Toantap Cong Nghe Dong Tau 0949

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC BAÙCH KHOA
Nguyeãn Ñöùc AÂn (chuû bieân) - Voõ Troïng Cang
COÂNG NGHEÄ ÑOÙNG VAØ

SÖÛA CHÖÕA TAØU THUÛY
NHAØ XUAÁT BAÛN ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA

THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH - 2003
3
MUÏC LUÏC
Lôøi noùi ñaàu 7
Chöông 1
NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG 9
1.1 Khaùi nieäm chung veà coâng ngheä cheá taïo taøu thuûy 9
1.1.1 Khaùi nieäm 9
1.1.2 Loaïi hình saûn xuaát vaø naêng suaát lao ñoäng 12
1.1.3 Coâng taùc chuaån bò coâng ngheä 14
1.1.4 Boá trí xöôûng ñoùng taøu 14
1.1.5 Boá trí caùc phaân xöôûng trong ñòa phaän xöôûng taøu 15
1.1.6 Caùc daïng thieát keá taøu vaø kyù keát hôïp ñoàng vôùi chuû taøu 17
1.2 Theùp cacbon vaø theùp hôïp kim duøng trong ñoùng taøu 20
Chöông 2
COÂNG NGHEÄ ÑOÙNG TAØU THEÙP 24
2.1 Quaù trình chuaån bò saûn xuaát 24

2.1.1 Coâng taùc phoùng maãu 24
2.1.2 Cheá taïo döôõng maãu 49
2.1.3 Chuaån bò nguyeân vaät lieäu 59
2.2 Gia coâng chi tieát thaân taøu 70
2.2.1 Phaân nhoùm coâng ngheä 70
2.2.2 Vaïch daáu treân nguyeân vaät lieäu 71
2.2.3 Coâng ngheä caét kim loaïi 80
2.2.4 Coâng ngheä uoán 104
2.3 Coâng ngheä haøn voû taøu 123
2.3.1 Caùc phöông phaùp vaø kyõ thuaät haøn 123
2.3.2 Bieán daïng haøn vaø bieän phaùp giaûm bieán daïng 143
2.3.3 Kieåm tra chaát löôïng moái haøn 147
2.4 Cheá taïo baùn thaønh phaåm (cuïm chi tieát) 155
2.4.1 Khaùi nieäm chung 155
2.4.2 Cheá taïo cuïm chi tieát 159
2.4.3 Cheá taïo phaân ñoaïn phaúng 168
2.4.4 Cheá taïo phaân ñoaïn khoái 172
2.4.5 Cheá taïo toång ñoaïn 175
4
2.4.6 Laép ñaët caùc chi tieát keát caáu phuï vaø trang thieát bò trong
giai ñoaïn cheá taïo phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn 178
2.4.7 Naén phaúng caùc phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn 179
2.4.8 Laøm saïch, sôn phaân toång ñoaïn trong nhaø kín 187
2.5 Laép raùp taøu treân trieàn ñaø vaø trong uï, caùc trang bò ñieån hình 188
2.5.1 Khaùi nieäm chung veà trieàn ñaø 188
2.5.2 Chuaån bò trieàn ñaø cho coâng taùc laép raùp thaân taøu 194
2.5.3 Laép raùp thaân taøu treân trieàn ñaø 202
2.5.4 Moät soá coâng ngheä laép raùp quan troïng 206
2.5.5 Coâng taùc kieåm tra laép ñaët keát caáu treân trieàn ñaø 228
2.6 Haï thuûy taøu - Caùc bieän phaùp an toaøn lao ñoäng 248
2.6.1 Ñöôøng tröôït vaø boâi trôn ñöôøng tröôït 248
2.6.2 Beä tröôït 254
2.6.3 Keâ ñeäm phía döôùi thaân taøu 257
2.6.4 Thieát bò chaèng giöõ 262
2.6.5 Thieát bò haõm 263
2.6.6 Coâng taùc chuaån bò cho vieäc haï thuûy 265
2.6.7 Quaù trình ñöa taøu xuoáng nöôc (haï thuûy) 266
2.6.8 Thaùo rôõ vaø vôùt caùc beä tröôït, ñeäm ñôõ töø ñaùy taøu sau khi
haï thuûy 271
Chöông 3
COÂNG NGHEÄ ÑOÙNG TAØU GOÃ 274
3.1 Vaät lieäu goã 274

3.2 Qui trình cheá taïo 275
3.3 Toùm taét quaù trình ñoùng taøu thuyeàn loaïi nhoû 275
3.4 Toùm taét qui trình ñoùng voû taøu loaïi lôùn 277
3.5 Caùc baûng qui caùch 282
3.6 Xaûm, boïc, thui, sôn 285
Chöông 4
SÖÛA CHÖÕA TAØU THUÛY 287
4.1. Khaùi nieäm chung veà coâng ngheä söûa chöõa taøu thuûy 287
4.1.1 Toå chöùc söûa chöõa taøu noäi ñòa (chaïy soâng hoà) 288
4.1.2 Toå chöùc söûa chöõa taøu bieån 289
4.2 Caùc daïng hö hoûng thoâng thöôøng 292
4.2.1 Raïn nöùt 292
5
4.2.2 Tai naïn treân bieån 297

4.2.3 Chaùy vaø noå 298
4.2.4 AÊn moøn 298
4.2.5 Sinh vaät bieån 302
4.3 Coâng ngheä söûa chöõa voû taøu 302
4.3.1 Toå chöùc coâng ngheä söûa chöõa 302
4.3.2 Chuaån bò vò trí coâng taùc 305
4.3.3 Ñöa taøu vaøo uï, leân trieàn 306
4.3.4 Phaân loaïi caùc chi tieát ñeå söûa chöõa 306
4.3.5 Haøn ñaép nhöõng vò trí bò aên moøn 308
4.3.6 Xöû lyù caùc veát nöùt 310
4.3.7 Thay theá vaø söûa chöõa caùc keát caáu bò hö haïi 313
Chöông 5
ÖÙNG DUÏNG MAÙY TÍNH TRONG ÑOÙNG VAØ SÖÛA CHÖÕA TAØU 330
5.1 ÖÙng duïng maùy tính trong coâng ngheä ñoùng taøu 330
5.1.1 ÖÙng duïng maùy tính trong phoùng daïng taøu vaø khai trieån toân voû 331
5.1.2 ÖÙng duïng maùy tính trong ñieàu khieån maùy caét toân 334
5.2 ÖÙng duïng maùy tính trong söûa chöõa taøu 335
Chöông 6
ÖÙNG DUÏNG C.A.M. TRONG XEÁP THAÛO ÑOÀ HAÏ LIEÄU VAØ XUAÁT
ÑIEÀU KHIEÅN MAÙY CAÉT (KHAÛO SAÙT VÍ DUÏ CHO MAÙY CAÉT
ÑIEÀU KHIEÅN SOÁ KRISTAL CUÛA NGA) 341
6.1 Caùc khaùi nieäm 341

6.2 Giôùi haïn nhieäm vuï cuûa baøi toaùn 342
6.3 Giôùi thieäu veà maùy caét toân töï ñoäng Kristal 342
6.3.1 Giôùi thieäu chung 342
6.3.2 Moät soá ñaëc ñieåm cuûa chöông trình ñieàu khieån Kristal 343
6.4 Chöông trình xuaát ngöõ döõ lieäu cho maùy caét Kristal 344
6.5 Giôùi thieäu chöông trình moâ phoûng maùy Kristal 349
Phuï luïc A: File ñieàu khieån caét öùng vôùi thaûo ñoà "TD - B7S10" 350
Phuï luïc B: Caùc maøn hình chính cuûa chöông trình moâ phoûng Kristal 352
Phuï luïc C: Thaûo ñoà haï lieäu taám TD_A2B10 vaø TD_B7S10 353
Taøi lieäu tham khaûo 354

6
7
Lôøi noùi ñaàu

Coâng nghieäp ñoùng vaø söûa chöõa taøu thuûy laø moät ngaønh raát quan
troïng ñoái vôùi moät quoác gia, ñaëc bieät laø ñoái vôùi moät quoác gia coù bieån vaø
maïng löôùi soâng ngoøi chaèng chòt nhö Vieät Nam. Noù coù taùc ñoäng raát lôùn
ñeán söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, ñaëc bieät laø kinh teá bieån, ñoàng thôøi
phuïc vuï ñaéc löïc cho sö nghieäp an ninh quoác phoøng cuûa ñaát nöôùc.
Chính vì vaäy maø Nhaø nöôùc ñaõ, ñang vaø seõ raát öu tieân phaùt trieån
ngaønh coâng nghieäp naøy. Haèng naêm treân toaøn quoác, haøng traêm coâng ty xí
nghieäp. haøng nghìn hôïp taùc xaõ vaø doanh nghieäp tö nhaân ñoùng môùi vaø
söûa chöõa haøng nghìn taøu thuyeàn lôùn nhoû vôùi soá troïng taûi ñoùng môùi treân
döôùi 100.000 TDW. Thaønh quaû gaàn ñaây nhaát laø chuùng ta ñaõ ñoùng ñöôïc
taøu bieån 6500 TDW, 13500 TDW. caàn caåu noåi 600T, uï noåi 8500T, taøu
cao toác treân döôùi 30 haûi lyù/giôø vaø trong töông lai raát gaàn seõ ñoùng môùi
taøu coù troïng taûi 100000 TDW.
Ñeå khoâng ngöøng ñaùp öùng söï phaùt trieån cuûa ngaønh ñoùng taøu, tröôùc
heát phaûi coù ñoäi nguõ kyõ sö, caùn boä kyõ thuaät, coâng nhaân... maïnh veà soá
löôïng vaø chaát löôïng. Söï ra ñôøi cuûa cuoán saùch COÂNG NGHEÄ ÑOÙNG -
SÖÛA CHÖÕA TAØU THUÛY, nhaèm muïc ñích ñoùng goùp moät phaàn vaøo coâng
vieäc ñaøo taïo, boài döôõng vaø naâng cao kieán thöùc coâng ngheä cho ñoäi nguõ ñoù
- ñoäi nguõ tröïc tieáp laøm ra saûn phaåm xaõ hoäi ngaøy caøng nhieàu hôn, chaát
löôïng vaø naêng suaát lao ñoäng cao hôn.
Cuoán saùch ñöôïc phaân coâng bieân soaïn nhö sau:
- Nguyeãn Ñöùc AÂn: chöông 1, 2, 3, 4
- Voõ Troïng Cang: chöông 5, 6.
Caùc taùc giaû raát mong muoán nhaän ñöôïc nhieàu yù kieán ñoùng goùp cuûa
ñoàng nghieäp vaø ñoäc giaû cho cuoán saùch naøy, ñeå khaéc phuïc caùc nhöôïc
ñieåm vaø thieáu soùt cuõng nhö boå sung theâm nhöõng kieán thöùc môùi, phuø
hôïp vôùi thöïc teá saûn xuaát vaø hieän ñaïi hoùa coâng nghieäp ñoùng taøu cuûa ñaát
nöôùc trong laàn taùi baûn tôùi. Raát caûm ôn.
Ñòa chæ lieân heä: Khoa kyõ thuaät giao thoâng - Boä moân Kyõ thuaät taøu
thuûy, tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa, 268 Lyù Thöôøng Kieät Q.10 TP HCM -
ÑT: (08)8645643
Chuû bieân
PGS TS Nguyeãn Ñöùc AÂn
8
9
Chöông 1
NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG
1.1 KHAÙI NIEÄM CHUNG VEÀ COÂNG NGHEÄ CHEÁ TAÏO TAØU THUÛY
1.1.1 Khaùi nieäm
"Coâng ngheä" thöôøng duøng hieän nay laø taäp hôïp moïi thoâng soá ñaëc
tröng cuûa moät quaù trình coâng ngheä nhaát ñònh. Quaù trình coâng ngheä laø
moät boä phaän quan troïng cuûa quaù trình saûn xuaát (H.1.1), trong ñoù ngöôøi
coâng nhaân söû duïng tö lieäu lao ñoäng ñeå tröïc tieáp bieán ñoåi ñoái töôïng lao
ñoäng thaønh saûn phaåm. Quaù trình coâng ngheä laøm thay ñoåi hình daùng
kích thöôùc beân ngoaøi, thay ñoåi tính chaát cô, lyù, hoùa beân trong vaät ñöôïc
gia coâng cheá taïo.
Hình 1.1: Cô caáu cuûa quaù trình saûn xuaát
Trong quaù trình coâng ngheä, coù theå phaân bieät quaù trình lao ñoäng
nhö caùc quaù trình gia coâng noùng, gia coâng cô, laép raùp... vaø quaù trình töï
nhieân trong ñoù con ngöôøi khoâng tröïc tieáp taùc ñoäng nhö quaù trình bong
gæ saét, quaù trình khoâ sôn...
10 CHÖÔNG 1
Hình 1.2: Sô ñoà quaù trình coâng ngheä cheá taïo taøu thuûy
Trong caùc quaù trình phi coâng ngheä ta coù theå phaân bieät quaù trình
phuïc vuï saûn xuaát vaø quaù trình chuaån bò saûn xuaát. Vaän chuyeån, kieåm tra
chaát löôïng, söûa chöõa maùy moùc... thuoäc quaù trình phuïc vuï saûn xuaát;
phoùng maãu, cheá taïo döôõng maãu.... thuoäc veà quaù trình chuaån bò saûn xuaát.
Quaù trình coâng ngheä thöôøng ñöôïc chia laøm nhieàu giai ñoaïn coâng
ngheä khaùc nhau, moãi giai ñoaïn coâng ngheä laïi coù theå chia thaønh nhieàu
nguyeân coâng.
Nguyeân coâng laø ñôn vò cô baûn cuûa quaù trình coâng ngheä, laø phaàn
coâng vieäc saûn xuaát ôû taïi moät nôi laøm vieäc do moät coâng nhaân hoaëc moät
nhoùm coâng nhaân tieán haønh treân moät ñoái töôïng lao ñoäng nhaát ñònh.
Quaù trình coâng ngheä cheá taïo taøu thuûy ñöôïc mieâu taû khaùi quaùt treân
hình 1.2.
Trong coâng ngheä ñoùng taøu hieän ñaïi, vôùi trình ñoä chuyeân moân hoùa,
tieâu chuaån hoùa cao vaø saûn xuaát coù tính chaát haøng loaït, quaù trình cheá taïo
taøu thuûy thöôøng ñöôïc boá trí theo daây chuyeàn. Ta caàn phaân bieät hai daïng
cuûa daây chuyeàn saûn xuaát (H.1.3).
Hình 1.3: Hai daïng cuûa phöông phaùp saûn xuaát theo daây chuyeàn:
a) Ñoái töôïng lao ñoäng di chuyeån; b) toå (ñoäi) saûn xuaát di chuyeån
ÔÛ daïng thöù nhaát, ta coù caùc vò trí coâng taùc coá ñònh cuøng vôùi coâng
nhaân, böôùc coâng vieäc, tö lieäu saûn xuaát. Daây chuyeàn saûn xuaát naøy thöôøng
chæ aùp duïng cho tröôøng hôïp khi saûn xuaát caùc chi tieát, saûn phaåm nhoû, taøu
côõ nhoû hoaëc trung bình coù ñieàu kieän chuyeån dòch töø vò trí laøm vieäc naøy
sang vò trí laøm vieäc khaùc.
12 CHÖÔNG 1
Ñoái vôùi caùc loaïi taøu lôùn, vieäc dòch chuyeån con taøu töø vò trí coâng taùc
naøy sang vò trí coâng taùc khaùc khoù khaên, thöôøng phaûi söû duïng daïng daây
chuyeàn saûn xuaát thöù hai. Trong daïng naøy ñoái töôïng lao ñoäng coá ñònh,
caùc toå ñoäi saûn xuaát phaûi di ñoäng cuøng vôùi böôùc coâng vieäc vaø tö lieäu saûn
xuaát. Nhöôïc ñieåm cuûa daïng daây chuyeàn thöù hai naøy laø phöùc taïp vaø khoù
phaân roõ ranh giôùi coâng vieäc giöõa toå saûn xuaát naøy vôùi toå saûn xuaát khaùc
do ñoù naêng suaát thaáp hôn daïng moät.
Trong daây chuyeàn saûn xuaát, phaûi phaân bieät caùc thoâng soá chuû yeáu
sau ñaây:
Nhòp daây chuyeàn - laø khoaûng caùch thôøi gian tuaàn töï saûn xuaát trong
hai cheá phaåm keá tieáp nhau ôû böôùc coâng vieäc cuoái cuøng.
Böôùc daây chuyeàn - laø khoaûng caùch giöõa trung taâm hai nôi laøm vieäc
keà lieàn nhau. Böôùc daây chuyeàn phuï thuoäc vaøo kích thöôùc cuûa saûn phaåm,
cuûa maùy moùc thieát bò boá trí treân nôi laøm vieäc.
Soá nôi laøm vieäc treân daây chuyeàn - laø toång soá nôi laøm vieäc ôû caùc
böôùc coâng vieäc khaùc nhau:
m
l
m = ∑ rbi (1.1)
i =1 bi
trong ñoù: m - soá nôi laøm vieäc treân daây chuyeàn;

tbi - ñònh möùc thôøi gian cuûa böôùc coâng vieäc thöù i (i = 1, 2.....m);
rbi - nhòp saûn xuaát cuûa böôùc coâng vieäc thöù i.
1.1.2 Loaïi hình saûn xuaát vaø naêng suaát lao ñoäng
Döïa vaøo möùc ñoä laëp laïi cuûa caùc nguyeân coâng treân moãi vò trí laøm
vieäc ta coù theå phaân bieät caùc loaïi hình saûn xuaát sau:
a) Saûn xuaát ñôn chieác, trong loaïi hình naøy taïi moãi nôi laøm vieäc
phaûi thöïc hieän nhieàu nguyeân coâng khaùc nhau:
b) Saûn xuaát haøng loaït, trong ñoùng taøu moãi nôi laøm vieäc chæ tieán
haønh moät soá nguyeân coâng nhaát ñònh; caùc nguyeân coâng naøy laëp ñi laëp laïi
moät caùch ñieàu hoøa hoaëc khoâng ñieàu hoøa;
c) Saûn xuaát khoái löôïng lôùn, trong ñoù taïi moãi vò trí laøm vieäc chæ thöïc
hieän moät nguyeân coâng maø thoâi.
Trong coâng ngheä ñoùng taøu loaïi hình saûn xuaát haøng loaït lôùn hoaëc
khoái löôïng lôùn chæ duøng cho vieäc saûn xuaát moät soá loaïi taøu nhoû, coøn
thoâng thöôøng chæ laø loaïi hình saûn xuaát haøng loaït vöøa vaø nhoû hoaëc ñôn
chieác.
Loaïi hình saûn xuaát ñôn chieác thöôøng ñöôïc söû duïng cho vieäc saûn
xuaát loaïi taøu côõ lôùn hoaëc söûa chöõa taøu (keå caû vieäc söûa chöõa nhöõng taøu
ñöôïc ñoùng haøng loaït, vì thoâng thöôøng caùc söï coá xaûy ra trong thöïc teá söû
duïng ñoái vôùi cuøng loaït taøu khoâng nhö nhau). Loaïi hình saûn xuaát naøy
khoâng ñoøi hoûi vieäc chuaån bò coâng ngheä thaät cuï theå roõ raøng, nhöng vieäc
saûn xuaát laïi raát khoù khaên vì taïi moãi nôi laøm vieäc phaûi thöïc hieän raát
nhieàu nguyeân coâng khaùc nhau neân ñoøi hoûi trình ñoä tay ngheà cao vaø bieát
nhieàu vieäc. Beân caïnh ñoù vieäc tieâu chuaån hoùa, ñònh möùc coâng vieäc cuõng
khoù khaên do ñoù naêng suaát lao ñoäng thaáp.
Ngöôïc laïi, vieäc saûn xuaát haøng loaït cho naêng suaát lao ñoäng cao hôn,
ruùt ngaén chu kyø saûn xuaát.... nhöng laïi ñoøi hoûi chuaån bò saûn xuaát phaûi
heát söùc caån thaän vaø chu ñaùo. Tröôùc khi saûn xuaát haøng loaït nhaát thieát
phaûi tieán haønh ñoùng thöû chieác ñaàu tieân (thöôøng goïi taøu maãu) roài sau ñoù
ñoùng moät loaït maãu nhaèm muïc ñích kieåm tra toaøn boä ñaëc tính söû duïng
cuûa con taøu maãu trong ñieàu kieän vaän haønh thöïc teá. Qua kieåm tra, khaûo
nghieäm con taøu maãu caùc kinh nghieäm ñöôïc ñuùc keát, ñöa vaøo vieäc ñoùng
loaït maãu. Sau khi ñoùng loaït maãu, hoaøn chænh taøi lieäu kyõ thuaät, gaù laép
duïng cuï trang thieát bò chuyeân duøng, baét ñaàu ñoùng haøng loaït (H.1.4).
Hình 1.4: Tieán ñoä ñoùng taøu haøng loaït
Vieäc ñoùng taøu haøng loaït ñöa laïi hieäu quaû kinh teá raát lôùn. Tröôùc heát
giaûm giôø coâng ñònh möùc cho töøng con taøu. Ñoä giaûm ñoù, coù theå bieåu thò
baèng coâng thöùc:
y = a x , (%) (1.2)
trong ñoù: a - heä soá phuï thuoäc vaøo trình ñoä kyõ thuaät cuûa xöôûng (möùc ñoä
trang thieát bò, trình ñoä coâng nhaân). Heä soá naøy naèm trong
giôùi haïn töø 8 ÷ 20;
x - soá thöù töï töøng con taøu trong loaït.
14 CHÖÔNG 1
Ví duï: vôùi heä soá a = 10, khi ñoùng con taøu thöù 9 ñoä giaûm giôø coâng
ñònh möùc laø 30%.
1.1.3 Coâng taùc chuaån bò coâng ngheä
Coâng taùc chuaån bò coâng ngheä cho quaù trình saûn xuaát chính laø vieäc
xaùc ñònh ñuùng ñaén caùc moái lieân heä töông quan vaø vieäc söû duïng giôø coâng,
nguyeân nhieâu vaät lieäu chính vaø phuï, caùc maùy moùc trang thieát bò, naêng
löôïng ôû moïi daïng nhaèm muïc ñích taïo ñöôïc saûn phaåm coù giaù thaønh reû
nhaát vaø chaát löôïng cao nhaát.
Vieäc chuaån bò coâng ngheä thöôøng bao goàm nhöõng vaán ñeà cô baûn sau:
- Phaân tích tính coâng ngheä cuûa keát caáu vaø thaûo ra quy trình coâng
ngheä toái öu;
- Thieát keá vaø cheá taïo caùc duïng cuï, thieát bò gaù laép chuyeân duøng phuïc
vuï cho coâng taùc cheá taïo taøu thuûy theo quy trình ñaõ vaïch;
- Phaân chia keát caáu vaø caùc loaïi coâng vieäc thaønh caùc boä phaän coâng ngheä
ñoàng thôøi tính toaùn giôø coâng caàn thieát cho töøng boä phaän coâng ngheä;
- Soaïn thaûo danh muïc nguyeân lieäu ñoàng boä cho moãi boä phaän coâng
ngheä;
- Soaïn thaûo chöông trình tieán ñoä ñoùng con taøu maãu, loaït maãu vaø
ñoùng haøng loaït ñoàng thôøi so saùnh vôùi khaû naêng saûn xuaát cuûa xöôûng.
Vieäc soaïn thaûo phuïc vuï coâng taùc chuaån bò coâng ngheä coù theå ôû nhieàu
möùc ñoä khaùc nhau. Nhöng phaûi löu yù ñaëc bieät tôùi caùc soá lieäu caàn thieát
vaø thaät coâ ñoïng.
1.1.4 Boá trí xöôûng ñoùng taøu

Khi boá trí moät xöôûng taøu caàn phaûi löu yù nhöõng ñieàu kieän sau ñaây:
1- Ñaëc thuø thieân nhieân cuûa nôi boá trí xöôûng nhö cô caáu ñòa chaát,
ñòa theá, höôùng gioù, höôùng maët trôøi....
2- Dieän tích ñòa ñieåm;
3- Khaû naêng taøu ra vaøo xöôûng;
4- Khoaûng caùch tôùi caùc caûng;
5- Chieàu roäng vaø chieàu saâu cuûa vuõng nöôùc;
6- Vieäc cung caáp naêng löôïng nöôùc vaø giao thoâng vaän taûi;
7- Caân ñoái giöõa caùc vuøng coâng nghieäp ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi
cho söï hôïp taùc hoùa saûn xuaát, taän duïng caùc nguoàn löïc.
Khi nghieân cöùu ñaëc thuø thieân nhieân cuûa nôi boá trí xöôûng phaûi choïn
nôi naøo maø ôû ñoù coù ñoä cöùng cho pheùp cuûa ñòa taàng lôùn nhaát ñoàng thôøi
maïch nöôùc ngaàm thaáp nhaát (döôùi 2m). Ñòa hình cuûa nôi boá trí xöôûng
phaûi töông ñoái baèng phaúng vaø nghieâng ñeàu veà phía vuõng nöôùc. Xöôûng
taøu phaûi ñöôïc boá trí ôû vò trí töông ñoái cao ñeå traùnh ngaäp nöôùc vaøo muøa
möa hoaëc khi nöôùc thuûy trieàu leân.
Dieän tích maët baèng cuûa xöôûng thöôøng ñöôïc xaùc ñònh töø nhöõng chæ
soá dieän tích caàn thieát cho chính caùc boä phaän cuûa xí nghieäp vaø dieän tích
caàn thieát chung cho toaøn boä xí nghieäp bao goàm caû ñöôøng xaù, vöôøn hoa
vaø nôi sinh hoaït coâng coäng. Dieän tích chung thöôøng lôùn hôn dieän tích
taùc nghieäp töø 30 ÷ 50%. Ñoä lôùn cuûa dieän tích xöôûng ñöôïc quyeát ñònh
tröôùc heát bôûi naêng löïc saûn xuaát cuûa xöôûng vaø vieäc môû roäng trong töông
lai. Tính sô boä, dieän tích maët baèng coù theå xaùc ñònh theo chæ soá: soá löôïng
coâng nhaân vieân chöùc treân 1ha dieän tích cuûa xöôûng. ÔÛ caùc nöôùc coù coâng
nghieäp ñoùng taøu tieân tieán chæ soá naøy baèng 200 ngöôøi/1ha ñoái vôùi xöôûng
taøu bieån, vaø 150 ngöôøi/1ha ñoái vôùi xöôûng taøu soâng.
Khoaûng caùch tôùi caûng thöôøng coù yù nghóa lôùn ñoái vôùi xöôûng söûa chöõa
vì taïo ñöôïc ñieàu kieän söûa chöõa nhöõng con taøu ra vaøo caûng.
Chieàu roäng vaø chieàu saâu vuõng nöôùc keá caän xöôûng caàn phaûi ñaûm baûo
haï thuûy taøu deã daøng, xoay trôû taøu thuaän tieän. Ñoái vôùi xöôûng ñoùng taøu
treân trieàn thì chieàu roäng cuûa vuõng nöôùc ít nhaát phaûi gaáp 2 ÷ 2,5 laàn
chieàu daøi thaân taøu lôùn nhaát seõ ñöôïc ñoùng taïi xöôûng, ñoái vôùi haï thuûy
ngang chieàu roäng vuõng nöôùc phaûi gaáp ít nhaát laø boán laàn chieàu roäng
thaân taøu lôùn nhaát.
Tröôùc khi thieát keá xöôûng phaûi heát söùc taän duïng caùc ñöôøng xaù giao
thoâng coâng coäng, ñöôøng taûi ñieän, ñöôøng daãn nöôùc... ñaõ coù saün taïi nôi
ñònh xaây döïng xöôûng vaø khaû naêng taän duïng caùc nguoàn löïc trong khu
vöïc.
1.1.5 Boá trí caùc phaân xöôûng trong ñòa phaän xöôûng taøu
Vieäc boá trí caùc phaân xöôûng beân trong ñòa phaän xöôûng taøu phuï thuoäc
tröôùc tieân vaøo daây chuyeàn coâng ngheä vaø ñieàu kieän töï nhieân cuûa ñòa
phaän. Treân nguyeân taéc, phaûi löu yù caùc ñieåm sau:
1- Phaûi chia toaøn boä ñòa phaän xöôûng ra laøm caùc vuøng khaùc nhau.
Taïi moãi vuøng caàn boá trí caùc phaân xöôûng coù cuøng ñaëc tính saûn xuaát,
gioáng nhau veà ñieàu kieän phoøng choáng chaùy vaø veä sinh nhö caùc khu vöïc
16 CHÖÔNG 1
saûn xuaát voû, khu vöïc chöùa goã, khu vöïc ñoùng maùy...
2- Vò trí caùc phaân xöôûng, nhaø cöûa hoaëc trang thieát bò phaûi ñaùp öùng
yeâu caàu cuûa quaù trình coâng ngheä.
3- Caùc phaân xöôûng phuï, kho taøng, thieát bò cung caáp naêng löôïng
phaûi ñöôïc boá trí gaàn nhöõng phaân xöôûng saûn xuaát maø chuùng phuïc vuï.
4- Khoaûng caùch giöõa caùc nhaø xöôûng phaûi ñaûm baûo yeâu caàu phoøng
chaùy vaø chöõa chaùy cuõng nhö veä sinh.
5- Ñöôøng di chuyeån nguyeân vaät lieäu phaûi thaúng nhaát vaø ngaén nhaát.
6- Ñöôøng giao thoâng ñi laïi cuõng phaûi ngaén nhaát vaø khoâng ñöôïc caét
ngang ñöôøng di chuyeån nguyeân vaät lieäu.
Treân hình 1.5, 1.6 neâu ví duï veà caùch boá trí maët baèng xöôûng ñoùng
taøu vaø xöôûng söûa chöõa taøu.
1- Kho chöùa nguyeân vaät lieäu

2- Phaân xöôûng gia coâng
3- Kho chöùa caùc chi tieát
4- Phaân xöôûng laép raùp cuïm chi tieát
phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn
5- Baõi chöùa caùc phaân ñoaïn
6- Trieàn haï thuûy; 7- Phaân xöôûng cô khí
8- Phaân xöôûng trang thieát bò
9- Beán laép ñaët trang thieát bò
10- Kho; 11- Boä phaän haønh chính
Hình 1.5: Boá trí maët baèng xöôûng ñoùng taøu ôû daïng thaúng
1- Caàu taøu
2- Uï noåi
3- Phaân xöôûng voû
4- Phaân xöôûng maùy vaø
trang thieát bò
5- Boä phaän haønh chính
Hình 1.6: Boá trí maët baèng xöôûng söûa chöõa taøu
1.1.6 Caùc daïng thieát keá taøu vaø kyù keát hôïp ñoàng vôùi chuû taøu
Tröôùc khi tieán haønh ñoùng moät con taøu, phaûi hoaøn thaønh caùc thieát
keá vaø kyù keát hôïp ñoàng vôùi chuû taøu. Ñeå tieán haønh thieát keá phaûi coù thö
thieát keá (caùc yeâu caàu cuûa phöông tieän töông lai).
Nhieäm vuï thö thieát keá
Nhieäm vuï thö thieát keá maø chuû taøu giao cho beân cô quan thieát keá laø
keát quaû cuûa moät quaù trình phaân tích caùc chæ tieâu kinh teá kyõ thuaät vaø xaõ
hoäi cuûa phöông tieän töông lai. Caùc yeâu caàu naøy phaûi ñöôïc chuû ñaàu tö
hoaëc caáp treân cuûa chuû ñaàu tö pheâ duyeät. Noäi dung cô baûn cuûa nhieäm vuï
thö thieát keá nhö sau:
1- Vuøng hoaït ñoäng cuûa con taøu, caáp taøu
2- Coâng duïng (chôû haøng khoâ, haøng loûng, haønh khaùch...)
3- Troïng taûi (hoaëc troïng löôïng haøng hoùa,....)
4- Soá haønh khaùch
5- Vaän toác cuûa taøu
6- Vaät lieäu cheá taïo voû taøu
7- Yeâu caàu ñaëc bieät veà trang thieát bò con taøu
8- Yeâu caàu trang trí noäi thaát vaø möùc ñoä sang troïng
18 CHÖÔNG 1
10- Yeâu caàu ñaûm baûo caùc luaät leä trong nöôùc vaø coâng öôùc quoác teá...
11- Yeâu caàu ñaëc bieät lieân quan ñeán kích thöôùc chuû yeáu .....
Thieát keá sô boä
Thieát keá sô boä laø thieát keá ban ñaàu ñöôïc tính toaùn vaø laäp baûn veõ
ñaûm baûo ñaày ñuû nhöõng yeâu caàu ñaõ neâu trong thö thieát keá vaø treân cô sôû
ñoù leân ñöôïc giaù thaønh sô boä nhöng töông ñoái chính xaùc cho con taøu
töông lai. Chính vì vaäy thieát keá sô boä tính toaùn vôùi möùc ñoä chính xaùc
toái ña ñeå giaù thaønh con taøu khoâng bò thay ñoåi nhieàu. Thoâng thöôøng
thieát keá sô boä bao goàm:
1- Boá trí chung vaø thuyeát minh chung;
2- Boá trí buoàng maùy vôùi danh muïc nhöõng maùy moùc thieát bò chính;
3- Keát caáu cô baûn, caùc maët caét doïc;
4- Hai ba hoaëc nhieàu hôn caùc maét caét ngang ñaëc tröng
5- Caùc baûn veõ vaø thuyeát minh veà caùc yeâu caàu ñaëc bieät lieân quan ñeán
keát caáu, boá trí noäi thaát, trang thieát bò...
6- Baûng dung tích sô boä veà caùc haàm haøng, keùt daàu, keùt nöôùc ngoït,
daàu nhôùt...
7- Danh saùch caùc daïng haønh khaùch, thuyeàn vieân
8- Sô boä thieát keá coâng ngheä, phöông phaùp thi coâng
Nhöõng noäi dung khaùc coù theå chuû taøu yeâu caàu ñeå cô quan thieát keá
thöïc hieän vaø trình baøy.
Thieát keá kyõ thuaät
Sau khi thieát keá sô boä ñöôïc chuû taøu hoaëc cô quan caáp treân cuûa chuû
taøu (tuøy theo hình thöùc quaûn lyù) duyeät, cô quan thieát keá tieán haønh thieát
keá kyõ thuaät, töùc laø thieát keá chính xaùc ñeå coù theå tieán haønh thi coâng.
Thieát keá kyõ thuaät bao goàm nhöõng hoà sô nhö baûn veõ, thuyeát minh, maø
quy phaïm yeâu caàu. Thoâng thöôøng thieát keá kyõ thuaät bao goàm:
1- Caùc baûn veõ phaân caáp taøu theo qui phaïm hoaëc caùc hoà sô boå sung
theâm maø qui phaïm yeâu caàu.
2- Caùc baûn veõ keát caáu vôùi caùc baûn tính taát caû caùc maùy moùc thieát bò,
trang bò...
3- Toång hôïp danh muïc vaät tö vôùi caùc ñaëc ñieåm kyõ thuaät.
Thieát keá sô boä ñöôïc duyeät qua chuû taøu cuõng coù theå coù thay ñoåi boå
sung hoaëc boå sung theâm hoà sô. Taát nhieân vieäc tính toaùn boå sung chi phí
cho thieát keá hay khoâng tuøy thuoäc vaøo söï baøn baïc giöõa hai phía: chuû taøu
vaø cô quan thieát keá - Thieát keá kyõ thuaät ñöôïc duyeät laø cô sôû phaùp lyù ñeå
tieán haønh baét ñaàu cheá taïo con taøu. Trong quaù trình boå sung söûa ñoåi
thieát keá ñeàu coù söï taêng chi phí. Chi phí naøy veà nguyeân taéc tuøy thuoäc vaøo
khieám khuyeát cuûa ai thì beân ñoù chòu.
Thieát keá kyõ thuaät phaûi ñöôïc cô quan ñaêng kieåm pheâ duyeät veà maët
an toaøn kyõ thuaät.
Thieát keá thi coâng
Thieát keá thi coâng bao goàm taát caû caùc baûn veõ nhö laø moät hoà sô keát
caáu ñeå thöïc hieän trong caùc phaân xöôûng. Thoâng thöôøng thieát keá thi coâng
do ñôn vò kyõ thuaät hay thieát keá cuûa nhaø maùy cheá taïo thöïc hieän phuø hôïp
vôùi coâng ngheä vaø trang thieát bò cuûa nhaø maùy. Chuû taøu coù theå yeâu caàu
nhaø maùy cheá taïo trình thieát keá thi coâng ñeå chuû taøu duyeät. Vieäc naøy nhaø
maùy caàn löu yù trong khi laøm vieäc vôùi nhöõng chuû taøu laàn ñaàu tieân.
Thieát keá coâng ngheä ñoùng taøu
Song song vôùi caùc thieát keá neâu treân caàn phaûi soaïn thaûo ngay töø
thieát keá sô boä thieát keá coâng ngheä cheá taïo. Noù baét ñaàu töø vieäc xaùc ñònh
nôi ñoùng vaø phöông phaùp ñoùng döïa treân trang thieát bò vaø cô sôû vaät chaát
kyõ thuaät nhö taûi troïng caàn caåu, taûi troïng vaø kích thöôùc trieàn ñaø.... ñeå
xaùc ñònh kích côõ caùc phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn, phöông phaùp laép gheùp...
Moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng cuûa thieát keá coâng ngheä laø phaàn kinh teá,
töùc laø phöông aùn ñaûm baûo giaù thaønh cheá taïo nhoû nhaát hoaëc hôïp lyù nhaát.
Trong thieát keá coâng ngheä, tuøy thuoäc vaøo soá löôïng taøu ñöôïc cheá taïo
haøng loaït, hoaëc ñôn chieác ñeå xem xeùt vieäc thieát keá cheá taïo duïng cuï gaù
laép, döôõng maãu..., xaùc ñònh tuaàn töï laép gheùp caùc phaân ñoaïn hoaëc toång
ñoaïn hoaëc phöông phaùp raûi toân, döïng söôøn, leân voû...
Ngoaøi ra vieäc cung caáp vaø thôøi ñieåm cung caáp vaät tö, thieát bò maùy
moùc ñeå cheá taïo taøu cuõng aûnh höôûng raát lôùn ñeå thieát keá coâng ngheä cheá
taïo con taøu.
Chu kyø thieát keá
Chu kyø thieát keá laø thôøi gian caàn thieát ñeå thöïc hieän thieát keá vaø xeùt
duyeät thieát keá qua chuû taøu vaø cô quan ñaêng kieåm. Thôøi gian naøy caøng
ngaén caøng toát, thöôøng töø moät thaùng ñeán moät naêm.
Hôïp ñoàng ñoùng taøu vôùi chuû taøu
Hôïp ñoàng laø vaên baûn phaùp lyù raøng buoäc traùch nhieäm cuûa hai beân
20 CHÖÔNG 1
ñoái vôùi saûn phaåm cuûa hôïp ñoàng. Noäi dung toång hôïp chính cuûa hôïp
ñoàng laø thuyeát minh kyõ thuaät vaø boá trí chung con taøu.
Hôïp ñoàng caøng cuï theå caøng toát, khoâng ñeå vaán ñeà gì gaây nghi ngôø
vaø coù theå hieåu theo nhieàu caùch. Thoâng thöôøng hôïp ñoàng goàm nhöõng
vaán ñeà chính sau ñaây:
1- Giaù thaønh cheá taïo;
2- Vò trí vaø thôøi gian cung caáp taøu;
3- Thôøi gian traû tieàn vaø möùc ñoä traû;
4- Thôøi haïn traû ñôït cuoái cuøng;
5- Nguyeân nhaân coù theå bò chaäm treã giao taøu maø khoâng bò phaït;
6- Quyeàn haïn cuûa nhaø maùy neáu chuû taøu khoâng traû tieàn ñuùng haïn;
7- Söï ñaûm baûo cuûa nhaø maùy veà troïng taûi, vaän toác söû duïng nhieân
lieäu, chaát löôïng con taøu, vaät lieäu vaø thôøi gian baûo haønh;
8- Vò trí, thôøi gian, noäi dung caùc ñôït thöû taøu;
9- Baûo hieåm;
10- Khen thöôûng cuûa chuû taøu ñoái vôùi nhaø maùy hay xöû phaït neáu con
taøu khoâng ñaùp öùng nhieäm vuï thö thieát keá;
11- Cô quan ñaêng kieåm naøo kieåm tra giaùm saùt;
12- Ngöôøi cung caáp vaät tö, thieát bò;
13- Traùch nhieäm nhaø maùy veà chöùng chæ Ñaêng kieåm;
14- Caùc haõng cung öùng vaø laép raùp thieát bò treân taøu;
15- Tranh chaáp vaø troïng taøi.
1.2 THEÙP CACBON VAØ THEÙP HÔÏP KIM DUØNG TRONG ÑOÙNG TAØU
Theùp laø loaïi vaät lieäu ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát trong ñoùng taøu.
Nhôø coù nhöõng ñaëc tính öu vieät cuûa theùp veà tính naêng cô hoïc, giaù thaønh
hôïp lyù... maø ngöôøi ta coù theå ñoùng nhöõng taøu daøi ñeán 500m vôùi troïng taûi
treân döôùi 1/2 trieäu taán, trong khi ñoù vaät lieäu coå ñieån laø goã toái ña cuõng
chæ ñoùng nhöõng taøu coù chieàu daøi treân döôùi 50 ÷ 60m.
Maëc duø coù nhöõng thaønh coâng röïc rôõ trong vieäc söû duïng theùp ñeå
ñoùng taøu, ñaëc bieät laø cuøng vôùi söï tieán boä maïnh meõ trong coâng ngheä
haøn, haøng nghìn tröôøng hôïp tai naïn xaûy ra ñoái vôùi taøu theùp nhö nöùt,
nöùt gioøn, coù khi töï nhieân gaõy ñoâi caû con taøu trong thôøi kì tröôùc, trong
vaø sau khi ñaïi chieán theá giôùi thöù hai. Vì vaäy ngöôøi ta phaûi ñaët ra yeâu
caàu kyõ thuaät cho theùp ñoùng taøu cô baûn nhö sau:
1- Ñaûm baûo söùc beàn cô lyù tính vôùi σ chaûy = 235 ÷ 390 MPa
2- Chòu ñöïng ñöôïc cao hieän töôïng nöùt gioøn ôû nhieät ñoä 0oC hoaëc
thaáp hôn ñeán -40oC.
3- Tính naêng haøn toát ôû moïi nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh
4- Coù khaû naêng gia coâng nguoäi maø khoâng bò giaûm ñi nhieàu cô lyù tính
cuûa noù sau khi ñaõ bieán daïng deûo, vaø khoâng caàn phaûi gia coâng nhieät trôû laïi.
5- Khaû naêng choáng gæ trong moâi tröôøng nöôùc baån cuõng nhö haøng
hoùa vaän chuyeån.
6- Coù söùc beàn moûi toát trong moâi tröôøng gæ, ñaëc bieät moûi ôû chu kì
thaáp cuûa caùc moái haøn.
7- Giaù caû töông ñoái thaáp, hôïp lyù.
Trong coâng nghieäp ñoùng taøu ñeå ñaûm baûo caùc tính chaát ôû treân ngöôøi
ta raát quan taâm ñeán ba vaán ñeà sau ñaây:
1- Phöông phaùp cheá taïo ra theùp vaø phöông phaùp gia coâng ra theùp
taám, theùp hình
2- Söùc beàn (cô lyù, tính cuûa caùc loaïi theùp);
3- Thaønh phaàn hoùa hoïc trong theùp
Ba vaán ñeà treân ñöôïc theå hieän trong nhöõng noäi dung chính nhö sau:
a) Trong ñoùng taøu haàu nhö chæ duøng theùp ñöôïc khöû oxy maø trong
tieâu chuaån cuûa Nga duøng kí hieäu CT3c. Theùp cacbon laø loaïi theùp thöôøng,
vôùi thaønh phaàn nguyeân toá cacbon khoâng vöôït quaù 0,23%
b) Phöông phaùp taïo ra theùp cuõng nhö phöông phaùp caùn thaønh theùp
taám hoaëc theùp hình phaûi ñöôïc cô quan ñaêng kieåm chaáp nhaän vaø caáp
giaáy chöùng chæ. Trong ñoùng taøu khoái löôïng theùp cheá taïo baèng theùp caùn
chieám khoaûng 98%, coøn laïi 2% laø theùp reøn vaø ñuùc.
c) Dung sai aâm cho pheùp ñoái vôùi theùp taám theo yeâu caàu caùc cô quan
ñaêng kieåm
Chieàu daøy taám (mm) Dung sai aâm cho pheùp (mm)
5 ≤ g≤ 8 –0,4
8 ≤ g ≤ 15 –0,5
15 ≤ g < 25 –0,6
25 ≤ g < 40 –0,8
g < 40 –1,0
Vöôït quaù giôùi haïn naøy taám theùp seõ loaïi ra. Neáu coøn trong giôùi haïn
söûa chöõa (haøn ñaép vôùi söï ñoàng yù ñaêng kieåm) hoaëc loaïi boû hoaøn toaøn.
d) Tính naêng choáng nöùt khi haøn
Xaùc ñònh tính naêng choáng nöùt khi haøn raát phöùc taïp maø cuõng khoâng
phuø hôïp vôùi thöïc teá saûn xuaát cuõng nhö khai thaùc, do ñoù ngöôøi ta ñaõ
nghieân cöùu ñeà ra caùc chæ tieâu ñeå xaùc ñònh ñaùnh giaù tính chaát deã nöùt cuûa
töøng loaïi theùp nhö sau:
Heä soá Ceq - heä soá cacbon töông ñöông cho theùp thöôøng
22 CHÖÔNG 1
Mn
Ceq = C + , (%)
6
ôû ñaây C - cacbon %; Mn - mangan %.
Theùp thöôøng haøn toát thì Ceq < 0,40%
Ñoái vôùi theùp coù ñoä beàn cao (theo quy phaïm Vieät Nam cuõng nhö cho
theùp thöôøng coù troïng ñieåm)
Mn Cr + Mo + V Ni + Cu
Ceq = C + + + , (%)
6 5 15
Coâng thöùc treân duøng cho theùp cacbon - mangan vôùi σ ch < 390MPa
vaø tính naêng haøn toát khi Ceq < 0,45%
Ñoái vôùi theùp coù ñoä beàn cao hôn, ngöôøi ta thöôøng duøng coâng thöùc
cuûa Hieäp Hoäi haøn Nhaät Baûn thay cho Ceq.
S Mn Ni Cr Mo V
Pcm = C + + + + + + + 5 B , (%)
30 20 60 20 15 10
Hay coøn goïi laø ñoä caûm nhaän cracking nguoäi (cold cracking
susceptibility)
Caùc cô quan ñaêng kieåm raát quan taâm ñeán chaát löôïng theùp ñoùng
taøu vì tröôùc ñaây coù quaù nhieàu tai naïn, ñoàng thôøi caøng ngaøy caøng chuyeân
chôû trong moâi tröôøng khaéc nghieät cuûa haøng hoùa. Nhieàu taøu hö hoûng do
nöùt, nöùt gioøn. Gaàn 5000 taøu buoân trong theá chieán thöù hai ôû Myõ ñeán
naêm 1946 thì coù treân 1000 taøu bò nöùt raát naëng. Coù taøu nhö loaïi
"Liberty" nöùt gioøn gaõy laøm ñoâi. Do ñoù ngöôøi ta ñaõ tieán haønh nghieân cöùu
raát nhieàu veà theùp vaø caùc cô quan ñaêng kieåm treân theá giôùi ñaõ baét ñaàu
ñöa ra caùc chuaån möïc vaät lieäu theùp vaøo nhöõng naêm 60, xung quanh ba
vaán ñeà lôùn: cheá taïo theùp, thaønh phaàn vaø tính naêng vaät lieäu ( σ ch , A5 )
Sau ñaây laø moät soá tính chaát cô baûn cuûa theùp ñoùng taøu ñöôïc neâu
trong quy phaïm ñoùng taøu cuûa Vieät Nam naêm 1997:
Caùc loaïi theùp voû taøu hieän ñaïi:
Theùp cacbon thöôøng σ ch = 240 Mpa (2400 kg/cm2)
Theùp hôïp kim thaáp σ ch = 325, 355, 390, (Mpa)
Theùp hôïp kim coù ñoä beàn cao hôn σ ch = 420 ÷ 690, (MPa)
Tính naêng cô lyù theùp cacbon
Maãu va ñaäp
σchmin σm Giaõn daøi A5 Nhieät ñoä Naêng löôïng trung bình
Loaïi theùp
thöû thaáp nhaát (J)
(MPa) (MPa) (%) (oC) Maãu doïc Maãu ngang
A 235 400 ÷ 400 22
B 0 27 20
D -20 27 20
E -40 27 20
Caùc thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa theùp cacbon (%)

Loaïi theùp A B D E
Ñoái vôùi g = 25mm
Taát caû caùc phöông Theùp hoaøn toaøn
Phöông phaùp cho theùp khöû oxy, g
phaùp tröø theùp khoâng - nb ñöôïc khöû oxy vaø
khöû oxy > 25mm khöû hoaøn
khöû oxy mòn
toaøn oxy vaø mòn
Cmax 0,23 0,21 0,21 0,18
Mnmin 2,5.C 0,8 0,6 0,7
Simax 0,5 0,35 0,35 0,35
Pmax 0,04 0,04 0,04 0,04
Smax 0,04 0,04 0,04 0,04
Almin 0,04 0,04 0,015 0,015
Heä soá Ce töông ñöông Ce = C + 1/6 Mn < 0,4 %
So saùnh kyù hieäu theùp töông ñöông cuûa moät soá cô quan ñaêng kieåm
Loaïi
theùp
PRS ABS BV GL LR NKK NV Euronor
theo
IACS
A A A A GL-A A KA NVA FeE 235 A
B B B B GL-B B KB NVB FeE 235 B
D D D D GL-D D KD NVD FeE 235 D
E E E E GL-E E KE NVE FeE 235 E
A 32 AH32 AH32 AH32 GL-A32 AH32 KA32 NVA32 FeE 315 A
D32 DH32 DH32 DH32 GL-D32 DH32 KD32 NVD32 FeE315D
E32 EH32 EH32 EH32 GL-E32 EH32 KE32 NVE32 FeE315E
Tính chaát cô hoïc theo Ñaêng kieåm Vieät Nam 1997
Thöû ñoä dai va ñaäp
Thöû keùo Naêng löôïng haáp thuï
Nhieät ñoä
Caáp trung bình
theùp G.haïn chaûy hoaëc Ñoä giaõn daøi
G.haïn beàn %
gh chaûy qui öôùc, thöû (oC) L T
keùo (N/mm2)
(N/mm2) L = 5, 65 A
KA -
KB 0
KD ≥ 235 400 ÷ 520 ≥ 22 -20 ≥ 27 ≥ 20
KE -40
KA32 0
KD32 -20
KE32 ≥ 315 400 ÷ 590 ≥ 22 -40 ≥ 31 ≥ 22
KF32 -60
KA36 0
KD36 -20
KE36 ≥ 355 490 ÷ 620 ≥ 21 -40 ≥ 34 ≥ 24
KF36 -60
KA40 0
KD40 -20
KE40 ≥ 390 510 ÷ 650 ≥ 20 -40 ≥ 41 ≥ 27
KF40 -60
24
Chöông 2
COÂNG NGHEÄ ÑOÙNG TAØU THEÙP
2.1 QUAÙ TRÌNH CHUAÅN BÒ SAÛN XUAÁT
2.1.1 Coâng taùc phoùng maãu
Khaùi nieäm phoùng maãu thöôøng ñöôïc söû duïng tröôøng hôïp töø baûn veõ
thieát keá vôùi tyû leä nhoû phaûi ñöa veà hình daùng vaø kích thöôùc thaät phuïc vuï
cho vieäc laøm maãu döôõng gia coâng hoaëc laép raùp.
Caùc phöông phaùp phoùng maãu:
- Phöông phaùp phoùng maãu coå ñieån;
- Phöông phaùp phoùng maãu quang hoïc (tyû leä);
- Phöông phaùp phoùng maãu baèng maùy tính ñieän töû.
Ñoái vôùi moãi phöông phaùp phoùng maãu, ta coù moät loaïi nhaø phoùng
maãu vôùi caùc trang thieát bò vaø loaïi hình coâng ngheä rieâng bieät töông öùng.
1- Caùc loaïi nhaø phoùng maãu
Nhaø phoùng maãu coå ñieån
Nhaø phoùng maãu coå ñieån laø loaïi nhaø phoùng maãu trong ñoù thöïc hieän
caùc nguyeân coâng chính sau:
- Veõ caùc ñöôøng hình daùng thaân taøu töø caùc baûn veõ thieát keá vôùi tyû leä
nhoû (1:100; 1:50; 1:25; 1:10....) thaønh tyû leä 1:1 vaø laäp ñöôøng söôøn keát
caáu vôùi ñaày ñuû vò trí töøng keát caáu thaân taøu;
- Khai trieån vaø xaùc ñònh kích thöôùc thaät, hình daïng thaät cuûa töøng
chi tieát keát caáu thaân taøu;
- Cheá taïo caùc loaïi döôõng maãu phuïc vuï cho vieäc vaïch daáu, laép raùp vaø
kieåm tra.
Do nhöõng yeâu caàu coâng taùc neân nhaø phoùng maãu coå ñieån phaûi coù
moät dieän tích töông ñoái lôùn ñeå coù theå phoùng maãu con taøu ôû tyû leä 1:1 vaø
choã ñeå caùc döôõng maãu. Thoâng thöôøng ngöôøi ta xaùc ñònh dieän tích nhaø
phoùng maãu coå ñieån theo coâng thöùc

Aph = (1,2 ÷ 1,3) Act
trong ñoù: Aph - dieän tích nhaø phoùng maãu, m2
Act - dieän tích coâng taùc duøng ñeå traûi vaø veõ hình, m2.
Treân baûng 2.1 neâu ñoä lôùn cuûa nhaø phoùng maãu ôû moät soá xöôûng ñoùng
taøu cuûa caùc nöôùc ñeå laøm ví duï
Baûng 2.1
Teân xöôûng Dieän tích (m2) Chieàu daøi (m) Chieàu roäng (m)
* Nhaø maùy ñoùng taøu
Gdansk (Ba Lan) 4500 180 25
* Cantiere Navale,
Triesk (Italia) 3500 140 25
* Wulkan - Werk
Hamburg (Taây Ñöùc) 2000 100 20
* New York shipbuilding
Corp (USA) 7460 213 35
Ñeå thuaän tieän cho vieäc vaän chuyeån döôõng maãu töø nhaø phoùng maãu
tôùi phaân xöôûng gia coâng cuõng nhö giaûm giaù thaønh xaây döïng cô baûn vaø
ñaûm baûo chieáu saùng toát, nhaø phoùng maãu thöôøng ñöôïc boá trí ngay treân
phaân xöôûng gia coâng (H.2.1) vôùi chieàu cao ít nhaát 3,5m.
Hình 2.1: Boá trí phoùng maãu coå ñieån
Trang thieát bò quan troïng nhaát cuûa nhaø phoùng maãu coå ñieån laø saøn
phoùng maãu. Saøn phoùng maãu phaûi ñaûm baûo baèng phaúng, nhaün vaø ít bò
bieán daïng do aûnh höôûng cuûa thôøi tieát. Goùc nghieâng cuûa saøn veà moïi phía
khoâng ñöôïc vöôït quaù 1/2000, ñoä loài loõm cho pheùp 1mm/1m chieàu daøi vaø
3mm treân 6m chieàu daøi. Kieåm tra ñoä nghieâng cuûa maët saøn baèng oáng
thuûy bình keát hôïp vôùi caùc coïc moác, coøn ñoä loài loõm kieåm tra baèng caùc laùt
26 CHÖÔNG 2
goã daøi thaúng. Maët saøn thöôøng ñöôïc laùt baèng nhöõng phieán goã daøi coù
chieàu daøy töø 75 ÷ 100mm, chieàu roäng khoaûng 100 ÷ 150mm ñaët ngang
saøn. Döôùi lôùp goã laø lôùp nhöïa ñöôøng choáng aåm vaø döôùi cuøng laø lôùp beâ
toâng. Caùc phieán goã ñöôïc gheùp xuoáng maët saøn baèng ñinh vaø caùc ñinh ñoù
phaûi ngaäp saâu vaøo thaân goã ñeå baûo ñaûm coù theå baøo maët saøn. Maët saøn
thöôøng ñöôïc sôn moät lôùp sôn maøu xaùm nhaït. Sau moãi laàn veõ xong cho
moät con taøu ñeå traùnh laàm laãn ngöôøi ta laïi sôn laïi.
Ngaøy nay ôû moät soá nöôùc ngöôøi ta khoâng duøng goã laøm saøn maø duøng
chaát deûo. Lôùp maët saøn naøy chòu ma saùt toát vaø khoâng bò aûnh höôûng thôøi
tieát. ÔÛ moät soá nhaø maùy nhoû coù theå duøng theùp taám ñaët treân khung daøn
cöùng.
Trong nhaø phoùng maãu coå ñieån caàn trang bò moät soá maùy cöa, maùy
khoan, maùy baøo phuïc vuï cho vieäc cheá taïo döôõng maãu, caåu treo 0,5 ÷ 1,0t
(H.2.1) ñeå vaän chuyeån döôõng maãu. Ngoaøi ra, trong nhaø phoùng maãu phaûi
ñaûm baûo ñaày ñuû aùnh saùng laøm vieäc ôû moïi thôøi tieát, ñaûm baûo thoaùng maùt veà
muøa heø vaø aám cuùng veà muøa ñoâng, coù caùc thieát bò phoøng vaø chöûa chaùy...
Treân hình 2.2 bieåu thò moät goùc cuûa nhaø phoùng maãu coå ñieån.
Caùc döôõng maãu cheá taïo xong thöôøng ñöôïc söû duïng laâu daøi, cho neân
beân caïnh nhaø phoùng maãu, gaàn vò trí ñaùnh daáu caàn phaûi coù kho chöùa
nhöõng döôõng maãu ñoù.
1- Ñöôøng söôøn; 2- Laùt goã; 3- Ñöôøng khung; 4- Döôõng; 5- Moâ hình; 6- Maùy cöa
Hình 2.2: Moät goùc nhaø phoùng maãu coå ñieån
Duïng cuï phuïc vuï cho coâng taùc phoùng maãu thöôøng raát ñôn giaûn coù
theå, töï cheá taïo (H.2.3).
Hình 2.3: Moät soá duïng cuï cô baûn duøng trong nhaø phoùng maãu coå ñieån
a) Thöôùc vuoâng goùc chöõ T; b) Thöôùc goã; c) Thöôùc thôï; d) Troïng vaät ñeø
Nhaø phoùng maãu quang hoïc
Khaùc vôùi nhaø phoùng maãu coå ñieån, nhaø phoùng maãu quang hoïc coù
nhieäm vuï phoùng ñöôøng hình daùng thaân taøu, khai trieån caùc chi tieát keát
caáu thaân taøu ôû tyû leä 1:10 hoaëc 1:5 sau ñoù tieán haønh chuïp hình vôùi tyû leä
1:100 leân caùc phim kính khoå 9×12cm hoaëc 6×15cm. Sau ñoù röûa phim vaø
duøng ñeøn chieáu chuyeân duøng phoùng ñaïi caùc hình ñoù thaønh kích thöôùc
thaät treân vaät lieäu hoaëc tieán haønh laäp baûng toïa ñoä.
Do phoùng maãu ôû tyû leä nhoû cho neân nhaø phoùng maãu quang hoïc goïn
nhoû hôn nhieàu so vôùi nhaø phoùng maãu coå ñieån. Dieän tích cuûa nhaø phoùng
maãu loaïi naøy chæ caàn khoaûng 200 m2 trong ñoù trang bò baøn veõ, caùc thieát
bò chuïp hình röûa phim, tuû baûo quaûn phim. Phoøng naøy khoâng nhaát thieát
phaûi boá trí gaàn nôi gia coâng maø coù theå ñaët gaàn phoøng thieát keá cuûa
xöôûng. Treân hình 2.4 neâu moät ví duï veà caùch boá trí thieát bò trong nhaø
phoùng maãu quang hoïc.
1- Baøn veõ; 2- Phoøng chuïp aûnh; 3- Buoàng toái röûa phim; 4- Ñeøn phaûn aùnh ñeå chuïp phim
5- Baøn chuïp; 6- Tuû baûo quaûn phim; 7- Maùy chuïp
Hình 2.4: Ví duï veà phoøng phoùng maãu quang hoïc
28 CHÖÔNG 2
Treân hình 2.5 mieâu taû maùy chuïp phim kính, coøn treân hình 2.6
phöông phaùp phoùng hình ñeå vaïch daáu treân nguyeân lieäu.
Yeâu caàu ñoái vôùi coâng vieäc phoùng maãu baèng phöông phaùp quang hoïc.
Do yeâu caàu ñoái vôùi kích thöôùc thaät khoâng ñöôïc pheùp sai leäch khoûi
phaïm vi töø ± 1mm tôùi ± 2mm cho neân khi veõ ôû tyû leä 1:10 ñoä sai leäch cho
pheùp cuõng khoâng ñöôïc pheùp vöôït quaù ± 0,1mm tôùi ± 0,2mm. Ñeå ñaït ñöôïc
dung sai ñoù nhaø phoùng maãu quang hoïc phaûi ñöôïc trang bò nhöõng duïng
cuï veõ ñaëc bieät chính xaùc coù keøm theo kính luùp.
Chieàu daøy neùt veõ khoâng ñöôïc vöôït quaù 0,4mm. Ñoái vôùi hình duøng
ñeå phoùng ñaïi vaïch daáu neùt veõ 0,1mm laø thích hôïp nhaát, coøn ñoái vôùi
hình duøng laøm döôõng cho maùy caét quang hoïc chieàu daøy neùt veõ
0,3 ÷ 0,4mm laø thích hôïp nhaát do ñoù trong nhaø phoùng maãu loaïi naøy phaûi
coù nhöõng ngoøi buùt veõ töø 0,1 ñeán 0,4mm.
Thöôùc veõ cuõng phaûi coù ñoä chính xaùc cao, vaïch chia tôùi 0,1mm ít bò
bieán daïng do nhieät. Thöôùc veõ ñöôøng cong khoâng ñöôïc duøng baèng goã maø
phaûi baèng chaát deûo. Ñoái vôùi ñöôøng thaúng daøi phaûi duøng daây theùp caêng,
ñaùnh daáu caùc ñieåm vaø sau ñoù noái baèng thöôùc kim loaïi.
Ñeå phim chuïp saéc neùt hình veõ phaûi roõ raøng, giaáy veõ phaûi traéng,
möïc veõ ñen ñaäm, neùt veõ phaûi ñeàu.
1- Baûn chuïp; 2- Maùy chuïp aûnh; 3- Ñeøn pha

Hình 2.5: Maùy chuïp hình
Giaáy veõ phaûi coù chaát löôïng ñaëc bieät: ít co daõn döôùi aûnh höôûng thôøi
tieát, nhieät ñoä. Ngöôøi ta thöôøng duøng taám kim loaïi sôn traéng, polyester
chaát deûo hoaëc giaáy veõ daùn treân goã daùn hoaëc giaáy can polyester nhoâm.
Baøn veõ phaûi phaúng, nhaün khoâng ñöôïc goà gheà vaø phaûi ñöôïc ñaët baèng
phaúng. Maët baøn laøm baèng lôùp goã daøy 22mm, oáp hai phía laø caùc lôùp goã
daùn daøy 4mm treân cuøng laø taám nhoâm daøy 3mm.
Tröôùc khi tieán haønh veõ, treân chieàu daøi vaø chieàu roäng khoå giaáy caàn
veõ caùc daáu kieåm tra (⊕) ñöôøng kính 10mm treân khoaûng caùch 1m moät
daáu. Neáu baûn veõ phaûi tieán haønh nhieàu ngaøy thì ngaøy hoâm sau phaûi
duøng thöôùc ño laïi khoaûng caùch treân vaø phaûi veõ theo tyû leä môùi ñoù. Do ñoù
trong phoøng maãu quang hoïc caàn coù nhieàu thöôùc tyû leä khaùc nhau.
1- Maùy chieáu; 2- Cöûa saøn; 3- Maøn che; 4- Vaät lieäu
Hình 2.6: Phoùng hình treân nguyeân lieäu ñeå vaïch daáu
30 CHÖÔNG 2
Hình 2.7: Döôõng phim duøng cho maùy caét quang hoïc
1- Teá baøo quang ñieän; 2- Meùp cuûa chi tieát ñöôïc caét; 3- Meùp pheá lieäu
4- Ñöôøng veõ lyù thuyeát cuûa chi tieát; 5- Hình phoùng ñaïi cuûa teá baøo quang ñieän
Hình 2.8: Nguyeân taéc tính kích thöôùc chi tieát tuøy thuoäc vaøo ñaàu daãn vaø neùt veõ
a) Ñaàu daãn coù teá baøo quang ñieän chaïy giöõa neùt veõ daøy 0,2mm
b) Ñaàu daãn coù teá baøo quang ñieän chaïy giöõa neùt veõ daøy 0,4mm
c) Ñaàu daãn coù teá baøo quang ñieän chaïy doïc theo meùp ñöôøng veõ
Ñoái vôùi caùc hình veõ duøng laøm döôõng ñeå caét treân maùy caét quang hoïc
caàn phaûi chuù yù saép xeáp caùc hình sao cho heä soá söû duïng nguyeân vaät lieäu
cao nhaát. Vaø ñeå coù theå caét lieân tuïc khi veõ caàn heát söùc löu yù tôùi caùc caàu
noái giöõa caùc mieáng caét (H.2.7). Kyõ thuaät veõ hình duøng laøm döôõng cho
maùy caét quang hoïc phuï thuoäc raát nhieàu vaøo chieàu daøy neùt veõ vaø ñieàu
khieån quang hoïc cuûa maùy. Neáu teá baøo quang ñieän chaïy doïc giöõa ñöôøng
veõ daøy 0,2mm thì meùp caét chính xaùc nhö neùt veõ, neáu ñöôøng veõ daøy
0,4mm thì caïnh chi tieát seõ aên ra vò trí 0,1mm, töông öùng vôùi 1mm thöïc
teá. Neáu teá baøo quang ñieän chaïy doïc theo meùp ñöôøng veõ thì caïnh chi tieát
seõ bò aên vaøo khoaûng 1mm (H.2.8). Do ñoù ñoái vôùi töøng loaïi ñaàu daãn
quang hoïc vaø neùt veõ caàn coù caùch tính kích thöôùc chi tieát rieâng. Veõ
döôõng cho caét quang hoïc ñoøi hoûi phaûi raát caån thaän vaø chính xaùc, neùt veõ
phaûi raát ñeàu, khoâng ñöôïc ngaét quaõng vì noù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán
chaát löôïng meùp caét vaø hoaït ñoäng chung cuûa maùy.
So saùnh giöõa phöông phaùp phoùng maãu quang hoïc vôùi phöông phaùp
phoùng maãu coå ñieån
So vôùi phöông phaùp phoùng maãu coå ñieån phöông phaùp phoùng maãu
quang hoïc, coù raát nhieàu öu ñieåm:
1- Ruùt ngaén chu kyø thieát keá vaø chuaån bò saûn xuaát do vieäc phoùng
daïng quang hoïc coù theå cho pheùp veõ ngay ñöôøng söôøn keát caáu theo tyû leä
1:10 ôû ngay phoøng thieát keá; vaïch qui trình coâng ngheä vaø tính toaùn ngay
treân aâm baûn cuûa phim kính;
2- giaûm dieän tích saûn xuaát caàn thieát thoâng qua vieäc boû nhaø phoùng maãu
coå ñieån to lôùn, boû nhaø kho chöùa döôõng, boû phaân xöôûng vaïch daáu coå ñieån;
3- Dieän tích phoùng maãu khoâng phuï thuoäc vaøo ñoä lôùn cuûa con taøu ñoùng;
4- Taêng hieäu suaát coâng taùc, giaûm cöôøng ñoä lao ñoäng;
5- Tieát kieäm nguyeân vaät lieäu vaø coâng vaän chuyeån;
6. Taêng ñoä chính xaùc do ñieàu kieän laøm vieäc toát, phaïm vi nhoû deã so
saùnh lieân heä laãn nhau;
7. Giaûm nhaân löïc trong phoøng phoùng maãu, coù khaû naêng söû duïng
moät luùc nhieàu loaïi thôï, taïo khaû naêng hôïp lyù hoùa saûn xuaát...
Phoùng maãu baèng maùy tính ñieän töû
Song song vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc phöông phaùp thieát keá taøu thuûy
baèng maùy tính ñieän töû, ngaøy nay ôû moät soá nöôùc coù coâng nghieäp ñoùng taøu
tieân tieán ñaõ söû duïng maùy tính ñieän töû vaøo coâng vieäc phoùng daïng vaø
khai trieån caùc chi tieát keát caáu thaân taøu.
Theo phöông phaùp naøy, töø caùc soá lieäu thoâng tin veà con taøu thoâng
qua maùy tính ñieän töû ta ñöôïc caùc soá lieäu phoùng maãu vaø khai trieån caùc
chi tieát keát caáu thaân taøu.
Phöông phaùp naøy cho pheùp:
- Cô giôùi hoùa vieäc veõ ñöôøng hình daùng caùc baûn veõ chi tieát keát caáu thaân
taøu vaø laäp caùc phieáu caét toái öu thoâng qua caùc chöông trình ñieàu khieån;
- Traûi toân bao thaân taøu baèng phöông phaùp soá hoïc;
- Tính toaùn toïa ñoä cuûa caùc ñieåm treân ñöôøng hình daùng cuûa caùc keát
caáu doïc vaø ñöôøng bao cuûa caùc chi tieát khung xöông voû taøu;
32 CHÖÔNG 2
- AÙp duïng caùc phöông phaùp soá hoïc ñeå tieán haønh caùc coâng taùc khaùc
lieân quan tôùi phoùng maãu vaø vaïch daáu duøng trong coâng nghieäp ñoùng taøu.
2- Phoùng ñöôøng hình daùng thaân taøu
Veà phöông phaùp phoùng maãu vaø khai trieån cuûa phöông phaùp phoùng
maãu coå ñieån vaø phoùng maãu quang hoïc ñeàu hoaøn toaøn gioáng nhau, chæ
khaùc nhau veà tyû leä cho neân döôùi ñaây chuùng toâi chæ neâu cho phöông phaùp
phoùng maãu quang hoïc.
Coâng vieäc ñaàu tieân cuûa coâng taùc phoùng maãu laø phoùng ñöôøng hình
daùng treân cô sôû caùc soá lieäu, baûn veõ töø phoøng thieát keá. Ñeå tieát kieäm dieän
tích, caùc hình chieáu cuûa thaân taøu ñöôïc boá trí theo caùc kieåu sau (H.2.9).
Hình 2.9: Caùc phöông phaùp ñaët hình chieáu thaân taøu
- Ñaët choàng caùc ñöôøng nöôùc vaø maët caét cheùo leân hình chieáu ñöùng
(H.2.9a);
- Ñaët choàng caùc nöûa thaân taøu leân nhau (H.2.9b);
- Ñaët choàng caùc nöûa thaân taøu leân nhau ñoàng thôøi ruùt ngaén tyû leä
chieàu daøi thaân taøu (H.2.9c);
- Ñaët choàng hai nöûa ñöôøng söôøn keát caáu leân nhau baèng caùch tònh
tieán moät nöûa hình ñöôøng söôøn keát caáu song song vôùi maët cô baûn
(H.2.9d);
- Ñaët choàng hai nöûa hình ñöôøng söôøn keát caáu leân nhau vaø quay nöûa
muõi 180o ñoàng thôøi tònh tieán song song (H.2.9e)
Sau khi xaùc ñònh caùch boá trí ñöôøng hình daùng ta tieán haønh thieát
laäp oâ maïng löôùi ñeå veõ (H.2.10).
Hình 2.10: Keû maïng löôùi ñeå veõ ñöôøng hình daùng
Maïng löôùi ñeå veõ ñöôøng hình daùng phaûi ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu sau:
- Ñoä sai leäch cho pheùp ñoái vôùi chieàu daøi giöõa hai ñöôøng vuoâng goùc ôû
muõi vaø laùi laø 1mm/20m ñoái vôùi L⊥⊥ < 20m vaø cöù theâm 1mm ñoái vôùi 20m
chieàu daøi tieáp;
- Khoaûng caùch giöõa ñöôøng nöôùc thieát keá vaø maët phaúng cô baûn
khoâng ñöôïc sai leäch quaù 1mm ñoái vôùi chieàu daøi < 20m;
- Chieàu roäng lôùn nhaát khoâng ñöôïc sai leäch 1mm ñoái vôùi khoaûng
caùch döôùi 20m vaø 2mm ñoái vôùi 20m tieáp;
- Khoaûng caùch giöõa caùc ñöôøng söôøn, ñöôøng nöôùc, maët phaúng doïc
taâm khoâng ñöôïc pheùp sai leäch quaù 1,5mm taïi caùc maët chieáu töông öùng;
- Ñoä vuoâng goùc giöõa caùc ñöôøng vuoâng goùc ñoái vôùi caùc ñöôøng cô baûn
ñaëc bieät cuûa maët phaúng doïc taâm treân hình chieáu beân (doïc theo thaân
taøu), cuûa caùc ñöôøng vuoâng goùc muõi vaø laùi ôû hình chieáu ñöùng.
Ñoä vuoâng goùc ñöôïc kieåm tra baèng caùch so saùnh ñoä daøi hai caïnh
huyeàn cuûa hai tam giaùc vuoâng döïng veà hai phía cuûa ñöôøng vuoâng goùc vaø
so saùnh vôùi keát quaû tính toaùn soá hoïc. Sai leäch cho pheùp ñoái vôùi pheùp ño
hai ñöôøng huyeàn laø 1,0mm treân chieàu daøi döôùi 20m, sai leäch so vôùi tính
toaùn laø 2mm.
34 CHÖÔNG 2
Ñoä song song vôùi ñöôøng cô baûn kieåm tra baèng caùch ño khoaûng caùch
taïi caùc ñieåm khaùc nhau hoaëc ño ñöôøng cheùo cuûa caùc hình chöõ nhaät. Sai
leäch cho pheùp: khi kieåm tra baèng caùch ño khoaûng caùch laø 1mm treân
20m daøi; khi kieåm tra baèng caùch ño löôøng cheùo 2mm treân 20m daøi.
Khi thieát laäp maïng löôùi ñeå veõ ñöôøng hình daùng phaûi laøm caùc böôùc sau:
- Veõ ñöôøng cô baûn (môùn nöôùc 0). Neáu chieàu daøi ñöôøng naøy naèm
trong khoaûng töø 25 ÷ 75m ta duøng daây kim loaïi, coøn neáu daøi treân 75m
phaûi duøng maùy traéc ñòa;
- Veõ caùc ñöôøng vuoâng goùc taïi ba ñieåm (ñöôøng vuoâng goùc ôû muõi,
ñöôøng vuoâng goùc ôû laùi vaø ñöôøng vuoâng goùc ôû giöõa maët chieáu beân) vuoâng
goùc vôùi ñöôøng cô baûn;
- Veõ hai ñöôøng song song vôùi ñöôøng cô baûn: ñöôøng môùn nöôùc cao
nhaát vaø truïc cuûa maët chieáu naèm;
- Veõ ñöôøng thaúng song song vôùi maët phaúng doïc taâm ôû maët chieáu
beân vaø maët chieáu naèm ôû vò trí B/2;
- Kieåm tra laïi caùc khoaûng caùch giöõa caùc ñöôøng vuoâng goùc baèng caùch
ño treân caùc ñöôøng song song;
- Veõ taát caû caùc ñöôøng söôøn, ñöôøng nöôùc, maët caét cheùo trong caùc
hình chieáu maø chuùng laø ñöôøng thaúng.
Phöông phaùp kieåm tra ñoä chính xaùc cuûa maïng löôùi:
- Ño ñöôøng cheùo cuûa caùc hình chöõ nhaät trong maïng baèng compa
nhoïn hai ñaàu nhaûy lieân tuïc töø hình naøy sang hình khaùc;
- Duøng sôïi daây keùo suoát doïc ñöôøng cheùo töø ñöôøng cô baûn tôùi môùn
nöôùc cao nhaát. Neáu caùc ñieåm caét giöõa caùc ñöôøng söôøn vaø môùn nöôùc ñeàu
naèm treân ñöôøng daây thì maïng löôùi veõ chính xaùc.
Sau khi keû xong maïng löôùi ta tieán haønh veõ ñöôøng bao thaân taøu
theo trình töï sau:
- Veõ treân hình chieáu ñöùng vaø naèm ñöôøng bao cuûa thaân taøu ñoàng
thôøi phaûi ñoái chieáu caùc ñieåm ño treân caùc hình chieáu vôùi nhau;
- Veõ ñöôøng bao treân maët chieáu beân töø caùc ñieåm ôû maët chieáu ñöùng
vaø naèm. Caàn löu yù tôùi söï phuø hôïp giöõa caùc ñieåm trong ba maët chieáu.
Veõ ñöôøng hình daùng treân maïng löôùi (H.2.11).
Hình 2.11: Veõ ñöôøng hình daùng

Töø soá lieäu phoøng thieát keá ta veõ ñöôøng hình daùng theo trình töï sau:
- Treân maët chieáu ñöùng vaø naèm ta xaùc ñònh taát caû caùc ñieåm giao
nhau giöõa caùc ñöôøng cong cuûa ñöôøng hình daùng vôùi caùc ñöôøng treân maïng
löôùi baèng thöôùc kim loaïi hoaëc caùc laùt goã coù ghi saün kích thöôùc caùch
ñöôøng cô baûn;
- Qua caùc ñieåm lieân tieáp ta noái thaønh ñöôøng cong treân hai hình
chieáu ñöùng vaø naèm caùc ñöôøng naøy laø ñöôøng cong thuoân ñeàu. Neáu khoâng
chính xaùc ñoä thuoân ñeàu seõ bò roái loaïn. Treân cô sôû ñoù ta kieåm tra ñoä
chính xaùc cuûa caùc ñieåm. Khi thay ñoåi vò trí cuûa moät ñieåm ñoàng thôøi phaûi
löu yù vò trí môùi cuûa ñieåm ñoù treân caùc hình chieáu coøn laïi;
- Sau khi ñoái chieáu ñuùng caùc ñieåm treân hai hình chieáu ñöùng vaø
baèng ta ñöa caùc ñieåm ñoù sang maët chieáu beân, roài cuõng noái caùc ñieåm
töông öùng treân moät ñöôøng söôøn. Kieåm tra ñoä thuoân ñeàu vaø ñieàu chænh
caùc ñieåm neáu caàn;
- Ñeå kieåm tra laïi möùc ñoä phuø hôïp giöõa caùc ñieåm treân maët chieáu
beân, ta veõ ñöôøng caét cheùo ôû vuøng goùc caét giöõa ñöôøng söôøn vôùi ñöôøng
nöôùc vaø ñöôøng caét doïc nhoû. Ñöôøng naøy ñöôïc veõ treân maët chieáu baèng;
- Töông töï treân caùc hình chieáu ta veõ caùc chi tieát keát caáu phuï khaùc
nhö ñöôøng soáng ñaùy, ñaùy trong, vò trí caùc moái haøn doïc vaø ngang v.v....;
36 CHÖÔNG 2
- Cuoái cuøng caàn hoaøn chænh soá lieäu trong baûng tra ñoù töø soá lieäu nhaø
phoùng maãu.
Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi coâng taùc phoùng maãu ñöôøng hình daùng:
1- Caùc ñieåm ñaùnh baèng muõi ñoät treân saøn khoâng ñöôïc lôùn hôn
0,5 ÷ 1,0mm;
2- Neáu duøng daây phaán ñeå döïng caùc ñoaïn thaúng thì chieàu daøy cuûa
ñöôøng baäc chæ naèm trong phaïm vi 0, 5 ÷ 1, 0 mm;
3- Ñoái vôùi caùc ñöôøng phuï trôï (sau ñoù xoùa ñi) thi veõ baèng buùt chì vôùi
chieàu daøy neùt veõ khoâng quaù 1mm; ñoái vôùi caùc ñöôøng coá ñònh veõ baèng
möïc taøu (coù theå nhieàu maøu) chieàu daøy neùt veõ töø 0,6mm ÷ 1,0mm;
4- Maøu duøng ñeå veõ treân saøn phaûi beàn, chòu ñöôïc ma saùt, khoâng bay
maøu thaäm chí chòu ñöôïc caû nöôùc xaø phoøng. Nhöng ngöôïc laïi maøu ñoù
cuõng phaûi coù theå röûa ñöôïc baèng loaïi taåy töông öùng khoâng ñeå laïi daáu veát
treân saøn;
5- Neáu duøng maøu ñeå bieåu thò caùc ñöôøng khaùc nhau thì nhöõng chöõ
ghi cho ñöôøng naøo phaûi cuøng maøu vôùi ñöôøng ñoù. Taát caû caùc chöõ vieát vaø
chöõ soá caàn vieát ngay phía treân ñöôøng lyù thuyeát. Neáu khoâng theå vieát
ñöôïc ngay treân thì ñöôïc pheùp vieát ra ngoaøi vôùi ñieàu kieän phaûi ñaùnh muõi
teân chæ roõ ñöôøng öùng vôùi kyù hieäu ñoù;
6- Vò trí töông ñoái cuûa caùc chi tieát keát caáu so vôùi ñöôøng lyù thuyeát
phaûi phuø hôïp nguyeân taéc sau ( OCT - 2146-57);
- Ñoái vôùi taát caû caùc chi tieát keát caáu vaø theùp hình ñöôøng lyù thuyeát
naèm veà phía gaàn vôùi maët phaúng ñoái xöùng, maët phaúng cô baûn vaø maët
phaúng ñöôøng söôøn giöõa tröø:
Mieäng haàm buoàng maùy, mieäng khoang haøng ñöôøng lyù thuyeát naèm
vaøo phía trong mieäng;
Theùp hình kheùp kín, ñöôøng lyù thuyeát ñi qua truïc ñoái xöùng (H.2.11);
- Ñoái vôùi caùc keát caáu thaúng ñöùng naèm trong maët phaúng ñoái xöùng,
ñöôøng lyù thuyeát ñi qua chính giöõa thaân keát caáu;
- Trong tröôøng hôïp söôøn giöõa thöïc teá truøng vôùi söôøn giöõa lyù thuyeát
thì ñöôøng lyù thuyeát naèm veà phía laùi.
Veõ ñöôøng cong doïc vaø ñöôøng cong ngang cuûa boong taøu.
Do ñaëc tính keát caáu, boong treân cuûa taøu thuûy thöôøng laø maët cong
hai chieàu, coù hình daùng gioáng nhö yeân ngöïa: ñöôøng cong doïc theo thaân
taøu ta goïi laø ñoä voõng vaø ñöôøng cong ngang boong.
Hình 2.11: Vò trí töông ñoái cuûa caùc chi tieát keát caáu thaân taøu ( OCT - 2146-
57)
a) Maët caét ngang; b) Maët caét doïc
Khi veõ ñöôøng cong doïc cuûa boong ta tieán haønh caùc böôùc sau
(H.2.12):
Hình 2.12: Veõ ñöôøng voõng cuûa boong taøu

- Duøng caùc soá lieäu trong baûng toïa ñoä cuûa phoøng thieát keá veõ ñöôøng
cong doïc taïi maët phaúng ñoái xöùng cuûa taøu treân hình chieáu ñöùng;
- Ñoùng caùc ñieåm cuûa ñöôøng voõng doïc treân hình chieáu ñöùng sang
hình chieáu beân cuõng taïi maët phaúng ñoái xöùng;
- Veõ ñöôøng cong ngang boong taïi moãi ñöôøng söôøn;
- Ñoùng ngöôïc laïi caùc ñieåm caét giöõa ñöôøng söôøn vaø ñöôøng cong
ngang boong taïi ñöôøng söôøn ñoù töø maët chieáu beân sang hình chieáu ñöùng;
- Noái caùc ñieåm môùi ñoùng ta ñöôïc ñöôøng cong doïc cuûa boong taïi maïn
taøu;
- Kieåm tra ñoä thuoân ñeàu cuûa ñöôøng voõng doïc vaø hieäu chænh caùc
ñieåm neáu khoâng chính xaùc;
- Veõ ñöôøng cong doïc cuûa boong taïi maïn taøu treân hình chieáu beân
baèng caùch noái caùc ñieåm giao nhau giöõa ñöôøng söôøn vaø ñöôøng cong ngang
boong taïi ñöôøng söôøn ñoù.
Ñeå veõ ñöôøng cong ngang boong ta coù nhieàu phöông phaùp. Moät trong
38 CHÖÔNG 2
soá nhöõng phöông phaùp ñoù (H.2.12) ñöôïc tieán haønh nhö sau:
- Keå ñöôøng thaúng AK coù chieàu daøi baèng 1/2 B (B - chieàu roäng thaân
taøu);
- Töø ñieåm K veõ ñöôøng KC vuoâng goùc vôùi AK vaø KC baèng chieàu cao
ñoä coâng ngang boong;
- Veõ cung troøn CD coù baùn kính baèng KC;
- Ta chia cung troøn CD vaø caùc ñoaïn thaúng AK, KE thaønh nhöõng
phaàn baèng nhau theo soá löôïng nhö
nhau (ví duï treân hình veõ thaønh
boán phaàn);
- Treân caùc ñöôøng thaúng vuoâng
goùc vôùi AK keû töø caùc ñieåm E, F, G
ta ñaët caùc ñoaïn baèng ee1, ff1, gg1,
Hình 2.13
noái caùc ñieåm C, E1, F1, G1 ta ñöôïc
Veõ ñöôøng cong ngang boong
ñöôøng cong ngang boong.
Hình 2.14: Ñöôøng cong ngang boong
a) Daïng hình sin; b) Daïng parabol

Ngoaøi ra ta cuõng coøn coù theå veõ ñöôøng cong ngang boong nhö laø
daïng hình sin hoaëc parabol (H.2.14)
3- Traûi caùc ñöôøng cong
Khi trieån khai caùc chi tieát keát caáu thaân taøu phaûi döïa vaøo vieäc xaùc
ñònh ñoä daøi thaät cuûa caùc ñöôøng bao chi tieát töùc laø caùc ñöôøng cong maø ta
chæ bieát caùc hình chieáu cuûa noù treân ba maët phaúng chieáu vuoâng goùc.
Ñeå tieän cho vieäc khai trieån ta phaân laøm nhöõng tröôøng hôïp sau:
Neáu ñöôøng cong naèm song song vôùi moät trong ba maët phaúng chieáu
cô baûn thì ñoä daøi thaät cuûa noù coù theå xaùc ñònh baèng caùch ño ngay chieàu
daøi cuûa noù treân maët phaúng chieáu song song vôùi ñöôøng cong ñoù. Ví duï: ñoä
daøi thaät cuûa ñöôøng söôøn, coù theå ño treân hình veõ ñöôøng söôøn keát caáu
(H.2.15) baèng caùch uoán laùt goã theo chieàu cong cuûa ñöôøng söôøn, ñaùnh daáu
hai ñieåm ñaàu vaø cuoái A, B. Chieàu daøi ñoaïn AB chính laø chieàu daøi thaät
cuûa ñöôøng söôøn AB.
Hình 2.15: Ño chieàu daøi thaät cuûa ñöôøng cong song song
vôùi maët phaúng chieáu
Hình 2.16: Phöông phaùp xaùc ñònh ñoä daøi thaät cuûa ñöôøng cong
khoâng song song vôùi baát cöù maët phaúng chieáu naøo
Tröôøng hôïp ñöôøng cong khoâng song song vôùi baát kyø maët phaúng
chieáu naøo, phaûi duøng phöông phaùp xoay ñoaïn thaúng (H.2.16). Theo
phöông phaùp naøy, chia ñöôøng cong ra nhieàu ñoaïn thaúng nhoû vaø xoay
40 CHÖÔNG 2
theo trình töï sau:

- Laáy A′′ laøm taâm, quay caùc ñoä daøi cung A′′1′′ , A′′2′′ ... A′′B′′ leân
ñöôøng thaúng song song vôùi truïc O – Z;
- Doùng caùc ñieåm 1′′o , 2′′o ... Bo′′ leân maët chieáu β ;
- Töø caùc ñieåm 1''', 2''', B''' doùng ngang song song vôùi truïc O – Z, caùc
ñöôøng doùng naøy caét caùc ñöôøng ñoùng töø 1′′o , 2′′o ... Bo′′ leân taïi caùc ñieåm
1′′′o , 2′′′o... Bo′′′ .
Ñoä daøi cuûa cung Ao′′′Bo′′′ chính laø ñoä daøi thaät gaàn ñuùng cuûa ñoaïn cong AB .
Trong thöïc teá, cô sôû ñeå traûi caùc ñöôøng cong, maët cong... laø hình veõ
ñöôøng söôøn keát caáu (H.2.17) trong ñoù coù ñaày ñuû taát caû caùc soá lieäu veà
hình daùng caùc ñöôøng söôøn, caùc moái haøn giöõa caùc taám bao thaân taøu, caùc
ñöôøng soáng doïc ñaùy, keát caáu phuï....
Hình 2.17: Ñöôøng söôøn keát caáu

Traûi caùc ñöôøng cong töø ñöôøng söôøn keát caáu (ví duï: meùp taám toân
bao) ta tieán haønh theo trình töï sau:
Hình 2.18: Xaùc ñònh ñoä daøi thaät cuûa meùp AB

- Töø hình veõ ñöôøng söôøn, duøng laùt goã I (H.2.18) ñaët eùp saùt vaøo
ñöôøng cong A'B' vaø ñaùnh daáu khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm A', 1', 2', 3', B'.
- Treân saøn phoøng maãu ta keû moät ñöôøng thaúng n - n, treân ñoù ñöïng
caùc ñöôøng vuoâng goùc caùch nhau baèng khoaûng caùch giöõa caùc ñöôøng söôøn;
- Treân caùc ñöôøng vuoâng goùc ta ñaët caùc khoaûng töông öùng vôùi töøng
ñöôøng söôøn töø laùt goã I: treân ñöôøng söôøn 14 ñaët ñieåm B, treân ñöôøng söôøn
13 ñaët khoaûng caùch B' 3', treân ñöôøng söôøn 12 ñaët B' 2'... nhö vaäy ta ñöôïc
caùc ñieåm A, 1, 2, 3, B;
- Noái caùc ñieåm A, 1, 2, 3, B, ta ñöôïc ñoä daøi thaät cuûa ñöôøng cong AB
Chuù yù:
1- Khi duøng laùt goã ñeå ño ñöôøng cong, coù theå phaïm loãi do hieän töôïng
uoán laùt goã gaây ra. Sai leäch naøy ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
f
δ ± 4h (2.2)
c
trong ñoù: h - chieàu roäng laùt goã; f - ñoä voõng khi uoán
c - chieàu daøi daây cung (H.2.19).
Do ñoù khi ño, duøng laùt goã caøng moûng caøng toát, chieàu roäng cuûa laùt
khoâng neân vöôït quaù chieàu daøy taám. Khi ño caùc ñöôøng cong coù baùn kính
cong nhoû neân duøng heä soá hieäu chænh, theo coâng thöùc treân hoaëc duøng hai
laùt goã ño veà hai phía cuûa ñöôøng cong sau ñoù ñeå thaúng laáy trung bình.
Ñoái vôùi ñoä daøi thaät neàn ñaët laùt goã töø phía ngoaøi cuûa ñöôøng cong ñaõ ñöôïc
khai trieån.
42 CHÖÔNG 2
Hình 2.19: Sai leäch khi ño ñöôøng cong baèng laùt goã
2- Chieàu daøi cung coøn coù theå xaùc ñònh baèng coâng thöùc tính toaùn:
 2
2 f  
s = c 1 +    (2.3)
 3  c  
trong ñoù: s - ñoä daøi cuûa cung; f,c - nhö coâng thöùc (1.4).
4- Khai trieån chi tieát phaúng
Trong keát caáu cuûa thaân taøu thuûy coù raát nhieàu chi tieát laø moät boä
phaän cuûa maët phaúng nhö ñaø doïc giöõa, ñaø doïc caïnh ky hoâng, ñaùy trong,
saøn, vaùch v.v... Coâng taùc trieån khai caùc chi tieát phaúng ñoù tuøy thuoäc vaøo
vò trí töông ñoái cuûa chuùng ñöôïc bieåu thò treân ba hình chieáu cô baûn.
Tröôøng hôïp maët phaúng chöùa chi tieát keát caáu song song vôùi moät
trong hai maët chieáu cô baûn ....
Ví duï: khai trieån taám ñöùng cuûa ñaø doïc giöõa (H.2.20). Ñaø doïc giöõa
thöôøng naèm ôû maët phaúng doïc taâm, song song vôùi maët chieáu ñöùng do ñoù
vieäc trieån khai heát söùc ñôn giaûn. ÔÛ phaàn giöõa taøu, taám ñöùng thöôøng coù
daïng hình chöõ nhaät coøn ôû phaàn muõi cong leân theo hình daùng muõi taøu.
Khi trieån khai phaàn muõi ta duøng laùt goã ñaùnh daáu caùc khoaûng caùch a1a,
b1b, c1c... töông öùng treân töøng ñöôøng söôøn ôû hình, veõ ñöôøng söôøn keát caáu
vaø ñöôøng thaúng phuï trôï l – l baát kyø. Treân saøn phoùng maãu veõ ñöôøng
thaúng l – l vaø caùc ñöôøng söôøn vuoâng goùc vôùi l – l. Ñaët daáu ñöôøng thaúng
l – l treân laùt goã khít vôùi ñöôøng l – l taïi moãi ñöôøng söôøn vaïch daáu caùc
ñoaïn a1a, b1b, c1c... veà hai phía cuûa ñöôøng l – l. Noái caùc ñieåm ta ñöôïc
hình daïng thaät cuûa taám ñöùng cuûa ñaø doïc giöõa.
Hình 2.20: Khai trieån taám ñöùng cuûa ñaø doïc giöõa
a) Hình chieáu treân ñöôøng söôøn keát caáu; b) Taám ñöùng
Tröôøng hôïp maët phaúng cuûa chi tieát keát caáu khoâng song song vôùi
baát cöù maët chieáu naøo.
Ví duï: trieån khai ky hoâng (H.2.21) khoâng song song vôùi maët phaúng
ñoái xöùng. Tröôùc heát, keû ñöôøng phuï l'' – l'', vuoâng goùc vôùi caùc ñöôøng
a1''a2'', b1''b2'', c1''c2''.... Duøng laùt goã I, laáy caùc khoaûng caùch a''b'', b''c'',
c''d''..., sau ñoù duøng laùt goã naøy xaùc ñònh ñoä daøi thaät cuûa caùc khoaûng caùch
ab, bc, cd... treân khoaûng caùch ñöôøng söôøn (H.2.21b). Veõ ñöôøng thaúng l –
l vaø treân ñoù ñaët caùc khoaûng caùch thaät ab, bc, cd... vaø döïng caùc ñöôøng
44 CHÖÔNG 2
vuoâng goùc taïi caùc ñieåm a, b, c, d. Duøng laùt goã II xaùc ñònh caùc khoaûng
caùch aa1, aa2, bb1, bb2, cc1, cc2... vaø ñaët caùc khoaûng caùch ñoù leân hình coù
caùc khoaûng caùch ab, bc, cd.... thaät moät caùch töông öùng, seõ coù caùc ñieåm
meùp cuûa taám ky hoâng. Noái laàn löôït caùc ñieåm naøy vôùi nhau, ñöôïc hình
daïng thaät cuûa taám ky hoâng.
Hình 2.21: Khai trieån taám ky hoâng
Moät caùch töông töï nhö hai tröôøng hôïp treân ta coù theå trieån khai caùc
chi tieát taám phaúng khaùc nhö toân bao saøn taøu, toân bao ñaùy trong, vaùch
doïc, vaùch ngang, ñaø doïc caïnh....
Tröôøng hôïp chi tieát toân bao phaúng nhöng coù choã gaáp (H.2.22) ta
tieán haønh trieån khai nhö sau:
Hình 2.22: Khai trieån chi tieát keát caáu phaúng coù giao tuyeán chung.
- Keû hai ñöôøng phuï trôï vuoâng goùc m - m vaø n - n taïi hai maët phaúng
khaùc nhau cuûa chi tieát;
- Duøng laùt goã I do caùc khoaûng caùch m1'm2', m2'm3', m3'm4'... treân
ñöôøng phuï trôï m - m vaø duøng laùt goã II do caùc khoaûng caùch n1'n2', n2'n3',
n3'n4'.... treân ñöôøng phuï n - n;

