Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
:
PRO ET CONTRA
(17521917)
2005
. .
.
(17521917)
- . , ,
, , , ,
, , , .
! ! ;
, ,
1 1794 . 1865
: , 2.
, XVIII
XX. . . :
. 3 . ,
, . ,
1912 :
1
2
3
. . , // .
. . 141.
. . . .: 30 . ., 19541966. . 17. . 322.
. . . . . ., 1956. . 75. . 234.
. .
,
, .
. , .
, . ,
, ,
, ,
.
, , .
,
, .
,
. ,
,
. ,
.
?4
XVIII
- , , (
, ), , -,
. ,
.
,
vitam impendere vero5 , , , .
,
. .
4
5
. - // . . . 396397.
(.).
...
. .
,
,
1752 6.
. .
.-.
7. .-.
, ,
8. .
, , .
XVIII XIX
,
6
. , //
. . . 7174. . . ,
,
. . ,
: .
XVIII (17261762) (. 2. .,
2003. . 294299). : . , . ., 1752. . 2. . 294
299.
. . . // . . 75. : / .,
. . . ., 1970. . 221.
. . .
.-. ,
. . < > // . . 77.
10
. .
. , ?
, ,
, XVIII
. , , II
.
XVIII . .
, ,
, . . , -,
, -, ,
.
.
, , .
, . . ,
, . .
. XVIII , XIX
, , , .
,
. . ,
, ,
. .
XVIII , .
9. 9
XVIII XIX .: . . XVIII XIX . (-
...
11
. ( 1768 1787 )
(1770 1782 ),
. . ( 1792 ).
( 1767,
1777 1787 ), 1771 , .-. ,
-. ,
. XVIII (.,
1781). I .-.
(., 18001801), ,
.-. 1801 1822 ,
.-. , , 1804 1825 .
.
,
,
( , 1762, . IV)10.
XVIII ( .-. . , 1783). II
,
VIII
, .
. .
10
-
) // .
., 2003. . 2. . 209239.
( 1753) (
// - . 1753. 10 . 99).
. ,
, . . . . .: Rousseau J. J. labb Guillaume
Thomas-Franois Raynal [juin 1753] // Rousseau J. J. Correspondance
complte. Genve, 1965. T. 2. P. 221224.
12
. .
, -
, .
, , , .
II,
.
. .
Contrat social
11. I
.-. , , , . ,
.-. ( . , .,
1801; 2- . ., 1822), .-. ,
( . . ., 1804;
2- . 1825) Les
penses des J. J. Rousseau, citoyen de Genve (Amsterdam, 1763),
. .-. , : , , , , ,
, , ,
.
, , , ,
: :
, , 12.
I ,
. ,
, , .-. , 11
12
.: -. ., 1935. . 788.
.-. , / . . .
., 1804. . 183.
...
13
, ,
, ,
. (. ) , ,
, ,
: :
, ,
.
, , . ,
,
,
,
,
13.
XVIII , .
XVIIIXIX , , .
.
,
, .
, , ,
, .
.
1)
.
. .
2) , . ,
13
, .-. / . . . .,
1801. . 33.
14
. .
.
.
,
,
,
, . ,
. , ,
.
. , . . , , ,
.
, ,
. ,
, , ,
. ,
,
, .
, ,
, ,
.
,
, 14.
,
.
. , , ,
, ,
.
, ,
, ,
, 15.
14
15
. <
> // . . . 92.
.
...
15
, . ,
,
.
.
, . . ,
. , , ,
, ,
.
. . ,
,
. , , ,
.
. , , , . . ,
, , ,
. ,
,
16 c ,
.
, , , , . . .
, ,
.
. , ,
,
. ,
,
. , 16
. .
// . . . 103104.
16
. .
, , , ,
,
, ,
,
17. .
,
, ,
, , , , .
, ,
.
, (
),
. , ,
, ,
, , ,
, .
. . .
, , .
, .
, , ?
, , ,
, , ,
.
,
, 18.
17
18
. . // . .
. 80.
.-. . ., 1911. . 412.
...
17
, ,
,
, ,
,
, , . ,
.
, ,
19.
, . . . ,
.
. . ,
. , ,
. , V I , : , ,
,
20.
.
,
,
.
, , V
.
, ,
.
, . ,
. ,
, ,
, . 19
20
. . . . // . . . 99.
. . //
. . 148149.
18
. .
,
, .
.
.
, , .
,
, , ,
. ,
, .
, ,
: , , .
, .
: ,
, , ,
, :
,
, , ,
,
,
21.
:
.
:
, , ,
22.
, , , ,
.
21
22
...
19
-: ,
23,
. ,
,
.
, ,
.
,
,
, , ,
, , ,
, ,
. .
, ,
.
,
,
, .
. , ,
, ,
, ,
, ,
( ). , , , , ,
. ,
, ,
, : ,
24. . ,
, ,
, 25. ,
23
24
25
20
. .
,
, ,
,
. , ,
, , .
,
,
26. , , ,
,
. ,
, ,
, ,
, , ,
, .
:
, ,
,
,
, ,
27
:
.
. , .
!
? .
. !28
,
, . ,
, , 26
27
28
. . 3. . 28.
. . 83.
.-. . . 7.
...
21
. , , ,
, , , ,
,
29.
,
-, () ,
,
, .
, .
,
.
.
:
,
,
,
30.
:
, , , 31.
, .
, .
, .
,
, , ,
, .
29
30
31
. . . . . . 3. . 47.
. . 1. . 15.
.-. . . 184, 193.
22
. .
. , ,
, , ,
, , .
: , .
, , , .
, , : , .
,
,
. , .
, .
. ,
, :
<...>, , .
,
, , , 32.
. ,
.
,
,
.
, , ,
,
,
. ,
, . ,
32
.
II. ., 1865. . 149.
...
23
, - , 33.
.
,
, ,
,
. . ,
.
, .
, , ,
.
, ,
.
. . .
,
.
. . .
, ,
. ,
: Mr. Sansjugement,
, (, , ),
.
Contrat social34.
, .
.
,
, 33
34
. . . .
., 1992. . 91.
. . , // . 1809. . . 48.
24
. .
, , 35.
, ,
.
. ,
, 36.
,
, ,
, .
, ,
(
),
,
37.
. , ,
. :
: ,
, 38.
, ,
, .
39.
,
. . . ,
, : ,
35
36
37
38
39
. . . ., 1914. . 25.
. . 120.
. . 16.
. . 25.
.: . . ., 1975.
. 324.
...
25
,
,
, ,
,
,
40. ,
,
.
. . .
. . . ,
. , . .
, ,
, . . . , . ,
, ,
: ,
: ,
,
, , ,
,
. . , ;
41. ,
, 42.
,
-. . .
,
40
41
42
. ., 1921. . 5. . 3. . 123.
. .
. . // . . 59. . I. ., 1954. . 586.
. . 584.
26
. .
. , .
:
.
-43.
, -,
,
, .
I.
,
.
, , II, ,
.
. ,
,
. ,
, 44. ,
,
. .
. . , ,
.
I, .
45.
-,
.
,
, .
, ,
, .
. ,
43
44
45
. . 588.
. ., 1911. . I. . I. . 58.
. . // . . . 173174.
...
27
, ,
, .
, ... XVIII .
. . ,
(
, )46.
,
- . , - , , .
.
, , .
,
. . ,
.
. ,
.
: , ,
, ,
.
47.
,
, .
, (
. . ). 1823
46
47
. .; ., 1926. . 5. . 135136.
. . . . ., 1963. . 14.
28
. .
:
.-. ,
, 48.
,
,
. .
,
, .
, , , ,
, , ,
. , .
,
, , . , ,
.
,
, 49.
, , ,
, , , XIX
,
, .
, , , ,
,
. ,
,
, , ,
, .
48
49
...
29
( ),
, .
.
.
.
, . : 50.
. ,
: . :
,
. , , , 51.
, ,
, .
. .
,
. ,
, . .
, . ,
, XVIII
XIX , , .
,
,
, . .
, .
49
50
. (, . . ) // . . ., 1933.
. 304.
. . . . 181.
30
. .
. . ,
.
. , XVIII ,
,
.
. . . ,
( ), - .
, , , ,
.
52.
, ( ,
). ,
,
(
),
. , ,
, ( ), , .
. . , ,
, , , : 53.
,
.
52
53
...
31
,
,
54.
, , . ,
,
, , .
,
,
, ,
. .
. , : -
.
,
,
. ,
.
, ,
,
,
, 55.
, , , ,
.
, ,
, .
54
55
32
. .
. ,
, .
. ,
,
. .
,
.
, .
, , , .
. ,
, .
,
.
, , ,
,
, ,
, .
, ,
,
, .
,
, ,
, : ,
, ,
,
,
56.
,
, . , ,
,
. , ,
, .
56
. . 138.
...
33
,
, .
183070-
, , , , , - . 1830
1840-
,
.
,
. 20- 60-
,
57.
, ,
. : . .
.
(., 1843),
, 1805 .
, , .
. . , ,
-.
-,
-
58.
, ,
, . , ,
,
, , .
,
, .
, .
57
58
.: .
// . ., 1939. . 3334. . 780.
. . . . . 8. . 288.
34
. .
40-
.
, , ,
,
.
. .
. ,
. ,
, ,
. ,
.
,
,
, .
, ,
. 59,
.
,
,
XVIII ,
. , . . :
;
,
,
,
.
,
, 60.
59
60
.: . . . . . 2. . 302; . . //
. . . .: 2 . ., 1956. . 2. . 18; . . . . .: 4 . ., 1935. . 3. . 148.
. . . . . 2. . 3132.
...
35
.
,
.
. . .
,
,
. : ;
,
.
61.
, ,
, .
62.
- . :
,
. :
, , ,
63.
.
.
,
.
,
,
.
61
62
63
. . . . . 2. . 174.
. . 64.
. . . . .: 13 . ., 19531959. . 12. . 52.
36
. .
64. ,
: ,
, , .
: .
,
. , 65.
18461847
. ,
, ,
-, .
Consolatio . ,
. , ,
. ,
, , ;
; ,
, .
, , , , , , , !66
,
,
,
:
67. ,
, .
II
, .
64
65
66
67
. . 72, 105.
. . . . . 2. . 242.
. . . . V. Consolatio // . .
. 194.
. . 193.
...
37
60- (, , ) 68,
69. 1878 . , 70.
. , 3040-
, ,
, , (. . , . . .).
XIX ,
.
, ,
.
.
5060- ( ,
) ,
, ,
.
. ,
; , ,
71.
. . , , ,
. , ,
, ,
,
72.
68
69
70
71
72
.: .-. . .: 3 . . I. . .,
1866.
.: .-. / . . . . ., 1865.
.: . [ . .]. .-. //
. 1875. 8, 10, 11, 12; . - //
. 1867. 8, 9.
. . . . . 12. . 227.
.: . . , //
. . . 229.
38
. .
. , .
: .
,
73. . . ,
, ,
. , ,
, . ,
,
<>.
. , :
,
?74 , ,
,
. , ,
.
,
. ,
,
75,
, , ,
.
. . . , ,
76.
73
74
75
76
...
39
,
.
, ,
,
.
, , , .
. . ,
, , . , ,
. ,
I.
.
, , , ,
.
; ;
77.
, , :
, .
60- . . .
, , , 78.
, ,
, ,
. ,
. 77
78
. . . . . 12. . 170171.
., .: . . . . .: 6 . ., 19091913.
. 3. . 114.
40
. .
,
.
, , ,
,
,
79.
,
, , . ,
: ,
, ,
, ,
. 1860-
.
, , , ,
.
. . 80.
, . , . .
. , .
, , . . . , . -
:
, , ?
79
80
. . 176177.
.: . . :
. ., 1973. . 193.
...
41
: , .
, 81.
. . .
,
.
:
, ,
.
,
, ,
.
. . , . . ( 60- ),
. . , . .
,
.
. ,
,
.
, ,
, . 82.
. ,
,
,
83. , 81
82
83
. . . , 1923. . I. .
197198.
.: . . . . .: 16 . ., 19391953.
. 5. . 299300, 304.
.: . . //
. . . ,
1939. . 318.
42
. .
. ,
,
,
. , ,
. (
, ) ,
. ,
, ,
: ,
,
:
, 84.
,
,
( ) , , .
, ,
, ,
.
I,
, . . , . . 85.
. . ,
1789
.
,
,
86. , ,
84
85
86
. . . . . . 7. . 432.
. . . . //
. . . ,
1959. . 2. . 135.
. . .: 4 . ., 19551956. . 4. . 399400.
...
43
,
- .
. ,
, ,
,
.
. . ,
.
: ,
,
, ,
87.
80- XIX
- . ,
, , .
.
, , 80- XIX
1917 ,
, .
. . ,
88.
. -
1896 . -
, : . . , . . , . . , . . .
, ,
. 1918 . .
,
. -,
(. . , . ), (. 87
88
44
. .
90
91
( .-. . ,
. // . 1891. 12;
1892. 3; .-. . ., 1908;
.-. (. I. ,
1904). ( .-.
. ., 1907).
, ,
. : .-.
. , 1905. , ,
. (., 1911) (
. 1896 ),
. (., 1912).
.-. / . . . ., 1906;
.-. , / . . . . . . . ., 1906; .-. ,
/ . . . . .
. . . ., 1906; .-.
/ . . . . . . . ., 1907.
., .: . . .-. ,
. ., 1894; . .
// . 1894. 1; . ( . ).
., 1904.
...
45
200- , . , , 46 ,
92. , , .
, .
93.
- . ,
, (. , . ).
, . . 94, . . -
.
, . . :
,
,
, ,
,
. ,
, ,
, ,
, ,
, ,
92
93
94
.: . . 200-
// . -. 1912. . 1. . 9.
. 377378.
. 1912. 9.
.
46
. .
95.
-
. 96
, .
.
, .
, , .
, . . , .
. . 97. , .
,
98.
, .
, .
, , , . ,
, 95
96
97
98
. .
// . 1995. 1. . 91.
. . . . 281362.
. . // . . . 350353.
.: . . . 274275.
. . . . . 288.
...
47
.
, .
, , ,
, ,
.
, , , ,
, , (
),
. , , , ,
, ,
,
99.
XX ,
. . , . . , . . , . . ,
, . ,
XVIII XIX ,
.
- , , .
. . . , ,
, ;
,
.
99
. . 353.
48
. .
,
,
100,
.
101. . . ,
. : , ,
, , , ,
. ,
, ,
, , ,
, -, .
, ,
. ;
,
, 102. ,
103.
. .
100
101
102
103
. . // . . . ., 1895.
. 1. . 617.
.: . . ., 1906.
. III. . III. .
(. 203
292).
. . // .
1905. 3. . 98.
. . . 100111.
...
49
,
,
.
. . . .
, , . ,
.
,
, :
,
, .
, ,
,
,
: , ,
,
104.
, . , -, , , . -,
,
, . , , , ,
.
,
: ,
,
, .
105. -, ,
104
105
. . . // . . . 499.
. . 505.
50
. .
, . , -, ,
.
.
, ,
,
. .
, , . ,
.
106.
. . 107. , .
, ,
.
. , ,
.
, , . , ,
, .
, . . .
. . :
108.
106
107
108
. . // . .
. 517.
.: . . . 2- . .,
1918. . 88101.
. . 100.
...
51
. . . ,
,
. ,
.
, . . . , : droit naturel raisonn
droit naturel proprement dit
, .
,
109. , ,
, ,
, ,
, .
,
. <>
,
,
,
, ,
110.
, conscience.
, ,
, .
, ,
, , .
vertu ,
111.
.
conscience, 112.
109
110
111
112
. . // . . . 526.
. . 528529.
. . . ., 1918. . 4748.
. . // . . . 535.
52
. .
,
.
, :
,
. , .
, :
, , , , ?
,
,
, , .
,
113.
, ,
. ,
, . . ,
, (
) ,
114. . ,
, . ,
. - ;
115.
, , ,
(
), .
,
113
114
115
. . <> // . . . 562563.
. . - // . . . 364.
. < > //
. . . 478.
...
53
(. . ) , , ,
.
***
. , 116. .
70- 117. 196080-
.
-
118. 60-
119.
, ,
,
.
, XIX XX ,
.
. .
,
,
116
117
118
119
. .: . . -
- . [], 1940.
.: . .
// .
., 1974.
.-. . ., 1969.
.-. .: 2 . ., 1981. . 1.
54
. .
, ;
,
, ,
.
, , , ,
.
.-.
,
< >
VI
,
, , ,
.
[] ,
, .
,
, ,
,
,
,
,
.
: , ,
,
56
.-.
? ,
, :
,
, ,
, ,
,
, . , .
,
. , ,
,
, , , ,
, ,
.
, :
:
, -, ,
,
,
.
,
,
, :
,
,
,
, , , , .
, , ,
,
, , , ,
, , .
,
, ,
...
57
.
;
.
, , ,
, ,
. , ,
*, ,
,
, , ,
, .
,
, , ,
, ; ,
.
.
,
. , ,
.
. ,
- ,
, ,
, .
: ,
,
; , ,
, ,
, 1 ,
. . 2
( ),
.
, ,
: .
58
.-.
I
,
,
,
: ,
. , , ,
,
,
.
, ,
,
, , ; , .
, ,
,
,
. , .
,
: , -
, ,
; :
, .
, ,
-
, . , ,
, ,
, - ,
, .
59
...
,
, ,
, .
,
. .
II
,
,
, * ; ,
. :
, ,
.
, , .
,
, ,
, . ,
; .
,
, ,
-. , (
), ,
,
.
; ,
*
, ,
, , ;
.
60
.-.
, , , , .
,
, , , .
, ,
,
, ;
,
, ,
, ,
.
,
, , ,
; ,
, ,
, ,
,
,
, . 3 4 3, 4
,
, , ,
. , ,
XIII, ,
,
. ,
5. , ,
, , , 6.
,
;
, .
, ,
, .
61
...
III
,
:
,
. , :
, ,
- , -, .
; ;
,
7; ,
, *, .
9,
,
.
, ;
, , ,
, . , , ,
,
, ,
, ,
, .
, , ,
.
*
, . . 8, .
. ,
.
, ,
: ,
.
62
.-.
. ,
,
, , 10.
, ,
.
IV
,
,
, , , .
, , -
, , ,
, .
,
.
,
* ,
, .
, ,
, ,
, ,
, , .
*
, , ,
.
, .
...
63
,
, ,
, , , , ,
.
, , , ,
, , ,
, .
,
,
, ,
:
? ,
, ,
, , ,
, , ,
, ,
, ,
, , - ;
, ,
, .
, ,
, , . ,
, ,
, ; ,
, ,
.
,
, , ,
.
, ,
, , ,
, .
, ,
, ,
64
.-.
,
; , .
;
.
, , , :
, ,
, , , .
,
;
,
.
, , ,
.
?
,
, ,
, ,
, ,
, , 11,
. , ,
; , 12
, ,
, .
, , , ,
,
,
-
65
...
, :
, .
,
,
-
, , ,
,
,
, , ,
, , ,
,
. , , ,
, ,
, .
,
, ,
? , ;
.
, , ?
VIII
, , , ,
,
; ,
, . -
66
.-.
13,
,
: - ,
; , 14.
,
, ,
, . ,
, ;
, ; ,
. ,
.
,
, ,
, , ,
,
, , ,
, .
,
15;
16.
,
, . , ,
,
,
. , ,
,
; , .
! :
; .
, , ,
;
, -
67
...
, .
,
. , .
; ,
,
. , , , ,
; ,
.
, ,
;
, ,
, ,
.
, , .
, . ,
, : .
.
X V I
, ;
,
, ,
.
, , , , ,
,
, , ,
,
.
68
.-.
,
, , ;
, ,
, . ,
, , .
,
,
; ,
, [] , . , ,
, ,
.
-, ,
, . ,
;
.
, ,
. ,
,
, .
,
-
17 ,
, , , ,
; ,
: ,
, .
;
.
,
.
XVIII
XIX .
. .
,
< >
<> , , ,
: ,
,
, , , , , * , ,
,
,
.
? , ? ? ? ?
? ?
? ! ,
**, , ,
, , , .
, , , , , , ; *
**
- , .
.
72
. .
, .
; , , ,
. , , , , . , ? ,
? , ;
, , ,
, . , ; ,
,
,
. :
, , , , , , . :
, , ,
,
, , , *,
,
, , , ,
, ,
? , ,
;
,
, ?
, , , , , ,
, , ,
*
Particularis.
73
; , ,
, , ,
. ,
, : , ! , ,
? ? ?
, ? ?
, .
?
; ? , , !
, , , , ,
,
, , ,
, , , ,
?*
, ? : , ! , , , , ?** :
, ,
, , , ,
?*** ! ,
**
***
74
. .
, ,
, , , , , ,
, . , : .
<>
.
. .
25 1753 .,
-
, ,
,
Mr Rousseau, ,
, , pour
et contre, ,
,
, ,
, ,
, .
. .
,
.
.
<
>
. , . ,
1. , , ,
. , ,
, , ,
; -,
, ,
, , , ,
, 2.
. .
; ,
.
, , , ; ,
, .
! . .
, . .
, . ...
77
, . ,
, , . , .
. ,
3
,
. , :
, ,
: Prediction tire dun vieux
manuscript sur la Nouvelle Heloise 4.
.
5.
,
.
.
. ;
,
,
, ,
; , ,
.
.
. .
.-.
1766
, , ,
, . ,
: ;
, .
.
(par les voies publiques) ;
, , ; , ,
, . ,
, , 1.
(il ma pris fantaisie) ,
60 , . . 10 ,
2, , , ,
, ,
. -, -, -
. , , , , , . , ,
.
, . ,
.
, , . ,
,
, . ,
,
. ,
.-.
79
, , ;
, , .
, ,
, .
(avec beaucoup de respect) . 3
. .
< >
<>
367. ,
,
, ,
,
, , , , ,
1.
368. *, , , ,
2.
369. ,
, ;
, ,
, *
81
, c , ,
,
,
.
370.
,
,
.
,
,
.
,
.
371. ,
, , .
372.
, ,
3.
373. , ,
, ,
; , , , ,
, ,
, , ,
, ,
,
, 4.
374.
,
,
, ,
, ,
,
82
. .
, , , .
375.
,
.
376. ,
,
,
, , , ,
; , - ;
-
,
.
377. .
378. ,
,
, .
379. :
1. , ,
,
, .
2. ,
.
3. ,
.
4. , .
83
380. , ,
, , .
381. ,
,
,
,
;
,
;
, *5.
382. , ,
, , ,
,
;
; ,
; ,
, ,
, 6.
383. , , , ,
; ,
. ,
,
; , ,
; , , ,
.
384. , , ,
,
, , ,
.
*
. .
<
.-. >
. ,
.
, , ,
, , ,
,
1.
, ,
, ,
, ,
, , .
,
,
, ,
, ;
, ,
.
< >
85
. ;
.
,
. ,
, ,
.
,
,
,
,
, ,
.
.
. -
, ;
- ,
, ,
; ,
, ,
. ,
, ,
, 2.
. - ; -
.
,
,
, ,
. ,
.
,
, !
;
, .
, ,
86
. .
;
, ,
, . , ; -
, .
; ,
, .
, ,
,
, , ;
,
, ,
, ? ,
, ,
; ,
, , , ,
, ?
, . ,
. , , ,
. . ,
, .
,
,
, , ,
, , ,
, ; .
.
;
,
, . ,
, , , ; .
,
,
3. - , . ,
; , ,
, -
< >
87
, , .
, ,
;
, ,
, ,
*.
,
;
, .
, ;
, , ,
. , ** , , , , , 4.
, ,
,
. .
, ,
, ;
, , 5. , , , ,
, ,
; . , ,
,
,
,
,
.
**
, ,
, , , ,
. .
. .
88
. .
, , .
, ,
;
,
.
. .
<
.-. >
.
, ,
, .
,
,
, : .
, ,
,
,
,
, ,
; , ,
. .
,
,
,
. ,
, ,
. -
90
. .
. ,
,
,
:
, , ,
,
, ,
, ,
?
, ,
, , ,
; :
,
; ,
, ,
,
, ,
, ,
,
, ; ,
,
, , :
,
:
. -
.
,
, ,
, ;
,
, ,
,
,
,
, ,
< >
91
, , ,
, -, .
, , ,
,
, ,
,
, ,
;
. ,
,
, ,
,
; ,
, ,
, ,
.
, ,
: ,
,
,
,
. ,
, - ,
.
, ,
, ;
, ; ,
:
,
,
, , ,
1.
92
. .
,
, ,
, ,
,
. ,
, ,
: ,
,
, ,
2. ,
,
,
; -
,
, , , , ,
:
,
, .
,
, , ,
,
,
,
.
, ,
,
; . , .
,
. , , .
, ,
,
, ,
, -
< >
93
*.
,
,
3. ,
, ,
:
; , ,
, - , .
, , , ,
,
.
, ,
, 4.
, ,
.
, ,
,
. -
.
, , ,
. ,
,
, , ,
*
,
, ,
-
, ,
,
.
, - .
94
. .
. ,
,
, .
,
- , , ,
,
, ,
,
,
,
.
,
, - ,
,
,
. ,
,
, , ,
, ,
, ,
, *: ,
,
*
,
, , ,
,
,
, ,
.
, ; ,
- ,
,
, , , ,
.
-
, - ,
, ,
< >
95
,
, ;
; -
, .
,
: ,
;
.
, , , . -
, . -
, - , , ,
,
,
,
,
,
, - ,
, .
? , :
, ,
, ,
; ,
, , ,
, , ,
. ,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
,
.
96
. .
;
, , ,
.
, ,
, ,
. ,
! , , , !
, ,
, ,
.
,
,
.
, -
, ;
,
;
,
, ;
, ,
5.
,
;
, .
;
, ,
,
. ,
,
, ,
,
, ,
.
,
,
, ;
< >
97
,
,
.
,
.
,
, ,
, , .
! , ,
? ,
? ,
? ,
.
: ,
, ,
, ,
, , ,
.
,
,
, , ,
, , , .
,
. ,
, ,
,
. ,
. ,
, ,
,
.
98
. .
, ,
, ,
,
. ,
,
, , .
,
, , ,
.
. .
. ,
.
, , ,
,
- . ,
,
; , ,
,
,
,
? ,
. ,
, 1; ,
,
, ,
, . ,
, , , ,
, ,
, .
100
. .
, ,
,
. ,
.
.
? ,
, ? , , ,
, , ?
,
; ,
, , , ,
2.
,
, . ,
, , ?
, ,
? ,
,
, .
, , ,
, , ,
. , , ,
, ,
. ,
.
, , , ,
.
,
,
.
. .
, , .
101
, .
,
.
,
;
, ,
;
, ;
, , ,
, ;
; , , ,
, , , , , , , .
, .
, , , ,
, ,
,
.
.
, . ;
. , ,
? , ,
? ,
, ,
,
? , ? . . ,
, ,
102
. .
, , ,
,
, .
, , , .
,
: , ,
, ,
?
,
; , , ,
, ,
,
, ,
,
, .
, ,
.
, ? ,
? ,
, , , :
, ,
, , , ,
, .
,
, , .
.
,
,
.
. ?
103
, . ,
. , ,
.
, , ,
, ,
,
,
. ,
.
, ,
: ,
,
, , ,
, , ,
, ,
.
,
, , .
. ,
3.
,
, ,
.
,
,
; ,
, ,
, ,
. , , ?
,
,
?
,
.
,
, ?
104
. .
. ,
. ,
, , , ,
. , ,
; , ,
,
,
!
, , . ,
,
;
,
:
; ; , ,
, , ,
; ,
.
, , ,
. ,
: , .
,
.
; ,
, ,
,
.
.
, , . , ,
, , , , : , ,
.
,
105
, , , , . , ,
, , ,
, .
,
,
.
, ,
. ,
,
, ,
. , ,
,
, , ;
, , , , , ,
.
,
. ,
, :
.
, , , .
, ,
,
, , . ,
, ,
, ; , ,
.
,
. ,
, ,
, . . .
.
,
. , . ,
. , , ,
106
. .
, , , .
; ,
, .
, .
, .
, ,
; ,
, , , . , . , , .
.
,
;
, ,
; ,
, , ,
, ;
, , ,
.
? , ,
.
: . , .
. , .
, ,
,
4.
. , ,
?
,
, , ,
.
, . , .
107
. , ,
,
,
, ?
, ,
.
. , ,
.
, ?
, ?
, ,
.
, .
, , . ,
, .
,
. , , ,
.
, ,
. . , ,
, ;
,
,
;
; ,
; ,
, ,
.
,
; , ,
,
, , ,
108
. .
,
. , ;
, ?
,
; ,
, ,
,
.
,
, ,
, :
. , ,
, . ,
, . ,
,
.
, , .
, ,
; , , ,
,
, ; ,
,
; ,
,
, , , ,
; ,
,
; ,
,
; -
109
, , ; , ,
, , , , ; , ,
,
, , , ; ,
,
, ,
, ; :
, ; : ; : ,
;
, , , .
,
,
.
: , , ; ,
,
,
.
, , .
, ,
.
.
.
; ,
110
. .
. ,
.
, .
, . , :
. , ,
,
. ,
,
, .
, .
,
, . , ;
,
, , , ,
, .
, .
,
. , ,
.
. ,
, , , ,
,
.
?
? , : ?
: , .
. .
1
! ,
,
, , !
, .
,
,
.
.
2
, 1;
;
.
, ;
, ;
, ;
;
, ;
2.
112
. .
3
?
;
,
.
,
;
.
,
, ,
3.
4
,
,
,
,
,
,
;
,
:
.
5
,
,
,
.
,
,
, , .
,
,
.
6
,
, ,
113
,
, .
, ,
, , ,
;
, ;
;
.
7
,
, ,
,
,
,
,
, ;
, ,
.
8
,
,
,
,
.
, ;
, ,
.
9
, ,
:
.
, ,
,
114
. .
4;
, ,
, , ,
?
10
,
.
,
.
,
;
;
,
;
, .
11
;
,
.
,
,
,
,
,
.
12
,
, ,
,
.
:
, , :
;
, ;
;
, .
115
13
,
,
,
.
.
, , .
, ,
,
, .
14
,
;
.
, , ,
,
.
, :
! 5
15
,
,
,
, .
, !
, , ,
?
16
,
116
. .
,
,
,
, ;
,
,
.
17
,
,
;
;
:
,
,
.
18
;
,
.
,
.
.
,
.
19
, ,
,
,
, , 6.
,
,
117
;
,
, ,
.
20
, ,
,
.
!
, , ,
?
, ,
, !
?
21
;
.
?
,
, , :
! , .
22
, ,
,
, ,
, !
,
, .
.
,
, !
118
. .
23
, ,
, , ,
.
, , ,
, ,
;
,
:
.
24
,
;
, ,
.
,
,
;
,
.
25
,
,
,
,
,
;
;
, , ,
, !
26
119
,
;
,
;
,
,
.
27
,
,
;
, ;
.
28
;
;
;
:
, ,
.
29
,
,
,
,
, ,
,
120
. .
;
,
.
30
, ,
;
,
, ;
, , ,
;
,
,
, ;
, .
31
,
,
;
,
.
,
:
, .
32
,
;
, ,
;
,
,
,
,
.
121
33
, ;
, ,
, , ;
;
.
,
,
, .
34
,
;
,
,
,
,
.
,
,
, .
35
,
,
.
,
,
,
,
,
.
36
,
,
122
. .
;
,
;
,
.
37
, 7 ,
;
, ,
.
, ,
,
;
:
, .
38
, ,
,
;
,
,
;
, ,
.
39
,
,
,
.
, , ,
,
123
, ;
,
,
.
40
, 8,
,
,
,
, ,
, ,
;
,
, ,
.
41
,
,
,
,
;
,
;
,
,
!
42
,
,
,
;
, ,
, , ;
;
, , ;
.
124
. .
43
,
,
,
,
,
, ,
;
,
.
44
,
;
.
,
,
;
, .
45
! , ,
!
,
.
,
,
, .
,
,
.
46
,
, ,
125
,
;
! !..
, ;
;
, ,
.
47
! ,
;
, ;
, ,
,
:
, , ,
,
.
48
,
,
,
,
,
,
, ;
, ,
, ,
.
49
,
,
,
9.
, ,
;
126
. .
,
,
,
.
50
, ,
;
,
;
,
,
, ,
,
,
.
51
,
, ,
, , ,
,
;
,
,
.
52
,
;
, ,
!
;
, ,
, ,
,
,
.
127
53
,
.
,
;
,
,
;
.
! !
54
,
, ;
,
.
...
, ,
,
.
. .
Que les Muses, les arts et la philosophie,
Passent dun peuple lautre et consolent la vie!
St. Lambert 1
,
, , ,
,
!
, !
, , ,
, ,
*; ,
.
** , ,
,
; ,
, ,
. ,
.
*
**
,
.
Discours sur la question, propose par lAcadmie de Dijon, si le
rtablissement des Sciences et des Arts a contribu purer les
m u r s? 2
129
- :
? , ;
, ,
.
, .
, .
, , , , *.
,
,
. 3,
, . , , ,
, . ,
,
,
;
- . ? , ; ,
: , !
, , , ,
,
**.
*
**
,
, Discours
de J.-J. ;
, , 4,
, .
, , ,
, ;
.
.
130
. .
? ,
: , .
! , ,
, ! ,
?
, ?
? , ;
;
;
, , ,
?
; ,
, , ,
;
, : ,
;
, .
;
, , , , ,
.
,
, : , ,
.
;
; ,
, : ! , ,
,
;
, , -
131
,
.
, ,
, , , , , *,
, , ; ,
, ,
,
, : cogito, ergo sum , ,
**; ?..
, .
,
, , , , . , , ,
.
, ,
;
,
- , -
,
.
, , , , ,
, : , . ,
. !
;
; ,
, ***.
, , , *
**
***
,
, .
.
[], .
,
.
132
. .
! ,
? , ?
; ,
, .
? . ,
; ,
, ,
. ,
,
*;
, ,
.
,
? , .
,
,
,
5 .
: ; ,
. :
,
.
*
, ,
- ;
. , ,
;
. , , ,
,
, , ;
; ,
;
, , ;
. , , ;
, ; ,
.
133
:
, ,
. ,
,
, ; ,
, , , .
, 6
, ,
, ,
: !...
* ,
... !
, ,
. ; ;
;
, ;
,
.
, , .
,
-
, :
. , ,
; ,
, . ,
,
! 7
, , , ; ,
*
, .
134
. .
;
; ,
*8,
, : ,
, , ,
, , ,
. , , ! , ;
!
: ,
, ,
; , .
?
, ?
,
? !
.
, , .
, -
; ,
; , , : tempora!
mores! ! ! ,
?
? ,
?
? ,
, ,
? !
, 9
, , ,
, , , , , , , ,
*
135
,
; ,
, ,
. ,
- . ,
.
Jouvre les fastes: sur cet ge
Partout je trouve des regrets;
Tous ceux qui men offrent limage,
Se plaignent dtre ns aprs 10
, , , ,
, ,
? , ,
, * ,
.
, ;
, -?
, ,
? ;
,
. ,
, :
,
. ,
, ,
, ,
, , , :
? , : , , .
,
, ,
*
136
. .
, .
, : ,
,
. :
, , , ,
.
, , ,
*
- , . , , ,
; ,
,
, . ,
;
,
, , . , .
, ,
, ,
. ,
; ,
**.
-
,
. , , :
. , ,
, ,
, .
**
, .
, , ,
12.
, Discours ,
Essais de Montaigne, XXIV, du Pedantisme. -
.
137
? * ;
,
, .
,
, .
; , , ,
, : ,
,
! 13
, [], 14,
,
,
;
, ,
, ,
, ,
,
, ,
[], .
