JU۳ DENU JTO۳ NIJYA۳ NVAMYU

Vadi jteda Vu۳ntyityu۳

Jesucrístumusiy

El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma yagua
 El Nuevo Testamento
en el idioma yagua

Primera edición, 1994

Segunda edición, 2008

Publicado por
© La Liga Bíblica 2008

Usted es libre de copiar, distribuir y comunicar

públicamente la obra bajo las condiciones siguientes:
· Reconocimiento. Debe reconocer los créditos de la
Liga Bíblica (pero no de una manera que sugiera que
tiene su apoyo o apoyan el uso que hace de su obra).
· No comercial. No puede utilizar esta obra para ƿnes
comerciales.
· Sin obras derivadas. No se puede alterar, transformar
o generar una obra derivada a partir de esta obra.
 CONTENIDO

ͅҡŃԮӕॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷॷॷ5
Márcuॹॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷॷ64
Dúcasiyॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ101
Juánॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ163
Jvaayadaॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ207
Róma · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ266
1 Coríntyuॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ292
2 Coríntyuॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ315
Cadásiyaॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ329
Evésu · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ339
Vidípoॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ348
Codósasiyॹॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ355
1 Tesadónicaॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ361
2 Tesadónicaॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ366
1 Timutévuॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ369
2 Timutévuॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ377
Títuॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ382
Videmo۳‫· · · ॹ ॹ ॹ ॹ ॹ ॹڟ‬ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ385
Ebrévuvedaॹॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ387
Santiyácuॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ405
1 Pyítruॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ411
2 Pyítruॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ418
1 Juánॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ422
2 Juánॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ428
3 Juánॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ429
Júdasiyॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ430
Dityadodaॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ432
 SAMITU۳ CHODA SANU۳ YADA MATEVU
JESUCRISTUNCHIY
Jesucrístu munatyavay
(Dúcasiy 3.23-38)
1
1ॸNu۳tyuramusiy su۳ndayada
Jesucrístu jiryatiy Davyíbe ju۳débini ۳,
Avurá۳bay ju۳débi jarye risa۳ju۳ni ۳.
2ॸJesucrístu munatyi ۳ Avurá۳bay ji ۳ta
detuyadani ۳ Isácubay, jadchintyi
Isácubay detuyadani ۳ Jacóbubay,
jadchintyi Jacóbubay detuyadani ۳
Judábay, sataryi ۳vedabay jarye yisa۳ju۳.
3ॸJadchintyi Judábay detuyadani ۳
Várvisibe, Sárabay jaryentiy nadimu
Tamáraju۳be, jadchintyi Várvisibe
detuyadani ۳ Esrúmibe, jadchintyi
Esrúmibe detuyadani ۳ Ará۳bay. 4ॸˇĀËȍɗ‫ڏ‬
ntyi Ará۳bay detuyadani ۳ Amyinadábebe,
jadchintyi Amyinadábebe detuyadani ۳
Na۳sú۳bay, jadchintyi Na۳sú۳bay
detuyadani ۳ Sarumú۳bay. 5ॸJadchintyi
Sarumú۳bay detuyadani ۳ Boósibe nadimu
Raábiju۳be, jadchintyi Boósibe
detuyadani ۳ Jobénubay nadimu
Rúdiju۳be; jadchintyi Jobénubay
detuyadani ۳ Isayíbe. 6ॸJadchintyi Isayíbe
detuyadani ۳ Davyíbe jiryatiy ja۳mu
nutyityu۳ savichanu۳yada.
Jadchintyi Davyíbe detuyadani ۳
Sadumú۳bay nadimu Uríyasibe vaturu۳be.
7ॸJadchintyi Sadumú۳bay detuyadani ۳
Robová۳bay, jadchintyi Robová۳bay
detuyadani ۳ Abíyasibe, jadchintyi
Abíyasibe detuyadani ۳ Asábay. 8ॸˇĀËȍɗ‫ڏ‬
ntyi Asábay detuyadani ۳ Josavátubay,
5
jadchintyi Josavátubay detuyadani ۳
Jorá۳bay, jadchintyi Jorá۳bay detuyadani ۳
Jusíyasibe. 9ॸJadchintyi Jusíyasibe
detuyadani ۳ Jotá۳bay, jadchintyi Jotá۳bay
detuyadani ۳ Acásubay, jadchintyi
Acásubay detuyadani ۳ Esequíyabay.
10ॸJadchintyi Esequíyabay detuyadani ۳
Manasésibe, jadchintyi Manasésibe
detuyadani ۳ Amú۳bay, jadchintyi Amú۳bay
detuyadani ۳ Jusíyasibe. 11ॸJadchintyi
Jusíyasibe detuyadani ۳ Jeconíyasibe,
sataryi ۳vedabay jarye
rijya۳tatyadedanumatiy Judíyuveda
mityasimyi Babinóniya mucadimuju۳ riy.
12ॸBabinóniyamuju۳ ja۳tedivasiy ji ۳ta
sadetuyada Jeconíyasibeñi ۳ Sadatyé
rubay, jadchintyi Sadatyérubay
detuyadani ۳ Sorobabénubay. 13ॸˇĀËȍɗ‫ڏ‬
ntyi Sorobabénubay detuyadani ۳
Abiyúbay, jadchintyi Abiyúbay
detuyadani ۳ Edyaquí ۳bay, jadchintyi
Edyaquí ۳bay detuyadani ۳ Jasórubay.
14ॸJadchintyi Jasórubay detuyadani ۳
Sadócubay, jadchintyi Sadócubay
detuyadani ۳ Aquí ۳bay, jadchintyi Aquí ۳bay
detuyadani ۳ Ediyúbay. 15ॸJadchintyi
Ediyúbay detuyadani ۳ Edyasárubay,
jadchintyi Edyasárubay detuyadani ۳
Matá۳bay, jadchintyi Matá۳bay
detuyadani ۳ Jacóbubay. 16ॸJadchintyi
Jacóbubay detuyadani ۳ Jusíbe, ni ۳tiy
vicha۳da Maríyaju۳be vanubay.
Maríyaju۳be ji ۳ta detuyadani ۳ Jesús
jiryatiy ru۳tachara Ju۳denu jaryeti ۳ni ۳.
ͅҡŃԮӕॷ1ٍॷ2
17ॸRamuni ۳ vu۳dyi riva vu۳yaju۳y
detuyada, daryaju۳yu detuyada ranchaju۳
Avurá۳bamyusiy, Davyíbe sa۳ra۳ju۳;
daryaday Davyíbemyusiy
Babinóniyamuju۳ ja۳tedasa۳ra۳ju۳ ravicha۳da
vu۳yaju۳y detuyada, daryaju۳yu detuyada
ranchaju۳ntiy; jadchintyi
Babinóniyamuju۳ ja۳tedamusiy, Ju۳denu
jaryeti ۳ rupedasa۳ra۳ju۳, ravicha۳da vu۳yaju۳y
detuyada, daryaju۳yu detuyada ranchaju۳.
Jesús pi ۳ra rupedanchiy
(Dúcasiy 2.1-7)
18ॸJesucrístu pi ۳ra rupeda ji ۳ta
vichanu۳yada daryá:
Saja۳mu۳ryu۳yadanumatiy Maríyabañi ۳
Jusíbe, netimyu۳ nanuvicha۳da vatajuu
didye, samudasiiyada ji ۳ta Ju۳denu
Jnutumusiy variy. 19ॸSavanubay Jusíbe
ji ۳ta, jiryatiy savichanu۳yada vase
jvaarya, ne sa۳ntaniryu۳yada
vijyo۳mujacheni ۳ jivyaturabay Maríyabay.
Ramuni ۳day sajachipiya۳jada: “Ra۳tochiy
dutya۳damusiñi ۳.” 20ॸDarya
sajachipiya۳jadamu ji ۳ta, mityamusiy
samu۳ti ۳jada Ju۳denu jpa۳nu
sama۳ryi ۳sa۳damu Jusíbe yimu, su۳teda
variy siva: “Jusíy, Davyíbe ju۳débi, ne
ya۳suvu۳y jmutya۳jada yisa۳ju۳ni ۳ Maríya
jivyaturaju۳, tapi samudasiityi Ju۳denu
Jnutumusiy. 21ॸSa۳day rupachuni ۳ jidyenu,
ya۳ma۳ bay variy si ۳tyaju۳ra Jesús jiryatiy
vuryi ۳tay Vuryeyada Rá۳ñu, tapi ni ۳ni ۳day
ra۳ramityaniy jiñijya۳͑ԮԮֆфʮɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda.” Darya su۳teda Ju۳denu jpa۳nu siva
Jusíbe.
22ॸRavichanu۳yada ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ daryá,
ra۳tidye jto۳tanichara Ju۳denu niquejada,
jiryatiy jityu۳choda saju۳ tu۳chu۳bay
jtosirya:
23 “Jirya۳jnu۳y, sa۳mudasiichara ji ۳ta
vatura jútu, sa۳rupachu variñi ۳
jidyenu. Rirya۳ntacharara si ۳tya
Emanuvé, ratatiy vuryi ۳tay:
Ju۳denu vuryisa۳.”
6
24ॸSi ۳dyojadanumatiy Jusíbe, sivaayada
ji ۳ta daryatiy su۳teda Ju۳denu jpa۳nu
sivara, su۳mutya۳jada variy yisa۳ju۳ni ۳
vatura. 25ॸNe saja۳tyo۳jada ji ۳ta saniy,
netimyu۳ ne sarupachoda dinñi ۳ jidyenu
didye. Sarupedanumatiy sadenu
sabayada ji ۳ta variy si ۳tyaju۳ra Jesús.
Rijeñu۳yada nijya۳nvay datyavay
simu Jesús pi ۳ra
2
1ॸSarupedanumatiy Jesús Bení ۳mu,
savicha۳da ji ۳ta Jeródesbe ja۳mu
nutyityu۳ Judéya mucadimu. Ruuti ۳jada
ji ۳ta nijya۳͑ԮֆʮфֆɗĀҡֆԮֆԮфɗфֆӕ͑‫ڏ‬
damu, jiñi ۳ mu۳ti ۳jomusiy Jerusarí ۳mu.
2ॸRuuti ۳nuvi ۳jada jtaja۳nuvay: “¿Nu۳tyiryani ۳
Judíyuveda ja۳mu nutyityu۳, jiryatiy vadi
rupi ۳ni ۳, nu۳tyi? Nu۳dyityi daryaju۳ siva
sanu۳ya۳ jdarichiy, samu۳ti ۳jadamu, nu۳dyiti ۳
ji ۳ta nu۳ña۳tidye jadasiñu sana۳cho۳ju۳yu.”
3ॸSatuva۳chodanumatiy nutyityu۳ JeróĀľѸ‫ڏ‬
berya, paru۳cha۳riy savicha۳da variy
ranchiy, Jerusarí ۳ ja۳nvabe jarye
tuva۳choda paru۳cha۳riy rana۳cho۳ sisa۳ju۳.
4ॸSantye۳ryadedanumatiy Jeródesberyi
caserdótevyeda nutyityu۳mibe, Ju۳denu
niquejada datyanuvabe jarye ruusa۳ju۳,
nijya۳nvay cabyimusiy, sitaja۳doda variy
jasiryi: “¿Tena۳ sa۳rupachara Ju۳denu
jaryeti ۳, Vuryeyada Ra۳yasi ۳, te?”
5-6ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳: “Tena۳
Bení ۳mu, te, ʮɗфֆҡɗֆˇӕĀŃֆ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
mura, tapi darya nu۳charavitya Ju۳denuju۳
tu۳chu۳bay niquejadamura:
Ji Bení ۳ vicha۳da, ne jivyichasara
tamitya pasi vicha۳da, Judéya
mucadi vicha۳da cabyiva,
nutyityu۳miy diya; tapi yimusiy
ji ۳ta sa۳sipyatay nutyityu۳ ni ۳tiy
ra۳nsu۳charariy rañijya۳nvay,
jiryatiy Irayénuveda daryi.”
7ॸJadchiy ji ۳ta sanatutyadeda Jeródesbe
nijya۳nvañiya۳resiryi jañu۳vye jaryi
datyavabe. Sani jiyasanta۳da ji ۳ta variryi:
“¿Nu۳tyeryivye samu۳ti ۳ti jiryatiy sanu۳ya۳ti
7 ͅҡŃԮӕॷ2
variy jdarichiy, nu۳tyeryivye?”
Rityu۳choda ji ۳ta variy sivara. 8ॸSu۳pa۳jada
ji ۳ta Jeródesbe variy Bení ۳mu riy:
“Jirya۳datyanuve samiy jiñu deranchiy.
Jirya۳numatiy diy siva, jirya۳tu۳chosiy
variy riva, ra۳tidye jadasiñu
sana۳cho۳ju۳ntidyerye.”
9ॸRityuva۳chodanumatirya Jeródesbe
niquejada, riya۳da ji ۳ta variy jadchiy.
Jdarichiy ji ۳ta, jiryatiy ridyityi siva
samu۳ti ۳jadamu, rañi jiya۳da jiyanti ۳
rimyo۳musiy, jasityi saradeda si ۳yu
derapudera. 10ॸRidyiyadanumatiy siva
jdarichiy, riichana۳yada ji ۳ta jaryi
yichana۳yadamu. 11ॸRijeyadanumatiy
rorivyimu sana۳cho۳, ridyiyada ji ۳ta siva
dera, su۳no۳da Maríyaju۳be jarye yisa۳ju۳.
Rirye۳yada ji ۳ta mucomu, rirya۳dasidyoda
sana۳cho۳ju۳ variyu. Rimyutta۳da ji ۳ta
varirya jibejyo, ru۳ntatya۳da variy sivara
sa۳chara jaryi murichetara: órutera,
vu۳rudijuru, vu۳rudiricha jarye risa۳ju۳.
12ॸRime۳ryi ۳sa۳damu ji ۳ta sadatyadoda
Ju۳denuyu: “Ne jirya۳ta۳rya simuju۳
Jeródes,” tanú۳vanuma ritye۳rya۳da variy
jimyucadimuju۳ day.
Nanubayada Jesús ja۳jyu۳be Ejíptumuju۳
13ॸRitye۳rya۳danumatiy nijya۳nvay
datyavabe, mityamusiy samu۳ti ۳jada
Ju۳denu jpa۳nu Jusíbe ma۳ryi ۳sa۳damu
yimu, su۳teda ji ۳ta variy jasiy siva:
“Ya۳numa nubesumiy, ya۳numa bay
Ejíptu mucadimuju۳, ya۳pu۳chiy rumuni ۳
dera, su۳no۳da yisa۳ju۳. Ya۳ma۳ ma۳cho۳ rumu,
jasityi ra۳tu۳chu yiva, tapi sa۳numa va۳ta
Jeródes sana۳cho۳ dera, su۳vedaju۳.”
14ॸSanubeseda ji ۳ta Jusíbe nupora,
sapu۳cheda ji ۳tani ۳ dera, su۳no۳dabay yisa۳ju۳,
saya۳da ji ۳ta variy Ejíptumuju۳. 15ॸJasiñuma
rime۳cho۳jada Jeródesbe diiyadasa۳ra۳ju۳,
ra۳tidye jto۳tanirya Ju۳denu niquejada,
jiryatiy su۳teda jijyu۳ tu۳chu۳bamyusiy:
“Ejíptumusiy ji ۳ta rañatumya۳ni ۳
radyenu.”
Su۳vatyadeda Jeródesberyi deramidyera
16ॸJadchiy ji ۳ta, sadatya۳danumatiy
Jeródesbe: “Riquivu۳chuma۳ nijya۳nvay
datyavarye,” sanique۳yada jaryi variy,
su۳pa۳jada variryi su۳tarumibe, rirya۳tidye
jvaryi deramidyera ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
vaduryi, danijya۳ju۳tyavay sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳,
jiryatiy rivyichanu۳yada Bení ۳ ju۳ro۳ ti ۳ta۳ju۳,
daryatiy sadatya۳da Jeródesberya dera
rupeda runda, nijya۳͑ԮֆĀҡֆԮ¡ľ‫ڏ‬
myusiy. 17ॸRito۳tadeda ji ۳ta rata varirya
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳bay niquejada, jiryatiy
Jiryimyíya jtyati ۳bay savichanu۳yada:
18 “Rityuva۳chusarara nana۳nsa۳da Ramá
vicha۳damu, jna۳yada jaryi,
sa۳ñe۳ya۳jadasuma jarye, jiryatiy
nanunuvachara Raquédaju۳ryi
jidyedyeñujuu. Ne
nanuparu۳ryu۳yada riva nuvayada
rinchiy, jiryatiy diivyeñuma
daryaju۳ daryi.”
Darya saniquenu۳yada Jiryimyíyabay
ta۳riy.
Nanuta۳rya۳jada Jesús ja۳jyu۳be Ejíptumusiy
19ॸJadchiy ji ۳ta, sadiiyadanumatiy
Jeródesbe, mityamusiy samu۳ti ۳jada
Ju۳denu jpa۳nu variy simu Jusíbentyi,
sama۳ryi ۳sa۳damu, Ejíptumuntiy. 20ॸSu۳teda
ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu siva: “Ya۳nubesumiy,
ya۳numa jiyata dañi ۳ derapude day,
su۳no۳da yisa۳ju۳. Ye۳jiya variy Irayénuveda
mucadimuju۳, tapi sadiityimya۳ ni ۳tiy rañi
va۳tanu۳yada sana۳cho۳ derapu, yivedaju۳.”
21ॸSanubesubeda ji ۳ta Jusíbe variy,
sayata۳dani ۳ derapu, su۳no۳dabay yisa۳ju۳,
sito۳jada ji ۳ta Irayénuveda mucadimu.
22ॸSatuva۳chodanumatiy Jusíberya
sa۳ticheyada: “Sajamya۳ Arquedávu
nutyityu۳ju۳, Judéya mucadimu, jijye۳be
Jeródesbe ju۳bivaju۳,” sasuvu۳yada
Jusíberya jti ۳jada Judéyamu.
Sadatya۳danumatiy Jusíbe
jime۳ryi ۳sa۳damu ne ra۳jiya Judéyamu,
ͅҡŃԮӕॷ2ٍॷ3
sanumuteda variy Cadidéya ju۳ro۳ju۳.
23ॸTi ۳ta۳ju۳numa saya۳da variy Nasaryému
vicha۳daju۳ day. Ramusiy sito۳tadeda
ji ۳tara Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe niquejada,
jiryatiy rirya۳jtachara Nasaryémusi ۳ni ۳.
Juán Bautístabay tu۳chodara Ju۳denu
niquejada mityatomu
(Márcu 1.1-8; Dúcasiy 3.1-9, 15-17;
Juán 1.19-28)
3 simu. 10ॸNetimyu۳ ne jirya۳jontay samirya
1ॸVariryundamu ji ۳ta su۳deda Juán
Bautístabay tu۳chu۳ Judéya
mityatomu. 2ॸSaniquejada ji ۳ta:
“Jirya۳paru۳y riva va۳cha jachipiya۳jada,
jiryatiy ratuudiñuma Jarichumuvichi ۳
nusu۳yada nijya۳nvay jachipiya۳jadamu.”
3ॸJuán Bautístabaynchiy ji ۳ta satu۳choda
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳bay Isayíyasiy jtyati ۳bay,
jiryatiy saniquejada:
“Ti ۳ jtani ۳te natuye۳ tajityomudaque:
Ya۳numa jdutya ji ۳tyaju۳ra nú۳
Vu۳ntyityu۳jiju۳, vasenú۳ ya۳barya nú۳
sa۳jiju۳.”
4ॸJuánbay ji ۳ta jachodara jasi ۳jasityera
jvaachara jichujay yiva,
caméllujasityera jvaachara. Sapuchoda
ji ۳tara jicyannujay caméllu jatyera.
Si ۳myisi ۳ ji ۳ta vichanu۳yada vindya ruvá, to
quisijya۳ jarye sisa۳ju۳. 5ॸJadchiy ji ۳ta
ru۳deda nijya۳nvay simu Juánbay
Jerusarí ۳ ja۳nvavyedabay, Judéya
mucadija۳nvavyedabay ruusa۳ju۳, Jurdá۳ja۳
ju۳ro۳ vichavabe jarye ti ۳ta۳ju۳.
6ॸRiityu۳ñu۳yada ji ۳ta simu Juánbay
Jurdá۳ja۳mu riñiquejadanumatiy
vijyo۳mujachera jijyuuchuveda variy.
7ॸSadiyadanumatiy Juánbay ruuva
rajuuvay Varyisévuveda tevabe,
Saadusévuveda tevabe jarye ruusa۳ju۳,
jiryatiy ruuti ۳tityiyada rirya۳tidye jtyu۳y
variy simu, su۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Codityevay rapu۳ryamiy, ¿chi ۳ra
*॰3.12 Su۳tarya rasiy yimu tuva۳chuvajyu۳, raqui ۳suy ji ۳ta su۳tay rijyu۳ jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳y
simu.
8
datyadosiy ji ۳tyaju۳ jirye, chi ۳? ¡Jirya۳numa
bay ra۳jisiy Ju۳denu nique۳yada! 8ॸDaryatiy
rajontay ni ۳nu, darya jirya۳jontay samirya
vicha۳damuju۳ntidye, jirya۳tidye dityanu
ratara va۳cha jvaayadiva paru۳yada. 9ॸNe
jirya۳jachipiya۳ jivyimu: Avurá۳bay ji ۳ta
vu۳myunatyi ۳, ramutiy sa۳jantyuy Ju۳denu
vuryiva. Ri ۳tatye ji ۳ta jiryiva: Saryi ju۳de
Ju۳denu jiñu ravichu۳musiy Avurá۳bay
dadyeñuju۳ rityidye ra۳tuva۳chu variy
vicha۳damuju۳, jirya۳ma۳ datya: Ni ۳nu
ruva۳tuununumara jaseé, ru۳nusa۳daju۳.
Ramuni ۳day rirya۳jnura jirya ni ۳nuvicha۳
jiryatimyu۳ ne samirya jorara, rirya۳tidye
jatya jiidamyu variy rivara. 11ॸRay ji ۳ta
jtyanu ja۳at۳ a jirye, jirya۳tidye dityanu
ratara jiryepyaru۳yada riva va۳cha
jachipiya۳jada. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy sa۳jti ۳
ri ۳bivaju۳ savichasara jaryi datyara
rimusidye. Ne vinu sasaapatu jtodasa۳ra۳
ntate darye. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳jtyanu Ju۳denu
Jnututa jiryedye, jiidatya jarye risa۳ju۳.
12ॸSapa۳pe۳tyu variy jijyomu, sa۳tidye
ju۳pay varirya yivaajyo, sa۳jato varirya
rasiy rabajyovimuju۳, raqui ۳suy ji ۳ta
sa۳rupay jiidatya jiryatimyu۳ ne vana۳y
ji ۳richasarara.”ॹ*
Jesús jtyu۳yadanchiy
(Márcu 1.9-11; Dúcasiy 3.21-22)
13ॸJadchiy ji ۳ta su۳deda Jesús Cadidéֆ‫ڏ‬
musiy, Jurdá۳ja۳ tuudiche, sa۳tidye
jtyanutaniy jasiy Juánbayu. 14ॸJuánbay
rañi ju۳bayada sa۳jisidyerya: “Rañi ji ۳ta
raryi jtyu۳y yimu. ¿Ta۳raju۳ yiniy variy
rimu, ta۳raju۳?” 15ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús
variñi ۳: “Ne, daryanuma ra۳cha day,
daryanuma vurya۳jto۳taniy ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denu
jtedamuju۳ darya.” Su۳mutya۳jada ji ۳ta
Juánbay variy jtyadodaju۳ni ۳ Jesús.
16ॸSi ۳tyu۳yadanumatiy Jesús, sasipyateda
9 ͅҡŃԮӕॷ3ٍॷ4
ji ۳ta varicha۳ra۳ju۳ ja۳am
۳ usiy, mityamusiy
raseteda jarichu variy, sadiyada ji ۳ta siva
Ju۳denu Jnutu variy, nu۳tyu ja۳rityude
saju۳u۳jeyada variy sivaju۳. 17ॸMityamusiy
rara۳yada niquejada jarichuvimusiy
variy simuntiy: “Jiñu ji ۳ta radyenu jaryi
ravya۳tasi ۳, jaryi ri ۳chana۳tyateni ۳.”
Bayantu nutyityu۳
juuchanuru۳yadani ۳ Jesús
(Márcu 1.12-13; Dúcasiy 4.1-13)
4
1ॸJadchiy ji ۳ta sayata۳subeda Ju۳denu
Jnutu tajityomuju۳ variñi ۳ Jesús,
jasityidye sani juuchanuru۳yada bayantu
nutyityu۳ variñi ۳. 2ॸSinra۳da ji ۳tara
jmyichara variy, daryaju۳yu vu۳yaju۳y
rundasa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳, sajachi ۳jada ji ۳ta variy
rivasiy. 3ॸSiti ۳jada ji ۳ta Juuchanuru۳ñu
variy, su۳teda variy siva Jesús:
“Jiñi ۳chatiy si ۳tenu Ju۳denu denu, ya۳jtay
ruuva jivye ravichu۳miy, rirya۳ti ۳tuy
pa۳joju۳.” 4ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variñi ۳:
“Ne, nu۳charanuma Ju۳denu niquejadamu
daryaju۳ darya: Ne sa۳jnu۳chara nijya۳mi ۳
ne vinu pa۳ta, sa۳jnu۳chara ji ۳ta Ju۳denu
niquejadata, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy su۳tachara
nu۳jyu۳ra.”
5ॸJadchiy ji ۳ta sapu۳cheda bayantu
nutyityu۳ni ۳ Jesús Jerusarí ۳muju۳, jiryatiy
ru۳tachara Ju۳denumu jiintyasarara
vicha۳da. Saranityaniñuvejada Ju۳denu
rorivyu۳ nrodencha variñi ۳. 6ॸSu۳teda variy
siva: “Jiñi ۳chatiy si ۳tenu Ju۳denu denu,
ya۳jatyate mucomu jiicyu۳, nu۳chara
daryaju۳ darya:
Sa۳jpa۳ Ju۳denuriy yipa۳vay rirya۳tidye
jnu۳tya ji, jadchintyi:
Rirya۳jiryesumiy jijyomututa ji,
jiiñuma jpatyara jiñumutu saniy
ravichu۳.”
7ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy sivantiy:
“Nu۳charanuma Ju۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮĀ̲ӕ͑ҡɗ‫ڏ‬
dyerya:
Ne ya۳jantya mitya simu yintyityu۳
Ju۳denu.”
8ॸSayata۳da ji ۳ta bayantu nutyityu۳ ju۳na۳y
ja۳mu musiquisumanchaju۳ni ۳ Jesús, sani
dityadoda variy ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
mucadini ۳, mucadi su۳tyeryasa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳,
rádá jarye risa۳ju۳. 9ॸSu۳teda ji ۳ta bayantu
nutyityu۳ variy siva Jesús: “Raryi sa۳y
jiirya jirya ti ۳ta۳ju۳, jiiryityi jadasiñu
rañijyu۳ ji.” 10ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda Jesús
siva: “¡Ya۳batyé jiyusiy Satanásiy!
nu۳charanuma daryaju۳ darya:
Vurya۳jadasiñu ji ۳ta Vu۳ntyityu۳
Vuryi ۳ndenu nijyu۳ vu۳y, vinu
sanijyu۳ ni ۳day vurya۳jachipiya۳sara
ti ۳ta۳ju۳.”
11ॸJadchiy ji ۳ta, satocheda bayantu
nutyityu۳ni ۳ Jesús. Mityamusiy ruuto۳jada
Ju۳denu jpa۳vay simu, ru۳nu۳mya۳nu۳yada
variy jasiñi ۳.
Jesús jo۳ta۳da jvaayada Cadidéyamu
(Márcu 1.14-15; Dúcasiy 4.14-15)
12ॸSatuva۳chodanumatiy Jesús:
“Riityema۳ni ۳ Juán Bautísta
tanuvu۳nujovimu,” sanumuteda ji ۳ta
variy Cadidéyamuju۳. 13-16ॸSasipyateda
ji ۳ta Nasaryémusiy, savichanuvejada
Capernavú۳mu, jiryatiy jmityo۳ jidora,
jiryatiy ravichanu۳yada Saburó۳ ju۳rirya
vichajo, Nejtadí ju۳rirya vichajo jarye
risa۳ju۳, ra۳tidye jto۳tanirya Ju۳denuju۳
tu۳chu۳bay niquejada, Isayíyasibe
niquejada:
“Saburó۳ jtyatara mucadimu, Nejtadí
mucadimu jarye, jiryatiy
jmityo۳jidora, Jurdá۳ja۳ rudamyu
jarye, Cadidéya mucadi ti ۳ta۳ju۳
jasityi rivyichasara nijya۳nvay
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi,
rumu vichavajyuu ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
фɗԮֆɗËȍѸфʮӕӕËȍӕԮľĀ͑ӕЙΎËӕ‫ڏ‬
dimu, riñi dimya۳ ji ۳ta riva
no۳no۳suma, ratatiy rirya۳datyara
Ju۳denu ramityadeda; ra۳sachama۳
rijyu۳ rityi vichasara diiyada
nuvachiy jare, ʮɗфֆҡɗֆфɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
ͅҡŃԮӕॷ4ٍॷ5
sara diiyasavay.” Daryani ۳ su۳teda
Isayíyasibe ta۳riy.
17ॸJadchiy ji ۳ta sajo۳ta۳da Jesús
datyadoda: “Jirya۳paru۳y riva va۳cha
jachipiya۳jada, jiryatiy ratuudiñuma
Jarichumuvichi ۳ nusu۳yada jiryeñe۳cho۳ju۳.”
Jesús natuyada jichiityari ۳vajyu۳ riy
dañuju۳yu riicyanuvay
(Márcu 1.16-20; Dúcasiy 5.1-11)
18ॸSarupiyadamu Jesús, jiryatiy
sarupiyada Cadidéya jmityo۳ jido,
sadiyada nadiva danu۳ju۳y nu۳ñi taryi ۳ju۳y.
Ti ۳qui savicha۳da Siimyó۳bay jiryatiy
ru۳tañu۳yada Pyítrubantyiñi ۳, sataryi ۳
vicha۳da Antrésibe. Nanujatyanu۳yadara
jiryiicya jmityo۳mu jiryatiy nanuvicha۳da
riicyanu۳jyu۳y. 19ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
nadiva: “Jiyuju۳, ri ۳sijyu۳, jiryatiy ra۳bay
sa۳da nijya۳nvay ju۳ri ۳sanu۳jú۳jyu۳, rirya۳tidye
tuva۳chu variy simu Ju۳denu. Ne
sa۳na۳ju۳riñi ۳ quiva۳nu۳day.” 20ॸNanutocheda
ji ۳ta varicha۳ra۳ju۳ra jiryiicya,
nanusiityari ۳jada ji ۳ta variñi ۳.
21ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús jadchiy
rayadadeju۳ntiy, sadiñuvejada nadiva
tanu۳ju۳y nu۳ñi taryi ۳ju۳ntyi, Santiyácuju۳be,
sataryi ۳ Juánbatya, jiryatiy Sebedévubay
denuju۳be nada. Nanuvicha۳da riicya
curuchuva۳ñuju۳y jijye۳bejsa۳ cartyevimu.
Sanatuyada ji ۳ta Jesús nadantiy. 22ॸͮ͑ӕ‫ڏ‬
tocheda ji ۳ta varicha۳ra۳ju۳ra cartye,
nanuja۳be risa۳ju۳ntiy, nanusiityari ۳jada
ji ۳ta jadchiñi ۳ Jesús.
Jesús datyadoda riy rajuuvay nijya۳nvay
(Dúcasiy 6.17-19)
23ॸSadatyanunumaya۳jada ji ۳ta Jesús
Cadidéya mucadiva ti ۳ta۳ju۳,
riintye۳ryanijyovimu, satu۳chutityiyadara
samitu۳choda Ju۳denu nusu۳yadanchiy.
Sami ۳saniñu۳yada riy jdiva۳jnuvay ti ۳ta۳ju۳,
ti ۳ta۳ju۳ rityi vichanu۳yada vadiiryo۳vay
nijya۳nvay cabyiva. 24ॸRara۳yada ji ۳ta
sa۳ticheyada variy Síriya mucadimu
10
ti ۳ta۳ju۳. Ripyu۳cheda variy simuju۳ riy
ti ۳ta۳ju۳ jdiva۳jnuvay jiryatiy jaryedo
jdiva۳jadatavadyeryi, nuvadavye,
ju۳richi ۳ni ۳miy jarye ruusa۳ju۳, jatamyi
jarye, rityi vichanu۳yada bayantutavay
yiva ti ۳ta۳ju۳. Sami ۳sadeda ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳
variryi. 25ॸRichiityari ۳nu۳yada ji ۳ta
nijya۳nvajyuu variñi ۳, jiryatiy ruuti ۳jada
Cadidéyamusiy, Decápudimusiy,
Jerusarí ۳musiy jarye risa۳ju۳, ti ۳ta۳ju۳ Judéya
mucadimusiy, Jurdá۳rudamyusiy jarye
risa۳ju۳.
Jesús datyadoda ja۳mumusincha
5
1ॸSadiyadanumatiy Jesús ruuva
nijya۳nvajyuu, sa۳subeda ji ۳ta variy
ja۳mumusivya. Sama۳sanuvejadanumatiy,
rityuudiyada sisa۳ datyavay variyu.
2ॸSajo۳ta۳da datyadoda variy jasiryi.
Muvyerya riñi ۳cha Ju۳denu
jmu۳tyasavay, muvye
(Dúcasiy 6.20-23)
3 “Ju۳denu jmu۳tyasavaryi rityi datya
jivyichasara jantyuyani ۳miy
yintumu, tapitya rijyu۳ ji ۳ta
ravichasara Jarichumuvichi ۳
nusu۳jyo day.
4 Ju۳denu jmu۳tyasavaryi nuvavye,
jiryatiy sa۳jmu۳ҡֆѸффɗ͖ӕԮֆĀ‫ڏ‬
jisiyu.
5 Ju۳denu jmu۳tyasavaryi sabora
jachityavay, jiryatiy
rirya۳jmutya۳ra mucadi
jiyaru۳ryaju۳.
6 Ju۳denu jmu۳tyasavaryi jiryatiy
rivyichasara jachi ۳vay, jchu۳mu۳vye
jarye, samirya jachivyeda
vichasa۳dajiju۳, jiryatiy rirye۳cha
potyadimyi Ju۳denu jtedamuju۳.
7 Ju۳denu jmu۳tyasavaryi jantyutyavay,
jiryatiy rirye۳cha jantyutyasavay.
8 Ju۳denu jmu۳tyasavaryi jiryatiy
pu۳chara jachityavadyeryi,
rirya۳dichara daryaju۳ siva Ju۳denu.
11
9
Ju۳denu jmu۳tyasavaryi rityi
datyasara jdutya۳dara nique۳tya۳da,
jiryatiy rirya۳jtachara tavay
rinchiy: Ju۳denu dadyeñu daryi.
10 Ju۳denu jmu۳tyasavaryi jiryatiy
rivyichasara jarupantasavay vase
vichasa۳da jiyadaju۳, tapitya rijyu۳
ji ۳ta ravichasara Jarichumuvichi ۳
nusu۳yada day.
11 Ju۳denu jmu۳tyasavay ji ۳ta jiryeñi ۳cha
rirya۳numatiy javityiye۳ nijya۳nvay
rayadasiy jirye, rirya۳numatiy
jarupanta jiryentyi, jiryatiy
riñiquesara va۳cha tu۳choda
quivu۳yadamu jiryeñijyu۳ntiy.
12 Jirya۳jchana۳yasiy jaryi jchana۳vye,
jiryatiy ja۳murasuma ra۳cha
jiryemyurichenusa۳da jarichumu.
Darya ni ۳day rivyichadeda
nijya۳nvay daryaju۳riy Ju۳denuju۳
tu۳chuvabe ta۳riy, ʮɗфֆҡɗֆʮɗфֆľ̲ֆӕ‫ڏ‬
natyavaryi, rivyicha۳da Ju۳denu
jmu۳tyasavay ru۳co۳siy varintyi.”
Jesús datyadoda: “Ju۳denu siityari ۳vay
rañi ۳cha nu۳tyu tivyi nta, nu۳tyu no۳no۳ nta
jarye, mucadimu vichavajyu۳”
(Márcu 9.50; Dúcasiy 14.34-35)
13ॸ“Jiryeñi ۳cha nu۳tyu tivyi jirya mucadi
ja۳nvajyu۳; varityi ji ۳ta raryi baryi ۳
rativyijyu۳vyeda, ¿nu۳tyuramusiña۳ vu۳ryi
ta۳ryataniy tivyijyu۳ryaju۳ntirya,
nu۳tyuramusiy? Ne samirya
taraju۳nu۳darya, vinu jatya۳daju۳ra,
rirya۳raniye۳chara nijya۳nvay jasirya.
14ॸJiryeñi ۳cha nu۳tyu no۳no۳da jirya
mucadija۳nvajyu۳. Ne vana۳y ridyutya
ntara ja۳mu vicha۳da jiryatiy musiquincha
jvaacharara. 15ॸDantyamu۳y ne riryupay
nijya۳nvarya jiño۳no۳siiy rirya۳tidye
mutanu tarata varirya. Ribechara ji ۳ta
rabajyonchayu, jasityi rano۳no۳nu۳y rijyu۳
rorimyu vichavay ti ۳ta۳ju۳. 16ॸRamuni ۳
jirya۳no۳no۳nu۳tyanirya jiño۳no۳ nijya۳nvay
diya, rirya۳tidye jnu۳rya jiryevyicha۳da
ͅҡŃԮӕॷ5
samirya, rirye۳jchana۳tya variñi ۳ Vu۳jye۳,
jiryatiy Jarichumuvichi ۳ni ۳.”
Jesús datyadoda Ju۳denu jtedanchiy
jiryatiy sabayada samiy vuryi ۳nu۳yadaju۳ra
17ॸ“Ne jirya۳jachipiya۳ raynchiy: Sani
jnichara sa۳tidye parutara Ju۳denu jteda,
jiryatiy su۳pa۳jada Muyusésibemyusirya,
varimyata jijyu۳ tu۳chuvabe jtosiy. Ne
ri ۳niy paruta۳daju۳ra, ri ۳niy ji ۳ta ra۳tidye
jto۳tanirya. 18ॸRi ۳tatye ji ۳ta si ۳tenu daryaju۳
jiryiva: Netimyu۳ ne ra۳parutay jarichu,
mucadi jarye risa۳ju۳ didye, ne ra۳ramiy
mitya Ju۳denu niquejada nu۳chara
teradera, mitya, ra۳day jto۳tanimyu۳chara
ti ۳ta۳ju۳ra. 19ॸRamuni ۳ mi ۳ni ۳tyi raryi
rrachura Ju۳denu niquejada teradera
jiryatiy pasidyeva۳ju۳ nta darya, saryityi
datyanusara darya rrachodariy
nijya۳nvantyi, rirya۳jtachara ru۳co۳siy
sanchiy: Ni ۳day vichasara tamityi ۳
Jarichumuvichi ۳ nusu۳jyomu. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta
jiryatiy sito۳tanirya, sadatyanusara
varintyirya, rirya۳jtachara sanchiy:
Ni ۳day vichasara jaryiñu۳ Jarichumuvichi ۳
nusu۳jyomu. 20ॸRi ۳tatye daryaju۳ jiryiva:
Netimyu۳ jiryevyichasara vase
vichavavya۳ju۳ ruumusiy Ju۳denu
niquejada datyanuvay, Varyisévuveda
jarye ruusa۳ju۳, ne jirya۳jay
Jarichumuvichi ۳ nusu۳jyomu variñu۳day.”
Jesús datyadoda nique۳yadanchiy
(Dúcasiy 12.57-59)
21ॸ“Jiryetyuva۳chuma۳ ji ۳ta nu۳tyura su۳teda
Ju۳denu ruuva vu۳myunatyavay, nu۳tyu: Ne
vurya۳jvay ti ۳. Mi ۳ni ۳tyi jvay ti ۳, saryi
jmutya۳ra ramurichirya variy ru۳co۳siy.
22ॸRay ji ۳ta jtay jiryiva: Mi ۳ni ۳tyi nique۳y
riñijyu۳ jityevay nijya۳nvay, saryi jmutya۳ra
ramurichirya ru۳co۳siy varintyidye. Ni ۳tiy
javityiye۳ryi jityevay, saryi nta jiya
cadnadumu, sa۳tidye jmutya۳ra
ramurichirya; ni ۳ jarye jiryatiy sajatyara
va۳cha niquejada riñijyu۳ jityevay, saryi nta
ͅҡŃԮӕॷ5
jmutya۳ra jiidatyo۳mu jatyasa۳da variy
ru۳co۳sintyidye. 23-24ॸRamuni ۳tiy,
yintatyaru۳ñumatirya tara Ju۳denunijyu۳,
jijechipityatiy varirya: Ratyenu ji ۳ta
jachipiya۳ tara va۳cha niquejada rañijyu۳,
variñi ۳ ji ۳ta ya۳tojo munatyara yintatyasara,
ru۳mutya۳jomu, ya۳tidye jdutyanuve
munatya sisa۳ jityenura, rivasiy ji ۳ta
ya۳jnutatya Ju۳denu nijyu۳ra jiche۳yasara.
25ॸYa۳jachipiya۳ samiy, ya۳tidye jdutya
sisa۳ jityu۳chuti ۳rá, ya۳numatiy jiya sisa۳
cadnadumu, sañuma ju۳rityaniy nu۳tyu
jimyityasiy nta cadnaduta ji, cadnadu
ji ۳ta ra۳pu۳chityaniy jiivu۳setavay variy ji,
rirya۳tidye tanuvu۳nu tanuvu۳nujovimu
variy ji. 26ॸRi ۳tatye si ۳tenu yiva: Ne vana۳y
ya۳sipyatay jadchiy netimyu۳ ne ya۳̲ӕфɗ‫ڏ‬
chenu tamitya jicyuriquitya jiyadaju۳
didye.”
Jesús datyadoda jmuchanutavaynchiy
27ॸ“Jiryetyuva۳chuma۳ ji ۳ta nu۳tyu su۳teda
Ju۳denu: Ne jirya۳rupi ti ۳ vaturu۳jsa۳. 28ॸRay
ji ۳ta jtay jiryiva: Mi ۳ni ۳tyi ra۳jnu۳y
vaturu۳ñe۳cho۳ jiñi ۳ru۳yadamu, sani rupimya۳
nadisa۳ jijechimyu. 29ॸNu۳tyi rani ۳day jiñi ۳siy
nutyityuday rañi care Ju۳denu nú۳jisiy ji,
ya۳sitya varirya jiñi ۳sityadi, ya۳jatya variy
yimusirya. Samiryava۳ju۳ daryaju۳ jiijyu۳
ya۳caretanirya taraqui jivyu۳tera, riñuma
jatya miryanuvu۳ jiidatyo۳vimuju۳ riva ji.
30ॸNu۳tyi rani ۳day jijyomutu nutyityuday
rañi care Ju۳denu nú۳jisiy ji, ne
jirye۳charaju۳u۳, ya۳jatya variy yimusirya;
samiryava۳ju۳ daryaju۳ jiijyu۳ ya۳caretanirya
taraqui jivyu۳tera, jiiñuma jti ۳ miryanuvu۳
jiidatyo۳vimuju۳ riva.”
Jesús datyadoda tova۳jadanchiy
(Matévu 19.9; Márcu 10.11-12;
Dúcasiy 16.18)
31ॸ“Su۳teda ji ۳ta Muyusésibentyi: Mi ۳ni ۳tyi
jatyani ۳ jivyatura, sa۳ma۳ sa۳y caterava
nu۳charani ۳, tochivyi ۳. 32ॸRay ji ۳ta jtay jiryiva:
Ti ۳ vanu jiryatiy sani jatya nada jivyaturu۳y,
12
netimyu۳ naryi rupi ti ۳ vanujsa۳, sa۳jarupanu
varirya nanuvicha۳da ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay diya,
jiryatiy rirya۳diy variy nadiva nu۳tyu
jmuchanutanu۳ñada. Daryadantyi mi ۳nintyi
ja۳mu۳ñada jatyasanu۳y, sa۳jarupanu
ratantirya jivyicha۳da nijya۳nvay diyantiy
jiryatiy rirya۳diy nu۳tyu jmuchanutodati ۳
variy siva.”
Jesús datyadoda Ju۳denu
jtyamu niquejadanchiy
33ॸ“Jiryetyuva۳chuma۳ ji ۳tantiy nu۳tyu
su۳teda Ju۳denu ruuva vu۳myunatyavay: Ne
jirya۳tu۳chu quivu۳yada Ju۳denu jtyamu
tara; ya۳ma۳ jto۳taniy Ju۳denumuju۳ra ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy yitay si ۳tyamura. 34-35ॸRay ji ۳ta jtay
jiryiva: Ne ya۳nique Ju۳denu jtyamu mitya,
dantyamu۳y ne vinu jarichunijyu۳ jiryatiy
Ju۳denu ma۳sajo daryaju۳ darya, dantyamu۳y
ne vinu mucadinijyu۳ jiryatiy Ju۳denu
numutu bajyo daryaju۳ra, dantyamu۳y ne
vinu Jerusarí ۳nijyu۳, jiryatiy ja۳mu nutyityu۳
Ju۳denu nijyu۳ jiintyasara daryaju۳ darya.
36ॸDaryantyamu۳y ne ya۳nique yino۳nijyu۳,
jiryatimyu۳ ne vana۳y ya۳ti ۳tunura tajasiqui
yino۳jasiy pupajasijyu۳, daryantyamu۳y ne
vadacujasijyu۳. 37ॸYa۳tiy jtaryu۳y: Jo,
mityani ۳ ya۳nique: Jo, varimyata ya۳tiy
jtaryu۳y Ne, mityani ۳ ya۳nique: Ne. Jiryetyi
nique ranchaju۳ tara, rani ۳ ji ۳ta bayantu
nicyara۳myusidyerya.”
Jesús datyadoda jamirya vichadeda
murichenutadedanchiy
(Dúcasiy 6.29-30)
38ॸ“Jiryetyuva۳chuma۳ ji ۳ta nu۳tyu su۳teda
Muyusésibe: Ni ۳tiy buchara ti ۳ ni ۳siy,
rirya۳ma۳ bucha rivara sani ۳sintyidye;
ni ۳tiy jarupanura ti ۳ ja۳da jachejo, rirya۳ma۳
jarupanu rivara sajachejontidye. 39ॸRay
ji ۳ta jtay jiryiva: Ne jirya۳vanu۳tya sa۳jisiy
nicyara۳y jvaaryayu. Ri ۳tatye jiryiva:
Saryityi jvay ti ۳ jiryentyityuday ma۳yaniy
jiryejyu۳, jirya۳janumitya variy
sana۳cho۳ju۳ra ratarya ma۳yantiy.
13
40ॸSaryityi ju۳rityaniryu۳y ti ۳ jirye, saryi
so۳vay jiryimusirya jiryechujay variy,
jirya۳sa۳y jicho۳tájay varintyiñi ۳. 41ॸSaryityi
tiityataniy taraqui kilometrusa۳ra۳ju۳ ti ۳
tara jijyu۳ jirye, jirya۳ma۳ tiitya daraju۳y
kilometrusa۳ra۳ju۳ saju۳ra. 42ॸJirya۳sa۳ñi ۳ ratiy
sajachiñu۳y ti ۳ jiryiva; daryaday ne
jirya۳jbay sa۳jisirya jiryatiy sava۳tatiy ti ۳
jiryimusirya tara jitye۳ryatadedaju۳.”
Jesús datyadoda: “Vurya۳ntya
va۳tasara riy vu۳myityasimyi”
(Dúcasiy 6.27-28, 32-36)
43ॸ“Jiryetyuva۳chuma۳ ji ۳ta nu۳tyura
ru۳teda: Vurya۳ma۳ va۳tani ۳ vu۳tyuunuvichi ۳,
vu۳myityasiy ji ۳ta vurya۳javittyuy. 44ॸRay
ji ۳ta jtay jiryiva: Vurya۳ma۳ va۳tasara riy
vu۳myityasimyi; vurya۳tu۳chu sisa۳ Ju۳denu
riyadaju۳ntiy rityi jarupantasara vu۳y.
45ॸDaryamusiy jirye۳cha si ۳tenu Vu۳jye۳
dadyeñu, jiryatiy Jarichumuvichi ۳ni ۳,
daryatiy sano۳no۳nu۳tyaniñi ۳ jiñi ۳ jidchavu۳
ruumu nicyara۳y vichavay, samirya
vichavamyu jarye. Daryaday
su۳pa۳sarantirya ru۳mura jidchavu۳ rinchaju۳
vase vichavantyi, va۳cha vichavaynchaju۳
jarye ruusa۳ju۳. 46ॸVu۳ryityi va۳tasara riy,
vinu riy, rityi va۳ta۳da munatya vu۳y, ¿ta۳ra
vurya۳jmutya۳ ramusiy, ta۳ra? Tapi darya
riñi jvaavya۳ criquiy jmutya۳vantyique,
jiryatiy juuchatavaryi. 47ॸDaryadantyi,
vu۳ryityi mu۳chuvachara riy vinu
vu۳tyeryi ۳veda, ¿ta۳ra vuryivaay ruumusiy
tavay, ta۳ra? ¿Ne viy ruuvaay munu۳ñumiy
daryantiy? 48ॸRamuni ۳ vurye۳cha ja۳myi
samiy vichavay, daryaday savichasara
Vu۳jye۳ Jarichumuvichi ۳ntiy.”
Jesús datyadoda samirya jvaayadanchiy
6
1ॸ“Jatyí vuryivaarya vase jvaayada,
mityatidye rirya۳diy nijya۳nvay riva.
Ne vurya۳ jmutya۳ra Vu۳jye۳
Jarichumuvichi ۳ murichedoda variy riva.
2ॸRamuni ۳tiy, vurya۳numatiy sa۳y tara riy
jantyuyani ۳miy, ne vurya۳va۳ta rana۳cho۳
ͅҡŃԮӕॷ5ٍॷ6
nijya۳nvay jchana۳tya۳da vijyo۳mujache,
ju۳tye۳ryanijyomu, rupijyomu jarye,
nu۳tyu ruuvaay jiryatiy ru۳tu۳yadamu
yivaay Ju۳denu jacharaju۳ra. Ri ۳tay si ۳tenu
jiryiva: Ru۳mutya۳mu۳mya۳ra ramurichirya.
3-4ॸVurya۳numatiy sa۳y tarariy
jantyuyani ۳miy, ne vurya۳datyataniryu۳y ti ۳
ranchiy, ne vinu vurya۳datyaru۳y
vu۳jechimyura, vurya۳tidye sa۳chara
dutya۳damusirya. Vu۳jye۳ ji ۳ta ni ۳tiy dichara
riva jiryatiy dutyasara darya, ni ۳day
ra۳murichenu rivantidyevyu۳y.”
Jesús datyadoda nu۳tyuramusiy
vu۳ryityu۳chu sisa۳ Ju۳denu, nu۳tyuramusiy
(Dúcasiy 11.2-4)
5ॸ“Vurya۳numatiy tu۳chu sisa۳ Ju۳denu,
ne vurya۳tu۳chu vijyo۳mujache sisa۳
ju۳tye۳ryanijyomu, rupijyomu jarye,
jasityi rirya۳jnu۳y nijya۳nvay rana۳cho۳,
nu۳tyu ruuvaay jiryatiy ru۳tu۳yadamu
jijyoráchara Ju۳denu jacharaju۳. Ri ۳tay
si ۳tenu jiryiva: Ru۳mutya۳mu۳mya۳ra
ramurichirya. 6ॸVurya۳numatiy tu۳churu۳y
sisa۳ Ju۳denu, vurya۳jay vu۳ryorichivyimu
variy, vurya۳mutanu varirya rorijyu۳.
Jasiñuma vurya۳tu۳chu Vu۳jye۳jsa۳, ni ۳tiy
vichasara dutyasi ۳. Vu۳jye۳ ji ۳ta, ni ۳tiy
dichara riva jiryatiy dutyasara rani ۳cha,
ni ۳day ra۳murichenu rivantivyu۳y.
7ॸVurya۳numatiy tu۳churu۳y sisa۳ Ju۳denu,
ne vurya۳viña۳ra niquejadajuu mitya,
nu۳tyu riryesááchara ma۳myi daryá,
jiryatiy rijechipiya۳ daryaju۳: Sa۳tuva۳chuta
Ju۳denu rajuura rañiquejadiva ray. 8ॸNe
vurya۳jantyariy darya vichavay, tapitya
sadatya Vu۳jye۳ daryaju۳ra ta۳ra vu۳vya۳ta.
Vu۳jechiñu۳yadajisiy sadatya۳dara.
9-13ॸDaryani ۳ ji ۳ta vurya۳tu۳chu variy sisa۳
Ju۳denu day:
Ye۳ye۳, jiryatiy Jarichumuvichi ۳ ji,
suvu۳chara ra۳cha yitya. Ra۳ma۳ ju۳ti ۳
yinsu۳yada; ya۳jvaarya jivya۳tara
jiyu mucadinchantiy, nu۳tyu
daryatiy yivaay jarichumuntirya.
ͅҡŃԮӕॷ6
Ya۳sa۳y diye jmyichara nu۳y, jirya
rundamuju۳, ra۳vintye suru۳y
tarundaqui nu۳y. Ya۳ramityaniy
mityara nu۳jyuuchuveda
murichirya, daryani ۳
nu۳ryamityaniy mitya nu۳ntyidyerya
jiryatiy ridyivyi tavay nu۳ntyidye.
Ne ya۳jara۳y jantya۳damuju۳ nu۳y,
dantyamu۳y ne ya۳tochiy
nu۳ña۳siquita ramuyu. Ya۳jantyuy
nicyara۳y bayantujisiy nu۳dyiva.
(Tapi jiberya ji ۳ta daryaju۳ra
nusu۳yada day, vanu۳yada jarye,
vanda jarye ti ۳ta۳ju۳ ju۳na۳reju۳. ġфֆ‫ڏ‬
numa ra۳chajaya۳sara.)
14ॸTapi vu۳tyi ramityaniy mitya daryaju۳ra
ricyarayada nijya۳nvay, daryaday Vu۳jye۳
Jarichumuvichi ۳ ra۳ramityaniy mityara
vu۳cyarayadantidye. 15ॸNetimyu۳ ne
vurya۳ramityaniy mityara nijya۳nvay
carayada, dantyamu۳y ne sa۳ramityaniy
Vu۳jye۳ mityara vu۳cyarayada varintyidye.”
Jesús datyadoda jmyichara jnura۳danchiy
16ॸ“Vurya۳numatiy jdara jmyichara, ne
vurya۳dityanu vayivye varivyu۳y, nu۳tyu
rirya۳vatya nijya۳nvarya jimyo۳ jiryatiy
ru۳tu۳yadamu jidyityanuru۳y Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳vayu. Riñi va۳ta daryaju۳
rirya۳datya tavarya yinra۳da. Ri ۳tay si ۳tenu
jiryiva: Ru۳mutya۳mu۳mya۳ra ramurichirya.
17-18ॸVurya۳numatiy jdara jmyichara,
vurya۳jdutyara vuryi ۳no۳jasiy variy,
vurya۳suutantirya vu۳myo۳ varintyi, riñuma
datya nijya۳nvarya vuryi ۳nra۳da day, vinu
Vu۳jye۳ dutyasi ۳ ra۳datya darya. Vu۳jye۳ ji ۳ta
ni ۳tiy dichara riva jiryatiy dutyasara
darya, ni ۳day ra۳murichenu rivantivyu۳y.”
Jesús datyadoda nu۳tyuramusiy vurye۳cha
jaryi taratavay jarichumu
(Dúcasiy 12.33-34)
19ॸ“Ne vurya۳bay jirya mucadimu
vurya۳jiju۳ra jaryi murichevarya tara,
jasityi ra۳baryi ۳sara ruvá jbyedamusiy,
14
cansiiyadamusiy jarye, varimyata jasityi
rirya۳jay paranu۳ni ۳miy paradodana۳cho۳.
20ॸVurya۳numa bay jarichumu vurya۳jiju۳ra
jaryi murichevarya tara, jasityimyu۳ ne
ra۳baryi ۳sara ruvá toyedamusiy,
dantyamu۳y ne cansiiyadamusiy,
dantyamu۳y ne rirya۳jachara paranu۳ni ۳miy
paradodana۳cho۳. 21ॸJasityi ravichasara
vu۳berya jaryi murichevarya, jasintya
ra۳chasara vu۳jechipiya۳jada varintyi.”
Jesús datyadoda vu۳vyu۳ no۳no۳siinchiy
(Dúcasiy 11.34-36)
22ॸ“Vu۳ñi ۳siy ji ۳ta vu۳vyu۳ no۳no۳siiy.
Ramuni ۳tiy, samichityirya vu۳ñi ۳siy,
jiryatiy vu۳jechipiya۳sara samirya
jvaacharanijyu۳, ti ۳ta۳ju۳ vu۳vyu۳ ji ۳ta ra۳cha
variy no۳no۳mu. 23ॸNetimyu۳ ne raryi jnu۳y
vu۳ñi ۳siy samiryana۳cho۳, ti ۳ta۳ju۳ vu۳vyu۳ ji ۳ta
ra۳cha variy nupocudi. Varityi ra۳ԮɗËȍ‫ڏ‬
sara nupocudi vu۳ño۳no۳, nupocusuma
ra۳cha variy vu۳jechimyu.”
Jesús datyadoda: “Ne vana۳y vuryivaay
Ju۳denuju۳, criquijyu۳ jarye risa۳ju۳”
(Dúcasiy 16.13)
24ॸ“Ne vana۳y vuryivaachara danu۳ju۳y
patru۳sa۳. Vu۳ryityi jvaaryu۳y nadisa۳, vu۳ryi
javittyuñi ۳ ti ۳qui, vu۳ryi va۳tasara variñi ۳
ratarya patru۳, varimyata vu۳ryi jvaay vani ۳ri ۳
sisa۳ ti ۳qui, vu۳ryi javiryu۳tya variñi ۳ ratarya
patru۳. Dantyamu۳y ne vana۳y vuryivaay sisa۳
Ju۳denu, criquisa۳ jarye, jiryatiy
vu۳vyichasara criquiy ju۳redacanumiy.”
Jesús datyadoda: “Su۳nu۳tyasara
Ju۳denuriy jidyedyeñu”
(Dúcasiy 12.22-34)
25ॸ“Ramuni ۳ ri ۳tay jiryiva: Ne
vurya۳jachipiya۳ jaryi: ¿Ta۳ra vurye۳jmyi,
ta۳ra? varimyata: ¿Ta۳ra vurya۳jatu
vuryi ۳nu۳yadaju۳, ta۳ra? dantyamu۳y ne
vurya۳jachipiya۳: ¿Ta۳ra vurya۳jachu vuryiva,
ta۳ra? ¿Neviy vuryi ۳nu۳yada jaryi jmyichara
jiyadaju۳ day, vu۳vyu۳ ji ۳ta sujay
15
jiyadaju۳ntidye? 26ॸJirya۳jnu۳y ruuva
vindyamu vichavay viichemyi. Ne rinta,
dantyamu۳y ne rirya۳to jatosara
bajyomuju۳ra, Vu۳jye۳ Jarichumuvichi ۳ ji ۳ta
potyanichara varidyeryi. ¿Neviy
vu۳myurichevay jaryi ruumusidye? 27ॸ¿Mi ۳ra
vuryisa۳ vichi ۳ ra۳sityechu
jijechipiya۳jadamusirya yinu۳yada, mi ۳?
rata۳savu۳ métrusa۳ra۳ju۳. 28ॸ¿Ta۳raju۳na۳
vurya۳jachipiya۳ variy ranijyu۳ vu۳chujay,
ta۳raju۳? Vurya۳jachipiya۳ ranijyu۳ tova
vichara javu۳ñi ۳sityu, nu۳tyuramusiy raja۳vye,
nu۳tyuramusiy. Ne rivaay, dantyamu۳y ne
raruyinura nura۳biju۳u۳ jichujajyu۳sara.
29ॸRi ۳tatye ji ۳ta jiryiva: Ne vinu nutyityu۳
Sadumú۳bay samiy yidutyasa۳damu
jivyicha۳da sami ۳va۳ju۳ ramusiy. 30ॸSaryityi
sujañu Ju۳denu daryara samirya vachuy
jiryatiy nudivyara, jiryatiy raja۳vye diye,
ta۳rimyusiy rirya۳jatya jiidamyura, ¿ne
vidye sa۳sujañu Ju۳denu jirye, nijya۳nvay
pasidye jachipiya۳vay? 31ॸRamuni ۳mu۳y ne
vurya۳jachipiya۳: ¿Ta۳ra vurye۳jmyi, ta۳ra?
dantyamu۳y ne vurya۳jachipiya۳: ¿Ta۳ra
vurya۳jatuntiy, ta۳ra? dantyamu۳y ne
vurya۳jtay: ¿Ta۳ra vurya۳jachu
vuryivanticyu۳, ta۳ra? 32ॸNijya۳nvay ji ۳ta
va۳tasara daryaju۳ra jirya ti ۳ta۳ju۳. Sadatya ji ۳ta
Vu۳jye۳ Jarichumuvichi ۳ jiryatiy
vu۳vya۳tasarara jirya ti ۳ta۳ju۳. 33ॸVurya۳ntya
va۳ta munatya rana۳cho۳ Ju۳denu nusu۳yada
nijya۳nvay jachipiya۳jadamu, vase
vichasa۳da jarye risa۳ju۳, vurya۳sarye varirya
vuryi ۳myi ۳sara, vurya۳tu۳sara jarye risa۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳. 34ॸRamuni ۳mu۳y ne vurya۳jachipiya۳
jaryi ta۳rimyusiy rundamuju۳, tapitya rani
jachipiya۳sara ta۳rimyusiy yajiju۳.
Rasa۳ra۳numa ji ۳ta paru۳cha۳riy nu۳ñi
tarundaquiju۳.”
Jesús datyadoda: “Ne vurya۳jachipiya۳
taji tu۳chuta۳da ti ۳nijyu۳”
(Dúcasiy 6.37-38, 41-42)
7
1ॸ“Ne
vurya۳jachipiya۳ taji ti ۳nijyu۳,
sañuma jachipiya۳ taji variy
ͅҡŃԮӕॷ6ٍॷ7
vu۳ñijyu۳ntidye. 2ॸTapitya sa۳jachipiya۳
Ju۳denu vu۳ñijyu۳, daryaday vu۳jechipiya۳
tavañijyu۳ntidye. Daryatiy vu۳charanu
tavajyu۳ tara, daryaday rirya۳saranu variy
vu۳jyu۳ntidye. 3ॸ¿Nu۳tyichiy vu۳ryidyi
vu۳tyeryi ۳ ni ۳simyu riva radaryudyera,
nu۳tyichiy? netimyu۳ ne vu۳dyetya ravicha
jiipudaryuy vu۳ñi ۳simyu. 4ॸ¿Nu۳tyuramusiy
vurya۳jtay siva vu۳tyeryi ۳, nu۳tyuramusiy?
Ra۳day sipyata jiñi ۳Ѹɗ̲ֆӕѸɗфֆфĀфֆӕ‫ڏ‬
dyera, ravichatiy jiipudaryuy vu۳ñi ۳simyu.
5ॸNetimyu۳ ne vuryi ۳tu۳yadamu vichavavyu۳y,
vurya۳sipyata munatya vu۳ñi ۳simyusirya
jiipudaryuy, rivasiy ji ۳ta vurya۳diy riva
vanda, vurya۳tidye sipyata variy vu۳tyeryi ۳
ni ۳simyusirya radaryudyerantidye.
6ॸNe vurya۳tu۳churu۳rya Ju۳denu
datyadoda samirya ruuva, jiryatiy
rivyichasara nu۳tyu nibyimiy
rapu۳ryamiy, riñuma seta su۳yadamu vu۳y;
varimyatamu۳y ne vurya۳jatyara Ju۳denu
niquejada samirya ruuva, jiryatiy
rivyichasara nu۳tyu cuchimyi
rapu۳ryamiy, riñuma raniye۳
mucadinubeju۳ra.”
Jesús datyadoda: “Vu۳ryi jachiñu۳y, vu۳ryi
va۳ta, vu۳ryi natuye۳ sana۳cho۳ rorijya۳mi ۳”
(Dúcasiy 11.9-13)
7ॸ“Vurya۳ma۳ jachiñu۳yencha
Ju۳denuvara vu۳vya۳tara, sa۳sa۳y ji ۳ta variy
vu۳rya; vurya۳ma۳ va۳ta۳numucha simu
rana۳cho۳, vurya۳sarye ji ۳ta varirya;
vurya۳ma۳ natuye۳yencha rorijyu۳mu,
sa۳muttay ji ۳ta rorijya۳mi ۳ variy
vurya۳jisirya. 8ॸTapi ni ۳tiy jachiñu۳yencha,
sa۳jmutya۳ varirya; ni ۳tiy va۳ta۳numucha
rana۳cho۳ntiy, sa۳sarye varintyirya; ni ۳tiy
natuye۳yencha rorijyu۳mu, daryaday
ra۳muttay variy saju۳ntiy. 9ॸSaryityi
jachiñu۳y dera siva jijye۳rya pa۳, ¿sa۳ni ۳tiy
sa۳y variy ravichu۳ dañi ۳? 10ॸVarimyata
saryityi jachiñu۳y jijye۳vyani ۳ quiva۳,
¿sanitiy sa۳y codiy varidyeñi ۳? 11ॸJirye
ji ۳ta, jiryatiy jamirya vichavay jiryedye,
ͅҡŃԮӕॷ7
jiryedyetyatiy sa۳yada tara samirya riy
jidyedyeñu, ta۳ jaryivya۳ju۳ sa۳sa۳y Vu۳jye۳
Jarichumuvichi ۳ tara samirya vu۳y vu۳tyi
jachiñu۳y sivara tara.
12ॸRamuni ۳ vurya۳ma۳ vichaniy darya riy
tavantyidye, daryaday vu۳ryivya۳ta
rirya۳vichanintyidyevyu۳y, tapi daryani ۳
sadatyadoda Ju۳denu Muyusésibemyusiy
vu۳y, saju۳ tu۳chuvabemyusiy jaryentiy.”
Jesús datyadoda pasijyu۳ jajyonchiy,
jasityi vurya۳jachara Ju۳denu nusu۳jyomuju۳
(Dúcasiy 13.24)
13ॸ“Vurya۳jay pasijyu۳ rorijyu۳demusiy;
tapi jajyo ji ۳ta jiryatiy vojotarara, ne
surra jajyo darya, rumutiy vurya۳jay
vu۳pyarutedaju۳. Rajuuvay ji ۳ta jachara
rumu day. 14ॸTapi jajyo ji ۳ta rumutiy
vurya۳jay ju۳na۳re jnu۳yadaju۳, jiryatiy
pasijyu۳derara, vu۳je paru۳cha۳rimyusiy
variy ravimu. Rajuutya variryi jiryatiy
richeryera pasijyu۳mu jayada.”
Jesús datyadoda: “Vu۳dyetyara ni ۳nu
rajomusiy daryatiy sadatyasara Ju۳denuni ۳
nijya۳mi ۳ sivaayadamusintyi”
(Dúcasiy 6.43-44)
15ॸ“Vurya۳jnu۳tyasara rirya۳jisivyu۳y,
rityimyu۳ ne si ۳tenu Ju۳denuju۳
tu۳chuvadyeryi. Riñi dityanu nu۳tyu
Ju۳denu siityari ۳vay nta vu۳quebyimuyu,
nu۳tyu carni ۳rumiy sabuvye nta.
Dañumamu۳y ne rivyichasara si ۳tenu
jijechimyu. Rivyichasara ji ۳ta nu۳tyu
jmyirya jachi ۳jadacanumiy, jiryatiy
ricya۳siryu۳ryi Ju۳denu siityari ۳vay.
16ॸVurya۳datya ruuvaayadamusiyu,
daryani ۳ vu۳dyetyara ni ۳nu rajomusiy.
¿Vu۳cho ni ۳tidyerya samu۳ѸɗֆËфɗɗҡӕ͑ӕ̲ӕ‫ڏ‬
sidye? ¿varimyata ramuya۳
ju۳bonumusiy? 17ॸDarya ni ۳day ti ۳ta۳ju۳ra
ni ۳nu samiñu, rani jontay samijyo; ni ۳nu
nicyara۳ñu ji ۳ta jontay nicyara۳jyo day.
18ॸNe vana۳y rajontay samiñu, nicyara۳jyo;
dantyamu۳y ne vana۳y rajontay
16
nicyara۳ñu, samijyo. 19ॸRirya۳jnu ji ۳tara
ni ۳nuvicha۳ jiryatimyu۳ ne samirya jorara,
rirya۳jatya jiidamyu variy rivara.
20ॸDarya ni ۳day vurya۳datya riy nijya۳nvay
ruuvaayadamusiy, nu۳tyu vu۳dyetya
daryara ni ۳nu jijyomusiy, samiryavidye
rani ۳cha.”
Jesús datyadoda: “Ne rirya۳jay ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay Jarichumuvichi ۳ nusu۳jyomuju۳”
(Dúcasiy 13.25-27)
21ॸ“Rityi jtachara riva: Nutyityu۳, ne
rirya۳jay ti ۳ta۳ju۳ Jarichumuvichi ۳
nusu۳jyomuju۳; vinu rityevay jiryatiy
ruuvaacharara rajye۳ va۳tara, jiryatiy
Jarichumuvichi ۳ni ۳, vinu riy ra۳jay
ramuju۳. 22ॸTamitya rundamu ji ۳ta
rirya۳jtay rajuuvay riva: Nutyityu۳, ¿neviy
nu۳tyu۳choda yityamu, nu۳jetya۳dantiryi
bayantuveda nijya۳nvavyasiy
yityamuntiy, nu۳dyivaayadantirya
rajuura mityamusiy ju۳ĀľʮĀֆɗҡֆ̲ӕ͑‫ڏ‬
tidye? 23ॸJadchiy ji ۳ta ra۳jmutya۳ variryi:
¡Tama۳ radyetyavay jirye, tama۳;
jirya۳numa jiya ratyuunusiy, nicyara۳y
vichavaryapu۳rya!”
Jesús datyadoda nu۳tyura ju۳daryancha
vu۳ryi vichajaya۳sara ti ۳ta۳ju۳
(Dúcasiy 6.47-49)
24ॸ“Ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳ ni ۳tiy tuva۳chusarara
rañiquejada, sasiityesara variy raju۳ntiy,
ni ۳ni ۳ sani ۳cha nu۳tyu vanu datyara jiryatiy
sivaayada samidyera jiryoriy,
su۳muchura yituvu۳ surraju۳ntiy. 25ॸRu۳boda
ji ۳ta variy, ranijye۳yada ji ۳ta varintyi.
Ja۳mu riicho jarye ja۳tyo۳jada ranintyi,
raryi no۳tavya۳ ramusiy riicho, jiryatiy
samiy jmuchusara daryaju۳ra ru۳tuvu۳.
26ॸTi ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳ ni ۳tiy tuva۳chu ji ۳tara
rañiquejada, dantyamu۳y ne sasiityeru۳y
variy raju۳, ni ۳ni ۳ sani ۳cha nu۳tyu vanu
datyi ۳sa۳ jiryatiy sivaayada ti ۳cha۳nchara
jiryoriy. 27ॸRu۳boda ji ۳ta, ranijye۳yada
varintyi, ja۳mu riicho jarye ja۳tyo۳jada
17
ranintyi, rano۳ta۳da variy riichora,
rajottimyu۳yada ti ۳ta۳ju۳ varirya, Йҡҡфֆɗ‫ڏ‬
tyera.”
28-29ॸSadatyanumu۳yadanumatiy
Jesúsra jirya datyadoda, rityi ۳tta۳da
nijya۳nvay varirya jiryatiy sadatyadoda
jidyirya datya۳data riy, ne nu۳tyu Ju۳denu
niquejada datyanuvadye.
Jesús mi ۳sadedani ۳ vatajo۳nni ۳bay
(Márcu 1.40-45; Dúcasiy 5.12-16)
8
1ॸSu۳musa۳Ā͑ӕ̲ҡɗֆˇľѸәѸ̲ӕѸɗнӕɗ‫ڏ‬
musiy, richiityari ۳jada nijya۳nvajyuu
variñi ۳. 2ॸMityamusiy sa۳dasiñunuvi ۳jada
vatajo۳ju۳ñubay satuunuyu, su۳teda variy
siva Jesús: “Nutyityu۳, jivya۳tatiy, ya۳pu۳y
rivasirya vatajo۳.” 3ॸSaratya۳da ji ۳ta
Jesúsra jijyase variy sana۳cho۳ju۳,
saja۳tyo۳jada variy saniy. Su۳teda ji ۳ta
variy siva: “Ravya۳tantye, sami ۳numa
ye۳cha.” Varicha۳ra۳ju۳ rabayada vatajo۳
sivasiy. 4ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva:
“Jatyí jityu۳chosiy ti ۳devara. Ya۳numa ji ۳ta
jiya, ya۳tiy dityanunuve caserdóte ji.
Rapu۳chama۳ daryaju۳ jivyatajo۳ yivasiyu,
ne ti ۳ ji ۳ta ra۳suvu۳ñu۳day ji. Ramuni ۳
ya۳sa۳dyerya jnutatyasara Ju۳denumu day,
jiryatiy Muyusésibe jtedamuju۳ra,
rirya۳tidye datya nijya۳nvay variy
ránchiy: Ne ra۳ja۳tay ji ۳ta jivyatajo۳
ti ۳vaju۳nu۳day.”
Jesús mi ۳sadedani ۳ su۳tarumiy
nutyityu۳bay muchechibe
(Dúcasiy 7.1-10; Juán 4.43-54)
5-6ॸSajayadanumatiy
Jesús
Capernavú۳mu, sayasantanuvi ۳jada
su۳tarumiy nutyityu۳bay variy jasiñi ۳:
“Nutyityu۳, detiryo۳numa ju۳richi ۳ni ۳
ramyuchechiy raryorimyu,
paru۳cha۳riñumani ۳.” 7ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy siva: “Ra۳day jiya
sami ۳sadedana۳cho۳.” 8ॸSu۳tarumiy
nutyityu۳bay ji ۳ta jmutya۳jada jasiñi ۳:
“Nutyityu۳, tama۳ racha۳ra۳nu ntate day ji
ͅҡŃԮӕॷ7ٍॷ8
ya۳jto۳jay raryorimyu, tama۳. Mitya
ya۳niquera niquejada, sa۳day mi ۳sa۳sumiy
variy ramyuchechiy. 9ॸTapi ray ji ۳ta
vichasara sabonichi ۳ rayntyityu۳ju۳ day,
rachabonintyiryi su۳tarumintyi. Ri ۳tay
siva ti ۳: ¡Ye۳jiya! saya variy; nu۳vantiy:
¡Ya۳jniy! su۳niy varintyi; ri ۳tatyi
ramyuchechivyantiy: ¡Ya۳jvaarya jirya!
sivaay varintyirya.”
10ॸSatuva۳chodanumatiy Jesúsra
saniquejada, sati ۳tta۳da varirya, su۳teda
variy ruuva jichiityari ۳vay: “Ri ۳tatye
si ۳tenu jiryiva: Netaramu vinu vu۳tyevay
Irayénuveda cabyimu radyi ti ۳va nu۳tyu
jiñu, vuryimu tuva۳churá. 11ॸRi ۳tay
jiryiva: Rirya۳jti ۳ rajuuvay jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi. Rirya۳jti ۳ jiñi ۳
mu۳ti ۳jomusiy, sapuryejomusintyi
Jarichumuvichi ۳ nusu۳jyomu, jasityi
rirya۳ma۳sa jmyijyomu Avurá۳ bayanujsa۳,
Isácu bayanujsa۳ jarye, Jacóbu bayanujsa۳
jarye ruusa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. 12ॸRityi jaryu۳y nta
Ju۳denu nusu۳jyomu, jiryatiy Avurá۳bay
dadyeñu daryi, rirye۳cha jatyasavay
bimuju۳, nupocudimuju۳, jiryatimyu۳ ne
rityuva۳churu۳y daryaju۳ rimu. Jasidye ji ۳ta
rirya۳jna۳vya۳ nijya۳nvay variy, rirya۳su۳y
ji ۳ta jijya۳dajchantiy.”
13ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva su۳tarumiy
nutyityu۳bay: “Ya۳numa jiya, daryanuma
ra۳cha jiijyu۳ daryatiy jityuva۳chosiy ramu.”
Sami ۳sa۳da ji ۳ta samuchechibe varenude
variy.
Jesús mi ۳sadeda nada
Pyítrubay desedabay
(Márcu 1.29-31; Dúcasiy 4.38-39)
14ॸSajayadanumatiy Jesús variy
Pyítrubay rorivyimu, sadiyada ji ۳ta
nadiva Pyítrubay desedabay nanderu۳y
tiryo۳ saduyadanu۳y. 15ॸSaja۳tyo۳jada ji ۳ta
nanujomutuniy, raparu۳yada ji ۳ta
saduyada variy nadiva. ͮ͑ӕ͑ӕ¡ľѸӕ‫ڏ‬
beda ji ۳ta variy, nanupotyadeda variy
jasiñi ۳ Jesús.
ͅҡŃԮӕॷ8
Jesús mi ۳sadeda riy jdiva۳jnuvajyuubay
(Márcu 1.32-34; Dúcasiy 4.40-41)
16ॸSapuryeyadanumatiy jiñi ۳, ruuti ۳ta۳da
ji ۳ҡˇľѸәѸ̲ӕфɗֆфʮӕӕԮֆ¡ֆ͑ҡӕҡ‫ڏ‬
vabe, sajatya۳da jiñiquejadata jasiy
ruuvasiryi bayantuveda, sami ۳sadeda ji ۳ta
riy ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy jdiva۳jnuvay jasidyeryi.
17ॸRamusiy ji ۳ta sito۳tadedara Ju۳denuju۳
tu۳chu۳ Isayíyasibe jteda:
“Saso۳vedara vuryi ۳diva۳jada,
satiitya۳dara vurya۳rupantasa۳da
variy risa۳ju۳.”
Rityi siityari ۳ru۳yadani ۳ Jesús
(Dúcasiy 9.57-62)
18ॸSadiyadanumatiy Jesús ruuva
nijya۳nvajyuu yiro۳, su۳teda ruuva yisa۳
datyavabe: “Vurya۳ramityeryi ۳
jmityo۳rudamyuju۳.” 19ॸSu۳tañuvi ۳jada ji ۳ta
Ju۳denu niquejada datyanu۳bay variy
siva: “Datyanu۳, ra۳siityari ۳ ji rumutiy
ye۳jiya.” 20ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva:
“Vitiñu ji ۳ta vuditi ۳, viiche jarye ruutyi ۳,
Nijya۳mi ۳denu ji ۳tamu۳y ne vichajoti ۳ jasityi
sa۳tiryo۳ jime۳yadaju۳.” 21ॸNu۳ntiy,
sasiityari ۳vay tenubay jteda siva Jesús:
“Nutyityu۳, ra۳jmuchuchidyi munatyara
rajye۳ babyi.” 22ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
siva: “Ya۳siityari ۳sara ray. Rityi vichasara
jijyuuchuvedamu diivye rirya۳ma۳
jmuchuni ۳ jiryenu diibyi day.”
Jesús ndasadedara riicho,
ri ۳ye۳rya jarye risa۳ju۳
(Márcu 4.35-41; Dúcasiy 8.22-25)
23ॸSu۳ musa۳danumatiy Jesús
cartyevimuju۳, richiityari ۳jada ji ۳ta sisa۳
datyavayu. 24ॸMityamusiy rariichóѸӕ‫ڏ‬
beda ji ۳ta jmityo۳mu, ramutanuru۳yada
ri ۳ye۳rya varirya cartye. Jesús ji ۳ta
ma۳yada jasiy variy. 25ॸѠɗҡֆӕӕĀɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy sisa۳ datyavabeyu, riidyoseda ji ۳ta
variñi ۳ Jesús jiñiquejadata: “¡Ya۳jantyuy
nu۳dyiva, Nutyityu۳, vurya۳numa
18
caraye۳!” 26ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva: “¿Ta۳raju۳ra jiryechuvu۳y, pasidye
jachipiya۳vay, ta۳raju۳?” Sanubesubeda
ji ۳ta variy, sanique۳tya۳da ji ۳tara riicho,
jmityo۳ jarye risa۳ju۳, ju۳vaya۳numa
rama۳cho۳jada ja۳a۳ variy. 27ॸRityi ۳tta۳da ji ۳ta
vaduy varirya: “¿Nu۳tyu۳ nijya۳mi ۳na۳
sani ۳cha jiñu, nu۳tyu۳? ¿Nu۳tyi ratuva۳chu
riicho simu, jmityo۳ja۳a۳ jarye tuva۳chu
simuntiy?”
Jerása ja۳mi ۳ju۳y bayantutanu۳jyu۳be
(Márcu 5.1-20; Dúcasiy 8.26-39)
28ॸSito۳jadanumatiy Jesús jmityo۳
rudamyu, Jerása ja۳nvay mucadimu,
nani ۳deda ji ۳ta danu۳ju۳y vanuju۳y
bayantutanu۳jyu۳be variy si ۳dcho۳ju۳.
Nanusipyateda suvu۳chanu۳jyu۳y bapyo
cabyimusiy, ne riryamiryi ۳ru۳yada
nijya۳nvay ranú۳va variy. 29ॸͮ͑ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
subeda ji ۳ta mityamusiy: “¿Ta۳ra
na۳dyimu jijyu۳, Ju۳denu denu, ta۳ra?
¿Yiti ۳ma۳viy ya۳tidye jantyunuva۳y
murichenutadeda rundajisiy na۳y?”
30ॸRiibyesa۳deda ji ۳ta tajuuqui
cuchimyi ripyapude jasiy.
31ॸRiyasanta۳da ji ۳ta bayantuvedani ۳
Jesús: “Ya۳numatiy jatya nu۳ y,
ya۳jpa۳jasiy cuchijyuuvaju۳ nu۳ y.”
32ॸSu۳ teda ji ۳ta ruuva: “¡Jirya۳numa jiya
jiyusiy!” Richipyateda ji ۳ta
vanuju۳ bevyasiy, rijeyada variy
cuchivya. Mityamusiy richiichiye۳yada
cuchijyuu ti ۳ta۳ju۳ nubañuco۳vimu
jmityo۳vimuju۳ , ripyaruteda ji ۳ta
ja۳a۳jariy, pattaryitye ti ۳ta۳ju۳ riy. 33ॸCuchiy
jnu۳ tyavabe ji ۳ta baye۳yada variy,
rityu۳ chunuvejada ja۳mu vicha۳damu
ti ۳ta۳ju۳ ra, nu۳ tyunuma nanuvicha۳da
bayantuvedatanu۳ jyu۳ ntyi. 34ॸJadchiy
ji ۳ta richipyateda vicha۳da
ja۳nvavyedabay si ۳dcho۳ju۳ Jesús.
Ridyiyadanumatiy siva, riyasanta۳da
ji ۳tani ۳: “¡Ya۳numa jiya
nu۳ myucadimusiy!”
19
Jesús mi ۳sadedani ۳ ju۳richi ۳ni ۳bay
(Márcu 2.1-12; Dúcasiy 5.17-26)
9
1ॸSu۳musa۳danumatiy Jesús
cartyevimuju۳, saramityeda ji ۳ta
jmityo۳ rudamyuju۳ntiy, su۳deda ji ۳ta
jivyicha۳damuju۳ntiy. 2ॸMityamusiy
ruuti ۳ta۳dani ۳ ju۳richi ۳ni ۳bay detiryo۳
jime۳yancha. Su۳nu۳yadanumatiy Jesús
riñe۳cho۳, jiryatiy rijechipityaja۳jada si ۳tenu
mi ۳sanirya daryaju۳ni ۳, su۳teda ji ۳ta siva
ju۳richi ۳ni ۳bay: “Ya۳vanu۳tya ji, Pi ۳, jiryatiy
jijyuuchuveda ra۳ramiy mitya yiva.”
3ॸMitya ru۳teda Ju۳denu niquejada
datyanuvay tevabe jivyimu: “Jiñu vanu
ji ۳ta javityiye۳ñi ۳ Ju۳denu day.”
4ॸSadatya۳danumatiy Jesúsra
rijechipiya۳jada, su۳teda ji ۳ta ruuva:
“¿Nu۳tyuraju۳ra jiryejechipiya۳ va۳cha
jijechimyu, nu۳tyuraju۳? 5ॸ¿Miryara jaryi
datyasara, mirya? ra۳tiy jtay: ˇɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda ra۳ramiy mitya yiva, varimyata
ra۳jtay: Ya۳nubesumiy, ya۳rupichiy.
6ॸJirya۳tidye jnu۳yasiy sa۳vidye ramityaniy
Nijya۳mi ۳denu sivara jijyuuchuveda jirya
mucadimu,” su۳teda variy siva
ju۳richi ۳ni ۳bay: “Ya۳nubesumiy, ya۳nchura
jime۳ya, ya۳numa jiya jiryorimyuju۳ day.”
7ॸSanubesubeda ji ۳ta, saya۳da variy
jiryorimyuju۳. 8ॸRidyiyadanumatiy
nijya۳nvajyuuvedabay variy riva,
ru۳nteda ji ۳ta, riichana۳tya۳da variñi ۳
Ju۳denu, jiryatiy sasa۳yada darya
jvaayadaju۳ni ۳ nijya۳mi ۳.
Jesús natuyadani ۳ Matévubay
(Márcu 2.13-17; Dúcasiy 5.27-32)
9ॸSaramiryi ۳jadanumatiy Jesús jadchiy,
sadiyada siva nu۳ vanu, sama۳sa۳da
criquiy jmutya۳jomu, Matévu jtyati ۳bay.
Su۳teda ji ۳ta siva: “Ya۳siityari ۳sara ray.”
Sanubeseda ji ۳ta variy, sasiityari ۳jada ji ۳ta
jadchiñi ۳ Jesús.
*॰9.12 Juuchatavay vichasara jdiva۳jnuvay Ju۳denu diya; jndanu۳ vichasara Vuryeyada Rá۳ñu.
ͅҡŃԮӕॷ9
10ॸSama۳sa۳danumatiy Jesús jmyijyomu
Matévubay rorimyu, mityamusiy
rimya۳sa۳da ji ۳ta rajuuvay criquiy
jmutya۳vavyedabay, jiryatiy juuchatavay
risa۳ju۳ntiryi sisa۳ Jesús, sisa۳ datyavabejsa۳
jarye. 11ॸRidyiyadanumatiy VaryiséԮӕԮľ‫ڏ‬
dabay riva jiryatiy si ۳byeda ruusa۳
juuchatavabe, ru۳teda ji ۳ta ruuva Jesúsjsa۳
datyavabe: “¿Ta۳raju۳ si ۳myi ʮɗфֆľॠĀֆľ‫ڏ‬
tyanu۳ ruusa۳ criquiy jmutya۳vay, ta۳raju۳?
¿Ne jiryi ۳nu۳y juuchatavadyeryi?”
12ॸSatuva۳ËȍΎĀ͑ӕ̲ҡɗֆˇľѸәѸффɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada, su۳teda ji ۳ta ruuva: “Jiryatimyu۳ ne
jdiva۳jnuvadyeryi, ne rivya۳tani ۳
jdanu۳nu۳day; jiryatiy jdiva۳jnuvadyeryi,
riñi ji ۳ta va۳tani ۳ ji ۳ndanu۳ day.ॹ*
13ॸJirya۳numa datyanuve ta۳ra ranique,
ta۳ra: Radyiryu۳y ji ۳ta riva jantyutya۳da, ne
vinu jiryatiy jiryi ۳ntatyani ۳ yasi ۳ rimu. Ne
ri ۳niy daryaju۳ samirya vichavay
natuyadana۳cho۳ day, juuchatavay
natuyadana۳cho۳ ji ۳ta ri ۳nidye.”
Ruutaja۳dodani ۳ Jesús
jmyichara jnura۳danchiy
(Márcu 2.18-22; Dúcasiy 5.33-39)
14ॸJadchiy ji ۳ta ru۳deda Juán
Bautístabaysa۳ datyavabe simu Jesúsntiy:
“¿Ta۳raju۳ vuryi ۳nurasarara jmyichara
japichiy, ta۳raju۳? Varyisévuvedajsa۳
datyavay jarye, jiryisa۳ datyavay ji ۳ta
tama۳ riñi jnura darya jmyichara day,
tama۳.” 15ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva:
“Ne vana۳y rirya۳yivay musuchavay
ja۳mu۳yada rundamu, netimyu۳ ne sani
jiintye ja۳mu۳ñu ruusa۳siy didye. Ra۳jti ۳
rarunda varityi rirya۳so۳vay
riquebyimusiñi ۳ vadi ja۳mu۳ñu, Ԯфɗфֆӕ͑‫ڏ‬
damu ji ۳ta rirya۳ndara jmyichara. 16ॸNe
vu۳cyuruchuva۳y vadijatyara ta۳rijepyo,
tapitya ra۳cantya jaryi varirya ta۳rijepyo.
17ॸDantyamu۳y ne vu۳bechara bínuja۳
vadija۳ ravimu ta۳rijevyu۳po: vu۳becharatiy
ͅҡŃԮӕॷ9
ravimu, rabuy ta۳rijevyu۳po variy,
rarumiye۳chara bínuja۳ variy, ta۳rijevyu۳po
jarye pa۳chitye variy risa۳ju۳. Vu۳bechara
ji ۳ta vadijavyu۳vimura bínuja۳ vadija۳,
rañuma pa۳chitye bínuja۳, ne vinu
sajavyu۳ risa۳ju۳ntiy.”
Jáyirubay detubay, vaturu۳y
ja۳mundatanu۳be jarye, jiryatiy
nanumutyeda raniy Jesús sujay
(Márcu 5.21-43; Dúcasiy 8.40-56)
18ॸSaniquenu۳yadanumatirya jirya
niquejada ruuva, mityamusiy
sa۳dasiñunuvi ۳jada ti ۳qui nutyityu۳bay
Jesúsna۳cho۳ju۳yu. Su۳teda ji ۳ta siva:
“Sadiiyasimya۳ radyetu, Ā͖ӕ̲Ԯфľ͑ӕ‫ڏ‬
numa ya۳tidye barya jijyomutu saniy,
sa۳tidye mi ۳sa۳sumiy radyetu varintyi.”
19ॸSanubesubeda ji ۳ta Jesús variy,
sasiityari ۳jada variñi ۳, sisa۳ datyavabe
jarye yisa۳ju۳. 20ॸMityamusiy nani ۳deda ji ۳ta
vaturu۳y ja۳mundatanu۳be sarudivasiy
Jesús, nanuja۳tyo۳jada variy raniy
sasujacho. Taraqui vu۳yaju۳y nijya۳
ravicha۳da ja۳munda nadiva, danijya۳ju۳y
ranchaju۳. 21ॸNanujachipiya۳jada ji ۳ta
jivyimu: “Raryitye ja۳tyo۳ vinu
sasujantyecu۳, ra۳tidye mi ۳sanirye.”
22ॸJesús ji ۳ta janumityeda, ѸĀɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy nadiva, su۳teda ji ۳ta variy nadiva:
“Sa۳na۳jva۳ju۳ni vanu۳tyayu, Popoju۳y.
Samiy sa۳nujachipiya۳jadamu jimyi ۳sa.”
Nanumi ۳sa۳da ji ۳ta varicha۳ra۳ju۳.
23ॸSito۳jadanumatiy Jesús nutyityu۳bay
rorimyu, sadiñuvejada jasiy ruuva
ruudivye, nijya۳nvajyuuveda jansa۳da
jarye. 24ॸSu۳teda ji ۳ta ruuva: “Jirya۳numa
jiintye jiyusiy, tama۳ diiñu daryaju۳
sani ۳cha dera, tama۳, nu۳tyu sani
ma۳ñi ۳ndye.” Rityodiyada ji ۳ta variy siva.
25ॸJatyasavañumatiy rivyicha۳da
nijya۳nvajyuuveda bimuju۳, sajayada
Jesús, sireda sajomutuniy dera babyi
variy, sanubesubeda ji ۳ta dera variy.
26ॸRa۳ticheyada ji ۳ta ru۳ro۳ ti ۳ta۳ju۳ variy.
20
Jesús mi ۳sadeda nada ni ۳sipyuryijyu۳be
27ॸSaramiryi ۳jadanumatiy Jesús jadchiy,
nanusiityari ۳jada ji ۳ta danu۳ju۳y
ni ۳sipyuryijyu۳be jadchiñi ۳. ͮ͑ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
subeda variy: “¡Ya۳jantyutyate na۳y,
Davyíbe jasi ۳!” 28ॸSajayadanumatiy Jesús
rorivyimu, nani ۳deda ji ۳ta ni ۳sipyuryijyu۳be
simu, Jesús jteda variy nadiva: “¿Sa۳da
jachipiya۳ dyetya raryi jvaay daryaday?”
Nani ۳teda variy siva: “Joonu, Nutyityu۳.”
29ॸJadchiy ji ۳ta saja۳tyo۳jada raniy
nanuni ۳siy jiñiquejadamu: “Ra۳cha sa۳daju۳
daryatiy sa۳nutuva۳chu simu Ju۳denu.”
30ॸRamutteda ji ۳ta nanuni ۳siy variy,
nanudiyada ji ۳ta tariva variy. Su۳teda ji ۳ta
Jesús jamiryamu variy nadiva: “Ne
sa۳na۳datyataniy ti ۳ra.” 31ॸNada ji ۳ta
tu۳chunuvejadara sa۳ticheyada ru۳ro۳ ti ۳ta۳ju۳
variy.
Jesús mi ۳sadedani ۳ vanu niquejasa۳bay
32ॸRiya۳danumatiy Jesúsveda jadchiy,
mityamusiy ruuti ۳ta۳da ji ۳tani ۳ vanu
niquejasa۳bay, bayantuti ۳bay simu Jesús.
33ॸJatyasi ۳numatiñi ۳ bayantu, saniquejada
vanubay variy rivasiy. Rityi ۳tta۳da ji ۳ta
nijya۳nvajyuuveda varirya, riñiquejada
variy: “Ne ti ۳ diyada tariva darya
jvaayada Irayénuveda cabyimu.”
34ॸVaryisévuvedabay ji ۳ta niquejada
variy: “Bayantu nutyityu۳ jtedamu sani
jatyatityiryi bayantuveda
nijya۳nvavyasiy.”
Jesús jantyutya۳da riy
nijya۳nvajyuuvedabay
35ॸSarupityityiyada Jesús variy ti ۳ta۳ju۳
vicha۳da cabyiva, rorivyiñu cabyiva
jarye. Sadatyanunumaya۳jada ji ۳ta
riintye۳ryanijyovimu, satu۳chutityiyadara
samitu۳choda Ju۳denu nusu۳yadanchiy,
sami ۳saniñu۳yadantiryi jdiva۳jnuvavyeda
ti ۳ta۳ju۳ntiy, ti ۳ta۳ju۳ rityi vichanu۳yada
vadiiryo۳vavyeda. 36ॸSadiyadanumatiy
21
Jesús ruuva nijya۳nvajyuuveda,
sa۳ntyutya۳da variryi, jiryatiy rivyicha۳da
jarupantasavay, jantyuyani ۳miy jarye,
ta۳jnu۳tyiñi carni ۳rumiy ne jnu۳tyi ۳tavay.
37ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva yisa۳
datyavabe: “Jasinrya rajuura jatojadaju۳,
jvaavye ji ۳tamu۳y ne rajuuvay. 38ॸRamuni ۳
jirya۳jachiñu۳y siva jatojadaja۳mi ۳, sa۳tidye
jpa۳ riy jvaavye yivaajyomuju۳.”
Jesús jaryeta۳da riy vu۳yaju۳y
vaduvyedabay, danu۳ju۳y rinchaju۳,
sansu۳byimijyu۳
(Márcu 3.13-19; Dúcasiy 6.12-16)
10
1ॸSanatuyada ji ۳ta variy yimuju۳
riy yisa۳ datyavabe jiryatiy
rivyichanu۳yada vu۳yaju۳y vaduy, danu۳ju۳y
rinchaju۳ daryi. Sasa۳yada ji ۳ta datya۳da
variryi, ratatiy rirya۳jatyanumaya۳ riy
bayantuveda jamirya vichavay
nijya۳nvavyasiy; rirya۳mi ۳saniy ratantiryi
jaryedo jdiva۳jadatavantyi, ʮфӕЙ͑ҡ‫ڏ‬
savay jarye ruusa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. 2ॸDaryani ۳ ji ۳ta
ravicha۳da jivye jtya vu۳yaju۳y
nusu۳byimibe, danu۳ju۳y rinchaju۳:
munatya Siimyó۳bay jiryatiy ru۳tachara
Pyítruni ۳, jadchintyi sataryi ۳ Antrésibe,
Sebedévubay denuju۳be Santiyácubay,
sataryi ۳ Juánbatya. 3ॸJadchintyi
Vedípebe, Bartodomévubay,
Tumásabay, Matévubay jarye jiryatiy
criquiy jmutya۳nubañi ۳, Santiyácubay
jarye jiryatiy Ajéñubay denubañi ۳,
Tadévubay jaryentiy. 4ॸJadchintyi
Siimyó۳bay jiryatiy ru۳tañu۳yada jaryi
vani ۳ra niquerabañi ۳, Judásiy Iscaryótibe
jarye jiryatiy samityasiiñu۳yadani ۳ Jesús.
Jesús jpa۳jada riy yisa۳ datyavavyedabay
rirya۳tidye datyanunumaya۳
(Márcu 6.7-13; Dúcasiy 9.1-6)
5ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta Jesús riy jivye vu۳yaju۳y,
danu۳ju۳y rinchaju۳, su۳teda variy ruuva:
“Ne jirye۳jiya ruumu jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi, mitya, daryantyamu۳y
ͅҡŃԮӕॷ9ٍॷ10
ne jirya۳jay Samáriya ja۳nvay vicha۳damu.
6ॸJirye۳jiya ji ۳ta ruumu Irayénuveda day,
jiryatiy caravye Ju۳denuvasidyeryi.
7ॸJirye۳jiya tu۳chuvay: Ratuudiñuma
Jarichumuvichi ۳ nusu۳yada.
8ॸJirya۳mi ۳saniryi jdiva۳jnuvay, diibyimiy
jarye jirya۳nubesityaniy, jirya۳pu۳y
vatajo۳ju۳vyevyasirya jivyatajo۳ risa۳ju۳ntiy,
jirya۳jatyantiryi bayantuveda
nijya۳nvavyasiy ti ۳ta۳ju۳ntiy. Daryatiy
jiryi ۳mutya۳jasiy mityara datya۳da,
daryaday jirya۳mi ۳saniy mityantidye.
9-10ॸNe jirya۳jtu tara, ne vinu criquiy
surraday yimu, dantyamu۳y ne dusuuy,
dantyamu۳y ne dajajyu۳y sujacya۳,
dantyamu۳y ne saapatu, dantyamu۳y ne
ruvese mitya, tapi sava۳tasara ju۳vaañu
daryaju۳ra jimyi ۳sara. 11ॸMirya
vicha۳damuni ۳ttyi jirya۳jay munatya,
varimyata rorimyimyu, jirya۳va۳ta jasiy
sana۳cho۳ nijya۳mi ۳ samiy jachityi ۳, jasityi
jirya۳ma۳cho۳ jiryechipyatedasa۳ra۳ju۳.
12ॸJirya۳numatiy jay rorivyimu,
jirya۳mu۳chuvesiryi raja۳nvay: ¡Samirya
vichasara jiryejyu۳! 13ॸRiryityi vichasara
samirya jachityavay, ra۳day ma۳cho۳sara
samirya vichasa۳da variy rijyu۳;
riryityimyu۳ ne vichasara samirya
jachityavay, ra۳day ta۳rya samirya
vichasa۳da jiryimuju۳ntiy. 14ॸMi ۳ni ۳tyimyu۳
ne ra۳diryeru۳y jirye, dantyamu۳y ne
rirya۳tuva۳churu۳rya jiryeñiquejada,
jirya۳numatiy sipyatay rivyicha۳damusiy,
jirya۳muchutya jiryeñumutuvasirya
rirujuu riñijyu۳. 15ॸRi ۳tatye si ۳tenu jiryiva:
Jachi ۳ntyava۳ju۳ day ra۳cha Sodóma
ja۳nvajyu۳, Comórra ja۳nvajyu۳ jarye,
Ju۳denu paruta۳da rundamu, rivyicha۳da
ja۳nvamyusiy jiryatimyu۳ ne ridyiryeru۳y
jasiy jirye.”
Jesús datyadoda jarupanta۳danchiy
(Márcu 13.9-13; Dúcasiy 21.12-17)
16ॸ“Jirya۳jnu۳y,ri ۳pa۳ ji ۳ta jirye nu۳tyu
ra۳si ۳miy jmyiryajuu cabyimuju۳. Ramuni ۳
ͅҡŃԮӕॷ10
jirye۳cha vani ۳ra jachipiya۳vay nu۳tyu
codiy, nu۳tyu ja۳rityudentiy jirye۳cha
tapide vichavay. 17ॸJiryi ۳nu۳tyata۳ta
nijya۳mi ۳jisiyu, tapitya rirya۳ju۳riy jirye
rirya۳tidye jara۳chiy tu۳chujomuju۳ variy
jirye, rirya۳musiye۳ ju۳tye۳ryanijyomu
variy jiryentyi. 18ॸRirya۳tiiy variy
japuvedamuju۳ jiryentyi, ja۳mu
nutyityu۳vedamuju۳ jarye rayadaju۳,
jirya۳tidye tu۳chu vijyo۳mujache ridyiya
raynchiy, rirya۳tidye tuva۳chuntiy
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi.
19ॸRirya۳numatiy sa۳y japuvedamu jirye,
ne jirya۳jachipiya۳ jaryi variy
nu۳tyuramusiy jirya۳nique, nu۳tyuramusiy,
tapi jirya۳jmutya۳ variryundamura
niquejada jirya۳tidye nique. 20ॸTapi ne
jirya۳nique jidyirya day, Vu۳jye۳ Ju۳denu
Jnutu ji ۳ta ra۳nique jiryimusiy. 21ॸNijya۳mi ۳
ra۳sa۳ryi jityeryi ۳veda rirya۳tidye munu
variy jasiryi, tavañi ۳day ra۳sa۳ryi
jidyedyeñu day rirya۳tidye munu
varintyiryi, tavay ji ۳ta ra۳nubesumiy
jijye۳myi jiyaro۳ju۳, rirya۳tidye munu
varintyidyeryi. 22ॸJirya۳vichasara
javittyuchavay variy ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳,
ri ۳tya jiyadaju۳. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy
sa۳jachi ۳nichara ta۳rijyu۳ raju۳yu, sadiiyada
sa۳ra۳ju۳, sa۳day ramityasara variy riva.
23ॸRirya۳numatiy jarupanta
tavicha۳daquimu jirye, jirya۳bay
tavicha۳damuju۳ntiy, tapi ri ۳tay si ۳tenu
jiryiva: Ne jirya۳ramiryi ۳ ti ۳ta۳ju۳ Irayé͑ӕ‫ڏ‬
veda vicha۳diva, Nijya۳mi ۳denu
jti ۳jadajisiy.
24ॸNe savichasara sisa۳ datyi ۳ jaryiñu۳
simusiy jidyetyanu۳, dantyamu۳y
muchechiy jaryiñu۳ simusiy jipyatru۳.
25ॸRasa۳ra۳numa ji ۳ta sa۳cha sisa۳ datyi ۳
nu۳tyu jidyetyanu۳, muchechiy jarye
ra۳cha nu۳tyu jipyatru۳. Riryityi jtay
raynchiy: Bayantumiy nutyityu۳, jiryatiy
rañi ۳cha rorijya۳mi ۳, ta۳ jaryivya۳ju۳
rirya۳javityiye۳chara jirye, jiryatiy
raryorimyu vichavay jirye.”
22
Jesús datyadoda chi ۳ra
vu۳ryichuvu۳chara, chi ۳
(Dúcasiy 12.2-7)
26ॸ“Ramuni ۳ ne jirya۳suvu۳ryi nijya۳nvay,
tapi ne taradera ra۳ma۳cho۳ Ѹ̲ɗֆ̲ӕҡ͑ӕ‫ڏ‬
sara, mitya; ti ۳ta۳ju۳tidye ra۳chasara
dityanusara; dantyamu۳y ne ra۳ma۳cho۳sara
tara dutyasara, ti ۳ta۳ju۳ ra۳chasara
datyasara. 27ॸJiryatiy ri ۳tañu۳ֆ͑ӕЙΎËӕ‫ڏ‬
dimu jirye, jirya۳tu۳chu vindyamura;
jiryatiy jiryetyuva۳chu cucuye۳yadamu
tara, rani ۳ ji ۳ta jirya۳tu۳chu vijyo۳mujache
day. 28ॸNe vurya۳suvu۳ryi jivye jiryatiy
ru۳varya vu۳vyu۳, ne vana۳y rirya۳jvay
variñi ۳ vu۳beyanu. Vurya۳ntya suvu۳y ji ۳tani ۳
ni ۳tiy parutasara jiidatyo۳muni ۳ vu۳beyanu
vatajuu vu۳vyu۳ta. 29ॸRajuura criquivyitya
samurichevay danu۳ju۳y vachuchijyu۳y,
dañumamu۳y ne saju۳u۳y ti ۳qui vachuchiy
tenu mucadincha Vu۳jye۳ va۳ta۳da
niya۳resiy. 30ॸVuryi ۳no۳jasiy jarye
suranusara ti ۳ta۳ju۳ saju۳ Ju۳denu day.
31ॸRamuni ۳mu۳y ne vurya۳suvu۳y; vu۳ñi ۳ ji ۳ta
murichevay jaryi ruumusiy
vachuchimyi.”
Jesús datyadoda rinchiy rityi tu۳chusara
vijyo۳mujache sayadaju۳
(Dúcasiy 12.8-9)
32ॸ“Ramuni ۳, ni ۳tiy tu۳chu vijyo۳mujache
nijya۳nvavya: Ray ji ۳ta datyani ۳ Jesús,
daryaday ra۳tu۳chu siva Rajye۳
Jarichumuvichi ۳ntiy: Ray datyani ۳ jiñu.
33ॸMi ۳nintyi ji ۳ta ra۳tu۳chu nijya۳nvavya
raynchiy: Ne radyetyani ۳ Jesús,
daryaday ra۳tu۳chu siva Rajye۳
Jarichumuvichi ۳ varintyidye: Ne
radyetya dañi ۳ jiñu۳ day.”
Rirya۳mityasiiy nu۳ñi tevajyuu Jesúsnchiyu
(Dúcasiy 12.51-53; 14.26-27)
34ॸ“Ne jirya۳jachipiya۳sara riti ۳jada ra۳tidye
barya samirya vichasa۳da jirya mucadimu.
Ne riti ۳jada samirya vichasa۳da bayadaju۳,
23
vinu jchityitya۳ta ju۳vedaju۳ ji ۳ta day.
35ॸRi ۳deda ji ۳ta daryaju۳ sa۳tidye jiyaro۳nu
vanuni ۳ jijye۳, vatura ji ۳ta ra۳jiyaro۳nu nada
yino۳da day, nana۳si ۳ntu ji ۳ta ra۳jiyaro۳nu
nada jidyesedantidye. 36ॸRirya۳mityasiiy
sarorimyu vichavay vanuyu. 37ॸNi ۳tiy
va۳tasara jaryi rimusiñi ۳ jijye۳, varimyata
su۳no۳da, ne sasa۳ra۳ rachiityari ۳sa۳da;
daryaday ni ۳tiy va۳tasara jaryi rimusiñi ۳
jidyenu, varimyata sadetu, ne sasa۳ra۳
rachiityari ۳sa۳dantiy. 38ॸDaryadantyi,
ni ۳timyu۳ ne sa۳nichujaya۳ ji ۳tara jicyurusiy,
jiryatiy sabay nu۳tyu diiñuyu, ne sa۳riryi ۳
variñu۳darya ta۳riy jivyicha۳danu۳day,
sa۳tidye siityari ۳sara varirye, ne sasa۳ra۳
rachiityari ۳sa۳da. 39ॸNi ۳day ji ۳ta jiryatiy
sasaryera yinu۳yada, sa۳pa۳chitya mityara.
Ni ۳day ji ۳ta jiryatiy sa۳pa۳chitya rayadaju۳ra
yinu۳yada, sa۳day saryesara varintyirya.”
Jesús datyadoda jiryatiy Ju۳denu
murichedodara samiy
vichasa۳da murichirya
(Márcu 9.41)
40ॸ“Ni ۳day ji ۳ta jiryatiy sani dirye jirye,
daryaday sadirye variy ramusintyidyerye;
ni ۳tiy ra۳dirye varirye, sa۳dirye
varintyidyeñi ۳ jiryatiy su۳pa۳jada jiyuju۳ ray.
41ॸNi ۳tiy ra۳diryeni ۳ Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ jiryatiy
satu۳chu Ju۳denunijyu۳, sa۳jmutya۳sarara
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ murichedoda. Daryaday
ni ۳tiy diryeni ۳ vanu vase vichara jiryatiy
savichasara vase jvaarya, sa۳jmutya۳sarara
vase vichasa۳da murichirya. 42ॸġфֆĀ‫ڏ‬
ntyi mi ۳nintyi jatutaniy vinu sudoja۳an ۳ i۳
ti ۳quidera jivyetyenu, jiryatiy savichasara
rachiityari ۳nu, ri ۳tatye si ۳tenu jiryiva: Ne
sa۳carera jimyurichenusa۳da riva.”
Ruuti ۳jada Juán Bautístabay
jpa۳vabe simu Jesús
(Dúcasiy 7.18-35)
11
1ॸSadatyadodanumatiy Jesús riy
yisa۳ datyavavyedabay vu۳yaju۳y
danu۳ju۳y rinchaju۳, saya۳da ji ۳ta jadchiy
ͅҡŃԮӕॷ10ٍॷ11
sa۳tidye datyanunumaya۳, sa۳tidye
tu۳chunumaya۳ risa۳ju۳ rivyicha۳damu.
2-3ॸSatuva۳chodanumatiy Juán Bautísta
tanuvu۳nujovimusiy ranchiy sivaayada
Ju۳denu jaryeti ۳ Crístu, su۳pa۳jada ji ۳ta riy
yisa۳ datyavavyeda simu, rirya۳tidye
jtaja۳nuni ۳: “¿Jiñi ۳viy jiryatiy yatiche
jti ۳jada, varimyata nu۳ryi nutuyasiy
ti ۳jiju۳ntiy?” 4ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús riy:
“Jirya۳tu۳chunuve siva Juán ranchiy
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy jiryetyuva۳chura, jiryedyije
risa۳ju۳ riva. 5ॸRu۳nu۳yasumiy
ni ۳sipyuryimyi, canuya۳sivyeda jarye
rupi, vatajo۳ju۳vye jarye mi ۳sa,
tu۳yupuryimyi jarye tuva۳chu, diibyimiy
jarye mi ۳sa۳sumiy, jantyuyadavay jarye
tuva۳chusarara samitu۳choda. 6ॸJu۳denu
jmu۳tyasi ۳ ji ۳ta sa۳cha ni ۳timyu۳ ne
sa۳casinu۳ya۳ rachiityari ۳sa۳dajisiy.”
7ॸRiya۳danumatiy Juánbay
siityari ۳vavyedabay, sajo۳ta۳da niquejada
Jesús nijya۳nvavya Juánbaynchiy
varintyi: “¿Ta۳rana۳cho۳ jiryevya۳tanuveti
tajityomu, ta۳rana۳cho۳? ¿Jiryeyati vinu
jirya۳tidye diñuve riva jiryatiy
ranuvatyaja۳ riichora vachuy?
8ॸ¿Ta۳rana۳cho۳ jiryeyati variy, ta۳rana۳cho۳?
¿Jirya۳tidye diy siva nijya۳mi ۳ vasidyajay
sujatyi ۳ day? Ne jiryi ۳nu۳y, rityi vichasara
vasidyajay sujatyavay, riñi vichasara
ja۳mu nutyityu۳ rorimyu. 9ॸ¿Ta۳rana۳cho۳
jiryeyati variy, ta۳rana۳cho۳? ¿Jirya۳tidye
diy siva Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ day? Jo,
jaryivya۳ju۳ Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ jiyadaju۳teni ۳.
10ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta sani ۳cha jiryatiy nu۳chara
sanchiy:
Ri ۳pa۳ ji ۳tani ۳ raynsu۳byi jimyo۳muju۳,
sa۳tidye jdutyara nú۳ yajiju۳.
11ॸRi ۳tay ji ۳ta si ۳tenu jiryiva: Ne ti ۳
nubesumiy jaryiñu۳ Juánmusiy, jiryatiy
vaturu۳myusiy rupi ۳ni ۳. Dañuma sani ۳cha
jaryiñu۳ Juánmusiy, mi ۳ni ۳tyi vichasara
rirya۳rijyu۳ játarya Jarichumuvichi ۳
siityari ۳vamyusiy. 12ॸJuán Bautísta
rundamusiy ji ۳ta, diyesa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳,
ͅҡŃԮӕॷ11
rapana۳tyityi Jarichumuvichi ۳ nusu۳yada,
nijya۳nvay panavye ji ۳ta rañi ju۳riy
vani ۳ravarya. 13ॸTapi ru۳vatadoda ji ۳ta
Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe tu۳choda ji ۳tyaju۳
Ju۳denu nusu۳yadanchiy, MuyuséѸɗ¡ľ‫ڏ‬
myusiy, Juán Bautísta sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
14ॸJiryetyi tuva۳churu۳y ramu, ni ۳ni ۳ Juán
sani ۳cha Edíyasiy jiryatiy sa۳jti ۳sara.
15ॸJiryetyuva۳chuta۳ta tu۳yutavay.
16-17ॸ¿Nu۳tyura ni ۳ta ra۳jtay riñijyu۳
nijya۳nvay jijyomu, nu۳tyura? Riñi ۳cha ji ۳ta
nu۳tyu deramiy pudásamu ma۳savay.
Rityiyi ۳saru۳yadamu jityu۳chuta
jityevavyayu: Dañuma nu۳ñi ruudiye۳
jiryejyu۳, ne jiryerye۳ya۳ru۳y nta variy.
Dañuma nu۳ñi sutyaniy nu۳tyi diibyituunu
jna۳yadamu nta, ne jiryi ۳na۳ryu۳y nta variy
ranchintyi. 18ॸDarya ri ۳tay, jiryatiy su۳deda
Juán jmyichara jnurara, ne si ۳byeda,
dantyamu۳y ne sa۳toda. Ru۳teda variy
sanchiy: Bayantu siva. 19ॸSiti ۳jada ji ۳ta
Nijya۳mi ۳denu ne jmyichara jnurara,
jiryatiy ri ۳myiñu۳y, ra۳tu jarye risa۳ju۳,
ru۳tay variy raynchiy: Ta۳ jaryi
jibyedajachi ۳ni ۳ day, niyu۳yadacanuy
risa۳ju۳ni ۳, ni ۳ni ۳day criquiy jmutya۳vay
jaamyicyu, jiryatiy juuchatavaryi.
Dañuma ravichasara vase jvaayada
jiryatiy Ju۳denumusiy datya۳damu
jvaacharara.”
Jesús datyadoda tuva۳chu۳sa۳minchiy
(Dúcasiy 10.13-15)
20ॸJadchiy ji ۳ta sajo۳ta۳da Jesús tu۳chuta۳da
riy vicha۳da ja۳nvay, jasityi sivaañu۳yadara
mityamusiy ju۳dejada, jiryatimyu۳ ne
ripyaru۳ryu۳y riva va۳cha jachipiya۳jada
variy. 21ॸ“¡Acuu, jiryeñijyu۳ Curasí ۳ ja۳nvay!
¡Acuu, jiryeñijyu۳ Betsáyina ja۳nvay! Tapi
raryityi jvaayada Tíru ja۳nvay cabyimura
rivaayada ti ۳ttasara nu۳ҡֆӕʮɗфֆľнӕľ¡ֆɗ‫ڏ‬
mutiy rivaayasiy daryantiy, ta۳riñuma
riryi paru۳yada riva va۳cha vicha۳da, riryi
dityadoda varirya jiñuvayada riva
jiryatiy riryimya۳sa varivyunujay
24
sujatyavay pupujurunube. Sitú۳ ja۳nvay
jarye raryi jvaayada daryantidye.
22ॸRi ۳tatye jiryiva: Jachi ۳ntya۳da ra۳cha rijyu۳
Tíru ja۳nvay, Sitú۳ ja۳nvajyu۳ jarye
jiryimusiy, juuchuveda murichenutadeda
rundamu. 23ॸ¿Va۳, jiryeque Capernavú۳
ja۳nvay? jiryi ۳tay vidye jirye۳ËȍʮѸӕ̲ɗ͑ɗ‫ڏ‬
chavay jarichumuju۳ day. Jiryedye day
ra۳chava۳ jmusanichavay jiidatyo۳muju۳
cay. Raryityi jvaachara daryaju۳ Sodóma
ja۳nvay cabyimura mityamusiy ju۳dejada,
daryatiy rivaayasiy jiryequebyimu, raryi
ma۳cho۳jada Sodóma diyesa۳ra۳ju۳. 24ॸRi ۳tatye
jiryiva: Jachi ۳ntyava۳ju۳ day ra۳cha Sodóma
ja۳nvabejyu۳ ʮӕӕËȍӕԮľĀ̲ӕфɗËȍľ͑ӕҡ‫ڏ‬
deda rundamu jiryimusiy.”
Samusuyada Jesús: “Jirye۳ntya jniy rimuju۳
jirya۳tidye datyara si ۳tenu jiituyada”
(Dúcasiy 10.21-22)
25ॸVariryundamu ji ۳ta saniquejada
Jesús: “Ri ۳chana۳tyate ji, Ye۳ye۳, jarichu
Nutyityu۳, jiryatiy mucadi Nutyityu۳ jarye
risa۳ju۳ ji, jiryatiy jidyutya۳dara jirya
datya۳da rirya۳jisiy mityamusiy datyavay,
datya۳da jachityavay jarye. Jidyityadoda
ji ۳ta datyi ۳sa۳mimyura. 26ॸJo, Ye۳ye۳, jiryatiy
samiy jvadichara jidyiya darya.”
27ॸSu۳teda ji ۳ta variy nijya۳nvavya:
“Sasa۳mya۳ ji ۳ta rajye۳ ti ۳ta۳ju۳ ray. Ne ti ۳
datya chi ۳ra sani ۳cha sadenu, chi ۳, vinu
rajye۳ datya, dantyamu۳y ne ti ۳ datya
chi ۳ra sani ۳cha rajye۳, chi ۳, vinu sadenu
datya, ni ۳ jarye jiryatiy sadityanuru۳ñi ۳.
28ॸJiyuju۳ rimuju۳ jirye ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
paru۳cha۳riy jvaatyityivye jirye, jaryi
tiityavay risa۳ju۳ jirye, ra۳day jiitutyaniy
variy jirye. 29ॸJirya۳jmutya۳ nu۳tyu
datyanu۳ ray, jirya۳tidye datyara samiy
vichasa۳da rimusiy, jiryatiy ravyichasara
tapide jvaarya, ravyichasarantiy nu۳tyu
jantyuyani ۳ rajechimyu. Jirya۳day sarye
varirya jiituyada jiryejechipiya۳jadamu.
30ॸTapitya radyetyadoda ji ۳ta ne surra
day, ratyiityatadeda jarye ne jinra.”
25
Jesúsjsa۳ datyavavyedabay
rotyatityiyadara jaruusibyi
jiituyada rundamu
(Márcu 2.23-28; Dúcasiy 6.1-5)
12
1ॸVariryundamu ji ۳ta
riryamiryi ۳jada Jesúsveda
racabyimu jaruusiñi ۳. Jiryatiy rijechi ۳jada
sisa۳ datyavavyeda daryaju۳, rijyo۳ta۳da
rotyatityiyada jibyedaju۳ra jaruusibyi
variy. 2ॸRidyiyadanumatiy VaryiséԮӕԮľ‫ڏ‬
dabay riva, ru۳teda variy siva Jesús:
“Ya۳jnu۳y, yisa۳ datyavay jvaarya jiryatiy
ju۳bachara jiituyada rundamu
jvaayadaju۳ra.” 3ॸSu۳teda Jesús variy ruuva
Varyisévuvedabay: “¿Ne jiryeñiquettara
catera padye didye, nu۳tyura sivaayada
Davyíbe sajachi ۳jadanumatiy, nu۳tyura?
yisa۳ vichavabetya. 4ॸNu۳tyuramusiy
sajayada Ju۳denu rorivyimu,
nu۳tyuramusiy, si ۳byeda ji ۳tara pa۳, jiryatiy
ribeñu۳yada Ju۳denu jiyadaju۳ra, jiryatiy
ju۳bachara riibyedajisidyerya, daryaday
ju۳bachara rijyu۳ sisa۳ vichavabejisiy
varintyidyerya, jiryatiy vinu caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda jbyedaju۳ rani ۳cha pa۳ day.
5ॸ¿Daryantyamu۳y ne jiryeñiquettara
Muyusésibe nu۳rya Ju۳denu jtedamu day,
nu۳tyuramusiy ruuvaañu۳yada caserdóҡľ‫ڏ‬
vyedabay Ju۳denu rorivyimu,
nu۳tyuramusiy, jiituyada rundamu? Ne ti ۳
jiyasayada riva varidyeryi. 6ॸRi ۳tatye ji ۳ta
jiryiva: Sani ۳cha ti ۳qui nijya۳mi ۳ jiyu,
jiryatiy jaryiñu۳ ramusiy Ju۳denu roriñi ۳.
7ॸJiryetyi datya۳da ta۳ra ránique jirya
niquejada: Radyiryu۳y ji ۳tara jantyutya۳da,
ne vinu jiryatiy ru۳ntatya yasi ۳ rimu,
jiryeryi jiyasayadava۳ riy jiryatimyu۳ ne
jiyasayadatavadyeryi. 8ॸTapi Nijya۳mi ۳denu
ji ۳ta jiituyada runda ja۳mi ۳ day.”
Vanu jomutu susa۳ñubaynchiy
(Márcu 3.1-6; Dúcasiy 6.6-11)
9ॸSaya۳daji ۳ta Jesús jadchintyi,
sajayada riintye۳ryanijyovimu variy.
ͅҡŃԮӕॷ12
10ॸMityamusiy savicha۳da nu۳ vanu
jomutu susa۳ñubay jasiy. Ruutaja۳doda
ji ۳ta variñi ۳ Jesús: “¿Samiryavidye
Ju۳denu diya mi ۳sadeda jiituyada
rundamu, varimyatamu۳y ne?” Riñi
jachipiya۳jada tu۳chuta۳da rivani ۳.
11ॸSu۳teda Jesús variy ruuva: “¿Mi ۳ra
jiryetyenu, ti ۳quide jasi ۳ti ۳, mi ۳, saryityi
ju۳u۳y sa۳si ۳ jiituyada rundamu
vataju۳vimu, nevidye sa۳sipyata variy
ravimusiñi ۳? 12ॸ¡Ta۳ jaryivya۳ju۳ Ѹ̲ӕфɗ‫ڏ‬
chevay nijya۳mi ۳ simusiy jasi ۳! Ramuni ۳
samirya Ju۳denu diya vurya۳jvaarya
samirya jvaayada jiituyada rundamu.”
13ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda Jesús siva jomutu
susa۳ñubay: “Ya۳ratyara jijyomutu.”
Saratya۳da vanubay varirya, rata۳rya۳jada
variy yibivaju۳ nu۳tyu rataryarantiy.
14ॸRimya۳seda ji ۳ta Varyisévuvedabay,
rityu۳chudoda variy sayaro۳ju۳ Jesúsyu:
“¿Nu۳tyuramusiy vu۳ryi jvañi ۳,
nu۳tyuramusiy?”
Jesús jto۳tadedara Ju۳denu niquejada
jiryatiy Isayíyasibe jtosirya
15ॸSadatya۳da ji ۳ta Jesús jiryatiy
ru۳varyu۳yada Varyisévuvedabañi ۳,
sanumuteda variy jadchiy.
Richiityari ۳jada rajuuvay variñi ۳,
sami ۳sadeda ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ variy jasiryi.
16ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva: “Ne
jirya۳datyanu tavajyu۳ raynchiy.” 17ॸRani ۳
ji ۳ta jto۳tadedara Ju۳denuju۳ tu۳chu۳bay
niquejada, Isayíyasiy jtyati ۳bay, jiryatiy
saniquejada:
18-21 “Jirya۳jnu۳ñi ۳ ramyuchechiy
jaryetasi ۳, ravya۳tasi ۳ samiy
jvadichi ۳ radyiyani ۳. Ra۳day bay
ri ۳ntu siva, sa۳day tu۳Ëȍӕфф̲ֆӕ‫ڏ‬
richedoda nijya۳nvajyu۳. Ne
sa۳nique nta, dantyamu۳y ne
sa۳sa۳ñe۳ya۳, dantyamu۳y ne ti ۳
ra۳tuva۳chu vijyo۳mujachera
saniquejada. Ne sa۳patara
tanchedu jiryatiy mururyara,
ͅҡŃԮӕॷ12
dantyamu۳y ne saryi jiryichara
no۳no۳Ѹɗɗֆʮɗфֆҡɗֆʮфֆɗф͑ӕԮ‫ڏ‬
chíityityi, rarundasa۳ra۳ju۳tiy
sa۳vuunu vase jvaayadata ti ۳ta۳ju۳ra.
Rirya۳ntuy nijya۳nvajyuu variy
sa۳ntyutya۳dajiju۳.”
Rityu۳chuta۳dani ۳ Jesús: “Sajatyasarariy
bayantuveda nijya۳nvavyasiy bayantu
nutyityu۳ vanu۳yadata”
(Márcu 3.20-30; Dúcasiy 11.14-23; 12.10)
22ॸJadchiy ji ۳ta ruuti ۳ta۳da Jesúsmuju۳ni ۳
vanu bayantuti ۳bay jiryatiy ni ۳sipyuryiñi ۳,
niquejasa۳ risa۳ju۳ni ۳. Sami ۳sadeda ji ۳ta
variñi ۳ sa۳tidye nique variy niquejasa۳bay,
su۳nu۳yasubeda ji ۳ta varintyi. 23ॸRityi ۳tta۳da
ji ۳ta nijya۳nvabe variñi ۳, ruutaja۳doda
variy: “¿Neviy ni ۳ sani ۳cha Davyíbe jasi ۳
jiñu day?” 24ॸRityuva۳chodanumatiy
Varyisévuvedabarya ruutaja۳doda,
ru۳teda ji ۳ta variy ruuva: “Vinu bayantu
nutyityu۳ Satanásimyusiy sani
jatyajaya۳sara jiñu vanuriy bayantuveda
nijya۳nvavyasiy.” 25ॸSadatya۳danumatiy
Jesúsra rijechipiya۳jada, su۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “Riryiñumatiy panaryi ۳
jiñique۳yadamu curaca nijya۳nvay nu۳ñi
riy jiñijyu۳, rirya۳raay variyu, mityanuma
ra۳ma۳cho۳ rivyicha۳da variy;
vicha۳daja۳nvay jarye ra۳ju۳raay varintyiyu.
Varimyata rorijya۳nvantyi, riryiñumatiy
panaryi ۳ jiñique۳yadamu nu۳ñi riy
jiñijyu۳ntidye, ne riryichuru۳y variy.
26ॸDaryaday ravicha Satanásiy
nusu۳yadamuntiy; riryityi panaryi ۳
jiñique۳yadamu Satanásivyeda
jiñijyu۳ntidye, ¿nu۳tyichiñuma ra۳suru۳y
sansu۳yada varintyi, nu۳tyichiy?
27ॸRaryityi jatya Satanásimyusiryi
bayantuveda, ¿chi ۳ vanu۳yadata
фɗʮľҡֆѸфʮɗфֆľҡֆľԮĀֆľфֆɗ¡ֆ͑ҡӕ‫ڏ‬
*॰12.31 Jiryatiy ru۳teda Varyisévuvedabay: “Sani jatyasara Jesús riy bayantuveda
nijya۳nvavyasiy, bayantuveda nutyityu۳ Satanásimyusiy,” rirya۳vityiye۳yada variñi ۳ Ju۳denu
Jnutu.
26
veda nijya۳nvavyasidye, chi ۳? Ramuni ۳tiy
rirya۳Āɗҡֆ͑ӕʮɗфֆľҡֆľԮфֆʮɗфֆľËֆф‫ڏ‬
yada. 28ॸRay ji ۳ta raryi jatya Ju۳denu
Jnututa riy bayantuveda nijya۳nvavyasiy,
ranuma Ju۳denu nusu۳yada rañi jti ۳
jiryimu. 29ॸ¿Nu۳tyuramusiy ti ۳ jayadasa۳ra۳
ravimu saroriy vanu vanu۳rya nu۳tyu
savichasara bayantu nutyityu۳,
nu۳tyuramusiy? Ne saryi jay ya۳tidye
so۳varya sabarya variy, tetya
sapuchusa۳siy munatyayu. Rivasiy ji ۳ta
sa۳so۳varya sabarya.
30ॸMi ۳ni ۳tyimyu۳ ne vichasara risa۳
jvaañu, savichasara ji ۳ta rayaro۳ju۳;
daryadantyi mi ۳nintyimyu۳ ne
jmu۳tyaru۳rye, jiryatiy rañi
ju۳tye۳ryaniryu۳ryi nijya۳nvay, su۳resara
variryi. 31ॸRamuni ۳ ri ۳tay jiryiva: Sa۳ф̲ɗ‫ڏ‬
tyaniy Ju۳denura juuchuveda ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvavya, ti ۳ta۳ju۳ rirya۳vityiye۳yadiva
jarye; vinu rityi javityiye۳ñi ۳ Ju۳denu
Jnutu, ne sa۳ramityaniy Ju۳denu
ruuvara.ॹ* 32ॸMi ۳ni ۳tyi ra۳nique sayaro۳ju۳
Nijya۳mi ۳denu, sa۳ramityaniy mitya
rajye۳rya. Mi ۳nintyi ji ۳ta ra۳nique sayaro۳ju۳
Ju۳denu Jnutu, ne sa۳ramityaniy mityara
saniquejada, ne vinu diye, dantyamu۳y
ne ju۳na۳reju۳.”
Jesús datyadoda:
“Vu۳dyetyara ni ۳nu rajomusiy”
(Dúcasiy 6.43-45)
33ॸ“Jirya۳ntyadatya samiy
vu۳vyichasa۳danchiy, nu۳tyu ni ۳nu, raryityi
vicha samiñu, darya samijyo raryicha
rajontidye; raryityi vicha nicyara۳ñu,
darya nicyara۳jyo raryicha rajo
varintyidye. Tapi vu۳dyetyara ni ۳nu nu۳ñi
rajonchiy daryaju۳. 34ॸ¡Codityevay
rapu۳ryamiy! ¿Nu۳tyichiy jirya۳nique
samirya tara, nu۳tyichiy? jiryatiy
27
nicyara۳myi daryaju۳ jirye. Vuryi ۳tosiy ji ۳ta
rasipyatachara niquejada daryaju۳,
jiryatiy vu۳beyada vu۳jechimyura.
35ॸDaryaday sivaachara samiy nijya۳mi ۳ra
samiy jvaayadantiy, jiryatiy rajontay
sajachiy samirya jachipiya۳jadamusiy.
Sivaachara jamirya vicharara va۳cha
jvaayada, jiryatiy rajontay sajachiy
va۳cha jachipiya۳jadamusiy. 36ॸRi ۳tay ji ۳ta
jiryiva: Ti ۳ta۳ju۳ niquejada jiryatiy
vu۳ñique mityara, vurya۳Āֆ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
nura ramurichirya Ju۳Āľ͑ӕ̲ӕфɗËȍľ͑ӕҡ‫ڏ‬
deda rundamu. 37ॸTapi
vu۳ñiquejadamusiy ji ۳ta sa۳jtay Ju۳denu
vu۳ñi ۳cha samivye, varimyata sa۳jtay
vu۳ñi ۳cha nicyara۳myi.”
Va۳cha vichavay jachiñu۳yadara
mityamusiy dityadoda
(Márcu 8.12; Dúcasiy 11.29-32)
38ॸJadchiy ji ۳ta ru۳mutya۳jada Ju۳denu
niquejada datyanuvay tevabe, Varyisé
vuveda tevabe jarye ruusa۳ju۳ni ۳:
“Datyanu۳, nu۳vya۳ta diyada yimusiy riva
mityamusiy dityadoda.” 39ॸSu۳mutya۳jada
ji ۳ta Jesús variryi: “Nijya۳nvay jamirya
vichavay, jiryatiy rityochicharani ۳
Ju۳denu nu۳ҡֆӕфɗҡֆΎËȍɗËȍфʮ̲ӕËȍ͑ӕ‫ڏ‬
vedacanumiryi jivyatuy, riñi va۳tasara
rana۳cho۳ mityamusiy dityadoda. Ne
rirya۳diy ji ۳ta riva mityamusiy dityadoda
day, vinu ra jiryatiy sabayada Ju۳denu
Jonásibenchiy tu۳chodara, ni ۳tiy
vichanu۳yada ta۳riy Ju۳denuju۳ tu۳chu۳.
40ॸTapi nu۳tyu savicha۳da Jonásibe
mumurundamiy ti ۳ta۳ju۳ quiva۳suma vimu,
daryaday sa۳chasara Nijya۳midenu
mumurundamiy ti ۳ta۳ju۳ mucadinubentiy.
41ॸÑíñivye ja۳nvay bayanumiy ji ۳ta
ra۳nubesumiy tamitya rundamu,
rirya۳tidye tu۳chuta riy diye vichavay,
tapi rivyitya paru۳yada variy riva ta۳riy
jivyicha۳da, rityuva۳chodanumatirya
Jonásibe niquejada Ju۳denunchiy.
Dañuma sani ۳cha ti ۳qui vanu jaryi
ͅҡŃԮӕॷ12
datyara simusiy Jonásibe, dantyamu۳y
ne rityuva۳churu۳y diye nijya۳nvay variy
simu day. 42ॸNana۳nubesiy ji ۳ta ranro
nutyityu۳toda bayanu tamitya rundamu,
nana۳tidye tu۳chuta variryi diye vichavay,
jiryatiy naditi ۳jada mucadi
su۳tyeryamusiy, nana۳tidye tuva۳chura
Sadumú۳bay datya۳da. Dañuma sani ۳cha
ti ۳qui vanu jiyu, jaryi datyarava۳ju۳
Sadumú۳bamyusiy, dantyamu۳y ne
rityuva۳churu۳y diye nijya۳nvay ramusiy
simu day.”
Jesús datyadoda bayantu
jamirya vicharanchiy, jiryatiy
sata۳rya۳jada yibivaju۳
(Dúcasiy 11.24-26)
43ॸ“Sasipyatedanumatiy bayantu
jamirya vichara sivasiy vanu,
savu۳taya۳numaya۳ vassatova variy,
sava۳tana۳ya۳ rana۳cho۳ samityo yajiju۳
jasityi sani nta ya۳jiituy. Ne sasarye ji ۳ta
daryaju۳ra. 44ॸJadchiy ji ۳ta sajachipiya۳:
Ra۳ta۳ryava۳ ri ۳bivaju۳ day. Sasaryenuvi ۳
ji ۳tani ۳ vanuntiy, nu۳tyu mitya roriy
nunichara, samiy jdutyasara nta
ti ۳ta۳ju۳ra. 45ॸJadchiy ji ۳ta saya, sapu۳chiy
yisa۳ju۳ riy danu۳ju۳ñijyate bayantu
rapu۳ryamiy, jiryatiy jamirya
vichavavya۳ju۳ simusiryi. Rije ji ۳ta
jivyicha۳daju۳ jasiy siva. Sa۳ma۳cho۳ ji ۳ta
vanu variy jaryi jamiryanu ruumusiy,
ta۳riy jivyicha۳da jiyadaju۳. Daryaday
ra۳chasara rijyu۳ diye vichavay nijya۳nvay
nicyara۳myintyi.”
¿Muvye riñi ۳cha si ۳tenu
Jesús tevay, muvye?
(Márcu 3.31-35; Dúcasiy 8.19-21)
46ॸSaniquejadanumatiy Jesús darya
ruuva nijya۳nvay, mityamusiy nanuvicha۳da
raniñu۳y bimu Jesús jno۳dabay,
sataryi ۳vedabatya, riñi va۳ta۳da sana۳cho۳,
rirya۳tidye tu۳chu sisa۳. 47ॸTi ۳ tu۳choda variy
siva: “Nanuraniy yino۳da bimu,
ͅҡŃԮӕॷ12ٍॷ13
jityeryi ۳vedata, riñi va۳ta jiñe۳cho۳ rirya۳tidye
tu۳chu yisa۳.” 48ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳
tu۳chu۳: “¿Miñu۳ña۳ ri ۳no۳da, miñu۳y? ¿Mi ۳ra
ratyeryi ۳, mi ۳?” 49ॸSaratya۳danumatirya
jijyomutu riñe۳cho۳ yisa۳ datyavavyedabay,
su۳teda variy: “Jiñu۳tyiñada ri ۳no۳da,
jivyetyiryi ratyeryi ۳vedantiy. 50ॸTapi mi ۳ni ۳tyi
jvaaryu۳rya ratiy sava۳ta rajye۳
Jarichumuvichi ۳ jvaayada day, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
ratyeryi ۳ day, ri ۳tyamutu jarye, ri ۳no۳da jarye
ruusa۳ju۳.”
Jesús tu۳choda nuti ۳nchiy
(Márcu 4.1-9; Dúcasiy 8.4-8)
13
1ॸVariryundamu ji ۳ta saya۳da Jesús,
sama۳sanuvejada jmityo۳jiniy variy.
2ॸRiintye۳ryadeda ji ۳ta nijya۳nvajyuuvedabay
simuyu. Pariche su۳musa۳da cartyevimu,
sama۳sanuvejada ravimu variy.
Nijya۳nvajyuuvedabay ji ۳ta rañi radeda
ti ۳cha۳ncha varidye. 3ॸSatu۳choda ji ۳tara
rajuura datyadoda, dityadoda niquejadata.
Su۳teda jidyetyadodamu ruuva:
“Saya۳da ji ۳ta ti ۳qui nuti ۳ nuta۳dana۳cho۳.
4ॸSanta۳damu ji ۳ta raju۳uy ۳ a۳jada ratesiy nú۳va,
riibyesumiñuvi ۳jada ji ۳ta nipya۳tavay
varirya. 5ॸRatesiy jarye ju۳u۳yada ravichu۳
cabyiva, jiryatimyu۳ ne vatanuco
ravicha۳da mucadi jasiy. Varicha۳ra۳ju۳
radipuvesubeda variy jasiy, jiryatimyu۳ ne
vatanuco mucadi jasiy. 6ॸNa۳vapyunumatiy
savicha۳da jiñi ۳ variy, ramu۳mya۳ variy
sadára nutasara, jiryatimyu۳ ne jnutityara
ravicha۳da daryaju۳, ramuni ۳tiy ramu۳yada
variy. 7ॸTasiñi ۳ ju۳u۳yada cariitujnutincha
day, rani ۳ cariitu jo۳ta۳da ja۳vyeda ra۳jisiy
nutasara day, radiryo۳doda variy jasirya.
8ॸTasiñi ۳ ju۳u۳yada samiy mucadimu day,
jasiñi ۳ ji ۳ta rasinteda samirya.
Raja۳vyedanumatiy, ra۳sa۳yada ji ۳ta variy,
tarani ۳ jayada day ra۳sa۳yada taraqui
pachasijyu۳, tarantiy jasa۳ֆĀҡфнӕɗ͑ɗ‫ڏ‬
jyate vu۳yaju۳chijyu۳, tarantiy jasa۳yada
mumuri ۳ vu۳yaju۳chijyu۳ntidye.
9ॸJiryetyuva۳chuta۳ta tu۳yutavay.”
28
Nu۳tyuraju۳ saniquejada Jesús dityadoda
niquejadata, nu۳tyuraju۳
(Márcu 4.10-12; Dúcasiy 8.9-10)
10ॸRityuudiyada ji ۳ta sisa۳ datyavay
variyu, ru۳teda ji ۳ta variy siva:
“¿Nu۳tyuraju۳ ʮɗ͖ɗнӕľĀɗҡֆĀΎĀ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
data ruuva, nu۳tyuraju۳?” 11ॸSu۳mutya۳jada
ji ۳ta variryi: “Jiryejyu۳ ji ۳ta sasa۳yada
Ju۳denu darya datya۳da day, jiryatiy
mityamusiy datya۳da Jarichumuvichi ۳
nusu۳yadanchirya, rijyu۳ ji ۳ta ne sasa۳yada
darya. 12ॸTapi simu jiryatiy tarati ۳ni ۳, sa۳sa۳y
Ju۳denu variy ju۳na۳ntyiñi ۳, rajuura ra۳cha
simu variy. Simusiy ji ۳ta jiryatimyu۳ ne
tarati ۳ni ۳, sa۳so۳vay Ju۳denu variy
simusintyirya jiryatiy simuntidyerya.
13ॸRamuni ۳ ф͖ɗнӕľѸфĀɗҡֆĀΎĀ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
data ruuva, jiryatiy dañuma ru۳nu۳y, ne
ridyi variy tariva; dañuma rityuva۳chu, ne
ridyetya varirya, dantyamu۳y ne
ridyetyaru۳y. 14-15ॸRuumu ji ۳ta, rito۳tanimya۳
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ Isayíyasibe tu۳choda:
Jiryeñi ۳ ji ۳ta ra۳tuva۳chu, tama۳
jirya۳datya varirya, tama۳, jirya۳jnu۳y
rana۳cho۳, tama۳ jirya۳diy variy riva,
tama۳. Tapi ne radatya rijechiy
jivye nijya۳nvay, ne rirya۳datya
variy ramusiy. Rimyutanu
dyetyara jiñi ۳siy, riñuma jnu۳y,
jaryi surra riberya jityu۳yuvudi,
riñuma tuva۳chu, rijechiy jarye jibe
surra, riñuma datyara. Riryityi
datyara, varityi riryijetyara taji
jachipiya۳jada, variñi ۳day raryijetya
ruuvasirya jijyuuchuveda.
16ॸJiryeñi ۳ ji ۳ta Ju۳denu jmu۳tyasavay, jiryatiy
jiryedyi jiñi ۳sitya, jiryetyuva۳chuntiy
jityu۳yuta. 17ॸRi ۳tatye si ۳tenu jiryiva: Rajuu
Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe, vase vichavabe
jarye, riñi diryu۳yada riva jiryatiy jiryedyi
diye riva, tama۳ ridyiyada riva, tama۳;
daryantya, riñi tuva۳churu۳yadantidyerya
jiryatiy jiryetyuva۳chura, tama۳
rityuva۳choda nu۳nrya, tama۳, mitya.”
29
Jesús datyatadedara tu۳choda nuti ۳nchiy
(Márcu 4.13-20; Dúcasiy 8.11-15)
18ॸ“Jirya۳numa tuva۳chu varirya
dityadoda niquejada nuti ۳nchiy.
19ॸSatuva۳chunumatiy ti ۳ra Ju۳denu
nusu۳yada datyadoda, netimyu۳ ne
sadatya didyerya, su۳nichara ji ۳ta
bayantu nicyara۳y variy, saso۳vacharara
jiryatiy nutasara sajachimyura.
Jiryatirya rasiy jiryatiy nutasara nú۳vara.
20ॸRasiy ji ۳ta jiryatiy ravichu۳ cabyiva
nutasarara, rani ۳ ji ۳ta nu۳tyu nijya۳mi ۳,
satuva۳chunumatirya Ju۳denu niquejada,
su۳mutya۳sara variy jichana۳yadamura.
21ॸJiryatimyu۳ ne jnutityi ۳ daryaju۳ni ۳,
sajachi ۳nichara vinu taraquideju۳yu.
Sadatyasaranumatirya paru۳tyasa۳da
Ju۳denu niquejadiva, ti ۳ jiyasantasara
Ju۳denu niquejadiva risa۳ju۳ntiñi ۳, ramutiy
saparu۳ryu۳chara variy riva. 22ॸJiryatiy
nutasara cariitujnutiy cabyiva, rani ۳ ji ۳ta
nu۳tyu nijya۳mi ۳, sani tuva۳chura Ju۳denu
niquejada, sajachipiya۳sara jaryi variy
taranijyu۳, jirya vicha۳divasiy, jaryi
su۳canucharara tarati ۳ vicha۳da jarye
variy. Ramuni ۳tiy radiryo۳nusara jasirya
Ju۳denu niquejada, ne vana۳y rajay
satuva۳chodamu variy. 23ॸRani ۳ ji ۳ta
jiryatiy nutasara samiy mucadivara,
rani ۳ ji ۳ta nu۳tyu nijya۳mi ۳ jiryatiy rañi
tuva۳chura Ju۳denu niquejada, ѸĀҡֆ‫ڏ‬
sara varirya. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta nu۳tyu samiy
nutasarasiy nta sajachara, sa۳sa۳chara ji ۳ta
variy. Ti ۳ni ۳ jasa۳yada taraqui pacha
sa۳ra۳ju۳ day, nu۳ntiy taraquinijyate
vu۳yaju۳cha۳ra۳ju۳, tamityi ۳ntiy jasa۳yada
mumuri ۳ vu۳yaju۳cha۳ra۳ju۳ntidye.”
Jesús tu۳choda vachunchiy, jiryatiy
jaruusiy cabyiva nutasarara
24ॸSatu۳choda ji ۳ta Jesúsra ratarya
dityadoda niquejada:
“Jarichumuvichi ۳ nusu۳yada ji ۳ta
rani ۳cha nu۳tyu vanu nta jiryatiy sani
ͅҡŃԮӕॷ13
nuta۳dara samirya nutasarasiy yindimyu.
25ॸNijya۳nvay ma۳yadamu, su۳deda ji ۳ta
samityasiy, santa۳da samiy nutasarasiy
cabyivara vachutyadi, sata۳rya۳da ji ۳ta
variy rivasintyi. 26ॸRadipuvañumatiy
ravi ۳, rasivyeda varintyi, ramu۳ti ۳jada
vachuy variy risa۳ju۳ntiy. 27ॸRu۳deda ji ۳ta
nudijya۳mi ۳ muchechimyi yimu, ru۳teda
variy siva: ¿Neviy yinta۳da nutasarasiy
samichiy yindimyu day, Patru۳?
¿Nu۳tyuramusiy variy vachuy ramu day,
nu۳tyuramusiy? 28ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jteda ruuva:
Jirya ji ۳ta mityasiy jvaayada day. Ru۳teda
ji ۳ta samuchechimyi variy yiva:
¿Jivya۳taviy nu۳ña۳sipyatara vachuy?
29ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta variryi: Ne,
jiryeñuma tiirya jaruusiy risa۳ju۳ vachuy.
30ॸRa۳ma۳ ja۳vye vatajuu, ra۳tosa۳da
rundasa۳ra۳ju۳. Ra۳tosa۳da rundamu ji ۳ta
ra۳tu۳chosiy ruuva jvaavye, rirya۳jato
munatyara vachuy, rirya۳puchu
mityatuuju۳ rupedaju۳ra. Jaruusiy ji ۳ta
rirya۳jato rábajyovimuju۳ day.”
Jesús tu۳choda quica۳tadinchiy
(Márcu 4.30-32; Dúcasiy 13.18-19)
31ॸSatu۳choda ji ۳ta Jesúsra ratarya
dityadoda niquejadantiy:
“Jarichumuvichi ۳ nusu۳yada ji ۳ta rañi ۳cha
nu۳tyu quica۳tadi nta day, jiryatiy sireda
vanura, santa۳da variy yindimyuntirya.
32ॸDañuma pasityadidera rani ۳cha ratadi,
raja۳vyeñumatiy ravicha ja۳mura
tiquiraju۳ tara nutasaramusiy. Raja۳vye
ja۳muqui jiiqui nipya۳ti ۳jiju۳ntiy, jasityi
saruuvyeñuvi ۳ rajiica۳mu variy.”
Jesús tu۳choda pa۳ cari ۳vatya۳nchiy
(Dúcasiy 13.20-21)
33ॸSaniquejada ji ۳tara ratarya dityadoda
niquejada ruuvantiy: “Jarichumuvichi ۳
nusu۳yada ji ۳ta rani ۳cha nu۳tyu pa۳
cari ۳vatya۳ nta, jiryatiy nanubayada
vaturu۳y mumuri ۳ quinu pa۳jurudinubera,
jasicha۳ra۳ju۳tiy racari ۳vay ti ۳ta۳ju۳ variy.”
ͅҡŃԮӕॷ13
Jesús datyadodariy nijya۳nvay vinu
dityadoda niquejadata
(Márcu 4.33-34)
34ॸJirya datyadoda ti ۳ta۳ju۳ saniquejada
Jesús dityadoda niquejadata ruuva
nijya۳nvajyuuvedabay. Saniquejada ji ۳ta
ruuva vinu dityadoda niquejadamu.
35ॸRani ۳ ji ۳ta rani ۳cha sa۳tidye jto۳tanirya
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳bay jteda:
“Ra۳muttara ri ۳to ra۳tidye nique
dityadoda niquejadata; ra۳tu۳chu
varirya jiryatiy dutyasara mucadi
ju۳desa۳damusidyerya.”
Jesús datyatadedara tu۳choda vachunchiy
jiryatiy jaruusiy cabyivara
36ॸJadchiy ji ۳ta satocheda Jesús riy
nijya۳nvajyuuvedabay, sajayada ji ۳ta
rorivyimu. Rityuudiyadanumatiy sisa۳
datyavavyedabayu, ru۳teda variy siva:
“Ya۳datyanu nu۳rya raniquejada tu۳choda
vachunchiy nta, jiryatiy nutasara nta
nudimyura.” 37ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jmutya۳jada
variryi: “Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy santa۳da ntara
nutasarasiy samichiy, ni ۳day sani ۳cha
Nijya۳mi ۳denu. 38ॸNudiy nta ji ۳ta rani ۳cha
jirya mucadi. Nutasarasiy samichiy nta
ji ۳ta riñi ۳cha Ju۳denu nusu۳yadamuju۳
javye. Vachuchiy nta ji ۳ta rani ۳cha
bayantu nicyara۳y quivu۳chuvay.
39ॸMityasiy ji ۳ta jiryatiy santa۳da ntara
vachutyadi, bayantu nutyityu۳ daryaju۳
dañi ۳. Ra۳tosa۳da runda ji ۳ta rani ۳cha
jiryatiy tamitya runda darya. Ra۳tovay
ji ۳ta Ju۳denu jpa۳vadye. 40ॸDaryatiy
rirya۳tora vachuy jiidamyu rupedaju۳,
daryaday ra۳cha۳siy tamitya
rundamuntiy. 41ॸSa۳jpa۳ Nijya۳mi ۳denu riy
yipa۳vay, rirya۳tidye jatosara
sansu۳yadamusirya ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
juuchanuvaryi, Ju۳denu jiyaro۳nuvay
jarye ruusa۳ju۳. 42ॸRirya۳jatya ri ۳pa۳vay
jiidatyo۳muju۳ variryi. Jasiñi ۳ ji ۳ta
rirya۳jna۳vya۳ nijya۳nvay variy, rirya۳su۳y
30
ji ۳ta jijya۳dajchantiy. 43ॸJadchiy ji ۳ta
rirya۳viiday vase vichavay, nu۳tyu jiñi ۳
nta, Vu۳jye۳ Ju۳denu nusu۳jyomu.
Jiryetyuva۳chuta۳ta tu۳yutavay.”
Jesús tu۳choda dutyasaranchiy
jiryatiy jaryi murichevaryara
44ॸ“Jarichumuvichi ۳ nusu۳yada ji ۳ta
nu۳ҡֆӕҡф͑ҡʮɗфֆҡɗֆʮфֆɗ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
varya, jiryatiy ravichanu۳yada dutyasara
nudivya. Sasaryejadanumatiy ti ۳qui
nijya۳mi ۳ra, samutadodantirya.
Si ۳chana۳yadamu, saya۳da ji ۳ta variy,
sata۳ryu۳tya۳dara jiberya ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
simura, sa۳tidye ta۳ryu۳ֆԮфɗֆф̲ӕфɗËȍɗ‫ڏ‬
ryatara nudiy.”
Jesús tu۳choda pérdanchiy
jiryatiy jaryi murichevaryara
45ॸ“Ju۳na۳ntyi, Jarichumuvichi ۳
nusu۳yada ji ۳ta nu۳tyu ricyatu۳ nta jiryatiy
sava۳tanumaya۳jada rana۳cho۳ pérda
samichiy. 46ॸSasaryejadanumatirya
tasiqui jaryi ja۳mura murichevarya,
saya۳da variy, sata۳ryu۳tya۳dara ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy simura, sa۳tidye ta۳ryu۳y varirya
pérda.”
Jesús tu۳choda ja۳mu riicyanchiy
47ॸ“Ju۳na۳ntyi, Jarichumuvichi ۳
nusu۳yada ji ۳ta vichasara nu۳tyu ja۳mu
riicya nta, jiryatiy rijetya۳da jmityo۳mura.
Rireda ji ۳ta ja۳mu riicya variñi ۳ quiva۳juu
jaryedo. 48ॸRámu۳cha۳danumatiy riicya
quiva۳ju۳, rityiiyada nijya۳nvay variy
ti ۳cha۳nchaju۳ra. Rimya۳sa۳da riicyanuvay
quiva۳ jaryeta۳daju۳ variy jasiy. Ribeyada
ji ۳ta jtyuvimuni ۳ quiva۳ jiryatiy jmyichi ۳
dañi ۳; jiryatimyu۳ ne jmyichi ۳ dañi ۳,
rijetya۳da variy ja۳am۳ untiñi ۳.
49-50ॸDaryaday ra۳cha tamitya
rundamuntiy. Rirya۳jaryetanuve Ju۳denu
jpa۳varyi nijya۳nvay nicyara۳̲ֆɗфɗнӕľ¡ֆɗ‫ڏ‬
vasiy vase vichavay, rirya۳jatyasara
variy jiidatyo۳muju۳ variryi. Jasiñi ۳ ji ۳ta
31
rirya۳jna۳vya۳ nijya۳nvay variy, rirya۳su۳y
ji ۳ta variy jijya۳dajchantiy.”
Su۳teda Jesús: “Jasirya samirya
datya۳da ta۳rijye۳myi datya۳damu,
vadi datya۳damu jarye risa۳ju۳”
51ॸSitaja۳doda Jesús variryi yisa۳
datyavavyedabay:
“¿Jiryedyetyama۳virya jirya ti ۳ta۳ju۳ day?”
Ru۳teda ji ۳ta siva: “Joonu.” 52ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta
jteda variy ruuva: “Ramuni ۳ nu۳ñi
Ju۳denu niquejada datyanuvay tenu
jiryatiy datyasi ۳ Jarichumuvichi ۳
nusu۳yadamu jayadaju۳ni ۳, sani ۳cha nu۳tyu
rorijya۳mi ۳ nta ni ۳tiy rañi sipyatasara
rabachajomusirya vadi datya۳da, ta۳riy
datya۳da jarye risa۳ju۳.”
Jesús jañu۳yada Nasaryému
(Márcu 6.1-6; Dúcasiy 4.16-30)
53ॸSatu۳chumu۳yadanumatiy Jesúsra
jirya dityadoda niquejada, saya۳da ji ۳ta
jadchiy. 54ॸSiti ۳ʮĀ͑ӕ̲ҡɗֆʮɗԮֆɗËȍʮΎ‫ڏ‬
muntiy, sadatyadoda variy
riintye۳ryanijyomu nijya۳nvabeyu.
Rityi ۳tta۳da ji ۳tara sadatyadoda, фɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada variy: “¿Tesiy sadatya jiñu vanura
darya datya۳da day, tesiy? darya
mityamusiy jvaayada jarye. 55ॸ¿Ni ۳ni ۳ta
jiiray jvaañu denuday? ¿Neviy su۳no۳da
Maríya jtyatanu۳y, sataryi ۳veda jarye
Santiyácu, Jusíy, Siimyó۳, Judásiy jarye
sisa۳ju۳ day? 56ॸ¿Va۳ si ۳tyamutuveda cay,
nu۳tyi jiyu jtaday riñi ۳cha vuryisa۳ day?
¿Tesiy ji ۳ta sadatya jiñura jirya ti ۳ta۳ju۳,
tesiy?” 57ॸNe samirya ridyiyada variy
sivanu۳day. Su۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva: “Vinu taji vichavañi ۳ tuva۳chu
simu Ju۳denuju۳ tu۳chu۳, satuunuvichi ۳
ji ۳tamu۳y ne tuva۳churu۳y yimu day,
sarorimyu vichavay jarye ne
tuva۳churu۳y yimu.” 58ॸNe sivaañu۳yada
Jesús rajuura mityamusiy tara jasiy,
jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳ñu۳yada
daryaju۳ simu.
ͅҡŃԮӕॷ13ٍॷ14
Juán Bautístabay jvacha۳danchiy
(Márcu 6.14-29; Dúcasiy 9.7-9)
14
1ॸVariryundamu ji ۳ta satuva۳choda
nutyityu۳ Jeródesberya
sa۳ticheyada Jesús. 2ॸSu۳teda variy ruuva
jimyuchechimyibe: “Jiñutiñi ۳ Juán
Bautístabay. Sami ۳sa۳sumimya۳
diibyimusiy, ramuni ۳ ravichasara jaryi
datya۳da simu.”
3ॸTapitya sirityadeda Jeródesbeñi ۳ Juán
Bautístabay, sapuchutadeda ji ۳tani ۳,
sabayada nupocu rorivyimu variñi ۳.
Jerodíyaju۳be jiyasayadamu savichadeda
darya variñi ۳. Nanuvicha۳da Jerodíyaju۳be
Jeródesbe taryi ۳bay vaturu۳be, jiryatiy
Vedípe jtyati ۳bañi ۳. 4ॸJiryatiy su۳teda Juán
Bautístabay siva Jeródesbe: “Ju۳bachara
ji ۳ta ya۳vichasara nadisa۳ jityeryi ۳ vaturu۳y
Jerodíyaju۳y,” ramuni ۳ savichadeda
daryani ۳ Juánbay. 5ॸDañuma
su۳varyu۳ñu۳yada Jeródesbeñi ۳ Juánbay,
sasuvu۳ñu۳yada riy nijya۳nvabe jiryatiy
ridyiñu۳yada siva Juánbay nu۳tyu
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳. 6ॸJadchiy ji ۳ta,
ravicha۳danumatiy sanijya۳ jto۳jada
Jeródesbe, sara۳ya۳jada Jerodíyaju۳be
detubay musuchavabe diya, jaryi
su۳canuyada Jeródesbe varirya
sara۳ya۳jada. 7ॸSu۳teda Jeródesbe variy
Ju۳denu jtyamu siva jidyetuvichi ۳bay:
“Ra۳day sa۳y ji jiryatiy ya۳jachiñu۳y
rivara.” 8ॸSu۳mutya۳jada vatura variñi ۳
daryatiy nanudatyanunu۳yada ji ۳tyaju۳
su۳no۳dabadyeyu: “Ya۳sa۳y Juán Bautísta
jno۳ diyede musirye, sidyepye۳cya۳vimu.”
9ॸSayivatya۳da ji ۳ta nutyityu۳ Jeródesbe
variyu, dañuma sani jpa۳jada rirya۳sa۳y
ni ۳ra, jiryatiy saniquejasiy Ju۳denu
jtyamu jimyusuvye diyara. 10ॸSu۳pa۳jada
ji ۳ta variryi rirya۳tidye ra۳chara su۳no۳
Juánbay nupocu rorivyimu. 11ॸRu۳toda
ji ۳ta variy sidyepye۳cya۳vimura su۳no۳,
riche۳yada variñi ۳ vaturabay, ni ۳day ji ۳ta
rañi jtoda yino۳dabamyuju۳ra.
ͅҡŃԮӕॷ14
12ॸJuánbaysa۳ datyavavyedabay ji ۳ta
jiryi ۳jada varirya sababyi, ru۳muchoda
varirya. Rityu۳chunuvejada ji ۳ta siva
Jesús variy ranchiy.
Jesús potyadeda riy tadajyo
vara۳nca vaduy
(Márcu 6.30-44; Dúcasiy 9.10-17;
Juán 6.1-14)
13ॸSatuva۳chodanumatiy Jesús Juán
Bautístabay batyedanchiy, sanumuteda
ji ۳ta cartyevimu jadchiy vayitomuju۳.
Ridyetya۳danumatiy nijya۳nvajyuubarya
riya۳da Jesúsveda, richiityari ۳jada
jiñumututa ti ۳ta۳ju۳ vicha۳divasiy variñi ۳
Jesús. 14ॸRuutanuvejadanumatiy
Jesúsveda, ridyiñuvejada ruuva
nijya۳nvajyuubay, sa۳ntyutya۳da ji ۳ta Jesús
variryi, sami ۳sadeda variryi
ru۳diva۳jnuvay. 15ॸRi ۳ñuvayadamu,
ruuti ۳jada ji ۳ta sisa۳ datyavavyedabay
yimu, ru۳teda variy siva: “Vu۳vyicha
vayitomu jiyu. Jiryatiy ri ۳ñuvañuma,
ya۳tu۳chu ruuva nijya۳nvajyuu rirya۳tidye
jiya۳siy rorivyicha۳mu, rirya۳tidye ta۳ryu۳y
jimyi ۳saraju۳ variy.” 16ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
ruuva: “Ne rava۳tara riya۳da. Jirya۳ntya
potyaniy jiyu riy nijya۳nvajyuu.”
17ॸRu۳teda ji ۳ta variy siva: “Ne tara
rajuura jmyichara nu۳dyimu jiyu, vinu
tadajyojo pa۳, danu۳ju۳y quiva۳ju۳y risa۳ju۳.”
18ॸSu۳teda ji ۳ta ruuva: “Rumusiy jiyuju۳ra.”
19ॸSama۳satadeda ji ۳tariy nijya۳nvajyuubay
vachuncha variy. Siredanumatirya
tadajyojo pa۳, danu۳ju۳y quiva۳ju۳y risa۳ju۳,
su۳nu۳yada ji ۳ta jarichuna۳cho۳ variy,
si ۳chana۳tya۳da variñi ۳ jijye۳: “Ya۳bay samiy
nu۳jyu۳ra jmyichara.” Sapatatiyada ji ۳ta
varirya pa۳jo, sasa۳yada variryi yisa۳
datyavavyedabay, riñuma ji ۳ta sa۳yada
variy nijya۳nvantyidyerya. 20ॸRiibyeda
ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳, ripyoyada variy riva. Riryeda
ji ۳ta jtyu panujora jmyicharajuve,
vu۳yaju۳y jtyu, dajtyuju۳y ranchaju۳.
21ॸJiryatiy riibyeda jasiy, rivyicha۳da
32
tadajyo vara۳ncatuunu vaduy, rivyicha۳da
vatuy jarye, deramiy jarye ruusa۳ju۳
rinchaju۳.
Jesús rupiyada jmityo۳ dutuuvya
(Márcu 6.45-52; Juán 6.16-21)
22ॸVaricha۳ra۳ju۳ su۳musanityadeda riy
yisa۳ datyavavyedabay cartyevimu:
“Jirya۳numa jiya ra۳jiju۳ rudamyuju۳,
ra۳tu۳chuchijedyi ruuva nijya۳nvadye.”
23ॸSatu۳chuchedanumatiy ruuva
nijya۳nvajyuu, saya۳da ji ۳ta ja۳mu
musimyuju۳ sa۳tidye tu۳chu yasiquita sisa۳
Ju۳denu jasiy. Ri ۳ñupuyadanuma
sa۳siquita variy jasiyu. 24ॸCartyequii ji ۳ta
ripyapunuma munayjisidyerya,
rasantaja۳numa ri ۳ye۳rya variy jasidyerya,
tapi riicho daryaju۳ ju۳rirya.
25ॸRappa۳tyiryamu, saya۳da Jesús yisa۳
datyavavyedabamyu, jmityo۳ dutuuvya,
sarupiyada ruumuju۳. 26ॸSisa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
dabay ji ۳ta riñi diyadanumatiy siva
sarupi jmityo۳ dutuuvya ruumuju۳,
ru۳nteda ji ۳ta variy: “¡Bayantu dyetya!”
Riche۳ñe۳ya۳jada ji ۳ta jichuvu۳yadamu
variy. 27ॸVarenude su۳teda Jesús variy
ruuva: “Ne jirya۳jachipiya۳ ranijyu۳
suvu۳yada. Randye. Ne jirya۳jnutay.”
28ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Pyítrubay variñi ۳:
“Jiñi ۳ta Nutyityu۳, ya۳rupityaniy yimuju۳
ja۳a۳ dutuuvya darye.” 29ॸSu۳teda ji ۳ta siva:
“Varenumacu۳.” Su۳musa۳da ji ۳ta Pyítrubay
variy cartyequiivimusiy, sarupicheda
ji ۳ta ja۳a۳ dutuuvya Jesúsmuju۳. 30ॸґĀɗֆ‫ڏ‬
danumatiy Pyítrubay riva riicho,
sasuvu۳yada ji ۳ta variy. Sajo۳ta۳da ji ۳ta
jayada variy, sasa۳ñe۳ya۳jada: “¡Ya۳jantyuy
riva, Nutyityu۳!” 31ॸVaricha۳ra۳ju۳ saratya۳da
Jesúsra jijyase, sireda ji ۳ta variy jasiñi ۳,
su۳teda variy siva: “Ne jaryi jachipiya۳ra
ji. ¿Nu۳tyuramu jijechipurya
jijechipiya۳jada, nu۳tyuramu?”
32ॸNana۳subeda ji ۳ta cartyevimuju۳ntiy,
randasa۳da ji ۳ta riicho variy. 33ॸJiryatiy
cartyevimu daryi, rirya۳dasidyoda
33
Jesúsna۳cho۳ju۳yu, ru۳teda ji ۳ta variy siva;
“¡Jiñi ۳ si ۳tenu Ju۳denu denu!”
Jesús mi ۳sadeda riy jdiva۳jnuvabe
Jenesaryé mucadimu
(Márcu 6.53-56)
34ॸRiryamityedanumatiy rudamyuju۳,
ruuto۳jada ji ۳ta Jenesaryé mucadimu.
35ॸRidyetya۳danumatiy jasiy vichavay
vadubeñi ۳ Jesús, ru۳pa۳jada ji ۳ta variryi
tu۳chuvay ru۳ro۳ vichavamyu ti ۳ta۳ju۳.
Ruuti ۳ta۳da variy Jesúsmu riy ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy jdiva۳jnuvaryi. 36ॸRiyasanta۳da
variñi ۳: “¡Vinu jichujay jidudyeniy
ra۳ja۳tya۳quiii!” Rityi ja۳tya۳jada raniy,
rimyi ۳sa۳da variy riva.
Nu۳tyuramusiy sami ۳nu nijya۳mi ۳ Ju۳denu
diyayu, nu۳tyuramusiy
(Márcu 7.1-23)
15
1-2ॸJadchiy ji ۳ta ruuti ۳jada
Varyisévuvedabay, Ju۳denu
niquejada datyanuvavyedabay jarye
Jesúsmu, Jerusarí ۳musiy, ruutaja۳doda
variñi ۳: “¿Ta۳raju۳ra rirya۳vatya yisa۳
datyavarya ta۳rijye۳myi jtedamu
vichasa۳da, ta۳raju۳? Tapitya ne richuutara
jijyomutu jibyedajisiy.” 3ॸSu۳mutya۳jada
ji ۳ta Jesús variryi: “Va۳ jiryeque, ¿ta۳raju۳ra
jirya۳vatyara Ju۳denu jteda, ta۳raju۳?
jirya۳tidye jiriryi ۳ra ta۳rijye۳myi jteda variy.
4ॸTapi su۳teda ji ۳ta Ju۳denu vuryiva:
Vurya۳ntya tuva۳chu simu vu۳jye۳,
vuryi ۳no۳damu jarye, jadchintyi: Ni ۳tiy
ra۳javityiye۳ñi ۳ jijye۳, varimyata su۳no۳da,
rirya۳ma۳ jvachara variy rivani ۳. 5-6ॸJiryeñi ۳
ji ۳ta rañi jtay: Saryityi jtay nijya۳mi ۳ siva
jijye۳, varimyata su۳no۳dava yitay:
Rache۳yasimya۳te Ju۳denura jiryatiy raryi
jmu۳tya raberyaterata sa۳da, ne sa۳tuva۳chu
variy simu jijye۳. Ramuni ۳ jiryebeyada
mityara Ju۳denu niquejada, ta۳rijye۳myi
jteda siityari ۳jadaju۳. 7-9ॸ¡Jiryi ۳tu۳yada
vichavay jirye! Si ۳tenuni ۳ sani tu۳choda
Isayíyasibe Ju۳denuju۳ jiryenchiy:
ͅҡŃԮӕॷ14ٍॷ15
Jivye nijya۳nvay jnuva۳ֆʮɗ͖ɗнӕľʮ‫ڏ‬
data rivayu, rijechiy ji ۳ta ripya
ra۳jisiy varidye. Rirya۳dasiñu mitya
ratyuunuyu, ʮɗфֆҡɗֆфɗ͖ɗĀҡֆ‫ڏ‬
doda nu۳tyu Ju۳denu jteda rani ۳cha
daryaju۳ nijya۳mi ۳ jteda.
Nu۳rya sanu۳yada Isayíyasibedyerya.”
10ॸSanatuyada ji ۳ta Jesús variryi
nijya۳nvabe yimuju۳, su۳teda variy ruuva:
“Jiryetyuva۳chuta۳ta, jiryedyetyata۳tantiy.
11ॸNe vu۳me۳cho۳ jiyasachavay ru۳co۳siy tara
jiryatiy vu۳ryi jmyidyerya; rani ۳ ji ۳ta
ra۳juuchanu vu۳y, jiryatiy ra۳sipyatay
vu۳jechivyimusidye.”
12ॸRityu۳chunuvi ۳jada ji ۳ta sisa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
vyedabay variy siva: “¿Jidyetyavidye
Varyisévuveda vicha۳siy javityiye۳chavay
jiñiquejadiva day?” 13ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesús riy: “Ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay jiryatimyu۳ ne
rityuva۳churu۳y simu Rajye۳, rivyichasara
nu۳tyu nutasara jiryatimyu۳ ne santa۳da
Rajye۳ Jarichumuvichi ۳ra, ra۳chasara variy
nuputasara. 14ॸRirye۳cha۳miy VaryiséԮӕ‫ڏ‬
veda. Rivyichasara ji ۳ta jiyantavamyi
ni ۳sipyuryimyi. Saryityi mutay
ni ۳sipyuryiñi ۳ jityeryi ۳ ni ۳sipyuryi, nana۳ju۳u۳y
mityijyijyu۳y vatajomu.” 15ॸSu۳teda ji ۳ta
Pyítrubay variy siva Jesús: “Ya۳datyanura
raniquejada, jirya dityadoda niquejada.”
16ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva:
“¿Daryani ۳ ne datyavatye jiryetye didye?
17ॸNe jiryi ۳nu۳tyeju۳u۳, jiryatiy si ۳myi
nijya۳mi ۳ra tara, raramijechara variy
savimuju۳, jadchiy ji ۳ta raramijetyityi
saqui ۳najyomuju۳. 18ॸRani ۳ ji ۳ta jiryatiy rani
sipyatay vuryi ۳tosiy, vu۳jechimyusidyerya;
rani ۳ ji ۳ta ra۳jarupanuni ۳ nijya۳mi ۳. 19ॸTapi
rasipyatay nijya۳mi ۳ jachivyasiy
jachipiya۳jada, jiryatiy rani jachipiya۳taniy
nicyara۳y jvaayadaju۳ni ۳, nu۳tyu nijya۳mi ۳
ju۳vedaju۳, ti ۳ vaturu۳jsa۳ rupiyadaju۳,
cadnavedacanuyadaju۳, paradodaju۳,
quivu۳yada tu۳choda ti ۳nijyu۳,
javityiye۳yadaju۳ jarye ti ۳ta۳ju۳. 20ॸRani ۳ ji ۳ta
jarupanusarani ۳ nijya۳mi ۳. Jiryatiy sani
ͅҡŃԮӕॷ15
jmyirya tara netimyu۳ sasuuta۳dara
jijyomutu didye, ne ra۳jarupanu variy
rivani ۳.”
Nanutuva۳choda taji vicha۳da
ja۳munu۳be simu Jesús
(Márcu 7.24-30)
21ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús jadchiy, Ѹ͑ӕ̲ӕ‫ڏ‬
teda variy Tíru ju۳ro۳ju۳, Sitú۳ ju۳ro۳ju۳ jarye
risa۳ju۳. 22ॸMityamusiy nanumu۳ti ۳jada
vaturu۳y Caná۳ ja۳munu۳be, jiryatimyu۳ ne
nanuvicha۳da Judíyutoda day. ͮ͑ӕ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jasubeda ji ۳ta jasiy: “¡Ya۳jantyutyate ray,
Nutyityu۳, Davyíbe jasi ۳! Radyetu ji ۳ta
vichasara jaryi jarupantasi ۳ bayantuta.”
23ॸJesús ji ۳ta ne jmutya۳jada nada, mitya.
Rityuudiyadanumatiy sisa۳ ĀҡֆԮԮֆľĀ‫ڏ‬
bayu, riyasanta۳da variñi ۳: “Ya۳jpa۳
vuryimusiy nada, jiryatiy nanunatutyityi
vu۳ryudivasivyu۳y.” 24ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesús variryi: “Su۳pa۳jada ji ۳ta Rajye۳rye,
vinu ratyevay Irayénuvedamu, jiryatiy
caravye Ju۳denu nú۳vasiryi.”
25ॸNana۳dasiñunuvi ۳jada ji ۳ta vaturu۳be variy
satuunu Jesúsyu, nani ۳teda variy siva:
“¡Nutyityu۳, ya۳jmu۳tya ray!”
26ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta variñada: “Ne samirya
vurya۳so۳varya Ju۳denu jmu۳tya۳da, nu۳tyu
raryi vicha deramiy jmyi ۳sara, vurya۳tidye
jatya variy ruumuju۳ jiryatimyu۳ ne Ju۳denu
jaryetasavaryi, nu۳tyu vu۳jetyara jmyichara
ruumuju۳ vurya۳si ۳miy nibyimidyera.”
27ॸNani ۳teda variy siva: “Jo, Nutyityu۳,
dañuma rani ۳cha, nu۳tyi sani jmyidye
nibyidera ra۳riy mi ۳sara jmyichara
daryuujyuu, jiryatiy raju۳uy ۳ a۳ saja۳mi ۳
mi ۳sanchasiy.” 28ॸJadchiy ji ۳ta su۳mutya۳jada
Jesús nada: “¡Vaturu۳y, jaryi tuva۳churu۳y
sa۳da! Daryanuma ra۳cha sa۳daju۳, daryatiy
sa۳dava۳tasara.” Sami ۳sa۳da ji ۳ta nanudetubay
varicha۳ra۳ju۳.
Jesús mi ۳sadeda riy jdiva۳jnuvajyuubay
29ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús variy jadchiy,
saramiryi ۳jada variy Cadidéya
34
jmityo۳jido. Sa۳subeda ji ۳ta variy riva
musiqui, sama۳sa۳da variy jasiy.
30ॸRuuti ۳jada ji ۳ta nijya۳nvajyuusuma variy
simu, ruuti ۳ta۳da yisa۳ variryi
canuya۳sivyeda, jarapu۳yani ۳miy,
ni ۳sipyuryimyi jarye ruusa۳ju۳,
niquejasa۳miy, rajuuvay tara
jdiva۳jadatavay jarye ruusa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳,
ribeyada Jesús numututuunu variryi.
Sami ۳sadeda ji ۳ta variy jasiryi.
31ॸRityi ۳tta۳da ji ۳ta nijya۳nvarya, jiryatiy
ridyiyada ruuva niquejasa۳miy jiryatiy
riñiquejada daryaju۳, jarupanusavay
jarye vicha۳da ratyevye, canuya۳sivyeda
jarye vicha۳da vase rupivye varintyi,
ni ۳sipyuryimyi jarye vicha۳da ni ۳sityavay
ti ۳ta۳ju۳ ruusa۳ju۳ntiy, riichana۳tya۳da variñi ۳
Ju۳denu, Irayénuveda nutyityu۳.
Jesús potyadeda riy daryaju۳yu
vara۳nca vadube
(Márcu 8.1-10)
32ॸJesús ji ۳ta natuyada variy yimuju۳riy
yisa۳ datyavavyedabay, su۳teda variy
ruuva: “Ra۳ntyutya ji ۳tariy nijya۳nvay,
tapi rime۳cho۳siy mumurundamiñuma
jiyu risa۳ riy, netara jna۳y tara riibyedaju۳,
mitya. Ne ri ۳pa۳ru۳y rimusiy jachi ۳numu
riy, riñuma diiryo۳vay nú۳ta۳sa.” 33ॸRu۳teda
ji ۳ta sisa۳ datyavavyedabay variy yiva:
“¿Tesiy nu۳ña۳sarye jivye
jmyityadedaju۳ra pa۳, tesiy? nu۳ña۳tidye
potyaniryi nijya۳nvajyuusuma.”
34ॸSitaja۳doda ji ۳ta Jesús variryi: “¿Nurijyo
pa۳ jiryimu, nurijyo?” Ru۳mutya۳jadani ۳:
“Dajoju۳ñijyate, quiva۳midye jarye
risa۳ju۳.” 35-36ॸSama۳satadedanumatiy Jesús
mucadinchariy nijya۳nvay, saryeda ji ۳ta
dajoju۳ñijyate pa۳, quiva۳miy jarye risa۳ju۳,
su۳teda ji ۳ta variy Ju۳denunijyu۳:
“Yentyutyama۳te pa۳ta nu۳y.ٚґЙҡҡɗҡֆɗ‫ڏ‬
yada varirya jmyichara, sasa۳yada ji ۳ta
yisa۳ datyavavyedabay varintyirya, riñi ۳
ji ۳ta sa۳yada variy nijya۳nvabentyidyerya.
37ॸRiibyeda ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay variy,
35
ripyoyada ji ۳ta variy riva. Riryeda ji ۳ta
jtyu panujora jmyichara jve,
dajtyuju۳ñijyate riinda. 38ॸJiryatiy
riibyeda jasiy rivyicha۳da daryaju۳yu
vara۳nca vaduy, rivyicha۳da vatuntyi,
deramiy jarye ruusa۳ju۳.
39ॸSata۳rya۳tadedanumatiy Jesús riy
nijya۳nvajyuuvedabay, su۳musa۳da ji ۳ta
cartyevimu, saya۳da variy Mardána
ju۳ro۳ju۳.
Varyisévuvedabay, Saadusévuvedabatya
jachiñu۳yadara mityamusiy dityadoda
(Márcu 8.11-13; Dúcasiy 12.54-56)
16
1ॸRuuti ۳jada ji ۳ta VaryiséԮӕԮľ‫ڏ‬
dabay, Saadusévuvedabatya
simu Jesús, riñi jantyaru۳yada saniy
Jesús. Ruutaja۳doda ji ۳ta variñi ۳: “Ya۳Āɗҡֆ‫ڏ‬
͑ӕф̲ɗҡֆ̲ӕѸɗֆĀɗҡֆĀΎĀʮфɗËȍӕ‫ڏ‬
musiy nu۳y.” 2ॸNi ۳day ji ۳ta jmutya۳jada
varintyiryi: “Ra۳sacha۳damu jiryi ۳tay: Diye
ra۳viiday jaryi, jiryatiy ra۳sacha daryaju۳
samiryunda. 3ॸJiryi ۳nu۳ñumatiy nupocu
runda, jiryi ۳tay variy: Ra۳numa jmu,
jiryatiy radacutyityi rapuryerya.
Jiryedyetya ji ۳ta tu۳chodara nu۳tyura
runda ra۳cha taranchiy, nu۳tyura, ne
jiryedyetyaru۳y ji ۳ta vu۳ryundanchiy,
nu۳tyura ra۳chacu۳. 4ॸNijya۳nvay jamirya
vichavay, jiryatiy rityochicharani ۳
Ju۳denu, nu۳ҡֆӕфɗҡֆΎËȍɗËȍфʮ̲ӕËȍ͑ӕ‫ڏ‬
vedacanumiryi jivyatuy, riñi va۳tasara
rana۳cho۳ mityamusiy dityadoda. Ne
rirya۳diy ji ۳ta riva mityamusiy dityadoda,
mitya, vinu ra, jiryatiy sabayada Ju۳denu
Jonásibenchirya.”
Satochedanumatiy Jesús variryi,
saya۳da ji ۳ta jadchiy.
Varyisévuvedabay datyadoda
jiryatiy quivu۳chodatarara
(Márcu 8.14-21)
5ॸRuuto۳jadanumatiy sisa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
dabay jmityo۳ rudamyuntiy, ridyetya۳da
variy jiryatiy ne rijechipitya۳da jtodara
ͅҡŃԮӕॷ15ٍॷ16
pa۳ yimu. 6ॸJesús ji ۳ta jteda variy ruuva:
“Jiryi ۳nu۳tyata۳ta ra۳jisiy ricyari ۳vatya۳
Varyisévuvedayu, Saadusévuveda jarye
ruusa۳ju۳.” 7ॸRidyirya jiñiquetta۳da sisa۳
datyavavyedabay varidyeyu: “Su۳tay
dyetya Jesúste dacyu۳, jiryatimyu۳ ne
vuryi ۳tura pa۳.” 8ॸSadatya۳danumatiy
Jesúsra, su۳teda variy ruuva: “¿Ta۳raju۳
jiryeñiquettayu, ta۳raju۳? ¿Jiryatimyu۳ ne
pa۳tavay jiryedye, pasidye jachipiya۳vay?
9ॸ¿Ne jiryedyetyate didyejyu۳ú۳? ¿Ne
jiryejechipityate nu۳nrya tadajyojo pa۳
nu۳dajyu۳ú۳, jiryatiy tadajyo vara۳nca
vadujyuu jmyichirya? ¿Nurintyu panujo
jirya۳tosirya jmyichara jve day,
nurintyu? 10ॸVa۳, dajoju۳ñijyate pa۳ jiryatiy
daryaju۳yu vara۳nca vadujyuu jmyijerya,
¿nurintyu jirya۳tojay varintyi, nurintyu?
11ॸ¿Nu۳tyuramusiy ne jiryecha۳ra۳
datya۳daju۳ra, nu۳tyuramusiy? jiryatiy ne
rañiquejasiy pa۳nchidye. Jiryi ۳nu۳tyata۳ta
ra۳jisiy ricyari ۳vatya۳ Varyisévuvedayu,
Saadusévuveda jarye ruusa۳ju۳.”
12ॸJadchiy ji ۳ta ridyetya۳da jiryatimyu۳ ne
satu۳chuta Jesús ra۳jisiy pa۳ cari ۳vatya۳,
satu۳chuta ji ۳ta ridyetyadodajisiyu,
jiryatiy ridyetyanunu۳yada VaryiséԮӕԮľ‫ڏ‬
dabarya, Saadusévuvedabay jarye.
Pyítrubay jteda vijyo۳mujache siva Jesús:
“Jiñi ۳ jiñi ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳”
(Márcu 8.27-30; Dúcasiy 9.18-21)
13ॸSiti ۳jadanumatiy Jesús ru۳ro۳ Sesaréya
Vidípu Vicha۳da, sitaja۳doda ji ۳ta riy yisa۳
datyavavyedabay variy: “¿Nu۳tyura
riñique nijya۳nvay Nijya۳mi ۳denunijyu۳,
nu۳tyura? ¿Chi ۳ra rañi jtadye rañi ۳day,
chi ۳?” 14ॸRu۳mutya۳jada ji ۳tani ۳: “Nu۳y ru۳tay:
Juán Bautístabay ru۳tay ji. Ti ۳ni ۳ jtadye:
Ne ni ۳day, Edíyasibedye, ti ۳ni ۳ jtadye ji:
Jiryimyíyabay, varimyata: Ju۳denuju۳
tu۳chuvay tenubay.” 15ॸSu۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “¿Va۳ jiryeque? ¿Chi ۳ra
jiryi ۳tadyerye, chi ۳?” 16ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Siimyó۳ Pyítrubay variñi ۳: “¡Jiñi ۳ rañi ۳cha
ͅҡŃԮӕॷ16ٍॷ17
Ju۳denu jaryeti ۳ day, ju۳na۳re vichi ۳ Ju۳denu
denu!” 17ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variñi ۳:
“Ju۳denu jmu۳tyasi ۳ ji Siimyó۳ Jonásibe
denu, jiryatiy ne jidyetyara jirya
nijya۳mi ۳ datya۳damusiy. Rajye۳
Jarichumuvichi ۳ dityadosiy jiirya.
18ॸRi ۳tatye yiva: Jiñi ۳ rañi ۳cha Pyítru
(ravichu۳). Ra۳day roriirya raryorintyi
(jiryatiy rachiityari ۳vajyuu day) jiñu
ravichu۳sumancha, dantyamu۳y ne
rirya۳vuunu jiidatyo۳ja۳mi ۳veda riy
rachiityari ۳vay. 19ॸRa۳day sa۳y jiirya
Jarichumuvichi ۳ nusu۳yada yevyijyu۳y.
Jiryatiy ya۳ЙӕËȍӕֆľԮֆɗҡֆʮɗфֆ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
ncha, ra۳ma۳cho۳ ЙӕËȍӕѸфʮфɗËȍӕԮɗ‫ڏ‬
muntiy, daryaday jiryatiy ya۳vita
yevyitya mucadincha, ra۳ma۳cho۳ vitasara
jarichuvimuntiy.”
20ॸJadchiy ji ۳ta su۳bayada Jesús variy
yisa۳ datyavavyedabayjisirya
ratu۳chusa۳da: “Ne jirya۳tu۳chosiy ti ۳devara
jiryatiy rañi ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳.”
Jesús tu۳choda jibetyedajiju۳
(Márcu 8.31-34; Dúcasiy 9.22)
21ॸJadchiñi ۳ ji ۳ta sajo۳ta۳da Jesús
dityadoda riy yisa۳ datyavavyedabay:
“Ra۳ma۳ jiya Jerusarí ۳muju۳ jasityi
ra۳paru۳tyajaya۳sara ray. Rirya۳vichaniy
rimyityumiy darya ray, caserdótevyeda
nutyityu۳miy, Ju۳denu niquejada
datyanuvay jarye ruusa۳ju۳ ra۳vichanirye.
Rirya۳jvay varirye, ̲ӕ̲ӕфӕ͑Ā̲ɗ‫ڏ‬
myusiy ji ۳ta sa۳mi ۳saniy Ju۳denuntirye.”
22ॸSa۳ra۳cheda ji ۳ta Pyítrubañi ۳ Jesús
tajiñe۳cho۳ju۳, sajo۳ta۳da ji ۳ta nique۳tya۳da
variñi ۳. Su۳teda siva: “¡Sa۳ma۳ jantyutya
Ju۳denu ji, Nutyityu۳! ¡Tama۳ ra۳cha۳siy
daryá jiijyu۳, tama۳!” 23ॸJesús ji ۳ҡʮ͑ӕ̲ɗ‫ڏ‬
tyeda sana۳cho۳ju۳ Pyítrubay, su۳teda variy
siva: “¡Ya۳jiintye ra۳jisiy, Satanásiy
rapu۳rya! Jiñi ۳cha nu۳tyu ta۳an ۳ u۳ ra۳jiju۳,
jiryatimyu۳ ne jijechipiya۳sarara Ju۳denu
jachipiya۳jada. Jijechipiya۳ ji ۳ta nu۳tyu
nijya۳mi ۳.”
36
Vu۳tyi siityari ۳ru۳ñi ۳ Crístu
(Márcu 8.34-9.1; Dúcasiy 9.23-27)
24ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda Jesús yisa۳
datyavavya: “Saryityi siityari ۳ru۳y ti ۳ ray,
sa۳ma۳ paru۳y riva yivaaryu۳yada, sa۳ma۳
nichujaya۳ ntara jicyurusiy, jiryatiy sa۳bay
nu۳tyu diiñuyu, ne sa۳riryi ۳ varirya ta۳riy
jivyicha۳danu۳day sa۳tidye siityari ۳ varirye.
25ॸTapi mi ۳ni ۳tyi ramityaniryu۳rya
yinu۳yada, sa۳pa۳chitya variy mityara;
mi ۳nintyi ji ۳ta pa۳chityara yinu۳yada
rayadaju۳, sa۳day saryesara varirya. 26ॸTapi
¿ta۳raju۳ra saryi ca۳na۳y nijya۳mi ۳ra criquiy
ti ۳ta۳ju۳ vicha۳divasidye, ta۳raju۳? saryityi
care varirya yinu۳yada riisa۳ju۳. ¿Ta۳ra
murichiryana۳ sa۳sa۳y nijya۳mi ۳ yinu۳yadaju۳,
ta۳ra murichirya? 27ॸTapitya sa۳day jniy
Nijya۳mi ۳denu jijye۳ vandata ruusa۳
yipa۳vay, jadchiy ji ۳ta sa۳murichenutaniñi ۳
nu۳ñi ti ۳qui nijya۳mi ۳ yivaayada murichirya.
28ॸRi ۳tatye si ۳tenu jiryiva: Jiyu daryi
jiryetyevay nijya۳nvay jiryatimyu۳ ne
rirya۳datyara diiyada, netimyu۳ ne ridyi
munatya riva su۳deda Nijya۳mi ۳denu didye,
jiryatiy sa۳jniy yinsu۳yadamu.”
Jesús ti ۳tuyadanchiy
(Márcu 9.2-13; Dúcasiy 9.28-36)
17
1ॸJadchiy ji ۳ҡҡфӕ͑Āнӕɗ͑ɗʮֆҡľ‫ڏ‬
musiy, Jesús jara۳yada yisa۳ju۳ riy
Pyítrubay, Juánbay, Santiyácubay jarye,
sayata۳da ji ۳ta ja۳mumusimyuju۳
rirya۳siquitayu. 2ॸSati ۳tuyada ji ۳ta Jesús
ridyiyadajache variy. Raviideda ji ۳ta samo۳,
nu۳tyu jiñi ۳ nta variy, sasujay ji ۳ta vicha۳da
jaryi pupajay, vandajay ravicha۳da risa۳ju۳,
nu۳tyu vindya nta. 3ॸMityamusiy
nanumu۳ti ۳jada ji ۳ta Muyusésijyu۳be bayanu,
Edíyasiy bayanu jarye sisa۳ju۳, jiryatiy
nanutu۳choda Jesúsjsa۳. 4ॸSu۳teda ji ۳ta
Pyítrubay variy siva Jesús: “¡Ta۳ jaryi
samiryani ۳te nu۳jyu۳te jiyu, Nutyityu۳, ta۳ju۳!
Jivya۳tatiy, ra۳su۳ta۳y mumuta۳myi jiyu,
tata۳qui jijyu۳ day, da tata۳qui Muyusésijyu۳,
37
da tata۳qui Edíyasijyu۳.” 5ॸSaniquejadamu,
mityamusiy racanuvu۳doda rapuryerya
vandasumarya variryi. Rityuva۳choda
ji ۳tara ti ۳ niquejada virinubesiy: “¡Jiñu ji ۳ta
radyenu jaryi va۳tasi ۳, jaryi ri ۳chana۳tyateni ۳!
¡Jirya۳ma۳ tuva۳chu simu!”
6ॸRityuva۳chodanumatiy sisa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
dabarya jirya niquejada, rirye۳yada ji ۳ta
jimyo۳ta variy, jichuvu۳yadamu.
7ॸSaja۳tyo۳nuvi ۳jada ji ۳ta Jesús variy riñiy,
su۳teda variy ruuva: “Jirya۳nubesumiy, ne
jirya۳suvu۳y.” 8ॸRu۳nu۳yasubedanumatiy, ne
ru۳nu۳yada ti ۳na۳cho۳, vinu Jesús.
9ॸRu۳musa۳danumatiy ja۳mumusimyusiy,
su۳bayada ji ۳ta Jesús variy rirya۳jisirya:
“Ne jirya۳tu۳chu ti ۳ĀľԮфʮɗфֆҡɗֆʮɗфֆľĀֆɗ‫ڏ‬
yasiy riva. Sa۳numatiy mi ۳sa Nijya۳mi ۳denu
diibyimusiy, variñuma ji ۳ta
jirya۳tu۳chura.”
10ॸRuutaja۳doda ji ۳ta sisa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
dabay variyu: “¿Nu۳tyura ru۳tay variy
Ju۳denu niquejada datyanuvay, nu۳tyura?
Saryi jnijedyi munatya Edíyasiy.”
11ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús riy: “Ri ۳tatye
ji ۳ta jiryiva: Su۳nichara ji ۳ta Edíyasiy,
saryi ratyanu ti ۳ta۳ju۳ra tara. 12ॸRi ۳tatye ji ۳ta
jiryiva: Su۳nimya۳ ji ۳ta Edíyasiy, tama۳
ridyetya۳da variñi ۳, tama۳, rivyichanichiy
rumu tarani ۳, daryatiy
rivyichaniryu۳chidyeñi ۳. Darya ni ۳day
sa۳paru۳tyajaya۳sara Nijya۳mi ۳denu
rijyomutumusiyu.”
13ॸJadchiy ji ۳ta ridyetya۳da sisa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
vyedabay jiryatiy saniquenu۳yada Juán
Bautístabaynchirya.
Jesús mi ۳sadedani ۳ dera jatayani ۳bay
jiryatiy jamiryanu bayantuti ۳ni ۳
(Márcu 9.14-29; Dúcasiy 9.37-43)
14-15ॸSiti ۳jadanumatiy nijya۳nvajyuumu,
sa۳dasiñunuvi ۳jada ti ۳qui vanu satuunu
Jesúsyu, su۳teda variy siva: “Nutyityu۳,
ya۳jantyutyani ۳ radyenu jiryatiy
jatayani ۳ni ۳, saparu۳tyasara jaryi rivayu,
tapi japichiy saju۳u۳y jiidamyu, ja۳am ۳ u
ͅҡŃԮӕॷ17
jarye saju۳u۳y. 16ॸRañi pu۳chesiy ji ۳ta yisa۳
datyavamyuni ۳, ne vana۳y rimyi ۳saniñi ۳.”
17ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variñi ۳: “¡Jiii,
ta۳ra nijya۳nvay jachipiya۳jadaruyutavay
jiryeñi ۳cha day, jiryatimyu۳ ne
jiryetyuva۳churu۳y simu Ju۳denu!
¿Nuriryundasa۳ra۳ju۳ ra۳ma۳cho۳ jiryisa۳,
nuriryundasa۳ra۳ju۳? ¿Nuriryundasa۳ra۳ju۳
ra۳jachi ۳niy variy jiryimusirye,
nuriryundasa۳ra۳ju۳? Ya۳pu۳chiy jiyuju۳ni ۳.”
18ॸSanique۳tya۳da ji ۳ta Jesús variñi ۳
bayantu, sasipyateda ji ۳ta variy sivasiy,
sami ۳sa۳da ji ۳ta derapubay varicha۳ra۳ju۳.
19ॸJadchiy ji ۳ta rityuudiyada sisa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
vyedabay yasiquitayu, ruutaja۳doda ji ۳ta
variñi ۳: “¿Nu۳tyuramuna۳mu۳y ne vana۳y
nu۳jetya nu۳ntyidyeñi ۳ bayantuntidye,
nu۳tyuramu?” 20ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús
variryi: “Jiryatiy jaryi pasidye
jachipiya۳vay daryaju۳ jiryedye. Tapi
ri ۳tay si ۳tenu jiryiva: Raryityi vicha
jiryetyuva۳choda nu۳tyu quica۳tadidera,
jiryejtay variy riva jirya musiqui: Ya۳ja۳ta
jiyusiy mu۳jyu۳ ji, ra۳day ja۳ta variyu. Ne
ra۳su۳tye tara variy jiryivaayadaju۳. 21ॸNe
vana۳y sasipyateda dañu bayantu, tetya
vu۳tyu۳chosiy munatya vuryi ۳nra۳damu
sisa۳ Ju۳denu.”
Jesús jatyiyada tu۳choda jibetyedajiju۳ntiy
(Márcu 9.30-32; Dúcasiy 9.43-45)
22-23ॸRiryupiyadanumatiy Jesúsveda
Cadidéyava, su۳teda ji ۳ta Jesús ruuva yisa۳
datyavavyedabay: “Ra۳numa ju۳to۳
sasa۳cha۳da runda Nijya۳mi ۳denu, jiryatiy
sa۳sa۳y ti ۳qui nijya۳mi ۳ tavay nijya۳nvay
jomuni ۳, rirya۳jvay variñi ۳, sa۳mi ۳saniy
Ju۳denu mumurundamimyusiy
varintyiñi ۳.” Riñuvayada jaryi variy
saniquejadanchiy.
Samurichedodara criquiy Ju۳denu
roriy jdutyatanitya۳ju۳
24ॸRuuto۳jadanumatiy Capernavú۳mu,
rityuudiyada ji ۳ta vadubeñi ۳ Pyítrubay,
ͅҡŃԮӕॷ17ٍॷ18
jiryatiy rivya۳ta۳da rana۳cho۳ criquiy,
Ju۳denu roriy jdutyatanitya۳ju۳.
Ruutaja۳doda ji ۳tani ۳ Pyítrubay: “¿Neviy
samurichenu jiryedyetyanu۳ra criquiy,
Ju۳denu roriy jdutyatanitya۳ju۳ day?”
25ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta variryi: “Jo.”
Sajayadanumatiy Pyítrubay variy
rorivyimu, saniquejada Jesús munatya
siva: “¿Nu۳tyura jijechipiya۳ Siimyó۳,
nu۳tyura? Jirya mucadiva vichavay
nutyityu۳miy, ¿chi ۳musiy riryi jmutya۳ra
criquiy taraju۳, chi ۳musiy?
¿riñijya۳nvamyusiy dyetya, varimyata
tavamyusiy?” 26ॸSu۳mutya۳jadanumatiy
Pyítrubañi ۳: “Tavamyusiy ji ۳ta,” su۳teda
Jesús variy siva: “Ne riryi murichenu
variy riñijya۳nvarya. 27ॸDañuma, vu۳ñuma
nique۳ttaniryi criquiy jmutya۳vay,
ya۳jachityanuvera ja۳muca۳ju۳u۳ jmityo۳mu,
jasityi sa۳siryi ۳ quiva۳ toyaniy. Ni ۳tiy
ya۳jo۳ta piryu۳yada, ya۳janantyadesiñi ۳,
jasityi ya۳diy riva criquidye. Ya۳sa۳yasiy
variy criquiy jmutya۳varya, ranuma
ra۳cha vatajuu vuryimusiy.”
¿Mi ۳ra sani ۳cha nijya۳mi ۳ jaryiñu۳
Jarichumuvichi ۳ nusu۳yadamu, mi ۳?
(Márcu 9.33-37; Dúcasiy 9.46-48)
18
1ॸVaridyeni ۳day rityuudiyada sisa۳
datyavavyedabay Jesúsyu,
ruutaja۳doda variñi ۳: “¿Mi ۳ra sani ۳cha
nijya۳mi ۳ jaryiñu۳ Jarichumuvichi ۳
nusu۳yadamu, mi ۳?” 2ॸSanatuyada ji ۳ta
Jesús variñi ۳ ti ۳qui derapubay, Ѹф͑ɗҡֆ‫ڏ‬
deda ji ۳ta riquebyimuni ۳. 3ॸSu۳teda ji ۳ta
variy ruuva: “Ri ۳tay si ۳tenu jiryiva:
Netimyu۳ jirya۳ta۳rya۳sara nta nu۳tyu
deramiy ntaju۳, ne jirya۳jachara
Jarichumuvichi ۳ nusu۳yadamu. 4ॸRamuni ۳
mi ۳ni ۳tyi ra۳cha tapimusiy siityera, nu۳tyu
jiñu derapude daryá, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳chasara
jaryiñu۳ Jarichumuvichi ۳ nusu۳yadamu.
5ॸMi ۳nintyi ji ۳ta ra۳dirye ri ۳tyamuni ۳
deradera nu۳tyu jiñu, ni ۳ni ۳ ra۳dirye
varintyirye.”
38
Jatyí vu۳cyareni ۳ ti ۳ Ju۳denu nú۳jisiy
(Márcu 9.42-48; Dúcasiy 17.1-2)
6ॸ“Mi ۳ni ۳tyi ra۳care ra۳jisiy Ju۳denu
nú۳quini ۳ jivyetyenu, ni ۳tiy rañi tuva۳chu
rimu, nu۳tyu derapudera, samiryava۳ju۳
ji ۳ta raryicha saju۳, riryityi puchu
nijya۳nvañi ۳ ravichu۳suma sapita۳sa, riryi
jatya variy ja۳mu na۳vajacheni ۳. 7ॸTa۳ju۳na۳te
nijya۳nvajyu۳ juuchanitya۳, ta۳ju۳, tapi
ra۳day jniy juuchanitya۳. ¡Acuu!
ta۳ju۳na۳tedañi ۳, ta۳ju۳, simusityi riti ۳
juuchanitya۳.
8ॸNu۳tyi rani ۳day jijyomutu, varimyata
jiñumutu, rañi care Ju۳denu nú۳jisiy ji, ne
jirye۳charaju۳u۳, ya۳jatya variy yimusirya.
Samiryava۳ju۳ daryaju۳ jiijyu۳ ya۳jay
jomutuvu۳, varimyata numutuvu۳,
ju۳na۳reju۳ jnu۳yadamu, jiiñuma jti ۳
miryanuvu۳ jiidatyo۳vimuju۳. 9ॸNu۳tyi
rani ۳day jiñi ۳siy rañi care Ju۳denu nú۳jisiy
ji, ya۳sitya varirya jiñi ۳sityadi, ya۳jatya
variy yimusintyirya. Samiryava۳ju۳
daryaju۳ jiijyu۳ ya۳jay tadañi ۳siy ju۳na۳re
jnu۳yadamu, riñuma jatya datadiju۳y
ni ۳sityi ۳ jiidatyo۳vimuju۳ ji.”
Jesús tu۳choda carni ۳ru carañunchiy
(Dúcasiy 15.3-7)
10ॸ“Jiryi ۳nu۳tyata۳ta rrachodajisiñi ۳
ti ۳quide jivye deramiy tenu, tapi ri ۳tatye
jiryiva jiryatiy ru۳nu۳tyavay ji ۳ta jnu۳chara
riva samo۳ Rajye۳ Jarichumuvichi ۳,
jiryatiy su۳pa۳vay daryaju۳ riy. 11ॸTapi
siti ۳ma۳ ji ۳ta Nijya۳mi ۳denu, sa۳tidye jantyuy
ruuva nijya۳nvay caravye. 12ॸ¿Nu۳tyura
jiryejechipiya۳, nu۳tyura? Saryityi
vichasara nu۳ vanu taraqui pacha jasi ۳ti ۳,
saryityi caray ti ۳qui rityenu, ¿neviy
sa۳tochiy pástumu riy yasi ۳ jnura, sa۳tidye
jiya va۳ti ۳ sana۳cho۳ carañu? 13ॸSaryityi
saryeñi ۳, ri ۳tay si ۳tenu jiryiva: Si ۳chana۳tya
jaryi variñi ۳ saryechi ۳, ruumusiy yasi ۳
jnuramiy jiryatimyu۳ ne caravyedyeryi.
14ॸDarya ni ۳day ne sava۳ta rajye۳
39
Jarichumuvichi ۳ sa۳caray ti ۳quide rityenu
jivye derapudera.”
Jesús datyadoda nu۳tyuramusiy
vurya۳ramityaniy mitya siva vu۳tyeryi ۳ra
juuchuveda, nu۳tyuramusiy
(Dúcasiy 17.3)
15ॸ“Saryityi juuchuvay ti ۳ jityeryi ۳
jiiñijyu۳, ya۳tu۳chu yasiquita sivara.
Saryityi tuva۳chu yimu, jicya۳na۳mya۳ni ۳
jityeryi ۳. 16ॸNetimyu۳ satuva۳churu۳y yimu,
ya۳pu۳chiy ti ۳quintiy, varimyata danu۳ju۳y
jityevay yisa۳ simu, rirya۳tidye datya
danu۳ju۳myusiy, varimyata
mu۳nvamyusirya ti ۳ta۳ju۳ sa۳daniquejada.
17ॸNetimyu۳ saryi tuva۳churu۳y
nadimuntiy, ya۳tu۳chu ruuva Ju۳denu
siityari ۳vajyuura. Netimyu۳ ne saryi
tuva۳churu۳y ne vinu siityari ۳vajyuumu,
ya۳vichaniy nu۳tyu nijya۳mi ۳ carañu variñi ۳,
varimyata criquiy jmutya۳nu jiryatiy
juuchati ۳ni ۳.
18ॸRi ۳tatye si ۳tenu jiryiva: Jiryatiy
jirya۳puchu jirya mucadinchara,
ra۳ma۳cho۳ puchusara jarichuvimuntiy.
Daryaday jiryatiy jirya۳Ԯɗҡ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
nchara, ra۳ma۳cho۳ ԮɗҡѸфʮфɗËȍӕԮɗ‫ڏ‬
muntiy. 19ॸJu۳na۳ntyi ri ۳tay jiryiva:
Naryityi jachipiya۳ vatajuu
danu۳ju۳myusiy jiryetyenuju۳y taranchiy,
jiryatiy nana۳jachiñu۳y Ju۳denuvara,
daryani ۳ ra۳cha nadaju۳ Rajye۳
Jarichumuvichi ۳musiy. 20ॸTapi jasityi
riintye۳ryaniy ri ۳tyamu mu۳nvamyusiyu,
varimyata danu۳ju۳myusiy, jasiñuma
rañi ۳cha riquebyimu variy.”
21ॸJadchiy ji ۳ta satuudiyada Pyítrubañi ۳
Jesús, su۳teda variy siva: “¿Nutyityu۳,
nuriryaju۳ra ra۳ramityaniy mitya siva
ratyeryi ۳ra juuchuveda, nuriryaju۳?
jiryatiy sajuuchuvay rañijyu۳.
¿Daraju۳ñijyateju۳ day?” 22ॸSu۳teda ji ۳ta
Jesús siva: “Ne ri ۳tay vinu
daraju۳ñijyateju۳; ri ۳tatye ji ۳ta daraju۳ñijyate
vu۳yaju۳jyu۳ra daraju۳ñijyate.”
ͅҡŃԮӕॷ18
Jesús tu۳choda muchechinchiy,
jiryatimyu۳ ne saramityaniryu۳y
mityara jityenu divyiyada
23ॸ“Ramuni ۳day Jarichumuvichi ۳
nusu۳yada rani ۳cha nu۳tyu ja۳mu nutyityu۳
ni ۳tiy rañi jdutyaru۳ֆʮɗ̲ֆӕËȍľËȍɗ̲ֆɗ‫ڏ‬
tyara cuenta. 24ॸSajo۳ta۳danumatiy
jdutya۳da, rityuudityaniñi ۳ ti ۳qui nijya۳mi ۳,
sadivyiñu۳yada rajuura vara۳nca
criquichumani ۳. 25ॸJiryatimyu۳ ne vana۳y
samurichenura jidyivyi, su۳pa۳jada ja۳mu
nutyityu۳ ritye۳ryu۳tya۳daju۳ variñi ۳,
savaturu۳y jarye yisa۳ju۳, sadadyeñu jarye,
ratatiy sa۳murichenura jidyivyi.
26ॸRamuni ۳tiy sa۳dasidyoda ji ۳ta
muchechiy satuunuyu, sayasanta۳da ji ۳ta
variñi ۳: ‘¡Ya۳jachi ۳niy ji, Patru۳, tapimusiy
ra۳murichenu ti ۳ta۳ju۳ jiquiii!’
27ॸSa۳ntyutya۳da ji ۳ta ja۳mu nutyityu۳ variñi ۳
jimyuchechiy, su۳mu۳rya variñi ۳, Ѹф̲ɗ‫ڏ‬
tyaniy mitya varirya sadivyintyi.
28ॸNi ۳day ji ۳ta, sasipyatedanumatiy
jadchiy, sasaryejada ji ۳tani ۳ ti ۳qui jiryenu
muchechiy, jiryatiy sani divyi vinu
mu۳nvay jarimyuni ۳ jvaayada
murichiryani ۳. Siredanumatiy sapita۳sa,
su۳teda siva: ‘¡Ya۳murichenura jidyivyi!’
29ॸRamuni ۳ sara۳yada saryenu muchechiy
jityuunu, sajachiñu۳yada variy siva:
‘Ya۳jachi ۳niy ji, tapimusiy ra۳murichenu
ji.’ 30ॸSava۳tavitya. Saya۳da ji ۳ta variy,
satanuvu۳nutadeda variñi ۳ jiryenu
muchechiy, jasicha۳ra۳ju۳tiy sa۳̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
nura jidyivyi. 31ॸRu۳nu۳yadanumatiy
saryenu muchechimyi, riyiveda jaryi
ranchiy, riya۳da variy tu۳chuvay simu
ja۳mu nutyityu۳. 32ॸSanatutyadeda ji ۳ta
ja۳mu nutyityu۳ variñi ۳, su۳teda ji ۳ta siva:
‘¡Muchechiy nicyara۳ryapu۳rya! Ѡфֆ̲ɗ‫ڏ‬
tyadesiy mitya ti ۳ta۳ju۳ra jidyivyi, jiryatiy
jiyasanta۳da riva ray. 33ॸ¿Neviy jiryi
jantyutyani ۳ jiryenu muchechiy, daryatiy
ray jantyutya۳sidye ji?’
34ॸSanique۳yadamu, sapatru۳ sa۳yada
ͅҡŃԮӕॷ18ٍॷ19
tanuvu۳nujo jnu۳tyavamyuju۳yu,
jasicha۳ra۳ju۳tiy sa۳murichenu ti ۳ta۳ju۳ra
jidyivyi. 35ॸDarya ni ۳day Rajye۳
Jarichumuvichi ۳ ra۳vichaniy nu۳ñi
ti ۳quimusiy jirye, jiryeñuma ramityaniy
mitya jijechimyusirya jiryetyenu
juuchuveda.”
Jesús datyadoda tova۳jadanchiy
(Márcu 10.1-12; Dúcasiy 16.18)
19
1ॸSatu۳chumu۳yadanumatiy
Jesúsra jirya niquejada, saya۳da
variy Cadidéyamusiy Judéyamuju۳
jiryatiy Jurdá۳ja۳ rudamyura.
2ॸRichiityari ۳jada nijya۳nvajyuusumani ۳,
sami ۳sadeda ji ۳ta variy jasiryi.
3ॸRu۳deda ji ۳ta Varyisévuvedabay variy
simu Jesús, rirya۳ntya۳da variñi ۳ jiryatiy
ruutaja۳dodani ۳: “¿Samiryavidye sa۳tova۳
ti ۳qui nijya۳mi ۳ tariva nada jivyaturu۳y?”
4ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jmutya۳jada variryi: “¿Neviy
jiryi ۳nu۳yada catera nu۳charamu, nu۳tyu
su۳ndejada Ju۳denu jo۳ta۳damuni ۳ nijya۳mi ۳,
su۳ndejadani ۳ ti ۳qui vanu, ti ۳qui vatura
sisa۳ju۳ day?” 5ॸSaniquejada ji ۳ta variy:
“Ramuni ۳ sa۳tochiy vanu nada yino۳da,
saja۳y jarye, sa۳tidye ja۳mu۳ñi ۳ vatura,
danu۳ju۳myusiy nana۳cha ti ۳qui variy. 6ॸNe
danu۳ju۳y variñada nu۳ndye, ti ۳quinuma
sa۳cha varidye. Ramuni ۳tiy, jiryatiy
sabayada Ju۳denu daryá, sa۳tiy
ja۳mu۳chara nijya۳mi ۳, ne sa۳jiintyetyaniy ti ۳
variñi ۳.” 7ॸRu۳teda ji ۳ta variy siva Jesús:
“¿Ta۳ju۳ramusiy variy su۳teda Muyusésibe:
Sa۳ma۳ sa۳y vanura catera nu۳chara tová۳vi ۳,
sa۳tidye tova۳ rata nada jivyaturu۳y?”
8ॸSu۳mutya۳jada riy: “Jiryatiy surra
daryaju۳ra jiryejechiy, ramuni ۳tiy
su۳mutya۳jada Muyusésiberya
jiryevyaturu۳y tova۳jada. Ne
ravichanu۳yada daryá jo۳ta۳damusiy.
9ॸRi ۳tatye ji ۳ta jiryiva: Mi ۳ni ۳tyi tova۳nada
jivyaturu۳y, netimyu۳ naryi rupi vanujsa۳,
saryityi ja۳mu۳y ti ۳ nadivasintyi,
sa۳jarupanu variy ratara nanuvicha۳da
40
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay diya, jiryatiy rirya۳diy
nadiva nu۳tyu jmuchanutanu۳y variñada.”
10ॸRu۳teda ji ۳ta sisa۳ datyavavyedabay
variy yiva: “Daryatiy ravichasara
vanuju۳ jivyaturu۳tya, ne dyetya samirya
vurya۳ja۳mu۳y variy.” 11ॸSu۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “Ne vana۳y rirya۳jmutya۳ ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvarya rañiquejada, vinuni ۳ saju۳tiy
rache۳rya. 12ॸJasidye ji ۳tariy nijya۳nvay
jiryatiy riryupedamusiy jiñi ۳Ëȍ̲ֆɗѸҡֆ‫ڏ‬
savay. Jasintyiryi nijya۳nvantyi jiryatiy
riñi ۳cha myistyasavay nijya۳nvay
vichadedamusiy. Jadchiy, rivyichasara
nijya۳nvay myistyasavay nta, jiryatiy
Jarichumuvichi ۳ nusu۳yada jiyadaju۳
rivyichasara daryá. Ni ۳tiy jmutya۳ru۳rya
jirya niquejada, sa۳ma۳ jmutya۳ra.”
Jesús jachiñu۳yadara Ju۳denu jmu۳tya۳da
deramiy jiyadaju۳
(Márcu 10.13-16; Dúcasiy 18.15-17)
13ॸJadchiy ji ۳ta ruuti ۳ta۳ĀфɗֆĀľф̲ɗ‫ڏ‬
dyera simu Jesús sa۳tidye ja۳tyo۳ ʮɗʮֆΎ̲ӕ‫ڏ‬
tuta riñiy, sa۳tu۳chu variy riyadaju۳ sisa۳
Ju۳denu. Sisa۳ datyavavyedabay ji ۳ta
nique۳tya۳da riy nijya۳nvabe riva. 14ॸJesús
ji ۳ta niquejada variy: “Ne jirya۳niquetta
riy deramiy, rirya۳ma۳ ju۳ti ۳ rimu. Ne
jirya۳jbarya ruuti ۳jada, tapi ritya
ra۳chasara Jarichumuvichi ۳ nusu۳yadamu,
riñi ۳cha nu۳tyu deramidyera.” 15ॸґ¡ֆ‫ڏ‬
danumatirya jijyomutu variy riñiy,
saya۳da ji ۳ta variy jadchiy.
Satu۳choda vadero۳nubay
jaryi tarati ۳ sisa۳ Jesús
(Márcu 10.17-31; Dúcasiy 18.18-30)
16ॸMityamusiy su۳tañuvi ۳jada ti ۳qui
vanubay siva Jesús: “Datyanu۳, ¿ta۳ra
jvaayada raryi jvaachara samirya, ta۳ra?
ra۳tidye vichasara ju۳na۳reju۳ jnu۳yadati ۳.”
17ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva: “¿Ta۳ju۳ra
yitaja۳nu ranchiy samirya ray, ta۳ju۳?
Ti ۳qui sani ۳cha si ۳tenu sami ۳. Jityi jaryu۳y
ju۳na۳reju۳ jnu۳yadamu, ya۳vichasara
41
su۳tedamu Ju۳denu.” 18ॸSu۳teda ji ۳ta variy
siva Jesús: “¿Mirya su۳teda, mirya?”
Su۳teda ji ۳ta Jesús siva: “Jirya: Ne
vurya۳jvañi ۳ ti ۳, ne vurya۳rupi ti ۳ vaturu۳jsa۳
vu۳ntyi, ne vurya۳paranu risa۳ju۳, ne
vurya۳niquera quivu۳yada ti ۳nijyu۳ntiy.
19ॸVurya۳ma۳ tuva۳chu simu vu۳jye۳,
vuryi ۳no۳damu jarye, jadchintyi:
Vurya۳ma۳ va۳tasarani ۳
vu۳tyuunuvichi ۳ntidye, nu۳tyu vu۳vya۳tatiy
darya vu۳y.” 20ॸSu۳teda vadero۳nubay variy
siva Jesús: “Ratyuva۳chumu۳yada ramu
ti ۳ta۳ju۳. ¿Ta۳ranuma ra۳su۳tye variy rajyu۳,
ta۳ra?” 21ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva:
“Jityi vicharu۳y si ۳tenu tuva۳churá
ti ۳ta۳ju۳mu, ye۳jiya, ya۳ta۳ryu۳tyara jiryatiy
ti ۳ta۳ju۳ yimura, ya۳sa۳y variy ramurichirya
riy jantyuyadavay. Variñi ۳ ji ۳ta ye۳cha
tarati ۳ jarichumu. Varenumacu۳,
ya۳siityari ۳sara varirye.”
22ॸSatuva۳chodanumatiy vadero۳nubarya
jirya niquejada, saya۳da ji ۳ta vayivacha۳
variy, jiryatiy jaryi tarati ۳ daryaju۳ dañi ۳.
23ॸJesús ji ۳ta jteda variy ruuva yisa۳
datyavavyedabay: “Ri ۳tatye si ۳tenu
jiryiva: Surra ji ۳ta ra۳cha Jarichumuvichi ۳
nusu۳yadamu jayada saju۳ ni ۳tiy jaryi
tarati ۳. 24ॸJu۳na۳ntyi ri ۳tay jiryiva: Saryityi
ramije camélluquisuma rodanru۳ju۳ vimu,
saryi jay ji ۳ta jaryi tarati ۳ variy Ju۳denu
nusu۳jyomuntidye.”
25ॸRityuva۳chodanumatiy sisa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
vyedabarya jirya niquejada, rityi ۳tta۳da
jaryi varirya, riñiquejada variy:
“¿Chi ۳rana۳te ra۳ramityasarate, chi ۳?”
26ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy yinu۳yadamu:
“Ne vana۳y sivaayada nijya۳mi ۳ra, Ju۳denu
ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ ra۳jvaachara darya.”
27ॸJadchiy ji ۳ta su۳mutya۳jada Pyítrubañi ۳:
“Ya۳jnu۳y, nu۳y ji ۳ta tochedara jiberya
ti ۳ta۳ju۳, nu۳chiityari ۳jada variy ji. ¿Ta۳ra
ra۳cha nu۳dyimu riva, ta۳ra?” 28ॸSu۳teda
Jesús variy ruuva: “Ri ۳tatye si ۳tenu
jiryiva: Vadi mucadimu, sa۳numatiy
ma۳sa Nijya۳mi ۳denu vanda
ͅҡŃԮӕॷ19ٍॷ20
jimya۳sajoncha, jirye rachiityari ۳vay,
jirya۳day ma۳sa jimya۳sajonchantidye,
vu۳yaju۳jyo ma۳sajo, dajoju۳y ranchaju۳,
jasityi jirya۳jdutyasarara rityu۳chutasa۳da
Irayénuveda, jiryatiy rajuumusiy ti ۳ta۳ju۳,
taraqui vu۳yaju۳y ju۳riiñutavaryi,
dariiñuju۳y ranchaju۳. 29ॸMi ۳ni ۳tyi tochiy
ri ۳tya jiyadaju۳ra jiryoriy, varimyata
sataryi ۳veda, varimyata si ۳tyamutuveda,
varimyata saja۳y, varimyata su۳no۳da,
varimyata sadadyeñu, sandiy jarye,
sa۳day jmutya۳ taraqui pachaju۳ ru۳bivaju۳,
sa۳jmutya۳ra jiyaru۳rya ju۳na۳reju۳ jnu۳yada
ranchaju۳ntiy. 30ॸRajuu ji ۳ta jiryatiy
rivyichasara munatyavay diye,
rirye۳chasara tamityavay rivasiy. Rityi
vichasara ji ۳ta tamityavay diye,
rirye۳chasara ji ۳ta munatyavay variy
rivasintyi.”
Jesús tu۳choda jvaavyenchiy
20
1ॸ“Jarichumuvichi ۳ nusu۳yada ji ۳ta
rañi ۳cha nta nu۳tyu rorijya۳mi ۳,
jiryatiy sani ju۳u۳ryi ۳ sa۳tidye va۳ta nudiy
jvaavyeñe۳cho۳. 2ॸSu۳dutya۳danumatiy
jvaavyejsa۳ra nuriryara sa۳murichenu
tarundaqui jvaayada murichirya riy,
su۳pa۳jada ji ۳ta yindimyu variryi, jiryatiy
ni ۳nsijyu۳u۳ni ۳ra. 3-4ॸSama۳seda ji ۳ta ju۳na۳ntyi
mumuri ۳ jóramusiy, sadiyada ji ۳ta ruuva
tavay, mitya ranivye pudásamu, su۳teda
variy ruuva: ‘Jirya۳numa jiya jvaavye
ni ۳nsijyu۳u۳ni ۳mu, ra۳murichenu vase variy
jirye.’ 5ॸRiya۳da ji ۳ta variy. Ju۳na۳ntyi
sama۳seda ji ۳ta nu۳ñi mumuri ۳ jóramusiy,
sivaayada daryadantyi. 6ॸTaraqui
jóradenumatiy su۳tyeda
ruuvaamyu۳yadaju۳, sama۳seda rorijya۳mi ۳
pudásamuntiy, sasaryeda riy tavay
ranivyentyi, su۳teda ji ۳ta variy ruuva:
‘¿Ta۳raju۳ jiryeryaniy pituvye ju۳daca۳ jiyu,
ta۳raju۳?’ 7ॸRu۳mutya۳jadani ۳: ‘Ne ti ۳
jvaatyaniryu۳y daryaju۳ nu۳dye.’ Su۳teda
ji ۳ta variy ruuva: ‘Jiryejerye ra۳jiya
jvaavye ni ۳nsijyu۳u۳ni ۳mu.’ 8ॸJidyenumatiy
ͅҡŃԮӕॷ20
ravicha۳da, su۳teda rorijya۳mi ۳ siva
yivaatyani ۳: ‘Ya۳numa naturyi jvaavye,
ya۳murichenu varintyiryi. Ya۳jo۳ta
murichedoda tamityavamyusiy,
munatyavacha۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.’
9ॸRuuto۳jadanumatiy tamityavay,
ru۳mutya۳jada nu۳ñi ti ۳quimusirya
tarundaqui jvaayada murichirya,
miryanura. 10ॸRu۳to۳jadanumatiy
munatyavay, rijechipiya۳jada:
‘Nu۳ña۳jmutya۳ dyetya ja۳mura ruumusiy.’
Ru۳mutya۳jada ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ nu۳ñi tarundaqui
jvaayada murichirya nu۳ñi ti ۳quimusiy.
11ॸRu۳mutya۳jadanumatirya,
ricyucuye۳yada ji ۳ta rorijya۳mi ۳nijyu۳.
12ॸRiñiquejada ji ۳ta: ‘Jivye tamityavay,
rañi jvaayasiy taraqui jóradera, jiiñi bay
vatajuu nu۳dyisa۳ riy, jiryatiy
nu۳jechi ۳desiy ju۳daca۳ ʮԮֆĀԮɗĀֆнӕɗ‫ڏ‬
sumajareyu.’ 13ॸSu۳mutya۳jada ji ۳tani ۳ ti ۳qui
rityenu: ‘Ne rapyaranu ji, Jaamyicyu.
¿Neviy vuryi ۳dutyajay tarundaqui
jvaayada murichirya dajyu۳ú۳?
14ॸYa۳jirirya jiyaru۳rya, ye۳jiya varintyi.
Ramyurichenuru۳ryi tamityavay daryatiy
ramyurichenuntiy ji. 15ॸ¿Samirya dyetya
ra۳jvaay racyuriquitya daryatiy
rivaaryu۳y? ¿Jamiryamuviy yinu۳y
rana۳cho۳ jiryatiy rivaay samirya mitya
day?’ 16ॸRamuni ۳, rityi vichasara
tamityavay, rirye۳chasara ji ۳ta
munatyavay, daryadantyi, rityi
vichasara ji ۳ta munatyavay, rirye۳chasara
tamityavay varintyi. Ti ۳quitya daryaju۳
riñi ۳cha natuchavay, rajuutya ji ۳ta
jaryetasavadye.”
Jesús tu۳choda ju۳na۳y jibetyedajiju۳ntiy
(Márcu 10.32-34; Dúcasiy 18.31-34)
17-18ॸSaya۳danumatiy Jesús Jerusarí ۳
na۳cho۳ju۳, sa۳ra۳cheda ji ۳ta riy vinu yisa۳
datyavavyedabay vu۳yaju۳y, danu۳ju۳y
rinchaju۳, satu۳chutityiyada ruuva:
“Vurya۳sumiñuma ji ۳ta Jerusarí ۳muju۳.
Nijya۳mi ۳denu rirya۳sa۳chara caserdóҡľ‫ڏ‬
42
vyeda nutyityu۳mimyuju۳, Ju۳denu
niquejada datyanuvamyu jarye,
rirya۳bay ji ۳ta diiyasi ۳ju۳ variñi ۳. 19ॸJadchiy
ji ۳ta rirya۳sa۳y variy ma۳myimyuni ۳,
rirya۳tidye jarupantani ۳, rirya۳tidye
musiye۳ varintyiñi ۳, rirya۳jvay variy
crusitya۳sa ti ۳ta۳ju۳ni ۳; jadchiy ji ۳ta
mumurundamimyusiy sa۳cha mi ۳sanichi ۳.”
Sebedévubay vaturu۳be jachiñu۳yada simu
Jesús jidyenuju۳be jiyadaju۳
(Márcu 10.35-45)
20ॸJadchiy ji ۳ta, nanutuudiyada ji ۳ta
Sebedévubay vaturu۳be
nanudenuju۳betyani ۳ Jesús,
nana۳dasidyodanumatiy satuunuyu,
nanujachiñu۳yada tara variy siva. 21ॸNi ۳ni ۳
ji ۳ta jteda nadiva: “¿Ta۳rana۳ sa۳nuva۳ta,
ta۳ra?” Nani ۳teda variy siva: “Ya۳jtay
nana۳ma۳sa radyenuju۳y jityuunu,
yinsu۳yadamu, ti ۳qui ra۳cha
yintyityudamyuju۳, nu۳ntiy ra۳cha
jimyidámyuju۳ntidye.” 22ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesús variy: “Ne sa۳dadatya ta۳na۳ sa۳ni va۳ta.
¿Sa۳na۳vidye jachi ۳niy rajuura jantya۳daju۳
dayu, nu۳tyi ratyi ra۳paru۳tyajaya۳sara darya
ray?” Nani ۳mutya۳jada ji ۳tani ۳: “¡Neviy
na۳ña۳ju۳ú۳!” 23ॸSu۳teda Jesús variy nadiva:
“Daryaday sa۳na۳paru۳tyajaya۳ntidyeyu,
nu۳tyu ratyi ra۳paru۳tyajaya۳ntidyerye. Tama۳
vana۳y ntate rabe rayntyityudamyuju۳
ma۳sa۳daju۳ ji, tama۳, dantyamu۳y ne
ramyidámyuju۳. Rijyu۳ ji ۳ta ra۳chasara
daryatiy su۳dutyama۳ Rajye۳rya.”
24ॸRityuva۳chodanumatiy vu۳yaju۳y
nanutevarya darya niquejada, riñique۳yada
ji ۳ta nadisa۳ mityijyi taryi ۳ju۳y. 25ॸJesús ji ۳ta
natuyada variy yimuju۳ riy, saniquejada
variy: “Jiryedyetyanuma jiryatiy ma۳y
nutyityu۳ rañi jpa۳ jaryiryi jiryenu ma۳myi.
Ni ۳tiy vichasara jaryi ma۳myi nutyityu۳
nubesi ۳, ni ۳ni ۳ nusu۳y jaryiryi jityevay.
26ॸJiryequebyimu ji ۳tamu۳y ne raryicha
daryá. Ni ۳tiy ra۳charu۳y jaryiñu۳ jiryimusiy,
sa۳ma۳ jvaay nu۳tyu jiryemyuchechiy.
43
27-28ॸNi ۳tiy ra۳charu۳y munatyi ۳ jiryimusiy,
sa۳ma۳ jvaay nu۳tyu jiryecyumude, daryatiy
su۳deda Nijya۳mi ۳denu, ne sa۳tidye
jvaatyaniy jiyadaju۳ riy tavay, su۳deda ji ۳ta
sa۳tidye jmu۳tyasara riy tavay, sa۳tidye
sa۳charara yinu۳yada nijya۳nvajyuu
jantyutya۳daju۳ varintyi.”
Jesús mi ۳sadeda nada ni ۳sipyuryijyu۳be
(Márcu 10.46-52; Dúcasiy 18.35-43)
29ॸRichipyatedanumatiy Jesúsveda
Jericómusiy, richiityari ۳jada
nijya۳nvajyuubañi ۳ Jesús. 30ॸMityamusiy,
nanutuva۳chodanumatiy danu۳ju۳y
ni ۳sipyuryijyu۳be nú۳tuva۳rya ma۳sanu۳y:
“Saramiryi ۳ Jesús,” nanuniquejasubeda ji ۳ta:
“¡Ya۳jantyutya na۳y, Davyíbe jasi ۳!”
31ॸNijya۳nvay ji ۳ta nique۳tya۳da nada:
“¡Sa۳na۳ndasa!” Nanuniquejasubeda ji ۳ta
jaryivya۳ju۳ variy: “¡Nutyityu۳, ya۳jantyutya
na۳y, Davyíbe jasi ۳!” 32ॸSaradedanumatiy
Jesús, sanatuyada variy nada: “¿Nu۳tyura
sa۳dava۳ta ra۳chaniyu, nu۳tyura?” 33ॸNani ۳teda
ji ۳ta siva: “¡Nutyityu۳, ya۳muttara
na۳ñi ۳siquiii!” 34ॸSa۳ntyutya۳damu jije۳tyo۳jada
Jesús nanuni ۳simyu, nani ۳nu۳yasubeda
varicha۳ra۳ju۳, nanusiityari ۳jada ji ۳ta variñi ۳.
Jesús jayada Jerusarí ۳mu
(Márcu 11.1-11; Dúcasiy 19.28-40;
Juán 12.12-19)
21
1-2ॸRityuudiyadanumatirya
Jerusarí ۳, ruuto۳jada Betuvájemu,
Odivu musiquituunu. Jadchiy ji ۳ta
su۳pa۳jada Jesús nada yisa۳
datyanu۳jyu۳bentyi: “Sa۳na۳jiya vicha۳dademu
jiryatiy vu۳cha۳ra۳ra. Jasiñi ۳ sa۳na۳diñuve siva
cavañu puchusi ۳, sadenu yisa۳ jasiy.
Sa۳na۳vita۳siñi ۳, sa۳na۳pu۳chesiy mityijyijyu۳y
rumusiy nanudenutayu. 3ॸTi ۳tiy ra۳jtesiy tara
sa۳diva, sa۳na۳ma۳ jmutya۳jasiy variñi ۳:
Nutyityu۳ va۳ta mityijyijyu۳y nada. Varidye
sa۳jpa۳jasiy nada.” 4-5ॸRani ۳ ji ۳ta vicha۳da
daryá, ra۳tidye jto۳tanirya saniquejada
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳bay:
ͅҡŃԮӕॷ20ٍॷ21
“Ya۳tu۳chu siva Siyó۳ detu daryatiy
vuryi ۳tay Jerusarí ۳ ja۳nvañi ۳: Ya۳jnu۳y,
su۳niy yintyityu۳ yimu, tapimusiy
ma۳si ۳ cavañuncha, sadenuncha
jarye.”
6ॸNadaya۳da ji ۳ta sisa۳ datyanu۳jyu۳be variy,
nadivaañuvejada ji ۳ta daryatiy su۳teda
Jesús nadiva. 7ॸNadaryitya۳da ji ۳tani ۳
cavañu, sadenu yisa۳ju۳. Nanubayada
ji ۳tara jichujajyuu nadancha, sama۳sa۳da
ji ۳ta Jesús variy rancha. 8ॸRiryetya۳da ji ۳ta
nijya۳nvajyuu tevaberya jichujay nú۳va.
Ti ۳ni ۳ ra۳cha۳da darya nutasarajii ti ۳ta۳ju۳
vi ۳tara day, rirya۳tidye bay nú۳vara. 9ॸRityi
jiya۳da jo۳ta۳da nijya۳mi ۳juu sa۳jiju۳, rityi
rupiyada su۳sintyi, riyaro۳vaya۳tityiyada
vatajuu variy: “¡Ya۳jantyutya nu۳y,
Davyíbe jasi ۳! ¡Jchana۳tyasi ۳ ji ۳ta si ۳tenuni ۳
ni ۳tiy jniy Ju۳denu jtyamu! ¡Ya۳jantyutya
na۳vachiy nu۳y!” 10ॸSajayadanumatiy
Jesús Jerusarí ۳mu, riche۳ñe۳ya۳jada ji ۳ta
vicha۳daja۳nvabe variy yichana۳yadamu,
ruutaja۳doda variyu: “¿Chi ۳ra jiñu, chi ۳?”
11ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta nijya۳nvajyuu variy:
“Ni ۳ni ۳ sani ۳cha Ju۳denuju۳ tu۳chu۳, Jesús
jtyati ۳, jiryatiy Nasaryémusi ۳ni ۳, jiryatiy
Cadidéya mucadimura.”
Jesús jatya۳da Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jomusiryi ta۳ryu۳tyavabe
(Márcu 11.15-19; Dúcasiy 19.45-48;
Juán 2.13-22)
12ॸSajayada ji ۳ta Jesús Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jovimu, sajatya۳da ji ۳ta jadchiryi
ta۳ryu۳tyavabe, jiryatiy ritye۳ryu۳tyanu۳yada
jasiy, ta۳ryu۳vyebe jarye ruusa۳ju۳.
Sajatyatimyu۳yada ji ۳tara criquiy
ta۳ritanivyebe mi ۳sa variy, putuvinu
ta۳ryu۳tyavabe ma۳sajo jarye risa۳ju۳.
13ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva: “Nu۳charanuma:
Rirya۳jtacharara raryoriy Ju۳denusa۳
tu۳chujo, jiryeñi ۳ ji ۳ta vichaniy
paranujoju۳ dárya.”
14ॸNi ۳sipyuryimyi ji ۳ta ju۳deda simu
Jesús, Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jovimu,
ͅҡŃԮӕॷ21
canuya۳simyi jarye ruusa۳ju۳, sami ۳sadeda
variy jasiryi. 15ॸRidyiyada ji ۳ta caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳mibe, Ju۳denu niquejada
datyanuvabetya riva mityamusiy
su۳ndejada, rityuva۳chodantirya
riyaro۳vaya۳ derajuubay, jiryatiy ru۳tay:
“¡Ya۳jantyutya, Davyíbe jasi ۳!”
Riñique۳yada ji ۳ta variy ranchiy.
16ॸRu۳teda ji ۳ta variy siva Jesús: “¿Ne
jityuva۳chu nu۳tyura ru۳tay jivye derajuu,
nu۳tyura?” Su۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva:
“Jo. ¿Neviy jiryi ۳nu۳tya Ju۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu:
Deramidyera, jiryatimyu۳ ne
jiintyevye didyedyeryi, ru۳tosiy
ji ۳ta jichipyatara jchana۳tya۳da
samirya?”
17ॸSatochedanumatiy variryi, sasipyateda
ji ۳ta Jerusarí ۳musiy Betániyamuju۳,
sama۳yada variy jasiy.
Jesús nique۳tya۳dara jígunu, jiryatimyu۳ ne
jarya ravicha۳da daryaju۳
(Márcu 11.12-14, 20-26)
18ॸSata۳rya۳danumatiy ta۳rimyusidyera
Jerusarí ۳muju۳ntiy, sajachi ۳jada ji ۳ta variy.
19ॸSadiñuvejada ji ۳ta nú۳tuva۳rya riva
jígunu, saya۳da ji ۳ta: “Ra۳jnu۳dyi,” ne
sadiyada riva rajo tiii, mitya, vinu
ravi ۳vaniy sadiyada day. Saniquetta۳da
ji ۳ta Jesús varirya jígunu: “¡Ne taramu۳y
ya۳jacharanu۳day!” Radiijeyada jígunu
varenude variy. 20ॸRidyiyadanumatiy
sisa۳ datyavavyedabay riva, rityi ۳tta۳da
varirya: “¿Nu۳tyuramusiy radiijeyasiy
jígunu mityamusidye, nu۳tyuramusiy?”
21ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variryi:
“Ri ۳tatye si ۳tenu jiryiva: Jiryetyi
vichasara tuva۳chodatavay, ne
siquityavay jiryejechipiya۳jadamu,
jirya۳ʮԮËȍф͑ľԮɗ͑ӕʮɗфֆҡɗֆфԮֆɗËȍ‫ڏ‬
desirya jígunu. Jiryetyi jtay ji ۳ta riva
jirya musiqui: Ya۳numa bay jadchidye,
ja۳mu na۳vamu ya۳jatyanuve ji, daryani ۳
ra۳cha variy. 22ॸMiryani ۳ntyi jiryejechiñu۳y
44
siva Ju۳denu sisa۳ tu۳chodamu, jirya۳day
jmutya۳ varirya, jiryetyi tuva۳chu
simucu۳.”
Chi ۳ jtedamuju۳ sivaayada Jesús,
chi ۳ jtedamuju۳
(Márcu 11.27-33; Dúcasiy 20.1-8)
23ॸSajayadanumatiy Jesús Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jovimu, ruuti ۳jada ji ۳ta caserdó
tevyeda nutyityu۳mibe, nijya۳nvay
rimyityumibe jarye simu, ѸĀҡֆĀΎ‫ڏ‬
damu, ru۳teda ji ۳ta jasiy siva: “¿Nu۳tyura
jpa۳jadata yivaacharara yivaayada day,
nu۳tyura? varimyata ¿chi ۳ jtedamuju۳ jiñi
jvaadyerya, chi ۳ jtedamuju۳?”
24ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús riy: “Rajerye
ra۳jtaja۳nu jiryentyidye, jiryetyi jtay
rivara jmutya۳jada, rajerye ra۳tu۳chu
jiryiva nu۳tyura jpa۳jadata rivaacharara
rivaayada day, nu۳tyura. 25ॸ¿Tesiy
ravicha۳da Juán Bautístabay jtyadoda
day, tesiy? varimyata Ju۳Āľ͑ӕʮҡľĀ̲ӕ‫ڏ‬
sirya, nijya۳mi ۳ jtedamusiy dyetyara.”
Riñi ۳ ji ۳ta niquetasa۳deda riva dayu:
“Vurya۳tiy jmutya۳: Ju۳denu jtedamusirya
Juánbay jtyadoda, sa۳jtay ji ۳ta variy
vuryiva day: ¿Daryamuni ۳mu۳y ne
jiryetyuva۳churu۳yada simu? 26ॸVurya۳tiy
jmutya۳ ji ۳ta: Nijya۳mi ۳ jtedamusirya
Juánbay jtyadoda, vu۳chuvu۳ryi
nijya۳nvajyuu, tapitya rijechipiya۳
daryaju۳ sanijyu۳ Juánbay: Ni ۳ni ۳ dyetyate
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳.” 27ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta
variñi ۳ Jesús: “Ne nu۳dyetya day.” Su۳teda
ji ۳ta variy ruuvantiy: “Dantyamu۳y ne
vinu ray ra۳tu۳chuntidyerya nu۳tyura
jpa۳jadata rivaacharara rivaayada,
nu۳tyura.”
Jesús tu۳choda danu۳ju۳y denuju۳y nchiy
28ॸ“¿Ta۳ra jiryejechipiya۳, ta۳ra?
Savicha۳da vanu danu۳ju۳y denuti ۳.
Su۳tañuvejada ji ۳ta siva jimyunatyi ۳: ‘Pi ۳,
ye۳jiya ju۳vaañu randimyu diye.’
29ॸSu۳mutya۳jada ji ۳tani ۳ jijye۳: ‘¡Ne ra۳jiya!’
45
Rivasiy ji ۳ta saparu۳yada riva
jijechipiya۳jada, saya۳da variy ju۳vaañu.
30ॸSu۳tañuvejada ji ۳ta vanu variy siva
jidyenu tamityi ۳ daryantiy, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
jmutya۳jadani ۳: ‘Ray ji ۳ta ra۳jiya, Ye۳ye۳.’
Dañumamu۳y ne saya۳da varidye. 31ॸ¿Mi ۳ra
danu۳ju۳myusiy rañi jvaayadara jijye۳
va۳tara, mi ۳?” Ru۳mutya۳jada ji ۳tani ۳ Jesús:
“Samunatyi ۳.” Su۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva: “Ri ۳tay si ۳tenu jiryiva: Criquiy
jmutya۳varyapu۳ryamiy, cadnatuveda
jarye, rirya۳jay jirya۳jisiy Ju۳denu
nusu۳jyomu. 32ॸTapi su۳deda Juán
Bautístabay jiryimu Ju۳denu nú۳va
rupiñu, tama۳ jiryeñi tuva۳churu۳yada
simu, tama۳. Criquiy jmutya۳vay ji ۳ta,
cadnatuveda jarye tuva۳choda si ۳tenu
simu. Dañuma jiryeñi diyada riva, ne
jiryepyaru۳ryu۳yada variy riva
jijechipiya۳jada, jirya۳tidye tuva۳chu variy
simu Juánbay.”
Jesús tu۳choda jamirya jvaavyenchiy
(Márcu 12.1-12; Dúcasiy 20.9-19)
33ॸ“Jirya۳tuva۳chura ratarya dityadoda
niquejadantiy. Savichanu۳yada ti ۳qui
rorijya۳mi ۳, santa۳da ji ۳tara ni ۳nsijyu۳u۳ni ۳.
Sapuryejada ji ۳ta ravichu۳ta rayada;
su۳beda ji ۳tantirya ni ۳nsiy muchijyoju۳
risa۳ju۳ntiy, sivaayada ji ۳ta
ni ۳nsijyu۳u۳ni ۳mura rorivyu۳qui, jiryatiy
ru۳nu۳tya۳da ravimusirya yindiy.
Satocheda ji ۳ta nuta۳daja۳mi ۳ variy ruumu
jvaavyerya, rirya۳tidye jvaadyerya.
Rateratanuma nutasarasiy rirya۳̲ӕфɗ‫ڏ‬
chenu dañi ۳ mucadi ja۳mi ۳ day,
rateranuma ra۳ma۳cho۳ rijyu۳ day. Saya۳da
ji ۳ta variy tajijyu۳ day. 34ॸRito۳jadanumatiy
ra۳tosa۳da runda, su۳pa۳jada ji ۳tariy
jimyuchechimyi ruumu jvaavye,
rirya۳tidye jmutya۳ra sayaru۳rya
ni ۳nusityera. 35ॸRureda ji ۳ta jvaavyeryi
samuchechimyi, rimyusiye۳yadani ۳ ti ۳qui,
*॰21.42 Ya۳jnu۳rya Murra۳pedye 118.22; Nusu۳byimiy Jvaachara 4.11; Rajo۳ttya۳ Pyítru 2.7
ͅҡŃԮӕॷ21
nu۳ntiy ru۳veda ti ۳ta۳ju۳, puutyi. Ti ۳ni ۳
rijecheda ravichu۳ta day. 36ॸSajatyiiyada
jpa۳jada ti ۳ jimyuchechintyi, nu۳ntiy,
nu۳ntiy, nu۳ntiy, jaryi rajuuvavya۳ju۳
ruumusiy munatya jpa۳savaryi, riñi
vichadeda jvaavye daryantyiryi.
37ॸPariche su۳pa۳jada ji ۳tani ۳ jidyenu
ruumu, saniquejada variy: Rirya۳suvu۳y
dyetyani ۳ radyenu. 38ॸRidyiyadanumatiy
jvaavye siva sadenu, riñiquejada ji ۳ta
variy yiva: Jiñu ji ۳ta mucadi ja۳mi ۳ denu
day. Sa۳numatiy diichara saja۳y, ni ۳numa
ra۳ma۳cho۳sara raja۳mi ۳ju۳ varintyidye.
Vañú, vurya۳jvañi ۳, vurya۳tidye ju۳riy
vu۳jyu۳ra samucadi. 39ॸRuredanumatiy
variñi ۳, rijetya۳da ji ۳ta nudimyusiñi ۳,
ru۳veda variy jasiñi ۳, puutyityeni ۳.
40ॸRamuni ۳tiy, sa۳numatiy jti ۳ mucadi ja۳mi ۳
yindimyuntiy, ¿nu۳tyura sa۳chaniy variryi
jvaavye rapu۳ryamiy, nu۳tyura?”
41ॸRu۳teda variy siva Jesús: “Ne
jantyutya۳damusiy sa۳paruta riy
nicyara۳myi, sa۳sa۳y variy tavantyidyerya
ni ۳nsijyu۳u۳ni ۳ntidye, jiryatiy rirya۳sa۳ryu۳rya
jiyaru۳rya ra۳tosa۳da rundamu.” 42ॸSu۳teda
ji ۳ta Jesús variy ruuva: “¿Neviy
jiryi ۳nu۳ñu۳yada Ju۳denu niquejadamu
didyerya jirya niquejada didye?
Ravichu۳ ji ۳ta jiryatiy rrachusi ۳ roriy
jvaavyejyu۳ni ۳, ni ۳numa rañi ۳cha ji ۳ta
roriy suru۳tya۳, jiryenu
ravichu۳musiy. Rani ۳ jirya
sivaayada Nutyityu۳, mityanuma
vuryi ۳nu۳y rana۳cho۳ day, vu۳tyi ۳tta
varirya.ॹ*
¿Neviy jiryi ۳nu۳ñu۳yada didyerya
daryaday? 43ॸRamuni ۳ ri ۳tatye jiryiva:
Sa۳so۳vay ji ۳ta Ju۳denu jiryimusirya
yinsu۳yada, sa۳sa۳y variy tavantyidyerya
jiryatiy rirya۳jontay nta daryatiy
sava۳ta۳da ruumusiy. 44ॸNi ۳day ji ۳ta ni ۳tiy
raryijyu۳u۳y jiñu ravichu۳ncha,
saryiryotyatimyu۳y variy sanchasiy; jiñu
ͅҡŃԮӕॷ21ٍॷ22
ji ۳ta, sanchatiy saryijyu۳u۳y jiñu ravichu۳,
saryiñe۳ya vamidideju۳ variñi ۳.”
45ॸRityuva۳chodanumatiy caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳mibe, Varyisévuvedabay
jarye ruusa۳ju۳ra saniquejada dityadoda,
ridyetya۳da ji ۳ta jiñijyu۳ saniquejada
darya. 46ॸRuuriryu۳yadanumatiy rivasiñi ۳
Jesús, richuvu۳yada riy nijya۳nvajyuubay,
jiryatiy rijechipiya۳jada daryaju۳:
“Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ sani ۳cha.”
Jesús tu۳choda ja۳mu۳yada vichtyanchiy
(Dúcasiy 14.15-24)
22
1ॸSajatyiiyada tu۳choda
dityadoda tu۳chodata ruuvantiy:
2ॸ“Jarichumuvichi ۳ nusu۳yada rañi ۳cha
nu۳tyu ja۳mu nutyityu۳ ʮɗфֆҡɗֆѸɗԮֆ‫ڏ‬
dara vichtya jidyenu ja۳mu۳yadamu.
3ॸSu۳pa۳jada ji ۳tariy jimyuchechimyi:
Jirya۳numa naturyi musuchavay
vichtyamuju۳. Musuchavay ji ۳tamu۳y ne
jiyaru۳yada variy. 4ॸSajatyiiyada jpa۳jada
ti ۳ntiy: Ya۳numa tu۳chu ruuva
musuchavay: Jdutyasaranuma
ravyichtya. Ri ۳vatyanimya۳ni ۳ ra۳si ۳
nu۳chusi ۳, voca denu. Jdutyasaranuma
ti ۳ta۳ju۳ra. Varenuma vichtyamuju۳cu۳.
5ॸMusuchavay ji ۳ta jiya۳da
yavuryu۳tya۳damu, nu۳ jiya۳da yindimyu,
nu۳ntiy jvaadyi ta۳ryu۳tya۳da na۳cho۳.
6ॸRityevay ji ۳ta rañi ju۳фľĀфɗֆѸ̲ӕËȍľ‫ڏ‬
chimyi, rirya۳rupanta۳da variryi,
ru۳vamyu۳yada ti ۳ta۳ju۳ riy, pattaryi. 7ॸJa۳mu
nutyityu۳ ji ۳ta nique۳yada jaryi variy
ranchiy, su۳pa۳jada ji ۳ta variryi
jichu۳tarumiy, rirya۳tidye parutamu۳ryi
jvavye, rirya۳rupamyu۳y varirya
rivyichajo. 8ॸSu۳teda ji ۳ta ja۳mu nutyityu۳
variy ruuva jimyuchechimyi: ˇĀӕҡֆѸ‫ڏ‬
ranuma vichtya, ramyusuvye ji ۳ta
vicha۳siy nicyara۳myi. 9ॸJirya۳numa jiya
nú۳qui nantaryaju۳myu, jirya۳numa musuy
vichtyamuju۳riy ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy jirya۳sarye
rumuriy. 10ॸRiya۳da ji ۳ta samuchechimyi
variy nú۳quiva, rirya۳tonuvejada variryi
46
jicheryevye ti ۳ta۳ju۳, nijya۳nvay
nicyara۳myi, samivye jarye ruusa۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳. Rimyu۳chadeda varirya vichtya
roriy. 11ॸSajayadanumatiy ja۳mu nutyityu۳
sa۳tidye jnu۳ñuvi ۳ riy musuchavay,
sadiyada jasiy siva ti ۳qui vanu,
jiryatimyu۳ ne ja۳mu۳yada sujatyi ۳ dañi ۳.
12ॸSu۳tañuvi ۳jada ji ۳ta variy siva:
Jaamyicyu, ¿nu۳tyuramusiy jijeyasiy
jiyu, nu۳tyuramusiy? tama۳ ja۳mu۳yada
sujatyi ۳ jiñi ۳cha, tama۳. Sama۳cho۳jada
mitya vapuu variy ranchiy. 13ॸJadchiy
ji ۳ta su۳teda ja۳mu nutyityu۳ ruuva
jnu۳tyavantyi: Jirya۳numa puchumu۳y
ti ۳ta۳ju۳ni ۳, jirya۳jatya۳siy variy bimuju۳ni ۳,
nupocudimuju۳. Jasidye ji ۳ta rirya۳jna۳vya۳
nijya۳nvay variy, rirya۳su۳y ji ۳ta
jijya۳dajchantiy. 14ॸTi ۳quitya daryaju۳
riñi ۳cha natuchavay, rajuuvatya ji ۳ta
jaryetasavadye.”
Criquinchiy, jiryatiy ja۳mu nutyityu۳
murichenutaniy nijya۳nvarya
(Márcu 12.13-17; Dúcasiy 20.20-26)
15ॸRiya۳da ji ۳ta Varyisévuvedabay variy
riñiquetta۳dayu: “¿Nu۳tyuramusiy
vurya۳ju۳riy taji niquejadivani ۳ Jesús,
nu۳tyuramusiy?” 16ॸRu۳pa۳jada ji ۳ta variy
yisa۳ datyavavyedabay simu Jesús,
Jeródesbe siityari ۳vabe jarye ruusa۳ju۳.
Ru۳teda ji ۳ta variy siva Jesús: “Datyanu۳,
nu۳dyetyara jiryatiy jiiñi ۳ ji ۳ta si ۳tenu
jtarya. Jiiñi ۳ ji ۳ta datyanusara si ۳tenura
Ju۳denu nú۳. Ne yinu۳y jaryi sami ۳va۳ju۳
ti ۳na۳cho۳, dañuma sani ۳cha ti ۳. 17ॸRamuni ۳,
ya۳numa tu۳chu nu۳dyiva, nu۳tyura
jijechipiya۳, nu۳tyura: ¿Samiryavidye
vurya۳murichenura criquiy, jiryatiy ja۳mu
nutyityu۳ Sésar murichenutaniy
vuryi ۳nu۳yadamusirya?” 18ॸSadatya۳da ji ۳ta
Jesúsra rijechipiya۳jada jiyaro۳ju۳, su۳teda
ji ۳ta variy ruuva: “¿Ta۳ju۳ra jirye۳ntya
rañiy, ta۳ju۳? Jiryi ۳tu۳yadamu yitay.
19ॸJirya۳dityanu rarya criquidye, ratatiy
vurya۳murichenuracu۳.” Riryeda ji ۳ta
47
variy saju۳ra criquidye. 20ॸSu۳teda ji ۳ta
Jesús variy ruuva: “¿Chi ۳ra sani ۳cha
criquitya۳sa jantyasi ۳ day, chi ۳? su۳ro۳
nu۳chara jarye, ¿ta۳ra rani ۳ËȍĀфֆ̲ӕ‫ڏ‬
sidye, ta۳ra?” 21ॸRu۳mutya۳jada ji ۳tani ۳:
“Ja۳mu nutyityu۳ Sésar jantyasi ۳.” Su۳teda
jadchiy ruuvantiy: “Ramuni ۳tiy
jirya۳murichenu variñi ۳ Sésar jiryatiy
sabarya darya, jirya۳murichenuni ۳
Ju۳denuntiy jiryatiy sabaryantidyerya.”
22ॸRityuva۳chodanumatirya saniquejada,
rityi ۳tta۳da variñi ۳. Rityocheda ji ۳ta variñi ۳
Jesús, riya۳da variy jadchiy.
Saadusévuvedabay jtaja۳dodani ۳ Jesús
diibyimusiy mi ۳sadedanchiy
(Márcu 12.18-27; Dúcasiy 20.27-40)
23-24ॸRuuti ۳jada
Saadusévuvedabay
variryundamu simuntiy. Ne
ridyetaru۳ñu۳yada rimyi ۳sa diibyimiñu۳day.
Ruutaja۳doda ji ۳ta variñi ۳: “Datyanu۳,
su۳teda ji ۳ta Muyusésibe: Ti ۳qui nijya۳mi ۳tiy
ra۳diiy dejsa۳, sataryi ۳numa ra۳ja۳mu۳y
variñi ۳ savatura ma۳cho۳nu, sa۳tidye
detuchu jityeryi ۳bay jiyadaju۳ni ۳.
25ॸRivyichanu۳yada ji ۳ta danu۳ju۳ñijyate
nu۳ñi taryi ۳veda nu۳quebyimu.
Saja۳mu۳yada ji ۳ta rimyunatyi ۳ vaturajsa۳,
sadiiyada ji ۳ta mitya dejsa۳ sisa۳siy,
sama۳cho۳ vatura variy sanijyu۳ vichi ۳ju۳.
26ॸDaryaday savicha۳da sanijyu۳ vichi ۳ntiy,
nu۳numa rañi ja۳mu۳ntyiñi ۳, nu۳ñi
taryi ۳veda, tamityi ۳ sa۳ra۳ju۳, pattaryitye.
27ॸTamityanuma ji ۳ҡѸĀɗɗֆĀԮҡӕф͑‫ڏ‬
tidye, puutyitye. 28ॸDaryamusiy,
rirya۳numatiy mi ۳sa jidyiijyomusintyi,
mi ۳ju۳rate sa۳ma۳cho۳ vatura variy, tapi riñi
ja۳mu۳yada ti ۳ta۳ju۳musiñi ۳ vatura.”
29ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variryi:
“Jiryecyaramya۳ jijechipiya۳jadamu,
jiryedyetyatya daryaju۳ra Ju۳denu
niquejada, ne vinu sadatya۳da jarye.
30ॸTapitya rirya۳tiy mi ۳sa۳sumiy nijya۳nvay
jidyiijyomusiy, ne rirya۳ja۳mu۳charayu,
dantyamu۳y ne rirya۳ja۳mu۳tyanicharayu,
ͅҡŃԮӕॷ22
jiryatiy rirye۳chasara daryaju۳ nu۳tyu
Ju۳denu jpa۳vay daryá, jiryatiy jarichumu
vichavaryi. 31-32ॸRanchiy ji ۳ta jiryatiy
rimyi ۳sasara jidyiijyomusiy, nu۳tyi jiryeñi
niquema۳ catera nu۳charamuntirya,
jiryatiy su۳teda Ju۳denu jiryivara:
Rañuma rañi ۳cha Avurá۳bay Ju۳denu,
Isácubay Ju۳denu jarye,
Jacóbubay Ju۳denu jaryentiy.
¿Va۳ diibyimiy riñi ۳chacay? ¡Jnu۳vyentya
riñi ۳cha jasidye! Ni ۳ni ۳ta diibyimiy Ju۳denu
day, nu۳tyi ni ۳ni ۳ ji ۳ta sani ۳cha jnu۳vye
Ju۳denu.” 33ॸRityuva۳chodanumatiy
nijya۳nvarya saniquejada, rityi ۳tta۳da
varirya sadatyadoda.
Miryara vichasara jaryinra Ju۳denu
datyadoda, mirya
(Márcu 12.28-34; Dúcasiy 10.25-28)
34ॸRityuva۳chodanumatiy VaryiséԮӕԮľĀ‫ڏ‬
barya jiryatiy sandasadeda Jesús riy
Saadusévuvedabay, riintye۳ryadeda ji ۳ta
variy simuyu. 35-36ॸTi ۳qui rityenu jiryatiy
niquejada datyi ۳ni ۳, sani jtaja۳doda ji ۳ta
jantya۳daju۳ variñi ۳ Jesús: “Datyanu۳,
¿miryara vichasara jaryinra Ju۳denu
datyadoda ti ۳ta۳ju۳ su۳teda cabyimu, mirya?”
37ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta jasiñi ۳: “Vurya۳ma۳
va۳tasara ti ۳ta۳ju۳ vu۳jechityani ۳ Vu۳ntyityu۳
Ju۳denu, ti ۳ta۳ju۳ vuryi ۳ntuta jarye, ti ۳ta۳ju۳
vu۳jechipiya۳jadata jarye risa۳ju۳. 38ॸRani ۳ ji ۳ta
jaryinra datyadoda jiryatiy munatyara.
39ॸDaraju۳jyu۳ datyadoda ji ۳ta nu۳tyu ratiy
daryantiy: Vurya۳ma۳ va۳tasarani ۳ vu۳tyuunu
vichi ۳ntidye, nu۳tyu vu۳vya۳tasaratiy
daryantidyevyu۳y. 40ॸJirya daraju۳ֆĀҡֆĀΎ‫ڏ‬
damusiy ru۳ndayada ti ۳ta۳ju۳ su۳teda Ju۳denu,
jiryatiy su۳teda Muyusésibemyusirya, jijyu۳
tu۳chuvabe jtomusiy jarye risa۳ju۳.”
¿Chi ۳denu sani ۳cha Ju۳denu
jaryeti ۳, chi ۳denu?
(Márcu 12.35-37; Dúcasiy 20.41-44)
41-42ॸRiintye۳ryadedamu,
sitaja۳doda
Jesús Varyisévuvedayu: “¿Nu۳tyura
ͅҡŃԮӕॷ22ٍॷ23
jiryejechipiya۳ sanchiy Ju۳denu jaryeti ۳,
nu۳tyura? ¿Chi ۳ denu sani ۳cha, chi ۳ denu?”
Ru۳teda ji ۳ta siva: “Davyíbe jasi ۳.”
43-44ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Nu۳tyuramusiy variy su۳teda Davyíbe,
Ju۳denu Jnutumusiy siva: ¡Nutyityu۳!
Su۳teda daryaju۳:
Su۳teda ji ۳ta Ju۳denu siva rayntyityu۳:
Ya۳ma۳sa rayntyityudamyuju۳,
jasicha۳ra۳ju۳tiy ra۳vuunutaniryi
jimyityasimyi.
45ॸJiryatiy Davyíbeñuma ji ۳ta jtay
jintyityu۳ntidyeñi ۳, ¿nu۳tyichiy sa۳cha variy
sa۳si ۳, nu۳tyichiy?” 46ॸNe vana۳y ti ۳
jmutya۳jada variy tarani ۳, dantyamu۳y ne
ruutaja۳nuru۳yada tara ju۳na۳y jadchiñu۳nñi ۳.
Jesús tu۳chuta۳dariy Varyisévuvedabay,
Ju۳denu niquejada datyanuvabe ruusa۳ju۳
(Márcu 12.38-40; Dúcasiy 11.37-54;
20.45-47)
23
1-2ॸJadchiy ji ۳ta saniquejada Jesús
ruuva nijya۳nvajyuubay, sisa۳
datyavavyedabavya jarye: “Riñi
ma۳cho۳ma۳ Ju۳denu niquejada datyanuvay,
Varyisévuveda jarye ruusa۳ju۳ Muyusésibe
ju۳bivaju۳, jiryatiy ridyetyanusarara
Ju۳denu jteda jiryatiy MuyuséѸɗ¡ľ̲ֆӕ‫ڏ‬
sirya. 3ॸRamuni ۳, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy rityu۳chu
jiryiva jirya۳jvaajeya۳sarara, dantyamu۳y
ne jirya۳jvaachara daryatiy riñi jvaachara,
tapitya riñi jvaaryu۳y daryatiy
rityu۳chusara. 4ॸRiñi puchusara ntara
tiityasara nijya۳nvajyu۳ rajuura ru۳tedata,
jiryatimyu۳ ne rityiityaru۳y, rintya ji ۳tamu۳y
ne ja۳tyo۳ru۳y ne vinu jijyomutu jana۳ta
raniy, jiryatimyu۳ ne vinu riy jvaaryu۳rya
daryatiy riñi jvaatyaniryu۳y nijya۳nvarya.
5ॸRuuvaacharara yivaayada vinu
rirya۳tidye diy nijya۳nvay riva, nu۳tyu
ruuvaachara ja۳murasumara rimyo۳siy,
jasityi ribeyadara Ju۳denu niquejadatera
jimyo۳ta۳sa, richujachoniy jarye.
6ॸRu۳canurya ma۳sa۳da vichtya ja۳mi ۳tuunu
jivyichtyamu, munatya ma۳sajomu
48
ma۳sa۳dantiy, ju۳tye۳ryanijyomu jarye.
7ॸRu۳canuntyirya nijya۳nvay mu۳chuveda
pudásamuntiy, jadchintyi jiryatiy
ru۳tachara nijya۳nvay ruuva: Datyanu۳.
8ॸJirye ji ۳ta, ne jirya۳jtatyanichara
Datyanu۳yu, tapitya ti ۳quide sani ۳cha
jiryedyetyanu۳. Jiryevyichasara nu۳ñi
taryi ۳veda ti ۳ta۳ju۳. 9ॸDantyamu۳y ne
jirya۳jtachara siva mucadincha vichi ۳
nijya۳mi ۳, Vu۳jye۳, tapitya ti ۳quide sani ۳cha
Vu۳jye۳, jiryatiy Jarichumuvichi ۳ni ۳.
10ॸDantyamu۳y ne jirya۳jtatyaniy yiva:
Nutyityu۳, tapi ti ۳quide jiryentyityu۳,
jiryatiy Ju۳denu jaryeti ۳ni ۳. 11ॸNi ۳day
vichasara jaryiñu۳ jiryequebyimuntiy,
ni ۳tiy ra۳cha jiryi ۳mu۳tyi ۳si ۳ju۳. 12ॸMi ۳ni ۳tyi
jchana۳tyayu, sa۳cha jantanichi ۳ riva,
daryaday mi ۳ni ۳tyi jtay jidyetya
pasidyeva۳ju۳, sa۳cha ji ۳ta jchana۳tyasi ۳
rivantidye.
13ॸ¡Jiii, rani ۳tte jiryejyu۳te, ra, Ju۳denu
niquejada datyanuvay, Varyisévuveda
jarye, jiryatiy jiryi ۳tu۳yadamu vichaváyu!
Jiryemyutanusara daryaju۳ra
Jarichumuvichi ۳ nusu۳jyo nijya۳mi ۳jisiy,
tapitya ne jiryeñi jaryu۳y jirye,
dantyamu۳y ne jiryejetyaniryu۳ryi, jiryatiy
riryi jaryu۳y. 14ॸ¡Jiii, rani ۳tte jiryejyu۳te, ra,
Ju۳denu niquejada datyanuvay, Varyisé
vuveda jarye, jiryatiy jiryi ۳tu۳yadamu
vichaváyu! Jiryevyiché۳chavañuma dayu,
nu۳ñi jiryeñi so۳vacharara bacheno۳daveda
barya, jadchintyi jiryi ۳tu۳yada jityu۳chu
jamuca۳ sisa۳ Ju۳denu. Ramuni ۳tiy, jiryeñi ۳
ji ۳ta ra۳jmutya۳ jaryirya jijyuuchuveda
murichenusa۳da.
15ॸ¡Jiii, rani ۳tte jiryejyu۳te, ra, Ju۳denu
niquejada datyanuvay, Varyisévuveda
jarye, jiryatiy jiryi ۳tu۳yadamu vichavayu!
Jirye ramityeñumaya۳ daryaju۳ra jmityo۳,
mucadi jarye, jirya۳tidye jatachuni ۳ ti ۳qui
nijya۳mi ۳ jichiityari ۳nuju۳.
Sasiityari ۳numatiy jirye, jiryetyi ۳tunu
jiidatyo۳mu paruti ۳si ۳ju۳ni ۳, savichasara
jaryi nicyara۳vya۳ju۳ jiryimusiy variy.
49
16ॸ¡Acuu, ta۳ju۳na۳te darya jiryejyu۳
jiyantavay ni ۳sipyuryimyi, ta۳ju۳!
Jiryi ۳tachara daryaju۳: Saryityi nique ti ۳
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jo jtyamu, ne
sanique si ۳tenu variy riva; saryityi nique
ti ۳ óru jtyamu jiryatiy Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jomura, variñi ۳ ji ۳ta sanique
si ۳tenu. 17ॸ¡Ni ۳sipyuryimyi datyi ۳sa۳miy
jirye! ¿Miryara ji ۳ta jaryinra, mirya?
¿Óruviy, varimyata Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo, ratatiy jiintyasara Ju۳denu
nijyu۳ra óru? 18ॸJiryi ۳tacharantiy: Saryityi
nique ti ۳ Ju۳denu nijyu۳ rupajyo jtyamu,
ne sanique si ۳tenu variy riva; saryityi
nique ti ۳ sa۳chara jtyamu, jiryatiy Ju۳denu
nijyu۳ rupajyonchara, variñi ۳ ji ۳ta saryi
jto۳taniy rivara jiñiquejada.
19ॸ¡Ni ۳sipyuryimyi jirye! ¿Miryara ji ۳ta
jaryinra, mirya? ¿Sa۳charaviy, varimyata
Ju۳denunijyu۳ rupajyo, ranchatiy riryupay
Ju۳denunijyu۳ra? 20ॸRamuni ۳tiy, ni ۳tiy nique
Ju۳denunijyu۳ rupajyo jtyamu, ni ۳ni ۳ nique
ri ۳tyamu, sanique variy ri ۳tyamuntiy
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy ravicha rancha risa۳ju۳.
21ॸDarya ni ۳day, ni ۳tiy nique Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo jtyamu, sanique ne vinu
ri ۳tyamu, sanique variy si ۳tyamuntiy ni ۳tiy
vichasara ravimu. 22ॸDarya ni ۳day, ni ۳tiy
nique jarichu jtyamu, sanique ne vinu
ri ۳tyamu Ju۳denu ma۳sajo, sanique variy
si ۳tyamuntiy ni ۳tiy ma۳sasara rancha.
23ॸ¡Jiii, rani ۳tte jiryejyu۳te, ra, Ju۳denu
niquejada datyanuvay, Varyisévuveda
jarye, jiryatiy jiryi ۳tu۳yadamu vichavayu!
Jiryemyurichenu daryaju۳ Ju۳denu
jiyaru۳ryaju۳ra rate nutasara, jiryatiy
jiryejye۳vyechu jmyichara jaryedoju۳ra,
dantyamu۳y ne jiryi ۳nu۳ryu۳yada rana۳cho۳
Ju۳denu jteda tera day, jiryatiy
jaryinrara, jiryatiy vase vichasa۳da
darya, jantyutya۳da jarye, Ju۳denumu
tuva۳choda jarye risa۳ju۳ra. Jirya۳ma۳
jvaayasiy daryá, dantyamu۳y ne
jirya۳paru۳y riva murichedoda Ju۳denu
jiyaru۳rya. 24ॸ¡Jiyantavay ni ۳sipyuryimyi
ͅҡŃԮӕॷ23
jirye! ¡Jirye ramityanirya ja۳ nta
cani ۳tujisiy, jiryatiy jiryebecharara
rajuura ju۳bayada nijya۳nvajyu۳, ʮɗфֆľфֆ‫ڏ‬
michu nta ji ۳ta rivasiñi ۳ camélluqui nta,
jiryatiy jiryepyaru۳y riva jantyutya۳da,
Ju۳denumu tuva۳choda jarye risa۳ju۳!
25ॸ¡Jiii, rani ۳tte jiryejyu۳te, ra, Ju۳denu
niquejada datyanuvay, Varyisévuveda
jarye, jiryatiy jiryi ۳tu۳yadamu vichavayu!
Jirye ji ۳ta rañi suutasara rarudivasiy
jatusiidye, siidye jarye, jiryevyimu
ji ۳tara paradoda day,
ni ۳ru۳yadacanuyadamu vichasa۳da jarye
risa۳ju۳. 26ॸ¡Varyisévuveda ni ۳sipyuryimyi
jirye! Jirya۳pu۳y munatya ravimu
jatusiidye, siidye jarye, ra۳tidye
vichasara pu۳chara rárudivantiy.
27ॸ¡Jiii, ta۳ju۳na۳te darya jiryejyu۳te day,
ta۳ju۳, Ju۳denu niquejada datyanuvay,
Varyisévuveda jarye, jiryatiy
jiryi ۳tu۳yadamu vichavayu! Jiryeñi ۳cha
daryaju۳ nu۳tyu bapyo muchanusara,
rirya۳tidye diy nijya۳nvay samirya riva.
Ravimu ji ۳ta diibyi binda, javityichara
jarye. 28ॸDarya ni ۳day jirye, jiryatiy
jiryeñi ۳cha samiy jvadichavay nijya۳nvay
diya, jiryejechimyu ji ۳ta jivyichasara
jiryi ۳tu۳yadamu jachipiya۳vay, nicyara۳y
jachipiya۳jadatavay jarye risa۳ju۳.
29-30ॸ¡Jiii, rani ۳tte jiryejyu۳te, ra, Ju۳denu
niquejada datyanuvay, Varyisévuveda
jarye, jiryatiy jiryi ۳tu۳yadamu vichavayu!
Jirye ji ۳ta jvaachara bapyonchara
rorichidyera, Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe
jachipityasa۳daju۳, jiryi ۳dutyasara
samintyirya ribepyontiy, jiryatiy
rivyichanu۳yada vase vichavay daryaju۳,
jiryi ۳tachara variy: Vu۳ryityi vicha۳da
ta۳riy vu۳myunatyavabe rundamu, ne
vu۳ryi vichadeda vatajuu ruusa۳riy
Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe, jiryatiy ru۳veda riy.
31ॸRamuni ۳tiy jiryeñi tu۳chuta jiñijyu۳,
jiryatiy jiryeñi ۳cha ridyedyeñu, rityi
ju۳veda riy Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe.
32ॸ¡Jirya۳numa jto۳ҡ͑ɗфֆʮɗфֆľ̲ֆӕ͑ҡֆ‫ڏ‬
ͅҡŃԮӕॷ23ٍॷ24
vabe jiyasayada day! 33ॸ¡Codityevay
rapu۳ryamiy! ¿nu۳tyuramusiña۳
jirya۳ramityara jiidatyo۳muju۳ jatyasa۳da,
nu۳tyuramusiy? 34ॸRamuni ۳ ri ۳pa۳sara
jiryimu riy rajyu۳ tu۳chuvay, nijya۳nvay
datyavay jarye, Ju۳denu niquejada
datyanuvay jarye ruusa۳ju۳. Jirya۳jvaryi
rityevay, jirya۳jvay crusitya۳santiryi; ti ۳ni ۳
jirya۳musiye۳ ju۳tye۳ryanijyovimuntidye,
jirya۳jarupantanumaya۳ vicha۳damusiy,
ratarya vicha۳damuju۳ variryi. 35ॸJiryatiy
jirya۳jvaachara daryá, ra۳day ju۳u۳y jiryiva
ju۳veda murichenusa۳da, ʮɗфֆҡɗֆфɗфֆӕ¡ľ‫ڏ‬
dara vase vichavay nuda, samiy vichi ۳
Abénubay nudamusiy, Sacaryébay nuda
sa۳ra۳ju۳, jiryatiy Baraquíyabay denubañi ۳,
jiryatiy jiryeñi jvay raparudamu
jnutatyasara rupajyo, Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo jarye. 36ॸRi ۳tatye si ۳tenu
jiryiva: Ra۳day ju۳u۳y jirya murichenusa۳da
ti ۳ta۳ju۳ ruuva jivye jamirya vichavay.”
Jesús jna۳yada rivasiy Jerusarí ۳
(Dúcasiy 13.34-35)
37ॸ“Jerusarí ۳,Jerusarí ۳, jiñijya۳nvay ji ۳ta
jvachara riy Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe,
rijechichara ravichu۳ta riy, jiryatiy
su۳pa۳sara Ju۳denu riy yinsu۳byimiy ruumu.
Rajuuraju۳ rañi ju۳tye۳ryaniryu۳yada riy
ridyedyeñu, nu۳ҡֆӕҡԮфֆɗҡֆΎĀ̲ӕҡ͑ӕ‫ڏ‬
sara jiñipya۳ta suvu۳charajisiryi
jidyenujuu darya; tiii, riryivya۳tava۳ra.
38ॸ¡Tíjyiii, satochimye۳ttye Ju۳denu
mityara jiryevyichajo! 39ॸRi ۳tatye daryaju۳
jiryiva: Ne jirya۳diy ju۳na۳y riva
rabetyedivasiñu۳day, netimyu۳ ne
jirya۳jtay didye: ¡Jchana۳tyasi ۳te ni ۳tiy
jnitye Nutyityu۳ jtyamute!”
Jesús jteda ra۳parutachara
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jo
(Márcu 13.1-2; Dúcasiy 21.5-6)
24
1ॸSasipyateda Jesús variy
Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jovimusiy. Saya۳damu ji ۳ta, sisa۳
50
datyavavyedabay dityadoda variy
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jo rorivyicha۳yu.
2ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variryi:
“¿Jiryi ۳nu۳vidye jirya ti ۳ta۳ju۳ day? Ri ۳tay
si ۳tenu jiryiva: Ne sa۳ma۳cho۳ ti ۳ ravichu۳
jiryenu ravichu۳nchanu۳day.
Rirya۳jotatimyu۳rya roriy variy,
pattaryitye ti ۳ta۳ju۳ra.”
¿Nu۳tyuramusiy vurya۳datya rajo۳tanuma
mucadi baryi ۳jada, nu۳tyuramusiy?
(Márcu 13.3-13; Dúcasiy 21.7-19; 17.22-24)
3ॸSama۳sa۳danumatiy Jesús ja۳mu
musincha jiryatiy ravicha۳da ri ۳tya Odivu,
rityuudiyada ji ۳ta sisa۳ datyavay sa۳siquita
Jesús variy jasiyu, ru۳teda ji ۳ta variy siva:
“Ya۳tu۳chu nu۳dyiva: ¿Nu۳tyeryivye ra۳cha
daryá, jiryatiy yitesiy darya ra۳cha,
nu۳tyeryivye? ¿Mirya rani ۳cha rajo۳tara
day, mirya? ranchityi nu۳ña۳datya: Diye
ni ۳day sa۳jti ۳, ra۳numatiy baryi ۳ jirya
mucadi runda risa۳ju۳.” 4ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesús variryi: “Jiryi ۳nu۳tyata۳ta
quivu۳chodajisiyu. 5ॸTapi rirya۳jniy
rajuuvay ri ۳tyamu, rirya۳jtachara variy:
Rañi rañi ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳, riñi
ra۳caretanichara riy rajuu nijya۳nvay
variy riva. 6ॸJirya۳tuva۳chu rana۳cho۳
ju۳veda, ju۳veda jaticheyadana۳cho۳ jarye,
jiryi ۳nu۳tyata۳tayu, ne jirya۳suvu۳y ranchiy,
tapi daryatya ra۳cha si ۳tenu, ra۳viy baryi ۳te
jiryi ۳tay didye. 7ॸRa۳numa richatay ju۳veda
tavicha۳dajsa۳, rirya۳numa richata
tavicha۳da ja۳nvay munu۳ñumirya ju۳veda
runda. Ra۳numa vicha jachi ۳nu variy,
muco siityeya۳jada jarye tajijyu۳ ti ۳ta۳ju۳
risa۳ju۳ntiy. 8ॸNu۳tyi raday rani ۳cha jirya
ti ۳ta۳ju۳ rajo۳ttya۳ paru۳tyajaya۳jada. 9ॸJadchiy
ji ۳ta rirya۳ju۳riy nijya۳nvay jirye
jarupanta۳damuju۳, rirya۳jvay variy jirye.
Jirya۳vichasara javittyuchavay variy
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳, ri ۳tya jiyadaju۳.
10ॸJadchintyi rirya۳paru۳y rajuuvay
rachiityari ۳sa۳diva, rirya۳sa۳ֆʮɗ̲ֆɗҡֆѸɗ‫ڏ‬
myiyu, rirya۳javittyuy varintyiyu.
51
11ॸRirya۳mu۳ti ۳sara rajuuvay jiryatiy
ru۳tu۳yada ya۳jtay Ju۳denuju۳ tu۳chuvayu,
rirya۳jatachusara Ju۳denu nú۳vasiryi
rajuuvay nijya۳nvay. 12ॸJiryatiy
ra۳jasa۳chusarara nicyara۳y vichasa۳da
variy, ra۳day sudovachara variy
rivya۳ta۳da rajuuvay Ju۳denunijyu۳. 13ॸNi ۳tiy
ra۳jachi ۳nchara ta۳rijyu۳ raju۳yu, sadiiyada
sa۳ra۳ju۳, sa۳day ramityasara variy.
14ॸRirya۳tu۳chunumaya۳ ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
vara jirya samitu۳choda Ju۳denu
nusu۳yadanchiy variy, rirya۳tidye tuva۳chu
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay jasirya. Jadchiy ji ۳ta
ra۳jti ۳ tara baryi ۳jada runda.”
Paru۳tya۳da rundanchiy
(Márcu 13.14-23; Dúcasiy 21.20-24)
15-17ॸ“Jirya۳numatiy diy riva
javityichara jiryatiy ra۳bay mityarorirya
raryoriy, jiryatiy satu۳choda Ju۳denuju۳
tu۳chu۳ Ta۳ñírubay ranchiy, (ni ۳tiy ra۳jnu۳y
ramu variy, jidyetyata۳ta taryera), variñi ۳
ji ۳ta rityi vichasara Judéֆ̲ӕԮфɗфֆӕ͑‫ڏ‬
damu, riryi bay variy ja۳mu musimyuju۳;
ni ۳tiy ra۳tu۳chu sisa۳ jityuunu vichi ۳,
dañuma ra۳vicha sabarya jiryorivyimu,
ne sa۳jay variy jiberya ju۳redana۳cho۳.
18ॸDarya ni ۳day ni ۳tiy ra۳cha yindimyu, ne
sa۳siityityi jichujay ju۳redana۳cho۳
jiryorivyimusiy. 19ॸTa۳ju۳na۳te day ni ۳tiy
mudasiy, ta۳ju۳, ni ۳tiy ra۳rupatyaniy
variryundamuni ۳ jidyenuntiy.
20ॸJirya۳ntya va۳ta Ju۳denusa۳
tu۳chodamura: ne nijya۳ rundamu ra۳cha
variy, dantyamu۳y jiituyada rundamu.
21ॸTapi rarundamu ji ۳ta ra۳cha paru۳tya۳da
runda, vu۳dyiyadatya riva daryacu۳,
jiryatiy rajo۳ta۳damusiy ju۳dejadara, diye
rundasa۳ra۳ju۳ ne vu۳dyi riva, dantyamu۳y
ne vurya۳dichara daryiva jadchiñu۳ndye.
22ॸNetimyu۳ ne sa۳jmuchaniy Ju۳denu
varirya paru۳tya۳da runda, ne ti ۳ dera
*॰24.28 Jasityi rivyichasara nijya۳nvay jaryi nicyara۳myi, rapotiye۳ rivyichasa۳da Ju۳denuju۳,
nu۳tyu rapotiye۳chara diidabi daryá.
ͅҡŃԮӕॷ24
raryi ramitya nijya۳mi ۳ variy. Jiryatiy
sava۳ta Ju۳denu daryaju۳ ĀфֆɗʮɗʮľфֆľҡѸ‫ڏ‬
vadye, sa۳jmuchaniy varirya paru۳tya۳da
runda.
23ॸSaryityi jtay ti ۳ variryundamu
jiryiva: ¡Jiñutiy jiyuni ۳ Ju۳denu jaryeti ۳!
varimyata sa۳jtay jiryiva: ¡Mu۳ñumani ۳! ne
jirya۳tuva۳chu variy ramu.
24ॸRirya۳mu۳ti ۳sara daryaju۳ ru۳tu۳yada
ya۳jtay Crístuyu, ru۳tu۳yada ya۳jtay
Ju۳denuju۳ tu۳chuvay jarye risa۳ju۳ntiyu.
Riñi ra۳jvaañuvi ۳ mityamusiy tara
nijya۳nvay diya, riñi jtay ya۳quivu۳chu
ratariy Ju۳denu jaryetasavay variy.
25ॸJiryi ۳nu۳tyata۳tayu, rañi tu۳chuma۳ ra۳jisiy
jiryivara. 26ॸRamuni ۳, riryityi jtay jiryiva:
¡Mu۳ñumani ۳, tajityomu! ne jirye۳jiya
rumu. Riryityi jtay jiryiva: ¡Jiñutiñi ۳,
rorichiy puryesaravimuni ۳! ne
jirya۳tuva۳chu variy ramu. 27ॸTapi
Nijya۳mi ۳denu jti ۳jada ra۳chasara nu۳tyu
ra۳duya۳ra, jiryatiy ra۳jaduya۳ nta jiñi ۳
mu۳ti ۳jomusiy jarichu su۳tyeryasa۳ra۳ju۳,
daryani ۳ ra۳chasara. 28ॸJasityiñi ۳ diibyi,
jasiñi ۳ ji ۳ta rirya۳ntye۳фֆ͑ɗֆĀɗĀЙѸӕֆ‫ڏ‬
nujuuyu.”ॹ*
Jesús datyadoda nu۳tyura ra۳chasara
Nijya۳mi ۳ denu jti ۳jada, nu۳tyura
(Márcu 13.24-27; Dúcasiy 21.25-28;
17.22-37)
29ॸ“Varenude paru۳tya۳da rundavasiy,
jiñi ۳ ra۳nupocudivay variy, jarimyuni ۳
jarye ne ra۳nu۳y vanda variy, jdarichiy
jarye ra۳ju۳u۳ya۳ variy jarichumusiy,
jarichu vanu۳yada ra۳muchutyecharantiy.
30ॸJadchiy ji ۳ta ra۳mu۳ti ۳ Nijya۳mi ۳denu
dityanuta۳ jarichumu, rirya۳nuvay
nijya۳nvajyuu, ti ۳ta۳ju۳ mucadiva vichavay
jichuvu۳yadamu, rirya۳diy nijya۳nvay
variy siva Nijya۳mi ۳denu, jiryatiy su۳niy
rapuryeryadinube, jaryi vanu۳yadata,
ͅҡŃԮӕॷ24
jaryi vandanube jarye risa۳ju۳. 31ॸSa۳jpa۳
ji ۳ta riy yipa۳vay, natutya۳ jaryi suryata,
rirya۳ju۳ryityanumaya۳ ҡʮɗËȍɗֆфɗֆѸʮфֆľ‫ڏ‬
tavay, jarichu su۳tyeryamusiy, фф̲ɗфֆɗ‫ڏ‬
vasiy ti ۳ta۳ju۳.”
Jiivyíryanu datyadoda
(Márcu 13.28-31; Dúcasiy 21.29-33)
32ॸ“Jirya۳numa datya jiivyíфֆ͑ӕ̲ӕ‫ڏ‬
sirya radatyadoda. Radipuvesumi͖ӕ‫ڏ‬
matiy ravi ۳, jiryedyiñumatiy variy riva,
jiryedyetyanuma ranchiy:
Ravicharu۳ñuma nijya۳ rundantiy.
33ॸDaryaday ra۳chantiy, jirya۳numatiy diy
riva jirya ti ۳ta۳ju۳ daryatiy ratyu۳chosiy
jiryivara, ranchiñi ۳day jirya۳datya۳siy: Ne
ripya nu۳nrya siti ۳jadanu۳day;
jativyenumani ۳. 34ॸRi ۳tay si ۳tenu jiryiva:
Ne rirya۳baryi ۳ jivye va۳cha vichavay,
netimyu۳ ne ra۳jto۳taniy ti ۳ta۳ju۳ra jirya
ti ۳ta۳ju۳ didye. 35ॸJarichu, mucadi jarye
risa۳ju۳ ra۳baryi ۳sara, rañiquejada ji ۳tamu۳y
ne ra۳ma۳cho۳sara mitya, ra۳jto۳tanichara
ti ۳ta۳ju۳yu.”
Ne ti ۳ datyara nu۳tyeryivye ra۳cha
paru۳tya۳da runda, nu۳tyeryivye
(Márcu 13.32-37; Dúcasiy 17.26-30;
21.34-36)
36ॸ“Ta۳ra rundamuni ۳ntyi jirye۳cha darya,
ta۳ra rundamu, nu۳tyeryivye ni ۳ntyi
dyetya, nu۳tyeryivye, ti ۳tya datya.
Dantyamu۳y ne Ju۳denu jpa۳vay datya
jarichumu, netimyu۳ ne vinu Sadenu,
tapi vinu ni ۳day Vu۳jye۳ datya day.
37ॸDaryani ۳ rivyicha۳da Nuvébay
rundamuntiy, daryaday ra۳cha
Nijya۳mi ۳denu ju۳dedantiy. 38-39ॸTapitya
daryani ۳ riñi jmyiñu۳yada, rirya۳tunu۳yada
jarye risa۳ju۳, ja۳mu nijya۳ paruta۳dajisiy.
Rijya۳mu۳ñu۳yada,
rijya۳mu۳tyaniñu۳yadantiyu, Nuvévedabay
jmusa۳dasa۳ra۳ju۳ cartyequiivimu, ne
ridyetya۳da nijya۳nvay tara, jasicha۳ra۳ju۳tiy
ranijye۳yada ji ۳ta riñiya۳resiy, raso۳veda
52
rivyichajomusiy variy ripyarutedaju۳yu.
Darya ni ۳day ra۳chasara Nijya۳mi ۳denu
ju۳dedantiy.
40ॸJadchiy ji ۳ta danu۳ju۳y vanuju۳y ra۳cha
yindimyu, ti ۳qui ji ۳ta ra۳cha jara۳chi ۳, sisa۳
vichi ۳ ji ۳ta ra۳cha tochichi ۳. 41ॸNana۳cha
danu۳ju۳y vaturu۳jyu۳y, tunu۳nuvimu
tanunu۳jyu۳y, tanu۳qui ji ۳ta ra۳cha
pu۳chichanu۳y, nadisa۳ vichanu۳y ji ۳ta ra۳cha
tochichanu۳dye. 42ॸRamuni ۳tiy jirya۳ntya
jnu۳tya samiyu, jiryedyetyaviy yinu۳y
nu۳tyeryivye sa۳jniy Vu۳ntyityu۳,
nu۳tyeryivye. 43ॸJirya۳ma۳ datya ji ۳tara
jirya: Saryityi datya۳da rorijya۳mi ۳
nu۳tyeryivye sa۳jti ۳ paranu۳ni ۳ nupora,
nu۳tyeryivye, saryi ma۳cho۳jada jnu۳tyi ۳
paranu۳ni ۳jiju۳, ne saryi jatyadeda
jiryorivyimu variñi ۳. 44ॸRamuni ۳tiy jirye
jarye ra۳ma۳cho۳ jnu۳tyavay, tapi
varityimyu۳ ne jirya۳nutuy sa۳jiju۳
Nijya۳mi ۳denu, mityamusiy sa۳jti ۳sara variy
jiryi ۳biva.”
Jesús datyadoda muchechiy siityeranchiy,
sasiityejadasa۳nchiy jarye
(Dúcasiy 12.41-48)
45ॸ“¿Mi ۳rana۳te muchechiy siityera, mi ۳?
datyara jarye risa۳ju۳ni ۳, jiryatiy sa۳bay
patru۳ jiryoriy jnu۳tyi ۳si ۳ju۳ni ۳, sa۳tidye
sa۳chara riyaru۳rya jmyichara jiryenu
muchechimyiyu. 46ॸJchana۳tyasi ۳ ji ۳ta jiñu
muchechiy, ni ۳tiy sa۳saryenuvi ۳ sapatru۳
yivaayadamu. 47ॸRi ۳tay si ۳tenu jiryiva:
Sa۳day bay jiberya jnu۳tyi ۳ju۳ni ۳, sa۳tidye
jnu۳tyajaya۳ ti ۳ta۳ju۳ jasirya. 48-50ॸSaryityi
jachipiya۳jada jiñu nicyara۳y muchechiy
jivyimu: Saricheñuma rapyatru۳,
saryijyo۳ta۳da ji ۳ta musiye۳yada variryi
jiryenu muchechimyi, saryi jmyi, saryi
jatu ruusa۳ niyu۳byimintyi, sa۳jti ۳ ji ۳ta
sapatru۳ varityimyu۳ ne sa۳nutuy sa۳jiju۳,
jiryatimyu۳ ne sadatya sa۳jti ۳ daryaju۳.
51ॸSa۳tanuvu۳nunuvi ۳ sapatru۳ variy
ruusa۳ju۳yu jiryatiy ru۳tay yitu۳yadamu
muchechimyi ntayu. Jasidye ji ۳ta
53
rirya۳jna۳vya۳ nijya۳nvay variy, rirya۳su۳y
ji ۳ta jijya۳dajchantiy.”
Jesús tu۳choda vu۳yaju۳y vaturavedanchiy
25
1ॸ“Jadchiy ji ۳ta Jarichumuvichi ۳
nusu۳yada rañi ۳cha nu۳tyu
vu۳yaju۳y vatuy, jiryatiy riya۳da
no۳no۳siityavay si ۳dcho۳ju۳ vadi ja۳mu۳ñu.
2ॸTadajyo rityevay vicha۳da datyi ۳sa۳miy,
darya tadajyo datyavay varintyi. 3ॸRityi
vicha۳da datyi ۳sa۳miy ne ru۳toda yimura
no۳no۳ja۳ ta۳ratya rirya۳ju۳chiy ru۳bivaju۳
jiño۳no۳siivyimu variy. 4ॸVatuy datyavay
ji ۳ta jtoda putiyavu۳vimura no۳no۳ja۳ yimu,
jiño۳no۳siiju۳sa۳ju۳. 5ॸSaricheyadanumatiy
vadi ja۳mu۳ñu, rime۳ryu۳yadamu
jime۳ñu۳yada vatuy. 6ॸNuporata۳sa ji ۳ta ti ۳
niquejasubeda: ¡Jativyenumani ۳ vadi
ja۳mu۳ñu! ¡Jirya۳numa jiya si ۳dcho۳ju۳!
7ॸJadchiy ji ۳ta riñubesubeda vatuy ti ۳ta۳ju۳,
ru۳dutya۳da varirya jiño۳no۳siiy sa۳jiju۳.
8ॸVatuy datyi ۳sa۳miy ji ۳ta jteda ruuva vatuy
datyavay: Jirya۳sa۳y jiño۳no۳ja۳te nu۳y,
jiryatiy rabaryi ۳ru۳ñuma nu۳ño۳no۳ja۳ day.
9ॸVatuy datyavay ji ۳ta jmutya۳jada variryi:
Tama۳ ne rasa۳ra۳ ntate vu۳jyu۳ ti ۳ta۳ju۳ darya,
tama۳, jirya۳numa jiya ta۳ryu۳vye, no۳no۳ja۳
ta۳ryu۳tyavamyu. 10ॸRiya۳danumatiy
ta۳ryu۳vye, su۳deda ji ۳ta vadi ja۳mu۳ñu. Rityi
vichasara vatuy jdutyasavay, riñi jayada
variy sisa۳ ja۳mu۳yada vichtyamu. ґ̲ӕҡ‫ڏ‬
doda ji ۳ta varirya rorijyu۳. 11ॸRivasiy ji ۳ta
ru۳deda vatuy datyi ۳sa۳mintyi, riñiquejada:
¡Nutyityu۳, Nutyityu۳, ya۳mutta nu۳ña۳jisiy!
12ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jmutya۳jada riy: Ri ۳tay si ۳tenu
jiryiva: Ne radyetya jirye. 13ॸRamuni ۳tiy
jiryentya jnu۳tya samiyu, jiryedyetyaviy
yinu۳y ta۳ra rundamu sa۳jniy, ta۳ra
rundamu, dantyamu۳y ne ta۳ra jóramu.”
