‪٤‬ش ٓل‪٤‬يح ‪٘ٓٝ‬ظـخ"‬
‫ً‪٤‬ق ‪ٔ٣‬خ‪ ْٛ‬حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬ك‪ ٢‬ط٘ٔ‪٤‬ش حُز‪٬‬ى ػِ‪ ٠‬ؿ‪ ٌٙٛ َ٤‬حٌُِٔخص حُظ‪ ٢‬ؿخءص‬
‫ك‪ ٢‬حُ٘‪ٚ‬؟‬
‫‪ٔ٣ َٛ -4‬خ‪ ْٛ‬طٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُ‪٤‬ي حُؼخِٓش ػٖ ‪٣َ١‬ن حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔٔظَٔ اُ‪ٍ ٠‬كغ حُظوِق‬
‫حُ‪ٜ٘‬خػ‪ٝ ٢‬ح‪ٗ٩‬ظخؿ‪ ٢‬حُظ‪ ٢‬طؼخٗ‪ٓ ٚ٘ٓ ٢‬وخ‪٫ٝ‬ص حُؼخُْ حُ٘خٓ‪ٝ ٢‬ػِ‪ ٠‬ؿَحٍ ٓخ طؼ‪ٚ٘٤‬‬
‫ٖٓ ٓ٘خكٔش ؟‬
‫‪ٓ -5‬خ ‪ ٢ٛ‬ح‪٤ُ٥‬خص ‪ٝ‬حُٔ‪ٌ٤‬خٗ‪ِٓ٤‬خص حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬إٔ طوظَف َُكغ حُظوِق حُلٌَ‪١‬‬
‫‪ٝ‬حُؼِٔ‪ ٢‬ػٔ‪ٓٞ‬خ ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طؼخٗ‪ ٚ٘ٓ ٢‬ى‪ ٍٝ‬حُؼخُْ حُؼخُغ ‪..‬؟‬
‫‪ -6‬حُ‪ ٠‬أ‪ ١‬كي ‪٣‬ؼي حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ًٔ ٢ٜ٘‬ـخٍ ‪ٔ٣‬خ‪ٔٓ ْٛ‬خ‪ٔٛ‬ش كؼخُش ك‪ ٢‬اهظ‪ٜ‬خى حُٔـَد؟‬
‫اٍػ‪ ٢‬أٓؼِش ٓؼِ‪ ٬‬ر‪ٜ‬خ ه‪ُٞ‬ي‪.‬‬

‫‪110‬‬
‫اللتغنة النشر ة‬
‫رـمـل‪ٚ‬ـــى ‪:‬‬

‫ك‪ ٢‬هطخر‪ ٚ‬حُٔخٓ‪ ٢‬رظخٍ‪٣‬ن ‪ٓ 18‬خ‪ 2005 ٞ٣‬أػِٖ ‪ٛ‬خكذ حُـ‪ُ٬‬ش حُِٔي ٓلٔي حُٔخىّ ٗ‪ َٜٙ‬هللا‬
‫إٔ حُٔزخىٍس حُ‪٤٘١ٞ‬ش ُِظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ط٘يٍؽ " ‪ٍ ٖٟٔ‬إ‪٣‬ش ٗٔ‪٤ُٞ‬ش طٌَ٘ ه‪ٞ‬حّ َٓ٘‪ٝ‬ػ٘خ‬
‫حُٔـظٔؼ‪ ٢‬حَُٔطٌِ ػِ‪ٓ ٠‬زخىة حُي‪ٔ٣‬وَح‪٤١‬ش حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُلؼخُ‪٤‬ش ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُظٔخٓي ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٢‬‬
‫‪ٝ‬حُؼَٔ ‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظ‪ٜ‬خى ‪ٝ‬طٌٔ‪ٞٓ ًَ ٖ٤‬ح‪ ٖٓ ٖ١‬ح‪ٓ٩‬ظؼٔخٍ ح‪ٓ٧‬ؼَ ُٔئ‪٬ٛ‬ط‪ٝ ٚ‬هيٍحط‪ٝ . " ٚ‬هي أ‪ٛ‬يٍص‬
‫حُ‪ُٞ‬حٍس رؼي ‪ٌٛ‬ح حُوطخد ًٌَٓس ٍهْ ‪ 76‬رظخٍ‪٣‬ن ‪ُ " 2005 ٞ٤ٗٞ٣ 9‬ظؤً‪٤‬ي حٗوَح‪ ١‬حُ‪ُٞ‬حٍس‬
‫رٔوظِق ٌٓ‪ٗٞ‬خط‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬حُٔوط‪ ٢‬حُلٌ‪ُ ٢ٓٞ‬ظَؿٔش حُظ‪ٞ‬ؿ‪ٜ٤‬خص حٌُِٔ‪٤‬ش حُٔخٓ‪٤‬ش اُ‪ ٠‬هط‪ٝ ٢‬رَحٓؾ‬
‫ػَٔ ك‪ٓ ٢‬ـخ‪٫‬ص حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش"‬
‫‪٤ٓٝ‬ظْ ٖٓ ه‪ٌٛ ٍ٬‬ح حُٔ‪ٟٞٞ‬ع طِٔ‪ ٢٤‬حُ‪ٞ٠‬ء ػِ‪ٓ ٠‬ل‪ ّٜٞ‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ‪ٌٗٞٓٝ‬خط‪ٜ‬خ ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش‬
‫ٖٓ ه‪ ٍ٬‬حُوطخد حٌُِٔ‪ ٢‬حُٔخٓ‪ٝ ٢‬ىُ‪ َ٤‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش حٌُ‪٣ ١‬طَك‪ ٚ‬رَٗخٓؾ ح‪ ْٓ٧‬حُٔظليس‬
‫ح‪ٔٗ٩‬خث‪. ٢‬‬

‫‪ -1‬انزًُ‪ٛ‬خ انجْو‪ٚ‬خ ‪:‬‬

‫إ ٓ‪ٜ‬طِق حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬ط٘ٔ‪٤‬ش ح‪ٔٗ٩‬خٕ ًؤىحس ‪ًٝ‬ـخ‪٣‬ش ‪٣ٝ ،‬ؼظزَ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُٔ‪ٍَٝ٤‬س‬
‫حَُأٓٔخٍ حُلو‪٤‬و‪ ٢‬ك‪ ٢‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ُِز‪٬‬ى ‪ًٔ .‬خ إٔ ط٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ػِٔ‪٤‬ش طٌٖٔ‬
‫حُلَى ٖٓ ط‪٤ٓٞ‬غ ه‪٤‬خٍحط‪ُِ ٚ‬ؼَٔ ‪ٝ‬حُؼ‪ ٖ٤‬كٔذ هيٍحط‪ ٚ‬حُلٌَ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُؼِٔ‪٤‬ش ‪ ،‬كخُظ٘ٔ‪٤‬ش ط٘زظن ٖٓ‬
‫ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ ،‬ك‪ٓ ٜٞ‬لًَ‪ٜ‬خ ‪ٛٝ‬يك‪ٜ‬خ ‪ .‬كخُٔؼِْ ‪٣‬ؼِْ حُٔظؼِْ ٌُ‪ٜ٣ ٢‬زق ٓؼِٔخ ‪ٌٌٛٝ‬ح ‪ٝ ..‬حُٔـظٔغ ‪ٔ٣‬خ‪ْٛ‬‬
‫ك‪ ٢‬ط٘ٔ‪٤‬ش ح‪٧‬كَحى ‪ ْٛٝ ،‬ري‪ٔ٣ ٍْٛٝ‬خ‪ ٕٞٔٛ‬ك‪ ٢‬ط٘ٔ‪٤‬ش حُٔـظٔغ ‪.‬‬
‫‪ٝ‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪٣‬ؼظزَ ؿ‪َٛٞ‬س ػِٔ‪٤‬ش حُظ٘ٔ‪٤‬ش ًحط‪ٜ‬خ أ‪ " ١‬ط٘ٔ‪٤‬ش حُ٘خّ رخُ٘خّ ‪ُِ٘ٝ‬خّ " ‪ ٕ٧‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٞٛ‬‬
‫حُٔلَى ح‪ٓ٧‬خٓ‪ُِ ٢‬ل‪٤‬خس ك‪ٓ ٢‬ـظٔؼ‪ ٚ‬رظ٘ظ‪ٜٔ٤‬خ ‪ٝ‬طط‪َٛ٣ٞ‬خ ‪ٝ‬طلٔ‪ٜ٘٤‬خ ‪.‬‬
‫‪ٝ‬طوظِق حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ػٖ حُظ٘ٔ‪٤‬ش ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ ،‬حً إٔ ح‪ ٠ُٝ٧‬طؼظزَ حَُأٓٔخٍ حُزَ٘‪ ١‬حٌُ‪١‬‬
‫‪٣‬ظط‪ٌ٣ٝ ٍٞ‬زَ ًِٔخ طْ ح‪ٓ٫‬ظؼٔخٍ ك‪ ، ٚ٤‬ك‪ًُ ٢‬ي رظ‪ٞ‬ك‪ ًَ َ٤‬كخؿ‪٤‬خص حُلَى ًخُظـٌ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُظؼِ‪، ْ٤‬‬
‫‪ٝ‬حُ‪ٜ‬لش ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ‪ .‬ك‪ ٢‬ك‪ ٖ٤‬إٔ حَُأٓٔخٍ ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪ِ٣ ١‬ىحى ػٖ ‪٣َ١‬ن ح‪ٓ٩‬ظؼٔخٍ حُٔخُ‪ٝ ٢‬حُٔخى‪١‬‬
‫‪ٝ‬رخُظخُ‪ ، ٢‬كبٕ ‪ٛ‬يف حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ‪ ٞٛ‬ط٘ٔ‪٤‬ش ح‪ٔٗ٩‬خٕ ٓؼ٘‪٣ٞ‬خ ‪ٓٝ‬خى‪٣‬خ ك‪ٓ ٢‬ـظٔغ ٓخ رٌَ أرؼخى‪ٙ‬‬
‫ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼوخك‪٤‬ش ‪.‬‬

‫‪111‬‬
‫‪ -2‬انًكَٕبد ا‪ٍٞ‬بٍ‪ٛ‬خ نهزًُ‪ٛ‬خ انجْو‪ٚ‬خ‬
‫أ‪ -‬انًكَٕبد ا‪ٍٞ‬بٍ‪ٛ‬خ ف‪ ٙ‬انقطبة انًهك‪: ٙ‬‬

‫طَطٌِ حُٔزخىٍس حُ‪٤٘١ٞ‬ش ُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش حُظ‪ ٢‬أػِٖ ػ٘‪ٜ‬خ ‪ٛ‬خكذ حُـ‪ُ٬‬ش ٓلٔي حُٔخىّ ٗ‪ َٜٙ‬هللا‬
‫ػِ‪ ٠‬أٍرؼش ه‪ٞ‬حثْ ‪:‬‬
‫‪ -‬أ‪ : ٫ٝ‬آظ٘خى حُٔزخىٍس ػِ‪ٓ ٠‬ؼط‪٤‬خص ٓ‪ٟٞٞ‬ػ‪٤‬ش ُ‪ٌٗ٪‬خُ‪٤‬ش ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪٤ًٝ‬ل‪٤‬ش ٓؼخُـظ‪ٜ‬خ‬
‫‪ٝ‬طـ‪َٛ٤٤‬خ اُ‪ ٠‬ح‪٧‬كٖٔ ‪.‬‬
‫‪ -‬ػخٗ‪٤‬خ ‪ :‬حُظؤ‪ َ٤ٛ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ٝ ٢‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُلؼخُش ‪ٝ‬حُٔٔظيحٓش ٍ‪٘٤ٛ‬خٕ رظلو‪٤‬ن ٓ‪٤‬خٓخص ػٔ‪٤ٓٞ‬ش ٓ٘يٓـش‬
‫‪ٝ‬طؼزجش ه‪٣ٞ‬ش ُِٔـظٔغ ُلظق كَ‪ ٙ‬ح‪٩‬هظ‪٤‬خٍحص ُِـٔ‪٤‬غ ‪.‬‬
‫‪ -‬ػخُؼخ ‪ :‬ح‪ٗ٩‬لظخف ك‪ ٢‬ػخُْ ‪٣‬ؼَف طل‪٫ٞ‬ص ٓظٔخٍػش ‪ٝ‬طـ‪َ٤‬حص ػٔ‪٤‬وش ُٔخ ُ‪ ٖٓ ٚ‬ا‪٣‬ـخر‪٤‬خص ‪ٝ‬آٌخٗ‪٤‬ش‬
‫‪ٛ‬خٓش ‪.‬‬
‫‪ٍ -‬حرؼخ ‪ :‬ح‪ٓ٩‬ظلخىس ٖٓ طـخٍر٘خ حُٔخروش ‪ٝ‬حُ٘ٔخًؽ حُٔ‪ٞ‬كوش ُِـ‪ َ٤‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ ٓلخٍرش حُلوَ ‪ٝ‬ح‪٩‬ه‪ٜ‬خء‬
‫‪ٝ‬رخُظخُ‪ ٢‬كبٕ ‪ ٌٙٛ‬حُٔزخىٍس "‪٘٣‬زـ‪ ٢‬إٔ طَطٌِ ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش حُلخػِش ‪ٝ‬حُ‪ٜ‬خىهش ‪ٝ ،‬إٔ طؼظٔي ٓ‪٤‬خٓش‬
‫ه‪٬‬هش طـٔغ ر‪ ٖ٤‬حُطٔ‪ٞ‬ف ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُلؼخُ‪٤‬ش "‬
‫‪ ٖٓٝ‬أؿَ طلؼ‪ ٌٙٛ َ٤‬حُٔزخىٍس كيى ؿ‪ُ٬‬ظ‪ ٚ‬رَٗخٓـخ ػِٔ‪٤‬خ ‪َ٣‬طٌِ ػِ‪ ٠‬ػ‪٬‬ػش ٓلخ‪ ٍٝ‬أٓخٓ‪٤‬ش طظٔؼَ‬
‫ك‪: ٢‬‬
‫‪ -‬حُظ‪ٜ‬ي‪ُِ ١‬ؼـِ ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ ٢‬حٌُ‪ ١‬طؼَك‪ ٚ‬حُٔ٘خ‪١‬ن حُلو‪َ٤‬س رخُوَ‪ٞٛٝ ٟ‬حٖٓ حُٔيٕ ‪ًُٝ‬ي‬
‫رظ‪ٞ‬ك‪ َ٤‬حُز٘‪٤‬خص ‪ٝ‬حَُٔحكن حُ‪٣ٍَٝ٠‬ش ٖٓ أؿَ ػ‪ٝ ْ٣ًَ ٖ٤‬ك‪٤‬خس ِٓ‪ٔ٤‬ش ‪.‬‬
‫‪ -‬ط٘ـ‪٤‬غ ح‪ٗ٧‬طش حُٔظ‪٤‬لش ُِيهَ حُوخٍ ‪ٝ‬حُٔيٍس ُلَ‪ ٙ‬حُ٘ـَ ‪.‬‬
‫‪ -‬حُؼَٔ ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ٩‬ظـخرش ُِلخؿ‪٤‬خص حُ‪٣ٍَٝ٠‬ش ‪ٗ٧‬وخ‪ ٙ‬ك‪ٟٝ ٢‬ؼ‪٤‬ش ‪ٛ‬ؼزش أ‪١ٌُٝ ٝ‬‬
‫ح‪٩‬كظ‪٤‬خؿخص حُوخ‪ٛ‬ش ‪.‬‬
‫ػْ أ‪ٟ‬خف إٔ " حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُلؼخُش ‪ٝ‬حُٔٔظيحٓش ُٖ طظلون ا‪ ٫‬رٔ‪٤‬خٓخص ػٔ‪٤ٓٞ‬ش ٓ٘يٓـش ‪ ٖٟٔ ،‬ػِٔ‪٤‬ش‬
‫ٓظٔخٌٓش ‪َٝ٘ٓٝ‬ع ٗخَٓ ‪ٝ‬طؼزجش ه‪٣ٞ‬ش ٓظؼيىس حُـز‪ٜ‬خص ‪ ،‬طظٌخَٓ ك‪ٜ٤‬خ ح‪٧‬رؼخى حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش‬
‫‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُظَر‪٣ٞ‬ش ‪ٝ‬حُؼوخك‪٤‬ش ‪ٝ‬حُز‪٤‬ج‪٤‬ش "‪.‬‬

‫ة‪ -‬انًكَٕبد ا‪ٍٞ‬بٍ‪ٛ‬خ نهزًُ‪ٛ‬خ انجْو‪ٚ‬خ ؽَت يُظٕه ا‪ٞ‬يى انًزؾلح ‪:‬‬

‫إ ىُ‪ َ٤‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش حٌُ‪٣ ١‬طَك‪ ٚ‬رَٗخٓؾ ح‪ ْٓ٧‬حُٔظليس ح‪ٔٗ٩‬خث‪٣ ، ٢‬ظٌ‪ ٖٓ ٕٞ‬ػ‪٬‬ػش ٌٓ‪ٗٞ‬خص‬
‫أٓخٓ‪٤‬ش ‪ ٍٞ١ : ٢ٛٝ‬حُؼَٔـ حُٔؼَكش ـ ٓٔظ‪ ٟٞ‬حُٔؼ‪٘٤‬ش ‪ ٌٖٔ٣ٝ .‬رِ‪ٍٞ‬س ‪ ٌٙٛ‬حٌُٔ‪ٗٞ‬خص ك‪ٓ ٢‬ـخٍ‬
‫حُظَر‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬ػِ‪ ٠‬حٌَُ٘ حُظخُ‪: ٢‬‬
‫ـ ‪ ٍٞ١‬حُؼَٔ ‪ًُٝ :‬ي رظ‪ٞ‬ػ‪٤‬ش حُٔظؼِْ رخَُ٘‪ ١ٝ‬ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِللخظ ػِ‪ٛ ٠‬لظ‪ً ٚ‬ظؼِ‪ ٚٔ٤‬حُٔزخىة‬
‫ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِ‪ٜ‬لش ‪ٝ‬حُٔٔخٍٓش حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش ‪.‬‬
‫ـ حُٔؼَكش ‪ٝ :‬حُظ‪ ٢‬طظٔخٗ‪ٓ ٠‬غ هيٍحط‪ ٚ‬حُز٘‪٣ٞ٤‬ش ‪ٝ‬حُؼوِ‪٤‬ش ‪.‬‬
‫‪ٔٓ -‬ظ‪ ٟٞ‬حُٔؼ‪٘٤‬ش ‪ :‬إٔ ‪٣‬ئ‪ َٛ‬حُظؼِ‪ ْ٤‬حُٔظؼِْ ٌُ‪ٜ٣ ٢‬زق اٗٔخٗخ ٓ٘ظـخ ‪ًُٝ ،‬ي رظٌ‪ٓ ٖ٣ٞ‬ظٌخَٓ‬
‫‪٣‬ئ‪٣٩ ِٚٛ‬ـخى ػَٔ َُِكغ ٖٓ ٓٔظ‪ٞ‬ح‪ ٙ‬حُٔخى‪ٝ ١‬حُٔؼ‪ٝ ٢٘٤‬حٌُ‪ ُٚ ٌٕٞ٤ٓ ١‬حٗؼٌخّ ػِ‪ ٠‬حُيهَ‬
‫حُٔلِ‪ ٢‬ك‪ ٢‬اهظ‪ٜ‬خى حُز‪٬‬ى‪.‬‬

‫‪112‬‬
‫ط‪ٜ‬ذ ًَ ‪ ٌٙٛ‬حٌُٔ‪ٗٞ‬خص ك‪ٓ ٢‬خ‪ ٞٛ‬اهظ‪ٜ‬خى‪ٝ ١‬طؼِ‪ٛٝ ٢ٔ٤‬ل‪ٝ ٢‬ى‪ٔ٣‬ـَحك‪ ، ٢‬ا‪ ٫‬إٔ حُظؼِ‪٣ ْ٤‬ؼظزَ‬
‫حَُحر‪ٝ ٢‬حُٔل‪ ٍٞ‬ح‪ٓ٧‬خٓ‪ ٢‬ك‪ ٢‬ط٘ٔ‪٤‬ش حُوطخػخص ح‪٧‬هَ‪ ٕ٧ ٟ‬ا‪ٛ‬ظٔخٓ‪ ٚ‬ح‪ٓ٧‬خٓ‪٣ ٢‬زو‪ ٞٛ ٠‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ‬
‫رخُيٍؿش ح‪. ٠ُٝ٧‬‬

‫ػزي حُٔ‪٢ِ٤ٓ ّ٬‬‬


‫ؿَ‪٣‬يس حُ‪ٜ‬زخف حُؼيى ‪1751‬‬
‫‪ -‬رظ‪َٜ‬ف ‪-‬‬

‫‪113‬‬
‫اال ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ ٓل‪ ّٜٞ‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ؟‬
‫‪ٓ -2‬ظ‪ ٠‬حٗطِن َٓ٘‪ٝ‬ع حُٔزخىٍس حُ‪٤٘١ٞ‬ش ُِظ٘ٔ‪٤‬ش ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ٔٓ ٢ٛ‬خ‪ٔٛ‬ش حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬ك‪َٝ٘ٓ ٢‬ع حُٔزخىٍس حُ‪٤٘١ٞ‬ش ُِظ٘ٔ‪٤‬ش ؟‬
‫‪ٓ -4‬خ ‪ٌٗٞٓ ٢ٛ‬خص ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ؟‬
‫‪٤ً -5‬ق ‪ٌ٘ٔ٣‬ي إٔ طظز٘‪ ٠‬كٌَ حُٔزخىٍس حُ‪٤٘١ٞ‬ش ُِظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ؟‬
‫‪ -6‬ػ٘يٓخ طل‪ َٜ‬ػِ‪ٜٗ ٠‬خىس حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪٤ً ٢ٜ٘‬ق ‪ٌ٘ٔ٣‬ي حُٔ٘خًٍش ك‪ ٢‬حُٔزخىٍس‬
‫حُ‪٤٘١ٞ‬ش ُِظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش ؟‬
‫‪ -7‬حَٗف حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ٍ -‬إ‪٣‬ش ‪.……………………………………………………:‬‬
‫‪ -‬طِٔ‪……………………………………………………: ٢٤‬‬
‫‪ -‬ح‪ٔٗ٩‬خث‪.…………………………………………………: ٢‬‬
‫‪ -‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش ‪……………………………………………………:‬‬
‫‪ -‬حُلؼخُش ‪..………………………………………………… :‬‬
‫‪ -‬حُٔٔظيحٓش ‪…………………………………………………:‬‬
‫‪ -‬حُٔيٍس ‪……………………………………………………:‬‬

‫‪114‬‬
‫او الغرأة فل اللتغنة‬
‫يمليخ ‪:‬‬
‫إ ه‪٤٠‬ش حَُٔأس ‪ ٌٖٔ٣٫‬إٔ طزلغ ر‪ٍٜٞ‬س ٓـَىس ‪ٝ‬رٔؼٍِ ػٖ ه‪٠‬خ‪٣‬خ حُٔـظٔغ ًٌَ ‪ٜٗ٧ ،‬خ ؿِء‬
‫ٓ٘‪ٝ ، ٚ‬رخُظخُ‪ ٢‬كبٕ حُ٘‪ ٜٝٞ‬رخَُٔأس ‪ ٌٖٔ٣٫‬إٔ ‪٣‬ظْ ا‪ ٫‬ك‪ ٢‬ا‪١‬خٍ َٓ٘‪ٝ‬ع ط٘ٔ‪ٓ ٢٘١ٝ ١ٞ‬ظٌخَٓ‬
‫‪ ٖٔ٠٣‬حُٔٔخ‪ٝ‬حس ‪ٝ‬حُؼيحُش ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ٓٔخ ‪٣‬ئٖٓ حُظ‪ٞ‬ظ‪٤‬ق ح‪ٓ٧‬ؼَ ُِٔ‪ٞ‬حٍى حُزَ٘‪٣‬ش ‪.‬‬

‫إ ػِٔ‪٤‬ش حُظ٘ٔ‪٤‬ش ػِٔ‪٤‬ش طل‪ ٍٞ‬اٍحى‪٣‬ش ٗخِٓش طو‪ ّٞ‬ك‪ ٢‬ؿ‪َٛٛٞ‬خ ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪ ، ٖ١‬رخػظزخٍ ‪ٛ‬خٗغ‬
‫حُظ٘ٔ‪٤‬ش ‪ٝ‬ؿخ‪٣‬ظ‪ٜ‬خ ‪٘٣ٝ ،‬يٍؽ ‪ٓ ٖٟٔ‬ل‪٘ٓ ّٜٞ‬خًٍش حَُٔأس ك‪ ٢‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش ٓٔخثَ ػي‪٣‬يس ٓ٘‪ٜ‬خ ٓٔخ‪ٔٛ‬ظ‪ٜ‬خ‬
‫ك‪ ٢‬ه‪ٞ‬س حُؼَٔ ‪ٔٓ ،‬خ‪ٔٛ‬ظ‪ٜ‬خ حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪ ،‬طؼِ‪ ْ٤‬حَُٔأس ‪ ،‬حُو‪ٞ‬حػي ‪ٝ‬حُو‪ٞ‬حٗ‪ ٖ٤‬حُ٘خظٔش ُِل‪٤‬خس ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش‬
‫حُ‪ٞ‬ػ‪ ٢‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ ٢‬ػْ ح‪َٓ٧‬س ‪ٝ‬ه‪٠‬خ‪٣‬خ‪ٛ‬خ ‪٘ٓٝ .‬و‪ ٜٚ‬حُلي‪٣‬غ ػٖ ٓ٘خًٍش حَُٔأس ك‪ ٢‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش‬
‫ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ى‪ ٕٝ‬حُو‪ ٝٞ‬ك‪ ٢‬حُظلخ‪ َ٤ٛ‬حُيه‪٤‬وش ‪.‬‬

‫* يْبهكخ انًوأح ف‪ ٙ‬انزًُ‪ٛ‬خ اإللزٖبك‪ٚ‬خ ‪:‬‬

‫إ طلٍَحَُٔأس ‪ ٞٛ‬هزَ ًَ ٗ‪٢‬ء طلٍَ‪ٛ‬خ ػَ حُ‪ٜ‬ؼ‪٤‬ي ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪ ، ١‬رخػظزخٍ‪ٓ ٙ‬يه‪ٔٔ٣ ٬‬ق‬
‫ُ‪ٜ‬خ رلَ‪٣‬ش ح‪٩‬هظ‪٤‬خٍ حٌُ‪٣ ١‬ـذ إٔ ط‪ ٚ٘ٔ٠‬ه‪ٞ‬حٗ‪ٝ ٖ٤‬طَ٘‪٣‬ؼخص طٔٔق ُ‪ٜ‬خ رؤٕ طؼ‪ ٖ٤‬ك‪٤‬خس ٓوظِلش‬
‫ٗ‪ٞ‬ػ‪٤‬خ ‪ٝ‬إٔ طلون ًحط‪ٜ‬خ ‪.‬‬

‫إ ػَٔ حَُٔأس ‪٣ٍَٟٝ‬ش ‪٤٘١ٝ‬ش ‪ ٕ٧ ،‬كَٓخٕ ٗ‪ٜ‬ق حُٔـظٔغ ٖٓ ػِٔ‪ٜ‬خ ٓؼ٘خ‪ َٗ ٙ‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‬
‫حُ‪ٝ ٢٘١ٞ‬ػَهِش ٗٔ‪ ٌُٖ ، ٙٞ‬ح‪٩‬هَحٍ رلن حَُٔأس رخُؼَٔ ‪ٓٝ‬طخُزظ‪ٜ‬خ ر‪ٌ٣ ٫ ٚ‬ل‪ ٢‬رَ ‪٣‬ـذ إٔ طئٖٓ‬
‫ُ‪ٜ‬خ حُظٔ‪٬٤ٜ‬ص ‪ٝ‬اُحُش حُؼ‪ٞ‬حَٓ حُٔؼَهِش ُؼِٔ‪ٜ‬خ ٖٓ هزَ حُي‪ُٝ‬ش ‪ٝ‬حُـ‪ٜ‬خص حُلخػِش رخُيٍؿش ح‪. ٠ُٝ٧‬‬

‫* يْبهكخ انًوأح ف‪ ٙ‬انزًُ‪ٛ‬خ انَ‪ٛ‬بٍ‪ٛ‬خ ‪:‬‬


‫‪ ٚ٘٣‬ح‪٩‬ػ‪ ٕ٬‬حُؼخُٔ‪ُ ٢‬لو‪ٞ‬م ح ٍ‪ٔٗ٫‬خٕ ػِ‪ ٠‬كن ًَ كَى ك‪ ٢‬إٔ ‪٘٣‬ظَى ك‪ ٢‬كٌ‪ٓٞ‬ش رِي‪ٝ . ٙ‬طٌٔ‪ٖ٤‬‬
‫حَُٔأس ٖٓ أىحء ى‪ٍٛٝ‬خ ‪ِٜ٤ٗٝ‬خ ُ‪ٓ٪‬ظو‪ ٍ٬‬حٌُحط‪ٝ ٢‬طلٔ‪ًَِٛٓ ٖ٤‬خ ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ٝ ٢‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪ٝ ١‬‬
‫حُٔ‪٤‬خٓ‪ ٢‬أَٓ ‪ُ ١ٍَٟٝ‬ظلو‪٤‬ن حُلٌْ ‪ٝ‬ح‪٩‬ىحٍس ‪ٝ‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُٔٔظيحٓش ػِ‪ ٠‬أٓخّ حُ‪ٟٞٞ‬ف‬
‫‪ٝ‬حُٔٔخءُش ك‪ ٢‬ؿٔ‪٤‬غ ؿ‪ٞ‬حٗذ حُل‪٤‬خس ‪ٝ ،‬حٗظَحى حَُٔأس ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬ش ‪٘ٛ‬غ حُوَحٍ ػِ‪ ٠‬هيّ حُٔٔخ‪ٝ‬حس‬
‫‪٣ ٫‬ؼي ٓطِزخ ٖٓ ٓطخُذ حُؼيحُش ‪ٝ‬حُي‪ٔ٣‬وَح‪٤١‬ش حُزٔ‪٤‬طش كلٔذ ‪ٝ‬حٍٗٔخ ‪٣‬ؼي ًٌُي َٗ‪١‬خ ‪٣ٍَٟٝ‬خ‬
‫َُٔحػخس ٓ‪ٜ‬خُق حَُٔأس ‪ ،‬كزي‪ ٕٝ‬حٗظَحى حَُٔأس اٗظَحًخ ٗ٘‪٤‬طخ ‪ٝ‬اىهخٍ ٓ٘ظ‪ٍٛٞ‬خ ك‪ً ٢‬خكش‬
‫ٓٔظ‪٣ٞ‬خص ‪٘ٛ‬غ حُوَحٍ ‪ ٌٖٔ٣ ٫ ،‬طلو‪٤‬ن ح‪ٛ٧‬يحف حُٔظٔؼِش ك‪ ٢‬حُٔٔخ‪ٝ‬حس ‪ٝ‬حُِْٔ ‪ٝ‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش‬

‫‪115‬‬
‫اال ئلة ‪:‬‬
‫‪ -1‬ح‪ٓ ّ٧‬يٍٓش اًح أػيىط‪ٜ‬خ أػيىص ٗؼزخ ‪٤١‬ذ ح‪٧‬ػَحم ‪ .‬كَِ ‪ٗٝ‬خهٖ‪.‬‬
‫‪ٓ -2‬خ ٓؼ٘‪ ٠‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ؟‬
‫‪٤ً -3‬ق َُِٔأس إٔ طٔخ‪ ْٛ‬ك‪ ٢‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُزَ٘‪٣‬ش؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٞٛ‬ى‪ ٍٝ‬حَُٔأس ك‪ ٢‬حُٔـظٔغ ؟‬
‫‪ -5‬كيى ٓ‪ٟٞٞ‬ػخ طزَُ ك‪ ٚ٤‬ا‪٣‬ـخر‪٤‬خص ‪ِٓٝ‬ز‪٤‬خص حُٔ٘خًٍش حُلؼِ‪٤‬ش َُِٔأس ك‪ ٢‬حُظ٘ٔ‪٤‬ش‬
‫ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش‪.‬‬
‫‪٤ً -6‬ق ‪ ٌٖٔ٣‬طؤ‪ َ٤ٛ‬حَُٔأس ُو‪ٓ ٝٞ‬ؼًَش حُظلي‪ ٖٓ ١‬أؿَ اػزخع حٌُحص ‪ٝ‬طلو‪٤‬ن‬
‫ٗظخثؾ ا‪٣‬ـخر‪٤‬ش طؼَ‪ٔٓ ١‬خٍ حُظ٘ٔ‪٤‬ش ؟‬

‫‪116‬‬
‫كنف أصد حكغا وأبرهم رلنه‬
‫رؼو‪ٚ‬ف انُمل ٔانؾكى ‪:‬‬

‫ًؼ‪َ٤‬ح ٓخ ٗ‪٠‬طَ اُ‪ ٠‬ا‪ٛ‬يحٍ أكٌخّ ‪ٝ‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُ٘وي ُزؼ‪ ٞ‬حُظ‪ٞ‬ح‪ٝ َٛ‬حُٔ‪ٞ‬حهق ‪ٝ‬ح‪٧‬كٌخٍ ‪٣٫ٝ ،‬ؼ٘‪٢‬‬
‫‪ٌٛ‬ح ا‪ٛ‬يحٍ أكٌخّ ؿخ‪ِٛ‬س ‪ٔٓٝ‬زوش ‪ ،‬أ‪ ٝ‬حُظؼز‪ َ٤‬ػٖ ٓ‪ٞ‬حهق ًحط‪٤‬ش ‪ ،‬رَ إ حُ٘وي ‪ٝ‬حُلٌْ ‪ٔ٣‬ظ٘يحٕ‬
‫رخُيٍؿش ح‪ ٠ُٝ٧‬اُ‪ ٠‬رَح‪ٝ ٖ٤ٛ‬أىُش ‪ٌُٜ ،‬ح ؿخُ حُو‪ ٍٞ‬إ ٓ‪ٜ‬خٍس حُ٘وي ‪ٝ‬حُلٌْ ‪ ٫‬ط٘ل‪ َٜ‬ػٖ ٓ‪ٜ‬خٍس‬
‫حُلـخؽ ‪ ،‬رلٌْ حػظٔخى‪ٔٛ‬خ ػِ‪ ٠‬حُلـش ُيك‪ٝ ٞ‬ط‪ٜ‬ي‪ ْ٣‬كٌَس أ‪ٞٓ ٝ‬هق ‪ٝ‬ر٘خء ٓ‪ٞ‬هق ري‪. َ٣‬‬
‫إ حُ٘وي ‪ ٞٛ‬ػِٔ‪٤‬ش ٌٗ٘ق ٖٓ ه‪ُٜ٬‬خ ٓ‪ٞ‬ح‪ ٖ١‬حُظٌخَٓ ‪ٝ‬حُ٘و‪ٝ ، ٚ‬ح‪٣٩‬ـخد ‪ٝ‬حُِٔذ ك‪ ٢‬ظخ‪َٛ‬س‬
‫أ‪ٝ‬هطخد أ‪ٓ ٝ‬ؼط‪ٓ ٠‬ؼ‪ ، ٖ٤‬اً ‪٘٣٫‬زـ‪ ٢‬حُظًَ‪ ِ٤‬ػِ‪ ٠‬حُٔٔخ‪ٝ‬ة ‪ٝ‬حُؼ‪ٞ٤‬د ‪ ،‬رَ ‪٫‬ري ٖٓ اُظِحّ‬
‫حُٔ‪ٟٞٞ‬ػ‪٤‬ش ك‪ ٢‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُ٘وي ‪.‬‬

‫أٓخ حُلٌْ ك‪ٗ ٜٞ‬ظخؽ ُؼِٔ‪٤‬ش حُ٘وي ‪٣ٝ‬زَُ ً‪٤‬ق ٍأ‪٣‬ض حُظخ‪َٛ‬س أ‪ ٝ‬حُو‪٤٠‬ش ‪ٝ ،‬حُو‪ٛ٬‬ش حُظ‪٢‬‬
‫حٓظ٘ظـ‪ٜ‬خ ٖٓ ه‪ ٍ٬‬كل‪ٜ‬ي ا‪٣‬خ‪ٛ‬خ ‪ٝ ،‬حُلٌْ ‪ٜ٣ ٫‬يٍ ٖٓ كَحؽ ‪ ،‬رَ ‪٫‬ري ك‪ٓ ٖٓ ٚ٤‬ؼخ‪ٓٝ َ٤٣‬وخ‪ْ٤٣‬‬
‫ٓؼظٔيس ٓ‪ٞ‬حء أًخٗض أه‪٬‬ه‪٤‬ش ( كٖٔ‪٢ٓ -‬ء ) أ‪ ٝ‬كٌَ‪٣‬ش ( ‪ٛ‬خثذ – هخ‪١‬ت) أ‪ٝ‬ؿٔخُ‪٤‬ش‬
‫( ؿٔ‪ - َ٤‬هز‪٤‬ق )‬
‫‪ٛ٩ٝ‬يحٍ ح‪٧‬كٌخّ ‪ٝ‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُ٘وي ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ طِٔي ٓ٘‪ٜ‬ـ‪ٓ ٖ٤‬وظِل‪: ٖ٤‬‬

‫انًُٓظ ا ٍإلٍزُجب‪ٙٛ‬‬ ‫انًُٓظ االٍزموائ‪ٙ‬‬


‫‪ -‬اٍ‪ٛ‬يحٍ كٌْ ٓٔزن ك‪ ٍٞ‬حُظخ‪َٛ‬‬ ‫‪ -‬ط٘خ‪ ٍٝ‬حُظخ‪َٛ‬س أ‪ ٝ‬حُٔؼط‪٠‬‬
‫‪ -‬ر‪٤‬خٕ ٓ‪ٞ‬ح‪ ٖ١‬حُ٘و‪ ٚ‬أ‪ ٝ‬حُو‪ٞ‬س ( َٓكِش حُ٘وي ) ‪ -‬ط٘خ‪ ٍٝ‬حُظخ‪َٛ‬س رخُظلِ‪ٝ ، َ٤‬ر‪٤‬خٕ حُٔ‪ٞ‬ح‪ٖ١‬‬
‫(حُ‪٠‬ؼق أ‪ ٝ‬حُو‪ٞ‬س ) حُظ‪ ٢‬طئًي حُلٌْ‬ ‫‪ -‬حٍ‪ٛ‬يحٍ حُلٌْ ر٘خء ػِ‪ٓ ٠‬ؼخ‪ٓ َ٤٣‬ليىس‬
‫‪ -‬حهظَحف حُلَ حُٔ٘خٓذ ٌَُِٔ٘ (‪َ١‬ف حُزي‪ - )َ٣‬حَُؿ‪ٞ‬ع حٍُ‪ ٠‬حُلٌْ ه‪ٜ‬ي طؤً‪٤‬ي‪ٙ‬‬
‫‪ -‬حهظَحف حُلِ‪ٝ ٍٞ‬حُزيحثَ‬

‫انقطٕاد ا‪ٍٞ‬بٍ‪ٛ‬خ نزُف‪ٛ‬ن ٔرطج‪ٛ‬ك يٓبهح انُمن ٔانؾكى ‪:‬‬


‫‪َٗ -1‬ف حُظخ‪َٛ‬س أ‪ ٝ‬حُٔؼط‪ ٠‬هزَ ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُ٘وي ‪ٝ‬حُلٌْ ػِ‪ُ ٚ٤‬ظـ٘ذ ح‪٧‬كٌخّ حُـخ‪ِٛ‬س ‪ٝ‬حُٔٔزوش‬
‫‪ -2‬ا‪ٛ‬يحٍ حُ٘وٌ ‪ٝ‬حُلٌْ‬
‫‪ -3‬حػظٔخى حُزَ‪٘ٛ‬ش ‪ٝ‬حُلـؾ ُِيكخع ػٖ حُلٌْ ‪ٝ‬حُ٘وي حٌُ‪ ١‬طْ ا‪ٛ‬يحٍ‪. ٙ‬‬
‫‪ -4‬طؤً‪٤‬ي حُ٘وي ‪ٝ‬حُلٌْ حُٔ‪ٞ‬ؿ‪. ٚ‬‬
‫‪ -5‬اهظَحف حُلِ‪ٝ ٍٞ‬حُزيحثَ ‪ ٕ٧ ،‬حُـَ‪ ْ٤ُ ٝ‬حُ‪ٜ‬يّ ‪ ،‬رَ ر٘خء ٓؼط‪ ٠‬ري‪ َ٣‬ػٖ ح‪ ٍٝ٧‬حٌُ‪١‬‬
‫‪ٛ‬يٍ ك‪ ٢‬كو‪ ٚ‬حُ٘وي ‪ٝ‬حُلٌْ ‪.‬‬

‫‪117‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ حُلَم ر‪ ٖ٤‬حُ٘وي ‪ٝ‬حُلٌْ ؟‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٢ٛ‬حُوط‪ٞ‬حص ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُظ٘ل‪ٝ ٌ٤‬ططز‪٤‬ن ٓ‪ٜ‬خٍس حُ٘وي ؟‬
‫‪ -3‬ػَف رخُٔ٘‪ٜ‬ـ‪٤‬ش ح‪ٓ٩‬ظوَحث‪٤‬ش ‪ٛ٩‬يحٍ ح‪٧‬كٌخّ ‪ٝ‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُ٘وي ؟‬
‫‪ -4‬هخٍٕ ر‪ ٖ٤‬حُٔ٘‪ٜ‬ؾ ح‪ٓ٩‬ظ٘زخ‪ٝ ٢١‬حُٔ٘‪ٜ‬ؾ ح‪ٓ٩‬ظوَحث‪.٢‬‬
‫‪ -5‬حهظَ ٗ‪ٜ‬خ ‪٧‬كي حٌُظخد ػْ هْ رخ‪ٛ‬يحٍ ح‪٧‬كٌخّ ‪ٝ‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُ٘وي حُز٘خء ٓخٌُخ حُٔ٘‪ٜ‬ؾ‬
‫ح‪ٓ٩‬ظوَحث‪ ٢‬ػخٍس ‪ٝ‬حُٔ٘‪ٜ‬ؾ ح‪ٓ٩‬ظ٘زخ‪ ٢١‬ػخٍس أهَ‪. ٟ‬‬
‫‪ٓ -6‬خ حَُٔحىف حٌُِٔخص ح‪٥‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬حُ٘وي ‪.……………………………………………:‬‬
‫‪ -‬حُلٌْ ‪...…………………………………………:‬‬
‫‪ -‬حُٔؼط‪.…………………………………………: ٠‬‬
‫‪ -‬ط‪ٞ‬ؿ‪..…………………………………………: ٚ٤‬‬
‫‪ -‬ىك‪....………………………………………: ٞ‬‬
‫‪ٛ -‬يحّ ‪..…………………………………………:‬‬

‫‪118‬‬
‫قنغة اللباون‬
‫‪ٔٗ٪ُ ٌٖٔ٣٫‬خٕ إٔ ‪٣‬ؼ‪٘ٓ ٖ٤‬لَىح ‪٣ ٚٗ٧ ،‬لَٔ ك‪ ٢‬أػٔخم ٗلٔ‪ٍ ٚ‬ؿزخص ًؼ‪َ٤‬س أ‪ٜٔٛ‬خ حُلخؿش اُ‪٠‬‬
‫ح‪٩‬ؿظٔخع ‪ٝ‬ح‪ٌُٜ ، ٖٓ٧‬ح ‪٣‬ؼظزَ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ًخث٘خ اؿظٔخػ‪٤‬خ ‪ٝ ،‬ر‪ ٌٜٙ‬حَُؿزش حُلطَ‪٣‬ش اٗيكغ ٌٓ٘ أهيّ‬
‫حُؼ‪ُ ٍٜٞ‬ظٌ‪ٗ ٖ٣ٞ‬ظخّ اؿظٔخػ‪ٝ ، ٢‬حرظيأ حُظٌظَ حُيٓ‪ ١ٞ‬حُوخثْ ػِ‪ ٠‬حُ٘ٔذ ىحهَ ح‪َٓ٧‬س ‪ ،‬كخُوز‪ِ٤‬ش‬
‫ػْ طط‪ ٍٞ‬حُ٘ؼ‪ ٍٞ‬اُ‪ٝ ٠‬كيس حُ٘ؼذ أ‪ ٝ‬ح‪ٓ٧‬ش ‪.‬‬

‫إ أٓٔ‪ٝ ٠‬أ‪ٓ ْٛ‬خ ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ ٞٛ‬حُظؼخ‪ ٖٓ ٕٝ‬أؿَ ه‪٤‬خّ ‪ٝ‬روخء حُ‪ٜ‬خُق حُؼخّ ‪ٝ‬حُٔ٘لؼش‬
‫حُٔ٘ظًَش ‪ ،‬اً ‪ ٌٖٔ٣٫‬ط‪ٓ ٍٜٞ‬ـظٔغ ‪ٛ‬خُق ري‪ ٕٝ‬إٔ طَطز‪ٜٓ ٢‬خُق أكَحى‪ ٙ‬أ‪ ٫ ٝ‬طظ‪٠‬خكَ ًَ‬
‫حُـ‪ٜٞ‬ى ُظلو‪٤‬و‪ٜ‬خ ‪.‬‬

‫‪٣ٝ‬ؤهٌ حُظؼخ‪ ٕٝ‬أٌٗخ‪ٓ ٫‬ظؼيىس ‪ ٌٖٔ٣‬ك‪َٜٛ‬خ ك‪ ٢‬ػ‪٬‬ػش أٗ‪ٞ‬حع ‪: ٢ٛ‬‬

‫‪ -1‬انزؼبٌٔ اإلعزًبػ‪ ٞٛٝ : ٙ‬حٗظَحى ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُٔ‪ٞ‬ح‪ ٖ٤٘١‬ك‪ ٢‬ك‪٤‬خس ػخٓش ‪٣‬ظزخىُ‪ ٕٞ‬ك‪ٜ٤‬خ‬
‫حُٔ٘لؼش ري‪ ٕٝ‬رخػغ ٓ‪ ٟٞ‬حُظ‪٠‬خٖٓ ‪ٝ‬حُظؼخ‪ٝ ، ٕٝ‬رل‪ٌٛ َ٠‬ح حُ٘‪ٞ‬ع ٖٓ حُظؼخ‪٣ ٕٝ‬ظٌظَ حُ٘خّ ك‪٢‬‬
‫حُـٔؼ‪٤‬خص حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش ‪ٝ‬ح‪ٗ٧‬ي‪٣‬ش حُؼوخك‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪.‬‬
‫‪ -2‬انزؼبٌٔ االلزٖبك٘ ‪ :‬ر‪ٌٜ‬ح حُ٘‪ٞ‬ع ٖٓ حُظؼخ‪ٔ٣ ٕٝ‬ظط‪٤‬غ ح‪٧‬كَحى إٔ ‪٣‬لوو‪ٞ‬ح أ‪ٝ‬كَ ‪ ٝ‬أ‪ِٛ‬ق حُ٘ظخثؾ‬
‫رؤهَ حُـ‪ٜ‬ي ‪َ٠ٗٝ‬د ٓؼخ‪ ٫‬ػِ‪ًُ ٠‬ي " طؼخ‪٤ٗٝ‬خص حُلِ‪٤‬ذ"‬
‫‪ -3‬انزؼبٌٔ انضمبف‪ ٞٛٝ : ٙ‬حُؼَٔ حُٔ٘ظَى ػِ‪ َ٘ٗ ٠‬حُؼوخكش ‪ٝ‬حُظَر‪٤‬ش حُِٔ‪ٔ٤‬ش ك‪ ٢‬حُ‪٢ٓٞ‬‬
‫ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ٌٛٝ ٢‬ح ػَٔ ٖٓ أه‪ ٟٞ‬حُ‪ٓٞ‬خثَ ػِ‪ ٠‬ط٘ٔ‪٤‬ش ٍ‪ٝ‬ف ح‪٩‬هخء ‪ٝ‬حُظ‪٠‬خٖٓ ىحهَ حُٔـظٔغ‬
‫ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪. ًِٚ ٢‬‬

‫إ ٓـخٍ حُظؼخ‪ٝ ٕٝ‬حٓغ إً أٓخّ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ ٞٛٝ ،‬حُ‪ ّٞ٤‬أَٓ ‪ ١ٍَٟٝ‬أًؼَ ٖٓ أ‪ٝ ١‬هض ٓ‪، ٠٠‬‬
‫ؿ‪ َ٤‬إٔ ‪ٌٛ‬ح حُظؼخ‪٣ ٕٝ‬ـذ إٔ ‪٣‬ظَ هخثٔخ ك‪ ٢‬حُٔ‪٤‬خى‪ ٖ٣‬حُظ‪ ٢‬طؼ‪ٞ‬ى رخُ٘لغ ‪ ًَٝ ،‬طؼخ‪ ٖٓ ٕٝ‬أؿَ‬
‫ؿِذ ح‪َٟ٧‬حٍ أ‪ٛ ٝ‬يّ حُٔ‪ٜ‬خُق أ‪ ٝ‬حُٔط‪ ٞ‬ػِ‪ ٠‬كو‪ٞ‬م ح‪٥‬هَ‪٣ ٖ٣‬ؼظزَ طوَ‪٣‬زخ ‪ٝ‬ػي‪ٝ‬حٗخ ‪.‬‬
‫هخٍ طؼخُ‪ٔ " : ٠‬رؼبَٕٔا ػهٗ انجو ٔانزمٕٖ ٔال رؼبَٕٔا ػهٗ ا ٍالصى ٔانؼلٔاٌ " ‪٣ٝ ،‬و‪ ٍٞ‬حَُٓ‪ٍٞ‬‬
‫( انًؤيٍ نهًؤيٍ كبنجُ‪ٛ‬بٌ انًوٕٕٓ ‪ْٚ‬ل ثؼ‪ ّٚ‬ثؼ‪ٚ‬ب )‬ ‫‪ ٠ِٛ‬هللا ػِ‪: ِْٓٝ ٚ٤‬‬

‫‪119‬‬
‫اال ئلة ‪:‬‬
‫‪ٟ -1‬غ ػ٘‪ٞ‬حٗخ ُِ٘‪. ٚ‬‬
‫‪ -2‬هْ رظِو‪ ٚ٤‬حُ٘‪.ٚ‬‬
‫‪ -3‬أًًَ ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ أ‪٤ٔٛ‬ش حُظؼخ‪ ٕٝ‬ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ِ٤ٔٓ ٢ٛ‬حص حُؼَٔ حُـٔخػ‪ ٢‬؟‬
‫‪ -5‬حَٗف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬حُلطَ‪٣‬ش ‪.………………………………………………:‬‬
‫‪ -‬حُظٌؼَ ‪..………………………………………………:‬‬
‫‪ -‬أٓٔ‪..………………………………………………: ٠‬‬
‫‪ -‬طظ‪٠‬خكَ ‪………………………………………………:‬‬
‫‪ -‬رخػض ‪.………………………………………………:‬‬

‫‪120‬‬
‫وظننة النرا فل الغيلغم‬
‫حُٔـظٔغ ٗز‪ ًَ ٚ٤‬حُ٘ز‪ ٚ‬رـْٔ ػ‪ًَٓ ٚٗ٧ ، ١ٞ٠‬ذ ٖٓ أػ‪٠‬خث‪ً ٚ‬خُـْٔ ك‪ ٢‬طًَ‪٤‬ز‪ُٚٝ ، ٚ‬‬
‫‪ٛ‬لخص حُـْٔ حُؼ‪ . ١ٞ٠‬كٌٔخ إٔ ‪ٌٛ‬ح ‪ُٞ٣‬ع ‪ٝ‬ظخثل‪ ٚ‬ػِ‪ٓ ٠‬وظِق أػ‪٠‬خث‪ٓ ٚ‬لخكظش ٓ٘‪ ٚ‬ػِ‪٠‬‬
‫حُزوخء ‪ٝ‬حُ٘ٔ‪ًٌُ ، ٞ‬ي حُٔـظٔغ ‪ُٞ٣‬ع ‪ٝ‬ظخثل‪ٔٓٝ ٚ‬ئ‪٤ُٝ‬خط‪ ٚ‬ػِ‪ ٠‬أػ‪٠‬خث‪ ، ٚ‬كلخظخ ػِ‪ ٠‬حُ٘ٔ‪ٞ‬‬
‫‪ٝ‬حُزوخء ‪ٝ‬ح‪ُ٩‬ى‪ٛ‬خٍ‪ًٔٝ .‬خ إٔ حُـْٔ ‪َ٣‬طز‪ٝ ٢‬ؿ‪ٞ‬ى‪ ٙ‬رو‪٤‬خّ ؿٔ‪٤‬غ ‪ٝ‬ظخثل‪ُٜ ٚ‬خُق حُزيٕ ًِ‪ ، ٚ‬كٌٌُي‬
‫حُ٘ؤٕ ك‪ ٢‬حُٔـظٔغ ‪ ،‬ك‪٤‬غ ‪٣‬و‪ ّٞ‬أػ‪٠‬خإ‪ ٙ‬ر‪ٞ‬ظخثل‪ُِٜ ْٜ‬خُق حُؼخّ ‪.‬‬