, . ; -
, ,
; -
,
.
, , ,
, .
,
, ,
[], , ,
15.
-
? . ,
, ;
, , ,
*
138
. .
, .
, ,
, retn, ,
, vertu, Tugend, a
*, . ,
. ,
, ,
, ;
,
: ,
16.
, , , , , . , , ! 17
? !
, ,
;
,
, - : ,
, , , , ;
, .
? , ,
, ,
, ,
**18.
*
**
Areth Arhj. , , .
, , ; ? ,
. , ,
.
139
, , ; ,
,
19; ,
, .
, ;
, !
, ,
, :
?
,
, .
? , ,
.
. , ,
, , ,
? ,
?
, :
,
*.
,
? ?
.
, :
! ! ! ,
; , ,
20.
*
? , , : , , !
,
. ,
; ,
, .
.
140
. .
.
! , ,
; .
, , ,
. ,
.
, ;
, , ,
.
, ,
, :
, !* , ,
,
, .
,
,
! 21
,
,
; , ,
? , ?
,
;
? ,
?
*
, ,
, , , . :
, : !
, .
, ,
, ,
. : ,
: !
141
,
;
? ,
, , ,
,
, .
,
!
;
, ,
,
!.. !
! ; ,
,
, ! , , ! , , ,
? , ,
, ? , !
;
,
. ,
, ,
* , ,
.
! :
, , ,
.
?
. , ,
! , ,
! , ,
?
*
! , ,
, ,
.
142
. .
,
?
?
?
,
,
? , ,
: , ,
; , ,
, , ;
, .
; ,
, .
,
, ? ,
, ;
: [], ,
, ,
.
. ,
;
, , , ,
, , , . ,
, ;
,
, ,
, , ,
, .
,
,
;
,
;
; ,
:
. ,
, , , , , ?..22 ! ,
143
23, ,
;
, ,
? ,
. ! ,
, 24; ,
.
! 25
, , ,
,
, ;
- !
,
;
;
.
, : ,
* ,
, : ,
,
.
,
, .
! , . , , ,
.
, ; , :
, ,
26; , , ,
, 27 . , ,
*
,
.
144
. .
; , ,
,
, , , ,
,
, ,
, , ,
.
,
, ; , ,
, .
-,
,
, , 28 , , ? , *.
. ,
**, ,
,
, , .
! : !
,
, , :
: ,
; ,
, !
,
: ,
, ,
, , : , ,
, ,
*
**
.
.
145
,
.
,
, ! ,
, ,
. ,
, , !
29 ,
; , . ,
. ,
, !.. !
, !
;
, - , , , : ,
!
. .
< >
. 23 1794
,
, ,
.
!
. ,
,
*; , , : , , 2
, , ,
;
,
: , , ,
?
, ,
? 3
,
, ,
; , ,
*
, .
147
,
.
, ,
, ,
.
, , , ;
, ,
,
4.
,
; ,
,
5.
:
6, , , , ,
, , .
, ? ?
, , ,
,
? ,
!..
,
, , ,
, 7,
. ,
, , ,
.8
<>
. .
,
,
, 1
! ! , ! !
,
, ;
. . , ,
, , ,
. ,
. , ?
?
.
, ,
.
,
, ,
, .
;
, , , , ,
, ,
. , -
149
; ,
. ,
,
. ,
, ? ,
, ,
. ! 2
, ,
? , ,
, ?
?
... ,
, !
. !
, , , . , ,
,
... , , ,
, ? :
,
. ,
. , ,
, ?
, ? ,
? ? , ? ,
.
, . ! ,
. , ,
, , ,
; , ,
: , , ,
.
150
. .
, !
,
! , ,
, ? (. XLIX, 2).
, ,
.
!.. ,
... !..
,
. :
, ?
? ,
? , , . ,
, .
,
.
, .
,
. , !
,
; , ! , , . ,
; ,
, .
. .
, , ,
.
, ,
, . , .
, ; , , .
. ,
, . , . ,
.
; , , . ,
.
, .
, , , , . ,
, ;
;
, ,
;
,
. , , , -
152
. .
, .
.
.
, , ,
. ; ,
; , , ,
,
, ,
, .
, ,
, 1 , ,
,
, ,
.
,
.
; ,
-
.
,
. , ;
XIV, ,
, 2. ,
, :
, 3.
, ,
, ,
, .
,
,
, .
, .
, ,
153
,
, . ,
, ;
,
.
,
, ,
4.
.
. ,
, .
, , , ,
, ,
,
-
;
,
, .
, .
.
,
, ,
.
,
.
,
.
. ,
. , ,
,
,
.
.
, , ,
; ,
, ,
,
, ,
154
. .
, , ,
,
, . , ,
, ,
, ,
,
, , ,
;
. ,
, ,
. ,
. , , ,
,
;
,
,
, XIV
,
.
, ,
,
; , ,
, . ,
,
, , ,
.
, .
, , , ,
; , ,
( , ,
)
.
; , .
? ! ,
155
, ,
,
, , .
-
, .
? , . ,
,
, .
. ,
. ,
! ,
, , ; ,
,
,
:
, ! !! 5 ,
, ,
,
!
.
,
,
- ? ,
, ,
, .
, ; ,
, , , ,
, , .
,
, ;
, . ,
, .
, .
, ,
156
. .
. ,
. , ,
,
,
.
. ,
, , ,
. ,
,
, .
, ,
, , , -, , ,
,
, :
. , ,
, , , .
; .
;
, ,
.
; ?
,
?
, ,
?
, ,
, ,
?
, , ,
, .
, ,
, , .
, , ?
, , ? ,
157
, , . !..
-, , .
, , ,
. ,
; ,
.
;
, ;
.
, , ,
, ;
. , ,
, .
,
, , ,
,
,
.
, , ,
, 6.
- ,
. ,
,
, .
. ,
, , .
,
?
, , , ,
, , ; , , ,
,
, 7.
, , .
:
, ,
158
. .
; 48 ,
50, ,
8.
,
, , .
,
, , , .
. ,
. .
, . , , . , ,
, , , ,
,
? ,
;
,
,
. , , , ,
? ,
? ,
;
, ,
, ; ,
.
, , !
,
. ! ,
!
. .
Du Contrat Social*: . . ,
.
.
. , , ,
.
,
? .
; .
,
, , ,
.
-,
2.
, , -,
*
:
!
1.
160
. .
:
,
.
, , ,
, . , :
, 3.
. ;
, .
,
, .
, ?
, -,
, ; , 4, ,
.
, ?
, . ,
. .
.
, . ! ;
. ;
. ,
.
? . , .
, ,
,
.
; , ; ; . ,
, .
161
, , , , ,
;
-, .
?
,
, ,
,
, ,
.
,
, , , ,
.
,
, ,
.
,
. , ,
;
.
,
, , ,
, ,
, . ,
, , ,
; ,
, .
, ,
, , , .
, , .
,
, ,
, , , . ,
,
.
, , , -
162
. .
;
,
, ,
.
! ,
, : Du
Contrat Social.
, ( -
) .
;
, ,
.
, , :
.
,
.
.
,
.
, . . ,
;
; ,
, ,
. , ?
, !
,
.
; , ,
, .
, . .,
, ,
. - ; -
, ,
:
.
-, ,
,
.
:
, , ,
: , , , , ,
, .
163
,
? , ,
, ? ? .
, , ,
!
, . ,
le vrai beau, ,
. ,
.
, !
.
?
, ,
, ,
, , ,
,
, !
- 5.
,
?
, .
: , ;
. ?
! .
,
.
, ,
.
(), 1805 ,
.
<. . ?>
.
,
; ,
, , ,
. , *,
, ,
,
, .
, ,
,
. , .
,
, ,
,
: ,
- , ,
?..
;
,
,
, .
-, , , , , . 1
165
?
?
, ,
, , , .
,
: , ,
, ;
,
, .
,
,
,
? ? ? ,
,
,
2: !
! ;
,
. ,
, ,
? ; .
: , , , ,
: , ,
!
?.. , ,
! ! , ,
: ,
, ,
, . ,
, ,
, -,
, ,
. . ,
166
<. . ?>
;
:
, ,
. , ,
;
, ,
.
.
, ; ,
,
. ,
, -
. ,
, -, , ,
,
,
. , , ; -
,
. ,
; .
, , ,
.
;
.
. , ,
, , , ; ,
, ? ,
, ;
.
167
,
,
,
,
,
, ,
,
,
. , ,
. -
,
; , ,
, . , ,
, ;
, .
,
;
,
,
.
,
- , , .
, , , ,
? , ;
,
, .
,
.
.
. , -
168
<. . ?>
,
;
, ;
;
; , -
, ; , ,
, , , .
, ,
,
.
; .
,
,
. ( ,
), ,
,
, ;
, , , ,
,
; , ,
, ,
3, , , , , ,
; , ,
,
,
. ,
-,
; ,
, ;
, ,
,
. ! -
169
; ,
,
, , ,
,
, ,
,
,
. !
,
!
,
,
!
, !
, ,
!
; :
, ,
! 4 ;
, ,
? , ? , ,
. ,
.
, ,
,
,
.
. .
, . , ,
- ,
. ,
,
, ,
, ,
.
,
. ! , ;
. , ,
,
,
,
.
;
,
.
, ,
, .
, ,
, , . :
171
. , ,
,
.
,
. ,
, . . ,
.
1. ,
, ,
, , .
,
,
. ,
, ; ,
, , .
,
; .
. ,
, .
,
. , ,
, ,
. , ,
.
.
, ,
. ,
? ,
, ,
. ,
, ,
!
172
. .
, , ,
, ,
, ,
. ,
,
: ,
, ;
,
.
, ,
, , . ,
,
. ,
,
. , , ,
, ,
. , ,
, :
, , , , , , .
-
? ,
, .
? .
,
, ?
, , . . ,
,
2.
,
, , , ,
: .
,
173
.
, ,
, ,
, , , .
, ,
, , ,
.
.
,
. , . ,
, , ?
. ,
; ,
, .
, .
,
,
.
, ,
,
, 300 ,
, -, .
.
, .
,
.
, ,
, ?
, , ,
, , ,
. , , , .
, .
, ,
, ,
.
174
. .
, .
,
.
,
, . ,
, 3. ,
,
,
.
, , ,
, ,
. ,
. , ,
.
,
,
. ,
, ,
, .
,
, . ,
, ,
, , , ,
.
, , ,
, , ,
.
, , ,
- ,
50 .
, 50 ! , !
,
. ,
, , ,
, ,
, .
,
175
, ,
, ,
, .
. , ,
. ,
,
,
, 60 . , ,
, , , ,
? ,
, , , . ,
. ,
, , ,
, ,
, , , .
.
,
,
.
, ,
. , , ,
.
,
, , ,
: ,
.
, ,
, ,
.
,
,
. ,
. .
< >
1. ,
, ,
. . , , .
2. ,
, ,
, , , ,
100 .
3.
, ,
: ,
.
,
1, : ,
, ,
.
,
; IV ,
; :
,
, ,
2. , ,
, . . ,
-
< >
177
, , ,
, ,
; ,
.
. .
,
.
.
,
, , ,
,
. , ,
, !
?
, ,
, ,
, ,
, , ,
*.
, **,
,
.
, ,
, ,
,
. - II *** : , , .
*
**
***
. ., . 13, . 5.
.: Hist. Univ. Par Bossuet. T. 2. Ch. 3.
. . 243 249.
179
! , ,
,
.
,
,
, , ,
,
, .
?
?
, ,
,
, *. ? . ,
, **,
, .
, ,
***, XVIII
,
, ,
,
. . ,
, , ,
, , ,
, . - - . , .-. ,
,
.
*
**
***
. 2-, . 3, . 17.
,
. . 1-, . 3, . 11.
. ., . 13.
180
. .
, *, .
, , , .
.
, (. . ) .
: , , . .
, ,
, , , ,
, ,
, ,
,
, : , .
,
. ,
**.
,
, :
, , ***.
, , ,
- ,
, ,
, , , ,
, , , , , , , , , ,
, , , ,
, , ,
.
,
****.
*
**
***
****
: , [] . . 1,
. 169.
, . 2- . . 2, . 1.
. . 6, . 18. (II) ., . 5, . 13.
. , . I, . 5.
181
,
,
. , :
, , ,
.
: .-.
. .
, 3- , . 165 : , . , ,
. ,
! , ,
, ?
, , ,
?
? , !
!
! !
, !
! , ,
,
? :
,
? .
,
, ?
1. , ,
. 129, 3- , ,
, , . . . ,
, ,
: (. 14, . 6)
: , .
2. ? . . ,
, . 331, 2- . .
, , ,
,
.
3- , . 74: ,
,
. ,
182
. .
183
3. .
, . ,
, ,
(. 3, . 71). , ,
;
, , (. 1,
. 2, . 24).
4. .
(. 2, . 162), ,
, . .
. .
: , , (. .
. .), ? -
:
, .
, ,
(., . 28, . 19 20).
5. .
, .-, . 80, . 3, ; ,
? :
? , (. 3, . 84).
?
, . . . 5, . 29;
, . ,
, . . : (. 25, . 41)
:
, .
6. .
, (. 1, . 9),
;
, . . , , , ,
,
, ,
, -
, , . -
: (. 1, . 158)
! : ,
, .
. . : ( .,
184
. .
. 6, . 22) ,
, . - , ,
( . 2, . 3, . 17).
,
: (. 1, . 13) ,
, . ,
, , , ,
;
, ,
, ?
, .
(. 50, . 4) :
,
. (. 102, . 2).
,
, ,
.
(. 156, . 1). !
, .
,
.
7. .
, (. 1, . 162), ;
. ! , . . . : (., . 18, . 4)
, , , .
, ,
. !
, ,
, , ,
. !
,
, ,
(., 71, . 1, 2, 12 14).
(. 3, . 74). , ,
185
,
, ,
; :
,
, , .
, ,
?
, ?
8. .
. 14-, . 1- - . , ,
; , ,
., . 20 1- . : , .
: (. 4, . 181 187).
. , . , ,
,
(., . 5, . 13) : (
, . 6, . 2).
9. .
, , , ,
.
? ,
? ,
, (. 17,
. 22). , .
, - , . ,
, ?
. , ,
(. 165, . 3) ,
:
, : .
, ,
. , , ,
(., . 13, . 14 15).
. 240 . 2-, ,
. ! ,
,
186
. .
: , ?
, ?
( . 17, . 12 19).
XVIII
, ;
, , ,
. .
, .
, (. , .
), , ,
1. ,
, , ,
, 2 ( ),
(., . 5, . 44): ,
.
, ,
( : ),
; ; :
, , :
, 3. ,
: , .
,
4 ( ).
,
, (.
),
;
; ,
,
;
,
5.
, ,
. () ;
187
. ,
; , :
6. -
: (., . 2, . 6) , , ,
, . .
, , , ,
: , ,
.
, ,
, .
, .-. , 181 187 . 4- .
, , ,
.
, , , ,
, . ,
, , , , , ,
,
, .
:
. ,
, ,
.
:
,
,
, .
:
. .
: , ,
. ,
.
188
, .
. .
: (. 3, . 27).
,
? ,
,
3070- XIX .
. .
< >
, , , , ,
, .
29 Contrat social;
;
. -,
, ,
;
- , XVIII . 1
.
XVIII .
, sui generis2,
, - 3.
Contrat social 4 Discours sur lingalit
de lhomme 5 . . ,
; ,
, 6,
, ,
,
. .
, - , ,
, .
192
. .
, . - , , , .
.
,
, ,
,
, ,
,
, ;
.
< 30- .>
. .
V
CONSOLATIO
. ,
, -, ,
; .
, ,
, , -
, ,
.
- , , , 2
, , , .
.
, ,
, . ,
,
, ,
, , ?
,
;
194
. .
,
- 3
-, , : ,
, , .
, .
, ,
, . ,
, .
, , , .
. ,
.
, ,
,
,
. , ,
,
, ,
, ,
, ? ,
,
,
;
; ,
, .
, , , , , , , !
,
, , ,
. ,
,
, , ,
, , ,
, , ,
4.
, ,
, , !
, , , ,
, , . ,
...
195
, 5. , , . ;
, , ,
; , ,
, - ,
. , ,
, ,
,
. , , ,
, , .
,
; ,
, ,
, , . , : ,
,
,
! ,
, , ,
,
, !
, .
,
?
, ,
. , ,
, ,
; , , , ,
, ; ,
, .
, ?
, ,
,
,
.
, , ,
; ,
- , ,
196
. .
, ; , ,
. , , ,
, ;
.
,
; ,
, ,
,
, . ,
, , . ,
, , ; ,
; , , ,
, . ,
,
, , . ,
, , ,
, ,
; , , ,
. ,
, , , , , , .
, , , ,
,
, ,
; , , , .
, , ; . , ,
, , , , ,
, . ,
, ?
;
, .
,
,
;
,
,
, ,
197
, , ,
,
, , , .
, ,
,
.
.
; .
,
;
.
, ,
, ,
. , .
- , ,
, ?
, , .
,
, ,
. , , ,
, ;
. ,
, , ,
. , - ; ,
.
, . .
6
, , .
,
. , ,
, ; ,
, ,
, , ;
, , ;
,
. ;
, , .
198
. .
. , , ,
,
, , , , ;
. :
, ,
; , , , ,
, ,
. ,
, , ,
, , ,
, ; ; ,
, ,
, . ,
, , ?
, , , ? -, , ?
!
? , .
, . ,
, - , . , , , . , si toutefois 7 , . ?
, , ,
; - , - . . , ;
,
, ,
, .
, - ,
, ,
, ,
, -
,
199
. ,
,
, ; , , ,
8.
, , .
, .
?
, . ? ,
, ; , ,
, . ,
, ,
, , ultima
ratio 9, .
, ,
, ,
. ,
, , , ,
, ; .
, ; ,
, , , ,
. ,
.
, ,
, , ,
, -
,
, - .
, ,
;
, ,
, .
,
. , , , ,
,
200
. .
, ,
, , ,
, , ;
, ,
; , ,
. ,
,
.
, ,
.
. ,
, , ,
,
, . , , , , , dmenti 10 , non-sens 11:
! 12
,
, ?
, ,
, .
,
; , ,
, ,
, , .
, ,
, ?
;
-, ,
; ,
, ; ,
, ,
, .
, ,
, ,
, ,
? ,
, ?
201
, , , ,
, .
, , ,
;
, , . ,
. ,
.
,
, ,
.
,
, , ,
, ,
. ,
, ,
, ,
, , ,
, , . a priori
, , , ,
. ,
, , ,
, .
, ,
?
, ; ,
, ,
, ,
, ,
; ,
, ;
, ,
,
, . ,
, , ,
, , ,
,
,
, . -
, ,
202
. .
.
, .
,
. ,
, ,
.
,
, ,
.
,
, ,
?
; ,
,
, , , ; ,
92 13. ,
,
. ,
, , ;
, ,
,
. ; ,
, XVIII ,
Contrat social , , ,
, ,
,
?
.
, ,
. ,
. , ,
, ; , , ,
, - , . ,
;
, , , .
,
; ,
.
203
, , ,
; ,
, *.
,
.
,
. , , ,
. ,
14; .
.
.
; , ;
,
,
. ,
?
, -, ,
, fiasco.
, .
, , ,
, ,
; ,
. ,
, ,
, , , , , ,
. , ! , ,
, ;
, . ,
, ,
.
? ,
;
*
204
. .
;
. , , ;
; .
Fraternit ou la mort!15 - La bourse ou la
vie16 . , ,
, , ,
, , , ,
;
des droits de lhomme 17,
.
, ,
?
,
. ,
. ,
, , ,
. .
, ,
;
, , .
,
, . ,
,
. -,
? ,
: .
,
, . .
. ,
, ;
, , . .
,
. ,
, ,
, ,
, , ,
205
. , ,
- , -
, .
, ;
,
; ,
, , , . , ,
, ,
. ,
,
, , , ;
-
, ,
18;
,
, , , , ,
, .
, .
, , ?.. ,
, .
; ,
, ,
.
? !.. ,
, ;
, ,
.
, .
, , ,
? , , , ,
;
- , ,
.
; , , - ,
, ,
,
, , ,
206
. .
. ,
. , ,
, .
, , , , , ,
, .
,
. :
,
,
.
, , ,
, ,
: Lathisme
est aristocrate19. ,
, , , , ; ,
: , ,
. ,
.
, , ,
, , ,
, ... , Fte
de ltre Suprme 20 , , , , ,
, ,
; ,
; , ,
, ,
, , ,
21.
; ,
, , ,
; ,
. ,
, ?
? , . ,
, ,
207
. ,
, , ,
,
, .
, ,
, ,
, , .
, , .
, ,
, ? ,
; ,
,
, ,
.
, , ,
,
; ,
.
,
; , ,
,
. ,
; ,
, , ; , , , ,
.
, ,
, . ,
, , ,
, ,
, ,
.
, , ,
, - , , ,
, , .
, ; ,
, ,
. -
208
. .
, , ,
, ;
, .
, , , , , ,
,
,
, , ,
;
,
, . ,
, , ;
,
.
;
, ;
. ,
, , ,
, ?
, , ,
, , ,
.
, ,
. .
, ,
, , ,
.
?
;
, :
, ?
, . , , -, ; ,
,
, ?
? : , , ?
, .
,
; ; ;
, ,
, . , ,
209
, , ,
, ,
. .
, , , ;
, ;
. ,
; ,
. , ,
; .
, ,
, - ,
, 22
, :
!.. ,
, ,
!
!
, , !
, , , .
, des Jenseits 23,
, des Diesseits 24,
, , ,
, . , , , ;
, ? , ,
, .
;
;
,
, ,
.
, .
. , ;
, , ,
, .
, ,
, ,
210
. .
, , , , , ,
; , . ,
, , ,
; ,
, ,
, ?
, , a parte 25 ,
.
; .
, ,
.
;
, . ,
,
, .
, ,
, . ,
XVIII X 26; ,
,
, ,
; ,
- , ,
;
, ; ,
,
, , . ,
, , ,
, , , , , .
.
? , , ,
, ,
, , ,
, ; ,
, , ?
211
,
.
.
.
, 1 1849 .
2 1848 .
-
.
21 1850 45
< >
1848 II
3- ,
1.
, , -, ,
,
XVIII , ,
, , ,
, ,
.
:
. 208 209 1) ()
,
,
; -
...
213
.
La Nouvelle
Hloise2. ,
,
.
2) , Du contrat
social3 ,
, . : (. 209) ,
,
; ,
, , .
,
,
.
,
,
.
, , , ; , ,
.
.
;
, ; ,
, , ,
. ,
;
,
.
214
...
:
,
,
, , 4.
. .
<>
- . . . . .
. . I. . . 1. .,
1866.
. 1 ,
,
2. XVIII .
( ) (Profession de foi du vicaire savoyard) 3,
, ,
.
, , , , , , 4. ,
. ,
.
1762 .
, .
,
216
. .
,
. ,
, ,
, , ,
. ,
, . ,
, ,
, , - .
, , ,
; -
XVIII .
:
(),
.
,
. .
; , ,
,
,
; , , , .
, , ; ,
, .
. .
<>
- . . . I.
. . II. ., 1866.
: ,
, (
, ,
);
, . ;
;
. -
1 .
. ,
, ,
, ,
.
,
. . , , ,
- ,
. ,
,
.
. - , .
:
?
. ,
218
. .
, , ,
, , , ,
.
1750
:
? ,
.
,
;
.
,
.
, ,
.
, ,
.
. . 2 ( )
.
, -, ,
. :
, ,
.
, ,
?
, , ?
,
,
. , 596 . : ,
, , , . , ,
. , , .
, , ?
, .
?..
, ,
, .
<>
219
Etude sur
lorigine de lingalit des hommes3.
. ,
4 .
(. . , ) ;
. . , , , 5,
,
: , , , ,
, , ,
(. 581).
. .
< >
<> XVIII
.
,
.
,
. .
. ,
.
,
- . ,
,
, .
,
, , , ,
, . , ,
, . ,
, , , ,
. , ,
. , ,
,
, , , .
221
.
,
?
? ,
, ,
. .
1752
1. , , ,
.
. ,
( .
) 2,
,
, ,
,
, ,
. ,
.
, ,
,
,
. , , ,
3. , , ,
, .
, . ,
. ,
, ; ; , , ,
- -
, , , .
, ,
, ,
222
. .
, , ,
. ,
,
,
. ,
;
, ;
; , ,
, , ,
, ,
,
.
, ,
.
, ;
-
: ,
, , 4. ,
-.
,
-
,
. -,
,
,
. , , -, .
,
,
, ,
.
, ,
,
,
-. ;
, ,
223
.
, 5.
,
. ,
-, .
: , , ,
-
. , ,
,
,
. ,
, .
.
, , ,
, .
. ,
. ,
,
,
.
, .
, , ,
,
, .
,
, ,
, , , ,
, ,
. ,
- ,
, ,
. , ,
224
. .
, ,
, ,
, , ,
, ,
6.
, .
, ,
. , ,
. ,
. , , ,
, , ,
, ,
.
, ,
, , , ,
. -
, .
.
,
,
- , ,
, ,
.
, ;
, .
,
,
, .
, , ,
,
225
,
. ,
;
, ,
, 7.
,
. .
,
. .
,
.
, ,
.
. , , . , ,
, ,
,
,
, ,
,
.
,
, ,
, ,
.
.
. ,
,
. ,
,
226
. .
. , ,
, ,
, .
: ,
, ,
.
, ,
, ,
.
, 8.
, ,
, , ,
, , . ,
, ,
9.
,
, ,
. <>
. .
,
< >
<> , ,
,
.
,
.
, ,
, , , , .
, , , ,
, ,
. . ,
,
, ,
, ,
, : ,
, ,
, , ,
, ,
. ,
, , .
? . ,
-
228
. .
, . . 1.
,
,
, ,
!
. , ,
, , , .
,
, .
, ,
, ,
, , .
, , , , , , 2.
, , ,
:
,
, .
, ,
,
, , ;
,
, ,
,
, .
, , ,
, , ,
,
. ,
, ?
, ,
, ;
229
, ;
*, , ,
,
.
,
, -
, ,
. , ,
,
, ,
, :
? , , ,
, ,
, , , : ,
. , ,
- ,
.
: ,
, ,
,
, , , ;
, ?
? .
, ,
,
*
230
. .
, ,
, , .
, ? ,
, , , , , , ,
,
,
, , , , ,
.
,
:
. , ,
, , . ,
,
, , .
, ,
: , ,
, , 4. ,
, ,
, ,
, , .
,
,
, ,
. ,
,
,
, , -
;
,
, : ,
-
231
, , ?
?
,
,
, , ,
, ,
, ,
, ,
,
?
,
, , ,
,
, , .
, , ,
. , , ,
, ,
, , . ,
?
,
- , :
,
. , ,
. , ,
,
? , ,
, ,
. ,
?
, ,
, ,
232
. .
,
. , ,
, ,
,
, , ,
,
. ,
, , ; ,
.
, .
,
, ,
.
, , ,
,
, . . .
, ,
,
, ,
,
. ,
, , ,
,
, ;
, , ,
, , ,
! .
,
,
. , ,
, ?
, -
233
,
5, , ,
? ?
? , , ,
,
;
, ,
, , .
,
. , ?
, , ,
, .
,
,
. ,
. ,
,
, , , , .
, , ,
, ,
. , ,
, ,
, , , ,
,
?
,
.
, , , ,
, ,
, -
234
. .
, ,
.
, ,
,
,
. -, -
,
. ,
, ,
, , , , , , . ,
, ,
,
, , ,
.
, . .
, , , , , . ? ,
,
: ,
. ,
,
,
,
. ,
, , .
,
,
, , , ? Self-government
, ,
. -
235
.
, ,
, 6
, ,
, , . , , .
, - , , . , , ;
,
, , , ,
,
self-government .
,
, .
, , -
, , . . ,
, .
, , , ,
, , ,
.
, , ,
, , , , ,
,
. ,
,
, , ,
, , , , ,
.
<>
. .
6.
. ,
. , , , , ,
,
. ,
, ,
, .
,
.
, ,
, ,
,
. , ,
.
.
, , , .
, ,
237
, 1. ,
, , , ,
. ,
, .
.
, ,
. ,
.
.
,
,
*.
, ,
**.
1750 , , : ? 2 . , ,
, , , ,
, .
, ,
, , , ,
,
. .
,
,
1754 , , ,
*** 3.
*
**
***
. :
Profession de foi du Vicaire Savoyard 4.
Discours sur cette question: Le rtablissement des sciences et des arts
a-t-il contribu purer les m urs? : Discours sur les
Sciences et les Arts.
Discours sur lorigine et les fondements de lingalit parmi les
hommes.
238
. .
, , .
.
.
, ,
, , , .
,
, , ,
, ,
.
? , .
, . ,
. , ,
, , ,
. , . , , ,
;
,
. ,
. , , .
: , ,
,
.
,
. , , ;
,
.
. ,
, ,
239
,
, , ,
*.
.
, , .
, ,
, .
, ,
.
, , , ,
. , ,
, , **.
, ,
.
. ! .
, , ,
, , ,
***.
XVIII .
.
, ,
.
,
.
. ,
, , ,
.
,
*
**
***
240
. .
. , ,
, .
, ,
. ,
.
. ,
, .
, , ,
. ,
, ,
, ,
, .
. ,
,
?
: , ,
*.
,
, , , ,
.
,
, .
,
. , . -
; .
, . , .
, ,
, , ,
. ,
.
. :
*
241
.
,
. , , , ,
: , ,
,
. , , , , ,
, :
, , ,
, , ! , ,
*.
,
, .
.
,
, . :
;
. , .
,
.
.
,
, , ,
, **.
.
, , , .
*
**
242
. .
, .
, .
,
.
, . ,
.
; .
,
.
,
. ,
, ,
, ,
. , , , *.
, .
, ,
, ,
, .
;
.
, ,
, . ,
, .
; . ,
. , , , .
:
,
.
. ,
,
*
243
, , ,
, , ,
, .
: , , . , . ,
, ,
,
.
. ,
, . , , .
; , ,
,
. , , , :
.
, ,
. ;
, ,
. ,
, : , , . ;
*.
.
, ,
, ,
. ,
.
, ,
. ,
;
*
Ibid. P. 182187.
244
. .
,
, , .
,
, , ,
.
.
.
, , , .
,
, ,
. ;
, .
, , .
,
, ,
: ! !*5 ey
, .
, ,
,
, , ,
, **.
, . ,
, , ,
, ***. , , . ,
,
. ,
.
, ,
, .
*
**
***
245
, , ,
, , ,
,
.
, ,
, .
(Du Contrat Social), 1762 ,
. , ,
, , ,
, :
,
*.
,
. ? . ? , **.
.
, , ,
- . , ;
***. ,
. ; ,
. , ,
, , ,
,
****.
*
**
***
****
246
. .
, , .
. : ,
. ,
. ,
; .
.
,
. : ,
,
. :
.
, .
, ; ,
.
, , ,
.
, *. , , , ,
. ?
, , , . ,
, , . ,
. ,
.
,
.
.
,
;
, *
Ibid. Ch. 4.
247
, .
,
,
: , ; ,
, , , ,
.
, : ,
. ,
. , ,
. , , , , , ; ,
, , *.
,
, . ,
, ,
. ,
,
.
, , , ,
. ,
,
,
, ,
. ,
, .
.
,
,
, ,
: .
*
Ibid. Ch. 6.
248
. .
, , . , , , -
, .
. , : , ? ,
, . ,
, ,
.
, . :
.
. , ,
,
, ,
. ,
, ,
, , , .
. , ,
,
.
, .
, ,
, . ;
.
, : ,
, , , ,
,
*.
*
Ibid. Ch. 8.
249
, ,
: ,
, ,
, .
,
,
, . ,
, . ,
,
, . ,
, , , . ,
, , *.
; . , ,
**.
, ,
, .
, .
,
, .
***.
.
. ,
, , ,
.
;
, ,
.
.
*
**
***
Ibid. Ch. 8, 9.
Ibid. L. II. Ch. 5.
Ibid. Ch. 1.
250
. .
, , ,
:
, ,
. , , ; , , , *.
.
;
. ,
,
, ,
. ,
,
, , , .
,
.
**.
,
; , ,
, . , ,
; ,
, -, , .
,
(l volont gnrale) (la volont de tous).
, ;
, ,
.
, ; , . , .
,
,
, .
,
.
,
. , ,
,
*
***
251
. . ,
*.
. , ,
, , ,
.
,
, ,
,
,
. ,
,
, ,
.
,
, ,
, - .
,
.
,
,
.
;
, ,
. , ,
:
? : ? ,
, ,
, ,
.
, , ,
, , . ,
, , ,
, ,
*
Ibid. Ch. 3.
252
. .
*. ,
,
: , ,
, ,
, . ,
. ,
, :
, , ,
,
.
.
; ,
. , ,
.
,
, .
,
. , ,
, .
,
. ,
,
, , , , . , .
**.
, .
,
, .
, :
, , *
**
253
.
; .
, ,
, , , , . ,
, , .
,
,
.
, , ,
.
,
.
, , , ,
.
, .
, , , , .
.
.
, , ,
.
, ;
, ,
? , , ,
. ,
. , .
, .
, *.
?
*
Ibid. Ch. 6.
254
. .
, , , ;
, ;
, , ; , , ,
,
. ,
*. .
, ,
, , , ,
, ,
; ,
, , . ,
,
. , ,
: ,
, ,
,
, , ,
, **.
, ,
, ;
.
, . ,
,
, , ,
. , ,
*
**
Ibid. Ch. 7.
Ibid. Ch. 6.
255
, ,
, ,
. , ,
:
*.
,
. , , ;
. , ,
,
.
, **.
.
. , ,
: ,
, , , . ,
, ***. , , ,
, , ,
, . ,
. , ,
, , -
, , ;
, , ;
;
, ,
;
,
*
**
***
Ibid. Ch. 7.
Ibid. Ch. 8.
Ibid. Ch. 9.
256
. .
;
;
, , ;
, ,
.
,
*.
, .
, ,
, ,
. ,
, ,
; ,
, , , , ,
, , .
.
, -
,
.
.
,
,
;
.
,
, : ;
,
,
; .
, ,
. ,
,
,
*
257
.
, . , ;
,
*.
,
. :
, , **. , .
, ,
. , , .
.
,
,
.
, , , ,
, ***.
, ,
.
, .
;
.
.
; , , , .
, , .
, .
*
**
***
Ibid. h. 11.
Ibid. h. 4.
Ibid. h. 11.
258
. .
, , ,
- . ,
, ; , ,
, , . ,
, , ,
, , . ,
*.
,
, .
, , ,
. , -, . , ,
. ,
, .
, ,
. ,
,
. , , ,
, , . , , ,
, , . ,
**.
. , ; *
**
259
.
, -: , , , , .
, ,
, , . , *.
, ,
. , ,
.
, ,
. ,
. ,
;
;
,
; ,
, , ,
. ,
, . , , ,
**.
: , , , , .
;
; , , ,
. , ;
.
***.
, ,
;
, . ,
*
**
***
Ibid. Ch. 3.
Ibid. Ch. 4.
Ibid. Ch. 5.
260
. .
. , , ; , . ;
,
.
;
,
. ,
,
. , ,
;
. , ,
;
, ,
. ,
,
*.
,
,
. ,
. , ,
**.
, . , , ,
***.
,
, ,
, ,
****. ,
*
**
***
****
Ibid.
Ibid.
Ibid.
Ibid.
Ch.
Ch.
Ch.
Ch.
6.
7.
8.
4.
261
; , , ,
.
.
, ,
.
,
. ,
;
. - , ,
, . ,
,
*.
:
, , ,
.