Jesús tu۳choda Ju۳denu
murichenutadedanchiy
(Dúcasiy 19.11-27)
14ॸ“Ju۳denu nusu۳yada ji ۳ta ra۳cha
daryaju۳ nu۳tyu vanu jiryatiy sayaru۳yada
ͅҡŃԮӕॷ24ٍॷ25
rupiñu. Sanatuyada ji ۳ta yimuju۳ riy
jimyuchechimyi, sabayada ji ۳tara jiberya
ruumu ru۳nu۳tya۳daju۳. 15ॸTi ۳qui sasa۳yada
tadajyo pacha vara۳nca sonu, ti ۳ntiy
sasa۳yada daraju۳y pacha vara۳nca, nu۳ntiy
taraqui pacha vara۳nca, nu۳ñi ti ۳quimusiy
ru۳mutya۳jada jidyetya۳da jvaayada sa۳ra۳ju۳.
Saya۳da ji ۳ta vanu variy. 16ॸMuchechiy
ji ۳ta, jiryatiy su۳mutya۳jada tadajyo pacha
vara۳nca sonu, ni ۳day jiya۳da varicha۳ra۳ju۳
ju۳vaañu rata, saca۳na۳yada ji ۳ta tadajyo
pacha vara۳nca ranchaju۳ntiy.
17ॸDaryaday, ni ۳tiy jmutya۳jada daraju۳y
pacha vara۳nca, ni ۳ni ۳ rañi ca۳na۳yada
daraju۳y pacha vara۳nca ranchaju۳ntidye.
18ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy su۳mutya۳jada taraqui
pacha vara۳nca, ni ۳day jiya۳da, su۳beda ji ۳ta
mucadinube, sadutya۳da jasirya jipyatru۳
criquiy. 19ॸTa۳riñi ۳day, ta۳riñi ۳day,
sata۳rya۳jada patru۳ sa۳tidye jdutyara
ridyivyi yimu. 20ॸSiti ۳jadanumatiy
muchechiy jiryatiy tadajyo pacha
vara۳nca jmutya۳nuni ۳, su۳toda ji ۳tara
tadajyo pacha vara۳nca ranchaju۳, su۳teda
ji ۳ta jipyatru۳va: Patru۳, jiche۳yada tadajyo
pacha vara۳nca sonu ray. Jiryatirya
tadajyo pacha vara۳nca ráca۳na۳rya
ranchaju۳. 21ॸSu۳teda ji ۳ta sapatru۳ variy
yiva: ¡Rantye ji, samirya muchechiy
ri ۳tay variy ji! Jiryatiy yito۳tanicharara
yinsu۳cha۳da pasidyeta, ra۳nusu۳tyaniy
rajuura ji. Ya۳numa jay yintyityu۳
jchana۳yadamu. 22ॸSiti ۳jada ji ۳tantiy
daraju۳y pacha vara۳nca jmutya۳nu,
su۳teda siva jipyatru۳: Patru۳, jiche۳yada
daraju۳y pacha vara۳nca criquirye.
Jiryatirya daraju۳y pacha vara۳nca
ráca۳na۳rya ranchaju۳ntiy. 23ॸSu۳teda ji ۳ta
sapatru۳ variy yiva: ¡Rantye ji, samirya
muchechiy ri ۳tay variy ji! Jiryatiy
yito۳tanicharara yinsu۳cha۳da pasidyeta,
ra۳nusu۳tyaniy rajuura ji. Ya۳numa jay
yintyityu۳ jchana۳yadamu. 24ॸNi ۳day ji ۳ta
jiryatiy taraqui pacha vara۳nca sonu
jmutya۳nuni ۳, rañi jti ۳jadantiy, su۳teda ji ۳ta
ͅҡŃԮӕॷ25
siva jipyatru۳: Patru۳, radyetyama۳ ji,
jiryatiy jaryi vuryito۳tanirya ji. Yatosara
ji ۳tatera teni ۳ntimyu۳ ne jiñi nuta۳da tara,
jiryichara ji ۳tate jiryatimyu۳ ne yirejada
tara jasiy. 25ॸRachuvu۳yadamu ji ۳ta
radyutyanuvejadara jicyuriquiy, taraqui
pacha vara۳nca, mucadinube. Jiryanuma
jiberya. 26ॸSu۳mutya۳jada sapatru۳ variyu:
¡Nicyara۳y muchechiy piturya!
¿Jidyetya۳da viy ravyichasara jaryi
jaryuvu۳rya, jiryatiy ra۳tosarara
teni ۳ntimyu۳ ne raynta tara, rajarye,
jiryatiy raryichara jadchirya, jasityimyu۳
ne ri ۳rejada tara? 27ॸRamuni ۳, jiryi
bayadara racyuriquiy criquiy
jasa۳chuvamyu, raryityi jiryiñuvi ۳
ra۳sa۳chusaratayu. 28ॸRamuni ۳ jirya۳so۳vay
simusirya taraqui pacha vara۳nca sonu,
jirya۳sa۳y variñi ۳, ni ۳tiy vu۳yaju۳y pacha
vara۳nca sonuti ۳. 29ॸTapi simu jiryatiy
tarati ۳ni ۳, sa۳sa۳y Ju۳denu variy ju۳na۳ntyiñi ۳,
rajuura ra۳cha simu varidye. Simusiy ji ۳ta
jiryatimyu۳ ne tarati ۳ dañi ۳, sa۳so۳vay
Ju۳denu variy simusintyirya jiryatiy
simuntidyerya. 30ॸSu۳teda ji ۳ta patru۳
varintyi: Jirya۳numa jatyani ۳ muchechiy
rapu۳rya bimuju۳, nupocudimuju۳. Jasidye
ji ۳ta rirya۳jna۳vya۳ nijya۳nvay variy,
rirya۳su۳y ji ۳ta jijya۳dajchantiy.”
Jesús datyadoda tamitya Ju۳denu
murichenutadeda rundanchiy
31ॸ“Sa۳numatiy jniy Nijya۳mi ۳denu
jidyamu ruusa۳ yipa۳vay ti ۳ta۳ju۳, variñi ۳ ji ۳ta
sa۳ma۳sa vanda ma۳sajoncha.
32ॸSa۳ji ۳tye۳ryanityaniryi ti ۳ta۳ju۳ mucadi
nijya۳nvajyuu jityuunuju۳, sa۳tidye
jiintyani ۳ ti ۳ jityevamyusiy, daryani ۳
sajiintyasara jasi ۳jnu۳tyi ۳ riy yasi ۳veda
nicyara۳myi ruumusiy samivyentyi.
33ॸSa۳day bay variryi samivye
yintyityudamyuju۳, nicyara۳myi ji ۳ta sa۳bay
jimyidámyuju۳ day. 34ॸVariñi ۳ ji ۳ta sa۳jtay
ja۳mu nutyityu۳ ruuva: ˇɗфֆҡɗֆфֆ͑ҡֆɗ‫ڏ‬
tyudamyu jirye: Jirya۳numa jniy, Rajye۳
54
Ju۳denu jmu۳tyasavay. Jirya۳numa
jmutya۳ra nusu۳jyo, jiryatiy su۳dutya۳da
yindejada jo۳ta۳damusiy jiryejyu۳ra.
35ॸRavyichanu۳yada jachi ۳numu daryaju۳,
jiryepyotyadeda varirye;
ravyichanu۳yadatiy jchu۳mu۳ñu,
jiryeche۳yada jatusara varintyirye;
ravyichanu۳yadatiy ne ti ۳ datyi ۳, ʮɗфֆľĀֆɗ‫ڏ‬
ryejada variy yisa۳ju۳ ray.
36ॸRavyichanu۳yadatiy sidyavu۳,
jiryejechodara sujay variy riva;
ravyichanu۳yadatiy jdiva۳jni ۳,
jiryejeñu۳yada variy rimuntiy;
ravyichanu۳yadatiy tanuvu۳nujovimu,
jiryi ۳deda variy rimu. 37ॸRirya۳jmutya۳
vase vichavay variñi ۳: Nutyityu۳,
¿nu۳tyeryivye nu۳dyiyada jachi ۳numu
yiva, nu۳tyeryivye? nu۳pyotyadeda variy
ji, varimyata nu۳dyiyada jchu۳mu۳ñu yiva,
nu۳che۳yada jatusara varintyi ji.
38ॸ¿Nu۳tyeryivye nu۳dyiyada ne nu۳dyetyi ۳
nta yiva, nu۳tyeryivye? nu۳dyiryejada
variy ji, varimyata sidyavu۳, nu۳ña۳tidye
jachura sujay variy yiva.
39ॸ¿Nu۳tyeryivye nu۳dyiyada jdiva۳jni ۳ yiva,
nu۳tyeryivye? varimyata nupocu
rorivyimu, nu۳ña۳tidye jañu۳y variy yimu.
40ॸSa۳jmutya۳ ji ۳ta ja۳mu nutyityu۳ variryi:
Ri ۳tatye si ۳tenu jiryiva: ˇɗфֆҡɗֆʮɗфֆľԮֆɗ‫ڏ‬
chadeda daryani ۳ ti ۳quide ratyeryi ۳veda
tenu tamityi ۳, jiryevyichadeda darya
varintyidyerye.
41ॸJadchiy ji ۳ta sa۳jtay variy ruuva
jiryatiy samidámyu riy: ¡Jirya۳jiintye
ratyuunusiy parutasavay! ¡Jirya۳jiya
jiidamyuju۳, jiryatiy jdutyasara bayantu
nutyityu۳jiju۳ra, su۳pa۳vayjiju۳ jarye yisa۳ju۳!
42ॸRavyicha۳da jachi ۳numu daryaju۳, ne
jiryepyotyadeda varirye;
ravyichanu۳yada jchu۳mu۳ñu, ne
jiryeche۳yada jatusara varirye.
43ॸRavyichanu۳yada ne ti ۳ datyi ۳, ne
jiryedyiryejada variy yisa۳ju۳ ray;
varityidye ravyichanu۳yada sidyavu۳, ne
jiryejechuru۳yada varirya sujay riva;
55
ravyichanu۳yadatiy jdiva۳jni ۳, varimyata
tanuvu۳nujovimu, ne jiryejeñu۳yada variy
rimu. 44ॸJadchiy ji ۳ta rirya۳jmutya۳ variñi ۳:
¿Nutyityu۳, nu۳tyeryivye nu۳dyiyada
jachi ۳numu yiva, nu۳tyeryivye?
varimyata jchu۳mu۳ñu, varimyata ne ti ۳
datyi ۳, varimyata sidyavu۳, varimyata
jdiva۳jni ۳, varimyata nupocu rorivyimu
vichi ۳, jiryatimyu۳ ne nu۳ñi ۳mu۳tya۳da variy
ji. 45ॸJadchiy ji ۳ta sa۳jmutya۳riy: Ri ۳tay
si ۳tenu jiryiva: Jiryatimyu۳ ͑ľʮɗфֆľԮֆɗ‫ڏ‬
chadeda daryani ۳ ti ۳quide rityenu jivye,
dantyamu۳y ne jiryevyichaniy darya ray.
46ॸRirye۳jyasara variy ju۳na۳reju۳
tanuvu۳nusavajyu۳. Vase vichavay ji ۳ta
ra۳jay ju۳na۳reju۳ jnu۳yadamuju۳ day.”
Judíyuveda tu۳chudoda Jesús ju۳redaju۳yu
(Márcu 14.1-2; Dúcasiy 22.1-2;
Juán 11.45-53)
26
1-2ॸSaca۳siyadanumatiy Jesúsra
jirya datyadoda ti ۳ta۳ju۳, su۳teda
ji ۳ta ruuva yisa۳ datyavavyedabay:
“Jiryedyetyi ۳satya ra۳jti ۳ Pásco vichtya
runda darundaju۳myusiy, variñi ۳ ji ۳ta
rirya۳sa۳ñi ۳ Nijya۳mi ۳denu tavamyu,
rirya۳tidye jvay crusitya۳sa variñi ۳.”
3ॸJadchiy ji ۳ta riintye۳ryadeda caserdó
tevyeda nutyityu۳mibe ruusa۳ nijya۳nvay
rimyityumibeyu. Rivyicha۳da caserdóte
ja۳mu nutyityu۳ roriquisumavimu,
jiryatiy ravicha۳da si ۳tya Cayivásu.
4ॸRiñiquetasa۳dedayu: “¿Nu۳tyuramusiy
vurya۳ju۳riy nijya۳nvay niya۳resiñi ۳ Jesús,
nu۳tyuramusiy? vurya۳tidye jvay variñi ۳.
5ॸNe vana۳y nta vichtya rundamu day,
riñuma siryi ۳ nijya۳nvay variy sayadaju۳.”
Vatura rubedara vu۳rudija۳ siva Jesús
(Márcu 14.3-9; Juán 12.1-8)
6-7ॸSavicha۳danumatiy
Jesús Betá͑ɗ‫ڏ‬
yamu, Siimyó۳ vatajo۳nni ۳bay rorivyimu,
su۳deda ji ۳ta ti ۳qui vatura simu, siti ۳ta۳da
ji ۳tara vu۳rudija۳ tavu۳qui, adabástru
ravichu۳teravu۳dera, jaryi murichetara.
ͅҡŃԮӕॷ25ٍॷ26
Sarumiye۳yada variy su۳no۳va Jesúsra,
jiryatiy jmyijyomu sata۳yada variy.
8ॸRidyiyadanumatiy sisa۳ datyavay riva,
riñique۳yada variy ranchiy: “¿Ta۳raju۳ra
jirya pa۳chitya۳da, ta۳raju۳? 9ॸSaryi ta۳ryu۳tya
ja۳mura murichiryara, sa۳tidye sa۳yasiy
variy jantyuyani ۳ra ramurichirya.”
10ॸSadatya۳Ā͑ӕ̲ҡɗֆˇľѸәѸффɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
deda, su۳teda ji ۳ta ruuva: “¿Ta۳ju۳ra
jirya۳rupanta rivani ۳ vatura, ta۳ju۳?
Savichadesiy daryaju۳ samirya darye.
11ॸRirya۳day vichasara jantyuyadavay
jiryisa۳, ray ji ۳tamu۳y ne ra۳cha ju۳na۳reju۳
jiryisa۳nu۳ndye. 12ॸJiryatiy
sarumiye۳yasirya jirya vu۳rudija۳ riva,
sivaayasiy ri ۳muchusa۳dajiju۳ra. 13ॸRi ۳tatye
si ۳tenu jiryiva: Tavicha۳damu jasityi
rirya۳tu۳chusarara samitu۳choda ti ۳ta۳ju۳
vicha۳diva, rirya۳tu۳chu ji ۳tantirya jiryatiy
sivaayasiy vaturantirya; ranchiñuma
rirya۳jachipityasara nijya۳nvay variy
rivani ۳.”
Judásibe mityasiiyadani ۳ Jesús
(Márcu 14.10-11; Dúcasiy 22.3-6)
14ॸJadchiy ji ۳ta Judásiy Iscaryótibe,
jiryatiy savicha۳da vu۳yaju۳y Jesúsjsa۳
datyavavyedabay tenu, danu۳ju۳y
rinchaju۳, rañi jiya۳da caserdótevyeda
nutyityu۳mibemyu. 15ॸSu۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “¿Ta۳ra jirya۳sa۳rye, ta۳ra? ra۳tidye
sa۳y Jesús jirye.” Rimyurichedoda ji ۳ta
mumuri ۳ vu۳yaju۳dye pupaday criquitya
variñi ۳. 16ॸJadchidye ji ۳ta sajachipiya۳jada
Judásibe: “¿Nu۳tyichitya rache۳yadate
samiryamuni ۳cu۳, nu۳tyichiy?”
Jesús jbyedara tamitya jidye jmyi ۳sara
vatajuu yisa۳ datyavatya
(Márcu 14.12-21; Dúcasiy 22.7-14;
Juán 13.21-30)
17ॸPa۳ suro۳ vichtya runda jo۳ta۳damu,
rityuudiyada ji ۳ta sisa۳ datyavavyedabay
Jesúsyu: “¿Tera jivya۳ta nu۳ña۳jdutyara
jmyichara jibyedaju۳, te? Pásco vichtya
ͅҡŃԮӕॷ26
rundamu jmyi ۳saraju۳.” 18ॸSu۳teda ji ۳ta
ruuva: “Jirya۳numa jiya ja۳mu vicha۳damu
simu ti ۳qui nijya۳mi ۳, jirya۳jtay variy siva:
Su۳tesiy Datyanu۳: Rito۳ma۳ raryunda;
nu۳ña۳jvaarya Pásco vichtya risa۳
datyavatya jiryorimyu.” 19ॸRuuvaayada
ji ۳ta sisa۳ datyavay daryatiy sadatyadoda
riy, ru۳dutya۳da ji ۳tara Pásco rundamu
jmyi ۳sara variy jasiy.
20ॸJidyenumatiy ravicha۳da, sata۳yada
ji ۳ta jmyijyomu yisa۳ datyavavyedabatya.
21ॸRiibyedamu ji ۳ta, saniquejada Jesús:
“Ri ۳tay si ۳tenu jiryiva: Ti ۳qui jiryetyenu
ra۳sa۳y ramyityasimyimyu ray.”
22ॸRiyiveda ji ۳ta variy ranchiy, rijyo۳ta۳da
jtaja۳doda variy nu۳ñi ti ۳quimusiñi ۳ Jesús:
“¿Ray vidye, Nutyityu۳?” 23ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta
jmutya۳jada variryi: “Ni ۳tiy parodesiy
jijyomutara pa۳ tapa۳quivimu vatajuu
risa۳, ni ۳ni ۳ ra۳sa۳y ramyityasimyimyu ray.
24ॸSa۳jyasara ji ۳ta Nijya۳mi ۳denu jiyusiy,
daryatiy riñu۳yada sanchiy. ¡Acuu,
ta۳ju۳na۳te darya, ta۳ju۳, chi ۳na۳ sa۳yasitye ni ۳
Nijya۳mi ۳denute day, chi ۳! Saju۳ni ۳ ji ۳ta
raryicha samirya netimyu۳ ne sarupeda
day.” 25ॸJudásibe ji ۳ta, ni ۳tiy sa۳yadani ۳,
su۳teda variy siva: “¿Ravyidye,
Datyanu۳?” Su۳mutya۳jada ji ۳tani ۳:
“Yitesimya۳ day.”
Sadatyadoda Jesús riy: “Pa۳ ravyu۳,
bínuja۳ ji ۳ta rayndaja۳day”
(Márcu 14.22-26; Dúcasiy 22.14-20;
Munatya Coríntyu 11.23-26)
26ॸRiibyedanumatiy variy, saryeda ji ۳ta
Jesúsra pa۳, si ۳chana۳tya۳danumatiñi ۳
Ju۳denu ranchiy, sapata۳da ji ۳ta rata۳sa pa۳,
sasa۳yada variy yisa۳ datyavavyedabarya.
Su۳teda ji ۳ta ruuva: “Jirya۳numa ju۳riy,
jirya۳numa jmyirya; jiryatirya ravyu۳
day.” 27-28ॸSapu۳ya۳da ji ۳ta varirya jatuvu۳,
si ۳chana۳tya۳danumatiñi ۳ Ju۳denu ranchiy,
sasa۳yada ji ۳ta variryi, su۳teda variy ruuva:
“Jirya۳numa jatura ratera ti ۳ta۳ju۳musiy,
tapi jiryatirya rayndaja۳, ratatiy
56
rito۳tanirya ri ۳teda, nijya۳nvay
jantyutya۳daju۳, jiryatiy rumichara
nijya۳nvajyuu jiyadaju۳ darya, ra۳tidye
ramityaniy ruuvasirya jijyuuchuveda.
29ॸRi ۳tay ji ۳ta jiryiva: Ne ra۳jatu
ju۳na۳ñu۳darya nuri ۳ju۳u۳sijya۳nu۳day,
rarundasa۳ra۳ju۳ varityi ra۳jatu darya
vadija۳ jiryisa۳ rajye۳ nusu۳jyomu day.”
Jesús jteda siva Pyítrubay:
“Ya۳ra۳yasiy rayadaju۳”
(Márcu 14.27-31; Dúcasiy 22.31-34;
Juán 13.36-38)
30ॸRimyurra۳yadanumatiy Ju۳denu
nijyu۳, richipyateda ji ۳ta variy jadchiy
Odivu musiqui na۳cho۳ju۳. 31ॸJadchiy ji ۳ta
Jesús jteda variy ruuva: “Jiryeñi
ra۳sabuya۳te raynchiy diye nupora,
nu۳chara Ju۳denu niquejadamu
daryaju۳ra:
Ra۳jvañi ۳ jasi ۳jnu۳tyi ۳, rirya۳ju۳rachara
jasi ۳veda variy sivasiyu.
32ॸRa۳numatiy mi ۳sa۳sumiy radyiijyomusiy,
ra۳day jiyanta jirye Cadidéyamuju۳.”
33ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Pyítrubay variñi ۳:
“Dañuma riñi sabuy ti ۳ta۳ju۳ jiinchiy, tama۳
rachaburyu۳charate radye, tama۳.”
34ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva: “Ri ۳tay
si ۳tenu yiva: Diye nupora, netimyu۳ ne
sa۳suy tavaryi didye, ya۳ra۳yasiy
mumuri ۳ju۳ rayada.” 35ॸSu۳teda ji ۳ta
Pyítrubay variy siva: “Dañuma rirya۳jvay
yisa۳ju۳ ray, dantyamu۳y ne ra۳ra۳yasiy
variy jiyada.” Daryaday ru۳teda sisa۳
datyavavyedabay ti ۳ta۳ju۳ntiy.
Jesús tu۳choda Ju۳denusa۳ Jetsemaní ۳mu
(Márcu 14.32-42; Dúcasiy 22.39-46)
36ॸJadchiy ji ۳ta riya۳da Jesúsveda
vichajomu, ravicha۳da ri ۳tya Jetsemaní ۳.
Su۳teda ji ۳ta Jesús ruuva yisa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
dabay variy: “Jiyuni ۳ jirya۳ma۳sajadyi
munatya, ra۳tu۳chujadyi munatya sisa۳
Rajye۳ mu۳y.” 37ॸSa۳ra۳yadanumatiy yisa۳ni ۳
Pyítrubay, Sebedévubay denuju۳be jarye
57
sisa۳ju۳, sani jo۳ta۳da Jesús yivatyadayu,
saparu۳tya۳da variy risa۳ju۳yu. 38ॸSu۳teda ji ۳ta
variy ruuva: “Saparu۳tyanuma ri ۳ntu
rimuyu, radyiiyadajiju۳. Jiyuni ۳
jirya۳ma۳cho۳ jnu۳tyavay munatya ra۳jiju۳.”
39ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús nu۳jipyudeju۳ variy,
su۳patyeñuvejada jimyo۳ta, satu۳choda ji ۳ta
sisa۳ Ju۳denu jasiy: “Ye۳ye۳, vana۳tyi
ra۳ramityaniy rivara jirya paru۳tyasa۳da
jatusiiy, ya۳ramityanirya. Dañumamu۳y
ne ye۳chaniy darya, daryatiy ravya۳ta
yivara, daryani ۳ ji ۳ta ye۳chanidyerye,
daryatiy jivya۳ta dacyu۳.”
40ॸSata۳rya۳jada ji ۳ta Jesús variy
rumusiy, sadiñuvi ۳jada ji ۳ta ruuva yisa۳
datyavavyedabay ma۳vye. Su۳teda ji ۳ta
variy siva Pyítrubay: “¿Daryani ۳ ne
vana۳y yinu۳tya۳sitye taraquideju۳te
ra۳jiju۳téju۳ú۳? 41ॸJirya۳jnu۳tya۳siy, jirya۳tu۳chu
sisa۳ Ju۳denu, jirya۳tidye ramijeryi ۳
su۳mu۳tya۳data jiryimu jantyasa۳damu,
tapi vu۳jechiy rañi ۳cha vani ۳ra, vu۳vyu۳ ji ۳ta
ne.”
42ॸJu۳na۳ntyi, daraju۳jyu۳ saya۳dantiy,
satu۳choda ji ۳ta sisa۳ Ju۳denuntiy: “Ye۳ye۳,
netimyu۳ ne vana۳y ra۳ramityaniy jatusiiy
rivara jirya paru۳tya۳da, netimyu۳ ne raryi
jatura, ye۳chaniy darya ray, daryatiy
jivyichaniryu۳rye.” 43ॸSajatyiiyada ji ۳ta
ta۳rya۳da rumusintyi, sadiñuvi ۳jada ji ۳ta
ruuva ma۳vyentyi, jaryi rasu۳jeyada
riñi ۳sije daryaju۳yu, ramuni ۳timyu۳ ne
ru۳nu۳ryu۳yada variy. 44ॸRamuni ۳tiy
satocheda varintyiryi, satu۳chunuvejada
ji ۳ta sisa۳ Ju۳denu mumuri ۳ju۳, daryaday
satu۳chodantiy, nu۳tyu satu۳choda
munatyantiy. 45ॸJadchiy ji ۳ta sata۳rya۳da
yisa۳ datyavavyedabamyuju۳ntiy,
su۳tañuvi ۳jada variy ruuva: “Jasintyate
jiryeme۳jeya۳sarate jasiy. ¿Ne
jiryejiitumyu۳tye didyejyu۳ú۳?
Ratuudimya۳ ji ۳tara rarunda,
sa۳chi ۳numani ۳ Nijya۳mi ۳Āľ͑ӕʮӕӕËȍҡ‫ڏ‬
vamyu. 46ॸJirya۳nubesumiy, vañunuma.
Jirya۳jnu۳y, jativyenumani ۳ ni ۳tiy ra۳sa۳rye.”
ͅҡŃԮӕॷ26
Ruredani ۳ Jesús
(Márcu 14.43-50; Dúcasiy 22.47-53;
Juán 18.1-12)
47ॸJesús niquejadamu ji ۳ta siti ۳jada
Judásibe, sisa۳ datyavavyedabay tenu.
Sisa۳ni ۳ ji ۳ta ru۳deda nijya۳nvajyuubay
jichityitya۳tavay, ju۳mu۳tyavay jarye.
Ru۳deda ji ۳ta caserdótevyeda
nutyityu۳mibe jpa۳vay, nijya۳nvay
rimyityumibemyusiy jarye ruusa۳ju۳.
48ॸNi ۳tiy sa۳yada variñi ۳ Jesús, satu۳choda
ji ۳tyaju۳ ruuva yisa۳ vichavabe: “Ni ۳tiy
ra۳mu۳chuvay siiñuva۳yadamusiy, ni ۳ni ۳
sa۳cha۳siy, jirya۳ju۳resiy ji ۳tani ۳.” 49ॸSu۳deda
ji ۳ta Judásibe vase simu Jesús variy,
saniquejada ji ۳ta: “¿Jivyi, Datyanu۳?”
Sasiiñuva۳ya۳jada ji ۳ta sama۳yaniy variy
jasiy. 50ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva
Judásibe: “Jaamyicyu, ¿rana۳cho۳
jivyicha jiyu?” Variñi ۳ ji ۳ta riñi
ju۳riñuvi ۳jada nijya۳nvañi ۳ Jesús. 51ॸͅɗҡֆ‫ڏ‬
musiy, ti ۳qui Jesúsveda tenubay
ratya۳dara jijyomutu, sasitya۳da ji ۳ta
varirya jichityitya۳, savatajo۳doda ji ۳ta
variñi ۳ caserdótevyeda ja۳mu nutyityu۳bay
muchechibe, jiryatiy sara۳cha۳dara
satuva۳y. 52ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda Jesús
sivantiy: “Ya۳barya jichityitya۳ фԮɗËȍʮΎ‫ڏ‬
muntiy, tapi mi ۳ni ۳tyi jvay jichityitya۳ta,
daryaday sa۳batye riva
jichityitya۳tantidye. 53ॸ¿Jijechipiya۳
dyetya ne vana۳y rajechiñu۳y siva Rajye۳,
saryi jpa۳ varidye rimuju۳ riy yipa۳vay,
taraqui pacha vara۳nca jiyadaju۳ satuunu
vichavay? 54ॸ¿Nu۳tyuramusiy variy
ra۳jto۳tanichara Ju۳denu niquejada,
nu۳tyuramusiy? jiryatiy su۳teda daryani ۳
ra۳ni ۳cha day.” 55ॸJadchiy ji ۳ta sitaja۳doda
Jesús riy nijya۳nvajyuubantyi:
“¿Nu۳tyichiy jiryemya۳siñu۳y rayaro۳ju۳
jichityitya۳ta, nu۳tyichiy? ju۳mu۳tya jarye
jirya۳tidye ju۳rirye, nu۳tyu paranu۳ni ۳ nta
rañi ۳cha variy jiryejyu۳.
Ramya۳sajaya۳nu۳yada datyanu۳ ti ۳ta۳ju۳
ͅҡŃԮӕॷ26
rundamu Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jovimu,
tama۳ jiryireda variy jasirye, tama۳.
56ॸRavichama۳ jirya ti ۳ta۳ju۳, ra۳tidye
jto۳tanirya Ju۳denu niquejada jiryatiy
rityu۳choda saju۳ tu۳chuvaberya.” Jadchiy
ji ۳ta ribeye۳yada sisa۳ ĀҡֆԮԮֆľĀ¡‫ڏ‬
ntyi, rityocheda ji ۳ta sa۳siquitade variyu.
Ripyu۳cheda nutyityu۳miy
rimyityumibemyuju۳ni ۳ Jesús
(Márcu 14.53-65; Dúcasiy 22.54-55, 63-71;
Juán 18.13-14, 19-24)
57ॸJadchiy ji ۳ta rityi ju۳redani ۳ Jesús,
ruutó۳ta۳da Cayivásubamyuni ۳, jiryatiy
caserdótevyeda ja۳mu nutyityu۳bay dañi ۳.
Riñi ju۳tye۳ryadeda Ju۳denu niquejada
datyanuvabe jasiyu, nijya۳͑Ԯֆфɗ̲ֆɗҡֆӕ‫ڏ‬
mibe jarye ruusa۳ju۳. 58ॸPyítrubay ji ۳ta
siityari ۳jada ripyasiñi ۳ Jesús, caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda ja۳mu nutyityu۳bay roriqui
vatapadasa۳ra۳ju۳. Sama۳sanuvejada ji ۳ta
jasiy ruusa۳ jiivu۳setavabe, sa۳tidye diy
jadchiy riva, tesa۳ra۳ju۳ra ra۳baryi ۳,
tesa۳ra۳ju۳, jiryatiy rirya۳vichaniñi ۳ Jesús.
59ॸCaserdótevyeda nutyityu۳mibe ji ۳ta
vicha۳da ju۳tye۳ryanivye ruusa۳ nijya۳nvay
rimyityumibe, tu۳chujomu. Riñi va۳ta۳da
nijya۳nvañe۳cho۳, rirya۳tidye tu۳chuta
jiquivu۳yadamu sanijyu۳ Jesús, rivatiy
rirya۳jvatyaniñi ۳. 60-61ॸRiryi saryeva۳ra
darya tu۳chuta۳da sanijyu۳, dañuma riñi
mu۳ti ۳jada rajuu tu۳chutavabe quivu۳vye.
Pariche nanumu۳ti ۳jada danu۳ju۳y,
nanutu۳choda ji ۳ta: “Jiñu vanu jteda:
Raryi javatyara Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo, ra۳tidye jatyi roriiyada
mumurundamimyusintyirya.”
62ॸSaradeda ji ۳ta caserdótevyeda ja۳mu
nutyityu۳bay variy jasiy, su۳teda ji ۳ta siva
Jesús: “¿Ne yimutya۳ru۳y tara dajyu۳ú۳?
¿Nu۳tyura yitay ranchiy nanutu۳chuta۳da
jiñijyu۳, nu۳tyura?” 63ॸJesús ji ۳ta
ma۳cho۳jada mitya vajerya variy jasiy.
Su۳teda ji ۳ta caserdótevyeda ja۳mu
nutyityu۳bay variy siva: “Ri ۳tatye yiva
58
Ju۳denu jtyamu, ya۳tu۳chu nu۳dyiva:
¿Jiñi ۳ta Ju۳denu jaryeti ۳, si ۳tenu sadenu?”
64ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva: “Yitamya۳
daryadarye. Dañuma ri ۳tay jiryiva:
Diyemusiy ji ۳ta jirya۳numa diy siva
Nijya۳mi ۳denu ma۳si ۳ santyityudamyuju۳
ni ۳tiy Jaryi Vanu۳rya. Jirya۳day jnu۳y
sa۳numatiy jniy rapuryeryadinube
jarichumusiy.” 65ॸJadchiy ji ۳ta sarotya۳da
caserdótevyeda ja۳mu nutyityu۳barya
jichujay, ¡roooy! su۳teda ji ۳ta variy:
“¡Sa۳vityiye۳mya۳ni ۳ Ju۳denu! ¿Ta۳raju۳ra
vu۳ryivya۳ta ju۳na۳ñu۳nryi vijyo۳mu
tu۳chuvañu۳day, ta۳raju۳? Jiryetyuva۳chuma۳
diyera sa۳vityiye۳yada Ju۳denu nijyu۳.
66ॸ¿Nu۳tyura jiryi ۳tay jirye, nu۳tyura?”
Ru۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳: “Dañuma
rirya۳munu yivedatani ۳.”
67-68ॸRityochiye۳yada ji ۳ta variy samo۳va
day, ru۳vatyiyada jasintyiñi ۳. Ti ۳ni ۳
jvatyiyada sama۳yaniy jijyomututa day,
ru۳teda variy siva: “Ya۳tu۳chu Ju۳denu
datya۳damusiy nu۳dyiva, Ju۳denu jaryeti ۳:
¿Chi ۳ra ju۳vesiy jiiñiy, chi ۳?”
Pyítrubay ra۳yada sayada Jesús
(Márcu 14.66-72; Dúcasiy 22.56-62;
Juán 18.15-18, 25-27)
69ॸPyítrubay ji ۳ta ma۳sa۳da bimu, ԮҡЙ‫ڏ‬
damu. Su۳deda ji ۳ta muchechityubay
simu, saniqueta۳da variñi ۳: “Jiñi ۳ta
vicha۳siy sisa۳ Jesús Cadidéya ja۳mi ۳.”
70ॸSara۳yada ji ۳ta Pyítrubay variy sayada,
ridyiyadajache ti ۳ta۳ju۳: “Ne radyetya ta۳ra
jiñique riva, ta۳ra.” 71ॸґѸɗЙֆҡľĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy Pyítrubay variy roriy
jajyona۳cho۳ju۳, nanudiyada tanu۳y
muchechityodabay variy sivantiy,
nani ۳teda ji ۳ta variy ruuva jasiy vichavay:
“¡Ni ۳ni ۳day vichasara sisa۳ Jesús
Nasaryémusi ۳!” 72ॸSajatyiiyada ra۳yada
Pyítrubay variy sayada Ju۳denu jtyamu:
“¡Ne radyetyani ۳ jiñu nijya۳mi ۳!”
73ॸVaridyeday ru۳tañuvi ۳jada jasiy
vichavabe siva Pyítrubantyi: “Si ۳tenu
59
jijerye rañi ۳cha rityenu, jiryatiy jiñique
ji ۳tara Cadidéya ja۳mi ۳ niquejada day.”
74ॸJadchiy ji ۳ta sajo۳ta۳da jteda: “¡Tama۳
ray rañi ۳cha, tama۳! Ratyi ra۳cha, Ju۳denu
raryichaniy tara varirye. ¡Ne radyetya
dañi ۳ jiñu nijya۳mi ۳ day!” Varidye day
sasuyada tavaryi. 75ॸSajachipitya۳da ji ۳ta
Pyítrubay varirya Jesús niquejadantiy:
“Netimyu۳ ne sa۳suy tavaryi didye,
ya۳ra۳yasiy variy mumuri ۳ju۳ rayada.”
Sasipyateda ji ۳ta Pyítrubay variy,
su۳na۳yada jivyara jachipiya۳jadamu
variy.
Ripyu۳cheda japu Pyidátubamyuju۳ni ۳ Jesús
(Márcu 15.1; Dúcasiy 23.1-2; Juán 18.28-32)
27
1ॸRa۳sacha۳danumatiy
rityu۳chudoda caserdótevyeda
nutyityu۳mibe, nijya۳nvay rimyityumibe,
Ju۳denu niquejada datyanuvabe jarye
yisa۳ju۳yu, rirya۳tidye jvatyaniñi ۳ Jesús
variy. 2ॸRipyuchoda ji ۳tani ۳, ru۳toda variñi ۳
rirya۳tidye sa۳yasiy japu Pyidátu ni ۳.
Saso۳tadeda Judásibeyu
(Jvaachara 1.18-19)
3ॸJadchiy ji ۳ta su۳nu۳yadanumatiy
Judásibe jiryatiy ribemya۳ batyi ۳si ۳ju۳ni ۳
Jesús, saparu۳tya۳dama۳ variy riva taji
jachipiya۳jada dayu. Sata۳ryatadeda ji ۳ta
varirya criquiy, mumuri ۳ vu۳yaju۳dye
pupaday, caserdótevyeda
nutyityu۳mibemyuju۳, nijya۳nvay
rimyityumibemyuju۳ jarye. 4ॸSu۳teda ji ۳ta
variy ruuva: “¡Rajyuuchuvamya۳te!
Rache۳mya۳teni ۳ ti ۳qui nijya۳mi ۳ mitya.
Nu۳tyu tara jiyasayadamu nta rache۳ñi ۳.”
Ru۳teda ji ۳ta variy siva: “Ne dañuma
nu۳ñe۳cha mitya day. Ya۳ma۳ datya day ji.”
5ॸSajatya۳da ji ۳ta Judásibe variy Ju۳denu
rorivyimuju۳ra criquiy, ¡ti ۳ri ۳ryin! saya۳da
ji ۳ta variy rivasiy. Saya۳da ji ۳ta
jicho۳tanicha۳dana۳cho۳, jiryatiy
saso۳tadedayu. 6ॸCaserdótevyeda
nutyityu۳mibe ji ۳ta jiryeda varirya criquiy
ͅҡŃԮӕॷ26ٍॷ27
sajatyajomusiy, riñiquejada ji ۳ta variy:
“Ne vana۳y vu۳berya jirya criquiy
ru۳mutya۳jomu, jiryatiy nijya۳mi ۳ jnu۳yada
murichirya daryaju۳ra.” 7ॸRityu۳chudoda
ji ۳ta variyu: “¿Ta۳ra vurya۳jvaay jirya
criquitya, ta۳ra?” Ritye۳ryu۳yada ji ۳tara
jiimo۳ jvaañu nudiy variy, taji vichavay
bapyojiju۳. 8ॸRamuni ۳tiy ru۳tachara
nijya۳nvay diye sa۳ra۳ju۳ra Nudanudiy.
9-10ॸDaryani ۳ ji ۳ta rito۳tadeda Ju۳denuju۳
tu۳chu۳bay niquejadayu, ʮɗфֆҡɗֆѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada Jiryimyíyabarya:
“Rureda ji ۳tara mumuri ۳ vu۳yaju۳dye
criquiy pupaday, nijya۳mi ۳
murichirya, jiryatiy ribeyada
Irayé͑ӕԮľĀҡľԮфֆѸ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
veda, riche۳yada variy jiimo۳
jvaañu nudiy ta۳ryu۳yadaju۳ra,
darya su۳tesiy Ju۳denu riva.”
Rito۳tadeda varirya Jiryimyíyabay
tu۳choda.
Jesús vicha۳da japu Pyidátubay tuunu
(Márcu 15.2-5; Dúcasiy 23.3-5; Juán 18.33-38)
11ॸJesús ji ۳ta radeda puchusi ۳ ʮЙӕ¡‫ڏ‬
tyuunu. Sitaja۳doda ji ۳ta japubay variñi ۳:
“¿Jiñi ۳ta Judíyuveda ja۳mu nutyityu۳?”
Su۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús jasiñi ۳: “Jityi jtay
daryadacyu۳.” 12ॸRityu۳chuta۳danumatiy
caserdótevyeda nutyityu۳mibe, nijya۳nvay
rimyityumibe jarye ruusa۳ju۳ni ۳, ne
su۳mutya۳jada Jesús variy taranu۳day,
mitya. 13ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda japu
Pyidátubay siva: “¿Ne jityuva۳chura
jiryatiy rityu۳chu rajuura niquejada
jiñijyu۳?” 14ॸNe su۳mutya۳jada variy tarani ۳,
netiy vinu taraqui tu۳chuta۳danchiy.
Sati ۳tta۳da ji ۳ta japubay jaryi variy rivani ۳.
Pyidátubay sa۳yada crusitya۳sa
jvatyadedaju۳ni ۳ Jesús
(Márcu 15.6-15; Dúcasiy 23.13-25;
Juán 18.38-19.16)
15ॸSaviche۳chi ۳numajapu dajidyeyu,
nu۳ñi ja۳mu vichtya rundamu,
ͅҡŃԮӕॷ27
su۳mu۳ryasara variñi ۳ ti ۳qui ju۳richi ۳ jiryatiy
rijechiñu۳ñu۳yada nijya۳nvay variy sivani ۳.
16ॸSavichanu۳yada variy jasiy ju۳richi ۳
samiy datyasi ۳, Barába jtyati ۳bay.
17ॸRiintye۳ryadedanumatiy nijya۳nvabeyu,
su۳teda ji ۳ta Pyidátubay variy ruuva:
“¿Mi ۳ra jiryevya۳ta ra۳jmu۳rya yimu, mi ۳?
Barábaviy. ¿Jiryevya۳ta dyetya
ra۳jmu۳ryani ۳ Jesús, jiryatiy ru۳tachara
Ju۳denu jaryeti ۳ni ۳?” 18ॸSadatya۳da ji ۳ta
Pyidátubay daryaju۳ jiryatiy
rivyichaniryu۳y caserdótevyeda
nutyityu۳mibe tarani ۳ Jesús riva, jiryatiy
samirya ridyiryejada nijya۳nvañi ۳.
19ॸJadchiy ji ۳ta sama۳sa۳danumatiy
Pyidátubay cadnadu ma۳sajoncha,
nani ۳pa۳jada ji ۳ta savaturu۳rya jiñiquejada
yimu: “Ne ya۳jtye sisa۳ jiñu nijya۳mi ۳ vase
vichara ji, ya۳ni ۳viy vichaniy tara yitañi ۳,
ne yinu۳y samiryaco rame۳ryi ۳sa۳siy va۳cha
simusiy.”
20ॸCaserdótevyeda nutyityu۳mibe ji ۳ta,
nijya۳nvay rimyityumibe jarye ruusa۳ju۳
rañi jatachoda riy nijya۳nvajyuu,
rirya۳tidye jachiñu۳y Pyidátubavya
sa۳jmu۳ryani ۳ Barábabay ruumu, sa۳Йфӕҡ‫ڏ‬
taniy ji ۳ta variñi ۳ Jesús. 21ॸJu۳na۳ntyi su۳teda
japubay ruuva: “¿Mi ۳ra danu۳ju۳myusiy
jiryevya۳ta ra۳jmu۳rya yimu, mi ۳?”
Ru۳mutya۳jada ji ۳tani ۳: “¡Barába!”
22ॸSitaja۳doda Pyidátubay variryi:
“¿Nu۳tyuna۳ jiryi ۳tay ra۳vichaniñi ۳ Jesús,
nu۳tyu? jiryatiy ru۳tachara Ju۳denu
jaryeti ۳ni ۳.” Ru۳tacha۳deda variy siva:
“¡Sa۳cha batyi ۳si ۳ crusitya۳sa!” 23ॸSu۳teda
Pyidátubay variy ruuva: “¿Ta۳raju۳ra?
¿Ta۳ra sivaay nicyara۳y, ta۳ra?” Jaryiñuma
riche۳ñe۳ya۳jada ji ۳tate varidye: “¡Sa۳numa
batye crusitya۳sa! ¡Sa۳numa batye
crusitya۳sa!” 24ॸSu۳nu۳yadanumatiy
Pyidátubarya ruuvaayada nijya۳nvajyuu,
sajachipiya۳jada variy: “Tama۳ vana۳y
jtate ri ۳mu۳ryani ۳ Jesús day, tama۳,
nijya۳nvajyuu ji ۳ta rañi jo۳taru۳yada
jvatyiyada riva.” Sasuuta۳da ji ۳ta varirya
60
jijyomutu ja۳at۳ a nijya۳nvajyuu
diyadajache, su۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Ne rayasayadamu sa۳batye jiñu nijya۳mi ۳
day. Jirya۳numa jnu۳chara riva.”
25ॸRu۳mutya۳sa۳deda nijya۳nvajyuu variñi ۳:
“¡Sabatyeda jiyasayada ra۳chasara
nu۳ñijyu۳, nu۳dyedyeñunijyu۳ jarye
nu۳dyisa۳ju۳!” 26ॸJadchiy ji ۳ta su۳mu۳rya۳da
Pyidátubay ruusa۳ju۳ni ۳ Barábabay.
Samusiye۳tyadedanumatiy variñi ۳ Jesús,
sasa۳yada ji ۳ta variy crusitya۳sa
batyedaju۳ni ۳.
Su۳tarumiy jarupanta۳dani ۳ Jesús
(Márcu 15.16-20; Juán 19.2-3)
27ॸJadchiy ji ۳ta japu su۳tarumivyedabay
pu۳chedani ۳ Jesús japubay roriy
vatapadamuju۳, riintye۳ryadeda variryi
ti ۳ta۳ju۳ jityevay Jesús tuunuju۳.
28ॸRichipyata۳da ji ۳ta sivasirya jichujay,
rijechoda variy sivara sujacya۳ ԮĀËӕ‫ڏ‬
dijay ru۳bivaju۳. 29ॸRichamu۳yadanumatiy
cariituju۳u۳musiy sanuviiju۳, ribeyada ji ۳ta
su۳no۳mu varirya. Ribeyadantirya
tanchedu santyityuday jomutuvimuntiy
nu۳tyu ja۳mu nutyityu۳ jiivu۳se nta rani ۳cha
variy. Jadchintyi
rirya۳dasidyodanumatiy satuunuyu,
rirya۳rupanta۳da jasiñi ۳: “¡Sa۳jnu۳jeya۳sara
Judíyuveda ja۳mu nutyityu۳!”
30ॸRityochiye۳yada ji ۳ta variy siva,
ruredanumatirya tanchedu sajomusiy,
ru۳vatya۳da varicha۳ra۳ju۳ su۳no۳mura.
31ॸRirya۳rupantamu۳yadanumatiñi ۳,
rimerchoda ji ۳ta variy sivasintyirya
sujacya۳ntiy, rijechoda ji ۳ta varirya
sasujay yivantiy, rirya۳ra۳yada jadchiñi ۳
rirya۳tidye jvay crusitya۳sa variñi ۳.
Ru۳veda crusitya۳sani ۳ Jesús
(Márcu 15.21-32; Dúcasiy 23.26-43;
Juán 19.17-27)
32ॸRimya۳sedanumatiy jadchiy,
richaryejadani ۳ nijya۳mi ۳ Sirénemusi ۳,
Siimyó۳ jtyati ۳bay. Jiñu ji ۳ta rinchutadeda
61
saju۳ Jesúsra crusiy.
33-34ॸRuuto۳jadanumatiy vichajomu
jiryatiy ru۳tachara Córucotara (jiryatiy
ru۳tay Nijya۳mi ۳ Jno۳siiy Vichajora),
ru۳ntatyaja۳jada ji ۳ta jasiy sivara bínu
jivyaja۳a۳ sa۳todaju۳, jiryatiy nu۳tyi jtijya۳ta
jaryenusarara. Sa۳ntya۳danumatirya,
saryi jatuva۳ varirya. 35ॸRu۳vedanumatiy
crusitya۳sani ۳, riñantaja۳jada ji ۳tara sasujay
yiva, jiryatiy ribeñu۳yada
jityiyi ۳sa۳damusiy ca۳na۳yadaju۳ra.
36ॸRimya۳sa۳da ji ۳ta variy jasiy, rirya۳tidye
jnu۳tya jasiñi ۳. 37ॸRibeyada ji ۳ta su۳no۳
jiyuju۳ra jityu۳chutasa۳da, ta۳riva ru۳veda
crusitya۳sani ۳, ta۳riva. Ranu۳chara vicha۳da:
“Jiñu ji ۳ta Jesús, Judíyuveda ja۳mu
nutyityu۳.” 38ॸJadchiy ji ۳ta ru۳veda
crusitya۳sa nada danu۳ju۳y paranu۳ni ۳ju۳ntyi,
ti ۳qui santyityudamyuju۳, nu۳ntiy
samidámyuju۳.
39-40ॸRityi ramiya۳nu۳yada satuunu, riñi
javityiye۳yadani ۳ Jesús,
rimyichutyaja۳jadara yino۳
yavityiye۳yadamuju۳, ru۳teda ji ۳ta variy
siva: “Daryamu ni ۳day yiteda
ya۳javatyara Ju۳denu roriy, yiteda ji ۳tantiy
mumurundamimyusiy
ra۳nubesityanintyirya, ya۳numa jantyuy
jiñuberiy yiva. 41-42ॸJiityi rañi ۳cha
Ju۳denu denu, ya۳numa jmusa variy
crusitya۳sasiy.” Darya ni ۳day caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳mibe, Ju۳denu niquejada
datyanuvabetya, nijya۳͑Ԯֆфɗ̲ֆɗҡֆӕ‫ڏ‬
mibe jarye ruusa۳ju۳ riñi jarupanta۳da
yitedamu: “Sa۳ntyuyada ji ۳ta tavavya,
tama۳ sa۳ntyuy yivanticyu۳, tama۳. Ni ۳ni ۳
rañi ۳cha Irayénuveda nutyityu۳, sa۳numata
jmusaniy diye crusitya۳sasiyu,
vurya۳tuva۳chu variy simu.
43ॸSajachipiya۳sara sanijyu۳ Ju۳denu. Sa۳ma۳
jantyuy Ju۳denu diye siva sava۳tasaratiñi ۳,
tapi su۳teda: Rañi rañi ۳cha Ju۳denu denu.”
44ॸDaryaday paranu۳ni ۳ju۳bentyi, jiryatiy
crusitya۳sa jvachi ۳ju۳y vatajuu sisa۳ju۳ nada,
rañi javityiye۳yada daryani ۳.
ͅҡŃԮӕॷ27
Jesús diiyadanchiy
(Márcu 15.33-41; Dúcasiy 23.44-49;
Juán 19.28-30)
45ॸVase jiñi ۳tanuma ravicha۳da,
ri ۳ñupuyada ji ۳ta variy mucadiva ti ۳ta۳ju۳,
ni ۳nutijcha vichi ۳tasa۳ra۳ju۳ ri ۳ñupuyada.
46ॸNi ۳nutijcha vichi ۳ta tuunu, Ѹ͑ɗнӕľʮѸӕ‫ڏ‬
beda ji ۳ta Jesús: “Elí, Elí, láma
sabactáni.” Rani ۳ ji ۳ta jtay: “Ri ۳ndenu,
Ri ۳ndenu, ¿ta۳raju۳ jijiintyemya۳ risa۳siy,
ta۳raju۳?” 47ॸTavay vicha۳da satuunu variy,
riñi ۳ ji ۳ta tuva۳chodara saniquejada day,
ru۳teda ji ۳ta variy: “Jiñu vanu natuye۳ñi ۳
Edíyasiy.” 48ॸTi ۳qui ji ۳ta rityenu siicheda
variy, sireda varirya vatsari ۳juujay,
saparodeda bínuja۳tara, sabayada ji ۳ta
tanchedujchara, su۳ntatya۳da variy sivara,
sa۳tidye riñirya. 49ॸSatevay ji ۳ta jteda
variy: “Jadyityara, vurya۳jnu۳jedyi
sa۳vidye jniy Edíyasiy siva
jantyuyadaju۳.” 50ॸJesús ji ۳ta jatyiyada
sa۳ñe۳ya۳jada, su۳mu۳rya۳da ji ۳ta variñi ۳ yintu.
51ॸMityamusiy ji ۳ta rarotyeda Ju۳denu
rorijyu۳ mutanujay jache, na۳vachiy
mucomuju۳, ¡siyooo! mucadi jarye
santaya۳jada variy, riryuvayada ji ۳ta
ravichu۳viñusuma risa۳ju۳. 52ॸRamutteda
ji ۳ta bapyo, rimyi ۳sa۳subeda ji ۳ta rajuuvay
Ju۳denu siityari ۳vabe, jiryatiy diibyimiy
riñi ۳cha۳da bapyovimu. 53ॸRichipyateda
ji ۳ta bapyovimusiy variy. Jesús
mi ۳sa۳divasiy, rijeyada ji ۳ta vicha۳damu,
ridyityadoda variy rajuuyu. 54ॸSu۳tarumiy
nutyityu۳bay ji ۳ta, sisa۳ jnu۳tyavabetya,
ru۳nu۳yadanumatirya mucadi
santaya۳jada, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy ravicha۳da
risa۳ju۳ variy, ru۳nteda jaryi variy ranchiy,
ru۳teda ji ۳ta: “¡Si ۳tenuni ۳te Ju۳denu denu
sani ۳cha jiñu, si ۳tenu!”
55ॸRivyicha۳da ji ۳ta rajuuvay vatube
jasintyi, ru۳nu۳yada ripyapusiy sana۳cho۳.
Richiityari ۳nu۳yadani ۳ Jesús Cadidéֆ‫ڏ‬
musiy jiryatiy ru۳mu۳tyatityiñu۳yadani ۳.
56ॸRityevay rañi ۳cha۳da Maríya
ͅҡŃԮӕॷ27ٍॷ28
Mardánamusi ۳bay, jadchintyi da
Maríyaju۳bentyi, jiryatiy nanuvicha۳da
Santiyácuju۳be jno۳dabay, Sebedévubay
denuju۳be jno۳dabay jarye risa۳ju۳ nada.
Jesús jmuchusa۳danchiy
(Márcu 15.42-47; Dúcasiy 23.50-56;
Juán 19.38-42)
57ॸRavicha۳danumatiy
jidye, su۳deda ji ۳ta
jaryi tarati ۳ nijya۳mi ۳ Arimatéyamusi ۳,
Jusíy jtyati ۳bay. Ni ۳ni ۳ vichanu۳yada Jesús
siityari ۳nuntiy. 58ॸSiti ۳jada ji ۳ta Pyidáҡӕ‫ڏ‬
bamyu, sava۳ta۳da variy sivara Jesús
babyi. Su۳pa۳jada ji ۳ta Pyidátubay variryi:
“Jirya۳sa۳y ni ۳ra sababyi.” 59ॸSu۳toda ji ۳ta
Jusíbe varirya sababyi, sarayada ji ۳ta
samiy sujajyuutara. 60ॸSajachunuvejada
ji ۳ta jibepyovimu varirya sababyi,
jiryatiy ravichu۳nube jmuchura vadi
vudira sabapyo vudi day. Sasiichudoda
ji ۳tani ۳ ja۳mi ۳ ravichu۳ bapyo vudimuju۳,
saya۳da variy jadchiy. 61ॸJasidye ji ۳ta
nanuvicha۳da ma۳sanu۳y Maríya
Mardánamusi ۳bay, ratarya
Maríyaju۳betya, bapyosá۳rá۳.
Judíyuvedabay jnu۳tyatadedara
Jesús bapyo
62ॸJudíyuvedabay jdutya۳da runda
bivadeju۳, riintye۳ryadeda caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳mibe VaryiséԮӕԮľĀ‫ڏ‬
batya Pyidátubamyuyu. 63ॸRu۳teda ji ۳ta
variy siva: “Nu۳dyivi ۳ yimu, Nutyityu۳,
nu۳jechipitya daryaju۳ra jiryatiy
jnu۳ñutidye sani ۳chanu۳tyi jiñu
quivu۳ryabay, sani jteda: ͅӕ̲ӕфӕ͑Ā̲ɗ‫ڏ‬
myusiy ra۳mi ۳santiy. 64ॸRamuni ۳tiy ya۳jpa۳
jnu۳tyi ۳si ۳ju۳ sabapyomu, rurundasa۳ra۳ju۳,
riñuma jiya sisa۳ datyavay paranuvay,
sababyi sipyata۳dana۳cho۳, riryi jtay ruuva
nijya۳nvay: Sami ۳sa۳simya۳ diibyimusiy.
Daryamusiy raryicha tamitya
quivu۳choda, jaryi ramusiy munatya
saquivu۳choda.” 65ॸSu۳teda ji ۳ta Pyidátubay
variy ruuva: “Jasinryi su۳nu۳tyavay
62
su۳tarumiy, jirya۳numa jdutyanuve darya
jiryetyi datyara.” 66ॸRiya۳da ji ۳ta variy,
ru۳dutyanuvejada samiy varirya bapyo,
jiryatiy ribeyada nu۳chara vatatu saniy
ravichu۳, ribeyada ji ۳ta variryi jnu۳tyavabe
jasintyi.
Jesús mi ۳sa۳danchiy
(Márcu 16.1-8; Dúcasiy 24.1-12;
Juán 20.1-10)
28
1ॸJiituyada rundavasiy,
Tumyícyurunda
jasacharu۳ryamu, su۳deda ji ۳ta Maríya
Mardánamusi ۳bay ratarya
Maríyaju۳betya, nana۳tidye jnu۳rya bapyo
variy. 2ॸMityamusiñi ۳day ravicha۳da
muco sityeya۳jada jaryi variy, tapitya
su۳musa۳da Ju۳denu jpa۳nu jarichumusiy,
sasiichununuvi ۳jadani ۳ ravichu۳ bapyo
vudiju۳musiy, sama۳sa۳da ji ۳ta variy
sancha. 3ॸSadanu۳yada ji ۳ta nu۳tyu
ra۳duya۳ra nijya۳nvay diya, sasujay ji ۳ta
vicha۳da jaryi pupajay, vandajay
risa۳ju۳ra. 4ॸRichuvu۳yadamu ji ۳ta
rityutoja۳jada jnu۳tyavabe variy,
rime۳cho۳jada vadiiryo۳ ru۳ve variy.
5ॸSu۳ teda ji ۳ta Ju۳ denu jpa۳nu variy nadiva
vaturaju۳bentyi: “Ne sa۳na۳suvu۳y,
radyetya daryaju۳ sa۳dava۳ta sana۳cho۳
Jesús, jiryatiy ru۳vaje crusitya۳sani ۳.
6ॸNu۳ tyu sani mi ۳sa۳simya۳, tama۳ ti ۳jna۳y
rañi ۳cha jiyunu۳day, tama۳.
Varenunumacu۳. Sa۳na۳jnu۳ñuvi ۳ra
satiryo۳jo. 7ॸVarenuva۳ju۳ sa۳na۳tu۳chunuve
ruuva sisa۳ datyavay: Sami ۳sa۳simya۳
diibyimusiy, ni ۳ni ۳ ra۳jiya jirya۳jisiy
Cadidéyamuju۳. Jasiñuma jirya۳diy siva
day. Ri ۳tamya۳ sa۳divara.” 8ॸNadaya۳da ji ۳ta
vani ۳radera bapyomusiy,
nanusuvu۳yadamu, nani ۳chana۳yadamu
jarye risa۳ju۳. Nanusiicheda ji ۳ta variy
tu۳chunu۳jyu۳y sisa۳
datyavavyedabamyuju۳ day.
9ॸMityamusiñi ۳day sasaryejada Jesús
nada, samu۳chuveda ji ۳ta jasiy variñada.
63
Nanutuudiyada ji ۳ta vaturaju۳beñi ۳,
nadireda varirya sanumutu,
nana۳dasidyoda variy sana۳cho۳ju۳yu.
10ॸJadchiy ji ۳ta su۳ teda Jesús nadiva: “Ne
sa۳na۳suvu۳y, sa۳na۳numa tu۳chu ruuva
ratyeryi ۳veda: Jirye۳jiya Cadidéyamuju۳,
mu۳ñuma rirya۳jnu۳ñuve ray.”
Bapyo jnu۳tyavabe tu۳choda
11ॸVaridye nadaya۳da niya۳re, ru۳ deda
ji ۳ta jnu۳tyavay tevabe ja۳mu vicha۳damu,
rityu۳chunuvejada ruuva caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳miberya ti ۳ta۳ju۳ daryatiy
ravicha۳da. 12-13ॸRiintye۳ryadedanumatiy
caserdótevyedabay, nijya۳nvay
rimyityumibetyayu, riñiquetta۳da ji ۳ta
variyu. Riche۳yada ji ۳ta ja۳viñu criquiryi
su۳tarumibe, rirya۳tidye jtay: “Ru۳desiy
ji ۳ta sisa۳ datyavay nupora, ʮѸɗֆфɗЙֆф‫ڏ‬
dosiy nu۳me۳yara Jesús babyi.” 14ॸRu۳teda
caserdótevyedabay ruuva
su۳tarumibentyi: “Saryityi tu۳chuta ti ۳
japumu jirye, nu۳ña۳sabonidyeñi ۳ japu
day, jirya۳tidye ma۳cho۳ jachipiya۳sa۳miy
riva.” 15ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta
su۳tarumiberya criquiy variy,
rivyicha۳da ji ۳ta daryá, ʮɗфֆҡɗֆфɗĀֆľҡֆ‫ڏ‬
doda caserdótevyeda nutyityu۳mibe
ͅҡŃԮӕॷ28
darya riy. Ramutiy ra۳ticheyada Judíֆӕ‫ڏ‬
vedamu diyesa۳ra۳ju۳ riñiquejada.
Su۳pa۳jada Jesús tu۳chuvaryi yisa۳
datyavavyedabay
(Márcu 16.14-18; Dúcasiy 24.36-49;
Juán 20.19-23; Jvaachara 1.6-8)
16ॸVu۳yaju۳y sisa۳ datyavavyedabay ji ۳ta,
ti ۳qui rinchaju۳, rañi jiya۳da variy
Cadidéyamuju۳, ja۳mumusimyu, jiryatiy
sadityadoda Jesús rana۳cho۳ ji ۳tyaju۳ riy.
17ॸRidyiyadanumatiy siva,
rirya۳dasidyoda ji ۳ta variy sana۳cho۳ju۳yu,
ti ۳ni ۳ jachipiya۳jada day: “¿Si ۳tenuni ۳viy
sani ۳cha?” 18ॸSatuudiyadanumatiy Jesús
riy, saniquejada variy ruuva: “Sasa۳mya۳
Ju۳denu jarichu nusu۳yadaju۳ ray, mucadi
nusu۳yadaju۳ jarye ti ۳ta۳ju۳. 19ॸRamuni ۳tiy
jirya۳rupiñumaya۳ datyanuvay ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvamyu, rirya۳tidye vicha۳siy
rachiityari ۳vay. Jirya۳ji ۳tyanutaniy variy
Ju۳denu jtyamu riy, Sadenu jtyamu
jarye, Su۳ntu jtyamu jarye risa۳ju۳.
20ॸJirya۳datyanunumaya۳ rirya ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy ri ۳teda darya jiryiva. Ne jiryi ۳nu۳y,
ray rañi ۳cha jiryisa۳ ti ۳ta۳ju۳ rundamu,
ravyichasara jiryisa۳; rito۳tadeda
rundasa۳ra۳ju۳ rañi ۳cha jiryisa۳.”
 SAMITU۳ CHODA SANU۳ YADA MARCUBAY
JESUCRISTUNCHIY
Nu۳tyu satu۳choda Juánbay nijya۳nvay
vicha۳dana۳cho۳ju۳
(Matévu 3.1-12; Dúcasiy 3.1-9, 15-17;
Juán 1.19-28)
1 vita۳dana۳cho۳ ray, tama۳. 8ॸRay jtyanusara
1ॸNu۳ryamusiy rajo۳ta۳da samirya
tu۳choda sanchiy Jesucrístu, jiryatiy
Ju۳denu denuni ۳. 2-3ॸJu۳denuju۳ tu۳chu۳bay
jiryatiy Isayíyasiy ravicha۳da si ۳tya,
sanu۳yada ji ۳ta catera padyevya:
“Ya۳jnu۳y, ray Ju۳denu jpa۳ni ۳
raynsu۳byi jimyo۳muju۳, sa۳tidye
jdutyara nu۳ yajiju۳. Ti ۳ jtani ۳te
natuye۳ tajityomudaque: Ya۳numa
jdutya ji ۳tyaju۳ra nú۳ Vu۳ntyityu۳jiju۳,
vasenú۳ ya۳barya nú۳ sa۳jiju۳.”
4ॸJuán Ji ۳tyanu۳bay mu۳ti ۳jada ramu tajityo.
Sadatyadoda variy jasiryi nijya۳nvay:
“Jirya۳paru۳y riva taji jachipiya۳jada,
jirya۳tidye jtyanutaniy variyu, sa۳tidye
ramityaniy Ju۳denu variy jiryivara
jiryejyuuchuveda.” 5ॸRu۳deda ji ۳ta Judéya
mucadimu vichavay, Jerusarí ۳ vicha۳da
ja۳nvay jarye. Riityu۳yada ji ۳ta simu
Juánbay, Jurdá۳ja۳mu, фɗ͖ɗнӕľʮĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy ji ۳ta vijyo۳mujachera jijyuuchuveda
variy.
6ॸJuánbay jachodara jasi ۳jasityera
jvaachara jichujay yiva, caméllu
jasityera jvaachara. Sapuchoda
jicyannumura jicyannujay sajatyera
jvaacharantiy. Si ۳myisi ۳ ji ۳ta vichanu۳yada
vindya ruvá, to quisijya۳ jarye risa۳ju۳.
*॰1.13 Satanásiy vicha۳da bayantuveda nutyityu۳.
64
7ॸSaniquejada ruuva nijya۳nvay:
“Jativyenumani ۳ jiryatiy sa۳jti ۳ ri ۳bivaju۳,
jiryatiy jaryi datyarava۳ju۳ rimusidyeñi ۳.
Ne vinu sasaapatu vita۳dasa۳ra۳ jtate
darye, tama۳ rabyutyajaryu۳y sasaapatu
ja۳at۳ a jiryedye, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳jtyanunuvi ۳
Ju۳denu Jnututa jiryedye.”
Si ۳tyu۳yada Jesús
(Matévu 3.13-17; Dúcasiy 3.21-22)
9ॸDajiñuma su۳deda Jesús Nasaryé
musiy, Cadidéya mucadimusiy.
Si ۳tyu۳yada ji ۳ta variy Juánbamyu,
Jurdá۳ja۳mu varidye.
10ॸSa۳subedanumatiy ja۳a۳musiy,
varicha۳ra۳ju۳ su۳nu۳yada rasete jarichu
variy, sadiyada siva Ju۳denu Jnutu
variy, nu۳tyu ja۳rityude saju۳u۳jeyada
sivaju۳. 11ॸRara۳ֆĀ͑ɗнӕľʮĀʮфɗËȍӕԮɗ‫ڏ‬
musiy variy simu: “Jiiñi ۳day radyenu
jaryi ravya۳tasi ۳. Jaryi ri ۳chana۳tya variy
ji.”
Jesús jiintyeda tajijyu۳
(Matévu 4.1-11; Dúcasiy 4.1-13)
12ॸJadchiy ji ۳ta su۳pa۳jada Ju۳denu Jnutu
tajityomuju۳ni ۳. 13ॸDaryaju۳yu vu۳yaju۳y
rundasa۳ra۳ju۳ sama۳cho۳nuvejada jasiy,
jmyiryajuujsa۳. Sani juuchanuru۳yada
Satanásiyॹ* variy jasiñi ۳. Ju۳denu
jpa۳vañuma jnu۳mya۳nu۳yada variy
jasidyeñi ۳.
65
Jesús jo۳ta۳da datyadoda Ju۳denu
nusu۳yadanchiy Cadidéyamu
(Matévu 4.12-17; Dúcasiy 4.14-15)
14ॸRiityejadanumatiñi ۳ Juánbay
tanuvu۳nujovimu, saya۳da Jesús variy
Cadidéya mucadimuju۳, ѸĀҡֆ͑ӕҡɗҡֆɗ‫ڏ‬
yada varirya samitu۳choda, jiryatiy
Ju۳denumusidyerya. 15ॸSaniquenu۳yada
variy: “Riti ۳ma۳ ji ۳ta rarunda; jativyenuma
ji ۳tara Ju۳denu nusu۳yada day. Jirya۳paru۳y
riva taji jachipiya۳jada, jirya۳tidye
tuva۳chu ramu samitu۳choda.”
Jesús natuyada jichiityari ۳vajyu۳ riy
dañuju۳yu riicyanuvay
(Matévu 4.18-22; Dúcasiy 5.1-11)
16ॸSaramiryi ۳jada ji ۳ta Jesús Cadidéya
jmityo۳jido, sadiñuvejada ji ۳ta jasiy siva
Siimyó۳bay, sataryi ۳ Antrésibe yisa۳ju۳.
Nanuriicyadoda variñi ۳ quiva۳ jasiy, jiryatiy
quiva۳ jvaañu۳ju۳y daryaju۳ nada. 17ॸSu۳teda
ji ۳ta Jesús nadiva: “Sa۳na۳siityari ۳sara ray.
Ray ji ۳ta ra۳bay diye sa۳da nijya۳nvay
ca۳na۳yadaju۳, rirya۳tidye tuva۳chu variy simu
Ju۳denu.” 18ॸNanutocheda ji ۳tara jiryiicya
varicha۳ra۳ju۳, nanusiityari ۳jada ji ۳ta variñi ۳.
19ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús ripyapude rayadadeju۳,
sadiñuvejada nadiva Santiyácuju۳be, sataryi ۳
Juánbatya, jiryatiy Sebedévubay denuju۳be
nada. Nanucartyevimu jivyicha۳da variy,
nanuriicya jicyuruchuva۳yada variy jasiy.
20ॸSanatuyada ji ۳ta Jesús nada, nanutocheda
varicha۳ra۳ju۳ni ۳ jijye۳be Sebedévubay
cartyevimu sanijya۳nvatya, nanusiityari ۳jada
variñi ۳ Jesús.
Ti ۳qui vanubay nchiy jiryatiy bayantu
jamirya vichara vichanu۳yada siva
(Dúcasiy 4.31-37)
21ॸRuuto۳jada
ji ۳ta Jesúsveda variy
Capernavú۳ vicha۳damu. Jiituyada
rundamu sajayada varicha۳ra۳ju۳
ju۳tye۳ryanijyovimu, sadatyanunuvejada
variy jasiy. 22ॸRityi ۳tta۳da ji ۳ta variy
ͅфËӕॷ1
sadatyadodanchiy, jiryatiy sadatyadoda
jidyirya datya۳datariy, ne nu۳tyu Ju۳denu
niquejada datyanuvadye. 23-24ॸVaricha۳ra۳ju۳
samu۳ti ۳jada ti ۳qui nijya۳mi ۳bay
ju۳tye۳ryanijyovimu, bayantu jamirya
vichara vichanu۳yada siva. Saniquejada
ji ۳ta jaryi variy: “¿Ta۳ra jivya۳ta nu۳dyisa۳,
Jesús Nasaryémusi ۳, ta۳ra? ¿Yidesivyi
nu۳ñi ۳vacha۳dana۳cho۳? Radyetyama۳ ji, chi ۳ra
ji. Jiiñi ۳day Ju۳denu jiintyasi ۳.” 25ॸґ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada ji ۳ta Jesús jamiryamu siva: “Ya۳ndasa,
ya۳sipyatay sivasiy.” 26ॸBayantu ji ۳ta
siichunuja۳jada variñi ۳ nijya۳mi ۳, jaryi
sasa۳ñe۳ya۳jadanube jichipyateda variy
sivasiy nijya۳mi ۳. 27ॸTi ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay ti ۳tta۳da
varirya, ruutaja۳doda nu۳ñi riy variyu:
“¿Ta۳ra rani ۳cha jirya day, ta۳ra? Ranuma
rani ۳cha vadi datyadoda day, jiryatiy
sadiryamusiy jidyetya Jesúsra.
¿Nu۳tyichiñumana۳ su۳pa۳ sivasiñi ۳ bayantu
va۳cha vicharantiy, nu۳tyichiy? nu۳tyu
satuva۳chu simunticyu۳.” 28ॸVaricha۳ra۳ju۳
raramityeda Jesús jaticheyada Cadidéya
vicha۳divaju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Jesús mi ۳sadeda nada
Pyítrubay desedabay
(Matévu 8.14-15; Dúcasiy 4.38-39)
29ॸJadchiy ji ۳ta saya۳da Jesús
ju۳tye۳ryanijyomusiy. Saya۳da ji ۳ta SantiyáËӕ‫ڏ‬
batya, Juánbay jarye, Siimyó۳bay
rorimyuju۳, jiryatiy Antrésibe roriy jaryera.
30ॸSiimyó۳bay desedabay ji ۳ta vicha۳da
ma۳jevyimu saduyannu۳y, rityu۳choda variy
siva Jesús nadaju۳. 31ॸSatuudiyada ji ۳ta
variñada, sireda variy nanujomu, Ѹ͑ӕ¡ľѸɗ‫ڏ‬
tyadeda ji ۳ta variñada. Raparu۳yada ji ۳ta
saduyada variy nadivantiy, nanupotyadeda
variryi Jesúsveda jasiy.
Jesús mi ۳sadeda riy jdiva۳jnuvajyuu
(Matévu 8.16-17; Dúcasiy 4.40-41)
32ॸSapuryeyadanumatiy jiñi ۳, varijidye
ruuti ۳ta۳da simu Jesús riy jdiva۳jnuvay
ti ۳ta۳ju۳, bayantutavay jarye. 33ॸTi ۳ta۳ju۳
ͅфËӕॷ1ٍॷ2
vicha۳da ja۳nvay ju۳tye۳ryadeda variy
rorijyu۳tuunuyu. 34ॸSami ۳sadeda ji ۳ta
variryi rajuu jdiva۳jnuvay jasiy, jaryedo
jdiva۳jadatavay, tavavyasiñi ۳ sajatya۳da
riy bayantuveda varidye. Su۳bayada
Jesús bayantuvedajisirya niquejada,
jiryatiy ridyetya۳da daryaju۳ni ۳.
Jesús datyanunumaya۳jada
Cadidéya vicha۳diva
(Dúcasiy 4.42-44)
35ॸTa۳rimyusidyera ra۳sacharamu,
sanubeseda, saya۳da variy yasiquita
tajityomuju۳. Jasiy sama۳cho۳nuvejada
tu۳chodaju۳ sisa۳ Ju۳denu. 36ॸSiimyó۳bay,
sisa۳ vichavatya, riñi va۳ta۳da jaryi
sana۳cho۳ variy. 37ॸRidyiyadanumatiy siva,
ru۳teda variy siva: “Rivya۳ta ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay jiñe۳cho۳.” 38ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy ruuva: “Vañú tajijyu۳,
vicha۳damuju۳, jiryatiy vu۳tyuudicherya,
ra۳tidye datyanu rumuntidyeryi
nijya۳nvantyidye, tapi rana۳cho۳vitya
rachipyatay ja۳mu vicha۳damusiy.”
39ॸSaya۳da ji ۳ta datyadodana۳cho۳,
ju۳tye۳ryanijyovimu, Cadidéya vicha۳diva
ti ۳ta۳ju۳. ґʮҡֆҡɗҡֆɗֆĀԮфɗфֆɗ¡ֆ͑ҡӕ‫ڏ‬
veda nijya۳nvavyasiy.
Jesús mi ۳sadedani ۳ vatajo۳ju۳ñubay
(Matévu 8.1-4; Dúcasiy 5.12-16)
40ॸSiti ۳jada vatajo۳ nutyityurati ۳bay simu
varintyi. Sayasantanuvi ۳jada sivayu,
sa۳dasiñunuvi ۳jada variy sana۳cho۳ju۳yu:
“Jivya۳tatiy ya۳pu۳y rivasirya vatajo۳.”
41ॸSa۳ntyutya۳da Jesús variñi ۳, saratya۳da
ji ۳tara jijyase variy sana۳cho۳ju۳,
saja۳tyo۳jada variy saniy. Su۳teda ji ۳ta
variy siva: “Ravya۳tantye, sami ۳numa
ye۳cha.” 42ॸVaricha۳ra۳ju۳ rabayada vatajo۳
sivasiy, sama۳cho۳jada sami ۳ ru۳biva.
43-44ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta Jesús variy yimusiñi ۳,
jamiryamu: “Jatyí jityu۳chosiy ti ۳devara.
Ya۳numa ji ۳ta jiya, ya۳tidye dityanunuve
caserdótemyu ji. Jiryatiy rapu۳chama۳
66
daryaju۳ jivyatajo۳ yivasiyu, ne ti ۳ ji ۳ta
ra۳suvu۳ñu۳day ji. Ya۳sa۳Āֆľфֆʮ͑ӕҡҡֆ‫ڏ‬
sara Ju۳denumu day, jiryatiy Muyusésibe
jtedamuju۳ra, rirya۳tidye datya nijya۳nvay
variy ranchiy: Ne ra۳ja۳tay ji ۳ta jivyatajo۳
ti ۳vaju۳nu۳day.” 45ॸSaya۳da ji ۳ta variy
rivasiy, sajo۳ta۳da tu۳chunumaya۳jada
vatajo۳ nutyityurati ۳: “Nu۳ryamusiy
ramyi ۳sa.” Ramuni ۳timyu۳ ne vana۳y
sito۳nu۳yada Jesús vijyo۳mujache ja۳mu
vicha۳damunu۳day. Sama۳cho۳nu۳yada taji
yasiquita vichajomu, jasityi ruuti ۳nu۳yada
ti ۳ta۳ju۳ taji vichavay simu.
Jesús mi ۳sadedani ۳ ju۳richi ۳ni ۳bay
(Matévu 9.1-8; Dúcasiy 5.17-26)
2
1ॸSata۳rya۳da ramuju۳ Capernavú۳,
nuriryundamusiñi ۳ntyi sata۳rya۳da,
ridyetya۳da ji ۳ta variy: Rorivyimuni ۳.
2ॸRiintye۳ryadedanumatiy rajuuvay
nijya۳nvay rorimyuyu, ne richa۳ra۳
ravicha۳da rorivyimu variñu۳day, ne vinu
vatapadamu jarye risa۳ju۳nu۳day.
Saniquenu۳yada Jesús variy rorivyimusiy
ruuvara Ju۳denu niquejada.
3ॸRu۳tutityiyada simuju۳ varintyiñi ۳
ju۳richi ۳ni ۳ntiy dañuju۳yumusiy. 4ॸNe vana۳y
ruuto۳ta۳da variy simuni ۳, jaryi nijya۳nvay
daryaju۳ vicha۳da sayada. Ramutiy
ribetya۳da si ۳yusiy Jesús roritye.
Rijyutya۳danumatirya roriy, ru۳musadeda
variy jadchiñi ۳ ju۳richi ۳ni ۳bay, jime۳yancha.
5ॸSu۳nu۳yadanumatiy Jesús riñe۳cho۳,
jiryatiy rijechipityaja۳jada si ۳tenu
mi ۳sanirya daryaju۳ni ۳, su۳teda variy siva
ju۳richi ۳ni ۳bay: “Jijyuuchuveda ra۳ramiy
mitya yiva, Pi ۳.” 6-7ॸJasiy rimya۳sa۳da
Ju۳denu niquejada datyanuvay tevay,
rijechipiya۳jada variy jijechimyu:
“¿Ta۳raju۳ sanique daryá jiñu day, ta۳raju۳?
¿Ne sa۳vityiye۳ñi ۳ Ju۳denu day? ¿Chi ۳
ramityanichara mityara juuchuveda,
chi ۳? Vinu Ju۳denu ramityanichara
mityara.” 8ॸVaricha۳ra۳ju۳ sadatya۳da Jesús
jijechimyu day, nu۳tyura rijechipiya۳
67
jijechimyu nijya۳nvay, nu۳tyura. Su۳teda
ji ۳ta variy ruuva: “¿Nu۳tyuraju۳ra
jiryitaja۳nu darya jiryejechimyuyu,
nu۳tyuraju۳? 9ॸ¿Miryara jaryi datyasara,
mirya? ra۳tiy jtay siva ju۳richi ۳ni ۳:
Jijyuuchuveda ra۳ramiy mitya yiva,
varimyata ra۳jtay siva day: Ya۳͑ӕ¡ľ‫ڏ‬
sumiy, ya۳tuchirya jime۳ya, ya۳rupichiy
variy. 10-11ॸJirya۳tidye jnu۳yasiy sa۳vidye
ramityaniy Nijya۳mi ۳denu sivara
jijyuuchuveda jirya mucadimu,” su۳teda
variy siva ju۳richi ۳ni ۳bay: “Ri ۳tay yiva:
Ya۳nubesumiy, ya۳tuchirya jime۳ya,
ya۳numa jiya jiryorimyuju۳ day.” 12ॸґ͑ӕ‫ڏ‬
beseda ji ۳ta varicha۳ra۳ju۳, su۳tucheda
varirya jime۳ya, sasipyateda ji ۳ta variy
nijya۳nvay diyadajache. Ramutiy
rityi ۳tta۳da nijya۳nvay varirya,
riichana۳tya۳dani ۳ Ju۳denu variy:
“Netaramu vu۳dyichara daryiva day.”
13ॸSama۳seda ji ۳ta Jesús jadchintyi, saya۳da
jmityo۳jinijyu۳. Ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳juu
ju۳tye۳ryadeda variy simuyu, ѸĀҡֆ‫ڏ‬
doda variy jasiryi.
Jesús natuyadani ۳ Devyíbe
(Matévu 9.9-13; Dúcasiy 5.27-32)
14ॸSaramiryi ۳jadamu jidyiryi ۳jada siva
Devyíbe, Ajéñubay denubay, sama۳sa۳da
criquiy jmutya۳jomu. Su۳teda ji ۳ta Jesús
siva: “Ya۳siityari ۳sara ray.” Sanubeseda
ji ۳ta variy jadchiy, sasiityari ۳jada ji ۳ta
variñi ۳ Jesús.
15ॸSavicha۳da Jesús sarorimyu Devyíbe,
jibyedaju۳, rivyicha۳da rajuu criquiy
jmutya۳vay, juuchatavay jarye sisa۳ Jesús,
sisa۳ datyavay jarye, rajuuvay
siityari ۳nu۳yada daryaju۳ni ۳.
16ॸRu۳nu۳yadanumatiy si ۳myi Jesús ruusa۳
juuchatavay, criquiy jmutya۳vay, ru۳teda
ji ۳ta Varyisévuveda catera nu۳vye ruuva
Jesúsjsa۳ datyavay: “¿Ta۳ju۳ra si ۳myi ruusa۳
criquiy jmutya۳vay, ta۳ju۳? jiryatiy riñi ۳cha
juuchatavay risa۳ju۳.” 17ॸSatuva۳choda ji ۳ta
Jesúsra ruutaja۳doda, su۳teda variy ruuva:
ͅфËӕॷ2
“Jiryatimyu۳ ne jdiva۳jnuvadyeryi, ne
rivya۳tani ۳ jndanu۳ nu۳day; jiryatiy
jdiva۳jnuvadyeryi, riñi ۳ ji ۳ta va۳ta dañi ۳
jndanu۳ day. Ne ri ۳niy samirya vichavay
natuyadana۳cho۳ day, juuchatavay
natuyadana۳cho۳ ji ۳ta ri ۳nidye.”
Ruutaja۳dodani ۳ Jesús jmyichara
jnura۳danchiy
(Matévu 9.14-17; Dúcasiy 5.33-39)
18ॸRinranu۳yada Juánbayjsa۳ datyavay
variy, Varyisévuvedajsa۳ datyavay jarye.
Ru۳deda ji ۳ta nijya۳nvay variy simu Jesús:
“¿Ta۳raju۳ra rinrasara Juánjsa۳ datyavarya
jmyichara, ta۳raju۳? Varyisévuvedajsa۳
datyavay jarye. Yisa۳ datyavay ji ۳tamu۳y
ne datya jnura۳dara jmyichara.” 19ॸSu۳teda
variy Jesús ruuva: “¿Ta۳raju۳na۳ rirya۳jnura
musuchavarya jmyichara ja۳mu۳yada
rundamu day, ta۳raju۳? Jasicha۳ra۳ju۳tiy
savicha vadi ja۳mu۳ñu ruusa۳, ne vana۳y
rinra۳da varidyerya. 20ॸTarundamu day ti ۳
ra۳so۳vay rirya۳jisiñi ۳ vadi ja۳mu۳ñuntiy,
variñi ۳ ji ۳ta rirya۳jnurara jmyichara. 21ॸNe
vu۳cyuruchuva۳y vadijatyara ta۳rijepyo;
tapitya ra۳cantya jaryi varirya ta۳rijepyo.
22ॸDantyamu۳y ne vu۳bechara bínuja۳
vadija۳ ravimu ta۳rijevyu۳po; vurya۳tiy bay
ravimura, ra۳bucha varirya ta۳rijevyu۳po,
ra۳pa۳chitye variy bínuja۳, ta۳rijevyu۳po
jarye ra۳pa۳chitye variy. Ramuni ۳tiy
vu۳berya bínuja۳ vadija۳ ravimu
vadijavyu۳.”
Jesúsjsa۳ datyavay rotyatityiyadara
jaruusibyi jiituyada rundamu
(Matévu 12.1-8; Dúcasiy 6.1-5)
23ॸJiituyada rundamu ji ۳ta
saramiryi ۳jada Jesús racabyimu
jaruusiñi ۳. Rijyo۳ta۳da rotyatityiyada sisa۳
datyavarya jaruusibyi. 24ॸRu۳teda ji ۳ta
Varyisévuveda variy siva Jesús:
“¿Ta۳ju۳ramu۳y ne yinu۳y riñe۳cho۳ yisa۳
datyavay, ta۳ju۳? jiryatiy ruuvaarya
ju۳bachara jiituyada rundamu
ͅфËӕॷ2ٍॷ3
jvaayadaju۳ra.” 25ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva: “¿Ne jiryetyu۳chununu۳yadate
didyerya catera nu۳chara didyejyu۳ú۳?
nu۳tyura sivaayada Davyíbe varityi
sava۳ta۳da jmyicharana۳cho۳ jijechi ۳jadamu,
sisa۳ vichavatya. 26ॸNu۳tyuramusiy
sajayada Ju۳denu rorivyimu, si ۳byeda
varirya pa۳ jasiy, jiryatiy ribeñu۳yada
Ju۳denu jiyadaju۳ra. Sasa۳yada ji ۳ta yisa۳
vichavay variy ratentiy, jiryatiy
ju۳bachara riibyedajisidyerya, tapi vinu
caserdótevyeda jbyedaju۳ rani ۳cha day,
jiryatiy Ju۳denu nijyu۳ jnutatyasara
darya. Dajiy savichanu۳yada Abiyatá
rubay caserdótevyeda nutyityu۳ variy.”
27ॸSu۳teda Jesús variy ruuva: “Ju۳denu
ju۳dejadani ۳ nijya۳mi ۳ munatya, jadchiy
ji ۳ta sabayadara jiituyada runda
nijya۳mi ۳ju۳. Ne sabayada Ju۳denu
munatyara jiituyada runda, dantyamu۳y
ne su۳ndejadani ۳ nijya۳mi ۳ jiituyada
rundamuju۳. 28ॸRamuni ۳tiy Nijya۳mi ۳denu
vichasara jiituyada rundaja۳mi ۳ntiy.”
Jesús mi ۳sadedani ۳ jomutu susa۳ñubay
jiituyada rundamu
(Matévu 12.9-14; Dúcasiy 6.6-11)
3
1ॸSajatyiiyada jayada ravimu
ju۳tye۳ryanijyontiy. Jasiy savicha۳da
variy ti ۳qui vanubay, susa۳rya jomutura.
2ॸRu۳nu۳choda variy Varyisévuveda jasiñi ۳
Jesús, sa۳vidye mi ۳saniy jiituyada
rundamuni ۳, rirya۳tidye tu۳chuta variy
riva ni ۳. 3ॸSu۳teda Jesús variy siva jomutu
susa۳ñu: “Ya۳nubesumiy, ya۳jniy
rajacheju۳.” 4ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva Varyisévuveda: “¿Samiryavidye
vu۳ryi jvaarya samirya jvaayada
jiituyada rundamu, varimyata vu۳ryi
jvaay dyetyara javatya۳da? ¿Vu۳ryivyidye
jantyuy siva nijya۳mi ۳, varimyata vu۳ryi
javatyani ۳?” Rime۳cho۳jada mitya
vajeryade variy. 5ॸSu۳nu۳ya۳jada variy
jamiryamu riñe۳cho۳, sayivatya۳da variyu,
tapi surravitya ravicha۳da daryaju۳
68
rijechiy. Su۳teda variy siva vanu:
“Ya۳ratyara jijyomutu.”
Saratya۳danumatirya jijyase, ru۳dutyeda
sajomutu varicha۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. 6ॸRimya۳seda
ji ۳ta Varyisévuveda, varicha۳ra۳ju۳
rityu۳chudoda Jeródesbe siityari ۳vatya
sayaro۳ju۳ Jesúsyu: “¿Nu۳tyuramusiy vu۳ryi
jvañi ۳, nu۳tyuramusiy?”
Jesús datyadoda riy rajuuvay
nijya۳nvajyuu jmityo۳jiniy
7ॸSajiintyeda Jesús variy jadchiy yisa۳
datyavatya, jmityo۳jinijyu۳. Richiityari ۳jada
rajuu nijya۳nvay variy Cadidéya
mucadimusiñi ۳, Judéya mucadimusintyi.
8ॸJerusarí ۳musiy, ʊĀӕ̲Ńֆ̲ӕËĀɗ̲ӕѸɗ‫ڏ‬
ntyi, Jurdá۳ja۳ rudamyusiy vichavay jarye,
Tíru vicha۳da ju۳ro۳siy, Sitú۳ vicha۳da ju۳ro۳siy
vichavay jarye, rajuu ramu vichavay
jniñu۳yada simu, rityuva۳chunu۳yada
daryaju۳: Rajuura sivaachara. 9ॸSu۳teda
variy ruuva yisa۳ datyavay: “Jirya۳bay
ra۳jiju۳ra cartye, riñuma na۳ya nijya۳nvay
jiyu ray.” 10ॸJiryatiy sami ۳saniñu۳yada
daryaju۳riy rajuuvay nijya۳nvay, ramutiy
rijetyatiñu۳yada sanchaju۳ Jesús variyu,
rityi vichanu۳yada jdiva۳jnuvay.
11ॸRidyiñu۳yadanumatiy bayantuveda
jamirya vichavay siva Jesús,
ribyutyanuvenu۳yada variy
jityuva۳chodamu satuunuyu,
riche۳ñe۳ya۳nu۳yada variy: “Jiiñi ۳ ji ۳ta
Ju۳denu denu.” 12ॸSaniquenu۳yada
jaryimyu variy ruuva: “Ne jirya۳datyanu
ti ۳ra chi ۳ra rañi ۳cha day.”
Jesús jaryeta۳da riy vu۳yaju۳y nijya۳nvay,
danu۳ju۳y rinchaju۳, sansu۳byimijyu۳
(Matévu 10.1-4; Dúcasiy 6.12-16)
13ॸSa۳subeda ji ۳ta variy ja۳mumusivya,
sanatuyada variryi rityi sava۳ta۳da yisa۳
vichi ۳savajyu۳. Ru۳deda ji ۳ta variy simuju۳.
14-15ॸSabayada ji ۳ta variryi vu۳yaju۳y vaduy,
danu۳ju۳y rinchaju۳, rirya۳tidye vicha sisa۳
vichi ۳savajyu۳, sa۳tidye jpa۳ jasiy variryi,
69
rirya۳tidye tu۳chunumaya۳ variy rumu,
rirya۳tidye jmutya۳ra datya۳da variy,
rirya۳tidye jatya variryi bayantuveda
nijya۳nvavyasiy. 16ॸSabayada ji ۳tariy jivye
nijya۳nvay vu۳yaju۳y, danu۳ju۳y rinchaju۳:
jiñu Siimyó۳bay, jiryatiy sabayada Jesúsra
si ۳tya Pyítru. 17ॸJadchintyi Sebedévubay
denuju۳be Santiyácu, jiñuntiy Juán.
Sabayadara nani ۳tya Buvanérique,
nani ۳tacha۳da ráni ۳cha day ru۳vatarya
denuju۳y. 18-19ॸSabayada jadchintyi
Antrésibe, Vedípebe, Bartodomévubay,
Matévubay, Tumásabay, Santiyácubantyi
jiryatiy Ajéñubay denubay savicha۳da.
Jadchintyi Tadévubay, Siimyó۳bay jiryatiy
jaryi vani ۳ra niquerabañi ۳, jadchintyi,
Judásiy Iscaryótibe ni ۳ni ۳tiy mityasiiyada
rivasiñi ۳ Jesús.
Rityu۳chuta۳da rajuumusiñi ۳ Jesús:
“Bayantu nutyityu۳ vanu۳yadata
sajatyasarariy bayantuveda
nijya۳nvavyasiy”
(Matévu 12.22-32; Dúcasiy 11.14-23; 12.10)
20ॸRuuto۳jada ji ۳ta Jesúsveda jiryorimyu,
riintye۳ryadeda ju۳na۳y nijya۳mi ۳juu variy
jasintyiyu, ne vana۳y nta riimyiñu۳yada
variy. 21ॸRidyetya۳danumatiy satevay,
riya۳da ji ۳ta variy sana۳cho۳, rirya۳tidye
ju۳riy variñi ۳, ru۳tañu۳yada tavay
daryaju۳ni ۳: “Jatayani ۳.” 22ॸRu۳deda ji ۳ta
Ju۳denu niquejada datyanuvay
Jerusarí ۳musiy, ru۳teda ji ۳ta variy sanijyu۳
Jesús: “Bayantu nutyityu۳ saniqueti ۳.
Satanásiy jtedamu sani jatyajaya۳sara riy
bayantuveda nijya۳nvavyasiy.”
Su۳mutya۳jada Jesús rityu۳chuta۳danchiyu
23ॸSanatuyada ji ۳ta Jesús variryi
nijya۳nvay, satu۳choda ji ۳ҡфʮɗĀֆľҡֆ‫ڏ‬
doda variy: “¿Nu۳tyichiña۳ sa۳jatya
Satanásiy mityamusiyu, nu۳tyichiy?
24ॸRiryityi panaryi ۳ jiñique۳yadamu curaca
nijya۳nvay nu۳ñi riy jiñi ۳jyu۳, ne vana۳y
rá۳suru۳y variñu۳day. 25ॸDaryantiy, riryityi
ͅфËӕॷ3ٍॷ4
panaryi ۳ rorijya۳nvay nu۳ñi riy jiñi ۳jyu۳,
dantyamu۳y ne rirya۳suru۳y vatajuu
variñu۳day. 26ॸNu۳ñi rityi ra۳nubesiya۳
Satanásivyeda jiyaro۳ju۳, riñanta۳da variy
tajijyu۳riy jityevajyuu, ne rirya۳suru۳chara
variy, rirya۳baryi ۳sara variy ti ۳ta۳ju۳.
27ॸNe ti ۳ jayadasa۳ra۳ ravimu saroriy vanu
vanu۳rya, sa۳tidye so۳varya sabarya yimusiy,
netimyu۳ ne sapuchusa۳siy munatyayu.
Rivasiy ji ۳ta saryi so۳varya sabarya variy
yimusiy. 28ॸSi ۳tenu ri ۳tay jiryiva: Sa۳ф̲ɗ‫ڏ‬
tyaniy ji ۳ta Ju۳denu nijya۳nvavyara
jijyuuchuveda ti ۳ta۳ju۳, rirya۳vityiye۳yadiva
jarye risa۳ju۳. 29ॸVinu ni ۳tiy ra۳javityiye۳ñi ۳
Ju۳denu Jnutu, ne ti ۳ ra۳ramityanichara
sivara, jasiñuma ra۳ma۳cho۳sara
sayasacha۳da ju۳na۳reju۳.” 30ॸRani ۳ su۳teda
Jesús, jiryatiy ru۳teda nijya۳nvay daryaju۳:
“Bayantu jamirya vichara siva Jesús.”
Muvye riñi ۳cha si ۳tenu
satevay Jesús, muvye
(Matévu 12.46-50; Dúcasiy 8.19-21)
31ॸNaditi ۳jada ji ۳ta Jesús jno۳da
sataryi ۳vedata, rime۳cho۳nuvi ۳jada bimu,
jadchiñuma riñatutyadedani ۳ Jesús
variy. 32ॸJiryatiy rimya۳sa۳da nijya۳mi ۳juu
su۳ro۳ Jesús, riñuma tu۳choda variy siva:
“Ya۳jnu۳y, jiñu۳tyi nanuva۳ta yino۳da ji,
jityeryi ۳veda jarye, jiñu۳tyi bimu nada.”
33ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta riy: “¿Miñu۳ña۳
ri ۳no۳da, miñu۳y? ¿Muvyeña۳ ratyeryi ۳veda,
muvye?” 34ॸSu۳nu۳yada ji ۳ta variy riñe۳cho۳
jiryatiy rimya۳sasa۳deda jasiy:
“Jiñu۳tyiñada ri ۳no۳da, jivyetyiryi
ratyeryi ۳veda. 35ॸMi ۳ni ۳tyi jvaaryu۳y
jidyirya darya ratiy sava۳ta Ju۳denu
jvaayada day, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ratyeryi ۳ day,
ri ۳tyamutu jarye, ri ۳no۳da jarye ruusa۳ju۳.”
Jesús tu۳choda nuti ۳nchiy
(Matévu 13.1-9; Dúcasiy 8.4-8)
4
1ॸSajatyiiyada ji ۳ta datyadoda
jmityo۳jinintyiryi. Riintye۳ryadeda
ji ۳ta rajuu nijya۳mi ۳ simuyu; pariche
ͅфËӕॷ4
su۳musa۳da cartyevimu variy, sama۳sa۳da
ji ۳ta ravimu variy, jiryatiy ravicha۳da
ja۳am ۳ u. Ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyuu vicha۳da
variy jmityo۳jiniy. 2ॸSadatyadoda rajuura
tu۳chodata riy. Su۳teda jidyetyadodamu
ruuva: 3ॸ“Jirya۳tuva۳chu. Saya۳da ji ۳ta ti ۳qui
nuti ۳ nuta۳dana۳cho۳. 4ॸSanta۳damu ji ۳ta
raju۳u۳yada ratesiy nú۳va, ruuti ۳jada
nipya۳tavay varidye, riimyimyu۳yada
variy jadchirya. 5ॸTajiñe۳cho۳ju۳ raju۳u۳yada
ratesiy varintyi, ravichu۳ cabyiva,
jiryatimyu۳ ne vatunuco ravicha۳da
mucadi jasiy. Varicha۳ra۳ju۳ фĀɗЙӕԮľѸӕ‫ڏ‬
beda variy jasiy, jiryatimyu۳ ne vatunuco
mucadi jasiy. 6ॸNa۳vapyu savicha۳da jiñi ۳
variy, ramu۳mya۳ variy sadara nutasara
variy; jiryatimyu۳ ne jnutityara
ravicha۳da daryaju۳, ramuni ۳tiy ramu۳yada
variy. 7ॸTasiñi ۳ ju۳u۳yada cariitu jnutiy
cabyiva day, rani ۳ cariitu jo۳ta۳da ja۳vyeda
ra۳jisiy nutasarasiy, ramutiy radiryo۳doda
varirya nutasara variy, ne rajaryu۳yada
variñu۳day. 8ॸTasiñi ۳ ju۳u۳yada samiy
mucadimu day, jasiñi ۳ ji ۳ta rabiveda
samirya, rasivyeda ji ۳ta varintyi.
Raja۳vyedanumatiy, ra۳sa۳yada ji ۳ta variy,
tarani ۳ jayada day, ra۳sa۳yada mumuri ۳
vu۳yaju۳chicha۳ra۳ju۳, tarantiy jasa۳yada
taraquinijyate vu۳yaju۳chicha۳ra۳ju۳,
tarantiy jasa۳yada taraqui
pachasicha۳ra۳ju۳.” 9ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
varintyi: “Rirya۳ma۳ tuva۳chu tu۳yutavay.”
Nu۳tyuraju۳ saniquejada Jesús dityadoda
tu۳chodata, nu۳tyuraju۳
(Matévu 13.10-17; Dúcasiy 8.9-10)
10ॸRirya۳siquita jivyicha۳da Jesúsveda
variy. Taraqui vu۳yaju۳y nijya۳mi ۳, danu۳ju۳y
rinchaju۳, tajuunuma jadchidye
richiityari ۳nu۳yada ruusa۳ju۳ntiñi ۳,
ti ۳ta۳ju۳musiy ruutaja۳ĀΎĀʮɗĀֆľҡֆĀΎĀ‫ڏ‬
nchiy: “¿Nu۳tyuramuna۳ jityu۳chu nu۳rya
dityadoda tu۳choda, nu۳tyuramu?”
11-12ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva: “Vinu
jiryeñi sasa۳yada Ju۳denu darya
70
mityamusiy datya۳da day, Ju۳denu
nusu۳yada datya۳daju۳; tavajyu۳ ji ۳ta jiryatiy
bimuriy, mitya dityadoda tu۳chodani ۳day
ratyu۳chu ruuva day, rirya۳vidye datya
jadchirya; rirya۳tidye nu۳y rana۳cho۳, ne
rirya۳diy variy riva; rirya۳tidye
tuva۳chura, ¿va۳ riñi datya variryacay?
riñuma janumitye ju۳na۳y sana۳cho۳ju۳
Ju۳denuntiy, ne sa۳ramityaniy Ju۳denu
variy ruuvara jijyuuchuveda.”
Jesús datyatadedara tu۳choda nuti ۳nchiy
(Matévu 13.18-23; Dúcasiy 8.11-15)
13ॸSu۳teda Jesús variy ruuva: “¿Ne
jiryedyetya darya jirya dityadoda
tu۳choda dajyu۳ú۳? ¿Nu۳tyichiña۳
jirya۳datyara tara tu۳choda varintyi,
nu۳tyichiy? 14ॸNuti ۳ tu۳chusa۳damu, nuti ۳
nutara Ju۳denu niquejada. 15ॸJivye
jiryatiy nú۳variy, jasityi su۳re ji ۳ta nuti ۳
varirya Ju۳denu niquejada;
rityuva۳chunumatirya, su۳nichara
Satanásiy varicha۳ra۳ju۳, saso۳vacharara
Ju۳denu niquejada variy ruuvasiy,
jiryatiy nutasara rani ۳cha ruuva. 16ॸDarya
ni ۳day, darya rani ۳chantiy jiryatiy
ravichu۳ cabyiva ru۳resantiyu;
rityuva۳chunumatirya Ju۳denu niquejada,
varidye ru۳mutya۳ jichana۳yadamura.
17ॸNetimyu۳ jnutityavay daryaju۳riy, ne
richuru۳ryu۳y ta۳rijyu۳ jityuva۳chodamu
variy. Ridyetyasaranumatirya
paru۳tyasa۳da Ju۳denu niquejadiva, ti ۳
jiyasantasara riva Ju۳denu niquejada
risa۳ju۳ntiryi, varicha۳ra۳ju۳ rirya۳paru۳chara
riva. 18ॸJivyentyi jiryatiy ju۳resavay
cariitu jnutiy cabyivariy, riñi ۳cha
nijya۳nvay jiryatiy rityuva۳chura Ju۳denu
niquejada. 19ॸDañuma riñi ۳cha tu۳yutavay,
ripyaru۳y variy riva jichiityari ۳jada day,
jiryatiy rijechipiya۳ daryaju۳ taranijyu۳
jirya vicha۳divasiy: ¿Nu۳tyuramusiy
vu۳ryicha taratavay, nu۳tyuramusiy?
Jaryi ru۳canurya taratavay vicha۳da
daryaju۳, rivya۳ta ti ۳ta۳ju۳ tara va۳cha
71
yimuju۳ variy. Ramuni ۳tiy radiryo۳vay
Ju۳denu niquejada variy ruuva, ne vana۳y
rajay rityuva۳chodamu variy. 20ॸJiryatiy
samiy mucadiva ru۳resayu, jiryatiy
rityuva۳chu darya Ju۳denu niquejada day,
riñi ۳ ji ۳ta jiridyerya, rajay variy rijyu۳, ti ۳va
ra۳sa۳y mumuri ۳ vu۳yaju۳cha۳ra۳ju۳, nu۳va
ra۳sa۳y taraquinijyate vu۳yaju۳cha۳ra۳ju۳,
tamityi ۳va ra۳sa۳y taraqui pachasa۳ra۳ju۳.”
Jesús datyadoda no۳no۳danchiy
(Dúcasiy 8.16-18)
21ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva: “¿Raju۳ni ۳na۳
vuryerirya no۳no۳siiy vurya۳tiy bay
suutapa۳y jarirya, varimyata ma۳yajariy?
No۳no۳bajyonchaju۳ni vuryeridyerya.
22ॸTapi ne tara jna۳y tara jiryatiy
dutyasara diyera, vinu ra۳tidye vicha
dityanusara rivasintyi, dantyamu۳y ne
tara mityamusiy datyasara tara, vinu
ra۳tidye vicha jvadatyasara rivasintyi.
23ॸSa۳ma۳ tuva۳chu, mi ۳ni ۳tyi tu۳yuti ۳.”
24ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Jirya۳ntyajnu۳y, ta۳rana۳cho۳
jiryetyuva۳chu, ta۳rana۳cho۳. Daryatiy
vu۳charanu tavajyu۳ tara, daryaday
rirya۳saranu variy vu۳jyu۳ntidye, rataday
sa۳jasa۳chu Ju۳denu vu۳jyu۳ntidye. 25ॸTapi
simu jiryatiy tarati ۳ni ۳, sa۳sa۳y Ju۳denu
variy ju۳na۳ntyiñi ۳; simusiy ji ۳ta jiryatimyu۳
ne tarati ۳ni ۳, sa۳so۳vay Ju۳denu variy
simusintyirya jiryatiy simuntidyerya.”
Jesús tu۳choda rasiynchiy
jiryatiy ja۳vyeryara
26ॸSu۳teda variy: “Raviche۳chara Ju۳denu
nusu۳yadayu, nu۳tyu vanu nta ju۳rejadara
rasiy mucadiva. 27ॸSama۳y, sanubesiy,
saramityanirya rajuu nupora, rajuu
runda jarye risa۳ju۳. Rasiy dipuvesumiy,
raja۳vye, ne sadatya nijya۳mi ۳ nu۳tyichiy
raja۳vye, nu۳tyichiy. 28ॸRadirya
jijye۳vyesumiy rásiy mucadinubesiy,
munatya ravi ۳ntay, jadchiy ji ۳ҡф¡ɗ͑ҡ‫ڏ‬
ntyi, jadchiy ji ۳ta rasivyentyi. 29ॸRasudu
ͅфËӕॷ4
ñumatiy rasiy, sa۳totaniy ji ۳ta rája۳mi ۳
varirya, riti ۳ma۳ ra۳tosa۳da runda daryaju۳.”
Jesús tu۳choda nutasarasinchiy
jiryatiy quica۳tadira
(Matévu 13.31-32; Dúcasiy 13.18-19)
30ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús: “¿Nu۳tyuranumatte
vurya۳jtay radityanu Ju۳denu
nusu۳yadayu, nu۳tyura? ¿Ta۳ra tu۳chodata
vurya۳datyanura, ta۳ra? 31ॸNu۳tyu
quica۳tadi nta rani ۳cha. Vu۳yntatiy
mucadimura, jaryi pasichidyera ti ۳ta۳ju۳
nutasarasimyusirya jiryatiy mucadivara.
32ॸVu۳yntanumatiy ji ۳tara, raja۳vye ji ۳ta
ja۳mura jtiquiraju۳ tara nutasaramusiy.
Raja۳vye ja۳muqui jiiqui nipya۳ti ۳jiju۳,
jasityi saruuvye racanuvu۳jomu variy.”
Jesús datyadodariy nijya۳nvay vinu
dityadoda tu۳chodata
(Matévu 13.34-35)
33ॸTama۳ taraqui tu۳chodamusiy sani
tu۳chunu۳yada Jesús daryara Ju۳denu
niquejada nu۳day, tama۳, jasicha۳ra۳ju۳tiy
ridyetya nijya۳nvay ramu. 34ॸVinu rani ۳
saniquenu۳yada dityadoda tu۳chodamu
ruuva day. Varityi savichanu۳yada
yasiquita sisa۳ datyavatya, variñi ۳ ji ۳ta
sadatyanunu۳yada ti ۳ta۳ju۳ samiryi.
Jesús ndasadedara riicho,
ri ۳ye۳rya jarye risa۳ju۳
(Matévu 8.23-27; Dúcasiy 8.22-25)
35ॸVarijidye day, su۳teda ruuva yisa۳
datyavay: “Vurya۳ramityeryi ۳ jmityo۳
rudamyuju۳.” 36ॸRityocheda variryi
nijya۳nvajyuu jasiy, ripyu۳cheda sisa۳
datyavay cartyevimu varidyeyu, jiryatiy
savicha۳da jasiy. Riya۳da tavay sisa۳ variy
rajuujnu cartyevimuntidye.
37ॸRariichovesubeda ji ۳ta variy,
ri ۳ye۳yada variy risa۳ju۳, rajayada ja۳a۳ variy
cartyevimu, ramu۳charu۳ñuma cartye
pariche raju۳ ja۳a۳ varidye. 38ॸJesús ji ۳ta
ma۳yada variy raqui ۳nimu, tiryo۳suyncha.
ͅфËӕॷ4ٍॷ5
Ridyoseda ji ۳ta sisa۳ datyavay variyu:
“¿Ne jidyetyaru۳y vurya۳caray jiyu day,
Datyanu۳?” 39ॸSanubeseda ji ۳ta Jesús
variy, sanique۳tya۳da varirya riicho.
Su۳teda ji ۳ta riva ja۳a:۳ “Ya۳ndasa, ne
ya۳siquityanu۳day.” Ravuveda ji ۳ta riicho
variy, ju۳vaya۳ rama۳cho۳jada ja۳a۳ varintyi.
40ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva: “¿Ta۳ju۳ra
jiryechuvu۳rya, ta۳ju۳? ¿Ne jiryejechipitya
jijechityani ۳ Ju۳denu didye?” 41ॸRu۳nteda
jaryi variy, ru۳teda nu۳ñi riy variy yiva:
“¿Chi ۳rana۳ sani ۳cha jiñu day, chi ۳? Nu۳tyu
ratuva۳chu riicho simu, jmityo۳ja۳a۳ jarye
tuva۳chu simu.”
Jesús mi ۳sadedani ۳ Jerásaja۳mi ۳
bayantuti ۳bay
(Matévu 8.28-34; Dúcasiy 8.26-39)
5
1ॸRuuto۳jada ji ۳ta jmityo۳ rudamyu,
Jerása ja۳nvay mucadimu.
2ॸSa۳subedanumatiy Jesús cartyevimusiy,
su۳deda ji ۳ta ti ۳qui nijya۳mi ۳ variy simuju۳
bapyomusiy, savicha۳da bayantu jamirya
vichara siva. 3ॸBapyo cabyimu
savichanu۳yada; ne ti ۳ puchodasa۳ra۳
savichanu۳yada daryaju۳, ne vinu
cadyidyaju۳u۳ta puchoda sa۳ra۳ni ۳, mitya.
4ॸRajuuranuma riñi puchodara sajomutu,
sanumutu risa۳ju۳, sarotyanu۳yadara
cadyidyaju۳u۳ jijyomutu mururyamusiy,
savitanu۳yadara jiñumutu puchusarantiy.
Ne ti ۳ vichanu۳yada vanu۳rya sisa۳, ti ۳
ra۳vuunujañi ۳. 5ॸJna۳rya, nuporaca۳ jarye
risa۳ju۳ sasa۳ñe۳ya۳tityiyada bapyo cabyiva,
ja۳mumusiqui cabyiva jarye,
savatajo۳nutityiyada ravichu۳ta variyu.
6ॸSadiyadanumatiy ripyapu siva Jesús,
sasiicheda ji ۳ta variy simuju۳,
sa۳dasiñunuveja۳da variy satuunuyu.
7ॸSasa۳ñe۳ya۳jada jaryi variy: “¿Ta۳ra rimu
jiijyu۳, Jesús, ta۳ra? jiryatiy Ju۳denu
jarichumuvichi ۳ denu dajyi. Rañi
jiyasanta si ۳tenu ji, Ju۳denu jtyamu, ne
ya۳jantyunuva۳y ji ۳ta ray.” 8ॸSu۳tañu۳yada
Jesús daryaju۳ siva: “¡Ya۳numa sipyatay
72
sivasiy, jamirya vichara bayantu
rapu۳rya!” 9ॸSitaja۳doda Jesús variñi ۳:
“¿Ta۳ra yityate day, ta۳ra?” Su۳mutya۳jada
ji ۳ta: ٘ॸَѠʮӕӕфVara۳nca’ ri ۳tya day,
ti ۳quijuutya daryaju۳ nu۳y.” 10ॸJaryi
sayasanta۳da variñi ۳ Jesús: “Ne ya۳jpa۳ ji ۳ta
nu۳myucadijisiy tajijyu۳ nu۳y.”
11ॸSavicha۳da tajuuqui cuchiy jasiy,
si ۳byesa۳deda musimyare. 12ॸRiyasanta۳da
bayantuveda variñi ۳ Jesús: “Ya۳jpa۳
cuchivyaju۳ nu۳y, nu۳ña۳tidye jay variy
ruuva.” “Jo.” 13ॸRichipyateda ji ۳ta
bayantuveda jamirya vichavay, rijeyada
ji ۳ta variy cuchivya. Jiryatiy rivyicha۳da
daraju۳y vara۳nca cuchiy jasiy,
richiichiye۳yada variy nubañuco۳vimu
jmityo۳muju۳, jasiñi ۳ rijeye۳yada ti ۳ta۳ju۳
variy, puritye. 14ॸRibeye۳yada ji ۳ta cuchiy
jnu۳tyavay variy, rityu۳chunuvejada ji ۳ta
ja۳mu vicha۳damu varirya, ru۳ro۳
vichavavya jarye rityu۳chunuvejada
variy. Ru۳deda ji ۳ta nijya۳nvajyuu jnu۳vye
variy, nu۳tyunuma ravicha۳sintyi, nu۳tyu.
15ॸRuuti ۳jadanumatiy simu Jesús,
ridyiñuvi ۳jada siva vanu, ne tavay jna۳y
bayantuveda variy sivanu۳day. Sama۳sa۳da
variy jasiy, sujatyi ۳numa variñi ۳,
raratyedama۳ su۳no۳ variy, jiryatiy
vara۳ncajuu bayantuveda sipyateda
daryaju۳ sivasiy. Vu۳yntacha۳ rivyicha۳da
nijya۳nvay variy. 16ॸJiryatiy ridyiyada
ti ۳ta۳ju۳ riva, rityu۳choda ji ۳ta variy: “Nu۳rya
savicha۳siy bayantuvedati ۳, cuchiy jarye.”
17ॸRijyo۳ta۳da ji ۳ta jiyasanta۳da
nijya۳nvajyuu variñi ۳ Jesús: “Ya۳numa jiya
jiyusiy, nu۳myucadimusiy.”
18ॸSu۳musa۳Ā͑ӕ̲ҡɗֆˇľѸәѸËфҡֆľнӕɗɗ‫ڏ‬
vimu, sajachiñu۳yada ji ۳ta nijya۳mi ۳ sivayu,
ni ۳tiy vichanu۳yada bayantuvedati ۳:
“Ravyicharu۳y yisa۳.” Su۳bayada ji ۳ta Jesús
sa۳jisirya: “Ne. 19ॸYa۳numa jiya
jiryorimyuju۳, jityenumuju۳, ya۳tu۳chunuve
ruuva: Nu۳rya savichadesiy Nutyityu۳
yentyutya۳damu ray.” 20ॸJadchiy ji ۳ta
saya۳da nijya۳mi ۳, sajo۳ta۳da ji ۳ta tu۳choda
73
variy vu۳yaju۳y ja۳mu vicha۳divara.
Satu۳choda: “Samirya savichadesiy Jesús
rajyu۳ra.” Rityi ۳tta۳da ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
varirya.
Jesús mi ۳sadedani ۳ Jáyirubay detubay,
vaturu۳y ja۳munudatanu۳be jarye
(Matévu 9.18-26; Dúcasiy 8.40-56)
21ॸSaramityeda ji ۳ta Jesús cartyevimu
rudamyuju۳ntiy. Rajuu nijya۳mi ۳
ju۳tye۳ryadeda variy simuyu. Savicha۳da
jmityo۳jiniy variy. 22ॸSu۳deda ji ۳ta ti ۳qui
ju۳tye۳ryanijyoja۳nvay nutyityu۳bay,
jiryatiy ravicha۳da si ۳tya Jáyiru. ґĀɗֆ‫ڏ‬
danumatiy siva Jesús, sara۳yada variy
sanumututuunu. 23ॸSayasanta۳da variy
jaryi jasidyeñi ۳: “Radyetude vadiiryo۳.
Varenuma, ya۳tiy barya jijyomutu saniy
sami ۳sa۳daju۳, sa۳tidye jnu۳y variy.”
24ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús variy sisa۳. Rajuu
nijya۳nvay siityari ۳jada variy rumuni ۳, riñi
na۳yaru۳yada varidyeñi ۳.
25ॸNanuvichanu۳yada ji ۳ta runu۳y
vaturu۳bentyi, ja۳munudatanu۳y, taraqui
vu۳yaju۳y nijya۳ ravicha۳da nadiva,
danijya۳ju۳y ranchaju۳. 26ॸRajuumunuma
nani jndantadedayu, nani jachi ۳deda
pariche rijyu۳yu, nanupa۳tyamu۳yada
varidyerya yimu vichara ti ۳ta۳ju۳ varidye,
naryi mi ۳sáva۳, tii, mitya. Variñi ۳
nanuvicha۳da jaryinra varidye.
27ॸNanutuva۳chodanumatirya
sa۳ticheyada Jesús varintyi, nani ۳deda
ji ۳ta Jesús rudivasiy nijya۳nvay cabyiva
variy, nanuja۳tya۳jada raniy sasujay.
28ॸNani ۳teda ji ۳ta daryaju۳: “Raryityi ja۳tya۳
vinu sasujañityecu۳, ra۳numa mi ۳sa
varidye.” 29ॸVaricha۳ra۳ju۳ raparu۳yada
variy nuda nadiva. Nanudatya۳da variy
jivyimu: “Ramyi ۳sama۳ ji ۳ta samiy.”
30ॸSadatya۳da ji ۳ta Jesús jidyirya:
“Rasipyateda vanu۳yada rivasiy ti ۳
mi ۳sadedaju۳,” sa۳numityejada ji ۳ta
nijya۳nvajyuu cabyimu, su۳teda ji ۳ta
variy: “¿Chi ۳ra ja۳tya۳jasiy rachujañiy,
ͅфËӕॷ5
chi ۳?” 31ॸRu۳teda ji ۳ta sisa۳ datyavay variy
yiva: “Tama۳ taji jiñi jnu۳y riñe۳yanuma
nijya۳nvajyuu ji, tama۳, nu۳tyu yitacyu۳:
¿Chi ۳ra ja۳tya۳jasiy rachujañiy, chi ۳?”
32ॸSu۳nu۳ya۳jada ji ۳ta Jesús ti ۳ta۳ju۳
tajiñe۳cho۳ju۳ sadatya۳daju۳: “¿Chi ۳ra ja۳tya۳
rañiy, chi ۳?” 33ॸNanudatya۳danumatiy
vaturu۳yu: “Ramyi ۳sama۳,ٚ͑͑ӕ̲ӕËȍӕ‫ڏ‬
tyeda variy yintedamu, nani ۳deda ji ۳ta
variy simu Jesúsntiy,
nanubutyanuvi ۳jada variy
sana۳cho۳ju۳ntiyu, nanutu۳chodama۳ variy
si ۳tenu sivara: “Nu۳rya ravyicha۳siy,
Nutyityu۳.” 34ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
nadiva: “Samiy sa۳dajachipiya۳jadamu
jimyi ۳sa, Popoju۳y. Sa۳na۳numa jiya day;
sa۳numi ۳sama۳. Jasiñuma ra۳ma۳cho۳ jirya
jdiva۳jada sa۳na۳jisidye.” 35ॸґ͑ɗнӕľʮĀ‫ڏ‬
tidye Jesús, ruuti ۳jada tu۳chuvay
Jáyirubay rorimyusiy yimu.
Rityu۳chunuvi ۳jada siva Jáyirubay variy:
“Sadiimya۳ jidyetu. ¡Ta۳raju۳ yarupanta
ju۳na۳ñu۳nñi ۳ Datyanu۳ nu۳day, ta۳raju۳!”
36ॸSatuva۳chodanumatiy Jesúsra
rityu۳choda, su۳teda variy siva Jáyirubay:
“Ne ya۳nutay ranchiñu۳day, vinu
ya۳jachipiya۳ jijechitya.” 37ॸNe sava۳ta۳da
jiya۳da rajuu yisa۳, vinu Pyítrubay,
Santiyácubay, Juánbay jarye, jiryatiy
Santiyácubay taryi ۳ni ۳.
38ॸRuuto۳jadanumatiy ramu Jáyirubay
roriy, su۳nu۳chunuvejada riryansa۳sa۳deda
nijya۳nvay samo۳mu, ru۳na۳cha۳deda variy
sivasiy diidabi, jaryi ru۳na۳yada variy.
39ॸSajañuvejadanumatiy rumu, su۳teda
ji ۳ta Jesús ruuva: “¿Ta۳raju۳ jirya۳nsa jaryi
darya, ta۳raju۳? jiryatiy jiryi ۳na۳y mitya.
Tama۳ diiñu sani ۳cha dera, tama۳, nu۳tyu
sani ma۳ni ۳dyé.” Rityodiyada ji ۳ta variy
siva. 40ॸSajatya۳danumatiy jadchiryi,
sapu۳cheda variñi ۳ saja۳y, su۳no۳da, sisa۳
vichavantyidye. Vinu riñi ۳day
sapu۳cheda variy dera babyimuju۳ day.
41ॸSiredanumatiy variy sajomutuniy
dera babyi, su۳teda siva: “Tadísa
ͅфËӕॷ5ٍॷ6
cúmyi.” Nu۳rya jtacha۳damu su۳teda Jesús
siva: “Pochityu, yiva ri ۳tay, ya۳numa
nubesumiy.” 42ॸVaricha۳ra۳ju۳ sanubeseda,
sarupicheda ji ۳ta variy. Ravicha۳da
sanijya۳, vu۳yaju۳y, danijya۳ju۳y ranchaju۳.
Rityi ۳tta۳da jaryi varidyerya. 43ॸSu۳teda
ji ۳ta Jesús variy ruuva: “Ne jirya۳Āҡֆ‫ڏ‬
dosiy ti ۳ pasidyerara.” Su۳teda ji ۳ta nadiva
su۳no۳dabay: “Sa۳na۳sa۳y jmyicharani ۳
jidyetu.”
Jesús jañu۳yada Nasaryému
(Matévu 13.53-58; Dúcasiy 4.16-30)
6
1ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús jadchiy si ۳tenu
jimyucadimuju۳, richiityari ۳jada ji ۳ta
sisa۳ datyavay variyu. 2ॸJiituyada
rundamuni ۳ ji ۳ta sajo۳ta۳da datyadoda
ju۳tye۳ryanijyovimu.
Rityuva۳chodanumatiy rajuu nijya۳nvay,
rityi ۳tta۳da variñi ۳: “¿Tesirya sani datya
darya jirya datyadoda day, tesiy?
nu۳tyu sadatyanura rajuuracu۳. ¿Ta۳ra
datya۳da sani jmutya۳ yimuju۳, ta۳ra?
¿Nu۳tyichirya sivaay mityamusiy
jijyomututa, nu۳tyichiy? 3ॸ¿Ni ۳ni ۳ta
jiirajvaañu day, jiryatiy
Maríyaju۳dyenuni ۳, jiryatiy Santiyácu
taryi ۳ni ۳, Jusíy taryi ۳ jarye, Judásiy,
Siimyó۳ jarye sisa۳ju۳? ¿Va۳ si ۳tyamutuveda
cay, nu۳tyu jiyu jtaday riñi ۳cha vuryisa۳
day?” Ne samirya ridyiyada variy siva
nu۳day. 4ॸSu۳teda Jesús variy ruuva:
“Vinu taji vichavañi ۳ tuva۳chu simu
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ day, satuunuvichi ۳
ji ۳tamu۳y ne tuva۳churu۳y yimu day,
satenu jarye ne tuva۳churu۳y yimu,
sarorimyu vichavay jarye ne
tuva۳churu۳y yimu.” 5ॸNe vana۳y nta
sivaañu۳yada Jesús mityamusiy tara
jasiy, mityani ۳ sani bañu۳yada nu۳ñi ti ۳
jdiva۳jni ۳nchara jijyomutu, sami ۳sadeda
variy jasiryi. 6ॸSati ۳tta۳da varirya
jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳yada simu.
Sarabejada ji ۳ta variy datyadoda
nu۳jipyudeva۳ju۳ vicha۳diva.
74
Jesús jpa۳jada tu۳chuvaryi yisa۳ datyavay
(Matévu 10.5-15; Dúcasiy 9.1-6)
7ॸSanatuyada ji ۳ta variryi yisa۳
datyavay, vu۳yaju۳y danu۳ju۳y rinchaju۳,
su۳pa۳jada ji ۳ta variryi nu۳ñi danu۳ju۳myusiy,
tanu۳ju۳y tajijyu۳, runu۳ju۳ntyi mu۳jyu۳ day.
Sasa۳yada variy jidyetya۳daterariy, ratatiy
rirya۳jatyanumaya۳ riy bayantuveda
jamirya vichavay ruuvasiy nijya۳nvay.
8ॸSu۳teda ji ۳ta ruuva: “Ne jirya۳jtu tara
yimu jiryupiyadaju۳, ne vinu ruvese
jirya۳jtu. Ne jirya۳jtu vinu pa۳, ne vinu
suvo۳, ne vinu criquiy jirya۳jtu jicyuriquiy
bajyovimu. 9ॸJirya۳͑ҡֆ¡ֆʮɗ͖ӕ̲ӕҡӕ‫ڏ‬
vara jiñumutujo, jirya۳jachu ji ۳ta yivara
vinu tajaqui sujacya۳.” 10ॸSu۳teda variy
ruuva: “Jirya۳numatiy jto۳ vicha۳damu,
jasityi jirya۳jayasiy variy rorivyimu,
jasiñi ۳ jirya۳ma۳cho۳ variy jiryechipyateda
rundasa۳ra۳ju۳ vicha۳damusiy. 11ॸJirya۳tiy jto۳
tavicha۳damu, netimyu۳ ne rirya۳diryeru۳y
jasiy jirye, netimyu۳ ne rirya۳tuva۳churu۳y
jiryeñe۳cho۳, jirya۳ma۳ sipyatay variy
jadchintyi, jirya۳muchutyara rirujuu
riñijyu۳ jiñumutuvasiy, rirya۳tidye
datya۳siy variy rata:
‘Vuryeyasacha۳damundyerya.ٔॸٚ12ॸRiya۳da
ji ۳ta sisa۳ datyavay,
ridyetyanunumaya۳jada variy rumuriy
nijya۳nvay: “Jirya۳numa paru۳y riva taji
jachipiya۳jada.” 13ॸRijetya۳da sisa۳
datyavay variryi rajuu bayantuveda
nijya۳nvavyasiy, rajuu jdiva۳jnuvay jno۳va
rijyu۳chedara ni ۳ja۳, rimyi ۳sadeda rata
variryi.
Juán Bautístabay jvacha۳danchiy
(Matévu 14.1-12; Dúcasiy 9.7-9)
14ॸSatuva۳choda ja۳mu nutyityu۳ JeróĀľѸ‫ڏ‬
berya sa۳ticheyada Jesús. Ru۳teda tavay
variy: “Sami ۳sa۳sumimya۳dyette Juán
Bautístabay diiyadamusintyique,
ramuni ۳ su۳ndenumaya۳ mityamusintyi.”
15ॸTavay jteda varidye: “Ni ۳ni ۳
75
Edíyasidye.” Tavay jtedantidye: “Ni ۳ni ۳
ji ۳ta si ۳tenu Ju۳denuju۳ tu۳chu۳te day, nu۳tyu
ta۳riy Ju۳denuju۳ tu۳chu۳bay si ۳tenuni ۳.”
16ॸSatuva۳chodanumatiy Jeródesberya,
su۳teda variy: “Jiñu Juánbay, jiryatiy
rañi ra۳chatadedara su۳no۳, ni ۳ni ۳
mi ۳sa۳sumintyi.” 17ॸSajachipiya۳jada
Jeródesbe daryá jiryatiy Jerodíyaju۳be
jiyasayadamu sirityaniñu۳yadani ۳
Juánbadye, jadchiy ji ۳ta sabayada
nupocu rorivyimuni ۳. Jeródesbe
ja۳mu۳yada nada Jerodíyaju۳be daryaju۳,
jiryatiy sataryi ۳ Vedípebe vaturu۳y nada
day. 18ॸSu۳tañu۳yada ji ۳ta Juánbay variy
daryaju۳ siva Jeródesbe: “Tama۳ samirya
rani ۳cha jityeryi ۳ vaturu۳y ja۳mu۳yada,
tama۳.” 19ॸNanunique۳ñu۳yada
Jerodíyaju۳be variy sisa۳ Juánbay rayada,
nani ۳teda ya۳jvay variñi ۳. Ne vana۳y ntate
nani ۳veda variñi ۳, sasuvu۳yada Jeródesbe
daryaju۳ni ۳ Juánbay. 20ॸSadatyanu۳yada
Jeródesbe daryaju۳ni ۳: “Ni ۳ni ۳ ji ۳ta samirya
jachityi ۳, ne juuchati ۳ risa۳ju۳ni ۳.” Ne
su۳vatyeniryu۳y nada variñu۳nñi ۳.
Satuva۳chodanumatiy Jeródesbeñi ۳
Juánbay, ne sadatya۳da nu۳tyura saryi
jvaay variñu۳day, nu۳tyura, nu۳tyu sani
tuva۳choda day samirya sana۳cho۳cu۳.
21ॸRiti ۳nu۳yada ji ۳ta nanurunda
Jerodíyaju۳be, varityi nana۳chaniy tara
nta variñi ۳ Juánbay. Ravicha۳da variy
sanijya۳ jto۳jada Jeródesbe. Sabayada ji ۳ta
varirya vichtya, nijya۳nvay nutyityu۳miy
jbyedaju۳, su۳taru nutyityu۳miy jbyedaju۳
jarye, Cadidéya mucadi ja۳mu
nutyityu۳mijyu۳ jarye ti ۳ta۳ju۳ ruusa۳ju۳.
22ॸSajayadanumatiy Jerodíyaju۳be
detubay, sivaayada ji ۳tara ra۳ya۳jada variy
jasiy. Su۳canuyada Jeródesbe jaryi
varirya sara۳ya۳jada, samusuvye jarye
ju۳canu۳yada varirya. Su۳teda ji ۳ta
nutyityu۳ Jeródesbe variy siva vatura:
“Ya۳jachiñu۳y rivara ratiy jivya۳ta, ra۳tidye
sa۳y variy jiirya. 23ॸSi ۳tenu ri ۳tay Ju۳denu
jtyamu yiva: Taratiy ya۳va۳ta riva,
ͅфËӕॷ6
dañuma dyetya ra۳sa۳y raberya taday
ti ۳ta۳ju۳ ji.” 24ॸSama۳seda ji ۳ta vatura variy
jadchiy, su۳teda variy nadiva yino۳da:
“¿Ta۳ra ra۳va۳ta siva, ja۳yu۳, ta۳ra?” “Juán
Bautísta jno۳ ya۳va۳ta.” 25ॸSajatyiiyada
jayada vani ۳rade simu nutyityu۳ntiy,
sajachiñu۳yada variy siva: “Varenudera
ravya۳ta ya۳sa۳y Juán Bautísta jno۳ ray,
sidyepye۳cya۳vimu.” 26ॸSayivatya۳da ji ۳ta
nutyityu۳ jaryi variyu, jiryatiy sanique
jasiy daryaju۳ Ju۳denu jtyamuju۳,
rityuva۳chosiy samusuvye variy jasintyi,
ramuni ۳ ne sani careru۳rya jiñiquejada
varidye. 27ॸVaricha۳ra۳ju۳ su۳pa۳jadani ۳
jnu۳tyi ۳, jiryatiy sasu۳tarumiy tenuni ۳:
“Ya۳jirye jiyuju۳ra Juán Bautísta jno۳.”
Saya۳da ji ۳ta, sara۳cha۳da ji ۳tara su۳no۳
nupocu rorivyimu. 28ॸSaryejada varirya
su۳no۳ sidyepye۳cya۳vimu, sasa۳ñuvi ۳jada ji ۳ta
variy vaturara. Vatura ji ۳ta sa۳yada variy
yino۳dantidyerya.
29ॸRityuva۳chodanumatiy Juánbayjsa۳
datyavay variy ranchiy, riiryi ۳jada ji ۳ta
varirya sababyi, ru۳muchoda ji ۳ta varirya.
Jesús potyadeda riy tadajyo
vara۳nca vaduy
(Matévu 14.13-21; Dúcasiy 9.10-17;
Juán 6.1-14)
30ॸRitye۳rya۳da ji ۳ta Jesús jpa۳vay
yimuju۳ntiy, rityu۳chunuvi ۳jada ti ۳ta۳ju۳:
“Nu۳rya nu۳dyivaamyu۳, nu۳rya
nu۳dyetyanumu۳ntyi.” 31ॸSu۳teda ji ۳ta
ruuva: “Jiyuju۳, jiyuju۳ mu۳y vurye۳cha,
jiryatimyu۳ ne nijya۳mi ۳ ju۳na۳y jasidye,
jiryatiy yasiquita vichajo jasidye.
Jirya۳jiituy taraquiju۳ munatya jasiy
ratyuunu.” Ramuni ۳ su۳teda ruuva
jiryatiy rajuu nijya۳nvay jti ۳nu۳yada
daryaju۳ ruumu; saya siti ۳, saya siti ۳,
nu۳tyichitya rirye۳jmyiryu۳y nta variy.
32ॸRiya۳da ji ۳ta cartyequiivimu, jasityimyu۳
ne nijya۳mi ۳ ju۳na۳y, jiryatiy yasiquita
vichajo jasidye. 33ॸRidyiyada ji ۳ta
nijya۳nvay ruuva riya۳damu, ridyetya۳da
ͅфËӕॷ6
ji ۳ta jasiryi. Richiichiya۳jada variy rumu
jiñumututa, ti ۳ta۳ju۳ vicha۳divasiy variy,
riryamichadeda variryi. 34ॸѠӕӕҡ͑ӕԮľʮ‫ڏ‬
danumatiy Jesúsveda rumu, ridyi͖ӕԮľ‫ڏ‬
jada ruuva nijya۳mi ۳juu.
Sa۳ntyutyanuvejada Jesús variryi:
“Ta۳jnu۳tyiñi carni ۳rumiy rivyicha, ne
jnu۳tyi ۳tavay.” Jasiy sajo۳ta۳da datyadoda
rajuura samirya niquejada variryi.
35ॸRi ۳ñuvayadamu, ruuti ۳jada ji ۳ta sisa۳
datyavay yimuntiy. Ru۳teda variy siva:
“Jiyuni ۳ ji ۳ta mitya vichajo, jidyenuma
day. 36ॸYa۳tu۳chu ruuva nijya۳nvajyuu
rirya۳tidye jiya۳siy nudimyu,
rorivyiñumuju۳ jarye, jiryatimyu۳ ne
ripya darya, jadchityi rirya۳ta۳ryu۳y tara
jibyedaju۳.” 37ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús
variryi: “Jirya۳potyaniy tarata riy
nijya۳nvajyuu.” Ru۳teda ji ۳ta variy siva:
“¿Nu۳ryitye۳ryu۳y dyetya daraju۳y
vu۳yaju۳chuy pa۳, ratatiy nu۳ña۳potyaniy
variryi?” 38ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“¿Nurijyo pa۳ jiryimu, nurijyo?
Jirya۳jnú۳yá.” Ridyetya۳danumatiy, ru۳teda
ji ۳ta: “Tadajyojo pa۳, danu۳ju۳y quiva۳
risa۳ju۳.” 39ॸSu۳teda Jesús variy ruuva:
“Jirya۳ma۳sataniy ji ۳tariy nijya۳nvay
rajuumusiy vatadeca۳ vachuy sunu۳ncha.”
40ॸRimya۳sa۳da ji ۳ta vatadeca۳ variy, tavañi ۳
taraqui pacha day, tavañi ۳ tadajyo
vu۳yaju۳dye. 41ॸSu۳mutya۳jada ji ۳tara
tadajyojo pa۳, danu۳ju۳y quiva۳ju۳y risa۳ju۳,
su۳nu۳yada ji ۳ta jarichuna۳cho۳ variy.
Si ۳chana۳tya۳da variñi ۳ jijye۳:
“Yentyutyama۳te pa۳ta nu۳y, Ye۳ye۳.”
Sapatatiyada ji ۳tara pa۳ variy, sasa۳yada
ji ۳ta yisa۳ datyavay varirya: “Jirya
jirya۳sa۳ryi nijya۳nvay.” Sanantaja۳jadani ۳
danu۳ju۳y quiva۳de rijyu۳, sasa۳yada variy
ti ۳ta۳ju۳ ruuvara. 42ॸRiibyeda ti ۳ta۳ju۳,
ripyoyada variy riva. 43ॸRiryeda ji ۳ta jtyu
panujora pa۳ jve, quiva۳ju۳ve risa۳ju۳,
vu۳yaju۳y jtyu, dajtyuju۳y ranchaju۳.
44ॸJiryatiy riibyedara pa۳ rivyicha۳da
tadajyo vara۳nca vaduy.
76
Sarupiyada Jesús jmityo۳ dutuuvya
(Matévu 14.22-33; Juán 6.16-21)
45ॸVaricha۳ra۳ju۳ su۳musanityadeda riy
yisa۳ datyavay cartyevimu: “Jirya۳numa
jiya ra۳jiju۳ rudamyuju۳, Betsáyina
vicha۳dasa۳ra۳ju۳, ra۳tu۳chuchijedyi ruuva
nijya۳nvadye.” 46ॸSatu۳chuchedanumatiy
ruuva nijya۳nvajyuu, saya۳da ji ۳ta variy
ja۳mumusimyuju۳, sa۳tidye tu۳chu sisa۳
Ju۳denu jasiy. 47ॸRi ۳ñupuyadanumatiy,
cartyequii vicha۳da jmityo۳jache variy,
Jesús ji ۳ta vicha۳da variy yasiquita
siinumu day. 48ॸSadiyada Jesús jadchiy
variy ruuva yisa۳ datyavay, riñi jantya
saya۳jada sadiya, riicho ju۳riy daryaju۳
jasiryi. Rappa۳tyiryamu ji ۳ta, sarupicheda
variy ruumuju۳ jmityo۳ dutuuvya. Sani
ramiryi ۳ru۳yada vaseca۳ ruuva.
49ॸRu۳nu۳yadanumatiy sisa۳ datyavarya
jiryatiy sarupiyada jmityo۳ dutuuvya,
mitya rijechipiya۳jada variy: “Bayantu
dyetya.” Riche۳ñe۳ya۳jada variy
jichuvu۳yadamu. 50ॸTapi ridyiyada ti ۳ta۳ju۳
siva sarupiyadamu, ru۳nteda jaryi variy.
Varicha۳ra۳ju۳ saniquejada variy ruuva:
“Jirya۳vanu۳tyayu; randye; ne
jirya۳jnutay.” 51ॸSu۳musa۳da ji ۳ta ruusa۳
cartyevimu, raparu۳yada riicho variy.
Rityi ۳tta۳da jaryi varirya. 52ॸNe
rijechipitya۳da daryaju۳ ramusiy pa۳
jasa۳choda, jiryatimyu۳ ne radatyaru۳yada
rijechiy variy.
Jesús mi ۳sadeda riy jdiva۳jnuvay
Jenesaryé mucadimu
(Matévu 14.34-36)
53ॸRiryamityeryi ۳jada ji ۳ta, фӕӕҡ͑ӕԮľ‫ڏ‬
jada Jenesaryé mucadimu, фɗЙֆӕËȍӕ͑ӕ‫ڏ‬
vejada ji ۳ta jasirya cartyequii.
54ॸSa۳subedanumatiy ravimusiy cartye,
varicha۳ra۳ju۳ day ridyetya۳da nijya۳nvañi ۳
Jesús. 55ॸRichiichiya۳jada ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳
rorivya variy, jadchiy ji ۳ta rijyo۳ta۳da
jtoda riy jdiva۳jnuvay variy
77
rityiryo۳joncha simuju۳, jasityi
rityuva۳choda savicha Jesús. 56ॸRumutiy
sayaru۳ñu۳yada Jesús, vicha۳dademu,
ja۳mu vicha۳damu jarye, rorivyiñumu
jarye, rityoja۳da ji ۳ta nijya۳nvay variryi
jdiva۳jnuvay pudásamu. Riyasanta۳da
variy jasiñi ۳ Jesús: “Dañuma vinu
jichujay jidudyeniy rirya۳mutyetye.”
Rimyutyedanumatiy sasujajidudyeniy,
rimyi ۳sa۳da ji ۳ta variy.
Nu۳tyuramusiy sami ۳nu nijya۳mi ۳
Ju۳denu diyayu, nu۳tyuramusiy
(Matévu 15.1-20)
7
1ॸRiintye۳ryadeda ji ۳ta Jesúsmu
variyu, Varyisévuvedata, Ju۳denu
niquejada datyanuvatya, jiryatiy
Jerusarí ۳ vicha۳damusiy ru۳deda day.
2ॸRu۳nu۳yada ji ۳ta riñe۳cho۳ Jesúsjsa۳
datyavay tevay, ne rijetyara juuchuveda
jijyomutuvasiy jibyedajisiy,
jichuutasi ۳rata riimyitya darya jijyomutu
day. 3ॸ(Nu۳tyu Varyisévuvedatiy, ti ۳ta۳ju۳
Judíyuvedata, netimyu۳ ne rirya۳suuta
samiy jnu۳tya۳damusirya jijyomutu, ne
rirye۳jmyi variy, daryamusiy riiryiryi ۳
darya ta۳riy jivyicha۳da day.
4ॸRu۳dedanumatiy jmyichara
ta۳ryu۳tyajomusiy, netimyu۳ ne rijetya
ja۳at۳ ara jijyuuchuveda yivasidyidye, ne
riimyi variy didye. Jasinrya rajuura
rivyicha۳dantiy, richuutanu۳yada varirya
jatuvu۳, jiimo۳, suutapa۳y jarye.) 5ॸJadchiy
ji ۳ta ruutaja۳doda Varyisévuveda, Ju۳denu
niquejada datyanuvay jaryeni ۳ Jesús:
“¿Ta۳ju۳ramu۳y ne riiryiryi ۳ yisa۳
datyavarya ta۳riy vicha۳da, ta۳ju۳? ¿Ta۳ju۳ra
riimyitya juuchuvedatarara jijyomutu,
ta۳ju۳?” 6ॸSu۳teda Jesús variy ruuva:
“Jiryi ۳tu۳yadamu vichavay jirye. Si ۳tenuni ۳
sani tu۳choda Isayíyasibe Ju۳denuju۳
jiryenchiy. Sanu۳yada ji ۳ta: Jivye
nijya۳nvay jnuva۳y jiñiquejadata rivayu,
rijechiy ji ۳ta ripya ra۳jisiy varidye.
7ॸRirya۳dasiñu mitya ratyuunuyu jiryatiy
ͅфËӕॷ6ٍॷ7
riñi datyadoda nu۳tyu Ju۳denu jteda
rani ۳cha dárya nijya۳mi ۳ jteda day. Nu۳rya
sanu۳yada Isayíyasibedyerya. 8ॸTajijyu۳ni ۳
jiryejetyara Ju۳denu niquejada day,
jirya۳tidye siityari ۳ra nijya۳nvay ta۳rivye
vicha۳da.” 9ॸSu۳teda variy ruuva:
“Samiryamusiy jirya۳viryu۳tyatityirya
Ju۳denu niquejada, ta۳rijye۳myi vichasa۳da
jiyasachiy. 10ॸSu۳teda Muyusésibe
daryaju۳: Vurya۳ntya tuva۳chu simu vu۳jye۳,
vuryi ۳no۳damu jarye. Ni ۳tiy ra۳javityiye۳ñi ۳
jijye۳, varimyata su۳no۳da, rirya۳ma۳
jvachara variy riva ni ۳. 11ॸJiryeñi ۳ ji ۳ta rañi
jtay: Saryityi jtay ti ۳qui nijya۳mi ۳ siva
jijye۳, varimyata su۳no۳dava jarye ya۳jtay:
Ne vana۳y ntate rache۳y raberyate
nu۳ndye ji, tapi Curubánu daryaju۳ra.
(Jiryatiy raniquesa Curubánu jiyu, jirya
jtacha۳da daryá vuryi ۳tay
vu۳ñiquejadamuju۳ darya: Ri ۳ntatya۳simya۳
siva Ju۳denu darya.) 12ॸRamuni ۳timyu۳ ne
jiryeche۳tyaniryu۳y saja۳y taranu۳dayu,
su۳no۳da jarye. 13ॸRamuni ۳timyu۳ ne
jiryi ۳nu۳ryu۳y rana۳cho۳ Ju۳denu niquejada
nu۳ndye, ta۳riy jiryevyicha۳da jiyadaju۳,
jiryatiy jiryedyetyanu daryi jidyedyeñu
day. Jaryi rajuura vichavañi ۳te nu۳rya
jiryedyevya.”
Rani ۳ ji ۳ta si ۳tenu samirya jachipiya۳jada
14ॸSajatyiiyada natuyada riy
nijya۳nvantyi: “Jirya۳tuva۳chu ti ۳ta۳ju۳ rimu,
jirya۳tidye datya۳siy. 15ॸDañuma saryi
jmyi nijya۳mi ۳ ti ۳ta۳ju۳ tara, ne sa۳jarapu۳y
ru۳co۳sidye; jiryatiy ra۳ѸɗЙֆҡֆѸʮËȍɗԮֆɗ‫ڏ‬
musidye, rani ۳ ji ۳ta ra۳jarupanu jaryi
varidyeñi ۳. 16ॸSa۳ma۳ tuva۳chu mi ۳ni ۳tyi
tu۳yuti ۳.” 17ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús rityuunusiy
nijya۳nvay, sajañuvejada variy
rorivyimu. Ruutaja۳doda sisa۳ datyavay
variyu, datyadoda niquejadiva. 18ॸSu۳teda
ji ۳ta Jesús variy ruuva: “¿Daryani ۳ ne
datyavatye jiryejyu۳ú۳? ¿Ne jiryi ۳nu۳tyeju۳u۳,
jiryatiy sa۳jmyi nijya۳mi ۳ bimusirya, ne
sa۳jarapu۳y su۳ntu ru۳co۳sidye?