‫إ حُٔـظٔغ أَٓس ‪ٝ‬حٓؼش ‪ ،‬طظ٘لغ رؤكَحى‪ٛ‬خ حُؼخِٓ‪ٝ ، ٖ٤‬طظ‪ ٍَ٠‬رخُٔلٔي‪ٝ . ْٜ٘ٓ ٖ٣‬هي ط٘لَ رٔزز‪ْٜ‬‬
‫ًٔخ ‪٘٣‬لَ حُـْٔ اًح ٓخ أ‪ٛ‬خد ػ‪ٞ٠‬ح ٓ٘‪ َٝٓ ٚ‬ػ‪٠‬خٍ ‪ٝ .‬إ حُؼ‪٬‬هش ر‪ ٖ٤‬حُلَى ‪ٝ‬حُٔـظٔغ ُو‪٣ٞ‬ش‬
‫ػِ‪ًُ ٠‬ي حُ٘ل‪ٝ ، ٞ‬رخُ‪ٍٜٞ‬س حُظ‪٣ ٫ ٢‬يًٍ‪ٜ‬خ حُلَى ‪ِٛٝ ٍٝ٧‬ش ‪ .‬كخُٔ‪ٞ‬ظق حُِ٘‪ٝ ٚ٣‬حُطخُذ‬
‫حُٔـظ‪ٜ‬ي ‪ٝ ،‬حُؼخَٓ حُٔـي ‪ٛ ًَ ،‬ئ‪٫‬ء ‪٣‬ئػَ‪ ٕٝ‬ك‪ٓ ٢‬ـظٔؼ‪ ْٜ‬ػِ‪ ٠‬أٌٗخٍ ٓوظِلش ‪ٝ .‬حُٔـظٔغ‬
‫أ‪٠٣‬خ ‪٣‬ئػَ ك‪ ٢‬أكَحى‪ ٙ‬طؤػ‪َ٤‬ح ًخٓ‪ ٬‬ك‪ ٜٞ‬حٌُ‪ٌٔ٣ ١‬ز‪ ْٜ‬حُ‪ٜ‬لخص ‪ٝ‬حُو‪ٜ‬خث‪ ٚ‬حُٔ٘ظًَش ‪ .‬كبًح ‪ْٛ‬‬
‫‪ِ٣‬زٔ‪٣ٝ ٕٞ‬ظليػ‪٣ٝ ٕٞ‬لظلِ‪٘٣ٝ ٕٞ‬ؼَ‪ ٕٝ‬ى‪ ٕٝ‬إٔ ‪٣‬وظِل‪ٞ‬ح ا‪ ٫‬هِ‪ . ٬٤‬ؿ‪ َ٤‬إٔ طزخىٍ حُظؤػ‪َ٤‬ر‪ ٖ٤‬حُلَى‬
‫‪ٝ‬حُٔـظٔغ ‪ٓ ٌٕٞ٣ ٫‬ظؼخى‪ ٫‬ر‪ ٖ٤‬حُطَك‪ . ٖ٤‬كخُٔـظٔغ ‪٣‬ئػَ ك‪ ٢‬ك‪٤‬خس حُلَى ‪ ،‬ك‪٤‬ـؼِ‪ٝ ٚ‬حكيح ٖٓ‬
‫ٓـٔ‪ٞ‬ػش أكَحى ‪ ٫‬كَم ر‪ٝ ٚ٘٤‬ر‪٣ٝ ، ْٜ٘٤‬لظق أٓخٓ‪ ٚ‬كَ‪ ٙ‬حُل‪٤‬خس ‪ٝ ،‬حُظلٌ‪ٝ ، َ٤‬ح‪٩‬رظٌخٍ كبًح ‪ٞٛ‬‬
‫ٗخؿق ٓلٌَ ه‪٬‬م ‪ ،‬أ‪ٔ٣ ٝ‬ي‪ٛ‬خ ك‪ٝ ٢‬ؿ‪ ٜٚ‬كخًٍح ‪ ٞٛ‬ػخؿِ كخَٗ هخَٓ ‪ .‬أٓخ حُلَى ك‪٣ ٬‬ئػَ ك‪٢‬‬
‫ٓـظٔغ ا‪ ٫‬ر‪ٞ‬ظ‪٤‬لش ‪ ،‬ػ٘يٓخ ‪٣‬وَ ر‪ ٚ‬أ‪٣ ٝ‬ظو٘‪ٌٛٝ ٚ‬ح طؤػ‪ َ٤‬رٔ‪ ٢٤‬أ‪٣ ٝ‬ئػَ ك‪ ٚ٤‬ر٘و‪٤ٜ‬ظ‪ٓ ٚ‬ظ‪ ٠‬رِؾ‬
‫ٖٓ حٌُٔخٍ ‪ٝ‬حُويٍس ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ٓزِـخ ‪٣‬ـؼِ‪ ٚ‬هي‪ٝ‬س ُـ‪ ٖٓ َٙ٤‬حُ٘خّ ‪ ،‬ػ٘‪٣ ٚ‬ؤهٌ‪ٝ ٕٝ‬ر‪٣ ٚ‬وظي‪. ٕٝ‬‬
‫‪ٝ‬إ طويّ ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُى‪ٛ‬خٍ حُل‪٤‬خس اٗٔخ ًخٕ ٗظ‪٤‬ـش أكَحى ػظٔخء ؿ‪َٝ٤‬ح حطـخ‪ ٙ‬حُل‪٤‬خس حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش‬
‫‪ٝ‬ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش أ‪ ٝ‬حُؼِٔ‪٤‬ش ‪.‬‬
‫كبًح ح‪٧‬كَحى ‪ٔ٣‬ؼ‪ٍٝ ٕٞ‬حث‪٣ٝ ، ْٜ‬وظل‪ٓ ٕٞ‬ز‪. ِْٜ٤‬‬

‫‪121‬‬
‫اال ئلة ‪:‬‬
‫‪ -1‬حٓظوَؽ ح‪٧‬كٌخٍ ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ٖٓ حُ٘‪ٚ‬‬
‫‪٤ً -2‬ق ‪ٌ٘ٔ٣‬ي إٔ طٌ‪ٗ ٕٞ‬خكؼخ ُ٘لٔي ‪ٝ‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش حُظ‪ ٢‬ط٘ظـَ ك‪ٜ٤‬خ ؟‬
‫‪ -3‬ر‪ٜ‬لظي ٓٔئ‪ ٫ٝ‬ػٖ طٔ‪ٓ َ٤٤‬وخ‪ُٝ‬ش ً‪٤‬ق ‪ٌ٘ٔ٣‬ي ط‪ٞ‬ظ‪٤‬ق حٌُلخءحص ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص‬
‫رـ‪٤‬ش طلٔ‪ ٖ٤‬ؿ‪ٞ‬ىس ح ٍ‪ٗ٫‬ظخؽ ؟‬
‫‪٤ً -4‬ق ُِٔـظٔغ إٔ ‪٘٣‬ظلغ رؤكَحى‪ ٙ‬حُؼخِٓ‪ ٖ٤‬؟‬
‫‪ -5‬حَٗف حُٔلَىحص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ٝ -‬ظخثق ‪………………………………………………:‬‬
‫‪ -‬حُ٘ٔ‪...………………………………………………: ٞ‬‬
‫‪ -‬ح‪ُ٩‬ى‪ٛ‬خٍ‪..……………………………………………:‬‬
‫‪ -‬ط٘لَ ‪..………………………………………………:‬‬
‫‪ِٛٝ -‬ش ‪……………………………………………… :‬‬

‫‪122‬‬
‫اللربنة رلى الغصاطتة‬
‫يفٕٓو انًٕا‪ُٛ‬خ ‪:‬‬

‫حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ٗٔزش حٍُ‪ ٠‬حُ‪ُٞٓ ٞٛٝ ٖ١ٞ‬ي ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٝ‬حُزِي حٌُ‪ ٞٛ ١‬ك‪ٝ ، ٚ٤‬ؿخء ك‪ٓ ٢‬ؼـْ " حُ‪ٜ‬لخف "‬
‫ُِـ‪ ١َٛٞ‬إٔ حُ‪ٓ ٖ١ٞ‬لَ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ػْ حطٔغ ٓؼ٘‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ُ‪ َٔ٘٤‬ا‪ٟ‬خكش اُ‪ ٠‬حُ٘ٔزش اُ‪ ٠‬حُزِي ‪،‬‬
‫حُ٘ؼ‪ ٍٞ‬رخُظؼِن ر‪ ٚ‬أًؼَ ٖٓ ؿ‪ٝ ، َٙ٤‬ح‪ٗ٩‬ظٔخء اُ‪ ٠‬طَحػ‪ ٚ‬حُظخٍ‪٣‬و‪ٝ ٢‬ػخىحط‪ُٝ ٚ‬ـظ‪. ٚ‬‬
‫‪٣‬ظٌَ٘ ٓل‪ ّٜٞ‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ك‪٤ٓ ٢‬خم كًَش حُٔـظٔغ ‪ٝ‬طل‪٫ٞ‬ط‪ٝ ٚ‬طخٍ‪٣‬و‪ٝ ، ٚ‬ك‪ِٛ ٢‬ذ ‪ ٌٙٛ‬حُلًَش‬
‫ط٘ٔؾ حُؼ‪٬‬هخص ‪ٝ‬طظزخىٍ حُٔ٘خكغ ‪ٝ‬طوِن حُلخؿخص ‪ٝ‬طزَُ حُلو‪ٞ‬م ‪ٝ‬طظـِ‪ ٠‬حُ‪ٞ‬حؿزخص ‪ٝ‬حُٔٔئ‪٤ُٝ‬خص ‪.‬‬
‫‪ٓ ٖٓٝ‬ـٔ‪ٞ‬ع ‪ ٌٙٛ‬حُؼ٘خ‪ َٛ‬حُٔظلخػِش ‪ ٖٟٔ‬طِي حُلًَش حُيحثزش ‪٣‬ظ‪ُٞ‬ي ٓ‪ٍٝٞ‬ع ٓ٘ظَى ٖٓ‬
‫حُٔزخىة ‪ٝ‬حُو‪ٝ ْ٤‬حُِٔ‪ٞ‬ى ‪ٝ‬حُؼخىحص ‪ ْٜٔ٣ ،‬ك‪ ٢‬طٌ٘‪ٗ َ٤‬و‪٤ٜ‬ش حُٔ‪ٞ‬ح‪٘ٔ٣ٝ ٖ١‬ل‪ٜ‬خ ه‪ٜ‬خث‪ٚ‬‬
‫طٔ‪ِٛ٤‬خ ػٖ ؿ‪َٛ٤‬خ ‪ٝ .‬ر‪ٌٜ‬ح ‪ٜ٣‬زق حُٔ‪ٍٝٞ‬ع حُٔ٘ظَى كٔخ‪٣‬ش ‪ٝ‬أٓخٗخ ُِ‪ُِٞٔٝ ٖ١ٞ‬ح‪ٖ١‬‬
‫كخُٔ‪ٞ‬ح‪ ًِٞ٣ ٖ١‬ر‪ ٚ‬ػ٘ي ح‪ُٓ٧‬خص ‪ ٌُٚ٘ٝ‬أ‪٠٣‬خ ‪٣‬يحكغ ػ٘‪ ٚ‬ك‪ٞٓ ٢‬حؿ‪ٜ‬ش حُظلي‪٣‬خص ‪ ٕ٧ ،‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٫ ٖ١‬‬
‫‪ٔ٣‬ظـ٘‪ ٢‬ػٖ حُ‪ٝ ، ٖ١ٞ‬حُ‪ٔ٣ ٫ ٖ١ٞ‬ظـ٘‪ ٢‬ػٖ حُٔ‪ٞ‬ح‪ ، ٖ١‬ك‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى أكي‪ٔٛ‬خ ‪ٝ‬آظَٔحٍ‪ ٙ‬حُٔؼ٘‪١ٞ‬‬
‫ٍ‪ ٖ٤ٛ‬ر‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى ح‪٥‬هَ ‪ٝ‬آظَٔحٍ‪. ٙ‬‬
‫كخُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش كو‪ٞ‬م ‪ٝٝ‬حؿزخص ‪ٓٝ ،‬زخىٍس ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٔٓٝ‬ئ‪٤ُٝ‬ظ‪ ٚ‬طـخ‪ٗ ٙ‬لٔ‪ٝ ٚ‬طـخ‪ ٙ‬حُـٔخػش حُظ‪٘٣ ٢‬ظٔ‪٢‬‬
‫اُ‪ٜ٤‬خ ‪ ٌٙٛٝ‬حُلو‪ٞ‬م ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬حؿزخص ‪ ٫‬طٔخٍّ ا‪ ٫‬ك‪ٓ ٢‬ـظٔغ ػخىٍ ‪ٝ‬ى‪ٔ٣‬وَح‪٣ ٢١‬لَ‪ ٙ‬ػِ‪ ٠‬حُٔٔخ‪ٝ‬حس‬
‫‪ٝ‬طٌخكئ حُلَ‪ٝ ٙ‬طلَٔ أػزخء حُظ‪٠‬ل‪٤‬ش ٖٓ أؿَ طَٓ‪٤‬ن ‪ ٌٙٛ‬حُٔزخىة ‪ٝ‬كٔخ‪٣‬ظ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬كظق آكخم طلٔ‪ٖ٤‬‬
‫ٓٔخٍٓظ‪ٜ‬خ رَإ‪٣‬ش طظطِغ اُ‪ ٠‬حُٔٔظوزَ ‪ٝ‬رلٔخّ ‪٫‬ططـ‪ ٠‬ك‪ ٚ٤‬حُؼخ‪١‬لش ػِ‪ ٠‬حُؼوَ ‪ٝ‬حُلٌٔش ‪.‬‬

‫انزوث‪ٛ‬خ ػهٗ انًٕا‪ُٛ‬خ‪:‬‬


‫طظٔؼَ ؿخ‪٣‬ش حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ك‪ ٢‬طٌ‪ ٖ٣ٞ‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ /‬حُٔ‪ٞ‬ح‪ ٖ١‬حُ‪ٞ‬حػ‪ ٢‬حُٔٔخٍّ ُلو‪ٞ‬ه‪ٚ‬‬
‫‪ٝٝ‬حؿزخط‪ ٚ‬ك‪ ٢‬ا‪١‬خٍ حُـٔخػش حُظ‪٘٣ ٢‬ظٔ‪ ٢‬اُ‪ٜ٤‬خ ‪ًٔ ،‬خ طظٔؼَ ك‪ ٢‬حُؼَٔ حُٔزَٓؾ ٖٓ أؿَ إٔ ط٘ٔ‪٠‬‬
‫ُي‪ ، ٚ٣‬رخٓظَٔحٍ‪َٓ ٌ٘ٓ ،‬حكِ‪ ٚ‬ح‪ ، ٠ُٝ٧‬حُويٍحص ‪ٝ‬حُطخهخص حُظ‪ ٢‬طئ‪ٔٓٝ ِٚٛ‬خٍٓش كو‪ٞ‬ه‪ٝ ٚ‬أىحء‬
‫‪ٝ‬حؿزخط‪ ٚ‬رٌَ ‪ٝ‬ػ‪ٔٓٝ ٢‬ئ‪٤ُٝ‬ش ‪ ،‬كظ‪٣ ٠‬ظؤ‪ُِ َٛ‬ظ‪ٞ‬ح‪ َٛ‬ح‪٣٩‬ـخر‪ٓ ٢‬غ ٓل‪٤‬ط‪. ٚ‬‬
‫طظؤْٓ حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ػِ‪ ٠‬حُ‪ٞ‬ػ‪ ٢‬رخُو‪٤ٜٛٞ‬خص حُل‪٠‬خٍ‪٣‬ش حُظخٍ‪٣‬و‪٤‬ش ‪ٝ‬حُ‪٤٘١ٞ‬ش ‪ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظؼيحى ُظ٘ٔ‪٤‬ظ‪ٜ‬خ‬
‫‪ٝ‬ط‪ٞ‬ؿ‪ٜٜ٤‬خ ‪ٝ ،‬حُيكخع ػ٘‪ٜ‬خ رٌَ حُ‪ٓٞ‬خثَ حُؼِٔ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔؼَك‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ٘‪ٜ‬ـ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔخى‪٣‬ش ‪ ،‬ك‪ ٢‬حكظَحّ طخّ‬
‫ُو‪٤ٜٛٞ‬خص ح‪٥‬هَ‪ٝ ، ٖ٣‬طلخػَ ٓظٔ‪ٓ ِ٤‬غ ٓوظِق حُظـخٍد ‪ٝ ،‬حٗلظخف ٓ‪ ُٕٝٞ‬ػِ‪ ًَ ٠‬حُؼوخكخص‬
‫‪ٝ‬ك‪ٞ‬حٍ ‪ٝ‬حع ٓغ ًَ حُل‪٠‬خٍحص ‪.‬‬
‫‪ٝ‬هي ُو‪ٛ ٚ‬خكذ حُـ‪ُ٬‬ش ٗ‪ َٜٙ‬هللا ًَ ‪ ٌٙٛ‬ح‪٧‬رؼخى ك‪ ٢‬ه‪ " : ُٚٞ‬إ حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش حُظ‪٣َٗ ٢‬ي‪ٛ‬خ ‪٫‬‬
‫‪٘٣‬زـ‪ ٢‬إٔ طوظٍِ ك‪ٓ ٢‬ـَى حُظ‪ٞ‬كَ حٌُِ٘‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬رطخهش طؼَ‪٣‬ق أ‪ ٝ‬ؿ‪ٞ‬حُٓلَ ‪ٝ ،‬اٗٔخ ‪٣‬ـذ إٔ‬
‫طـٔي ك‪ ٢‬حُـ‪َ٤‬س ػِ‪ ٠‬حُ‪ٝ ، ٖ١ٞ‬ح‪٩‬ػظِحُ رخ‪ٗ٩‬ظٔخء اُ‪ٝ ، ٚ٤‬حُٔ٘خًٍش حُلخػِش ك‪ٓ ٢‬وظِق أ‪ٍٝ‬حٕ‬
‫حُظ٘ٔ‪٤‬ش حُظ‪ٗ ٢‬ظٔ٘خ‪ٛ‬خ ‪٤٘١ٝ‬ش ًخٗض أ‪ٝ‬ؿ‪٣ٜٞ‬ش أ‪ٓٝ‬لِ‪٤‬ش ‪ٝ ،‬ط‪٤ٓٞ‬غ اٗؼخػ‪ ٚ‬حُؼخُٔ‪" ٢‬‬

‫‪123‬‬
‫‪ ٞٔ٘٣ٝ‬ح‪٩‬كٔخّ رخُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ‪ٝ‬ح‪ٗ٩‬ظٔخء اُ‪ ٠‬حُ‪ ٖ١ٞ‬ػٖ ‪٣َ١‬ن حُٔؼ‪ ٢‬حُلؼ‪٤‬غ اُ‪ ٠‬حًظ٘خف حُٔ‪ٞ‬ح‪ٖ١‬‬
‫ٌُحط‪ٓٝ ٚ‬ل‪٤‬ط‪ ٚ‬أ‪ ، ٫ٝ‬ػْ ػٖ ‪٣َ١‬ن حُٔؼَكش ‪ٝ‬حُٔؼخ‪٘٣‬ش ‪ٝ‬حُوَد ػخٗ‪٤‬خ ‪ ٖٓٝ .‬ه‪ٌٛ ٍ٬‬ح ح‪ً٩‬ظ٘خف‬
‫طظٌَ٘ ُي‪ ٚ٣‬ح‪٩‬هظ٘خػخص ‪ٝ‬حُظ‪ٍٜٞ‬حص حَُٔطزطش ر‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى‪ٝ ، ٙ‬حُ‪ٞ‬ػ‪ ٢‬رٔوظِق ح‪٧‬رؼخى حُلو‪ٞ‬ه‪٤‬ش‬
‫‪ٝ‬ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼوخك‪٤‬ش ‪ٌٛٝ .‬ح ٓخ ‪ٔ٣‬خػي‪ ٙ‬رؼي ًُي ػِ‪ ٠‬ر٘خء حُٔ‪ٞ‬حهق ‪ٝ‬ح‪٩‬طـخ‪ٛ‬خص ‪٘ٓٝ‬خه٘ظ‪ٜ‬خ ك‪٢‬‬
‫‪ٟٞ‬ء حُو‪ ْ٤‬حُٔخٓ‪٤‬ش ُِٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ‪ًٔ ،‬خ ‪ٔ٣‬خػي‪ ٙ‬ػِ‪ ٠‬ر٘خء حُويٍحص ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص حُظ‪ ٢‬طٌٖٔ ٖٓ ح‪٩‬ريحع‬
‫‪ٝ‬ح‪٩‬رظٌخٍ ‪ٝ‬حُظٔ‪ ٖٓ ِ٤‬أؿَ طط‪َ٤ٔٓ َ٣ٞ‬س حُ‪ٝ ٖ١ٞ‬طـٌ‪٣‬ظ‪ٜ‬خ رٌَ أٓخُ‪٤‬ذ حُظ٘ـ‪٤‬غ ‪ٝ‬حُظلل‪ِ٤‬‬

‫طوخ‪١‬ذ حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ػوَ ح‪ٔٗ٩‬خٕ حُٔ‪ٞ‬ح‪ُ ٖ١‬ظٔي‪ ٙ‬رخُٔؼخٍف حُ‪ُٓ٬‬ش ػٖ طخٍ‪٣‬ن رِي‪ٙ‬‬
‫‪ٝ‬ك‪٠‬خٍط‪ٝ ، ٚ‬رخُٔؼِ‪ٓٞ‬خص حُ‪٣ٍَٝ٠‬ش ػٖ كو‪ٞ‬ه‪ٝٝ ٚ‬حؿزخط‪ًٔ . ٚ‬خ طوخ‪١‬ذ ‪ٝ‬ؿيحٕ حُٔ‪ٞ‬ح‪ٖ١‬‬
‫ُظٌَ٘ ُي‪٘ٓ ٚ٣‬ظ‪ٓٞ‬ش ه‪ٝ ْ٤‬أه‪٬‬م ط٘ٔ‪ُ ٢‬ي‪ ٚ٣‬ح‪٩‬كٔخّ رخ‪٩‬كظوخٍ ‪ٝ‬ح‪٩‬ػظِحُ ‪ٝ ،‬طللِ‪ ٙ‬ػِ‪٠‬‬
‫حُؼطخء ‪ٝ‬ح‪٩‬ه‪ٝ ٙ٬‬حُظ‪٠‬ل‪٤‬ش ‪ًٔ .‬خ طظ‪ٞ‬ؿ‪ ٚ‬اُ‪ ٠‬ك‪ٞ‬حٓ‪ُ ٚ‬ظٔي‪ ٙ‬رخُٔ‪ٜ‬خٍحص حٌُخك‪٤‬ش ك‪ ًَ ٢‬حُٔـخ‪٫‬ص‬
‫حُظ‪ٞ‬ح‪٤ِٛ‬ش ‪ٝ‬حُظو٘‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼِٔ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طـؼِ‪ ٚ‬هخىٍح ػِ‪ ٠‬ح‪٩‬ريحع ‪ٝ‬حُظٔ‪ ٖٓ ِ٤‬ؿ‪ٜ‬ش ‪ٝ ،‬هخىٍح ػِ‪٠‬‬
‫حُظؼَ‪٣‬ق رل‪٠‬خٍس رِي‪ٝ ٙ‬حُيكخع ػ٘‪ٜ‬خ ٖٓ ؿ‪ٜ‬ش ػخٗ‪٤‬ش ‪.‬‬

‫انًٕا‪ُٛ‬خ اَفزبػ يزٕاىٌ‪:‬‬


‫ك‪ٔ٘٤‬خ ٗظليع ػٖ حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش رخػظزخٍ‪ٛ‬خ ٓل‪٘٠‬خ ُِ‪٣ٜٞ‬ش ‪ُِٝ‬و‪٤ٜٛٞ‬خص حُل‪٠‬خٍ‪٣‬ش ‪ ،‬كبٗ٘خ ٗوَ‪ٖٓ ،‬‬
‫ؿ‪ٜ‬ش ػخٗ‪٤‬ش ‪ ،‬إٔ ًٔخٍ ‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ‪ٓٝ‬ؼَكش ه‪ٔ٤‬ظ‪ٜ‬خ حُلو‪٤‬و‪٤‬ش ‪ٌ٘ٔ٣‬خٕ ك‪ٟٝ ٢‬ؼ‪ٜ‬خ ك‪ٓ ٢‬ل‪٤‬ط‪ٜ‬خ‬
‫ح‪٩‬هِ‪ٝ ٢ٔ٤‬حُي‪ ٢ُٝ‬ػٖ ‪٣َ١‬ن ح‪ٗ٩‬لظخف ػِ‪ ًَ ٠‬ح‪١ٝ٧‬خٕ ‪ٝ‬ح‪٬١٩‬ع ػِ‪ ٠‬حُظـخٍد ح‪٥‬هَ‪ٖ٣‬‬
‫‪ٝ‬حُزلغ ػٖ حُلٌٔش أ‪ٔ٘٣‬خ ‪ٝ‬ؿيص ‪٩ ،‬ؿ٘خء ٍ‪٤ٛ‬يٗخ حُل‪٠‬خٍ‪ٝ ١‬حُؼوخك‪ٝ ٢‬طؼِ‪ٗٝ ، ِٙ٣‬وَ طـخٍر٘خ‬
‫اُ‪ ٠‬حُـ‪ٓ٪ُ َ٤‬ظلخىس ٓ٘‪ٜ‬خ ‪ٝ‬حُظؼَ‪٣‬ق ر‪ٜ‬خ ‪.‬‬
‫كخ‪ٗ٩‬ـ‪٬‬م حُـخٓي ‪٣‬ئى‪ ، ١‬ػزَ حُظخٍ‪٣‬ن ‪ ،‬اُ‪ ٠‬ح‪ٟٔ٩‬ل‪ٝ ٍ٬‬حُل٘خء ‪ٝ ،‬حُظ‪٬‬هق ‪ٝ‬ح‪ٗ٩‬يٓخؽ حُٔظِٕ‬
‫‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬حُظط‪ٝ ٍٞ‬ح‪ُ٩‬ى‪ٛ‬خٍ ‪ٝ .‬ؿخ‪٣‬ش حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش إٔ طٌٖٔ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ٖٓ آُ‪٤‬خص حُظ٘ٔ‪٤‬ش‬
‫حٌُحط‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪ٗ٩‬لظخف حُٔ‪ ُٕٝٞ‬ػِ‪ ٠‬حُٔل‪. ٢٤‬‬

‫انًٕا‪ُٛ‬خ ‪:‬‬ ‫أًْ‪ٛ‬خ انزوث‪ٛ‬خ ػهٗ‬


‫ٖٓ ِٓح‪٣‬خ حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش أٗ‪ٜ‬خ طؼ‪٤‬ي حُظ‪ٞ‬حُٕ ر‪ٓ ٖ٤‬خ‪ٓ ٞٛ‬لِ‪ٓٝ ٢‬خ ‪ُِ ٢ًٗٞ ٞٛ‬ظول‪٤‬ق ٖٓ‬
‫ؿِ‪ٞ‬حء ه‪ ْ٤‬حُؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ٓٝ‬خ طَطذ ػ٘‪ٜ‬خ ٖٓ حٗ‪٤ٜ‬خٍ ُِلي‪ٝ‬ى ر‪ ٖ٤‬حُؼوخكخص حُٔلِ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼخُٔ‪٤‬ش ‪ٓٝ ،‬خ‬
‫‪ٜ٣‬خكذ ًُي ٖٓ آػخٍ ِٓز‪٤‬ش أك‪٤‬خٗخ ‪ًُٝ ،‬ي ُِٔلخكظش ػِ‪ ٠‬حُ‪٣ٜٞ‬ش حُ‪٤٘١ٞ‬ش ‪ٝ‬حُو‪٤ٜٛٞ‬ش حُؼوخك‪٤‬ش‬
‫رٌَ٘ ‪ ٖٔ٠٣‬ح‪ٗ٩‬ظٔخء حٌُحط‪ٝ ٢‬حُل‪٠‬خٍ‪ُِٞٔ ١‬ح‪ ٖ١‬ى‪ ٕٝ‬ط‪ٜ‬خىّ ٓغ ح‪٧‬كٌخٍ حَُحثـش ك‪ٓ ٢‬ل‪٤‬ط‪. ٚ‬‬
‫‪ٝ‬طظـِ‪ ٠‬أ‪٤ٔٛ‬ش حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ‪ ،‬رخُ٘ٔزش اُ‪٘٤‬خ ك‪ ٢‬حُٔـَد ‪ ،‬ك‪ًٜٗٞ ٢‬خ طَٓن حُ‪٣ٜٞ‬ش‬
‫حُٔـَر‪٤‬ش ح‪٤ٓ٬ٓ٩‬ش ‪ٝ‬حُل‪٠‬خٍ‪٣‬ش رٔوظِق ٍ‪ٝ‬حكي‪ٛ‬خ ك‪ٝ ٢‬ؿيحٕ حُٔ‪ٞ‬ح‪ًٔ ، ٖ١‬خ طَٓن كذ حُ‪ٖ١ٞ‬‬
‫‪ٝ‬حُظٔٔي رٔويٓخط‪ٓ ٚ‬غ طؼِ‪ ِ٣‬حَُؿزش ك‪ ٢‬هيٓظ‪ٝ . ٚ‬طظـِ‪ ٌٙٛ ٠‬ح‪٤ٔٛ٧‬ش أ‪٠٣‬خ ك‪ ٢‬طو‪٣ٞ‬ش ه‪ْ٤‬‬
‫حُظٔخٓق ‪ٝ‬حُظط‪ٞ‬ع ‪ٝ‬حُظؼخ‪ٝ ٕٝ‬حُظٌخكَ ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ ٢‬حُظ‪ ٢‬طٌَ٘ حُيػخٓش ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِ٘‪ٜٝٞ‬‬
‫رخَُٔ٘‪ٝ‬ع حُظ٘ٔ‪ُِٔ ١ٞ‬ـظٔغ حُٔـَر‪ٝ . ٢‬رل‪ٓ َ٠‬خ طؼَٔ‪ ٙ‬حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ٖٓ ٍ‪ٝ‬ف ح‪َٓ٧‬‬
‫‪ٝ‬حُظؼزجش كبٗ‪ٜ‬خ طؼظزَ ك‪ٜ٘‬خ ٓظ‪٘٤‬خ ‪ٟ‬ي ػوخكش حُظ‪٤‬ج‪ٝ ْ٤‬حُظ٘خإّ ‪ٝ‬ح‪ِٜٗ٩‬حٓ‪٤‬ش ‪ٝ .‬طلظق آكخهخ ِٓئ‪ٛ‬خ حُؼوش‬
‫ك‪ ٢‬آظَ٘حف ٓٔظوزَ أك‪.َ٠‬‬

‫‪124‬‬
‫‪ُٝ‬ؼَ ٖٓ حُٔل‪٤‬ي حُظًٌ‪ َ٤‬ر‪ٌٜ‬ح حُ‪ٜ‬يى رؤٕ ٓٔخٍٓش حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ُ‪ٔ٤‬ض َٓ‪ٗٞٛ‬ش " رخَُٗي حُوخٗ‪"٢ٗٞ‬‬
‫حٌُ‪٣ ١‬و‪ ٍٞ‬حُٔ٘خًٍش ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪ٝ ،‬هخ‪ٛ‬ش حُؼِٔ‪٤‬خص ح‪ٗ٩‬ظوخر‪٤‬ش ‪ ،‬رَ إ ًَ َٓكِش ‪،‬‬
‫ريأ ٖٓ حُٔ٘‪ٞ‬حص ح‪ ٖٓ ٠ُٝ٧‬حُل‪٤‬خس ‪ ،‬أٌٗخ‪ٝ ٫‬طؼخر‪٤ٛٝ َ٤‬ـخ ُظِي حُٔٔخٍٓش ٓظ‪ ٠‬طْ طلٔ‪ْ٤‬‬
‫ح‪١٧‬لخٍ ر‪ٜ‬خ ‪ٝ ،‬ر٘خء ػِ‪ًُ ٠‬ي كبٕ ط‪ ٍٜٞ‬حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ٖٓ ‪ٌٛ‬ح حُٔ٘ظخٍ ‪ ،‬أ‪ُ ٖٓ ١‬ح‪٣ٝ‬ش‬
‫ٓخ ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ط٘ٔ‪ ٚ٤‬كخُ‪٤‬خ ٖٓ ِٓ‪ًٞ‬خص ٓ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ‪٤ٓٞ٣‬ش ‪ٓ ،‬ظٌ‪٤‬لش ٓغ ًَ كجش ػَٔ‪٣‬ش ‪ٗ ٖٓ ،‬ؤٗ‪ ٚ‬إٔ‬
‫‪٣‬ليع ‪ٓ ،‬غ ط‪٠‬خكَ حُلٌَ ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬ؿيحٕ ‪٣ٝ‬ـؼَ ٖٓ رِ‪ٍٞ‬ط‪ٜ‬خ ‪ٝ‬طلؼ‪ِٜ٤‬خ أَٓح ‪١‬ز‪٤‬ؼ‪٤‬خ ‪ ،‬اٍحى‪٣‬خ ٓظٔٔخ‬
‫رخُي‪ٓٞٔ٣‬ش ‪.‬‬

‫أْلاف انزوث‪ٛ‬خ ػهٗ انًٕا‪ُٛ‬خ‪:‬‬

‫‪ -1‬حكظَحّ ٓويٓخص حُ‪ٝ ٖ١ٞ‬حُظؼخَٓ ٓغ ه‪٠‬خ‪٣‬خ‪ ٙ‬رو‪ ْ٤‬ح‪٣٩‬ـخر‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔٔئ‪٤ُٝ‬ش ك‪ً ٢‬خَٓ حُؼوش رخُ٘لْ‪.‬‬
‫‪ -2‬ح‪ٗ٩‬يٓخؽ ٓغ حُـٔخػش رَ‪ٝ‬ف ٖٓ حُظ‪٠‬خٖٓ ‪ٝ‬ح‪٩‬هخء‪.‬‬
‫‪ -3‬حُظلِ‪ ٢‬رخُِٔ‪ٞ‬ى حُي‪ٔ٣‬وَح‪ٝ ٢١‬هز‪ ٍٞ‬حُظؼيى‪.‬‬
‫‪ -4‬كذ حُؼَٔ ‪ٝ‬حُظلخٗ‪ ٢‬ك‪ ٚ٤‬أٓ‪ ٬‬ك‪ٍ ٢‬كغ َٓى‪ٝ‬ى‪٣‬ش حُٔـظٔغ ‪ٝ‬اٗظخؿ‪٤‬ظ‪ ٚ‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُؼوخك‪٤‬ش ‪،‬‬
‫كظ‪َ٣ ٠‬طو‪ ٢‬ك‪ ٢‬حُؼ‪ٝ ٖ٤‬حٌَُٔٓخص اُ‪ ٠‬أػِ‪َٓ ٠‬حطذ حُظ٘خكٔ‪٤‬ش حُؼخُٔ‪٤‬ش‪ًٔ ،‬خ طظ‪ٞ‬ه‪ ٠‬حُظَر‪٤‬ش‬
‫ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش رِ‪ٞ‬ؽ أ‪ٛ‬يحف ػِ‪ ٠‬حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حُؼِٔ‪ًٌٝ ٢‬ح ػِ‪ ٠‬حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حُ‪ٞ‬ؿيحٗ‪ ٢‬أ‪ ١‬ر٘خء‬
‫حُٔ‪ٞ‬حهق‪ .‬كؼِ‪ ٠‬حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حُؼِٔ‪٘٣ ٢‬ظظَ حُو‪٤‬خّ رؤػٔخٍ ِٓٔ‪ٓٞ‬ش ٓ‪ٜٔ‬خ ًخٗض رٔ‪٤‬طش ‪ ،‬طٌَّ ه‪ْ٤‬‬
‫حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش حُلخػِش‪ ،‬أٓخ ػِ‪ ٠‬حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حُ‪ٞ‬ؿيحٗ‪ ، ٢‬كخُٔزظـ‪ ٞٛ ٠‬حُظ٘زغ رو‪ ْ٤‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ر٘و‪ٜ٤‬خ‬
‫حُٔظٔؼِ‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬حُلو‪ٞ‬م ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬حؿزخص ً‪ٞ‬ؿ‪ُ ٖ٤ٜ‬ؼِٔش ‪ٝ‬حكيس ‪ًٌٝ ،‬ح طٌ‪ٞٓ ٖ٣ٞ‬حهق ا‪٣‬ـخر‪٤‬ش طويّ‬
‫حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش حُ٘٘‪٤‬طش ٖٓ ٗؤٗ‪ٜ‬خ طـخ‪ ُٝ‬ح‪٧‬ػطخد ح‪٧‬ه‪٬‬ه‪٤‬ش حُظ‪ٜ٘٣ ٢‬ي‪ٛ‬خ حُٔـظٔغ ‪ٝ ،‬حُظ‪ ٢‬طظوٌ‬
‫طـِ‪٤‬خص ٗظ‪ ٠‬أ‪ٜٔٛ‬خ ح‪ٓ٩‬ظ‪ٜ‬ظخٍ رخَُٔكن ‪ٝ‬حُظ٘‪ ٖٓ َٜ‬حُ‪ٞ‬حؿزخص ‪ٝ‬ط‪٠‬و‪ٓ ْ٤‬طِذ حُلن ػِ‪٠‬‬
‫كٔخد أىحء حُ‪ٞ‬حؿذ حُ‪ ٠‬حُلي حٌُ‪٣ ١‬لوي ٓؼ‪ ٚ‬حُٔطِذ ح‪ٓ ٍٝ٧‬ؼ٘خ‪ ٙ‬حُ‪ٜ‬خىم ‪ٝ‬ح‪. ٠ٔٓ٧‬‬

‫انزوث‪ٛ‬خ ػهٗ انًٕا‪ُٛ‬خ ٔانجؼل اإلََبَ‪: ٙ‬‬

‫ُوي ػَف ٓل‪ ّٜٞ‬حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش طل‪ ٫ٞ‬ػٔ‪٤‬وخ ‪ ،‬طـٔي ك‪ ٢‬ط‪ٓٞ‬ؼ‪ ٚ‬رزَ‪ٞٓ ُٝ‬ح‪٘١‬خص ؿي‪٣‬يس‬
‫( هخٍ‪٣‬ش ‪ ،‬ػخُٔ‪٤‬ش ‪ ،)...‬رٔزذ ػ‪ٞ‬حَٓ اهظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬اًَح‪ٛ‬خص حُؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ٝ‬آ‪٬‬ءحط‪ٜ‬خ ‪ًٌُٝ ،‬ي طل‪ٍٞ‬‬
‫حُؼخُْ اُ‪ ٠‬هَ‪٣‬ش ‪ٛ‬ـ‪َ٤‬س ‪ٝ ،‬حٗلـخٍ حُٔؼخٍف ‪ٝ ،‬رَ‪ ُٝ‬ه‪ ْ٤‬ؿي‪٣‬يس ‪ ،‬ا‪ٟ‬خكش اُ‪ٓ ٠‬خ ٗ‪ٜ‬ي‪ ٙ‬حُوَٕ‬
‫حُؼَ٘‪ ٖٓ ٕٝ‬ط‪ٜ‬خىّ ٓوظِق أٗٔخم حُو‪ٝ ْ٤‬ح‪٧‬كٌخٍ ‪ٝ‬حٗظ٘خٍ حُؼ٘ق ‪ٝ‬هٔغ ح‪٧‬هِ‪٤‬خص ‪ٓٝ‬ؼخىحس‬
‫ح‪٩‬هظ‪٬‬كخص حُؼوخك‪٤‬ش ‪ًِٜ .‬خ ػ‪ٞ‬حَٓ كَ‪ٟ‬ض حُظلٌ‪ َ٤‬ك‪ٟٝ ٢‬غ رَحٓؾ طؼِ‪٤ٔ٤‬ش ‪ً ،‬خٕ حُ‪ٜ‬يف ٓ٘‪ٜ‬خ‬
‫طٌ‪ٞٓ ٖ٣ٞ‬ح‪ ٖ١‬ػخُٔ‪٣ ، ٢‬ظْٔ رخُٔ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ٓ -‬ؼخُـش حٌُٔ٘‪٬‬ص ‪٘ٓ ٖٟٔ‬ظ‪ ٍٞ‬ػخُٔ‪. ٢‬‬
‫‪ -‬حُظؼ‪ٞ‬ى ػِ‪ ٠‬حُظؼخ‪ٝ ٕٝ‬طلَٔ حُٔٔئ‪٤ُٝ‬خص‪،‬‬
‫‪ -‬هز‪ ٍٞ‬ح‪٩‬هظ‪٬‬كخص حُؼوخك‪٤‬ش‪،‬‬
‫‪ٔٓ -‬خٍٓش حُظلٌ‪ َ٤‬حُ٘وي‪ٝ ١‬حُ٘ٔو‪،٢‬‬
‫‪ -‬كَ حُِ٘حػخص رطَم ِٓ‪ٔ٤‬ش ‪،‬‬
‫‪ -‬طـ‪ َ٤٤‬أٗٔخ‪ ١‬حُل‪٤‬خس ُلٔخ‪٣‬ش حُز‪٤‬جش‪،‬‬

‫‪125‬‬
‫‪ -‬حُيكخع ػٖ كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ‪،‬‬
‫‪ -‬حُٔ٘خًٍش ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪،‬‬
‫‪ٝ‬ك‪ ٢‬ظَ ٓؼَ ‪ٌٛ‬ح حُٔ٘ظ‪ ، ٍٞ‬طَ٘ٔ حُظَر‪٤‬ش حُزؼي حُ‪ًٔ ٢٘١ٞ‬خ طؼخٗن حُزؼي حُؼخُٔ‪ ٢‬ح ٍ‪ٔٗ٫‬خٗ‪، ٢‬‬
‫رل‪٤‬غ ‪ٛ ٌٕٞ٣‬يك‪ٜ‬خ هيٓش حُٔـظٔؼخص رَٓظ‪ٜ‬خ ‪ ْ٤ُٝ‬ح‪٧‬كَحى كلٔذ ‪.‬‬

‫‪126‬‬
‫اال ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ ٓل‪ ّٜٞ‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ؟‬
‫‪ -2‬أ‪ ٖ٣‬طٌٖٔ حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ؟‬
‫‪ َٛ -3‬كؼ‪ ٬‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش كو‪ٞ‬م ‪ٝٝ‬حؿزخص ؟‬
‫‪ -4‬ك‪ٓ ٢‬خًح طظٔؼَ ؿخ‪٣‬ش حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ؟‬
‫‪ -5‬أًظذ ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ػٖ ٓٔخٍحُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ك‪ ٢‬حُٔـخٍ حُٔو‪٫ٞ‬ط‪. ٢‬‬
‫‪ٓ -6‬خ َٓحىف حٌُِٔخص ح‪٥‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ٞٓ -‬ح‪٘١‬ش ‪..………………………………………:‬‬
‫‪ٔٓ -‬ئ‪٤ُٝ‬ش ‪.………………………………………:‬‬
‫‪ -‬حُيحثزش ‪…………………………………………:‬‬
‫‪ -‬طلخػَ ‪…………………………………………:‬‬
‫‪ -‬ح‪ٗ٩‬لظخف ‪..………………………………………:‬‬
‫‪ -‬حُظلل‪.……………………………………… : ِ٤‬‬

‫‪127‬‬
‫اللربنة رلى حقصق اوالان‬
‫رـمـل‪ٚ‬ــى ‪:‬‬

‫رخُ٘ظَ اُ‪ ٠‬ح‪٤ٔٛ٧‬ش حُظ‪ ٢‬ؿيص حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ طٌِ٘‪ٜ‬خ ‪ًٔ ،‬ؼ‪٤‬خٍ ُو‪٤‬خّ ٓي‪ ٟ‬طل‪َ٠‬‬
‫حُي‪ٝ ٍٝ‬حُ٘ؼ‪ٞ‬د ٖٓ ك‪٤‬غ حُٔٔظ‪ ٟٞ‬ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪ ، ٢‬كبٕ ح‪٣ ُْ َٓ٧‬ؼي ًخك‪٤‬خ ٖٓ ه‪ ٍ٬‬ح‪ٛ٫‬ظٔخّ‬
‫رٔ‪ٟٞٞ‬ع كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٫‬خٕ ك‪٘ٓ ٢‬خٓزخص ‪ٝ‬اكظلخ‪٫‬ص ‪ ،‬رَ إ ح‪ٔ٣ َٓ٧‬ظِِّ إٔ ‪٣‬ظل‪ ٍٞ‬حُ‪ ٠‬ح‪ٛ‬ظٔخّ‬
‫‪ٛ ٢ٓٞ٣‬خىف ‪ٔٓٝ‬ئ‪ٝ ٍٝ‬ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض ٗلٔ‪٘ٓ ٚ‬ظْ ‪ٝ‬ػو‪. ٢ٗ٬‬‬

‫‪ٝ‬ػِ‪ٌٛ ٠‬ح ح‪ٓ٧‬خّ ‪ ،‬كبٕ حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ ،‬طٌَ٘ ٗوطش ٍث‪٤ٔ٤‬ش اُ‪ ٠‬ؿخٗذ حُظَر‪٤‬ش‬
‫ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش ‪ ٖٟٔ‬ا‪ٛ‬ظٔخٓخص ٓ٘ظٔخص حُٔـظٔغ حُٔيٗ‪ ، ٢‬حُظ‪ ٢‬ط٘خى‪ ١‬رظوِ‪٤‬ن حُل‪٤‬خس حُؼخٓش‬
‫‪ٝ‬آٍخء ٓـظٔغ ى‪ٔ٣‬وَح‪ ٢١‬كيحػ‪ً ٢‬ل‪ َ٤‬رظلو‪٤‬ن اه‪٬‬ع ط٘ٔ‪ٔٓ ١ٞ‬ظي‪. ْ٣‬‬

‫يفٕٓو ؽمٕق اإلََبٌ‬


‫اًح ٍؿؼ٘خ حُ‪ ٠‬أكي ٓ٘٘‪ٍٞ‬حص ح‪ ْٓ٧‬حُٔظليس ‪ ،‬حُ‪ٜ‬خىٍ ػٖ ًَِٓ كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٫‬خٕ ( ؿ٘‪٤‬ق ) ٓ٘ش‬
‫‪ٗ 1989‬وَأ ك‪ٓ ٚ٤‬خ‪: ٢ِ٣‬‬
‫" ‪ ٌٖٔ٣‬طؼَ‪٣‬ق كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ طؼَ‪٣‬لخ ػخٓخ رؤٗ‪ٜ‬خ طِي حُلو‪ٞ‬م حُٔظؤ‪ِٛ‬ش ك‪١ ٢‬ز‪٤‬ؼظ٘خ ‪ٝ ،‬حُظ‪٫ ٢‬‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬ري‪ٜٗٝ‬خ إٔ ٗؼ‪ً ٖ٤‬زَ٘‪ ،‬كلو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٝ‬حُلَ‪٣‬خص ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش طظ‪٤‬ق ُ٘خ إٔ ٗط‪ٝ ٍٞ‬إٔ ٗٔظويّ‬
‫رٌَ٘ ًخَٓ ‪ٛ‬لخط٘خ حُزَ٘‪٣‬ش ‪ًًٝ‬خث٘خ ‪ٞٓٝ‬ح‪ٛ‬ز٘خ ‪ٝٝ‬ػ‪٘٤‬خ ‪ٝ ،‬إٔ ِٗز‪ ٢‬أكظ‪٤‬خؿخط٘خ حَُ‪ٝ‬ك‪٤‬ش ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ٖٓ‬
‫ح‪٩‬كظ‪٤‬خؿخص ‪.‬‬

‫‪ٝ‬طٔظ٘ي ‪ ٌٙٛ‬حُلو‪ٞ‬م اُ‪ٓ ٠‬ؼ‪ ٢‬حُـْ٘ حُزَ٘‪ ١‬حُٔظِح‪٣‬ي ٖٓ أؿَ ك‪٤‬خس ط‪ ٖٔ٠‬ح‪٩‬كظَحّ ‪ٝ‬حُلٔخ‪٣‬ش‬
‫ٌَُِحٓش حُٔظؤ‪ِٛ‬ش ‪ٝ‬حُو‪ٔ٤‬ش حٌُحط‪٤‬ش ُ‪ٔٗ٪‬خٕ ‪.‬‬

‫‪ ٌٖٔ٣ٝ‬طؤ‪ ٌٙٛ ْ٤‬حُلو‪ٞ‬م اُ‪ ٠‬حُلجخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬


‫أ‪ -‬حُلو‪ٞ‬م حُٔيٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪ٝ :‬ط‪ٛٞ‬ق أ‪٠٣‬خ رخُـ‪ َ٤‬ح‪ ٖٓ ٍٝ٧‬حُلو‪ٞ‬م ‪ ٢ٛٝ ،‬كو‪ٞ‬م ٓ‪ٞ‬ؿ‪ٜ‬ش‬
‫ٗل‪ ٞ‬حُلَ‪٣‬ش حُلَى‪٣‬ش ‪ٝ ،‬طَ٘ٔ حُلن ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس ‪ٝ‬حُلَ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪ٓ٬‬ش حُ٘و‪٤ٜ‬ش ‪ٝ‬حُٔ٘خًٍش حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش‬
‫‪ٝ‬كَ‪٣‬ش حَُأ‪ٝ ١‬حُظؼز‪ٝ َ٤‬حُظلٌ‪ٝ َ٤‬حُؼو‪٤‬يس ‪ٝ‬كَ‪٣‬ش طٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُـٔؼ‪٤‬خص ‪ٝ‬ح‪ٔ٠ٗ٩‬خّ اُ‪ٜ٤‬خ‪...‬‬
‫د‪ -‬حُلو‪ٞ‬م ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ ( :‬حُـ‪ َ٤‬حُؼخٗ‪ٞٓ ٢ٛٝ ، ) ٢‬ؿ‪ٜ‬ش ُظلو‪٤‬ن " ح‪ٝ " ٖٓ٧‬طَ٘ٔ‬
‫حُلن ك‪ ٢‬حُؼَٔ ‪ٝ‬حُظؼِ‪ٝ ْ٤‬حُ‪ٜ‬لش ‪ٝ‬حُظٔظغ رٔٔظ‪ٓ ٟٞ‬ؼ‪ٓ ٢٘٤‬وز‪ٝ ٍٞ‬حُلن ك‪ ٢‬حُـٌحء ‪ٝ‬حَُػخ‪٣‬ش ‪...‬‬
‫ؽ‪ -‬انؾمٕق انج‪ٛ‬ئ‪ٛ‬خ ٔانًُبئ‪ٛ‬خ ‪ ( :‬حُـ‪ َ٤‬حُؼخُغ ) ‪ٝ ،‬طؼ٘‪ ٢‬كن ح‪ٔٗ٩‬خٕ ك‪ ٢‬إٔ ‪٣‬ؼ‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬ر‪٤‬جش‬
‫ٗظ‪٤‬لش طظ‪ٞ‬كَ ك‪ٜ٤‬خ حُلٔخ‪٣‬ش ٖٓ حُيٓخٍ ‪ًٌٝ‬ح حُلن ك‪ ٢‬حُٔ٘خًٍش ك‪ ٢‬ط٘ٔ‪٤‬ش ٗخِٓش ‪ٔٓٝ‬ظي‪ٔ٣‬ش ٌَُ‬
‫حُ٘ؼ‪ٞ‬د‪.‬‬

‫‪128‬‬
‫انزوث‪ٛ‬خ ػهٗ ؽمٕق اإلََبٌ ‪:‬‬

‫‪ٓ ٢ٛ‬ـٔ‪ٞ‬ع حُزَحٓؾ ‪ٝ‬ح‪٘ٗ٧‬طش حُٔؼيس ٖٓ أؿَ طٌٔ‪ ٖ٤‬أٗوخ‪ٓ ٙ‬ؼ٘‪ " ٖٓ ٖ٤٤‬طؼِْ " ‪ٓ" ٝ‬ؼَكش "‬
‫‪ "ٝ‬حٓظيٓخؽ " أ‪ ٝ‬رخ‪٧‬كَ‪ " ٟ‬ك‪ " ْٜ‬حُٔزخىة حُٔظؼِوش ر‪ ٌٜٙ‬حُلو‪ٞ‬م ‪ ٢ٛٝ ...‬ك‪ٞ‬م ًُي ‪ ،‬طَر‪٤‬ش‬
‫طٌٖٔ ح‪٧‬كَحى ٖٓ ح‪٩‬كظٌخى رخُ‪ٞ‬ػخثن حُٔظؼِوش رخُلو‪ٞ‬م حًٌُٔ‪ٍٞ‬س ‪ٝ‬ك‪َٜٛ‬خ ‪ٟٝ ،‬ز‪ٓ ٢‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ‬
‫ح‪٤ُ٥‬خص ‪ ٫ٞٛٝ ،‬اُ‪ ٠‬حٓظ‪٬‬ى حٌُلخ‪٣‬خص حُظ‪ ٢‬طٌٔ٘‪ ٖٓ ْٜ‬طؼظ‪ ٌٙٛ ْ٤‬حُلو‪ٞ‬م ‪٤ٛٝ‬خٗظ‪ٜ‬خ ‪.‬‬
‫‪ٝ‬طؼَف ح‪ ْٓ٧‬حُٔظليس حُظؼو‪٤‬ق ك‪ٓ ٢‬ـخٍ كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ رؤٗ‪ ٚ‬حُـ‪ٜٞ‬ى حُٔزٌ‪ُٝ‬ش ك‪ ٢‬حُٔـخ‪٫‬ص‬
‫حُظيٍ‪٣‬ذ ‪ٝ‬حَُ٘٘ ‪ٝ‬ح‪٩‬ػ‪ ّ٬‬حَُحٓ‪٤‬ش اُ‪ ٠‬ا‪٣‬ـخى ػوخكش ػخُٔ‪٤‬ش ك‪ ٢‬كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ ٖٓ ه‪ٗ ٍ٬‬وَ‬
‫حُٔؼَكش ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص ‪.‬‬
‫‪ ٖٓٝ‬ه‪ٜ‬خث‪ ٌٙٛ ٚ‬حُظَر‪٤‬ش ‪ ،‬كٔذ رؼ‪ ٞ‬حُزخكؼ‪ ، ٖ٤‬أٗ‪ٜ‬خ ‪:‬‬
‫‪ -‬طَر‪٤‬ش اٗٔخٗ‪٤‬ش ‪ًُ :‬ي أٗ‪ٜ‬خ طظـ‪ ٚ‬اُ‪ ٠‬ط‪ٞ‬ػ‪٤‬ش ح‪ٔٗ٩‬خٕ رلو‪ٞ‬ه‪. ٚ‬‬
‫‪ -‬طَر‪٤‬ش ط٘‪٣َ٣ٞ‬ش ػو‪٤ٗ٬‬ش ‪ٜٗ٧:‬خ طئْٓ هطخر‪ٜ‬خ ػِ‪ٓ ٠‬لخ‪ ْ٤ٛ‬ط٘‪٣َ٣ٞ‬ش ًخٌُحص ‪ٝ‬حُؼوَ ‪ٝ‬حُلَ‪٣‬ش‬
‫‪ٝ‬حُظٔخٓق ‪ٝ‬ح‪٩‬هظ‪٬‬ف ‪ٝ‬حٌَُحٓش ‪ٝ‬حُٔٔخ‪ٝ‬حس ‪ٝ‬حُي‪ٔ٣‬وَح‪٤١‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬ح‪٘١‬ش‪...‬‬
‫‪ -‬طَر‪٤‬ش ٗوي‪٣‬ش ‪ :‬اً أٗ‪ٜ‬خ طيػ‪ ٞ‬اُ‪ ٠‬اػخىس حُ٘ظَ ك‪ٓ ٢‬وظِق حُو‪ٝ ْ٤‬حُٔزخىة ‪ٝ‬حُِٔ‪ًٞ‬خص حُظ‪ ٢‬ط٘خك‪٢‬‬
‫كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ حُٔ‪ٞ‬ح‪. ٖ١‬‬
‫‪ -‬طَر‪٤‬ش كي‪٣‬ؼش ‪ٜٗ٧ :‬خ طَٓ‪ ٢‬اُ‪ ٠‬طٌ‪ٗ ٖ٣ٞ‬و‪٤ٜ‬ش ٓ٘لظلش ر‪ٞ‬ػ‪ ٢‬ػِ‪ٓ ٠‬ل‪٤‬ط‪ٜ‬خ ‪.‬‬
‫‪ -‬طَر‪٤‬ش ه‪٤ٔ٤‬ش ِٓ‪٤ًٞ‬ش ‪ًُ :‬ي أٗ‪ ٖٓ ٚ‬ه‪ ٍ٬‬حُو‪ٜ‬خث‪ ٚ‬حُٔخروش ‪ ،‬ك‪ ٢ٜ‬ط‪ٜ‬يف حٍُ‪ ٠‬طؤٓ‪ٔٗ ْ٤‬ن‬
‫ه‪ ٢ًِٞٓ ٢ٔ٤‬ؿي‪٣‬ي ‪٣‬ؼظٔي اػٔخٍ حُؼوَ ‪ٝ‬طيهَ حٌُحص ‪٘٣ٝ ،‬ل‪ ٞ‬اُ‪ ٠‬طل‪ َ٣ٞ‬ك‪ ٢‬ح‪٧‬كٌخٍ ‪ٝ‬ح‪٧‬ػٔخٍ‬
‫‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حهق حُظ‪٣ ٢‬ؼَك‪ٜ‬خ ٓل‪ ٢٤‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٝ‬ر‪٤‬جظ‪. ٚ‬‬