; , ,
. ? ,
? ,
, , , -, . ,
, ,
, , **. ,
, .
; . , ,
, , ,
. ,
, ,
,
*
**
262
. .
,
. , ,
.
: ,
, ,
. ,
. ,
, ,
, ,
. ,
, . . , , ,
, *.
;
.
,
**.
, . ,
, ,
. , ***.
, , ,
: 1) ; 2)
,
? ,
,
.
, , , ,
*
**
***
263
. ,
*.
. ,
, .
.
. - ,
; . , ,
, . ,
, .
,
. , , , :
:
, , ,
. ,
, , , .
. , ,
. .
. ?**
, .
; ;
;
. ,
? , ,
? .
. , ,
, , -
. ,
*
**
264
. .
,
. . , ,
, ;
. ,
, *.
,
, ; , .
,
.
. , , .
,
,
. ;
. , ,
. ;
.
, ,
, ,
.
;
.
, ;
,
; , , .
,
,
, .
,
. , , , , .
*
265
; ,
, .
, , ,
, .
, ,
, , ,
,
,
.
,
*.
,
.
, ,
,
; ,
. , , , , ,
.
, .
,
,
.
;
,
.
. ,
. , , , ; ,
, 6. ,
,
,
,
*
266
. .
7.
.
,
;
.
, , ,
*.
?
, , .
, , ,
; , ,
. , ,
,
, ,
.
,
.
, . , , , . , ,
: ,
.
.
. , ,
, .
, , ,
,
. ;
, , ,
, ,
, . ,
, ,
*
Ibid. Ch. 8.
267
,
, ;
*.
, , , , ,
, , . : . , : ,
**.
,
. , . , ,
.
, : ,
, ,
. ,
.
, ,
.
: ,
, -
.
? ,
.
;
; *
**
Ibid. Ch. 8.
Ibid. Ch. 8.
268
. .
, ; ;
.
,
. ,
, ,
; ,
, , .
,
.
, . , ,
: , .
; .
.
,
.
, ,
.
, , 8,
, ,
, .
, ,
.
,
. , ,
, ;
;
, , ,
.
, , ,
.
269
, ,
,
. ,
, ,
. , ,
; , ,
, , ,
, . ,
;
: ,
.
.
, ,
,
, (Considrations
sur le gouvernement de Pologne), 1772
9.
;
.
, ,
. ,
;
, , , ,
, .
.
. , ,
. , ,
,
, , .
, ,
. ,
,
-
270
. .
*.
,
**.
, , ,
; .
,
. liberum veto 10 Pycco
, .
.
;
,
.
. ,
. , ,
, , .
,
; , , ,
,
.
***.
,
.
.
,
, , .
.
, , ,
,
. , , .
*
**
***
271
, ,
*.
.
. , ,
; ,
, ,
...
,
? ,
, , ;
;
,
**.
, , ,
. , , ,
; ,
. , , , , , , , , ,
, .
! ,
,
, ,
, ,
, ,
, ;
, , ***.
,
,
.
. ,
, , .
, ;
*
**
***
272
. .
? , ,
, ,
, .
. ,
;
,
, ,
. , , , , , ;
, :
,
, ,
, , , *.
; ,
.
: ,
,
.
. ,
, , , ,
,
,
.
? ,
?
, ,
, ,
,
. , ,
. , ,
*
Ibid. Ch. 2.
273
, , ,
: , *. ,
.
.
.
; ,
, ,
**.
, , .
, ***.
; ,
,
****.
;
, , , .
*****.
, . ,
. ,
, .
;
. , , .
, ,
, ,
.
,
,
*
**
***
****
*****
Ibid.
Ibid.
Ibid.
Ibid.
Ibid.
Ch.
Ch.
Ch.
Ch.
Ch.
8.
4.
11.
13.
10.
274
. .
*.
, ee .
, ,
, **.
. ,
.
, ,
,
, ,
, .
,
, . ,
, , .
,
. ,
,
.
;
, . . ,
,
,
, ,
, . .
, ,
. ,
. ,
;
,
,
, , .
*
**
275
;
, .
. ;
, .
. , ,
,
.
,
, .
:
, , .
, ,
;
: . , , , , , ,
, .
,
, .
,
VIII ;
.
,
1791 ,
, , , , ,
;
, .
. .
, ,
, ;
276
. .
. ,
, ,
, ,
.
,
.
, ,
,
. ,
,
. ,
. ,
,
.
: .
,
,
. ,
.
, ,
.
, .
;
. ,
,
,
.
XIX
. .
[ .-. ]
. 1 V
.-.
(Le contrat social).
.
16 , 32 .
1732 2,
40 3 .
,
,
.
,
.
,
. ,
, .
. :
()
.
, ,
, !4 -
280
. .
.
,
, .
,
.-. , 5 ( )
, ,
,
,
.-.
, ,
XVIII . .
.
6.
.
: ,
.
. .
Qui dit le peuple, dit plus dune chose: cest
une vaste expression; et lon stonnerait de
voir ce quelle embrasse et jusquo elle stend.
La Bruyre 1
< I >
, , .
, , ,
, ,
.
,
, ,
,
,
.
,
, ,
-
282
. .
. ,
, ,
. ,
XVIII
, ,
,
.
,
,
,
,
, ,
,
.
,
,
.
XVIII
, , . ,
, , , . , ,
,
, ,
, ,
1688
2. ,
,
283
,
, , ,
3.
,
.
. ,
.
cogito, ergo sum 4.
, , , ,
, ,
,
, ,
.
, ,
:
, , ,
, . .
,
.
,
.
.
,
,
,
.
284
. .
, ,
,
()
5. XVIII , ,
, ,
,
.
,
,
.
, ,
,
.
, , ,
. , ,
, , ,
.
,
,
.
, , ,
.
.
.
;
-
285
, . . ,
- .
XVIII , ,
,
. -
, ,
. . , .
, , ,
, , , , ,
. -
;
, .
,
.
. ,
,
.
,
.
.
. ,
, . ,
, ;
, ,
, ,
,
.
. ,
;
286
. .
, .
,
,
.
, XVIII
. ,
,
, ,
XVIII .
,
,
.
,
, XVIII .
, ,
, ,
.
, .
. ,
,
. , , , ,
.
, ,
287
. , ,
.
.
, ,
.
.
.
, ,
.
,
. Quod principi placuit legis habet vigorem, utpote
populus ei et in eum omne suum imperium et potestatem conferat 6.
7
. , 8,
.
.
, . , ,
, , .
XVIII -
.
. XV, ,
, -
288
. .
9.
, ,
1789 .
,
, ,
, .
,
.
,
. ,
, ,
, :
, ,
, . , ,
. , ,
, , *.
,
:
, ,
,
, , ,
, , , (son
moi commun), . ,
,
;
, ,
.
(associs),
*
289
, , , ,
*.
. , ,
, , ,
, , , , ,
. , , , ,
?**
, , , ,
.
, ,
. ,
, ,
(se dissout),
(sa qualit de peuple);
,
***.
,
,
. , , ;
, , ,
****.
,
( )
(
),
.
, , ;
*
**
***
****
Ibid. Ch. 6.
Emile. L. V // Hachette. P. 252.
Contrat social. L. II. Ch. 1.
Ibid. L. III. Ch. 15.
290
. .
, 10 000 ;
,
,
(tout entier).
, .
,
,
(suffrage),
,
. ,
,
. , ,
*.
, ,
, ,
.
, ,
. .
.
. :
.
. ,
,
. ,
, ,
. , ,
.
*
Ibid. Ch. 1.
291
, ,
,
10.
;
, 1688 ;
, 11.
. ,
,
, , .
XVIII
,
. ,
,
,
,
.
, ,
,
. :
, ; ,
, ,
.
,
,
, , , ,
, .
.
,
292
. .
,
,
,
.
,
, ,
.
,
,
. , ,
, , *.
, ,
.
,
,
,
.
,
, ;
, ,
, . (Ltat de socit), ,
,
(sont maitres) ,
,
,
(misres) , **13 .
*
**
-
: J.-J. Rousseau etc.. .
: La fin du XVIII sicle12.
Lettre de J.-J. Rousseau Philopolis. u v r e s. T. VIII. P. 246. Ed. 1790.
293
,
,
,
. , ,
,
, , ,
: ,
,
. , ,
, ,
, , ,
,
,
,
.
, ,
,
, *.
. ,
.
, , ,
(en personne),
; . , ,
, .
? !
, ,
,
,
, .
,
.
. 9
294
. .
, , ,
;
, ?
-
,
.
,
, .
, ,
: , ,
,
,
, .
, , ,
:
, , ,
*14.
,
, - 15, :
, -, ,
; ,
,
.
, .
,
,
.
?
, ,
,
*
295
?*.
, . , ,
VIII
, , , ,
, ,
,
, ,
,
, , . ,
: , , - ,
.
VIII ,
,
, : ,
**.
,
, .
,
.
, , ,
, ,
.
*
**
296
. .
,
. ,
- , , : , ,
,
,
, (la
bonne politique) ,
,
.
, ,
, .
. , ,
, , ,
.
*: ,
, , .
,
, ; , , , , ,
, ,
,
, . .
,
, .
, , ; ,
, , .
*
297
, ,
, ,
,
;
, ,
. , , (est disciplinable) ,
*.
,
. . , , ,
,
,
,
(union
dorigine), . . .
*
, ,
. ,
(les russes ne seront jamais vraiment polics),
.
,
, ,
.
16.
, . , . (. , . 244): ,
? XVIII , .-. !
Contrat social: , ,
:
, , ,
, 17.
,
.
298
. .
. ,
, ,
. ,
,
, , ,
,
. ,
, ,
: ,
,
*.
,
,
,
. , ,
( ,
, ),
, , , ,
, (opprime)
. ,
,
,
.
**18 , ,
.
1788 , , III 19, ,
.
,
*
**
299
, ,
. ,
,
,
, , : ,
,
;
. .
,
. , ,
,
.
,
,
, .
, , *: ,
; , ,
, .
, , : ,
,
,
, ,
, , , ,
, ,
*
300
. .
. ;
.
,
. ,
1790 ,
: ,
, , . ,
XVI
. ,
, ,
,
1790 .
,
,
(licence effrne), , (sducteurs),
. ,
,
, - *.
,
,
,
, -
, . , ,
,
,
.
.
,
, . .
, ; , , ,
*
301
,
, ,
. . ,
;
, , ,
. , ,
,
.
,
,
.
, ,
, , , .,
, , .
, ,
(tat de la nature).
.
II
, , ,
,
. ,
302
. .
,
,
,
, XIX
.
, , ,
,
.
, ,
XIX , *.
, ,
. ,
,
- .
, ,
.
- 21
; XV , , ,
.
,
XIV XV
.
. ,
.
-
,
, , ,
(, - ,
- .), 20.
303
. ,
,
.
, XVIII
;
,
, -
. , - ,
, .
.
,
.
,
;
*. *
Cest de lui que date chez nous le sentiment de la nature (St. Beuve.
Causeries III. P. 65)22. , .
, .
: On slve la ville dans une indifference grossire des
choses rurales et champtres.., on se contente de se nourrir et de
shabiller. Ne parlez pas un grand nombre de bourgeois, ni de gurets ni
de baliveaux, ni de provins, ni de regains, si vous voulez tre entendu; ces
termes pour eux ne sont pas franais; parlez aux uns daunage, de tarif,
ou de sou pour livre, et aux autres de voie dappel, de requte civile,
dappointement, dvocation. Ils connaissent le monde et encore par ce
quil a de moins beau et de moins spcieux; ils ignorent la nature, ses
commencements, ses progrs, ses dons et ses largesses Il ny a si vil
praticien qui au fond de son tude sombre et enfume et lesprit occup
dune plus noire chicane, ne se prfre au laboureur qui jouit du ciel, qui
cultive la terre, qui sme propos et qui fait de riches moissons; et, sil
entend quelquefois parler des premiers hommes ou des patriarches, de
leur vie champtre, et de leur conomie, il stonne quon ait pu vivre en de
tels temps, o il ny avait encore ni offices, ni commissions, ni prsidents,
ni procureurs (etc. P. 155)23.
304
. .
,
, , ,
, , ,
,
,
. ,
,
, ,
, , .
,
,
, ,
*.
, ,
.
.
,
, , ,
.
,
,
**.
.
,
*
**
. :
, , ,
, ,
, ,
,
, , !
. 24
Rousseau est un homme de foi; il croit la nature comme on croit
lEcriture; il la voit srement, il linterprte infailliblement; il reoit
directement la lumire quil renvoie sur le genre humain (Bersot.
. - , . 1625).
305
, , ,
.
, ,
(rverie). ,
*.
,
, .
,
,
, ,
. ,
.
, ,
. ,
, ,
,
, ,
, **.
, , , ,
*
**
. ,
.
, ,
: , ,
, !.. , !26
Il sentit dans son cur une reconnaissance attendrie pour la nature
(P. Albert. La littrature franaise. au XVIII scicle. P. 225 27).
306
. .
,
. , . . ,
, .
: , , ! ,
.
, . ,
*. .
-, ,
,
. Etudes de la
nature, , , , ,
30.
, , . ,
,
.
(tat de la nature)
(tat naturel) .
,
,
, ,
, .
307
, ,
. , , ,
. , ,
,
.
. Contrat social ,
, . ,
, . ,
.
, , .
,
.
,
, , , ,
, , , ,
, , .
, - ,
, . ,
, ,
.
308
. .
,
, , ,
; .
,
.
, , *,
. ,
,
, . ,
, .
- , -
, ,
.
.
, ,
: :
, ,
, , ,
, .
:
,
.
.
*
309
, , , ,
,
. , ,
.
: , , , ,
: ,
, ,
.
, , ,
, , ,
: ,
*.
.
,
,
,
, , .
,
,
,
- , , ,
,
, ,
**.
, , .
,
, , ,
.
,
, *
**
310
. .
.
,
.
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
,
. ,
, ,
. , (la facult de
se perfectionner). , ,
,
,
. , ,
, ;
, ; ,
, ,
.
, ,
,
*.
, , , , ,
;
, ,
*
311
(ltat
de rflexion est un tat contre nature et lhomme qui mdite est un
animal dprav).
- ,
, . ,
, ,
, , .
, ,
:
?. ,
.
, ,
,
. ,
,
. ,
, , ,
, . , ,
, . ., ,
. ,
,
.
, , , .
, ,
, , .
312
. .
.
. ,
,
,
: ,
. (), ,
, . , , . .*
, , . , . ,
,
,
.
**,
. , , ; , ,
. ,
; ,
, ,
.
,
, (lumires), ,
, . ,
, ,
: ?
.
; , ,
. , ,
, ,
33.
.
*
**
Emile. L. V. P. 243.
Correspondance. 334.
313
, , ,
.
, ,
, : ,
,
, .
(la mauvaise foi) ,
, , .
,
,
.
,
; ,
,
, , .
,
.
,
, 34.
, , ,
.
,
, . , , :
,
(se faire un scrupule)?
, ,
, , ,
, 35.
,
, . ,
; *36.
*
314
. .
,
.
,
,
, , .
,
, .
,
,
,
.
, ,
,
.
, , , .
, .
,
*37.
-
, ,
, ,
.
,
,
38,
, .
1753 ,
, 39.
315
, *,
- ,
, .
,
, ,
,
. ,
, ,
, .
, . . , ,
, , ,
, . , ,
;
,
, ,
, .
;
,
. , , .
, ?
? ,
(nagit que pour son bien);
(un bien moral),
,
. ,
- ,
, , ,
(quil y a un droit dans la foule,
quelle soit instruite ou quelle soit ignorante).
, ,
. . 43.
316
. .
,
.
,
,
,
(conscience). , ,
;
, ,
; , , ,
. ,
, .
,
.
, ,
,
. ,
,
, , . , ,
, ,
,
, , , !
;
, ,
,
*.
,
-
, : -
*
317
, ;
. , ,
40. ,
.
, , ,
.
, ;
, . ,
, ,
?
.
, , ,
,
, , .
.
, .
, ,
(appareil);
, ;
;
.
, ,
.
, , ?
, ,
.
: , . , cogito, ergo sum, .
, ,
. ? ,
, ,
.
, ,
318
. .
, .
, , , ,
.
. , .
,
,
.
,
, .
,
. ,
,
. , ,
;
, .
,
, .
,
. ,
,
, ,
, ,
.
; .
, ,
, ,
319
, ,
,
. , .
, ,
,
.
:
,
. , ,
; ,
,
, .
.
; , ,
, . , ,
, , ,
, ;
, ,
.
,
, ,
,
XVIII . : , -, ,
, ,
, , , .
,
, ,
,
,
, *,
*
,
,
- 41.
320
. .
, , ,
, ,
monsieur et madame.
: , , , .
,
,
. , , ,
,
, , ,
, -, ,
.
,
,
,
: , ,
,
. ,
, , , . ,
, , ,
, ,
. ,
, , , ;
, , , : -, ,
, ,
, , ,
,
,
. ,
,
321
, :
,
,
,
.
,
; , , ,
, -
.
, ,
,
, ,
. ,
,
,
,
.
.
, . ,
, ,
.
. , , ,
.
322
. .
,
,
, ,
42.
, - , , XVIII
.
, ,
,
,
. XVIII
, ,
. ,
, XVIII , ,
, - .
*, , , ,
,
: le sauvage
, , .
, ,
.
, ,
,
;
, . , ,
, , ,
,
,
, ,
*
323
*.
, , ,
,
, ,
,
**. ,
,
,
. ,
, ;
, , . :
,
?
, , ;
,
,
. ,
; ,
,
, ***.
, :
, ; , .
;
**
***
( u v.
Vol. VIII. P. 209213).
Ibid. P. 129130.
Ibid. P. 92, 221, 116.
324
. .
,
.
, .
,
, ;
, .
, . ,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, , *.
,
. , ,
, , , ,
, 43.
,
, .
LIngnu.44
,
.
, ,
!..
*
Ibid. P. 199.
325
:
!
,
!
, , , , ,
.
;
;
;
,
;
, ,
. VIII
1790 : XVIII
, ,
; ,
;
; -
, ; , ,
: , , : ,
, :
.
,
.
,
.
,
326
. .
, .
, 45.
,
, ;
, , 1344 ,
, , ,
, ,
*.
, , .
,
-, ,
,
,
, 46.
, ,
: , , , 47.
, -, ,
,
.
, ,
,
. :
,
,
, ** .
.
.
,
, ,
*
**
327
. , ,
, *.
.
,
, , .
; ,
, :
,
, ,
, , ,
, **.
,
, ,
,
. ,
, ,
,
. , ,
.
: , ,
, (la brutalit) ,
***.
, , ****. ,
*
**
***
****
Emile. P. 244.
Ibid. P. 262.
, ,
( . . II, 17).
. - 48
328
. .
, : ,
, , ,
(la canaille, les femmes des halles)
.
,
, ;
,
. , ,
; ,
.
; ,
(goujat) - ,
,
;
- ,
, . ,
, (nest pas
aimable); , , ,
: ,
, *.
- ,
.
, . ,
, ,
; , ,
, , ,
. , , -
,
(Confess., I. P. 1, 3, ). , ,
, ,
, (Morley.
Vol. I. P. 56). , ,
.
-, , ,
.
Emile. L. IV. P. 15.
329
, ,
, ,
, ;
.
, ,
,
;
. , ,
,
, . ,
, , ,
. , , , , , ,
,
*49.
. , ,
,
-**.
.
, ,
, , , ,
.
, ,
,
. , , (lexercice extrieur de
la puissance) ;
(ne sont pas sa
porte);
, , ,
*
**
330
. .
, *.
:
, .
, , , .
, ,
, ,
,
,
. .** , . : ,
, ,
. , . ;
,
,
, ,
, .
,
:
, ,
,
, , (plus fou)***.
,
, ,
,
, . . ****.
*
**
***
****
Ibid. P. 489.
Contrat social. L. II. Ch. 6.
Nouv. Hel. Part. II. L. 17. P. 289.
Lon ne mne point le peuple, quand on lui ressemble (Emile. L. III.
P. 566).
331
, . ,
,
,
,
, , ,
, , ,
.
,
, ,
, . ,
,
-
, ;
, ,
; ,
,
.
- ,
,
.
,
.
,
, .
: , , (cest le peuple qui fait le genre humain); ,
, , *.
*
332
. .
,
1789 ,
, 51:
,
(tiers-tat), . ,
;
*.
:
,
: ,
, , (le
peuple de la campagne) **.
. , ,
,
. ,
. ,
, .
,
:
, ,
,
, , , . . ,
*
**
333
. -
,
.
,
;
, ,
,
,
.
, ,
,
,
.
,
. ,
,
, ,
,
.
III
,
,
,
. , , . . , XVIII
. ,
.
,
.
, .
334
. .
,
. Je sentis avant de
penser, cest le sort commun de lhumanit. Je lprouvai plus
quun autre52 , .
;
.
;
.
, , ; . , ,
,
: - (raisonneur) ,
, , ,
; , ,
,
. ,
,
, , *, ,
, : ,
, ,
. ,
, .
: ,
,
; , ,
,
, , ;
, ,
, ,
.
:
,
*
Ils commencent par supposer que tout tre intelligent est purement
passif et puis ils dduisent de cette supposition des consquences pour
prouver quil nest pas actif53.
335
,
.
,
,
,
. , ,
, . , ,
,
, , ,
, : Si cest la raison qui fait
lhomme, cest le sentiment qui le conduit, ,
.
,
. .
,
, , ,
, .
, , , -, ,
: , .
, ;
, ,
, ,
, . exister pour nous, cest
sentir; , , .
, ,
,
. , ,
,
336
. .
,
; , ,
,
.
, , .
, ,
,
. ,
: , , ; ,
, *.
, ,
, ,
, , ,
. ,
, **. , ,
. , ,
. . ,
; , ***.
,
,
.
.
,
;
,
. ; *
**
***
337
. ,
,
; ,
,
*, ,
. ,
,
;
, ,
, . , , ,
. -
, ,
,
.
,
,
.
57,
, ,
. , ,
, ,
, ,
, ;
(ce qui est vraiment de
lhomme); . ,
,
, ,
(ce qui constitue le mieux lhumanite).
:
, ,
, *
: Contre la corruption sensuelle et la
galanterie, qui est lesprit en amour, il relve la passion, et contre la
passion le devoir56.
338
. .
. ,
.
, ,
; ,
,
.
, ,
; ,
,
, ,
. -,
,
, -
,
, . . ,
, , .
,
,
.
, ,
. ;
. , ,
; , XVIII ,
,
, XIV ,
.
; ,
,
; ,
XVII : -
, , , -
339
; , ;
, , , .
, ,
. ,
, ,
, , *.
: ,
; , , ; ; , , 58.
XVIII
,
!
,
;
, . . ,
.
: pauvres
paysans, pauvre royaume; pauvre royaume, pauvre roi59,
, ,
lami du peuple 60. ,
,
.
(tendresse)
,
*
La Bruyre. P. 267. ,
(, ),
. ,
:
, , ; . , ,
, , ,
!
,
, .
340
. .
, ,
.
,
;
,
, .
, ;
,
, ;
, -,
, . ,
, , , ,
.
, -, ,
,
,
. ,
: , ,
, ,
*.
: ,
, ,
,
.
, ;
,
. , , ,
,
.
*
Emile. L. IV.
341
,
.
,
, ,
,
. , ,
,
,
.
, ,
,
,
.
, , ; , .
, ,
, ,
. ,
, ,
, .
,
. ,
, ,
. ,
(homme du
peuple), -. -
*
*
342
. .
,
, . . , ,
.
, , , , - . . ,
(dclass)
. ;
, , :
*.
, ; homme du peuple
** ,
.
, ,
;
,
.
,
.
, , , ,
,
- .
, ***, .
*
**
***
343
, ,
,
, . , ,
,
,
,
. , ,
.
,
: , , , .
.
, ,
. , ,
, ,
. , , , ,
, ,
, .
,
, 64. ,
,
, .
,
.
;
.
,
, ,
homme du peuple 65,
.
, ,
;
. , -
344
. .
;
.
, -,
,
,
, ,
,
: Je ne sais si m-r de Chamfort connait des
personnes qui sintressent moi. Quand je me suis log dans le
quartier des pauvres, je me suis mis la place o je suis class
depuis longtemps*66.
, ,
,
, ,
, ,
.
. .
,
, , ,
.
, ,
, , ,
.
,
**67.
.
, . . ,
,
, ,
,
, .
,
.
,
*
**
345
.
. .
,
, . ,
,
. ,
, ;
, ,
, -
68. , , ,
. .
,
,
. ,
. ,
,
, ,
,
;
, , ,
.
, ,
. ,
,
;
.
, :
,
; , ,
, , ;
, ,
, , ,
, *69.
*
Corresp. 86.
346
. .
- ,
70,
, , . 71
,
,
72 .
, ,
, .
, ,
, ,
. ,
: ,
, , ,
, ,
,
, , ,
. .*73
, ,
.
,
,
178993 . ,
,
.
, .
-
- ,
,
:
, ,
, .
*
Ibid. 35.
347
: ,
, ,
,
, ? ,
, ; ,
, *74.
;
.
,
,
, .
,
75,
,
, , .
;
;
, , ;
, ,
; ,
; , ,
*
348
. .
. ,
(je veux tre peuple)*76.
,
,
.
XIV .
,
, ,
;
, , ,
,
.
, , , , ;
,
, , ,
, .
(le pauvre vertueux), .
,
. -, XVIII
, .
, 1773 ,
,
: Cest donc parmi les gens
de peine, , que lon trouve encore quelques
vertus77.
, , ,
*
La Bruyere. P. 195.
349
- :
, , ( ), ,
,
78.
,
,
. ,
, ,
,
.
.
,
. ,
.
;
,
. ,
: , ,
, ,
, .
, , ,
, , ,
,
.
,
, , ; , -
350
. .
,
, ,
.
,
, 1789 ,
,
.
IV
; ,
, ,
,
, *,
** .
, .
,
, ,
. , ,
, ,
, ,
.
*
**
, ,
,
, , , , , , , .
,
.
.
351
; .
Contrat social. , , souverain ()
gouvernement (). , . . , , ;
,
. , ,
(une commission, un emploi), (les magistrats, simples officiers du souverain)
, , , (le pouvoir dont il les a faits dpositaires).
,
XVIII
II , : Le souverain nest que le premier
serviteur de ses tats79. ,
.
,
. , , (les dpositaires de la
puissance excutive), (ne sont point les
matres du peuple
), ,
.
; .
, ,
,
,
.
, ,
,
.
, Contrat social : ,
,
(magistrats) , ;
, -
352
. .
, (le code de
lanarchie)*80.
, ,
, , . , ,
, ;
,
, ,
. ,
, .
, ,
; (la loi que le peuple en personne na pas ratifi
est nulle)81.
, ;
, (civitates)
, .
,
, , ,
: ,
(en
corps souverain),
, , ,
(le reprsent),
82.
, ,
, 83.
, , , .
,
, . ,
*
353
;
.
,
,
,
,
.
, , , , ;
,
, ,
. , ,
, , ,
,
-
, , .
, , ,
, . , ,
,
, ,
, ,
, , .
, , , ,
,
, , , ,
.
354
. .
, ,
,
. ,
, ,
,
, , .
, ,
, ,
.
*;
; ,
.
( ) ;
,
,
.
;
,
. , -
, .
(1754)
Code de la nature , ,
, , ,
,
. , ,
, ( ) ( ) 84,
, , .
355
,
.
, ,
,
: (associ)
. (sans rserve),
(na plus rien
rclamer). :
(met en commun) ,
(puissance) .
, , , ,
, , ,
, ,
85. , ,
, ,
.
,
,
*.
.
,
,
,
*
356
. .
, .
- ,
,
*. ;
, ,
. ,
.
. (piti), . . ,
.
; , ;
,
**.
. ,
, , , ,
? (bienveillance) ,
, ,
, , -
, , ?***
, , ,
, :
,
, , *
**
***
357
. , , ,
, .
, ,
, ,
. ,
(est antrieur la raison)
,
.
; ,
, ,
(tat de
raisonnement). ,
; ;
, ;
;
: , ,
.
,
, ,
, .
, ,
. ,
, ,
,
,
. , ,
,
,
,
*.
- , ,
; .
*
Ibid. P. 102.
358
. .
, ,
, ;
, ?
;
,
,
,
,
. ,
,
88 .
,
, :
, , ;
, ,
; , ,
. .
,
.
,
, , ;
, , ,
, ;
,
,
. , ,
, , ,
, ,
,
,
, . ,
,
359
,
.
, ,
: , , ,
, (quand les
pauvres ont bien voulu quil y et des riches),
,
, . ,
? ;
,
, .
,
. -
,
.
, XVIII ,
, *.
,
,
,
,
, .
, .
,
*
360
. .
, . , ,
, , ,
, ,
, , ?
, , , ,
?
,
,
, ;
.
.
;
; ;
, , , . , , , ,
,
, ,
, , ;
*.
, , ,
, .
,
,
, .
,
,
.
,
,
*
361
, . , , ,
,
,
.
, . ,
.
,
() 89,
.
,
,
, ,
.
.
;
.
, .
, ,
;
,
.
,
.
, , , . ,
, .
, (intelligence),
,
,
.
362
. .
, , ,
, , ,
. ,
,
, , .
, ,
.
,
,
, ;
, .
1789
;
.
,
, , ,
, - .
Ceca , , -
.
. .
- .
< >
II
, , ,
,
, , ,
. ,
*.
Contrat social
, ,
*
Con<trat> soc<ial> , -,
, .
, . Institutions
sociales1,
Contrat social, , ,
,
.
, en bonne fortune,
, , ,
, , ,
.
364
. .
, , , , ,
, ,
.
, ,
, ,
,
. : Cest par
les lois que le souverain exprime la volont gnrale*,
, ,
, , , , , ,
. , ,
XVIII ,
,
, .
,
. .
2. volont gnrale , ( ) nation, peuple**.
( )
,
.
, , ,
.
,
,
, ,
, , .
*
**
La politique naturelle. . I. . 91 (
).
, , .
- .
365
, ,
, , , ,
,
.
, .
, , , , , ,
, ; ,
, ?*
, , ,
. , ,
, ,
,
, .
,
, . , <>,
, . , , ,
(les natifs ) , , .
,
, . . : ,
-
,
**.
, , , ,
*
**
366
. .
,
, (. .
), ,
, ,
- .
,
, , , , , , . . , ( ,
),
. <...>
III
, , ,
c,
, ,
, , ,
, ,
, , .
, ,
, . , , ( *3),
, ,
,
.
,
,
. ,
. ,
, , , . ,
*
- .
367
, ,
. , , .
, , .
, ,
.
, .
,
, ,
, , , ,
.
.
,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
, .
, , ,
.
,
,
,
, ,
,
, , ,
, ,
, .
,
,
, ,
368
. .
, ,
,
... .
,
, ,
,
,
.
,
; , , .
,
. ,
. , , , ,
. ( ) , ,
, .
,
, ,
*.
, .
,
,
, , , .
.
, . . ; ,
, ,
.
, ?
, ,
*
- .
369
. , ,
.
. , .
,
. , , , ,
. . ,
, ,
, , , ,
.
, .
,
; .
* ,
- ,
. , , , , ,
,
. ( ,
XVIII ,
), , , **. ,
*
**
370
. .
, ,
, , ,
. , , . ,
, ,
, , ,
, , .
,
. , , , ,
,
,
.
, ,
,
. ,
, ,
. , , ,
.
,
, .
, :
.
, , ,
-
du commerce et de lamour du gain (Lettre DAlembert sur les
spectacles).
( - , , !
, ,
, , ,
, .
, ,
. ,
, , ).
- .
371
,
. ,
,
, ,
. , ,
,
. ,
.
. ,
, , .
, *.
IV
,
, ,
. . -
. -
*
372
. .
. ,
*4.
. , ,
, ,
,
- 5. ,
: ,
( ),
. , 6.
,
, ,
,
.
,
.
,
: , , le vritable fondement de
la socit civile**, a , ,
,
, , ,
. , ,
,
,
,
. , .
,
, ,
.
,
, *
**
- .
373
, , . , ,
, . .
,
.
, ,
. *.
( , , , ) -
. , , ,
.
*
. . 278, 279.
, -, . . ,
,
- .
, . 221 ,
, XVIII
, ,
. , ?! ,
, , . , , ,
, , .
. .
, , ,
.
, . , ?
, ,
. (
. )
?
, . , ,
XVIII ,
.
374
. .
. , , , ,
, ,
.
, , . ,
7. ,
, ,
. ,
, ,
, ,
,
. ,
.
. , , ,
,
,
, , . ,
,
. , ,
,
, . ,
. ,
, ,
,
, 8.
,
, ,
, , .
- .
375
XVIII , ,
.
, , .
-,
,
,
.
. les
misrables 9 des grands, des
riches 10. .
,
, ,
,
, . .
- ,
. ,
: ,
, peuple souverain*. , ,
.
,
, .
, XIX .
, peuple souverain. ,
. ,
*
376
. .
,
,
*11.
, , ,
. , **, ,
.
(lois civiles), ,
,
.
, .
, . , . ,
, , , ,
***.
, 12
, , , ,
, , .
, , ,
.
, ,
(
, ),
, , .
*
**
***
- .
377
, ,
, ,
.
, .
, ,
, , ,
.
, , ,
, ,
.
,
. ,
,
, , ,
. ,
,
, *.
. , , , ,
,
; ,
, ,
, ,
, .
*
, :
, ,
; ,
, , . 1861 . Streickeisen-Moultou uvres et correspondances
indites de J. J. Rousseau.
378
. .
, ,
, ,
, ,
, :
*. , , ,
, . ,
,
.
,
. ,
, .
, ,
,
, , !
, **.
.
, ,
,
, .
, , ,
, ,
; ,
?
, ,
,
, .
(corve)
.
,
corve, .
. ,
, , .
*
**
- .
379
, , . ,
, . ;
-
. ,
.
, , . , ,
, .
, ,
.
<...>
. .
.-.
, , , .
XVIII
.
,
, ,
,
, .
,
, , ,
, , .
, , ,
*,
, ,
*
.-.
381
, , , , , ,
,
.
,
.
, ,
.
.
. (. IV)
,
: ;
, , ,
. ;
, .
: ,
, ;
, ; - , ,
. , ,
; , ,
.
: , ,
, ,
. ,
, ,
. ,
, .
,
(. II, 27), . , , : ,
, ,
.
-
382
. .
. , (. V, 2),
.
: ,
.
, . ,
.
, ,
, ,
. , ,
,
, .
, ,
.
,
, , ,
.
,
, . ,
, , ,
,
,
:
(, . III).
-. , , .
, . ,
:
, 1.
-
.-.
383
. ,
, 1794 ., ,
,
, : Il rhabilita les arts
utiles2. , . ,
( ,
),
.
, , ,
, ,
.
( ,
) , ,
,
. (lhomme de la nature),
, (lhomme de lhomme), . . ,
.
,
. - , ,
, .
;
*. ,
,
, , **.
, ,
*
**
384
. .
,
. , ,
; , , ,
, ...
, . ,
, , , ,
, ,
*.
, , ,
.
,
XVIII . ,
,
, . , ; ,
,
. ,
,
, ,
. ,
, , .
, .
- ,
.
, , ,
, , , .
,
*
. . III.
.-.
385
.
. , , , ,
, , .
, , ,
. ,
,
, .
. , , .
. , , ,
, , :
.
, . , , ,
lhomme de la nature, ,
.
,
, ,
,
. .
, .
.
: , , ,
, , . , , ,
.
386
. .
.
, , , *. ,
. ,
. ,
, ,
**.
, , ,
.
:
,
, , , ,
.
.
.
,
. , , ,
, ,
( , ) .
