Vous êtes sur la page 1sur 57

Michel Foucault Vigilar y castigar

. + (

+ .0

%!#?) I = E - 7 - J= P - 7 > 3
8 8 -8 - I - - D = 6
5 = * 7 - 7J K >; - 8
J 9 E > 5 C 7 ;5 J - I J 8 8 - 8 - E-
7 Q - 7 J K Q* 4 J - 7 7 -4 * - - 7 8 -9
- J > * 8 J 8 9 - - 8 4 6O 8 - -
7C 9 E- D 5 8 * - J > * 97
* 4 7J -4 * J > * E * 4 * 7
* 8 E - 5 8 - ;8 I 4 7J 8 8 - 8 C D
C 5E O 8I * O J C* 7 -4 * 7 - - 8
8 7 5 - 5 8 J ;8 I 8- 7 4 J I 7 -
- 5 >O //# 7 3 6 4 -
I E J - ; 8 E 7 * - 8 8 * 4 4 -4 7CI I
- J ; 4 - 8 - 8 - 8 ; 7 * - -- 9 - - -
- 8 - 8 * 7 *8 - D * 8 8 7 8 J *5
8 * - * 7 7 4CJ ; 7 * 4 O <8 - 78 O5
4 O O //$ 4 J P - O - J > -4 5 ;
7 - 8 * * - 8 -4 5 7
8 ; 5 E I - 4CJ * C 8 - 9 8 5C -
8 * 7 I * 8 * 4 7J 5 - I 7 7 * =
- 7 7 * J > 4 - E * 8 - 8
M C 7 8 D 7C D * 7 7 I
I 8 7 79 > 7 * 7 - J > *
7 8 E 7 * 7 -4 - 8 E 7 * 5 %!$&) - D9 *
8 8 8 4 - J D 54 - E O //A

4 J * - -C - * - J 7 - 8 - 7 JD 5J -
8 + = - EC- 7 -9 - -
- 8 * - 8 I 7 8 * I E 7 *I - *I J - *I 8 *
I 4CJ - 5 E > 7 8 - _! J 7J :7CI 4
- 7 C 7 J 6 7 :7 E= - * I . - 4 J=
- 78 8 7 8C 5I 7K - 5 E 9 E - *5 K- - :8 = - *
I - 8 - D 7 7 * - *4 8 *5
8 8 - 7 78= - 5 E < 8 - - 8 - - 8
. 7 5 5 I J I = 7 9 5 > -9 * C
E - 7 5 <8 - - 9 6 - 8 P * - 8 J * 7J * *

223
! 77 5* , 6 < 3 -9 !"#"* 88 " 5 @
224
2 Ordenanza del 20 de marzo de 1764.
225
# 9

82
Michel Foucault Vigilar y castigar

8 - - 2A : @ > -- 9 7 7 5
= - -9 * - - 7 -9 O - OI
- 8 > J - 8 7 8 J 9- - 8 I 8 7 *I
8 > *I 8 E 7 5 8 E -- E 7 97 *8
8 * P - 7 7 7 ; 7J K 7 M -
8 = - * 7 - 8 6 J 9 - * 57 - 7 I *
7 J 5 8 D --
I 7 - *I K = 8 3 * LI K 4 5 I
N( 8 7 >* J 7 *I - 8 - 5 JD
78 5 8 7 ; - * - 8 I 8
8 7 5- M *I 78 - -- * -- J - 7J *4 5
- I K- - 8 7 * - - 6 7
- - 8 * 7 * = *- 7 E - J *
J D 8 * D - J K - - 9 KJ * 8
7 7 7 -C - 6 7 7 * * - * 8 >; 8 E 7 J - 8
- - -9 * JD - 6 7 * 5 7 E-
- - D - 8 * - 7= * E- - %!$!) 7 7 *
> -9 ; - -- 9 J E > 7C I J ; P - - 7
I 78 7 D -- 7 * E 6 78 - - -9
78 * - *I J 8 - - 7C I J
5 D - P - E- -9 I =- - 7 5 8 <7 -9 78 * 8 - 5
7 7 7K I 8 7 - 7 - 8 -
- 8 * I > D -9 - E > 5 78 -9
- : * I 8 7 O -8 O -4 8 - 7
-8 < = 78 C * - * DK - * 7J K
+ -8 4 - 3 5 3
E9 7 7 -9 . - *8 I E J
-9 8 8 -9 - 8 * - - -8 8 -
-9 - 5 J E - 8 7 .
7J K 7 - * I -9 7 -9 - * J * 7 *
= - * 7 * 5 J - J D E 7 7 * O- 8 -4 O
. D *I -9 7 9 < 7 7 - E- *8 D 5
I M 7 8 - - 8 I 8 - J D 5 7 -
D . 7J K - 7 5 O -8 O 8 7 C - *I
8 E -9 > - - 7C I 7 5I * J 78 -
J - * 8 JD 8 -8 7 7 - - J
8 8 - 8 7 7 4 9 - -8 7 7 I -
- 8 4 7 *I P - 7 7 4 J * 78 - 4 - 7C
8 D -9 * E 7 -9 = - I * 7 7 7 - 7 * 4 -
7C J - 7C P * 5 K 97 - 8 = - - - I
- 5 J D J - 8 * 7 8 -9 - - 7 *
* - 78 7 - 8 4 7 7 - 7 8 I
<8 * - 5 - 78 O 7= 8 = - O* I 7 O7 -C -
8 O* C - ; E -97 8 4 - 8 - 8 7C *
78 7 8 I 4 I * 8 I 8 - 7 I *-
K- - * P 8 >5 E- - I 7 -8 %!$/) E J - =- 8
7 5 D - * - 8 O 9- O -8 7 E > - 8 %
K7 - 97 - ) 5 7 5 7 7 E > % K7 8 = -
J - ) 8 J 6 - 8 - 8 ; 8 *4 - 8
O 8 O* O- 8 - OI 7 * 5 - 7J 8 8 = * 8 -
I 8 = *5 - -9 D -9 - <8 -9

83
Michel Foucault Vigilar y castigar

- 97 - 8 E > 5 8 - J D * 7 I - -9 -8
J - - 8 = - - -- 9 8 7 5 7 -9
- -
O -9 O 7= 8 = - J - 7 8
- J 7 * - 7 7 8 - 8 - - E - - 7 *
E * - > -9 7 *I - - * 8 * 7 * 8 5 J
* P 7 8 - -9 * - - 5 J D 8 - 8 -
M 7K - - - * 4 78
7C - 7 ;4 7 8 - 4 8 *5
K- 4 - > -9 7 - - - 7 5 8 5
8 % DK - 5 - K- - - 5 - )* - 7
5 7 7C - %7 > -9 ) 78 * - 78 *
4 78 8 8 < - - 5 6 I = -9 * C
- - - - E 7 8 K7 - * -9 E
- + - 78 I - J E 7 -
5 - I C8 - <
( 4 - I = 4 E - -8 * I -
8 * P - 7 M D 78
K- - - I * * 4 > 7C EC- 7 K- - 7 -
78 * - E - - = E7 *8 I 78 - *8 I E - 7
- 8- 9 8 = - 5 - 8 * O7 - E= - O 8 ;58 I
4 - 3 7 - > 7C 78 *- 7
- J - 8 - + I M 8 E 9 *
- - 7 * 8 - - *8 < 7 8 -4 * 8 I
J - - E J - 7= * I 8 - - %!$#) > * *
7J * I 4 8 - 7 -9 K 7 8 7J K8 -
- 78 C . - J 78 - C - 5 -9 7 - 6
J - J D 7 E * 8 - -9 ; 9
E - 7 * - 4 - C- - *7
>9 I J D 4 M 5 E- *I O7 - O
I 8 -4 -8 7= 8 = -
+ 78 - - * - 7 7 - D 6O I I - 8
- - 7 8 7 *7 8 - * 7J *I 8 -
- *8 I E 7 *58 I 78 J P E- J -
7K - - 8 -8 ( J E-9 I - 5I
- - - 8 O //" . O- 8 O 8 = - J
4 *4 - > -9 - J 7 5 -
8 = - -C - 4 ; 4 - * 4 - 7J - * 4
8 8 - 7 8 - 5 I >C 4 - - -C -
E 7 8 I M - 8- 9 - - = - 7C
- * O O 4 -= 5 7 -4 78 - = = 5
- 7 6 78 *5 I D . * 4 5 7 7 5
I * 8 J 8 I M 8 4 J I 8
-9 7 - C D *
E- * 7 - - -9 - * 8 = - 7 *
E 7 E 7 - 7 - - + 4 7J -8 *- 7
8 - 5 * P E *8 7 8 I K
- I 8 8 I K - 8 I I 8 4 - = - *

226
4 K-4 < *, 7 3 : 38 A

84
Michel Foucault Vigilar y castigar

47 O- 8 I M O5 78 - *- 8 V
* # 9 5 @ 7= -
- K -8 7 P - OX 8 4 - -
- 8 I M Y E <9 7 5- 8 7 - 7 7= * 8 - - 8 >
-- * 8 I E %!$$) - 8 I M 8 *8 8
J * 7C 7 ;8 I - 8 I M 8 8
8 I M * C* X 5* . 7= Y* LI K 8 7 4 - I 8 * - 7
7 * - KJ 5 7 N 8 I M ; 8 * L
8 - - = 7 N L( - = 7 8 -7 E > N 8 I M ; L5 .
- 8 5 J -J - 7 N 8 I M ; L 4 <8 7 NL D >
- - <8 - N 8 I M ; L - 8 J * - C *
7 N 8 I M ;X * 7J * I 4 E 7
Y =* - 8 I M ;8 79 * 7 * E * * 5*
8 - * 7K * * - 78 O //@ 7 -
7 * 7 8 8 -- * D -9 - 7
8 =- 5 - 8 C 8 * 7 - - * - *
4 8 * - -> * - - 97 - K- - -C -
7= - = E7 5 E . 3 *- - J D
V * > J > 5 EE * 8 8 - *
8 = * 7 - * C- - 7 5 - 7= * J = - - 4 7J
I 4 J= M * E * ( Z * 5 7 -
7 8 * O8 I M - 8 O* 8 I M 7 7 *
8 I M -- ; 4 7J I 8 9 %O( 4 J= 7C I 7 I
- J O)6 OLG K I N 7 * LI K 4 8 D 7C *
K N * I - M - = K - 8K K - *5 - 7=*
- 7 ED I 7 J D 7C 7 7C 78
- 7 4 J= D - J 68 7 8 - >9 O //' ( - J 9;
8 J I 8 8 > *5I I J - 5 8
8 I 8 7 8 -J 4 7C 8 I M - -7 I J J ;
8 = *8 7 -8 I 4 -= *O J - - D I
%!$A) 7CI I * J *8 8 7 O //?
J -9 7 - *5 > - -9 8 = - 8 I M
- *8 - 5 > -9 4 7J * J 8 K K8 - - C - *
- - D K- - * - 8 8 - 7 5 J *
- 8- * - 5 E = * * 4 - 4 7J
4 7 7 7 /#&

. . (

-8 8 - J -9 8 - + * 78
K- -

227
AV: *# 9 5 64 O @7 3 -9 !@'#*
88 /#':/#?
228
6 E. Geoffroy Saint-Hilaire atribuye esta declaración a Bonaparte, en la Introducción a las
Notions synthétiques et historiques de philosophie naturelle.
229
7 J. B. Treilhard, Motifs du code d'instruction criminelle, 1808, p. 14.
230
8 Elegiré los ejemplos de las instituciones militares, médicas, escolares e industriales. Otros
ejemplos podrían tomarse de la colonización, la esclavitud y los cuidados de la primera infancia.

85
Michel Foucault Vigilar y castigar

H -8 < - 3 8 -E- -9 4 K
7C 5 - J =7 7 8 7 = -8 <
O - O J 5 ; 4 4 J 7C - * 8
5 E- - 6 7 - 78 8 - 8 - ; 8 -
- 7 K 7 - -9 7C E - * 7 7C 8 E - ; 8 J
: : - * 8 K 7 -4 D = * 4 - K - 7 /#!

6 8 - DK - * 7 J ; 78 I 5 - ;
8 - 4 J I 8 7 8 - 8 8 ; - E -
- - ; - ;- > !@!?
8 - J - -- 9 - - 7 -9 8 5
; - = - 6O - D C- - 5- 8 7 >
8 I C -4 8 J * 8 - 8 O Q5
8 7 8 O 5 -8 58 I E- 4 -9
8 O /#/ !@$A 4 J= - #/& - 8 <7 7 *5 7 J
/&&&&& 4 7J J 8 - 7C 7 - 8 - %!$") - !@@A /##
7 J 7J K 8 - 7 E - *
4 7 K 5J 7 >6 7 E - 8 7 * 8 K ECJ -
7 3
% E - 4 - 8 8 = K * (R 5 ;
8 ECJ - : !@@@* [ \ 8 J * E >
8 5 I ; E - 5 4 J R * 7
8 K* ECJ - 7 7 D 7 8 J ); - 7J - * 7J K
8 - ECJ - <8 =- 7 7 D - * E > *
- - ; C O J C 8 4 J * I
- 78 I - -9 J D 4 5 O; - 4 8 K
C -4 ; E D * D E J -9
8 7 E - I J - 8 /#$ * 7
I - - E > 8 -- 9 * J 7C< 7 D 5
> - % J * 8- J D * - 5 O-CJ O);
8 7 5P 5 7 E > J D 6O 5 I
J 7 < I J K J D 7 7 -4 * E I
I - I C - -- 9 7 E - 8 8 5
7 J I 8 - J 5 -
- 7 > O/#A
/) + 8 -8 O- O - * 8 J * E- 8
-8 2 J D 8 - 7 7 -4 7C E < J 5 7C E 8 7
P 8 -8 - > -9 7 9 > -
;5 - 78 > 7 J - 8 8 ; - 78

231
9 E +4 * 2 6 6 3 !?"&* 88 #&':#!#* 5 5 * 7 5 5
; = LJ LJ 4 3 !?"A* 88 #A:$!
232
10 L'ordonnance militaire, 25 de septiembre de 1719. Cf. lám. 5.
233
11 Daisy, Le Royaume de France, 1745, pp. 201-209; Mémoire anonyme de 1775 (Dépôt de la
guerre, 3689, f. 156). A Navereau, Le logement et les ustensiles des gens de guerre de 1439 à 1789,
1924, pp. 132-135. Cf. láms. 5 y 6.
234
12 Projet de règlement pour l'aciérie d'Amboise, Archives nationales, f. 12 1301.
235
!# O K7 *e8 8 E J I e U O* . 84 *
@ @ 2 = ? 3 !?!#* 8 !??

86
Michel Foucault Vigilar y castigar

78 - - - ; > 8 - E *7 4 > 8 -
-8 8 - - 7 - 8 7 I 8 4 5
8 - E - J - - * %!$@) 8 -9 -
* - - -9 E * - -9 > J 58 ; C- - -9 *
J * 7 -9 J - 8 - 5 - *
J 9 5 -97 - * - 7 - - P * 78
I *8 - - - - - * 8 - * - *
7 - 7K + - 7 * 8 * 8 - - * 8 7 5 8
> -8 > 8 - = -
I =* = * - D 8 - 7 I -9 - 5 6 -
- - - 78 7 I 8 7 * 8 -
-8 78 * E *- - - 8 5 7 -= -
- 7 6 J 8 7 7 7 E - 9 5 I >C .
O M 7 7 * 7 7 8 - I
7 - 7 * -4 C * 7J * 8 7 5 -
8 8 7 - *I 7 D 8 5 - O /#"
+ K = E 7 J 8 <7
)H 1 6 8 - 8 - * - -8 *
- E- 8 - I I - D J 8 J 5 8 8
ED 7 8 8 9 - * 78
- 7 - - 8 * 7J K - 8 - P 8 - 8 - - 7
4 8 * J 4 8 7 5 - *8 - I -4 E 4
<8 7 -9 5 7 8 *5 8 7 * *- - -
7 - -= * 4 7J 8 E > * 7 I 7J - 5
7J - * E 7 5 8 7 * -9 * - J * - ;
- -D 7 >- 8 *- - - - - 8 4J 4 8 7 = 7 * J *
8 *- *8 8 7 7 *4 E * 8 I - - 5 -- ;
8 - I - 7 J 7 5 4 7 * - 78
- E 9 5 7 - 7K - E 7 5
- K - ;7 J *E -
J 7 - -= * %!$') 7 J 7 * - * 8 - *
- - * 7 * 7 - . - J 5
- 78 7 8 - - 8 7 7 8 -4 E - - =
- 7C I 4 7J * 7 - -= 8 - 7C I E 7
8 - - E - 5 - 97 - 8 - K- - J - 9 7K - 6
- > -9 7 - 7 - E - * > -9 ; 8 - 8 K *
8 7 -4 7 8 E- P7 E - E 7 * *
I 8 ; 8 K 7 5 * J 8 7 -
; - -4 - - 7J I - K;
E I 7K - J - ; 7C C
7 - * - 7 8 + - 8 - * 8 - 7 5
8 = - - 8 - 8K - * > - 8 * E 7 *
= 7 * 5 7 ;- 5 - 5 < 8 5
- 7 ( - -8 8 - 7K - 7 P
ECJ - I 8 - E 3 * 8 -8 9 >
> - 78 - > J 8 -
I 8 J 5 - > ;8 7J K - J -9 J 8

236
!$ 45 7 6 ' 3 . 7 *# 7 3
J * = * 8 A&@ E 7J K C7 ?

87
Michel Foucault Vigilar y castigar

8 -- 9 I < - 8 8 5I J -9 - 8 *
8 -9 8 - 8 8 -- 9 5 E E 7 -
J -9 O8 O 8 -8 J - 7 E - J \ 78E* V 5 C
E 7 8 8 -E- - - - 8 8 - 68
78 * 8 * * E * J *
7 5 E- * - !@?!* 8 K* - >
7 5 8 8 J D C * - * 78 5
- - 5 7 8 4 I -J >8
-4 5 -4 ;- 78 J D 7 *- O O* -
8 8 5 < - /"$ 8 < 7 - 7 4 5 8 -
D J - D J * 8 I I * I - J 78 /#@
- 8 %!$?) - 8 J D - -
>6 - 78 J 8 - 5 8 - -9 J * = - 7 - J D ;
- 78 J =* - E- P 4 J 5 8 >* 5
- E J - -9 8 - E 7 - - 8 7
I - - E 6/#' - I 8 -- 9 5 8 - J D
- 8 8 P E * 8 - 7 *58 *
P I E -P 6 - 8 I K 8 - J
E > Q * 8 >* 4 J * - - Q 8 J * 5 8
- - > * 8 - *- J > *5 E I I 8 -
= 7 8 E - 7 J - 8 * E > J D
8 > D 9 8 - 8 -- 9 * 7 7
78 I * - * -7 * - 78 - 9
> E > J D ; J - 8 - -8 4
> 7 5
$) -8 * 7 - 7J J 8 I - E 8
I - 8 *58 - I 8 *8 *
% 7 - 9 )* % - )* 5 >
I - 8 - E- -9 * 8 - > = 5 - 7 *
I 8 - 8 K -8 *
5 K- - 8 E 7 -9 - 7J - > - 8 8
- > -9 I 78 *8 J 5 5 4 - - - 7 -
7 D 78 O- O - D = * - J =
> -9 J 57 >6 - *I 8 = - 4 - -
7 *5 J 8 > 8 - - 9 * J
- - - 78 * 7 - K ; - - - 8 = -
- E 7 5 ; %!A&) J D * 8 > D *
- E- -9 E - J J D E 7 * 8 7 E 7
DK - ; 8 -9 - 7 J - ; J *8
8 * - - 78 5 7 J I
- 8 = E -9 - 5 - 7J 8
- /#? * 8 7C * I - 7 7 8 7 = -

237
15 Reglamento de la fábrica de Saint-Maur. B. N. Ms. col. Delamare. Manufactures III.
238
!" E I -= K4 6O - -- 8
4 7 J -7 5 - J E * J=
< 9 E- *- E I 4 J - E 9 J
78 J D O EM @F I 3 <<<* !@'@* 8 "")
239
!@ E -4 7 <* 45 LJ 4 3 !''?* * 88 A!