‫فالٕخ ‪:‬‬
‫إ حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٔ٤ُ ،‬ض طَر‪٤‬ش ٓؼَك‪٤‬ش ‪ٓ ،‬خ‪ ٢ٛ‬طَر‪٤‬ش ه‪٤ٔ٤‬ش رخُيٍؿش‬
‫ح‪ ، ٠ُٝ٧‬كخ‪ٛ‬ظٔخّ حُظَر‪٤‬ش رخُـخٗذ حُٔؼَك‪٣٫ ، ٢‬ؼي ه‪ٜ‬يح ٗ‪ٜ‬خث‪٤‬خ ٖٓ ‪ ٌٙٛ‬حُظَر‪٤‬ش ‪ٜٗ٧‬خ‬
‫طظ‪ٞ‬ؿ‪ ٚ‬رخ‪ٓ٧‬خّ اُ‪ ٠‬حُِٔ‪ٞ‬ى ‪.‬‬
‫إ طيٍ‪ ْ٣‬كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬ك‪ٓ ٢‬وخ‪ٛ‬ي‪ ، ٙ‬طؤٓ‪ ٌٙٛ ْ٤‬حُلو‪ٞ‬م ًو‪ ْ٤‬ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ٟٞ‬‬
‫حُ‪ٞ‬ػ‪ٝ ٢‬حُ‪ٞ‬ؿيحٕ ‪ٝ‬حُٔ٘خػَ ‪ًًِٞٔٝ ،‬خص ػِٔ‪٤‬ش ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬حُٔٔخٍٓش ‪٘٣ٝ .‬طِن ‪ٌٛ‬ح‬
‫حُظؼِ‪ ْ٤‬حُو‪ ٢ٔ٤‬حُِٔ‪ ٖٓ ٢ًٞ‬أهَد ٓـخٍ ُ‪ ٞٛٝ ، ٚ‬ح‪َٓ٧‬س ػْ حُٔيٍٓش ‪ٔٓ ،‬خ ‪ٔ٣‬خ‪ ْٛ‬ك‪٢‬‬
‫طؼِ‪ ِ٣‬اكؼخٍ كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ ىحهَ حُل‪٠‬خء حُٔـظٔؼ‪ ٢‬حُؼخّ هخٍؽ حُٔيٍٓش رٔوظِق‬
‫حَُٔحكن ‪ٝ‬ىحهَ ٓوظِق حُ‪ٟٞ‬ؼ‪٤‬خص حُٔؼ‪٤٘٤‬ش ‪.‬‬

‫‪129‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ ٢ٛ‬أ‪٤ٔٛ‬ش حُظَر‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٫‬خٕ ؟‬
‫‪ٓ -2‬خ ٓل‪ ّٜٞ‬كو‪ٞ‬م ح‪ٔٗ٩‬خٕ ؟‬
‫‪ -3‬ػَف د ‪ - :‬حُلو‪ٞ‬م حُٔيٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش‪،‬‬
‫‪ -‬حُلو‪ٞ‬م حُز‪٤‬ج‪٤‬ش ‪ٝ‬حُ٘ٔخث‪٤‬ش‪،‬‬
‫‪ -‬حُلو‪ٞ‬م ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش‪.‬‬
‫‪ -4‬طٌِْ ربهظ‪ٜ‬خٍ طخّ ػٖ ‪:‬‬
‫‪ -‬حُظَر‪٤‬ش ح‪ٔٗ٫‬خٗ‪٤‬ش‪.‬‬
‫‪ -‬حُظَر‪٤‬ش حُظ٘‪٣َ٣ٞ‬ش حُؼو‪٤ٗ٬‬ش‪.‬‬
‫‪ -‬حُظَر‪٤‬ش حُ٘وي‪٣‬ش‪.‬‬
‫‪ -‬حُظَر‪٤‬ش حُو‪٤ٔ٤‬ش ‪ٝ‬حُِٔ‪٤ًٞ‬ش ‪.‬‬

‫‪130‬‬
‫منهصم اللق والصاإلج‬
‫‪ -1‬انؾك‪:‬‬
‫‪ -‬انؾك ف‪ ٙ‬انهغخ‬
‫‪٣‬ؤهٌ كٔذ كًَش ط‪٣َٜ‬ل‪ ٚ‬حُ٘ل‪ٓ ١ٞ‬ؼخٕ ًؼ‪َ٤‬س ٓ٘‪ٜ‬خ ( كن ‪٣ ،‬لن ) كٔؼ٘خ‪ٛ‬خ حُ‪٤‬و‪ٝ . ٖ٤‬حُلن ٖٓ‬
‫أٓٔخء هللا ‪ٛٝ‬لخط‪ٝ ، ٚ‬حُلن ُـش ‪ٟ‬ي حُزخ‪ٓ ٖٓٝ ، َ١‬ؼخٗ‪ ٢‬حُلن ‪ :‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خ‪ ، ٙ‬ح‪ٓ٩‬ظجؼخٍ ‪،‬‬
‫حُلٔخ‪٣‬ش ‪ٝ ،‬حُ‪ٜٞ‬حد ‪ٝ‬حُؼيٍ ‪ٝ‬ح‪ٓ٫‬ظوخٓش ‪.‬‬

‫‪ -‬انؾك ف‪ ٙ‬انًٖطهؼ‬
‫حُٔٔظِي ٖٓ ح‪ ٍٞٓ٧‬حُٔخى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُٔؼ٘‪٣ٞ‬ش ٓؼَ كن حُظِٔي ‪ ،‬كن ح‪ٗ٩‬ظلخع ‪ ،‬كن ح‪٩‬ػظوخى ‪ٔٓٝ‬خٍٓظ‪، ٚ‬‬
‫كن حٌَُحٓش ‪.‬‬
‫‪ -‬انؾك ف‪ ٙ‬انْو‪ٚ‬ؼخ ا ٍالٍالي‪ٛ‬خ‬
‫‪ ٞٛ‬حُٔ‪ِٜ‬لش حُؼخرظش ُِ٘و‪ ٚ‬ػِ‪ٓ ٠‬ز‪ َ٤‬ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خ‪ٝ ٙ‬ح‪ٓ٩‬ظجؼخٍ ‪٣ٝ ،‬وٍَ‪ ٙ‬حَُٔ٘ع حُلٌ‪، ْ٤‬‬
‫‪ٞٗ ٞٛٝ‬ػخٕ ‪:‬‬
‫‪ -‬ػبو ‪ ًَ َٔ٘٣ٝ :‬ػ‪ ٖ٤‬أ‪ِٜٓ ٝ‬لش طٌ‪ُِ٘ ٕٞ‬و‪ ٚ‬رٔوظ‪ ٠٠‬حَُ٘ع ‪٣ٝ‬ؼ٘‪٘ٛ ٢‬خ(حُِٔي رؤٗ‪ٞ‬حػ‪) ٚ‬‬
‫‪ َٔ٘٣ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خُق ح‪٩‬ػظزخٍ‪٣‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬طلخه‪٤‬ش ك‪ ٢‬ػَف حَُ٘ع ٓؼَ كن حُ٘لؼش ‪ ،‬كن‬ ‫‪ -‬فبٓ ‪:‬‬
‫حُو‪ٜ‬خ‪.ٙ‬‬
‫‪ٝ‬حُلن ك‪ ٢‬حَُ٘‪٣‬ؼش ح‪٤ٓ٬ٓ٩‬ش ‪٘ٓ ٞٛ‬لش ‪٘ٔ٣‬ل‪ٜ‬خ حُوخُن ؿَ ٗؤٗ‪٨ُ ٚ‬كَحى ‪ٝ‬كن ٓخ ‪٣‬و‪ ٢٠‬ر‪ٚ‬‬
‫‪ٛ‬خُق حُـٔخػش ‪ ،‬ك‪ ٜٞ‬كن ٓو‪٤‬ي ‪ٝ‬كن حَُ٘‪٣‬ؼش ح‪٤ٓ٬ٓ٩‬ش رَٔحػخس ٓ‪ِٜ‬لش ح‪٥‬هَ ‪ٝ‬ػيّ ح‪َٟ٩‬حٍ‬
‫رخُـٔخػش ‪ ،‬كِ‪ُِ ْ٤‬لَى ٓطِن حُلَ‪٣‬ش ك‪ ٢‬آظؼٔخٍ حُلن رل‪٤‬غ ‪٣ ٫‬و‪٤‬ي‪ِٓ ٙ‬طخٕ ر٘‪٢‬ء ‪ ،‬رَ ‪ٞٛ‬‬
‫ٓو‪٤‬ي رٔ‪ِٜ‬لش حُـٔخػش ‪ٝ‬ػيّ ح‪َٟ٩‬حٍ رخ‪٥‬هَ ‪ٝ‬كو‪ٞ‬ه‪ٌٛٝ ، ٚ‬ح ‪ٔ٣‬ظِِّ ‪ٝ‬حؿز‪ ٖ٤‬اػ٘‪: ٖ٤‬‬

‫أ‪ٝ -‬حؿذ حُ٘خّ ػِ‪ ٠‬إٔ ‪٣‬لظَٓ‪ٞ‬ح كن حُ٘و‪ٝ ، ٚ‬إٔ ‪٣ ٫‬ظؼَ‪ٟٞ‬ح ُ‪ ٚ‬ك‪ ٢‬طٔظؼ‪ ٚ‬ك‪ ٢‬آظؼٔخٍ‬
‫حُلن‪.‬‬
‫ة‪ٝ -‬حؿذ ػِ‪ ٠‬حُلن ٗلٔ‪ ٚ‬إٔ ‪ٔ٣‬ظؼَٔ كو‪ ٚ‬رل‪٤‬غ ‪ َ٠٣ ٫‬رخ‪٥‬هَ‪ٝ ، ٖ٣‬طٔظ‪ ١ٞ‬ك‪ٌٛ ٢‬ح ٓخثَ‬
‫حُلو‪ٞ‬م حُوخ‪ٝ ٙ‬حُؼخّ ‪.‬‬

‫‪ -2‬انٕاعت‬
‫أ‪ -‬انٕاعت ف‪ ٙ‬انهغخ ‪:‬‬
‫‪٣‬ؼ٘‪( ٢‬حُ‪ٝٝ )ُّ٬‬ؿذ ‪٣‬ؼ٘‪ٝ ُِّ( ٢‬ػزض)‬
‫‪ -‬انٕاعت ف‪ ٙ‬االٕطالػ‬
‫‪ٓ ًَ ٞٛ‬خ ‪ ِِّ٣‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ َٓحػخط‪ٝ ٚ‬كلظ‪ٝ ، ٚ‬ػيّ اٗظ‪ٜ‬خً‪ ٖٓ ٚ‬كو‪ٞ‬م ح‪٥‬هَ‪ٓٝ ، ٖ٣‬خ ‪ ِِٚٓ٣‬طـخ‪ٙ‬‬
‫ٓ‪ِٜ‬لظ‪٤ٓٝ ٚ‬خىس ‪ٜٓٝ ٚ٘١ٝ‬خُق ح‪٥‬هَ‪. ٖ٣‬‬

‫‪131‬‬
‫‪ -‬انٕاعت ف‪ ٙ‬انْو‪ٚ‬ؼخ اإلٍالي‪ٛ‬خ‬
‫‪ٓ ًَ ٞٛ‬خ ػزض ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ر‪ ٚ‬ريُ‪َٗ َ٤‬ػ‪ٓ ٞٛٝ ، ٢‬خ ‪٣‬ؼخد رلؼِ‪٣ٝ ٚ‬ؼخهذ ػِ‪ ٠‬طًَ‪ ٚ‬ا‪ ٫‬رؼٌٍ أ‪ ١‬إٔ‬
‫حُ‪ٞ‬حؿذ ك‪ ٢‬حَُ٘‪٣‬ؼش ح‪٤ٓ٬ٓ٩‬ش ‪ٓ ًَ ٞٛ‬خ أ‪ٝ‬ؿز‪ ٚ‬حَُٔ٘ع ؿَ ٗؤٗ‪ ٚ‬ػِ‪ ٠‬حُ٘و‪ٝ ٚ‬حُـٔخػش ‪،‬‬
‫‪ٓ ًَٝ‬خ ٖٓ ٗؤٗ‪ ٚ‬إٔ ‪٣‬لون ًَحٓش ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٜٓٝ‬خُل‪ٝ ٚ‬أٓ٘‪ ٚ‬ك‪ ٢‬ا‪١‬خٍ ٓ‪ٜ‬خُق حُـٔخػش ‪ٝ‬أٓ٘‪ٜ‬خ ‪،‬‬
‫‪ٝ‬كن اٍحىس هللا طؼخُ‪. ٠‬‬

‫‪ -3‬يٖله انؾمٕق ٔانٕاعجبد‬


‫إ ٓ‪ٜ‬يٍ حُلو‪ٞ‬م ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬حؿزخص رؼزخط‪ٜ‬خ ‪ٛ٧‬لخر‪ٜ‬خ ‪ ٞٛ‬هللا ٓزلخٗ‪ٝ ٚ‬طؼخُ‪ ، ٠‬كخَُ٘‪٣‬ؼش ح‪٤ٓ٬ٓ٩‬ش‬
‫ط٘ظَ ُِلن ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬حؿذ ػِ‪ ٠‬أٗ‪ٜٔ‬خ ٖٓ ٓو‪ٓٞ‬خص ًَحٓش ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ ٢ٛ‬حُٔؼ‪٤‬خٍ ُ‪ٜ‬لش ‪ٝ‬آظوخٓش أىحء‬
‫حُلو‪ٞ‬م ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬حؿزخص ‪ٝ‬كن اٍحىس هللا طؼخُ‪ ، ٠‬كخُلن ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬حؿذ ك‪ ٢‬حَُ٘‪٣‬ؼش ح‪٤ٓ٬ٓ٩‬ش ٓو‪٤‬يحٕ رظلو‪٤‬ن‬
‫اٍحىس هللا ‪َٟٓٝ‬خط‪ًٔ ، ٚ‬خ أٗ‪ٜٔ‬خ ٓو‪٤‬يحٕ رٔ‪ِٜ‬لش حُـٔخػش ‪ٝ‬ػيّ ح‪َٟ٩‬حٍ رخ‪٥‬هَ‪ُِ٘ٝ ، ٖ٣‬خّ إٔ‬
‫‪٣‬ظؼخٍك‪ٞ‬ح ‪٣ٝ‬ظلو‪ٞ‬ح ػِ‪ ٠‬كو‪ٞ‬م ‪ٝٝ‬حؿزخص ك‪ٔ٤‬خ حٓظليع ٖٓ أٓ‪ ٍٞ‬ك‪٤‬خط‪ ، ْٜ‬رٔخ ‪٣ ٫‬ؼظخٍ‪ٓ ٝ‬غ اٍحىس‬
‫هللا ‪َٗٝ‬ػ‪ٝ ٚ‬رٔخ ‪ ٖٔ٠٣‬طلو‪٤‬ن ًَحٓش ح‪ٔٗ٩‬خٕ ‪ٜٓٝ‬خُل‪٣ٝ ، ٚ‬لون اهخٓش حُؼيٍ ر‪ ٖ٤‬حُ٘خّ‪.‬‬

‫‪132‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ -1‬هْ رظؼَ‪٣‬ق ٗخَٓ ك‪ ٍٞ‬حُلن‪.‬‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٞٛ‬حُ‪ٞ‬حؿذ ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ٜٓ ٞٛ‬يٍ حُلو‪ٞ‬م ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬حؿزخص ؟‬
‫‪ -4‬أًظذ ٓ‪ٟٞٞ‬ػخ ك‪ٓ ٍٞ‬ل‪ ّٜٞ‬حُلن ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬حؿذ ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش‪.‬‬
‫‪ -5‬ا‪٣‬ض رَ٘ف ٌُِِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬ح‪٩‬ػظزخٍ‪٣‬ش ‪......................................................:‬‬
‫‪ -‬ح‪ٓ٩‬ظجؼخٍ ‪.......................................................:‬‬
‫‪َٓ -‬حػخس ‪.........................................................:‬‬
‫‪ -‬حُ‪..........................................................: ُّ٬‬‬
‫‪ -‬ا‪١‬خٍ ‪...........................................................:‬‬
‫‪َٛٓ -‬خط‪......................................................: ٚ‬‬

‫‪133‬‬
‫منهصم الثقـافة‬

‫‪ -1‬انضمبفخ ف‪ ٙ‬انهغخ‬
‫رخُؼ‪ٞ‬ىس اُ‪ُٔ ٠‬خٕ حُؼَد ‪ٝ‬هخٓ‪ٓ ّٞ‬ل‪ ٢٤‬حُٔل‪ٗ ، ٢٤‬ـي إٔ ًِٔش ػوخكش ط٘ظٔذ اُ‪ ٠‬كؼَ ػوق ‪.‬‬
‫‪ٌُٜٝ‬ح حُلؼَ ك‪ ٢‬حُؼَر‪٤‬ش ػيس ٓؼخٕ أ‪ٜٔٛ‬خ ػ‪٬‬ػش ‪:‬‬
‫ك‪ ٢‬حُٔؼ٘‪ ٠‬ح‪٣ ٍٝ٧‬ل‪٤‬ي حُلٌم ‪ٝ‬حُل‪َٓٝ ْٜ‬ػش حُظؼِْ ‪٣ .‬وخٍ ػوق حَُؿَ حُ٘‪٢‬ء أ‪ ١‬كٌه‪ٝ ، ٚ‬ػوق‬
‫ػولخ ‪ٛ‬خٍ كخًهخ ‪٣ٝ .‬وخٍ حَٓإ ػوق أ‪ ًٝ ١‬كط٘ش ‪ًًٝ‬خء رٔؼ٘‪ ٠‬أٗ‪ ٚ‬ػخرض حُٔؼَكش رٔخ ‪٣‬لظخؽ اُ‪ٚ٤‬‬
‫‪ٝٝ‬حػن ٓٔخ ‪٣‬لؼَ ‪ٌٌٛٝ .‬ح كؤ‪ َٛ‬حُؼوق ‪ ٞٛ‬حُلٌم ك‪ ٢‬اىٍحى حُ٘‪٢‬ء ػِٔخ أ‪ ٝ‬ػٔ‪ ، ٬‬ك‪ ٜٞ‬اًح‬
‫‪٣‬ظ‪ٓ ٖٔ٠‬ؼ٘‪ ٠‬حُـِزش ‪.‬‬

‫‪ٌٛ‬ح حُٔؼ٘‪ ٠‬ح‪٣ ٍٝ٧‬و‪ٞ‬ى حٍُ‪ ٠‬حُٔؼ٘‪ ٢‬حُؼخٗ‪ ٢‬حٌُ‪٣ ١‬يٍ ػِ‪ ٠‬حُـِزش ‪ٝ‬حُظلَ ػِ‪ ٠‬ح‪٥‬هَ رخُلٌم ‪ًٔ .‬خ‬
‫أٗ‪٣ ٚ‬ظ‪ ٖٔ٠‬حُٔ‪ٜ‬خىكش ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ع ػِ‪ ٠‬ح‪٥‬هَ ‪ٓ ٌُٖٝ ،‬ؼ٘‪ ٠‬حُـِزش ‪ ٞٛ‬حُٔخثي ك‪ ٢‬حُلخُظ‪. ٖ٤‬‬
‫أٓخ حُٔؼ٘‪ ٠‬حُؼخُض ك‪٤‬يٍ ػِ‪ ٠‬حُظٔ‪٣ٞ‬ش ‪ٝ‬حُظو‪ٝ ْ٣ٞ‬ح‪٬ٛ٩‬ف ‪ .‬حٓظويٓض ك‪ ٢‬حُزيح‪٣‬ش ُظٔ‪٣ٞ‬ش حَُٓق‬
‫‪ٝ‬طو‪ ٚٔ٣ٞ‬رخُؼوخف ( ‪ ٞٛٝ‬هطؼش ٖٓ كي‪٣‬ي ) ‪.‬‬

‫‪ًُ ٖٓٝ‬ي ًِٔش طؼو‪٤‬ق طؼ٘‪ ٢‬حُظٔ‪٣ٞ‬ش ‪ًٔ ،‬خ طؼ٘‪ ٢‬طو‪ ْ٣ٞ‬ح‪٩‬ػ‪ٞ‬ؿخؽ ‪ٌٛ‬ح حُٔؼ٘‪ ٠‬حٓظويّ ٖٓ ػْ ٖٓ‬
‫رخد ح‪ٓ٩‬ظؼخٍس ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُظؤى‪٣‬ذ ‪ٝ‬حُظ‪٣ٌٜ‬ذ ك‪٤‬وخٍ ػوق حُ‪ُٞ‬ي أ‪ ١‬ػِٔ‪ٌٛٝ ٚ‬ر‪ُٝ ٚ‬طل‪. ٚ‬‬
‫أٓخ ك‪ ٢‬حُ‪٬‬ػ‪٤٘٤‬ش ػٔ‪ٓٞ‬خ ‪ٝ‬حُلَٗٔ‪٤‬ش ه‪ٜٛٞ‬خ كٌِٔش ػوخكش ط٘ظن ٖٓ كؼَ ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬حٍُِحػش ‪ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظ٘زخص‬
‫ًٔخ ‪ َ٤٘٣‬اُ‪ًُ ٠‬ي هخٓ‪ٍٝ ّٞ‬ر‪ٌٛ ٖٓٝ َ٤‬ح حُٔؼ٘‪ ٠‬أطض ٖٓ رخد ح‪ٓ٩‬ظؼخٍس أ‪٠٣‬خ ٓٔؤُش ط٘ٔ‪٤‬ش‬
‫رؼ‪ ٞ‬حٌُِٔخص حُؼوِ‪٤‬ش ر‪ٞ‬حٓطش حَُٔحٕ ‪ٝ‬حُظيٍ‪٣‬ذ حٌُ‪ ٢٘ٛ‬حُٔ٘خٓذ ‪.‬‬
‫طو‪ٞ‬ىٗخ ‪ ٌٙٛ‬حُٔؼخٗ‪ ٢‬حُِـ‪٣ٞ‬ش حُ‪ ٠‬حُٔؼ٘‪ ٠‬حُلٌَ‪ٌُِٔ ١‬ش ػوخكش ‪ .‬ػِ‪ ٠‬إٔ حٗظوخهخص حُلؼَ رخُؼَر‪٤‬ش‬
‫ه‪ٜٛٞ‬خ ػخُؼ‪ٜٔ‬خ طو‪ٞ‬ى أ‪٠٣‬خ اُ‪ ٠‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ ٢‬ح‪ٓٝ٧‬غ حٌُ‪٣ ١‬ؼ٘‪ ٢‬حُظ٘٘جش ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ُ‪١٨‬لخٍ ‪.‬‬

‫‪ -2‬انضمبفخ فكو‪ٚ‬ب‬

‫طؼ٘‪ًِٔ ٢‬ش ػوخكش ٖٓ ‪ٌٛ‬ح حُٔ٘ظ‪ ٍٞ‬حًظٔخد حُٔؼخٍف حُظ‪ ٢‬ط٘ٔ‪ ٢‬حُلْ حُ٘وي‪ٝ ١‬حٌُ‪ٝ‬م ‪ٝ‬حُلٌْ ‪.‬‬
‫‪ٝ‬هي طظو‪ ٜٚ‬حُؼوخكش ٖٓ ه‪ ٍ٬‬حًظٔخد ٓؼَكش ٓظؼٔوش ك‪ٓ ٢‬ـخٍ ٓؼ‪ً ٖ٤‬خُلِٔلش ‪ٝ‬ح‪٧‬ىد ‪ ،‬أ‪ٝ‬‬
‫حُل٘‪ٝ ٕٞ‬حُؼِ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٠‬حهظ‪٬‬ك‪ٜ‬خ ‪ .‬أ‪ ٢ٛ ٝ‬طظوٌ ٓؼ٘‪ ٠‬ػخٓخ ‪٣‬يٍ ػِ‪ ٠‬حُٔؼَكش هخٍؽ ٗطخم‬
‫ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خ‪ٝ ٙ‬ك‪ ٢‬حُٔـخ‪٫‬ص حُلٌَ‪٣‬ش حُٔوظِلش حُظ‪ ٢‬طؼظزَ ‪٣ٍَٟٝ‬ش ٌَُ اٗٔخٕ ٓٔظ٘‪ٔٓ ، َ٤‬خ ‪٣‬ظ‪٤‬ق‬
‫ُ‪ ٚ‬حُظؼخَٓ ٓغ ه‪٠‬خ‪٣‬خ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ػٔ‪ٓٞ‬خ ريٍؿش ٓظويٓش ٖٓ ح‪ٗ٩‬لظخف ‪ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظ‪٤‬ؼخد ‪ٝ‬حُ٘ٔ‪ٌَ٘٣ٝ . ٍٞ‬‬
‫ح‪ً٩‬ظٔخد حُٔؼ‪٤‬خٍ ُِؼوخكش حُلٌَ‪٣‬ش ‪ًُٝ‬ي ك‪ٓ ٢‬وخرَ حًٌُخء حُلطَ‪ٝ . ١‬هي ‪٣‬ظْ ‪ٌٛ‬ح ح‪ً٩‬ظٔخد ٖٓ‬
‫ه‪ ٍ٬‬ػِٔ‪٤‬ش طَر‪٤‬ش ٓ٘ظٔش طئى‪ ١‬اُ‪. ٚ٤‬‬

‫‪134‬‬
‫‪ٌٛ‬ح حُٔل‪ٗ ّٜٞ‬خع ك‪ ٢‬حُوَٕ حُؼخٖٓ ػَ٘ ك‪ ٢‬حُلٌَ حُـَر‪ ٢‬حُلِٔل‪ٝ ٢‬ح‪ُٔ٧‬خٗ‪ ٚ٘ٓ ٢‬ه‪ٜٛٞ‬خ ‪،‬‬
‫ك‪٤‬غ ٗ٘ؤ ‪ٌٛ‬ح حُٔل‪ ّٜٞ‬أ‪ٓ ٍٝ‬خ ٗ٘ؤ ‪ٓ ،‬غ ح‪٧‬رلخع ‪ٝ‬حُٔلخ‪٫ٝ‬ص حُظ‪ ٢‬هخٓض ٌُظخرش " حُظخٍ‪٣‬ن حُؼخّ‬
‫ُ‪ٔٗ٪‬خٗ‪٤‬ش " رٔؼ٘‪ ٠‬ك‪٠‬خٍ‪ِ٣ ١‬و‪ ٢‬حُ‪ٞ٠‬ء ػِ‪ ٠‬حُٔئٓٔخص ‪ٝ‬حُظ‪٤‬خٍحص حُلٌَ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُل٘‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼِٔ‪٤‬ش ‪،‬‬
‫‪ٝ‬ػِ‪ٓ ٠‬وظِق ٓلطخص ‪َٓٝ‬حكَ حُظويّ حُزَ٘‪ . ١‬حٓظويّ ح‪ُٔ٧‬خٕ ‪ٌٛ‬ح حُٔل‪ ّٜٞ‬اًح ُِظؼز‪ َ٤‬ػٖ‬
‫حُظط‪ ٍٞ‬حُل‪٠‬خٍ‪ ١ً ١‬حُ‪ٞ‬ؿ‪ٜ‬ش حُظويٓ‪٤‬ش ‪ .‬ا‪ ٫‬أٗ‪ ٚ‬حٓظويّ أ‪٠٣‬خ ‪ٝ‬ػِ‪ٓ ٠‬ز‪ َ٤‬حُظ‪ٓٞ‬غ رخُٔؼ٘‪٠‬‬
‫حُِـ‪ ١ٞ‬ح‪ ُٚ ٢ِٛ٧‬رخُلَٗٔ‪٤‬ش ُ‪ٗ٪‬خٍس اُ‪" ٠‬ؿَّ حُؼِ‪ٝ ّٞ‬ح‪٥‬ىحد" ك‪ ٢‬حُ٘ل‪ٝ ، ّٞ‬طٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُؼوَ ‪،‬‬
‫‪ٝ‬حُظويّ حٌُ‪ٔٗ٪ُ ٢٘ٛ‬خٕ ‪ ،‬ػْ حطٔغ ُ‪ َٔ٘٤‬حُ٘وي حٌُ‪ٝ ٢٘ٛ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ٔٗ٪ُ ٢‬خٕ ػٔ‪ٓٞ‬خ ‪.‬‬
‫‪ٝ‬رٌُي طظَ ًِٔش ػوخكش ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜ‬ؼ‪٤‬ي حُلٌَ‪ ١‬طؼ٘‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬ش طَه‪٤‬ش ُ‪ٔٗ٪‬خٕ حُلَى ٓوظِق حُٔ‪٠‬خٓ‪ٖ٤‬‬
‫حَُ‪ٝ‬ك‪٤‬ش ‪ٝ‬حٌُ‪٤٘ٛ‬ش ‪ٝ‬حُل٘‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼِٔ‪٤‬ش ‪ .‬كخُظؼو‪٤‬ق ‪ٞٛ‬حُؼَٔ حٌُ‪٣ ١‬زٌُ‪ ٚ‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ُـخ‪٣‬ش طط‪ً َ٣ٞ‬حط‪ ٚ‬ك‪٢‬‬
‫كؼَ ه‪٬‬م ‪٣‬ظ‪ ٖٔ٠‬ح‪٩‬هظيحٍ ػِ‪ ٠‬طوط‪ ٢‬كظٔ‪٤‬خص حُطز‪٤‬ؼش ٖٓ ه‪ ٍ٬‬طٔؼَ أك‪ َ٠‬ح‪٧‬كٌخٍ حُظ‪٢‬‬
‫ػَك‪ٜ‬خ حُؼخُْ ‪ٝ‬طط‪ َ٣ٞ‬حُو‪ٜ‬خث‪ ٚ‬ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش حُٔٔ‪ِ٤‬س ‪.‬‬
‫‪ٌٛ‬ح حُٔؼ٘‪ ٞٛ ٠‬حٌُ‪٤٘٣ ١‬غ ك‪ ٢‬ح‪ٓ٩‬ظويحّ حُـخٍ‪ٌُِٔ ١‬ش "ػوخكش" ‪ٝ ،‬طؼز‪ "َ٤‬حُٔؼول‪ًُ ٖٓٝ " ٖ٤‬ي‬
‫طٔٔ‪٤‬ش ‪ُٝ‬حٍس حُؼوخكش رٔؼ٘‪ ٠‬حُٔؼخٍف حُؼخٓش ‪ٝ‬حُل٘‪ٝ ٕٞ‬ح‪٥‬ىحد ػ٘ي حُـٔ‪. ٍٜٞ‬‬

‫‪ -3‬انضمبفخ ثبنًؼُٗ اإلعزًبػ‪ ٙ‬انٕاٍغ‬


‫طط‪ٍٞ‬ص كٌَس حُؼوخكش ػِ‪٣ ٠‬ي ػِٔخء ح‪ٗ٩‬ـِ‪ٝ ِ٤‬ػِ‪ٍ ٠‬أٓ‪" ْٜ‬طخ‪ ٖٓ "ٍِٞ٣‬ه‪ ٍ٬‬ىٍحٓخط‪ ْٜ‬ػٖ‬
‫حُ٘ؼ‪ٞ‬د ‪ٝ‬حُوزخثَ حُزيحث‪٤‬ش ‪ُٝ .‬وي هخّ ح‪ٌ٣َٓ٧‬خٕ رظ‪٤ٓٞ‬غ كٌَس حُؼوخكش ‪ ٌٙٛ‬حؿظٔخػ‪٤‬خ كظ‪ ٠‬أٗ‪ٜ‬خ‬
‫طٔخ‪ٝ‬ص ُي‪ٓ ْٜ٣‬غ ٓل‪ ّٜٞ‬حُل‪٠‬خٍس ك‪ ٢‬ىٍحٓخط‪ ْٜ‬ػِ‪ ٠‬طِي حُ٘ؼ‪ٞ‬د ‪ُٝ .‬وي ‪ٟٝ‬غ ح‪ٗ٫‬ـِ‪١ِ٤‬‬
‫"طخ‪ "ٍِٞ٣‬ػخّ ‪ 1871‬ك‪ً ٢‬ظخر‪ ٚ‬ػٖ " حُؼوخكش حُزيحث‪٤‬ش " طؼَ‪٣‬لخ ‪ِ٣ ٫‬حٍ ‪٣‬ؼظزَ اُ‪ ٠‬ح‪ ٖٓ ٕ٥‬أًَٔ‬
‫حُظؼَ‪٣‬لخص ُِؼوخكش رخُٔؼ٘‪ ٠‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪. ٢‬‬

‫‪٣‬و‪ٌٛ ٍٞ‬ح حُظؼَ‪٣‬ق حٌُ‪ ١‬طيح‪ُٝ‬ظ‪ ٚ‬حٌُظذ ‪ٝ‬ح‪٧‬ه‪ٓ ّ٬‬خ‪ " : ٢ِ٣‬حُؼوخكش أ‪ ٝ‬حُل‪٠‬خٍس ‪ ،‬رٔؼ٘خ‪ٛ‬خ حُ‪ٞ‬حٓغ ‪،‬‬
‫‪ ٢ٛ‬طِي حُٔـٔ‪ٞ‬ػش حًَُٔزش حُظ‪ ٢‬طظ‪ ٖٔ٠‬حُٔؼخٍف ‪ٝ‬حُٔؼظويحص ‪ٝ‬حُلٖ ‪ٝ‬ح‪٧‬ه‪٬‬م ‪ٝ‬ح‪٧‬ػَحف ‪ًَٝ‬‬
‫ح‪ٓ٩‬ظؼيحىحص ‪ٝ‬حُؼخىحص ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬حُظ‪ٌ٣ ٢‬ظٔز‪ٜ‬خ ح‪ٔٗ٩‬خٕ رخػظزخٍ‪ ٙ‬ػ‪ٞ٠‬ح ك‪ ٢‬حُٔـظٔغ " ‪ .‬حُـي‪٣‬ي ك‪٢‬‬
‫‪ٌٛ‬ح حُظؼَ‪٣‬ق حٌُ‪٣ ١‬ـِذ ػِ‪ ٚ٤‬حُ‪ٛٞ‬ق ‪ ٞٛ‬ارَحُ حُؼوخكش ‪ ٫‬ر‪ٛٞ‬ل‪ٜ‬خ اٍطوخء اٗٔخٗ‪٤‬خ أ‪ ٝ‬طويٓخ‬
‫اؿظٔخػ‪٤‬خ ‪ ،‬رَ ربٍؿخػ‪ٜ‬خ اُ‪ٓ ٠‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُ‪ٞ‬هخثغ ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طٔ‪ٟٝ ِ٤‬ؼ‪٤‬ش ٗؼذ ٓخ ‪،‬‬
‫‪ٝ‬حُظ‪٬ٓ ٌٖٔ٣ ٢‬كظظ‪ٜ‬خ ٓزخَٗس ك‪٘ٗ ٢‬خ‪ٝ ٚ١‬طلخػِ‪ ٚ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ ٢‬ه‪ ٍ٬‬كوزش ٖٓ حُِٖٓ ‪ ،‬أ‪ ٝ‬طظزغ‬
‫طط‪ٍٛٞ‬خ ػزَ كوذ ػي‪٣‬يس ‪.‬‬

‫‪ٝ‬ر‪ٌٜ‬ح حُٔؼ٘‪ُ ٠‬حٍ حُظلَ‪٣‬ن حُوي‪ٓ ْ٣‬خ ر‪ ٖ٤‬حُؼوخكش ‪ٝ‬حُل‪٠‬خٍس ‪ ،‬رؼي كظَس ٖٓ ٓلخ‪٫ٝ‬ص حُظٔ‪ ِ٤٤‬ر‪ٜٔ٘٤‬خ‬
‫كِوي ىٍؿض حُؼخىس ػِ‪ ٠‬حػظزخٍ حُل‪٠‬خٍس ًُي حُـخٗذ حٌُ‪َ٣ ١‬طي‪١ ١‬خرؼخ ػو‪٤ٗ٬‬خ ٓ‪ُٓ٬‬خ ُِظويّ‬
‫ح‪ٗ٩‬ظخؿ‪ٝ ٢‬حُظو٘‪ ، ٢‬ر‪ٔ٘٤‬خ طٔؼَ حُؼوخكش ًُي حُـخٗذ حَُ‪ٝ‬ك‪ٝ ٢‬حُلٌَ‪. ١‬‬
‫‪ٌٛ‬ح ‪ ٞٛ‬طوَ‪٣‬زخ حُظٔ‪ ِ٤٤‬حٌُ‪ ١‬طو‪ ٚٔ٤‬حُِـش حُؼَر‪٤‬ش ك‪٤‬غ طؼظزَ حُل‪٠‬خٍس ٓـٔ‪ٞ‬ع حُٔ٘ـِحص‬
‫ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ ،‬ر‪ٔ٘٤‬خ طؼظزَ حُؼوخكش كخُش حُظويّ حُؼوِ‪ٝ ٢‬كي‪ ، ٙ‬أ‪ٓ ٝ‬ـَٔ حُـ‪ٞ‬حٗذ حٌُ‪٤٘ٛ‬ش ُل‪٠‬خٍس‬
‫ٓؼ‪٘٤‬ش (هخٓ‪ٍٝ ّٞ‬ر‪ٓ ٖٓ )َ٤‬ؼَ حُؼوخكش حُؼَر‪٤‬ش ‪ٝ‬حُ‪٤٘٤ٜ‬ش ‪ٝ ،‬حُ‪٬‬ط‪٤٘٤‬ش ‪.‬‬

‫‪135‬‬
‫أٓخ حُل‪٠‬خٍس رخُ٘ٔزش ُ٘لْ حُوخٓ‪ ّٞ‬كبٗ‪ٜ‬خ ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٌٓظٔزخص حُٔـظٔؼخص ح‪ٔٗ٩‬خٗ‪٤‬ش ‪ٟ‬ي كخُش‬
‫حُزَرَ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُطز‪٤‬ؼش ‪ٓ" َٟ٣ٝ .‬ؼٖ ُ‪٣‬خىس" إٔ حُل‪٠‬خٍس ‪ٓ ٢ٛ‬ـَٔ ح‪ٗ٩‬ـخُحص حٌُزَ‪ٔٗ٪ُ ٟ‬خٗ‪٤‬ش‬
‫‪ٝ‬طَحًٔ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬ط٘خهِ‪ٜ‬خ ػزَ ح‪٧‬ؿ‪٤‬خٍ‪ -‬أ‪ ١‬حُٔ‪ َ٤‬ك‪ ٢‬ه‪ٓ ٢‬ـخ‪ُ َ٣‬و‪ ٢‬حُظٌَحٍ حُ‪ٍٞ‬حػ‪ -٢‬ك‪ ٢ٜ‬اًح‬
‫ٓـٔ‪ٞ‬ػش حُظط‪ٍٞ‬حص حُظ‪ ٢‬كيػض ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜ‬ؼ‪٤‬ي ٓ‪٤‬طَس ح‪ٔٗ٩‬خٕ ػِ‪ ٠‬حُطز‪٤‬ؼش ‪ٝ‬حًظ٘خف أَٓحٍ‪ٛ‬خ‬
‫‪ٝ‬ر٘خء حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ ‪ٝ ،‬ظ‪ ٍٜٞ‬حُٔيٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬ر٘خء حُٔئٓٔخص ٓغ ٓخ ‪َ٣‬حكو‪ٜ‬خ ٖٓ ر٘‪ ٠‬ك‪ٞ‬ه‪٤‬ش ‪.‬‬

‫حُؼوخكش رخُٔل‪ ّٜٞ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ ٢‬ػخٓش ٌَُ حُٔـظٔؼخص – ك‪ٓ ٬‬ـظٔغ ري‪ ٕٝ‬ػوخكش – ًُي أٗ‪ٜ‬خ طٔؼَ كخُش‬
‫ػز‪ ٍٞ‬ح‪ٔٗ٩‬خٕ ٖٓ حُٔ‪٬٤‬ى حُز‪ُٞٞ٤‬ؿ‪ ٢‬حٍُ‪ ٠‬حُٔ‪٬٤‬ى ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ ( ٢‬حُؼز‪ ٖٓ ٍٞ‬حُـٔي حُز‪ُٞٞ٤‬ؿ‪ ٢‬اُ‪٠‬‬
‫حٌُخثٖ ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ ) ٢‬كخُؼوخكش ‪ ٢ٛ‬حُلخُش ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ُ‪ٔٗ٪‬خٕ ػِ‪ ٠‬اهظ‪٬‬ف ىٍؿخص طط‪ٍٛٞ‬خ‬
‫‪ٝ‬طؼو‪٤‬ي‪ٛ‬خ ‪ .‬أٓخ حُل‪٠‬خٍس كظٔؼَ كخُش حُظًَ‪٤‬ذ ح‪٧‬ػِ‪ُِ ٠‬ؼوخكش ‪ .‬اٗ‪ٜ‬خ ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُؼوخكخص حُوخ‪ٛ‬ش‬
‫حُظ‪٣ ٢‬ـٔؼ‪ٜ‬خ ٍحر‪ ٢‬أ‪ ٝ‬أ‪٘ٓ َٛ‬ظَى ‪ٓ ٞٛٝ‬خ ‪٣‬طِن ػِ‪ ٚ٤‬أ‪٠٣‬خ حْٓ حُٔ٘طوش حُل‪٠‬خٍ‪٣‬ش‬
‫(حُل‪٠‬خٍسحُ‪٤٘٤ٜ‬ش‪ -‬حُل‪٠‬خٍس حُٔ‪٣َٜ‬ش حُوي‪ٔ٣‬ش‪ -‬حُل‪٠‬خٍس ح‪٤ٌ٣َٓ٧‬ش حُـ٘‪ٞ‬ر‪٤‬ش ‪...‬حٍُن)‬

‫ػِ‪ ًَ ٠‬كخٍ ‪ٌٛ َ٤ٔ٣‬ح حُظٔ‪ ِ٤٤‬كخُ‪٤‬خ حٍُ‪ ٠‬كويحٕ أ‪٤ٔٛ‬ظ‪ ، ٚ‬ر‪ٔ٘٤‬خ َٗ‪ٓ ٟ‬ل‪ ّٜٞ‬حُؼوخكش ‪ِ٣‬ىحى طؼِ‪ِ٣‬ح‬
‫‪ ٚٗ٧‬هخٍ ٖٓ ح‪٧‬كٌخّ حُٔؼ‪٤‬خٍ‪٣‬ش حُظ‪ ٢‬ط٘طِن ٖٓ ىٍؿش حُظط‪ٝ ٍٞ‬حُظؼو‪٤‬ي ‪ٝ‬حُظويّ ‪ .‬كٌَ ػوخكش ‪٢ٛ‬‬
‫ٓؼويس ر‪َٜ‬ف حُ٘ظَ ػٖ طط‪ٍٛٞ‬خ ‪ٗٝ .‬ظ‪٤‬ـش ُ‪ٌٜ‬ح حُظؼِ‪ٌٛ َٟٗ ِ٣‬ح حُٔل‪٣ ّٜٞ‬ؼَف حُؼي‪٣‬ي ٖٓ‬
‫ح‪ٗ٩‬ظوخهخص ُِظؼز‪ َ٤‬ػٖ ىٍحٓش ٓوظِق كخ‪٫‬ص حُظلخػَ ىحهَ حُٔـظٔغ حُ‪ٞ‬حكي ‪ٝ‬ر‪ٓ ٖ٤‬وظِق‬
‫حُٔـظٔؼخص ٖٓ ٓؼَ ‪ :‬حُظَحًْ حُؼوخك‪ -٢‬حُظـ‪ َ٤٤‬حُؼوخك‪ – ٢‬حُ‪َٜ‬حع حُؼوخك‪ – ٢‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ حُؼوخك‪– ٢‬‬
‫حُؼؤػ‪ َ٤‬حُؼوخك‪( ٢‬حُظؼخهق)‪ -‬حُظط‪ ٍٞ‬حُؼوخك‪...٢‬‬

‫حُؼوخكش ‪ ٢ٛ‬اًح ٓـَٔ ٓخ ‪٣‬ويٓ‪ ٚ‬حُٔـظٔغ ‪٧‬ر٘خث‪ ٖٓ ٚ‬ػخىحص ‪ٝ‬ه‪ٝ ْ٤‬أٓخُ‪٤‬ذ ِٓ‪ٞ‬ى ‪ٝ‬ط‪ٞ‬ؿ‪ٜ‬خص‬
‫‪ٝ‬ػ‪٬‬هخص ‪ٝ‬أى‪ٝ‬حٍ ‪ٝ‬طو٘‪٤‬خص ً‪٣ ٢‬ظؼِٔ‪ٛٞ‬خ ‪٣ٝ‬ظٌ‪٤‬ل‪ٞ‬ح ٓؼ‪ٜ‬خ ‪ .‬ك‪ٓ ٢ٔٗ ٢ٜ‬ؼ‪٘٤‬ش ُِـٔخػش ‪٫‬أًؼَ ‪ ٫ٝ‬أهَ‬
‫اٗ‪ٜ‬خ ‪٣َ١‬وش اثظ‪٬‬ف ‪ ٌٙٛ‬حُؼ٘خ‪ٓ َٛ‬ؼخ ً‪ ٢‬طٌ‪٣ ٬ً ٕٞ‬ؼط‪ُِ ٢‬ـٔخػش ‪١‬خرؼ‪ٜ‬خ حُٔٔ‪٤ًٝ ، ِ٤‬خٗخ ٖٓ‬
‫أٓخُ‪٤‬ذ حُِٔ‪ٞ‬ى ‪ٝ‬حُؼ‪٬‬هش ‪ٝ‬حُظؼز‪ٓٝ . َ٤‬غ إٔ حُٔو‪ٓٞ‬خص ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُِؼوخكش ٓظوخٍرش ك‪ٓ ٢‬وظِق‬
‫حُٔـظٔؼخص ا‪ ٫‬إٔ ‪٘ٛ‬خى حهظ‪٬‬كخ ك‪ ٢‬حُظآُق ‪٣‬ؼط‪ ٢‬ر٘‪ٓ ٠‬وظِلش ‪ٓٝ‬ظلخ‪ٝ‬طش ك‪ ٢‬ىٍؿش طؼو‪٤‬ي‪ٛ‬خ ‪ٞٛٝ ،‬‬
‫ٓخ ‪ ِ٤ٔ٣‬ػوخكش ػٖ أهَ‪. ٟ‬‬
‫حُؼوخكش ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ‬حُٔ٘ظٔ‪ ٖ٤‬اُ‪ٜ٤‬خ ٖٓ ه‪ ٍ٬‬حًظٔخر‪ُ٘ ْٜ‬لْ ‪َ١‬م حُظلٌ‪ٝ َ٤‬حُظ‪َٜ‬ف ‪ٝ‬حُظلخػَ ‪،‬‬
‫‪ٝ‬اٗظَحً‪ ْٜ‬ك‪ٜ٤‬خ ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜ‬ؼ‪٤‬ي‪ ٖ٣‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ػ‪ٝ ٢‬حَُِٓ‪ ١‬ك‪ ٢‬إٓ ٓؼخ ‪ .‬اٗ‪ٜ‬خ طٌَ٘ حُٔ٘ظٔ‪ ٖ٤‬اُ‪ٜ٤‬خ‬
‫ػوِ‪٤‬خ ‪ٗٝ‬لٔ‪٤‬خ ‪ٝ‬ػ‪٬‬ثو‪٤‬خ (حَُٔطزش ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼ‪٬‬ثو‪٤‬ش) ‪ٝ‬كظ‪ ٠‬ؿٔٔ‪٤‬خ ٖٓ ه‪ ٍ٬‬حُظٔخ‪٤ٛ‬خص‬
‫حُـٔي‪٣‬ش (طؼز‪َ٤‬حص حُ‪ٞ‬ؿ‪ ، ٚ‬أِٓ‪ٞ‬د حُـِ‪ٝ ١ٞ‬حُٔ٘‪ٝ ٢‬ح‪ٝ ًَ٧‬حُ٘‪ٝ ّٞ‬حُٔ‪ٞ‬حهق) ‪ٝ‬ػِ‪ٛ ٠‬ؼ‪٤‬ي‬
‫حٌُ‪ٝ‬م ‪ٝ‬حُظل‪٬٤٠‬ص ‪ٝ‬حُ٘ظَس اُ‪ ٠‬حٌُحص ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى ‪ .‬حُؼوخكش ر‪ٌٜ‬ح حُٔؼ٘‪ ٠‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ ٢ٛ ٢‬اًح اٗظٔخء‬
‫‪٣ٞٛٝ‬ش ‪ .‬اٗ‪ٜ‬خ حُ‪٣ٜٞ‬ش حُوخ‪ٛ‬ش رٔـظٔغ ٓؼ‪. ٖ٤‬‬

‫‪136‬‬
‫اال ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ٓ ٞٛ‬ل‪ ّٜٞ‬حُؼوخكش ؟‬
‫‪ٓ -2‬خ ٓؼ٘‪ ٠‬حُؼوخكش حُلٌَ‪٣‬ش ؟‬
‫‪ -3‬ػَف رخُؼوخكش رخُٔؼ٘‪ ٠‬ح‪٫‬ؿظٔخػ‪ ٢‬حُ‪ٞ‬حٓغ‪.‬‬
‫‪ٓ -4‬خ ٓل‪ ّٜٞ‬حُل‪٠‬خٍس ؟‬
‫‪ٓ -5‬خ‪ ٢ٛ‬حُ‪٣ٜٞ‬ش حُوخ‪ٛ‬ش رٔـظٔغ ٓؼ‪ ٖ٤‬؟‬
‫‪ -6‬حَٗف حٌُِٔخص ح‪٥‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ٓ -‬ل‪.......................................................................: ّٜٞ‬‬
‫‪ -‬حُؼو‪٤ٗ٬‬ش ‪....................................................................:‬‬
‫‪-‬حُظٔ‪......................................................................: ِ٤٤‬‬
‫‪ -‬ح‪ٓ٫‬ظؼخٍس ‪..................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُؼوخف ‪......................................................................:‬‬
‫‪ -‬ح‪ٓ٫‬ظ٘زخص ‪..................................................................:‬‬
‫‪ -‬كط٘ش ‪........................................................................:‬‬