- Treân hình veõ khoaûng caùch ñöôøng söôøn ta xaùc ñònh ñoä daøi thaät cuûa
caùc khoaûng caùch m1m2, m2m3,....n1n2, n2n3... baèng caùc laùt goã I vaø II.
- Duøng laùt goã III vaø IV ño caùc khoaûng caùch treân töøng maët phaúng
cuûa chi tieát (xem H.2.22);
- Khai trieån hình daùng thaät taïi moät maët phaúng, cuûa chi tieát nhôø
caùc khoaûng caùch thaät m1m2, m2m3... vôùi laùt goã III;
- Phaàn chi tieát coøn laïi xaùc ñònh nhôø giao tuyeán chung giöõa hai maët
phaúng; caùc khoaûng caùch thaät n1n2, n2n3... vaø laùt goã IV.
Xaùc ñònh ñoä leäch cuûa ñöôøng söôøn y sau khi khai trieån loän voû
Hình 2.23: Khai trieån taám bao hình truï

a) Naèm vuoâng goùc vôùi maët phaúng caét
b) Naèm cheách moät goùc α vôùi maët phaúng ñoái xöùng
Khi trieån khai taám bao hình truï ôû vuøng giöõa thaân taøu ta thaáy
ñöôøng söôøn naèm chính xaùc treân caùc ñöôøng vuoâng goùc vôùi m - m keû vaøo
khoaûng giöõa taám vaø vuoâng goùc vôùi caùc ñöôøng söôøn (H.2.23). Nhöng neáu
khi taám bao ñoù naèm cheách moät goùc α so vôùi maët phaúng ñoái xöùng thì luùc
ñoù veát cuûa ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi m - m maø seõ laø ñöôøng cong coù ñoä
leäch y so vôùi ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi m - m. Khoaûng caùch y naøy caøng
lôùn neáu goùc α caøng lôùn vaø ñöôïc xaùc ñònh baèng coâng thöùc:
k km
y = m = cos α
2
k +d 2 d
trong ñoù: k - khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng söôøn lieân tieáp ño treân ñöôøng
vuoâng goùc vôùi hai ñöôøng söôøn ñoù taïi maët chieáu beân
(H.2.24);
m - khoaûng caùch giöõa ñænh cung vaø daây cung cuûa phaàn ñöôøng
söôøn naèm trong taám bao; d - khoaûng caùch giöõa caùc ñöôøng söôøn.
46 CHÖÔNG 2
Hình 2.24: Phöông phaùp xaùc ñònh ñoä leäch y cuûa ñöôøng söôøn sau khai
trieån taám bao
a) Treân hình chieáu ñöôøng söôøn keát caáu
b) Hình veõ khoâng gian; c) Treân hình traûi
Ñeå traùnh tính toaùn phieàn phöùc ngöôøi ta thöôøng duøng moät thieát bò
chuyeân duøng (H.2.25) ñeå ño ñoä leäch y.
Hình 2.25: Thöôùc ño ñoä Hình 2.26: Xaùc ñònh ñoä leäch ñöôøng söôøn y
leäch ñöôøng söôøn y baèng thöôùc ño goùc beû ñöôøng söôøn
Taát caû caùc ñaïi löôïng d, m vaø k ñöôïc laáy töø hình veõ ñöôøng hình
daùng thaân taøu.
Ngoaøi phöông phaùp duøng thöôùc ño ñoä leäch treân, coøn coù theå duøng
thöôùc ño goùc beû ñöôøng söôøn ñeå xaùc ñònh ñoä leäch moät caùch raát ñôn giaûn
(H.2.25): duøng thöôùc ño goùc beû, ño ñöôïc giöõa ñöôøng söôøn 107 vaø 108
baèng caùch ñaët thöôùc vuoâng goùc vôùi daây cung ñoaïn ñöôøng söôøn 107 coøn
ñaàu 0o cuûa thöôùc ñaët tieáp tuyeán vôùi ñöôøng söôøn 108; duøng ñoaïn thöôùc keû
ño giaù trò m doïc theo thöôùc ño goùc beû. Sau ñoù, taïi goùc töông öùng cuûa
ñöôøng söôøn 107, veõ ñöôøng AB ⊥ vôùi caïnh thöôùc vaø treân ñoù ñaët ñoaïn m,
ta ñöôïc ñieåm D, töø D haï vuoâng goùc xuoáng ñöôøng goùc nghieâng. ED chính
laø y phaûi tìm.
5- Khai trieån toân voû
Nhö caùc coâng taùc khai trieån cô sôû ñeå trieån khai toân voû cuõng laø
ñöôøng söôøn keát caáu (H.2.27)
Ñeå khai trieån caùc taám toân voû coù theå tieán haønh theo nhieàu phöông
phaùp. Caùc phöông phaùp ñoù ñöôïc chia thaønh boán nhoùm cô baûn sau:
- Caùc phöông phaùp keû caùc ñöôøng vuoâng goùc lieân tieáp;
- Caùc phöông phaùp keû ñöôøng cheùo;
- Caùc phöông phaùp doùng vuoâng goùc xuoáng heä toïa ñoä;
- Caùc phöông phaùp tam giaùc meùp vieàn.
Caùc phöông phaùp treân coù nhieàu ñieåm chung nhö caùch ño chieàu roäng
taám treân caùc ñöôøng söôøn, ño chieàu daøi cuûa töøng ñöôøng cong, phöông
phaùp tìm ñoä daøi thaät cuûa ñöôøng cong, xaùc ñònh ñoä leäch cuûa ñöôøng söôøn
sau khi khai trieån ñaõ neâu ôû phaàn treân. Döôùi ñaây, ñi saâu chuû yeáu vaøo ñaëc
tính cuûa töøng phöông phaùp ñieån hình thuoäc nhoùm phöông phaùp keû caùc
ñöôøng vuoâng goùc lieân tieáp.
(1)
Phöông phaùp I . ÔÛ vaøo khoaûng giöõa chieàu roäng cuûa ñoaïn ñöôøng
söôøn naèm trong taám bao, laáy moät ñieåm O. Töø ñieåm O, duøng compa quay
cung coù baùn kính baát kyø veà hai phía cuûa ñöôøng söôøn vaø caét ñöôøng söôøn
taïi A, A1 (H.2.27). Noái AA1. Töø O keû ñöôøng c - c vuoâng goùc vôùi AA1. Töø
ñieåm O ta laïi duøng compa quay baùn kính töông ñoái lôùn ñeå caét ñöôøng
söôøn 47 ôû hai ñieåm B, B1.
Noái B, B1. Töø O keû ñöôøng Oe vuoâng goùc vôùi BB1. Chia ñoâi goùc eOc ,
ñöôøng phaân giaùc cuûa goùc naøy caét ñöôøng söôøn 47 taïi ñieåm K, K laø ñieåm
gaàn ñuùng thöù nhaát. Treân caùc ñöôøng söôøn coù baùn kính cong quaù nhoû ta
caàn phaûi tìm gaàn ñuùng thöù hai vaø cuõng ñuû chính xaùc. Muoán theá, töø ñieåm
K ta veõ cung baát kyø veà hai phía, caét ñöôøng söôøn 47 taïi hai ñieåm J vaø J1.
Noái JJ1 vaø veõ ñöôøng On vuoâng goùc vôùi noù. Chia ñoâi goùc nOc , ñöôøng
phaân giaùc goùc naøy caét ñöôøng söôøn 47 taïi O1 vaø O1 laïi laø khôûi ñieåm cho
vieäc xaùc ñònh ñöôøng vuoâng goùc môùi.
(1)
Coøn goïi laø phöông phaùp Chelnokov
48 CHÖÔNG 2
Hình 2.27: Caùc phöông phaùp keû ñöôøng vuoâng goùc lieân tieáp
a) Phöông phaùp I; b) Phöông phaùp II; c) Phöông phaùp III
Phöông phaùp II. Keû caùc daây cung cuûa caùc ñoaïn ñöôøng söôøn AA1,
BB1. ÔÛ vaøo khoaûng giöõa AA1 keû ñöôøng vuoâng goùc vôùi noù caét ñöôøng söôøn
47 taïi M vaø ñöôøng söôøn 48 taïi N. Töø M keû ñöôøng vuoâng goùc vôùi BB1 caét
ñöôøng söôøn 48 taïi P. Chia ñoâi cung NP ta ñöôïc ñieåm Q. Ñoù chính laø
ñieåm caét cuûa ñöôøng söôøn 48 vôùi caùc ñöôøng thaúng vuoâng goùc lieân tieáp.
Phöông phaùp III. Duøng thöôùc moû neo veõ ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi
ñöôøng söôøn 47, caét ñöôøng söôøn 47 ôû ñieåm A vaø ñöôøng söôøn 48 ôû ñieåm B
(H.2.27c). Chia ñoâi ñoaïn AB ta ñöôïc ñieåm C. Töø ñieåm C veõ ñöôøng vuoâng
goùc vôùi ñöôøng söôøn 48 vaø caét ñöôøng söôøn 48 taïi A1. Ñieåm A1 chính laø
giao ñieåm cuûa ñöôøng söôøn 48 vôùi caùc ñöôøng thaúng vuoâng goùc lieân tieáp.
Ví duï: Hình 2.27 neâu ví duï khai trieån toân voû theo phöông phaùp II.
Quaù trình khai trieån toân voû ñöôïc tieán haønh theo trình töï sau:
- Keû caùc ñöôøng vuoâng goùc lieân tieáp theo moät trong ba phöông phaùp
treân (trong ví duï: phöông phaùp II);
Hình 2.28: Khai trieån toân voû theo phöông phaùp keû ñöôøng
vuoâng goùc lieân tieáp (phöông phaùp II)
a) Phöông phaùp keû caùc ñöôøng vuoâng goùc
b) Traûi caùc meùp treân vaø döôùi cuûa taám
c) Xaùc ñònh hình daùng thaät cuûa taám khi traûi phaúng
- Xaùc ñònh chieàu daøi thaät cuûa caùc meùp treân vaø döôùi cuûa taám baèng
phöông phaùp ñaõ neâu ôû phaàn traûi ñöôøng cong (H.2.28b);
- Veõ hình daùng, kích thöôùc thaät cuûa taám khi traûi phaúng: ñaàu tieân,
veõ hai ñöôøng vuoâng goùc g-g vaø l-l. Sau khi ñaët ñoä leäch ñöôøng söôøn y töø
goác toïa ñoä O1, ñöôïc ñieåm M. Ñaët cung MA′ , MA1′ caét ñöôøng thaúng g-g ôû
hai ñieåm A vaø A1. Töø A vaø A1 veõ caùc cung AB vaø A1 B1 . Keû ñöôøng tieáp
tuyeán vôùi hai cung ñoù, coù caùc ñieåm B(1), B1(1) vaø O2(1) . Töø O2(1) laø keû
ñöôøng vuoâng goùc vôùi B(1), B1(1) ñöôøng naøy caét daây cung AA1 taïi ñieåm K1.
Chia ñoâi ñoaïn K1O1, töø ñieåm giöõa ñoù keû song song vôùi O2(1) K1 (vuoâng goùc
vôùi B(1) B1(1) ), ñöôïc O2 treân daây cung cuûa ñöôøng...
2.1.2 Cheá taïo döôõng maãu
Taát caû caùc kích thöôùc cuõng nhö hình daùng chi tieát sau khi ñöôïc
phoùng maãu hoaëc khai trieån trong nhaø phoøng maãu coå ñieån (tyû leä 1:1)
ñöôïc ñöa söû duïng vaïch daáu nguyeân lieäu, gia coâng chi tieát, laép ñaët vaø
kieåm tra caùc chi tieát... baèng hình thöùc döôõng maãu. Tuøy thuoäc vaøo hình
daïng döôõng maãu ngöôøi ta phaân ra:
- Döôõng ño chieàu daøi (caùc laùt goã hoaëc thanh goã);
- Döôõng phaúng;
- Döôõng khung;
- Maãu.
Caùc phöông phaùp laäp döôõng maãu phaûi ñaûm baûo ñoä chính xaùc ñoàng
thôøi treân döôõng maãu phaûi coù ñaày ñuû thoâng tin sao cho cuõng vôùi löôïng
50 CHÖÔNG 2
thoâng tin treân baûn veõ nöõa laø ñuû ñeå vaïch daáu treân nguyeân lieäu. Do ñoù
treân moãi döôõng maãu phaûi coù caùc thoâng tin veà caùc maët sau:
a) Vò trí ñöôøng lyù thuyeát vaø ñöôøng kieåm tra;
b) Hình daùng meùp vaø löôïng dö nguyeân lieäu;
c) Caùch gia coâng meùp;
d) Vò trí caùc loã khoeùt;
e) Caùch gia coâng loã;
f) Ñöôøng uoán;
g) Vò trí vaø phöông phaùp gheùp noái vôùi chi tieát khaùc;
h) Soá baûn veõ vaø vò trí chi tieát treân thaân taøu.
Do dieän tích cuûa döôõng coù haïn, ñeå vieát caùc thoâng tin ngöôøi ta
thöôøng laäp qui ñònh vieát taét moät caùch thoáng nhaát caû treân döôõng maãu
laãn treân nguyeân lieäu. Caùc kyù hieäu vieát taét ta coù theå chia laøm saùu nhoùm
sau:
a) Caùc kyù hieäu vieát taét teân chi tieát keát caáu;
b) Kyù hieäu vò trí chi tieát;
c) Kyù hieäu ñöôøng lyù thuyeát;
d) Kyù hieäu mieâu taû döôõng maãu;
e) Kyù hieäu gia coâng;
f) Kyù hieäu treân nguyeân lieäu ñöôïc gia coâng.
Caùc kyù hieäu vaø chöõ vieát taét treân döôõng maãu vaø nguyeân lieäu phaûi
ñöôïc vieát hoaëc ñaùnh daáu sao cho khoâng bò maát hoaëc nhoøe trong quaù
trình gia coâng hoaëc vaän chuyeån.
Ñeå laøm caùc loaïi döôõng maãu, vaät lieäu thöôøng duøng nhaát laø goã. Ngoaøi
ra ñoái vôùi nhöõng kích thöôùc quaù daøi coù theå duøng thöôùc cuoän, ñoái vôùi caùc
kích thöôùc ngaén coù theå duøng caùc loaïi thöôùc keû baèng goã hoaëc kim loaïi.
Ngaøy nay nhieàu nôi ñaõ baét ñaàu duøng chaát deûo laøm döôõng maãu.
1- Döôõng ño chieàu daøi
Ñeå ño chieàu daøi cuûa cac chi tieát taám phaúng, taám cong hoaëc ñeå xaùc
ñònh vò trí chi tieát khi laép ñaët... ngöôøi ta thöôøng duøng caùc laùt goã moûng,
nhoû nhöng daøi. Tieát dieän cuûa caùc laùt goã thöôøng laø 10 × 20 ; 20 × 20 ;
20 × 30 ; 30 × 30mm coù khi leân tôùi 40mm moät chieàu, coøn chieàu daøi coù
theå 6, 8, 10 hoaëc 12m.
Treân hình 2.38 neâu ví duï döôõng ño chieàu daøi cho moät taám bao sau
khi ñaõ traûi.
Hình 2.38: Döôõng ño chieàu daøi taám
Hình 2.39: Phöông phaùp laäp döôõng ñoái vôùi taám bao sau khi traûi phaúng
Phöông phaùp laäp döôõng ño chieàu daøi baèng laùt goã ñoái vôùi taám tieán
haønh nhö sau:
- Treân saøn phoùng maãu nôi taám ñaõ ñöôïc khai trieån doïc theo chieàu
daøi taám ta keû moät ñöôøng thaúng phuï n - n;
- Keû ñöôøng thaúng thöù hai ôû vaøo khoaûng giöõa taám vuoâng goùc vôùi
ñöôøng thaúng tröôùc. Nhö vaäy, ta coù heä toïa ñoä vuoâng goùc laøm moác so
saùnh. Ñoái vôùi kích thöôùc daøi ta duøng caùc laùt goã daøi, ñoái vôùi caùc kích
thöôùc ngaén ta duøng laùt goã ngaén hôn. Ñeå taän duïng vaø tieát kieäm nguyeân
vaät lieäu ngöôøi ta thöôøng söû duïng caû boán maët laùt goã. Treân ví duï moät laùt
goã daøi coù theå thay cho ba laùt goã II, III, IV;
- Duøng laùt goã daøi eùp saùt vaøo ñöôøng thaúng n - n, vaïch taát caû caùc ñieåm
caét vôùi ñöôøng söôøn, caùc choã tieáp giaùp vaø vò trí cuûa ñöôøng thaúng vuoâng goùc;
- Laät laùt goã 90o vaø laïi eùp saùt doïc theo ñöôøng thaúng song song vôùi
ñöôøng thaúng n - n ôû meùp treân vaø laïi vaïch daáu caùc ñieåm nhö treân. Sau
ñoù laïi laät 90o vaø vaïch daáu caùc ñieåm ôû meùp döôùi;
52 CHÖÔNG 2
- Treân laùt goã ngaén (laùt goã I) ta vaïch daáu caùc ñieåm theo chieàu roäng
taám. Ñeå roõ raøng ta coù theå treân moãi maët cuûa laùt goã ta chæ vaïch caùc ñieåm
cuûa hai ñöôøng söôøn vaø caùc ñieåm cuûa moät ñöôøng söôøn ñaùnh maøu rieâng
bieät.
Ñoái vôùi caùc taám hình chöõ nhaät vieäc laäp döôõng maãu caøng ñôn giaûn
hôn. Luùc ñoù treân moät laùt goã vuoâng coù theå laøm döôõng cho tôøi boán taám
hình chöõ nhaät.
Hình 2.40: Laäp döôõng phaân ñoaïn vaùch
Ta coøn coù theå duøng caùc laùt goã laøm döôõng cheá taïo caùc phaân ñoaïn
phaúng nhö phaân ñoaïn vaùch (H.2.40), phaân ñoaïn maïn, phaân ñoaïn boong,
phaân ñoaïn ñaùy... hoaëc cuõng coù theå laøm döôõng phuïc vuï cho coâng taùc laép
ñaët caùc phaân ñoaïn treân trieàn cuõng nhö kieåm tra vieäc laép ñaët ñoù
(H.2.41).
Hình 2.41: Döôõng phuïc vuï coâng taùc laép ñaët vaø kieåm tra
vieäc laép ñaët treân trieàn
2- Döôõng phaúng
Ñeå vaïch ñöôïc hình daùng thaät cuûa caùc ñöôøng cong treân vaät lieäu
ngöôøi ta thöôøng duøng döôõng phaúng. Döôõng phaúng ñöôïc cheá taïo töø goã,
roäng töø 100 ÷ 120mm, daøy khoaûng 5mm hoaëc cuõng coù theå töø kim loaïi
hoaëc polyester chaát deûo.
Döôõng phaúng coù theå cheá taïo theo nhieàu phöông phaùp khaùc nhau.
Phöông phaùp deã laøm nhaát laø duøng laùt goã uoán saùt vôùi ñöôøng cong vaø
duøng caùc vaät naëng ñeø laùt goã xuoáng saøn (H.2.42). Ñöôøng cong töø saøn ñöôïc
chuyeån leân taám goã laøm döôõng nhôø taám goã nhoû ñöa chaïy doïc theo laùt goã
uoán cong.
54 CHÖÔNG 2
1- Vaät ñeø; 2- Laùt goã; 3- Taàm goã nhoû; 4- Ñöôøng cong; 5- Taám laøm döôõng
Hình 2.42: Chuyeån ñöôøng cong töø saøn leân taám goã laøm döôõng
baèng laùt goã vaø taám goã nhoû
Cuõng töông töï nhö phöông phaùp treân ngöôøi ta coøn duøng thieát bò veõ
song song chuyeân duøng (H.2.43) ñeå thay theá cho taám goã nhoû. Phöông
phaùp naøy cho pheùp veõ nhanh vaø chính xaùc.
1- Chì veõ; 2- Caàn; 3- Ñinh oác haõm; 4- Thaân maùy; 5- Baùnh laên; 6- Laùt goã; 7- Vaät ñeø
Hình 2.43: Veõ ñöôøng cong leân döôõng baèng laùt goø
vaø thieát bò veõ song song chuyeân duøng
Ngöôøi ta coøn coù theå chuyeån ñöôøng cong tröïc tieáp töø saøn leân taám
laøm döôõng nhôø caùc ñinh laø (H.2.44) baèng caùch ñaët caùc ñaàu ñinh saùt vôùi
ñöôøng cong sau ñoù eùp taám goã laøm döôõng leân treân. Caùc ñaàu ñinh caém leân
taám taïo neân daïng ñöôøng cong.
1- Ñöôøng cong; 2- Taám laøm döôõng; 3- Ñinh laù

Hình 2.44: Phöông phaùp duøng ñinh laù chuyeån ñöôøng cong
töø saøn leân taám laøm döôõng
a) Ñinh laù; b) Caùch laøm döôõng
Ngoaøi nhöõng caùch treân ta coøn coù theå veõ ñöôøng cong leân taám baèng
thöôùc cong vaïn naêng (H.2.45a), baèng caùch duøng thöôùc ño toïa ñoä
(H.2.45b) hoaëc duøng caùc taám polyester ñuïc loã (H.2.45d) hoaëc caùc khung
löôùi kim loaïi (H.2.45c).
Hình 2.45: Phöông phaùp veõ ñöôøng cong leân taám laøm döôõng
baèng thöôùc cong ngay sau ñoù vieát daáu ñeå traùnh laãn loän
Ñoái vôùi taám coù theå ñoùng laïi thaønh hình caû taám (H.2.46).
Ñoái vôùi theùp hình coù theå ñeå caû taám. Nhieàu khi do ñoä cong lôùn hoaëc coù
nhieàu ñieåm uoán khoâng theå naèm goïn trong moät taám goã ta phaûi ñoùng caùc
maûnh vôùi nhau vaø ñeå vöõng ñoâi khi coøn caàn thieát ñoùng thaønh khung
(H.2.47).
56 CHÖÔNG 2
Hình 2.46: Döôõng phaúng phuïc vuï Hình 2.47: Döôõng phaúng duøng cho
vieäc vaïch daáu taám vieäc kieåm tra uoán
Hình 2.48: Döôõng phaúng duøng cho vieäc caét cheùp hình
Trong caùc loaïi döôõng phaúng coøn phaûi keå ñeán loaïi döôõng phuïc vuï
cho vieäc caét hôi treân maùy caét cheùp hình (H.2.48). Vieäc laäp döôõng caàn
phaûi ñaëc bieät chuù yù tôùi ñaëc thuø cuûa ñaàu daãn cuûa maùy caét hôi. Thoâng
thöôøng, truïc cuûa ñaàu daãn caùch meùp döôõng moät ñoaïn baèng baùn kính
baùnh laên. Trong khi ñoù, chuyeån ñoäng cuûa moû caét laïi phuø hôïp vôùi chuyeån
ñoäng truïc ñaàu daãn. Do ñoù, ñeå ñaûm baûo ñoä chính xaùc, meùp döôõng phaûi
ñöôïc thieát laäp caùch vò trí ñöôøng lyù thuyeát moät khoaûng baèng baùn kính
truïc laên (R) veà phía trong neáu truïc laên chaïy phía ngoaøi (döôõng ngoaøi) vaø
veà phía ngoaøi neáu truïc laên chaïy phía trong (döôõng trong) (H.2.49).
Ngoaøi ra, coøn phaûi chuù yù tôùi caû chieàu roäng cuûa veát caét s. Neáu laáy chi tieát
A thì meùp döôõng phaûi dòch ra ngoaøi theâm moät khoaûng s/2, coøn neáu laáy
phaàn B thì phaûi dòch vaøo moät khoaûng s/2 (H.2.49).
1- Veát caét
2- Döôõng
3- Truïc laên
Hình 2.49: Lieân heä giöõa kích thöôùc cuûa döôõng vaø chi tieát ñöôïc gia coâng
a) Döôõng ngoaøi; b) Döôõng trong
Caùc döôõng duøng cho vieäc caét cheùp hình thöôøng ñöôïc laøm baèng goã
vôùi caùc vieàn baèng theùp laù hoaëc baèng hôïp kim nhoâm laø coù tieát dieän
2,5 × (10 ÷ 15mm). Thöôøng meùp vieàn vöôït khoûi maët goã töø 5 ñeán 8mm.
3- Döôõng khung
Döôõng khung thöôøng ñöôïc söû duïng trong vieäc uoán caùc taám coù daïng
cong. Ñoái vôùi caùc taám coù daïng cong ñôn giaûn ta coù theå duøng kieåu döôõng
laép raùp töø moät soá döôõng phaúng (H.2.50). Caùc döôõng phaúng naøy bao goàm
caùc daïng cong cuûa caùc ñöôøng söôøn, ñöôøng cong doïc taám. Khi ñoùng chuùng
vôùi nhau caàn löu yù xaùc ñònh goùc beû ñöôøng söôøn.
Hình 2.50: Kieåm tra hình daïng taám baèng döôõng khung
Ñeå phuïc vuï cho vieäc uoán caùc taám cong coù daïng phöùc taïp, yeâu caàu
keát caáu döôõng phaûi chaéc chaén khoâng ñöôïc bieán daïng. Do ñoù chieàu cao
cuûa caùc döôõng phaúng ngang phaûi ít nhaát laø 400mm vaø ñoùng chaéc chaén
vôùi nhau baèng caùc khung goã (H.2.51).
58 CHÖÔNG 2
Hình 2.51: Döôõng khung ñeå kieåm tra taám cong phöùc taïp
Ñeå giaûm chi phí cheá taïo döôõng khung ngöôøi ta söû duïng loaïi döôõng
khung vaïn naêng (H.2.52) deã vaän chuyeån vaø chæ caàn thay theá döôõng
phaúng ngang thích hôïp.
1- OÁng naâng; 2- OÁng ñònh vò; 3- Taám gheùp; 4- Ñeá gaén döôõng ngang; 5- Döôõng; 6- Tai ñeá
7- OÁng dòch chuyeån; 8- Theùp goùc ñôø; 9- Thanh ñònh goùc; 10- Tai moùc daây caàu
11- Taám ñöôïc uoán; 12- Baûng chia goùc
Hình 2.52: Döôõng khung vaïn naêng
4- Maãu vaø moâ hình

Maãu thöôøng ñöôïc söû duïng trong nhöõng tröôøng hôïp khoâng theå tieán
haønh khai trieån caû taäp hôïp beà maët chi tieát keát caáu thaân taøu.
Maãu muõi taøu coù kích thöôùc hình daùng thaät (H.2.53) nhaèm xaùc ñònh
vò trí chính xaùc cuûa oáng thaû neo vaø kích thöôùc cuûa noù.
Trong tröôøng hôïp caàn laép ñaët ñöôøng truïc chaân vòt giaù chöõ nhaân ñôõ
truïc chaân vòt, loã chui ñöôøng truïc ngöôøi ta laøm maãu phaàn ñuoâi thaân taøu
cuøng vôùi taát caû caùc moâ hình ñöôøng truïc, oå ñôõ truïc, giaù ñôõ, loã chui ñöôøng
truïc... Coâng taùc naøy taêng theâm ñoä chính xaùc raát nhieàu cho vieäc gia coâng
vaø laép ñaët caùc chi tieát leân taøu.
Hình 2.53: Maãu muõi taøu coù oáng Hình 2.54: Moâ hình
vaø loã neo a) Tôøi ñieän; b) Moû neo
Ngaøy nay, trong coâng nghieäp ñoùng taøu hieän ñaïi, ngöôøi ta ñaõ tieán
haønh laøm moâ hình thaät cuûa buoàng maùy taøu thuûy, nôi coù raát nhieàu maùy
moùc, ñöôøng oáng phöùc taïp. Khi gia coâng caùc chi tieát ñoaïn oáng, chæ vieäc so
saùnh kích thöôùc hình daùng vôùi maãu thaät, khi caàn thieát coù theå laép thöû
ngay treân moâ hình buoàng maùy. Ñieàu naøy laøm giaûm raát nhieàu söùc lao
ñoäng, taêng naêng suaát vaø tieát kieäm vaät tö.
Treân hình 2.54 neâu ví duï veà moâ hình thaät cuûa tôøi ñieän vaø moû neo.
2.1.3 Chuaån bò nguyeân vaät lieäu
1- Chaát kho nguyeân vaät lieäu

Chaát kho theùp taám
Nguyeân vaät lieäu ñöôïc duøng trong coâng nghieäp ñoùng taøu thöôøng laø
caùc loaïi theùp taám, theùp hình, nhoâm taám, nhoâm hình vaø caùc loaïi vaät ñuùc.
Sau khi ñöôïc chuyeån tôùi nhaø maùy ñoùng taøu, caùc nguyeân vaät lieäu naøy
phaûi ñöôïc saép xeáp moät caùch hôïp lyù sao cho tieát kieäm dieän tích kho,
thuaän tieän trong vieäc boác xeáp laïi ñaûm baûo baûo quaûn toát chaát löôïng
nguyeân vaät lieäu.
Ñoái vôùi theùp taám coù hai phöông phaùp xeáp kho:
1- Xeáp ñöùng (H.2.55a);
60 CHÖÔNG 2
2- Xeáp naèm (H.2.55b).
Hình 2.55: Caùc phöông phaùp xeáp kho theùp taám

a) Xeáp ñöùng; b) Xeáp naèm
Trong phöông phaùp xeáp ñöùng, caùc taám kim loaïi ñöôïc döïng ñöùng
o
nghieâng so vôùi maët ñaát moät goùc 80 vaø ñöôïc döïa vaøo caùc coät thaúng ñöùng
troàng saâu döôùi ñaát. Öu ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø nöôùc möa thaám
ñeàu treân maët caùc taám do ñoù quaù trình bong gæ töï nhieân xaûy ra ñoàng ñeàu
treân beà maët caùc taám vaø coù theå laáy ñöôïc baát kyø taám naøo theo yù muoán.
Nhöng phöông phaùp xeáp naøy coù nhöõng nhöôïc ñieåm sau:
- Heä soá söû duïng kho thaáp (khoaûng 2t/m2);
- Khoâng theå duøng loaïi caåu coù ñaàu caëp ñieän töø hoaëc chaân khoâng do
ñoù naêng suaát boác xeáp thaáp, khoù cô giôùi hoùa vaø töï ñoäng hoùa.
Ngöôïc laïi vôùi phöông phaùp xeáp ñöùng, phöông phaùp xeáp naèm cho
pheùp naâng cao hôn heä soá söû duïng kho (leân tôùi 3t/m2) vaø söû duïng ñöôïc
caùc loaïi caåu coù moû caëp töø hoaëc chaân khoâng. Do ñoù naâng cao ñöôïc hieäu
quaû kinh teá cuõng nhö thuaän lôïi cho vieäc vaän chuyeån boác xeáp. Nhöng
phöông phaùp naøy khoâng cho pheùp laáy baát kyø taám naøo theo yù muoán, vì
vaäy khi xeáp naèm phaûi xeáp töøng loaïi rieâng bieät. Ngoaøi ra phöông phaùp
naøy coøn gaây khoù khaên cho quaù trình laøm saïch töï nhieân.
Ñeå hôïp lyù hoùa vieäc xaép xeáp trong kho, taïi moãi vò trí chaát xeáp phaûi
ñeå moät taám baûng qui ñònh chuûng loaïi theùp taám ñöôïc xeáp ôû ñoù.
Chaát kho theùp hình
Xeáp theùp hình caàn phaân bieät roõ töøng côõ loaïi. Caùc loaïi lôùn, naëng
phaûi xeáp ôû nôi caùc caåu coù theå hoaït ñoäng ñöôïc, coøn caùc loaïi nheï coù theå
xeáp treân caùc giaù keä (H.2.56). Theùp bình thöôøng ñöôïc xeáp uùp vaø coù moät
ñoä doác nhaát ñònh ( ≈ 5° ) .
1- Xeáp ñöùng; 2- Xeáp sai
Hình 2.56: Chaát kho theùp hình: a) Xeáp treân neàn; b) Xeáp treân giaù
Vaän chuyeån vaø boác xeáp trong kho nguyeân lieäu:
Nguyeân vaät lieäu thoâng thöôøng ñöôïc vaän chuyeån, boác xeáp trong kho
baèng caàn caåu.
Soá löôïng thieát bò caåu tuøy thuoäc vaøo soá löôïng caùc nguyeân coâng caåu
vaø thôøi gian caåu caàn thieát ñeå phuïc vuï nhu caàu vaän chuyeån boác xeáp trong
kho.
Trong moãi moät nguyeân coâng caåu, thôøi gian caåu trung bình töø
8 ÷ 14 phuùt
Treân cô sôû soá nguyeân vaät lieäu phaûi boác xeáp trong naêm, soá löôïng
nguyeân coâng caåu vaø thôøi gian caåu trung bình, coù theå xaùc ñònh thôøi gian
caåu trung bình trong naêm N. Vôùi giaû thieát heä soá söû duïng caåu laø 0,85, soá
giôø söû duïng moät caåu hai ca trong caû naêm laø 4000 giôø soá löôïng caåu tính
theo coâng thöùc:
N
s=
4000 × 0, 85
Ngoaøi ra ñeå phoøng ngöøa tröôøng hôïp caåu hoûng, phaûi döï phoøng theâm
caåu töï haønh.
2- Naén thaúng theùp taám vaø theùp hình
Muïc ñích cuûa coâng taùc naén thaúng nhaèm:
- Loaïi tröø caùc choã loãi loõm treân beà maët taám do vieäc nguoäi khoâng
ñoàng ñeàu trong quaù trình nhieät luyeän, caùn theùp hoaëc do vieäc vaän
chuyeån, boác xeáp;
62 CHÖÔNG 2
- Loaïi tröø öùng suaát dö coøn laïi trong vaät lieäu;

- Loaïi tröø moät phaàn caùc oxit saét baùm treân beà maët taám ñaõ bong khoûi
taám sau moät thôøi gian naèm ngoaøi trôøi.
Vieäc naén thaúng theùp taám vaø theùp hình ñöôïc tieán haønh baèng nhöõng
maùy caùn chuyeân duøng coù keát caáu nhieàu truïc. Theùp taám hay theùp hình
ñöa vaøo naén ñöôïc uoán ñi uoán laïi nhieàu laàn (H.2.57) do ñoù caùc cô caáu öùng
suaát dö bò phaù huûy vaø beà maët cuûa theùp taám cuõng nhö theùp hình trôû neân
phaúng.
1- Caùc truïc coâng taùc döôùi
2- Caùc truïc coâng taùc treân
3- Caùc truïc laên ngöôïc
4- Caùc truïc caùn phuï
5- Truïc laên truyeàn
Hình 2.57: Nguyeân lyù naén theùp taám

Caùc maùy naén thaúng thöôøng coù töø 5 ÷ 21 truïc caùn. Taám moûng hôn
caàn caùn baèng maùy nhieàu truïc hôn so vôùi nhöõng taám daøy, ñoàng thôøi
ñöôøng kính truïc cuõng phaûi nhoû hôn.
Soá laàn caùn moät taám phuï thuoäc vaøo chieàu daøy cuûa taám vaø vaøo thôøi
gian vaät lieäu naèm ngoaøi trôøi. Taám moûng vaø taám naèm ít thôøi gian ngoaøi
trôøi caàn caùn nhieàu laàn hôn.
Toác ñoä maùy caùn naèm trong phaïm vi töø 6 ÷ 10m/ph . Soá ngöôøi phuïc
vuï moät maùy töø 2 ÷ 3 ngöôøi. Maùy caùn theùp hình chuyeân duøng ñöôïc bieåu
thò treân hình 2.58 coøn treân baûng 2.2 neâu thoâng soá kyõ thuaät cuûa moät soá
maùy caùn hieän ñaïi.
Hình 2.58: Maùy caùn thaúng theùp hình

Baûng 2.2
Chieàu roäng taám lôùn nhaát = 2000 mm
Chieàu daøy taám
lôùn nhaát vôùi σ B = 50 kG/mm 10 12 16 20 25 30 35
lôùn nhaát vôùi σ B = 40 kG/mm2 12 14 18 23 28 35 40
Chieàu daøy nhoû nhaát 3 3,5 4 4 4,5 5 6
Baùn kính truïc caùn 140 160 200 200 255 250 280
Toác ñoä caùn 6,3/10 6,3/10 6,3/10 6,3/10 6,3/10 5/8 5/8
Coâng suaát ñoäng cô chính 26 29 37 48 50 59 74
Chieàu daøi 4 4 4,9 5,3 5,8 6,5 7,3
Chieàu roäng 1 1 1,7 1,9 2,0 2,2 2,35
Chieàu cao 2 2 2,9 3,3 3,5 3,9 4,1
3- Ñaùnh saïch
Muïc ñích cuûa vieäc ñaùnh saïch
laø loaïi tröø lôùp oxit saét, daàu môõ vaø
caùc taïp chaát baån khaùc baùm treân
beà maët nguyeân lieäu. Caùc lôùp oxit
saét coù caáu truùc khoâng ñoàng nhaát
(H.2.59) chieàu daøy vaø thaønh phaàn Hình 2.59: Sô ñoà caáu truùc cuûa caùc
hoùa hoïc cuûa chuùng phuï thuoäc vaøo: lôùp oxit saét treân beà maët vaät lieäu
- Nhieät ñoä nung noùng;
- Thôøi gian nung noáng vaø laøm nguoäi;
- Moâi tröôøng nung noùng vaø laøm nguoäi;
- Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa theùp.
Ñoä baùm cuûa caùc lôùp oxit naøy vaøo beà maët theùp phuï thuoäc vaøo caùc
yeáu toá chính nhö nhieät ñoä keát thuùc caùn, phöông phaùp laøm nguoäi.
Caùc lôùp oxit saét naøy ôû nhöõng theùp taám hoaëc theùp hình môùi töø
xöôûng luyeän caùn ra baùm raát chaéc vaøo kim loaïi, nhöng döôùi taùc duïng cuûa
moâi tröôøng hoaëc thay ñoåi nhieät ñoä moät thôøi gian sau xuaát hieän beân
trong caùc lôùp ñoù nhöõng khe hôû vaø boït khoâng khí. Trong ñieàu kieän aåm
öôùt, taïi nhöõng khe hôû boït khí ñoù xaûy ra hieän töôïng han gæ ñieän hoùa raát
maïnh do söï khaùc bieät ñieän theá giöõa lôùp theùp vaø lôùp oxit. Caùc lôùp gæ naøy
ñoän lôùp oxit leân vaø laøm bong chuùng ra khoûi maët kim loaïi. Neáu caùc lôùp
oxit naøy khoâng ñöôïc ñaùnh saïch tröôùc khi sôn thì caùc lôùp sôn duø coù chaéc
chaén ñeán ñaâu chaêng nöõa vaãn bò bong ra khoûi maët kim loaïi cuøng vôùi caùc
lôùp oxit.
Qua kinh nghieäm thöïc teá, hieän töôïng han gæ treân beà maët theùp taám
64 CHÖÔNG 2
hoaëc hình ñaõ ñöôïc ñaùnh saïch seõ xaûy ra töông ñoái ñoàng ñeàu treân toaøn boä
beà maët chöù khoâng xuaát hieän caùc veát loõm saâu, loang loå.
Caùc phöông phaùp ñaùnh saïch.
Phöông phaùp ñaùnh saïch caùc lôùp oxit ñôn giaûn nhaát laø phöông phaùp
thieân nhieân. Caùc theùp taám cuõng nhö theùp hình ñöôïc ñeå ngoaøi trôøi döôùi
aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá thieân nhieân nhö thôøi tieát, nhieät ñoä, ñoä aåm...
caùc lôùp oxit seõ töï ñoäng bong ra vaø sau chæ caàn duøng choåi saét, buùa goõ gæ
cuõng coù theå ñaùnh saïch moät caùch deã daøng. Thôøi gian xaûy ra quaù trình töï
bong phuï thuoäc vaøo phöông phaùp laéng ñoïng cuûa theùp vaø nhieät ñoä keát
thuùc caùn (H.2.60).
1- 950o; 2- 850o; 3- 750o; 4- 650o

Hình 2.60: Quaù trình ñaùnh saïch thieân nhieân cuûa caùc loaïi theùp
coù caùc nhieät ñoä keát thuùc caùn khaùc nhau
a) Theùp soâi; b) Theùp laéng ñoïng baèng silic
c) Theùp laéng ñoïng baèng silic vaø nhoâm
Ñoái vôùi loaïi theùp soâi thì khoaûng 6 thaùng oxit seõ bong heát, coøn ñoái
vôùi caùc loaïi khaùc trung bình khoaûng 9 thaùng.
Do ñieàu kieän thôøi gian tôùi luùc bong caùc lôùp oxit quaù laâu neân ngaøy
nay trong caùc xöôûng taøu hieän ñaïi ngöôøi ta khoâng duøng phöông phaùp
naøy, neáu coù chaêng nöõa cuõng chæ laø bieän phaùp hoã trôï.
Caùc phöông phaùp ñaùnh saïch ñöa laïi hieäu quaû mau choùng hôn maø
hieän nay thöôøng ñöôïc aùp duïng trong caùc xöôûng ñoùng taøu hieän ñaïi laø:
- Caùc phöông phaùp cô hoïc;
- Phöông phaùp hoùa hoïc;
- Phöông phaùp nhieät.
Caùc phöông phaùp cô hoïc
Phöông phaùp cô hoïc thuû coâng. Trong phöông phaùp naøy nguyeân lieäu
ñöôïc ñaùnh saïch baèng caùc duïng cuï caàm tay ñôn giaûn nhö buùa goõ gæ, baøn
chaûi theùp, duõi, caïo hoaëc moät soá duïng cuï caàm tay ñöôïc cô giôùi hoùa nhö:
buùa hôi, choåi theùp hôi hoaëc ñieän...
Phöông phaùp ñaùnh saïch cô hoïc thuû coâng naøy thöôøng ñöôïc söû duïng
roäng raõi trong caùc xöôûng söûa chöõa taøu coøn ñoái vôùi ñoùng môùi ngöôøi ta
haàu nhö chæ söû duïng laøm phöông phaùp boå sung cho caùc phöông phaùp
khaùc vì phöông phaùp naøy khoâng ñaûm baûo yeâu caàu ñaùnh saïch beà maët
nguyeân lieäu, ngoaøi ra coøn laøm beà maët kim loaïi bò xöôùc vaø hieäu suaát lao
ñoäng thaáp (khoaûng 0, 9 ÷ 3, 5m2 /h - ñoái vôùi duïng cuï ñôn giaûn vaø ≈ 8m2 /h
- ñoái vôùi duïng cuï cô giôùi).
1- Thuøng döï tröõ caùt

2- Voøi phun caùt
3- OÁng daãn
4- Naép töï ñoäng
5- Thuøng chöùa caùt
6- Van daãn caùt
7- Van khí neùn
Hình 2.61: Sô ñoà thieát bò ñaùnh saïch baèng phöông phaùp phun caùt
66 CHÖÔNG 2
Phöông phaùp phun caùt (H.2.61). Ngöôøi ta duøng loaïi caùt khoâ, saïch,
cöùng thöôøng laø caùt thaïch anh hoaëc caùt vaøng coù ñöôøng kính haït khoaûng
1,2mm ñoä tinh khieát töø 95% trôû leân phun qua moät mieáng phun ñöôøng
kính töø 8 ÷ 5at leân beà maët kim loaïi. Nhôø löïc va ñaäp cuûa caùc haït caùt
nguyeân lieäu ñöôïc ñaùnh saïch.
Khi duøng phöông phaùp phun caùt caàn löu yù caùc ñieåm sau:
- Goùc phun caùt vaø khoaûng caùch töø mieäng phun tôùi nguyeân lieäu phaûi
ñaûm baûo môùi ñaït hieäu suaát coâng taùc cao. Goùc phun toát nhaát khoaûng töø
o o
45 - 60 coøn khoaûng caùch neân ñaët töø 12 ÷ 15cm.
- Khi phun phaûi laøm ñeàu tay khoâng ñöôïc ngaét quaõng hoaëc döøng quaù
laâu taïi moät choã vaø khoâng neân phun laïi choã ñaõ phun saïch.
Nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp phun caùt khoâ laø buïi vaø mieäng phun
choùng bò moøn. Ñeå khaéc phuïc buïi baëm ngöôøi ta ñaõ tieán haønh phöông
phaùp phun hoãn hôïp caùt öôùt (khoaûng 30 - 40% caùt vaø 60 ÷ 70% nöôùc) hoaëc
duøng mieäng phun caûi tieán hình 2.62 coù tia nöôùc bao quanh.
1- Ñaàu caém ñöôøng oáng; 2- Tay vaën ñoùng môû; 3- Vaønh chöùa nöôùc; 4- Voøi phun caùt
Hình 2.62: Mieäng phun caùt caûi tieán coù tia nöôùc bao quanh
Phöông phaùp phun haït theùp. Ñaây laø moät phöông phaùp tieân tieán
hieän ñöôïc söû duïng raát roäng raõi trong caùc xöôûng ñoùng taøu hieän ñaïi.
Trong phöông phaùp naøy nguyeân lieäu ñöôïc ñaùnh saïch nhôø löïc va ñaäp cuûa
caùc maåu theùp, maåu gang, maåu daây theùp caét coù ñöôøng kính töø
0,5 ÷ 0,8mm sau khi ñöôïc taêng toác trong boä phaän gia toác caùnh quaït
(H.2.63).
1- Boä phaän gia toác caùnh quaït; 2- Con laên; 3- Vaät lieäu ñöôïc laøm saïch
Hình 2.63: Sô ñoà caáu taïo maùy phun haït theùp

a) Cho theùp taám; b) Cho theùp hình
Toác ñoä haït trong caùc maùy phun haït hieän ñaïi ñaït töø 155 - 170m/s.
Khoái löôïng haït phoùng trong moät phuùt tôùi 140kg. Naêng suaát ñaùnh saïch
töø 100 ÷ 200m2/h. Toác ñoä dòch chuyeån theùp taám trong maùy töø
1,2 ÷ 3,6m/phuùt laø phuø hôïp.
Ñoä lôùn vaø hình daïng cuûa caùc haït saét phuï thuoäc vaøo ñoái töôïng ñaùnh
saïch. Neáu caùc lôùp oxit daøy thì caàn duøng caùc haït coù kích thöôùc lôùn vaø
hình caàu, coøn ñoái vôùi caùc lôùp oxit moûng nhöng baùm chaéc thì duøng caùc
loaïi haït nhoû saéc caïnh.
Chuù yù: khoâng neân ñaùnh saïch baèng phöông phaùp naøy ñoái vôùi caùc
taám moûng döôùi 10mm vaø caùc keát caáu moûng döôùi 5mm.
Phöông phaùp hoùa hoïc
Ñoù laø phöông phaùp duøng caùc chaát hoùa hoïc ñeå taåy tröø caùc lôùp oxit
saét treân beà maët theùp taám vaø theùp hình trong caùc beå chòu axit chuyeân
duøng (H.2.64).
Caùc axit thöôøng duøng laø axit sulfuaric (H2SO4) vaø axit clohidric vôùi
noàng ñoä 10 ÷ 20%. Quaù trình taåy tröø caùc lôùp oxit saét xaûy ra theo caùc
phaûn öùng hoùa hoïc baûng 2.3.
68 CHÖÔNG 2
Baûng 2.3
Soá TT Oxit saét, Fe Phaûn öùng hoùa hoïc
FeO + H2SO4 → FeSO4 + H2O
1 FeO
FeO + 2HCl → FeCl2 + H2O
Fe3O4 + 4H2SO4 → FeSO4 + Fe(SO4)3 + 4H2O
2 Fe3O4
Fe3O4 + 8HCl → FeCl2 + 2FeCl3 + 4H2O
Fe2O3 + 3H2SO4 → Fe2(SO4)2 + 3H2O
3 Fe2O3
Fe2O3 + 6HCl → 2FeCl3 + 3H2O
Fe + H2SO4 → FeSO3 + H2 ↑
4 Fe
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ↑
1- Thaønh beå
2- Lôùp boïc trong
3- OÁng daãn nhieät
4- OÁng traøn
5- Ñeäm goã
6- OÁng khuaáy troän
7- Lôùp caùch ly
8- Ñöôøng xaù
Hình 2.64: Ví duï veà beå ñaùnh saïch baèng axit
Trong boán phaûn öùng treân, phaûn öùng thöù nhaát xaåy ra maïnh nhaát,
ñoàng thôøi FeO laïi laø lôùp naèm saùt kim loaïi cô baûn cho neân caùc lôùp oxit
beân ngoaøi töï bong ra. Phaûn öùng giöõa saét (Fe) vaø axit coù theå nhaän bieát
qua nhöõng bong boùng H2 noåi leân. Phaûn öùng naøy khoâng coù lôïi vì noù laøm
giaûm ñoä daøy cuûa taám kim loaïi laøm taêng ñoä gioøn cuûa kim loaïi do hieän
töôïng thaám hyñroâ.
Thôøi gian ngaâm vaät lieäu trong beå axit phuï thuoäc vaøo noàng ñoä cuõng
nhö nhieät ñoä cuûa dung dòch (H.2.65). Thoâng thöôøng thôøi gian ngaâm töø
10 ÷ 40ph.
Hình 2.65: AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä vaø noàng ñoä dung dòch
vôùi thôøi gian ngaâm kim loaïi
Nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp hoùa hoïc:
- Phöông phaùp naøy ñoøi hoûi trình ñoä nhaân vieân phaûi coù trình ñoä cao;
- Sau khi ngaâm phaûi coù quaù trình khöû axit vaø thaûi caùc caën dö trong beå;
- Phöông phaùp naøy khoâng theå duøng cho caùc keát caáu;
- Maët kim loaïi ñöôïc ñaùnh saïch baèng phöông phaùp hoùa hoïc quaù
nhaün do ñoù ñoä baùm cuûa caùc lôùp sôn choáng gæ keùm;
- Trong tröôøng hôïp khoâng trung hoøa heát axit seõ laøm hoûng kim loaïi
cuõng nhö lôùp sôn baûo veä.
Phöông phaùp xöû lyù nhieät
Nguyeân lyù cuûa phöông phaùp naøy söû duïng ngoïn löûa oxy-axetylen ñoát
noùng beà maët nguyeân lieäu. Do söï khaùc bieät veà thaønh phaàn hoùa hoïc vaø heä
soá daõn nôû nhieät neân caùc lôùp oxit bò nöùt vaø bong ra. Duøng baøn chaûi saét
coù theå ñaùnh saïch deã daøng.
Quy trình coâng ngheä cuûa phöông phaùp nhieät laàn löôït laø:
- Laøm saïch buïi baån sô boä (chæ trong söûa chöõa);
- Ñoát noâng beà maët nguyeân lieäu baèng ñeøn oxy-axetylen (H.2.66);
- Ñaùnh saïch cô hoïc thuû coâng;
- Sôn loùt choáng gæ.
1- Tay caàm; 2- Boä phaän pha troän khí; 3- Caàn noái; 4- Ñaàu ñoát
Hình 2.66: Sô ñoà ñeøn nhieàu ngoïn duøng ñaùnh saïch maët kim loaïi
70 CHÖÔNG 2
Moät soá ñaëc tính kinh teá kyõ thuaät cuûa ñeùn oxy-axetylen nhieàu ngoïn:
- Chieàu roäng ñoát 50 ÷ 250mm - AÙp suaát axetylen 0,3 ÷ 0,5at
- Goùc nghieâng 30 ÷ 45o - Chi phí nhieân lieäu C2H2 1,8 ÷ 2,3m3/h
- Toác ñoä chuyeån dòch ñeøn 3 ÷ 5m/ph - Chi phí oxy 2,7 ÷ 3,2 m3/h
- AÙp suaát oxy 4 ÷ 5at - Naêng suaát 7 ÷ 9m2/h.
4- Sôn loùt choáng gæ

Vieäc sôn loùt choáng gæ sau khi ñaùnh saïch laø moät vieäc raát caàn thieát vì
theùp raát deã bò oxy hoùa laïi trong moâi tröôøng töï nhieân. Chaát lieäu sôn loùt
phaûi ñaûm baûo moät soá yeâu caàu sau:
- Coù theå phun (xi) vaø khoâ trong voøng vaøi phuùt;
- Sau khi khoâ phaûi taïo thaønh moät lôùp baûo veä chaéc chaén khoâng raïn
nöùt chaân chim;
- Khoâng gaây khoù khaên cho caùc quaù trình coâng ngheä tieáp theo nhö
caét hôi, haøn...;
- Phaûi töông ñoái vöõng beàn trong suoát thôøi gian ñoùng taøu vaø chòu
ñöôïc nhöõng va ñaäp cô hoïc trong khi vaän chuyeån, xeáp ñoáng hoaëc trong
caùc coâng ñoaïn saûn xuaát (töø 3 ÷ 5 thaùng);
- Lôùp choáng gæ khoâng ñöôïc gaây aûnh höôûng xaáu ñoái vôùi caùc lôùp sôn
maï tieáp.
2.2 GIA COÂNG CHI TIEÁT THAÂN TAØU

2.2.1 Phaân nhoùm coâng ngheä
Caùc chi tieát keát caáu thaân taøu coù nhieàu hình daïng phöùc taïp kích
thöôùc khaùc nhau. Do ñoù ñeå gia coâng moät chi tieát, nguyeân lieäu phaûi qua
nhieàu nguyeân coâng khaùc nhau cuûa daây chuyeàn coâng ngheä. Ñeå coù theå toå
chöùc quaù trình gia coâng moät caùch hôïp lyù, caùc chi tieát keát caáu ñöôïc phaân
ra theo caùc nhoùm coâng ngheä.
Trong moät nhoùm coâng ngheä gia coâng bao goàm caùc chi tieát keát caáu
thaân taøu coù caùc qui trình gia coâng nhö nhau hoaëc gaàn gioáng nhau vaø
ñöôïc thöïc hieän treân cuøng moät loaïi maùy moùc, thieát bò.
Tuøy thuoäc vaøo ñaëc ñieåm cuûa töøng xöôûng ñoùng taøu ngöôøi ta coù theå
phaân nhoùm coâng ngheä theo nhieàu caùch khaùc nhau. Baûng 2.4 neâu moät ví
duï veà caùch chia caùc chi tieát theo caùc nhoùm coâng ngheä.
Khi phaân nhoùm coâng ngheä phaûi ñaëc bieät chuù yù ñeán daây chuyeàn saûn
xuaát sao cho nguyeân lieäu ñeå gia coâng caùc chi tieát ñi theo ñöôøng thaúng töø
nguyeân coâng naøy sang nguyeân coâng khaùc.
Soá löôïng vaø trình töï nguyeân coâng ñoái vôùi moãi nhoùm ñöôïc neâu treân
baûng 2.5. Caùc chöõ soá trong baûng 2.5 öùng vôùi soá thöù töï caùc nguyeân coâng
neâu treân baûng 2.6.
Trong caùc baûng 2.5, 2.6 khoâng tính ñeán caùc nguyeân coâng xöû lyù
nguyeân lieäu tröôùc gia coâng nhö naén thaúng, laøm saïch, sôn loùt choáng gæ ñaõ
neâu ôû phaàn treân.
Baûng 2.4: Phaân caùc chi tieát keát caáu theo nhoùm coâng ngheä
Nhoùm Caùc chi tieát keát caáu trong nhoùm
Caùc taám phaúng, lôùn nhö: ñaùy trong, ñaùy ngoaøi, toân maïn, toân boong, vaùch, thöôïng
I
taàng,....
Caùc taám cong moät chieàu coù theå vaïch daáu vaø gia coâng hoaøn toaøn tröôùc khi uoán
II
nhö: toân ñaùy, toân maïn, toân boong, coät buoàm, taám goùc keát caáu thöôïng taàng...
Caùc taám cong hai chieàu, phaûi vaïch daáu sô boä tröôùc khi uoán, sau khi uoán môùi vaïch
III
daáu quyeát ñònh vaø gia coâng tinh: caùc taám phaàn muõi, laùi,...
Caùc chi tieát ñöôïc caét bôûi moâ caét hôi hoaëc maùy caét cô khí nhö: caùc maõ hoâng, maõ
IV
boong, vaùch ñaùy, beä maùy, söôøn chính, ñaø doïc...
V Caùc chi tieát gia cöôøng thaúng nhö: gia cöôøng vaùch, söôøn maïn xaø boong....
Caùc chi tieát gia cöôøng coù baùn kính cong lôùn nhö: söôøn maïn, xaø boong, ñaø doïc,
VI
söôøn, haàm ñöôøng truïc....
VII Caùc chi tieát gia cöôøng coù baùn kính cong nhoû nhö ñöôøng söôøn ôû vuøng muõi, laùi...
2.2.2 Vaïch daáu treân nguyeân vaät lieäu
Muïc ñích cuûa coâng taùc vaïch daáu leân nguyeân vaät lieäu laø chuyeån taát
caû nhöõng soá lieäu vaø thoâng tin caàn thieát cho gia coâng, cheá taïo caùc phaân
ñoaïn toång ñoaïn hoaëc laép raùp caùc chi tieát keát caáu treân thieát bò haï thuûy.
Cô sôû ñeå tieán haønh vaïch daáu laø caùc soá lieäu, döôõng maãu, baûn veõ töø
nhaø phoùng maãu cung caáp.
Tuøy thuoäc vaøo quaù trình cheá taïo thaân taøu thuûy, coù caùc nhoùm vaïch
daáu sau:
- Vaïch daáu cho gia coâng caùc chi tieát;
- Vaïch daáu cho vieäc cheá taïo caùc phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn;
- Vaïch daáu treân thieát bò haï thuûy.
72 CHÖÔNG 2
Nhöõng yeâu caàu kyõ thuaät chung ñoái vôùi coâng taùc vaïch daáu
1- Taát caû nhöõng nguyeân vaät lieäu ñöa vaïch daáu phaûi ñöôïc naén
phaúng, ñaùnh saïch vaø sôn loùt choáng gæ.
2- Kích thöôùc caùc chi tieát hoaëc keát caáu ñöôïc vaïch daáu phaûi ñaùp öùng
soá lieäu ñaõ cung caáp bôûi nhaø phoùng maãu. Sai leäch cho pheùp khi vaïch daáu
Baûng 2.5: Trình töï vaø soá löôïng nguyeân coâng theo töøng nhoùm coâng ngheä
cuûa caùc chi tieát keát caáu haøn
Nhoùm I II III IV V VI VII
m-caét
maùy
a-caét m a m a m a m a m a m a ma
töï
ñoäng
1 4 1 4 1 4 1 4 1 1 - 1-
2 6 2 6 2 6 2 6 2 - 2 - 2-
3 - 3 - - - 3 - 6 - 6 - 9-
6 5 6 5 9 9 6 5 8 - 1-
Trình 7 7 7 7 1 1 7 7 2-
töï caùc
2 2 6
nguyeân
coâng - -
6 6
7 7
Baûng 2.6: Caùc nguyeân coâng trong quaù trình gia coâng vaø duïng cuï thieát bò
Soá thöù töï Teân nguyeân coâng Duïng cuï thieát bò
1 Vaïch daáu Baøn vaïch daáu, döôõng maãu vaø caùc duïng cuï vaïch daáu
2 Caét Maùy caét cô khí, moû caét hôi baùn töï ñoäng moû caét hôi, baøn caét
3 Khoeùt loã Moû caét hôi, maùy ñoät daäp
4 Caét töï ñoäng Maùy caét töï ñoäng vaø caùc döôõng maãu
5 Vieát daáu Baøn vieát, döôõng maãu vaø duïng vuï vieát
6 Ñaùnh saïch meùp caét Buùa hôi, maùy maøi
7 Duõi meùp Maùy duõi meùp
8 Uoán nguoäi Maùy uoán nhieàu truïc, maùy daäp, döôõng maãu, buùa, ñeøn xì
9 Uoán noùng Loø nung, beä uoán, döôõng maãu vaø buùa.
Baûng 2.7: Sai leäch cho pheùp ñoái vôùi kích thöôùc caùc chi tieát khi vaïch daáu
Sai leäch Dung sai, mm
1. Kích thöôùc phuû bì cuûa caùc chi tieát:
a) Chi tieát taám:
- coù chieàu daøi döôùi 3m ± 0,5
- coù chieàu daøi treân 3m ± 1,0
b) Chi tieát theùp hình:
- coù chieàu daøi döôùi 3m ± 1,0
- coù chieàu daøi treân 3m ± 2,0
2. Kích thöôùc caùc loã khoeùt 1,0
3. Hình daùng meùp:
a) Meùp daøi treân 3m {0, 5
b) Meùp daøi döôùi 3m
4. Ñöôøng cheùo 2,0
3- Ñoái vôùi caùc taám hoaëc caùc phaân ñoaïn caàn phaûi vaïch daáu taïi phía
maø ôû ñoù seõ coù nhöõng keát caáu khaùc laép raùp vaøo ví duï veà phía caùc ñöôøng
söôøn, gia coâng vaùch, xaø boong... tröø moät soá ñöôøng kieåm tra ñaëc bieät. Caùc
ñöôøng uoán caàn vaïch daáu veà beân loõm xuoáng ñeå traùnh raïn nöùt taám khi
uoán.
4- Treân caùc chi tieát hoaëc keát caáu phaûi vaïch daáu caùc ñöôøng sau ñaây:
ñöôøng lyù thuyeát, ñöôøng kieåm tra, ñöôøng bao chi tieát (keå caû löôïng dö),
ñöôøng bao loã khoeùt, taâm cung troøn, löôïng dö, vò trí laép ñaët caùc chi tieát
keát caáu phuï, khung xöông...
5- Treân taát caû caùc chi tieát phaûi ñöôïc vieát daáu mieâu taû roõ raøng veà
caùc thoâng tin sau:
- Soá baûn veõ, kyù hieäu maùc theùp, soá taám theùp teân phaân ñoaïn, toång
ñoaïn nôi laép ñaët chi tieát... Maùc theùp phaûi ñöôïc ñaùng baèng muõi ñoät vaø
khoanh vuøng baèng sôn daàu;
- Löôïng dö, moät soá kyù hieäu ñònh höôùng nhö "Muõi", "Laùi", "Treân",
"Döôùi", "Maïn phaûi", "Maïn traùi", maët phaúng ñoái xöùng, soá ñöôøng söôøn....;
- Moät soá chæ daãn khaùc nhö: "caét treân trieàn"...
Khi vieát daáu caùc chi tieát phaûi duøng sôn daàu choùng khoâ. Ñoái vôùi
tröôøng hôïp saûn xuaát cuøng luùc nhieàu chi tieát cho caùc con taøu khaùc nhau,
coù theå duøng maøu sôn ñeå phaân bieät chi tieát naøo thuoäc con taøu naøo.
Nhöõng ñöôøng naøo caàn thieát ñeå laâu trong suoát quaù trình saûn xuaát caàn
phaûi ñaùnh daáu baèng muõi ñoät. Chieàu saâu caùc muõi ñoät khoâng ñöôïc vöôït
quaù 1mm. Khoaûng caùch giöõa hai muõi ñoät lieân tieáp khoâng vöôït quaù töø
10 ÷ 20mm taïi nhöõng choã goùc caïnh quan troïng (H.2.67).
74 CHÖÔNG 2
Hình 2.67: Ñaùnh daáu ñöôøng caét thaúng vaø cong
Hình 2.68: Duïng cuï vaïch daáu
a) Muõi ñoät thöôøng; b) Muõi ñoät ñònh taâm

c) Muõi ñoät kieåm tra; d) Caøng vaïch
e) Ñöôøng vaïch ñöôøng kieåm tra; f) Mieáng keïp
g) Moùc keïp vaän chuyeån; h) Moùc keïp
i) Con vaïch ñöôøng song song coù theå ñieàu chænh ñöôïc
j) Con vaïch ñöôøng song song coù caùc ñieåm coá ñònh
6- Tuøy thuoäc vaøo quaù trình coâng ngheä cheá taïo chi tieát vaø trình töï
laép raùp ta phaûi xaùc ñònh löôïng dö vaø vò trí ñaët löôïng dö. Ñoái vôùi tröôøng
hôïp gia coâng cô baèng maùy baøo hoaëc phay löôïng dö chæ ñeå baèng 1/2 chieàu
daøy taám nhöng khoâng nhoû hôn 3mm vaø khoâng vöôït quaù 10mm. Ñoái vôùi
uoán noùng hoaëc nguoäi taám, tuøy thuoäc vaøo ñoä phöùc taïp cuûa hình daïng taám
ta ñeå löôïng dö veà hai phía lieân tieáp töø 50 tôùi 100mm. Löôïng dö cho
chieàu daøy taám (tröôøng hôïp uoán noùng) ta ñeå töø 2 ÷ 5% chieàu daøy theo
thieát keá, tuøy thuoäc vaøo hình daïng cong, chieàu daøy chi tieát vaø soá löôïng
laàn nung.
Khi laép raùp caùc chi tieát trong tröôøng hôïp caàn thieát ta cuõng phaûi ñeå
löôïng dö töø 25 ÷ 50mm tuøy thuoäc vaøo hình daïng caùc chi tieát laép raùp vôùi
nhau.
7- Khi vaïch daáu caùc ñöôøng neùt treân chi tieát kim loaïi baèng daây phaán
hoaëc muõi vaïch, chieàu roäng daây phaán khoâng ñöôïc vöôït quaù 0,7mm vaø
chieàu roäng cuøng chieàu saâu neùt vaïch khoâng quaù 0,3mm.
8- Tröôùc khi tieán haønh coâng taùc vaïch daáu coâng nhaân vaïch daáu caàn
kieåm tra chieàu daøi, chieàu roäng nguyeân vaät lieäu, laøm quen vôùi baûn veõ,
döôõng maãu vaø thuyeát minh coâng ngheä.
9- Nhöõng duïng cuï duøng trong vieäc vaïch daáu neâu treân hình 2.68.
Vaïch daáu gia coâng
Hình 2.69: Vaïch daáu taám phaúng Hình 2.70: Vaïch daáu taám phaúng
vaø vuoâng goùc coù caùc meùp cong
76 CHÖÔNG 2
Vaïch daáu caùc taám thaúng vaø vuoâng tieán haønh theo trình töï sau:
1- Caùch meùp taám nguyeân lieäu khoaûng töø 10 ÷ 20mm keû moät ñöôøng
thaúng, treân ñoù duøng döôõng ño chieàu daøi cuûa taám ta vaïch caùc ñöôøng
söôøn, ñöôøng haøn, ñöôøng löôïng dö...
2- Treân ñöôøng söôøn baát kyø, keû ñöôøng vuoâng goùc vôùi ñöôøng thaúng
baèng compa (H.2.69a).
3- Doïc theo meùp traán cuûa taám, keû ñöôøng song song vôùi ñöôøng thaúng
ban ñaàu vaø cuõng duøng ñöôøng ño chieàu daøi vaïch daáu caùc ñieåm nhö ñieåm
1. (H.2.69b)
4- Duøng daây phaán baät taát caû caùc ñöôøng thaúng.
5- Treân caùc ñöôøng söôøn ngoaøi cuøng, xaùc ñònh chieàu roäng taám baèng
döôõng ño chieàu roäng taám.
6- Keû ñöôøng kieåm tra
7. Ñaët daáu caùc ñieåm treân taám (H.2.69c)
Ñoái vôùi caùc taám phaúng coù caùc meùp cong, tieán haønh theo trình töï sau:
1- Ñaët döôõng ño chieàu daøi taám saùt vôùi meùp nguyeân lieäu xaùc ñònh
moät caùch gaàn ñuùng vò trí cuûa caùc ñöôøng söôøn ngoaøi cuøng, ñöôøng söôøn
giöõa (H.2.70).
2- Duøng döôõng ño chieàu roäng xaùc ñònh vò trí ñöôøng thaúng phuï (LP)
vaø baät daây phaán ñöôøng thaúng ñoù.
3- Duøng döôõng ño chieàu daøi xaùc ñònh treân ñöôøng LP ñieåm goác toïa
ñoä O maø qua ñoù ta keû ñöôøng vuoâng goùc vôùi LP.
4- Duøng döôõng ño chieàu roäng xaùc ñònh chính xaùc meùp treân vaø döôùi
taïi caùc ñöôøng söôøn ngoaøi cuøng vaø chính giöõa.
5- Duøng döôõng ño chieàu daøi doïc theo meùp taám xaùc ñònh caùc ñieåm
caét cuûa meùp treân, meùp döôùi vôùi caùc ñöôøng söôøn. Sau ñoù baät daây phaán
caùc ñöôøng ñoù.
6- Treân töøng ñöôøng söôøn, duøng döôõng ño chieàu roäng xaùc ñònh chính
xaùc chieàu roäng taám.
7- Caùc ñieåm doïc theo meùp taám tieán haønh noái laïi vôùi nhau baèng laùt
goã moûng uoán cong.
8- Veõ ñöôøng kieåm tra.
9- Ñoät daáu ñöôøng bao vaø caùc ñöôøng khaùc.
Ghi chuù: Trình töï treân coù theå thay ñoåi, tuøy thuoäc vaøo phöông phaùp
laäp döôõng cuûa nhaø phoùng maãu.

Vaïch daáu caùc taám cong: caùc taám cong moät chieàu nhö hình truï hoaëc
hình coân ta coù theå vaïch daáu vaø gia coâng tröôùc khi uoán nhöng ñoái vôùi
taám cong hai chieàu caàn phaûi uoán tröôùc khi gia coâng. Phaïm vi cuûa coâng
taùc vaïch daáu cho caùc taám cong bao goàm:
- Xaùc ñònh caùc ñöôøng söôøn;
- Xaùc ñònh ñöôøng uoán;
- Xaùc ñònh caùc meùp chi tieát keå caû löôïng dö.
Ñoái vôùi caùc taám cong coù meùp laø ñöôøng cong, tieán haønh theo trình töï sau:
Hình 2.71: Vaïch daáu taám cong
Hình 2.72: Phöông phaùp vaïch ñöôøng uoán

1- Xaùc ñònh treân vaät lieäu ñöôøng thaúng LP vaø ñöôøng thaúng vuoâng
goùc vôùi noù. Sau ñoù xaùc ñònh ñöôøng bao chi tieát vaø caùc ñöôøng söôøn
(H.2.71).
2- Vaïch daáu ñöôøng uoán LU theo döôõng ño chieàu roäng taám.
3- Vaïch daáu löôïng dö uoán. Neáu phaàn nguyeân lieäu thöøa caûn trôû vieäc
78 CHÖÔNG 2
uoán ta cho caét.

4- Vieát daáu baèng sôn daàu.
Khi tieán haønh caùc coâng vieäc treân caàn löu yù tôùi moät soá nguyeân taéc sau:
1- Caùc chi tieát ñöôïc uoán cong veà phía ñöôøng uoán thì ñöôøng uoán ñöôïc
veõ vaøo giöõa choã uoán (H.2.72). Coøn neáu taám uoán veà phía ngöôïc laïi thì
phaûi veõ ñöôøng uoán veà hai phía vò trí uoán caùch trung taâm uoán moät
khoaûng 50mm;
2- Taïi ñöôøng uoán LU veà phía ñaàu duøng muõi ñoät ñaùnh hai ñieåm caùch
nhau töø 10 ÷ 20mm. Hai ñieåm ñoù ñöôïc ñoùng khung hình chöõ nhaät baèng
sôn daàu. Neáu ñöôøng uoán daøi quaù 2m thì ôû ñoaïn giöõa neân ñaùnh theâm hai
ñieåm;
3- Khi baùn kính cong lôùn, caàn vaïch hai ñöôøng taïi nôi baét ñaàu uoán
vaø keát thuùc uoán;
4- Caàn thoáng nhaát kyù hieäu vieát treân nguyeân lieäu.
Ví duï: UT - uoán leân treân;
UD - uoán xuoáng döôùi;
U Φ 200 - uoán troøn baùn kính 100mm...
Vaïch daáu phaân ñoaïn
Trong quaù trình cheá taïo phaân ñoaïn cuõng nhö toång ñoaïn do söï tích
tuï cuûa dung sai caùc chi tieát caáu thaønh, do hieän töôïng bieán daïng cuûa
nguyeân vaät lieäu trong quaù trình haøn, taùn vaø laép raùp neân caàn thieát phaûi
vaïch daáu laïi hay noùi caùch khaùc kieåm tra hieäu chænh laïi nhöõng ñöôøng ñaõ
vaïch tröôùc.
Khi vaïch daáu cho nhöõng phaân ñoaïn hoaëc toång ñoaïn ta vaãn coù theå
söû duïng caùc ñöôøng kieåm tra cuõ neáu vaãn coøn chính xaùc nhö: truïc ñoái
xöùng, ñöôøng nöôùc, ñöôøng söôøn hoaëc caùc ñöôøng gheùp noái vôùi caùc gia
cöôøng khaùc... Ta phaûi kieåm tra xem caùc ñöôøng ñoù coù thaúng khoâng, vò trí
töông ñoái cuûa caùc ñöôøng ñoù vôùi nhau, khoaûng caùch...
Ví duï caàn phaûi vaïch daáu phaân ñoaïn vaùch ngang ta coù theå tieán haønh
theo trình töï sau (H.2.73):
1- Kieåm tra kích thöôùc caû phaân ñoaïn baèng caùc döôõng ño chieàu cao
vaø chieàu roäng (keå caû löôïng dö laép raùp theo thuyeát minh kyõ thuaät) cuûa
vaùch;
2- Baèng döôõng ño chieàu cao treân meùp song song vôùi maët phaúng doïc
taâm (truïc ñoái xöùng cuûa vaùch), vaïch caùc vò trí cuûa ñöôøng nöôùc, vò trí cuûa
caùc keát caáu naèm treân vaùch;
1- Ñöôøng bao; 2- Ñöôøng kieåm tra; 3- Döôõng phaúng

Hình 2.73: Vaïch daáu phaân ñoaïn vaùch
a) Vaïch daáu laép ñaët keát caáu treân taám bao vaùch
b) Vaïch daáu ñöôøng bao phaân ñoaïn vaùch
3- Baèng döôõng ño chieàu roäng, treân ñöôøng nöôùc, xaùc ñònh ñieåm caét
giöõa truïc ñoái xöùng vaø ñöôøng nöôùc. Sau ñoù, qua ñieåm ñoù veõ ñöôøng thaúng
vuoâng goùc;
4- Töø truïc ñoái xöùng, treân caùc ñöôøng nöôùc ngoaøi cuøng, duøng döôõng ño
chieàu roäng, vaïch veà hai phía maïn taát caû caùc vò trí cuûa caùc gia cöôøng
vaùch, caùc maët caét doïc thaân taøu;
5- Sau khi haøn caùc gia cöôøng vaùch, laät maët sau cuûa vaùch, naén
phaúng vaø ôû maët naøy, keû moät ñöôøng nöôùc vaø truïc cuûa vaùch. Hai truïc
vuoâng goùc naøy seõ laø cô sôû ñeå vaïch daáu sau naøy;
80 CHÖÔNG 2
6- Duøng döôõng ño chieàu cao, vaïch daáu caùc ñöôøng nöôùc vaø caùc keát
caáu naèm ngang vaø caùc ñieåm treân ñöôøng bao cuûa vaùch veà phía ngang. Sau
ñoù duøng döôõng ño chieàu daøi, vaïch caùc vò trí keát caáu doïc vaø caùc ñieåm cuûa
ñöôøng bao vaùch veà phía thaúng ñöùng;
7- Duøng thöôùc cong vaø muõi vaïch, vaïch ñöôøng bao phaân ñoaïn vaùch.
Neáu ñöôøng bao coù hình daùng cong phöùc taïp, coù theå duøng döôõng phaúng
töøng phaàn (H.2.73);
8- Ñoät daáu caùc ñieåm vaø ñaùnh daáu baèng sôn.
Vaïch daáu treân thieát bò haï thuûy
Khi laép raùp caùc chi tieát keát caáu, phaân ñoaïn cuõng nhö toång ñoaïn
treân thieát bò haï thuûy, cuõng caàn thieát phaûi xaùc ñònh laïi caùc vò trí töông
hoã ñeå raø laép chuùng vôùi nhau. Tröôøng hôïp ñoù cuõng ñöôïc tieán haønh theo
trình töï gioáng nhö khi vaïch daáu phaân ñoaïn hoaëc toång ñoaïn. Coâng taùc
vaïch daáu treân thieát bò haï thuûy seõ ñöôïc neâu ôû phaàn laép raùp thaân taøu
treân trieàn ñaø (muïc 2.5).
2.2.3 Coâng ngheä caét kim loaïi

Trong gia coâng cheá taïo chi tieát thaân taøu thöôøng söû duïng hai phöông
phaùp caét kim loaïi cô baûn: caét cô khí vaø caét hôi.
1- Caét cô khí
Treân hình 2.74 bieåu thò veát caét baèng maùy caét cô khí. Trong ñoù, ôû
hai phía treân vaø döôùi coù taïo thaønh nhöõng phaàn nghieán moûng cuûa löôõi
dao treân vaø löôõi dao döôùi, tieáp ñoù laø phaàn caét cuûa löôõi dao treân vaø phaàn
taùch cuûa nguyeân lieäu.
1- Phaàn nghieàn bôûi löôõi dao treân; 2- Phaàn caét bôûi löôõi dao treân
3- Phaàn nguyeân lieäu bò taùch; 4- Phaàn nghieàn löôõi dao döôùi
Hình 2.74: Caét cô khí: a) Phaân boá löïc; b) Hình aûnh veát caét
Löïc caàn thieát ñeå caét coù theå tính theo coâng thöùc:
h2
P= f τ , (kG) (2.5)
tgα
trong ñoù: h - chieàu daøy vaät lieäu, mm;
f - heä soá aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá nhö: ñoä saéc cuûa löôõi dao,
toác ñoä caét, boâi trôn... (khoaûng töø 0,39 ñeán 0,60);
α - goùc nghieâng cuûa löôõi dao treân;
τ - öùng suaát caét baèng 4/5 öùng suaát ñöùt, kG/mm2.
Töø coâng thöùc treân ta thaáy löïc caàn thieát ñeå caét tyû leä thuaän vôùi chieàu
daøy bình phöông, vaø öùng suaát caét cuûa vaät lieäu ( τ ), coøn tyû leä nghòch vôùi
tg goùc nghieâng cuûa dao caét. Nhö vaäy, goùc nghieâng dao caøng lôùn thì löïc
caét caøng nhoû töùc laø maùy caét coù keát caáu nheï hôn. Nhöng goùc nghieâng dao
caøng lôùn, meùp caét bò bieán daïng nhieàu hôn, beà maët khoâng phaúng vaø ñoä
chính xaùc caét giaûm. Do ñoù trong caùc maùy caét dao daøi (tôùi 5m) goùc α noùi
chung ít khi vöôït quaù 5o. Trong moät soá loaïi maùy caét dao daøi goùc α coù
theå ñieàu chænh ñöôïc trong moät phaïm vi nhaát ñònh. Ñoái vôùi maùy caét dao
ngaén (250 ÷ 600mm) goùc nghieâng α naèm trong giôùi haïn töø 10 ÷ 12o,
nhöng ñoä nhaên vaø ñoä chính xaùc caét khoâng cao.
Nhaân toá aûnh höôûng nöõa tôùi chaát löôïng meùp caét ñoù laø toác ñoä caét.
Toác ñoä caét laø haøm soá cuûa chieàu daøi dao caét vaø soá laàn caét trong moät
phuùt. Soá laàn caét ñoái vôùi maùy caét dao daøi töø 5 ÷ 12 laàn trong moät phuùt,
coøn dao ngaén töø 20 ÷ 40 laàn trong moät phuùt. Toác ñoä caét trung bình töø
5 ÷ 50mm/s.
Trong khi caét, do aûnh höôûng cuûa löïc eùp dao neân phaàn vaät lieäu ôû
gaàn meùp caét cuõng bò bieán daïng. Söï bieán daïng naøy phuï thuoäc raát nhieàu
vaøo ñoä saéc cuûa dao vaø khe hôû giöõa löôõi dao treân vaø döôùi. Dao cuøn ñoøi
hoûi löïc caét lôùn do ñoù bieán daïng nhieàu hôn. Khe hôû giöõa hai löôõi dao quaù
lôùn coù theå gaây tröôøng hôïp keùo theo vaät caét giöõa hai löôõi dao. Khe hôû
caøng nhoû meùp caét caøng nhaün vaø caøng chính xaùc. Trong thöïc teá khoaûng
caùch giöõa hai dao naèm trong phaïm vi töø 0,4 ÷ 0,7mm (khoaûng töø
0,01 ÷ 0,05S trong ñoù S - chieàu daøy vaät caét).
Quaù trình caét cô khí aûnh höôûng raát lôùn tôùi cô lyù tính vaät lieäu taïi
meùp caét. Do bò neùn eùp neân tính deûo cuûa vaät lieäu bò giaûm coù khi vöôït quaù
giôùi haïn cho pheùp. Vì vaäy ñoái vôùi nhöõng keát caáu quan troïng ñoøi hoûi phaûi
loaïi boû phaàn nguyeân lieäu bò bieán chaát ñoù. Thoâng thöôøng aûnh höôûng ñoù
naèm trong phaïm vi töø 5 ÷ 10mm cho tôùi meùp caét, coøn ngoaøi phaïm vi
treân nguyeân lieäu khoâng coù söï thay ñoåi naøo.
82 CHÖÔNG 2
Caùc loaïi maùy caét cô khí

Trong coâng nghieäp ñoùng taøu thuûy caùc loaïi maùy caét cô khí thoâng
duïng nhaát laø:
1- Maùy caét dao ngaén;
2- Maùy caét dao daøi;
3- Maùy caét moät baùnh laên;
4- Maùy caét hai baùnh laên.
Maùy caét dao ngaén coù nhieàu
loaïi phuï thuoäc vaøo tính naêng söû
duïng khaùc nhau. Coù loaïi chuyeân
duøng ñeå caét doïc theo chieàu daøi
taám kim loaïi (H.2.75). Loaïi naøy
löôõi dao daøi töø 250 ÷ 600mm , coù
theå caét taám kim loaïi coù chieàu
roäng caét töø 0, 6 ÷ 1, 0m .
Coù loaïi chuyeân duøng caét
ngang taám kim loaïi, nhöng loaïi Hình 2.75: Maùy caét dao ngaén duøng
naøy thöôøng raát ít duøng vì treân caét doïc taám kim loaïi
loaïi maùy caét doïc hoaëc loaïi maùy
caét dao daøi cuõng coù theå thöïc hieän ñöôïc vieäc caét ngang taám.
Trong coâng nghieäp ñoáng taøu maùy caét dao ngaén duøng phoå bieán nhaát
laø loaïi maùy caét dao ngaén nhieàu coâng duïng. Treân loaïi maùy naøy, coù theå
tieán haønh caét taám, ñuïc loã vaø caét theùp hình (H.2.76).
Hình 2.76: Maùy caét dao ngaén nhieàu coâng duïng
Ñoái vôùi caùc loaïi theùp hình ñaëc bieät ñoái vôùi theùp chöõ ⊂ vaø I caàn
phaûi coù nhöõng boä dao caét chuyeân duøng phuø hôïp vôùi proâfin, kích thöôùc
cuûa theùp hình. Caùc dao loaïi naøy thöôøng coù theå laép gheùp töø nhieàu maûnh
khaùc nhau (H.2.77). Ngöôøi ta chæ caàn thay theá caùc maûnh 2 vaø 3 treân dao
chuyeån dòch vaø caùc maûnh 6 vaø 7 treân dao coá ñònh laø coù theå duøng cho
nhöõng loaïi theùp hình thích hôïp.
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7- Caùc maûnh
chi tieát laép gheùp cuûa dao
Hình 2.77: Dao caét chuyeân duøng cho theùp chöõ [ vaø I
a) Dao chuyeån dòch; b) Dao coá ñònh
Maùy caét dao daøi duøng ñeå caét nhöõng taám kim loaïi daøi tôùi 5m, vaø chæ
duøng cho tröôøng hôïp meùp caét thaúng. Dao döôùi baét chaët vaøo baøn caét
baèng phöông phaùp sao cho coù theå ñieàu chænh khe hôû giöõa hai löôõi dao
moät khoaûng töø 3 ÷ 5% chieàu daøy vaät caét (H.2.78).
84 CHÖÔNG 2
Dao treân ñöôïc baét nghieâng so vôùi dao döôùi moät goùc khoaûng töø
3÷ ≤ 5° . Trong moät soá maùy caét dao daøi coøn coù caû thieát bò thay ñoåi goùc
nghieâng ñöôïc truyeàn ñoäng baèng ñoäng cô ñieän.
Khi caét phaûi ñaëc bieät chuù yù tôùi ñoä chính xaùc cuûa vieäc ñaët ñöôøng caét
so vôùi löôõi dao. Trong saûn xuaát haøng loaït ngöôøi ta ñaët goái töïa xaùc ñònh
saün beà roäng caàn caét (H.2.79).
a) b)
Hình 2.78: Caùch baét dao döôùi treân maùy caét dao daøi
a, b) Chuyeån dòch ñöôïc; c, d) Coá ñònh
Ñoái vôùi caùc taám kim loaïi
moûng deã bieán daïng do troïng
löôïng baûn thaân ngöôøi ta duøng
thieát bò ñôõ 4 (H.2.79).
Treân maùy caét dao daøi
cuõng coù theå tieán haønh vaùt meùp
vôùi goùc 30° baèng caùch
nghieâng baøn caét hoaëc neáu baøn
caét coá ñònh thì duøng vaät ñeäm
chuyeân duøng.
Baûng 2.8 neâu ñaëc tính cuûa
moät soá maùy caét dao daøi
1- Goái töïa; 2- Dao treân; 3- Dao döôùi; 4- Thieát
thöôøng gaëp trong coâng nghieäp bò ñôõ taám moûng; 5- Taám kim loaïi; 6- Goái eùp
ñoùng taøu (baûng 2.8 laø phuï Hình 2.79: Maët caét ngang cuûa maùy
baûn). caét dao daøi
Maùy caét baùnh laên duøng
ñeå caét caùc taám kim loaïi daøi vôùi meùp caét thaúng hoaëc meùp caét cong. Loaïi
caét meùp thaúng thöôøng laø loaïi moät baùnh laên (H.2.75). Maùy caét moät baùnh
laên caáu taïo töø baøn caét 1 ñaët treân hai truï 2 vaø töïa treân cô caáu giaèng 3.
Doïc theo cô caáu giaèng laø ñöôøng daãn 4 cho heä baùnh dao laên 5. Baùnh dao
6 chuyeân caét vuoâng goùc, coøn baùnh dao laên 7 chuyeân caét vaùt meùp 35° .
Heä baùnh dao laên 5 chuyeån ñoäng treân truïc 8 song song vôùi ñöôøng daãn
nhôø daây xích Gall 9. Daây xích ñöôïc truyeàn ñoäng töø cô caáu 10. Khi caét
taám kim loaïi ñöôïc eùp chaët treân baøn caét nhôø heä thoáng goái eùp cô khí hoaëc
khí neùn 11 vôùi aùp suaát 6at.
1- Baøn caét; 2- Truï ñôõ; 3- Cô caáu giaèng; 4- Ñöôøng daãn; 5- Heä baùnh dao laên
6- Baùnh dao caét vuoâng goùc; 7- Baùnh dao caét vaùt 35° ; 8- Truïc daãn
9- Ñöôøng xích Gall; 10- Cô caáu truyeàn ñoäng; 11- Ñöôøng oáng daãn khí neùn vaøo goái eùp
Hình 2.80: Maùy caét moät baùnh laên
86 CHÖÔNG 2
Ñaëc tính kyõ thuaät cuûa moät soá loaïi maùy caét moät baùnh laên neâu trong
baûng 2.9.
Baûng 2.9
Ñaëc tính Kieåu A Kieåu B Kieåu C
Chieàu daøy meùp caét, mm 6500 ÷ 12500

Chieàu daøy vaät caét lôùn nhaát, mm 10 16 20
Chieàu daøy meùp vaùt thoâng thöôøng, mm 10 16 20
Chieàu daøy meùp vaùt lôùn nhaát, mm 30
Maët caét cuûa phoi, mm2. 22 ÷ 32
Toác ñoä caét, goït, m/ph 15 ÷ 24
Coâng suaát ñoäng cô, kW 12 28 38
Ñeå caét ñöôøng cong ngöôøi ta thöôøng söû duïng maùy caét hai baùnh laên
(H.2.81). Loaïi maùy naøy coù theå coù nhieàu kieåu khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo
caùch ñaët baùnh dao. Loaïi maùy caét coù caû hai baùnh raêng thaúng goùc chuyeân
duøng caét caùc meùp thaúng vaø taám hình troøn. Coøn maùy caét coù moät baùnh
dao thaúng vaø moät baùnh dao nghieâng coù theå caét meùp thaúng, taám troøn vaø
khoeùt loã troøn. Loaïi maùy caét coù caû hai baùnh laên nghieâng coù theå caét nhö
loaïi coù moät baùnh thaúng vaø moät baùnh nghieâng, ngoaøi ra coøn caét ñöôøng
cong, haï meùp, gaáp meùp.
Hình 2.81: Maùy caét hai baùnh laên

a) Baùnh dao laên thaúng goùc
b) Moät baùnh dao thaúng vaø moät baùnh dao nghieâng
Treân baûng 2.10 neâu ñaëc tính cuûa moät soá maùy caét hai baùnh laên.
Baûng 2.10: Ñaëc tính cuûa moät soá loaïi maùy caét hai baùnh laên
Goùc Chieàu daøy Chieàu daøy nguyeân lieäu, mm
Loaïi maùy Toác ñoä
nghieâng nguyeân Ñaëc tính Khaû naêng caét
caét caét, m/ph 2,5 8 12 20
cuûa dao ñoä lieäu, mm
I. Caû hai Baùn kính voøng troøn 200 480 670 950 - Meùp thaúng
baùnh caét caét nhoû nhaát, mm
thaúng 1÷ 5 2, 5 ÷ 30 20 ÷ 5 Baùn kính dao, mm 90 210 300 425 - Taám troøn
ñöùng Baùn kính truïc, mm 35 85 125 170
Chieàu roäng dao, mm 23 40 56 80
II. Moät Baùn kính voøng troøn 170 400 560 800 - Caét nhö treân
baùnh dao caét nhoû nhaát, mm
thaúng Baùn kính dao, mm 70 170 250 390 - Ngoaøi ra caét
ñöùng moät 1, 5 ÷ 2, 0 2, 5 ÷ 30 20 ÷ 5 Baùn kính truïc, mm 30 70 100 140 loã troøn vaø chi
baùnh Chieàu roäng dao, mm 17 33 46 67 tieát vaønh
nghieâng khuyeân
III. Caû hai 1,25 Baùn kính voøng troøn 130 300 425 600 - Caét nhö treân
baùnh ñeàu caét nhoû nhaát, mm
nghieâng 6, 0 ÷ 10, 0 2, 5 ÷ 30 2,5 Baùn kính dao, mm 52 125 180 250 - Ngoaøi ra caét
5 vaø 10 Baùn kính truïc, mm 20 50 70 100 theo ñöôøng löôïn
Chieàu roäng dao, mm 11 28 40 56 soùng
2- Caét hôi
Ñieàu kieän coù theå caét hôi ñöôïc
Khoâng phaûi taát caû caùc kim loaïi (hoaëc hôïp kim) ñeàu coù theå caét baèng
phöông phaùp caét hôi maø chæ nhöõng kim loaïi (hôïp kim) thoûa maõn nhöõng
ñieàu kieän sau:
1- Kim loaïi phaûi chaùy (oxy hoùa) trong doøng oxy;
2- Nhieät ñoä chaùy cuûa kim loaïi trong moâi tröôøng oxy phaûi nhoû hôn
nhieät ñoä noùng chaûy cuûa baûn thaân noù.
Hình 2.82: AÛnh höôûng cuûa haøm löôïng C trong hôïp kim Fe - C
tôùi nhieät ñoä chaùy (1) vaø noùng chaûy (2) cuûa theùp
88 CHÖÔNG 2
3- Nhieät ñoä noùng chaûy cuûa caùc oxit kim loaïi ñöôïc taïo thaønh trong
phaûn öùng chaùy phaûi nhoû hôn nhieät ñoä noùng chaûy cuûa kim loaïi;
4- Nhieät löôïng do phaûn öùng chaùy kim loaïi sinh ra phaûi töông ñoái
lôùn, trong khi ñoù heä soá daãn nhieät cuûa kim loaïi phaûi nhoû.
Baûng 2.11: Nhieät ñoä noùng chaûy cuûa moät soá kim loaïi vaø oxit cuûa chuùng
Nhieät ñoä noùng chaûy cuûa kim Nhieät ñoä noùng chaûy cuûa oxit
Kim loaïi Oxit
loaïi, oC kim loaïi, oC
Al 658 Al2O3 2050
Co 1490 CoO 1810
Cr 1550 Cr2O3 1990
Cu 1084 Cu2O3 1230
Fe 1533 FeO 1370
- Fe3O4 1527
Fe2O3 1565
Mn 1250 MnO 1785
Mn3O4 1560
Mo 2622 MoO3 795
Ni 1452 NiO 1990
Si 1414 SiO2 1710
Ti 1727 TiO2 1775
W 3370 WO2 1277
WO3
V 1750 V2O3 1970
V2O4 1637
V2O5 658
Treân baûng 2.11 laø nhieät ñoä noùng chaûy cuûa moät soá kim loaïi vaø caùc
oxit cuûa chuùng.
Trong caùc kim loaïi ñoùng taøu thoâng duïng nhö Al, Cu, Fe qua baûng
2.11 ta thaáy chæ coù Fe töông ñoái phuø hôïp vôùi ñieàu kieän 3 hôn caû. Tuy theá
khaû naêng caét hôi cuûa hôïp kim Fe-C phuï thuoäc raát nhieàu vaøo haøm löôïng
C vaø thaønh phaàn hôïp kim khaùc. Treân ñoà thò hình 2.82 bieåu thò lieân
quan giöõa haøm löôïng C trong hôïp kim Fe-C tôùi nhieät ñoä chaùy vaø noùng
chaûy cuûa theùp.
Hôïp kim Fe-C vôùi haøm löôïng C lyù thuyeát lôùn hôn 2% (thöïc teá >
1,6%) khoâng thoûa maõn ñieàu kieän 2 do ñoù khoâng theå caét hôi ñöôïc; ñoái vôùi
theùp coù haøm löôïng C > 0,3% khi caét hôi thöôøng xaåy ra hieän töôïng caùc
meùp caét bò toâi cöùng gaây khoù khaên cho gia coâng thaäm chí coøn deã bò raïn
nöùt.
Haøm löôïng caùc hôïp chaát khaùc nhö Cr > 1,5%; Si > 4% gaây caûn trôû
lôùn cho vieäc caét hôi bôûi nhöõng oxit khoù noùng chaûy cuûa chuùng.
Baûng 2.12: Ñaëc tính kyõ thuaät cuûa hôi ñoát duøng ñeå caét hôi
Ñaëc tính Axetylen Hôi thaép saùng Hydro Propan
Kyù hieäu C2H2 - H2 C3H8
Khoái löôïng rieâng, kg/m3 1,171 0,68 0,090 2,019
Theå tích chaùy, %
- Trong khoâng khí 2,3 ÷ 82 6 ÷ 35 4,1 ÷ 75 2,3 ÷ 9,5
- Trong oxy 2,3 ÷ 93 4 ÷ 70 4,5 ÷ 95 3 ÷ 48
Nhieät ñoä chaùy thaép nhaát oC
- Trong khoâng khí 335 560 510 510
- Trong oxy 350 450 450 490
Toác ñoä chaùy, cm/s
- Trong khoâng khí 131 64 267 32
- Trong oxy 1350 750 890 370
Hieäu suaát ngoïn löûa,
kcal/cm2s 10,7 3,03 3,34 2,56
Nhieät ñoä ngoïn löûa trong
oxy, oC 3200 ≈ 2000 2100 2750
Phöông phaùp ñieàu cheá Töø cacbit Loïc khoâ than Phaân tích Loïc daàu
canxi: CaC2 ñaù H2O
Gæ saét cuõng nhö chaát baån baùm treân beà maët kim loaïi cuõng gaây nhieàu
khoù khaên ñoâi khi thaäm chí khoâng theå tieán haønh caét hôi ñöôïc. Do ñoù
tröôùc khi caét phaûi coá gaéng ñaùnh saïch caùc chaát baån cuõng nhö gæ saét.
Caùc hôïp kim Fe-C coù haøm löôïng C töø 1, 6 ÷ 2, 5% coù theå caét ñöôïc vôùi
ñieàu kieän phaûi nung ñoû vaät caét tröôùc khi caét hôi.
Hôi duøng ñeå caét
Trong quaù trình caét hôi, ñeå nung noùng kim loaïi tôùi nhieät ñoä chaùy
ngöôøi ta duøng caùc hôi ñoát coù nhieät löôïng töông ñoái cao. Caùc hôi ñoát
thöôøng duøng nhaát laø axetylen (C2H2), hôi thaép saùng (50% H2, 18% CH4,
15% CO, 8% N2, 3% CO2...), hydro (H2), propan (C3H8). Ñaëc tính cuûa
chuùng ñöôïc neâu treân baûng 2.12. Trong soá taát caû caùc ñaëc tính kyõ thuaät
cuûa hôi ñoát, quan troïng nhaát ñoái vôùi vieäc caét hôi laø toác ñoä chaùy. Toác ñoä
chaùy cao cho hieäu suaát ngoïn löûa cao töùc laø taäp trung ngay döôùi ñaàu moû
caét moät löôïng nhieät lôùn treân moät khoaûng caùch nhoû. Trong khi ñoù ñoái
vôùi loaïi hôi coù toác ñoä chaùy thaáp hôn, cuõng löôïng nhieät ñoù phaûi phaân taùn
treân moät khoaûng caùch daøi hôn.
Do ñaëc tính treân, ñeå caét nhöõng nguyeân lieäu taám moûng, nguyeân lieäu
beà maët coù nhieàu oxit kim loaïi, chaát baån, toát nhaát laø duøng loaïi hôi ñoát coù
toác ñoä chaùy cao (axeâtylen) coøn ñeå caét nguyeân lieäu daøy neân duøng hôi ñoát
coù toác ñoä chaùy chaäm (ví duï: hôi thaép saùng).
90 CHÖÔNG 2
Ñieàu cheá axetylen

