er p.

O hj

p
P
et rf PM M C O et P' et et et hi et M hi rf p M et M
CJ.

era P p P
33 p p hi

M Pet

a
p
hi M O M

M C O

cr
era
et M M

hj

en p e t a o P et o et et P

0 p
p

to 0 G <
o
4 P
tra

O 0 sr P P 13 p M M

era o era h i

er

P et hj M era 33 o a P d X o d 0
P* X P hi C O et

P
0
33 hi et

P < tra

o P
M CO N PCJ.

p M

a v.

i
<
P
M

~ < 0
p M M

M XS

a
CO et M

d o o o a M er a P c et et a P 0 M 4 era e t era M p . hi M

cr HJ p tra

er 0 sr t d e sr a
3 3
to M hi
X p

et S C d p et o M o cr 0

P
ef et

P P

M C O C O

0 P

a M
Hj fi-

<

a
et

N P pr

..

4 d Hj d s p - era 3 s3 d cr 0 d M 0 et M P hi p e t X CO P 13 p a P et X

<
M

4 X P M p M ca
CJ.

et P-

M P-

C O et P d

< HP
C O p M C O Hi H1 et H-

0 d N o

<
p

et w

to P
er M

p M

tra

o oi pt PT h e

N p M P to cr e t X O a M era O P p - N CO M a e t M p

o era
M to

<
0 M p to

ft < P
sr O M P a hi

CJ.

n
m
CD

P
hi M M

0
M C O 33 M C O et N p

er hi e t P CD 13 hi ca h j er P et c o et
d
M M et M

cr to e t p M e t cr M P hj HJ era M hi hi a M cr 0 p p. < to a P et
o hi
era M
M
CJ.

p
p

to
M

< :

era
C O sH

P P P X et P
X

cr
o CD
0
C O et

M et PC O

P d
Hj M M

H> M M

M C O

ca
M et et M

P d
13 13

to

3
o t p e P a X era e t H j cr p er to M p cr era c o M p a cr e t HJ e t M et hi

M
CJ.

o p er p

M M M

sr

a M

CO -I m Z CO

et

P
M et

c a

era
P

<

hi C O

<

gP p
<
0 13 =
p*

0 era et hj to P* 0 0 et o S C rf P XS p -

xs o

<

PT Hj a P P sr e t

0 d H M et P P*

C O
N.

et P H j pr et O a o cr C d O 13 0 P a sr hi P P d et et p a M hj O M P M X X

N M
tra

o
Hj

0 P O p

sr
P

pr

< .
hi 33

a a a P

?
o a X er p t M o et e
P 0
N

pr
M

et

Hj p M

XS p rf p 33 a p. d p

< P
0 P p
M C O M et 1 M

cr N o o
P O

<
H

0 P P

<

CJ.

< P
P

333 M M et et

to hj CO M et to p et Hj et

M et et tra

d P
M 3* M et et M p

CO et

a
d p
CJ.

cr hi CO M o o o* tot o o d e o era P- M hi M P era r f P C O M C O

Hj o p pr d P P M M X a 0 p4 e t e t e t P O X o p hi d P hi 4 M P P P hi M 13 0 pr p era p p cr P et M p N a a to er e t o e t e t S3 rf d et et et a a o Hj P P p et 4 a P tra o a X

to

p-

<
0 d

p P et P 4 P 0
pC O p

<
P

et M

hj M

13 0 P
p M

hj

era 0 cr < M o hi a X o G

0 c a er p-

era ea p H r sr P sr tot 0 O p c e d a p. e t ca o O M a et X a 0 cr M M M
P
et
H3

< to < o
oj h
hj

et

M H> P'

cr
era
4 era P
M M H et p

CJ.

o X P cr M et

< o
P 0

era

s3 0 O hj 4 hi a xs P
et

3
P

oj o P p h sr a P- p e t a p P er e t C J . P era pM

r P

m
HJ hi

-.
hi M

P P

M et

c o

33 M

hi

z
aj er h
X
M CD et M
CJ.

p hi

13

0 4

p en

a M
O 13 0 a P hi
et C O et

M hj

<

ei
M hi et et P'

o P

33

hj

to O

M M

0 P O P
et

to

CH X CO p P X o p P pM M 13 a X p- M M p N era P 13 P p rf to era p p et H er M 0 et O P I to d 0 to

to < o o i hi h
a
p M

et

a
P
H, pet

P P d X X
tra

hi

p. to p. to P 4 X p a G CO M 4 P
et et pCJ.