88
Michel Foucault Vigilar y castigar

D -- J 8 -9 8 - 8 9 * - *
D I = 5 - 8 7 ( 4 5 I I 7 * 7
7 * K8 - - *4 78 M J 8 8 ;J D 8 - 8 J - *
-9 7 7 J ;J D E >7 * I 7 -8
7 3 5 -9 *8 7J K 9 ; *
8 - 78 7 78 * E - 7 4 8 * 7
7J * D = - - = 5 K- - 8 - 7 -8
- * I ECJ I 8 J 8 7 7 -
D = 4 J= - 7 -8 4 8 7 J I = 5
7 + - 8 - Q8 J 8 K !@"/Q 8 - -
8 ; - 4 7 K *5 C- 78 7 I
8 J D 7 7 O O*
3 * - 7 > E E 7 J -9 - 6
4 7 - * 8 5 ; J - - 7
- 5- 8 J * I J 7 7 * 7 7 * M M ;
7 8 - -9 ; - 9 7
M * - P E- - - - D
7 J *- 7 - - * 5 - - *
- 8 5 5 ; 8 > - 8 - * * *I
7 - D I = J - 8 - * I J - 7 7
8 - - - J -9 7K 7
8 8 I 5 * 8 - 7 8

%!A!) > -9 8 - E 7 - K- -
M > 7 + 7 9 J 8 7 - % 7 I J D
7 - 7 * 7 8 - E I 8 8 7 - - 5
- ) * 4 4 -4 8 J - - - 5 J D
7 C > - 7= 78 8 > D 4 -4
E - 8 - - - 7 7CI 8 * 8 7J K *
D I > * - 78 V: M J - - - 5 J -9 8 -
8 > - 6 P
7 * P - * P 7 5 7 J - C- * P 7 5
7 8 - -9 * P 78 > 5 P E 8 - * -
E 7 = - P - * 7P 8 * J D 7 - 7
O- E- O 7 6O JC - 8 -
-- * I 7 7 -- 9 K - - 7 7
5 78 E D - -- 7C C J -
7C - - 7 *5 - -9 P -- * > 4 -
- - 7 C 7 5
J C - 7J C 5 8 5 - - 7 8 -
- O JC 4 - 7 I O I - 5 8 - 5 8 C
K 8 I 78 5 ;I - E= 5 8 K
5 * J J 8 O /$&

240
!' V : * 7 @7 3 ( ! @A?* 88 /$':/$? + -
78 * - 8 8 = I -
8 6O 7C 4 J 8 I 8 = I 4 5
7 - 7 7 I - J *8 - E I 8 -
8 > O I 8 ; J - 8 - *
8 8 J *O E I 8 C 7 O - 78 > 7 8

89
Michel Foucault Vigilar y castigar

> O- O* O O5 O O* E J - -8 8 - - 78 D 6
I -9 - *E - 5D C I - > 8 - I J - ED -9 5
8 7 - - -9 ; - 7 - 8 ;
7 - - ; %!A/) > J - 8 7J K
7 D - 7= 78 5 8 - 7< 6 * 5 I
8 -9 8 J * * 7 J ; 8 * 5 I 8 5 - J
-9 - - > - * 7 - * D I = 8 7
8 - -8 *8 * - -9 O- OI E 7
7 - E * P 8 * 7 8 - - -9
O- O4 8 J 7 - = - =E - * 8 = - 5 - 97 -
3 6 8 D 8 5 7 *54 - 7 7 78 - E- -
- ; J *- * > - - -9 7 - -= 5
7 5 - = - - 97 - I 8 - 7 8 -8
I -7 ; 8 -- 4 7J * - 78 J 8 - 5 - *5-
58 7 E > 7 ; J E 7 * 8
* - - 8 - 4 8 54 - - E- -9 7C -
E 7 6 8 - 8 I - 5 Q J -9 5
C *- J Q - * 3 *
> K- - 8 5 8 - 7 J > 7P 8 *
8 - 7 8 - 5 7 ; 78 O O 7
D E DK - I 4 J J J * * 7K - * - 7 C O- 8
7 * 8 7 - 7J - 7 J I
7 8 - JD * - E 7 - I J 8
E > - - 7 8 E -- * - - 8 -8 *
8 = 7C 78 5 7 E=- O; DK - O- C- - 78 * C *
- 8 J 8 7 7 = 7C EC- 8 7 7 5
- - O /$! C- - * 7 8 - 4 7J ; < 7= * 8 - -8
;- - 97 - * 7 7 I >
+ - 78 M 7 7 E -9 E
- 7= * 8 7 7 - 5 C 7 7 D E 7
< 7= * - 7 E - 9 - - > %5 8 - %!A#) -
)* 5 - - %8 <- - - P7 ) +
E 7 J -9 -8 * -9 - - 7 E -9 * 8
- * 7 8 - 8 =7 7 * J 5 J 7 5 P7
E - 8 J I < 7= P J D I - C-
- = * C- - -8 P J D I - 7P 8 + 7
> - - > -9 - 7 *5 -9 7 8 -
- -9 8 7 8 - 5 - D 7 6 J 8
7 - E= - 8 I 8 = 7 O- O

( . . .

!) D 4 - - 7 7 C - 4 J=
7 - C8 7 E 9 8 - 7 Q J - 7 *
J - 8 - 7 * -- 8 -9 Q- - 7 58

-K 6O 4 - - - 8 - * ED O% .
* 7@ I 27 3 !""?* 88 A":A@) E C7 !&:!!
241
!? V J * 57 7 I 3 . - 8 7 * 8 <<<

90
Michel Foucault Vigilar y castigar

- * 5 4 8 -8 4 - J D D
I 7 ; - - -9 5 J -7 -
8 J 5 - * I - E - - D
78 4 - 7 ; 3
7 7 E - 8 - J D -- I J= - J D 6
O 8 * 8 7 M * J D - 7 > C 8
7 * E - C . J D *4 C - >5 8 C J D O; /$/ 8
= 3 3* - I > 8 J - * -
I *8 4 J J D * 8 - - ; - J
OECJ - :- O -8 7 4 E 7 * DK - 8
- 5 E * K =7- 78 I J
- 8 D -- 8 ; < - DK - J * -= *
J 7C * O 8 E -- - 7 7 O /$# . * %!A$)
9 4 7 -8 6 8 - 78 *
K- - 7 5 - + 8 - 7 > -9
78 I -8 4 * 7 7 7 E- E C 8 7
8 - - 4 * 7 * DK - * 7 ; J
4> 8 - 7C - 7 - 7 D - 5 4 J= J
- 7 * - 78 4 - - > 7C ; - 4
- M - > 7C 8 9 I 4 5I 8 7 7 6O P 7 I
4 * 7 4 C - 78 5 8 7 - 78 -
8 C *- J > - > 5 D J D - J -9 * 7 C
8 - 7 M 8 I 7 * 8 4 - I -
*5 - 8 I O /$$ - 7 > 3 3* 8 8 C8 -
M > 7 78 78 - 7 6 ' 4 $A - *'4
A/ 7 - * ' 4 A" M 5 -9 *?4 J - * ? 4 &$
8 7 8> * ? 4 &' E - * ? 4 !/ 8> * -K /$A < 9 8
8 D 8 8 9 - M 78 6 O - I
J 8 - 4 8 K 4 J - - 78 O;/$" O I
- 78 M I 4- J D 58 7C - - 7 O; O I
I K J D 4 < - O/$@ + J - 7J K -
78 78 6 - 78 * 8 9 * 8 9 -
8 J 5 * - 78 = 7 P 6 O C <8 7
8 4J J D - 78 M 8 - I 7 *
- I D I E *- 7 * 7 * - 4 5 - 7 O;/$'
- 8- 9 - 7 * %!AA) O 4 C P - 4 *
7 I J J D O; O C <8 7 8 4J

242
20 Artículo 1 del reglamento de la fábrica de Saint-Maur.
243
/! * 9 3 !@@&* 8 / J - C-
-8 DK - - * -E #@ D @ 3 * !"#/
244
// V : * 7 @7 3 ( !!@A? 88
245
23 Bally, citado por R. R. Tronchot, L'enseignement mutuel en France, tesis mecanografiada, I,
p. 221.
246
24 Projet de règlement pour la fabrique d'Amboise, art. 2. Archivos nacionales F 12 1301. Se
précisa que esto es también para los que trabajan en las piezas.
247
25 Reglamento provisional para la fábrica de M. S. Oppenheim, 1809, arts. 7-8, en Hayem,
Mémoires et documents pour revenir à l'histoire du commerce.
248
26 Reglamento para la fábrica de M. S. Oppenheim, art. 16.

91
Michel Foucault Vigilar y castigar

J 5J D P 8 < - 7 E - 5J J O /$?
78 7 58 J 7J K 78 78 > E - * 78
J - * - 8 7 >- - 8 8 - D -- < -
5 8 - -9 *D - * E 7 78 -8
+ 7C 8 - 7 7C - - = - -8
"H 9 7 7 - 7 -4 - 8
8 7 > 3 6 O - 7J * I 7 -4 E
J 9 * 7 -4 - - 7J 8 4 - *4 5I - 7 > 8 8 -4 *
E I 8 - 7 7 8 7 7 78 O /A&

3 *- 8 - 8 6O 8 - C 8 * 8
* 8 J 5 8 7 J 8 * 7 9
; - -9 * 8 - 5 8 C *
- 4 C 8 J ; -9 8 7 J C 8 - 7C
8 J - 4 C 7 7 8 - ; C 7C !'
8 9 D - C 8 E - J > 5
- 8 -4 * 7 K I J - 7 J 8 * 5 -4
4 - *- - * 8 8 4 - E 5J D 8 >
< -9 8 E- J - J C 7 -4 5 D 8 7
I - 8 8 5 K 7 7 78 8 O /A! 8 - 8- *
4 8 D - D - -- * 8 - 9
- 78 - 9 5 7 7 * 7 D - 8
78 78
I E > !@"" 78 78 * 7 - 8 - ;
7C I 7 - - 5 J * 78 < ; O8 7 O;
J -9 8 8 - ;- 5 E 4 8
E 7 %!A") - 7 - 9 I 7 = 7 J 7 I - -- 5
- 7 E 8 - I 7 7 :
- 9 - - 78 7 - I - 78 7 ; 8 -9
- 8 * 7 7J * - - 4 E ; - 7 7 C
-- 9 * 78 * -9 ; - 9 C 8 -
78 8 - 8 *5- K - 7 - 8
)H . 9 F 5 - -8 -
78 7 M 78 E ; 78 7 D -9
5 - J - 8 *I - -9 E- - 5 8 >
J 78 - 8 *I 8 7 J 78 78 * J 8 7 - -
P 6 J 7 E 7 8 - I - 8 J -8
E 7 - < 8 7 J *8 D 78 * 8 7 *
- 5 -9 7 - 8 8 * 8 8
5 7 = - 5I O - 8 -4 * 8 - 5 J >I *
5 - 4 - * I 8 5 - J 7 * J J
8 8 5 8 M * 7 I - - 8 7 ; 8 >I
J 8 - 7C J D 7 I -4 5I D -
- 8 5 7 ;8 I 9 - J - 7C 8 >* I 4 5 7C
8 D - 8 - 7 - 4CJ 8 5 97 - 7 ; 8
J > >I - 4 7 * J - - J 7 J > -4

249
/@ ? 45 6 9 I 2 9 3 $
250
28 L. de Montgommery, La milice française, éd. de 1636, p. 86.
251
/? ? !@""* 75 2= 2 6

92
Michel Foucault Vigilar y castigar

4 D - 8 *5 J - - - 7 * J
- J 8 5 7 7 4 C - - - 8 I J
8 8 - J 5 - C* 5 8 M 7 *- 8 O /A/
- 8 -8 8 5 E- >
$) : 9? -8 E - - I - 8 J
7 - JD I 7 8 5 * J D I K D -
O D - - 7 4 - 78 8 - 7 >I *
J > 8 - 8 %!A@) 8 7 - 7 E -4 *
- < 7 - M9 D * C - 8 - 7
>I * J > 8 - 8 : - 9 78 *
C- 7 : >I E =* - - M9 D * 8 7 ; 7
-4 7 C8 - *- J > 5 7 8 5 = - *
7 >I 7 - * < 8 - M9 -
7 - 78 * 7 >I J C E *8 - - 7 ;
C 7 - 7 -4 * - 4 - E 5E 8 -4 * J > -4
7 * - D - 8 * 8 - * 8 5 8 7 *
= - J * - M9 8 7 O/A# I = 7 D 78 I 8 =
7 -E 7 - 8 - 78 - 9 J
8 6 7 - 8 I 4 5I 8 D %7 -4 *
7 >I * E 7 * * D *- * -K )* 5 7
JD I 7 8 %- M9 * 7 - * * * -K ); 8 K 8 - -9
- P - P7 78 % 8 5 * J ); E 7 *ED
- 9 - I - - - - 8 7
< J I 9 - 7 3 7 J O7 J O -
- 5 8 8 - 8- <8 =- 5- - 8 > J
8 E- - - - 8 5 JD I 7 8 ; 7
5 - 78 D - 8 : 7 * - 8 : 7 * - 8 :7CI C 7C D
8 J I E 7 D -9 I 8 = - 8 - I 8 - *
E 7 <8 9 J D 7 - 9 78 8 8
7 7 78 5 - -- 9 8 -9 = 8 - - C- 8
-8 6 7 E -9 < -- 9 I = * 7 < 9
8 - I = - - - - 8 8 -- 9
A) 1 =@ 8 -8 I J J5 - 78 78 E 7
- - 7 ;8 -8 - 6 C 8 78
- 8 . 58 8 4 7J ; 78 78 %!A') J= - D 8
-4 *E 7 5E 4 > - 97 - - -8 *8 -
- 7= 8 ; 8 8 -8 > -9 9 - 7 - - 78
78 6 7 7C I 78 ; < * 78 * - > 7C
8 J 5* - *- > 7C E > P - E- I 4 5I
E- 7 * - 7 78 * 7 7 E -- 7 * E
J ; - 7 * 7 * 8 8 -9 - > 7C * 8
4 - 8 I 7C< 7 8 > - 7C< 7
E- - 7 K- - I > J E 7 7 E =
8 I 8 7 9 8 K - - 6 /A$ - 7C

252
#& V : * O @7 3 !'/'* 88 "#:"$ E C7 '
253
#! ? !@""* 3* /
254
32 No se puede atribuir el éxito de las tropas prusianas "a otra cosa que a la excelencia de su
disciplina y de su ejercicio; no es, por lo tanto, una cosa indiferente la elección del ejercicio; se ha

93
Michel Foucault Vigilar y castigar

- 78 78 * - 7C 7 8 - J * 7 D -
8 7 J D 7 I - * 7C 8 -
- 8 -9 * 7 - - 98 7 - .
4= 7 -9 78 -- 9 I E 78 DK - 5I J=
8 - = - 4 7 6 " 78 8 = 7 8
!@$# 8 - 7 *$8 * !# 8 8 J 4 7J * -K +
7 * - M > 7 4 8 7J K - 7 8 8
E- > -9 78 ; > -9 8 7 = - C- 5 -
M > 7 6 J - 8 8 - 4 -4 * 7 7
7 7 * 8 E 8 7 * J D -- 9 - 5
5 * I - I - = J - 7P 8 * 8
;58 8 * 7 78 8 M * J * - 7 * 78 =
7 78 I J= > - 8 - 8 > D 5 M
8 >- 7 ; /AA O P - JD - %!A?) 7 4 J
M D - 8 5J 7 7 8 - * 7 7 8 J 8
- 8K 78 I 8 8 8 -9 O /A"
4 J * K K- - D -9 * CE 7 JD ; 7 *
- 8 8 - 8 7 -C - * - 8 - 78 9 5 7
7 7 * - 5 7 4 J= J 78 I M J -
8 E -- 9 -8 JD - 8 *8 E > 5
-9 ; - 8 - 8 J 8 - 8 -E- *I * 78 *
- - * 7 - - 8 * - J - 8
7 - 7 8 * E - E 7 J 8 D - - * 7C I
E= - 8 - ;- 8 7 8 8 * 7C I 8 8=
7 ;- 8 - > 7 P 5 7 -C - - *8 - *8
7 7 * - C- P7 < - > 5 - -- E - K
I - J J -= - I 4 - 7 J 7 E-
D -- I 78 5 I * - 8 J D - - - * 5 -4 >
8 C 7 - 78 J 6 O2 7 5 = - D -- *5
C -4 - 5 E > * C
7P - - = * - - -9 78 7 -9
> 5 - -- 9 - 8 4 7 5 - 7 8 -9 5 - I
8 - J - 7 8 - J > J -4 * J 5 E 4 7J *
8 8 - 7 7 K ( J >I
-4 ; 8 I * - 8 - I < K J - 5 798
- C * 8 7 - - 7 7
7 7 I -P 7 4 7J * 5 - * 5 - 8
C - * 8 - 7 4 - = - 8
7 - 7 4 - *I > - - 7 8 %!"&)
I J 8 5 8- - * 7 7 -9 4 7J * E

trabajado en ello en Prusia por espacio de cuarenta años, con una aplicación sin tregua" (Mariscal
de Sajo-nia, carta al conde de Argenson, 25 de febrero de 1750; Arsenal, Ms. 2701. Mes rêveries, t.
II, p. 249). Cf. láms. 3 y 4.
255
33 Ejercicio de escritura: ..."9: Manos sobre las rodillas. Esta orden se da por medio de un toque
de campanilla; 10: manos sobre la mesa, cabeza alta; 11: limpien las pizarras: todos limpian las
pizarras con un poco de saliva o mejor aún con una muñequilla de retazos; 12: muéstrense las
pizarras: 13: instructores, revisen. Revisan las pizarras de sus ayudantes y a continuación las de su
banco. Los ayudantes revisan las de su banco, y todos permanecen en su lugar."
256
#$ 7 O 88 #& - J !'!" e -KK U 7 7 O

94
Michel Foucault Vigilar y castigar

J 7C -4 5 7C >I + 7 7 >9
- * 7 - 7C 7 8 - - 8 *
P 4 7J 8 < 4 7J 7C 7 - * -K O /A@
7 -97 8 - 7 J -9 -8 =
K- - - 78 C - E- -9 5 8 -9 - ;8 -97 -=
8 J 7 8 -=E - 5 7 8 - 7 7 * - -8
- P - * 9 - 8 C- - * J 7 I
- 8 ;8 - 7 > - J 8 - 8 -=E - ; - 78 7 5
< - C - 8 - 8 - 78 E= - 7 7 - 8 * I
8 9- 4 7 8 - * 8 5 7 - -
E - 7 8 8 7 8 -8 - 7 -
9 = - 5 O- O* 5O C - O

(F 0( . 2(

!""@* - I - J 7 E - J 8 = > -9
- 8 8 7 4 J= "& M J - * - E
- 78 7 I = O - -9 -- 9 O* 5 8 K - -
- 7 8 - - E 7 8- 7 E - * - - J= 8
7 > -9 7 J - 7 . 8 K M 8 > D *
- - 5 8 J E- - * = -4 O 5 J J -7 O
- I - - I = - - = - 8 8 8 > D
- 8 6 -9 8 - 5 > 8 - 7 ; -9
E 7 -9 I 7 8 8 J - E- *8 I - 78
- - 8 7 8 - ; - 7J J 7 I J J 5
8 >I J 8 - * 5 5- E - - J -9 E 7
7J 7 >- - E - - -7 /A' !@#@* - >
%!"!) - J D 8 8 - J ; C 78 >
E 7 -9 - 7 J * - 78 4 J * 78 - 8 -4 7
78 - 78 7 . 4 * <- 8 7 5E * P
7 - 8 *8 I C 4 8 *5
8 - C - 8 7 8 I
-9 J D ; 4 - - 8 7 * 7C 7 E=- * P
8 - - O8 I 5 8 - 8 O* I 4 8
8 8 7 - ; J 8 - - O D 5 7 8 8 - O*
- 7C I J D - - * 8 - *4 - 8 5 -
= 5 8 C- - 7 * 7 4 - J ;-
D -- *- 7J 5 E -4 D - - 9 *I 7 8 E ;
- 78 7 D E M 5 - 78 - *8 7 J -
8 * - 5 - 7 * 7 C - I K
8 8 - 8 J I 8 E 5 5
J - 7 - - 7 5 - - -