Trong coâng nghieäp, axetylen ñöôïc ñieàu cheá trong nhöõng maùy
chuyeân duøng coù ñoä lôùn, naêng suaát khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo phaïm vi söû
duïng. Hình 2.83 bieåu thò sô ñoà caáu taïo cuûa moät loaïi maùy ñieàu cheá
axetylen do CHDC Ñöùc cheá taïo coù kyù hieäu IHE15.
Ñaëc tính kyõ thuaät kinh teá cuûa moät soá maùy ñieàu cheá axetylen cuûa
Lieân Xoâ tröôùc ñaây ñöôïc neâu trong baûng 2.13.
1- Thuøng chöùa nöôùc vaø khí

2- Thuøng chöùa ñaát ñeøn
3- Naép thuøng boû ñaát ñeøn
4- Löôùi chöùa ñaát ñeøn
5- Khoang chöùa axetylen
6- OÁng daãn axetylen
7- Van an toaøn
8- AÙp löïc keá
9- Van thaùo chaát thaûi
Hình 2.83: Maùy ñieàu cheá axetylen
Baûng 2.13: Ñaëc tính kinh teá - kyõ thuaät moät soá maùy ñieàu cheá axetylen
cuûa Lieân Xoâ tröôùc ñaây
Naêng suaát, l/h Löôïng Khoái löôïng
AÙp suaát
Kyù hieäu Trung nöôùc trong khoâng coù
Cöïc ñaïi axetylen, mm
bình maùy, l nöôùc, kg
l'HB - 1,25 1250 1300 160 ÷ 240 84,5 42,0
Mr - 55 2000 2500 300 ÷ 1000 180 70,0
Mr - 08 800 - 1500 - 17,4
rBP - 1,25M 1250 - tôùi 7700 38 ÷ 44 46
rBP - 3 3000 - tôùi 15000 - 125
Oxy
Beân caïnh caùc hôi ñoát, trong caét hôi, oxy ñoùng vai troø raát quan
troïng. Ñoä tinh khieát cuûa oxy aûnh höôûng raát lôùn tôùi toác ñoä caét, löôïng tieâu
hao oxy vaø chaát löôïng beà maët caét (baûng 2.14).
Baûng 2.14: AÛnh höôûng cuûa ñoä tinh khieát cuûa oxy ñoái vôùi toác ñoä caét
vaø tieâu hao oxy
Ñoä tinh khieát cuûa oxy 99,5% 99,0 98,5 98,0 97,5
Toác ñoä caét 100% 95,0 91,0 87,0 83,0
Tieâu hao oxy 100% 111,9 129,2 145,9 168,1
1- Khí oxy; 2- Khí hydro; 3- Hôi thaép saùng; 4- Axetylen; 5- Khí propan
Hình 2.84: Löôïng tieâu hao hôi caét phuï thuoäc vaøo chieàu daøy vaät caét
Vôùi toác ñoä tinh khieát cuûa oxy thaáp hôn 97,5% beà maët caét khoâng
phaúng vaø gaëp nhieàu khoù khaên trong khi caét. Ñoä tinh khieát cuûa oxy phaûi
ñaëc bieät cao ñoái vôùi tröôøng hôïp caét taám moûng (daøy döôùi 3mm) vaø raát
daøy (treân 300mm).
Löôïng tieâu hao hôi caét (hôi ñoát vaø oxy) phuï thuoäc vaøo loaïi hôi,
chieàu daøy vaät caét, aùp suaát coâng taùc, ñöôøng kính mieäng caét vaø kinh
nghieäm baûn thaân cuûa thôï caét, coøn baûng 2.15 neâu aûnh höôûng cuûa aùp suaát
coâng taùc cuûa oxy vaø ñöôøng kính mieäng caét tôùi löôïng tieâu hao oxy caét.
Qua baûng treân, thaáy löôïng tieâu hao oxy caét phuï thuoäc raát lôùn vaøo ñöôøng
kính mieäng caét, do ñoù khoâng ñöôïc duøng mieäng caét tuøy tieän vaø khoâng
ñöôïc pheùp duøng caùch khoan ñeå ñaùnh saïch mieäng caét.
Toác ñoä caét coù theå tính gaàn ñuùng theo coâng thöùc:
60
v= , m/h (2.6)
t
6
t= + 0, 8 S , (ph) (2.7)
S
trong ñoù: t - thôøi gian caét 1m, ph
S - chieàu daøy vaät caét mm.
92 CHÖÔNG 2
Baûng 2.15: AÛnh höôûng cuûa aùp suaát coâng taùc cuûa oxy vaø ñöôøng kính
mieäng caét ñoái vôùi löôïng tieâu hao oxy
Φ mieäng caét, AÙp suaát oxy, Löôïng tieâu So saùnh
Ghi chuù
(mm) (at) hao oxy, (l/h ) (l/h) (%)
1,2 3,7 2400 - -
1,2 4,0 2500 100 4
1,2 5,0 3000 600 25
1,2 6,0 3480 1080 45
1,2 3,7 2400 - -
1,3 3,7 3480 1080 45
1,4 3,7 4020 1620 67,5
Thieát bò caét hôi

1- Caáu taïo moû caét hôi vaø nguyeân lyù laøm vieäc
Treân hình 2.85 mieâu taû moû caét kim phun, coøn hình 2.86 sô ñoà boä
cheá hoøa khí cuûa moû caét khoâng kim phun. Veà cô caáu chung hai loaïi moû
caét naøy khoâng coù gì khaùc nhau, khi oxy ñöôïc ñöa qua oáng daãn 1. qua van
2 tôùi boä cheá hoøa khí baèng kim phun (H.2.86a) hoaëc khoâng kim phun
(H.2.86b). Taïi ñaây oxy naøy ñöôïc pha troän vôùi axetylen töø oáng 3 vaø van
4. Hoãn hôïp khí oxy vaø axetylen töø boä cheá hoøa khí ñöôïc daãn qua oáng 5
tôùi ñaàu caét 6 vaø ñi vaøo vuøng giöõa voû ñaàu caét 7 vaø loõi ñaàu caét 10. Oxy caét
ñöôïc daãn qua van 8, ñöôøng oáng 9 vaø tôùi mieäng caét 10 ñöôïc ñaët chính
giöõa ngoïn löûa ñoát noùng vaät caét.
1- OÁng daãn khí oxy; 2- Van oxy nung

3- OÁng daãn axetylen; 4- Van axetylen
5- OÁng daãn hoãn hôïp oxy axetylen;
6- Daàu caét; 7- Voû ñaàu caét
8- Van oxy caét; 9- OÁng daãn khí oxy caét
10- Loõi ñaàu caét
Hình 2.85: Moû caét hôi kim phun

Hình 2.86: Sô ñoà boä phaän pha troän khí cuûa moû caét hôi
a) Loaïi kim phun; b) Loaïi khoâng kim phun
Caùc loaïi moû caét duøng hôi ñoát khoâng phaûi axetylen khaùc vôùi moû caét
axetylen veà ñoä lôùn vaø hình daïng mieäng caét ñoàng thôøi veà caû ñoä lôùn boä
cheá hoøa khí. Nguyeân nhaân cuûa söï khaùc bieät treân laø do söï khaùc nhau veà
nhieät löôïng vaø cheá ñoä pha troän khí ñoù vôùi oxy.
Phuï thuoäc vaøo ñoä daøy cuûa ñöôøng caét ngöôøi ta choïn caùc loaïi moû caét sau:
- Loaïi moû caét nhoû duøng cho ñoä daøy töø 0,5 ÷ 9mm;
- Loaïi moû caét trung bình duøng cho ñoä daøy töø 5 ÷ 300mm;
- Loaïi moû caét lôùn duøng cho ñoä daøy töø 300 ÷ 2600mm.
Ñaëc tính kyõ thuaät cuûa moät loaïi moû caét trung bình (PP-53) ñöôïc neâu
treân baûng 2.16
Baûng 2.16: Ñaëc tính kyõ thuaät cuûa moâ caét PP-53
Chieàu daøy (mm) Ghi
5 25 50 100 200 300
Ñaëc tính chuù
1. Soá hieäu mieäng ngoaøi 1 1 1 2 2 2

2. Soá hieäu mieäng trong 1 2 3 4 5 6
3. AÙp suaát O2kG/cm2. 3 4 6 8 11 14
4. AÙp suaát C2H2, kG/cm2. ≥ 0,1 ≥ 0,1 ≥ 0,1 ≥ 0,1 ≥ 0,1 ≥ 0,1
5. Tieâu hao O2,m3/h 2,5 3,2 8,5 18,5 33,5 42,0
6. Tieâu hao C2H2, m/h 0,8 0,9 1,0 1,0 1,1 1,2
2- Caáu taïo ñaàu moû caét hôi

Naêng suaát caét, chaát löôïng caét phuï thuoäc raát nhieàu vaøo cô caáu cuûa
ñaàu moû caét. Caùc loaïi ñaàu moû caét coù theå phaân laøm hai nhoùm chính:
Nhoùm I. Ñaàu moû caét coù mieäng caét vaø mieäng nung naèm noái tieáp
nhau (H.2.86a,b) loaïi naøy thöôøng duøng vaøo coâng vieäc caét caùc taám moûng
vaø chæ caét veät thaúng hoaëc veät cong coù baùn kính cong töông ñoái lôùn.
Nhoùm II. Ñaàu moû caét troøn coù mieäng caét chính taâm vaø xung quanh
laø caùc raõnh nung (H.2.87c). Ñaàu caét loaïi naøy duøng ñeå caét caùc taám daøy töø
5 ÷ 300mm.
94 CHÖÔNG 2
Hình 2.87: Caáu taïo ñaàu moû caét hôi

a, b) Nhoùm I - ñaàu caét coù mieäng caét vaø mieäng nung naèm noái tieáp nhau:
1- Mieäng caét; 2- Mieäng nung
c) Nhoùm II - ñaàu moû caét troøn:
1- Voû ñaàu caét; 2- Loõi ñaàu caét; 3- Raõnh hôi nung; 4- Mieäng caét
3- Maùy caét hôi

Maùy caét hôi coù theå chia ra loaïi maùy töï ñoäng vaø baùn töï ñoäng.
Maùy caét hôi baùn töï ñoäng laø loaïi maùy caét hôi trong ñoù chuyeån dòch
cuûa moû caét ñöôïc töï ñoäng hoùa nhôø ñoäng cô ñieän, coøn ñaàu caét ñöôïc ñieàu
chænh baèng tay. Maùy caét baùn töï ñoäng ñöôïc ñaët tröïc tieáp treân beà maët cuûa
taám kim loaïi caàn caét hoaëc treân nhöõng ñöôøng ray di ñoäng ñöôïc. Loaïi maùy
naøy duøng chuû yeáu cho vieäc caét caùc ñöôøng thaúng. Khi caét caùc ñöôøng cong
thöôøng phaûi thay ñoåi höôùng baèng tay.
Baûng 2.17: Ñaëc tính cuûa moät loaïi maùy caét hôi baùn töï ñoäng
Chieàu daøy veát caét, mm
Ñaëc tính
5 10 20 50 80 100
Toác ñoä caét, m/ph 0,5 0,33 0,25 0,16 0,14 0,14
Tieâu hao O2, l/m 55 90 175 600 1100 1350
Tieâu hao C2H2, l/m 10 15 20 40 70 100
2
AÙp suaát O2kG/cm . 2,2 2,5 3,5 5 6 7
Hình 2.88 mieâu taû moät loaïi maùy caét hôi baùn töï ñoäng. Maùy caét hôi
baùn töï ñoäng coù theå coù moät hoaëc nhieàu ñaàu caét, vöøa coù theå caét vöøa coù theå
vaùt meùp taám.
1- Ñaàu caét
2- Nuùm ñieàu chænh ñoä cao moû caét
3- Nuùm ñieàu chænh chuyeån dòch ngang moû caét
4- Baùnh laên
5- Nuùm ñieàu chænh toác ñoä
6- Ñoàng hoà ño toác ñoä
7- Caàn gaït ñieàu chænh toác ñoä
Hình 2.88: Maùy caét hôi baùn töï ñoäng

Maùy caét hôi töï ñoäng laø nhöõng maùy caét trong ñoù chuyeån dòch cuûa moû
caét cuõng nhö vieäc ñieàu khieån ñeàu tieán haønh baèng maùy.
Maùy caét hôi töï ñoäng coù loaïi coù theå di ñoäng ñöôïc, chuyeân duøng ñeå
caét vaät lieäu daøi vaø roäng vaø coù loaïi coá ñònh chuyeån caét nhöõng chi tieát
nhoû.
Thöôøng duøng phoå bieán nhaát hieän nay laø loaïi maùy caét hôi töï ñoäng
cheùp hình (pantograf). Loaïi maùy naøy coù sô ñoà heä chuyeån ñoäng ñöôïc neâu
treân hình 2.89 goàm ñaàu cheùp hình 1, caùc moû caét 2, döôõng maãu 3. Heä
thoáng truyeàn ñoäng coù theå laø moät caùnh tay ñoøn (H.2.89a) hoaëc hai caùnh
tay ñoøn (H.2.89b) hoaëc coù theå laø loaïi hình khung (h.89b) di ñoäng doïc
theo ñöôøng ray qui ñònh.
1- Ñaàu cheùp hình

2- Caùc moû caét
3- Döôõng
4- Vaät caét
Hình 2.89: Sô ñoà chuyeån ñoäng cuûa maùy caét hôi töï ñoäng cheùp hình
a) Truyeàn ñoäng moät caùnh tay ñoøn; b) Truyeàn ñoäng hai caùnh tay ñoøn
96 CHÖÔNG 2
c) Truyeàn ñoäng hình khung

Boä phaän ñaàu cheùp hình coù theå coù nhieàu kieåu khaùc nhau.
1- Ñaàu ñieän töø

2- Truïc laên
3- Döôõng
4- Ñoäng cô ñieän
5- Hoäp soá
6- Boä töø
Hình 2.90: Ñaàu cheùp hình ñieän töø
- Ñaàu ñieän töø (H.2.90) goàm moät boä phaän nam chaâm ñieän (coù theå
nam chaâm thöôøng) vaø truïc laên coù nhieàu raõnh khía ñeå traùnh hieän töôïng
tröôït treân meùp döôõng maãu. Nhôø boä phaän nam chaâm truïc laên aùp saùt vaøo
döôõng laøm töø theùp daøy 4 ÷ 6mm theo tyû leä 1:1. Truïc laên chuyeån ñoäng
ñöôïc nhôø moät ñoäng cô ñieän moät chieàu.
Toác ñoä quay cuûa truïc laên cuõng nhö toác ñoä chuyeån dòch ñaàu ñieän töø
ñöôïc ñieàu chænh baèng toác ñoä quay cuûa ñoäng cô thoâng qua moät ñieän trôû.
Sau moät thôøi gian laøm vieäc, khi truïc laên bò moøn caùc raõnh khía, baét ñaàu
coù hieän töôïng tröôït ngöôøi ta phaûi thay truïc laên môùi. Ñoä chính xaùc cuûa
phöông phaùp cheùp hình baèng ñaàu daãn ñieän töø coù theå tôùi ± 0,5mm.
1- Ñaàu cheùp hình; 2- Truïc truyeàn ñoäng 1- Ñaàu daãn; 2- Truïc baùnh raêng
3- Truïc theo; 4- Döôõng maãu 3- Baùnh xe raêng; 4- Neùt veõ
Hình 2.91 Hình 2.92
Ñaàu cheùp hình hai truïc laên Ñaàu daãn kieåu baùnh xe raêng
- Ñaàu cheùp hình hai truïc laên (H.2.91). Ñaàu daãn loaïi naøy coù hai truïc
laên keïp mieáng toân moûng bao quanh döôõng maãu baèng goã nhôø moät heä
thoáng loø xo. Moät truïc laên coù raêng khía laø truïc truyeàn ñoäng, coøn truïc kia
laø truïc theo. Ñaàu cheùp hình loaïi naøy cho pheùp caét vôùi ñoä chính xaùc ± 1mm.
- Ñaàu daãn kieåu baùnh raêng (H.2.92). Baùnh raêng naøy chuyeån ñoäng
nhôø ñoäng cô ñieän vaø ñieàu khieån baèng tay doïc theo neùt veõ treân giaáy hoaëc
treân baøn veõ vôùi tyû leä 1:1. Ñoä chính xaùc caét ± 1mm.
- Ñaàu cheùp hình teá baøo
quang ñieän (H.2.93). Ñeå ñieàu
khieån moû caét baèng teá baøo
quang ñieän ngöôøi ta chieáu
qua neùt veõ moät ñieåm saùng
raát nhoû (treân hình bieåu thò
baèng voøng troøn) sao cho moät
nöûa naèm treân veät ñen moät Hình 2.93: Nguyeân taéc chuyeån dòch ñaàu
nöûa naèm ngoaøi, aùnh saùng ñoù caét trong phöông phaùp caét hôi töï ñoäng
chieáu vaøo moät teá baøo quang baèng ñaàu cheùp hình teá baøo quang ñieän
ñieän. Neáu ñieåm saùng bò chia
ñoâi baèng nhau maùy seõ chuyeån dòch theo ñöôøng thaúng. Söï thay ñoåi dieän
tích aùnh saùng phaân chia seõ laøm thay ñoåi theá hieäu beân trong boä phaän teá
baøo quang ñieän vaø söï thay ñoåi theá hieäu ñoù laøm ñoäng cô ñoåi höôùng
chuyeån ñoäng ñoàng thôøi quay ñaàu cheùp hình. Ñoä chính xaùc cuûa phöông
phaùp caét baèng ñaàu cheùp hình teá baøo quang ñieän coù theå chính xaùc tôùi
± 0,1mm.
98 CHÖÔNG 2
Hình 2.94: Thieát bò ñieàu khieån vaø maùy caét töï ñoäng BOC "Ferranti" (Anh)
a) Maùy caét hôi; b) Thieát bò ñieàu khieån; c) Thieát bò ñieàu khieån phuï
Maùy caét hôi töï ñoäng hieän ñaïi thöôøng ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát
hieän nay laø loaïi maùy ñieàu khieån baèng teá baøo quang ñieän.
Döôõng maãu duøng cho nhöõng maùy loaïi naøy laø phim kinh aâm baûn
theo tyû leä 1:100 raát chính xaùc vaø thuaän tieän cho vieäc löu giöõ taøi lieäu
(xem muïc 2 phaàn 2.2).
Ngaøy nay treân theá giôùi ñaõ xuaát hieän nhöõng loaïi maùy caét hieän ñaïi
hôn, coù theå ñieàu khieån töø xa coâng vieäc chaâm löûa cho nhöõng moû caét, coù
theå thay ñoåi khoaûng caùch giöõa moû caét vaø beà maët vaät caét töï ñoäng, coù theå
haõm maùy töï ñoäng khi coù söï coá vaø nhaát laø coù theå kieåm tra ñöôïc ngoïn löûa
caét töø xa. Loaïi maùy naøy ñöôïc ñieàu khieån baèng baêng daây ñieän töø. Taát caû
caùc soá lieäu veà chi tieát caét ñöôïc ghi vaøo cuoän baêng nhôø maùy ghi ñaëc bieät.
Sau ñoù baêng ñöôïc ñöa vaøo thieát bò ñieàu khieån maùy caét (H.2.94).
1- Moû caét; 2- Theùp hình; 3- Giaù keïp moû 1- Moû caét; 2- Thieát bò keïp; 3- OÁng daãn
caét; 4- Thanh daãn; 5- Truïc chính; 6- Tay 4- Tay quay dòch chuyeån moû caét; 5- Ñeå thieát bò
quay dòch chuyeån ngang; 7- Tay quay 6- Theùp khoái; 7- Taêng ñô; 8- Nuùm naâng haï moû
naâng haï moû caét; 8- Taêng ñô caét; 9- Tay quay dòch chuyeån ngang moû caét
1- Ñeá thieát bò
2- Thoûi theùp
3- Xích coät ñeá thieát bò vôùi thoûi theùp
4- Moû caét
5- Thanh daãn
6- Tay quay dòch chuyeån moû caét
Hình 2.95: Thieát bò caét hôi chuyeân duøng

a) Thieát bò caét theùp hình; b) Thieát bò caét theùp khoái

c) Thieát bò caét theùp thoûi
Ngoaøi caùc loaïi maùy caét neâu treân, coøn coù nhieàu loaïi thieát bò chuyeân
duøng ñeå caét caùc loaïi chi tieát khaùc nhau, ví duï thieát bò caét theùp hình
(H.2.95a); thieát bò caét khoái theùp daøy (H.2.95b); thieát bò caét theùp thoûi
(H.2.95c)...
Coâng ngheä caét hôi
Ñeå ñaûm baûo chaát löôïng maët caét cuõng nhö an toaøn trong khi caét,
coâng vieäc tröôùc tieân laø phaûi chuaån bò toát vò trí laøm vieäc, trong ñoù goàm coù
chuaån bò toát thieát bò caét vaø vaät lieäu caét.
Vaät caét, tröôùc khi caét, phaûi coá gaéng ñaùnh saïch, ñaët ngay ngaén treân
beä caét. Beä caét thöôøng ñöôïc laøm theo daïng khung daøn hoaëc baùnh xe laên
baèng gang ñeå traùnh taùc duïng huûy hoaïi cuûa löûa caét.
Coâng vieäc caét baét ñaàu töø khaâu laép boä giaûm aùp oxy vaø axetylen vaøo
caùc bình hôi töông öùng, sau ñoù kieåm tra ñoä kín khít vaø vieäc laép oáng cao
su vaøo caùc boä phaän aùp cuõng nhö vaøo moû caét. Sau ñoù ñieàu chænh aùp keá tôùi
aùp suaát coâng taùc caàn thieát.
Khi ñoát moû caét, ñaàu tieân môû nheï van oxy nung sau ñoù môû van
axetylen roài môùi chaâm löûa. Sau khi chaâm löûa caàn ñieàu chænh ngoïn löûa
caét sao cho hôïp lyù (H.2.96) cuøng vôùi ñieàu kieän van oxy caét môû heát côõ.
Sau ñoù ñoùng van oxy caét, tieán haønh ñoát noùng vaät lieäu ôõ choã ñònh caét.
Khi ñoát moû caét phaûi ñaët nghieâng ñeå traùnh nhöõng haït oxy kim loaïi baén
leân laøm taéc loã.
1- Taâm; 2- Vuøng chuyeån hoùa; 3- Ñuoâi ngoïn löûa
Hình 2.96: Cô caáu ngoïn löûa caét

100 CHÖÔNG 2
a) Ñuùng daïng; b) Quaù nhieàu oxy

c) Quaù nhieàu axetylen; d) phaân boá nhieät ñoä trong ngoïn löûa caét
Khi vaät caét ñaït tôùi nhieät ñoä caàn thieát, tieán haønh xi oxy caét.
Khoaûng caùch töø moû caét tôùi beà maët vaät caét coù theå tính theo coâng thöùc:
a = l + 2mm
trong ñoù: l - chieàu daøi nhaân ngoïn löûa, mm.
Neáu caét tay, ñaàu caét ñaët nghieâng 20o ÷ 30o so vôùi höôùng chuyeån
ñoäng seõ laøm taêng toác ñoä caét. Khi caét maùy, ñaàu caét neân ñaët vuoâng goùc
vôùi maët caét.
Khi keát thuùc caét, caùc ñoäng taùc tieán haønh ngöôïc laïi töùc laø: tröôùc tieân
ñoùng van oxy caét, tieáp ñeán ñoùng van axetylen vaø cuoái cuøng laø van oxy
nung.
Neáu khoâng tieán haønh coâng vieäc caét tieáp tuïc, caàn phaûi ñoùng van taïi
caùc bình oxy vaø axetylen ñoàng thôøi phaûi nhôù nôùi vít ñieàu chænh ôû boä
giaûm aùp. AÙp keá luùc ñoù phaûi chæ aùp suaát baèng 0.
Chaát löôïng coâng taùc caét hôi.
Chaát löôïng coâng taùc caét hôi bao goàm: chaát löôïng maët caét vaø ñoä
chính xaùc cuûa chi tieát ñöôïc gia coâng.
Chaát löôïng maët caét tröôùc heát laø ñoä nhaün beà maët phuï thuoäc vaøo:
- Tyû leä pha troän khi oxy vaø axetylen. Tyû leä naøy ñöôïc theå hieän baèng
heä soá:
löôïng tieâu hao O2 1 − theo lyù thuyeát
K = =
löôïng tieâu hao C2 H2 1, 2 − thöïc teá
- Khí ñoát coù ñoä chaùy thích hôïp;

- Toác ñoä caét;
- Ñoä tinh khieát cuûa oxy;
- Thieát bò caét;
- Vaät lieäu caét.
Do ñoù, ñeå ñaûm baûo ñoä nhaün beà maët caét phaûi:
1- Söû duïng loaïi thieát bò caét ñaûm baûo chuyeån dòch chính xaùc vaø ñeàu
ñaën;
2- Ñaët moû caét vuoâng goùc vôùi beà maët vaät caét;
3- Luoân giöõ ñeàu khoaûng caùch giöõa moû caét vaø beà maët vaät caét;
102 CHÖÔNG 2
4- Vaät caét phaûi ñöôïc ñaùnh saïch vaø ñaët ngay ngaén oån ñònh treân baøn
caét.
5- Thöïc hieän ñuùng qui ñònh veà thoâng soá caét nhö ñoä lôùn mieäng caét,
khoaûng caùch tôùi beà maët vaät caét, toác ñoä caét, aùp suaát khí ñeå caét;
6- Duøng oxy tinh khieát.
Treân hình 2.97 neâu hình thaùi ñaëc tröng cuûa maët caét phuï thuoäc vaøo
caùc yeáu toá caét.
Hình 2.97: Hình thaùi ñaëc tröng cuûa maët caét
a) Nhieät ñoä nung quaù lôùn; b) Nhieät ñoä nung quaù thaáp
c) Toác ñoä caét quaù nhanh; d) Toác ñoä caét quaù chaäm
e) Caùc thoâng soá caét ñuùng
Ñoä chính xaùc cuûa chi tieát gia coâng phuï thuoäc vaøo söï bieán daïng cuûa
vaät caét döôùi taùc duïng khoâng ñoàng ñeàu cuûa nhieät. Ñeå ñaûm baûo cho chi
tieát gia coâng chính xaùc caàn phaûi trieät ñeå toân troïng qui ñònh caét.
Trong moät chi tieát keát caáu ñaàu tieân caàn tieán haønh caét caùc loã, sau ñoù
caét vieàn meùp ôû nhöõng nôi vaø theo nhöõng höôùng coù caùc phaàn pheá lieäu
nhoû nhaát vaø ñeå chi tieát gaén laâu nhaát vôùi nguyeân lieäu.
Hình 2.98 neâu moät soá ví duï veà trình töï tieán haønh caét.
1, 2, 3 - Trình töï caét

Hình 2.98: Nguyeân taéc caét hôi ñeå traùnh bieán daïng
a) Caét chi tieát hình troøn; b) Caét chi tieát nhieàu caïnh
c) Caét chi tieát coù nhöõng loã khoeùt; d) Phöông phaùp caét duøng cheâm
e) Caét thanh hình chöõ nhaät; f) Caét oáng theo phöông phaùp töøng maûng
g) Caét oáng lieân tuïc höôùng kinh; h) Caét theùp hình; i) Caét thanh hình troøn
k) Baét ñaàu veát caét treân beà maët troøn baèng phöông phaùp ñuïc
l) Baét ñaàu veát caét beà maët troøn baèng caùch haøn
Toác ñoä caét cuõng coù aûnh höôûng tôùi bieán daïng chi tieát. Toác ñoä caét
caøng nhanh bieán daïng caøng nhoû do chi tieát bò ñoát noùng ít hôn.
Moät soá qui ñònh veà an toaøn lao ñoäng trong coâng taùc caét hôi
Trong khi caét hôi caàn trieät ñeå chaáp haønh nhöõng ñieåm sau ñeå ñaûm
baûo an toaøn lao ñoäng:
1- Khoâng ñöôïc pheùp söû duïng caùc oáng daãn khí baèng cao su ñaõ bò
thuûng;
2- Khoâng ñöôïc ñeå moû caét cuõng nhö oáng daãn ñaõ ñöôïc noái vôùi nguoàn
cung caáp hôi vaø coù hôi chaùy ôû trong maø khoâng coù ngöôøi troâng coi hoaëc
duøng moû caét ñeå soi saùng hoaëc söôûi;
3- Khoâng ñöôïc ñeå oáng cao su daãn khí treân caùc ñöôøng vaän chuyeån
hoaëc treân caùc vaät noùng;
104 CHÖÔNG 2
4- Khoâng ñöôïc duøng oáng daãn oxy thay cho oáng daãn axetylen vaø
ngöôïc laïi;
5- Khi laáy axetylen töø ñöôøng oáng nhieân lieäu chung trong xí nghieäp
phaûi thoâng qua boä baûo hieåm nöôùc (H.2.99) ñeå ngaên hieän töôïng hoài löûa
trong ñöôøng oáng. Moãi khi laøm vieäc phaûi kieåm tra möùc nöôùc;
6- Coâng nhaân caét hôi khi laøm vieäc phaûi ñeo kính baûo hoä lao ñoäng;
7- Chæ nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm môùi ñöôïc pheùp söûa chöõa duïng
cuï, thieát bò caét hôi.
1- OÁng daãn khí vaøo

2- Van xaû nöôùc
3- Bình chöùa nöôùc
4- Van kieåm tra möùc nöôùc
5- Phaàn chöùa khí
6- Ñöôøng daãn khí ra
7- OÁng daãn nöôùc
8- Noài ñoå nöôùc
Hình 2.99: Sô ñoà caáu taïo vaø traïng thaùi hoaït ñoäng
cuûa boä baûo hieåm nöôùc aùp suaát thaáp: a) Khi caét; b) Khi hoài löûa
Moät soá qui ñònh veà an toaøn trong vieäc söû duïng chai hôi ñoát
Raát nhieàu tröôøng hôïp do khoâng baûo ñaûm an toaøn söû duïng chai hôi
ñaõ laøm toån haïi tính maïng cuõng nhö taøi saûn. Do ñoù khi söû duïng chai hôi:
1- Khoâng ñöôïc pheùp ñeå chai hôi ngoaøi naéng hoaëc choã noùng;
2- Khi vaän chuyeån khoâng ñöôïc ñeå chai hôi bò va ñaäp vaø chaán ñoäng;
3- Khoâng ñöôïc ñeå daàu, môõ dính vaøo naép vaën, boä giaûm aùp;
4- Khoâng ñöôïc ñeå chung trong kho caùc chai axetylen vaø oxy;
5- ÔÛ nhöõng nôi laøm vieäc caùc chai hôi phaûi ñeå leân caùc giaù ñôõ caån thaän;
6- Khoâng neân söû duïng heát saïch hôi trong chai maø chæ neân tôùi moät
aùp suaát nhaát ñònh. Ñoái vôùi oxy aùp suaát toái thieåu phaûi lôùn hôn 0,5at coøn
ñoái vôùi caùc chai axetylen aùp suaát toái thieåu phaûi khoaûng 3,0at.
2.2.4 Coâng ngheä uoán
Moät boä phaän lôùn caùc chi tieát keát caáu thaân taøu thuûy ñoøi hoûi phaûi xöû
lyù uoán tröôùc khi laép gheùp thaønh phaân ñoaïn, toång ñoaïn hoaëc tröïc tieáp
leân thaân taøu.

Hình daïng cong cuûa caùc taám voû taøu coù theå chia thaønh caùc nhoùm
khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä phöùc taïp cuûa quaù trình coâng ngheä
(H.2.100). Beân caïnh nhöõng daïng cong cô baûn ñoù nhieàu khi treân thaân taøu
coøn gaëp nhöõng taám coù meùp gaáp ñeå taêng ñoä cöùng vöõng hoaëc trong keát
caáu taùn ñinh caàn haï meùp taám...
Hình 2.100: Caùc daïng cong cuûa theùp taám

a) Cong hình choùp noùn; b) Gaáp khuùc; c) Cong löôïn soùng
d, e) Cong hai chieàu veà moät phía; f) Cong hai chieàu veà hai phía
1- Uoán taám treân maùy caùn nhieàu truïc
Trong caùc xöôûng taøu hieän nay thöôøng söû duïng roäng raõi hai loaïi maùy
caùn chính
Hình 2.101: Maùy caùn kín

106 CHÖÔNG 2
a) Maùy caùn kín (H.2.101) coù keát caáu vöõng chaéc, coù chieàu daøi laøm
vieäc cuûa caùc truïc caùn töø 8 ÷ 15m, coù theå caùn caùc taám daøy töø 25 ÷ 50mm
tuøy thuoäc vaøo ñoä lôùn cuûa truïc caùn. Maùy caùn kín thöôøng duøng ñeå caùn caùc
taám toân bao maïn vaø boong taøu vì haïn cheá cuûa noù laø chæ caùn tôùi goùc 180o.
Ngoaøi ra loaïi maùy caùn naøy coøn söû duïng roäng raõi cho vieäc gaáp meùp taám
hoaëc daäp gaân caùc vaùch khoâng coù gia coá baèng theùp hình.
b) Maùy caùn hôû (H.2.102) cho khaû naêng naâng moät ñaàu truïc vaø thaùo
moät trong hai oå ñôõ ôû ñaàu truïc khi caàn thieát laáy vaät uoán ñöôïc caùn troøn
ra. Do ñoù, phaïm vi söû duïng cuûa loaïi maùy caùn hôû so vôùi maùy caùn kín
ñöôïc môû roäng hôn, beân caïnh ñoù do caùch boá trí truïc caùn, keát caáu maùy caùn
coù theå söû duïng maùy caùn hôû vaøo vieäc uoán troøn, uoán hình coân, laøm phaúng,
ñoàng thôøi cuõng coù theå duøng gaáp meùp taám. Moät soá maùy caùn hôû coøn coù
phaàn cuoái truïc caùn keùo daøi vaø ngöôøi ta gaén vaøo ñoù nhöõng con taøu thích
öùng, coøn coù theå uoán troøn theùp hình.
Hình 2.102: Maùy caùn hôû trong traïng thaùi môû

Treân hình 2.103 mieâu taû moät soá coâng duïng cuûa maùy caùn hôû tuøy
thuoäc vaøo vieäc boá trí caùc truïc caùn.
Baûng 2.18 neâu ñaëc tính kyõ thuaät cuûa moät soá maùy caùn thoâng duïng.
Töø baûng ñoù ta thaáy raèng vôùi cuøng moät ñöôøng kính truïc caùn treân, chieàu
daøi laøm vieäc cuûa maùy caùn kín gaàn gaáp ba laàn maùy caùn hôû. Ñieàu naøy coù yù
nghóa raát lôùn trong vieäc uoán caùc taám toân voû taøu.
Hình 2.103: Phöông phaùp boá trí truïc caùn trong maùy caùn hôû
a) Boá trí theo heä ñoái xöùng; b) Heä ñoái xöùng ñeå caùn taám moûng
c) Boá trí theo heä khoâng ñoái xöùng; d) Heä boán truïc caùn
e) Heä naêm truïc caùn khi uoán; f) Heä naêm truïc caùn khi naén thaúng
Baûng 2.18: Ñaëc tính kyõ thuaät cuûa moät soá maùy caùn
Maùy caùn hôû Maùy caùn kín

Ñaëc tính Ñôn vò
Ba truïc Boán truïc ba truïc
Chieàu daøy taám cöïc ñaïi mm 35 35 50
Chieàu daøi laøm vieäc m 4 4 11
Löïc eùp cuûa truïc treân t 400 400 2750
Ñöôøng kính truïc treân mm 650 650 500
Ñöôøng kính caùc truïc caùn döôùi mm 630 650 390
Ñöôøng kính truïc caùn ngoaøi cuøng mm - 490 -
Toác ñoä uoán m/ph 2,5 ÷ 4 2,5 ÷ 4 4,2
Coâng suaát maùy truyeàn ñoäng CV. 70 85 2x120
Coâng suaát maùy naâng haï truïc caùn CV. 70 70 2x50
c) Coâng ngheä uoán taám treân maùy caùn. Tröôùc khi ñöa vaøo maùy uoán
caùc taám phaûi ñöôïc ñaùnh daáu roõ raøng ñöôøng uoán töùc laø ñöôøng song song
vôùi truïc caùn. Neáu taám cong hình coân thì phaûi ñaùnh daáu moät soá ñöôøng
uoán doïc theo ñöôøng sinh. Treân taám ñöa ñi uoán cuõng caàn vaïch daáu caû
nhöõng ñöôøng söôøn ñeå taïo ñieàu kieän kieåm tra hình daïng cong baèng
döôõng maãu. Ngoaøi ra coøn caàn ghi roõ taám duøng vaøo chi tieát keát caáu naøo.
108 CHÖÔNG 2
Khi ñöa ñi uoán caàn phaûi ñaëc bieät löu yù tôùi caùc meùp theùp, neáu khoâng
ñuùng yeâu caàu chaát löôïng coù theå gaây ra raïn nöùt trong khi uoán hoaëc aûnh
höôûng tôùi chaát löôïng thaân taøu.
Khi uoán taám theo daïng hình truï ta ñaët meùp taám song song vôùi caùc
truïc caùn, naâng truïc caùn treân leân moät khoaûng caùch sao cho taám theùp loït
vaøo giöõa caùc truïc caùn. Sau ñoù haï töø töø truïc caùn töøng böôùc moät sau moãi
laàn caùn. Caàn traùnh haï quaù saâu truïc caùn ngay töø laàn ñaàu vì nhö vaäy coù
theå gaây raïn nöùt treân beà maët vaät lieäu.
Trong tröôøng hôïp uoán taám coù daïng cong hình coân ta coù theå tieán
haønh theo hai phöông phaùp
a) Phöông phaùp thöù nhaát. Truïc caùn treân ñöôïc ñaët nghieâng moät goùc
tuøy thuoäc vaøo ñoä loe cuûa hình coân. Do coù ñoä nghieâng neân phaân boá löïc
caùn doïc theo truïc caùn khoâng ñeàu nhau: ôû phaàn truïc caùn thaáp coù löïc caùn
lôùn vaø baùn kính cong seõ nhoû.
Ñoái vôùi taám coù ñoä loe quaù lôùn ta phaûi chia thaønh nhieàu khoaûng
baèng nhau (caùc ñöôøng chia töông öùng vôùi ñöôøng sinh cuûa hình coân) vaø cöù
moãi khoaûng ñoù coøn uoán rieâng bieät laàn löôït töø hai meùp vaøo. Khi uoán
ñöôøng sinh phaûi luoân song song vôùi truïc caùn treân.
b) Phöông phaùp thöù hai: Duøng taám loùt daøy töø 0,8 ÷ 1,0 chieàu daøy vaät
lieäu ñöôïc caùn; chieàu roäng töø 100 ÷ 150mm vaø chieàu daøi ít nhaát baèng
chieàu roäng cuûa taám bò caùn. Taám loùt naøy ñöôïc ñaët doïc theo chieàu roäng
taám bò caùn, ôû vaøo giöõa truïc caùn treân vaø vaät caùn ñoàng thôøi ôû vaøo phía coù
baùn kính cong nhoû nhaát. Sau moãi laàn caùn ta laïi xeâ dòch taám loùt moät
khoaûng sao cho noù phuû leân phaàn caùn tröôùc moät ñoaïn khoaûng 15 ÷ 20mm.
Neáu chöa ñaït ñoä cong caàn thieát ta phaûi tieán haønh caùn nhieàu laàn vaø luoân
baét ñaàu töø phía coù baùn kính cong nhoû nhaát.
Hình 2.104: Phöông phaùp uoán meùp taám

a) Duøng vaät cheâm; b) Duøng taám ñeäm
Hình 2.105: Phöông phaùp uoán meùp taám treân maùy caùn
coù truïc boá trí khoâng ñoái xöùng
Ñoái vôùi caùc taám uoán truï hoaëc uoán thaønh hình coân thöôøng bao giôø
cuõng coøn dö moät ñoaïn meùp thaúng (khoâng ñöôïc uoán) baèng chieàu daøi ñoaïn
tieáp tuyeán töø meùp döôùi truïc treân ñeán meùp treân truïc caùn döôùi. Phaàn meùp
thaúng naøy gaây khoù khaên cho vieäc laép raùp sau naøy. Ñeå uoán meùp taám ta
coù theå duøng caùc vaät cheâm caùc maùy caùn khoâng ñoái xöùng (H.2.105) hoaëc
cuõng coù theå treân maùy eùp vôùi nhöõng chaøy vaø khuoân chuyeân duøng.
Trong tröôøng hôïp taám coù daïng cong vôùi nhieàu baùn kính cong khaùc
nhau treân cuøng chieàu roäng, neáu caùc baùn kính cong khoâng khaùc nhau
nhieàu laém ta coù theå uoán theo baùn kính cong nhoû sau ñoù duøng maùy eùp
hoaëc buùa uoán ra. Neáu caùc baùn kính khaùc nhau nhieàu ta coù theå duøng
thanh goã hoaëc thanh saét ñeäm doïc theo chieàu daøi nhöng caàn caån thaän ñeå
traùnh laøm hoûng truïc caùn (H.106).
Ñoái vôùi caùc taám cong hai chieàu coù ñöôøng cong doïc khoâng lôùn laém ta
coù theå uoán baèng caùch duøng caùc taám ñeäm baèng theùp daøi töø 1 ÷ 2m, roäng
töø 100 ÷ 150mm (H.2.107).
Hình 2.106: Uoán taám cong theo Hình 2.107

hai baùn kính cong khaùc nhau Uoán taám cong hai chieàu
a) Veà moät phía; b) Veà hai phía
110 CHÖÔNG 2
Sai leäch cho pheùp ñoái vôùi hình daùng chi tieát taám cong ñöôïc neâu
treân baûng 2.19
Baûng 2.19
Sai leäch cho pheùp veà hình daùng, mm
a) ôû maët caét ngang b) ôû maët caét doïc
Hình daùng
Chieàu
chi tieát
daøy
mm
Chieàu roäng chi tieát B, mm Chieàu daøi chi tieát L, mm
500- 1000- 2000- 1000- 2000- 3500-

<500 <1000 >6000
1000 2000 3500 2000 3500 6000
Cong <10 3 4 5 5 – – – – –
moät >10 2 3 4 4 – – – – –
chieàu
(truï vaø
coân)
Cong hai <10 2 5 5 6 3 4 5 7 10
chieàu >10 2 4 4 4 2 3 4 5 8
Cong <10 3 5 5 6 3 4 6 8 10
veânh >10 2 4 4 5 2 3 5 6 8
(xoaén voû
ñoå)
Löôïn <10 2 4 5 6 4 6 8 10 12
soùng vaø >10 2 3 4 5 3 4 6 8 10
caùc daïng
phöùc taïp
khaùc
Sai leäch cho pheùp veà kích thöôùc, mm
Kích thöôùc a cuûa phaàn Sai leäch vò trí
ñöôïc gaáp. σ
Gaáp khuùc Khi a<2000 mm Khi Khi
± 2,0 a<100 a>100
mm mm
0,02a 0,01a
2- Uoán taám treân maùy eùp

Ñoái vôùi caùc taám coù daïng hình cong phöùc taïp thöôøng ñöôïc uoán treân
maùy eùp baèng caùc chaøy vaø khuoân maãu chuyeân duøng. Treân maùy eùp, tuøy
thuoäc vaøo caùc boä chaùy vaø khuoân maãu ngoaøi vieäc uoán ta coøn coù theå thöïc
hieän caùc nguyeân coâng sau:
- Gaáp khuùc taám; - Laøm phaúng taám; - Haï meùp taám;
- Daäp gaân taám; - Daäp caùc gai phoàng...
1- Beä maùy eùp; 2- Giaù keïp khuoân maãu döôùi; 3- Khuoân maãu döôùi coù theå thay ñoåi ñöôïc
4- Chaøy eùp coù theå thay ñoåi ñöôïc; 5- Giaù keïp chaøy eùp
Hình 2.108: Boä khuoân maãu uoán taám treân maùy eùp vaïn naêng
a) Caùch baét treân maùy eùp; b) Boä khuoân maãu uoán cong
c) Boä khuoân maãu uoán goùc; e, d) Boä khuoân maãu uoán taám cong hai chieàu
Vôùi boä khuoân maãu vaø chaøy vaïn naêng (H.2.108), coù theå uoán ñöôïc
nhieàu daïng hình khaùc nhau. Ví duï muoán eùp moät taám coù daïng cong hình
coân treân maùy eùp vôùi boä khuoân maãu vaïn naêng. Tröôùc heát treân taám kim
loaïi ñöa ñi uoán phaûi vaïch roõ taát caû caùc veät ñöôøng uoán (H.2.109) ghi roõ
thöù töï uoán. Caàn nhôù, uoán töø meùp taám. Ñaët vaät uoán ngay ngaén treân
khuoân döôùi; xaùc ñònh chính xaùc ñoä song song giöõa truïc chaøy eùp vaø ñöôøng
uoán; sau ñoù baét ñaàu uoán. Coâng taùc uoán baét ñaàu töø khu I baèng veát eùp 1
sau tieáp ñeán 2 vaø 3. Sau ñoù chuyeån sang khu vöïc II vaø cuõng baét ñaàu töø
1, 2 vaø 3. Cöù nhö theá laàn löôït cho tôùi veát thöù ba cuûa khu X. (H.2.109).
Moãi laàn chuyeån khu vöïc ta phaûi eùp sao cho veát eùp cuøng soá cuûa khu sau
choàng leân khu tröôùc moät ñoaïn töø 20 ÷ 30mm ñeå ñaûm baûo ñoä lieân tuïc cuûa
veát eùp.
112 CHÖÔNG 2
Hình 2.109: Trình töï uoán taám treân Hình 2.110: Baûo veä taám traùnh
maùy eùp vôùi boä khuoân maãu vaïn naêng uoán quaù möùc
Ñeå traùnh uoán quaù möùc neân ñaët moät goái ñôõ vaøo khoaûng giöõa hai
chaân khuoân maãu döôùi caùch ñoä cong thieát keá laø (1,5 ÷ 2) δ ( δ - ñoä daøy
cuûa taám) (H.2.110). Trong khi uoán caàn phaûi thöôøng xuyeân kieåm tra ñoä
cong baèng döôõng maãu vaø phaûi löu yù traùnh nhöõng choã gaáp khuùc hoaëc eùp
quaù saâu.
Maùy eùp uoán taám ngaøy nay thöôøng duøng nhaát laø loaïi maùy eùp thuûy
löïc moät truï hoaëc boán truï (H.2.111). Ñeå uoán caùc taám coù daïng hình phöùc
taïp (cong hai chieàu) ngöôøi ta coù theå uoán hoãn hôïp treân maùy caùn vaø maùy
eùp: treân maùy caùn uoán sô boä ñeå ñaït ñoä cong moät chieàu lôùn, coøn treân maùy
eùp uoán ñoä cong nhoû coøn laïi. Hình daïng cong cuûa taám ñöôïc kieåm tra
baèng döôõng maãu phaúng hoaëc khung. Sai leäch so vôùi döôõng maãu thöôøng
khoâng vöôït quaù soá lieäu cho treân baûng 2.19.
1- Khung cöùng vöõng

2- Xylanh laøm vieäc
3- Pittoâng eùp
4- Ñaàu gaén chaøy eùp
5- Xylanh hoài pittoâng eùp
6- Pittoâng
7- Beä maùy
Hình 2.111: Maùy eùp thuûy löïc moät truï
3- Uoán taám baèng phöông phaùp thuû coâng

Phöông phaùp vaïch daáu caùc taám ñöôïc uoán nguoäi baèng phöông phaùp
ñaùnh buùa thuû coâng mieâu taû treân hình 2.113. Ñoái vôùi caùc taám coù daïng
cong moät chieàu hoaëc hai chieàu (H.2.113a,b), ñaùnh buùa laàn löôït doïc theo
caùc ñöôøng uoán ñaõ vaïch saün. Khi ñaùnh buùa caàn löu yù ñaët taám treân caùc
ñeäm meàm nhö goã hoaëc caùt nhaát laø khi taám ñaõ cong, vò trí ñaùnh nhaát
thieát phaûi naèm treân vaät keâ.
Ñoái vôùi caùc taám cong veânh (H.2.113c), ñaùnh buùa men theo ñöôøng xoaén
choân oác töø trong ra ngoaøi. Neáu ôû vò trí naøo ñoù coøn quaù phaúng caàn ñaùnh
cuõng theo ñöôøng xoaén oác cuïc boä veõ taïi choã ñoù. Neáu caàn keùo daøi moät meùp
taám naøo ñoù ta duøng buùa troøn ñaùnh theo daïng hình tam giaùc (H.2.113d).
Hình 2.112: Nhöõng duïng cuï duøng trong vieäc uoán taám
a) Buùa troøn; b) Buùa deït ñaàu; c) Keïp vaän chuyeån; d) Chìa
vaën
e) Vòt ñònh vò; f) Caøng giöõ taám; g) Taám ñeäm
h) Thanh ñeäm 2×20×2000; i) Ñoøn tay daøi 1,5m; k) Ñoøn tay daøi 0,8m
Hình 2.113: Vaïch daáu taám ñöôïc uoán baèng phöông phaùp ñaùnh buùa thuû coâng
a) Taám cong moät chieàu; b) Taám cong hai chieàu

c) Taám cong veânh; d) Taám caàn keùo daøi moät meùp
4- Beû meùp taám
Beû meùp, thöôøng ñöôïc tieán
haønh treân maùy eùp cô khí hoaëc maùy
eùp thuûy löïc. Nhöng ngoaøi ra ngöôøi
ta cuõng hay duøng maùy caùn vaøo
coâng vieäc naøy (H.2.114) nhôø söû
duïng boä chaøy vaø khuoân maãu
Hình 2.114: Beû meùp baèngmaùy caùn

114 CHÖÔNG 2
chuyeân duøng.
Ñaëc tính kyõ thuaät cuûa moät soá maùy eùp thuûy löïc duøng trong vieäc beû
meùp taám ñöôïc neâu treân baûng 2.20.
Baûng 2.20: Ñaëc tính kyõ thuaät cuûa moät soá loaïi maùy eùp thuûy löïc
(duøng cho theùp taám coù söùc beàn 50 kG/mm2)
Ñôn Loaïi maùy eùp

Ñaëc tính
vò A B C D
1. Löïc neùn t 250 400 630 800
2. Chieàu daøi coâng taùc mm 3000 4000 5000 3000 5000 6000 3500 5500 6500 6500 8000 10000
3. Khoaûng caùch giöõa caùc
goái ñôõ mm 2100 3100 4100 2100 4100 5100 2100 4100 5100 5100 6100 8100
4. Khoaûng aên vaøo cuûa goái ñôõ mm 50 400 500 550

Chieàu daøy  = 7s
mm 14,5 11 8,5 23 14 11 32 20 17 21 17 14
5. Taám lôùn nhaát 

vôùi chieàu roäng = 5s 10 7,5 6 16 10 8 23 14,5 12 15 12,5 10
meùp gaáp  = 3s
6 4,5 3,5 10 6 5 14 8,5 7,5 9 7,5 6
6. Haønh trình mm 250 300 300 350
7. Khoaûng caùch giöõa beä
vaø chaøy eùp mm 470 500 600 600
8. Toác ñoä naâng chaøy mm/s 100 100 100 100
9. Toác ñoä haï chaøy khoâng taûi mm/s 90 90 90 90
10. Toác ñoä laøm vieäc ôû
165 at mm/s 16 16 16 16
11. Toác ñoä laøm vieäc ôû
250 at mm/s 9 9 9 9
12. AÙp suaát lôùn nhaát at 250 250 250 250
13. Coâng suaát ñoäng cô chính CV 36 63 90 120
Löïc eùp caàn thieát ñeå gaáp moät goùc 90o vôùi baùn kính cong beân trong
R ≥ 1,2s (s - chieàu daøy taám) coù theå xaùc ñònh theo ñoà thò (H.2.115) ñöôïc ñeà
xuaát bôûi haõng Wenner.
Ví duï: Tính löïc eùp caàn thieát ñeå beû meùp taám daøy s = 17mm, chieàu
daøi l = 2000mm vaø chieàu roäng meùp gaáp b = 6s. Treân truïc s (ñoà thò hình
2.115) ta doùng töø ñieåm s = 17mm moät ñöôøng thaúng leân tôùi ñöôøng
l = 200mm, sau ñoù doùng ngang tôùi ñieåm B. Noái B vôùi ñieåm b/s = 6,
ñöôøng naøy caét ñöôøng löïc eùp taïi C, töông öùng vôùi 250 taán.
116 CHÖÔNG 2
o
Hình 2.115: Ñoà thò xaùc ñònh löïc eùp ñeå beû meùp goùc 90 , vôùi baùn kính cong
trong R ≥ 1,2s (s - chieàu daøy taám); σB ≤ 50 kG/mm ; σ deûo ≈ 30 kG / mm2
2
Proâfin Caùc coâng nguyeân
a)
b)
c)
d)
e)
g)
h)
i)
k)
l)
Hình 2.116: Quy trình uoán gaáp moät soá daïng hình khaùc nhau
118 CHÖÔNG 2
Treân maùy eùp ta coù theå thöïc hieän ñöôïc raát nhieàu daïng ñöôøng gaáp
khuùc khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo caùc boä khuoân maãu vaø chaøy eùp. Treân hình
2.116 bieåu thò qui trình uoán moät soá daïng hình thoâng duïng.
Khi beû meùp caàn nhôù raèng chieàu roäng toaøn boä taám coù theå hôn toång
R 
chieàu roäng cuûa hai phaàn gaáp moät trò soá baèng  + s  , mm
2 
R 
B = B1 + B2 −  + s  , mm
 2 
Sau khi daäp, caàn löu yù naâng chaøy eùp leân töø töø ñeå traùnh vieäc rôi vaät
eùp xuoáng baøn eùp gaây hö hoûng baøn eùp. Ñoái vôùi caùc taám ñöôïc vaïch daáu
baèng muõi ñoät caàn nhôù laø phaûi ñeå chuùng vaøo phía trong loøng uoán ñeå
traùnh raïn nöùt.
Sai leäch cho pheùp ñoái vôùi vieäc gaáp goùc: veà goùc khoâng vöôït quaù ± 2o
khoâng ñöôïc sai leäch vôùi döôõng 2 ÷ 3mm.
5- Uoán noùng taám
Phöông phaùp uoán noùng taám hieän nay chæ duøng trong nhöõng tröôøng
hôïp khi xöôûng khoâng coù thieát bò maùy caùn, maùy eùp hoaëc ñoái vôùi nhöõng
taám quaù daøy hoaëc nhöõng taám coù daïng hình quaù phöùc taïp.
Trong phöông phaùp uoán noùng vaät lieäu ñöôïc nung tôùi khoaûng 1000oC
trong loø nung coù kích thöôùc tuøy thuoäc vaøo ñoä lôùn cuûa taám. Sau ñoù taám
ñöôïc ñöa leân beä khung hay beä ñaëc ñeå reøn thuû coâng hoaëc ñöa leân baøn eùp
ñeå eùp baèng maùy thuûy löïc.
Loø nung côõ lôùn thöôøng coù kích thöôùc töø 10 ÷ 12m chieàu daøi; 2,5 ÷ 3m
chieàu roäng vaø 1,0 ÷ 1,2m chieàu cao.
Beä duøng ñeå uoán noùng taám thöôøng ñöôïc laøm baèng gang hoaëc keát caáu
haøn hoaëc baét vít (H.2.117). Ngöôøi ta phaân ra laøm hai loaïi beä reøn:
- Beä ñaëc chuyeân duøng ñeå uoán caùc taám coù daïng hình phöùc taïp;
- Boä khung duøng cho caùc loaïi hình ñôn giaûn hôn neân coù keát caáu
nheï.
Hình 2.117: Beä duøng ñeå uoán noùng baèng phöông phaùp thuû coâng
a) Beä ñaëc; b) Beä khung

Khi uoán noùng phaûi ñaëc bieät löu yù sao cho nhieät ñoä vaät uoán trong
quaù trình uoán khoâng xuoáng döôùi 600oC traùnh nung ñi nung laïi nhieàu laàn
neân coâng taùc uoán phaûi tieán haønh nhanh goïn chính xaùc. Khoâng neân laøm
nguoäi baèng phöông phaùp doäi nöôùc hoaëc thoåi khi neùn vì nhö theá coù theå
gaây raïn nöùt cuïc boä hoaëc cô caáu kim loaïi khoâng ñoàng ñeàu.
Sau khi uoán, kieåm tra ñoä chính xaùc baèng döôõng khung. Ñoä sai leäch
cho pheùp 4mm.
6- Uoán theùp hình
Uoán noùng theùp hình
Tröôùc khi uoán, theùp hình ñöôïc vaïch daáu vaø caét vôùi moät löôïng dö
100 ÷ 250mm tuøy thuoäc vaøo ñoä lôùn cuûa theùp hình.
Theùp hình ñöa ñi uoán ñöôïc nung trong loø nung töông töï nhö loø nung
theùp taám chæ khaùc veà kích thöôùc xuaát phaùt töø ñaëc thuø cuûa theùp hình.
Caùc loø nung theùp hình thöôøng coù chieàu daøi khoaûng 13 ÷ 16m, chieàu roäng
1,0 ÷ 1,5m vaø chieàu cao 0,7 ÷ 0,8m. Ñeå tieát kieäm chaát ñoát, buoàng ñoát neân
coù caáu taïo ñeå coù theå ngaên ñoâi duøng cho nhöõng tröôøng hôïp thanh theùp
hình ngaén. Ñeå ñaûm baûo toác ñoä nung, nhieät ñoä trong loø phaûi leân tôùi
1250oC.
Theùp hình ôû trong loø ñöôïc nung tôùi 900 ÷ 1000oC, khi ñoù keùo theùp
ra khoái loø vaø ñöa leân beä reøn (H.2.118), sau ñoù uoán tôùi ñöôøng vaïch maãu
hoaëc döôõng kim loaïi ñöôïc baét chaët treân beä reøn.
Coâng taùc uoán ñöôïc tieán haønh nhö sau:
- Moät ñaàu cuûa theùp hình ñöôïc haõm bôûi choát haõm 3 vaø moû keïp 2;
- Uoán töø töø ñaàu kia cuûa theùp hình cho tôùi khi coù theùp hình eùp saùt
vaøo döôõng. Moãi ñoaïn uoán ñöôïc phaûi choát haõm ngay;
- Khi uoán coù theå söû duïng maùy eùp khí neùn 5 vaø tay vaën leäch taâm 6.
Ngoaøi ra coù theå söû duïng daây keùo trôï löïc 7;
- Taát caû nhöõng choã loài loõm treân thaân theùp hình phaûi ñöôïc naén söûa
ngay.
Treân hình 2.119 mieâu taû nhöõng duïng cuï caàm tay duøng trong coâng
vieäc uoán noùng theùp hình, coøn treân hình 2.120 bieåu thò phöông phaùp ñaët
döôõng ñeå uoán.
120 CHÖÔNG 2
1- Döôõng kim loaïi; 2- Moû keïp döôõng vaø

Hình 2.119
theùp hình; 3- Choát haõm döôõng vaø theùp
hình; 4- Theùp hình; 5- Maùy eùp khí neùn Caùc duïng cuï caàm tay duøng vaøo vieäc
6- Tay vaën leäch taâm; 7- Daây keùo trôï löïc uoán noùng theùp hình
Hình 2.118: Uoán noùng theùp
hình treân beä reøn
Hình 2.120: Phöông phaùp ñaët döôõng ñeå uoán theùp hình
Trong quaù trình uoán noùng theùp

hình caàn ñaëc bieät löu yù tôùi hieän
töôïng bieán daïng nhieät. Do toûa nhieät
khoâng ñoàng ñeàu khi nguoäi nôi naøo
nhieàu vaät lieäu seõ bò co nhieàu Hình 2.121: Bieán daïng cuûa theùp
(H.2.121) cho neân phaûi bieát möùc ñoä hình sau khi nguoäi
bieán daïng vaø coù bieän phaùp phoøng
ngöøa sao cho khi nguoäi thu ñöôïc daïng hình thích hôïp.
Hình 2.122: Caùc daïng sai leäch cuûa ñöôøng söôøn

Sai leäch cho pheùp trong coâng taùc uoán theùp hình ñöôïc neâu treân baûng 2.21
Baûng 2.21
Ñaëc ñieåm sai leäch (H.2.122) Dung sai, mm
Sai leäch a so vôùi ñöôøng lyù thuyeát cuûa ñöôøng söôøn 2,0
Ñoä cong f cuûa ñöôøng söôøn thang 3,0
Ñoä cong ft cuûa thaân ñöôøng söôøn 2,0
Ñoä ngaû h 2,0
Ñoä löôïn soùng cuûa meùp ñöôøng söôøn 2,0
Ñoä giaûm chieàu daøy thaân, theùp hình 1,0
Sai leäch so vôùi goùc beû ôû chieàu cao thaân theùp hình
- döôùi 150mm ± 1,5
- treân 150mm ± 3,0
Sai leäch chieàu cao thaân theùp hình ± 1,0
Cong veânh 3,0
Uoán nguoäi theùp hình

Uoán nguoäi theùp hình tieán haønh phoå bieán nhaát treân maùy buùa naèm
ngang. Moät soá ñaëc tính cuûa loaïi maùy buùa naøy neâu treân baûng 2.22
Baûng 2.22: Moät soá ñaëc tính cuûa loaïi maùy buùa naèm ngang
AÙp löïc, t
Ñaëc tính Ñôn vò
70 120
3
1. Moâmen choáng uoán lôùn nhaát cuûa theùp cm 250 780
hình cm 0 ÷ 35 0 ÷ 48
2. Haønh trình ph-1 40 ÷ 45 30 ÷ 35
3. Soá chuyeån ñoäng trong 1ph m.l. 8 12
4. Coâng suaát maùy t 7,8 11,0
5. Troïng löôïng
Coâng ngheä uoán nguoäi treân maùy buùa naèm ngang raát ñôn giaûn. Theùp
hình ñöôïc ñöa tyø leân hai goái ñôõ coá ñònh ñaõ ñöôïc ñieàu chænh khoaûng caùch
cho thích hôïp vôùi ñoä lôùn cuûa baùn kính cong cuûa theùp hình (H.2.123).
Hình 2.123: Nguyeân taéc uoán nguoäi theùp hình treân buùa maùy naèm ngang
122 CHÖÔNG 2
a) Ñaùnh buùa vaøo phaàn thaân daàm; b) Ñaùnh buùa vaøo phaàn ñeá
Nhöôïc ñieåm cuûa loaïi buùa maùy naèm ngang naøy laø khi uoán theùp hình
khoâng ñoái xöùng thöôøng gaây hieän töôïng cong veânh (H.2.123). Haõng Hugh
Smith Co ñaõ cheá taïo maùy uoán theùp hình khoâng ñoái xöùng baèng caùch uoán
ñoàng thôøi hai thanh (H.2.124).
Hình 2.124: Maùy uoán nguoäi theùp hình cuûa haõng Hugh Smith Co
Ngoaøi ra ta coøn coù theå uoán nguoäi theùp hình treân maùy caùn thaúng
ñöùng chuyeân duøng (H.2.125) hoaëc treân maùy vöøa keùo vöøa uoán (H.2.126).
Theùp hình ñöôïc uoán treân maùy vöøa keùo vöøa uoán seõ khoâng bò hieän töôïng
cong veânh thaân proâfin do öùng suaát neùn bò trieät tieâu.
Hình 2.125: Maùy caùn ñöùng uoán nguoäi theùp hình
1- Döôõng
2- Giaù ñôõ
3- Baøn xoay
4- Theùp hình
5- Thieát bò thuûy löïc
6- Giaù ñôõ xoay
Hình 2.126: Maùy uoán keùo theùp hình coù baøn xoay
2.3 COÂNG NGHEÄ HAØN VOÛ TAØU

2.3.1 Caùc phöông phaùp vaø kyõ thuaät haøn
Döïa vaøo ñaëc tính cuûa caùc phöông phaùp haøn kim loaïi, coù theå phaân
loaïi caùc phöông phaùp haøn khaùc nhau (H.2.127).
Hình 2.127: Phaân loaïi caùc phöông phaùp haøn

Trong ñoù, caùc phöông phaùp haøn quan troïng nhaát söû duïng roäng raõi
124 CHÖÔNG 2
trong ñoùng taøu ñöôïc neâu treân hình 2.128.
1- Que haøn
2- Oxy
3- Axeâtylen
1- Que haøn boïc
1- Que haøn nhoâm

2- Ñieän cöïc vonfram
1- Que haøn
2- Lôùp xæ
3- Moái haøn
4- Lôùp chaát trôï dung
1- Que haøn
2- Khí trô hoaëc CO2
1- Haøn ñieåm
2- Haøn con laên
3- Haøn ñaáu ñaàu
1- Vaät haøn
2- Taám oáp baèng ñoàng
3- Lôùp xæ loûng
4- Que haøn
5- Kim loaïi noùng chaûy
6- Moái haøn
7- OÁng daãn nöôùc laøm maùt
Hình 2.128: Sô ñoà bieåu thò moät soá phöông phaùp haøn
öùng duïng roäng raõi trong ngaønh ñoùng taøu
a) Haøn tay ñieän hoà quang; b) Haøn hôi; c) Haøn ñieän cöïc vonfram (WiG)
d) Haøn ñieän cöïc kim loaïi (MiG; CO2); e) Haøn döôùi chaát trôï dung
f) Haøn ñieän xæ; g) Haøn ñieän trôû

Phaïm vi vaø khuynh höôùng söû duïng caùc phöông phaùp haøn treân trong
caùc lónh vöïc saûn xuaát cuûa ngaønh ñoùng taøu ñöôïc neâu treân baûng 2.23.
Baûng 2.23: Phaïm vi vaø khuynh höôùng söû duïng caùc phöông phaùp haøn
trong caùc lónh vöïc saûn xuaát quan troïng
Cheá taïo chi tieát phaân
Phöông phaùp haøn Laép raùp treân trieàn Trang trí thieát bò Söûa chöõa
ñoaïn vaø toång ñoaïn
1. Haøn tay ñieän hoà quang Phuø hôïp, laïc haäu Raát phuø hôïp Phuø hôïp Raát phuø hôïp
2. Haøn döôùi chaát trôï dung Raát phuø hôïp, tieán boä Phuø hôïp tuøy tröôøng hôïp Phuø hôïp tuøy tröôøng hôïp Khoâng phuø hôïp
3. Haøn CO2. Phuø hôïp tuøy tröôøng hôïp Khoâng phuø hôïp Raát phuø hôïp Phuø hôïp tuøy tröôøng hôïp
4. Haøn MiG vaø WiG Raát phuø hôïp (Al) tieán boä Phuø hôïp Raát phuø hôïp (Al) Phuø hôïp (Al)
5. Haøn hôi Khoâng Khoâng Raát phuø hôïp Phuø hôïp tuøy tröôøng hôïp
6. Haøn ñieän trôû Khoâng Khoâng Raát phuø hôïp Khoâng
7. Haøn neùn eùp hoà quang Khoâng Khoâng Phuø hôïp tuøy tröôøng hôïp Khoâng
8. Haøn ñieän xæ Phuø hôïp, phöông phaùp Raát phuø hôïp, Khoâng Phuø hôïp tuøy
coøn thöû nghieäm coøn thöû nghieäm tröôøng hôïp
1- Haøn hôi
Ngoïn löûa haøn hôi cho nhieät ñoä khoaûng 3200oC.
Thieát bò haøn hôi veà cô baûn khoâng khaùc nhieàu so vôùi thieát bò caét hôi
thuû coâng bao goàm nguoàn hôi ñoát (coù theå laø caùc bình hôi hoaëc ñöôøng oáng
daãn hôi trong xí nghieäp), oáng cao su daãn hôi, moû haøn vaø que haøn
(H.2.128b)
Moû haøn: veà nguyeân lyù moû haøn gioáng hoaøn toaøn moû caét, chæ khaùc
nhau ôû phaàn ñaàu moû haøn. Ñaàu moû haøn khoâng coù raõnh oxy caét vaø khoâng
coù ñöôøng daãn oxy caét (H.2.129).
1- Mieäng haøn
2- Hoãn hôïp oxy - axeâtylen
3- Van oxy
4- Thaân moû haøn
5- C2H2; 6- O2
7- Mieäng phun troän
8- OÁc noái gheùp
9- OÁng khí hoãn hôïp
Hình 2.129: Ñaàu moû haøn

Treân baûng 2.24 neâu moät soá ñaëc tính cuûa moû haøn Lieân Xoâ cheá taïo
Baûng 2.24: Ñaëc tính cuûa moät soá moû haøn Lieân Xoâ
Chieàu daøy
Kyù hieäu Soá löôïng ñaàu haøng Mieäng soá Ghi chuù
vaät lieäu haøn, mm
CY 8 0 ÷7 0,5 ... 30 Duøng caû cho caét
CY-41 4 2 ÷ 6 2 ... 20
CY-48 4 2 ÷ 6 0,5 ... 20
126 CHÖÔNG 2
CΓ M 4 0 ÷ 3 0,2 ... 6
Γ C-53 4 3 ÷ 6 2,5 ... 8
Que haøn hôi
Theùp laøm que haøn phaûi baûo ñaûm thaønh phaàn hoùa hoïc vaø saïch beà
maët (khoâng coù gæ, daàu, môõ, sôn...). Thoâng thöôøng theùp laøm que haøn ñöôïc
ñieàu cheá töø loø Mactanh vôùi löôïng P vaø S thaáp (khoâng quaù 0,035%). Haøm
löôïng Si khoaûng 0, 07 ÷ 0, 35% , Mn coù theå töø 0, 5 ÷ 1, 2% , C töø
0, 07 ÷ 0, 21% , Ni töø 0, 4 ÷ 0, 8% . Söùc beàn cuûa daây khoaûng töø
2
37 ÷ 60kG / mm , coøn ñoä daõn daøi 16 ÷ 22% .
Chuaån bò meùp haøn hôi: khi haøn hôi ta thöôøng gaëp nhieàu daïng moái
haøn khaùc nhau (baûng 2.25) do ñoù öùng vôùi töøng tröôøng hôïp rieâng bieät ta
phaûi chuaån bò toát meùp ñeå haøn. Caùch chuaån bò meùp haøn ñöôïc neâu treân
baûng 2.26.
Baûng 2.25
Loaïi moái haøn Daïng meùp haøn
Moái haøn ñaáu ñaàu beû meùp
Ñaáu ñaàu Ñaáu ñaàu chöõ I
Ñaáu ñaàu chöõ V
a) AÙp maù khoâng vaùt meùp

Ñaáu song song (aùp maù)
b) AÙp maù vaùt meùp
Taùp coù mieáng ñeäm

Taùp
Taùp so le
a) Haøn moät phía

Chöõ T (naùch)
b) Haøn hai phía
Goùc
Ñaáu ba ñaàu
Baûng 2.26: Chuaån bò maùy haøn

Chieàu daøy vaät haøn S Khoaûng caùch khe hôû b
Loaïi moái haøn Daïng
(mm) (mm)
Döôùi 2 Ñaáu ñaàu gaáp meùp –
Töø 0,5 Ñaáu ñaàu chöõ I 0 – 2 (haøn moät phía)
3–8 Ñaáu ñaàu chöõ V 2–4
Döôùi 4 AÙp maù khoâng vaùt meùp –

Töø 3 AÙp maù vaùt meùp –
Kyõ thuaät haøn hôi

1- Phöông phaùp haøn hôi. Caên cöù vaøo höôùng chuyeån ñoäng cuûa moû
haøn vaø que haøn ta coù hai phöông phaùp haøn hôi (H.2.130):
- Phöông phaùp höôùng traùi (HT);
- Phöông phaùp höôùng phaûi (HP).
Hình 2.130: Phöông phaùp haøn hôi

a) Phöông phaùp höôùng traùi (HT); b) Phöông phaùp höôùng phaûi (HP)
Baûng 2.27: Caùc daïng khuyeát taät, nguyeân nhaân vaø höôùng khaéc phuïc
trong coâng taùc haøn hôi
Soá
Daïng khuyeát taät Nguyeân nhaân Phöông höôùng khaéc phuïc
TT
1 Moái haøn döôùi cuøng - Chuaån bò meùp haøn - Phaûi ñaûm baûo khoaûng caùch chaân moái haøn
(chaân moái haøng) khoâng toát ñuùng quy caùch treân toaøn boä chieàu daøi.
khoâng ngaáu - Phöông phaùp haøn - Taám daøy treân 3mm haøn theo höôùng phaûi (HP)
2 Moái haøn chaùy - Caùch ñöa daây haøn vaø - Caàm ñuùng moû haøn vaø daây haøn, ñaët moû haøn vaø
caïnh moû haøn khoâng ñuùng daây haøn caùch choå haøn xa hôn vaø löu yù sao cho
ñuû löôïng nguyeân lieäu haøn chaûy vaøo vò trí haøn
3 Moái haøn khoâng - Ñaët ngoïn löûa haøn - Haøn höôùng phaûi (HP) ñaët vò trí löûa haøn ñuùng
ngaáu quaù xa choã haøn neân yeâu caàu
chaát haøn khoâng ñöôïc
noùng chaûy toaøn boä
- Thöôøng xaåy ra ñoái
vôùi caùch haøn höôùng
traùi (HT)
4 Boït khí Khi ñoåi que haøn hoaëc - Khoâng neân ñöa ngoïn löûa haøn quaù nhanh khoûi vò
keát thuùc haøn ñöa ngoïn trí haøn moãi khi ñoåi que haøn hoaëc keát thuùc haøn.
löûa haøn khoûi choã haøn
quaù nhanh laøm hôi
khoâng kòp thoaùt
128 CHÖÔNG 2
5 Ngaäm xæ Xæ khoâng thoaùt khoûi Khi haøn keát hôïp ngoaùy que haøn ñeå xæ troài leân beà
moái haøn maët
6 Nöùt Do taám moûng döôùi 2mm Duøng theùp ñuùng thaønh phaàn yeâu caàu
vaø thaønh phaàn hoùa hoïc
khoâng thích hôïp
Trong caû hai phöông phaùp haøn moû haøn (neáu caàm tay phaûi) nghieâng
45 veà phía phaûi coøn tay kia caàm que haøn nghieâng 45o veà phía traùi. Khi
o
haøn, cöù moät laàn ñöa ngoïn löûa haøn vaøo ñöôøng haøn, laàn tieáp phaûi höôùng
ñi choã khaùc ñeå ñaûm baûo gioït theùp töø daây haøn kòp ñoâng ñaëc laïi.
Thoâng thöôøng, neân haøn theo phöông phaùp höôùng phaûi (HP) vì noù coù
nhieàu ñaëc tính öu vieät sau:
- Baûo ñaûm goác haøn ngaáu vaø moái haøn ngaáu;
- Traùnh ñöôïc hieän töôïng ngaäm xæ, ngaäm hôi do chuyeån ñoäng ngoaùy
cuûa que haøn;
- Haøn ñöôïc moái haøn ngang vaø ngöûa maët;
- Traùnh xaâm nhaäp cuûa O2 vaø N2;
- Toác ñoä haøn cao.
2- Phöông phaùp haøn ñính. Soá löôïng moái haøn dính, khoaûng caùch
giöõa caùc moái haøn dính tuøy thuoäc vaøo keát caáu noái gheùp vaø chieàu daøy cuûa
caùc chi tieát.
Moät caùch khaùi quaùt, ñoái vôùi vaät haøn daøy döôùi 1mm, khoaûng caùch
giöõa caùc moái haøn dính 25 ÷ 30mm , coøn vaät daøy treân 1mm coù theå töø
50 ÷ 100mm . Ñoái vôùi ñöôøng oáng chæ caàn haøn ba moái laø ñuû.
Ñeå traùnh haøn ñính ta coù theå duøng taám ñònh vò vaø caùc cheâm theùp
(H.2.131).
Hình 2.131: Phöông phaùp ñònh vò caùc chi tieát noái gheùp khi haøn hôi
2- Haøn ñieän hoà quang

Caùc phöông phaùp haøn ñieän hoà quang:
- Haøn hoà quang hôû;
- Haøn hoà quang trong khi baûo veä;

- Haøn hoà quang döôùi chaát trôï dung;
- Haøn ñieän xæ.
Phöông phaùp haøn ñieän hoà quang hôû:
Phöông phaùp haøn ñieän hoà quang hôû laø phöông phaùp haøn baèng ñieän
trong ñoù hoà quang ñieän chaùy trong khoâng khí giöõa que haøn kim loaïi vaø
vaät haøn kim loaïi. Phöông phaùp naøy thoâng thöôøng ñöôïc goïi taét laø haøn
ñieän vaø ñöôïc tieán haønh chuû yeáu baèng phöông phaùp thuû coâng (H.2.128a).
Treân hình 2.132 neâu moät soá phöông phaùp ñöa que haøn ñeå môû roäng
moái haøn.
Ñöôøng kính que haøn vaø cöôøng ñoä doøng ñieän haøn ñöôïc löïa choïn tuøy
thuoäc vaøo chieàu daøy vaät lieäu, kieåu gheùp noái vò trí haøn, nhieät ñoä vaät haøn,
chieàu daøy lôùp bao que haøn.
Treân baûng 2.28 neâu caùch choïn ñöôøng kính que haøn tuøy thuoäc vaøo
chieàu daøy vaät lieäu.
Baûng 2.28
Ñöôøng kính que haøn, mm 4 5 6 7 8 10 ÷ 12
Chieàu daøy, mm 3÷7 7 ÷ 10 10 ÷ 12 12 ÷ 16 16 ÷ 20 > 20
Ñoái vôùi thoâng soá haøn bình thöôøng, cöôøng ñoä doøng ñieän coù theå choïn
theo coâng thöùc:
l = (40 ÷ 50) d, (A) (2.8)
vôùi d laø ñöôøng kính que haøn, mm.
Phöông phaùp ñieàu chænh cöôøng ñoä doøng ñieän haøn ñöôïc bieåu thò ôû
baûng 2.29.
Baûng 2.29: Phöông phaùp ñieàu chænh cöôøng ñoä doøng ñieän haøn
Cöôøng ñoä haøn

Cöôøng ñoä
Cöôøng ñoä Cöôøng ñoä
haøn bình thöôøng
Yeáu toá haøn nhoû hôn haøn lôùn hôn
I = ( 40 ÷ 50)d
aûnh höôûng
1. Lôùp boïc que haøn Bình thöôøng Khoâng boïc Boïc daøy
2. Chieàu daøy vaät haøn (δ) Bình thöôøng (δ = 8) Nhoû hôn (δ < 8) Lôùn hôn (δ > 8)
3. Nhieät ñoä vaät haøn Bình thöôøng (t = 20°C) Lôùn hôn ( 20°C) Nhoû hôn ( 20°C)
4. Caùch gheùp noái Ñaáu ñaàu Haøn ñaép, haøn goùc Haøn naùch
130 CHÖÔNG 2
5. Caùc lôùp trong moät moái haøn Lôùp ñaép treân cuøng Lôùp haøn döôùi cuøng (chaân haøn) Lôùp giöõa
6. Vò trí haøn Haøn uùp maët Haøn ñöùng, ngöûa maët Haøn ngang
Hình 2.132: Caùc phöông phaùp ñöa que haøn ñeå môû roäng beà maët moái haøn
Hình 2.133: Taùc ñoäng cuûa ñieän tröôøng tôùi höôùng quaët cuûa ngoïn hoà quang
a) Do vò trí keïp ñieän; b) Do khoái löôïng theùp lôùn; c) Taïi meùp ñöôøng haøn
Trong haøn ñieän baèng doøng ñieän moät chieàu, yeáu toá aûnh höôûng lôùn
tôùi chaát löôïng moái haøn ñoù laø taùc ñoäng cuûa ñieän tröôøng tôùi höôùng quaït
cuûa ngoïn löûa hoà quang (H.2.133). Nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa noù laø do
hieän töôïng sinh ra ñöôøng söùc töø tröôøng khi doøng ñieän chaïy trong moät
vaät daãn. Ñeå khaéc phuïc aûnh höôûng treân, coù nhöõng bieän phaùp sau:
- Nghieâng que haøn veà höôùng ngoïn löûa bò quaït (H.2.133)
- Haøn luøi töøng ñoaïn, que haøn nghieâng veà phía kim loaïi noùng hôn
(choã ñaõ ñöôïc haøn);
- Thay ñoåi vò trí keïp ñieän;
- Duøng keïp truyeàn ñieän veà hai phía.
Trong coâng nghieäp ñoùng taøu nguoàn ñieän haøn thöôøng ñöôïc söû duïng
töø caùc loaïi maùy haøn doøng ñieän moät chieàu (H.2.134), maùy haøn doøng ñieän
xoay chieàu (bieán theá) (H.2.135) vaø maùy naén doøng (H.2.136).
1- Nuùm ñieàu chænh doøng ñieän haøn
2- Cuoän kích thích
3- Cuoän choáng chaäp maïch
4- Coâng taéc; 5- Roâto
Hình 2.134: Maùy haøn ñieän moät chieàu KW 400VC saûn xuaát
taïi CHDC Ñöùc (tröôùc ñaây)
a) Daïng chung; b) Sô ñoà maùy phaùt doøng ñieän haøn
1- coâng taéc ñoùng môû maïch 1- Bieán aùp haøn; 2- Cuoän sô caáp
2- tay ñieàu chænh cöôøng ñoä doøng ñieän haøn 3- Cuoän thöù caáp; 4- Que haøn
3- loã caém kìm haøn 5- Vaät haøn
Hình 2.135: Maùy haøn doøng ñieän xoay chieàu (bieán aùp)
do CHDC Ñöùc tröôùc ñaây saûn xuaát KT 250
a) Hình daùng chung; b) Sô ñoà caáu taïo
132 CHÖÔNG 2
1- Nuùm chænh cöôøng ñoä haøn 1- Bieán aùp

2- Coâng taéc (haøn tay hoaëc töï ñoäng) 2- Cuoän sô caáp
3- Baûng coâng suaát; 4- Ampe keá 3- Cuoän thöù caáp
5- Voân keá; 6- Phích caém daây ñieàu chænh töø xa 4- Boä naén doøng
7- Phích caém kìm haøn; 8- Coâng taéc 5- Que haøn
6- Vaät haøn
Hình 2.136: Maùy haøn naén doøng RGS 315 do CHDC Ñöùc saûn xuaát
a) Hình daùng chung; b) Sô ñoà caáu taïo
Que haøn
Caùc loaïi que haøn duøng trong ñoùng taøu ñöôïc qui ñònh raát chaët cheõ
trong caùc qui phaïm ñoùng taøu. Trong ñoùng taøu chæ ñöôïc pheùp duøng caùc
que haøn coù lôùp boïc cho vieäc haøn tay.
Tuøy theo chieàu daøy lôùp boïc cuûa que haøn ngöôøi ta phaân que haøn ra
thaønh caùc loaïi que haøn coù:
 dquehaøn 
- Lôùp boïc moûng  khi 100% < 120% 
 dloõikimloaïi 
 dquehaøn 
- Lôùp boïc trung bình  khi = 120 ÷ 145% 
 dquehaøn 
- Lôùp boïc daøy  khi > 145% 
Loõi cuûa que haøn thöôøng ñöôïc laøm töø theùp cacbon thaáp (≤ 0,12%C)
vôùi caùc haøm löôïng caùc nguyeân toá hôïp kim nhö sau: C = 0,06 ÷ 0,12% ;
Si ≤ 0,06% ; Mn = 0,40 ÷ 0,65% ; Cr ≤ 0,20% ; Ni ≤ 0,30% ; Cu ≤ 0,25% ;

Pmax vaø Smax = 0,03%.
Chieàu daøi que haøn thöôøng laáy baèng 200; 250; 350 vaø 450mm, coøn
ñöôøng kính baèng 1,6; 2; 2,5; 3,25; 4; 4,5; 5 vaø 6 mm.
Chuaån bò meùp haøn cho phöông phaùp haøn ñieän thuû coâng:
Coâng taùc chuaån bò meùp haøn cho phöông phaùp haøn ñieän thuû coâng
tuøy thuoäc vaøo chieàu daøy vaät haøn, vò trí haøn vaø loaïi que haøn ñöôïc söû
duïng. Treân baûng 2.30 neâu moät soá phöông phaùp chuaån bò meùp haøn ñoái
vôùi tröôøng hôïp haøn ñaáu ñaàu.
Baûng 2.30: Chuaån bò meùp haøn cho tröôøng hôïp haøn ñaáu ñaàu
Daïng moái haøn ñaáu ñaàu Khoaûng
Chieàu daøy caùch khe hôû
Caùch thöïc hieän
vaät haøn, mm Teân goïi Daïng meùp chaân moái
haøn, mm
Döôùi 3 Haøn moät phía 0÷2
Chöõ I
2 ñeán 5 Haøn hai phía 1÷ 3
3 - 20 2÷3
5 - 20 Haøn moät phía 2÷3
Chöõ V
Haøn hai phía
12 - 40 1÷ 3
Chöõ X Haøn hai phía
Treân 10 4÷8
Vaùch ñöùng Moät phía coù taám ñeäm
Tröôùc khi tieán haønh coâng taùc haøn, caùc chi tieát noái gheùp vôùi nhau
ñöôïc gaù vôùi nhau baèng caùc moái haøn ñính hoaëc caùc maõ raêng löôïc
(H.2.137, H.2.138).
Hình 2.137: Caùch ñaët caùc moái haøn ñính

134 CHÖÔNG 2
Hình 2.138: Caùch ñaët maõ raêng löôïc

Caùc moái haøn ñính coù theå coù chieàu daøy 6mm, chieàu daøi 30mm vaø
caùch nhau khoaûng 200 ÷ 300mm . Ngay tröôùc luùc haøn chính thöùc phaûi
loaïi boû daàn caùc moái haøn ñính ñoù. Khoâng ñöôïc pheùp ñaët moái haøn ñính
taïi vò trí giao nhau cuûa hai moái haøn. ÔÛ vò trí saùt meùp taám (cuoái ñöôøng
haøn) moái haøn ñính phaûi caùch moät khoaûng 100mm.
Trong tröôøng hôïp duøng caùc maõ raêng löôïc ñeå gaù gheùp taám, caùc maõ
naøy caàn caùch nhau moät khoaûng töø 300 ÷ 500mm vaø nghieâng 45° so vôùi
moái haøn (H.2.138).
Trong phöông phaùp baøn tay, ñeå giaûm bieán daïng haøn vaø traùnh aûnh
höôûng cuûa ñieän tröôøng gaây quaët cung löûa vôùi moái haøn daøi treân 0,5m caàn
phaûi haøn theo phöông phaùp luøi töøng ñoaïn ñoàng thôøi neáu daøi treân 2m
phaûi tieán haønh töø giöõa trôû ra hai phía.
Hình 2.139: Phöông phaùp haøn luøi töøng ñoaïn

a) Ñoái vôùi tröôøng hôïp haøn moät lôùp; b) Haøn nhieàu lôùp
Phöông phaùp haøn luøi töøng ñoaïn laø phöông phaùp trong ñoù höôùng ñöa
töøng que haøn ngöôïc vôùi höôùng haøn chính vaø cöù sau khi haøn heát moät que
haøn ta laïi tieán leân phía tröôùc moät ñoaïn töông ñöông vôùi chieàu daøi moái
haøn cuûa moät que haøn vaø haøn luøi trôû laïi (H.2.139).
Löôïng tieâu hao que haøn duøng trong phöông phaùp haøn ñieän hoà
quang hôû coù theå tính toaùn theo baûng 2.31.
Baûng 2.31: Löôïng tieâu hao que haøn
Daïng moái haøn Chieàu daøy kim loaïi haøn, mm Löôïng tieâu hao kg/1m ñöôøng haøn
Haøn ñaáu ñaàu khoâng vaùt meùp 2 0,1

4 0,19
6 0,29
8 0,4
Haøn ñaáu ñaàu vaùt chöõ V 6 0,36
8 0,58
10 0,87
12 1,22
14 1,62
16 2,09
18 3,61
20 3,19
Haøn ñaáu ñaàu vaùt chöõ X 12 0,72

14 0,94
16 1,11
18 1,44
20 1,69
Haøn naùch vaø haøn goùc 4 0,11
6 0,23
8 0,40
10 0,63
12 0,90
14 1,25
16 1,62
18 2,13
20 2,52
136 CHÖÔNG 2
3- Haøn ñieän hoà quang döôùi chaát trôï dung

Ñaây laø moät phöông phaùp haøn hieän ñaïi, coù naêng suaát haøn cao, ñöôïc
söû duïng roäng raõi trong ngaønh ñoùng taøu.
Trong phöông phaùp haøn naøy, nhaân toá aûnh höôûng lôùn nhaát tôùi chaát
löôïng moái haøn laø: daây haøn vaø chaát trôï dung. Vieäc löïa choïn loaïi daây haøn
phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa kim loaïi cô baûn, thaønh phaàn hoùa
hoïc cuûa chaát trôï dung vaø ñieàu kieän haøn. Ñeå taêng ñoä daãn nhieät vaø choáng
gæ, daây haøn thöôøng ñöôïc boïc moät lôùp ñoàng moûng.
Ngaøy nay, chaát trôï dung coù ba nhoùm khaùc nhau:
1- Chaát trôï dung mangan cao (chöùa nhieàu oxit mangan MnO 30%).
Loaïi naøy ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát trong ñoùng taøu vì coù tính chòu gæ
toát;
2- Chaát trôï dung mangan thaáp (14 ÷ 22% MnO) thöôøng ñöôïc söû duïng
cuøng vôùi daây haøn mangan cao (0,8 ÷ 11% Mn);
3- Chaát trôï dung khoâng mangan, ñöôïc duøng ñeå haøn vôùi daây haøn
mangan cao (2,0 ÷ 3,0% Mn).
Nhöõng nguyeân lieäu cô baûn ñeå cheá taïo chaát trôï dung goàm coù: quaëng
mangan, caùt, phlorua, canxi, ñolomit, coøn thaønh phaàn hoùa hoïc cô baûn
goàm: SiO2 (treân 40%); MnO vaø CaF2 (2 ÷ 10%).
Coâng taùc haøn theo phöông phaùp haøn ñieän döôùi lôùp chaát trôï dung
ñöôïc tieán haønh treân caùc maùy töï ñoäng (H.2.140) hoaëc caùc loaïi maùy baùn töï
ñoäng (H.2.141).
Baûng 2.32: Moät soá chaát trôï dung duøng ñeå haøn töï ñoäng vaø baùn töï ñoäng
duøng trong coâng nghieäp ñoùng taøu Lieân Xoâ tröôùc ñaây
Thaønh phaàn hoùa hoïc, %

Nhaõn hieäu
MnO SiO 2 CaF2 CaO MgO Al2O3 FeO S F
OC C −45 40 ÷ 47 38 ÷ 44 6, 9 6, 0 1, 0 5, 0 1, 5 0, 15 0, 2
OC C −45 40 ÷ 47 38 ÷ 44 6, 9 6, 0 1, 0 5, 0 1, 5 0, 15 0, 80
Φ C −9 36 ÷ 41 37 ÷ 42 1, 5 ÷ 3, 5 5, 0 2, 0 9 − 13 1, 5 0, 15 0, 8
AH − 348A 41÷ 43 34, 5 ÷ 37, 5 4, 0 ÷ 5, 5 5, 5 5, 5 − 7, 5 4, 5 4, 5 0, 15 0, 12

1- Ñoäng cô quay con laên tieáp daây haøn; 2, 3- Caùc con laên tieáp daây haøn; 4, 5- Caùc con laên naén
thaúng daây haøn; 6- Ñinh oác ñònh vò con laên; 7- Nuùt baám; 8- truïc ñôõ ñaàu maùy haøn; 9- Thuøng chöùa
chaát trôï dung; 10- OÁng daãn chaát trôï dung; 11- Thaân maùy; 12- Baûng ñieàu khieån
13- Troáng cuoän daây haøn
Hình 2.140: Maùy haøn töï ñoäng theo phöông phaùp
haøn döôùi lôùp chaát trôï dung
Hình 2.141: Maùy haøn döôùi chaát trôï dung baùn töï ñoäng
138 CHÖÔNG 2
Tröôùc khi haøn, caùc meùp haøn phaûi ñöôïc chuaån bò thaät caån thaän
(baûng 2.33). Caùc thoâng soá haøn vaø kyõ thuaät haøn töï ñoäng, baùn töï ñoäng
döôùi lôùp boät haøn ñöôïc neâu treân caùc baûng 2.34 ñeán 2.36.
Baûng 2.34: Kyõ thuaät haøn baùn töï ñoäng döôùi lôùp chaát trôï dung
ñoái vôùi moái haøn naùch
Chieàu Ñöôøng Toác ñoä
Cöôøng Toác ñoä
cao moái Ñieän theá kính daây truyeàn Tieâu hao chaát trôï
ñoä doøng haøn,
haøn, haøn, V haøn, daây haøn, dung, (kg/m)
ñieän, (A) (cm/ph)
(mm) (mm) (cm/ph)
3 250 24 40 2 180 0,09 0,09
4 290 25 40 2 240 0,104 0,10
5 370 27 40 2 340 0,125 0,17
6 380 28 30 2 360 0,20 0,19
7 390 29 25 2 380 0,20 -
8 410 30 20 2 410 0,43 -
Baûng 3.5: Kyõ thuaät haøn töï ñoäng döôùi lôùp chaát trôï dung
Chieàu cao Cöôøng ñoä Toác ñoä Ñöôøng kính Löôïng tieâu hao, (g/m)
Ñieän theá
moái haøn, doøng ñieän haøn, daây haøn,
haøn, (V) Daây haøn Thuoác haøn
(mm) haøn, (A) (cm/ph) (mm)
5 400 26 60 4 120 120
5,5 400 30 60 4 150 160
6 400 26 50 4 180 130
7 500 26 70 4 200 140
7 400 30 40 4 230 230
6,5 500 33 60 4 250 300
7 500 30 40 4 300 270
8 400 26 30 4 370 250
8 500 26 35 5 260 250
10 700 32 60 4 380 270
7 400 32 30 4 380 280
10 600 30 40 5 380 260
8 400 34 20 4 460 500
12 600 30 30 5 510 330
10 400 26 16 4 600 400
10 400 30 19 4 620 480
14 900 38 40 5 840 720
12 600 30 20 5 800 650
Baûng 2.36: Kyõ thuaät haøn maùy haøn töï ñoäng döôùi lôùp chaát trôï dung
Chieàu Chieàu Cöôøng ñoä doøng Ñieän theá haøn, Toác ñoä haøn, Ñöôøng Chieàu saâu caén Khoaûng
daøy roäng ñieän haøn, (A) (V) (cm/ph) kính caïnh, (mm) caùch
taám, khe daây mieäng,