^ ro <
P

<
pr 0
et hi N

P sr
et M hi

<
d X c O o 0

<
o
p
et PM

to 0 X sr P cr a G P P P P hi 13 p M P M P P P P M era e t P er M Hj

.
<
a
0
p

<
hi C O

M pi

CD

C O

era er p P o P t p P e era d p o cr M a e t to d O d Pt o M M e
X
M p p M et

M et

a M

p Hj p
p M

C O P

0 o sr

to
cr
hi hi N

3g

<
N P

at e

O P*

o sr p-

to p o xs < H p
O tra hj et

to 0
*.
33 0 13
h

XS

Hi M

hi p

M M

et

Hj

\ <
X P P
hj hi C O

P* P
et

CJ.

o
P

xs

et M

P P

C O 1 et

to < ft
0 X 0 P P 4

P i

C O

c P i-i 3 c a M H0 33 p - ca CO 0 pr e t M M O P P H j M 0 4 P O o e t r f M e t M e t hi P M p P 0 P et 0 hi P o P P P M cr p a M p - to P P - P < e t O d P M P- et p P d er P a 33 P a c M tra a et M P H- p xs h i P 0 X c P P G P o er r f a C O C O o d era er era C O et cr pr M p - a M 33 d hi er ca P p- P M C O et M p N M M P cr C J . r f M * d 0 C O M X P M 1 a et i P X P

P
CO

a P CPJ -, P hi a a a - hi o r f 13 33 p o o a i i

ea r

o 0 era o P H j p cr p P o p hj P X pr i M O 1 13

<! S
P

a
Hj >

ca

p M

O p, p p M P P M HJ p O P Hj

Hj p. ca

a co a
ca er p
et PT P p et M P

tra

H ,

a
p p et 33 ca O O P

a
a
hj p p M Pff

<J p P s3 p et

P p. et et

HJ Hj O

SS P

era ag
M M
M et et

er
M P

<
C O et P
tra p

P d a 3 P ca M a HJ X p ta X er P
tra p

hi

o era

x xs

M a et O d era e t d p ca p a 33 o 0 er ca h j
pto

a pr
et

<
o p

0 p

p. CO

0 a

p
P P

et M P

hj Hj

a
p

p P G
X

HJ p. rt P X

33 O Hj

CJ.

a 33 p
P

O a
> M
hi a o hj

co

X et M H hi p O et p et O 13

hj

et ..

d Hj

p P d co o X d M
N P P M et d

i 0 P et p p M -

M
PCD et

d
hj et M a

a a p ca d er p o to O P M N er co o

pr pr
hi

<
Hj HJ Hj

p
p.

CJ.