‫‪137‬‬
‫القرااة الغثغرة‬
‫‪ً ٌٞ٘٣‬ؼ‪ ٖٓ َ٤‬حُ٘خّ أٗ‪٣ ٫ ْٜ‬ـ٘‪ ٖٓ ٕٞ‬حُوَحءس ٓخ ‪ ، ُْٜ ٍٞٛ‬ك‪ٓ ٕٞٔ٘٣ ْٜ‬خ ‪٣‬وَأ‪ ،ٕٝ‬أ‪٫ٝ‬‬
‫‪٣‬ل‪ٓ ٕٜٞٔ‬خ ‪٣‬وَأ‪ ، ٕٝ‬أ‪ٔ٣ ٫ٝ‬ظط‪٤‬ؼ‪ ٕٞ‬إٔ ‪ًَِٝ٣‬ح ح‪ٛ‬ظٔخٓ‪ ْٜ‬ك‪ٓ ٢‬خ ‪٣‬وَأ‪ٌٛٝ . ٕٝ‬ح ٗخطؾ ٖٓ ػيّ‬
‫حَُٔحٗش حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش ‪ ٖٓٝ ،‬ؿ‪َ١ َٜ‬م حُوَحءس حُِٔ‪ٔ٤‬ش ‪ .‬كٌ‪٤‬ق ٗوَأ؟ ‪ٓٝ‬خحٌُ‪٣ ١‬ـؼَ حُوَحءس ًؼ‪َ٤‬‬
‫حُلخثيس ٗي‪٣‬يس حُظؤػ‪َ٤‬؟‪...‬‬
‫ػِ‪٘٤‬خ إٔ ٗٔخٍّ أ‪ ٍٝ‬ح‪ ، َٓ٧‬حُوَحءس ر‪ٜٞ‬ص ػخٍ ‪ .‬كوي ُ‪ٞ‬كع إٔ حٌُ‪٣ ٖ٣‬وَأ‪ ٕٝ‬ؿ‪٤‬يح ر‪ٜٞ‬ص‬
‫ػخٍ ‪ ،‬أهيٍ ػِ‪ ٠‬ك‪ٓ ْٜ‬خ ‪٣‬وَأ‪٣ ٫ ٖٔٓ ، ٕٝ‬لٔ٘‪ ٕٞ‬حُوَحءس ػِ‪ٌٛ ٠‬ح حُ٘ل‪ًُ ، ٞ‬ي أٗ‪ ْٜ‬ك‪ٓ ٢‬ؼَ‬
‫‪ ٌٙٛ‬حُوَحءس ‪ َٕٞٗٔ٣ ،‬ػِ‪ ٠‬إٔ ‪٣‬ؤٔ‪ٞ‬ح حٌُ‪ ّ٬‬رلٔذ ٓؼ٘خ‪ ٙ‬ك‪ ٢‬أىحث‪ ْٜ‬حُ‪ٜٞ‬ط‪ ، ٢‬ك‪َ٤‬كؼ‪ٕٞ‬‬
‫حُ‪ٜٞ‬ص ‪ ،‬أ‪٣ ٝ‬ول‪ ٚٗٞ٠‬كٔزٔخ ‪ ٢ِٔ٣‬حُٔؼ٘‪ٝ ، ٠‬ك‪ٌٛ ٢‬ح طؼ‪ٞ‬ى ُٔق حُٔؼ٘‪ ٠‬ريهش ‪.‬‬
‫ٌُٖ ‪ ،‬رٔخ إٔ حُٔطخُؼش طوظ‪ ٢٠‬حُوَحءس حَُٔ‪٣‬ؼش ‪ ،‬كبٗ‪٣ ٚ‬لٖٔ إٔ ٗظوِ‪ ٠‬ػٖ حُوَحءس ر‪ٜٞ‬ص ػخٍ‬
‫أ‪ ، ّٜٞٔٓ ٝ‬كظ‪ ٠‬رظلَ‪٣‬ي حُ٘لخ‪ ٙ‬رلٔذ ؿَّ حٌُِٔخص ‪ٓ ٕ٧ ،‬ؼَ ‪ ٌٙٛ‬حُوَحءس طٔظظزغ حُز‪٢‬ء ‪،‬‬
‫‪ٝ‬طؼ‪ٞ‬م ًؼ‪َ٤‬ح ػٖ حُٔ‪ َ٤‬حَُٔ‪٣‬غ ‪ ،‬ك‪ٔ٤‬خ ‪ ٌٖٔ٣٫‬إٔ طٌ‪ ٕٞ‬حُوَحءس حَُٔ‪٣‬ؼش ا‪ ٫‬رخُؼ‪ٝ ٖ٤‬كي‪ٛ‬خ ‪ .‬كٔخ‬
‫حُوَحءس ر‪ٜٞ‬ص ػخٍ ا‪ٞٗ ٫‬ع ٖٓ حَُٔحٗش ‪ِٗ ،‬ـؤ اُ‪ ٚ٤‬كظَس ٓؼ٘‪٤‬ش ‪ُ٘ ،‬ظؼ‪ٞ‬ى َٓػش ُٔق حُٔؼ٘‪ ، ٠‬ػْ‬
‫ٗٔ‪ ٢٠‬ك‪ ٢‬حُوَحءس حُ‪ٜ‬خٓظش حَُٔ‪٣‬ؼش ‪.‬‬
‫‪ٝ‬ػِ‪٤‬ي إٔ طؼَف ػخٗ‪ ٢‬ح‪ ، َٓ٧‬إٔ اطوخٕ حُوَحءس حُ‪ٜ‬خٓظش حَُٔ‪٣‬ؼش ُ‪ ٞٛ ْ٤‬حُ‪ٜ‬يف حُ٘‪ٜ‬خث‪٢‬‬
‫ُِٔطخُؼش ‪ ،‬اٗٔخ حُل‪ٝ ْٜ‬طٔؼَ حُؼخُْ ‪ ،‬كظؼَف طخُ‪٤‬خ إٔ حٌُخطذ ‪َٛ٣٫‬ق حٌُِٔخص حُظ‪ ٢‬طَح‪ٛ‬خ ػ‪٘٤‬ي‬
‫أٓخٓي ‪ ،‬اٗٔخ طؼزَ ًِٔخط‪ ٚ‬طِي ػٖ كٌَ ‪ ٌٙٛٝ ،‬حُلٌَس طظَِٔٔ ٓ٘طو‪٤‬خ ك‪ ٢‬حٗظظخّ ػوِ‪ٓ ٢‬ؼَ‪ٝ‬ف ‪،‬‬
‫طويّ ؿٔ‪٤‬ؼ‪ٜ‬خ حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ح‪ٓ٧‬خّ ‪ .‬كلخ‪ٓ ٍٝ‬خ حٓظطؼض ‪ ،‬إٔ طَ‪٣َ١ ٟ‬وش طَِٔٔ حُلٌَ ك‪ٓ ٢‬خطوَأ‬
‫‪ ،‬كظـي إٔ ًَ كوَس ٖٓ كوَحص حُل‪ َٜ‬طزيأ ػخىس رخُـِٔش حَُث‪ٔ٤‬ش حُظ‪٤ٓ ٢‬ي‪ ٍٝ‬ك‪ُٜٞ‬خ حٌُ‪ ّ٬‬ك‪٢‬‬
‫ًَ كوَس ‪.‬‬
‫ا‪ ٫‬إٔ رؼ‪ ٞ‬حٌُظخد ‪٠٣‬غ ‪ ٌٙٛ‬حُـِٔش ك‪ ٢‬آهَ حُلوَس ‪ٝ ،‬رؼ‪٣ ْٜ٠‬ول‪ٜ٤‬خ ك‪ ٢‬حُ‪ ًَ ، ٢ٓٞ‬رلٔذ‬
‫أِٓ‪ٞ‬ر‪ ٌُٖٝ ، ٚ‬حُـخُز‪٤‬ش حُٔطِوش طظزغ حُ٘ظخّ حُٔؤُ‪ٞ‬ف ‪ ٞٛٝ ،‬إٔ ط‪٠‬غ حُـِٔش ح‪ٓ٧‬خّ ك‪ ٢‬أ‪ٍٝ‬‬
‫حُلوَس ‪ .‬كبًح ٓخ طٌٔ٘ض ٖٓ حُوَحءس حَُٔ‪٣‬ؼش ‪ً٘ٝ ،‬ض ٓيًٍخ أٗ‪ ٚ‬ػِ‪٤‬ي ٓ‪٬‬كوش حٌُِٔخص رؼ‪٤٘٤‬ي ‪،‬‬
‫‪ٝ‬حُلٌَس ح‪ٓ٧‬خّ رٌ‪٘ٛ‬ي ‪ ،‬كؤٗض اًح طوَأ هَحءس حُلخ‪ ْٛ‬حُٔيهن ‪ٝ ،‬هِ‪ ٬٤‬هِ‪ ٬٤‬طٔظط‪٤‬غ إٔ طِٔق حُلٌَس‬
‫حُٔل‪٣ٍٞ‬ش حُظ‪٣ ٢‬ظليع ػ٘‪ٜ‬خ حٌُخطذ ‪.‬‬
‫كخ‪ ٍٝ‬أه‪َ٤‬ح ‪ ،‬آؼخٗخ ك‪ ٢‬طًَ‪ ِ٤‬حَُٔحٗش ‪ٝ ،‬ط‪ٞ‬ه‪٤‬خ ُِلخثيس حُو‪ ، ٟٜٞ‬إٔ طٌظذ ٓوظ‪َٜ‬ح ُٔخ هَأص‬
‫كظٌ٘٘ق ُي ‪ُ ،‬لظش حُظِو‪ ، ٚ٤‬حُلٌَس حُٔل‪٣ٍٞ‬ش ‪ٝ ،‬حُلٌَ حُٔظلَػش ٓ٘‪ٜ‬خ رٌَ ط٘ؼزخط‪ٜ‬خ‬
‫‪ٝ‬هط‪ٞ‬حط‪ٜ‬خ ‪.‬‬
‫‪٣ٝ‬ئًي حٌُ‪٣ ٖ٣‬وظزَ‪ ٌٙٛ ٕٝ‬حُطَ‪٣‬وش حُوَحث‪٤‬ش أٗ‪ ْٜ‬هي أُل‪ٞ‬ح طظزغ هط‪ٞ‬حص حُلٌَ ‪ٝ ،‬حػظخى‪ٝ‬ح ُٔق‬
‫ح‪ٝ ، ْٛ٧‬ؿ‪ ٞ‬حُطَف ػٔخ ُ‪ ْ٤‬رٔ‪ ْٜ‬ك‪ ٢‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ‪ٝ ،‬إٔ هَحثظ‪ ْٜ‬هي أ‪ٛ‬زلض ًؼ‪َ٤‬س حُل‪ٞ‬حثي ‪،‬‬
‫‪ٝ‬ك‪َ٤‬س حُؼٔخٍ ‪.‬‬

‫‪138‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ حُلخثيس ٖٓ حُوَحثش ؟‬
‫‪٤ً -2‬ق ٗٔخٍّ هَحءس حُظوخٍ‪ َ٣‬حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٢ٛ‬حُطَ‪٣‬وش ح‪ٗ٧‬ـغ ُِظؤػ‪ َ٤‬ك‪ ٢‬حُوخٍة؟‬
‫‪ -4‬هْ روَحءس ِٓ‪ٔ٤‬ش ‪٧‬كي حُظوخٍ‪ َ٣‬ح ٍ‪٫‬ىحٍ‪٣‬ش حُٔظؼِوش رخُٔوخ‪ُٝ‬ش ؟‬
‫‪ٓ -5‬خ َٓحىف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬حَُٔحٗش ‪.....................................................:‬‬
‫‪ -‬طؼ‪ٞ‬م ‪...................................................... :‬‬
‫‪ -‬اطوخٕ ‪.......................................................:‬‬
‫‪ -‬حٗظظخّ ‪.................................................... :‬‬
‫‪ -‬حُٔل‪٣ٍٞ‬ش ‪................................................:‬‬
‫‪ -‬حُٔيهن ‪.................................................. :‬‬

‫‪139‬‬
‫اظام اللكص م الغهتل بالغنرب‬

‫‪ٌ٣‬ظٔ‪ٗ ٢‬ظخّ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬هخ‪ٛ‬ش ‪ ،‬اػظزخٍح اُ‪ٜٔٓ ٠‬ظ‪ ٫ ٚ‬ط٘ل‪ َٜ‬ك‪ٓ ٢‬ـَى ح‪ٓ٫‬ظـخرش ُٔ‪ٞ‬م‬
‫حُؼَٔ ٖٓ ك‪٤‬غ ط‪ٞ‬ك‪ َ٤‬حُ‪٤‬ي حُؼخِٓش ‪ٝ‬اػيحى حُ٘زخد ُ‪ُٞٞ‬ؽ حُل‪٤‬خس حُٔ‪٤ٜ٘‬ش رـٔ‪٤‬غ ط٘ؼزخط‪ٜ‬خ ‪ ،‬رَ طٔظي‬
‫ُظَ٘ٔ أ‪٠٣‬خ طِز‪٤‬ش كخؿخص اؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬ػوخك‪٤‬ش ًزَ‪. ٟ‬‬

‫ػهٗ ٍج‪ٛ‬م انزًٓ‪ٛ‬ل‬


‫إ أ‪٤ٔٛ‬ش حُلي‪٣‬غ ػٖ ٗظخّ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬رخُٔـَد ك‪ٍ ٢‬ح‪ٝ ٚ٘ٛ‬ك‪ ٢‬آكخه‪٫ ، ٚ‬طول‪ ٠‬ػِ‪ ٠‬أكي‬
‫‪ًُٝ‬ي رخػظزخٍ أ‪ٞٓ ٫ٝ‬هغ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٖٟٔ ٢ٜ٘‬حُظـَرش حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش رخُٔـَد ‪ٝ‬ػخٗ‪٤‬خ رخُ٘ظَ ُٔخ‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ‪ٔ٣‬ظ‪ٞ‬ػز‪ٌٛ ٚ‬ح حُٔـخٍ ٖٓ هَِ ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬اىٓخؽ ‪ٝ‬ط‪ٞ‬ظ‪٤‬ق حُوَ‪٣‬ـ‪ ٖٓ ٖ٤‬كخِٓ‪٢‬‬
‫حُ٘‪ٜ‬خىحص ‪ ١ًٝٝ‬حٌُلخءحص حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ‪ ،‬اً إ ػ‪٬‬هش حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬رخُظ٘ـ‪ َ٤‬أ‪ٟ‬لض ٓظ‪ُٓ٬‬ش ‪ ،‬ػْ ػخُؼخ ‪،‬‬
‫حػظزخٍح ُ‪ٛ٪‬ظٔخّ حُٔظِح‪٣‬ي حٌُ‪ ١‬أ‪ٛ‬زلض ط‪ ٚ٤ُٞ‬حُٔئٓٔخص حُٔؼ٘‪٤‬ش ٓ‪ٞ‬حء حُؼٔ‪٤ٓٞ‬ش ٓ٘‪ٜ‬خ أ‪ٗ ٝ‬ز‪ٚ‬‬
‫حُؼٔ‪٤ٓٞ‬ش أ‪ ٝ‬حُوخ‪ٛ‬ش ‪ُ ،‬وطخع حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٌ٘ٓ ٢ٜ٘‬كـَ ح‪٬ٛ٩‬ف ح‪٩‬ىحٍ‪ٝ ١‬حُظَر‪ ١ٞ‬حٌُ‪ ١‬حٗطِن‬
‫ٓغ ريح‪٣‬ش حُ٘‪ٜ‬ق حُؼخٗ‪ ٖٓ ٢‬حُؼٔخٗ‪٘٤‬خص ( ‪)1985‬‬
‫ًَ ًُي ‪ ،‬أػط‪ُِٟٞٞٔ ٠‬ع ك‪٣ٞ٤‬ش ‪ٝ‬ؿيس ‪ٝ‬ؿي‪٣‬ش ‪ ،‬حٓظؤػَص رخ‪ٛ‬ظٔخّ ٓوظِق حُلخػِ‪ٝ ٖ٤‬حُٔ‪ٜ‬ظٔ‪ٖ٤‬‬
‫رخُلوِ‪ ٖ٤‬حُظَر‪ٝ ١ٞ‬حُٔ‪ ٖٓٝ ، ٢ٜ٘‬ػٔش طؼيى ػيى حُٔظيهِ‪ ٖ٤‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُظ‪ٞ‬ؿ‪ٝ ٚ٤‬حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ٖ٤٤ٜ٘‬‬
‫ػِ‪ ٠‬حُٔٔظ‪ٝ ٖ٤٣ٞ‬حُٔٔظَٔ ‪.‬‬

‫‪ -‬أْلاف ٍٔٔبئم انزكٕ‪ ٍٚ‬انًُٓ‪ٙ‬‬


‫إ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪٘ٗ ٞٛ ٢ٜ٘‬خ‪ ١‬طَر‪٣ٝ ١ٞ‬ي‪ ٌٖٔ٣ ١ٝ‬حُلَى ٖٓ حًظٔخد حُٔؼخٍف حُ٘ظَ‪٣‬ش ‪ٝ‬ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص‬
‫حُؼِٔ‪٤‬ش حُ‪ُٓ٬‬ش ُ‪ٗ٪‬وَح‪ ١‬ك‪ٔٓ ٢‬خٍٓش كَكش أ‪٘ٛ ٝ‬ؼش أ‪ٜ٘ٓ ٝ‬ش ٓؼ‪٘٤‬ش ‪ًٔ ،‬خ ‪ ٖٓ ٌٚ٘ٔ٣‬طلٔ‪ٖ٤‬‬
‫طِي حُٔؼخٍف ‪ٝ‬طِي ح‪٤ُ٥‬خص ‪ٝ‬طٌ‪٤٤‬ل‪ٜ‬خ ٓغ حُٔٔظـيحص حُؼ‪ َٜ‬ك‪ ٢‬ؿ‪ٞ‬حٗز‪ ٚ‬حُظو٘‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬ش‬
‫‪ٝ‬اٗؼٌخّ ًُي ػِ‪ٛ ٠‬ؼ‪٤‬ي حُٔ‪ ٖٜ‬أ‪ ٝ‬حُلَف ‪ .‬حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬إً ‪ ٞٛ ،‬حُزلغ ػٖ حُٔ‪٬‬ثٔش‬
‫‪ٝ‬حُظ‪ٞ‬حُٕ ‪٬ٓ :‬ثٔش حُلَكش ُطز‪٤‬ؼش حُظٌ‪ٝ . ٖ٣ٞ‬ط‪ٞ‬حُٕ حُؼَ‪ ( ٝ‬حُلَف حُٔظطِزش )‬
‫‪ٝ‬حُطِذ(حُٔ‪ٜ‬خٍحص حُلَك‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طِوض طٌ‪٘٣ٞ‬خ ٓ‪٤ٜ٘‬خ ٓطِ‪ٞ‬رخ )‬
‫‪ٞٛٝ‬رٌُي (أ‪ ١‬حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ٓ ، )٢ٜ٘‬ؼ‪ُ ٠‬ظِز‪٤‬ش كخؿ‪٤‬خص ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى حُ‪ ٖٓ ٢٘١ٞ‬ك‪٤‬غ ط‪ٞ‬ك‪ َ٤‬حُ‪٤‬ي‬
‫حُؼخِٓش حُٔئ‪ِٛ‬ش ٓ‪٤ٜ٘‬خ ‪ٝ‬طو٘‪٤‬خ ‪ ٞٛٝ ،‬أ‪٠٣‬خ آظـخرش ُطِذ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔؼزَ ػ٘‪َ١ ٖٓ ٚ‬ف‬
‫‪ٗ٬‬يٓخؽ ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس حُؼِٔ‪٤‬ش ‪،‬‬‫حُٔ‪ٞ‬ح‪ ٖ٤٘١‬حَُحؿز‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬طؼِْ كَكش ٓؼ‪٘٤‬ش ‪ٝ‬طؤ‪٤ٜ٘ٓ ِْٜ٤ٛ‬خ ُظ‪٤٤ٜ‬ج‪ٍ ُ ْٜ‬‬
‫ًٔخ إٔ أ‪ٛ‬يحك‪ ٚ‬طٌٔ‪ ٖ٤‬حُ‪٤‬ي حُؼخِٓش ٖٓ طلٔ‪٬ٓٝ ٖ٤‬ءٓش ًلخءحط‪ٜ‬خ حُٔ‪٤ٜ٘‬ش َُِكغ ٖٓ َٓى‪ٝ‬ى‪٣‬ظ‪ٜ‬خ‬
‫‪ٝ‬ط‪ َٔ٤‬طَه‪٤‬ظ‪ٜ‬خ حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ .‬ا‪ٟ‬خكش اُ‪ٔ٣ ًٚٗٞ ٠‬خػي حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ػِ‪ ٠‬حُظير‪َٝ٤‬حُظ٘ظ‪ ْ٤‬ك‪٢‬‬
‫أكن طلٔ‪ ٖ٤‬حَُٔى‪ٝ‬ى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُلؼخُ‪٤‬ش ‪ًٔ .‬خ إٔ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٖٓ ، ٢ٜ٘‬ؿ‪ٜ‬ش أهَ‪٣ ، ٟ‬ظ‪٤‬ق حُلَ‪ٛ‬ش‬
‫ُزؼ‪ ٞ‬حُلجخص ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طؼ‪ٟٝ ٖ٤‬ؼخ هخ‪ٛ‬خ (ٓؼَ كجش حُٔؼخه‪ٗ٪ُ )ٖ٤‬يٓخؽ ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس‬
‫ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ‪.‬‬

‫‪140‬‬
‫‪ٝ‬ري‪ ٢ٜ٣‬إٔ ٓ‪ٜٔ‬ش حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٫ ٢ٜ٘‬ط٘ل‪ َٜ‬ك‪ٓ ٢‬ـَى ح‪ٓ٩‬ظـخرش ُٔ‪ٞ‬م حُؼَٔ ٖٓ ك‪٤‬غ ط‪ٞ‬ك‪َ٤‬‬
‫حُ‪٤‬ي حُؼخِٓش ‪ ،‬رَ اٗ‪ٜ‬خ ٓ‪ٜٔ‬ش ط٘يٍؽ ‪ ٖٟٔ‬كخؿخص اؿظٔخػ‪٤‬ش – ػوخك‪٤‬ش ًزَ‪ٝ ٟ‬أٓخٓ‪٤‬ش ‪.‬‬
‫حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ٝ ٢ٜ٘‬ؿ‪ٜ‬خٕ ‪ :‬طٌ‪ ٖ٣ٞ‬أٓخّ ‪ٝ‬طٌ‪ٔٓ ٖ٣ٞ‬ظَٔ ‪.‬‬

‫‪ ٢َٓ٣ٝ‬حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬ح‪ٓ٧‬خّ اُ‪ ٠‬اػطخء طٌ‪ ٢ٜ٘ٓ ٖ٣ٞ‬ػخّ ‪ٝ‬اُ‪ ٠‬حًظٔخد حُٔؼخٍف ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص حُٔ‪٤ٜ٘‬ش‬
‫‪ًُٝ‬ي ‪٧‬ؿَ ٓ‪ٞ‬حؿ‪ٜ‬ش ٓخ طظطِز‪ ٚ‬حُٔٔخٍٓش حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ٖٓ ٓئ‪٬ٛ‬ص ‪ ٞٛٝ .‬رٌُي اػيحى ُ‪ٗ٪‬وَح‪ ١‬ك‪٢‬‬
‫حُل‪٤‬خس حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ك‪ً ٢‬خكش ٓٔظ‪٣ٞ‬خط‪ٜ‬خ ٖٓ ؿ‪ٜ‬ش ‪ٔٓٝ ،‬خػيس ػِٔ‪٤‬ش ‪٫‬هظلخّ حُلِوخص حُظٌ‪٤٘٣ٞ‬ش حُ‪٬‬كوش‬
‫ػِ‪ٌٛ ٠‬ح حُظٌ‪ ٖٓ ٖ٣ٞ‬ؿ‪ٜ‬ش أهَ‪.ٟ‬‬

‫أٓخ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔٔظَٔ ك‪ٔ٤‬ظ‪ٜ‬يف ىػْ حُٔؼخٍف ‪ٝ‬حُٔيحٍى حُؼخٓش ‪ٝ‬حُٔ‪٤ٜ٘‬ش حٌُٔظٔزش ‪ٝ‬حُؼَٔ ػِ‪٠‬‬
‫ط٘ٔ‪٤‬ظ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬طط‪َٛ٣ٞ‬خ ك‪ ٢‬أكن ٓ‪٬‬ءٓظ‪ٜ‬خ ٓغ حُظط‪ ٍٞ‬حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪ًٌٝ ٢‬ح ٓظطِزخص ٓ‪ٞ‬م حُؼَٔ ‪ ،‬اُ‪٠‬‬
‫ؿخٗذ ط‪٤ٓٞ‬غ ٓٔظ‪ ٟٞ‬حُظٌ‪ٝ ٖ٣ٞ‬ا‪ٟ‬خكش ًلخءحص ٓ‪٤ٜ٘‬ش أهَ‪ ٟ‬طئ‪ُُٞٞ َٛ‬ؽ ٗ٘خ‪ ٢ٜ٘ٓ ١‬ؿي‪٣‬ي ‪.‬‬
‫‪٘ٛٝ‬خى أٗٔخ‪ٝ ١‬أ‪٘ٛ‬خف ٓظؼيىس ٖٓ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬ح‪ٓ٧‬خّ ٖٓ أ‪ٜٔٛ‬خ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬ىحهَ حُٔئٓٔخص‬
‫حُٔوظ‪ٜ‬ش ٓغ اؿَحء طيحٍ‪٣‬ذ ػِٔ‪٤‬ش رخُٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪ًٌُ ،‬ي ‪٘ٛ‬خى حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬رخُظ٘خ‪ٝ‬د حٌُ‪٣ ١‬و‪٠‬غ اُ‪٠‬‬
‫حطلخه‪٤‬خص طزَّ ر‪ٓ ٖ٤‬ئٓٔش حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ٝ ٢ٜ٘‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص حُٔؼ٘‪٤‬ش ‪ ،‬أ‪٠٣‬خ ‪٘ٛ‬خى حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬ػٖ ‪٣َ١‬ن‬
‫حُظَّٔ حُٔ‪ ٢ٜ٘‬حٌُ‪٣ ١‬و‪٠‬غ ُؼوي ًظخر‪٣ ٢‬زَّ ر‪ٛ ٖ٤‬خكذ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪ٝ‬حُٔظَّٔ ‪ٌٛ ،‬ح اُ‪ ٠‬ؿخٗذ‬
‫‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى حُظٌ‪ُ ٖ٣ٞ‬لخثيس ح‪ٗ٧‬وخ‪ ٙ‬حُٔؼخه‪ ٖ٤‬ػْ طٌ‪ ٖ٣ٞ‬حَُحٗي‪.ٖ٣‬‬

‫‪ ٖٓٝ‬آُ‪٤‬خص ‪ٓٝٝ‬خثَ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ : ًٌَٗ ٢ٜ٘‬حُظؤ‪ُٝ ، َ٤١‬ـش حُظِو‪ٝ ، ٖ٤‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س حُٔظيهِش ك‪٢‬‬
‫حُٔ‪٤‬يحٕ ريءح ٖٓ حُٔئٓٔخص حُؼٔ‪٤ٓٞ‬ش رٔوظِق ٌٓ‪ٗٞ‬خط‪ٜ‬خ ‪ ٫ٞٛٝٝ ،‬اُ‪ٓٝ ٠‬خثَ ح‪٩‬ػ‪، ّ٬‬‬
‫‪ٍَٝٓٝ‬ح رخُٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪ٝ ،‬حُـٔؼ‪٤‬خص حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ‪ٝ ،‬حُٔئٓٔخص حُوخ‪ٛ‬ش ُِظٌ‪ٝ ، ٖ٣ٞ‬حُ٘وخرخص حُٔ‪٤ٜ٘‬ش‬
‫‪ٝ‬حُـَف حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ‪ٝ ،‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س ح‪ٓ٫‬ظ٘خٍ‪٣‬ش ‪...‬اُ‪ ٠‬ؿ‪ًُ َ٤‬ي ٖٓ حُظ٘ظ‪ٔ٤‬خص ًحص حُ‪ِٜ‬ش رخُظٌ‪ٖ٣ٞ‬‬
‫حُٔ‪ٝ ٢ٜ٘‬رظ‪ٞ‬ؿ‪. ٜٚ٤‬‬

‫‪ ٢ٛٝ‬آُ‪٤‬خص طٔخ‪ ْٛ‬ك‪ ٢‬طؤ‪ َ٤١‬أ‪ٟ ٝ‬ز‪ ٢‬طؤ‪ َ٤١‬حُٔ‪ ٖ٤٤ٜ٘‬ر٘ٔذ طيهَ ٓظلخ‪ٝ‬طش ‪ٌُٜ٘ .‬خ ك‪ٓ ٢‬ـِٔ‪ٜ‬خ‬
‫ٓخُحُض طظْٔ رـ‪٤‬خد حُٔ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص حُٔطِ‪ٞ‬رش ٖٓ أؿَ ط‪ٞ‬ك‪ َ٤‬أ‪٤ٜ٘ٓ َ١‬ش ٓئ‪ِٛ‬ش طؤ‪ ٬٤ٛ‬ػ‪٣َٜ‬خ ‪.‬‬
‫ُزِ‪ٞ‬ؽ ‪ٌٛ‬ح حُ‪ٜ‬يف ‪٣‬لظخؽ ح‪ َٓ٧‬اُ‪َٓ ٠‬حؿؼش حُـ‪ٞ‬حٗذ حُظَ٘‪٣‬ؼ‪٤‬ش ‪ٟٝٝ ،‬غ ٓوط‪ٝ ٢‬ح‪ٟ‬ق ‪ٗٝ‬خَٓ‬
‫‪ ٖٟٔ‬آظَحط‪٤‬ـ‪٤‬ش رؼ‪٤‬يس حُٔي‪ٝ ، ٟ‬اطخكش حُلَ‪ٛ‬ش ‪ َ١٧‬حُوطخع حُوخ‪ُِٔٔ ٙ‬خ‪ٔٛ‬ش ك‪ ٢‬حُظؤ‪،َ٤١‬‬
‫‪ٝ‬هِن ٗؼذ ؿي‪٣‬يس طظٔخٗ‪ٓٝ ٠‬ظطِزخص حُوَٕ حُٔوزَ ‪ٝ ،‬اىٓخؽ حٌُلخءحص ‪ٝ‬ح‪ َ١٧‬حُٔئ‪ِٛ‬ش ك‪٢‬‬
‫حُل‪٤‬خس حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ‪ًُٝ‬ي رخُؼَٔ ػِ‪ ٠‬هِن كَ‪ُ ٙ‬ظ٘ـ‪ِٜ٤‬خ ‪ٝ‬رخُظخُ‪ ٢‬آظؼٔخٍ ًلخءحط‪ٜ‬خ ‪ ٖٓ .‬أؿَ طلؼ‪َ٤‬‬
‫‪ٝ‬ط٘ٔ‪٤‬ش ٗظخّ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬اًح ًخٕ هطخع حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٖٓ ٢ٜ٘‬ر‪ ٖ٤‬أ‪ ْٛ‬حُوطخػخص حُظ‪٣ ٢‬ظْ‬
‫حُظًَ‪ ِ٤‬ػِ‪ٜ٤‬خ ك‪ ٢‬ظَ ٓ‪٤‬خٓش حُي‪ُٝ‬ش ‪ ،‬كبٕ ‪ٌٛ‬ح ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬إٔ ُِوطخع ك‪٣ٞ٤‬ش آؼ٘خث‪٤‬ش ‪ٝ‬كًَ‪٤‬ش ٓظٔ‪ِ٤‬س‬
‫ػٖ رخه‪ ٢‬حُوطخػخص ‪.‬ا‪ ٫‬إٔ حُظٔزذ حٌُ‪ٓ ١‬خُحٍ ‪٣‬طزغ حُٔـخٍ ‪٣ ،‬يٍ ػِ‪ ٠‬إٔ حُـ‪ٜ‬خص حُٔؼ٘‪٤‬ش ُْ‬
‫طظٌٖٔ ٖٓ ك‪َٜ‬أكن ‪ٌٛ‬ح حُظٌ‪ٟٝ ٖ٣ٞ‬ز‪٬ٓ ٢‬ءٓظ‪ٓ ٚ‬غ ٗظخّ حُظَر‪٤‬ش ٖٓ ؿ‪ٜ‬ش ‪ٗٝ‬ظخّ ح‪ٗ٩‬ظخؽ ٖٓ‬
‫ؿ‪ٜ‬ش ػخٗ‪٤‬ش ‪ .‬رخػظزخٍ إٔ ‪٘ٛ‬خى طَحرطخ ‪ٝ‬ػ‪٤‬وخ ر‪ ٖ٤‬حُظَر‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظٌ‪ٝ ٖ٣ٞ‬حُظ٘ـ‪ٌٛٝ ، َ٤‬ح حُظَحر‪ٗ ٢‬خطؾ‬
‫ػٖ طَحر‪ٓ ٢‬لظَٔ ر‪ ٖ٤‬حُوطخػخص ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬ك‪ ٢‬حُٔ‪٤‬خٓش ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش‪.‬‬

‫‪141‬‬
‫‪ُٝ‬ظؼِ‪ ٌٙٛ ِ٣‬حُظَحرطخص ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ٗٝ ٢ٜ٘‬ظخثـ‪٫ ٚ‬ري ٖٓ آظؼٔخٍ حُٔ‪ٞ‬حٍى حُزَ٘‪٣‬ش‬
‫حُٔئ‪ِٛ‬ش ىحهَ حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪ٝ .‬حُزلغ ػٖ ٓزَ حُظوَ‪٣‬ذ ر‪ ٖ٤‬حُؼَ‪ٝ ٝ‬حُطِذ ك‪ ٢‬حُٔـخٍ حُظٌ‪: ٖ٣ٞ‬‬
‫أ‪ ١‬اَٗحى حُٔوخ‪ُٝ‬ش ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬ش حُظٌ‪ٝ . ٖ٣ٞ‬حَُكغ ٖٓ ه‪ٔ٤‬ش أٌٗخٍ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔظ‪ٓٞ‬طش ػٖ ‪٣َ١‬ن‬
‫كظق آٌخٗ‪٤‬خص حُلَحى حُٔ‪ ٢ٜ٘‬حُٔظ‪ٞ‬كَس ك‪ ٢‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪ٝ‬حُظَه‪ ٢‬ك‪ ٢‬حُِْٔ ح‪٩‬ىحٍ‪ٝ ١‬ط٘ـ‪٤‬غ ح‪٩‬ىٓخؽ‬
‫حُٔ‪. ٢ٜ٘‬‬
‫ًٔخ ‪٘٣‬زـ‪ ٢‬ىكغ حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪٩‬ىهخٍ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔٔظَٔ ًؼ٘‪ َٜ‬كؼخٍ ك‪ ٢‬طو‪٣ٞ‬ش حُٔ‪ٞ‬حٍى حُزَ٘‪٣‬ش‬
‫‪ٝ‬ط٘ـ‪٤‬غ ٓئٓٔخص حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬ػِ‪ ٠‬طط‪ َ٣ٞ‬رَحٓؾ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔٔظَٔ ر‪ٜ‬يف ح‪ٓ٩‬ظـ‪ ٍ٬‬ح‪ٓ٧‬ؼَ‬
‫ٌُِلخءحص حُٔ‪٤ٜ٘‬ش حُٔظ‪ٞ‬كَس ‪ًٌٝ‬ح آظ٘ٔخٍ ‪ٝ‬طو‪٣ٞ‬ش حُٔ‪ٞ‬حٍى حُزَ٘‪٣‬ش ا‪ٟ‬خكش اُ‪ٔٓ ٠‬خ‪ٔٛ‬ش ك‪ ٢‬طلٔ‪ٖ٤‬‬
‫حُويٍس حُظ٘خكٔ‪٤‬ش ُِٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪.‬‬

‫ٖٓ ؿخٗذ آهَ ‪٘٣‬زـ‪ ٢‬اػخىس حُ٘ظَ ك‪ ٢‬أ‪ٞ١‬حٍ حُظٌ‪ُ ٖ٣ٞ‬ظ٘ل‪ َٜ‬ك‪ : ٢‬حُظؤ‪ٝ َ٤ٛ‬حُظو٘‪ٝ ٢‬حُظو٘‪٢‬‬
‫حُٔظو‪ًٔ . ٜٚ‬خ ‪٘٣‬زـ‪َٓ ٢‬حؿؼش َٗ‪ ١‬حُٖٔ ح‪٧‬ه‪ ٠ٜ‬حُٔؼٔ‪ ٍٞ‬ر‪ُُٞٞ ٚ‬ؽ رؼ‪ٔٓ ٞ‬ظ‪٣ٞ‬خص‬
‫حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٕ٧ ٢ٜ٘‬ح‪٩‬ريحع ‪ٝ‬ح‪٫‬رظٌخٍ ‪ُٜٔ ٖٓ٫‬خ ‪.‬‬

‫أ‪٠٣‬خ ‪٣‬لظخؽ حُٔـخٍ اُ‪ ٠‬ط٘ـ‪٤‬غ حُوطخع حُوخ‪ًٌٝ ٙ‬ح حُـٔؼ‪٤‬خص حُٔ‪٤ٜ٘‬ش حُٔٔخ‪ٔٛ‬ش ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬ش‬
‫طٌ‪ ٖ٣ٞ‬ح‪ٗ٧‬وخ‪ ٙ‬حُٔؼخه‪ ٖ٤‬ػِ‪ ٠‬أٓخّ رَحٓؾ ٓيهوش هخرِش ُِظ٘ل‪ًٌُ . ٌ٤‬ي ‪ ٌٖٔ٣‬اػخىس ‪ٌِ٤ٛ‬ش‬
‫‪ٝ‬ط٘ط‪ ْ٤‬حُـَف حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ُظطِغ رخُي‪ ٍٝ‬حُٔ٘‪ ١ٞ‬ر‪ٜ‬خ ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪. ٢ٜ٘‬‬
‫‪ٝ‬حُٔؼ‪ ٢‬اُ‪ ٠‬طيػ‪ٝ ْ٤‬طؼٔ‪ٓ ْ٤‬زيأ ح‪ٓ٩‬ظو‪ ٍ٬‬حُٔخُ‪ٝ ٢‬ح‪٩‬ىحٍ‪ٝ ١‬حُظَر‪ُٔ ١ٞ‬ئٓٔخص حُظٌ‪ٖ٣ٞ‬‬
‫‪ٝ‬اىحٍط‪ٜ‬خ ك‪ٓ ٌَٗ ٢‬وخ‪٫ٝ‬ص ‪ٝ‬ك‪ ٢‬ا‪١‬خٍ ط٘خكٔ‪ ٖٓ ٢‬أؿَ حُو‪٤‬خّ رويٓخص ُلخثيس ح‪٥‬هَ كظ‪ ٠‬طظٌٖٔ‬
‫ٖٓ طلٔ‪.... ٖ٤‬‬

‫‪142‬‬
‫األ ئلة‬
‫‪ -1‬ػَف رٌٔظذ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪. ٢ٜ٘‬‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٢ٛ‬حُ‪ٓٞ‬خثَ ‪ٝ‬أ‪ٛ‬يحف حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٢ٛ‬أٗ‪ٞ‬حع حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪٢ٜ٘‬؟‬
‫‪ -4‬حًظذ ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ً‪٤‬ل‪٤‬ش طلؼ‪ٝ َ٤‬ط٘ٔ‪٤‬ش ٗظخّ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪.٢ٜ٘‬‬
‫‪ُٔ -5‬خًح حهظَص حُ‪ُٞٞ‬ؽ اُ‪ٓ ٠‬ؼ‪ٜ‬ي حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬؟‬
‫‪ٓ -6‬خ‪ ٢ٛ‬حٍطٔخٓخطي ًٔظيٍد ك‪ٜ٘ٓ ٍٞ‬ـ‪٤‬ش حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬؟‬
‫‪ٓ -7‬خ َٓحىف حٌُِٔخص ح‪٥‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ٔٓ -‬خٍٓش ‪.......................................................:‬‬
‫‪ -‬آكخم ‪...........................................................:‬‬
‫‪ً -‬لخءحص ‪......................................................:‬‬
‫‪ٜٓ -‬خٍحص ‪................................................... :‬‬
‫‪ -‬كَك‪٤‬ش ‪.......................................................:‬‬
‫‪ -‬اكظَحك‪٤‬ش ‪...................................................:‬‬
‫‪ -‬كخػِ‪......................................................: ٖ٤‬‬
‫‪ -‬اَٗحى ‪:‬‬

‫‪143‬‬
‫اللكص م الغللغر‬

‫إ حُٔ‪٤‬خٓش حُظ‪ ٢‬طْ ٗ‪ٜ‬ـ‪ٜ‬خ ٌٓ٘ ح‪٬ٛ‬ف هطخع حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ٝ ، ٢ٜ٘‬حَُٔطٌِس رخ‪ٓ٧‬خّ ػِ‪ ٠‬أِٓ‪ٞ‬د‬
‫حُل‪ٞ‬حٍ ‪ٝ‬حُظ٘خ‪ٓ ٍٝ‬غ ًَ ح‪َ١٧‬حف حُٔؼ٘‪٤‬ش ‪ٌ٘ٓ ،‬ض ٖٓ ر٘خء ٗظخّ ٓظٌخَٓ ‪٣‬ظْٔ رخَُٔ‪ٗٝ‬ش حٌُل‪ِ٤‬ش‬
‫رـؼِ‪ ٚ‬هخىٍح ػِ‪ٔٓ ٠‬خ‪َ٣‬س حُظل‪٫ٞ‬ص ‪ٝ‬حُظط‪ٍٞ‬حص حُظ‪ ٢‬ططزغ ػخُْ حُ٘ـَ ‪ُٝ ،‬ؼَ ٖٓ أ‪ٗ ْٛ‬ظخثؾ ‪ٌٙٛ‬‬
‫حُٔ‪٤‬خٓش ‪ٓ ،‬خ أ‪ٛ‬زل٘خ ٗؼخ‪ ٚ٘٣‬كخُ‪٤‬خ ٖٓ ح‪ٛ٫‬ظٔخّ حُٔظِح‪٣‬ي ُِٔوخ‪٫ٝ‬ص ر‪ٌٜ‬ح حُوطخع ًبكي‪ ٟ‬حَُ‪ٝ‬حكي‬
‫ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُظ٘ٔ‪٤‬ظ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬هيٍط‪ٜ‬خ ػِ‪ ٠‬حُٔ٘خكٔش حُي‪٤ُٝ‬ش ‪.‬‬

‫‪ٔٓٝ‬خ ‪٣‬زَُ ‪ٌٛ‬ح ح‪ٛ٩‬ظٔخّ ر‪ٍٜٞ‬س ؿِ‪٤‬ش اهزخٍ رؼ‪ ٞ‬حُـَف ‪ٝ‬حُـٔؼ‪٤‬خص حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ػِ‪ ٠‬اكيحع‬
‫ٓئٓٔخص ُِظٌ‪ ٖ٣ٞ‬رخًَُ٘ش ر‪ٜ٘٤‬خ ‪ٝ‬ر‪ ٖ٤‬ح‪٩‬ىحٍس ‪.‬‬

‫‪٣ٍ ٫ٝ‬ذ إٔ ‪ ٌٙٛ‬ح‪٩‬ؿَحءحص حُ‪ٜ‬خىكش اُ‪ ٠‬طيػ‪ ْ٤‬حُ‪٣ًَِٓ٬‬ش ٓظٌٖٔ حُٔئٓٔخص ٖٓ حُظ‪ٞ‬كَػِ‪٠‬‬
‫ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص ‪ٝ‬حُ‪ٓٞ‬خثَ حٌُل‪ِ٤‬ش رخُظ‪ٜ‬خه‪ٜ‬خ رٔل‪٤‬ط‪ٜ‬خ ‪ٝ‬حُظٌ‪٤‬ق ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض حُٔ‪٬‬ثْ ٓغ حُٔظطِزخص‬
‫ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش حُٔلِ‪٤‬ش ‪ ،‬كظ‪ ٠‬طِؼذ ‪ ٌٙٛ‬حُٔئٓٔخص ى‪ٍٝ‬ح ك‪٣ٞ٤‬خ ‪٣‬ظؼي‪ ٟ‬طٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُ‪٤‬ي‬
‫حُؼخِٓش حُٔئ‪ِٛ‬ش ُ‪ َٔ٘٤‬أ‪٠٣‬خ حُٔٔخ‪ٔٛ‬ش ك‪ ٢‬اٗؼخٕ حُ٘٘خ‪ ١‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪ ١‬حُٔلِ‪ ٖٓ ٢‬ه‪ ٍ٬‬حُظٌ‪ٖ٣ٞ‬‬
‫ر‪ٞ‬حٓطش ح‪ٗ٩‬ظخؽ ‪ٝ‬ح‪٬١٩‬ع رٔ‪ٜ‬خّ ح‪ٓ٩‬ظ٘خٍس ‪ٝ‬حُوزَس ‪ٝ‬طيه‪٤‬ن حُظير‪ُ َ٤‬لخثيس حُٔوخ‪٫ٝ‬ص حُٔؼ٘‪٤‬ش ‪.‬‬
‫‪ٝ‬رخُٔ‪ٞ‬حُحس ٓغ ح‪٘ٗ٧‬طش حُٔ٘ـِس ك‪٤ٓ ٢‬يحٕ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬ح‪ٓ٧‬خٓ‪ ٢‬طوٍَص حُؼ٘خ‪٣‬ش رظ٘ٔ‪٤‬ش حُظٌ‪ٖ٣ٞ‬‬
‫حُٔٔظَٔ ُلخثيس حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ه‪ٜ‬ي حَُكغ ٖٓ اٗظخؿ‪٤‬ش حُ‪٤‬ي حُؼخِٓش ‪ٝ‬هِن حُظَ‪ٝ‬ف حُٔ٘خٓزش ‪ٗ٩‬ؼخٕ‬
‫حُلًَ‪٤‬ش حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ُِ٘ـخُ‪ٝ ، ٖ٤‬ك‪ٌٛ ٢‬ح ح‪١٩‬خٍ ػْ طيػ‪ ْ٤‬ح‪٘ٗ٧‬طش حُظ‪٠٣ ٢‬طِغ ر‪ٜ‬خ ٌٓظذ حُظٌ‪ٖ٣ٞ‬‬
‫ك‪ ٌَٗ ٢‬ىٍ‪ٔٓ ّٝ‬خث‪٤‬ش ‪ٝ‬ػو‪ٞ‬ى هخ‪ٛ‬ش ُِظٌ‪ ٖ٣ٞ‬ط‪ ْٜ‬ػيس طو‪ٜٜ‬خص ٓ‪ٔ٤‬خ ك‪ ٢‬حُٔـخ‪٫‬ص‬
‫حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش ‪ٝ‬طو‪ٝ ْ٤٤‬طير‪ َٝ٤‬طٔ‪ َ٤٤‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪.‬‬

‫‪144‬‬
‫األ ئلة‬

‫‪ -1‬حٓظوَؽ ٖٓ حُ٘‪ ٚ‬ح‪٧‬كٌخٍ حَُث‪٤ٔ٤‬ش ‪.‬‬


‫‪ -2‬حٓظوَؽ ٖٓ حُ٘‪ ٚ‬ح‪ُ٧‬لخظ حُيحُش ػِ‪ ٠‬ا‪٬ٛ‬ف هطخع حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪. ٢ٜ٘‬‬
‫‪ُ -3‬و‪ ٚ‬ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ٓ‪ ٕٞٔ٠‬حُ٘‪. ٚ‬‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٞٛ‬حُي‪ ٍٝ‬ح‪ٓ٧‬خٓ‪ ٢‬حٌُ‪ ١‬طِؼز‪ ٚ‬حُٔئٓٔخص حُظٌ‪٤٘٣ٞ‬ش ؟‬
‫‪ٓ -5‬خ حُؼ‪٬‬هش ر‪ ٖ٤‬حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ٞٓٝ ٢ٜ٘‬م حُ٘ـَ ؟‬
‫‪ -6‬أًظذ ك‪ ٢‬كي‪ٝ‬ى ػَ٘س أٓطَ ٓ‪ٟٞٞ‬ػخ طظليع ك‪ ٚ٤‬ػٖ ٓٔخٍى ىحهَ ٓئٓٔش‬
‫حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪.٢ٜ٘‬‬
‫‪ٓ -7‬خ َٓحىف حٌُِٔخص ح‪٥‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬حُظ٘خ‪.................................................: ٍٝ‬‬
‫‪ٗ -‬ظخّ ‪.....................................................:‬‬
‫‪ -‬حؿَحءحص ‪................................................:‬‬
‫‪ -‬طيػ‪....................................................: ْ٤‬‬
‫‪ -‬حُلًَ‪٤‬ش ‪.................................................:‬‬
‫‪ -‬طو‪.....................................................: ْ٤٤‬‬

‫‪145‬‬
‫الغـقـاولـة‬
‫‪ -1‬مدخج‪:‬‬

‫هزَ ط‪٤ٜ٘‬غ حُٔ٘ظ‪ٞ‬ؽ ‪٫‬ري ٖٓ اٗـخُ ػيس ىٍحٓخص ٓ٘‪ٜ‬خ ‪:‬‬


‫‪ -‬ىٍحٓش طو٘‪٤‬ش‬
‫‪ -‬ىٍحٓش اهظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش‬
‫‪ -‬ىٍحٓش طـخٍ‪٣‬ش‬
‫‪ٗ٩‬ظخؽ ٗ‪٢‬ء طو٘‪٣ ، ٢‬ـذ ط‪ٞ‬ك‪ َ٤‬حُؼ‪ٞ‬حَٓ حُظخُ‪٤‬ش‬
‫حُٔ‪ٞ‬حى ح‪٤ُٝ٧‬ش ‪ ًَ ٢ٛ :‬حُٔ‪ٞ‬حى حُظ‪ ٢‬طٔظوَؽ ٖٓ حُطز‪٤‬ؼش ‪ٝ‬طٔظؼَٔ ك‪ ٢‬حُ‪ٜ٘‬خػش ‪.‬‬
‫‪ :‬طل‪ ٍٞ‬حُٔ‪ٞ‬حى ح‪٤ُٝ٧‬ش اُ‪ٞٓ ٠‬حى ٓ‪ٜ٘‬ؼش‬ ‫ح‪٫٥‬ص‬
‫حُ‪٤‬ي حُؼخِٓش ‪ :‬ط٘ـِ حُؼَٔ ‪ٝ‬طَحهذ ح‪٫٥‬ص‬
‫‪ :‬حٌُ‪ٔ٣ ٖ٣‬ظؼِٔ‪ ٕٞ‬أ‪ٔ٣ ٝ‬ظ‪ ٌِٕٜٞ‬حُٔ٘ظ‪ٞ‬ؿخص‬ ‫حُِر٘خء‬

‫اٍزُزبط ‪:‬‬

‫ًَ ‪ ٌٙٛ‬حُؼ٘خ‪ َٛ‬طٌ‪ًَِٓ ٕٞ‬ح (‪ٝ‬كيس) ُ‪ٗ٪‬ظخؽ طٔٔ‪ ٠‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش‬

‫انًمبٔنخ‬
‫حُِر٘خء‬ ‫ح‪٫٥‬ص حُ‪٤‬ي حُؼخِٓش‬ ‫حُٔ‪ٞ‬حى ح‪٤ُٝ٧‬ش‬

‫‪ -2‬تبر ف الغقـاولة‬

‫انًمبٔنخ ْ‪ٔ ٙ‬ؽلح ن ٍالَزبط رؼزًل ػهٗ انؼًم ٔهًٍبل رمُ‪ٔ ٙ‬يبن‪ ٙ‬إلَزبط يُبفغ ٔفليبد ٔمنك‬
‫نزهج‪ٛ‬خ ؽبعبد انًَزٓهك ‪ٔ .‬رٓلف انًمبٔنخ اٍنٗ رؾم‪ٛ‬ك أكجو لله يٍ انوثؼ‬

‫‪ -‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش ؿ‪ٜ‬خُ ٓ٘ظْ ‪٣‬ؼظٔي ػِ‪ٍ ٠‬إٓخء ‪َٓٝ‬إ‪ٗ ًَٝ ٖ٤ٓٝ‬و‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪٣‬وظ‪ ٚ‬رٔ‪ٜ‬خّ‬
‫ٓؼ‪٘٤‬ش اىحٍس ‪ ،‬اٗظخؽ ‪ ،‬طٔ‪٣ٞ‬ن ‪....‬‬
‫‪ -‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش ؿ‪ٜ‬خُ ٓ٘لظق ػِ‪ ٠‬ػيس ًَٗخء ( ٓٔ‪ُ ، ٕٞٗٞ‬ر٘خء ‪)...ُٕٞٞٔٓ ،‬‬

‫‪146‬‬
‫يًٌَٕٕ‬
‫ٍٕق انؼًم‬

‫يؤٍَبد‬
‫يبن‪ٛ‬خ‬
‫انًمبٔنخ‬

‫ىثُبء‬
‫انلٔنخ‬
‫ٔانغًبػبد‬
‫انًؾه‪ٛ‬خ‬
‫ثبل‪ ٙ‬انؼبنى‬

‫‪ – 3‬الغتافم والخدمات‬
‫‪ : 1-3‬أيضهخ‬

‫انؼًم‬ ‫هًٍبل‬ ‫انؼًم‬ ‫هًٍبل‬

‫ّوكخ ٍز‪ٛ‬بو‬
‫يؼًم‬
‫انُغبهس‬

‫َمم‬ ‫كواٍ‪، ٙ‬‬


‫انيثُبء‬ ‫يمبػل‬
‫‪....‬‬

‫هيٓخص‬ ‫ٓ٘خكغ‬
‫‪ -‬اًح ًخٗض حُٔوخ‪ُٝ‬ش ط٘ظؾ ٓ٘خكغ ك‪٘ٛ ٢ٜ‬خػ‪٤‬ش‬
‫‪ -‬اًح ًخٗض حُٔوخ‪ُٝ‬ش ط٘ظؾ هيٓخص ك‪ ٢ٜ‬هيٓخط‪٤‬ش‬
‫‪ -‬اًح ًخٗض حُٔوخ‪ُٝ‬ش ط٘ظَ‪ ١‬حُٔ٘خكغ ُظز‪٤‬ؼ‪ٜ‬خ ى‪ ٕٝ‬إٔ طليع ػِ‪ٜ٤‬خ أ‪ ١‬طـ‪ َ٤٤‬ك‪ ٢ٜ‬طـخٍ‪٣‬ش‬

‫‪147‬‬
‫منهصم اللصق والغللهلك‪:‬‬ ‫‪-4‬‬

‫‪ : 1-4‬انَٕق‬
‫حُٔ‪ٞ‬م ‪ٌٓ ٞٛ‬خٕ اُظوخء حُٔ٘ظؾ (حُؼخٍ‪ٝ )ٝ‬حُٔٔظ‪ِٜ‬ي (حُطخُذ) كخ‪٣ ٍٝ٧‬ؼَ‪٘ٓ ٝ‬خكغ أ‪ ٝ‬هيٓخص‬
‫‪ٝ‬حُؼخٗ‪٣ ٢‬طِز‪ٜ‬خ ُظِز‪٤‬ش كخؿخط‪ًُٝ ٚ‬ي ٓوخرَ ػٖٔ ٓؼ‪ٖ٤‬‬

‫* يالؽظخ ‪: 1‬‬
‫طليى ه‪ٔ٤‬ش حُٔ٘خكغ ‪ٝ‬حُويٓخص حُٔؼَ‪ٟٝ‬ش كٔذ ػيس ػ‪ٞ‬حَٓ أ‪ٜٔٛ‬خ حُؼَ‪ٝ ٝ‬حُطِذ ‪ًِٔ .‬خ هَ‬
‫حُؼَ‪ٝ ٝ‬حٍطلغ حُطِذ ُحى حُؼٖٔ ‪ٝ‬حُؼٌْ ‪ٛ‬ل‪٤‬ق ‪.‬‬
‫* يالؽظخ ‪: 2‬‬
‫هي ‪ ٫‬طٌ‪ ٕٞ‬حُٔ‪ٞ‬م ٌٓخٗخ ػ‪٤٘٤‬خ رَ ٓـَىح ( ٓ‪ٞ‬م حُؼَٔ ‪ ،‬حُٔ‪ٞ‬م حُٔخُ‪ )...٢‬رل‪٤‬غ ‪ِ٣ ٫‬ظو‪١ ٢‬خُز‪ٞ‬ح‬
‫حُٔ٘ظ‪ٞ‬ؽ ‪ٝ‬ػخٍ‪ٓ ٟٙٞ‬زخَٗس ك‪ٌٓ ٢‬خٕ ٓؼ‪ ٖ٤‬رَ ‪٣‬ظ‪ٞ‬ح‪ِٞٛ‬ح رطَم ؿ‪ٓ َ٤‬زخَٗس ( ‪ٛ‬لق ‪ ،‬طِلخُ‬
‫‪ٛ‬خطق أٗظَٗ‪٤‬ض ‪)...‬‬
‫‪ : 2-4‬انًَزٓهك‪:‬‬
‫حُٔٔظ‪ِٜ‬ي ‪ ًَ ٞٛ‬كخػَ اهظ‪ٜ‬خى‪ٓ ١‬وظٖ ُويٓخص أ‪٘ٓ ٝ‬خكغ ر‪ٜ‬يف ح‪ٓ٫‬ظ‪٬ٜ‬ى حُ‪َٜ‬ف أ‪ ٝ‬ح‪ٗ٩‬ظخؽ‬
‫‪ -5‬تلتنف الغقـاوالت ‪:‬‬
‫ط‪ٜ٘‬ق حُٔوخ‪٫ٝ‬ص كٔذ ٓؼخ‪ٓ َ٤٣‬وظِلش أ‪ٜٔٛ‬خ ‪:‬‬
‫‪٤ٌِٓ -‬ش حَُٓٔخٍ‬
‫‪ -‬كـْ حُٔوخ‪ُٝ‬ش‬
‫‪٘ٗ -‬خ‪ ١‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش‬