257
#A V J * 57 7 I 3 !@@/* * 88 /!://
258
#" 7 >- 8 - - 7 -C -
8 > D 6 7 C J 7 -=8 Q - 7J 5
J D Q J * 8 = P - ; - * -
7 E 8 D 78 * * 4 8' < 3 !?&@* 8 "/

95
Michel Foucault Vigilar y castigar

. -4 J 7 8 9 - 7 < 7 8 - /A? - J
D 78 E 97 78 6 * K8 - - C - *
K- - 8 - 8 78 < - ;8 - 78 *
- 8 5 E > ;8 - 7 -9 -9 *58
8 -4 78 - - 7 7 78 I 8 L 97
- 8 > 78 * - 7 - * - 8 *
E > - 8 - 5 7 I - 8 J > -9 5 - N L 97
> - 8 -4 N -8 *I > 8 - *I - 78 5
- 78 - * J 7J K - 78 - 7 8 8 7 5
- 8 > 78 8 - 8 - 7 *I > -9 7 7 -
-
%!"/)
!) . -9 7 * - 8 *- - J
K7 8 -E- + D 78 * 78 E 7 -9 5 8 8 C- - ;
7 >- -- 9 - 5 D -- ; J - 7
- 7 % !@"$* - - 9 - + = * !@@"* - - 9 -
- 8 - ); - 8 E 9 7C * 7 M *
O4 - 8 8 8 * - - 8 - O;/"& M - 7
8 -9 * 7 -4 * 8 K 7 D 7 * * 5 8
- 4 I 8 - K 7 7 6O 8 -8
M -- 9 >O; /"! 7 * - 78 78 C7
8 5 D "H > C7 - - I 7 = - Q
- 7 78 - 7 8 J * - 7J C P - 78 D
- - - 8 I -- 9 J 8 -8 8 -9 9 -
3 * D -- 7 - = J 7 8 - 7J * 5 4 -
- - J 7 4 J E > ;/"/ 3 -- 9
O7 O 8 -8 O 7 O5 5 O D 78 O6 78 Q8 - 9
*E <9 8 *7 7 J > QI 7C - 78
J 8 - - P *5I > 7C - -9 E > *
4 J * - )H > 7 78 *ED K7 7 -
8 8 J I 8 8 E -9 - D 4 - > *
> - E 7 8 > D - 7C 5 E - -
* - J * -K *O - 7C * -
-9 8 8 7 - * 8 C 8 7 E-
- 78 M= * I < 7 C - -9 ; - = J D - *
C 7 ; 8 - 4 7J 8 8 - - %!"#)
7 * -4 E- 8 8 C 8 =7 7 - 7 7 *I C
D > 8 *5 4 C < 7 8 E- 7 5 E 7C J C
8 4 - -4 > * 5 8 C8 - 8 7 J E
8 7 < 7 O /"# &H . 8 ; 8 - J - * P *
259
37 Cf. E. Gerspach, La manufacture des Gohelins, 1892.
260
38 Era el proyecto de J. Servan, Le soldat citoyen, 1780, p. 456.
261
#? 7 !@$ 8 E = 8 ; * $&@"
262
40 F. de la Noue recomendaba la creación de academias militares a fines del siglo XVI, y quería
que en ellas se enseñara "a domar caballos, a correr el jabalí en jubón y algunas veces armado, la
esgrima, a caracolear y saltar a caballo, y si se añadiera nadar y luchar, no habría cosa mejor, ya que
todo esto hace a la persona más robusta y más diestra". Discours politiques et militaires, ed. de
1614, pp. 181-182.
263
$! 2= 2 6 3 !$ 7 5 !@A$

96
Michel Foucault Vigilar y castigar

H 5 * D -- I - ; D -- - 7 8 8
E - 5 - E - - D -- 8 -=E - K7 - *
- 7 > *E 7 7E- -9 *5 J > . I -
- - 78 * I E 8 -=E - 7
+ E = -8 D -- 6 O - C 7
D -- 7 M 8 *- J *- J 5 8 7
- 8 7 - C 7 D -- 7 8 D E
- ; - J 5 - J C 7 8 8
- 78 M= 5 K = /* !/ 5 // - 7 8 7J K 8
E- 7 5 O/"$
78 -8 I 78 8 - 8 - 8 C- - 8 9 - * 8 - >
78 E 7 -9 5 8 C 78 * 78 E- I ;
8 E 8 8 8 J ;
7 8 7 I J - E 7 *5I
78 - D -- E- - - ;- E- P 7 I 4
- 78 -8 4 78 O - C - O E 7 -9
- % 78 J * - P - 7 8 7 * - 8 8 J
P - )* 8 7P 8 5 8 97 8 = = - * 7 5
7 - % - 78 4 7 7C 78 7 M > *
D I > < 7 8 9< 7 - E 8 ) 5 7 5 8 - > 7J K
4 % - 8 78 7 C K - 9 * I 8 - - 7
7 K- - ) . 7 * - 7 > 3 I = I 8 > D
- 6 8 7 8 I 8 - - * *
8 I 8 * - 8 I 8 = J *8 E 7
- %!"$) 8 J * - 8 I = 8 E
8 -9 8 -9 * I 8 I - 7 > E -K * < 8
7C - 8 - - * K8 7 8 I 7 - + - I
7 E 7 *4 J= I - = J ; 8 7 - 4 J=
- - -- 6 8 I 8 O 78 O; 8 I
8 7 >- ; - 8 I 8 J %`* f );
P 7 8 I 8 J %EE* * * ) - =
-- 68 I O 7J - > = J 6. *
. O; 8 OI = J 7C E=- O* -K /"A - 7J
7 J - J 78 *I > 7 -4
- 5 -9 8 8 - 7 -
8 -9 O O - - 8 7 E - > -9 -9
8 8 68 J - 5 -9 8 % E - -9 *
- -- 9 * 8 -9 * 7 -9 ) - 7 7 78 ; 8 J
- - > *58 > P I I
- ;8 J - 7 78 5 - * - * > *5
> J P 7 * I - 8 - E -
8 9 78 8 4 - 8 -4 5 - 7 -9 I
- 8 8 - - 7 J 78 ; - 5 >
8 - 7 -8 4 - 8 - 78 - 5 7 7
*5I 4 - 8 7 5 J 7 * 78 O O
4 J *4 5I - I 7 7 7 7 * K- - 7 5 - 97 -

264
$/ 9
265
$# . 7 * 45 7 F 3 !@!"* 88 !?:/&

97
Michel Foucault Vigilar y castigar

- 4 -= 8 - 78 - 8 * 5 - 7 6
- J 7 -9 K7 O8 O - K- -
-8 *4 - 7 6 - J 7 -9 K7
O K O + - * K *
O - J 7 O 3 I >C - K- - 8 * 5* 7C
8 - 7 * 7 7 78 5 4 - P * 8 - %!"A)
7 *8 -9 *8 = 5 > -9 7 - 5 7 - E= - 8 4
8 7 * - 7 -9 4 %4 -= 7 -4 78 I = 5
- )* -9 7 9 78 * * - *
- 7 D -- - 5 8 C- - 7 - 4 -
O O* - 7 - 5 - Q5 8 E 7 I = 4 5 8
7 -4 - Q* C - 7 E - 7 8 I *
* O4 : 7 7 -9 O -9 - * = * 4 > M * 5
- 4 J= 78 - 7 8
K- - 7 7 * O C7 - O - - 78 >
O C - O - -7 7
- * 8 I M - 78 : K 8 - 7 5J *
- 7 :-K : 7 * E - 5 JD
-8 - -9 78 - 8 - 7 I *8
* I 8 -9 O- O8 J -9 5 - - ;
* 7J K * I O7 J O8 - 7= - 5 - C -
O D -- O D -- K- - 8 - 78 - 8 >
8 5 E *8 78 E 5 - 78 7
I 8 4 - 7 * D -- 8 7 8 8 - - > -9
5 -9 - K7 * -9 - 7C * -9
- 8 5 - =* > * E 7 - 5 - -9 *
- -7 * J -9 * - E- -9 8 E 7 - 7
-8 * D -- 4 4 6 - 8 C- - 7 *
* Q - -9 *- 7 8 8 * 5 *8 J
> -9 *- 7 8 * K - 78 * *
7 DK - 5 - * -- 9 = *
- * O8 7 O - I M 4 K 7 - -9 5I
78 I M M * 7 7 * D -- - 78 D - - * 4
8 7 *8 - * 8 * 7 7P /"" 7 %!"")
8 8 5 J \ 5 7= - * 8 K- - 8
- -9 *5 9 * 7 5- 7 - 6 7
8 E -- 9 4 - - = 7 D 78 * -
8 E -- 7 -=8 8 8 E ; D -- - > 7C
I 8 8 -K - - - 78 D - - I
7 - I -9 8 J 5 J - - ; E > - 7
4 - -9 - - - - 58 7 I
- E- 8 -9 I >C 8 - 7 5 -9
- - I 4 - 8 7 P- 7K 8 - 8
7 - - > 8 - - 7 P /"@ D E 7 7= - -K - *

266
44 Cf. G. Codina Meir, Aux sources de la pédagogie des Jésuites, 1968, pp. 160 M.
267
$A + 7 - D *. 8 * FZ *[ *5 - 7J K
V 7* 7 7 !A#' 8 > -9 7 J
E ' 7 7 2@ 3 << * 88 $??:A&A
5 I I - DK - * > -9 5

98
Michel Foucault Vigilar y castigar

D -- 7 78 - I -9 8 -
8 - * 4 -- * - - - = - 6
8 - 7> 78 *8 - 7 E 7 P *58 D -
8 J 4 7J 8 7 78 = 8 D -- *- 7
- = 8 = - - 8 5 -9 * - 7 4 - 7C C; 8
D -9 I 4 - J D 7C - 78

+ 0( . F

O 7 - 7 8 D 8 D - P - - = 7 E > 8
7 8 E 5 E= - J 7 7 I 7
- I 8 C- - O /"' . E %!"@) 3 8 J 7 K- -
E = 4 J 7 E= - 7 7 8- 5 7 I
Q * 78 - * 8 7 8 8 J - Q* 8 > J 5 - 7
8 5 - *5 - 7 7 E > 6O E 7 J E = DK - 8 M O;
J -9 7 4 -= J J C H 5
= ; - * 8 4 - 8 5 7 5 - 8 * 7C ;
* C 5 * 7C * 8 - 7 7C
4CJ - K8 - - C - * 4 8 8 D - - -
Q 7 *J 9 * -- 9 * 7C O 9 OQ/"? - 8 -
7CI 8 > 7P 8 I 8 > 8 - *8
- E -9 5 J 8 -=E - L > 7 -9 N
- 97 - 6 4 - P - 5 J E 7 -9 * 7 7 * 7 7
8 ; - * 8 - * 7C< 7 E- - + >
- 97 - 4 8 7 8 E 7 - 9 K- - 6
-9 E 6/@& 7C 8 - * 7C C8 I 7 I * > J 4 J
; 7C - 8 > J - 7 * 8 7 = <8 8 - E
; 7 * 4 -= J - 8 J * < 8
7 5 7 ; - J *8 * 8 -9 K- - 7 8 -4
I J = 5 4 7J = 8 *
7 E < J 5 79 . 4= - - 8 C- - - -
78 > 7 5- - * 8 > 7 8 7

8 = 7 5 - 78 D O - O* DK - 7 *
- - J - * - 7 J D 5
- 7 7P 7 I K *5 8
> -9 8 9 - *5 I 7 J 8 8 -
I D = > 8 - E= - * - -
7 7 + - >E - 7J I 7 =
7C 7 - D I = *- 7 5 =
268
46 J. A. de Guibert, Essai géneral de tactique, 1772, I, 18. A decir verdad, este antiquísimo
problema había recobrado actualidad en el siglo XVIII, por las razones económicas y técnicas que
habrán de verse; y el "prejuicio" en cuestión había sido discutido muy a menudo por otros que el
propio Guibert (en torno de Folard, de Pireh, de Mesnil-Durand).
269
47 En el sentido en que este término fue empleado desde 1759.
270
$' 8 * 8 <7 7 * J \ I %!"??) 7 7
I >9 E

99
Michel Foucault Vigilar y castigar

* - 7J 8 -9 * 8 8 -9 ; 7 *
7 I - 5 8 -8 E 5 7 79 79 * 7 = 7
J - 5 J E 79 - E ;/@! 5 *8 J D
%!"') 8 8 * 7= 7 * 78 -- 9 7 * E 7
8 - - 8 -
7 7 8 J 7 - - E > 8 - - 5 E - J
8 7 E > 7 I - 78 6 OI D J - 7J
J E > 8 - 7 8 I - - 8 - 7 -C - J D *
8 I 78 = - 78 8 - -- 9 P 7 - 8 - 7 - 78
8 -- 9 8 8 -9 - K * 8 I 7 7 - = - 8 - 7 -4 J D
8 - 78 E > 8 - 8 -=E - D J - 7J E >
8 - - J D * E > J D - - 8 - 9 7 7 O /@/
= 8 - < - - J 8 -8 6- 7CI
- 5 E - C 7C< 7 8 - -9 - - 8 > 7 I
C - 78 -8 5 78 7 J - 8 * <
5 - 7 78 * - 78 E > 8 J 8 E- >
< - - 7
H - 8 - 7 I 8 - - *7 * - J
D E > 5 J 8 -8 I E * I
- 8 * I - J * * P - - J
8 > 7 4 7J 8 E 7 8 - 79 *
= 4 - > -9 8 J 6O CJ D 7 * - 8
8 C7 7 5 * - 7C < 7 *5 8 <7 7
8 7 5 * 7 8 -4 4 7J * - 4 5 I M 8
K 5 4 7J I ; - 8 -- 8 %!"?)
- I 8 E = J - 8 *5 E *5
8 E * 8 - 7 E - O /@# -- 9 E - - 8 +
7J K -9 - 8 : 7 - D J - -
- 5 - 8 4 - 8 E - 8 > 8 8 > 8 -
7 * J > - 7 7 - 7 C
8 7 O * 8 K * - -9 7 5 P7
J C 8 7 D 7 * - 4 5 K
8 7 * 4 -K D - *54 - - 7J 7
8 I >I 8 7 7 8 -4 O /@$ - 8

271
49 Sobre esta importancia de la geometría véase J. de Beausobre: "La ciencia de la guerra es
esencialmente geométrica... La disposición de un batallón 5 - 9 J E
5 7 9 7 = 8 E =
OE 76 3 !@A@ * 8 #&@)
272
A& ^ <* 3 J * $ -- 9 * - 8 < < 8 -
= 8 J 7 9 J D 5 C- - 7 +
D 78 6 O = - 7 E > E - 9 - J = E > E
7 E = E - 7 7 E > E 5
E I 8 8 8 - D E * 7 7 -C - E >
J E - 7 8 - - E > I 8
- 7 -4 J > - 8 7 C 7 7 7 8 -9 OE 9 H
273
51 J. A. de Guibert, Essai général de tactique. 1772, t. i, p. 27.
274
A/ > J D -- E = *" 7 5 !@AA

100
Michel Foucault Vigilar y castigar

- 5 - 7 8 > 7CI 7
/) + > 7 * - 9 - I -8 J - 7J 8 E 7
78 - 78 78 J D 78 7 I
- 7C< 7 E > 8 < = - - 5 - 7J 98 7
M J =- 8 7 I - J -9 5 I
- - = - 8 8- 9 8 7 E P 7 *
- - K - I - 7 - 7 > = 7C *
I M = M * O- - 78 7 O* 8 E 9 7 *5 7 =
7 7 - - 78 - *4 P 7 = * M M *
4- 7 J - * D -- 5 -
> J D K 8PJ - * 5 E 4- 8 = *7 8
-4 J E ( 4 5 7 7 I 8 <
E > *- I 8 E - 5 - 7J - . 7 7 7 * 8
M 5 - ; 8 I - - 7
7 8 - - > J I - 7J 8 ;
7C * - 5 7 J J ; E * J D 5 - 8 6
O 4 7 J * -= - - J - 8 89 78
*8 - 7 E - * > M 4 D >* -
%!@&) - - 5 7 I - - - O/@A + M >
8 7 D - = E 4 JC 7C . 3
-- 9 * - 7 > 3 3* 7K - * 7 - 78 D D =
- M > 7 - C D D 6 4 - 7 > 8 - E
- 7 5 78 - * 8 K - J D * 5 7C
M > ; 8 I * E - * 78 7 4 I
- 8 5 M * 5 M - - 8
M I - 7 *- 5- 7 7 * - 7J - 7 J * C
> 8 7 7 8 - M > 8
- M > 7 7 8 6O - #"& M *
7 I I - 7 > 9 4 8 =
- - 7C I 7 7 + 7K #"& 7 - J *
- * * 4 57 - O/@"
)H - 7J - 9 - 7 7 E > < 7 8 - 7
- -8 J 7 5 8 9 7
- 5 E- - 8 J 5 - ; I <8 - *
E 7 ; 8 - 5 J I 8 I - 78 7 7 I
78 -8 5 I I C 7 * -9 M > -9 6
- 78 8 -J M * -- 8 * - - -9
7C 7 E- J - 7 - 8 8 I M 7
M - - C - 8 J *5 6 K- -
- - 9 I O <- 5 89 - 7 7 J - 9 5 7C 7 7 O;
-8 O- 7 > J - 7C I 7 ; J - C8
5 - ; - - * 7 J = - 7 O /@@ - -9
- J 4 - 7 7 7 68 - 8 J * <8 - - 9 * =7

275
53 Harvouin, "Rapport sur la généralité de Tours", en P. Marchegay, Archives d'Anjou, t. H,
1850, p. 360.
276
A$ 7 * E 7 #& - J !'!" - M >
7
277
55 L. de Boussanclle, Le bon militaire, 1770, p. 2.