ͅфËӕॷ7ٍॷ8
19ॸDantyamu۳y ne rajay sajachivyaju۳ day,
mitya savimuju۳ni ۳ rajadye, jadchiy ji ۳ta
raramijetyityi saqui ۳najyomuju۳.” Rata
sadatyadoda Jesús: “Ne tara jna۳y
jmyicharanu۳day jiryatiy juuchatarara.”
20ॸ“Jiryatiy rasipyatay sajachivyasiy
nijya۳mi ۳, rani ۳ ji ۳ta jarupanu varidyeñi ۳.
21-22ॸJiryatiy rasipyatay sajachivyimusiy
nijya۳mi ۳, rani ۳ ji ۳ta ra۳jachipiya۳taniy
nicyara۳y jvaayadaju۳ dañi ۳, ratiy
jachipiya۳taniy jarupanutadeda risa۳ju۳
cadnavedani ۳, paradodaju۳, nijya۳mi ۳
ju۳vedaju۳, ti ۳ vaturu۳jsa۳ rupiyadaju۳ jarye
risa۳ju۳, ti ۳ barya va۳ta۳daju۳,
nique۳yadajachi ۳ju۳, quivu۳yadaju۳,
nicyara۳jyu۳, ti ۳na۳cho۳ jnu۳yada jamirya
mo۳raju۳, javityiye۳yadaju۳, jnuva۳yadaju۳,
datyi ۳sa۳ju۳ jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. 23ॸTi ۳ta۳ju۳
jirya nicyara۳y jvaayada sipyatay
sajachivyasiy nijya۳mi ۳, rani ۳ ji ۳ta
jarupanusara variñi ۳ nijya۳mi ۳day.”
Nanutuva۳choda taji vicha۳da
ja۳munu۳y simu Jesús
(Matévu 15.21-28)
24ॸSanubeseda ji ۳ta jadchiy, saya۳da
jadchiy Tíru vicha۳da ju۳ro۳ju۳. Sajayada
ji ۳ta rorivyimu, ne sava۳ta۳da ti ۳ ra۳datya
jasiyu. Ne vana۳y nta sadutya۳da variyu.
25ॸVarenude nanutuva۳choda tanu۳qui
vaturu۳y sanchiy. Savichanu۳yada ji ۳ta
bayantu jamirya vichara siva nanudetu.
Nani ۳deda ji ۳ta su۳no۳da, nanura۳ñuvi ۳jada
variy sanumututuunu Jesús. 26ॸJiñu۳y
vaturu۳y vicha۳da ma۳tyoda,
Siruvenísiyamusiñu۳y. Nadayasanta۳dani ۳:
“Ya۳jatyani ۳ bayantu radyetuvavichi ۳.”
27ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy nadiva: “Riñi ۳
deramiy ra۳poy munatya, ne samirya
daryaju۳ vurya۳so۳vay ruumusiy
deramirya, vurya۳tidye jatya simu
nibyidera varirya.” 28ॸNani ۳mutya۳jada
ji ۳ta vaturu۳y variñi ۳ Jesús: “Si ۳tenu day
Nutyityu۳, nu۳tyu sani jmyidye nibyidera
ra۳riy mi ۳sa, jiryatiy rijyu۳chiya۳ deramirya
78
jmyichara daryuujyuu.” 29ॸSu۳teda ji ۳ta
Jesús variy nadivantiy: “Jirya
sa۳nuniquejadamu ye۳jiya jiryorimyuju۳.
Sasipyatamya۳ bayantu sa۳nudetuvasiy.”
30ॸNanujayada ji ۳ta jiryorivyimu, ͑͑ӕĀɗ‫ڏ‬
yada siva jidyetu, satiryo۳jada
ma۳yancha, sasipyatedama۳ bayantu
sivasiy varidye.
Jesús mi ۳sadedani ۳ tu۳yupuryi
jiryatiy jarapu۳yadara ravichanu۳yada
saniquejada risa۳ju۳
31ॸSata۳rya۳da ji ۳ҡˇľѸәѸҽɞфӕ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
musiy, Cadidéya jmityo۳muju۳,
saramiryi ۳jada riva Sitú۳ mucadi, vu۳yaju۳y
ja۳mu vicha۳da mucadi jarye. 32ॸRu۳toda
ji ۳tani ۳ tu۳yupuryi jiryatiy jarapu۳yadara
ravichanu۳yada saniquejada risa۳ju۳.
Riyasanta۳da ji ۳tani ۳ Jesús: “Ya۳barya
jijyomutu sancha tu۳yupuryi.”
33ॸSa۳ra۳cheda ji ۳ta tajiñe۳cho۳ju۳
nijya۳mi ۳juujisiñi ۳, si ۳tyejada ji ۳tara yana۳
satu۳yuvimu, satocheda yana۳jcha,
saja۳tya۳jada sadachiñiy varintyi.
34ॸSu۳nu۳yada ji ۳ta rana۳cho۳ jarichu,
sana۳rye۳ya۳jada ji ۳ta variy. Su۳teda variy
siva: “Eféta,” daryatani ۳ vuryi ۳tarya:
“Ra۳muttay jiijyu۳.” 35ॸVaridye ramutteda
satu۳yu, varicha۳ra۳ju۳ фԮɗҡľĀѸĀËȍɗ‫ڏ‬
ntyi, raratyeda ji ۳ta saniquejada variy.
36ॸSu۳bayada ji ۳tyaju۳ variy rirya۳jisirya ti ۳va
tu۳choda. Samiñuma sani ju۳bayada
rirya۳jisirya, jaryiñuma rityu۳choda ti ۳va
varidye. 37ॸJaryinra rityi ۳tta۳da varirya.
Ru۳teda ji ۳ta variy: “Ni ۳ni ۳ ji ۳ta si ۳tenute
va۳cha datyara, nu۳tyichitya sani
tuva۳chutaniryi tu۳yupuryimyintyi,
niquejasa۳miy jarye saniquetaniy risa۳ju۳.”
Jesús potyadeda riy daryaju۳yu
vara۳nca nijya۳nvay
(Matévu 15.32-39)
8
1-2ॸDajiñuma riintye۳ryadeda
nijya۳mi ۳juuyu, netara jna۳y vicha۳da
tara ruumu jibyedaju۳. Jadchiy ji ۳ta
79
sanatuyada Jesús riy yisa۳ datyavantyi,
su۳teda variy ruuva: “Ray ji ۳ta jantyutya
riy nijya۳nvay, tapi rime۳cho۳siy jiyu
mumurundamiñuma risa۳ riy, netara
jna۳y tara riibyedaju۳, mitya. 3ॸRa۳tiy jpa۳
jachi ۳numu riryorimyuju۳yu,
rirya۳diiryo۳vay nu۳ta۳sa jijechi ۳jadamu,
jativyepusitya sitasiy ti ۳.” 4ॸRu۳mutya۳jada
ji ۳ta sisa۳ datyavayu: “¿Nu۳tyichiña۳
vurya۳potyaniryi nijya۳nvay pa۳ta,
nu۳tyichiy? jiyu yasiquita vichajomu.”
5ॸSitaja۳doda ji ۳ta Jesús variryi: “¿Nurijyo
pa۳ jiryimu, nurijyo?” Ru۳mutya۳jada
ji ۳tani ۳: “Dajoju۳ñijyate.” 6ॸSama۳satadeda
ji ۳ta Jesús mucadincha riy nijya۳nvay.
Saryeda ji ۳ta dajoju۳ñijyate pa۳ variy
jijyomuju۳, su۳teda ji ۳ta variy
Ju۳denunijyu۳: “Yentyutyama۳te pa۳ta nu۳y,
Ye۳ye۳.” Jadchiy ji ۳ta sapatatiyadara pa۳,
sasa۳yada ji ۳ta yisa۳ datyavay varirya,
rirya۳tidye sa۳ryi nijya۳nvay riibyedaju۳;
riche۳yada ji ۳ta variryi nijya۳nvay.
7ॸJasidye savicha۳da ti ۳ quiva۳midye variy
ruumuntiy, su۳teda ji ۳ta variy
Ju۳denunijyu۳: “Ranumatera.”
Sasa۳tyadeda ji ۳ta varintyiryi
nijya۳nvantyi. 8ॸRiibyeda ji ۳ta variy,
ripyoyada ji ۳ta variy riva. Riryeda ji ۳ta
jtyuvimura riinda ma۳cho۳rá,
dajtyuju۳ñijyate panujo sa۳ra۳ju۳.
9ॸTavaquitya rivyicha۳da, daryaju۳yu
vara۳nca jtani ۳te nijya۳mi ۳juucay. Su۳pa۳jada
ji ۳ta variy jadchiryi. 10ॸVaridye su۳musa۳da
Jesús yisa۳ datyavatya cartyevimuntiy,
riya۳da ji ۳ta Darmanú۳ta mucadimuju۳
variy.
Rijechiñu۳yada Varyisévuveda siva
Jesúsntirya jarichumusiy mityamusiy
ju۳desarantiy
(Matévu 16.1-4)
11ॸRu۳deda ji ۳ta Varyisévuveda variy
simuju۳, riñiquetta۳da variy satayu. Riñi
va۳tanu۳yada simu Jesúsra, sa۳vidye jvaay
mityamusiy jarichumusiy tara,
ͅфËӕॷ8
rirya۳tidye jantya variy saniy. 12ॸґĀɗфֆ‫ڏ‬
numa jiñe۳rye۳ya۳jada varidye, su۳teda
variy: “¿Ta۳raju۳ rivya۳ta jivye
nijya۳nvarya mityamusiy dityadoda,
ta۳raju۳? Si ۳tenu ri ۳tay jiryiva: Tama۳ rañi
sa۳ryu۳y nta tara mityamusiy dityadoda
jivye nijya۳nvajyu۳, tama۳.” 13ॸSatocheda
ji ۳ta variryi nijya۳nvay, su۳musa۳da ji ۳ta
variy ravimu cartyequiintiy,
saramityeryi ۳jada jidyemyuju۳ variy.
Varyisévuveda datyadoda jiryatiy
quivu۳chodatarara
(Matévu 16.5-12)
14ॸRijechipucheda darya pa۳ day, vinu
tajoquini ۳ vicha۳da cartyequiivimu
varidye. 15ॸSu۳teda Jesús variy ruuva:
“Jiryi ۳nu۳tyata۳ta Varyisévuveda
cari ۳vatya۳jisiyu, Jeródesbe
cari ۳vatya۳jisintyi.” 16ॸRidyirya
jiñiquetta۳da sisa۳ datyavay varidyeyu:
“Su۳tay dyetya Jesúste dacyu۳, jiryatimyu۳
ne pa۳tavay vu۳ñi ۳chanu۳day.” 17ॸSadatya۳da
Jesús varidye, su۳teda ji ۳ta ruuva variy:
“¿Ta۳raju۳ jiryeñiquettayu, ta۳raju۳?
jiryatimyu۳ dyetya ne pa۳tavay jiryedye.
¿Ne jiryedyetyate didyejyu۳ú۳? ¿Ne
jiryedyetyaru۳y nta? ¡Jaryi surrani ۳te
jiryejechitye ta۳ju۳! 18ॸ¡Nu۳tyu ni ۳sityavadye
ri ۳nu۳y jiryeñi ۳cha, jiryemya۳ jnu۳y! ¡Nu۳tyu
tu۳yuvuditavadye jiryeñi ۳chantiy,
jiryemya۳ tuva۳chu! ¿Ne jiryejechipityate
nu۳nrya, jiryatiy rapyatatichiy jiryivara
tadajyojo pa۳, tadajyo vara۳nca vadujyu۳?
¿Nurintyu panujo jirya۳tosirya pa۳
patatichara, nurintyu?” 19ॸRu۳mutya۳jada
ji ۳ta variñi ۳: “Vu۳yaju۳jtyu, dajtyuju۳y
ranchaju۳.” 20ॸ“Jiryatiy rapyatajay
jiryivara dajoju۳ñijyate pa۳, daryaju۳yu
vara۳nca nijya۳nvajyu۳, ¿nurintyu panujo
jirya۳tojarya rínda, nurintyu?”
Ru۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳:
“Dajtyuju۳ñijyate.” 21ॸSu۳teda ji ۳ta variy
ruuvantiy: “¿Ne jiryedyetyate
didyejyu۳ú۳?”
ͅфËӕॷ8
Jesús mi ۳sadedani ۳ ni ۳sipyuryi
22ॸRuuto۳jada ji ۳ta Betsáyina vicha۳damu.
Ruuti ۳ta۳da ji ۳ta nijya۳nvañi ۳ ni ۳sipyuryi
simu, riyasanta۳da variy jasiñi ۳: “Ya۳ja۳tya۳
saniy.” 23ॸSiricheda sajomu, Ѹ̲ӕҡ‫ڏ‬
cheda ji ۳ta vicha۳dajisiy tajiñe۳cho۳ju۳
variñi ۳. Satochedanumatiy sani ۳simyu,
sabayada ji ۳tara jijyomutu variy
sanchantiy; sitaja۳doda ji ۳tani ۳: “¿Jidyi
vidye tariva?” 24ॸSu۳nu۳yasubedanumatiy
su۳teda variy: “Radyiñuma ruuva vaduy,
nu۳tyu nutasaranuva radyi ruuva,
riryupiñumaya۳.” 25ॸSajatyiiyada bayada
jijyomutu sani ۳simyuntiy, varidye ji ۳ta
su۳nu۳yasubeda vanda variy. Raratyeda
ji ۳ta sani ۳siy variy, su۳nu۳yada ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳
samiy varintyi. 26ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta Jesús
variy sarorimyuju۳yu, su۳teda ji ۳ta variy
siva: “Ne vinu vicha۳damu ya۳jto۳jasiy.”
Pyítrubay jteda vijyo۳mujache
Jesúsva: “Ju۳denu jaryeti ۳ ji”
(Matévu 16.13-20; Dúcasiy 9.18-21)
27ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús yisa۳ datyavatya,
Sesaréya Vidípu vicha۳da ju۳ro۳ra vicha۳da
muriyu۳dera. Sitaja۳doda nú۳ta۳ѸфɗфֆӕЙɗ‫ڏ‬
jyomuyu: “¿Nu۳tyura riñique nijya۳nvay
raynchiy, nu۳tyura? ¿chi ۳ra ru۳tarye, chi ۳?”
28ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳: “Juán
Bautístabay ru۳tay ji, ti ۳ni ۳ jtay:
Edíyasidye ji, ti ۳ni ۳ jtadye: Ni ۳ni ۳ sani ۳chava۳
dyetya Ju۳denuju۳ tu۳chuvay tenu.”
29ॸSitaja۳doda riy yisa۳ datyavay variy:
“¿Va۳ jiryeque? ¿Chi ۳ra jiryi ۳tadyerye,
chi ۳?” Su۳mutya۳jada ji ۳ta Pyítrubañi ۳: “Jiñi ۳
rañi ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳ day.”
30ॸSu۳bayada Jesús rirya۳jisirya niquejada
tu۳choda: “Ne jirya۳tu۳chosiy ti ۳devara
ravyicha۳da, nu۳tyu ray vicha۳da daryá.”
Jesús tu۳choda jibetyedajiju۳
(Matévu 16.21-23; Dúcasiy 9.22)
31ॸSajo۳ta۳da
ji ۳ta datyadoda riy:
“Nijya۳mi ۳denu ra۳paru۳tyajaya۳sarayu.
80
Rirya۳rrachu rimyityumiy variñi ۳, caserdó
tevyeda nutyityu۳miy, Ju۳denu niquejada
datyanuvay jarye ra۳rrachuni ۳. Rirya۳jvay
variy rivani ۳, rurundamunuma ji ۳ta
sa۳mi ۳sa۳sumintyi.” Ti ۳ta۳ju۳ vijyo۳mujache
saniquejada varirya niquejada.
32ॸSa۳ra۳cheda ji ۳ta Pyítrubañi ۳ Jesús
tajiñe۳cho۳ju۳, sajo۳ta۳da ji ۳ta nique۳tya۳da
variñi ۳: “Ne ya۳nique ji ۳ta daryá.”
33ॸSa۳numityeda ji ۳ta Jesús, ѸĀɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy variy ruuva yisa۳ datyavay,
sanique۳tya۳da jasiñi ۳ Pyítrubay: “Ya۳bay
ra۳jisiy, Satanásiy. Ne jijechipityara
Ju۳denu jachipiya۳jada. Jijechipiya۳ nu۳tyu
nijya۳mi ۳ jachipiya۳ daryá.”
Nu۳tyuramusiy vu۳ryichiityari ۳ni ۳
Jesús, nu۳tyuramusiy
(Matévu 16.24-28; Dúcasiy 9.23-27)
34ॸSanatuyada ji ۳ta riy nijya۳nvajyuu,
sisa۳ datyavay jarye, su۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “Saryityi siityari ۳ru۳y ti ۳ ray, sa۳ma۳
paru۳y riva yivaaryu۳yada, sa۳ma۳
nichujaya۳ ntara jicyurusiy, jiryatiy
sa۳bay nu۳tyu diiñuyu, ne sa۳riryi ۳ varirya
ta۳riy jivyicha۳danu۳day, sa۳tidye siityari ۳
varirye. 35ॸTapi mi ۳ni ۳tyi ramityaniryu۳rya
yinu۳yada, sa۳pa۳chitya variy mityara;
mi ۳nintyi ji ۳ta pa۳chityara yinu۳yada
rayadaju۳, samitu۳choda jiyadaju۳ntiy,
sa۳ramityaniy varirya yinu۳yada.
36ॸ¿Ta۳raju۳ra saryicya۳na۳y nijya۳mi ۳ra
criquiy ti ۳ta۳ju۳ vicha۳divasidye, ta۳raju۳?
saryityi caray variy ra۳jisintyi. 37ॸ¿Ta۳ra
murichiryana۳ sa۳ta۳ryu۳y yinu۳yadaju۳, ta۳ra
murichirya? 38ॸJaryi vuryi ۳nu۳yada
ramuvye nijya۳nvay diye rundamu day,
juuchatavay jarye risa۳ju۳ riy.
Rivyiche۳chavañi ۳ nijya۳nvay diye dayu.
Mi ۳ni ۳tyi rityenu ra۳jada riva, ф͖ɗнӕľʮ‫ڏ‬
diva jarye, daryaday sa۳jada
Nijya۳mi ۳denu varintyidyeñi ۳, sa۳numatiy
ju۳ti ۳ jiyuju۳ntiy, samiy jdutyasi ۳ saja۳y
vandanubedayu, mityijyi ruusa۳ Ju۳denu
jpa۳vay.”
81
9
1ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva: “Si ۳tenu
ri ۳tay jiryiva: Jiyu daryi jiryetyevay
nijya۳nvay jiryatimyu۳ ne rirya۳datyara
diiyada, netimyu۳ ne ridyi munatya riva
Ju۳denu nusu۳yada didye jiryatiy riti ۳
jivyanu۳yadata.”
Jesús ti ۳tuyadanchiy
(Matévu 17.1-13; Dúcasiy 9.28-36)
2ॸJadchiy ji ۳ta tarundaquinijyatemusiy,
Jesús jara۳yada yisa۳ju۳ riy Pyítrubay,
Santiyácubay, Juánbantyi. Sa۳ra۳cheda
ji ۳ta ja۳mumusimyuju۳ riy, rivyicha۳da ji ۳ta
nu۳ñi riy yasiquita taraquiju۳ jasiy.
Sati ۳tuyada Jesús ridyiyadajache variy.
3ॸSasujay ji ۳ta vicha۳da jaryi vandajay,
jaryi pupajay risa۳ju۳ra, ne ti ۳
pupá۳chodasa۳ra۳ jiryatiy mucadiva
vichi ۳ni ۳, nu۳tyu sasujay daryá. 4ॸͅɗҡֆ‫ڏ‬
musiy samu۳ti ۳jada Edíyasiy bayanu,
Muyusésibe bayanu jarye sisa۳ju۳, jiryatiy
nanutu۳choda Jesúsjsa۳. 5ॸSu۳teda ji ۳ta
Pyítrubay variy siva Jesús: “Ta۳ jaryi
samiryani ۳te nu۳jyu۳te jiyu, Datyanu۳.
Nu۳ña۳ma۳ su۳ta۳y mumuta۳myi: tata۳qui
jijyu۳ day, da tata۳qui Muyusésijyu۳, da
tata۳qui Edíyasijyu۳ntidye.” 6ॸNe
sadatyanu۳yada Pyítrubay daryaju۳ ta۳ra
sa۳jtay, jiryatiy richuvu۳ñu۳yada daryaju۳
sisa۳ datyavay. 7ॸRacanuvu۳doda
virisumarya variy jasiryi. Rara۳yada ji ۳ta
niquejada virisumaryanubesiy variy
ruumu: “Jiñu ji ۳ta radyenu jaryi va۳tasi ۳.
Jirya۳ma۳ tuva۳chu simu.” 8ॸMityamusiy
ru۳nu۳ya۳jada yiro۳, ne ru۳nu۳yada ti ۳na۳cho۳,
vinu Jesúsna۳cho۳ ru۳nu۳yada yisa۳.
9ॸRu۳musa۳danumatiy ja۳mumusimyusiy,
su۳bayada ji ۳ta Jesús variy rirya۳jisirya
tu۳choda: “Ne jirya۳tu۳chu didyerya
jiryatiy jiryedyiyasiy riva. Vañuma
jirya۳tu۳chura, sa۳numatiy mi ۳sa
Nijya۳mi ۳denu diibyimusiy.”
10ॸRityuva۳choda variy simu day,
rijechipiya۳nu۳yada variy: “¿Ta۳ra sani
jtay daryaday, jiryatiy su۳tay sa۳mi ۳sa
ͅфËӕॷ9
diibyimusintyi, ta۳ra?” 11ॸRuutaja۳doda
ji ۳ta variñi ۳: “Nu۳tyura ru۳tay Ju۳denu
niquejada datyanuvay: Ni ۳ni ۳day Edíyasiy
raryi jniy jo۳ta۳da.” 12ॸSu۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “Edíyasiy si ۳tenu ra۳jniy munatya
sa۳tidye ratyanu ti ۳ta۳ju۳ra tara. ¿Nu۳tyura
riñu۳yada Nijya۳mi ۳denunchintyi,
nu۳tyura? jiryatiy sa۳paru۳tyajaya۳sarayu,
rirya۳javityiye۳chara nijya۳nvay risa۳ju۳ni ۳
Nijya۳mi ۳denu. 13ॸRi ۳tay ray: Siti ۳ma۳ ji ۳ta
Edíyasiy, rivyichanichiy rumu tarani ۳,
daryatiy rivyichaniryu۳chidyeñi ۳, daryatiy
ravicha۳da sanu۳chara dacyu۳.”
Jesús mi ۳sadedani ۳ dera jatayani ۳,
jamiryanu bayantuti ۳
(Matévu 17.14-21; Dúcasiy 9.37-43)
14ॸSiti ۳jadanumatiy Jesús yisa۳ datyavay
tevay ma۳cho۳vamyuntiy, ridyiñuvejada
tavay nijya۳nvay ruusa۳ variy, riñiquetta۳da
Ju۳denu niquejada datyanuvay variy
jasiryi. 15ॸVaridyera ridyiyada variy siva,
mitya ru۳nu۳cha۳deda variy samo۳musiy,
richiicheda variy simuju۳,
rimyu۳chuvañuvejada variy jasiñi ۳.
16ॸSitaja۳doda Jesús variryi: “¿Ta۳rivara
jiryeñiquettayu, ta۳riva?” 17ॸSu۳mutya۳jada
ji ۳ta nijya۳nvay tenuni ۳: “Ri ۳tósiñi ۳ radyenu
yimuju۳, Datyanu۳, bayantu daryaju۳ siva,
jiryatiy niquejasa۳ni ۳. 18ॸNu۳tyijiñintyi siriy
bayantuni ۳cu۳, jasiy sajatya mucadinchani ۳,
rajippudivay variy su۳to, sasu۳y
jijya۳dajcha varintyi, satiinu۳chiy variy
jasiy yiva. Rañi jiyasanta۳siryi yisa۳
datyavay: Jirya۳jatya radyenuvasiñi ۳
bayantu, ne rijetya۳dasa۳ra۳ nta sivasiñi ۳, tii,
mitya.” 19ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variryi:
“Jiii, ta۳ra nijya۳nvay tuva۳chu۳sa۳ jiryeñi ۳cha
day, ta۳ra. Ne samiy jachipiya۳vay jirye.
¿Nuriryundasa۳ra۳ju۳ ra۳jachi ۳niy jiryisa۳ ray,
nuriryunda? Jirya۳numa pu۳chiy rimuju۳ni ۳
derapu.” 20ॸRipyu۳cheda ji ۳ta variy
simuju۳ni ۳. Sadiyadanumatiy bayantu
variy siva Jesús, varidye satiiya۳tadedani ۳
derapu. Sano۳teda ji ۳ta derapu variy
ͅфËӕॷ9
mucadincha, sasiichinuja۳jada variy
jasiyu, rama۳seda variy vajippudi su۳tosiy.
21ॸSitaja۳doda ji ۳ta Jesús variñi ۳ saja۳y:
“¿Ta۳riñuma viy daryani ۳?” Su۳teda ji ۳ta
saja۳y variy: “Vadinumusidye savicha
daryaday. 22ॸRajuuranuma rañi jatya
jiidamyuni ۳, ja۳am ۳ u jarye, jiryatiy
saparutaru۳y jasiñi ۳. Jiryityi vichaniryu۳y
tara ntani ۳, ya۳jantyutyantidyeñi ۳cyu۳.
¡Ya۳jmu۳tya nu۳y quiii!” 23ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
siva: “¿Ta۳raju۳na۳ yitay riva: Jiryityi
vichaniryu۳y tarani ۳, ta۳raju۳? Saju۳tiy
tuva۳chu rimu, ¿nu۳tyuramumu۳y ne
ra۳chaniy tarani ۳, nu۳tyuramu?” 24ॸVaridye
ji ۳ta sasa۳ñe۳ya۳jada derapu ja۳y variy:
“Ratyuva۳chu day yimu, ya۳jmu۳tyava۳ju۳ra
ratyuva۳choda yimu.”
25ॸSu۳nu۳yadanumatiy Jesús richiityityi
nijya۳mi ۳juu jiñe۳cho۳ju۳, riintye۳ryadeda
variyu, sanique۳tya۳da variñi ۳ bayantu
jamirya vichara: “¡Ya۳sipyatay ri ۳tedamu
sivasiy ji, ne ya۳ta۳ryo۳ ju۳na۳y sivaju۳nu۳day,
bayantu niquejasa۳, tu۳yupyuryi rapu۳rya!”
26ॸJadchiy ji ۳ta sasa۳ñe۳ya۳jada variy,
satiiya۳taniya۳jadanumatiy varintyiñi ۳,
jadchiy ji ۳ta sasipyateda variy sivasintyi.
Sama۳cho۳jada ji ۳ta derapudera nu۳tyu
diibyi variy. Rajuu nijya۳nvay jteda variy:
“Diiñunuma day.” 27ॸSireda ji ۳ta Jesús
variy sajomutuniy, sanubesityadeda
variñi ۳, saradesubeda ji ۳ta variy.
28ॸSajayadanumatiy Jesús variy
rorivyimuju۳, ruutaja۳doda ji ۳ta sisa۳
datyavay variy jasiy yasiquitayu:
“¿Nu۳tyuramuna۳mu۳y ne vana۳y nu۳jetya
nu۳ntyidyeñi ۳ bayantuntidye,
nu۳tyuramu?” 29ॸSu۳teda variy ruuva: “Ne
vana۳y sa۳sipyatay dañu, netimyu۳ ne
vu۳tyu۳chosiy munatya sisa۳ Ju۳denu.”
Jesús jatyiyada tu۳choda jibetyedajiju۳ntiy
(Matévu 17.22-23; Dúcasiy 9.43-45)
30-31ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús yisa۳ datyavatya,
rityiryo۳ri ۳jada ji ۳ta variy Cadidéya
mucadiva. Ne sava۳tanu۳yada Jesús
82
rirya۳datya nijya۳nvay: Jasiryi Jesúsveda,
tapitya sadatyanunu۳yada munatya riy
yisa۳ datyavay. Su۳tañu۳yada jasiy ruuva:
“Sa۳sa۳chara ti ۳ni ۳ Nijya۳mi ۳denu, nijya۳nvay
jomu sa۳sa۳ñi ۳, rirya۳jvay variy jasiñi ۳.
Mumurundamimyusiy sadiiyadivasiy,
ya۳mi ۳sa۳sumintyi.” 32ॸSisa۳ datyavay ne
datyanu۳yadara jiryatiy su۳teda daryá,
richuvu۳ñu۳yada jtaja۳dodantiñi ۳ Jesús
saniquejadanchiy.
Chi ۳ra sani ۳cha jaryiñu۳ Ju۳denu diya, chi ۳
(Matévu 18.1-5; Dúcasiy 9.46-48)
33ॸJadchiy ji ۳ta ruuto۳jada Capernavú۳
vicha۳damu, rivyicha۳danumatiy rorimyu,
sitaja۳doda variy jasiryi: “¿Ta۳raju۳na۳
jiryeñi niquettatityi nú۳vayu, ta۳raju۳?”
34ॸRindasa۳da ji ۳ta variy, jiryatiy
riñiquettatityiñu۳yada daryaju۳ nú۳vayu:
“¿Mi ۳ra jaryiñu۳ vu۳quebyimu, mi ۳?”
35ॸSama۳sajayada ji ۳ta Jesús variy,
sanatuyada ji ۳ta variryi yisa۳ datyavay
vu۳yaju۳y, danu۳ju۳y rinchaju۳. Su۳teda ji ۳ta
variy ruuva: “Mi ۳ni ۳tyi ra۳charu۳y jaryiñu۳,
ne jaryiñu۳ sa۳bay ruumusidyeyu, ti ۳ta۳ju۳
nijya۳mi ۳ nusu۳yasi ۳ju۳ sa۳bay variyu.”
36-37ॸSireda ji ۳ta Jesús variñi ۳ derapuntiy,
saranityadeda ripyarudamu jasiñi ۳,
samariyada ji ۳ta Jesús variy jasiñi ۳,
su۳teda ji ۳ta variy yisa۳ datyavavya:
“Mi ۳ni ۳tyi ra۳diryeni ۳ deradera nu۳tyu jiñu,
ri ۳tyamu, ni ۳day ra۳dirye varintyirye.
Mi ۳nintyi ra۳dirye varirye, va۳ ray sani
diryecay, jiñu sadirye day, jiryatiy
su۳pa۳jada jiyuju۳ ray.”
Mi ۳ni ۳tyimyu۳ ne jiyaro۳nu jirye, ni ۳ni ۳
vichasara jiryeyadaju۳ rá۳ñu
(Dúcasiy 9.49-50)
38ॸSu۳teda ji ۳ta Juánbay variy siva:
“Mu۳y nu۳dyi siva ti ۳qui nijya۳mi ۳, sajatyani ۳
bayantu yityamu, Datyanu۳. Ramuni ۳tiy
nu۳ñi ۳bayasiy sa۳jisirya: Ne ya۳jatyani ۳
bayantu Jesús jtyamu, tama۳ jiñi siityari ۳
nu۳dyisa۳ daryaju۳ni ۳ Jesús, tama۳.”
83
39ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy: “Ne jirya۳jbay
sa۳jisirya ni ۳tiy ra۳jvaay mityamusiy tara
ri ۳tyamu, tapi ne sa۳nique va۳cha varenu
rañijyu۳. 40ॸNi ۳tiy ne vichaniy
vuryeyaro۳ju۳, ni ۳ni ۳ ji ۳ta vichasara
vuryisa۳ju۳. 41ॸRi ۳tay si ۳tenu jiryiva: Mi ۳ni ۳tyi
ra۳sa۳y ja۳a۳ jirya۳todaju۳yu, vinu jiryatiy
jiryeñi dyetya Crístu siityari ۳vay daryaju۳
day, ni ۳ni ۳day ra۳jmutya۳ Āфֆф̲ӕфɗ‫ڏ‬
chirya day.”
Jatyí vu۳cyare ji ۳tateni ۳ ti ۳ Ju۳denu nú۳jisiy
(Matévu 18.6-9; Dúcasiy 17.1-2)
42ॸ“Mi ۳ni ۳tyi ra۳care ra۳jisiy Ju۳denu
nú۳quini ۳ jiñudera, ni ۳tiy rañi tuva۳chu
rimu nu۳tyu derapudera, samiryava۳ju۳
ji ۳ta raryicha saju۳, riryityi puchu
nijya۳nvañi ۳ ravichu۳suma sapita۳sa, riryi
jatya ji ۳ta variy ja۳mu na۳vajacheni ۳.
43ॸNu۳tyu rani ۳day jijyomutu rañi care
Ju۳denu nú۳jisiy ji, ne jirye۳charaju۳u۳.
Samiryava۳ju۳ daryaju۳ jiijyu۳ ya۳jiya ju۳na۳re
jnu۳jyomuju۳ jomutuvu۳, jiñuma jiya
daraju۳y jomututi ۳ jiidatyo۳muju۳,
jiryatimyu۳ ne rariryi ۳sara jiiday jasiy.
44ॸJasiñi ۳mu۳y ne sadiichara chapinu, ne
rarichara jiiday variy jasintyi. 45ॸNu۳tyu
rani ۳day jiñumutu rañi care ji, ne
jirye۳chantiryaju۳u۳. Variñi ۳ ji ۳ta ya۳jiya
ju۳na۳re jnu۳jyomuju۳ numutuvu۳, riñuma
jatya daraju۳y numututi ۳ jiidatyo۳muju۳ ji.
46ॸJasiñi ۳mu۳y ne sadiichara chapinu, ne
rarichara jiiday variy jasintyi. 47ॸNu۳tyu
rani ۳day jiñi ۳siy rañi care ji, ne jichityara
jiñi ۳sityadintijyu۳u۳, ratatiy ya۳jay Ju۳denu
nusu۳jyomuju۳ ni ۳sijyo, riñuma jatya
dasijyu۳y ni ۳sityi ۳ jiidatyo۳muju۳ ji.
48ॸJasiñi ۳mu۳y ne sadiichara chapinu,
dantyamu۳y ne rarichara jiiday variy
jasintyi. 49ॸTapi ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳ ra۳tivyinsa
jiidatyayu. 50ॸTivyi ji ۳ta samirya; varityi
ji ۳ta raryi baryi ۳ rativyijyú۳vyeda, ¿ta۳фҡ‫ڏ‬
numa vurya۳ta۳ryatanirya
rativyijyu۳vyedantiy, ta۳rata? Jirya۳ma۳
vichasara tivyityavay Ju۳denu diya
ͅфËӕॷ9ٍॷ10
samirya vichasa۳daju۳, daryantiy jirya۳ma۳
vichasara samirya nu۳ñi jirye variy.”
Jesús datyadoda tova۳jadanchiy
(Matévu 19.1-12; Dúcasiy 16.18)
10
1ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús variy jadchiy,
sito۳jada ji ۳ta Judéya mucadimu
variy, Peréya mucadimu jarye. Jasidye
riintye۳ryadeda nijya۳mi ۳juu variy
simuntiyu; jasiy sadatyadoda
varintyiryi, tapi savicha۳danuma daryaju۳
dayu.
2ॸVaryisévuveda ju۳deda variy simuju۳,
ruutaja۳doda ji ۳ta yantya۳daju۳ variñi ۳:
“¿Samirya vidye sa۳tova۳ ti ۳qui nijya۳mi ۳
nada jivyaturu۳y?” 3ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
variryi: “¿Nu۳tyura su۳teda Muyusésibe
ruuva, nu۳tyura?” 4ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta
variñi ۳: “Muyusésibe nu۳tyanichedara
catera tova۳ta۳, sa۳tidye tova۳ nijya۳mi ۳ nada
jivyaturu۳y variy.” 5ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy ruuva: “Jiryatiy surra daryaju۳ra
jiryejechiy, ramuni ۳tiy sasa۳cheda
Muyusésibe jiryejyu۳ra.
6ॸSajo۳ta۳danumatiy ju۳dejada Ju۳denura
tara variy, su۳ndejada ji ۳tani ۳ vanu, vatura
sisa۳ju۳. 7-8ॸRamuni ۳tiy sa۳tochiy vanu nada
yino۳da, saja۳y jarye, sa۳tidye vichasara
sisa۳ jivyatura, danu۳ju۳myusiy nana۳cha
ti ۳qui variy. Ne danu۳ju۳y variñada
nu۳ndye, ti ۳qui ntanuma nana۳cha varidye.
9ॸRamuni ۳tiy jiryatiy sabayada Ju۳denu
daryá, sa۳tiy ja۳mu۳chara vanu vaturajsa۳,
ne sa۳tova۳taniy ti ۳ savaturayu, mitya.”
10ॸRuutaja۳doda ji ۳ta sisa۳ datyavay
ju۳na۳y rorimyu ranchintyi. 11ॸSu۳teda ji ۳ta
variy ruuva: “Mi ۳ni ۳tyi tova۳nada
jivyaturu۳y, saryityi ja۳mu۳y variy ti ۳
nadivasintyi, sa۳jarupanu variy ratara
jivyaturu۳y vicha۳da ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
diya, jiryatiy rirya۳diy variy nadiva
nu۳tyu jmuchanutanu۳ñada. 12ॸDaryaday
naryityi tova۳ vaturu۳ñi ۳ jivyanu, naryityi
ja۳mu۳y variy ti ۳ sivasintyi, nana۳jarupanu
variy ratara jivyanu vicha۳da ti ۳ta۳ju۳
ͅфËӕॷ10
nijya۳nvay diyantiy, jiryatiy rirya۳diy
nu۳tyu jmuchanutodati ۳ variy siva.”
Jesús jachiñu۳yadara Ju۳denu jmu۳tya۳da
deramiy jiyadaju۳
(Matévu 19.13-15; Dúcasiy 18.15-17)
13ॸRuuti ۳tanu۳yada ji ۳ta nijya۳nvaryi
deramidyera simu Jesús, sa۳tidye ja۳tya۳
variy riñiy, riñique۳tya۳da ji ۳ta sisa۳
datyavay variryi nijya۳nvay: “¿Ta۳ju۳ra
jiryi ۳tu riy deramiy simuju۳, ta۳ju۳?”
14ॸґĀɗֆĀ͑ӕ̲ҡɗֆˇľѸәѸфɗԮфӕӕԮ‫ڏ‬
yada, sanique۳yada ji ۳ta variy, su۳teda ji ۳ta
variy ruuva yisa۳ datyavay: “Ne
jirya۳niquetta riy deramiy, rirya۳ma۳ ju۳ti ۳
rimu. Ne jirya۳jbarya ruuti ۳jada, tapi rityi
ra۳chasara Ju۳denu nusu۳jyomu, riñi ۳cha
nu۳tyu deramidyera. 15ॸRi ۳tay si ۳tenu
jiryiva: Mi ۳ni ۳tyimyu۳ ne ra۳jmutya۳ra
Ju۳denu nusu۳yada, nu۳tyu su۳mutya۳
derade samiy jachitya daryára, ne
sa۳jachara variy Ju۳denu nusu۳jyomu.”
16ॸJadchiy ji ۳ta samariya۳jada nu۳ñi
ti ۳quimusiryi deramiy, sabayada ji ۳ta
jijyomutu variy riñiy, satu۳choda ji ۳ta
variy sisa۳ Ju۳denu riyadaju۳.
Satu۳choda vadero۳nu jaryi tarati ۳ sisa۳ Jesús
(Matévu 19.16-30; Dúcasiy 18.18-30)
17ॸSajo۳ta۳danumatiy jiya۳da Jesúsntiy,
sasiityityiyada ti ۳qui nijya۳mi ۳ variy
satuunuju۳, sa۳dasiñunuvi ۳jada variy
sana۳cho۳ju۳yu. Sitaja۳doda ji ۳ta variñi ۳:
“¿Nu۳tyuna۳ raryi vicha, Datyanu۳ sami ۳,
nu۳tyu? ¿Ta۳ra jvaayadata ra۳jmutya۳ra
rayaru۳rya ju۳na۳reju۳ jnu۳yada, ta۳ra
jvaayadata?” 18ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
siva: “¿Ta۳ju۳ra yitay sami ۳ darye, ta۳ju۳?
Ne ti ۳ sami ۳, vinu Ju۳denu. 19ॸJiñi ۳ ji ۳ta
datyara Ju۳denu datyadoda: Ne
vurya۳jvañi ۳ ti ۳, ne vurya۳rupi ti ۳ vaturu۳jsa۳
vu۳ntyi, ne vurya۳paranu risa۳ju۳, ne
vurya۳niquera quivu۳yada ti ۳nijyu۳ntiy; ne
vurya۳jnu۳y vu۳ñi ۳ru۳yadamu ti ۳
baryana۳cho۳ntiy, vurya۳ma۳ tuva۳chu simu
84
vu۳jye۳, vuryi ۳no۳damu jarye.” 20ॸSu۳teda
ji ۳ta variy siva Jesús: “Vadinudemusiy
ratyuva۳chunu۳yada ramu ti ۳ta۳ju۳,
Datyanu۳.” 21ॸSu۳nu۳yada ji ۳ta Jesús
sana۳cho۳, sava۳ta۳da ji ۳ta variñi ۳. Su۳teda ji ۳ta
variy siva: “Rasu۳tyedye tarade ji. Ye۳jiya,
ya۳ta۳ryu۳tyara jiberya ratiy yimu, jadchiy
ji ۳ta ya۳sa۳ֆф̲ӕфɗËȍɗфֆфɗֆʮ͑ҡֆӕֆ‫ڏ‬
davay. Variñi ۳ ji ۳ta ye۳cha tarati ۳
jarichumu. Varenumacu۳, ya۳siityari ۳sara
varirye.” 22ॸJesús niquejadamusiy ji ۳ta,
raju۳u۳jeyada samo۳ variy, saya۳da jaryi
vayivacha۳ jadchiy, jiryatiy jaryi tarati ۳
daryaju۳ dañi ۳.
23ॸSu۳nu۳ya۳da ji ۳ta Jesús variy yiro۳,
su۳teda ji ۳ta ruuva yisa۳ datyavay variy:
“Ta۳ jaryi surra ra۳cha rijyu۳ jaryi
taratavay, Ju۳denu nusu۳jyomu jayada
day.” 24ॸJadchiy ji ۳ta rityi ۳tta۳da sisa۳
datyavay ranchiy saniquejada. Su۳teda
ji ۳ta Jesús variy ruuvantiy: “¡Ta۳ jaryi
surrani ۳te Ju۳denu nusu۳jyomu jayadate,
Deramiy! 25ॸSaryityi ramije
camélluquisuma rodanru۳ju۳vimu, saryi
jay ji ۳ta jaryi tarati ۳ variy Ju۳denu
nusu۳jyomuntidye.” 26ॸRityi ۳tta۳da ji ۳ta jaryi
varirya, riñiquejada nu۳ñi riy variy yiva:
“¿Chi ۳na۳te ra۳ramityasarate, chi ۳?”
27ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús yinu۳yadamu ruuva:
“Ne vana۳y sa۳ramityasara nijya۳mi ۳, vinu
Ju۳denu ji ۳ta ra۳ramityatanichara
nijya۳mi ۳vara. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳jvaajeya۳sara
ti ۳ta۳ju۳ra tara jivyanu۳yadata.”
Ta۳ra rirya۳jmutya۳ nijya۳nvay jiryatiy
rityochirya jiberya ti ۳ta۳ju۳ Crístu
jiyasachiy, ta۳ra
28ॸSajo۳ta۳da jteda Pyítrubay variy siva:
“Nu۳y ji ۳ta tocheda ti ۳ta۳ju۳ra jiberya,
nu۳chiityari ۳jada variy ji.” 29-30ॸSu۳teda ji ۳ta
Jesús ruuva: “Ri ۳tay si ۳tenu jiryiva: Ni ۳tiy
tochiy rayasachirya jivyichajo,
varimyata sataryi ۳veda, varimyata
si ۳tyamutuveda, varimyata su۳no۳da,
varimyata saja۳y, varimyata sadadyeñu,
85
varimyata sandiy, samitu۳choda
jiyasachiy jarye satochichara riy, sa۳day
jmutya۳ taraqui pachaju۳ ru۳bivaju۳ diye:
rorivyiñu, sataryi ۳juu, si ۳tyamutujuu,
su۳no۳daveda, sadadyeñujuu, sandivyicha۳
jarye ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳.
Rirya۳jarupantajaya۳sara nijya۳nvay variy
risa۳ju۳ni ۳, tarundamunuma ji ۳ta
sa۳jmutya۳sara ju۳na۳reju۳ jnu۳yada
ranchaju۳ntiy. 31ॸJaryi taratavay tevay
ra۳chasara ne taratavay; jiryatimyu۳ ne
taratavadyeryi, rityevay ji ۳ta ra۳cha
jaryiñuvay varintyidye.”
Sajatyiiyada tu۳choda Jesús
jibetyedajiju۳ntiy
(Matévu 20.17-19; Dúcasiy 18.31-34)
32ॸRiya۳da ji ۳ta variy Jerusarí ۳ na۳cho۳ju۳,
mu۳ñuma saya nta Jesús varidyeryi.
Rityi ۳tta۳da ji ۳ta sisa۳ datyavay varirya,
jiryatiy ru۳deda ru۳sidye, riñi ۳ ji ۳ta
jnutañumaya۳ varidye. Sa۳ra۳cheda ji ۳ta
varintyiryi yisa۳ datyavantyi, vu۳yaju۳y
danu۳ju۳y rinchaju۳, sajo۳ta۳da tu۳choda jasiy
ruuva: “Nu۳rya rirye۳chanirye.” 33ॸSu۳teda
ji ۳ta: “Vurya۳sumiñuma ji ۳ta Jerusarí ۳muju۳.
Nijya۳mi ۳denu ji ۳ta ra۳cha sa۳chi ۳ caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳mimyu, Ju۳denu
niquejada datyanuvamyu jarye,
rirya۳bay ji ۳ta diiyasi ۳ju۳ variñi ۳. Jadchiy
ji ۳ta rirya۳sa۳y variy ma۳myimyuni ۳.
34ॸRirya۳jarupantani ۳, rirya۳jtochiye۳ variy
siva, rirya۳musiye۳ varintyiñi ۳, rirya۳jvay
ti ۳ta۳ju۳ variñi ۳; jadchiy ji ۳ҡ̲ӕ̲ӕфӕ͑Ā‫ڏ‬
mimyusiy sa۳mi ۳sa۳sumintyi.”
Sebedévubay denuju۳be jachiñu۳yada
tara siva Jesús
(Matévu 20.20-28)
35ॸJadchiy ji ۳ta nanuvicha۳da Santiyá
cubay, Juánbatya, jiryatiy
Sebedévubay denuju۳beñada,
nanutuudiya۳jada variñi ۳ Jesús. Nani ۳teda
ji ۳ta variy siva: “Na۳vya۳ta ya۳jvaay na۳jyu۳
tara, jiryatiy na۳jechiñu۳y yiva darya,
ͅфËӕॷ10
Datyanu۳.” 36ॸSu۳teda ji ۳ta nadiva:
“¿Ta۳rana۳ sa۳nuva۳ta ra۳jvaay sa۳daju۳,
ta۳ra?” 37ॸNani ۳teda ji ۳ta variy siva:
“Ya۳ma۳saniy ti ۳qui na۳tye
yintyityudamyuju۳, jiñu ji ۳ta ra۳ma۳sa
jimyidámyuju۳ntidye, yinsu۳jyomu.”
38ॸSu۳ teda ji ۳ta Jesús nadiva: “Ne
sa۳dadatyara ta۳ra sa۳dajachiñu۳y riva.
¿Sa۳na۳vidye jachi ۳niy rajuura jantya۳daju۳
dayu, nu۳tyu ratyi ra۳paru۳tyajaya۳sara
darya ray? varimyata ¿sa۳na۳vidye
jachi ۳niy jtyadoda ntaju۳ dayu, nu۳tyu
ray ra۳jtyu۳y nta daryantidye?”
39ॸNani ۳teda ji ۳ta varidye: “Neviy
na۳ña۳ju۳ú۳.” Su۳teda ji ۳ta Jesús variy
nadiva: “Daryaday
sa۳na۳paru۳tyajaya۳ntidyeyu, nu۳tyu ratyi
ra۳paru۳tyajaya۳ntidyerye, daryaday
sa۳na۳jtyu۳ntyidye, nu۳tyu ratyi ra۳jtyu۳y
nta daryantidye. 40ॸTama۳ vana۳y ntate
rabe rayntyityudamyuju۳ ma۳sa۳daju۳ ji,
tama۳, dantyamu۳y ne ramyidámyuju۳.
Rijyu۳ ji ۳ta ra۳chasara jiryatiy
ma۳si ۳savadyeryi.”
41ॸRityuva۳chodanumatiy vu۳ yaju۳ y
nanutevarya darya niquejada,
riñique۳yada ji ۳ta nadisa۳ Santiyácuju۳be,
Juánbatya variy. 42ॸJadchiy ji ۳ta
sanatuyada Jesús riy, su۳teda ji ۳ta jasiy
ruuva: “Jiryedyetya jiryatiy ru۳tay ma۳y
nutyityu۳juu riy, riñi jpa۳ jaryiryi jiryenu
ma۳myi. Ni ۳tiy vichasara jaryi ma۳myi
nutyityu۳nubesiy, ni ۳ni ۳ nusu۳chara
jaryiryi jityevay. 43ॸJiryequebyimu
ji ۳tamu۳y ne raryicha darya. Mi ۳ni ۳tyi ji ۳ta
ra۳charu۳y jaryiñu۳ jiryimusiy, sa۳ma۳
jvaay nu۳tyu jiryemyuchechiy. 44ॸMi ۳ni ۳tyi
ji ۳ta ra۳charu۳y jiyanti ۳ jiryimusiy, sa۳ma۳
vichasara ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳ju۳ jvaayasi ۳ju۳.
45ॸTapi Nijya۳mi ۳denu ni ۳ta ne su۳ deda
sa۳tidye vichasara rajuu
muchechimyityi ۳; su۳deda ji ۳ta sa۳tidye
vichasara vuryi ۳mu۳tyi ۳ju۳ntidye, sa۳tidye
sa۳rya yinu۳yada nijya۳nvajyuu jiyadaju۳
variy.”
ͅфËӕॷ10ٍॷ11
Jesús mi ۳sadedani ۳ Bartimévubay
ni ۳sipyuryi
(Matévu 20.29-34; Dúcasiy 18.35-43)
46ॸJadchiy ji ۳ta ruuto۳jada Jericó
vicha۳damu. Saya۳da Jesús jadchintyi,
Jericó vicha۳damusiy, sisa۳ datyavatya,
rajuuvay tavay nijya۳nvay jarye. Sama۳sa۳da
ji ۳ta ni ۳sipyuryi nú۳tuva۳rya rimyo۳mu, jasityi
sajachiñu۳ñu۳yada tara ruuva nijya۳nvay.
Si ۳tya vicha۳da Bartimévu, jiryatiy
Timévubay denuni ۳.
47ॸSatuva۳chodanumatiy ni ۳sipyuryirya
sa۳ticheyada: “Jativyenumani ۳ Jesús
Nasaryémusi ۳,” sajo۳ta۳da sa۳ñe۳ya۳jada variy:
“¡Jesús, Davyíbe jasi ۳, ya۳jantyutyate ray!”
48ॸRiñique۳tyanu۳yada rajuuvay nijya۳nvay
variñi ۳: “¡Ya۳ndasa! ¿Ta۳raju۳
jiñatuye۳yenchani ۳, ta۳raju۳?” Sanatuye۳yada
jaryi varidye: “¡Davyíbe jasi ۳, ya۳jantyutyate
ray! ¡Ya۳jantyutyate ray!” 49ॸSaraniñuvi ۳jada
ji ۳ta Jesús variy jasiy, su۳teda ji ۳ta variy:
“Jirya۳natuyani ۳.” Jadchiy ji ۳ta riñatuyadani ۳:
“Ne ya۳suvu۳y; ya۳va۳ju۳ni vanu۳tya ji; ya۳͑ӕ¡ľ‫ڏ‬
sumiy, ne yinu۳y sanatudye ji.”
50ॸVaricha۳ra۳ju۳ sajatya۳dara jichujacya۳,
sanubesubeda ji ۳ta ra۳yadamusiy, saya۳da
variy jadchiy Jesúsmuju۳. 51ॸSu۳teda ji ۳ta
Jesús variy siva: “¿Nu۳tyura jivya۳ta
ra۳chaniy ji, nu۳tyura?” Su۳mutya۳jada ji ۳ta
ni ۳sipyuryi variñi ۳: “Ri ۳nu۳yasumiryu۳y
ju۳na۳dye, Datyanu۳.” 52ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy siva: “Ya۳numa jiya day, jimyi ۳sama۳
day, jiryatiy ra۳ntyumya۳ jityuva۳choda
yiva.” Varicha۳ra۳ju۳de raratyesubeda sani ۳siy
varidye, su۳nu۳yadama۳ samirya varidye,
sasiityari ۳jada ji ۳ta variy nú۳vani ۳.
Jesús jayada Jerusarí ۳mu nijya۳nvajyuu
jchana۳yadamu
(Matévu 21.1-11; Dúcasiy 19.28-40;
Juán 12.12-19)
11
1-2ॸRityuudiyadanumatirya
Jerusarí ۳, Betuváje vicha۳da
rapu۳ryade jarye, Betániya vicha۳da
86
rapu۳ryade jaryentiy, Odivu musiqui
tuunu, su۳pa۳jada ji ۳ta Jesús nada yisa۳
datyanu۳jyu۳y: “Mu۳y sa۳na۳jiya
vicha۳dademu jiryatiy vu۳cha۳ra۳ra,
sa۳dito۳jadamu ya۳diñuve siva cavañudenu
puchusi ۳, jiryatimyu۳ ne ti ۳ jasumiy sancha
didye; sa۳na۳vita۳siy variñi ۳, sa۳na۳jirye variy
jiyuju۳ni ۳. 3ॸTi ۳tiy ra۳jtay sa۳diva: ¿Ta۳ju۳ra
sa۳divaañi ۳, ta۳ju۳? Sa۳na۳jmutya۳jasiy variñi ۳:
Nutyityu۳ va۳tani ۳. Varidyenuma
sa۳ta۳ryataniñi ۳.” 4ॸNadaya۳da ji ۳ta sisa۳
datyanu۳jyu۳ntyi, nanudiñuvejada ji ۳ta siva
cavañudenu puchusi ۳, vicha۳da cabyimu,
nú۳qui jimudcho۳dera, rorijyu۳tuunu.
Nanuvita۳da ji ۳ta variñi ۳. 5ॸRityi vicha۳da
jasiy, ru۳teda ji ۳ta variy nadiva:
“¿Ta۳raju۳na۳ sa۳ni vitani ۳, ta۳raju۳?” 6ॸ“Jesús
jtedamuju۳u۳” nani ۳mutya۳jada variryi.
Ripyaru۳yada ji ۳ta variy nadiva. 7ॸJadchiy
ji ۳ta nani ۳toda variñi ۳ cavañudenu
Jesúsmuju۳; nanujatya۳da ji ۳tara
jichujajyuu variy sancha, cavañudenu,
sa۳subeda ji ۳ta Jesús variy sancha.
8ॸJadchiy ji ۳ta rijetya۳da rajuu nijya۳nvarya
jichujajyuu nú۳va, ti ۳ni ۳ ra۳cha۳da varirya
nutasarajii ti ۳ta۳ju۳ vi ۳tara nudimyusidye,
ribetyityiyada nú۳vara, rivatidye
sa۳rupitya cavañudenuni ۳ Jesús. 9ॸRityi
jiya۳da jo۳ta۳da sa۳jiju۳, rityi ju۳deda su۳sintyi,
riyaro۳vaya۳tityiyada ti ۳ta۳ju۳musiy variy:
“¡Samirya ra۳cha vu۳vyicha۳da!
¡Jchana۳tyasi ۳ ji ۳ta si ۳tenuni ۳, ni ۳tiy jniy
Nutyityu۳ jtyamu! 10ॸVurya۳numa
jchana۳tya daryá, daryatiy ravichanu۳yada
vu۳jya۳pabay Davyíbe nusu۳yada day,
jiryatiy ra۳numa vicha۳sumintyi. ¡Samirya
vichasa۳da ra۳chasaraté jarichumu!”
11ॸJadchiy ji ۳ta sito۳jada Jesús
Jerusarí ۳muntiy, sajañuvejada ji ۳ta
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jovimuntiy.
Su۳nu۳yada ji ۳ta rana۳cho۳ ratiy ravimu
ti ۳ta۳ju۳. Saya۳da ji ۳ta jadchintyi Betániya
vicha۳damuju۳, vu۳yaju۳y sisa۳ datyavatya,
danu۳ju۳y rinchaju۳, jidyenuma daryaju۳
varirya.
87
Jesús nique۳tya۳dara jígunu jiryatimyu۳ ne
jarya ravicha۳da daryaju۳
(Matévu 21.18-19)
12ॸRurundamunuma, ru۳dedanumatiy
Jesúsveda Betániya vicha۳damusiy,
sajachi ۳jada Jesús variy. 13ॸSadiyada ji ۳ta
Jesús ripya riva jígunu, vi ۳tara, saya۳da
ji ۳ta rana۳cho۳, jotara dyetya diyera.
Sito۳jada ji ۳ta ramu ranu, vinu ravi ۳juuniy
rancha day, jiryatimyu۳ ne ravicha۳da
rajayada runda varidyidye. 14ॸSu۳teda ji ۳ta
Jesús variy riva jígunu: “Ne ti ۳de
ra۳turicharanu۳darya jijyo nu۳ndye.”
Rityuva۳choda ji ۳ta sisa۳ datyavay
varidyerya saniquejada day.
Jesús jatya۳da riy ta۳ryu۳tyavay Ju۳denu
nijyu۳ jachipiya۳jomusiy
(Matévu 21.12-17; Dúcasiy 19.45-48;
Juán 2.13-22)
15ॸRuuto۳jada ji ۳ta ramu Jerusarí ۳ntiy.
Sajayada ji ۳ta Jesús Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jovimuntiy, sajo۳ta۳da ji ۳ta
jatya۳da variy jadchiryi rityi ta۳ryu۳tya۳da
tara jasiy, rityi ta۳ryu۳yada jadchintyi.
Sano۳taja۳jada ji ۳tara criquiy ta۳ritanivye
mi ۳sa variy, sano۳taja۳jadantirya
putuvinu ta۳ryu۳tyavay ma۳sajontiy.
16ॸSu۳ teda ji ۳ta variy: “Ne ti ۳ ra۳ramijetyara
tara jiyu.” 17ॸSadatyadoda ji ۳ta variy
jasiryi: “Neviy nu۳chara:
Rirya۳jtacharara raryorique: Rani ۳
ra۳chasara Ju۳denujsa۳ tu۳chujo, ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvajyu۳. Jirye ji ۳ta bachara
paranujoju۳ darya.” 18ॸRityuva۳choda ji ۳ta
caserdótevyeda nutyityu۳mirya, Ju۳denu
niquejada datyanuvay jarye, riñi
va۳ta۳da ji ۳ta variy: “¿Nu۳tyichirya
vurya۳jvañi ۳, nu۳tyichiy?” Tapi
richuvu۳ñu۳yada daryaju۳ni ۳ Jesús day,
rityi ۳tta۳da daryaju۳ nijya۳͑ԮфֆѸĀҡֆ‫ڏ‬
doda. 19ॸRavicha۳danumatiy jidye variy,
riya۳da ji ۳ta Jesúsveda ja۳mu
vicha۳damusiy.
ͅфËӕॷ11
Rasusa۳yada jígunu
(Matévu 21.20-22)
20ॸRiryamiryi ۳jadanumatiy nú۳va
ra۳sacharademu, ridyiryi ۳jada ji ۳ta riva
jígunu, radiijeyadama۳ variy, ru۳ntiy
jarye risa۳ju۳. 21ॸSu۳nu۳yadamu,
jijechipitya۳da Pyítrubay varirya, su۳teda
ji ۳ta variy siva Jesús: “Ya۳jnu۳y, Datyanu۳,
jiryatiy jiñique۳tyajarya jígunu,
radiiñuma day.” 22ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesús variryi: “Jirya۳ma۳ tuva۳chu
jijechitya simu Ju۳denu. 23ॸRi ۳tay si ۳tenu
jiryiva: Ti ۳tiy ra۳jtay riva jirya
ja۳mumusiy: Ya۳numa bay jadchidye,
ja۳mu na۳vamu ya۳jatyanuve ji, daryani ۳
ra۳cha saju۳ varidye, saryityi tuva۳chu
jijechivyimu ramucu۳. Saryityi jachipiya۳
jijechitya day: Ra۳vidye vichava۳te daryá,
ne dyetyate ra۳chate darya. 24ॸRamuni ۳tiy
ri ۳tay jiryiva: Ratiy jirya۳jachiñu۳y
Ju۳denuva, jiryatiy jiryetyu۳chu sisa۳
ranchiy, jirya۳ma۳ tuva۳chu ramu, jiryatiy
jiryi ۳mutya۳ma۳ra, darya ra۳chasara variy
jiryejyu۳ day. 25ॸJiryeñumatiy ranityara
Ju۳denusa۳ tu۳choda, jiiryityi jachipiya۳
tara ti ۳ jiyaro۳ju۳, ya۳ramityaniy varidye
sivasirya, daryaday sa۳ramityaniy Vu۳jye۳
Jarichumuvichi ۳ yivasirya jijyuuchuveda
jijyu۳ntidye. 26ॸNetimyu۳ ne vurya۳ф̲ɗ‫ڏ‬
tyaniy sivasirya tara jiryatiy savichaniy
tara vu۳y, dantyamu۳y ne sa۳ramityaniy
Vu۳jye۳ Jarichumuvichi ۳ vuryivasirya
vu۳jyuuchuveda vu۳jyu۳ntidye.”
Chi ۳ jtedamuju۳ sivaayada Jesús
(Matévu 21.23-27; Dúcasiy 20.1-8)
27ॸJadchiy ji ۳ta rijetyiiyada jto۳jada
Jerusarí ۳muntiy. Savu۳taya۳jadanumatiy
ravimu Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jo,
rityuudiyada ji ۳ta caserdótevyeda
nutyityu۳miñi ۳ Jesús, Ju۳denu niquejada
datyanuvay, rimyityumiy jarye.
28ॸRu۳teda ji ۳ta variy siva: “¿Nu۳tyura
jpa۳jadata yivaacharara yivaayada day,
ͅфËӕॷ11ٍॷ12
nu۳tyura? ¿Chi ۳ jtedamuju۳ jiñi jvaadyerya
jirya day, chi ۳?” 29ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva: “Ray ra۳jtaja۳nu diye jirye
taradeva. Jirya۳jmutya۳ ray, ray jarye
ra۳tu۳chu variy jiryiva chi ۳ jtedamuju۳
rivaadyerya jirya day. 30ॸ¿Tesiy
ravicha۳da Juán Bautístabay jtyadoda
day, tesiy? varimyata Ju۳Āľ͑ӕʮҡľĀ̲ӕѸɗ‫ڏ‬
dyerya, nijya۳mi ۳ jtedamusiy dyetyara.
Jirya۳ma۳ jmutya۳ ray.” 31ॸJasiñuma ji ۳ta
riñiquettasa۳deda riva dayu: “Vurya۳tiy
jtay: Ju۳denu jtedamusirya Juánbay
jtyadoda, sa۳jtay ji ۳ta variy vuryiva day:
¿Daryamuni ۳mu۳y ne
jiryetyuva۳churu۳yada simu? 32ॸ¿Mityani ۳
dyetya vurya۳jtadye: Nijya۳mi ۳ jtedamusiy
rani ۳cha? Vu۳chuvu۳ryi nijya۳nvajyuu.
Tapitya rijechipiya۳nu۳yada daryaju۳
sanijyu۳ Juánbay: Ni ۳ni ۳ dyetyate si ۳tenu
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳te.” 33ॸRamuni ۳tiy
ru۳mutya۳jadani ۳ Jesús variy: “Ne
nu۳dyetya day.” Jadchiy ji ۳ta su۳teda Jesús
variy ruuvantiy: “Dantyamu۳y ne vinu
ray ra۳tu۳chuntidyerya nu۳tyura jpa۳jadata
rivaacharara rivaayada, nu۳tyura.”
Jesús tu۳choda jvaavye
ja۳suuvyeryapu۳ryanchiy
(Matévu 21.33-46; Dúcasiy 20.9-19)
12
1ॸJadchiy ji ۳ta sajo۳ta۳Ā͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
dara datyadoda tu۳choda.
Satu۳choda ji ۳ta: “Santa۳da ji ۳ta vanura
ni ۳nsijyu۳u۳ni ۳, sapuryejada ji ۳ta ravichu۳ta
rayada; su۳beda ji ۳ta variy ramuchijyoju۳
ni ۳nsiy, sivaayada ji ۳ta ravimura
rorivyu۳qui jadchityi su۳nu۳tyatanirya.
Satocheda ji ۳ta nuta۳daja۳mi ۳ ruumu
nijya۳nvarya, riñuma ra۳jvaadyerya,
rateratanuma nutasarasiy rirya۳̲ӕфɗ‫ڏ‬
chenu dañi ۳ mucadija۳mi ۳ day, ratera ji ۳ta
ra۳ma۳cho۳ rijyu۳ varintyidye. Saya۳da ji ۳ta
variy tajijyu۳ day. 2ॸRito۳jadanumatiy
jatojada runda, su۳pa۳jada ji ۳tani ۳ ti ۳qui
*॰12.10 Ya۳jnu۳rya Murra۳pedye 118.22; Nusu۳byimiy Jvaachara 4.11; Rajo۳ttya۳ Pyítru 2.7
88
jimyuchechiy ruumu rivaavye:
Ya۳jmutya۳jasirya ni ۳nusitye rajyu۳sara
ruumusiy. 3ॸRureda ji ۳ta rivaavyeñi ۳
muchechiy, rimyusiye۳yada variñi ۳,
ru۳pa۳jada ji ۳ta mitya tarajsa۳ rivasiñi ۳.
4ॸSajatyiiyada jpa۳jadani ۳ ti ۳ muchechintyi.
Rivyatajo۳doda ji ۳tara su۳no۳ variy rumu,
rirya۳vityiye۳yada tamitya rivasiñi ۳.
5ॸSajatyiiyada jpa۳jadani ۳ nu۳ntiy, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
ru۳veda ti ۳ta۳ju۳ variy rumu. Ti ۳quitya sani
jpa۳jada day, ti ۳ni ۳ rimyusiye۳yada day,
ti ۳ni ۳ ru۳veda ti ۳ta۳ju۳ day. 6ॸTi ۳qui sani ۳cha۳da
raja۳mi ۳denu, jaryi va۳tasi ۳ sani ۳cha۳da.
Paricheñuma sani jpa۳jadani ۳ jidyenu
ruumu: Simu dyetya ji ۳ta riryityuva۳chu.
7ॸRu۳teda ji ۳ta nu۳ñi riy jvaavye varidye:
Jiñu ji ۳ta mucadi ja۳mi ۳denu. Sa۳numatiy
diichara saja۳y, ni ۳numa ra۳ma۳cho۳sara
raja۳mi ۳ju۳ variy. Vañú, vurya۳jvañi ۳,
vu۳jyu۳numa ra۳ma۳cho۳ samucadi varidye.
8ॸJadchiy ji ۳ta ruredani ۳, ru۳veda variñi ۳,
puutyityeni ۳. Rijetya۳da ji ۳ta bimuju۳
varirya sababyi. 9ॸ¿Nu۳tyura sa۳cha
mucadi ja۳mi ۳ varidye, nu۳tyura? Sa۳ta۳rya۳
ji ۳ta variy, sa۳tidye paruta variryi
jvaavye. Variñi ۳ ji ۳ta sa۳sa۳ֆҡԮ͑ҡֆɗ‫ڏ‬
dyerya ni ۳nsijyu۳u۳ni ۳ntidye. 10-11ॸNe
jiryeñiquesityera jirya catera
nu۳charantijyu۳ú۳:
Ravichu۳ ji ۳ta jiryatiy rrachusi ۳ roriy
jvaavyejyu۳ni ۳, ni ۳numa rañi ۳cha ji ۳ta
roriy suru۳tya۳, jiryenu
ravichu۳musiy. Rani ۳ jirya
sivaayada Nutyityu۳, mityanuma
vuryi ۳nu۳y rana۳cho۳ day, vu۳tyi ۳tta
varirya.”ॹ*
12ॸJadchiy ji ۳ta riñi jantya۳da ju۳reda
caserdótevyeda nutyityu۳miñi ۳ Jesús,
jiryatiy ridyetya۳da daryaju۳ jiñijyu۳ra
sani datyadoda Jesúsra jirya tu۳choda.
Richuvu۳yada varidyeryi nijya۳nvadye,
ramuni ۳tiy rityocheda variñi ۳, riya۳da ji ۳ta
variy.
89
Criquinchiy jiryatiy ja۳mu nutyityu۳
murichenutaniy nijya۳nvarya
(Matévu 22.15-22; Dúcasiy 20.20-26)
13ॸRu۳pa۳jada ji ۳ta riy Varyisévuveda
tevay, Jeródesbe siityari ۳vay jarye,
rirya۳tidye jiriryi ۳ variy taji niquejadivani ۳
Jesús. 14ॸRuuto۳jada ji ۳ta simu, ru۳teda ji ۳ta
variy siva: “Nu۳dyetyara jiryatiy jiiñi ۳ ji ۳ta
si ۳tenu jtarya, Datyanu۳. Ne yinu۳y jaryi
sami ۳va۳ju۳ ti ۳na۳cho۳, dañuma sani ۳cha ti ۳.
Jiiñi ۳ ji ۳ta datyanusara si ۳tenura Ju۳denu
nú۳. ¿Samiryavidye vurya۳murichenura
criquiy, jiryatiy ja۳mu nutyityu۳ Sésar
murichenutaniy vuryi ۳nu۳yadamusirya?
¿Vurya۳vidye murichenu darya, vurya۳?”
15ॸSadatya۳dama۳ Jesús varidye:
“Ru۳tu۳yadamu yitay,” su۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “¿Ta۳ju۳ra jirye۳ntya rañiy, ta۳ju۳?
Ya۳sa۳y surradaryecyu۳, ra۳jnu۳rya.”
16ॸRiryeda ji ۳ta variy saju۳ra, su۳teda ji ۳ta
ruuva: “¿Chi ۳ra sani ۳cha jiñu criquitya۳sa
jantyasi ۳ day, chi ۳? su۳ro۳ nu۳chara jarye.”
Ru۳mutya۳jada ji ۳tani ۳: “Ja۳mu nutyityu۳
Sésar jantyasi ۳.” 17ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesús variryi: “Jirya۳murichenu variñi ۳
Sésar jiryatiy sabarya darya,
jirya۳murichenuni ۳ Ju۳denuntiy jiryatiy
sabaryantidyerya.” Rityi ۳tta۳da variñi ۳.
Saadusévuveda jtaja۳dodani ۳ Jesús
diibyimusiy mi ۳sadedanchiy
(Matévu 22.23-33; Dúcasiy 20.27-40)
18-19ॸRu۳deda ji ۳ta Saadusévuveda tevay
variy simu Jesús. Ne ridyetyaru۳ñu۳yada
rimyi ۳sa diibyimiñu۳day. Ruutaja۳doda ji ۳ta
variñi ۳ Jesús: “Datyanu۳, Muyusésibe
nu۳yada vu۳jyu۳ra niquejada: Ti ۳qui
nijya۳mi ۳tiy ra۳diiy dejsa۳, sataryi ۳numa
ra۳ja۳mu۳y variñi ۳ savatura ma۳cho۳nu,
sa۳tidye detuchu jityeryi ۳bay jiyadaju۳ni ۳.
20ॸRivyichanu۳yada danu۳ju۳ñijyate nu۳ñi
taryi ۳veda. Saja۳mu۳yada ji ۳ta rimyunatyi ۳
vaturajsa۳, sadiiyada ji ۳ta dejsa۳.
21-22ॸSanijyu۳ vichi ۳numa rañi ja۳mu۳y
ͅфËӕॷ12
sisa۳ntiy, sadiimya۳ta sisa۳sintyi, dejsa۳ntiy.
Sani ja۳mu۳y nu۳ntiñi ۳, sani ja۳mu۳y nu۳ntiñi ۳,
daryamusiy ridyiiye۳myu۳yada ti ۳ta۳ju۳
danu۳ju۳ñijyate sisa۳siy dejsa۳miy,
pattaryitye. Tamityanuma ji ۳ta sadiiyada
vaturantidye, puutyityentiñi ۳.
23ॸRirya۳numatiy mi ۳sa jidyiijyomusintyi,
mi ۳ju۳rate sa۳ma۳cho۳ vatura variy, tapi
danu۳ju۳ñijyatetya rañi ja۳mu۳yadani ۳
vaturanu۳day.”
24ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús ruuva: “¿Neviy
darya jachipiya۳ʮĀ̲ӕѸɗֆʮɗфֆľËֆф‫ڏ‬
yada day? Jiryedyetyatya daryaju۳ra
Ju۳denu niquejada, ne vinu savanu۳yada
jarye. 25ॸRirya۳numatiy mi ۳sa۳sumiy
nijya۳nvay diibyimusiy, ne
rirya۳ja۳mu۳charayu, dantyamu۳y ne
rirya۳ja۳mu۳tyanicharayu, jiryatiy
rirye۳chasara daryaju۳ nu۳tyu Ju۳denu
jpa۳vatyi daryá, jiryatiy jarichumu
víchavaryi. 26ॸJiryeñiqueru۳tyi diibyi
mi ۳sa۳danchiy, nu۳tyu jiryeñi
tu۳chusimya۳ntirya Muyusésibe
nu۳ryantiy, jiryunuse tu۳chusa۳damuntiy,
jiryatiy saniqueta۳da Ju۳denuni ۳ Muyusé
sibe: Rañuma rañi ۳cha Avurá۳bay Ju۳denu,
Isácubay Ju۳denu jarye, Jacóbubay
Ju۳denu jaryentiy. Va۳ diibyimiy
riñi ۳chacay, jnu۳vyentya riñi ۳cha jasidye.
27ॸNi ۳ni ۳ta diibyimiy Ju۳denu day, nu۳tyu
ni ۳ni ۳ ji ۳ta sani ۳cha jnu۳vye Ju۳denu. Ne
jiryedyetyaru۳y nta, mitya ni ۳day
jiryecyaray riva.”
Miryara vichasara jaryinra
Ju۳denu datyadoda, mirya
(Matévu 22.34-40; Dúcasiy 10.25-28)
28ॸSu۳deda ji ۳ta ti ۳qui Ju۳denu niquejada
datyanuvay tenu, satuva۳chuta۳da ji ۳ta
riñiquettayu. Sadatya۳danumatiy
su۳mutya۳jasiy ji ۳ta Jesús samiy,
sitaja۳doda ji ۳ta variñi ۳: “¿Miryara
vicha۳da jaryinra Ju۳denu datyadoda,
ti ۳ta۳ju۳ datyadoda cabyimusiy, miryá?”
29ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús: “Rani ۳ ji ۳ta
ͅфËӕॷ12
si ۳tenu datyadoda jaryinra:
Jirya۳tuva۳chu, Irayénuveda, Nutyityu۳
Vuryi ۳ndenu, ni ۳ni ۳ ji ۳ta vichasara vinu
ti ۳qui. 30ॸVurya۳ma۳ va۳tasara ti ۳ta۳ju۳
vu۳jechityani ۳ Vu۳ntyityu۳ Ju۳denu, ti ۳ta۳ju۳
vuryi ۳ntuta, ti ۳ta۳ju۳ vu۳jechipiya۳jadata,
ti ۳ta۳ju۳ vu۳vyanu۳yadata jarye risa۳ju۳.
31ॸJadchiy ji ۳ta tarantiy: Vurya۳ma۳
va۳tasarani ۳ vu۳tyuunu vichi ۳ntidye, nu۳tyu
vu۳vya۳tasaratiy daryantidyevyu۳y. Ne
tara datyadoda jaryi jadchiñu۳day.”
32ॸSu۳teda ji ۳ta Ju۳denu niquejada
datyanuvay tenu siva: “Daryani ۳ ji ۳ta,
Datyanu۳, si ۳tenu yitay: Ni ۳ni ۳ ji ۳ta Ju۳denu
vinu ti ۳quidera, ne ti ۳ ju۳denu darya
jadchiñu۳ndye, vinu ni ۳dera. 33ॸJiryatiy
vu۳vya۳tasarani ۳ Ju۳denu ti ۳ta۳ju۳ vu۳jechitya,
vu۳dyetya۳data, vu۳vyanu۳yadata jarye;
daryantiy jiryatiy vu۳vya۳tasarani ۳
vu۳tyuunuvichi ۳ntidye nu۳tyu vu۳vya۳tatiy
vu۳dyiryantidyevyu۳y; rani ۳ ji ۳ta
samiryava۳ju۳ ramusiy, jiryatiy vu۳ryi
rupañi ۳ jasi ۳, vurya۳tidye sa۳y Ju۳denu
variñi ۳, daryaday jiryatiy vu۳ryi jvañi ۳
jasi ۳, vurya۳tidye sa۳y Ju۳denu varintyiñi ۳.”
34ॸSadatya۳danumatiy Jesús:
su۳mutya۳jada ji ۳ta jaryi datyara, su۳teda
variy siva: “Ne ripyate ra۳jisiy Ju۳denu
nusu۳yada nu۳day ji.” Ne sitaja۳nuru۳yada
ti ۳ jadchiñu۳nñi ۳.
¿Chi ۳ denu sani ۳cha Ju۳denu
jaryeti ۳ day, chi ۳ denu?
(Matévu 22.41-46; Dúcasiy 20.41-44)
35ॸSadatyadodanumatiy Jesús ravimu
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jo, su۳teda ji ۳ta
jasiy: “¿Nu۳tyu riñi jtay Ju۳denu
niquejada datyanuvay, nu۳tyu: Davyíbe
jasi ۳ni ۳ Crístu, Ju۳denu jaryeti ۳? 36ॸNu۳tyu
ni ۳day Davyíbe rañi jtay simusiy
Ju۳denu Jnutu: Vu۳ntyityu۳ jteda siva
rayntyityu۳:
Ya۳ma۳sa rayntyityudamyuju۳,
jasicha۳ra۳ju۳tiy ra۳vuunutaniryi
jimyityasimyi.
90
37ॸSu۳tatyi Davyíbe jintyityu۳ dañi ۳,
¿nu۳tyichiy sa۳cha variy sa۳si ۳ day,
nu۳tyichiy?” Nijya۳mi ۳juu tuva۳chunu۳yada
samiy variy sana۳cho۳ Jesús.
Jesús tu۳chuta۳da riy Ju۳denu
niquejada datyanuvabe
(Matévu 23.1-36; Dúcasiy 11.37-54; 20.45-47)
38ॸJesús niquejada jidyetyadodamusiy:
“Jiryi ۳nu۳tyata۳ta Ju۳denu niquejada
datyanuvayjisiyu, jiryatiy ru۳canurya
vu۳taya۳jada ja۳muca۳jay sujatya,
jadchintyi ru۳canurya nijya۳nvay
mu۳chuveda pudásamu. 39ॸJadchintyi
ru۳canuñú۳rya samirya ma۳sajoncha
ma۳sa۳dantiy, ju۳tye۳ryanijyovimu, vichtya
ja۳mi ۳tuunu jarye, jivyichtyamu.
40ॸRivyiche۳chavañumadayu nu۳ñi riñi
so۳vacharara bacheno۳daveda barya,
jadchintyi ru۳tu۳yada jityu۳chu ja۳muca۳
sisa۳ Ju۳denu. Riñi ۳ ji ۳ta ra۳jmutya۳ jaryirya
jijyuuchuveda murichenusa۳da.”
Bacheno۳da sa۳yada
yentyuyadamusirya jicyuriquiy
(Dúcasiy 21.1-4)
41ॸSama۳sa۳da ji ۳ta Jesús criquiy
jmutya۳josa۳ra۳, jadchityi su۳nu۳yada
riñe۳cho۳ nijya۳nvajyuu, nu۳tyura riñi
barya criquiy ru۳mutya۳jomu, nu۳tyura.
Jiryatiy jaryi criquityavaryi, riñi bay
rajuurava۳ju۳. 42ॸNani ۳deda ji ۳ta
jantyuyadanu۳y bacheno۳da,
nanubañuvi ۳jada ji ۳tara criquidye
dadajyu۳dyeru۳y, jiryatiy taraqui renura.
43ॸSanatuyada ji ۳ta Jesús variryi yisa۳
datyavay, su۳teda ji ۳ta variy ruuva: “Ri ۳tay
si ۳tenu jiryiva: Jiñu۳y jantyuyadanu۳y
bacheno۳da bayasiy rajuudadyeva۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳ ruumusiy nijya۳nvay, jiryatiy ribe
criquiy jmutya۳jomura. 44ॸTapi ribemya۳
day jiryatiy jaryi taratavadyeryi, nada
ji ۳ta bay yentyuyadata day, ratiy nadimu
day, jiryatiy rani ۳cha nadimu yinu۳yadaju۳
day.”
91
Jesús jteda ra۳parutachara
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jo
(Matévu 24.1-2; Dúcasiy 21.5-6)
13
1ॸSasipyateda ji ۳ta Jesús
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jomusiy,
su۳teda ji ۳ta sisa۳ datyavay tenu yiva:
“Ya۳jnu۳y, Datyanu۳, ¡ta۳ jaryi sami ۳ni ۳te
ravichu۳, ta۳ju۳! ¡ta۳ jaryi samiryani ۳te
risa۳ju۳ra ravichu۳dimusiy roriichara,
ta۳ju۳!” 2ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús siva: “¿Jidyi
riva jirya ja۳mu roriy? Ne ti ۳de ra۳ma۳cho۳
ti ۳ ravichu۳ jiryenu ravichu۳nchanu۳day,
mitya. Rirya۳jotatimyu۳rya roriy variy,
pattaryi ti ۳ta۳ju۳ra.”
¿Nu۳tyuramusiy vurya۳datya rajo۳tanuma
mucadi baryi ۳jada, nu۳tyuramusiy?
(Matévu 24.3-14; Dúcasiy 21.7-19)
3ॸSama۳sa۳da ji ۳ta Jesús ja۳mumusincha
jiryatiy ravicha۳da ri ۳tya Odivu, rasa۳ra۳
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jo. Jasiy
savicha۳da Pyítrubay variy, Santiyá
cubay, Juánbay, Antrésibe jarye
ruusa۳ju۳ntiy. Ruutaja۳doda ji ۳ta
dutya۳damusiy variñi ۳ Jesús: 4ॸ“Ya۳tu۳chu
nu۳dyiva: ¿Nu۳tyeryivye ra۳cha daryá,
jiryatiy yitesiy darya ra۳cha,
nu۳tyeryivye? ¿Mirya ra۳cha rajo۳tara,
mirya? ranchityi vurya۳datya: Ra۳numa
jto۳taniy ti ۳ta۳ju۳ dayu.”
Ra۳day vichasara paru۳tya۳da runda
5ॸSajo۳ta۳da
ji ۳ta jteda Jesús variy ruuva:
“Jiryi ۳nu۳tyata۳ta ti ۳ carejadajisiyu.
6ॸRirya۳jniy rajuuvay ri ۳tyamu variy,
rirya۳jtay variy: Rañi rañi ۳cha Crístu, riñi
ra۳care riy rajuu nijya۳nvay.
7ॸJirya۳numatiy tuva۳chu ranchiy ju۳veda,
ju۳vedanchiy jaticheyada jarye, ne
jirya۳nutañumaya۳ variy, daryani ۳ ra۳cha
ti ۳ta۳ju۳ day. Ra۳viy baryi ۳te jiryi ۳tay didye.
8ॸRa۳numa richatay ju۳veda tavicha۳dajsa۳,
rirya۳numa richatay tavicha۳da ja۳nvay
munu۳ñumirya ju۳veda runda; ra۳numa
ͅфËӕॷ13
vicha mucosiityeya۳jada tajiñe۳cho۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳, jachi ۳nu jarye ra۳chantiy. Nu۳tyi
raday ráni ۳cha rajo۳ttya۳
paru۳tyajaya۳jada.”
Rirya۳jarupanta riva samitu۳choda vu۳y
9ॸ“Jirya۳ntya jnu۳y jiyada, tapivitya
rirya۳ju۳riy jirye rirya۳tidye jara۳chiy
tu۳chujomuju۳ variy jiryentyi. Jadchiy ji ۳ta
rirya۳musiye۳ ju۳tye۳ryanijyomu risa۳ju۳
jiryentyi. Jiryíto۳tá۳ta simu cadnaduntiy,
nutyityu۳mu jarye rayasachiy, jirya۳tidye
tu۳chu vijyo۳mujache ridyiya varirya.
10ॸSamitu۳choda ji ۳ta ra۳cha datyanusara
munatya ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvavya.
11ॸRirya۳numatiy pu۳chiy japumuju۳
jiryentyi, rirya۳tidye tu۳chuta variy jasiy
jiryentyi, ne jirya۳jachipiya۳ jaryi: Nu۳rya
ra۳jtay sivacu۳. Jirya۳ma۳ nique jasiy,
daryatiy jirya۳jmutya۳ra niquejada dajiy
variy, jiryatimyu۳ ne jirya۳nique jidyirya
varidye, Ju۳denu Jnutu ra۳nique day.
12ॸNijya۳mi ۳ ra۳sa۳ryi jityeryi ۳veda,
rirya۳tidye munu variy jasiryi, tavañi ۳day
ra۳sa۳ryi jidyedyeñu day, rirya۳tidye munu
varintyiryi; tavay ra۳nubesumiy jijye۳myi
jiyaro۳ju۳, rirya۳ҡɗĀֆľ̲ӕ͑ӕԮфɗ͑ҡֆɗ‫ڏ‬
dyeryi. 13ॸJirya۳vichasara javittyuchavay
variy ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳, ri ۳tya jiyadaju۳.
Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy sa۳jachi ۳nichara ta۳rijyu۳
raju۳yu, sadiiyadasa۳ra۳ju۳, sa۳Āֆф̲ɗҡֆ‫ڏ‬
sara variy riva.”
Rirya۳javatyara Judéya mucadi
(Matévu 24.15-28; Dúcasiy 21.20-24)
14ॸ“Jiryeñumatiy diy riva javityichara,
javatyi ۳sara risa۳ju۳ra, jiryatiy sabay ti ۳
jasirya, jasityi ju۳bachara bayadaju۳ra
tara jasiy, (ni ۳tiy ra۳jnu۳y ramu,
jidyetyata۳ta taryera), variñi ۳ ji ۳ta rityi
vichasara variryundamu Judéya
mucadimu, rirya۳ma۳ bayasiy variy
jadchiy ja۳mumusimyuju۳ day. 15ॸJiryetyi
ra۳tu۳chu sisa۳ jityuunuvichi ۳, ne jirya۳jay
variy jiryorivyimu jiberya ju۳redana۳cho۳.
ͅфËӕॷ13
16ॸJiryetyi ra۳cha variy jindimyu, ne
jirya۳ta۳rya۳ variy rumusiy jichujay
ju۳ri ۳jadana۳cho۳. 17ॸ¡Ta۳ju۳na۳te day, ta۳ju۳,
ni ۳tiy mudasiy, ni ۳tiy ra۳rupatyaniy
variryundamuni ۳ jidyenu! 18ॸJirya۳ma۳
tu۳chu Ju۳denusa۳, sa۳tidye bay
samiryunda jiryebeye۳yadajiju۳, ne
ru۳mura runda ra۳cha variy.”
Jaryinra ra۳chasara paru۳tya۳da runda
19ॸ“Variryundamu ra۳cha paru۳tya۳da
runda, vu۳dyiyadatya riva daryacu۳,
jiryatiy Ju۳denu ju۳dejada rundamusirya,
diyerunda sa۳ra۳ju۳ ne vu۳dyi daryiva,
dantyamu۳y ne vurya۳dichara daryáva
jadchiñu۳ndye. 20ॸNetimyu۳ ne
su۳muchaniy Nutyityu۳ varirya paru۳tya۳da
runda, ne ti ۳dera raryi ramitya variy.
Jiryatiy sava۳ta۳da daryaju۳ daryi
jijeryetavadye, su۳muchanijemya۳ varirya
paru۳tya۳da runda. 21ॸTi ۳tiy ra۳jtay variy
jiryiva: ¡Jirya۳jnu۳y, jiñutiñi ۳ Ju۳denu
jaryeti ۳! varimyata sa۳jtay: ¡Nu۳tyi mu۳ñi ۳!
ne jirya۳tuva۳chosiy variy ramu.
22ॸRirya۳mu۳ti ۳sara ru۳tu۳yada ya۳jtay
Crístuyu, ru۳tu۳yada ya۳jtay Ju۳denuju۳
tu۳chuvay risa۳ju۳ntiyu. Riñi ra۳jvaañuvi ۳
mityamusiy tara jiryedyiya. Riñi jtay
ya۳quivu۳chu rata riy Ju۳denu jaryetavay
jaryentiy. 23ॸJirya۳ntya datyayu, rañi
tu۳chuma۳ ra۳jisiy jiryiva.”
¿Nu۳tyura ra۳chasara Nijya۳mi ۳denu
jti ۳jada, nu۳tyura?
(Matévu 24.29-31, 42-44; Dúcasiy 21.25-28)
24ॸ“Variryundamu ji ۳ta, paru۳tya۳da
rundavasiy, sa۳nupocudivay jiñi ۳ variy,
jarimyuni ۳ jarye ne sa۳nu۳y variy. 25ॸˇĀфɗ‫ڏ‬
chiy jarye ra۳ju۳u۳ya۳ѸфԮфɗֆʮфɗËȍӕ‫ڏ‬
musiy, ra۳muchutyasara jarichu
vanu۳yada varintyiyu. 26ॸRirya۳diy
nijya۳nvay variy siva Nijya۳mi ۳denu,
jiryatiy su۳niy rapuryeryadinube, jiryatiy
su۳niy jaryi vanu۳yadata, samiy jdutyasi ۳
vandanube daryaju۳ varidyeñi ۳. 27ॸJadchiy
92
ji ۳ta sa۳jpa۳sara riy yipa۳vay, rirya۳tidye
jirityanumaya۳ tajichiryi Ju۳denu
jaryetavay, mucadi su۳tyeryavasiy,
jarichu su۳tyerya sa۳ra۳ju۳siy ti ۳ta۳ju۳.”
Jiivyíryanu datyadodanchiy
(Matévu 24.32-35; Dúcasiy 21.29-33)
28ॸ“Jirya۳ntya datyara jiryatiy
radatyanu jiivyíryanu jirye. Ra۳numatiy
vicha rajii vasurudijii, ra۳numatiy
dipuvesumiy ravi ۳, variñi ۳day jirya۳datya:
Ravicharu۳ñuma nijya۳ runda. 29ॸDarya
ni ۳day ra۳chantiy, jirya۳numatiy diy riva
jiryá, daryatiy ratyu۳chosiy jiryivara,
ranchiñi ۳day jirya۳datya۳siy:
Jativyenumani ۳, siti ۳ru۳ñuma. 30ॸRi ۳tay
si ۳tenu jiryiva: Ne rirya۳baryi ۳ jivye va۳cha
vichavay, netimyu۳ ne ra۳jto۳taniy ti ۳ta۳ju۳ra
jirya, jiryatiy ratyu۳chosiy darya
jiryivara.”
Tama۳ vana۳y datyasara nta rani ۳cha, tama۳,
nu۳tyeryivyeñuma ra۳baryi ۳ mucadicu۳
(Matévu 24.36-44; Dúcasiy 21.34-36)
31ॸ“Jarichu, mucadi jarye ra۳baryi ۳sara
risa۳ju۳, rañiquejada ji ۳tamu۳y ne
ra۳ma۳cho۳sara mitya, ra۳jto۳tanichara
ti ۳ta۳ju۳yu. 32ॸTa۳ra rundamuni ۳ntyi jirye۳cha
darya, nu۳tyeryivyeni ۳ntiy dyetya, ti ۳tya
datya. Dantyamu۳y ne Ju۳denu jpa۳vay
datya jarichumu, netimyu۳ vinu sadenu,
vinu ni ۳ni ۳ Vu۳jye۳ datya day. 33ॸJirya۳ntya
datyayu, jirya۳ntya jnu۳y jiyada, ʮɗфֆľĀֆľ‫ڏ‬
tyaviy yinu۳y nu۳tyeryivye ra۳chasara
rarunda, nu۳tyeryivye. 34ॸRavichasara
nu۳tyu ti ۳qui vanu jiryatiy saya tajijyu۳.
Satochiñumatirya jiryoriy variy,
su۳tachedama۳ jiñijya۳nvavya varidyerya:
Jirya۳ma۳ jvaay nu۳ñi ti ۳musirya
yivaayada. Roriy jnu۳tyi ۳va su۳teda:
Yinu۳tyata۳ta samirya. 35ॸRamuni ۳tiy
jirya۳ma۳ jnu۳tya samiyu, jiryedyetyaviy
yinu۳y nu۳tyeryivye sa۳jti ۳ rorijya۳mi ۳,
nu۳tyeryivye. Temusiy sa۳jti ۳ jidye,
varimyata nuporata۳sa, varimyata
93
tavaryi suyada jo۳taramu, varimyata
ra۳sacharamu dyetya. 36ॸTemusiy sa۳jti ۳
mityamusiy, sa۳diñuvi ۳ jiryeme۳ya yiva.
37ॸDaryatiy ri ۳tay jiryiva, ri ۳tay ti ۳ta۳ju۳
nijya۳mi ۳juuvantiy: Jirya۳ntya jnu۳tya
samiyu.”
Rityu۳chudoda Judíyuveda
Jesús ju۳redaju۳yu
(Matévu 26.1-5; Dúcasiy 22.1-2;
Juán 11.45-53)
14
1ॸDarundaju۳y su۳tyeda variy
ramuju۳ Pásco, jasiy ravicha۳da
ruravichtya ru۳sijyu۳ntiy, jiryatiy
riimyiñu۳yada varirya pa۳ suro۳,
jiryatimyu۳ ne racari ۳vadye. Caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳miy rañi jtay ya۳ju۳riy
Ju۳denu niquejada datyanuvavyedatani ۳
Jesús, riñiya۳resiy nijya۳nvay, ru۳vedaju۳.
2ॸRu۳tañu۳yada ji ۳ta variy: “Ne vana۳y nta
vichtya rundamu day, riñuma siryi ۳
nijya۳nvajyuu variy sayadaju۳.”
Sarubeda vatura su۳no۳va
Jesúsra vu۳rudija۳ Betániyamu
(Matévu 26.6-13; Juán 12.1-8)
3ॸSavicha۳da ji ۳ta Jesús Betániya
vicha۳damu, Siimyó۳ vatajo۳nni ۳bay
rorimyu. Sata۳yadanumatiy mi ۳saniy,
su۳deda ji ۳ta ti ۳qui vatura, siti ۳ta۳da ji ۳tara
vu۳rudija۳ tavu۳qui, adabástru
ravichu۳teravu۳dera. Vu۳rudija۳ vicha۳da
vinu nárdumusiy jvaachara, jaryi
murichetara. Sama۳teda ji ۳tara ravu۳dera,
rayadasiy, sarumiye۳yada variy su۳no۳va
Jesúsra. 4ॸRivyicha۳da ji ۳ta ruvantyi,
jiryatiy riñique۳ñumaya۳nu۳yada nu۳ñi riy
jasidye, raniya۳re: “¿Ta۳raju۳ sapa۳chitya
mityara vu۳rudija۳, ta۳raju۳? 5ॸSaryityi
ta۳ryu۳tyaru۳rya vu۳rudija۳, raryi ta۳ryu۳tya
tavaataquimu jvaayada murichirya
jiyadaju۳ra, ra۳tiy sa۳ֆѸɗֆʮ͑ҡֆӕֆĀ‫ڏ‬
varya.” Riñique۳yadama۳ sisa۳ vatura
variy. 6ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva:
“Sa۳chamiy, ne jirya۳jarupanta nu۳nñi ۳.
ͅфËӕॷ13ٍॷ14
Ni ۳ni ۳ ji ۳ta vichaniy samirya darye.
7ॸRirya۳day vichasara jantyuyadavay
jiryisa۳, jirya۳tidye vichaniryu۳chara
samirya tara riy; ray ji ۳ta ne ra۳cha
ju۳na۳reju۳ jiryisa۳ nu۳ndye. 8ॸSivaayasiy ji ۳ta
vaturara daryasa۳ra۳ju۳tiy sadatya. Ni ۳ni ۳
ji ۳ta jva۳sirya vu۳rudija۳ riva,
ri ۳muchusa۳dajiju۳. 9ॸRi ۳tay si ۳tenu jiryiva:
Tavicha۳damu ti ۳ta۳ju۳ vicha۳diva, jasityi
rirya۳tu۳chusarara samitu۳choda,
rirya۳tu۳chu ji ۳tantirya jiryatiy sivaayada
vaturara; rirya۳jachipityasara nijya۳nvay
variy rivani ۳.”
Judásiy ra۳sa۳ñi ۳ Jesús jimyityasimyimyu
(Matévu 26.14-16; Dúcasiy 22.3-6)
10ॸSavicha۳da Judásiy Iscaryótibe,
vu۳yaju۳y sisa۳ datyavay tenu, danu۳ju۳y
rinchaju۳. Saya۳da ji ۳ta ruumuju۳ Caserdó
tevyeda nutyityu۳miy, sa۳tidye sa۳yasiy
riñi ۳ Jesús. 11ॸRityuva۳chodanumatirya
jirya, riichana۳yada ji ۳ta variy, ru۳teda
ya۳sa۳y variy criquiy samityasiiyada
murichiryayu. Jadchiy ji ۳ta,
sajachipiya۳jada Judásibe variy:
“¿Nu۳tyichitya rache۳yadate
samiryamuni ۳cu۳, nu۳tyichiy?”
Jesús jbyedara tamitya jidye jmyi ۳sara
vatajuu yisa۳ datyavatya
(Matévu 26.17-19; Dúcasiy 22.7-18;
Juán 13.1-20)
12ॸPa۳ suro۳ vichtya runda jo۳ta۳damu,
rijyu۳tya۳danumatiy ju۳veda dajiñi ۳
carni ۳rudenu páscomuju۳ day, ru۳teda ji ۳ta
sisa۳ datyavay Jesús yiva: “¿Nu۳tyijirya
jivya۳ta nu۳ña۳jdutyara jmyichara
jibyedaju۳, nu۳tyijiy? pásco vichtya
rundamu jmyi ۳saraju۳.” 13ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta
nada yisa۳ datyanu۳jyu۳y: “Sa۳na۳jiya ja۳mu
vicha۳damu, jasiñi ۳ ji ۳ta sa۳na۳jdcho۳niñi ۳
vanu, javiñu nichu۳. Sa۳na۳siityari ۳ jasiy
variñi ۳. 14ॸJasityi sa۳jay, sa۳na۳jtesiy siva
rorijya۳mi ۳: Su۳tesiy Datyanu۳: ¿nu۳tyijiña۳
rani ۳cha rorichichumarya, nu۳tyijiy?
ͅфËӕॷ14
jasityi ra۳jmyicha Pásco vichtya
rundamu jmyi ۳sarayu, risa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
data. 15ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳dityanu variy sa۳dara
rorichichuma samiy jdutyasara,
na۳varyorivyimu; jasiñi ۳day sa۳na۳jdutya۳siy
nu۳ña۳jiju۳ra jmyichara.” 16ॸNadaya۳da ji ۳ta
sisa۳ datyanu۳jyu۳y ja۳mu vicha۳damu,
daryaday nanudiñuvejada ti ۳ta۳ju۳ riva
nu۳tyu su۳teda Jesús darya nadiva;
nani ۳dutya۳da ji ۳tara Pásco vichtya
rundamu jmyi ۳sara variy jasiy.
Satu۳choda Jesús: “Ti ۳jtanite ra۳sa۳tye
ramyityasimyimyute darye”
(Matévu 26.20-25; Dúcasiy 22.21-23;
Juán 13.21-30)
17ॸJidyenumatiy
ravicha۳da, ru۳deda ji ۳ta
Jesúsveda vu۳yaju۳myusiy mu۳nvay
rinchaju۳. 18ॸRivyicha۳danumatiy
jmyijyomu jibyedaju۳ variy, su۳teda ji ۳ta
Jesús variy ruuva: “Ri ۳tay si ۳tenu jiryiva:
Ti ۳qui jiryetyenu ra۳sa۳ֆф̲ֆɗҡֆѸɗ‫ڏ‬
myimyu ray, jiryatiy si ۳myi risa۳.”
19ॸRijyo۳ta۳da ji ۳ta yivatya۳da variyu.
Jadchiy ji ۳ta ru۳teda nu۳ñi ti ۳quimusiy siva
Jesús: “¿Ravyidye?” 20ॸSu۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “Ti ۳qui jiryetyenu, jiryatiy
vu۳yaju۳y jirye, danu۳ju۳y jiryenchaju۳; ni ۳tiy
paronirya pa۳ tapa۳quivimu risa۳, ni ۳ni ۳
ra۳sa۳y ramyityasimyimyuntirye.
21ॸSa۳jyasara ji ۳ta Nijya۳mi ۳denu jiyusiy,
daryani ۳ ru۳tay catera nu۳chara sanchiy.
¡Jiii, ta۳ju۳na۳te davya sa۳sa۳yasityeni ۳
Nijya۳mi ۳denute, ta۳ju۳! Saju۳ni ۳ ji ۳ta raryicha
samirya netimyu۳ ne sarupeda day.”
Sadatyadoda Jesús riy: “Pa۳ ravyu۳,
bínuja۳ ji ۳ta rayndaja۳ day”
(Matévu 26.26-29; Dúcasiy 22.19-20;
Munatya Coríntyu 11.23-26)
22ॸRiibyedamu,
saryeda ji ۳ta Jesús
varirya pa۳, si ۳chana۳tya۳da ji ۳tani ۳ Ju۳denu
ranchiy variy, sapata۳da varirya pa۳,
sasa۳yada ji ۳ta variy rirya. Su۳teda ji ۳ta
variy: “Jirya۳numa ju۳riy, jiryatirya
94
ravyu۳.” 23ॸSaryeda ji ۳tara jatuvu۳ variy,
si ۳chana۳tya۳danumatiñi ۳ Ju۳denu, sasa۳yada
variryi, rirya۳toda ji ۳ta variy ti ۳ta۳ju۳
ravimusiy. 24ॸSu۳teda Jesús variy ruuva:
“Jiryatirya rayndaja۳, ratatiy raryi
nijya۳nvajyu۳ra vadi jnu۳tya۳, ju۳na۳reju۳
jnu۳yadaju۳. Rani ۳ rayndaja۳ ra۳rumichara
nijya۳mi ۳juu jiyadaju۳. 25ॸRi ۳tay si ۳tenu
jiryiva: Ne ra۳jatu ju۳na۳ñu۳darya nutasara
nuri ۳ju۳u۳sijya۳ nu۳day, rarundasa۳ra۳ju۳tiy
ra۳jatu vadiramusiy Ju۳denu
nusu۳jyomura.”
Jesús jteda siva Pyítrubay:
“Ya۳ra۳yasiy rayada”
(Matévu 26.30-35; Dúcasiy 22.31-34;
Juán 13.36-38)
26ॸRimyurra۳myu۳yadanumatiy sanijyu۳
Ju۳denu, riya۳da ji ۳ta rivasiy Odivu
musiquimuju۳. 27ॸSu۳teda Jesús variy
ruuva: “Jiryeñi ra۳sabuya۳tecu۳, tapi darya
nu۳charavitya cateravara, Ju۳denu
niquejadamu:
Ra۳jvañi ۳ jasi ۳ jnu۳tyi ۳, rirya۳ju۳rachara
carni ۳rujuu variy sivasiyu.
28ॸRamyi ۳sa۳subedivasiy diibyimusiy,
variñi ۳day ra۳jiya Cadidéya mucadimuju۳
jirya۳jiju۳.” 29ॸSu۳teda ji ۳ta Pyítrubay siva
Jesús: “Rindyetya ra۳sabudye, dañi ۳ta
radye.” 30ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
sivantiy: “Ri ۳tay si ۳tenu yiva: Jirya
nupora, netimyu۳ ne sa۳suy tavaryi
daraju۳jyu۳ didye, ya۳ra۳yasiy mumuri ۳ju۳
rayada.” 31ॸSani niqueja۳numucha
Pyítrubay siva Jesús: “Dañuma
rirya۳jvay yisa۳ju۳ ray, dantyamu۳y ne
ra۳ra۳yasiy variy jiyada.” Nu۳ñi daryani ۳
ru۳teda ti ۳ta۳ju۳ variy.
Saparu۳tyajaya۳jada Jesús jidyiiryu۳yada
sa۳ra۳ju۳yu, Jetsemaní ۳mu
(Matévu 26.36-46; Dúcasiy 22.39-46)
32ॸRiya۳da ji ۳ta Jesúsveda vichajomu,
ravicha۳da ri ۳tya Jetsemaní ۳. Su۳teda ji ۳ta
Jesús variy ruuva yisa۳ datyavay:
95
“Jirya۳ma۳sa jiyu munatya, ra۳tu۳chujadyi
munatya Ju۳denusa۳.” 33ॸSa۳ra۳yada ji ۳ta
yisa۳riy Pyítrubay, Santiyácubay,
Juánbay jarye. Sani jo۳ta۳da Jesús
datya۳dara jnuteda, saparu۳tya۳da variy
risa۳ju۳yu. 34ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Diyedemusiy sa۳paru۳tyajaya۳ rañi ۳si ۳ntu,
radyiiryu۳yada sa۳ra۳ju۳yu. Jiyuni ۳
jirya۳ma۳cho۳ jnu۳tyavay ra۳jiju۳.”
35ॸSaya۳danumatiy Jesús nu۳jipyudeju۳,
su۳patyeñuvejada ji ۳ta jidyirya, ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
ncha. Satu۳choda ji ۳ta variy sisa۳ Ju۳denu:
“Jiiryidyetyate ramityanichara rivara
ra۳tiy vicharu۳chara diye tara nta variy.”
36ॸSu۳teda ji ۳ta variy: “Ye۳ye۳, jiiñi
ra۳chanichara ti ۳ta۳ju۳ra; ya۳ramityaniy
rivara jirya paru۳tyasa۳da. Dañumamu۳y
ne ye۳chaniy daryá jiryatiy ravya۳ta
yivara; daryani ۳ ji ۳ta ye۳chanidyerye,
daryatiy jivya۳ta dacyu۳.” 37ॸSata۳rya۳jada
ji ۳ta Jesús rumusintyi, sadiñuvi ۳jada
ma۳vye variy ruuva yisa۳ datyavay.
Su۳teda ji ۳ta variy siva Pyítrubay:
“¿Jime۳tya Siimyó۳, jime۳? ¿Ne vana۳y
yinu۳yasitye taraquideju۳te ra۳jiju۳téju۳ú۳?
38ॸJirya۳ma۳ jnu۳tya۳siy, jirya۳ma۳ tu۳chu sisa۳
Ju۳denu, jirya۳tidye ramijeryi ۳
su۳mu۳tya۳data jiryimu jantyasa۳damu.
Vu۳jechiy ji ۳ta rañi ۳cha vani ۳ra, vu۳vyu۳ ji ۳ta
nu۳tyu jdiva۳jni ۳ day.” 39ॸSajatyiiyada
jiya۳dantiy, sajatyiiyada tu۳choda sisa۳
Ju۳denuntiy; daryaday satu۳chodantiy,
nu۳tyu satu۳choda munatyantiy. 40ॸJasidye
sajatyiiyada diñuvi ۳jada ma۳vye
ruuvantiy, jaryi rasu۳je riñi ۳sije daryaju۳yu,
ramuni ۳timyu۳ ne ru۳nu۳ryu۳yada variy. Ne
ridyetya۳da nu۳tyura ra۳jmutya۳ variñi ۳,
nu۳tyura. 41ॸSajatyiiyada ta۳rya۳da
mumuri ۳ju۳ntiy, su۳tañuvi ۳jada variy ruuva:
“Jasintyate jiryeme۳jeya۳sarate jasiy, ¿ne
jiryejiitumyu۳charate didyejyu۳ú۳?
Rasa۳ra۳numa. Riti ۳ma۳ rarunda;
sa۳chi ۳numani ۳ Nijya۳mi ۳Āľ͑ӕʮӕӕËȍҡ‫ڏ‬
vamyu. 42ॸ¡Jirya۳nubesiy, vañunuma!
Jirya۳jnu۳y, jativyenumani ۳ ni ۳tiy ra۳sa۳rye.”
ͅфËӕॷ14
Rureda samityasimyi Jesúsyu
(Matévu 26.47-56; Dúcasiy 22.47-53;
Juán 18.1-12)
43ॸJadchintyi, saniquejadanumatiy
Jesús, sito۳jada Judásibe, vu۳yaju۳y
nijya۳mi ۳ tenu, danu۳ju۳y rinchaju۳ni ۳. Sisa۳ni ۳
ji ۳ta ru۳deda nijya۳nvajyuu jichityitya۳ta,
ju۳mu۳y jarye. Ru۳deda ji ۳ta caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳miy jpa۳vay, Ju۳denu
niquejada datyanuvay jpa۳vay,
rimyityumiy jpa۳vay jarye ruusa۳ju۳.
44ॸNi ۳tiy ra۳sa۳ñi ۳ Jesús, sadatyadodama۳
ji ۳tyaju۳ varidyeryi yisa۳ vichavadye:
“Ni ۳tiy ra۳mu۳chuvay siiñuva۳yadamusiy,
ni ۳ni ۳ sa۳cha۳siy; jirya۳ju۳resiy variñi ۳, variñi ۳
jirya۳jtosiy samiy jnu۳tya۳damusiñi ۳.”
45ॸJasidye ji ۳ta siti ۳jada Judásibe,
satuudiya۳jada variñi ۳ Jesús, su۳teda ji ۳ta
variy siva: “Datyanu۳,” sasiiñuva۳ya۳jada
ji ۳ta variy sama۳yata۳sa. 46ॸRureda ji ۳ta
jijyomututa variñi ۳ Jesús. 47ॸTi ۳qui ji ۳ta
jiryatiy saradeda jasiy, sasitya۳da varirya
jichityitya۳, savatajo۳doda ji ۳ta variñi ۳
caserdótevyeda nutyityu۳ muchechiy.
Sara۳cha۳da ji ۳tara satuva۳y variy. 48ॸSu۳teda
Jesús variy ruuva: “¿Ta۳ju۳na۳ jiryíti ۳tara
jichityitya۳ jiryejyomu, ju۳mu۳y jarye,
ta۳ju۳? ramutiy jirya۳ju۳rirye, nu۳tyu
paranu۳ni ۳ nta rañi ۳cha variy jiryejyu۳.
49ॸTi ۳ta۳ju۳ rundamu rañi ۳cha jiryisa۳
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jomu,
radyetyanunu۳yada jasiy jirye, tama۳
jiryireda variy jasirye, tama۳. Dañuma
jiryeñi jto۳taniy daryamusirya Ju۳denu
niquejada nu۳chara.” 50ॸTi ۳ta۳ju۳ ribeye۳yada
sisa۳ datyavay variy, rityochiya۳jada
sa۳siquitade varidyeyu.
Vadero۳nu ni ۳tiy bayada sisa۳siy Jesús
51ॸTi ۳qui vadero۳nu siityari ۳jada variy
jasiñi ۳ Jesús. Sajachoda ji ۳ta vinu rajejyuu
yiva. Riñi jtay ji ۳ta ya۳ju۳riñi ۳. 52ॸRasityeda
ji ۳ta sasujajyuuca۳ rijyomu, sasiicheda ji ۳ta
variy sidyavu۳qui rirya۳jisiy.
ͅфËӕॷ14
Savicha۳da Jesús ju۳richi ۳ tu۳chujomu
riquebyimu nutyityu۳miy rimyityumiy
(Matévu 26.57-68; Dúcasiy 22.54-55, 63-71;
Juán 18.13-14, 19-24)
53ॸRu۳toda ji ۳ta variñi ۳ Jesús caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳mimyuju۳. Riintye۳ryadeda
ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ caserdótevyeda nutyityu۳miy
variyu, rimyityumiy, Ju۳denu niquejada
datyanuvay jarye. 54ॸSasiityari ۳nu۳yada
Pyítrubay variy ripyasiñi ۳ Jesús, caserdó
tevyeda nutyityu۳ roriy vatapadasa۳ra۳ju۳.
Sama۳sa۳da jasiy rityuunu ju۳rivye,
satityoda variy jiidatyuunu.
55ॸRivyicha۳da ji ۳ta caserdótevyeda
nutyityu۳miy tu۳chujomu
nusu۳vyevyedata. Riñi va۳ta۳da
nijya۳nvañe۳cho۳, rirya۳tidye tu۳chu vase
variy sayaro۳ju۳ Jesús, rirya۳tidye jvay
variñi ۳. Ne ridyiryu۳yada variy ti ۳va, tii.
56ॸRajuu nijya۳nvay ji ۳ta niquejada
vijyo۳mujache sanijyu۳ra quivu۳yada, ne
vase jasiy riñiquera, tajiñi ۳ ti ۳niquejada
day. 57ॸTi ۳ni ۳ nique jiñubesubedamu
sanijyu۳ darya quivu۳yada day: 58ॸ“Nu۳ñi
tuva۳chutiirya saniquejada: ‘Ray
ra۳javatyara Ju۳denu roriy, jiryatiy
jomututa jvaacharara, ̲ӕ̲ӕфӕ͑Ā̲ɗ‫ڏ‬
myusiy ji ۳ta ra۳nubesityanirya tarantiy,
jomututa jvaachara vitya, mitya.ٔॸٚ
59ॸNetiy vinu daryamusiy riñiquejada
samirya, tajiñi ۳ ti ۳niquejada varidye.
60ॸSaradeda ji ۳ta Caserdótevyeda
nutyityu۳ riquebyimu variy, sitaja۳doda
jasiñi ۳ Jesús: “¿Ne yimutya۳ru۳y tara
dajyu۳ú۳? ¿Ta۳ju۳ranuma riñi tu۳chuta
jiñijyu۳ day, ta۳ju۳?” 61ॸSama۳cho۳jada mitya
vajerya variy jasiy, ne su۳mutya۳jada
taradera. Sajatyiiyada ji ۳ta jtaja۳doda
Caserdótevyeda nutyityu۳ntiñi ۳: “¿Jiñi ۳ta
Crístu, jiryatiy Jchana۳tyasi ۳ denu dajyi?”
62ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva: “Jo, rañi
rañi ۳cha. Jadyitya jiryi ۳nu۳y sa۳tiy ma۳sa
Nijya۳mi ۳denu santyityudamyuju۳ Jaryi
Vanu۳rya. Jirya۳day jnu۳y sa۳numatiy jniy
96
rapuryeryadinube jarichumusiy.”
63ॸJadchiy ji ۳ta sarotya۳da caserdótevyeda
nutyityu۳ra jichujay, ¡roooy! “¿Ta۳raju۳ra
vu۳ryivya۳ta ju۳na۳ñu۳nryi vijyo۳mu
tu۳chuvañu۳day, ta۳raju۳? 64ॸJiryeñi
tuva۳chuma۳ra jiryatiy sa۳vityiye۳ñi ۳
Ju۳denu. ¿Nu۳tyura jiryi ۳tay jirye,
nu۳tyura?” Ru۳mutya۳sa۳deda ji ۳ta variñi ۳:
“¡Saryi batye riva!” 65ॸTi ۳ni ۳ jo۳ta۳da
jtochiye۳yada siva day, ripyuryejada
ji ۳tara sani ۳siy, ru۳vatyiyada ji ۳ta variy siva
jijyomututa. Ru۳tañu۳yada variy siva:
“¡Ya۳datyacu۳! ¿Chi ۳ra ju۳vesiy jiñiy, chi ۳?”
Ru۳vatyiyada ju۳rivye variy jasiñi ۳.
Sara۳yada Pyítrubay sayada Jesús
(Matévu 26.69-75; Dúcasiy 22.56-62;
Juán 18.15-18, 25-27)
66ॸSavicha۳danumatiy Pyítrubay
mucomu, vatapadamu, su۳deda ji ۳ta
Caserdótevyeda nutyityu۳ muchechityu
sana۳cho۳ju۳. 67ॸSadiñuvi ۳jadanumatiy siva
Pyítrubay satityu samo۳mu, su۳nu۳yada
ji ۳ta samiy sana۳cho۳, su۳teda variy siva:
“Ji jarye vicha۳siy sisa۳ jiñu Nasaryéja۳mi ۳
Jesús.” 68ॸSara۳yada ji ۳ta Pyítrubay variy
sayada: “Ne, tama۳ radyetya day, tama۳,
dantyamu۳y ne radyetyara ta۳ra jiñique
riva.” Sasipyateda ji ۳ta variy vatapada
jajyomuju۳. Sasuyada ji ۳ta tavaryi variy.
69ॸSadiyada muchechityu sivantiy,
ѸʮҡֆɗɗֆĀʮҡľĀфӕӕԮʮɗҡֆӕӕ͑ӕԮɗ‫ڏ‬
chavay: “Jiñu vanu rañi ۳cha Jesúsveda
tenu.” 70ॸSajatyiiyada ra۳yada Pyítrubay
variy sayada, muchechityujisintyi.
Taraquipudemusiy ji ۳ta ru۳teda Pyítrubay
tuunu vichavantyi: “Si ۳tenu jiñi ۳ rañi ۳cha
rityenu si ۳tenu, jiryatiy Cadidéya
mucadimusi ۳ daryaju۳ ji.” 71ॸNi ۳ni ۳ jo۳ta۳da
jteda: “Tama۳ ray rañi ۳cha, tama۳. Ratyi
ra۳cha, Ju۳denu raryichaniy tara varirye.”
Su۳teda ji ۳tantiy: “Ne racyarera, si ۳tenuni ۳
ratyu۳chute day. Ne radyetyani ۳ jiñu
nijya۳mi ۳ sanchityi jiryeñique.”
72ॸVaridyeday sasuyada tavaryintyi
97
rataryaraju۳. Sajachipitya۳da ji ۳ta
Pyítrubay varirya Jesús niquejada:
“Netimyu۳ ne sa۳suy tavaryi daraju۳y
didye, ya۳ra۳yasiy mumuri ۳ju۳ rayada.”
Sajo۳ta۳da jna۳yada variy jasiy.
Ripyu۳cheda japu Pyidátubamyuju۳ni ۳ Jesús
(Matévu 27.1-2, 11-14; Dúcasiy 23.1-5;
Juán 18.28-38)
15
1ॸRa۳sacharamu ruuvaayada
caserdótevyeda nutyityu۳mirya
tu۳choda, rimyityumitya, Ju۳denu
niquejada datyanuvatya jarye, jiryatiy
nusu۳vye ti ۳ta۳ju۳ riy. Jadchiy ji ۳ta
ripyuchodani ۳ Jesús variy; ripyu۳cheda
jadchiñi ۳, riche۳yada variy Pyidátubañi ۳.
2ॸSitaja۳doda ji ۳ta Pyidátubañi ۳: “¿Jiñi ۳ta
Judíyuveda ja۳mu nutyityu۳ ji?”
Su۳mutya۳jada Jesús variñi ۳: “Jityi jtay
daryadacyu۳.” 3ॸRityu۳chutanu۳yada
caserdótevyeda nutyityu۳miy
rajuuranchiñi ۳. 4ॸSajatyiiyada ji ۳ta
jtaja۳doda Pyidátubantyiñi ۳: “¿Ne
yimutya۳ru۳dye? ¿Ne yinu۳y rajuuranchiy
rityu۳chuta ji?” 5ॸNe su۳mutya۳ru۳yada
Jesús tara variñu۳day. Sati ۳tta۳da
Pyidátubay variñi ۳.
Pyidátubay sa۳yada crusitya۳sa
jvatyadedaju۳ni ۳ Jesús
(Matévu 27.15-26; Dúcasiy 23.13-25;
Juán 18.38-19.16)
6ॸNu۳ñi vichtya rundamu
ru۳mu۳ryanu۳yadani ۳ ju۳richi ۳, jiryatiy
rivya۳tanu۳yada Pyidátubavyani ۳ ju۳richi ۳.
7ॸJu۳richavay cabyimu ji ۳ta savichanu۳yada
ti ۳qui nijya۳mi ۳, Barába jtyati ۳bay. Varityi
riñubesubeda nijya۳nvay, ma۳myi
nusu۳yada jiyaro۳ju۳, su۳veda Barábabañi ۳
nijya۳mi ۳. Ni ۳ni ۳ vichanu۳yada variy
tanuvu۳nujovimu. 8ॸRu۳deda ji ۳ta
nijya۳nvajyuu variy simu Pyidátubay,
rijyo۳ta۳da jachiñu۳yada variy siva:
“Ya۳jmu۳ryani ۳ ju۳richi ۳, tapi nu۳ñi dajitya
yimu۳ryasarani ۳ ju۳richi ۳ vichtya
ͅфËӕॷ14ٍॷ15
rundamu.” 9ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Pyidátubay variryi: “¿Jiryevya۳taviy
ra۳jmu۳rya jiryejyu۳ni ۳ Judíyuveda ja۳mu
nutyityu۳?” 10ॸTapi sadatyanu۳yadatya
Pyidátubay daryaju۳: rivani ۳day
riche۳ñu۳yada caserdótevyeda
nutyityu۳miñi ۳ Jesús, jiryatiy samirya
ridyiryejada nijya۳nvay daryaju۳ dañi ۳.
11ॸRirya۳tachunu۳yada caserdótevyeda
nutyityu۳miryi nijya۳nvay variy,
rirya۳tidye jachiñu۳y siva Pyidátubarya:
“Ya۳jmu۳ryani ۳ Barába, Jesús ju۳bivaju۳.”
12ॸSu۳teda ji ۳ta Pyidátubay jadchiy
ruuvantiy: “¿Nu۳tyuna۳ jiryi ۳tay ra۳chaniñi ۳
jiñu nijya۳mi ۳, nu۳tyu? jiryatiy jiryeñi jtay
Judíyuveda ja۳mu nutyityu۳ntiñi ۳.”
13ॸRiche۳ñe۳ya۳jada ji ۳ta varintyi: “Ya۳ni jvay
crusitya۳sani ۳.” 14ॸSu۳teda ji ۳ta Pyidátubay
variy ruuvantiy: “¿Ta۳raju۳ra? ¿Ta۳ra
sivaay nicyara۳y, ta۳ra?” Jaryiñuma
riche۳ñe۳ya۳jada ji ۳tate varidye: “Ya۳ni jvay
crusitya۳sateni ۳.” 15ॸJadchiy ji ۳ta jiryatiy
sani jchana۳churu۳yada Pyidátubay rata
riy, su۳mu۳rya۳da ji ۳ta variñi ۳ Barába rijyu۳.
Samusityadedanumatiy variñi ۳ Jesús,
sasa۳yada ji ۳ta varintyiñi ۳, crusitya۳sa
jvacha۳daju۳.
Samusiye۳cha۳divasiy
rirya۳rupanta۳da Jesúsyu
(Matévu 27.27-31; Juán 19.2-3)
16ॸRipyu۳cheda ji ۳ta su۳tarumiñi ۳ Jesús
japu roriy vatapadamuju۳. Jadchiy ji ۳ta
riñatuyada riy ti ۳ta۳ju۳ yisa۳ vichavay
variy. 17ॸRijechoda ji ۳ta su۳tarumiy
sivantirya vadacudijajyuuntiy, jadchiy
ji ۳ta richa۳da sanuviiju۳ cariituju۳u۳musiy,
ribeyada su۳no۳mu varirya. 18ॸRijyo۳ta۳da
mu۳chuveda variñi ۳ Jesús: “¡Sa۳ma۳
jnu۳chara ta۳rijyu۳ Judíyuveda ja۳mu
nutyityu۳!” 19ॸRu۳vatyiyada ji ۳ta
tancheduta su۳no۳va, rityochiye۳yada
variy siva, rirya۳dasidyoda variy
satuunuyu, nu۳tyu riñi tuva۳chu nta yitay
variy simu.
ͅфËӕॷ15
20ॸRirya۳rupantamu۳yadanumatiñi ۳,
rimerchoda ji ۳ҡԮфɗֆѸɗԮѸɗфֆԮĀËӕ‫ڏ‬
dijajyuu, rijechoda varirya sasujay
yivantiy.
Ru۳veda yivamyurota crusitya۳sani ۳ Jesús
(Matévu 27.32-44; Dúcasiy 23.26-43;
Juán 19.17-27)
Rirya۳ra۳yada ji ۳ta bimuju۳ni ۳ jasityi
rirya۳jvay crusitya۳sani ۳. 21ॸRinchutadeda
ji ۳ta variy crusiñi ۳ ti ۳qui vanu jiryatiy
saramiryi ۳ variy yindimyusiy. Ni ۳ni ۳day
Siréne mucadimusi ۳, jiryatiy Siimyó۳
jtyati ۳bañi ۳. Ni ۳ni ۳ vichanu۳ֆĀkĀľʮ͑‫ڏ‬
trubay ja۳be, Rújubatyá. 22ॸRirya۳ra۳yadani ۳
Jesús ravichajomuju۳, jiryatiy Córucota
jtyatarara, jiryatiy ru۳teda Nijya۳mi ۳
Jno۳siiy Vichajora. 23ॸRu۳ntatyaja۳jada
variy sivara bínuja۳, myírata jaryedo; ne
su۳mutya۳jadara. 24ॸRu۳veda ji ۳ҡֆɗԮ̲ֆӕ‫ڏ‬
rota crusitya۳sa variñi ۳. Riñantaja۳jada ji ۳ta
su۳tarumiy variy yivara Jesús sujay,
nu۳tyu riñi tiyi ۳sa rata, chi ۳ju۳ra ra۳ma۳cho۳
Jesús sujatye, chi ۳ju۳. 25ॸVasetuunu jiñi ۳ta
ru۳veda yivamyurota crusitya۳sani ۳ Jesús.
26ॸJiryatirya ranu۳chara ta۳riva ru۳veda
crusitya۳sani ۳ Jesús, ranuma rani ۳cha
sanu۳chara: “Judíyuveda ja۳mu nutyityu۳,”
jiryatiy rityu۳chuta۳da daryaju۳ni ۳.
27ॸRu۳veda ji ۳ta yivamyurota crusijyu۳tya۳sa
nada danu۳ju۳y paranu۳ni ۳ju۳ntyi, ti ۳qui
santyityudamyusiy, nu۳ntiy
samidámyusiy. 28ॸRuuto۳tadedama۳ ji ۳ta
jasirya ranu۳chara: “Nu۳tyu jamirya
vichara ru۳tañi ۳.” 29ॸJiryatiy
riryamiya۳nu۳yada nijya۳nvay rumu,
rirya۳vityiye۳yadani ۳, rimyichutyaja۳jada
varirya yino۳, jiryatiy ru۳teda siva: “U۳ ju۳,
daryamuni ۳day yiteda ya۳javatyara
Ju۳denu roriy. Yiteda ji ۳tantiy: ͅӕ̲ӕфӕ͑‫ڏ‬
damimyusiy ra۳nubesumityanintyirya
rorintyi. 30ॸYa۳numa jantyuy jiñuberiy
yiva, yimusama۳ta jiñuberiy rata۳sasiy
crusiy.” 31ॸDarya ni ۳day rivyichaniñu۳yada
caserdótevyeda nutyityu۳mitya, Ju۳denu
98
niquejada datyanuvatyani ۳, jiryatiy
rirya۳rupanta۳da daryaju۳ni ۳: “Ti ۳va ji ۳ta
sa۳ntyuñu۳yada day, tama۳ sa۳ntyuy
yivantidyecyu۳, tama۳. 32ॸSa۳numata
jmusaniy jiñuberiy Crístu, Irayénu ja۳mu
nutyityu۳ crusitya۳sasiyu,
vurya۳jnu۳yasityecu۳, si ۳tenu ni ۳te,
vurya۳tidye tuva۳chu variy simu.”
Jiryatiy ru۳veda crusitya۳sa sisa۳ju۳ nada,
nada jarye javityiye۳yada variñi ۳ Jesús.
Jesús diiyadanchiy
(Matévu 27.45-56; Dúcasiy 23.44-49;
Juán 19.28-30)
33ॸVase jiñi ۳tanumatiy ravicha۳da,
rajo۳ta۳da ji ۳ta ji ۳ñupuyada mucadiva ti ۳ta۳ju۳
variy, ni ۳nutijcha vichi ۳tasa۳ra۳ju۳ ri ۳ñupuyada.
34ॸJadchiy ji ۳ta, saniquejada Jesús
jiche۳ñe۳ya۳jadamuntiy: “Elóy, Elóy, láma
sabactáni.” Daryani ۳ rani ۳ jtadye: “Ye۳ye۳,
Ye۳ye۳, ¿ta۳ju۳ra jityochirye, ta۳ju۳?” 35ॸJasiy
ranivye tevay rityi tuva۳ËȍΎĀфѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada, ru۳teda variy jadchiy: “U۳ ju۳u۳,
sanatuye۳ñumani ۳ Edíyasiy.” 36ॸSasiicheda
ji ۳ta ti ۳qui nijya۳mi ۳, saparodedara
vasari ۳juujay, bínu ju۳daja۳ta, sabayada ji ۳ta
tanchedujchara, su۳ntatya۳da variy sivara
sa۳tidye riñirya, su۳teda ji ۳ta variy:
“Ra۳chamiy, vurya۳jnu۳y sa۳vidye
jmusaniñuvi ۳ Edíyasiñi ۳.” 37ॸJadchiy ji ۳ta
sasa۳ñe۳ya۳jada Jesús jaryi variy,
satiijeya۳cheda tamitya variyu. 38ॸJadchiy
ji ۳ta raseteda Ju۳denu rorivyimu mutanujay
jache na۳vachiy, mucomuju۳, ¡roooy!
39ॸSaradeda ji ۳ta taraqui pacha su۳tarumiy
nutyityu۳ Jesúsjsa۳ra۳. Su۳nu۳yadanumatiy
nu۳tyuramusiy satiijeya۳cheda Jesús
tamityayu, su۳teda ji ۳ta variy: “¡Si ۳tenu
Ju۳denu denuni ۳ttarye, si ۳tenu!”
40ॸJasidye rivyicha۳da vatuntyi,
ru۳nu۳yada ripyapusiy sana۳cho۳. Rivyicha۳da
rityevay jasiy Maríya Mardánamusi ۳bay,
jadchiy ji ۳ta runu۳ntyi da Maríyaju۳bentyi,
Santiyácuju۳be nijyu۳vichi ۳ jno۳dabay, Jusíbe
jno۳dabay jarye risa۳ju۳nada, tamityanu۳y
99
ji ۳ta Sadumyídyaju۳be. 41ॸRiñi ۳ jivye vatuy
siityari ۳nu۳yadani ۳ Jesús, rirya۳tidye
potyaniñi ۳, Cadidéya mucadimutidye
sani ۳chanu۳yada variy. Jasidye rivyicha۳da
ruvay vatuy ju۳na۳ntyi, rityi jnu۳ñu۳yada
Jerusarí ۳ vicha۳dasa۳ra۳ju۳ni ۳.
Jesús jmuchusa۳danchiy
(Matévu 27.57-61; Dúcasiy 23.50-56;
Juán 19.38-42)
42-43ॸJidyenumatiy ravicha۳da, jiryatiy
jdutya۳da runda ravicha۳da varidye, jiryatiy
ru۳tachara jiituyada runda jo۳ta۳da
varintyirya, su۳deda ji ۳ta Jusíbe variy,
Arimatéya vicha۳damusi ۳, jiryatiy nusu۳vye
tenuni ۳. Ni ۳day nutuchara ra۳jiju۳ Ju۳denu
nusu۳yadantiy. Dajiryundamuni ۳ ji ۳ta
sabayada vanu sabuyasa۳yu, saya۳da variy
Pyidátubamyu, sajachiñu۳yada ji ۳ta variy
sivara Jesús babyi. 44ॸSati ۳tta۳da Pyidátubay
varirya, sajachipiya۳jada ji ۳ta: “¿Si ۳tenuni ۳viy
savicha۳siy diiñu Jesús?” Sanatutyadeda
variñi ۳ taraqui pacha su۳tarumiy nutyityu۳,
sitaja۳doda ji ۳ta variñi ۳: “¿Diiñunuma viy?”
“Jo.” 45ॸSadatya۳danumatiy Pyidátubarya
Jesús diiyada, su۳teda variy siva Jusíbe:
“Ya۳numa jtu darya Jesús babyi day.”
46ॸJadchiy ji ۳ta sata۳ryu۳yada Jusíberya
rajejyuu, su۳musadeda varirya Jesús babyi
crusitya۳sasiy, sarayada ji ۳ҡԮфɗֆфʮľʮֆӕӕ‫ڏ‬
tara sababyi. Sajachunuvejada ji ۳ta
bapyovudivimura, ravichu۳͑ӕ¡ľʮ̲ӕËȍӕф‫ڏ‬
vimu, sasiichudoda variñi ۳ ti ۳qui ravichu۳
bapyovudimuju۳. 47ॸSu۳nu۳yada ji ۳ta Maríya
Mardánamusi ۳bay variy rana۳cho۳,
nu۳tyijirya sabayatera, nu۳tyijiy.
Nanuvicha۳da jasintyi da Maríyaju۳bentyi,
jiryatiy Jusíbe jno۳dabay nada.
Jesús mi ۳sa۳da diibyimusiy
(Matévu 28.1-8; Dúcasiy 24.1-12;
Juán 20.1-10)
16
1ॸRabaryi ۳jadanumatiy jiituyada
runda, ritye۳ryu۳yada ji ۳ta Maríya
Mardánamusi ۳bay, Santiyácubay
ͅфËӕॷ15ٍॷ16
jno۳dabay, Sadumyídyaju۳betya varirya
vu۳rudija۳, rirya۳tidye jvanuve variy riva
Jesús babyira. 2ॸTa۳rimyusidyera
tumyícyu rundamu, riya۳da jivye vatuy
sabapyomu, jiñi ۳ mu۳ti ۳ramu.
3-4ॸRu۳tatyityiyada ji ۳ta nu۳ñi riy yiva:
“¿Chi ۳ ra۳siichununi ۳ ravichu۳
rarorijyu۳musiy bapyo day, chi ۳?” Jaryi
ja۳mi ۳ savicha۳da ravichu۳ daryaju۳.
¡Ru۳nu۳yasubeda ji ۳ta variy sana۳cho۳
ravichu۳, siichunusi ۳numa variy
rarorijyu۳musidyeñi ۳! 5ॸJadchiy ji ۳ta
rijeyada ravimu bapyovudi, ridyi͖ӕԮľ‫ڏ‬
jada ji ۳ta siva vadero۳nu, sama۳sa۳da
rintyityudamyuju۳, ravicha۳da sasujay
pupajacya۳. Ru۳nteda jaryi variy.
6ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda vadero۳nu ruuva:
“Ne jirya۳jnutay. Jiryeñi ۳day va۳ta
sana۳cho۳ Nasaryémusi ۳ Jesús, jiryatiy
ru۳vaje crusitya۳sani ۳. Nu۳tyu sani
mi ۳sa۳simya۳, tama۳ ti ۳jna۳y rañi ۳cha
jiyunu۳day, tama۳. Ne jiryi ۳nu۳jyu۳ú۳, jiyuni ۳
riñi bajeñi ۳. 7ॸJirya۳numa tu۳chu ruuva sisa۳
datyavay, Pyítruva jarye: Ni ۳ni ۳ Jesús
ra۳jiyanta jirye Cadidéya mucadimuju۳.
Jasiñuma jirya۳diñuve siva day, daryatiy
satu۳chusiy jiryiva day.” 8ॸJadchiy ji ۳ta
richipyateda vatuy ravimusiy
bapyovudi, ribeyadamu, tapitya
rimyichutyeda daryaju۳ yintedamu. Ne
ru۳teda tarade ti ۳va, tapitya richuvu۳yada
daryaju۳.
Jesús dityadoda Maríya
Mardánamusi ۳bamyuyu
(Matévu 28.9-10; Juán 20.11-18)
9ॸSami ۳sa۳danumatiy Jesús
ta۳rimyusidyera, tumyícyu rundamu,
sajo۳ta۳da dityadoda munatya Maríya
Mardánamusi ۳bamyuyu, sivasityi
sajatya۳da daryaju۳riy danu۳ju۳ñijyate
bayantuveda. 10ॸNi ۳day jiya۳da tu۳chu۳
ruumuntiy, jiryatiy ta۳riy rivyichanu۳yada
Jesúsjsa۳, jiryatiy ru۳na۳tya variy
rirye۳ntyuyadamu sivasidyeyu.
ͅфËӕॷ16
11ॸSatu۳chodanumatiy Maríyabay ruuva:
“Tama۳ diiñu sani ۳cha, tama۳, nu۳tyu rañi
dimya۳ siva,” ne rityuva۳churu۳yada variy
simu day.
Jesús dityadoda yisa۳ datyanu۳jyu۳yu
(Dúcasiy 24.13-35)
12ॸJadchiy ji ۳ta rivasintyi, sadityadoda
Jesús danu۳ju۳y rityenuju۳y varintyiyu,
ti ۳jtanuma varintyidyeñi ۳.
Nanuta۳rya۳danuma daryaju۳ nudimyuju۳,
ja۳mu vicha۳damusiy. 13ॸNanuta۳ryi ۳jada
ji ۳ta variy ja۳mu vicha۳damuju۳ntiy,
nanutu۳chunuvejada ji ۳ta variy ruuva
jityevantyidye, ne rityuva۳churu۳yada
variy nadimu, mitya.
Jesús dityadoda yisa۳ datyavayu,
su۳pa۳jada tu۳chuvay variryi
(Matévu 28.16-20; Dúcasiy 24.36-49;
Juán 20.19-23; Jvaachara 1.6-8)
14ॸTamitya ji ۳ta sadityadoda vu۳yaju۳y
yisa۳ datyavamyuntiyu, ti ۳qui rinchaju۳,
riibyedamu. Sanique۳tya۳da ji ۳ta variy
jasiryi: “¿Nu۳tyuramumu۳y ne
jiryetyuva۳chu۳ru۳y ramu, nu۳tyuramu?
¡Jaryi surrani ۳vitye jiryejechiy jaryi
surra!” Ne rityuva۳churu۳yada daryaju۳
ruumu, rityi rañi diy munatya siva Jesús
sami ۳sa۳divasiy. 15ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda
100
Jesús ruuva: “Jirya۳numa jiya ti ۳ta۳ju۳
vicha۳diva ripyasa۳ra۳ju۳, jirya۳tidye
datyanunumaya۳ rumura samitu۳choda,
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvavya. 16ॸNi ۳tiy ra۳tuva۳chu
ramu, sa۳cha variy jtyanusi ۳ risa۳ju۳, ni ۳ni ۳
ra۳ramityanichara yivara taji vichadeda.
Ni ۳timyu۳ ne ra۳tuva۳chu ramu, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
ra۳cha paruti ۳si ۳ju۳ ru۳co۳sidye. 17-18ॸRityi
ra۳tuva۳chusara ramu, rirya۳jvaacharara
mityamusiy jvaayada variy. Rirya۳ʮҡֆ‫ڏ‬
sara riy bayantuveda nijya۳nvavyasiy
ri ۳tyamu, rirya۳niquera vadi niquejada,
rirya۳ju۳riñi ۳ codiy jijyomuju۳ntiy. Riryityi
jatura tara diichaja۳, ne rirye۳cha tara
ru۳co۳sidye; rirya۳barya jijyomutu
jdiva۳jnuvañiy, rirya۳mi ۳sa varintyi.”
Jesús jasubeda
jarichunchaju۳
(Dúcasiy 24.50-53; Jvaachara 1.9-11)
19ॸNutyityu۳ Jesús ji ۳ta, Ѹ͑ɗнӕľʮĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy ruuva, saya۳da so۳vachi ۳
jarichuvimuju۳, jasityi sama۳sa۳da Ju۳denu
nutyityudamyu. 20ॸSisa۳ datyavay ji ۳ta
jiya۳da tu۳chunumaya۳vay mucadi
su۳tyeryasa۳ra۳ju۳. Nutyityu۳ ji ۳ta jvaayada
mityijyi ruusa۳, jiryatiy sadityadoda
si ۳tenura samitu۳choda, mitya
ju۳dejadamusiy jiryatiy sivaatyadedara.
Daryanuma ra۳chasara ti ۳ta۳ju۳.
 SAMITU۳ CHODA SANU۳ YADA DUCASIY
JESUCRISTUNCHIY
Ramyu۳chuvay samiy ji, Jaamyi Tiyójinu
1
1-2ॸJiryatiy rirya۳ntya tavajyuu
jdutya۳dara tu۳choda ranchiy ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy jto۳tanichara nu۳quebyimu darya,
daryani ۳ nu۳ñi ۳mutya۳ ruumusiy jiryatiy
rajo۳ta۳damusiy rivyichanu۳yada
Jesucrístujsa۳ rupivye, saniquejada
tu۳chuvay jarye risa۳ju۳riy. 3ॸDaryatiy
radyetyatityiyada rajo۳ttya۳̲ӕѸɗֆѸɗԮֆĀ‫ڏ‬
nchiy Jesús, rajechipiya۳jada variy samirya
dyetya ra۳nu۳y vatadeca۳ jiijyu۳ra, Jaamyi
Tiyójinu. 4ॸRañu۳rya ya۳tidye datya ramusiy,
si ۳tenuni ۳viy rani ۳cha tavay datyadoda
jiryatiy jityuva۳chu dyetya ranchiy.
Juán Ji ۳tyanu۳ rupedanchiy
5ॸSavichanu۳yadanumatiy Jeródesbe
Judéya mucadi nutyityu۳, variy
savichanu۳yada nu۳ vanu, Sacaryé jtyati ۳bay,
Abíyabavyeda tenu, ni ۳tiy jvaañu۳yada
Ju۳denu mo۳mu. Savatura Chabédabay jarye
vichanu۳yada Arú۳bay ju۳débi, Ju۳denu
mo۳mu jvaavye tenuntiy.
6ॸNanuvichanu۳yada vase vicharu۳jyu۳y
Ju۳denu diya, nanuvichasara siityeraju۳y
daryaju۳ Nutyityu۳ jtedamu, ne
nanusu۳tyeryi ۳nu۳ֆĀҡфӕ͑Ā̲ӕֆɗԮֆ‫ڏ‬
damusiy. 7ॸNe detanu۳jyu۳y daryaju۳
nadavichanu۳yada, suri ۳ daryaju۳ni ۳ savatura
Chabéda, nanurimyityuuñuma
danu۳ju۳myusiy ti ۳ta۳ju۳, mitya.
8ॸTarundamu ji ۳ta sivaañu۳yada
Sacaryébay Ju۳denu mo۳muntiy, jiryatiy
101
satevay jiyaru۳rya daryaju۳ra. 9ॸDaryaday
ruuvaañu۳yada satevay Ju۳denu
mo۳muntiy, rito۳jada saju۳ sa۳tidye jay
Ju۳denu rorimyu, jasityi su۳ntatya
Ju۳denumura nuvachiy, jiryatiy vu۳rudi
juru rupacharamusirya.
10ॸRivyichanu۳yada rajuu nijya۳nvay
Ju۳denu rorityuunu bimu variy,
rijyoráyada variy jasiy, rintuyada
vu۳rudi juru rupedajiju۳ daryaju۳. 11ॸͅɗҡֆ‫ڏ‬
musiy samu۳ti ۳jada Ju۳denu jpa۳nu,
saradeda vu۳фӕĀɗʮӕфӕфӕЙʮֆΎ͑ӕҡֆɗҡֆӕ‫ڏ‬
damyu, Sacaryébay diya. 12ॸґĀɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy Sacaryébay siva, sati ۳tta۳da
yintedamu variy. 13ॸSu۳teda ji ۳ta Ju۳denu
jpa۳nu variy siva:
“Ne ya۳suvu۳y, Sacaryé,
tuva۳chusaranuma daryaju۳ra
jijechiñu۳rya, tapi sa۳day detuy jivyatura
Chabéda jidyenuju۳, ya۳ma۳ jtyanu variy
Juán jtyati ۳ju۳ni ۳. 14-15ॸJaryi jchana۳yada
ra۳cha variy jiijyu۳, rirya۳jchana۳y tavajyuu
sarupedamuntiy, tapi sa۳cha jaryiñu۳
variy Ju۳denu diya. Ne sa۳jatura bínuja۳,
dantyamu۳y ne pisijya۳ mitya. Sa۳cha
mu۳chanichi ۳ Ju۳denu Jnututa
jipyi ۳ru۳yadamusiy. 16ॸSa۳janumitya ji ۳ta riy
rajuu jityevay Irayénuveda simuju۳ntiy,
rintyityu۳ Vuryi ۳ndenumuju۳ntiy. 17ॸSa۳jiya
Ju۳denujiju۳, Edíyasiy jnututa,
savanu۳yadata jarye, sa۳tidye janumityara
ja۳myi jachiy jidyedyeñu na۳cho۳ju۳,
sa۳tidye janumitya riy tuva۳chu۳sa۳miy
vase vicha۳damuju۳, rirya۳tidye vichasara
ġәËѸɗֆॷ1
nijya۳nvay ratyanusavay Vu۳ntyityu۳
Ju۳denuju۳.”
18ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Sacaryébay variñi ۳
Ju۳denu jpa۳nu:
“¿Nu۳tyuramusiy ra۳datya si ۳tenuni ۳viy
rani ۳cha jirya, nu۳tyuramusiy? фɗ̲ֆɗҡֆӕ‫ڏ‬
numa daryaju۳ darye, ravyatura jarye
rimyityodadenuma.”
19ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu
variñi ۳:
“Ray rañi ۳cha Cabryénu, jiryatiy
raryanichara Ju۳denu tuunu. Su۳pa۳jasiy
yimu ray, ra۳tidye niqueta ji, ra۳tu۳chu
varirya jirya samitu۳choda yiva.
20ॸYa۳jnu۳y diye, ya۳ma۳cho۳ niquejasa۳. Ne
ya۳nique variñu۳day, rarundasa۳ra۳ju۳
jasityi ra۳jto۳ ri ۳teda, jiryatimyu۳ ne
jityuva۳churu۳y rañiquejadamu jiryatiy
ra۳jto۳ rarundamu.”
21ॸNijya۳nvay ji ۳ta nutuyada sa۳jiju۳
Sacaryébay, rityi ۳tta۳da variy jiryatiy
saricheyada ta۳rijyu۳ daryaju۳ Ju۳denu
rorivyimu. 22ॸSama۳sedanumatiy rumusiy,
ne vana۳y saniquejada variy ruusa۳.