Maët Maët
(mm) hôû b, Maët 1 Maët 2 Maët 1 Maët 2 Maët 1 haøn, Maët 1 (mm)
2 2
(mm) (mm)
8 4 400 430 32 32 40 40 4 5,0 5,5 30

10 4 450 500 32 34 38 38 4 6,0 6,5 30
12 5 500 520 34 34 38 38 4 7,0 7,5 35
14 5 570 520 35 32 36 36 4 8,5 8,0 35
16 6 600 570 34 34 36 36 4 10,0 9,0 35
20 6 750 700 36 36 34 34 5 12,0 12,5 40
25 7 800 760 36 36 32 30 5 15,5 14,0 40
30 7 880 850 38 38 28 30 5 17,5 16,5 40
35 8 900 840 40 38 20 30 5 20,0 20,0 45
40 10 950 900 42 40 18 28 5 23,0 23,0 45
Coâng taùc haøn baèng maùy töï ñoäng coù theå tieán haønh theo nhieàu
phöông phaùp khaùc nhau do ñoù nhaân toá quyeát ñònh nhaát laø phaûi löïa choïn
phöông phaùp naøo mang laïi hieäu quaû kinh teá lôùn nhaát ñoàng thôøi ñaûm
baûo chaát löôïng moái haøn.
Sai leäch chieàu roäng khe hôû cho pheùp:
b≤6 sai soá ±0, 5mm ; b>6 sai soá ±1, 0mm
Nhöõng naêm gaàn ñaây phöông phaùp haøn moät phía ñöôïc phaùt trieån
maïnh. Phöông phaùp naøy coù tính kinh teá roõ reät. Coù theå haøn moät phía
cho moïi chieàu daøy vaø khoâng caàn vaùt meùp nöõa.
Ñoái vôùi caùc moái haøn ñaáu ñaàu ta coù theå tieán haønh theo moät trong
nhöõng phöông phaùp sau (H.2.142):
- Haøn moät phía khoâng coù taám ñeäm;
- Haøn moät phía treân ñeäm chaát trôï dung;
- Haøn moät phía treân taám ñeäm ñoàng;
- Haøn moät phía treân taám ñeäm theùp;
- Haøn töï ñoäng moät phía sau khi ñaõ haøn tay phía maët kia;
- Haøn töï ñoäng hai phía.
140 CHÖÔNG 2
Hình 2.142: Caùc phöông phaùp haøn töï ñoäng moái noái ñaàu ñaàu
a) Haøn moät phía khoâng coù taám ñeäm (δ = 1 ÷ 5mm) ; b) Haøn moät phía treân
ñeäm chaát trôï dung; c) Treân taám ñeäm ñoàng; d) Sau khi haøn tay; e) Vaùt
hai phía theo goùc 45o; f) Vaùt ñoái xöùng 60o; g) Vaät khoâng ñoái xöùng goùc 60o
Ñoái vôùi tröôøng hôïp haøn goùc chuùng ta cuõng coù theå tieán haønh haøn
moät lôùp hoaëc nhieàu lôùp ôû vò trí baèng (uùp
maët) hoaëc nghieâng döôùi 10o. Khi ñoù que
haøn phaûi nghieâng ñuùng goùc 45o. ÔÛ vò trí
baèng, moái haøn moät lôùp roäng nhaát chæ tôùi
9mm
Lôùn hôn 9mm, phaûi haøn nhieàu lôùp.
Khi haøn nhieàu lôùp phaûi löu yù ñaët caùc lôùp
tröôùc sao cho lôùp sau coù choã döïa
Hình 2.143: Haøn goùc nhieàu lôùp
(H.2.143).
4- Haøn CO2
Phöông phaùp haøn CO2 cuõng laø moät phöông phaùp haøn ñieän hoà quang
hôû trong ñoù ngoïn löûa hoà quang ñöôïc baûo veä baèng khí CO2.
Thieát bò phuïc vuï cho phöông phaùp haøn CO2 ñöôïc mieâu taû treân
hình 2.144.
Ñeå ñaûm baûo chaát löôïng moái haøn toát (khoâng bò roã) ñoä tinh khieát cuûa
khí CO2 ñoøi hoûi raát cao (≥ 99, 8%) ; khí CO2 duøng ñeå haøn thöôøng ñöôïc
chöùa trong caùc bình chòu aùp löïc ôû theå loûng. Moãi bình chöùa khoaûng 20kg
nöôùc CO2 töông öùng vôùi 10000l CO2 khí.
Vieäc duøng CO2 laøm khí baûo veä moái haøn traùnh ñöôïc söï xaâm nhaäp
cuûa khoâng khí. Song ôû nhieät ñoä cao (treân 2000oC) khí CO2 phaân taùch
thaønh khí CO vaø O2 (ôû 2000oC khoaûng 7%, ôû 2200oC khoaûng 15% soá
phaân töû CO2 bò phaân taùch) phaân töû oxy gaây ra oxy hoùa caùc nguyeân toá Si,
Mn vaø C do ñoù trong thaønh phaàn que haøn phaûi taêng theâm haøm löôïng
caùc nguyeân toá ñoù. Thoâng thöôøng que haøn duøng cho coâng taùc haøn CO2 coù
chöùa töø 0, 8 ÷ 1% Si ; 1,1 ÷ 2,1% Mn vaø 0, 06 ÷ 0,12%C .
1- Maùy haøn (taïo doøng ñieän); 2- Thieát bò ño doøng vaø theá hieäu; 3- Boä phaän truyeàn daây haøn
4- Troáng cuoän daây haøn; 5- Boä ñieàu chænh vaø ñieàu khieån; 6- Bieán aùp; 7- Bình hôi CO2
8- Boä giaûm aùp CO2; 9- OÁng nhaïy nhieät; 10- Suùng luïc haøn; 11- Ñöôøng daây kích thích
12- Ñöôøng daàu ñieàu khieån; 13- Ñöôøng ñieàu chænh ngoïn hoà quang; 14- Ñöôøng daây tôùi thieát bò ño
Hình 2.144: Thieát bò haøn CO2
Treân baûng 2.37 neâu moät soá loaïi que haøn duøng trong vieäc haøn CO2,
coøn treân baûng 2.38 neâu caùc thoâng soá haøn CO2 ñoái vôùi tröôøng hôïp haøn
goùc vaø baûng 2.39 ñoái vôùi tröôøng hôïp haøn ñieåm.
Baûng 2.37: Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa daây haøn CO2
cuûa CHDC Ñöùc tröôùc ñaây
Maùc daây Haøm löôïng, % Duøng cho loaïi
theùp haøn C Si Mn P, Smax. Nguyeân toá khaùc theùp
10 Mn Si 6 0, 06 ÷ 0, 12 0, 60 ÷ 0, 85 1, 4 ÷ 1, 70 0, 03 Al döôùi 0,05 Khoâng soâi
10 Mn Si 8 0, 06 ÷ 0, 12 0, 65 ÷ 0, 95 9, 8 ÷ 2, 10 0, 03 Al döôùi 0,05 Soâi
12 Mn Si Ti8 0, 08 ÷ 0, 12 0, 80 ÷ 1, 00 1, 7 ÷ 2, 10 0, 03 Ti 0, 5÷ ≤ 0, 15 Theùp 45 ÷ 60
6 Mn Si Cu Ni5 < 0, 08 0, 55 ÷ 0, 75 0, 10 ÷ 1, 40 0, 025 Cr döôùi 0,30 Theùp choáng gæ
Ni 0, 5 ÷ 0, 6
Cu 0, 4 ÷ 0, 5
Baûng 2.38: Thoâng soá haøn CO2 ñoái vôùi tröôøng hôïp haøn goùc
Chieàu daøy Φ daây Chieàu cao moái Soá lôùp Cöôøng ñoä doøng Theá hieäu Toác ñoä haøn, Tieâu hao khí
vaät lieäu, haøn, haøn, (mm) ñieän haøn, (A) haøn, (V) (m/h) CO2, (l/ph)
(mm) (mm)
1,5 ÷ 2,0 0,8 2,0 ÷ 3,0 1 110 19 ÷ 20 16 ÷ 18 6 ÷ 8
1,5 ÷ 3,0 1,0 1,5 ÷ 4,0 1 75 ÷ 120 18 ÷ 19 14 ÷ 18 8 ÷ 10
1,5 ÷ 3,0 1,2 2,0 ÷ 6,0 1 90 ÷ 130 19 ÷ 21 14 ÷ 16 8 ÷ 10
3,0 ÷ 4,0 1,2 3,0 ÷ 4,0 1 120 ÷ 150 20 ÷ 22 16 ÷ 18 12 ÷ 16
3,0 ÷ 4,0 1,6 3,0 ÷ 4,0 1 150 ÷ 180 27 ÷ 29 20 ÷ 22 12 ÷ 16
treân 5 1,6 5,0 ÷ 6,0 1 260 ÷ 280 27 ÷ 29 20 ÷ 25 16 ÷ 17
treân 5 2,0 5,0 ÷ 6,0 1 280 ÷ 300 28 ÷ 30 25 ÷ 30 16 ÷ 17
treân 5 2,0 7,0 ÷ 9,0 1÷2 300 ÷ 350 30 ÷ 32 25 ÷ 30 17 ÷ 18
142 CHÖÔNG 2
treân 5 2,0 9,0 ÷ 11,0 2 300 ÷ 350 30 ÷ 32 25 ÷ 30 17 ÷ 18

treân 5 2,0 11,0 ÷ 14,0 3 300 ÷ 350 30 ÷ 32 25 ÷ 30 17 ÷ 18
Baûng 2.39: Thoâng soá haøn CO2 cho tröôøng hôïp haøn ñieåm taám moûng
Cöôøng ñoä Toác ñoä dòch
Chieàu daøy Daây haøn, Theá hieäu Thôøi gian Ghi
doøng ñieän chuyeån daây
taám, (mm) (mm) haøn, (V) haøn, (S) chuù
haøn, (A) haøn, (m/h)
0,5 ÷ 0,5 0,8 60 ÷ 70 17 ÷ 18 170 0,8 ÷ 1,0
0,5 ÷ 0,5 0,8 110 ÷ 130 17 ÷ 18 300 ÷ 330 0,8 ÷ 1,0
0,8 ÷ 0,8 0,8 110 ÷ 120 18 ÷ 19 300 0,5 ÷ 0,8
0,8 ÷ 0,8 1,0 100 ÷ 110 18 ÷ 19 160 ÷ 170 0,5
0,8 ÷ 0,8 1,0 150 ÷ 160 18 ÷ 19 250 ÷ 270 0,5
1,0 ÷ 1,0 1,0 150 ÷ 160 18 ÷ 19 250 ÷ 270 0,8 ÷ 1,0
1,0 ÷ 1,0 1,0 170 ÷ 185 18 ÷ 19 320 ÷ 350 0,8 ÷ 1,0
1,5 ÷ 1,5 1,0 195 ÷ 210 19 ÷ 20 380 ÷ 400 0,6 ÷ 0,7
1,5 ÷ 1,5 1,0 240 ÷ 250 19 ÷ 20 450 1,3 ÷ 1,5
Cuõng töông töï nhö ñoái vôùi moïi phöông phaùp haøn khaùc, vaät haøn
tröôùc khi haøn phaûi ñöôïc chuaån bò caùc meùp ñeå haøn. Trong phöông phaùp
haøn CO2 caùc caàn phaûi ñöôïc chuaån bò theo baûng 2.40.
Baûng 2.40: Caùch chuaån bò meùp haøn cho tröôøng hôïp haøn CO2 ñaáu ñaàu
Chieàu daøy taám, Caùch tieán haønh Khe hôû chaân haøn
Moái haøn Daïng meùp haøn
(mm) haøn b, (mm)
< 10 Chöõ I Haøn 1 phía <2
6 ÷ 25 - nt - Haøn 2 phía 1 ÷ 3
Haøn 1 phía 1 ÷ 2
4 ÷ 20 Haøn 2 phía 2 ÷ 3
Chöõ V
4 ÷ 20
Haøn 1 phía
δ δ
21 ÷ 40 Chöõ X k= hoaëc 1 ÷ 3
2 3
> 20 Moät phía 8 ÷ 25
5- Phöông phaùp haøn ñieän xæ (H.2.128f)

Phöông phaùp haøn ñieän xæ laø moät phöông phaùp coù nhieàu tính öu vieät
nhaát trong caùc phöông phaùp haøn ñieän vì noù khoâng gaây bieán daïng goùc,
khoâng caàn vaùt meùp haøn, khe hôû giöõa hai meùp haøn 8 ÷ 12mm taïo ñieàu
kieän thuaän lôïi cho laép raùp, giaûm tieâu hao naêng löôïng ñieän, tieâu hao xæ
haøn... do ñoù ngaøy caøng ñöôïc söû duïng roäng raõi.
6- Phöông phaùp haøn ñieän trôû (H.2.128g)
Caùc phöông phaùp haøn ñieän trôû döïa treân cô sôû nguoàn nhieät toûa ra töø
vò trí tieáp xuùc giöõa hai chi tieát noái gheùp vôùi nhau do ñieän trôû tieáp xuùc.
Nguoàn nhieät ñoä ñöôïc tính theo ñònh luaät Joule.
Q ≅ 0, 24 I 2 Rt , (cal) (2.9)
trong ñoù: Q - nhieät löôïng toûa ra, cal; I - cöôøng ñoä doøng ñieän, A
R - ñieän trôû, Ω ; t - thôøi gian, s.
Trong thöïc teá doøng ñieän haøn ñieän trôû thöôøng töø 103 ÷ 105 A, löïc eùp
caùc ñieän cöïc töø 100 ÷ 1000kG, chieàu daøy caùc vaät haøn thöôøng töø
0,4 ÷ 3,2mm
2.3.2 Bieán daïng haøn vaø bieän phaùp giaûm bieán daïng
Khi cheá taïo caùc keát caáu kim loaïi baèng phöông phaùp haøn ta thöôøng
gaëp hieän töôïng bieán daïng keát caáu do haøn gaây ra. Nguyeân nhaân chuû yeáu
laø do keát caáu bò ñoát noùng khoâng ñoàng ñeàu vaø nôi bò ñoát laïi khoâng ñöôïc
giaõn nôû nhieät töï do. Bieán daïng haøn coù theå phaân ra laøm bieán daïng chung
vaø bieán daïng cuïc boä. Bieán daïng chung laø loaïi bieán daïng gaây thay ñoåi
kích thöôùc vaø hình daùng toaøn boä keát caáu, coøn bieán daïng cuïc boä chæ gaây
söï thay ñoåi hình daùng cuûa töøng chi tieát (boä phaän) rieâng bieät treân toaøn
boä keát caáu.
Bieán daïng chung thöôøng bieåu hieän ôû daïng co ngang, co doïc vaø uoán.
Bieán daïng cuïc boä thöôøng bieåu hieän ôû daïng gaáp goùc, maát oån ñònh
taám moûng.
Caùc bieán daïng haøn gaây nhieàu khoù khaên trong coâng taùc cheá taïo, laép
raùp phaân ñoaïn, toång ñoaïn treân trieàn ñaø ñoàng thôøi coøn giaûm söùc beàn
thaân taøu vaø moät soá ñaëc tính söû duïng cuûa taøu.
Ñeå giaûm bieán daïng do haøn, ñaûm baûo caùc chi tieát keát caáu haøn coù
kích thöôùc hình daùng ñuùng yeâu caàu thieát keá qui ñònh, coù theå duøng nhieàu
bieän phaùp khaùc nhau.
Nhöõng bieän phaùp keát caáu
1- Ñeå giaûm bieán daïng chung vaø bieán daïng cuïc boä ngay töø khi thieát
keá phaûi löu yù sao cho taïi caùc moái haøn theå tích kim loaïi noùng chaûy ñaép
theâm phaûi nhoû nhaát. Muoán theá ta caàn phaûi:
- Thay caùc kieåu vaùt meùp chöõ V baèng vaùt kieåu chöõ X (thay nhö theá
seõ giaûm 50% bieán daïng) neáu chieàu daøy vaät lieäu lôùn cho pheùp;
- Neân duøng moái haøn lieân tuïc thay cho moái haøn giaùn ñoaïn (ôû caùc
moái haøn goùc) vaø ñoái vôùi moái haøn lieân tuïc vaø khoâng lieân tuïc cuøng söùc
144 CHÖÔNG 2
chòu ñöïng thì moái haøn lieân tuïc coù bieán daïng nhoû hôn;
- Ñoái vôùi caùc moái haøn goùc khoâng tính ñeán söùc chòu ñöïng maø chæ xaùc
ñònh trò soá toái thieåu cuûa moái haøn thì neân duøng moái haøn giaùn ñoaïn;
- Taïi caùc moái haøn goùc taám moûng (2 ÷ 5mm) neân duøng phöông phaùp
haøn ñieåm.
2- Thoâng thöôøng ñoä co doïc treân cuøng moät ñôn vò chieàu daøi, nhoû hôn
nhieàu so vôùi ñoä co ngang, cho neân trong khi phaân chia thaân taøu thaønh
caùc phaân ñoaïn, cuïm chi tieát ta caàn ñaët nhieàu moái haøn song song vôùi
höôùng maø ta caàn bieán daïng chung nhoû.
3- Ñeå traùnh cho caùc taám moûng khoûi bò maát oån ñònh, khi thieát keá
phaûi taêng chieàu daøy taám hoaëc giaûm khoaûng caùch giöõa caùc khung xöông
hoaëc taêng cöôøng gia coá phuï. Ñoái vôùi caùc taám moûng ( δ = 2 ÷ 5mm ) neân
xaép xeáp khung xöông song song theo moät höôùng vaø caùc moái haøn ñaët
song song vôùi höôùng ñoù vaø neân boá trí gaàn khung xöông ñeå traùnh ñoä uoán.
4- Khi thieát keá coá gaéng ruùt bôùt soá löôïng chung caùc moái haøn trong
keát caáu baèng caùch duøng taám kích thöôùc lôùn vaø thay caùc khung xöông
haøn baèng keát caáu daäp gaân.
5- Ñeå giaûm uoán chung, caùc moái haøn caàn phaûi boá trí ñoái xöùng vôùi
truïc cuûa maët caét ngang vaø doïc cuûa keát caáu.
6- Khi thieát keá thaân taøu, caàn chia thaân taøu thaønh caùc phaân ñoaïn
vaø toång ñoaïn sao cho khi laép raùp chung khoái löôïng haøn nhoû nhaát.
7- Ñaët caùc neïp cöùng phuï taïm thôøi vaø haøn vaøo toân bao baèng caùc moái
haøn côõ nhoû nhaát seõ coù theå giaûm bieán daïng cuûa taám.
Caùc bieän phaùp veà coâng ngheä
1- Ñeå coù giaûm bieán daïng chung khi vaïch trình töï laép raùp vaø haøn
phaûi baûo ñaûm sao cho caùc chi tieát coù theå co daõn töï do khoâng neân gia coá
quaù möùc caùc moái haøn.
2- Caùc phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn neân ñöôïc laép raùp vaø haøn töø caùc
cuïm chi tieát ñaõ ñöôïc gia coâng tröôùc.
3- Ñeå traùnh bieán daïng goùc cuõng nhö ñoä uoán caùc chi tieát khi haøn raùp
vôùi nhau coù theå phaûn bieán daïng (H.2.145) ñeå sau khi haøn, coù kích thöôùc,
hình daùng yeâu caàu.
146 CHÖÔNG 2
Hình 2.145: Phöông phaùp taïo phaûn bieán daïng

a) Moái haøn naùch, b) Moái haøn ñaáu ñaàu; c) Haøn khung xöông
4- Söû duïng haøn töï ñoäng vaø baùn töï ñoäng vì vuøng bò nhieät taùc ñoäng
nhoû nhaát.
5- Ñeå giaûm bieán daïng goùc khi haøn nhieàu lôùp ta duøng buùa khí neùn
goõ vaøo moái haøn tröôùc khi haøn choàng moái sau. Sau khi haøn lôùp cuoái,
khoâng goõ nöõa.
6- Khi haøn moái haøn X ñaáu ñaàu nhieàu lôùp caàn phaûi haøn ñoái xöùng hai
phía vaø vôùi trình töï sao cho khoâng xuaát hieän bieán daïng goùc quaù lôùn.
7- Ñeå giaûm bieán daïng cuûa caùc phaân ñoaïn taám moûng (döôùi 5mm),
tröôùc khi haøn khung xöông vaøo caàn haøn ñính ñöôøng bao cuûa taám vaøo beä
laép raùp. Sau khi haøn xong ta caàn laø phaúng baèng caùc con laên naëng roài
duõi caùc moái haøn ñính ñi.
8- Ñeå giaûm bieán daïng chung cuûa keát caáu, khi laép raùp caàn ñaëc bieät
löu yù tôùi khe hôû chaân moái haøn. Phaûi ñaûm baûo caùc khe hôû ñoù naèm trong
phaïm vi cho pheùp.
9- Duøng caùc beä laép raùp cöùng cuõng khoáng cheá ñöôïc bieán daïng keát caáu.
Tuy coù theå duøng moïi bieän phaùp phoøng choáng bieán daïng haøn nhöng
trong thöïc teá, khoâng theå loaïi tröø hoaøn toaøn ñöôïc bieán daïng ñoù cho neân
khi cheá taïo thöôøng phaûi duøng tôùi löôïng dö ñeå buø ñaép laïi nhöõng ñoä co
doïc, co ngang tích tuï laïi trong quaù trình haøn. Coøn ñoái vôùi bieán daïng goùc
thöôøng ñöôïc buø ñaép laïi baèng löôïng phaûn bieán daïng. Ñoái vôùi phaân ñoaïn
khoái hoaëc toång ñoaïn vieäc taïo phaûn bieán daïng töông ñoái phöùc taïp, ñoøi
hoûi phaûi tính toaùn kyõ löôõng vaø xaùc ñònh ngay töø khi laäp döôõng maãu.
Ñoái vôùi caùc keát caáu phöùc taïp, khoâng cho pheùp coù bieán daïng haøn quaù
lôùn, trong quaù trình haøn phaûi luoân theo doõi vaø ñeà ra nhöõng qui trình
haøn thích hôïp.
2.3.3 Kieåm tra chaát löôïng moái haøn

Ñeå ñaûm baûo chaát löôïng keát caáu haøn, phaûi tieán haønh kieåm tra chaët
cheõ vaø kyõ caøng caùc coâng taùc haøn ngay töø khaâu chuaån bò, trong thôøi gian
haøn vaø sau khi haøn xong.
Kieåm tra coâng taùc chuaån bò haøn bao goàm nhöõng vieäc sau:
- Kieåm tra coâng taùc chuaån bò cuûa xöôûng ñoái vôùi caùc coâng taùc haøn
trong ñoù bao goàm: caùc khaâu chuaån bò taøi lieäu kyõ thuaät, coâng ngheä, caùc
ñieàu kieän ñaûm baûo caùc thoâng soá haøn;
- Kieåm tra caáp baäc thôï coù phuø hôïp vôùi coâng taùc yeâu caàu hay khoâng;
- Kieåm tra chaát löôïng nguyeân vaät lieäu haøn nhö daây haøn, que haøn,
boät haøn;
- Kieåm tra maùc theùp ñöa ñi haøn;
- Kieåm tra traïng thaùi kyõ thuaät cuûa caùc thieát bò duïng cuï haøn vaø caùc
gaù beä haøn;
- Kieåm tra vieäc chuaån bò caùc meùp haøn, bao goàm vieäc laép raùp caùc chi
tieát vôùi nhau, laøm saïch moái noái cuõng nhö vieäc haøn ñính.
Trong khi haøn caàn löu yù kieåm tra:
- Vieäc ñaûm baûo theo ñuùng qui trình coâng ngheä ñaõ soaïn thaûo;
- Söû duïng ñuùng caùc thoâng soá haøn vaø vaät lieäu haøn;
- Ñaûm baûo an toaøn lao ñoäng taïi vò trí haøn.
1- Caùc phöông phaùp kieåm tra moái haøn
Sau khi haøn xong caùc moái haøn caàn ñöôïc kieåm tra theo ñuùng yeâu caàu
quy phaïm. Caùc phöông phaùp kieåm tra ñeå phaùt hieän khuyeát taät goàm coù:
Quan saùt beân ngoaøi baèng maét thöôøng coù theå phaùt hieän nhöõng daïng
khuyeát taät sau: moái haøn bò leïm, moái haøn phuû meùp, boït khí treân beà maët
moái haøn, raïn nöùt, ñaàu cuoái cuûa moái haøn bò leïm, moái haøn quaù cao hoaëc
quaù thaáp. Tröôùc khi kieåm tra baèng caùch naøy moái haøn phaûi ñöôïc ñaùnh
saïch xæ haøn cuõng nhö caùc chaát baån khaùc.
148 CHÖÔNG 2
Phöông phaùp ño moái haøn nhaèm kieåm tra kích thöôùc moái haøn coù
phuø hôïp vôùi yeâu caàu kyõ thuaät hay khoâng. Ñeå phuïc vuï cho coâng taùc ño
ngöôøi ta duøng thieát bò ño chuyeân duøng coù keát caáu ñaûm baûo ño chính xaùc
vaø ño caû moái haøn ñaáu ñaàu cuõng nhö moái haøn goùc (H.2.146).
1- Katoát; 2- Taám ñoái katoát; 3- Voû boïc chì

Hình 2.146
4, 5- Taám che baèng chì; 6- Phim
Thieát bò ño kích thöôùc 7- Ñoái töôïng chuïp
moái haøn Hình 2.147: Phöông phaùp chieáu tia Rônghen
ñeå phaùt hieän khuyeát taät moái haøn
Phöông phaùp chieáu tia Rônghen hoaëc tia gamma cho pheùp phaùt
hieän nhöõng khuyeát taät naèm saâu beân trong moái haøn nhö roã, ngaäm xæ,
khoâng ngaáu, raïn nöùt... Tröôùc khi chieáu chuïp hình, moái haøn caàn ñöôïc
quan saùt kyõ nhöõng khuyeát taät beà maët vaø loaïi tröø nhöõng khuyeát taät ñaõ
phaùt hieän. Treân moái haøn ngöôøi ta queùt moät lôùp hoãn hôïp bari sunfat
(BaSO4) vôùi vadôlin (1: 0,05 ñeán 0,1) sau ñoù ñaët ñeøn chieáu tia Rônghen
moät phía moái haøn coøn phía kia ñaët phim (H.2.147).
Ñeå phaân bieät ñoä lôùn cuûa caùc khuyeát taät vaø ñoä nhaïy cuûa phim trong
boïc phim ngöôøi ta thöôøng ñeå maãu kích thöôùc so saùnh hình raêng cöa
hoaëc daïng thanh (H.2.148).
Hình 2.148: Maãu kích thöôùc so saùnh

a) Hình raêng cöa; b) Daïng thanh
Thoâng thöôøng, phöông phaùp chieáu tia Rônghen ñöôïc duøng ñoái vôùi
caùc moái haøn ñaáu ñaàu quan troïng, chòu löïc lôùn nhö phaàn voû taøu, taám ñaáy
ñoâi, boong vaø vaùch kín nöôùc. Caùc moái haøn laép raùp giöõa caùc phaân ñoaïn
phaûi kieåm tra khoaûng 5% toaøn boä chieàu daøi moái haøn kieåm tra coøn giöõa
caùc toång ñoaïn phaûi kieåm tra 10% chieàu daøi.
Döïa vaøo keát quaû phaân tích phim chuïp, coù theå phaân moái haøn ñöôïc
kieåm tra theo ba caáp sau:
Caáp I: moái haøn toát - trong phim khoâng coù bieåu hieän veät khoâng
ngaáu, raïn nöùt, roã, ngaäm xæ. Coù theå coù moät vaøi chaát ngoaïi lai nhoû nhöng
ôû caùch xa nhau.
Caáp II: moái haøn ñaït yeâu caàu - khoâng coù bieåu hieän khoâng ngaáu, raïn
nöùt nhöng coù moät soá boït khi nhoû khoâng taïo thaønh moät daõy lieân tuïc.
Caáp III: moái haøn khoâng ñaït yeâu caàu - coù bieåu hieän khoâng ngaáu, raïn
nöùt hoaëc coù nhieàu taïp chaát, xæ daøi treân 1/3 chieàu daøy taám vaø khoaûng
caùch giöõa chuùng nhoû hôn hai laàn chieàu daøy taám.
Trong khi phaân tích ñaùnh giaù qua phim chuïp phaûi ñaëc bieät löu yù tôùi
caùc veát raïn nöùt vaø choã khoâng ngaáu cuûa moái haøn vì chuùng laøm giaûm söùc
beàn moái haøn khoâng ñaït yeâu caàu thì nhaát thieát phaûi chuïp theâm hình ôû
hai phía choã khoâng ñaït yeâu caàu ñoù. Neáu caùc hình chuïp ñoù chöùng toû moái
haøn ñaït caáp I hoaëc caáp II thì khoâng phaûi chuïp theâm nöõa, nhöng neáu laïi
khoâng ñaït thì laïi phaûi chuïp tieáp cho tôùi khi caùc phim chuïp bieåu hieän
moái haøn ñaït yeâu caàu. Nhöõng vò trí khoâng ñaït phaûi duõi boû vaø haøn laïi.
Sau ñoù laïi chuïp laïi choã môùi haøn.
150 CHÖÔNG 2
d) Phöông phaùp sieâu aâm duøng trong vieäc phaùt hieän khuyeát taät moái
haøn vaø nguyeân vaät lieäu ngaøy caøng ñöôïc söû duïng roäng raõi vì thuaän tieän
trong söû duïng vaø ñoä nhaïy raát lôùn. Duøng maùy doø khuyeát taät sieâu aâm ta
coù theå kieåm tra moái haøn tieáp caän chæ ñöôïc moät phía; ta coù theå phaùt hieän
khuyeát taät coù chieàu daøy 0,001mm, ñoàng thôøi xaùc ñònh vò trí theo chieàu
saâu cuûa khuyeát taät chính xaùc tôùi 2 ÷ 5% chieàu daøy vaät lieäu.
Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa maùy sieâu aâm döïa treân luaät khueách taùn
soùng aâm cöïc ngaén trong vaät lieäu. Neáu ta ñaët moät nguoàn phaùt soùng ngay
saùt treân beà maët vaät lieäu thì soùng ñoù seõ lan truyeàn vaøo saâu beân trong vaø
seõ bò taét daàn. Tuøy thuoäc vaøo vaät lieäu vaø chieàu daøy vaät lieäu heä soá taét daàn
seõ khaùc nhau. Ñoái vôùi theùp heä soá taét daàn töông ñoái nhoû, nhöng neáu treân
ñöôøng khueách taùn cuûa soùng coù veát nöùt hoaëc roã, soùng aâm phaûn hoài trôû laïi
ngay. Ño thôøi gian soùng aâm truyeàn ñi vaø thôøi gian quay trôû laïi ta coù theå
ño chieàu daøy vaät lieäu vaø khuyeát taät naèm trong vaät lieäu neáu coù (H.2.149).
Hình 2.149: Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa maùy doø khuyeát taät sieâu aâm
Phöông phaùp doø khuyeát taät baèng maùy sieâu aâm ñöa laïi keát quaû raát
nhanh choùng vaø chính xaùc. Duøng phöông phaùp naøy, coù theå kieåm tra taát
caû caùc moái haøn ñaáu ñaàu vaø haøn goùc. Nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp naøy
laø khoâng xaùc ñònh ñöôïc ñoä lôùn cuõng nhö hình daïng cuûa khuyeát taät do ñoù
noù thöôøng ñöôïc duøng laøm phöông phaùp thaêm doø sô boä tröôùc khi chieáu
tia Rônghen.
c) Phöông phaùp khoan. Duøng phöông phaùp naøy coù theå phaùt hieän
nhöõng khuyeát taät nhö: moái haøn khoâng ngaáu, ngaäm xæ, roã, raïn nöùt ñoái
vôùi caùc moái haøn ñaáu ñaàu cuõng nhö moái haøn goùc coù caïnh treân 6mm. Caùc
moái haøn ñaáu ñaàu quan troïng nhö voû taøu, toân maët boong, toân ñaùy ñoâi...
phaûi khoan caùc loã caùch nhau töø 1 ÷ 3m , coøn ñoái vôùi caùc taám keùm quan
troïng hôn thì khoan hai loã ñoái vôùi caùc taám coù chieàu roäng treân 1,3m. Ñoái
vôùi caùc moái haøn goùc cöù töø 3÷ ≤ 5m chieàu daøi moái haøn khoan moät loã.
Duøng caùc muõi khoan coù ñöôøng kính lôùn hôn chieàu roäng moái haøn töø
2 ÷ 3mm nhöng khoâng neân quaù 25mm ñöôøng kính.
Muïc ñích cuûa phöông phaùp khoan laø nhaèm phaùt hieän cô caáu moái
haøn taïi ñænh goùc vaùt meùp do ñoù ñoái vôùi moái haøn ñaáu ñaàu khoâng vaùt meùp
hoaëc vaùt chöõ X ta phaûi khoan saâu ít nhaát laø 2/3 chieàu daøy vaät lieäu, coøn
vaùt meùp kieåu chöõ V ta phaûi khoan töø maët sau vaø cuõng ít nhaát laø 2/3
chieàu daøy. Ñoái vôùi caùc moái haøn goùc, tieán haønh khoan heát chieàu daøy moái
haøn vaø saâu vaøo nguyeân lieäu cô baûn khoaûng 1 ÷ 1, 5mm . Ñeå ñaûm baûo yeâu
caàu loã khoan phaûi nhaün, duøng muõi khoan saét. Sau khi khoan phaûi ñaùnh
saïch baèng giaáy nhaùm hoaëc duïng cuï chuyeân duøng. Ñeå phaùt hieän nhöõng
khuyeát taät maø maét thöôøng khoâng phaùt hieän ñöôïc ta phaûi duøng chaát
ngaâm taåm NHO3 vôùi noàng ñoä 10 ÷ 15%.
Neáu phaùt hieän khuyeát taät daïng nöùt hoaëc khoâng ngaáu ta phaûi khoan
beân caïnh ñoù hai muõi nöõa vaø neáu thaáy khuyeát taät laïi khoan tieáp cho tôùi
khi khoâng coù khuyeát taät môùi thoâi. Ñoaïn moái haøn khuyeát taät phaûi duõi
saïch vaø haøn laïi.
Caùc loã khoan sau khi kieåm tra xong seõ ñöôïc haøn laïi. Tröôùc khi haøn
phaûi vaùt meùp loã vaø haøn baèng que haøn ∅3, 25mm cuõng ñaëc tính nhö khi
haøn toaøn boä moái haøn.
Phöông phaùp kieåm tra ñoä kín cuûa moái haøn bao goàm caùc phöông
phaùp duøng daàu hoûa vaø boät phaán, duøng khí neùn, duøng aùp löïc nöôùc phun
hoaëc ñoå ñaày nöôùc vaøp khoang.
Phöông phaùp duøng daàu hoûa vaø boät phaán ñöôïc tieán haønh nhö sau: ôû
moät phía cuûa moái haøn duøng phaán hoaëc nöôùc voâi boâi leân ñeå khoâ, phía sau
moái haøn ñoù, queùt daàu hoûa leân. Neáu coù veát nöùt, daàu hoûa seõ thaåm thaáu
qua vaø hieän roõ leân lôùp phaán traéng. Thôøi gian taùc duïng cuûa daàu hoûa ñöôïc
152 CHÖÔNG 2
Baûng 2.41
Thôøi gian, (ph)

Chieàu daøy vaät
Kín nöôùc Kín daàu
lieäu, (mm)
naèm ngang thaúng ñöùng naèm ngang thaúng ñöùng
Döôùi 6 20 30 40 60
6 ÷ 25 30 45 60 90
Treân 25 45 60 90 120
Phöông phaùp duøng khí neùn ñöôïc tieán haønh nhö sau: duøng voøi phun
khí neùn döôùi aùp suaát 4 ÷ 5at phun vaøo beà maët moái haøn, coøn maët kia
queùt lôùp nöôùc xaø phoøng. Khi phun ñaàu mieäng phun ñaët caùch taám 100mm
vaø vuoâng goùc vôùi taám.
Phöông phaùp nöôùc laø phöông phaùp duøng voøi phun coù ñöôøng kính
15mm trôû leân phun thaúng nöôùc döôùi aùp löïc töø 2 ÷ 3at vaøo beà maët moái
haøn vaø caùch moái haøn 3m. Ñoái vôùi moái haøn ñöùng thì phun töø döôùi phun
leân. Neáu moái haøn khoâng kín nöôùc seõ thaám sang maët kia.
Phöông phaùp ñoå nöôùc vaøo khoang thöôøng ñöôïc söû duïng ñoái vôùi caùc
khoang ñaët treân boong, caùc haàm saâu khoang muõi vaø khoang laùi. Tröôùc
khi kieåm tra baèng phöông phaùp ñoå nöôùc phaûi kieåm tra kyõ löôõng caùc
trang thieát bò, ñöôøng oáng naèm beân trong ñeå traùnh gaây hö haïi hoaëc traøn
nöôùc sang khoang khaùc. Nöôùc caàn ñoå ñaày tôùi meùp mieäng khoang hoaëc
oáng thoâng hôi. Thôøi gian ñeå nöôùc trong khoang ít nhaát laø 1/2h.
2- Caùc daïng khuyeát taät moái haøn vaø bieän phaùp khaéc phuïc chuùng
Treân baûng 2.42 neâu moät soá daïng khuyeát taät moái haøn chuû yeáu,
phöông phaùp phaùt hieän chuùng, dung sai vaø bieän phaùp khaéc phuïc.
Vieäc caét boû caùc choã khuyeát taät coù theå tieán haønh baèng phöông phaùp
thuû coâng hoaëc maùy töï ñoäng. Hình daïng choã caét coù loã khoan vaø khoâng coù
loã khoan ñöôïc neâu treân hình 2.150.
Haøn caùc choã khuyeát taät coù theå baèng phöông phaùp thuû coâng hoaëc töï
ñoäng. Haøn tay neân duøng que haøn Φ 3, 25 hoaëc Φ 4mm . Neáu moái haøn daøi
treân 0,5m haøn theo phöông phaùp luøi töøng ñoaïn.
Baûng 2.42
Loaïi khuyeát Phöông phaùp Bieän phaùp
Hình daïng Dung sai
taät phaùt hieän khaéc phuïc
(1) (2) (3) (4) (5)
Choã quaù
Trong phaïm
Xem xeùt cao baït
Moái haøn vi cho pheùp
baèng maét vaø baèng duõi
quaù cao cuûa taøi lieäu
ño chieàu cao khí neùn vaø
kyõ thuaät
maøi
Choã quaù
Moái haøn
- nt - - nt - thaáp haøn
quaù thaáp
ñaép theâm
Neáu saâu
Moái haøn Chieàu saâu treân 0,5mm
chaùy caïnh - nt - meùp leïm caàn ñaùnh
(lem) ≤ 0, 5mm saïch vaø
haøn ñaép
Choã phuû
meùp phaûi
Moái haøn Xem xeùt vaø Khoâng cho
duõi boû hoaëc
phuû meùp khoan pheùp
maøi troøn
ñeàu
Vaùt meùp
Boû leïm Xem xeùt beà Khoâng cho choã khuyeát
meùp ngoaøi maët pheùp taät, haøn
ñaép
Caét boû moái
haøn choã bò
Chieáu tia
Moái haøn khuyeát taät
Rônghen, Khoâng cho
khoâng cho tôùi
maùy doø sieâu pheùp
ngaáu nguyeân lieäu
aâm
cô baûn vaø
haøn laïi
Moái haøn Theo qui

- nt - - nt -
ngaäm xæ phaïm
khoâng quaù 3
treân 1cm2
Cho pheùp
Moái haøn vôùi kích
caùc boït khí - nt -
ngaäm hôi thöôùc haït
vôùi soá löôïng
lôùn nhaát laø
1mm
154 CHÖÔNG 2
(1) (2) (3) (4) (5)

Khoan ôû
phía cuoái
veát nöùt loã
Xem xeùt beà ∅8 , vaùt
Raïn nöùt Khoâng cho
maët, chieáu meùp loã vaø
doïc pheùp
tia Rônghen caét boû
ñoaïn nöùt,
sau ñoù haøn
laïi
Caét boû
Raïn nöùt ñoaïn hö
- nt - - nt -
ngang hoûng vaø
haøn laïi
Khoan ôû
phaàn cuoái
veát nöùt loã
Raïn nöùt Chieáu tia
∅8 , vaùt
beân trong Rônghen
meùp loã vaø
moái haøn hoaëc khoan
caét boû
ñoaïn nöùt,
haøn laïi
Raïn nöùt Tuøy tröôøng
Xem xeùt beà
nguyeân hôïp baøn
ngoaøi, chieáu
lieäu cô baûn - nt - caùch khaéc
tia Rônghen
hoaëc vuøng phuïc vôùi kyõ
hoaëc khoan
giaùp ranh sö haøn
Caét boû choã
Moái haøn Kieåm tra kín Khoâng cho
hoûng vaø
khoâng kín khít pheùp
haøn laïi
Caét boû choã
Xem xeùt beà khuyeát taät
Moãi haøn
ngoaøi, chieáu - nt - cho tôùi vaät
roãng xoáp
tia Rônghen lieäu cô baûn
vaø haøn laïi
Moái haøn
- nt - - nt - - nt -
xöông caù
Hình 2.150: Phöông phaùp caét moái haøn khuyeát taät

a) Khoâng coù loã khoan; b) Coù loã khoan
Ñeå thoáng nhaát vaø giaûn ñôn trong vieäc thoáng keâ vaø ñaùnh daáu daïng
khuyeát taät, ngöôøi ta söû duïng caùc kyù hieäu quoác teá bieåu thò caùc daïng
khuyeát taät moái haøn nhö baûng 2.42.
A- Moái haøn roã Da - Chaân moái haøn bò loài loõm
Ab- Roã daøi Db - Chaân moái haøn bò leïm
B- Moái haøn ngaäm xæ hoaëc kim loaïi E- Moái haøn bò raïn nöùt
Bb- Ngaäm xæ chuoãi Ea - Nöùt doïc moái haøn
C- Moái haøn khoâng ngaáu Eb - Nöùt ngang moái haøn
Aa- Roã troøn Ec - Nöùt daïng tia veà nhieàu höôùng
Ac - Roã chuoãi F- Khuyeát taät treân beà maët
Ba- Ngaäm xæ ôû caùc daïng vaø höôùng khaùc nhau Fa - Treân suoát moái haøn
Bc - Ngaäm kim loaïi Fb - Maët moái haøn khoâng ñeàu
D- Khuyeát taät ôû chaân moái haøn Fc - Moái haøn chaùy caïnh
2.4 CHEÁ TAÏO BAÙN THAØNH PHAÅM (CUÏM CHI TIEÁT)

2.4.1 Khaùi nieäm chung
1- Phöông phaùp chia thaân taøu thaønh caùc phaân ñoaïn

Ñeå cô giôùi hoùa caùc coâng taùc cheá taïo voû, taïo khaû naêng hôïp lyù hoùa
daây chuyeàn saûn xuaát, caùc keát caáu thaân taøu baèng kim loaïi thöôøng ñöôïc
156 CHÖÔNG 2
phaân thaønh: chi tieát, cuïm chi tieát, phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn.
Chi tieát laø moät boä phaän keát caáu khoâng theå phaân chia, thöôøng ñöôïc
cheá taïo baèng caùch gia coâng caùc taám hoaëc theùp hình baèng ñoät, daäp, caét...
Cuïm chi tieát laø moät boä phaän cuûa phaân ñoaïn hoaëc keát caáu cuûa thaân
taøu ñöôïc laép raùp töø hai hoaëc nhieàu chi tieát rieâng bieät. Tuøy thuoäc vaøo ñaëc
ñieåm keát caáu, ñaëc tính coâng ngheä cuïm chi tieát coøn coù theå phaân laøm
nhieàu nhoùm khaùc nhau (baûng 2.43).
Baûng 2.43: Phaân loaïi caùc cuïm chi tieát keát caáu cuûa thaân taøu
TT
Loaïi cuïm chi tieát Ví duï
nhoùm
1 Caùc daàm chieàu daøi treân 1,5m daïng chöõ T Khung söôøn haøn
vaø T thaúng hoaëc cong
2 Caùc daàm chöõ T ngaén, caùc maõ, giaù ñôõ coù Caùc beä maùy, giaù ñôõ
meùp vieàn
3 Thanh roäng coù caùc gia cöôøng ngang Khung giaøn ñaùy, ñaø doïc ñaùy, giaù ñôõ,
hoaëc doïc hoaëc coù caùc daûi vieàn vaùch giaû
4 Toân bao phaúng hoaëc daäp gaân Toân vaùch, maïn hoaëc ñaùy trong
5 Cuïm chi tieát khoái nhoû Beä maùy ñôn giaûn, thuøng chöùa, hoäp,
oáng noái
6 Khung töø thanh haøn vaø theùp hình
Phaân ñoaïn laø moät boä phaän coâng ngheä cuoái cuøng cuûa thaân taøu thuûy
hoaëc cuûa moät keát caáu rieâng bieät cuûa thaân taøu (ñaùy, maïn, boong...). Coù
phaân ñoaïn phaúng hoaëc phaân ñoaïn khoái vaø trong töøng loaïi phaân ñoaïn ñoù
ta cuõng coøn coù theå phaân bieät nhieàu loaïi khaùc nhau (baûng 2.44).
Baûng 2.44: Phaân loaïi phaân ñoaïn keát caáu taøu thuûy
Loaïi phaân ñoaïn Ví duï
1- Phaúng coù khung xöông theo moät höôùng hoaëc Caùc vaùch ngang, saøn
hai höôùng
Phaân 2- Daäp gaân, phaúng khoâng coù khung xöông hoaëc Vaùch doïc, vaùch ngang
ñoaïn coù khung xöông caét ngang caùc gaân daäp
phaúng 3- Cong moät chieàu coù khung xöông chuû yeáu veà Maïn, boong
moät höôùng hoaëc khung xöông chöõ thaäp
4- Ñöôøng cong thay ñoåi Maïn
5- Coù chu vi laø ñöôøng thaúng Haàm, thuøng chöùa lôùn,
khoang caùch ly
Phaân
6- Coù ñöôøng bao cong Phaân ñoaïn ñaùy, phaân ñoaïn
ñoaïn
muõi, laùi
khoái
7- Taàng cuûa thöôøng taàng
8- Beä maùy lôùn
Toång ñoaïn laø moät taäp hôïp keát caáu lôùn bao goàm phaân ñoaïn phaúng
vaø khoái hôïp laïi. Caùc toång ñoaïn cuûa thaân taøu thöôøng ñöôïc phaân ranh
giôùi vôùi nhau baèng nhöõng maët phaúng vuoâng goùc vôùi maët phaúng doïc taâm
taïo neân moät ñöôøng bao phaúng thuaän tieän cho vieäc laép raùp. Thöôïng taàng
vaø laàu laø nhöõng toång ñoaïn ñaëc bieät ñöôïc tính töø maët boong treân cuøng.
Cheá taïo thaân taøu theo phöông phaùp toång ñoaïn ñöôïc mieâu taû treân sô
ñoà hình 2.151.
Hình 2.151: Sô ñoà cheá taïo thaân taøu thuûy theo phöông phaùp toång ñoaïn
158 CHÖÔNG 2
2- Caùc nguyeân taéc phaân chia thaân taøu thaønh phaân ñoaïn, toång ñoaïn
Vieäc phaân chia thaân taøu thaønh phaân ñoaïn hoaëc toång ñoaïn phuï
thuoäc tröôùc heát vaøo taûi troïng cuûa thieát bò caåu taïi phaân xöôûng voû cuõng
nhö ôû nôi laép raùp tröôùc khi haï thuûy. Do ñoù tröôùc khi phaân chia caàn phaûi
hieåu roõ tình traïng thieát bò caåu ôû xöôûng seõ ñoùng.
Phaân chia thaân taøu thaønh caùc phaân ñoaïn phaúng laø caùch chia cô baûn
nhaát, noù khoâng phuï thuoäc vaøo phöông phaùp ñoùng taøu. Caàn phaûi nhaán
maïnh raèng khi ñoùng taøu baèng phöông phaùp toång ñoaïn thì noùi chung soá
löôïng phaân ñoaïn phaúng hoaëc khoái seõ taêng. Khi phaân chia phaân ñoaïn
caàn phaûi löu yù caùc yeáu toá sau:
Khoái löôïng cuûa töøng phaân ñoaïn caøng lôùn caøng toát trong phaïm vi
cho pheùp cuûa caàn caåu vaø vaän chuyeån töø phaân xöôûng voû ñeán nôi laép raùp;
Chieàu daøi vaø chieàu roäng cuûa moãi phaân ñoaïn coá gaéng laø boäi soá cuûa
kích thöôùc toân taám;
Ñöôøng bao phaân ñoaïn coá gaéng thaúng, lieân tuïc khoâng coù choã gaõy
khuùc hoaëc thuït vaøo ñeå thuaän tieän cho vieäc laép raùp;
Trình töï laép raùp caùc phaân ñoaïn phaûi ñaûm baûo öùng suaát haøn nhoû
nhaát ôû nhöõng choã keát caáu khoâng lieân tuïc nhaèm traùnh raïn nöùt;
Vò trí caùc meùp cuûa phaân ñoaïn doïc theo thaân taøu coù theå boá trí so le
vôùi nhau (H.2.152a) hoaëc cuøng treân moät maët phaúng (H.2.152b) hoaëc
cuõng coù theå hoãn hôïp (H.2.152c).
1- Phaân ñoaïn boong; 2- Phaân ñoaïn maïn; 3- Phaân ñoaïn ñaùy; 4- Toång ñoaïn muõi; 5- Toång ñoaïn laùi
Hình 2.152: Chia phaân ñoaïn thaân taøu theo chieàu doïc
a) Caùc phaân ñoaïn phaúng naèm so le; b) Caùc phaân ñoaïn phaúng khoâng
naèm so le (toång ñoaïn); c) Phöông phaùp chia hoãn hôïp
ÔÛ maët caét ngang, caùc meùp cuûa phaân ñoaïn caàn ñöôïc ñeå ôû nhöõng nôi
coù caùc maõ, ví duï: ôû vuøng hoâng taøu, choã noái boong vôùi maïn taøu... (H.2.153).
Hình 2.153: Caùch chia thaønh phaân ñoaïn ôû maët caét ngang
a) Taøu haøng khoâ; b) Taøu daàu
Ñoái vôùi caùc phaân ñoaïn quaù lôùn ví duï phaân ñoaïn ñaùy ñoâi ta caàn
phaân nhoû theo moät trong ba kieåu (H.2.154).
Hình 2.154: Phöông phaùp phaân Hình 2.155: Phaân thaân taøu thaønh
ñaùy ñoâi thaønh phaân ñoaïn toång ñoaïn
a) Kieåu 1; b) Kieåu 2; c) Kieåu 3
Khi phaân chia thaân taøu thaønh toång ñoaïn phaûi coá gaéng sao cho
chieàu daøi toång ñoaïn töông öùng vôùi khoaûng caùch giöõa hai vaùch ngang.
Phaûi boá trí sao cho trong moãi toång ñoaïn coù ít nhaát moät vaùch ngang ñeå
ñaûm baûo ñoä cöùng vaø hình daùng toång ñoaïn.
Chieàu daøi cuûa toång ñoaïn neáu coù theå cuõng neân chia sao cho laø boäi soá
cuûa chieàu daøi toân taám.
Khoang chöùa nhieàu trang thieát bò (nhö buoàng maùy) neân phaân thaønh
moät toång ñoaïn coù caû hai vaùch ñeå taïo ñieàu kieän tieán haønh laép raùp moät soá
thieát bò tröôùc khi laép raùp treân trieàn (H.2.155).
2.4.2 Cheá taïo cuïm chi tieát

Cheá taïo cuïm chi tieát thanh (daàm)
Cuïm chi tieát thanh thoâng thöôøng nhaát ñöôïc caáu taïo töø hai hoaëc
nhieàu thanh baûn kim loaïi thaønh keát caáu coù proâfin daïng chöõ T hoaëc chöõ l
160 CHÖÔNG 2
ñeå söû duïng laø caùc chi tieát gia cöôøng chính (ví duï: ñöôøng söôøn chính, ñaø
doïc ñaùy, xaø doïc boong, ky hoâng...) (H.2.156).
Hình 2.156: Moät vaøi ví duï veà cuïm chi tieát

Vieäc cheá taïo caùc cuïm chi tieát bao goàm caùc böôùc cô baûn sau:
1- Laép caùc chi tieát keát caáu vôùi nhau vaø eùp giöõ caùc chi tieát ñoù;
2- Haøn ñính caùc chi tieát ñoù vôùi nhau;
3- Haøn;
4- Kieåm tra hình daùng vaø naén thaúng neáu caàn.
Vieäc laép raùp caùc chi tieát thanh vôùi nhau coù theå tieán haønh treân
nhieàu thieát bò chuyeân duøng khaùc nhau. Thieát bò ñôn giaûn thöôøng hay
duøng nhaát ñöôïc bieåu thò treân hình 2.157. Thieát bò naøy bao goàm boä phaän
ñeá vaø caùc ñaàu eùp ngang vaø doïc duøng ñeå giöõ caùc chi tieát ñöôïc laép raùp vôùi
nhau. Ñeå thuaän tieän hôn cho coâng taùc haøn ngöôøi ta coøn duøng caùc beä
quay (H.2.158) hoaëc nghieâng.
1- Thaân daàm
2- Ñeá daàm
3- Quai keïp
4- Chaân
Hình 2.157: Thieát bò laép raùp daàm chöõ T Hình 2.158: Thieát bò xoay
Hình 2.159: Trình töï haøn Hình 2.160: Thieát bò giöõ chi tieát phuïc
ñính vaø haøn daàm chöõ T vuï cho vieäc haøn ñính
Sau khi laép raùp caùc chi tieát, tieán haønh haøn ñính caùc chi tieát ñöôïc
laép raùp vôùi nhau. Vieäc haøn ñính phaûi tuaân theo trình töï haøn (H.2.159)
ñeå ñaûm baûo öùng suaát vaø bieán daïng haøn nhoû nhaát. Ñeå phuïc vuï cho vieäc
haøn ñính, coøn coù theå duøng thieát bò neâu treân hình 2.160 ñeå giöõ chaët caùc
chi tieát.
Vieäc haøn coù theå tieán haønh theo nhieàu phöông phaùp khaùc nhau tuøy
thuoäc vaøo thieát bò hieän coù taïi xí nghieäp, thoâng thöôøng nhaát laø haøn tay
thuû coâng. Quy trình haøn daàm chöõ T neâu treân hình 2.159 vaø coâng taùc
haøn coù theå tieán haønh ngay treân thieát bò laép raùp ñôn giaûn hoaëc quay vaø
nghieâng (H.2.158).
Ñeå giaûm bieán daïng haøn ñoái vôùi caùc chi tieát ngaén (döôùi 2,5m) khi
haøn caàn giöõ chaët caùc chi tieát treân giaù laép, coøn ñoái vôùi caùc chi tieát daøi
treân 2,5m caàn taïo phaûn bieán daïng. Neáu daàm bò bieán daïng quaù möùc qui
ñònh caàn phaûi naén söûa (xem muïc 7 phaàn 2.5). Sai leäch khoûi vò trí ñöôøng
lyù thuyeát khoâng ñöôïc quaù ± 2mm, vaø ñoä loài loõm cuûa thaân vaø giaù khoâng
quaù 2mm treân 1m chieàu daøi.
162 CHÖÔNG 2
Cheá taïo khung söôøn chính
Coâng ngheä cheá taïo khung söôøn chính baét ñaàu töø vieäc haøn taát caû caùc
maûnh thaân ñöôøng söôøn vôùi nhau (goàm söôøn ñaùy, söôøn maïn vaø söôøn
boong), sau ñoù tieán haønh laép raùp phaàn giaù vaø haøn caùc phaàn giaù vôùi
nhau, cuoái cuøng laép raùp phaàn giaù vôùi thaân vaø haøn. Trình töï laép raùp vaø
haøn cuõng gioáng nhö ñoái vôùi daàm chöõ T.
Coâng taùc cheá taïo khung söôøn chính coù theå tieán haønh theo caùch: ñaàu
tieân cheá taïo caùc daàm chöõ T rieâng bieät vaø sau ñoù ñaáu toaøn boä vôùi nhau.
Phöông phaùp naøy ít bieán daïng hôn vaø taïo khaû naêng thuaän tieän cho vieäc
cheá taïo, do ñoù ñöôïc öùng duïng roäng raõi.
Hình 2.161: Thieát bò gaù laép chuyeân duøng ñeå cheá taïo khung söôøn chính
Vieäc cheá taïo khung söôøn kheùp kín coù theå tieán haønh treân giaù laép
chuyeân duøng (H.2.161) hoaëc treân beä laép raùp.
Hình 2.162: Beä laép raùp

Cheá taïo caùc cuïm chi tieát oáng hình truï

Trong keát caáu thaân taøu coù nhieàu cuïm chi tieát oáng hình truï nhö coät
buoàm, mieäng oáng thoâng gioù, oáng khoùi... Caùc cuïm chi tieát naøy thöôøng
ñöôïc cheá taïo töø caùc taám kim loaïi cuoän troøn hoaëc nöûa troøn vaø sau ñoù
ñöôïc laép raùp vaø haøn laïi vôùi nhau. Trong tröôøng hôïp caùc taám cuoän troøn,
ta laàn löôït haøn moái haøn treân töøng chi tieát sau ñoù môùi haøn caùc chi tieát
vôùi nhau (H.2.163a). Trong tröôøng hôïp taám cuoän nöûa troøn ñaàu tieân, haøn
moái haøn ngang giöõa caùc chi tieát, sau môùi ñeán haøn doïc (H.2.163). Caùc
moái haøn ngang vaø doïc coù theå tieán haønh treân thieát bò xoay (H.2.164) ôû
phía treân coù gaén maùy haøn töï ñoäng coù theå ñieàu chænh ñoä cao vaø dòch
chuyeån theo chieàu doïc. Khi haøn caùc moái haøn doïc maùy haøn chuyeån dòch
theo höôùng daãn vaø chi tieát naèm yeân. Khi haøn caùc moái ngang chi tieát
xoay vôùi toác ñoä ñeàu coøn maùy haøn laïi baát ñoäng. Sai leäch ñöôøng kính cho
pheùp ±5mm vaø sai leäch treân toaøn boä chieàu daøi 15mm .
Hình 2.163: Cheá taïo cuïm chi tieát oáng troøn

a) Tröôøng hôïp caùc chi tieát cuoän troøn
b) Tröôøng hôïp caùc chi tieát cuoän nöûa troøn (soá treân hình laø trình töï haøn)
164 CHÖÔNG 2
1- Baùnh chuû ñoäng

2- Baùnh di ñoäng
3- Ñöôøng daãn
4- Maùy haøn
5- Thieát bò thay ñoåi chieàu cao maùy
haøn
Hình 2.164: Thieát bò cheá taïo caùc cuïm chi tieát hình truï
Cheá taïo beä maùy
Hình 2.165: Phöông phaùp cheá taïo beä maùy

a) Trình töï laép ñaët; b) Trình töï haøn
Moät soá beä maùy nhoû thöôøng ñöôïc cheá taïo thaønh töøng cuïm tröôùc khi
ñöa laép ñaët treân taøu thuûy. Vieäc cheá taïo beä maùy coù theå thöïc hieän treân beä
laép raùp ñôn giaûn. Trình töï tieán haønh nhö sau: treân beä laép raùp phaûi vaïch
daáu chính xaùc vò trí caùc chi tieát keát caáu cuûa beä, sau ñoù ñaët taám treân
cuøng cuûa beä xuoáng döôùi. Treân taám ñoù ñaët caùc keát caáu khung doïc vaø
ngang cuûa beä vaø cuoái cuøng laø caùc maõ. Khi laép ñaët caùc chi tieát caàn haøn
ñính ngay vaø kieåm tra ñoä chính xaùc cuûa vieäc laép ñaët. Sau khi laép raùp vaø
haøn ñính toaøn boä, tieán haønh haøn theo trình töï; tröôùc heát haøn caùc moái
haøn ñaáu ñaàu ngaén, tieáp ñeán haøn caùc moái haøn ñöùng vaø cuoái cuøng laø moái
haøn giöõa khung beä vaø taám treân cuøng cuûa beä (H.2.165). Trong khi haøn
phaûi chuù yù duøng phöông phaùp haøn luøi töøng ñoaïn.
Cheá taïo cuïm chi tieát taám

Cuïm chi tieát taám ñöôïc cheá taïo baèng caùch laép gheùp nhieàu taám rieâng
bieät vôùi nhau. Quaù trình cheá taïo cuïm chi tieát taám coù theå tieán haønh treân
dieän tích phaúng (ñoái vôùi caùc cuïm chi tieát taám phaúng hoaëc cong ít) hoaëc
cuõng coù theå treân caùc beä laép raùp chuyeân duøng (H.2.166) ñoái vôùi nhöõng
cuïm coù ñoä cong töông ñoái lôùn hoaëc daïng hình phöùc taïp.
Hình 2.166: Moät soá kieåu beä laép raùp chuyeân duøng
ñoái vôùi nhöõng cuïm chi tieát taám cong
a) Beä vaïn naêng; b) Beä moät phía
Quaù trình cheá taïo cuïm chi tieát taám bao goàm nhöõng nguyeân coâng cô
baûn sau:
1- Kieåm tra ñoàng boä cuûa nguyeân lieäu ñöa töø kho chi tieát tôùi sau ñoù
ñaët taát caû caùc taám theo ñuùng vò trí treân baûn veõ ñaõ qui ñònh treân vò trí
laép raùp;
2- Raø khôùp caùc meùp taám vôùi nhau vaø haøn ñính;
3- Haøn caùc moái noái ñaáu ñaàu;
4- Caåu laät (neáu yeâu caàu);
5- Duõi chaân haøn ôû maët sau vaø haøn (neáu caàn);
6- Kieåm tra vaø naén thaúng.
Ñeå raø khôùp vaø neùn eùp caùc meùp taám vôùi nhau ta coù theå duøng moät soá
caùc thieát bò, duïng cuï ñôn giaûn neâu treân hình 2.167.
Vieäc haøn ñính sau khi raø khôùp cuõng tieán haønh töông töï nhö caùc
tröôøng hôïp laép raùp khaùc nghóa laø chieàu daøi moãi môùn khoaûng töø
30 ÷ 4 mm vaø khoaûng caùch giöõa hai moái ít nhaát laø 300mm. Ngoaøi ra moái
haøn ñính ñoái vôùi cuïm chi tieát taám caàn caùch meùp ngoaøi cuøng 100mm
(H.2.168).
166 CHÖÔNG 2
Hình 2.167: Moät soá duïng cuï ñôn giaûn ñeå raø khôùp caùc meùp taám vôùi nhau
T - Haøn tay
M - Haøn maùy
Hình 2.168: Phöông phaùp haøn ñính caùc taám

a) Trình töï haøn; b) Maët caét ngang qua moái haøn ñính ñoái vôùi caùc taám coù
chieàu daøy khaùc nhau vaø phöông phaùp haøn khaùc nhau
Haøn ñaáu ñaàu giöõa caùc taám vôùi nhau coù theå tieán haønh baèng tay hoaëc
töï ñoäng, baùn töï ñoäng. Ngaøy nay trong caùc xöôûng ñoùng taøu hieän ñaïi chuû
yeáu laø duøng phöông phaùp haøn töï ñoäng döôùi chaát trôï dung vaø haøn ñoàng
thôøi caû hai phía. Qui trình haøn neâu treân hình 2.169.
Hình 2.169: Qui trình haøn ñaáu ñaàu giöõa caùc chi tieát taám
Trong tröôøng hôïp caàn thieát phaûi haøn maët sau, ta phaûi tieán haønh
caåu laät.
Hình 2.170: Thieát bò laät taám chuyeân duøng

Nguyeân coâng naøy thöïc hieän baèng caåu caàu trong phaân xöôûng hoaëc
cuõng coù theå baèng thieát bò laät chuyeân duøng (H.2.170). Vieäc caåu laät caàn
phaûi raát thaän troïng löu yù tôùi vieäc haõm caùc moû caëp, cuõng nhö vò trí ñaët
moû caëp ñeå traùnh bieán daïng cuûa cuïm chi tieát taám. Ñeå traùnh tröôït moû
keïp khoûi taám ta coù theå duøng cung haøn baùn nguyeät (H.2.171); ñeå traùnh
bieán daïng ta duøng ñoøn ngaùng ñeå choáng laïi löïc neùn eùp do troïng löôïng
taám gaây ra (H.2.172).
Hình 2.171: Caùch thöùc haøn cung Hình 2.172: Duøng ñoøn ngaùng
baùn nguyeät choáng tröôït moû keïp choáng bieán daïng trong khi caåu laät
168 CHÖÔNG 2
Ngoaøi ra trong tröôøng hôïp, chieàu cao caåu quaù thaáp khoâng cho pheùp
laät cuïm chi tieát, ngöôøi ta ñaøo moät maùng roäng, saâu, ôû ñoù seõ tieán haønh laät
ngöôïc cuïm chi tieát (H.2.173).
Hình 2.173: Maùng laät cuïm chi tieát (phaân ñoaïn)
Sau khi laät, duõi goác moái haøn vaø haøn gioáng qui trình ñaõ neâu treân.
Sau khi keát thuùc haøn, tieán haønh kieåm tra vaø naén thaúng.
2.4.3 Cheá taïo phaân ñoaïn phaúng
Phaân ñoaïn phaúng ñöôïc cheá taïo töø taám vaø caùc gia cöôøng laøm cöùng.
Caùc phaân ñoaïn phaúng tieâu bieåu nhaát laø phaân ñoaïn vaùch doïc, vaùch
ngang, phaân ñoaïn maïn, phaân ñoaïn boong, phaân ñoaïn ñaùy ñôn.
Phaân ñoaïn phaúng coù theå phaúng vaø cuõng coù theå laø cong.
Vieäc cheá taïo phaân ñoaïn phaúng theo trình töï sau:
1- Cheá taïo cuïm chi tieát toân bao.
2- Vaïch daáu treân cuïm chi tieát toân bao vaø laép ñaët caùc khung xöông
nhoùm I.
3- Haøn caùc khung xöông nhoùm I vôùi toân bao.
4. Laép ñaët caùc chi tieát khung xöông nhoùm II vaø moät soá caùc chi tieát
trang thieát bò (neáu coù theå).
5- Haøn caùc chi tieát khung xöông nhoùm II.
6- Naén thaúng phaân ñoaïn.
7- Vaïch daáu laïi ñöôøng bao phaân ñoaïn coù löu yù tôùi löôïng dö laép raùp.
8- Caét phaân ñoaïn theo kích thöôùc vaïch daáu.
9- Thöû ñoä kín vaø nghieäm thu phaân ñoaïn.
10- Vaän chuyeån phaân ñoaïn tôùi kho baùn thaønh phaåm.
Trình töï caùc böôùc cheá taïo moät phaân ñoaïn vaùch döôïc neâu treân
hình 2.174.
Hình 2.174: Caùc böôùc cheá taïo phaân ñoaïn vaùch

a) Cuïm toân bao; b) Laép ñaët khung xöông nhoùm I
c) Laép ñaët khung xöông nhoùm II; d) Laép ñaët caùc chi tieát keát caáu phuï
Vieäc laép ñaët khung xöông nhoùm I coù theå tieán haønh baèng phöông
phaùp thuû coâng vôùi caùc duïng cuï neùn eùp ñôn giaûn (H.2.175) hoaëc baèng
thieát bò cô giôùi chuyeân duøng (H.2.176).
Hình 2.175: Moät soá duïng cuï duøng trong vieäc laép ñaët khung xöông
a) Quai voøng haøn eùp baèng truïc vít; b) Quai voøng haøn cheâm
c) Mieáng haøn vaø ñoøn baåy; d,e) EÙp baèng oác vít
f) Ñoøn eùp moùc vaøo caùc xöông tröôùc; g) Quai aùp truïc vít ñoøn baåy
170 CHÖÔNG 2
1- Khung maùy; 2- Chaân maùy; 3- Beä laép raùp; 4- Thieát bò neùn eùp; 5- Ñaàu daãn; 6- Thieát bò haøn
Hình 2.176: Thieát bò laép ñaët haøn töï ñoäng khung xöông nhoùm I
Laép ñaët khung xöông goàm caùc böôùc coâng vieäc sau:
- Ñaët caùc khung xöông theo ñuùng vò trí treân toân bao;
- Neùn eùp laàn löôït töøng khung xöông saùt vôùi toân bao treân ñöôøng
vaïch daáu vaø haøn ñính.
Trong khi laép ñaët luoân kieåm tra ñoä chính xaùc cuûa vieäc laép ñaët döïa
vaøo ñöôøng kieåm tra ñaõ vaïch treân taám vaø khung xöông. Khe hôû giöõa toân
bao vaø khung xöông khoâng ñöôïc pheùp vöôït quaù 0,5mm.
Haøn khung xöông nhoùm I ñöôïc tieán haønh ngay sau khi laép ñaët
xong. Ñeå traùnh vieäc xuaát hieän öùng suaát haøn trong keát caáu quaù lôùn phaûi
nghieâm tuùc thöïc hieän qui trình haøn.
Hình 2.177: Phöông phaùp haøn khung xöông vôùi toân bao
a) Haøn lieàn hai phía; b) Haøn giaùn ñoaïn ñoåi hai phía
Coâng taùc haøn coù theå tieán haønh baèng phöông phaùp thuû coâng hoaëc töï
ñoäng. Thöôøng, caùc khung xöông nhoùm I ñöôïc haøn lieàn hai phía hoaëc haøn
giaùn ñoaïn ñoåi hai phía (H.2.177). Treân hình 2.178 neâu ví duï trình töï
haøn thuû coâng khung xöông nhoùm I cuûa phaân ñoaïn vaùch.
Hình 2.178: Ví duï veà trình töï haøn khung xöông nhoùm I baèng hai thôï
haøn
Ñoái vôùi phaân ñoaïn ñaùy qui trình haøn töông ñoái phöùc taïp hôn. Ta coù
theå haøn theo hai phöông phaùp: phöông phaùp haøng vaø phöông phaùp vaønh
khuyeân (H.2.179).
Hình 2.179: Caùc phöông phaùp haøn phaân ñoaïn ñaùy

a) Haøn khung caùc xöông vôùi nhau: 1- Phöông phaùp haøng; 2- Phöông phaùp vaønh
khuyeân
b) Haøn khung xöông vôùi toân bao: 1- Phöông phaùp haøng

2- Phöông phaùp vaønh khuyeân; 3- Haøn töï ñoäng
3- Haøn töï ñoäng

Haøn theo phöông phaùp haøng hay vaønh khuyeân tröôùc heát vaãn phaûi
172 CHÖÔNG 2
haøn caùc moái noái giöõa caùc chi tieát keát caáu khung xöông vôùi nhau (moái
haøn ñöùng) (H.2.179a). Sau ñoù môùi tieán haønh haøn khung xöông vôùi toân
bao (H.2.179b). Trong caû hai phöông phaùp, ta ñeàu phaûi tieán haønh haøn töø
giöõa phaân ñoaïn daàn ra phía ngoaøi. Theo phöông phaùp haøng ta phaûi laàn
löôït hoaøn thaønh töøng haøng moät. Coøn theo phöông phaùp vaønh khuyeân
phaûi hoaøn thaønh caùc moái haøn theo töøng voøng troøn moät vaø lan daàn ra
phía ngoaøi.
Trong tröôøng hôïp duøng maùy haøn töï ñoäng ñeå haøn phaân ñoaïn ñaùy thì
trình töï haøn coù khaùc hôn. Tröôùc heát ta phaûi haøn ñaø doïc giöõa vôùi toân bao
tröôùc khi ñaët caùc ñaø ñaùy ngang. Sau khi laép ñaët caùc keát caáu khung
xöông caàn phaûi haøn baèng phöông phaùp thuû coâng caùc moái noái ñöùng giöõa
ñaø ñaùy ngang vôùi ñaø doïc vaø sau ñoù haøn caùc ñaø ñaùy ngang baèng maùy töï
ñoäng vôùi toân bao.
Caùc khung xöông nhoùm II ñöôïc laép ñaët sau khi ñaõ haøn xong caùc
moái haøn lieân tuïc baèng maùy haøn töï ñoäng, do ñoù vieäc chia thaønh hai
nhoùm khung xöông chæ coù yù nghóa khi söû duïng maùy haøn töï ñoäng ñeå haøn
caùc chi tieát keát caáu cuûa phaân ñoaïn. Khi laép ñaët vaø haøn caùc khung xöông
nhoùm II ta cuõng söû duïng caùc thieát bò duïng cuï nhö ñoái vôùi khung xöông
nhoùm I. Ñoàng thôøi vôùi laép ñaët vaø haøn caùc khung xöông thuoäc nhoùm II ta
thöôøng phaûi tieán haønh laép ñaët vaø haøn caùc chi tieát keát caáu phuï khaùc naèm
treân phaân ñoaïn, ví duï nhö loã ngöôøi chui, ñöôøng oáng maùng daãn, moùc caâu,
quai caëp...
Cuoái cuøng, ta thöïc hieän caùc nguyeân coâng 6 ÷ 10 theo caùc chæ daãn
trong caùc phaàn töông öùng ñaõ neâu treân.
2.4.4 Cheá taïo phaân ñoaïn khoái
Phaân ñoaïn khoái ñöôïc cheá taïo töø caùc phaân ñoaïn phaúng vaø caùc cuïm
chi tieát. Vieäc cheá taïo phaân ñoaïn khoái chæ neân tieán haønh khi thieát bò caåu
treân vò trí haï thuûy cho pheùp.
Moät phaân ñoaïn khoái ñieån hình ñoù laø phaân ñoaïn ñaùy ñoâi. Noù bao
goàm cuïm taám bao ñaùy trong vaø phaân ñoaïn ñaùy ngoaøi. Trình töï cheá taïo
phaân ñoaïn ñaùy ñoâi nhö sau (H.2.180):
1- Cheá taïo caùc cuïm chi tieát taám bao ñaùy trong vaø ñaùy ngoaøi;
2- Laép ñaët caùc khung söôøn nhoùm I leân cuïm chi tieát taám bao ñaùy
trong ñaõ ñöôïc laät ngöôïc sau ñoù haøn baèng maùy töï ñoäng caùc keát caáu ñoù vôùi
nhau;
3- Laép ñaët caùc khung söôøn nhoùm II vaø haøn baèng phöông phaùp thuû coâng;
4- Caåu laät caû phaân ñoaïn ñaùy trong, uùp ñaët leân toân bao ñaùy ngoaøi vaø
tieán haønh haøn vôùi ñaùy ngoaøi;
5- Caùc coâng taùc keát thuùc hoaøn chænh vaø giao nhaän nghieäm thu phaân ñoaïn.
Hình 2.180: Trình töï laép ñaët vaø cheá taïo phaân ñoaïn ñaùy ñoâi
a) Taám bao ñaùy ngoaøi; b) Taám bao ñaùy trong; c) Laép ñaët khung xöông
nhoùm I; d) Laép ñaët khung xöông nhoùm II; e) Phaân ñoaïn ñaùy ñoâi
174 CHÖÔNG 2
Hình 2.181: Trình töï laép raùp vaø haøn cuûa moät soá phaân ñoaïn khoái phöùc taïp
a) Moät phaân ñoaïn khoái cuûa thöôïng taàng; b) Phaân ñoaïn muõi; c) Phaân ñoaïn laùi
Beân caïnh phaân ñoaïn ñaùy ñoâi, coøn raát nhieàu phaân ñoaïn khoái khaùc
nhö phaân ñoaïn muõi, phaân ñoaïn laùi hoaëc caùc haàm saâu, thuøng saâu, laàu
thöôïng taàng, haàm truïc...
Moät soá ví duï veà trình töï laép raùp vaø trình töï haøn cuûa moät soá phaân
ñoaïn khoái phöùc taïp neâu treân hình 2.181.
Vieäc laép ñaët vaø haøn caùc phaân ñoaïn khoái thöôøng tieán haønh treân baõi
laép raùp coù theå treân neàn cöùng hoaëc treân caùc beä laép raùp chuyeân duøng
(H.2.182). Ñoái vôùi tröôøng hôïp ñoùng haøng loaït ta neân duøng caùc beä chuyeân
duøng vì vöøa ñaûm baûo ñoä chính xaùc laép ñaët vöøa taêng naêng suaát lao ñoäng.
Hình 2.182: Beä laép raùp chuyeân duøng cho phaân ñoaïn muõi
a) Phöông phaùp ky xuoáng döôùi; b) Phöông phaùp uùp ngöôïc (ky leân treân)
2.4.5 Cheá taïo toång ñoaïn
Do tính öu vieät cuûa phöông phaùp ñoùng taøu theo toång ñoaïn, ngaøy
nay trong caùc xí nghieäp ñoùng taøu lôùn hieän ñaïi thöôøng coù xu höôùng ñoùng
caùc toång ñoaïn lôùn.
Toång ñoaïn laø moät taäp
hôïp keát caáu lôùn bao
goàm nhieàu phaân ñoaïn
phaúng vaø khoái hôïp laïi
cho neân toång ñoaïn laø
giai ñoaïn thöù töông
öùng trong quaù trình
coâng ngheä cheá taïo
thaân taøu.
Vieäc cheá taïo toång
ñoaïn hoaøn toaøn döïa Hình 2.183: Trình töï laép raùp vaø
vaøo caùc daáu ñaõ vaïch haøn toång ñoaïn giöõa taøu
saün treân caùc phaân
ñoaïn phaúng vaø khoái. Ví duï: cheá taïo toång ñoaïn giöõa taøu (H.2.183) ñöôïc
tieán haønh theo trình töï sau (sau khi ñaõ coù caùc phaân ñoaïn):
1- Ñaët caùc phaân ñoaïn ñaùy, tröôùc heát ñaët doïc theo caùc maët phaúng
ñöôøng söôøn, sau ñoù theo maët phaúng ñoái xöùng vaø ôû chieàu naèm ngang döïa
vaøo maët phaúng môùn nöôùc;
2- Ñaët phaân ñoaïn vaùch ngang döïa vaøo ñöôøng nöôùc vaø truïc ñoái xöùng
vaïch treân vaùch. Do phaân ñoaïn vaùch coøn coù löôïng dö neân phaûi ñaët vaùch
cao hôn vò trí moät ñoaïn baèng löôïng dö (H.2.184).
176 CHÖÔNG 2
Hình 2.184: Laép ñaët vaùch ngang
3- Duøng compa vaïch ñöôøng bao chính

xaùc cuûa vaùch sau ñoù caét phaàn dö khoâng caàn
thieát vaø haï vaùch xuoáng. Neáu toång ñoaïn chæ
coù moät vaùch ngang thì ñaàu kia phaûi laép ñaët
theâm vaùch laép raùp (H.2.185);
4- Laép ñaët phaân ñoaïn maïn taøu döïa
vaøo ñöôøng nöôùc vaø maët phaúng ñöôøng söôøn
(H.2.186);
5- Laép ñaët phaân ñoaïn boong. Vò trí
Hình 2.185: Vaùch laép raùp
phaân ñoaïn boong ñöôïc xaùc ñònh döïa theo
daáu cuûa maët phaúng ñoái xöùng, maët phaúng ñöôøng söôøn vaø chieàu cao ôû maïn
(H.2.187).
Ñeå tieán haønh caùc coâng taùc laép raùp noùi treân phaûi duøng quaû doïi, oáng
thuûy bình vaø caùc döôõng goã caàn thieát
Ñoái vôùi caùc toång ñoaïn coù mieäng khoang phaûi heát söùc löu yù tôùi ñoä
chính xaùc cuûa kích thöôùc vaø hình thuø mieäng khoang. Nhieàu khi caùc kích
thöôùc mieäng khoang phaûi ño baèng maùy traéc ñòa ñeå kieåm tra ñoä chính
xaùc.
Hình 2.186: Laép ñaët phaân ñoaïn maïn
Hình 2.187: Xaùc ñònh vò trí cuûa boong

178 CHÖÔNG 2
2.4.6 Laép ñaët caùc chi tieát keát caáu phuï vaø trang thieát bò trong giai
ñoaïn cheá taïo phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn
Vieäc laép ñaët caùc chi tieát keát caáu phuï vaø trang thieát bò trong giai
ñoaïn cheá taïo phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn taïo ñieàu kieän laøm vieäc thuaän lôïi
cho coâng nhaân do ñoù giaù thaønh reû hôn vaø chaát löôïng toát hôn.
Caùc chi tieát keát caáu phuï thöôøng laø: taát caû caùc moùc keïp, giaù ñôõ, ñoaïn
chui qua vaùch hoaëc maïn cuûa ñöôøng oáng... maø vieäc laép ñaët caùc chi tieát ñoù
khoâng ñoøi hoûi trình ñoä ñaëc bieät. Caùc trang thieát bò coù theå laép ñaët trong
giai ñoaïn cheá taïo phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn thöôøng laø: ñöôøng oáng, thieát
bò ñieän, lôùp caùch ly, thieát bò treân boong, beä maùy...
Coâng taùc laép ñaët caùc chi tieát phuï vaø trang thieát bò tuøy thuoäc vaøo
möùc ñoä phöùc taïp ta coù theå phaân thaønh caùc loaïi coâng vieäc vaø tieán haønh ôû
töøng giai ñoaïn cheá taïo khaùc nhau (baûng 2.45).
Caùc yeâu caàu veà coâng taùc laép ñaët caùc chi tieát keát caáu phuï vaø trang
thieát bò trong giai ñoaïn cheá taïo caùc phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn cuõng khoâng
khaùc so vôùi caùc yeâu caàu neâu treân baûng 2.46.
Baûng 2.45: Phaân caùc keát caáu phuï vaø thieát bò trong caùc giai ñoaïn cheá taïo
Giai ñoaïn cheá taïo

TT Coâng taùc laép ñaët
Cuïm chi tieát Phaân ñoaïn phaúng Phaân ñoaïn khoái Toång ñoaïn
1 Maùy chính – – Beä maùy Maùy chính,

hoäp soá, noài
hôi
2 Maùy phuï – Beä maùy Beä maùy Taát caû maùy
moùc
3 Ñöôøng oáng Loã chui, giaù Giaù ñôõ, ñoaïn Moät phaàn Toaøn boä
ñôõ chui vaùch, oáng ñöôøng oáng ñöôøng oáng
thaúng trong toång
ñoaïn
4 Ñöôøng ñieän vaø thieát Caùc loã chui Maùng chui vaùch, Ñöôøng, maùng Toaøn boä
bò ñieän moùc keïp daãn caùp ñöôøng daây vaø
thieát bò ñieän
5 Caùch ly khoang – Chaân ñôõ caùch ly Moät phaàn Toaøn boä
6 Thieát bò phoøng ôû Moùc ñôõ Moùc ñôõ Moät phaàn Toaøn boä
7 Sôn Choáng gæ Choáng gæ Moät phaàn Toaøn boä
8 Thieát bò treân boong Beä maùy Beä maùy vaø caùc Thieát bò coøn laïi Maùy moùc vaø
chi tieát vuïn vaët nhö: cöûa kín thieát bò, caàn
khaùc nhö coät nöôùc, cöûa soå caåu, coät
buoäc caùp, mieáng troøn, thang... buoàm...
oáng neo...
2.4.7 Naén phaúng caùc phaân ñoaïn vaø toång ñoaïn
Taát caû caùc chi tieát, cuïm chi tieát, phaân ñoaïn hoaëc toång ñoaïn ñaõ traûi
qua quaù trình haøn thì ít hoaëc nhieàu cuõng phaûi tieán haønh naén phaúng vì
duø coâng ngheä coù hoaøn haûo chaêng nöõa ñoä cöùng vöõng cuûa taám trong maët
phaúng vuoâng goùc vôùi maët phaúng taám nhoû neân thöôøng raát deã bò bieán
daïng.
Coâng taùc naén phaúng coù theå tieán haønh baèng phöông phaùp noùng hoaëc
phöông phaùp nguoäi. Noùi chung ngaøy nay coâng taùc naén phaúng phoå bieán
coøn mang tính chaát thuû coâng.
Thieát bò, duïng cuï chuû yeáu duøng trong vieäc naén phaúng baèng phöông
phaùp nguoäi laø buùa theùp ñaàu troøn hoaëc buùa goã hoaëc moät soá thieát bò neùn
eùp caàm tay chuyeân duøng. Treân hình 2.188 neâu ví duï veà naén phaúng taám
baèng phöông phaùp nguoäi ôû vuøng moái haøn vaø ôû vò trí phoàng lôùn.
Hình 2.188: Naén phaúng taám baèng phöông phaùp nguoäi

a) ÔÛ vuøng moái haøn; b) Vò trí phoàng
Thoâng thöôøng nhaát, ñeå naén phaúng caùc keát caáu laø phöông phaùp
noùng töùc laø duøng nhieät löôïng toûa ra töø ñeøn xì axetylen hoaëc caùc hoãn hôïp
chaùy khaùc ñoát noùng theùp loaïi cacbon thaáp vaø hôïp kim thaáp nhieät ñoä
950oC ñeå gaây bieán daïng deûo. Löu yù khoâng neân ñoát noùng theùp ñoùng taøu ôû
nhieät ñoä töø 200 ÷ 600oC vì seõ gaây bieán ñoåi caáu truùc khoâng coù lôïi. Khi ñoát
moû ñeøn xì neân cho nhieàu axetylen ñeå traùnh hieän töôïng oxy hoùa kim
loaïi.
Khi naén caùc keát caáu tröôùc heát phaûi naén phaúng caùc gia cöôøng sau
môùi ñeán caùc taám bao. Thoâng thöôøng ta phaûi quaùn trieät moät soá nguyeân
taéc cô baûn sau:
1- Tröôùc khi baét ñaàu coâng taùc naén phaûi xaùc ñònh ñoä lôùn, phaïm vi,
ñænh cuûa bieán daïng ñoàng thôøi xaùc ñònh caû höôùng cong;
2- Laäp sô ñoà tieán haønh coâng taùc naén trong ñoù bao goàm vieäc xaùc
180 CHÖÔNG 2
ñònh vò trí vaø phaïm vi caàn ñoát noùng. Tuøy thuoäc vaøo ñaëc tính cuûa bieán
daïng, coâng taùc naén phaúng coù theå tieán haønh theo phöông phaùp ñoát theo
vaïch, ñoát theo caùc voøng troøn hoaëc theo daïng hình tam giaùc... Caùc kích
thöôùc veát ñoát (caùc vaïch, caùc voøng troøn, caùc tam giaùc...) tuøy thuoäc vaøo ñoä
lôùn cuûa bieán daïng, chieàu daøy taám vaø ñoä cöùng cuûa keát caáu;
3- Xaùc ñònh cuï theå roõ raøng nhieät ñoä caàn ñoát noùng, phöông phaùp
laøm nguoäi vaø phöông tieän cô giôùi caàn thieát ñeå taùc ñoäng leân vaät ñöôïc naén
trong quaù trình naén;
4- Trong moïi tröôøng hôïp trình töï naén caùc keát caáu naèm theo maët
baèng nhö boong, saân taøu..., sau ñoù laø caùc keát caáu naèm theo maët ñöùng
nhö vaùch doïc, vaùch ngang. Ñoái töôïng naén phaúng ñaàu tieân laø nhöõng bieán
daïng coù höôùng cong veà phía mình (ví duï: ñoái vôùi boong taøu taát caû caùc
choã phoàng leân treân...) sau ñoù tieán haønh khöû bieán daïng coù höôùng cong veà
höôùng kia.
Vieäc naén phaúng khung söôøn ñöôïc mieâu taû treân hình 2.189. Ñoái vôùi
khung söôøn bò cong leân phía treân (H.2.189a) ta tieán haønh ñoát theo hình
tam giaùc ôû phía treân vaø khoaûng caùch vò trí ñoát coù theå töø 500 ÷ 600mm.
Sau khi ñoát coù theå duøng buùa hoaëc maùy eùp ñeå taêng toác ñoä naén. Nhöng
caàn löu yù khoâng neân goø, ñaäp buùa khi nhieät ñoä theùp ñaõ xuoáng döôùi
600oC; buùa duøng ñeå goø neân duøng buùa goã hoaëc buùa boïc ñoàng. Ñoái vôùi
tröôøng hôïp khung söôøn bò cong xuoáng döôùi thì ta tieán haønh ñoát phía
döôùi cuõng theo daïng hình tam giaùc (H.2.189b). Nguyeân taéc ñoát khung
söôøn bieán daïng chuùng ta ñoát töø hai phía vaøo trung taâm.
Hình 2.189: Naén phaúng khung söôøn trong phaân ñoaïn

a) Chieàu cong leân treân; b) Chieàu cong xuoáng döôùi

Vieäc naén phaúng taám coù theå phaân thaønh caùc loaïi sau:
1- Naén phaúng caùc moái haøn ñaáu ñaàu. Ñoái vôùi coâng taùc naén naøy ta
ñoát ngang qua moái haøn nhöõng vaïch daøi 150 ÷ 200mm, roäng khoaûng
20mm vaø vôùi goùc nghieâng 25o. Trong tröôøng hôïp bieán daïng quaù lôùn ta
coù theå ñaùnh buùa. Ñoái vôùi caùc taám daøy ta coù theå ñoát caùc vaïch doïc theo
moái haøn (H.1.190);
Hình 2.190: Naén phaúng moái haøn ñaáu ñaàu Hình 2.191
a) Tröôøng hôïp taám moûng Naén phaúng mieäng loã caét
b) Tröôøng hôïp taám daøy
2- Naén phaúng mieäng loã caét. Trong tröôøng hôïp naøy ta tieán haønh ñoát
vuøng mieäng loã caét nhöõng vaïch daøi 100 ÷ 200mm vaø naèm doïc theo ñöôøng
höôùng taâm (H.2.191). Neáu bieán daïng caøng lôùn ta caàn ñoát theo phaïm vi
lôùn hôn vaø neân löu yù raèng khi ñoát bieán daïng seõ taêng nhöng khi nguoäi
thì bieán daïng seõ nhoû ñi. Trong tröôøng hôïp caàn ñoát laàn thöù hai phaûi ñeå
kim loaïi nguoäi hoaøn toaøn môùi ñöôïc pheùp tieán haønh. Ñoái vôùi bieán daïng
quaù lôùn ta coù theå duøng gia coá taïm thôøi töùc laø haøn vaøo taám moät soá theùp
hình ñeå taêng ñoä cöùng vöõng cuûa taám vaø sau khi naén xong ta caét boû;
3- Naén phaúng meùp taám töï do. Ñoái vôùi meùp taám töï do coù ñoä löôïn
soùng nhoû ta coù theå chæ caàn ñoát nhöõng vò trí loài leân treân cuõng theo caùc
vaïch vaø laäp thaønh hình tam giaùc (H.2.192), coøn ñoái vôùi tröôøng hôïp meùp
coù ñoä löôïn soùng lôùn thì ta phaûi ñoát caû hai phía (loài vaø loõm) vaø neân duøng
gia coá taïm thôøi ñeå taêng cöôøng ñoä naén;
4- Naén phaúng caùc bieán daïng naèm trong phaïm vi taám thoâng thöôøng
caùc bieán daïng trong phaïm vi taám thöôøng naèm giöõa caùc khung xöông.
182 CHÖÔNG 2
Khi naén, ta neân tieán haønh naén caùch quaõng nghóa laø cöù caùch moät khoaûng
caùch ñöôøng söôøn ta tieán haønh ñoát ôû phaïm vi ñoù vì trong quaù trình naén
baûn thaân caùc bieán daïng ñoù coù theå thuyeân giaûm hoaëc maát ñi. Phöông
phaùp ñoát caùc bieán daïng naèm trong phaïm vi taám ñöôïc mieâu taû treân hình
2.193.
Hình 2.192 Hình 2.193: Phöông phaùp naén phaúng vò

Naén phaúng meùp töï do trí loài trong phaïm vi taám
Ñoái vôùi tröôøng hôïp vò trí bieán daïng nhoû ta chæ caàn ñoát moät vaïch
daøi lieàn kheùp kín caùch chaân veát loài khoaûng 80 ÷ 100mm, coøn ñoái vôùi
tröôøng hôïp hình daùng lôùn ta caàn phaûi ñoát vaïch thöù hai caùch vaïch tröôùc
80 ÷ 100mm veà phía ñænh loài (coù theå kheùp kín hoaëc chæ laø hai vaïch song
song).
Ngaøy nay ñeå thay theá caùch naén töøng vò trí bieán daïng ngöôøi ta aùp
duïng phöông phaùp naén toång theå töùc laø doïc theo töøng khung söôøn caùc vò
trí moái haøn khoaûng 30mm ngöôøi ta ñoát caùc vaïch song song vôùi moái haøn
vaø caùch ñaàu cuoái cuûa khung söôøn ít nhaát laø 300mm, laàn löôït töø ñaàu naøy
sang ñaàu kia (H.2.194a). Sau khi nguoäi haún, ta kieåm tra ñoä phaúng ñaõ
ñaït chöa. Neáu chöa ta laïi tieán haønh ñoát tieáp caùc vaïch song song caùch
veát tröôùc 100mm vaø ñaët so le vôùi nhau. Caàn löu yù chæ ñoát ôû vò trí loài veà
phía mình.
Baûng 2.46: Dung sai laép raùp caùc chi tieát thaân taøu
Duïng cuï vaø thieát bò

Chæ tieâu kieåm tra Dung sai, mm
kieåm tra
(1) (2) (3)
I- Cuïm toân hao
a) Laép gheùp ñeå haøn
- Sai leäch giöõa caùc ñöôøng cô baûn (chuaån) hoaëc meùp Thöôùc ño, daây ±2
caùc taám phaán
- Khe hôû haøn giöõa caùc meùp ñaáu ñaàu Caên laù
Haøn tay 2 ± 0,5
Haøn maùy 0,1 ÷ 0,2
- Goùc vaùt meùp Döôõng ±3
- So le giöõa caùc meùp Thöôùc, caên laù 1÷2
b) Hình daùng kích thöôùc sau khi haøn
- Sai leäch khoaûng caùch töø caùc meùp tôùi ñöôøng kieåm tra Thöôùc ño ±2
vaïch tröôùc khi caét
- Sai leäch caùc meùp cong so vôùi döôõng hoaëc maãu Döôõng, thöôùc ño ±2
- Sai leäch khoaûng caùch giöõa caùc loã chui khung xöông Thöôùc ño ±2
- Ñoä khoâng phaúng (tröôùc khi laép ñaët khung xöông) veà Thöôùc thaúng, caên 5mm/1m
moïi höôùng laù chieàu daøi
neáu taám daøy
döôùi 5mm
II- Cuïm chi tieát coù moái haøn naùch
a) Laép raùp
1. Sai leäch giöõa ñöôøng vaïch daáu vò trí chi tieát so vôùi vò Thöôùc ño ±1
trí lyù thuyeát
2. Laép ñaët chi tieát (khung xöông, maõ, ñeá daàm...) -nt- ±2
leäch vôùi ñöôøng ñaõ vaïch daáu
3. Leäch ñaàu cuoái cuûa khung xöông so vôùi daáu vaïch Thöôùc ño ±5
4. Leäch goùc cuûa thaân daàm so vôùi ñeá hoaëc toân bao Thöôùc thôï hoaëc ± 3° neáu
thöôùc ño beû goùc chi tieát cao
döôùi 0,5m
± 4° neáu
chi tieát cao
treân 0,5m
5. Ñaët giaù khoâng ñoái xöùng vôùi thaân daàm Thöôùc ño ± 3
6. Khe hôû haøn giöõa khung xöông vaø toân bao Thöôùc laù 0 ÷1
b) Sau khi haøn: ± 2 treân
1. Sai leäch cuïc boä cuûa meùp chi tieát so vôùi ñöôøng Thöôùc, daây phaán chieàu daøi
chuaån hoaëc döôõng döôùi 1m
- nt - Xem ghi chuù
2. Sai leäch treân toaøn boä chieàu daøi ôû maët phaúng thaân phía döôùi
daàm hoaëc ñeá daàm Thöôùc hoaëc ±2
3. Khoaûng caùch giöõa caùc loã chui khung xöông döôõng Theo taøi lieäu
4. Daïng vaø kích thöôùc cuûa cuïm chi tieát khoái coù ñöôøng Döôõng khung kyõ thuaät
bao cong
184 CHÖÔNG 2
Ghi chuù: Dung sai maët phaúng thaân daãn vaø ñeá daàm
Chieàu daøi theùp Chieàu cao theùp hình (mm)
hình (m) 200 ÷ 300 301 ÷ 500 501 ÷ 800 > 800
<3 ± 3 ± 3 ± 2 ± 2
<5 ± 5 ±3 ± 3 ± 3
<8 ± 8 ± 5 ± 5 ± 3
< 10 ± 10 ± 7 ± 5 ± 5
Tieáp baûng 2.46
(1) (2) (3)
III - Beä maùy
a) Laép raùp ñeå haøn (nhö ñoái vôùi cuïm chi tieát
coù moái haøn naùch)
b) Sau khi haøn
- Sai leäch cuûa maët ñôõ theo chieàu daøi Thöôùc cuoän ± 5mm ñoái vôùi chieàu daøi
döôùi 2m
−5  − ñoái vôùi chieàu