‫‪ : 1-5‬يهك‪ٛ‬خ انوًٍبل‪:‬‬
‫‪ -‬اًح ًخٕ حَُٓٔخٍ ك‪٤ٌِٓ ٢‬ش حُي‪ُٝ‬ش ر‪ٜ‬لش ًخِٓش كخُٔوخ‪ُٝ‬ش طٔٔ‪ ٠‬ػًٕي‪ٛ‬خ ٓؼَ ٓ‪َٜ‬ف حُٔـَد‬
‫‪ -‬اًح ًخٕ حَُٓٔخٍ ك‪٤ٌِٓ ٢‬ش حُو‪ٞ‬ح‪ ٙ‬كخُٔوخ‪ُٝ‬ش فٖٕٕ‪ٛ‬خ ٓؼَ ‪٤ٛ‬يُ‪٤‬ش‬
‫‪ -‬اًح ًخٕ حَُٓٔخٍ ٓ٘ظًَخ ر‪ ٖ٤‬حُي‪ُٝ‬ش ‪ٝ‬حُو‪ٞ‬ح‪ ٙ‬كخُٔوخ‪ُٝ‬ش ّجّ ػًٕي‪ٛ‬خ أٔ ّجّ فٖٕٕ‪ٛ‬خ‬
‫ٓؼَ حط‪ٜ‬خ‪٫‬ص حُٔـَد‬

‫‪ : 2-5‬ؽغى انًمبٔنخ‪:‬‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬ه‪٤‬خّ كـْ حُٔوخ‪ُٝ‬ش اٗط‪٬‬هخ ٖٓ ػيس ‪ٝ‬كيحص ُِو‪٤‬خّ ٓ٘‪ٜ‬خ ‪:‬‬
‫‪ -‬ػيى حُؼخِٓ‪ٖ٤‬‬
‫‪ -‬ه‪ٔ٤‬ش حَُٓٔخٍ‬
‫‪ -‬ه‪ٔ٤‬ش حُٔز‪٤‬ؼخص‬

‫‪148‬‬
‫‪ -‬كـْ ح‪ٗ٩‬ظخؽ‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ٖٓ ك‪٤‬غ حُلـْ اُ‪ٓ ٠‬وخ‪٫ٝ‬ص ‪ٛ‬ـ‪َ٤‬س ‪ٓ ٝ‬ظ‪ٓٞ‬طش ‪ًٝ‬ز‪َ٤‬س‬

‫* يالؽظخ ‪:‬‬
‫‪٣‬ؼظٔي حُ٘ٔ‪٤‬ؾ ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪ ١‬حُٔـَر‪ ٢‬ػِ‪ٔٗ ٠‬زش ػخُ‪٤‬ش ٖٓ حُٔوخ‪٫ٝ‬ص حُ‪ٜ‬ـَ‪ٝ ٟ‬حُٔظ‪ٓٞ‬طش أًؼَ‬
‫ٖٓ(‪ 94‬ك‪ ٢‬حُٔجش)‬
‫‪َْ : 3-5‬ب‪ ٛ‬انًمبٔنخ‪:‬‬
‫طظ‪ُٞ‬ع أٗ٘طش حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ػِ‪ 3 ٠‬هطخػخص ‪:‬‬
‫‪ -1‬حُوطخع ح‪ ْ٠٣ : ٢ُٝ٧‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص حُظ‪ ٢‬طؼظٔي ػِ‪ ٠‬حُ٘٘خ‪ ١‬حُل‪٬‬ك‪ٝ ٢‬طَر‪٤‬ش حُٔ‪ٞ‬حٗ‪ٝ ٢‬حُ‪٤ٜ‬ي ‪ٝ‬‬
‫حُٔ٘خؿْ ‪ٝ‬حُـخرخص ‪....‬‬
‫‪ -2‬حُوطخع حُؼخٗ‪ ْ٠٣ : ١ٞ‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص حُظ‪ ٢‬طو‪ ّٞ‬رؤٗطش حُ‪ٜ٘‬خػخص حُظًَ‪٤‬ز‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظل‪٤ِ٣ٞ‬ش ‪ٝ‬‬
‫حٌُ‪٤ٔ٤‬خث‪٤‬ش‪.‬‬
‫‪ -3‬حُوطخع حُؼخُؼ‪ ْ٠٣ : ٢‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص حُظ‪ ٢‬طو‪ ّٞ‬رؤٗ٘طش طـخٍ‪٣‬ش ‪٘ٛ ،‬خػ‪٤‬ش ‪ ،‬أ‪ ٝ‬هيٓخص‬

‫‪ -6‬طص اشلناا الغقـاوالت‪:‬‬

‫طَٔ ػِٔ‪٤‬ش ح‪ٗ٩‬ظخؽ ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش رؼ‪٬‬ع َٓحكَ ٓ‪ٜٔ‬ش ٓظ‪ٞ‬حُ‪٤‬ش ‪ٝ ،‬طٌ‪ ٌٙٛ ٕٞ‬حَُٔحكَ ‪ٍٞ١‬‬
‫حٗظـخٍ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪:‬‬

‫انزًٕ‪ٍٚ‬‬

‫انزُٖ‪ٛ‬غ‬

‫انزَٕ‪ٚ‬ك‬

‫‪ : 1-6‬أ‪ٕٛ‬اه إّزغبل يمبٔنخ ُٕبػ‪ٛ‬خ‪:‬‬

‫‪ -1‬حهظ٘خء حُٔوخ‪ُٝ‬ش ٌَُ ٓخ ‪ ٖٓ ِِّ٣‬حُٔ‪ٞ‬حى ح‪٤ُٝ٧‬ش ( ػ‪ٞ‬د ‪ٓ ، ٖ٤١ ،‬ؼخىٕ ‪ٝ )...‬حُٔ‪ٞ‬حى حُ‪٣ٍَٝ٠‬ش‬
‫ُ‪ٗ٪‬ظخؽ (‪١‬خهش)‬
‫‪َٓ -2‬كِش حُظ‪٤ٜ٘‬غ رل‪٤‬غ طَٔ ه‪ُٜ٬‬خ حُٔ‪ٞ‬حى ح‪٤ُٝ٧‬ش ػزَ ػيس ‪ٝ‬كيحص ه‪ٜ‬ي حُٔؼخُـش ‪ٝ‬ح‪ٗ٫‬ـخُ‬
‫ٖٓ أؿَ حُل‪ ٍٜٞ‬ػِ‪٘ٓ ٠‬خكغ طخٓش (ٓ‪٬‬رْ ‪ ،‬أ‪ٝ‬حٗ‪ )...٢‬ك‪ ٢‬ك‪٣ ٖ٤‬وِٕ ٓخ طزو‪ ٖٓ ٠‬حُٔ‪ٞ‬حى طؤٓ‪٘٤‬خ‬
‫ُ‪ٓ٪‬ظؼٔخ‪٫‬ص حُ‪٬‬كوش ‪.‬‬
‫‪َٓ -3‬كِشحُظٔ‪٣ٞ‬ن ك‪٤‬غ طِز‪ٓ ٠‬وظِق ‪ِ١‬زخص حُِر٘خء ‪ٝ‬طوِٕ حُٔ٘خكغ حُلخث‪٠‬ش ك‪ ٢‬حُٔوخُٕ‬
‫حٗظظخٍح ُطِزخص ؿي‪٣‬يس‬

‫‪149‬‬
‫* يالؽظبد‬
‫‪ُ -‬ظٔ‪٣ٞ‬ن ٓ٘ظ‪ٞ‬ؽ ٓؼ‪ ٖ٤‬طٌ‪ ٕٞ‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش ِِٓٓش رظِل‪٤‬ل‪٫ٍ ٚ‬ػطخث‪ٓ ٚ‬ظ‪َٜ‬ح طـخٍ‪٣‬خ ‪٫‬ثوخ‬
‫‪ -‬طِـؤ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ُؼِٔ‪٤‬ش ح‪ٜٗ٩‬خٍ ‪ًُٝ‬ي ُظؼَ‪٣‬ق ٓ٘ظ‪ٞ‬ؿخط‪ٜ‬خ ‪ً٧‬زَ ػيى ٖٓ حُٔٔظ‪ٖ٤ٌِٜ‬‬
‫‪ٜ٘٣ -1‬ق حُٔوخ‪٫ٝ‬ص كٔذ ٌِٓ‪٤‬ش حَُٓٔخٍ‬
‫‪ٜ٘٣ -2‬ق حُٔوخ‪٫ٝ‬ص كٔذ ٗ٘خ‪ ١‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش‬
‫‪ٟ‬غ ػ‪ٓ٬‬ش * ك‪ ٢‬حُوخٗش حُٔ٘خٓزش ‪:‬‬

‫حُٔوخ‪٫ٝ‬ص‬ ‫ٌِٓ‪٤‬ش حَُٓٔخٍ‬ ‫هطخع حُ٘٘خ‪١‬‬


‫ػٔ‪٤ٓٞ‬ش‬ ‫ه‪٤ٜٛٞ‬ش‬ ‫ػخُؼ‪ ٢‬ػخٗ‪ ١ٞ‬أ‪٢ُٝ‬‬
‫ر٘ي طـخٍ‪١‬‬
‫حٌُٔظذ حُ‪ٌَُِٜ ٢٘١ٞ‬رخء‬
‫ٓؼَٔ ط‪ٜ‬ز‪ َ٤‬حُٔٔي‬
‫‪٤ٟ‬ؼش ك‪٬‬ك‪٤‬ش ػخثِ‪٤‬ش‬
‫‪ًٝ‬خُش أٓلخٍ‬
‫ًَٗش ُ‪ٜ٘‬خػش حُٔ‪٬‬رْ‬
‫ًَٗش هطغ ‪ٝ‬طٔ‪٣ٞ‬ن أٗـخٍ ح‪ٍُ٧‬‬
‫حٌُٔظذ حُ‪ٌُٔ ٢٘١ٞ‬ي حُلي‪٣‬ي‪٣‬ش‬
‫ًَٗش ‪٘ٛ‬خػش حُ‪ٍٞ‬م‬
‫ػ‪٤‬خىس ‪١‬ز‪٤‬ش‬
‫ػيى ح‪٧‬ؿ‪ٞ‬رش حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش‬
‫ػيى ح‪٧‬ؿ‪ٞ‬رش حُوخ‪١‬جش‬ ‫‪/10‬‬ ‫‪/10‬‬

‫‪150‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ ٢ٛ‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش ؟‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٞٛ‬حُ٘ظخّ ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ؟‬
‫‪ -3‬هْ رَْٓ طز‪٤‬خٗ‪ُِ٘ٔ ٢‬خكغ ‪ٝ‬حُويٓخص حُٔوخ‪٫ٝ‬ط‪٤‬ش ‪.‬‬
‫‪ٓ -4‬خ ٓل‪ ّٜٞ‬حُٔ‪ٞ‬م ‪ٝ‬حُٔٔظ‪ِٜ‬ي ؟‬
‫‪ٓ -5‬خ‪ ٞٛ‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ؟‬
‫‪ -6‬طٌِْ رب‪٣‬ـخُ ػٖ ‪ ٍٞ١‬اٗظـخٍ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ؟‬
‫‪ -7‬حًظذ ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ػٖ ى‪ ٍٝ‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش ك‪ ٢‬ط٘ٔ‪٤‬ش ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى حُ‪. ٢٘١ٞ‬‬
‫‪ -8‬ر‪ٜ‬لظي ٓظيٍد رخُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ٓ ٢ٜ٘‬خ‪ ٞٛ‬ط‪ٍٜٞ‬ى حطـخ‪ ٙ‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش حُٔـَر‪٤‬ش ‪.‬‬

‫‪151‬‬
‫إلصاة اللكص م ومالاغله مم الغلطلنات‬
‫الغهتنة‬

‫اُ‪ ٠‬ؿخٗذ حُؼ٘خ‪٣‬ش رخُـ‪ٞ‬حٗذ حَُٔطزطش أٓخٓخ رخُـخٗذ حٌُٔ‪ًُٝ ٢‬ي ُظ٘ٔ‪٤‬ش هطخع حُظٌ‪ٝ ٖ٣ٞ‬حُظؤ‪،َ٤ٛ‬‬
‫‪٣‬ـذ ًٌُي ح‪ٛ٩‬ظٔخّ أٓخٓخ رخُـ‪ٞ‬حٗذ حُ٘‪ٞ‬ػ‪٤‬ش ‪ًُٝ‬ي ُظط‪ٌٛ َ٣ٞ‬ح حُـ‪ٜ‬خُ حٌُ‪٣ ١‬ؼ٘‪ ٠‬رخُـ‪ٞ‬حٗذ‬
‫حُظٌ‪٤٘٣ٞ‬ش ‪ًٌٝ ،‬ح طٌ‪٤٤‬ل‪ٜ‬خ ٓغ ٓظطِزخص ح‪ٓٝ٧‬خ‪ ١‬حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ‪ٝ ،‬هي حٗيٍؽ ‪ٌٛ‬ح حُ‪ٜ‬يف ‪ ٖٟٔ‬حٓظَحط‪٤‬ـ‪٤‬ش‬
‫ٓظؼيىس ‪ٓٝ‬ظٌخِٓش ط٘طِن ٖٓ ٗظخّ اٗظوخء حُٔظيٍر‪ًٌٝ ، ٖ٤‬ح حُٔ‪ٜ‬خىهش ػِ‪ ٠‬حٌُٔظٔزخص حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ُي‪ْٜ٣‬‬
‫‪ًٌٝ‬ح حُٔوخٍرش كٔذ حٌُلخءحص ‪٣ٝ ،‬ـذ ًٌُي طط‪ َ٣ٞ‬أٗٔخ‪ ١‬طٌ‪٤٘٣ٞ‬ش ؿي‪٣‬يس ‪٣ُ ،‬خىس ػِ‪ًُ ٠‬ي‬
‫‪٣‬ـذ ح‪ٛ٩‬ظٔخّ رخُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔٔظَٔ ك‪ٗ ٢‬و‪ ٚ‬حُٔظؼِن رخُيٍ‪ ّٝ‬حُٔٔخث‪٤‬ش ‪ٝ ،‬طلٔ‪ ٖ٤‬ؿ‪ٞ‬ىس حُ٘ؼذ‬
‫حُظٌ‪٤٘٣ٞ‬ش ‪ًٌٝ،‬ح اٗظوخء حٌُٔ‪ٟٝٝ ٖ٤ٗٞ‬غ ٓوط‪ُ ٢‬ظٌ‪ٝ ْٜ٘٣ٞ‬اػخىس طٌ‪ ْٜ٘٣ٞ‬ػْ ط٘‪٣ٞ‬غ أٗٔخ‪ ١‬ػِٔ‪٤‬ش‬
‫حُظٌ‪ُ ٖ٣ٞ‬ظوَر‪ ٚ‬أًؼَ ٖٓ ح‪ٛ‬ظٔخٓخط‪ٓٝ ْٜ‬ظطِزخط‪. ْٜ‬‬

‫‪ٝ‬ػزَ طلي‪٣‬ي حُلخؿ‪٤‬خص حُ٘‪ٞ‬ػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حٌُٔ‪٤‬ش ُِٔوخ‪٫ٝ‬ص حُٔ٘ظـش ‪ ٌٕٞٗ ،‬هي أػط‪٘٤‬خ ح‪ٛ٩‬ظٔخّ حُزخُؾ‬
‫ُِظلٔ‪ ْ٤‬رؤ‪٤ٔٛ‬ش ى‪ ٍٝ‬حُؼ٘‪ َٜ‬حُزَ٘‪ ١‬ك‪ ٢‬طلو‪٤‬ن ط٘ٔ‪٤‬ش حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪ٝ‬طلٔ‪َٓ ٖ٤‬ى‪ٝ‬ى‪٣‬ظ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬ط٘خكٔ‪٤‬ظ‪ٜ‬خ ‪.‬‬

‫‪ٌٛٝ‬ح ‪٣‬يػ‪ٗٞ‬خ ٓزخَٗس اُ‪ ٠‬حُظلٌ‪ َ٤‬ك‪ ٢‬اَٗحى أٍرخد حُؼَٔ ك‪ ٢‬طط‪ٗ َ٣ٞ‬ظخّ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬ؿؼِ‪ْٜ‬‬
‫‪ٔ٣‬خ‪ٓ ٕٞٔٛ‬زخَٗس ك‪ٓ ٢‬وظِق َٓحكِ‪. ٚ‬‬

‫‪152‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٟ -1‬غ ػ٘‪ٞ‬حٗخ ؿي‪٣‬يح ُِ٘‪. ٚ‬‬
‫‪ٓ -2‬خ حُ‪ٜ‬يف ٖٓ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔٔظَٔ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪ٓ٩‬ظَحط‪٤‬ـ‪٤‬ش حُٔظزؼش ٖٓ ‪َ١‬ف حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٖٓ ٢ٜ٘‬أؿَ ط٘ـ‪٤‬غ حُظٌ‪ٖ٣ٞ‬‬
‫حُٔٔظَٔ ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش؟‬
‫‪٤ً -4‬ق ‪ ٌٖٔ٣‬اَٗحى أٍرخد حُؼَٔ ك‪ ٢‬هطش ُظط‪ َ٣ٞ‬حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬؟‬
‫‪ -5‬حَٗف حٌُِٔخص ح‪٥‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪٬ٓ -‬ثٔش ‪.............................................:‬‬
‫‪ٓ -‬ظطِزخص ‪............................................:‬‬
‫‪ -‬طلٔ‪...........................................: ْ٤‬‬
‫‪ -‬اَٗحى ‪.......................................... :‬‬
‫‪ٜٓ -‬خىهش ‪...........................................:‬‬

‫‪153‬‬
‫ٓ‪ٟٞٞ‬ع ٍهْ ‪1‬‬ ‫اليصاة‬

‫يفبْ‪ٛ‬ى انغٕكح ‪:‬‬

‫‪٘٣‬ظَ اُ‪ ٠‬حُـ‪ٞ‬ىس ٖٓ ٓ٘ظ‪ٓ ٍٞ‬ويّ حُويٓش كبًح حُٔل‪ ّٜٞ‬حُوي‪ ًَِ٣ ْ٣‬ح‪ٛ‬ظٔخٓ‪ ٚ‬ك‪ ٍٞ‬حُوِ‪ٖٓ ٞ‬‬
‫حُؼ‪ٞ٤‬د هيٓض هيٓش طٌ‪ ٕٞ‬ك‪ٗ ٢‬ظَ ٓويّ حُويٓش هخُ‪٤‬ش ٖٓ حُؼ‪ٞ٤‬د كبٗ‪ٜ‬خ كٔذ ‪ٌٛ‬ح حُٔل‪ ّٜٞ‬طٌ‪ٕٞ‬‬
‫ػ٘يثٌ هيٓش ًحص ؿ‪ٞ‬ىس ‪.‬‬
‫‪ٌٛٝ‬ح حُٔل‪ٓ ٞٛ ّٜٞ‬خ حٗزؼغ ٖٓ حُ٘ظَ‪٣‬خص حُلي‪٣‬ؼش ‪ .‬حُٔل‪ ّٜٞ‬حُلي‪٣‬غ ‪٘٣‬طِن ٖٓ ٓل‪ ّٜٞ‬حُ‪ٞ‬كخء‬
‫رٔظطِزخص حُٔٔظل‪٤‬ي ُِـ‪ٞ‬ىس ‪ٝ‬حُظ‪ٞٗ ٢‬ؿِ ك‪ٔ٤‬خ ‪: ٢ِ٣‬‬

‫أٔال ‪ :‬إكاهح انغٕكح انكه‪ٛ‬خ ‪:‬‬

‫ُظوَ‪٣‬ذ ٓل‪ ّٜٞ‬اىحٍس حُـ‪ٞ‬ىس حٌُِ‪٤‬ش اُ‪ ٠‬ح‪ًٛ٧‬خٕ ‪ٓ ِِّ٣‬ؼَكش ى‪ُ٫‬ش ًَ ٖٓ ًِٔخط‪ٜ‬خ حُؼ‪٬‬ع طَ٘ٔ‬
‫ٓلخ‪ ٍٝ‬ح‪٩‬ىحٍس حُظ‪ ٢‬طزيأ رخُظوط‪ ٢٤‬ػْ حُظ‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬ػْ حُٔظخرؼش ‪ٝ‬ططز‪٤‬ن ‪ ٌٙٛ‬حُٔلخ‪ ْ٤ٛ‬ػِ‪ ٠‬رَحٓؾ‬
‫حُـ‪ٞ‬ىس‪،‬‬
‫ح‪٩‬ىحٍس ‪ٜٗ٧ :‬خ ط‪ٜ‬ظْ رَٔحؿؼش ؿٔ‪٤‬غ ؿِث‪٤‬خص حُؼَٔ ٓ‪ٜٔ‬خ ًخٗض ىه‪٤‬وش‪،‬‬
‫حٌُِ‪٤‬ش ‪ًٔ :‬خ ٗ‪ ٚ‬ػِ‪ًُ ٠‬ي حُٔل‪ ّٜٞ‬حُلي‪٣‬غ رٌ‪ٜٗٞ‬خ حُ‪ٞ‬كخء رٔظطِزخص حُٔٔظل‪٤‬ي‪،‬‬

‫صبَ‪ٛ‬ب ‪ :‬انًؼبكنخ انٖؼجخ‬

‫‪٩‬ىحٍس حُـ‪ٞ‬ىس ػ‪٬‬ع ٓلخ‪ ٍٝ‬أٓخٓ‪٤‬ش‪ ٢ٛ‬طلٔ‪ ٖ٤‬حُـ‪ٞ‬ىس ‪ٝ‬طول‪ ٞ٤‬حُظٌِلش ‪٣ُٝ‬خىس ح‪ٗ٩‬ظخؿ‪٤‬ش‪.‬‬
‫أٓخُ‪٤‬ذ ‪ ِِّ٣‬ح‪٩‬ط‪٤‬خٕ ر‪ٜ‬خ ‪ًٔ ٢ٛٝ‬خ ‪:٢ِ٣‬‬
‫أ‪ -‬طلٔ‪ ٖ٤‬حُـ‪ٞ‬ىس ‪ٝ‬طظْ ربطزخع ٓخ‪: ٢ِ٣‬‬
‫‪ -1‬حُظِحّ ح‪٩‬ىحٍس حُؼِ‪٤‬خ رظطز‪٤‬ن ٓلخ‪ ْ٤ٛ‬حُـ‪ٞ‬ىس‪،‬‬
‫‪ -2‬حُظوط‪ ٢٤‬ح‪ٓ٫‬ظَحط‪٤‬ـ‪ُِ ٢‬ـ‪ٞ‬ىس ‪،‬‬
‫‪ -3‬طوزَ ٓلخ‪ ْ٤ٛ‬حُـ‪ٞ‬ىس‪،‬‬
‫‪ -4‬حُٔ٘خًٍش ‪ٝ‬حُظٌٔ‪،ٖ٤‬‬
‫‪ -5‬حُظيٍ‪٣‬ذ‪،‬‬
‫‪ -6‬طلل‪ ِ٤‬حُٔٔظل‪٤‬ي‪٫ٍ ٖ٣‬ريحء َٓث‪٤‬خط‪، ْٜ‬‬
‫‪٘ٓ -7‬غ ح‪٧‬هطخء هزَ ‪ٝ‬ه‪ٞ‬ػ‪ٜ‬خ‪،‬‬
‫‪ -8‬حُظلٔ‪ ٖ٤‬حُٔٔظَٔ‪،‬‬
‫‪ -9‬حُظًَ‪ ِ٤‬ػِ‪ ٠‬حُٔٔظل‪٤‬ي‪،ٖ٣‬‬
‫‪ -10‬حُو‪٤‬خّ ‪ٝ‬حُظلِ‪، َ٤‬‬

‫‪154‬‬
‫ة‪ -‬رقف‪ ٘ٛ‬انزكهفخ ‪:‬‬

‫ُظٌِلش حُـ‪ٞ‬ىس ٓل‪ٍٞ‬حٕ أٓخٓ‪٤‬خٕ ‪:‬‬

‫ٖٓ ٓ‪َ٤‬حٗ‪٤‬ش حُـ‪ٞ‬ىس ‪ٝ ،‬ط٘ؤْ اُ‪ ٠‬هٔٔ‪50 ٖ٤‬ك‪ ٢‬حُٔجش ا‪٣‬ـخر‪٤‬ش ‪ٝ‬طٔظل‪ ًٞ‬ػِ‪ٓ ٠‬خ‪ َٜ٣‬اُ‪ ٠‬طٌِلش‬
‫‪ٝ‬هخث‪٤‬ش ‪ٝ‬طظٔؼَ ك‪ ٢‬طؼ‪ٔٓ ٖ٤٤‬ظ٘خٍ‪ٞٓٝ ٖ٣‬ظل‪ُ ٖ٤‬ظ٘ٔ‪٤‬ن رَحٓؾ حُـ‪ٞ‬ىس‬
‫طٌِلش حُظو‪ٝ ْ٣ٞ‬ط٘‪ٜ‬ذ ػِ‪ ٠‬رَحٓؾ حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُيحهِ‪ ٢‬حُظ‪ ٢‬طظْ ٖٓ ىحهَ حُـ‪ٜ‬ش أ‪ ٝ‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُوخٍؿ‪٢‬‬
‫حٌُ‪ ٖٓ ١‬طٌِلش حُظو‪ٝ ْ٣ٞ‬ط٘‪ٜ‬ذ ػِ‪ ٠‬رَحٓؾ حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُيحهِ‪ ٢‬حُظ‪ ٢‬طظْ ٖٓ ىحهَ حُـ‪ٜ‬ش أ‪ ٝ‬حُظو‪ْ٣ٞ‬‬
‫حُوخٍؿ‪ ٢‬حٌُ‪٣ ١‬ظْ ٖٓ هخٍؽ حُـ‪ٜ‬ش ػٖ ‪٣َ١‬ن ‪٤ٛ‬جخص ٓظو‪ٜٜ‬ش َُٔحؿؼش ‪ٝ‬طو‪ ْ٣ٞ‬حُـ‪ٞ‬ىس ٖٓ‬
‫ٓ‪ِ٤‬حٗ‪٤‬ش حُـ‪ٞ‬ىس ‪ٝ‬ط٘ؤْ اُ‪ ٠‬هٔٔ‪ 50 ٖ٤‬ك‪ ٢‬حُٔجش طٌِلش ِٓز‪٤‬ش ‪ٝ‬طٔظِ٘ف ٓخ ‪ َٜ٣‬اُ‪:٠‬‬
‫‪ -1‬طٌِلش حُؼ‪ٞ٤‬د ‪ٝ‬ح‪٧‬هطخء حُيحهِ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طليع أػ٘خء طؤى‪٣‬ش حُؼَٔ‬
‫‪ -2‬طٌِلش حُؼ‪ٞ٤‬د ‪ٝ‬ح‪٧‬هطخء حُوخٍؿ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طٌظ٘ق رؼي ح‪ٗ٩‬ظ‪ٜ‬خء ٖٓ ح‪٧‬ػٔخٍ حُٔطِ‪ٞ‬د اٗـخُ‪ٛ‬خ‬

‫ط‪ -‬ى‪ٚ‬بكح اإلَزبع‪ٛ‬خ ‪:‬‬

‫كظ‪٣ ٠‬ظٔ٘‪ُ٘ ٠‬خ ٍكغ ح ٍ‪ٗ٫‬ظخؿ‪٤‬ش ‪٣‬ظؼ‪ ٖ٤‬ػِ‪٘٤‬خ حُو‪٤‬خّ رٔخ ‪: ٢ِ٣‬‬
‫‪ -1‬كٖٔ حهظ‪٤‬خٍ حُٔ‪ٞ‬ظل‪ٝ ٌَُ ٖ٤‬ظ‪٤‬لش ٓ‪ٜٔ‬خ ًخٕ ٓ‪ٞ‬هؼ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬حُ‪ ٌَ٤ٜ‬حُظ٘ظ‪ُِ ٢ٔ٤‬ـ‪ٜ‬ش‪،‬‬
‫‪ -2‬حُيهش ك‪ٟٝ ٢‬غ حُٔ‪ٞ‬ظق حُٔ٘خٓذ ك‪ ٢‬حٌُٔخٕ حُٔ٘خٓذ‪،‬‬
‫‪ -3‬طلي‪٣‬ي ٓٔظ‪ ٟٞ‬ح‪ٗ٩‬ظخؿ‪٤‬ش حُٔٔظ‪ٜ‬يف ٖٓ ًَ ػِٔ‪٤‬ش ‪ًُٝ‬ي رخُظ٘ٔ‪٤‬ن ر‪ ٖ٤‬حُؼخِٓ‪ٍٝ ٖ٤‬إٓخث‪ْٜ‬‬
‫حُٔزخَٗ‪،ٖ٣‬‬
‫‪ٓ -4‬ظخرؼش ط٘ل‪ ٌ٤‬ح‪٧‬ػٔخٍ ‪ٓٝ‬وخٍٗش ٗظخثـ‪ٜ‬خ رخ‪ٛ٧‬يحف حُٔ‪ٟٞٞ‬ػش ِٓلخ أًٍخٕ اىحٍس حُـ‪ٞ‬ىس حٌُِ‪٤‬ش‪،‬‬
‫‪ٍَٟٝ‬س طز٘‪ ٢‬ح‪٩‬ىحٍس حُؼِ‪٤‬خ ُٔلخ‪ ْ٤ٛ‬حُـ‪ٞ‬ىس ‪ٝ‬اػطخث‪ٜ‬خ ح‪٣ُٞٝ٧‬ش حُٔ٘خٓزش‪،‬‬
‫حُزلغ ػٖ حُٔزَ حٌُل‪ِ٤‬ش رخُظلٔ‪ ٖ٤‬حُٔٔظَٔ ‪٧‬ىحء ح‪٧‬ػٔخٍ‪،‬‬
‫طو‪ٍ ٢ٜ‬ؿزخص حُٔٔظل‪٤‬ي‪ٝ ٖ٣‬ططِؼخط‪،ْٜ‬‬
‫حُظًَ‪ ِ٤‬ك‪ ٢‬ططز‪٤‬ن ٓلخ‪ ْ٤ٛ‬حُـ‪ٞ‬ىس ػِ‪َٓ ٠‬حكَ حُؼَٔ ‪ ْ٤ُٝ‬كو‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬حُويٓش حُ٘‪ٜ‬خث‪٤‬ش‬
‫‪ ٌٙٛ ٖٓٝ‬حٌُِٔش ‪ٛ‬خؽ ػِٔخء حُؼ‪ٝ َٜ‬حُٔ٘ظـِ‪( ٕٞ‬ح‪٩‬كٔخٕ)‪ ٌٖٔ٣‬طِو‪ ٚ٤‬طؼَ‪٣‬ق حُـ‪ٞ‬ىس ك‪٢‬‬
‫ًِٔش ‪ٝ‬حكيس‪،‬‬
‫رؼِْ حُـ‪ٞ‬ىس طؼَ‪٣‬لخص ك‪٤ٛ ٢‬ؾ ًؼ‪َ٤‬س ٖٓ أ‪ٜٔٛ‬خ ٓخ‪: ٢ِ٣‬‬
‫أ‪ًِٔ ١‬خ ًخٗض حُويٓش أ‪ ٝ‬حُِٔؼش حُٔ‪ٜ٘‬ؼش ٓ‪٬‬ثٔش ‪ٓ٫‬ظويحّ (حُٔ‪٬‬ثٔش ُ‪ٓ٬‬ظويحّ) حُـ‪ٞ‬ىس رؤٗ‪ٜ‬خ‬
‫(ؿ‪ٍٞ‬حٕ) ‪٣‬ؼَف حُٔٔظل‪٤‬ي ًِٔخ ًخٗض ؿ‪٤‬يس‪.‬‬
‫رظؼَ‪٣‬ق ‪٘٣‬ظَ‪ ١‬ك‪ ٚ٤‬ػ‪٬‬ػش َٗ‪ُ ١ٝ‬ظلو‪٤‬ن حُـ‪ٞ‬ىس (ًَ‪٣ٝ )٢ٓٝ‬ؼَك‪ٜ‬خ ‪:‬‬
‫‪ -1‬حُ‪ٞ‬كخء رخُٔظطِزخص‪،‬‬
‫‪ -2‬حٗؼيحّ حُؼ‪ٞ٤‬د‪،‬‬
‫‪ -3‬ط٘ل‪ ٌ٤‬حُؼَٔ ر‪ٍٜٞ‬س ‪ٛ‬ل‪٤‬لش ٖٓ أ‪َٓ ٍٝ‬س ‪َٓ ًَٝ‬س‪.‬‬
‫رظؼَ‪٣‬ق ٓوظ‪ٌ٣ ٌُٚ٘ٝ َٜ‬خى ‪٣‬ـٔغ حُظؼَ‪٣‬ل‪ ٖ٤‬اً ‪٣‬و‪ ٍٞ‬إ حُـ‪ٞ‬ىس ‪ ٢ٛ‬طلو‪٤‬ن حكظ‪٤‬خؿخص (ى‪٘ٔ٣‬ؾ)‬
‫‪٣ٝ‬ؼَك‪ٜ‬خ ‪ٝ‬ط‪ٞ‬هؼخص حُٔٔظل‪٤‬ي كخ‪َٟ‬ح ‪ٔٓٝ‬ظوز‪٬‬‬
‫ططز‪٤‬ن حُٔ٘‪ٜ‬ؾ حُؼِٔ‪ ٢‬ك‪ ٢‬طلِ‪ َ٤‬حٌُٔ٘‪٬‬ص ‪ٝ‬حطوخً حُوَحٍص‪،‬‬

‫‪155‬‬
‫حُظؤً‪٤‬ي ػِ‪ٝ ٠‬ؿ‪ٞ‬د حُظٔ‪ ِ٤٤‬ر‪ ٖ٤‬ؿ‪ٜٞ‬ى حُلَى ‪ٝ‬ؿ‪ٜٞ‬ى حُـٔخػش‪،‬‬
‫أ‪ : ٫ٝ‬اٍ‪ٟ‬خء حُؼخِٓ‪٣ٝ ٖ٤‬ظْ طلو‪٤‬ن ًُي رخطزخع ٓخ‪: ٢ِ٣‬‬
‫‪ -1‬آ٘خى حُٔ‪ٜ‬خّ حُٔ٘خٓزش ُ‪،ْٜ‬‬
‫‪ -2‬اَٗحً‪ ْٜ‬ك‪ ٢‬حَُٔحكَ ح‪ُ ٠ُٝ٧‬زَحٓؾ حُـ‪ٞ‬ىس‪،‬‬
‫‪ -3‬طيٍ‪٣‬ز‪ ْٜ‬ػِ‪٤ً ٠‬ل‪٤‬ش طلٔ‪ ٖ٤‬أػٔخُ‪،ْٜ‬‬
‫‪ٍُ -4‬ع حُؼوش ك‪ُ ْٜ٤‬لَ ٌٓ٘‪٬‬ص حُؼَٔ ‪ٝ‬حطوخً حُوَحٍحص حُٔ٘خٓزش ُ‪ٜ‬خ ‪،‬‬
‫‪ -5‬ط٘ـ‪٤‬ؼ‪ ْٜ‬ػِ‪َ١ ٠‬ف آٍحث‪ ْٜ‬أٓخّ ح‪٩‬ىحٍس ُِزض ك‪ٜ٤‬خ ‪،‬‬
‫ػخٗ‪٤‬خ ‪ :‬اٍ‪ٟ‬خء حُٔٔظل‪٤‬ي‪٣ٝ ٖ٣‬ظْ طلو‪٤‬و‪ٜ‬خ رخطزخع ٓخ‪: ٢ِ٣‬‬
‫‪ -1‬طلي‪٣‬ي حُ٘طخم حُــَحك‪ُِ ٢‬ـ‪ٜ‬ش ‪،‬‬
‫‪ -2‬طلي‪٣‬ي حُلجش حُٔٔظ‪ٜ‬يكش ُويٓخص حُـ‪ٜ‬ش ‪،‬‬
‫‪ٟٝ -3‬غ ٓؼخ‪ َ٤٣‬ىه‪٤‬وش ُِلخ‪٫‬ص حُٔٔظلوش ‪،‬‬
‫‪ -4‬حُظؼخ‪ٓ ٕٝ‬غ ؿٔ‪٤‬غ حُـ‪ٜ‬خص حُٔخٗلش ‪،‬‬
‫‪ -5‬ح‪٠٣‬خف ٗظخّ حُٔٔخػيحص ُـٔ‪٤‬غ حُٔٔظلو‪،ٖ٤‬‬
‫‪ -6‬طلي‪٣‬غ ٓؼِ‪ٓٞ‬خص حُٔٔظل‪٤‬ي‪ ٖ٣‬رخٓظَٔحٍ‪،‬‬
‫‪ -7‬ك‪ َٜ‬آٍحء حُٔٔظل‪٤‬ي‪ ٖ٣‬رخٓظَٔحٍ ػٖ هيٓخص حُـ‪ٜ‬ش ‪ٓٝ‬ؼخُـش حُِٔز‪٤‬خص هزَ طلخهٔ‪ٜ‬خ‪،‬‬
‫‪ٍٛ -8‬ي حكظ‪٤‬خؿخص حُٔٔظل‪٤‬ي‪ ٖ٣‬ريهش ‪ٝ‬ر‪ٍٜٞ‬س ىحثٔش ‪،‬‬
‫ك‪ٞ‬حثي ططز‪٤‬ن ٓلخ‪ ْ٤ٛ‬حُـ‪ٞ‬ىس‪،‬‬
‫‪ -1‬ح‪٩‬ه‪ ٖٓ ٍ٬‬ح‪٧‬هطخء‪،‬‬
‫‪ -2‬ح‪٩‬ه‪ ٖٓ ٍ٬‬حُ‪ٞ‬هض حُ‪ٜٗ٩ ُّ٬‬خء حُٔ‪ٜ‬خّ ‪،‬‬
‫‪ -3‬ح‪ٓ٫‬ظلخىس حُٔؼِ‪ ٖٓ ٠‬حُٔ‪ٞ‬حٍى حُٔظخكش ‪،‬‬
‫‪ -4‬ح‪٩‬ه‪ ٖٓ ٍ٬‬ػِٔ‪٤‬خص حَُٔحهزش‪،‬‬
‫‪٣ُ -5‬خىس ٍ‪ٟ‬خ حُٔٔظل‪٤‬ي‪،ٖ٣‬‬
‫‪٣ُ -6‬خىس ٍ‪ٟ‬خ حُؼخِٓ‪، ٖ٤‬‬
‫‪ -7‬ح‪٩‬ه‪ ٖٓ ٍ٬‬ح‪٩‬ؿظٔخػخص ؿ‪ َ٤‬حُ‪٣ٍَٝ٠‬ش ‪،‬‬
‫‪ -8‬طلي‪٣‬ي حُٔٔئ‪٤ُٝ‬ش ‪ٝ‬ػيّ اُوخء حُظزؼخص ػِ‪ ٠‬ح‪٥‬هَ‪، ٖ٣‬‬
‫ػ‪ٞ‬حثن ططز‪٤‬ن ٓلخ‪ ْ٤ٛ‬حُـ‪ٞ‬ىس ‪،‬‬
‫‪ٟ -1‬ؼق حُٔظخرؼش ح‪٩‬ىحٍ‪٣‬ش ػِ‪ ٠‬ح‪٩‬ىحٍحص ‪ٝ‬ح‪٧‬هٔخّ ‪،‬‬
‫‪ٗ -2‬و‪ ٚ‬حُوزَس ح‪٩‬ىحٍ‪٣‬ش ُي‪ ٟ‬حُٔٔئ‪، ٖ٤ُٝ‬‬
‫‪ -3‬ػيّ هيٍس رؼ‪ ٞ‬حَُإٓخء ػِ‪ ٠‬حطوخً حُوَحٍ ‪،‬‬
‫‪ٟ -4‬ؼق حُظ٘ٔ‪٤‬ن ر‪ ٖ٤‬ح‪٧‬ؿ‪ِٜ‬س ًحص حُؼ‪٬‬هش ‪،‬‬
‫‪ -5‬ػيّ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى حُٔ‪ٞ‬ظق حُٔ٘خٓذ ك‪ ٢‬حٌُٔخٕ حُٔ٘خٓذ ‪،‬‬
‫‪ -6‬ػيّ ك‪ ْٜ‬حُٔٔئ‪ُِٔ ٖ٤ُٝ‬ظـ‪َ٤‬حص حُيحهِ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُوخٍؿ‪٤‬ش ‪.‬‬

‫‪156‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ ٓل‪ ّٜٞ‬حُـ‪ٞ‬ىس ؟‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٢ٛ‬حَُ٘‪ ١ٝ‬ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ُظلو‪٤‬ن حُـ‪ٞ‬ىس ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ٓ ٢ٛ‬لخ‪ ْ٤ٛ‬حُـ‪ٞ‬ىس ؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪ُ٩‬ظِحٓخص حُظ‪٣ ٢‬ـذ ٓؼَكظ‪ٜ‬خ ٖٓ أؿَ حٍىحٍس حُـ‪ٞ‬ىس حٌُِ‪٤‬ش ؟‬
‫‪ -5‬أَٓى رؼ‪ ٞ‬أًٍخٕ حٍىحٍس حُـ‪ٞ‬ىس حٌُِ‪٤‬ش ىحهَ ٓوخ‪ُٝ‬ظي ؟‬
‫‪ -6‬طٌِْ ػٖ ػ‪ٞ‬حثن ططز‪٤‬ن ٓلخ‪ ْ٤ٛ‬حُـ‪ٞ‬ىس ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ؟‬
‫‪ -7‬حًظذ طوَ‪َ٣‬ح ٓل‪ ٬ٜ‬ك‪ٍَٟٝ ٍٞ‬س طز٘‪٤ٓ ٢‬خٓش حُـ‪ٞ‬ىس حٌُِ‪٤‬ش‬
‫‪ -8‬حَٗف حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬حُـ‪ٞ‬ىس ‪...........................................:‬‬
‫‪ٓ -‬ل‪...........................................: ّٜٞ‬‬
‫‪ -‬حٌُِ‪٤‬ش ‪...........................................:‬‬
‫‪ -‬حُظٌٔ‪........................................: ٖ٤‬‬
‫‪ -‬حُٔظـ‪َ٤‬حص ‪................................... :‬‬
‫‪ -‬حُٔلخ‪......................................: ٍٝ‬‬
‫‪٬ٓ -‬ثٔش ‪.......................................:‬‬

‫‪157‬‬
‫الغبا رة واليصاة فل خدمة الغقـاولة‬
‫اإلٍزوار‪ٛ‬غ‪ٛ‬خ ‪:‬‬

‫طٌَ٘ حُـ‪ٞ‬ىس اكي‪ ٟ‬أ‪ ْٛ‬حُٔلًَخص ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ‪ٗ٩‬ظخؿ‪٤‬ش حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪ٝ .‬أ‪ٛ‬زلض ٍ‪ٛ‬خٗخ حٓظَحط‪٤‬ـ‪٤‬خ‬
‫ٍث‪٤ٔ٤‬خ ك‪٘ٓ ٢‬خكٔش ى‪٤ُٝ‬ش طِىحى كيط‪ٜ‬خ ‪ٓٞ٣‬خ رؼي ‪ّٞ٣‬‬
‫‪ٝ‬ر‪ٌٜ‬ح حُ‪ٜ‬يى ‪ٟٝ ،‬ؼض حُ‪ُٞ‬حٍس حٌُِٔلش رخُ‪ٜ٘‬خػش ‪ٝ‬حُظـخٍس ‪ٝ‬طؤ‪ َ٤ٛ‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى حٓظَحط‪٤‬ـ‪٤‬ش ك‪٢‬‬
‫ٓـخٍ ىػْ حُـ‪ٞ‬ىس ‪٣ ،‬ظْ ططز‪٤‬و‪ٜ‬خ رظؼخ‪ٓ ٕٝ‬غ ٓوظِق حًَُ٘خء ‪ٝ‬طَطٌِ ػِ‪ ٠‬حُٔلخ‪ ٍٝ‬حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬

‫رطٕ‪ٚ‬و انًؼب‪ٚ‬وح‬
‫إ حُـ‪ٜٞ‬ى حُٔزي‪ُٝ‬ش ٌٓ٘ض ٖٓ ط٘ٔ‪٤‬ش حُ‪ٞ‬ػ‪ ٢‬رؤ‪٤ٔٛ‬ش حُٔؼخ‪َ٣‬س ‪ٝ‬كخثيط‪ٜ‬خ ‪ٟٔٝ‬خٕ حٗوَح‪ ١‬حُلخػِ‪ٖ٤‬‬
‫ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪ ٖ٤٣‬حَُث‪ ٖ٤ٔ٤‬حُٔؼ٘‪( ٖ٤٤‬اىحٍحص ‪٘ٛ ،‬خػ‪ ، ٖ٤٤‬ؿٔؼ‪٤‬خص ٓ‪٤ٜ٘‬ش ‪ٓ ،‬وظزَحص ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ )ك‪٢‬‬
‫ًُي ‪ٝ .‬هي طْ اكيحع أًؼَ ٖٓ ‪ُ 80‬ـ٘ش طو٘‪٤‬ش ُِٔؼخ‪َ٣‬س ُي‪ ٟ‬حُ‪ُٞ‬حٍحص حُٔٔئ‪ُٝ‬ش ػٖ حُٔ٘ظـخص حُظ‪٢‬‬
‫‪٣‬ظؼ‪ٓ ٖ٤‬ؼخ‪َ٣‬ط‪ٜ‬خ ‪ٝ‬طؼَٔ ‪ ٌٙٛ‬حُِـٖ ك‪ٓ ٢‬وظِق هطخػخص حُ٘٘خ‪ ١‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪ٝ ١‬ط‪ ْٜ‬ك‪ِ٤ٜ‬ش أػٔخُ‪ٜ‬خ‬
‫أًؼَ ٖٓ ‪ٞٓ 5100‬ح‪ٛ‬لش ٓـَر‪٤‬ش ٓ‪ٜ‬خىم ػِ‪ ٌٖٔ٣ٝ . ٚ٤‬حُ‪ٜ‬يف ٖٓ ‪ٍٝ‬حء ًُي ك‪ ٢‬طٌ‪ ٖ٣ٞ‬هخػيس‬
‫‪٤٘١ٝ‬ش ُِٔؼخ‪ َ٤٣‬ط‪ ْ٠‬أًؼَ ٖٓ ‪ٞٓ 10.000‬ح‪ٛ‬لش ك‪ ٢‬أكن ٓ٘ش ‪2010‬‬

‫ٔ‪ٙ‬غ َظبو ٔ‪ ُٙٛ‬نهًطبثمخ ‪:‬‬

‫‪ٟٝ‬ؼض حُ‪ُٞ‬حٍس ٗظخّ ‪ُٔ ٢٘١ٝ‬طخروش حُٔ٘ظـخص ‪ٗٝ‬ظْ حُظير‪ َ٤‬ر‪ٜ‬يف طٌٔ‪ ٖ٤‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص حُٔـَر‪٤‬ش‬
‫ٖٓ حُِـ‪ٞ‬ء اُ‪ ٚ٤‬ه‪ٜ‬ي طوي‪ ْ٣‬حُيُ‪ َ٤‬ػِ‪ٓ ٠‬طخروش ٓ٘ظـخط‪ٜ‬خ أ‪ ٝ‬هيٓظ‪ٜ‬خ أ‪ٗ ٝ‬ظخّ طير‪َٛ٤‬خ ُِٔؼخ‪َ٣‬س‬
‫حُٔؼظٔيس ‪.‬‬
‫‪ٌٌٛٝ‬ح ‪ ،‬كبٕ ٓطخروش ٗظْ حُـ‪ٞ‬ىس ر٘خء ػِ‪َٓ ٠‬حؿغ ٓؼظَف ر‪ٜ‬خ ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜ‬ؼ‪٤‬ي حُي‪ٌَ٘٣ ٢ُٝ‬‬
‫حُ‪ِ٤ٓٞ‬ش حُٔ‪٬‬ثٔش ُظلٔ‪ ٖ٤‬حُؼ‪٬‬هخص ر‪ ٖ٤‬حُِرخثٖ ‪ٝ‬حُٔٔ‪ ٖ٤ٗٞ‬رخ‪ٟ٩‬خكش اُ‪ ٠‬حٗؼٌخٓخط‪ٜ‬خ ح‪٣٩‬ـخر‪٤‬ش‬
‫ػِ‪ ٠‬ط٘خكٔ‪٤‬ش حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ىط‪ٜ‬خ‬

‫انغٕكح‪:‬‬ ‫إَؼبُ‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬حُ‪ٜ‬يف ك‪ ٢‬ط٘ـ‪٤‬غ ‪ٝ‬ىػْ ؿٔ‪٤‬غ حُٔزخىٍحص حُٔلِ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طَٓ‪ ٢‬اُ‪ ٠‬ىػْ حُـ‪ٞ‬ىس ‪ٝ‬ط‪ٞ‬ك‪٤‬ي‬
‫ؿٔ‪٤‬غ حُز٘‪٤‬خص حُظ‪ ٢‬طؼَٔ ك‪ٌٛ ٢‬ح حُٔـخٍ ٖٓ أؿَ ط٘ٔ‪٤‬ن ًَ أػٔخُ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬طوي‪ ْ٣‬حُيػْ حُ‪ُٜ ١ٍَٝ٠‬خ‬
‫‪ٝ‬حُو‪٤‬خّ رؤػٔخٍ ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜ‬ؼ‪٤‬ي حُ‪. ٢٘١ٞ‬‬

‫‪158‬‬
‫أٍجٕع انغٕكح ‪:‬‬
‫‪٣‬ظٔؼَ حُ‪ٜ‬يف ٖٓ ط٘ظ‪ ْ٤‬أٓز‪ٞ‬ع حُـ‪ٞ‬ىس ك‪ ٢‬حُظؼزجش ؿٔ‪٤‬غ حُلخػِ‪ ٖ٤‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪ٝ ٖ٤٣‬ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ ٖ٤٤‬ك‪٢‬‬
‫ٓوظِق ٍر‪ٞ‬ع حٌُِٔٔش ٖٓ أؿَ طلٔ‪ ْٜٔ٤‬رؤ‪٤ٔٛ‬ش حُـ‪ٞ‬ىس‪ٝ‬كؼ‪ ْٜ‬ػِ‪ ٠‬ح‪ٗ٩‬وَح‪ ١‬ك‪ٌٛ ٢‬ح حُٔٔؼ‪٠‬‬
‫حٌُ‪ ١‬أ‪ٛ‬زق َٗ‪١‬خ اُِحٓ‪٤‬خ ٖٓ أؿَ طلٔ‪ ٖ٤‬اٗـخُحط‪ٔ١ٝ ْٜ‬ؤٗش ُر٘خث‪ ْٜ‬ر٘ؤٕ طلٌٔ‪ ْٜ‬ك‪ ٢‬أٗ٘طظ‪ْٜ‬‬
‫‪ٝ‬طـَ‪ ١‬كؼخُ‪٤‬خص أٓز‪ٞ‬ع حُـ‪ٞ‬ىس ك‪ٓ ٢‬ـٔ‪ٞ‬ع حُظَحد حُ‪ٝ ٢٘١ٞ‬ط٘ظَٔ ػِ‪ ٠‬كِوخص ىٍحٓ‪٤‬ش ‪ٞٓٝ‬حثي‬
‫ٓٔظي‪َ٣‬س ‪ًٌٝ‬ح ٗ‪ٜ‬خىحص ‪٣‬ويٓ‪ٜ‬خ ٍإٓخء ٓوخ‪٫ٝ‬ص ‪٣‬ؼزَ‪ ٖٓ ٕٝ‬ه‪ُٜ٬‬خ ػِ‪ ٠‬هزَط‪ ْٜ‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ ‪ٟٝ‬غ‬
‫ٗظْ حُـ‪ٞ‬ىس ىحهَ ٓوخ‪٫ٝ‬ط‪. ْٜ‬‬

‫انغبئيح انٕ‪ُٛٛ‬خ نهغٕكح ‪:‬‬

‫‪ ٌٖٔ٣‬حُ‪ٜ‬يف ٖٓ ‪ٍٝ‬حء اكيحع ‪ ٌٙٛ‬حُـخثِس ك‪ٓ ٢‬ي حُٔوخ‪٫ٝ‬ص رؤىحس طٌٖٔ ٖٓ ه‪٤‬خّ ح‪ٗ٩‬ـخُحص ك‪٢‬‬
‫ٓـخٍ حُـ‪ٞ‬ىس ػٖ ‪٣َ١‬ن ارَحُ ٗو‪ ٢‬حُو‪ٞ‬س ‪ٓٝ‬ـخ‪٫‬ص حُظلٔ‪ ٖ٤‬ر‪ٜ‬يف حُظويّ ٗل‪ ٞ‬ح‪ٓ٧‬خّ ‪.‬‬
‫طٌٖٔ حُـخثِس حُ‪٤٘١ٞ‬ش ُـ‪ٞ‬ىس أك‪ َ٠‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ٖٓ حُظ‪ٞ‬ح‪ٝ َٛ‬طو‪ٓ ْ٤٤‬وخٍرظ‪ٜ‬خ ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُـ‪ٞ‬ىس‬
‫ربػطخء حُٔؼَ رـ‪٤‬ش كغ حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬ػِ‪ ٠‬حُلٌ‪ ٝ‬كٌ‪ٛٝ‬خ ‪ٝ‬حطوخً طيحر‪ٔٓ َ٤‬خػِش ‪.‬‬

‫ا‪ٞ‬كٔاد ان‪ٚ‬ؤه‪ٚ‬خ نًوافمخ انًمبٔالد ‪:‬‬


‫إ أكي ح‪ٛ٧‬يحف حَُث‪ٔ٤‬ش ك‪ ٢‬ح‪ٓ٩‬ظَحط‪٤‬ـ‪٤‬ش ٓوخ‪ُٝ‬ش ٓخ ‪٣‬ـذ إٔ ‪٣‬ظٔؼَ ك‪ٟٝ ٢‬غ أٗظٔش طير‪َ٤‬‬
‫ٓطخروش ُِٔؼخ‪ َ٤٣‬حُي‪٤ُٝ‬ش ‪ًُٝ‬ي ٖٓ أؿَ طلخى‪ ًَ ١‬ػخثن ‪١ ٫‬خثَ ٖٓ ‪ٍٝ‬حث‪ٝ ٚ‬ح‪ٓ٩‬ظلخىس ٖٓ اطلخهخص‬
‫ح‪٩‬ػظَحف حُٔظزخىٍ حُظ‪٤ٓ ٢‬ظْ ط‪ٞ‬ه‪٤‬ؼ‪ٜ‬خ ر‪ٜ‬يف طٔ‪ َ٤ٜ‬حُ‪ُٞٞ‬ؽ اُ‪ ٠‬أٓ‪ٞ‬حم ًَٗخث٘خ ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪. ٖ٤٣‬‬
‫رل‪ َ٠‬حُٔؼخ‪ َ٤٣‬حُٔظؼِوش رظير‪ َ٤‬حُـ‪ٞ‬حٗذ ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُز‪٤‬ج‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔؼ‪٤‬خٍحُوخ‪ ٙ‬رظير‪ َ٤‬حُٔ‪ٓ٬‬ش‬
‫‪٣ " 9000‬ظ‪ٞ‬كَ حُٔٔئ‪ ُٕٞٝ‬حُٔـخٍرش ػِ‪٠‬‬ ‫‪ٝ‬حُ‪ٜ‬لش ك‪ ٢‬حُؼَٔ ‪ ،‬ػ‪ٝ٬‬س ػِ‪ٓ ٠‬ؼخ‪ "َ٤٣‬ح‪ِٝ٣‬‬
‫ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص حُ‪٣ٍَٝ٠‬ش ُظط‪ٗ َ٣ٞ‬ظخّ طير‪ٓ َ٤‬يٓؾ ‪ ٖٓ ٌْٜ٘ٔ٣‬ح ٍ‪ٓ٫‬ظـخرش ُٔظطِزخص ُر٘خث‪ ٖٓ . ْٜ‬ؿ‪ٜ‬ش‬
‫أهَ‪٣ ، ٟ‬ظْ رخٗظظخّ اػيحى ٓٔظ٘يحص ‪ٝ‬ى‪٫‬ثَ ر‪ٜ‬يف طٌٔ‪ ٖ٤‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪ٝ ،‬هخ‪ٛ‬ش حُٔوخ‪٫ٝ‬ص‬
‫حُ‪ٜ‬ـَ‪ٝ ٟ‬حُٔظ‪ٓٞ‬طش ٓ٘‪ٜ‬خ ‪ ٖٓ ،‬ك‪ٝ ْٜ‬حٓظ‪٤‬ؼخد حُظ‪ٍٜٞ‬حص ‪ٝ‬ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص ‪ًٌٝ‬ح حُٔ٘خ‪ٛ‬ؾ ‪ٝ‬حُٔٔخػ‪٢‬‬
‫ٖٓ أؿَ ططز‪٤‬ن طير‪ َ٤‬كي‪٣‬غ ٓز٘‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص حُي‪٤ُٝ‬ش ‪.‬‬