Ridyetya۳da variy: Sadiy tariva Ju۳denu
rorivyimu, jiryatiy su۳mu۳ya۳jada mitya
vapuu riñe۳cho۳ nijya۳nvay, jiryatimyu۳ ne
vana۳y niquera daryaju۳ savicha۳da.
23ॸTarundamuju۳ntiy
sito۳tadedanumatiy Sacaryébarya
jiyaru۳rya jvaayada Ju۳denu rorimyu,
sata۳rya۳da rivasiy jiryorimyuju۳ntiy.
24-25ॸRivasiñuma ji ۳ta samudasiiyada
Chabédabañi ۳ jidyenu, sadutya۳da variy
tadajyo jarimyuni ۳sa۳ra۳ju۳yu, su۳teda
daryaju۳:
“Daryani ۳ savichaniy Vu۳ntyityu۳ ray,
jiryatiy su۳nu۳y samiryamu rañe۳cho۳,
sa۳tidye pu۳y rivasirya ra۳na۳da nijya۳nvay
cabyimu, jiryatiy ravyichanu۳yada suri ۳.”
Ju۳denu jpa۳nu tu۳choda ji ۳tyaju۳
Jesús rupedanchiy
26ॸTi ۳quinijyate jarimyuni ۳musiy,
su۳pa۳jada ji ۳ta Ju۳denuntiñi ۳ yipa۳nu
102
Cabryénuntiy. Su۳pa۳jada Cadidéya
mucadimu vicha۳dademuni ۳, jiryatiy
Nasaryé ri ۳tya vicha۳da jasiy. 27ॸSu۳pa۳jada
vinu vaturabamyuni ۳, jiryatimyu۳ ne
saja۳tyo۳ vanunidyidye.
Saja۳mu۳ryu۳yadamu jiñi ۳cha۳da jasiy, sani
ja۳mu۳ryu۳yada daryaju۳ni ۳ Jusíbe jtyati ۳,
Davyíbe ju۳débi. Maríya ravichanu۳yada
si ۳tya vinu vaturabay. 28ॸJu۳denu jpa۳nu
jayada simu, samu۳chuveda variy jasiñi ۳:
“¡Chu۳! Jiiñi ۳ ji ۳ta Ju۳denu va۳tasi ۳ jaryi.
Vu۳ntyityu۳ Ju۳denu ji ۳ta si ۳tenu yisa۳.”
29ॸSati ۳tta۳da Maríyabay varirya
saniquejada, sajachipiya۳jada ji ۳ta variy:
“¿Nu۳tyura mu۳chuvedata sani
mu۳chuvay jiñu darye, nu۳tyura?”
30ॸSu۳teda ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu siva: “Ne
ya۳suvu۳y Maríya, jiiñi ۳ ji ۳ta Ju۳denu va۳tasi ۳
jaryi. 31ॸSa۳numa pi ۳ru۳y jidyenu jivyimu,
ya۳rupachu variñi ۳, ya۳ma۳ bay si ۳tyaju۳ra
Jesús (Vuryeyada Rá۳ñu). 32ॸNi ۳ni ۳ ra۳cha
jaryiñu۳, Jarichumuvichi ۳ denu
rirya۳jtañi ۳. Vu۳ntyityu۳ Ju۳denu ra۳bay
nutyityu۳ju۳ni ۳ Jesús, samunatyi ۳ Davyíbe
ju۳bivaju۳. 33ॸNi ۳numa ra۳chajaya۳sara
Jacóbubay ju۳devay nutyityu۳ju۳, ne
ra۳baryi ۳sara nutyityu۳ vicha۳da saju۳
variñu۳day.”
34ॸSu۳teda ji ۳ta Maríyabay variy siva
Ju۳denu jpa۳nu:
“¿Nu۳tyichirya ra۳cha daryá, nu۳tyichiy?
¡Tama۳ raje۳tyo۳ vanunidyidye, tama۳!”
35ॸJu۳denu jpa۳nu jmutya۳jada variñi ۳:
“Ju۳denu Jnutu ra۳jti ۳ yivaju۳.
Jarichumuvichi ۳ vanu۳yada ra۳canuvu۳nu
ji. Ramuni ۳tiy rirya۳jtachara Ju۳denu
denuni ۳ ni ۳tiy ra۳pi ۳ru۳y yimusiy, jiryatiy
sa۳cha jiintyasi ۳ Ju۳denuju۳. 36ॸYa۳datya
sanchiy jityeryatu vichi ۳ Chabédantiy,
rimyityodanuma samudasiiy pariche,
jiryatiy ru۳tañu۳tyi suri ۳ni ۳. Ti ۳quinijyate
jarimyuni ۳ti ۳numa mudasiñi ۳. 37ॸNe
saramicha Ju۳denu tara jvaayadiva
daryaju۳.”
38ॸSu۳teda ji ۳ta Maríyabay variy:
103
“Jiyunrye, ratyidye ra۳cha Nutyityu۳
jmu۳tyi ۳si ۳ju۳. Daryani ۳ ra۳cha rajyu۳, nu۳tyu
jiñiquejasityi daryá.”
Saya۳da ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu simusiy
variy.
Maríyabay jañu۳yada simu Chabédabay
39ॸSanubesubeda ji ۳ta Maríyabay
variryundamimyu, saya۳da vani ۳ra jaryuve
musityomuju۳, Judéya mucadi
vicha۳damuju۳. 40ॸJasiy sajañuvejada
Maríyabay, Sacaryébay rorivyimu,
samu۳chuvañuvejada variñi ۳ jityeryatu vichi ۳
Chabédabay jasiy. 41ॸSatuva۳chodanumatiy
Chabédabarya Maríyabay mu۳chuveda,
sasiquityaja۳jada sadenu jaryi variy jivyimu,
sama۳cho۳jada Chabédabay mu۳chanichi ۳
Ju۳denu Jnututa variy. 42ॸSasa۳ñe۳ya۳jada ji ۳ta
Chabédabay variy:
“Jiiñi ۳ rañi ۳cha jaryi jchana۳tyasi ۳ ti ۳ta۳ju۳
vatumyusiy, daryaday sa۳cha jchana۳tyasi ۳
jiryupachú۳ntiy. 43ॸ¿Tesirya rani ۳cha jirya
day, tesiy? jiryatiy siti ۳ rayntyityu۳
jno۳daju۳si ۳ rimu. 44ॸNe yinu۳y,
varicha۳ra۳ju۳tiy ratyuva۳chosirya
jimyu۳chuveda, sasiquityaja۳jasiy
radyenu variy jaryi yichana۳yadamu
ravyimu. 45ॸJchana۳tyasi ۳ ji ۳tateni ۳, jiryatiy
satuva۳chuma۳ ramu Vu۳ntyityu۳ niquejada
jto۳tadeda, jiryatiy su۳tachiy darya siva.”
Maríyabay jchana۳tya۳da
murra۳yadatani ۳ Ju۳denu
46-55ॸSu۳teda ji ۳ta Maríyabay variy:
“Ri ۳chana۳tyate rajechimyuni ۳ Vu۳ntyityu۳te,
ri ۳ntuta ji ۳ta ri ۳chana۳tye simu ri ۳ndenu
Rayada Rá۳ñute. Su۳nu۳y daryaju۳ samirya
rañe۳cho۳, dañuma rañi ۳cha su۳mu۳tyi ۳
datyi ۳sa۳. Ramuni ۳ rirya۳jtachara ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay: Ju۳denu jmu۳tyasanu۳y nada,
jiryatiy sivaamya۳ Jaryi Vanu۳yadati ۳ra
ti ۳ttasara rajyu۳. Jiintyasarate si ۳tyate.
Sa۳ntyutyajaya۳sara riy nijya۳nvay
dadyeñu, ridyedyeñujuu jarye ti ۳ta۳ju۳,
rityi tuva۳chu jichuvu۳yadamu simu.
ġәËѸɗֆॷ1
Sadityanuma۳ra jivyanu۳yada, jiryatiy
su۳rema۳ riy yinnu۳tyavay, jiryatiy riñi
jachipiya۳ ye۳cha ti ۳ nta. Sajatyama۳ ji ۳ta riy
nutyityu۳veda jintyityu۳vedamusiy.
ґ͑ӕ¡ľѸӕ̲ɗҡֆ͑ɗ͑ҡֆɗфֆɗʮ͑ҡֆӕҡֆѸԮ‫ڏ‬
ntyi. Sapotyanimya۳ҡľѸ̲ɗфֆʮ̲ֆɗËȍ‫ڏ‬
ratateriy jachi ۳numu vichavay, jaryi
taratavay ji ۳ta su۳pa۳ mitya yimusiy.
Su۳mu۳tyama۳teriy jiñijya۳nvay Irayé͑ӕԮľ‫ڏ‬
date, jiryatiy sa۳ntyutya daryaju۳riy.
Daryani ۳ su۳teda ta۳riy ruuva
vu۳myunatyavabetye, vu۳myunatyi ۳
Avurá۳bay, sadadyeñu yisa۳ju۳ ju۳na۳reju۳te.”
Daryani ۳day samurra۳yada ti ۳ta۳ju۳
Maríyabay.
56ॸSama۳cho۳jada ji ۳ta Chabédabaysa۳
mu۳nvay jarimyuni ۳tuunusa۳ra۳ju۳,
sata۳rya۳da ji ۳ta jiryorimyuju۳ rivasintyi.
Juán Bautístabay rupedanchiy
57ॸRiti ۳jada ji ۳ta Chabédabay rupachoda
runda, sarupachoda variñi ۳ jidyenu.
58ॸRityuva۳chodanumatiy nanutuunu
vichavabe, nanutevabe jarye jiryatiy
sa۳ntyutyasara Vu۳ntyityu۳ jaryiñada,
riichana۳yada variy nadisa۳ju۳. 59ॸͅӕ̲ӕ‫ڏ‬
rundamiñijyatemusiy ji ۳ta riintye۳ryadeda
derapu jtyu۳yadamuyu, riñi
jtyanuru۳yada variñi ۳ derapu jijye۳be
jtyati ۳ju۳. 60ॸNani ۳mutya۳jada ji ۳ta
su۳no۳dabay variy:
“Nenu, Juán ji ۳ta ra۳cha si ۳tya day.”
61ॸRu۳teda variy nadiva:
“Ne ti ۳ Juán jtyati ۳ jiryetyenu.”
62ॸRu۳mu۳ya۳jada ji ۳ta Sacaryébay na۳cho۳
variy, sa۳tidye dityanura miryara ra۳cha
sadenu jtya. 63ॸSajachiñu۳yada ji ۳tara
nu۳pedye variy yimuju۳, sanu۳yada riva:
“Rani ۳ ra۳cha si ۳tya, Juán.”
Rityi ۳tta۳da ti ۳ta۳ju۳ varirya. 64ॸRamutteda
varicha۳ra۳ju۳ sajú۳ Sacaryébay, sadachiy
jarye jmu۳rya۳da varicha۳ra۳ju۳yu,
saniquenu۳yada ji ۳tara Ju۳denu
jchana۳tyasa۳da. 65ॸRu۳nteda ji ۳ta rityuunu
vichavabe ti ۳ta۳ju۳ ramusiy, ra۳ticheyada
ġәËѸɗֆॷ1ٍॷ2
jirya niquejada ti ۳ta۳ju۳ Judéya musityo
su۳tyeryasa۳ra۳ju۳. 66ॸRibeyada ji ۳ta
tuva۳chuvay jijechimyu ti ۳ta۳ju۳ra, ru۳teda
variy: “¿Nu۳tyu۳na۳ sa۳cha۳siy jiñu dera,
nu۳tyu۳?”
Vu۳ntyityu۳ jomutu ji ۳ta vicha۳da sisa۳
derapu, sa۳tidye ja۳vye vani ۳ri ۳ ramusiy.
Sacaryébay niquejada ji ۳tyaju۳ ra۳jiju۳ tará
67ॸSaja۳y Sacaryébay ji ۳ta vicha۳da
mu۳chanichi ۳ Ju۳denu Jnututa, satu۳choda
ji ۳tyaju۳ variy:
68-79“Jchana۳tyasi ۳ Vu۳ntyityu۳, Irayé͑ӕ‫ڏ‬
veda Ju۳denu, jiryatiy
sajañu۳mya۳te vuryimu,
su۳mu۳ryatanimya۳ntiryi
jiñijya۳nvantyi,
sanubesityanimya۳ni ۳ Vuryeyada
Rá۳ñu, jimyuchechiy Davyíbe
ju۳devay cabyimusiy, darya
saniquejada jijyu۳ tu۳chuvabe
jtosiy, jiryatiy jiintyasavay sáju۳
ta۳ridyeryi. Sa۳day jantyuy vuryiva
vu۳myityasimyijisiy, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
rirya۳vittyuchara vu۳y, sa۳tidye
dityanu yentyutya۳da riy
vu۳myunatyavay, daryatiy su۳teda
ruuva, sa۳tidye jachipityara yiteda
si ۳tenu, darya su۳teda si ۳ҡľ͑ӕ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jadata siva vu۳myunatyi ۳ Avurá۳bay:
Ra۳sá۳y jiryejyu۳ra, jirya۳tidye vicha
jmu۳фֆѸԮֆʮɗфֆľ̲ֆɗҡֆѸɗ̲ֆɗ‫ڏ‬
jisiy, jirya۳tidye jvaajeya۳sara
jiryechuvu۳yasa۳damu jiintyasavay
rajyu۳, vase vichavay jarye radyiya
jijyomu. Va۳ ji, radyenudera,
rirya۳jtachara Jarichumuvichi ۳
jiyadaju۳ tu۳chu۳ ji, ya۳jiya
Vu۳ntyityu۳jiju۳, ya۳tidye jdutyara nú۳
sa۳jiju۳, rirya۳tidye datya
sanijya۳nvarya jiyada ra۳yada,
jiryatiy sa۳ф̲ɗҡֆ͑ɗфֆфɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda yivasiy, Vuryi ۳ndenu
jantyutya۳damusiy, ramusityi
sa۳jasacha jiñi ۳ mu۳ti ۳jomusiy
104
vuryiva, sa۳tidye no۳no۳nu۳y rijyu۳,
jiryatiy rimya۳ѸѸф͑ӕЙΎËӕĀɗ‫ڏ‬
nube, diiyada nuvachiy jare,
sa۳tidye mutay samirya
vicha۳damuju۳ vu۳y.”
Daryani ۳ su۳teda Sacaryébay Ju۳denu
Jnutumusiy.
80ॸSadenubay ji ۳ta ja۳vyeñu۳yada,
ra۳sa۳tyityiñu۳yada su۳ntu vanu۳yada variy
yiva. Savicha۳da mityatomu samu۳ti ۳jada
rundasa۳ra۳ju۳ Irayénuveda cabyimu.
Sarupeda Jesús
(Matévu 1.18-25)
2
1ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta ja۳mu nutyityu۳
Acústubay tarundamura jiñiquejada:
“Ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay ra۳nu۳tyaniyu.”
2ॸRatani ۳ rijyo۳ta۳da nu۳tyadedariy
nijya۳nvay, japunuma savicha۳da variy
Siréñubay, jiryatiy Síriya mucadi japuni ۳.
3ॸRiyanu۳yada ji ۳ta nu۳ñi jivyicha۳damuju۳,
jasityi riñu۳tyaniñu۳yadayu.
4ॸSa۳Ѹӕ¡ľĀˇӕѸɞ¡ľæĀɗĀŃֆ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
musiy variy, Nasaryémusiy. Nasaryé
musiy saya۳da Judéya mucadimuju۳,
Bení ۳muju۳. Jiryatiy savicha۳da Jusíbe,
Davyíbe ju۳débi, saryena۳bay daryaju۳
jasiñi ۳, ramuni ۳tiy saya۳da samucadimuju۳.
5ॸNadaya۳da ji ۳ta jiñu۳tyadedana۳cho۳
savatura Maríyabatya, mudasiñuma
savicha۳da variy. 6ॸSavicha۳datidye jasiy,
sito۳tadeda ji ۳ta variy jasirya jiryupachoda
runda. 7ॸSarupachodanumatiñi ۳ jijyo۳ttya۳,
nanurayada ji ۳ta sasujajyuutayu, ͑͑ӕ¡‫ڏ‬
yada ji ۳ta voca jmyityanijyovimu variñi ۳.
Netara jna۳y vicha۳da vidavijo daryaju۳
nadaju۳ savaturu۳betya nu۳day, ramuni ۳tiy
nanubayada voca jmyityanijyovimuni ۳.
Ju۳denu jpa۳nu tu۳choda ruuva
jasi ۳jnu۳tyavabe Jesús rupedanchiy
8ॸTajiñe۳cho۳ju۳dera rivyicha۳da jasi ۳
jnu۳tyavabe varintyi. Ru۳nu۳tyanu۳yada riy
yasi ۳veda nupora. 9ॸSamu۳ti ۳jada ji ۳ta
Ju۳denu jpa۳nu ruumu. Ju۳denuda nu۳yada
105
variryi vandaju۳. Jaryi ru۳nteda jasi ۳
jnu۳tyavabe variy. 10ॸSu۳teda Ju۳denu
jpa۳nu variy ruuva:
“Ne jirya۳jnutay, jiyunuma
ra۳tu۳chunuvi ۳ jiryivara tu۳choda
jiryi ۳chana۳yadaju۳. Jirya tu۳choda
ra۳chasara ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳.
11ॸSarupesiy curaca Davyíbe vicha۳damu,
ni ۳tiy ra۳ra۳chara jiryeyadaju۳, ni ۳numa
sani ۳cha Vu۳ntyityu۳, Ju۳denu jaryeti ۳.
12ॸRánchiñi ۳ jirya۳datya۳siñi ۳, jirya۳tiy
diñuve siva derapudera sujajyuuta
rachi ۳, voca jmyityanijyovimu sa۳tiryo۳.”
13ॸMityamusiy rimyu۳ti ۳jada Ju۳denu
su۳tarujuu jarichumu vichavay,
su۳pa۳nujsa۳ju۳. Riichana۳tya۳dani ۳ Ju۳denu,
ru۳teda variy siva:
14 “Jachipiya۳jada ra۳chasara jiñijyu۳,
Jarichumuvichi ۳ Ju۳denu, jirya
mucadinchantiy, samirya
ra۳chasara jivya۳tavajyu۳.”
15ॸRijiintyedanumatiy Ju۳denu jpa۳vay
rinchiy, na۳vajyu۳, jasi ۳ jnu۳tyavabe jteda
variy yiva: “Vañú, vurya۳jnu۳ya rumu,
Bení ۳mu, jiryatiy Ju۳denu datyadosivyu۳y.”
16ॸRiya۳da ji ۳ta vanu۳dyi sana۳cho۳, ridyi͖ӕ‫ڏ‬
vejada nadiva Maríyaju۳be, Jusíbe jarye,
vu۳ryupi ۳deva jarye, detiryo۳ ԮΎËʮ̲ֆɗҡֆ‫ڏ‬
nijyovimu. 17ॸRidyiyadanumatiy siva,
rityu۳chunuvejada ji ۳ta sanchiy jiñu
vadinu, daryatiy satu۳choda Ju۳denu
jpa۳nu munatya ruuva. 18ॸTi ۳ta۳ju۳ rityi
tuva۳choda rana۳cho۳, rityi ۳tta۳da varirya
riñiquejada jasi ۳ jnu۳tyavabe.
19ॸMaríyaju۳be ji ۳ta bañu۳yada jijechimyu
ti ۳ta۳ju۳ra riñiquejada,
nanujachipiya۳nu۳yada varidye. 20ॸJasi ۳
jnu۳tyavabe ta۳ryi ۳jada variy. Riñiquejada
samirya Ju۳denunijyu۳ varintyi,
riichana۳tya۳da ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ variñi ۳ Ju۳denu,
varidye rityuva۳chodara, ti ۳ta۳ju۳ ridyiyada
variy rivantiy:
“Darya ni ۳day si ۳tenu su۳tesiy vuryiva.”
21ॸSito۳tadedanumatiy mumurundami
ñijyate si ۳tyu۳yadaju۳, riityadoda ji ۳ta variy
ġәËѸɗֆॷ2
jasiñi ۳ Jesús, daryani ۳ sabayada Ju۳denu
jpa۳nu si ۳tyaju۳ sapi ۳ru۳yadajiju۳.
Jesús ja۳jyu۳be dityadoda Ju۳denu
nijyu۳ jachipiya۳jomuyu
22ॸRito۳ʮĀ͑ӕ̲ҡɗֆ͑͑ӕфӕЙËȍΎĀ‫ڏ‬
musiy pu۳cha۳da runda, jiryatiy sabayada
Muyusésiberya daryá rijyu۳ vatuy,
nanupu۳cheda Jerusarí ۳muju۳ni ۳ Jesús,
nana۳tidye dityanu simu Ju۳denuni ۳.
23ॸDarya nu۳chara ni ۳day Ju۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damura:
“Jiryatiy sarupay munatyi ۳ vanu,
vurya۳jiintya Ju۳denuju۳ni ۳.”
24ॸVurya۳jnutatya simu varirya mitya
sa۳chara, darya nu۳charatiy cateramura:
“Danu۳ju۳y pundutu, varimyata
danu۳ju۳y ja۳rityu denuju۳dyera.”
25ॸJadchintyi savicha۳da nu۳ vanubay
Jerusarí ۳mu, ravicha۳da si ۳tya Simeyú۳.
Ni ۳ni ۳ vichanu۳yada vase vichara, samirya
jachityi ۳ risa۳ju۳ni ۳. Santuñu۳yada sa۳jiju۳
Irayénuveda Jiyada Rá۳ñu, Ju۳denu Jnutu
vicha۳da sivantiy. 26ॸJu۳denu Jnutu
datyadoda ji ۳tyaju۳ni ۳: “Ne ya۳diiy netimyu۳
ne ya۳diy siva Vu۳ntyityu۳ jaryeti ۳ didye.”
27ॸJu۳denu Jnutu jtedamuju۳ sivi ۳jada
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jomu
naditi ۳ta۳danumatiy saja۳betyani ۳ Jesús
pi ۳ra, nana۳tidye jto۳tanirya Ju۳denu
niquejada, Āфֆҡɗֆф͑ɗнӕľĀľфЙӕ‫ڏ‬
nchiy. 28ॸSaryeda ji ۳ta Simeyú۳bay
nadimusiy yimuju۳ variñi ۳. Samiy su۳teda
siva Ju۳denu variy. 29ॸSu۳teda ji ۳ta:
“Ya۳numa ji ۳ta jmu۳rya ti ۳ta۳ju۳ jiyusidyerye,
ra۳tidye jiya ji ۳ta ri ۳chana۳yadamu, jiryatiy
jicyumude ray, daryani ۳ rani ۳cha
jiñiquejada, Nutyityu۳. 30-31ॸTapi radyimya۳
rañi ۳sitya siva Nu۳dyeyada Rá۳ñu yimusi ۳,
jiryatiy yidutya۳dara su۳deda ridyiya
nijya۳nvay ti ۳ta۳ju۳. 32ॸNi ۳ni ۳ sani ۳cha no۳no۳,
rirya۳tidye diy nijya۳nvay riva, sa۳cha vanda
rijyu۳ jiñijya۳nvay Irayénuveda.”
33ॸNanuti ۳tta۳da ji ۳ta saja۳jyu۳berya
Simeyú۳bay niquejada jidyenunchiy.
ġәËѸɗֆॷ2
34ॸSaniquejada ji ۳ta Simeyú۳bay samirya
Ju۳denumusiy nadayadaju۳, su۳teda variy
nadiva su۳no۳da Maríyaju۳bentyi:
“Sa۳na۳jnu۳y, jiñu ji ۳ta sani ۳cha
Ju۳denumusiy bachi ۳, rirya۳tidye díryo۳vay
rajuu Irayénuveda tevay, rityevay ji ۳ta
ra۳mi ۳sa۳sumiy ramusiy diiryo۳vedantiy.
Sani ۳cha dityanu۳ju۳ bachi ۳ntiy, sayaro۳ju۳tiy
rirya۳nique tavay. 35ॸSa۳daju۳ ji ۳ta ra۳nuvaday
jijechiy, nu۳tyu jichityitya۳ta jichityichara,
ra۳tidye vichasara jvadichara
rijechipiya۳jada nijya۳nvajyuu.”
36-37ॸJadchiy ji ۳ta nanuvichanu۳yada
tanu۳qui bacheno۳dabay, Ju۳denuju۳
tu۳chunu۳be. Ravicha۳da nani ۳tya Ánaju۳y,
jiryatiy Januvébay detu۳ñada, Áser
ju۳riiñutanu۳y. Nanuvichanu۳yada
jutumusiy danijya۳ju۳ñijyate jivyanubaysa۳,
rivasiy ji ۳ta nanuma۳cho۳jada bacheno۳da,
vu۳ryimityuuñu۳ñuma nadavichanu۳yada
variy, jiryatiy mumuri ۳nijyate vu۳yaju۳y
nijya۳tanu۳ñuma daryaju۳ nada, dañijya۳ju۳yu
ranchaju۳ntiy. Ne nanuparu۳yada riva
jmu۳tya۳da Ju۳denu rorimyu yinra۳data,
joráyadata jarye, ju۳daca۳, nuporaca۳ risa۳ju۳.
38ॸNanutuudiyadanumatiy Ánaju۳beñi ۳
Jesús pi ۳ra, nani ۳chana۳tya۳da variñi ۳ Ju۳denu,
nanutu۳chunu۳yada nijya۳nvavya sanchiy
Jesús, jiryatiy rintuñu۳yada ra۳jiju۳ Jerusarí ۳
jiyada ra۳yada.
Jesús ja۳jyu۳be ta۳rya۳da Nasaryémuju۳
39ॸNadito۳tadedanumatiy Ju۳denu
jtedamuju۳ra tara ti ۳ta۳ju۳, nanuta۳rya۳da
ji ۳ta Jesús ja۳jyu۳be Nasaryémuju۳ntiy,
jiryatiy Cadidéyamura. 40ॸJaryi datyara
saja۳vyeñu۳yada Jesús pi ۳ra, jaryi vanu۳rya
savicha۳da variy risa۳ju۳. Ju۳denu
jachipiya۳jada daryaju۳ simuju۳, ramutiy
savichanu۳yada daryá.
Jesús pi ۳ra jañu۳yada
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jomu
41ॸNanuviche۳chanu۳y ji ۳ta
jivyichanu۳yada, nu۳ñi tanijya۳quimusiy
106
sayanu۳yada Jesús ja۳be jivyaturu۳betya
Jerusarí ۳mu, Pásco vichtyamu. 42ॸTaraqui
vu۳yaju۳y nijya۳ti ۳numatiy savicha۳da Jesús,
danijya۳ju۳y ranchaju۳, riya۳da ji ۳ҡԮɗËȍҡֆ‫ڏ‬
muntiy, nu۳tyu ta۳rityi nadayanu۳yada
saja۳jyu۳be daryantiy.
43ॸRipyaruta۳danumatirya vichtya runda,
ritye۳rya۳da ji ۳ta variy rivasintyi.
Sama۳cho۳jada ji ۳ta Jesús pi ۳ra rumu ru۳biva,
riñiya۳resiy, Jerusarí ۳mu day, ne
nanudatya۳da su۳no۳dabay saja۳bétya
daryaju۳. 44ॸNani ۳tamya۳ta jasiñuma
riquebyimu rupivyejyuuni ۳, ҡфӕ͑Āнӕɗ‫ڏ‬
numa nanurupiyada varidye. Nani va۳ta۳da
ji ۳ta sana۳cho۳ jidyenu, satevabe cabyimu,
sadatyavabe cabyimuntiy. 45ॸNetimyu۳ ne
nanudiyada jasiy siva, nanuta۳rya۳da variy
vá۳tanu۳y Jerusarí ۳muju۳ sana۳cho۳ntiy.
46ॸMumurundamimyusiñuma ji ۳ta
nanusaryeda Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jomuni ۳. Sama۳sa۳da riquebyimu
Ju۳denu niquejada datyanuvabe.
Satuva۳choda jasiy riñe۳cho۳, sitaja۳doda
variy jasiryi. 47ॸRityi tuva۳chuta۳da jasiñi ۳,
rityi ۳tta۳da varirya nu۳ryate
sadatya۳dateday, nu۳rya, jiryatiy
su۳mutya۳jada vase daryaju۳ ridyiya.
48ॸNanudiñuvejadanumatiy saja۳betya
siva jidyenu, nanuti ۳tta۳da variñi ۳.
Nani ۳teda su۳no۳dabay variy yiva:
“¿Ta۳raju۳ra jivyicha darya na۳dyisa۳siy,
Pi ۳chiy, ta۳raju۳? ¿Ne yinu۳y na۳vya۳ta
jiñuvayadamu jiñe۳cho۳ day?”
49ॸSu۳teda ji ۳ta variy jasiy nadiva:
“¿Ta۳raju۳ra sa۳nuva۳ta rañe۳cho۳, ta۳raju۳?
¿Ne sa۳nudatya۳damu rajye۳ bajyomu jiyu
darye?”
50ॸNe samiy nanutuva۳choda rana۳cho۳,
jiryatiy saniquejada nadivara.
51ॸSata۳rya۳da ji ۳ta variy nadisa۳
Nasaryémuju۳ntiy, satuva۳chunu۳yada ji ۳ta
jasiy nadimu. Mitya nanubañu۳yada
su۳no۳dabay jijechivyara saniquejada.
52ॸJesús ja۳vyeñu۳yada datya۳da jachityi ۳,
vani ۳ri ۳ ti ۳ta۳ju۳ variy savichanu۳yada.
107
Savicha۳da samiy jvadichi ۳ variy
Ju۳denuju۳, nijya۳nvajyu۳ jarye risa۳ju۳.
Juán Bautístabay datyadoda mityatomu
(Matévu 3.1-12; Márcu 1.1-8; Juán 1.19-28)
3
1ॸJadchiy ji ۳ta savichanu۳yada ja۳mu
nutyityu۳ Rómamu, Tibéryu
jtyati ۳bay. Savicha۳danumatiy Tibéryubay
nu۳tyu ja۳mu nutyityu۳ taraqui vu۳yaju۳y
nijya۳, tadajyo nijya۳ ranchaju۳, savicha۳da
Púnsiyu Pyidátubay variy nu۳tyu cadnadu
Judéyamu, Jeródesbe jarye vicha۳da
Cadidéya nutyityu۳ntidye. Jeródesbe taryi ۳
Vedípebe jarye vicha۳da nutyityu۳ variy
Ituréyamu day, Traconítyimyu jarye.
Disáñabantyi vicha۳da nutyityu۳ variy
Abidénemuntidye. 2ॸNanuvichanu۳yada
ji ۳ta Anásibe, Cayivásubatya caserdóte
nutyityu۳ju۳y varintyi. Sabayada ji ۳ta
Ju۳denu varirya jiñiquejada simu
Juánbay, Sacaryébay denu, jiryatiy
mityatomu savicha۳da variy. 3ॸSiti ۳jada
Juánbay Jurdá۳ja۳ tuudiche,
saniquenumaya۳jada jidyetyadodamu:
“Jirya۳paru۳y riva taji jachipiya۳jada,
jirya۳tidye jtyanutaniy variyu, sa۳tidye
ramityaniy Ju۳denu variy jiryivara
jiryejyuuchuveda.”
4-6ॸDarya nu۳chara ni ۳day catera
padyevyara daryatiy saniquejada
Isayíyasibe, jiryatiy Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ni ۳:
“Ti ۳ jtani ۳te natuye۳ tajityomudaque:
Ya۳numa jdutya ji ۳tyaju۳ra nú۳
Vu۳ntyityu۳jiju۳, vasenú۳ ya۳barya nú۳
sa۳jiju۳. Ja۳mumu۳vicha۳ ji ۳ta ra۳ma۳cho۳
mu۳chanichara, musiquivicha۳ ji ۳ta
riryá۳miy, ra۳ma۳cho۳ ji ۳ta jidchavu۳
variy risa۳ju۳. Varuyunú۳ jarye
ra۳ma۳cho۳ vasenú۳; varivyununú۳
jarye ra۳ma۳cho۳ vasidyanú۳,
rirya۳jnu۳y nijya۳nvajyuu varirya
Ju۳denu ramityadeda.”
7ॸSu۳teda Juánbay variy ruuva
nijya۳nvajyuu, jiryatiy ruuti ۳tityiyada
rirya۳tidye jtyu۳y variy simu:
ġәËѸɗֆॷ2ٍॷ3
“¡Codityevay rapu۳ryamiy! ¿Chi ۳ra
datyadosiy ji ۳tyaju۳ jirye, chi ۳? ¡Jirya۳numa
bay ra۳jisiy Ju۳denu nique۳yada! 8ॸDaryatiy
rajontay ni ۳nu, daryaday jirya۳jontay
samirya vicha۳damuju۳ntidye, jirya۳tidye
dityanu ratara va۳cha jvaayadiva paru۳yada.
Ne jirya۳jachipiya۳ jivyimu: Avurá۳bay ji ۳ta
vu۳myunatyi ۳, ramutiy sa۳jantyuy Ju۳denu
vuryiva. Ri ۳tatye jiryiva: Saryi ju۳de Ju۳denu
jiñu ravichu۳musiy Avurá۳bay dadyeñuju۳,
rityidye ra۳tuva۳chu variy simu Ju۳denu.
9ॸNetimyu۳ ne jirya۳jontay samirya
vicha۳damuju۳, jirya۳ma۳ datya: Ni ۳nu
ruva۳tuununumara jaseé, ru۳nusa۳daju۳.
Ramuni ۳day rirya۳jnura jirya ni ۳nuvicha۳
jiryatimyu۳ ne samirya jorara, rirya۳tidye
jatya jiidamyu variy rivara.”
10ॸRuutaja۳doda ji ۳ta nijya۳nvajyuu
variñi ۳ Juánbay:
“¿Ta۳ra nu۳ña۳jvaay variy, ta۳ra?”
11ॸSu۳mutya۳jada Juánbay variryi:
“Ni ۳tiy dajajyu۳y jasetajatyi ۳, sa۳ma۳ sa۳y
tajaquini ۳ jasetajajsa۳; ni ۳tiy jmyicharati ۳,
sa۳ma۳ jvaay daryantiy.”
12ॸCriquiy jmutya۳vay jarye jti ۳jada
variy simuntiy, rirya۳tidye jtyu۳y
simuntiy, ruutaja۳dodantiñi ۳:
“Datyanu۳, ¿Ta۳ra nu۳ña۳jvaadye, ta۳ra?”
13ॸSu۳teda variy ruuva:
“Ne jirya۳murichenutaniy ju۳na۳y
jiyaru۳ryanchaju۳.”
14ॸRuutaja۳doda su۳tarumintyiñi ۳: “Va۳
nu۳que, ¿ta۳ra nu۳ña۳jvaadye, ta۳ra?”
Su۳teda ji ۳ta ruuva: “Ne jirya۳paranura
tara suvu۳chodamusiy, dantyamu۳y ne
quivu۳chodata. Jirya۳ma۳cho۳ samirya
jachityavay ramusiy ji yaru۳rya, jiryatiy
jiryi ۳mutya۳ra criquiy.”
15ॸRijechipiya۳jada ji ۳ta nijya۳nvay variy
Juánbaynchiy:
“Ni ۳ni ۳ dyetya sani ۳chate Ju۳denu jaryeti ۳.”
16ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Juánbay variy
ti ۳ta۳ju۳riy: “Ray ji ۳ta jtyanu ja۳at۳ a jiryedye.
Jativyenumani ۳ ni ۳tiy ra۳jti ۳ ri ۳bivaju۳, ni ۳ni ۳
ji ۳ta jaryi datyara rimusidye. Ne vinu
ġәËѸɗֆॷ3 108

sasaapatu vita۳dasa۳ra۳ jtate darye, jiryatiy jadchintyi Matátubay vicha۳da

jaryiñu۳ daryaju۳ rimusidyeñi ۳. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta Devyíbe denu,
ra۳jtyanu Ju۳denu Jnututa jiryedye, jadchintyi Devyíbe vicha۳da
jiidatya jarye risa۳ju۳. 17ॸSapa۳pe۳tyu variy Mérquibe denu,
jijyomu, sa۳tidye ju۳pay varirya yivaajyo, jadchintyi Mérquibe vicha۳da Janábe
sa۳tidye jato varirya rasiy rabajyovimuju۳, denu,
raqui ۳suy ji ۳ta sa۳rupay jiidatya, jiryatimyu۳ jadchintyi Janábe vicha۳da Jusíbe
ne vana۳y ji ۳richasara darya.”ॹ* denu,
18ॸDaryani ۳ sajachipiya۳tadeda Juánbay jadchintyi Jusíbe vicha۳da Matatíֆ‫ڏ‬
ratarya niquejadata riy nijya۳nvay, sibe denu,
satu۳choda varirya samitu۳choda ruuva. jadchintyi Matatíyasibe vicha۳da
19-20ॸNutyityu۳ Jeródesbe ji ۳ta tanuvu۳dodani ۳ Amúsibe denu,
Juánbay, jiryatiy sanique۳tyanu۳yada va۳cha jadchintyi Amúsibe vicha۳da
jvaayadiva daryaju۳ni ۳, jiryatiy saja۳mu۳yada Navú۳bay denu,
nada jityeryi ۳ vaturu۳y Jerodíyaju۳y jadchintyi Navú۳bay vicha۳da Esdíbe
daryaju۳, ratarya jamirya vichasa۳diva jarye denu,
sanique۳tyanu۳yada Juánbay variy jasiñi ۳. jadchintyi Esdíbe vicha۳da Nacáyibe
Rivasiy ji ۳ta sajatyiiyada jvaayada denu,
Jeródesbe va۳cha ranchaju۳ntiy, jiryatiy jadchintyi Nacáyibe vicha۳da
satanuvu۳dodani ۳ Juánbay riva. Má۳tubay denu,
jadchintyi Má۳tubay vicha۳da
Jesús jtyu۳yadanchiy Matatíyasibe denu,
(Matévu 3.13-17; Márcu 1.9-11) jadchintyi Matatíyasibe vicha۳da
21-22ॸRiityu۳myu۳yadanumatiy nijya۳nvay, Saméñubay denu,
si ۳tyu۳yada ji ۳ta Jesús varintyidye. jadchintyi Saméñubay vicha۳da
Rivasidye ji ۳ta sajoráyadanumatiy, Jusíbe denu,
rasetejada jarichu variy, saju۳u۳jeyada ji ۳ta jadchintyi Jusíbe vicha۳da Judábay
Ju۳denu Jnutu, nu۳tyu ja۳rityude denu,
saju۳u۳jeyada variy sivaju۳. Rara۳yada jadchintyi Judábay vicha۳da
niquejada jarichuvimusiy variy simuntiy: Juanánbay denu,
“Jiiñi ۳day radyenu jaryi ravya۳tasi ۳, jadchintyi Juanánbay vicha۳da
jaryi ri ۳chana۳tya variy ji.” Résabay denu,
jadchintyi Résabay vicha۳ĀґΎфΎ¡‫ڏ‬
Jesucrístu munatyavay bénubay denu,
(Matévu 1.1-17) jadchintyi Sorobabénubay vicha۳da
23ॸSajo۳ta۳danumatiy jvaayada Jesúsra Sadatyérubay denu,
mityamusiy ju۳dejada, jdiva۳jnuvay jadchintyi Sadatyérubay vicha۳da
mi ۳sanicha۳da jarye risa۳ju۳, savicha۳da Nérubay denu,
mumuri ۳ vu۳yaju۳y nijya۳ti ۳ jta variy. jadchintyi Nérubay vicha۳da
Savicha۳da Jusíbe denu nta, Jusíbe ji ۳ta Mérquibe denu,
vicha۳da Edíbe jadchá۳. 24-38ॸEdíbe ji ۳ta jadchintyi Mérquibe vicha۳da Adíbe
vicha۳da Matátubay denu, denu,

*॰3.17 Su۳tarya rasiy yimu tuva۳chuvajyu۳, raqui ۳suy ji ۳ta su۳tay rijyu۳ jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳y
simu.
109

jadchintyi Adíbe vicha۳da Cusámibe jadchintyi Sarumú۳bay vicha۳da

denu, Na۳sú۳bay denu,
jadchintyi Cusámibe vicha۳da jadchintyi Na۳sú۳bay vicha۳da
Erumadámubay denu, Amyinadábebe denu,
jadchintyi Erumadámubay vicha۳da jadchintyi Amyinadábebe vicha۳da
Éribe denu, Ará۳bay denu,
jadchintyi Éribe vicha۳da Josuvébay jadchintyi Ará۳bay vicha۳da Esrúmibe
denu, denu,
jadchintyi Josuvébay vicha۳da jadchintyi Esrúmibe vicha۳da
Edyasárubay denu, Várvisibe denu,
jadchintyi Edyasárubay vicha۳da jadchintyi Várvisibe vicha۳da
Jurí ۳bay denu, Judábay denu,
jadchintyi Jurí ۳bay vicha۳da jadchintyi Judábay vicha۳da
Matátubay denu, Jacóbubay denu,
jadchintyi Matátubay vicha۳da jadchintyi Jacóbubay vicha۳da
Devyíbe denu, Isácubay denu,
jadchintyi Devyíbe vicha۳da jadchintyi Isácubay vicha۳da
Simeyú۳bay denu, Avurá۳bay denu,
jadchintyi Simeyú۳bay vicha۳da jadchintyi Avurá۳bay vicha۳da
Judábay denu, Tarébay denu,
jadchintyi Judábay vicha۳da Jusíbe jadchintyi Tarébay vicha۳da
denu, Nacórubay denu,
jadchintyi Jusíbe vicha۳da jadchintyi Nacórubay vicha۳da
Junámbay denu, Sírubay denu,
jadchintyi Junámbay vicha۳da jadchintyi Sírubay vicha۳da Racá۳bay
Edyaquí ۳bay denu, denu,
jadchintyi Edyaquí ۳bay vicha۳da jadchintyi Racá۳bay vicha۳da
Medéyabay denu, Pedyébay denu,
jadchintyi Medéyabay vicha۳da jadchintyi Pedyébay vicha۳da
Mayinánbay denu, Ebérubay denu,
jadchintyi Mayinánbay vicha۳da jadchintyi Ebérubay vicha۳da
Matátubay denu, Sádabay denu,
jadchintyi Matátubay vicha۳da jadchintyi Sádabay vicha۳da
Natá۳bay denu, Cayiná۳bay denu,
jadchintyi Natá۳bay vicha۳da Davyíbe jadchintyi Cayiná۳bay vicha۳da
denu, Aruvasá۳bay denu,
jadchintyi Davyíbe vicha۳da Isayíbe jadchintyi Aruvasá۳bay vicha۳da
denu, Sémyibay denu,
jadchintyi Isayíbe vicha۳da jadchintyi Sémyibay vicha۳da
Jobénubay denu, Nuvébay denu,
jadchintyi Jobénubay vicha۳da jadchintyi Nuvébay vicha۳da
Boósibe denu, Damécubay denu,
jadchintyi Boósibe vicha۳da jadchintyi Damécubay vicha۳da
Sarumú۳bay denu, Matúsabay denu,
ġәËѸɗֆॷ3ٍॷ4
jadchintyi Matúsabay vicha۳da
Enócubay denu,
jadchintyi Enócubay vicha۳da
Jarébay denu,
jadchintyi Jarébay vicha۳da
Marurábay denu,
jadchintyi Marurábay vicha۳da
Cayiná۳bay denu,
jadchintyi Cayiná۳bay vicha۳da
Jenósibe denu,
jadchintyi Jenósibe vicha۳da
Sétubay denu,
jadchintyi Sétubay vicha۳da Ará۳bay
denu,
Ará۳bay ji ۳ta vicha۳da Ju۳denu denu
su۳ndayadamusiy ti ۳ta۳ju۳.
Bayantu nutyityu۳
juuchanuru۳yadani ۳ Jesús
(Matévu 4.1-11; Márcu 1.12-13)
4
1ॸJesús ji ۳ta ta۳rya۳da Jurdá۳ja۳musiy.
Savicha۳da mu۳chanichi ۳ Ju۳denu
Jnututa variy. Sayatanumaya۳jada
Ju۳denu Jnutu tajityomu variñi ۳.
2ॸDaryaju۳yu vu۳yaju۳y rundasa۳ra۳ju۳ sani
juuchanityaniryu۳yada bayantu nutyityu۳
variy jasiñi ۳. Ne si ۳¡ֆľĀԮфɗфֆӕ͑Ā‫ڏ‬
mimyu tara, mitya. Rito۳jadanumatiy
variryunda sajachi ۳jada ji ۳ta variy.
3ॸSu۳teda bayantu nutyityu۳ variy siva
Jesús: “Jiñi ۳chatiy si ۳tenu Ju۳denu denu,
ya۳jtay siva jiñu ravichu۳, sa۳tidye ti ۳tuy
pa۳ju۳.”
4ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variñi ۳:
“Ne, nu۳charanuma Ju۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu daryaju۳ darya: Ne sa۳jnu۳chara
nijya۳mi ۳ vinu pa۳ta.”
5ॸSa۳sumityadeda ji ۳ta bayantu nutyityu۳
variñi ۳, sadityadoda mityamusiy variy
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay mucadini ۳,
rasu۳tyeryasa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. 6ॸSu۳teda variy
siva Jesús: “Raryi sa۳y jiirya jirya
nijya۳nvay mucadijuu, ti ۳ta۳ju۳ rádá jarye
risa۳ju۳, ya۳tidye nusu۳y ránchá ti ۳ta۳ju۳ riy
nijya۳nvay, jiryatiy ri ۳mutya۳jada
110
daryaju۳ra. Ramuni ۳ raryiche۳ñi ۳ saju۳tiy
raryisa۳ryu۳rya. 7ॸJiryityi jadasiñu rañijyu۳
ji, jiiberya raryicha variy ti ۳ta۳ju۳.”
8ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variñi ۳:
“Nu۳chara day,
Vurya۳jadasiñu ji ۳ta Vu۳ntyityu۳
Vuryi ۳ndenunijyu۳ vu۳y, vinu
sanijyu۳ ni ۳day vurya۳jachipiya۳sara
ti ۳ta۳ju۳.”
9-11ॸSapu۳cheda ji ۳ta bayantu nutyityu۳
Jerusarí ۳muju۳ variñi ۳, saranityani͖ӕԮľ‫ڏ‬
jada Ju۳denu rorivyu۳ rodejcha variñi ۳,
su۳teda variy siva:
“Jiñi ۳chatiy si ۳tenu Ju۳denu denu,
ya۳jatyate jiyusiy jicyu۳, nu۳charanuma
daryaju۳ darya:
Sa۳jpa۳ Ju۳denu riy yipa۳vay rirya۳tidye
jnu۳tya samiy ji, rirya۳jiryesumiy
jijyomututa ji, jiiñuma jpatyara
jiñumutu saniy ravichu۳.”
12ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variñi ۳:
“Jtachara day: Ne ya۳jantya mitya
simu yintyityu۳ Ju۳denu.”
13ॸSa۳ntyamu۳yadanumatiy bayantu
nutyityu۳ va۳cha vicha۳data saniy Jesús,
satocheda variy tarundamuju۳ jasiñi ۳.
Jesús jo۳ta۳da jvaayada Cadidéyamu
(Matévu 4.12-17; Márcu 1.14-15)
14ॸSata۳rya۳da ji ۳ta Jesús, Ju۳denu Jnutu
vanu۳yadata Cadidéyamuju۳. Rara۳yada
ji ۳ta sa۳ticheyada variy rityuunu
vichavamyuju۳ ti ۳ta۳ju۳. 15ॸґĀҡֆ͑ӕ͑ӕԮľ‫ڏ‬
jada ji ۳ta riintye۳ryanijyomuyu, jasityi
riichana۳tya۳da nijya۳nvajyuuni ۳.
Jesús jto۳jada jañú۳ñu Nasaryému
(Matévu 13.53-58; Márcu 6.1-6)
16ॸSu۳deda ji ۳ta variy Nasaryémuju۳,
saja۳vyejyomuju۳. Jiituyada rundamu
sajañuvejada Judíyuveda
ju۳tye۳ryanijyovimu, jiryatiy saju۳tya۳da
raniy. Sanubesubeda variy catera
niquetta۳daju۳. 17ॸRiche۳yada ji ۳ta
caterapadye variñi ۳ Jesús, Isayíyasibe
111
nu۳rya, jiryatiy Ju۳denu niquejada
nu۳chara riva. Samuttatityiyadara
caterapadye, sasaryejada varirya
Ju۳denu niquejada nu۳chara jasityi
su۳teda:
18-19 “Ju۳denu Jnutu riva, jiryatiy
sabayada daryaju۳ ray, ra۳tidye
tu۳chusara jantyuyadavavyara
samitu۳choda. Su۳pa۳jada ji ۳ta
tanuvu۳nusavamyu ray, ra۳tidye
tu۳chu richipyatedaju۳ yivara;
ni ۳sipyuryivyedamuntiy
ru۳nu۳yadaju۳, sabonichavamyuntiy
jantyutya۳daju۳, ra۳tidye tu۳chu
ti ۳ta۳ju۳ra: Rito۳ma۳ Vu۳ntyityu۳ nijya۳,
varityi sa۳jnu۳y samiy vu۳ñe۳cho۳.”
20ॸSatamutyadedanumatirya
caterapadye, sata۳ryatadeda ji ۳ta
jmu۳tyi ۳muju۳ntirya, sama۳sa۳da ji ۳ta variy.
Mitya ru۳nu۳choda ju۳tye۳ryanijyovimu
vichavay variñi ۳. 21ॸSajo۳ta۳da jteda variy
ruuva: “Diye rundani ۳ rito۳ jirya
niquejada nu۳chara jiryedyiya.”
22ॸRiñiquenu۳yada ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ variy
samirya sanijyu۳, rityi ۳tta۳da varirya
saniquejada, jiryatiy jaryi samirya
saniquejada daryaju۳. Ru۳teda variy:
“¿Neviy ni ۳ Jusíy denu day?”
23ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Jirya۳jtay dyetya riva, daryatiy
ru۳tachara nijya۳nvadyecyu۳: ¡Ya۳mi ۳saniy
ji, ju۳danu۳! Daryatiy nu۳tyuva۳chusara
yivaachara Capernavú۳mu, ya۳jvaatye
darya jiyu, jimyucadimuntidyecyu۳.”
24ॸSu۳teda variy: “Ri ۳tatye jiryiva: Ne
ridyiryeru۳y samucadimu Ju۳denuju۳
tu۳chu۳yu.ॹ* 25ॸSi ۳tenu ri ۳tay jiryiva:
Rivyichanu۳yada rajuu bacheno۳damiy
Irayénuveda tevay, Edíyasiy rundamu.
Variryundamu samutadoda Ju۳denura
jarichu ru۳murajisiy, mumunijya۳miy
sa۳ra۳ju۳, ti ۳quinijyate jarimyuni ۳
*॰4.24 Daryatiy ne rityuva۳churu۳yada ta۳riy rimyunatyavay simu Ju۳denu, daryantimyu۳ ne
rityuva۳churu۳yada nijya۳nvay simu Jesús.
ġәËѸɗֆॷ4
ranchaju۳ntiy. Ravicha۳da ji ۳ta jachi ۳nu
rivasiy ti ۳ta۳ju۳ mucadiva. 26ॸNe su۳pa۳jada
Ju۳denu variñi ۳ Edíyasiy nadimuju۳
Irayénuveda tenu۳y bacheno۳da. Su۳pa۳jada
ji ۳ta taji vichanu۳y bacheno۳damuju۳ni ۳,
jiryatiy Saréptamu vichanu۳ñada, Sitú۳
mucadimu. 27ॸRivyichanu۳yada rajuu
vatajo۳ju۳vye Irayénuveda tevay
Edisévubay rundamu, jiryatiy Ju۳denuju۳
tu۳chu۳ni ۳. Ne sapu۳yada Ju۳denu variñi ۳
rityenu, mitya, vinu Na۳má۳bay, jiryatiy
savicha۳da ma۳y Síriyamusi ۳.”
28ॸRityuva۳chodanumatiy
ju۳tye۳ryanijyovimu vichavarya jiryatiy
saniquejada Jesús darya, riñique۳tta۳da
ji ۳ta varirya. 29ॸRiñubesubedanumatiy,
ribetya۳da ji ۳ta vicha۳damusiñi ۳ Jesús.
Riyata۳da variy jadchiy
nubañuco۳muju۳ni ۳, musiquisumancha
daryaju۳ra rivyicha۳da. Riñi jteda ya۳jatya
musiy ramiryamusiñi ۳, nubañuco۳vimu.
30ॸJasidye ji ۳ta saramiryi ۳tityiyada
riquebyivantiy, puryityeni ۳, saya۳da
variy.
Ti ۳qui vanubay nchiy jiryatiy
bayantu jamirya vichara siva
(Márcu 1.21-28)
31ॸSu۳musa۳da ji ۳ta jadchiy
Capernavú۳muju۳, jiryatiy Cadidéyamura.
Sadatyanunu۳yada jiituyada rundamu
jasiryi. 32ॸRityi ۳tta۳da ji ۳ҡԮфɗֆѸĀҡֆĀΎ‫ڏ‬
danchiy, jiryatiy saniquejada daryaju۳
jidyirya datya۳data.
33-34ॸSavicha۳da nu۳ vanubay
riintye۳ryanijyovimu, bayantu jamirya
vichara vichanu۳yada siva.
Sasa۳ñeya۳jadamu jiñiquejada variy:
“¡Jaa! ¿Ta۳ra jivya۳ta nu۳dyisa۳, Jesús
Nasaryémusi ۳, ta۳ra? ¿Yidesivyi
nu۳ñi ۳vacha۳dana۳cho۳? Radyetyama۳ ji,
chi ۳ra ji. Jiiñi ۳day Ju۳denu jiintyasi ۳.”
ġәËѸɗֆॷ4ٍॷ5
35ॸSaniquejada ji ۳ta Jesús jamiryamu
variy siva:
“Ya۳ndasa, ya۳sipyatay sivasiy.”
Sajatya۳danumatiy bayantu
riquebyimuni ۳, ѸѸɗЙֆҡľĀѸ̲ɗфֆ‫ڏ‬
musiy variy sivasiy. 36ॸRityi ۳tta۳da
nijya۳nvay varirya, ru۳tañu۳yada variy
yiva: “¿Nu۳tyura niquejada jirya,
nu۳tyura? jiryatiy sadirya datya۳data,
savanu۳yadata jarye yipa۳ sivasiryi
bayantuveda va۳cha vichavay. ¿Nu۳tyu
rityuva۳chute variy simunticyu۳, nu۳tyu?”
37ॸRaramityityiyada ji ۳ta sa۳ticheyada
Jesús rivyicha۳divaju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Jesús mi ۳sadeda nada
Pyítrubay desedabay
(Matévu 8.14-15; Márcu 1.29-31)
38ॸSaradesubeda ji ۳ta Jesús, ѸѸɗЙֆ‫ڏ‬
teda variy ju۳tye۳ryanijyovimusiy,
sajañuvejada Siimyó۳bay rorivyimu
variy. Siimyó۳bay desedabay ji ۳ta
saduyada jaryi variy. Riyasanta۳da
variy nadaju۳ni ۳ Jesús. 39ॸSaraniñuvejada
ji ۳ta nanutuunu, sanique۳tya۳da varirya
nanusaduyada, raparu۳yada variy
nadiva. Nanunubesubeda varicha۳ra۳ju۳,
nanupotyadeda variy jasiryi
Jesúsveda.
Jesús mi ۳sadeda riy jdiva۳jnuvajyuu
(Matévu 8.16-17; Márcu 1.32-34)
40ॸSapuryeyadanumatiy jiñi ۳, ruuti ۳ta۳da
nijya۳nvay Jesúsmu riy jdiva۳jnuvay,
jaryedo jdiva۳jadatavay.
Saja۳tyo۳tityiyada jijyomututa variy
riñiy, sami ۳sadeda ti ۳ta۳ju۳ variryi.
41ॸBayantuveda jarye sipyateda
rajuuvasiy variy, riche۳ñe۳ya۳nu۳yada
bayantuveda variy:
“Jiiñi ۳ ji ۳ta si ۳tenu Ju۳denu denu.”
Sanique۳tya۳da ji ۳ta variryi, su۳bayada
rirya۳jisirya niquejada, jiryatiy
ridyetya۳da daryaju۳ sani ۳cha Ju۳denu
jaryeti ۳.
112
Jesús datyanunumaya۳jada vicha۳diva
(Márcu 1.35-39)
42ॸRa۳sacha۳danumatiy, saya۳da Jesús
variy jadchiy yasiquita tajityomuju۳.
Rivya۳tanu۳yada nijya۳nvay variy sana۳cho۳,
richeryedanumatiñi ۳, riñi tutaniya۳ru۳yada
variy jasiñi ۳, sañuma tochiryi. 43ॸSu۳teda
variy ruuva:
“Ra۳ma۳ tu۳chunuvera samitu۳choda
Ju۳denu nusu۳yadanchiy taji vicha۳damu,
jiryatiy ráju۳ jpa۳si ۳ ray.”
44ॸSatu۳chunumaya۳jada variy Judéya
ja۳nvay ju۳tye۳ryanijyovara.
Riicyadoda jaryi ti ۳ttasara
(Matévu 4.18-22; Márcu 1.16-20)
5
1ॸRivyiñutyaja۳jada nijya۳nvay variy
rivani ۳, rirya۳tidye tuva۳chu simusirya
Ju۳denu niquejada. Saradeda Jesús variy
Jenesaryé jmityo۳jiniy. 2ॸSadiyada riva
dajnuju۳y cartye jasiy, munañijyu۳
tiichara. Rirya۳subeda riicyanuvay
ravimusiy jicyartye, richuuta۳da varirya
ja۳mu riicya. 3ॸSu۳musa۳da Jesús ravimuju۳
tajnuqui cartye, jiryatiy ravicha۳da
Siimyó۳bay cartye. Su۳teda variy siva
Siimyó۳bay: “Ya۳siityaniy taraqui
rajachena۳cho۳ju۳ra.” Sama۳sa۳danumatiy
ravimu cartye, jadchiñuma sadatyadoda
riy nijya۳nvay varintyi.
4ॸSaniquemu۳yadanumatiy ruuva, su۳teda
ji ۳ta variy Siimyó۳bavya: “Ya۳siityaniy
taraqui nicha۳rijya۳muju۳. Jirya۳jmu۳ryara
ja۳mu riicya jiyu, vinu taraqui ju۳redaju۳.”
5ॸSu۳mutya۳jada Siimyó۳bay variñi ۳:
“Ya۳jnu۳y Maestru, ti ۳ta۳ju۳ nuporaca۳ nu۳ñi
jantyana۳ya۳jasiy riicyadoda, ne
nu۳dyiryiryu۳y nta ti ۳. Yitedamuju۳numa
nu۳ña۳jmu۳rya darya ja۳mu riicya day.”
6ॸRijetya۳danumatirya ja۳mu riicyantiy,
rureda ji ۳ta variy rajuuni ۳ quiva۳, rani
rotyeryu۳yadanuma riicya variy sáju۳
quiva۳. 7ॸRiñuvatyaja۳jada variryi ratarya
jnuvimu riicyanuvay, ru۳mu۳tyi ۳savajyu۳.
113
Ruuti ۳jadanumatiy ruumu,
rimyu۳chadeda varirya dajnuju۳y cartye
quiva۳ta, riñi jaryu۳yadanuma variy sáju۳
day. 8ॸSu۳nu۳yadanumatiy Siimyó۳
Pyítrubay ti ۳ta۳ju۳ra quiva۳ ju۳reda,
sa۳dasidyoda sana۳cho۳ju۳ Jesús variyu,
su۳teda variy siva: “Ya۳jiintye
ratyuunusiy, Nutyityu۳, tapi ravyitya
yinu۳y vanu juuchati ۳.” 9ॸSati ۳tta۳da ji ۳ta
Pyítrubay, ti ۳ta۳ju۳ yisa۳ vichavatyara
quiva۳viñusuma ju۳richa۳da. 10ॸDaryaday
nanuti ۳tta۳da Santiyácubajyu۳ֆˇӕ͑¡‫ڏ‬
tyantirya, jiryatiy Sebedévubay
denuju۳beñada. Nanuvichanu۳yada
Siimyó۳bay jmu۳tyi ۳ju۳y. Su۳teda ji ۳ta Jesús
variy siva Siimyó۳bay: “Ne ya۳jnutay,
diyemusiy ji ۳ta ya۳ca۳na۳y rimu
tuva۳chodaju۳ riy nijya۳nvay.”
11ॸRiyata۳danumatirya jicyartye
munañijyu۳, rityochiya۳jada variy jasiy
ti ۳ta۳ju۳ra, richiityari ۳jada variy jadchiñi ۳
Jesús.
Jesús mi ۳sadedani ۳ vatajo۳ju۳ñubay
(Matévu 8.1-4; Márcu 1.40-45)
12ॸSavicha۳danumatiy Jesús
tavicha۳damu variy, siti ۳jada ji ۳ta nu۳
vanubay vatajo۳ju۳ñu simu. ґĀɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy siva Jesús, sara۳yada ji ۳ta jimyo۳ta
satuunu, sayasanta۳da variñi ۳: “Nutyityu۳,
jivya۳tatiy, ya۳pu۳y rivasirya vatajo۳.”
13ॸSaratya۳da ji ۳ta Jesúsra jijyase variy
sana۳cho۳ju۳, “Jo,” saja۳tyo۳jada variy saniy.
Su۳teda ji ۳ta variy siva: “Ravya۳tantye,
sami ۳numa ye۳cha.” Varicha۳ra۳ju۳ rabayada
vatajo۳ sivasiy. 14ॸSu۳bayada ji ۳ta sa۳jisirya
tu۳choda ti ۳va. “Ya۳numa ji ۳ta jiya, ya۳tidye
dityanunuve caserdóte ji. Jiryatiy
rapu۳chama۳ daryaju۳ jivyatajo۳ yivasiyu,
ne ti ۳ ji ۳ta ra۳suvu۳ñu۳day ji. Ramuni ۳
ya۳sa۳dyerya jnutatyasara Ju۳denumu day,
jiryatiy Muyusésibe jtedamuju۳ra,
rirya۳tidye datya nijya۳nvay variy ranchiy:
Ne ra۳ja۳tay ji ۳ta jivyatajo۳ ti ۳vaju۳nu۳day.”
15ॸRara۳yada jaryivya۳ju۳ variy sa۳ticheyada,
ġәËѸɗֆॷ5
ripyana۳ryi ۳jada nijya۳mi ۳juu saniy variy,
rirya۳tidye tuva۳chura saniquejada,
rirya۳tidye mi ۳sa yidiva۳jadamusintyi.
16ॸNi ۳day numutañu۳yada nijya۳nvayjisiy
tajityomuju۳, sa۳tidye tu۳chu sisa۳ Ju۳denu
rumu.
Jesús mi ۳sadedani ۳ ju۳richi ۳ni ۳bay
(Matévu 9.1-8; Márcu 2.1-12)
17ॸRarundamu ji ۳ta, ѸĀҡֆĀΎĀ͑ӕ̲‫ڏ‬
tirya Ju۳denu niquejada,
rimya۳sanuvejada Varyisévuvedabay,
Ju۳denu niquejada datyanuvabe jarye
ruusa۳ju۳ satuunu. Riñi jti ۳jada rajuu
vicha۳damusiy, Cadidéyamusiy, Judéֆ‫ڏ‬
musiy jarye, Jerusarí ۳musiy jarye ti ۳ta۳ju۳.
Ravicha۳da ji ۳ta Ju۳denu datya۳da simu
Jesús variy jdiva۳jnuvay mi ۳sadedaju۳.
18ॸRu۳tutityiyada ji ۳ta vadubeñi ۳
ju۳richi ۳ni ۳bay. Riñi jteda ya۳jto۳ta
ma۳yancha Jesúsmu ni ۳. 19ॸJiryatimyu۳ ne
ridyiyada riva jajyo, ne tesiy riryijechuni ۳
jdiva۳jni ۳, jaryi nijya۳mi ۳juu vicha۳da
rorijyu۳mu daryaju۳, rirya۳subeda ji ۳ta
variy roriy nupadanchaju۳, rimyutta۳dara
panu۳chadi variy sa۳jisiy, rirya۳tidye
jmusaniy jadchiñi ۳, nijya۳nvay cabyimuju۳,
Jesústuunuju۳. 20ॸSu۳nu۳yadanumatiy Jesús
riñe۳cho۳, jiryatiy rijechipityaja۳jada si ۳tenu
mi ۳sanirya daryaju۳ni ۳, su۳teda ji ۳ta siva
jdiva۳jni ۳: “Jijyuuchuveda ra۳ramiy mitya
yiva, jaamyicyu.”
21ॸRijyo۳ta۳da ji ۳ta jtaja۳doda Ju۳denu
niquejada datyanuvabe VaryiséԮӕԮľĀ‫ڏ‬
batyayu: “¿Chi ۳ra jiñu, chi ۳? jiryatiy
sa۳vityiye۳ñi ۳ Ju۳denu. ¿Chi ۳ ramityanichara
mityara juuchuveda, chi ۳? Vinu Ju۳denu
ramityanichara mityara.”
22ॸSadatya۳danumatiy Jesúsra
rijechipiya۳jada, su۳mutya۳jada ji ۳ta
variryi: “¿Nu۳tyuraju۳ra jiryitaja۳nu
jiryejechimyuyu, nu۳tyuraju۳? 23ॸ¿Miryara
jaryi datyasara, mirya? ra۳tiy jtay:
Jijyuuchuveda ra۳ramiy mitya jijyu۳,
varimyata ra۳jtay: Ya۳nubesumiy,
ġәËѸɗֆॷ5
ya۳rupichiy variy. 24ॸJirya۳tidye jnu۳yasiy
sa۳vidye ramityaniy Nijya۳mi ۳denu sivara
jijyuuchuveda jirya mucadimu,” su۳teda
variy siva vanu ju۳richi ۳ni ۳: “Ri ۳tay yiva:
Ya۳nubesumiy, ya۳nchura jime۳ya,
ya۳numa jiya jiryorimyuju۳ day.”
25ॸSaradesubeda ji ۳ta varicha۳ra۳ju۳ ridyiya,
sanchucheda varirya jityiryo۳jo, saya۳da
ji ۳ta jiryorimyuju۳, si ۳chana۳tyachedani ۳
Ju۳denu variy. 26ॸRityi ۳tta۳da jaryi variy,
riichana۳tya۳da variñi ۳ Ju۳denu, jiryatiy
ru۳nteda jaryi daryaju۳, ru۳teda ji ۳ta yiva:
“¡Vu۳dyimya۳te riva ti ۳ttasarate diye!”
Jesús natuyadani ۳ Devyíbe
(Matévu 9.9-13; Márcu 2.13-17)
27ॸRivasiñuma ji ۳ta sasipyateda Jesús,
su۳nu۳chunuvejadani ۳ criquiy jmutya۳nu,
Devyíy jtyati ۳bay. Su۳mutya۳nu۳yadara
criquiy ja۳mu nutyityu۳ju۳. Sama۳sa۳da
Devyíbe criquiy jmutya۳jomu. Su۳teda ji ۳ta
Jesús variy siva: “Ya۳siityari ۳sara ray.”
28ॸSatocheda Devyíbe ti ۳ta۳ju۳ra jiberya,
sanubeseda ji ۳ta variy, sasiityari ۳jada
variñi ۳ Jesús.
29ॸSivaayada ji ۳ta Devyíberya ja۳mu
vichtya Jesúsju۳ jiryorimyu, nijya۳nvay
jbyedaju۳. Jasiy rivyicha۳da variy rajuu
criquiy jmutya۳vay sisa۳ jivyichtyamu,
tavay nijya۳nvay jarye. 30ॸRicyucuye۳yada
ji ۳ta Varyisévuvedabay,ॹ* jicyatera
nu۳vyevyedabatya riñijyu۳ Jesúsjsa۳
datyavavyedabay. Ru۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “¿Ta۳raju۳ jiryi ۳myi ruusa۳, ta۳raju۳?
jirya۳tu variy ruusa۳ criquiy
jmutya۳vantyi. ¿Ne jiryi ۳nu۳ֆʮӕӕËȍҡԮ‫ڏ‬
dyeryi?” 31ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús riy:
“Jiryatimyu۳ ne jdiva۳jnuvadyeryi, ne
rivya۳tani ۳ ju۳danu۳nu۳day; jiryatiy
jdiva۳jnuvadyeryi, riñi ۳ ji ۳ta va۳ta dañi ۳.
*॰5.30 Varyisévuveda vichanu۳yada Ju۳denumu tuva۳chuvay, jiryatiy jaryi jaryuvu۳vye
ruuvaaryu۳yadamu ti ۳ta۳ju۳ daryatiy sanu۳yada Muyusésibe Ju۳denu jtedamu, ratarya datyadoda
jarye risa۳ju۳ntiy, jiryatiy nijya۳nvay jachipiya۳jadamusirya. **॰5.39 Jirya niquejadata
sadityadoda Jesús: Ne vana۳y vu۳chiityari ۳ samiñi ۳, netimyu۳ ne vu۳tyi ۳tuy munatya vadi nijya۳mi ۳ju۳
simusiy.
114
32ॸNe ri ۳niy samirya vichavay
natuyadana۳cho۳ day, juuchatavay
natuyadana۳cho۳ ji ۳ta ri ۳nidye, rirya۳tidye
paru۳y riva taji jachipiya۳jada variy.”
Ruutaja۳dodani ۳ Jesús
jmyichara jnura۳danchiy
(Matévu 9.14-17; Márcu 2.18-22)
33ॸRu۳teda ji ۳ta tavay variy siva Jesús:
“Juánjsa۳ datyavay ji ۳ta jnurasara
japichirya jmyichara, rityu۳chu sisa۳
Ju۳denu variy, daryani ۳ ruuvaay
Varyisévuvedajsa۳ datyavantyi. Yisa۳
datyavay ji ۳tamu۳y ne datyara jmyichara
jnura۳da day; richiityari ۳ jibyeda varidye,
rirya۳tu variy risa۳ju۳ntiy.” 34ॸSu۳teda Jesús
variy ruuva: “¿Vurya۳ni ۳Ԯɗֆʮ͑ӕфѸӕҡ‫ڏ‬
niryi musuchavay ja۳mu۳yada rundamu,
netimyu۳ ne sani jiintye ja۳mu۳ñu
ruusa۳sidyidye? 35ॸRa۳jti ۳ rarunda varityi
rirya۳so۳vay riquebyimusiñi ۳ vadi ja۳mu۳ñu,
variryundamu ji ۳ta rirya۳ndara
jmyichara.”
36ॸSatu۳choda variy ruuvara niquejada
dityanusara: “Ne vu۳cheta sujay
vadijatye, ta۳rijepyo curuchuta۳ju۳.
Vu۳ryityi vicha darya, vu۳ryicheta varirya
vu۳chujay vadijay, dantyamu۳y ne
ra۳ma۳cho۳ samirya ta۳rijepyo ramusiy.
37ॸDantyamu۳y ne vu۳bey bínuja۳ vadija۳
ravimu ta۳rijevyu۳po; vu۳betyi ravimura
vadija۳, ra۳bucha varirya ta۳rijevyu۳po,
rumichaja۳ ra۳cha variy, ra۳pa۳chitye variy
sajavyu۳ risa۳ju۳ntiy. 38ॸVu۳ryibe dyetya
vadijavyu۳vimura bínuja۳ vadija۳.
39ॸDaryantyamu۳y ne vurya۳turu۳rya
saboja۳, vurya۳tunumatirya casiya۳,
vuryi ۳tay ji ۳ta variy: Casiya۳ ji ۳ta jaryi
samiryava۳ju۳.” Daryani ۳ su۳mutya۳jada
Jesús variryi.ॹ**
115
Jesúsjsa۳ datyavavyedabay
rotyatityiyadara jaruusibyi
jiituyada rundamu
(Matévu 12.1-8; Márcu 2.23-28)
6
1ॸJiituyada rundamu ji ۳ta,
saramiryi ۳jadanumatiy Jesús
racabyimu jaruusiñi ۳, riryotyatityiyada
sisa۳ datyavavyedabay varirya rabi.
Riibyeda varirya rasiy, jiryatiy
rirya۳sutya jijyomura. 2ॸRu۳teda Varyisé
vuvedabay tevay variy siva: “¿Ta۳ju۳ra
jiryivaarya jiryatiy ju۳bachara
Judíyuvedaju۳ jiituyada rundamu
jvaayadaju۳ra, ta۳ju۳?” 3ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesús riy: “¿Ne jiryeñiquettara catera
padye didye, nu۳tyura sivaayada
Davyíbe sajachi ۳jadanumatiy, nu۳tyura?
yisa۳ vichavatya. 4ॸVarityi sajayada
Ju۳denu rorivyimu, sireda ji ۳ta varirya pa۳,
jiryatiy ribeñu۳yada Ju۳denu jiyadaju۳ra,
si ۳byeda varirya. Sasa۳yada ji ۳ta yisa۳
vichavay ratentiy, jiryatiy ju۳bachara
rani ۳chanu۳yada riibyedajisiy daryaju۳ra,
tapi vinu caserdótevyeda jbyedaju۳
rani ۳chanu۳yada day, jiryatiy Ju۳denu
nijyu۳ jnutatyasara darya.” 5ॸSu۳teda Jesús
variy ruuva: “Nijya۳mi ۳denu ji ۳ta jiituyada
runda ja۳mi ۳ day.”
Vanu jomutu susa۳ñubay nchiy
(Matévu 12.9-14; Márcu 3.1-6)
6ॸRatarya jiituyada rundamu ji ۳ta,
sajayadanumatiy Jesús
ju۳tye۳ryanijyovimu jidyetyadodaju۳,
savicha۳da nu۳ vanubay jasiy,
nutyityuday jomutu susa۳ñu.
7ॸRu۳nu۳choda ji ۳ta Ju۳denu niquejada
datyanuvabe, Varyisévuvedabatyani ۳
Jesús, sa۳vidye mi ۳saniy jiituyada
rundamuni ۳, rirya۳tidye tu۳chuta variy
darya jvaayadivani ۳. 8ॸSadatya۳da ji ۳ta
varirya rijechipiya۳jada, su۳teda variy
siva jomutu susa۳ñu: “Ya۳nubesumiy,
ya۳raniy rajache.” Saradesubeda ji ۳ta
ġәËѸɗֆॷ6
variy. 9ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva:
“Ritaja۳nu jirye, ¿Samiryavidye vu۳ryi
jvaarya samirya jvaayada jiituyada
rundamu, varimyata vu۳ryi jvaay
dyetyara javatya۳da? ¿Vu۳ryivyidye
jantyuy siva nijya۳mi ۳, varimyata vu۳ryi
javatyani ۳?” 10ॸSu۳nu۳ya۳jada variy
jamiryamu riñe۳cho۳, su۳teda ji ۳ta siva
jomutu susa۳ñu: “Ya۳ratyara jijyomutu.”
Saratya۳danumatirya jijyase, rú۳dutyeda
sajomutu varicha۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
11ॸRamu۳chadeda ji ۳ta nique۳yada varirya
Varyisévuveda jachiy, rityu۳chudoda
variy jasiyu: “¿Nu۳tyura vurye۳chaniñi ۳
Jesús, nu۳tyura?”
Jesús jaryeta۳da riy vu۳yaju۳y vadube,
danu۳ju۳y rinchaju۳, sansu۳byimijyu۳
(Matévu 10.1-4; Márcu 3.13-19)
12ॸVariryundamu ji ۳ta saya۳da Jesús
musimyuju۳, sa۳tidye tu۳chu sisa۳ Ju۳denu
jasiy, nuporaca۳ satu۳choda jasiy sisa۳.
13ॸRa۳sacha۳danumatiy, sanatuyada
yimuju۳ riy yisa۳ datyavay variy,
sajaryeta۳da riquebyimusiy taraqui
vu۳yaju۳y vadube, danu۳ju۳y rinchaju۳,
sabayada variy yinsu۳byimijyu۳ riy.
14-16ॸSabayadani ۳ Siimyó۳bay, jiryatiy
si ۳tyadoda Pyítruni ۳, jadchintyi sataryi ۳
Antrésibe, jadchintyi Santiyácubay,
Juánbay, Vedípebe, Bartodomévubay,
Matévubay, Tumásabay, Santiyácubay
jarye jiryatiy Ajéñubay denubañi ۳.
Jadchintyi Siimyó۳bay jiryatiy ru۳tachara
jaryi vani ۳ra niquerani ۳, jadchintyi
Judásibe, jiryatiy Santiyácubay
denubadyeñi ۳, jadchintyi Judásiy
Iscaryótibe jiryatiy samityasiiñu۳yadani ۳
Jesús.
Jesús datyadoda riy
rajuuvay nijya۳nvajyuu
(Matévu 4.23-25)
17ॸSu۳musa۳daji ۳ta variy ruusa۳, sarani͖ӕ‫ڏ‬
vejada vapa۳tyomu. Rivyicha۳da ji ۳ta
ġәËѸɗֆॷ6
rajuu sisa۳ datyavay jasiy, tavay
nijya۳nvajyuu jarye, jiryatiy ruuti ۳jada
Jesúsmu, rirya۳tidye tuva۳ËȍӕѸ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu, rirya۳tidye mi ۳sa yidiva۳jadamusiy
varintyi. Riintye۳ryadeda Judéya
ja۳nvabeyu, Jerusarí ۳ ja۳nvabe jarye.
Jadchintyi ja۳mu na۳vajido vichavay,
jiryatiy Tíru tuunu vichavaberyi, Sitú۳
ja۳nvabe jarye ruusa۳ju۳. 18ॸJarupantasavay
ji ۳ta, jiryatiy jamirya vichara bayantu
ruuva, rimyi ۳sa۳da variy. 19ॸRirya۳ntya۳da
ja۳tyo۳jada nijya۳nvajyuu saniy Jesús,
jiryatiy rasipyateda vanu۳yada simusiy,
sami ۳sadeda ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ variryi.
Ratiy samirya ratya۳ju۳ dárya;
ratiy vamiryamuju۳ dárya
(Matévu 5.1-12)
20ॸSu۳nu۳yada ji ۳ta riñe۳cho۳ yisa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
vyedabay, su۳teda variy ruuva:
“Ju۳denu jmu۳tyasavay ji ۳ta jiryeñi ۳cha
jantyuyani ۳miy, jiryatiy jiryejyu۳
ravichasara Ju۳denu nusu۳jyo day.
21 Ju۳denu jmu۳tyasavay ji ۳ta jiryeñi ۳cha
jiryatiy diyedemusiy jachi ۳vay
jirye, jiryatiy jirye۳ËȍѸфЙΎҡֆ‫ڏ‬
dimyi variy. Ju۳denu jmu۳tyasavay
ji ۳ta jiryeñi ۳ËȍʮɗфֆҡɗֆĀɗֆľĀľ‫ڏ‬
musiy jirye۳cha ju۳na۳vye, jiryatiy
jirya۳todiye۳chara rivasintyi.
22 Ju۳denu jmu۳tyasavay ji ۳ta jiryeñi ۳cha,
rirya۳numatiy javittyuy nijya۳nvay
jirye, jiryatiy rirya۳vittyuy
Nijya۳mi ۳denu jiyadasiy jirye,
rirya۳numatiy rrachu variy
jiryentyi, rirya۳numatiy javityiye۳
jiryentyi, rirya۳numatiy jatya
nu۳tyu nicyara۳y ntara jiryi ۳tya
variy risa۳ju۳ntiy.
23 Jirya۳jchana۳yasiy variryundamu,
jirya۳caviñe۳chichesiy
yichana۳yadamu varintyi, ne
jiryi ۳nu۳y, ja۳murasuma ra۳cha
jiryemyurichenusa۳da jarichumu;
daryaday rivyichadeda
116
ta۳rijye۳myiryi Ju۳denuju۳
tu۳chuvabentyi, rivyicha۳da
Ju۳denu jmu۳tyasavay ru۳co۳siy
varintyi.
24ॸJiii, ta۳ju۳na۳te jirye, ta۳ju۳, jiryatiy jaryi
tara tavañuma jirye, jiryi ۳mutya۳mu۳mya۳
daryaju۳ra jiyaru۳rya.
25ॸJiii, ta۳ju۳na۳te jirye, ta۳ju۳, jiryatiy
povyeñumate ti ۳ta۳ju۳ jirye, jirya۳day jachi ۳
tapi rivasintyi.
Jiii, ta۳ju۳na۳te jiryetyodiye۳tye day,
ta۳raju۳, jirya۳day nuvavya۳ rivasintyique
jiryi ۳na۳yadasa۳ra۳ju۳.
26ॸJiii, ta۳ju۳na۳te jirye, ta۳ju۳,
rirya۳numatiy baya۳ nijya۳nvay jiryeñijyu۳,
rirya۳jvatanu variy rata jirye, darya
ni ۳day rivyichadeda ta۳rijye۳myiryi,
jiryatiy ránubesivye Ju۳denuju۳
tu۳chuvabentyiryi.”
Jesús datyadoda: “Vurya۳ntya
va۳tasara riy vu۳myityasimyi”
(Matévu 5.38-48; 7.12)
27ॸ“Ri ۳tatye ji ۳ta jiryiva tuva۳chuvay:
Vurya۳ma۳ va۳tasara riy vu۳myityasimyi;
vurya۳ma۳ vichanichara samiryariy
jiryatiy rirya۳vittyuvyu۳y. 28ॸVurya۳ma۳
jachiñu۳y riyadaju۳ jiryatiy ridyeya۳
vu۳ñijyu۳; vurya۳ma۳ tu۳chu sisa۳ Ju۳denu
riyadaju۳ jiryatiy rirya۳vatya vu۳y.
29ॸVurya۳ma۳ janumitya sana۳cho۳ju۳ra
ratarya ma۳yantiy, ni ۳tiy jvay vu۳me۳yaniy
vu۳jyu۳; ne vurya۳ju۳bay sa۳jisintyirya
vu۳chujantyi ni ۳tiy so۳vay vurya۳jisirya
vu۳cho۳tajay. 30ॸVurya۳ma۳ sa۳y tarani ۳ ni ۳tiy
jachiñu۳y tara vuryiva; ne vurya۳jachiñu۳y
ju۳na۳y sivantirya vu۳beryantiy, jiryatiy
saso۳vay vuryimusirya. 31ॸVurya۳ma۳
vichaniy darya riy tavantyidye, daryatiy
vu۳ryivya۳ta rirya۳vichanintyidyevyu۳y.
32ॸVu۳ryityi va۳ta riy, vinuriy rityi
va۳ta۳da munatya vu۳y, ¿ta۳raju۳ra
rirye۳jchana۳tya nijya۳nvay ramusiy vu۳y,
ta۳raju۳? Juuchatavay jarye va۳tantiryi
rityi va۳ta۳da munatya riy. 33ॸVu۳ryityi
117
vichaniy samiñi ۳, ni ۳tiy vichaniy samiy
munatya vu۳y, ¿ta۳raju۳ra rirye۳jchana۳tya
nijya۳nvay riva vu۳y, ta۳raju۳? Juuchatavay
jarye vichanichara daryantiy. 34ॸVu۳ryityi
sa۳y tarani ۳, vurya۳tidye jmutya۳
tarundamu tara simusintyidye, ¿ta۳raju۳ra
rirye۳jchana۳tya nijya۳nvay riva vu۳y,
ta۳raju۳? Juuchatavay jarye sa۳chara riy
jiryenu juuchatavay tarantidye,
rirya۳tidye jmutya۳ Āфֆҡффӕӕ̲ӕѸɗ‫ڏ‬
ntyidye. 35ॸVurya۳ma۳ va۳tasara riy
vu۳myityasimyi, vurya۳ma۳ vichasara
samirya jachityavay; vurya۳ma۳ sa۳chara
tarani ۳ ti ۳, dañumamu۳y ne vurya۳jmutya۳
tara simusintyidye. Ja۳murasuma ji ۳ta
ra۳cha daryaju۳ vu۳myurichenusa۳da variy,
vurye۳cha variy Jarichumuvichi ۳
dadyeñu; tapi ni ۳vitya sani ۳cha samirya
jachityi ۳ riñijyu۳ jiryatimyu۳ ne
jchana۳tyavaryi, va۳cha jachipiya۳vañijyu۳
jarye. 36ॸVurye۳cha jantyutyavay, daryani ۳
sani ۳cha jantyutyi ۳ Vu۳jye۳ Ju۳denuntidye.”
Jesús datyadoda:
“Ne vurya۳jachipiya۳ taji tu۳chuta۳da ti ۳nijyu۳”
(Matévu 7.1-5)
37ॸ“Ne vurya۳jachipiya۳ taji ti ۳nijyu۳,
dantyamu۳y ne vinu ni ۳ ra۳jachipiya۳ taji
variy vu۳ñijyu۳ntidye. Ne vurya۳tu۳chutani ۳
ti ۳, dantyamu۳y ne sa۳tu۳chuta ti ۳
varintyidyevyu۳y. Vurya۳ramityaniy
mityara ti ۳ juuchuveda; ramityanichara
dyetya ra۳cha۳siy variy vu۳jyu۳ntidye.
38ॸVurya۳ma۳ vichasara sa۳yada
jachityavay, Sa۳sa۳y saranusara varivyu۳y,
samiy mu۳chanichara sa۳sa۳y varivyu۳y,
samiy sana۳sara; muchutyasara, ͑ӕЙĀ‫ڏ‬
quinusara sa۳sa۳y varivyu۳y. Daryatiy
vu۳charanu tavajyu۳ tara, daryaday
rirya۳saranu variy vu۳jyu۳ntidye.”
Sadatyadoda ji ۳ҡˇľѸәѸĀфֆ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
data jasiryi.
39ॸSatu۳choda ji ۳ta variy ruuvara
niquejada datyanusarantiy:
“¿Vana۳vyidye sa۳mutay ni ۳sipyuryiñi ۳
ġәËѸɗֆॷ6
jiryenu ni ۳sipyuryi? ¿Neviy nana۳ju۳u۳y
mityijyijyu۳y vatajomu day? 40ॸNe
rivyichasara sisa۳ datyavay jaryiñuvay
simusiy jidyetyanu۳. Samiy datyanusava
ñumatiy rirye۳cha, rirye۳cha ji ۳ta variy
nu۳tyu jidyetyanu۳.
41ॸ¿Nu۳tyichiy vu۳ryidyi vu۳tyeryi ۳
ni ۳simyu riva radaryudyera, nu۳tyichiy?
netimyu۳ ne vu۳ĀֆľҡֆфԮɗËȍʮɗɗЙӕĀ‫ڏ‬
ryuy vu۳ñi ۳simyu. 42ॸ¿Nu۳tyuramusiy
vurya۳jtay siva vu۳tyeryi ۳, nu۳tyuramusiy?
Pi ۳, ra۳day sipyata jiñi ۳simyusirya
radaryudyera, netimyu۳ ne vu۳dyi
vu۳ñi ۳simyu riva jiipudaryuy didye.
Netimyu۳ ne vuryi ۳tu۳yadamu
vichavavyu۳y, vurya۳sipyata munatya
vu۳ñi ۳simyusirya jiipudaryuy, rivasiy ji ۳ta
vurya۳diy riva vanda, vurya۳tidye sipyata
variy vu۳tyeryi ۳ ni ۳Ѹɗ̲ֆӕѸɗфֆфĀфֆӕ‫ڏ‬
dyentidye.”
Jesús datyadoda:
“Vu۳dyetyara ni ۳nu rajomusiy”
(Matévu 7.17-20; 12.34-35)
43ॸ“Ne rajontay samiñu darya
nicyara۳jyo day, dantyamu۳y ne vana۳y
rajontay nicyara۳ñu samijyontidye.
44ॸVu۳dyetyara ni ۳nu nu۳ñi rajonchiy
daryaju۳. Ne vu۳chora ramuya۳
ju۳bonumusiy, dantyamu۳y ne vu۳cho
cariitunumusirya sámu۳síy. 45ॸDaryaday
vuryivaachara samiy nijya۳mi ۳ra samiy
jvaayadantiy, jiryatiy rajontay vu۳jechiy
samirya jachipiya۳jadamusiy. ՈӕфֆɗԮ‫ڏ‬
chara jamirya vicharara va۳cha jvaayada,
jiryatiy rajontay vu۳jechiy va۳cha
jachipiya۳jadamusiy. Vuryi ۳tosiy ji ۳ta
rasipyatachara niquejada daryaju۳
jiryatiy vu۳beyada vu۳jechimyura.”
Jesús datyadoda nu۳tyura ju۳daryancha
vu۳ryi vichajaya۳sara ti ۳ta۳ju۳
(Matévu 7.24-27)
46ॸ“¿Ta۳raju۳ra jiryi ۳tay Nutyityu۳ ray,
ta۳raju۳? tama۳ jiryeñi tuva۳churu۳y ramu
ġәËѸɗֆॷ6ٍॷ7
rañiquejada. 47ॸRa۳dityanu jirye nu۳tyura
sani ۳cha nijya۳mi ۳ ni ۳tiy ju۳ti ۳ rimu, ni ۳tiy
tuva۳chusara variy ramu rañiquejada,
sasiityesara variy raju۳ntiy. 48ॸNi ۳ni ۳
sani ۳cha nu۳tyu vanu roriiñu. Su۳beda ji ۳ta
nicha۳rijyu۳, sa۳tidye bay surraju۳ra yituvu۳.
Ranijye۳yadanumatiy na۳va, raja۳tya۳jada
ja۳a۳ saroriñiy, ne vana۳ֆфѸɗнӕɗҡֆҡĀľ‫ڏ‬
dara, jiryatiy samiy jvaachara daryaju۳ra.
49ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta ni ۳tiy tuva۳chura rañiquejada,
dantyamu۳y ne sasiityeru۳y variy raju۳,
ni ۳ni ۳ sani ۳cha nu۳tyu vanu roriiñuntiy.
Su۳sitya۳da vattadera jiryorintuvu۳.
Raja۳tya۳jadanumatiy ja۳a۳ raniy roriy,
rajottimyu۳yada ti ۳ta۳ju۳ varirya, Йҡҡфֆɗ‫ڏ‬
tyera.”
Jesús mi ۳sadedani ۳ su۳tarumiy
nutyityu۳bay muchechibe
(Matévu 8.5-13; Juán 4.43-54)
7
1ॸSaniquemu۳yadanumatiy nijya۳nvay
tuva۳chodaju۳ra yiteda, sajañuvejada
Capernavú۳mu variy. 2ॸSavicha۳da ji ۳ta
su۳tarumiy nutyityu۳bay, muchechityi ۳.
Samuchechiy jaryi sava۳tasi ۳ jdiva۳jada
variy, vadiiryo۳numa variñi ۳.
3ॸSatuva۳chodanumatiy sanchiy Jesús,
su۳pa۳jada ji ۳ta simuriy Judíyuveda
rimyityumibe, rirya۳tidye jiyasantani ۳:
“Ye۳jiya, ya۳tidye jantyuñuve siva
su۳tarumiy nutyityu۳ muchechiy.”
4-5ॸRuuto۳jadanumatiy simu Jesús,
riyasantanuvejada variñi ۳: “Nu۳ñi va۳ta
ye۳chaniy daryani ۳, sava۳ta daryaju۳riy
vu۳tyevay, saroriiyada varirya
ju۳tye۳ryanijyo nu۳jyu۳.” 6ॸSaya۳da ji ۳ta Jesús
variy ruusa۳. Nu۳jipyudenumatiy
ravicha۳da su۳tarumiy nutyityu۳bay roriy,
su۳pa۳jada ji ۳ta su۳tarumiy nutyityu۳baryi
jidyetyavabe, rirya۳tidye jtay siva Jesús:
“Ne ya۳jarupanu ji raryorimyu jto۳jadate,
tama۳ racha۳ra۳nu ntate day ji, tama۳
ya۳jto۳jay raryorimyu. 7ॸDantyamu۳y ne
rajechipiya۳ samiy jvadichi ۳ ray, ra۳jto۳jay
yimu. Mitya ya۳niquera niquejada,
118
sa۳tidye mi ۳sa۳sumiy ramyuchechiy variy.
8ॸTapi ray ji ۳ta vichasara sabonichi ۳
rayntyityu۳ju۳ day, rachabonintyiryi
su۳tarumintyi. Ri ۳tay siva ti ۳: ¡Ye۳jiya! saya
variy; nu۳vantiy: ¡Ya۳jniy! su۳niy varintyi;
ri ۳tatyi ramyuchechivyantiy, ¡Ya۳jvaarya
jirya! sivaay varintyirya.”
9ॸSatuva۳ËȍΎĀ͑ӕ̲ҡɗֆˇľѸәѸфѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada, sati ۳tta۳da variñi ۳, sa۳numityeda
nijya۳nvajyuuna۳cho۳ju۳ jiryatiy
richiityari ۳nu۳yadani ۳, su۳teda variy ruuva:
“Ri ۳tay jiryiva: Netaramu vinu ratyevay
Irayénuveda cabyimu radyi ti ۳va nu۳tyu
jiñu, vuryimu tuva۳churá.”
10ॸRuuti ۳jadanumatiy su۳tarumiy
nutyityu۳bay jpa۳vabe jiryorimyuntiy,
ridyiñuvi ۳jada ji ۳ta siva muchechiy,
mi ۳si ۳numa day.
Jesús mi ۳sadeda diibyimusiñi ۳
bacheno۳dabay denubay
11ॸTarundamunuma ji ۳ta saya۳da Jesús
vicha۳damuntiy, Nayí ۳ jtyataramu.
Riya۳da sisa۳ datyavavyedabay yisa۳, rajuu
nijya۳nvay jarye ruusa۳ntiy. 12ॸѠɗҡֆӕӕĀɗֆ‫ڏ‬
danumatirya vicha۳da ju۳ro۳ puryesara
rorijyu۳, jadchiy ji ۳ta ru۳nu۳yada
ru۳tutityiyadani ۳ diidabi. Vinu ni ۳deni ۳
sani ۳chanu۳yada nanudenu su۳no۳da,
jiryatiy bacheno۳da nada. Rajuu vicha۳da
ja۳nvay jnu۳yada nadisa۳ni ۳. 13ॸґĀɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy Jesús nadiva, sa۳ntyutya۳da
variñada. Su۳teda ji ۳ta nadiva: “Ne
sa۳na۳ju۳na۳y.” 14ॸSaja۳tya۳nuvejada ji ۳ta raniy
sabapyojo variy. Riryadeda ji ۳ta
nichuvay variy jasiy. Su۳teda ji ۳ta variy
diibyiva: “Yiva ri ۳tay, Vadero۳nu,
¡Ya۳numa nubesumiy!” 15ॸSama۳sa۳subeda
ji ۳ta diibyi variy, sajo۳ta۳da niquejada
varintyi. Sasa۳yada ji ۳ta Jesús su۳no۳dayu.
16ॸRu۳nteda ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay variy,
riichana۳tya۳da ji ۳ta variñi ۳ Ju۳denu,
jiryatiy ru۳teda: “¡Sanubesesitye
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ jaryiñu۳te vu۳quebyimu!
¡Sajañu۳mya۳ ji ۳ta Ju۳denu jiñijya۳nvamyu!”
119
17ॸRa۳ticheyada ji ۳ta jirya tu۳choda, Judéya
ju۳ro۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Ruuti ۳jada Juán Bautístabay
jpa۳vabe simu Jesús
(Matévu 11.2-19)
18ॸJuánbaysa۳ datyavay ji ۳ta
tu۳chunuvejada variy yiva ti ۳ta۳ju۳. 19ॸґ͑‫ڏ‬
tuyada ji ۳ta Juánbay variñada danu۳ju۳y
yisa۳ datyanu۳jyu۳be, su۳pa۳jada variy
Jesúsmu jtaja۳nu۳jyu۳ñada: “¿Jiñi ۳viy
jiryatiy yatiche jti ۳jada, varimyata nu۳ryi
nutuyasiy ti ۳jiju۳ntiy?”
20ॸNadito۳jadanumatiy Juánbaysa۳
datyanu۳jyu۳be simu Jesús, nani ۳teda ji ۳ta
siva: “Su۳pa۳jasiy Juán Bautísta yimu na۳y,
na۳ña۳tidye jtaja۳nu ji: ¿Jiñi ۳viy jiryatiy
yatiche jti ۳jada, varimyata nu۳ryi
nutuyasiy ti ۳jiju۳ntiy.” 21ॸVaridye ji ۳ta
sami ۳sadeda Jesús riy rajuu jdiva۳jnuvay,
jarupantasavay jarye, jamiryanu
bayantu tavay jarye, su۳nu۳yasumityaniy
variryi ni ۳sipyuryimyi ruusa۳ju۳ntiy.
22ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta variñada Juánbaysa۳
datyanu۳jyu۳be: “Sa۳na۳tu۳chunuve siva
Juán jiryatiy sa۳nudimya۳ riva,
sa۳nutuva۳chuma۳ risa۳ju۳ra, nu۳tyuramusiy
ru۳nu۳yasumiy ni ۳sipyuryimyi,
nu۳tyuramusiy, canuya۳sivyeda jarye
rupi, vatajo۳ju۳vye jarye mi ۳sa,
tu۳yupuryimyi jarye tuva۳chu, diibyimiy
jarye mi ۳sa۳sumiy, jantyuyadavay jarye
tuva۳chusarara samitu۳choda. 23ॸJu۳denu
jmu۳tyasi ۳ ji ۳ta sa۳cha mi ۳ni ۳tyimyu۳ ne
ra۳casinu۳ya۳ rachiityari ۳sa۳dajisiy.”
24ॸNadaya۳danumatiy Juánbaysa۳
datyanu۳jyu۳be, sajo۳ta۳da niquejada Jesús
variy nijya۳nvavya sanchiy Juánbay.
“Ta۳rana۳cho۳ jiryevya۳tanuveti tajityomu,
ta۳rana۳cho۳? ¿Jiryeyati vinu jirya۳tidye
diñuve ti ۳va jiryatiy rajuura
jachipiya۳rani ۳, nu۳tyu vachutyi
nuvatyaja۳sara riichomusiy?
25ॸ¿Jiryevya۳tati dyetya sana۳cho۳ nijya۳mi ۳
vasidyajay sujatyi ۳? Ne jiryi ۳nu۳y, rityi
ġәËѸɗֆॷ7
vichasara jaryi sujatyavay, jaryi samirya
baryatavay jarye, rivyichasara ji ۳ta ja۳mu
nutyityu۳ rorivyimu. 26ॸ¿Ta۳rana۳cho۳ ji ۳ta
jiryevya۳tati si ۳tenu variy, ta۳rana۳cho۳?
¿Ju۳denuju۳ tu۳chu۳na۳cho۳ dyetya? Jo,
jaryivya۳ju۳ Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ jiyadaju۳teni ۳.
27ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta sani ۳cha, jiryatiy nu۳chara
sanchiy:
Ri ۳pa۳ ji ۳tani ۳ raynsu۳byi jimyo۳muju۳,
sa۳tidye jdutyara nú۳ yajiju۳.
28ॸRi ۳tay ji ۳ta jiryiva: Ne ti ۳ jaryiñu۳
Juánmusiy, jiryatiy vaturu۳myusiy
rupi ۳ni ۳. Dañuma ri ۳tay daryá, mi ۳ni ۳tyi
vichasara rirya۳rijyu۳ játarya Ju۳denu
siityari ۳vamyusiy, sani ۳cha jaryiñu۳
simusiy Juán. 29ॸTi ۳ta۳ju۳ Juánmu
tuva۳chuvay, criquiy jmutya۳vay jarye,
riñi ۳ ji ۳ta dityanunu۳yada vasera Ju۳denu
jvaayada, jiryatiy riityu۳yada Juán
jtyadodata. 30ॸVaryisévuveda ji ۳ta,
Ju۳denu niquejada datyanuvay ruusa۳,
riñi rrachodara Ju۳denu jteda jiñijyu۳,
jiryatimyu۳ ne riityu۳ryu۳yada Juánmu.
31ॸ¿Nu۳tyura ni ۳ta ra۳jtay riñijyu۳
nijya۳nvay jijyomucu۳, nu۳tyura?
¿Nu۳tyura jantyasarata ra۳dityanu
rinchiy, nu۳tyura? 32ॸRiñi ۳cha ji ۳ta nu۳tyu
deramiy pudásamu ma۳savay.
Rityiyi ۳saru۳yadamu jityu۳chuta tavayu:
Dañuma nu۳ñi ruudiye۳ jiryejyu۳, ne
jiryerye۳ya۳ru۳y nta variy. Dañuma nu۳ñi
sutyaniy nu۳tyu diibyituunu jna۳yadamu
nta, ne jiryi ۳na۳ryu۳y nta variy ranchintyi.
33ॸDarya ri ۳tay, jiryatiy su۳deda Juán
Bautísta jmyichara jnurará: ne si ۳byedara
pa۳, dantyamu۳y ne sa۳todara bínuja۳,
jiryi ۳teda variy sanchiy: Bayantu siva.
34ॸSiti ۳ma۳ ji ۳ta Nijya۳mi ۳denu ne jmyichara
jnurará, jiryatiy si ۳myi, sa۳tu jarye variy
risa۳ju۳. Jiryi ۳tay variy: Ta۳ jaryi
jibyedajachi ۳ ni ۳day, niyu۳yadacanuy
risa۳ju۳ni ۳. Ni ۳ni ۳day criquiy jmutya۳vay
jaamyicyu, jiryatiy juuchatavaryi.
35ॸDañuma rirye۳chasara vasevay jiryatiy
Ju۳denumusiy datyavadyeryi.”
ġәËѸɗֆॷ7ٍॷ8
Jesús vicha۳da musuchi ۳ Varyisévumu,
jiryatiy Siimyó۳ jtyati ۳bañi ۳
36ॸSamusuyada ji ۳ta Varyisévuveda
tenubay jbyedaju۳ni ۳ Jesús, sajañuvejada
ji ۳ta variy sarorivyimu, sata۳yada ji ۳ta
jbyedaju۳ mi ۳saniy. 37ॸNanuvichanu۳yada
ji ۳ta tanu۳qui vaturu۳be juuchatanu۳y jasiy.
Nanudatya۳danumatiy: Mu۳y si ۳myi Jesús,
Varyisévu rorimyu, nani ۳toda variy
rumura vu۳rudija۳vu۳, jiryatiy adabástrura
ravichu۳teravu۳dera. 38ॸNanuraniñuvejada
sarudivasiy sanumututuunu Jesús,
nani ۳na۳ñuvejada variy jasiy. Rajo۳ta۳da
paruyada sanumutu nani ۳na۳ya۳ta,
nanususa۳jada ji ۳ta yino۳jasitya varirya
sanumutu. Nanusiidyoda ji ۳ҡѸ͑ӕ̲ӕҡӕ‫ڏ‬
vantiy, vu۳rudija۳ nadiva۳da sanumutuva
varintyi. 39ॸSadiyadanumatiy vichtya ja۳mi ۳
riva vaturu۳y vicha۳da, sajachipiya۳jada
yimu variy: “Si ۳tenu Ju۳denuju۳ tu۳chu۳tiy
saryivyichasara jiñu, saryidyetya۳siñada
vaturu۳y, chanu۳rya nani ۳cha, nu۳tyura
vaturu۳y nani ۳cha day, jiryatiy nadivá
sivara vu۳rudija۳, tapi juuchatanu۳y vitya
nani ۳cha daryaju۳ day.” 40ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesúsra Siimyó۳bay jachipiya۳jada:
“Siimyó۳, ri ۳taryu۳y tara yiva.” “Jo, ya۳numa
jtarya, Datyanu۳.” 41ॸSu۳teda Jesús variy
siva: “Nanuvichanu۳yada danu۳ju۳y
divyityanu۳jyu۳y, nanudivyiyadani ۳
criquityi ۳. Ti ۳qui divyiyada davaatajyu۳y
jvaayada murichirya, nu۳ntiy divyiyada
danu۳ju۳y jarimyuni ۳ jvaayada murichirya.
42ॸJiryatimyu۳ ne tarajna۳y tara nadimu,
ta۳rata nana۳murichenura jidyivyi,
saramityadedara nanudivyiy ti ۳ta۳ju۳ mitya.
¿Mi ۳ra ra۳va۳ta jaryi nadimusiy rivasiñi ۳
jipyatru۳, mi ۳?” 43ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Siimyó۳bay: “Rañi jtatye mi ۳vara
saramityaniy jaryivya۳ju۳ra.” Su۳teda ji ۳ta
Jesús variy siva: “Jasidye yitay vasera.”
44ॸSa۳numityeda Jesús variy vaturu۳y
na۳cho۳ju۳, su۳teda ji ۳ta siva Siimyó۳bay;
“¿Jidyi nadiva jiñu۳y vaturu۳y? Rajeyasi͖ӕ‫ڏ‬
120
matiy jiryorivyimu, ne jiche۳yasiy ja۳a۳
rañumutu suuta۳ja۳ju۳ ray. Nada ji ۳ta
parodesiy yina۳ya۳tara rañumutuday,
nanususa۳ jasiy variy yino۳jasityantirya.
45ॸDantyamu۳y ne jimyu۳chuvesiy siidyodata
rajeyadamu ray, nada ji ۳tamu۳y ne paru۳y
фɗԮѸɗɗĀֆΎĀф͖ӕ̲ӕҡӕԮфʮľֆĀ̲ӕ‫ڏ‬
sidye. 46ॸNe jiryubesirya ni ۳ja۳ ri ۳no۳muntiy,
nu۳tyu jivyichanicharatiy daryani ۳ jañu۳ñu,
nada ji ۳ta jva۳siy vu۳rudija۳ rañumutuva day.
47ॸRamuni ۳tiy ri ۳tay yiva: Ѡ̲ɗҡֆ͑ɗËȍф‫ڏ‬
numa nanujuuchuvedavicha۳ day, ramuni ۳
nanuva۳tasara jaryirye. Ne sava۳ta jaryi
daryaju۳ ray, saju۳timyu۳y ne ramityanichara
jaryirya jijyuuchuveda.” 48ॸSu۳teda ji ۳ta
variy nadiva vaturu۳y: ٘Ѡ̲ɗҡֆ͑ɗËȍф‫ڏ‬
numa sa۳nujuuchuveda.” 49ॸJasiñuma ji ۳ta
rijyo۳ta۳da niquejada Jesúsjsa۳ jmyivyebe
jivyimu: “¿Chi ۳ra sani ۳cha jiñu day, chi ۳?
ʮɗфֆҡɗֆѸф̲ɗҡֆ͑ɗֆ̲ɗҡֆфʮӕӕËȍӕԮľ‫ڏ‬
dantiy.” 50ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
vaturu۳vya: “Sa۳nutuva۳choda ji ۳ta jantyuy
yiva, sa۳nunuma jiya samiy.”
Vatuvyedabay jiryatiy
ru۳mu۳tyanu۳yadani ۳ Jesús
8
1ॸJadchiy ji ۳ta sarupiñumaya۳jada
ja۳mu vicha۳da cabyiva, pasivyicha۳da
cabyiva jarye. Sadatyanunumaya۳jada,
satu۳chunumaya۳jada risa۳ju۳ra
samitu۳choda Ju۳denu nusu۳yadanchiy,
jiryatiy sansu۳ryu۳ñuma vuryi ۳nu۳yadamu.
Rivyichanu۳yada sisa۳ datyavay yisa۳
vu۳yaju۳y, danu۳ju۳y rinchaju۳.
2ॸRivyichanu۳yada vatuvyedabay mi ۳savay
sisa۳ntiy, jiryatiy sami ۳sadeda jamiryanu
bayantujisiryi, va۳cha jdiva۳jadajisiy jarye.
Nanuvicha۳da Maríyaju۳be jasiy,
Mardánamusiñu۳y, rimya۳seda ji ۳ta
danu۳ju۳ñijyate bayantuveda nadivasiy.
3ॸNanuvicha۳da nadisa۳ntiy Juánaju۳be,
Chúsabay vaturu۳y, jiryatiy Jeródesbe
nusu۳byini ۳, Susánabay jarye, tavay jarye
vicha۳da ruusa۳. Ru۳mu۳tyanumaya۳jada
jiberyata riy Jesúsveda.
121
Jesús tu۳choda nuti ۳nchiy
(Matévu 13.1-9; Márcu 4.1-9)
4-5ॸRajuu nijya۳nvay ju۳tye۳ryadeda ti ۳ta۳ju۳
vicha۳divasiyu, jiryatiy ru۳niñu۳yada
Jesúsmuju۳. Riintye۳ryadedanumatiyu,
su۳ҡľĀˇľѸәѸԮфɗֆʮɗĀֆľҡֆĀΎĀ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu ruuva: “Saya۳da ji ۳ta ti ۳qui nuti ۳,
sa۳tidye nutara nutasarasiy. Santa۳damu
ji ۳ta raju۳u۳yada ratesiy nú۳va, jasityi
riryaniye۳yada nijya۳nvarya,
riimyimyu۳yada ji ۳ta nipya۳tavay variy
jadchirya. 6ॸRatesiy jarye ju۳u۳yada
ravichu۳ cabyiva. Rani dipuvedanumatiy
ramu۳myu۳yada variy jasiy, jiryatiy
rasu۳tyeda ja۳a۳ daryaju۳ raju۳. 7ॸRatesiy jarye
ju۳u۳yada cariitujnutiy cabyiva, rani ۳
cariitu jo۳ta۳da ja۳vyeda ra۳ʮɗѸɗֆ͑ӕҡѸф‫ڏ‬
sidye, radiryo۳doda variy jasirya. 8ॸTasiñi ۳
ju۳u۳yada samiy mucadimu day, raja۳vyeda
variy, ra۳sa۳yada ji ۳ta rasiy variy, taraqui
pachasiy sa۳ra۳ju۳.” Satu۳chodamu yiteda
jaryi: “Jiryetyuva۳chuta۳ta tu۳yutavay.”
Nu۳tyuraju۳ saniquejada Jesús
dityadoda tu۳chodata, nu۳tyuraju۳
(Matévu 13.10-17; Márcu 4.10-12)
9ॸRuutaja۳dodanumatiy sisa۳ datyavayu:
“¿Ta۳ra ranique jirya jidyetyadoda tu۳choda,
ta۳ra?” 10ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta: “Vinu jiryeñiy
sasa۳yada Ju۳denu darya mityamusiy
datya۳da day, jiryatiy mityamusiy datya۳da
Ju۳denu nusu۳yadanchidyerya; tavajyu۳ ji ۳ta
ratyu۳chu vinu dityadoda tu۳chodata dárya,
dañuma rirya۳jnu۳y, ne rirya۳diy tariva;
dañuma rirya۳tuva۳chu, ne rirya۳datya
varirya.”
Jesús datyatadedara tu۳choda nuti ۳nchiy
(Matévu 13.18-23; Márcu 4.13-20)
11ॸ“Jirya
ji ۳tara datyanusa۳da
tu۳chodanchiy: Nutasarasiy ji ۳ta Ju۳denu
niquejada day. 12ॸJivye jiryatiy nú۳va riy,
rityuva۳chuma۳ra Ju۳denu niquejada. Su۳niy
bayantu nutyityu۳ varidye, saso۳vay varirya
ġәËѸɗֆॷ8
Ju۳denu niquejada rijechivyasiy, riñuma
tuva۳chu variy ramu yentyutyasa۳damuju۳.
13ॸJivyentyi jiryatiy ravichu۳ cabyiva riy,
rityuva۳chunumatirya saniquejada,
ru۳mutya۳ variy jichana۳yadamura.
Jiryatimyu۳ ne jnutityavay nta daryaju۳ riy,
ne richuru۳ryu۳y jityuva۳chodamu,
jarupantasa۳da rundamu ji ۳ta ripyaru۳y
variy riva. 14ॸJirya ji ۳ta, jiryatiy cariitu
jnutiy cabyiva ju۳u۳ryara, dañuma riñi ۳cha
tu۳yutavay, ripyaru۳mya۳ variy riva
jichiityari ۳jada, jiryatiy rijechipiya۳ daryaju۳
taranijyu۳, nu۳tyuramusiy vu۳ryicha
taratavay, nu۳tyuramusiy vu۳ryicha
jchana۳yadacanumiy. Ne rajay
rityuva۳choda variy samirya vicha۳damuju۳.
15ॸJirya ji ۳ta, jiryatiy samiy mucadincha
ju۳u۳ryara, riñi ۳day tuva۳chu samirya
jachityavay vicha۳damuju۳ra saniquejada,
rajay rivyicha۳da tapimusiy vicha۳data
variy.”
Jesús datyadoda no۳no۳danchiy
(Márcu 4.21-25)
16ॸ“Vu۳ryupañumatirya no۳no۳siiy, ne
vu۳myutanu tarata varirya, dantyamu۳y
ne vu۳bey vu۳me۳ya jarirya. Vu۳bey ji ۳ta
rabajyonchayu, rirya۳tidye diy nijya۳nvay
jañu۳vye variy riva rada. 17ॸTi ۳ta۳ju۳ jiryatiy
dutyasara diyera, ra۳ËȍԮфɗֆĀɗҡֆ͑ӕ‫ڏ‬
sara rivasintyi; ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
mityamusiy datyasara diyera, ʮԮĀҡֆ‫ڏ‬
sara ra۳cha varintyi.
18ॸJiryetyuva۳chuta۳ҡѸ̲ɗֆфĀֆľҡֆ‫ڏ‬
dodamu, tapi simu jiryatiy tarati ۳ni ۳,
sa۳sa۳y Ju۳denu variy ju۳na۳ntyiñi ۳; simusiy
ji ۳ta jiryatimyu۳ ne tarati ۳ni ۳, sa۳so۳vay
Ju۳denu variy simusintyirya jiryatiy
sadatya nta yimura.”
Muvye riñi ۳cha si ۳tenu Jesús jno۳da,
sataryi ۳veda jarye nadisa۳ju۳
(Matévu 12.46-50; Márcu 3.31-35)
19ॸNaditi ۳jada
ji ۳ta variy Jesús jno۳dabay,
sataryi ۳vedabatya, ne vana۳ֆфɗҡֆӕӕĀɗ‫ڏ‬
ġәËѸɗֆॷ8
yada nijya۳mi ۳juumuni ۳. 20ॸRityu۳choda ji ۳ta
siva Jesús variy: “Jiyunuma bimu nada
yino۳da, jityeryi ۳vedata, riñi diryu۳y
daryaju۳ yiva.” 21ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Ri ۳no۳da, ratyeryi ۳vedata riñi ۳cha ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy rityuva۳chu ramu Ju۳denu
niquejada, ruuvaachara varintyirya.”
Jesús ndasadedara riicho,
ri ۳ye۳rya jarye risa۳ju۳
(Matévu 8.23-27; Márcu 4.35-41)
22ॸTarundamu ji ۳ta su۳musa۳da Jesús yisa۳
datyavatya cartyevimu. Su۳teda ji ۳ta
variy ruuva: “Vurya۳ramityeryi ۳ jmityo۳
rudamyuju۳.” Riya۳da ji ۳ta variy jadchiy.
23ॸRiya۳damu sama۳yada Jesús.
Raju۳u۳jeyada ji ۳ta ja۳mu riicho jmityo۳mu
variy, rani mu۳charu۳yadanuma cartye
variy ja۳at۳ a day, riñi
janumityeryu۳yadanuma variy jasiy.
24ॸRityuudiyadanumatiy sisa۳ datyavayu,
ridyoseda ji ۳ta variñi ۳ Jesús jiñiquejadata:
“¡Maestru, Maestru, vurya۳numa caraye۳
ri ۳ye۳ryamu!” Si ۳dyojadanumatiy Jesús,
sanique۳tya۳da ji ۳tara riicho, ri ۳ye۳rya jarye
risa۳ju۳. Randasa۳da ji ۳ta mityijyijyu۳y
riicho, ri ۳ye۳rya risa۳ju۳, ju۳vaya۳numa
rama۳cho۳jada variy. 25ॸSu۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “¿Nu۳tyijirya rani ۳cha
jiryejechipiya۳jada sanijyu۳ Ju۳denu day,
nu۳tyijiy?” Rityi ۳tta۳da variy
jichuvu۳yadamu, ru۳teda nu۳ñi riy variy
yiva: “¿Chi ۳rana۳ sani ۳cha jiñu day, chi ۳?
¿Nu۳tyi ratuva۳chu riicho simu, nu۳tyi,
ri ۳ye۳rya jarye, su۳pa۳numatirya?”
Jerásaja۳mi ۳bay bayantuti ۳
(Matévu 8.28-34; Márcu 5.1-20)
26ॸRuuto۳jada ji ۳ta Jesúsveda
Jerásaja۳nvay mucadimu, jiryatiy
Cadidéya mucadisa۳ra۳ra.
27ॸSa۳subedanumatiy Jesús siinumu,
sasaryejadani ۳ ti ۳qui vanubay
bayantuvedati ۳, jiryatiy ja۳mu
vicha۳damusi ۳ni ۳. Ta۳ripyunuma ne
122
sajachuru۳yadara sujay yiva, dantyamu۳y
ne savicharu۳yada rorimyunu۳day,
sama۳cho۳jada ji ۳ta bapyo cabyimu variy.
28ॸSadiyadanumatiy siva Jesús,
sasa۳ñe۳ya۳jada ji ۳ta, sara۳yada variy
sanumututuunu. Saniquejasubeda ji ۳ta
variy: “¿Ta۳ra rimu jiijyu۳ Jesús, ta۳ra?
jiryatiy Ju۳denu Jarichumuvichi ۳ denu
dajyi. Rañi jiyasanta ji, ne
ya۳jantyunuva۳y ji ۳tate ray.”
29ॸSu۳pa۳nu۳yada Jesús daryaju۳ni ۳ jamirya
vichara bayantu: “¡Ya۳numa sipyatay
nijya۳mi ۳vasiy!” Tapi ta۳riñuma siriñu۳yada
bayantu jivyanu۳yadata daryaju۳dañi ۳.
Ripyuchunu۳yada ji ۳ta nijya۳nvay
cadyidyaju۳u۳ta varirya sajomutu,
sanumutu risa۳ju۳, ru۳nu۳tya۳da jiivu۳setavay
variy jasiñi ۳.
Sarotyatimyu۳yadanumatirya
cadyidyaju۳u۳, bayantu batya۳da variy
tajityomuju۳ni ۳. 30ॸSitaja۳doda ji ۳ta Jesús
variñi ۳: “¿Ta۳ra yityate day, ta۳ra?”
Su۳mutya۳jada ji ۳ta: “Rajuura Vara۳nca,”
jiryatiy rivyicha۳da rajuu bayantuveda
daryaju۳ siva. 31ॸRiyasanta۳da ji ۳ta
bayantuveda variñi ۳ Jesús: “Ne ya۳jpa۳
vatato۳vimuju۳ nu۳y.”
32ॸSavicha۳da tajuuqui cuchiy jasiy,
si ۳byesa۳deda musimyare. Riyasanta۳da
ji ۳ta bayantuveda variñi ۳ Jesús: “Nu۳ña۳jay
cuchivya.” Su۳ҡľĀԮфɗֆфӕӕԮ¡ֆ͑ҡӕ‫ڏ‬
veda: “Dañuma jirya۳jay ruuva
cuchimyi.” 33ॸRichipyateda ji ۳ҡ¡ֆ͑ҡӕ‫ڏ‬
veda nijya۳mi ۳vasiy variy, rijeyada ji ۳ta
variy cuchivyedava. Richiichiye۳yada
ji ۳ta cuchijyuu nubañuco۳vimu
jmityo۳muju۳, rijeye۳yada ti ۳ta۳ju۳ variy,
puritye. 34ॸRidyiyadanumatiy cuchiy
jnu۳tyavay riva, nu۳tyura rivyicha
cuchijyuu, nu۳tyura, ribeye۳yada ji ۳ta,
rityu۳chunuvejada ji ۳ta ja۳mu vicha۳damu
varirya, rú۳ro۳ vichavavya jarye. 35ॸRiya۳da
ji ۳ta nijya۳mi ۳juu jnu۳vye variy,
nu۳tyunuma ravicha۳sintyi, nu۳tyura.
Ruuti ۳jadanumatiy simu Jesús,
123
ridyiñuvi ۳jada siva vanu sanumututuunu
Jesús. Ne tavay jna۳y bayantuveda
sivanu۳day, sama۳sa۳da variy sujatyi ۳,
raratyedama۳ su۳no۳ variy. Mitya jnutacha۳
rivyicha۳da nijya۳nvay variy. 36ॸJiryatiy
ridyiyada ti ۳ta۳ju۳ riva, rityu۳choda ji ۳ta
variy ruuva: “Nu۳ryamusiy sami ۳sa۳siy
bayantuvedati ۳.” 37ॸRijechiñu۳yada ji ۳ta
nijya۳nvajyuu siva Jesús: “¡Ya۳numa jiya
nu۳dyisa۳siy!” jiryatiy rireda jaryi
suvu۳yada variy jasiryi Jerása mucadi
ju۳ro۳ vichavay. Su۳musa۳da ji ۳ta Jesús
cartyevimu variy sata۳rya۳daju۳. 38-39ॸNi ۳ni ۳
ji ۳ta jiryatiy savichanu۳yada
bayantuvedati ۳, sajachiñu۳ñu۳yada siva
Jesús: “Ravyicharu۳y yisa۳.” Su۳bayada
ji ۳ta Jesús sa۳jisirya: “Ne, ya۳numa ta۳rya
jiryorimyuju۳, ya۳tu۳chunuve ruuva, ta۳
jaryi ti ۳ttasarani ۳te savichadesiy Ju۳denu
jiyadaju۳.” Saya۳da ji ۳ta jadchiy,
satu۳chunumaya۳jada ti ۳ta۳ju۳ vicha۳diva:
“Nu۳rya savichadesitye Jesús jaryi
rayadaju۳.”
Jáyirubay detubay; vaturu۳y
ja۳mundatanu۳be jarye, jiryatiy
nanumutyeda raniy Jesús sujay
(Matévu 9.18-26; Márcu 5.21-43)
40ॸSata۳rya۳danumatiy Jesús
Cadidéyamuju۳, ridyiryejada ji ۳ta
nijya۳nvañi ۳, rintuñu۳yada daryaju۳ rumu
sa۳jiju۳. 41ॸSu۳deda ji ۳ta ti ۳qui vanu variy,
Jáyiru jtyati ۳bay, savichanu۳yada
ju۳tye۳ryanijyo nutyityu۳.
Sara۳yadanumatiy Jesús numututuunu,
sayasanta۳da ji ۳ta variñi ۳: “¡Ya۳jniy
raryorimyuju۳!” 42ॸSadetu ti ۳qui vichi ۳dera
vichanu۳yada vadiiryo۳ daryaju۳,
savicha۳da vu۳yaju۳y nijya۳ti ۳, danijya۳ju۳y
tuunu ranchaju۳.
Saya۳damu Jesús, riñi na۳yatiryu۳yada
nijya۳nvay variyu. 43ॸNanuvichanu۳yada
ji ۳ta runu۳y vaturu۳ntyi, ja۳munudatanu۳y,
taraqui vu۳yaju۳y nijya۳ ravicha۳da nadiva,
danijya۳ju۳y ranchaju۳.
ġәËѸɗֆॷ8
Nanupa۳chityamu۳yadanumatirya yimu
vichara ti ۳ta۳ju۳ jdanu۳vamyu, ne
nanumi ۳saru۳yada ti ۳mu tiii, mitya.
44ॸNani ۳deda ji ۳ta sarudivasiy Jesús,
nanuja۳tyo۳jada variy raniy sasujacho,
raparu۳yada ji ۳ta varicha۳ra۳ju۳ nuda
nadiva. 45ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy:
“¿Chi ۳ra sani ۳cha jiñutiy saja۳tyo۳ rañiy,
chi ۳?” Rirye۳yada variy ti ۳ta۳ju۳ jiyada,
su۳teda ji ۳ta Pyítrubay variy: “¡Maestru,
jiryatiy nijya۳mi ۳juusuma yiro۳, riñi ja۳tyo۳
jasiy jiiñiy!” 46ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy:
“Ne, ti ۳qui jtani ۳te ja۳tyo۳jasiy rañidye,
jiryatiy radyetya۳siy rasipyatay
vanu۳yada varicha۳ra۳ju۳ rivasiy.” 47ॸͮ͑ӕ‫ڏ‬
datya۳danumatiy vaturu۳yu: “Ne dutyasi ۳
rañi ۳chanu۳day,” nani ۳ĀľĀʮɗ̲ֆɗËȍӕҡֆľ‫ڏ‬
danube simu, nanubutyanuvi ۳jada
Jesúsna۳cho۳ju۳yu, nanutu۳choda
vijyo۳mujache nijya۳nvay diya: “Nu۳tyura
ratya۳ju۳ raje۳tyo۳jasiy saniy,
ramyi ۳sa۳subesiy ti ۳ta۳ju۳ varicha۳ra۳ju۳.”
48ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy nadiva: “Samiy
sa۳nujachipiya۳jadamu jimyi ۳sa, Popoju۳y.
Sa۳na۳numa jiya samiy.”
49ॸSaniquejadatidye Jesús, siti ۳jada nu۳
vanu Jáyirubay rorimyusiy,
su۳tañuvi ۳jada siva: “Sadiimya۳ jidyetu. Ne
ya۳jarupanta nu۳dañi ۳ Datyanu۳ nu۳day.”
50ॸSatuva۳chodanumatiy Jesúsra, su۳teda
ji ۳ta variy siva Jáyirubay: “Ne ya۳suvu۳y
ranchiy, ya۳jachipiya۳ jijechitya, sa۳day
mi ۳sa۳sumiy jidyetu.” 51ॸSito۳jadanumatiy
Jesús Jáyirubay rorimyu, su۳bayada
Jesús rirya۳jisirya jayada yisa۳. Vinu
Pyítrubay jayada sisa۳, Juánbatya,
Santiyácubay jarye, diibyi ja۳jyu۳be jarye
ruusa۳ju۳. 52ॸRu۳na۳cha۳deda ji ۳ta nijya۳nvay
variy jasiy, riñuvayada daryaju۳ jaryiñi ۳.
Su۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva: “Ne
jirya۳jna۳y, tama۳ diiñu sani ۳cha dera,
tama۳, nu۳tyu sani ma۳ñi ۳ndye.” 53ॸѠɗҡֆΎĀɗ‫ڏ‬
yada ji ۳ta variy siva, ridyetya۳da daryaju۳
diiñunuma sani ۳cha. 54ॸJesús ji ۳ta ju۳reda
sajomutuniy dera babyi, sanatuyada
ġәËѸɗֆॷ8ٍॷ9
variñi ۳: “¡Pochityu, ya۳numa nubesumiy!”
55ॸSata۳rya۳jada su۳ntu variy yivaju۳ntiy,
sanubesubeda varicha۳ra۳ju۳. Su۳teda ji ۳ta
Jesús: “Jirya۳sa۳y tara si ۳byedaju۳yu.”
56ॸNanuti ۳tta۳da ji ۳ta saja۳jyu۳berya; Jesús
ju۳bayada rirya۳jisiy tavavya tu۳chodara
jivyicha۳da.
Jesús jpa۳jada tu۳chuvaryi yisa۳ datyavay
(Matévu 10.5-15; Márcu 6.7-13)
9
1ॸSanatuyadanumatiy Jesús riy yisa۳
datyavay jiryatiy rivyichanu۳yada
vu۳yaju۳y, danu۳ju۳y rinchaju۳, sasa۳yada ji ۳ta
jivyanu۳yada tera riy, sadatya۳da tera
risa۳ju۳, ratatidye rirya۳jatyanumaya۳ ti ۳ta۳ju۳
riy bayantuveda nijya۳nvavyasiy,
rirya۳jdanura jdiva۳jadantiy. 2ॸSu۳pa۳cheda
ji ۳ta variy tu۳chodaju۳riy, rirya۳tidye tu۳chu
Ju۳denu nusu۳yadanchiy, rirya۳tidye jdanu
riy jdiva۳jnuvantyi. 3ॸSu۳teda Jesús variy
ruuva: “Ne jirya۳jtu tara jiryupiyadaju۳,
ne vinu ruvese, dantyamu۳y ne dusuuy,
dantyamu۳y pa۳, dantyamu۳y criquiy,
dantyamu۳y ne dajajyu۳y sujacya۳, mitya.
4ॸJasityi jirya۳jto۳ rorimyu, jasiñuma
jirya۳ma۳cho۳ variy jiryeya۳da rundasa۳ra۳ju۳.
5ॸJasityimyu۳ ne rirya۳- diryeru۳y jirye,
jirya۳numatiy sipyatay jadchintyi,
jirya۳muchutyara rirujuu riñijyu۳ jirye͖ӕ‫ڏ‬
mutuvasiy, rirya۳tidye datya۳siy rata:
Vuryeyasacha۳damundyerya.” 6ॸRiya۳da
ji ۳ta variy, rityu۳chutityiyada ti ۳ta۳ju۳
vicha۳divara samitu۳choda,
rimyi ۳sanityityiyada varintyiryi
jdiva۳jnuvantyi.
Juán Bautístabay jvacha۳da,
jiryatiy rirye۳cha۳dara su۳no۳
(Matévu 14.1-12; Márcu 6.14-29)
7ॸSatuva۳chodanumatiy nutyityu۳
Jeródesberya Jesús jaticheyada,
sama۳cho۳jada jachipiya۳nu variy, jiryatiy
ru۳teda tavay: Sami ۳sa۳sumimya۳ Juán
Bautístabay. 8ॸTavay jarye jteda:
“Samu۳ti ۳ma۳ Edíyasintyi,” (jiryatiy
124
savichanu۳yada ta۳riy Ju۳denuju۳ tu۳chu۳.)
Tavay jarye jtedantiy: “Sami ۳sa۳simyu۳mya۳
Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe tenu ta۳rijye۳.”
9ॸSu۳teda ji ۳ta Jeródesbe variy:
“Rarye۳chatadedara Juánbay jno۳,
¿chi ۳rana۳te sani ۳cha jiñu, chi ۳? chi ۳nchiña۳te
ratyuva۳chura jirya niquejada.” Sani
jantya۳da diryu۳yada variy siva Jesús.
Jesús potyadeda riy
tadajyo vara۳nca vaduy
(Matévu 14.13-21; Márcu 6.30-44;
Juán 6.1-14)
10ॸRitye۳rya۳danumatiy Jesús
nusu۳byimiy yimuju۳ntiy,
rityu۳chunuvi ۳jada ji ۳tara yivaayada ti ۳ta۳ju۳
variy siva. Sapu۳cheda Jesús variryi,
riñumuteda variy Betsáyinamuju۳.
11ॸRidyetya۳danumatiy nijya۳nvarya riya۳da
Jesúsveda, richiityari ۳jada variryi.
Sadiryejada ji ۳ta Jesús variryi, Ѹ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada ruuva Ju۳denu nusu۳yadanchiy variy,
sami ۳sadedantiryi rityi va۳ta۳dara mi ۳sa۳da.
12ॸRi ۳ñuvayadamu ji ۳ta, ruuti ۳jada sisa۳
datyavay yimuntiy, ru۳tañuvi ۳jada siva
Jesús: “Ya۳tu۳chu ruuva nijya۳nvajyuu
rirya۳tidye jiya۳siy rorivyicha۳mu, nudivya
jarye, jiryatiy ru۳ro۳ra, rirya۳tidye
jachiñu۳rya roriy jijiitujyoju۳, jmyichara
jarye, vu۳vyicha vayitomu daryaju۳ jiyu.”
13ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva
yisa۳datyavay: “Jirya۳ntya potyaniy tarata
riy nijya۳nvajyuu.” Ru۳teda ji ۳ta variy siva:
“Ne tara rajuura jmyichara nu۳dyimu,
vinu tadajyojo pa۳, danu۳ju۳y quiva۳ju۳y
risa۳ju۳, netimyu۳ ne nu۳dyeya ta۳ryu۳vye
jmyicharana۳cho۳ nijya۳nvajyu۳ didye.”
14ॸRivyicha۳da ji ۳ta tadajyo vara۳nca tuunu
vaduy jasiy. Su۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva yisa۳ datyavay: “Jirya۳ma۳sataniy
ji ۳ta rajuumusiy vatadeca۳ riy, nu۳ñi
tadajyo vu۳yaju۳y nijya۳mi ۳.” 15ॸRuuvaayada
ji ۳ta sisa۳ datyavay darya,
rimya۳satadedariy nijya۳nvay ti ۳ta۳ju۳.
16ॸSiredanumatiy Jesús varirya tadajyojo
125
pa۳, danu۳ju۳y quiva۳ju۳y risa۳ju۳, ѸЙҡҡɗ‫ڏ‬
yada ji ۳ta varirya, su۳nu۳yada ji ۳ta
jarichuna۳cho۳ variy, si ۳chana۳tya۳da variñi ۳
jijye۳: “Yentyutyama۳te pa۳ta nu۳y.”
Sasa۳yada ji ۳ta yisa۳ datyavarya rirya۳tidye
sa۳myu۳ ti ۳ta۳ju۳ ruuvara. 17ॸRiibyeda ji ۳ta
ti ۳ta۳ju۳, ripyoyada variy riva. Rirya۳tojada
ji ۳ta varirya riinda, vu۳yaju۳y jtyu,
dajtyuju۳y ranchaju۳.
Pyítrubay jteda vijyo۳mujache
Jesúsva: “Ju۳denu jaryeti ۳ ji”
(Matévu 16.13-19; Márcu 8.27-29)
18ॸTarundamu ji ۳ta rivyicha۳da sisa۳
datyavay yisa۳ sajoráyadamu mityatomu.
Sitaja۳doda ji ۳ta Jesús variryi: “¿Nu۳tyura
riñique nijya۳nvay raynchiy, nu۳tyura?
¿chi ۳ra ru۳tarye, chi ۳?” 19ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta
variñi ۳: “Juán Bautístabay ru۳tay ji; ti ۳ni ۳
jtadye: Edíyasiy ji; ti ۳ni ۳ jtadye:
Sami ۳sa۳sumiy ti ۳qui Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe
tenu.” 20ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva:
“Va۳ jiryeque, ¿chi ۳ra jiryi ۳tadyerye, chi ۳?”
Su۳mutya۳jada ji ۳ta Pyítrubañi ۳: “Ju۳denu
jaryeti ۳.”
Jesús tu۳choda jibetyedajiju۳
(Matévu 16.20-28; Márcu 8.30-9.1)
21-22ॸSu۳bayada ji ۳ta rirya۳jisirya
rátu۳chusa۳da: “Ne jirya۳tu۳chosiy
ti ۳devara,” su۳teda daryaju۳: “Nijya۳mi ۳denu
ji ۳ta ra۳paru۳tyajaya۳sarayu. Rirya۳rrachu
rimyityumiy variñi ۳, caserdótevyeda
nutyityu۳miy, Ju۳denu niquejada
datyanuvay jarye ra۳rrachuni ۳, rirya۳jvay
variy rivani ۳, rurundamunuma ji ۳ta
sa۳mi ۳saniy Ju۳denu varintyiñi ۳.”
23ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva ti ۳ta۳ju۳:
“Saryityi siityari ۳ru۳y ti ۳ ray, sa۳ma۳ paru۳y
riva yivaaryu۳yada, sa۳ma۳ nichujaya۳ ntara
jicyurusiy, jiryatiy sa۳bay nu۳tyu diiñuyu,
ne sa۳riryi ۳ varirya ta۳riy jivyicha۳danu۳day
sa۳tidye siityari ۳ varirye. 24ॸTapi mi ۳ni ۳tyi
ramityaniryu۳rya yinu۳yada, sa۳pa۳chitya
variy mityara; mi ۳nintyi ji ۳ta pa۳chityara
ġәËѸɗֆॷ9
yinu۳yada rayadaju۳, sa۳ramityaniy varirya.
25ॸTapi ¿ta۳raju۳ra saryi ca۳na۳y nijya۳mi ۳ra
criquiy ti ۳ta۳ju۳ vicha۳divasidye, ta۳raju۳?
saryityi caray variy ra۳jisintyi. 26ॸMi ۳nintyi
ra۳jada riva, rañiquejadiva jarye,
daryaday sa۳jada Nijya۳mi ۳denu sivantidye
ra۳numatiy ju۳ti ۳ radyata, rajye۳data jarye,
su۳pa۳vay jiintyasavaydata jarye risa۳ju۳.
27ॸRi ۳tatye ji ۳ta jiryiva: Jiyu daryi
jiryetyevay nijya۳nvay jiryatimyu۳ ne
rirya۳datyara diiyada, netimyu۳ ne ridyi
munatya riva Ju۳denu nusu۳yada.”
Jesús ti ۳tuyadanchiy
(Matévu 17.1-8; Márcu 9.2-8)
28ॸMumurundamiñijyatemusiy ji ۳ta
jiryatiy su۳tedara jirya niquejada,
sa۳ra۳yada ji ۳ta Jesús yisa۳ju۳ riy Pyítrubay,
Juánbay, Santiyácubay jarye, sa۳ra۳cheda
ji ۳ta ja۳mumusimyuju۳ riy, sa۳tidye joráy
jasiy. 29ॸSajoráyadamu ji ۳ta rati ۳tuyada
jimyo۳ ridyiyadajache variy, sasujay
jarye danu۳yada jaryi pupajay varintyi.
30ॸMityamusiy ji ۳ta, nanutu۳choda danu۳ju۳y
vanuju۳y Jesúsjsa۳, jiryatiy nani ۳cha
Muyusésiy, Edíyasitya. 31ॸNanumu۳ti ۳jada
vandanu۳jyu۳y, nanuniquejada variy Jesús
batyedanchiy jiryatiy sa۳paru۳tya
Jerusarí ۳muyu. 32ॸPyítrubay ji ۳ta, sisa۳
vichanu۳jyu۳y jarye ma۳yada vatunu.
Ri ۳dyojasubedanumatiy, ridyiyada ji ۳ta
variy riva Jesús da, nanuda jarye jiryatiy
nanuradeda Muyusésiy, Edíyasitya
satuunu. 33ॸNanutochiryu۳yadanumatiy
Muyusésibe, Edíyasityani ۳ Jesús, su۳teda
ji ۳ta Pyítrubay variy siva Jesús: “Ta۳ jaryi
samiryani ۳te nu۳jyu۳te jiyu, Maestru.
Nu۳ña۳ma۳ su۳ta۳y mumuta۳myi: tata۳qui jijyu۳
day, da tata۳qui Muyusésijyu۳, da tata۳qui
Edíyasijyu۳ntidye.” Sadatyi ۳sa۳damu
jiñiquejada Pyítrubay variy daryá.
34ॸSaniquejadasa۳ra۳ju۳ ji ۳ta, racanuvu۳doda
virisumarya variryi. Richuvu۳yada ji ۳ta
jayada ranube virisuma. 35ॸRara۳yada ji ۳ta
niquejada virisumaryanubesiy variy:
ġәËѸɗֆॷ9
“Jiñu ji ۳ta radyenu jaryetasi ۳, jirya۳ma۳
tuva۳chu Simu.” 36ॸNiquejadivasiy,
ridyiyada sa۳siquita Jesús yiva.
Rime۳cho۳jada mitya vapuu ranchiy variy,
ne rityu۳choda variryundamu ti ۳vara
yivadiyada.
Jesús mi ۳sadedani ۳ derabay,
jamiryanu bayantuti ۳
(Matévu 17.14-21; Márcu 9.14-29)
37ॸRurundamu ji ۳ta, ru۳musa۳danumatiy
Jesúsveda ja۳mumusimyusiy, richeryeda
nijya۳nvajyuuni ۳. 38ॸͅɗҡֆ̲ӕѸɗֆѸ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
subeda ti ۳qui vanubay riquebyimusiy:
“Rajechiñu۳y yiva, Datyanu۳, ya۳jnu۳y
sana۳cho۳ radyenu, jiryatiy ti ۳qui vichi ۳deni ۳
radyenu. 39ॸMityamusiy siresumiy
bayantuni ۳ radyenu, sasa۳ñe۳ya۳jasumiy
radyenu variy. Sasiichinuja۳ ¡ֆ͑ҡӕ̲ӕ‫ڏ‬
siyu jasicha۳ra۳ju۳tiy rajippudivay su۳to,
paru۳cha۳rijyu۳ sabay javatyasi ۳ni ۳.
40ॸRayasanta۳siryi yisa۳ datyavay:
Jirya۳jatyani ۳ bayantu radyenuvasiy, ne
vana۳y rijetyani ۳, tii, mitya.” 41ॸSu۳mutya۳jada
ji ۳ta Jesús variñi ۳: “¡Jiii, ta۳ra nijya۳nvay
jachipiya۳jadaruyutavay jiryeñi ۳cha day,
jiryatimyu۳ ne jiryetyuva۳churu۳y simu
Ju۳denu! ¿Nuriryundasa۳ra۳ju۳ ra۳ma۳cho۳
jiryisa۳, nuriryundasa۳ra۳ju۳? ra۳tidye jachi ۳niy
jiryetyuva۳chu۳sa۳damusirye. Ya۳pu۳chiy
rumusiñi ۳ jidyenu.” 42ॸSu۳nityityiyadamu
ji ۳ta sajatya۳da bayantu mucadincha
derapuyu, sasiichunuja۳jada variy jasiñi ۳.
Jesús ji ۳ta nique۳tya۳dani ۳ bayantu jamirya
vichara, sami ۳sadeda variñi ۳ derapu,
sata۳ryatadeda ji ۳ta variy saja۳myuju۳yu.
43-44ॸRityi ۳tta۳da ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ra: “Ta۳ jaryi
datyarani ۳ sani ۳cha Ju۳denu.”
Jesús jatyiyada tu۳choda jibetyedajiju۳ntiy
(Matévu 17.22-23; Márcu 9.30-32)
Rityi ۳tta۳danumatirya sivaayada, su۳teda
Jesús variy yisa۳ datyavavya:
“Jiryetyuva۳chuta۳ҡѸ̲ɗֆф͖ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu, tapi ra۳numa ju۳to۳ Nijya۳mi ۳denu
126
sa۳cha۳da runda, jiryatiy sa۳sa۳y ti ۳
nijya۳nvay jomuni ۳.” 45ॸRiñi ۳ ji ۳tamu۳y ne
datyaru۳yadara saniquejada, dutyasara
daryaju۳ rirya۳jisirya, riñuma datyara.
Richuvu۳yada ji ۳ta sisa۳ datyavay
jtaja۳doda Jesúsyu saniquejadanchiy.
¿Chi ۳ra sani ۳cha jaryiñu۳ Ju۳denu diya, chi ۳?
(Matévu 18.1-5; Márcu 9.33-37)
46ॸRijyo۳ta۳da ji ۳ta niquetta۳da sisa۳
datyavayu: “¿Mi ۳ra jaryiñu۳ vu۳quebyimu,
mi ۳?” 47ॸSadatya۳danumatiy Jesúsra
rijechimyu jachipiya۳jada, sireda ji ۳ta
variñi ۳ derapu, saranityadeda jityuunude
variñi ۳. 48ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva: “Mi ۳ni ۳tyi
ra۳dirye ri ۳tyamuni ۳ jiñu derapu, daryaday
sa۳dirye varintyirye; mi ۳ni ۳tantiy ra۳dirye
ray, daryaday sa۳dirye varintyiñi ۳ jiryatiy
su۳pa۳jada jiyuju۳ ray; tapi ni ۳tiy vichasara
jirya۳rijyu۳ játarya jiryequebyimu, ni ۳numa
sani ۳cha jaryiñu۳ jiryimusiy.”
Mi ۳ni ۳tyimyu۳ ne jiyaro۳nu jirye, ni ۳ni ۳
vichasara jiryeyadaju۳ rá۳ñu
(Márcu 9.38-40)
49ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Juánbay variñi ۳
Jesús: “Maestru, nu۳dyiyasiy siva vanu
jiryatiy sajatya yityamuni ۳ bayantu.
Nu۳ñi ۳bayasiy variy sa۳jisirya, jiryatimyu۳
ne sani siityari ۳ nu۳dyisa۳ daryaju۳ ji.”
50ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva Juánbay:
“Ne ya۳ju۳bay ra۳jisiñi ۳, tapi ni ۳timyu۳ ne
jiyaro۳nu jirye, ni ۳ni ۳ vichasara jiryisa۳ju۳.”
Jesús nique۳tya۳da nada
Santiyácubay, Juánbatya
51ॸRatuudiya۳jadanumatirya rarunda
varityi sa۳jasumiy Jesús na۳vajyu۳,
sajachipiya۳jada variy jiya۳da
Jerusarí ۳muju۳. 52-53ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta yajiju۳
variryi yinsu۳byimiy. Rije͖ӕԮľʮĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy Samáriya ja۳nvay vicha۳damu
rirya۳tidye jdutyara vichajo sa۳jiju۳, ne
ridyiryeru۳yada nijya۳nvay variy jasiñi ۳
Jesús, jiryatiy sani jachipiya۳jada jiya۳da
127
Jerusarí ۳muju۳. 54ॸNanudiyadanumatiy
Juánbay, Santiyácubatya riva rrachoda,
nani ۳taja۳doda variy jasiñi ۳ Jesús:
“¿Nutyityu۳, jivya۳tavidye na۳ña۳natuy
jarichuvimusirya jiiday ripyarutedaju۳
daryatiy sivaayada Edíyasiy?”
55ॸSa۳numityejada ji ۳ta Jesús nanuna۳cho۳ju۳,
sanique۳tya۳da variñada: “Ne sa۳nudatya
nu۳tyura jachipiya۳jadatanu۳y sa۳da. 56ॸTapi
ne su۳deda Nijya۳mi ۳denu nijya۳nvay
paruta۳daju۳, su۳deda ji ۳ta ruuva
jantyuyadaju۳ day.” Riya۳da ji ۳ta
tavicha۳damuju۳ variy.
Rityi siityari ۳ru۳yadani ۳ Jesús
(Matévu 8.19-22)
57ॸRiya۳danumatiy nú۳va, su۳teda ti ۳qui
vanubay variy siva Jesús: “Ra۳siityari ۳ ji
rumutiy ye۳jiya.” 58ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy siva: “Vitiñu ji ۳ta vuditi ۳, viiche
jarye ruutyi ۳, Nijya۳mi ۳denu ji ۳tamu۳y ne
vichajoti ۳ jasityi sa۳tiryo۳ jime۳yadaju۳.”
59ॸTi ۳vani ۳ ji ۳ta su۳teda Jesús varidye:
“Ya۳siityari ۳sara ray.” Su۳mutya۳jada ji ۳tani ۳:
“Nutyityu۳, ra۳jmuchuchidyi munatyara
rajye۳ babyi.” 60ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
siva: “Rityi vichasara jijyuuchuvedamu
diivye, rirya۳ma۳ jmuchuni ۳ jiryenu diibyi
day, jiiñi ۳ ji ۳ta ra۳jiya tu۳chu۳ju۳ Ju۳denu
nusu۳yadanchiy.”
61ॸSu۳teda ji ۳ta nu۳ siva Jesúsntiy:
“Ra۳siityari ۳ ji, Nutyityu۳. Munatya ji ۳ta
ra۳jiya, ra۳mu۳chuvachiryi raryorimyu
vichavay.” 62ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús
variñi ۳: “Ni ۳tiy jo۳ta۳da siityari ۳jada ray,
netimyu۳ ne saparu۳ryu۳y variy riva ta۳riy
jivyicha۳dana۳cho۳ jachipiya۳jada, ne
vana۳y ntate saryi jatye Ju۳denu
nusu۳jyovimu day.”