, en grand seigneur,
. , ,
, ,
. , .
,
, . *
**
Emile. L. IV.
Nouvelle Hloise. . II, 17.
.-.
387
, ,
.
- ,
, ,
:
, ,
, ,
,
, . , ,
, .
,
.
!
.
,
, ,
,
*. ,
,
.
XVIII
.
,
, .
, 1789 ,
.
.
,
,
, ,
*
388
. .
. ,
,
,
3. -,
,
,
. , , ,
,
. ,
. -
, ? .
, ,
. ,
, , ,
, , ,
, ,
, , ?
, , , , ,
,
, , ; , , .
, ,
, !*
*
. .
., 1880. . 415.
.-.
389
, ,
.
,
, , . XIX
, ,
. ,
,
, .
, , , . ,
-
, ,
- , ,
.
. .
( - )
-, ,
-. ,
;
. ,
, ; ,
,
. 1
, -;
, .
,
,
. ,
-,
.
:
-. 2.
( , , -
, .)
, ,
; :
,
. , ,
, , ,
; ,
- , -
, - , - ,
( -)
391
, . !
, ,
. . , , . ,
, !
?
, ,
.
, , .
, ,
,
, ,
. , , ,
, ,
.
.
, , -,
- , .
, .
,
, .
,
,
. , , ,
, , . , , ,
-. ,
, ,
, . ! ,
, ,
?
,
, - ,
, ,
.
! ! , , ,
, 3. !
, ,
392
. .
, ,
, . ,
( ,
) ,
;
, 20 ,
, , ,
, . ( )
. :
, , ,
, ,
; , , ,
; , ,
. . ,
, .
,
. ,
, ,
,
la .
, ,
,
, ,
. ,
!
,
, ,
, . , : , , ,
.
, ,
. . ? ?
, , , .
,
. , ?
( -)
393
, .
.
. , .
, ,
:
, ,
, , .
: , , -
, ; , , , .
:
? , ,
, . ,
, ,
- , .
. , ,
, . , .
. - ,
, - ;
, , - , ,
Confessions,
, . ,
. . . ,
,
.
; , . . .
, :
.
.
, , ,
, , .
;
.
, ,
394
. .
, , :
, , panln gentor.
, ,
,
.
,
, ,
,
. ? ?
.
Altalena.
. .
-
( )
I,
. .
. ,
, ,
, , ,
1.
, .-. .
,
.
. -
.
,
. 2.
.
. .
, . , . .
, , -
.
,
.
396
. .
,
. XVII ,
, .
, . .
.
, . , . . . ,
.
,
. ,
, . ,
, ,
, . ,
, ,
. XVIII , ,
, .
,
. .
, .
.
.
. .
.
.
, . .
.
. ,
. . XIX ,
, XIX .
, ,
- . . -
397
, . , , .
.
, ,
3.
- .
, XV
.
.
, .
,
.
, ,
, ,
.
, , .
, , .
,
. ,
,
. ,
.
?
, .
,
. , .
, , ,
, . .
, .
, ,
.
.
,
- .
. .
398
. .
,
. II
. ,
, .
, , .
, . ,
, .
.
,
. ,
, , ,
. ,
, ,
.
. .
.-.
. ,
, ,
,
.
1
, ,
, 200-
.
, , 23 .
; .
,
, , 2. .
; ,
, , . :
,
, ,
, ; ,
11/2
. ,
.
.
,
400
. .
, ,
, ,
.
; . :
,
, - ,
. ;
,
, ,
,
, . . ,
.
, ,
.
, - , ,
. ,
. , .
- , . ,
- ; : ,
, , . -
, . ,
, , . , .
. .
, .
, . ,
, , , ,
, .
. .
, , , ,
- , ,
, ,
. , ,
;
. , -,
, ,
, . , ?.. , ?
, , ,
. .
. .
401
? . , ,
. , ,
, , , ? , , , . , ?
, ; 17
. ,
,
,
, , ,
, .
, .
, ,
, 3. ,
4. , .
, . :
, .
, ,
?.. , .
,
, .
: ,
. ,
, ,
, , ,
, solo .
. :
. ,
, .
, . ,
,
, :
, ,
. ,
; ;
, , ,
. ,
.
402
. .
. XVIII . .
, , : ,
5,
, , , .
,
: ,
. , ,
,
. ,
. .
: , , ,
, ,
,
, : , , .
, , .
. .
, . .
.
.
***
, .
. :
. - emplois.
,
,
.
, , .
emplois.
, ,
, .
, ,
, ,
403
. .
, .
(Confessions), -.
.
.
.
.
,
. : -,
-, , -
,
,
, , ,
. , , , 1790
1799 , 6,
.
: < > ;
, ( ;
), . (
) 7. , , , -; , . , , .
,
; 17-
. ?
,
! , -
, : , , ,
. , -.
***
,
, .
, . -
404
. .
,
;
, , .
, , , , , ,
.
, ; , , , , -,
, . .
?
.
, citoyen
de Genve 8 , 9,
, . . , . ,
,
. ,
.
, . .
, ; -
, , ,
, . . .
,
,
: , , ,
. .
- .
, ,
( ), , , ,
, ,
. ,
. ,
, ,
, , ,
.
, .
: -
, , ,
, ,
. .
405
. ,
: ?
, .
, ,
, -
-
,
, , ,
. ,
. ,
. , ;
, ,
; XVI ,
- , -- 10, . , - . , ,
, .
, , ,
, . ,
!! 10
, ,
. , !
,
;
. .
, ,
, , .
, . .
, , . - ,
40 ,
70 . ,
: , , , , 100
. ,
, ; ,
. - () -.
, .
; ,
. -
406
. .
. :
, .
.
, . ,
. , . , , , , , , .
,
, , , , : , , , . . , . .
, , ,
. : . -
. - ,
,
, , , .
, - , - , . , -
:
, . ,
, ,
. ,
, , . : , . 100 ,
; - , .
- , , .
( , ) .
, .
.
.
. .
15
. . ,
, :
,
200- ?1
,
,
, ,
:
.
, , ,
. ,
, , .
,
, . ,
, ,
. ,
, ,
,
, .
, ,
, .
.
, .
408
. .
. ,
. ,
( ) ,
, , ,
. :
,
.
? ,
? , ,
,
,
2, ,
: 50
, 3, . ,
,
.
, , ,
, ,
. ,
.
? , , ,
,
-.
,
.
, .
, , ,
. -
-, , ( ) .
, - ,
.
409
, -
,
.
, ,
,
.
, , ,
.
,
.
, , , , , ,
:
4. . . ,
5.
, ,
,
. - ,
, ,
,
.
, , ,
,
, ,
.
,
. .
.
,
,
, , ,
, .
.
,
.
.
,
410
. .
. .
, ,
, , --, . , ,
.
:
de optimo statu reipublicae6 , -
.
. , 7,
-
.
,
. , , ,
, ,
,
,
, .
, ,
.
(
-, -
) ,
-, -, !
, ,
, :
. , ,
411
, , ,
. , , ,
-,
, . .
?
, ,
?
, . ,
,
.
,
( ) 8. ,
, ,
, ,
.
, ,
. ,
?
, ,
. , , , .
, , , , ,
. , ,
,
,
. , , . ,
,
, , .
,
, ,
,
, . ,
, ,
, , , , -
412
. .
. , ,
, , ,
,
. ,
134 !
, ,
. ,
, , ,
,
. , ,
, , , , ,
.
, , ,
. 9
,
: , 10. ,
, , .
, , ,
, , . ,
, ,
, .
, ,
! , ,
, ,
!
.
, , , , , ,
. ,
, , , , ,
,
. , ,
. - ,
. 11
,
413
. ,
, , ,
, . ,
, .
, .
, ,
. ,
, , .
, :
, , ,
? ,
.
in statu nascendi 12, . ,
, , ,
. ,
,
. : ,
.
, . :
, .
, ,
. ,
-
. , , ,
.
, . ,
.
.
, . ,
, , .
414
. .
, , .
,
. . ,
,
. ,
. .
<>
.-. .
., 1908.
,
; ,
. : 1. - ,
,
.
Habent sua fata libelli 2. , , , .
,
.
.
,
. ,
;
,
, ,
. , ,
, ,
416
: , ,
, . ,
, ,
. , . . , ,
, .
.
:
.
,
.
,
, ; , , ,
, ,
. ;
.
; 3.
,
. .
. .
-
-
XVIII .
. ,
. , , ? , ,
-
, , , ,
.
,
, , ,
,
. , , . , - , ,
.
.
. ,
, ,
.
, . .
418
. .
, ,
.
, ,
, , .
, ?
, ,
,
, . , ,
, . , -, , . ,
, : .
, .
. , ,
,
,
. ,
,
. , ,
,
. . .
-
. ,
, , .
, ? 1
, .
,
. , , ,
.
. ,
; , .
, , ,
, . . . -
419
, ,
,
. , ,
. , ,
,
. , , ,
. ,
, . ,
- .
. , . , ,
.
, , - ,
.
:
,
, .
.
, ,
.
, . , .
, ,
, ,
,
, . , ,
, , - ,
.
, , , -
420
. .
. :
, .
, ,
. , ,
2.
, ,
, . ,
, ,
, ,
, :
.
- , . ,
,
,
, ,
. - .
, ,
,
. ,
, ,
,
, , ,
. , , , - ,
. , ,
, ,
, ,
.
, .
, , ,
. . ,
,
, .
.
.
,
.
421
II
.
?
. ,
1753 . :
, ? (Quelle est lingalit parmi les hommes et si elle est
autorise par la loi naturelle?)
,
. -,
.
, ,
; ; ,
, , ,
, ( : Lhomme de
lhomme), ,
.
, , , , , ,
, , , , :
, , ,
!
, , - .
, ;
. ,
, ,
. ,
, ,
3.
(Discours sur lorigine et les fondements de
lingalit parmi les hommes) , . ,
422
. .
,
.
XVIII . , - .
,
, . ,
, ,
.
,
,
: cest lopinion qui gouverne le monde (
). ? ,
,
; ,
, ,
, ,
, . -
*4. , ,
,
, . .
.
, , , ,
,
. ,
,
. ,
,
, ,
,
.
, ,
, , ,
, ,
,
*
423
*. , ,
,
, . , ,
, ,
, c
, , ,
.
, ,
, .
, , ,
, , :
,
. , , ,
, , ,
, : ,
**.
, -
, ,
(lhmme civil) (lhomme
sauvage).
,
, .
, , . , ,
?
.
? , ? ,
,
,
,
.
, ,
, . , ,
*
**
424
. .
,
. ?
:
, .
,
. ,
, ,
, - *. ,
,
,
. , , , .
. , -,
, ,
,
, ,
, , , . . -
. -,
, - -
. ,
,
. ? ,
,
.
.
, **. ,
,
ya (dveloppement de nos facults et des progrs
de lesprit humain)***. o - ,
*
**
***
Ibid. P. 100.
Ibid. P. 135.
: Il y a longtemps que le genre humain ne
serait plus, si sa conservation net dpendu que des raisonnements de
ceux qui le composent (
425
, , , . . ,
.
,
.
.
XVIII ., , . . , .
, . ,
, ,
, . . ,
, ,
,
, ,
( : , sourde) *.
** ,
.
XVIII .
.
III
, ,
.
, ,
**
, , ). Ibid. P. 73.
uvres compltes dHelvtius. De lhomme. A Paris MDCCCXVIII,
. 186, . . . 110, 196
(.) .
: Beitrge zur Geschichte des Materialismus. Stuttgart, 1896. [, . VIII].
426
. .
.
, , .
.
, ,
. , ,
;
,
. , ,
, , ; ,
,
, *.
,
.
, .
.
.
.
.
. , ,
.
, , ,
.
, ,
, - . -
. .
,
,
.
, .
, ,
**.
*
**
De lingalit. P. 50.
Ibid. P. 90.
427
;
.
, ,
:
. .
,
. , -
,
, . ,
,
*.
: - ,
,
.
,
,
.
, ,
,
,
: . .
; .
,
; . , ,
,
,
, ,
,
**.
,
, . , , ,
*
**
Ibid. P. 98.
Ibid. P. 9798.
428
. .
,
*.
,
,
, . ,
, , ,
, .
: , . .
, , ,
.
.
, . ,
,
, . ,
,
. ,
,
, . ,
, ,
.
, .
, . .
.
,
.
, , ,
, .
, *
Ibid. P. 100101.
429
, . . ,
. , , , , ,
.
,
,
Ancient society5.
.
,
Profession de foi du vicaire savoyard (
).
, , ,
.
,
.
, ,
. .
, , ,
,
, .
, ,
,
, ,
. ,
, . , , , .
, , ,
, : ,
.
: , , ,
, , ,
: ; ,
430
. .
, , !
,
, ,
. , , , : .
, ,
.
,
, -
, . .
.
. : ,
, ,
, *, . .
, ,
, , ,
, .
, , :
, , . .,
,
.
,
.
( ).
.
.
,
, .
, .
.
*
Ibid. P. 8185.
431
, ,
, , , . XVIII
,
.
IV
, , .
.
,
,
.
,
.
. (seul)
.
,
.
.
XVIII XVII
. ,
. ,
, , , , ,
.
,
432
. .
, , ,
,
: , , -,
,
... ,
,
, , ,
, ,
*.
,
:
. -
. .
,
.
, , ,
.
, - . ?
?
.
,
(naitre et setablir par des
moyens purement humains)**. ,
( ) ,
6. , - ,
,
, , ,
, , , .
,
, :
**
,
,
Discours sur lorigine et les fondements de lingalit.
(Lettre de J.-J. Rousseau M. Philopolis.) . 184.
De lingalit. P. 63.
433
.: Ibid. P. 63.
, ,
. , , 7
. - ( .
:
[, . XIV]
. ., 1906).
,
: ,
.
434
. .
. ,
,
,
.
,
. ,
, ,
, ,
.
, , . ,
, , . .
, , .
, -
, ,
, . , ; ; ,
;
, *.
,
,
, , ,
, . . ,
, - . ,
. , ,
.
.
, ,
, .
De lingalit. P. 79.
435
, ,
.
, -
. ,
, . , -
,
.
, ,
.
, ,
, , ,
.
, , ,
. , ,
,
, . ,
,
, .
.
,
,
, , ,
.
, ,
,
,
, ,
436
. .
, ,
, *. , .
, ,
. ,
, , ,
, ,
.
, , ,
, , ,
?
,
? ,
, ;
, ?
, , ,
, , ,
, ,
,
.
,
; ,
, ,
.
,
, -
, ,
, **.
,
*
**
Ibid. P. 80.
Ibid. P. 8182. ,
, ,
,
(De lingalit. P. 111).
437
, : , , ,
.
, , , .
. , ,
, .
, ,
, .
, ,
, .
,
, ,
, ,
*.
.
,
, . ,
, , . , -,
,
,
.
,
, . . , . -,
, ,
, . ?
,
*
Ibid. P. 82.
438
. .
. ,
,
.
, .
,
. ,
, ,
.
, ,
,
,
, ,
*. , ,
.
. ,
, . ,
.
, , ,
. . ,
, , , , ,
, , .
, ,
, , , , :
, . . , ,
,
.
, :
.
*
439
,
,
. , ,
8, , , ; ,
, *. ,
,
, , ,
. ,
.
,
. , ,
, , ,
.
, ,
, .
,
,
, . , .
, ,
, ,
, ,
. ,
, ,
, .
, .
,
.
.
.
, ,
, -
*
440
. .
XVIII ,
. ,
, ,
. , , , *. , . ,
, , ,
,
**.
XVIII
,
.
VI
:
,
***.
, , , , ,
, .
, ,
,
. ,
, , , ,
,
. , .
*
**
***
441
.
,
,
,
,
.
XVIII , ,
. : Cest la
lgislation qui fait tout ( ).
, .
, : , , , ,
.
.
.
,
.
. ,
, 9; ,
. , XVIII : ,
,
. ,
XVIII . .
,
( , , *10),
*
.
: ,
, .
442
. .
.
, . ., , , .
, ,
,
*.
,
; , ,
,
, .
, .
, ,
. , ,
, ,
.
. ,
. , ,
. ,
,
. , , .
, .
-
11.
.
,
,
.
- XIX .
.
*
De lingalit. P. 123.
443
.
, ,
, .
.
, , , ,
, .
. ,
,
*.
, ,
, **.
. , , , ,
(lente succession des choses)12.
.
,
.
, .
,
.
. , , . .,
, ,
, , ,
,
.
*
**
.: De lingalit. P. 132133.
Ibid. P. 133. .
. . Des changements survenus dans le caractre des particuliers
4- . De lhomme, uvres compltes dHelvtius,
p. 209210.
444
. .
- ;
, ,
.
.
.
, .
.
,
, ,
- .
,
, , .
;
:
,
. ,
,
,
, ,
. , ,
*. ,
,
.
;
- ,
,
. , , ,
, - **. ,
*
**
IV ,
1839 . . ,
, 225 .
.
. . 226.
445
(les maitres)
,
.
: ,
.
.
, . .
*.
,
.
, , ,
, ,
, ,
. . , .
. ,
, , . .
. , ,
, .
.
,
, .
VII
,
, ? ! ,
.
: , , ,
. ,
, . ,
*
446
. .
: , *. : ; ,
, ,
, . ,
- .
XVIII .
,
, . ,
XIX **.
,
. . . *
**
. . 231.
, . .
, , ,
, ,
,
, .
, , ,
,
.
, . . ,
,
, , ,
. , , ,
.
. , ;
. . 1 . (., 1905. .
).
447
XVIII
, ,
*. ,
,
, 13.
, (18 1904 .)
. . The North American
:
, .
,
,
:
, , **.
, ,
. ,
, ,
***
. .
****. , ,
, , ,
: ,
. .14
, ,
,
*
**
***
****
, , .
, , ,
. 1- .
(. . VII).
. . . . (.
1912 . . 182183).
. .-.
( . 1912 . 33. . 1892).
. . 1893.
448
. .
*.
,
,
.
, ,
XVIII 15.
.
.
. . ,
(le travail soit toujours ncessaire et n soit jamais
inutile)**. ,
, ,
***. , , ,
,
. : ,
,
****. (le fondement du pacte social)*****.
, ,
,
******. ,
. -
, .
, , *
**
***
****
*****
******
.
uvres compltes de J.-J. Rousseau. . IV. P. 240.
Ibid. P. 237.
Ibid. P. 241.
Ibid. P. 247.
. 1789 ..
(Paris, 1901. P. 72).
449
, . . ,
. - , .
, , ,
, () .
,
. ,
. , ,
. .
.
.
, , .
, *. , . ,
. , .
?** .
, -, .
, ,
, .
(le pacte social)
: ,
, ;
: ,
,
*
**
,
. ,
, 16.
. . 249.
450
. .
*. ;
, ,
, ,
. ,
.
,
,
.
,
, ,
.
VIII
.
, , , ,
.
. , ,
.
.
,
. .
, , ,
.
, , .
,
, ,
, , ,
.
*
. . 250. .
451
, ,
, .
, ,
, , (la mdiocrit).
,
. ; , .
, .
, , . -
,
. ,
.
J.-J. Rousseau rvolutionnaire17
.
, (une uvre dconcertante et fcheuse).
. . , ,
*. , :
; ,
, . , ,
Fabian society18,
, . .
. ,
, **.
,
.
*
**
. . 54.
. . 55.
452
. .
, ,
XVIII ,
,
,
.
. ,
-
, ,
. -
. -
, .
.
.
,
.
,
. , , ,
, ,
, ,
. ?
. , ,
, , ,
.
,
?
? .
, .
,
. ?
,
. ,
, .
. ,
.
453
*
**
***
****
*****
454
. .
. ,
.
.
,
, ,
,
. . .
, .
.
.
,
, . - .
,
.
.
, , , .
,
, *.
, , ,
21.
,
, .
,
.
, -, ,
, .
, , , .
,
455
- ,
.
, .
.
,
. .
,
.
?
. ,
, .
. .
.-.
< >
, , , , .
,
,
,
.
, , , ,
, ,
, ,
,
-
.-.
457
.
, ,
,
.
, , :
, ,
, ,
.
,
XVIII []
,
. ,
, , ,
,
. ,
,
,
. 1
.
, .
1887 , .
1748 1762 .,
, , -
458
. .
,
.
, ,
. :
, ,
, , .
.
,
2.
,
.
, .
,
.
. ,
.
.
.
, , ;
, , ,
, . . , , ,
. ,
.
.-.
459
III.
:
, ,
, ,
.
: ,
,
,
.
, , . - ,
, , , ,
, .
,
,
.
,
,
.
, , ,
.
,
,
, .
, ,
, ,
, .
, ,
, ,
460
. .
, ,
.
,
;
, , -,
.
, , . ;
, ,
,
.
.
, -
: ,
, ,
, ,
,
,
,
,
.
, ;
,
,
.
,
, , ,
, ,
. ,
,
.-.
461
,
(Tires du corps legislatif),
, ;
.
,
; ,
, , ; ,
.
,
.
,
;
, : ;
, ,
,
.
,
,
, , , ,
, ,
. ,
.
462
. .
1. .
, , ,
.
.
, ,
, .
: ,
, ,
, .
, .
: ,
.
,
, *. ,
, .
,
; ;
,
. - , , :
, ,
*
.-.
463
* ,
, . , ,
, ,
?
- , ,
. , ,
,
.
.
,
.
. : ( )
(Souverain), ,
, ,
.
, , ( )
, **.
,
, , ,
,
,
,
. ,
. : ,
,
.
, ,
. ,
. ,
*
**
. . 437.
. . 333.
464
. .
, : ,
, , ,
( des chefs), ,
. , (comission),
(un emploi). , , ,
, ,
,
. , ,
, (prince) , .
,
.
,
. , ,
, , ,
,
, ,
, , ,
. ,
. ,
, , -,
, , , .
,
,
,
,
.
,
.
. ,
, , , ,
.
.-.
465
-
, , . ( ).
, . ,
(magistrats) ,
,
,
,
*. , . ; ,
.
, . ,
Considrations sur le gouvernement de Pologne. :
(un vice
dans la constitution polonaise) ,
, , ,
, ,
,
**.
**
466
. .
,
, , .
Contrat social, Considrations sur le gouvernement
de Pologne -. ,
, . :
,
,
; ,
, ,
,
.
(le vrai secret) ,
*.
. ,
, , ,
, , , ,
, , .
*
Pour que ladministration soit forte, bonne et marche bien son but,
toute la puissance executive doit tre dans les mmes mains, mais il ne
suffit pas que ces mains changent, il faut quelles nagissent, que sous
les yeux du lgislateur et que ce soit lui qui les guide. Voila le vrai secret
pour quelles nisurpent pas son autorit. -
: , , ,
. ,
.
.
. ,
,
,
.
.-.
467
, . ,
,
, , , ,
,
,
. , .
,
; . , , , , , , ,
. VIII Considrations sur le gouvernement de
Pologne, . ,
, , ,
, .
,
,
,
, .
.
, , . ,
,
, . .
Lettres crites de la Montagne, , ,
.
,
,
. , , .
,
.
, , ,
,
, ,
(quoiquil ne se montre pas
toujours).
468
. .
; ;
, ; , (il peuvent toujours veiller sur ladminisration des lois);
, , ,
.
. ,
, ,
.
(le sens claire et ncessaire)
1707, .
,
, , , - , ,
,
, ,
,
. ,
,
, ,
,
,
, , , 5
1707 .
. , ,
,
, ,
, .
.
, . : , , ,
-
.-.
469
*, ,
.
,
,
. , ,
, ,
. - , , ,
,
. , ,
,
,
,
. , ,
, . .
,
.
, , .
*
. ,
. . 437 :
,
(. . )
, . ,
, .
, ,
, , , ,
.
470
. .
2. .
Institutions politiques 3
-
,
Contrat Social
Institutions
politiques. ,
, ,
.
. , ,
. , ,
,
,
.
,
. .
, *,
Institutions politiques, , , ,
,
1754 .
, - Fragements des
Institutions politiques4 , , , , .
, ,
* . . . . II. . 47.
.-.
471
.
( 1754 .).
1754 .
,
Institutions politiques,
.
, .
,
, ,
(
), Institutions politiques.
, ,
, -
. 1762 .5
,
*, - 6, ,
, 1896 .
**,
1887 .***. - Institutions politiques,
, (un tout complet et bien ordonn****),
-,
Institutions politiques*****.
. . ,
Institutions
politiques, ,
-. , . *
**
***
****
*****
. . . . . II.
. . 4748.
Du Contrat Social par Edmond Dreyfus-Brysac. Paris, 1896.
. . . . II. I. . 14.
Dreyfus-Brisac. Introduction II.
Dreyfus-Brisac. Introduction P. IX, X.
472
. .
, ,
, .
(. . 1887 . )
,
, ,
(?!)* , , (. . Institutions
politiques), . , ,
,
, ,
. , ,
,
, (?!)** ,
,
. . , , -***,
, 1896 . -****,
Institutions politiques.
.
,
.
**
***
****
, ,
. ,
.
,
.
.
, .
: , , .
P. 417, 418, 419.
Dreyfus-Brisac. Introduction VI.
.-.
473
, - ,
. Institutions
politiques, ,
,
.
1) -, ,
( )
Institutions politiques. , . ,
,
, ,
, ,
.
Institutions
politiques , ,
. , 1754 .,
,
Confessions, Institutions politiques*. ,
, 1754 ., , .
2) -, , , - : Que ltat de guerre nait
de ltat Social8, Institutions politiques. , ,
Dissertation sur linegalit, ,
*, 1752 ., . . ,
Institutions
politiques.
3) -, , , -, Institutions politiques. *
**
474
. .
,
,
. , -,
,
.
, -
Fragments des Institutions politiques ,
,
, -. ,
, ,
, -,
, Institutions politiques.
-
,
,
, , Institutions politiques.
, . . ,
Institutions politiques*.
- ,
Institutions politiques, ,
,
,
,
, , ,
, (?)9 ,
, ,
, .
,
(abus),
.
. , , *
.: . . . . II. . 43.
.-.
475
. , . ,
, , , , *,
.
,
:
Grandeur des nations.
Des lois.
De la religion.
Des F
Du commerce.
Des voyages.
Des aliments.
Abus de la socit.
Culture des sciences.
Examen de la Republique de Platon 10.
, , .
.: . . . . II. . 32.
. .
<
>
- .
. . . ,
. . . . ., 1907 . 247 . 75 .
. . .
.-. .
, .
. . . . . . .
XVI+134 . 40 . . . .
, 1762 ,
.
XVIII ;
() 1, , , , .
, ,
. ,
, . , ,
; ,
.
. ,
, -
< >
477
. ,
. ,
. .
, .
, . ,
, ,
;
.
(23 1789 .),
. ,
,
! ? .
? , ,
, , , 2. , ,
.
.
. ;
.
.
. ( ), . .
.
, .
,
478
. , . . ,
, .
.
,
, ,
,
. ,
, .
. (volont de tous)
(volont gnrale).
, .
-
;
.
. ,
.
. (. ), , , . (. ), (<>,
871416, 11313, 13011, 175810 .). . ,
, , 3.
. .
I
< >
1. .
, ,
, , .
XVIII
,
.
, , , , ,
.
, XX ,
: , , , , ,
, 1.
, ,
, . XVIII -
480
. .
,
, .
,
, ?
,
. XIX ,
, .
,
,
, , ,
. !
, .
,
,
XVIII .
, , . ,
, .
,
. , ,
.
credo , XIX . .
,
, , 2,
, ,
,
*.
*
. :
// . . . 74.
...
481
, ,
.
3, ,
, , 1814 .,
. - ; ,
, , , . . *. ,
, ,
. ,
,
,
. 4,
, ,
: : ; , veto
.
: **.
,
,
,
.
, ,
, ,
, . ,
, ,
, ;
,
.
, ,
,
,
*
**
. / . .
. . . ., 1898. . 123.
Desmoulins Cam. La France libre // uvres. Paris, 1874. P. 82.
482
. .
:
,
. ,
, ,
.
,
.
, , , ,
. ,
, ,
.
,
, .
,
,
, ,
. ,
, , ,
, , . ,
.
: , , ,
. , ,
,
, , ?
,
-
...
483
. , ,
.
, ;
, , .
, , ,
, , ,
. , :
,
;
.
, ,
.
, , . ,
, .
, , -
, ,
,
, .
,
; ,
, , ,
, .
,
,
,
.
, , , le
souverain, par cela seul quil est, est toujours tout ce quil doit tre
(L. I, ch. VII). ?
,
: , ,
, ;
: ,
484
. .
...
485
, ,
,
.
,
(laccord
des interts) ,
.
?
,
? , ,
,
, ?
,
, :
,
. ,
,
, ,
,
.
, ,
, , ,
.
-,
, ,
, . ,
, ,
, ,
,
, ,
:
, ,
,
(L. IV, ch. II). ,
,
? , ,
:
, ,
(unanime), ,
486
. .
;
(L. II, ch. II, note). , , ,
.
,
, :
,
;
.
,
: ,
, ,
. , . , ,
, , :
, ,
,
(L. IV, ch. II). , ,
,
;
:
.
,
. ,
: . , ,
, ;
,
, . ,
, .
, ,
, , ,
- .
;
, .
, , , ,
, , ,
; , , ,
...
487
.
, ,
, ,
, .
, , ,
(L. IV, ch. II).
,
*. ,
. ,
.
: ,
, . ,
, . , ,
, ,
, ,
.
la volont
constante de tous les membres de lEtat (L. IV, ch. II).
elle est toujours constante,
inaltrable et pure (L. IV, ch. 1).
, :
, , car la volont est gnrale ou elle
ne lest pas (L. II, ch. II). , ,
, :
,
, .
,
,
*
.
. : Jellinek. Das Recht der Minoritten. Wien,
1898. S. 12; Prins Ad. De lEsprit du gouvernement dmocratique.
Bruxelles; Leipzig, 1906. P. 107; Duguit. Droit constitutionel. Paris,
1907. P. 33. , ,
.
488
. .
*.
, , ,
,
. ,
: , ; , veto
: : .
,
,
.
, .
: , ,
,
, .
, , :
.
?
, ? ,
. . ,
,
, .
,
:
,
,
.
,
; ,
*
,
.
.
...
489
. ,
, ,
.
, , .
, .
, , ,
(L. II, ch. III).
? , ,
?
,
?
?
, , ,
, ,
, ?..
, , , .
, ,
, ,
, ,
, ,
(L. II, ch. VI).
?
, , ,
,
: ,
. ,
. ,
, .
,
; , ,
. ,
,
. , -
490
. .
...
491
, ,
,
. , ,
,
, ,
.
,
, ,
,
.
, ,
,
, .
! , ,
.
?
,
: , ,
. ,
.
,
, , , . ,
:
(L. III, ch. XII).
, ,
,
, ,
, -
. ,
.
, , ,
, .
?
? ,
, .
, ,
492
. .
;
,
... ,
,
:
,
. , ,
;
(L. III, ch. III).
,
:
, -
,
:
,
, ,
,
, (L. IV,
ch. I). , , , ,
, .
,
, ;
,
. , , : ,
, (L. III,
ch. XV). , , ,
(Ibid.).
, ,
; , ,
,
...
493
. ,
. ,
.
:
;
, .
,
, , ,
. , ,
,
, . , , ,
;
, ,
, ,
, ,
(L. IV, ch. I).
:
.
,
,
*. , , ,
.
*
. .
,
,
, - . ,
,
Contrat social. , ,
. ,
. .: Kistiakowsky.
Gesellschaft und Einzelwesen. Berlin, 1899. S. 156, note 1.
494
. .
. ,
,
. ,
, .
,
; ,
. ,
,
,
... , , ? ,
, elle est
toujours constante, inaltrable et pure,
, (L. VI, ch. II).
elle est toujours constante,
inaltrable et pure .
e pur
si muove, - .
;
, - ,
, - .
, ,
.
,
;
:
.
, , ,
,
,
,
, .
...
495
II. 1789
, .
1789 . , , ,
, , ,
.
.
,
. ,
,
: , , , ,
; , ,
, ,
.
, o
. 1789 . , ,
,
, .
, ,
.
,
.
,
.
, ,
, ,
. , .
496
. .
,
.
,
.
, .
,
.
,
.
.
, ,
. ,
-
, *.
,
,
.
,
?
, ,
.
,
, ,
, , .
,
,
.
*
. . 1789 .
., 1904. . 408. (:
1789 .).
...
497
:
,
, ,
,
,
.
,
,
,
,
.
:
, ,
,
.
, ,
, .
,
.
.
,
. ,
, ,
, , ,
. ,
.
,
.
.
,
.
498
. .
, , ,
,
, , .
,
. ,
,
,
:
,
. ,
,
;
,
.
, ,
,
.
? ,
, , , , , ,
: ,
,
.
, ,
,
, ,
: , ,
,
.
...
499
*.
,
, : ,
,
, .
, ,
,
,
: , ,
,
.
, , , , ,
, . ,
, ,
,
. , , ,
, , ,
. ,
, , ,
.
, , -.
: -
, ,
- ,
. . . . 483
481.
,
XIX . .
. . (. 89. ., 1907). ( ).
500
. .
,
. ,
, , , . 1789 ., ,
, , .
, , , , .
, ;
,
,
, ,
.
,
,
. ,
.
,
, ,
, ,
,
,
.
: ,
, .
,
, ,
.
:
, , ,
. ,
...
501
, . ,
,
,
,
. ,
, , volont de tous ,
,
, ,
.
, ,
;
,
,
.
,
, , ;
,
.
, , ,
. ,
.
. ,
, , , .
:
, ,
, ,
.
, ,
, ,
,
.
, ,
,
,
XVIII .
502
. .
,
,
.
-
, ,
,
, ,
,
? , ,
?
,
? ,
.
, ,
, .
, ,
,
.
.
, *,
,
, .
,
.
,
,
,
. ,
, ,
.
*
...
503
,
?
, ,
.
XVIII ?
,
,
. , ,
XIX .
III.
XIX
: ,
. ,
, ,
. a priori, : ,
. ,
:
- *, :
.
, ,
,
.
*
Je veux chercher si, dans lordre civil, il peut y avoir quelque rgle
dadministration lgitime et sre Contrat
social (L. I., prambule).
504
. .
. , ;
, ;
, ,
. , .
, , , , -
, , ,
. , ,
, *. , ,
: , , .
,
, :
(L. II, ch. XI). ,
, ,
;
, , une rgle dadministration
lgitime et sre6.
*
, , ,
, , ,
.
,
,
,
. ,
, , .
, ,
(L. III, ch. XIII),
, , , ,
(L. III, ch. XV).
...
505
,
, , ,
:
.
, , , . ,
:
,
. ,
,
.
, .
.
. ,
. , ,
: , , , .
, .
,
, , , nmoj emcucoz ,
. ,
, ,
,
. ,
:
,
, .
. , :
.
,
; , -
. ,
,
506
. .
, : volenti non
fit injuria*.
, , ,
,
. , ,
, .
,
. ,
, ,
, .
,
. ,
, ,
, :
,
.
, ,
,
.
.
, . ,
,
.
,
:
,
.
:
*
Rechtslehre. S. 46.
(., 1901) ,
, ,
.
...
507
1)
, ,
;
2)
,
, .
:
, .
. , .
,
. , , 7,
*.
,
. .
, ,
. :
elle est toujours constante, inaltrable et pure
. - 8:
, , , le
suffrage universel ne sera jamais que lexpression de la voix
populaire. De quelque faon quon linterroge, il nen sortira jamais
que ce que la nation contient**. ,
9,
;
, lopinion la plus moyenne. ,
morale de provision, . -
**
508
. .
, ,
*.
. .
, ,
,
.
,
, ,
, , ,
, .
. ,
. ,
, , .