‫رمل‪ٚ‬ى انًَبػلح ٔاإلٍزْبهح نهًمبٔالد ف‪ ٙ‬يغبل انغٕكح ‪:‬‬

‫ر‪ٌٜ‬ح حُ‪ٜ‬يى ‪ٝ ،‬ػ‪ٝ٬‬س ػِ‪ ٠‬رَحٓؾ حُٔٔخػيس حُؼ٘خث‪٤‬ش أ‪ ٝ‬حُٔظؼيىس ح‪َ١٧‬حف ‪ ،‬كبٕ رَٗخٓؾ "ٓ‪٤‬يح ‪"2‬‬
‫‪ٔ٣‬خػي حُٔوخ‪ُٝ‬ش ػِ‪ ٠‬طٔ‪ َ٣ٞ‬رَٗخٓـ‪ٜ‬خ حُ‪ٜ‬خىف ‪ .‬اُ‪ ٠‬طط‪ َ٣ٞ‬أٗظٔش حُظير‪ َ٤‬حُٔز٘‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُٔؼخ‪. َ٤٣‬‬
‫‪٣ٝ‬ظْ طٔ‪ ٌٙٛ َ٣ٞ‬ح‪٧‬ػٔخٍ ك‪ ٢‬ا‪١‬خٍ ‪٘ٛ‬ي‪ٝ‬م حُظؤ‪ َ٤ٛ‬حٌُ‪ ١‬طيرَ‪ ٙ‬حُ‪ًٞ‬خُش حُ‪٤٘١ٞ‬ش ُِ٘‪ٜٝٞ‬‬
‫رخُٔوخ‪٫ٝ‬ص حُ‪ٜ‬ـَ‪ٝ ٟ‬حُٔظ‪ٓٞ‬طش‬

‫‪159‬‬
‫انجُ‪ٛ‬خ انزؾز‪ٛ‬خ انزكُٕنٕع‪ٛ‬خ ‪:‬‬
‫‪٣‬ظٔؼَ حُ‪ٜ‬يف حُٔظ‪ٞ‬ه‪٘ٛ ٠‬خ ك‪ٟٝ ٢‬غ ر٘‪٤‬خص ٍ‪ ٖٛ‬اٗخٍس حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ًل‪ِ٤‬ش رٔ٘ل‪ٜ‬خ هيٓخص طٌٔ٘‪ٜ‬خ‬
‫ٖٓ طِز‪٤‬ش ٓظطِزخص ح‪ٞٓ٧‬حم ك‪ٓ ٢‬ـخٍ ٓطخروش حُٔؼخ‪ٗٝ َ٤٣‬ظْ حُظير‪٣ٝ . َ٤‬ظؼِن ح‪ َٓ٧‬ربػخىس ‪ٌِ٤ٛ‬ش‬
‫ٗظخّ حُٔؼخ‪َ٣‬س ‪ٝ‬حُٔطخروش ‪ٝ‬ح‪٫‬ػظٔخى ػٖ ‪٣َ١‬ن اكيحع حُٔـِْ ح‪٧‬ػِ‪ُِٔ ٠‬ؼخ‪َ٣‬س ‪ٝ‬حُٔطخروش‬
‫‪ٝ‬ح‪٩‬ػظٔخى رخُٔـَد ٓظظٔؼَ ٓ‪ٜٔ‬ظ‪ ٚ‬ك‪ ٢‬ط‪ٞ‬ك‪٤‬ي حُٔ‪٤‬خٓش حُ‪٤٘١ٞ‬ش ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُٔـخ‪٫‬ص ‪ٝ ،‬اكيحع‬
‫حُٔؼ‪ٜ‬ي حُ‪ُِٔ ٢٘١ٞ‬ؼخ‪َ٣‬س حٌُ‪٤ٓ ١‬ظٌِق رخُٔؼخ‪َ٣‬س ‪ٝ‬حُٔطخروش ‪ٝ‬حُِـ٘ش حُٔـَر‪٤‬ش ُ‪٬‬ػظٔخى حُظ‪٢‬‬
‫ٓظظٔؼَ ٓ‪ٜٔ‬ظ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬ح‪٩‬ػظَحف رخٌُلخءحص حُظو٘‪٤‬ش ُ‪٤ٜ‬جخص حُٔخٗلش ر٘‪ٜ‬خىحص حُٔطخروش ‪ٝ‬حُلل‪ٚ‬‬
‫‪ٝ‬حَُٔحهزش ‪ٝ‬اػظٔخى ٓوظزَحص حُظـخٍد ‪ٝ‬حُٔؼخ‪َ٣‬س ‪ٝ‬اػظٔخى ح‪ٗ٧‬وخ‪ ٙ‬ر‪ٜ‬يف ‪ٟٔ‬خٕ ٓ‪ٜ‬خّ ٓليىس ‪.‬‬
‫‪٘٣ٝ‬ظَٔ ‪ٌٛ‬ح حُٔل‪ًٌُ ٍٞ‬ي ػِ‪ ٠‬اكيحع َٓحًِ طو٘‪٤‬ش طٌ‪ ٕٞ‬ك‪ ٢‬هيٓش حُلخػِ‪ ٖ٤‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪. ٖ٤٣‬‬

‫‪ٝ‬طـيٍ ح‪ٗ٩‬خٍس اُ‪ ٠‬إٔ ‪ٌٛ‬ح حُزَٗخٓؾ ‪٣‬و‪َٓ 9 ٚ‬حًِ طو٘‪٤‬ش ‪: ٢ٛٝ ،‬‬
‫حًَُِٔ حُظو٘‪ُ : ٢‬وطخع حُ‪ٜ٘‬خػخص حُٔ‪ٌ٤‬خٗ‪٤ٌ٤‬ش ‪ٝ‬حُظؼي‪٤٘٣‬ش ‪ٝ‬حٌُ‪َٜ‬رخث‪٤‬ش‬
‫حًَُِٔ حُظو٘‪ُ : ٢‬وطخع حُ٘ٔ‪٤‬ؾ ‪ٝ‬ح‪ُ٧‬زٔش‬
‫حًَُِٔ حُظو٘‪ُ : ٢‬وطخع ‪٘ٛ‬خػخص حٍُِحػ‪٤‬ش حُـٌحث‪٤‬ش‬
‫حًَُِٔ حُظو٘‪ُ : ٢‬وطخع ٓ‪ٞ‬حى حُز٘خء‬
‫حًَُِٔ حُظو٘‪ُ : ٢‬وطخع حُو٘ذ ‪ٝ‬ح‪٧‬ػخع‬
‫حًَُِٔ حُظو٘‪ُ : ٢‬وطخع حُـِي‬
‫حًَُِٔ حُظو٘‪ُ : ٢‬وطخع حُز‪ٓ٬‬ظ‪٤‬ي ‪ /‬حُٔطخ‪ / ١‬حٌُ‪٤ٔ٤‬خء‬
‫حًَُِٔ حُظو٘‪ُ : ٢‬وطخع ‪٘ٛ‬خػش طـ‪ ِ٤ٜ‬حُٔ‪٤‬خٍحص‬
‫حًَُِٔ حُظو٘‪ُ : ٢‬وطخع طٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ ح‪٩‬ػ‪ٝ ّ٬‬ح‪٩‬ط‪ٜ‬خٍ‬
‫‪ٝ‬ر‪ٜ‬لش ػخٓش ‪ ،‬كبٕ ٓ‪٤‬خٓش حُ‪ُٞ‬حٍس طظٔؼَ ك‪ٟٝ ٢‬غ حُز٘‪٤‬خص حُٔ‪٬‬ثٔش ر‪ٜ‬يف ط‪ٞ‬ك‪ٓ َ٤‬ل‪ٞٓ ٢٤‬حص‬
‫ُِٔوخ‪٫ٝ‬ص ٖٓ أؿَ ط٘ٔ‪٤‬ظ‪ٜ‬خ ػٖ ‪٣َ١‬ن طوي‪ ْ٣‬حُيػْ حُ‪ُٜ ُّ٬‬خ ‪.‬‬

‫‪160‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ ‪ ٢ٛ‬آظَحط‪٤‬ـ‪٤‬ش حُـ‪ٞ‬ىس ؟‬
‫‪٤ً -2‬ق طْ طط‪ َ٣ٞ‬حُٔؼخ‪َ٣‬س؟‬
‫‪ٓ -3‬خ ‪ ٞٛ‬حُ٘ظخّ حُ‪ُِٔ ٢٘١ٞ‬طخروش؟‬
‫‪٤ً -4‬ق ‪ ٌٖٔ٣‬اٗؼخٕ حُـ‪ٞ‬ىس؟‬
‫‪ -5‬طٌِْ رب‪٣‬ـخُ ػٖ حُـخثِس حُ‪٤٘١ٞ‬ش ُِـ‪ٞ‬ىس ؟‬
‫‪ -6‬طٌِْ ػٖ ػ‪ٞ‬حثن ططز‪٤‬ن ٓلخ‪ ْ٤ٛ‬حُـ‪ٞ‬ىس ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ؟‬
‫‪ -7‬حَٗف حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬طط‪...........................................: َ٣ٞ‬‬
‫‪ -‬ك‪ِ٤ٜ‬ش ‪...........................................:‬‬
‫‪ -‬اٗؼٌخٓخص ‪...........................................:‬‬
‫‪ -‬حُز٘‪٤‬خص ‪........................................:‬‬
‫‪ -‬حُٔظـ‪َ٤‬حص ‪................................... :‬‬
‫‪ -‬طؤ‪......................................: َ٤ٛ‬‬

‫‪161‬‬
‫الغبا رة‬

‫ييا‪ٚ‬ب انًؼب‪ٚ‬وح ‪:‬‬

‫إ أ‪٤ٔٛ‬ش حُٔؼخ‪َ٣‬س رخُ٘ٔزش ُِ‪ٜ٘‬خػش ‪ٝ‬حُويٓخص طؼظزَ أَٓح ‪ٓ ٫‬لـ‪٤‬ي ػ٘‪ٌٔ٣ ٚٗ٧ ٚ‬ـٖ ٖٓ ‪:‬‬
‫‪ -‬حهظ‪ٜ‬خى حُ‪ٞ‬هض ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٍ‪٣‬ق حُ‪٣ٍَٝ٠‬ش رخُ٘ٔزش ُزِ‪ٍٞ‬س ‪ٝ‬اٗظخؽ حُظـ‪ِ٤ٜ‬حص‬
‫‪ -‬حُظ‪ٞ‬كَ ػِ‪َٓ ٠‬حؿغ ٓؼظَف ر‪ٜ‬خ طو‪ ٚ‬حُظؼخٍ‪٣‬ق ‪٘ٓٝ‬خ‪ٛ‬ؾ حُظـخٍد ‪ٝ‬ه‪ٜ‬خث‪ ٚ‬حُٔ٘ظـخص‬
‫‪ٝ‬ط٘ـغ رخُظخُ‪ٗ ٢‬وَ حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خ‬
‫‪ -‬طؤٓ‪ ٖ٤‬أػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪٣ٞ‬خص ٓ‪ٓ٬‬ش ‪ٝ‬كؼخُ‪٤‬ش ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ىس ٓ٘ظؾ أ‪ ٝ‬هيٓش ٓخ‬
‫‪ٟٔ -‬خٕ حُطخرغ حٌُ‪٣ ١‬لظَّ ٓل‪ ٢٤‬حُٔ٘ظـخص ‪ٝ‬حُويٓخص ‪ٜٓٝ‬خُق حُٔٔظ‪ٖ٤ٌِٜ‬‬
‫‪ -‬طلي‪٣‬ي حُوط‪ٝ ١ٞ‬حَُ٘‪ٔ٠ُ ١ٝ‬خٕ طير‪ َ٤‬كي‪٣‬غ ‪ٓٝ‬ؼوِٖ ‪.‬‬

‫ؽبنخ مُْ‪ٛ‬خ ‪:‬‬

‫ٓغ حُؼ‪ُٔٞ‬ش ‪ٝ‬اٗلظخف حُلي‪ٝ‬ى ‪ٝ‬طؤػ‪ َ٤‬حُٔزخى‪٫‬ص حُوخٍؿ‪٤‬ش ػِ‪ ٠‬حُ٘٘خ‪ ١‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪ ١‬حُيحهِ‪، ٢‬‬
‫أ‪ٛ‬زلض حُٔؼخ‪َ٣‬س أىحس ‪٘ٓ ٫‬خ‪ٜ٘ٓ ٙ‬خ ٖٓ أؿَ طظزغ ‪ٝ‬طز‪ٞ‬ء ٌٓخٗش ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى حُؼخُٔ‪٢‬‬

‫يُبفغ انًؼب‪ٚ‬وح ‪:‬‬

‫‪ -‬طلٔ‪ ٖ٤‬ؿ‪ٞ‬ىس حُويٓخص ‪ٝ‬حُٔ٘ظـخص‪.‬‬


‫‪ -‬ط٘ظ‪ ْ٤‬حُؼ‪٬‬هخص ر‪ ٖ٤‬حُِرخثٖ ‪ٝ‬حُٔٔ‪.ٖ٤ٗٞ‬‬
‫‪ -‬ط‪ٞ‬ك‪٤‬ي ‪ٓٝ‬خثَ حُظ‪ٞ‬ح‪ٝ َٛ‬حُٔ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص ػِ‪ ٠‬حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حُي‪ٝ ٢ُٝ‬حُ‪.٢٘١ٞ‬‬
‫‪٬ٓ -‬ثٔش حُٔٔخٍٓخص حُ‪ٜ٘‬خػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظو٘‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خى‪٣‬ش‪.‬‬
‫‪ -‬كٔخ‪٣‬ش ٓ‪ٜ‬خُق حُٔٔظ‪ ٖ٤ٌِٜ‬رل‪ٔٓ َ٠‬ظ‪٣ٞ‬خص ٓ‪ٓ٬‬ش ػخُ‪٤‬ش‪.‬‬

‫‪162‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ ‪ِٓ ٢ٛ‬ح‪٣‬خ حُٔؼخ‪َ٣‬س ؟‬
‫‪2‬أَٓى رؼ‪٘ٓ ٞ‬خكغ حُٔؼخ‪َ٣‬س ؟‬
‫‪ -3‬طٌِْ ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ػٖ ى‪ ٍٝ‬حُٔؼخ‪َ٣‬س‪.‬‬
‫‪ -4‬حَٗف حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬اٗلظخف ‪...........................................:‬‬
‫‪ -‬رِ‪ٍٞ‬س ‪...........................................:‬‬
‫‪٘ٓ -‬خ‪ٛ‬ؾ ‪...........................................:‬‬
‫‪ -‬طز‪ٞ‬ء ‪........................................:‬‬

‫‪163‬‬
‫ٓ‪ٟٞٞ‬ع ٍهْ ‪2‬‬ ‫اليصاة‬
‫نًؾخ ربه‪ٚ‬ق‪ٛ‬خ ‪:‬‬
‫ك‪ٞٓ ٢‬م ‪٣‬ظٔ‪ ِ٤‬رظ٘خكٔ‪٤‬ش كخىس ُِـخ‪٣‬ش ‪ ،‬أ‪ٛ‬زق ح‪ٛ٩‬ظٔخّ رخُـ‪ٞ‬ىس ‪ِ٣‬ىحى ‪ٓٞ٣‬خ رؼي ‪ . ّٞ٣‬إ ‪ٟٝ‬غ‬
‫ٗظخّ ُِـ‪ٞ‬ىس ك‪ٓ ٢‬وخ‪ُٝ‬ش ٓخ ‪٣‬زو‪ِ٤ٓٝ ٠‬ش كؼخُش ُِـخ‪٣‬ش ٖٓ أؿَ حُظٔ‪ ِ٤‬ػٖ حُـ‪ٝ َ٤‬ر‪ٜ‬يف ح‪٩‬كخ‪١‬ش‬
‫رخُـ‪ٞ‬ىس ‪٫ ،‬ري ٖٓ حَُؿ‪ٞ‬ع اُ‪ ٠‬أ‪ِٜٛ‬خ ‪.‬‬
‫إ طط‪ٓ َ٣ٞ‬ل‪ ّٜٞ‬حُـ‪ٞ‬ىس ٌٓ٘ اكيحػ‪ ٚ‬حٍُ‪٘ٓٞ٣ ٠‬خ ‪ٌٛ‬ح ‪ ٌٖٔ٣‬طؤ‪ ٚٔ٤‬اُ‪ ٠‬أٍرؼش َٓحكَ ‪ً ،‬خُظخُ‪: ٢‬‬

‫يوؽهخ انفوى ‪:‬‬


‫أ‪ٛ‬زق حُ‪ٜ٘‬خػ‪ٝ ٕٞ٤‬حػ‪ ٖ٤‬ر‪ٍَٝ٠‬س َٓحهزش حُٔ٘ظـخص حُظخٓش ػ٘ي ٗ‪ٜ‬خ‪٣‬ش حٗظخؿ‪ٜ‬خ ر‪ٜ‬يف ‪ٟٔ‬خٕ ٗ‪ٞ‬ع‬
‫ٖٓ حُـ‪ٞ‬ىس ‪ً .‬خٕ ٓل‪ ّٜٞ‬حُـ‪ٞ‬ىس ك‪ ٢‬ريح‪٣‬ظ‪ً : ٚ‬خٗض كظَس حُلَُ رل‪٤‬غ طظْ َٓحهزش ًَ هطؼش ‪٣ٝ‬ظْ‬
‫اُوخإ‪ٛ‬خ ك‪ ٢‬حُ٘لخ‪٣‬ش اًح ًخٕ ‪ٞ٘٣‬ر‪ٜ‬خ ػ‪٤‬ذ ‪ٞٛٝ‬ح‪ َٓ٧‬حٌُ‪ً ١‬خٕ ‪ٌِ٣‬ق حُٔوخ‪ُٝ‬ش ًؼ‪َ٤‬ح ‪.‬‬

‫يوؽهخ انًوالجخ ‪:‬‬


‫طظٔ‪ ٌٙٛ ِ٤‬حَُٔكِش رٔل‪ ّٜٞ‬حَُٔحهزش ح‪٩‬ك‪ٜ‬خث‪٤‬ش حُٔطزوش ػِ‪ ٠‬اٗظخؽ حُِِٔٔش ‪ٝ‬ػٔ‪ٓٞ‬خ ٌَُ ػِٔ‪٤‬ش‬
‫ٓظٌٍَس ‪.‬‬

‫انٕلب‪ٚ‬خ ‪:‬‬ ‫يوؽهخ‬


‫ك‪ٞ٘ٓ ٢‬حص حُؤٔ‪٤٘٤‬خص ‪ ،‬أ‪ٛ‬زق ٖٓ ح‪٧‬ؿي‪ ٟ‬طلٔ‪ٝ ْ٤‬طٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔٔظويٓ‪ ٖ٤‬ػِ‪ ٠‬حُـ‪ٞ‬ىس ريٍ‬
‫ط‪ٜ‬ل‪٤‬ق ػ‪ٞ٤‬د حُظ‪٤ٜ٘‬غ ‪ً .‬خٕ طط‪ َ٣ٞ‬ى‪ٝ‬حثَ حُـ‪ٞ‬ىس ‪ٓ ،‬غ ح‪٧‬هٌ رؼ‪ ٖ٤‬ح‪٩‬ػظزخٍ حُؼخَٓ حُزَ٘‪١‬‬
‫حٌُ‪ٜ٣ ١‬يف اُ‪ ٠‬اَٗحى ؿٔ‪٤‬غ حُٔٔظويٓ‪ٝ ٖ٤‬ؿؼِ‪ ْٜ‬أًلخء ‪ٔٓٝ‬ئ‪ٝ . ٖ٤ُٝ‬هي ٗ‪ٜ‬يص ٓ٘ش ‪1987‬‬
‫ٓ‪٬٤‬ى ِِٓٔش ٓ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص " حٍ‪ًُ ٌ٘ٓٝ " 9000 ِٝ٣‬ي حُل‪ ، ٖ٤‬أ‪ٛ‬زلض حُـ‪ٞ‬ىس طٌَ٘ ٓ‪ٟٞٞ‬ع‬
‫ٓوخٍرش أًؼَ ٗٔ‪٤ُٞ‬ش رٌؼ‪ َ٤‬رَ أ‪ٛ‬زلض ‪ِ٤ٓٝ‬ش ُِظٔ‪ ِ٤٤‬رخُظل‪ٞ‬م‪.‬‬

‫يوؽهخ اإلٍزوار‪ٛ‬غ‪ٛ‬خ ‪:‬‬


‫إ ٓظطِزخص حُِر‪ ٕٞ‬ك‪٤‬خٍ ٓٔ‪ ٚٗٞ‬أ‪ٛ‬زلض طِىحى ه‪ٞ‬س ‪ٓٞ٣‬خ رؼي ‪ ٌٖٔ٣ٝ . ّٞ٣‬طلٔ‪ ٖ٤‬حُـ‪ٞ‬ىس‬
‫حٗط‪٬‬هخ ٖٓ ٗظَس حٓظَحط‪٤‬ـ‪٤‬ش ك‪ٔٓ ٍٞ‬ظوزَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪ٝ‬ط٘ظ‪ٗ ْ٤‬لٔ‪ٜ‬خ ٌُ‪ ٢‬طظٌٖٔ ٖٓ طؤٓ‪ ٖ٤‬حُـ‪ٞ‬ىس‬
‫حُٔليىس ‪ٝ‬طوي‪٘ٓ ْ٣‬خ‪ٛ‬ؾ ح‪ٗ٫‬ظخؽ طٌٖٔ ٖٓ طلٔ‪ٓ َ٤‬وظِق ح‪ٓ٧‬خُ‪٤‬ذ حُٔطزوش ُِ‪ ٍٞٛٞ‬اُ‪ًُ ٠‬ي‪.‬‬

‫‪164‬‬
‫يهقٔ يٕإفبد إ‪ٚ‬ئ ‪9000‬‬

‫َٗ٘ص ٓ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص ِِٓٔش " ا‪٘ٓ " 9000 ِٝ٣‬ش ‪ ٖٓ 1987‬هزَ حُٔ٘ظٔش حُي‪٤ُٝ‬ش ُِظو‪ ْ٤٤‬أٓخ حُِـ٘ش‬
‫حُظو٘‪٤‬ش حُظخرؼش ُِٔ٘ظٔش حٌُِٔلش ربػيحى ‪ ٌٙٛ‬حُٔؼخ‪ ، َ٤٣‬إ ‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص ‪ ،‬حُظ‪ ٢‬طَطٌِ ػِ‪٠‬‬
‫ٓلخ‪ٟٔ ْ٤ٛ‬خٕ حُـ‪ٞ‬ىس حُظ‪ٍٞ١ ٢‬ص رؤ‪ٍٝٝ‬رخ ك‪ٞ٘ٓ ٢‬حص حُٔظ‪٘٤‬خص أٓخٓخ ك‪ ٢‬رؼ‪ ٞ‬حُ‪ٜ٘‬خػخص‬
‫حُظ‪ ٢‬ط٘ط‪ ١ٞ‬ػِ‪ ٠‬حُٔوخ‪ ( َ١‬حُ‪ٜ٘‬خػش حُ٘‪٣ٝٞ‬ش ‪ ،‬حُط‪َ٤‬حٕ ‪ ،‬حُظِٔق ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ) ًخٗض ٓو‪ٜٜ‬ش‬
‫ُظ٘ظ‪ٝ ْ٤‬طزٔ‪ٝ ٢٤‬ػوِ٘ش حُٔزخى‪٫‬ص ر‪ ٖ٤‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪ٜ٤ٗٞٔٓٝ‬خ حَُٔطزط‪ ٖ٤‬رؼوي ‪ .‬ػْ رؼي ًُي ‪،‬‬
‫أ‪ٛ‬زلض ‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص طٌَ٘ أٓخٓخ ُِل‪ ٍٜٞ‬ػِ‪ٜٗ ٠‬خىس حُٔطخروش ٖٓ ‪َ١‬ف ؿخٗذ ٓٔظوَ ‪.‬‬

‫انجوغًبر‪ٛ‬خ ‪:‬‬

‫‪ ٫‬طلغ حُ‪٤ٜ‬ـش ح‪٧‬ه‪َ٤‬س ُٔ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص " ا‪ ٟٞٓ " 9000 ِٝ٣‬ػِ‪ٓ ٠‬خ‪ٝ . ١ٍَٟٝ ٞٛ‬رخُظخُ‪ ٢‬كبٗ‪ٚ‬‬
‫‪٣‬ظؼ‪ ٖ٤‬إٔ طؼٌْ حُٔٔظ٘يحص حُ٘ظخثؾ حُظ‪ ٢‬طَؿذ ك‪ٜ٤‬خ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪٘٣ٝ ،‬زـ‪ ٢‬ػِ‪ ٌٙٛ ٠‬ح‪٧‬ه‪َ٤‬س إٔ‬
‫طظـ٘ذ اػيحى حُٔٔظ٘يحص ؿ‪ َ٤‬حُ٘خكؼش ‪ ٕ٧‬حُظ‪ٞ‬ؿ‪ٗ ٚ‬ل‪ ٞ‬ه‪٤‬خّ كؼخُ‪٤‬ش ٗظخّ طير‪ َ٤‬حُـ‪ٞ‬ىس ‪ٌٜ٘ٔ٣‬خ ٖٓ‬
‫حُظًَ‪ ِ٤‬ػِ‪ ٠‬حُو‪ٔ٤‬ش حُٔ‪٠‬خكش حُظ‪ ٢‬طويٓ‪ٜ‬خ ًَ ػِٔ‪٤‬ش ‪.‬‬
‫أ‪ٛ‬زق حُ‪ُٞٞ‬ؽ اُ‪ٞٓ ٠‬ح‪ٛ‬لخص " ا‪ ٬ٜٓ " 9000 ِٝ٣‬رخُ٘ٔزش ُـٔ‪٤‬غ حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ( ر‪َٜ‬ف حُ٘ظَ‬
‫ػٖ كـٔ‪ٜ‬خ أ‪٘ٗ ٝ‬خ‪ٜ١‬خ ) ر‪ٞ‬حٓطش ٓوخٍرش ٗخِٓش ٌَُ ػِٔ‪٤‬ش طؼٌْ ‪َ١‬م ٓ‪ َ٤‬حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪.‬‬

‫‪٣ٝ‬وظَف ٗٔ‪ًٞ‬ؽ حُٔ٘‪ٜ‬ـ‪٤‬ش ٓوخٍرش ؿي‪٣‬يس ُ٘ظخّ حُـ‪ٞ‬ىس ‪َ٣‬طٌِ ػِ‪ ٠‬طًَ‪٤‬ذ ٓظ٘خٓن ‪٘ٓٝ‬طو‪٢‬‬
‫ُ‪ٓ٨‬خُ‪٤‬ذ ‪٣ٝ‬ؼٌْ حُٔٔخٍٓخص حُـخٍ‪٣‬ش رٔوخ‪ُٝ‬ش ٓخ ‪.‬‬
‫طيػْ ‪٤ٛ‬ـش ‪ 2000‬حُٔزيأ ح‪ٓ٧‬خٓ‪ٍٟ٩ ٢‬خء حُِر‪ٝ ٕٞ‬طوظَف ٓوظ‪٤٠‬خص ؿي‪٣‬يس طَطٌِ رخٌُخَٓ‬
‫ػِ‪ٌٛ ٠‬ح حُـخٗذ‬

‫انزٕافك ‪:‬‬

‫إ طط‪ َ٣ٞ‬ح‪ٍ٩‬طزخ‪ ١‬حُٔ٘ٔـْ ر‪ " ٖ٤‬ا‪ /9001 ِٝ٣‬ا‪٣ " 9004 ِٝ٣‬ظْ ػٖ ‪٣َ١‬ن حُزلغ ػٖ أك‪َ٠‬‬
‫ط‪ٞ‬حكن ٓغ ًَ َٓؿغ آهَ ‪:‬‬
‫‪ -‬ا‪ : )1994( 9001 ِٝ٣‬ط‪ٞ‬حكن ‪ٛ‬خػي‬
‫‪َٓ -‬ؿغ حص‪.‬ى‪ٓ.‬خ (ؿ‪ٞ‬ىس ‪ -‬ػٖٔ)‬
‫‪َٓ -‬ؿغ حُٔ٘ظؾ أ‪ ٝ‬حُويٓش ( ٓؼخ‪ ّ.ٕ َ٤٣‬ػِ‪ٓ ٠‬ز‪ َ٤‬حُٔؼخٍ )‪،‬‬
‫‪ -‬حَُٔحؿغ حُوخ‪ٛ‬ش رؤٗظٔش حُظير‪ َ٤‬ح‪٧‬هَ‪( ٟ‬ر‪٤‬جش ‪ٓ٬ٓ ،‬ش) ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ‪.‬‬

‫‪165‬‬
‫شهااة الغطابقة‬
‫ّٓبكح انًطبثمخ نُظى انزلث‪ٛ‬و‪:‬‬
‫ّٓبكح انًطبثمخ " ٌ و إ‪ٚ‬ئ ‪" 9001‬‬
‫‪٣‬ظؼِن ح‪ َٓ٧‬رخػظَحف حُ‪ُٞ‬حٍس حٌُِٔلش رخُ‪ٜ٘‬خػش رٔطخروش ٗظخّ حُـ‪ٞ‬ىس حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ٖٓ هزَ‬
‫حُٔوخ‪ُٝ‬ش ٓوخٍٗش ٓغ ٓؼ‪٤‬خٍ "ا‪٣ٝ "9001 ِٝ٣‬ظْ حُل‪ ٍٜٞ‬ػِ‪ ٌٙٛ ٠‬حُ٘‪ٜ‬خىس رؼي طو‪ ْ٤٤‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش ٖٓ‬
‫هزَ ٓيهو‪ٓ ٖ٤‬ئ‪. ٖ٤ِٛ‬‬

‫ّٓبكح انًطبثمخ "ٌ و إ‪ٚ‬ئ ‪"14001‬‬

‫‪٣‬ظؼِن ح‪ َٓ٧‬رخػظَحف حُ‪ُٞ‬حٍس حٌُِٔلش رخُ‪ٜ٘‬خػش ‪ ،‬رؼي حُظيه‪٤‬ن ‪ ،‬رويٍس حُٔوخ‪ُٝ‬ش ػِ‪ ٠‬حُظلي‪٣‬ي‬
‫‪ٝ‬حُظلٌْ ك‪ ٢‬طؤػ‪َ٤‬حص ٗ٘خ‪ٜ١‬خ ػِ‪ ٠‬حُز‪٤‬جش ػٖ ‪٣َ١‬ن حُظطز‪٤‬ن حُلؼخٍ ُ٘ظخّ طير‪ َ٤‬ر‪٤‬ج‪ٓ ٢‬طخرن‬
‫ُٔؼ‪٤‬خٍ "ا‪"14001 ِٝ٣‬‬
‫‪ٝ‬طٌٖٔ ‪ ٌٙٛ‬حُ٘‪ٜ‬خىس حُٔوخ‪ُٝ‬ش ٖٓ طلٔ‪ٍٞٛ ٖ٤‬ط‪ٜ‬خ ‪ٝ‬حُظلٌْ ك‪ ٢‬طٌخُ‪٤‬ل‪ٜ‬خ ػٖ ‪٣َ١‬ن حُٔلخكظش ػِ‪٠‬‬
‫حُٔ‪ٞ‬حى ح‪٤ُٝ٧‬ش ‪ٝ‬حُطخهش ‪ٝ‬آظؼٔخٍ حُظٌ٘‪ُٞٞ‬ؿ‪٤‬خص حُٔ‪٬‬ثٔش ‪.‬‬

‫ّٓبكح انًطبثمخ نهًُزغبد ‪:‬‬

‫يبْ‪ّٓ ٙ‬بكح انًطبثمخ "ٌ و " نهًُزغبد ؟‬


‫طؼظزَ ٗ‪ٜ‬خىس ٓطخروش حُٔ٘ظـخص " ٕ ّ " اػظَحكخ ٖٓ هزَ حُ‪ُٞ‬حٍس حٌُِٔلش رخُ‪ٜ٘‬خػش رؤٕ ٓ٘ظـخ ٓخ‬
‫(ٖٓ حٍُِحػش حُـٌحث‪٤‬ش أ‪٘ٓ ٝ‬ظ‪ٞ‬ؽ ‪٘ٛ‬خػ‪ ) ٢‬هي ‪٘ٛ‬غ ‪١‬زوخ ُٔ‪ٞ‬ح‪ٛ‬لخص هخ‪ٛ‬ش ٓليىس ِٓلخ ك‪٢‬‬
‫حُٔؼخ‪ َ٤٣‬حُظ‪ ٢‬طلٌٔ‪ . ٚ‬إ ‪ ٌٙٛ‬حُ٘‪ٜ‬خىس حُٔيرَس ‪١‬زوخ ُِيُ‪ َ٤‬حُي‪ " ٢ُٝ‬ا‪.ّ/ِٝ٣‬ا اٍ ‪٣ " 65‬ظزِ‪ ٍٞ‬ك‪٢‬‬
‫كن آظؼٔخٍ ػ‪ٓ٬‬ش "ٕ ّ" حُٔ‪ٟٞٞ‬ػش ػِ‪ ٠‬حُٔ٘ظؾ حُٔ‪ٜ‬يم ػِ‪. ٚ٤‬‬

‫رًُؼ انْٓبكح ثؼل ‪:‬‬

‫‪ -‬حُظـخٍد حُظ‪٣ ٢‬ظْ حُو‪٤‬خّ ر‪ٜ‬خ ػِ‪ ٠‬حُٔ٘ظـخص حُظخٓش ٖٓ هزَ ٓوظزَ ٓٔظوَ ‪،‬‬
‫‪ -‬كل‪ٗ ٚ‬ظخّ حُـ‪ٞ‬ىس حٌُ‪٣ ١‬ز‪ ٖ٤‬رؤٕ ‪ٌٛ‬ح حُٔ‪ٜ٘‬غ ‪٣‬ظ‪ٞ‬كَ ػِ‪ ٠‬حُويٍس حُ‪ُٓ٬‬ش ُ‪ٜ٘‬خػش ٓؼَ ‪ٌٛ‬ح‬
‫حُٔ٘ظؾ ر‪ٜ‬لش ىحثٔش ‪٘ٓٝ‬ظظٔش ‪٣ٝ .‬ؼ٘‪ٌٛ ٢‬ح إٔ طظزغ حُـ‪ٞ‬ىس ٓ‪ ٕٞٔ٠‬ر‪ٞ‬حٓطش أػٔخٍ َٓحهزش ًحط‪٤‬ش‬
‫‪ٔ٣‬خٍٓ‪ٜ‬خ حُ‪ٜ‬خٗغ ‪ٝ .‬ػ‪ٝ٬‬س ػِ‪ًُ ٠‬ي ‪٣ ،‬ظْ حُو‪٤‬خّ رِ‪٣‬خٍحص َٓحهزش َٓكِ‪٤‬ش ‪.‬‬

‫‪166‬‬
‫يبما رؼط‪ٛ‬كى ػاليخ "ٌ و " ؟‬
‫طٔ٘ق ػ‪ٓ٬‬ش "ٕ ّ" ٓ‪ِ٤‬س طـخٍ‪٣‬ش طٔ‪ َٜ‬ر‪٤‬غ ٓ٘ظؾ ٓخ رل‪٤‬غ طؼط‪ ٢‬حُيُ‪ َ٤‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ػ‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬إٔ‬
‫حُِٔؼش حُٔؼَ‪ٟٝ‬ش طظ‪ٞ‬كَ كؼ‪ ٬‬ػِ‪ ٠‬حُٔٔ‪ِ٤‬حص ‪ٝ‬حُو‪ٜ‬خث‪ ٚ‬حُٔليىس ك‪ ٢‬حَُٔحؿغ حُٔؼظَف ر‪ٜ‬خ‬
‫حَُ٘حء رٌَ٘ أك‪ : َ٠‬طؼظزَ ػ‪ٓ٬‬ش "ٕ ّ" رخُ٘ٔزش ُِٔٔظ‪ِٜ‬ي حُ‪ِ٤ٓٞ‬ش حُٔؼِ‪ُِ ٠‬ل‪ ٍٜٞ‬ػِ‪٠‬‬
‫حُ‪ٔ٠‬خٗخص رو‪ٓ ٜٙٞ‬طخروش حُٔ٘ظـخص حُٔ٘ظَحس ‪.‬‬
‫حُظو٘‪ ٖ٤‬رٌَ٘ أك‪ ٌٖٔ٣ : َ٠‬أه‪َ٤‬ح إٔ طٔظـَ ٗ‪ٜ‬خىس حُٔطخروش ٖٓ هزَ حُِٔطخص حُؼٔ‪٤ٓٞ‬ش ر‪ٜ‬يف‬
‫طـ٘ذ ػِٔ‪٤‬خص حَُٔحهزش حُٔظٌٍَس ‪ٟٔٝ‬خٕ ط‪ٞ‬حكن طخّ ر‪ ٖ٤‬حُٔٔخٍٓخص حُظـخٍ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُٔظطِزخص‬
‫حُوخٗ‪٤ٗٞ‬ش ‪.‬‬

‫ػًه‪ٛ‬خ انؾٖٕل ػهٗ ّٓبكح انًطبثمخ ‪:‬‬

‫طظْ ػِٔ‪٤‬ش ٓ٘ق كن آظؼٔخٍ ػ‪ٓ٬‬ش "ٕ ّ" كٔذ حَُٔحكَ حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫أ‪ -‬طوي‪ ْ٣‬حُطِذ‬
‫د‪ -‬ىٍحٓش آٌخٗ‪٤‬ش ح‪ٓ٩‬ظـخرش ُِطِذ‪.‬‬
‫ص‪ -‬طؼ‪ ٖ٤٤‬كَ‪٣‬ن حُلل‪.ٚ‬‬
‫ع‪ -‬حُو‪٤‬خّ رخُِ‪٣‬خٍس ‪ٝ‬أهٌ ػ‪٘٤‬خص ٖٓ حُٔ٘ظؾ حُٔؼ٘‪.٢‬‬
‫ؽ‪ -‬كل‪ٓ ٚ‬طخروش حُٔ٘ظـخص حُظخٓش ٖٓ هزَ ٓوظزَ‪.‬‬

‫ييا‪ٚ‬ب ّبهح انغٕكح "ٌ و"‬

‫طظٔؼَ حُِٔح‪٣‬خ ك‪ٓ ٢‬خ‪: ٢ِ٣‬‬


‫‪ -‬ط٘ـ‪٤‬غ طٔ‪٣ٞ‬ن حُٔ٘ظـخص حُِٔ‪ٔ٤‬ش‪،‬‬
‫‪ -‬حَُكغ ٖٓ ٓٔظ‪ ٟٞ‬طٔ‪٣ٞ‬ن حُٔ٘ظـخص حُٔـَر‪٤‬ش رخُوخٍؽ‪،‬‬
‫‪ -‬طلٔ‪ٍٞٛ ٖ٤‬س حُٔـَد رل‪ َ٠‬ؿ‪ٞ‬ىس حُٔ٘ظـخص حُٔـَر‪٤‬ش حُٔٔ‪ٞ‬هش‪،‬‬

‫ّٓبكح انًطبثمخ "ْـ‪.‬أ‪.ً.ً.‬ة"‬


‫يبْ‪ٛ ٙ‬و‪ٚ‬مخ "ْـ‪.‬أ‪.ً.ً.‬ة"؟‬

‫‪٣‬ظؼِن ح‪ َٓ٧‬رٔوخٍرش ؿ‪ٜ‬خُ‪٣‬ش طَ‪ ّٝ‬حُظلٌْ ك‪ ٢‬حُ٘و‪ ٢‬حُلٔخٓش ك‪ِِٔٓ ٢‬ش ح‪ٗ٩‬ظخؽ ‪ .‬إ‬
‫(‪ٛ‬ـ‪.‬أ‪.ّ.ّ.‬د) ‪ ٢ٛ‬حهظ‪ٜ‬خٍ ُِؼزخٍس ح‪ٗ٩‬ـِ‪٣ِ٤‬ش ‪" :‬طلِ‪ َ٤‬حُٔوخ‪ َ١‬رخُ٘و‪ ٢‬حُلٔخٓش ٖٓ أؿَ‬
‫حُظلٌْ ك‪ٜ٤‬خ" ‪ .‬أٓخ حُٔزخىة حُٔزؼش حُظ‪ ٢‬طؼظٔي ػِ‪ٜ٤‬خ ‪٣َ١‬وش (‪ٛ‬ـ‪.‬أ‪.ّ.ّ.‬د) ًٔخ ‪ٝ ٢ٛ‬حٍىس ك‪٢‬‬
‫ً‪ٞ‬ى‪ ٌْ٣‬أُٔ٘ظ‪ ّٞ٤‬ك‪ً ٢ٜ‬خُظخُ‪: ٢‬‬
‫‪ -‬طلي‪٣‬ي حُٔوخ‪،َ١‬‬
‫‪ٓ -‬ؼَكش ح‪ٓ٧‬زخد ر‪ٜ‬يف حٍُحُش أ‪ ٝ‬حُظوِ‪ ٖٓ َ٤‬حُٔوخ‪ َ١‬ػِ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ٗ ٟٞ‬و‪ ٢‬حَُٔحهزش حُلٔخٓش‬
‫‪ٟٝ -‬غ حُلي‪ٝ‬ى حُلخٓٔش ُِظلٌْ‬

‫‪167‬‬
‫‪ٟٝ -‬غ ٗظخّ َٓحهزش‬
‫‪ٟٝ -‬غ أػٔخٍ ط‪ٜ‬ل‪٤‬ل‪٤‬ش‬
‫‪ٟٝ -‬غ ٓٔخ‪ ٖٓ َ١‬أؿَ حُلل‪ٚ‬‬
‫‪ٟٝ -‬غ ٗظخّ ٓٔظ٘ي‪. ١‬‬

‫يب ْ‪ّٓ ٙ‬بكح انًطبثمخ "و و ْـ‪.‬أ‪.ً.ً.‬ة" ؟‬


‫ط‪ٜ‬يف ٗ‪ٜ‬خىس حُٔطخروش "ّ ّ ‪ٛ‬ـ‪.‬أ‪.ّ.ّ.‬د" اُ‪ ٠‬حُظ‪ٜ‬ي‪٣‬ن ػِ‪ٟٝ ٠‬غ ٗظخّ ٓ‪ٓ٬‬ش ؿٌحث‪١ ٢‬زوخ‬
‫ٓؼ‪٤‬خٍ "ّ ّ ‪ٗ" : "08.0.002‬ظخّ طير‪َٓ٤‬ظطِزخص "‪ٛ‬ـ‪.‬أ‪.ّ.ّ.‬د"‬
‫يبما رؼُ‪ّٓ ٙ‬بكح انًطبثمخ "و و ْـ‪.‬أ‪.ً.ً.‬ة" ؟‬

‫‪ -‬طلٔ‪ٔٓ ٖ٤‬ظ‪ٓ٬ٓ ٟٞ‬ش حُٔ٘ظـخص ‪ٝ‬حُٔلخكظش ػِ‪ٜ٤‬خ ‪ٝ‬حُظلٌْ ك‪ ٢‬حُ٘و‪ ٢‬حُلٔخٓش‪،‬‬


‫‪ -‬حُ‪ٞ‬ػ‪ ٢‬رخُٔوخ‪ َ١‬حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬إٔ طظؼَ‪ُٜ ٝ‬خ ِِٓٔش ح‪ٗ٩‬ظخؽ‪،‬‬
‫‪ -‬اػطخء حُيُ‪ َ٤‬ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ٩‬ظؼخٍ ُِ٘ظْ ‪ٝ‬حُو‪ٞ‬حٗ‪،ٖ٤‬‬

‫رؤْ‪ٛ‬م انًللك ‪:‬‬

‫رؼو‪ٚ‬ف‪:‬‬

‫إ طؤ‪ َ٤ٛ‬حُٔيهن ‪ ٢ٛ‬حُٔٔطَس حُٔ‪ٟٞٞ‬ػش ٖٓ أؿَ ح ٍ‪ٜٗ٫‬خى ػِ‪ً ٠‬لخءس ٗو‪ٓ ٚ‬خ ُِو‪٤‬خّ رظو‪ْ٤٤‬‬
‫ٓ‪٬‬ثْ ُٔطخروش ٗظخّ طير‪ٓ َ٤‬خ ُِٔؼ‪٤‬خٍ حَُٔؿؼ‪ ٢‬حُٔطخرن ‪ًٌٝ‬ح هيٍط‪ ٚ‬ػِ‪ ٠‬طلو‪٤‬ن ح‪ٛ٧‬يحف‬
‫حُٔٔطَس‬

‫انوْبَبد‪:‬‬
‫‪ -‬رخُ٘ٔزش ُِٔيهو‪ ٖ٤‬حُٔئ‪ : ٖ٤ِٛ‬اػزخص ‪ٝ‬طؼٔ‪ٝ ٖ٤‬اظ‪ٜ‬خٍ ٓ‪ٜ‬خٍط‪ ْٜ‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُظيه‪٤‬ن‪،‬‬
‫‪ -‬رخُ٘ٔزش ُ‪٤ٜ‬جخص حُٔخٗلش ُ٘‪ٜ‬خىس حُٔطخروش ‪ :‬حُظ‪ٞ‬كَ رؤهَ ًِلش ػِ‪٤ٛ ٠‬جش ٖٓ حُٔيهو‪ٓ ٖ٤‬ئ‪ٖ٤ِٛ‬‬
‫‪ٓٝ‬ظؼيى‪ ١‬ح‪٫‬هظ‪ٜ‬خ‪ٛ‬خص‪،‬‬
‫‪ -‬رخُ٘ٔزش ُِٔوخ‪٫ٝ‬ص ‪ :‬حُويٍس ػِ‪ ٠‬طوَ‪ٓ َ٣‬ئ‪٬ٛ‬ص ٓيهو‪ٜ٤‬خ حُيحهِ‪ٝ ٖ٤٤‬طلٔ‪ ٖ٤‬ػِٔ‪٤‬ش حُظيه‪٤‬ن‬
‫حُيحهِ‪( ٢‬حُطَف حُؼخٗ‪ )٢‬رل‪٤‬غ طؼ‪ٜ‬ي ر‪ُٔ ْٜ‬يهو‪ٓ ٖ٤‬ئ‪. ٖ٤ِٛ‬‬

‫ييا‪ٚ‬ب انزؤْ‪ٛ‬م ‪:‬‬

‫أ‪ -‬ح‪ٓ٫‬ظو‪٤ُ٬‬ش ‪ٝ‬حُل‪٤‬خى ‪،‬‬


‫د‪ -‬حٌُلخءس ‪،‬‬
‫ص‪ٟٔ -‬خٕ حَُٔ‪٣‬ش ‪.‬‬

‫‪168‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ حُ‪ٜ‬يف ٖٓ حُـ‪ٞ‬ىس ؟‬
‫‪ ْٛ ٖٓ -2‬حُلخػِ‪ ٖ٤‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪ ٖ٤٣‬حَُث‪ ٖ٤٤ٔ٤‬حُٔؼ٘‪ ٖ٤٤‬رظط‪ َ٣ٞ‬حُٔؼخ‪َ٣‬س ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٞٛ‬حُ‪ٜ‬يف ٖٓ ‪ٟٝ‬غ ٗظخّ ‪ُِٔ ٢٘١ٝ‬طخروش ؟‬
‫‪ -4‬أ‪ ٌٖٔ٣ ٖ٣‬حُ‪ٜ‬يف ٖٓ اٗؼخٕ حُـ‪ٞ‬ىس ؟‬
‫‪ٓ -5‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش َُٔحكوش حُـ‪ٞ‬ىس ؟‬
‫‪٤ً -6‬ق طظْ حُٔٔخػيس ‪ٝ‬ح‪ٓ٩‬ظ٘خٍس ُِٔوخ‪٫ٝ‬ص ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُـ‪ٞ‬ىس ؟‬
‫‪ٓ -7‬خ‪ِٓ ٢ٛ‬ح‪٣‬خ حُٔؼخ‪َ٣‬س ؟‬
‫‪ -8‬كٍَ ك‪ ٢‬ر‪٠‬ؼش أٓطَ ٓ‪ٟٞٞ‬ػخ ‪٣‬ؼَف رخُـ‪ٞ‬ىس ‪ٝ‬رٔي‪ ٟ‬أ‪٤ٔٛ‬ظ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬طط‪َ٣ٞ‬‬
‫حُٔ٘ظ‪ٞ‬ؽ‬
‫‪ -9‬حَٗف حٌُِٔخص ح‪٧‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬حُـ‪ٞ‬ىس ‪....................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُٔؼخ‪َ٣‬س ‪..................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُيػْ ‪.....................................................................:‬‬
‫‪ -‬ح‪ٗ٩‬وَح‪................................................................: ١‬‬
‫‪ -‬ح‪٩‬ػظٔخى ‪..................................................................:‬‬
‫‪ -‬حٌُلخءحص ‪..................................................................:‬‬
‫‪ -‬حُلل‪....................................................................: ٚ‬‬

‫‪169‬‬
‫حالة حاا ة رغج‬
‫اًح ٓوطظْ ٓوطش ٓ‪٤‬جش ك‪ٌٓ ٢‬خٕ ػٌِْٔ ‪ ،‬اًح ؿَكظْ ك‪ٌٓ ٢‬خٕ ػٌِْٔ ‪ ،‬اًح ‪ٝ‬هؼض ٌُْ كخىػش ك‪٢‬‬
‫‪٣َ١‬وٌْ ٗل‪ٌٓ ٞ‬ظزٌْ ‪ ،‬كبٌْٗ ‪ٟ‬ل‪٤‬ش ُلخىػش ػَٔ أ‪ ٝ‬كخىػش ك‪٣َ١ ٢‬ن ٗل‪ ٞ‬حُؼَٔ‪ ...‬ك‪ ٢‬اٗظظخٍ‬
‫ٗلخثٌْ ‪ ٌٖٔ٣ ،‬إٔ طٔظل‪٤‬ي‪ٝ‬ح ٖٓ حُظٌلَ رخُظٌخُ‪٤‬ق حُطز‪٤‬ش ‪ٝ ،‬اًح ط‪ٞ‬كَص رؼ‪ ٞ‬حَُ٘‪ٌٖٔ٣ ، ١ٝ‬‬
‫أك‪٤‬خٗخ إٔ طوز‪ٞ٠‬ح طؼ‪٠٣ٞ‬خص ‪.‬‬

‫ك‪ٛ‬ف رٖوؽٕا ثبنؾبكصخ ؟‬

‫كظ‪ٌٛ ٌٕٞ٣ ٠‬ح حُظٌلَ ٌٓٔ٘خ ‪٣ ،‬ـذ إٔ طوزَ‪ٝ‬ح ‪٘ٛ‬ي‪ٝ‬هٌْ ‪ ...‬طِو‪ ٚ٤‬اؿٔخُ‪٪ُ ٢‬ؿَحءحص حُظ‪٢‬‬
‫‪٣‬ـذ حُو‪٤‬خّ ر‪ٜ‬خ ‪.‬‬

‫اإلعواءاد ‪:‬‬

‫ٌُْ ‪ٓ 24‬خػش رؼي حُلخىػش ٌُ‪ ٢‬طوزَ‪ٝ‬ح أٗظْ ‪ ،‬أ‪ٗ ٝ‬و‪ ٚ‬آهَ ‪ٍ ،‬د حُؼَٔ ٓ‪ٟٞ‬ل‪ ٖ٤‬ك‪ٗ ٢‬لْ‬
‫حُ‪ٞ‬هض ظَ‪ٝ‬ف حُلخىػش ‪٣ٞٛٝ‬ش حُ٘خ‪ٛ‬ي أ‪ٝ‬حُ٘‪ٜٞ‬ى إ ًخٕ ٗخ‪ٛ‬ي أ‪ٜٞٗٝ‬ى ‪.‬‬
‫ػِ‪ ٌْ٤‬أ‪٠٣‬خ إٔ طزؼؼ‪ٞ‬ح حُ٘‪ٞ‬ح‪ٛ‬ي حُطز‪٤‬ش اُ‪٘ٛ ٠‬ي‪ٝ‬م حُظؤٓ‪ ٖ٤‬حَُٔ‪ ٢ٟ‬أ‪ ٝ‬اُ‪ٍ ٠‬د حُؼَٔ (أٗظَ‬
‫حُظلخ‪ َ٤ٛ‬أٓلِ‪)ٚ‬‬

‫إعواءاد هة انؼًم‪:‬‬

‫ػ٘يٓخ ‪ َٜ٣‬اُ‪ ٠‬ػِٔ‪ٝ ٚ‬ه‪ٞ‬ع حُلخىػش ‪٣ ،‬ـذ إٔ ‪٣‬و‪ ّٞ‬رؼيس ‪ٝ‬حؿزخص‪:‬‬


‫‪ -1‬انزٖو‪ٚ‬ؼ ثؾبكصخ انؼًم انز‪ ٙ‬كُزى ‪ٙ‬ؾ‪ٛ‬زٓب ‪:‬‬
‫ػِ‪ ٚ٤‬إٔ ‪٣‬زؼغ "ط‪٣َٜ‬ق كخىػش ػَٔ" اُ‪٘ٛ ٠‬ي‪ٝ‬م حُظؤٓ‪ ٖ٤‬حَُٔ‪ ٢ٟ‬حٌُ‪ ١‬ط٘ظٔ‪ ٕٞ‬اُ‪ ٚ٤‬ك‪ ٢‬ظَف‬
‫‪ٓ48‬خػش‬
‫‪ -2‬أٌ ‪َٚ‬هى نكى "ٔهلخ ؽبكصخ"‬
‫‪ ٌُْ ِْٔ٣‬ك‪ ٢‬أهَد ‪ٝ‬هض ٌٖٓٔ "‪ٍٝ‬هش كخىػش"‪ ،‬طٔٔق ‪ ٌٙٛ‬حُ‪ٍٞ‬هش ُٔؼخُـظٌْ ري‪ ٕٝ‬إٔ طؤى‪ٝ‬ح ٓٔزوخ‬
‫حُظٌخُ‪٤‬ق حُطز‪٤‬ش‬