+10 daøi > 2m
- Sai leäch maët ñôõ cuûa moãi daàm theo Thöôùc cuoän, thöôùc meùt
0 ÷ +5
chieàu roäng
1,5/1m chieàu daøi
- Sai leäch maët ñôõ so vôùi maët phaúng Taám kieåm tra, thöôùc ño
4 - treân caû chieàu daøi
IV - Phaân ñoaïn phaúng khoâng coù ñoä cong (vaùch, boong, saøn) vaø caùc phaân ñoaïn khoái coù ñöôøng vieàn
thaúng
1. Sai leäch chieàu daøi phaân ñoaïn so Thöôùc laù ±8
vôùi ñöôøng vaïch daáu (taát caû caùc loaïi
phaân ñoaïn)
2. Ñoä uoán doïc cuûa phaân ñoaïn trong Daây, oáng thuûy bình ± 3/1m chieàu daøi nhöng
maët phaúng ñoái xöùng vaø doïc theo keát ≤ ± 20 treân toaøn boä
caáu gia cöôøng chính chieàu daøi
3. Ñoä uoán theo chieàu ngang ôû caùc - nt - + 2/1m chieàu daøi nhöng
maët phaúng ñöôøng söôøn ngoaøi cuøng ≤ + 15 treân toaøn boä
chieàu daøi
4. Ñoä uoán doïc cuûa phaân ñoaïn ñaùy - nt -
phaúng ôû maët phaúng ñoái xöùng vaø
doïc theo caùc soáng doïc
- neáu chieàu daøi phaân ñoaïn 3m ± 6
- " " " 4 ÷ 5m ± 8
- " " " 6 ÷ 10m ± 10
- " " " 12 ÷ 14m ± 12
5. Sai leäch cuûa ñöôøng bao phaân Döôõng hoaëc thaûo ñoà töø ± 2
ñoaïn coù meùp cong so vôùi döôõng nhaø phoùng maãu 0, 5δ ( −δ chieàu daøy thaân
maãu Thöôùc meùt
chi tieát)
6. So le giöõa thaân caùc chi tieát
V- Phaân ñoaïn phaúng coù ñoä cong (phaân ñoaïn ñaùy, maïn, boong,...)
Sai leäch cuïc boä so vôùi beä döôõng Caên laù 2
a) doïc theo ñöôøng bao phaân ñoaïn 5
b) doïc theo taám bao hoâng taøu 6
c) trong caùc tieát dieän khaùc Gioáng nhö phaân ñoaïn
2. Ñoä uoán doïc cuûa phaân ñoaïn taïi Daây theùp caêng vaø phaúng khoâng coù ñoä cong
maët phaúng gia coá doïc döôõng
(1) (2) (3)

3. Ñoä uoán ngang
a) phaân ñoaïn boong (doïc theo Döôõng, thöôùc goø, daây
ñöôøng söôøn giöõa vaø hai phía ngoaøi theùp caêng +3
cuøng)  treân 1m chieàu daøi
−1, 5
+20
nhöng ≤  treân toaøn
−10
- nt -
b) phaân ñoaïn maïn (doïc theo caùc boä chieàu roäng
ñöôøng söôøn ngoaøi cuøng) ± 2 treân 1m chieàu daøi
nhöng ≤ + 15 treân toaøn
boä chieàu roäng
VI - Phaân ñoaïn khoái coù caùc ñöôøng bao cong
Vieäc kieåm tra tieán haønh töông töï
nhö ñoái vôùi phaân ñoaïn phaúng
Ngoaøi ra kieåm tra theâm:
1. Ñoái vôùi caùc phaân ñoaïn ñaùy
a) Sai leäch chieàu roäng thöïc teá so vôùi Daây doïi laùt goã hoaëc
ñöôøng vaïch maãu (ôû caû ba maët thöôùc ño 1/2 chieàu roäng
chieáu)
± 6
- khi 1/2 chieàu roäng < 4m ± 10
- " " 4 ÷ 6m ± 12
- " " 6 ÷ 10m Laùt goã, döôõng ± 14
- " " > 10m ± 10
b) Sai leäch veà chieàu cao cuûa ñieåm
tieáp giaùp giöõa soáng hoâng vôùi toân Daây doïi, thöôùc meùt
bao ngoaøi (caû ñoái vôùi ñaø doïc ñaùy) ± 2 treân 1m chieàu daøi
c) Sai leäch veà ñoä thaúng ñöùng cuûa cuûa chieàu cao nhöng 10
vaùch treân toaøn boä chieàu cao
2. Ñoái vôùi caùc phaân ñoaïn khoái muõi OÁng thuûy bình, laùt goã vaø
vaø laùi thöôùc cuoän ± 10
a) Sai leäch soáng muõi hoaëc laùi Quaû doïi, laùt goã hoaëc
- doïc theo chieàu cao thöôùc cuoän ± 8
Döôõng
- doïc theo chieàu daøi 20 nhöng phaûi baûo ñaûm
Quaû doïi, thuoác cuoän vaø trôn chu
- so vôùi döôõng (khi coù daïng hình thöôùc meùt
cong)
± 8
b) Sai leäch cuûa soáng muõi so vôùi maët - nt - ± 15
phaúng ñoái xöùng
- ñoái vôùi phaàn döôùi nöôùc
- " phaàn treân maët nöôùc ± 3
c) Sai leäch cuûa soáng ñuoâi so vôùi ± 8
maët phaúng ñoái xöùng
- ñaõ khoan sô boä
- chöa khoan
186 CHÖÔNG 2
(1) (2) (3)

VII - Laép ñaët caùc beä maùy phuï trong caùc phaân ñoaïn
1. Sai leäch doïc theo chieàu daøi vaø Thöôùc cuoän vaø thanh ± 10
roäng so vôùi caùc maët phaúng cô baûn goã thaúng
2. Ñoä song song (hoaëc vuoâng goùc)
cuûa maët phaúng beä so vôùi maët phaúng
cô baûn
a) khi ñaët maùy treân caùc caên neâm OÁng thuûy tinh
- neáu chieàu daøi (roäng) cuûa beä < 2m 4
- neáu chieàu daøi (roäng) cuûa beä > 2m 6
b) khi ñaët maùy treân ñeäm giaûm soùc:
- neáu chieàu daøi (roäng) cuûa beä < 1m 4
- neáu chieàu daøi (roäng) cuûa beä > 1m 6
3. Sai leäch doïc theo chieàu cao cuûa Thöôùc cuoän +2
maët phaúng beä so vôùi maët phaúng cô
baûn -6
a) khi ñaët maùy treân caùc caên neâm ± 10
b) khi ñaët maùy treân caùc ñeäm giaûm Thöôùc meùt 0, 5δ
soùc ( δ chieàu daøy chaân beä)
4. So le giöõa chaân beä vaø caùc ñöôøng
söôøn phaân ñoaïn
Ghi chuù: Dung sai maët phaúng thaân daãn vaø ñeá daàm
- Khi ñaët beä maùy ñoä nghieâng ngang vaø doïc cuûa phaân ñoaïn cho pheùp
± 2.
- Caùc dung sai treân duøng cho caû beä coù maët ñôõ giaù gia coâng cuõng nhö
chöa gia coâng hoaøn chænh.
- Caùc dung sai ñoái vôùi vieäc laép ñaët beä maùy chính cuõng gioáng nhö
laép ñaët beä maùy treân trieàn (baûng 2.48)
Hình 2.194a: Naén phaúng baèng phöông phaùp naén toång theå
2.4.8 Laøm saïch, sôn phaân toång ñoaïn trong nhaø kín
Sau khi laép raùp vaø haøn xong caùc phaân ñoaïn, toång ñoaïn cuûa thaân
taøu bao goàm caû keát caáu voû taøu vaø ñoà gaù, beä maùy cuûa trang thieát bò trong
ñoù ngöôøi ta phaûi laøm veä sinh, laøm saïch beà maët kim loaïi vaø sôn gaàn nhö
hoaøn chænh. Coâng ñoaïn naøy töông ñoái naëng nhoïc vaø thöôøng laø gaây oâ
nhieãm moâi tröôøng trong nhaø maùy vaø vuøng laân caän do buïi vaø buïi sôn. Ñeå
ñaûm baûo söùc khoûe vaø moâi tröôøng trong laønh, caøng ngaøy caøng coù nhieàu
nhaø maùy xaây döïng caùc nhaø kín coù kích thöôùc lôùn, vôùi heä thoáng töï ñoäng
huùt loïc laøm saïch khoâng khí cuûa nhaø kín. Nhaø kín coù trang bò cöûa ñuû lôùn
ñeå ñöa caùc toång ñoaïn vaøo ra nhôø xe gooøng (H.2.194b)
Hình 2.194b
Phaân xöôûng kín phuïc vuï laøm saïch, sôn,
saáy khoâ caùc phaân, toång ñoaïn
1- Cöûa lôùn vôùi kích thöôùc côõ 15 ÷ 25m

2- Ñöôøng ray ñöa toång ñoaïn vaøo
3- Nhaø xöôûng cao, ñaày ñuû aùnh saùng
4- Buoàng ñaët vi tính, traïm huùt chaát baån, loïc khoâng khí, cung caáp
khoâng khí saïch
Phöông phaùp naøy ñem laïi chaát löôïng cao vaø ñieàu quan troïng nöõa laø
baûo veä ñöôïc coâng nhaân, baûo veä ñöôïc moâi tröôøng trong laønh cuûa nhaø maùy
vaø khu coâng nghieäp - thaønh phoá.
188 CHÖÔNG 2
Vieäc ñaàu tö naøy tröôùc sau cuõng phaûi laøm do ñoù chuùng ta phaûi döï
kieán qui moâ kích thöôùc maët baèng vaø vò trí trong daây chuyeàn coâng ngheä
ñeå xaây döïng trong töông lai.
2.5 LAÉP RAÙP TAØU TREÂN TRIEÀN ÑAØ VAØ TRONG UÏ, CAÙC TRANG BÒ
ÑIEÅN HÌNH
2.5.1 Khaùi nieäm chung veà trieàn ñaø
Trieàn ñaø laø vò trí chuyeân duøng vôùi caùc thieát bò ñaëc bieät phuïc vuï cho
vieäc laép raùp thaân taøu vaø sau ñoù ñöa taøu xuoáng nöôùc.
Ñaëc ñieåm cuûa caùc trieàn ñaø phuï thuoäc vaøo kieåu taøu, kích thöôùc taøu
xuoáng nöôùc, ñoàng thôøi phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän beán baõi nhö kích thöôùc
cuûa vuøng nöôùc vaø ñaëc thuø cuûa noù.
Taøu coù theå ñöôïc ñöa xuoáng nöôùc baèng caùc phöông phaùp sau:
- Nhôø troïng löïc cuûa taøu (ta coù caùc loaïi trieàn doïc vaø trieàn ngang);
- Nhôø löïc naâng cuûa nöôùc (ta coù caùc uï vaø aâu ñoùng taøu);
- Nhôø caùc löïc cô giôùi khaùc (ta coù phöông phaùp kích, duøng tôøi keùo,
duøng caåu...).
Trieàn doïc: phuïc vuï laép raùp vaø sau ñoù ñöa taøu xuoáng nöôùc theo
höôùng doïc cuûa thaân taøu. Ñaây laø phöông phaùp haï thuûy coå ñieån nhaát.
Ngaøy nay vaãn coøn söû duïng ñeå ñoùng vaø ñöa xuoáng nöôùc nhöõng con taøu
lôùn. Treân hình 2.195 bieåu thò moät daïng trieàn doïc.
Hình 2.195: Maët caét cuûa moät trieàn doïc

Goùc nghieâng cuûa trieàn tuøy thuoäc vaøo ñoä lôùn cuûa con taøu ñöôïc laép
raùp treân trieàn. Treân baûng 2.47 neâu giaù trò trung bình goùc nghieâng cuûa
trieàn doïc vôùi caùc ñöôøng tröôït thaúng.
Baûng 2.47: Goùc nghieâng cuûa trieàn doïc

Goùc nghieâng
Chieàu daøi thaân trieàn, (m)
Töø Ñeán
≤ 100 1:12 1:16
100 + 200 1:16 1:20
≥ 200 1:20 1:28
Thaân trieàn ñöôïc laøm baèng beâtoâng coát theùp. Doïc theo toaøn boä chieàu
daøi cuûa trieàn coù nhöõng ñöôøng tröôït. Chieàu roäng nhöõng ñöôøng tröôït naøy
ñöôïc xaùc ñònh töø ñieàu kieän öùng suaát neùn rieâng cho pheùp töø
1, 5 ÷ 3, 0kG / cm2 .
Trieàn ngang: phuïc vuï cho coâng taùc laép raùp vaø haï thuûy taøu höôùng
theo chieàu ngang thaân taøu.
Keát caáu cuûa loaïi trieàn naøy töông ñoái ñôn giaûn hôn loaïi trieàn doïc.
Ñaëc ñieåm cuûa trieàn ngang laø coù soá löôïng tröôït nhieàu (tôùi 20 ñöôøng), goùc
nghieâng töông ñoái lôùn (töø 1/8 ÷ 1/12) (H.1.196).
GH - ñieåm giôùi haïn; T - phaàn trieàn treân; D - phaàn trieàn döôùi; lg - chieàu daøi keâ ñeäm
Hình 2.196: Moät soá daïng trieàn ngang
a) Ñöôøng trieàn daøi ñaûm baûo thaân taøu quay bình thöôøng khi noåi;
b) Ñöôøng trieàn töông ñoái daøi ñaûm baûo thaân taøu
xuoáng nöôùc khoâng qua giai ñoaïn nhaûy
c) Ñöôøng trieàn keát thuùc ngay ôû meùp nöôùc caùch maët nöôùc töø 0 ÷ 3m khi
taøu xuoáng nöôùc phaûi nhaûy
190 CHÖÔNG 2
Ñoái vôùi caùc loaïi taøu nhoû vaø trung bình, trieàn ngang coù nhieàu ñaëc
tính öu vieät hôn trieàn doïc:
- Thaân taøu khi laép raùp treân trieàn luoân ôû vò trí naèm ngang neân raát
thuaän tieän cho coâng taùc laép ñaët vaø kieåm tra;
- Voán ñaàu tö cô baûn ít hôn trieàn doïc;
- Eo nöôùc daønh cho coâng taùc haï thuûy khoâng caàn lôùn;
- Giaù laøm caên keâ ñeäm ñöa taøu xuoáng nöôùc reû hôn haï thuûy doïc;
- Hôïp lyù hoùa toát daây chuyeàn saûn xuaát, laép raùp thaân taøu, taïo ñieàu
kieän môû roäng dieän tích laøm vieäc vaø ñoùng taøu theo phöông phaùp toång
ñoaïn.
Toác ñoä haï thuûy treân trieàn ngang dao ñoäng trong phaïm vi töø
3 ÷ 7m/s.
UÏ vaø aâu taøu: coù nhieàu loaïi khaùc nhau: uï khoâ, uï noåi, aâu taøu.
UÏ khoâ (H.2.197) coù daïng hình hoäp chöõ nhaät hôû phía treân, ñöôïc
choân saâu xuoáng ñaát döôùi möùc nöôùc cuûa co nöôùc saùt uï. UÏ khoâ laø moät keát
caáu kín nöôùc, ñöôïc ñoùng chaët vaøo neàn moät caùch chaéc chaén. Ñaùy uï ôû maët
caét ngang phaûi thaúng hoaëc hôi loõm ñeå deã thaùo nöôùc coøn ôû maët caét doïc
ñaùy uï coù theå coù moät ñoä nghieâng 0,25 ÷ 0,4m treân 100m ñeå phoøng ngöøa
tröôøng hôïp taøu coù ky nghieâng.
Hình 2.197: UÏ khoâ - maët caét ngang

UÏ khoâ ñöôïc thoâng vôùi eo nöôùc qua caùc cöûa uï. Cöûa uï phaûi ñaûm baûo
kín nöôùc vaø thöôøng coù keát caáu hai caïnh, cöûa tröôït, cöûa noái hoaëc cöûa gaáp
baûn leà.
Khi haï thuûy, nöôùc ñöôïc cho vaøo uï, thaân taøu seõ töï noåi leân ñeå keùo ra
khoûi uï. Sau khi keùo taøu ra khoûi uï, cöûa uï ñoùng laïi vaø bôm nöôùc ra cho tôùi
khi heát saïch nöôùc.

Ñeå thaùo nöôùc ra vaø cho nöôùc vaøo trong uï coù heä thoáng bôm, ñöôøng
coáng vaø caùc oáng daãn. Coâng suaát cuûa traïm bôm phaûi ñaûm baûo thôøi gian
huùt heát nöôùc trong uï lôùn khoâng quaù 5h.
UÏ noåi ñöôïc caáu taïo töø moät hoaëc nhieàu phao noåi coù maët boong phaúng
vaø caùc phao maïn cao ñaûm baûo söùc beàn doïc vaø oån ñònh cuûa uï.
Thoâng thöôøng coù hai loaïi uï:
- Uï khoâng ñoái xöùng daïng chöõ L (H.2.198);
- Uï ñoái xöùng daïng chöõ U (H.2.199).
1- Vò trí thaân taøu khi ñoùng

2- Vò trí thaân taøu khi haï thuûy
Hình 2.198: UÏ noåi chöõ L
Hình 2.199: Haï thuûy taøu baèng uï noåi chöõ U

192 CHÖÔNG 2
Trong ñoùng taøu, cuõng coù theå duøng uï noåi ñeå ñöa taøu xuoáng nöôùc moät
caùch raát ñôn giaûn. Taøu sau khi ñöôïc ñoùng treân bôø xong, nhôø caùc xe laên
vaän chuyeån ñöôïc ñöa doïc theo ñöôøng ray leân caùc uï noåi hình chöõ L coù
daïng raêng löôïc (H.2.198) hoaëc leân caùc uï chöõ U (H.2.199). Khi taøu ñaõ
naèm treân uï, uï ñöôïc keùo ra xa bôø vaø sau ñoù ñöôïc ñaùnh chìm cho tôùi khi
con taøu noåi töï do treân maët nöôùc. Con taøu ñöôïc keùo ra khoûi uï vaø ñöa ñeán
beán laép ñaët trang thieát bò.
AÂu taøu khaùc vôùi uï khoâ ôû choã noù ñöôïc caáu taïo töø hai phaàn, moät phaàn
cao ngang vôùi taàm neàn xöôûng coøn phaàn kia truõng saâu xuoáng döôùi maët
nöôùc (H.2.200). Caùc taøu ñöôïc ñoùng ôû phía ngoaøi aâu, khi muoán ñöa xuoáng
nöôùc ta keùo taøu vaøo phaàn cao cuûa aâu. Sau khi ñoùng kín cöûa aâu, bôm nöôùc
vaøo cho tôùi khi thaân taøu töï noåi vaø ñöôïc keùo sang phaàn truõng. Sau khi
thaùo nöôùc ra khoûi aâu cho tôùi khi baèng möïc nöôùc beân ngoaøi, môû cöûa aâu
vaø keùo taøu ra. Baèng aâu taøu ta coù theå ñöa taøu xuoáng nöôùc moät caùch lieân
tuïc nhö vaäy raát lôïi trong vieäc ñoùng taøu haøng loaït.
Hình 2.200: Ñöa taøu xuoáng nöôùc baèng aâu taøu

a) Heä ngang; b) Heä doïc
Haï thuûy taøu baèng thieát bò naâng haï thuûy löïc:
Ñaây laø phöông phaùp hieän ñaïi, chuyeân phuïc vuï cho vieäc ñoùng vaø söûa
chöõa caùc taøu côõ nhoû vaø trung bình.
Theo phöông phaùp naøy thaân taøu ñöôïc ñoùng ôû baõi baèng phaúng treân
nhöõng xe dòch chuyeån töï haønh (H.2.201) vaø sau ñoù ñöôïc ñöa tôùi thieát bò
naâng haï thuûy löïc (H.2.202). Nhôø thieát bò naâng haï, taøu ñöôïc töø töø ñöa
xuoáng nöôùc theo phöông thaúng ñöùng.
Hình 2.201: Xe dòch chuyeån
1- Thieát bò thuûy löïc; 2- Buoàng ñieàu khieån; 3- Ñöôøng dòch chuyeån ngang
4- Ñöôøng chuyeån dòch doïc; 6- Caåu; 7- Beán trang bò
Hình 2.202: Baõi laép raùp vôùi thieát bò naâng haï ñöa taøu xuoáng nöôùc
Phöông phaùp naøy cuõng taøu ñieàu kieän ñoùng taøu haøng loaït vaø ñöa taøu
xuoáng nöôùc lieân tuïc.
Ngoaøi caùc loaïi trieàn ñaø ñeå haï thuûy treân, ngöôøi ta coøn ñöa taøu xuoáng
nöôùc baèng caàn caåu (H.2.203) hoaëc tôøi keùo (H.2.204).
194 CHÖÔNG 2
Hình 2.203: Ñöa taøu xuoáng nöôùc baèng caàn caåu noåi
1- Ñöôøng tröôït; 2- Xe vaän chuyeån; 3- Dieän hoaït ñoäng

4- Caùc vò trí laép raùp; 5- Nhaø ñaët maùy tôøi; 6- Baøn quay
Hình 2.204: Ñöa taøu xuoáng nöôùc vaø leân caïn baèng tôøi
2.5.2 Chuaån bò trieàn ñaø cho coâng taùc laép raùp thaân taøu
Tröôùc khi tieán haønh laép raùp caùc chi tieát keát caáu thaân taøu treân trieàn
ñaø ta phaûi tieán haønh chuaån bò trieàn ñaø thaät toát. Coâng taùc chuaån bò bao
goàm hai vieäc chính sau:
- Vaïch daáu caùc ñöôøng kieåm tra treân trieàn ñaø;

- Chuaån bò caùc caên keâ ñeäm ñôõ phía döôùi thaân taøu vaø giaøn giaùo phuïc
vuï cho caùc coâng taùc keát thuùc nhö ñaùnh saïch, sôn maï, laép ñaët caùc keát caáu
phuï...
Vaïch daáu caùc ñöôøng kieåm tra
Ñeå thuaän tieän cho coâng taùc kieåm tra vieäc laép ñaët caùc phaân ñoaïn,
toång ñoaïn cuõng nhö hình daùng thaân taøu treân trieàn ñaø tröôùc khi laép raùp
phaûi tieán haønh keû caùc ñöôøng kieåm tra (H.2.205).
Hình 2.205: Caùch boá trí caùc ñöôøng kieåm tra treân trieàn ñaø
Tröôùc heát treân trieàn ta xaùc ñònh ñöôøng truïc ñoái xöùng cuûa trieàn
baèng caùch caêng daây theùp hoaëc baèng maùy traéc ñòa. Treân hình 2.206 mieâu
taû phöông phaùp xaùc ñònh truïc ñoái xöùng baèng caùch caêng daây. Sai leäch cho
pheùp cuûa ñöôøng naøy khoâng vöôït quaù 2mm.
1- Khung;
2- Daây theùp caêng
3- Daây doïi
4- Laùt goã xaùc ñònh ñieåm
giöõa ôû ñaàu vaø cuoái
trieàn
Hình 2.206: Vaïch ñöôøng ñoái xöùng cuûa trieàn baèng phöông phaùp caêng daây
196 CHÖÔNG 2
Sau khi xaùc ñònh ñöôïc ñöôøng ñoái xöùng cuûa trieàn ta vaïch caùc ñöôøng
thaúng song song vôùi ñöôøng truïc ñoù. Thoâng thöôøng khoaûng caùch giöõa
chuùng baèng khoaûng caùch giöõa caùc maët caét doïc thaân taøu treân hình veõ
ñöôøng lyù thuyeát. Tieáp ñoù ta keû caùc ñöôøng ngang vuoâng goùc vôùi ñöôøng
truïc ñoái xöùng vaø treân moät khoaûng caùch khoâng quaù 20m (thoâng thöôøng töø
10 ÷ 15m) .
Taïi nhöõng vò trí giao nhau giöõa caùc ñöôøng thaúng ta gaén beâtoâng caùc
taám kim loaïi vaøo thaân trieàn vaø duøng muõi ñoät chính xaùc vò trí ñoù.
Coâng taùc khoù khaên nhaát trong vieäc vaïch caùc ñöôøng kieåm tra laø xaùc
ñònh vò trí cuûa maët phaúng song song vôùi maët phaúng cô baûn cuûa taøu. Ñoái
vôùi tröôøng hôïp saûn xuaát ñôn chieác caùc daáu cuûa maët phaúng naøy khoâng
nhaát thieát phaûi laøm coá ñònh nhöng trong tröôøng hôïp saûn xuaát haøng loaït
vieäc vaïch daáu coá ñònh laøm giaûm raát nhieàu söùc lao ñoäng.
Vieäc xaùc ñònh vò trí cuûa maët phaúng naøy coù theå tieán haønh baèng maùy
ño nivoâ quang hoïc hoaëc baèng phöông phaùp chieáu aùnh saùng. Theo phöông
phaùp duøng maùy nivoâ ta phaûi coù moät soá baûng goã khoan loã nhoû 1 ÷ 2mm
tuøy thuoäc vaøo ñöôøng kính cuûa daây theùp caêng. Beà maët cuûa caùc baûng goã ñoù
ñöôïc sôn traéng vaø keû hai ñöôøng vuoâng goùc qua loã baèng möïc taøu ñen neùt
daøy töø 0, 25 ÷ 2mm . Coâng vieäc ñaàu tieân ta xaùc ñònh hai ñieåm phía ñaàu
vaø cuoái treân naèm treân maët phaúng caàn tìm. Caùc ñieåm naøy neân naèm treân
moät ñöôøng thaúng song song vôùi truïc trieàn ñaõ keû tröôùc caùch truïc trieàn töø
750 ÷ 1000mm sao cho caùc coät ñöùng seõ khoâng aûnh höôûng tôùi vieäc ñaët caùc
goái ñôõ ky. Taïi ñieåm phía cuoái trieàn ta ñaët moät coät, treân ñoù coù ñaët moät
taám ñònh taâm. Taám naøy ñöôïc khoeùt moät loã troøn roäng hôn oáng kính cuûa
maùy khoaûng 1mm. Treân taám naøy phaûi vaïch roõ moät ñöôøng naèm ngang vaø
ñöôøng thaúng ñöùng. Maùy nivoâ ta ñaët ôû phía cuoái trieàn oáng kính ñöôïc ñöa
vaøo loã ñaõ khoeùt treân taám, ñieàu chænh sao cho caùc ñöôøng naèm ngang vaø
thaúng ñöùng cuûa maùy truøng vôùi caùc vaïch treân taám. Sau ñoù ñieàu chænh
maùy sao cho caùc ñöôøng vuoâng goùc trong oáng kính truøng khít vôùi caùc
ñöôøng treân baûng phía ñaàu trieàn vaø haõm chaët maùy ôû vò trí ñoù. Tieáp ñoù,
ñaët caùc taám ñeå xaùc ñònh caùc ñieåm treân ñöôøng thaúng treân maët phaúng
song song vôùi maët cô baûn naøy.
Caùc ñieåm cuûa maët phaúng veà phía ngang ta coù theå xaùc ñònh baèng
oáng thuûy bình.
Daáu cuûa caùc ñieåm treân maët phaúng ñöôïc vaïch treân caùc coïc ñaët doïc
theo hai beân trieàn. Caùc coïc naøy thöôøng ñöôïc laøm töø theùp chöõ U 10 ÷ 16
vaø choân xuoáng trieàn hoaëc baét baûn leà hoaëc vaën oác vít xuoáng trieàn ñeå
khoâng caûn trôû tôùi vieäc ñöa taøu xuoáng nöôùc.
Trong tröôøng hôïp trong xöôûng khoâng coù maùy nivoâ ta coù theå duøng
phöông phaùp chieáu saùng. Khi ñoù ngöôøi ta thöôøng duøng boùng ñeøn chieáu
saùng coâng suaát lôùn töø 500 ÷ 1000W ñaët trong moät chieác hoäp kín coù
khoan moät loã nhoû taïi ñieåm naèm treân maët phaúng. ÔÛ ñaàu kia cuûa trieàn ta
ñaët moät oáng nhoøm cuõng taïi ñieåm treân maët phaúng. Sau ñoù duøng caùc taám
baûng coù loã xaùc ñònh caùc ñieåm treân ñöôøng thaúng.
Chuaån bò caên keâ phía döôùi thaân taøu:
Trong caû quaù trình laép raùp thaân taøu treân trieàn ñaø con taøu phaûi
ñöôïc keâ ñeäm moät caùch raát ñoàng ñeàu. Neáu khoâng, seõ gaây bieán daïng laøm
hö haïi con taøu. Trong caùc caên keâ ñeäm ñôõ, quan troïng nhaát laø caùc ñeäm
ky. Caùc ñeäm naøy ñôõ khoaûng 60% troïng löôïng thaân taøu, phaàn troïng
löôïng coøn laïi caùc ñeäm hoâng muõi laùi seõ gaùnh chòu.
Ñeäm ky coù raát nhieàu kieåu keát caáu khaùc nhau bao goàm caùc phaàn sau:
phaàn goái ñôõ treân cuøng, phaàn chaân ñeán döôùi cuøng vaø phaàn caên keâ ôû giöõa.
Ñôn giaûn nhaát laø loaïi ñeäm baèng goã coù tieát dieän töø 200 × 200 ñeán
300 × 300mm . Caùc thanh goã naøy ñöôïc giöõ chaéc vôùi nhau baèng caùc ñai
theùp hoaëc caùc thanh kim loaïi hoaëc goã (H.2.207). Chieàu daøi thanh goã
döôùi cuøng daøi khoaûng 1,5m, coøn thanh goã teân cuøng daøi 600mm. Ñeå ñieàu
chænh giöõa phaàn goái ñôõ vaø chaân keâ ta duøng hai cheâm ngöôïc chieàu vaø caùc
cheâm naøy khoâng ñöôïc pheùp töï tröôït. Treân nguyeân taéc goã duøng laøm caên
keâ phaûi cöùng vaø chaéc phaûi thaúng nhöng cuõng coù theå duøng caùc loaïi goã
thöôøng nhö thoâng, saêng leû...
Caùc ñeäm ky phaûi ñaët raát thaúng ñöùng (khoâng phaûi vuoâng goùc vôùi
maët trieàn) do ñoù phaàn keâ döôùi cuøng phaûi coù goùc vaùt töông öùng vôùi goùc
nghieâng cuûa trieàn, khoaûng caùch giöõa chuùng khoâng vöôït quaù 1/2 khoaûng
caùch ñöôøng söôøn ñoái vôùi thaân taøu coù keát caáu ngang vaø khoâng quaù 1/3
khoaûng caùch ñöôøng söôøn ñoái vôùi thaân taøu coù keát caáu doïc. Chieàu cao cuûa
ñeäm ky phaûi ñaûm baûo ñieàu kieän cho coâng taùc ñöa taøu xuoáng nöôùc vaø laøm
vieäc bình thöôøng phía döôùi gaàm thaân taøu do ñoù phaûi khoaûng töø
1 ÷ 1, 5m .
Tröôùc khi ñöa taøu xuoáng nöôùc taát caû caùc caên keâ naøy phaûi thaùo gôõ
vaø thöôøng nhöõng caùi cuoái cuøng bò neùn eùp raát chaët neân gôõ raát khoù. Vì
vaäy ngöôøi ta thöôøng duøng ñeäm caùt (H.2.208) hoaëc moät soá loaïi thieát bò
thaùo gôõ nhanh choùng khaùc (H.2.209).
198 CHÖÔNG 2
1- Goái ñôõ; 2- Cheâm; 3- Voû taøu

Hình 2.207: Ñeäm ky
4- Hoäp caùt; 5- Nuùt
a) Baèng goã; b) Phaàn keâ baèng
Hình 2.208: Ñeäm ky coù hoäp caùt
theùp
1- Phaàn tröôït treân; 2- Taám ñeäm kim loaïi ñeå giaûm ma saùt; 3- Taám giaèng
4- Cheâm töï haõm; 5- Ñinh oác giöõ taám giaèng; 6- Taám ñeäm; 7- Ñoøn tay; 8- Phaàn coá ñònh
Hình 2.209: Ñeäm ky coù thieát bò thaùo rôõ kim loaïi nhanh
Beân caïnh caùc ñeäm ky, ñeå ñaûm baûo taøu naèm vöõng chaéc treân trieàn ta
phaûi söû duïng caùc ñeäm hoâng, ñeäm muõi vaø ñeäm laùi. Soá löôïng caùc ñeäm
hoâng tuøy thuoäc vaøo soá löôïng vaùch ngaên nöôùc vaø hình daïng cuõng nhö
troïng löôïng cuûa thaân taøu. Keát caáu cuûa caùc ñeäm hoâng, ñeäm muõi vaø ñeäm
laùi cuõng töông töï gioáng nhö caùc ñeäm ky töùc laø phaàn treân laø töø caùc thoûi
goã tieát dieän töø 200 × 200 ñeán 300 × 300mm , cuõng coù caùc cheâm ngöôïc
chieàu, phaàn döôùi cuøng (chaân ñeá) coù theå baèng goã hoaëc theùp. Phaàn goái ñôõ
cuûa ñeäm hoâng phaûi ñaûm baûo oáp khít vôùi hoâng taøu neân phaûi coù hình
daùng cuûa hoâng. Ñeå ñaûm baûo thaùo rôõ nhanh choùng ta cuõng coù theå duøng
caùc hoäp caùt (H.2.208) hoaëc thieát bò thaùo rôõ nhanh (H.2.209) hoaëc cuõng
coù theå duøng ñeäm goàm saùu thanh goã, boán thanh döôùi caét vaùt vaø taát caû
ñöôïc ñai chaët trong khung kim loaïi coù baûn leà (H.2.210) vaø ngoaéc haõm.
Khi thaùo ngoaéc haõm caû saùu thanh seõ töï baät tung ra do caùc thanh giöõa töï
tröôït.
1- Khung kim loaïi baûn leà

2- Thoûi goã
3- Ngoaéc haõm
Hình 2.210: Ñeäm thaùo rôõ nhanh
Hình 2.211: Caùc kieåu keâ chaân choáng

a) Keâ chaân choáng ñöùng; b, c) Keâ chaân choáng nghieâng
Tuøy thuoäc vaøo kích thöôùc thaân taøu ta coù theå ñaët döôùi vaùch ngang töø
2 ÷ 3 ñoâi ñeäm hoâng. Neáu ôû gaàn hoâng coù vaùch doïc thì ta phaûi ñaët ñeäm
hoâng taïi vò trí giao nhau giöõa vaùch doïc vaø vaùch ngang.
Trong quaù trình laép raùp thaân taøu treân trieàn ngöôøi ta coøn duøng caùc
loaïi chaân choáng khaùc nhau: chaân choáng ñöùng chuyeân duøng phía döôùi
200 CHÖÔNG 2
thaân taøu vaø chaân choáng xieân duøng choáng maïn. Caùc chaân choáng thöôøng
ñöôïc laøm baèng goã ñöôøng kính 250 ÷ 300mm. Trong moïi tröôøng hôïp ñaàu
treân cuûa chaân choáng phaûi ñaët vaøo vò trí giao nhau cuûa khung xöông ñaùy
neáu khoâng seõ coù theå gaây hö haïi thaân taøu. Phaàn döôùi cuûa chaân choáng
thöôøng ñöôïc keâ baèng cheâm vaùt baèng goã (H.2.211) hoaëc baèng chaân ñeá
theùp (H.2.207).
Do chaân choáng baèng goã coù nhieàu nhöôïc ñieåm nhö khoâng thuaän tieän
trong vieäc choáng ñôõ, tuoåi thoï keùm, deã chaùy... neân ñaõ xuaát hieän loaïi coät
choáng baèng oáng kim loaïi (H.2.212). Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa chaân
choáng naøy nhö sau:
Sau khi nôùi taát caû caùc choát haõm ta naâng oáng chuyeån dòch ñöôïc leân
tôùi ñoä cao caàn thieát. Sau ñoù duøng buùa tay ñaäp hai ba chieác vaøo cheâm
ngang, nhö vaäy loø xo seõ ñaåy ñaàu keïp leân phía treân, ñoàng thôøi neùn xuoáng
oáng trong. Xoay chaân choáng xung quanh truïc cuûa noù seõ kích thaân taøu.
1- OÁng trong chuyeån dòch ñöôïc; 2- Thaân chaân choáng; 3- Ren naâng haï; 4- ñaàu keïp
5- Loø xo; 6- cheâm; 7- Vit haõm; 8- Tai ñeå xoay; 9- Goái ñôõ treân; 10- Chaân ñeá
Hình 2.212: Chaân choáng baèng oáng kim loaïi
Giaøn giaùo
Trong vieäc ñoùng taøu nhaát laø ñoái vôùi nhöõng con taøu lôùn, ñeå taïo ñieàu
kieän laøm vieäc thuaän tieän an toaøn cho coâng nhaân, giaøn giaùo phaûi ñöôïc
chuaån bò chu ñaùo cho coâng taùc laép raùp thaân taøu treân trieàn ñaø cuõng nhö
caùc coâng taùc söûa chöõa treân uï. Nhö vaäy, giaøn giaùo phaûi phuïc vuï chuû yeáu
cho nhöõng coâng taùc sau:
- Laép raùp vaø haøn voû taøu;
- Ñaùnh saïch vaø sôn maï beà maët;
- Kieåm tra vaø ñaùnh giaù chaát löôïng;
- Vaän chuyeån, giao thoâng.
Coâng taùc laép ñaët, xaây döïng, chuaån bò giaøn giaùo phaûi ñöôïc tieán haønh
ngay trong khaâu chuaån bò saûn xuaát. Caùc giaøn giaùo phaûi ñöôïc thieát keá
sao cho ñaûm baûo ñaày ñuû caùc yeâu caàu coâng taùc treân, phaûi an toaøn vaø beàn.
Döïa vaøo ñaëc tính cuûa töøng loaïi giaøn giaùo, coù theå phaân ra nhö sau
Giaøn giaùo ngoaøi: loaïi naøy chuyeân phuïc vuï caùc loaïi coâng taùc phía
ngoaøi thaân taøu. Kieåu ñôn giaûn nhaát ñöôïc mieâu taû treân hình 2.213 bao
goàm: caùc coät choáng caùc ñoøn tay ngang, caùc vaùn goã laùt vaø caùc thanh
giaèng cheùo. Caùc coät choáng vaø ñoøn tay ngang thöôøng ñöôïc laøm baèng caùc
oáng theùp khoâng gæ, caùc oáng theùp ñoù ñöôïc khoùa haõm vôùi nhau baèng caùc
loaïi keïp oáng chuyeân duøng baét vít (H.2.213b) hoaëc cheâm raát thuaän tieän
cho vieäc laép raùp vaø thaùo rôõ.
1- Coät choáng theùp; 2- Beä laép raùp chuyeân duøng; 3- Maïn taøu
Hình 2.213: Giaøn giaùo ngoaøi
a) Caáu taïo chung; b) Kieåu neïp oáng baét vít chuyeân duøng
Nhöõng coät giaøn giaùo daøi treân 8,0m thöôøng ñöôïc chia laøm nhieàu
ñoaïn vaø ñöôïc noái vôùi nhau baèng caùc oáng gheùp chuyeân duøng. Ñeå traùnh
202 CHÖÔNG 2
nghieâng ñoå, chaân ñeá cuûa coät choáng phaûi laøm to roäng hoaëc choân xuoáng
neàn khoaûng 1,0m. Caùc coät choáng caùch naøy quaù xa ta phaûi ñaët theâm caùc
coät choáng phuï. Doïc theo chieàu daøi, khoaûng caùch giöõa hai coät choáng
khoâng ñöôïc daøi quaù 4,5m (thöôøng 3m). Caùc vaùn goã laøm saøn phaûi keâ treân
ñoøn tay ngang ôû vò trí caùch ñaàu muùt khoaûng 50 cm. Chieàu roäng saøn
khoaûng 1,2 ÷ 1,5m.
Ngoaøi kieåu giaøn giaùo ñöùng phía ngoaøi ñaõ neâu, trong loaïi giaøn giaùo
ngoaøi coøn coù kieåu ngoaéc treo (H.2.214). Loaïi naøy chæ söû duïng ñoái vôùi
tröôøng hôïp taïi vò trí maø khoâng theå baéc loaïi giaøn giaùo ñöùng ñöôïc.
Giaøn giaùo trong: töông töï nhö giaøn giaùo ngoaøi, giaøn giaùo trong
chuyeân phuïc vuï coâng taùc thi coâng beân trong loøng taøu. Tuøy thuoäc vaøo loaïi
coâng vieäc vaø vò trí coâng taùc ta coù theå cho caùc kieåu keát caáu khaùc nhau.
Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp vaùch cao chuùng ta cuõng coù theå söû duïng kieåu giaøn
giaùo ñöùng nhö ñaõ neâu ôû giaøn giaùo ngoaøi. Ñoái vôùi caùc vò trí thaáp ta coù theå
duøng caùc loaïi thang hoaëc loaïi giaøn giaùo kieåu ngoaéc treo (H.2.214) hoaëc
caùc loaïi giaøn giaùo ngoaøm tröïc tieáp vaøo caùc khung xöông (H.2.215).
Hình 2.214: Giaøn giaùo ngoaøi, kieåu ngoaéc treo Hình 2.215: Giaøn giaùo
a) Ngoaéc treo coângxoân ngoaøm tröïc tieáp vaøo
b) Ngoaéc treo daây khung xöông
2.5.3 Laép raùp thaân taøu treân trieàn ñaø

Treân trieàn ñaø thaân taøu ñöôïc laép raùp theo moät trong hai phöông
phaùp sau: phöông phaùp phaân ñoaïn vaø phöông phaùp toång ñoaïn.
Trong phöông phaùp phaân ñoaïn ta coù theå laép raùp theo phöông phaùp
hình choùp hoaëc phöông phaùp oác ñaûo hoaëc phöông phaùp xaây taàng
(H.2.216).
Hình 2.216: Caùc phöông phaùp laép raùp thaân taøu

treân trieàn ñaø theo maët phaúng doïc
a) Phöông phaùp hình choùp; b) Phöông phaùp xaây taàng
c) Phöông phaùp oác ñaûo
d) Phöông phaùp toång ñoaïn (caùc soá treân hình bieåu thò trình töï laép ñaët)
Phöông phaùp hình choùp thöôøng ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp
ñoùng nhöõng con taøu lôùn. Theo phöông phaùp naøy thaân taøu ñöôïc laép raùp
töø nhöõng phaân ñoaïn phaúng vaø phaân ñoaïn khoái thaønh hình choùp theo
chieàu daøi thaân taøu. Phöông phaùp laép ñaët caùc phaân ñoaïn ñöôïc tieán haønh
laàn löôït töø trong ra ngoaøi veà hai phía muõi vaø laùi vaø laép raùp ñoàng thôøi caû
veà phía chieàu cao cho tôøi boong taøu. Ñeå giaûm bieán daïng haøn chuùng ta coá
gaéng taïo nhöõng phaân ñoaïn lôùn vaø haøn ñoái xöùng qua maët phaúng doïc
taâm. Vò trí cuûa hình choùp ñaàu tieân treân chieàu daøi thaân taøu cuõng nhö vò
trí caùc phaân ñoaïn taïo neân hình choùp ñoù phaûi löïa choïn sao cho thôøi gian
204 CHÖÔNG 2
ñoùng con taøu ngaén nhaát. Nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø dieän tích
laøm vieäc heïp do ñoù tieán ñoä thi coâng chaäm.
Ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp hình choùp, coù theå tieán
haønh ñoàng thôøi xaây döïng moät luùc nhieàu hình choùp treân doïc theo chieàu
daøi thaân taøu. Phöông phaùp naøy coù teân laø phöông phaùp oác ñaûo. Tuøy thuoäc
vaøo kích thöôùc con taøu vaø ñieàu kieän saûn xuaát cuûa xöôûng caùc "oác ñaûo" coù
theå dòch chuyeån treân trieàn ñeå raùp laïi vôùi nhau hoaëc cuõng coù theå ñöùng ôû
vò trí coá ñònh cho tôùi khi laép xong toaøn boä con taøu. Phöông phaùp oác ñaûo
coøn cho pheùp söû duïng toát chieàu daøi cuûa trieàn trong tröôøng hôïp con taøu
ngaén hôn chieàu daøi trieàn; taän duïng khoaûng dö ñeå xaây döïng moät "oác ñaûo"
cuûa con taøu tieáp theo. Sau khi laép raùp xong caùc"oác ñaûo", thöôøng phaûi
tieán haønh laép raùp caùc phaân ñoaïn ñeäm (kheùp kín caùc choã troáng giöõa hai
"oác ñaûo").
Phöông phaùp xaây taàng ñöôïc tieán haønh nhö sau: tröôùc heát ta laép ñaët
toaøn boä caùc phaân ñoaïn döôùi cuøng treân moät doïc chieàu daøi thaân taøu roài
sau ñoù ñeán caùc phaân ñoaïn treân, cuoái cuøng laø caùc phaân ñoaïn boong treân
cuøng phaân ñoaïn muõi vaø laùi. Do nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø
khoâng khoáng cheá ñöôïc bieán daïng haøn neân thöôøng ít söû duïng.
Phöông phaùp söû duïng roäng raõi nhaát hieän nay ñeå ñoùng caùc taøu côõ
trung vaø nhoû laø phöông phaùp toång ñoaïn (H.2.216d). Phöông phaùp naøy
vöøa ñaûm baûo dieän tích laøm vieäc lôùn laïi ñaûm baûo thôøi gian laép raùp thaân
taøu cho tôùi khi haï thuûy treân trieàn ngaén vaø bieán daïng haøn ít nhaát.
Ngoaøi caùc phöông phaùp laép raùp treân, ñoái vôùi nhöõng con taøu cöïc lôùn,
ngaøy nay ngöôøi ta coøn duøng phöông phaùp nöûa taøu töùc laø treân trieàn ngöôøi
ta ñoùng vaø laàn löôït haï thuûy hai nöûa taøu. Caùc nöûa ñoù ñöôïc haøn laïi vôùi
nhau treân uï hoaëc ngay döôùi nöôùc baèng trang thieát bò chuyeân duøng.
ÔÛ vò trí maët caét ngang thaân taøu ñöôïc laép ñaët cuõng theo trình töï töø
trong ra ngoaøi, töø döôùi leân treân. Tröôùc heát laép ñaët phaân ñoaïn ñaùy bao
goàm caû caùc boä phaän hai beân hoâng taøu, sau ñoù laép ñaët phaân ñoaïn vaùch
ngang vaø hai phaân ñoaïn maïn. Cuoái cuøng, ta laép ñaët phaân ñoaïn boong
(H.2.217).
Ñoái vôùi caùc taøu chôû daàu thoâng thöôøng coù hai vaùch doïc ta coù theå laép
ñaët theo trình töï sau: tröôùc heát ñaët ñònh vò phaân ñoaïn ñaùy giöõa sau ñeán
caùc vaùch doïc vaø phaàn boong cuûa khoang giöõa, tieáp ñeán laép ñaët caùc phaân
ñoaïn cuûa hai khoang beân (H.2.218) hoaëc cuõng coù theå tieán haønh laép ñaët
ñoàng thôøi caû ba khoang theo thöù töï neâu treân hình 2.218b. Neáu thieát bò
caåu cuûa xöôûng cho pheùp, coù theå thieát laäp tröôùc hai phaân ñoaïn khoái maïn
vaø laép ñaët theo trình töï neâu treân hình 2.218c.
Hình 2.217: Trình töï laép ñaët thaân taøu treân trieàn theo maët caét ngang
Hình 2.218: Trình töï laép raùp thaân taøu daàu theo maët phaúng naèm ngang
a) Töø caùc phaân ñoaïn phaúng
b) Töø hai phaân ñoaïn khoái vaø caùc phaân ñoaïn phaúng
c) Töø caùc phaân ñoaïn phaúng
Trong nhieàu tröôøng hôïp ñeå thuaän tieän cho vieäc laép raùp thaân taøu,
coøn coù theå söû duïng phöông phaùp coâng ngheä laép uùp (H.2.219). Theo
phöông phaùp coâng ngheä naøy boong taøu ñöôïc ñaët xuoáng döôùi cuøng vaø ñaët
tröôùc tieân. Sau ñoù laàn löôït ñeán caùc vaùch ngang, maïn vaø cuoái cuøng laø ky.
Phöông phaùp naøy ñöa laïi hieäu quaû töông ñoái toát do maët boong roäng laép
raùp deã daøng hôn. Nhöng phöông phaùp naøy ñoøi hoûi phaûi coù thieát bò laät
ngöôïc thaân taøu laïi.
206 CHÖÔNG 2
Hình 2.219: Laép raùp thaân taøu theo phöông phaùp uùp
(soá treân hình bieåu thò trình töï laép ñaët)
Khi laép raùp thaân taøu theo phöông phaùp toång ñoaïn trình töï laép ñaët
caùc toång ñoaïn tuøy thuoäc vaøo höôùng ñöa caùc toång ñoaïn leân trieàn. Neáu ñöa
toång ñoaïn leân trieàn töø hai phía thì laép ñaët ñaàu tieân laø toång ñoaïn giöõa
vaø laàn löôït ra daàn hai phía, coøn neáu caùc toång ñoaïn ñöôïc ñöa töø moät phía
thì trình töï laép ñaët phuï thuoäc vaøo caùch haï thuûy vaø höôùng vaøo trieàn. Luùc
ñoù coù theå laép laàn löôït töø toång ñoaïn muõi ñeán toång ñoaïn laùi hoaëc ngöôïc
laïi (H.2.220A).
Hình 2.220A: Höôùng ñöa caùc toång ñoaïn vaøo trieàn ñeå laép raùp
a) Töø hai phía; b) Töø moät phía
Caùc toång ñoaïn ñöôïc ñöa vaøo trieàn baèng caùc xe laên coù theå töï haønh
ñöôïc hoaëc phaûi keùo baèng tôøi. Toång ñoaïn ñaàu tieân ñöôïc ñònh vò treân trieàn
moät caùch chính xaùc nhôø caùc daáu vaïch saün treân trieàn, tieáp ñoù laép toång
ñoaïn ñaàu. Sau khi caét boû löôïng dö, vaùt meùp haøn, chuùng ñöôïc keùo saùt vaøo
nhau vaø haøn.
2.5.4 Moät soá coâng ngheä laép raùp quan troïng
Laép ñaët phaân ñoaïn khoái ñaùy treân trieàn

Tuøy thuoäc vaøo caùch phaân chia keát caáu ñaùy thaønh caùc phaân ñoaïn,
khi laép ñaët treân trieàn ta coù theå phaûi laép raùp nhieàu phaân ñoaïn khoái ñaùy
vôùi nhau theo chieàu ngang hoaëc coù theå chæ moät phaân ñoaïn. Nhöng trong
baát kyø tröôøng hôïp naøo ta phaûi ñaët töø maët phaúng ñoái xöùng trôû ra töùc laø
ta phaûi ñaët phaân ñoaïn coù ky tröôùc vaø sau ñoù môùi ñeán caùc phaân ñoaïn
hoâng.
Phöông phaùp moät röôõi trong laép raùp thaân taøu
Phöông phaùp naøy duøng cho vieäc ñoùng seri taøu töø hai chieác trôû leân.
Muïc ñích laø laøm sao laép raùp thaân taøu treân trieàn ñaø hay trong uï vôùi thôøi
gian ngaén nhaát. Vaäy thì toång ñoaïn naøo coù nhieàu maùy moùc thieát bò, ñoøi
hoûi nhieàu coâng lao ñoäng thì phaûi lo laøm daàn tröôùc, ñeán khi baét ñaàu laép
raùp con taøu treân ñaø thì khoái löôïng coâng vieäc ôû toång ñoaïn khoù khaên phöùc
taïp naøy khoâng coøn nhieàu, töông ñöông nhö caùc toång ñoaïn khaùc vaø nhö
vaäy seõ ruùt ngaén thôøi gian "chieám" ñaø cuûa taøu. Vaäy toång ñoaïn ñoù laø toång
ñoaïn buoàng maùy, thöôøng ôû ñuoâi taøu. Khi tieán haønh laép raùp con taøu
tröôùc, thì ngöôøi ta cuõng tieán haønh laép raùp vaø trang bò cho toång ñoaïn
buoàng maùy cuûa chieác sau. Sau khi haï thuûy chieác tröôùc thì ngöôøi ta seõ
ñöa toång ñoaïn maùy cuûa chieác sau veà vò trí cuûa noù vaø tieán haønh laép raùp
chieác thöù hai. Baèng caùch ñoù phöông phaùp naøy giuùp nhaø maùy ruùt ngaén thôøi
gian giao taøu.
Hình 2.220B: Laép raùp thaân taøu treân trieàn ñaø theo phöông phaùp moät röôõi
Phöông phaùp laép raùp taøu treân ñaø, trong uï khoâ hay saøn naâng
Ñaây coù leõ laø moät vaán ñeà quan troïng nhaát phaûi ñeà caäp ngay töø ñaàu
laäp luaän chöùng kinh teá kyõ thuaät ñaàu tö xaây döïng nhaø maùy hoaëc ñaàu tö
môû roäng. Thoâng thöôøng ñaàu tö cho uï khoâ hay saøn naâng lôùn hôn cho ñaø
töø 30 + 50%. Tuy nhieân trong boái caûnh cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, tính
oån ñònh cuûa saûn xuaát töông ñoái thaáp, do vaäy choïn uï khoâ coù nhieàu thích
öùng hôn, coù theå phuïc vuï cho ñoùng môùi vaø cho söûa chöõa. Vaán ñeà naøy
chuùng ta thaáy khaù roõ trong thôøi gian 10-15 naêm vöøa qua.
Ñoái vôùi keát caáu trieàn ñaø thì caàn trang bò caàn caåu loaïi 20T, 50T,
80T, 120T phoái hôïp. Ñoái vôùi keát caáu uï khoâ thì trang bò caåu coång 200 +
400T vôùi baõi taäp keát caùc phaân toång ñoaïn vaø thieát bò beân caïnh uï. Baõi taäp
keát naøy caàn naèm döôùi caàn caåu coång ñeå vieäc vaän chuyeån caùc keát caáu ñöôïc
deã daøng. Trong tröôøng hôïp döï kieán uï khoâ chæ duøng nhieàu vaøo vieäc söûa
208 CHÖÔNG 2
chöõa maø ñoùng môùi ít, thì heä caàn caåu coù theå duøng nhö ñoái vôùi keát caáu
trieàn ñaõ noùi treân.
Sô ñoà boá trí trieàn ñaø
Sô ñoà boá trí uï khoâ vaø baõi

Hình 2.220C
Tröôùc khi ñaët ky caàn phaûi vaïch daáu maët phaúng ñoái xöùng, vò trí cuûa
caùc ñöôøng söôøn treân caùc ñeäm ky, ñeäm ñaùy; vaïch roõ laïi caùc ñöôøng kieåm
tra treân toân bao phaân ñoaïn ñaùy. Duøng caàn caåu vaän chuyeån phaân ñoaïn töø
baõi laép raùp ñaët leân vò trí cuûa noù treân trieàn. Ñoä chính xaùc cuûa phöông
phaùp laép ñaët ñöôïc kieåm tra baèng daây doïi, oáng thuûy bình vaø thöôùc ño
(H.2.221). Ñeå ñieàu chænh vò trí theo chieàu cao hoaëc ñoä nghieâng ngöôøi ta
duøng buùa ñaùnh vaøo caùc cheâm phía döôùi taám ñeäm ky, ñeäm ñaùy hoaëc duøng
caùc loaïi kích.
Sau khi ñònh vò chính xaùc phaân ñoaïn treân trieàn, phaân ñoaïn ñöôïc
giöõ chaët treân trieàn baèng nhöõng chaân choáng hoaëc taêng ñô (H.2.222).
1- Phaân ñoaïn ñaùy; 2- Taám daáu treøn trieàn; 3- OÁng thuûy bình; 4- Daây doïi
Hình 2.221: Phöông phaùp kieåm tra vò trí phaân ñoaïn ñaùy treân trieàn
a) Kieåm tra theo chieàu roäng; b) Kieåm tra theo chieàu daøi
c) Kieåm tra ñoä nghieâng ngang vaø nghieâng doïc
210 CHÖÔNG 2
1- Phaân ñoaïn ñaùy; 2- Chaân choáng; 3- Chaân; 4- Taêng ñô

Hình 2.222: Giöõ phaân ñoaïn treân trieàn baèng chaân choáng hoaëc taêng ñô
a) Giöõ theo chieàu doïc; b) Giöõ theo chieàu ngang
Laép ñaët phaân ñoaïn vaùch ngang treân trieàn
Tröôùc khi laép ñaët phaân ñoaïn vaùch caàn chuaån bò thaân taøu phía döôùi
thaät chaéc chaén, taát caû caùc chi tieát keá caän vôùi vaùch phaûi ñöôïc laép ñaët
chính xaùc theo soá lieäu cuûa phoøng phoùng maãu. Moïi daáu kieåm tra treân caùc
phaân ñoaïn vaø chi tieát phuïc vuï cho coâng taùc laép ñaët phaân ñoaïn vaùch
phaûi ñöôïc kieåm tra vaø vaïch roõ laïi.
Ñeå thuaän tieän cho coâng taùc laép ñaët vaùch, ta vaïch song song vôùi
ñöôøng haøn vôùi vaùch treân phaân ñoaïn ñaùy moät ñöôøng phuï caùch noù vaøo
khoaûng döôùi 300mm. Sau ñoù vaïch daáu ñöôøng ñoù caån thaän. Ngoaøi ra, gaén
treân phaân ñoaïn ñaùy moät soá taám daãn höôùng (H.2.223) duøng cho vieäc laép ñaët.
1- Ñöôøng phuï; 2- Taám daãn höôùng

Hình 2.223: Vaïch ñöôøng phuï vaø ñaët caùc taám daãn höôùng
ñeå laép ñaët phaân ñoaïn vaùch
Sau khi laép ñaët phaân ñoaïn vaùch xong, caùc taám daãn höôùng seõ bò duõi boû.
1- Kích ngang; 2- Kích ñöùng; 3- Chaân; 4- Taêng ñô; 5- Chaân choáng doïc; 6- Chaân choáng hoâng
Hình 2.224: Choáng ñôõ phaân ñoaïn vaùch treân trieàn
Trong khaâu chuaån bò cuõng caàn chuaån bò saün caùc taêng ñô vaø chaân
choáng ñeå phuïc vuï vieäc choáng ñôõ vaø ñieàu chænh vò trí phaân ñoaïn. Ñeå coù
theå moùc caùc taêng ñô cuõng nhö laøm choã töïa cho chaân choáng tröôùc khi laép
ñaët phaûi haøn moät soá tai moùc vaø chaân ñeá thích hôïp (H.2.227). Caùc loaïi
moùc vaø chaân ñeá ñoù neân ñaët ôû chieàu cao khoaûng 0,75 chieàu cao phaân
ñoaïn vaùch, goùc nghieâng cuûa chaân choáng vaø taêng ñô neân vaøo khoaûng
45o ÷ 60o.
Ñoái vôùi vaïch coù chieàu roäng lôùn, ñoä cöùng nhoû ta neân ñaët moät soá daàm
ngang ñeå coù theå treo phaân ñoaïn vaùch ôû moät soá ñieåm.
212 CHÖÔNG 2
Phaân ñoaïn vaùch ñöôïc ñöa leân laép ñaët ôû trieàn baèng moät hoaëc hai
caàn caåu phoái hôïp. Sau khi ñaët, phaûi moùc ngay caùc taêng ñô vaø ñaët caùc
chaân choáng sau ñoù môùi töø töø nôùi caåu. Khi laép raùp vaùch phaûi heát söùc löu
yù tôùi xöông vaùch ôû phía naøo ñeå traùnh nhaàm laãn.
Laép ñaët vaùch ñöôïc baét ñaàu
töø vieäc khôùp caùc daáu vaïch treân
caùc phaân ñoaïn. Xeâ dòch phaân
ñoaïn theo chieàu daøy vaø ngang
ñöôïc tieán haønh baèng caùc kích
nhoû. Tröôùc khi haï vaùch xuoáng
hoaøn toaøn ta phaûi caét boû löôïng
dö vaø chuaån bò toát meùp haøn.
Nguyeân coâng cuoái cuøng laø xaùc
ñònh vò trí cuûa vaùch theo chieàu
thaúng ñöùng. Do vaùch ñöôïc laép Hình 2.225: Ñaët phaân ñoaïn vaùch
treân trieàn nghieâng moät goùc α theo goùc nghieâng cuûa trieàn
neân goùc phaûi coù goùc nghieâng
töông öùng. Trong thöïc teá ngöôøi ta tính khoaûng caùch töø muõi doïi tôùi
ñöôøng ñoùng song song vôùi vaùch töø ñieåm ñaët treân cuûa daây doïi (H.2.225)
khoaûng caùch naøy tuøy thuoäc vaøo ñoä daøi cuûa daây doïi vaø ñoä nghieâng cuûa
trieàn theo coâng thöùc: a = h.tgα
Muoán thay ñoåi ñieàu chænh ñoä nghieâng cuûa vaùch ta ñieàu chænh ñoä daøi
cuûa taêng ñô vaø chaân choáng.
Ñoä chính xaùc cuûa coâng taùc laép ñaët ñöôïc kieåm tra baèng daây doïi, oáng
thuûy bình vaø thöôùc ño theo caùc ñöôøng kieåm tra ñaõ vaïch saün treân caùc
phaân ñoaïn. Ñoä sai leäch cho pheùp neâu trong baûng 2.48.
Vieäc laép ñaët caùc vaùch doïc cuõng tieán haønh moät caùch töông töï.
Laép ñaët phaân ñoaïn maïn:
Phaân ñoaïn maïn cuõng ñöôïc laép ñaët leân thaân taøu treân trieàn moät caùch
töông töï nhö phaân ñoaïn vaùch nghóa laø tröôùc khi tieán haønh laép ñaët ta
phaûi chuaån bò:
- Vaïch laïi cho roõ caùc daáu ñaõ vaïch treân caùc phaân ñoaïn;
- Caùc taêng ñô, chaân choáng;
- Caùc tai moùc, chaân ñeá vaø caùc taám daãn höôùng (H.2.226)
1- Phaân ñoaïn ñaùy; 2- Phaân ñoaïn maïn; 3- Taêng ñô; 4- Tai moùc; 5- Taám daãn höôùng
Hình 2.226: Laép raùp phaân ñoaïn maïn
Phaân ñoaïn vaùch ñöôïc ñöa leân trieàn baèng caåu. Sau khi ñaët vaøo khe
taám daãn höôùng, moùc vaø taêng ñô, chaân choáng ñeå giöõ phaân ñoaïn maïn,
ñieàu chænh ñeå giöõ vò trí phaân ñoaïn theo chieàu doïc thaân taøu vaø ñuùng ñoä
nghieâng doïc, nghieâng ngang. Sau khi caét boû löôïng dö, vaùt meùp haøn môùi
haï phaân ñoaïn vaùch xuoáng saùt meùp phaân ñoaïn ñaùy.
Laép raùp caùc toång ñoaïn vôùi nhau
Khi ñoùng taøu baèng phöông phaùp toång ñoaïn, thaân taøu ñöôïc laép raùp ôû
vò trí baèng. Caùc toång ñoaïn ñöôïc ñöa leân trieàn baèng xe hoaëc baèng caåu.
Vieäc laép raùp caùc toång ñoaïn ñöôïc tieán haønh theo ba böôùc sau:
- Ñònh vò chính xaùc toång ñoaïn ñaàu tieân döïa vaøo caùc daáu ñaõ vaïch
saün treân trieàn, treân caùc ñeäm ky, ñeäm ñaùy;
- Ñònh vò chính xaùc caùc phaân ñoaïn tieáp theo chieàu roäng, nghieâng
ngang vaø nghieâng doïc. Sau ñoù caét löôïng dö vaø vaùt meùp haøn;
- Haøn caùc toång ñoaïn vôùi nhau.
Treân hình 2.227 neâu caùch ñònh vò toång ñoaïn ñaàu tieân treân trieàn.
Sau khi toång ñoaïn ñaõ ñöôïc ñöa ñeán vò trí cuûa noù treân trieàn, toång ñoaïn
ñöôïc giöõ vöõng treân caùc caên keä ñeäm ñôõ 8, caùc chaân choáng 4 vaø caùc taêng
ñô. Vò trí cuûa toång ñoaïn theo chieàu cao ñöôïc kieåm tra baèng oáng thuûy
bình 6 vôùi daáu vaïch treân coät trieàn 5 vaø ñöôïc ñieàu chænh baèng caùc chaân
goã hoaëc kích. Vò trí theo chieàu roäng, chieàu daøi ñöôïc kieåm tra baèng daây
doïi 9 haï xuoáng caùc taám gaén treân trieàn 3 vaø ñöôïc ñieàu chænh baèng kích
hoaëc neùo.
214 CHÖÔNG 2
1- Ñöôøng truïc ñoái xöùng cuûa trieàn; 2- Ñöôøng kieåm tra ngang; 3- Taám gaén vaøo trieàn
4- Chaân choáng; 5- Coät trieàn; 6,7- OÁng thuûy bình; 8- Ñeäm ky; 9- Daây doïi; 10- Toång ñoaïn
Hình 2.227: Ñònh vò toång ñoaïn ñaàu tieân treân trieàn
Hình 2.228: Phöông phaùp keùo caùc toång ñoaïn giaùp vôùi nhau
1- Compa vaïch; 2- Daây doïi; 3- Toång ñoaïn sau; 4- Toång ñoaïn tröôùc
5- Taám treân trieàn ñeå kieåm tra; 6- Ñöôøng kieåm tra treân toång ñoaïn; 7- Daáu kieåm tra treân taám
trieàn
Hình 2.229: Phöông phaùp caét boû löôïng dö laép raùp

Toång ñoaïn keá tieáp ñöa tôùi trieàn, ñöôïc moùc ngay vôùi toång ñoaïn ñaàu
tieân baèng caùc taêng ñô (H.2.228) keùo saùt chuùng vôùi nhau. Phöông phaùp
ñònh vò toång ñoaïn naøy cuõng gioáng nhö ñoái vôùi toång ñoaïn ñaàu tieân. Ñeå
ñaûm baûo caùc meùp ñaáu ñaàu cuûa hai toång ñoaïn vöøa khít vôùi nhau vaø khe
hôû chaân haøn baèng 2mm treân suoát doïc moái haøn thoâng thöôøng moät meùp
cuûa moät toång ñoaïn phaûi ñeå löôïng dö coøn meùp cuûa toång ñoaïn kia ñaáu vôùi
noù ñöôïc gia coâng tinh (H.2.229). Chính do coù löôïng dö ñoù, khoâng theå
ñònh vò chính xaùc ngay toång ñoaïn theo chieàu daøi. Cho neân, sau khi xaùc
ñònh vò trí cuûa toång ñoaïn theo chieàu roäng, chieàu cao vaø caùc ñoä nghieâng
ngang, nghieâng doïc, tieán haønh caét boû löôïng dö theo phöông phaùp neâu
treân hình 2.229, töùc laø:
- Döïa vaøo caùc daáu kieåm tra treân trieàn vaø treân toång ñoaïn laø xaùc
ñònh ñöôïc ñoä leäch theo chieàu daøi cuûa toång ñoaïn l baèng caùch thaû quaû doïi;
- Duøng compa vaïch môû moät khoaûng caùch l tyø moät ñaàu doïc theo meùp
khoâng coù löôïng dö vaø vaïch doïc theo caùc meùp haøn;
- Caét boû löôïng dö baèng moû caét hôi sau ñoù ñaùnh saïch. Neáu chieàu daøy
taám ñoøi hoûi phaûi vaùt meùp ta phaûi tieán haønh vaùt meùp vaø chuaån bò meùp
haøn theo ñuùng yeâu caàu.
Hình 2.230: Trình töï haøn hai toång ñoaïn vôùi nhau
216 CHÖÔNG 2
a) Tröôøng hôïp ky phaúng; b) Tröôøng hôïp ky nhoïn

(caùc soá treân hình bieåu thò thöù töï haøn)
Sau khi caét boû löôïng dö vaø chuaån bò xong meùp haøn ta keùo toång
ñoaïn keá caän saùt vaøo toång ñoaïn tröôùc chæ ñeå laïi khe hôû haøn vaø tieán haønh
haøn ñính vaø haøn hai toång ñoaïn vôùi nhau. Quy trình haøn hai toång ñoaïn
vôùi nhau ñöôïc bieåu thò treân hình 2.230
Trong tröôøng hôïp caùc meùp haøn so le vôùi nhau, tröôùc khi haøn ta
phaûi raø khôùp vôùi nhau baèng caùc thieát bò ñôn giaûn (H.2.231).
Hình 2.231: Thieát bò ñeå raø khít caùc meùp haøn

a) Keùo vaøo; b) Ñaåy ra
Laép ñaët heä thoáng truyeàn ñoäng
1- Xaùc ñònh ñöôøng tìm truïc chaân vòt
1- Chaân vòt; 2- Giaù chöõ nhaân; 3- Ñoaïn cuoái cuûa truïc; 4- OÁng boïc truïc
5- Noái gheùp ñaøn hoài; 6- Gia coá vaùch sau cuøng; 7- OÅ ñôõ; 8- Ñoaïn truïc giöõa
9- OÅ ñôõ; 10- OÅ ñôõ chòu löïc; 11- Ñoaïn truïc chòu löïc; 12- Maùy chính
Hình 2.232: Caùc thaønh phaàn caáu taïo cuûa ñöôøng truïc chaân vòt
a) Taøu hai chaân vòt; b) Taøu moät chaân vòt
Ñöôøng truïc chaân vòt chaïy daøi suoát töø maët bích truïc truyeàn ñoäng
maùy chính hoaëc töø maët bích hoäp soá. Ñöôøng truïc chaân vòt daøi thöôøng
ñöôïc chia laøm nhieàu ñoaïn. Moãi ñoaïn truïc ñeàu ñöôïc töïa leân nhöõng oå ñôõ.
Quan troïng nhaát trong soá caùc oå ñôõ laø oå ñôõ chòu löïc, ñoù chính laø ñieåm töïa
cuûa löïc ñaåy taøu veà phía tröôùc töø chaân vòt (H.2.232). Ñoaïn truïc cuoái ñöôïc
naèm trong oáng boïc truïc. Ñeå ngaên nöôùc bieån chaûy vaøo thaân taøu trong
oáng boïc truïc thöôøng coù keát caáu kín nöôùc.
Thoâng thöôøng sau khi laép ñaët xong loã chui truïc chaân vòt treân soáng
ñuoâi vaø giaù chöõ nhaân (taøu hai chaân vòt) phaûi xaùc ñònh vaø ñònh vò ñöôøng
tim truïc chaân vòt.
1- Nguoàn aùnh saùng; 2- OÁng ngaém; 3- Muïc tieâu; 4- Giaù ñònh vò oáng ngaém
Hình 2.233: Xaùc ñònh ñöôøng tim truïc baèng ñöôøng tia saùng
Phöông phaùp xaùc ñònh ñöôøng tim truïc baèng ñöôøng tia saùng ñöôïc
neâu treân hình 2.233. Theo phöông phaùp naøy ôû phía sau giaù chöõ nhaân
hoaëc sau loã chui chaân vòt ñaõ ñöôïc xaùc ñònh bôûi nhaø phoùng maãu, ta ñaët
oáng nhoøm 2, coøn phía kia treân ñöôøng tim truïc ta ñaët nguoàn saùng 1,
nguoàn saùng naøy ñöôïc chieáu qua moät loã raát nhoû (1 ÷ 1, 5mm ) . Treân caùc
vaùch ngang ôû giöõa hai ñieåm treân vaø taïi caùc ñaàu muùt cuûa loã chui, truïc taïi
soáng ñuoâi cuõng nhö giaù chöõ nhaân ta ñaët laàn löôït caùc baûng troøn 3 coù
khoan loã nhoû töø 1 ÷ 1,5mm. Vieäc ñaët caùc baûng troøn döïa vaøo nguyeân taéc
dòch chuyeån baûng ñoù sao cho ngöôøi ngaém nhìn thaáy tia saùng töø ñaàu kia,
nhö vaäy nghóa laø ñieåm troøn nhoû cuûa baûng ñaõ naèm treân ñöôøng tim truïc.
Caùc baûng khaùc ta cuõng ñaët moät caùch töông töï.
Sau moãi laàn xaùc ñònh ñöôïc tim truïc ta phaûi tieán haønh vaïch daáu
ngay treân vaùch döïa vaøo daáu chöõ thaäp ñaõ vaïch treân baûng troøn. Ñeå thuaän
218 CHÖÔNG 2
tieän cho vieäc ñònh taâm maùy doa loã sau naøy, taïi vaùch vaù maët bích cuûa loã
chui truïc chaân vòt hoaëc giaù chöõ nhaân ta duøng compa coù moät chaân caém
vaøo loã cuûa baûng troøn coøn chaân kia vaïch leân maët vaùch hoaëc maët bích.
Caùc ñieåm giao nhau cuûa voøng troøn vaø daáu chöõ thaäp duøng muõi ñoät ñaùnh
daáu caån thaän.
Ngoaøi phöông phaùp chieáu saùng treân ta coøn coù theå xaùc ñònh ñöôøng
tim truïc baèng phöông phaùp caêng daây theùp. Nhöng nhöôïc ñieåm cuûa
phöông phaùp naøy laø do töï troïng cuûa daây neân coù moät ñoä voõng nhaát ñònh.
Thoâng thöôøng phöông phaùp caêng daây theùp ñöôïc duøng cho loaïi taøu coù
ñöôøng truïc ngaén vaø laép ñaët soáng ñuoâi, oáng boïc truïc khoâng caàn nguyeân
coâng doa treân trieàn. Theo phöông phaùp naøy, döïa vaøo hai ñieåm bieát tröôùc
cuûa ñöôøng tim truïc ta caêng daây theùp. Döïa vaøo ñöôøng daây theùp ñoù ta laép
ñaët loã chui truïc chaân vòt vaø oáng boïc truïc.
2- Doa loã chui ñöôøng truïc chaân vòt
1- Beä maùy doa; 2- Tay quay ñieàu khieån; 3- Maùy doa; 4- Thanh truyeàn; 5- OÅ ñôõ truïc doa
6- Truïc doa; 7- Ñaàu caét; 8- Tay quay dòch chuyeån ñaàu caét; 9- Giaù ñôõ
Hình 2.234: Doa loã chui ñöôøng truïc chaân vòt ôû giaù chöõ nhaân
Ñoái vôùi caùc loaïi taøu 1- Ñaàu vaïch voøng

lôùn vieäc laép ñaët loã chui troøn treân truïc doa
2- Voøng troøn ñònh taâm
truïc chaân vòt, giaù chöõ
truïc chaân vòt
nhaân vaø oáng boïc truïc
ngöôøi ta thöôøng ñeå
löôïng dö vaø sau khi laép
raùp, haøn xong phaûi tieán
haønh xaùc ñònh ñöôøng
Hình 2.235: Phöông phaùp ñònh taâm

truïc maùy doa
tim truïc vaø döïa vaøo ñöôøng ñoù doa tinh loã chui ñöôøng truïc baèng maùy doa
chuyeân duøng (H.2.234). Truïc doa khoâng ñöôïc pheùp leäch khoûi ñöôøng tim
truïc 0,2 ÷ 0,3mm. Phöông phaùp ñònh taâm truïc doa mieâu taû treân hình
2.235.
Coâng taùc doa bao goàm hai böôùc: böôùc doa thoâ vaø böôùc doa tinh.
Trong böôùc doa thoâ neân caét vôùi chieàu saâu aên dao töø 0,8 ÷ 1,2mm treân
moãi löôït chaïy dao. Toác ñoä dòch chuyeån dao khoaûng 15 ÷ 20m/ph, toác ñoä
voøng quay 50 ÷ 65vg/ph. Ñoái vôùi tröôøng hôïp doa tinh, löôïng dö coøn laïi
cuûa caû ñöôøng kính khoâng neân quaù 3mm, chieàu saâu caét treân moãi löôït
chaïy dao khoaûng töø 0,3 ÷ 0,5mm. Sau khi doa tinh xong, kích thöôùc
ñöôøng kính loã ñöôïc kieåm tra baèng ñoàng hoà ño loã theo hai ñöôøng kính
vuoâng goùc vôùi nhau.
3- Laép ñaët oáng boïc truïc vaø ñoaïn cuoái cuûa truïc chaân vòt
Sau khi nghieäm thu xong loã chui truïc chaân vòt treân soáng laùi hoaëc
treân giaù ñôõ chöõ nhaân... ta tieán haønh laép ñaët oáng boïc truïc chaân vòt. OÁng
boïc truïc chaân vòt thöôøng ñöôïc gia coâng chính xaùc ngay taïi phaân xöôûng
vaø ñöôïc cô quan ñaêng kieåm nghieäm thu.
Coù nhieàu phöông phaùp laép ñaët oáng boïc truïc. Treân hình 2.236 neâu
hai phöông phaùp cô baûn nhaát vôùi caùc thieát bò chuyeân duøng ñôn giaûn.
Hình 2.236: EÙp oáng boïc truïc chaân vòt vaøo loã chui cuûa ñöôøng truïc
a) Duøng taêng ñô xích; b) Duøng vam
Vieäc laép ñaët ñoaïn cuoái cuûa truïc chaân vòt tuøy thuoäc vaøo ñoä lôùn vaø vò
trí cuûa caùc taøu treân trieàn. Coù hai phöông phaùp cô baûn:
- Lao truïc töø ngoaøi vaøo coù theå treân caùc xe laên nhoû (H.2.237a); baèng
caùc giaù ñôõ con laên (H.2.237c) hoaëc baèng caùc daàm treo coù con tröôït
(2.2237d);
- Lao truïc töø trong thaân taøu ra (H.2.237b).
220 CHÖÔNG 2
1- Beä laên di ñoäng chuyeân duøng; 2- Ñöôøng tröôït; 3- Xe laên; 4- Truïc chaân vòt; 5- Daây caùp
6- Taám keâ; 7- Ñinh oác; 8- Roøng roïc; 9- Giaù ñôõ; 10- Con laên; 11- Daây xích; 12- Daàm ñôn
13- Caùp treo; 14- Taêng ñô chính; 15- Con tröôït; 16- OÅ tröôït; 17- Daàm phuï
Hình 2.237: Caùc phöông phaùp lao ñoaïn cuoái cuûa truïc chaân vòt qua loã
chui
a) Lao töø ngoaøi vaøo treân caùc xe laên treân beä ñöôøng ray chuyeân duøng
b) Lao töø trong ra; c) Lao töø ngoaøi vaøo treân caùc giaù ñôõ con laên
d) Lao töø ngoaøi vaøo treân caùc daàm treo
4- Laép ñaët chaân vòt vaø toaøn boä ñöôøng truïc
Sau khi ñoaïn cuoái cuûa ñöôøng truïc chaân vòt ñaõ ñöôïc laép ñaët xong
thöôøng tieán haønh laép ñaët chaân vòt. Neáu chaân vòt khoâng ñöôïc laép ñaët
treân trieàn thì seõ tieán haønh laép ñaët treân uï.
Chaân vòt ñöôïc ñöa tôùi vò trí laép ñaët thoâng thöôøng baèng caåu hoaëc
baèng xe chôû chuyeân duøng (H.2.238). Khi vaän chuyeån chaân vòt ñeán vò trí
laép ñaët baèng caåu phaûi heát söùc löu yù tôùi phöông phaùp chaèng buoäc, naâng
haï, treo chaân vòt vaøo thaân taøu (H.2.239).
1- Beä xe
2- Khung ñôõ
3- Giaù ñôõ
4- Truïc ñôõ
5- OÁc ñieàu chænh
6- Ñöôøng ray
Hình 2.238: Xe chôû phuïc vuï laép raùp chaân vòt chuyeân duøng
Hình 2.239: Phöông phaùp vaän chuyeån chaân vòt tôùi vò trí laép ñaët baèng caåu
a) Caùch chaèng buoäc; b) Caùch laät vaø ñaët; c) Treo leân thaân taøu treân uï noåi
Vieäc laép raùp chaân vòt vôùi truïc tuøy thuoäc vaøo keát caáu cuûa noù. Thoâng
thöôøng chaân vòt ñöôïc choát treân truïc baèng ñinh ca veùt vaø ngoaøi cuøng laø
oác xieát chaët. Ñoái vôùi caùc taøu hieän ñaïi ngöôøi ta laép ñaët chaân vòt baèng
bôm thuûy löïc (H.2.240) ñeå ñaûm baûo beà maët chaân vòt vaø truïc taïi phaàn
coøn tieáp xuùc toát vôùi nhau. Theo phöông phaùp naøy, döôùi aùp suaát daàu treân
400kG / cm2 loõi chaân vòt bò caêng roäng ra, ñoàng thôøi chaân vòt bò ñaåy vaøo
do aùp löïc taùc ñoäng vaøo maët bích.
Laép ñaët chaân vòt taøu thuûy baèng phöông phaùp treân ñaõ naâng cao ñöôïc
222 CHÖÔNG 2
chaát löôïng laép chaët vaø ruùt ngaén thôøi gian laép.
Laép ñaët caùc oå ñôõ ñöôøng truïc coù theå tieán haønh baèng caùch ñònh vò caùc
oå ñôõ theo chieàu roäng döïa vaøo caùc daáu vaïch treân thaân taøu, ñaët truïc giöõa
cuûa ñöôøng truïc keá caän vôùi ñoaïn truïc cuoái vaø sau ñoù caên chænh ñoàng taâm
giöõa hai ñoaïn truïc keå treân. Vieäc ñònh vò oå truïc ñöôïc tieán haønh nhôø caùc
vít ñieàu chænh leân xuoáng 3 vaø ngang 4 (H.2.241).
1- Thaân bôm thuûy löïc; 2- Höôùng eùp 1- Chaân ñeá; 2- OÅ ñôõ

3- OÁc ñònh vò; 4- Pittoâng; 5- Loõi chaân vòt 3- Vít ñieàu chænh leân xuoáng
6- Truïc chaân vòt; 7- Raõnh 4- Vít ñieàu chænh ngang
8- Ñöôøng daàu nhôøn vaøo raõnh 5- Truïc chaân vòt
Hình 2.240: Laép raùp chaân vòt baèng Hình 2.241: Laép ñaët oå ñôõ
bôm thuûy löïc truïc chaân vòt
Ñeå phuïc vuï cho vieäc caên chænh ñoàng taâm giöõa hai ñoaïn truïc ta duøng
caùc gaù ño (H.2.243) hoaëc baèng thöôùc kim loaïi vaø caên laù (H.2.242).
Hình 2.242: Phöông phaùp xaùc ñònh

a) Ñoä so le cuûa ñöôøng tim truïc; b) Ñoä gaáp khuùc cuûa ñöôøng tim truïc
Hình 2.243: Gaù ño xaùc ñònh ñoä thaúng vaø ñoä ñoàng taâm cuûa ñöôøng tim
truïc
Ñoä so le (khoâng ñoàng taâm) ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông trình:
Z + Zd
Zv = t ≤ ± 0, 2mm
2
Z p + Zs
Zh = ≤ ± 0,2mm
2
trong ñoù: Zv - ñoä so le theo chieàu ñöùng, mm; Zt - khe hôû phía treân, mm
Zd - khe hôû phía döôùi, mm; Zh - ñoä so le theo chieàu ngang, mm
Zp - khe hôû phía phaûi, mm; Zs - khe hôû phía traùi, mm.
Ñoä gaáp goùc xaùc ñònh theo phöông trình:
y − yd
yv = t ≤ 0, 05mm / m
D
y − ys
yh = r ≤ 0, 05mm / m
D
trong ñoù: yv - ñoä gaáp goùc theo maët phaúng ñöùng, mm;
yh - ñoä gaáp goùc theo maët phaúng ngang, mm;
yt, yd - khe hôû giöõa hai maët bích ôû phía treân vaø phía döôùi, mm;
yr, ys - khe hôû giöõa hai maët bích ôû phía phaûi vaø phía traùi, mm;
D - ñöôøng kính maët bích.
Sau khi ñònh taâm xong ta tieán haønh ño maãu caên keâ (H.2.244a) vaø
224 CHÖÔNG 2
gia coâng treân maùy maøi (H.2.244b).
1- Taám ñôø
2- OÁc ñònh kích thöôùc
3- Thaân oå ñôõ
4- Beä oå ñôõ
5- Caên keâ
6- Gaù gia coâng chuyeân duøng
Hình 2.244: Phöông phaùp xaùc ñònh caên laù oå ñôõ vaø gia coâng
a) Xaùc ñònh caên keâ; b) Phöông phaùp gia coâng
Beân caïnh phöông phaùp coå ñieån treân, oå ñôõ truïc chaân vòt coù theå tieán
haønh baèng phöông phaùp caêng daây theùp hoaëc chieáu tia saùng (xem phaàn
laép raùp maùy chính).
5- Laép ñaët maùy chính
Maùy chính laøm ñoäng löïc ñaåy taøu, bao goàm: ñoäng cô ñieâden, maùy hôi
nöôùc, tuabin hoaëc maùy ñieän. Tuøy theo loaïi maùy chính coù caùc loaïi keát caáu
beä maùy khaùc nhau.
Beä maùy chính coù theå ñöôïc gia coâng hoaøn chænh tröôùc khi laép ñaët
leân taøu, hoaëc laép ñaët ngay treân thaân taøu.
Trong tröôøng hôïp gia coâng hoaøn chænh beä maùy tröôùc khi laép ñaët leân
taøu, maët cuûa beä ñöôïc kieåm tra baèng thöôùc thaúng. Khe hôû giöõa maët thöôùc
vaø maët beä khi ñaët thöôùc doïc theo thaân beä khoâng ñöôïc vöôït quaù 1,5mm.
Caùc taám ñeäm ñôõ treân maët beä ñöôïc gia coâng treân maùy coâng cuï chuyeân
duøng, coù goùc vaùt nghieâng 1: 100 vaø ñöôïc ñaët chieàu nghieâng ra phía
ngoaøi. Ñoä tieáp giaùp cuûa caùc taám ñeäm tôùi caùc maët beä ñöôïc kieåm tra baèng
caên laù, vôùi chieàu daøy 0,3mm caên laù khoâng ñöôïc vaøo saâu quaù 20mm. Caùc
taám ñeäm ñöôïc haøn vôùi beä baèng moái haøn cao 3mm.
Trong tröôøng hôïp gia coâng hoaøn chænh beä maùy treân thaân taøu, tröôùc
heát phaûi keát thuùc moïi coâng taùc haøn vaø laép raùp taïi vuøng keá caän beä maùy,
coù tröôøng hôïp phaûi kieåm tra vò trí thaân taøu treân trieàn. Ñoái vôùi tröôøng
hôïp maùy chính ñöôïc laép ñaët treân ñeäm vaùt hoaëc ñeäm hình caàu, maët ñôõ
cuûa beä ñöôïc gia coâng coù goùc nghieâng (1:50 ÷ 1:150) ra phía ngoaøi; ñoái vôùi
tröôøng hôïp maùy chính ñöôïc ñaët treân ñeäm choáng rung, beà maët ñôõ khoâng
coù goùc vaùt ra phía ngoaøi. Ñoä chính xaùc gia coâng ñöôïc kieåm tra baèng
thöôùc thaúng vaø caên laù. Khe hôû giöõa maët thöôùc vaø maët beä treân chieàu daøi
30mm khoâng ñöôïc vöôït quaù 0,1mm.
Coâng ngheä laép ñaët beä maùy leân thaân taøu cuõng hoaøn toaøn gioáng nhö
coâng ngheä laép ñaët caùc phaân ñoaïn hoaëc toång ñoaïn vôùi nhau.
Döïa vaøo caùc ñöôøng kieåm tra vaïch saün treân saøn, phaân ñoaïn ñaùy vaø
ñöôøng kieåm tra treân beä ta raø khít chuùng vôùi nhau. Ñeå kieåm tra ñoä song
song, ñoä vuoâng goùc, nghieâng ngang, nghieâng doïc ta duøng daây theùp caêng,
daây doïi, laùt goã, oáng thuûy bình vaø nivoâ thôï moäc (H.2.245).
1- Daây theùp caêng; 2- Döôõng ño chieàu cao; 3- OÁng thuûy bình; 4- Ñaùy trong
5- Chaân choáng; 6- Daây doïi; 7- Thanh goã ngang; 8- Nivoâ thôï moäc
Hình 2.245: Laép ñaët beä maùy
Dung sai trong coâng taùc laép ñaët beä maùy ñöôïc neâu treân baûng 2.48
Nguyeân coâng cô baûn nhaát trong coâng taùc laép ñaët maùy chính laø
chuaån taâm maùy sao cho ñöôøng taâm cuûa truïc truyeàn ñoäng maùy chính
truøng vôùi ñöôøng taâm cuûa truïc chaân vòt. Vieäc chuaån taâm maùy chính coù
theå tieán haønh tröôùc khi laép ñaët heä truïc chaân vòt hoaëc sau khi laép ñaët heä
truïc chaân vòt. Trong tröôøng hôïp ñaàu vieäc chuaån taâm ñöôïc tieán haønh
theo ñöôøng tim truïc lyù thuyeát baèng caùc oáng ngaém gaén treân hai ñaàu cuûa
truïc maùy chính (H.2.246) coøn trong tröôøng hôïp sau döïa vaøo taâm ñöôøng
truïc chaân vòt ñaõ ñöôïc laép ñaët.
1- Vít ñieàu chænh; 2- Giaù ñôõ oáng ngaàm; 3- OÁng ngaàm

4- OÁng ngaàm phaûn chieáu; 5- Ñieåm caét cuûa ñöôøng tim truïc vôùi caùc vaùch ngang
226 CHÖÔNG 2
Hình 2.246: Chuaån taâm maùy chính treân trieàn