101
Michel Foucault Vigilar y castigar

- %!@!) I C 78 7C I 8 M 6 - 78 *8 7 * *
78 7 7 * 7J K 8 I M 7 I 78 J
4 7 - ; 7 J 8 <- - O M O 5 J=
J 7 I K- - 7 J - O 8 7 58 -8
M 8 7 7 4 - 7 5
I I - - =* 78 I I -9 M *54 - I
- D -- * C 8 J - * 78 I M
7 C 5 > 7 7C J > 8 8 . I 7 8
7J 78 C - 7 D 7 * - - K E
7 6 U M * 4 7 I =U O 7 J C 4 J 8 -9 M 5
8 7C - 7 - O 7 -9 * 7 - C >
M *57 M I I 4 - * - C- M I - 7 - +
4 - I I *4 C > M + - I I - D *
- 4 8 - 7 * = J 8 J *4 C - M
- 5 C8 7 * 8 K 4 J - 7 > * 4 - 8 8 J I
8 -97 *8 4 J = 8 K K * 7 4 C M -
- 7 5- 8 > 8 - I - 8 J 5- C4 -
*4 I 7 = J 8 J I 4 -4 7 O/@' -
M > 7 C J - - 78 7 8 7 M
I 4 5 I -- C 7 - 9 J J E - - 7
7 M > -9 6G 9 8 J M 8 7
7 -4 J 7 5 7 7 78 8 8 8 -7 J - ;
8 J 9 38 8 5 E 8> # 1
8 J M 7 -4 4 - - - I 8 - 8>
- I C *5- >I * 7 8> 8 8 7 ;
8 J 1 3 - 5 8 J 7 O/@?
%!@/) 7 * 8 - I -8 E J - 8 - 8 I -
- 8 * 7C J I C -
- - = - 6 - %8 D J -9 8 - )* C - %8 -E
- )* K - %8 - 7 -9 78 )* - 7J %8 - 78 - 9
E > ) 8 > - K- - 6 - 5 - ; 8 - J 7 J ;
78 D -- ; E *8 > - 7J - 9 E > * 8 O C- - O C- - *
- *- - 8 - > * - - E- 5 8 E 7 *
8 8 - E > - 7 8
- 7J - 9 - - * E 7 7C 8 C- - -8 J *
9 - 3 = E 7 8 C- - 7 * -
5 D -- - 8 4 > -9 E > 8 -=E -
7 8 - 7C - 78 D I - * 7= * 7 -C - * - 7= - 8
-8 6O D 7 5 = 7 * C- - 7
- - ; 7= * J - - ; - - 7 7 *5 I M
- 8 * * 7 * 4 - - 7J ; 8 I 8

278
A" V : * O @7 3 !'/'* 88 !#@:!#' E 7J K 4
. 7 * 45 T F 3 !@!"* 8 /!
279
57 Journal pour l'instruction élémentaire, abril de 1816. Cf. R. R. Tronchot, L'enseignement
mutuel en France, tesis mecanografiada, I, que ha calculado I 7 J= - J 7C
/&& 9 8 = % - 9 <- 8- ); 9 8 7 M * /"
9 8 7 >* /# 8 * #@ 8 I - 78 * 5 /$ 8 I
J * - 4 - I J - 78 - #7

102
Michel Foucault Vigilar y castigar

8 P7 *57 D 7 ; - C* E * - -7 4 7J *
7 * * - - - *5 I - -7 *
I J 7 -4 7 7 O/'& 7J K 6 O K 7 S C- - T
8 -9 8 - 4 7J * I - 78 8 - I E
8 I - 78 DK - * 7 7 5 -- * - I
O/'!
8 J I - 7 - -9 8 = - + 4 5I
I O8 = - O 4 - - J - 7 - -9 * < - 5 - 7 *
7 7 7 - 7 7 E 7 8 8 -9 - 8 = - *
- 7 K- - 8 >5 *4 > 8 %!@#) DK -
8 E - * 7 -8 * 8 9- 5 P * 7 - 78 5
- 78 * 7 J 5 D -- 3 * DK -
> 8 > - 8 I E > * - 78 7 > ;8
7J K 8 I K- - 5 J I 8 8 5 - I 7 J - 8 -
4 5 8 = - : I 8 8 *4 5 DK - :8 = - I 8
8 C- - I 8 7 - 78 - 7 7 - -
8 = - ; C- - I 8 7 - 78 DK - - 7 8 -8
8 7 - - - K8 - - C - -
8 = - 5 7 P - - E E > - 97 - 5
7 CE - ; 8 - 7J K 7 - C- - 7 58 = - 8 - D -
- - 8 5 E > O O 7 Q -9
7 * 8 D 7 * - - 7 * E I - - > J
78 O OQ 8 -E- * 8 * 8 9 5
J 8 * 5 - J 8 >*
4 J 5 EC- 7 E 9 E 5 D 3
M - 8 E - ; 8 4 4 J 7J K M 7 - ;
E - E 7 4 J > * D
- 7 J 7CI * - 8 7 * - -
8 7 * -4 E 7 * - - 9 5E 7 - 9 E 7
8 * * - 7C -
O = 8 - -8 - O* -= J 6O I - J C
7 -9 78 * 9 * EC- J 7 D C 7CI *I 8
7 8 - - 78 - 8 - E - ; E > -4 - C
E > * 8 8 8 8 78 I 5 7 C
8 - . 7 C 8 D - I 4 - 7 I 78 4 7
5 78 - - 5 O/'/ K 7 8 9 - C D *5- K
E 7 I J C5 - 4 5 I %!@$) I 4 8 8 8
D 8 7J K 8 *- D 5 E- * 4 7J 5 5 4 7J
- 78 E - 7 I 4 - 78 M E 7 -9 J - J
= - 6 - 5 * 55 7 J D E 9 E
J - J 8 - 7 8 7 8 - -- 9 - -- 9 - 8
- * 7 *5- K- - -8 * J J 8 - 7 8
- -9 5- - - 8
280
A' V J * 57 7 I 3 !@@/* 8 $
281
A? + V 5 > 5* #@7 5 3 !@@@* 8 /

282
60 J. A. de Guibert, Essai général de tactique, 1772, Discours préliminaire pp. xxiii-xxiv. Cf. lo
que decía Marx a propósito del ejército y de las formas de la sociedad burguesa (carta a Engels, 25
de septiembre de 1857).

103
Michel Foucault Vigilar y castigar

. . ( ( F (

%!@A) [ 4 * J 3 *4 J J O - -8 O- 7
OJ - > 7 - - O /'# 8 -8 * E - * 8 I *
- 5 * - 7 E -9 8 -8 O > - - O; *
4 - 8 7 D 5 - 7C ( - E > 8 - ; 4 -
7 I >8 7 8 - 5 8 E 7 7 5 7
I C 7 * 8 * > * E - * 8 - 7
- 78 - 9 4 - 5 E- O - > O 7
79 *- E * P - 8 5 E > 7 8 - 7
Q8 I M -K 8 * 7= C - * 5 - K - *
7 - 7J -8 OE J - O ; K- - 8 -=E - 8
I > - 7 JD 5- 7 7 D -- ( 8
E I 8 8 8 <- 8 E 8 8 - ; 8 7 *
8 - >* I E - P 7 - 7= - - 8 8 7 7
7 *8 - 7 7 * - 78 - 7 D J =
- 8 8 - 7 I 8 - 8 -
E 7 7 5 * 7 E- 7 - 7 5 78 8 - 7 8
D - - 8 C 9 8 - K< 8 -8 J
7 78 6 8 -- 9 D C I - * -9 7 > 5
- 7J - 9 8 - 7 I 8 -=E - 6 < 7

( V 1 G

D -- -8 8 8 I - -- 8 D 7 ;
8 I K- - I 8 7 - E - 8 5 * -4 > *
7 - -9 4 - - 7 J I J I 8 - 7 *
- K8 - -C - * 7 - O J O 7 8 - 4 7
%!@") 8 - 4 - - 4 8 -
- = D * * 4 - 7 * I E 7 - 8 -
E -9 E= - 5 - 7 = *4 4 J 8 I M K- - -
7P 8 5 - > * 7 I J ; - >5
J 4 8 8 J J 4 7J * K K- - 8
D > 5 8 - 7 8 >
O J O 7 - 6 - 78 7 7 - 8
5 E- *I - 5 5 7 - ; 8 8 I
J 7 5 * 8 7J K - -9 * 7 5 E- - 5
8 - I D - J 4 7J 7 - 78 7 8 E - * 8
D - = 8 P - D - < - * 5 - 7 = 8 >
E 7 J 8 D 5 - 8 - 4 - J 7
E - - 7 J I 7 E < - 7 7 =
* P7 5 J -9 - 78 M * -9 *
8 -9 E 5 4 ; J D 7 I -
6O 8 > 7 * - - = * 8 7 !" 8 ; '
8 ;5 P 7 C '8 E E C !& 8

283
!V V [ 4 * 2 2 6 !"!A* 8 /#

104
Michel Foucault Vigilar y castigar

- 78 M E- E *8 - 7 E 8 7 8 > 78 > -
- 78 M= A! 8 -4 - 78 M C 8
J C E 8 > - 78 M= P 7 8 > C '
8 P 7 5 8 7 4 - - 8
- 8 E - - 78 M= 8 7 4 -
7 7 - 78 M= O/'$ - 78 7 7 8 I -P 8 E -
J . 7 -4 78 - C J 7 * - -- 9
- J * 4 8 * * %!@@) 8 * -
- -9 7 - 78 7 7 8 -8 J5 - 6 - D 8 -
- D I > + -8 O 78 7 O - 78 7 4 8 -
- E J - I -C7 - E - - 98 -
. 9 - 8 J 7C - 6 I - I 5 C 4 -4
78 7 8 %E 8 - )* 8 8 - < % 7 =
E > )* 8 8 7 - * - 5 Q8 4 - J
I - ; 7C 7 * I - I 4 J=
8 8 E 7 -9 6 J J I I J *8 7
8 J - - *- - 4 E - 8 * E - - -7 *
7 E- 8 8 9- 5 - -J D I 7 78 -
5 - Q 7 * 8 9 I 78 Q* - 7 >
8 -C - J * 8 5 -= * 8 5
8 - = - 7 > 8 - 8 - 4 8 : E- - 7 7 -- 9
7K - 6 J 8 7 J J E 7 *5 = D 7 D - ; E 7
- -- J 78 - *8 - 8 -9 E 7 6
-9 5 I 4 - - - - -4 J E I
8 K I 8 - * - 78 4 7 5
7 8 - E 7 8 E - 7 4 8 Q I I 8
7 * 5 8 - 4 4 -4 8 5 - 8 K
- d :. Q 5 78 7 -4 J D I - JD J 7 5
7 - - ; * 7 7 7 * 8 8K -
7 - : E- J 8 - > 7 - - 7CI
8 9 - I +` :. 5 4 J= - - J - 7 5 4 = E7
I 4 J= 78 J - - 8 * 78 ; J
E- - 78 * 78 - ; E 7 7 J * 78 8 = - ;
8 J D 5 4 7 < * 78 7 C 8 >9
J - 7 78 - *8 7J K J - -
E- 7 7 - J= 8 8 ; 8 J 8
8 - 7 %!@') 8 I M - ; *
- J D 7 E- * 7 I O- - 7 E-
-4 5 >I O; 7 J - = -4 ; 5 + 4 J=
I - O 8 -9 - 8 -
8 -4 4 8 -4 8 I : 8 - I
J * 7 - I P 8 - * 4 J >
-8 I 8 78 8 - 9 O /'A - 7 4 J= 8 O

284
2 Règlement pour l'infanterie prussienne, trad, franc., Arsenal, ms. 4067, f0 144. Para los
esquemas antiguos, véase Praissac, Les discours militaires, 1623, pp. 27-28. Montgommery, La
milice française, p. 77. Para los nuevos esquemas, cf. Beneton de Morange, Histoire de la guerre,
1741, pp. 61-64, y Dissertations sur les tentes; cf. también numerosos reglamentos como la Ins-
truction sur le service des règlements de cavalerie dans les camps, 29 de junio de 1753. Cf. lám. 7.
285
# * 2O 3 !?A&* 88 !!@:!!'

105
Michel Foucault Vigilar y castigar

8 - 8 - - 7 8 - * E I 8
J - - 7 7 7 - 7 O;
4 J= - 7 8 *- JD I - 8
- J > 5 8 7 *8 - 8 - J
O8 I I - 8 J 8 O /'" - P8 E - I
I - - 8 7 8 4 ( 8 - C 7C I
8 8 7 - 9 *7 8 E - * JD -9 8 5 -
- > 7C E - 78 7 - -8 = 4
- 7 I - I 4 E - - 7 7- - 8 - - ;
5 = - I 4 > 4 E 7 * 4 7J *
8 J -9 * 5 - > 7 - - 7CI
J * L-97 J 7 * -97 J - *- 7 - - N LG K
4 - 8 I * 7 8 - - - * 8 4 7 K 5- N
8 -8 8 E - 8 7 = 7 8 7 7
8 - = >E >I 7 *5 - - 8
I J J 6 D 8 E - - 5- 4 - - C
7 I 4 J= 7 < - -: : 6 -
E- - 8 -= - 5 J 4 - * - -- 9
J= - 7 E - 7 -- 9 * 8 -= - - * - 97 -
- 5 E- -9 * 5 E 7 %!@?) J - 5 J D ; 4=
= 9 * 4= = - * 5D >
E ;5 7 7 - P 8 I 7 = < -
> 8 - - * 7 3 *
I - - - */'@ 4 5 I - K 6 I <8 J - 8=
8 = -
+ 7 -8 4 * 4 -4 * - D I -= - *
8 C7 8 = 8 < - 6 J - 78 8 E 7 7
-9 - Q8 J 8 - 7 8 - - * 5
8 J 8 E- I - ; 5* 7J * J - 8
- 8 J - I -8 *5 8 E
J C- ; 8 -8 - 7 E -9 I 7 E -
8 J ( - - 78 - * 8 8 7 E -9 8 -
8 -E- - 54 - E -
8 J 7 5 ECJ - * > 8
- E I =7 7 E - > J <
8 - * - 4 - 8 - 7 ; 4 - *
- ;- 8 - J D ; - Q - 7 Q J
8 -- 9 %= *- 7 8 7 * 8 7 > * 7 5
- 8 - )* 8 7 - - 4 7J * 4 J *
7 J D * 8 >* - * - - 7J K - -
7K - 7 * 8 J 5 8 - ; 5 I E -P 8
78 * *- 5- 7 7 I 8 8 -- 9
4 - 7C 78 5 7C - 78 D * 7 I 7 P7 J 5
9 J D * - 4 - 7C - 5 7C E=- 8
- E -9 E *8 I J E 7 8 8 - 8 -- 9 ;
286
$ -4 - """:""? V 4 7 E I E - 7 -
4 7 - -J9 8 7
287
A E C7 !/* !#* !"

106
Michel Foucault Vigilar y castigar

J - 78 M -9 4 - 8 J 8 8 - > *
- 7 8 5 J 6O 7 E - * 4 - I
- 78 * J J 5 8 78 * - 7J -
- 8 5 %!'&) 7 *I 7 - - 7 *
7 - 8 - ; 4 - I J J 7C - 4
8 8 7 E - O /'' + J 8 E - 7 8
- 8 K 7 - * 8 - - 7
- J 7 8 -- 9 * 8 8 8 5 8 -4
- ECJ - * E 7 *O 4 7 8 - *
I 7C 79 - E J - 9 = 8 E 7 *I
9 J J = J E- * I 8 - = 8 -9 - 8 ; 7
78 - 58 7 8 - = 8 E 78
4 8 I 7 58 - 78 O; 4 -4 I P - 7
* 8 7 - 8 8 *5 - 7 9 8 C
OI 4 5 -K 7 P 7 *5I 4 5 7 7 =
8 O; 8 8 CO J * 8 -- J D * - 7 K
4 -4 O /'? - 8 8 - 97 - - * 7 I
> 8 > 8 8 -- 9 5 D 8 -E- 8
-8 /?&

7 7 7 7 > -9 M > 7 6 8 -E- -9 - *


-9 < 8 9 - - 8 I * 7
P7 7 * < - 7K I 8 7 7 7 C 7
- - *- 5 - E 9 - * 4 -= -
-9 - + 5 7 * :- 7 D 7
O E- O* * J * - * 8 * - - *
E- - * 4 J * - 8 J 5 8 8 =
E 9 6 - 8 - 7 7 % J 5
8 8 * J 7 8 J * < 8 = E * -K );
%!'!) - 6 O J O J - I K 4
J J - * I K -4 *I K J 4 *I K - 78
7 7 * I K - 7 P - 7 * -4 = - O;
O 7 O - O - I 4 J --
7 > 7J * I - J D O; O O *
E 7 * J 7 I 4 P = - I 4 - 7 E
- O O* 7C E - 9 O 8 O
78 M 8 8 8 9 - 64 - 7 > J D /?! 4
J * K- 7C * . 7 8 - D I = 7 7 8 ; 8
E - - 4 8 D - 8 8 8 9 - 6 < M
- 8 7 * = 7 *- 5 >O M E - - O;
< 78 M 7 7 - - ; *I -

288
6 Encyclopédie, artículo "Manufacture".
289
7 Cournol, Considérations d'intérêt public sur le droit d'exploiter les mines, 1790, Arch. nac. A
XIII14.
290
' E ^ <6 O E -9 - * 57 - E -9
- 8 J J D I 7 - 8 - E -9
8 -=E - - 8 * E -9 - 7 - - = - 8 -=E - O E 3
J * * $c -- 9 * - 8 < )
291
9 M.I.D.B., Instruction méthodique pour l'école paroissiale, 1669, pp. 68-83.

107
Michel Foucault Vigilar y castigar

7C E- 5 - * C 7J K - O - 7J -K
D -- - O; - 4 - - -- 5
O7 - O I I J /?/ 7 - J > -9 8 O
M > 7 O* C 8 P -
8 - 7 6 M > 8 8 7 -4 * I -9 - -7 8 D --
7 7 - 8 9 - * 5 E 7 J -9 -=8 - 5 D I >
- =J - >9 8 C- - M > -9 - * E 5
; - 7 8 > 5 - * - 7 7 - 7 I 4 *
5I 7 8 - E- -
- D I > *- 5E - * * O - O
K- - 3 *8 < 9 J 78 - 7 -C -
8 I - 8 -8 * - * - 7
O O - %!'/) - 7= 5 E 8 I D -
> 7J K - 7 8 7P 8 * 7C - 5 9 7 ; 8 I - I
- 8 J * E - 7 7 - J
J D * 8 7J K 4 - 8 J D J 5 7 7 4 - I
O O - D *5 = 7 8 E - 8 I 8 5 J
6 8 8 7 8 - D I > -8
- 7 - * E - 7 8 8 ; E - - 7
7 I - I > -9 8 7 OD E O* 8 I
8 - O8 O5 J 5 - 78 8 7 5- - 8 7
8 -8 > J 7 - *5 I C8 I 5 78
* D 8 -8 > 7J 5 - - I 7 7 I
C - - ;5 J 7 O - O* 5 I E - 8 7 7 5
J 8 - -8 4 - O7 -4 O 8 - I
=7 7 8 8 8 7 - 7 5I 5 - 7 E - 8
D 78 7 - - - K- - - * OE= - O
8 * 7 J - 8 E -P - - 5 98 - 5
7 -C - * - - D 8 - * = * 8 * 4 - * *5
- * 8 -8 7 * <- * E > * - + I 8 -
7 O- 8 O- I 7C J 7 OE= - O

( 0( ( F .

!) E- J + * J I = - 7 M
- 9 - 7 6O - 7 7 J *
7 * 7 5 - J - 7 5 *D - J
- K M * J E E * 8 7 ; > 7 * 8 -49
8 J 8 E 7 -= - - D 89 - * 5 - E-
E 7 8 8 - 4 7 9 - D E- ; 5

292
!& 4 . 7 * 45 7 F 3 !@!"* 88 /@:/? + =
E 97 7 7 K > -9 - 6 7 -4 78
O8 E - O J - * 8 7 8 E *
8 J 7 8 I M 8 7 . 8 K !@"/* J *
8 - 8 - > 7C 7 5 7C
D I = 6 *7 9 *7 J E . 8 : *.
45 F 7 : :$ 3 * 88 /A$ 5 $@"

108
Michel Foucault Vigilar y castigar

; J 9* 5 > - * - 7 5 - >
P7 - 8 J * = 5 - 78 %!'#) 8
E 9 - -9 7 5 O/?# - >9 7 -8
E - 8 I M 7 - 7 8 E- - 8 D - *- 8 8
5 * 8 -E- * E 7 8 - -9 * - D -
-8 J - O E :8 O; - 8 - I 5 D -= ;
- E- 5 8 7 - D - - I E - 4 -=
7 - O * - 78 M J C ; *
J C =- 5P I 4 5* K8 - I * 8
C78 O O C <8 7 8 4J - 78 M - 7 O;
J C O- 78 4 5 - 7 O; I I 7C A7
M 88 4 7 C O- 8 7 D O; 5 8 I 4
7 - D - 8 * 8 4=J 4 - O - 8 8 D -
M 88 4 7 5 - 78 M O /?$ * - * DK - *
7- 8 78 % * - * 8- )*
- %E -9 * - * E - )* 7 % - = *
J - )* 8 J %-4 * - )* - 8 % - O - - O*
78 * - )* < %E - * - - ) 7 7 78 > *
= - * 8 - 7 *I - E= - *
8 - 7 5 8 I M 4 7 - > 4 - 8 J E --
7C 8 I M - - 5 E -9 8 7 8 -
E 8 -8 6 =7 * I 8 8 - 7
- ;I - D - 8 - J :- O
8 J - * J - 78 I - 8 > 4 - M E I 4
- 7 * I - 8 > 4 7 * - - E 9 6 - E *-
E - * 8 * 4 7 -9 * -9 8 O/?A
/) + -8 - 7 8 -=E - - *5I P - 7
7 - J
%!'$) I - 78 8 -8 J - * I D
* I D * - 8 J 7 E
- E 7 6 - 7 OE O 78 I - > I ; OE O
7 * * - 7 7 * 8 8 - 78 7
E = 8 7 J - O 8 J O I 4 J= 8
7 D - - 7 E 7 * O- 7 - 8 - - 7
= * 8 C J 8 = * - 7 E *5 4 C
8 = ; J C - -4 8 *5- 7 D *
J 78 C 8 - O I - -8 J 4 -
8 = 7< 6 O E - O* 8 7 <8 =- 8 5*
8 7 * 7 + 7J K E 8 8 - 5
J J 6 -9 8 > D * 78 D -- * 8 E
* I 7J K 7 - - J
D 7C - - O -- 9 O I = - 8 - *8 8 =
8 8 8 ; 7J * -9 - 4 ED
7 7 * 5 I I K7 <C7 4 8 8
8 J - - * J - * J - O O -
K 7 -8 8 J E - D = - :