P 13

pr

sr d p sr a ca o d o er 3 3 er M
M
CJ,

P M
p 0 P et <

CD <J 0 O* O

to

a <
hi
M et
O et p
M

a x g
0
d N M

hi

hj M P et hj HJ

P 0 X P d

ca
et

P N N et M Hj et P et

a P d P ca a
CD et p

p ca
et M to

pr p ca a
P

a
P
Hi P G p H* Ui

M et

P* et er et

p
Hi I
P P

pr
N 3|

et tra P

a a
CO et

et P N M pr a p p o to d N o a er M p to O I H> HHi O to O I N O I P M Hj 13

P 0 et

O P rt

ca
et p p P

p
pto

ca
I

<

vindt een analogon in de 'dwarsverbanden' die gepostuleerd worden tussen de individuele kunstuitingen en wetenschappelijke resultaten. Het verband tussen wetenschap, kunst en maatschappij wordt bemiddeld door deze dwarsverbanden. Welnu: wanneer kunnen we zeggen dat zo'n dwarsverband aangetoond is? Is het voldoende om te konstateren dat een musikus en een schilder samen elke morgen koffie dronken om een samenhang tussen schilderkunst en muziek te postuleren? Of moeten hiervoor aan schilderkunst en muziek inhoudelijke kriteria worden gehanteerd? De in eerste instantie vruchtbare koppeling tussen sociologie en wetenschaps- en kunsttheorie blijkt hier problematies te worden. Evenzeer als bij hun methodologie kunnen ook bij hun presentatie van histories materiaal vraagtekens worden geplaatst. Ik doel hier, behalve op hun beschrijving van Wenen rond 1900, het verzuim van een analyse van de wisselwerking tussen verschillende geografiese centra, hun keuze van relevant geachte historiese figuren, met name ook op de vorm waarin deze presentatie plaats vindt: namelijk typies journalistiek. Het voortdurend terugkeren van het thema 'taal, ethiek en kultuurkritiek' kan niet verdoezelen dat er geen aandacht wordt geschonken aan globale vraagstellingen waarvoor het boek wel relevant materiaal aandraagt: het internalisme-externalisme debat, de wetenschapshistories diskussie over kontinuiteitdiskontinuiteit, grondslagendebatten. Pas als dergelijke begrippenkaders ontwikkeld worden zal er een werkelijke konfrontatie tussen disciplines kunnen plaats vinden. Het boek laten funktioneren op de wijze waarvoor het bedoeld is, namelijk als stimulans voor multidisciplinair onderzoek, is een taak die dan pas volbracht kan worden. Vermoedelijk is dit ook een van de oorzaken van de manier waarop de receptie van het boek heeft plaats gevonden. Aan de hand van een voorbeeld wil ik het bovenstaande toelichten. Al doende blijkt hoe revolutionair Janik en Toulmin zijn geweest, ondanks zichzelf. Dit voorbeeld is het ontstaan van de relativiteitstheorie. Stel voor dat er een auteur zou zijn die de stelling zou verdedigen dat de relativiteitstheorie een produkt is van het laat-kapitalisme. Zo'n auteur zou weggehoond worden; waarschijnlijk zou niemand naar zijn argumenten willen luisteren. Maar wat gebeurt er met een auteur die alleen de argumenten geeft en na laat de stelling te poneren? Zou deze laatste niet erkend worden als een serieus wetenschapper die zinvol onderzoek had gedaan aan een zij het ongebruikelijk onderwerp? Janik en Toulmin vormen de verpersoonlijking van deze figuur. Zij konstateren de al eerder genoemde sociale problemen. Zij geven aan welke politieke problemen daarmee samenhangen. De struktuur van de habsburgse dubbelmonarchie krijgt hun aandacht. Zij wijzen op de toneelschrijver Schnitzler als degene 105

et et

p a
P

P X p

et et et M O

et M M <J

M et

to
N 0 et O O N M M M ta 33 0 hj N O p

sr
0 o

hj

pr

to

0 6 to o

<
hj M

pr

ij 0

tra

< 0
ff
C M D

<
i O hi M

et M M et P O

a
sr
P
N M
CJ. CJ.

^ a
cr g g?o
M P ta et sc o p Hj hj H M p a H e t et hj p X

<

13 o P P O e a M 13 P e t e t era

d* 33 M O p p N H. p a 33 rf M p p h| C J .

era X p m
p M to

a
N

g pr
M

g
P

fi

0 X

d c o ca P

gp 9
to et
hi M P P P P

<

> d

Nj hj

P ca

g g S
a
M

e* P M pr
p
H3

0 H M M et a hj P i M to hi o

g*
0 d M

M et

to
33

ca
M P

5U O hi

sr

o er\ 0
P
M

g
a

P H N. p
52! O et

g
et

ca

3 g 3
c a
P
M P

g
M et

S
0 to et
M

et

p p 50 X hj c 0 P 33 a 0 0 ex 0 p p P p p a et 13 p . hi M a era M X 0 M H> 0 p 0 CB to <! et Hj M a B P a M 0 O p ex p N p p e t era et P O et P hj et Hi p O e t rf d O a N M P < ex d M 1 M M hj C J , P d O, hi rf 0 to p . p* e t e t hj 0 er M hi ft a wa e t p a P r f P o d d ca X 0 < N 33 p p O P M a 0 a p a P t 0 p p M e r f Hj P P M et p hi 0 P M P CJ. hi P < P p . r f to N p < pr P era P o d O CM . hi a < er P 33 sr J p p. G et to P P Hi to era ca hj p Hl M p . 13 et 13 33 P p a era p 3| M P tra P M M M a 0 p CJ. M 0 hj P . pr hj p a era e t p a a M h< to tra

g
sr

g
ca et
0 HJ et

hj

g
N.

d O d p. cr to c a H M M to : a p O N P M hi d < pr SS ca pr M p hj o < p er N M ca p N p M et p M era a a hj C J . era hj p a p p < pr 33 H ss SS p G p . p Hj P mM 0 era to to p M P et i a B p p M ... ca hj o < P o Hj XS 3| M < hj O to P CM, P 13 P hj J p M p O a *< H O e t M er d P M o er P P d O i a e t hj P 0 pr O P P o P P P P P i M Pi <s. M. a hi p et p et p to ca sr o ... M et V p c M a P e t. a 0 sr M 3| P 0 P g P era P P p P P M N M a s3 P M P P c-t X e t hi p s| P XS a ca e t pr ex P H

to
er
et 33 O 4

s?
hi 33 p 0 hi

i g
cr
p p hi M O

13 M p P Hj et O H C XS P B M et
SS

<
M P H et P hj 1 hi O P

P H p.