Tröôùc khi chuaån taâm maùy chính phaûi hoaøn thaønh xong moïi coâng
vieäc laép raùp vaø haøn trong phaïm vi buoàng maùy vaø caùc haàm khoang phaûi
thöû nghieäm xong. Ngoaøi ra phaûi kieåm tra vò trí thaân taøu ít nhaát hai laàn
moät ngaøy. Trong quaù trình chuaån taâm vò trí cuûa thaân taøu hoaëc toång
ñoaïn khoâng ñöôïc leäch khoûi vò trí chuaån quaù ± 3mm. Neáu thaân taøu bò luùn
xuoáng quaù saâu phaûi cheâm cao leân cho ñuùng vò trí yeâu caàu. Ñoä nghieâng
ngang khoâng vöôït quaù ± 2mm.
Trong tröôøng hôïp chuaån taâm döïa vaøo ñöôøng tim truïc lyù thuyeát ta
phaûi vaïch daáu ñöôïc treân hai vaùch tröôùc vaø vaùch sau buoàng maùy hai ñieåm
cuûa ñöôøng tim truïc. Duøng oáng nhoøm ñònh taâm sao cho caùc ñieåm treân
vaùch vaø chöõ thaäp vaïch treân oáng kính truøng nhau vaø sau khi quay truïc
o
180 caùc ñieåm ñoù cuõng khoâng ñöôïc pheùp quaù sai leäch. Maùy chính ñöôïc
coi laø ñaõ chuaån taâm, neáu caùc ñaïi löôïng xeâ dòch giöõa vaïch treân oáng kính
vaø vaïch chöõ thaäp treân vaùch tröôùc vaø vaùch sau buoàng maùy thoûa maõn ñieàu
kieän:
δ laùi − δ muõi
< 0,15 mm/m vaø | δ muõi | < 0,7 mm
L
trong ñoù: δmuõi - ñoä xeâ dòch cuûa taâm ñieåm treân oáng kính vaø taâm ñieåm
treân vaùch phía muõi, mm;
δ laùi - ñoä xeâ dòch cuûa taâm ñieåm treân oáng kính vaø taâm ñieåm
treân vaùch phía laùi, mm; L - khoaûng caùch giöõa hai vaùch, m.
1- Thaân maùy; 2- OÁc xieát; 3- Ñeäm 1- Vít ñieàu chænh ñoä cao; 2- Cuïm giaù ñôõ
3- Vít ñieàu chænh ngang4- Tai ñôõ vit
Hình 2.247
5- Beä maùy; 6- Thaân maùy
Moät soá caên ñeäm kieåu ñaëc bieät
Hình 2.248
a) Hình caàu; b) Chaát deûo choáng rung Ñònh taâm maùy chính
228 CHÖÔNG 2
Trong tröôøng hôïp ñöôøng tim truïc chaân vòt ñaõ ñöôïc ñònh vò baèng hai
taám baûng troøn ñaët ôû vaùch buoàng maùy vaø treân coät phía ngoaøi thaân taøu ta
duøng hai oáng ngaém ñaët taïi hai taâm ñieåm cuûa ñöôøng tim truïc maùy chính.
Qua oáng ngaém ñoù ta ñieàu chænh baèng oác vít ñieàu chænh (H.2.248) chieàu
cao leân xuoáng vaø ñoä dòch ngang cuûa thaân maùy. Sau khi ñònh taâm xong ta
tieán haønh gia coâng mieáng caên ñeäm gioáng nhö phöông phaùp neâu ôû
hình 2.247.
Caên keâ cho maùy chính cuõng nhö cho oå ñôõ truïc vaø maùy phuï coù theå
coù nhieàu kieåu khaùc nhau. Thoâng thöôøng laø kieåu cheâm nhöng cuõng coù theå
kieåu hình caàu (H.2.247a) hoaëc treân ñeäm choáng rung (H.2.247b).
6- Laép ñaët maùy phuï, bôm vaø noài hôi
Vieäc laép ñaët maùy phuï, bôm vaø noài hôi noùi chung töông ñoái ñôn giaûn
khoâng khoù khaên. Ñaïi boä phaän caùc maùy moùc treân thöôøng ñöôïc ñaët treân
beä vôùi caùc caên keâ ñaëc bieät. Caùc keát caáu cuûa heä cuõng nhö keâ ñeäm tuøy
thuoäc vaøo chuûng loaïi thieát bò vaø caùch thöùc caên keâ.
Ñoä chính xaùc cuûa coâng taùc laép ñaët ñöôïc neâu treân baûng 2.48
2.5.5 Coâng taùc kieåm tra laép ñaët keát caáu treân trieàn ñaø
Coâng taùc kieåm tra khi laép ñaët thaân taøu treân trieàn ñaø bao goàm vieäc
kieåm tra vò trí töøng keát caáu rieâng bieät cuûa thaân taøu (caùc phaân ñoaïn,
toång ñoaïn) vaø kieåm tra toaøn boä vò trí hình daùng kích thöôùc thaân taøu.
Vieäc kieåm tra caùc keát caáu rieâng bieät cuûa thaân taøu thöôøng chæ laø xaùc ñònh
vò trí töông ñoái cuûa caùc keát caáu ñoù ñoái vôùi ba maët phaúng cô baûn vuoâng
goùc vôùi nhau: maët phaúng ñaùy, maët phaúng ñoái xöùng vaø maët phaúng ñöôøng
söôøn giöõa.
Ñaëc ñieåm cuûa coâng taùc kieåm tra caàn phaûi löu yù khi ñoùng taøu treân
trieàn nghieâng laø maët phaúng ñaùy (cô baûn) taïo vôùi maët baèng (maët phaúng
naèm ngang) moät goùc nhaát ñònh cuõng gioáng nhö goùc cuûa maët phaúng
ñöôøng söôøn giöõa taïo vôùi maët thaúng ñöùng (daây doïi). Trong khi ñoù caùc
duïng cuï thieát bò kieåm tra nhö nivoâ, daây doïi... ñeàu chæ xaùc ñònh vò trí
maët baèng vaø maët thaúng ñöùng. Do ñoù khi kieåm tra caùc vò trí so vôùi maët
phaúng ñaùy vaø maët phaúng ñöôøng söôøn giöõa ta caàn phaûi tính caû aûnh
höôûng cuûa goùc nghieâng theo coâng thöùc:
l.h
x=
100
trong ñoù: x - khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm kieåm tra theo höôùng thaúng
ñöùng
(hoaëc theo höôùng naèm ngang) mm;

l - khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm kieåm tra treân maët phaúng ñöôøng
nöôùc (hoaëc treân maët phaúng ñöôøng söôøn), mm;
h - ñoä doác cuûa maët phaúng ñaùy so vôùi maët baèng mm/1m.
Thoâng thöôøng maët phaúng ñaùy song song vôùi maët trieàn do ñoù h
chính laø goùc nghieâng cuûa trieàn.
Taát caû coâng taùc kieåm tra treân trieàn ñaø coù theå chia laøm caùc nhoùm sau:
1- Kieåm tra vò trí keát caáu naèm trong caùc maët phaúng song song vôùi
maët phaúng ñoái xöùng. Ñoä thaúng ñöùng ñöôïc kieåm tra baèng daây doïi, coøn
goùc nghieâng cuûa ñöôøng kieåm tra naèm trong maët phaúng ñöôøng nöôùc hoaëc
maët phaúng ñöôøng söôøn ñöôïc xaùc ñònh baèng oáng thuûy bình (nivoâ) hoaëc
cuõng baèng quaû doïi.
2- Kieåm tra vò trí caùc keát caáu naèm trong maët phaúng song song vôùi
maët phaúng ñaùy nhö boong, saøn, beä maùy... Coâng taùc kieåm tra naøy ñöôïc
tieán haønh baèng thöôùc nivoâ hoaëc oáng thuûy bình.
3- Kieåm tra vò trí caùc keát caáu naèm trong maët phaúng song song vôùi
maët phaúng ñöôøng söôøn giöõa nhö caùc vaùch ngang. Duïng cuï kieåm tra oáng
thuûy bình vaø daây doïi. Chæ tieâu caàn kieåm tra laø ñoä vuoâng goùc cuûa keát caáu
so vôùi maët phaúng ñaùy vaø ñoä naèm ngang cuûa ñöôøng kieåm tra.
4- Kieåm tra vò trí caùc keát caáu khoâng song song vôùi baát cöù maët
phaúng cô baûn naøo nhö caùc phaân ñoaïn maïn ôû muõi vaø laùi hoaëc caùc phaân
ñoaïn boong coù ñoä cong ñoä voõng lôùn.
5- Xaùc ñònh toïa ñoä moät soá ñieåm ñaëc tröng cuûa thaân taøu, vò trí töông
ñoái giöõa caùc ñieåm ñoù hoaëc ngöôïc laïi xaùc ñònh vò trí cuûa caùc ñieåm treân
thaân taøu khi coù caùc toïa ñoä cho tröôùc. Coâng taùc naøy thöôøng ñöôïc tieán
haønh khi kieåm tra voû taøu, kieåm tra kích thöôùc chính, vaïch ñöôøng nöôùc,
ñöôøng boong hoaëc daáu môùn nöôùc...
Trong coâng taùc kieåm tra treân trieàn, ñeå ñònh vò caùc maët phaúng cô
baûn ngöôøi ta thöôøng duøng thanh goã vaø daây theùp caêng.
Vieäc kieåm tra coâng taùc laép ñaët phaân ñoaïn theo chieàu daøi thaân taøu
ñöôïc tieán haønh baèng caùch so saùnh hình chieáu caùc ñöôøng söôøn giöõa vaø
ngoaøi cuøng vaïch treân phaân ñoaïn vôùi caùc daáu vaïch treân caùc taám ñaët treân
trieàn hoaëc so vôùi phaân ñoaïn ñaõ ñaët tröôùc. Thoâng thöôøng duøng quaû doïi
ñeå kieåm tra.
Veà chieàu ngang, vò trí caùc phaân ñoaïn ñöôïc kieåm tra treân cô sôû so
230 CHÖÔNG 2
saùnh vò trí ñöôøng thaúng hình chieáu cuûa maët phaúng ñoái xöùng vaïch treân
phaân ñoaïn vaø vaïch treân trieàn hoaëc treân caùc phaân ñoaïn ñaõ ñaët tröôùc.
Khi kieåm tra cuõng duøng quaû doïi.
Theo chieàu cao, vò trí caùc phaân ñoaïn ñöôïc kieåm tra baèng oáng thuûy
tinh vaø döôõng do chieàu cao (hoaëc thöôùc cuoän). Ngöôøi ta thöôøng kieåm tra
chieàu cao cuûa ñöôøng kieåm tra naèm ngang vaïch treân phaân ñoaïn so vôùi
cuøng chieàu cao ñöôøng ñoù vaïch saün treân caùc coïc döïng treân trieàn hoaëc
treân caùc phaân ñoaïn ñaõ ñaët tröôùc.
Trong nhieàu tröôøng hôïp, khi raø laép phaân ñoaïn ñaët sau vôùi phaân
ñoaïn ñaët tröôùc, do coù löôïng dö laép raùp neân phaân ñoaïn sau khoâng theå
ñaët ngay vaøo vò trí cuûa noù ñöôïc, phaûi tieán haønh kieåm tra hai laàn: laàn
ñaàu tieân ñeå vaïch caét boû löôïng dö vaø laàn thöù hai raø khôùp hai phaân ñoaïn
vôùi nhau. Taát nhieân neáu caùc phaân ñoaïn ñaõ gia coâng chính xaùc (vôùi kích
thöôùc yeâu caàu trong phaïm vu dung sai cho pheùp), chæ caàn laép ñaët vaø
kieåm tra moät laàn.
Ngaøy nay, söû duïng phoå bieán phöông phaùp caét löôïng dö tröôùc khi
ñöa phaân ñoaïn leân laép raùp treân trieàn ñaø, taát nhieân phaûi löu yù tôùi meùp
cuûa phaân ñoaïn ñaõ ñöôïc ñaët leân trieàn. Phöông phaùp naøy cho pheùp caét boû
löôïng dö trong ñieàu kieän thuaän lôïi vaø chæ laép ñaët, kieåm tra moät laàn treân
trieàn.
Danh muïc kieåm tra, chæ tieâu caàn kieåm tra, duïng cuï trang thieát bò
ñeå kieåm tra ñoái vôùi coâng taùc laép ñaët thaân taøu treân trieàn ñöôïc neâu treân
baûng 2.48 vôùi caùc sai leäch cho pheùp. Treân baûng 2.48 coøn neâu caû danh
muïc kieåm tra chung ñoái vôùi toaøn boä thaân taøu.
Vò trí thaân taøu trong suoát quaù trình laép raùp coù theå coù nhöõng bieán
ñoåi nhaát ñònh do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau nhö ñoä luùn cuûa caùc keâ
ñeäm, cuûa chính baûn thaân trieàn khi chòu caùc taûi troïng cuûa phaân ñoaïn,
trang thieát bò maùy moùc, do bieán daïng haøn... Vì theá trong quaù trình laép
raùp caàn heát söùc löu yù tôùi coâng taùc kieåm tra vò trí thaân taøu treân trieàn ñaø.
Coâng taùc kieåm tra naøy bao goàm:
1- Kieåm tra ñònh kyø trong quaù trình laép ñaët vaø haøn tuøy thuoäc vaøo
phöông phaùp laép raùp vaø kieåu taøu, khi ñoùng taøu theo phöông phaùp daây
chuyeàn baèng caùc thieát bò chuyeân duøng (nhö xe vaän chuyeån, kích, beä laép
raùp chuyeân duøng...) thì vieäc kieåm tra vò trí thaân taøu taïi moãi vò trí coâng
taùc ñöôïc tieán haønh ngay sau khi töø coâng ñoaïn tröôùc chuyeån tôùi, ñoàng
thôøi cöù 7 - 10 ngaøy laïi kieåm tra moät laàn.
2- Kieåm tra tröôùc khi laép ñaët, tröôùc khi baøn giao ñeå haøn vaø sau khi
haøn beä maùy chính, ñöôøng truïc chaân vòt, giaù ñôõ truïc chaân vòt.
3- Tröôùc khi tieän loã, sau khi tieän ñöôøng chui truïc chaân vòt, giaù chöõ
nhaân, oå ñôõ truï laùi.
4- Kieåm tra tröôùc vaø sau khi thöû kín nöôùc baèng caùch ñoå nöôùc.
5- Kieåm tra tröôùc khi vaïch ñöôøng tim truïc chaân vòt, trong quaù trình
laép ñaët ñöôøng truïc vaø sau khi keát thuùc coâng taùc laép raùp.
6- Kieåm tra vaø sau khi vaïch ñöôøng nöôùc taûi troïng.
Coâng taùc kieåm tra treân thoâng thöôøng döïa vaøo caùc daáu vò trí ban
ñaàu ñaõ vaïch saün treân trieàn taïi caùc coät daáu.
Tröôùc khi kieåm tra kích thöôùc chuû yeáu vaø ñöôøng bao thaân taøu, nhaát
thieát phaûi tieán haønh kieåm tra vò trí thaân taøu treân trieàn vaø chieàu cao,
veà chieàu roäng, nghieâng ngang vaø nghieâng doïc. Vieäc kieåm tra caùc kích
thöôùc chuû yeáu, voû taøu chæ tieán haønh sau khi keát thuùc moïi coâng taùc laép
raùp vaø haøn chuû yeáu cuõng nhö phaûi ñaët xong toaøn boä caùc trang thieát bò
keát caáu naëng. Trong khi kieåm tra caám khoâng ñöôïc tieán haønh thöû kín
nöôùc baèng caùch ñoå nöôùc.
Ñeå kieåm tra chieàu daøi thaân taøu, ôû vuøng muõi vaø laùi taïi maët phaúng
doïc taâm ta ñaët laùt goã daøi ngang taàm vôùi ñöôøng haï thuûy. Maët treân cuûa
caùc laùt goã ñoù song song vôùi maët phaúng ñaùy (H.2.270). Ñeå xaùc ñònh chieàu
giöõa caùc ñöôøng vuoâng goùc L⊥⊥ ta thaû quaû doïi töø caùc giao ñieåm cuûa ñöôøng
vuoâng goùc muõi, ñöôøng vuoâng goùc laùi vôùi môùn nöôùc thieát keá xuoáng caùc laùt
goã ñaët döôùi trieàn, coøn ñeå xaùc ñònh chieàu daøi lôùn nhaát Lmax ta thaû quaû
doïi töø caùc ñieåm ngoaøi cuøng veà hai phía muõi laùi naèm ôû maët phaúng ñoái
xöùng. Sau ñoù, ta ño khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm chæ cuûa quaû doïi ôû muõi vaø
quaû doïi ôû laùi.
Ñeå kieåm tra hình daùng thaân taøu cuõng nhö chieàu roäng vaø chieàu cao
maïn ta ñaët döôùi ky taïi maët phaúng ñöôøng söôøn caàn kieåm tra (caàn kieåm
tra töø 5 ÷ 11 maët caét ngang) laùt goã daøi naèm ngang suoát töø maïn naøy
sang maïn kia (H.2.271). Ñeå xaùc ñònh chieàu roäng thaân taøu, taïi giao ñieåm
giöõa ñöôøng nöôùc thieát keá vaø ñöôøng söôøn chính giöõa ôû caû hai phía naïn ta
thaû doïi vaø ño khoaûng caùch giöõa hai muõi doïi ñoù. Töông töï nhö treân ta coù
theå kieåm tra xaùc ñònh chieàu roäng lôùn nhaát.
Ñeå xaùc ñònh chieàu cao maïn ta ño khoaûng caùch taïi maët phaúng ñöôøng
söôøn töø meùp boong treân cuøng cho tôùi laùt goã ñaët treân trieàn.
232 CHÖÔNG 2
Ñeå kieåm tra hình daùng ñöôøng söôøn taïi moãi maët caét, thöôøng phaûi
kieåm tra 7 ÷ 9 ñieåm: ñieåm caét giöõa ñöôøng söôøn vôùi maët phaúng ñoái xöùng;
giöõa ñöôøng söôøn vôùi vaùch doïc, giöõa ñöôøng söôøn vôùi ky hoâng, giöõa ñöôøng
söôøn vôùi boong vaø saøn, giöõa ñöôøng söôøn vôùi moät vaøi xaø doïc maïn, ñaø doïc
ñaùy.
Sau khi hoaøn thaønh xong toaøn boä coâng taùc laép raùp, tröôùc khi ñöa
taøu xuoáng nöôùc ta caàn phaûi vaïch daáu ñöôøng nöôùc taûi troïng öùng vôùi löôïng
chieám nöôùc toaøn boä cuûa thaân taøu. Thoâng thöôøng ñöôøng nöôùc naøy khoâng
truøng vôùi ñöôøng nöôùc thieát keá vaø khoâng song song vôùi noù. Ngoaøi ñöôøng
nöôùc taûi troïng ta caàn vaïch ñöôøng nöôùc khoâng taûi vaø môùn nöôùc taïi muõi,
laùi vaø buïng taøu.
Ñeå xaùc ñònh ñöôøng nöôùc taûi
troïng vaø môùn nöôùc treân thaân taøu,
cuõng söû duïng thanh goã naèm ngang
nhö khi kieåm tra hình daùng ñöôøng
söôøn (H.2.272). Taïi phaàn giöõa taøu ñoái δ - chieàu daøy toân bao
vôùi taøu côõ lôùn vaø trung bình cöù
Hình 2.249: So le meùp laép raùp
15 ÷ 20m ñaët moät thanh ñeå xaùc ñònh
moät ñieåm, coøn laïi phaàn muõi vaø laùi cöù khoaûng töø 5 ÷ 10m. Ñoái vôùi taøu
nhoû, taïi phaàn giöõa cöù 5m, xaùc ñònh moät ñieåm, taïi phaàn muõi vaø laùi
khoâng quaù 3m moät ñieåm.
1- Taám bao; 2- Soáng doïc; 3- Xöông ñaùy; 4- Gia cöôøng; 5- Meùp ñaáu ñaàu
Hình 2.250: Sai leäch cho pheùp
1- Taám bao
2- Ñöôøng söôøn
3- Moái haøn
doïc
Hình 2.251: So le cho pheùp giöõa Hình 2.252: So le cho pheùp giöõa
hai meùp cuûa ñöôøng söôøn chính hai keát caáu naèm veà hai phía cuûa
moät taám
1- Ñöôøng söôøn ngoaøi cuøng

2- Ñöôøng söôøn giöõa
3- Ñöôøng kieåm tra naèm ngang
4- Quaû doïi
5- Taám vaïch daáu treân trieàn
6- Ñöôøng doïc taâm (DT)
Hình 2.253: Kieåm tra vieäc ñònh vò phaân ñoaïn ñaùy

theo chieàu roäng vaø chieàu daøi

2- Khoaûng caùch ñöôøng söôøn laép raùp
3- Khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng söôøn
ngoaøi cuøng cuûa hai phaân ñoaïn hoãn hôïp
Hình 2.254: Kieåm tra vieäc laép ñaët caùc phaân ñoaïn ñaùy
theo chieàu daøi thaân taøu
234 CHÖÔNG 2
1- Coät trieàn;
2- Daáu ñöôøng kieåm tra cô baûn;
3- OÁng thuûy bình
4- Quaû doïi;
Hình 2.255: Kieåm tra vieäc ñònh vò caùc phaân ñoaïn ñaùy theo chieàu cao vaø
theo ñoä nghieâng ngang baèng döôõng ño chieàu cao vaø oáng thuûy bình
1- Ñöôøng kieåm tra cô baûn

treân coät trieàn
2- Thöôùc goã ngang
Hình 2.256: Kieåm tra vieäc ñònh vò caùc phaân ñoaïn ñaùy theo chieàu cao vaø
ñoä nghieâng ngang baèng thöôùc goã ngang
1- Ñöôøng doïc taâm (DT); 2- Ñöôøng söôøn; 3- Ñöôøng kieåm tra

4- OÁng thuûy bình; 5- Toân hao; 6- Vaùch ngang
Hình 2.257: Kieåm tra vieäc laép ñaët caùc vaùch ngang
a) Theo ñoä nghieâng ngang; b) Theo ñoä nghieâng doïc treân trieàn phaúng
c) Theo ñoä nghieâng doïc treân trieàn nghieâng
1- Ñöôøng söôøn;
Hình 2.258: Kieåm tra vieäc laép ñaët caùc vaùch doïc
theo chieàu daøi vaø chieàu cao
1- Toân bao; 2- Daây doïi
Hình 2.259: Kieåm tra vieäc laép ñaët vaùch doïc theo ñoä nghieâng ngang
a) Vaùch gaáp khuùc; b) Vaùch thaúng
1- Ñöôøng doïc taâm treân maët boong

2- Ñöôøng tieáp giaùp cuûa boong vôùi maïn
5- Ñöôøng doïc taâm treân maët ñaùy trong
6- Quaû doïi
Hình 2.260: Kieåm tra vò trí laép ñaët cuûa phaân ñoaïn boong
theo chieàu roäng vaø chieàu daøi
236 CHÖÔNG 2
1- Döôõng ño chieàu cao

3- Döôõng ño chieàu cao hoaëc coät trieàn
Hình 2.261: Kieåm tra laép ñaët phaân ñoaïn boong theo chieàu cao
1- Thöôùc goã
2- Quaû doïi
Hình 2.262: Kieåm tra vieäc laép ñaët phaân ñoaïn muõi
1- Quaû doïi treân ñöôøng tìm truï baùnh laùi

2- Ñöôøng daây doïi
3- Daáu chöõ thaäp ñònh taâm
4- Daáu DT treân taám trieàn
5- Daáu ñöôøng söôøn treân trieàn
6- Nhìn chieáu cuûa ñöôøng tim truï baùnh laùi treân trieàn
7- Thöôùc ño
Hình 2.263: Kieåm tra vieäc laép ñaët soáng ñuoâi treân trieàn baèng
1- Thanh goã ñaët taïi maët phaúng doïc taâm (DT) treân chieàu cao
cuûa maët phaúng cô baûn
2- Daây doïi
3- Hình chieáu cuûa ñöôøng tim truï baùnh laùi leân trieàn
4- Ñöôøng söôøn lyù thuyeát
5- Döôõng ño chieàu cao vò trí cuûa soáng ñuoâi
Hình 2.264: Kieåm tra vieäc laép ñaët soáng ñuoâi treân trieàn nghieâng
1- Ñöôøng doïc taâm (DT)

5- OÁng thuûy bình; 6- Daây doïi
Hình 2.265: Kieåm tra vieäc laép ñaët thöôïng taàng
1- Daáu ñöôøng söôøn kieåm tra 1- Toân boong; 2- Quaû doïi; 3- Ñöôøng doïc
2- Daáu ñöôøng doïc taâm taâm treân coät buoàm;h - Chieàu cao coät buoàm
3- Daáu kieåm tra veà chieàu cao l - Khoaûng caùch töø muõi quaû doïi tôùi chaân coät
4- Quaû doïi buoàm treân boong
Hình 2.266 Hình 2.267
Kieåm tra vieäc laép ñaët phaân ñoaïn Kieåm tra vieäc laép ñaët coät buoàm
oáng khoùi
238 CHÖÔNG 2
Hình 2.268: Kieåm tra laép ñaët beä maùy chính
1- Coät trieàn; 2- Daây doïi taïi maët phaúng doïc taâm; 3- OÁng thuûy bình
4- Taám vaïch daáu treân trieàn; 5- Laùt goã; 6- Vaønh ñai
Hình 2.269: Kieåm tra vò trí thaân taøu treân trieàn
1- Daây doïi; 2- Taám vaïch daáu treân trieàn

Hình 2.270: Kieåm tra thaân taøu veà chieàu daøi vaø chieàu cao maïn
1- Thöôùc goã ñöùng; 2- Daây doïi; 3- Thöôùc goã

Hình 2.272: Kieåm tra môùn nöôùc
ngang; 4- Caùc ñieåm kieåm tra treân maët caét
ngang thaân taøu taûi troïng vaø daáu môùn nöôùc
Hình 2.271: Kieåm tra chieàu roäng
vaø hình daùng maët caét ngang
Hình 2.273: Kieåm tra ñoä nghieâng Hình 2.274: Kieåm tra laép ñaët beä
ngang vaø nghieâng doïc khi laép ñaët noài hôi
noài hôi
240 CHÖÔNG 2
Baûng 2.48: Dung sai laép ñaët caùc phaân ñoaïn, toång ñoaïn treân trieàn
Duïng cuï vaø
Chæ tieâu kieåm tra Dung sai, (mm)
thieát bò kieåm
(1) (2) (3)
I - Taát caû caùc phaân ñoaïn
1. So le giöõa caùc meùp cuûa hai phaân ñoaïn Caêm laù thöôùc 0,5 ñoái vôùi δ ≤ 4mm
caïnh nhau (H.2.249) keû 1,0 ñoái vôùi δ = 4 ÷ 10mm
10%δ nhöng khoâng quaù
3mm ñoái vôùi δ > 10mm vaø
haøn töï ñoäng hoaëc baùn töï
ñoäng döôùi ñeäm chaát trôï
dung
2. So le giöõa caùc ñaàu khung xöông doïc ñaáu Sôïi daây caêng,
vôùi nhau (H.2.250) thöôùc goã,
- ñaø doïc chính giöõa, ñaø doïc maïn, xaø boong thöôùc meùt
6
- khung xöông doïc
8
3. So le giöõa caùc ñaàu khung xöông ngang - nt -
8
(chieàu daøi döôùi 1m)
caùc nhaùnh söôøn chính, ñaø ñaùy, xaø boong
vaø caùc lieân keát giöõa chuùng (H.2.251)
4. So le giöõa caùc keát caáu baát kyø cuûa thaân Thöôùc meùt ≤ 0, 5δ
taøu chieàu daøy δ naèm veà hai phía cuûa moät
Theo tieâu chuaån cuûa ngaønh
taám (H.2.252) Döôõng vaø caên
OH9-134-59 vaø TOCT
5. Vaùt meùp vaø ñeå khe hôû chaân ñöôøng haøn laù
8713-58
Thöôùc cuoän
+ 4% kích thöôùc khoaûng
6. Kích thöôùc khoaûng caùch ñöôøng söôøn taïi hoaëc thöôùc
caùch ñöôøng söôøn chuaån
choã laép raùp meùt
II - Caùc phaân ñoaïn daây
1. Theo chieàu daøi thaân taøu Quaû doïi, ±5
a) Ñoái vôùi phaân ñoaïn ñaët ñaàu tieân: sai leäch thöôùc meùt
giöõa ñöôøng söôøn giöõa vaø ngoaøi cuøng vaïch
treân phaân ñoaïn vôùi caùc daáu vaïch treân trieàn
(H.2.253) - nt - Ñoái vôùi khoaûng caùch ñöôøng
b) Ñoái vôùi caùc phaân ñoaïn tieáp theo khoaûng söôøn nôi raø laép = ±4 kích
caùch giöõa caùc ñöôøng söôøn ngoaøi cuøng cuûa thöôùc chuaån ±5n (n - soá
caùc phaân ñoaïn ñaáu raùp vôùi nhau; khoaûng löôïng caùc phaân ñoaïn ñöôïc
caùch ñöôøng söôøn nôi raø laép; sai leäch giöõa raø laép keå töø phaân ñoaïn ñaàu
caùc ñöôøng söôøn vaïch treân phaân ñoaïn vaø tieân)
daáu vaïch treân trieàn (kieåm tra laïi sau khi raø
laép 3 ÷ 4 phaân ñoaïn (H.2.254) - nt - ±3
2. Theo chieàu roäng thaân taøu
So le giöõa doïc taâm (DT) treân phaân ñoaïn vaø
treân trieàn oáng thuûy ±5 (vôùi ñieàu kieän baûo ñaûm
3. Theo chieàu cao bình, thöôùc ñoä ngieâng doïc)
Sai leäch giöõa ñöôøng cô baûn treân phaân ñoaïn meùt
vaø ñöôøng vaïch treân caùc coät treân trieàn
(H.2.255 vaø 2.256)
(1) (2) (3)

4. Ñoä nghieâng doïc
Kieåm tra taïi maët phaúng doïc taâm OÁng thuûy 5
bình, döôõng
ño chieàu cao,
5. Ñoä nghieâng ngang thöôùc meùt
Ñöôøng kieåm tra treân maïn phaûi vaø maïn traùi 0,3/1m chieàu roäng neáu B >
khoâng naèm treân maët phaúng naèm ngang - nt - 10m
0,6/1m chieàu roäng neáu
≤ 10m
III - Caùc phaân ñoaïn maïn
1. Theo chieàu daøi
a) So le giöõa caùc ñöôøng söôøn lyù thuyeát giöõa Thöôùc meùt ±5 (phaûi ñaûm baûo caùc ñaàu
cuûa phaân ñoaïn maïn vaø phaân ñoaïn ñaùy ñöôøng söôøn phaûi chaïm
nhau vaø khôùp vôùi phaân
ñoaïn vaùch ngang ñaõ ñaët
tröôùc)
b) Ñoái vôùi trieàn nghieâng. Kieåm tra vieäc ñaët Thöôùc meùt ±5
caùc phaân ñoaïn tieáp baèng caùch ño khoaûng
caùch giöõa caùc ñöôøng söôøn ngoaøi cuøng cuûa
phaân ñoaïn ôû ñaàu phía boong hoaëc ôû phía
moái haøn doïc
c) Ñoái vôùi beä laép raùp treân trieàn Thöôùc ±8
So le giöõa caùc ñöôøng söôøn lyù thuyeát treân
phaân ñoaïn so vôùi caùc taám kieåm tra cuûa beä
2. Theo chieàu roäng
Sai leäch cuûa ñöôøng vieàn boong hoaëc moái Quaû doïi, ±5
haøn doïc cao nhaát vôùi hình chieáu cuûa caùc thöôùc
ñöôøng ñoù treân trieàn hoaëc treân döôõng ño
chieàu daøi ñaët vuoâng goùc vôùi maët phaúng doïc
taâm
3. Theo chieàu cao ±8 mm
So le giöõa ñöôøng kieåm tra naèm ngang treân Döôõng ño
phaân ñoaïn vôùi caùc daáu vaïch treân döôõng ño chieàu cao,
chieàu cao cuûa nhaø phoùng maãu thöôùc cuoän
Ñoái vôùi beä laép raùp treân trieàn: ±5
Sai leäch cuûa ñöôøng boong (ôû caùc ñöôøng Thöôùc phaúng
söôøn ngoaøi cuøng) so vôùi caùc maët phaúng
cuûa caùc taám kieåm tra.
Ñoái vôùi caùc phaân ñoaïn maïn ñöôïc ñaët sau OÁng thuûy
khi ñaët caùc vaùch ngang caàn phaûi kieåm tra bình, thöôùc
(taïi caùc ñöôøng söôøn ngoaøi cuøng) xem caùc
ñöôøng kieåm tra naèm ngang taïi vaùch vaø
phaân ñoaïn maïn coù cuøng naèm treân maët
phaúng baèng hay khoâng.
IV - Caùc phaân ñoaïn vaùch ngang
1. Theo chieàu daøi
Sai leäch cuûa meùp döôùi khoûi vò trí ñöôøng Thöôùc ±5 (vôùi ñieàu kieän xeâ dòch
söôøn lyù thuyeát vaïch treân maët ñaùy trong ñoù khoâng leäch quaù 0,5
hoaëc treân toân bao hoâng (H.2.257) chieàu daøy taám xöông ñaùy
naèm phía döôùi)
242 CHÖÔNG 2
(1) (2) (3)

2. Nghieâng ngang
Kieåm tra ñoä naèm ngang cuûa ñöôøng kieåm tra OÁng thuûy bình 3. treân caû chieàu roäng
naèm ngang. Ñoãi vôùi caùc phaân ñoaïn vaùch
ngang, ñöôïc laép ñaët sau khi ñaët caùc phaân
ñoaïn vaùch doïc vaø phaân ñoaïn maïn caàn phaûi
kieåm tra xem caùc ñöôøng kieåm tra naèm
ngang vaùch treân vaùch doïc, vaùch ngang
hoaëc maën coù cuøng naèm treân maët phaúng
ngang hay khoâng
3. Nghieâng doïc Quaû doïi, ± treân 1m chieàu cao nhöng
Kieåm tra taïi maët phaúng ñoái xöùng taïi ñieåm thöôùc meùt khoâng quaù 15mm treân toaøn
cao nhaát cuûa vaùch veà hai phía maïn boä chieàu cao
4. Theo chieàu roäng thaân taøu Thöôùc meùt ± 3

So le cuûa ñöôøng doïc taâm treân vaùch vaø treân
maët ñaùy trong
5. Theo chieàu cao Thöôùc cuoän ± 3
Khoaûng caùch töø ñöôøng kieåm tra naèm ngang
treân vaùch tôùi maët phaúng ñaùy.
V - Caùc phaân ñoaïn vaùch doïc
1. Theo chieàu daøi thaân taøu ± 5
Sai leäch giöõa ñöôøng lyù thuyeát chính giöõa Thöôùc meùt
cuûa phaân ñoaïn vôùi daáu cuûa noù vaïch treân
maët ñaùy trong hoaëc treân toân bao ngoaøi cuûa
phaân ñoaïn ñaùy (H.2.258)
2. Theo chieàu roäng thaân taøu
Sai leäch giöõa meùp döôùi cuûa phaân ñoaïn vôùi -nt- ± 5 (nhöng khoâng ñöôïc
ñöôøng vaïch treân phaân ñoaïn ñaùy leäch so vôùi taám xöông ñaùy
naèm phía döôùi quaù 0,5
chieàu daøy taám ñoù)
3. Theo chieàu cao
Khoaûng caùch töø ñöôøng kieåm tra naèm ngang Thöôùc cuoän ± 5
treân phaân ñoaïn tôùi maët phaúng ñaùy
4. Nghieâng ngang Thöôùc meùt, ± 2 treân 1m chieàu cao
Kieåm tra taïi ñöôøng söôøn giöõa vaø hai ñöôøng quaû doïi
söôøn ngoaøi cuøng (H.2.259)
5. Nghieâng doïc
Ñoä song song giöõa ñöôøng kieåm tra naèm OÁng thuûy bình 5 treân toaøn boä chieàu daøi
ngang treân vaùch vôùi maët phaúng ñaùy. Ñoái vôùi phaân ñoaïn
caùc phaân ñoaïn vaùch doïc ñöôïc ñaët sau khi
ñaët caùc vaùch ngang caàn phaûi kieåm tra xem
caùc ñöôøng kieåm tra naèm ngang treân vaùch
ngang vaø vaùch doïc coù naèm treân cuøng moät
maët phaúng hay khoâng
VI - Kieåm tra caùc phaân ñoaïn vaùch doïc, vaùch ngang khi ñaõ laép raùp xong toaøn boä thaân taøu
1. Ñoä thaúng ñöùng trong ba maët caét cuûa Quaû doïi, ±1, 5 treân 1m chieàu cao
vaùch thöôùc meùt nhöng khoâng quaù 12 treân
toaøn boä chieàu caøo
Daây caêng, 2 treân 1m chieàu cao nhöng
2. Ñoä uoán chung cuûa caùc khung söôøn vaùch thanh goâ, khoâng quaù 15 treân toaøn boä
(do taïi meùp ngoaøi cuûa khung söôøn) thöôùc meùt chieàu cao
(1) (2) (3)

VII - Caùc phaân ñoaïn boong vaø saøn
1. Theo chieàu daøi thaân taøu Thöôùc meùt ±5
Sai leäch giöõa caùc ñöôøng söôøn lyù thuyeát
vaïch treân toân bao boong vaø caùc ñöôøng ñoä
vaïch treân maïn (H.2.260)
Ñoái vôùi phaàn giöõa cuûa phaân ñoaïn boong
caàn kieåm tra ñoä truøng khít giöõa ñöôøng söôøn
giöõa cuûa phaàn giöõa vôùi phaàn maïn cuûa caû
phaân ñoaïn boong
2. Theo chieàu roäng thaân taøu Quaû doïi,
a) Ñoái vôùi phaân ñoaïn giöõa cuûa boong: thöôùc meùt
Sai leäch giöõa caùc ñöôøng doïc taâm vaïch treân ±3 (ñoái vôùi phöông phaùp
phaân ñoaïn vaø vaïch treân saân naèm phía döôùi Thöôùc cuoän toång ñoaïn ±5 )
boong
b) Ñoái vôùi phaân ñoaïn keå maïn cuûa boong: Thöôùc meùt ±5
Ño khoaûng caùch töø maïn tôùi ñöôøng kieåm tra
3. Theo chieàu cao: OÁng thuûy
Sai leäch giöõa meùp cuûa toân boong vôùi ñöôøng bình, döôõng
±3
boong vaïch treân maïn ño chieàu cao
Chieàu cao cuûa boong taïi maët phaúng doïc
taâm so vôùi maët phaúng ñaùy (h.261) OÁng thuûy ±15
bình, döôõng −8
4. Nghieâng doïc: ño chieàu cao
Leäch ñaàu naøy so vôùi ñaàu kia cuûa phaân ñoaïn
boong 8
VIII - Kieåm tra boong vaø saân sau khi laép raùp xong toaøn boä thaân taøu
1. Ñoái vôùi boong hôû vaø saøn hôû Döôõng, oáng + 15
Ñoä cong ngang: öùng vôùi soá lieäu töø nhaø phoùng thuûy bình –8
maãu OÁng thuûy +30 ñoái vôùi taøu lôùn vaø
Ñoä voõng doïc: öùng vôùi soá lieäu cuûa nhaø bình, döôõng 
−20 trung bình
phoùng maãu veà ñoä voõng yeân ngöïa chung taïi ño chieàu cao
maët phaúng doïc taâm ôû muõi vaø laùi so vôùi +20
 ñoái vôùi taøu soâng
ñöôøng söôøn giöõa −10
2. Ñoái vôùi boong vaø saøn phaúng kín
Ñoä naèm ngang trong phaïm vi moät khoang Döôõng, oáng 1,5 treân 1m chieàu daøi veà
thuûy bình moïi höôùng
IX - Phaân ñoaïn muõi
1. Doïc theo chieàu daøi thaân taøu
Sai leäch giöõa ñöôøng söôøn lyù thuyeát vaø daáu Quaû doïi, Tuøy thuoäc vaøo dung sai cuûa
vaïch treân trieàn (H.2.262) thöôùc ño
toaøn boä chieàu daøi thaân taøu
Sai leäch giöõa maët phaúng doïc taâm treân phaân ±8 ñoái vôùi ñieåm thaáp
ñoaïn vaø treân trieàn - nt - ±15 ñoái vôùi ñieåm cao
3. Theo chieàu cao

Khoaûng caùch töø maët phaúng ñaùy cho tôùi
ñöôøng kieåm tra naèm ngang vaø tôùi meùp Quaû doïi, ±10 ñoái vôùi ñöôøng kieåm tra
boong thöôùc cuoän, naèm ngang
4. Nghieâng ngang: thöôùc goã ±15 ñoái vôùi boong ôû soáng
Ñoä naèm ngang cuûa ñöôøng kieåm tra OÁng thuûy bình muõi
244 CHÖÔNG 2
(1) (2) (3)

X - Phaân ñoaïn laùi (H.2.263 vaø 2.264)
1. Theo chieàu daøi thaân taøu
- Sai leäch giöõa taâm loã truï baùnh laùi phía döôùi Quaû doïi, Phuï thuoäc vaøo dung sai
vôùi taâm vaïch treân trieàn thöôùc ño cuûa chieàu daøi toaøn boä thaân
taøu
- Khoaûng caùch giöõa ñöôøng tìm hieåu cuûa Theo thieát keá
truïc töø maët ñaàu cuûa loã chui truïc tôùi truïc Thöôùc cuoän
ngang cuûa oå ñôõ chòu löïc
Sai leäch giöõa taám cuûa loã truï baùnh laùi döôùi ±3
vaø maët phaúng doïc taâm treân phaân ñoaïn vôùi Quaû doïi,
maët phaúng doïc taâm treân trieàn thöôùc
3. Theo chieàu cao
a) Ñoái vôùi taøu moät chaân vòt ±3
- Sai leäch giöõa taâm cuûa loã chui truïc chaân vòt
vôùi ñöôøng daây theùp caêng doïc theo truïc Thöôùc ño
chaân vòt. ±10
- Vò trí cuûa maët treân cuûa oå ñôõ truïc baùnh laùi.
Thöôùc ño, laùt
goã vaø oáng
thuûy bình
b) Ñoái vôùi taøu hai chaân vòt
- Khoaûng caùch töø maët treân cuûa oå ñôõ truï Thöôùc ño, laùt ±8
baùnh laùi tôùi maët phaúng ñaùy goã vaø oáng
- Sai leäch giöõa caùc taâm loã so vôùi tim truïc thuûy bình ± 5 - taøu lôùn
baùnh laùi Quaû doïi, ± 3 - taøu trung
thöôùc ño
± 2 - taøu nhoû
XI - Phaân ñoaïn thöôïng taàng vaø taàng laàu (H.2.265)

1. Theo chieàu daøi thaân taøu
Sai leäch vò trí ñöôøng söôøn lyù thuyeát giöõa Thöôùc ño ±5
treân caùc vaùch doïc cuûa thöôïng taàng hoaëc
laàu vôùi daáu vaïch treân maët boong
- Sai leäch vò trí ñöôøng doïc taâm treân caùc Thöôùc ño, ±5
vaùch ngang hoaëc noùc cuûa thöôïng taàng vôùi quaû doïi
chính ñöôøng ñoù treân maët boong
- Sai leäch vò trí caùc meùp döôùi cuûa vaùch Thöôùc ño ± 5 (vaùch lieàn)
thöôïng taàng vôùi caùc ñöôøng vaïch saün treân ± 7 (vaùch hôû)
boong
3. Theo chieàu cao: khoaûng caùch giöõa caùc Döôõng do ± 8 (ôû maïn)
taàng chieàu daøi ± 15
 ôû maët phaúng doïc taâm
−8 
4. Nghieâng ngang: kieåm tra xem caùc ñöôøng OÁng thuûy
5
kieåm tra ôû caùc vaùch doïc coù naèm treân maët bình, thöôùc
phaúng naèm ngang hay khoâng ño
5. Nghieâng doïc: kieåm tra xem caùc ñöôøng 8
kieåm tra ôû caùc vaùch ngang coù naèm treân - nt -
maët phaúng song song vôùi ñaùy hay khoâng
(1) (2) (3)

XII - Phaân ñoaïn oáng khoùi (H.2.266)
1. Theo chieàu daøi vaø chieàu roäng
Sai leäch vò trí cuûa caùc ñöôøng kieåm tra vaïch Thöôùc ño ±8
treân thaønh oáng khoùi vaø treân boong
2. Theo chieàu cao:
- Khoaûng caùch töø ñöôøng kieåm tra treân maët - nt - ±10
boong
Maët phaúng ñoái xöùng cuûa oáng khoùi so vôùi Quaû doïi, ±3 treân 1m chieàu cao
maët phaúng doïc taâm thöôùc ño
XIII - Coät buoàm (H.2.267)
1. Sai leäch vò trí cuûa caùc daáu vaïch treân ñaàu Thöôùc ño ±5
döôùi cuûa coät vôùi caùc daáu vaïch treân boong
Sai leäch ñöôøng truïc coät buoàm taïi vò trí 2/3 Quaû doïi ±2 treân 1m chieàu cao
chieàu cao so vôùi maët phaúng doïc taâm
3. Ñoä nghieâng cuûa coät Quaû doïi vaø ±2 treân 1m chieàu cao
thöôùc ño
XIV - Beä maùy chính (H.2.268)
Sai leäch giöõa ñöôøng truïc cuûa beä so vôùi Quaû doïi, ±5 - cho maùy tuabin hôi
ñöôøng tim cuûa truïc chaân vòt thöôùc ño ±8 - maùy ñieâzen, maùy hôi
nöôùc, maùy ñieän
2. Theo chieàu daøi thaân taøu ±10

Khoaûng caùch töø truïc ngang cuûa beä cho tôùi
vaùch ngang hoaëc tôùi truïc ngang cuûa oå ñôõ Döôõng ño
(doïc theo ñöôøng tim truïc) chieàu daøi,
3. Theo chieàu cao: thöôùc ño ±10
Khoaûng caùch töø ñöôøng tim cuûa truïc chaân −3
vòt tôùi beà maët ñôõ cuûa beä (tính caû löôïng dö 3 - neáu caùc mieáng ñeäm laø
gia coâng) Thöôùc goùc taám
Cheânh leäch giöõa caùc mieáng ñeäm treân maët thöôùc ño 5 - neáu laø thanh doïc 1
beä Thöôùc goã vaø treân 1m chieàu daøi beä
thöôùc ño
4. Ñoä song song giöõa beà maët beä vaø ñöôøng Thöôùc nivoâ,
tim cuûa truïc cheâm
XV - Caùc beä maùy phuï
1. Theo chieàu daøi vaø roäng thaân taøu
Khoaûng caùch töø beä tôùi maët phaúng cô baûn Quaû doïi, ±10
Ñoä song song (hoaëc ñoä vuoâng goùc) maët ñôõ thöôùc ño
cuûa beä so vôùi maët cô baûn:
a) Khi ñaët maùy treân caùc ñeäm vaùt (cheâm) Thöôùc goã,
oáng thuûy bình
- Chieàu daøi (roäng) cuûa beä ≤ 2m vaø thöôùc ño 4
- Chieàu daøi (roäng) cuûa beä < 2m 6
b) Khi ñaët maùy treân ñeäm chaát deûo, ñeäm
giaûm rung
- Chieàu daøi (roäng) cuûa beä ≤ 1m 4
- Chieàu daøi (roäng) cuûa beä > 1m 6
246 CHÖÔNG 2
(1) (2) (3)

2. Theo chieàu cao
Khoaûng caùch töø maët beä tôùi maët phaúng cô OÁng thuûy
baûn: bình, thöôùc
ño, laùt goã  +2
a) Khi ñeäm maùy hình cheâm 
 −6
b) Treân ñeäm thöôøng hoaëc ñeäm giaûm rung ±10
3. Sai leäch vò trí caùc xöông beä so vôùi vò trí Thöôùc ño 0, 5δ
khung xöông cuûa saøn
(δ - chieàu daøy khung
xöông)
XVI - Vò trí cuûa thaân taøu treân trieàn (H.2.269)
1. Leäch ky khoái maët phaúng ñaùy so vôùi caùc OÁng thuûy ±10
daáu treân coät trieàn bình, thöôùc
2. Ñöôøng doïc taâm cuûa taøu leäch so vôùi ño ±5
ñöôøng doïc taâm cuûa trieàn Quaû doïi, 0,3 treân 1m chieàu roäng ñoái
3. Ñoä cheânh leäch giöõa hai ñöôøng kieåm tra ôû thöôùc ño vôùi taøu lôùn.
hai maïn ñoái maët nhau ôû phía muõi, laùi vaø ôû OÁng thuûy bình 0,5 treân 1m chieàu roäng ñoái
buïng taøu vôùi taøu nhoû
4. Ñoái vôùi trieàn nghieâng doïc caàn kieåm tra
xem ñöôøng söôøn giöõa cuûa taøu so vôùi daáu
kieåm tra töông öùng vaïch treân trieàn
Quaû doïi,
thöôùc ño
XVII - Caùc kích thöôùc chính cuûa toaøn boä thaân taøu (H.2.270)
1. Chieàu daøi lôùn nhaát Lmax Quaû doïi, ±(5m + 30)
thöôùc cuoän n - soá phaân ñoaïn treân toaøn
boä chieàu daøi
- nt - - nt -
2. Chieàu daøi giöõa hai ñöôøng vuoâng goùc L⊥⊥
Quaû doïi, ±25 - taøu lôùn
3. Chieàu roäng thöôùc cuoän ±20 - taøu trung
±10 - taøu nhoû
±5 - ca noâ
4. Chieàu cao maïn Thöôùc cuoän,
H (ôû ñöôøng söôøn giöõa), ±20 ôû giöõa thaân taøu lôùn vaø
laùt go
Hm (ôû muõi) He (ôû laùi) trung bình
±30 ôû muõi vaø laùi thaân taøu
lôùn vaø trung bình
±15 ôû giöõa phaàn taøu nhoû
±20 ôû muõi vaø laùi thaân taøu
nhoû
nhö 4 vaø 3
5. Hình daùng ñöôøng söôøn (ñöôøng bao) Thöôùc goã, 10 - neáu laép raùp treân beä
(H.2.271) thöôùc goùc vaø chuyeân duøng
quaû doïi
(1) (2) (3)

XVIII - Ñöôøng nöôùc troïng taûi vaø daáu chìm (H.2.272)
Vò trí ñöôøng nöôùc theo chieàu cao ñoái vôùi taøu Thanh goã, ±15 treân suoát chieàu daøi
lôùn ôû phaàn buïng cöù 15 ÷ 20m kieåm tra moät döôõng ño
ñieåm ôû phaàn muõi vaø laùi cöù 5 ÷ 10m kieåm tra chieàu cao, ±3 taïi töøng ñieåm.
moät ñieåm, coøn ñoái vôùi taøu nhoû ôû phaàn buïng oáng thuûy
khoâng quaù 5m vaø ôû phaàn muõi vaø laùi khoâng bình, thöôùc
quaù 3m ta kieåm tra moät ñieåm. goùc, compa
Daáu môùn nöôùc vaø daáu taûi troïng (khoaûng ±2
caùch tôùi maët phaúng ñaùy)
Thöôùc goã,
oáng thuûy bình
XIX - Laép ñaët noài hôi (H.2.273)
1. Sai leäch vò trí cuûa truïc doïc noài hôi veà Döôõng ño, ±15
chieàu cao so vôùi maët phaúng cô baûn chieàu cao,
thöôùc ño
2. Ñoä khoâng song song cuûa truïc doïc noái Döôõng ño, 4 treân 1m chieàu daøi
vôùi maët phaúng ñoái xöùng cuûa taøu chieàu cao,
thöôùc ño
3. Sai leäch khoaûng caùch töø vaùch cho tôùi Thöôùc ño ±15
ñaùy noài hôi
y OÁng thuûy bình 8 treân 1m ñöôøng kính
4. Ñoä nghieâng ngang cuûa noài δy = trong
B
ñoù y bieåu thò treân hình 14-280 vaø tính baèng
mm, B,
5. Ñoä nghieâng doïc cuûa truïc doïc noài hôi OÁng thuûy bình ±2 treân 1m chieàu daøi
Ζ
δz = , Z tính baèng, mm
L
L m
XX - Cheá taïo vaø laép ñaët beä noài hôi chính vaø phuï (H.2.274)
1. Sai leäch kích thöôùc caùc taám maët ñôõ veà Thöôùc ño ±5
chieàu daøi vaø roäng
2. Sai leäch veà khoaûng caùch töø beä tôùi maët Thöôùc ño ±10
phaúng doïc taâm hoaëc vaùch ngang (ñöôïc coi
laø goác so saùnh)
3. Sai leäch khoaûng caùch giöõa caùc truïc giöõa - nt - ±5
cuûa caùc maët beä trong cuøng maët phaúng naèm
ngang. Thöôùc goã −5
4. Sai leäch khoaûng caùch töø maët beä tôùi maët thöôùc ño −15
phaúng ñaùy. Thöôùc goã
5. Ñoä cheânh leäch giöõa caùc taám ñôõ maët beä thöôùc ño
veà chieàu cao 10
- ñoái vôùi caùc taám ñôõ noài hôi chính 7
- ñoái vôùi caùc taám ñôõ noài hôi phuï - nt - 10 treân 1m daøi
6. Ñoä khoâng song song cuûa maët beä so vôùi
maët phaúng ñaùy. Thöôùc thaúng
7. Ñoä khoâng phaúng cuûa beà maët taâm ñôõ thöôùc ño
chöa gia coâng 4 treân toaøn boä chieàu daøi
- noài hôi chính 2 treân toaøn boä chieàu daøi
- noài hôi phuï
248 CHÖÔNG 2
Ghi chuù: Khi laép raùp thaân taøu theo phöông phaùp toång ñoaïn hoaëc töø
nhöõng phaân ñoaïn khoái thì coâng taùc kieåm tra ñöôïc tieán haønh töông töï
nhö khi laép ñaët caùc phaân ñoaïn khoái cuûa ñaùy. Sai leäch cho pheùp ñoái vôùi
caùc toång ñoaïn giöõa cuõng nhö ñoái vôùi phaân ñoaïn ñaùy, coøn sai leäch cho
pheùp ñoái vôùi toång ñoaïn muõi vaø laùi cuõng gioáng nhö caùc phaân ñoaïn khoái
muõi vaø laùi.
2.6 HAÏ THUÛY TAØU - CAÙC BIEÄN PHAÙP AN TOAØN LAO ÑOÄNG
Trong taát caû phöông phaùp ñöa taøu xuoáng nöôùc, coâng ngheä ñöa taøu
xuoáng nöôùc treân trieàn doïc vaø trieàn ngang laø phöùc taïp hôn caû, ñoøi hoûi
coâng taùc chuaån bò phaûi heát söùc chu ñaùo vaø caån thaän
Caùc nguyeân coâng cô baûn cuûa quaù trình ñöa taøu xuoáng nöôùc treân
trieàn doïc goàm:
- Laép ñaët ñöôøng tröôït treân trieàn;
- Laép ñaët caùc beä tröôït;
- Chuaån bò, laép ñaët caùc caên keâ thaân taøu;
- Laép raùp caùc thieát bò baûo hieåm;
- Thaùo rôõ caùc caên keâ coá ñònh duøng trong khi laép raùp thaân taøu vaø
ñöa taøu leân beä tröôït;
- Ñöa taøu xuoáng nöôùc;
- Thaùo rôõ caùc beä tröôït, caên keâ sau khi ñöa taøu xuoáng nöôùc.
2.6.1 Ñöôøng tröôït vaø boâi trôn ñöôøng tröôït
Soá löôïng ñöôøng tröôït duøng trong vieäc ñöa taøu xuoáng nöôùc treân trieàn
doïc tuøy thuoäc vaøo troïng löôïng vaø ñoä lôùn thaân taøu, nhöng thoâng thöôøng
laø hai ñöôøng.
Ñöôøng tröôït coá ñònh ñöôïc söû duïng ôû phaàn trieàn ngaâm döôùi nöôùc vaø
ñoái vôùi nhöõng trieàn coù maät ñoä ñöa taøu xuoáng nöôùc lôùn. Coù theå laép ñaët
treân suoát chieàu daøi trieàn nhöng trong thôøi gian laép raùp thaân taøu phaûi
löu yù baûo veä.
Treân hình 2.275 mieâu taû keát caáu cuûa ñöôøng tröôït coá ñònh treân neàn
trieàn beâtoâng. Thoâng thöôøng ñöôøng tröôït coá ñònh ñöôïc caáu taïo töø maët
tröôït 1 laøm baèng caùc thanh goã 100 × 150mm ñaët treân caùc thanh goã
ngang 2. Doïc theo hai meùp ngoaøi cuûa ñöôøng tröôït laø caùc thanh goã chaën
meùp 3 coù kích thöôùc 200 × 200 hoaëc 300 × 300mm. Maët tröôït vaø meùp
chaën ñöôïc haõm giöõ baèng caùc maõ goã hoaëc theùp 4.
1- Maët tröôït
2- Taø veït ngang
3- Meùp chaën
4- Maõ ñònh vò
Hình 2.275: Keát caáu ñöôøng tröôït coá ñònh treân neàn beâtoâng
Ñöôøng tröôït di ñoäng töùc laø loaïi ñöôøng tröôït coù theå thaùo rôõ ñöôïc sau
khi söû duïng xong vaø coù theå laép ñaët ôû caùc vò trí khaùc. Keát caáu cuûa loaïi
ñöôøng tröôït naøy neâu treân hình 2.276 bao goàm caùc thanh goã doïc 1 coù tieát
dieän 200 × 300 vaø chieàu daøi 12m ñaët saùt nhau vaø ñöôïc lieân keát baèng caùc
buloâng daøi 2 coù ñöôøng kính 25mm. Caùc buloâng naøy ñöôïc ñaët theo hai
haøng treân döôùi vaø so le nhau. Khoaûng caùch giöõa hai buloâng lieân tieáp coù
theå töø 500 ÷ 750mm. Haøng buloâng döôùi neáu thanh goã meùp chaën nhoû thì
chæ lieân keát caùc thanh goã doïc, baèng buloâng treân nhaát thieát phaûi giöõ caû
meùp chaën 5 vaø mieáng theùp oáp 6.
Hình 2.276: Keát caáu ñöôøng tröôït di ñoäng ñöôïc
Phía treân caùc thanh goã doïc 1 laø lôùp goã chòu löïc ñeå laøm maët tröôït 3.
Goã laøm maët tröôït thöôøng coù kích thöôùc 75 × 150mm vaø ñöôïc gaén vôùi caùc
thanh goã phía döôùi baèng caùc oác vít 4 coù ñöôøng kính 16mm vaø vaën chìm
xuoáng phía döôùi maët tröôït. Maët tröôït phaûi ñaûm baûo nhaün.
Ñeå gheùp noái caùc ñoaïn ñöôøng tröôït vôùi nhau, coù theå tieán haønh theo
nhieàu caùch: theo phöông phaùp ñaáu ñaàu, luùc ñoù hai ñaáu ñaàu giaùp nhau cuûa
hai ñoaïn ñöôøng tröôït, phaûi oáp caùc mieáng theùp daøi 1,5m, roäng 250mm vaø
daøy 20mm baèng caùc ñinh oác daøi vaø sau ñoù gheùp hai ñaàu vôùi nhau baèng
theùp goùc (H.2.277a) hoaëc theùp taám (H.2.277b); hoaëc coù theå noái gheùp
theo caùch so le (H.2.277c).
250 CHÖÔNG 2
Hình 2.277: Phöông phaùp noái gheùp caùc ñoaïn ñöôøng tröôït
a) Noái gheùp ñaáu ñaàu baèng theùp goùc; b) Noái gheùp ñaáu ñaàu baèng theùp taám
c) Noái gheùp theo caùch so le
Taïi vuøng ñöôøng tröôït chaïy qua, phaûi doïn saïch taát caû caùc caên keâ
ñeäm ñôõ coá ñònh phía döôùi thaân taøu.
Ñaët ñöôøng tröôït ñöôïc baét
ñaàu töø vieäc ñaët caùc cô caáu keâ ñeäm
phía döôùi ñöôøng tröôït (H.2.278).
Cô caáu naøy laøm baèng caùc thanh
goã ngang coù tieát dieän 200 × 200 ÷
300 × 300 vaø chieàu daøi lôùn hôn
chieàu roäng ñöôøng tröôït moät chuùt
neáu chieàu cao cuûa cô caáu naøy
khoâng vöôït quaù 500mm. Trong
tröôøng hôïp chieàu cao lôùn hôn, ñeå
ñaûm baûo söùc beàn doïc caàn thieát 1- Cô caáu keâ ñeäm; 2- Coät döôõng; 3- Thöôùc
nivoâ; 4- Cheâm; 5- Thanh ngang; 6- Ñöôøng tröôït
phaûi duøng caùc thanh goã doïc daøi
khoaûng 6m. Soá löôïng caùc thanh Hình 2.278: Ñaët cô caáu keâ ñeäm phía
goã naøy tuøy thuoäc vaøo chieàu roäng döôùi ñöôøng tröôït
cuûa ñöôøng tröôït.
Sau khi ñaõ xeáp caùc thanh goã keâ tôùi ñoä cao caàn thieát, ôû khoaûng caùch
6m ta ñaët moät caëp coät treân ñoù coù vaïch daáu chieàu cao meùp treân cuøng cuûa
cô caáu keâ ñeäm. Coät phía trong, ñaët saùt vò trí meùp trong ñöôøng tröôït, coøn
coät kia ñöôïc ñaët caùch coät trong moät khoaûng baèng chieàu roäng ñöôøng tröôït
keå caû meùp chaën. Neáu ñöôøng tröôït coù ñoä doác vaøo phía trong phaûi löu yù
ngay trong vieäc vaïch daáu chieàu cao treân coät.
Ñeå ñaûm baûo caùc coät ñöùng thaúng haøng, thöôøng duøng maùy ngaém traéc
ñòa. Chieàu cao caùc meùp treân cuøng cuûa cô caáu keâ ñeäm vaïch treân caùc coät
coù theå kieåm tra laïi baèng oáng thuûy bình so vôùi caùc daáu vaïch treân coät
trieàn.
Sau khi vaïch daáu xong, meùp treân cuûa caùc thanh goã treân cuøng ñöôïc
cöa theo ñuùng daáu vaïch vaø raø khôùp taïi choã.
Sau khi kieåm tra laïi ñoä chính xaùc cuûa vieäc ñaët cô caáu keâ ñeäm, neáu
ñaït yeâu caàu, tieán haønh laép ñaët ñöôøng tröôït.
Tröôùc khi tieán haønh laép ñaët ñöôøng tröôït, treân cô caáu keâ ñeäm caàn
vaïch roõ vò trí choã noái gheùp cuûa caùc ñoaïn ñöôøng tröôït vôùi nhau.
Ñoaïn ñöôøng tröôït ôû phía cuoái trieàu coù theå duøng caàn caåu laép ñaët tröïc
tieáp, nhöng ôû nhöõng vò trí bò che bôûi thaân taøu ta phaûi duøng tôøi keùo caùc
ñoaïn ñoù vaøo töø phía muõi hoaëc phía laùi. Ñeå phuïc vuï cho coâng vieäc ñoù doïc
theo cô caáu keâ ñeäm ñaët hai taám goã ñeå laøm ñöôøng cho xe laên hoaëc baùnh
laên gaén treân ñöôøng tröôït qua cô caáu leäch taâm.
Sau khi vaän chuyeån ñöôøng tröôït tôùi vò trí cuûa noù, tieán haønh ñònh vò
moät caùch chính xaùc vaø choáng giöõ treân trieàn.
Ñoái vôùi phaàn ñöôøng tröôït naèm saâu döôùi nöôùc noùi chung ít khi phaûi
laép ñaët laïi. Trong tröôøng
hôïp ñoaïn ñöôøng tröôït
naøy coù theå naâng leân treân
maët nöôùc ñeå boâi môõ, ñeå
ñaûm baûo vieäc laép ñaët
chính xaùc ta duøng ñöôøng
daãn höôùng (H.2.279). Neáu
ôû döôùi nöôùc khoâng coù
thieát bò chaèng giöõ, caàn
phaûi ñaët daàm ngang ñeå
giöõ khoaûng caùch giöõa hai
ñöôøng tröôït
Vieäc laép ñaët ñöôøng
tröôït ñöôïc kieåm tra baèng 1- Ñöôøng daãn; 2- Ñöôøng tröôït; 3- Thanh ngang; 4- OÅ caém
khoaûng caùch giöõa caùc Hình 2.279: Ñöôøng daãn höôùng ñeå ñaët ñoaïn
meùp ñöôøng tröôït tôùi maët ñöôøng tröôït döôùi nöôùc
phaúng ñoái xöùng cuûa thaân
taøu.
Ñeå ñaûm baûo ñöôøng tröôït khoâng bò xeâ dòch, giöõa hai ñöôøng tröôït
ngang caùc daàm ngang coøn ôû hai phía ngoaøi duøng caùc loaïi chaân choáng
(H.2.280).
1- Chaân choáng phía trong; 2- Beä tröôït; 3- Chaân choáng phía ngoaøi; 4- Ñeäm ñôõ ky
Hình 2.280: Phöông phaùp choáng giöõ ñöôøng tröôït treân trieàn
252 CHÖÔNG 2
a) Choáng phía ngoaøi; b) Choáng phía trong

Sau khi laép ñaët ñöôøng tröôït xong, tieán haønh boâi trôn ñöôøng tröôït.
Ñoä daøy cuûa lôùp boâi trôn tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän haï thuûy, ñaëc tính cô lyù
cuûa chaát boâi trôn. Ñoä daøy ñoù coù theå töø 5 ÷ 10mm . Treân hình 2.281, bieåu
thò söï lieân heä giöõa heä soá ma saùt (tónh vaø ñoäng) vaø aùp löïc beà maët cuûa goã.
Hình 2.281: Lieân heä giöõa heä soá ma saùt vaø aùp löïc beà maët cuûa goã
Thoâng thöôøng, treân ñöôøng tröôït phía treân maët nöôùc, phuû boán lôùp
boâi trôn:
- Lôùp ñaàu tieân laø lôùp môõ chòu aùp löïc daøy khoaûng 5mm ;
- Lôùp thöù hai laø lôùp trung gian (2 ÷ 3mm) ;
- Lôùp thöù ba laø lôùp tröôït (1, 5 ÷ 2mm) ;
- Treân cuøng lôùp daàu boâi trôn moûng. Ñöôøng tröôït ôû phía döôùi maët
nöôùc ñöôïc boâi hai lôùp: lôùp chòu aùp löïc vaø lôùp tröôït.
Chaát boâi trôn thöôøng cheá taïo töø hoãn hôïp paraphin daàu nhôøn hoaëc
vazôlin daàu nhôøn.
Tröôùc khi boâi trôn ñöôøng tröôït caàn phaûi ñaùnh saïch vaø saáy khoâ
ñöôøng tröôït cuõng nhö beä tröôït (thöôøng boâi trôn cuøng moät luùc caû beä
tröôït). Caùc lôùp boâi trôn cuõ phaûi ñöôïc caïo saïch vaø chuøi saïch buïi baån. Ñeå
saáy khoâ ñöôøng tröôït cuõng nhö beä tröôït coù theå duøng moû haøn axetylen.
Ñoaïn ñöôøng tröôït naèm döôùi nöôùc, neáu ñöôïc keùo leân ñeå boâi trôn thì phaûi
saáy khoâ.
Ñeå traùnh chaát boâi trôn chaûy daøn duïa ra ngoaøi vò trí boâi trôn, coù theå
duøng caùc laùt goã ñoùng thaønh khung bao choã phaûi ñeå lôùp boâi trôn.
Chaát boâi trôn chòu aùp löïc tröôùc khi queùt leân ñöôøng tröôït ñöôïc ñun
noùng tôùi nhieät ñoä khoaûng 30oC treân nhieät ñoä noùng chaûy cuûa noù. Neáu beà
maët lôùp môõ khoâng baèng phaúng ta coù theå duøng baøn laø ñieän (H.2.282a)
hoaëc baøn laø thöôøng (H.2.282b).

254 CHÖÔNG 2
1- Coâng taéc; 2- Lôùp boïc; 3- Ñaát caùch ñieän; 4- Daây may so

Hình 2.282: Baøn laø lôùp môõ chòu aùp löïc
a) Baøn laø ñieän; b) Baøn laø thöôøng
Lôùp môõ tröôït coù theå boâi trôn tröïc tieáp khoâng caàn ñun noùng (trong
tröôøng hôïp quaù ñaëc coù theå ñun qua). Ñeå ñaûm baûo cho lôùp môõ coù chieàu
daøy ñoàng ñeàu coù theå duøng döôõng baèng laùt goã keùo chaïy doïc suoát ñöôøng
tröôït, san baèng choã quaù cao.
Khoù khaên nhaát ñoái vôùi coâng vieäc boâi trôn laø boâi trôn ñöôøng tröôït
naèm thöôøng xuyeân döôùi maët nöôùc. Neáu coâng taùc naøy khoâng tieán haønh
caån thaän coù theå gaây nguy haïi cho quaù trình haï thuûy. Coù hai caùch boâi
trôn ñoaïn ñöôøng tröôït naøy:
- Sau khi ñaùnh saïch reâu vaø phuø sa ôû beà maët ñöôøng tröôït, cho thôï
laën traùt leân maët ñöôøng tröôït lôùp môõ chòu aùp löïc trôn vôùi sunphat bari
( Ba SO4 ) . Vì BaSO4 naëng neân khoâng bò troài leân maët nöôùc;
- Duøng thieát bò boâi trôn khí neùn gaén tröïc tieáp leân beä tröôït döôùi
cuøng (H.2.283). Döôùi aùp löïc cuûa khí neùn chaát boâi trôn seõ phuû leân beà maët
ñöôøng tröôït trong quaù trình haï thuûy.
1- Bình khí neùn

2- Van giaûm aùp
3- Thuøng chöùa chaát boâi trôn
4- Ñöôøng daãn chaát boâi trôn
Hình 2.283: Thieát bò boâi trôn ñöôøng tröôït döôùi nöôùc baèng khí neùn
2.6.2 Beä tröôït

Keát caáu cuûa beä tröôït cuõng töông töï nhö ñöôøng tröôït chæ coù khaùc laø
khoâng coù meùp chaën (H.2.284). Ngöôøi ta phaân bieät hai loaïi keát caáu beä
tröôït; beä tröôït thaáp vaø beä tröôït cao. Beä tröôït cao duøng trong tröôøng hôïp
muoán giaûm chieàu cao cuûa cô caáu keâ ñeäm döôùi thaân taøu treân beä tröôït.
Toång chieàu daøi cuûa caùc beä tröôït baèng khoaûng 0, 8 ÷ 0, 9 chieàu daøi thaân
taøu. ÔÛ hai ñaàu moãi beà tröôït ñöôïc caét löôïn troøn (H.2.285).
1- Lôùp goã thöôøng; 2- Goâng buloâng; 3- Lôùp goã cöùng; 4- Vít baét goã
Hình 2.284: Keát caáu beä tröôït: a) Thaáp; b) Cao
1- Lôùp goã cöùng; 2- Lôùp goã thöôøng

Hình 2.285: Caét löôïn caùc ñaàu beä tröôït
Hình 2.286: Caùc phöông phaùp gheùp noái beä tröôït

a) Buoäc daây theùp; b) Taêng ñô; c, d) Theùp taám
256 CHÖÔNG 2
Beä tröôït ñöôïc laép ñaët leân treân ñöôøng tröôït theo nhieàu phöông phaùp
khaùc nhau. Phöông phaùp thöù nhaát laø laép ñaët beä tröôït sau khi boâi trôn,
ñöôøng tröôït vaø phöông phaùp thöù hai laø tröôùc khi boâi trôn ñöôøng tröôït.
Nhöng trong caû hai phöông phaùp beä tröôït phaûi ñöôïc boâi trôn moät lôùp
môõ chòu aùp löïc tröôùc khi ñöa vaøo phía döôùi thaân taøu.
Cuõng gioáng nhö ñöôøng tröôït, beä tröôït coù theå ñöa vaøo gaàm thaân taøu
töø phía muõi hoaëc töø phía laùi, tuøy theo loaïi thieát bò haõm. Neáu thieát bò
haõm ñaët ôû ñaàu trieàn, lieân keát vôùi beä tröôït treân cuøng toát nhaát laø keùo beä
tröôït töø phía laùi leân. Trong moïi tröôøng hôïp phaûi duøng tôøi keùo ñeå traùnh
beä töï tröôït quaù nhanh.
Tröôùc khi ñöa vaøo gaàm taøu, beä tröôït phaûi ñöôïc thaùo boû caùc khung
duøng khi boâi trôn, nhoå ñinh vaø laät uùp laïi. Thoâng thöôøng vieäc laät beä ñöôïc
tieán haønh baèng caåu, nhöng phöông phaùp naøy raát deã gaây hö haïi lôùp boâi
trôn do ñoù ngöôøi ta duøng loaïi thieát bò laät beä tröôït chuyeân duøng. Khi caåu
beä tröôït tôùi vò trí luoàn vaøo gaàm taøu caàn heát söùc chuù yù tôùi ñieåm ñaët caåu
sao cho bieán daïng cuûa beä phaûi nhoû nhaát ñeå traùnh raïn nöùt cuõng nhö
bong lôùp boâi trôn.
Theo phöông phaùp laép ñaët thöù nhaát, coù theå luoàn caùc beä tröôït treân
caùc xe laên hoaëc cho tröôït tröïc tieáp treân ñöôøng tröôït. Theo phöông phaùp
thöù hai, do ñöôøng tröôït chöa ñöôïc boâi trôn neân chæ coù theå luoàn treân caùc
xe laên vaø sau khi ñöa beä tröôït tôùi vò trí laép ñaët ta dòch chuyeån chuùng
treân caùc daàm ngang veà phía maët phaúng ñoái xöùng ñeå coù theå boâi trôn
ñöôøng tröôït (H.2.287); sau ñoù khi boâi trôn xong laïi dòch chuyeån beä tröôït
leân ñöôøng tröôït.
1- Beä tröôït; 2- Ñöôøng tröôït; 3- Chaân choáng ngang; 4- Kích; 5- Daàm ngang; 6- Tai caåu
Hình 2.287: Phöông phaùp ñöa beä tröôït vaøo gaàm taøu
tröôùc khi boâi trôn ñöôøng tröôït
a) Ñaët beä tröôït treân caùc chaân choáng ngang; b) Kích cao beä tröôït
Khi laép ñaët beä tröôït treân ñöôøng tröôït, ñeå ñaûm baûo khoaûng caùch
giöõa thaønh beä vaø meùp chaën ta duøng caùc mieáng goã ñeäm (H.2.288). Caùc
mieáng goã naøy coù hình daïng chöõ L ngöôïc vaø chieàu daøy nhö nhau (khoaûng
töø 25 ÷ 50mm) ; chieàu roäng töø (50 ÷ 75mm) vaø chieàu cao töø
(100 ÷ 150mm) . Chuùng ñöôïc ñaët taïi caùc ñaàu beä tröôït.
1- Beä tröôït;
2- Ñöôøng tröôït
3- Caên ñeäm theùp
1- Mieáng goã ñeäm; 2- Meùp chaën

Hình 2.289: Caên ñeäm theùp
3- Ñöôøng tröôït; 4- Mieáng caên ñeäm theùp
Hình 2.288: Caùch ñaët mieáng goã
ñònh khoaûng caùch
Ñeå traùnh hö haïi lôùp boâi trôn trong quaù trình chuaån bò haï thuûy, khi
boâi trôn, giöõa ñöôøng tröôït vaø beä tröôït ta ñaët mieáng caên ñeäm theùp
(H.2.289) coù chieàu daøy baèng chieàu daøy lôùp boâi trôn, chieàu roäng töø
100 ÷ 150mm . Taám caên naøy ñöôïc ruùt ra tröôùc khi beä tröôït nhaän troïng
löôïng thaân taøu. Soá löôïng caùc caên ñeäm naøy tuøy thuoäc vaøo troïng löôïng cuûa
beä tröôït vaø cô caáu keâ ñeäm döôùi thaân taøu.
Trình töï laép ñaët caùc beä tröôït ñöôïc baét ñaàu töø beä taïi vò trí coù thieát
bò haõm. Khi laép ñaët phaûi kieåm tra hoaït ñoäng cuûa thieát bò haõm caån thaän.
Caùc beä tröôït tieáp ñöôïc keùo laàn löôït tôùi beä ñaàu vaø gheùp noái vôùi nhau. Ñeå
traùnh söï chuyeån dòch cuûa beä ta duøng caùc chaân choáng hoaëc daàm ngang
nhö trong tröôøng hôïp choáng giöõ ñöôøng tröôït.
2.6.3 Keâ ñeäm phía döôùi thaân taøu
Ñeå cheøn laáp khoaûng troáng phía döôùi thaân taøu vaø beä tröôït ngöôøi ta
duøng caùc thanh goã xeáp thaønh cô caáu keâ ñeäm phía döôùi thaân taøu.
Cô caáu keâ ñeäm coù theå laø loaïi ñoàng nhaát (H.2.290) goàm caùc thanh goã
xeáp khít vôùi nhau chaïy doïc theo thaân taøu nhöng cuõng coù theå laø loaïi
khoâng ñoàng nhaát (H.2.291) goàm caùc thanh goã doïc vaø ngang xeáp döôùi
moãi ñöôøng söôøn hoaëc caùch moät ñöôøng söôøn xeáp moät thoûi tuøy thuoäc vaøo
ñoä lôùn cuûa aùp löïc ôû töøng vò trí döôùi ñaùy taøu.
258 CHÖÔNG 2
1- Ñöôøng tröôït; 2- Beä tröôït; 3- Daàm ngang; 4- Cheâm; 5- Thanh giaèng

6- Theùp oáp ñöùng; 7- Caùc thoûi goã doïc
Hình 2.290: Cô caáu keâ ñeäm ñoàng nhaát
1- Thanh goã doïc; 2- Thanh goã ngang 1- Beä tröôït; 2- Thanh ngaùng; 3- Cheâm
3- Cheâm; 4- Beä tröôït; 5- Ñöôøng tröôït 4- Theùp oáp doïc vaø ñinh oác xieát ngang
6- Lôùp boâi trôn; 7- Thanh ngaùng 5- Caùc ñinh oác xieát doïc; 6- Thanh giaèng
7- Thanh goã ñöùng
Hình 2.291: Cô caáu keâ ñeäm khoâng
ñoàng nhaát Hình 2.292: Cô caáu keâ ñeäm cao
Keâ ñieän ôû hai phía maïn taøu ñöôïc chaèng giöõ vôùi nhau baèng thanh
giaèng ngang. ÔÛ nhöõng vò trí quaù cao ta coù theå ñaët cô caáu keâ ñeäm ñöùng
(H.2.292).
1- Ñöôøng tröôït; 2- Beä tröôït; 3- Cheâm; 4- Caùc lôùp ñeäm goã meàm; 5- Thanh giaèng
6- Chaân choáng ñöùng; 7- Lôùp toân bao; 8- Thanh theùp giaèng cheùo; 9- Caùc maõ; 10- Xi maêng
Hình 2.293: Ñeäm ñôõ muõi coù caùc lôùp goã meàm
Trong caùc loaïi keâ ñeäm phía döôùi thaân taøu, quan troïng vaø phöùc taïp
nhaát laø caùc keâ ñeäm muõi vaø keâ ñeäm laùi. Do ñaëc tính cuûa quaù trình haï
thuûy, ñeäm muõi phaûi chòu taûi troïng lôùn nhaát khi thaân taøu baét ñaàu noåi
phaàn laùi döôùi nöôùc. Vì vaäy ñeäm muõi phaûi coù keát caáu chaéc, chòu ñöïng taûi
troïng lôùn nhöng ñoàng thôøi aùp löïc leân lôùp boâi trôn khoâng vöôït quaù
2
100l/m vaø phaûi coù theå xoay theo thaân taøu khi döôùi taøu baét ñaàu noåi treân
maët nöôùc.
Kieåu ñeäm muõi ñôn giaûn nhaát ñöôïc cheá taïo töø caùc chaân choáng goã vaø
coù ñeäm goã meàm (H.2.293).
Döôùi taùc duïng cuûa aùp löïc lôùn caùc lôùp goã meàm bò eùp beïp do ñoù beä
tröôït vaãn eùp saùt toaøn boä beà maët leân ñöôøng tröôït vaø vaãn aùp löïc phaân boá
ñoàng ñeàu.
Ngoaøi kieåu ñeäm muõi treân coøn coù caùc kieåu keát caáu khaùc nhö: ñeäm
muõi oå xoay truïc (H.2.294), ôû ñeäm muõi xoay treân beà maët cong (H.2.295).
260 CHÖÔNG 2
1- Beä döôùi
2- Beä treân
3- OÅ truïc
Hình 2.294: Ñeäm muõi oå xoay truïc
Hình 2.295: Ñeäm muõi xoay treân beà maët cong
Ñeäm ñôõ laùi, laø cô caáu xuoáng nöôùc ñaàu tieân cho neân keát caáu coù phaàn
ñôn giaûn vaø nheï nhaøng so vôùi ñeäm ñôõ muõi.
Ñoái vôùi ñeäm ñôõ laùi chæ caàn löu yù tôùi hình daïng phöùc taïp phaàn laùi.
Chieàu daøi ñeäm laùi tuøy thuoäc vaøo hình daïng thaân taøu, khoaûng caùch giöõa
hai ñöôøng tröôït, ñoä lôùn phaàn ñuoâi taøu vaø keát caáu loã chui truïc chaân vòt.
Treân hình 2.296 neâu moät soá keát caáu ñeäm ñôõ ñuoâi taøu.
1- Cheâm; 2- Thoûi goã doïc; 3- Thanh giaèng; 4- Meùp chaën; 5- Chaân choáng; 6- Buloâng giaèng
Hình 2.296: Ñeäm ñôõ döôùi taøu
a) Taøu moät chaân vòt; b, c) Taøu hai chaân vòt
Vieäc laép ñaët keâ ñeäm ôû phaàn buïng taøu ñöôïc baét ñaàu töø vieäc xeáp caùc
cheâm phuï treân beä tröôït vaø sau ñoù ñaët lôùp goã keâ ñaàu tieân. Caùc cheâm phuï
naøy sau khi ñaët xong caùc lôùp keâ ñeäm vaø cheâm chính ñöôïc thaùo rôõ ra.
Vieäc laép ñaët ñeäm muõi vaø ñeäm laùi ñöôïc baét ñaàu töø vieäc ñaët caùc taám
oáp maïn taøu. Caùc taám naøy ñöôïc giöõ treân coät choáng taïm thôøi hoaëc gaù keïp
treo baèng daây leân boong muõi hoaëc caùc moùc treo chuyeân duøng. Taám oáp
naøy phaûi ñöôïc ñaët moät caùch chính xaùc vì döïa vaøo hình daùng cuûa noù ta
laäp döôõng maãu cho caùc ñeäm ñôõ.
Sau khi haõm giöõ chaéc chaén taám oáp, thaùo boû caùc coät choáng ñeå khoûi
caûn trôû coâng vieäc sau naøy vaø baét ñaàu xeáp ñaët caùc chi tieát keát caáu phaàn
döôùi cuûa ñeäm ñôõ nhö: caùc cheâm phuï, caùc thanh goã doïc, caùc lôùp goã meàm
hoaëc boä phaän xoay...
Caùc chi tieát keát caáu treân cuøng cuûa ñeäm ñôõ ñöôïc gia coâng theo ñöôøng
döôõng maãu ñaõ laäp treân trieàn hoaëc treân nhaø phoùng maãu.
Thoâng thöôøng, keát caáu ñeäm ñôõ coù theå coù löôïng dung sai lôùn ñeå coù
khaû naêng duøng haï thuûy caùc taøu cuøng kieåu nhöng coù hình daïng muõi hôi
khaùc nhau.
Caùc chi tieát keát caáu choáng phía treân sau khi laép raùp, ñöôïc xieát chaët
vôùi nhau baèng buloâng daøi vaø caùc taám theùp oáp, sau ñoù ñöôïc neùo vôùi nhau
baèng caùc thanh giaèng vaø ñoùng cheâm. Khe hôû giöõa maïn taøu vaø taám oáp
ñöôïc ñoå beâtoâng phaûi sôn queùt caån thaän. Beâtoâng coù theå ñoå suoát doïc taám
oáp nhöng cuõng coù theå chæ ñoå ôû nôi coù chaân choáng vaø ky.
Sau khi laép ñaët xong, taát caû caùc ñeäm ñôõ phaûi ñöôïc chaèng buoäc chaët
cheõ vôùi nhau ñeå traùnh bò laät ra trong quaù trình haï thuûy vaø deã vôùt sau
khi haï thuûy. Ñeå chaèng buoäc caùc chi tieát keát caáu ñeäm ñôõ vôùi nhau, coù theå
duøng caùc mieáng theùp lieân keát (H.2.297a) hoaëc buoäc baèng daây thöøng
(H.2.297b).
Hình 2.297: Phöông phaùp chaèng buoäc caùc chi tieát keát caáu ñeäm ñôõ
a) Duøng mieáng theùp; b) Duøng daây thöøng
262 CHÖÔNG 2
2.6.4 Thieát bò chaèng giöõ

Ñeå traùnh tröôøng hôïp taøu tröôït xuoáng tröôùc khi chöa coù leänh haï
thuûy, ta duøng thieát bò chaèng giöõ. Thieát bò naøy thöôøng coù boán kieåu chính:
- Kieåu neo haõm, baèng caùc thanh goã theùp baûn hoaëc daây neùo. Caùc
thieát bò naøy ñöôïc baét hoaëc buoäc chaët moät ñaàu vaøo beä tröôït phía treân
cuøng, roài ñaàu kia baét chaët vaøo ñöôøng tröôït. Khi haï thuûy, neáu thanh
chaën baèng goã thì ñöôïc cöa ñeàu caû hai phía maïn, neáu baèng thanh theùp
thì khoan ñeàu hai phía, coøn neáu baèng ñaây chaõo thì cheùm ñöùt coù theå
baèng rìu hoaëc baèng maùy cheùm (H.2.298).
- Kieåu chaân choáng (H.2.299) - caùc chaân choáng ñöôïc laøm baèng goã ñaàu
boïc theùp, ñöôïc ñaët ñoái xöùng ôû hai phía maïn treân. Moät ñaàu chaân choáng
tyø vaøo ñeá ñôõ treân ñöôøng tröôït coøn ñaàu kia töïa vaøo ñeá ñôõ treân beä tröôït
vaø nghieâng moät goùc töø 10 ÷ 12o. Chaân choáng nghieâng ñöôïc giöõa baèng
chaân choáng ñöùng. Khi haï thuûy, ñaùnh ngaõ chaân choáng ñöùng, chaân choáng
nghieâng seõ rôi xuoáng. Trong tröôøng hôïp bò keït phaûi duøng kích.
1- Khung maùy; 2- Löôõi dao 1- Ñeá ñôõ treân beä tröôït; 2- Chaân choáng
3- Ñeá dao naëng; 4- Ñaàu buùa; 5- Daây theùp nghieâng; 3- Ñeá ñôõ treân ñöôøng tröôït
4- Kích; 5- Chaân choáng ñöùng
Hình 2.298: Maùy cheùm duøng ñeå
caét daây chaèng khi haï thuûy Hình 2.289: Thieát bò chaân choáng
- Kieåu ñoøn baåy. Loaïi naøy thoâng duïng nhaát, coù loaïi nhieàu ñoøn baåy
(H.2.300) hoaëc moät ñoøn baåy (H.2.301).
1- Ñoøn baåy thöù nhaát; 2- Ñoøn baåy thöù hai: 3- Ñoøn baåy thöù ba; 4- Ñoøn baåy chính; 5- Khung thieát bò
Hình 2.300: Thieát bò chaèng kieåu nhieàu ñoøn baåy
1- Ñoøn baåy chính; 2- Taám gaén vôùi beä tröôït ; 3- Ñoøn baåy haõm
4- Troïng löôïng naëng; 5- Choát nhaû; 6- Chaân choáng; 7- Thuøng daèn
Hình 2.301: Thieát bò chaèng kieåu moät ñoøn baåy
- Kieåu duøng thieát bò thuûy (H.2.302).
1- Ñoøn baåy chính (caùi laãy)

2- Ñaàu pitoâng thuûy löïc
3- Xylanh
4- Xylanh döôùi
5- Chaân choáng
6- Thanh baûo hieåm
Hình 2.302: Thieát bò chaèng thuûy löïc coù baûo hieåm ñoøn baåy
2.6.5 Thieát bò haõm

Khi haï thuûy doïc taøu thuûy trong vuøng eo nöôùc nhoû heïp, ñeå traùnh taøu
xoâ vaøo bôø kia sau khi lao xuoáng nöôùc, phaûi duøng thieát bò haõm.
Thieát bò haõm coù theå chia thaønh caùc nhoùm sau:
- Nhoùm thieát bò haõm söû duïng söùc caûn ma saùt;
- Nhoùm thieát bò haõm söû duïng söùc caûn cuûa nöôùc;
- Nhoùm thieát bò haõm ñaëc bieät.
Trong nhoùm thieát bò haõm söû duïng söùc caûn ma saùt thoâng duïng nhaát
laø phöông phaùp neùm moû neo trong khi haï thuûy. Theo phöông phaùp naøy
moû neo ñöôïc treo veà hai phía maïn ôû giöõa buïng taøu baèng daây chaõo, daây
naøy ñöôïc cheùm ñöùt khi neùm neo. Xích neo ñöôïc luoàn qua oáng neo vaø
264 CHÖÔNG 2
buoäc leân caùc coät neo caùp baèng daây chaõo coù söùc beàn sao cho coù theå ñôõ
ñöôïc xích nhöng coù theå döùt ñöùt ñöôïc döôùi taùc duïng cuûa löïc keùo taøu xuoáng
nöôùc. Moû neo ñöôïc neùm xuoáng ôû thôøi ñieåm khi vò trí treo neo vöøa ra
khoûi meùp döôùi cuøng cuûa trieàn. Troïng löôïng cuûa neo tuøy thuoäc vaøo ñoä lôùn
vaø khoaûng caùch caàn phaûi haõm taøu. Ngoaøi vieäc neùm neo muõi treân ta coøn
coù theå neùm neo laùi ñeå hoã trôï. Beân caïnh phöông phaùp neùm neo treân,
trong nhoùm thieát bò haõm söû duïng söùc caûn ma saùt coøn coù phöông phaùp
haõm baèng xích neo (H.2.303), haõm baèng caùc troïng vaät naëng (H.2.304).
Caû hai phöông phaùp naøy ñeàu döïa treân nguyeân taéc keùo leâ xích neo naëng
vaø vaät naëng treân trieàn baèng caùc daây caùp buoäc vaøo thaân taøu.
Hình 2.303: Phöông phaùp haõm baèng caùch neo

a) Tröôùc khi haï thuûy; b) Sau khi haï thuûy
Hình 2.304: Phöông phaùp haõm baèng caùc troïng

vaät naëng
Trong nhoùm thieát bò haõm söû duïng söùc caûn cuûa nöôùc phaûi tính ñeán:
- Taám haõm laép phía ñuoâi taøu (H.2.305);
- Poângloâng haõm;
- Caùc loaïi maûng haõm.
Hieäu quaû haõm cuûa caùc
thieát bò thuoäc nhoùm naøy tuøy
thuoäc raát nhieàu vaøo hình daùng,
vò trí laép ñaët vaø caùc hieän töôïng
thuûy ñoäng hoïc. do ñoù khi söû
duïng thöôøng phaûi ñöôïc tính Hình 2.30: Vò trí ñaët vaø hình daùng
toaùn, caân nhaéc vaø thí nghieäm caùc taám haõm
maãu hình caån thaän. a, b, c) Ñaët ôû laùi; d, e) Ñaët ôû maïn
2.6.6 Coâng taùc chuaån bò cho vieäc haï thuûy

a) Coá ñònh vò trí baùnh laùi vaø chaân vòt
Coâng taùc coá ñònh vò trí baùnh laùi vaø chaân vòt laø coâng taùc quan troïng
nhaát trong vieäc chuaån bò cho taøu xuoáng nöôùc. Neáu tröôùc khi haï thuûy
maùy laùi chöa ñöôïc laép ñaët thì baùnh laùi seõ ñöôïc coá ñònh baèng caùc maõ haøn
vôùi thaân taøu hoaëc baèng caùc taêng ñô.
Khi haï thuûy, chaân vòt thöôøng ñöôïc ñeå quay töï do. Nhöng khi ñoù
cuõng caàn phaûi coù bieän phaùp ñeå choáng truïc chaân vòt lao veà phía muõi laøm
hö haïi caùc oå ñôõ. Neáu chöa coù oå ñôõ chòu löïc doïc truïc ta phaûi laøm oå ñôõ
thay theá. OÅ ñôõ naøy coù theå laøm töø goã hoaëc daàm kim loaïi haøn vôùi thaân
haàm truïc. Treân maët ñôõ caàn ñaët taám chì coù boâi môõ troän graphit.
Trong tröôøng hôïp chaân vòt ñöôïc söû duïng laøm vaät caûn nhö thieát bò
haõm thì ta phaûi coá ñònh caùc caùnh cuûa noù baèng caùc thanh goã vôùi soáng laùi
(H.2.306).
1- Theùp goùc
2- Maõ choáng
3- Khung ñôõ
4- Giaù ñôõ
5- Truïc chaân vòt
6- Taám chaén
Hình 2.306: Coá ñònh chaân vòt taøu thuûy ñeå ñöa taøu xuoáng nöôùc
b) Kieåm tra traïng thaùi saün saøng hoaït ñoäng cuûa caùc thieát bò chaèng
buoäc, neo.
Tröôùc khi haï thuûy caùc thieát bò chaèng buoäc phaûi ñöôïc laép ñaët vaø saün
saøng hoaït ñoäng. Treân caùc taøu lôùn ñeå phuïc vuï cho caùc tôøi ñieän ñaõ ñöôïc
laép ñaët phaûi coù nguoàn ñieän ñoäc laäp. Do ñoù, neáu caùc maùy phaùt ñieän phuï
chöa laép ñaët ñöôïc thì phaûi coù cuïm ñoäng cô phaùt ñieän baèng maùy noå phuïc
vuï ít nhaát cho hai tôøi. Tröôùc khi haï thuûy, cuïm ñoäng cô naøy phaûi ñöôïc
phaùt ñoäng vaø hoaït ñoäng cho tôøi khi taøu ñöôïc ñöa buoäc vaøo beán trang bò
hoaëc ñöôïc thaû neo.
c) Kieåm tra traïng thaùi daèn cuûa taøu theo soá lieäu oån ñònh ñöôïc tính
toaùn vaø kieåm tra vieäc ñoùng caùc loã ngöôøi chui, vieäc laép ñaët caùc van,
ñöôøng oáng. Caùc van thoaùt nöôùc phaûi ñöôïc ñoùng chaët, caùc ñoaïn ñöôøng
oáng chöa noái phaûi bòt kín.
266 CHÖÔNG 2
d) Kieåm tra laïi phaàn ñöôøng tröôït döôùi nöôùc vaø traïng thaùi chieàu saâu
cuûa vuøng eo nöôùc ñaûm baûo ñuû nöôùc ñeå haï thuûy.
e) Thaùo rôõ giaøn giaùo vaø duõi saïch caùc tai moùc haõm duøng ñeå giöõ giaøn
giaùo vaø laép ñaët chi tieát keát caáu thaân taøu. Neáu treân trieàn naøy seõ laïi haï
thuûy con taøu cuøng kieåu thì ta cuõng coù theå ñeå laïi phaàn giaøn giaùo khoâng
aûnh höôûng tôùi quaù trình haï thuûy taøu, nhöng phaûi heát söùc löu yù tôùi ñoä
cöùng vöõng vaø chòu ñöïng gioù.
f) ÔÛ nôi seõ ñoùng cheâm, neáu vò trí ñaët chaân cao quaù, caàn phaûi laøm
caùc beä ñöùng ñeå taïo ñieàu kieän thuaän tieän cho coâng nhaân ñaùnh buùa.
g) Trong tröôøng hôïp haï thuûy nhöõng con taøu lôùn, ñeå ñôõ moät boä phaän
troïng löôïng thaân taøu khi thaùo rôõ keâ ñeäm coá ñònh ngöôøi ta thöôøng duøng
caùc coät choáng töï ñoå (H.2.307). Moãi coät naøy coù theå chòu ñöïng taûi troïng
50t. Hai ñaàu treo coät ñöôïc löôïn troøn ñeå khi taøu chuyeån ñoäng caùc coät
choáng naøy deã töï ñoå xuoáng. Phía döôùi coät choáng ñöôïc ñoùng chaân goã.
1- Taám theùp oáp

2- Chaân goø
3- Daây chaèng
4- Moùc haõm treân trieàn
Hình 2.307: Coät choáng töï ñoå
h) Trong tröôøng hôïp haï thuûy taøu coù leã cöû haønh long troïng, ôû phía
muõi taøu phaûi döïng moät leã ñaøi. Leã ñaøi naøy coù dieän tích tuøy thuoäc vaøo soá
2
löôïng ngöôøi döï. Tính trung bình veà dieän tích neân nhaän khoaûng 0,4m
treân moät ñaàu ngöôøi. Heä soá an toaøn 4.
i) Taát caû caùc duïng cuï caàn thieát cho haï thuûy nhö buùa goã, buùa
thöôøng, chìa vaën caùc ñeäm ñôõ... phaûi ñöôïc chuaån bò saün saøng tröôùc khi
haï thuûy.
2.6.7 Quaù trình ñöa taøu xuoáng nöôc (haï thuûy)
1- Quaù trình ñöa taøu xuoáng nöôùc, treân cô baûn, ñöôïc baét ñaàu töø thôøi
ñieåm ñoùng caùc cheâm treân cô caáu keâ ñeäm phía treân beä tröôït vaø thaùo taát
caû caùc ñeäm keâ coá ñònh treân trieàn (tröôùc khi ñoùng cheâm phaûi chuù yù ruùt
caùc mieáng theùp ñeäm treân lôùp boâi trôn).
Nguyeân taéc cô baûn phaûi thöïc hieän khi baét ñaàu haï thuûy laø: thôøi gian
lôùp boâi trôn, thieát bò haõm chòu ñöïng toaøn boä taûi troïng phaûi ngaén nhaát.
Nguyeân coâng ñaàu tieân laø ñoùng cheâm sô boä suoát chieàu doïc thaân taøu
ñeå thaân taøu neùn chaët leân caùc ñeäm ñôõ. Sau ñoù, ñoùng laïi moät laàn keát thuùc
cuøng ñoàng thôøi vôùi vieäc thaùo rôõ caùc ñeäm ñôõ ky coá ñònh vaø caùc chaân
choáng ngang. Caùc ñeäm ñôõ hoâng ñöôïc thaùo rôõ cuoái cuøng.
Tröôùc khi haï thuûy 30ph, boä phaän thuûy thuû vaø coâng nhaân vaän haønh
tôøi, haï caùc thieát bò haõm chaân choáng nghieâng. Khi coù leänh haï thuûy, nhaû
caùc thieát bò haõm ñoøn baåy. Con taøu töø töø chuyeån ñoäng lao xuoáng nöôùc.
Trong tröôøng hôïp taøu khoâng chuyeån ñoäng do söùc ì quaù lôùn ta phaûi taùc
ñoäng moät xung löïc nhaát ñònh (thöôøng phaûi duøng maùy ñaåy thuûy löïc).
2- Coâng ngheä ñöa taøu leân xuoáng nöôùc baèng syncrolift (saøn naâng)
Nhöõng naêm gaàn ñaây vieäc söû duïng saøn naâng (syncrolift) ñeå ñöa taøu
leân hoaëc ñöa xuoáng nöôùc ñöôïc söû duïng ôû möùc ñoä nhaát ñònh vaø coù xu
höôùng ngaøy caøng gia taêng. Saøn naâng coù naêng suaát raát cao vaø duøng cho
loaïi trung vaø nhoû, lôùn nhaát coù theå duøng cho taøu ñeán 10000TDW. Vì vaäy
khi nghieân cöùu laøm nhaø maùy vôùi saøn naâng thì tröôùc heát laø thò tröôøng.
Moãi naêm saøn naâng coù theå ñöa taøu leân xuoáng vaøi traêm laàn, coù nhö vaäy
môùi ñaûm baûo tính kinh teá... Saøn naâng ñöôïc naâng leân nhôø caùc tôøi ñoàng
boä 4 chieác × 2 hoaëc 8 × 2. Sau khi taøu ñöôïc naâng leân ngang maët ñaát, taøu
ñöôïc keùo veà sau roài keùo sang hai beân nhôø heä thoáng ñöôøng ray vaø tôøi
keùo. Heä thoáng naøy coù theå phuïc vuï cho vieäc ñoùng môùi vaø söûa chöõa cuøng
moät luùc ñöôïc nhieàu taøu.
268 CHÖÔNG 2
Hình 2.308: Saøn naâng taøu (syncrolift)

3- Tính toaùn haï thuûy doïc taøu:

Trong quaù trình thoâng thöôøng haï thuûy doïc coù theå phaân bieät caùc giai
ñoaïn sau ñaây:
I - Töø luùc baét ñaàu chuyeån ñoäng ñeán luùc ky taøu chaïm vaøo nöôùc.
II - Töø thôøi ñieåm ky chaïm vaøo nöôùc ñeán luùc ñuoâi taøu quay troøn.
III - Töø luùc ñuoâi taøu xoay troøn cho ñeán luùc beä ñôõ taøu ôû muõi nhaûy
khoûi buïc cuûa meùp trieàn KP.
IV - Töø luùc beä ñôõ nhaøy khoûi buïc trieàn KP cho ñeán khi taøu döøng laïi
hoaøn toaøn.
Giai ñoaïn I: chæ xuaát hieän trong tröôøng hôïp trieàn ñaõ hôû, ôû ñoù taøu
ñöùng treân meùp nöôùc vaø nhö vaäy tröôùc khi ky taøu chaïm nöôùc thì noù ñaõ
chuyeån ñi ñöôïc moät ñoaïn. Con taøu ñöùng treân trieàn (h...) chòu taùc duïng
cuûa moät löïc:
K = T − B = Ds (sinβ − fs cosβ)
ôû ñaây: T - thaønh phaàn löïc troïng löôïng con taøu, taùc ñoäng song song beà
maët trieàn ñaø [ T ] ;
B - söùc caûn ma saùt, taùc ñoäng ngaên caûn chuyeån dòch con taøu [ T ] ;
Ds - troïng löôïng con taøu thuûy cuøng vôùi beä ñôõ, vaät lieäu gia coá [ T ] ;
β - goùc nghieâng cuûa trieàn [°] ; fs - heä soá ma saùt tónh.
Bôûi vì giaù trò cuûa goùc β raát nhoû, sin β ≈ tgβ vaø cos β , do ñoù coù theå
vieát:
K = Ds (tg β − fs )
Vieäc haï thuûy coù theå töï ñoäng xaûy ra neáu tg β > fs
Neáu tg β ≤ fs thì taøu ñöùng taïi choã vaø khoâng töï chuyeån ñoäng xuoáng
nöôùc, luùc ñoù phaûi duøng thieát bò ñaåy ñeå hoã trôï cho taøu thaéng ñöôïc söùc
caûn ma saùt.
Heä soá ma saùt ñoäng thöôøng ít nhaát laø hai laàn nhoû hôn heä soá ma saùt
tónh. Nhö vaäy chæ caàn moät löïc xung kích ñaåy ban ñaàu cho taøu ñeå thaéng
heä soá ma saùt tónh thì taøu seõ baét ñaàu chuyeån ñoäng.
Ví duï troïng löôïng con taøu haï thuûy coù 1500T, ñoä nghieâng cuûa trieàn
laø
1/10, heä soá ma saùt tónh fs = 0,08 vaø heä soá ma saùt ñoäng f = 0,03, luùc ñoù
löïc toång hôïp seõ laø:
270 CHÖÔNG 2
Khi ñöùng yeân K o = 1500(0, 0625 − 0, 08) = −26, 2T

Khi chuyeån ñoäng K1 = 1500(0, 0625 − 0, 03) = +48,75T
Ví duï treân cho thaáy taùc ñoäng cuûa löïc toång hôïp gaây ra gia toác cho
con taøu trong quaù trình haï thuûy. Caàn xaùc ñònh raèng taûi troïng ñôn vò ñeø
leân ñöôøng tröôït trong giai ñoaïn ñaàu laø khoâng thay ñoåi.
Vôùi heä soá ma saùt tónh nhö treân thì con taøu khoâng theå töï ñoäng chaïy
xuoáng nöôùc. Ñeå thaéng söùc caûn ban ñaàu thì ta phaûi cho moät xung löïc ≥
26,2T theo chieàu haï thuûy. Xung löïc naøy thöôøng laø do moät ñaàu ñaám thuûy
löïc cung caáp, hoaëc söû duïng xe uûi...
Hình 2.309: Caùc löïc taùc duïng leân taøu trong thôøi gian haï thuûy
a) Trong giai ñoaïn I, b) Trong giai ñoaïn II
Giai ñoaïn II: Giai ñoaïn naøy baét ñaàu töø luùc taøu chaïm vaøo nöôùc.
Trong thôøi gian naøy löïc ñaåy cuûa nöôùc gia taêng. Trong quaù trình chaïy
xuoáng nöôùc, con taøu chòu trao ñoåi cuûa nhöõng moâmen löïc theo phöông
trình:
Ds d = W ω + RΓ
ôû ñaây: Ds - troïng löôïng con taøu haï thuûy vôùi keát caáu phuï trôï cho haï thuûy
[T];
d - khoaûng caùch cuûa löïc Ds tính töø meùp tröôùc xe tröôït, [m];
W - löïc ñaåy cuûa nöôùc ñoái vôùi taøu, töông öùng vôùi theå tích nöôùc bò
choaùn choã; ω - khoaûng caùch cuûa löïc ñaåy tính töø meùp tröôùc xe
tröôït [m];
R - thaønh phaàn thaúng ñöùng cuûa phaân löïc trieàn ñaø, [T];
Γ - khoaûng caùch cuûa löïc R tính töø meùp tröôùc xe tröôït, [m].
Chuùng ta nhaän thaáy löïc ñaåy cuûa nöôùc lieân tuïc ñöôïc gia taêng cho
ñeán thôøi ñieåm khi maø moâmen löïc ñaåy ( Wω) so vôùi ñieåm KS ñaït ñöôïc
giaù trò moâmen löïc thaúng ñöùng cuûa phaûn öùng trieàn so vôùi ñieåm KS laø
( RΓ ) bieán maát, chuyeån thaønh löïc taäp trung gaàn saùt vôùi meùp caïnh tröôùc
cuûa xe tröôït (hoaëc beä tröôït) vaø xuaát hieän thôøi ñieåm xoay (quay) cuûa ñuoâi
taøu vaø cuõng baét ñaàu thôøi kyø thöù III.
Giai ñoaïn III: Trong giai ñoaïn naøy nhôø löïc ñaåy lieân tuïc ñöôïc gia
taêng maø goùc nghieâng doïc cuûa taøu caøng nhoû ñi khi maø caïnh tröôït cuûa beä
tröôït luoân luoân töïa treân ñöôøng tröôït vaø taùc duïng leân noù löïc ñeø R cuõng
giaûm ñi. Phöông trình moâmen so vôùi ñieåm KS cuûa beä seõ ñôn giaûn döôùi
daïng:
Ds d = W ω
Phuø hôïp vôùi phöông trình naøy, moâmen löïc ñaåy laø coá ñònh, do ñoù khi
löïc ñaåy gia taêng thì caùnh tay ñoøn ω seõ giaûm ñi, coù nghóa laø chuyeån dòch
veà phía muõi taøu. Ñieàu ñoù chæ thöïc hieän ñöôïc khi ñoä nghieâng doïc cuûa taøu
seõ nhoû ñi. Löïc ñeø R, luùc ñaàu cuûa giai ñoaïn III ñaït giaù trò cao nhaát vaø
cuõng ngaøy caøng giaûm vôùi söï gia taêng cuûa löïc ñaåy vaø hoaøn toaøn maát ñi
khi W = Ds . ÔÛ thôøi ñieåm naøy taâm ñieåm cuûa löïc ñaåy truøng vôùi troïng taâm
con taøu vaø taøu dòch chuyeån ra töï do khoûi trieàn ñaø, baét ñaàu giai ñoaïn IV.
Giai ñoaïn IV: Trong giai ñoaïn naøy taøu baét ñaàu bôi töï do vaø caàn
phaûi löu yù ñeå taøu khoâng ñaâm qua bôø ñoái dieän cuûa vuøng nöôùc
Nguy hieåm nhaát trong caùc giai ñoaïn laø giai ñoaïn III. Trong giai
ñoaïn naøy löïc ñeø R taùc duïng ôû vuøng beä tröôït phía tröôùc muõi taøu ñaït giaù
trò lôùn nhaát (ñeán 1/3 Ds) vaø taûi troïng ñeø ñôn vò vöôït ra söùc beàn cuûa môõ
boâi trôn. Vôùi löïc lôùn nhö vaäy coù theå laøm hoûng keát caáu boä tröôït phía
tröôùc keùo theo laø hö hoûng phaàn muõi taøu, laøm chaùy môõ boâi trôn. ÖÙng
suaát uoán luùc taøu quay gaây ra öùng suaát keùo khaù lôùn ôû ñaùy, neùn treân
boong.
2.6.8 Thaùo rôõ vaø vôùt caùc beä tröôït, ñeäm ñôõ töø ñaùy taøu sau khi haï thuûy
Vieäc thaùo rôõ vaø vôùt caùc chi tieát keát caáu beä tröôït, ñeäm ñôõ töø döôùi
272 CHÖÔNG 2
ñaùy taøu sau khi haï thuûy ñoøi hoûi phaûi ñöôïc tieán haønh caån thaän chu ñaùo
ñeå traùnh hö hoûng cuõng nhö maát maùt ñeå duøng cho laàn haï thuûy sau. Vieäc
thaùo vôùt coù theå tieán haønh theo caùc phöông phaùp sau:
1- Neáu caùc keát caáu cuûa beä tröôït vaø ñeäm ñôõ khoâng chaèng buoäc vôùi
thaân taøu thì khi taøu xuoáng nöôùc nhôø löïc ñaåy cuûa nöôùc caùc chi tieát keát
caáu baèng goã seõ noåi leân treân maët nöôùc. Phöông phaùp naøy ñôn giaûn vaø reû
tieàn nhaát nhöng voâ cuøng nguy hieåm vì coù theå xaûy ra tröôøng hôïp beä tröôït
daøi, moät ñaàu caém xuoáng ñaát coøn ñaàu kia ñaâm thuûng buïng taøu, hôn theá
nöõa coù nhöõng chi tieát cöù naèm döôùi ñaùy seõ gaây toån haïi ñaùy taøu khi leân uï.
2- Phöông phaùp thöù hai laø keùo ñeäm ñôõ vaø beä tröôït ngay trong khi
haï thuûy. Muoán theá, ta coät caùc daây chaõo lôùn treân boä vôùi caùc beä tröôït ñaàu
tieân ôû maïn traùi vaø phaûi. Chieàu daøi daây phaûi ñaûm baûo sao cho khi ñeäm
ñôõ muõi rôøi khoûi ñöôøng tröôït coù theå keùo ngay caùc keát caáu töø döôùi thaân
taøu tröø ñeäm ñôõ ñuoâi taøu. Ñeäm ñôõ ñuoâi coù theå thaùo vôùt rieâng. Phöông
phaùp naøy chæ duøng ñoái vôùi taøu khoâng lôùn laém.
3- Phöông phaùp thöù ba: coät caùc keát caáu beä tröôït vôùi thaân taøu ñoàng
thôøi coù caû vaät daèn ñeå chuùng chìm xuoáng nöôùc sau khi thaùo daây chaèng
vôùi thaân taøu. Taát caû beä tröôït vaø ñeäm ñôõ ñöôïc keùo leân baèng tôøi hoaëc caåu.
4- Ñoái vôùi caùc taøu nhoû ta coù theå duøng phöông phaùp keùo beä tröôït
ngay sau khi haï thuûy. Muoán theá, ta buoäc meùp tröôùc cuûa beä tröôït vôùi coät
chaèng treân bôø. Sau khi haï thuûy duøng taøu keùo, keùo taøu ra khoûi beä tröôït
seõ ñöôïc keùo baèng daây coät vôùi coät chaèng treân bôø.
Sau khi thaùo vôùt ñöôïc caùc keát caáu beä tröôït ñoù, phaûi tieán haønh kieåm
keâ laïi xem ñaõ vôùt ñaày ñuû caùc chi tieát chöa. Neáu nghi ngôø, phaûi duøng thôï
laën kieåm tra laïi.
274 CHÖÔNG 3
Chöông 3
COÂNG NGHEÄ ÑOÙNG TAØU GOÃ
3.1 VAÄT LIEÄU GOÃ
Goã laø vaät lieäu phoå bieán vaø töø laâu ñaõ ñöôïc öùng duïng vaøo vieäc ñoùng
taøu thuyeàn ôû Vieät Nam cuõng nhö treân theá giôùi vì deã thöïc hieän coäng vôùi
nguoàn cung caáp doài daøo vaø giaù reû. Ngaøy nay vôùi söï phaùt trieån veà daân soá
vaø coâng nghieäp ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán nguoàn cung caáp goã. ÔÛ Vieät
Nam hieän nay vaãn coøn duøng nhieàu goã ñeå ñoùng vaø söûa chöõa ñoäi taøu ñaùnh
caù daân gian vaø vaän taûi treân soâng. Tuy nhieân goã caøng ngaøy caøng hieám vaø
Nhaø nöôùc khuyeán khích duøng vaät lieäu khaùc thay theá, giaûm daàn möùc goã
cung caáp theo keá hoaïch ñoùng taøu thuyeàn haøng naêm. Chieàu daøi cuûa taøu
thuyeàn goã toái ña coù theå ñaït 50 ÷ 60 m nhöng loaïi kích côõ lôùn thöôøng gaëp
20 ÷ 30 m vôùi troïng taûi treân döôùi 100 ÷ 150 T.
Qui phaïm ñoùng taøu goã cuûa Vieät Nam ñaõ ban haønh chính thöùc laø
TCVN 3903 - 1984. Goã ñoùng taøu cuûa Vieät Nam thoâng thöôøng laø caùc loaïi
goã toát nhö lim, seán, taùu, choø chæ, daàu, thoâng, baèng laêng... Troïng löôïng
rieâng cuûa chuùng thöôøng laø töø 0, 5 ÷ 0, 6 (goã thoâng) ñeán 0, 8 ÷ 1, 00 T/m3.
Thaäm chí coù loaïi lôùn hôn 1T/m3 (chìm trong nöôùc).
Thoâng thöôøng goã duøng ñeå ñoùng taøu goàm 6 nhoùm theo tieâu chuaån
TCVN 1072 - 71, phaûi ñöôïc saáy khoâ, coù ñoä aåm töø 15 - 22%, khoâng bò
xieân thôù vaø phaûi phuø hôïp vôùi tieâu chuaån ñònh möùc veà khuyeát taät. Goã
nhoùm I, II, III duøng ñeå cheá taïo khung xöông taøu vaø vaùn voû. Khoâng ñöôïc
duøng goã nhoùm IV, V, VI ñeå laøm söôøn, soáng maïn vaø maõ noái, soáng ñuoâi,
soáng muõi, truïc baùnh laùi, oáng bao truïc chaân vòt vaø beä maùy. Vaùn voû döôùi
ñöôøng nöôùc phaûi laø goã nhoùm II hoaëc III, treân ñöôøng nöôùc coù theå nhoùm
IV, vaùn bao thöôïng taàng vaø laàu coù theå nhoùm V. Vaùch kín nöôùc coù theå
nhoùm V. Tieâu chuaån phaân nhoùm laø theo tính chaát cô lyù TCVN 1072 - 71.
Ñoä co ngoùt (giaõn nôû) phuï thuoäc vaøo ñoä aåm, toái ña laø 12% theo höôùng
tieáp tuyeán vôùi thôù, 6% theo höôùng baùn kính vaø 1% theo höôùng doïc thôù
275
(doïc caây).
Moät soá tính naêng cô lyù cuûa goã ñoùng taøu:
- Moâñun ñaøn hoài doïc thôù E: 80.000 ÷ 120.000 kg /cm2 ,
vaø E trung bình cuûa keùo, neùn, uoán neáu laø goã khoâ: 100.000 kg /cm2 ;
goã aåm: 70.000 kg /cm2 ;
- Söùc beàn caét 150 ÷ 330 kg /cm2 (15 ÷ 33 MPa)
Söùc beàn uoán coù theå ñaït 770 ÷ 1200 kg /cm2 (77 ÷ 120 MPa) ôû ñoä aåm 12%.
3.2 QUI TRÌNH CHEÁ TAÏO

Qui trình cheá taïo voû taøu goã tuøy thuoäc raát nhieàu vaøo caùc yeáu toá sau:
1- Kích côõ cuûa taøu goã
2- Soá löôïng taøu goã cuøng loaït (saûn xuaát ñôn chieác hay haøng loaït)
3- Kinh nghieäm cheá taïo cuûa töøng xí nghieäp hay thôï caû.
Ñoái vôùi nhöõng thuyeàn nhoû laép maùy hoaëc khoâng laép maùy coù chieàu
daøi ñeán khoaûng 10m, troïng taûi 0, 5 ÷ 10 T , thoâng thöôøng ngöôøi ta döïng
vaùn ñaùy, voû gaàn ñeán meùp boong roài môùi laøm söôøn beân trong aùp ra vaùn
maïn. Phöông phaùp naøy ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc thôï coù nhieàu kinh
nghieäm. Hoï xaùc ñònh ngay töø ñaàu kích thöôùc cuûa taám ñaùy ky, taám keà ky,
taám ñaùy, taám hoâng vaø caùc taám maïn beân treân, thaäm chí coøn uoán cong
baèng löûa töøng con vaùn tröôùc.
Caùc loaïi thuyeàn nhoû naøy, thaäm chí keå caû thuyeàn goã lôùn coù gaén
maùy, caùc söôøn vaø ñaø ngang ñaùy khoâng lieân keát vôùi nhau baèng maõ maø
naèm caùch nhau côõ 200mm ÷ 250mm (töùc laø 1/2 khoaûng söôøn). Ñieàu naøy
hoaøn toaøn khoâng phuø hôïp vôùi qui phaïm laø söôøn vaø ñaø ngang ñaùy phaûi
naèm trong cuøng maët phaúng. Tuy nhieân bieän minh cho keát caáu vaø coâng
ngheä naøy laø môùn nöôùc thuyeàn thaáp, taûi troïng khoâng lôùn, hoâng thuyeàn
troøn nhö voû döa vaø moät ñieàu quan troïng laø beân treân ñaõ coù thanh ñaø doïc
hoâng, ñoàng thôøi raát deã baûo quaûn, baûo döôõng söôøn ñaø khoûi muïc naùt, moái
moït.
Thöôøng thì caùc thuyeàn nhoû naøy khoâng laøm ky ñaùy daïng vuoâng maø
laø daïng taám vôùi chieàu daøy töø 50 ÷ 100 mm.
3.3 TOÙM TAÉT QUAÙ TRÌNH ÑOÙNG TAØU THUYEÀN LOAÏI NHOÛ
1- Cheá taïo taám ky ñaùy ñuùng kích thöôùc ngang, daøi vôùi vieäc uoán taám
276 CHÖÔNG 3
ky laùi vaø muõi.

2- Ñaët kyù ñaùy treân maët phaúng caùch chuaån (maët ñaát) töø
300 ÷ 500 mm hoaëc cao hôn.
3- Laép ñaët hai taám keà ky hai beân vaø ñònh vò baèng ñinh vôùi taám ky
sau khi ñaõ gia coâng ñuùng kích thöôùc.
4- Laép ñaët caùc taám vaùn ñaùy.
5- Laép ñaët caùc taám vaùn hoâng sau khi uoán löûa (neáu coù) vaø gia coâng
ñuùng kích thöôùc vaø ñònh vò taám ñaùy.
6- Laép ñaët caùc taám vaùn maïn leân ñeán nöûa maïn hoaëc leân ñeán boong,
vaø ñònh vò baèng ñinh ôû caùc meùp vaùn.
7- Ñaët ñaø nghieâng ñaùy, noái ñaø ngang ñaùy vôùi vaùn voû baèng buloâng
hoaëc ñinh.
8- Laép ñaët söôøn vaø lieân keát vôùi vaùn voû.
9- Laép ñaët thanh ñôõ ñaàu xaø ngang boong vaø xaø ngang boong.
10- Laép ñaët vaùn meùp boong, meùp maïn, vaùn boong giöõa vaø toaøn boä
vaùn boong vaø baøo nhaün voû, boong.
11- Gia coâng meùp vaùn ñeå xaûm.
12- Xaûm kín nöôùc.
13- Thöû kín nöôùc vaø xöû lyù kín nöôùc, tieán haønh sôn voû.
14- Haï thuûy vaø tieán haønh caùc böôùc thöû taøu.
15- Hoaøn thieän trang thieát bò.
16- Baøn giao thuyeàn.
3.4 TOÙM TAÉT QUI TRÌNH ÑOÙNG VOÛ TAØU LOAÏI LÔÙN
Caùc taøu töông ñoái lôùn, coù laép maùy duøng ñeå vaän taûi, ñaùnh caù ngoaøi
bieån (nhaát laø xa bôø), caùc taøu laùi daét, taøu coâng trình... chòu ñöïng taùc ñoäng
cuûa ngoaïi löïc lôùn, phöùc taïp, cho neân keát caáu vaø phöông phaùp thi coâng coù
khaùc so vôùi nhoùm taøu thuyeàn ñaõ noùi ôû treân. Döôùi ñaây xin neâu leân qui
trình chung thöôøng gaëp cho loaïi taøu thuyeàn naøy.
1- Chuaån bò saøn neàn baèng phaúng vôùi caùc beä ñôõ chaéc chaén cho ky
(phaàn nhieàu ky daïng vuoâng hoaëc chöõ nhaät).
2- Ñaët ky, caân chænh vaø tieán haønh noái ky (neáu coù).
3- Laép soáng muõi vôùi ky.
4- Laép ñoän chaân vòt vaø soáng ñuoâi vôùi ky.
5- Döïng caùc vaùch ngang vaø moät soá söôøn laøm chuaån.
278 CHÖÔNG 3
1- Soáng döôùi ñaùy 2- Thanh ñeäm soáng ñaùy

3- Soáng treân ñaùy 4- Thanh doïc ñaùy
5- Thanh doïc hoâng 6- Thanh doïc maïn
7- Thanh ñôõ ñaàu xaø ngang boong 8- Thanh ñeø ñaàu xaø ngang boong
9- Thanh keà soáng ñaùy 10- Söôøn
11- Xaø ngang boong 12- Coät choáng
13- Vaùn voû (maïn vaø ñaùy) 14- Vaùn boong
15- Thanh doïc meùp mieäng khoang 16- Coät neïp maïn chaén soùng
17- Vaùn maïn chaén soùng 18- Vaùn vieàn boong
19- Neïp vaùn meùp mieäng khoang 20- Xaø ngang ñaàu mieäng khoang
Hình 3.1: Chuù thích maët caét ngang
6- Döïng caùc söôøn coøn laïi (caùc khung söôøn coù theå cheá taïo chính xaùc
luoân töø saøn phoùng daïng).
7- Ñaët ky treân, soáng doïc ñaùy, soáng doïc hoâng, maïn, thanh ñôõ xaø
ngang boong, xaø doïc boong...
8- Leân ñeàu vaùn hai beân meùp maïn vaø hai beân meùp boong.
9- Leân ñeàu vaùn maïn, vaùn boong leân sau cuøng coù löu yù ñeå laáy aùnh
saùng thi coâng beân trong con taøu.
10- Kieåm tra laép raùp vaø lieân keát keát caáu vuøng ñeäm ñôõ truïc chaân vòt
vaø vuøng soáng muõi noái vôùi ky thoâng qua caùc maõ.
11- Xöû lyù baøo nhaün beà maët voû taøu, boong.
12- Gia coâng meùp vaùn ñeå chuaån bò xaûm hoaëc traùt keo kín nöôùc.
13. Xaûm kín nöôùc hoaëc traùt keo.
14- Thöû kín nöôùc.
15- Sôn
16- Haï thuûy
17- Hoaøn thieän trang thieát bò, voû maùy vaø noäi thaát.
18- Thöû taøu
19- Baøn giao taøu
Moät soá chi tieát keát caáu ñieån hình:
1- Maët caét ngang taøu
Treân hình 3.1 theå hieän maët caét ngang cuûa taøu goã.
2- Ky taøu
Ky taøu nhö moät xöông soáng, coù yù nghóa raát lôùn ñeå chòu löïc cuõng
nhö trong quaù trình khai thaùc con taøu. Qui caùch cuûa ky thöôøng gaëp laø
200 × 200 , 200 × 300 , 300 × 300 ...
Toát nhaát laø ky ñöôïc laøm töø moät thaân caây lieân tuïc, khoâng coù moái
noái. Nhöõng ñieàu kieän lyù töôûng naøy khoù thöïc hieän, do ñoù ngöôøi ta thöôøng
noái töø hai ñoaïn hoaëc ba ñoaïn. Moái noái thoâng thöôøng khoâng ñöôïc ñaët
döôùi maùy chính, coät buoàm... Trong tröôøng hôïp khoâng traùnh ñöôïc thì
phaûi gia cöôøng baèng nhieàu bieän phaùp. Treân hình 3.2 laø ví duï veà moái noái
ky.
280 CHÖÔNG 3
Hình 3.2: Phöông phaùp noái ky

Chieàu daøi moái noái ky L ≥ 5 h, h - chieàu cao ky. Khoaûng caùch giöõa
caùc buloâng ≥ 10d , d - ñöôøng kính buloâng. Ñöôøng kính buloâng thöôøng
baèng 1/10 chieàu daøi ky. Ky noái theo phöông ñöùng.
3- Moái noái ky vaø soáng muõi - ky muõi
Kích thöôùc cuûa soáng muõi thoâng thöôøng cuõng gaàn töông ñöông nhö
ky ñaùy nhöng caøng veà phía treân coù theå giaûm tieát dieän, ñoàng thôøi cuõng
ñöôïc taïo hình ñeå giaûm bôùt söùc caûn. Moái noái ky ñaùy vaø ky muõi raát quan
troïng vì noù phaûi chòu taûi troïng raát lôùn. Do ñoù ngöôøi ta thöôøng duøng moät
hoaëc nhieàu ke goã ñeå noái chuùng vôùi nhau.
Hình 3.3: Moái noái ky vaø soáng muõi
4- Noái söôøn
Ñoái vôùi moät soá söôøn taøu lôùn hoaëc coù ñoä cong nhieàu, söôøn ñöôïc noái
baûng caùc ñoaïn taùp treân hình 3.4.
1- Caùc ñoaïn söôøn; 2- Ñoaïn taùp 1- Truïc chaân vòt; 2- OÁng bao truïc chaân vòt;
3- Thanh ñôõ oáng bao truïc chaân vòt
Hình 3.4
Hình 3.5
5- Thanh ñôõ oáng bao truïc chaân vòt

Thanh ñôõ oáng bao truïc chaân vòt coù theå laøm baèng hai nöûa, nöûa treân
vaø nöûa döôùi, gheùp laïi vôùi nhau.
6- Kích thöôùc moät soá cô caáu chính, buloâng noái (duøng cho taøu goã
ñi bieån) theo TCVN 3903-1984
Baûng 3.1: Kích thöôùc thanh ñôõ ñaàu xaø ngang boong treân, thanh phuï ñôõ
ñaàu xaø ngang boong treân, thanh ñeø ñaàu xaø ngang boong treân (cm)
L(*)
Cô caáu Nhoùm goã 15 ≤ 18 ≤ 21≤ 23 ≤ 25 ≤ 27 ≤ 28 ≤ 29 ≤
≤ L < 18 ≤ L < 21 ≤ L < 23 ≤ L < 25 ≤ L < 27 ≤ L < 28 ≤ L < 29 ≤ L < 30
Thanh ñôõ ñaàu xaø ngang I 21 x 5,5 24x6,5 24x7 24x7,5 24x7,5 24x8 27x8,5 27x9
boong treân (chieàu roäng II 21x6,5 24x7,5 24x8 24x8,5 24x8,5 24x9 27x9,5 27x10
x chieàu daøy) II 21x7,5 24x8,5 24x9 24x9,5 24x9,5 24x10 27x10,5 27x11,5
Thanh phuï ñôõ ñaàu xaø I 21x4,5 21x4,5 21x5 21x5 21x5 21x5 24x6 24x6
ngang boong treân (chieàu II 21x5 21x5 21x6 21x6 21x6 21x6 24x7 24x7
roäng x chieàu daøy) II 21x6 21x6 21x7 21x7 21x7 21x7 24x8 24x8
Thanh ñeø ñaàu xaø ngang I 21x7 24x8 24x9 24x9 27x9,5 27x9,5 27x10 30x10
boong treân (chieàu roäng II 21x8 24x9 24x10 24x10 27x10,5 27x10,5 27x11,5 30x11,5
x chieàu daøy) III 21x9 24x10,5 24x10,5 24x10,5 27x12 27x12 27x13 30x13
(*) Vôùi taøu khaùch thì L ñöôïc thay baèng (L - 1)
Baûng 3.2: Kích thöôùc maët caét vuoâng cuûa söôøn (cm)
l=D+B/2(m) l < 3,5 3,5 ≤ l < 4 4 ≤ l < 4, 5 4, 5 ≤ l < 5 5 ≤ l < 5, 5
Caùc maët caét
Cô caáu Nhoùm goã
1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Söôøn I 7 7,5 9 7,5 9 10 8,5 10,5 12 10 12 13 11 13,5 15
ñôn II 7,5 9 10 8,5 10 11 9,5 11,5 13 11 13 14,5 12 15 16,5
III 8 9,5 11 9 11 12 10 12,5 14 12 14 16 13 16 17,5
Söôøn I 5 6,5 7 5,5 7 8 6 8 9,5 7,5 9 10,5 8,5 10,5 12
keùp II 5,5 7 8 6,5 8 9 7,5 9 10,5 8,5 10 11,5 9,5 11,5 13
III 6 7,5 9 7 8,5 9,5 8 10 11,5 9 11 12,5 10 12 14
l = D + B / 2(m) 5, 5 ≤ l < 6 6 ≤ l < 6, 5 6, 5 ≤ l < 7 7 ≤ l < 7, 5 7, 5 ≤ l
Cô caáu Nhoùm goã Caùc maët caét
1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Söôøn I 12 15 17 13,5 17 19 15 18,5 21 16 20,5 23 17 20 22
ñôn II 13 16,5 18,5 14,5 18,5 20,5 16 20 22,5 17,5 22,5 25 18,5 24 27
III 14 17,5 20 15,5 20 22 17 22 24 18,5 24 26,5 20 26 29
Söôøn I 9 11,5 13,5 10 13 15 11,5 14,5 16,5 11,5 15,5 18 12 16,5 19,5
keùp II 10 13 15 11 14,5 15,5 12,5 15,5 18 12,5 17 19,5 13 18 21
III 11 14 16 12 15,5 17,5 13,5 16,5 19 13,5 18 21 14 19 22,5
Chuù thích:
1. Maët caét 1: Maët caét ñaàu treân ôû ñoä cao cuûa boong treân
Maët caét 2: Maët caét trung gian ôû hoâng taøu
Maët caét 3: Maët caét ñaàu döôùi ôû ñaùy taøu
2. Vôùi söôøn ñôn: Kích thöôùc cho trong baûng laø kích thöôùc cuûa maët caét vuoâng cuûa thanh söôøn
Vôùi söôøn keùp: Kích thöôùc cho trong baûng laø kích thöôùc maët caét cuûa moãi trong hai thanh cuûa moät söôøn keùp
282 CHÖÔNG 3
3.5 CAÙC BAÛNG QUI CAÙCH

Baûng 3.3: Kích thöôùc maët caét vuoâng cuûa caùc cô caáu (cm)
L(m)(*)
Cô caáu Nhoùm goã
15 ≤ L < 18 18 ≤ L < 21 21≤ L < 23 23 ≤ L < 25 25 ≤ L < 27 27 ≤ L < 29 29 ≤ L < 30
Soáng döôùi ñaùy, I 17 18,5 19,5 21 22 23,5 22
soáng muõi soáng ñuoâi II 18,5 20 21,5 23 24 25,5 27
vaø truïc baùnh laùi III 20 21,5 23 24,5 25,5 27,5 29
I 20 21,5 23 25 26 28 30
Soáng treân ñaùy II 22 23,5 25 27 28,5 30,5 32,5
III 23,5 25 27 29 30,5 32,5 34,5
I 12 13,5 14,5 15,5 16 17 18
Thanh keà soáng ñuoâi II 13 15 16 16,5 17,5 18,5 19,5
III 14 16 17 18 19 20 21
2
Baûng 3.4: Dieän tích maët caét thanh doïc ñaùy (cm )
L(*)
Nhoùm
B < 4,8 B ≥ 4, 8 B < 4, 8 B ≥ 4, 8 25 ≤ L < 27 27 ≤ L < 29 29 ≤ L < 30
goã 15 ≤ L < 18 18 ≤ L < 21
21≤ L < 23 23 ≤ L < 25
I 100 120 135 200 165 250 300 350 400
II 110 145 165 250 200 300 350 410 410
III 120 170 200 300 230 350 400 480 550
Baûng 3.5: Chieàu daøy cuûa thanh doïc hoâng (cm)

Nhoùm L(*)
Cô caáu
goã 15 ≤ L < 18 18 ≤ L < 19 19 ≤ L < 21 21≤ L < 23 23 ≤ L < 25 25 ≤ L < 27 27 ≤ L < 29 29 ≤ L < 30
Thanh I 4,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5
doïc II 4,5 5,5 6,5 7 7,5 8 8,5
hoâng III 5,5 6,5 7,5 8 8,5 9 9,5
2
Baûng 3.6: Dieän tích maët caét thanh doïc maïn (cm )
L(*)
Nhoùm goã
21≤ L < 23 23 ≤ L < 25 25 ≤ L < 27 27 ≤ L < 28 28 ≤ L < 29 29 ≤ L < 30
I 130 140 150 165 165 180
II 150 160 190 190 190 210
III 170 180 195 215 215 240
283
Baûng 3.7: Kích thöôùc maõ (cm)
B (m)
Maõ Hình daùng B<3,5 3, 5 ≤ 4≤B 4, 5 ≤ 5≤B 5, 5 ≤ 6≤B 6, 5 ≤ 7≤B 7, 5 ≤ 8≤B
B< 4 < 4, 5 B< 5 < 5, 5 B< 6 < 6, 5 B< 7 < 7, 5 B< 8
a 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80
Maõ noái xaø

ngang boong, b 45 50 60 65 75 80 90 95 105 110 120
xaø ngang ñaàu
mieäng
khoang vôùi
cô caáu maïn c 15 16 17 18 20 22 24 26 28 30 32
vaø soáng doïc
taâm boong
d 7,5 8 8,5 9 10 11 12 13 14 15 16
a 70 80 100 110 120 130 140 150 160 170 170

Maõ ôû soáng
muõi vaø maõ ôû c 18 19 21 23 25 27 29 31 33 33 35
soáng ñuoâi
d 9 9,5 10,5 11,5 12,5 13,5 14,5 15,5 16,5 16,5 17,5
284 CHÖÔNG 3
Baûng 3.8: Kích thöôùc cuûa vaùn voû

L (m)
Nhoùm
Vaùn ≥ 15 ≥ 18 ≥ 19 ≥ 21 ≥ 23 ≥ 24 ≥ 25 ≥ 27 ≥ 29
goã
< 18 < 19 < 21 < 23 < 24 < 25 < 27 < 29 < 30
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Daûi vaùn keà soáng
II 18 x 6 18 x 7 21 x 8 21 x 8,5 24 x 9,5
ñaùy (chieàu roäng
III 18 x 6,5 18 x 8 21 x 9 21 x 10 24 x 11
x chieàu daøy)
IV 18 x 7,5 18 x 9 21 x 10,5 21 x 11,5 24 x 12,5
(cm)
Chieàu daøy cuûa
caùc daûi vaùn ñaáy II 4,5 4,5 5,5 5,5 6
ngoaøi vaø caùc daûi III 4,5 5 5,5 6 6,5
vaùn maïn ngoaøi IV 5,5 6 6,5 7 7,5
(cm)
Chieàu daøy cuûa
vaùn ñaùy trong, 3 3,5 4 5
vaùn maïn trong
Chieàu daøy cuûa II 4,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5
vaùn ñai hoâng III 5 5,5 6,5 7 7,5 8 8,5
(cm) IV 5,5 6 7,5 8 8,5 9 9,5
Chieàu daøy cuûa 5,5
II 4,5 5 6 6,5 7 7,5
vaùn ñai maïn 6,5
III 5 5,5 7 7,5 8 8,5
(cm) 7,5
IV 5,5 6,5 8 8,5 9 9,5
Daûi vaùn meùp

II 27 x 5 30 x 6 33 x 6,5 36 x 7 39 x 7,5
maïn (chieàu roäng
III 27 x 6 30 x 7 33 x 7,5 36 x 8 39 x 8,5
x chieàu daøy)
IV 27 x 6,6 30 x 8 33 x 8,5 36 x 9 39 x 9,5
(cm)
Chieàu daøy vaùn II 4,5 4,5 5 5 5 5 5 5,5 6
boong vaø vaùn III 5 5 5,5 5,5 6 6 6 6,5 7
vieàn IV 6 6,5 6,5 7 7 7 7 7,5 8
Baûng 3.9: Qui caùch moái noái

Soá TT Caùc thaønh phaàn moái noái Chieàu daøi moái noái (cm) Ghi chuù
1 Caùc ñoaïn cuûa soáng döôùi ñaùy 5h
2 Caùc ñoaïn cuûa soáng muõi 3,5h h - kích thöôùc maët
3 Soáng döôùi ñaùy vôùi soáng muõi 3,5h caét theo chieàu cuûa
4 Caùc ñoaïn cuûa soáng treân ñaùy 5h ñinh
5 Soáng treân ñaùy vôùi thanh gia 2 khoaûng söôøn Moái noái coù ngaïnh
cöôøng muõi taøu vaø vôùi thanh
gia cöôøng ñuoâi taøu
6 Caùc ñoaïn cuûa: thanh doïc Neáu h ≤ 3b/4, trong
hoâng, thanh doïc maïn, thanh ñoù b laø chieàu roäng
ñôõ ñaàu xaø ngang boong, cuûa maët caét
thanh phuï ñôõ ñaàu xaø ngang
boong, thanh ñeø ñaàu xaø
ngang boong, daûi meùp maïn, Neáu h > 3b/4 trong
daûi vaùn vieàn boong, thanh ñoù h laø chieàu cao cuûa
doïc ñaùy maët caét thanh (theo
chieàu cuûa ñinh)
2 khoaûng söôøn Ít nhaát laø ba buloâng

Beä maùy noái vôùi thanh doïc
7 ñaùy xem 3.3.4)
Baûng 3.10: Kích thöôùc buloâng ôû moái noái caùc ñoaïn cô caáu doïc
Chieàu cao h cuûa maët caét
h<18 18 ≤ h<23 23 ≤ h<27 27 ≤ h<31 31 ≤ h
cô caáu ñöôïc noái (cm)
Ñöôøng kính buloâng (mm) 12 16 20 22 25
Baûng 3.11: Kích thöôùc buloâng ôû moái noái caùc ñoan söôøn
Chieàu cao h cuûa maët caét söôøn (cm)
h<18 18 ≤ h<22 22 ≤ h<27 27 ≤ h
(theo phöông cuûa buloâng)
Ñöôøng kính cuûa buloâng (mm) 16 20 22 25
Baûng 3.12: Buloâng vaø vít ñeå lieân keát söôøn vôùi caùc cô caáu khaùc
Ñöôøng kính Chieàu cao h cuûa maët caét söôøn (cm)
(mm) h<5,5 5,5 ≤ h<7 7 ≤ h<8,5 8,5 ≤ h ≤ 10 10 ≤ h<11,5 11,5 ≤ h
Buloâng 10 12 16 20 22 25
Vít 8 10 12 16 20 22
Baûng 3.13: Kích thöôùc beä maùy vaø buloâng

≥ 50 ≥ 100 ≥ 200
Coâng suaát cuûa maùy N (maõ löïc) < 50 ≥ 300
< 100 < 200 < 300
Kích thöôùc maët caét vuoâng cuûa 27 30 33 36 39
thanh doïc beä maùy va cuûa thanh
giaèng ngang beä maùy (cm)
Ñöôøng kính buloâng (mm) 20 22 25 25 25
Baûng 3.14: Ñöôøng kính buloâng (mm)

Chieàu daøy cuûa vaùn t (mm) 1<8 8 ≤ 1 < 10 10 ≤ t
Ñöôøng kính buloâng (mm) 12 16 20
Baûng 3.15: Ñöôøng kính truïc laùi (cm)

N = RAV2
Nhoùm
Chi tieát < 20 ≥ 20 ≥ 30 ≥ 40 ≥ 60 ≥ 80 ≥ 100
goã
< 30 < 40 < 60 < 80 < 100 < 120
Ñöôøng I 15 18 20,5 23 25,5 28 30
kính cuûa II 16 19,5 22 25 27,5 30 32
truïc laùi III 17,5 21,5 24 27 30 33 39
3.6 XAÛM, BOÏC, THUI, SÔN

1- Xaûm
Raõnh xaûm ôû meùp vaùn voû, vaùn boong phaûi coù maët caét chöõ V hoaëc
chöõ U. Chieàu saâu cuûa raõnh phaûi baèng 2/3 chieàu daøy cuûa vaùn. Ñoä môû lôùn
nhaát cuûa raõnh baèng 3 ñeán 7mm theo nhö hình 3.6.
286 CHÖÔNG 3
Hình 3.6
Vaät lieäu xaûm coù theå laø phoi tre, sôïi bao taûi, sôïi löôùi hoaëc voû caây
saén thuyeàn.
Maët treân cuûa lôùp xaûm phaûi thaáp hôn maët vaùn hai ñeán 3mm vaø ñöôïc
treùt ma tít. Maët matit phaûi löôïn ñeàu vaø nhoâ cao hôn maët vaùn hai ñeán
3mm.
2- Boïc, thui, sôn
Sau khi xaûm taøu thuyeàn ñöôïc nghieäm thu kín nöôùc, vaùn voû coù theå
ñöôïc boïc theùp traùng keõm, hoaëc vaät lieäu kim loaïi khaùc phuø hôïp. Theùp
boïc phaûi theo saùt tuyeán hình cuûa taøu vaø gaén chaët vaøo vaùn baèng ñinh
traùng keõm.
Neáu voû khoâng ñöôïc boïc thì phaàn döôùi ñöôøng nöôùc phaûi ñöôïc thui
hoaëc ñöôïc queùt sôn choáng haø.
Maët tieáp xuùc cuûa hai cô caáu vaø phaàn keát caáu ôû choã khoù thoâng gioù
phaûi ñöôïc queùt sôn choáng muïc theo tieâu chuaån Vieät Nam hieän haønh
hoaëc caùc bieän phaùp höõu hieäu khaùc.
287
Chöông 4
SÖÛA CHÖÕA TAØU THUÛY
4.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG VEÀ COÂNG NGHEÄ SÖÛA CHÖÕA TAØU THUÛY
Söûa chöõa taøu thuûy laø moät coâng vieäc voâ cuøng phöùc taïp.
Bình thöôøng moät con taøu hieän ñaïi coù theå ñöôïc khai thaùc töø 20 ñeán
30 naêm, nhöng coù tröôøng hôïp tôùi 60 ÷ 70 naêm.
Vieäc keùo daøi tuoåi thoï cuõng nhö thôøi gian söû duïng moät con taøu phuï
thuoäc raát nhieàu vaøo chaát löôïng cheá taïo ban ñaàu cuõng nhö chaát löôïng cuûa
coâng taùc baûo döôõng, söûa chöõa.
AÛnh höôûng cuûa chaát löôïng söûa chöõa ñoái vôùi giaù trò söû duïng cuûa con taøu
qua nhieàu naêm nghieân cöùu thoáng keâ cuûa Lieân Xoâ ñöôïc neâu treân baûng 4.1.
Baûng 4.1
Giaù trò söû duïng cuûa taøu theo chaát löôïng söûa chöõa, (%)
Tuoåi con taøu, naêm
Toát Trung bình Keùm
0 100,00 100,00 100,00

2 99,4 88,5 84,5
4 84,1 78,2 71,5
6 77,7 69,5 61,0
8 72,0 62,0 52,0
12 60,7 49,6 38,0
16 50,8 39,0 28,0
20 42,5 31,4 23,0
24 35,3 25,0 14,5
26 32,3 22,2 12,5
28 29,2 19,8 –
32 24,3 15,7 –
36 20,1 12,5 –
40 16,7 – –
44 13,9 – –
46 12,5 – –
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây maëc duø trong lónh vöïc ñoùng taøu ñaõ ñaït
ñöôïc raát nhieàu tieán boä khoa hoïc ñaùng keå, laøm taêng tuoåi thoï vaø ñoä tin
288 CHÖÔNG 4
caäy cuûa taøu nhöng soá löôïng söï coá hö hoûng vaãn chöa coù xu höôùng giaûm roõ
reät. Trung bình haøng naêm treân theá giôùi coù khoaûng treân döôùi 30% soá
löôïng con taøu phaûi söûa chöõa baûo döôõng vaø khoaûng 0,3% toång soá taán
ñaêng kyù bò phaù huûy.
4.1.1 Toå chöùc söûa chöõa taøu noäi ñòa (chaïy soâng hoà)
Taát caû caùc con taøu muoán ñöôïc pheùp hoaït ñoäng khai thaùc bình
thöôøng ñöôïc tieán haønh kieåm tra kyõ thuaät vaø söûa chöõa ñeå:
- Xaùc ñònh traïng thaùi kyõ thuaät phuïc vuï an toaøn khai thaùc.
- Xin caáp giaáy chöùng nhaän caáp taøu cuõng nhö taùi xaùc nhaän laïi hieäu
löïc cuûa giaáy chöùng nhaän caáp taøu ñaõ ñöôïc caáp.
Vieäc kieåm tra trong ñoùng môùi vaø trong söûa chöõa ñöôïc tieán haønh
theo caùc noäi dung vaø ñònh kyø nhö sau:
1- Kieåm tra laàn ñaàu ñeå trao caáp
Kieåm tra laàn ñaàu ñeå trao caáp nhaèm xaùc laäp khaû naêng trao caáp cho
taøu laàn ñaàu tieân ñöôïc ñöa ñeán Ñaêng kieåm ñeå phaân caáp. Khoái löôïng kieåm
tra phaûi ñuû caû voû, maùy, ñieän, thieát bò... ñeå ñaùnh giaù traïng thaùi kyõ thuaät
toaøn dieän cuûa taøu vaø tuøy thuoäc vaøo tuoåi taøu cuõng nhö hoà sô kyõ thuaät maø
taøu coù.
2- Kieåm tra ñònh kyø
Kieåm tra ñònh kyø ñeå duyeät laïi caáp ñaõ trao cho taøu.
Thôøi haïn giöõa hai laàn kieåm tra ñònh kyø ñoái vôùi taát caû caùc loaïi taøu
laø 5 naêm.
3- Kieåm tra haøng naêm
Kieåm tra haøng naêm nhaèm xaùc nhaän caùc ñieàu kieän duy trì caáp ñaõ
trao cho taøu. Thôøi gian giöõa hai laàn kieåm tra haøng naêm qui ñònh nhö
sau:
- Saùu thaùng moät laàn ñoái vôùi taøu voû goã khoâng boïc ngoaøi
- Moãi naêm moät laàn ñoái vôùi caùc loaïi taøu coøn laïi
4- Kieåm tra treân ñaø
Kieåm tra treân ñaø nhaèm xaùc nhaän tình traïng kyõ thuaät caùc phaàn
chìm döôùi nöôùc ñeå duy trì caáp ñaõ trao cho taøu. Thôøi gian kieåm tra treân
ñaø ñöôïc qui ñònh nhö sau:
- Ñoái vôùi taøu voû goã khoâng boïc ngoaøi: moät naêm moät laàn
- Ñoái vôùi taát caû caùc taøu coøn laïi: 2,5 naêm moät laàn, tuy nhieân trong
ñònh kyø 5 naêm phaûi leân ñaø hai laàn, moät trong hai laàn leân ñaø phaûi truøng
vôùi ñôït kieåm tra ñònh kyø vaø khoaûng caùch toái ña giöõa hai laàn leân ñaø
khoâng quaù ba naêm. Ñeå thuaän tieän cho vieäc kieåm tra, Ñaêng kieåm khuyeán
khích boá trí ñôït kieåm tra treân ñaø truøng vôùi ñôït kieåm tra haøng naêm laàn
thöù hai hoaëc thöù ba.
5- Kieåm tra baát thöôøng
- Kieåm tra baát thöôøng taøu hoaëc töøng phaàn maùy moùc, thaân taøu,
trang thieát bò cuûa chuùng ñöôïc tieán haønh trong moïi tröôøng hôïp theo yeâu
caàu cuûa chuû taøu, baûo hieåm, hoaëc theo chæ thò ñaëc bieät cuûa Nhaø nöôùc. Caên
cöù vaøo muïc ñích kieåm tra, tuoåi taøu vaø traïng thaùi kyõ thuaät cuûa taøu, Ñaêng
kieåm seõ qui ñònh khoái löôïng kieåm tra vaø trình töï kieåm tra.
- Ñoái vôùi taøu bò tai naïn thì vieäc kieåm tra baát thöôøng phaûi ñöôïc tieán
haønh ngay sau khi taøu bò tai naïn.
Vieäc kieåm tra naøy nhaèm muïc ñích phaùt hieän hö hoûng, xaùc ñònh
khoái löôïng, noäi dung coâng vieäc caàn thieát ñeå khaéc phuïc nhöõng haäu quaû
do tai naïn gaây ra vaø tieán haønh thöû nghieäm neáu caàn thieát cuõng nhö xaùc
ñònh khaû naêng vaø ñieàu kieän giöõ caáp cho taøu.
Ñoái vôùi taøu soâng vaø ven bieån noäi ñòa, chæ hoaït ñoäng trong nöôùc,
khoâng ra haûi phaän quoác teá thì laäp keá hoaïch söûa chöõa taøu phuø hôïp vôùi
thôøi gian qui ñònh ñeå kieåm tra duy trì caáp taøu khoâng maáy khoù khaên vì
khoâng bò raøng buoäc bôûi caùc coâng öôùc vaø qui ñònh quoác teá cuõng nhö keá
hoaïch kinh doanh khai thaùc con taøu laø chuû ñoäng ñöôïc.
4.1.2 Toå chöùc söûa chöõa taøu bieån
Vieäc toå chöùc söûa chöõa cho ñoäi taøu ñi bieån quoác teá laø moät vieäc heát
söùc quan troïng vaø khaù phöùc taïp nhaèm ñaûm baûo cho vieäc khai thaùc chaát
löôïng kinh teá vaø an toaøn cho ñoäi taøu.
Ñeå ñaûm baûo muïc tieâu ñoù, chuû taøu caàn phaûi toå chöùc thöïc hieän toát
“Heä thoáng haøi hoøa kieåm tra vaø caáp giaáy chöùng nhaän (HSSC) (“The
Harmonized system of survey and cevtification”).
Khoâng nhöõng chuû taøu maø nhaø maùy ñoùng - söûa chöõa taøu cuõng caàn
naém vöõng heä thoáng naøy ñeå chuû ñoäng vaø ñoùng goùp cho ñaûm baûo tình
traïng kyõ thuaät toát ñoäi taøu.
Heä thoáng haøi hoøa kieåm tra vaø caáp giaáy chöùng nhaän (HSSC) lieân
quan ñeán vieäc kieåm tra vaø caáp giaáy chöùng nhaän theo yeâu caàu cuûa caùc
290 CHÖÔNG 4
Coâng öôùc: SOLAS 74, LOADLINE 66, MARPOL 73/78 vaø caùc Boä luaät:
IBC, BCH, IGC vaø GAS ñaõ coù hieäu löïc töø ngaøy 3-2-2000.
Taát caû caùc coâng öôùc vaø Boä luaät neâu treân ñeàu quy ñònh vieäc caáp giaáy
chöùng nhaän ñeå xaùc nhaän raèng caùc yeâu caàu töông öùng ñöôïc ñaùp öùng thoûa
maõn. Ñeå caáp ñöôïc giaáy chöùng nhaän lieân quan vaø duy trì hieäu löïc cuûa noù,
thì phaûi thöïc hieän vieäc kieåm tra vaø ñieàu naøy laøm cho taøu phaûi ngöøng
hoaït ñoäng trong moät soá ngaøy nhaát ñònh. Theo heä thoáng kieåm tra vaø caáp
giaáy chöùng nhaän tröôùc ñaây, ngaøy kieåm tra vaø khoaûng thôøi gian quy ñònh
giöõa caùc ñôït kieåm tra thöôøng coù söï khaùc nhau vaø ñieàu naøy gaây ra nhieàu
baát lôïi cho lòch trình khai thaùc cuûa taøu. Thöïc teá laø coù nhöõng con taøu vöøa
môùi ñöôïc kieåm tra theo yeâu caàu cuûa Coâng öôùc naøy, laïi phaûi quay laïi
caûng hoaëc xöôûng ñeå thöïc hieän kieåm tra theo yeâu caàu cuûa Coâng öôùc khaùc.
Vieäc aùp duïng heä thoáng haøi hoøa kieåm tra HSSC seõ khaéc phuïc ñöôïc vaán
ñeà phieàn phöùc ñoù.
Caùc yeâu caàu quoác teá veà HSSC theo caùc Coâng öôùc SOLAS vaø
LOADLINE ñaõ ñöôïc IMO (International Maritime Organization) thoâng
qua taïi Hoäi nghò quoác teá veà HSSC toå chöùc naêm 1998. Moät trong nhöõng
muïc tieâu cô baûn cuûa HSSC laø cho pheùp moät trong nhöõng muïc tieâu cô
baûn cuûa HSSC laø cho pheùp ñeå cho caùc ñôït kieåm tra ñöôïc thöïc hieän taïi
cuøng moät thôøi ñieåm. Muoán nhö vaäy phaûi coù moät söï chaáp nhaän “du di”
tröôùc ba thaùng, sau ba thaùng so vôùi thôøi ñieåm baét buoäc kieåm tra ñònh
kyø. Sô ñoà döôùi ñaây cho ta thaáy ñieàu ñoù.
Thôøi haïn cuûa caùc giaáy chöùng nhaän, tröø giaáy chöùng nhaän an toaøn
taøu khaùch 12 thaùng, ñöôïc thoáng nhaát laø khoâng quaù 5 naêm. Thôøi haïn 5
naêm cuûa giaáy chöùng nhaän theo heä thoáng HSSC ñöôïc tính töø ngaøy heát
haïn cuûa giaáy chöùng nhaän cuõ treân taøu, chöù khoâng tính töø ngaøy hoaøn
thaønh kieåm tra ñònh kyø (kieåm tra phuïc hoài) tröø tröôøng hôïp ñôït kieåm tra
ñònh kyø ñöôïc hoaøn thaønh tröôùc ngaøy heát haïn cuûa giaáy chöùng nhaän cuõ
quaù 3 thaùng.
Ví duï: Neáu ñôït kieåm tra ñònh kyø ñöôïc hoaøn thaønh tröôùc ngaøy heát
haïn cuûa giaáy chöùng nhaän cuõ 2 thaùng thì thôøi haïn hieäu löïc cuûa giaáy
chöùng nhaän laø 5 naêm 2 thaùng.
X - Ngaøy hoaøn thaønh kieåm tra ñònh kyø

° - Ngaøy heát haïn cuûa giaáy chöùng nhaän (giaáy chöùng nhaän môùi coù
haïn hieäu löïc 5 naêm + 2 thaùng).
Thôøi haïn hieäu löïc cuûa giaáy chöùng nhaän coù theå ñöôïc keùo daøi theâm
toái ña 3 thaùng ñeå cho pheùp taøu thöïc hieän chuyeán ñi ñeán caûng maø taïi ñoù
taøu ñöôïc kieåm tra.
Danh muïc caùc giaáy Chöùng nhaän ñöôïc caáp theo HSSC:
* Giaáy Chöùng nhaän an toaøn taøu khaùch (SP)
* Giaáy Chöùng nhaän an toaøn keát caáu taøu haøng (SC)
* Giaáy Chöùng nhaän an toaøn trang thieát bò taøu haøng (SE)
* Giaáy Chöùng nhaän an toaøn voâ tuyeán ñieän (SR)
* Giaáy Chöùng nhaän maïn khoâ quoác teá (LL)
* Giaáy Chöùng nhaän mieãn giaûm maïn khoâ quoác teá (LLE)
* Giaáy Chöùng nhaän ngaên ngöøa oâ nhieãm daàu quoác teá
* Giaáy Chöùng nhaän ngaên ngöøa oâ nhieãm quoác teá do chôû xoâ chaát loûng
ñoäc (NLS)
* Giaáy Chöùng nhaän phuø hôïp quoác teá cho vieäc chôû xoâ hoùa chaát nguy
hieåm (CHM)
* Giaáy Chöùng nhaän phuø hôïp cho vieäc chôû xoâ hoùa chaát nguy hieåm (ECHM)
* Giaáy Chöùng nhaän phuø hôïp quoác teá cho vieäc chôû xoâ khí hoùa loûng (GAS)
* Giaáy Chöùng nhaän phuø hôïp cho vieäc chôû xoâ khí hoùa loûng (EGAS)
HEÄ THOÁNG HAØI HOØA KIEÅM TRA VAØ CAÁP GIAÁY CHÖÙNG NHAÄN
Boá trí sô ñoà
Naêm 0 1 2 3 4 5
Thaùng 0 9 12 15 21 24 27 33 36 39 45 48 51 57 60
R R R R R
GCN taøu khaùch ←→ ←→ ←→ ←→ ←→
GCN an toaøn trang A A or P R
← → ← → ←→
thieát bò
GCN an toaøn voâ P P P P R
←→ ←→ ←→ ←→ ←→
tuyeán ñieän
A A or I I or A A R
GCN an toaøn keát caáu ← → ← → ← → ← → ←→
A A or I I or A A R
GCN IGC/GC ←→ ←
→ ←
→ ←→ ←→
A A or I I or A A R
GCN IBC/BHC ← → ← → ← → ← → ←→
A A A A R
GCN LL 66 ←→ ←→ ←→ ←→ ←→
A A or I I or A A R
GCN MARPOL Ax. II ← → ← → ← → ← → ←→
A A or I I or A A R
GCN MARPOL Ax. I ←→ ←
→ ←
→ ←→ ←→
292 CHÖÔNG 4
Kyù hieäu caùc ñôït kieåm tra
R - Kieåm tra ñònh kyø (ñeå caáp giaáy Chöùng nhaän môùi).
P - Kieåm tra chu kyø.
I - Kieåm tra trung gian.
A - Kieåm tra haøng naêm.
4.2 CAÙC DAÏNG HÖ HOÛNG THOÂNG THÖÔØNG

Thaân taøu bò hö haïi do raát nhieàu nguyeân nhaân vaø bieåu hieän döôùi
nhieàu daïng hình khaùc nhau. Caùc daïng hö hoûng phoå bieán nhaát thöôøng laø:
raïn nöùt, tai naïn treân bieån, chaùy vaø noå, aên moøn, sinh vaät bieån.
4.2.1 Raïn nöùt

Caùc loaïi raïn nöùt ñöôïc phaân ra laøm ba nhoùm chính:
- Raïn nöùt toaøn phaàn, töùc laø tröôøng hôïp khi thaân taøu bò veát nöùt
chaïy suoát moät maët caét (H.4.1);
- Raïn nöùt töøng phaàn, khi taát caû caùc chi tieát keát caáu trong moät khu
vöïc nhaát ñònh bò nöùt, nhöng veát nöùt khoâng lan tieáp (H.4.2);
- Raïn nöùt cuïc boä, khi veát nöùt xaûy ra taïi moät vò trí treân moät chi tieát
keát caáu (H.4.3).
Hình 4.1: Raïn nöùt toaøn phaàn

1- Boong giöõa
2- Taám bao maïn
3- Boong treân cuøng 1- Vaùch doïc
4- Thöôïng taàng 2- Xöông boong chính
5- Thaønh maïn gia 3- Boong treân cuøng
6- Loã thoaùt nöôùc 4- Mieäng khoang
5- Phaàn toân boong aên vaøo
mieäng khoang
6- Xuaát phaùt ñieåm cuûa veát nöùt
7- Veát nöùt ôû mieäng khoang
Hình 4.2: Raïn nöùt töøng phaà8-nVeát nöùt treân boong
a) Raïn nöùt ôû vuøng loã thoaùt nöôùc treân boong
b) Raïn nöùt ôû vuøng mieäng khoang vaø boong
Hình 4.3: Raïn nöùt cuïc boä ñöôøng söôøn chính cuûa taøu daàu
294 CHÖÔNG 4
Trong vuøng nöôùc ngoït hoaëc lôï, theo quy phaïm phaân caáp vaø ñoùng
taøu soâng Vieät Nam TCVN 5801: 2001 thì löôïng hao moøn han gæ haøng
naêm töø lôùn nhaát ñeán nhoû nhaát nhö sau:
1- Taám boong, cô caáu boong, nhöõng taám treân cuûa maïn, cuûa vaùch ôû
vuøng khoang haøng cuûa taøu chôû daàu thoâ - 0,18mm/naêm
2- Taám boong cuûa taøu haøng chôû haøng treân boong, taám boong, cô caáu
boong, taám treân cuûa maïn, cuûa vaùch ôû vuøng khoang haøng cuûa taøu chôû
haøng loûng - 0,12mm/naêm.
3- Daûi taám hoâng vaø daûi taám ñaùy keà vôùi taám hoâng.
4- Cô caáu trong vuøng ñaùy ñoâi - 0,06mm/naêm.
5- Taám boong, cô caáu boong, thaønh quaày mieäng khoang haøng chöa
ñöôïc noùi ñeán ôû caùc ñieåm 1,2; - 0,03mm/naêm.
6- Taám ñaùy treân, nhöõng taám döôùi cuûa maïn trong, cuûa vaùch -
0,05mm/naêm.
Caùc loaïi raïn nöùt treân thöôøng gaây ra bôûi nhöõng nguyeân nhaân chính
sau:
a) Keát caáu chi tieát khoâng ñuùng qui caùch gaây öùng suaát taäp trung vöôït
quaù giôùi haïn beàn cuûa vaät lieäu;
b) Nguyeân nhaân vaät lieäu khoâng ñaûm baûo chaát löôïng yeâu caàu;
c) Chaát löôïng gia coâng, laép raùp caùc chi tieát khoâng toát, ví duï: haøn
khoâng ñuùng qui trình gaây öùng suaát beân trong lôùn, khoâng ñoàng ñeàu, hoaëc
caùc moái haøn ngaäm xæ, roã trôû thaønh nôi xuaát phaùt nhöõng veát nöùt, hoaëc
laép gheùp göôïng eùp nhöõng chi tieát khoâng ñuùng kích thöôùc...;
d) Ñieàu kieän laøm vieäc bieán ñoäng cuûa thaân taøu laøm giaûm söùc beàn
moûi cuûa thaân taøu;
e) Hao moøn keát caáu thaân taøu trong quaù trình söû duïng do hieän töôïng
han gæ, xoùi moøn... cuõng laøm taêng khaû naêng raïn nöùt thaân taøu;
f) Ñoái vôùi caùc taøu hoaït ñoäng ôû xöù laïnh söï thay ñoåi nhieät ñoä giöõa
ngaøy vaø ñeâm nhaát laø söï khaùc bieät veà nhieät ñoä giöõa khoâng khí vaø nöôùc
cuõng coù theå laø nguyeân nhaân raïn nöùt taøu. Ví duï: nhieät ñoä khoâng khí
+5oC, nhieät ñoä nöôùc –5oC coù theå taêng öùng suaát keùo treân boong ít nhaát
100kG/cm2;
g) Vieäc boác xeáp haøng hoùa khoâng ñuùng qui caùch laøm taêng öùng suaát
beân trong thaân taøu daãn ñeán hieän töôïng raïn nöùt.
Hình 4.4: Phaân boá raïn nöùt maïn taøu vaø boong taøu theo thoáng keâ cuûa Det
Norske Veritas töø 85 chieác taøu chôû daàu (soá treân baûn veõ laø soá thöù töï
töøng con taøu)
a) Maïn taøu; b) Boong taøu
296 CHÖÔNG 4
Hình 4.5: Phaân boá raïn nöùt maïn taøu vaø boong taøu theo thoáng keâ cuûa Det
Norske Veritas töø 69 con taøu chôû haøng khoâ (soá treân baûn veõ laø soá thöù töï
töøng con taøu)
a) Maïn taøu; b) Boong taøu
Vuøng taäp trung cuûa caùc hieän töôïng raïn nöùt noùi treân ôû caùc loaïi taøu
haàu nhö gaàn töông töï, chæ khaùc nhau veà maät ñoä taäp trung. Theo con soá
thoáng keâ cuûa Del Norske Veritas hieän töôïng raïn nöùt ñoái vôùi taøu daàu
thöôøng taäp trung caû ôû buïng taøu, sau ñeán phaàn muõi vaø laùi. Treân boong
taøu chôû daàu hieän töôïng raïn nöùt xaûy ra vôùi maät ñoä ít hôn so vôùi thaân
taøu. Ñoái vôùi taøu chôû haøng khi hieän töôïng raïn nöùt ôû phaàn thaân taøu cuõng
taäp trung ôû phaàn buïng, muõi vaø laùi nhöng maät ñoä coù ít hôn so vôùi taøu
daàu, coøn treân boong taøu maät ñoä raïn nöùt ôû taøu haøng khoâ laïi nhieàu so vôùi
taøu daàu (H.4.4 vaø H.4.5).
Ñieàu ñoù cho thaáy raèng öùng suaát lôùn thöôøng xaûy ra ôû phaàn giöõa
thaân taøu, moät phaàn do moâmen uoán chung, phaàn khaùc do öùng suaát cuïc boä
trong keát caáu. ÔÛ phaàn muõi hö hoûng chuû yeáu laø hieän töôïng va ñaäp cuûa
soùng Slamming coøn ôû phaàn laùi do chaán ñoäng chaân vòt.
4.2.2 Tai naïn treân bieån

Trong thôøi gian vaän haønh caùc loaïi taøu thuyeàn thöôøng gaëp caùc daïng
tai naïn treân bieån sau ñaây:
- Ñaâm va giöõa caùc taøu hoaëc taøu ñaâm va vaøo bôø caûng gaây hö hoûng
thaân taøu;
- Va ñaäp cuûa soùng laøm hö haïi phaàn muõi; soùng lôùn ñaäp leân boong coù
theå laøm hö haïi thieát bò treân boong, caùc keát caáu thöôïng taàng... Nhieàu
tröôøng hôïp khi taøu khoâng ñuû söùc beàn, soùng lôùn ñaõ laøm gaõy vaø gaây ñaém
taøu;
- Maéc caïn: hieän töôïng naøy thöôøng xaûy ra nhaát ñoái vôùi nhöõng taøu
hoaït ñoäng ôû vuøng nöôùc caïn, maéc caïn gaây hö haïi chuû yeáu ôû phaàn ñaùy taøu;
- Vaáp ñaù ngaàm: hö haïi chuû yeáu ôû ñaùy taøu;
- Vaáp phaûi baêng, chöôùng ngaïi noåi (caây coái gaõy...) laøm haïi muõi vaø
chaân vòt.
Nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa nhöõng vuï tai naïn ñoù laø:
a) Ñieàu kieän thôøi tieát xaáu (söông muø, baõo toá...) laøm maát khaû naêng
nhaän bieát chöôùng ngaïi cuûa ngöôøi laùi taøu, laøm maát khaû naêng ñieàu khieån
taøu; soùng gioù lôùn cuõng gaây hö haïi taøu.
b) Taøu maát tính aên laùi, maát khaû naêng ñieàu khieån. Nguyeân nhaân
chính coù theå do maùy moùc ñieàu khieån bò hö haïi, ñoäng cô chính bò hoûng,
thieát bò ñieàu khieån taøu khi laâm naïn khoâng chaïy, ngöôøi ñieàu khieån taøu
keùm, khoâng thoâng hieåu giöõa thuyeàn vieân vaø nhaân vieân caûng hoaëc nhaân
298 CHÖÔNG 4
vieân taøu keùo khi ra vaøo caûng...

c) Khoâng thoâng hieåu luoàng laïch vaø vuøng hoaït ñoäng cuûa taøu.
4.2.3 Chaùy vaø noå

Caùc vuï chaùy vaø noå thöôøng xaûy ra nhaát khi taøu ñang boác xeáp haøng
hoùa ôû caûng (40% soá vuï chaùy vaø noå) tieáp ñoù laø khi söûa chöõa trong xöôûng
(≈ 25% soá vuï).
Phaïm vi thieät haïi do chaùy gaây ra phuï thuoäc vaøo:
- Vò trí chaùy;
- Loaïi haøng hoùa;
- Keát caáu vaø thieát bò taøu ôû vuøng bò chaùy;
- Phöông phaùp daäp löûa...
Thoâng thöôøng caùc vuï chaùy thöôøng xaåy ra ôû khoang chöùa haøng, sau
tôùi buoàng maùy coù noài hôi vaø oáng khoùi. Buoàng maùy dieâzen ít khaû naêng
chaùy hôn, caùc vuï chaùy ôû loaïi buoàng maùy naøy thöôøng do noài hôi phuï.
Nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa caùc vuï chaùy vaø noå laø:
a) Haøng hoùa coù khaû naêng töï boác chaùy hoaëc deã baét löûa ví duï: boät caù,
boâng, haøng nguõ coác, nguyeân lieäu chaùy, saêng, daàu hôi ñoát;
b) Thieáu thaän troïng trong khi boác xeáp haøng hoùa vaø nhaát laø khi
thau röûa khoang chöùa haøng treân taøu daàu;
c) Veä sinh buoàng maùy khoâng toát, daàu môõ lan treân buoàng maùy taïo
khaû naêng deã baét löûa.
4.2.4 AÊn moøn
Hieän töôïng hö hoûng kim loaïi do aên moøn gaây ra laø hieän töôïng phoå
bieán nhaát trong taát caû caùc keát caáu kim loaïi ñaëc bieät laø taøu thuûy. Noù haïn
cheá tuoåi thoï cuûa thaân taøu, giaûm hieäu quaû kinh teá söû duïng vaø ñoâi khi coøn
laø nguyeân nhaân cuûa nhöõng vuï tai naïn lôùn cuûa taøu treân bieån.
Döïa vaøo cô caáu cuûa quaù trình aên moøn, ngöôøi ta phaân ra laøm hai
loaïi aên moøn chính:
a) AÊn moøn hoùa hoïc, trong ñoù hieän töôïng aên moøn xaûy ra do nhöõng
phaûn öùng hoùa hoïc oxit kim loaïi;
b) AÊn moøn ñieän hoùa, trong ñoù aên moøn xaûy ra döôùi taùc duïng cuûa moâi
tröôøng chaát ñieän phaân (dung dòch muoái, kieàm hoaëc axit).
Veà maët ñaëc tính huûy hoaïi cuûa hieän töôïng aên moøn, ta coù theå phaân bieät:
- AÊn moøn toaøn phaàn, töùc laø khi toaøn boä beà maët bò han gæ (coù theå
ñoàng ñeàu hoaëc khoâng) (H.4.6);
Hình 4.6: Caùc daïng aên moøn (a ÷ c) aên moøn toaøn phaàn
(d ÷ i) aên moøn cuïc boä
a) AÊn moøn ñoàng ñeàu; b) AÊn moøn khoâng ñoàng ñeàu
c) AÊn moøn moät thaønh phaàn hôïp kim; d) AÊn moøn loang
e) AÊn moøn loã choã; f) AÊn moøn ñieåm; g) AÊn moøn giöõa caùc tinh theå
h) AÊn moøn xuyeân tinh theå; i) AÊn moøn döôùi beà maët
- AÊn moøn cuïc boä, han gæ chæ taäp trung ôû moät vò trí nhaát ñònh treân
chi tieát keát caáu. Loaïi aên moøn cuïc boä coøn ñöôïc phaân bieät nhö sau:
+ AÊn moøn loã choã, loaïi naøy aên khoâng roäng nhöng saâu loã choã ôû moät
vaøi ñieåm;
+ AÊn moøn ñieåm, loaïi naøy xaûy ra treân moät beà maët raát nhoû (phaïm vi baùn
kính töø 0,2 ÷ 1,0mm) nhöng veát gæ aên saâu coù khi ñuïc thuûng caû keát caáu;
+ AÊn moøn giöõa caùc tinh theå gaây huûy hoaïi teá vi taêng ñoä gioøn cuûa kim
loaïi;
+ AÊn moøn xuyeân tinh theå, hieän töôïng naøy thöôøng keát hôïp vôùi söï
raïn nöùt teá vi cuûa kim loaïi;
+ AÊn moøn moät thaønh phaàn hôïp kim;
300 CHÖÔNG 4
+ AÊn moøn döôùi beà maët, loaïi aên moøn naøy xuaát phaùt töø beà maët nhöng
phaùt trieån chính ôû phía döôùi beà maët. Loaïi naøy thöôøng xaûy ra ñoái vôùi
kim loaïi coù thaønh phaàn hoùa hoïc phaân boá khoâng ñoàng ñeàu hoaëc khi caùn
ñaõ bò taùch lôùp.
Baûng 4.2: Caáp chòu aên moøn
Heä soá K cuûa Heä soá K cuûa

Khaû naêng chòu aên W, K theùp,
Caáp hôïp kim ñoàng, hôïp kim nhoâm,
moøn (mm/naêm) (g!m2.h)
(g/m2.h) (g/m2.h)
4 Cao < 0,01 < 0,013 < 0, 012 < 0, 004
3 Toát 0, 01÷ 0, 1 0, 013 ÷ 0, 13 0, 012 ÷ 0, 12 0, 004÷ ≤ 0, 04
2 Bình thöôøng 0, 1÷ 0, 1 0, 13 ÷ 1, 3 0, 12 ÷ 1, 2 0, 04 ÷ 0, 4
1 Yeáu 1, 0 ÷ 10 1, 3 ÷ 13 1, 2 ÷ 12 0, 4 ÷ 4, 0
0 Khoâng coù khaû > 10 > 13 > 12 > 4, 0
naêng
Baûng 4.3: Ñaëc tính choáng aên moøn cuûa moät soá hôïp kim trong nöôùc bieån
Heä soá chieàu saâu aên moøn, mm/naêm

Khaû naêng
Teân hôïp kim vaø thaønh phaàn Naèm saâu trong nöôùc Ngaâm moät nöûa
choáng aên
hoùa hoïc Trung Trung
Max Max moøn
bình bình
Theùo caùc bon thaáp (khoâng coù lôùp 0,12 0,40 0,30 0,50 Thaáp
oxit beân ngoaøi)
Theùo caùc bon thaáp (coù lôùp oxit 0,09 0,90 0,20 1.0
beân ngoaøi)
Ñoàng (ñöôïc caùn nguoäi) 0,04 0,08 0,02 0,18 Xaáu
Ñoàng thanh chöùa 7% Al vaø 2% Si 0,03 0,08 0,01 0,05 Toát
Ñoàng thau coù chöùa 22% Zn, 2%
Al, 0,02% As 0,02 0,18 – –
Niken 0,02 0,1 0,04 –
Keõm kyõ thuaät 99,5% 0,028 0,03 – –
Titan 0,00 0,00 0,00 0,00 Raát toát
Theùp croâm X13 – 0,28 – – Toát
Theùp croâm X17 – 0,20 – –
Theùp croâm-niken 1X18H9 – 0,18 – –
Theùp croâm-niken X18H10M – 0,02 – –
Theùp croâm-niken X25H20 – 0,02 – –
Trong vuøng nöôùc ngoït hoaëc lôï, theo Quy phaïm phaân caáp vaø ñoùng
taøu soâng Vieät Nam TCVN 5801:2001 thì löôïng hao moøn han gæ haøng
naêm töø lôùn nhaát ñeán nhoû nhaát nhö sau:
1 Taám boong, cô caáu boong, nhöõng taám treân cuûa maïn, cuûa vaùch
0,18 mm/naêm
ôû vuøng khoang haøng cuûa taøu chôû daàu thoâ
2 Taám boong cuûa taøu haøng chôû haøng treân boong, taám boong, cô
caáu boong, taám treân cuûa maïn, cuûa vaùch ôû vuøng khoang haøng 0,12 mm/naêm
cuûa taøu chôû haøng loûng
3 Daûi taám hoâng vaø daûi taám ñaùy keà vôùi hoâng 0,08 mm/naêm
4 Cô caáu trong vuøng ñaùy ñoâi 0,06 mm/naêm
5 Taám boong, cô caáu boong, thaønh quaày mieäng khoang haøng

0,03 mm/naêm
chöùa ñöôïc noùi ñeán ôû caùc ñieåm 1, 2
6 Taám ñaùy treân, nhöõng taám döôùi cuûa maïn trong, cuûa vaùch 0,05 mm/naêm
Ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä chòu aên moøn cuûa kim loaïi ngöôøi ta thöôøng söû
duïng heä soá khoái löôïng K - khoái löôïng kim loaïi bò aên moøn treân moät ñôn
vò dieän tích trong moät ñôn vò thôøi gian söû duïng. Nhöng baèng heä soá K ta
khoâng theå so saùnh ñöôïc ñoä aên moøn giöõa caùc kim loaïi neân ngöôøi ta
thöôøng tính chieàu saâu aên moøn trung bình:
K
W= , (mm/naêm)
1000.d
trong ñoù: K - heä soá khoái löôïng, g/m2.naêm;
d - khoái löôïng rieâng cuûa kim loaïi, g/cm3.
Treân baûng 4.2 neâu caùc caáp chòu aên moøn döïa vaøo chieàu saâu aên moøn
trung bình. Coøn treân baûng 4.3 bieåu thò ñaëc tính chòu aên moøn cuûa moät soá
kim loaïi vaø hôïp kim trong nöôùc bieån.
Qua baûng 4.3 ta thaáy haàu nhö taát caû caùc kim loaïi ñeàu bò aên moøn
trong ñieàu kieän nöôùc bieån chæ tröø coù Mg vaø hôïp kim cuûa noù.
Söï aên moøn cuûa kim loaïi trong nöôùc bieån phuï thuoäc vaøo raát nhieàu
yeáu toá khaùc nhau nhö noàng ñoä muoái, thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa nöôùc bieån,
nhieät ñoä, chieàu saâu ngaâm, chaát löôïng theùp vaø caùc loaïi vi sinh vaät thöïc
vaät baùm treân thaân taøu...
Ñoái vôùi theùp taám, toác ñoä aên moøn naèm vaøo khoaûng töø 0,1 ÷ 1,0mm/naêm
phuï thuoäc vaøo vò trí caùch maët nöôùc. ÔÛ vuøng giaùp ranh giöõa nöôùc vaø
khoâng khí coù ñoä aên moøn lôùn nhaát.
Trong keát caáu taøu thuûy aên moøn ñoàng ñeàu treân beà maët khoâng ñaùng
lo ngaïi baèng hieän töôïng aên moøn loã choã vì loaïi naøy coù khi aên saâu tôùi
5mm laøm giaûm nghieâm troïng söùc beàn voû taøu.
302 CHÖÔNG 4
4.2.5 Sinh vaät bieån
Moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính laøm taøu giaûm toác ñoä laø treân
beà maët thaân taøu ngaâm döôùi nöôùc baùm moät soá sinh vaät döôùi bieån bao
goàm caùc loaïi haàu, haø, rong, reâu sinh soáng trong nöôùc maën. Ngoaøi vieäc
laøm taêng söùc caûn thaân taøu, haàu, haø, rong, reâu bieån coøn laøm taêng ñoä aên
moøn thoâng qua:
- Vieäc taêng khaû naêng thaåm thaáu oxy tôùi nhöõng phaàn khoâng bò haàu,
haø baùm, do ñoù gaây taäp trung han gæ taïi nôùi ñoù;
- Thay ñoåi thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa nöôùc bieån bao quanh voû taøu bôûi
khí thaûi cuûa ñoäng thöïc vaät hoaëc xaùc sinh vaät cheát;
- Huûy hoaïi lôùp baûo veä thaân taøu.
Soá löôïng vaø ñoä lôùn cuûa caùc lôùp haàu, haø, rong, reâu baùm treân thaân
taøu tuøy thuoäc tröôùc tieân vaøo lôùp sôn choáng haàu, haø vaø phuï thuoäc vaøo
ñieàu kieän cuûa töøng luoàng laïch. Trong ñieàu kieän thuaän lôïi lôùp haàu, haø,
rong, reâu bieån coù theå leân tôùi 30kg treân 1m2. Thaønh phaàn vaø ñoä lôùn cuûa
lôùp haàu, haø ñöôïc neâu treân baûng 4.4.
Baûng 4.4
Chieàu Thaønh phaàn
Soá ngaøy Maät ñoä daøy lôùp
Tuyeán Boä Men-
treân haàu, haø, haàu, Reâu
haøng haûi Haàu, haø chaân Saâu boï Bugula bra-
bieån (%) haø, xanh
loâng nipora
(mm)
Baéc Myõ 1, 75 ÷ 2, 5 25 ÷ 40 3 ÷ 3, 5 – – – –
Nam Myõ 1, 2 ÷ 2, 6 25 ÷ 40 4 – – – –
Taây Phi 1,4 75 < 22 24 41 11 – 9 9
Nam Phi
vaø Ñoâng 1,3 40 5÷6 39 36 6÷8 6÷8 6÷8 3
Phi
AÁn Ñoä 1, 2 ÷ 1, 8 20 ÷ 35 3÷9 22 ÷ 32 34 ÷ 37 – 15 ÷ 23 11 4, 4 ÷ 9
UÙc 2, 4 25 ÷ 40 3÷4 58 21 – 5 – 5
Ñòa
Trung 1,1 40 7 28 30 – 36,7 6,0 5,7
Haûi
4.3 COÂNG NGHEÄ SÖÛA CHÖÕA VOÛ TAØU

4.3.1 Toå chöùc coâng ngheä söûa chöõa
Treân cô sôû nhöõng daïng hö hoûng keå treân chuùng ta coù nhöõng coâng
vieäc söûa chöõa khaùc nhau. Caùc loaïi söûa chöõa tuaân theo qui phaïm phaân
caáp goïi laø söûa chöõa ñònh kyø, muïc ñích cuûa coâng vieäc söûa chöõa ñònh kyø laø
ñaûm baûo caáp cuûa con taøu theo ñuùng caáp ñaõ ñöôïc ñoùng. Trong coâng vieäc
söûa chöõa ñònh kyø naøy ngöôøi ta phaân ra:
- Söûa chöõa nhoû: sau moãi chuyeán ñi bieån veà;
- Söûa chöõa trung bình: haøng naêm;
- Söûa chöõa lôùn: boán naêm moät laàn.
Ngoaøi caùc coâng vieäc söûa chöõa ñònh kyø trong caùc xöôûng söûa chöõa taøu
thöôøng gaëp moät soá loaïi coâng vieäc söûa chöõa khaùc nhau:
- Söûa chöõa tai naïn ñoái vôùi caùc con taøu gaëp naïn treân bieån keùo veà;
- Hoaùn caûi nhaèm caûi tieán moät vaøi boä phaän hoaëc thay ñoåi coâng duïng
con taøu;
- Söûa chöõa khoâi phuïc chæ tieán haønh ñoái vôùi nhöõng con taøu bò chaùy
hoaëc bò chìm;
- Söûa chöõa baûo haønh ñoái vôùi caùc con taøu trong dieän baûo haønh.
Tröôùc khi ñöa moät con taøu vaøo söûa chöõa, coâng taùc chuaån bò phaûi
laøm heát söùc caån thaän vaø chu ñaùo caû veà phaùi chuû taøu vaø xöôûng.
Veà phía chuû taøu phaûi coù moät ngöôøi hoaëc moät hoäi ñoàng phuï traùch
theo doõi vaø chòu hoaøn toaøn traùch nhieäm veà vieäc söûa chöõa taøu. Ngöôøi naøy
phaûi coù ñaày ñuû hieåu bieát veà traïng thaùi taøu keå caû trang thieát bò maùy
moùc, phaûi bieát nhöõng qui ñònh vaø qui phaïm chung phaûi naém ñöôïc nhöõng
yeâu caàu kyõ thuaät cuõng nhö nhöõng söï coá hö hoûng ñaõ xaûy ra treân con taøu.
Leân baûng haïng muïc söûa chöõa caøng sôùm, caøng chi tieát caøng toát.
Veà phía xöôûng taøu khi nhaän baát cöù moät con taøu naøo vaøo söûa chöõa
cuõng phaûi caân ñoái taát caû moïi coâng vieäc trong xí nghieäp vôùi khaû naêng veà
ngöôøi, maùy moùc, nguyeân vaät lieäu cuûa xí nghieäp. Vieäc caân ñoái phaûi ñaûm
baûo traùnh tình traïng coù phaân xöôûng quaù nhieàu coâng vieäc, laïi coù phaân
xöôøng khoâng coù vieäc laøm.
Xöôûng phaûi coá gaéng toái ña ñeå kieåm tra taøu vaø leân baûng haïng muïc
caàn söûa chöõa ñeå xaùc ñònh tieán ñoä, giaù trò, khoái löôïng cho hôïp ñoàng söûa
chöõa.
Vieäc khoù khaên nhaát ñoái vôùi moät xí nghieäp söûa chöõa taøu thuûy laø vaán
ñeà cung caáp vaät tö theo ñuùng nhu caàu veà soá löôïng, chuûng loaïi vaø chaát
löôïng. Do ñoù, vieäc haïch toaùn nguyeân vaät lieäu thöôøng phaûi keát hôïp chaët
cheõ vôùi caùc soá lieäu thoáng keâ töø nhieàu naêm tröôùc, ñoàng thôøi coäng theâm
moät khoaûn döï phoøng nhaát ñònh.
304 CHÖÔNG 4
Treân baûng 4.5 trình baøy tyû leä thay theá caùc chi tieát keát caáu thaân taøu
trong caùc laàn söûa chöõa cuûa Lieân Xoâ. Nhöõng soá lieäu naøy chæ coù tính tham
khaûo.
Baûng 4.5: Tyû leä thay theá caùc chi tieát keát caáu thaân taøu
Soá Tyû leä thay theá, (%) Soá laàn söûa chöõa Tyû leä thay theá trong 36 naêm, (%)
TT Chi tieát trong 36 naêm
keát caáu Ñaïi Trung Tieåu Ñaïi Trung Tieåu Ñaïi Trung Tieåu Toång
tu tu tu tu tu tu tu tu tu coäng
Voû 14,0 2,44 0,10 27 28,0 14,6 2,7 45
1 2 6
gheùp
2 Goã 71 14,50 2,66 2 6 27 142 87 71,8 301
Trang
thieát bò
phoøng
3 ôû, sinh 35 11,6 2,55 2 6 27 70 69 71,0 211
hoaït
vaø laøm
vieäc
Thieát
bò neo,
chaèng
4 22 4,40 – 2 6 27 45 26 – 72
buoäc
vaø cöùu
sinh
Ñöôøng
5 23 9,25 2,76 2 6 27 47 55 74,5 177
oáng
Thieát
6 19 510 1,20 2 6 27 38 30 32,4 101
bò caåu
Sôn
7 maï, xi 67 46,3 10,10 2 6 27 134 278 273,0 886
maêng
Trong quaù trình söûa chöõa, coâng taùc kieåm tra nghieäm thu phaûi ñöôïc
tieán haønh thöôøng xuyeân, nhaát laø ñoái vôùi caùc boä phaän chi tieát ñaõ ñöôïc
söûa chöõa xong. Vieäc kieåm tra ñoù, veà phía chuû taøu, do nhaân vieân trong
hoäi ñoàng giaùm ñònh söûa chöõa hoaëc coù theå do cô quan ñaêng kieåm ñöôïc uûy
nhieäm thöïc hieän; veà phía xöôûng, ñöôïc tieán haønh bôûi boä phaän kieåm tra
chaát löôïng cuûa xí nghieäp. Ñoái vôùi nhöõng boä phaän, chi tieát, thieát bò caàn
thieát phaân caáp theo qui phaïm nhaát thieát khi nghieäm thu phaûi coù maët cô
quan ñaêng kieåm.
Coâng taùc nghieäm thu toaøn boä sau khi söûa chöõa xong ñöôïc tieán haønh
theo moät chöông trình ñaõ thoáng nhaát giöõa chuû taøu, xöôûng söûa chöõa vaø
cô quan ñaêng kieåm.
Moïi khuyeát taät phaùt hieän trong quaù trình nghieäm thu phaûi söûa
chöõa ngay. Moãi laàn nghieäm thu phaûi laäp ñaày ñuû bieân baûn vôùi chöõ kyù cuûa
caùc beân höõu quan.
4.3.2 Chuaån bò vò trí coâng taùc
Tröôùc khi ñöa con taøu vaøo vò trí söûa chöõa, tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä vaø
phaïm vi söûa chöõa maø doïn deïp caùc trang thieát bò maùy moùc hoaëc cho
thuyeàn vieân ñi pheùp. Taøu ñöa vaøo söûa chöõa chæ giöõ laïi raát ít nhieân lieäu,
daàu môõ vaø neáu coù theå chæ neân ñeå trong moät haàm chöùa, coøn caùc haàm
khaùc phaûi ñaùnh röûa saïch, giaûi phoùng caùc hôi chaùy vaø ñoäc haïi. Phaûi doïn
saïch seõ caùc khoang haøng, heä thoáng laøm khoâ nöôùc doø.
Trong tröôøng hôïp söûa chöõa phaàn ngaâm nöôùc cuûa thaân taøu hoaëc thay
theá moät soá chi tieát keát caáu lôùn, nhaát thieát phaûi ñöa leân uï. Tuyeät ñoái
khoâng ñöôïc thaùo rôõ caùc chi tieát keát caáu lôùn cuûa thaân taøu khi taøu noåi
treân maët nöôùc vì nhö theá coù theå daãn tôùi haäu quaû hö haïi nghieâm troïng
neáu khoâng coù bieän phaùp phoøng ngöøa toát.
Sau khi taøu ñaõ ñöôïc ñöa vaøo vò trí söûa chöõa, ñeå phuïc vuï cho vieäc
xem xeùt kyõ löôõng caùc khuyeát taät cuõng nhö coâng vieäc söûa chöõa sau naøy,
heä thoáng giaøn giaùo vaø loái ñi laïi, vaän chuyeån phaûi ñaûm baûo ñaày ñuû an
toaøn vaø tieáp caän tôùi vò trí söûa chöõa.
Tröôùc khi tieán haønh thay theá hoaëc söûa chöõa moät chi tieát keát caáu
thaân taøu caàn phaûi di chuyeån taát caû caùc thieát bò coù theå bò hö haïi hoaëc
gaây hoûa hoaïn taïi caùc vò trí xung quanh. Neáu khoâng theå di chuyeån ñöôïc
thì nhaát thieát phaûi coù bieän phaùp baûo hieåm chaéc chaén.
Nôi laøm vieäc vaø taát caû caùc loái ñi laïi phaûi ñaày ñuû aùnh saùng phuø hôïp
vôùi coâng vieäc tieán haønh. Coù theå söû duïng heä thoáng chieáu saùng ôû ngay
treân taøu hoaëc keùo caùp töø beán leân. Caùc vò trí xa, trong caùc haàm phaûi boá
trí caùc ñeøn coù theå di ñoäng ñöôïc vaø phaûi ñaûm baûo yeâu caàu an toaøn lao
ñoäng.
Caùc vò trí laøm vieäc phaûi ñöôïc cung caáp ñaày ñuû döôõng khí. ÔÛ nhöõng
nôi khoâng theå ñöa ñöôøng oáng thoâng hôi tôùi thì phaûi söû duïng bình döôõng
khí ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc coâng taùc haøn, caét hoaëc ñoát noùng caùc keát caáu.
Taïi caùc vò trí haøn nhaát thieát phaûi coù caùc taám che chaén ñeå traùnh tai
naïn cho caùc coâng nhaân khaùc laøm vieäc gaàn ñoù. Khi haøn, caét hôi hoaëc ñoát
noùng phaûi löu yù tröôùc tieân tôùi caùc vaät lieäu coù theå gaây hoûa hoaïn. Neáu
thaáy ôû nhöõng nôi haøn coù hôi chaùy, vaät lieäu chaùy phaûi laäp töùc doïn deïp
306 CHÖÔNG 4
hoaëc baûo hieåm chaéc chaén.
4.3.3 Ñöa taøu vaøo uï, leân trieàn
Tröôùc khi ñöa taøu vaøo uï, thuyeàn tröôûng coù traùch nhieäm thoâng baùo
cho xöôûng taát caû caùc soá lieäu veà caùc kích thöôùc chuû yeáu cuûa thaân taøu:
chieàu daøi L, chieàu roäng B, môùn nöôùc T, chieàu cao toaøn boä, löôïng chieám
nöôùc; veà moät soá ñaëc ñieåm cuûa ñaùy taøu; veà vò trí cuûa caùc keát caáu nhoâ khoûi
thaân taøu. Ñoàng thôøi phaûi cung caáp cho xöôûng baûn veõ caét doïc vaø caét
ngang chính giöõa thaân taøu. Ngoaøi ra phaûi cung caáp caû nhöõng soá lieäu
phaân tích kieåm nghieäm thaønh phaàn khí taïi caùc haàm khoâng thoâng khí vaø
cho pheùp tieán haønh caùc coâng taùc haøn, caét hôi phuø hôïp vôùi qui ñònh
phoøng hoûa cuûa xí nghieäp.
Ngöôøi chòu traùch nhieäm tröïc tieáp trong vieäc cho taøu vaøo uï vaø rôøi uï
sau söûa chöõa laø thuyeàn tröôûng.
Xöôûng söûa chöõa taøu tröôùc khi cho taøu vaøo uï coù traùch nhieäm chuaån
bò ñaày ñuû caùc caên keâ ñeå coù theå tieán haønh coâng taùc söûa chöõa moät caùch
thuaän tieän, an toaøn. Chieàu cao cuûa caùc taám keâ ôû döôùi ky khoâng ñöôïc
pheùp nhoû hôn 1 ÷ 1,2m.
Khi ñöa taøu vaøo uï, uï phaûi ngaäp nöôùc tôùi khoaûng caùch ñaõ tính tröôùc
khoâng ñöôïc nghieâng hoaëc chuùi sao cho khoaûng caùch giöõa ky cuûa taøu vaø
ñöôøng ñaët ky treân uï caét nhau ít nhaát laø 0,3m. Vieäc ñöa taøu vaøo uï phaûi
tieán haønh sao cho troïng taâm cuûa taøu naèm gaàn saùt vôùi troïng taâm cuûa uï
vaø maët phaúng doïc taâm cuûa taøu truøng vôùi maët phaúng ñoái xöùng cuûa uï.
Neáu treân cuøng moät uï ta tieán haønh ñöa leân hai hoaëc nhieàu taøu thì
neân ñöa taøu coù môùn nöôùc saâu hôn vaøo tröôùc. Khoaûng caùch giöõa hai taøu
vaø taøu vôùi thaønh uï neân ñeå vaøo khoaûng > 1,2m ñeå ñaûm baûo cho thao taùc
vaøo uï vaø caùc coâng vieäc söûa chöõa sau naøy. Trong tröôøng hôïp caùc taøu ñöa
vaøo uï khoâng phaûi thay toân voû hoaëc thay raát ít, khoaûng caùch giöõa caùc taøu
vaø giöõa taøu vôùi uï coù theå giaûm xuoáng tôùi 0,5m.
4.3.4 Phaân loaïi caùc chi tieát ñeå söûa chöõa
Döïa vaøo möùc ñoä hö haïi cuûa chi tieát ngöôøi ta phaân ra loaïi chi tieát
caàn phaûi thay theá vaø loaïi chi tieát coù theå söûa chöõa ñöôïc.
Loaïi chi tieát caàn phaûi thay theá laø loaïi chi tieát coù beà maët bò aên moøn
treân 50% dieän tích beà maët taám vaø bò aên moøn töø 15 ÷ 45% chieàu daøy;
hoaëc beà maët bò bieán daïng quaù lôùn hoaëc bò hö haïi naëng do raïn nöùt hoaëc
caùc veát xöôùc quaù saâu khoâng theå söûa chöõa ñöôïc hoaëc söûa chöõa seõ gaây raïn
nöùt cuïc boä hoaëc giaûm söùc beàn chung cuûa taøu.
Ñeå phaân loaïi caùc chi tieát bò aên
moøn ta coù theå duøng nhieàu phöông
phaùp. Phöông phaùp coå ñieån vaø giaûn
ñôn nhaát laø phöông phaùp khoan loã
ñeå ño chieàu daøy coøn laïi cuûa taám, töø
ñoù suy ra chieàu saâu caùc veát han gæ....
Hình 4.7
Theo phöông phaùp naøy, taïi vò trí han
Thieát bò ño chieàu daøy
gæ nhieàu nhaát sau khi ñaùnh saïch sô
taâm cuûa loã khoan
boä phaûi khoan töø 3 tôùi 5 loã coù
φ 5 ÷ 10mm treân moät taám. Sau ñoù
ñaùnh thaät saïch nôi loã khoan vaø duøng thieát bò ño chuyeân duøng (H.4.7)
tieán haønh ño chieàu daøy taám. Neáu thaáy raèng ôû nhöõng loã khoan ñoù chieàu
daøy taám bò giaûm quaù nhieàu, phaûi ñaùnh saïch toaøn boä hai maët cuûa taám vaø
tieán haønh khoan theâm moät soá loã nöõa sao cho cöù 1m3 coù moät loã vaø laïi ño
chieàu daøy taám. Treân cô sôû nhöõng keát quaû ño treân, ta tính ñoä daøy trung
bình thöïc teá theo coâng thöùc:
ltr =
∑ li∆Si = la
Sa S
+ lb b
S S S
trong ñoù: la - ñoä daøy trung bình cuûa taám ôû phaïm vi khoâng han gæ Sa;
li - ñoä daøy trung bình cuûa taám ôû phaïm vi han gæ Sb
S = Sa + Sb
Duøng phöông phaùp khoan loã ta cuõng coù theå xaùc ñònh ñöôïc chieàu saâu
veát nöùt hoaëc veát aên moøn saâu. Luùc naøy ta khoan doïc theo ñöôøng nöùt caùc
loã khoan Φ5 ÷ 8mm . Chieàu saâu cuûa loã khoan phaûi lôùn hôn chieàu saâu veát
nöùt töø 1 ÷ 2mm. Neáu veát nöùt chaïy saâu suoát chieàu daøy taám thì phaûi khoan
xuyeân taám.
Taïi vò trí moãi loã khoan phaûi xem xeùt caùc veát ôû thaønh loã vaø ñaùy loã.
Neáu phaùt hieän veát nöùt coøn chaïy tieáp thì phaûi tieáp tuïc khoan vaø neân
khoan ôû choã döï ñoaùn coù khaû naêng keát thuùc veát nöùt.
Ngoaøi phöông phaùp khoan ñeå xaùc ñònh phaïm vi nöùt ta coøn coù theå
söû duïng caùc phöông phaùp sau:
a) Phöông phaùp thöû baèng daàu ma duùt: phöông phaùp naøy thöôøng
duøng ñeå thöû caùc veát nöùt xuyeân taám. Theo phöông phaùp naøy, taïi nhöõng
choã nghi ngôø coù veát nöùt ta boâi nhieàu daàu ma duùt vaøo choã ñoù. Neáu coù keõ
nöùt xuyeân, daàu ma duùt seõ thaám sang maët kia cuûa taám. Taïi choã nghi ngôø
308 CHÖÔNG 4
ôû phía maët khoâng boâi daàu ma duùt ta boâi moät lôùp dung dòch phaán coàn
moûng hoaëc nöôùc voâi ñeå khoâ. Daàu ma duùt xuyeân qua taám doïc theo keõ nöùt
seõ hieän roõ treân lôùp phaán, voâi. ÔÛ phía maët pheát daàu, sau 10ph ta lau
saïch daàu vaø pheát leân ñoù moät lôùp phaán - coàn moûng. Treân lôùp phaán ta seõ
thaáy hieän roõ keõ nöùt do daàu töø keõ thaám ra.
b) Phöông phaùp thöû baèng môõ: ta laáy môõ ñun cho chaûy loûng ra vaø
pheát leân choã coù hieän töôïng nöùt raïn beà maët. Sau khi môõ ñoùng laïi, duøng
gieû lau saïch vaø queùt leân moät lôùp phaán - coàn moûng. Duøng moû haøn xì ñoát
noùng choã coù veát nöùt leân khoaûng 40 ÷ 50oC ñeå môõ ôû nhöõng choã nöùt chaûy
ra vaø thaám hieän leân lôùp phaán.
c) Phöông phaùp duõi: duøng duõi duõi vaït moät raõnh khoâng saâu laém, muõi
duõi phaûi ñeå vaøo giöõa keõ nöùt. Neáu coù veát nöùt chaïy daøi thì phoi seõ bò taùch
laøm ñoâi, neáu phoi lieàn laø khoâng coù veát nöùt.
d) Phöông phaùp ñieän töø: duøng nam chaâm taïo moät töø tröôøng treân
beà maët taám taïi choã coù veát nöùt. Sau ñoù raûi moät lôùp boät saét leân maët choã
nöùt vaø quan saùt ñöôøng söùc taïo thaønh. Taïi nhöõng nôi coù veát nöùt, ñöôøng
söùc töø tröôøng seõ bò roái loaïn.
e) Phöông phaùp sieâu aâm: duøng maùy sieâu aâm döïa vaøo caùc nguyeân lyù
neâu ôû phaàn 2.4
Sau khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc phaïm vi veát nöùt, ta khoan hai ñaàu cuoái
cuûa ñöôøng nöùt.
4.3.5 Haøn ñaép nhöõng vò trí bò aên moøn
Ñoái vôùi nhöõng choã bò aên moøn khoâng lôùn laém ta coù theå söûa chöõa
baèng phöông phaùp haøn ñaép.
Tröôùc khi haøn, choã bò aên moøn phaûi ñöôïc ñaùnh saïch. Neáu treân beà
maët choã bò aên moøn coù nhieàu daàu môõ thì phaûi ñoát baèng ñeøn xì axetylen.
Nhöõng choã khoâng baèng phaúng phaûi duõi phaúng ñeå thuaän tieän cho vieäc
haøn ñaép.
Caùc choã aên moøn tuøy thuoäc vaøo chieàu saâu vaø chieàu roäng coù theå chia
ra laøm ba nhoùm (H.4.8):
- Nhoùm I: veát moøn aên saâu döôùi 4mm vaø roäng nhoû hôn 15mm;
- Nhoùm II: veát moøn aên saâu treân 4mm vaø roäng töø 15 veát moøn aên saâu
döôùi 4mm vaø roäng töø 15 ÷ 50 mm;
- Nhoùm III: choã aên moøn coù kích thöôùc lôùn.
Hình 4.8: Phaân nhoùm caùc choã bò aên moøn vaø caùc veát nöùt
Hình 4.9: Haøn caùc vò trí aên moøn thuoäc nhoùm I vaø II
a) Haøn moät lôùp; b) Haøn nhieàu lôùp
Ñoái vôùi caùc veät aên moøn nhoû (thuoäc nhoùm I) coù theå tieán haønh haøn
ñaép moät lôùp (H.4.9a). Coøn ñoái vôùi caùc vò trí aên moøn thuoäc nhoùm II caàn
phaûi tieán haønh haøn nhieàu lôùp.
Ñeå moái haøn ñeàu vaø ñeïp, ñaûm baûo chaát löôïng toát, caùc moái haøn sau
phaûi phuû leân moái haøn tröôùc töø 1/3 ÷ 1/2 chieàu roäng moái haøn tröôùc. Tröôùc
khi haøn moái sau phaûi ñaùnh saïch xæ ñeå traùnh ngaäm xæ hoaëc roã. Lôùp haøn
treân cuøng phaûi ñaûm baûo phuû ñeàu treân beà maët vaø noái caùc moái haøn döôùi
vôùi nhau (H.4.9).
310 CHÖÔNG 4
Ñoái vôùi vò trí aên moøn thuoäc nhoùm III, ta phaûi phaân dieän tích bò aên
moøn ra thaønh caùc oâ vuoâng hoaëc tam giaùc (H.4.10) coù caïnh töø
100 ÷ 150mm vaø laàn löôït haøn caùc oâ ñoù sao cho khi haøn oâ naøo ñoù thì caùc oâ
beân caïnh ñaõ nguoäi vaø khi haøn caàn thay ñoåi höôùng haøn ôû caùc oâ keá caän
(ñoái vôùi oâ vuoâng, ñoåi höôùng haøn 90o; ñoái vôùi oâ tam giaùc ñoåi höôùng 60o)
nhaèm muïc ñích giaûm bieán daïng haøn.
Hình 4.10: Phöông phaùp haøn caùc vò trí aên moøn thuoäc nhoùm III
a) Chia thaønh oâ vuoâng
b) Chia thaønh tam giaùc (caùc soá treân hình bieåu thò trình töï haøn)
4.3.6 Xöû lyù caùc veát nöùt