,
XVIII ,
. ,
, . , .
?
,
,
,
, , ,
. ,
,
.
,
.
, ,
, ,
, , , *
...
509
.
, , : , ,
, .
, , , , , , .
la police aise, ,
,
*.
? ,
,
?
,
.
,
,
,
,
.
, , ,
, , , , .
, ,
, ,
, , , , . ,
, .
,
.
*
,
,
10.
510
. .
, , , ,
,
,
.
volenti
non fit injuria 11.
, , ,
.
,
, , , ,
. ;
. , :
,
,
, *. .
.
, : ,
.
,
, ,
. , , ,
, ,
. ,
,
*
...
511
, , .
, ,
.
,
.
,
.
, ,
. ,
,
,
.
12, ,
,
,
, ,
,
,
, :
,
*.
, . ,
*
512
. .
, ,
, , ,
,
,
*.
,
,
,
,
, .
,
.
.
, ,
, .
, ,
,
,
, .
, , ,
,
, .
, ,
,
.
. ,
,
*
. . . :
// . . 85.
...
513
.
,
,
. - .
, .
,
. ,
,
(
):
,
*.
, , . ,
,
, ,
,
.
. .
< >
,
,
- .
,
. - ,
,
,
.
,
.
, ,
,
, . ,
.
,
.
, -
, .
,
,
<>
515
, , .
, , . 1,
,
.
, .
,
. ,
,
.
:
;
.
.
.
, ,
. ,
. ,
, .
.
,
, .
, , .
: , ,
,
. ,
,
.
, :
516
. .
,
.
,
, .
,
. ,
. ,
,
, .
, 2
, .
, ,
, ,
*. , ,
. :
**.
; :
. , , ,
;
,
.
, 3, , , ***,
,
. ,
,
: *
**
***
<>
517
. , ,
; XVII ,
.
,
. :
*.
. : , ;
.
.
,
.
, , .
,
, . , ,
,
, ;
, ;
.
. ,
.
, ,
*
. : (. I, XIII).
518
. .
.
,
.
, ,
, , , XIX
,
, .
. .
< >
I
, * , , :
Ces clauses (du contrat) bien entendues se reduisent toutes une
seule: lalination totale de chaque associ avec tous ses droits
toute la communaut De plus, lalination se faisant sans rserve,
lunion est aussi parfaite quelle peut ltre, et nul associ na plus
rien rclamer**2. ,
; ***.
****. *
**
***
****
Les clauses de ce contrat sont tellement dtermines par la nature de lacte, que la
moindre modification les rendrait vaines et de nul effet1 (Contrat social (
C. S) L. I. C. VI. P. 138).
C. S. L. I. C. VI. P. 139140.
Car sil restait quelques droits au particuliers, comme il ny aurait aucun suprieur
commun, qui pt prononcer entre eux et le public, chacun, tant en quelque point son
propre juge, prtendrait bientt ltre en tous; ltat de nature subsisterait, et lassociation
deviendrait ncessairement tyrannique ou vaine3 (C. S. L. I. C. VI. P. 140).
C. S. L. II. C. IV. P. 166.
520
. .
: Il sagit de
bien distinguer les droits respectifs des citoyens et du souverain, et
les devoirs quont remplir les premiers en qualit de sujets du droit
naturel, dont ils doivent jouir en qualit dhommes*4.
,
, , . ,
. Lecteurs
attentifs, , ne vous
pressez pas, je vous prie, de maccuser ici de contradiction. Je nai
pu lviter dans les termes; mais attendez** 5. .
***
****, , *
**
***
****
521
,
.
, ,
, , , ? Contrat social
. IV I
, : Renoncer sa libert, cest
renoncer sa qualit dhomme, aux droits de lhumanit, mme ses
devoirs. Il ny a nul ddommagement possible pour quiconque
renonce tout. Une telle renonciation est incompatible avec la nature
de lhomme; et cest ter toute moralit ses actions que dter toute
libert sa volont*13.
: Discours sur lingalit, Economie
politique, Emile, Lettres crites de la Montagne15, **.
, ,
.
. Il est certain, , que si
lon peut contraindre ma volont, je ne suis pas libre18.
, . ,
*
**
le lui doit sitt que le souverain les demande. Mais le souverain ne peut charger les
sujets daucune chaine inutile la communaut: il ne peut pas mme le vouloir, car sous
la loi de raison, rien ne se fait sans cause, non plus que sous la loi de nature12.
, , , ,
.
.
P. 129, . : C. S. L. I. C. I. P. 119 Lhomme est ne libre14
Discours sur linegalit. Il partie, . 119. Economie Politique I, 314.
: il est certain que si lon peut contraindre
ma volonte, je ne suis pas libre16. (314). Emile, . V. (Des voyages) . 292: Nous
examinerons ensuite si un homme peut lgitimement saliner sans restriction, sans
reserve, sans aucune espce de condition, cest dire sil peut renoncer sa personne,
sa vie, sa raison, son moi, toute moralite de ses actions et cesser en un mot
dtre homme dexister avant mort, malgr la nature qui le charge immdiatement de
sa propre conservation et malgr sa conscience et sa raison qui lui prescrivent ce
quil doit faire et de ce quil doit sabstenir17. . , 30- . ( . . XXXIII).
522
. .
, ,
. . .
, : Toutes sortes dengagements ne sont pas valides mme
devant les tribunaux humains. Ainsi pour dterminer celui-ci (. .
), lon doit en expliquer la nature on doit
prouver quil na rien de contraire aux lois naturelles: car il nest pas
plus permis denfreindre les lois naturelles par le contrat social, quil
nest permis denfreindre les lois positives par les contrats de
particuliers*19. .
, ,
. , -, :
, , , . ,
, ? .
, , ,
, . ,
**. *
**
Lettres crites de la Montagne. Lettre VI. P. 64. uvres. III . . Furne, 1844 .
,
. , ,
: Dreyfuss-Brisac , ,
, , , , : La socit
civile, Essai sur la constitution de ltat, Essai sur la formation du corps
publique, Essai sur la forme de la rpublique20, (Dreyfuss-Brisac G. Introdiction
// Rousseau J. J. Contrat social. Paris, 1896. P. XXII).
: principes du droit politique21,
, V (. 291, 295), , -
.
523
,
,
,
*. , ,
,
. ,
, ,
, ,
. , , ?
,
? .
VIII I <> <>,
, .
: Ce passage de ltat de nature ltat
civil produit dans lhomme une changement trs remarquable, en
substituant dans sa conduite la justice linstinct et donnant ses
actions la moralit qui manquit auparavant. Cest alors seulement
que la voix du devoir succdant limpulsion physique, et le droit
lapptit, lhomme, qui, jusque l, navait regarde que lui-mme, se
voit forc dagir sur dautres principes, et de consulter sa raison avant
dcouter ses penchants si les abus de cette nouvelle condition ne le
*
. ., . 24 L. I. C. V ( . . XXVII)
: Il y a mille manire de rassembler les hommes dans la
multitude daggrgations, qui existent actuellement sous ce nom, il ny en ait peuttre pas deux qui aient t formes de la mme manire, et pas une qui lait t selon
celle que jetablis. Mais je cherche le droit et la raison et ne dispute pas des faits22.
. : Comment ce changement sest-il fait? ( . ). Je lignore. Quest ce qui peut le
rendre lgitime? Je crois pouvoir resoudre cette question23. L. I. C. I. P. 119. (. ). Liepmann (Op. cit. P. 9597, (
) Haymana. (J. J. Rousseaus Social
philosophie. 1898. P. 5758). . : . .
. 1917. . 111113 24.
524
. .
C. S. L. I. C. VIII. P. 147148.
Discours sur lingalit. Prface. I . . Lahure. Les modernes ne reconaissent
sous le nom de loi, quune rgle prescrite une tre morale cest dire intelligent
et libre26. (P. 88). La bte choisit ou rejette par instinct et lhomme par un acte
de libert et cest surtout dans la conscience de cette libert que se montre la
spiritualit de son me27. (I partie. 8990 .). ,
. 30, L. I. C. V. ( . XXXIII): Cest ter toute moralit de ses
actions que dter toute libert sa volont28. Emile, passim, . : (Profession de foi du vicaire Savoyard. . IV . 222227): Le
principe de toute action est dans la volont dun tre libre Lhomme est libre
dans ses actions Murmurer de ce que Dieu ne lempche pas de faire le mal cest
murmurer de ce quil la fait dune nature excellente, de ce quil mit ses actions la
moralit, qui les enoblit29. P. 222.
525
, .
. : Ce qui est bien et
conforme lordre est tel par la nature des choses et indpendamment
des conventions humaines Sans doute il est une justice universelle
emane de la raison seul; mais cette justice, pour tre admise entre
nous, doit tre rciproque. A considerer humainement les choses,
faute de sanction naturelle, les lois de la justice sont vaines parmi les
hommes Dans ltat de nature je ne dois rien ceux qui je nai
rien promis; je ne reconnais pour tre autrui que ce qui mest
inutile Il faut donc des conventions et des lois pour unir les droits
aux devoirs et ramener la justice son objet*30.
, . ,
, , ,
,
?!
, ,
?**
, . . ***.
*
**
***
526
. .
**
527
:
Cest ainsi que se forment en nous les premires notions distinctes
du juste et de linjuste; car la loi est antrieure la justice et non pas
la justice la loi Le plus grand avantage qui resulte de cette
notion est de nous montrer clairement le vrai fondement de la justice
et du droit naturel (. . droit naturel raisonn)*35.
,
,
, ,
Droit naturel, 36, V , Lettres crites de la Montagne,
, .
, , . . , , ,
; ,
:
(car) cest ter toute moralit de ses actions, que dter toute libert
sa volont**37.
,
,
.
, , . .
,
, ,
(en qualit dhommes).
, .
, , ,
,
,
. ,
*
**
528
. .
, ,
, . ,
, ,
. ,
*, ,
,
, : Nous ne commenons, , proprement devenir hommes, quaprs avoir t citoyens**38. ,
***: lhomme, qui, jusque
l, navait regard que lui mme, se voit forc dagir sur dautres
principes, et de consulter sa raison avant dcouter ses
penchants**** 40 La raison (sclaire) de nouvelles lumires, son
cur (schauffe) de nouveaux sentiments***** 41. la
constitution de lhomme (saltre); lexistence physique et
indpendante que nous avons tous reue de la nature (se
substitue) une existence partielle et morale6*42.
la libert morale,
qui seule rend lhomme vraiment matre de lui; car limpulsion du
seul apptit est esclavage, et lobissance la loi quon sest
prescripte est libert7*44. ,
*
**
***
****
*****
6*
7*
529
, ,
,
, .
, , : , ,
,
,
, . * ,
*
,
.
XVIIXVIII , ,
.
(appetitus societatis)
, , . (.: De jure belli ac pacis. 1625,
Prolegomena 8 9). . ;
. , jus naturale jus ad omnia, , lex
naturalis , ,
. (De cive. 1648, C. I, 710, ; C. II, 1, 28; C. III, 29, 30, 31; C. IV,
1). (C. V, 2),
(C. VI, 13, . C. III, 27) ,
. , , ,
;
,
;
. (. .)
, . XVIIXVIII
. . ,
,
. ,
(.: . . .
530
. .
, .
, Contrat Social
.
Contr<at> Soc<ial>, , ,
(puissance) . , : Chacun de nous met en
commun sa personne et toute sa puissance sous la suprme direction
de la volont gnrale*47; :
Chaque membre de la communaut se donne elle au moment
quelle se forme, tel quil se trouve actuellement lui et toutes ses
forces** 48 , , (puissance), , .
, : il faut bien distinguer la libert naturelle, qui na pour
bornes que les forces de lindividu de la libert civile qui est limite
par la volonte gnrale*** 49.
, . , ,
, (possesion), qui nest que leffet de force50,
proprit, qui (est) un vritable droit****51
*
**
***
****
531
, ne fait que changer lusurpation en un
vritable droit et la jouissance en proprit* 52. ,
,
,
Contr<at> Social.
,
, , ,
; . ,
, ,
,
, ,
: La force est une puissance physique;
je ne vois point quelle moralit peut rsulter de ses effets. Cder la
force est un acte de ncessit, non de volont En quel sens pourrace tre un devoir?.. Sil faut obir par force, on na pas besoin dobir
par devoir Convenons donc que force ne fait pas droit** 53.
,
, - .
, .
,
.
, .
.
*
**
C. S. L. I. C. IX. . 152.
C. S. L. I. C. III. . 125126.
532
. .
II
VOLONT GNRALE 54
<>
volont gnrale. ,
- ,
.
volont gnrale -
. volont gnrale
, .
volont gnrale ,
, Contrat Social.
, , ,
,
volont gnrale, ,
*,
.
, volont gnrale ,
. .
,
volont gnrale**. , ,
, *
**
C. S. L. I. C. VII. P. 146.
. : . . . . .,
1909. . 2729.
533
volont gnrale -
, . ,
, ,
,
. Si (s)on avis particulier let import
(il) aurait fait autre chose que ce quil avait voulu (
volont gnrale); cest alors qu(il) naurait pas t libre*55.
,
volont
gnrale:
, ,
. ,
, , que tous les caractres de la
volont gnrale sont encore dans la pluralit; quand ils cessent dy
tre, quelque parti quon prenne, il ny a plus de libert**56.
,
,
, -
volont gnrale. ,
, , , ,
volont gnrale ,
,
,
***. ,
, , volont gnrale, , , volont
*
**
***
534
. .
particulire. .
,
volont gnrale: Il y a
souvent bien de la difference entre la volont de tous et la volont
gnrale; mais tez de ces mmes volonts les plus et les mois qui
sentre-dtruisent, reste pour somme de diffrences la volont
gnrale*57.
, volont gnrale **.
, volont gnrale , , ,
, ;
volont gnrale.
,
,
volont
gnrale, .
volont gnrale
;
volont
gnrale .
( ) . Volont gnrale : , ;
. , , ,
volont gnrale
.
, , *
**
535
.
; 59
. conscience volont gnrale
. ,
volont gnrale,
volont gnrale
conscience55. ,
,
. ,
, , volont gnrale
conscience*60.
,
conscience, volont gnrale;
, conscience, . ?
,
volont gnrale,
. ,
,
, ,
. Volont gnrale
.
,
volont gnrale conscience,
. ,
pendant 62 .
, , lien social,
volont gnrale conscience
. *
, , vertu conscience (.: Emile. . IV. . 227),
volont gnrale: tout homme est vertueux,
. ., quand sa volont particulire est conforme en tout
la volont gnrale61. 316 . . . 315.
536
. .
conscience, .
volont gnrale
:
conscience,
, volont gnrale
,
volont gnrale
,
,
.
volont gnrale
.
;
.
, volont gnrale,
- ,
.
volont gnrale ,
(regarde
qu lintrt commun),
*.
volont gnrale. ,
, , ,
volont gnrale**,
*
**
537
. , volont gnrale
, ,
, .
.
volont gnrale , .
: Je tcherai,
Contr<at> Soc<ial>: dallier
toujours dans cette recherche ce que le droit permet avec ce que
lintrt prescrit, afin que la justice et lutilit ne se trouvent point
divises*64. ,
, ,
, , ,
.
,
,
**.
, ,
, ,
.
, ,
, ,
Contr<at> Soc<ial>
*
**
C. S. L. I. C. I. . 118.
, Contr<at> Soc<ial>,
en prenant les hommes tels quils sont 65 (L. I. C. I. 117),
, Usteri: il ny a que les passions humaines qui
conservent les tablissements politiques66 (Op. cit. T. IV. P. 450).
, :
Le droit ne se plie point aux passions des hommes67 (Emile. L. V, P. 195).
.
538
. .
*.
,
,
,
, volont gnrale,
-
.
, : Le droit ne se plie point aux
passions des hommes et il sagissait entre nous dtablir dabord les
vrais principes du droit politique. A prsent que nos fondements sont
poss, venez examiner ce que les hommes ont bti dessus**72
Il faut savoir ce qui doit tre pour bien juger de ce qui est***73.
*
**
***
Contr. soc. .
; :
. . , : Le souverain ntant form que des particuliers
qui le composent, na ni ne peut avoir dintrt contraire au leur par consquent il
est impossible que le corps veuille nuire ses membres68. (C. S. L. I. C. VII. P.
145) puisque ce serait vouloir se faire du mal soi-mme69 (Emile. L. V. . 292).
; ,
,
: Le souverain par cela seul quil est, est toujours tout ce quil
doit tre70, ,
,
.
; , ,
, ne peut pas mme le
vouloir, car sous la loi de raison, rien ne se fait sans cause, non plus que sous la loi de
nature71 (L. II. C. IV. P. 167). - ,
.
Emile. L. V. . 295.
Ibid. . 291.
539
,
, : volont gnrale,
force publique74
, .
, ,
.
volont gnrale : la volont gnrale est
lessence de la souverainet75 , .
volont gnrale,
,
.
.
,
,
, . (loi)
volont gnrale,
. ,
, ,
, ,
, .
, ,
, *.
*
, , , , (. .:
. . Op. cit. 118, 114, 125).
, , . .
, .
,
, , volont gnrale.
, : .
.
540
. .
C. S. L. I. C. VII. . 145.
Ibid. L. I. C. VII. . 145.
Ibid. L. II. C. IV. P. 167.
Ibid. L. II. C. IV. P. 171.
541
, , . .
.
, .
, , ,
, ,
, . , *:
.
,
, . , , ,
, , , , ,
. ,
, : , ,
. .
**,
*
**
, , , - ,
. , ,
(. ). 1789 .,
,
,
.
, , : Krabbe (Die Lehre der
Rechtssouverenitt. Groningen, 1906. . . s. 17, 47, 195, 245), Kelsen
(Hauptprobleme der Staatsrechtalehre. 1911. . s. 406)
542
. .
. ,
,
;
. , ,
, , ,
;
volont
gnrale .
(libert civile)*. ,
,
.
,
,
.
, ,
volont gnrale.
,
,
: nul ne perd de sa libert, , que
ce qui peut nuire celle dun autre**83.
volont gnrale ,
,
***.
**
***
543
,
, ,
. ,
: Lisez-le, monsieurs, ce livre
Contr<at> Soc<ial>, vous y verrez partout la
libert reclame, mais toujours sous lautorit des lois, sans laquelle
la libert ne peut exister*84. ,
.
,
1789 . ,
Contr<at> Soc<ial>
. La loi est lexpression de la volont gnrale85,
6 , ,
. : **. 4- : La libert consiste pouvoir faire tout
ce que ne nuit pas autrui: ainsi lexercice des droits naturels de
chaque homme na de bornes, que celles qui assurent aux autres
membres de la socit la jouissance de ces mmes droits. Ces bornes
ne peuvent tre dtermines que par la loi***86.
,
. , ,
, .
4- .
, , -
*
**
***
544
. .
,
.
,
,
.
. .
.
I
1918 ,
, . .
,
,
. , , , ,
1, ,
, , ,
. -
, ,
,
-
.
,
, , , , ,
, ,
-
546
. .
. , ,
, ,
, . . , ,
.
(. . ) ,
, ,
,
, .
, 2
, ,
. ,
,
.
, -, ,
: , ,
. - ,
, , ,
.
,
(. 12, 30, 34 .), , , ,
(. 24), , -,
(. 26) . . , ,
, , , (. 34
.). ,
, -
547
,
(. 72)
(. 74),
(. 77),
, , , . ,
(. 23), ,
,
(. 86). . ,
(. 87) , ,
.
, , ,
, , ,
. ,
3 (. 45 40), ,
- , (. 97).
. . ,
,
, , , (. 12),
(. 20). ,
, ,
,
. ,
,
,
,
- , .
,
,
(. 13).
, .
,
548
. .
, , . , , 4.
II
.
.
-, ,
,
. .
-,
, .
-, ,
(, ) ,
,
.
, . ,
.
, ,
.
, , : , XVIII ,
,
, ,
.
. ,
, , ,
, . <> (. 24 27) ,
,
. , , . . ,
,
549
, , (
) ,
,
. , ,
(. 2829). ,
,
:
, . . ,
. , ,
, , (. 31).
, , , ,
.
. , , , ,
, ,
(. 32). , , <>, ,
, . . .
. , ,
, , ,
(. 35).
.
,
-
(. 36).
(. 37).
: , ,
() (. 38). , . ,
550
. .
(. 3940).
;
,
,
.
, ,
, (. 37).
, . , ,
, ,
<> , -
. , ,
, .
, .
, , , . .
, ,
(. 4950). , ,
.
:
,
? , , ,
,
(. 42). , ,
, ,
. ,
,
, , . .
. ()
. -, ,
,
(. 47). .
551
III
. ,
, ,
, . ,
,
. -
. . , ,
,
, , ,
,
.
, . . ,
(. 53).
, , , ,
volont gnrale , , , . ,
? - , ,
volont gnrale , ,
(. 51).
, ,
volont gnrale, , ,
, . . *,
.
*
, . .
552
. .
, , ,
,
,
(. 55). ,
, ,
,
(. 56), ,
,
,
.
, ,
, , , , , 5 ,
(. 57).
,
. ( )
,
,
(forcs), (. 58)
, . ,
, , volont gnrale, ,
, , , (. 60),
,
. ,
, ,
, (. 61). , ,
. ,
, ,
,
(. 62).
, :
553
,
, ,
, . ,
(. 63).
: , , , , ,
,
, , ,
. ,
, , volont
gnrale , ,
(un acte pur de lentendement), , .
. ,
. , volont
gnrale, , , conscience6,
(. 6364). ,
, , , .
:
() , ,
, .
, ,
volont gnrale, volont particulire,
.
,
,
: , . ,
,
, , ,
,
. ,
, (
), (. 6465).
,
,
(. 66).
554
. .
volont gnrale, .
,
. , , ,
,
: .
. ,
,
,
, , <> <> ,
,
, , ,
. , , , , ,
? . ,
: , (. 68). , ,
<> XVIII .
. .
<> , , ,
,
,
(. 69).
. ,
, volont gnrale
, , ,
, , ,
:
conscience, volont gnrale.
,
,
(. 7071). -
555
. , , , , , , , 7
,
, . -
(. 7174).
, ,
, ,
, . .
IV
, ?
, ,
,
,
, .
, . , volont gnrale,
, .
.
, ,
, ,
, .
, , , .
, , , ,
(. 7475). ,
? , . , ( )
-
556
. .
,
,
,
,
, (. 76). ,
, - ,
, .
, . ,
(. 77).
,
. , ,
, , ,
,
volont
gnrale (. 78).
,
, ,
. , , ,
; ; ,
,
.
,
, (. 79).
,
,
. .
,
() ( ),
, (. 78).
557
,
, , , . (. 20 75).
.
- ,
, .
, ,
conscience ,
(. 81).
,
:
,
(. 82).
, (
), ,
,
, , ,
, ,
,
, , (. 8384).
- <> ,
,
, (. 86).
- ,
, , ,
558
. .
(. 87), , ,
, (. 8789).
, ,
,
, <>,
, , ,
? ,
, .
, , , .
, , . < >
, , ,
(. 88).
, ,
. -
(. 8586), , ,
, , ,
, ,
,
, , . , , ,
, ,
(. 88). ,
,
, , .
. - , , , .
, ,
,
: -
559
,
.
,
,
, ,
, ,
(. 9091). , ,
,
,
,
.
(. 9293),
, ,
( matre
,
),
,
,
. ,
, , . .
(. 9495).
VI
- ,
,
, ,
,
. .
,
. ,
, ,
. - . ,
.
560
. .
, , , , ,
,
.
,
, , ,
, . . , , ,
, ,
. .
, , , .
(. 27).
,
, ,
, , . ,
,
. , ,
, ,
;
,
,
,
(. 27).
,
,
-
,
, ? ,
, ,
, (
)8. ,
,
, ,
, , , :
,
,
, ,
561
, ,
. ., ,
. . :
, , . ,
,
,
, , . , , , , .
, , ,
. ,
- ,
, ,
, .
, , ,
, , ,
.
<>
, ,
. , ,
. ,
. ,
.
,
, . ,
, ,
.
,
.
, ,
.
. 1918 .
. .
<>
. .
.
, 1918. 100 .
,
,
.
, , ,
,
.
, ,
, ,
,
.
1, , , , , , ,
.
, , ,
?
<>
563
, .
;
, ,
: ,
, .
.
, . ,
, ,
. ,
.
, ,
, , , , .
, .
, ,
.
,
, .
,
.
, , , . ,
2
3.
.
.
< >
- ,
.
,
.
IV
.
,
, .
,
,
.
,
, , . .
, .
, , ,
,
.
565
, .
,
, . ,
;
, .
, .
,
*;
**. ,
, . ,
,
.
, , , . . ,
, , ***.
.
. , ,
, ,
****.
, ,
. , ,
,
, *****.
, ,
. ,
.
*
**
***
****
*****
566
*, ,
, , ,
.
, ( , ),
, . ,
,
. ,
, ,
.
, ,
.
,
, - , ,
.
,
, , , ;
,
.
, ;
.
,
, . ,
,
, .
*
.
Rveries du promeneur solitaire (III Promenade).
567
, ;
, , *.
, ,
, ,
,
**,
,
, , *** (
)1,
. , ,
, -****.
,
, .
, ,
.
. ,
, ,
, .
. , ,
*
**
***
****
568
*. ,
,
,
.
, , .
,
. -, **
,
, , .
, , <>, , , , ?
. ,
,
,
.
,
, , , .
, , , , , . , ,
. , -
XVIII , ,
,
. ,
. , , .
,
*
**
569
.
, ,
. ,
,
, ,
. ,
, ,
,
, .
,
;
: ,
, , ,
.
,
,
.
,
, , ,
,
.
.
,
, ,
. , , ,
, , ,
. , -
570
571
II : -
! .
, *. , , ,
, , , , ,
.
,
.
, ,
**.
,
- ,
,
***.
, ,
. , ,
-
, , ,
****3.
,
, , .
, ,
, .
,
;
***** ,
. ,
, ,
- ;
6* ;
*
**
***
****
*****
6*
572
, ; ,
.
,
*, ;
sensibilit 4;
, , ;
,
,
, ,
, , .
, . ,
, ,
,
.
, , , ;
,
,
, , , .
( ,
: ltat de rflexion est un tat contre nature et
lhomme qui mdite est un animal dprav)**5, ,
,
, ,
,
. , ,
. ,
,
. , ,
,
,
.
, ,
.
*
**
573
, ,
, , , *. ,
. , ,
.
, ,
, , ,
, , ,
, , ,
. -
. ,
,
-. ;
,
, , .
.
,
, **.
.
*
**
. [ ]. . 203.
. Strauss D. Voltaire. Leipzig, 1870.
S. 245.
574
VI
, , ,
, *.
, .
,
,
, , ,
, ,
, ,
,
.
,
.
, , **, ,
,
, .
;
,
,
,
.
.
,
***,
, .
,
, , .
.
*
**
***
Confessions. I, 1.
( ).
. 1885. . 38.
Confessions. I, 1.
575
, ,
.
, *, ,
.
Mercure de France, .
, . -
- ,
, .
,
,
.
. ,
. ,
, , ,
, , ,
,
, , , ,
, ,
, .
, ;
, ,
, ,
, ,
,
- .
,
.
.
, , , ,
.
. , **, ,
, ;
. ,
***, ,
*
**
***
576
; , ,
. , .
,
,
;
,
,
, .
, , ,
.
; (cultiver)
, , *;
, ,
, ,
**.
, ,
, ,
. , ,
.
, ;
,
.
.
.
, ,
. , ,
,
. ,
: ,
, , , ,
, ***.
*
**
***
577
; ,
, , ,
, .
, ,
*.
, , ,
, ,
, , **.
, , , . . ***,
, ,
, , , .
.
,
, , ****.
, ,
; , ,
, .
, , , , .
, ,
.
,
, ,
, , ,
*****. ,
, . ,
,
. ,
6*.
*
**
***
****
*****
6*
578
. , ,
, ,
*.
, **,
;
,
; ,
;
.
?
, , .
.
, ;
, ;
, , . .
.
, :***
, ;
, , , ;
, 6.
, ; ,
, , , ,
.
, , ,
. , ,
,
**** , ,
, . ,
, ,
*****; , *
**
***
****
*****
579
, *,
,
, , ,
, .
, ,
, .
- , **.
, ,
,
- , ; , , ***.
, , .
, ,
, , ,
, .
, ,
. ,
, ,
.
, .
VII
,
,
,
,
****.
*
**
***
****
580
,
.
,
; , ,
-
, .
,
, ,
, .
, , ()
,
, ,
,
, *.
, ,
. ,
, .
. ,
, , ; ,
;
, , .
,
,
.
; , ,
(piti), ,
; ,
, , ,
; .
*
581
,
. ,
, . ; ,
, - ; ,
, , ,
, , ,
;
; ,
.
.
; ,
,
, . ! *, ,
,
, ,
,
.
, ,
?
?
, ,
.
,
,
?
, ?
: ,
- **. , ,
?
*
**
582
;
, .
, ;
. ,
, *,
.
, **,
. (felicit publique)
;
.
, ,
.
. ,
***, , ,
,
.
,
7, :
, ;
. ,
, .
, : ,
;
,
,
- ?****
;
.
*
**
***
****
583
VIII
;
, -
.
,
.
.
,
*.
-. ,
, ,
, ,
**, ,
***,
,
, ,
.
,
****,
,
,
,
.
, . , , ,
. ,
, .
*
**
***
****
584
, amour propre
amour de soi*8. , **,
, . 9, , ,
***.
, , , , ,
, . , ,
; (douce)
****. ? ,
, . , , ; ,
.
, . , . , .
.*****
, ,
.
, .
.
: , , ,
,
, .
,
, *
**
***
****
*****
585
;
,
.
, ,
! *.
:
!
IX
.
,
. . , , ,
,
,
. , ,
,
,
,
,
,
,
, , , ,
, ,
, ,
, ,
,
**.
*
**
Ibid.
. [ ]. . 4647.
586
, ,
, .
.
. , , *.
,
? **.
: , , ,
,
***.
,
, ,
.
****.
.
, .
, ,
, .
, , ,
, .
, , *****,
, ;
, !
,
, , .
, , ,
,
, , . ,
*
**
***
****
*****
587
,
, . ,
, -*, ,
. -
,
.
, ,
, , **.
,
, ***.
,
,
.
, , , ,
. , ,
, ,
.
, ****.
, ,
.
,
,
,
,
.
,
, , , , .
,
. , ,
, ,
*
**
***
****
588
. ,
. : ,
, , *.
, ,
,
.
, ,
.
.
,
.
.
, ,
.
. , , .
, ,
,
, , , .
.
, **, ,
, ,
, .
,
.
, .
, .
, :
! ()
(la canaille), .
, ,
.
, , , ?
. , ,
*
**
Emile. IV.
Confessions. II, xii.
589
, ,
,
.
,
,
?10
, !
,
,
*: , -,
,
(cerveaux bruls), .
,
,
.
,
. ,
, ,
. , ,
. , ,
,
,
.
,
*
590
, .
.
.
.
- 11,
. ,
, ,
,
.
, , *, ,
, .
?
,
,
, ,
? ,
,
. , ;
, , . ,
. ,
.
,
?
**, :
, ;
IV
. ,
, . ,
*
**
591
, ,
? , ,
,
.
, , , ,
,
- ,
.
,
,
, .
.
, *, ,
, - ,
.
, , ,
.
,
.
, ,
.
,
, , - ;
-,
, IV , ,
.
, ,
, . ,
, *
592
*;
, , ,
**.
,
, , ,
, , ,
***.
, ,
.
,
, . , , ,
.
, ****, ,
. , ,
,
,
, *****, .
, , , . ,
******, .
*
**
***
****
*****
******
593
,
,
, , ,
. ,
, , ,
.
,
,
.
, ,
,
. , , ,
,
.
; ;
,
,
.
, ,
, .
-:
, ,
*.
, : ,
,
. , ,
, *
594
.
, ,
,
,
, .
, ,
.
, *,
.
, , , .
,
,
.
.
XI
.
, , -,
, .
, .
, , ,
, , ,
XVIII
XIX . ,
. ,
, ,
*
595
,
, ,
, , .
-
: ,
;
, ;
, ,
; ,
, , ,
, , .
, :
,
, ,
.
,
.
, , , ,
, ,
,
.
, , .
.
*, , -,
,
.
,
- . , .
, ,
. ,
*
. [ ]. . 243, 244.
596
,
. .
.
,
,
.
,
, , - .
, :
.
. ,
,
. ,
,
, . -,
. ,
,
. ,
- .
. ,
, , , ,
. , , . ,
, ,
.
- .
, , . ,
,
,
. , ,
,
, ;
597
,
.
,
,
.
. ,
, .
, ,
, .
, ,
. ,
, ,
. , ,
, ,
: , .
,
,
.
, .
, ,
, .
, , ,
,
.
, ,
.
598
XII
.
, *
,
, ,
, ,
-,
, .
, , ,
, , ,
, , ,
.
, ,
, , ,
; ,
, ,
, .
12, ,
- , , , ,
, ,
**.
13,
,
. ,
, , -
**
: Jean Jacques Rousseau, a new
study in criticism by F. Macdonald [2 . London, 1906] Jules
Lemaitre. Jean Jacques Rousseau. Paris, 1907.
Barante. De la littrature franaise pendant le XVIII sicle. 1824.
P. 234235.
599
14. (
, ) , , : , , (resignation),
(humilit). ,
(son dtachement du monde)*.
, , :
, ,
,
. ,
,
,
.
, ,
,
, ,
.
. , ,
,
,
, .
, ,
**15,
, , , .
,
, . . ,
, , ,
, .
*
**
.
( . . )
, .
-
, Contrat
social 1.
. , ,
;
,
, ,
.
, ,
.
, , -;
( ,
Confessions,
Institutions politiques). ,
, ,
. - ,
, .
601
,
, . Contrat social,
,
,
, , ,
,
*.
;
?
? , De corpore De cive2, Profession
de foi du vicaire savoyard3.
. . . ,
,
**,
,
***. ; ,
.
, , ,
.
,
, ,
,
, . ,
,
,
,
.
, *
**
***
602
,
. ,
;
, , ,
. , <>-,
, ;
,
*.
.
,
.
, XVIII .
, , , ,
.
, , , , , .
, ,
.
, ; , , , 4. ,
,
.
: , , . *
603
,
, , ,
, .
, , . ;
, .
?
, ,
? , , ,
,
. ,
,
,
?*
.
,
, - ,
, , ,
, , ,
. ; ,
.
, -, ,
. ,
, ,
.
, , ,
, **. , , , ,
;
(une
inexcusable prsomption).
*
**
604
, ,
,
.
, ,
. . , Christianity
as old, as creation 5. , , ,
, ,
, .
, , ,
,
.
,
. ,
,
. ,
,
; ,
. , ,
. , ,
, ,
, ; , -*. ,
, , ,
.
, ;
. ,
, . ,
*
605
,
; ?*
,
,
. ,
,
, ,
. . ,
, ,
,
.
**,
, ,
. , , ,
, .
6.
,
.
,
;
,
. ,
, , ,
; , .
: 1728
, 1754
Confessions . , ,
salus populi, raison dtat 7.
, *
**
606
*.
, ,
,
, ,
, **. , . ,
, .
, . . ,
-, . ,
.
.
, Contrat social
.
.
,
***, ,
. , ,
,
, ****.
, ,
. ,
, *
**
***
****
. ;
Dreyfus-Brisac, p. 412.
Rousseau, . II, . 12: if Voltaire
could not write like Fenelon, at least he could never talk like Tartufe8.
Contrat social. L. I. Ch. 6.
Contrat social. L. II. Ch. 6.
Contrat social. Ch. 7 il faudrait des dieux pour donner des lois aux
hommes 9.