Jesús jpa۳jada riy daraju۳ñijyate
vu۳yaju۳y vaduy
10
1ॸRivasiy ji ۳ta sabayada Nutyityu۳
riy tavay nijya۳nvay,
daraju۳ñijyate vu۳yaju۳y nijya۳mi ۳, danu۳ju۳y
ġәËѸɗֆॷ9ٍॷ10
rinchaju۳. Su۳pa۳jada ji ۳ta yajiju۳ nu۳ñi
danu۳ju۳myusiryi nijya۳nvay,
vicha۳damuju۳, vichajomuju۳ jarye ti ۳ta۳ju۳
jasityi sa۳jto۳nuve. 2ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy ruuva: “Jasinryi rajuuvay
nijya۳nvay caravye jatojadaju۳, jatóvay
ji ۳ta ne rajuuvay. Ramuni ۳ jirya۳jachiñu۳y
siva jatojadaja۳mi ۳, sa۳tidye jpa۳ riy
jvaavye jatojadana۳cho۳. 3ॸJirya۳numa jiya.
Ri ۳pa۳ ji ۳ta jirye nu۳tyu ra۳si ۳midyera,
jmyiryajuu cabyimuju۳. 4ॸNe jirya۳jtu
yimu tara, ne vinu criquichuy,
dantyamu۳y ne dusuuy, dantyamu۳y ne
saapatu. Dantyamu۳y ne jirya۳riche
mu۳chuvatyityiyada nú۳va. 5ॸJirya۳numatiy
jañuve ti ۳ rorimyu, jirya۳jtay munatya
ruuva: ¡Samirya jirye۳cha jiryorimyu!
6ॸSaryityi vichasara rorijya۳mi ۳ samirya
jachityi ۳, raryime۳cho۳ samirya jirye͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada variy saju۳; netimyu۳ ne saryicha
samirya jachityi ۳, rá۳ta۳ryá jiryeñiquejada
variy yimuju۳ntiy. 7ॸJirya۳ma۳cho۳nuve
variy jasiy rorimyu, jasityi jirya۳jto۳.
Jirya۳ma۳ jmyi, jirya۳ma۳ jatura ratiy
rirya۳muti jirye, tapi sava۳tasara
Ju۳denuju۳ ju۳vaañu daryaju۳ra
jimyurichenusa۳da. Ne jirya۳ja۳tay
rorimyusiy, ratarya rorimyuju۳.
8ॸJirya۳numatiy jañuve vicha۳damu,
rirya۳numatiy dirye jirye, jirya۳ma۳
jmyirya ratiy rirya۳sa۳y jasiy jirye.
9ॸJirya۳ma۳ mi ۳saniryi jdiva۳jnuvay jasiy
vichavay, jirya۳jtay variy ruuva: Ratuudi
ñuma Ju۳denu nusu۳yada jirye.
10-11ॸJirya۳numatiy jañuve vicha۳damu
jasityimyu۳ ne rirya۳diryeru۳y jirye,
jirya۳jtay vijyo۳mujache riñijyu۳: ˇɗфֆľԮֆɗ‫ڏ‬
chajojuru ji ۳ta nu۳ña۳pu۳y jiñumutuvasiy
jiryeñijyu۳: jirya۳ntya datya si ۳tenu variy,
jiryatiy ratuudiya۳numa Ju۳denu
nusu۳yada jirye. 12ॸRi ۳tatye ji ۳ta jiryiva:
Jachi ۳ntyava۳ju۳ day ra۳cha Sodóma
ja۳nvajyu۳ Ju۳denu paruta۳da rundamu,
jasiy vicha۳da ja۳nvamyusiy, jiryatimyu۳
ne ridyiryeru۳yada jasiy jirye.”
ġәËѸɗֆॷ10
Vicha۳daja۳nvay tuva۳chu۳sa۳minchiy
(Matévu 11.20-24)
13ॸ“¡Acuu jiryeñijyu۳ Curasí ۳ ja۳nvay!
¡Acuu jiryeñijyu۳ Betsáyina ja۳nvay! tapi
raryitiy jvaayada Tíru ja۳nvay cabyimura
rivaayada ti ۳ttasara, nu۳ҡֆӕʮɗфֆľнӕľ¡ֆɗ‫ڏ‬
mutiy rivaayasiy daryantiy, ta۳riñuma
riryi paru۳yada riva va۳cha vicha۳da, riryi
dityadoda varirya jiñuvaya۳da riva
jiryatiy riryimya۳sa varivyunujay
sujatyavay pupujurunube. Sitú۳ ja۳nvay
jarye raryi jvaayada daryantidye.
14ॸJachi ۳ntya۳da ra۳cha rijyu۳ Tíru ja۳nvay,
Sitú۳ ja۳nvay jarye jiryimusiy, juuchuveda
murichenutadeda rundamu. 15ॸ¿Va۳
jiryeque, Capernavú۳ ja۳nvay? jiryi ۳tay
vidye jirye۳cha jasuminichavay
jarichumuju۳ day. Jiryedye day ra۳chava۳
jmusanichavay jiidatyo۳muju۳ cay.”
16ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús yisa۳ datyavavya
varintyi: “Ni ۳tiy tuva۳chu jiryimu,
daryaday satuva۳chu variy rimuntidye;
jiñu ji ۳ta jiryatiy sani rrachu jirye,
daryaday sani rrachu varintyidyerye.
Ni ۳tiy rrachu ray, daryaday sani rrachu
varintyidyeñi ۳ jiryatiy su۳pa۳jada ray.”
Daraju۳ñijyate vu۳yaju۳y
jpa۳savay ta۳rya۳jadanchiy
17ॸRitye۳rya۳da ji ۳ta sansu۳vye
yichana۳yadamu, jiryatiy su۳pa۳jada riy
daraju۳ñijyate vu۳yaju۳y vaduy, danu۳ju۳y
rinchaju۳. Rityu۳chunuvi ۳jada ji ۳ta siva
Jesús: “¡Bayantuveda jarye ji ۳ta
tuva۳chunu۳chiy yityamu nu۳dyimu,
Nutyityu۳!” 18ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva: “Ri ۳nu۳chusiñi ۳ Satanásiy, jiryatiy
saju۳u۳jechiy nu۳tyu ra۳duya۳фʮфɗËȍӕԮɗ‫ڏ‬
musiy. 19ॸJirya۳jnu۳y, rache۳mya۳ jiryerya
jirya۳tidye raniye۳ rincha codimyi,
norityumincha jarye, vu۳myityasiy
vanu۳yadancha jarye ti ۳ta۳ju۳. Ne
ra۳jarupanu tara variy jirye, mitya.
20ॸDañumamu۳y ne jiryi ۳chana۳chara
128
ramusiy jiryatiy richabuy bayantuveda
jiryejyu۳. Jirya۳ma۳ jchana۳chara ji ۳ta
jiryatiy nu۳charanuma jiryi ۳tya
jarichumu.”
Jesús jchana۳tya۳dani ۳ jijye۳
(Matévu 11.25-27; 13.16-17)
21ॸVaridyenuma ji ۳ta si ۳chana۳yada Jesús
Ju۳denu Jnutumu, su۳teda ji ۳ta variy:
“Ri ۳chana۳tyate ji, Ye۳ye۳, jarichu Nutyityu۳,
jiryatiy mucadi Nutyityu۳ jarye risa۳ju۳ ji,
jiryatiy jidyutya۳dara jirya datya۳da
rirya۳jisiy mityamusiy datyavay, datya۳da
jachityavay jarye. Jidyityadoda ji ۳ta
datyi ۳sa۳mimyura. Jo, Ye۳ye۳, jiryatiy
samiy jvadichara jidyiya darya.
22ॸSasa۳mya۳ ji ۳ta rajye۳ ti ۳ta۳ju۳ ray. Ne ti ۳
datya chi ۳ra sani ۳cha sadenu, chi ۳, vinu
rajye۳ datya, dantyamu۳y ne ti ۳ datya
chi ۳ra sani ۳cha rajye۳, chi ۳, vinu sadenu
datya, ni ۳ jarye jiryatiy radyityanuru۳ñi ۳.”
23ॸSa۳numityejada ji ۳ta variy yisa۳
datyavañe۳cho۳, su۳teda vinu ruuva:
“¡Ju۳denu jmu۳tyasavay ji ۳ta riy rityi ra۳diy
riva rivatiy jiryedyi! 24ॸRi ۳tay daryaju۳
jiryiva: Rajuu Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe,
ja۳mu nutyityu۳mibe jarye, riñi diryu۳yada
riva jiryatiy jiryedyi diye riva, tama۳
ridyiyada riva, tama۳; daryantya riñi
tuva۳churu۳yadantidyerya jiryatiy
jiryetyuva۳chura, tama۳
rityuva۳chodanu۳darya, tama۳, mitya.”
Jesús tu۳choda Samáriya ja۳mi ۳nchiy,
jiryatiy jaryi jantyutyarani ۳
25ॸSanubeseda ji ۳ta niquejada datyi ۳,
sa۳tidye jantya variy saniy Jesús.
Sitaja۳doda ji ۳tani ۳: “¿Datyanu۳, ta۳ra
jvaayadiva ra۳jmutya۳ra rayaru۳rya
ju۳na۳reju۳ jnu۳yadamu, ta۳ra?”
26ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variñi ۳: “¿Ta۳ra
ranique Ju۳denu niquejada, ta۳ra?
¿Nu۳tyura jiñiquettara, nu۳tyura?”
27ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta niquejada datyi ۳ni ۳
Jesús: “Vurya۳ma۳ va۳tasara ti ۳ta۳ju۳
129
vu۳jechityani ۳ Vu۳ntyityu۳ Ju۳denu, ti ۳ta۳ju۳
vuryi ۳ntuta jarye, ti ۳ta۳ju۳ vu۳vyanu۳yadata
jarye, ti ۳ta۳ju۳ vu۳jechipiya۳jadata jarye
risa۳ju۳. Vurya۳ma۳ va۳tasarani ۳ vu۳tyuunu
vichi ۳ntidye, nu۳tyu vu۳vya۳tasaratiy
daryantidyevyu۳y.” 28ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy siva: “Yimutya۳jasiy vase. Ya۳jvaay
daryacu۳, ya۳tidye jnu۳jeya۳sara variy.”
29ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy sani ۳charu۳y samirya
jvadichi ۳ variy nijya۳nvay diya, su۳teda
ju۳na۳y variy siva Jesús: “¿Chi ۳ra
sani ۳chate ratyuunuvichi ۳ day, chi ۳?”
30ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variy
tu۳chodatani ۳: “Savichanu۳yada ti ۳qui
vanu, su۳musa۳da ji ۳ta Jerusarí ۳musiy
Jericó na۳cho۳ju۳. Saya۳damu, yito۳jada
vase paranu۳nuvay jomuju۳. Richipyata۳da
sivasirya jichujay, rimyusiye۳yada variñi ۳,
rityocheda vadiiryo۳de variy jasiñi ۳.
31ॸTa۳ripyudemusiy ji ۳ta, sani ramiryi ۳jada
ti ۳qui caserdóte nú۳va varintyi; ѸĀɗֆĀ‫ڏ‬
numatiy siva vadiiryo۳, Ѹ͑ӕ̲ӕҡҡֆɗҡֆɗ‫ڏ‬
yada variy sa۳jisiy. 32ॸDaryaday sito۳jada
ti ۳qui Ju۳denu rorimyu ju۳vaañu simu
vadiiryo۳ jityiryo۳jomuntiy, ѸĀɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy siva, ĀфֆĀֆѸ͑ӕ̲ӕҡҡֆɗҡֆɗ‫ڏ‬
yada variy sa۳jisintyi. 33ॸSamáriyaja۳mi ۳
jarye jto۳jada jiryupiyadamu simuntiy.
Sadiyadanumatiy sivantiy, sa۳ntyutya۳da
variy jasiñi ۳. 34ॸSatuudiyadanumatiñi ۳,
si ۳ndadoda ji ۳ta ni ۳ja۳ta variy jasirya
savatajo۳, bínuja۳ta jarye risa۳ju۳, sarayada
ji ۳ta variy rivasirya savatajo۳.
Sama۳sadeda variy jicyavañunchani ۳,
sa۳tidye jto۳ta nijya۳nvay jto۳jomuni ۳,
su۳nu۳yada variy jasiñi ۳. 35ॸRata۳rimyusiy
ji ۳ta sasipyata۳dara criquiy, danu۳ju۳y
jarimyuni ۳ jnu۳tya۳da murichirya,
sasa۳yada ji ۳ta jti ۳joja۳mi ۳ra, su۳teda variy
siva: Ya۳jnu۳tyani ۳ musiyé۳chí ۳; ra۳numatiy
ta۳rya jiyuju۳ntiy, ra۳murichenunuvi ۳
varirya jiryatiy rasu۳tye murichedoda
ranchaju۳ ji.”
36ॸSitaja۳doda Jesús variñi ۳ niquejada
datyi ۳: “Jijechipiya۳jadamu, ¿mi ۳ra jivye
ġәËѸɗֆॷ10ٍॷ11
mu۳nvamyusiy vichadeda nu۳tyu jityuunu
vichi ۳ni ۳, mi ۳? jiryatiy sito۳jada
paranu۳nuvay jomuju۳.” 37ॸSu۳mutya۳jada
ji ۳tani ۳ Jesús: “Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy
sa۳ntyutya۳dani ۳.” “Jo. Ye۳jiya, daryani ۳
ya۳jvaajeya۳sara ti ۳ta۳ju۳.”
Jesús jañu۳yada nadimu Mártabay,
sataryatubay Maríyabatya
38ॸJesúsveda jiya۳damu ji ۳ta, saja͖ӕԮľ‫ڏ‬
jada vicha۳da rapu۳ryademu; jasiy
savicha۳da ti ۳qui vatura, Márta jtyati ۳bay,
ni ۳tiy diryejada jiryorimyuni ۳ Jesús.
39ॸSavicha۳da ji ۳ta sataryatuntiy, Maríya
jtyati ۳bay, ni ۳tiy ma۳sa۳da sanumututuunu
Jesús, satuva۳chunu۳yada rana۳cho۳
saniquejada jasiy. 40ॸMártabay ji ۳ta
jaryuvu۳yada Jesús potyadedivayu.
Mityamusiy satuudiyada ji ۳tani ۳ Jesús,
su۳teda ji ۳ta variy siva: “¿Ne yitaryu۳y nta
tara variy, jiryatiy ratyeryatu tochiy
ra۳siquita ray, jiryatiy ravyichaniy
samirya jiyu day ji, Nutyityu۳? Ya۳jtay
variy siva sa۳tidye jmu۳tya ray.”
41ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Nutyityu۳ ni ۳: “Márta,
Márta, jaryi jijechipityaja۳ra tara
jvaayada, jipyaru۳tyanuma dyetya riva
rajuura jvaayada ji. 42ॸVinu rani ۳ taraqui
va۳tasara. Jityeryatu Maríya jaryeta۳sirya
samirya jiyaru۳rya, jiryatimyu۳ ne
ra۳so۳vachara simusiñu۳darya.”
Jesús datyadoda nu۳tyuramusiy
vu۳ryityu۳chu Ju۳denusa۳, nu۳tyuramusiy
(Matévu 6.9-15; 7.7-11)
11
1ॸTarundamu ji ۳ta sajoráñu۳yada
Jesús. Sajorámyu۳yadanumatiy,
su۳teda ji ۳ta sisa۳ datyavay tenu yiva:
“Ya۳datyanu joráyadata nu۳ntyidye,
nu۳tyu sadatyadoda Juán Bautístabaryi
yisa۳ datyavay daryantidye.” 2-4ॸSu۳teda
ji ۳ta Jesús variy ruuva: “Jirya۳numatiy
joráy, jirya۳jtay variy:
Ye۳ye۳, suvu۳chara ra۳cha yitya. Ra۳ma۳
ju۳ti ۳ yinsu۳yada. Ya۳sa۳y nu۳ñi
ġәËѸɗֆॷ11
tarundaquiju۳ jmyichara nu۳y.
Ya۳ramityaniy mityara
nu۳jyuuchuveda, tapi nu۳vyitya
ф̲ɗҡֆ͑ɗËȍф̲ɗҡֆффɗĀֆɗԮֆɗ‫ڏ‬
yada ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy ridyivyichara
nu۳y. Ne ya۳jara۳y jantya۳damuju۳
nu۳y, dantyamu۳y ne ya۳tochiy
nu۳ña۳siquita ramuyu.”
5-6ॸSu۳teda ji ۳ta variy ruuva: “Saryityi
jiya jiryetyenu nuporata۳sa simu
jijemyicyu, saryi jiyasanta variñi ۳:
Jaamyicyu, ya۳sa۳y mumujomiy pa۳ ray
jiryatiy sani jviryi ۳ rajyu۳tyánubi rimu, ne
ta۳rata raryi potyaniñi ۳. 7ॸTama۳ saryi
jmutya۳ sajaamyicyu jiryorivyimusiñi ۳,
tama۳: Ne ya۳jarupanta ray. ͅӕҡ͑ӕѸф‫ڏ‬
numa raryorijyu۳day, radyedyeñu jarye
rajyiitutyaniy risa۳ju۳. Ne vana۳ֆф͖ӕ¡ľ‫ڏ‬
sumiy, ne nu۳tyichiy raryiche۳ tara ji.
8ॸRi ۳tatye jiryiva, dañumamu۳y ne sa۳͑ӕ¡ľ‫ڏ‬
sumiy tara sa۳yadaju۳ni ۳ jiryatiy sani ۳cha
sajaamyicyu, ramusiy ji ۳ta, jiryatiy
sayasanta۳nchani ۳, sa۳day nubesumiy
sa۳tidye sa۳y tarani ۳, ratiy sava۳ta. 9ॸRi ۳tay
ji ۳ta variy jiryiva: Vurya۳ma۳
jachiñu۳yencha Ju۳denuvara vu۳vya۳tara,
sa۳sa۳y ji ۳ta variy vu۳rya; vurya۳ma۳
va۳ta۳numucha Simu rana۳cho۳, vurya۳sarye
ji ۳ta varirya; vurya۳ma۳ natuye۳yencha
rorijyu۳mu, Sa۳muttay ji ۳ta variy
vurya۳jisirya rorijyu۳. 10ॸTapi ni ۳tiy
jachiñu۳yencha, sa۳jmutya۳ varirya; ni ۳tiy
va۳ta۳numucha rana۳cho۳ntiy, sa۳sarye
varintyirya; ni ۳tiy natuye۳yencha
rorijyu۳mu, daryaday ra۳muttay variy
saju۳ntiy.
11ॸ¡Saryityi jachiñu۳y dera siva jijye۳ñi ۳
quiva۳, sa۳ni ۳tiy sa۳y codyidyeñi ۳!
12ॸVarimyata sa۳tiy jachiñu۳y jijye۳vyara
tavaryi jvada, ¡sa۳ni ۳tiy sa۳y norityu
varidyeñi ۳! 13ॸJirye ji ۳ta, jiryatiy jamirya
vichavay jiryedye, jiryetyi datya sa۳yada
tara samirya riy jidyedyeñu, ta۳
jaryivya۳ju۳ sa۳sa۳y Vu۳jye۳ Jarichumuvichi ۳
Yintu vu۳y, vu۳tyi jachiñu۳y sivani ۳.”
130
Rityu۳chuta۳dani ۳ Jesús: “Bayantu nutyityu۳
vanu۳yadata sajatyasara riy bayantuveda
nijya۳nvavyasiy”
(Matévu 12.22-30; Márcu 3.20-27)
14ॸJadchiy ji ۳ta sajatya۳dani ۳ bayantu
niquejasa۳ vanubavyasiy. ґѸɗЙֆҡľĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy vanuvasiy, saniquejada ji ۳ta vanu
variy. Rityi ۳tta۳da ji ۳ta nijya۳nvay varirya.
15ॸRityevay ji ۳ta jteda variy: “Bayantu
nutyityu۳ Satanásimyusiy sajatyajaya۳sara
riy bayantuveda nijya۳nvavyasiy.”
16ॸRityevay ji ۳ta rañi jantyaru۳yada saniy
Jesús, riñi va۳ta۳da rana۳cho۳ mityamusiy
datya۳da jarichumusirya simu. 17ॸJesús ji ۳ta
sadatyanu۳yadanumatirya rijechipiya۳jada,
su۳teda variy ruuva: “Riryiñumatiy
panaryi ۳ jiñique۳yadamu curaca nijya۳nvay
nu۳ñi riy jiñi ۳jyu۳, rirya۳jraay variyu,
mityanuma ra۳ma۳cho۳ rivyicha۳da variy.
18ॸDaryaday ravicha Satanásiy
nusu۳yadamuntiy; riryityi panaryi ۳
jiñique۳yadamu Satanásivyeda jiñi ۳jyu۳,
¿nu۳tyichiñuma ra۳suru۳y sansu۳yada
varintyi, nu۳tyichiy? tapi jiryi ۳tay ray jatya
Satanásiy vanu۳yadata riy bayantuveda
nijya۳nvavyasiy. 19ॸRaryityi jatya SatanáѸɗ‫ڏ‬
myusiryi bayantuveda, ¿chi ۳ vanu۳yadata
rijetyasara jiryetyevadyeryi bayantuveda
nijya۳nvavyasidye, chi ۳? Ramuni ۳tiy
rirya۳Āɗҡֆ͑ӕʮɗфֆľҡֆľԮфֆʮɗфֆľËֆф‫ڏ‬
yada. 20ॸRay ji ۳ta raryi jatya Ju۳denu jana۳ta
riy bayantuveda, riti ۳ma۳ Ju۳denu
nusu۳yada variy jiryimu.
21ॸSu۳nu۳tyanumatiy vanu۳ryara jivyichajo,
jiryatiy jvatya۳ti ۳ daryaju۳ni ۳, ne ti ۳ jvaay
varirya sabarya mitya, rama۳cho۳ samirya
ti ۳ta۳ju۳ variy. 22ॸSasiijetyanumatiy jiryatiy
vanu۳ryava۳ju۳ni ۳, saryi vuunu ji ۳ta variñi ۳,
saryi so۳vay simusirya yivatya۳, ranijyu۳tiy
sani vanu۳y, saryi sa۳ñuve varirya vanu۳rya
barya so۳vachara jichiityari ۳vamyu.
23ॸMi ۳ni ۳tyimyu۳ ne vichasara risa۳ jvaañu,
savichasara ji ۳ta rayaro۳ju۳; daryadantyi
mi ۳nintyimyu۳ ne jmu۳tyaru۳rye, jiryatiy
131
rañi ju۳tye۳ryaniryu۳ryi nijya۳nvay,
su۳resara variryi.”
Jesús datyadoda bayantu jamirya
vicharanchiy, jiryatiy sata۳rya۳jada
yibivaju۳
(Matévu 12.43-45)
24ॸ“Sasipyatedanumatiy bayantu jamirya
vichara sivasiy vanu, savu۳taya۳numaya۳
vassatova variy, sava۳tana۳ya۳ rana۳cho۳
samityo yajiju۳, jasityi sani nta ya۳jiituy.
Netimyu۳ ne sasaryedara, sajachipiya۳ ji ۳ta
variy: Ra۳ta۳ryava۳ ri ۳bivaju۳ day.
25ॸSasaryenuvi ۳ ji ۳ta ntani ۳ vanu, nu۳tyu roriy
nunichara, mitya roriy, samiy jdutyasara
ti ۳ta۳ju۳ra. 26ॸSaya ji ۳ta variy, sapu۳chiy yisa۳ju۳
riy danu۳ju۳ñijyate bayantu rapu۳ryamiy,
jiryatiy jaryi jamirya vichavavya۳ju۳
simusiryi. Rije ji ۳ta jivyicha۳daju۳ jasiy siva.
Sa۳ma۳cho۳ ji ۳ta vanu variy jaryi jamiryanu,
ta۳riy jivyicha۳da jiyadaju۳.”
Samirya ratya۳ju۳ si ۳tenura
27ॸJadchiy ji ۳ta Jesús niquejadasa۳ra۳ju۳,
nanuniquejasubeda tanu۳qui vaturu۳y
nijya۳nvajyuu cabyimusiy, nani ۳teda variy
siva Jesús: “Jchana۳tyasanu۳y ji ۳ta nada,
jiryatiy nanurupachodate jivyimusitye ji,
nanurupatyadedate jí ۳tya۳ varintyi ji.”
28ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variñada:
“Jchana۳tyasavavya۳ju۳ ji ۳ta riy, rityi
tuva۳chusara ramu Ju۳denu niquejada.”
Va۳cha vichavay jachiñu۳yadara
mityamusiy dityadoda
(Matévu 12.38-42; Márcu 8.12)
29ॸRiñe۳yaru۳yadanumatiy nijya۳nvay
variñi ۳ Jesús, sajo۳ta۳da ji ۳ta niquejada
variy: “Diye vichavay ji ۳ta jamirya
vichavadye. Rivya۳tasara ji ۳ta rana۳cho۳
mityamusiy dityadoda. Ne rirya۳diy ji ۳ta
riva mityamusiy dityadoda, vinu rá
jiryatiy sabayada Ju۳denu Jonásibenchiy
tu۳chodara. 30ॸTapi Jonásibetya rañi ۳cha۳da
vatanu۳ni ۳ rijyu۳ Ñíñivye ja۳nvabe, daryaday
ġәËѸɗֆॷ11
sa۳cha Nijya۳mi ۳denu diye vichavajyu۳ntiy.
31ॸNana۳nubesiy ji ۳ta ranro nutyityu۳toda
bayanu tamitya rundamu, nana۳tidye
tu۳chuta variryi diye vichavay, jiryatiy
naditi ۳jada mucadi su۳tyeryamusiy,
nana۳tidye tuva۳chura Sadumú۳bay
datya۳da. Dañuma sani ۳cha ti ۳qui vanu jiyu,
jaryi datyarava۳ju۳ Sadumú۳bamyusiy,
dantyamu۳y ne rityuva۳churu۳y diye
nijya۳nvay ramusiy simu day. 32ॸÑíñivye
ja۳nvay bayanumiy ji ۳ta ra۳nubesumiy
tamitya rundamu, rirya۳tidye tu۳chuta riy
diye vichavay, tapi rivyitya paru۳yada
variy riva ta۳riy jivyicha۳da,
rityuva۳chodanumatirya Jonásibe
niquejada Ju۳denunchiy. Dañuma sani ۳cha
ti ۳qui vanu jaryi datyara simusiy Jonásibe,
dantyamu۳y ne rityuva۳churu۳y diye
nijya۳nvay variy simu day.”
Jesús datyadoda: “Vu۳ñi ۳siy nu۳tyu
vu۳vyu۳ no۳no۳siiy nta”
(Matévu 5.15; 6.22-23)
33ॸ“Vu۳ryupañumatirya no۳no۳siiy, ne
vu۳dyutya variy tajirya, dantyamu۳y ne
vu۳myutanu tarata varirya. Vu۳bey ji ۳ta
rabajyonchayu, rirya۳tidye diy jañu۳vye
jasiy riva rádá. 34ॸVu۳ñi ۳siy ji ۳ta vu۳vyu۳
no۳no۳siiy; samichityirya vu۳ñi ۳siy, jiryatiy
vu۳jechipiya۳sara samirya jvaacharanijyu۳,
ti ۳ta۳ju۳ vu۳vyu۳ ji ۳ta ra۳cha variy no۳no۳mu day;
netimyu۳ raryi jnu۳y vu۳ñi ۳siy samiryana۳cho۳,
vu۳vyu۳ ji ۳ta raryicha variy nupocudi.
35ॸVuryi ۳nu۳tyata۳ta vu۳y, rañuma vichasara
nupocudi vu۳ño۳no۳. 36ॸPanujotiy vuryivara
no۳no۳, ne nupocudide tara variy vuryiva,
vurye۳cha variy vandamu ti ۳ta۳ju۳, nu۳tyu
rano۳no۳nu۳chara no۳no۳siiy daryá vu۳jyu۳.”
Jesús tu۳chuta۳da riy Varyisévuveda,
Ju۳denu niquejada datyanuvay ruusa۳ju۳
(Matévu 23.1-36; Márcu 12.38-40;
Dúcasiy 20.45-47)
37ॸSaniquejada cabyimu Jesús,
samusuyada ji ۳ta ti ۳qui Varyisévu
ġәËѸɗֆॷ11ٍॷ12
jbyedaju۳ variñi ۳. Sajayada ji ۳ta Jesús
jibyedaju۳, sata۳ñuvejada ji ۳ta variy
jmyijyomu. 38ॸSati ۳tta۳da ji ۳ta Varyisévu
variñi ۳ Jesús, jiryatimyu۳ ne sasuuta۳dara
jijyomutu jimyitya۳ju۳. 39ॸSu۳teda ji ۳ta
Nutyityu۳ variñi ۳: “Jirye Varyisévuveda
ji ۳ta rañi suutasara rarudivasiy
jatusiidye, siidye jarye, jiryevyimu
ji ۳tara paradoda day, va۳cha vichasa۳da
jarye. 40ॸ¡Si ۳tenu datyi ۳sa۳miy jirye! Ni ۳ni ۳
ji ۳ta jiryatiy su۳ndejadara jiryatiy
vuryivara, nu۳tyu ni ۳ni ۳day rañi
ju۳dejadantirya jiryatiy vu۳vyimuntirya.
41ॸJirya۳ma۳ sa۳y ji ۳ta samiy jiryevyimu
jachipiya۳jadata riy jantyuyadavay,
ti ۳ta۳ju۳ ra۳cha samirya Ju۳denu diya variy
jiryejyu۳.
42ॸJiii, ráni ۳tte jiryejyu۳te, rá, VaryiséԮӕ‫ڏ‬
veda. Jiryemyurichenu daryaju۳ Ju۳denu
jiyaru۳ryaju۳ra nutasaratera, jiryatiy
jiryejye۳vyechu jmyichara jaryedoju۳ra,
dantyamu۳y ne jirya۳jachipityara vase
vichasa۳da, dantyamu۳y ne jiryejeryuvu۳y
dityadodara Ju۳denu va۳tasara. Jirya۳ma۳
jvaayasiy daryá, jiryatiy daraju۳y nu۳chara
jiyura Ju۳denu va۳tasara, dantyamu۳y ne
jirya۳paru۳y riva murichedoda Ju۳denu
jiyaru۳rya, tapi daryatya ru۳tay saniquejada.
43ॸ¡Jiii, ta۳ju۳na۳te darya jiryejyu۳te day,
ta۳ju۳, Varyisévuveda! Jiryeñi va۳tasara
daryaju۳ rana۳cho۳ samirya ma۳sajoncha
ma۳sa۳da ju۳tye۳ryanijyovimu, jiryi ۳canuy
jaryintyirya mu۳chuvedantiy jiryatiy
rimyu۳chuvay nijya۳nvay samiy
jidyetya۳data pudásamu jirye.
44ॸJiii, ta۳ju۳na۳te darya jiryejyu۳te day,
ta۳ju۳, jiryatiy jiryevyicha daryaju۳ nu۳tyu
bapyo puryerya, jiryatiy riryaniya۳
nijya۳nvay rancha jiñiya۳resiy.”
45ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta ti ۳qui niquejada
datyi ۳ variñi ۳ Jesús: “Nu۳jerye yavityiye۳
jirya niquejadata.” 46ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy siva: “¡Jiii, ta۳ jaryi niquejada
datyavañi ۳te jiryevyichasarate day, ta۳ju۳!
Jiryetyiityataniy daryaju۳ nijya۳nvarya
132
tiityasara, jiryedyetyadodata, jiryatimyu۳
ne vinu jiryejyomutu jana۳ta
jiryejye۳tyo۳ru۳chara raniy, jiryatiy ne
vinu jiryivaaryu۳rya daryatiy jiryeñi
jvaatyaniryu۳y nijya۳nvarya.
47ॸ¡Acuu jiryedyeri ۳dentya day! jiryatiy
jiryeryoriicharara bapyo roriy
rijechipityasa۳daju۳ Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe,
jiryatiy ru۳veda jiryemyunatyavaberyi.
48ॸRamuni ۳ ʮɗфֆľĀֆɗѸ̲ɗфֆфɗԮʮɗ̲ֆӕ͑‫ڏ‬
tyavabe vichasa۳da, jiryatiy ru۳veda riy
Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe, jirye ji ۳ta roriichara
daryaju۳ra bapyo roriy rijechipityasa۳daju۳.
49-51ॸRamuni ۳day su۳teda Ju۳denu
jidyetya۳damu: Ra۳jpa۳ ruumu riy rajyu۳
tu۳chuvay, raynsu۳byimiy jarye, tavay
ra۳batye ritye, rityevay ma۳cho۳vay jarye
rirya۳jarupantantiy, ra۳tidye jiryi diye
vichavamyusirya rimyurichirya
Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe, jiryatiy ribetyeda
mucadi jo۳ta۳damusiy, k¡Ń͑ӕ¡ֆ¡ҡֆľĀ‫ڏ‬
musiy, Sacaryébay batyedasa۳ra۳ju۳,
ʮɗфֆҡɗֆѸ¡ҡֆľĀфЙфӕĀ̲ӕʮ͑ӕҡҡֆ‫ڏ‬
sara rupajyo, Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jo
jarye. Jo, ri ۳tatye jiryiva: Ra۳jiryi diye
vichavamyusirya rimyurichirya ti ۳ta۳ju۳.
52ॸJiii, ráni ۳tte jiryejyu۳te rá, niquejada
datyavay, jiryatiy jiryecho۳vamya۳ra
yevyi nta, ratatiy riryi datya
nijya۳nvarya Ju۳denu niquejada. Ne
jiryejeryu۳yada nta ramu Ju۳denu
niquejada day, daryaday jiryi ۳bayada
tavayjisintyirya ramu jayadantiy.”
53-54ॸJesús sipyateda jadchiy, rijyo۳ta۳da
ji ۳ta siryi ۳jada Ju۳denu niquejada
datyanuvay, Varyisévuvedata simu
yavittyuyadamu. Rijyo۳ta۳da ji ۳ta jtaja۳doda
ti ۳ta۳ju۳ tarivani ۳, saryityi jmutya۳jada taji
nta riy, varityi riñi jtay ya۳tu۳chuta rivani ۳.
Jesús datyadoda rayaro۳ju۳
vuryi ۳tu۳yada jteda
12
1ॸJesús jvaayadasa۳ra۳ju۳ ji ۳ta
riñe۳yatiiñu۳yada nijya۳nvajyuuyu,
jiryatiy riintye۳ryadeda rajuura vara۳nca
133
nijya۳nvayu. Sajo۳ta۳da ji ۳ta jteda Jesús
munatya ruuva yisa۳ datyavay:
“Jiryi ۳nu۳tyata۳ta Varyisévuveda cari ۳vatya۳
rapu۳ryajisiyu, jiryatiy ru۳tay yitu۳yadamu
vichavaryi. 2ॸNe taradera yitu۳yadamu
vichasa۳da jiryatiy ra۳ma۳cho۳ samiy
mutanusara, mitya; ti ۳ta۳ju۳tidye
ra۳chasara dityanusara; dantyamu۳y ne
ra۳ma۳cho۳sara tara dutyasara, ti ۳ta۳ju۳
ra۳chasara datyasara. 3ॸRamuni ۳day,
miryani ۳ntyi vu۳ñiquejada nupocudimu,
rirya۳tuva۳chu tavay vidavira; ĀфֆĀ‫ڏ‬
ntyi, jiryatiy vu۳cyucuye۳yada tu۳yumu ti ۳,
vu۳me۳jevyimura, rirya۳tu۳chu
vijyo۳mujachera.”
Jesús datyadoda chi ۳ra vu۳ryi
suvu۳chara, chi ۳
(Matévu 10.26-31)
4ॸ“Ri ۳tatye ji ۳ta jiryiva, rajemyicyuveda:
Ne vurya۳suvu۳ryi jivye, jiryatiy ru۳varya
vu۳vyu۳, rivasiy ji ۳ta ne rirya۳vichaniy
taranu۳davyu۳y. 5ॸRa۳dityanu ji ۳ta jirye
mi ۳ra vurya۳suvu۳y jaryi. Vurya۳ma۳ suvu۳ñi ۳
jiryatiy vuryi ۳vacha۳divasiy saryi jpa۳sara
jiidatyo۳muju۳ni ۳ vu۳beyanu. Ri ۳tatye
jiryiva: Ni ۳ni ۳ ji ۳ta vurya۳suvu۳y.
6ॸRajuura criquivyitya samurichevay
tadajyo vachuchiy, dañumamu۳y ne
sajachipuchara Ju۳denuni ۳ ti ۳quide sate.
7ॸVuryi ۳no۳jasiy jarye saranusara ti ۳ta۳ju۳
saju۳ Ju۳denu. Ramuni ۳mu۳y ne
vurya۳suvu۳y; vu۳ñi ۳ ji ۳ta murichevay jaryi
ruumusiy vachuchimyi.”
Rityi tu۳chusara vijyo۳mujache
Jesús jiyadaju۳
(Matévu 10.32-33; 12.32; 10.19-20)
8ॸ“Ri ۳tay jiryivantiy: Mi ۳ni ۳tyi tu۳chu
vijyo۳mujache nijya۳nvavya: Ray ji ۳ta
datyani ۳ Jesús, sa۳tu۳chu Nijya۳mi ۳denu
vijyo۳mujache ruuva Ju۳denu jpa۳vantyi:
Ray datyani ۳ jiñu. 9ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy
sa۳tu۳chu nijya۳nvavya raynchiy: Ne
radyetyani ۳ Jesús, daryaday ra۳tu۳chu
ġәËѸɗֆॷ12
ruuva Ju۳denu jpa۳vay varintyidye: Ne
radyetya dañi ۳ jiñu day.
10ॸMi ۳nintyi ra۳nique sayaro۳ju۳
Nijya۳mi ۳denu, sa۳ramityaniy mitya
rajye۳rya. Jiñu ji ۳ta jiryatiy sa۳javityiye۳ñi ۳
Ju۳denu Jnutu, ne sa۳ramityaniy mityara
sa۳vityiye۳yada.
11-12ॸRirya۳numatiy jti ۳ta ju۳tye۳ryanijyo
ja۳nvamyuju۳ jirye, nutyityu۳mimyuju۳
jarye, japuvedamuju۳ jaryentiy, ne
jirya۳jachipiya۳ jaryi variy nu۳tyuramusiy
jirya۳jmutya۳ riy, nu۳tyuramusiy,
dantyamu۳y ne ta۳ra jirya۳jtay ruuva, ta۳ra,
tapi sa۳datyanu ji ۳ta Ju۳denu Jnutu variy
jiryedyerya, ta۳ra jirya۳jtay variy ruuva.”
Vuryi ۳nu۳tyasara rajuura baryaveda
ni ۳ru۳yadajisivyu۳y
13ॸSu۳teda ji ۳ta ti ۳qui vanu nijya۳nvay
cabyimusiy siva Jesús: “Datyanu۳,
ya۳tu۳chu siva ratyeryi ۳ sa۳ma۳ sa۳y rate ray,
jiryatiy su۳mutya۳ra na۳jye۳be barya.”
14ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva:
“Vadero۳nu, ¿chi ۳rana۳te bayada cadnadu
jiryequebyimu ray, chi ۳? ra۳tidye nantara
jiryeberya.” 15ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva: “Jiryi ۳nu۳tyata۳ta samiy ti ۳ barya
ni ۳ru۳yadajisiyu, jiryatimyu۳ ne vinu tarati ۳
vichasara samirya. ġфֆĀֆѸԮɗËȍ‫ڏ‬
sara samiryantiy, jiryatimyu۳ ne tarati ۳
sani ۳cha.”
16ॸSatu۳choda ji ۳ta varirya datyadoda
niquejada ti ۳ barya ni ۳ru۳yadanchiy:
“Rani ۳rañu۳yada ji ۳ta sántará jaryi tarati ۳
variy. 17ॸSajachipiya۳jada ji ۳ta variy: Ta۳ra
ra۳jvaay diye, jiryatimyu۳ ne tara jna۳y
vidavijo ra۳torajiju۳nu۳day. 18ॸSu۳teda ji ۳ta
variy: Nu۳rya ra۳jvaay. Ra۳jottirya ra۳tora
bajyo rapu۳rya, ra۳tidye roriiy
vadiramusiy ja۳murava۳ju۳ra, jasityi
ra۳barya ra۳torá, raberya jarye ti ۳ta۳ju۳
risa۳ju۳. 19ॸRa۳jtay variy ravyimu, ri ۳ntumu
jarye: Rajuuranuma raberya, ratanuma
ra۳jnu۳jeya۳sara ta۳rijyu۳ ti ۳ta۳ju۳. Ra۳numa
jiituy, ra۳jmyi, ra۳jatu, ra۳jchana۳y.
ġәËѸɗֆॷ12
20ॸNu۳tyu ni ۳day Ju۳denu jteda variy siva:
‘¡Datyi ۳sa۳! Diye nupora ra۳va۳tani ۳ yintu
jibebyimusiy. ¿Chi ۳ju۳numa ra۳ma۳cho۳sara
jiberya varidye, chi ۳ju۳?’ 21ॸDarya ni ۳day,
ni ۳tiy bacharara jiberya ja۳viñu vinu jijyu۳,
ne sajachipiya۳ variy sanijyu۳ Ju۳denu, ne
tarati ۳ nta variy Ju۳denu diya dañi ۳.”
Su۳nu۳tyasara Ju۳denu riy jidyedyeñu
(Matévu 6.25-34)
22ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva yisa۳
datyavay: “Ramuni ۳ ri ۳tay jiryiva: Ne
vurya۳jachipiya۳ jaryi: ¿Ta۳ra vurye۳jmyi
vuryi ۳nu۳yadaju۳, ta۳ra? dantyamu۳y ne
vurya۳jachipiya۳: ¿Ta۳ra vurya۳jachu
vuryiva, ta۳ra? 23ॸTapi vuryi ۳nu۳yadatya
ji ۳ta jaryi jmyichara jiyadaju۳ day, vu۳vyu۳
ji ۳ta sujay jiyadaju۳ntidye.
24ॸVurya۳jachipiya۳ riñijyu۳ to۳no۳veda,
varajonuveda, pu۳ñivyeda jarye ti ۳ta۳ju۳
ruusa۳ju۳: ne rinta, dantyamu۳y ne rirya۳to.
Ne bajyotavay, dantyamu۳y ne
rorichityavay, jasityi rirya۳barya tara.
Ju۳denu ji ۳ta potyanichara varidyeryi.
Vu۳y ji ۳ta murichevay jaryi ruumusiy
nipya۳tavay. 25ॸ¿Mi ۳ra vuryisa۳ vichi ۳
ra۳sityechu jijechipiya۳jadamusirya
yinu۳yada, mi ۳? rata۳savu۳ métrusa۳ra۳ju۳.
26ॸNetimyu۳ ne vana۳y vu۳chityechu
pasidyerara vuryi ۳nu۳yada, ¿ta۳raju۳na۳
vurya۳jachipiya۳ taranijyu۳ vuryi ۳nu۳yadaju۳,
ta۳raju۳?
27ॸVurya۳jachipiya۳ ranijyu۳ javu۳ñi ۳sityu,
nu۳tyuramusiy raja۳vye, nu۳tyuramusiy.
Ne rivaay, dantyamu۳y ne raruyinura
nura۳biju۳u۳ jichujajyu۳sara; ri ۳tatye ji ۳ta
jiryiva: ne vinu nutyityu۳ Sadumú۳bay
vicha۳da sami ۳va۳ju۳ dutyasi ۳ ramusiy.
28ॸSaryityi sujañu Ju۳denu daryára samiy
vachuy jiryatiy raja۳vye diye, ta۳rimyusiy
rirya۳jatya jiidamyura, ta۳ jaryivya۳ju۳
sa۳sujañu Ju۳denu jirye, nijya۳nvay
pasidye jachipiya۳vay. 29ॸNe jirya۳va۳ta
jaryi jachipiya۳vay rana۳cho۳ tara
jiryi ۳byedaju۳, dantyamu۳y ne jirya۳todaju۳;
134
dantyamu۳y ne jirya۳vichasara jaryi
jachipiya۳vay. 30ॸTapi ti ۳ta۳ju۳ mucadiva
vichavay va۳tasara rana۳cho۳. Vu۳jye۳ ji ۳ta
datyara jiryatiy vu۳vya۳tasarara.
31ॸVurya۳ma۳ va۳tajaya۳sara nijya۳nvay
jachipiya۳jada jiyasachirya Ju۳denu
nusu۳yada, vurya۳sarye varirya
vuryi ۳myi ۳sara, vurya۳tu۳sara jarye risa۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳.”
Jesús datyadoda nu۳tyuramusiy vurye۳cha
jaryi taratavay jarichumu
(Matévu 6.19-21)
32ॸ“Ne jirya۳suvu۳y, ri ۳nu۳tyavadyeri ۳,
jiryatiy samiy datyasara rajye۳ diyara,
sa۳sa۳y yisa۳ nusu۳yadaju۳ jirye. 33ॸJirya۳ma۳
ta۳ryu۳tyara jiberya, jirya۳sa۳y variy
yentyutya۳damu riy jantyuvye. Jirya۳ma۳
jvaarya criquiy jiryatimyu۳ ne
ra۳rimyityuuchara, jirya۳tidye
vichajaya۳sara si ۳tenu taratavay
jarichumu variy, jasityimyu۳ ne vana۳y
satuudichara paranu۳ni ۳, dantyamu۳y ne
ti ۳de ra۳javatyasara jasirya vu۳chujay, ne
vinu ruvádera, mitya. 34ॸˇѸɗҡֆɗфԮɗËȍ‫ڏ‬
sara vu۳berya jaryi murichevarya,
jasintya ra۳chasara vu۳jechipiya۳jada
varintyi.”
Jesús datyadoda vurya۳ma۳ vichasara
jdutyasavay
35-36ॸ“Vurya۳ma۳ vichasara jdutyasavay
jvaayadaju۳, varimyata jañu۳ñu
jmutya۳vajyu۳, jiryatiy panujosiirya
vu۳ño۳no۳siiy, nu۳tyu rintuy vaduy sa۳jiju۳
jipyatru۳, jiryatiy sata۳rya ja۳mu۳jyomusiy
jiryorimyuju۳, rirya۳tidye mutta sa۳jiju۳ra
rorijyu۳, sa۳numatiy jvatyiñuvi ۳ raniy.
37ॸJchana۳tyasavay ji ۳ta samuchechimyi,
jiryatiy sasaryeñuvi ۳ samiy jnu۳tyavaryi.
Ri ۳tay si ۳tenu jiryiva, sa۳jdutya ripyatru۳
variyu, sa۳ma۳Ѹҡ͑ɗֆԮфɗфֆɗʮɗ̲ֆӕËȍľ‫ڏ‬
chimyi jmyijyomu, nu۳tyu saryicha
rimyuchechiy, sa۳tidye potyaniy jasiryi.
38ॸSaryityi saryeñuvi ۳ jnu۳tyavaryi
135
jimyuchechimyi nuporata۳sa, varimyata
ra۳sacharajisiy, rirye۳cha jaryi
jchana۳tyasavay variy. 39ॸVurya۳ma۳ datya
ji ۳tara jirya. Saryityi datya۳da rorijya۳mi ۳:
Sa۳jti ۳ paranu۳ni ۳, ne saryi sipyateda
jiryorimyusiy, ramutiy sajayada
paranu۳ni ۳ variy su۳biva. 40ॸJiryejerye ji ۳ta
ra۳ma۳cho۳ jnu۳tyavay, tapi varityimyu۳ ne
jirya۳nutuy sa۳jiju۳ Nijya۳mi ۳denu,
mityamusiy sa۳jti ۳sara variy jiryi ۳biva.”
Jesús datyadoda muchechiy siityeranchiy,
sasiityejadasa۳nchiy jarye
(Matévu 24.45-51)
41ॸSitaja۳doda ji ۳ta Pyítrubay variñi ۳
Jesús: “¿Nutyityu۳, jiñiquejasiy
nu۳ñijyu۳ra jirya datyadoda niquejada,
varimyata tavañijyu۳ ti ۳ta۳ju۳?”
42ॸSu۳mutya۳jada Nutyityu۳ variñi ۳:
“¿Mi ۳rana۳te muchechiy siityera, mi ۳?
datyara jarye risa۳ju۳ni ۳, jiryatiy sa۳bay
sapatru۳ jiryoriy jnu۳tyi ۳si ۳ju۳ni ۳, sa۳tidye
sa۳chara riyaru۳rya jmyichara jiryenu
muchechimyiyu. 43ॸJchana۳tyasi ۳ ji ۳ta jiñu
muchechiy, ni ۳tiy sasaryenuvi ۳ sapatru۳
yivaayadamu. 44ॸRi ۳tay si ۳tenu jiryiva:
Sa۳day bay jiberya jnu۳tyi ۳ju۳ni ۳, sa۳tidye
jnu۳tyajaya۳ ti ۳ta۳ju۳ jasirya. 45-46ॸSaryityi
jachipiya۳jada jiñu muchechiy jivyimu:
Saricheñuma rapyatru۳, saryijyo۳ta۳da ji ۳ta
musiye۳yada variryi jiryenu
muchechimyi, muchechityuveda jarye,
saryi jmyi, saryi jatu, saryi jniyu۳y
varintyi, sa۳jti ۳ ji ۳ta sapatru۳ varityimyu۳ ne
sa۳nutuy sa۳jiju۳, jiryatimyu۳ ne sadatya
sa۳jti ۳ daryaju۳. Sa۳musiye۳tyaniñuvi ۳
sapatru۳ jaryi variyu, sa۳tanuvu۳nu
siityejasa۳mivyeda jsa۳ju۳ variñi ۳.
47ॸJiñu muchechiy ji ۳ta, jiryatiy
sadatya۳dara jipyatru۳ va۳tara, ne vinu
daryamusiy su۳dutyaru۳y samiy saju۳
jipyatru۳ra jiberya, dantyamu۳y ne
sivaaryu۳rya sava۳tara, sa۳jmutya۳sara
variy rajuuraju۳ra jimyusiye۳cha۳da
rivasiy. 48ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta ni ۳timyu۳ ne datya۳dara
ġәËѸɗֆॷ12
jipyatru۳ va۳tara, sivaayada ji ۳ta varirya
jiryatimyu۳ ne su۳canuy sapatru۳ra, sa۳day
ji ۳ta jmutya۳ra tapi ratya۳ musiye۳cha۳da
rivasiy. Mi ۳ni ۳tyi vu۳che۳y jaryiñi ۳, vu۳ntuy
variy jaryintyiñi ۳. Jiryatiy ribe ja۳mura
criquiy simu ti ۳, rayadaju۳numa ji ۳ta
rirya۳murichenutaniy rivantidyeñi ۳.”
Rirya۳mityasiiy nu۳ñi tevajyuu Jesúsnchiyu
(Matévu 10.34-36)
49ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús jadchintyi: “Ri ۳deda
ji ۳ta ra۳tidye jatya mucadinchara jiiday,
rañuma tote ji ۳quinchusarara.
50ॸ¡Ra۳jachi ۳niy vamiryamu ray, jaryi
vaparu۳tyasa۳ ravyichasara rarunda
jto۳jadasa۳ra۳ju۳! 51-52ॸJiryejechipiya۳ dyetya
riti ۳jada ra۳tidye sa۳rya samirya vichasa۳da
jirya mucadimu. Ri ۳tatye ji ۳ta jiryiva: Ne
daryá, ne rirya۳jachipiya۳sara nijya۳nvay
taraqui variy ramyo۳musiy, tapi
diyemusiy ji ۳ta jasityi rirye۳cha tadajyo
nijya۳nvay taroriquimu, danu۳ju۳y ra۳cha
mu۳nvay jiyaro۳ju۳, mu۳nvay jarye ra۳cha
danu۳ju۳y jiyaro۳ju۳, daryani ۳ ra۳chasara
ti ۳ta۳ju۳. 53ॸSa۳jiyaro۳nu ji ۳ta vanuni ۳ jidyenu,
sadenunuma ji ۳ta ra۳jiyaro۳͑ӕԮфɗ͑ҡֆɗ‫ڏ‬
dyeyu. Nadayaro۳nu ji ۳ta vaturu۳ñi ۳
jidyetu, daryaday sa۳jiyaro۳nu nanudetu
varintyidyeyu. Sadeseda jarye
ra۳jiyaro۳nu vaturayu, daryaday
sa۳jiyaro۳nu nana۳si ۳ntu varintyidyeyu.”
Nu۳tyuramusiy vurya۳datya ranchiy
vu۳ryunda, nu۳tyuramusiy
(Matévu 16.1-4)
54ॸSaniquetityiyada Jesús variy ruuva
nijya۳nvajyuu: “Ru۳nu۳ñumatiy nijya۳nvay
radacutyityi rapuryerya, ru۳tay varidye:
Ra۳numa jmu, ru۳mu ji ۳ta variy.
55ॸRu۳nu۳ñumatiy ra۳sacha samiryunda,
ru۳tay variy: Diye ra۳viiday jaryi,
si ۳tenuni ۳day raviiday variy.
56ॸ¡Jiryi ۳tu۳yadamu vichavayu!
Jiryedyetya tu۳chodara nu۳tyura runda
ra۳cha tariva, ¿nu۳tyuramusimyu۳ ne
ġәËѸɗֆॷ12ٍॷ13
jiryedyetya jirya rundanchiy,
nu۳tyuramusiy? nu۳tyura rivyiche۳chavay
nijya۳nvay diye rundamu vichavayu.
57ॸ¿Nu۳tyuramusimyu۳ ne jiryedyetya
jidyiryamusirya jiryatiy vase vichasara
darya, nu۳tyuramusiy?”
Vurya۳jantya jdutya۳da ruusa۳
vu۳myityasimyi
(Matévu 5.25-26)
58-59ॸ“Jityi jiya۳da jityu۳chutasa۳damu simu
japu, ya۳jantya jdutya۳da sisa۳ jimyityasiy ji,
sañuma pu۳chiy cadnadumu ju۳na۳ntyi ji,
sañuma sa۳y cadnadu jiivu۳setavay jomu
variy ji, sañuma jatyataniy
tanuvu۳nujovimuju۳ ji, jadchityimyu۳ ne
vana۳y ya۳sipyatay netimyu۳ ne ya۳̲ӕфɗ‫ڏ‬
chenu tamitya sonuta jiyadaju۳ didye.”
Netimyu۳ ne vurya۳paru۳y riva va۳cha
vichasa۳da, vurya۳parutay variy riva
13
1ॸRivyicha۳da ji ۳ta nijya۳nvay
varicha۳ra۳ju۳ jasiy, rityu۳choda ji ۳ta
siva Jesús rinchiy Cadidéyaja۳nvay.
Ru۳ntatya۳danumatiy Cadidéyaja۳nvay
Ju۳denumu riy yasi ۳veda, jiryatiy ru۳veda
munatya riy yasi ۳veda, su۳vatyadeda ji ۳ta
japu Pyidátubay varintyidyeryi, Ѹʮфֆľ‫ڏ‬
nutadedara rindaja۳ risa۳ rirya۳si ۳veda
nudaja۳ variy. Darya ni ۳day
rityu۳chunuvi ۳jada siva Jesús.
2ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variryi:
“Jiryejechipiya۳ dyetya rivyicha۳da jivye
Cadidéyaja۳nvay jaryi juuchatavay
jityevamyusiy, jiryatiy rávichadeda
darya riy. 3ॸRi ۳tatye jiryiva: Ne. Dañuma,
netimyu۳ ne jirya۳paru۳y riva va۳cha
vicha۳da, jirya۳day parutavya۳ Āфֆ͑ҡɗ‫ڏ‬
dyeque. 4ॸVarimyata daryaday
jiryejechipiya۳ rinchiy vu۳yaju۳y nijya۳nvay,
mu۳nvañijyate rinchaju۳, Siduvémuntiy.
Raju۳u۳yada ji ۳ta panu۳chavu۳ rincha,
ramudoda variy jasiryi. ¿Jiryejechipiya۳
dyetya rivyicha۳da jamirya vichavay jaryi
ruumusiy Jerusarí ۳mu vichavay? 5ॸRi ۳tatye
136
jiryiva: Ne. Dañuma, netimyu۳ ne
jirya۳paru۳y riva va۳cha vicha۳da, jirya۳day
parutavya۳ daryantidyeque.”
Jesús tu۳choda ni ۳nunchiy
jiryatimyu۳ ne jarya ravicha۳da
6ॸSatu۳choda ji ۳ta Jesús varirya jirya
dityadoda tu۳choda: “Ravicha۳da ji ۳ta ni ۳nu
ti ۳qui vanu nutara cabyimu.
Sava۳ta۳danumatiy raja۳mi ۳ rajona۳cho۳
rancha, ne sadiyada variy tariva tiii, mitya.
7ॸSu۳teda ji ۳ta variy siva jimyuchechiy:
Ya۳jnu۳y, mumunijya۳miñuma rañi va۳ta
rajona۳cho۳, ne radyichara tariva, tiii, mitya.
Ya۳numa jnura; ¿ta۳raju۳ ra۳pa۳chitya mityara
ramyucadi jiyu, ta۳raju۳? 8ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
samuchechiy variyu: Jasiñuma ra۳cha day,
Nutyityu۳. Tanijya۳quisa۳ra۳ju۳ ra۳ja۳siy
munatya ru۳ro۳, ra۳day bay raruva۳vara voca
ju۳vu۳di. 9ॸRa۳tiy jay variy, ra۳ma۳cho۳ samirya
variy; netimyu۳ ra۳jaryu۳y variy, ya۳jnutaniy
ji ۳ta varirya.”
Jesús mi ۳sadeda jiituyada rundamu
nada vaturu۳be butyanu۳y
10ॸSadatyanunu۳yada ji ۳ta Jesús
ju۳tye۳ryanijyomu riy nijya۳nvay, jiituyada
rundamu. 11ॸNanuvichanu۳yada ji ۳ta
tanu۳qui vaturu۳y variy jasiy, jdiva۳jada
ja۳mi ۳tanu۳y. Vu۳yaju۳y nijya۳
nanuvichanu۳yada jdiva۳jnu۳y,
mumunijya۳miñijyate ranchaju۳ntiy.
Mityanuma nanubutyanumaya۳jadayu, ne
vana۳y nanuradeda vasenu۳day. 12ॸґĀɗֆ‫ڏ‬
danumatiy Jesús nadiva, sanatuyada ji ۳ta
variy yimuju۳ nada, su۳teda ji ۳ta variy
nadiva: “Popoju۳y, jdanusanu۳ñuma
sa۳ni ۳diva۳jadajisiyu.” 13ॸSabayada ji ۳tara
jijyomutu variy nanuniy, nanuseveda ji ۳ta
varicha۳ra۳ju۳ variy. Nani ۳chana۳tya۳da ji ۳ta
variñi ۳ Ju۳denu. 14ॸSanique۳yada ji ۳ta
ju۳tye۳ryanijyo nutyityu۳ variy ranchiy,
jiryatiy sami ۳sadeda Jesús nada jdiva۳jnu۳y,
jiituyada rundamu. Sanique۳tya۳da ji ۳ta
ju۳tye۳ryanijyo nutyityu۳ variryi nijya۳nvay:
137
“Jasidyerya tarundaquinijyate
vuryivaayadaju۳. Variryundamuni ۳ ji ۳ta
jirya۳jniy mi ۳sa۳dana۳cho۳ day; ne jirya۳jniy
ji ۳ta jiituyada rundamu.” 15ॸSu۳mutya۳jada
ji ۳ta Jesús variñi ۳: “Jiryi ۳tu۳yadamu jivyicha
darya. ¿Va۳ jiryeque, ne jiryeñi jvaay
jiryatiy jiryeñi vita jiituyada rundamuni ۳
yasi ۳ si ۳myityanijyomusintyi, jirya۳tidye
jti ۳ta sa۳tujomuyu? 16ॸVa۳ jiñu۳y vaturu۳que,
nadani ۳ nani ۳cha ta۳riy vu۳myunatyi ۳
Avurá۳bay jasatu۳y. Jiryatiy
nanuvichanu۳yada Satanásiy puchunu۳y,
nanuvichanu۳yada jdiva۳jnu۳y vu۳yaju۳y
nijya۳sa۳ra۳ju۳, mumunijya۳miñijyate
ranchaju۳, ¿samiryavidye raryivyita nada
puchusanu۳y jiituyada rundamu?” 17ॸJirya
Jesús niquejadanchiy, rirya۳na۳da ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳
samityasivyeda variy. Riichana۳tya۳da ji ۳ta
nijya۳nvay varirya, jiryatiy mityamusiy
sivaañu۳yadara ti ۳ttasara ridyiya.
Jesús tu۳choda quica۳tadinchiy
(Matévu 13.31-32; Márcu 4.30-32)
18ॸRamuni ۳ su۳teda Jesús variy ruuva:
“¿Nu۳tyurani ۳ntyi dyetya rani ۳cha Ju۳denu
nusu۳yadacu۳, nu۳tyu? ¿Mirya
tu۳chodatani ۳ntyi ra۳datyanuracu۳, mirya?
19ॸNu۳tyu quica۳tadi nta rani ۳cha, jiryatiy
rinta nijya۳nvay jivyatupada ju۳ro۳ra,
raja۳vye ni ۳nuju۳ variy, saruuvye ji ۳ta
nipya۳ti ۳ rajiica۳mu varintyi.”
Jesús tu۳choda pa۳ cari ۳vatya۳nchiy
(Matévu 13.33)
20ॸSu۳teda ji ۳ta ju۳na۳y ruuvantiy: “¿Ta۳ra
tu۳chodata ra۳datyanura Ju۳denu
nusu۳yada, ta۳ra? 21ॸNu۳tyu pa۳ cari ۳vatya۳
nta rani ۳cha, jiryatiy nanubayada
vaturu۳y mumuri ۳ quinu pa۳jurudinubera,
jasicha۳ra۳ju۳tiy racari ۳vay ti ۳ta۳ju۳ variy.”
Pasijyu۳ jajyonchiy
(Matévu 7.13-14, 21-23)
22ॸSadatyanutityiñu۳yada ji ۳ta Jesús
ja۳mu vicha۳diva, pasivyicha۳diva jarye,
ġәËѸɗֆॷ13
jiryatiy sarupiñu۳yada variy Jerusarí ۳
na۳cho۳ju۳. 23-24ॸSu۳teda ji ۳ta rityenu siva
Jesús: ٘‫ͅع‬ɗҡֆԮ̲ɗĀֆľ͑ӕ̲ʮ͑ҡֆӕҡֆ‫ڏ‬
savay?” Su۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva:
“Jirya۳ma۳ jantya jayada
paru۳cha۳rimyusiy pasijyu۳ rorijyu۳demusiy
jiryeryamitya۳daju۳, jiryatiy ti ۳quitya
jiryi ۳nu۳y rañi jaryu۳y Ju۳denu nusu۳jyomu,
ne vana۳y nta rirya۳jay. 25ॸSa۳numatiy
mutanu rorijya۳mi ۳ra rorijyu۳, jirya۳numa
jo۳ta radeda rorijyu۳tuunu, jirya۳tidye
jvatyi raniy rorijyu۳day. Jirya۳jtay variy
siva rorijya۳mi ۳: Nutyityu۳, ya۳mutta
nu۳ña۳jisiy. Sa۳jmutya۳ variy jirye: Tama۳
radyetya tesivyerya jirye, tama۳.
26ॸJirya۳jo۳ta jteda variy siva rorijya۳mi ۳:
Nu۳tyu nu۳dye rañi jibyeda jidyiya,
nu۳ña۳toda variy risa۳ju۳ntiy, nu۳tyu jiñi ۳
day rañi datyadoda nu۳vyicha۳dajache.
27ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳jmutya۳ variy jirye: Ri ۳tatye
jiryiva: Ne radyetya tesivyerya jirye;
¡Jirya۳numa jiya ratyuunusiy va۳cha
vichavay! 28ॸJasidye ji ۳ta jirya۳jna۳vya۳
varique, jirya۳su۳y ji ۳ta jijya۳dajcha
varintyi, jirya۳numatiy diy siva Avurá۳
bayanu, Isácu bayanu jarye, Jacóbu
bayanu jarye sisa۳ju۳, ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denuju۳
tu۳chuvay bayanuveda jarye ruusa۳ju۳ntiy,
Ju۳denu nusu۳jyomu. Jirye ji ۳ta ra۳chasara
jatyasavay bimuju۳ variy. 29ॸRirya۳jti ۳ ji ۳ta
nijya۳nvay variy jiñi ۳ mu۳ti ۳jomusiy,
sapuryejomusintyi, ravita۳sa vichavantyi,
jidye vita۳sa vichavay jarye, rirya۳ma۳sa
jmyijyomu Ju۳denu nusu۳jyomu variy.
30ॸRityi vichasara ji ۳ta tamityavay diye,
rirye۳chasara ji ۳ta munatyavay variy
rivasintyi; daryaday rityi vichasara
munatyavay diye, rirye۳chasara ji ۳ta
tamityavay variy rivasintyidye.”
Jesús jna۳yada rivasiy Jerusarí ۳
(Matévu 23.37-39)
31ॸVaridye ji ۳ta ruuto۳jada Varyisévuveda
simu Jesús, ru۳tañuvejada variy siva:
“Ya۳numa jiya jiyusiy, jiryatiy
ġәËѸɗֆॷ13ٍॷ14
su۳varyu۳ñuma Jeródes ji.” 32ॸSu۳teda ji ۳ta
Jesús variy ruuva Varyisévuveda:
“Jirya۳numa tu۳chu siva quivu۳rya Jeródes:
Diye ji ۳ta, ta۳rimyusiy jarye, ra۳jatyatityiryi
bayantuveda, ra۳mi ۳sanityityi variryi
jdiva۳jnuvay; rata۳rimyusiy ji ۳ta ra۳jto۳tanirya
rivaayada. Darya ni ۳day jirya۳tu۳chosiy siva
Jeródes. 33ॸRa۳numa ji ۳ta jiya rupiñu diye,
ta۳rimyusintyi, rata۳rimyusiy jarye ti ۳ta۳ju۳,
tapi ne vana۳y sabatye Ju۳denuju۳ tu۳chu۳
Jerusarí ۳jisiy taji. 34ॸJerusarí ۳, Jerusarí ۳,
jiñijya۳nvay ji ۳ta jvachara riy Ju۳denuju۳
tu۳chuvabe, rijechichara ravichu۳ta riy,
jiryatiy su۳pa۳sara Ju۳denu riy yinsu۳byimiy
ruumu. Rajuuraju۳ rañi
ju۳tye۳ryaniryu۳yadanumucha riy
ridyedyeñu, nu۳ҡֆӕҡԮфֆɗҡֆΎĀ̲ӕҡ͑ӕ‫ڏ‬
sara jiñipya۳ta suvu۳charajisiryi jidyenujuu
daryá; tiii, riryivya۳tava۳ra. 35ॸ¡Tijyiii,
satochimya۳ttye Ju۳denura jiryevyichajo!
Ri ۳tatye ji ۳ta jiryivantiy: Ne jirya۳diy ju۳na۳y
riva rabetyedivasiñu۳day, netimyu۳ ne
jirya۳jtadyidye: ¡Jchana۳tyasi ۳te ni ۳tiy jnitye
Nutyityu۳ jtyamute!”
Jesús mi ۳sadedani ۳ vanubay
ja۳mura pa۳chityi ۳
14
1ॸTarundamu ji ۳ta jiryatiy jiituyada
runda ravicha۳da, ѸʮֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy Jesús jibyedaju۳ sarorivyimu
Varyisévuveda nutyityu۳, ru۳nu۳choda
Varyisévuveda variy jasiñi ۳.
2ॸSavichanu۳yada ti ۳qui jdiva۳jni ۳ sadiya,
ja۳mura pa۳chityi ۳. 3ॸSitaja۳doda ji ۳ta Jesús
variryi Ju۳denu niquejada datyanuvay,
Varyisévuveda jarye: “¿Samiryavidye
Ju۳denu diya, mi ۳sadeda jiituyada
rundamu, varimyatamu۳y?” 4ॸRime۳cho۳jada
mitya vajeryade variy. Sapu۳cheda ji ۳ta
Jesús variñi ۳ jdiva۳jni ۳, sami ۳sadeda variñi ۳,
su۳mu۳rya۳da ji ۳ta variy jadchiñi ۳.
5ॸSitaja۳doda ji ۳ta Jesús variryi: “¿Ne jiryeñi
jvaay jiituyada rundamuntiy? ¿Mi ۳ra
jiryetyenu ne saryi sipyata varicha۳ra۳ju۳ni ۳
jidyenu varimyata savoca, mi ۳ra? saryityi
138
ju۳u۳y jiituyada rundamu jmuchaju۳vimu.”
6ॸNe vana۳y ru۳mutya۳jada variy ranchiy.
Ja۳mu۳yada vichtyamuju۳ musuchavay
7-9ॸSu۳nu۳yadanumatiy Jesús jiryatiy
rijeryetanu۳yada musuchavarya ma۳sajo
rorijya۳mi ۳tuunu rirya۳tidye dityanura
jivyicha۳da jaryiñuvay jityevamyusiy,
satu۳choda ji ۳ta variy ruuvara datyadoda
niquejada. Su۳teda ji ۳ta ruuva: “Ti ۳tiy raryi
musuy ja۳mu۳jyomuju۳ ji, ne ya۳ma۳sanuve
vase vadi ja۳mu۳ñutuunu, saryityi ju۳ti ۳ ti ۳
jaryiñu۳va۳ju۳ yimusiy, sa۳jti ۳ ja۳mu۳yada ja۳mi ۳
variy yimu, sa۳jtay variy yiva: Ya۳sa۳y
jimya۳sajoni ۳. Ya۳jo۳ta ji ۳ta variy va۳ta۳da
tamitya ma۳sajona۳cho۳ yana۳danube.
10ॸSa۳numatiy musuy ti ۳ ji, ya۳ntya ma۳sanuve
ji ۳ta tamitya ma۳sajoncha, sa۳tidye jtañuvi ۳
vadi ja۳mu۳ñu jasiy yiva: Jaamyicyu,
ya۳ma۳sa ratyuunudera, jityidye ra۳cha
jchana۳tyasi ۳ ridyiya musuchavay ti ۳ta۳ju۳
variy. 11ॸTapi mi ۳ni ۳tyi jchana۳tya nu۳tyu
jaryiñu۳yu, sa۳cha jantanichi ۳ riva, daryaday
mi ۳ni ۳tyi jtay jidyetya pasidyeva۳ju۳, sa۳cha
ji ۳ta jchana۳tyasi ۳ rivantidye.”
12ॸSu۳teda ji ۳ҡˇľѸәѸԮфɗֆѸɗԮʮɗ̲ֆӕѸӕ‫ڏ‬
byintiy: “Ya۳numatiy jvaarya vichtya, ne
ya۳musuy variryi jijemyicyuveda,
dantyamu۳y ne jityeryi ۳veda, dantyamu۳y ne
jiryena۳miy, dantyamu۳y ne jityuunu
vichavay jaryi taratavay, riñuma musuy
ramurichiryantidye ji. 13ॸYa۳numatiy
jvaarya vichtya, ya۳ma۳ musuy ji ۳ta riy
jantyuyadavay, pa۳ñimyi, canuya۳simyi,
ni ۳sipyuryimyi jarye ruusa۳ju۳. 14ॸJaryi
jchana۳tyasi ۳ ji ۳ta ye۳cha variy, jiryatimyu۳ ne
vana۳y rimyurichenu ramurichirya ji, tii,
mitya. Ya۳day ji ۳ta jmutya۳ra ramurichirya,
vase vichavay mi ۳sa۳subeda rundamu.”
Jesús tu۳choda ja۳mu vichtyanchiy
(Matévu 22.1-10)
15ॸSatuva۳chodanumatiy ti ۳qui Jesúsjsa۳
musuchi ۳ra saniquejada, su۳teda variy
siva: “Jchana۳tyasi ۳ ji ۳ta sa۳cha, ni ۳tiy ra۳jmyi
139
Ju۳denu nusu۳jyomu.” 16ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy siva: “Ta۳riy savichanu۳yada ti ۳qui
vanu. Sivaayada ji ۳tara ja۳mu vichtya
rajuuvay musuchavajyu۳. 17ॸVichtya
rundamu ji ۳ta su۳pa۳jadani ۳ jimyuchechiy
ruumu musuchavay, sa۳tidye jtay ruuva:
Jirya۳numa jiya vichtyamu, ʮĀӕҡֆѸф‫ڏ‬
numa daryaju۳ ti ۳ta۳ju۳ra. 18ॸRijyo۳ta۳da ji ۳ta
jteda variy siva vichtya ja۳mi ۳ muchechiy,
jiryatimyu۳ ne vana۳y nta rirye۳jiya. Su۳teda
munatya musuchi ۳ siva muchechiy:
Ratye۳ryu۳mya۳ diyedera nudiy, ra۳jnu۳jedyi
riva. Rajechiñu۳y yiva sa۳ma۳ ramityaniy
vichtya ja۳mi ۳ mitya rivara. 19ॸSu۳teda ji ۳ta
nu۳ntiy: Ratye۳ryu۳mya۳ vu۳yaju۳y voca,
ra۳jnu۳jedyiryi. Rajechiñu۳y yiva sa۳ma۳
ramityaniy mitya rivara. 20ॸSu۳teda ji ۳ta
nu۳ntiy: Rajya۳mu۳mya۳ ravyaturaju۳,
ramuni ۳mu۳y ne vana۳y ra۳jiya.
21ॸSatu۳chunuvi ۳jada ji ۳ta muchechiy variy
siva jipyatru۳ra riñiquejada.
Satuva۳chodanumatiy rorijya۳mi ۳ra, su۳teda
ji ۳ta jamiryamu siva jimyuchechiy variy:
Vani ۳ra jaryuve ye۳jiya vicha۳da cabyiva,
ja۳mu nú۳va, racu۳siñu۳deva jarye,
jiipyu۳chitya۳ta vani ۳ффӕ̲ӕѸɗфֆɗʮ͑ҡֆӕֆ‫ڏ‬
davay, pa۳ñimyi jarye, canuya۳sivyeda
jarye ruusa۳ju۳. 22ॸSatu۳chunuvi ۳jada ji ۳ta
muchechiy siva jipyatru۳ntiy:
Rito۳tanimya۳ra yiteda, jasidye ji ۳tara
vidavijontiy. 23ॸSu۳teda ji ۳ta variy siva
jimyuchechiy: Ye۳jiya ja۳munú۳quiva,
mantyanú۳va jarye, ya۳tidye jaryuvu۳ryi
nijya۳nvay rumusiy, ra۳tidye mu۳cha۳siy
raryoriy variy rijyu۳. 24ॸRi ۳tatye si ۳tenute
yivacu۳, ¡ne sa۳jmyi ti ۳ musuchavay tenute
ravyichtyamu, tii, mitya!”
Vu۳ryi rrachu ti ۳ta۳ju۳ra vu۳berya,
Jesús siityari ۳sa۳daju۳
(Matévu 10.37-38)
25-26ॸRiya۳danumatiy rajuuvay
nijya۳nvay sisa۳ Jesús, sa۳numityejada ji ۳ta
variy riñe۳cho۳ju۳, su۳teda variy ruuva:
“Ni ۳tiy siityari ۳ru۳rye, netimyu۳ sa۳va۳tasara
ġәËѸɗֆॷ14
jaryivya۳ju۳ nadimusiy jijye۳jyu۳rye,
savaturu۳y jarye nadisa۳ju۳, sataryi ۳veda,
si ۳tyamutuveda jarye ti ۳ta۳ju۳, jo,
su۳nu۳yadasa۳ra۳ju۳, ne vana۳y sa۳chasara risa۳
datyi ۳. 27ॸMi ۳ni ۳tyimyu۳ ne nichusara
jidyiiyadajiju۳ra crusiy, dantyamu۳y ne
sasiityari ۳tityi varirye, ne vana۳y
sa۳chasara risa۳ datyi ۳. 28ॸTapi mi ۳ra
jiryetyenu, saryityi roriiryu۳rya
panu۳chavu۳, ¿ne viy sa۳ma۳sa munatya
jimyi ۳saniy, ramurichirya suradodaju۳,
rasa۳ra۳numaviy rani ۳cha criquiy, ratatiy
saryi ca۳sirya panu۳chavu۳? 29ॸNetimyu۳ ne
saryi suranu samirya ramurichirya,
saryiñumatiy jo۳ta roriiyada, netimyu۳ ne
vana۳y nta sa۳ca۳sirya, riryi jo۳ta
jarupanta۳da tavañi ۳, jiryatiy ridyi riva
sadatya۳da su۳tyeda. 30ॸRiryi jtay ji ۳ta
variy: Sani jo۳tama۳ ji ۳ta roriiyada, ne
vana۳y ntate saca۳sirya. 31ॸDaryadantyi,
¿mi ۳ra ja۳mu nutyityu۳, mi ۳? saryityi datya:
Su۳niñuma ratarya nutyityu۳ vu۳ñe۳cho۳,
daraju۳y vu۳yaju۳y vara۳nca su۳tarumitya,
ne viy sa۳ma۳sa munatya, sa۳tidye
jachipiya۳ samiy: ‘Vana۳vyidye
vurya۳suru۳y vu۳yaju۳y vara۳nca
su۳tarumitya rijyu۳.’ 32ॸVu۳ryityi datya: Ne
vu۳cha۳ra۳vay ntate day, ripyapudetidye
riryicha vu۳myityasimyi, vu۳ryi jpa۳ riy
vu۳nsu۳vye rimyo۳muju۳, rirya۳tidye jdutya
nu۳ñi mityasivyedara. 33ॸRamuni ۳tiy,
mi ۳ni ۳tyi jiryetyenu, netimyu۳ ne
sajachipiya۳ samiy sa۳tidye rrachura
jiberya ti ۳ta۳ju۳, ne vana۳y sa۳chasara risa۳
datyi ۳ variñu۳ndye.”
Jesús tu۳choda tivyi tivyijyu۳vyedanchiy
(Matévu 5.13; Márcu 9.50)
34ॸ“Tivyi ji ۳ta samirya. Varityi ji ۳ta raryi
baryi ۳ rativyijyu۳vyeda, ¿nu۳tyuramusiña۳
vu۳ryi ta۳ryataniy tivyijyu۳ryaju۳ntirya,
nu۳tyuramusiy? 35ॸNe samirya
mucadiju۳ra, mitya, dantyamu۳y ne voca
ju۳vu۳dimuntiy. Vu۳ryi jatya mitya
ruujyuuju۳ra. Daryani ۳ ji ۳ta savicha
ġәËѸɗֆॷ14ٍॷ15
ni ۳timyu۳ ne siityari ۳ samirya.
Jiryetyuva۳chuta۳ta tu۳yutavay.”
Jesús tu۳choda carni ۳ru carañunchiy
(Matévu 18.10-14)
15
1ॸRityuudiñu۳yada ji ۳ta criquiy
jmutya۳vañi ۳ Jesús, juuchatavay
jarye ruusa۳ju۳, rirya۳tidye tuva۳chu
varirya saniquejada. 2ॸRicyucutya۳da ji ۳ta
Varyisévuveda variyu, Ju۳denu
niquejada datyanuvay jarye. Ru۳teda ji ۳ta:
“Sadirye ji ۳ta jiñu riy juuchatavay,
si ۳byeda variy ruusa۳.” 3ॸSatu۳choda ji ۳ta
Jesús varirya jirya datyadoda tu۳choda
ruuva: 4ॸ“¿Mi ۳ra jiryetyenu, mi ۳? saryityi
caray ti ۳qui sa۳si ۳ taraqui pachamusiy,
saryiñi ۳tiy tochi ۳sadaryi yasi ۳veda binda
day, sa۳tidye va۳ta sana۳cho۳ carañu,
sasaryecha۳dasa۳ra۳ju۳. 5ॸSaryiñumatiy
saryeñi ۳, saryi nichu ji ۳ta yichana۳yadamu
variñi ۳. 6ॸSaryiñumatiy ju۳ti ۳
jiryorimyuntiy, Ѹфֆɗ͑ҡӕфֆɗʮɗʮľ̲ֆɗËֆӕ‫ڏ‬
veda yimuju۳ variy, satuunuvichavay
jaryentiy, saryi jtay variy ruuva:
Jirya۳jchana۳y risa۳, jiryatiy
racharyemya۳ni ۳ ra۳si ۳ carañu. 7ॸDarya
ni ۳day jarichumu, rirye۳jchana۳chara
Ju۳denu tuunu vichavay sanchiy ti ۳qui
juuchati ۳, jiryatiy saparu۳y riva ta۳riy
jivyicha۳da. Rirye۳jchana۳chara jaryivya۳ju۳
sanchiy, taraqui pacha nijya۳nvamyusiy,
jiryatimyu۳ ne rivya۳ta paru۳yada riva
samiy jivyicha۳da Ju۳denu diya.”
Jesús tu۳choda criquidye cararyanchiy
8ॸ“Daryadantyi, ¿miñu۳y vaturu۳rya,
miñu۳y? raryi carera tadaqui criquidye,
vu۳yaju۳dye tera, neviy naryi ruparya
jiño۳no۳siiy, naryi nuniy varirya jiryoriy,
naryi va۳tana۳ya۳ samiy rana۳cho۳,
rasaryecha۳dasa۳ra۳ju۳. 9ॸNaryityi saryerya,
naryi natuy ji ۳ta variryi jijemyicyuveda
yimuju۳, tavay nanutuunu vichavay
jaryentiy, nana۳tidye jtay variy jasiy
ruuva: Jirya۳jchana۳chara risa۳, jiryatiy
140
racharyemya۳ra racyuriquidye cararya.
10ॸDarya ni ۳day ra۳chasara jarichumuntiy,
jchana۳yada ra۳chasara Ju۳denu jpa۳vay
diya sanchiy ti ۳qui juuchati ۳, jiryatiy
saparu۳y riva ta۳riy jivyicha۳da.”
Jesús tu۳choda vadero۳nunchiy, jiryatiy
sapa۳chitya۳da mityara jivyicha۳da
11ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva:
“Savichanu۳yada ti ۳qui vanu, danu۳ju۳y
denuju۳tyi ۳. 12ॸSu۳teda ji ۳ta sadenu tamityi ۳
yiva: Ye۳ye۳, ya۳numa sa۳y rayaru۳rya
jiberyate ray. Sanantaja۳jada ji ۳ta saja۳rya
jiberya variy danu۳ju۳jyu۳. 13ॸNe rajuu
rundamusiy, sa۳richumu۳yada sadenu
tamityi ۳ra jiberya ti ۳ta۳ju۳, saya۳da ji ۳ta variy
tara mucadimuju۳. Rumunuma ji ۳ta
sapa۳chityanuvejadara jicyuriquiy, va۳cha
vichasajomu. 14ॸSaca۳siyadanumatiy
ti ۳ta۳ju۳ra jicyuriquiy, rajo۳ta۳subeda ji ۳ta
jachi ۳nu runda variy jasiy mucadimu,
sasu۳tyejada ji ۳ta yinu۳tya۳vasiy variy.
15ॸSatuudiñuvejada ji ۳tani ۳ ti ۳qui jasiy
mucadija۳nvay tenu. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jpa۳jada
yindimyu, jicyuchiy jnu۳tya۳daju۳ni ۳.
16ॸSani turiryu۳yada ji ۳tara ja۳nuja۳ tera,
jiryatiy cuchiy jmyichara darya. Ne ti ۳de
jmyityaniryu۳yada daryaju۳ tarani ۳.
17ॸSata۳rya۳danumatiy yibivaju۳ntiy,
sajachipiya۳jada ji ۳ta variy jijechimyu:
¿Nurivyerya rajye۳jsa۳ jvaavye vichasara
jmyicharatavay, nurivye? netimyu۳
rasu۳tyeryi ۳ tara jmyichara ruumusiy,
¡radyentya diiryu۳vya۳ rajechi ۳jadamu jiyu
daquiii! 18ॸRa۳day nubesumiy, ra۳jiya
rajye۳myuju۳, ra۳jtañuve variy siva: Ye۳ye۳,
rajyuuchuvamya۳ Ju۳denunijyu۳, jidyiya
jarye risa۳ju۳. 19ॸNe ravya۳ta ntate rirya۳jtay
tavay jidyenu nu۳ndyerye. Ya۳vichaniy
nu۳tyu yivaatyaniy nta ray. 20ॸґ͑ӕ¡ľѸӕ‫ڏ‬
beda ji ۳ta variy, saya۳da ji ۳ta simu jijye۳.
Ripyapudetidye savicha۳da, sadiyada ji ۳ta
saja۳y yiva, sa۳ntyutya۳da variñi ۳.
Sasiicheda ji ۳ta variy sana۳cho۳, samari͖ӕ‫ڏ‬
vejada ji ۳tani ۳ jidyenu, sasiiñuva۳ye۳yada
141
variy jasiñi ۳. 21ॸSu۳teda ji ۳ta sadenu variy
yiva: Ye۳ye۳, rajyuuchuvamya۳
Ju۳denunijyu۳, jidyiya jarye risa۳ju۳: ne
ravya۳ta ntate, rirya۳jtay tavay jidyenu
nu۳ndyerye. 22ॸSu۳teda ji ۳ta saja۳y variy
ruuva jimyuchechimyi: Varenu jaryuve
jirye۳jiryera samichujay, jiryatiy
samijevya۳ju۳ra, jirya۳jachosiy variy
radyenuvara; jirya۳bañi ۳ jana۳jatu
sa۳na۳ta۳sa, saapatu jarye jirya۳jachu
sanumutuvantiy. 23-24ॸJadchintyi,
jirya۳jiryeni ۳ vocadenu, jiryatiy
vu۳ñu۳chuma۳ni ۳, jirya۳jvañuvi ۳jasiy variñi ۳.
Vurya۳jmyi, vurya۳jchana۳y variy risa۳ju۳,
jiryatiy jiñu radyenu rañi ۳chanu۳tyi diiñu,
diye ji ۳ta jnu۳ñuntiñi ۳; sani ۳chanu۳tyi
carañu, diye ji ۳ta saryechi ۳ntiñi ۳.
Rijyo۳ta۳da jchana۳tya۳da variñi ۳.
25ॸSadenu munatyi ۳ ji ۳ta vicha۳da
yindimyu variy. Sata۳rya۳jada ji ۳ta,
satuudiyadanumatirya jiryoriy,
satuva۳choda ji ۳tara riryudiyada,
rirye۳ya۳jada jarye risa۳ju۳. 26ॸSanatuyada
ji ۳ta yimuju۳ni ۳ ti ۳qui muchechiy,
sitaja۳doda ji ۳tani ۳: ¿Ta۳ra rani ۳cha jirya,
ta۳ra? 27ॸSu۳mutya۳jada ji ۳tani ۳: Siti ۳jasimya۳
jityeryi ۳. Su۳vatyadesiy jijye۳ñi ۳ vocadenu,
jiryatiy vu۳ñu۳chusiñi ۳, jiryatiy
su۳mutya۳jasiy vani ۳ri ۳ni ۳ jityeryi ۳.
28ॸSanique۳yada ji ۳ta samunatyi ۳ variy
ranchiy, sajaryu۳yada vitya ji ۳ta variy
jasiy. Sasipyateda ji ۳ta saja۳y variy yimu,
sayasanta۳da variy jasiñi ۳. 29ॸTiii,
saryijeryu۳vya۳. Su۳mutya۳jada ji ۳tani ۳ jijye۳.
Ya۳jnu۳cyu۳, nurirya nijya۳sa۳ra۳ju۳ra
rivaayada siityera yisa۳, nurirya, tama۳
jiche۳yada ti ۳ jasi ۳ rapu۳ryate darye, tama۳,
ra۳ҡɗĀֆľʮԮфֆԮɗËȍҡֆфʮֆľ̲ֆɗËֆӕԮľ‫ڏ‬
datantidye. 30ॸDiye ji ۳ta, jiryatiy siti ۳ jiñu
jidyenu, ni ۳tiy pa۳chityara jicya۳na۳rya
cadnatuvedava, yivatyadesiy ji ۳ta saju۳ni ۳
vocadenuntiy, jiryatiy vu۳ñu۳chusiñi ۳.
31ॸSu۳teda ji ۳ta saja۳y variy yiva: Ya۳jnu۳y Pi ۳,
jivyichajaya۳sara ji ۳ta risa۳. Jiryatiy ti ۳ta۳ju۳
raberyara, ĀфֆĀֆʮɗ¡ľфֆԮфɗ͑ҡֆɗ‫ڏ‬
ġәËѸɗֆॷ15ٍॷ16
dyerya. 32ॸVu۳ryi dyetya jchana۳y
samo۳musiy, jiryatiy jiñu jityeryi ۳
rañi ۳chanu۳tyi diiñu, diye ji ۳ta jnu۳ñuntiñi ۳;
sani ۳chanu۳tyi carañu, diye ji ۳ta
saryechi ۳ntiñi ۳.”
Jesús tu۳choda patru۳ barya jnu۳tyi ۳nchiy,
jiryatiy sapa۳chityanu۳yadara
jipyatru۳ jvaadyi
16
1ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús yisa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
vyantiy: “Savichanu۳yada ji ۳ta nu۳
vanu, jiryatiy su۳nu۳tyanu۳yadara jaryi
tarati ۳ barya. Rityu۳chuta۳da ji ۳ta tavay
sapatru۳vayu, jiryatiy sapa۳chityanu۳yadara
sivaadyi daryaju۳. 2ॸSanatuyada ji ۳ta
sapatru۳ yimuju۳ni ۳ muchechiy, sitaja۳doda
ji ۳ta variy jasiñi ۳: ¿Ta۳rana۳te ratyuva۳chu
jiinchiy, ta۳ra? Jiyuju۳ rumusirya
cuentapadye. Ne vana۳y ya۳jvaay ju۳na۳y
risa۳nu۳day. 3ॸSajachipiya۳jada ji ۳ta jnu۳tyi ۳
variy jijechimyu: ¿Ta۳rana۳te ra۳jvaay diye,
ta۳ra? Saso۳vamya۳ daryaju۳ rapyatru۳
rimusirya rivaayada day. Ne vanu۳rya ray,
ra۳jvaaje nudimyu, ra۳ad ۳ a ji ۳ta mitya
jachiñu۳yadiva tara. 4ॸRadyetya۳dapu۳ñuma
ta۳ra ra۳jvaay, ta۳ra, rirya۳tidye jmutya۳
nijya۳nvay ri ۳nu۳tya۳divasiy jiryorimyuju۳
ray. 5ॸJadchiy ji ۳ta sanatuyada nu۳ñi
ti ۳quimusiy yimuju۳ riy nijya۳nvay, jiryatiy
ridyivyiñi ۳ jipyatru۳. Su۳teda ji ۳ta siva
munatyi ۳: ¿Nuriryana۳te jidyivyiñi ۳
vu۳pyatru۳, nurirya? 6ॸSu۳mutya۳jada ji ۳tani ۳:
Taraqui pacha ni ۳ja۳vu۳ data. Su۳teda ji ۳ta
jnu۳tyi ۳ variy siva: Jiryatirya jicuentavi ۳.
Ya۳ma۳sa, ya۳nu۳y varenu riva cateravi ۳ra
tadajyo vu۳yaju۳y ni ۳ja۳vu۳ data. 7ॸSu۳teda ji ۳ta
siva nu۳ntiy: ¿Va۳ ji, nurirya jidyivyidye,
nurirya? Su۳mutya۳jadani ۳: Taraqui pacha
jaruusichuy. Su۳teda ji ۳ta variy siva:
Jiryatirya jicuentavi ۳. Ya۳nu۳y
mumuri ۳nijyate vu۳yaju۳chuy.
8ॸSi ۳chana۳tya۳da ji ۳ta sapatru۳ variy jnu۳tyi ۳yu,
dañumamu۳y ne sani ۳cha vase jvaarya,
jiryatiy sivaayada jidyetya۳da rapu۳ryatara.
Tapi va۳cha jvaavye ji ۳ta vichasara
ġәËѸɗֆॷ16
jityevatya jaryivya۳ju۳ datyavay ruumusiy
no۳no۳ dadyeñu, jiryatiy Ju۳denu no۳no۳mu
vichavaryi.
9ॸRay ji ۳ta ra۳nique rimusiy jiryiva:
Jirya۳ma۳ datya jvaayada criquiy
rapu۳ryata, jirya۳tidye ca۳na۳y ramusiy
jiryejyu۳ riy jaamyicyuveda, ra۳numatiy
baryi ۳ jiryecyuriquiy, sa۳dirye Ju۳denu
yisa۳ vichavatya ju۳na۳re vichajomuju۳
variy jirye.
10ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy savichasara jto۳taniryá
pasidyemusiy, daryaday savichasara
jto۳taniryá ja۳mura jvaayadamuntiy.
Daryadantyi, ni ۳tiy ne jto۳taniy pasidyetara,
daryaday saquivu۳chara ja۳̲ӕфʮԮֆĀ‫ڏ‬
tantiy. 11ॸNetimyu۳ ne vuryivaachara
jto۳tanivye criquitya, ¿chi ۳rana۳ ra۳baryu۳y
vuryimura jiryatiy si ۳ҡľ͑ӕʮфֆɗ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
tara darya, chi ۳? 12ॸNetimyu۳ ͑ľԮӕфֆɗԮ‫ڏ‬
chara jto۳tanivye rata, jiryatiy ti ۳ barya
darya, ¿ta۳ju۳rana۳ sa۳sa۳ryu۳y vuryi ۳nu۳tya۳da
murichirya vu۳y, ta۳ju۳?
13ॸNe vana۳y sivaachara muchechiy
danu۳ju۳y patru۳sa۳. Saryityi jvaaryu۳y nadisa۳,
saryi javittyuñi ۳ ti ۳qui, saryi va۳tasara variñi ۳
ratarya patru۳; varimyata saryi jvaay vani ۳ri ۳
sisa۳ ti ۳qui, saryi javiryu۳tya variñi ۳ ratarya
patru۳. Dantyamu۳y ne vana۳y vuryivaay
sisa۳ Ju۳denu, criquisa۳ jarye, jiryatiy
vu۳vyichasara criquiy ju۳redacanumiy.”
Jesús niquejada Varyisévuvedava
14ॸRityuva۳choda ji ۳ta Varyisévuvedara
Jesús niquejada ti ۳ta۳ju۳. ˇɗфֆҡɗֆфɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara criquiy jachavay, rirya۳viryu۳tya۳da
variñi ۳. 15ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva:
“Jirye ji ۳ta rañi dityanu vase vichavay
nijya۳nvay diyayu, Ju۳denu ji ۳ta datyasarara
jiryejechiy; tapi jiryatiy samiy jvadichara
rani ۳chasara nijya۳nvay diya day, Ju۳denu
diya ji ۳ta javityichara varidyerya.”
Ju۳denu jtedanchiy, sansu۳yadanchiy jarye
16ॸ“Saniquenu۳yadaji ۳ta Ju۳Āľ͑ӕʮɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada nu۳charamusiy, saju۳
142
tu۳chuvabemyusiy jarye, Juán
Bautístabay rundasa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Variryundamusiy ji ۳ta,
nu۳tyu۳chunumaya۳ra samitu۳choda
Ju۳denu nusu۳jyonchiy, riñi pana۳tyityi
nijya۳nvajyuu ramu jayadaju۳.
17ॸTama۳ jvadatyi ۳sasara rani ۳cha, tama۳,
raryityi parutay jarichu, mucadi jarye
risa۳ju۳ ramusiy, jiryatiy raryi su۳ҡֆľЙѸɗĀֆľ‫ڏ‬
radera Ju۳denu niquejada jto۳tadedaju۳.”
Jesús datyadoda tova۳jadanchiy
(Matévu 19.1-12; Márcu 10.1-12)
18ॸ“Mi ۳ni ۳tyi tova۳nada jivyaturu۳y,
saryityi ja۳mu۳y variy ti ۳ nadivasintyi,
sa۳jarupanu variy ratara nanuvicha۳da
nijya۳nvay diya, jiryatiy rirya۳diy variy
nadiva nu۳tyu jmuchanutanu۳y nada;
daryadantyi, saryityi ja۳mu۳y vinu vanu
nada vaturu۳y tova۳sanu۳y, daryaday
sa۳jarupanu ratantirya jivyicha۳da
nijya۳nvay diyantiy, jiryatiy rirya۳diy
nu۳tyu jmuchanutodati ۳ variy siva.”
Jesús tu۳choda jaryi tarati ۳nchiy,
jantyuyani ۳ Dásarubaynchiy jarye
19ॸ“Savichanu۳yada ji ۳ta ti ۳qui vanu jaryi
tarati ۳, sajachunu۳yada yivara samichujay,
jiryatiy jaryi vasidyajarya,
sapotyaniñu۳yada ji ۳ҡѸ̲ɗфֆʮ̲ֆɗËȍф‫ڏ‬
tayu. 20ॸSavicha۳da ji ۳ta ti ۳qui jantyuyani ۳
Dásaru jtyati ۳, satiryo۳jada ji ۳ta vatajo۳ju۳ñu
sarorijyu۳tuunu jatyasi ۳de. 21ॸSani
potyaniryu۳yada jmyichara daryuutya
variy jasiyu, jiryatiy raju۳u۳ya۳ фɗɗ̲ֆɗʮֆΎ‫ڏ‬
musiy. Nibyiveda ji ۳ta ju۳deda variy
savatajo۳mu tana۳yadana۳cho۳. 22ॸSadiiyada
ji ۳ta tarundamu Dásaru variy, ripyu۳cheda
ji ۳ta Ju۳denu jpa۳vay Avurá۳bay bayanu
tuunuju۳ni ۳ sabayanu. Daryaday sadiiyada
jaryi tarati ۳ntiy, ru۳muchoda variñi ۳.
23ॸSavicha۳da ji ۳ta tarati ۳ bayanu diiye۳vye
bayanu vichajovimu; sapiradeda
jipyaru۳tya۳damu na۳vajyu۳, sadiyada ji ۳ta
ripyapu siva Avurá۳ bayanu, Dásaru
143
bayanu jarye satuunu. 24ॸґ͑ɗнӕľʮѸӕ‫ڏ‬
beda ji ۳ta variy: ¡Ye۳ye۳ Avurá۳!
¡Ya۳jantyutyate ray! ¡Ya۳jpa۳ni ۳ Dásaru,
sa۳tidye paroniy ja۳am ۳ ura yana۳mo۳, sa۳tidye
canuvu۳nu ratara radyechiy, jiryatimyu۳
ne rajechi ۳nitye jiiday nu۳ya۳ranube
nu۳ndyerye, ja cuu! 25ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Avurá۳ variñi ۳: Pi ۳, ya۳jachipitya ji ۳ta diyera,
jiryatiy yimutya۳nu۳yada ta۳riy
yinu۳yadamura jiyaru۳rya samirya, nu۳tyu
Dásaru jmutya۳nu۳yadara nicyara۳y
varicha۳ra۳ju۳ntiy. Diye ji ۳ta savichasara
jmu۳tyasi ۳ jiyu ru۳co۳mu, ji ji ۳ta siichunuja۳si ۳
jasiy. 26ॸJadchiy ji ۳ta sabayada Ju۳denura
vataju۳quíintiy, riñuma ramije jiryimuju۳
rityi rañi ramijeryu۳y jiyusiy, dantyamu۳y
ne vana۳y rirya۳ramije rumusiy
jiyuju۳nu۳dantyi. 27-28ॸSu۳teda ji ۳ta variy siva
Avurá۳: Rayasantate varidye ji, Ye۳ye۳,
ya۳tidye jpa۳ rajye۳be rorimyuni ۳ Dásaru,
tapi tadajyo taryi ۳ti ۳ vitya jasirye. Sa۳ma۳
tu۳chunuve va۳cha vicha۳dajisiy samiy
ruuva, riñuma ju۳ti ۳ jirya
paru۳tyasajomuju۳ntiy. 29ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Avurá۳ variñi ۳: Jasidye ruumura Ju۳denu
niquejada nu۳chara, jiryatiy MuyuséѸɗ¡ľ‫ڏ‬
myusirya, Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe nu۳rya
jarye. Rirya۳ma۳ tuva۳chu ramu. 30ॸґ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada ji ۳tantiy: Ne, Tatya Avurá۳, ti ۳tiy raryi
jiya diibyicabyimusiy ruumu, riryi
janumitye variy vase vicha۳daju۳.
31ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳: Netimyu۳ ne
rityuva۳churu۳y ramu Ju۳denu niquejada,
jiryatiy Muyusésibe nu۳yadara, ne vinu
Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe nu۳ryamu jarye,
dantyamu۳y ne riryi tuva۳churu۳y ranchiy,
dañuma saryi mi ۳sa۳sumiy ti ۳ Āɗɗ¡ֆɗË¡ֆɗ‫ڏ‬
musiy ridyiya.”
Ta۳ju۳na۳te saju۳, ta۳ju۳, ni ۳tiy
ra۳jti ۳tara juuchanitya۳
(Matévu 18.6-7, 21-22; Márcu 9.42)
17
1ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva
yisa۳ datyavay: “Si ۳tenuco day
ra۳jti ۳ juuchanitya۳, ta۳ju۳na۳te saju۳te day,
ġәËѸɗֆॷ16ٍॷ17
ta۳ju۳, ni ۳tiy ra۳jti ۳tara juuchanitya۳.
2ॸSamiryava۳ju۳ ji ۳ta raryicha saju۳, riryityi
puchu nijya۳nvañi ۳ ravichu۳suma sapita۳sa,
riryi jatya ji ۳ta variy ja۳mu na۳vajacheni ۳,
sañuma juuchanu ti ۳ ra۳ʮɗѸɗֆфɗнӕľ¡ֆɗ‫ڏ‬
musiy rachiityari ۳vay.
3ॸ¡Jiryi ۳nu۳tyata۳tayu! Saryityi juuchuvay
ti ۳ jityeryi ۳ jiñijyu۳, ya۳nique samiy ra۳jisiy
siva. Saryityi tuva۳chu yimu, saryi paru۳y
variy riva, ya۳ramityaniy variy mitya
sivara. 4ॸSaryityi juuchuvatyityi
daraju۳ñijyateju۳ tarundaquimu jiiñijyu۳,
saryityi janumityetyityi daraju۳ñijyateju۳
jiñe۳cho۳ju۳ntiy, sa۳tidye jtay variy yiva:
Rapyaru۳mya۳ riva, ya۳ma۳ ramityadesiy
variy mitya sivara jijyuuchuvedantiy.”
Ju۳denumu tuva۳choda vanu۳yada
5ॸSansu۳byimiy jteda variy Nutyityu۳
yiva: “Ya۳jasa۳chura nu۳tyuva۳choda
yimu.” 6ॸSu۳teda ji ۳ta Nutyityu۳ variy
ruuva: “Raryityi vicha jiryetyuva۳choda
pasidye nu۳tyu quica۳tadide, jiryejtay
variy riva jirya ni ۳nu: Ye۳cha daputasara
jiryuva۳ta ti ۳ta۳ju۳, ye۳cha ji ۳ta nutasara
rivasiy na۳vajachentiy, raryityuva۳chu
varicha۳ra۳ju۳ jiryimu.”
Nu۳tyuramusiy vu۳ryi jvaay Ju۳denuju۳
7ॸ“Saryityi vichasara muchechityi ۳
jiryetyenu, varimyata saryicha jasi ۳
jnu۳tyi ۳, varimyata nudimyu jvaañu,
saryityi ju۳ti ۳ Ѹ̲ӕËȍľËȍɗֆֆɗԮʮֆΎ‫ڏ‬
musiy, ne dyetya saryi ntay sapatru۳
yiva: Ya۳numa jmyi. 8ॸTemusiy dyetya
saryi ntay siva: Ya۳mutivyerya jmyichara
rajyu۳, ya۳jdutya variy ji, ya۳tidye
potyaniy varirye. Ra۳numatiy jmyimyu۳y,
ra۳jatu ranchaju۳ntiy, rivasiy ji ۳ta ye۳jmyi
variy jiidye, ya۳jatu jarye variy risa۳ju۳.
9ॸ¿Saryi ntavya۳ variy siva jimyuchechiy:
¡Yentyumya۳te riva!? 10ॸDaryaday jirye,
jirya۳numatiy jvaamyu۳y ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
su۳pa۳sara Ju۳denu jirye, jirya۳jtay variy
siva: Nu۳ñi ۳cha muchechimyi datyi ۳sa۳miy.
ġәËѸɗֆॷ17
Nu۳dyivaamyu۳mya۳ra vinu jiryatiy yipa۳
nu۳dyivaayadaju۳ra.”
Jesús mi ۳sadeda riy vu۳yaju۳y vatajo۳ju۳vye
11ॸJesús jiya۳damu Jerusarí ۳na۳cho۳,
saramiryi ۳jada ji ۳ta raparudamu
Cadidéya, Samáriya jarye. 12-13ॸґʮֆĀ‫ڏ‬
numatiy vicha۳da rapu۳ryademu,
rimyu۳ti ۳jada ji ۳ta vu۳yaju۳y nijya۳nvay
vatajo۳ju۳vye si ۳dcho۳ju۳. Riryadeda ji ۳ta
ripyapude variy, riñiquejasubeda ji ۳ta
jaryi variy jadchiy: “¡Maestru Jesús,
ya۳jantyutyate nu۳y!” 14ॸSadiyadanumatiy
ruuva, su۳teda ji ۳ta variy ruuvantiy:
“Jirya۳jiya jidyityanusa۳dana۳cho۳ caserdó
tevyedamu.” Riya۳damu, rabayada
rivyatajo۳ variy yivasiy. 15ॸTi ۳qui rityenu,
su۳nu۳yadanumatirya jimyi ۳sa۳da,
sata۳rya۳da ji ۳ta Jesúsna۳cho۳ju۳,
si ۳chana۳tyatityiyada jaryi niquejadata
variñi ۳ Ju۳denu. 16ॸSabutya۳da ji ۳ta
mucomuju۳ Jesús numutu tuunuyu:
“Rasa۳ra۳numa ray. Jimyi ۳sanimya۳te ray.”
Ni ۳ni ۳ ji ۳ta vicha۳da Samáriya ja۳mi ۳.
17ॸSaniquejada ji ۳ta Jesús variy: “¿Ne
rivyicha۳siy vu۳yaju۳dye, jiryatiy
rimyi ۳sa۳siy? ¿Nu۳tyijiña۳riy
dañuju۳yunijyate day, nu۳tyijiy? 18ॸ¿Neviy
ritye۳rya۳ru۳y satevadye, rirya۳tidye
jchana۳tyani ۳ Ju۳denu? ¿Vinu jiñu
ranrota۳sa vichi ۳ni ۳ ta۳rya۳ day?” 19ॸSu۳teda
ji ۳ta Jesús variy siva: “Ya۳nubesumiy,
ya۳numa jiya. Rami ۳sanimya۳
jityuva۳choda ji.”
Nu۳tyuramusiy ra۳jti ۳ Ju۳denu nusu۳yada
vuryimu, nu۳tyuramusiy
(Matévu 24.23-28, 36-41)
20-21ॸRuutaja۳doda ji ۳ta Varyisévuvedani ۳
Jesús: “¿Nu۳tyeryivye ra۳jti ۳ Ju۳denu
nusu۳yada vuryimu, nu۳tyeryivye?”
Su۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variryi: “Ne riti ۳
Ju۳denu nusu۳yada jvadichara vuryimu,
dantyamu۳y ne rirya۳jtay jiryiva:
¡Jiryatirya! ne vinu rirya۳jtay jiryatiy
144
¡Mu۳rya! Jirya۳ma۳ datya: Jasiñuma
rani ۳cha jiryequebyimu Ju۳denu
nusu۳yada.”
22ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy yisa۳
datyavavya: “Ra۳day ju۳ti ۳ runda, varityi
jirya۳diryu۳y jaryi riva tarundaquide
Nijya۳mi ۳denu rundate, ne vinu
daryamusiy jirya۳diy riva. 23ॸRirya۳jtay
ji ۳ta tavay variy: ¡Mu۳ñumani ۳! varimyata
sa۳jmutya۳ ti ۳ variy: ¡Jiñutiy jiyuni ۳! Ne
jirya۳jiya mu۳y, dantyamu۳y ne
jirya۳siityari ۳ variryi tu۳chuvay. 24ॸTapi
Nijya۳mi ۳denu jti ۳jada rundamu ji ۳ta ra۳cha
nu۳tyu ra۳duya۳ra, jiryatiy ra۳jaduya۳
jarichu dutuuvya. 25ॸMunatya ji ۳ta
sa۳paru۳tyasara Nijya۳mi ۳denu rajuura
sa۳ra۳ju۳yu, rirya۳rrachu diye vichavay
variñi ۳. 26ॸDaryatiy rivyicha۳da Nuvébay
rundamuntiy, ja۳mu nijya۳ paruta۳dajisiy,
daryaday ra۳cha Nijya۳mi ۳denu jti ۳jada
rundamuntiy. 27ॸRiimyiñu۳yada,
rirya۳tunu۳yada risa۳ju۳, rijya۳mu۳ñu۳yada,
rijya۳mu۳tyaniñu۳yadantiyu, Nuvévedabay
jmusa۳dasa۳ra۳ju۳ cartyequiivimu,
ranijye۳yada ji ۳ta nijya۳nvay parutedaju۳
variy. 28ॸDaryaday rivyichanu۳yada
Dótubay rundamuntiy, riimyiñu۳yada,
rirya۳tunu۳yada risa۳ju۳,
ritye۳ryu۳ñu۳yadantiy, ritye۳ryu۳tyanu۳yada
varintyi; rintanu۳yada, riryoriiñu۳yada
jarye risa۳ju۳. 29ॸVariryundamu ji ۳ta varityi
sasipyateda Dótubay Sodómamusiy,
ru۳boda ji ۳ta jiiday jarichumusiy variy,
asújuru quivarya jarye risa۳ju۳,
raparuta۳da ji ۳ta riy nijya۳nvay ti ۳ta۳ju۳,
pattaryitye riy. 30ॸDaryaday ra۳cha
Nijya۳midenu rundamuntiy, sa۳numatiy
dityanu Ju۳denu mityamusiy variñi ۳.
31ॸVariryundamu ji ۳ta, ni ۳tiy ra۳tu۳chu sisa۳
jityuunu vichi ۳, dañuma ra۳vicha sabarya
jiryorivyimu, ne sa۳jay variy jiberya
ju۳redana۳cho۳, dantyamu۳y ni ۳tiy ra۳cha
yindimyu, ne sa۳siityityi tara
ju۳redana۳cho۳ jiryorivyimusiy.
32ॸJirya۳jachipitya nada Dótubay
145
vaturu۳be (jiryatiy nanuti ۳tuyada
tivyivyu۳ju۳ jiryatiy nana۳numityejada
jnu۳yada rana۳cho۳ jiberya ma۳cho۳ra.)
33ॸMi ۳ni ۳tyi ramityaniryu۳yadara yinu۳yada,
sa۳care varirya, mi ۳nintyi ji ۳ta ra۳carera
yinu۳yada, sa۳bajeya۳sara varirya. 34ॸRi ۳tay
jiryiva: Nana۳cha danu۳ju۳y vanuju۳y
jime۳yamu variñupora, Nijya۳mi ۳denu
rundamu, ti ۳qui ji ۳ta ra۳cha pu۳chichi ۳, sisa۳
ma۳ñu ji ۳ta ra۳cha tochichi ۳ jasiy.
35ॸNana۳cha danu۳ju۳y vaturu۳jyu۳y
tunu۳nuvimu tanunu۳jyu۳y, tanu۳qui ji ۳ta
ra۳cha pu۳chichanu۳y, nadisa۳ vichanu۳y ji ۳ta
ra۳cha tochichanu۳y. 36ॸDanu۳ju۳y vanuju۳y
ra۳cha yindimyu, ti ۳qui ji ۳ta ra۳cha jara۳chi ۳,
sisa۳ vichi ۳ ji ۳ta ra۳cha tochichi ۳.”
37ॸRuutaja۳doda ji ۳ta variñi ۳ Jesús riva:
“¿Tera rani ۳cha daryá, Nutyityu۳, te?”
Su۳teda ji ۳ta ruuva: “Jasityiñi *۳ॹ diibyi,
jasiñi ۳ ji ۳ta rirya۳ji ۳tye۳фֆ͑ɗֆĀɗĀЙѸӕֆ‫ڏ‬
nuvedayu.”
Jesús tu۳choda bacheno۳danchiy,
cadnadunchiy jarye
18
1ॸSatu۳choda ji ۳ta Jesús datyadoda
niquejadata ruuva,
nu۳tyuramusiy riryityu۳chujaya۳sara sisa۳
Ju۳denu, nu۳tyuramusiy, ne riryipyaru۳y
tarundamu variy riva. 2ॸSatu۳choda ji ۳ta:
“Savichanu۳yada ti ۳qui cadnadu, ja۳mu
vicha۳damu. Ne sasuvu۳ñu۳yadani ۳ Ju۳denu,
dantyamu۳y ne su۳nu۳yada ti ۳na۳cho۳, mitya.
3ॸNanuvichanu۳yada ji ۳ta bacheno۳da
jasintyi, jiryatiy nani ۳niñu۳yada japichiy
simu cadnadu, nani ۳tañu۳yada ji ۳ta siva:
Ya۳jdutya rajyu۳ra ratyu۳chutasa۳da
ratyu۳chuti ۳sa۳. 4-5ॸNe sani jmu۳tyaru۳yada
munatya nada. Rivasiy ji ۳ta
sajachipiya۳jada jivyimu: Danimyu۳y ne
rachuvu۳charani ۳ Ju۳denu, dantyamu۳y ne
nijya۳mi ۳, jiryatiy
nadayasanta۳danumucha jiñu۳y
*॰17.37 Jasityi rivyichasara nijya۳nvay jaryi nicyara۳myi, rapotiye۳ rivyichasa۳da Ju۳denuju۳
nu۳tyu rapotiye۳chara diidabi daryá.
ġәËѸɗֆॷ17ٍॷ18
bacheno۳da ray, ra۳jdutya nadaju۳ra
jityu۳chutasa۳da, nañuma
paru۳tyatadedanumucha yidedata ray.”
6ॸSaniquejada ji ۳ta Nutyityu۳ Jesús
variy: “Jiryetyuva۳chuta۳tara cadnadu
niquejada, jiryatimyu۳ ne vase jvaaryani ۳.
7ॸSaryityi jdutya cadnadu va۳cha
vicharara tara, ¡ta۳ jaryivya۳ju۳ sa۳jdutya
Ju۳denura jijeryetasavay tu۳chutasa۳da,
jiryatiy rijechiñu۳jeya۳ jna۳rya, nupora
jarye siva, dañuma santutyaniy
rijechiñu۳ryajiju۳yu! 8ॸRi ۳tay jiryiva:
Sa۳jdutya varenu jaryuve Ju۳denura
rityu۳chutasa۳da. Dañuma sa۳numatiy ju۳ti ۳
Nijya۳mi ۳denu rayadaju۳ ¿sa۳vidye sarye
mucadimu riy nijya۳nvay jiryatiy
rityuva۳chusara simu?”
Jesús tu۳choda Varyisévunchiy, criquiy
jmutya۳nunchiy jarye sisa۳ju۳
9ॸSatu۳choda ji ۳tara jirya datyadoda
tu۳choda ruuva nijya۳nvay, jiryatiy
ru۳nnuva۳yu, rijechipiya۳jadamu daryaju۳
yiteda jivyicha vase jvaavye,
rirya۳viryu۳tya۳da variryi tavay.
10ॸSatu۳choda ruuva: “Nana۳subeda ji ۳ta
danu۳ju۳y vanuju۳y Ju۳denu roriñe۳cho۳ju۳,
nana۳tidye tu۳chu sisa۳ Ju۳denu. Ti ۳qui
vicha۳da Varyisévu, nu۳ ji ۳ta vicha۳da
criquiy jmutya۳nu. 11ॸVaryisévu ji ۳ta
radeda tu۳chu۳ yasiquita: Ju۳denu,
ri ۳chana۳tya ji, jiryatimyu۳ ͑ľфԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara nu۳tyu tavay nijya۳nvay, jiryatiy
paranu۳ni ۳miryi, varuyu jvaavye, ʮ̲ӕËȍ‫ڏ‬
nutodatavay jarye, varimyata nu۳tyu jiñu
criquiy jmutya۳nu rapu۳rya.
12ॸRi ۳ndasarara jmyichara daraju۳jyu۳ nu۳ñi
taraqui simyanumu; rache۳chara ji ۳ta
Ju۳denuju۳ra taraquidera nu۳ñi taraqui
vu۳yaju۳y ri ۳mutya۳ramusiy. 13ॸCriquiy
jmutya۳nu ji ۳ta radeda ripyapude Ju۳denu
roriyjisiy, ne sani piradeda na۳vajyu۳, tii,
ġәËѸɗֆॷ18
mitya. Mityanuma su۳vatyiñu۳yada
jidyutudincha yana۳damu, su۳tañu۳yada
variy: ¡Ya۳jantyutyate ray, jiryatiy
juuchati ۳ ray! 14ॸRi ۳tay jiryiva: Su۳musa۳da
jaryi samiy jvadichi ۳ Ju۳denu diya
jiryorimyuju۳ Varyisévumusiy, tapi
mi ۳ni ۳tyi jchana۳tyayu, sa۳cha jantanichi ۳
riva; daryaday sa۳chantiy mi ۳ni ۳tyi jtay
jidyetya pasidyeva۳ju۳, sa۳cha ji ۳ta
jchana۳tyasi ۳ rivantidye.”
Jesús jachiñu۳yadara Ju۳denu
jmu۳tya۳da deramiy jiyadaju۳
(Matévu 19.13-15; Márcu 10.13-16)
15ॸRuuti ۳tanu۳yada ji ۳ta nijya۳nvaryi
deramidyera pasiñude sa۳ra۳ju۳ simu
Jesús, sa۳tidye ju۳riy riñiy,
riryetyanusa۳daju۳. Ru۳nu۳yadanumatiy
sisa۳ datyavay ru۳tutityiryi deramidyera,
ru۳bayada ji ۳ta rirya۳jisirya jidyedyeñu
jti ۳tasa۳da. 16ॸJesús ji ۳ta natuyada yimuju۳
varidyeryi, su۳teda ji ۳ta yisa۳ datyavavya:
“Ne jirya۳niquetta riy deramiy, rirya۳ma۳
ju۳ti ۳ rimu. Ne jirya۳jbarya ruuti ۳jada, tapi
rityi ra۳chasara Ju۳denu nusu۳jyomu,
riñi ۳cha nu۳tyu deramidyera. 17ॸRi ۳tay
si ۳tenu jiryiva: Mi ۳ni ۳tyimyu۳ ne
ra۳jmutya۳ra Ju۳denu nusu۳yada, nu۳tyu
su۳mutya۳ derade samiy jachitya daryara,
ne sa۳jachara variy Ju۳denu nusu۳jyomu,
tii, mitya.”
Satu۳choda vadero۳nu jaryi tarati ۳ sisa۳ Jesús
(Matévu 19.16-30; Márcu 10.17-31)
18ॸSitaja۳doda ji ۳ta ti ۳qui nutyityu۳ni ۳
Jesús: “Datyanu۳ sami ۳, ¿ta۳ra jvaayadata
ra۳jmutya۳ra rayaru۳rya ju۳na۳reju۳ jnu۳yada,
ta۳ra jvaayadata?” 19ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy siva: “¿Ta۳ju۳ra yitay sami ۳ darye,
ta۳ju۳? Ne ti ۳ sami ۳, vinu Ju۳denu. 20ॸJiñi ۳ ji ۳ta
datyara Ju۳denu datyadoda: Ne
vurya۳rupi ti ۳ vaturu۳jsa۳, ne vurya۳jvañi ۳ ti ۳,
ne vurya۳paranu risa۳ju۳, ne vurya۳niquera
quivu۳yada ti ۳nijyu۳ntiy; vurya۳ma۳ tuva۳chu
simu vu۳jye۳, vuryi ۳no۳damu jarye.”
146
21ॸSu۳teda ji ۳ta nutyityu۳ variy siva Jesús:
“Vadinudemusiy ratyuva۳chunu۳yada
ramu ti ۳ta۳ju۳.” 22ॸSatuva۳chodanumatiy
Jesúsra saniquejada, su۳teda ji ۳ta siva:
“Rasu۳tyedye tarade ji. Ya۳ta۳ryu۳tyara
jiberya ti ۳ta۳ju۳, jadchiy ji ۳ta ya۳sa۳y ruuva
jantyuyadavarya ramurichirya. Variñi ۳
ji ۳ta ye۳cha tarati ۳ jarichumu.
Varenumacu۳, ya۳siityari ۳sara varirye.”
23ॸSatuva۳chodanumatirya Jesús
niquejada, sayiveda ji ۳ta jaryi variy,
jiryatiy jaryi tarati ۳ daryaju۳ dañi ۳. 24ॸJesús
jnu۳yada jiñiquejada sa۳ra۳ju۳ sana۳cho۳,
saniquejada ji ۳ta variy: “Ta۳ jaryi surra
ravichasara rijyu۳ jaryi taratavay Ju۳denu
nusu۳jyomu jayada day. 25ॸSaryityi ramije
camélluquisuma rodanru۳ju۳ vimu, saryi
jay ji ۳ta jaryi tarati ۳ variy Ju۳denu
nusu۳jyomuntidye.” 26ॸRityi tuva۳chodara
saniquejada, ruutaja۳doda ji ۳ta variñi ۳:
“¿Chi ۳na۳ ra۳ramityasarate, chi ۳?” 27ॸSu۳teda
ji ۳ta variy ruuva: “Jiryatimyu۳ ne vana۳y
sivaayada nijya۳mi ۳ra, vinu Ju۳denu ji ۳ta
ra۳jvaachara darya.” 28ॸSu۳teda ji ۳ta
Pyítrubay variy siva: “Nu۳y ji ۳ta
tochedara jiryoridye, nu۳chiityari ۳jada
variy ji.” 29-30ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva: “Ri ۳tay si ۳tenu jiryiva: Ni ۳tiy tochiy
Ju۳denu nusu۳yada jiyasachirya jiryoriy,
varimyata savaturu۳y, varimyata
sataryi ۳veda, varimyata saja۳vyeda,
varimyata sadadyeñu, sa۳day jmutya۳ ji ۳ta
jijyomu jaryi rayadaju۳, tarundamunuma
ji ۳ta sa۳jmutya۳ra ju۳na۳reju۳ jnu۳yadantiy.”
Sajatyiiyada tu۳choda Jesús jibetyedajiju۳
(Matévu 20.17-19; Márcu 10.32-34)
31ॸSa۳ra۳cheda ji ۳ta Jesús variryi yisa۳
datyavay, vu۳yaju۳y, danu۳ju۳y rinchaju۳,
su۳teda ji ۳ta variy ruuva: “Vurya۳sumiñuma
ji ۳ta Jerusarí ۳muju۳. Jto۳tanichara ra۳cha
variy Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe niquejada
ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy riñu۳yada sanchiy
Nijya۳mi ۳denura. 32ॸRirya۳sa۳y ji ۳ta
ma۳myimyuni ۳ Nijya۳mi ۳denu, rirya۳ʮфӕ‫ڏ‬
147
panta variñi ۳, rirya۳javityiye۳ risa۳ju۳ni ۳,
rirya۳tochiye۳ variy siva risa۳ju۳ntiy.
33ॸRimyusiye۳yadivasiy ya۳jvañi ۳.
Mumurundamimyusiy ji ۳ta, sa۳mi ۳sa۳sumiy
diibyimusintyi.” 34ॸSisa۳ datyavay ji ۳ta, ne
datya۳dara Jesús niquejada, mitya.
Dutyasara daryaju۳ rijyu۳ra saniquejada,
ramuni ۳mu۳y ne ridyetya۳dara.
Jesús mi ۳sadedani ۳ ni ۳sipyuryi, Jericó ja۳mi ۳
(Matévu 20.29-34; Márcu 10.46-52)
35ॸSatuudiyadanumatiy Jesúsra Jericó,
savicha۳da ji ۳ta ni ۳sipyuryi nú۳tuva۳rya,
jadchityi sajachiñu۳ñu۳yada jimya۳sajomusiy
tara ruuva nijya۳nvay.
36ॸSatuva۳chodanumatiy ni ۳sipyuryirya
riryamityityiyada nijya۳nvajyuu, sitaja۳doda
ji ۳ta variy: “¿Ta۳ra rani ۳cha daryamusiy,
ta۳ra?” 37ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳: “Ni ۳numa
Jesús ramiryi ۳, Nasaryémusi ۳.” 38ॸґ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
subeda ji ۳ta variy: “¡Jesús, Davyíbe jasi ۳,
ya۳jantyutyate ray!” 39ॸRityi rupiryi ۳jada
Jesúsjisiy, riñique۳tya۳da variñi ۳, riñi
ndasaniryu۳yada variy jasiñi ۳. Sasa۳ñe۳ya۳jada
ji ۳ta jaryi varidye: “¡Davyíbe jasi ۳,
ya۳jantyutyate ray! ¡Ya۳jantyutyate ray!”
40ॸSaraniñuvi ۳jada ji ۳ta Jesús variy jasiy,
saryitya۳tadeda yimuju۳ variñi ۳. ґҡӕӕĀɗֆĀ‫ڏ‬
numatiy ni ۳sipyuryiñi ۳, sitaja۳doda Jesús
variñi ۳: 41ॸ“¿Nu۳tyura jivya۳ta ra۳chaniy ji,
nu۳tyura?” Su۳mutya۳jada ji ۳tani ۳:
“¡Ri ۳nu۳yasumiryu۳y ju۳na۳dye, Nutyityu۳!”
42ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva: “Ya۳numa
jnu۳yasumíy, ra۳ntyumya۳ jityuva۳choda
yiva.” 43ॸVaricha۳ra۳ju۳de raratyesubeda
sani ۳siy varidye, sasiityari ۳jada ji ۳ta variñi ۳
Jesús, si ۳chana۳tyatityiyada variñi ۳ Ju۳denu.
Nijya۳nvay jarye, jiryatiy ridyi daryaju۳ riva
sami ۳sa۳da, riichana۳tya۳da ji ۳ta variñi ۳ Ju۳denu
riva.
Saquívubay diryu۳yada siva Jesús
19
1ॸSajaryi ۳jada
ji ۳ta Jesús Jericómu.
2ॸSavicha۳daji ۳ta ti ۳qui vanu jasiy,
Saquívu jtyati ۳bay, jiryatiy criquiy
ġәËѸɗֆॷ18ٍॷ19
jmutya۳nu nutyityu۳ni ۳. Savichanu۳yada
jaryi tarati ۳, jiryatiy su۳mutya۳nu۳yadara
criquiy, ma۳myi nutyityu۳ju۳. 3ॸSani
va۳tanu۳yada diyada siva Jesús, ¿chi ۳ra
sani ۳cha, chi ۳? Saryi divya۳ siva, jiryatiy
nijya۳mi ۳juu daryaju۳ jarupanu sayada,
jiryatiy japunude daryaju۳ni ۳. 4ॸSasiicheda
ji ۳ta nijya۳nvayjiju۳, sa۳sumiñuvejada ji ۳ta
ni ۳nuncha, sa۳tidye diy jadchiy siva Jesús,
tapi jasitya sa۳ramiryi ۳ daryaju۳.
5ॸSito۳jadanumatiy Jesús simu
Saquívubay, su۳nu۳yasubeda ji ۳ta sana۳cho۳,
su۳teda ji ۳ta variy siva: “Saquívu,
varenude ya۳jmusa, tapi diye rundamu
dyetya raryime۳cho۳nuve jiryorimyu.”
6ॸVarenude sajaryuvu۳yada jmusa۳da
variyu, sadiryejada ji ۳ta
jichana۳yadamuni ۳ Jesús. 7ॸѠɗĀֆɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy nijya۳nvay riva sivaayada Jesús,
ricyucuye۳yada ji ۳ta variy: “Vanu
juuchati ۳mu sajañu۳y.” 8ॸSaradeda ji ۳ta
Saquívubay variy, su۳teda ji ۳ta siva Jesús:
“Ya۳jnu۳y, Nutyityu۳, ra۳sa۳y raberya
tadaryi jantyuyadavay; raryityi
murichenutadeda ja۳murani ۳ ti ۳, raryi
ta۳ryataniy daryaju۳yuju۳ simuju۳ntirya.”
9ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva: “Diye ji ۳ta
riti ۳jasiy ramityadeda jirya rorimyu
vichavajyu۳, rorijya۳mi ۳ Saquívuju۳ jarye,
jiryatiy vu۳myunatyi ۳ Avurá۳bay jasi ۳
daryaju۳ dañi ۳. 10ॸTapi siti ۳ma۳ ji ۳ta
Nijya۳mi ۳denu, sa۳tidye va۳ta riñe۳cho۳
nijya۳nvay caravye, sa۳tidye jantyuy variy
ruuva.”
Jesús tu۳choda vu۳yaju۳y
criquiy jmutya۳vanchiy
(Matévu 25.14-30)
11ॸRityuva۳chodanumatirya Jesús
niquejada, satu۳choda ji ۳ta ranchaju۳ra
datyadoda tu۳choda, jiryatiy
rityuudiñu۳yada varirya Jerusarí ۳,
rijechipiya۳jada sisa۳ datyavay variy:
“Mityamusiy dyetyate ra۳mu۳ti ۳sarate
Ju۳denu nusu۳yada vu۳jyu۳.” 12ॸRamuni ۳
ġәËѸɗֆॷ19
satu۳choda Jesús variy ruuva: “Savicha۳da
ti ۳qui vanu, samiy jriiñuti ۳, saya۳da ji ۳ta
tavicha۳damu, sa۳tidye bay ja۳mu nutyityu۳
nu۳tyu nutyityu۳ satevay cabyimuyu,
sa۳ta۳rya ji ۳ta variy rivasintyi.
13ॸSaya۳dajisiy, sanatuyada ji ۳ta yimuju۳riy
vu۳yaju۳y jimyuchechimyityevay,
sasa۳cheda ji ۳ta tamo۳siqui criquitye ruuva,
nu۳ñi darya ti ۳ta۳ju۳ sasa۳yada variy ruuva.
Su۳teda ji ۳ta variy ruuva: Jirya۳ntya jvaay
jirya criquitya samiy ra۳jiju۳, riti ۳jada
sa۳ra۳ju۳. 14ॸRityevay ji ۳ta javittyuyadani ۳,
ru۳pa۳jada ji ۳ta su۳siryi nusu۳chavay, ja۳mu
nutyityu۳mu, rirya۳tidye jtay siva: Ne
nu۳vya۳ta jintyityu۳ju۳ni ۳ jiñu, mitya. Ne
satuva۳choda ja۳mu nutyityu۳ variy ruumu.
15ॸSata۳rya۳danumatiy vanu,
nutyityu۳numa savicha۳da variy. ґ͑ҡӕ‫ڏ‬
tyadeda yimuju۳ variryi jimyuchechimyi
criquiy jmutya۳vay, sa۳tidye datya
nu۳tyura ruuvaañu۳chiy nu۳ñi ti ۳quimusiy
jicyuriquitya, nu۳tyura. 16ॸSu۳tañuvi ۳jada
rimyunatyi ۳ siva: Patru۳, rá۳sa۳mya۳
jicyuriquiy mo۳siy vu۳yaju۳y mo۳sijyu۳.
17ॸSu۳teda ji ۳ta sapatru۳ variy yiva: ¡Rántyé
ji, samirya muchechiy ri ۳tay variy ji!
Jiryatiy yito۳tanicharara yinsu۳cha۳da
pasidyeta, ya۳nsu۳chara variy vu۳yaju۳y
vicha۳damu. 18ॸSu۳tañuvi ۳jada nu۳ sivantiy:
Patru۳, ra۳sa۳mya۳ jicyuriquiy mo۳siy
tadajyo mo۳sijyu۳. 19ॸSu۳teda patru۳ variy
siva: Ji ji ۳ta ra۳nsu۳chara tadajyo
vicha۳damu. 20ॸSu۳tañuvi ۳jada ji ۳ta nu۳
sivantiy: Patru۳, jiryatirya jicyuriquiy
mo۳siy, jiryatiy rabeyada pa۳añ ۳ i ۳vimu
mo۳siicharara. 21ॸRachuvu۳chara daryaju۳
ji, jiryatiy jaryi nusu۳yadajvaañu daryaju۳
ji. Yirichara ji ۳tate jadchirya, jiryatimyu۳
ne jibeyada tara jasiy; yatosara ji ۳tate,
teni ۳ntimyu۳ ne jiñi nuta۳da tara. 22ॸSu۳teda
ji ۳ta patru۳ variy siva: ‫ˇؽ‬ɗ͖ɗнӕľʮĀɗԮĀľ‫ڏ‬
ntya ra۳tu۳chutava۳ ji, muchechiy nicyara۳y
rapu۳rya! Jidyetya۳da viy ravyichasara
jaryi jaryuvu۳rya, jiryatiy ririchara
jadchirya, jasityimyu۳ ne rañi bay tara,
148
rajarye, jiryatiy ra۳tosarara teni ۳ntimyu۳ ne
rañi nuta۳da tara. 23ॸ¿Ta۳raju۳mu۳y ne
jibetyi variy criquiy jasa۳chujomura
racyuriquiy, ta۳raju۳? raryityi jmutya۳nuvi ۳
ra۳sa۳ryata variyu. 24ॸSu۳teda ji ۳ta variy
ruuva jityuunu ranivye: Jirya۳so۳vay
simusirya racyuriquiy, jirya۳tidye sa۳ñi ۳
ni ۳tiy jasa۳choda vu۳yaju۳y mo۳sijyu۳ra.
25ॸ(Ru۳teda ji ۳ta siva patru۳, ¡Nutyityu۳,
nu۳tyu vu۳yaju۳y mo۳siy criquityi ۳numa
sani ۳cha!) 26ॸRi ۳tay jiryiva: Mi ۳ni ۳tyi tarati ۳,
ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳sa۳y ju۳na۳y ranchaju۳ntiy;
daryadantyi, mi ۳ni ۳tyimyu۳ ne tarati ۳,
simusiñi ۳ ji ۳ta ra۳so۳vatyanirya jiryatiy
simuntidyerya. 27ॸJivye ji ۳ta, jiryatiy
ramyityasimyiryi, jiryatimyu۳ ne
rivya۳ta۳da jintyityu۳ju۳ ray, ¡jirya۳jiryitya۳
jiyuju۳ riy, jirya۳jvamyu۳y radyiya riy!”
Jesús jayada nijya۳nvay
jiyaro۳vaya۳jadanube Jerusarí ۳mu
(Matévu 21.1-11; Márcu 11.1-11;
Juán 12.12-19)
28ॸSaniquemu۳yadanumatiy Jesúsra,
saya۳da ji ۳ta jiyanti ۳ Jerusarí ۳ na۳cho۳ju۳
variy. 29-30ॸSatuudiyadanumatirya
Betuváje, Betániya jaryentiy, Odivu
musiquituunu vichara, su۳pa۳jada ji ۳ta
nada yisa۳ datyanu۳jyu۳y: “Sa۳na۳jiya
vicha۳dademu, jiryatiy vu۳cha۳ra۳ra.
Sa۳na۳numatiy jay ramu, sa۳na۳diñuve jasiy
siva cavañudenu puchusi ۳, jiryatimyu۳ ne
ti ۳ jasumiy sancha didye. Sa۳na۳vita۳siñi ۳,
sa۳na۳jirye variy rumusiñi ۳. 31ॸTi ۳tiy
ra۳jtaja۳nu sa۳da: ¿Ta۳raju۳ra sa۳nuvitani ۳,
ta۳raju۳? sa۳na۳jmutya۳jasiy variñi ۳: Nutyityu۳
va۳tani ۳.” 32ॸNadaya۳da ji ۳ta su۳pa۳nuju۳y
variy, nanudiñuvejada ji ۳ta riva, daryatiy
su۳teda nadiva. 33ॸNanuvita۳danumatiñi ۳
cavañudenu, saja۳nvay jteda variy
nadiva: “¿Ta۳raju۳ sa۳nuvitani ۳ cavañudenu,
ta۳raju۳?” 34ॸNani ۳mutya۳jada ji ۳ta variryi:
“Nutyityu۳ va۳tani ۳.” 35ॸNani ۳toda ji ۳ta
Jesúsmuju۳ variñi ۳ cavañudenu.
Nanujatya۳danumatirya jichujajyuu
149
cavañudenuncha, nanuma۳sadeda ji ۳tani ۳
Jesús sanchantiy. 36ॸSaya۳danumatiy,
ribetyityiyada nijya۳nvarya jichujajyuu
nú۳va, rivatidye sa۳rupitya cavañuderani ۳
Jesús. 37ॸSatuudiyadanumatiy Jesúsra
Jerusarí ۳, Odivu musiqui ju۳u۳jeryamu,
rijyo۳ta۳da ji ۳ta jchana۳yada sisa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
jyuu jasiy, riichana۳tya۳dani ۳ Ju۳denu variy
jiyaro۳vaya۳jadata, ramusiy mityamusiy
ti ۳tudoda ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy ridyiñu۳yada riva.
38ॸRu۳teda ji ۳ta variy: “¡Jchana۳tyasi ۳ ji ۳ta
si ۳tenuni ۳ ja۳mu nutyityu۳, ni ۳tiy jniy
Ju۳denu jtyamu! ¡Samirya vichasa۳da
ra۳chasaraté jarichumu, sa۳ma۳ vichasara
Jarichumuvichi ۳ Ju۳denudamu!” 39ॸVaryisé
vuveda tevay ji ۳ta, jiryatiy nijya۳nvay
cabyivariy, ru۳teda variy siva Jesús:
“¡Datyanu۳, ya۳ndasaniryi yisa۳ datyavay!”
40ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús riy: “Ri ۳tatye
jiryiva, riryityi dasa jivye, riryi sa۳ñe۳ya۳
ravichu۳miy variy.”
41ॸSatuudiyadanumatiy Jesúsra
Jerusarí ۳, jadchityi sadiñuvejada riva,
su۳na۳yada ji ۳ta variy rinchiy ranijya۳nvay.
42ॸSaniquejada ji ۳ta variy: “Rañuma tote
jiryedyetyate diyeni ۳darya samirya
vichata۳cu۳, jiryatiy dutyasaranuma ji ۳ta
jiryedyetya۳dajisidyerya. 43ॸRa۳day jti ۳ ji ۳ta
rarunda jiryimu, rirya۳numatiy purye
jiryemyityasimyi jimyo۳̲ӕʮɗфֆľËȍɗЙֆ‫ڏ‬
tedajisiy, rirya۳ramitya variy jirye,
rirye۳jcho۳nu variy jiryentyi. 44ॸRirya۳jatya
mucadincha variy jiryentyi, ʮɗфֆľĀֆľ‫ڏ‬
dyeñu jarye yisa۳ju۳, ne rirya۳ma۳cho۳taniñi ۳
ti ۳ ravichu۳ jiryenu ravichu۳ncha,
jiryevyicha۳damu. Jirya ti ۳ta۳ju۳ ra۳cha
ramusiy, jiryatimyu۳ ne jiryedyetyara
Ju۳denu jañu۳yada yimu.”
Jesús jatya۳dariy ta۳ryu۳tyavay Ju۳denu
nijyu۳ jachipiya۳jomusiy
(Matévu 21.12-17; Márcu 11.15-19;
Juán 2.13-22)
45ॸSajañuvejadanumatiy Jesús ravimu
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jo, sajo۳ta۳da ji ۳ta
ġәËѸɗֆॷ19ٍॷ20
jatya۳da rumusiryi ta۳ryu۳tyavay. 46ॸSu۳teda
ji ۳ta variy ruuva: “Nu۳charanuma:
Rani ۳chasara raryoriy Ju۳denusa۳
tu۳chujoju۳, jirye ji ۳ta bay variy
paranujoju۳ dárya.”
47ॸSadatyanunu۳yada ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳
rundamu Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jomu.
Caserdótevyeda nutyityu۳miy ji ۳ta,
Ju۳denu niquejada datyanuvay jarye
ruusa۳ju۳, riñi jvedapu۳ryi ۳ru۳yada variñi ۳
Jesús, nijya۳nvay munatyavay jarye
ruusa۳ju۳. 48ॸRiryi saryevya۳ tara sayaro۳ju۳,
jiryatiy rityuva۳chonumucha
nijya۳nvajyuu daryaju۳ rana۳cho۳ Ѹ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada.
¿Chi ۳ jtedamuju۳ sivaayada Jesús,
chi ۳ jtedamuju۳?
(Matévu 21.23-27; Márcu 11.27-33)
20
1ॸTarundamuntiy, ѸĀҡֆĀΎĀ‫ڏ‬
numatiy Jesús Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jomu riy nijya۳nvay,
satu۳chodanumatirya samitu۳choda risa۳ju۳,
ruuti ۳jada ji ۳ta caserdótevyeda
nutyityu۳miy, Ju۳denu niquejada
datyanuvay jarye ruusa۳ju۳, Judíyuveda
rimyityumiy jaryentiy. 2ॸRu۳tañuvi ۳jada
ji ۳ta variy siva: “Ya۳tu۳chu nu۳dyiva,
¿nu۳tyura jpa۳jadata yivaacharara
yivaayada day, nu۳tyura? ¿chi ۳ jtedamuju۳
jiiñi jvaadyerya, chi ۳ jtedamuju۳?”
3-4ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús riy: “Rajerye
ra۳jtaja۳nu jiryentyidye, jirya۳ntya tu۳chu
variy rivantidyerya: ¿Tesiy ravicha۳da
Juán Bautístabay jtyadoda day, tesiy?
¿varimyata Ju۳denu jtedamusivyirya,
nijya۳mi ۳ jtedamusiy dyetyara?” 5ॸJadchiy
ji ۳ta riñiquettasa۳deda riva dayu:
“Vurya۳tiy jtay: Ju۳denu jtedamusirya
Juánbay jtyadoda, sa۳jtay ji ۳ta variy
vuryiva day: ¿Daryamuni ۳mu۳y ne
jiryetyuva۳churu۳yada simu? 6ॸVurya۳tiy
jmutya۳ ji ۳ta: Nijya۳mi ۳ jtedamusirya
Juánbay jtyadoda, rirya۳jachiy nijya۳nvay
ravichu۳ta riva vu۳y, tapitya rijechipiya۳
ġәËѸɗֆॷ20
daryaju۳ sanijyu۳ Juánbay: Ni ۳ni ۳ dyetyate
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳.” 7ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta
ramusiñi ۳ Jesús: “Ne nu۳dyetya tesirya
Juán jtyadoda day.” 8ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy ruuvantiy: “Dantyamu۳y ne vinu
ray ra۳tu۳chuntidyerya nu۳tyura jpa۳jadata
rivaacharara rivaayada, nu۳tyura.”
Jesús tu۳choda jamirya jvaavyenchiy
(Matévu 21.33-46; Márcu 12.1-12)
9ॸSajo۳ta۳da ji ۳ta tu۳choda nijya۳nvavyara
jirya dityadoda tu۳choda variy: “Santa۳da
ji ۳ta vanura ni ۳nsijyu۳u۳ni ۳. Satocheda ji ۳ta
nuta۳da ja۳mi ۳ ruumu nijya۳nvarya, riñuma
ra۳jvaadyerya, rateratanuma nutasarasiy
rirya۳murichenu dañi ۳ mucadi ja۳mi ۳ day,
rateranuma ra۳ma۳cho۳ rijyu۳ varintyidye.
Saya۳da ji ۳ta variy ta۳rijyu۳ tajijyu۳ day.
10ॸRito۳jadanumatiy ra۳tosa۳da runda,
su۳pa۳jada ji ۳tani ۳ ti ۳qui jimyuchechiy
ruumu. Su۳tañuvejada ji ۳ta muchechiy
ruuva: ‘Jirya۳sa۳y rapyatru۳ jiyaru۳rya
ni ۳nusitye ray.’ Rimyusiye۳yada variy
jvaavyeñi ۳, ru۳pa۳jada mitya variy
yimusiñi ۳. 11ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta patru۳ni ۳
saryenu muchechintyi, ni ۳ jarye
rimyusiye۳yada, rirya۳vityiye۳yada
risa۳ju۳ni ۳, daryaday ru۳pa۳jada mitya
yimusintiñi ۳. 12ॸSajatyiiyada jpa۳jadani ۳
nu۳ntiy. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta rivyatajo۳doda,
rijetya۳da variy rumusiñi ۳.
13ॸSajachipiya۳jada ji ۳ta patru۳ variy:
¿Ta۳rana۳te ra۳jvaay diye, ta۳ra? Raryi jpa۳
dyetyani ۳ radyenu jaryi va۳tasi ۳; temusiy
simu dyetya riryityuva۳chu. 14ॸѠɗĀֆɗֆĀ‫ڏ‬
numatiy jvaavye siva sadenu, фɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada ji ۳ta variy yiva: Jiñu ji ۳ta mucadi
ja۳mi ۳ denu day. Sa۳numatiy diichara
saja۳y, ni ۳numa ra۳ma۳cho۳sara raja۳mi ۳ju۳
varintyidye. Vurya۳jvañi ۳, ra۳tidye ma۳cho۳
samucadi variy vu۳jyu۳. 15ॸRijetya۳da ji ۳ta
bimuju۳ni ۳, ru۳veda variy jasiñi ۳,
puutyityeni ۳.
*॰20.17 Ya۳jnu۳rya Murra۳pedye 118.22; Nusu۳byimiy Jvaachara 4.11; Rajo۳ttya۳ Pyítru 2.7
150
¿Nu۳tyura sa۳chaniy mucadi ja۳mi ۳
variryi, nu۳tyura? 16ॸSa۳ta۳rya۳ ji ۳ta patru۳
variy rumusiy, sa۳paruta variryi jvaavye
rapu۳ryamiy. Variñi ۳ ji ۳ta sa۳sa۳ֆҡԮ͑ҡֆɗ‫ڏ‬
dyerya ni ۳nsijyu۳u۳ni ۳ntidye.”
Rityuva۳chodanumatiy nijya۳nvarya
satu۳choda, ru۳teda ji ۳ta variy:
“¡Vuryi ۳tedamuju۳ ne ráryichate
daryatecu۳!” 17ॸJesús ji ۳ta jnu۳yada
riñe۳cho۳, saniquejada variy: “¿Ta۳ra
rani ۳cha jirya day, jiryatiy nu۳chara
Ju۳denu niquejadamura:
Ravichu۳ ji ۳ta jiryatiy rrachusi ۳ roriy
jvaavyejyu۳ni ۳, ni ۳numa rañi ۳cha ji ۳ta
roriy suru۳tya۳, jiryenu
ravichu۳musiy?ॹ*
18ॸMi ۳ni ۳tyi raryijyu۳u۳y jiñu ravichu۳ncha,
saryiryotyatimyu۳y variy sanchasiy; jiñu
ji ۳ta, sanchatiy saryijyu۳u۳y jiñu ravichu۳,
saryiñe۳ya vamidideju۳ variñi ۳.”