Ngöôøi ta chia caùc veát nöùt laøm hai nhoùm chính (H.4.8)
- Nhoùm A - khi veát nöùt chaïy ra taän meùp töï do;
- Nhoùm B - veát nöùt naèm beân trong, khoâng chaïy ra meùp töï do.
Vieäc xöû lyù caùc veát nöùt ñöôïc baét ñaàu tröôùc heát töø choã xaùc ñònh chính
xaùc nguyeân nhaân gaây ra raïn nöùt neáu khoâng sau khi söûa chöõa coù theå veát
nöùt laïi xuaát hieän.
Trong nhieàu tröôøng hôïp nguyeân nhaân gaây nöùt chính laø do chi tieát
keát caáu khoâng ñuùng gaây öùng suaát taäp trung cho neân nhieàu khi chæ caàn
thay ñoåi keát caáu chuùt ít coù theå loaïi tröø hoaøn toaøn hieän töôïng raïn nöùt. Ví
duï caùc chi tieát keát caáu coù goùc caïnh (H.4.11) deã xuaát hieän veát nöùt taïi caùc
khe goùc do ñoù sau khi caét löôïn troøn caùc goùc caïnh saéc thì loaïi tröø ñöôïc
nöùt trong töông lai.
Hình 4.11: Caùc veát nöùt ôû daïng do keát caáu vaø phöông phaùp söûa chöõa
chuùng (caùc soá trong voøng troøn vaø a, b, c laø trình töï haøn)
Sau khi phaùt hieän nguyeân nhaân, xöû lyù loaïi tröø nguyeân nhaân ñoù, ta
tieán haønh haøn veát nöùt. Tröôùc khi haøn phaûi chuaån bò meùp haøn thaät caån
thaän.
Trong tröôøng hôïp nöùt xuyeân, duøng duõi duõi suoát veát nöùt vaø vaùt meùp
nhö tröôøng hôïp haøn ñaáu ñaàu (H.4.12a) keõ hôû ôû goác moái haøn ñeå töø
1 ÷ 2mm, goác vaùt meùp ≈ 30° . Loã khoan ôû ñaàu cuoái cuõng phaûi vaùt meùp 60o
vaø saâu 9/10 chieàu daøy taám ñeå haøn cho thuaän tieän.
Neáu veát nöùt xuyeân chaïy qua khu vöïc caùc keát caáu nhö ñöôøng söôøn,
toân boong, ñinh taùn... thì phaûi taùch rôøi caùc keát caáu ñoù. Sau khi haøn veát
nöùt xong môùi tieán haønh haøn laïi vôùi nhau.
Ñoái vôùi caùc veát nöùt khoâng xuyeân, caàn vaùt meùp töø 10 ÷ 30o treân suoát
chieàu saâu vaø chieàu roäng veát nöùt, phaûi taïo ôû döôùi ñaùy moät beà maët phaúng
roäng khoaûng 2,5 ÷ 3mm. ÔÛ caùc choã gaãy khuùc ñeàu phaûi löôïn troøn vôùi baùn
kính khoaûng 5mm (H.4.12).
Hình 4.12: Chuaån bò meùp haøn taïi caùc veát nöùt

a) Veát nöùt xuyeân; b, c, d) Veát nöùt khoâng xuyeân
312 CHÖÔNG 4
Coâng ngheä haøn caùc veát nöùt phuï thuoäc vaøo chieàu daøi vaø nhoùm raïn
nöùt.
Ñoái vôùi veát nöùt ngaén (< 200mm) thuoäc nhoùm A tröôùc khi haøn caàn
cheâm moät chieác neâm theùp taïi meùp veát nöùt saâu khoaûng 10mm. Ñeå cheâm
deã daøng ngöôøi ta thöôøng ñeå laïi ôû meùp moät ñoaïn 10mm khoâng vaùt maø
chæ thoåi baèng moû caét moät khe hôû 1mm. Coâng taùc haøn trong tröôøng hôïp
naøy ñöôïc tieán haønh lieàn moät maïch baét ñaàu töø loã khoan (H.4.13) cho tôùi
vò trí chieác neâm. Sau ñoù boû neâm, vaùt meùp roài môùi tieáp tuïc haøn.
Hình 4.13: Phöông phaùp haøn caùc veát nöùt treân taám
a) Haøn veát nöùt ngaén thuoäc nhoùm A; b) Haøn caùc veát nöùt daøi thuoäc nhoùm A
c) Haøn caùc veát nöùt ngaén thuoäc nhoùm B; d) Haøn caùc veát nöùt daøi thuoäc nhoùm B
Ñoái vôùi caùc veát nöùt daøi treân 200mm thuoäc nhoùm A trình töï cuõng
tieán haønh töông töï nhö treân, chæ khaùc laø khi haøn phaûi duøng phöông
phaùp haøn luøi töøng ñoaïn ñeå giaûm bieán daïng haøn (H.4.13b).
Khi haøn caùc veát nöùt nhoùm B xuyeân taâm vaø coù chieàu daøi döôùi
400mm, tröôùc heát phaûi ñoát noùng hai ñaàu veát nöùt cho tôùi nhieät ñoä 200oC
vaø ôû giöõa ñoùng moät chieác neâm theùp. Sau ñoù, tieán haønh theo phöông
phaùp "luøi töøng ñoaïn" cho tôùi chieác neâm töø hai ñaàu laïi. Sau khi ruùt chieác
neâm ra laïi tieáp tuïc haøn choã coøn laïi (H.4.13c).
Ñoái vôùi veát nöùt daøi treân 400mm thuoäc nhoùm B ta khoâng caàn ñoát
noùng hai ñaàu veát nöùt vaø ñoùng neâm ôû giöõa tröôùc maø cöù tieán haønh haøn
theo phöông phaùp luøi töøng ñoaïn töø hai ñaàu laïi cho tôùi khi coøn laïi moät
ñoaïn khoaûng 250 ÷ 300mm.
Luùc ñoù ta ñoùng neâm vaø haøn nhö ñoái vôùi veát nöùt ngaén hôn 400mm
(H.4.13d) nhöng khoâng phaûi ñoát noùng.
Trong tröôøng hôïp veát nöùt coøn caùch meùp töï do moät ñoaïn döôùi
100mm vaø xuyeân suoát chieàu daøy taám thì duõi thaúng cho tôùi meùp töï do vaø
tieán haønh haøn nhö ñoái vôùi nhoùm A.
Caùc veát nöùt thuoäc caû hai nhoùm A vaø B neáu khoâng xuyeân qua chieàu
daøy taám vaø ngaén hôn 200mm thì haøn lieàn moät maïch, coøn neáu veát nöùt
daøi treân 200mm tieán haønh haøn theo phöông phaùp luøi töøng ñoaïn.
Sau khi haøn xong phaûi goõ xæ vaø maøi nhaün.
4.3.7 Thay theá vaø söûa chöõa caùc keát caáu bò hö haïi
a) Thay theá toân voû

Coâng taùc thay theá caùc toàn voû chæ tieán haønh sau khi xaùc ñònh roõ
phaïm vi hö haïi, caùc keát caáu caàn thay theá vaø sau khi tieán haønh caùc bieän
phaùp phoøng ngöøa hoûa hoaïn vaø traùnh toån haïi cho caùc trang thieát bò ôû
vuøng xung quanh nôi coâng taùc.
Vieäc thay theá toân voû baét ñaàu töø vieäc thaùo rôõ caùc taám hö haïi khoûi
thaân taøu. Coâng vieäc thaùo rôõ tieán haønh theo trình töï sau:
- Ñaùnh saïch sôn, han gæ theo moái haøn cuõ treân moät daûi roäng khoaûng
250mm (phaân boá veà hai phía cuûa moái haøn xem treân hình 4.14);
- Duõi caùc moái haøn giöõa keát caáu khung xöông vôùi taám caàn thay, ñoàng
thôøi duõi caû caùc moái haøn doïc ngang treân caùc taám keá caän moät khoaûng
caùch meùp taám phaûi thay laø 150mm (H.4.14);
- Khi duõi hoaëc caét caùc moái haøn caàn heát söùc löu yù tôùi chaát löôïng maët
caét ñeå khoûi toán coâng söûa chöõa tröôùc khi haøn.
Hình 4.14: Phaïm vi ñaùnh saïch vaø duõi caùc moái haøn vôùi khung xöông
314 CHÖÔNG 4
Trong tröôøng hôïp taám phaûi thay laø taám chòu nhieàu löïc ngöôøi ta
thöôøng caét caùch xa meùp ñöôøng haøn cuõ moät khoaûng 5mm ñoái vôùi moái haøn
doïc vaø 20mm ñoái vôùi moái haøn ngang. Ñoái vôùi taám daøi treân 10m ñoøi hoûi
phaûi coù qui ñònh caét ñaày ñuû. Ñeå baûo hieåm cho taám khoûi rôi ta caàn ñeå laïi
sau moãi 1m caét moät ñoaïn khoaûng 20mm. Nhöõng ñoaïn naøy seõ caét sau khi
caùc taám ñöôïc giöõ baèng moùc caåu hoaëc thieát bò eùp giöõ (H.4.15).
1- Thaân eùp
2- Löôõi giaèng
3- Choát
4- Toân bao
Hình 4.15: Thieát bò eùp giöõ taám
- Thaùo rôõ vaø vaän chuyeån taám bò hoûng khoûi thaân taøu baèng caùch
duøng tai caåu haøn vaøo taám (H.4.16a) hoaëc moû keïp (H.4.16b).
Hình 4.16: Phöông phaùp chuyeån vaän caùc taám bò hoûng

Sau khi thaùo rôõ xong taám hoûng ta tieán haønh:
- Söûa laïi meùp caét treân caùc taám coøn laïi ñeå haøn. Nhieàu khi caàn thieát
phaûi caét ñi taïi caùc meùp moät khoaûng ít nhaát laø 5mm nöõa. Ñieàu naøy laøm
cho loã coù phaàn roäng hôn do ñoù neân coá gaéng heát söùc ngay töø khi caét taám
hoûng khoûi thaân taøu sao cho caét coù chaát löôïng toát nhaát;
- Laäp döôõng maãu. Neáu döôõng maãu chaéc chaén, baûo ñaûm ñoä chính xaùc
ta coù theå gia coâng tinh ngay trong phaân xöôûng voû khoâng caàn phaûi ñeå
löôïng dö treân taám môùi caàn thay. Neáu khoâng theå laøm chính xaùc ta phaûi
ñeå löôïng dö treân hai meùp lieân tieáp moät khoaûng töø 25 ÷ 100mm coøn hai
meùp kia gia coâng hoaøn chænh.
- Laép ñaët taám môùi leân thaân taøu. Coâng taùc laép ñaët taám môùi ta tieán
haønh theo trình töï sau:
+ Haøn caùc taám daãn höôùng (H.4.17) phuïc vuï cho vieäc laép ñaët taám
môùi. Neáu taám môùi seõ ñöôïc ñaët töø phía treân xuoáng thì caùc taám daãn
höôùng laép ñaët ôû phía döôùi, coøn laép töø döôùi leân thì ñaët caùc taám ñoù ôû phía
treân;
Hình 4.17: Caùch ñaët caùc taám daãn höôùng ñeå laép raùp
taám môùi töø treân xuoáng
+ Chuyeån taám môùi thay tôùi vò trí laép ñaët baèng caåu vaø thieát bò keïp
(H.4.16b);
+ Raø hai meùp ñaõ ñöôïc gia coâng hoaøn chænh treân taám môùi vôùi caùc
meùp töông öùng treân thaân taøu;
+ Caét löôïng dö. Vieäc caét löôïng dö treân taám môùi tieán haønh thuaän
tieän nhaát laø töø phía trong thaân taøu vì ta coù theå döïa vaøo meùp cöûa caùc
taám cuõ treân thaân taøu vaïch ñöôøng caét. Trong tröôøng hôïp khoâng theå caét
töø phía trong luùc ñoù phaûi vaïch daáu ra phía ngoaøi baèng thieát bò vaïch daáu
chöõ U (H.4.18). Coâng taùc vaïch daáu do hai coâng nhaân thöïc hieän: moät
ngöôøi ôû phía trong, moät ngöôøi ôû phía ngoaøi. Ngöôøi trong raø meùp taám
treân thaân taøu vôùi meùp cuûa thieát bò vaïch daáu. Ngöôøi phía ngoaøi vaïch daáu;
316 CHÖÔNG 4
Hình 4.18: Vaïch daáu baèng thieát bò vaïch daáu chöõ U

+ Ñònh vò taám môùi treân loã khoeùt baèng phöông phaùp haøn dính, thieát
bò eùp baèng oác vít, thieát bò giaèng, cheâm... (H.4.19).
Hình 4.19: Caùc phöông phaùp ñònh vò taám môùi treân loã khoeùt ôû thaân taøu
a) Haøn ñính; b) Cheâm; c) Thieát bò giaèng; d) Thieát bò eùp ñinh oác
Yeâu caàu laép raùp ñoái vôùi toân bao daøy töø 6 ÷ 30mm:
- Cheânh leäch meùp ≤ 0,5mm;
- Chieàu roäng keõ hôû chaân moái haøn 2 ± 0,5mm;
- Goùc vaùt 60 ÷ 70o.

Sau khi ñònh vò ñöôïc taám treân thaân taøu, tieán haønh haøn. Tröôùc khi
baét tay vaøo haøn caàn phaûi ñaùnh saïch caùc meùp haøn vaø naém vöõng quy
trình haøn. Ñoái vôùi nhöõng khe hôû roäng, cho pheùp haøn ñaép ñeå söûa
(H.4.20) nhöng ñoái vôùi khe hôû roäng quaù khoâng ñöôïc pheùp haøn ñaép.
Hình 4.20: Haøn ñaép moät phía ñeå Hình 4.21: Phöông phaùp haøn luøi
söûa khe hôû haøn a) Moái haøn daøi töø 05 ÷ 2m
b) Moái haøn daøi treân 2m
Thöôøng thöôøng treân taám môùi neân vaïch saün trình töï haøn ñeå coâng
nhaân coù theå thöïc hieän toát quy trình vaø ñôõ maát coâng xem quy trình sau
moãi laàn haøn.
Taát caû caùc moái haøn daøi treân 0,5m ñeàu phaûi tieán haønh haøn theo
phöông phaùp luøi. Caùc moái haøn daøi treân 2m phaûi tieán haønh töø giöõa ra
daàn hai phía (H.4.21).
Ñeå ruùt ngaén thôøi gian haøn, ñoái vôùi moái haøn daøi treân 2m neân söû
duïng moät luùc hai thôï haøn.
Treân hình 4.22 neâu ví duï veà trình töï haøn khi thay theá moät taám,
coøn treân hình 4.23 khi thay nhieàu taám.
Hình 4.22: Trình töï haøn moät taám môùi leân thaân taøu
(chöõ soá bieåu thò trình töï haøn)
318 CHÖÔNG 4
Hình 4.23: Trình töï haøn nhieàu taám môùi leân thaân taøu (haøn caùc ñöôøng
söôøn nhö trình töï treân hình 4.22 vaø laàn löôït haøn cho töøng taám moät)
b) Thay theá ñöôøng söôøn bò hö hoûng
Trong tröôøng hôïp caû ñöôøng söôøn
bò hö hoûng, neáu vò trí bò hö haïi keùo
treân moät chieàu daøi lôùn thì neân thay
caû ñöôøng söôøn, coøn neáu hö hoûng ít
thì coù theå thay töøng ñoaïn nhöng phaûi
löu yù sao cho moái noái ñöôøng söôøn
môùi vôùi ñöôøng söôøn cuõ treân taøu vaø
moái noái toân bao môùi vôùi toân voû cuõ
phaûi so le nhau moät khoaûng ít nhaát
1- Ñöôøng söôøn cuõ; 2- Toân voû cuõ; 3- Ñöôøng
300mm vaø khoâng neân naèm treân cuøng
söôøn môùi; 4- Toân voû môùi; 5- Taám gia
moät maët phaúng nghóa laø cöù coù moät cöôøng; 6- Loã caét taïi choã moái haøn chaïy qua
ñöôøng söôøn môùi nhoâ ra khoûi toân bao Hình 4.24: Phöông phaùp thay theá
môùi thì cuõng coù moät chieác thuït vaøo ñöôøng söôøn bò hö hoûng
phía trong toân voû môùi (H.4.24).
c) Thay theá keát caáu hö hoûng baèng phöông phaùp phaân ñoaïn
Thoâng thöôøng khi caû voû vaø ñöôøng söôøn bò hö haïi ngöôøi ta duøng
ngaøy caøng phoå bieán phöông phaùp thay phaân ñoaïn. Phöông phaùp naøy baûo
ñaûm naâng cao chaát löôïng vaø giaûm thôøi gian söûa chöõa vì phaân ñoaïn môùi
ñöôïc gia coâng moät caùch thuaän tieän trong phaân xöôûng voû. Trôû ngaïi chính
cuûa phöông phaùp naøy laø ñoøi hoûi söùc naâng lôùn cuûa caàn caåu treân uï.
Trong phöông phaùp thay theá phaân ñoaïn; caû phaân ñoaïn môùi ñöôïc gia
coâng hoaøn chænh trong phaân xöôûng voû, sau ñoù ñöôïc ñöa laép ñaët vaø haøn
treân taøu (H.4.26).
Hình 4.25: Laép raùp vaø haøn ñöôøng söôøn môùi leân thaân taøu
a) Ñònh vò ñöôøng söôøn môùi treân thaân taøu; b) Trình töï haøn
Hình 4.26: Trình töï haøn treân taøu khi thay theá keát caáu voû
baèng phöông phaùp phaân ñoaïn
d) Thay theá khung xöông ñaùy vaø ky
Ky phaúng bò hö haïi ñöôïc thay theá chaúng khaùc gì maáy so vôùi quy
trình thay theá toân maïn taøu nhöng trong tröôøng hôïp ky daàm ta caàn phaûi
söû duïng quy trình hôi khaùc. Vieäc thay theá ky chæ coù theå tieán haønh vôùi
ñieàu kieän chieàu daøi ñoaïn phaûi thay lôùn hôn 1m. Khi xaùc ñònh möùc ñoä hö
hoûng cuûa ky phaûi ñoàng thôøi xem xeùt caû traïng thaùi khung söôøn ñaùy vaø
toân bao ôû vuøng laân caän. Thöôøng thöôøng hö hoûng ky keùo theo hö hoûng caû
caùc keát caáu khaùc. Trong tröôøng hôïp ñoù phaûi thay caû nhöõng keát caáu ñaùy
hö hoûng treân.
320 CHÖÔNG 4
Coâng vieäc söûa chöõa thay theá baét ñaàu töø vieäc xaùc ñònh phaïm vi hö
hoûng, sau ñoù xaùc ñònh ñöôøng caét. Ñöôøng caét phaûi naèm ngoaøi phaïm vi hö
hoûng ít nhaát laø 20 ÷ 40mm. Khi caét caùc keát caáu phaûi löu yù khoâng phaïm
vaøo nhöõng keát caáu khoâng phaûi thay.
Sau khi caét boû nhöõng keát caáu hoûng, ta tieán haønh laøm döôõng maãu.
Ñoái vôùi khung xöông ñaùy, döôõng maãu thöôøng duøng laø hai laùt goã baét chaët
vuoâng goùc vôùi nhau (H.4.27) treân ñoù seõ vaïch daáu cuûa phaàn keát caáu bò
thay. Caùc kích thöôùc xaùc ñònh ñoù laø caùc chieàu roäng b1, b2... caùc chieàu cao
ho, h1. h2... Döïa vaøo keát quaû ño ñöôïc ta traûi hình ñaø ñaùy vaø sau ñoù xaùc
ñònh kích thöôùc hình daùng caùc keát caáu hö haïi khaùc (khi caàn coù theå duøng
ñöôøng keát caáu) vaø treân cô sôû ñoù laäp döôõng maãu. Coøn ñoái vôùi ky ta duøng
laùt goã ño chieàu daøi vaø vaïch vò trí caùc ñöôøng söôøn.
Hình 4.27: Laäp ñöôøng khung xöông ñaùy

Khi tieán haønh gia coâng khung xöông ñaùy vaø phaàn ky phaûi thay theá,
phaàn ky phaûi thay theá neân ñeå löôïng dö ôû moät ñaàu khoaûng 20 ÷ 30mm
coøn ñaàu kia gia coâng hoaøn chænh (H.4.28).
Hình 4.28: a) Ñaàu ky ñaõ gia coâng hoaøn chænh

b) Phöông phaùp laép ñaët ñoaïn ky môùi
Trình töï laép raùp caùc chi tieát keát caáu ñaùy môùi nhö sau:
- Laép ñaët ky môùi (H.4.29);
Hình 4.29: Trình töï laép ñaët caùc chi tieát keát caáu ñaùy (tröôøng hôïp ñaùy ñoâi)
- Laép ñaët toân voû ñaùy ngoaøi;
- Laép ñaët khung xöông ñaùy;
- Laép ñaët toân ñaùy trong.
Trong coâng ngheä ñoùng taøu hieän ñaïi ngöôøi ta duøng phöông phaùp
thay caû phaân ñoaïn ñaùy ñoù ñöôïc gia coâng saün trong phaân xöôûng voû.
Ñoái vôùi ñaùy ñôn trình töï laép ñaët caùc keát caáu ñaùy cuõng töông töï nhö
ñoái vôùi ñaùy ñoâi nhöng coù phaàn giaûn ñôn hôn trong coâng taùc haøn
(H.4.30).
Hình 4.30: Trình töï laép ñaët caùc chi tieát keát caáu khung xöông ñaùy
322 CHÖÔNG 4
(tröôøng hôïp ñaùy ñôn)

Sau khi laép ñaët toaøn boä caùc chi tieát vaø kieåm tra ñoä chính xaùc cuûa
coâng taùc laép raùp ta môùi tieán haønh haøn. Quy trình haøn gioáng hoaøn toaøn
nhö khi ñoùng môùi.
e) Vaù toân voû
Trong moät soá tröôøng hôïp khi khoâng caàn thieát phaûi thay caû taám bao
thaân taøu ta coù theå tieán haønh vaø taát nhieân khi vaù nhaát thieát phaûi ñöôïc
söï ñoàng yù cuûa chuû taøu vaø cô quan ñaêng kieåm.
Mieáng vaù coù theå naèm baát kyø vò trí naøo treân taøu nhöng phaûi vôùi
ñieàu kieän chieàu roäng mieáng vaù khoâng ñöôïc lôùn hôn 1/2 chieàu roäng vaø
dieän tích mieáng vaù khoâng ñöôïc pheùp lôùn hôn 20% dieän tích taám maø
mieáng vaù naèm treân ñoù. Treân moät taám toân voû cuõng coù theå coù nhieàu
mieáng vaù nhöng toång chieàu roäng vaø toång dieän tích cuûa nhöõng mieáng vaù
ñoù vaãn phaûi thoûa maõn nhöõng ñieàu kieän treân.
Döïa vaøo quy trình coâng ngheä vaù laép ngöôøi ta chia ra laøm caùc loaïi
vaù sau (H.4.31):
- Loaïi A: nhöõng mieáng vaù naèm giöõa caùc gia cöôøng vaø khoâng aên tôùi
meùp taám;
- Loaïi B: nhöõng mieáng vaø naèm bao caû gia cöôøng nhöng khoâng chaïm
tôùi meùp taám;
- Loaïi C: nhöõng mieáng vaø loaïi A, B nhöng aên tôùi meùp taám.
Hình 4.31: Caùc loaïi mieáng vaù
Daïng hình caùc mieáng vaù coù theå coù nhieàu nhöng ñeå deã gia coâng vaø
laép raùp phaûi coá sao cho ñeàu ñaën vaø heát söùc traùnh goùc caïnh.
Neân söû duïng caùc daïng hình sau (H.4.32):
Hình 4.32: Daïng hình mieáng vaù neân duøng

a) Troøn; b) Elip; c) Chöõ nhaät
- Hình troøn coù baùn kính baèng ít nhaát 10s (s chieàu daøy taám);
- Elíp coù truïc ngaén baèng ít nhaát 20s;
- Hình chöõ nhaät coù tyû leä caùc caïnh 1:1 ÷ 1:2 nhöng phaûi löôïn caùc goùc
vôùi baùn kính 5s.
Coâng taùc vaù laép toân voû tieán haønh laàn löôït theo trình töï sau:
- Caét boû phaàn chi tieát hö hoûng: tröôùc khi caét caàn löu yù cuõng nhö
moïi coâng taùc söûa chöõa khaùc phaûi xaùc ñònh traïng thaùi vaø phaïm vi phaàn
hö hoûng sau ñoù phaûi baûo ñaûm an toaøn lao ñoäng, phoøng hoûa roài ñeán ñaùnh
saïch hai phía nôi ñònh caét. Ñöôøng caét thöôøng ñöôïc ñaùnh daáu baèng muõi
ñoät vaø caùch 20mm vaïch ñöôøng kieåm tra (H.4.33). Sau khi laøm caùc bieän
phaùp phoøng traùnh chi tieát ñöôïc caét bò rôi vaø taïo khaû naêng coù theå vaän
chuyeån baèng caàn caåu, ta tieán haønh caét. Vieäc caét phaûi tuaân theo ñuùng
quy trình ñaõ vaïch saün. Ñoái vôùi mieáng caét roäng döôùi 0,5m2 coù theå caét
lieàn moät maïch. Coøn dieän tích lôùn neân ñeå ít nhaát laø ba choã khoâng caét
khoaûng 20mm. Caùc choã naøy seõ tieán haønh caét cuoái cuøng. Caùch ñeå toái öu
nhö treân hình 15-33. Ñieåm baét ñaàu caét neân naèm ôû phía trong phaàn chi
tieát hoûng vaøo khoaûng 20mm caùc ñöôøng caét (H.4.33 ñieåm A).
1- Ñöôøng caét; 2- Ñöôøng kieåm tra 1- Döôõng goã; 2- Loã caét

3- Phaàn hö hoûng 3- Quai xaùch; 4- Khe hôû haøn
Hình 4.33: Caét mieáng vaù hoûng khoûi
324 CHÖÔNG 4
thaân taøu Hình 4.34: Laäp döôõng mieáng vaù
- Sau khi caét boû phaàn chi tieát bò hö hoûng phaûi tieán haønh coâng taùc
laøm thaúng, laøm phaúng vaø vaùt meùp vaät lieäu taïi phaàn chi tieát coøn laïi treân
thaân taøu theo ñuùng yeâu caàu cuûa quy trình haøn. Coâng taùc naén thaúng coù
theå tieán haønh baèng phöông phaùp noùng, coâng taùc laøm phaúng meùp haøn coù
theå duøng duõi hôi hoaëc ñóa maøi.
- Laøm döôõng maãu ñöa vaøo kích thöôùc, hình daùng loã caét ñaõ ñöôïc gia
coâng hoaøn chænh ta laép döôõng naèm coù theå baèng goã gheùp (H.4.34). Khi
laép döôõng neân löu yù tôùi khe hôû yeâu caàu cuûa coâng taùc haøn.
- Döïa vaøo döôõng maãu caét mieáng vaù môùi vôùi löôïng dö 20mm veà taát
caû caùc phía. Ñoái vôùi mieáng vaù nhoû ( ≤ 0,5m2) caàn daäp treân maùy eùp veát
phoàng loà baèng 1/2 chieàu daøy taám (H.4.35) ñoái vôùi taám lôùn cuõng daäp loài
nhö treân ñeå traùnh öùng suaát dö quaù lôùn do haøn.
Hình 4.35: Daäp loã caùc mieáng vaù

a) Mieáng nhoû (döôùi 0,5m2); b) Mieáng lôùn
Sau khi daäp loài caùc mieáng vaù, duøng döôõng ño laïi mieáng vaù vaø caét
theo ñuùng döôõng.
- Laép raùp mieáng vaù môùi leân thaân taøu: coâng taùc laép raùp caùc mieáng
vaù leân thaân taøu baét ñaàu töø vieäc chuaån bò caùc moùc haàm (H.4.36) ñeå choát
giöõ mieáng vaù.
Hình 4.36: Caùc moùc haõm duøng ñeå laép raùp toân vaù leân thaân taøu:
a) Mieáng haøn taám; b) Mieáng haõm moùc caâu

c) Choát haõm vaùt (caùc kích thöôùc ví duï)
Mieáng haõm taám ñöôïc haøn vaøo phía loøng taøu ñaûm baûo cho mieáng vaù
khoâng loït vaøo phía trong. Caùc choát haõm coøn laïi haøn laàn löôït phía ngoaøi
sau khi ñaõ ñöa mieáng vaù vaøo loã khoeùt. Taïi moãi mieáng vaù phaûi söû duïng ít
nhaát laø boán choát haõm boá trí ñeàu xung quanh mieáng toân vaù (H.4.37). Sau
khi ñaët mieáng vaù vaøo ñuùng vò trí töùc laø ñaët saùt haún veà moät phía loã coøn
phía kia ñeå khe hôû haøn (H.4.37), tieán haønh ñoùng caùc choát vaùt ñeå haõm
chaët mieáng vaù. Sau ñoù coù theå tieán haønh haøn dính ôû nhöõng choã ñeå hôû.
1- Caùc oác laép raùp (ñoái vôùi taøu taùn ñinh); 2- Caùc moái haøn ñính; 3- Caùc choát haõm
Hình 4.37: Phöông phaùp choát haõm caùc mieáng vaù treân thaân taøu
Coâng taùc haøn mieáng vaù ñöôïc tieán haønh theo ñuùng quy trình haøn ñaõ
ñònh (H.4.38) vaø tröôùc heát duøng ñeøn xì ñoát noùng tôùi nhieät ñoä 200oC meùp
cuûa mieáng vaù vaø toân voû ôû gaàn nôi xuaát phaùt haøn. Coâng taùc haøn phaûi
tieán haønh lieân tuïc khoâng ñeå caùch quaõng do ñoù phaûi laàn löôït thaùo caùc
choát haõm laép raùp. Neáu quy phaïm yeâu caàu ta phaûi tieán haønh haøn caû maët
sau.
Ñeå thuaän tieän vaø an toaøn trong khaâu vaän chuyeån. Caùc mieáng vaù (caû
môùi laãn hö hoûng) ta coù theå duøng caùc quai xaùch hoaëc tai caåu nhö treân
hình 4.39.
326 CHÖÔNG 4
Hình 4.38: Ví duï veà quy trình haøn mieáng vaù

a) Mieáng vaù chöõ nhaät; b) Mieáng vaù troøn
1- Mieáng vaù
2- Tai caåu
Hình 4.39: Quai xaùch vaù tai caåu duøng trong vaän chuyeån caùc mieáng toân
a) Quai xaùch duøng cho caùc taám nhoû

b) Tai caåu duøng cho caùc taám lôùn
f) Naén phaúng caùc vò trí loài loõm treân thaân taøu
Trong coâng taùc söûa chöõa chuùng ta thöôøng gaëp hai daïng coâng taùc
naén phaúng sau:
- Naén phaúng caùc taám vaù keát caáu haøn gioáng nhö ñoùng môùi;
- Naén phaúng caùc veát loài loõm cho thaân taøu bò va ñaäp trong quaù trình
söû duïng.
Noùi chung vieäc loaïi tröø caùc veát loài loõm raát vaát vaû, ngoaøi ra do trong
taám coù öùng suaát lôùn, do nung noùng, naén thaúng, söùc beàn nguyeân lieäu
giaûm suùt. Vì vaäy trong nhieàu tröôøng hôïp toát nhaát laø thay theá hoaøn toaøn
choã ñaõ bò hö hoûng.
Treân hình 4.40 neâu ví duï veà phöông phaùp naén thaúng caùc choã loài
loõm. Taïi vò trí phoàng ta nung beà maët vaät lieäu leân tôùi 1000oC ÷ 1100oC vaø
tieán haønh naén phaúng baèng kích thuûy löïc hoaëc baèng ñoøn keùo oác vít.
Khoâng neân tieán haønh naén phaúng khi nhieät ñoä taám haï xuoáng döôùi 700oC.
Ngoaøi phöông phaùp treân, coù theå duøng phöông phaùp caét vaø sau ñoù haøn
laïi (H.4.40c).
Hình 4.40: Phöông phaùp naén phaúng

a) Baèng kích; b) Baèng ñoøn keùo oác vít; c) Baèng caùch caét vaø haøn
g) Söûa chöõa chaân vòt taøu thuûy
Nhöõng daïng hö hoûng cuûa chaân vòt taøu thuûy thöôøng gaëp trong thöïc
teá söû duïng laø:
1- Cong, gaõy hoaëc söùt caùnh do va ñaäp;
2- Chaân vòt bò aên moøn trong moâi tröôøng oxy hoùa;
3- Chaân vòt bò hö hoûng do hieän töôïng suûi boït.
Trong ba daïng treân, daïng hö hoûng do hieän töôïng suûi boït ngaøy nay
ñaõ coù khaû naêng khoáng cheá ñöôïc. Taát nhieân ñoâi khi cuõng coù theå xaûy ra
vaø phaïm vi hö hoûng raát traàm troïng nhöng thoâng thöôøng ôû loaïi chaân vòt
môùi thieát keá vaø cheá taïo. Do ñoù ñoái vôùi loaït ñaàu tieân neân kieåm tra caån
thaän khi söûa chöõa taøu treân uï haøng naêm. Neáu phaùt hieän hö hoûng ôû daïng
naøy phaûi thay ñoåi hình daùng proâfin caùnh nhö vaäy phaûi ñieàu chænh laïi
thieát keá.
Daïng hö hoûng do aên moøn thöôøng do haäu quaû cuûa hieän töôïng aên
moøn ñieän hoùa xaûy ra treân beà maët kim loaïi döôùi aûnh höôûng cuûa moâi
tröôøng oxy hoùa. AÊn moøn chaân vòt laøm töø ñoàng thau hoaëc ñoàng thanh
trung bình haøng naêm vaøo khoaûng 0,05mm. Trong ñoù caùc moùc ngoaøi coù
theå 3,4 laàn lôùn hôn. Ñoái vôùi caùc chaân vòt taûi troïng naëng cuõng coù theå ñoä
aên moøn lôùn hôn nhieàu. Beà maët cuûa chaân vòt ñoùng moät vai troø raát quan
troïng tôùi ñoä aên moøn. Neáu ñoä saàn suøi taêng, ñoä aên moøn cuõng taêng; treân
beà maët chaân vòt coù baùm sôn hoaëc lôùp haàu, haø cuõng laøm taêng ñoä aên moøn.
Do ñoù ít nhaát laø hai naêm caàn phaûi ñaùnh saïch vaø ñaùnh nhaün laïi chaân vòt
ñeå coù theå söû duïng laâu.
Daïng hö hoûng do va ñaäp nhaát thieát phaûi ñöôïc söûa chöõa ngay. Neáu
khoâng söûa duø hö hoûng luùc ñaàu coù theå nhoû nhöng coù theå seõ gaây nhöõng
haäu quaû nghieâm troïng.
328 CHÖÔNG 4
Ngoaøi daïng hö hoûng do nguyeân nhaân söû duïng treân, trong thöïc teá
coøn gaëp nhieàu tröôøng hôïp hö hoûng chaân vòt do khoâng ñaûm baûo chaát
löôïng söûa chöõa gaây ra. Trong ñoù nguyeân nhaân chuû yeáu laø khoâng naém
ñöôïc ñaëc tính nguyeân vaät lieäu duøng ñeå cheá taïo chaân vòt.
1- Raïn nöùt loõi chaân vòt: thöôøng xaûy ra khi thaùo chaân vòt khoûi
ñöôøng truïc baèng caùch ñoát noùng vì luùc ñoù keát caáu kim loaïi thay ñoåi moät
caùch cuïc boä, gaây moät öùng suaát khaù lôùn maëc duø vieäc ñoát ñoù chæ xaûy ra
trong voøng vaøi phuùt.
Ñeå ñoát noùng coå truïc chaân vòt khoâng neân duøng nhieät ñoä quaù 80oC.
Do ñoù neân duøng hôi noùng.
2- Raïn nöùt caùnh chaân vòt: thöôøng xaûy ra khi uoán thaúng caùnh nhöng
khoâng phaûi do löïc cô hoïc maø do cô caáu kim loaïi bò thay ñoåi neân trong söû
duïng coù theå bò gaõy khoâng heà bieán daïng (raïn nöùt gioøn).
Coâng ngheä söûa chöõa chaân vòt taøu thuûy thöôøng bao goàm moät trong
ba nguyeân coâng chính sau:
Naén söûa caùnh chaân vòt. Vieäc naén söûa caùnh chaân vòt bò bieán daïng
ñoøi hoûi phaûi töông ñoái coù kinh nghieäm. Vieäc naén söûa caùnh baèng phöông
phaùp noùng khoâng neân duøng ñoái vôùi caùnh chaân vòt coù phaàn bò uoán cong
quaù 60o. Tuøy thuoäc vaøo nguyeân lieäu cuûa chaân vòt ta quyeát ñònh cheá ñoä
nhieät nung caàn thieát. Ñoái vôùi loaïi ñoàng thanh mangan nhieät ñoä nung
caàn thieát töø 550 ÷ 750oC coøn ñoái vôùi ñoàng thanh nhoâm nhieät ñoä nung töø
700 ÷ 850oC. Khi nung caàn phaûi naâng nhieät leân raát töø töø vaø ñeàu caû veà
hai maët cuûa caùnh chaân vòt. Vieäc ñoát noùng vò trí chaân vòt bò cong baèng
ñeøn xì phaûi raát thaän troïng, moû haøn xì phaûi luoân di ñoäng vì chæ caàn döøng
vaøi giaây choã bò ñoát seõ bò chaûy vaø gaây raïn nöùt sau naøy.
Thoâng thöôøng ñeå naén söûa caùnh chaân vòt ngöôøi ta duøng chieác ñinh
hai caøng coù phaàn loùt baèng kim loaïi meàm, hoaëc buùa goã, buùa coù loùt da.
Khi ñaùnh buùa phaûi heát söùc thaän troïng, khoâng neân ñaùnh tröïc tieáp vaøo
maët caùnh (tuyeät ñoái khoâng ñöôïc ñaùnh buùa theùp) maø phaûi coù baøn laø ñeäm.
Khi chaân vòt ñaõ nguoäi döôùi nhieät ñoä nung toái thieåu caàn thieát thì
khoâng neân naén tieáp vì coù theå hö hoûng chaân vòt; muoán naén tieáp phaûi
nung laïi.
Ñeå naén caùnh bò bieán daïng toång theå ñöôïc nhanh choùng neân tieán
haønh naén töø trong ra ngoaøi, töùc laø töø baùn kính 0,2R naén trôû ra vaø naén
choã daøy tröôùc moûng sau. Khi naén söûa chaân vòt phaûi kieåm tra caùc kích
thöôùc, thoâng soá chuû yeáu vaø xem xeùt beà ngoaøi kyõ caøng.
Haøn söûa chaân vòt. Caùc daïng hö hoûng do bò aên moøn laøm roã caùnh
hoaëc raïn nöùt chaân vòt coù theå khaéc phuïc baèng phöông phaùp haøn. Ta coù
theå duøng phöông phaùp haøn ñieän hoà quang baèng caùc que haøn boïc hoaëc
haøn trong khi baûo veä baèng que haøn traàn hoaëc baèng phöông phaùp haøn
hôi. Caàn löu yù khoâng neân duøng phöông phaùp haøn coù nhieät löôïng taäp
trung quaù cao.
Trong tröôøng hôïp chaân vòt ñöôïc laøm baèng ñoàng thanh mangan, neân
duøng que haøn ñoàng thanh photpho coù theâm 7 ÷ 9% thieác. Trong tröôøng
hôïp chaân vòt ñöôïc cheá taïo töø ñoàng thanh nhoùm coù theå duøng ñoàng thanh
nhoùm laøm vaät lieäu que haøn hoaëc toát hôn laø duøng ñoàng thanh nhoùm coù
theâm ít nhaát laø 3% Ni vaø Fe. Vaät lieäu ñoù laøm taêng khaû naêng choáng aên
moøn cho moái haøn.
Khi haøn hôi neân duøng thuoác haøn laø haøn the (Na2B4O7) coù theâm
cacbonat kali (K2CO3) hoaëc anhydricphotphoric natri (Na2HPO). Ñöôøng
kính que haøn choïn tuøy thuoäc vaøo chieàu daøy phaàn caùnh nôi bò haøn.
Sau khi naén vaø haøn xong, ta phaûi tieán haønh khöû öùng suaát beân
trong baèng caùch nung noùng caùnh. Khi khöû öùng suaát dö trong caùnh caàn
phaûi nung thaät ñeàu veà caû hai maët vaø chæ neân nung tôùi nhieät ñoä 200oC
trôû laïi.
330
Chöông 5
ÖÙNG DUÏNG MAÙY TÍNH TRONG ÑOÙNG
VAØ SÖÛA CHÖÕA TAØU
5.1 ÖÙNG DUÏNG MAÙY TÍNH TRONG COÂNG NGHEÄ ÑOÙNG TAØU
Vieäc öùng duïng maùy tính trong coâng ngheä ñoùng taøu baét ñaàu töø khaâu
thieát keá vaø sau ñoù laø chuaån bò caùc soá lieäu cho thi coâng. Chæ tính rieâng
cho caùc khaâu chuaån bò thi coâng phaàn toân voû coù theå chæ ra moät soá coâng
vieäc nhö sau:
- Phoùng daïng tuyeán hình vaø khai trieån toân voû treân maùy tính.
- Xaây döïng baûng trò soá söôøn thaät: thay theá daàn cho khaâu phoùng
daïng truyeàn thoáng.
- Xaây döïng caùc thaûo ñoà chi tieát ôû tæ leä 1:1 vaø saép xeáp caùc sô ñoà haï
lieäâu cho töøng taám toân. (ví duï cho moät chieác taøu vaän taûi ñi bieån 400 T seõ
coù khoaûng 3600 chi tieát khaùc nhau caàn gia coâng töø caùc taám toân vaø theùp
hình).
- Xuaát maõ ñieàu khieån caùc maùy coâng cuï ñieàu khieån baèng chöông
trình soá -CNC, nhö maùy caét toân - theo caùc thaûo ñoà haï lieäu, hoaëc ñieàu
khieån caùc maùy chaán toân, maùy uoán oáng...
2
1- Ñieàu khieån chuyeån ñoäng ngang vaø doïc cuûa ñaàu caét; 2- Ñöôøng tín hieäu phaûn hoài
3- Ñieàu khieån hôi caét; 4- Ñieàu khieån naâng haï ñaàu caét; 5- Ñieàu khieån taét môû löûa
6- Ñieàu chænh ngoïn löûa caét
Hình 5.1: Sô ñoà lieân keát maùy caét töï ñoäng vôùi maùy tính - heä thoáng Ferranti
Hình 5.2: Maùy caét toân ñieàu khieån chöông trình soá cuûa haõng
Cristal (Lieân Xoâ cuõ)
Moät öùng duïng raát caàn thieát hieän nay laø phaùc thaûo boá trí trong
khoâng gian ba chieàu vaø boùc taùch chi tieát heä thoáng ñöôøng oáng. Caùc phaàn
meàm loaïi naøy coù theå keå ra caùc phaàn meàm thieát keá oáng chuyeân nghieäp
cho coâng nghieäp, taát nhieân vôùi moät soá caûi tieán veà thö vieän maãu cho caùc
loaïi van vaø phuï tuøng ñöôøng oáng duøng theo tieâu chuaån ngaønh ñoùng taøu
vaø haøng haûi.
Cuõng caàn nhaéc ñeán nhieàu öùng duïng khaùc nöõa trong quaù trình ñoùng
taøu maø phoå bieán sôùm nhaát phaûi keå ñeán döï truø vaät thi coâng (goàm caùc
phaàn toân theùp, cô caáu vaø trang bò) vaø caùc chöông trình öùng duïng veà
quaûn lyù döï aùn.
5.1.1 ÖÙng duïng maùy tính trong phoùng daïng taøu vaø khai trieån toân
voû
Tieáp theo caùc tieán boä veà phoùng daïng tæ leä 1:1 nhôø kyõ thuaät chuïp
hình vaø duøng maùy chieáu phoùng lôùn trong caùc nhaø phoùng daïng, ngaøy nay
nhieàu nôi ñaõ öùng duïng maùy tính vaø caùc phaàn meàm ñoà hoïa chuyeân
ngaønh ñeå phoùng daïng vaø khai trieån toân voû taøu tröïc tieáp treân maùy tính.
Sau ñoù, caùc keát quaû phoùng daïng seõ ñöôïc xuaát ra ôû daïng caùc baûng trò soá
ñöôøng hình keát caáu, cuõng nhö caùc baûn veõ töøng taám toân voû vaø toân boong
ñaõ traûi phaúng.
Raát nhieàu caùc coâng ty nöôùc ngoaøi ñang chaøo caùc phaàn meàm hoã trôï
moâ phoûng hình bao beà maët cuûa voû taøu vaø töø ñoù cho pheùp xuaát caùc baûng
trò soá söôøn thaät (baûng offset) vôùi caùc möùc ñoä trôn khaùc nhau nhö:
- AutoShip (Canada)
332
- MaxSurf (UÙc)
- Prolines (Vacanti-Myõ)
- Nautilus, ProSurf (Myõ)
- NavCAD (HydroComp)
- Hullform - (coù theå taûi veà mieãn phí töø internet)
Keå ñeán caùc phaàn meàm veõ taøu coù theå ñaûm nhieäm caû vieäc phoùng
daïng vaø trieån khai noäi suy caùc ñöôøng hình keát caáu coù theå neâu ra moät soá
chöông trình ñöôïc vieát treân ngoân ngöõ C hay Lisp trong AutoCAD qua
caùc ví duï cho taøu ñaùnh caù, taøu haøng ñi bieån... (coù theå tìm ñoïc trong giaùo
trình "Tin hoïc öùng duïng trong thieát keá vaø ñoùng taøu" cuûa Tieán só Traàn
Coâng Nghò, NXB Ñaïi hoïc Quoác gia Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 2002).
Caùc phaàn meàm nhö Prolines, Nautilus, MaxSurf laø caùc phaàn meàm
maø Boä moân Kyõ thuaät Taøu thuûy, Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa - Ñaïi hoïc
Quoác gia Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñang aùp duïng trong giaûng daïy vaø
thieát keá chuyeân ngaønh töø naêm 1998 ñeán nay. Baïn ñoïc quan taâm coù theå
tìm hieåu qua caùc taøi lieäu:
- "Höôùng daãn söû duïng phaàn meàm thieát keá taøu - Prolines, Nautilus" -
ÑHBK, 1999
- "Höôùng daãn söû duïng phaàn meàm thieát keá taøu - MaxSurf" - NXB
Ñaïi hoïc Quoác gia Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 2002
Vieäc öùng duïng caùc phaàn meàm thieát keá tuyeán hình, phoùng daïng vaø
trieån khai ñöôøng hình keát caáu hieän nay trong caùc nhaø maùy vaø vieän thieát
keá coøn chöa phoå bieán. Ñi tieân phong veà phöông dieän naøy, ôû Thaønh phoá
Hoà Chí Minh, coù theå keå ra Xí nghieäp lieân hieäp Bason ñaõ sôùm coù söï ñaàu
tö töông öùng vaø söû duïng caùc phaàn meàm ñoàng boä veà thieát keá, phoùng
daïng, khai trieån, saép xeáp toân vaø keát noái ñieàu khieån maùy caét toân töï ñoäng
töø nhöõng naêm 1995 - 1998 baèng phaàn meàm cuûa Nga. Gaàn ñaây nhaát laø
Toång Coâng ty Coâng nghieäp Taøu thuûy Vieät Nam ñaõ ñaàu tö phaàn meàm
AutoShip (keát hôïp vôùi AutoStructure, AutoPlate vaø AutoNC) cho moät soá
ñôn vò thaønh vieân ñeå coù theå tröïc tieáp ñi töø thieát keá, sang phoùng daïng,
khai trieån toân voû vaø xuaát keát noái ñieàu khieån maùy caét toân töï ñoäng.
Ngoaøi ra, moät loaït caùc ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc caáp nhaø nöôùc vaø
caáp boä coù lieân quan ñeán moâ hình hoùa voû taøu vaø öùng duïng CAD trong
thieát keá vaø khai trieån toân voû, cuõng nhö xuaát ñieàu khieån - keát noái vôùi
maùy caét CNC trong giai ñoaïn 2002-2005 seõ giuùp ñaåy nhanh söï öùng duïng
vi tính trong coâng ngheä ñoùng taøu.
334 CHÖÔNG 5
5.1.2 ÖÙng duïng maùy tính trong ñieàu khieån maùy caét toân
Tieáp sau giai ñoaïn thieát keá, phoùng daïng vaø khai trieån toân voû treân
maùy tính thì vieäc keát noái maùy tính vôùi caùc maùy coâng cuï ñeå ñieàu khieån
trong khaâu haï lieäu vaø gia coâng uoán taám toân voû taøu raát ñang ñöôïc quan taâm.
Hieän nay, phaàn lôùn caùc nhaø cung caáp maùy caét CNC ñeàu coù chaøo
haøng keøm theo caùc phaàn meàm ñieàu khieån töông thích vôùi caùc phaàn meàm
ñoà hoïa chuaån thöôøng ñöôïc duøng trong veõ taøu nhö AutoCAD, qua caùc
ñònh daïng file theo chuaån DXF hay DWG, CNC vôùi giaù caû khaù cao keøm
theo hôïp ñoàng huaán luyeän troïn goùi. Song chuùng ta cuõng coù theå tìm thaáy
caùc öùng duïng mieãn phí töø internet, ví duï nhö Gcode, phuïc vuï cho vieäc
xuaát töø AutoCAD ra caùc file daïng chuaån cho caùc heä maùy caét toân CNC.
Ñaây laø caùc phaàn meàm coù khaû naêng bieân dòch caùc ñöôøng hình ñaõ veõ vaø
choïn loïc, xuaát ra theo moät traät töï goàm caùc maõ hình hoïc vaø coâng ngheä
cho tröôùc (ví duï: chaïy nhanh, chaïy chaäm chôø haõm cuoái haønh trình, chaïy
buø beân traùi hay beân phaûi, nhaác ñaàu caét, taét - môû löûa, caét thaúng ñöùng
hay caét vaùt meùp...). Veà caùc phöông aùn moâ phoûng haønh trình dòch chuyeån
ñaàu caét theo bieân daïng coù theå giôùi thieäu tieáp theo döôùi ñaây (H.5.3).
Caùc phöông aùn moâ phoûng ñoaïn cong vaø ñoaïn thaúng
Trong caùc phaàn meàm hieän nay chuû yeáu söû duïng ba phöông aùn moâ
phoûng sau ñaây ñeå ñi töø ñieåm hieän taïi ñeán moät ñieåm keá caän:
+ Theo ñoaïn thaúng: vôùi khoaûng caùch ( ∆x, ∆y ) (H.5.3a)
+ Theo cung troøn: vôùi khoaûng caùch ( ∆x, ∆y ) , coù taâm taïi moät ñieåm caùch
nôi xuaát phaùt moät khoaûng (Xc, Yc), theo chieàu quay döông hay aâm (H.5.3b)
+ Theo cung parabol: vôùi khoaûng caùch ( ∆x, ∆y ) , coù taâm taïi moät ñieåm
caùch nôi xuaát phaùt moät khoaûng (Xp, Yp), theo chieàu quay döông hay aâm
(H.5.3c)
Hình 5.3: Caùc phöông aùn moâ phoûng cho ñoaïn thaúng vaø ñoaïn cong
a) Theo ñoaïn thaúng; b) Theo cung troøn; c) Theo cung parabol
Trong caùc nghieân cöùu gaàn ñaây, ñang coù xu theá aùp duïng kyõ thuaät
Spline ñeå moâ phoûng caùc ñöôøng cong phöùc taïp, nhöng vôùi khoaûng sai soá
cho pheùp, ngöôøi ta vaãn coøn aùp duïng caùc chöông trình theo ba moâ phoûng
ñôn giaûn noùi treân ñeå ñieàu khieån maùy.
5.2 ÖÙNG DUÏNG MAÙY TÍNH TRONG SÖÛA CHÖÕA TAØU

Vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong coâng taùc quaûn lyù khai
thaùc phöông tieän thuûy vaø tieáp ñoù laø quaûn lyù baûo döôõng kyõ thuaät caùc
phöông tieän ngaøy caøng ñöôïc söï quan taâm nhieàu hôn cuûa caùc coâng ty.
Hieäu quaû kinh teá mang laïi do quaûn lyù kyõ thuaät baèng maùy tính theå hieän
caøng roõ hôn, ñaëc bieät khi öùng duïng trong caùc coâng vieäc sau:
- Theo doõi söï hoaït ñoäng cuûa phöông tieän vaø thieát bò.
- Caäp nhaät kòp thôøi vaø quaûn lyù raát linh hoaït caùc hoà sô kyõ thuaät.
- Döï baùo vaø leân keá hoaïch baûo döôõng, kieåm tra, söûa chöõa caùc caáp.
- Toång hôïp-döï truø khoái löôïng coâng vieäc, vaät vaø nhaân löïc.
Taát caû caùc coâng vieäc treân ñeàu baét ñaàu töø vieäc soá hoùa toaøn boä döõ lieäu
kyõ thuaät cuûa con taøu. Baét ñaàu töø hình daïng con taøu, caùc thoâng tin caàn
thieát veà caùc trang thieát bò vaø phuï tuøng thay theá .... vaø cuoái cuøng laø toång
hôïp vaät tö, thôøi gian, nhaân löïc cho töøng coâng vieäc baûo döôõng söûa chöõa
caàn thieát.
Cuõng nhö caùc phaàn meàm hoã trôï thieát keá vaø khai trieån toân voû phuïc
vuï coâng ngheä ñoùng môùi, thì caùc phaàn meàm quaûn lyù kyõ thuaät, ñaëc bieät laø
phaàn toân voû vaø keát caáu, phaûi ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu boùc taùch chi tieát
chuaån bò cho gia coâng thay theá caùc phaàn bò aên moøn, nöùt gaõy vaø bieán
daïng trong quaù trình söûa chöõa thaân voû taøu. Sau ñoù phaàn meàm phaûi coù
khaû naêng caäp nhaät ñöôïc tình traïng cuûa caùc boä phaän ñaõ ñöôïc kieåm tra,
ño ñaïc hoaëc ñaõ thay theá ñeå theo doõi cho caùc laàn kieåm tra vaø söûa chöõa
ñònh kyø tieáp theo.
Hieän nay treân theá giôùi ñaõ coù nhieàu phaàn meàm cung caáp troïn goùi
cho vieäc quaûn lyù baûo döôõng kyõ thuaät caùc thieát bò vaø ñoäi taøu
(Computerized Maintenance Managment Systems - CMMS). Caùc cô quan
Ñaêng kieåm quoác teá cuõng ñang raùo rieát trieån khai caùc phaàn meàm quaûn lyù
kyõ thuaät thieát bò vaø thaân voû taøu. Ví duï nhö Det Norsk Veritas (Ñaêng
kieåm Na Uy) coù phaàn meàm DNV-exchange, cho pheùp caùc ñaêng kieåm
vieân vaø chuû taøu tröïc tieáp truy caäp vaøo caùc hoà sô cuûa taøu trong phaïm vi
maø DNV trao caáp. Hieän nay, caùc taøu môùi ñoùng muoán ñaêng kyù nhaän caáp
cuûa DNV thì phaûi cung caáp caùc döõ lieäu ôû daïng soá hoùa ñeå caøi ñaët vaøo
336 CHÖÔNG 5
phaàn meàm noùi treân.
PTSC-CMMS: Quaûn lyù thieát bò
PTSC-CMMS: Quaûn lyù vaät tö

PTSC-CMMS: Quaûn lyù coâng taùc baûo döôõng

338 CHÖÔNG 5
PTSC-CMMS: Quaûn lyù taøi lieäu

Kyõ thuaät vaø quy trình kyõ thuaät
Hình 5.4: Phaàn meàm PTSC-CMMS (ver1.0) quaûn lyù baûo trì thieát bò
ÔÛ nöôùc ta cuõng ñaõ coù moät soá ñôn vò thieát laäp caùc phaàn meàm quaûn
lyù nhö treân nhöng chæ môùi aùp duïng cho phaàn trang thieát bò, chöa môû
roäng cho phaàn thaân voû cuûa taøu. Vieäc öùng duïng roäng raõi caùc phaàn meàm
quaûn lyù nhö theá seõ giuùp naâng cao hieäu quaû quaûn lyù vaø söûa chöõa caùc
phöông tieän thuûy, vì coù theå tieán haønh khaûo saùt, ñaët haøng tröôùc khi taøu
vaøo uï, giuùp ruùt ngaén thôøi gian taøu naèm chôø trong söûa chöõa.
Trong caùc hình tieáp sau laø moät soá giao dieän ñeå giôùi thieäu phaàn
meàm quaûn lyù ñoäi taøu PTSC-CMMS do moät coâng ty cuûa Vieät Nam thieát
keá, phuïc vuï cho vieäc quaûn lyù baûo döôõng kyõ thuaät caùc thieát bò treân ñoäi
taøu cuûa ngaønh daàu khí.
Heä thoáng quaûn lyù thieát bò coù theå tích hôïp nghieäp vuï baûo döôõng vôùi
tình hình saûn xuaát nhö ñöôïc thöïc hieän theo sô ñoà döôùi ñaây.
Hình 5.5: Sô ñoà chöùc naêng cuûa heä thoáng quaûn lyù thieát bò
Heä thoáng CMMS laø moät phaàn trong toå chöùc nghieäp vuï baûo döôõng,
coù theå giaûi quyeát caùc vaán ñeà nhö: quaûn lyù thieát bò, quaûn lyù baûo döôõng vaø
quaûn lyù nguoàn taøi nguyeân duøng trong nghieäp vuï baûo döôõng.
Heä thoáng CMMS coù theå thöïc hieän caùc böôùc sau:
Laäp lyù lòch thieát bò:
- Xaùc ñònh thieát keá vaø caáu truùc heä thoáng
- Nhaäp lieäu töøng thieát bò vaø toaøn boä caáu truùc
340 CHÖÔNG 5
- Quaûn lyù heä thoáng caùc taøi lieäu coù lieân quan
Ghi nhaän baùo caùo söï coá:
- Xaùc ñònh baûng maõ (code) caùc söï coá
- Ghi nhaän caùc söï coá vaøo cô sôû döõ lieäu
- Baùo caùo dieãn tieán theo thôøi gian vaø phöông phaùp Pareto
Kieåm tra chaát löôïng baûo döôõng:
- Caäp nhaät phieáu coâng taùc
Heä thoáng CMMS hoaïch ñònh lòch trình coâng taùc cho caû 2 phaïm vi:
baûo trì vaø caûi tieán thieát bò. Coâng taùc baûo trì goàm coâng taùc theo keá hoaïch
vaø coâng taùc ñoät xuaát:
Coâng taùc theo keá hoaïch: bao goàm baûo döôõng ñònh kyø (PM), baûo
döôõng döï phoøng (PDM) vaø söûa chöõa lôùn theo keá hoaïch, caàn phaûi chuaån
bò vaät tö vaø nhaân söï chu ñaùo.
Coâng taùc ñoät xuaát: xöû lyù caùc söï coá naèm ngoaøi keá hoaïch, caàn phaûi
coù söï trôï giuùp cuûa nhaân vieân vaän haønh thieát bò.
Coâng taùc caûi tieán: thöôøng bao goàm vieäc ñaùnh giaù vaø thieát keá hoà
sô môøi thaàu hoaëc coù söï keát hôïp chaët cheõ vôùi nhaân vieân vaän haønh vaø
nhaø cung caáp thieát bò.
ÖÙNG DUÏNG C.A.M. TRONG XEÁP THAÛO ÑOÀ HAÏ LIEÄU VAØ XUAÁT ÑK MAÙY CAÉT 341
Chöông 6
ÖÙNG DUÏNG C.A.M. TRONG XEÁP THAÛO ÑOÀ
HAÏ LIEÄU VAØ XUAÁT ÑIEÀU KHIEÅN MAÙY CAÉT
(KHAÛO SAÙT VÍ DUÏ CHO MAÙY CAÉT ÑIEÀU KHIEÅN SOÁ KRISTAL CUÛA NGA)
6.1 CAÙC KHAÙI NIEÄM

Thaûo ñoà chi tieát: ñaây laø moät daïng baûn veõ chi tieát cuûa taám toân, vôùi
caùc kích thöôùc vaø kyù hieäu ñöôøng gaáp, beû, uoán cong caàn thieát cuõng nhö
caùc kyù hieäu veát ñöôøng söôøn keát caáu maø ngöôøi cheá taïo caàn ñoái chieáu,
kieåm tra khi gia coâng uoán, beû, gaáp chi tieát cuõng nhö haøn oáp vaøo caùc keát
caáu treân taøu.
Hình 6.1
Hình 6.2
Thaûo ñoà haï lieäu: laø baûn veõ sô ñoà saép xeáp caùc chi tieát seõ ñöôïc caét
treân taám vaät lieäu naøy. Treân moãi chi tieát coù theå hieän ñaày ñuû caùc ghi chuù,
kyù hieäu... nhö treân thaûo ñoà chi tieát ñaõ neâu (xem hình 6.1 vaø 6.2).
342
6.2 GIÔÙI HAÏN NHIEÄM VUÏ CUÛA BAØI TOAÙN

Thöïc teá saûn xuaát hieän nay taïi moät soá nhaø maùy ñoùng taøu laø caùc thaûo
ñoà haï lieäu ñaõ coù theå "thöïc hieän thuû coâng" treân moät phaàn meàm thoâng
duïng nhö AutoCAD. Kyõ naêng thöïc hieän caùc baûn veõ sô ñoà loaïi naøy hoaøn
toaøn ôû möùc söû duïng AutoCAD caên baûn. Taát nhieân cuõng caàn moät soá ñoaïn
chöông trình hoã trôï cho vieäc veõ caùc chi tieát theo nhöõng maãu coù saün
(nhöng khaùc kích thöôùc cuï theå). Nhöõng chöông trình hoã trôï mang tính
maõ hoùa caùc maãu chi tieát thoâng duïng nhö vaäy coù theå tìm thaáy trong caùc
ñeà taøi luaän vaên toát nghieäp cuûa sinh vieân caùc khoùa 1991 - 1992 chuyeân
ngaønh taïi Boä moân Taøu thuûy.
Vaán ñeà ñaët ra ôû ñaây laø moät chöông trình noái tieáp sau ñoù, vôùi muïc
ñích xuaát caùc döõ lieäu hình hoïc cuûa caùc chi tieát ñaõ ñöôïc saép xeáp trong
moät dieän tích - khoå toân cho tröôùc ra ôû daïng qui ñònh, phuø hôïp vôùi yeâu
caàu ñieàu khieån cho moät maùy caét ñieàu khieån soá cuï theå.
Trong phaïm vi taøi lieäu naøy khoâng ñeà caäp ñeán giaûi phaùp saép xeáp
hôïp lyù hay toái öu caùc chi tieát treân khoå toân, maø chæ laø chaáp nhaän moät sô
ñoà saép xeáp coù saün vaø tieáp ñoù laø xuaát döõ lieäu ñieàu khieån theo ñoù maø thoâi.
Trong phaàn phuï luïc cuoái chöông coù trình baøy hai thaûo ñoà haï lieäu do moät
nhaø maùy cung caáp ñeå laøm ví duï xuaát ñieàu khieån cho maùy caét toân töï
ñoäng.
6.3 GIÔÙI THIEÄU VEÀ MAÙY CAÉT TOÂN TÖÏ ÑOÄNG KRISTAL
6.3.1 Giôùi thieäu chung
Ñaây laø heä maùy caét do Lieân Xoâ cuõ cheá taïo, coù khaû naêng ñieàu khieån ôû
daïng NC, nhôø baøn phím, maøn hình vaø maùy ñoïc baêng loã. Moät soá maùy theá
heä sau coù laép boä giao tieáp vôùi PC ñeå trôû thaønh heä maùy CNC. Maùy di
chuyeån theo heä thoáng X-Y, coù hai ñaàu coâng taùc ñeå caét vaø ñeå vaïch daáu
baèng tia löûa ñieän. Maùy coù khaû naêng caét nghieâng ñeå keát hôïp vaùt meùp vaø
töï ñoäng dòch traùi hoaëc phaûi theo chöông trình ñeå buø tröø khe hôû caét. Maùy
töï giaûm toác ñoä ôû cuoái haønh trình ñeå chuyeån höôùng neáu caàn.
Haønh trình di chuyeån ñöôïc moâ taû qua caùc ñoaïn thaúng, cung troøn
ñôn giaûn, bôûi toïa ñoä tuyeät ñoái hay töông ñoái tính töø ñieåm döøng tröôùc ñoù.
Caùc maõ ñieàu khieån vaø coâng ngheä coù neâu trong Taøi lieäu höôùng daãn keøm
theo maùy. Sau ñaây laø moät soá ñieåm chính.
6.3.2 Moät soá ñaëc ñieåm cuûa chöông trình ñieàu khieån Kristal
Moãi doøng maõ leänh cuûa Kristal neáu baét ñaàu baèng daáu "+" hay "–" laø
leänh di chuyeån, coøn neáu baét ñaàu laø moät kyù töï soá thì seõ laø leänh ñieàu
khieån veà coâng ngheä.
1- Ñôn vò tính cuûa khoaûng caùch vaø goùc ño: ñeå traùnh soá thaäp phaân
Kristal qui öôùc:
+ Ñôn vò tính khoaûng caùch laø 0,1 mm (vaø giaù trò toái ña cho pheùp laø
999999 ñôn vò).
+ Ñôn vò tính goùc ... laø 0,01 ñoä (vaø giaù trò toái ña cho pheùp laø 36000
ñôn vò).
2- Moâ taû haønh trình thaúng
AÙp duïng coâng thöùc + X + Y , neáu x = 0 (vaø/hoaëc Y = 0) thì coù theå

ghi laø: ++Y hoaëc +X+ hoaëc ++, töùc laø coù theå boû qua soá 0 nhöng vaãn giöõ
laïi caùc daáu +/–.
3- Toïa ñoä tuyeät ñoái vaø töông ñoái
Trong caëp soá toïa ñoä treân thì X vaø Y laø khoaûng caùch tính töø goác toïa
ñoä. Trong tröôøng hôïp coù qui ñònh laïi baèng maõ leänh 6 thì caëp soá ñoù seõ
mang yù nghóa töông ñoái, tính theo khoaûng caùch keå töø ñieåm tham chieáu
ngay tröôùc ñoù, töùc laø (+DX+DY). Huõy boû maõ leänh 6 laø maõ leänh 5 - "toïa
ñoä tuyeät ñoái".
4- Moâ taû haønh trình theo cung troøn
AÙp duïng coâng thöùc + X 2 + Y 2 + Xc + Yc + trong ñoù X2, Y2 toïa ñoä

ñieåm keát thuùc cung: Xc, Yc - toïa ñoä taâm; daáu +/- cuoái cuøng cho bieát cung
ñi theo chieàu döông hay aâm. Caùc giaù trò X2,Y2, Xc,Yc coù theå laáy theo heä
toïa ñoä töông ñoái, tính töø ñieåm xuaát phaùt cuûa cung (laø vò trí döøng tröôùc
khi vaøo cung).
5- Moâ taû ñöôøng troøn: töông töï nhö cung troøn nhöng ngaén goïn hôn
neáu aùp duïng cho tröôøng hôïp töông ñoái nhö sau: + + + DXc + DYc + trong
ñoù ñieåm cuoái truøng vôùi ñieåm xuaát phaùt neân ñöôïc thay baèng ++.
6- Söû duïng chöông trình con - Procedure: ñeå ñònh nghóa moät
nhoùm maõ leänh thaønh moät procedure Kristal qui öôùc baèng moät doøng maõ
ñaët teân coù daïng töø 1 ñeán 4 kyù töï soá vaø moät daáu "+", tieáp ñoù laø caùc maõ
leänh caàn thieát gheùp nhoùm, cuoái cuøng laø doøng maõ keát thuùc cuõng vôùi caùc
kyù töï soá treân vaø moät daáu "-". Ví duï: khai baùo procedure 8205 nhö sau:
344 CHÖÔNG 6
8205 +
82
5
8205 −
Sau naøy, khi caàn duøng, chæ caàn goïi baèng teân 8205.
Chöông trình con coøn coù theå ñöôïc goïi laïi ñeå thöïc hieän vôùi n laàn
laäp, vôùi tæ leä TLx vaø tæ leä TLy khaùc nhau.
6.4 CHÖÔNG TRÌNH XUAÁT NGÖÕ DÖÕ LIEÄU CHO MAÙY CAÉT KRISTAL
;------------------------------------------------------------------------------
; Xuaát ñöôøng caét toân ra file maõ hoùa cho KRISTAL
;------------------------------------------------------------------------------
(defun to Kr ( / ss1; xuaát moät nhoùm entities
NewEnt; ra file toïa ñoä ñöôøng caét [*.CAT]
Pxcu Pycu); -- (chuù yù: Töông ñoái = 1, 2, nil) -
(setq fname (getstring" \n \n \nCho teân file: ")
fname (open fname "w")
(setq Töông ñoái (if Töông ñoái Töông ñoái 2)
Tle (if Tle Tle 10)
maxR (if maxR maxR 99999. 9)
ssl (ssget) sslen (sslength ssl)
ent (ssname ssl 0)
Pxcu 0 Pycu ) i 0 )
;------------------------------------------------------------
(cond
( ( = töông ñoái 2) (setq maõ ~ nhanh "8205"; 82\n5\n
maõ ~ chaäm "8106"; 81\n6\n
) )
( ( = töông ñoái 1) (setq maõ ~ nhanh "8205"; 81\n5\n
maõ ~ chaäm "8106"; 81\n6\n
) )
( ( not töông ñoái) (setq maõ ~ nhanh "8205"; 82\n5\n
maõ ~ chaäm "8106"; 81\n6\n
) )
(write-line (strcat ma~nhanh "+\n82\n54\n5\n" ma~nhanh "-") F1)
(write-line (strcat ma~cham "+\n81\n6\n53\n" ma~cham "-") F1)
(write-line (strcat "27\n53\n") F1)
;------------- chöông trình xöû lyù:---------------------

(repeat sslen
(setq etype (cdr (assoc 0 (entget Ent) ) ) newEnt T)
(cond
( ( = Etype "POLYLINE") ; ---neáu laø POLYLINE:
(setq vertx (entnext Ent) EList (entget vertx)
closeP
(= (rem (cdr (assoc 70 (entget ent) ) ) 2) 1)
Bulge nil Closept nil
(while (= "VERTEX" (cdr (assoc 0 Elist )) )
(setq Pti (cdr (assoc 10 Elist ) )
Bulgei (cdr (assoc 42 Elist ) ) )
(if (and CloseP (not ClosePt) ) (setq ClosePt Pti ) )
(setq Px (car Pti) Py (cadr Pti) )
(if bulge (CenCal) (setq Center "") )
(if (or Bulge Tuongdoi)
(setq Px (- Px Pxcu) Py (-Py Pycu) ) )
(if (= Tuongdoi 2)
(setq tuongdoi -2 Px (car Pti) Py (cadr Pti) )
(princ (strcat "\n" (chuso PX TLe) (chuso PY TLe) Center) )

(if newEnt (write-line ma~nhanh F1) )
(write-line (strcat (chuso PX Tle) (chuso PY TLe) Center) F1)
(if newEnt (progn (setq newEnt nil) (write-line ma~cham F1) ) )
(setq Bulge (if (or (/= 0 Bulgei) (not Bulgei) ) Bulgei nil)
Pxcu (car Pti) Pycu (cadr Pti)
;----------------------------------------------------------------
(setq vertx (entnext Vertx) EList (entget vertx) )
; end while VERTEX
(if ClosePt ; neu Pline dang close, ve tiep den diem xuat phat:
(progn
(setq Pti Closept Px (car Pti) Py (cadr Pti) )
(if bulge (CenCal) (setq Center "") )
(if (or Bulge tuongdoi)
346 CHÖÔNG 6
(setq Px (- Px Pxcu) Py (- Py Pycu) ) )

(write-line (strcat (chuso PX TLe) (chuso PY TLe) Center) F1)
(setq Pxcu (car Pti) Pycu (cadr Pti) )
) )
) ; if cond=Polyline
( ( = Etype "LINE") ;------neu la LINE:
(sepq elist (entget ent)
P1 (cdr (assoc 10 elist) )
P2 (cdr (assoc 11 elist) )
)
(setq Px (car P1) PY (cadr P1) )
(Repeat 2
(if tuongdoi
(setq Px (- Px Pxcu) Py (-Py Pycu) ) )
(if (= Tuongdoi 2)
(setq tuongdoi -2 Px (car P1) PY (cadr P1) )
(princ (strcat "\n" (chuso PX TLe) (chuso PY TLe) ) )
(if newEnt (write-line ma~nhanh F1) )
(write-line (strcat (chuso PX TLe) (chuso PY TLe) ) F1)
(if newEnt (progn (write-line ma~cham F1) (setq newEnt nil) ) )
(setq Pxcu (car P1) Pycu (cadr P1)
Px (car P2) Py (cadr P2) )
) (setq Pxcu (car P2) Pycu (cadr P2) )
)
( ( = Etype 'CIRCLE") ;----- neu la CIRCLE:
(setq elist (entget ent)
Pc (cdr (assoc 10 elist) )
R (cdr (assoc 40 elist) )
P2 (polar Pc Pi R)
)
(setq Px (car P2) PY (cadr P2) )
(if tuongdoi
(setq Px (- Px Pxcu) Py (- Py Pycu) ) )
(if (= Tuongdoi 2)
(setq Px (car P2) PY (cadr P2) ) )

; diem bat dau va vong tron:
(write-line ma~nhanh F1)
(write-line (strcat (chuso PX TLe) (chuso PY TLe) ) F1)
(write-line ma~cham F1)
(princ (strcat "\n++" (chuso R TLe) "++" ) )
(write-line (strcat "++" (chuso R TLe) "++" ) F1)
(setq Pxcu (car P2) Pycu (cadr P2) )
)
( ( = Etype "ARC") ;--- neu la ARC:
(setq elist (entget ent)
Pc (cdr (assoc 10 elist) )
R (cdr (assoc 40 elist) )
P1 (polar Pc (cdr (assoc 50 elist) ) R)
P2 (polar Pc (cdr (assoc 51 elist) ) R)
)
(setq Px (car P1) PY (cadr P1) ) )
(setq Center (chuso (- (car Pc) Px) Tle)
(chuso (- (car Pc) Px) Tle) "+" )
(if (= tuongdoi 1)
(setq Px ( - Px Pxcu) Py ( - Py Pycu) ) )
; (if ( = Tuongdoi 2)
; Diem xuat phat:
(write-line ma~nhanh F1)
(write-line (strcat (chuso R TLe) (chuso PY TLe) ) F1)
(write-line ma~cham F1)
Px (car P2) Py (cadr P2) )
; Ve cung > 0, luon = tuongdoi:
; (if tuongdoi
(setq Px ( - Px Pxcu) Py ( - Py Pycu) ) )
(write-line (strcat (chuso PX Tle) (chuso PY TLe) Center) F1)
348 CHÖÔNG 6
;)
) ; end cond
' xong 1 doi tuong, lay doi tuong ke tiep
(princ "\n") (write-line "" F1)
(Setq i (1+ i) ent (ssname ssl i)
tuongdoi (if tuongdoi (ABS tuongdoi) nil); tra lai nhu cu !
)
) ; end of repeat
(close f1)
(princ)
;-----------------------------------------------------------------------
(defun CenCal ()
(setq DXY (sqrt (+( * ( - (car Pti) Pxcu) ( - (car Pti) Pxcu) )
( * ( - (car Pti) Pxcu) ( - (car Pti) Pxcu) ) ) )
Hxy (abs (* DXY DXY) (* Hxy Hxy) ) (* 8 Hxy) )
alp (angle (list Pxcu Pycu) (list (car Pti) (cadr Pti) ) )
Cent (polar (list (* 0.5 (+ Pxcu (car Pti) ) )
(* 0.5 (+ Pycu (cadr Pti) ) ) )
( - alp (* 0.5 3. 14159 ) )
(* (abs ( - Hxy Rxy) )
(IF (OR ( < 1. 0 Bulge) ( < -1. 0 Bulge 0) ) 1 - 1)
)
TLe (if TLe TLe 100)
Center (if ( > RXY maxR) ""
(strcat (chuso ( - (car Cent) Pxcu) TLe)
(chuso( - (car Cent) Pxcu) TLe)
(if (> bulge 0) "+" "-" ) )
;--------------------------------------------------------------
(defun chuso (so tle / dau) ; them dau +/- truoc toa do tren Cristal
(cond ; tri <so> tu dong tang them ti le <tle>
( ( > so 0. 0 ) (setq dau (strcat "+" (rtos (* tle so) 2 0) ) ) )
( ( < so 0. 0 ) ( setq dau (rtos (* tle so) 2 0) ) )
( ( = so 0 ) (setq dau "+" ) )
(if (or ( = dau "0") ( = dau "+0") ) "+" dau)
);-------------------------------End of TO _ KR ristal ---------------------
Caùc keát quaû xuaát ra file ñieàu khieån coù theå xem trong phaàn phuï luïc A.
6.5 GIÔÙI THIEÄU CHÖÔNG TRÌNH MOÂ PHOÛNG MAÙY KRISTAL

Vôùi muïc ñích minh hoïa vaø moâ phoûng hoaït ñoäng cuûa maùy caét toân
thoâng qua töøng leänh ñieàu khieån, nhoùm taùc giaû ñaõ thöïc hieän moät phaàn
meàm treân neàn C vôùi caùc chöùc naêng sau ñaây:
- Cho pheùp ñoïc vaø ghi laïi caùc file döõ lieäu ñieàu khieån (daïng file text
thoâng thöôøng)
- Coù maøn hình hieån thò vaø bieân soaïn file text
- Tröïc tieáp ra leänh thöïc thöïc hieän moâ phoûng vôùi ba kieåu: chaïy
nhanh (lieân tuïc) ñeå kieåm tra, chaïy töøng leänh ñeå theo doõi, vaø chaïy moâ
phoûng.
- Quaù trình chaïy moâ phoûng coù maøn hình hieån thò töøng leänh, cuõng
nhö caùc dieãn bieán khaùc nhö: chaïy nhanh, chaïy coù haõm cuoái haønh trình,
chaïy dòch buø sang traùi hay sang phaûi, taét löûa, môû löûa caét... hay thoâng
baùo cheá ñoä tính toïa ñoä tuyeät ñoái hay toïa ñoä töông ñoái (theo ñieåm döøng
tröôùc ñoù) ...
- Keát thuùc quaù trình cho pheùp in maøn hình keát quaû ra maùy in vaø
ghi nhaän laïi caùc thay ñoåi chöông trình trong file text neáu caàn.
- Coù moät soá khaû naêng tieän nghi nhö choïn laïi maøu cuûa haønh trình,
thay ñoåi tæ leä moâ phoûng, thay ñoåi vaän toác ñaàu caét...
Vì chöông trình chæ nhaèm kieåm tra vaø huaán luyeän neân seõ boû qua
moät soá maõ leänh khoâng lieân quan ñeán döõ lieäu hình hoïc cuûa quaù trình di
chuyeån vaø caét.
Chöông trình moâ phoûng noùi treân ñaõ phuïc vuï toát cho yeâu caàu huaán
luyeän laäp trình ñieàu khieån cho maùy Kristal taïi nhaø maùy cuõng nhö phuïc
vuï cho vieäc kieåm tra döõ lieäu tröôùc khi nhaäp tröïc tieáp qua baøn phieám cuûa
maùy.
Tieáp theo ñaây laø maøn hình ñieàu khieån chính cuûa chöông trình moâ
phoûng (phuï luïc B) vaø caùc thaûo ñoà minh hoïa (phuï luïc C).
350 CHÖÔNG 6
PHUÏ LUÏC A: FILE ÑIEÀU KHIEÅN CAÉT ÖÙNG VÔÙI THAÛO ÑOÀ "TD - B7S10"
8205+ -2000+21
82 ++
54 -32+2215+481407+8115-
5 -22+2215+481439+5899-
8205- -12+2260+481461+3684-
-1+2260+481473+1424-
8106+
81 8205
6 +540+9571
53 8106
8106- +25+850
-121+159
27 +3267+2477
53 +5300-2230
-837-634
8205 -25-850
+277+9299 -7609+228
8106
+1705-16 8205
+455-16-948-91918- +3165+14707
+5284-82 8106
+716-10+3947+252133+ +601-601
+2667-33 -2900-2900
+3333-39 -601+601
+2748-29 -200+
+3252-33 ++3100
+3000-46-3862-350079- +3100+
+3000-46+6861+350006+ +-200
+2471-20+4769+432381+
+3529-12+4691+882380+ 8205
+4000+ +8310+11248
+2000+8-506+375117+ 8106
+2143+16 +273+590
+3858+32 +200+
+3850+35 ++3100
+2151+23 -3548-124
+839+13-1227+108203+ +51-1449
+5161+95 -273-590
+361+5+984-55185- +3297-1527
+1490+16+10649-942223-
++ 8205
-73-2494 +9546+11291
-69-2494 8106
-51-1950 -294+580
-49-1950 -200-7
++ -108+3098
-1393-28 +3550+
-308-5-967+50633- +-1450
-6001-78 +294-580
-6001-78 +294-580
-2400-21-3750+288152- +200+7
-3600-7-3035+648137- +108-3098
-2571+4 -3550+
-3429+8 ++1450
-4364+14 -294+580
-1636+8+2688+736421- +3242+1641
-2485+24+1923+327562-
-3515+38-8817-655078+ 8205
-3804+25 +14141+11291
-2196+17+2113+417692- 8106
-6000+62 -294+580
-6000+62 -200-7
-108+3098 8205
+3550+ +27346+8958
+-1450 8106
+294-580 +8100+
+294-580 ++6000
+200+7 -8100+
+108-3098 +-6000
-3550+
++1450 8205
-294+580 +35635+8958
+3242+1641 8106
+4100+
8205 ++6000
+23331+11311 -4100+
8106 +-6000
-294+580
-200-7 8205
-108+3098 +39979+8958
+3550+ 8106
+-1450 +4100+
+294-580 ++6000
+294+580 -4100+
+200+7 +-6000
+108-3098
-3550+ 8205
++1450 +44885+14968
-294+580 8106
+3242+1641 -678-173
+1392-5455
8205 +6065+92
+23331+11311 -1291+5058
8106 -678-173
-294+580 -4810+651
-200-7
-108+3098 8205
+3550+ +51087+14959
+-1450 8106
+294-580 -621-323
+200+7 +2748-5277
+108-3098 +6591+118
-3550+ -2841+5455
++1450 -621-323
-294+580 -5257+352
+3242+1641 (End of file)
352 CHÖÔNG 6
PHUÏ LUÏC B: CAÙC MAØN HÌNH CHÍNH CUÛA CHÖÔNG TRÌNH

MOÂ PHOÛNG KRISTAL
PHUÏ LUÏC C: THAÛO ÑOÀ HAÏ LIEÄU TAÁM TD_A2B10 VAØ TD_B7S10
354
Taøi lieäu tham khaûo
[1] Quy phaïm phaân caáp vaø ñoùng taøu bieån, TCVN 6259:1997, Haø Noäi,
1999.
[2] Quy phaïm phaân caáp vaø ñoùng taøu soâng, TCVN 5801:2001, Haø Noäi,
2001.
[3] Quy phaïm ñoùng taøu goã - yeâu caàu kyõ thuaät, TCVN 3903 - 1984, Taùi
baûn laàn 1, 1996.
[4] Nguyeãn Ñöùc AÂn, Hoà Quang Long, Döông Ñình Nguyeân, Soå tay kyõ
thuaät ñoùng taøu thuûy - Taäp 3, Nhaø xuaát baûn Khoa hoïc Kyõ thuaät,
Haø Noäi, 1982.
[5] Toå chöùc haøng haûi quoác teá (IMO), Nghò quyeát A.746 - Höôùng daãn
kieåm tra theo heä thoáng haøi hoøa kieåm tra vaø caáp giaáy chöùng nhaän
(Survey guidelines under the harmonized system of survey and
centification (HSSC).
[6] IU. Kulik, IU. Sumerkii, Coâng ngheä ñoùng vaø söûa chöõa taøu thuûy
(baûn tieáng Nga), Nhaø xuaát baûn Vaän taûi, Moskva, 1988.
[7] VA. Galkin, Soå tay thôï laép raùp taøu thuûy (baûn tieáng Nga), Nhaø xuaát
baûn Ñoùng taøu, Leningrad, 1987.
[8] Traàn Coâng Nghò (CB), Voõ Troïng Cang, Tin hoïc öùng duïng trong
thieát keá vaø ñoùng taøu, Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc Quoác gia TP HCM,
2002.
[9] Voõ Troïng Cang, Traàn Vaên Taïo, Ñoaøn Minh Thieän, Höôùng daãn söû
duïng phaàn meàm thieát keá taøu – MaxSurf, Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc
Quoác gia TP HCM, 2002.
[10] PTSC-CMMS, Heä thoáng Quaûn lyù Baûo döôõng thieát bò, HME. Co.
Ltd., 2002.

Toantap Cong Nghe Dong Tau 0949

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Toantap Cong Nghe Dong Tau 0949

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC BAÙCH KHOA

Nguyeãn Ñöùc AÂn (chuû bieân) - Voõ Troïng Cang

COÂNG NGHEÄ ÑOÙNG VAØ

NHAØ XUAÁT BAÛN ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA

Lôøi noùi ñaàu 7

2.1 Quaù trình chuaån bò saûn xuaát 24

3.1 Vaät lieäu goã 274

4.2.2 Tai naïn treân bieån 297

6.1 Caùc khaùi nieäm 341

Taøi lieäu tham khaûo 354

Lôøi noùi ñaàu

Hình 1.1: Cô caáu cuûa quaù trình saûn xuaát

trong ñoù: m - soá nôi laøm vieäc treân daây chuyeàn;

Hình 1.4: Tieán ñoä ñoùng taøu haøng loaït

1.1.3 Coâng taùc chuaån bò coâng ngheä

1.1.4 Boá trí xöôûng ñoùng taøu

1- Kho chöùa nguyeân vaät lieäu

Caùc thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa theùp cacbon (%)

phoùng maãu coå ñieån theo coâng thöùc

Hình 2.1: Boá trí phoùng maãu coå ñieån

1- Baûn chuïp; 2- Maùy chuïp aûnh; 3- Ñeøn pha

1- Maùy chieáu; 2- Cöûa saøn; 3- Maøn che; 4- Vaät lieäu

Hình 2.11: Veõ ñöôøng hình daùng

Hình 2.12: Veõ ñöôøng voõng cuûa boong taøu

Hình 2.14: Ñöôøng cong ngang boong

a) Daïng hình sin; b) Daïng parabol

cuûa ñöôøng söôøn AB.

theo trình töï sau:

Hình 2.17: Ñöôøng söôøn keát caáu

Hình 2.18: Xaùc ñònh ñoä daøi thaät cuûa meùp AB

Hình 2.21: Khai trieån taám ky hoâng

n3'n4'.... treân ñöôøng phuï n - n;

Hình 2.23: Khai trieån taám bao hình truï

2.1.2 Cheá taïo döôõng maãu

Hình 2.38: Döôõng ño chieàu daøi taám

Hình 2.40: Laäp döôõng phaân ñoaïn vaùch

1- Ñöôøng cong; 2- Taám laøm döôõng; 3- Ñinh laù

4- Maãu vaø moâ hình

2.1.3 Chuaån bò nguyeân vaät lieäu

1- Chaát kho nguyeân vaät lieäu

2- Xeáp naèm (H.2.55b).

Hình 2.55: Caùc phöông phaùp xeáp kho theùp taám

1- Xeáp ñöùng; 2- Xeáp sai

- Loaïi tröø öùng suaát dö coøn laïi trong vaät lieäu;

1- Caùc truïc coâng taùc döôùi

2- Caùc truïc coâng taùc treân

3- Caùc truïc laên ngöôïc

4- Caùc truïc caùn phuï

5- Truïc laên truyeàn

Hình 2.57: Nguyeân lyù naén theùp taám

Hình 2.58: Maùy caùn thaúng theùp hình

1- 950o; 2- 850o; 3- 750o; 4- 650o

1- Thuøng döï tröõ caùt

Hình 2.63: Sô ñoà caáu taïo maùy phun haït theùp

Hình 2.64: Ví duï veà beå ñaùnh saïch baèng axit

- Chieàu roäng ñoát 50 ÷ 250mm - AÙp suaát axetylen 0,3 ÷ 0,5at

- AÙp suaát oxy 4 ÷ 5at - Naêng suaát 7 ÷ 9m2/h.

4- Sôn loùt choáng gæ

2.2 GIA COÂNG CHI TIEÁT THAÂN TAØU

2.2.2 Vaïch daáu treân nguyeân vaät lieäu

Hình 2.67: Ñaùnh daáu ñöôøng caét thaúng vaø cong

Hình 2.68: Duïng cuï vaïch daáu