607
, ; ,
, .
.
*. ,
,
. ,
, ,
,
**,
***10.
, , ,
, ,
****.
,
. ,
,
, . ,
,
, ,
*****. , , ,
; ,
. ,
.
. :
.
, ,
;
, . ,
*
**
***
****
*****
608
,
, , , , , , ,
. , , ;
, .
, .
?
. , ,
. ,
, ;
,
.
;
, (non comme
impie, mais comme insociable). ,
,
, .
,
,
. ,
, ; ,
: ,
*.
, .
.
Contrat social.
, ,
. ,
, ,
*
609
*. ,
; ,
,
; ,
.
: , , ,
,
, ,
, . ,
, , , ,
:
, , , ,
, **.
,
:
.
Contrat social.
;
. . Contrat
social ,
; :
,
( !)
***.
. ; ,
*
**
***
P. 210.
P. 215.
Ibid: La doctrine de lEvangile na quun objet cest dappeler et
sauver tous les hommes; leur libert, leur bien-tre ici bas ny entre pour
rien; Jesus la dit mille fois. Mler cet objet des vues terrestres cest
altrer sa simplicit sublime11.
610
, ,
, .
; , *. ,
, ,
.
,
, ; (2-)
I , ,
, ,
. ,
.
,
,
.
, ;
, , ,
, .
.
; ,
. , Contrat social ,
, . , , , ,
. , ,
.
*
Sans autre obligation que celle de la conscience, sans autre gne dans
les dogmes que les murs et les lois 12.
611
,
.
, , ,
. ,
,
, ,
.
, , *. , ,
, , .
- , ,
,
,
: ?
.
,
, - , , -,
, , ,
. ,
?**
*
**
612
. ,
, , ,
, ,
, ,
.
. constitution civile du clerg14,
,
1795 . ( 3 ),
.
, , ,
*, 18 16.
.
, , XIX , .
,
,
. ,
:
.
,
,
. esprit laque17, 18,
- ,
.
, *
613
. 19.
,
?
!
, , . .
,
, , ,
1905 ., ,
.
20.
, implicite 21
,
? ,
, . -,
, ,
,
.
;
,
,
. ,
, ,
, -
.
; ,
,
. ,
, .
, ,
,
614
,
, .
, Contrat
social, ,
.
.
< >
IV.
, , . ,
.
, :
1) , . .
: , (. . IV);
2) : , , :
(. . IV. . 257);
(objets, objets sensibles);
3) : (
);
4) :
( . . IV. . 246);
5) : ,
(. . ; . . I. . 11);
6) - , : ,
(. . I. . 11);
616
7) : *.
,
. ( )
,
, .
?
.
) . , . (. . I. . 13).
, (dispositions primitives . . I. . 14), , ,
. (nous naissons
sensibles . . I. . 13)
,
**;
*** , ,
. ,
.
, (. . I.
. 14).
b) .
, .
.
*
**
***
. . (.-. . ., 1898.
. 112116)
: , .
:
;
; , ,
;
, (.
. II. . 67).
:
, , , ,
. . (. . . I. . 13. .
. . . ).
617
, ,
*. ,
, ; ,
.
, . ,
, ,
.
**,
(. . . IV. . 200201:
).
(amour propre) (amour de
soi), , ***2, 3, . Amour de soi
.
. , amour propre
****. amour
propre, , ,
.
amour de soi, . . .
, (
, ,
)
; - .
,
- ,
.
*
**
***
****
. - *** 6 1771 . (. .
. 549): ,
, ,
, 1.
bont, ,
, vertu,
, , .
L. . . 120.
, amour propre,
, , , , .
618
c) .
*.
;
**.
: ,
; , (. . 277). , , . ( ).
, ,
(. . 276).
, ,
. ,
-
(. . 277).
?
, .
, .
()
(. . 284): (sensibilit) .
(, I. . 13), . .
. sensibilit
.
, (). ,
*
**
. , IV. . 1.
2.
. . . 111144.
, , ,
; ,
, ,
. : ,
, ,
(. . IV;
. . 271272).
619
: , ,
, ; ,
,
, (. . 284).
, , : ,
,
, ,
, ,
:
(. . II. . 107).
(, . .), , ,
(. . 262).
.
(. . 263):
, ,
;
, , ,
, , .
,
,
.
,
: -
(, , ), . , ,
,
, , -,
, 4 (. . II. . 107). ,
.
d) . , ,
. (voluntas)
() .
: , , , ,
620
,
, *. , , ,
**.
( .
. 285), ( )
(IV ).
,
: ,
(. . I. . 13;
. . 284). , ,
- (.
. I); ,
.
, ,
5.
, - , , , , ,
, , ,
.
.
, ;
. , (bon), ,
.
,
(amour de soi), . . .
*
**
621
(. . IV. . 215).
,
Ego (), -.
(bont) (vertu),
,
, . .
*. ; **.
(point de vices),
(nayant ancune moralit; .
. II. . 62); . ,
.
, -
, .
, ,
(. . . IV. . 224, .).
***,
, , ; .
. () , , ,
(.
. IV. . 224), ()
; ;
,
; - (.
. 284).
****.
*
**
***
****
, .
. . V. . 451. Le mot de vertu vient de force; la force est la
base de toute vertu.
L. . . 130.
. (. 285) : ! ! ,
. .
622
, , ?
. , ;
(volont gnrale), ,
*.
.
, :
!**
:
? , ,
, ,
.
. Volont
gnrale
.
, . ,
, -, . . . ()
(, bien-tre)
(du tout et de chaque partie Economie
politique). (corps de nation)
,
(Economie politique).
. ,
,
,
,
,
.
,
;
, . *
**
De lEconomie politique
. . V . .
. . V . , .
623
.
, ( ).
, .
, ;
,
. ,
(. . II. . 62).
; , ( !),
, ( ).
,
:
(amour de soi),
.
.
,
,
, .
,
- .
.
,
, , . :
, ,
,
, ,
,
- , *.
. ,
*
L. . . 129130 131.
624
.
,
,
, .
, ,
. ,
.
,
, , ,
. ,
, .
. ) .
. ,
. , amour de soi
( ), (. . III. . 180).
, ,
, ( ). -
, ,
(.
. III. . 181).
(couverte du tien et du mien; . . III. . 180),
(il ne sagit pas
pour cela den faire le sauvage et de le relguer au fond des bois;
. . IV. . 246), , , ,
(. .
) .
,
.
, ,
625
, ,
*.
:
.
b) .
.
bont naturelle, ,
. : 1)
, 2)
(. . IV. . 246).
,
,
,
,
.
, .
:
()
, . (. 6 . . I, II
III).
c) .
;
- .
;
,
: , ,
, . .
,
,
. ,
:
. *
,
: ,
(. III. . 182), .
626
.
. ) . ,
( )
. ,
, ,
. ,
.
, , , . , .
,
( ).
,
, .
b) .
,
.
(vertu de singe . . II.
. 84). *.
c) .
: ,
: ,
(. . II. . 101).
.
*
,
, , ,
, .
:
, .
627
()
.
, ;
. , ,
( ; .
. . III. . 6768).
, , . ,
,
()
,
, , , ,
,
.
. ,
, ;
. .
.
, . ., , .
,
, .
?
. -:
.
, . , , ,
(. . V. . 452).
- ,
.
, .
. -
628
. .
. ?
, (Quest-ce que
donc que lhomme vertueux? Cest celui qui sait vaincre ses
affectations. . . V. . 451).
-:
. ,
, .
.
- . ,
:
(Les plus sublimes vertus sont
ngatives . . II. . 84).
: . ,
. (. . II. . 61).
.
d) .
, ;
, .
;
, (. .
) .
, , . .
;
, .
, ;
, .
, , .
629
2) .
,
.
, , : ,
, :
.
.
, , ,
,
.
,
, .
, (. . )
: ,
; , ;
, . ,
, .
, ,
,
,
*.
(, I . . 45): 1. .
2. , .
3. . 4. (. .
).
*
, ,
: - ( ), ,
,
: , ,
; , , ,
(. . I. . 26).
630
f) .
7:
(Die Knaben mssen gewagt werden).
, ,
- .
,
.
, .
,
, ,
*.
,
: , **. ,
,
***.
.
? .
?
? , . . ?
. :
la libert bien regle, . . , -
**
***
, () ,
, (. . II. . 54). ,
: ,
,
, ,
( . . 64).
() , .
,
(. . II. . 69).
( )
(. . II. . 69).
631
() (. . II. . 70);
, ,
, .
g) .
, . ,
- .
.
. , . ( ,
.) , ,
. (
tat de nature tat civil .)
( )
.
,
, . .
h) . , ,
( : 1.
. 2. 12 . 3. 15 .
4. ). ,
,
, . ,
, :
,
,
() .
i) .
,
632
, .
,
. , ,
: .
?
, , ( )
, ,
. . (
). ,
.
;
( Charakterstrke der Sittlichkeit 8) , ,
.
, .
,
, .
, ,
. ; .
(, , ) ,
. ()
. ,
!
, .
,
?
.
633
:
( ), .
,
.
.
?
1. (. . )
, (
).
2. ,
(. . ).
3. .
- .
;
,
.
, ,
.
:
1) ( )
(. *. ,
,
,
. ,
*
: , ,
, .
, (.
. III. . 179).
634
; : .
2) ( ).
, (Quil napprenne pas la
science, quil linvente. . . III. . 152).
,
. ,
,
,
(. . III. . 152, 156).
3) , ;
.
. (. . IV. . 226, 234).
, , --
.
, , , , ,
. ,
, , ,
-
. , , .
.
. ,
, , .
, ,
(. . ); II : ,
, , , ; III :
, , , .
,
, (. , LIngnu9 -
635
, ); , :
; ,
:
,
,
*,
, **.
. ,
,
.
,
,
. , , , ***, ,
****, -, , ,
. . ,
, .
, ,
; ,
**
***
****
. : (. II. . 69) ,
, ,
, ,
(. IV. . 316).
, . (.,
1912), ; .
. ., .
(, 1911). , , ,
10.
. . (.,
1912. . 25 . , . 1217).
636
*11.
,
; ,
, .
,
,
, ,
,
, .
: - ; -
. , (
. ; . . I . . . 411),
, .
:
(. . )
, . ,
( ) ,
.
, XVIII
, ,
, .
. .
. .
VII
. . .-. ;
.
;
.
.
.
, ,
,
; , ,
( , , ) , .
,
.-. .
,
,
1750
:
?.
,
.
638
. .
, :
,
, , ;
. ;
.
,
:
. , .
. ,
: ,
,
.
, - ,
, ,
, , ,
, ,
-,
,
, .
, ,
, ,
.
,
. ,
, ,
, .
, ,
, , . ,
? , .
,
-
. .
639
,
, ,
. ,
, , , , , ,
, . , :
,
.
!
? ?
?
! ,
,
, ,
.
;
.
,
, ,
. ,
,
, . , ,
; . , , , ,
, ,
, ,
, , ,
, ,
; : , , ,
:
,
, ,
, , ?
, ,
640
. .
, ,
, ?
, . , .
, . ,
, ,
, ,
: , , ,
?
, ,
, ,
, .
,
.
, , , , ,
, . ,
, .
,
,
,
.
,
,
,
. ,
. -
.
, :
, ,
. , ,
, ,
, :
. .
641
; ,
, , !
, , ,
,
1.
,
; , ;
, .
, ,
, , .
.
, , ,
,
.
, , , ,
, .
, , .
, ,
, , ,
, ,
,
.
. , ,
.
.
,
.
, 2.
, ; , ,
642
. .
:
, , , ,
, ,
.
, , ,
,
.
, ,
; , ,
.
, ; ,
, ,
, .
, ,
, ,
,
. ,
,
,
.
, , , .
, ,
, , , .
:
, , ?
, , ,
;
, .
, ,
,
? , ,
. .
643
, ;
, ,
. ,
; -,
, ,
, ; ,
3.
, ,
, ,
,
, , ,
,
.
,
,
, , ,
,
.
, ,
, ,
, ,
, .
, ,
.
,
,
.
1.
,
. ,
.
.-. 720 1905 *.
:
.
.
15- .
. .
,
, ,
. ,
, .
.
*
, -, .
; .
645
15-
. ,
.
. :
,
. , ,
, ,
, du peuple non cultiv 1, .
, , . ,
.
, , ,
, ,
.
:
, ,
. .
, ,
, ,
, ,
, ,
. ,
, ,
,
.
, ,
,
,
. , <>, ,
, , , .
, ,
646
.
,
,
, . ,
,
, , , ,
, ,
,
. ,
. ,
, ,
. -, ,
.
, , .
, ,
.
. , , , .
, , ,
.
.
,
(. ), ,
.
, , ,
, ,
(
).
, ( -
647
), , ( )*. ,
.
.
, , . , ,
,
,
, ,
.
, ,
,
,
,
.
, ,
, , , .
, ,
. -. (5 1855 .)
, , , ,
, ,
. , .
, , ,
:
, ,
*
,
; ,
,
(, ).
648
, , .
,
, (
) , ,
, . -
.
. , , ,
, , ,
.
.
,
, ,
- ,
.
- , ,
, ,
? , ,
,
. 90-
,
. , ,
, ,
19011902 ., - ,
,
.
1901 ?..
, . , ,
, . , , -
649
, .
.
, , ,
, ,
. ,
, .
. , . ,
.
,
, 2. , ,
, . ,
, , .
. : ,
, . , , ,
,
. . .
, ,
,
, - .
, .
, 3,
: pectus est, quod facit theologicum4
,
-
,
, , , , craser linfme 5. .
,
650
, , ,
, . .
, ,
.
.
,
. ,
. ,
. ,
Mandement6
, ,
, .
- , *7.
, , , , . , 130
,
. 1907 ., .
,
.
(
Libre Parole, 13 . 1907 .) 8.
, , ,
, . *
651
,
, ,
, , ,
. , ,
,
. ; , <>,
,
, - .
, , 9 , .
,
, , profanum vulgus 10.
; , , ,
.
les beaux esprits, les Holbachiens11 . ,
, , ,
(
?). , , ,
,
.
. , ,
.
,
,
.
,
,
,
, . , - 12, , ,
, , . ,
( ).
, ,
652
, .
,
, , .
,
, ;
,
. ,
, , ,
, ,
.
, ,
,
; , , .
2.
,
. , ,
,
,
, .
,
,
?.
,
; ,
,
,
.
. , ; - .
, ,
653
,
,
,
,
.
, <>, .
, ,
,
, , , , , ,
, , , ,
, . . ,
,
, . .
, , ,
, ,
,
.
.
(du pacte social),
,
, ,
.
, .
:
,
. .
; ,
,
. , , ;
, , . ,
654
: , ,
, .
, . . ,
, , , , , . , , ,
, .
, , ,
, ,
, .
,
. , , ,
,
.
.
(),
, ,
. - , ,
, : ,
; , ;
... , ,
, , .
,
:
;
, . ,
, :
. ,
,
,
? , ,
?
?
655
, ,
,
, ,
,
, . . .
.
, ,
, . .
, . ,
.
, ;
,
,
.
, ,
.
; ,
, ,
. , ,
,
, , , , , ,
. , .
, ,
.
, ,
- ,
.
, , (libert bien rgle).
, ,
656
, , ,
. , , ;
. .
, ,
, , ,
. ,
, , .
,
, ,
. ,
, .
, ,
, ;
, ,
, . , ,
,
,
, ,
.
,
,
,
;
, .
, .
, , . , ? :
,
. .
, ,
, .
, .
, -, .
657
, .
, , ,
.
, , ,
, ,
,
,
. , ,
, , ,
, ,
,
,
.
: ,
,
, ,
, , ,
. ,
,
,
, , . , -,
. , <>,
,
. , , , ,
( . . , 1878 .) 13.
, ,
?
, , , ,
? ,
658
, , ,
, ; ,
, ,
-, ,
- . , ,
-, , ,
,
,
,
. , ,
. ,
a priori *.
:
, ,
, . . . -
( ).
. ; ,
, .
, , ,
,
, (
, ,
),
.
, .
, ,
, .
*
659
, , ,
. :
, , ,
. :
( )
, ,
. , , : .
.
.
,
; . -:
,
, . ,
. . ,
; (
. . 14, ., 1881 .).
, :
. ,
,
?
, . -,
.
;
. ,
,
, ,
, , -,
*. , *
,
, , ,
.
660
,
, , , .
,
.
, , . -,
- .
( ) -
, - , , .
,
,
. (
,
) ,
, . , , .
,
(), . . ,
.
. ,
-,
. ,
.
.
, . . ,
( ),
, ,
(. ,
).
. -
,
, , .
661
,
. , <>,
. . (25 . 1908 .):
, , , I , . IV, 7, 12, 16,
, 15.
, ,
. ,
(, ), ,
() ,
.
, . . .
, . - ( , , ,
, ), , ,
. ,
, , !
, ,
. ,
, ,
. , . ,
. ,
; ,
, ,
, . ,
, , ,
, , .
,
, . . ,
,
.
. , ,
. ,
. . ,
. -
662
.
,
.
: ,
.
, ;
. ,
, , ,
.
,
, 16.
, , , ,
, , . - ,
(
) !
, , ,
. , ,
. , ,
. ,
, .
.
, , ,
. . .
: , (
; .
, ) 17,
, 90- ,
. :
, le travail,
,
... , ,
, , ,
( . . 18, . 1890 .).
663
,
.
,
. ! ,
, , . ,
, , ,
,
, , .
,
- -,
(). ,
, . , , ,
, - .
1873 . - 18911892 .,
, ,
. ,
, (, ,
, ) ,
. -
. ,
,
, ,
.
. ,
<>, , . 19,
, .
, ,
. , , .
. .
, , .
664
, ,
.
-
, .
.
.
3.
,
.
, - , - -,
,
,
.
, ,
.
: ;
. ,
,
, , , ,
, .
, -
.
, ,
, , ,
.
,
. , , ,
, ,
, , - . , , :
, . -,
, ,
665
, ;
XVII ( ),
, .
,
.
, ,
,
.
,
, ,
, , . :
?
, ,
. , ,
,
. , ,
. .
.
. ,
? ,
, , ?
, , .
; ,
,
? ? :
. ,
, .
, , .
! , ,
, ? , ,
?
, , ,
, , .
, , , ,
, .
666
,
*. ,
,
, , ,
-
- , ,
, . ,
- , , , ,
,
20.
, .
, .
, , ,
XVIII
XIX . ,
, .
.
, .
, .
, ,
.
. ,
-
, , ,
.
*
. .
, . ,
,
, , ,
. -
.
667
, , ,
.
- -
.
,
.
; , ,
, ,
, , ,
, ,
ancien regime 21.
, . . ,
. ,
. ,
,
.
, ,
,
.
-, . - ,
, ,
,
. ,
, ,
.
, , ,
. :
(),
, , ,
,
( 28 1762 .) 22.
668
,
.
,
, , ,
. ,
, ,
. , ,
.
.
;
(<,>
). , , . , , ,
. ,
, - , , ,
. , ,
, , ( XVI
),
,
.
:
, .
, ,
, ,
. (Ourseau
Rousseau)
, .
.
,
.
.
669
. ,
.
,
,
.
, . .
, , ,
.
,
, ,
, , ?
, ,
.
.
,
. , . .
, ,
,
.
, ,
, , ,
. .
, 1889 .23 ,
, , , . . , ,
,
. ,
: ,
.
-, ,
.
,
.
.
670
:
, ;
, .
.
, ,
, , ;
, ,
, ,
. ,
,
.
,
, .
,
, .
,
,
,
.
, ,
.
! ,
, .
! :
,
, ,
.
, ,
. , , -,
, , -
671
, ,
, .
- ,
. , ,
, ,
, ,
. , , ,
, .
, , , , ,
, - , -
,
-
.
,
.
.
. ,
. ,
.
, -, ,
.
, , .
,
,
.
, . . ,
; ,
. ,
:
.
, , .
672
-; , <>,
:
, . .*24
, , ,
, . ,
, ( ), ,
, ,
. , , .
,
,
, ,
,
.
26, , .
?
. -
: 1868 .
, ( ) .
,
27. , , , ,
,
, .
, ,
( 1861 .),
*
25.
673
, .
,
,
.
, , ,
,
,
- ,
. , ,
,
.
,
,
*;
, ,
. , , .
. ,
, ,
.
,
. ,
, , . , ,
,
( :
). ,
, , .
, ,
,
*
,
( ), ,
, , .
, ,
. 1884 ., 27
! : (.
.. 1910 . 9).
674
, . -
, .
, - , .
, , , . III ( 1881 .)
: , (),
. , .
, .
, , ;
, ,
,
, ,
, ,
, , , ,
28.
, -, -.
. ,
, .
,
, , ,
.
.
. ,
, .
,
. , <>,
?
, :
( , 1892 .)
: ,
. ,
, , .
675
, , *
,
.
, ,
, , , ,
,
, :
.
, , , ;
,
.
,
!..29
- .
, , , , , , ,
, , .
, ,
, ,
. , (. ).
, ,
. , ,
,
. , .
. ,
,
. ,
.
. ,
. ,
,
*
676
-
.
. ,
, ,
, ,
, .
. ,
. ,
. ,
, , . ., ,
,
, . . ,
,
.
! ,
,
. ,
, <>, ,
,
, , (
, ),
,
.
, , .
, .
, , . . , , ,
.
.
. , ,
,
.
677
, .
, , ,
, . , .
, . , , ;
,
, , .
.
.
. , ,
: . ,
,
,
, , . ,
, ,
.
4.
,
. , ,
,
, ,
, , .
,
. , ,
678
-, .
, , , ,
,
.
, , .
,
, , .
, , , ,
, ,
.
,
, , , ,
.
,
.
,
.
, , , . -. , ,
,
.
. ,
, <>,
30.
,
679
, ,
(.
Revue des cours et conferences, 29, 1908 .).
, , -, , , ,
.
,
, , ,
.
,
, . . .
, , ,
, , ,
.
,
:
.
, ,
-
. , ,
, ,
: .
, ,
.
- ,
, ,
. :
,
, (citoyens) , des Magnifiques, Trs-honors
et Souverains Seigneurs31. , , . ,
.
, ,
,
,
, , ,
, ,
. :
680
- , ,
, ,
.
- , , 32 - .
.
,
, , ,
, ,
, .
,
. , . , ,
, . - (
) XVI XVII , -.
, , ,
, ,
. ,
,
.
? , ,
.
, , ,
( ,
-- ).
- : ,
( ). ,
,
(?), (?)
? ,
681
, ,
:
; ,
, . -
, .
, ,
,
:
, , ,
;
, ,
33.
, , ,
,
, - (
), * -, . .
.
, : ,
-
, - .
-
34, : (.
, 25 . 1909 .) 35.
,
. , , , , .
,
. ,
*
682
, , <>, , (. ), - . ,
, :
,
, (. .,
. II, . 11). ,
. ,
:
(. . II). .
, ,
, ,
,
: ( ).
,
,
.
, romanesque,
, -
. ,
, ,
, .
, - .
,
.
,
. ,
-
. , , -
,
,
.
.
, .
,
683
. , .
: ,
,
? , ,
, .
. , ,
, ,
. , , , , ,
,
: , .
,
. ,
,
.
, ,
.
- ,
,
.
(,
, ,
<>, ), !
, , !
,
, ,
- , , , ,
.
, ,
.
- , ...
684
! :
- . -
,
- .
. . , ,
, ,
, . . ,
XIV36. ,
,
, ,
, ,
, , , ,
. ,
( !) .
,
, ,
-,
.
(
-) ,
, ,
.
: .
-
-,
. , ,
. -
, .
, (, , ),
( ,
?) ,
.
685
,
, , .,
.
,
, !
, .
, , ,
:
, -, . .
, , . , ,
? , , ,
, , , ,
. ,
,
, , .
, ,
,
, , ,
, .
,
, ,
.
, , ,
, -,
. , ,
, . ,
,
,
.
, , ,
.
.
,
,
, , , ,
, , -
686
. , , ,
, ,
rmite solitaire 37, , , . .
, . ,
, , ,
.
(amour-propre) 38
, ,
. -
(
),
.
- , .
, : , , ;
, ,
. . , ,
,
, , , , .
(. ,
, , ).
, -
. ,
, ,
( -
-). , ,
,
.
, ,
,
, .
687
, ;
.
. ,
, .
, -
,
. , .
; ,
, , .
,
, , ,
, - ,
. ,
,
.
-
, ,
; , ,
.
, : , ,
.
, ,
, .
,
-
688
, , . ,
, , .
,
.
, ,
!
,
, , -
, XVIII ,
XIX .,
,
,
. , ,
;
, , .
, ,
, .
, ,
(, , !)
. , ,
, , - ?..
,
,
,
, . , ,
,
, ,
, , , , .
, , , ,
.
,
,
689
,
.
, ,
.
,
,
.
,
39.
:
, ,
, , XVIII .
, (
)
. -,
, , , ,
, ,
, . . , ,
. , , ;
, *. ,
,
.
-,
,
,
,
, ,
, . *
, , , ,
, ,
.
690
, ( ). , , - , , , , .
, , , ,
, , , - -
, , ,
, , - . , .
,
.
, ,
. difficult,
. ,
, ,
,
,
. , ,
, , .
:
.
,
, , ,
-
.
,
,
, . , , ,
, , . ,
. , : .
691
;
, ,
(de la bonne politie; <>,
, ). , ,
. ,
,
;
, , (.
-
?).
. ,
. , ,
,
, -
. , . ,
, ,
, , 40.
,
, ,
,
.
, ,
, (. ),
*.
,
, ,
.
,
, , . ,
, , . ,
, *
, , ,
.
692
.
,
, -, .
, ,
. , ? , , .
,
, <>, ,
, , . ,
, , , , , ,
.
. .
?
, XVIII
XIX - .
, ,
, ,
, , ,
. , ,
. ,
80-
.
,
,
,
.
, .
,
- . -
694
. .
,
- *. ,
, . , 1907 .-.
. , :
1. , , , ,
2.
, ,
, , ,
, , XVIII
, ,
, ,
, . ,
,
, . , , <>,
, ; ;
; ,
. . . .
: , , , ,
, 3 .
.
, , ,
4. ,
, *
, 20 1905 ., . .
: 15- .
:
.
695
,
, ,
(Homo homini lupus est). ,
, ,
,
, ,
XVI XVII
, , ,
.
,
, XVI
5 , , , ,
, ,
, .
. , -
6,
.
,
7. ,
,
c
.
, , . , <>,
,
,
, . , , . .
, ,
, -
696
. .
. , , , ,
- .
, , ,
?
, ,
.
, -
.
, .
,
, .
De lEsprit8.
, c
. , ;
. , ,
,
9.
. , . , ,
, .
,
10.
.
,
.
, ,
; ,
.
, , ;
, , ,
, .
. ,
697
,
, .
, , , ,
. , ,
11.
,
,
. . -
.
,
- 12, , , , ;
, , , .
, ,
- ,
, , , ,
, ,
.
(la saintet du contrat social et
de la loi).
. ,
, , ,
, ,
,
, , - .
. ,
,
. ,
698
. .
.
, ,
, , .
, ,
; Confessions
Rveries du promeneur solitaire.
. ,
. ,
;
,
,
,
, ,
.
;
,
.
,
, , ,
,
. ,
.
,
,
. , ,
,
;
, . . , ,
. .
,
, ,
699
. ,
.
, -
, , ,
, . ,
, : .
,
. . ,
, ,
13.
.
,
, , ,
,
. ,
, ,
.
, .
,
: ,
,
.
,
.
,
.
,
. ,
,
,
.
, ,
, , ,
700
. .
, ,
.
, , ,
,
, ,
.
-
, .
,
, , .
, , ,
,
.
.
. ,
.
,
-,
.
, ,
.
,
, , , , , , .
,
.
,
;
,
. ;
, ,
701
. ;
. ; ,
,
,
, ,
.
.
,
, , ,
, , , , ,
, -
-,
.
,
,
. ,
, -
, .
,
, . ,
,
. ,
, 14,
-. , , ,
,
.
. .
,
702
. .
.
,
:
, ,
, ,
.
, ,
;
,
, -,
.
, . ,
, ,
,
, ,
.
.
.
.
,
,
. 1752 (
. .
) 1917 ,
. . . ,
1918 , . . (1918)
. . (1921),
, ,
. ,
, , , .
,
.
,
.
,
.
. ,
.
,
, .
,
.
. , . , ,
.
, . . (- ), . . , . .
. . ( ), . .
( ); . . ( ), . . -
706
( ), . . (- ), . . (-
), - . . , . . , . . , . . , . . . . .
,
.
.-.
,
<>
. QII. 26. . 10 .13; . 19 .
27; . 36 .38; . 9697.
. . .
1810 (1815) ( , : )
(.: Uchastkina Z. V. A history of Russian hand paper-mills and their
watermarks. Hilversum, 1962). . . , 1844 . .
. ,
.
: .-. .,
1969 : Rousseau J.-J. uvres compltes. T. III. Du contrat
social. Ecrit politique. Paris, 1964.
1
( ) (15301596) .
IV , :
, XXV, ,
.
2
(17171783)
, .
VII , .
3
. . 8
.
4
(16741744) .
.
707
5
I (16601727) 17141724 . (
16981714) ( ).
6
,
.
II (16331701) .
, ,
.
7
, , .
:
. ;
( .-. / . . . . . - // .-. ., 1969.
. 170).
8
(16941757),
, . . II.
9
.
10
.
, ,
.
(. 640560 . . .) ,
. ,
.
.
.
.
(578534 . . .) .
.
11
.
12
.
13
. .
, 630 . . . .
.
14
, , .
15
(508507 . . .),
. ,
,
. .
708
16
XIV
XV . .
17
.
XVIII XIX
. .
,
<>
: . ,
. ., 1752. . 2. . 294299.
.
(17031768) ,
, , .
,
, ,
.
1
,
(., .) (. . . ).
.
. .
: . ., 1970. . 221.
. . . .
.
(. 1754)
, I , . .
, .
(17141767) , , . . ,
.
709
. .
, .
. < >
:
, . 1762.
. IV. . 231234. .
. . (. :
. . XVIII XIX // . . .
., 2000. . 149150, 167).
- (17271778) , .
XIX (
. ,
.-. // , .
., 1801. . 2454. . .
, .-. . ., 1801. 2- .
., 1809. - / . . . [. . ]; . - [. . ] // . 1817. . 7. 7. . 329; . 8. 9. . 271283).
1
, (16981759).
.
, ,
, .
(Essai de philosophie morale),
,
, ,
(.: uvres de M. De Maupertuis.
T. 1. Lyon, 1756. . 201, 203, 204).
2
:
.
3
, .
4
,
(.). (17111781),
, ,
, (Prdicition tire dun vieux manuscrit par M. Borde. S. l. n. d.
[1761]), , .
710
(1752). (Discours
sur les avantages des sciences et des arts prononc dans lassemble publique
de lAcadmie des sciences et belles-lettres de Dijon le 12 juin 1751 par Borde
avec La Rponse de J.-J. Rousseau Genve, 1752).
.
: (Discours [second] sur les avantages des sciences et
des arts, par M. B. [Borde] Avignon, Gerard et Lyon, Aim de la Roche, 1753).
XVIII ( . ,
. 1751 22
.-. . ., 1792).
5
, ,
. V .
( .-. Economie (Morale
et politique) = ( ) / . . // . ., 1767. . 2. . 363; .-.
, [.
. . ]. ., 1777; .-. ,
/ . . , ., 1787).
(. :
/ - //
. 1776. . III. . . 1314; : .-.
// . 1804. . 3. 8. . 184185;
.-. [!] / [. . . ] //
. 1819. . 4. . 1517;
, ).
. .
.-.
() : Mercure
historique et politique. La Haye, 1767. Juill. CLXIII. P. 6466.
:
- // . 1809. . I. . 66
69. ( . .
- : ( 1766 , []) // . 1822. . 1. 13. . 193195; . .
- .-. //
, 1821
1823 . . 1. ., 1825. . 162164). :
. 1869. 3. . 582583. . . .
(17341783) , II,
.
711
.-. , . . ,
. . .
1
17661767 , , .
2
, . . .
3
. .
(. : Lortholary A. Le mirage russe en France au XVIII sicle. Paris,
1951. P. 384; . . - //
/ . . . . 1971.
. 32. . 1718). .
.: . 1869. 3. . 584.
. . . . .
. . 1773 .-.
(.: . . - . 1718).
. .
< >
: . . , . .: . , 1768.
: . . // .
. XVIII . .; .,
1952. . 1. . 524530.
(1728 1793) , .
. ,
: , , ,
, Philosophie morale rduite et ses principes,
( . . // . .
XVIII . . 418).
. ,
(., 1788),
(.: . .
XVIII . . 554555).
1
(.: .-. . . 7576).
2
, . .: .-. . 1. . IV ( .-. . . 153160).
712
3
VIII IX ( .-. . 164165, 167).
4
. VII . 1
: , , , ,
, ,
,
,
; , ;
, ,
( .-. . . 179).
5
. V . III ( .-. . . 201203). () (Bielfeld, Jacob Friedrich) (17171770)
. ( /
. . . 12. .: . . . -,
17681775).
6
. XI . III (.: .-. . 217).
. .
< .-. >
: [ .-.] ,
1750 ,
,
? .-. /
. . . ., 1768. : [ .-.] , 1750
, ,
?
.-. / . . . 2- . ., 1787.
(17431796) ,
, . .
(.: - . 1778. 63.
7 .) : [ .-.] , 1750
, ,
? .-. . ., 1768; 2- . ., 1787; .-. . ., 1770; 2- .
., 1782; .-. :
,
. ., 1770.
713
1
(. : . .
XVIII XIX // .-. . .,
1969. . 562563, 582583).
2
, , ,
,
.
(.: .-. . . I. . VIII
// .-. . . 164165).
. :
, , ,
; ,
<> ( .-.
. . 64).
3
.: ( .-.
. . 78, 8182).
4
(15681625). VII . , . (
.-. ,
, ). .: Lettre de M. DAlembert
M. J.-J. Rousseau sur lArticle Genve tir du septime volume de lEncyclopdie
avec quelques autres pices, qui y sont relatives. Amsterdam, 1759. P. 73.
5
:
, ;
,
, ,
; , ;
;
: , ;
, , ,
( .-. . . 29).
. .
<
.-. >
: .-. / . . . ., 1770.
.
714
1
.: .-. //
.-. . 78, 8182.
2
. .: . . 7377.
3
.: . . 8286, 90.
4
.
5
, , .
. .
: -
. ,
1861 ( . . ). 1907 . .
I. . :
. . . .: 2 . .; ., 1959. . 2. . 254267.
(1744 1745 1792) , , , . (1778 .).
.
1780 1783 . .
.
.
1
. : , ,
( .-. . ., 1911. . 412).
2
.: . . I. . IV, V.
3
.: ,
; ,
, , ; ,
, ,
, .
, . , , ; , ( .-. . . 1. . I // .-. . . 152). . :
.-. ( .-.
. . 9596).
4
(.: .-. . . 1. . III.
// .-. . . 154155).
715
. .
. . . . (1872).
1906 ( . . . .:
, 1906). , ,
. . . . . .
.
. . (.: . . . . .
.; ., 1938. . 1. . 117).
. . .: . .
. . .: , 1992. . 124139.
: . . . . .: , 1992. . 124139.
(17491802) , ,
, .
1
:
( .-. . ., 1969. . 152).
2
, (. : . .
XVIII XIX // .-. . . 567).
3
.
. .
4
.
(.: .-. . ., 1911. . IV.
. 353).
5
: . . II. . V
( .-. . . 175). .
( . . 96).
6
.: . . III. . I ( . . 191192). .
7
(522 518446 .? . .) , .