293
!! + - -4 7 * M $ 4 3A !@''
294
l2 Reglamento provisional para la fábrica de M. Oppenheim, 29 de septiembre de 1809.
295
!# V : * O @7 %!'/')* 88 /&$:/&A

109
Michel Foucault Vigilar y castigar

)H - -8 8 E -9 - - . J * 8 *
- 7 - 7 - 7 7 D - %7 *
C * - J > )* 7 -8 8 - D -- Q
8 > D E- *7 8 - * - 8 6 7 !@"" 8
E = 8 = I 8 7 - OI 7 P - 7
C P 7 - O* 5 8 C 8 7 8 K
D -- 5 < 7 7 -= * 8 8 * V: *O J D
78 - 7 - E H * 8 - * 7C 4 8 7 *
7C D 5 7C J 8 8 O; 8 7 O J * E 7 7
M *7 8 4 - 8 - E - O; I *8 D 78 * OI %!'A)
4 5 - I J= - J 4 5 8 - 4 - J * 8 C
- 7 - = I - J I 8 7 7 O /?" - -8 *
J 8 7 * 7 E J -9 7 7 ; 7 > 5
D I 8 -9 * - J I E - - - I 8
8 7 -- 8 <8 - 9 5 8 7 ; J
- 7 8 7 - 7 - > 7 - - D -
$) - * -8 * 7 7 J 6 E- -9 : -9
7 I 8 8 - - > 7 - - 5
- -- 9 7 O J * - 7 8 * - ;8 - * J
4 - I - 78 7C E - I 8 *5 I 8 >
7C - 8 - 78 - 7 I 8 7
- ;8 - J C E 7 5 - 7 * J
- *- I 8 - >9 M * I 8 - I K O /?@ 7 - 7
7 8 7 - P7 8 - - - = - 8 -8
8 7 - E- -9 - - 5 - 8 8
J 5 7 ; 9 78 * - 7 - - D - 8 *
J -9 8 8 58 ; - - - - 78
J 5 7 * J 5 7 8 8 J 7C J -
- E- -9 5 - 7= - E - J 8 * - 8 = *8 7
J J - 8 - - OD - O - 4 7 5 D 7 *
- 5 7 7 - DK - 4 7
- - 4 J= > 7- - 7= 8 5 J D
- 7 - 6O 8 C 7 8 <7 8 - I
78 - *8 D 78 * 4 J C 78 - 7 - - 8 -
8 - - 7 ;8 C J 8 - 7 8 8 ;
7 C P7 - 8 - 8 7 8 -
P7 8 * 7 %!'") 7 *I C 7 7
- 7J 8 7 =* 8 D 78 * M 4 J C -J - - 8
7 - 7J 8 ;8 8 >; - 8
7 * - - 8 *5 = - 7C O/?' 8 D
- E- -9 * - - -9 5 * - -C - 8 7
- 7C 5 7 * 8 -8 D I > - -9
OJ O5 O7 O8 K 7- - 7= 8
8 8 * 8 E - -9 I - * 7 7 *
296
!$ 9
297
15 Ch. Demia, Règlement pour les écoles de la ville de Lyon, 1716, p. 17.
298
!" V : * O @7 3 ( !!@A?* 8 !A" I =
8 -9 7 -

110
Michel Foucault Vigilar y castigar

= * * -8 * - - -
< - *- J O O; 8 I 8 8 C- -
-- - -7
A) J -9 P J 8 8 6 M - *
D I > - * - 78 - 5 8 ;8 7J K - 5 - 78
- 7 8 - 9 5 - C- -9 -8 - 78
8 P - D - * 8 7 5 8 ; - 4 -
- 5 8 = 7 7 I - 78 - 4 J=
8 8 - 7 7 - 78 - E - - 9 O4 =E - O* I
7 J D *5 - 7C 7 J
> J *- 7 7 - 8 E 7 * = J
8 - E- 58 E -P - - 8 E 7 I E- *
8 E 5 5 7 * - -9 * J O
- 7 7 O5 J O - - 7 - - O 8 7
- * 7 O 7 5J O* 8 4 7J 8 ; 4 -
- 7 O 8 8 7 7 O; 8 * C 7 - I
-4 % 5* - * 8 9 ) - *O J O*
4 7J - D 58 ;8 5 8 9 *8
7J K D 58 - O7 - O %!'@) -4
4 7J D ; 8 8 - * - * 5 P 7 - *
O7 O* C 7 - 8 4 7J 8 ;O 7 - C
7 - - I I - -
- - - J > >O M 9 78 - O > O*
8 - 4- 7 8 - *O 7 I I - 78 4 JC
78 8 7C 5 5 O + I P - 7 7K 5
- - J - 7 *O P 7 - 8 C D
- 8 7 5 *- *8 7 * - >-
I 4 4 -4 8 - 7J - - 5 8 ; 5
8 7 - - C 7 J 5 E 7 5
D 7 I 7 - 5 - 5 8 8 7
- O - E- -9 I - J J O- > O <
8 8 - 6O E D > - 8 - - 9 7
- > I - 78 J O* C - - 5
C D ;8 8 7 - C - 7 E 7 - 7 5
- ;5 =I C - P 8 C J ; 9 C *O C-
-4 - 5 -4 9 O /?? . J E - * 8 - * 8
D I > 6 J 7 - - 8 5 - - * 8
P I 8 C 4 - - - ; D - J
8 9 - 8 I 7 7 7 7 *8 I K J
D O J -9 * - * -9 5 D -- 5 < -
8 C- - J 5 8 -8 O + I 7 D
7 * - * K 7 8 -8 * <8 - 9
< - 7 8 9 > - - 8 - J 6 E - * 4 -4
< * - - 7 - D I > - 78 - 78 - 9 *
8 - E - -9 58 -8 I .E -
8 - 5 E -9 - D Q5
%!'') 4 E - - 7 7J 7= 7 * - 7 K 7 7 I 8 - 7

299
!@ -4 - "A'* #& 7 > !@A'* 5 """* !A 8 7J
!@"#

111
Michel Foucault Vigilar y castigar

98 7 I 4 5I - - K7 - 5D I > K 7
- 8 - * * O > O - I D * K
7 O > O* - -- 9 - E 7 I > E * > =7 I
4 JC E E - 8 - E - * E < 7 %
O- > O - 7 ) 8 8 E - I 8 *5
- - -8 * - 78 * E - * D I > *
4 7 > * <- 5 8 J * 1
8 * 8 * K7 8 K7 * 8 D - * I 8 E -9
- E * - D E 97 J J * 5 5
< I 4 5 I - 7 7 ; E - *
8 -E- - J D - P7 - = ; D I >
4 - D 8 5 78 7 8 -9 J 8 7 5 8 4J ;
4 7 > * 8 9 * J >8 * -
8 -8 4 - O8 7 O* I - J
8 -8 5 E - 7 8 - 5 8 I M J I 8 -
- 8 7 7 E- -8 *5I - 8 E 7
8 D - * J M 6 8 * <- 8 8 - E 7 *
7 - 7 D - - 7 4 7 < - - * 7
- ; -8 4 E J - Q 8 5C 8 - 7 *8
7C 7 5 Q E - 7 8 * 5 K I 8 - 8 - 4
8 < I 8 -= 8 - 7 9 - 7
E - 7 D = - : 8 9 - I 4 8 7
8 8 -9 D - - 7 - - 4 7 5
< - 8 8 - 4 7 7 I = - ;
8 E 7 -9 K- - -8 I 4 4 -4 D 7 - 7
-9 7 >
8 - * K -8 * 8 ( 7 L( 5 - 7 N
. 7 7C J I 3 4 8 J C
%!'?) 7 - ; 5* + J 5 < * -9 ( 7
J - - 7 8 -8 - -9 M > - -9 - -9
> 5 J -7 - 7 ; J - E > 8
> - 8 7K - 5 - 7 4 8 -9 - 8 - 4 -
E - 7 J ; J - > -9
8 - 7 5 8 - #&& 7 - *5- 7 > -9 *
7 8 E K8 - - C -
7 7 - I -= *8 * - 8- * D
7 *I - 8- 9 - 8 - 4 7 K *8 I
=7 7 8 8 - E- -9 * D I > -9 5 J -9
* 8 7 > -9 J 4 7 ;8 > 8 7
- * 7 *ED 8 - 54 - P E - D :
- 78 I 8 7 E - EC- 7
7 E 7 * 5 I 4 7 I *
- * - 7 78 P 5 7 * -
E -

3 (

300
!' J 8 *4 5I E 8C - : 4 7
@ 5I 3 !?""* 88 !@!:!?!

112
Michel Foucault Vigilar y castigar

< 7 - 7J K- - D I = I 5 -9 I 7 >
7 7 > * - I 8 7 - E - *- E - 5- J - J
J K - E - 5 - J I *
8 -8 * < 7 4 7 > K
- 7 8 5 E 7 <8 - * 8 E > 5
J -7 - >9 8 - 7 -8 * 7 E
7 7 I I 8 - 7 JD 5 JD -9 I I C
7 8 8 -9 - 8 5 - J I
< 7 J -9 K8 - - C - I 4
- - D 7J 4 - 4 <8 - J - %!?&)
-7 * M : J J 48 + LI K 4 C 4 7C * 7C
78 - * 7C 7 7J K O < 7 O* * 7K *
8 D 5 8 8 * D 8 5 8 * 7 -9 5
- E- -9 N+ I 8 J K- - - 78 - 7 J *
8 8 4 J 7 = I =* 7 -
8 -4= * O- - O 4 7 + - = 7 7 * 8 I M I 7 8
I E 9 % 8 I = 8 = * 9 - E 7
- -9 7 J )* 8 - 7 E 7 < 7 * L > *
7 - 7 * - 8 I 8 7 J 5- -
J N( 78 7 - - - * 8 - 5 I -
J * I 4 - 8 J J > - -9 8 = -
- - - 8 J I 8 7 9 - 7 - E
3 E > -9 4 8 - 7 8 O < 7 O
E 7 7C 7 3 * 7K - * 8 - < * = 8 -- 9
8 - - Q * 7 ;- 8 -8 J 9 -
4 8 + - 8 - * E 4 - 7C * 7C * 7C 78 J 6
- J 9 8 - > 7C 78 E - 7 4 8 !""!* 7K -
d :. + = J - ; !"'@* 7K - O <8 - O J=
< 7 * * E 7 * 7C 7 E - 7
3 *8 - 4 5 -9 % 4 - 7 7= 7 ); 8
I - 8 -9 8 7 = *O - 7 + - O;
E * !@@! 5 7K - *- 7 9 O8 -
8 E 9 * -4 - 7 = * 7K -
< O #&! 8 -- 9 78 * - 5 C8 * 4 E 7
J -9 I 8 E 7 -9 < 7 - 8 8
- - - 6 D I = * 7K - * 7 4 4 < * - 7 >
I 8 7 - J 8 * 5 78 > - EC %!?!) 8 8
7 8 J K- - < 7 8 - - - =
O E 7 O - 4 8 7 7 * I - *
- E 7 -9 5 - E -9 - -7 6 9
- 8 5- -9 J 4 8 J O -8 O- C
- O -8 O 7K - ; K 8 C - 8 - C- < *5 7
E - 7 -9 - I 7 JD
8 8 7 E - < 7
. 7 7 7 * - 8 8 - 8 < 7 78 I
- 78 M 8 -9 M > C - >7
I 7 - E J E > 5- > 7C - 78 - 9
8 8 - - - *I 8 7 >7 5 - 4 7

301
19 Registre des délibérations du bureau de l'Hôtel-Dieu.

113
Michel Foucault Vigilar y castigar

- - I = I -=8 - 78 - 9 = 7 6
8 7 E= * 7K - * - - - 7 8 7 M 5
- 8 * - 7C * - 7 J= 4 J - 78 - 9 - E
I 7 -= 7 < 7 8 - #&/ . !@@A* < = -
- 7 5 8 !" <C7 M 6# 7 7C - * # I - *# J D */
- * - 8 *! *! 7 8 *! -9 *!
7 5 7 -9 - -- #&# < 7 7 - 8 > D ;
E - 8 7 * J5 - * P 8 - 7
8 4 J * < 7 8 7 7 * 8 I 7 J * J -
J -=8 - 78 - -7 I 8 J 8 -
7 J 8 > D -9 - 8 J 8 I Q O J
7 O E- J 7 9 J 5 4 -4 Q* < 7 * - * -
5- - 7J J 6 > 8 - -7 7
-=8 * 8 7 -=8 J 5 7 - 8
J -9 8 = =- 7 8 - 7 < 7 4 8
4 8 7 J I 8 7 9 - 7 - * K8 - - O < 7 O
4 7 - - 7 > 8 = I %!?/) E - - 7 - - K8 -
8 -- 5 7 J E 7 8 DK - 4 7 - 7J K
7 J C- - I E - K8 - 8 9 -
< 7 - 7 - 7 I - E 7 D -- 8 -
8 E 7 -9 J
!) = P 9 ? - 7 8
I * I 7 * I 7 E * 5* 7 8 9D - * -
8 -8 E > 7 7 8 - 8 I J I D -
8 7 7J ; -J > 8 8 I C- - *
E D I - - 8 -8 * D - 4 -K
J ; - 7J * 78 I I 7 8 -8 J J
-8 * 7 I I 7 -9 >
7 8 I D - J 4 -4 - * 8
- 7 * I 7 7 7 -8 < 7
K- - 8 - 8 * 7 8 - * 78
7 - 7 * 7 K 7 - 7 JD -9 8 - I
7 * 8 -8 7 E * - - * 8 = - -
JD < 7 I - 7 JD -9
I = 8 8 - 7 8 = - 4 J= 7 E -9 >
<- 5 8 ; <8 9 8 - * O O >
< 5- E- I 8 - J J - 7 8 D J 78 *
7C 7 * E 8 -9 7 J J -
- -9 * - -9 * - ; E E D J
- 7 7 E -9 8 8 - -8 *
8 8 8 - 7 ( E * * O E O* E 7 E < 7
O PJ O E - K - 7 O JD O J -9 8 I
7 E 9 8 7 ( -J - 7 7 8 J ;
8 P - 7 E - Q5* 8 - =* 4 - Q J - 8 * 4 5
< - 7 J 5 9- !A 7 > !""" 8 3 8 7 7 6
!'&&& 4 7J * O -- 7C J O* 5 I -= 4 J O
8 %!?#) I O M 8 K - M9 7 8 - 7 7

302
20 J.-B. de La Salle, Conduite des Écoles chrétiennes, 1828, p. 160.
303
21 Cf. L'enseignement et la diffusion des sciences au XVIIIe siècle, 1964, p. 360.

114
Michel Foucault Vigilar y castigar

- -7 #&$ * < 6G P G5 5 6G
G -4 * 5* 8 -4 * 7 8 7 D -- -
J 9 7 >I E 5 8 E
E ; < J > 4 7J 5 E < - 7
- ; 8 -4 5 8 >I 4 - < *
= - C - * J D *J D 8 * -
I E - 8 E E 58 - D -- 7 E *
J D I - -C - - 7 8 - 8 - 8
4 7J 5 E - * 7 7 7 I * * 7J
8 = D -- + 8 -7 J I 7 E- 4 5
OI 8 8 D J 6 = * 7 7J I *8 M
- 7C 7 7 7 - 5 8 -8 79 - -
4 7J * C 7 > - E 7 7 8 E E 5 =
= 6 C- - I -9 - *I J C8 - E > *
78 5 7 = 4 7J -8 - 7 8
O C J O* -= = I * - 4 J= 4 -4 7 J 8 *
O8 8 O #&A
7 7 - 7 7 7 7 I - - 7
8 9D - 8 E- E 7C J 8 J 5 7 -
8 8 8 -8 J 8 8 J 7 -
J J PJ 9 J E - 7
-8 I 4 JC > 4 7C J D D -- 8
7 K8 - < 7 E 5 JD -9 - -
/) = @ 97 . D K -4
57 - I - 5 - 8 5 = < 7 I
- - - 78 - P 7 %!?$)
- ; - 8 - 7 I - 8 5 7 >
8 - 7 < 7 4 7 7 - 78 M 7
5 - 7 -9 - 7 5 O8 - O - 7 8 >
- D -8 J 8 - 8 * 7 - -
7K - - 7 -9 7 + - K- - 8 -
- 78 - - 7K E- -9 * M > -9
- 8- 9 8 J 7 DK - - 4 J= I - *
8 -9 7 *- E- - 8 8 E- *- -
- 5 - * J - - - > J - 8 - 5
7 8 J 7 4 8 * 4 J= I - - E 7 * <8
7 * -9 E 7 * E- E- - 7 *
- J - C 5 - 7 > 8 7 8 J 7 J -7
M > * 4 J= I - - > 8 - - * 5 - 8 - *
- > -9 I 8 = 4 - K6O 8 - K
78 5 8 *8 - - - 7J M * - 7
8 * - - 7 * * P 78 - * 8= 5 D - I
- C7 - O #&"
. 4= E 7 - 9 -9 -8 I 8 7
304
// J 7 * -E =- V V -I 96 < N 7 3 &0
7 !?@&* 88 A&:A$ C7 /
305
23 Kropotkine. Autour d'une vie, 1902, p. 9. Debo esta referencia a G. Can-guilhem.
306
/$ . * 7@ I 27 3 !""?* 8 "$

115
Michel Foucault Vigilar y castigar

- J 4 7 >C J - 8 < 7 6 -9 E= -
M > - 9 * -9 7K - = 7 * -9 - 7 - - 5
4 -4 - -9 = 7 5 7 * E 7 -
- *8 7 - 7 7 OE 7 > - 9 O -
- 8
- - -8 - - 8 - -9
7 * - 7 -9 - 7 * 8 * > -9 - 78
- 78 I 8 7 - E- * E 7 - = * J - 7 * ED 7
4 8 3 4 8 - J 8 7K
- 5 - 7 - * 8 -E- -9 * 7
- 8- 9 * - - -9 * %!?#) - E -9
- 7K - 5 7 * 7 9
7 - > - 9 %5 4 8 E- - 4 8 - )*
- J E 7 * - - * E -7 4 8 *
- *5 =7 -9 *4 E 7 8 8 - 8
- 4 8 4 7 K 7 -8 - -
E 7 J O -8 O 7K - 8 J *4 5I
- 8 - 7 - I 8 7 *8 I 8 *
7 - 7 ; 4 - 7 I 8 - I
8 - 5I * 7 *- < 7
8 8 - -C - - D
- 8 - I - 78 M * < 7 J 8 J I
- 6 - -9 - 7 JD - 8 J * > J ; 7
* 7J *8 - O 8 -=E - O - 7 4 - -
* 8 7 * -9 8 - * 8
- 8 - 8 8 *J D 7 J 8 7 ;5 8 - -9
7 - 78 I 8 7 7 E 97 J * - 8- 9 8 *
- - > -9 4 -4 - - * 7 -9 -
8 - *5 J -9 O8 J - 9 O
78 - - 8 - 8 I M K- - -9 * *
- -9 <8 * 8 -9 - 7 5 - I E 7 8
I 4 8 7 J I 8 7 9 - - - * *
>9 8 8 J 7 K - 6L 8 J *5 = 7 * - - N
8 J 7 * - I >C + 4 5 8 I M 8 J 7 4 9 - 7 - *
E 3 * I 8 = - - J D - - O- = - O; 8 J 7
%5 5 8 - ) - 78 J ;8 J 7
- 8- 9 * * 7 * O <8 O E - 7
- - =E - 78 - 9 4 -4 - 8
8 > 64 5I 7 8 - 7 - 5 *
4 5 I 7 7 - 7 < 7 * %!?") E 7 -9
8 -8 * 5 E 7 -9 8 8 J - 8 L
-7 - - 4 7J N 5 =7 7 I J - -4 8 -
J 9 D 7 - - J - 8 * *
- 78 7
#) = 3 7 3@ G G> - I
> - 5 JD 8 - -7 5 8 8 8 - 5 *
- 7 - = - D 8 - * - D - - - I - E- - 5I
8 7 E- 8 - -9 ; - 7 8 - J *D > *
7 * - 78 5 7 7 ; 5 7J K - 5
- - 4 5I - > - * I 4 5I - E- * 7 > * <- * -K
. 7 -4 78 - 7P Q J D 5 7 Q 4

