Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
CHAPITRE 2
Lois de base de lcoulement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
QUATION DE DARCY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VITESSE RELLE, VITESSE APPARENTE, FLUX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PERMABILIT INTRINSQUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LOI DE DARCY GNRALISE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MILIEU HTROGNE --- NOTION DE TENSEUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
QUATION DE LA CONTINUIT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SOLUTION DE PROBLMES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.8.1 Solution graphique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.8.2 Solution analytique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.8.3 Colonne de sol compose de deux type de sol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.9
CONDUCTIVIT HYDRAULIQUE QUIVALENTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.9.1 coulement en srie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.9.2 coulement en parallle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
12
12
14
15
15
16
16
17
20
27
27
27
28
29
29
30
30
32
32
33
34
34
34
36
iv
CHAPITRE 3
coulements en rgime permanent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
41
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
RSEAU DCOULEMENT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT DUNE NAPPE CONFINE VERS UN PUITS. . . . . . . . . . . . . . . . . .
CAS DUN DRAIN HORIZONTAL AVEC UNE NAPPE LA SURFACE DU SOL
CAS DE DRAINS PARALLLES AVEC UNE NAPPE LA SURFACE DU SOL . .
CAS DUN DRAIN DANS UN CYLINDRE --- COULEMENT RADIAL . . . . . . . . . .
CEFFICIENT DE DRAINAGE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
41
46
48
50
53
53
CHAPITRE 4
Hypothse de Dupuit---Forcheimer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
HYPOTHSE DE DUPUIT---FORCHEIMER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
QUATION DE LA CONTINUIT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT ENTRE DEUX RSERVOIRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT ENTRE DEUX RSERVOIRS EN PRSENCE DE
PRCIPITATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT ENTRE DEUX DRAINS PARALLLES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT SUR UN PLAN INCLIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
RGIME VARIABLE SANS PRCIPITATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
RGIME VARIABLE AVEC PRCIPITATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SOLUTIONS NUMRIQUES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
64
65
69
73
74
CHAPITRE 5
Mthode des potentiels de vitesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
85
4.6
4.7
4.8
4.9
4.10
5.1
5.2
5.3
5.4
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
REPRSENTATION DUN SYSTME DE DRAINAGE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CONCEPT DE BASE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LE MODLE EN RGIME VARIABLE (GUYON) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.1 Forme de la nappe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5
PROFONDEUR QUIVALENTE DE DRAINAGE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5.1 Le concept de profondeur quivalente de drainage. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5.2 La profondeur quivalente de drainage de Hooghoudt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.5.3 La profondeur quivalente de drainage et le drain rel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CHAPITRE 6
coulement en milieu non satur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1
6.2
6.3
6.4
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LOI GNRALISE DE DARCY EN MILIEU NON SATUR . . . . . . . . . . . . . . . . . .
QUATION DE LA CONTINUIT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CAS DCOULEMENT NON SATURS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.1 coulement au---dessus de la nappe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4.2 Infiltration dans un sol sec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.5
CONDUCTIVIT HYDRAULIQUE NON SATURE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.6
ESTIMATION DE K(q), K(h) ET D(q) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59
59
60
61
85
85
86
88
92
94
94
95
96
103
103
103
104
107
107
109
110
110
CHAPITRE 7
Modles macroscopiques ou de bilan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1
7.2
7.3
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
MODLES DE BILAN MACROSCOPIQUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ANALYSE DU PROBLME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3.1 Identification des variables de sorties dsires . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3.2 Identification des phnomnes qui doivent tre modliss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3.3 Identification des hypothses qui doivent tre poses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3.4 Identification des variables ncessaires et disponibilit des donnes . . . . . . . . . . . . . . .
7.3.5 Identification du pas de temps de la simulation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4
CRATION DU MODLE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4.1 Dfinition dune reprsentation conceptuelle du systme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4.2 Identification des variables de systme pouvant dcrire les rservoirs . . . . . . . . . . . . . .
7.4.3 Identification des quations pouvant dcrire les entres et les sorties . . . . . . . . . . . . . .
7.4.4 Identification de quations pouvant dcrire les phnomnes internes aux rservoirs .
7.4.5 Identification de tous les cas limites et des contraintes et leurs rpercussions sur les
quations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4.6 Transformation des quations dcrivant les phnomnes en terme de variables de
systme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4.7 Transformation des quations dcrivant les phnomnes en terme de modification
des variables de systmes avec leurs contraintes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4.8 Introduction de ces quations dans les quations de la continuit . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4.9 Transformation des variables de systme en variables de sorties . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CHAPITRE 8
Infiltration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
INFILTRATION ET DFINITIONS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROCESSUS DINFILTRATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PROFIL DHUMIDIT ET INFILTRATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CAPACIT DINFILTRATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5.1 Entre de leau la surface du sol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5.2 La transmission de leau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5.3 Le temps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5.4 Valeurs typiques de la capacit dinfiltration. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.6
MESURE DE LA CAPACIT DINFILTRATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.6.1 Submersion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.6.2 Aspersion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.6.3 Analyse des hydrogrammes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.7
QUATIONS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.7.1 quations bases sur la masse infiltre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.7.2 quations bases sur le temps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
117
117
117
119
119
119
120
120
120
121
121
121
122
123
123
124
125
125
126
127
127
127
128
129
131
131
131
132
133
133
133
134
134
134
134
136
vi
CHAPITRE 9
vapotranspiration . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1
9.2
9.3
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DFINITIONS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BILAN DNERGIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3.1 Radiation globale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3.2 Rflexion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3.3 Rmission . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3.4 Radiation extra terrestre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.4
PRINCIPE DE LA DIFFUSION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.5
BILAN DE MASSE --- BILAN DNERGIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.6
MESURES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.7
COULEMENT DE LEAU DANS LA PLANTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.8
FORMULES DESTIMATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.8.1 Bases sur le bilan de masse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.8.2 Bases sur le bilan dnergie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.8.3 Mthodes bases sur la temprature de lair . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.9
VAPOTRANSPIRATION RELLE (ETR) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.10 EVAPOTRANSPIRATION EN SERRES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CHAPITRE 10
Bilan hydrique au Qubec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.1
10.2
10.3
141
141
141
142
142
144
144
146
148
148
149
149
152
152
153
156
158
159
163
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LE BILAN HYDROLOGIQUE OU HYDRIQUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
RGIME HYDRIQUE AU QUBEC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
163
164
165
CHAPITRE 11
Migration des substances . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
169
11.1
11.2
11.3
11.4
11.5
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
LOIS DE MIGRATION DES SUBSTANCES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
BILAN DE SUBSTANCES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CYCLE DE LAZOTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EXEMPLES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
169
169
171
172
174
CHAPITRE 12
Calcul de lerreur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
177
12.1
12.2
12.3
12.4
12.5
12.6
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
NOTION DE LIMITE DE CONFIANCE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TYPES DERREURS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ESTIMATION DE LERREUR DUNE FONCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
FORMES DERREURS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
EXEMPLE DESTIMATION DES ERREURS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
177
177
178
179
180
181
vii
CHAPITRE 13
Autres types dcoulement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13.1
13.2
13.3
13.4
13.5
13.6
13.7
13.8
13.9
13.10
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT SATUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT NON SATUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT SOUS FORME DE VAPEUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT SOUS FORME LIQUIDE ET DE VAPEUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT BIPHASIQUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT AVEC GRADIENT DE TEMPRATURE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENT OSMOTIQUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
COULEMENTS MULTIPLES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
TRANSPORT DE SOLUTS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
185
185
185
186
186
187
187
187
187
188
188