8
(156 . . . 86 . . .)
. . 87
.
716
(13878 . . .)
. ,
. 83 , .
9
. .:
, ,
, ( .-. .
. 184, 193).
. .
,
: . ., 1794. . I. . 3376.
.
(17661826) , ,
.
- , . .: . .
XVIII XIX // .-. . .,
1969. . 580587; . . .-. XIX . //
. , 1965. . 1. . 123146; . .
.-. //
XVIII XX . [. . ]. ., 1988. . 289305 [
]; . . :
( ) // . . , 1999.
. 1625; . Bildungsroman (
. . ) // . . ., 2002. 1. . 321
[ . . ]; . . ( ) //
. , 2002. . 5275; . .
// . VII . . . 1973 . . ., 1973. . 3. . 295318; . .
, //. . 1966. 4. . 149153;
. . //
XVIII . . 8. ., 1969. . 269280; . . . .,
1997.
1
,
(.).
- (17161803) ,
(Les saisons) (1769). , -
717
,
(.: [Saint-Lambert J.-F.] Les saisons, par
M. de Saint-Lambert. Hambourg, 1797. P. 166).
2
, : ?
3
.
4
. . 4 , . . <
>.
:
(16951766) ,
, I ([Stanislas I, roi de Pologne avec Joseph de Menoux]. Rponse au discours
qui a remport le prix de lAcadmie de Dijon. [S. l., 1751]).
. , ,
(Gautier M. Rfutation dun Discours qui a remport le prix // Mercure de
France. 1751. Octobre).
1751 .
5
(17241803) .
.
6
() (17201793) . .
.
7
- (. 644) . 642 , , ,
. (---; . 662) ,
, , .
( )
, . , , .
8
() (15611626) .
(17151780) .
,
, , ,
.
9
()
(). ,
, .
.
.
10
: ;
, , ,
(.).
- (17091777)
718
719
(651569 . . .) .
.
16
(. 418362 . . .)
. , 371 . . . .
17
(524459 . . .) .
(. 540 . . 467 . . .)
. . .
(402318 . . .) , .
18
(469399 . . .)
. , .
( ).
, ,
.
( . . ) ( : . . . ., 1978),
(.: . . . .,
1997. . 5960).
19
,
. :
(235183 . . .),
2- 204
( ). .
(185129 . . .) 146 . .
, . , .
(, ) (9546 . . .)
, , . . ,
.
20
(1524 15251580) ,
.
21
. ,
,
. .
. .
. ,
720
, ,
, .
22
(17081777) ,
. 1786 ,
(. : . . XVIII
XIX // .-. . . 580).
(17001748) ,
,
. .
(. : . 1789.
. 17. . 151158; . 19. . 138144).
(17301788) , .
, . (.:
.-. . . XI // .-. . . ., 1961. . 3.
. 509).
23
(17261790) ; , .
24
(, ) (. )
, .
.
: ,
. , , .
(. ) -.
25
, .
,
(, ). , , .
26
() (16511708) , , . .
(16551728) .
.
( ) (1497
1560) , ,
.
( ) (15151572)
.
() (16571736) ,
, .
(16671729) , .
27
.
28
- (Kleinjogg, Chlijogg Jakob)
, Gujer Guyer Jakob (17161785) -
721
, ,
.
(16981783) .
(17411801) ,
, . . .
(.: . . . ., 1984. . 123125, 464498).
29
- .
. .
. .
<>
. 23 1794 .
:
. . 23 1794 //
. 1809. . I. :
. . -
1794 . 23 . // .
1832. 2. . . 104108 . : . 1809. . I. . 8992.
1
(17271797) .
.
,
. ,
. (.: - .
1778. 68. 7 ).
2
(17131796) -,
.
3
. .
(1768 .): , ,
, ,
, , , ,
, ,
, ?
( . . // [ .-. ]. ,
1750 , ,
? .-. . 2- .
., 1787. . 7 (. . . . 86).
722
4
(.: . . ,
., 1794. . 62; //
. 1790. . VII. . 10891090, 1101; , ,
. //
. 1791. . 14).
5
,
,
(.: Lettre de labb Raynal lAssemble
National. Paris, 1789; Lettre de labb Raynal lAssemble Nationale. Paris,
1790), ,
.
, (.: . 1791. . VI. . 57).
6
. . 2 .-. .
7
(17591794) ,
, .
, .
(17581794) , 9 .
8
-
.
. .
,
,
: . ., 1873. . 3.
. 400403. :
.
., 1873. . 3. . 150153.
(17671843)
, , .
1
(17771825), 1801 I.
(- ) (17791826) , 1801 ,
I 1793 . 10 1793 .
2
.: .-. . . I. . IV // .-.
. . 155156.
723
. .
: . 1805. . 1. 3. . 179204.
: .: .
// .
. ., 1843. . 87109. .
(17761864) ,
.
1
. . 25 ,
.
2
. , 1713 1714 , .
3
(16391699) , , .
4
, ,
1761 . (
.) .
5
2 9 . . .
: , ! (.:
. . . 2 .
23. ., 1999. . 68).
, 13 . . .,
.
6
, (.: .-. . ., 1981. . 1. . 24).
7
, ,
XVIIIXIX . ,
, .
, , ,
(.: Rousseau Anne-Anne-Marie-Henriette Feydeau de
Brou, marquise de Mesmes. A Paris, 14 aout 1772 // Rousseau J. J.
Correspondance complte. Oxford, 1981. T. XXXIX. Lettre 6959. P. 97).
(c.: Rousseau J.-J.
uvres compltes. Paris, 1959. T. 1. P. 792).
. ,
(.:
5-114 3034. Discours sur lorigine et les fondement de lingalit parmi
les hommes, par J. J. Rousseau. Amsterdam, 1755. P. 171). .
. . : , -
( . . . . . .; ., 1952. . III. . 429).
724
. ( . .
. . 102).
8
50
(c.: J.-J. Rousseau Jeanne-Antoinette le Normand
dEtioles ne Poisson, marquise de Pompadour. Le 7 mars 1753. Lettres N 195,
195 bis. // Rousseau J.-J. Correspondance complte de Jean-Jacques Rousseau.
Genve, 1965. T. II. 17441754. P. 214216).
. .
Du Contrat social,
. . ,
:
Du Contrat social (1805. . 14. . 179188). : . .
Du Contrat social. ., 1809. . 4260.
(17561816) , ,
, . .
.-. (., 1781). (.:
, . 1780; 2- . 1787)
(Contrat social) ( ,
, : Le Mr. Sansjugement
( (.). . .), ,
(, ,
) .
Contrat social . ( . .
, , . ., 1794. . 62),
. .
1
. . VIII IV
.
2
. .: IX III
:
,
.
, . ,
,
725
, , ,
. <>
: ,
. , , , ,
; , , , .
,
, ( .-. . ., 1969. . 214).
, ,
(.: . . // . . . .
. .; ., 1938. . 1. . 128).
XIX .
3
. .: .-.
// .-. . . 930).
4
(10862 . . .)
,
. ,
.
5
, . .: .-. . C. 202.
<. . ?>
: . // .
1814. . 75. 9 (). III. . . 3647.
.
. . . .: , 1812 (., 1814). (. :
(18011825). . 1.
(). ., 1997. . 323. 08162).
(17811834) ,
- XVIII .
1
(17391834)
. ,
16 (18101814). 16- - , 5 1778 .
726
(17231789)
, , , , (.: Marmontel Jean Franois.
Apologie du thatre, ou analyse de la lettre de M. Rousseau, citoyen de Genve
M. dAlembert au sujet des spectacles // Marmontel J. F. Contes moraux, par
M. Marmontel, suivis dune apologie du thatre. La Haye, 1761. Vol. II.
P. 211389).
(17661817) , , .
.-. (Lettres sur les ouvrages et le
caractre de J.-J. Rousseau. Par madame la baronne de Stal. [S. l.]. 1788).
-, , (17461830) .
. .: Genlis S. F. Souvenirs de Flicie L***. T. 1 //
Genlis S. F. uvres. Paris, 1825.
T. XVII. P. 292310.
XIX . .: . .
- / [. . . ] // . 1803.
. 12. 2122. . 5970; . . [ ] //
. . .,
, / . . ., 1809. . 2. . 4356; . .
- / [. . . ] // . . / . . 2- . ., 1816. . 1. . 270284.
(17401814) , .-. . 1766 ,
, . 1791
.-. , , (Mercier Louis Sbastien. De J.-J. Rousseau, considr
comme lun des premiers auteurs de la Rvolution. Paris, 1791).
2
() (V . . .) ,
, .
432 . . .
.
( ) (16161706) ,
,
.
3
(16891761) , , .
4
.: ,
. ,
, , , .
,
. - ,
, - ( , ,
)
( . . // . 1806.
727
. 2. 3. . 214215). . :
, , ,
, , ,
( . . .
. . .; ., 1952. . 3. . 428429).
(.: . . . .,
1900. . 76). , . .:
. . . ., 1984. . 149153;
. . , (
) // . 1807. .
36. 22. . 112). . :
. . . 1.
// XVIII . 14.
XVIII XIX - . ., 1983.
. 130142.
. .
: . ., 1928. . 1 . 5356 (.
. . -). . . . .
(17941858) , , (
).
1
, I, ,
: 1819
, (.
. . ).
2
, ,
.
3
( ) I,
. .: .
, , , ,
, , .
;
, . ,
. ,
. , , ,
. - ,
. , ,
728
,
. ,
.
, , ,
. - ,
, , ,
. - ,
, ( .-.
. ., 1969. C. 183).
. .
< >
. : . .
// . 1930. 7. . 227231. : . . .: 10 . ., 1962. . 6. . 254255.
-. .
(17991837).
.-. .:
. . . ., 1960. . 132140; . // . 1958.
3. . 339; . . XVIII
XIX // .-. . 590598; . .
.
( ) //
. ., 1988; . .
// . .,
1979. . 2123; . //
. ., 1995. 14. . 89102 [
]; . . ...: (
) // : 80- . . . , 2001. . 2833.
. < > : . . . . . ., 1949. . 12. . 480.
1821 . . , . . ,
23 1821 : , .
- ( .
( ) // . 1906. 10. . 308;
. . . 5).
- (16581743) ,
(1716).
- ,
.
.
729
(.
: . . . . 230; .
. . 18).
1
. . (un
croyant de protestantisme) .
. . : (critique de profession), (critique de projet). (.:
. . . 7).
2
.
.
.-. . :
.-. . . 142150. .: .-.
. . 150.
IV (15891610).
(15601641)
, IV.
IV , ,
.
. .
,
.
: . 1821. . 3. . IX. . 4652; . XII.
. 220235. .
(17721853) , , , , . . .
1
(17431794) -. : Condorcet J. A. N.
Vie de M. Turgot. Londres, 1787. Partie II. P. 130131.
2
Ibid. P. 132.
3
. : . . . III. . VII.
, ,
, : . . XVI.
//
. . : 2 . ., 1973. . 363369, 410411.
4
.: . . . II. . XIV. ,
, // . . 248
258.
5
.: . . . X. . III.
// . . . ., 1974. . 2. . 509511.
730
6
9 1764 . (Voltaire. uvres compltes. Paris, 1881. T. 43.
P. 207).
3070- XIX
. .
< >
: . . 61. ., 1953. . 1112. : . . . .: 30 . ., 1954. . 1. . 329330.
.
.
(18121870) , , , .
, .
. . ( . . .
.: 30 . ., 1954. . 2), :
, ( . . 1.
., 1954).
( . . 4. ., 1954).
, , ,
, ( . . 6.
., 1955). ,
,
( . . 12. ., 1957); ( .
., 1959. . 16); ( . ., 1959.
. 18); ( . . 19. ., 1960).
1
1778 . 2 1778
.
2
(.). .
3
. . 7
.
- (17671794) , , .
4
(.
; 18101880) .
.
5
Discours sur lingalit parmi les hommes (
).
6
. .
731
. .
V. Consolatio
: Vom anderen Ufer. Aus dem Russischen Manuskript.
Hamburg, Hoffman und Campe, 1850, .
-: . , 1855, . : . . . V. Consolatio //
. . . .: 30 . ., 1955. . 6. . 86106.
1
(.). .
( II, 1).
2
,
(. 11: 1745).
3
1757 1762 .
4
(17211801) , .
. ,
, -
. , , .
5
2 1778 . , .
6
,
(17331820), .
7
(.). .
8
. . 8 . .
, .
(356459 . . .) .
.
9
, (.). .
10
(.). .
11
(.). .
12
.
13
(Montagne), , , .
, ,
. ,
- .
14
.: . . . 1. . 3.
15
! (.). .
16
(.). .
17
(.). .
18
,
. .
, , . , , .
732
19
(.).
21 1793 .
20
(.). 8
1794 .
.-. ,
.
21
(, Cloots) - () (17551794)
, , .
( ).
.
22
() (16881772)
, .
23
(.). .
24
(.). .
25
(.). .
26
(332363 . . .)
361363 . . . ,
.
.
XVIII (17551824) (18141824), XVI.
(17571836)
(18241830).
2 1848 .
-
.
21 1850 45
<>
: . . 831. .
. . 5. . 6972 . .
2 1848 (
),
, . . (17901849), 18491853
(17991865) ,
.
- (17901853) ,
1842 , 1850-
.
733
1
(18031861)
.
2
(.).
3
(.).
4
. , , . . 2 : (! . .) .
, , ,
, , ,
. ,
, , ,
? (. . 772. . . 1. . I. . .
2716). . : .
. // . .,
1939. . 3334. . 776.
. .
<>
- . . . . .
. . 1. . . 1. ., 1866.
: . 1867. 8. . 197198. :
. . . . . ., 1913. . 10. . 710711.
(18421904)
, , .
. ,
: ,
,
, ,
, ( < . .>.
. 1- //
. ., 1930. . 28).
( . . . . . .,
1909. . 7. . 766778).
1
(1825 1869)
.
2
.
734
3
XX . .: .-.
/ . . . 2- . ., 1911; .-. / .
. . . ., 1912.
4
. . , ,
( ). .: .-. . . ., 1866. . 1. . 281282.
. .
<>
- . . . 1. .
. II. ., 1866.
: . 1866. 13. . 290291.
: . . . . . ., 1913. . 10. . 735
736.
1
(18331878) , , . .
(18331899) .
2
(18131879) .
.
18581877 ,
, , .
3
(.). .
Discours sur lorigine et les fondements de lingalit parmi les hommes
( ). , ,
: ,
,
,
, , , , ,
, ! (. : .-. . . 103).
4
. 1864
1917 . . . 15 1866
,
.
5
. . :
: :
, , (
. 1866. 1. . 19).
735
. .
<>
: . ., 1866. . 1,
. . : . . :
. . ., 1989. . 562569.
(18401868) , , , , . ,
,
(.: . . : . . ., 1989); 1789 . (.: . . . .: 4 . . 4.
., 1956).
1
736
8
(15051582)
, .
(14201498) 1483 ,
.
(16031685) XIV,
.
I (15331603) 1558 , .
9
(17601794) ,
, ,
.
() (17631794)
, .
() .: . . Consolatio, . 21.
(17591806)
(17831801 18041806). .
.
. .
,
<>
: -,
1895 .
1906 . : . . , , . ., 1989. . 97106.
(18141876) , , , . . ,
. .: ( . 1838. . I. . 521); -
, (,
, . ., 1989).
1
, ,
, .
2
. : , ,
, :
- , -
737
, , ,
( .-. . . 164).
3
(18051872) ,
.
. IX ( 1847 ).
IX (17921878) 1846 .
4
(
) , (.:
.-. . . 179182).
5
(VI . . .) ,
( ).
(. 586 . . .) 627 . .
. .
6
(18081875)
.
. .
6.
: . . . ., 1874.
. 3. . 126167. .
(18281904) , , , . - :
. . ., 1866. . 2530
(2- . ., 1899); . .
. ., 1897. . 1. . 406468.
1
XVIII . . . . , . , . . . ,
,
, .
2
.
1749 1750 ,
( ) . ,
1751
( 8/I 1751 .).
3
, 1753
.
738
1754 .
1755 .
4
(.).
5
, 1751
(.: Rousseau J.-J. Correspondance complte de Jean-Jacques Rousseau.
Genve, 1965. . II. P. 152).
6
(.: .-. . . 251).
7
.: .-. . . 4. . 8 // .-.
. . 250.
8
. . ,
. .: . . .
. 3. . 349365, 423442.
9
1770- 1771 (1716(?)1794)
, , ,
. ( ) 1782 .
1801 .
10
liberum veto (.),
; . 3
1791 .
XIX XX
. .
[
.-. ]
: . . 777 -
. . 3. 1881 . . . 93. .
. . . 1515 , . 22 (
, ). ( ). 26 1882 .
2
1882 .
(18381888) ,
739
, , 1882
- .
1
(18391899) , , , , .
- :
,
,
. ,
.
.- ,
.
. (.
. 777. . 3. 1881 . . . 93).
2
. 1762
.
3
. 1789 .
17931794 .
4
:
,
? ? ,
, ,
? ( .-. , .
., 1968. . 1. LXII. . . 154).
5
, .
1848 ,
(.: . . // .
. 3334. ., 1939. . 780).
6
.
. .
: . // .
1882. 5. . 104-157, 6. . 195-225. : .
// .
1789 . ., 1904. . 187286.
(18371919) , .
740
: .
XVIII . () // . 1883. 11. . 202211;
. // . . . .
. . 53. . 348363.
1
.
, ,
(.). (. . . , . . .
. . , . .; .,
1964. . 206).
(16451696) ,
, .
2
(16321704) .
. 1688 , , .
,
.
3
(Lancien rgime) (18281893) ,
1876 . ,
.
(.: Taine H. Les origines de la France
contemporaine. I. Lancien rgime. T. 1. Paris, 1899. P. 265-319. Lancien rgime.
T. 2. Paris, 1899. P. 176). .
. .
4
, , (.).
5
,
.
. .
6
, ,
(.) (. . . ).
7
,
.
8
(15831645)
. ,
, .
.
9
-, (16941757)
, , ,
. ,
.
10
(. 427 347 . . .) (
) ,
.
741
,
. .
11
(. III, . XV) : : .
:
, . ,
, ,
( .-. . . 22).
12
- (18011873) . - . . (SaintMarc Girardin. Jean-Jacques Rousseau. Sa vie et ses ouvrages. Paris, 1875.)
(18261887) , , . XVIII (Caro E. La fin du di-huitieme
sicle. T. 1. Paris, 1881.)
- .
13
. .
. . 6 . .
, .
14
.-.
- , 1751
(.:
Rousseau J.-J. uvres compltes. Paris, 1964. T. 3. P. 61).
15
- . . <
>. .
, .
.-. .
16
(.: Voltaire. uvres compltes.
Paris, 1879. T. XXIV. P. 422423).
.
, (LAlmanach du Courrier
boiteux). .
(.,
: Grand-Carteret J. Les almanachs franais... (16001895). Paris,
1896). , ,
, .
, . I . -
(Voltaire. uvres compltes. Paris, 1879. T. XX.
P. 218222).
17
(18411889) , .
(., 1873).
18
(18381923) .
(Morley J. Rousseau. Vol. 1, 2. London;
742
743
(18271883) , , .
, . : .
. . . ., 18571861. . 19.
25
, ,
, ,
, , (.) (. .). (18161880)
. (.: Saint-Marc Girardin. Jean-Jacques Rousseau.
Sa vie et ses ouvrages avec une introduction par M. Ernest Bersot. Paris,
1875. T. 12).
26
. .
2- .
.: . . . ., 1955. . 1. . 441.
27
(.) (. .). (18281880) ,
XVII (1872),
XVIII (1874), XIX (1882).
XVIII (Paris, 1874).
28
? ( . .
IV, V // . . . ., 1955. . 1. . 468. . . ).
29
, , ,
(.) (. .).
30
- (17371814)
. , .
(Etudes de la nature) (17841787) , .
31
,
, , , ,
, , , , , (.) (. . . ). ( .-.
// .-. . . 46).
32
,
,
, ,
(. .). . . . 4 , . . <
>.
33
, 29
1762 . ( , ,
,
1750 .) .:
Correspondance complte. Genve, 1969. . 10. P. 225227. :
Correspondance complte. . 10. P. 225226.
744
745
,
.
43
(?) (. 55 . . . 120 . .)
. ,
, 98 . .
44
.
45
(Histoire gnrale des voyages. Paris, 1748. T. 5. P. 175).
46
( ) (Forster) (1754
1794) - .
17721775 . . ,
.
.-. .
(Chamisso) (17811838) -. 18151818
. .
(Reise um
die welt, 18341836).
(Waterton) (17821865)
.
() (Meister) (. . 1682)
.
47
(17681810) -, .
48
, , -
(16991762) , .
.
49
(Lettres de la
Montagne) .
50
, , , ; , ,
( .-. , . . II.
XVII (. . , . . . ). ., 1968.
. 230).
51
, , (1748
1836) , .
1789
. : ? .
? . ? -
.
52
: , ;
. ,
(. . . ) ( .-. . .: 3 . ., 1961.
. 3. . 12).
53
,
, ,
746
, ( -
VII , VI ). . . .-.
, . ., 1968. . 645.
54
(. .). .:
Bersot E. Introduction // Saint-Marc Girardin. Jean-Jacques Rousseau. Sa vie et
ses uvres. Paris, 1875. T. 1. P. XV.
55
, , ,
, , (. .). Ibid.
P. XVI.
56
, ,
, (. .). Ibid. P. XV.
57
, ,
,
. ,
, ().
58
VII VI , (.:
.-. , . ., 1968. . 565.).
59
;
(. .). (16941774)
-.
.
60
(.).
(17151789) ,
. 1756 ,
.
-- (17491791).
61
-
,
.
(. .). .: Saint-Marc Girardin. Jean-Jacques Rousseau. Sa vie et ses
ouvrages. Paris, 1875. T. 1. P. 142. , -
. ,
, (, ,
),
. , -, .
.
62
, , , ; ,
(. . . ). .: .-. // .-. . . 37.
63
; ,
(. .).
747
64
- . .: Saint-Marc Girardin. JeanJacques Rousseau. Sa vie et ses ouvrages. Paris, 1875. T. 1. P. 61.
65
II (17021764) .
1759 .
(.).
66
(17411794) . .
.
, ,
. ,
, (. .).
67
II, II (
). (.: .-. . . 170).
(.:
. . 111, 113).
68
: ,
- ; ,
. , ,
( .-. . .: 3 . ., 1961. . 3. . 10. . . . ).
69
(1729?) 20
1755 ( 20 1754 ) (.:
Rousseau J.-J. Correspondance complte. Genve, 1966. T. 3. P. 231232).
.
70
- 25 1755 (.:
Ibid. P. 238239).
71
(?1761) ,
, .
. (?1777)
.
VII II .
72
(1692?)
. 1743 ,
, ,
.
73
, 1744 ,
(.: Rousseau J.-J. Correspondance complte.
Genve, 1965. T. 2. P. 376377).
74
LXII.
1 , .
75
III , (16681710) ( II,
).
76
.: . . . IX. . .; ., 1964. . 196.
77
(. .)
748
749
,
, <>. -,
, , ,
<> (. . . ) ( .-.
. . 254).
87
.-.
, .-. ,
,
(.) (. .).
88
(18111882) ,
, . ,
.
.
89
(17981874) . . ,
, .
, . . .
(.: . .
// . 1896. 3, 4).
. .
- .
<>
: . . - .
. ., 1898 (
. ). : . . - .
. ., 1923. . III. . . 9295; 103116.
(18491919) , . . . ( . . .
. ., 1893.
. . ).
- .
, (.: . . 776. . 21.
1898 . . 4. . 8485, 9899).
( 1923 .).
(. . 776. . 21. 1898 . . 4). ,
. . ( . 1928. 6. . 172173, 196). . .
, . : . . . . //
750
. .,
1980. . 2. . 925.
1
. . . Institutions sociales ( ), Institutions
politiques ( ).
2
. . 84
. . . . , . , ,
. .
. (. :
. // . 1911. . XXXIV, . . 6178.)
3
(18181881)
.
. , .
. ,
.
4
(18491910) , ,
, . . . - . (.,
1894). . .
( . 1894, 1) : .-.
. ., 1907. . IIIXXIV.
5
. .
XVIII (., 1879).
. .
.
6
(Daire) (17981847) , .
. .: Daire E.
Introduction // Daire E. Physiocrates. Paris, 1846. T. 1. P. VII.
7
. . . 278 . .
XVIII .
8
. - . (
5 1778 .) .: La Harpe J. F.
Cours de la litterature ancienne et moderne . T. III. Paris, 1870. P. 461463.
. . 1 < . .> .
9
(.)
10
, (.)
11
.
12
. . . ,
. (.: Blanc L. Histoire de la rvolution
franaise. T. II. L. 3. Ch. II. Paris, 1878. P. 101103.)
751
. .
.-.
: . 1912. 9. . 4755.
.
(18581936) ,
. 1910 .
.-. XVIII . .-. XVIII
XIX . . . . 1. (., 1910). : . . .-.
// . 1912. 15 ; . .
.-. // . .
. ., 1916. . 148172; . .
// 1927 .
. ., 1928.
1
. . 1 <. . ?>
.
(Mercier L. S. Mon bonnet de nuit. Amsterdam,
1784. T. II. P. 124125).
2
(.).
3
(17271819) , , . ,
.
(Morellet A. Mmoire sur la
seconde moiti du XVIII sicle et sur la Rvolution. Paris, 1822. T. 1. Ch. VI.
P. 139).
. .
( -)
: . 1912. Altalena
15 . .
() ( Altalena
( .) (18801940) , ,
, .
1
18981901 .
.
752
2
- .
1765 .
,
.
.
3
(18321920) ,
. ,
- , , .
. .
-
( )
: . 1912. 15 .
.
(18721940) ,
.
1
(17731844) ,
I, -
.
(18171831)
(.:
. . 1. 18021834. ., 1866. . 327).
2
, 1778 . . .: Robespierre M. uvres compltes de Robespierre.
Paris, 1912. . 1. P. 211212.
3
. . . ( . .
XVIII XIX . // .-. . . 555556).
. .
.-.
: . 1912. 13048. 10 . :
. . // . . .
. . . . ., 1995. . 569575.
.
(18561919) , ,
753
(1830).
(Stal [J. L. ]. Considrations sur les principaux
vnements de la rvolution franaise. Ouvrage posthume de madame la
baronne de Stal. Paris, 1818. P. 377). (. : Damas Hinard.
Dictionnaire Napolon ou recueil alphabtique des opinions et jugements de
lempereur Napolon I-er. Deuxime dition. Paris, 1854. P. 468.)
3
(c.: Taine H. Les origines
de la France contemporaine. I. Lancien rgime. T. 1. Livre 2. Les murs et les
caractres. Ch. 3. Paris, 1899. P. 249264).
4
(17551793) ,
XVI ( 1770). .
,
.
5
( ) (8 1620 .)
(16181620),
.
.
6
(17491791)
, .
7
(18301897) , ,
,
(1880. 8; 1881. 6) .
. .
1789 . - .
. . :
. . // . 1878.
. 2. . . 534582; . .
. ., 1890; . .
17891795 . . . ., 1911.
8
(.)
9
. ,
, . ,
,
.
10
(17211764) ,
XV. , (1635
1719) XIV. (17681793)
.-. . () (16191683)
, .
(17321804) (17771781 1788
1790). XVI (17541793) (17741792).
(17601836) ,
.
2
754
. .
: . . // .
13055. 1912. 15/27 . : // . . . XI.
1912. ., 1912. . 502507.
(18591918) , .
1
. .-. ,
10/23 1912 . 13053.
.
2
. 2 .
.-. .
3
: ,
, (.: Damas
Hinard. Dictionnaire Napolon ou recuel alphabtique des opinions et
jugements de lempereur Napolon I-er. Deuxime dition. Paris, 1854. P. 205).
4
: ,
(.: .-.
. . I // .-. . ., 1961. . 3.
. 13).
5
. . . . .-. . . 401.
6
(.) (. . . ).
7
, , . XVII . XVIII.
8
(-) (. 551 479 . .) ,
, - . .
9
. . 7 .
.
10
(17221794) ,
. . ,
.
11
, .
12
(.).
755
. .
<>
.-. . . ., 1908.
: . 1. 1909. . 7173.
.
(18771934) , ,
.
1
: .-. / .
. . . ; . . . . . .: ,
1907.
2
(.).
3
. . , .
. .
-
: . 1912. 9. : . .
. .; ., 1926. . XVIII. . 136.
(18561918) -,
-, , .
: ( . .
. .; ., 192327. . XXII. . 1011, 15, 141142);
( . . . ., 1927. . XXIV.
. 233);
( . . . . VII. .; ., 1925. . 136141, 196);
( . . . .; .,
1925. . VIII. . 33, 4446). .:
. . .-. . . //
. , 1981.
. 1326.
1
, . .
. . .
756
.
,
, , le
sublime. ,
, .
( . . // .-.
. ., 1907. . XXI).
, .
(, , )
(, ).
2
. .
, ,
. . ,
, ,
.
3
30 1755 . .:
Rousseau J.-J. Correspondance complte. Genve, 1966. T. III. P. 157.
4
(17331817)
.
5
(.). . . 3
. . - .
6
(17541840) . ,
,
. , ,
.
(Recherches philosophiques sur les premiers objets des
connaissance morales. Paris, 1818). .: Recherches
philosophiques sur les premiers objet des connaissance morales. Seconde
dition. T. 1. Paris, 1826. P. 119239.
7
(18471930) ,
. 1893 . 1923 .
8
(18291889) ,
.
9
,
1823 . .: Guizot F. Essais sur lhistoire de France. Paris,
1823. P. 87. . . .
( . . . .;
., 1923. . VIII. . 910).
10
, ,
:
, , -
757
, ,
, (
.-. . ., 1961. . 3. . 561).
11
. -. . . I. .
I. . XIII // ., . . ., 1961. . XX.
. 20, 143144.
12
.: . . 2.
( .-. . . 96).
13
, ,
, (.: . . ., .,
1927. . XXIV. . 233).
14
.
. . : . - . .,
1976. . 262263; . . ( ) // . ,
1972. . 155168.
15
.: . -. . I. //
., . . . XX. . 20.
16
(.: .-. . . 82).
17
- (.) : Meynier
Albert. Jean-Jacques Rousseau rvolutionnaire. Paris, 1912.
(. 1869) , .
18
(.). 1884 . .
, .
.
19
. . . .
.-. . ,
.
20
(.).
21
VIII IV
. ,
. , ,
, ,
, ,
, .
,
, ,
, , <> ( .-.
. . 245).
758
. .
.-.
: . 1905. 2, 3. : . 1905. 2. . 5255; 1905. 3. . 97117.
(18511916) ,
. (., 1887),
.
( . 1882. 1, 2).
1
(18591928) () .
2
( . ).
. . . . . 2- . ., 1899. . 1.
3
(.).
4
- (Streckeisen-Moultou) (1834?) , .
uvres et correspondance inedit de J.-J. Rousseau (Paris, 1861)
, . .
5
,
. 17441745 .,
1759 . (.: Luporini L. Institutions politiques // Dictionnaire de Jean-Jacques
Rousseau. Paris, 1996. P. 446447). .
17581760 ., ,
, , 17541755 . ( , 1, . 5).
. : Derath R. Premire version Du Contrat Social // Rousseau J.-J.
uvres compltes. Paris, 1964. T. 3. P. XXXIIIXXXIV).
. . ,
.
759
6
- (Dreyfus-Brisac) (18501921)
.
7
,
; , ,
.
, (.
. . ). ( .-. // .-. . ., 1961. . 3. . 344).
8
(.) (. .)
9
. . . . .
10
(.).
. .
< >
: . - . 1907. 11. . 67. .
(18691918) , ,
, -. (1908) ,
. . .
1
.: . . . .: ,
1991. . 44.
2
23 1789 .
:
,
, !
760
3
. . . .
.
, - ,
. .
III I (
. . 12; . . 114, note I),
,
. , ,
,
- ( . <. .-. > //
. 1907. 4. . 55).
(18621932) . ( )
18991907 . - ,
.
(1872?) , .
(18681943) .
(Beaulavon Georges (1869?)
,
(Rousseau J.-J. Du contrat social. Nouvelle dition par Georges Beaulavon.
Paris, 1903), (Rousseau J.-J.
La profession de foi de vicaire savoyard, publi avec une introduction, des notes
et des illustrations par Georges Beaulavon. Paris: Hachette, [1937]).
. .
.
. 1.
< >
: . . . 2.
. ., 1909. :
. . . . ., 1996. . 2147.
(18661924) ,
, .
. . : . . XVIXVIII . ., 1904.
. 175188; . . . ., 1909. . 156169; . .
. . XIXXX . ., 1918. . 142
761
152; . . (. . );
. . < .
> (. . ).
1
VI I (.: .-. . . 160).
2
(1844?) , ,
. (1895), , (1892) . .
. . 1 . . .
(18611936) , ,
. . : . (1895).
3
(18481913) , .
4
. . 9 .
5
-.
6
, .
7
(18381922) , ,
, , .
8
- - (18421912) , . 1906
.
9
(18381912) ,
.
10
(18251899)
, ( 1869, 1872, 1876,
1881, 1884, 1891 .).
11
, (.) (. . . ).
12
(18291894) ,
.
. .
<>
: . 1911. 4 (109)
. 395435; 5 (110). . 491530; 1912. 5 (115). . 361398;
1913. 4 (119). . 279312; 1914. 1 (121). . 146; 1916. 23
(132133) . 356409; 4 (134) . 440511; 1917. 1 (136).
. 114164. : . .
., 1991. . 4751.
3- (, 1921) 4- (, 1922).
762
1
(rins) (18451919) .
(1906),
(1886).
2
(18581919) .
19011905, 19051909, 19121917
3
. . 1 . .
.
. .
<>
: . .
. ., 1918. . . 2336, 6779.
(18941965) . 1920 .
. .
: . .
XVIIXVIII //
. , 1922. . 1. . 7174;
Gurwitch G. Kant und Fichte als Rousseau-Interpreten // Kant-Studien. XXVII.
1922. P. 138164. : Gurvitch G. Kant et Fiche,
interprtes de Rousseau // Revue de Metaphysique et de Morale. 1971. LXXVI.
4. P. 385405.
1
,
(. . . . . -.) ( .-.
// .-. . . 160.)
2
[], ,
-, :
... ,
- , ,
,
(. . . . . -. . .
. 161.)
3
, - , ,
,
, ,
,
, ;
, (. . . . . -.
. . . 161.)
763
4
, ,
; ,
, , (. . . . . -. . .
. 172).
5
, , ,
. . <...>
(. . . . . -. . .
. 172).
6
(.).
7
(18471916) , ,
. : , (1902), (1911),
(1912), (1912), . .
8
, ,
,
, ,
, <. . . > ,
, (.
. . . . -. . . . 172).
9
. . 1 . . .
(18411921) , , . .
, , .
(18231899) , . .
.
() (18511911) .
10
.
11
,
, .
12
, ,
, , <...>
, ;
, ,
(. . .
. . -. . . . 172).
13
, ,
. ,
. ;
(. . . . . -. .
. . 156).
14
(.).
13
, , ,
.
764
16
, , .
, ,
, , , . .
, , , ,
, ,
, ,
,
, ,
(. . . )
( .-. // .-. . . 1. .,
1981. . 566).
18
, , .
19
...
. ,
, <...> ,
<...> .
,
( . . ) ( .-. // .-.
. . 355).
20
, ,
, (.
.).
21
.
22
<...> , , ,
, ,
, ,
(. . . . . . .-. . . 318).
23
? .
? , (. . . . . -. .-. . . 152).
24
(18561938) , ,
.
(18691928) , .