116
Michel Foucault Vigilar y castigar

7 8 J D 7J - 8- 9 7 * J * E 7 *
8 - 78 * 8 -9 - 4 7J *
* 4 E= 4 < - E 7 J 8
8 = 4 J * 8 - 7 -8 -9 * J D
7J - 8 J 54 - - 8- 9 7 - 5
7K 7 -9 ( 5 7 7 8 7 7 E * - 7 8
> -9 - 8 J 7C 7 - - I
- 7 -8 - 6 M * E 7 * - * - 8 C *
- > 7C EC- 7 8 3 5 P 8 I
7 - 7 -8 * JD - 5 J CE -
- -9 8 - < - 5 8 - 7 4 -> -9 ;
E - - 7 8 - 7 JD -9 5 7 7 - 7
- D E 7 7 - - 8 *- 7 -9 - 5
8 8 5 J 8 8 * - E -9 8 = - - ;8
K- - - 78 7 8
< 7 - 7 ED -9 > 5 O- =E - O E - * - 7
- 8- 9 - - 9 8 8 % 8 -9 - 7 I
7 E * -7 * 8 * E - *- -
7 - )* - 8 -9 7 8 I - - -J
%!?@) - 7 8 8 * 5 I 7 -
* 7 * = * O OI - - > 54 - K* 7 *
O- O
7 * < 7 4 - 8 - 7 I - 5
- 7 JD 5 E - 8 * - 7 E - 5 JD J I * - 7J -
D C I - 5 -9 7 > * > E - -8 J -9
5 - E- -9 * < -- 9 7C< 7 E > 5 78 * - 7 -9 K -
- * - 78 - 9 98 7 8 + * E J - -9
- * C - * K - 5 - 7J K > -8 I 8
- - > - 8 J - I 7 8 8 I E -
8
-8 7 - 7 7 I E -P I 8 = 7 9 D
8 = - > -9 - I K 7 E 9 D 78 *
8 - I > -9 7C< 7 I D - J = 5
8 8 7 5 - 8 = 8 * 7C
7 - C- 7 *8 * - 8 - 8C - O 7J O 5
= I P - D 8 * > -9 8 > I
7 E 8 E > 5 I 7 > * - 7 I
7 - * 8 -9 * - 8 * 7 7 - I
8 - 7 * E 5 -4 * = - 7P 8
D 5 J = I - > * - 5 8 - 7
> -9 O - O K 7 -8 * > -9 - 7J
O - O6 7 I 8 7C 9 7 5 7C E - * I J
I D - 7C E 7 > ; 5 8 - 7C I 8
- 7 *8 J - 7C I 8 - 7 7 *8 7 - 78
I O 7 O8 E - *5 8 = I 8 - 7 8
7 ;8 O - O 7C I 8 4 -4 M 7 -8 * M
C 7C > I * E 7 7C I 4 7J * - 5
- 7C I 7 5 - - * 4 - 8 7 I
- > -9 %!?') 7 - 7 > ;5- I
> * 7 5 * 78 J - I 4 5 K =
M * - - I 4 J * - 7 E 7 I 4 I - 7

117
Michel Foucault Vigilar y castigar

- - * C 8 C- - - => O8 - :O* 9 4 9 -
8 - 7 > -9 7 7 I 4 8 7 - 7 4 9 - :
E 7 -9 7 - 7 - =E - : - 8 *
7 4 - *5 7 * 5 =
4 7J 7 7 J 8 4 7J - - J * 7 7 I - - 4 7J 4
8 J * I I > - = 8 5
7= 8 = - - 8 E 4 4 5 O O
7 * 8 K8 - - * 4 -4 4 > M
- * < JP I E - *
E 7 * - J 7J K E 7 -9 - -8 -4
8 I M 5 5 O J 8 I M 5O I E
E - U C - 4 5 8 5 ; > *
8 -4 J
- I 7 - I 8 7 -
C 7 E 7 D = - J - - 5 - 7J -
7 - 4 J= 8 - 7 - -9 - - D D = -
8 J = 8 = - 3 53 8 - J - 7 * E - *
I 7 + 4 5I I 4 < 7 7 K8 - K- - 8 -
E - 7 - 7 7 - 8 5 J
C 7 E- - 8 -9 O 9 - - ;8
7J K E J - 8 - = 8 -=E - 8 I 7 O -8 O
5 I - - J 78 E - 8 K 7 6 O <- 5 O*
O 8 7 O* O -4 > O* O- O* O J O* O 7 O* O - O . 4 -4 * 8 8 - ;
8 - ;8 - C7J JD 5 5 - -7
I K 8 J - 8 8 -- 9
+ J 8 - E - - 7 P - -8 *L - -
7 -4 N L. 9 8 J 78 E - N

+ ( +

%!??) I =* P 7 E 3 * 7 I 4 J= I 8
- - J 8 - #&@

8 7 * - 9 8 - 6- * 7 * - 5 O M O*
8 4J-9 > J D 8 * - E- 7 ;
9 - -- I J - 8
- I J D = - *I * = - ; - J
7 = * - - - I - *- 8 4J-9
8 = 8 - -
*8 < * 8 - - *
5 *I -- 9 ; K - 4 K 7
- E 7 4 J C 4 -4 8 ;8 8 I 8 - 5 8 *
4 JC 8 - 5 - 8 I M - 7 *8
- 4 - - - -9 * I 4 5 - 7 - -9 8 5
4 J ; - - * 8 - 5 4 J * > 8 5-
8 - J - * 4 - 8 *5 - ( - - 8

307
! @ J 3 ! A!" ?! - . - 7 7
7 D * - - * 7 7 K8 -
8

118
Michel Foucault Vigilar y castigar

- 7C I * = - * * 5 7J K
- E - * - C * O- O* I E J 7
K O 8 - 7 *I 8 E 7 * 7 * 78 5
4 - 7 -4 E- 5 J5 - O 8 - - * 79 * 8 E - - C
8 8 7 * *- -
8 -- 9 E - - 7 C 8 I 7 7 6 O - 8
7 - - J *7 8 J E- 5 J O* - 8
8 * 5 7 5 -- 8 I J - 8 J 7C
C8 5 7 7C J * O = - 7 8
9 * - %/&&) 5 I O 8 *8 - ; < 7 -
- *- = * - -- 9 I - *
= - - 78 7 9 * - I KI D ;O - O
= 7J K * 8 = - 8 - I 8 J ; - - ;
4 - I 7 - % I 8
I - I P 8 7 ); 7 - -
8 7J ; E 7 * 8 * O - - C
J - J D 8 O; 8 * = -
J 8 7 ;O = - J C EC- 7 - 7 E 7 O -
- D * - - 7C * 8 7J 5
7 C - 7 * 5 7
- 8 5 7 8 7 6 E 7 = -
* - - 7 > O - O* J - *
8 * 8 8 - 8 - ; - O 7J * *
< * <- 8- 9 - - 9 O; D 78 8 -- 9 * 8
E- 5 7 * 7C 8 I = - 8 8 . I
- Q7 * E 7 * - 7 - * Q
7 *I 7 5 7 2 J
- 7K - ; 4 7K - 8 J *5 P 8 E 7 *
P J - 8 8 7 - 7 * P - E E 7 * 4 J -J
K J - O8 78 I - 5 * - 7 *
E 7 - O 8 9 - J - 5- > -9
- - - E 7 5 7 8 8 - 8 * I
K 7 5 - I 7
- = 8 K - 7 > - * 8 - 8 E- -9 - *
8 4 - 4 J ; - 8 8 O
7 J 5 JD O; 8 - 8 E 7 * I 4 - * 4 J 8
- 7 * 8 54 D - * C -
- + P 7 * - - 7 - 7 8 E 7 ;- 7 *
8 E 7 *O 8 - - %/&!) - *8
J = - I O 4 8 K * 4 J -
8 - 8
8 - - * - * * 8 * I C
ED * I 7 7 7 4 - * I
- -7 C * I J D 78 -
- 5 8 E * I 8 D - 8 * - - E D C I -
- * I - C- 7 - > * < 7 5 J
* E 7 5 7 Q - 5 7 - 78 - 8
-8 8 8 ; 8 E -9 - E 6
E 7 I 7 - - 8 7 >- ; 7 I 7 8 -
- 7 5 7 J - + - J - - * - -
- 8 * - - E 7 5 7 * - - J *8 E - 8

119
Michel Foucault Vigilar y castigar

7 8 5 7 - I J K 7 7 7 78 4
7 -9 E * I - - > * I 8 - * I
- 8 I 7 >- * -8 4 - 8 I C 4 J
8 E -- 9 E 6 5 8 * -
* E = 78 I 8 * - 8 7 >- C 8 * I
7 - *I J 5 E J D - - -= *
D 8 - 7 + 4 4 J 7J K M 8 = -
8 *I < - 7 6 E - - * 8 - - ;
5 * 8 -9 7 4 7C E < - 5
8 7 D I = - 78 I > E - 7 - 8 8 ;
7C - I 8 5 I * -9 - - O O 7J *
O O * O O- 8 5 O O E 7 8 - 7
E 7 > 7 8 - 7K - 5 8 = - -8
+ C 8 -8 * J 9 O- O* 8 *
* - =7 * - * - * I 8 - 5
8 - * 57
J - I 8 4 - <- 9 %/&/) I 4 - 8
7 5 - 7 E 7 - * 8 4 - I 7
-8 C I 9 7 5J 5 * 8 8 -
7P 8 * J - > * > -9 8 E -
5 - * E- -9 5 7E- -9 8 8 C8
8 C- - -4 > * < :- ; D 8 =- 7 7 I 78
8 - E - ; 8 C 8 - C- - 7 - I
E - - E - - - 8 I 7 8 - * - 5
J - 8 ; J - > 7 - -
8 5 9 ; 8 5 - C7 - ; * > 5 8
< 8 5 -9 8 - 7 7 M 8 = -
- 7 8 * - -8 . 7 D - 8
J 4 7J * - - * > 8 - J
- 8 * D I = * - * 8 -- 9 * - *
- 7 > E - 7 8 < I D - 7
J - 8 * 8= - 8 E - 7 J 8
% 7 I 7 8 9 )* 8 J - - 8
E 7 D -- 8 -8 + 4 - E - - -
= 8 -4 5 5 * D 7 J > ;8
E - -8 8 E - * J M J - 8 E
I 7 -8 7 8 8 - E 5 9 ;
7 7 7 I 7 8 * - - I - * 4 E
I 7 <- 9
I 7 E * 8 * 8 - 78 J 7 * 8 <7 ; 5
- 8 334 J 8 - 8 - <- 9 - 5 4 J 7J9 -
8 %5 7 * J * - * *E 7 J 8 J -9 )
K- - 8 8 8 - -8 O 8 O- 7 O 8 O*
8 5 - E -8 J 8 - - E 7 * J D
- 7K J -9 = - 8 * > <- *8
8 - 7 > -9 8 7 - <- %/&#)Q I 4
- J 7 8 8 -8 - 7 > 3 36
8 I C - * 8 - = * - -- * J -7 - -9 *58
8 4 8 * 7 - - *E -
J 7 6 9 J 5 7 - -9 % - : - ;8 : E ; 7 :
7 ); 5 -9 - - * J -9 E - %I K ; 9 J ;

120
Michel Foucault Vigilar y castigar

8 I K - - > * -97 - - ; -97 D - J K* 7 *


- - * -) . * O 8 O 8 ; 78 <- C- -
-8 > ; 5* 8 * - -8
8 7 7 - I K O 8 O54 - D - K 7 - 7 <- 9
9 - 7 5 7 * I C 7 *8
4 5 8 -C JD * 7 - -9 J 5 < 8 ;
< - - D K- - 5 - I J 5 - 7 7 *
- 5- 7 *4 - E - 8 -8 I 8 J
7 8 7 - 7 8 I * = - * 8
7 *8 7 - *- 7 8 7 E- * - 78 E 7 * I
D
4 7 E I -9 - - 78 - 9 - 8 -8 6
8 E * - -- 9 E 7 ; - * * K * - -4
I J - - -- 9 8 EK - C
- *- - -4 - -- 9 *
I *- 8 *5 *I < *
8 7 I > - 8 -
- 5 - - - - * E 7 * - * J -
+ E - - >* 8 8 -J * - C 8 E - 7 J
>* 8 I M - - 8 :E 8 I M - 7
- * I - - C *8 E - 7 > 5- 7 J
8 8 98 - 8 8 - I 8 7 - 5 - -
8 7 * %/&$) 8 -8 - J > ; 7C J E - Q
- *8 >5 - Q; - 7C I 8 7 5 8 7
8 > 5 7 - 8 7 D I 7J * I P 7 K 7
8 = J 78
- 8 7 8 7 Q- 7 E - Q 7 * - 78 - *
4 7 * 7 *I - J - * I 8 J 5
- J= Z - * * CJ - - I
E 8 ;8 7 78 - - - - 78 M
* 8 K ; JD E 7 - 9 * D 7C D - 7 - -9
8 -9 8 * E - * 78 J < ; 8
* - J 8 78 - J K =
- * 4 58 I < - 78 *
9 - - *8 5 - 8 E *7 E - -=8 - ;
E 7 * 4 58 - ; - * 4 5 - -=8 - ; M *
- - 8 J 8 - * - * - -4 * - 8 -9
J * - M * J * - J * -- I J D *
4 - 7 8 E - 8 - -- 7 * 7 - 78 - *
- 7J 7P 8 * I E * E - - - * J E-
- -- 9 8 . 8 C C
78 > 8 7 8 - 7 J 5 - ; 8
*8 - 5 J #&'

. 4= E - 7 5 + 98 - 6 - - - 58 7
J I > E - 7 7C - 8 - I -
8 7 E - * - - -- 9 G 8 E -- 9 8
P - D -- ;I 8 I -9 - 7CI
- 5 -9 8 8 I I D - ; 7 *I
4 -9 8 I 7 7 8

308
2 J. Bentham, Panopticon, Works, ed. Bowring, t. iv, pp. 60-64. Cf. lám. 17.

121
Michel Foucault Vigilar y castigar

+ * > 7 5 7 8 - I 8 K - J 8
6 7 8 - * %/&A) 8 I - I 8 ; 7 *8 I
- E - 7 + 4 74 8 -8 I 8
J= J E- J J 6 C - D
- 8 E- J 6 J J D 7C I
7 7 7 ;8 J I 78 8 7 4 7* 8
4 - 78 J - C8 *8 I 8 *
- * 8 I 8 -J 7J - 8 E D *8 - - -9 * 9
8 - - * JI
I - C - *58 8 8 J 9 * > 8 8
> > ;8 I 7 8 J * > * 8 D
- = 8 - C #&? + 98 - 7CI - 8 D
6 8 EK - * 7 * D 7C ; - * *
D 7C #!&

. 8 78 * 5 I 7 > 5 > 8 2 8 -8
7 8 I - J -9 - - - 8 * 8 E- *
- * 7 ; I 8 - 5 7 - 7 8 - -9 -
C - 7 * * 7 - 8 - <-
8 7 E J P 5 7 I I > 7 = *
I J * E - + - 78 *8 - *I K D - 8
- I * 7 - > *8 4 - E - 7CI 6 E - * E 7 *
I * 7 * * - #!! =- 7 E
7 I 7 6 - - * 7 - M * 8 J
E 9 E I I - 7 > 4 7 * 7 I
<8 7 8 - 8 5 - 7C 7 %/&")
J 9 7 58 D * 7C 7 8 8 8
5 - - - I J + 98 - 7CI 7 I * 8
7C E *E J - E - 4 7 K 8
D -9 - 7 -C - 7 -9 E- - . I -
- 7 E > 8 J - J - - * -
I * J J D * - 8 - -9 * E 7 J -9
8 - 8- 4 7 7 J I - -- 8 98 - 8
6 D * - * - E 7 J ;J - I 8 -
E 5 J K J 8 8 7 D O-
O* - I - E > * 8 8 7 = 78 5
- 97 - O- - -- 9 O E- - 8 * E > - - *4 8 *
- 7 * Q 8 E- 8 - -9 I C 7 - 78
J * 5 I J * 8 - 8 - - -- 8 ; 4 - D
8 C 7 J = 7 7 ; - J = 7 7 -9 8 - D
7 C 7 8 8 ; - 8 -8 8 8 7 7 + *

309
3 En el Postscript to the Panopticon, 1791, Bentham agrega unas galerías oscuras pintadas de
negro que dan la vuelta al pabellón de vigilancia, cada una de las cuales permite observar dos pisos
de celdas.
310
4 Cf. lám. 17. Bentham en su primera versión del Panóptico había imaginado también una
vigilancia acústica, por medio de tubos que unían la celda a la torre central. Abandonó esta idea en
el Postscript, quizá porque no podía introducir asimetría e impedir a los presos oír al vigilante tan
bien como el vigilante los oía a ellos. Julius probó a desarrollar un sistema de escucha asimétrico
(Leçons sur les prisons, trad. francesa, 1831, p. 18).
311
AV 4 7* 3V C 3 * 8 $A

122
Michel Foucault Vigilar y castigar

8 < 8 8 E= - ; - 89 ; 5 - 7C - -
=7 * 7C - * 8 E * I > 8 78 - 7
8 C E - 6 8 8 - I E 7 E= - 5 I
78 D 7
4 7 - 8 9* 8 8 5 - * - E I < 4 J= -
6 8 7 - -- 9 > 9 - - 5 E 7 J * P
- * 7 8 I 6 #!/ - * 8 J 9 - I * 8 7
8 * 9 = - * 9 ; J= -4 I J
D % - J )* J - E
8 - 7 K8 - 4 7* - E 4 J= 8 - +
- 8 7 + 98 - 8 - 8 -9 C J -9
> * - - > -9 5 > -9 * 8 -9 = -
8 - + 98 - - -- 9 > 9 - ; 7 C 78 > 8 %/&@)
4 7J * 8 8 -9 8 -=E - J -9 *5 58 7 I
8 E E - 6 + 98 - * 7J K * 4 - J + 7
J - E - 6 E 7 * J = 7 - - * I
8 <7 - 7 * - - -9 7 7 * E - - 7 >-
- -= - ; M * 4 -4 % I < 7 -9 - 8 )*
- > 8 * 5 -9 - -9 7 * I O8 > 5
I O I O 7J - - J O; J 8 - - *
- 78 78 I 4 - J *5 8 8 = *- -
- 7 #!#

8 I - 8 - D = - 8 - J * + 98 - 8
> - 7 7CI 4 - <8 - * 7 E- - 78 7 * - >
- - - <8 7 7 - 7 5 E- E - + J
E - J 8 * P 5 - C- * 5 J - 7C E - -
M 7 C 7 E K- - J * J - - C 7 D
<8 - 8 9 - Q5 8 - 8 -K J 8 J 7 - -9 - *
> M <89 C I - - - 78 - K - -4 M
8 - - 7 -4 -4 5 7 -4 -4 ; 8 = - 78 J * - 7 8
- *- I 8 8 - I - ;8 = O =
J J O; 8 = - E M E 7 8 7 *4 - -
I 5 - I I *5 8 K 8 D
- 4 J - 78 - - M ; - -4 = - - I
= 7 5J 7 - E - I ; =
7 - 9 > - J 7 7 7 E= - + 98 -
8 8 4 - 8 J <8 7 -9 J 4 7J * 5 8 > -
- 7J E 7 - I 8 J + 98 - 8 -
- 8 - J 8 8 7 - 7 . - * -
8 8 78 I 9 6 E 7 * 7K - * - 7 *
7 * ; 8 C D > - 7 * 7 E- - - * 78
7K I 7 7 D ;5K 7 7 %/&') > 8 C EC- 7 J
8 - I D 78 - + 98 - D > C D *5 I
8 - * -97 E - J -7 8 7C * - - 7
C 7 8 I -9 - *L 4 - - 78 7 - KN
7K - - 78 *I 4 5 D I < - * - 8 9
I 4 5 8 * C 8 7 =- 7 8 7 7 = O * -

312
6 G. Loisel, Histoire des ménageries, 1912, II pp. 104-107. Cf. lám. 14.
313
/ 9 3 88 "&:"$