cr C J . ct P d P a to et M pr M c < hi P a weD M e t a et C M sr d M p hi M a C P D M cr pr p et mM M 0 < et p e t 33 O hj XS X D sr P C M pr M ct C J . a p p M O a 0 o e p P hj a to e hj P M p p t to- e t sr O N et O p M P N hj e t a M P < *i M 4 P CJ. O a 4 C J . P M 13 M e t P M hj P M p et P c a ss d d < CO *d D 33 C M pr to p e t et ss era p ca M hi 0 hj e t o era o d cr p M p p M c 0 a 0 p a P a p P era < M p X P e t a pr r f 33 M cr p <S P 0 c et 0 et a M p a M P 33 p hj sr er tra a et o o et N P p ca 0 < p M 2 ca 3 M p M P era en p ft P tra P XS o M M p M er S hi e t < P d d 0 to M p 0 O M C O D r e O Of M e a a s3 et P sr et to M M P c et hi a c- sr P M a d a M et 0 M er pr N M M e t sr C J . et o M o d et d M P P HJ t pr c a H, e hi 0 era et M O et M era sr C o hi O CO p d M *< hj O P p P a p et et O P M o M ct a < N o 0 a e M

< M
X er
O hi d p

0 13

X to

to E.

era a p

era P era c a p M er p d M cf HJ e t a r

<3 M P C P O 0 P

d et to 33

to et to et
sr
p

era

M P P to

g
sr 0 c a c P a
33

P P

<

M p O p Hl M 0 ca

<
sr
0 M M 1 O 0 hi 1

<
p P

<
sr
xs
hj et

g
0
P P hi et M 0 O P P rf P 1 1

0 e M

pr a P a p N ca o s3 er p

a X P P o < - p p Hj hj 0 o P

et O 1

0 M P P

M M et hj P 1

P d M P et S p hj P 13 to cr M M sr rf M P m 0 G e t ex H j M to p o* P V ! 33 a O sr rf H p er e a d 0 i ex 33 r f er p p ss e p a s o o 1 X o M M p sr a M o 33 a P *< P M e p rf o hj M P e n Hj H era p . Hi a z u d O et era M p hi a M Pt er e ? P 33 P p 33 p r f p us p rf a to Hi o e M hj sr e t 13 B G - sr hj O hi to p. < m ex e t sr M 13 V! z hi hj O O d a ss a cr H p CO o O tra a ss p p xs p a sr a: < Hj 13 p cr pr < hi et h| hi er o hj M c a to era < M o sr 0 P M a M P d Hj O ca < M p . M M M d p M d P c cm o M p pr e t XS er d c a a CJ. p et M 33 M < et et p M P p P era < X et et M et o p > hi P 33 O M P a P P era M P a cr - M P M O Hi dt CJ. p e H era Hi M d hi hj p pr sr p era 13 e t 4 et sr O d < o p e t t to e hi M p p rf er r f P H p rf O a et sr P 0 < era hi X 0 era p sr M 1 i I p p 0 i 1 1 i et
M era M d a et P 33 p era O p P M p era 1 p

era 0 d p P p X P to cr p p hj cr 0 M ta M a a to o P H P et 33 cr e t p hd P M era a M p. N M N et 13 p p ca 0 0 M cr p a - et P a C a 0 O a p et o p hf X P hj 0 o P < CO ea M pr 0 hi era xs M P M Hj era M 1 P 0 p a E M 5 pr W r f er hj p 0 O M P M era p Pt a cr r f a < M e p e t er M P M P H X p M hj . to a p. p hi sr ta H - > rf- M O et P M a C sr O et m a ~P et pr P N et N H. hi 0 M 0 0 a hi M O CJ. P 0 et 0 CJ, 0 P m ft P et r f M M s| P P d p 1 hj ta M ta M d M 0 HJ 13 M c e t pr N era P 0 a O M X M P 0 M C hj et X P to to M P < p X O P 1 M M et 33 er to o XS P a p H- M B O - et p p O 0 era p < hi hi a p to et M p cr p . M < hi et p . M p c r f M er r f pr a M P is hj p P tra 0 e t et P et P < ea M N M C M D p . ta P- p xs P < e a CJ, hj xs 0 P 0 0 hj d p P O ^ O o- C et a hi P sr ft O P O p cr d rf P < hi ta d i P M P to CD M M P a M P sr E S p S < 1 pr hi M 0 et p . M r f era hj p ca P M

'

ca
I

p i

strukturalistiese vooronderstellingen bij hun methodologie; aansluiting bij Habermas-Piagetiaanse geschiedenistheorien). 'Wittgenstein's Vienna': voer voor filosofen, maar niet alleen voor hen.

Noten (1) A. Janik en S. Toulmln: 'Wittgenstein's Vienna*, Simon and Schuster, New York, 1973, p. 16. (2) Idem, p. 120 tot en met p. 126. (3) Idem, p. 133.

107