(18741947) ,
, .
(18681920) ,
, .
: . . // . .
. ., 1917. . 88100.
25
,
, . ,
, ,
, ,
17
765
, <...>
, , ,
,
(. . . . . . . . . 164).
26
, , . .
(. .).
27
,
... (. .).
28
...
(. . . . . -. . . . 322).
29
<...>.
<...>. ,
, ,
, ,
(. .).
30
, ,
<...>
, ,
, , ,
. ,
<...>. <...> ,
; ,
<...>. , , ,
(. . . . . -. .-. .
. 156).
31
.
32
, ,
; , ,
(. .).
33
, , (Institutions
politiques) . . 5 .
34
, ,
,
, ,
, ,
... , ,
766
, , , ,
(.
.).
35
. ,
<...>. ,
, ,
(. . . . . -. .-. . . 347, 346).
36
,
(Droit naturel) ,
(. . 2 . 4950).
,
(1778). XI .
V .
.
, ,
.
. ,
II I
(.:
Hubert R. Rousseau et lEncyclopdie. Paris, 1928. P. 2749; Proust J. Diderot et
lEncyclopdie. Paris, 1962. P. 393).
(.: .
. .; ., 1939. . VII. . 201205).
37
[ ]
(. . .
. . -. .-. . . 156).
38
, , , (. . . . . -. .-.
. . 309).
39
; <...> <...> <...>
, .
40
..., ,
, (.
. . . . -. .-. . . 164.)
41
[] , (. .).
42
... [], <...>
, , <...>
[] <...> (. .).
43
, -
, , ,
<...> ,
767
;
, , ( . . . . -.
.-. . . 179).
44
, ,
, ,
, ( . . . . . .-. . . 165).
45
(18751936) ,
.
46
(18751951) , .
.-. (-
. , 1898).
47
<...> (.
. . . . -. .-. . . 161.)
48
,
, , ,
<...> (. . . . . -.
.-. . . 165).
49
,
, ,
(. . . . . . .-. . . 164).
50
(. .).
51
(. .).
52
,
(. .).
53
, ,
. , <...>. ?
<...> , ,
, <...>. ,
(. . . . . -. .-.
. . 154155).
54
.
55
,
, ,
(. .).
56
.
,
(. . . . . -. .-.
. . 231).
57
<...>, -
768
;
(. . . . . -.
.-. . . 170).
58
(.).
59
(Kant-Studien.
XXVII. 1922. P. 138164).
60
(.).
61
, (. . . . . -.
.-. . . 121).
62
, (.).
63
. . 3 .
.
() (18681920) , , .
(18021861) .
64
<...> ,
, , , (. . . . . -. .-. . . 151152).
65
, (. .).
66
<> (. .).
18 1763 .:
(. .). (Correspondance complte. Oxford, 1972. T. 17. P. 63.)
(17411789) ,
. 17611765 .
- .
67
(. .).
68
,
, .
<...> , <...>
(. . . . . -. .-.
. . 163).
69
(.
.).
70
, , ,
(. . . . . -.
.-. . . 163).
71
, ,
(.
. . . . -. .-. . . 172).
769
72
,
,
. , , ,
(. .).
73
, , ,
(. .).
74
.
75
(. .)
76
, , ,
(. . . . . -.
.-. . . 163).
77
(. .).
78
<...> (. . . . . -.
.-. . . 163).
79
<...> <...> , ; ;
[. . ( . . . .)],
(. . . . . -. .-.
. . 172).
80
<...> , , ,
,
, <...>
,
(. . . . . -.
.-. . . 173174).
81
(18811973) - .
, , ,
.
82
, .
83
<...> , ,
<...> (. . . . . -. .-. . . 116).
84
, , <...>
, - ,
<...> (. . . . . -. .-. . . 358359).
85
(. .).
86
,
: , ,
.
(. .).
770
. .
.
.
.
3
(17671830) .
.
,
. .-. .
.: Constant B. De la souverainet
du peuple et de ses limites // Constant B. Cours de politique constitutionnelle.
Paris, 1836. T. 1. P. 1. P. 161191.
4
. . 36 .
5
.
6
(.).
7
.
8
, . ,
XVIII , ,
, . .: Blanc L. Histoire de la Rvolution franaise.
Paris, 1878. T. 2. P. 99104.
2
771
. .
<>
.
, 1918
: . 1921. 4. . 5.
.
1
2
3
() . . 9 .
.: . . . 86.
. . 98.
-
.
<>
: .
.
. ., 1898.
: . XVIII
XIX . . 2- ., . ., 1910.
. 950.
(18631925) ,
, .
1
(17901869) -,
, . .
.
2
, ,
(. .).
3
. (.: . . . .
. V .; .,1937. . 270).
4
(.).
772
5
, , .
6
() - (17211794)
, , .
, XI .
, 28 1762 . (.:
Rousseau J.-J. Correspondance complte. Geneve; Madison, 1969. T. 10.
P. 65).
7
. , . ,
.
, : ,
, ,
:
, .
,
. ,
, . , ,
-
, , ( . . . V // . . .; , 1998.
. 551).
(17881860) , . , .
8
(.).
9
-. .
10
(civisme .) , .
, .
11
. . . <
>.
12
(Barante) -- (17821866)
, .
XVIII .
13
(18531914) .
- (, 1907)
- .
14
, ,
.
15
() ( ) (18401913)
.
773
- (1890). (.: - . .
.-. ( ) // . 1890.
6. . 120122).
.
: . 1910. . 102 (II).
. . 180197. .
(18731939) ,
.
1
774
11
; , ;
.
(.) (. .).
12
, , , (. .).
13
, , ,
, , . ,
, ,
;
, , ,
(. . . . . -) ( .-.
// .-. . . 251).
14
(.).
15
(. .).
16
12 1790 .
.
.
. ,
. . . 3 III .
(21 1795 .) .
. , . 18 II . (7 1794 .)
.
17
(.).
18
(18351921) ,
, . 19021905 . .
. ,
.
19
(18231892)
. . ,
.
20
VII 1802 .
1905 .,
. , .
21
, .
775
. .
()
: . //
. 1912. 9. : .
. ., 1913. . 5575.
(18661940) , ,
.
1
- ,
. :
.-. . .: 3 . / . . . 1. .: -
. , 1866 ( .).
2
( ) (18431931)
, . .
: .-. . ., 1898; 2- .
., 1905.
3
(17151747) .
4
(18321920) , , ,
. , , .
5
(18591941) -.
6
(. 1737
1783) 4 1761 . (.: Rousseau Grimprel dOffreville. 4 oct.
1761 // Rousseau J.-J. Correspondance complte. Genve, 1969. T. IX. P. 143
147).
7
(17761841) , , .
8
(.).
9
(.).
10
, (Guts Muths)
(17591839) , . 17851837 , , . . . (Salzmann)
(17441811) . 1784 , ( ).
, ,
.
11
(18201903) -,
, .
776
. .
. .
: . . . ., 1889.
. . 124140.
(18521911) , , . . .
1
.-. .
2
. . (.:
. . . . . ., 1937. . 25. . 373).
2
. . (.:
. . 361362). (
. . .) . . .
.
: . 1912. 6. . 5879; 7. . 125153.
.
(18731932)
, , -.
200- (.-. ) ( . 1912.
9. . 234243).
1
(.).
(17031781) 1746 .
1762 . .
.
3
(17681834)
, . , ,
.
4
(.).
5
(.).
6
Mandement (.).
7
.
2
777
.
(Studies in the France of Voltaire und
Rousseau. London, 1895).
. . 4 .
(17111766) .
, .
() (Walpole) () (17171797)
- , . . ,
. -
, , , .
8
(18671942) ,
, , , .
9
. . 13 . .
(Brunetire) (18491906) ,
. .
(Nourisson) (18251899) . (1903).
10
, (.).
11
, (.).
12
(17671835) ,
. .
(17441803) .
. , ,
.
- (17601825)
, .
13
(18281896) . . . . 17
18 1878 .
14
(18481919) . 1881 .
15
,
. 16 1908 .
.
16
()
(-)
.
17
(18201898) ,
-. . . , .
.
778
18
(18641938) ,
. 1880- 1890- .
.
19
(18391897) ,
. . . .
20
(18541888) -, .
21
(.).
1789 .
22
.
28 1762 . ( 28 ). .: Rousseau J.-J. Correspondance
complte. Genve; Madison, 1969. T. X. P. 66.
23
, . . ,
1889 . (1864 1938)
, . 80- 90- .
. .
24
. . . . . 13 (25) 1875 .
( . . . . . : 28 . : 13 . .; .,
1966. . 11. . 80). .
(18191898) .
. (.: . . . , ,
. ., 1896. . 188).
. .
. . : . . . , ,
. . 162197.
25
. . 14 (26 ) 1 (13)
1875 . (.: . . . .; ., 1966. . 11. . 51)
. . 13 (25) 1857 . ( . . . .; .,
1961. . 3. . 85).
(18341912) , ,
, . ,
.
(18241864) , ,
, .
26
(18201892) 50-
80- . 20
.
27
(18541910) -,
.
. . . , , (. 201).
28
. . III, 815 ,
1 II.
. .
29
779
. . (1854). -
:
, ,
, ,
, ,
, !
, .
- (18791916) ,
(La religion de J.-J. Rousseau. P. 13.
Paris, 1916)
31
, (.).
,
.
32
. . . 4
.
33
. . I. XXIII. .
.: .-. , . .,
1968. . 71.
34
(18191892) ,
, .
35
(18711936)
. . ,
.
36
. . 7 .
(16271704) , . ,
.
37
(.).
38
(.).
39
(16511715) . ,
. XVIII
XIX .
40
II .
.
30
. .
?
: . 1913. 6. . 343352.
.
(18511916) , ,
. -
780
. .: .
- // , . .,
1901. . 6976; . . . 1 M., 1895 (2- . ., 1899, 3- . ., 1912); . . . . III. ., 1906. . III.
.
. . 203292; . . // . 1913. 1.
1
Annales de la socit J.-J. Rousseau, 1907, III.
: . ( . ., 1912).
2
. ,
.
1905 . (
1918 .).
3
(15571638) , . .
(16221683) , .
- (16941748) , .
4
(16711713) , ,
. .
5
(15301596) .
, ,
.
6
( , ) (15221568) . , II . .
(15241568)
.
.
II. .
7
(16041684) , , , -.
(16081674)
. ,
.
8
(.).
9
, , (1880
1930- .) , (.: . . XVIII . ., 1911. . 256257).
781
, XII. ( , ) . . .
10
.: . . . . . 253.
11
.: . // . ., 1912. . 183.
12
-, - , .
13
, . . . .
14
: .
.-.
( )
1
1. . // . 1912. 12. . 1. . 115121.
.
// . . ., 1913. . 7684.
2. . - // . 1937. 12. . 69.
3. .
19611983 . .: , 1985. 216 .
: . 177180; . . . 212.
4. . . - XVIII
XIX . ( - ) // . ., 2003.
. 2. . 209239.
5. -
, 17621917: / . . . ; .: . .
. : , 1989. 50 .
6. : . .,
. . 19781982 . / . . . . .: , 1984.
346 .
: . 233236.
1
783
7. : (
XIX .): . ., . . 19831987 . . 2. .: ,
1990. 224 .
: . 6869.
8. . . 200- //
-.
1912. . 1. . 9. . 377378.
9. [ .-. XVIII XIX .] //
. . . . . ., 1916. . 2.
. 565567.
10. . . : [] // . . . 2- . ., 1924. . 50.
11. . . : // . .
. 2- . ., 1924. . 218219.
12. . // 1928. 78.
. 242254.
13. .-. (17121778): . ., 1958. 8 .
14. . . .-. . 19171976 . ( 200-
) // . 1976. ., 1978. . 247257.
15. Barran T. Chronological list of Russian translations of Rousseaus works and related
material 17621822 // Barran T. Russia reads Rousseau, 17621825. Evanston; Illinois,
2002. P. 386392.
16. Mustel Ch. Rousseau dans le monde russe et sovitique / Prface de Wladimir
Berelowitch. Montmorency: Muse Jean-Jacques Rousseau, 1995. 111 p.
17. Roggerone G. A., Pia J. V. Bibliographia degli studi su Rousseau (19411990).
Appendice. Bibliographia generale delle opere di G. G. Rousseau (19501990). Lecce:
Edizione Milella, 1992. 1385 p. (Universita degli studi di Lecce. Facolta di magistero.
Pubblicazioni del dipartimento di filosofia. Sezione testi. 1.).
: p. 11611168.
19762004 .2
.-.
1. .-. : ; . .:
. , 1996. 664 .
2. .-. . .
. / . . .: 2
. . .
1976 , . . .
784
11. .-. : 2 . / . . . .
.: , 1981.
.: ., . - - //
. 1982. 6. . 9394.
12. .-. - . / .
. . . . . . . // Russian studies.
. 2000. . 3. 2. . 192198.
13. .-. : [ ] // . , 1988. . 2728.
14. .-. // .
. , 1983. . 92117.
15. .-. //
= Philosophy and society. ., 2001. 2. . 139160; 4. . 159177.
.: .-. . ., 1969.
16. .-.
: [] // . . :
: . .
, 2000. . 1. . 145150.
17. : [. .: / . . . . . ]. .:
. ; . . . -, 2002. 224 . (
).
785
.-.
22. . // - . 1994. 1/2. . 191197.
23. . . . . .-. // . . .
. 28 . 1 . 1982 . , 1983. . 162164.
24. . . . . .-. . (
) // . , 1986. . 12. . 5068.
25. . . . . .-. . (
) // . , 1986. . 13. . 2538.
26. . . . .
.-. // Russian studies. .
2000. . 3. 2. . 186192.
27. - . . - ( ) // . 1982. ., 1984. . 88100.
28. . . . ( XX ) // . ., 1995. . 2732.
. , .-. , . .
29. . . .
// . ., 1989. . 162172.
30. [ ] // .; , 1994. . 133.
31. . . - // . .
. ., 1977. . 2530. // . .
. .: 3 . ., 1985. . 3. . 2429.
32. . . // . . . ., 1987. . 49.
33. . . : // . .
: 4 . ., 1977. . 4. . 7276.
34. . . : . . .: ,
1980. 223 .
.-. : . 166169.
35. . . : ? // : .
786
38. . // . 1982. .,
1984. . 7387.
179091 . ( ).
39. . . : 2 . .: . ., 1989.
.-. : . 1. . 44, 70, 148, 153, 155156, 159160, 374; . 2. . 41, 110, 115,
187, 227.
40. . .-. // -
. ., 1983. . 513.
41. . . . .
XVIII //
. ., 1976. . 3. . 6367.
.
42. . , , , !.. / . . . // .
. ., 1982. . 267
43. . . // . .
. ., 1987. . 6164.
.-. .
44. . . - :
// XVIIXVIII .:
. / . ., 1981. . 2. . 5568.
45. . .
- //
. . . . . ., 1988. . 6. . 105117.
46. . .
// . ., 1989. . 124132.
47. . . XX . (
) //
. ., 1990. . 13. . 3752.
48. . . .-. //
. . XIXXX .
: . ., 2001. . 7496.
49. . // . 1995. 1112. . 238
244.
.-. .
50. . . : -. .: .
, 1979. 680 .
: . 447448.
787
51. . . ? // : . . .,
2000. . 9120.
: . 15.
52. . - .-. //
.-. : 2 . ., 1982. . 2. . 269299.
53. . . .-. // .-.
. 2002. 6. . 24261.
54. . 1820- - : ,
, , , (, ,
), , // . - . , 1991. . 65104.
55. . . : ( . . XVI
XIX .). .: . ., 1990. 317 .
.-. : . 204206; 235237
59. . . - // . .
. , 1999. . 194197.
60. . . // . 1992. 11/12. . 7476.
, .
61. . . - // .-. / . .
. . . . . ., 2004. . 666699.
. : . . ., 1899. . 27. C. 348363.
62. . . : :
. . .: -, 1995. 447 . (1- . , 1923).
: . 4061.
63. . ( 200-
.-. ) // . . 1978. 7. . 125129.
64. . . . .: . ., 1977. 447 .
.-. : . 192240.
65. . //
. 1995. 14. . 89102.
.
66. ., . . //
. 1978. ., 1980. . 1335.
67. . . //
. . . . 1981. 6. . 6473.
788
68. . . .-. : (
) // . ., 2002. . 3
(42). . 336347.
.-. . .
.
69. . . .-. . . :
// XVIII . ., 2003. . 3749.
70. . // . .,
2000. 1(11). . 161163.
71. . .
//
. , 1982. . 3548.
: .
73. . ., . .
( XVIII XIX .) //
. ., 1988. . 96107.
.
73. . ., . . .-. //
. 1978. 11. . 118127.
74. . . - //
/ . . . - . . . . ; [.:
. . (. .) .]. ., 2002. . 1. . 12. . 269286.
75. . // : . 1994. 1. . 2436.
, .
79. . . - // .-.
: 2 . ., 1981. . 1. . 718.
80. . . . : - . -,
1983. 131 .
81. . . - // . . , . , .-. , . . . . / .
. . , . . . ., 1987. . 194198.
82. . . - // : [. .: / . . . . . ]. ., 2002. . 519.
83. . . - :
// . .
: (, , ). ., 1995. . 3. . 123207.
789
84. . . //
. ., 1989. . 4462.
, , .
85. . .
XVIII // XVIII . ., 1997. . 176190.
86. . . / . . .
. . : . . -, 1984. 127 .
: c. 6365.
87. . . , 20-
// . . 1990. . 159172.
.-. .
88. . . .
// . , 1989. . 110
122.
89. . .
(, , ) // . . . ., 1977. . 313.
90. . . // . . -. 1976. 20.
, , . . 4. . 99106.
91. . .
// : . . . , 2001.
. 6. . 3336.
92. . . .-. -
. . // - : . . . . 2 1999 . /
. . . . . ., 1999. . 1120.
93. . . - :
// :
. , 2004. . 3. . 1824.
94. . . (18441849) / . . - . . . ; . . .
. . . : - , 1989. 272 .
: . 235242.
95. . . .-.
, // . .
. /, 1992. . 111132.
96. . ., . . -
// . ., . . .
. ., 1986. . 6067.
97. . . . .
// . , 1979.
. 6. . 6579.
98. . . .-.
// . ., 1981. . 3648.
99. . . .-. . . //
. , 1981. . 1326.
100. . . //
790
791
119. . .
I // :
. . . . ., 1992. . 2. . 2526.
120. . .
// : :
. -, 2629 1996 .
. ., 1996. . 7273.
121. . .
( ) // .
. . 11. II . . ., 1999.
. 5265.
122. . . . . .-. // .
. . 10. .
. 829 1999 . . ., 1999. . 125132.
123. . . .-. XVIII XIX //
. . . . . , 2001. . 121126.
124. . ., . . -
- XVIII XIX
// . . . 17.
. . 1.
. (-, 2730 2001 .). ., 2001. . 246263.
125. . . . . -
- XIX XX //
. ., 2002. . 4757.
126. . . -
XVIII XIX // . . . 19.
. . ., 2002. . 1. . 6773.
127. . . Intus et in cute.
- - XVIII
XIX // . . ., 2002. . 22. . 2032.
128. . ., . .
- XVIII
XIX // . . .
2830 2001 . ., 2002. . 175183.
129. . . - XIX
XX // . . . 25.
. ., 2003. . 2. . 4856.
130. . ., . . :
// .
., 2003. . 2. . 814.
131. . .
(. . XVIIIXIX .) //
. . ., 2003. . 163170.
792
132. . . - XIX XX . /
/ . . ., 2004. . 1922.
133. . . - XVIII
XX ( -
) // . ., 2004. . 3. . 182189.
134. . . :
// . . .,
2004. . 7688.
135. . .-. //
. 1996. 20. . 5663.
.-. .
136. . :
XVIII XIX . .:
, 2001. 415 . . : . 406414.
. . : .7782; : .167172; .
. .
137. . . .-. . . // .
, 1998. . 296325.
1982 .
138. . . ,
[1 1978 ., ] // . . . . . 1979. . 38. 2.
. 172174.
139. . . :
, , , // . 2002. 5. . 117122
140. . // . : .
. . ., 1990. . 206210. 143. // .
: . . . ., 1999. . 205207.
- .
146. . . . //
. , 1985. . 11. . 315.
147. . . . . //
. , 1986. . 13. . 310.
793
.-.
- , .-. .
148. . . .-. //
XVIIIXIX . ., 1987. . 289305.
149. . . - . . // . .
. , 1988. . 3. 1. . 2. . 5973.
150. . . -
// . . 3. . 74138.
151. . . . . .-. // . .
.. . , 1990. .72170.
152. . . : (
) // . . , 1999. . 1625.
153. . . - // . . - XVIII :
/ . . . . .
., 1989. . 2. . 101185.
154. . : . / . .
[ . .] . . . .: . ., 2001. 277 .
: . 213217.
155. . . ... // . . :
[. ]. ., 1992. . 65.
156. . .
( 19 .) //
. . . - 1987 . , 1988. . 126127.
. . .-. .
157. . : : // .
: 2 . ., 1995. .2. . 1828.
158. . . ? ( ) //
. . . ., 1992. . 8291.
159. . . - // .
; ., 2002. 1. . 189204
160. . . / [. .].
.: , 1998. 367 .
: . 147153.
161. . . //
. ., 1996. . 35.
.
162. . // .
, 1979. XXXIII, 1. . 175177.
163. . . . II .-. (
. . . . ) // Katharina II. Eine russische schiftstellerin.
Gpfert, 1996. S. 3948.
164. . . . .: , 2001.
326 .
794
: . 135138.
165. . .
. // XVIII . ., 2002. . 257263.
166. . . // Canad. Amer. slavic
studies. Rev. canad. dtudes slaves. Irvine (Cal.), 1995. Vol. 29. N 34. P. 221231.
.-. , . .
-
1826 . . . .
167. . . . 1.
// XVIII . ., 1983. . 14. . 121142.
.
168. . .
// . 1991. 5. . 128145.
.
169. . . // . 1982. 4.
. 6870.
170. . Bildungsroman : (
. . ) // . . 2002. 1. . 321
. . .
171. . . ( ) //
. , 2002. . 5275.
172. . // . 1999. 11. . 130144.
. 138144 .
173. . .
: - () // . . . ., 1978. . 2. [.] 4. . 154208.
174. . .
.-. (, ) // . . XVIIXX . , 2002. . 4651.
175. . . (. .
.-. . . ) // , ,
: . . . / .- - .
., 2000. . 6879.
176. . . // . . . ., 1978.
12. . 99107.
177. . // XVIIXIX . .,
1979. . 348356.
178. . ., . ., . .
XVIII . .: . ., 1986. 398 .
.-. : . 212234.
795
1980. . 2. . 925.
. . - .
, . . .
181. . . : ( - XVIII .) // . .
: XVI
XIX . ., 1981. . 3 [, 3]. . 189208.
182. . . .-. //
. ., 1989. . 6397.
183. . . // . ., 1989. . 2. . 4. . 177199.
184. .-. . - (
) / . . // : 4 . ., 1998. . 2.
. 678. // . ., 2003.
. 369.
185. . //
. . . . ., 1994. . 3946.
186. . . .:
, 1996. 446 . . : .436444.
. .
187. - . - //
. . = Culture. Personality. Society. ., 2000. . 2. 1.
. 223257.
188. . : // . :
XIX . / . .
. ; . . , . . ., 2002. . 2. . 1,
1. . 396402.
189. . .
: . . : . . . ,
2001. 135 .
, ,
. . . : . 6569.
190. . . //
: . . ., 1993. . 4552.
.
191. . , // XX . -:
. . . . , 1992. . 116126.
, , .
192. . .
// . 1995. 1. . 91104.
193. . . //
. ., 1988. . 378380. // . . ., 2003.
. 362364.
796
. ., 1992. . 7071; // . .
. ., 2000. . 139206; // . .
. ., 2002. .383445.
195. . . . .: , 2000.
536 .
.
196. . . ( , ,
) // . ., 1983.
. 1937.
197. . . // . . . ., 1984. . 715.
198. . . .-. -
XVIII //
(17501850). ., 1987. . 321.
199. . . . . : // . . 1998. 3.
. 175181.
.-. . . .
200. . . .-. ,
//
. . . ., 1998. . 1213.
201. . . .-. , // . . XVIII .: (, , ).
., 1999. . 886.
202. . . //
XVIII . ., 2002. .7583.
203. . . .-. . . // . -. . - . 2003. 1.
. 8791.
204. . . .-. . :
- // XVIII :
: . . / . . . . . ., 2004. . 181
188.
205. . // . 1995. 1. . 200204.
: . 201203.
// . . ., 2002. . 1322.
: . 1619 .
206. . . .-. // . . .
; ., 1994. . 93.
207. . . : : .
. . . 1. : -
. . -, 2000. 155 .
: . 129130.
208. . . : 280-
.-. // . 1992. 1112. . 7189.
209. . . // . . : ,
, / . ., ., . . .
797
, 1999. . 2. . 158367.
.: . . // . . . . -.
/, 2001. 1. . 7172
210. . . : // . .
: . ., 2002. . 7. .
138189.
211. . / . . // . . .,
1986. . 160165.
.-. .
214. . . // . 1978. .,
1980. . 58.
215. . . // . 1978.
., 1980. . 912.
216. . . - // . .
: .-. , .-. , . . ., 1979. . 424439. (2- . ., 1989. . 417451).
217. . . .-. // . 1981. .,
1983. . 147152.
218. .-. - (, ,
) / . . // : 4 . ., 1998. . 2.
. 678; // . ., 2003.
. 369.
219. . . //
. . ., 2000. .2, [] 6. . 4853.
220. . -, // . :
/ . . ., 2004. . 228305.
221. . .-. : // Rev. de filozofie si drept = . Chisinau, 1997. N 23.
. 6269.
222. . [] // . 1988. 7. . 2834.
. , .-. .
223. . // . 2000.
10. . 155165.
.
224. . . . . (
) // . , 1995. . 6271.
225. . . , .-. : ( ) / [. . . ] // . . .
. . / . . , . . . ,
1995. . 193207.
: Merkel G. H. Rousseau, der Rcher der Unschuld // Merkel G. Erzhlungen.
798
226. . . . . // . . : [.
]. ., 2001. . 128132.
. 135.
227. . // .-. .
. . / . . ., 2004. . 519.
228. . / .
; . . . . . . . . .:
, 2003. 668 . . : . 634666.
.
229. . . . . . . :
// .
. , 1999. . 9899.
230. . . - // . .
: . ., 2001. . 212217.
231. . . (
. . .-. ) //
XIXXX . , 1993. . 3039.
232. . . .
.-. // . -
XVIIXVIII . , 1994. . 72106.
233. . . - // . .
: .
. . . . . / . ., . .,
. . . . . ., 2000. . 358377.
234. . . -
// . 1978. ., 1980. . 3646.
235. . . XVIII . .: , 1983. 447 .
: . 129151.
236. . - . / . . // .
. ., 1983. . 91101. // . . .
. ., 1986. . 453464; // . . , 1988. . 379388.
// . . .: 2 . ., 2000. . 2. . 285296. // .
. .: 10 . ., 2001. . 10. . 7080.
237. . .
// . . -. .: . 1983. 1. . 4356.
238. . . . .: Besse G. Jean-Jacques Rousseau. Lapprentissage de
lhumanit. P., 1988. 444 p. // . 1991. 1. . 189191.
239. . J.-J. Rousseau //
. 1997. 11. . 326.
1917 .
799
240. . .-. / . . . // .
. , 1979. . 6768.
241. . . - // .
: . ., 2002. . 2, 2. . 6277.
242. . . // . . . - . .
.: . . 2001. 18. C. 4548
243. . . .
. .: , 2000. 352 .
: . 28105, 214224.
244. . . .-. // . .
- . .,
2001. . 4057.
245. . [.-. ] // . : 2 . ., 1989.
. : . 2. . 280319.
. . .
246. . . // . . . ., 2002.
. 3940.
247. . . // : 9 . ., 1988.
. 5. . 137144.
248. . -
// . . . . ., 2002. . 2.
. 6677.
249. . // . . /,
1999. . 8590.
250. . .
.-. // : . . VI .
. . . . ., 1983. . 9498.
251. . . , , // .
. . -, 1978. . 11. . 164173.
252. . . //
: . : [. .] / - ; . . . . ., 2001. . 285326.
. .
.-. .
253. . .
: // . . 2001. 1. . 8092.
. . .-. . . .
255. . . . ? .,
1999. 63 .
: . 4448.
256. . . : // . . .
800
. : . . ., 2002. . 665672.
257. . . // . . ., 1976.
. 365379; // . . ., 1977. . 82101; //
. . ., 1980. . 223238.
.-. .
258. . ., . ., . .
// . , 1996. . 133136.
.
259. . . .-.
. // . , 1988. . 7181.
.
260. . . // . ., 1991. . 1.
. 4862.
. , . , . , .-. , . , . .
261. . // . . .; ,
1998. . 3237.
262. . . // . . -. 1999. 12: . . 6.
. 2135.
1990- .
263. . . -
.-. // . . -. 1980. : , ,
. . 4. 23. . 7682.
264. . .
. . // . . -. , 1998.
1. . 6871.
265. . ., . .
.-. // . .; , 1999. 2. . 116127
266. . // . . ., 1995.
. 17.
267. .
// = Une vue
libre sur la science litteraire: . . 60- . . . . . ., 2002. . 300310.
, .
801
270. . . . .: - . -
, 1993. 172 .
: . 1136.
271. . . .-. (
) // . . - . ., 1991.
. 200207.
272. . . [. . ] // . . ., 1989.
. 540541.
273. . . . . // . . . .,
1995. . 569575.
274. . . ( 200-
.-. ) // . . . ., 1978. 6. . 7180.
275. , : .
- . . . /
. - . . . . . . . . -,
1985. 44 .
276. . . : ( . . ) // . , 1999. . 4.
. 154157.
277. . . , .
. . // . , 1999. . 1.
. 143148.
..
.
278. . . :
// . . . , 2001. 4. C. 5091
279. . ., . . .-. //
. ., 1991. . 2128.
280. : [ ] // : /
. . . . ., 1999. . 829830.
281. . . 200
.-. // . 1978. 7. . 3739.
282. . . .-. //
XXI :
.-. . . , 1999. . 3334.
283. . . .-. // Homo belli
: XVIII . . , 2000. . 269
270.
284. . .
// : .
. . , 2000. . 2. . 2023.
285. . . // : :
. . . , 2000. . 173174.
286. . . -
// : .
802
292. . . [. . 1978 .] //
. . 1979. 1. . 310312.
293. . . // .-.
: . ., 1998. . 1420.
// .-. : . ., 2000.
. 1420.
.
294. . ., . ., . . 200
// . 1979. ., 1981. . 270271.
295. . . . :
(. .-. ) // . ., 1984. . 9. . 6272.
296. . . ,
// . / . .
. . , . . . ., 2002. . 2. . 4. . 116141.
297. . ., . . .-.
XVIII XIX // .
: . .
., . 2003. , 2003. . 143146.
298. . VIII 6
8 1978 . 7 .
// . 1979. 1. . 214216.
299. . .
: .-. , // - . ., 2002. . 1: 2001/2002. . 250262.
300. . . -
. //
. , 1987. . 7677.
803
301. . .
// . -. , 1997. . 4. .
138147.
302. . // : ,
. . ., 2002. . 1536.
, ,
.
303. . // .
1982. ., 1984. . 138151.
.-. .
304. : ( ).
.-. . .: , 1987. 38 .
305. . . // . . . ; , 1983. . 7291.
. , . , .-. .
306. . . //
: . / . . . , . . . ., 1990.
. 162235.
.-. .
308. . . [] // . . ,
. ., 1989. . 56, 5960, 62, 70, 79, 140, 166, 219,
223, 232, 250, 256258, 260, 261, 274, 288, 319, 340, 398, 400, 403, 404, 407, 409, 414, 416,
428, 444, 446, 448, 451, 457.
309. . . // . ., 1986. . 6. . 5265.
.
310. . : // .
: . ., 2002. . 217277.
.-. .
311. . // .
: . ., 2002. . 278288.
312. . // .
: . ., 2002. . 289313.
313. . :
// . : .
., 2002. . 314333.
314. . . (
) // XVIII . . 20. ., 1996. . 274280.
315. . . // . .: . (1012
1995 .). ., 1995. . 7779.
316. . , // . ,
804
: . ., 1998. . 7291.
317. . . -
// . 2001. 48. . 132145.
318. . / . . // .
. ., 1984. . 99102.
319. . .-. // :
. ., 1999. . 3234.
320. - . . . . .-. //
. . : . . .
., 1996. . 122129.
321. . . // . .
. ., 1997. 11. . 316326.
. 1917 J.-J. Rousseau.
322. . , :
[] / . . . . // :
. XVIII (17261762). ., 2003.
. 2. . 336340.
.-. . 1752 .
323. . . . .: - , 2001.
540 [2] .
: . 223230.
324. . . .-. // . .
. ., 1998. . 7380.
325. . // . 2000. 9. . 28.
. . .
328. . . : // .
1993. 6. . 126134.
.-. .
329. . . // . .
. ., 2001. 5, 3. . 180192.
330. . , -
: . : , 1995. 399 . ( ). . .: -.
: , 2002. 428 . ( . : 20 .
. 16)
331. . . ,
. . : , ? //
XVIII . . 21. ., 1999. . 162172.
332. . .
// .-. : . .,
805
334. . .
XVIII .: ( . , .
.-. ) // ( XVIII 70- . XIX .). ., 1995. . 521.
335. . . (,
) // 3- . . . . 1986.
. 200.
336. . . - // . . . ., 2001.
. 398402.
337. . .
// . , 1980. . 190201.
: .
341. . ., . .
// . 1978.
., 1980. . 7077.
342. . . // . .
. ., 1999. . 277319.
343. . . // . . . ., 1991. . 2130. // . . :
. ., 2000. 3. . 3243.
344. . . - //
. . - . . (18671903 .) /
. . . . ., 1984. . 5. . 3347.
345. . .-. . . 1850- // Studia Slavica. , 1999. 1. . 3342.
, .
806
. ., 1985. . 142159.
348. . . (. .-. ). .: -
, 1991. 156 .
: . 3751.
349. . . : , . .; ,
1998. 685 .
: . 591595.
350. . . - : . // . .
.-. . .-. . . . . / ., . .
. . . . , 1996. . 223302.
1894 .
// . . . . . ., 1998. . 193272.
: - : .
351. . . . .: , 1981.
143 .
: . 6162.
352. . .
// - . , 1986. . 104107.
.-. .
353. . // . 1978.
12. . 3436.
354. .
(.-. , . . ). . . ... . . . ., 1994.
23 .
355. . . - ( ).
. . ... . . . ., 1986. 21 .
356. . .
.-. (17491757). . . ... . . . , 1998. 22 .
357. . . -
- . . . ... . . . , 1986.
14 .
358. . . .-. -
XIX . . . ... . . . ., 1990. 16 .
359. . . . . . ... . . . .,
1995. 16 .
.
360. . . -
.-. . . . . . ... . . .
/., 2001. 27 .
361. . . .-. . . . . ... . . . , 2004.
807
200 .
362. . . .-.
. . . ... . . .
, 2002. 17 .
363. . .-. . . . ... .
. . ., 1985. 21 .
364. . . .-.
XVIII . . . ... . . . ., 1981. 21 .
365. . . .-. . . . ... .
. . ., 1987. 23 .
366. . . . . . ... . . . . , 2002. 25 .
367. . .
- ( ). . . ... . . . ., 1977. 23 .
.-. . -.
368. . .
XVIIIXX . (.-. , . . , . . ). . . ... .
. . , 1998. 21 .