123
Michel Foucault Vigilar y castigar

7 + 98 - * C 5 % ) 8 I 4
8 O#!$ ! + 98 - E - - 7 8 - J 8 -
7 - 7 J -9 * E- - 5 - 8 - 8 -9
- 78 7 4 7J ; 7 J J - J
> 8 *5 - J JD I - - J 8 E- I K
D -
8 * J -7 8 98 - * E - 78 - * 5
7 - * E 7 - 8 7 -8 - * -9
<- 8- 9 6 - 7 < * 8 > ; 4 - 8 I 8 5 J ;
D ; - 78 7 * 7 > * =- ; - 5 8 78 I
> - :- 5 - 8 E - ; 78 E - 7 *8 I
- E - * - 7 7 I - 7J * 7 78 :7 6 I
7 7 * 5 7 I 7 + 98 - * 8 - * J
- 78 - 7 7 > J E - 7 ; 7 E
- 8 - - 4 7J 4 7 8 - 7
-9 8 - *J - J 7 7 4 4 -4 - E - - K 8=
- 8 E - 8 * 4 7 5 8 - I
J J + * + 98 - - D - 5 J 4 -4 I 4 5 * 4
= * - 8 5 - > * 7 - C 4
- - 7 + + 98 - J - 78
- 7 E- = - 6 7 7 - 7 8 E E 7 ;
E - 7 * J = J C- * - %/&?) > 7 *8 7 5J
8 - 7 8 7 I - 9 - 5 98 - 6 4 -4 E - =
8 = - I 8 5I J 8 8 -=E -
8 8 - - ; 8 7 8 *8 7J K 8 -
E 7 *8 - * - * J *4 - J D
7 5 - 8 78 -9 - 8 8 - * J -9
-9 - * > -9 D C I - * 8 -9
- 5 - 8 * E -9 7 5 7
-9 *I 8 > 4 8 * * - * 8 78
I 7 8 - I 4 5 I 78
- - * 8 C > I 7 8 98 - 8 - J QJ D
7 E- - - QO J -7 * =7 8 - I
7 78 * 4 5 I 7 J D - - P7 8 O #!A
- 8 - - * 8 7 8 E -- D -- 8
7 ;8 I 8 - P7 I D - * >I 7 8 - P7
I J I D - + I 8 7 - 5 8 9
- -P I E * * - 7 + I *
- - * E > J D 7C * D - 8 C 7 5 *
- 7 - 7 - 5 E - - + I
7 E= - I I - 5 7 = * -P - 7 J ;
O 8= 8 J 8= O I 7 8 98 - E- 8 - I
8 8 6 > - 7= % 7 * 78 ); > E- - 8

314
'V 4 7* D @ V V C3 Z * 8 !@@
315
? 9 3 8 $& 4 7 4 8 - D 78 8 - = *
8 I K D - E - 7P 8 % - * - 7C - *
- E 7 * * J D E > * -- 9 )

124
Michel Foucault Vigilar y castigar

- C- 8 * E - 7 - 5 7 - 7 7C - 7
J 8 O - 4 - D 78 O* O 5 7
J ; <- - - E > I - 8 > 78 7 -9
I 8 - O #!"
8 - O4 9 O 8 = - %/!&) - 8 >* E - *
E -9 - I % - -9 * 8K - * 8 -- 9 * - );
:L E -9 * C = 7 7 ; - 7 - 7 7<
I - 8 %5 J )8 D < - 7 *54 *
8 - I 4 5I - ; J - 8 8 -9 - O <- 8 O5
O <- 8 -- 9 O 7 *4 - 7 I D -- 8
< *- 7 - -- 9 = - 7 8 * J E - I E 5 * I
K J 7 8 8 7 E- - 7 K 7 7
8 8 8 8 8 98 - 78 7 8 9 * - 7J
7 - 7 8 5 E -9 ; 7 4 - E - -
8 E -9 * 5 E -9 8 - 8 8 8 7 - 8 >
O E 7 7 *8 * > * E -- 9 *
- 8PJ - * J - - 7= - 7 J - * * - *
5 J 8 J * 8 78 I -9 - O #!@

7C * 8 -9 7CI I - <- 5 8 - 8 7
< 6 4 I - I 8 D - - E -
- *5I 4 - 8 7 I - D - . 4 -4 *
- 9 8 98 - * = - 7 - - 7 8 - = * 8 C
E- 7 8 -- > - ;5 9 8
8 - * 8 8PJ - I 7 7J - C
-4 - 78 J - 8 8 D -97 E - - * 4 8 *
ECJ - * 8 ( 4 58 *8 - * I 7 8 J
7CI 8 98 - 8 = ; 8 -8 C
7 -C - 7 - * 5 I C -- J - O - 7 K J
7 O #!' 8 98 - * 7 8 8 I 8 J *
%/!!) D * E *8 7 7J K 7
7 78 - 7CI 8 - -C7 - 8
; 4 - E- 8 D -- 8
- J 8 -
I 7 8 98 - * 8 8 8 * C
E - 8 - ; - -9 K E -9 > -
8 E -= 7 -8 <- 8- 68 E - 8 J 7 ;
E 7 I 8 J 7 * 8 = 8 8 8 7 > 7 ;
J - <8 9 7C 78 ; - 8 7 D -- 7 -
-4 8 ! + 98 - * 8 - * 8 78 E - - 9 ;

316
10 Ibid., p. 65.
317
!! 9 3 8 #?
318
!/ 7 - - 8 8 J C
4 - *5 J = - - + 98 - * 4 - 8
I 4 7 - -= + 7 I \ - = < - 7 8 7 7
78 % 8 7 8 - !@'@)* 5 - * - 8
- * = 5 8 D * - * J
- 8 J < - 7 7 J

125
Michel Foucault Vigilar y castigar

- - 8 * I 4 - 7C - 97 - 5 7C E - >* 8 8 =* 8
-9 7 - 7 > 6 7C E E >
- Q 7 8 -- 9 * - 7= * E -- 9 *
7 8PJ - ; 4 - - - 5 7 8 -
L 97 E - 8 7 I * D J - > 8 * D 8
J K 8 < - 5 * E - 8 - N LG K E-
8 8 C > 7 8 - 8 -- 9 N L 97 7 E > *8 C
8 - - - - E - E N -9
+ 98 - 8 J 7 I 7 8 - 8 8 > 7C
I 8 8 J D - 7 - J 7
- * 4 8 =- 7C E * 5 * 8 8 * E - 7 E 7
8 * * - *I C - D -- J = - 8
5* - < M 8 - 7 5 7= - * - E > I K 7 7 8 I
7 * 4 < 7 8 E= - 8 I E
8 8 7 ; 7 8 - 9 J D * - 8 *
- * 7 7 7P 8 * E > 4 K * - 8 -
7 - 7 I > J - * - * * - 7J - * 5 I
> 7 8 4 - J * * E - 5 - 78 6 E= - 8
- 5 7P 8 * I 7C< 7 8 5* - 8
I - *8 - 7 *8 7 > 9 - * 4 7 E
7 > - 8 %/!/) - 5 - 8 I ; K7
8 C- - * E 8 - 7 J -9 - 8 5 E > I J
7 8 > - 7= + = -8 8 8 7 8 -8
O 7= 8 = - O - 5 JD 5E -9 J =
- -8
E 7 D 8 5- - *- *8 5 J * I >C 8
4 7 8 5 - -9 -8 8 E - ;8 7J K 7
-97 8 O - O -8 5 4 - E - 7 E * 7P 8 *
8 - 8 - -8 I K8 - - C - J
8 - 5 7 - Q- *- * Q 5 - 5 78
J 4 J= 7 - 7 58 -
8 * 4 7 M 4 - 7 8 78 5 8 I * I
- - 8- 9 8 - 9 8 98 - E9 7
> -9 + 7 * 7 - 7 7 5 EC- 7 E J *
E - 7 J - 5 8 8 7 - 7
-8
. 7C *8 * -8 < 7 * -8 :J I * -9 - *
J - 7C *5 4 - E - 6 7 * 78
- 7 - - * 8 78 < 7 * - 8 8 7 * 7
-8 :7 - 7 6 8 E - I J 7 D D -- 8
K 7C C8 * 7C * 7C E - >* M - - 8
- E 7 7 I 8 5 - * I 7 -8
<- 8- 9 - > * 8 J E 7 -9 4 9 - 6 < 9
8 8 -8 3 53 * 7 8 - -9
K - 8 - * E 7 -9 I 8 = 7 =
- -8 =
> -9 -8 * I E= - J 4 7 8 8
7 * 4 8 * - K8 - - C - 8 J 7 8 - -9
- -8 *- I - 7 > - J 8 E- - > 7C 78 * 5
- 8 J - > 7 7 6 I * 8 *
7 %/!#) - - - * 7 *8 E9 7 ; 7 -

126
Michel Foucault Vigilar y castigar

- - = - DK - 8 5 8 7
E E 7 7 8 DK - 8 ; - 7
D = * - - 5 . 7 * 8 K 7* M E 7
-8 - ; -9 4 8 7 = 7 5 7
I 7 > -9 4 8 3
+ < 9 - -8 * * - I 8 - 7C
J 8 - 7C 8 E
!) 6 8 = J 7 I >
8 *I 8 J - P *I -
- - - 7 7 ; 8 4 *5 I 4 - 8 -
* 78 M 8 8 8 * 4 - I 7 8 J
-8 7 5 78 7 8 78 I * -9 *
J - 8 ; 4 - K- - J 8 I DK - < *
5 - 7 8 * - 7 I J 7 7
7 E > ; -8 4 - - - 4 J - - *- 4 J *
- 7 7 * 7 8 - 8 - E * -4 E I
7 * 7 - 8 - - * - -8 * D
7 4 - 8 7 5 * 78 J
8 -9 * I 7 8 * - * 7 *58
- ;7 > 78 - - 8 - > 7C E > - 78 7 *54 -
I - 8 7 I 5 E > - 7= 3
- 8 - - - 7 * D E- -
I J 8 J 6- 7 8 J - J - 7 8
- 4D * D J O - J - 6 - I 7 8
J * 5 4 -4 4 J 7 7 7 - *4 - I 8 7
J - - 9 I D 7C O; - 78 - - 7 5 6 -
. * 4 > = %- - D 7J >* 78 > * - *
J D )* 5 E 7 - 9 8 7 58- * 78 8 8 -
9 8PJ - 5 OJ 7C 8 %/!$) E 8 O #!? 4
J * - 7 > -9 * JD I 8 - J C M > 8 7 C*
- * OE E - O* O - 8 O* 8 M O8
- I J D 7 -C - E O* 8 - O 8 8 - * 7
* 7 7 4 J C8 O #/& -8 E - - > 7C - 7
K- - I E J - P . 4= 4 -4 I J 8 -9 7
- E - *5I 8 E 7 <- 9 <8 - 9 *
- . 4= 4 -4 I - 7 8 - -
5 - . 4= 7J K I 78 -
7C 78 * 7C - * 7C 8 - - ;I - - J
E - - 6 8 -- 9 7 E - * 7 9
- -7 * E 9 8 5 - * 8 . 4=* E * J
- I 7 : 3 7 8 - P7
- -8 5 -8 8 < /) ? 9 1
I 8 8 * 7 8 - J -7 -8 *
7 - 7 - - O - > O* E > -
I E - J 5 - - O J O; -8 7 5 - 78 -
- 78 8 - 7 E <J - *I 8 E 5 8 - *
319
13 Ch. Demia, Règlement pour les ecoles de ¡a ville de Lyon, 1716, pp. 60-61.
320
!$ E 7 5 5 * !& 8 7J !@?! 8
K * 7 6 < 27 @ I 3 !?"'* 8 !&"

127
Michel Foucault Vigilar y castigar

8 - I E -9 5 8 -=E - 8 8 -
< * 5 7 - = -
- J 78 7 E 7 M 9- ; J 7J K 8 7 8 *
E 7 7 * - * 8 * - 7J -
- 7 P - J - 8 8 4 5 D - J
- 6 7 - - M * - * 8 < = 7 * P
. 7 *8 - * J 4 57 8 - I E 7
C ; 8 K 8 8 8 *8 - 78 J J - - 7 5 - *
C - 4D *- C - 7 5 -97 8
-4 ; %/!A) 7 7 8 7 *
78 * J -9 -4 8 7 #/! . 7 7 7 * 4 8 C
- - J - > 7C - 7 8 8 5 8 - 7K - 8 J -9 < ;
8 K - d :. !@@/* 7 -4 8 I 78 -
J -7 * 5 * 8 4 8 8 I M
7 * - 5 E -9 = -J E 7 J 8 7J K
E 7 - * E 97 K7 - 8 K7 - * J 8 *
- D - 5 - -9
9 #//
7J K E 8 - 7 -8 * 8 - - *
E - - 7 - 8 * - -
J E- - 78 M 7 -4 78 8 8 O > -9 -8 O
8 J -9 . E 7 4 E 8= 7 I = V *
7 8 - - 8 ; = JD % - 9 5
7 > - 9 )* - 97 - % - 5 - -9 J D )* 8 = - % J -4
- - -9 ) - = D 78 7 8
- 78 M= - 8 I 8 8 - J - 5
- * I 8 7 7J - 78 M= 2 I
7 O J D C 78 8 -9 * J I = * - 7 *D
8 * -C 8PJ - * J E 7 * 78 5 9 I 8
- -7 O JC 7J K 4 - 8 J * 5 8
E 7 -9 8 - 7 6 J D 7 * - -7
- *E - -9 - 7 *- -7 E- *7 %5 O 4
- = 8 J > 8 - 8 O); E *O 8 - E 7 4CJ 7 I K7
- 78 4 * 4 8 > =5- - * - -
4D 7 . 4 - I 7 4D 7 5 < D 5
- * J D 5> 7 = E 7 *8 -8 7 %/!") 4D
7 5 4 5 J C - *4 5I 8 - E- 7 7 O #/#
#) 1 * 8 8
8 -9 I 4 > * 78 * E - -8
- ;#/$ - * J 8 8 8 4 I 7 8

321
15 Ch. Demia, Règlement pour les ecoles de la ville de Lyon, 1716, pp. 39-40.
322
!" 7 3 * M9 7 -4 > DK - - 7
- - 5 I 8 7 8 J -9
DK - * 8 -8 = 3 * C- - J - 7 O -8 O E 8
D V * F 3 !@'&
323
17 Arsenal, ms. 2565. Bajo esta signatura, se encuentran numerosos reglamentos para las
compañías de caridad de los siglos XVII y XVIII.
324
18 Cf. L. Radzinovitz, The English criminal law, 1956, t. II, pp. 203-214.

128
Michel Foucault Vigilar y castigar

- - * Q5 7C 78 Q: 4 - J 7 58 8
8 8 -=
> -9 8 -= - > 4 8 7 -4 78 * 5 8 8 D
- 78 C * 8 <8 9 7C - J 7 7 C I - ; J
4 J= I O 7 4 -4 I 8 - E - 7
-- * 7 * - *5I - D - -9 9 5
@ G )"! E - * 8 I - J J - P7 E - 8 <
Q8 - -9 - * - J *- - 97 - 5 8 = - Q* -
8 -= 5 - *I - 5 7 + = * - = 7CI
7 * 5 6O E > 5 -- 9 I 8
- - E - - 2 I 4 - 7 -4
- 5 - D 8 - 5 7 = E - 7 -9 8
7 D - 78 I 7 7 - 8 - O #/"
+ J 8 -= - 7 -9 4 7 > J D E 7 8
*5 4 7 - 8 7 - - J = 8 = - *
8 8 I D - * 7 - 7 I 8 D 5 7 I 8 -
8 -=E - 8 I J - < - 8 - 5 9 8 =7
< 7 I - > * 8 7 - I - 8 8 8 -= - J
- O J O6 J * 7J * *- 7
- 8 J J 7 - ; 8 - -7 * -- *
- - * 8 * %/!@)QO I 8 O;#/@ JD 8 -= O-
- O* O- O I 4 J J -- 9 #/'
8 -= * C E - I 7 7C 7 *
E 97 7C 8 D - 8 - 6O 7 7 5 E- 8 -=
7C 78 ; JD I J - - 7 E ; 8
8 - J= 8 < 7 E- 7 O;#/? E 7 8 I M
8 8 = -
8 D - * 8 J 8 8 7 - 8 7 *
<4 * 7 8 *- 8 > 4 - J *8 - -9 7 7
J . J - 7 7 I E 7 - - 78
8 - 8- 9 6 7 D 8 I * - 79 5 78 * 7
D I > * I * P * 8 8 + = $' - 7 * /& 8 - * 5
7C O J O 8 7 * OJ D 8 O J 8 = *
8 K - * - E- P 7 9 * 5 E 7 8
- J -9 J - 7 E 7 5 ;
3 * 7 < 8 -= - - J - - > -9
- 7 - 78 D ##& E - 7K - D - 7 *
I = - - * - * * 8 -4 Q 7 -
8 7 - 78 7
4 J *4 5I I - 8 -= - * J 4 O 7 5O*
325
19 Nota de Duval, primer secretario de la tenencia de policía, citada por Funck-Brentano,
Catalogue des manuscrits de la bibliothèque de l'Arsenal, t. IX, p. 1.
326
/& ( . * 3 !@'@* 88 #$$* A/'
327
21 Le Maire en una memoria redactada a petición de Sartine, para responder a 16 preguntas de
José II sobre la policía parisiense. Esta memoria fue publicada por Gazier en 1879.
328
22 Suplemento a la Instruction pour la rédaction d'un nouveau code, 1769, S 535.
329
23 N. Delamare, Traité de la police, 1705, prefacio no foliado.
330
/$ J 8 -= 3 *8 7 7 4 *
57 7 3 !?&"

129
Michel Foucault Vigilar y castigar

E - -- 9 4 -4 7 J 6 I 8 *
8 D - * 7 5; 8 - 8 J 7J K
8 - - J D ; 7 7 5 = * E 7 @ 3I 4
7 -4 78 =7J J 5 I 4 - E-
8 = - 7 8 C- - -9 * J 4 -4 - 8 E 7 * 7 *
J - * - J * 8C - ; 5 = %/!') - 7 E - 9 4 -
- 8 7 7 E 8 * *
-9 * J - * 7 - - ; I < I = <8 -
I -9 - 7 8 E - *5I K 7 J O - O 7 * 8 -=
3 * 8 8 < D - 8 - -9 - 7 5
7 8 - 8 = - - D * 7 7 8 -9
* M E -9 -8 - 9 - 78 D * 5 I 8 J
7 - 7C 8 I M - 8 7 - ;5 I *
E - - -8 % * DK - * - )* <
7 * I -P = I K 8 * -8 8 -
-8 ; 8 I - J * * > - E > 7 6 -8
- 5 7 -8 O J * 8 7 8 8 -= * - 7J
8 J 5 J - O ##!
> -9 8 8 -= - 3 - > -9 -8
I - > 7 - 78 Q I 4 5 - -
7 7C <8 =- I * 8 * <- = D -- D -
Q 8 I K 8 -= 8 - 7= 7 7 E- - > -9
8 D - *58 I K 4 - 78 - > 7C 8 7 *4 4 5*
8 8 J > - ;8 7J K 8 I 7 -4 7C I
-9 D - E 7 - 8 * 8 7 5 7 - 7 * - - 8
-8 = < - * 7J * - I E - -8 = 4
- E - 5 J J >8 78 8 8
O -8 O 8 E- - -9 - 8 8 8 *
7 8 D - * 78 - - D 7 * K- - *
8 - 7 * 8 - -9 * 7 ; OE= - O O 7= O 8 *
- = + 7 5 8 - O 8 - > O% 8 - = *
- - -- 9 3 3)* 5 8 - I > - 7 7
- 8 E 7 % - - -9 * 4 8 )* 5 8 -
8 < I - 7 E > > 7 - 7
8 % C 8 - 7 %/!?) = -97 - E 7 *
- 7 -K 8 :4 D * 4 O -8 O* J J K8 - - C -
I 7 < * - *7 *5 8 K 7K - * 8 I C - * 8 - 9 - * I 4
4 -4 E 7 7 - 8 8 - 9 -8 7
5 7 )* 5 8 8 I 4 4 -4 -8 8 -8
E - 7 % -8 > -9 8 7 8 K8 -
8 9 - )* 5 * E * 8 8 I 8 E -9 <-
8 -8 4 - -8 - - % 8 -= )
8 *8 *4 J E 7 -9 - -8 7 7
I -8 - * 8 - O- O - * 4 7 - 7
E 7 > J O8 8 7 O ( I - I 7
-8 8 4 5 78 > 7C ; I 4 E *
- E -C - 8 K 7 * C =* 8 C *5
J 8 7 - - E - 8 4 7 7C 5 7C