‫ف‪ ٙ‬ؽبنخ انزٕلف ػٍ انؼًم ‪:‬‬

‫ػِ‪ ٚ٤‬إٔ ‪ٜٗ ٨ٔ٣‬خىس ح‪٣٩‬ـخٍ‪َِٜٓ٣ ٝ‬خ ك‪ ٢‬أَٓع ‪ٝ‬هض ٌٖٓٔ اُ‪٘ٛ ٠‬ي‪ٝ‬م حُظؤٓ‪ ٖ٤‬حَُٔ‪ ٢ٟ‬حٌُ‪١‬‬
‫ط٘ظٔ‪ ٕٞ‬اُ‪ ٚ٤‬ر‪ٞ‬حٓطش ‪ ٌٙٛ‬حُ٘‪ٜ‬خىس ‪٣ ،‬ويٍ حُ‪ٜ٘‬ي‪ٝ‬م ٓزِؾ طؼ‪٠٣ٞ‬خطٌْ حُ‪٤ٓٞ٤‬ش‬

‫‪170‬‬
‫ُْ ‪َٜ٣‬ف رلخىػظٌْ ‪٤ً:‬ق حُؼَٔ ؟ اًح ُْ ‪٣‬وْ ٍد حُؼَٔ رظ‪٣َٜ‬ق كخىػش حُؼَٔ أ‪ ٝ‬حُلخىػش‬
‫ك‪٣َ١ ٢‬ن حُؼَٔ حُظ‪ً٘ ٢‬ظْ ‪ٟ‬ل‪٤‬ظ‪ٜ‬خ ‪ ٌٖٔ٣ ،‬إٔ طو‪ٞٓٞ‬ح ر‪ ٚ‬أٗظْ ٗلٌْٔ ‪ًُٝ ،‬ي ك‪ ٢‬ظَف‬
‫ػخٓ‪ٔ٣ ٫ . ٖ٤‬ؼٌْ ا‪ ٫‬حُو‪٤‬خّ رزؼغ ٍٓخُش ٓ‪ٗٞٔ٠‬ش ٓغ اٗؼخٍ حُظ‪ َٛٞ‬ط‪ٟٞ‬ل‪ ٕٞ‬ك‪ٜ٤‬خ ريهش‬
‫ٌٓخٕ ‪ٝ‬ظَ‪ٝ‬ف حُلخىػش ‪٣ٞٛٝ‬ش حُ٘خ‪ٛ‬ي أ‪ ٝ‬حُ٘‪ٜٞ‬ى ‪ ،‬إ ًخٕ ‪٘ٛ‬خى ٗ‪ٜٞ‬ى‬

‫انْٕاْل انطج‪ٛ‬خ ‪:‬‬


‫ك‪ ٢‬حَُٔكِش ح‪ ٖٓ ٠ُٝ٧‬حُؼ‪٬‬ؽ ‪:‬‬
‫‪ ٌُْ ِْٔ٣‬حُطز‪٤‬ذ ّٓبكح ‪ٛ‬ج‪ٛ‬خ أٔن‪ٛ‬خ ‪٣‬ز‪ ٖ٤‬ك‪ ٚ٤‬حُـَ‪ٝ‬ف ‪ٗٝ‬ظخثـ‪ٜ‬خ (حُؼ‪٬‬ؽ‪،‬حُظ‪ٞ‬هق ػٖ‬
‫حُؼَٔ‪)...‬ػِ‪ ٌْ٤‬رزؼغ حُ‪ٍٞ‬هظ‪ ٖٓ 2ٝ1 ٖ٤‬حُ٘‪ٜ‬خىس اُ‪٘ٛ ٠‬ي‪ٝ‬هٌْ ‪ٝ .‬حكظلظ‪ٞ‬ح رخُ‪ٍٞ‬هظ‪4ٝ3 ٖ٤‬‬
‫ف‪ ٙ‬ؽبنخ انزٕلف ػٍ انؼًم‪:‬‬
‫اًح ًخٗض كخُظٌْ حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ش طلظخؽ حٍُ‪ًُ ٠‬ي ‪ ،‬كخٍٕ حُطز‪٤‬ذ ‪٣‬ؤَٓ رخُظ‪ٞ‬هق ػٖ حُؼَٔ ‪ٝ‬ك‪٤‬غ ًُي ‪،‬‬
‫‪ٜٗ" ٌُْ ِْٔ٣‬خىس حُظ‪ٞ‬هق ػٖ حُؼَٔ" (حُ‪ٍٞ‬هش ‪ ٖٓ 4‬حُ٘‪ٜ‬خىس حُطز‪٤‬ش ح‪٤ُٝ٧‬ش) ‪ ٌٖٔ٣‬إٔ طزؼؼ‪ٛٞ‬خ‬
‫َُد حُؼَٔ كظ‪ ٌٕٞ٣ ٠‬ػِ‪ ٠‬ػِْ رٌُي‪.‬‬
‫ف‪ ٙ‬ؽبنخ رطٕ‪ٚ‬م يلح انؼالط ‪:‬‬
‫اًح ٍأ‪ ٟ‬حُطز‪٤‬ذ إٔ كخُظٌْ حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ش طلظخؽ اٍُ‪ًُ ٠‬ي ‪ ،‬كبٍٗ‪٣ ٚ‬ؤَٓ رظط‪ٓ َ٣ٞ‬يس حُؼ‪٬‬ؽ أ‪ٓ ٝ‬يس‬
‫حُظ‪ٞ‬هق ػٖ حُؼَٔ‪.‬‬
‫‪ٝ‬ك‪٤‬غ ًُي ‪ّٓ ٨ٔ٣ ،‬بكح انزطٕ‪ٚ‬م ‪.‬‬
‫ػِ‪ ٌْ٤‬رزؼؼ‪ٜ‬خ ُ‪ٜ٘‬ي‪ٝ‬هٌْ ‪ ٌٖٔ٣ .‬أ‪٠٣‬خ إٔ طزؼؼ‪ٛٞ‬خ َُد حُؼَٔ‬
‫ف‪ ٙ‬انًوؽهخ انُٓبئ‪ٛ‬خ نهؼالط‪:‬‬
‫‪ٜٗ ٨ٔ٣‬خىس ٗ‪ٜ‬خث‪٤‬ش ‪ٛٝ‬ل‪٤‬ش ‪.‬‬
‫إ ‪ ٌٙٛ‬حُ٘‪ٜ‬خىس ‪٣ٍَٟٝ‬ش ‪ ُٞٝ‬أٌْٗ هي حٓظؼيطْ ػٌِْٔ‬
‫طز‪ ٌٙٛ ٖ٤‬حُ٘‪ٜ‬خىس ‪ ،‬حُ٘ظخثؾ حُيحثٔش ُِلخىع حٌُ‪ً٘ ١‬ظْ ‪ٟ‬ل‪٤‬ظ‪ٗ( ٚ‬لخء أ‪ ٝ‬حُظجخّ) ػِ‪ ٌْ٤‬رزؼؼ‪ٜ‬خ‬
‫ُ‪ٜ٘‬ي‪ٝ‬هٌْ‪.‬‬
‫انزكفم ثبنزكبن‪ٛ‬ف انطج‪ٛ‬خ ‪:‬‬
‫ٖٓ ‪ٝ‬حؿذ ‪٘ٛ‬ي‪ٝ‬م حُظؤٓ‪ ٖ٤‬حَُٔ‪ ٢ٟ‬حٌُ‪ ١‬ط٘ظٔ‪ ٕٞ‬حٍُ‪ ٚ٤‬إٔ ‪٣‬يٍّ ِٓلٌْ كظ‪٣ ٠‬ظ‪٤‬وٖ إٔ حُلخىػش‬
‫حُظ‪ً٘ ٢‬ظْ ‪ٟ‬ل‪٤‬ظ‪ٜ‬خ ٖٓ أ‪. ٢ٜ٘ٓ َٛ‬‬
‫‪ٓ ُٚٝ‬يس ‪ٓٞ٣ 30‬خ ُ‪ٌٜ‬ح حُـَ‪ . ٝ‬اًح ططِذ ح‪ٓ َٓ٧‬ؼِ‪ٓٞ‬خص ا‪ٟ‬خك‪٤‬ش ‪٠٣ ،‬خف اُ‪ ٌٙٛ ٠‬حُٔيس‬
‫ٗ‪ ٖ٣َٜ‬ا‪ٟ‬خك‪ٖ٤٤‬‬
‫ك‪ٛ‬ف رؼبنغٌٕ ؟‬
‫ًَ حُؼ‪٬‬ؿخص حَُٔطزطش رلخىػش حُؼَٔ أ‪ ٝ‬رلخىػش ‪٣َ١‬ن حُؼَٔ ‪٣‬ظٌلَ ر‪ٜ‬خ رٔويحٍ ‪100‬ك‪100 ٢‬‬
‫‪ٝ‬ك‪ ٢‬كي‪ٝ‬ى طؼَ‪٣‬لش ‪٘ٛ‬ي‪ٝ‬م حُ‪ٔ٠‬خٕ ح‪٩‬ؿظٔخػ‪. ٢‬‬
‫اًح ىهِظْ حٍُ‪ ٠‬حُٔٔظ٘ل‪ ٫ ، ٠‬طئى‪ ٕٝ‬حُظوي‪ َ٣‬حُـِحك‪ ٢‬حُ‪. ٢ٓٞ٤‬‬

‫حٓظ٘خٍس حُطز‪٤‬ذ ‪ٝ‬حُلل‪ ٚ‬حُطز‪ٝ ٢‬ح‪٩‬هخٓش ك‪ ٢‬حُٔٔظ٘ل‪ٝ ٠‬ح‪٧‬ى‪٣ٝ‬ش ‪...‬‬


‫اًح ًخٗض حُظٌخُ‪٤‬ق حُطز‪٤‬ش َٓطزطش رخُلخىع ‪ٝ‬اًح هيٓظْ "‪ٍٝ‬هش كخىػش حُؼَٔ أ‪ٝ‬‬
‫َٓ‪ "٢ٜ٘ٓ ٝ‬حُظ‪ِٜٔٓ ٢‬خ ٌُْ ٍد حُؼَٔ ‪ ٫ ،‬طلظخؿ‪ُ ٕٞ‬ظؤى‪٣‬ش حُظٌخُ‪٤‬ق ٓٔزوخ‬

‫‪171‬‬
‫طٌ‪ ٌٙٛ ٕٞ‬حُ‪ٍٞ‬هش ‪ٛ‬خُلش حٍُ‪ٜٗ ٠‬خ‪٣‬ش كظَس حُؼ‪٬‬ؽ ‪.‬‬
‫اًح حٓظ‪٨‬ص هزَ ٗ‪ٜ‬خ‪٣‬ش كظَس حُؼ‪٬‬ؽ ‪ ،‬ػِ‪ ٌْ٤‬رطِذ ‪ٍٝ‬هش ؿي‪٣‬يس ٖٓ ‪٘ٛ‬ي‪ٝ‬م حُظؤٓ‪ ٖ٤‬حَُٔ‪٢ٟ‬‬
‫ك‪ٜٗ ٢‬خ‪٣‬ش ٓيس حُؼ‪٬‬ؽ ‪ ،‬أ‪ ٝ‬اًح حٓظ‪٨‬ص ‪ ٌٙٛ‬حُ‪ٍٞ‬هش ‪ ،‬ػِ‪ ٌْ٤‬ربٍٓخُ‪ٜ‬خ اُ‪٘ٛ ٠‬ي‪ٝ‬هٌْ ‪.‬‬

‫اًح هِلض حُلخىػش أػَح ػِ‪ٓ ٠‬ويٍطٌْ ك‪ ٢‬حُ٘٘خ‪ ١‬حُٔ‪ ، ٢ٜ٘‬حط‪ِٜٞ‬ح ر‪ٜ٘‬ي‪ٝ‬م حُظؤٓ‪ ٖ٤‬حَُٔ‪٢ٟ‬‬
‫حٌُ‪ ٌٖٔ٣ ١‬إٔ ‪ٜ٘٣‬لٌْ ربػخىس ط‪٤ٜ٘‬ق ٓ‪. ٢ٜ٘‬‬
‫رؼٕ‪ٚٚ‬كى ‪:‬‬

‫اًح أَٓ حُطز‪٤‬ذ رخُظ‪ٞ‬هق ػٖ حُؼَٔ ‪ُِٜ٘ ٌٖٔ٣ ،‬ي‪ٝ‬م ‪ ،‬اًح ط‪ٞ‬كَص َٗ‪ٓ ١ٝ‬ؼ‪٘٤‬ش ‪ ،‬إٔ ‪٣‬ئى‪ٌُْ ١‬‬
‫طؼ‪٠٣ٞ‬خص ‪٤ٓٞ٣‬ش طَ٘ٔ ًَ أ‪٣‬خّ ح‪ٓ٧‬ز‪ٞ‬ع رٔخ ك‪ًُ ٢‬ي أ‪٣‬خّ حُٔزض ‪ ٝ‬ح‪٧‬كي ‪ٝ‬ح‪٧‬ػ‪٤‬خى ‪ًُٝ ،‬ي حرظيحء‬
‫ٖٓ حُ‪ ّٞ٤‬حُٔ‪ٞ‬حُ‪ُِ ٢‬لخىػش ‪ ٌٕٞ٣ .‬أؿَ ‪ ّٞ٣‬حُلخىػش ىحثٔخ ك‪ًٓ ٢‬ش ٍد حُؼَٔ ‪.‬‬

‫ك‪ٛ‬ف‪ٛ‬خ رؾل‪ٚ‬ل رؼٕ‪ٚٚ‬بركى ‪:‬‬

‫طليى حُظؼ‪٠٣ٞ‬خص كٔذ أؿًَْ ح‪٧‬ه‪ َ٤‬ح‪٩‬ؿٔخُ‪ 60 ٢‬ك‪ ٢‬حُٔجش ٖٓ ‪ٌٛ‬ح ح‪٧‬ؿَ ه‪ ٍ٬‬حُؼٔخٗ‪٤‬ش‬
‫‪ٝ‬حُؼَ٘‪ٓٞ٣ ٕٝ‬خ ح‪ 80 ٝ ٠ُٝ٧‬ك‪ ٢‬حُٔجش ه‪ ٍ٬‬ح‪٣٧‬خّ حُظ‪ ٢‬طِ‪ٜ٤‬خ ‪.‬‬
‫ُ‪ٌٜ‬ح حُٔزِؾ كيح أػِ‪ ٌٖٔ٣٫ ، ٠‬إٔ ‪٣‬ظؼي‪ ٟ‬أؿًَْ حُ‪ ٢ٓٞ٤‬حُ‪ٜ‬خك‪٣ ( ٢‬ؼ٘‪ ٢‬أؿًَْ حُ٘‪ ١َٜ‬حُ‪ٜ‬خك‪٢‬‬
‫ٓؤْ ػِ‪ ٠‬ػ‪٬‬ػ‪ٓٞ٣ ٖ٤‬خ ) ‪.‬‬
‫‪ ٫‬طو‪٠‬غ طؼ‪٠٣ٞ‬خطٌْ حُ‪٤ٓٞ٤‬ش ُِ‪٣َ٠‬زش ػِ‪ ٠‬حُيهَ ‪ٌُٜ٘ٝ .‬خ طو‪٠‬غ ُِٔٔخ‪ٔٛ‬ش ُظٔي‪٣‬ي حُي‪ٖ٣‬‬
‫ح‪٩‬ؿظٔخػ‪ُِٔٔٝ ٢‬خ‪ٔٛ‬ش ح‪٩‬ؿظٔخػ‪٤‬ش حُٔؼٔٔش ‪.‬‬

‫حكظلظ‪ٞ‬ح ىحثٔخ رز‪٤‬خٕ حُظؼ‪٠٣ٞ‬خص حُ‪٤ٓٞ٤‬ش ‪ًٔ ،‬خ ‪ ٞٛ‬حُ٘ؤٕ رخُ٘ٔزش ُؤ‪ٔ٤‬خص ح‪٧‬ؿَ ‪ًٜٗٞ ،‬خ‬
‫طؼزض كو‪ٞ‬هٌْ ك‪ ٢‬حُظوخػي‬
‫إ‪ٚ‬واك ؽبكصخ انؼًم ‪:‬‬
‫رؼي كظَس حُؼ‪٬‬ؽ ‪ :‬اًح ‪٫‬كع حُطز‪٤‬ذ روخء آػخٍح َٓطزطش رلخىػش حُؼَٔ ‪ ،‬ػِ‪ ٚ٤‬إٔ ‪ َ٤٘٣‬اُ‪ً ٠‬حى ك‪٢‬‬
‫"ٗ‪ٜ‬خىس ٗ‪ٜ‬خث‪٤‬ش ‪ٛٝ‬ل‪٤‬ش"‬

‫كهاٍخ يهفكى ‪:‬‬

‫ػ٘يٓخ ‪٣‬ظ‪ َٛٞ‬حُ‪ٜ٘‬ي‪ٝ‬م ر‪ ٌٜٙ‬حُ٘‪ٜ‬خىس ‪ِٓ ٨ٔ٣ ،‬لخ ‪ َِٚٓ٣ٝ‬اُ‪ِٜٓ ٠‬لش حَُٔحهزش حُطز‪٤‬ش طليى ‪ٌٙٛ‬‬
‫حُٔ‪ِٜ‬لش ٓويحٍ حُؼـِ ‪ًُٝ ،‬ي كٔذ ػيى ٖٓ حُٔوخ‪( ْ٤٣‬كخُظٌْ حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ش حُؼخٓش ‪١‬ز‪٤‬ؼش حُؼـِ ‪،‬‬
‫ػًَْٔ‪)...‬‬
‫ُٔؼَكش ه‪ٛ٬‬ش ‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪ِٜ‬لش ‪ ٌٖٔ٣ ،‬إٔ ططِز‪ٞ‬ح ٖٓ ‪٘ٛ‬ي‪ٝ‬م حُظؤٓ‪ ٖ٤‬حَُٔ‪ِٓ ٢ٟ‬لٌْ حُطز‪٢‬‬
‫ػ٘يٓخ ‪٣‬ؤهٌ حُ‪ٜ٘‬ي‪ٝ‬م هَحٍ‪٣ ، ٙ‬وزًَْ رٌُي ػٖ ‪٣َ١‬ن حُزَ‪٣‬ي ‪.‬‬

‫إ ٗجظْ ٓؼخٍ‪ٟ‬ش حُوَحٍ حٌُ‪ ١‬حطوٌ‪ ٙ‬حُ‪ٜ٘‬ي‪ٝ‬م ‪ُٔ ٖ٣َٜٗ ٌُْ :‬ؼخٍ‪ٟ‬ظ‪ ٚ‬أٓخّ ٓلٌٔش‬
‫حُٔ٘خُػخص ك‪ ٍٞ‬حُؼـِ‪.‬‬

‫‪172‬‬
‫رؼٕ‪ٚٚ‬كى ‪:‬‬

‫‪َ٣‬طز‪ٓ ٢‬زِؾ حُظؼ‪ ٞ٣ٞ‬ر٘ٔزش حُؼـِ ‪:‬‬


‫*ٖٓ ‪ 1‬حٍُ‪ 9 ٠‬ك‪ ٢‬حُٔجش ‪ :‬طل‪ ِٕٜٞ‬ػِ‪ ٠‬طؼ‪ ٞ٣ٞ‬ك‪ٛ ٢‬لش ٍأّ ٓخٍ‪.‬‬
‫*حرظيحء ٖٓ ‪ 10‬ك‪ ٢‬حُٔجش ‪ :‬طوز‪ ٕٞ٠‬ا‪َ٣‬حىح (ح ٍ‪٣٫‬ـخٍ حٌُ‪٣ ١‬ئهٌ رؼ‪ ٖ٤‬ح‪٫‬ػظزخٍ ‪ ٞٛ‬ا‪٣‬ـخٍ حُؼخٗ‪٤‬ش‬
‫ػَ٘ أٗ‪ َٜ‬حُٔخروش ُظخٍ‪٣‬ن ط‪ٞ‬هلٌْ ػٖ حُؼَٔ)‬
‫‪ -‬اًح طلخهٔض كخُظٌْ حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ش ‪ ٌٖٔ٣ ،‬إٔ طؼظيٍ ٗٔزش حُؼـِ رؼي إٔ طؼط‪ِٜٓ ٢‬لش حَُٔحهزش حُطز‪٤‬ش‬
‫ٍأ‪ٜ٣‬خ ك‪ًُ ٢‬ي ‪.‬‬
‫‪ -‬طِىحى ه‪ٔ٤‬ش ٓزِؾ ا‪َ٣‬حىًْ ك‪ ٢‬أ‪٘٣ ٍٝ‬خ‪ ًَ ٖٓ َ٣‬ػخّ ‪.‬‬
‫‪ ٫ -‬طئى‪ ٕٝ‬حُ‪٣َ٠‬زش ػِ‪ ٠‬ح‪َ٣٩‬حى ‪.‬‬

‫حكظلظ‪ٞ‬ح ىحثٔخ رز‪٤‬خٗخص طٔي‪٣‬ي ح‪َ٣٩‬حى ‪ٝ‬ري‪ ٕٝ‬كي‪ٝ‬ى ك‪ ٢‬حُ‪ٞ‬هض ‪ًٔ ،‬خ ‪ ٞٛ‬حُ٘ؤٕ رز‪٤‬خٗخص ح‪٧‬ؿَ ‪،‬‬
‫‪ٜٗ٧‬خ طؼزض كو‪ٞ‬هٌْ ك‪ ٢‬حُظوخػي ‪.‬‬
‫طوز‪ ٕٞ٠‬ح‪َ٣٩‬حى كظ‪ٝ ٠‬كخطٌْ (إ ُْ ‪٘ٛ ٌٖ٣‬خى طؼي‪ٓ . ) َ٣‬زيث‪٤‬خ ‪ ٌٖٔ٣ ٫ ،‬إٔ طئى‪ ٟ‬اُ‪ ٠‬هَ‪ٌْ٘٣‬‬
‫حٌُ‪٣ ١‬زو‪ ٠‬ك‪٤‬خ رؼي ‪ٝ‬كخطٌْ ‪.‬‬
‫اًح ط‪ٞ‬كَص رؼ‪ ٞ‬حَُ٘‪ ٌٖٔ٣ ، ١ٝ‬إٔ ططِز‪ٞ‬ح إٔ ‪٣‬ل‪ ٍٞ‬ح‪َ٣٩‬حى اُ‪ٍ ٠‬أّ ٓخٍ أ‪ ٝ‬ا‪َ٣‬حى ُٔي‪ٟ‬‬
‫حُؼَٔ ‪٣‬وز‪ ٚ٠‬هَ‪ ، ٌْ٘٣‬رؼي ‪ٝ‬كخطٌْ‬
‫ُ‪ٌٜ‬ح حُـَ‪ ، ٝ‬ػِ‪ ٌْ٤‬رطِذ ٖٓ ‪٘ٛ‬ي‪ٝ‬هٌْ ‪ِ١‬ذ طل‪ َ٣ٞ‬ا‪َ٣‬حى ػـِ ىحثْ اُ‪ٍ ٠‬أّ ٓخٍ أ‪ ٝ‬ا‪َ٣‬حى‬
‫هخرَ َُِؿ‪ٞ‬ع ُ‪ٜ‬خكز‪ ، ٚ‬اُ‪ ٠‬كٔخد حُوَ‪ٞٓ( ٖ٣‬ؿ‪ٞ‬ىس ك‪٘ٛ ٢‬ي‪ٝ‬هٌْ)‪.‬‬

‫اًح ًخٗض ‪ٝ‬كخس حُٔئٖٓ ٗظ‪٤‬ـش كخىػش ػَٔ ( أ‪٣َ١ ٝ‬ن حُؼَٔ ) ‪ُ ٌٖٔ٣ ،‬وِل‪ ٚ‬إٔ ‪٣‬ل‪ِٜٞ‬ح ػِ‪٠‬‬
‫ا‪َ٣‬حى‬

‫يؼغى ٔع‪ٛ‬ي ‪:‬‬

‫‪ -1‬ؽبكصخ انؼًم أٔ ؽبكصخ ‪ٛ‬و‪ٚ‬ك انؼًم ‪ :‬كخىػش حُؼَٔ ‪ ٢ٛ‬حُلخىػش حُظ‪ ٢‬طوغ ك‪ ٢‬حُؼَٔ ‪ .‬كخىػش‬
‫‪٣َ١‬ن حُؼَٔ ‪ ٢ٛ‬حُلخىػش حُظ‪ ٢‬طوغ ك‪ ٢‬حُطَ‪٣‬ن حُظ‪ ٢‬طئى‪ ١‬اُ‪ٌٓ ٠‬خٕ حُؼَٔ أ‪ ٝ‬ه‪ ٍ٬‬حُؼ‪ٞ‬ىس ٓ٘‪ٚ‬‬
‫ك‪ ٢‬حطـخ‪ٓ ٙ‬لَ اهخٓظٌْ حَُث‪٤ٔ٤‬ش ‪ ،‬أ‪ ٝ‬ك‪ ٢‬حُطَ‪٣‬ن حٌُ‪ ١‬طٌِٔ‪ ٚٗٞ‬ػخىس ر‪ ٖ٤‬حٌُٔخٕ حٌُ‪ ١‬طظ٘خ‪ُٕٞٝ‬‬
‫ك‪ٝ ٚ٤‬ؿزخص حُطؼخّ ‪ٌٓٝ‬خٕ حُؼَٔ‪.‬‬
‫ًَ ح‪٧‬ؿ‪ ٖ٣َ٤‬حٌُ‪٘٣ ٖ٣‬ـِ‪ٍ ْٜ‬د ػَٔ ‪ ،‬أ‪ ٝ‬أٍرخد حُؼَٔ ‪ٔ٣ ،‬ظل‪٤‬ي‪ ٖٓ ٕٝ‬طؤٓ‪" ٖ٤‬كخىػش حُؼَٔ أ‪ٝ‬‬
‫‪٣َ١‬ن حُؼَٔ " ‪ًُٝ‬ي ٖٓ أ‪ ّٞ٣ ٍٝ‬ح‪ٓ٩‬ظويحّ‪.‬‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ‪ٔ٣‬ظل‪٤‬ي ٖٓ ‪ٌٛ‬ح حُظؤٓ‪ ٖ٤‬أ‪٠٣‬خ ‪ :‬ط‪ ٌ٤ٓ٬‬حُظؼِ‪ ْ٤‬حُظو٘‪ٝ ٢‬حُؼخٗ‪ٝ ١ٞ‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خ‪ٓٝ ٢ٛ‬ظيٍر‪٢‬‬
‫حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪١ٝ ٢ٜ٘‬خُز‪ ٢‬حُؼَٔ حُٔ٘ظًَ‪ ٖ٤‬ك‪٘ٗ ٢‬خ‪١‬خص ٓ٘ظٔش أ‪ٜٞ٘ٓ ٝ‬ف ر‪ٜ‬خ ٖٓ ‪َ١‬ف حُ‪ًٞ‬خُش‬
‫حُ‪٤٘١ٞ‬ش ُِ٘ـَ ‪ٝ ،‬حُٔـ٘خء‬
‫‪ -2‬فهف ‪ :‬حُ٘و‪ ٚ‬حٌُ‪٘٣ ١‬وَ كوخ اُ‪ٗ ٠‬و‪ ٚ‬آهَ ( حُِ‪ٝ‬ؽ أ‪ ٝ‬حُِ‪ٝ‬ؿش ‪ ،‬حُوِ‪ ، َ٤‬حَُٔحكن ك‪٢‬‬
‫ا‪١‬خٍ حُٔ‪٤‬ؼخم حُٔيٗ‪ُِ ٢‬ظ‪٠‬خٖٓ ‪ ،‬ح‪٧‬ر٘خء أ‪ ٝ‬حُِٔق)‬
‫*ربه‪ٚ‬ـ االنزئبو ‪ :‬حُظخٍ‪٣‬ن حٌُ‪٣ ١‬وٍَ ك‪ ٚ٤‬حُطز‪٤‬ذ إٔ كخُش حُ٘و‪ ، ٚ‬حٌُ‪٣ ١‬ؼخٗ‪َٝٓ ٖٓ ٢‬‬
‫ٓ‪ ٢ٜ٘‬هي حٓظوَص ‪ٝ‬حٌُ‪ ٌٖٔ٣ ١‬حرظيحء ٓ٘‪ ٚ‬ح‪ٓ٩‬ظلخىس ٖٓ حُظؼ‪.ٞ٣ٞ‬‬

‫‪173‬‬
‫*انًجهغ انغياف‪ ٙ‬ان‪ٕٛ‬ي‪ ٞٛ : ٙ‬حُٔزِؾ حٌُ‪ ٌٕٞ٣ ١‬ك‪ًٓ ٢‬ش حَُٔ‪ ٞ٣‬ػ٘يٓخ طظـخ‪ ُٝ‬كظَس ح‪ٓ٫‬ظ٘لخء‬
‫‪ٓ 24‬خػش ‪ٔ٣ٝ ،‬ظويّ ُظٔي‪٣‬ي طٌخُ‪٤‬ق ح‪٩‬هخٓش ‪ٝ‬حُ‪٤ٜ‬خٗش ‪.‬‬
‫*انزكبن‪ٛ‬ف انطج‪ٛ‬خ ‪ :‬حُظٌخُ‪٤‬ق حُٔ‪ٞ‬ظلش ُِؼ٘خ‪٣‬ش حُطز‪٤‬ش (ح‪٧‬ى‪٣ٝ‬ش ‪ ،‬حُلل‪ُ ٚ‬ي‪ ٟ‬حُطز‪٤‬ذ ‪ ،‬ح‪٩‬هخٓش‬
‫ك‪ ٢‬حُٔٔظ٘ل‪ ، ٠‬حُظلخُ‪)...َ٤‬‬
‫*انؼغي انلائى ‪ :‬كويحٕ ىحثْ ُِٔويٍس ػٖ حُؼَٔ ٗظ‪٤‬ـش كخىػش حُؼَٔ (أ‪٣َ١ ٝ‬ن حُؼَٔ) أ‪ٗ ٝ‬ظ‪٤‬ـش‬
‫َٓ‪ ٌٖٔ٣ . ٢ٜ٘ٓ ٝ‬إٔ ‪ٌٛ ٌٕٞ٣‬ح حُلويحٕ طخٓخ أ‪ ٝ‬ؿِث‪٤‬خ ‪.‬‬
‫*انزؼٕ‪ٚٚ‬بد ان‪ٕٛ‬ي‪ٛ‬خ ‪ :‬حُويٍ ٖٓ حُٔخٍ حُٔيك‪ٞ‬ع ُظؼ‪ ٞ٣ٞ‬حُ‪٤٠‬خع ك‪ ٢‬ح‪٧‬ؿَ ه‪ ٍ٬‬حُظ‪ٞ‬هق ػٖ‬
‫حُؼَٔ ُٔزذ كخُش َٓ‪ ٝ‬أ‪٫ٝ ٝ‬ىس أ‪ ٝ‬أر‪ٞ‬س أ‪ ٝ‬كخىػش ػَٔ أ‪. ٢ٜ٘ٓ َٝٓ ٝ‬‬
‫*ا ٍال‪ٚ‬واك ‪ :‬حُويٍ ٖٓ حُٔخٍ حُٔوز‪ ٝٞ‬رخٓظَٔحٍ ‪ٝ‬حٌُ‪ٜ٣ ١‬يف اُ‪ ٠‬طؼ‪ ٞ٣ٞ‬ػـِ ىحثْ رٔزذ حُؼَٔ‬
‫*حإل‪ٚ‬واك نًلٖ انؼًو ‪ :‬هٔ‪ ٖٓ ٢‬حُٔخٍ ‪٣‬ئى‪ُ٘ ٟ‬و‪ ٚ‬ر‪ٜ‬لش ٓ٘ظظٔش اُ‪ ٠‬طخٍ‪٣‬ن ‪ٝ‬كخط‪. ٚ‬‬
‫*ََجخ انؼغي ‪ :‬حُظوي‪ َ٣‬حُٔج‪ ٍَ٠ُِ ١ٞ‬رخٌُٔخٍ حُـٔٔ‪ُ٘ ٢‬و‪.ٚ‬‬

‫‪174‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ حُٔو‪ٜٞ‬ى رلخىػش ٗـَ ؟‬
‫‪٤ً -2‬ق طظْ ػِٔ‪٤‬ش حُظ‪٣َٜ‬ق رلخىػش ٗـَ ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٢ٛ‬ح‪٩‬ؿَحءحص حُٔظزؼش ٖٓ ‪َ١‬ف أٍرخد حُؼَٔ ؟‬
‫‪ -4‬طٌِْ رب‪٣‬ـخُ ػٖ كخُش طط‪ َ٣ٞ‬حُؼ‪٬‬ؽ ؟‬
‫‪٣ ٖٓ -5‬ظٌلَ رخُظٌخُ‪٤‬ق حُطز‪٤‬ش ؟‬
‫‪ٓ -6‬خ‪ ٢ٛ‬كخىػش ‪٣َ١‬ن حُؼَٔ ؟‬
‫‪ -7‬حَٗف حٌُِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ -‬ح‪َ٣٩‬حى‪...............................................:‬‬
‫‪ -‬حُؼـِ حُيحثْ ‪.......................................:‬‬
‫‪ -‬حُظؼ‪٠٣ٞ‬خص حُ‪٤ٓٞ٤‬ش ‪..............................:‬‬
‫‪ -‬ح‪َ٣٩‬حى ُٔي‪ ٟ‬حُؼَٔ ‪..............................:‬‬
‫‪ٔٗ -‬زش حُؼـِ ‪........................................:‬‬

‫‪175‬‬
‫كنف أصغم مصضصرا‬
‫رًٓ‪ٛ‬ل ‪:‬‬

‫‪٣‬وظ‪ ٢٠‬طلِ‪ َ٤‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ح ٍ‪٘ٗ٩‬خث‪ ٢‬ػ‪٬‬ػش اؿَحءحص أٓخٓ‪٤‬ش ‪: ٢ٛ‬‬


‫‪ -‬حُٔويٓش – حُؼَ‪ ٝ‬أ‪ِٛ ٝ‬ذ حُٔ‪ٟٞٞ‬ع – حُوخطٔش‬
‫إٍ حُٔويٓش ‪٣‬ـذ إٔ طٌ‪ ٕٞ‬ه‪َ٤ٜ‬س ٗٔز‪٤‬خ ‪ٜٔٓٝ ،‬يس ُِٔ‪ٟٞٞ‬ع حُٔطِ‪ٞ‬د ط‪٤ٓٞ‬ؼ‪ٓٝ ٚ‬ظ‪٘ٔ٠‬ش ‪،‬‬
‫ه‪ٜٛٞ‬خ ‪ ،‬حُلٌَس حَُث‪٤ٔ٤‬ش حُظ‪٣ ٢‬طَك‪ٜ‬خ ‪ٌٛ‬ح حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ‪ٝ ،‬طٌَ٘ حُٔويٓش ٓطِزخ ٓ٘‪ٜ‬ـ‪٤‬خ أ‪٤ُٝ‬خ‬
‫ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬ش طلِ‪ َ٤‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ح‪٘ٗ٩‬خث‪ٝ ، ٢‬حٌُ‪٣ ١‬لون ‪ٛ‬يك‪ ٖ٤‬أٓخٓ‪ٔٛ ٖ٤٤‬خ ‪:‬‬
‫أ‪ٓ : ٫ٝ‬ؼَكش هيٍس حٌُخطذ ػِ‪ ٠‬حُظلٌْ ك‪ ٢‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ٖٓ ه‪ ٍ٬‬ك‪ َٜ‬ػ٘خ‪. َٙٛ‬‬
‫ػخٗ‪٤‬خ ‪ٟٝ :‬غ حُوخٍة ٌٓ٘ حُزيح‪٣‬ش ك‪ٓ ٢‬ـَ‪ ٟ‬أكٌخٍ حُ٘‪. ٚ‬‬

‫أٓخ ‪ِٛ‬ذ حُٔ‪ٟٞٞ‬ع (حُؼَ‪ ، )ٝ‬ك‪ ٜٞ‬حُـخٗذ ح‪ً٧‬زَ ٖٓ ػِٔي ‪ٌُ ،‬ح طؼي ػِٔ‪٤‬ش ط‪ ْ٤ٜٔ‬ػَ‪ٝ‬‬
‫حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ‪ ،‬رلٌْ ‪١‬ز‪٤‬ؼظ‪ٜ‬خ ‪ .‬أ‪ ْٛ‬ؿِء ‪ٝ‬أ‪ ُٚٞ١‬ك‪ ٢‬حٌُظخرش ح‪٘ٗ٩‬خث‪٤‬ش ‪ٝ ،‬ك‪ٌٛ ٢‬ح حُـِء ط‪ٓٞ‬غ‬
‫حُلٌَس حَُث‪٤ٔ٤‬ش ‪ٝ‬طلَػ‪ٜ‬خ اٍُ‪ ٠‬أهٔخّ ‪ ،‬كخٍ‪ٛ‬خ ًَ حُلَ‪ ٙ‬ػِ‪ٍ ٠‬ر‪ ٌٙٛ ٢‬ح‪٧‬هٔخّ رلٌَس‬
‫حُٔ‪ٟٞٞ‬ع حَُث‪٤ٔ٤‬ش ‪ٝ‬حُٔطِ‪ٞ‬د ٓ٘ي ك‪ ٚٗ ٢‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ‪.‬‬

‫‪ٝ‬طؤط‪ ٢‬حُوخطٔش ه‪َ٤ٜ‬س ٗٔز‪٤‬خ ‪ ٢ٛٝ ،‬طظ‪ ٖٔ٠‬ػخىس ‪ٞٓ ،‬ؿِح ٌٓؼلخ ‪٧‬رَُ ح‪٧‬كٌخٍ حُظ‪ ٢‬طٔض‬
‫ٓ٘خه٘ظ‪ٜ‬خ ٓخروخ ك‪ِٛ ٢‬ذ حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ‪ ،‬أ‪ ٝ‬طِو‪ٜ٤‬خ ُِ٘ظ‪٤‬ـش حُظ‪ ٢‬ط‪ِٛٞ‬ض اٍُ‪ٜ٤‬خ ‪ .‬أ‪٧ ٝ‬رَُ‬
‫حٗطزخػخطي ‪ٔ٣ٝ ،‬ظلٖٔ إٔ طظـخ‪ ُٝ‬حُوخطٔش حُظِو‪ُ ٚ٤‬ظلظق ٗخكٌس ػِ‪ٟٞٞٓ ٠‬ع آهَ ‪ٖٓ ٞٛ ،‬‬
‫‪ٝ‬ك‪ ٢‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع حُٔؼخُؾ ‪.‬‬

‫كبًٍح ًخٗض حُٔويٓش هي ‪َ١‬كض حُٔئحٍ ‪ٝ‬ر‪٘٤‬ض ح ٍ‪ٌٗ٩‬خُ‪٤‬ش حُظ‪٤ٓ ٢‬ظْ ٓ٘خه٘ظ‪ٜ‬خ ك‪ِٛ ٢‬ذ حُٔ‪ٟٞٞ‬ع‬
‫كبٍٕ حُوخطٔش طويّ ك‪ ٬‬ىه‪٤‬وخ ‪ٓٝ‬ليىح أ‪ ٝ‬ػِ‪ ٠‬ح‪٧‬هَ اؿخرش ‪ٝ‬ح‪ٟ‬لش ‪.‬‬

‫‪176‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ -1‬ػَف حٌُ‪٤‬ل‪٤‬ش حُ٘خِٓش ُظ‪ ْ٤ٜٔ‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ٌٗٞٓ ٢ٛ‬خص حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ؟‬
‫‪ -3‬أًًَ أ‪ٛ‬يحف حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ح ٍ‪٘ٗ٫‬خث‪ ٢‬؟‬
‫‪ -4‬حػ‪َٓ ٢‬حىكخ ٌُِِٔخص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪...................................................:‬‬ ‫‪ٓ -‬ظ‪٘ٔ٠‬ش‬
‫‪...................................................:‬‬ ‫‪ٜ٘ٓ -‬ـ‪٤‬خ‬
‫‪..................................................:‬‬ ‫‪ -‬ط‪ْ٤ٜٔ‬‬
‫‪..................................................:‬‬ ‫‪ -‬حرَُ‬

‫‪177‬‬
‫الغذكرة‬
‫‪٣‬و‪ٜ‬ي رخًٌَُٔس أٗ‪٤‬خء ٓظ٘‪ٞ‬ػش طوظِق ٖٓ أرٔط‪ٜ‬خ ًخ ٍ‪٩‬هزخٍ ر٘‪٢‬ءأ‪ ٝ‬ػَٔ ؿي‪٣‬ي حٍُ‪ٓ ٠‬ؼوي ٓ٘‪ٜ‬خ‬
‫ًبٍػطخء أ‪ٝ‬حَٓ أ‪ ٝ‬طؼِ‪ٔ٤‬خص ٓل‪ِٜ‬ش ‪ٝ‬ىه‪٤‬وش ‪.‬‬
‫‪ٝ‬طظ‪٤‬ق حُلَ‪ٛ‬ش ُظؼز‪ َ٤‬ػٖ حهظَحكخص ُلَ ٌَٓ٘ ٓؼ‪ ٖ٤‬أ‪ٓ ٝ‬ؼخُـش ٓؼ‪ِ٠‬ش هخ‪ٛ‬ش ًخ‪ٟ٩‬خكش اٍُ‪٠‬‬
‫آٌخٗ‪٤‬ش طِو‪ِٓ ٚ٤‬ق ه‪٤٠‬ش ‪ ٌٕٞ٣‬حُـَ‪ٔٓ ٚ٘ٓ ٝ‬خػيس حُٔٔئ‪ ٖ٤ُٝ‬ػِ‪ ٠‬أهٌ كٌَس اؿٔخُ‪٤‬ش طٌٖٔ‬
‫ٖٓ اٍطوخً هَحٍ‪.‬‬

‫‪ -1‬أيضهخ كٔاػ‪ ٙ‬رؾو‪ٚ‬و انًنكوح ‪:‬‬


‫أ‪ -‬اإلفجبه ‪٘ٔ٣ :‬ق حٓظ‪٤‬خُحص أ‪ ٝ‬طٔ‪٬٤ٜ‬ص ُٔٔظويٓ‪ًَٗ ٢‬ش ٓخ طظؼِن رؤ‪ٝ‬هخص حُؼَٔ ‪ ،‬ح‪ٓ٩‬ظلخىس‬
‫ٖٓ حُظٔز‪٤‬وخص ػِ‪ ٠‬حَُ‪ٝ‬حطذ ط٘ظ‪ٍ ْ٤‬كِش ؿٔخػ‪٤‬ش اُن‪...‬‬
‫‪-‬اٍػ‪ ٕ٬‬ر٘ي ػٖ اكيحع ٗ‪ٞ‬ع ؿي‪٣‬ي ٖٓ ح ٍ‪ٓ٫‬ظلخىس ٖٓ حُويٓخص حُزٌ٘‪٤‬ش ًزطخهخص ح‪٧‬ىحء أ‪ ٝ‬حُٔلذ‬
‫ح‪ ، ٢ُ٥‬حًٌَُٔس حَُٔكوش رآُش ُز‪٤‬خٕ ً‪٤‬ل‪٤‬ش آظؼٔخُ‪ٜ‬خ ‪.‬‬

‫ة‪ -‬اإلٍزقجبه ‪ :‬ط‪ٜ‬يٍ‪ٛ‬خ اىحٍس حُٔئٓٔخص ر‪ٜ‬يف ٓؼَكش حُٔؼ٘‪ ٖ٤٤‬أ‪ ٝ‬حَُحؿز‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬أَٓ ٓليى‬
‫ٓؼَ حُٔظ‪ٞ‬كَ‪ ٖ٣‬ػِ‪ ٠‬حَُ٘‪ ١ٝ‬حُ‪٣ٍَٝ٠‬ش ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طئ‪ُِ٘ٔ ِْٜٛ‬خًٍش ك‪ ٢‬طَط‪٤‬ذ ٓ‪ ٢ٜ٘‬أ‪ ٝ‬حَُحؿز‪ٖ٤‬‬
‫ك‪ ٢‬حُؼَٔ رٔ‪ِٜ‬لش أٗ٘جض كي‪٣‬ؼخ ‪.‬‬

‫ط‪ -‬إػطبء ا‪ٔٞ‬ايو ٔانزؼه‪ًٛ‬بد ‪:‬‬


‫* حُلغ ػِ‪َٓ ٠‬حػخس ٓوظ‪٤٠‬خص ح‪ٝ ٖٓ٧‬حُ‪ٞ‬هخ‪٣‬ش ُظلخى‪ ١‬حُل‪ٞ‬حىع ‪ٝ‬ح‪٥‬كخص‪،‬‬
‫* َٗ‪ ١ٝ‬آظؼٔخٍ ٓ٘٘آص حُٔئٓٔش ‪ٝ‬طـ‪ِٛ٤ٜ‬خ ‪٧‬ؿَح‪ٗ ٝ‬و‪٤ٜ‬ش‬
‫* آظوزخٍ ‪ٓٝ‬ؼخِٓش حُِرخثٖ ‪ٝ‬حُِ‪ٝ‬حٍ‬
‫ى‪ِٓ -‬و‪ِٓ ٚ‬ق أ‪ ٝ‬ه‪٤٠‬ش ه‪٤‬ي حُيٍّ ‪ً :‬ؼ‪َ٤‬ح ٓخ طظطِذ ٓؼخُـش ه‪٤٠‬ش ٓؼ‪٘٤‬ش كظٌؼَ ك‪ٜ٤‬خ حُـ‪ٜ‬خص‬
‫حُٔظيهِش ‪ٝ‬حُٔؼ‪٘٤‬ش ‪ٝ‬طظٌخػَ ٓؼ‪ٜ‬خ ح‪٩‬ػظزخٍحص ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬ػخثن ‪ٝ ،‬هي ‪ٜ٣‬ؼذ ػِ‪ ٠‬حُلخ‪ َٛ‬ك‪ٜ٤‬خ إٔ ‪٣‬يٍّ‬
‫‪٣ٝ‬لَِ ًَ ٓٔظ٘يحط‪ٜ‬خ ‪٣ٝ‬وخرَ ًَ حُٔؼ٘‪ ٖ٤٤‬ر‪ٜ‬خ ك‪ٜٔٓ ًَٞ٤‬ش ‪ٌٛ‬ح ح‪٧ َٓ٧‬كي ٓٔخػي‪٣ٝ ٚ٣‬طِذ ٓ٘‪ٚ‬‬
‫طِو‪ ٚ٤‬حُو‪٤٠‬ش ‪.‬‬
‫ِ‪ -‬الزواػ ؽهٕل ‪ :‬طَى ‪ ٌٙٛ‬حُلخ‪٫‬ص ك‪ ٢‬حُو‪٠‬خ‪٣‬خ حُٔؼويس حُظ‪ ٢‬طٔظيػ‪ ٢‬طوَ‪َ٣‬ح ىٍحٓ‪٤‬خ ‪ ،‬ك‪٤‬غ ط‪ْٜ‬‬
‫ٓ‪٬‬كظش ‪ٝ‬اهظَحف حُظيحر‪ َ٤‬حٌُل‪ِ٤‬ش رلِ‪ٓ ٚ‬ؼَ حَُؿزش ك‪ ٢‬طؼِ‪ ْ٤‬حُِـخص ح‪٧‬ؿ٘ز‪٤‬ش ‪ٝ‬حٓظؼيحى حُٔئٓٔش‬
‫ُظلَٔ ؿِء ٖٓ طٌخُ‪٤‬ق ًُي ‪ ...‬اُ‪ ٠‬ؿ‪ًُ َ٤‬ي ‪.‬‬

‫‪ -2‬رؾو‪ٚ‬و انًنكوح ‪:‬‬


‫إ أِٓ‪ٞ‬د حًٌَُٔس ‪ٌ٣٫‬ظٔ‪ ٢‬أ‪١ ١‬خرغ ٗو‪ ٢ٜ‬رَ ‪٣‬وظ‪ َٜ‬ػِ‪ ٠‬ح ٍ‪٩‬هزخٍ حُٔـَى‪ٌٓ ،‬ظل‪٤‬خ رظزِ‪٤‬ؾ‬
‫حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ‬ح‪ٝ٧‬حَٓ ‪ ٝ ،‬ح ٍ‪ٍٗ٩‬خىحص ك‪ ٢‬أهَ حُ٘‪ ٜٙٞ‬حٌُٔٔ٘ش ‪ٌ٣ٝ ،‬ظٔ‪ٛ ٢‬زـش ٓؼٔٔش ‪ٖٓ ٫‬‬
‫ٗخك‪٤‬ش حُٔوخ‪١‬ذ ‪ٗ ٖٓ ٫ٝ‬خك‪٤‬ش حُٔوخ‪١‬ذ‪.‬‬

‫‪178‬‬
‫‪ّ -3‬كم انًنكوح ‪:‬‬
‫‪ ٫‬طوظِق حًٌَُٔس ك‪ٌِٜٗ ٢‬خ ػٖ حَُٓخُش ا‪ ٫‬هِ‪ ٖٓ ٬٤‬ك‪٤‬غ حٌَُ٘ اً ك‪ ٢‬أػ‪٣ ٙ٬‬ـذ طز‪٤‬خٕ‬
‫ػ٘‪ٞ‬حٕ حُٔئٓٔش أ‪ ٝ‬ح‪٩‬ىحٍس حُٔ‪ٜ‬يٍس ٓ‪٤٠‬لخ اٍُ‪ ٚ٤‬حُؤْ أ‪ ٝ‬حُٔ‪ِٜ‬لش حُٔوظ‪ٜ‬ش ‪ٝ ،‬طؼزض ‪ٌٙٛ‬‬
‫حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ػخىس ػِ‪ ٠‬حُ‪ ٖ٤ٔ٤‬أ‪ ٝ‬ك‪ ٢ٓٝ ٢‬حُ‪ٍٞ‬هش ‪.‬‬
‫ػْ ‪ٜ٤ِ٣‬خ حُظخٍ‪٣‬ن ‪ٍٝ‬هْ حًٌَُٔس ٓظز‪ٞ‬ػخ رَٓ‪ ُٞ‬حُؤ‪ ْ٤‬أ‪ ٝ‬حُٔ‪ِٜ‬لش ‪ٌٛٝ‬ح َٓؿغ ٓ‪ٔ٣ ْٜ‬ظيٍ ك‪ًَ ٢‬‬
‫حَُٔحٓ‪٬‬ص أ‪ ٝ‬حُظًٌ‪َ٤‬حص حُ‪٬‬كوش ‪.‬‬
‫ٓزخَٗس رؼي حَُهْ ‪ٝ‬حُظخٍ‪٣‬ن ‪٣‬ؤط‪ٟٞٞٓ ٢‬ع ًَِٓح أه‪ٓ ٠ٜ‬خ ‪ٝ . ٌٖٔ٣‬هي طؤط‪ ٢‬أٓٔخء حََُٔٓ اٍُ‪ْٜ٤‬‬
‫ك‪ ٢‬أػِ‪ ٠‬حًٌَُٔس رؼزخٍس " ًٌَٓس" ‪....‬‬
‫‪ٝ‬هي طَى أٓلِ‪ٜ‬خ ػزخٍط‪ - : ٢‬ه‪ٜ‬ي ح‪٩‬هزخٍ أ‪ ٝ‬ه‪ٜ‬ي حُظ٘ل‪.ٌ٤‬‬

‫‪179‬‬
‫حٌُِٔٔش حُٔـَر‪٤‬ش‬
‫( حَُأّ‪ٌٓ )-‬خٕ ‪ٝ‬طخٍ‪٣‬ن ح ٍ‪ٛ٫‬يحٍ‬
‫ًٌَٓس (‪)1‬‬
‫حٍُ‪٠‬‬
‫حُٔ‪٤‬ي ‪..............‬‬

‫انًٕ‪ٕٙ‬ع ‪ :‬طٌ٘‪ُ َ٤‬ـ٘ش ٓيح‪ٓٝ‬ش ُٔظخرؼش كخُش حُظٔخهطخص‬

‫ٓ‪ ّ٬‬طخّ ر‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى ٓ‪ٗ٫ٞ‬خ ح ٍ‪ٓ٫‬خّ‬

‫‪ٝ‬رؼي ‪ ،‬آظ٘خىح حٍُ‪ ٠‬ط‪ٞ‬هؼخص ٓ‪ٜ‬خُق ح‪ٍٛ٧‬خى حُـ‪٣ٞ‬ش حُ‪٤٘١ٞ‬ش حُ‪ٜ‬خىٍس رظخٍ‪٣‬ن ‪ .....‬كِ‪ٍٞ‬‬
‫ح‪ٟ٩‬طَحرخص ‪ٝ‬ح‪ٓ٧‬طخٍ حُـِ‪َ٣‬س حُظ‪ ٖٓ ٢‬حُٔلظَٔ إٔ طؼَك‪ٜ‬خ ٓ٘طوش ‪ ........‬ه‪ ٍ٬‬ح‪ٓ٧‬ز‪ٞ‬ع‬
‫‪ٝ‬طلٔزخ ٌَُ ‪١‬خٍة‪.‬‬

‫أ‪ِ١‬ذ ٌْٓ٘ ح‪َٓ٩‬حع رظٌ٘‪ُ َ٤‬ـ٘ش ٓيح‪ٓٝ‬ش رٔوَ ‪ .....‬ارظيءح ٖٓ ‪ ...... ّٞ٣‬اٍُ‪ ٠‬ؿخ‪٣‬ش ٗ‪ٜ‬خ‪٣‬ش ‪٬ٛ‬ك‪٤‬ش‬
‫‪ ٌٙٛ‬حُظ‪ٞ‬هؼخص حُـ‪٣ٞ‬ش ٖٓ أؿَ ‪ٟٝ‬ؼ‪٤‬ش حُظٔخهطخص ‪ٝ‬أك‪ٞ‬حٍ حُطوْ ‪ٝ‬طوي‪ ًَ ْ٣‬حُٔٔخػيحص‬
‫حُ‪٣ٍَٝ٠‬ش ٌُِٔخٕ حُٔظ‪ ٖ٣ٍَ٠‬ػ٘ي ح‪٩‬هظ‪٠‬خء ‪.‬‬

