Dhatu sarata

Dr. JYOTHI T
Asst. Prof

Department of Kriya Sharira

IIARH Rajkot
DHATU SARATA :
• सारे बऱे स्थिराम्श: Amarakosha
ु तर् धात्ु सार् उच्यते।
•विशद्ध
Types:

• च.वि 8/102

•अि् सारान ् िक्ष्याम्........प्रधानमाय्ु सौभाग्ययोररतत।

सु.स3
ू 5/18

•साराण्यष्टौ त्िग्रक्तामाांसमेदोअस्थिमज्जाशक्र
ु सत्िानीतत।
अ.सां शा8/29

•त्िग्रक्तादीतनसत्िान्तान्यग्राण्यष्टौ यिोत्तरम ्। अ.हृ.शा 3/117

•ओज् सत्िां च सिं च तत्सारां तु तनबोध में ।। का.स2
ू 8
RASA(TWAKA) SARATA:
•iÉ§É ÎxlÉakÉvsɤhÉqÉ×SÒmÉëxɳÉxÉÔ¤qÉÉsmÉaÉqpÉÏUxÉÑMÑüqÉÉsÉÉåqÉÉ xÉmÉëpÉuÉålÉ cÉ iuÉMç
iuÉMüxÉÉUÉhÉÉqÉç| xÉÉ xÉÉUiÉÉ xÉÑZÉxÉÉæpÉÉarÉæµÉrÉÉåïmÉpÉÉåaÉoÉÑÌ®ÌuɱÉUÉåarÉmÉëWûwÉïhÉÉÌlÉ
AÉrÉÑwrÉiuÉÇ cÉÉcɹå |
(cÉ.ÌuÉ.8/103)
•xÉÑmÉëxɳÉqÉ×SÒiuÉaÉëÉåqÉÉhÉÇ iuÉMç xÉÉUÇ ÌuɱÉiÉç | (xÉÑ.xÉÔ.35/16)
•iuÉMç UÉåaÉUÌWûiÉÉå pÉÉåaÉÏ mÉëxɳÉurÉÇeÉlÉcNûÌuÉÈ| xÉ±È ¤ÉiÉmÉëUÉåWû¶É iuÉMüxÉÉUÈ
xÉÑiÉlÉÔÂWûÈ|| (MüÉvrÉmÉ. xÉÑ. 35/16)
EXAMINATION OF RASA SARATA:
Inspection:
Observe freshness of skin, Look for hair on arms
Palpation:
Touch the skin over forearm to find out texture of hair and skin
•Tissue paper test to assess oiliness of skin
Three or more oil spots – 0ily skin – uttama rasa sarata
One or two oil spots – moderate oily skin – madhyama rasa sarata
No spot – Dry skin – avara sarata or asarata
•Scratch the skin of forearm , if white line appears after scratching , the
skin is dry which indicates the Asara Rasa Dhatu.
Interrogation:
U£üxÉÉUiÉÉ:
•„MühÉÉïͤÉqÉÑZÉÎeÉuWûÉlÉÉxÉÉæ¸mÉÉÍhÉmÉÉSiÉsÉlÉZÉsÉsÉÉOûqÉåWûlÉÇ ÎxlÉakÉU£üuÉhÉïÇ
´ÉÏqÉSè pÉëÉÎeÉwhÉÑ U£üxÉÉUÉhÉÉqÉç | xÉÉ xÉÉUiÉÉ xÉÑZÉqÉç E®iÉÉÇ qÉåkÉÉÇ qÉlÉÈÎxuÉiuÉÇ
xÉÉæMÑüqÉÉrÉïqÉlÉÌiÉoÉsÉqÉç AYsÉåvÉxÉÌWûwhÉÑiuÉqÉç EwhÉÉxÉÌWûwhÉÑiuÉÇ cÉÉcɹå‟|
(cÉ.ÌuÉ. 8/104)
•„ÎxlÉakÉiÉÉqÉëlÉZÉlÉrÉlÉiÉÉsÉÑÎeÉuWûÉæ¸mÉÉÍhÉmÉÉSiÉsÉÇ U£åülÉ‟ | (xÉÑ.xÉÔ.35/16)
Inspection:
Palpation:
Interrogation :
MAMSASARATA:
•vÉÇZÉsÉsÉÉOû M×üMüÉÌOûMüÉ AͤÉaÉhQû WûlÉÑaÉëÏuÉÉxMülSÉåSUÈ Mü¤ÉuɤÉÈ
mÉÉÍhÉmÉÉSxÉlkÉrÉÈ aÉÑ ÎxjÉUqÉÉÇxÉÉåmÉÍcÉiÉÉÈ qÉÉÇxÉxÉÉUÉhÉÉqÉç | xÉÉ xÉÉUiÉÉ ¤ÉqÉÉÇ
kÉ×ÌiÉqÉç AsÉÉæsrÉÇ ÌuɨÉÇ ÌuɱÉÇ xÉÑZÉqÉç AÉeÉïuÉÇ AÉUÉåarÉÇ oÉsÉqÉç AÉrÉÑ¶É SÏbÉïqÉç
AÉcɹå | cÉ.ÌuÉ.8/104
•AÎcNûSìÇaÉɧÉÇ aÉÔRûÉÎxjÉxÉÎlkÉÇ qÉÉÇxÉÉåmÉÍcÉiÉ¶É qÉÉÇxÉålÉ | xÉÑ.xÉÔ.35/16
Inspection:
Palpation:
Interrogation:
मेदो सार:
•िर्णथिरनेत्रकेशऱोमनखदां ताओष्टमत्र
ू ऩरु ीस विशेष xlÉåWûÉå मेद
सारर्ाम ् | सा सारता वित्तैष्ियणसख
ु ोऩभोगप्रदानातन आजणिम ्
सक
ु ु मारोऩचारताम ् आचष्टे || (C.vi 8/ 105)
•स्थनग्धमत्र
ू थिेदथिरां बह
ृ च्छरीरमायासासहहष्र्ांु मेदसा |
Inspection:
Palpation:
Interrogation
AÎxjÉxÉÉU:
AÎxjÉxÉÉU – mÉÉÎwhÉïaÉÑsTüeÉÉluÉUÍ¦É eɧÉÑÍcÉoÉÑMüÍvÉUÈ mÉuÉïxjÉÔsÉÉÈ
xjÉÔsÉÉÎxjÉlÉZÉSliÉÉ¶É AÎxjÉxÉÉUÉÈ| iÉå qÉWûÉåixÉÉWûÉÈ Ì¢ürÉÉuÉliÉÈ YsÉåvÉxÉWûÉÈ
xÉÉUÎxjÉUvÉUÏUÉÈ pÉuÉÎliÉ AÉrÉÑwqÉliÉ¶É | (cÉ.ÌuÉ.8/109)
•qÉWûÉÍvÉUÈ xMülkÉÇ oÉ×Wû¬ÇiÉWûluÉÎxjÉlÉZÉqÉç AÎxjÉÍpÉÈ| (xÉÑ.xÉÔ.35/16)
Inspection:
Palpation:
Interrogation
MAJJA SARSTA:

•
(च.वि.८/११०)

•अकृश उत्तमबऱां स्थनग्धगम्भीरथिरां सौभाग्योऩऩन्नां महानेत्रां च मज्जा ।

(सु.सू.३५/१६)

Inspection:
Palpation:
Interrogation
SUKRA SARATA:
•xÉÉæqrÉÉÈ xÉÉæqrÉmÉëåͤÉhÉÈ ¤ÉÏUmÉÔhÉïsÉÉåcÉlÉÉ CuÉ mÉëWûwÉïoÉWÒûsÉÉÈ
ÎxlÉakÉuÉרÉxÉÉUxÉqÉxÉÇWûiÉÍvÉZÉUSvÉlÉÉÈ ÎxlÉakÉuÉhÉïxuÉUÉ pÉëÉÎeÉwhÉuÉÉå
qÉWûÉÎxTüMü¶É vÉÑ¢üxÉÉUÉÈ| iÉå x§ÉÏÌmÉërÉÉåmÉpÉÉåaÉÉ oÉsÉuÉliÉÈ xÉÑZÉæµÉrÉÉïUÉåarÉ
ÌuɨÉxÉÇqÉÉlÉÉmÉirÉpÉÉeÉ¶É pÉuÉÎliÉ|| (cÉ.ÌuÉ.8/109)
•ÎxlÉakÉ xÉÇWûiɵÉåiÉÉÎxjÉSliÉlÉZÉÇ oÉWÒûsÉMüÉqÉmÉëeÉÇvÉÑ¢åühÉ | (xÉÑ.xÉÔ.35/16)
Inspection:
Palpation:
Interrogation
SATVA SARATA:
•xqÉ×ÌiÉqÉliÉÉå pÉÌ£üqÉliÉÈ M×üiÉ¥ÉÉÈ mÉë¥ÉÉ vÉÑcÉrÉÉå qÉWûÉåixÉÉWûÉ S¤ÉÉ kÉÏUÉÈ
xÉqÉUÌuÉ¢üÉliÉrÉÉåÍkÉlÉ xirÉ£üÌuÉwÉÉSÉÈ xÉÑurÉuÉÎxjÉiÉaÉÌiÉaÉÇÍpÉUoÉÑÌ®cÉå¹ÉÈ
MüsrÉÉhÉÉÍpÉÌlÉuÉåÍvÉlÉ¶É xÉiuÉxÉÉUÉÈ| (cÉ.ÌuÉ.8/110)
•xqÉ×ÌiÉpÉÌ£ü mÉë¥ÉÉvÉÉæcÉvÉÉærÉÉåïmÉåiÉÇ MüsrÉÉhÉÉÍpÉÌlÉuÉåvÉÇ xÉiuÉxÉÉUÇ |
(xÉÑ.xÉÔ.35/16)
NEED OF SARA PARIKSHAN:
lÉ qÉѽå¬åWûqÉɧÉSvÉïlÉÉSåuÉ ÍpÉwÉaÉrÉqÉÑmÉcÉrÉålÉ qÉWûÉvÉUÏUɲÉoÉsÉuÉÉlÉrÉÇ
M×üvÉiuÉÉSsmÉvÉUÏUUiuÉÉSÉsmÉoÉsÉ CÌiÉ | iÉccÉÉå pÉrÉqÉlrÉjÉÉ SعÇ
aÉeÉÍxÉÇWåû || (cÉ.ÌuÉ. 8)
To know the bala of “roga & rogi”
To achieve the „‟successful treatment‟‟
1. Uttam: 75% above
2. Madyam : 50-74%
3. Avara: Below 50%