19ॸRiñi jantya۳da ju۳reda Ju۳denu
niquejada datyanuvay varidyeñi ۳ Jesús
day, caserdóte nutyityu۳miy jarye
ruusa۳ju۳, riryi ju۳rivya۳ni ۳, jiryatiy
richuvu۳yada daryaju۳ riy nijya۳nvay.
Ridyetya۳da daryaju۳: jiñijyu۳ra sani
datyadoda Jesúsra jirya tu۳choda.
Criquinchiy, jiryatiy ja۳mu nutyityu۳
murichenutaniy nijya۳nvarya
(Matévu 22.15-22; Márcu 12.13-17)
20ॸRu۳nu۳choda ji ۳ta variñi ۳ Jesús, ru۳pa۳jada
dutya۳damusiryi nijya۳nvay, jiryatiy
ru۳tu۳yadamu vase vichavayu, rirya۳tidye
ju۳riy taji niquejadivani ۳, rirya۳tidye sa۳y
japu jtedamuju۳ni ۳. 21ॸRu۳teda ji ۳ta variy siva
Jesús: “Datyanu۳, nu۳dyetyara jiryatiy jiiñi ۳
ji ۳ta niquesara samiy, ԮѸľʮфֆľʮɗĀֆľҡֆ‫ڏ‬
nusara. Ne yinu۳y jaryi sami ۳va۳ju۳ ti ۳na۳cho۳,
dañuma sani ۳cha ti ۳. Jidyetyanusara ji ۳ta
si ۳tenura Ju۳denu nú۳. 22ॸNu۳dyetyaru۳y
yimusirya: ¿Samiryavidye vurya۳̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
nura criquiy, jiryatiy ja۳mu nutyityu۳ Sésar
151
murichenutaniy vuryi ۳nu۳yadamusiy?”
23-24ॸSadatya۳da ji ۳ta Jesúsra
riquivu۳churu۳yada, su۳teda variy ruuva:
“Jirya۳dityanu rarya criquidyecyu۳. ¿Chi ۳ra
sani ۳cha criquitya۳sa jantyasi ۳ day, chi ۳? su۳ro۳
nu۳chara jarye, ¿ta۳ra rani ۳ËȍĀфֆ̲ӕ‫ڏ‬
sidye, ta۳ra?” Ru۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳:
“Ja۳mu nutyityu۳ Sésar jantyasi ۳.” 25ॸSu۳teda
ji ۳ta variy ruuva: “Jirya۳murichenu variñi ۳
Sésar jiryatiy sabarya darya,
jirya۳murichenuni ۳ Ju۳denuntiy jiryatiy
sabaryantidyerya.”
26ॸNe vana۳y rureda nijya۳nvay diya taji
niquejadivani ۳ Jesús. Rityi ۳tta۳da ji ۳tara
su۳mutya۳jada, rindasa۳da variy.
Saadusévuveda jtaja۳dodani ۳ Jesús
diibyimusiy mi ۳sa۳subedanchiy
(Matévu 22.23-33; Márcu 12.18-27)
27ॸRuuti ۳jada ji ۳ta Saadusévuveda tevay
variy simu Jesús. Ne ridyetyaru۳ñu۳yada
rimyi ۳sa diibyimiñu۳day. 28ॸRuutaja۳doda
ji ۳ta variñi ۳ Jesús: “Datyanu۳, sanu۳yada
Muyusésibe vu۳jyu۳ra niquejada: Ti ۳qui
nijya۳mi ۳tiy ra۳diiy dejsa۳, sataryi ۳numa
ra۳ja۳mu۳y variñi ۳ savatura ma۳cho۳nu,
sa۳tidye detuchu jityeryi ۳bay jiyadaju۳ni ۳.
29ॸRivyichanu۳yada danu۳ju۳ñijyate nu۳ñi
taryi ۳veda. Saja۳mu۳yada ji ۳ta rimyunatyi ۳
vaturajsa۳, sadiiyada ji ۳ta mitya dejsa۳.
30ॸDaryaday savicha۳da sanijyu۳ vichi ۳ntiy.
31ॸNi ۳numa rañi ja۳mu۳ntyiñi ۳, daryaday
sadiiyada sisa۳sintyi. Sani ja۳mu۳y nu۳ntiñi ۳,
sani ja۳mu۳y nu۳ntiñi ۳, daryamusiy
ridyiiye۳myu۳yada ti ۳ta۳ju۳ sisa۳siy nu۳ñi
taryi ۳veda, pattaryitye riy. Ne ti ۳de
detuchodani ۳ vatura, mitya ti ۳ta۳ju۳.
32ॸTamityanuma ji ۳ҡѸĀɗɗֆĀԮҡӕф͑‫ڏ‬
tidye, puutyityentiñi ۳. 33ॸDaryamusiy,
rirya۳numatiy mi ۳sa jidyiijyomusintyi,
mi ۳ju۳rate sa۳ma۳cho۳ vatura variy, tapi
danu۳ju۳ñijyatetya rañi ja۳mu۳yadani ۳
vaturanu۳day.” 34ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva: “Jiryunda ja۳nvay ji ۳ta rañi
ja۳mu۳charayu, rijya۳mu۳tyanicharantiyu.
ġәËѸɗֆॷ20
35-36ॸJivye ji ۳ta jiryatiy sabachara Ju۳denu
rijyu۳ rirya۳jti ۳ satuunuju۳, rirya۳mi ۳sa۳sumiy
diibyimusiy risa۳ju۳, ne rirya۳ja۳mu۳charayu,
dantyamu۳y ne rirya۳ja۳mu۳tyanicharayu,
tapitya ne vana۳y rirya۳diiñu۳day, jiryatiy
riñi ۳cha jidchavu۳ ruusa۳ Ju۳denu jpa۳vay.
Riñi ۳cha Ju۳denu dadyeñu daryaju۳,
jiryatiy mi ۳sanichavañuma daryaju۳ daryi.
37ॸMuyusésibe jarye dityadodara jiryatiy
rimyi ۳sasara diibyimiy, sanu۳yadanumatiy
jiryunuse tu۳chusa۳danchiy, jasityi su۳teda
Ju۳denunchiy:
Ni ۳ni ۳ sani ۳cha Ju۳denu Avurá۳bajyu۳,
Isácubajyu۳ jarye, Jacóbubajyu۳
jarye nadisa۳ju۳ntiy.
Va۳ diibyimiy riñi ۳chacay, jnu۳vyentya
riñi ۳cha jasidye. 38ॸNi ۳ni ۳ta diibyimiy
Ju۳denu day, nu۳tyu ni ۳ni ۳ ji ۳ta sani ۳cha
jnu۳vye Ju۳denu, tapi vu۳ñi ۳cha jnu۳vye
ti ۳ta۳ju۳ sáju۳.” 39ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta Ju۳denu
niquejada datyanuvay tevay variñi ۳:
“¡Datyanu۳, rántyéra yimutya۳jada!”
40ॸRamuni ۳timyu۳ ne ruutaja۳nuru۳yada tara
ju۳na۳y jadchiñu۳nñi ۳.
¿Chi ۳ denu sani ۳cha Ju۳denu
jaryeti ۳ day, chi ۳ denu?
(Matévu 22.41-46; Márcu 12.35-37)
41ॸSitaja۳doda ji ۳ta variryi: “¿Nu۳tyu riñi
jtay Davyíbe jasi ۳ni ۳ Crístu, Ju۳denu
jaryeti ۳, nu۳tyu? 42-43ॸNu۳tyu ni ۳day
Davyíbe rañi jtay murra۳pedyemyu:
Su۳teda ji ۳ta Ju۳denu siva rayntyityu۳:
Ya۳ma۳sa rayntyityudamyuju۳,
jasicha۳ra۳ju۳tiy ra۳vuunutaniryi
jimyityasimyi.
44ॸDavyíbeñuma ji ۳ta jtay jintyityu۳ntidyeñi ۳,
¿nu۳tyichiy sa۳cha variy sa۳si ۳, nu۳tyichiy?”
Jesús tu۳chuta۳da riy Ju۳denu
niquejada datyanuvay
(Matévu 23.1-36; Márcu 12.38-40;
Dúcasiy 11.37-54)
45-46ॸTi ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay tuva۳chodiva
su۳teda variy ruuva yisa۳ datyavay:
ġәËѸɗֆॷ20ٍॷ21
“Jiryi ۳nu۳tyata۳ta Ju۳denu niquejada
datyanuvayjisiyu, jiryatiy ru۳canurya
vu۳taya۳jada ja۳muca۳jay sujatya,
jadchintyi ru۳canurya nijya۳nvay
mu۳chuveda pudásamu. Daryaday
ru۳canurya samirya ma۳sajoncha
ma۳sa۳dantiy, ju۳tye۳ryanijyovimuntiy,
vichtya ja۳mi ۳tuunu jarye jivyichtyamu.
47ॸRivyiche۳chavañumadayu nu۳ñi riñi
so۳vacharara bacheno۳daveda barya,
jadchintyi ru۳tu۳yada jityu۳chu jamuca۳
sisa۳ Ju۳denu. Riñi ۳ ji ۳ta ra۳jmutya۳ jaryirya
jijyuuchuveda murichenusa۳da.”
Bacheno۳da sa۳yada
yentyuyadamusirya jicyuriquiy
(Márcu 12.41-44)
21
1ॸSu۳nu۳yasubeda ji ۳ta Jesús,
sadiyada variy ruuva jaryi
taratavay, jiryatiy ribeya۳jada criquiy
jmutya۳jovimura jiche۳rya. 2ॸSadiyada ji ۳ta
nadiva jantyuyanu۳y bacheno۳da,
nanubañuvi ۳jada ji ۳tara criquidye
dadajyu۳dyeru۳y. 3ॸSaniquejada ji ۳ta Jesús
variy: “Ri ۳tay si ۳tenu jiryiva: Jiñu۳y
jantyuyanu۳y bacheno۳da bayasiy
rajuudadyeva۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳ ruumusiy
nijya۳nvay, jiryatiy ribe criquiy
jmutya۳jomura. 4ॸTapi ribemya۳ day
jiryatiy jaryi taratavadyeryi, nada ji ۳ta
bay yentyuyadata day, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
rani ۳cha nadimu yinu۳yadaju۳ day.”
Jesús jteda ra۳parutachara Ju۳denu
nijyu۳ jachipiya۳jo
(Matévu 24.1-2; Márcu 13.1-2)
5-6ॸRiñiquejada ji ۳ta tavay variy ranchiy
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jo, jiryatiy
randanivachara sami ۳ ravichu۳ta, ratarya
sa۳charata jarye, jiryatiy riche۳ñu۳yada
nijya۳nvay Ju۳denu nijyu۳ra. Saniquejada
ji ۳ta Jesús variy: “Ranchiy ji ۳ta jiryatiy
jiryedyiñu۳y riva, ra۳jti ۳ rarunda
varityimyu۳ ne sa۳ma۳cho۳ ti ۳ ravichu۳
jiryenu ravichu۳nchanu۳day.
152
Rirya۳jotatimyu۳rya roriy variy,
pattaryitye ti ۳ta۳ju۳ra.”
¿Nu۳tyuramusiy vurya۳datya rajo۳tanuma
mucadi baryi ۳jada, nu۳tyuramusiy?
(Matévu 24.3-14; Márcu 13.3-13)
7ॸRuutaja۳doda ji ۳ta variñi ۳: “Datyanu۳,
¿nu۳tyeryivye ra۳cha daryá, nu۳tyeryivye?
jiryatiy yitesiy darya ra۳cha. ¿Mirya
ra۳cha rajo۳tara, mirya? ranchityi
vurya۳datya: Diye ni ۳day ra۳cha.” 8ॸSu۳teda
ji ۳ta Jesús variy ruuva: “Jiryi ۳nu۳tyata۳ta
quivu۳chodajisiyu, tapi rirya۳jniy
rajuuvay ri ۳tyamu, rirya۳jtay variy: ¡Rañi
rañi ۳cha Crístu, rito۳ma۳ rarunda! Ne
jirya۳siityari ۳ variryi. 9ॸJirya۳numatiy
tuva۳chu ranchiy ju۳veda, nijya۳nvay
jatachusa۳da jarye risa۳ju۳, ne
jirya۳suvu۳yasumiy variy ranchiy, tapitya
daryani ۳ ra۳cha munatya. Ra۳viy baryi ۳te
jiryi ۳tay varicha۳ra۳ju۳.” 10ॸJadchiy ji ۳ta
su۳teda ruuvantiy: “Ra۳numa richatay
ju۳veda tavicha۳dajsa۳, rirya۳numa richata
tavicha۳da ja۳nvay munu۳ñumirya ju۳veda
runda. 11ॸRa۳numa vicha jaryi muco
siityeya۳jada tajijyu۳ ti ۳ta۳ju۳, jachi ۳nu jarye
risa۳ju۳ntiy, jdiva۳jada rapu۳rya jarye
risa۳ju۳. Ra۳numa vicha suvu۳chara variy,
jarichumusiy vatadoda jarye risa۳ju۳.
12-13ॸRa۳jisiy ji ۳ta rirya۳ju۳riy nijya۳nvay
jirye, rirya۳tidye jarupanta jiryentyi,
rirya۳sa۳y variy ju۳tye۳ryanijyo
nutyityu۳mimyu jirye, tanuvu۳nujomuju۳
jarye risa۳ju۳. Rirya۳jara۳y ja۳mu
nutyityu۳muju۳ jirye, japumuju۳ jarye,
jirya۳tidye tu۳chu vijyo۳mujache ri ۳tya
jiyadaju۳. 14-15ॸJirye۳ntya datya samiy
jijechimyu: Ne vurya۳jachipiya۳ ji ۳tyaju۳
vuryi ۳mutya۳jadajiju۳, tapi ra۳day sa۳y
jiryerya niquejada, datya۳da jarye,
ratatiy jirya۳jmutya۳ riy, jiryatimyu۳ ne
vana۳y rirya۳jachi ۳niy jiryemyityasimyi
jiryejyu۳yu, dantyamu۳y ne vana۳y
rirya۳nique tara. 16ॸRirya۳jti ۳ta ji ۳ta
jiryejye۳vyeda variy tu۳chujomuyu,
153
jiryetyeryi ۳veda, jiryetyevay jarye
ruusa۳ju۳, jiryejemyicyuveda jarye
ra۳jti ۳tayu. Rivasiy ji ۳ta, japuveda ra۳jvaryi
jiryetyevay variy riva. 17ॸJirya۳vichasara
javittyuchavay variy ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳,
ri ۳tya jiyadaju۳. 18ॸJiryi ۳nojasitye ji ۳ta, ne
ra۳caray ne vinu tajasiquide mitya ti ۳ta۳ju۳.
19ॸJiryejechi ۳dedata jirya۳ca۳na۳rya
jiryi ۳nu۳jeya۳jada.”
Paru۳tya۳da rundanchiy
(Matévu 24.15-21; Márcu 13.14-23)
20ॸ“Jirya۳numatiy diy riva Jerusarí ۳
ramitya۳sara su۳tarujuuta, jiryedyetyata۳ta
variy: Ratuudiya۳numara rarunda,
varityi ra۳ma۳cho۳ javatyasaramusiy vayi.
21-22ॸRityi vichasara Judéֆ̲ӕԮфɗфֆӕ͑‫ڏ‬
damu, riryi bay variy ja۳mu musimyuju۳.
Rityi vicha variy vicha۳damu, riryi
sipyatay variy jadchiy; rityi vicha
varicha۳ra۳ju۳ yindimyu, daryaday, ne
riryitye۳rya۳ variy vicha۳damuju۳ntiy,
jiryatiy ra۳cha Ju۳denu murichenutadeda
runda, varityi sa۳jto۳tanirya ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
sanu۳tyanirya: Ra۳jti ۳ juuchuveda
murichenutadeda nijya۳nvamyu.
23ॸTa۳ju۳na۳ ta۳ju۳, rityi mudasiichara variy,
daryadantyi rityi ra۳фӕЙҡֆ͑ɗֆԮфɗфֆӕ͑‫ڏ‬
damuriy jidyedyeñu, tapitya ra۳cha
paru۳cha۳riy jirya mucadimu, Ju۳denu
nique۳yada daryaju۳ ra۳ju۳u۳y jivye
nijya۳nvancha. 24ॸRirya۳batye variy
rityevay jichityitya۳ta, rirye۳cha variy
ju۳richavay ribyindamiy rajuu, ripya
vicha۳daja۳nvay cabyimu. Jerusarí ۳ ji ۳ta
ra۳cha raniye۳chara rijyu۳ jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi, variryunda sa۳ra۳ju۳tiy
ra۳baryi ۳ riryunda.”
¿Nu۳tyura ra۳chasara
Nijya۳mi ۳denu jti ۳jada, nu۳tyura?
(Matévu 24.29-31, 42-44; Márcu 13.24-27;
Dúcasiy 17.22-37)
25ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús varintyi: “Variñi ۳
ji ۳ta ra۳cha vatadoda jiñi ۳mu,
ġәËѸɗֆॷ21
jarimyuni ۳mu jarye, jdarichijyuumu
jarye risa۳ju۳; mucadinchantiy rirye۳cha
nijya۳nvajyuu paru۳cha۳rimyusiy,
jiryatimyu۳ ne ridyetya nu۳tyuramusiy
ra۳nsa jaryi ja۳mu na۳va jiye۳rya,
nu۳tyuramusiy. 26ॸRirya۳diiy nijya۳nvay
mityamusiy taraquideju۳ jichuvu۳yadamu,
jiryatimyu۳ ne ridyetyaru۳y nu۳tyura
ra۳chasara vu۳jyu۳, nu۳tyura. Tapi
ra۳muchutyasara jarichu vanu۳yadayu.
27ॸRirya۳diy nijya۳nvay variy siva
Nijya۳mi ۳denu, jiryatiy su۳͑ɗֆфЙӕфֆľфֆ‫ڏ‬
dinube, jaryi vanu۳yadata, jaryi
vandanube jarye risa۳ju۳. 28ॸRa۳numatiy
jo۳ta vicha۳da daryá, jirya۳piradesiy variy
na۳vajyu۳, ratuudiya۳numa daryaju۳ra
jirye۳ntyutyasa۳da.”
Jiivyíryanu datyadoda
(Matévu 24.32-35; Márcu 13.28-31)
29-30ॸSatu۳choda ji ۳ta Jesús variy
ruuvara niquejada datyadoda:
“Jirya۳jnu۳y rana۳cho۳ jiivyíryanu, tara
ni ۳nu jarye risa۳ju۳: ra۳͑ӕ̲ҡɗֆĀɗЙӕԮľ‫ڏ‬
sumiy ravi ۳, jirya۳diy variy riva,
jirya۳numa datya variy ranchiy:
Ravicharu۳ñuma nijya۳ runda.
31ॸDaryaday ra۳chantiy, jirya۳numatiy diy
riva jiryá, daryatiy ratyu۳chosiy
jiryivara, ránchiñi ۳dáy jirya۳datya۳siy: Ne
ripya nu۳nrya Ju۳denu nusu۳yadanu۳day.
32ॸRi ۳tay si ۳tenute jiryiva: Ne rirya۳baryi ۳
jivye va۳cha vichavay, netimyu۳ ne
ra۳jto۳taniy jirya ti ۳ta۳ju۳ didye. 33ॸJarichu,
mucadi jarye ra۳baryi ۳sara risa۳ju۳,
rañiquejada ji ۳tamu۳y ne ra۳ma۳cho۳sara
mitya, ra۳jto۳tanichara ti ۳ta۳ju۳yu.”
Ne ti ۳ datyara nu۳tyeryivye ra۳cha
paru۳tya۳da runda, nu۳tyeryivye
(Matévu 24.36-44; Márcu 13.32-37;
Dúcasiy 17.26-30)
34-35ॸ“Jiryi ۳nu۳tyata۳ta nu۳ñi ti ۳quimusiyu,
jiryeñuma vichasara mitya jiiño۳suma
jivyu۳mu cadnavedaco۳siy, niyu۳yadaco۳siy
ġәËѸɗֆॷ21ٍॷ22
jarye risa۳ju۳, jaryi taranijyu۳
jachipiya۳jada datya۳daco۳siy jarye ti ۳ta۳ju۳,
ráñuma jti ۳ paruteda runda
jiryeñiya۳resiy, nu۳tyu ta۳an ۳ u۳ jiryimu, tapi
ra۳jti ۳ rarunda ruumu ti ۳ta۳ju۳ mucadincha
vichavay. 36ॸJirya۳ma۳ jnu۳jeya۳sara ra۳jiju۳,
jirya۳jachiñu۳y Ju۳denuvara vanu۳yadate,
ratatiy jirya۳ramityanicharara jirya
ti ۳ta۳ju۳, jirya۳tidye ranichara Nijya۳mi ۳denu
tuunu variy.”
37ॸSadatyanunu۳yada ji ۳ta Jesús ti ۳ta۳ju۳
rundamu Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jovimu,
vinu nupora ji ۳ta sayanu۳yada Odivu
musiquinchaju۳ jime۳yadaju۳.
38ॸNijya۳nvajyuu ji ۳ta ju۳u۳ryi ۳nu۳yada,
rirya۳tidye tuva۳chunuvera sadatyadoda.
Judíyuveda tu۳chudoda Jesús ju۳redaju۳yu
(Matévu 26.1-5, 14-16; Márcu 14.1-2, 10-11;
Juán 11.45-53)
22
1ॸRatuudiyada ji ۳tara vichtya
runda, varityi riimyiñu۳yadara pa۳
suro۳, jiryatiy ru۳tachara Pásco vichtyara.
2ॸRivya۳ta۳da ji ۳ta caserdótevyeda
nutyityu۳miy, Ju۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮĀĀҡֆ͑ӕ‫ڏ‬
vavyedata rana۳cho۳, nu۳tyuramusiy
rirya۳jvatyaniñi ۳ Jesús, nu۳tyuramusiy,
tapitya richuvu۳ryi nijya۳nvay. 3ॸSajayada
ji ۳ta Satanásiy variy siva Judásibe,
jiryatiy ru۳tachara Iscaryótiy musi ۳ni ۳. Ni ۳ni ۳
vichanu۳yada Jesúsjsa۳ datyavay tenu,
jiryatiy richiityari ۳nu۳yada mityijyiñi ۳
Jesús. 4ॸSaya۳da ji ۳ta jtaja۳dodana۳cho۳ ruusa۳
caserdótevyeda nutyityu۳miy,
jiivu۳setavay nutyityu۳miy jarye ruusa۳ju۳:
“¿Nu۳tyuramusiy raryiche۳ jiryejyomuju۳ni ۳
Jesús, nu۳tyuramusiy?” 5ॸRiichana۳yada
ji ۳ta variy ranchiy, ru۳teda ji ۳ta variy siva:
“Nu۳ña۳day murichenu criquitya
ramurichirya ji.” 6ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Judásibe variryi: “Jo, rántyéra.”
Sajachipiya۳jada variy jivyimu:
“¿Nu۳tyuramusiña۳ raryi sa۳y
nutyityu۳vedani ۳ Jesús, nu۳tyuramusiy?
nijya۳nvajyuu niya۳resiy dyetya.”
154
Jesús jbyedara tamitya jidye jmyi ۳sara
vatajuu yisa۳ datyavatya
(Matévu 26.17-25; Márcu 14.12-21;
Juán 13.21-30)
7ॸRito۳jada ji ۳ta Pa۳ Suro۳ vichtya runda
variy. Riryi jvañi ۳ carni ۳rudenu variy,
ratatidye riryi jachipityara Ju۳denu
ramityadeda riy jimyunatyavabe.
8ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta Jesús variñada Pyítruju۳be
Juánbatya: “Sa۳na۳jdutyara Pásco
rundamu jmyi ۳sara vu۳jyu۳, vurya۳tidye
jmyirya.” 9ॸNani ۳teda ji ۳ta variy siva:
“¿Tera jivya۳ta na۳ña۳jdutyara, te?”
10ॸSu۳mutya۳jada Jesús variñada:
“Sa۳na۳jnu۳y, sa۳na۳numatiy jañuve ja۳mu
vicha۳damu sa۳na۳jdcho۳niñi ۳ vanu, javiñu
nichu۳. Sa۳na۳siityari ۳ jasiy rorivyimuju۳
variñi ۳, jasityi sa۳jañuve sa۳nudiya.
11ॸSa۳na۳jtesiy siva rorijya۳mi ۳: Su۳tesiy
Datyanu۳ jiñijyu۳: ¿Nu۳tyijiña۳ rani ۳cha
rorichichumarya, nu۳tyijiy? jasityi
ra۳jmyicha Pásco vichtya rundamu
jmyi ۳sarayu, risa۳ datyavavyedata. 12ॸNi ۳ni ۳
ji ۳ta ra۳dityanu variy sa۳dara
rorichichuma samiy jdutyasara,
na۳varyoriy. Jasiñi ۳day sa۳na۳jdutya۳siy
nu۳ña۳jiju۳ra jmyichara.” 13ॸNadaya۳da ji ۳ta
variy, darya ni ۳day nanudiñuvejada
ti ۳ta۳ju۳ riva, nu۳tyu su۳teda Jesús darya
nadiva. Nani ۳dutya۳da ji ۳tara Pásco
rundamu jmyi ۳sara variy jasiy.
Sadatyadoda Jesús riy: “Pa۳ ravyu۳,
bínuja۳ ji ۳ta rayndaja۳day”
(Matévu 26.26-30; Márcu 14.22-26;
Munatya Coríntyu 11.23-26)
14ॸJdutyasaranumatiy ravicha۳da
jmyichara, sata۳ñuvejada ji ۳ta Jesús variy
jmyijyomu, sisa۳ datyavay jarye yisa۳ju۳.
15-16ॸSu۳teda Ji ۳ta Jesús variy ruuva yisa۳
datyavay: “Jaryi rañi ۳ru۳yadamu
ri ۳myiryu۳rya jirya Páscomu jmyi ۳sara
jiryisa۳, ra۳vatyasa۳da rundajisiy, tapi
ri ۳tatye jiryiva: Ne ra۳jmyiñu۳darya
155
Páscomu jmyi ۳saranu۳day, jasicha۳ra۳ju۳tiy
ra۳jto۳taniy Ju۳denu nusu۳jyomura.”
17-18ॸSaryeda ji ۳ta Jesúsra jatuvu۳ variy,
si ۳chana۳tya۳danumatiñi ۳ Ju۳denu ranchiy,
su۳teda variy ruuva: “Jiryatirya,
jirya۳jatutaniy ti ۳ta۳ju۳ ramuyu, ri ۳tay
daryaju۳ jiryiva: Ne ra۳jatunu۳darya
nutasara nuri ۳ju۳u۳sijya۳ nu۳day,
jasicha۳ra۳ju۳tiy ra۳jti ۳ Ju۳denu nusu۳yada.”
19ॸSaryeda ji ۳ta Jesús varirya pa۳,
si ۳chana۳tya۳danumatiñi ۳ Ju۳denu ranchiy,
sapata۳da ji ۳ta varirya, sasa۳yada ji ۳ta
variryi. Saniquejada variy: “Rani ۳ jirya
ravyu۳, jiryatiy rache۳y jiryeyadaju۳ra.
Jirye۳ntya jmyichara daryara, jirya۳tidye
jachipityasara riva ray.” 20ॸġфֆ̲ӕ‫ڏ‬
sidye saryeda jibyedivasirya jatuvu۳ntiy,
saniquejada ji ۳ta variy: “Jirya jatuvu۳
rañi ۳cha vadi jnu۳tya۳, jiryatiy
rayndaja۳musirya, ʮɗфֆҡɗֆфӕ̲ɗËȍф‫ڏ‬
numa jiryeyadaju۳ra. 21ॸJirya۳jnu۳y,
ravichanuma mi ۳sancha rajyomutujsa۳,
sajomutu ni ۳tiy sa۳y ramyityasimyimyu
ray. 22ॸSa۳jyasara ji ۳ta Nijya۳mi ۳denu
jiyusiy, darya bacharatiy saju۳ra. Jiii,
ta۳ju۳na۳te darya, ta۳ju۳, chi ۳na۳ sa۳yasitye ni ۳
Nijya۳mi ۳denute day, chi ۳.” 23ॸRijyo۳ta۳da
ji ۳ta jtaja۳doda nu۳ñi danu۳ju۳myusiy
variyu: “¿Mi ۳ra vu۳tyenu ra۳sa۳ñi ۳ Jesús
jimyityasimyimyu, mi ۳?”
Ni ۳tiy vicharu۳y jaryiñu۳,
saryi vichasara nu۳tyu muchechiy
24ॸJadchiy ji ۳ta riñiquetta۳dantiyu:
“¿Mi ۳ra vu۳tyenu ra۳cha jaryetasi ۳
vu۳ntyityu۳ju۳, mi ۳?” 25ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy ruuva: “Rinsu۳chara ji ۳ta ja۳mu
nutyityu۳veda riy nijya۳nvajyuu.
Ru۳tachara ji ۳ta samiy jvaavye variryi,
rityi sabonichara riy nijya۳nvajyuu.
26ॸJiryequebyimu ji ۳tamu۳y ne ra۳chasara
daryá; daryani ۳ ji ۳ta raryicha۳siy, jiryatiy
sa۳cha nu۳tyu tamityi ۳ jiryequebyimu ni ۳tiy
vichasara jaryiñu۳; jiryentyityu۳ ji ۳ta ra۳cha
nu۳tyu jiryemyuchechiy. 27ॸ¿Mi ۳rana۳
ġәËѸɗֆॷ22
jaryiñu۳, mi ۳? varimyata jmyijyomu ma۳si ۳,
varimyata samuchechiy. ¿Ne viy
jaryiñu۳nu۳day ni ۳tiy ma۳sa jmyijyomu?
Ray ji ۳ta vichasara jiryequebyimu nu۳tyu
jiryemyuchechidye.
28ॸJirye ji ۳ta ma۳cho۳jaya۳sara
rapyaru۳tya۳danube risa۳. 29-30ॸRay ji ۳ta bay
jiryejyu۳ra nusu۳jyo, nu۳tyu sabayada
rajye۳ darya rajyu۳ntidyerya, jirya۳tidye
jmyichara, jirya۳jatusara variy risa۳ju۳
ri ۳myijyomu, raynsu۳jyomu jarye.
Jirya۳ma۳sasara variy cadnadu
ma۳sajonchantiy, jasityi
jirya۳jdutyasarara rityu۳chutasa۳da
Irayénuveda, jiryatiy taraqui vu۳yaju۳y
nijya۳nvaryi, danu۳ju۳y rinchaju۳, jiryatiy
jaryedo ju۳riiñutavaryi.”
Jesús tu۳chudoda ji ۳tyaju۳ni ۳
Pyítrubay: “Ya۳ra۳yasiy rayada”
(Matévu 26.31-35; Márcu 14.27-31;
Juán 13.36-38)
31ॸ“Siimyó۳, Siimyó۳, ya۳jnu۳y Satanásiy
jachiñu۳yasiy Ju۳denuva jirye, sa۳tidye
jantya nu۳tyu jaruusiy muchutyasara
jirye, si ۳tenu rachiityari ۳vay vidye
jiryeñi ۳cha. 32ॸRay ji ۳ta tu۳chosiy sisa۳
Ju۳denu jiyadaju۳, Siimyó۳, ráñuma su۳tye
jityuva۳choda rimu. Ya۳numatiy
janumitye rañe۳cho۳ntiy, ya۳ma۳
vanu۳tyaniryi jityevay varintyidye.”
33ॸSu۳teda ji ۳ta Siimyó۳bay variy siva Jesús:
“Nutyityu۳, jdutyasi ۳numa ray, ra۳tidye
jiya tanuvu۳nujomuju۳ yisa۳, varimyata
diiyadasa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.” 34ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy siva: “Ri ۳tatye yiva Pyítru, diye,
netimyu۳ ne sa۳suy tavaryi didye,
ya۳ra۳yasiy mumuri ۳ju۳ rayada. Ya۳jtesiy
variy: Ne radyetyani ۳.”
Ratuudiya۳numa Ju۳denu jantya۳da runda
35ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda Jesús ruuva yisa۳
datyavay: “Ri ۳pa۳jadanumatiy
raynsu۳yadata criquisa۳miy jirye, ne vinu
dusuutyavay, dantyamu۳y ne saapatu,
ġәËѸɗֆॷ22
¿rásu۳tyeda vidye tara jiryejyu۳ variy?”
Ru۳mutya۳jada ji ۳ta: “Ne, mitya.” 36ॸSu۳teda
Jesús variy ruuva: “Diye ji ۳ta, ni ۳tiy
criquityi ۳, sa۳ma۳ jtosirya; daryadantyi,
ni ۳tiy dusuutyi ۳, sa۳ma۳ ʮҡΎѸɗֆԮфɗ͑ҡֆɗ‫ڏ‬
dyerya. Mi ۳nintyimyu۳ ne jichityitya۳ ti ۳,
sa۳ma۳ ta۳ryu۳tyara jichujay, sa۳tidye ta۳ryu۳y
ramurichiryatara muruta۳ jichityitya۳ju۳.
37ॸTapi ri ۳tay jiryiva: Ra۳day jto۳taniy
rimura jirya niquejada nu۳chara:
Rivyichadeda nu۳tyu jvi ۳ nta variñi ۳, tapi
jiryatiy nu۳chara raynchirya, ra۳day
jto۳tanimyu۳y ti ۳ta۳ju۳ra.” 38ॸRu۳teda ji ۳ta sisa۳
datyavay variy yiva: “Nutyityu۳,
jiryatirya dadajyu۳y muruta۳ jichityitya۳.”
Su۳teda variy ruuva: “Rasa۳ra۳numa.”
Jesús tu۳choda sisa۳ jijye۳ Jetsemaní ۳mu
(Matévu 26.36-46; Márcu 14.32-42)
39ॸSasipyateda ji ۳ta variy jadchiy,
saya۳da ji ۳ta daryatiy saju۳tyadoda Odivu
musiquimuyu. Richiityari ۳jada ji ۳ta sisa۳
datyavay variy rumuntiyu.
40ॸSito۳jadanumatiy vichajomu, jasityi
sito۳ru۳yada, su۳tañuvejada ji ۳ta ruuva:
“Jirya۳numa tu۳chu sisa۳ Ju۳denu, jirya۳tidye
jto۳ su۳mu۳tya۳data jiryimu jantyasa۳damu.”
41ॸSanumuteda ji ۳ta variy nu۳jipyudeju۳
rirya۳jisiy, sa۳dasidyoda ji ۳ta variy jasiyu,
satu۳choda variy sisa۳ Ju۳denu. 42ॸґ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada variy: “Ye۳ye۳, jivya۳tatiy, ya۳ф̲ɗ‫ڏ‬
tyaniy rivara jirya paru۳tyasa۳da;
dañumamu۳y ne ye۳chaniy daryá, daryatiy
ravya۳ta yivara, daryani ۳ ji ۳ta
ye۳chanidyerye, daryatiy jivya۳ta dacyu۳.”
43ॸSamu۳ti ۳jada ji ۳ta ti ۳qui Ju۳denu jpa۳nu
jarichumusiy simu Jesús, savanu۳tyadeda
ji ۳ta variy jasiñi ۳. 44ॸJiryatiy saparu۳tya۳da
jaryi jijechimyuyu, satu۳choda jaryivya۳ju۳
sisa۳ Ju۳denu variy. Saja۳ta۳yada ji ۳ta variy,
rasuteda saja۳ta۳ya۳ nu۳tyu nudaja۳ yivasiy
mucadincha variy. 45ॸґ͑ӕ¡ľѸӕ¡ľĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy joráyadivasiy, sata۳rya۳jada ji ۳ta yisa۳
datyavamyuju۳ntiy, sadiñuvi ۳jada ma۳vye
variy ruuva, riñuvayadanube jime۳.
156
46ॸSu۳teda Jesús variy ruuva: “¿Ta۳ju۳na۳
jiryeme۳, ta۳ju۳? ¡Jirya۳nubesumiy,
jirya۳tu۳chu sisa۳ Ju۳denu, jirya۳tidye
ramijeryi ۳ su۳mu۳tya۳data jiryimu
jantyasa۳damu!”
Ruredani ۳ Jesús
(Matévu 26.47-56; Márcu 14.43-50;
Juán 18.1-12)
47ॸJesús niquejadamu ji ۳ta ruuto۳jada
nijya۳nvajyuu. Riyanti ۳ ji ۳ta savicha۳da
Judásiy jtyati ۳bay, Jesúsjsa۳ datyavay
tenu. Satuudiyada ji ۳ta Judásibe variñi ۳
Jesús, sa۳tidye siiñuva۳y jasiñi ۳. 48ॸSu۳teda
ji ۳ta Jesús variy siva: “Judásiy,
¿siiñuva۳yadatate jiche۳ñi ۳ Nijya۳mi ۳denu
jimyityasimyimyutecu۳?” 49ॸѠɗĀֆɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy Jesúsjsa۳ vichavay riva nu۳tyura
ra۳cha, nu۳tyura, ru۳teda variy siva:
“Nutyityu۳, ¿vurya۳vidye jvatye
jichityitya۳ta riy, vurya۳?” 50ॸSavatajo۳doda
ji ۳ta ti ۳qui rityenu variñi ۳ caserdótevyeda
nutyityu۳ muchechiy, jiryatiy sara۳cha۳da
daryaju۳ra satuva۳y. 51ॸJesús ji ۳ta niquejada
variy: “¡Ra۳cha۳miy!” Saja۳tyo۳jada ji ۳ta
variy muchechiy tuva۳cco۳mu,
sami ۳sadeda variy ratani ۳. 52ॸSu۳teda ji ۳ta
variy ruuva caserdótevyeda
nutyityu۳miy, jiivu۳setavay nutyityu۳miy
jarye ruusa۳ju۳, rimyityumiy jaryentiy:
“¿Nu۳tyichiy jiryemya۳siñu۳y rayaro۳ju۳
jichityitya۳ta, nu۳tyichiy? ju۳mu۳tya jarye,
nu۳tyu paranu۳ni ۳ nta ravyicha variy
jiryejyu۳. 53ॸRañi ۳chanu۳chityi Ju۳denu
nijyu۳ jachipiya۳jomu jiryisa۳, tama۳
jiryiriñu۳chiy variy jasirye, tama۳. Rito۳ma۳
ji ۳ta jiryeryunda, nupocudi jtacha۳da
jarye risa۳ju۳.”
Pyítrubay ra۳yada Jesús jiyadaju۳
(Matévu 26.57-58, 69-75;
Márcu 14.53-54, 66-72;
Juán 18.12-18, 25-27)
54ॸRuurityadeda ji ۳ta variñi ۳ Jesús,
ruuto۳ta۳da ji ۳ta caserdótevyeda ja۳mu
157
nutyityu۳ rorimyuni ۳. Pyítrubay ji ۳ta
siityari ۳jada nu۳jipyudeju۳ variryi.
55ॸRu۳нӕɗ͑ËȍΎĀ͑ӕ̲ҡɗфֆʮɗɗĀֆԮҡЙĀ‫ڏ‬
jache, rimya۳sasa۳deda variy jasiy ratuunu,
Pyítrubay jarye ruusa۳. 56ॸSadiyada ji ۳ta
muchechityu siva Pyítrubay, sama۳sa۳da
jiidadyamu, su۳nu۳yadanumatiy samiy
sana۳cho۳, saniquejada variy: “Jiñu vanu
jarye vichasara sisa۳ Jesús.” 57ॸSara۳yada
ji ۳ta Pyítrubay variy sayada: “Vatura, ne
radyetya dañi ۳ Jesús day.” 58ॸRivasidye ji ۳ta
sadiyada nu۳ sivantiy, su۳teda ji ۳ta siva:
“¿Jiñi ۳ta vichasara rityenuntiy?”
Su۳mutya۳jada ji ۳ta Pyítrubay variñi ۳: “¡Vanu,
ne radye!” 59ॸTaraqui jóramusintyi,
saniquejada ji ۳ta nu۳ jaryivya۳ju۳: “¡Si ۳tenu
savichasara jiñu vanu sisa۳ Jesús, tapi ni ۳
vitya Cadidéyamusi ۳!” 60ॸSaniquejada ji ۳ta
Pyítrubay variy: “¡Vanu, ne radyetya
ta۳ranchiy jiñique, ta۳ranchiy!”
Saniquejadasa۳ra۳ju۳ sasuyada tavaryi variy
jasiy. 61ॸSa۳numityejada ji ۳ta nutyityu۳ Jesús
variy, su۳nu۳yada sana۳cho۳ Pyítrubay.
Sajachipitya۳da ji ۳ta Pyítrubay varirya
saniquejada, jiryatiy su۳tesiy riva: “Tavaryi
suyadajisiy diye, ya۳ra۳y mumuri ۳ju۳ rayada.”
62ॸSasipyateda ji ۳ta Pyítrubay variy,
su۳na۳yada jivyara jachipiya۳jadamu variy.
Rirya۳rupanta۳da jidyetyi ۳sa۳damuni ۳ Jesús
(Matévu 26.67-68; Márcu 14.65)
63ॸJadchiy ji ۳ta, jiryatiy vaduy rañi
jnu۳chuni ۳ Jesús, rirya۳rupanta۳da
jvatyiyada yavatya۳damuni ۳. 64ॸѠɗЙֆӕфֆľ‫ڏ‬
jada ji ۳tantirya sani ۳sintyi, ruutaja۳doda
variñi ۳: “¡Ya۳datyacu۳! ¿Chi ۳ra ju۳vesiy
jiñiy, chi ۳?” 65ॸRiñiquejada ji ۳tara va۳cha
niquejada yavityiye۳yadamu sanijyu۳ntiy.
Ripyu۳cheda nutyityu۳miy
rimyityumimyuju۳ni ۳ Jesús
(Matévu 26.59-66; Márcu 14.55-64;
Juán 18.19-24)
66-67ॸRa۳sacharamuji ۳ta, riintye۳ryadeda
nijya۳nvay rimyityumiyu. Rivyicha۳da ji ۳ta
ġәËѸɗֆॷ22ٍॷ23
caserdótevyeda nutyityu۳miy, Ju۳denu
niquejada datyanuvay jarye ruusa۳ju۳
jasiy. Ripyu۳cheda ji ۳ta variñi ۳ Jesús
jityu۳chujomuju۳. Riñiquejada ji ۳ta variy:
“Jiityi rañi ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳, ya۳tu۳chu
nu۳dyivaracu۳.” Su۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva: “Raryityi tu۳chu jiryivara, ne
jiryetyuva۳chu variy rimu. 68ॸRaryityi
jtaja۳nu darya jiryentyidye, jirya۳vidye
jmutya۳ varintyidyerye. 69ॸDiyemusiy ji ۳ta,
sa۳ma۳sajaya۳sara Nijya۳mi ۳Āľ͑ӕѸ͑ҡֆɗҡֆӕ‫ڏ‬
damyu Ju۳denu jaryi vanu۳rya.”
70ॸRu۳tacha۳deda ji ۳ta variy siva: “¿Jiñi ۳ta
si ۳tenu Ju۳denu denu day?” Su۳mutya۳jada
ji ۳ta variryi: “Jiryetyi jtay
daryadaryecyu۳.” 71ॸRiñiquejada ji ۳ta
variy: “¿Ta۳ju۳ra vu۳vya۳ta riy tu۳chuvay
sanijyu۳nu۳day, ta۳ju۳? ¡Vu۳ñi tuva۳chuma۳ra
su۳tosiy niquejada!”
Ripyu۳cheda japu Pyidátubamyuju۳ni ۳ Jesús
(Matévu 27.1-2, 11-14; Márcu 15.1-5;
Juán 18.28-38)
23
1ॸJadchiy ji ۳ta,
riñubesumimyu۳yada
nutyityu۳miy ti ۳ta۳ju۳ variy, ripyu۳cheda
japu Pyidátubamyuju۳ variñi ۳. 2ॸRijyo۳ta۳da
ji ۳ta tu۳chuta۳da variy jasiñi ۳: “Nu۳charyeñi ۳
jiñu vanu, jiryatiy sa۳tachunu۳ryi
nu۳tyevay, jiryatiy su۳bay daryaju۳
nu۳ña۳jisirya criquitya murichedodara
jiryatiy ja۳mu nutyityu۳ Sésar jiyaru۳rya
rani ۳cha, su۳tañu۳y variy: Rañi ji ۳ta Ju۳denu
jaryeti ۳ ja۳mu nutyityu۳ju۳.” 3ॸSitaja۳doda
ji ۳ta Pyidátubay variñi ۳ Jesús: “¿Jiñi ۳ta
Judíyuveda ja۳mu nutyityu۳?”
Su۳mutya۳jada ji ۳tani ۳: “Jityi jtay
daryadacyu۳.” 4ॸSu۳teda ji ۳ta Pyidátubay
variy ruuva caserdótevyeda
nutyityu۳miy, nijya۳nvajyuuva jarye:
“Tama۳ sani ۳cha jiñu vanu tara nta rajyu۳
day, tama۳.” 5ॸJu۳na۳y rityu۳chuta۳numucha
varidyeñi ۳ Jesús day: “Nu۳tyu ni ۳ni ۳day
rañi jatachunumaya۳ jidyetyadodata riy
nijya۳nvay Judéya vicha۳diva ti ۳ta۳ju۳ day.
ġәËѸɗֆॷ23
Sajo۳ta۳da datyadoda Cadidéya vicha۳diva,
jiyusa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.”
Japu Pyidátubay jpa۳jada
Jeródesbemyuju۳ni ۳ Jesús
6ॸSatuva۳chodanumatiy Pyidátubarya,
sitaja۳doda ji ۳ta riy: “¿Ni ۳ni ۳ta sani ۳cha
Cadidéyamusi ۳ day?”
7ॸSadatya۳danumatiy Pyidátubay,
Jeródesbe nusu۳jyomusi ۳ni ۳ Jesús,
su۳pa۳jada variy Jeródesbemyuju۳ni ۳,
jiryatiy Jeródesbe jarye vichanu۳yada
variryundamu Jerusarí ۳muntiy. 8ॸґĀɗֆ‫ڏ‬
danumatiy Jeródesbe siva Jesús,
si ۳chana۳yada ji ۳ta variy samo۳musiy, tapi
ne diyetya sani diryu۳ñu۳yada sivanu۳day.
Satuva۳chunu۳yada daryaju۳ va۳cha
sanchiy Jesús, ramuni ۳tiy sani
diryu۳ñu۳yada riva tara mityamusiy
ju۳dejada simusiy. 9ॸSitaja۳doda ji ۳ta variy
rajuurani ۳ Jesús, saryi jmutya۳va۳ tara
jasiñi ۳, tii, mitya. 10ॸJu۳na۳y richiityari ۳jada
tu۳chuta۳da caserdótevyedani ۳ Jesús
varidye. Ju۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮĀĀҡֆ͑ӕ‫ڏ‬
vatya rityu۳chutanu۳yada jaryi
niquejadatani ۳. 11ॸSa۳vityiye۳yada ji ۳ta
Jeródesbe jichu۳taruvedata
yarupanta۳damu variñi ۳ Jesúsntiy.
Jadchiy ji ۳ta, sani jachutadeda Jeródesbe
vandajay siva Jesús, su۳pa۳jada ji ۳ta
Pyidátubamyuju۳ rivasintyiñi ۳. 12ॸͮ͑ӕʮ‫ڏ‬
myicyuveda ji ۳ta Jeródesbejyu۳y Pyidáҡӕ‫ڏ‬
batya variryundamuyu, tapitya ra۳jisiy
nani mityasiiñu۳yadayu.
Pyidátubay sa۳yada crusitya۳sa
jvatyadedaju۳ni ۳ Jesús
(Matévu 27.15-26; Márcu 15.6-15;
Juán 18.39-19.16)
13ॸPyidátubay ji ۳ta
ju۳tye۳ryanityadedantiryi caserdótevyeda
nutyityu۳mintyi, nijya۳nvay nutyityu۳miy
jarye, nijya۳nvay jarye ti ۳ta۳ju۳. 14ॸSu۳teda
ji ۳ta variy ruuva: “Jiryeñi pu۳chesiy
rumusiy rimuju۳ni ۳ jiñu vanu nu۳tyu
158
nijya۳nvay jatachú۳ nta sani ۳cha variy.
Nu۳tyu rañi jtaja۳numa۳ samiy
jiryetyuununi ۳, tama۳ rañi jnu۳y tara ntani ۳
jiñu vanu, tama۳, ta۳rivara jiryeñi
tu۳chutani ۳, ta۳riva. 15ॸDantyamu۳y ne
sadiyasiy Jeródes tariva, ramuni ۳
su۳pa۳jasiy ju۳na۳y rimuntiñi ۳. Tama۳ sani ۳cha
tara, tama۳, ta۳rivara nu۳ña۳tanuvu۳nutaniy
diiyadasa۳ra۳ju۳ni ۳, ta۳riva. 16ॸRamuni ۳tiy
ra۳jmu۳rya musiye۳yadivasiñi ۳.”
17ॸSaju۳tyasaranuma jmu۳rya۳da
Pyidátubay, nijya۳nvay jiyadaju۳ni ۳ ti ۳qui
tanuvu۳nusi ۳, vichtya rundamu day.
18ॸRiñi sa۳ñe۳ya۳jada ji ۳ta jidchavu۳ variy
sanijyu۳ Pyidátubay: “Ya۳parutani ۳ jiñu
Jesús, ya۳jmu۳rya nu۳jyu۳ni ۳ Barába.”
19ॸBarábabay vichanu۳yada tanuvu۳nusi ۳,
jiryatiy sajo۳ta۳da siryi ۳jada ja۳mu
vicha۳dajache, jityevayjiju۳, ma۳myi
nusu۳yada jidcho۳ju۳, jasityi ru۳vedani ۳
nijya۳mi ۳ntiy. 20ॸJu۳na۳y saniquejasubeda
Pyidátubay nijya۳nvañijyu۳ varidye,
jiryatiy sani jmu۳ryaru۳yadani ۳ Jesús.
21ॸRiche۳ñe۳ya۳jasubeda ji ۳ta variy sanijyu۳
Pyidátubay: “¡Crusimyuju۳, ya۳ni jvay
crusitya۳sani ۳!” 22ॸMumuri ۳ju۳ su۳teda
Pyidátubay ruuva: “¿Ta۳raju۳ra? ¿Ta۳ra
sivaay nicyara۳y, ta۳ra? Tama۳ rañi jnu۳y
savicha nta tara, tama۳, ta۳rivara
ra۳tanuvu۳nu diiyadasa۳ra۳ju۳ni ۳. Ramuni ۳tiy
ra۳jmu۳rya musiye۳yadivasiñi ۳.”
23ॸRiyasanta۳numucha ja۳mu
niquejadatani ۳ Pyidátubay, sa۳tidye
jvatyaniy crusitya۳sani ۳ Jesús. ѠɗԮֆӕӕ‫ڏ‬
doda ji ۳ta jiche۳ñe۳ya۳jadata variñi ۳
Pyidátubay. 24ॸJadchiy ji ۳ta, su۳teda
Pyidátubay ruuva su۳tarumiy, rirya۳ma۳
vichaniy daryani ۳, daryatiy
rivyichaniryu۳dyeñi ۳. 25ॸSu۳mu۳rya۳da ji ۳ta
rijechiñu۳yadiva jijyu۳ variñi ۳ Barábabay,
jiryatiy tanuvu۳nusi ۳ni ۳, jiryatiy
sasiryi ۳tadeda ma۳y nusu۳yada jiyaro۳ju۳ riy
nijya۳nvay, su۳vedani ۳ nijya۳mi ۳ variy
risa۳ju۳. Jesús ji ۳ta sasa۳yada rajuura
rivyichadedaju۳.
159
Ru۳veda crusitya۳sani ۳ Jesús
(Matévu 27.32-44; Márcu 15.21-32;
Juán 19.17-27)
26ॸRirya۳ra۳chedanumatiñi ۳ Jesús, rureda
variy jasiñi ۳ ti ۳qui vanu, ni ۳tiy rañi
ramiryi ۳jada variy yindimyusiy. Ni ۳ni ۳
vicha۳da Sirénemusi ۳, jiryatiy Siimyó۳
jtyati ۳bañi ۳. Ribeyada ji ۳tara crusiy variy
sancha, sa۳tidye nichu Jesús ju۳sirya.
27ॸRichiityari ۳jada ji ۳ta nijya۳nvajyuu
variñi ۳ Jesús, vatuy jarye, jiryatiy
richutyanityityi nu۳tyu diibyi
jnu۳tya۳damu, ru۳na۳cha۳deda risa۳ju۳ sivasiy.
28-29ॸSa۳numityejadanumatiy Jesús
riñe۳cho۳ju۳, su۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Vatuy, Jerusarí ۳ ja۳nvay, ne jirya۳jna۳y
rivasiy. Jirya۳ma۳ ju۳na۳y yivasidye,
jiryedyedyeñuvasiy jarye risa۳ju۳, tapi
jiryi ۳nu۳y, ra۳jti ۳ rarunda varityi rirya۳jtay:
Jchana۳tyasavaryi vatuy suru۳vye,
jiryatimyu۳ ne riryupachusara ti ۳
jivyimusiy, dantyamu۳ֆ͑ľфɗфֆӕЙҡֆ͑ɗ‫ڏ‬
chara ti ۳ yitya۳niy. 30ॸRirya۳jo۳ta jteda variy
riva musiqui: ¡Ya۳ju۳u۳y nu۳ncha,
ya۳jmuchunu۳y quiii! 31ॸTapi riryityi jvaay
daryá jatyápuuta (jiryatiy vuryi ۳tay
va۳cha jvaayada jo۳taranchiy daryá),
nu۳tyuramuna۳ raryicha vassaputantiy
(jasityi ra۳suduchara juuchuveda).”
32ॸRirya۳ra۳cheda ji ۳ta nada danu۳ju۳y
jvi ۳ju۳ntyi, rirya۳tidye jvay variy
Jesúsjsa۳ju۳ nada. 33ॸRuuto۳jadanumatiy
vichajomu, jiryatiy ru۳tachara: Nijya۳mi ۳
Jno۳siirya, ru۳veda ji ۳ta yivamyurota
crusitya۳sani ۳ Jesús variy jasiy, danu۳ju۳y
jvi ۳ju۳y sisa۳ju۳ntiy, ti ۳qui
santyityudamyuju۳, nu۳ntiy samidámyuju۳.
34ॸSaniquejada ji ۳ta Jesús variy: “Ye۳ye۳,
ya۳ramityaniy ruuvara jijyuuchuveda,
riryidyetyava۳ daryaju۳ cay: ta۳ra
nu۳dyivaay.”
Jasiñi ۳ ji ۳ta riñantaja۳jada su۳tarumiy
yivara Jesús sujay, jiryatiy
rityiyi ۳sa۳damusiy jicya۳na۳yadara.
ġәËѸɗֆॷ23
35ॸNijya۳nvajyuu radeda variy jasiy,
ru۳nu۳yada ji ۳ta variy jadchiy.
Rirya۳vityiye۳yada ji ۳ta nijya۳nvay
nutyityu۳miy jasiñi ۳ Jesús: “¡Nu۳tyu
sa۳ntyuyada ruuva tavantyidye, sa۳ma۳
jantyuy darya yivantidye, si ۳tenutiy
sajaryeta۳da Ju۳denu vuryeyadaju۳
ra۳yasi ۳ju۳ni ۳!”
36ॸSu۳tarumiy jarye jarupanta۳dani ۳,
jiryatiy ru۳ntatyanuvejadara bínuja۳
jivyaja۳a۳ siva. 37ॸRiñi jteda variy siva:
“¡Judíyuveda nutyityu۳tiy si ۳tenu ji, ya۳ma۳
ramityaniy yivara!”
38ॸRavicha۳da ji ۳ta nu۳chara si ۳nyuju۳,
ranique jasiy ramu: “Jiñu ji ۳ta Judíֆӕ‫ڏ‬
veda ja۳mu nutyityu۳.”
Ti ۳qui jvi ۳ tuva۳choda simu Jesús
crusitya۳sasiy
39ॸTi ۳qui jvi ۳ tenu ji ۳ta jasiy so۳ti ۳, rañi
javityiye۳yada variñi ۳ Jesús: “¿Neviy
Ju۳denu jaryeti ۳ ji? ¡Ya۳jantyuy yiva!
¡Na۳dyiva jarye ya۳jantyuy yisa۳ju۳!”
40ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta satenu nique۳yadamu
varintyidyeyu: “¿Ne jichuvu۳dyeñi ۳
Ju۳denu day? ¿Neviy yinu۳y diiyadaju۳
bachi ۳ jiyuntiy ji? 41ॸVu۳y ji ۳ta jmutya۳ra
vuryi ۳veda murichirya; jiñu ji ۳tamu۳y ne
rañi jvaachara tara, mitya.” 42ॸSu۳teda
ji ۳ta variy siva Jesús: “¡Ya۳jachipityaja۳
ray, ya۳numatiy ju۳to۳ yinsu۳jyomu, Jesús!”
43ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variñi ۳: “Ri ۳tay
si ۳tenu yiva: Diyerundamu ji ۳ta ye۳cha
Parayísumu risa۳, jasityi rivyichajaya۳sara
Ju۳denu jaryetavay.”
Jesús diiyadanchiy: nu۳tyura ravicha Jesús
diiyada rundamu, nu۳tyura
(Matévu 27.45-56; Márcu 15.33-41;
Juán 19.28-30)
44-45ॸNu۳tyu vase jiñi ۳ta rani ۳cha۳da variy,
ri ۳ñupuyada ji ۳ta variy mucadiva ti ۳ta۳ju۳,
ni ۳nutijcha vichi ۳tasa۳ra۳ju۳ ri ۳ñupuyada,
jiryatiy sanupocudiveda jiñi ۳ variy.
Raseteda ji ۳ta Ju۳denu rorivyimu
ġәËѸɗֆॷ23ٍॷ24
mutanujay jache varintyi, ¡siyooo!ॹ*
46ॸJadchiy ji ۳ta, saniquejada Jesús jaryi
niquejadamu: “¡Ye۳ye۳, jijyomuju۳
rabecharani ۳ ri ۳ntu!” Saniquejadanumatiy
darya, satiijeya۳cheda variy tamityayu.
47ॸSadiyadanumatiy su۳tarumiy
nutyityu۳ riva darya vichadeda,
si ۳chana۳tya۳da variñi ۳ Ju۳denu: “¡Si ۳tenu
vase vichara savichanu۳tyi jiñu vanu!”
48ॸNijya۳nvajyuu ji ۳ta, jiryatiy
riintye۳ryadeda rana۳cho۳ variyu, фɗĀֆɗֆ‫ڏ‬
danumatiy riva rajuura vichadeda, riñi
ta۳rya۳da ji ۳ta jiryoriñe۳cho۳ju۳ntiy,
riñuvayadamu yivatyiyada variy
jidyutudiva. 49ॸRiryadeda ji ۳ta Jesús
datyavay ti ۳ta۳ju۳musiy nu۳jipyudera,
vatuy jarye, jiryatiy richiityari ۳nu۳yada
Cadidéyamusiñi ۳. Ru۳nu۳yada variy
rana۳cho۳ ti ۳ta۳ju۳.
Jesús jmuchusa۳danchiy
(Matévu 27.57-61; Márcu 15.42-47;
Juán 19.38-42)
50-51ॸSavicha۳da ji ۳ta ti ۳qui vanu, Jusíy
jtyati ۳bay, jiryatiy Arimatéyamusi ۳ni ۳.
Ni ۳ni ۳ vichanu۳yada Judíyuveda
nutyityu۳miy tenu, samiy jvadichi ۳, vase
jvaarya jarye risa۳ju۳ni ۳, jiryatimyu۳ ne
sajachipiya۳nu۳yada vatajuu ruusa۳
jityevay nutyityu۳miy ruuvaayadamu,
jiryatiy riñi jvaaryu۳yada sanijyu۳
Jesúsra, tapitya santuchara daryaju۳
Ju۳denu nusu۳yadajiju۳. 52ॸNi ۳day jto۳jada
Pyidátubamyuntiy, sa۳tidye jachiñu۳y
sivara Jesús babyi.
53ॸSu۳musadedanumatiy crusitya۳sasirya
sababyi, sarayada ji ۳ҡԮфɗֆѸӕʮʮֆӕӕ‫ڏ‬
tara, sajachunuvejada ji ۳ta bapyovimu
varirya sababyi, ravichu۳nube ju۳michara,
jasityimyu۳ ne ru۳muchoda ti ۳ didye.
54ॸRavichanu۳yada jdutya۳da runda,
jiituyada rundajiju۳. Rajo۳ta۳danuma ji ۳ta
jiituyada runda variy.
*॰23.44 Ya۳jnu۳y Ebrévu 9.3-15; 10.19
160
55ॸVatuy ji ۳ta, jiryatiy ruuti ۳jada
Jesúsjsa۳ Cadidéyamusiy, riñi ۳day
siityari ۳jada variryi jmuchuvay,
ridyiyada ji ۳ta riva bapyo, ru۳teda variy:
“Nu۳tyurana۳te riberya sababyi ravimu,
nu۳tyura.” 56ॸRitye۳rya۳da ji ۳ta vatuy variy,
ru۳dutya۳da varirya jaryi varudi
potiye۳rya, puyadajisiy ni ۳di jarye risa۳ju۳.
Jiituyada rundamu ji ۳ta rijiituyada variy
Ju۳denu niquejada nu۳chara jtedamuju۳.
Jesús mi ۳sa۳subeda diibyimusiy
(Matévu 28.1-10; Márcu 16.1-8;
Juán 20.1-10)
24
1ॸTumyícyurundamu ji ۳ta,
rijyu۳ryi ۳jada vatuy, ru۳toda ji ۳ta
bapyomura vu۳rudija۳ jdutyasara.
2ॸRidyiñuvejada siva ravichu۳
siichunusi ۳numa bapyo vudiju۳musidyeñi ۳.
3ॸRijeyadanumatiy ravimu, riryidyivya۳
riva Jesús babyinu۳daque, mitya. 4ॸNe
ridyetya۳da jijechipiya۳jada taranijyu۳
variy yintedamu. Mityamusiñi ۳day
nanumu۳ti ۳jada danu۳ju۳y vanuju۳y
rityuunu, vandajay sujatyanu۳jyu۳y.
5ॸJiryatiy richuvu۳yada variy,
ribyutyaja۳jada mucomuju۳ variyu.
Nani ۳teda ji ۳ta danu۳ju۳y vanuju۳y variy
ruuva: “¿Ta۳raju۳ jiryevya۳ta diibyimiy
cabyimu sana۳cho۳ ju۳nu۳ñu day, ta۳raju۳?
6-7ॸNe ti ۳jna۳y jiyu, sami ۳sa۳simya۳ day.
Jirya۳jachipityara saniquejada, nu۳tyu
satu۳chusiy Cadidéyamu jiryiva: Sa۳vicha
sa۳chi ۳ Nijya۳mi ۳denu juuchatavamyu,
rirya۳jvay variy crusitya۳sani ۳, sa۳mi ۳sa ji ۳ta
mumurundamiy jasacharamuntiy.”
8ॸRijechipitya۳da ji ۳ta vatuy varirya Jesús
niquejada. 9ॸRitye۳rya۳danumatiy
bapyomusiy, rityu۳chunuvi ۳jada ji ۳ta
ruuva Jesúsjsa۳ datyavay ti ۳ta۳ju۳ra,
jiryatiy rivyicha۳da jasiy vu۳yaju۳y, ti ۳qui
rinchaju۳, ruusa۳ vichavay jarye ti ۳ta۳ju۳.
10ॸRityi tu۳choda ruuva sansu۳byimirya
161
jiryá, savicha۳da Maríyabay jiryatiy
Mardánamusi ۳ni ۳, Juánabay jarye,
Maríyaju۳be jiryatiy Santiyácubay
jno۳dabay nada, tavay vatuy jarye
ruusa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. 11ॸSansu۳byimijyu۳ ji ۳ta, riñi
niquejada vatuy yatayadamura,
riryityuva۳chuva۳ variy ramu. 12ॸґ͑ӕ¡ľ‫ڏ‬
subeda ji ۳ta Pyítrubay variy, sasiicheda
ji ۳ta bapyomu, sabutyajomusiy
yinu۳ñuvejada bapyovimu, sadiyada ji ۳ta
riva sujajyuu viña۳sara jasiy, sata۳rya۳da
ji ۳ta mitya jnutacha۳ variy jadchiy.
Jesús saryejada nada yisa۳ datyanu۳jyu۳y,
Emavúsiy nú۳ta۳sa
(Márcu 16.12-13)
13ॸVariryundamu ji ۳ta, nadaya۳da Jesús
siityari ۳nu۳jyu۳y Jerusarí ۳musiy, vicha۳da
rapu۳rya na۳cho۳ju۳, jiryatiy Emavúsiy
jtyatarara. 14ॸJativyepudeviy
nanutu۳chutityiyada jiryupiyadamu
yivara, nu۳rya rivyichanichiy ti ۳ta۳ju۳ni ۳
Jesús. 15ॸJadchiy ji ۳ta,
nanuniqueta۳danumatiyu, ni ۳day Jesús
tuudiyada variñada, mityijyiñuma
riryupiyada variy jadchiy. 16ॸMitya
jruryaquisuma nani ۳nu۳yada varicha۳ra۳ju۳,
nañuma datya variy jasiñi ۳ Jesús.
17ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy jasiy nadiva:
“¿Ta۳ra niquejada sa۳ni jvaatyityi
jiryupiyadamu day, ta۳ra?” Jadchiy ji ۳ta,
nanuraniñuvejada jiñuvayadamu variy.
18ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta nu۳, Cudéyupa
jtyati ۳bañi ۳ Jesús: “¿Vinu jiñi ۳ rañi ۳cha
tavicha۳da ja۳mi ۳ Jerusarí ۳mu datyi ۳sa۳ day?
¿Ne jidyetyava۳ nu۳tyura rivyichajay
jiryundamimyucu۳, nu۳tyura?”
19ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta nada: “¿Ta۳ra?”
Nani ۳mutya۳jada variñi ۳: “Nu۳tyura
rivyichanijeñi ۳ Jesús Nasaryémusi ۳,
nu۳tyura. Ni ۳ni ۳ sani ۳cha Ju۳denuju۳ tu۳chu۳,
jiryatiy sivaañu۳yada jaryi datya۳data,
saniquejada jarye vichanu۳yada jaryi
datya۳datara Ju۳denu diya, nijya۳nvay diya
jaryentiy. 20ॸRiñi sa۳je daryaju۳ caserdóҡľ‫ڏ‬
ġәËѸɗֆॷ24
vyeda nutyityu۳miy, vicha۳da
nutyityu۳vedata japuni ۳ Jesús, sa۳tidye jtay
variy sivara jidyiiyada, rirya۳tidye
batyaniy crusitya۳sa jasiñi ۳. 21ॸNu۳ñi
jachipiya۳nu۳y sanijyu۳ day, nu۳tyu ni ۳ni ۳ ji ۳ta
ra۳jantyuy vuryiva, jiryatiy Irayénuveda
davyu۳y. Jadchiy ji ۳ta, mumurundami
ñuma jiryatiy rivyichanije rajuura
ti ۳ta۳ju۳musiñi ۳. 22-23ॸJadchintyi, tavay
vatuy, nu۳quebyimu vichavay jnuta۳siy
nu۳y, jiryatiy rijyu۳ryi ۳jay bapyomu
jiya۳daju۳, riryi saryevya۳ra Jesús
babyinu۳day. Ritye۳rya۳jasiy variy
tu۳chuvay: Nu۳dyimya۳ nadiva Ju۳denu
jpa۳nu۳ju۳y, nadani ۳ tu۳chosiy nu۳dyiva:
Nu۳tyi jnu۳ñu day sani ۳cha Jesús.
24ॸJadchiy ji ۳ta riya۳siy tavay
nu۳quebyimusiy bapyomuntiy, daryaday
ridyiñuvejasiy rivantiy, nu۳tyu vatutyi
tu۳chosiy daryantiy. Dantyamu۳y ne
ridyiyasiy siva Jesús day.” 25ॸSu۳teda ji ۳ta
Jesús variy nadiva: “Ne datya۳da
jachityanu۳jyu۳y sa۳da. Ne sa۳nutuva۳churu۳y
nta ramu Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe
niquejada. 26ॸ¿Neviy saryi paru۳tyasara
Ju۳denu jaryeti ۳ daryadayu, saryi jañuve
variy jivyandamuju۳ day?” 27ॸSajo۳ta۳da ji ۳ta
Muyusésibe nu۳ryanchiy, ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denuju۳
tu۳chuvabe nu۳ryanchiy jarye, ѸĀҡֆ‫ڏ‬
doda ti ۳ta۳ju۳ rata nada: “Nu۳rya riñu۳yada
sanchiy Ju۳denu jaryeti ۳.” 28ॸRityuudiyada
ji ۳tara vicha۳da jasityi nadaya۳da, jadchiy
ji ۳ta sani ramiryi ۳ru۳yada Jesús jiya۳da
varidye. 29ॸNani ۳bayada ji ۳ta variy jasiñi ۳:
“Jiyunuma ya۳ma۳cho۳ na۳dyisa۳, nu۳tyu rani
ji ۳ñuvañuma ri ۳nu۳y, tama۳ na۳vay sani ۳cha
jiñi ۳ nu۳day, tama۳.” Sajayada ji ۳ta variy
nanurorivyimu sa۳tidye ma۳cho۳ variy
jasiy nadisa۳. 30ॸSata۳yadanumatiy
jmyijyomu nadisa۳, saryeda ji ۳tara pa۳,
si ۳chana۳tya۳dani ۳ Ju۳denu variy raju۳.
Sapata۳da ji ۳tara, sasa۳yada variy nadivara.
31ॸRamutteda ji ۳ta nanuni ۳siy variy
nanudatya۳daju۳, nanudatya۳da ji ۳ta variñi ۳.
Varicha۳ra۳ju۳ sacarayada nanutuunusiy
ġәËѸɗֆॷ24
variy. 32ॸNani ۳teda ji ۳ta variy yiva:
“¡Nu۳ryamutiy ri ۳chana۳yasiy vu۳jechicyu۳,
jiryatiy saniquetityiyasiy nú۳va vuryiva,
jiryatiy sadatyadosiy catera nu۳charata
vu۳y!” 33ॸNanunubesubeda ji ۳ta
varicha۳ra۳ju۳, nanuta۳rya۳da variy
Jerusarí ۳muju۳ntiy, nanusaryeñuvejada
riy Jesúsjsa۳ datyavay, jasityi
riintye۳ryadedayu, vu۳yaju۳y, ti ۳qui
rinchaju۳, ruusa۳ vichavay jarye ti ۳ta۳ju۳.
34ॸRiñi ۳ ji ۳ta tu۳choda variy nadiva:
“¡Si ۳tenuni ۳ sami ۳sa۳siy Vu۳ntyityu۳,
sadityadosimya۳ Siimyó۳ntiyu!” 35ॸJadchiy
ji ۳ta nanutu۳chodara jiryupiyada ruuva:
“Nu۳ryamusiy na۳dyetya۳siñi ۳ Jesús, jiryatiy
sapata۳sirya pa۳ na۳jyu۳.”
Jesús dityadoda yisa۳ datyavayu
(Matévu 28.16-20; Márcu 16.14-18;
Juán 20.19-23; Jvaachara 1.6-8)
36ॸNanuniquejada niya۳re, ni ۳day Jesús
mu۳ti ۳jada riquebyimu varintyi. Su۳teda
ji ۳ta variy ruuva: “Samirya ra۳cha
jiryejechiy, ne jirya۳jnutay.” 37ॸJaryi
ru۳ntedamu jime۳cho۳jada variy jasiy,
jiryatiy richuvu۳yada daryaju۳, ru۳tamya۳ta
bayantuva jidyi. 38ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy ruuvantiy: “¿Ta۳ju۳ra
jiryi ۳ntañumaya۳ jaryi varidye, ta۳ju۳?
¿Ta۳ju۳ra raryesumiya۳ jiryejechiy
jiryejechipiya۳jadamu dayu, ta۳ju۳?
39ॸJirya۳jnu۳y rajyomucu۳, ф͖ӕ̲ӕҡӕԮɗ‫ڏ‬
muntiy, ravyidye rañi ۳cha. Jirya۳ju۳riy
rañicyu۳, jirya۳jnu۳y rañe۳cho۳ntiy;
¿savityi ۳ni ۳viy jiryi ۳nu۳ñi ۳ bayantu day?
dantyamu۳y ne duuti ۳ risa۳ju۳ni ۳.”
40ॸSu۳tedanumatiy darya ruuva, ѸĀɗҡֆ‫ڏ‬
doda ji ۳ta jijyomutu variryi, sanumutu
jarye. 41ॸRiichana۳yadamu, rityi ۳tta۳damu
jarye, ne rityuva۳churu۳yada variy ramu.
Sitaja۳doda ji ۳ta variryi: “¿Taravidye
jbyedaju۳ jiyu?” 42ॸRiche۳yada ji ۳ta
quiva۳saviy jansara variñi ۳.
43ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta variy ruumusirya,
si ۳byeda ji ۳ta variy ridyiyadajachera.
162
44ॸJadchiy ji t۳ a su۳ t eda Jesús ruuva:
“Jiryatirya rañiquejada jto۳tadeda,
jiryatiy rañiquenu۳ ֆĀффֆӕЙɗֆ‫ڏ‬
damu jiryisa۳ra. Rit۳ atyi variy jiryiva:
Ra۳day jto۳taniy ti ۳ta۳ju۳ ra jiryatiy
nu۳ chara ranchidyerya, varimyata
Muyusésibe niquejada, varimyata
Ju۳ denuju۳ tu۳ chuvabe jteda, varimyata
jiryatiy murra۳pedyemyu nu۳ chara
darya.” 45ॸVariñi ۳ jit۳ a samutta۳dara
rijechiy rirya۳tidye datya varirya
Ju۳ denu niquejada nu۳ chara. 46ॸSu۳ teda
jit۳ a variy ruuva: “Darya nu۳ chara
nid۳ ay, jiryatiy sa۳paru۳ tyasara Ju۳ denu
jaryetiy۳ u, sa۳mis۳ a jit۳ a mumurundamiy
jasacharamuntiy. 47ॸJirya۳ma۳ tu۳ chujaya۳
rit۳ yamu ruuva ti ۳ta۳ju۳ mucadi ja۳nvay:
rirya۳ntya paru۳ y riva va۳cha jvaayada,
sa۳tidye ramityaniy Ju۳ denu ruuvara
jijyuuchuveda. Jirya۳ma۳ jo۳ta tu۳ choda
jiyu, Jerusarím ۳ u. 48ॸJirye jit۳ a
diñu۳ yada daryaju۳ riva ti ۳ta۳ju۳ tara,
ramuni ۳ jirya۳tu۳ chuntirya. 49ॸJirya۳jnu۳ y,
ray jit۳ a ra۳jpa۳ jiryivani ۳ jiryatiy su۳ teda
rajye۳: Ra۳sa۳y jiryeñi.۳ Jiryeñi ۳ jit۳ a
raryime۳cho۳ ja۳mu vicha۳damu
jasicha۳ra۳ju۳ tiy jirye۳cha jachusavay
Ju۳ denu vanu۳ yadata, jiryatiy
na۳vachirya.”
Jesús jasubeda jarichunchaju۳
(Márcu 16.19-20; Jvaachara 1.9-11)
50ॸJadchiy ji ۳ta sa۳ra۳cheda Jesús
Betániya sa۳ra۳ju۳ riy, ѸфֆľѸӕ¡ľĀ͑ӕ̲‫ڏ‬
tirya jijyomutu na۳vajyu۳, sajachiñu۳yada
variy siva Ju۳denu riyadaju۳.
51ॸSajachiñu۳yadamu ji ۳ta jityocheda variy
jasiryi, sa۳suminicha۳damu
jarichuvimuju۳.
52ॸRijechipiya۳jadanumatiy sanijyu۳,
ritye۳rya۳da ji ۳ta variy yichana۳yadamu
Jerusarí ۳muju۳. 53ॸRivyichasara ji ۳ta
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jomu,
riichana۳tyajaya۳sara ti ۳ta۳ju۳musiy variy
jasiñi ۳ Ju۳denu.
 SAMITU۳ CHODA SANU۳ YADA JUAN
JESUCRISTUNCHIY
Ju۳denu Niquejada ti ۳tudoda nijya۳mí ۳ju۳yu
1
1ॸTara jo۳ta۳damu sani ۳chanu۳yada
Niquejada. Ni ۳tiy rañi ۳chanu۳yada
Niquejada savicha۳da Ju۳denusa۳, Ni ۳ni ۳
vichanu۳yada Ju۳denu ti ۳ta۳ju۳.
2ॸRajo۳ttya۳musiy savichanu۳yada Ju۳denusa۳.
3ॸRu۳ndayada ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ tara simusiy, ne
tara jna۳y ju۳desara ti ۳musiy, mitya,
jiryatimyu۳ ne tara ju۳dachara simusidye.
4ॸSimu ji ۳ta rani ۳chasara jnu۳yada day,
jnu۳yada ji ۳ta rani ۳chasara no۳no۳da
nijya۳nvajyu۳ rirya۳tidye datya Ju۳Āľ͑ӕ‫ڏ‬
nchiy. 5ॸNo۳no۳da ji ۳ta danu۳Ëȍф͑ӕЙΎËӕ‫ڏ‬
dinube, nupocudi ji ۳tamu۳y ne vuunura.
6ॸSavichanu۳yada ti ۳qui vanubay, Ju۳denu
jpa۳nu, Juán Bautísta jtyati ۳bay. 7ॸSiti ۳jada
ji ۳ta tu۳chodana۳cho۳ sa۳tidye tu۳chu
vijyo۳mujache jirya no۳no۳danchiy,
rirya۳tidye tuva۳chu ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
simusirya. 8ॸNe sani ۳cha۳da Juánbay
no۳no۳day, mitya, vinu tu۳chu۳ni ۳ sani ۳cha۳da
no۳no۳danchidye. 9ॸSi ۳tenu no۳no۳da jiryatiy
rano۳no۳nu۳y ti ۳ta۳ju۳ riy nijya۳nvay, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
mu۳ti ۳nu۳yada mucadimu variy. 10ॸNi ۳ni ۳
rañi ۳cha۳da mucadimu, jirya mucadimu
jiryatiy ru۳ndayada simusiy. Mucadiva
vichavay ji ۳ta ne datyaru۳yadani ۳. 11ॸSiti ۳jada
ji ۳ta jimyucadimu, samucadiva vichavay
ji ۳tamu۳y ne jmutya۳ru۳yadayu. 12ॸRiñi ۳ ji ۳ta
jiryatiy ru۳mutya۳jadani ۳, sabayada ji ۳ta riy
rirya۳tidye vichasara Ju۳denu dadyeñu
variy, jiryatiy rityuva۳choda daryaju۳
si ۳tyamu day. 13ॸNe riñi ۳cha detuchavay
163
nijya۳nvay detuyadamusiy, dantyamu۳y ne
ti ۳ ni ۳ru۳yadamusiy, dantyamu۳y ne vanu
va۳ta۳damusiy. Riñi ۳cha ji ۳ta detuchavay
Ju۳denu va۳ta۳damuju۳.
14ॸNiquejada ji ۳ta ti ۳tudoda nijya۳mi ۳ju۳yu,
savichanu۳yada variy vuryisa۳ jiryatiy
nijya۳nvadyevyu۳y. Nu۳dyiyada variy simu
riva vanda jiryatiy savichasara Ju۳denu
denu vinu ti ۳qui. Nu۳dyiyada siva jiryatiy
sani ۳cha۳da mu۳chanichi ۳ Ju۳denu va۳ta۳data,
si ۳tenu jarye risa۳ju۳. 15ॸJuán Bautístabay ji ۳ta
tu۳choda vijyo۳mujache sanchiy, jiryatiy
sanatuye۳yada: “Ni ۳numa jiñu sani ۳cha vanu
sanchityi ri ۳taje: ‘Ni ۳tiy ra۳jti ۳ ri ۳bivaju۳, ni ۳ni ۳
ji ۳ta vichasara jaryiñu۳ rimusiy, jiryatiy
sani ۳cha jaryi munatyi ۳va۳ju۳ rimusintyi.ٔॸٚ
16ॸJiryatiy sani ۳cha۳da mu۳chanichi ۳, vu۳jerye
jmutya۳jadara vu۳myu۳chanicha۳da simusiy,
samiy vichasa۳damusiy, jaryi samirya
vicha۳damuju۳ntiy. 17ॸSasa۳yada Ju۳denu
daryaju۳ra yiteda Muyusésibemyusiy vase
vicha۳daju۳, sava۳tara ji ۳ta rañi jti ۳jada
Jesucrístumusintyi, si ۳tenu jteda jarye
risa۳ju۳. 18ॸNe ti ۳ diyada siva Ju۳denu, tii,
mitya. Sadenu vichasara vinu ti ۳quidera,
Jesús jtyati ۳, jiryatiy savichasara satuunu.
Ni ۳ni ۳ ji ۳ta datyanusara vu۳ñi ۳ Ju۳denu day.
Juán Bautístabay niquejada
Jesucrístu jiyadaju۳
(Matévu 3.1-12; Márcu 1.2-8;
Dúcasiy 3.15-17)
19ॸRani ۳ jirya Juán Bautístabay
tu۳choda. Judíyuveda nutyityu۳mibe
ˇӕ͑ॷ1
jiryatiy Jerusarí ۳mu vichavaryi, riñi
jpa۳jada riy caserdótevyedabay,
ru۳mu۳tyavabe jarye yisa۳ju۳ simu Juánbay,
ruutaja۳nunuvejada ji ۳tani ۳: “¿Chi ۳ra day ji,
chi ۳?” 20ॸSu۳teda samiy variy ruuva; ne
sara۳yada tu۳choda jiyada, ti ۳ta۳ju۳ni ۳
satu۳choda variy ruuva day: “Ray ji ۳ta ne
rañi ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳ day.”
21ॸRuutaja۳doda ji ۳ta varintyiñi ۳: “¿Chi ۳ra
varidye ji, chi ۳? ¿Edíyasiy dyetya ji?”
Saniquejada ji ۳ta: “Ne ray rañi ۳cha
Edíyasidye.” “¿Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ dyetya
ji, jiryatiy sabaya۳jada Muyusésibe
sanijyu۳?” Su۳mutya۳jada ji ۳ta: “Ne day.”
22ॸRu۳teda variy siva: “¿Chi ۳ra varidye ji,
chi ۳? nu۳ña۳tidye jmutya۳ riy rityi jpa۳jasiy
nu۳y. ¿Chi ۳na۳ yitadye ji, chi ۳?” 23ॸSu۳teda
variy ruuva: “Ne ray jiryi ۳nu۳y natuye۳
mitya tajityomu day: ¡Jirya۳vasenura
Ju۳denu nú۳qui! daryatiy su۳teda
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳, Isayíyasibe.”
24ॸRivyichanu۳yada Varyisévuveda jpa۳vay
variy jasintyi. 25ॸRu۳teda ji ۳ta variy siva:
“Netimyu۳ ne jiñi ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳,
dantyamu۳ni ۳ Edíyasiy, dantyamu۳ni ۳
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳, ¿ta۳raju۳na۳ yityanusara
variy, ta۳raju۳?” 26ॸSu۳mutya۳jada Juánbay
variryi: “Ray ji ۳ta jtyanu ja۳at۳ a day.
Saraniy ji ۳ta ti ۳ jiryequebyimu, jiryatimyu۳
ne jiryedyetya dañi ۳. 27ॸDañuma sa۳jti ۳
ri ۳sijyu۳, tama۳ sasaapatu vita۳dasa۳ra۳ ntate
darye, tama۳.” 28ॸRavichanu۳yada ti ۳ta۳ju۳
jirya Betániyamu, jiryatiy Jurdá۳ja۳
rudamyusidyerya, jasityi si ۳tyanunu۳yada
Juánbay.
Savichasara Jesús Ju۳denu
carni ۳ru vanu vadero۳nu
29ॸRata۳rimyusiy ji ۳ta sadiyada Juánbay
siva Jesús, su۳nityityiyada variy
sana۳cho۳ju۳. Saniquejada variy:
“Jirya۳jnu۳y, ni ۳numa Ju۳denu
*॰1.29 Ju۳denu jtedamu ru۳vañu۳yada Judíyuvedani ۳ carni ۳ru denu vadero۳nu, jijyuuchuveda
tu۳chodivasiy, sa۳tidye ramityaniy variy Ju۳denu mitya ruuvara
164
carni ۳rudenu,ॹ* ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳pu۳ֆԮӕфֆɗԮ‫ڏ‬
sirya vu۳jyuuchuveda, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
mucadiva vichavavyu۳y. 30ॸJiñu ji ۳ta
vichasara jiryatiy ri ۳taje sanchiy: Ni ۳tiy
ra۳jti ۳ ri ۳bivaju۳, ni ۳ni ۳ ji ۳ta vichasara jaryiñu۳
rimusidye, jiryatiy sani ۳cha jaryi
munatyi ۳va۳ju۳ rimusiy. 31ॸRay ji ۳tamu۳y ne
datyanu۳yadani ۳. Sa۳tidye vichasara
dityanusi ۳ Irayénuveda cabyimu, ramuni ۳
ri ۳niy ray, ja۳am ۳ u jtyanu۳si ۳ju۳.”
32ॸSatu۳choda Juánbay vijyo۳mujache
variy: “Radyimya۳ ji ۳ta siva Ju۳denu
Jnutu, jiryatiy saju۳u۳jeje nu۳tyu ja۳rityude
jarichumusiy, sama۳cho۳jay variy siva
Jesús. 33ॸRay ji ۳tamu۳y ne datyanu۳yada
dañi ۳. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy su۳pa۳jada ja۳am ۳ u
jtyadodaju۳ ray, ni ۳ni ۳ jteda variy riva:
Sivaju۳tiy ya۳jnu۳y sa۳ju۳u۳je Ju۳denu Jnutu,
sa۳ma۳cho۳ variy sivaju۳, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳chasara
ni ۳tiy ra۳jtyanusara Ju۳denu Jnututa day.
34ॸRadyimya۳ ji ۳ta ray siva, ratyu۳chuma۳
vijyo۳mujache sanchiy: Ni ۳ni ۳ sani ۳cha
Ju۳denu denu.”
Jesúsjsa۳ datyanu۳jyu۳be munatyi ۳ju۳y
35ॸRata۳rimyusiñuma ji ۳ta saradeda
Juánbay, danu۳ju۳y sisa۳ datyi ۳ju۳betya.
36ॸSaramiryi ۳jadanumatiy Jesús sadiya,
su۳teda ji ۳ta variy: “Sa۳na۳jnu۳y, ni ۳ni ۳day
Ju۳denu carni ۳rudenu.”
37ॸNanutuva۳chodanumatiy sisa۳
datyi ۳ju۳berya jiñiquejada,
nanusiityari ۳jada variñi ۳ Jesús.
38ॸSa۳numityejada ji ۳ta Jesús
nanuna۳cho۳ju۳, su۳nu۳yada nanusiityari ۳
daryaju۳yu, su۳teda variy nadiva:
“¿Ta۳na۳cho۳ sa۳nuva۳ta, ta۳na۳cho۳?”
Nani ۳mutya۳jada variñi ۳: “¿Terara
jivyichajo, Datyanu۳, te?” 39ॸSanatuyada
variy nada: “Varenuma, sa۳na۳tidye
datyara.” Nadaya۳da ji ۳ta, nanudi͖ӕԮľ‫ڏ‬
jada riva, nanuma۳cho۳jada variryunda
165
jasiy sisa۳. Jidyenuma ravicha۳da daryaju۳
variy.
40ॸJiryatiy nanutuva۳chodara Juánbay
niquejada, nanusiityari ۳jada variñi ۳ Jesús,
ti ۳qui vicha۳da Antrésibe, jiryatiy Siimyó۳
Pyítrubay taryi ۳ni ۳. 41ॸAntrésibe ji ۳ta
saryeda munatyani ۳ jityeryi ۳ Siimyó۳bay.
Satu۳choda variy siva: “Na۳charyemya۳ni ۳
Mesíya, jiryatiy Ju۳denu jaryeti ۳ni ۳.”
42ॸSaryitya۳jada variñi ۳ jityeryi ۳ Jesúsmuju۳.
Sadiyadanumatiy Jesús siva, su۳teda
variy siva: “Jiñi ۳ day Siimyó۳, jiryatiy
Juán denu ji. Rirya۳ntachara Sévasiy ji,
jiryatiy vuryi ۳tachara ravichu۳ra.”
Jesús natuyadani ۳ Vedípebe,
Natañénubay sisa۳ju۳
43ॸRata۳rimyusiñuma ji ۳ta sani
jiyaru۳yada Jesús Cadidéyamuju۳ntiy.
Sasaryeda ji ۳ta variñi ۳ Vedípebe, su۳teda
variy siva: “Ya۳siityari ۳sara ray.”
44ॸVedípebe vicha۳da Betsáyinamusi ۳,
jiryatiy Antrésibe vicha۳dantirya,
Pyítrubay jarye. 45ॸSasaryeda ji ۳ta
Vedípebe variñi ۳ Natañénubay,
satu۳choda variy sivantiy:
“Nu۳charyemya۳ni ۳, sanchityi sanu۳yada
Muyusésibe nu۳rya, Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe
jarye nu۳yada sanchiy. Ni ۳ni ۳ sani ۳cha
Jesús, Jusíy denuvichi ۳, jiryatiy
Nasaryémusi ۳ dañi ۳.” 46ॸSu۳teda ji ۳ta
Natañénubay variy siva Vedípebe:
“¿Taravidye raryi sipyatay samirya
Nasaryémusidye?” Saniquejada
Vedípebe variy: “Varenumacu۳, ya۳tidye
jnu۳dye.” 47ॸSu۳nu۳yada ji ۳ta Jesús su۳deda
Natañénubay yimuju۳, saniquejada variy
sanijyu۳: “Jirya۳jnu۳y, jiñutiy si ۳tenuni ۳
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳ra, ne tara
quivu۳yada simu, mitya.” 48ॸSu۳teda
Natañénubay variy siva Jesús:
“¿Nu۳tyichirya jidyetya ray, nu۳tyichiy?”
Su۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús jasiñi ۳: “Vedípe
jiritya۳jadajisiy, radyiyasiy yiva jiryatiy
jivyicha۳siy nutasaranu jariy.”
ˇӕ͑ॷ1ٍॷ2
49ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Natañénubañi ۳: “¡Jiñi ۳
day Ju۳denu denu jiryatiy Irayénuveda
nutyityu۳ day ji, Datyanu۳!”
50ॸSu۳mutya۳jada Jesús variñi ۳: “Jiryatiy
ri ۳tesiy radyi daryaju۳ nutasaranu ruva۳mu
yiva, ¿ramutiy jityuva۳chu rimu day?
Jadyi yinu۳yasicyu۳ ra۳tiy vicha jaryinra
ji ۳ta.” 51ॸSu۳teda jadchiy sivantiy: “Ri ۳tay
si ۳tenu jiryiva: Jirya۳day diy riva jarichu
muttaryá, jirya۳diy variy ruuva Ju۳denu
tuunu vichavantyi, jiryatiy
rirya۳sumiya۳janumucha,
ru۳musaja۳janumucha variy siva Nijya۳mi ۳
denuntiy.”
Ja۳mu۳yada vichtya vicha۳da Caná۳mu
2
1ॸRurundamu ravicha۳da ja۳mu۳yada,
Caná۳mu, Cadidéya mucadimu.
Jesús jno۳dabay vicha۳da variy jasiy.
2ॸRimyusuyada ji ۳ta ja۳mu۳jyomuju۳ni ۳
Jesús, sisa۳ datyavavyedabay jarye
yisa۳ju۳. 3ॸRasu۳tyedanumatiy bínuja۳
vadacuja۳ riy, nanutu۳choda su۳no۳dabay
Jesús variy yiva: “Ne bínuja۳tavay
ja۳mu۳vyeñu۳day.” 4ॸSu۳mutya۳jada Jesús
variñada yino۳dabay: “¿Ta۳ra sa۳nuva۳ta
rimusiy, ja۳yu۳, ta۳ra? Ne riti ۳ rimu didye
ra۳jvaaje tara ru۳bivaju۳.” 5ॸNani ۳teda Jesús
jno۳dabay ruuva mútiivyebe variy:
“Ratiy sa۳jtay radyenu jiryiva,
jiryivaatya۳ta daryá su۳tedamura.” 6ॸJasiy
ravicha۳da japatyu, tanuquinijyate
ravichu۳tera jvaachara, jiryatiy ribeyada
Judíyuveda jasirya, ʮɗфֆҡɗֆʮĀӕҡֆѸф‫ڏ‬
numa jatuja۳jiju۳ra. Rajay dato۳ju۳y jiimo۳
ravimu, varimyata mumuto۳miy, nu۳ñi
darya ti ۳ta۳ju۳ ravicha۳da. 7ॸSu۳teda ji ۳ta
Jesús variy ruuva mútiivyebe:
“Jirya۳mu۳chanirya japatyu ja۳at۳ a.”
Rimyu۳chanimyu۳yada ji ۳ta samiy
panujodeju۳ varintyirya. 8ॸSu۳teda ji ۳ta
Jesús ruuva: “Jirya۳say rate ravimusiy,
jirya۳pu۳chiy simuju۳ bínuja۳ ja۳mi ۳ra.”
Ripyu۳cheda variy simuju۳ra.
9ॸSa۳ntya۳danumatiy bínuja۳ ja۳mi ۳bay ramu,
ˇӕ͑ॷ2ٍॷ3
jiryatiy sati ۳tudoda Jesús ja۳am ۳ usirya,
sanatuyada variñi ۳ vadi ja۳mu۳ñubay.
(Sadatya۳datya bínuja۳ ja۳mi ۳bay varidye
tesirya riti ۳ bínuja۳, tesiy. Ѡɗҡֆɗ̲ӕҡɗɗֆ‫ڏ‬
dara, vinu riñi ۳ ji ۳ta datya۳da day.)
10ॸSu۳teda ji ۳ta bínuja۳ ja۳mi ۳ variy siva vadi
ja۳mu۳ñu: “Vu۳myutiichara munatyara
bínuja۳ jiryatiy samijya۳ darya,
niyu۳byimiñumatiy rirye۳cha nijya۳nvay,
variñi ۳ ji ۳ta vu۳ryi mútiidyerya jiryatiy ne
jaryi samijya۳ darya. ¡Nu۳tyu jiñi ۳ rañi
bachadosiy diyesa۳ra۳ju۳ra samijya۳ bínuja۳,
nu۳tyu!” 11ॸJesús jo۳ta۳da variy ranchirya
mityamusiy dityadoda, фҡҡɗֆѸĀɗҡֆ‫ڏ‬
dodara jidyetya۳da. Sisa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
dabay tuva۳choda variy yimu, jiryatiy
ridyetya۳da Ju۳denu jaryeti ۳ daryaju۳ni ۳.
12ॸRivasiñuma ji ۳ta saya۳da Jesús
Capernavú۳muju۳, su۳no۳dabay,
sataryi ۳vedabay jarye, sisa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
dabay jarye ti ۳ta۳ju۳ntiy. Jasiy
rime۳cho۳nuvejada variy ramu, ne jaryi
rajuu rundasa۳ra۳ju۳.
Jesús jatya۳da Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jomusiryi ta۳ryu۳tyavabe
(Matévu 21.12-13; Márcu 11.15-17;
Dúcasiy 19.45-46)
13ॸNe rajuu rundade su۳tyeda ramuju۳,
Judíyuveda vichtyanu۳day, jiryatiy Pásco
vichtya ri ۳tya day. Saya۳da ji ۳ta variy
Jesús Jerusarí ۳muju۳. 14ॸSadiñuvejada
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jomu ruuva voca
ta۳ryu۳tyavabe, carni ۳ru ta۳ryu۳tyavabe,
ja۳rityu ta۳ryu۳tyavabe jaryentiy,
rimya۳sa۳da criquiy ta۳ryatanivyebe jasiy
ruusa۳ntiy. 15ॸSivaamyu۳yadanumatiy
Jesús yimuju۳ra musitya۳ jnijyu۳musiy,
sajatya۳da ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ jadchiryi, Ju۳denu
nijyu۳ jachipiya۳jomusiy, rirya۳si ۳ carni ۳ru
yisa۳ju۳, voca jarye. Sarubeda Jesús
criquiy ta۳ryatanivyebejisirya
jicyuriquiy. Sano۳ta۳dara rimyi ۳sa
rivantiy. 16ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús ruuva
ja۳rityu ta۳ryu۳tyavabe: “Jirya۳batya
166
jiyusirya jiberya. Ne jirya۳bay ji ۳ta
ta۳ryu۳tyajora rajye۳ roriy.” 17ॸSisa۳
datyavavyedabay jachipitya۳da varirya
jiryatiy nu۳chara ravicha۳da:
“Ravuunuma۳ jiryorivya ra۳tya۳da ray.”
18ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta Judíyuvedabay variñi ۳
Jesús: “¿Ta۳ra mityamusiy dityadoda
ya۳dityanu nu۳dyetya۳daju۳yu, ta۳ra, jiryatiy
jivyichasara daryá?” 19ॸSu۳mutya۳jada
Jesús variryi: “Jirya۳javatyara jirya
Ju۳denu roriy, mumurundamimyusiñuma
ra۳nubesityadesintyirya.” 20ॸRiñiquejada
variy Judíyuveda: “Tanijya۳quinijyate
ranchaju۳, daryaju۳yu vu۳yaju۳y nijya۳musiy
ruuvaamyu۳yadara jirya Ju۳denu roriy.
¿Dacha۳ yitay ya۳nubesumityaniy
mumurundamimyusidye, dacha۳?”
21ॸJiryatiy saniquejada Jesúsra Ju۳denu
roriy, ránumata savu۳ jiñi nique day.
22ॸRamuni ۳tiy, sami ۳sa۳subedanumatiy Jesús
jidyiiyadaco۳siy, rijechipitya۳da sisa۳
datyavavyedabarya jirya saniquejada,
rityuva۳choda variy ramu Ju۳denu
niquejada jiryatiy nu۳charara, Jesús
niquejada jarye risa۳ju۳.
Sadatya۳da Jesús nu۳tyu
rivyichasara nijya۳nvay
23ॸRumutidye savicha۳da Jesús variy
Pásco vichtyamu day jiryatiy
Jerusarí ۳mura, ridyiyadanumatiy
nijya۳nvay riva mityamusiy dityadoda
simusiy, rityuva۳choda ji ۳ta rajuuvay variy
simu. 24ॸJesús ji ۳tamu۳y ne rañi tuva۳choda
ramu nijya۳nvay tuva۳choda yimu, tapitya
sadatya۳da daryaju۳ jiryatiy siquityaja۳ra
jachityavaryi. 25ॸNe sava۳ta۳da sa۳tu۳chu ti ۳
rinchiy nijya۳nvay, tapi sadatya۳dama۳
jidyiryamusidye nu۳tyura rivyichasara
nijya۳nvay, nu۳tyura.
Nicodémubay jti ۳jada simu Jesús
3
1ॸJasidye ji ۳ta savicha۳da nu۳ vanuntiy,
Varyisévuveda tenubay, Nicodému
ravicha۳da si ۳tya. Ni ۳ni ۳ vichanu۳yada
167
Judíyuveda nutyityu۳miy tenubay. 2ॸNi ۳ni ۳
jiya۳da simu Jesús nupora, su۳teda variy
siva: “Datyanu۳, nu۳dyetya yiniy
Ju۳denumusiy datyanu۳ju۳. Ti ۳tya jvaay
mityamusiy dityadoda tara, nu۳tyu jityi
jvaay darya, netimyu۳ ne Ju۳denu ju۳na۳y
yisa۳.” 3ॸSu۳mutya۳jada Jesús variñi ۳:
“Si ۳tenu ri ۳tay yiva: Ni ۳timyu۳ ne sa۳pi ۳ru۳y
na۳vachiy, ne vana۳y sa۳diy variy riva
Ju۳denu nusu۳yada.” 4ॸSu۳teda
Nicodémubay variy siva:
“¿Nu۳tyuramusiy saryi pi ۳ru۳y
vadiramusiy nijya۳mi ۳ rimyityunumatiñi ۳,
nu۳tyuramusiy? ¿Vana۳y vidye sa۳jay
ju۳na۳y yino۳davimuntiy, sa۳tidye rupay
vadiramusiy varintyi?” 5ॸSu۳mutya۳jada
Jesús variñi ۳: “Si ۳tenu ri ۳tay yiva: Netimyu۳
ne sa۳pi ۳ru۳y nijya۳mi ۳ ja۳am
۳ usiy, Ju۳denu
Jnutumusiy jarye, ne vana۳y sa۳jay
Ju۳denu nusu۳jyomu variy. 6ॸRityi
vu۳vyu۳musiy pi ۳ru۳chusavay, riñi ۳ ji ۳ta
nijya۳mi ۳ dadyeñu day. Rityi Ju۳denu
Jnutumusiy pi ۳ru۳chusavay, riñi ۳ ji ۳ta
Ju۳denu dadyeñu day. 7ॸNe ya۳ti ۳ttara
jiryatiy ri ۳tay yivara: Ya۳ma۳ pi ۳ru۳y
na۳vachintyi. 8ॸRiicho ji ۳ta duu, rumuju۳tiy
raduuru۳y. Vu۳tyuva۳chura rasuyada,
vu۳dyetyatya tesiy rita, teju۳ra raya
varintyi. Daryaday ti ۳ta۳ju۳ntiryi jiryatiy
Ju۳denu Jnutumusiy pi ۳ru۳vyeryi (ne
vu۳dyetya nu۳tyuramusirya ripyi ۳ru۳cyu۳).”
9ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Nicodémubay variñi ۳:
“¿Nu۳tyuramusiy rani ۳cha jirya day,
nu۳tyuramusiy?” 10ॸSu۳mutya۳jada Jesúsni ۳:
“¡Jiityi rañi ۳cha jaryi datyanu۳
Irayénuvedaju۳, ne jidyetyara jirya, tii!
11ॸSi ۳tenu ri ۳tay yiva: Nu۳dyetyara
ta۳ranchirya nu۳ñique, nu۳tyu۳chu
vijyo۳mujachera rivatiy nu۳dyi; jirye
ji ۳tamu۳y ne tuva۳churu۳y ramu
nu۳tyu۳choda day. 12ॸNetimyu۳ ne
jiryetyuva۳churu۳y ramu rañiquejada
*॰3.19 Vurya۳jnu۳y Juán 8:12 jasityi su۳teda Jesús: “Rañi rañi ۳cha no۳no۳ mucadiva
vichavajyu۳.”
ˇӕ͑ॷ3
jirya mucadimu vichasa۳danchiy,
¿nu۳tyuramusiña۳ jirya۳tuva۳chu ramu
jarichumu vichasa۳dantiy,
nu۳tyuramusiy? raryityi tu۳chu ranchiy
jiryivantiy. 13ॸNe ti ۳ jasubeda
jarichuvimuju۳, vinu ni ۳ jiryatiy
su۳musa۳da jarichuvimusiy, Nijya۳mi ۳denu
ji ۳ta jiryatiy Jarichumuvichi ۳ dañi ۳.
14-15ॸDaryatiy sanubesityadeda
Muyusésibeñi ۳ codiy jantyasi ۳ ̲ɗҡֆҡΎ‫ڏ‬
muntiy, rirya۳tidye jnu۳y codiy su۳byimiy
rana۳cho۳, rirya۳tidye mi ۳sa variy ramusiy,
daryaday sa۳cha Nijya۳mi ۳denu crusitya۳sa
nubesityanichi ۳ntiy, rirya۳tidye
jnu۳jeya۳sara ju۳na۳reju۳ ti ۳ta۳ju۳ rityi tuva۳chu
simu.
Ju۳denu va۳tasara ti ۳ta۳ju۳riy
mucadiva vichavay
16ॸTapi sava۳ta۳da Ju۳denu daryasa۳ra۳ju۳
riy mucadiva vichavay, su۳pa۳jada variñi ۳
jidyenu vinu ti ۳qui, ti ۳tidye ra۳tuva۳chusara
simu, ne sa۳parutachara, sa۳ntya
jnu۳jeya۳sara ju۳na۳reju۳ variy. 17ॸTapi
su۳pa۳jada Ju۳denu jirya mucadimuju۳ni ۳
jidyenu, ne nijya۳nvay jiyaro۳ju۳, sa۳tidye
parutajay rijyuuchuveda murichiryayu.
Su۳pa۳jada ji ۳ta rirya۳ntyutyi ۳ju۳ni ۳. 18ॸJiñu
ji ۳ta, jiryatiy satuva۳chusara simu, ne
sa۳cha paruti ۳si ۳ jijyuuchuvediva varidye.
Jiñu ji ۳ta, jiryatimyu۳ ne satuva۳chusara
simu, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳vichasara paruti ۳si ۳ju۳
day, jiryatimyu۳ ne satuva۳churu۳y
si ۳tyamu Ju۳denu denu day, jiryatiy vinu
ti ۳qui dañi ۳. 19ॸJiryatirya Ju۳denu jteda
riñijyu۳: ‘Dañuma rani jtima۳da Ju۳denu
no۳no۳daॹ* jirya mucadimu, riñi ۳ru۳yada
nijya۳nvay jaryi vandamusirya nupocudi,
jiryatiy rivyichasara nicyara۳y vichavay
daryaju۳.’ 20ॸTapi ni ۳tiy jvaacharara
jamirya jvaayada, ni ۳ni ۳ javittyucharara
no۳no۳da. Ne su۳niryu۳y variy no۳no۳na۳cho۳ju۳
ˇӕ͑ॷ3ٍॷ4
rañuma dityanura sivaayada rapu۳rya.
21ॸJiñuji ۳ta, jiryatiy sivaacharara si ۳tenu
day, su۳nichara no۳no۳na۳cho۳ju۳, ra۳tidye
dityanu no۳no۳ra sivaayada, jiryatiy
Ju۳denumu jvaachara darya.”
Sajatyiiyada niquejada
Juán Bautístabay sanchiy Jesúsntiy
22ॸRivasiñuma ji ۳ta su۳deda Jesús yisa۳
datyavavyedabatya Judéya
mucadimuju۳ntiy, saricheñuvejada
jtyadodaju۳ jasiy variy ruusa۳. 23ॸJuán
Bautístabay jarye jtyanunu۳yada variy
Enó۳mu, jiryatimyu۳ ne jaryi ripya
Saní ۳musírya, jiryatiy vatunuja۳a۳ daryaju۳
jasiy. Ru۳niñu۳yada nijya۳nvay jtyu۳yadaju۳
simu Juánbay variy. 24ॸTapitya ne
savicha۳da jatyasi ۳ nupocu rorivyimu
variy didye. 25ॸRijyo۳ta۳da nique۳tya۳da
Juánbaysa۳ datyavavyedabay sisa۳
Judíyuveda tenubayu, nijya۳nvay
juuchuveda pu۳cha۳danchiy. 26ॸRuuti ۳jada
ji ۳ta variy simu Juánbay, ru۳teda variy
siva: “Ya۳jnu۳y, Datyanu۳, jiñu jiryatiy
savichati Jurdá۳ja۳ rudamyu yisa۳, jiryatiy
jityu۳chuti vijyo۳mujache sanchiy, ni ۳ni ۳
ji ۳ta jtyanujaya۳sara jasidye, ru۳niñu۳y
nijya۳nvajyuu simu.” 27ॸSu۳mutya۳jada
Juánbay variryi: “Su۳mutya۳ nijya۳mi ۳ra
vinu jiryatiy sasa۳y Ju۳denu jarichumusiy
saju۳ra. 28ॸJiryeñi tuva۳chodara
ratyu۳choda: Ray ji ۳ta ne rañi ۳cha Ju۳denu
jaryeti ۳ day. Ratyu۳choda ji ۳ta variy
jiryiva: Rañi rañi ۳cha nusu۳ñu sayanti ۳.
29ॸJa۳mu۳yadamu ji ۳ta, savichasara vadi
ja۳mu۳tyu vinu jivyanuju۳. Vadi ja۳mu۳ñu
jaamyicyu ji ۳ta, jiryatiy saraniy satuunu,
ni ۳ni ۳ tuva۳chu jasirya saniquejada,
si ۳chana۳tya jaryirya saniquejada variy.
Daryadantyidyerye, ri ۳chana۳chara jaryi
diye, jiryatiy rito۳tanimya۳ra
ri ۳chana۳tya۳da, jiryatiy ruuti ۳tityi
nijya۳nvajyuu simu Jesús. 30ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta
ra۳cha jaryiñu۳va۳ju۳ rimusiy; ray ji ۳ta játay
sa۳rijyu۳ day.”
168
Ni ۳tiy jniy na۳vachiy
31ॸJiñu ji ۳ta, jiryatiy na۳vamyusi ۳ni ۳,
savichasara rincha nijya۳nvay ti ۳ta۳ju۳. Jiñu
ji ۳ta, jiryatiy mucadimusi ۳ dañi ۳, Ѹ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
sara variy mucadimusiy, jiryatiy
mucadimusi ۳ daryaju۳ dañi ۳. Ni ۳ni ۳ jiñu
jiryatiy jarichumusi ۳ni ۳, savichasara
rincha nijya۳nvay ti ۳ta۳ju۳. 32ॸRani ۳ ji ۳ta,
jiryatiy sadiñu۳yada jarichumusi ۳ riva,
jiryatiy satuva۳choda risa۳ju۳ra, ranchityi
satu۳chusara, ne ti ۳ tuva۳churu۳y variy
ramu, mitya. 33ॸJiñu ji ۳ta jiryatiy
su۳mutya۳ra satu۳choda, sadityanu ratara
jiryatiy Ju۳denu niquesarara si ۳tenu
niquejada. 34ॸJiñu ji ۳ta, ʮɗфֆҡɗֆѸԮɗËȍ‫ڏ‬
sara Ju۳denu nusu۳ñu, ni ۳ni ۳ ji ۳ҡ͑ɗнӕľѸ‫ڏ‬
rara Ju۳denu niquejada day, tapi ne
sasa۳chara Ju۳denu pasidyemyusiñi ۳ Yintu
ti ۳vaju۳. 35ॸVu۳jye۳ Ju۳denu va۳tasara jaryiñi ۳
jidyenu, sabamya۳ varirya ti ۳ta۳ju۳ tara
datya۳da sajomu, sansu۳yadaju۳. 36ॸMi ۳ni ۳tyi
tuva۳chusara sadenumu, sa۳jnu۳jeya۳sara
ju۳na۳reju۳. Mi ۳nintyimyu۳ ne vichasara
siityera sadenuju۳, ne sa۳datyara ju۳na۳reju۳
jnu۳yada variy, Ju۳denu nique۳yada ji ۳ta
ra۳chasara sanijyu۳ day.
Jesús tu۳choda nadisa۳ vaturu۳be
Samáriyamu vichanu۳y
4
1-3ॸSadatya۳danumatiy Jesús:
“Rityuva۳chuma۳ Varyisévuveda:
Si ۳tyanunu۳y Jesús riy rajuuvavya۳ju۳
nijya۳nvay simusiy Juán,” sasipyateda
Jesús variy jadchiy, Judéyamusiy,
saya۳da variy Cadidéyamuju۳,
dañumamu۳y ne sani jtyanunu۳yada, vinu
sisa۳ datyavavyedabay jtyanunu۳yada
jasiy. 4ॸSa۳jtantye ramiryi ۳ riva Samáriya
mucadi daque. 5ॸSito۳nuvejada ji ۳ta
Samáriya vicha۳damu, jiryatiy Sicyáru
jtyatarara. Nu۳jidye ravicha۳da mucadi
jiryatiy rimyunatyi ۳ Jacóbubay sa۳yada
jidyenu Jusíberya. 6ॸJasiñi ۳ ravicha۳da
Jacóbubay ja۳ar۳ yijyo ma۳cho۳rantiy,
169
panu۳chavu۳musiryá. Jesús ji ۳ta, jiryatiy
su۳diva۳jada riva jiryupiyada,
sama۳sanuvejada ratuunu ja۳ar۳ yijyo,
vasetuununumani ۳ jiñi ۳ variy.
7ॸNaditi ۳jada ji ۳ta vaturu۳be variy jasiy,
Samáriya ja۳munu۳be, ja۳a۳ jaryedana۳cho۳.
Su۳teda Jesús variy nadiva: “Sa۳na۳ʮҡӕ‫ڏ‬
taniy ja۳a۳ ray.”
8ॸSisa۳ datyavavyedabay ji ۳ta rañi jiya۳da
vicha۳damu, jmyichara ta۳ryu۳yada na۳cho۳.
9ॸNani ۳teda vaturu۳be variy siva Jesús:
“¿Nu۳tyu Judíyu jiñi ۳cha day,
jijechiñu۳jemya۳ rivara ra۳tutadeda,
nu۳tyu? ¡Ne ray yinu۳y Samáriyamu
vichanu۳dye!”
Yinu۳vitya rityuudichara Judíyuveda
Samáriya ja۳nvatya dayu. 10ॸSu۳mutya۳jada
Jesús variñada: “Sa۳ryivya۳ju۳ datya۳siy
ta۳ra sasa۳y Ju۳denu, chi ۳ra va۳ta۳siy
sa۳divara ja۳a۳ yatodaju۳, chi ۳, datyaru۳tyi
sa۳cha, sa۳ryijechiñu۳yasiy rivara,
raryiche۳yasiy ja۳a۳ variy sa۳da, jiryatiy
vuryi ۳nu۳y raniy.” 11ॸNaditaja۳doda
vaturu۳be variñi ۳: “Ne tara ja۳ar۳ yitya۳
yimu, Nutyityu۳, jaryi nicha۳rijyu۳
ja۳ar۳ yijyo. ¿Tesiña۳ra ja۳a۳ vuryi ۳nu۳yadaju۳
yimu, tesiy? 12ॸ¿Jiñi ۳viy jaryiñu۳ simusiy
vu۳myunatyi ۳ Jacóbubay? Simusiy
yinu۳rya jirya ja۳ar۳ yijyo, jadchityi
sa۳tunu۳yada jidyedyeñuvedata,
sa۳si ۳vedata ti ۳ta۳ju۳.” 13ॸSu۳mutya۳jada Jesús
variñada: “Mi ۳ni ۳tyi jatura jirya ja۳a,۳
sa۳jchu۳mu۳y variy ru۳co۳sidye. 14ॸMi ۳nintyi
ji ۳ta ra۳jatura jirya ja۳a۳ jiryatiy ra۳sa۳dyeñi ۳,
ne sa۳jchu۳mu۳chara ju۳na۳y variñu۳day,
mitya. Jirya ja۳a۳ ji ۳ta jiryatiy ra۳sa۳y ni ۳ra,
ra۳cha rámu۳tsaja۳rá, jiryatiy rá۳rurá۳ja۳
simusiy ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳.” 15ॸNani ۳teda
vaturu۳y variy siva: “Ya۳sa۳y rarya jirya
ja۳a,۳ Nutyityu۳, rañuma jchu۳mu۳chara
ju۳na۳ñu۳day, dantyamu۳y ne ra۳jniy ja۳ar۳ yi ۳
ripyapuca۳ jiyuju۳nu۳day.”
16ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy rivasiy
nadiva: “Sa۳na۳natuyani ۳ jivyanu,
sa۳na۳ta۳ryo۳ variy sisa۳ntiy.”
ˇӕ͑ॷ4
17ॸNani ۳mutya۳jada jasiñi ۳: “Ne vanuti ۳
ray.” Su۳teda Jesús variy nadiva: “Vase
day sa۳ni ۳tay: Ne vanuti ۳ ray. 18ॸTapi sa۳da
vicha۳da tadajyo vanutanu۳y. Chi ۳jsa۳ sa۳da
vichasara diyesa۳ra۳ju۳ day vinu
sa۳ni ۳muchanu. Sa۳ni tu۳chosidye si ۳tenu.”
19ॸNani ۳teda vaturu۳be variy siva: “Ri ۳nu۳y,
Nutyityu۳, jiryatiy jiñi ۳cha Ju۳denuju۳
tu۳chu۳. ¿Nu۳tyuramusiña۳ jidyetyara
ravyicha۳da, nu۳tyuramusiy?
20ॸNu۳myunatyavay jadasiñunu۳yada
sanijyu۳ Ju۳denu jirya musiquimuyu.
Jirye Judíyuveda jtachara jiryatiy vu۳ryi
jadasiñu Ju۳denu nijyu۳ Jerusarí ۳mu vu۳y.”
21ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy nadiva:
“Sa۳na۳tuva۳chu rimu, vaturu۳y, ra۳numa
ju۳ti ۳ rarunda jirya۳numatiy jadasiñu
Ju۳denu nijyu۳yu, ne jirya musiquimu,
dantyamu۳y ne Jerusarí ۳mu.
22ॸJiryejechipiya۳sara ranijyu۳ jiryatimyu۳
ne jiryeñi datyara. Nu۳y ji ۳ta
jachipiya۳sara ranijyu۳ jiryatiy nu۳dyetya
darya, tapi Judíyuveda musivyitya riti ۳
vu۳ryamityanicha۳da. 23ॸRa۳jti ۳ rarunda,
jiyunuma rani ۳cha, rirya۳numatiy
jachipiya۳ si ۳tenu jachipiya۳vay sanijyu۳
Ju۳denu si ۳tenu yintumu, tapi sava۳tasara
Vu۳jye۳ riñe۳cho۳ rityi jachipiya۳ daryá
sanijyu۳. 24ॸJu۳denu ji ۳ta jnutu day,
nijya۳nvay ji ۳ta jiryatiy riñi jachipiya۳ru۳y
sanijyu۳, rirya۳ma۳ jachipiya۳ yintuta si ۳tenu
sanijyu۳.” 25ॸNani ۳teda vaturu۳be variy
siva: “Radyetya jiryatiy sa۳day ju۳ti ۳
Ju۳denu jaryeti ۳ (jiryatiy ru۳tachara
Crístuni ۳). Sa۳numatiy ju۳ti ۳, ni ۳ni ۳
ra۳tu۳chunuvi ۳sara ti ۳ta۳ju۳ vuryivara.”
26ॸSu۳teda Jesús variy nadiva: “Rañi
rañi ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳, jiryatiy rañique
sa۳diva.”
27ॸVaricha۳ra۳ju۳ ruuti ۳jada sisa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
vyedabay. Rityi ۳ttanuvi ۳jada variñi ۳ Jesús,
jiryatiy sanique nadisa۳ vaturu۳be daryaju۳.
Dañumamu۳y ne ruutaja۳dodani ۳: “¿Ta۳ra
jivya۳ta nadimu, ta۳ra?” dantyamu۳y ne:
“¿Ta۳raju۳ra jityu۳chu nadisa۳, ta۳raju۳?”
ˇӕ͑ॷ4
28ॸNanutocheda vaturu۳be varirya
yaviñu jasiy, nadaya۳da ji ۳ta variy
vicha۳damu. Nani ۳teda variy ruuva
nijya۳nvay: 29ॸ“Vare jirya۳jnu۳ñi ۳ nu۳ vanu
jiryatiy su۳tesiy rivara ravyicha۳da ti ۳ta۳ju۳.
¿Ni ۳vidye sani ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳ day?”
30ॸRichipyateda nijya۳nvay variy
vicha۳damusiy, ru۳niñu۳yada simuju۳.
31ॸVariñiya۳re riyasanta۳da sisa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
vyedabadyeyu: “Ya۳numa jmyi,
Datyanu۳.” 32ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuva: “Darya jmyichara day rimu, ne
jiryedyetya dárya nu۳tyura jmyichara
simucu۳.” 33ॸRu۳tesa۳deda sisa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
dabay variy yiva: “¿Ti ۳tidye jiryi ۳tay jti ۳ta
simu darya jmyichara day?” 34ॸSu۳teda
Jesús variy ruuva: “Ri ۳myi ۳sara ji ۳ta
vichasara jiryatiy rivaacharara jiryatiy
sansu۳chara rajye۳rye, ra۳tidye jto۳tanirya
sivaayada. 35ॸ¿Ne viy jiryi ۳tay:
Rasu۳tyedye dañuju۳yu jarimyuni ۳
jaruusiy jatojadaju۳ day? Ri ۳tay ji ۳ta
jiryiva: Jirya۳ma۳ jnu۳yasumíy, jirya۳tidye
diy variy nijya۳nvavya nu۳tyu nutasara
nta jiryatiy suduryanuma jatojadaju۳ra
rasiy. 36ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta ni ۳tiy soora, su۳mutya۳
varirya ramurichirya, nu۳tyu sa۳soo ntara
nutasarajo jiryatiy ju۳na۳reju۳ jnu۳yadara,
rirya۳tidye jchana۳y rántavay vatajuu
ruusa۳ju۳ ra۳tovay. 37ॸRani ۳ ji ۳ta si ۳tenu vase
jtacha۳da: Ti ۳qui vanu vichasara nuti ۳, nu۳
ji ۳ta vichasara rá۳toonu. 38ॸRay nusu۳yada
jirye, jirya۳jatora jiryatimyu۳ ne
jiryeñuta۳dara. Jiryatiy tavay jvaayada
paru۳cha۳rimyusirya, jiryeñi ۳ ji ۳ta
jchana۳tyara rintarasiy jatosa۳da day.”
39ॸRajuu Samáriya ja۳nvabe jirya
vicha۳damusivye tuva۳choda variy simu
Jesús, jiryatiy nanutu۳choda vaturu۳be
ruuva: “Su۳tesiy rivara ravyicha۳da
ti ۳ta۳ju۳.” 40ॸRuuti ۳jadanumatiy Samáriya
ja۳nvabe simu Jesús, riyasanta۳da variñi ۳:
“Jiyu ya۳ma۳cho۳ nu۳dyisa۳.” Sama۳cho۳jada
ji ۳ta variy darundaju۳cha۳ra۳ju۳ jasiy ruusa۳.
41ॸJadchiy ji ۳ta rityuva۳choda
170
rajuuvavya۳ju۳ ju۳na۳y simuntiy, sadirya
niquejadamusiy. 42ॸRu۳tañu۳yada variy
nadiva vaturu۳be: “Ne vinu
sa۳nuniquejadamusiy nu۳tyuva۳chu.
Nu۳jeryenuma tuva۳chuntidyerya,
nu۳dyetyama۳ variy: Ni ۳ni ۳ ji ۳ta si ۳tenu
vichasara mucadiva vichavay jiyada
rá۳ñu.”
Jesús mi ۳sadedani ۳ japubay denubay
(Matévu 8.5-13; Dúcasiy 7.1-10)
43ॸDarundaju۳myusiy ji ۳ta sasipyateda
Jesús jadchiy, saya۳da variy
Cadidéyamuju۳. 44ॸTapi daryani ۳
satu۳choda Jesús vijyo۳mujache: “Ne
rityuva۳churu۳y samucadimu vichavay
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ yimu.” 45ॸRamuni ۳tiy
sito۳jadanumatiy Jesús Cadidéyamu,
ridyiryejada Cadidéya ja۳nvabe samiñi ۳,
ridyiyada daryaju۳ ti ۳ta۳ju۳ riva sivaayada
Jerusarí ۳mu, vichtya rundamu, tapi
rivyitya jiyatiy vichtyana۳cho۳ntiy.
46ॸSito۳jada ji ۳ta Caná۳muntiy, jiryatiy
Cadidéya mucadimura, jasityi
sati ۳tudodara ja۳a۳ bínuja۳ju۳. Jasiñi ۳ ji ۳ta
savicha۳da japubay. Sadenubay vicha۳da
variy jdiva۳jni ۳ Capernavú۳mu, jiryatiy
ravicha۳da ripyapuva۳ju۳ jadchiy.
47ॸSatuva۳chodanumatiy jiñu japubarya
Jesús jti ۳jada Judéyamusiy, saya۳da variy
simu. Sayasanta۳da variñi ۳:
“Varenuva۳ju۳ni ۳ ye۳jiya raryorimyu,
ya۳tidye mi ۳saniñi ۳ radyenu jdiva۳jni ۳
vadiiryo۳.” 48ॸSu۳teda Jesús variy siva:
“Netimyu۳ ne jiryedyi riva mityamusiy
dityadoda, ti ۳ttasara jarye, ne
jiryetyuva۳churu۳y nta simu Ju۳denu
variy, mitya.” 49ॸSayasanta۳da japubay
ju۳na۳y varidyeñi ۳ Jesús day: “Radyenu
diiyadajisiy ya۳jmusa yimu, Nutyityu۳.”
50ॸSu۳teda Jesús variy siva: “Ya۳numa jiya,
sa۳day jnu۳y jidyenu.” Satuva۳choda ji ۳ta
saniquejadamu, saya۳da variy.
51ॸSu۳musajayadamu, ridyiryejada
samuchechimyiyu: “Ju۳nu۳ñu day
171
jidyenu.” 52ॸRamuni ۳tiy sitaja۳doda
variryi: “¿Ta۳riñumaviy savicha۳siy
mityava۳ju۳?” Rityu۳choda variy siva:
“Ta۳riy raparu۳je jidyeñe۳cho۳ju۳ vichi ۳ta
saduyada siva.” 53ॸSadatya۳da ji ۳ta saja۳y
variy ranchiy: “Varicha۳ra۳ju۳ vichi ۳ta
su۳taje Jesús riva: ‘Ju۳nu۳ñu day jidyenu.ٔॸٚ
Satuva۳choda variy simu Jesús,
sarorimyu vichavay jarye ti ۳ta۳ju۳
tuva۳choda variy simu. 54ॸˇɗфֆҡѸĀɗҡֆ‫ڏ‬
doda Jesús mityamusiy ju۳na۳ntyirya
jidyetya۳dantiy, siti ۳jadanumatiy Judéֆ‫ڏ‬
musiy Cadidéyamuntiy.
Jesús mi ۳sadedani ۳ ju۳richi ۳ni ۳bay Betésdamu
5
1ॸRivasiñuma ji ۳ta ravicha۳da Judíֆӕ‫ڏ‬
veda vichtya Jerusarí ۳muntiy.
Saya۳da ji ۳ta Jesús variy rumu.
2ॸRavicha۳da ji ۳ta janá۳jyo jasiy, carni ۳ru
ta۳ryu۳tyajo tuva۳rya. Ravicha۳da ji ۳ta
tadajyo rorimyi ratuunuju۳ntiy, Betésda
jtya tara, jiryatiy Ebrévu niquejadamu
ru۳tay jantyutya۳da rorirya. 3ॸTadajyo
rorimyijyare rityiryo۳jada jaryedo
jdiva۳jadatavay, ni ۳sipyuryivyeda,
canuya۳sivyeda jarye, ju۳richi ۳ni ۳veda jarye
ti ۳ta۳ju۳. Rintuyada ji ۳ta jasiy ra۳jiju۳ ja۳a۳
daputusaja۳jada. 4ॸRavicha۳da ji ۳ta daryaju۳
sarunda, variryundamutiy su۳musasara
Ju۳denu tuunu vichi ۳, sa۳tidye
daputusaja۳tanirya janá۳jyomu vichara
ja۳a.۳ Jdiva۳jnuvay tenu ni ۳tiy jo۳ta۳da
musa۳da ja۳am ۳ u, radaputusaja۳jadamu,
sami ۳sa۳da ji ۳ta varicha۳ra۳ju۳
yidiva۳jadamusiy. 5ॸJasiy savicha۳da ti ۳qui
vanubay, mumuri ۳ vu۳yaju۳y nijya۳,
mumunijya۳miñijyate ranchaju۳
su۳diva۳nu۳yada. 6ॸSadiñuvejadanumatiy
Jesús tiryo۳nu siva, sadatya۳danumatiy
Jesús ta۳riy jdiva۳jni ۳numa, sitaja۳doda
variñi ۳: “¿Jimyi ۳saru۳vyi?” 7ॸSu۳mutya۳jada
jdiva۳jni ۳bañi ۳: “Ne chi ۳ raryi jmusaniy
janá۳jyomuju۳ ray, jiryatiy rani
daputusaja۳nu۳y ja۳a۳ variy, Nutyityu۳. Rañi
jmusatiy, ti ۳numa jmusa variy ra۳jisiy
ˇӕ͑ॷ4ٍॷ5
ramuntidye.” 8ॸSu۳teda Jesús variy siva:
“Ya۳nubesumiy, ya۳ntuchirya jityiryo۳jay,
ya۳rupichiy variy.” 9ॸSami ۳sa۳da
varicha۳ra۳ju۳, sanubesicheda ji ۳ta variy.
Sapu۳chedara jityiryo۳jay, saya۳da variy.
Ravicha۳da ji ۳ta jiituyada runda.
10ॸJudíyuvedabay jteda variy siva
mi ۳si ۳bay: “Diyera jiituyada runda,
ju۳bachara ji ۳ta tiryo۳jay nichoda diye,
jiryatiy jvaayada daryaju۳ dárya.”
11ॸSu۳mutya۳jada variryi: “Ni ۳tiy mi ۳sanirye,
ni ۳ni ۳ jtesiy riva: Ya۳ntuchirya jityiryo۳jay,
ya۳rupichiy variy.” 12ॸRuutaja۳doda variñi ۳:
“¿Mi ۳ vanura jtay darya yiva, mi ۳?
Ya۳ntuchirya, ya۳rupi.” 13ॸNe vinu ni ۳
datya۳dantidyeñi ۳, sajiintyeda daryaju۳
Jesús jadchiy, nijya۳nvay cabyimusiy.
Ramutimyu۳ ne sadatya۳dani ۳. 14ॸRivasi
ñuma ji ۳ta sasaryeda Jesús Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jomuntiñi ۳. Su۳teda variy jasiy
siva: “Ya۳jnu۳y, jimyi ۳sa۳subesiy. Ne
ya۳juuchuvay ju۳na۳ñu۳day, ya۳vicha
jaryinra riva.” 15ॸSaya۳da ji ۳ta variy vanu
mi ۳si ۳bay, satu۳chunuvejada ruuva Judíֆӕ‫ڏ‬
vedabay: “Ni ۳ni ۳ Jesús jiryi ۳tesiy
mi ۳sanidyerye.” 16ॸRamutiy
riyasantanu۳yada Judíyuvedabañi ۳ Jesús
riva, jiryatiy sivaañu۳yada daryaju۳
jiituyada rundamu. 17ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesús variryi: “Rajye۳ jvaajeya۳sara
diyesa۳ra۳ju۳, daryaday rivaay rantyidye.”
18ॸRamutiy ru۳varyu۳ñu۳yada JudíֆӕԮľ‫ڏ‬
dabay variy jaryi rivani ۳, jiryatiy ne vinu
sa۳vatya yivaayadatara jiituyada runda,
su۳tañu۳yadantiy: “Ju۳denu rajye۳,” su۳teda
ji ۳ta rata jiñi ۳cha jidchavu۳ sisa۳ Ju۳denu.
Ju۳denu denu jvaayada jijye۳ jtedamuju۳
19ॸJadchiy ji ۳ta su۳mutya۳jada Jesúsntiryi:
“Si ۳tenu ri ۳tay jiryiva: Ne vana۳y sivaachara
Ju۳denu denu jidyiryamusiy. Sivaachara
ji ۳ta daryatiy sadiy riva jijye۳ jvaayada.
Daryatiy sivaachara Ju۳denu, daryaday
sivaachara sadenu varintyidye. 20ॸJu۳denu
ji ۳ta va۳tasarani ۳ jidyenu, sadityanu variy
ˇӕ͑ॷ5
ni ۳ra yivaayada ti ۳ta۳ju۳. Sa۳ĀֆĀɗҡֆ͑ӕ͑‫ڏ‬
tirya yivaayadantiy, jiryatiy jaryi datya۳da
tarara, jirya۳tidye ti ۳tta varirya. 21ॸTapi
daryatiy sami ۳sanichara Ju۳denuriy
diibyimiy, ju۳na۳reju۳ jnu۳yada jarye
sa۳sa۳chara variryi, daryaday sa۳sa۳chara
sadenuntirya ju۳na۳reju۳ jnu۳yadantiy
mi ۳ni ۳tyi sa۳sa۳ryu۳rya. 22-23ॸͮľѸ̲ӕфɗËȍľ͑ӕ‫ڏ‬
tanichara Ju۳denu ti ۳ va۳cha jvaayada
murichirya, mitya. Sasa۳mya۳ ji ۳ta jidyenura
nijya۳nvay jvaayada jiyadaju۳ ̲ӕфɗËȍľ͑ӕҡ‫ڏ‬
deda ti ۳ta۳ju۳, rirya۳tidye diy nijya۳nvay
samiy jvadichi ۳ siva sadenu, jiryatiy
richuvu۳charani ۳ Ju۳denu daryaju۳.
Mi ۳nintyimyu۳ ne diy samiy jvadichi ۳ siva
sadenu, dantyamu۳y ne sa۳suvu۳charani ۳
Ju۳denu ni ۳tiy jpa۳jadani ۳. 24ॸSi ۳tenu ri ۳tay
jiryiva: Mi ۳ni ۳tyi tuva۳chu rañiquejadamu,
simu jarye ni ۳tiy jpa۳jada ray, ni ۳ni ۳
vichasara ju۳na۳reju۳ jnu۳yadati ۳, ne
sa۳datyara Ju۳denu murichenutadeda variy,
saramityama۳ jidyiiyadamusiy, si ۳tenu
jnu۳yadaju۳. 25ॸSi ۳tenu ri ۳tay jiryiva: Ra۳jti ۳
rarunda, jiyunuma rani ۳cha, rirya۳numatiy
tuva۳chu diibyimirya Ju۳denu denu
niquejada. Rityi vicha tuva۳chuvay
rirya۳jnu۳jeya۳sara variy. 26ॸTapi daryatiy
savichasara Ju۳denu jnu۳yadati ۳, daryaday
sasa۳yadani ۳ jidyenuntidye. 27ॸSasa۳yada
juuchuveda murichenutadedaju۳ni ۳
jidyenuntiy, jiryatiy savichasara
Nijya۳mi ۳denu. 28-29ॸNe jirya۳ti ۳ttara, tapi
ra۳jti ۳ rarunda, rirya۳numatiy tuva۳chu
diibyimiy ti ۳ta۳ju۳ra saniquejada, rirya۳day
ma۳siy variy jibepyovimusiy. Rityi
vichanu۳yada samiy nijya۳nvay Ju۳denu
diya, riñi ra۳mi ۳sa۳sumiy ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳
ju۳na۳ntyi; jivye ji ۳ta jiryatiy
rivyichanu۳yada va۳cha jvaavye, riñi ۳ ji ۳ta
ra۳mi ۳sa۳sumiy jimyurichenusa۳daju۳.”
Jesús dityadodara yivaayada
jijye۳ jtedamuju۳
30ॸ“Nevana۳y rivaachara tara radyirya
jachipiya۳jadamusiy, mitya. Daryatiy
172
ratyuva۳chusara rajye۳myusiy, daryani ۳
ramyurichenutanichara variy. Ѡ̲ֆӕфɗ‫ڏ‬
chenutadeda ji ۳ta vase day, tapi rañi
jtadye ra۳jvaarya sava۳tara ni ۳tiy jpa۳jada
ray, jiryatimyu۳ ne rañi va۳ta darya.
31ॸRaryityi tu۳chu vijyo۳mujache rayadaju۳,
ne riryi jmutya۳ nu۳tyu si ۳tenu ntara
ratyu۳choda variy. 32ॸSatu۳chusara
vijyo۳mujache nu۳ rayadaju۳, radyetya ji ۳ta
satu۳chusara si ۳tenu raynchiy.
33ॸJiryi ۳pa۳jada riy nijya۳nvay simu Juán
Bautísta, ruutaja۳doda variy raynchiñi ۳.
Su۳mutya۳jada si ۳tenu variryi.
34ॸDañumamu۳y ne ri ۳mutya۳ru۳rya nijya۳mi ۳
tu۳choda raynchiy, mitya ri ۳tay jirya۳tidye
tuva۳chu jirye۳ntyutyasa۳daju۳ra. 35ॸJuán
ji ۳ta vichanu۳yada nu۳tyu no۳no۳siiy nta
jiryequebyimu, jiryatiy sanu۳yada vanda
jasiy, rirya۳tidye datya nijya۳nvay: Siti ۳ma۳
Ju۳denu jaryeti ۳, Vuryeyada Rá۳ñu. Jirye
ji ۳ta rañi jchana۳tyaru۳yada taraquiju۳ra
sadá. 36ॸJasinrya tu۳choda raynchiy
jiryatiy jaryinrava۳ju۳ Juán
tu۳chodamusirya. Rivaayada ji ۳ta jiryatiy
sasa۳yada rajye۳ rivaayadaju۳ darye,
rádityanusarara jiryatiy su۳pa۳jada
rajye۳rye. 37ॸJadchintyi, rajye۳ ji ۳ta
tu۳chusara vijyo۳mujache raynchintyi,
dañumamu۳y ne jiryeñi tuva۳chodara
saniquejada, dantyamu۳y ne jiryeñi
diyada siva. 38ॸNe tara saniquejada
ma۳cho۳ra jiryejechimyu, jiryatimyu۳ ne
jiryetyuva۳churu۳y simu su۳pa۳nu.
39ॸJirya۳ma۳ jnu۳rya Ju۳denu niquejada
nu۳chara, jiryatiy jiryejechipiya۳ ya۳sarye
ramusirya ju۳na۳reju۳ jnu۳yada. Rani ۳ ji ۳ta
tu۳chusara raynchiy. 40ॸJirye ji ۳tamu۳y ne
jniryu۳y rimuju۳ jirya۳vichajay ta۳rijyu۳
jnu۳yadatavay.
41ॸNe ri ۳mutya۳sara ji ۳tara
ri ۳chana۳tyasa۳da nijya۳nvamyusiy.
42ॸJadchintyi radyetyama۳ jirye, jiryatiy
ne jiryevya۳tasarani ۳ Ju۳denu. 43ॸRay ji ۳ta
jti ۳jada rajye۳ jtyamu, ne vinu ramusiy
jiryi ۳mutya۳ru۳rye. Saryityi ju۳ti ۳ nu۳
173
jidyirya quivu۳chodata yityamu, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
raryicha jmutya۳si ۳ jiryejyu۳ day.
44ॸ¿Nu۳tyichitya jirya۳tuva۳churu۳y nta
rimu, nu۳tyichiy? Tapi jiryi ۳mutya۳sara
nu۳ñi ti ۳quimusidyerya yichana۳tyasa۳da
day. Ne jiryevya۳ta rana۳cho۳ jchana۳tya۳da
jiryatiy vinu ti ۳qui Ju۳denumusidyerya.
45ॸNe jirya۳jachipiya۳ ra۳tu۳chuta rajye۳vya
jirye. Ni ۳day Muyusésibe ra۳tu۳chuta
jiryedye, simutiy jiryetyuva۳chusara.
46ॸJiryetyi tuva۳chusara Muyusésibe
niquejadamu, daryaday
jiryetyuva۳chusara variy rimuntidye,
tapi sanu۳yadavitya Muyusésibe
raynchirya. 47ॸJiryatimyu۳ ne
jiryetyuva۳churu۳y sanu۳ryamusiy,
¿nu۳tyuramusiña۳ jirya۳tuva۳chu ri ۳tedamu,
nu۳tyuramusiy?”
Sapotyadeda Jesús riy
tadajyo vara۳nca vadube
(Matévu 14.13-21; Márcu 6.30-44;
Dúcasiy 9.10-17)
6
1ॸRivasiñuma ji ۳ta saya۳da Jesús
Cadidéya jmityo۳ rudamyuju۳ntiy
jiryatiy Tibéryasiy jtyatarara.
2ॸRichiityari ۳jada nijya۳mi ۳juuvedabay
variñi ۳, jiryatiy ridyiyada riva
mityamusiy dityadoda simusiy, jiryatiy
sami ۳sadeda riy jdiva۳jnuvabe daryaju۳
ridyiya. 3ॸSa۳subeda ji ۳ta Jesús variy
musiquincha, sama۳sa۳da variy jasiy yisa۳
datyavavyedabatya.
4ॸRatuudiya۳jadanuma Judíyuveda
vichtya, Pásco jtyatara variy.
5ॸSu۳nu۳yasubeda ji ۳ta Jesús variy,
sadiyada ruuva nijya۳nvajyuuvedabay
jiryatiy ru۳deda simuju۳, su۳teda variy siva
Vedípebe: “¿Tesiña۳ vurya۳ta۳ryu۳rya pa۳
riibyedaju۳ jivye nijya۳nvay, tesiy?”
6ॸMitya sitaja۳doda Jesúsni ۳ Vedípebe
sa۳tidye jantya saniy,
sadatyanu۳yadanuma daryaju۳ nu۳tyura
ra۳jvaarya. 7ॸSu۳mutya۳jada Vedípebe
variñi ۳ Jesús: “Daraju۳y vu۳yaju۳chuy pa۳ ne
ˇӕ͑ॷ5ٍॷ6
richa۳ra۳ ntate ra۳cha rirya۳jmutya۳jay nu۳ñi
ti ۳quimusiy rate.”
8-9ॸAntrésibe ji ۳ta, Jesúsjsa۳ datyavay
tenubay jiryatiy Siimyó۳ Pyítrubay
taryi ۳ni ۳, ni ۳ni ۳ rañi jteda variy siva Jesús:
“Jiñutiñi ۳ muchechiy tadajyojo pa۳ti ۳,
danu۳ju۳y quiva۳ju۳y risa۳ju۳ntiy. ¿Ta۳ra
rani ۳cha jirya nijya۳nvajyu۳, ta۳ra?”
10ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy siva: “Ya۳jtay
ruuva nijya۳nvay: Jirya۳ma۳samu۳y ti ۳ta۳ju۳.”
Ravichanu۳yada vachujyuusuma jasiy.
Rimya۳sa۳da tadajyo vara۳ncatuunu vaduy
variy rancha. 11ॸSapu۳ya۳da ji ۳ta Jesús
varirya pa۳. Si ۳chana۳tyamu۳yadanumatiñi ۳
jijye۳, sasa۳yada ji ۳ta variy ruuva
ma۳savarya pa۳. Daryaday sasa۳yada quiva۳
jve risa۳ju۳ntiryi, jasicha۳ra۳ju۳tiy rivya۳ta۳da.
12ॸRipyoyadanumatiy nijya۳nvay riva,
su۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva yisa۳
datyavay: “Jirya۳numa jatora jmyichara
jnura ti ۳ta۳ju۳, rañuma pa۳chitye, mitya.”
13ॸRirya۳tojada variy jtyu panujora
jmyichara jnura, vu۳yaju۳y jtyu dajtyuju۳y
ranchaju۳, jiryatiy tadajyojo pa۳ jnurara,
jiryatimyu۳ ne riimyimyu۳yada
nijya۳nvarya. 14ॸRidyiyadanumatiy
nijya۳nvay riva mityamusiy sivaayada,
ru۳teda variy yiva: “Ni ۳ni ۳ ji ۳ta si ۳tenu
vichasara Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ jiryatiy jirya
mucadimuju۳ jti ۳jasi ۳ni ۳.”
15ॸSadatya۳danumatiy Jesús: ruuriryu۳y
nijya۳nvayu, jiryatiy riñi jtay yá۳bay
yintyityu۳ju۳ni ۳, sanumuteda yasiquita
variy jadchiy, musiquimuju۳.
۳ utuvya
Jesús rupiyada ja۳ad
(Matévu 14.22-27; Márcu 6.45-52)
16-17ॸRi ۳ñupuyadanumatiy, ru۳musa۳da ji ۳ta
Jesúsjsa۳ datyavavyedabay musajomuju۳
variy, ru۳musa۳da variy cartyevimu,
rijyo۳ta۳da ramityeda Capernavú۳muju۳
varintyi. Nupocudenumatiy ravicha۳da, ne
su۳niñu۳yada Jesús ruumuju۳ variy didye.
18ॸRi ۳ye۳yasubeda ji ۳ta jmityo۳ variy ja۳mu
riichomusiy. 19ॸTadajyo vara۳nca metru
ˇӕ͑ॷ6
tuununumatiy richeya۳jada, ridyiyada
variy siva Jesús sarupi ja۳ad ۳ utuvya.
Jiryatiy satuudiya۳jadara cartye,
richuvu۳yada variñi ۳. 20ॸSu۳teda Jesús variy
ruuva: “Randye, ne jirya۳suvu۳y.”
21ॸRu۳mutya۳ru۳yada variy cartyevimuju۳ni ۳.
Varicha۳ra۳ju۳ rito۳jada cartye musajomu,
jasijyu۳tiy riya۳da.
Nijya۳nvajyuuvedabay
va۳ta۳da sana۳cho۳ Jesús
22ॸRatarya rundamu rivyicha۳da
nijya۳nvavyedabay ru۳biva jmityo۳
rudamyu. Ridyetya۳dama۳ daryaju۳
richipyataje Jesúsjsa۳ datyavavyeda
cartyevimu, ne ridyije siva Jesús ruusa۳
variy, jiryatiy ridyetya۳da daryaju۳ vinu
tajnuqui cartye jasiy. 23ॸRiti ۳jada
varicha۳ra۳ju۳ cartyevicha۳ TibéфֆѸɗ‫ڏ‬
myusiy ruumu. Rivyicha۳da nijya۳nvay
vichajotuunu variy jiryatiy riibyedara
pa۳ variy jasiy, jiryatiy si ۳chana۳tya۳da
Jesúsra. 24ॸJiryatimyu۳ ne ridyiyada
nijya۳nvavyedabay jasiy siva Jesús,
dantyamu۳y ne sisa۳ datyavavyedabay,
ru۳musa۳da variy cartyevicha۳vimuju۳,
riya۳da variy Capernavú۳mu, Jesúsna۳cho۳.
Jesús vichasara pa۳ ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳
25ॸRicheryenuvejadanumatiy jmityo۳
rudamyuni ۳, ruutaja۳doda ji ۳ta variñi ۳:
“¿Nu۳tyeryivyenuma yiti ۳jay jiyuntiy,
Datyanu۳, nu۳tyeryivye?” 26ॸSu۳mutya۳jada
ji ۳ta Jesús variryi: “Si ۳tenute ri ۳tay
jiryivacu۳: Jiryevya۳ta rañe۳cho۳ jiryatiy
jiryi ۳myije daryaju۳ra pa۳, jiryepyoje ti ۳ta۳ju۳
riva. Ne jiryevya۳ta rañe۳cho۳ jiryatiy
jiryeñi dije riva mityamusiy jvaayada.
27ॸJirya۳jvaay, ne vinu jmyichara varenu
jarapu۳rya jiryedaju۳. Jirya۳jvaay ji ۳ta
jirya۳tidye jmyirya jiryatiy ra۳suru۳chara
ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳, jiryatiy sa۳sa۳chara
Nijya۳mi ۳denu jiryerya. Vu۳jye۳ ji ۳ta ni ۳tiy
Ju۳denu day, sani jantyama۳ daryaju۳ dañi ۳
Nijya۳mi ۳denu day.”