‫‪٘٣ٝ‬زـ‪ ٢‬إٔ طظٌ‪ ٌٙٛ ٕٞ‬حُِـ٘ش ٖٓ ٓوظِق حُٔ‪ٜ‬خُق حُـٔخػ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظو٘‪٤‬ش حُٔوظ‪ٜ‬ش ًٔخ ‪٣‬ظؼ‪ٖ٤‬‬
‫ػِ‪ ٌْ٤‬حُٔ‪ٗ َٜ‬و‪٤ٜ‬خ ػِ‪ ٠‬ط‪ٞ‬ك‪ َ٤‬ؿٔ‪٤‬غ ‪ٓٝ‬خثَ حُؼَٔ ُلٖٔ ٓ‪ َ٤‬أٗـخُ‪ٜ‬خ حُٔ‪٤‬يحٗ‪٤‬ش حُظ‪ٓ ٢‬ظـَ‪١‬‬
‫طلض اٍَٗحكٌْ حُٔزخَٗ ‪ٝ ،‬حُلَ‪ ٙ‬ػِ‪ٞٓ ٠‬حكخط‪ ٢‬ك‪ ٢‬حُل‪ ٖ٤‬رز‪٤‬خٕ ك‪ ٍٞ‬ط٘ل‪ ٌٙٛ ٌ٤‬حُظؼِ‪ٔ٤‬خص‬
‫‪ٝ‬رظوخٍ‪ َ٣‬ك‪ َ٤ٓ ٍٞ‬أػٔخٍ حُِـ٘ش حًٌُٔ‪ٍٞ‬س ‪.‬‬

‫‪ٝ‬حُٔ‪ّ٬‬‬

‫ح ٍ‪٠ٓ٫‬خء ‪:‬‬

‫ٓغ ر‪٤‬خٕ حُ‪ٜ‬لش ‪ٝ‬حْٓ حُٔ‪ٞ‬هغ‬

‫‪180‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬

‫‪ٓ -‬خ ‪ ٌَٗ ٞٛ‬حًٌَُٔس ؟‬


‫‪ -‬هْ رظلَ‪ًٌَٓ َ٣‬س ك‪ ٍٞ‬حُظ‪ٞ‬ه‪٤‬ض حَُٓ‪٠‬خٗ‪.٢‬‬

‫‪181‬‬
‫اللقر ر‬
‫‪ -1‬رؼو‪ٚ‬ف‪:‬‬
‫إ حُٔلخ‪ َٟ‬طٌظل‪ ٢‬رظ‪ ٢٣َٗ َ٣ٜٞ‬ح‪٧‬كيحع أ‪ ٝ‬طٔظٔ‪ َ٤‬حُ‪ٞ‬هخثغ أ‪ٛٝ ٝ‬ق ٓخ ‪٬٣‬كظ‪ ٚ‬حُٔؼخ‪، ٖ٣‬‬
‫‪ٝ‬طوظ‪ َٜ‬ػِ‪ ٠‬اٍػطخث‪ٜ‬خ ري‪ ٕٝ‬طؼِ‪٤‬ن أ‪ ٝ‬طلِ‪ َ٤‬أ‪ٍ ٝ‬أ‪. ١‬‬
‫‪٣ٝ‬وظِق ػ٘‪ٜ‬خ حُظوَ‪٣ ٌُٚٗٞ َ٣‬ظؼي‪ٔٓ ٟ‬ظ‪ ٟٞ‬حُٔ‪٬‬كظش ُ‪٤‬ظ٘خ‪ ٍٝ‬حُ‪ٞ‬هخثغ رخُظلِ‪٬٤‬ص ‪ٝ‬حُظو‪ٔ٤٤‬خص‬
‫حُ٘و‪٤ٜ‬ش ‪ٓ ،‬خٌُخ ٓ٘‪ٜ‬ـخ ٓ٘طو‪٤‬خ ‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬آظ٘ظخؽ كِ‪٬ٓ ٍٞ‬ثٔش ‪.‬‬
‫‪ -2‬أْلاف انزمو‪ٚ‬و ‪:‬‬
‫‪ ٌٖٔ٣‬إٔ ‪٣‬ؼ٘‪ ٢‬حُظوَ‪ٓ ًَ َ٣‬ـخ‪٫‬ص حُ٘٘خ‪ ١‬ح‪٩‬هظ‪ٜ‬خى‪ٝ ١‬حُٔخُ‪ٝ ٢‬حُظـخٍ‪ًٌُٝ ، ١‬ي حُٔ‪٤‬خى‪ٖ٣‬‬
‫حُظو٘‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ىحٍ‪٣‬ش ‪ ٖٓٝ ،‬ر‪ٜ٘٤‬خ ح‪ٓ٧‬ؼِش حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫* ٓ‪٬‬كظش ‪ٗ :‬وخث‪ ٚ‬حُظ٘ظ‪ ْ٤‬ح ٍ‪٫‬ىحٍ‪ ١‬أ‪ٗ ٝ‬زٌخص حُظ‪٣ُٞ‬غ ‪ٝ‬حُظٔؼ‪ٝ َ٤‬حُظٔ‪٣ٞ‬ن‬
‫* حٍىحٍس طلٔ‪ٝ ٖ٤‬ط٘ٔ‪ ٢٤‬حُؼَٔ ًخُزلغ ػٖ حُظ‪ٞ‬ه‪٤‬ض حُٔ٘خٓذ ‪ٗٝ‬ـخػش حُٔ٘خ‪ٛ‬ؾ‬
‫* رلغ ٓي‪ ٟ‬كؼخُ‪٤‬ش حُٔؼيحص ‪ٝ‬حُظـ‪ِ٤ٜ‬حص ‪َٓٝ‬ى‪ٝ‬ى‪٣‬ظ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬طـي‪٣‬ي‪ٛ‬خ ‪َ١ٝ‬م طٔ‪ِٜ٣ٞ‬خ ‪ٝ‬حٓظويحٓ‪ٜ‬خ ‪.‬‬
‫* حُلخؿخص اُ‪ ٠‬ط٘ـ‪ٔٓ َ٤‬ظويٓ‪ ٖ٤‬ؿيى ‪ٝ‬طؤ‪ َ٤ٛ‬حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى‪ ٖ٣‬رخُٔيٍحّ ‪ ٝ‬حُظيحٍ‪٣‬ذ حُٔ‪٤ٜ٘‬ش‬
‫‪ٌٌٛٝ‬ح ‪٣‬ظ‪ َٜ‬حُظوَ‪ً َ٣‬ؤىحس ‪ٓ٫‬ظؼَح‪ ٝ‬ك‪ِ٤ٜ‬ش ػَٔ ربظ‪ٜ‬خٍ حُٔؼط‪٤‬خص ‪٘ٓٝ‬ـِحص ح‪٥‬كخم‬
‫حُٔٔظوزِ‪٤‬ش ‪ٓٝٝ‬خثَ رِ‪ٞ‬ؿ‪ٜ‬خ ‪ٔ٣ٝ .‬ظ‪ٜ‬يف ًِ‪٤‬خ ط٘‪ َ٣ٞ‬حُٔٔئ‪ ٖ٤ُٝ‬ػٖ حُٔوخ‪٫ٝ‬ص ُٔٔخػيط‪ ْٜ‬ػِ‪٠‬‬
‫اطوخً حُوَحٍحص حُٔ‪٬‬ثٔش ‪.‬‬

‫‪ -3‬يجبكهح انزمو‪ٚ‬و ‪:‬‬


‫ُٔزخىٍس حُظوَ‪ٜٓ َ٣‬خىٍ ٓظؼيىس ‪ٍٞٗٝ‬ى ػِ‪ٓ ٠‬ز‪ َ٤‬حُٔؼخٍ حُلخ‪٫‬ص ح‪٥‬ط‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪ٜ٣ -‬يٍ حُظوَ‪ ٖٓ َ٣‬حُٔٔئ‪ ٖ٤ُٝ‬ػٖ حُٔئٓٔش ُز‪٤‬خٕ حُ٘وخث‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُظيحر‪ٗ٩ ، َ٤‬ؼخٍ حُـ‪ٜ‬خص‬
‫حُٔ٘لٌس رٔخ ‪٣‬ـذ ح‪ٛ٫‬ظٔخّ ر‪ٝ ، ٚ‬حُلِ‪ ٍٞ‬حُـي‪٣‬يس حُظ‪٘٣ ٢‬زـ‪ ٢‬ططز‪٤‬و‪ٜ‬خ‬
‫‪ٝ -‬هي طٌ‪ٓ ٕٞ‬زخىٍس حُظوَ‪ َ٣‬ػٌْ ٓخ ٓزن ‪ ،‬ك‪ٜ٤‬يٍ ٖٓ حُـ‪ٜ‬خص حُٔ٘لٌس ُِظؼز‪ َ٤‬ػٔخ ‪٣‬ؼ‪ٞ‬م‬
‫ٓ‪ٜ‬خٓ‪ٜ‬خ ‪...‬‬
‫‪ٝ -‬هي ‪٘٣‬ؼَ ٓٔ‪ َٝ٤‬حُٔئٓٔش رخهظ‪٫٬‬ص طظؼي‪ً ٟ‬لخءحص أ‪َٛ١‬خ ‪ٝ ،‬طٔظيػ‪ ٢‬طيهَ هزَحء‬
‫‪ٝ‬أه‪ٜ‬خث‪ ، ٖ٤٤‬كظؤط‪٬ٓ ٢‬كظخط‪ٝ ْٜ‬حهظَحكخط‪ ْٜ‬ػِ‪ ٌَٗ ٠‬طوَ‪.َ٣‬‬
‫‪٣ُٝ‬خىس ػِ‪ ٠‬حُوزَحء ‪ٝ‬ح‪٧‬ه‪ٜ‬خث‪ٌٓٝ ٖ٤٤‬خطذ حُيٍحٓخص كبٍٕ حُظوخٍ‪ َ٣‬هي طٌ‪ ٕٞ‬ك‪ ٢‬حُٔ‪٤‬يحٕ ح ٍ‪٩‬ىحٍ‪١‬‬
‫ػِ‪ ٠‬حُو‪ٛ ٜٙٞ‬خىٍس ٖٓ ُـٖ حُزلغ حٌُٔ‪ٗٞ‬ش ه‪ٜ٤ٜ‬خ ُِ٘ظَ ك‪ٟٞٞٓ ٢‬ع ٓؼ‪. ٖ٤‬‬

‫‪ّ -4‬كم انزمو‪ٚ‬و ‪:‬‬


‫إ أ‪ ٍٝ‬طؤ‪ٔ٣ َ٤ٛ‬ظ‪ٞ‬ؿز‪ٟٝ ٚ‬غ حُظوَ‪ ٞٛ َ٣‬حُظ‪ٞ‬كَ ػِ‪ ٠‬حُو‪ٞ‬س ‪ٝ‬ىهش حُٔ‪٬‬كظش كظ‪٣ ٫ ٠‬ل‪ٞ‬ص‬
‫‪ٝ‬ح‪ٟ‬ؼش أ‪ ١‬ؿِء ٓ‪ٜٔ‬خ ًخٕ رٔ‪٤‬طخ ‪ٓ ٖٓ ،‬ؼط‪٤‬خص حٌَُٔ٘ حُٔؼخُؾ ػْ إٍ حُظؼز‪ َ٤‬ػٖ ‪ٌٙٛ‬‬
‫حُٔؼط‪٤‬خص ‪ٔ٣‬ظِِّ ٍ‪٤ٛ‬يح ُـ‪٣ٞ‬خ ‪ٝ‬ك‪ٜ‬خكش طٌٔ٘ي ٖٓ ‪٤ٛ‬خؿش طلِ‪ِٜ٤‬خ ‪ٝ ،‬طوي‪ ْ٣‬حُلـؾ ‪ٝ‬حُزَح‪ٖ٤ٛ‬‬

‫‪182‬‬
‫ك‪ ٢‬طٌ٘‪٘ٓ َ٤‬طو‪ ٢َٓ٣ ٢‬اُ‪ ٠‬حٓظ٘ظخؿخص ٓؼو‪ُٞ‬ش ‪ٓٝ‬و٘ؼش ‪ٌٛٝ ،‬ح ‪٣‬لَ‪ ٝ‬طؤ‪ ْ٤‬حُظوَ‪٤ٌِٗ َ٣‬خ اُ‪٠‬‬
‫ػ‪٬‬ع أ‪ ٝ‬أٍرغ َٓحكَ كٔذ ٗ‪ٞ‬ػ‪. ٚ‬‬

‫أ‪ -‬انًمليخ ‪:‬‬


‫‪١٪‬خٍ حٌُ‪ ١‬طـط‪ٞٓ ٚ٤‬حى حُظوَ‪ٝ ، َ٣‬ح‪ٛ٧‬يحف حُٔظ‪ٞ‬هخس ٖٓ‬ ‫‪ ٌٖٔ٣‬ى‪ٍٛٝ‬خ ك‪ٟٝ ٢‬غ حُوخٍة ُ ٍ‬
‫طلَ‪ًٌٝ ، َٙ٣‬ح حُظَ‪ٝ‬ف ‪ٝ‬حُـ‪ٜ‬خص حُيحػ‪٤‬ش اٍُ‪ًُ ٠‬ي ‪ًٔ ،‬خ طوزَ حُٔويٓش رخُطَ‪٣‬وش حُظ‪ٌِٜٔ٤ٓ ٢‬خ‬
‫حُظوَ‪ٜٓٝ َ٣‬خىٍ ٓؼِ‪ٓٞ‬خط‪َٓٝ ٚ‬حؿؼ‪ٌٛٝ . ٚ‬ح ٓخ ‪ٗ ٌٕٞ٣‬ظَس ٓ‪ٞ‬ؿِس ػٖ ٓ‪ٟٞٞ‬ػ‪ ٚ‬ى‪ ٕٝ‬إٔ طوظلْ‬
‫ك‪ٜ٤‬خ ُحثيحص ٖٓ ٗؤٗ‪ٜ‬خ إٔ طـؼَ حُوخٍة ‪٣‬ظ‪ ٚ٤‬ى‪ ٕٝ‬إٔ طوزَ‪. ٙ‬‬

‫ة‪ٕٔ -‬ف انًؼط‪ٛ‬بد ‪:‬‬


‫‪٣‬ظؼَ‪ ٝ‬حُظوَ‪ َ٣‬ك‪ ٌٙٛ ٢‬حَُٔكِش اٍُ‪ ٠‬طٔـ‪ٓ َ٤‬ؼط‪٤‬خص حُٔ‪ٟٞٞ‬ع حُٔؼخُؾ ‪ٝ ،‬ؿخُزخ ٓخ‪ٛٝ ٌٕٞ٣‬لخ‬
‫ىه‪٤‬وخ ‪ٟٞٞٓٝ‬ػ‪٤‬خ ُِلخُش حَُح‪٘ٛ‬ش كوي ‪٣‬ظؼِن ح‪ٓ َٓ٧‬ؼ‪ ٬‬رخُ‪ٟٞ‬ؼ‪٤‬ش حُلخُ‪٤‬ش ُ‪ٓٞ‬خثَ ٍ‪ٗ٩‬ظخؽ أ‪َ٤ٓ ٝ‬‬
‫حُٔ‪ٜ‬خُق أ‪٤ً ٝ‬ل‪٤‬ش ط٘ـ‪ َ٤‬حُٔٔظويٓ‪. ٖ٤‬‬
‫‪ٝ‬حُظوَ‪ َ٣‬ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُلخُش ‪ َٜ٣‬حٍُ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ٟٞ‬طلي‪٣‬ي ‪ٝ‬اك‪ٜ‬خء حُؼ٘خ‪ َٛ‬حٌُٔ‪ٗٞ‬ش ُِ‪ ٌَ٤ٜ‬حُؼخّ حٌُ‪١‬‬
‫ٓ‪٤‬ظ٘خ‪ ٍٝ‬حُزلغ ‪ .‬ك‪ِ٤‬ـؤ ‪٧‬ىحء ‪ ٌٙٛ‬حُٔ‪ٜٔ‬ش اُ‪َٓ ٠‬ى ٓخ‪ٞٓ ٞٛ‬ؿ‪ٞ‬ى ٖٓ أػٔخٍ ‪ٝ‬أكٌخٍ ‪٘ٓٝ‬خًَ‬
‫‪ٝ‬اهظ‪٫٬‬ص أ‪ ًَ ١‬ح‪٣٩‬ـخر‪٤‬خص ‪ٝ‬حُِٔز‪٤‬خص ‪ٌُٝ ،‬ح ‪٘٣‬ز‪ ٚ‬حُظوَ‪ َ٣‬ك‪ ٢‬ؿِث‪ٌٛ ٚ‬ح حُٔل‪ َ٠‬ح‪٩‬هزخٍ‪١‬‬
‫‪ٓٝ‬ل‪ٓ َ٠‬ؼخ‪٘٣‬ش ‪ًُ ،‬ي إٔ حُظلِ‪ َ٤‬حُ٘و‪ٝ ٢ٜ‬ح‪ٍ٥‬حء ‪ٝ‬ح‪٩‬هظَحكخص ُْ طزظية رؼي ‪.‬‬

‫ط‪ -‬رؾه‪ٛ‬م انًؼط‪ٛ‬بد‬


‫حٍٕ ٓ‪ٜٔ‬ش ‪ٌٛ‬ح حُـِء ٖٓ حُظوَ‪ ٢ٛ َ٣‬اًظ٘خف طْ حُظلِ‪ٝ َ٤‬طلٔ‪ َ٤‬طْ آظ٘ظخؽ ؿِث‪ٝ ٢‬حُ‪ٞ‬كيحص‬
‫حُظ‪٣ ٢‬ظ٘خ‪ُٜٝ‬خ ‪ٌٛ‬ح حُؼَٔ ٓظؼيىس ‪١‬زؼخ ‪ٔٓ ،‬خ ‪٣‬لظَ‪ ٝ‬طَط‪٤‬زخ ‪ٝ‬طِٔٔ‪ٓ ٬‬ؼو‪٤ٓ ٢َٓ٣ ٖ٤ُٞ‬خه‪ٜٔ‬خ حٍُ‪٠‬‬
‫ط‪٣ٜٞ‬ذ ٗل‪ ٞ‬ح‪ٓ٩‬ظ٘ظخؿخص حٌُِ‪٤‬ش ‪ ٖٓٝ‬ؿ‪ٜ‬ش أهَ‪ ِِّ٣ ٟ‬حُلَ‪ ٙ‬ػِ‪ ٠‬ر‪٤‬خٕ حَُ‪ٝ‬حر‪ٝ ٢‬حُؼ‪٬‬هخص‬
‫حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ر‪ ٖ٤‬حُ‪ٞ‬كيحص ‪ٝ‬طؤػ‪ َ٤‬رؼ‪ٜ٠‬خ ػِ‪ ٠‬رؼ‪ ٫ٝ ٞ‬كخؿش اُ‪ ٠‬طًٌ‪ َ٤‬إٔ ‪ٌٛ‬ح حُؤ‪ ٖٓ ٢‬حُظوَ‪َ٣‬‬
‫‪ٞٓ ٌٕٞ٣‬حى‪ ٙ‬ح‪٧‬ػظْ ٖٓ ٗخك‪٤‬ش حٌُْ ‪ٗ ٫‬خك‪٤‬ش حٌُ‪٤‬ق ‪.‬‬

‫ك‪ -‬انقالٕخ ‪:‬‬


‫‪ٝ‬رؼي حُظؼَ‪٣‬ق رخٌَُٔ٘ ‪ٝ‬طٔـ‪ َ٤‬حُٔؼط‪٤‬خص ‪ٝ‬طلِ‪ِٜ٤‬خ طؤط‪ ٢‬حَُٔكِش حُلخٓٔش ٖٓ حُظوَ‪٢ٛٝ َ٣‬‬
‫حٓظو‪ ٙ٬‬حُؼزَ ‪ٝ‬حٓظ٘ظخؽ حُلِ‪ٝ ٍٞ‬ر‪٤‬خٕ ‪َ١‬م ططز‪٤‬و‪ٜ‬خ ‪٣ٝ‬ؤط‪ًُ ٢‬ي رظ‪٤ُٞ‬ق ح‪ٓ٩‬ظ٘ظخؿخص حُـِث‪٤‬ش‬
‫حُ‪ٞ‬حٍىس ك‪ ٢‬حُل‪ َٜ‬حُٔخُق ‪ٝ ،‬ري‪ ٢ٜ٣‬إٔ ‪ٌٛ ٌٕٞ٣‬ح حُؼَٔ َٓطٌِح ػِ‪ ٠‬آٍحء ‪ٝ‬اهظَحكخص‬
‫‪ٝ‬طو‪ٔ٤٤‬خص ٓلٍَ حُظوَ‪ٌٛٝ َ٣‬ح ٓخ ‪ ِٙ٤ٔ٣‬ػٖ حُٔلخ‪ َٟ‬ؿ‪ َ٤‬أٗ‪ ٖٓ ٚ‬حُٔ‪٬‬ثْ آظؼٔخٍ أِٓ‪ٞ‬د ٓؼْٔ‬
‫‪ٓٝ‬لخ‪٣‬ي رؼ‪٤‬ي ػٖ اظ‪ٜ‬خٍ حُِٔح‪٣‬خ حُ٘و‪٤ٜ‬ش ‪ٝ ،‬حُليس ك‪ ٢‬طز٘‪ ٢‬حُ٘ظَ‪٣‬خص ‪.‬‬

‫‪183‬‬
‫اغصذج تقر ر‬
‫حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ‪ :‬طوَ‪ُِٔ َ٣‬يحٍٓش ك‪ ٍٞ‬حُظؼَ‪٣‬ذ رَٗخٓؾ حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ٔٓ ٢ٜ٘‬ظ‪ ٟٞ‬حُظو‪ ٜٚ‬حُظـخٍس‬
‫حُو٘ز‪٤‬ش ‪ًُٝ‬ي طلض ػ٘‪ٞ‬حٕ ‪:‬‬

‫ٓ٘‪ٜ‬ـ‪٤‬ش ‪ٝ‬آكخم‬

‫حٗؼويص كِوش ىٍحٓ‪٤‬ش رٔ‪ِٜ‬لش حُزَحٓؾ حُظخرؼش ُٔي‪٣َ٣‬ش حُظٌ‪... 1990 ٞ٤ٗٞ٣ 15ٝ 14 ٢ٓٞ٣ ٖ٣ٞ‬‬
‫‪ٝ‬هي أَٗف ػِ‪ ٠‬طل‪َٛ٤٠‬خ ٓٔئ‪ ٢ُٝ‬حُٔ‪ِٜ‬لش رٔ٘خًٍش ٓ٘٘ط‪ ٢‬حُلِوخص حُيٍحٓ‪٤‬ش ‪ًٌٝ ...‬ح ٗوزش‬
‫ٖٓ حَُٔٗل‪ٝ ٖ٤‬ح‪ٓ٧‬خطٌس ‪ ...‬حُظو‪ ٜٚ‬حُ٘ـخٍس حُو٘ز‪٤‬ش ‪ٝ ،‬حٌُ‪ ٖ٣‬ك‪َٝ٠‬ح ٖٓ ٓوظِق أهخُ‪ْ٤‬‬
‫حٌُِٔٔش ‪ٔ٣‬ؼِ‪ ٕٞ‬حُٔ٘ي‪ٝ‬ر‪٤‬خص حُـ‪٣ٜٞ‬ش ُِظ٘ٔ‪٤‬ن ‪.‬‬
‫ًخٗض حُزيح‪٣‬ش ًِٔش حكظظخف ‪ ،‬ػوزظ‪ٜ‬خ ٓ٘خه٘ش ك‪ ٍٞ‬حُـخ‪٣‬ش ٖٓ حُل‪ُِٔ ٍٞ٠‬يحٍٓش ‪ٝ ...‬حُ‪ٜ‬يف ٖٓ‬
‫طؼَ‪٣‬ذ رَٗخٓؾ حُظو‪ ، ٜٚ‬آٍيحء هيٓش ُٔئٓٔخص حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬ػخٓش ‪ ٢ٌُٗٞٔٝ ،‬حُظو‪ٜٚ‬‬
‫هخ‪ٛ‬ش ‪ٝ ...‬هي ًخٗض ٗظخثؾ حُٔـ‪ٜٞ‬ىحص حُو‪ٔ٤‬ش ُِٔـٔ‪ٞ‬ػش ‪ ،‬اٍٗـخُ ًَحٓخص رخُِـظ‪ٖ٤‬‬
‫حُؼَر‪٤‬ش‪ٝ‬حُلَٗٔ‪٤‬ش ٓ٘ولش ‪ٔ٤ِٓٝ‬ش ‪...‬‬
‫‪ٝ‬حٓظ٘خىح اُ‪ٌٛ ٠‬ح حُؼَٔ طْ طل‪ َ٤٠‬حُ‪ٞ‬كيط‪ ٖ٤‬حُظؼي‪٤ِ٣‬ظ‪ ٖ٤‬ح‪ٝ ٠ُٝ٧‬حُؼخٗ‪٤‬ش ‪ٝ ،‬ط‪٣ُٞ‬ؼ‪ٜٔ‬خ ػِ‪٠‬‬
‫حُٔ٘خًٍش ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُٔيحٍٓش ‪...‬‬
‫‪ٝ‬حُـي‪ َ٣‬رخًٌَُ إٔ حُٔ٘٘ط‪ ٖ٤‬حُٔوظ‪ ٖ٤ٜ‬ك‪ ٢‬حُ٘ؼزش هخٓ‪ٞ‬ح ربػطخء َٗ‪ٝ‬ف ٗظَ‪٣‬ش ٓؼُِس ربٍُوخء‬
‫ٗٔخًؽ ىٍ‪ٓ ّٝ‬ل‪َ٠‬س رخُِـش حُؼَر‪٤‬ش ططز‪٤‬و‪٤‬ش ‪ٗٝ‬ظَ‪٣‬ش ‪ًٌٝ ...‬ح ح‪٩‬ؿخرش ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ٧‬جِش حُٔطَ‪ٝ‬كش‬
‫ٖٓ ‪َ١‬ف حُٔيػ‪ٝ ٖ٣ٞ‬حُظ‪ً ٢‬خٗض طظِو‪ ٚ‬ك‪: ٢‬‬
‫* حُٔوخٍٗش ر‪ ٖ٤‬رَٗخٓؾ حُظو‪ٓ ٜٚ‬خروخ ‪ٝ ،‬ر‪ٓ ٖ٤‬خطْ اٗـخُ‪ٝ ٙ‬طل‪ ٖٓ َٙ٤٠‬طؼَ‪٣‬ذ ُزَٗخٓؾ‬
‫حُٔوٍَ‪...‬‬
‫* حهظَحكخص ٖٓ ‪َ١‬ف حُٔ٘خًٍ‪٬ٓٝ ٖ٤‬كظخص‬
‫* ه‪ٛ٬‬خص ‪ٝ‬أكٌخٍ طو‪٤ٔ٤٤‬ش ُِظؼخَٓ ٓغ رَٗخٓؾ ‪....‬‬

‫ػِ‪ ٠‬إٔ حُٔ٘خًٍ‪ ٖ٤‬كزٌ‪ٝ‬ح كٌَس طِو‪ ٖ٤‬حُيٍ‪ ّٝ‬رخُِـش حُؼَر‪٤‬ش ‪ٗ ،‬ظَح ُوَر‪ٜ‬خ ٖٓ ٓٔظ‪ ٟٞ‬حُٔظيٍد‬
‫ػِٔخ أٗ‪ ْٜ‬أًي‪ٝ‬ح ٓي‪ٔٓ ٟ‬خػيس حُزَٗخٓؾ حُٔؼَد ٌُِٔ‪ ٖٓ ٕٞ‬ك‪٤‬غ ح ٍ‪ٗ٩‬ـخُ ‪ٝ‬حُظطز‪٤‬ن ‪...‬‬
‫أه‪َ٤‬ح كوي ٗ‪ ٙٞ‬حُٔ٘خًٍ‪ ٕٞ‬رخُؼَٔ حُٔ٘ـِ ٓطخُز‪ ٖ٤‬رؼوي ٓيحٍٓخص ٓٔظوز‪ ٬‬ك‪ٗ ٢‬لْ حُ٘طخم ‪ٓ...‬غ‬
‫طٔي‪٣‬ي كظَس حُٔيحٍٓش رـ‪٤‬ش احٓظلخىس أرِؾ ‪ًٌٝ ...‬ح ُزِ‪ٍٞ‬س ح‪٧‬كٌخٍ حُٔؼَ‪ٝ‬كش ‪ٝ‬حُوخ‪ٛ‬ش رطَ‪٣‬وش‬
‫حُظِو‪ٝ ٖ٤‬حُظل‪ًُٝ ، َ٤٠‬ي رخُِـش حُؼَر‪٤‬ش ‪....‬‬

‫‪184‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ -1‬هْ رظؼَ‪٣‬ق ٗخَٓ ك‪ ٍٞ‬حُظوَ‪.َ٣‬‬
‫‪ٓ -2‬خُ‪ٜ‬يف ٖٓ ‪٤ٛ‬خؿش حُظوَ‪ َ٣‬؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ ٌَٗ ٞٛ‬حُظوَ‪َ٣‬‬
‫‪ٓ-4‬خ‪َٓ ٢ٛ‬حكَ حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬حطزخػ‪ٜ‬خ ٖٓ أؿَ طلَ‪ َ٣‬طوَ‪َٛ٣‬خ ؟‬
‫‪ -5‬أًظذ طوَ‪ٓ َ٣‬ل‪ ٬ٜ‬ك‪ٔٓ ٍٞ‬خٍى حُظٌ‪ ٢٘٣ٞ‬رٔئٓٔش حُظٌ‪ ٖ٣ٞ‬حُٔ‪. ٢ٜ٘‬‬
‫‪ -6‬أًظذ طوَ‪َ٣‬ح ٓل‪ ٬ٜ‬ك‪ ٍٞ‬حُظيحٍ‪٣‬ذ رخُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪.‬‬

‫‪185‬‬
‫الغلاضر‬
‫حُٔلخ‪ َٟ‬أؿَح‪ٝ ٝ‬أٌٗخٍ ؿي ٓظ٘‪ٞ‬ػش ‪ ،‬كوي ‪٣‬و‪ٜ‬ي ر‪ٜ‬خ طِو‪ ٚ٤‬أكيحع ‪ٝٝ‬هخثغ رٔـَى ح ٍ‪٩‬هزخٍ‬
‫ًٔخ ‪ ٞٛ‬حُ٘ؤٕ ك‪ ٢‬حُٔل‪ َ٠‬ح‪٩‬هزخٍ‪ٝ ، ١‬هي طٌظٔ‪ٛ ٢‬زـش هخٗ‪٤ٗٞ‬ش ٗظخٓ‪٤‬ش ٓؼَ ٓلخ‪َٟ‬‬
‫ح‪٩‬ؿظٔخػخص ‪ٝ‬حًَُ٘خص ‪ٝ‬حُـٔؼ‪٤‬خص ‪٘ٛٝ‬خى آظؼٔخٍ ػخُغ ُِٔلخ‪ َٟ‬ه‪ٜ‬ي ٓؼخ‪٘٣‬ش حُل‪ٞ‬حىع ‪ٝ‬طو‪ْ٤٤‬‬
‫حُؤخثَ ‪ٝ‬ح‪َٟ٧‬حٍ ‪ٝ‬طيػ‪ ٠‬رٔلخ‪ َٟ‬حُٔؼخ‪٘٣‬ش ‪.‬‬

‫‪ -1‬انًؾب‪ٙ‬و ا ٍإلفجبه‪ٚ‬خ ‪:‬‬


‫أ‪ -‬رؼو‪ٚ‬فّ ‪:‬‬
‫‪ٝ ٞٛٝ‬ػ‪٤‬وش ٌٓظ‪ٞ‬رش ط٘ؼَ‪ٝ ، ٙ‬ط‪ٜ‬ق أكيحع أ‪ٝ‬أػٔخ‪ ٫‬ه‪ٜ‬ي ٗوَ ‪ٝ‬هخثؼ‪ٜ‬خ اُ‪ ٠‬حُوخٍة ‪ٝ‬طٌ‪ ٖ٣ٞ‬كٌَس‬
‫‪ٝ‬ح‪ٟ‬ؼش ‪ٓٝ‬وظ‪َٜ‬س ُي‪ ٚ٣‬ػٔخ كيع ‪ .‬كخُٔل‪ َ٠‬ح ٍ‪٫‬هزخٍ‪٘٣ ١‬وَ ريهش ‪ٝ‬طًَ‪ ِ٤‬حُظَ‪ٝ‬ف ‪ٝ‬ح‪٧‬كيحع‬
‫حُظ‪ٗ ٢‬خ‪ٛ‬ي‪ٛ‬خ أ‪٫ ٝ‬كظ‪ٜ‬خ أ‪ٔٓ ٝ‬ؼ‪ٜ‬خ حُٔلٍَ أ‪ٗ ٝ‬خٍى ك‪ٜ٤‬خ ٌٓظل‪٤‬خ رؼَ‪ٟٞٞٓ ٝ‬ػ‪ٓٝ ٢‬لخ‪٣‬ي ى‪ٕٝ‬‬
‫حٍريحء أ‪ ٝ‬طوي‪ ْ٣‬اهظَحف ٗو‪٢ٜ‬‬

‫ة‪ٛ -‬و‪ٚ‬مخ رؾو‪ٚ‬وِ ‪:‬‬


‫‪٣‬زظية حُٔل‪ َ٠‬ح‪٩‬هزخٍ‪ ١‬ر‪ٟٞ‬غ ا‪١‬خٍ ح‪٧‬كيحع ‪ًُٝ‬ي رَٔى ك‪ ٢‬حُٔ‪ٟٞٞ‬ع ٓؼ‪ ٬‬اؿظٔخع ُـ٘ش‬
‫ٓؼ‪٘٤‬ش ُيٍحٓش ه‪٤٠‬ش ٓؼ‪٘٤‬ش أ‪ ٝ‬أٗـخٍ ٓئطَٔ أ‪٘ٓ ٝ‬خظَس أ‪ ٝ‬طٌِ‪٤‬لخ رٔ‪ٜٔ‬ش أ‪ ٝ‬رل‪ٞ‬ػخ ‪ٝ‬طلَ‪٣‬خص أ‪ٝ‬‬
‫أكيحع ٓوظِلش أهَ‪. ٟ‬‬
‫‪٠٣ٝ‬خف اُ‪ٓ ٠‬خ ٓزن طخٍ‪٣‬ن ‪ٌٓٝ‬خٕ ػوي ح‪٩‬ؿظٔخع أ‪ٞٓ ٝ‬هغ حٌُٔخٕ حٌُ‪ٝ ١‬هؼض ك‪ ٚ٤‬ح‪٧‬كيحع‬
‫‪ٝ‬ؿخُزخ ٓخ‪٣‬ظ‪ ٖٔ٠‬هخثٔش حُلخ‪ٛ ٝ ٖ٣َٟ‬لخط‪ٝ ْٜ‬حُٔئٓٔخص حُظ‪٘٣ ٢‬ظٔ‪ ٕٞ‬اُ‪ٜ٤‬خ ػ٘ي ح‪٩‬هظ‪٠‬خء حٍٕ‬
‫طؼِن ح‪ َٓ٧‬ربٍؿظٔخع ‪ٝ .‬رؼي ًُي ‪٣‬ؤط‪ ٢‬ػَ‪ ٝ‬حُ‪ٞ‬هخثغ رظَِٔٔ ُٓ٘‪ ٢‬كٔذ ٗو‪ ٢‬ؿي‪ ٍٝ‬ح‪٧‬ػٔخٍ‬
‫‪٣‬و‪ٜ‬ي ر‪ ٚ‬إٔ ‪٣‬ظظزغ حُوخٍة طط‪ ٍٞ‬ح‪٧‬كيحع ‪ٝ‬طظخرؼ‪ٜ‬خ ‪٣ ٝ‬ظ‪ًُ َٔ٤‬ي رخ‪٩‬ػظٔخى ػِ‪ ٠‬حُظي‪ ٖ٣ٝ‬حٌُظخر‪٢‬‬
‫أ‪ٝ‬ح ٍ‪٫‬هظِحٍ ‪ ٝ ،‬حُظٔـ‪ َ٤‬ػِ‪ ٠‬ح‪١َٗ٧‬ش حُٔـ٘خ‪٤ٔ٤١‬ش ‪.‬‬
‫‪٣ٝ‬وظِق حُٔل‪ َ٠‬ح‪٩‬هزخٍ‪ ١‬ػٖ حُٔل‪ َ٠‬حُوخٗ‪ ٢ٗٞ‬أ‪ ٝ‬حُ٘ظخٓ‪٣ ٫ ٌُٚٗٞ ٢‬ظؼَ‪٨ُ ٝ‬كيحع‬
‫كَك‪٤‬خ ‪ ،‬رَ ‪ٌ٣‬ظل‪ ٢‬رظِو‪ٜٜ٤‬خ اٍ‪ ٫‬إٔ رؼ‪ ٞ‬حُظ‪٣َٜ‬لخص هي طٌ‪ُٜ ٕٞ‬خ ‪ً ُٕٝ‬ز‪ َ٤‬آٌٗحى ‪ِِّ٣‬‬
‫حٍ‪َ٣‬حى‪ٛ‬خ (ر‪ ٖ٤‬ػ‪ٓ٬‬ظ‪ ٢‬حُظ٘‪ٌٛٝ : )ٚ٤ٜ‬ح ‪٣ ٫‬ليع ا‪ ٫‬آظؼ٘خث‪٤‬خ ‪.‬‬

‫‪ -2‬انًؾب‪ٙ‬و انمبََٕ‪ٛ‬خ ٔانُظبي‪ٛ‬خ ‪:‬‬


‫ًؼ‪َ٤‬ح ٓخ ‪٣‬وغ حُوِ‪ ٢‬ر‪ ٖ٤‬طٔٔ‪٤‬ظ‪" ٢‬حُٔل‪ َ٠‬ح ٍ‪٫‬هزخٍ‪ٝ "١‬حُٔلخ‪ َٟ‬حُوخٗ‪٤ٗٞ‬ش ‪ٝ‬حُ٘ظخٓ‪٤‬ش " ‪ٌٛٝ‬ح‬
‫ٗخطؾ ػٖ ط٘خر‪ ٚ‬حٌُز‪ َ٤‬حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى ر‪ٜ٘٤‬خ ‪ٗ ٖٓ ٫ ،‬خك‪٤‬ش حٌَُ٘ ‪ٗ ٖٓ ٫ٝ‬خك‪٤‬ش حُٔ‪. ٕٞٔ٠‬‬

‫أ‪ -‬رً‪ٛٛ‬يْب ػٍ انًؾ‪ٚ‬و ا ٍالفجبه٘ ‪:‬‬


‫حٍٕ ٓخ ‪ِٛ٤ٔ٣‬خ ػٖ حُٔلخ‪ َٟ‬ح‪٩‬هزخٍ‪٣‬ش ‪١ ٞٛ‬خرؼ‪ٜ‬خ حُوخٗ‪ ٢ٗٞ‬أ‪ ٝ‬حُ٘ظخٓ‪ ٢‬ك‪٤‬غ أٗ‪ٜ‬خ ٓلخ‪َٟ‬‬
‫ٍٓٔ‪٤‬ش ٓؼُِس رظ‪ٞ‬ه‪٤‬ؼخص ‪ٝ‬ح‪ٟ‬ؼ‪ٜ٤‬خ ٓؼ‪: ٬‬‬

‫‪186‬‬
‫ح‪٧‬ػ‪ٞ‬حٕ حُو‪٠‬خث‪ ٕٞ٤‬أ‪ ٝ‬حُٔ‪ٞ‬ظل‪ ٕٞ‬أ‪ ٝ‬حُوزَحء حُٔلِل‪ ٕٞ‬ك‪ ٢‬حُٔ‪٤‬يحٕ حُو‪٠‬خث‪ ٢‬ػخٓش ‪.‬‬
‫حُٔوٍَ‪ ٕٝ‬أ‪ ٝ‬حٌُظخد ُِـٔؼ‪٤‬خص كٔزٔخ ‪٣‬ظؼِن ح‪ َٓ٧‬رـٔؼ‪٤‬ش ٓ٘‪٣ٞ‬ش ُِٔٔخ‪ ٖ٤ٔٛ‬ك‪ ٢‬حًَُ٘خص‬
‫أ‪ٝ‬أػ‪٠‬خء حُظؼخ‪٤ٗٝ‬خص أ‪ ٝ‬اؿظٔخػخص حٌُٔخطذ أ‪ ٝ‬حُِـٖ حُٔٔ‪َ٤‬س ُِـٔؼ‪٤‬خص ‪ٌٛ ،‬ح ك‪ ٢‬حُٔ‪٤‬خى‪ٖ٣‬‬
‫حُٔ‪٤‬خٓ‪٤‬ش ‪ٝ‬ح ٍ‪٩‬ىحٍ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُظـخٍ‪٣‬ش ‪.‬‬
‫إ حُـَ‪ ٝ‬حَُث‪ُِٔ ٢ٔ٤‬لخ‪ َٟ‬ح‪٩‬هزخٍ‪٣‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ػ‪ ، ّ٬‬ر‪ٔ٘٤‬خ ُِٔلخ‪ َٟ‬حُوخٗ‪٤ٗٞ‬ش ‪ٝ‬حُ٘ظَ‪٣‬ش ‪١‬خرغ‬
‫هخٗ‪٣ ٢ٗٞ‬ئهٌ ر‪ٜ‬خ ه‪٠‬خث‪٤‬خ ٍ‪٩‬ػزخص حُلو‪ٞ‬م ‪ٝ‬طلَٔ ٓٔئ‪٤ُٝ‬ش حُٔوخُلش حُظو‪. َ٤ٜ‬‬
‫د‪ ٌَٗ -‬حُٔلخ‪ َٟ‬حُوخٗ‪٤ٗٞ‬ش ‪ٝ‬حُ٘ظخٓ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫‪٘٣‬خر‪ٌِٜٗ ٚ‬خ حُٔل‪ َ٠‬ح ٍ‪٩‬هزخٍ‪٣ٝ ١‬لظ‪ ١ٞ‬ػِ‪ ٠‬ػ‪٬‬ع َٓحكَ ‪:‬‬
‫‪ -1‬انًمليخ ‪ :‬حُظ‪ ٢‬طظؼَ‪ُٟٞٞٔ ٝ‬ع حُٔل‪ َ٠‬أ‪١ ٝ‬ز‪٤‬ؼش ح‪٩‬ؿظٔخع أ‪ ٝ‬حٌُٔخٕ ‪ٝ‬هخثٔش أٓٔخء‬
‫حُٔ٘خًٍ‪ٓ ٖ٤‬غ ح ٍ‪ٗ٩‬خٍس حٍُ‪ ٠‬حُـخثز‪ ٖ٤‬رخػظٌحٍ أ‪ ٝ‬ري‪ٝ ٚٗٝ‬حُظخٍ‪٣‬ن ‪ٝ ،‬ؿي‪ ٍٝ‬ح‪٧‬ػٔخٍ‪....‬‬

‫‪ َٔ -2‬انًؾ‪ٚ‬و ‪ :‬حٌُ‪٣ ١‬ؼَ‪ِٓ ٝ‬و‪ ٚ‬حُٔيح‪٫ٝ‬ص ‪ٝ‬حُظ‪٣َٜ‬لخص ‪ٝ‬هي ‪ِٓ ٌٕٞ٣٫‬و‪ٜ‬خ ػ٘ي‬
‫‪ٍَٟٝ‬س َٓى حُ‪ٞ‬هخثغ كَك‪٤‬خ ٓغ حٓ٘خى‪ٛ‬خ ‪ٛ٧‬لخر‪ٜ‬خ ‪٣ٝ .‬زظية ؿخُزخ رٔخػش ح‪٩‬كظظخف ‪ٝ‬أٓٔخء ‪ٜٓٝ‬خّ‬
‫حُٔخ‪ ٖ٣َٛ‬ػِ‪ ٠‬حُٔيح‪٫ٝ‬ص ‪.‬‬

‫‪ -3‬انقبرًخ ‪٘٣ٝ :‬خٍ ك‪ٜ٤‬خ اٍُ‪ِٓ ٠‬و‪ٓ ٚ‬خآُض حٍُ‪ ٚ٤‬حُٔلخىػخص أ‪ ٝ‬ح‪ٗ٧‬ـخٍ ‪ٝ‬هي طظ‪ ٖٔ٠‬حُوَحٍحص‬
‫حُٔظويس أ‪ٌ٣ ٝ‬ظل‪ ٢‬رخ ٍ‪ٗ٩‬خٍس اٍُ‪ٗ ٠‬لخً ؿي‪ ٍٝ‬ح‪٧‬ػٔخٍ ‪ٓٝ‬خػش ح ٍ‪٫‬هظظخّ ‪.‬‬
‫ٓل‪ َ٠‬حُٔؼخ‪٘٣‬ش ‪ :‬أ‪ٞٓ ْٛ‬ح‪٤ٟ‬غ ‪ٌٛ‬ح حُ٘‪ٞ‬ع ٖٓ حُٔل‪: ٢ٛ َ٠‬‬
‫* ك‪ٞ‬حىع حُٔ‪ٝ َ٤‬حُ٘ـَ‪.‬‬
‫* ك‪ٞ‬حىع حُ٘وَ ‪ٝ‬حُٔ٘خ‪ُٝ‬ش ُِز‪٠‬خثغ ‪ٝ‬حُٔؼيحص ‪.‬‬
‫* ك‪ٞ‬حىع حُوزَحء ‪ٝ‬حُٔؼخ‪ ٖ٤٘٣‬ه‪ٜ‬ي طو‪ ْ٤٤‬أ‪ ٝ‬رلغ ‪.‬‬
‫إ أؿِز‪٤‬ش حُٔؼ‪٘٤‬ش طؼظزَ رٔؼخرش ‪ ٍٞٛ‬ك‪٤‬ش ‪ٝ‬ظَك‪٤‬ش ُِ‪ٞ‬هخثغ ‪٣ ،‬و‪ٜ‬ي ر‪ٜ‬خ ط٘‪ َ٣ٞ‬حُـ‪ٜ‬ش حُظ‪ٓ ٢‬ظظوٌ‬
‫هَحٍحص ر٘خءح ػِ‪ٓ ٠‬خ‪ٍٝ‬ى ك‪ٜ٤‬خ ‪ٔٓ .‬خ ‪٣‬لَ‪ ٝ‬حُظِحٓ‪ٛ ٖ٤‬خٓ‪ٖ٤‬‬
‫ح‪َٓ ٞٛ : ٍٝ٧‬حػخس حُيهش ‪ٝ‬حُ٘ٔ‪٤ُٞ‬ش ُِٔؼط‪٤‬خص ‪ٝ‬حُٔ‪٬‬كظخص‬
‫حُؼخٗ‪ : ٢‬ػيّ اىهخٍ أ‪ ١‬طؼِ‪٤‬ن أ‪ ٝ‬حهظَحع أ‪ٍ ٝ‬أ‪ ٕ٧ ١‬حهظ‪ٜ‬خ‪ٛ‬خص حُطَف حُظ‪ٓ ٢‬ظلَٔ اٍُ‪ٚ٤‬‬
‫حُٔلخ‪َٟ‬‬
‫هي ‪َ٣‬ى حٓظؼ٘خء ُٔخ ٓزن ك‪٤‬طِذ ٖٓ حُوز‪ َ٤‬أ‪ ٝ‬حُٔؼخ‪ ٖ٣‬إٔ ‪٣‬ؼط‪ ٢‬أٍهخٓخ هخ‪ٛ‬ش ػ٘يٓخ‬
‫‪٣‬ظؼِن ح‪ َٓ٧‬رظو‪ ْ٤٤‬حُظؼ‪٠٣ٞ‬خص ًٔخ ‪ ٞٛ‬حُ٘ؤٕ ك‪ ٢‬ك‪ٞ‬حىع حُٔ‪ َ٤‬أ‪ ٝ‬ح‪٩‬ط‪٬‬كخص ‪ٓ ،‬غ ًُي‬
‫كبٍٕ هز‪ ٍٞ‬طِي ح‪ٍ٧‬هخّ أ‪ ٝ‬طؼي‪ِٜ٣‬خ ‪َ٣‬ؿغ ًَُ٘خص حُظؤٓ‪ ٖ٤‬ػ٘ي حُظَح‪ ، ٢ٟ‬أٓخ ك‪ ٢‬كخُش‬
‫حُِ٘حع كخٌُِٔش ح‪٧‬ه‪َ٤‬س طَؿغ ُِؼيحُش ‪.‬‬

‫‪187‬‬
‫اغصذج ملضر‬
‫ٗٔ‪ًٞ‬ؽ ٓل‪َ٠‬‬
‫حؿظٔخع ؿٔؼ‪٤‬ش ػخٓش‬
‫ُ‪/.... ّٞ٤‬حُ٘‪/...َٜ‬حُٔ٘ش‬

‫رظخٍ‪٣‬ن ‪...‬ػِ‪ ٠‬حُٔخػش ‪ ...‬حٗؼوي حؿظٔخع حُـٔؼ‪٤‬ش حُؼٔ‪٤ٓٞ‬ش حُؼخى‪٣‬ش ًَُ٘ش ‪...‬رل٘يم ‪...‬‬
‫طلض ٍثخٓش حُٔ‪٤‬ي ‪ٍ ...‬ث‪ٝ ... ٢ٔ٤‬رل‪:ٍٞ٠‬‬
‫ٓٔؼِ‪ ٢‬ح‪٧‬ػ‪٠‬خء حَُ٘ك‪: ٖ٤٤‬‬
‫حُٔ‪٤‬ي ‪ٔٓ....‬ؼَ ‪ُٝ‬حٍس حُٔخُ‪٤‬ش ‪٣٫ٝ‬ش حُز‪٠٤‬خء حٌُزَ‪ٟ‬‬

‫حُٔ‪٤‬ي ‪......................................................................:‬‬
‫أػ‪٠‬خء حٌُٔظذ حُلخ‪َٕٟٝ‬‬
‫حُٔـخىس ‪...........................................:‬‬
‫‪...........................................‬‬
‫‪...........................................‬‬
‫أػ‪٠‬خء ٓـِْ ح ٍ‪٫‬ىحٍس حُلخ‪َٕٟٝ‬‬
‫حُٔـخىس ‪. ......................................... :‬‬
‫‪..........................................‬‬
‫‪............................................‬‬
‫حُٔظـ‪٤‬ز‪ٕٞ‬‬
‫رخػظٌحٍحُٔـخىس ‪............................................:‬‬
‫‪............................................‬‬
‫‪............................................‬‬
‫ري‪ ٕٝ‬حػظٌحٍ‪...........................................:‬‬
‫‪...........................................‬‬
‫‪...........................................‬‬
‫ُظوي‪ ْ٣‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُيػ‪ٞ‬س حٍُ‪ ٠‬حُـٔؼ‪٤‬ش حُؼخٓش حُؼخى‪٣‬ش ر‪ٞ‬حٓطش حٓظيػخءحص ٗو‪٤ٜ‬ش رظخٍ‪٣‬ن ‪....:‬‬
‫‪ ٖٓٝ‬ه‪َٓ ٍ٬‬حهزش حَُث‪ٍٝ٧ ْ٤‬حم حُل‪٣ ٍٞ٠‬زِؾ ‪ٔٓ ...‬خ‪ٔٛ‬خ ‪ٔ٣ ْٛٝ‬ؼِ‪ ٕٞ‬أًؼَ ٖٓ ‪....‬ك‪٢‬‬
‫حُٔجش ٖٓ ٍأٓٔخٍ حًَُ٘ش‬
‫‪ -1‬حُظوَ‪ َ٣‬ح‪٧‬ىر‪ُ : ٢‬وي طٔض ط‪ٝ٬‬س حُظوَ‪َ١ ٖٓ َ٣‬ف حُٔ‪٤‬ي ‪ (....‬أٗظَ حُِٔلن )‬
‫‪ -2‬حُظوَ‪ َ٣‬حُٔخُ‪ : ٢‬رطِذ ٖٓ حَُث‪َٓ ... ْ٤‬حهذ حُلٔخرخص حُوخٗ‪ ٢ٗٞ‬كؤُو‪ ٠‬ػَ‪ٟ‬خ ػٖ‬
‫حُظوَ‪َ٣‬حُٔخُ‪٢‬‬
‫‪ٝ‬رؼي ًُي كظق رخد حُٔ٘خه٘ش ‪:‬‬
‫حُظيه‪٬‬ص ‪:‬‬

‫‪188‬‬
‫طيهَ حُٔ‪٤‬ي‪.............................................‬‬
‫طيهَ حُٔ‪٤‬ي‪.............................................‬‬
‫‪ٝ‬رؼي ًُي أ‪ٛ‬يٍص حُـٔؼ‪٤‬ش حُؼخٓش حُوَحٍحص حُظخُ‪٤‬ش ‪:‬‬
‫حُوَحٍٍهْ ‪:1‬‬
‫حُوَحٍٍهْ ‪:2‬‬

‫‪189‬‬
‫األ ئلة ‪:‬‬
‫‪ٓ -1‬خ‪ ٞٛ‬حُٔل‪ َ٠‬؟‬
‫‪ٓ -2‬خ‪ ٢ٛ‬أٗ‪ٞ‬حع حُٔلخ‪ َٟ‬حُظ‪ ٢‬طؼَك‪ٜ‬خ ؟‬
‫‪ٓ -3‬خ‪ِ٤ٔٓ ٢ٛ‬حص حُٔل‪ َ٠‬؟‬
‫‪ٓ -4‬خ‪ ٢ٛ‬أٌٗخٍ حُٔل‪َ٠‬؟‬
‫‪ -5‬كٍَ ٓل‪ َ٠‬كخىػش ٗـَ ىحهَ حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪.‬‬
‫‪ -6‬كٍَ ٓل‪ َ٠‬آظ‪ٓ ّ٬‬ؼيحص ه‪ٜ‬ي حُظ٘ـ‪ َ٤‬ك‪ ٢‬حُٔوخ‪ُٝ‬ش ‪.‬‬

‫‪190‬‬
‫الغراإلم ‪:‬‬

‫‪ -‬حُٔ‪ٞٓٞ‬ػخص حُؼِٔ‪٤‬ش ( حُؼَر‪٤‬ش ‪ ٝ‬حُلَٗٔ‪٤‬ش )‬

‫‪ٓ -‬وخ‪٫‬ص ٖٓ حُـَحثي حُ‪٤٘١ٞ‬ش ‪ٝ‬حُي‪٤ُٝ‬ش ( ؿَ‪٣‬يس حُؼِْ‪ٓ ،‬ـِش ػِ‪ّٞ‬‬

‫‪ٝ‬ك‪٤‬خس‪ ،‬حُز‪٤‬خٕ‪).....‬‬

‫‪ٓ -‬وظطلخص ٗ‪ ٜٙٞ‬ػٖ ٗي‪ٝ‬حص ‪ٓٝ‬لخ‪َٟ‬حص‪.‬‬

‫‪ٞٓ -‬ح‪٤ٟ‬غ ٗو‪٤ٜ‬ش ط‪ٜ‬ذ ك‪ ٢‬حُـخٗذ حُظٌ‪٢٘٣ٞ‬‬

‫‪191‬‬

Vous aimerez peut-être aussi