331
/A * 5 3 !@"'* 8 !"/

130
Michel Foucault Vigilar y castigar

D > J -9 E 7 - 8
+ - M 8 K 4 7* V - J - E- -7 - ##/

J 8 - 8 8 98 - * -= I 4 J= K 7 -4 7C I
I -9 - 6 - -7 O 4 8= 4 7 O 8 - *
-9 8 J 7 K- - ; 8 K * J D 8 -
H 4 J= - > -9 8 - C- O - -- J 7
4 7J 8 -- 9 8 I M P7 JD O6 8 J 7 8 =
I - 78 * 5 - - 8 - C- 8 7 J
8PJ - * E * 8 <7 I - =
* - - J J 5E 7 J 8 - 7 - 8 P -
7 8 8 J 7 6 O+ - 8 I M P7 * -
9 C 7 O - 7 8 -8
5 - 7 5 8PJ - * 8 8 *5
* - 8 E 7 < - 7 8 - C- 6
O 78 7 * E - 78 %//&) - - * -9 - =
7C 8 E 5 - - * J
7 5 8 E -- = * > 5 4 - E - -- 9 5
J -9 E- 7 7 78 7 4 7J O
V = - 7 8 - 4 9 - - 7 I 4 7 4 J= - - 7
8 7 K- - ( - 8 - C- * - ;J D 8 E-
7C * - 8 8 E ; C J -- 9 - 7J *
8 7 7 - 5 - - E > P ; - -
- 7 - -9 8 - 7 -9 5 - > -9 J ; D
E - D 8 ; 4 7 C 78 *
8 7 * 8 - * I 4 K - 7
E J - * - - C- - E > 5 - 8 7 7 -4 7
I - 7 ( 7 J J - * 7CI
8 98 - * 7 8 E - 8 I 8 7 7 7 *5 I 7
D 78 - * 7 = 4 9 - * 8 D 8 9 -
I >C 4= = 6 4 8 9 D -- 7 C I - 5
J = 5 D -- D C I - 58 7 -8 E I 7
7 *8 I P *8 = E7 I * - 8 D 7C 6 O+ K
D > I 8 78 C 8 - * I P - 7 * P
* E -- 9 J 8 7 - 8 *5I D I J
7J J - - D 7CI * I * 7J *8 - 8
7 O ### - -8 * 7 7 8 - 9 * 7 =
- 78 D 8 - 8 8 - C- 7 7 - > 8
5 > *4 - E 7J9 - 5 8
8 - 8 - E J = * 7 E - - 7
8 - - 8 * 4 < D -- - - *
8 8 7 I 7 - > 5 8 8 4 C P C
- 7
%//!) E 7 -9 - -8 7 - P7 8 - 4 9 -
78 - - 8 6 - 97 - * D = - :8 = - * - =E - * E
H. 7 J 8 - I -8 K- - 8 >
-9 7 8 - 4 7 I 4 5 <- 8- *

332
/" ( V * < 3 E - * !'#!* !* 88 #'$:#'"
333
/@ V 4 *, 6 2 3 !'&'* 8 !$

131
Michel Foucault Vigilar y castigar

- - = - 6 7 8 8 7 7 8 J 7 + 8 8
-8 I E 8 - 7 8 - C- - 8 I
8 - 64 - D -- 8 7 - 8 J % - 97 - 7 *
8 - I - ;8 = - 7 8 - -9 * 8 - < > -9 *
J * - - I - )* 4 - I E - 8 - - -
7C< 7 5 < 7C D 8 J * E - ; E
- -7 O - 97 - O 8 5 7 8 -
D - %5 8 8 9 - *7 * * 7K - )* 7 7
> - 5 7 7 8 JD
-8 8 - 5 4 9 - 7 5 - - 78
7 CE - 3 7 8 J -9 E % 8 7 JD
-8 ED ; -8 8 - 7 7 7 ) ; - 7J -
- 8 I - 7 8 % - 7 >
3 = 8 -9 - * 8 J -9 - 7 8 -9* - 7
8 J -9 4 8 > ; DK - 78 8 >- J E 3 7C /&& &&&
4 7J ) 8 - - 5 - -7 8 8 -- 9 * - >
7C < 5 - 78 D * - > 7C - 7J K 5 - 5 J 4 - - -
8 - 7 -8 8 8 - 7C J *
* - D - -9 ( E 7 8 E *
- 7 I = 7 * 7 - 7 - - *
- > 7 J I E 7 J 8 = > 8 8 6
78 = < 9 5 * E - 7 7
- E - *5 J - C- O 8 O 8 I D -= . 8
68 I - 7 - J 7 -4 *8 I 7 E-
8 J 7 - 8 J J 8 J -9 * 8 I
- %///) I - J J -- E - - 9 - 78 * 8 I
8 - = - 7 8 < -- 9 % < -- 9 8 - 8 J -9
7 C I - * M 5 - C - ; 7 4 7J 78 8 8 - 8
7 * - J ) _! -8
7 - 8 -9 K- - 7 8 I - 8 - 7=
- 78 7 6 7 - 7 8 I * O - O*
E- - 8 - 8 * - -7 E- - *5
> -9 I 8 - -8 5 D 8 - 8 O < -- 9 : - O
I = - 7= 8 * 8 8 -8 O :8 -- 9 :8 -4 O >
- 7 K- - I 8 7 D * P 8 -8 * 7 8 - 4 7J 5
7 8 - -9 8 8 -- 9 %5 8 4 5I 9 O8 -- 9 O
8 8 7 -4 * 8 -- 9 J 5 8 - * 8 -- 9
4 8 * 8 -- 9 E > - - DK - )
D * -8 I - P7 8 J 7 *8 -
- 7= 8 J E- 7 7 + 4 - - -
O O E 97 7 6 - I * 7 8 - *4 - I 7 -4
7 7 D J I ; - I 8 > -9 -
7 5 7 ; - I - 8 D
P7 ; - * -8 ED ; 7 > 7 7 ;
- E * 7 - - 78 - J - - - - * J -
- - . J 7J K 7 E > I E 7 8 - -9
7 7 7 8 - > * J > E - - 8 I -
5I E 7 - 8 I I 7 6 - * * > -
8 C *- - Q I 8 8 - D - 4 > . 4=
4 -4 I -8 - 8 - 7 J- 7 5 - *I
>- E 7 7 7 8 8 - - - 7

132
Michel Foucault Vigilar y castigar

8 J * I E D C I - 8 ; 7 * I 8 E >
= - 5 7 8 - 8 - 7 8 C7 -
> . J 7 4 - I - >- - 7
7 8 - 8 8 7 %//#) I 7C C8 5 7 - * -
> 8 8 7 8 - - 7 7 - -7 6 4=* 8 <
- 8 7C< 7 78 5 E > * 7K - D I 78
78 * - - - - * D -- * - > J 5
8 - * 7C * I -8 4 - - E - 8 8
7 8 - * 5 I - 7C P I 78 7
7 68 I 7 E - > J 7P 8 8 I -8
E C- - J -9 * D -=8 - - 8 * 5
7 * E - -9 - 8 - * - -9 -=8 - -9 -
8 E * -8 I 4 - D - 8 8
-7 * D 7 7 7 8 - * 7 7C - I 8 *
7 D - J 7C E - 7 8 - * 7 8
7J K 8 7 8 9 7 5 - <
7 8 - I 7 * - 7 - D C I - * - * D - 5
- E- -9 8 8 7 * 8 I 7 E 8 8 I
D - *8 8 I JD 7 I I 8 - ;E 7 J
8 89 K * 7C I 8 E J = 8 J *
-8 - D 7 P - - K- - I 4 8 7 4 - I
- >- 7 P 7 8 - 4 - - - - 8 I *
8 4 - D 7 P * J 7 8 - *5 -9 *
DK - - * - > 7J -8 - -9
E J
8 - 97 - -- 4 - 7 > - 8 - 7 I 8 7
- 7 -9 - 8 *8 - * I >C* I 7K 8 - 7 -9
4 7J 4 8 7 8 8 = - 8 - E 7 8 - *
* - * * 5 I *- = 8 * 4 8
- = E 5 - - 7 7 . 4 -4 8 - * - 7 -9
4 7J 5 - 7 -9 - 8 * 8 8 ; 4 J= 8 J
8 J 7 - 7 -9 4 7J - -7 8 8 -- 9 - 8 >
> 7 5 > ; 7 * K- - I 4 - P 7 8 -
- 7 4 7J - 7 7 - 7 -9 - 8
%//$) 7 * 7 - - 9 - 8 8 -- 9 * 9
J D 5 J -9 8 - 7 -8 4 7 - D
- 7 5 -4 ##$ 4 4 -4 8 J *5 - ;-
4 7 8 C7 -8 4 - 8 I M -K
8 - 8 -9 * - -9 5 - 4
78 5 4 -4 E- - ;5 - = - 78 * * E >
- 8 * 4 - I 7 8 I 4 8 EC- 7 E
8 I 7 7 - 7 8 -- 9 ; 8 5 -- 9 7 7K
7 J > -9 4 D 78 7 9
J D 8 I 7 8 + * - 7J * C K- - 8 -
8 -- 9 * - 78 - 9 O7 I O 4 8 5 - J E > J D I =
8 7 9 6 - -9 7CI -8 I C - 78 5
- 78 E > I - E - 8 5 -- 9 . 7

334
/' E ^ <* 3 J * -- 9 $ * - 8 < 7 5 C
55. . * 63 !?@#

133
Michel Foucault Vigilar y castigar

I -8 8 - 7 K- - 8 - E > - 8 C-
7 - - 7 E > O8 = - O* 5 7 < 7 > - 7 E > P - -7
- 7= - 8 4 < 7 8 -=E - 8 -8 * - 5
E9 7 * 8 - 7 7 9 E > 5 - 8 * O 7=
8 = - O 8 J *8 8 -- 9 K =7 8 = - *
8 - 7 5
"H 7 8 98 - 8 Q 7 * K- - * 4 7 7 E= - I
P Q C J D 8 - 7 8 -9 -
- D = - :8 = - - ; * 7J * J 7 8
9 - 7 * 8 - 8 - J = 4 - 3
- 8 = - 7 7 4 8 - J -9 7 - D = -
<8 =- * - E - *E 7 7 *5 K > -9 K 7 8
8 7 5 8 + 5 > -9 8
-8 4 - * - * 8 - D E 7 D = -
I > J 7 -4 8 -8 4 J= * %//A) J5 - *
7 - 7 7 *- 5 E= - * 7 7- 8 - 7
5 7K - I - 5 -8 * 7 E 7 * K 7
8 8 7 I - - 7 *- - * E 7
- E 7 J = * -8 * J * = 7 9
E > 5 - 8 -8 5- 8 4 - J
J E 7 5D = - - 8 = J 7 - 7 E 7
-4 5 8 8 = - ; 8 8 7 - = 8 - 7 K- - * 7
E * - -9 ( 4 - J D 8 E - D = -
- 8 4 - E - 7 - 7 E - 8 8 -9 7 -
E 7 I 4 J= 8 - - * I 4 - J J *
7J K -8
8 - * -8 - 5 - 7C I E -4 + - 8
4 E 7 < - * E 7 E 8
-4 ; 7J K 8 - - 7 7 8 > D I 8 7
< - = 7 7 8 -4 - 7J C - 5
4 -K - 7C 7 - 5* * 7C 8 - 7C J
-8 8 - - -4 . 78 M 8 8 8 - -
7 = 8 J 5 <- -8 - 8 7 *8 I -8 -
= - O8 O* I -9 - -- 7
E J -9 - - ; - 8 -9 -8 8 - 8 =
- ; 7 I C 78 * 7 - 7 I 8 D * J -9
J 8 - * O <- 8 OI C 78 E D
7 7 * 8 -9 E O7 7J O 8 - 7
- 7P 8 = - -8 5 = - - - *58 7 E 7C - 7
K 8 7 7 I 8 - 7 - 7 -8 J *8
D 78 * - C 8 - 7 E 5 E -- 9 D = - - J D 6
-8 7 78 7C * I 7 D = - - E-
D -4 P 7 * -8 - - > *- E- *
8 - > ; J 5 - * 8 7 *D I >
- 9 %//") - *5 =7 - E- .
7 * 8 - 5 78 I D - - 5 4 - D
7 = 8 * E -P 8 9 * D 7C *8 D 7C 78 - *
-4 + - I * -8 * 7 - 7 * O- -4 O
D 7 - 7 8 - ED =7 D --
8 * 8 8 7 E 8 I 4 - E - * - 8 -4 *
7 I = 7 57 P - >I * E > *7 8 - 7 =

134
Michel Foucault Vigilar y castigar

8 5 =7 I 4 > -8 = E7 * 8
8 7
= 8 7 5J 8 J D 7 - 8
5 -4 8 = - * = - 7 * -
7 -9 - I * - 8 8 = - 7 D = - P
- J = 8 . 4= 78 - I J 5 4 -
78 8 I M 8 - 7 -8 * 8 - 7 I 4
* 7J K - -7 I 8 - - E J ; 4= 7
4 - -8 - ; 4= E 7 -9 I 4
E 7 7 7 - 5 I J *- 7 - 7
8 I J E 7 5 8 - 8 ; 4= 4 -4
I J 4 - 8 8 E 7 4 7 8 - 78 7 *-
4 > K- - E= - :8 = -
8 8 J 7 - * 8 9 *- - = - -
I - 78 M * 4 5 I - - 4=6 8 I > 9 8
- E- - * 8 -8 ; 8 I -
5 8 - - 7 - 5 78
7 7 ; 4 8 I - E- -9 D -4 8 8
- -9 P - 7 ;4 8 I -4 58 < =
7 7 *5 I - -4 - E - - > E 7
D = - I > - 8 - - - - 5
- D -4 * < 9 * 7 E 7 8
8 - 7 8 98 -
#) 7 * 7 5 = 8 - 7 4 +
8 * %//@) 3 I - 78 K 5 >C * - >
8 - E 7 -9 J 5 7 8 E > 7 P
8 - - - -8 E I - 7J O - 9 - O 4 8
8 7 * 8 K - 5 7C P 4 78 7 O8 O
8 -8 ;4 * - * 8 I 7 - 7
JD -9 8 - 7 7 7 *5 7 8
- -7 8 J ; 8 = - *8 8 7 - 9 - * - 7
4 8 E 7 7 -8 7 - -= - * 8 I = * 8 - =
M * 8 - 8 = * - > -9 J D . J 8 - *8 6 J I
8 7 9 - 8 E 7 - 8 ;7 8 - -9 E -
8 - E 7 -9 5 - 7 -9 - -7
< 9 7K -8 - J 8 - 4 9 - 78 6
- 8 7 7 K8 - 8 - - = Q 97 - * * - 97 -
+ 4 5I - - 6 7 * I =7 - - * 7K
- J - * 4 7CI 8 * 8 8 7 4
8 - - J 8 - - K - I - 8 I M 8= *
M 8 * = - 7 4 7 4 J -
8 - *- 5 4 J 8 E 7 + 98 - 7J * = K
E9 7 J - - = 7 5 * G 4 5 4 J 8
8 - J > * 7 -4 7 ; 7C I - I 4
4 I >* <- 8 8 - E- - - K7 - * - - ;8
7C I 8 I > 5I 8 7 7 8 - 5 E= -
I 4 7J D - J + 8 *
E=- - E + = D - E 8 - 7 -8 -
- 7 7CI 8 7- - 8 7- 7 -4 7 ;5 7J * -
7 * 7 -4 7C 4 J I - I 4 9 - 7 8
- 78 - 9 * = 7C J K- - O I O
3 9 K- - -8 5 < 7 * 8 - - 7

135
Michel Foucault Vigilar y castigar

9 -9 D - + 8 - 7 - 78 7
8 - 7 %//') -9 * D K- - E - 5 7 * 4 J=
J - > -9 5 - 7 8 8 = -8
< 5 3 - E - 8 9 - 78 I - - 7
D 8 - J - C - *5 8 K J - -9
- 7 JP I - 78 J 8 = =
8 - 7 D 7 * = * D - * D - . 7J K
-- 9 8 - -9 8 J C -4
J - 8 7 - P7 K- - 4 J *
-9 * 7 7 * E 79 - 8 - D - -- %5 4 = )*
4 5 I 8 = - * = - - -7 5
J = 7 C I - * 78 - -9 5 8 8 E 7 -9 J
-9 * E - * 4 8 > 7 * * 8 E 7 8
- -9 - - 78= - ; 4 7 > D = - :8 = - J
<8 7 * - J J I E 7 5 C8 7 J I E
I >C - I 7 7C - * - * - K- - 7 ;
- - > * - * - 8 8 * E *
8 C- - -9 - -7 78= - I 4 - J - 7
5 4 - -9 - E I - 78 J * - J 5 J -
O4 -4 O %5 7 7 I 7 -- - 7 > J - I - 97 -
5 8 = - 7 7 7 ) 7 8 I -9 Q
7 -9 I J - 4 - - 7J 7 7
4 J * I - 9 8 = - :D = - * 7 5- 7 * 5 -
E 8 - - > * C -8 4 8 - -
4 7J - - - I O4 7 O - 4 - 7C
7 > K- - 7 - 8 5 -8 5 -
2 I >C 8 - = * 8 I = * 8 = * - 7 = *5
< M - -7 * I J 8 -9 E J I
7 * 8 8 * J 7J K8 - - C - *
- * 4 7J 55 * 94 - 7 = -9
E %//?) - - 78= - LG K 4 C < 7 * -
- - 4 7 N 7 I *8 - 7 * 8 J + I * J - I
-9 * - K- - 8 - - 78= - * 4 8
8 - 7 I I 4 9 - 7 > J * - < 7 *4 I
7 5- - 8 -8 I E 79 = 5 78 8 > = -
-8 7 * 8 - 4 J E 8 -9 8 -
- - - 7 8 I = 5 8 - = E - * 7 * J D E 7 3
- - * * - * - E- 8 - 7 - 7
-8 6 8 - = - C - - - * =- 7
- - 9 7K - 8 I C - C - - E- E - -8
J D + 4 5I M ; K- - 4 - 7
- -8 *5 8 - * E 7 - - E 7 > * I 7
8 : J 8 8 -8 ##A -9 I 4 - -
> 4 8 7 8 = - :D = - ; < 7 - 7J
- = -8
8 - 7 -9 4 78 D D - - *
8 8 8 - J ; - K- - -8 * 4 *
7 5- 7 8 J D * D - 8 I = * 8 -8 * I

335
/? E 8 89 * -4 *G * !?@$

136
Michel Foucault Vigilar y castigar

7 7 -9 I - - > 8 7 Q
8 J 7 > -9 - 7 C - 7 * 8 - 8 -9 8 - I
- -- 9 * 8K - * 7 > -9 * 9 - D >
- I 8 7 * 8 - * - *- * E 7 Q*
8 -9 < 7 -8 I -9 D -
I 78 D - 8 - 7 8 8 - -9 * JD OP O*
C5 - 8 - 8 J > - - 8 5; C 78 - D -4
- ; 7 -8 8 < 7 D -
8 J D K 7 - E - 8 - 67 E -9
8 7C E J - 8 - 7 7C * - 5 -- 9 4 -
7 E - 7 %/#&) 8 8 4 5 = = -8
E 6 I K7 * -9 I 8
=7 J -9 7 - 5- > 7C = - * D - I E 7 7 78
- -9 <8 D 7C - * J - - 8 I =
> - - > < 7 * 8 - 7 I E >
7 8 7 -9 8 - 7 -- J 5 7 7
9 - I J - - - E 8 - E 9 - 7
8 - 7 78 8 I -9 7 7 O J -9 O 8
7 D - 8 7K -8 5 8 - 7 < 7
L+ < M I 8 9 - - - = 7 * J D J *
- - 5 -9 *- 7 7 *I 57 8 -
E - D >* 4 5 - 7 7 8 N L+
< M I 8 9 7 D ECJ - * - * - * 4 8 *
- 7 D 8 N

137

Vous aimerez peut-être aussi