174
28ॸRuutaja۳doda ji ۳ta variñi ۳ Jesús:
“¿Nu۳tyura jvaayada nu۳ña۳jvaachara
Ju۳denu jacharaju۳, nu۳tyura?”
29ॸSu۳mutya۳jada Jesús variryi:
“Sava۳tasara ji ۳ta Ju۳denu jirya۳tidye
tuva۳chu simu su۳pa۳nu. Rani ۳ ji ۳ta sabay
jiryivaayadaju۳ day.” 30ॸRuutaja۳doda
variy jasintyiñi ۳: “¿Ta۳ra mityamusiy
dityadoda yimu, ta۳ra? nu۳ña۳tidye diy
riva, nu۳ña۳tidye tuva۳chu variy yimu.
¿Ta۳rana۳ yivaachara, ta۳ra?
31ॸNu۳myunatyavatye jbyedatera nu۳tyu
paji mityatomute. Daryanuma nu۳chara
darya, jiryatiy sasa۳yada Muyusésibe
riibyedaju۳ra pa۳ ʮɗфֆҡɗֆʮфɗËȍӕ̲ӕѸɗ‫ڏ‬
dyerya.” 32ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús
variryi: “Si ۳tenute ri ۳tay jiryivacu۳: Ne
sasa۳yada Muyusésibe pa۳ jirye, jiryatiy
jarichumusidyerya, rajye۳ ji ۳ta sa۳yada
darya. Ni ۳day ji ۳ta sa۳ËȍфĀɗֆľʮфɗËȍӕ‫ڏ‬
musirya pa۳ntiy, jiryatiy si ۳tenu
jmyichara darya. 33ॸJu۳denu pa۳ ji ۳ta
sani ۳cha jiñu daryaju۳, ni ۳tiy jmusa۳da
jarichuvimusiy, sasa۳chara varirya
ju۳na۳reju۳ jnu۳yada nijya۳nvajyu۳.”
34ॸRu۳teda ji ۳ta variy siva Jesús: “Ya۳numa
sa۳jeya۳sara nu۳rya jirya pa۳, Nutyityu۳.”
35ॸSu۳teda Jesús variy ruuva: “Rañi
rañi ۳cha pa۳ rañityi jirya۳jnu۳y. Ni ۳tiy
jnichara rimu, netaramu
sa۳jachi ۳saranu۳day, daryadantyi ni ۳tiy
tuva۳chusara rimu, netaramu
sa۳jchu۳mu۳charanu۳day. 36ॸDañuma rañi
niquemu۳y jiryiva: Dañuma jiryeñi
dimya۳ rivantiy, ne vinu daryamusiy
jiryetyuva۳churu۳y variy rimu. 37ॸTi ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay jiryatiy sasa۳chara rajye۳rye,
rirya۳jti ۳ variy rimu. Ni ۳tiy jniy rimu, ne
ra۳rrachu variñi ۳, tii, mitya. 38ॸRi ۳musa۳da
ji ۳ta jarichumusiy ra۳tidye jvaarya ri ۳pa۳nu
va۳tara, ne ra۳jvaarya radyirya va۳tasara
day, mitya. 39ॸJiryani ۳ ji ۳ta ri ۳pa۳nu va۳tara,
jiryatimyu۳ ne sa۳care ti ۳ ritye jiryatiy
sasa۳yada rirye, ra۳tidye mi ۳sadesumiy
tamitya rundamu ti ۳ta۳ju۳ riy. 40ॸTapi rani ۳
175
ji ۳ta sava۳tasara rajye۳, mi ۳ni ۳tyi ra۳diy siva
sadenu, saryityi tuva۳chu variy simu,
saryi jnu۳jeya۳sara variy ta۳rijyu۳, ra۳tidye
mi ۳sadesumiy tamitya rundamu variñi ۳.”
41ॸRicyucuye۳yada ji ۳ta Judíyuveda
nutyityu۳mibe variy sanijyu۳ Jesús,
jiryatiy su۳teda daryaju۳: “Rañi rañi ۳cha
pa۳ jiryatiy jarichuvimusiy jmusarara.”
42ॸRu۳teda ji ۳ta variy: “¿Ni ۳ni ۳ta Jesús,
Jusíy denu, jiryatiy vu۳dyetyasarani ۳
saja۳y, su۳no۳da jarye? ¿Nu۳tyuramusiña۳
su۳tay variy, nu۳tyuramusiy? rañi
jmusa۳da jarichuvimusiy.”
43ॸSu۳mutya۳jada Jesús variryi:
“Jirya۳numa paru۳y riva jiccuye۳yada.
44ॸNe vana۳y ti ۳ jniy rimuju۳, netimyu۳ ne
satiiy rajye۳ñi ۳. Su۳pa۳jada ji ۳ta rajye۳rye,
rajeryetidye ra۳mi ۳saniy diibyimusiy
tamitya rundamu riy jiryatiy satiiy rajye۳
rimuju۳ riy. 45ॸJu۳denuju۳ tu۳chuvabe catera
padyemyu nu۳charara: Rirye۳chasara
dyetya Ju۳denumusiy datyanusavay
ti ۳ta۳ju۳. Ramuni ۳tiy rityi tuva۳chusara simu
rajye۳ ti ۳ta۳ju۳, ridyetyasara variy simusiy,
ru۳nichara variy rimuju۳. 46ॸNe ti ۳ diyada
siva rajye۳, vinu ni ۳ jiryatiy simusi ۳ni ۳, ni ۳ni ۳
ji ۳ta diyada siva day. 47ॸSi ۳tenute ri ۳tay
jiryivacu۳: Ni ۳tiy tuva۳chu simu, ni ۳ni ۳
vichasara ju۳na۳reju۳ jnu۳yadati ۳. 48ॸRañi
rañi ۳cha pa۳ ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳.
49ॸġ͖ӕ̲фɗ͖ɗʮ¡ֆľĀʮɗфֆľ̲ֆӕ͑ҡֆ‫ڏ‬
varya paji mityatomu, jasintya
ridyiimyu۳yada day. 50ॸJiryatirya pa۳
jarichumusiryá. Ni ۳tiy ra۳jmyirya, ne
sa۳diichara variñu۳day, mitya. 51ॸRañi
rañi ۳cha pa۳ ju۳nu۳ñu, jiryatiy jarichumusiy
jmusarara. Ni ۳tiy ra۳jmyichara jirya pa۳te,
sa۳jnu۳jeya۳sara variy ju۳na۳reju۳. Jirya pa۳,
jiryatiy ra۳sa۳charára, rani ۳ ji ۳ta rachavidye
jiryatiy ra۳sa۳chara mucadi ja۳nvay
jnu۳yadaju۳ra.”
52ॸJudíyuveda nutyityu۳mibe ji ۳ta jo۳ta۳da
niquetta۳da ranchiyu: “¿Nu۳tyuramusiña۳
sa۳sa۳y jiñu vuryi ۳byedaju۳ra jichaviy,
nu۳tyuramusiy?” 53ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
ˇӕ͑ॷ6
variy ruuva: “Si ۳tenute ri ۳tay jiryivacu۳:
Netimyu۳ ne jirye۳jmyi ntara
Nijya۳mi ۳denu saviy, netimyu۳ ne jirya۳jatu
nta risa۳ju۳ntirya sandaja۳ntiy, ne
jirye۳chasara variy jnu۳yadatavay. 54ॸNi ۳tiy
jmyirya rachaviy, sa۳tu risa۳ju۳ra
rayndaja۳, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳vichasara ju۳na۳reju۳
jnu۳yadaju۳, ra۳day mi ۳sanitye diibyimusiy
tamitya rundamute varityeni ۳.
55ॸRachaviy ji ۳ta daryaju۳ si ۳tenu
jmyichara day, rayndaja۳ jarye si ۳tenu
jatusara risa۳ju۳. 56ॸNi ۳tiy jmyicharara
rachaviy, sa۳tusara risa۳ju۳ra rayndaja۳ntiy,
ni ۳ni ۳ ma۳cho۳sara variy rimu, rajerye
ma۳cho۳sara variy simuntidye. 57ॸJiryatiy
rajye۳ jnu۳ñu jpa۳jada ray, ray ji ۳ta
vichasara simusiy. Daryamusiñi ۳, ni ۳tiy
jmyirye, sa۳jnu۳jeya۳sara rimusiy. 58ॸˇɗфֆ‫ڏ‬
tirya pa۳, jiryatiy jarichumusiy
jmusarara. Ni ۳tiy jmyirya jirya pa۳,
sa۳jnu۳jeya۳sara ju۳na۳reju۳ variy, ne
sa۳diichara variñu۳day nu۳tyu
ridyiiñu۳yada jiryemyunatyavay, jiryatiy
riibyedara paji daryá.” 59ॸJirya ti ۳ta۳ju۳
su۳teda Jesús jiryatiy sadatyadoda
ju۳tye۳ryanijyomura, Capernavú۳mu.
Ju۳denu niquejada ji ۳ta vichasara ramusityi
vurya۳jnu۳jeya۳sara ju۳na۳reju۳
60ॸRamuni ۳tiy, rityuva۳chodanumatiy
rajuuvay sisa۳ datyavavyedabarya
jiñiquejada, ru۳teda variy ranchiy: “Rani ۳
ji ۳ta surra niquejada si ۳tenu: ne chi ۳ raryi
tuva۳chu ramu.” 61ॸSadatya۳danumatiy
Jesús jivyimu jiryatiy ricyucuye۳yada
sisa۳ datyavavyeda saniquejadanchiy,
su۳teda variy ruuva: “¿Ramuni ۳ dyetya
jiryepyaru۳ryu۳y riva rachiityari ۳sa۳da?
62ॸ¿Nu۳tyu raryicha variy, nu۳tyu? saryityi
jasumiy Nijya۳mi ۳denu yibivaju۳ntiy.
¿Jiryetyi ra۳ryiryi ۳ tuva۳choda variy rimu?
63ॸVuryi ۳ntumusiy ji ۳ta vuryi ۳nu۳y, ne
ru۳mu۳tya vu۳chaviy taraju۳ vu۳y. Ѡ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada ji ۳ta jiryatiy rañiquejasiy jiryivara,
rani ۳ ji ۳ta jnututara day, ramusiñi ۳ ji ۳ta
ˇӕ͑ॷ6ٍॷ7
jirya۳jnu۳jeya۳sara day. 64ॸDañuma
rani ۳chasara rañiquejada jiryi ۳nu۳yadaju۳,
ne vinu daryamusiy rityuva۳churu۳y
jiryetyevay rimu.” Sadatya۳dama۳ Jesús
rajo۳ttya۳musiy daryaju۳: “Muvye ne
ra۳tuva۳churu۳chara rimu, muvye; chi ۳ra
ra۳sa۳y ramyityasimyimyu ray, chi ۳.”
65ॸSu۳teda Jesús variy: “Ramuni ۳ ri ۳tesiy
jiryiva: Ne vana۳y siti ۳ nijya۳mi ۳ rimu,
netimyu۳ ne sasa۳y rajye۳ jti ۳jadaju۳ni ۳.”
66ॸDaryamuni ۳day rityochiya۳jada sisa۳
datyavajyuubeyu, ne richiityari ۳ru۳yada
variñu۳nñi ۳. 67ॸSitaja۳doda ji ۳ta Jesús
variryi vu۳yaju۳y, danu۳ju۳y rinchaju۳:
“¿Jiryejeryevyi jiyaru۳y?” 68ॸSu۳mutya۳jada
ji ۳ta Siimyó۳ Pyítrubay variñi ۳:
“¿Chi ۳muju۳ra nu۳ña۳jiya, chi ۳muju۳?
Nu۳ñi ۳nu۳tya۳ju۳ niquejada ji ۳ta yimu day.
69ॸNu۳y ji ۳ta si ۳tenu jachipiya۳, nu۳dyetyama۳
ji ۳ta si ۳tenu diye ji. Jiñi ۳ jiñi ۳cha Ju۳denu
jiintyasi ۳.” 70ॸSu۳mutya۳jada Jesús variñi ۳:
“¿Ne yinu۳y rajeryeta۳da jiryedye, jiryatiy
vu۳yaju۳y vaduy, danu۳ju۳y ranchaju۳ jirye?
Ti ۳qui ji ۳ta jiryetyenu vichasara bayantu.”
71ॸSani jteda Jesús jirya niquejadata
Judásiy Iscaryótibenchiy, jiryatiy
Siimyó۳bay denubañi ۳. Tapi dañuma
sani ۳cha۳da sisa۳ datyavavyedabay tenu,
jiryatiy sa۳sa۳yasiy samityasimyimyu
Jesúsyu.
Ne rityuva۳churu۳yada Jesús
taryi ۳vedabay yimu
7
1ॸRivasiñuma ji ۳ta sarupiñumaya۳jada
Jesús Cadidéyavantiy. Ne
sarupiryu۳yada Judéyava jiryatiy
rivya۳ta۳da Judíyuveda daryaju۳ yivedaju۳
sana۳cho۳. 2ॸRatuudiya۳numa varirya
Judíyuveda vichtya, jasityi richu۳ta۳yada
yajiju۳, rirya۳tidye jachipityaja۳ra ta۳riy
jimyunatyavay rupiyada mityatova.
3ॸRu۳teda Jesús taryi ۳vedabay variy yiva:
“Ya۳ja۳tay jiyusiy Judéyamuju۳, rirya۳tidye
diy jichiityari ۳vay jasiy riva yivaayada.
4ॸTapi saryityi vicharu۳y ti ۳qui vanu jaryi
176
jaticherya nijya۳nvajyu۳, ne sa۳dutyasara
varirya yivaayada. Jiryatiy yivaacharara
tara, datya۳da tara, yivaatya۳ta nijya۳nvay
diyadajachentirya.” 5ॸNe vinu
sataryi ۳vedabay tuva۳chunu۳yada daryaju۳
yimu. 6ॸSu۳teda Jesús variy ruuva: “Ne
riti ۳ rimu didye ra۳jvaaje tara didye.
Jiryejyu۳ ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ rundamu ra۳cha
samirya. 7ॸNe vana۳y rirya۳vittyuchara
jirya mucadincha vichavay jirye.
Rirya۳vittyuy ji ۳ta ray, jiryatiy ratyu۳chu
vijyo۳mujache daryaju۳ rinchiy, jiryatiy
ruuvaacharara nicyara۳y daryaju۳.
8ॸJirya۳numa jiya vichtyamuju۳. Ray
ji ۳tamu۳y ne ra۳jiya, jiryatiy ne rito۳
raryunda didye, ra۳jvaaje tara didye.”
9ॸSaniquejadivasiy, jime۳cho۳jada variy
Cadidéyamu.
Jesús vicha۳da Judíyuvedabay vichtyamu
10ॸRiya۳danumatiy Jesús taryi ۳vedabay
vichtyamu, saya۳da Jesús variy
rumuntidye, dañumamu۳y ne saya۳da
vijyo۳mujache. Nu۳tyu dutyasi ۳ nta saya۳da
variy. 11ॸJudíyuvedabay ji ۳ta va۳tanu۳yada
sana۳cho۳ Jesús vichtyamu, ru۳teda variy:
“¿Nu۳tyijiryani ۳ jiñu, nu۳tyijiy?” 12ॸJaryi
ricyucuye۳yada nijya۳nvajyuubay variy
saniya۳re. Ti ۳ni ۳ jtadye: “Jiñu vanu samirya
vichara.” Ti ۳ni ۳ jtañu۳yada day: “Ne, mitya
saquivu۳chu riy nijya۳nvay.” 13ॸNe ti ۳dera
niquenu۳yada vijyo۳mujache sanijyu۳ Jesús
variy, jiryatiy richuvu۳ñu۳yada daryaju۳ riy
Judíyuveda nutyityu۳mibe.
14ॸRata۳savu۳munumatiy ravicha۳da
vichtya, sa۳subeda ji ۳ta Jesús Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jomu, sadatyadoda variy jasiryi
nijya۳nvay. 15ॸRityi ۳tta۳da ji ۳ta JudíֆӕԮľ‫ڏ‬
dabay variñi ۳: “¿Nu۳tyichiy sadatya jiñura
catera nu۳yada day, nu۳tyichiy? Tama۳ sani
datyasara ta۳rirya catera nu۳yada, tama۳.
¿Ta۳ju۳ra mityamusiñi ۳day sadatya daryá,
ta۳ju۳?” 16ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variryi:
“Rimusiñi ۳viy rani ۳cha radyetyadoda;
simusindyerya jiryatiy su۳pa۳jada ray.
177
17ॸNi ۳tiy ra۳jvaaryu۳rya Ju۳denu va۳tara, ni ۳ni ۳
ra۳datya۳siy radyetyadodanchiy,
Ju۳denumusirya vidye rani ۳cha, varimyata
radyiryamusiy niquejada dyetya darya.
18ॸNi ۳tiy nique jidyirya datya۳damusiy, ni ۳ni ۳
ji ۳ta va۳tasarara nijya۳nvay jchana۳tyasa۳da.
Ni ۳tiy va۳tasarara rirye۳jchana۳tyasara
nijya۳nvañi ۳ su۳pa۳nu, ni ۳ni ۳ ji ۳ta niquesarara
si ۳tenu, ne tara jna۳y quivu۳choda simu.
19ॸ¿Neviy sasa۳yada Muyusésibe jiryerya
Ju۳denu niquejada day? Dañimyu۳ ne ti ۳
tuva۳churu۳y jiryetyenu ramu, mitya.
¿Ta۳raju۳ra jiryi ۳varyu۳y varirye, ta۳raju۳?”
20ॸRu۳mutya۳jada nijya۳nvay variñi ۳ Jesús:
“Bayantu rapu۳ryati ۳ ji. ¿Chi ۳rana۳ va۳ta
ju۳vedaju۳ ji, chi ۳?” 21ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy ruuva: “Jiryetyi ۳ttara taraquinchiy
jvaayada, jiryatiy rivaayasiy jiituyada
rundamura. 22ॸDañuma rajo۳ta۳da
jiryemyunatyavatya, Muyusésibe ji ۳ta
sa۳yada vuryisa۳ pi ۳ru۳vye jmutyododaju۳ra,
ramusityi jiryi ۳mutyonuni ۳ vadi rupi ۳
jiituyada rundamuntiy. 23ॸJiryetyi
jmutyonu jiituyada rundamuni ۳ vanu,
jiryeñuma su۳tye Muyusésibe jteda
jto۳tadedamu, ¿ta۳raju۳na۳ jiryeñique۳
rayaro۳ju۳, ta۳raju۳? jiryatiy ramyi ۳sadesiy
jiituyada rundamu samiñi ۳ ti ۳qui vanu.
24ॸNe jirya۳tu۳chuta mitya tara jvaayadiva
ray; jirya۳ma۳ jachipiya۳ vase
jachipiya۳jadata taranijyu۳.”
Jesús tu۳choda tesiy su۳deda
25ॸRuutaja۳doda ji ۳ta Jerusarí ۳ ja۳nvay
tevabe variy Jesúsnchiy: “¿Neviy ni ۳ jiñu
day jiryatiy rivya۳tasara ju۳vedaju۳
sana۳cho۳? 26ॸ¿Nu۳tyu vu۳ñi jnu۳y sanique
vijyo۳mujache, tama۳ ru۳tay tara siva,
tama۳? Si ۳tenu dyetya ridyetyama۳
nutyityu۳veda: Ni ۳ni ۳ dyetya si ۳tenu
Ju۳denu jaryeti ۳. 27ॸVu۳y ji ۳ta datya tesi ۳ra
jiñu. Sa۳numatiy ju۳ti ۳ Ju۳denu jaryeti ۳, ne
ti ۳ ra۳datya tesi ۳ sani ۳cha jiñu day.”
28ॸJiryatiy sadatyadoda Jesús variy
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jovimu, Ѹ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
ˇӕ͑ॷ7
jasubeda ji ۳ta: “Jiryeñi datya dyetya ray,
tesi ۳ra darye. Ne riti ۳ ji ۳ta radyiryamusiy.
Riti ۳ ji ۳ta jiryatiy su۳pa۳jada ti ۳ ray, jiryatiy
si ۳tenu niquerani ۳. Ne jiryedyetyani ۳, tii,
mitya. 29ॸRay ji ۳ta datyasarani ۳ jiryatiy
ri ۳niy simusiy. Ni ۳ni ۳ jpa۳jada ray.”
30ॸRuuriryu۳yada tanuvu۳dodaju۳ variñi ۳, ne
ti ۳ ju۳reda variy jijyomututani ۳, jiryatimyu۳
ne riti ۳jada rarunda didye.
31ॸRityuva۳choda ji ۳ta rajuuvay nijya۳nvay
variy simu, ru۳teda daryaju۳: “Sa۳numatiy
ju۳ti ۳ Ju۳denu jaryeti ۳ ¿sa۳tintye jvaay jaryi
rayadaju۳ mityamusiy ju۳dejada day,
nu۳tyu jiñu jvaay daryá?”
Varyisévuvedabay jpa۳jada riy ju۳rivyebe
rirya۳tidye ju۳riñi ۳ Jesús
32ॸVaryisévuvedabay ji ۳ta tuva۳chodara
nijya۳nvay cucuye۳yada variy saniya۳re
Jesús. Ru۳pa۳jada caserdótevyeda
nutyityu۳mivyedabatya variryi ju۳rivyebe
rirya۳tidye ju۳riy variñi ۳ Jesús. 33ॸSu۳teda
ji ۳ta Jesús variy ruuva: “Ta۳ripyude
ra۳vicha jiyu jiryisa۳, jadchiy ji ۳ta ra۳ta۳rya
simuju۳ntiy jiryatiy su۳pa۳jadantirye.
34ॸJirye ji ۳ta ra۳va۳ta variy rañe۳cho۳,
dantyamu۳y ne jirya۳diy ju۳na۳y rivanu۳day.
Jasityi ra۳chanuvesara, ne jiryito۳jadasa۳ra۳
ra۳chasara rimu.” 35ॸJudíyuvedabay
jtaja۳doda nu۳ñi vajyuu variyu:
“¿Nu۳tyijirya su۳tay jiya jiñu, nu۳tyijiy?
jiryatimyu۳ ne vana۳y jto۳jadasa۳ra۳ ra۳cha
jasiy simu. ¿Sa۳jiya dyetya ruumu
vu۳tyevay, jiryatiy ju۳ravye
munu۳ñumimyu riy, sa۳tidye datyanu
jasiryi munu۳ñumiy? 36ॸ¿Ta۳rana۳ su۳taryu۳y
rata, ta۳ra? jiryatiy su۳tay: Jirye ji ۳ta ra۳va۳ta
variy rañe۳cho۳, dantyamu۳y ne jirya۳diy
ju۳na۳y rivanu۳day. Jasityi ra۳chanuvesara,
ne jiryito۳jadasa۳ra۳ ra۳chasara rimu.”
Ja۳as۳ uma jiryatiy Ju۳denumusirya
vuryi ۳nu۳tya۳ju۳ra
37ॸTamitya vichtya runda, jiryatiy jaryi
riichana۳tya۳da runda ravicha۳da,
ˇӕ͑ॷ7ٍॷ8
saradeda ji ۳ta Jesús jasiy riquebyimu,
saniquejasubeda variy: “Ti ۳tiy jchu۳mu۳y,
sa۳ma۳ jniy rimu, sa۳ma۳ jatu varintyi.
38ॸNi ۳tiy tuva۳chu rimu, Ju۳denu jteda
jicyatera nu۳charamu sanchiy, savimusiy
ji ۳ta ra۳siichara ja۳as۳ uma ju۳na۳reju۳
jnu۳tya۳ju۳.” 39ॸSu۳teda Jesúsra jirya
niquejada Yintunchiy, jiryatiy riryi
jmutya۳ simu tuva۳chuvañi ۳. Ne
savichanu۳yada Su۳ntu daryaju۳ variy
ruuva didye, jiryatimyu۳ ne savandadoda
Ju۳denu daryaju۳ dinñi ۳ Jesús didye.
Riñanta۳da nijya۳nvarya
jijechipiya۳jada Jesúsnchiy
40ॸRityuva۳chodanumatiy
nijya۳nvaberya jirya niquejada, ru۳teda
rityevay variy: “Ni ۳ni ۳ ji ۳ta si ۳tenu
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳.” 41ॸTi ۳ni ۳ jteda day: “Ni ۳ni ۳
sani ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳.” Ti ۳ni ۳ jtadye:
“¿Va۳ sani jniy Ju۳denu jaryeti ۳ Cadidéya
mucadimusique? 42ॸ¿Ne viy nu۳chara
Ju۳denu niquejadamu sanchiy Ju۳denu
jaryeti ۳ saryi vichasara nutyityu۳ Davyíbe
ju۳débi, saryi vichasara Bení ۳musi ۳ nu۳tyu
samunatyi ۳ Davyíbentyi?” 43ॸRatani ۳ ji ۳ta
riñanta۳da nijya۳nvaberya jijechipiya۳jada
Jesúsnchiy. 44ॸRityevay ji ۳ta rañi
tanuvu۳nutaniryu۳yadani ۳ Jesús, tama۳ ti ۳
ja۳tyo۳ jijyomututa saniy, tama۳.
Ne rityuva۳churu۳yada
nutyityu۳mibe simu Jesús
45ॸRuuto۳jada ji ۳ta ju۳rivyebe variy
caserdótevyeda nutyityu۳mibemyuntiy,
Varyisévuvedabamyu ti ۳ta۳ju۳. Ru۳teda
variy ruuva ju۳rivyebe:
“¿Nu۳tyuramusimyu۳ ne jirya۳ra۳chesiy
rumusiñi ۳ Jesús, nu۳tyuramu?”
46ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta ju۳rivyeberyi: “Tama۳
taramu۳y ti ۳ niquesara daryá, tama۳, nu۳tyu
jiñutiy nique daryá.” 47ॸRu۳mutya۳jada
ji ۳ta Varyisévuvedabay variryi: “¿Nu۳tyu
jirye jaryeni ۳ ji ۳ta rañi
quivu۳chutadedantiyu, tamú? 48ॸNe ti ۳
178
nutyityu۳ tenu tuva۳churu۳y simu Jesús,
dantyamu۳y ne vinu Varyisévuveda tenu
tuva۳churu۳y simu. 49ॸJivye nijya۳nvay ji ۳ta
datyi ۳sa۳miy rapu۳ryamiy, jiryatimyu۳ ne
ridyetyasarara Ju۳denu niquejada day.”
50-51ॸNicodémubay rañi jdeda simu Jesús
nupora, ni ۳ni ۳ savicha۳da Varyisévuveda
tenubay. Su۳teda ji ۳ta ruuva jityevay:
“¿Ta۳raju۳ra vurye۳chaniy Ju۳denu
jtedamuju۳ tarani ۳, ta۳raju۳? Tama۳ vu۳ñi
tuva۳chura saniquejada didye, tama۳.
Vu۳dyetyaviy jiryi ۳nu۳y nu۳tyura savicha۳da
day, nu۳tyura.” 52ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta
variñi ۳: “¿Jijeryevyityá Cadidéyamusi ۳,
jijerye? Ya۳jnu۳y ramu catera, jadyitya
yinu۳cyu۳ sa۳vidye sipyatay Ju۳denuju۳
tu۳chu۳ Cadidéyamusiy.” 53ॸRiya۳da variy
nu۳ñi jiryorimyuju۳.
Vaturu۳be jmuchanutanu۳be
8
1ॸJesús ji ۳ta jiya۳da Odivu musiquimu.
2ॸSaju۳ryi ۳jada ji ۳ta Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jomuntiy. Riintye۳ryadeda
nijya۳nvajyuubay jasiy simuyu.
Sama۳sa۳da ji ۳ta jasiy, sajo۳ta۳da datyadoda
variryi. 3-4ॸJu۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮĀĀҡֆ͑ӕ‫ڏ‬
vabe Varyisévuvedabatya, riiritya۳da ji ۳ta
nada vaturu۳be Jesúsmuju۳, vanu ju۳sa۳siy.
Ribeyadanumatiy nijya۳nvay parudamu
nada, rityu۳choda variy siva Jesús:
“Jiñu۳y vaturu۳y nu۳dyiyasiy vanu ju۳sa۳,
Datyanu۳, vase nana۳rupadodamu.
5ॸDaryani ۳ sabayada Muyusésibe ti ۳ta۳ju۳
darya vichavajyu۳ra, rirya۳tidye jvay
ravichu۳ta riva jasiryi. ¿Nu۳tyura yitay
jiidye, nu۳tyura?” 6ॸRuutaja۳doda daryani ۳
jiryatiy ru۳tay jivyimu: Vurya۳munchu
nu۳tyura sa۳jmutya۳, nu۳tyura. Riñi
va۳ta۳dara taji jmutya۳jada simusiy,
ratatiy riñi jtay ya۳tu۳chutani ۳. ґ¡ӕҡֆʮ‫ڏ‬
yada Jesús variyu, sanu۳yada yana۳ta
mucadincha variy. 7ॸJiryatiy
ruutaja۳dodamuchanu۳yadani ۳, ѸфĀľѸӕ‫ڏ‬
beda variy vaseju۳, su۳teda variy jasiy
ruuva: “Jiryatiy jiryisa۳ vichi ۳ni ۳
179
jiryatimyu۳ ne juuchati ۳ni ۳, ni ۳ni ۳ ra۳jo۳ta
jacheda ravichu۳ta nanuniy.” 8ॸґʮҡֆɗɗ‫ڏ‬
yada butyajayadantiyu, sanu۳yada variy
mucadincha yana۳tantiy.
9ॸRityuva۳chodanumatirya saniquejada,
richipyataya۳jada ji ۳ta variy nu۳ñi
ti ۳quimusiy, sajo۳ta۳da ji ۳ta sipyateda
jiryatiy jaryi rimyityuvu۳deni ۳.
Nanuma۳cho۳jada ji ۳ta vaturu۳be Jesústa
yasiquita variy jasiy. 10ॸSanubesubeda
ji ۳ta Jesús vaseju۳ varintyi, su۳teda ji ۳ta
variy jasiy nadiva vaturu۳be: “¿Terariy
vaduy, te? ¿Ne ti ۳ rañi ۳chadesiy tara
sa۳da?” 11ॸNani ۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳:
“Ti ۳vitya vichanichara tara ray,
Nutyityu۳.” Su۳teda ji ۳ta Jesús variy
nadiva: “Dantyamu۳y ne vinu ray
ra۳vichaniy tara sa۳da. Sa۳na۳jiya, jatyí
sa۳dajuuchuvay ju۳na۳ñu۳day.”
Jesús vichasara mucadi no۳no۳
12ॸSaniquejada ji ۳ta Jesús ju۳na۳y
nijya۳nvabevyantiy: “Rañi rañi ۳cha no۳no۳
mucadiva vichavajyu۳. Ni ۳tiy siityari ۳sara
ray, ne sa۳rupichara nupocudinube
variñu۳day, sa۳chajaya۳sara jnu۳yada
no۳no۳ti ۳ variy.” 13ॸVaryisévuvedabay jteda
variy siva Jesús: “Jiñi tu۳chu mitya
jiinchiy. Ne si ۳tenu varirya jityu۳choda.”
14ॸSu۳mutya۳jada Jesús variryi: “Dañuma
ratyu۳chu vijyo۳mujache raynchiy,
ratyu۳chu si ۳tenu, tapi radyetya tesirya
ri ۳deda, teju۳ra ra۳jiyantiy. Jirye ji ۳tamu۳y
ne datya si ۳tenu tesirya riti ۳jada,
dantyamu۳y ne jiryedyetya teju۳ra
ra۳jiyanticyu۳. 15ॸJirye ji ۳ta jachipiya۳sara
nu۳tyu tavay nijya۳nvay rañijyu۳. Ray
ji ۳tamu۳y ne ju۳ti ۳ ra۳tidye tu۳chuta
tanuvu۳nutadedaju۳ni ۳ ti ۳, mitya. 16ॸRaryityi
tu۳chutaru۳y ti ۳ raryi tu۳chuta si ۳tenuni ۳,
jiryatimyu۳ ne ratyu۳chutaru۳y ra۳siquita.
Rajye۳ ji ۳ta, ni ۳tiy jpa۳jada ray, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
tu۳chutasara risa۳ju۳. 17ॸNu۳charanuma
jiryevyichasa۳damura: Nana۳tiy tu۳chuta
danu۳ju۳myusiy vijyo۳mujache vatajuu
ˇӕ͑ॷ8
niquejadata, nanutu۳chutasara si ۳tenu.
18ॸRañi rañi ۳cha rayada ra۳yasi ۳, rajye۳
jarye, ni ۳tiy jpa۳jada ray, ni ۳ni ۳ niquesara
rayadaju۳ntiy.” 19ॸRuutaja۳doda ji ۳ta variñi ۳
Jesús: “¿Tena۳ni ۳ jijye۳dye, te?”
Su۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variryi:
“Jiryedyetyi ۳ ni ۳tiy yitadyerye, ne vinu
rajye۳ jiryedyetyi ۳ varintyi. Jiryetyi datya
ray, daryaday jiryedyetyani ۳ rajye۳
varintyidye.” 20ॸSaniquejada Jesúsra
jirya niquejada Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jovimu, jasityi sadatyadoda riy
nijya۳nvay criquiy jmutya۳jotuunu. Ne ti ۳
ju۳reda variñi ۳, jiryatimyu۳ ne riti ۳jada
rarunda variy didye.
Rumutiy sa۳jiya Jesús ne vana۳y sa۳jto۳
juuchati ۳ rumu day
21ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús ju۳na۳y ruuvantiy:
“Ra۳numatiy jiya, jirya۳va۳ta variy rañe۳cho۳,
dantyamu۳y ne jirya۳diy ju۳na۳y rivanu۳day.
Jasityi ra۳chanuvesara, ne jiryito۳jadasa۳ra۳
ra۳chasara variy rimu, jiryatiy
jirya۳diichara jijyuuchuvedanube.”
22ॸRuutaja۳doda Judíyuvedabay variyu:
“¿Sa۳jvachara dyetyayu, jiryatiy su۳tay ne
vuryito۳jadasa۳ra۳ ra۳chasara simu?”
23ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuvantiy: “Jirye
ji ۳ta vichasara mucomusivyedye, ray ji ۳ta
vichasara na۳vachi ۳ntidye. Jirye ji ۳ta jirya
ju۳da ja۳nvadye, ray ji ۳tamu۳dye.
24ॸRamuni ۳tiy ri ۳tesiy jiryiva: jirya۳diichara
jijyuuchuvedanube. Netimyu۳ ne
jirya۳tuva۳chu ramu jiryatiy ray rañi ۳cha,
jirya۳diichara variy jijyuuchuvedanube.”
25ॸRuutaja۳doda varintyiñi ۳: “¿Va۳ ji, chi ۳rana۳
jiñi ۳cha day, chi ۳?” Su۳mutya۳jada Jesús
variryi: “Rañi ۳cha daryatiy rañiquenu۳y
jiryiva. 26ॸRajuura tu۳chodati ۳ jiryenchirye,
jiryatiy ratyuva۳choda rajye۳myusirya.
Mitya ri ۳tachara nijya۳nvavyara jiryatiy
su۳pa۳jada ray: Ya۳jtesiy ruuvara, jiryatiy
si ۳tenu niquera ray.”
27ॸNe ridyetyaru۳yadara jiryatiy
saniquejada jijye۳nchirya. 28ॸRamuni ۳tiy
ˇӕ͑ॷ8
su۳teda Jesús variy ruuva: “Jirya۳numatiy
nubesityaniy na۳vajyu۳ni ۳ Nijya۳mi ۳denu,
jirya۳datya ji ۳ta variy jiryatiy rañi
rañi ۳cha, jiryatimyu۳ ne rivaachara
radyirya tara. Rañiquesarara vinu
daryatiy sadatyadoda rajye۳rye. 29ॸNi ۳tiy
jpa۳jada ray, savichasara risa۳, tama۳
satochichara ra۳siquita ray, tama۳,
jiryatiy rivaacharara sava۳tara.”
30ॸRajuuvay tuva۳choda Jesús
tu۳chodamusiy yimu.
Tavay vichasara Ju۳denu dadyeñu,
tavantyi bayantu nutyityu۳ dadyeñu
31ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva yimu
tuva۳chuvabe: “Jiryetyi jiriryi ۳ra
tuva۳choda ri ۳tedamu, jirye۳cha si ۳tenu risa۳
datyavay variy. 32ॸJirya۳datya varirya
si ۳tenu datya۳da, rani ۳ ji ۳ta ra۳jmu۳ryataniy
variy juuchuveda nusu۳yadamusiy jirye.”
33ॸRu۳mutya۳jada variñi ۳ Jesús: “Nu۳ñi ۳cha
Avurá۳bay dadyeñu, tama۳ nu۳vyichasara
ti ۳ cumudemiy, tama۳, mitya.
¿Nu۳tyuramusiña۳ yitay nu۳ña۳vichasara
jmu۳ryasavay, nu۳tyuramusiy?” 34ॸSu۳teda
ji ۳ta Jesús variy ruuva: “Si ۳tenute ri ۳tay
jiryiva: Rityi juuchuvachara, фɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara nu۳tyu juuchuveda cumudemiy
ramusiy ti ۳ta۳ju۳. 35ॸNe rime۳cho۳sara
cumudemiy ta۳rijyu۳ sisa۳ jipyatru۳. Sadenu
ji ۳ta ma۳cho۳sara satevay jachipityaja۳si ۳ju۳.
36ॸSa۳numatiy jmu۳ryataniy Ju۳denu denu
jirye, jirye۳chasara ji ۳ta si ۳tenu
jmu۳ryasavay variy juuchuveda
nusu۳yadamusiy. 37ॸRadyetyama۳
jiryeñi ۳cha Avurá۳bay dadyeñu, dañuma
jiryi ۳varyu۳tya varidyerye, jiryatiy ne
tara vidavijo rañiquejadajiju۳ jiryimu.
38ॸJiryatiy radyichara rajye۳myu riva,
rañique variy jasiy, ʮɗфֆľʮфֆľʮԮËȍ‫ڏ‬
rara jiryatiy jiryetyuva۳choda
jijye۳myusintyidyerya.”
39ॸRu۳mutya۳jada variñi ۳: “Nu۳myunatyi ۳
ji ۳ta vichanu۳yada Avurá۳badye.” Jesús ji ۳ta
jteda variy ruuvantiy: “Jiryetyi raryicha
180
Avurá۳bay dadyeñu, jiryejvaachara variy
nu۳tyu Avurá۳batyi jvaañu۳yada daryá.
40ॸDiye ji ۳ta jiryeñi jvaryu۳rye, jiryatiy
rañi ۳cha vanu jiryatiy ri ۳tesiy jiryivara
si ۳tenu niquejada, jiryatiy ratyuva۳choda
Ju۳denumusirya. Tama۳ sivaañu۳yada
Avurá۳bay daryá, tama۳, mitya. 41ॸJirye ji ۳ta
jvaachara darya jijye۳ jvaayada day.”
Jadchiy ji ۳ta ru۳teda Judíyuvedabay siva
Jesús: “Nu۳y ji ۳tamu۳y ne riicho dadyeñu
day. Nu۳ñi ۳cha ti ۳qui ja۳tyavay, jiryatiy
Ju۳denu dañi ۳.” 42ॸSu۳teda Jesús variy
ruuva: “Jiryejye۳tyi saryicha Ju۳denu,
daryaday jiryevya۳tasara varintyidyerye,
tapi ratya ju۳deda simusiy, ravyichasara
variy jiyu. Ne ri ۳deda radyiryamusidye,
Ju۳denu ji ۳ta jpa۳jada ray. 43ॸ¿Ta۳raju۳mu۳y ne
jiryeñi tuva۳churu۳y ramu rañiquejada
day, ta۳raju۳? Jiryatimyu۳ ne
jiryetyuva۳churu۳y daryaju۳ ф̲ӕфĀֆľҡֆ‫ڏ‬
doda. 44ॸJiryejye۳ ji ۳ta bayantu rapu۳rya
day, ramuni ۳tiy jiryivaaryu۳charara
sava۳tara. Ni ۳ni ۳ vichasara jvi ۳
rajo۳ttya۳musiy. Ne sadatyaru۳chara si ۳tenu
niquejadanchiy, tapi ne tara vichasara
si ۳tenu niquejada simu, mitya. ґ͑ɗнӕľ͑ӕ‫ڏ‬
matirya quivu۳yada, saniquesara jidyirya
jachipiya۳jadamusirya, tapi ni ۳tya
vichasara quivu۳rya, savichasara
quivu۳yada ja۳y ti ۳ta۳ju۳. 45ॸJiryatiy
ratyu۳chusarara si ۳tenu niquejada jiryiva,
daryamusimyu۳y ne jiryetyuva۳churu۳y nta
variy rimu. 46ॸNe ti ۳ jiryetyenu jantyaru۳y
rañiy, juuchati ۳vidye rañi ۳cha. Ratyi
niquesarara si ۳tenu niquejada,
¿nu۳tyuramusiña۳mu۳y ne jiryetyuva۳churu۳y
variy rimu, nu۳tyuramusiy? 47ॸNi ۳tiy
vichasara Ju۳denu denu, ni ۳ni ۳ tuva۳chusara
saniquejadamu. Jirye ji ۳tamu۳y ne
tuva۳churu۳y ramu day jiryatimyu۳ ne
Ju۳denu dadyeñu daryaju۳ jiryedye.”
Crístu vichasara Avurá۳bayjisi ۳
48ॸRu۳mutya۳jada Judíyuvedabay variñi ۳
Jesús: “¡Si ۳tenu ji ۳ta nu۳ñi jtay jiñi ۳cha
181
Samáriya ja۳mi ۳ rapu۳rya, jamiryanu
bayantuti ۳ risa۳ju۳ ji!” 49ॸSu۳mutya۳jada
Jesús variryi: “Ne jamiryanu bayantuti ۳
rañi ۳cha. Ray ji ۳ta jchana۳tyasarani ۳
rajye۳dye, jirye ji ۳ta rrachusara
varidyerye. 50ॸNe ravya۳ҡѸффԮֆ͑Ā‫ڏ‬
doda na۳cho۳ day. Ju۳denu ji ۳ta va۳tasara
rana۳cho۳ day, sadatya varintyi
si ۳tenuvidyerya. 51ॸSi ۳tenute ri ۳tay jiryiva:
Mi ۳ni ۳tyi tuva۳chusara ramu rañiquejada,
ne sa۳diichara variñu۳day, mitya.”
52ॸRu۳mutya۳jada Judíyuvedabay variñi ۳:
“Diye ji ۳ta nu۳dyetya si ۳tenu bayantuti ۳ ji.
Yitay ji ۳ta: Mi ۳ni ۳tyi tuva۳chusara ramu
rañiquejada, ne sa۳datyara diiyada
variñu۳day. Avurá۳bay ji ۳ta, Ju۳denuju۳
tu۳chuvabe jarye diimyu۳yada ti ۳ta۳ju۳.
53ॸ¿Jiñi ۳viy jaryiñu۳va۳ju۳ vu۳myunatyi ۳
Avurá۳bamyusiy jiryatiy sadiiyada?
Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe jarye
diiye۳myu۳yada ti ۳ta۳ju۳ variy. ¿Chi ۳rana۳
yitadye ji, chi ۳?” 54ॸSu۳mutya۳jada Jesús
variryi: “Raryityi jchana۳tya۳sirye,
ra۳ma۳cho۳ mitya. Rajye۳ ji ۳ta vandanusara
ray, jiryatiy jiryeñi jtachara sani ۳cha
Vuryi ۳ndenu. 55ॸNe jiryedyetyani ۳ Ju۳denu.
Ray ji ۳ta datyani ۳. Raryityi jtay: Ne
radyetyani ۳, raryicha variy nu۳tyu jirye,
quivu۳rya. Rañi ji ۳ta datya si ۳tenuni ۳,
ratyuva۳chusara ramu saniquejada.
56ॸJiryemyunatyi ۳ Avurá۳bay jchana۳ֆѸӕ‫ڏ‬
beda jiryatiy sadiyada riva raryunda.
Sadiyadanumatiy riva, si ۳chana۳tya۳da
varirya.” 57ॸRu۳teda Judíyuveda variy
siva Jesús: “Tama۳ tadajyo vu۳yaju۳y
nijya۳ti ۳ jiñi ۳cha didye, ¿nu۳tyichiy yitay
jidyi siva Avurá۳bay, nu۳tyichiy?”
58ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variryi:
“Si ۳tenute ri ۳tay jiryiva: Netimyu۳ ne ti ۳
jna۳y vicha۳da Avurá۳bay didye, rañi
rañi ۳chasara sa۳jisi ۳.” 59ॸJadchiy ji ۳ta
riryedani ۳ ravichu۳, rirya۳tidye jachityi
satani ۳ Jesús. Sadutya۳da rirya۳jisiy
variyu, sasipyateda variy Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jomusiy.
ˇӕ͑ॷ8ٍॷ9
Jesús mi ۳sadedani ۳ ni ۳sipyuryibe jiryatiy
sapi ۳ru۳tya۳ ravicha۳da
9
1ॸSaya۳damu, jidyiryi ۳jada Jesús siva
ni ۳sipyuryibe, ʮɗфֆҡɗֆѸфӕЙľĀ‫ڏ‬
musiy ti ۳ta۳ju۳ jivyichanu۳yada ni ۳sipyuryi.
2ॸRuutaja۳doda ji ۳ta sisa۳ datyavavyedabay
variyu: “¿Mi ۳na۳ juuchuveda, Datyanu۳,
mi ۳? ¿Jiñuviy, varimyata saja۳y,
varimyata su۳no۳da dyetya?
¿Nu۳tyichiñintyi sarupeda ni ۳sipyuryicyu۳,
nu۳tyichiy?” 3ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús
variryi: “Ne ti ۳ juuchuvedamusiy
savichasara daryá, dantyamu۳ni ۳, ne vinu
saja۳y, dantyamu۳y su۳no۳da. Nu۳ryamu
savichasara daryá, rirya۳tidye jnu۳chara
nijya۳nvay nu۳tyura sa۳chanichara
Ju۳denuni ۳, nu۳tyura. 4ॸVurya۳ntya jvaarya
ri ۳pa۳nu jvaayada jna۳ryatidye rani ۳cha.
Ra۳numatiy jti ۳ nupora, ne ti ۳
jvaayadasa۳ra۳ raryichasara variñu۳day.
5ॸRañi vichasaratidye jiyu mucomu,
ravyichasara rano۳no۳ variy.”
6ॸJiryatiy su۳teda variy ruuva daryá,
satocheda ji ۳ta variy mucadincha, su۳rita
jiñubedodara mucadi, siiva۳da ji ۳ta variy
ni ۳sipyuryi ni ۳simyura. 7ॸSu۳teda ji ۳ta variy
siva: “Ya۳numa suuta mudatyo۳mura
jiñi ۳siy, jiryatiy Siduvé jtyatarara.”
(Jpa۳si ۳ ru۳tachara darya Siduvé). Saya۳da
ji ۳ta variy, sasuuta۳da ji ۳tara jiñi ۳siy,
sata۳rya۳danumatiy rumusiy, Ѹ̲ɗфֆ‫ڏ‬
numa su۳nu۳yada variy. 8ॸRuutaja۳doda ji ۳ta
satuunu vichavay variyu, jivye jarye
jiryatiy ta۳riy ridyiñu۳yada jachiñu۳ñu
siva: “¿Ni ۳ni ۳viy, jiryatiy
sama۳sajaya۳nu۳yada jiyu,
sajachiñu۳jeya۳nu۳yada jasivyu۳y?” 9ॸTi ۳ni ۳
jtañu۳yada day: “Ni ۳ni ۳ day.” Ti ۳ni ۳ jtadye:
“Tama۳ ni ۳ ntate day, tama۳.” Ni ۳day jteda
day: “Rañi rañi ۳cha.” 10ॸRuutaja۳doda
variñi ۳: “¿Nu۳tyuramusiña۳ yinu۳y diye,
nu۳tyuramusiy?” 11ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
variryi: “Jiñu vanu jiryatiy ru۳tachara
Jesúsni ۳, sadoya۳sirya mucadi jijyomu,
ˇӕ͑ॷ9
siva۳siy variy rañi ۳simyura. Su۳tesiy variy
riva: Ya۳numa jiya Siduvému, ya۳suuta
jasirya jimyo۳. Raya۳siy ji ۳ta variy
mudatyo۳mu, rachuuta۳dasa۳ra۳ju۳,
ri ۳nu۳yasubesiy ji ۳ta samiy ti ۳ta۳ju۳ variy.”
12ॸRuutaja۳doda variñi ۳: “¿Tena۳ni ۳ jiñu, te?
jiryatiy sami ۳sadesiy ji.” Su۳mutya۳jada
variryi: “Tiiya.”
Varyisévuvedabay jarupantanu۳yada
jtaja۳dodani ۳ ni ۳sipyuryibe mi ۳si ۳
13ॸRipyu۳cheda ji ۳ta nijya۳nvabe variy
Varyisévuvedabamyuju۳ni ۳ jiryatiy
savichanu۳yada ni ۳sipyuryi ta۳riy.
14ॸJiituyada rundamu ji ۳ta sadoya۳da
Jesúsra mucadi, samutta۳dara ni ۳sipyuryi
ni ۳siy variy ráta. 15ॸRuutaja۳doda ji ۳ta
Varyisévuvedabay ju۳na۳ntyiñi ۳ Ԯ͑ӕ¡‫ڏ‬
ntyi: “¿Nu۳tyichiñuma yinu۳ntyi,
nu۳tyichiy?” Su۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Mucadi sabayasiy rañi ۳simyu,
rachuuta۳siñumatirya, ri ۳nu۳yasubesiy ji ۳ta
variy.” 16ॸRu۳teda ji ۳ta Varyisévuveda
tevabentyi: “Tama۳ Ju۳denumusi ۳ ntate
jiñute daque, nu۳tyu sivaay jiituyada
rundamucu۳.” Ti ۳ni ۳ jtadye: “¿Nu۳tyichitye
saryi jvaay juuchati ۳ vanu darya
mityamusiy ju۳dejada day, nu۳tyichiy?”
Ne rijechipitya۳da variy vatajuura.
17ॸRuutaja۳doda ji ۳ta ju۳na۳ntyiñi ۳
ni ۳sipyuryibentyi: “¿Va۳ jique, nu۳tyura
yitay sanchiy jiryatiy samutta۳sirya
jiñi ۳siy, nu۳tyura?” Su۳mutya۳jada variryi:
“Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ ri ۳tañi ۳.” 18-19ॸRamuni ۳tiy
ne rityuva۳churu۳ñu۳yada Judíyuvedabay
simu, va۳ si ۳tenu ni ۳sipyuryi sani ۳chacay,
nu۳tyu su۳nu۳y ji ۳ta diyenticyu۳. Pariche
riñatuyadani ۳ saja۳be, su۳no۳dabay jarye,
ruutaja۳doda variñada: “¿Ni ۳ni ۳viy jiñu
sa۳nudenu jiryatiy sa۳ni ۳tañu۳tyi sarupeda
ni ۳sipyuryi? ¿Nu۳tyichiñuma su۳nu۳y
diyentiy, nu۳tyichiy?” 20ॸNani ۳mutya۳jada
ji ۳ta variy saja۳bejyu۳y, su۳no۳dabatya riy:
“Na۳dyetya ni ۳ni ۳ na۳dyenu, jiryatiy
sarupeda ni ۳sipyuryi. 21ॸNe na۳dyetya
182
nu۳tyichirya su۳nu۳y diyecu۳, dantyamu۳y
ne na۳dyetya chi ۳ mutta۳sirya sani ۳siy.
Ja۳ñuma day, jirya۳jtaja۳nu dañi ۳cu۳, ni ۳day
ra۳tu۳chu jidyirya darya.” 22ॸNani ۳teda
daryá jichuvu۳yadamu, jiryatiy Judíֆӕ‫ڏ‬
vedabay jachipiya۳jada daryaju۳
jijechimyu: “Vurya۳jatyamu۳y
ju۳tye۳ryanijyomusiryi rityi jtay
vijyo۳mujache: Ni ۳ni ۳ Jesús rañi ۳cha
Ju۳denu jaryeti ۳.” 23ॸRamuni ۳tiy nani ۳teda
ni ۳sipyuryibe ja۳jyu۳be: “Ja۳ñuma day,
jirya۳jtaja۳nu dañi ۳.”
24ॸRijetyiiyada natuyada
Judíyuvedabantyiñi ۳ jiñuntiy, jiryatiy
savichanu۳yada ni ۳sipyuryi. Ru۳teda variy
siva: “Ya۳niquete si ۳tenu sanijyu۳
Ju۳denucu۳. Nu۳dyetya ji ۳ta juuchati ۳
sani ۳cha Jesús.” 25ॸSu۳mutya۳jada vanubay
variryi Judíyuvedabay: “Tiiya, juuchati ۳
dyetya sani ۳cha day, varimyatamu۳y.
Rani ۳ ji ۳ta radyetya day, jiryatiy
ravyichanu۳tyi si ۳tenu ni ۳sipyuryi, diye
ji ۳ta ri ۳nu۳y samiy si ۳tenu su۳tedamuju۳
day.” 26ॸJadchiy ji ۳ta ruutaja۳doda
ju۳na۳ntyiñi ۳: “¿Nu۳tyurana۳ savichadesiy ji,
nu۳tyura? ¿Nu۳tyuramusiy samutta۳sirya
jiñi ۳siy, nu۳tyuramusiy?” 27ॸSu۳mutya۳jada
ji ۳ta variryi: “Nu۳tyu rañi tu۳chosimya۳
ta۳riy jiryivara, ne jiryetyuva۳churu۳y
rimu. ¿Ta۳raju۳ra jiryetyuva۳churu۳y
ju۳na۳ntyirya, ta۳raju۳? ¡Jirya۳ni ۳viy
vicharu۳y ramusiy sasiityari ۳vantyidye!”
28ॸRirya۳vityiye۳yada ji ۳ta Judíyuvedabay
variñi ۳: “Jindyetya sasiityari ۳nu day, nu۳y
ji ۳ta Muyusésibe siityari ۳vantyidye. 29ॸNu۳y
ji ۳ta datyara jiryatiy saniquejada Ju۳denu
siva Muyusésiberya. Jiñunchiy, ne vinu
nu۳dyetya tesirya su۳nicyu۳.”
30ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta vanubay variryi:
“Rani ۳ ji ۳ta si ۳tenu ti ۳ttasara day, jiryatiy
ne jiryedyetya tesirya sita. ¿Ne jiryi ۳nu۳y
samutta۳sirya rañi ۳siy? 31ॸVu۳dyetyasara
ji ۳ta ne satuva۳chusara Ju۳denu simu
juuchati ۳. Ni ۳tiy jachipiya۳sara sanijyu۳
Ju۳denu, sivaacharatirya sava۳tarantiy,
183
su۳mu۳tyasara ji ۳ta Ju۳denu variñi ۳. 32ॸTama۳
taramu۳y vu۳tyuva۳chusara samutta ti ۳ra
ni ۳sipyuryi ni ۳siy, tama۳, jiryatiy sarupeda
ni ۳sipyuryi. 33ॸNetimyu۳ ne saryi vichasara
Ju۳denumusi ۳, ne saryi jvaachara diye
tara, mitya.” 34ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳:
“¡Nu۳tyu jiñi ۳ ji ۳ta rupeda si ۳tenu juuchati ۳,
yitavyidye ya۳datyanu nu۳dye!” Rijetya۳da
ji ۳ta variy bimuju۳ni ۳.
Rityi vichasara ni ۳sipyuryimyi yintumu
35ॸSatuva۳chodanumatiy Jesúsra
rijetyama۳ bimuju۳ni ۳, sadiyadanumatiy
rivasiy siva, su۳teda variy siva:
“¿Jityuva۳chuviy simu Nijya۳mi ۳denu?”
36ॸSu۳mutya۳jada variñi ۳ Jesús: “¿Nutyityu۳,
chi ۳ra sani ۳cha day, chi ۳? ramutiy
ra۳tuva۳chu simu.” 37ॸSu۳mutya۳jada Jesús
variñi ۳: “Nu۳tyu jiñi dimya۳ siva jiryatiy
satu۳chu yisa۳.” 38ॸSu۳teda ji ۳ta variy siva:
“Ratyuva۳chuntye, Nutyityu۳.” Sabutya۳da
satuunu variyu. 39ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda
Jesús: “Ri ۳deda ji ۳ta mucomuju۳ ra۳tidye
jvaacharara jiryatiy vase darya,
rirya۳tidye jnu۳yasumichara
ni ۳sipyuryimyi varintyi, rirya۳tidye
vichasara ni ۳sipyuryimyi nta rityi
rañi ۳chanu۳yada ni ۳sityavay munatya.”
40ॸRuutaja۳doda ji ۳ta Varyisévuveda
tevabe ranchiñi ۳ Jesús, jiryatiy
rityuva۳chosirya saniquejada:
“¿Nu۳jeryetya vichasara ni ۳sipyuryimyi,
nu۳jerye?” 41ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús
variryi: “Jiryetyi vichasara
ni ۳sipyuryimyi, ne jiryevyichasara
juuchatavay variy, mitya. Diye, jiryatiy
jiryi ۳tay yinu۳y, rama۳cho۳sara ji ۳ta
jiryejyuuchuveda variy yiva.”
Jasi ۳jnu۳tyi ۳, sa۳si ۳juu yisa۳ju۳
10
1ॸSadatyadoda ji ۳ta Jesús
jadchintyiryi: “Si ۳tenu ri ۳tay
jiryiva: Ni ۳timyu۳ ne jachara
rorijyu۳musiy jasi ۳ rorivyimu, jiryatiy
sa۳sumichara puryesiy nchasiy, ni ۳ni ۳
ˇӕ͑ॷ9ٍॷ10
vichasara paranu۳ni ۳, jvi ۳ jarye risa۳ju۳ni ۳.
2ॸNi ۳tiyjachara rorijyu۳musiy, ni ۳ni ۳
vichasara jasi ۳ jnu۳tyi ۳. 3ॸSamuttasara
rorijyu۳ jnu۳tyi ۳ra rorijyu۳, jasi ۳ jnu۳tyi ۳jisiy.
Jasi ۳veda ji ۳ta datyasarara jijya۳mi ۳
niquejada. Jasi ۳ jnu۳tyi ۳ natuchara riy
yasi ۳veda nu۳ñi si ۳tyamu, sa۳tidye jiyata
bimuju۳ riy. 4ॸSasipyatasaranumatiryi
yasi ۳veda ti ۳ta۳ju۳, sayasara ji ۳ta riyanti ۳.
Sa۳si ۳veda siityari ۳sara variyu, jiryatiy
ridyetya daryaju۳ra saniquejada. 5ॸNe
richiityari ۳ru۳chara daryaju۳ni ۳ tara
nijya۳mi ۳. Richiichiye۳chara samo۳musiy,
jiryatimyu۳ ͑ľфɗĀֆľҡֆѸффѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada day.”
6ॸSatu۳choda Jesúsra jirya niquejada
jantyasara ruuva nijya۳nvay, ne
rityuva۳churu۳yada ramu jiryatiy sani
niquejada ruuvara.
Jesús vichasara samiy carni ۳ru jnu۳tyi ۳
7ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús ju۳na۳y
jichiityari ۳vavyedanchintyi: “Si ۳tenute
ri ۳tay jiryiva: Rañi rañi ۳cha rorijyu۳
ra۳si ۳vedajiju۳. 8ॸRityi ju۳deda ra۳jisiy,
rivyichasara paranu۳nuvay ti ۳ta۳ju۳, jvavye
jarye risa۳ju۳ riy, ra۳si ۳veda ji ۳ta ne
tuva۳churu۳yada ruumu. 9ॸRañi rañi ۳cha
rorijyu۳. Ti ۳tiy jay jasi ۳ rorivyimuju۳
rimusiy, sa۳cha jantyutyasi ۳ variy,
sa۳jachara variy, sa۳ma۳sichara varintyi,
sa۳saryechara varintyirya vachuy
jibyedaju۳ntiy. 10ॸParanu۳ni ۳ ji ۳ta jnichara
vinu jipyaradodana۳cho۳ day,
ju۳vedana۳cho۳ jarye, sa۳vatya۳dana۳cho۳
jarye ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳. Ray ji ۳ta jdeda day,
rirya۳tidye jnu۳jeya۳sara nijya۳nvay ta۳rijyu۳
variy, rirya۳tidye vichasara vani ۳ravay
risa۳ju۳. 11ॸRañi rañi ۳cha samiy jasi ۳
jnu۳tyara, carni ۳ru jnu۳tyi ۳. Samiy jnu۳tyara
ra۳chará riyadaju۳ yasi ۳veda,
sabatyedasa۳ra۳ju۳. 12ॸJiryatiy savichasara
mitya cumude, jiryatimyu۳ ͑ľѸԮɗËȍ‫ڏ‬
sara jasi ۳ jnu۳tyi ۳ day, dantyamu۳y ne
carni ۳ru ja۳mi ۳, sadiñumatiy siva jmyirya,
ˇӕ͑ॷ10
satochichara variy jasiryi jasi ۳veda,
sabachara variy jmyiryajisiy. Siiriy ji ۳ta
jmyirya variy jasiñi ۳ jasi ۳ day, su۳resara
variy jasiryi satevay ti ۳ta۳ju۳. 13ॸCumude
ji ۳ta badye, jiryatiy sivaay daryaju۳ vinu
jicya۳na۳yadaju۳ day, ne sajachipiya۳
riñijyu۳ jasi ۳veda day, mitya. 14ॸRay ji ۳ta
rañi ۳cha samiy carni ۳ru jnu۳tyi ۳ day. Ray
ji ۳ta datyasara riy, jiryatiy ra۳si ۳veda
daryi, ra۳si ۳ԮľĀʮфֆľĀҡֆѸфԮфɗ͑ҡֆɗ‫ڏ‬
dyerye. 15ॸNu۳tyu Rajye۳ datyasara
daryantidyerye, daryaday radyetyasara
varintyidyeñi ۳. Rarye۳chara riyadaju۳
ra۳si ۳veda variy, rabetyedasa۳ra۳ju۳.
16ॸJasinryi tavay ra۳si ۳vedantiy, jiryatimyu۳
ne rivyichasara jirya jasi ۳ rorivyimu
didye. Rá۳tintye jiryetya۳ rumusintyiryi.
Rirya۳tuva۳chusara variy rimu,
rirye۳chasara variy tajuuqui ti ۳ta۳ju۳musiy
ra۳si ۳veda, rajuutya rañi ۳cha ru۳nu۳tyi ۳, vinu
ray. 17ॸRamuni ۳ sava۳tasara rajye۳rye,
jiryatiy ra۳sa۳rya ri ۳nu۳yada, ra۳tidye
jmutya۳ ju۳na۳ntyirya. 18ॸNe ti ۳ so۳vay
rimusirya ri ۳nu۳yada. Ray ji ۳ta sa۳y
radyiryamusirya. Jasidye rimura ra۳tidye
sa۳rya ri ۳nu۳yada, ra۳tidye jmutya۳
ju۳na۳ntyirya. Ri ۳mutya۳jada
rajye۳myusirya jirya jpa۳jada.”
19ॸNe rijechipiya۳jada Judíyuvedabay
samiy vatajuu Jesús niquejadivasiñu۳day.
20ॸRajuuvay Judíyuveda tevabe jteda
variy: “Ramuni ۳ sa۳tachara mitya, jiryatiy
bayantu daryaju۳ siva. ¿Ta۳raju۳
jiryetyuva۳chu sana۳cho۳, ta۳raju۳?” 21ॸTi ۳ni ۳
jteda day: “Tama۳ saniquesara nu۳tyu
bayantuti ۳tiy nique daryaday, tama۳.
¿Saryiñi ۳viy mutta bayantura ni ۳sipyuryi
ni ۳sidye?”
Judíyuvedabay rrachodani ۳ Jesús
22ॸRuuvaañu۳yada Judíyuvedabay
varirya vichtya Jerusarí ۳mu, jasityi
rijechipityaja۳nu۳yadara Ju۳denu roriy
jdutyasa۳da. Sudora runda ravicha۳da
variy. 23ॸSarupiñe۳ya۳jada Jesús variy
184
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jomu, jiryatiy
rorimyunajyare rupijyo darya, Pórticu
de Sadumú۳ jtyatara. 24ॸRiryamitya۳jada
ji ۳ta Judíyuvedabay variy jasiñi ۳ Jesús,
ru۳teda variy siva: “¿Nuriryundasa۳ra۳ju۳
ya۳ju۳barya datya۳da nu۳ña۳jisiy,
nuriryundasa۳ra۳ju۳? Jityi vichasara si ۳tenu
Ju۳denu jaryeti ۳, ya۳tu۳chu
vijyo۳mujachera.” 25ॸSu۳mutya۳jada Jesús
variryi: “Nu۳tyu rañi jtachimya۳
jiryivantiy, ne jiryetyuva۳churu۳y ramu.
Jiryatiy rivaachara rajye۳ jtyamura, rani
tu۳chusara raynchidye. 26ॸJirye ji ۳ta ne
tuva۳churu۳y rimu, jiryatimyu۳ ͑ľʮɗфֆľԮֆɗ‫ڏ‬
chasara ra۳si ۳veda tevay. 27ॸRa۳si ۳veda ji ۳ta
tuva۳chusarara rañiquejada day,
radyetyasarantiryi, richiityari ۳sara
varirye. 28ॸRay ji ۳ta sa۳charara ju۳na۳reju۳
jnu۳yada rijyu۳. Ne rirya۳parutañu۳day,
mitya, dantyamu۳y ne ti ۳ ra۳so۳vay
rajyomusiryi. 29ॸRajye۳ ji ۳ta jiryatiy
sasa۳yada raryi, ni ۳ni ۳ sani ۳cha jaryiñu۳va۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳musiy. Ne ti ۳ so۳vedasa۳ra۳ ѸʮΎ̲ӕ‫ڏ‬
siryi. 30ॸRay ji ۳ta rajye۳tyá, ti ۳qui day.”
31ॸRijetyiiyada ji ۳ta jiryeda
Judíyuvedabañi ۳ ravichu۳ jijechitya۳ju۳ntiy,
rirya۳tidye jachiy satani ۳ Jesús.
32ॸSu۳mutya۳jada Jesús variryi: “Raañi
dityadodara rajuura samiy jvaayada
jirye, jiryatiy rajye۳myusidyerya.
¿Miryivara jirya۳jachiy ravichu۳ta ray,
miryiva?” 33ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta
Judíyuvedabañi ۳: “Ne nu۳ña۳jachiy
samirya jvaayadiva ravichu۳ta ji.
Ramuni ۳ nu۳ñi jachiryu۳ñu۳y ravichu۳ta ji,
jiryatiy yavityiye۳ñi ۳ Ju۳denu daryaju۳.
Dañuma nijya۳mi ۳ nta jiñi ۳cha, Ju۳denu
yitay varidye ji.” 34ॸSu۳teda Jesús variy
ruuva: “¿Neviy nu۳chara jiryi ۳ҡֆʮɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jadamu darya, jiryatiy Ju۳denumusirya:
Ri ۳teda jiryeñiy rañi ۳cha ju۳denumiy?
35ॸSu۳teda Ju۳denu riñi ۳cha ju۳denumiy
jiryatiy ru۳mutya۳jadara saniquejada. Ne
vana۳y ra۳ma۳cho۳ mitya saniquejada
nu۳chara. 36ॸRamuni ۳tiy jiryatiy
185
sajiintya۳da Ju۳denu ray, su۳pa۳jada
mucomuju۳ varirye, ¿nu۳tyuramusiña۳
jiryi ۳tay ra۳vityiye۳ñi ۳ Ju۳denu,
nu۳tyuramusiy? jiryatiy ri ۳tesiy Ju۳denu
denu rañi ۳cha. 37ॸNetimyu۳ ne raryi
jvaacharara rajye۳ va۳tara, ne
jiryetyuva۳chu variy rimu. 38ॸRatyi
jvaacharara, dañumamu۳y ne
jiryetyuva۳churu۳y rimu, jirya۳ntya
tuva۳chu vinu rivaayadamu. Variñi ۳ ji ۳ta
jirya۳datyasara ti ۳ta۳ju۳ samiy: jiryatiy
rajye۳ vichasara rimu, rajerye vichasara
simu rajye۳ varintyidye.” 39ॸRiñi
ju۳riryu۳yada ju۳na۳ntyiñi ۳, varicha۳ra۳ju۳
sabayada rirya۳jisidye.
40ॸSajatyiiyada jiya۳da Jurdá۳ja۳
rudamyuju۳ntiy, jiryatiy Juán Bautístabay
jtyadoda munatya jasiy. Sama۳cho۳jada
variy jasiy. 41ॸRajuuvay jniñu۳yada jasiy
simuju۳. Ru۳tañu۳yada ji ۳ta nijya۳nvay variy:
“Ne sivaañu۳yada Juán Bautístabarya
mityamusiy ju۳dejada tarade. Saniquejada
ji ۳ta jiryatiy su۳tañu۳yada jiñunchirya, rani ۳
ji ۳ta si ۳tenu day.” 42ॸRityuva۳chunu۳yada
rajuuvay variy jasiy simu Jesús.
Dásarubay diiyada
11
1ॸSavichanu۳yada ti ۳qui nijya۳mi ۳
jdiva۳jni ۳, Dásaru jtyati ۳bay.
Savichanu۳yada Betániyamu vichi ۳,
jiryatiy Maríyabay vichanu۳yada jasiy,
sataryatu Mártabay jarye yisa۳ju۳. 2ॸJiñu
Maríyabay jva۳da Jesús numutuvara
vu۳rudija۳, sadsa۳jada ji ۳ta yino۳jasitya
varintyirya. Ni ۳ni ۳ Maríyabay núni
sani ۳cha۳da jdiva۳jni ۳, Dásaru jtyati ۳.
3ॸNani ۳pa۳jada ji ۳ta jdiva۳jni ۳ jtyamutuju۳ñi ۳
tu۳chu۳ Jesúsmu: “Jivya۳tasi ۳ jdiva۳jni ۳,
Nutyityu۳.” 4ॸSatuva۳chodanumatiy
Jesúsra, su۳teda ji ۳ta: “Jirya jdiva۳jada ne
ráni ۳cha sadiitya۳ju۳. Ju۳denu
vandadodamuju۳ ji ۳ta dárya su۳diva۳jada
day, sa۳tidye vandanu ramusiñi ۳ jidyenu.”
5ॸJesús va۳tanu۳yada jaryiñi ۳ Mártabay,
sataryatubay jarye, Dásarubay jarye
ˇӕ͑ॷ10ٍॷ11
nadisa۳ju۳. 6ॸSatuva۳chodanumatiy Jesús:
Jdiva۳jni ۳ ni ۳, sama۳cho۳jada ji ۳ta variy jasiy
darundaju۳cha۳ra۳ju۳. 7ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda
ruuva yisa۳ datyavavyedabantyi:
“Vurya۳jatyi jiya۳da Judéyamuju۳ntiy.”
8ॸSisa۳ datyavavyedabay jteda variy yiva:
“Ne ta۳riy raramiy didye jiryatiy riñi
va۳tasíy Judíyuveda jijechedaju۳ ji,
Datyanu۳, rirya۳tidye jachiy ravichu۳ta ji.
¿Ya۳tintye jatyi jiya۳da rumuntiy, ya۳?”
9ॸSu۳mutya۳jada Jesús variryi: “¿Neviy
vu۳yaju۳y jóra tara tarundaqui day,
daraju۳y jóra ranchaju۳? Sarupityi
nijya۳mi ۳ jna۳rya, ne sacasunu۳ya۳
taranchasiy variy, jiryatiy sadiy
jiñi ۳damusiy ti ۳ta۳ju۳ tariva. 10ॸVarityi
sarupi nupora, sacasunu۳ya۳sara ji ۳ta variy
taranchasiy, jiryatimyu۳ ne vanda
daryaju۳ saju۳.”
11ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda Jesús ruuva yisa۳
datyavavyedabantyi: “Sama۳mya۳
vu۳jemyicyu Dásaru. Ray ji ۳ta ra۳jiya
si ۳dyosedana۳cho۳.” 12ॸRu۳teda ji ۳ta sisa۳
datyavavyedabay variy yiva: “Sama۳tyi,
sa۳ndyetya mi ۳sasara varintyi.” 13ॸSani
jteda Jesús Dásarubay diiyadanchiy,
sisa۳ datyavavyedabay ji ۳ta jachipiya۳jada
mitya dyetya su۳teda sama۳yadanchiy.
14ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy si ۳tenu:
“Sadiimya۳ Dásaru. 15ॸRi ۳chana۳y ji ۳ta
jiryeyadaju۳, jiryatimyu۳ ne ravyicha۳siy
daryaju۳ jasiy, jirya۳tidye tuva۳chosiy
variy rimu. Vurye۳jiya simucu۳.” 16ॸTumá
sabay ji ۳ta, jiryatiy ru۳tachara Páruna۳siñi ۳,
sani jteda variy ruuva jityevay: “Vañú
rumuntidye, mityijyityidye vurya۳batye
sisa۳ju۳.”
Jesús vichasara diiyadamusiy mi ۳sani ۳,
si ۳tenu jnu۳tya۳ jarye risa۳ju۳ni ۳
17ॸJadchintyi saya۳da ji ۳ta Jesús,
sito۳jada ji ۳ta jmuchodabivaju۳,
daryundaju۳yunuma variy mucojaridyeñi ۳
Dásarubadye. 18ॸNe ripyade jaryirya
Betániya Jerusarí ۳musiy, taraqui
ˇӕ͑ॷ11
jóradeni ۳ rani ۳cha rupiyadaju۳.
19ॸRajuuvay Judíyuvedabay jiya۳da variy
jañu۳vye Mártabamyu, sataryatu Maríֆ‫ڏ‬
bamyu jarye, rirya۳tidye jnu۳tya nadisa۳ni ۳
yidni ۳babyi. 20ॸSatuva۳chodanumatiy
Mártabay: Jativyenumani ۳ Jesús, saya۳da
ji ۳ta variy si ۳dcho۳ju۳. Vinu Maríyabañuma
ma۳cho۳jada jimya۳sajomu, jiryorimyu.
21ॸSu۳teda ji ۳ta Mártabay variy siva Jesús:
“Jiyutiy jiryichasíy, Nutyityu۳, ne saryi
diichiy raydni ۳ variy. 22ॸRay ji ۳ta datya,
sa۳sa۳y Ju۳denu ji, ratiy jijechiñu۳y ti ۳ta۳ju۳
siva.” 23ॸSu۳teda Jesús variy siva: “Sa۳day
mi ۳sa۳sumiy yinni.” 24ॸSu۳teda ji ۳ta
Mártabay variy: “Rañi datyama۳ sa۳day
mi ۳sa۳sumiy tamitya runda
mi ۳sa۳subedamu.” 25ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy sivantiy: “Rañi rañi ۳ËȍĀɗɗֆĀ‫ڏ‬
musiy mi ۳sani ۳, si ۳tenu jnu۳tya۳ jarye risa۳ju۳
ray. Ni ۳tiy tuva۳chusara rimu, dañuma
sadiiy, sa۳jnu۳chara varintyi. 26ॸRityi
jnu۳jeya۳sara rimusiy ti ۳ta۳ju۳, daryaday
rityuva۳chusara variy rimuntiy, ne
rirya۳diichara variy rivasiy, mitya.
¿Jityuva۳chusaravidye ramu?”
27ॸSu۳mutya۳jada Mártabay variñi ۳: “Joonu,
Nutyityu۳, ratyu۳va۳chuma۳ ji ۳ta jiryatiy
jiñi ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳, sadenu, ni ۳tiy
jti ۳sara mucomu.”
Su۳na۳yada Jesús Dásarubay bapyotuunu
28ॸSaniquemu۳yadanumatiy Mártabay
daryá, saya۳da ji ۳ta jadchiy, sanatuyada
ji ۳tani ۳ jityeryatu Maríyabay. Mitya
dutya۳damusiy su۳teda siva: “Jiyunumani ۳
Datyanu۳. Sanatutyaniy ji.”
29ॸSatuva۳chumu۳yadanumatiy Maríֆ‫ڏ‬
barya, varicha۳ra۳ju۳ sanubesubeda,
saya۳da variy simu Jesús. 30ॸNe sajayada
Jesús vicha۳damu didye. Sama۳cho۳jada
ji ۳ta daryaju۳ variy rumu, rumutiy
sasaryejada Mártabay munatya jasiñi ۳.
31ॸJudíyuvedabay ji ۳ta jiryatiy ru۳nu۳tya۳da
sisa۳ Maríyabay jiryorimyu, фɗĀֆɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy siva, jiryatiy sanubesubeda vani ۳ra
186
jichipyatedaju۳, richiityari ۳jada variñi ۳,
jiryatiy ru۳teda daryaju۳: “Bapyomu
dyetya saya, sa۳tidye ju۳na۳y jasiy.”
32ॸJadchiy ji ۳ta sito۳jada Maríyabay
simu Jesús. Sadiñuvejadanumatiy siva,
sara۳yada variy sanumututuunu, su۳teda
ji ۳ta siva: “Jiyutiy jiryichasíy, Nutyityu۳,
ne saryi diichiy raydni ۳ variy.” 33ॸґĀɗֆ‫ڏ‬
danumatiy Jesús siva Maríya jna۳ñu,
Judíyuveda jarye ju۳na۳cha۳niy sisa۳ju۳,
sanique۳yada variy yintumu,
samuchutyeya۳jada variy. 34ॸSitaja۳doda
variryi: “¿Tera jiryebejeñi ۳, te?”
Nani ۳teda ji ۳ta siva: “Vañú, Nutyityu۳,
vurya۳tiy jnu۳y.” 35ॸSu۳na۳yada ji ۳ta Jesús
variy. 36ॸJudíyuveda ji ۳ta jteda variy yiva:
“¡Jirya۳jnu۳y, ta۳ jaryiñi ۳te sava۳tanu۳chiñi ۳!”
37ॸRityevay ji ۳ta jteda day: “Samuttasirya
ni ۳sipyuryi ni ۳siy. ¿Ne vana۳y sivaajetye
tara Dásarubay diiyadajisijyu۳u۳?”
Sami ۳sa۳subeda Dásarubay
38ॸJadchiy ji ۳ta sanique۳yadanumatiy
Jesús jivyimuntiy, siti ۳jada bapyomu.
Bapyo vicha۳da nubañuco۳vimu, jiryatiy
ravichu۳ta mutanusara darya. 39ॸSu۳teda
ji ۳ta Jesús ruuva: “Jirya۳batya jadchiñi ۳
ravichu۳.” Su۳teda ji ۳ta diibyibay jtyamutu
ma۳cho۳nu Mártabay variy siva Jesús:
“Sapotiye۳ñuma day, Nutyityu۳, jiryatiy
daryundaju۳yuju۳numa daryaju۳ dañi ۳.”
40ॸSu۳teda Jesús variy siva: “Nu۳tyu rañi
jtesimya۳ yiva, jiryityi tuva۳chu
Ju۳denumu, jiryi diy variy riva sadá.”
41ॸRibetya۳da ji ۳ta jadchiñi ۳ ravichu۳ variy.
Sapiradeda Jesús variy na۳vajyu۳, su۳teda
ji ۳ta variy siva jijye۳: “Yentyumya۳te riva,
Ye۳ye۳, jityuva۳chuma۳ daryaju۳ra
rajechiñu۳yada. 42ॸRadyetya ji ۳ta
jityuva۳chusara rimu, nu۳tyu rañi jtadye
nijya۳nvay jiyadaju۳, jiryatiy riryaniy ri ۳ro۳,
rirya۳tidye datya samiy jiryatiy yipa۳jada
ray.” 43ॸJadchiy ji ۳ta sanatuyasubeda
jaryi: “Dásaru, ya۳numa sipyatay
bimuju۳.” 44ॸSasipyateda ji ۳ta diibyi variy,
187
ti ۳ta۳ju۳ mo۳siichara sajomutu sujajyuuta,
sanumutu risa۳ju۳. Samo۳ jarye vicha۳da
mo۳siichara pa۳añ ۳ i ۳ta. Jesús jteda variy
nijya۳nvavya: “Jirya۳vitani ۳, sa۳tidye
jiya۳siy.”
Riñiquetasa۳deda Judíyuvedabay
Jesús jiyaro۳ju۳yu
(Matévu 26.1-5; Márcu 14.1-2;
Dúcasiy 22.1-2)
45ॸJadchiy ji ۳ta rajuuvay Judíyuveda
tevabe jiryatiy ru۳nu۳tya۳da sisa۳
Maríyabay, ru۳mu۳tya۳da variy
nuvayadajisiñi ۳, ridyiyadanumatiy riva
Jesús mi ۳sadeda, rityuva۳choda variy
simu. 46ॸTi ۳ni ۳ jiya۳da VaryiséԮӕԮľĀ‫ڏ‬
bamyu day, satu۳choda variy ruuva:
“Nu۳rya sivaayasiy Jesús.” 47ॸJadchiy ji ۳ta
riintye۳ryadeda caserdótevyeda
nutyityu۳mibe, Varyisévuvedabatyayu,
ru۳teda ji ۳ta variy yiva: “¿Nu۳tyura
vurye۳cha, nu۳tyu? Jiñu Jesús si ۳tenu
jvaarya rajuura mityamusiy dityadoda
jiryatiy ti ۳ttasara darya. 48ॸVu۳ryityi paru۳y
darya siva, ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay ra۳tuva۳chu
variy simu. Jadchiy ji ۳ta rirya۳jti ۳ Róma
ja۳nvay, rirya۳so۳vay variy vuryimusirya
ne vinu Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jo,
vu۳myucadi jarye ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳ntiy.”
49ॸTi ۳qui rityenu jiryatiy Cayivásu
ravicha۳da si ۳tya, ni ۳ni ۳ vicha۳da caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳ variy. Su۳teda ji ۳ta ruuva:
“Ne jiryedyetya tara. 50ॸNe
jiryejechipiya۳ru۳y tara nu۳tyu rani ۳ ji ۳ta
rañi ۳cha samirya jiryejyu۳, sa۳tidye batye
ti ۳qui vanu nijya۳nvay jiyadaju۳, riñuma
parutay ti ۳ta۳ju۳.” 51ॸNe su۳teda Cayivásu
jidyiryamusirya jirya. Jiryatiy
savicha۳da caserdótevyeda ja۳mu
nutyityu۳ tavaataquisa۳ra۳ju۳ variy,
satu۳choda Ju۳denuju۳, jiryatiy saryi
batyeda Jesús jiñijya۳nvay jiyadaju۳. 52ॸNe
vinu Judíyuveda jiyadaju۳ saryi batyeda
variy, daryaday sa۳ji ۳tye۳ryaniy
tajuuquiju۳ntiryi ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy ju۳ravyeryi
ˇӕ͑ॷ11ٍॷ12
Ju۳denu dadyeñu day. 53ॸՈфɗфֆӕ͑Ā‫ڏ‬
musiy rijyo۳ta۳da jachipiya۳jada Judíֆӕ‫ڏ‬
veda nutyityu۳miy sayaro۳ju۳ Jesús, riñi
jteda ya۳jvay variñi ۳.
54ॸRamuni ۳ ne sarupiñe۳ya۳jada Jesús
vijyo۳mujache Judíyuveda
cabyivanu۳day. Sasipyateda ji ۳ta Judéֆ‫ڏ‬
musiy Evurayí ۳muju۳, mityatotuunuju۳.
Savicha۳da variy yisa۳ datyavavyedabatya
jasiy.
55ॸNe ta۳rijyu۳ ravicha۳da Pásco
variñu۳day, Judíyuveda vichtya. Riya۳da
ji ۳ta rajuuvay nijya۳nvay yindivyasiy
Jerusarí ۳muju۳, rirya۳tidye jdutya
vichtyamuju۳yu. 56ॸRivya۳ta۳da ji ۳ta
Jesúsna۳cho۳ variy. Jiryatiy riryadeda
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jomu,
ruutaja۳doda nu۳ñi vajyuu variy jasiyu:
“¿Nu۳tyura jiryejechipiya۳ day, nu۳tyura?
¿Sa۳vidye jvi ۳ vichtyamu day,
varimyatamu۳y ne?”
57ॸCaserdótevyeda nutyityu۳miy ji ۳ta,
Varyisévuvedata riñi jteda daryaju۳, ti ۳tiy
datyara Jesús vichajo, saryi jtesiy
vasera, rirya۳tidye ju۳rityaniy variy jasiñi ۳.
Siva۳da vaturabarya vu۳rudija۳
Jesús numutuva
(Matévu 26.6-13; Márcu 14.3-9)
12
1ॸTarundaquinijyatenumatiy
su۳tyeda Páscomuju۳, saya۳da ji ۳ta
Jesús variy Betániyamu, jiryatiy
savichanu۳yada Dásaru jasiy, jiryatiy
sami ۳sadeda diibyimusiñi ۳. 2ॸJasiy ji ۳ta
riimyityadeda Jesús jchana۳tyasa۳damuju۳
riy nijya۳nvay. Mártabay vicha۳da
mútiiñu, Dásaru ji ۳ta jbyeda Jesúsjsa۳
day. 3ॸMaríyabay ji ۳ta jti ۳ta۳dara
vu۳rudija۳vu۳ vinu nárdumusiy jvaachara,
jaryi murichetara. Siva۳da ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳
Jesús numutuvara. Sasusa۳jada
yino۳jasitya varintyirya. Rapotiye۳yada
ju۳rura raatya۳, ramu۳chadeda varirya
roriy. 4-5ॸJudásiy Iscaryótiy, Jesúsjsa۳
datyavay tenu, jiryatiy rivasiy saryi sa۳y
ˇӕ͑ॷ12
samityasimyimyuyu, rañi jtaja۳doda
variy: “¿Ta۳raju۳ramu۳y ne sata۳ryu۳tyara
vu۳rudija۳, tavaataqui jvaayada
murichirya, sa۳tidye sa۳rya ramurichirya
jantyuyadavay jmu۳tyasa۳daju۳?” 6ॸSu۳teda
Judásibe daryá, ne jiryatiy sani
jantyutya۳da riy jantyuyadavay. Su۳teda
ji ۳tara jiryatiy sani ۳cha paranu۳ni ۳, jiryatiy
criquiy bajyo simu day, jasityi
ribeñu۳yadara criquiy, jiryatiy
ru۳mutya۳nu۳yada Jesúsvedara. 7ॸSu۳teda
Jesús variy siva Judásibe: “Sa۳chamiy,
ne ya۳jarupanta nu۳nñi ۳. Sabayada ji ۳tyaju۳
daryaju۳ ri ۳muchusa۳da rundajisirya.
8ॸRirya۳day vichasara ji ۳ta jantyuyadavay
jiryisa۳, ray ji ۳tamu۳y ne.”
Riñiquetasa۳deda Judíyuvedabay
Dásarubay jiyaro۳ju۳yu
9ॸRajuuvay Judíyuveda tevabe datya۳da
variy: Jasiñumani ۳ Jesús, ru۳deda ji ۳ta
variy Betániyamuju۳. Ru۳deda ji ۳ta ne vinu
Jesúsna۳cho۳, Dásarubay na۳cho۳ jarye,
jiryatiy sami ۳sanichiy Jesús diibyimusiñi ۳.
10-11ॸRamuni ۳tiy rityu۳chudoda caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳mibe sayaro۳ju۳ ġѸфӕ‫ڏ‬
bayu, tapi sivani ۳ riyanu۳yada rajuuvay
Judíyuveda japichiy simu Jesús,
rityuva۳chunu۳yada variy simu.
Jesús jayada nijya۳nvay
jiyaro۳vaya۳jadanube Jerusarí ۳mu
(Matévu 21.1-11; Márcu 11.1-11;
Dúcasiy 19.28-40)
12-13ॸRata۳rimyusiy ji ۳ta,
nijya۳nvajyuubay jiryatiy ruuti ۳jada
vichtyamu, rityuva۳chodanumatiy
jiryatiy su۳niñuma Jesús daryaju۳
Jerusarí ۳muju۳, rirye۳cha۳da ji ۳ta varirya
pa۳chi ۳vi ۳ yimuju۳, riya۳da ji ۳ta variy
si ۳dcho۳ju۳. Ru۳teda ji ۳ta variy
jiche۳ñe۳ya۳jadamu: “¡Ya۳jantyuy nu۳dyiva!
¡Jchana۳tyasi ۳te si ۳tenu ni ۳ ni ۳tiy jniy Vu۳jye۳
jtyamu, jiryatiy Irayénuveda ja۳mu
nutyityu۳ni ۳!” 14ॸSasaryeda ji ۳ta Jesús
188
variñi ۳ cavañu vadero۳nu, sama۳sa۳da variy
sancha daryatiy nu۳chara Ju۳denu
niquejadamu dárya:
15 “Ne ya۳suvu۳y Siyó۳ detu, (tapi
Jerusarí ۳ja۳nvatya jiryeñi ۳cha), ne
yinu۳y su۳niy ma۳si ۳ jiryentyityu۳
cavañudenuncha day.”
16ॸNe ridyetya۳da sisa۳ datyavavyedabay
varidyerya jirya day. Rivasiy ji ۳ta
savandanumu۳yadanumatiy Jesúsyu,
rijechipitya۳da ji ۳ta varirya jiryatiy
ravichanu۳yada nu۳chara sanchiy ti ۳ta۳ju۳.
Rijechipitya۳dantirya jiryatiy ravicha۳da
savichanicha۳da ti ۳ta۳ju۳. 17ॸNijya۳nvabe
jiryatiy rivyichanu۳chiy sisa۳ Jesús,
sanatuchiñumatiñi ۳ ġѸфӕ¡ֆ¡ЙֆΎԮɗ‫ڏ‬
musiy, jiryatiy sami ۳sanichiy
diibyimusiñi ۳, rityu۳chunumaya۳jada
varirya. 18ॸRamuni ۳ richipyateda
nijya۳nvajyuubay si ۳dcho۳ju۳ Jesús, jiryatiy
rityuva۳choda ranchiy mityamusiy
sadityadoda. 19ॸJadchiy ji ۳ta ru۳teda
Varyisévuveda nu۳ñi vajyuu yiva:
“¡Jiryeñi jnu۳mya۳viy ji ۳ta, vana۳y
vichadedasa۳ra۳ma۳ jiryeñuberiy tarani ۳!
¡Jiryi ۳nu۳mya۳viy, richiityari ۳sa۳níy
nijya۳nvay ti ۳ta۳ju۳ni ۳!”
Crésiya ja۳nvabe va۳ta۳da Jesúsna۳cho۳
20ॸRivyichanu۳yada ji ۳ta Crésiya ja۳nvabe
nijya۳nvay cabyimuntiy jiryatiy riya۳da
vichtyamu, rirya۳tidye jachipiya۳ sanijyu۳
Ju۳denu variy jasiy. 21ॸRityuudiyada ji ۳ta
jivye Crésiya ja۳nvabe variñi ۳ VedíЙľ¡ľ‫ڏ‬
ntyi, jiryatiy Betsáyina ja۳mi ۳ni ۳,
Cadidéyamusi ۳. Riyasanta۳da ji ۳ta variñi ۳
Vedípebe: “Nutyityu۳, nu۳jerye diryu۳y
siva Jesús.” 22ॸSaya۳da ji ۳ta Vedípebe
variy, satu۳choda variy siva AntréѸɗ‫ڏ‬
berya. Saya۳da Antrésibe variy VedíЙľ‫ڏ‬
betya, nanutu۳choda variy siva Jesús.
23ॸSu۳mutya۳jada Jesús variñada: “Rito۳ma۳
Nijya۳mi ۳denu vandanusa۳da runda.
24ॸSi ۳tenute ri ۳tay jiryiva: Netimyu۳ ne
rádiiy jaruusichiy raju۳u۳ñumatiy
189
mucomu, rama۳cho۳sara vinu tasiqui
variy. Rádiiñumatiy, ra۳sivye jaryi variy.
25ॸNi ۳tiy ni ۳ru۳chara jaryirya yinu۳yada,
ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳carera. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy
sa۳vittyucharara yinu۳yada jijyomu,
sa۳jnu۳tyasara ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳ra.
26ॸMi ۳ni ۳tyi jvaaryu۳chara risa۳, sa۳ma۳
siityari ۳ varirye. Jasityi ra۳cha variy,
jasidye sa۳cha varintyidye ni ۳tiy
jvaachara risa۳. Mi ۳nintyi jvaachara risa۳,
sa۳jchana۳tyasara rajye۳ varintyiñi ۳.”
Jesús tu۳choda ji ۳tyaju۳ra jibetyeda
27ॸ“Diye
ji ۳ta ravyimu muchutye.
¿Nu۳tyura ra۳jtay variy, nu۳tyura?
¿Ra۳vidye jtay: Ya۳jantyuy riva, Ye۳ye۳.
Ya۳ramityaniy rivara jiryatiy rirye۳chaniy
tara ray? Ne dyetya, tapi rana۳cho۳ vitya
ri ۳deda. 28ॸYa۳jchana۳chura yitya, Ye۳ye۳.”
Rara۳yada ji ۳ta niquejada jarichumusiy
variy: “Nu۳tyu rañi jchana۳chuma۳ra ri ۳tya,
ra۳day jatyi jchana۳chodantirya.”
29ॸNijya۳nvay ji ۳ta jiryatiy riryadeda jasiy,
rityuva۳chodanumatirya niquejada,
ru۳teda ji ۳ta variy: “Ru۳vatay.” Ti ۳ni ۳ jteda
day: “¡Ju۳denu jpa۳nu nique sisa۳ Jesús!”
30ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variryi: “Ne
rayadaju۳ darya jirya niquejada day.
Jiryeyadaju۳ni ۳ ji ۳ta rani ۳cha day. 31ॸDiye
ji ۳ta sito۳taniy Ju۳denura yiteda mucadi
ja۳nvay jiyaro۳ju۳, sa۳jatya ti ۳ta۳ju۳ jadchiy
bimuju۳ni ۳ ni ۳tiy nusu۳chara ripyarutedaju۳
nijya۳nvayu. 32ॸRatyi vicha
nubesityanichi ۳ mucadinchasiy
crusitya۳sa, ra۳tiiy variy ti ۳ta۳ju۳ rimuju۳ riy
nijya۳nvay.”
33ॸJirya saniquejadata, jidyetyadoda
riy nijya۳nvabe nu۳tyura jvedamusirya
sa۳diichara, nu۳tyura. 34ॸRu۳mutya۳jada
nijya۳nvabe variñi ۳: “Nu۳tyuva۳chuma۳
Ju۳denu niquejadamusiy jiryatiy
sa۳jnu۳jeya۳sara Ju۳denu jaryeti ۳ ju۳na۳reju۳.
¿Nu۳tyichiña۳ yitay ji saryi vicha
nubesityanichi ۳ Nijya۳mi ۳denu, nu۳tyichiy?
¿Chi ۳rana۳ sani ۳cha jiñu Nijya۳mi ۳denu,
ˇӕ͑ॷ12
chi ۳?” 35ॸSu۳mutya۳jada Jesús variryi: “Ne
ta۳rijyu۳ sa۳cha no۳no۳ jiryimunu۳day.
Jirya۳ntya rupi no۳no۳tavatyidye
jiryeñi ۳cha, rañuma sarye nupocudi
jirye, tapi ni ۳tiy rupi nupocudinube, ne
sadatya te rayacu۳. 36ॸJiryatiy jiryeñi ۳cha
no۳no۳tavay diye, jirya۳ma۳ jachipiya۳
ranijyu۳, jirya۳tidye vichasara no۳no۳ja۳mi ۳
dadyeñu.”
Saniquemu۳yadanumatiy Jesúsra,
saya۳da ji ۳ta, sadutya۳da variy rirya۳jisiyu.
Ne rityuva۳churu۳yada Judíyuvedabay
simu Jesús
37ॸDañuma sani jvaañu۳yada Jesús
ridyiyara darya rajuura mityamusiy
dityadoda, ne vinu daryamusiy
rityuva۳churu۳ñu۳yada simu. 38ॸRamusiy
dyetya rito۳tadedara Isayíyasibe
niquejada jiryatiy satu۳chunu۳yada ta۳riy
Ju۳denuju۳. Sitaja۳doda daryaju۳:
“¿Chi ۳rana۳ tuva۳chosiy ramu
nu۳tyu۳choda, Nutyityu۳, chi ۳?
¿Chi ۳rana۳ datya۳dara Ju۳denu
jvaayada jivyanu۳yadamusiy,
chi ۳?”
39-40ॸRamuni ۳ ne vana۳y rityuva۳choda
ramu jiryatiy sanu۳yada Isayíyasibe
rinchintyi:
“Sapuryejada Ju۳denura riñi ۳siy,
rijechiy jarye sasuru۳choda,
riñuma jnu۳y jiñi ۳sitya, riñuma
datya jijechitya varintyi, riñuma
janumitye Ju۳denu na۳cho۳ju۳ntiy
sa۳tidye mi ۳Ѹ͑ɗֆфɗʮֆӕӕËȍӕԮľĀʮɗ‫ڏ‬
siyu.”
41ॸIsayíyasibe niquejadara jirya
niquejada, jiryatiy sadiyada riva
Ju۳denuda, satu۳choda rivasiy variy
sanchiy. 42ॸDañuma riñi tuva۳choda
rajuuvay Judíyuveda nutyityu۳miy
tevabe simu Jesús, ne
ridyetyataniryu۳yada varirya, jiryatiy
richuvu۳yada daryaju۳ riy VaryiséԮӕԮľ‫ڏ‬
dabay, riñuma jatya
ˇӕ͑ॷ12ٍॷ13
ju۳tye۳ryanijyomusiryi. 43ॸRivya۳ta۳da jaryi
daryaju۳ra nijya۳nvay jchana۳tya۳da,
Ju۳denu jchana۳tya۳damusiy.
Jesús niquejada ra۳tu۳chutasara tamitya
rundamuni ۳ tuva۳chu۳sa۳
44ॸSaniquejasubeda ji ۳ta Jesús variy:
“Ni ۳tiy tuva۳chusara rimu, daryani ۳
satuva۳chusara simu ni ۳tiy jpa۳jada ray, ne
vinu rimu satuva۳chusara variy. 45ॸġфֆ‫ڏ‬
dantyi ni ۳tiy diy riva, daryaday sadiy
siva ri ۳pa۳nu varintyi. 46ॸRay jiryatiy
rañi ۳cha no۳no۳, ri ۳deda ji ۳ta jirya
mucadimu, sañuma ma۳cho۳ ͑ӕЙΎËӕĀɗ‫ڏ‬
nube mi ۳ni ۳tyi tuva۳chusara rimu.
47ॸMi ۳nintyi tuva۳chusarara rañiquejada,
dañumamu۳y ne sani siityesara variy
raju۳, ne ra۳tu۳chuta rivani ۳, tapi ne
riti ۳jada tu۳chuta۳daju۳ mucomu; riti ۳jada
ji ۳ta jantyutya۳daju۳ day. 48ॸNi ۳tiy rrachu
ray, (ne vinu rañiquejada
su۳mutya۳ru۳chara), ni ۳numa rañi ۳cha
tu۳chutasi ۳ variy. Rañiquejada, jiryatiy
rañiquera, rani ۳ ji ۳ta ra۳tu۳chutasara
tamitya rundamuni ۳ tuva۳chu۳sa۳. 49ॸNe
ri ۳tachara radyiryamusiy daryaju۳ darya.
Rajye۳ ji ۳ta, jiryatiy su۳pa۳jada ray, ni ۳ni ۳
jteda rivara jiryatiy raryi niquera,
daryaday raryi datyanu varintyirya.
50ॸRadyetyantiy jiryatiy su۳teda rañi ۳cha
ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳. Ramuni ۳ ji ۳ta,
jiryatiy ri ۳tay, ri ۳tachara daryatiy
su۳pa۳jada rajye۳ ri ۳tedaju۳ra.”
Jesús suuta۳dara yisa۳
datyavavyedabay numutu
13
1ॸPásco vichtyajisiy sadatya۳da
ji ۳ta Jesús jiryatiy rito۳ma۳
sarunda jijyu۳, varityi sa۳sipyatay jirya
mucadimusiy, sa۳tidye ta۳rya
jijye۳myuju۳ntiy. Jiryatiy sava۳tanu۳yada
riy jichiityari ۳vay mucomu vichavay
ti ۳ta۳ju۳, sabatyedasa۳ra۳ju۳ jivya۳tanu۳yada
riy. 2ॸRiibyedajisiy jiryatiy Pásco
vichtyamu jmyi ۳sarara, bayantu nutyityu۳
190
ji ۳ta bamyu۳yada Judásibe jachimyura
taji jachipiya۳jada, jiryatiy Siimyó۳
Iscaryótibe denubañi ۳, sa۳tidye mityasiiñi ۳
Jesús. 3ॸJesús ji ۳ta datyanu۳yada jiryatiy
sasa۳yada saja۳y jijyomu ti ۳ta۳ju۳ra.
Sadatya۳dantiy jiryatiy sasipyateda
jijye۳myusiy, daryaday saryi ta۳rya variy
simuju۳ntiy. 4ॸSanubesubeda ji ۳ta Jesús
variy mi ۳satuunusiy, sama۳sichoda
varirya jichujay nichajay. Sapuchoda
ji ۳ta mo۳pu۳jetya jicyannumu variy.
5ॸSaju۳cheda ji ۳tara ja۳a۳ suutapa۳vyimu,
sajo۳ta۳da suuta۳dara yisa۳ datyavay
numutu, sasusa۳jada ji ۳ta mo۳pu۳jetyara
jiryatiy sapuchoda jicyannumu rata.
6ॸSito۳jada ji ۳ta jichuuta۳damusiy simu
Siimyó۳ Pyítrubay. Sitaja۳doda Pyítrubay
variñi ۳: “¿Ya۳vidye suutara rañumutu,
Nutyityu۳?” 7ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesúsni ۳:
“Jiryatiy rivaarya, ne jidyetyaru۳y nta
diyera. Rivasiy ji ۳ta ya۳datyara.” 8ॸSu۳teda
Pyítrubay variy siva Jesús: “Netaramu
ya۳suutara rañumutu day.” Su۳mutya۳jada
Jesús variñi ۳: “Netimyu۳ ne ra۳suuta ji, ne
tara ra۳chasara jiyaru۳rya variy risa۳ day.”
9ॸSu۳teda ji ۳ta Siimyó۳ Pyítrubay variy siva:
“Ne vinu rañumutu, Nutyityu۳,
rajyomutu jarye, ri ۳no۳ risa۳ju۳.” 10ॸSu۳teda
Jesús variy siva: “Ni ۳tiy jana۳yasiy, ne
sava۳ta nu۳ndyerya suuta۳da nu۳ndye,
temusiy vinu sanumutu dyetya su۳tye
suuta۳daju۳, jiryatiy samiy suutasi ۳numa
daryaju۳ dañi ۳. Jiryeñi ۳cha samiy
suutasavay, ne ti ۳ta۳ju۳.” 11ॸSadatya۳da
Jesús daryaju۳: Chi ۳ra ra۳mityasiirye.
Ramuni ۳tiy su۳teda: “Ne ti ۳ta۳ju۳ samiy
suutasavay jirye.”
12ॸSasuutamu۳yadanumatiy Jesúsra
riñumutu, sajachoda ji ۳tara jichujay
nichajay yivantiy, sajatyiiyada ma۳sa۳da
jmyijyomuntiy. Sitaja۳doda ji ۳ta Jesús
variy jasiryi: “¿Jiryedyetyantya nu۳tyura
ravyichadesiy jirye, nu۳tyura? 13ॸDatyanu۳
jiryi ۳tarye, Nutyityu۳ jarye jiryi ۳tarye.
Samirya day jiryeñi nta darya ray, tapi
191
ratya rañi ۳cha daryá. 14ॸRachuutatirya
jiryeñumutu, jiryatiy jiryeñi jtay
Datyanu۳ ray, Nutyityu۳ jarye, nu۳ñi
jiryedye jiryechuuta۳sintyidyerya
jiñumutuntidye. 15ॸRache۳mya۳ jiryejyu۳ra
ra۳ntyasara, jirya۳tidye siityari ۳sara
jvaayada daryá, nu۳tyu ravyichadesityi
darya jirye. 16ॸSi ۳tenu ri ۳tatye jiryiva: Ne
savichasara muchechiy jaryiñu۳ simusiy
jipyatru۳, dantyamu۳y ne savichasara
jpa۳nu jaryiñu۳ simusiy ni ۳tiy jpa۳nu۳ñi ۳.
17ॸJiryedyetyatirya jirya, jirye۳cha
jchana۳tyasavay riva, jiryetyi jvaachara
daryá. 18ॸNe ri ۳tay ti ۳ta۳ju۳ jiryenchiy.
Radyetya ji ۳ta riy rajeryetasavay. Ri ۳tay
ji ۳tara, ra۳tidye jto۳tanirya Ju۳denu
niquejada nu۳chara jiryatiy su۳teda: Ni ۳tiy
rañi jmyichara risa۳, ni ۳day mityasiiy
rivasintyirye. 19ॸRi ۳tay ji ۳tyaju۳ra,
jirya۳numatiy diy riva, jirya۳tuva۳chusara
variy rimu, jiryatiy rañi rañi ۳cha si ۳tenu.
20ॸSi ۳tenute ri ۳tay jiryiva: Ni ۳tiy
jmutya۳sarani ۳ ri ۳pa۳nu, su۳mutya۳sara variy
ramusintyirye. Daryaday ni ۳tiy
jmutya۳sara ray, su۳mutya۳sara
ramusintyidyeñi ۳ jiryatiy su۳pa۳jada ray.”
Jesús tu۳choda vijyo۳mujache: “Sa۳sa۳y
Judásiy ramyityasimyimyu ray”
(Matévu 26.20-25; Márcu 14.17-21;
Dúcasiy 22.21-23)
21ॸSu۳tedanumatiy Jesús daryá,
samuchutyeya۳jada ji ۳ta yintumu
varicha۳ra۳ju۳, satu۳choda vijyo۳mujache
variy: “Si ۳tenute ri ۳tatye jiryiva: Ti ۳qui
jiryetyenu ra۳sa۳y ramyityasimyimyu
ray.” 22ॸTi ۳ta۳ju۳ ru۳nu۳yada sisa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
dabay mitya jiñe۳cho۳ variy, jiryatimyu۳
ne ridyetya۳da daryaju۳ chi ۳nijyu۳ra
saniquejasiy Jesús, chi ۳nijyu۳. 23ॸSisa۳
datyavay tenubay ta۳yada Jesús
vojonijyu۳. Jaryi daryaju۳ sava۳tanu۳yada
Jesúsni ۳. 24ॸSu۳no۳ta۳ya۳jada Siimyó۳
Pyítrubay variy sana۳cho۳ju۳ ta۳ñu, su۳teda
variy siva: “Ya۳jtaja۳nuni ۳ chi ۳nijyu۳
ˇӕ͑ॷ13
saniquejasirya, chi ۳nijyu۳.” 25ॸJadchiy ji ۳ta
sata۳yada jaryi sadutuudinijyu۳ Jesús,
sitaja۳doda variñi ۳: “¿Chi ۳ra sani ۳cha,
Nutyityu۳, chi ۳?” 26ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesús variñi ۳: “Ni ۳ni ۳day mi ۳ni ۳tyi ra۳sa۳rya
pa۳ju۳ve raparonicha۳divasiy.” Jadchiy ji ۳ta
saparodedara pa۳ju۳ve, sasa۳yada variy
Judásiberya, jiryatiy Siimyó۳ Iscaryótibe
denubañi ۳. 27ॸSu۳mutya۳jadanumatiy
Judásiberya pa۳ju۳ve, varicha۳ra۳ju۳
sajayada Satanásiy siva. Su۳teda ji ۳ta
Jesús variy siva Judásibe: “Jiryatiy
ya۳jvaarya, vani ۳radeni ۳ ya۳jvaarya.” 28ॸNe
ti ۳ datya۳da jiryatiy riñi ma۳sa۳sá۳deda jasiy:
ta۳raju۳ra su۳tay Jesús darya siva Judásiy,
ta۳raju۳. 29ॸJiryatiy ricyuriquiy bajyo
daryaju۳ simu Judásibe, ramuni ۳tiy riñi
jachipiya۳jada Jesúsjsa۳ datyavay tevabe
variy jiryatiy su۳pa۳jada Jesús tara
ta۳ryu۳yada na۳cho۳ vichtyamuju۳ni ۳,
varimyata jantyuyadavay dyetya sa۳sa۳y
tara. 30ॸSu۳mutya۳jadanumatiy Judásirya
pa۳ju۳ve, varicha۳ra۳deju۳ sasipyateda
ruusa۳siy. Nuporanuma ravicha۳da variy.
Vadi jteda jiryatiy Jesúsmusirya
31ॸJudásibe ma۳sedivasiy, su۳teda ji ۳ta
Jesús variy ruuva yisa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
dabay: “Diye savichasara vandanusi ۳
Nijya۳mi ۳denu, Ju۳denu ji ۳ta vichasara
vandanusi ۳ simuntiy. 32ॸSavichasaratiy
Ju۳denu vandanusi ۳ simu, daryaday
sa۳vandadosiy Ju۳denu yimuntidyeñi ۳,
vani ۳radeva۳ju۳ sa۳vandanuteni ۳.
33ॸTaraquideju۳ ra۳chi ۳ jiryisa۳, radyedyeñu.
Rivasiy ji ۳ta jirya۳jantya va۳ta۳da rañe۳cho۳.
Nu۳tyu darya ni ۳day rañi jtachiy ruuva
Judíyuvedantiy, daryaday ri ۳tay diye
jiryivantiy: Rumutiy ra۳jiya, ne vana۳y
jirya۳jto۳ rimu. 34ॸRache۳ jiryerya vadi
jteda: Jirya۳ma۳ va۳tasara nu۳ñi vajyuuyu.
Nu۳tyu ravya۳tasaratiy darya jirye,
daryaday jirya۳va۳tasara nu۳͖ɗԮʮֆӕӕ͑ҡɗ‫ڏ‬
dyeyu. 35ॸRamuni ۳day rirya۳datyasara
nijya۳nvay jiryatiy jiryeñi ۳cha
ˇӕ͑ॷ13ٍॷ14
rachiityari ۳vay, jiryatiy jiryevya۳tasara
daryaju۳ nu۳ñi vajyuuyu.”
Jesús tu۳choda vijyo۳mujache:
“Sa۳ra۳y Pyítru rayadaju۳”
(Matévu 26.31-35; Márcu 14.27-31;
Dúcasiy 22.31-34)
36ॸSitaja۳doda ji ۳ta Siimyó۳ Pyítrubay
variñi ۳: “¿Te ye۳jiya, Nutyityu۳, te?”
Su۳mutya۳jada Jesús variñi ۳: “Rumutiy
ra۳jiya, ne vana۳y jiryechiityari ۳ diye
darye. Rivasiy ji ۳ta jirya۳siityari ۳ rumu
ray.” 37ॸSitaja۳doda Pyítrubay
jadchintyiñi ۳: “¿Ta۳ju۳ramu۳y ne vana۳y
rachiityari ۳ diyemusiy ji, Nutyityu۳, ta۳ju۳?
Ra۳numa sa۳rya ri ۳nu۳yada jiyadaju۳.”
38ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variñi ۳:
“¿Yitavyidye ya۳sa۳rya yinu۳yada rayadaju۳
day? Si ۳tenu ri ۳tay yiva: Netimyu۳ ne
sa۳suy tavaryi didye, variñi ۳ ya۳ra۳yasiy
rayadaju۳. Mumuri ۳ju۳ ya۳ra۳yasiy rayada.
Ya۳jtesiy variy: Ne radyetyani ۳.”
Jesús vichasara nú۳ jijye۳myuju۳
14
1ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva
yisa۳ datyavavyedabay: “Ne
jirya۳muchutyetyanirya jijechiy. Jirya۳ma۳
tuva۳chusara simu Ju۳denu, rimu jarye
jirya۳tuva۳chusara. 2ॸRajye۳ rorimyu ji ۳tara,
rajuura vichajo jirya۳jiju۳. Netimyu۳ tara
jna۳y raryicha, raryimya۳ tu۳chu jiryiva.
Tapi ratya ra۳jdutyasarara vichajo
jirya۳jiju۳. 3ॸRa۳tiy jiya vichajo jdutyi ۳
jirya۳jiju۳, ra۳jatyi jdedantiy, ra۳tidye
pu۳chichara risa۳ju۳ jirye, jirya۳tidye
vichasara rumuntidye, jasityi ra۳chasara.
4ॸRumutiy ra۳jiya, ne jiryedyetyi ۳sara nú۳
nu۳day.” 5ॸSu۳teda ji ۳ta Tumásabay variy
siva Jesús: “Ne nu۳dyetya tera jiya,
¿nu۳tyichirya nu۳ña۳datyara nú۳ varidye,
nu۳tyichiy?” 6ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús
variñi ۳: “Rañi rañi ۳chasara nú۳
Ju۳denumuju۳, rañuma rañi ۳chasara si ۳tenu
niquejada ti ۳ta۳ju۳ntiy. Rañi rañi ۳chasara
ju۳na۳reju۳ jnu۳yadati ۳ jarye ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳. Ne
192
ti ۳ ju۳to۳ rajye۳myu, netimyu۳ ne su۳niy
rimusiy simuju۳. 7ॸJiryidyetyatirye,
daryaday jiryidyetyani ۳ rajye۳ varintyi.
Jiryedyetyama۳ ji ۳ta diyemusiñi ۳, tapi
jiryedyimya۳ daryaju۳ siva.” 8ॸSu۳teda ji ۳ta
Vedípebe variy siva Jesús: “Ya۳dityanu
nu۳ñi ۳ jijye۳, rasa۳ra۳numa ra۳cha variy
nu۳jyu۳.” 9ॸSitaja۳doda ji ۳ta Jesúsni ۳:
“Ta۳riñuma rañi ۳chasara jiryisa۳.
¿Diyesa۳ra۳ju۳ ne jiryedyetyaru۳y didyerye,
Vedípe? Ni ۳tiy diy riva, daryaday sadiy
siva rajye۳ varintyidye. ¿Nu۳tyichiña۳
yitay variy: Ya۳dityanu nu۳ñi ۳ jijye۳,
nu۳tyichiy? 10ॸ¿Neviy jityuva۳chu ramu,
jiryatiy ravyichasara simu rajye۳, jiryatiy
rajye۳ jarye vichasara variy rimuntidye?
Jiryatiy ri ۳tachara jiryivara, ne ri ۳tachara
radyiryamusirya. Rajye۳ ji ۳ta jiryatiy
savichasara rimu, ni ۳ni ۳ jvaacharara
yivaayada. 11ॸJirya۳ma۳ tuva۳chu rimu,
jiryatiy ravyichasara simu rajye۳,
daryaday savichasara rajye۳ rimuntidye.
Varimyata jirya۳tuva۳chu rivaayada
jiyadaju۳ rimu. 12ॸSi ۳tenute ri ۳tatye jiryiva:
Ni ۳tiy tuva۳chusara rimu, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
ra۳jvaacharara jvaayada, nu۳tyu ratyi
jvaachara daryá. Sa۳jvaacharantirya
jvaayadantiy, jiryatiy jaryinrava۳ju۳
rivaayadamusidyerya, jiryatiy ra۳jiya
simuju۳ rajye۳. 13ॸTi ۳ta۳ju۳ miryani ۳ntyi
jiryejechiñu۳chara ri ۳tyamu siva rajye۳,
ra۳jvaacharara, sa۳tidye vichasara
vandanusi ۳ rajye۳ jidyenumu.
14ॸMiryani ۳ntyi jiryejechiñu۳chara
ri ۳tyamu, ra۳jvaachara varirya.”
Su۳teda Jesús: “Ra۳jpa۳ni ۳ ri ۳ntu jiryiva”
15ॸ“Jiryevya۳tatirye, jirya۳tuva۳chu variy
ri ۳tedamu. 16ॸJadchiy ji ۳ta ra۳jiyasantani ۳
rajye۳, sa۳tidye sa۳y variy jiryi ۳mu۳tyi ۳ju۳ntiy,
jiryatiy sa۳chajaya۳sara ju۳na۳reju۳ ti ۳ta۳ju۳
jiryisa۳. 17ॸNi ۳ni ۳ sani ۳cha Ju۳denu Jnutu,
si ۳tenu datyanurá. Ne vana۳y ru۳mutya۳
jivye mucadi ja۳nvay jijechimyuni ۳,
jiryatimyu۳ ne ridyichara daryaju۳ siva,
193
dantyamu۳y ne ridyetyasarani ۳. Jirye ji ۳ta
datyasarani ۳ jiryatiy savichasara jiryisa۳
daryaju۳, sa۳ma۳cho۳sara variy jiryimuntiy.
18ॸNe ra۳tochichara bachetadimiy jirye.
Ra۳jti ۳ jiryimuntiy. 19ॸTa۳ripyumusiy
rivasiy, ne rirya۳diy jirya mucadi
nutyityu۳ ja۳nvay rivanu۳day, jirye ji ۳ta
ra۳diy variy riva day. Jiryatiy
ri ۳nu۳jeya۳sara, daryaday
jirya۳jnu۳jeya۳sarantidye. 20ॸVariryundamu
ji ۳ta jirya۳datyasara jiryatiy ravyichasara
rajye۳myu, jiryevyichasara variy
rimuntidye, rajerye vichasara jiryimu
varintyidye. 21ॸNi ۳tiy jmutya۳ra ri ۳teda,
satuva۳chutiy variy ramuntiy, sadityanu
ramusirya jiryatiy sava۳tasara ray. Rajye۳
ji ۳ta ra۳va۳tasara varidyeñi ۳, rajerye
ra۳va۳tasara variñi ۳, ra۳dityanusara variy
simu ray.” 22ॸJudásibe ji ۳ta jiryatimyu۳ ne
Iscaryótibe denubadyeñi ۳, sani jtaja۳doda
variñi ۳ Jesús: “¿Nu۳tyuramusiy ya۳dityanu
nu۳dyiva ji, Nutyityu۳, nu۳tyuramusiy?
jiryatimyu۳ ne rirya۳diy mucadi nutyityu۳
ja۳nvay variy yivantidye.”
23ॸSu۳mutya۳jada Jesús variñi ۳:
“Sava۳tasaratiy nijya۳mi ۳ ray,
sa۳tuva۳chusara variy ri ۳tedamu. Rajye۳
jarye ra۳va۳tasara variy rivani ۳,
na۳ña۳jti ۳sara variy simu, na۳ña۳vichasara
variy sisa۳ntiy. 24ॸNi ۳timyu۳ ne va۳tasara
ray, dantyamu۳y ne sa۳tuva۳chusara variy
ri ۳tedamu. Jirya jteda ji ۳ta jiryatiy
jiryetyuva۳chura, ne ri ۳teda day. Rajye۳
jteda ji ۳ta rani ۳cha day jiryatiy su۳pa۳jada
ray. 25ॸRañiquejasirya jirya ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
ravyicha jiryisa۳. 26ॸJmu۳tyi ۳ ji ۳ta, rajye۳
Jnutu, jiryatiy sa۳jpa۳ ri ۳tyamuni ۳, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
ra۳datyanusara ti ۳ta۳ju۳ tara jirye, sa۳ʮËȍɗ‫ڏ‬
pityataniy jiryentyirya ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
ri ۳teda jiryivara. 27ॸSamirya vichasa۳da
ratyochiy jiryejyu۳. Samirya vichasa۳da
jiryatiy rimusirya, rache۳y jiryerya. Ne
ri ۳tay mityara, nu۳tyu ru۳tachara mucadi
nutyityu۳ ja۳nvay daryá. Ne jirya۳̲ӕËȍӕ‫ڏ‬
tyetyanirya jijechiy, dantyamu۳y ne
ˇӕ͑ॷ14ٍॷ15
jirya۳jnutay. 28ॸJiryetyuva۳chosimya۳ra
jiryatiy rañiquejasiy jiryivara: Ra۳jiya,
ra۳jti ۳ variy jiryimuntiy. Jiryityi va۳tasara
si ۳tenu ray, jiryi ۳chana۳chara variy,
jiryatiy rañi jiya simu rajye۳, jiryatiy
ni ۳ni ۳ rañi ۳cha jaryiñu۳ rimusiy. 29ॸRi ۳tay
ji ۳tyaju۳ jiryivara, jirya۳tidye tuva۳chu
ramu ra۳numatiy vicha. 30ॸNe ra۳tu۳chu
jaryi jiryisa۳ diyemusiy, tapi su۳niñuma
jirya mucadi nutyityu۳, taratya saju۳
rimu. 31ॸDarya ni ۳day ra۳chasara ti ۳ta۳ju۳,
rirya۳tidye datyasara mucadi nutyityu۳
ja۳nvay jiryatiy ravya۳tasarani ۳ rajye۳,
rivaachara variy daryatiy su۳teda riva.
Jirya۳numa nubesumiy, vañunuma.”
Nuri ۳ju۳u۳ ruva۳ju۳u۳, raca۳ju۳u۳ jarye risa۳ju۳
15
1ॸRiya۳dajisiy sadatyadoda
Jesúsntiryi: “Rañi rañi ۳cha
nuri ۳ju۳u۳ ruva۳ju۳u۳ si ۳tenu, rajye۳ ji ۳ta
ru۳nu۳tyi ۳ day. 2ॸNuri ۳ju۳u۳ca۳ju۳u۳ ji ۳ta,
jiryatimyu۳ ne rasivyechara,
sara۳chatichara rajye۳ varirya.
Miryani ۳ntyi sivyechara, sara۳chasara
ránroju۳u۳te, ra۳tidye jay jaryivya۳ju۳ variy.
3ॸPu۳chavañuma jiryeñi ۳ËȍѸфф͖ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damusiy, jiryatiy rañiquesara jiryivara.
4ॸJirya۳ma۳cho۳sara rimu, daryatiy
rame۳cho۳sara jiryimu. Nu۳tyu
nuri ۳ju۳u۳ca۳ju۳u۳, jiryatiy rotyasara
raja۳jyu۳u۳nchiyu, ne vana۳y nta rasivye
variñu۳day; daryaday jiryentyi, ne vana۳y
jiryivaacharara rivaayada, netimyu۳ ne
jiryeme۳cho۳sara vatajuu rimu. 5ॸRañi
rañi ۳cha nuri ۳ju۳u۳sijyu۳u۳, jirye ji ۳ta rañi ۳cha
raca۳ju۳u۳ day. Mi ۳ni ۳tyi ma۳cho۳sara vatajuu
rimu, rajerye variy simuntidye, sasivye
nta jaryi variy riva. Ne vana۳y nta jirye
jvaarya tara, jiryetyi vichasara
jiintyasavay rimusiy. 6ॸMi ۳ni ۳tyimyu۳ ne
ma۳cho۳sara rimu, saryicha jatyasi ۳ variy
nu۳tyu rijetyasara nijya۳nvarya ni ۳nujii
ra۳chasara, rasusa۳chara variy. Rivasiy
ji ۳ta rirya۳tosara varintyirya, rirya۳tidye
rupamyu۳ varirya. 7ॸJiryetyi ma۳cho۳sara
ˇӕ͑ॷ15ٍॷ16
rimu, raryityi ma۳cho۳sara rañiquejada
jiryimuntiy, jirya۳jachiñu۳yasiy rivara
jivya۳tara, ra۳tidye sa۳y variy jiryerya.
8ॸSavichasara vandanusi ۳ rajye۳ jiryatiy
jiryivaacharara rivaayada.
Daryamusiñi ۳day jirye۳chasara
rachiityari ۳vay. 9ॸDaryatiy sava۳tasara
rajye۳rye, daryani ۳ ravya۳tasara
jiryentyidye. Jirya۳ma۳cho۳jasiy
ravya۳ta۳damu. 10ॸJiryetyuva۳chusaratiy
ri ۳tedamu, jirya۳ma۳cho۳sara variy
ravya۳ta۳damu, nu۳tyu ratyuva۳chusara
rajye۳ jtedamuntidye, rame۳cho۳sara variy
sava۳ta۳damu. 11ॸRi ۳tesiy jiryivara jirya
ti ۳ta۳ju۳, jirya۳tidye datyara ri ۳chana۳yada
jijechimyu, jirya۳tidye datya ti ۳ta۳ju۳
samidyera.
12ॸJiryatirya ri ۳teda jiryejyu۳, jirya۳tidye
va۳tasara nu۳ñi vajyuuyu, nu۳tyu ratyi
va۳tasara jirye daryá. 13ॸNe tara va۳ta۳da
jaryinra ramusiy, jiryatiy sabatye nu۳
vanu jijemyicyuveda jiyadaju۳. 14ॸJiryeñi ۳
ji ۳ta rajemyicyuveda, jiryetyi jvaachara
ri ۳tedamu. 15ॸNe ri ۳tachara muchechimyi
jiryeñu۳ndye, jiryatimyu۳ ne sadatyasara
daryaju۳ muchechirya jipyatru۳ jvaayada.
Ri ۳tachara rajemyicyuveda jirye, jiryatiy
radyetyanumu۳y jirye ti ۳ta۳ju۳ra jiryatiy
ratyuva۳chusara rajye۳myusirya. 16ॸNe
jiryeñi jaryeta۳da ray. Rañi ji ۳ta jaryeta۳da
jiryedye, rabeyada variy jiryentyi,
jirya۳tidye sivye nta variy, ratidye
ra۳ma۳cho۳sara jiryivaayada, sa۳tidye sa۳y
rajye۳ variy jiryerya miryani ۳ntyi
jiryejechiñu۳y ri ۳tyamu siva. 17ॸRi ۳tay ji ۳ta
jiryiva: Jirya۳ma۳ va۳tasara nu۳ñi
vajyuuyu.”
Mucadi ja۳nvay javittyucharani ۳ Jesús,
sasiityari ۳vay jarye yisa۳ju۳
18ॸ“Riryityi
javittyuchara mucadi
ja۳nvay jirye, jiryentya datyara jiryatiy
rirya۳vittyuchara jirya۳jisirye. 19ॸJiryetyi
vichasara mucadi ja۳nvay tevay, riryi
va۳tasara variy jirye. Jiryatiy rajeryeta۳da
194
mucadi ja۳nvay cabyimusiy jirye, ne
jiryevyichasara rityevay variñu۳ndye,
ramuni ۳tiy rirya۳vittyuchara variy jirye.
20ॸJirya۳jachipityara jiryatiy ri ۳tesiy
jiryivara: Ne savichasara muchechiy
jaryiñu۳ simusiy jipyatru۳.
Richiityari ۳saratiy jiyasanta۳da ray,
daryaday rirya۳siityari ۳sara jiyasanta۳da
jiryentyidye. Rityuva۳chusaratiy
rañiquejadamu, daryaday
rirya۳tuva۳chusara jirye͖ɗнӕľʮĀ̲ӕ͑‫ڏ‬
tidye. 21ॸJirya ti ۳ta۳ju۳ rirya۳vichanichara
jirye ri ۳tya jiyadaju۳, jiryatimyu۳ ne
ridyetyaru۳y daryaju۳ni ۳ ni ۳tiy jpa۳jada ray.
22ॸNetimyu۳ ne raryi jdeda
niquejadana۳cho۳ ruumu mucadi ja۳nvay,
ne riryi vichasara juuchatavay variy.
Diye ji ۳ta, ne rama۳cho۳sara rijyuuchuveda
mityanu۳day, jiryatimyu۳ ne
rityuva۳churu۳y rimu. 23ॸNi ۳ҡɗֆʮԮɗҡҡֆӕ‫ڏ‬
chara ray, daryaday sa۳vittyuchara
varintyiñi ۳ rajye۳ntyidye. 24ॸNetimyu۳ ne
raryi jvaacharara jvaayada, jiryatimyu۳
ne ti ۳ jvaayadasa۳ra۳ra, ne riryi vichasara
juuchatavay mucadi ja۳nvay varidye.
Riñi ۳ ji ۳ta rañi dichara riva rivaayada,
jasidye riñique۳ variy ru۳co۳mu rayaro۳ju۳
day, rajye۳ jiyaro۳ju۳ jarye risa۳ju۳. 25ॸġфֆ‫ڏ‬
musiy ji ۳ta ruuto۳tanicharara niquejada,
jiryatiy nu۳chara riñiquejadamu darya:
Riñique۳yada mitya variy rayaro۳ju۳.
26ॸSa۳sipyatachara jmu۳tyi ۳ rajye۳myusiy,
jiryatiy sani ۳cha si ۳tenu datyanurá.
Sa۳numatiy ju۳ti ۳ jiñu jmu۳tyi ۳, jiryatiy
ra۳jpa۳sara rajye۳myusiy jiryimuju۳ni ۳, ni ۳ni ۳
ji ۳ta ra۳tu۳chusara samiy rayadaju۳. 27ॸJirye
jarye ra۳tu۳chusara samiy rayadaju۳,
jiryatiy jiryevyichanu۳yada
rajo۳ta۳damusiy risa۳.”
Jesús tu۳choda: “Rirya۳jarupanta
Judíyuveda riy rachiityari ۳vay”
16
1ॸSadatyanutityiyada Jesús
variryi: “Ri ۳tay jiryivara jirya
niquejada jiryeñuma paru۳y riva
195
rachiityari ۳sa۳da. 2ॸRirya۳batyasara
nutyityu۳miy daryaju۳
jiryentye۳ryanijyomusiyu. Ra۳day ju۳ti ۳
rarundantiy varityi ti ۳ ra۳jvay jirye,
sa۳jachipiya۳ variy rivasiy jiryatiy
rivaayada Ju۳denu nijyu۳ra jijechara.
3ॸRirya۳jvaachara daryá, jiryatimyu۳ ne
ridyetyaru۳charani ۳ rajye۳dye, ne vinu ray
ridyetyaru۳chara. 4ॸRi ۳tay jiryivara jirya
niquejada, ra۳numatiy ju۳ti ۳ rarunda
jirya۳jachipityasara varirya: Satu۳choda
ranchiy vuryiva.”
Ju۳denu Jnutu jvaayada
“Ne ratyu۳choda rajo۳ta۳damusiy
jiryivara jirya niquejada, jiryatiy
ravyicha۳da daryaju۳ jiryisa۳. 5ॸDiye ji ۳ta
ra۳jiya simu ni ۳tiy jpa۳jada ray.
Dantyamu۳y ne ti ۳ jtaja۳nu jiryetyenu ray:
¿Te ye۳jiya, te? mitya. 6ॸJiryeñi ۳ ji ۳ta si ۳tenu
yivatya rañiquejadanchiyu, jiryatiy
ri ۳tesiy jiryivara. 7ॸNu۳tyu rañi jtadye
jiryivara si ۳tenu niquejada: Raya۳da
ra۳cha jiryecya۳na۳yadaju۳. Tapi netimyu۳
ne ra۳jiya, ne ti ۳ ra۳jti ۳ variy jiryi ۳mu۳tyi ۳si ۳ju۳.
Ra۳tiy jiyasara variy, ra۳jpa۳sara variy
rumusiy jiryimuju۳ni ۳ Ju۳denu Jnutu.
8ॸSa۳numatiy ju۳ti ۳ jiyu, sa۳datyanusara riy
mucadi ja۳nvay rijyuuchuvedanchiy,
vase jvaayadanchiy jarye, juuchuveda
murichenutadedanchiy jarye risa۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳. 9ॸSa۳Āҡֆ͑ӕѸффɗʮֆӕӕËȍӕԮľĀ‫ڏ‬
nchiyu jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳y
rimu. 10ॸSa۳Āҡֆ͑ӕѸфԮѸľʮԮֆĀ‫ڏ‬
nchintiryi, jiryatiy ra۳jiya vase
Ju۳denumuju۳, jasityimyu۳ ne jirya۳diy
rivanu۳day. 11ॸSa۳datyanusara juuchuveda
murichenutadedanchintyiryi, jiryatiy
samurichenutanimya۳ Ju۳denuni ۳ jirya
mucadi nusu۳ñu Satanásiy.
12ॸJasirya rajuura niquejadantiy
jiryatiy rañi jtaryu۳y jiryivara. Ne ntate
jiryejechi ۳nitye diye raju۳ dayu.
13ॸSa۳numatiy ju۳ti ۳ Ju۳denu Jnutu si ۳tenu
datyanurá, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳mutachara si ۳tenu
ˇӕ͑ॷ16
datyadodata ti ۳ta۳ju۳ jiryedye. Ne sa۳͑ɗнӕľ‫ڏ‬
sara daryaju۳ jidyiryamusiy. Sa۳niquesara
ji ۳tara jiryatiy satuva۳chusarara, sa۳Āҡֆ‫ڏ‬
nusara varirya jiryatiy ra۳chasara tara
ti ۳ta۳ju۳. 14ॸNi ۳ni ۳ ra۳vandanu ray, jiryatiy
sa۳jmutya۳ raberyanchirya, sa۳tu۳chu variy
jiryivara. 15ॸTi ۳ta۳ju۳ jiryatiy rajye۳ baryara,
daryaday raberya varintyidyerya.
Ramuni ۳tiy ri ۳tesiy jiryatiy sa۳tu۳chu
jiryiva raberyanchiy.”
Sisa۳ datyavavyedabay yiveda
ra۳ti ۳tunu jchana۳yadaju۳
16ॸ“Ta۳ripyudemusiy ne jirya۳diy
rivanu۳day, jadchiy ji ۳ta
ta۳ripyudemusintyi jirya۳diy rivantiy.”
17ॸRamuni ۳tiy ruutaja۳doda sisa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
vyedabay nu۳ñi tevayu: “¿Ta۳raju۳ sanique
daryá, ta۳raju۳? ta۳ripyudemusiy ne
jirya۳diy rivanu۳day, jadchiy ji ۳ta rivasiy
jirya۳diy rivantiy. Su۳tantyi jiryatiy ra۳jiya
rajye۳myuju۳. 18ॸ¿Ta۳rana۳ sani nique
daryamusiy ta۳фɗЙֆӕĀľ̲ӕѸɗֆ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
data, ta۳ra? Ne vu۳dyetya ta۳ra sanique.”
19ॸJesús datyanu۳yada: Ruutaja۳nuru۳y
riva ray. Su۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“¿Jiryitaja۳nuviy ri ۳tedanchiyu, jiryatiy
ri ۳tesiy jiryivara: Ta۳ripyudemusiy ne
jirya۳diy rivanu۳day, rivasiy ji ۳ta
ta۳ripyudemusiy jirya۳diy rivantiy?
20ॸRi ۳tay si ۳tenu jiryiva: Jirya۳numa ju۳na۳y
jaryi rivasiy, mucadi ja۳nvay ji ۳ta
ra۳jchana۳chara varidye. Dañuma
jirya۳nuvarye, jiryeñuvayada ji ۳ta ra۳ti ۳tuy
jiryi ۳chana۳yadaju۳ varintyi.
21ॸSarupachuru۳ñumatiy vatura,
saparu۳tya variy jaryi jnuramuyu,
jiryatiy rito۳ma۳ sarunda daryaju۳.
Nanurupachunumatiñi ۳ jidyenu, ͑͑ӕʮ‫ڏ‬
chipuy variy rivasirya jiñuvadeda,
jiryatiy nani ۳chana۳tya daryaju۳ra
sarupeda nijya۳mi ۳ jirya mucadimu.
22ॸDaryaday jiryentyi. Jiryeyivatya
diyemusiyu. Variy ji ۳ta ra۳numatiy jatyi
diyada jiryivantiy, jirya۳jchana۳chara
ˇӕ͑ॷ16ٍॷ17
jijechimyu variy, ne ti ۳ ra۳so۳vay variy
jiryimusirya jiryi ۳chana۳yadanu۳day.
23ॸRarundamu ji ۳tamu۳y ne jirya۳jtaja۳nu
tariva ray. Ri ۳tay ji ۳ta si ۳tenu jiryiva:
Miryani ۳ntyi jiryejechiñu۳y ri ۳tyamu siva
rajye۳, sa۳sa۳chara variy jiryerya. 24ॸNe
jiryejechiñu۳chara diyesa۳ra۳ju۳ ri ۳tyamu
tara. Jirya۳ntya jachiñu۳y, jirya۳tidye
jmutya۳ra, ra۳tidye ju۳to۳ jiryi ۳chana۳yada
variy.”
Jesucrístu vichasara ti ۳ta۳ju۳ mucadi vúunú۳
25ॸ“Rañiquesarara jirya tu۳choda
jantyasarata. Ra۳jti ۳ ji ۳ta rarunda
varityimyu۳ ne ra۳nique
jantyasaratanu۳day, ra۳tu۳chu variy vanda
niquejadata rajye۳nchiy. 26-27ॸՈфɗфֆӕ͑‫ڏ‬
damu ji ۳ta jirya۳jachiñu۳y ri ۳tyamu
rajye۳vya tara, ne jirya۳va۳ta variy
ra۳jiyasantani ۳ rajye۳ jiryeyadaju۳nu۳day,
tapitya sava۳tasara rajye۳ jirye.
Sava۳tasara jirye, jiryatiy jiryevya۳tasara
daryaju۳ ray, jiryetyuva۳chusara variy
rimuntiy, jiryatiy ri ۳deda rajye۳myusiy.
28ॸRachipyateda rajye۳myusiy ra۳tidye jniy
mucadimuju۳. Ra۳jatyi tochedara
mucadintiy, ra۳numatiy ta۳rya
rajye۳myuju۳ntiy.” 29ॸJadchiy ji ۳ta ru۳teda
sisa۳ datyavavyedabay yiva: “Diye ji ۳ta
jiñiquesara samiy datyasara, ne
jantyasarata, mitya. 30ॸDiye ji ۳ta
nu۳dyetya jiryatiy jidyetya ti ۳ta۳ju۳ra tara,
jidyetya ra۳jisiy jiryatiy ti ۳ jtaja۳nu tariva
ji. Ramuni ۳tiy nu۳tyuva۳chusara si ۳tenuni ۳
yideda Ju۳denumusiy.” 31ॸSu۳mutya۳jada
ji ۳ta Jesús variryi:
“¿Parichemyusimya۳viy ji ۳ta
jiryetyuva۳chu, parichemyusiy? 32ॸRa۳jti ۳
rarunda, jiyunuma rani ۳cha,
jirya۳numatiy vichasara ju۳resavay nu۳ñi
jivyichajomu, jirya۳tochichara ra۳siquita
varirye. Ne ra۳chasara si ۳tenu ra۳siquita
varintyidye, tajityani ۳ rajye۳ daryaju۳ risa۳.
33ॸRi ۳tachara jiryivara jirya ti ۳ta۳ju۳,
jirya۳tidye vichasara samirya vicha۳data
196
rimu. Jirya mucadimu ji ۳ta, ʮɗфֆľԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara paru۳cha۳rimyusiy. Jirye۳ntya
vanu۳tyayu, jiryatiy ravyuunuma۳ra jirya
mucadi daryaju۳.”
Jesús tu۳choda sisa۳ jijye۳
sasiityari ۳vay jiyadaju۳
17
1ॸRivasiy ji ۳ta, ˇľѸәѸ͑ɗнӕľʮĀɗԮ‫ڏ‬
sirya jirya,
su۳nu۳yasubedanumatiy jarichuna۳cho۳,
saniquejada ji ۳ta variy: “Rito۳ma۳ rarunda,
Ye۳ye۳, ya۳numa vandanuni ۳ jidyenu,
sa۳tidye vandanu varintyidye ji.
2ॸJiche۳chara daryaju۳ni ۳, sa۳tidye nusu۳y
ti ۳ta۳ju۳ riy nijya۳nvay, sa۳tidye sa۳y ju۳na۳reju۳
jnu۳yada riy, muvyeñi ۳ta jiche۳yadani ۳.
3ॸJiryani ۳ ji ۳ta rani ۳cha ju۳na۳reju۳ jnu۳yada,
jiryatiy ridyetyasara nijya۳nvay ji,
jiryatiy vinu jiñi ۳ rañi ۳cha si ۳tenu Ju۳denu
day, jadchintyi, jiryatiy ridyetyasarani ۳
yipa۳nu Jesucrístu. 4ॸRavyandadoda ji ۳ta
jirya mucadimu ji, Ye۳ye۳, jiryatiy
rivaamyu۳rya jiryatiy jiche۳yada
rivaayadaju۳ ray. 5ॸDiye, Ye۳ye۳,
ya۳vandanu jityuununtirye, darya
vandata jiryatiy radyetyanu۳yada
jityuunu, mucadi ju۳dayadajisirya.
6ॸRadyetyadoda yitya riy vaduy,
jiryatiy jiche۳yada mucadi ja۳nvay
cabyimusirye. Rivyicha۳da ji ۳ta
jiñijya۳nvay, jiche۳yada variy raryi.
Rityuva۳chusara ji ۳ta jiñiquejadamuntiy.
7ॸDiye ridyetyasarara jiryatiy yimusirya
ti ۳ta۳ju۳ra jiryatiy jiche۳yada rarya.
8ॸJiñiquejada ji ۳ta, jiryatiy jiche۳yada
rarya, rache۳mya۳ntidyeryi, ru۳mutya۳sara
varirya. Ridyetyasara varirya, jiryatiy
ri ۳deda si ۳tenu yimusiy, rityuva۳chusara
ramuntiy, jiryatiy yipa۳jada ray.
9ॸRayasanta rachiityari ۳vay jiyadaju۳ ji,
jiryatiy jiche۳yada raryi, rivyichasara
jiñijya۳nvay daryaju۳. Ne rayasanta
mucadi ja۳nvay jiyadaju۳ ji. 10ॸTi ۳ta۳ju۳
jiryatiy rañijya۳nvadyeryi, darya
jiñijya۳nvay varintyidyeryi, daryaday
197
jiryatiy jiñijya۳nvadyeryi, rañijya۳nvay
varintyidyeryi. Rañi ۳chasara vandanusi ۳
variy rachiityari ۳vamyu. 11ॸNe ra۳chasara
jirya mucadimunu۳day, jiryatiy ra۳jniy
yimuju۳ntiy, Ye۳ye۳. Rachiityari ۳vay ji ۳ta
ra۳chajaya۳sara mucadincha day. Ye۳ye۳
jiintyi ۳, ya۳bachara yityamu riy jiryatiy
jiche۳yada raryi, rirya۳tidye vichasara
nu۳tyu ti ۳quintidye, nu۳tyu vu۳tyi vichasara
daryá. 12ॸRavyichasaratidye jiyu
mucadimu ruusa۳, rabejeya۳sara yityamu
riy, jiryatiy jiche۳yada raryi. Ri ۳nu۳tyasara
riy, ti ۳numa rapyarutaye۳ ruusa۳siy, vinu
ni ۳ jiryatiy parutasi ۳dañi ۳, ratatiy
ra۳jto۳tanirya catera nu۳chara sanchiy.
13ॸDiye ji ۳ta ra۳jiya yimuju۳. Jiyutidye
rañi ۳cha jirya mucadimu, rañiquera jirya
niquejada, ra۳tidye ju۳to۳ ri ۳chana۳yada
rachiityari ۳vamyu ti ۳ta۳ju۳. 14ॸRache۳mya۳
ji ۳ta jiñiquejada riy, Ye۳ye۳. Mucadi
ja۳nvay ji ۳ta javittyuchara riy, jiryatimyu۳
ne rivyichasara rityevay daryaju۳ day,
dantyamu۳y ne vinu ray vichasara
rityenuntidye. 15ॸNe rayasanta ji, ya۳tidye
sipyata mucadimusiryi. Rayasanta ji ۳ta
dajyi, ya۳tidye jantyuy nicyara۳myijisiy
ruuva. 16ॸNe rivyichasara mucadi ja۳nvay
tevadye, ne vinu ray. 17ॸYa۳jiintyasara
jiijyu۳ si ۳tenu datya۳data riy. Jiñiquejada
ji ۳ta si ۳tenu datya۳da day. 18ॸDaryatiy
yipa۳jada mucadimuju۳ ray, daryaday
ri ۳pa۳sara mucadi ja۳nvamyuju۳ntidyeryi.
19ॸRadye rajiintye jiñijyu۳ riyadaju۳ day,
rirya۳tidye vichasara jiintyasavay jiijyu۳
si ۳tenu datya۳data.
20-21ॸNe vinu rachiityari ۳vay jiyadaju۳
rayasantasara ji, rayasantasara ji ۳ta
riyadaju۳ntiy ji, rityi ra۳tuva۳chusara rimu,
rachiityari ۳vay datyadodiva, rirya۳tidye
vichasara nu۳tyu ti ۳qui ti ۳ta۳ju۳, Ye۳ye۳, nu۳tyu
jiityi vichasara darya rimu, nu۳tyu ratyi
vichasara darya variy yimuntidye,
rirya۳tidye vichasara darya variy
vuryimuntidye, rirya۳tidye tuva۳chusara
mucadi ja۳nvay ramu, jiryatiy yipa۳jada
ˇӕ͑ॷ17ٍॷ18
ray. 22ॸRache۳mya۳ ji ۳ta rirya vanda,
jiryatiy jiche۳yada rarya, rirya۳tidye
vichasara ti ۳qui, nu۳tyu vu۳tyi vichasara
daryá. 23ॸRay ra۳chasara
rachiityari ۳vamyu, ji ji ۳ta ra۳chasara variy
rimuntidye, rirya۳tidye vichasara ju۳to۳vay
nu۳tyu ti ۳qui nta ti ۳ta۳ju۳, rirya۳tidye
datyasara mucadi ja۳nvay ramusiy
jiryatiy yipa۳jada ray, jiryatiy
jivya۳tasarantiryi rachiityari ۳vantyi,
nu۳tyu jivya۳tasara daryantirye.
24ॸJiche۳yada raryi, Ye۳ye۳, ravya۳ta
rirye۳cha variy risa۳, ʮѸɗҡֆɗфԮֆɗËȍѸ‫ڏ‬
rantidye, rirya۳tidye diy riva vanda,
jiryatiy jiche۳yada rarya, jiryatiy
jivya۳ta۳da mucadi ju۳dejadajisiy daryaju۳
ray. 25ॸMucadi ja۳nvay ji ۳tamu۳y ne rañi
datya۳da ji, Ye۳ye۳ vase vichara, nu۳tyu
rañi ji ۳ta rañi datya۳da ji, rachiityari ۳vay
jarye datyasarara jiryatiy yipa۳jada ray.
26ॸRadyetyanusara rirya yitya, ra۳day
jatyi datyadoda rintyirya, ra۳tidye
vichasara jivya۳ta۳da ruumu, nu۳tyu
rimutiy ravicha۳da daryantiy, ra۳tidye
vichasara ray variy ruumuntidye.”
Ru۳toda ju۳richi ۳ni ۳ Jesús
(Matévu 26.47-56; Márcu 14.43-50;
Dúcasiy 22.47-53)
18
1ॸSu۳tedanumatiy Jesúsra jirya,
sasipyateda ji ۳ta variy yisa۳
datyavavyedabatya, pasimyu۳ tadarya
rudamyuju۳, jiryatiy ravichanu۳yada ri ۳tya
Setrú۳. Sajayada ji ۳ta yisa۳ ĀҡֆԮԮֆľĀ‫ڏ‬
batya variy nutasarani ۳mu, jiryatiy
ravicha۳da jasiy. 2ॸJudásibe ji ۳ta ni ۳tiy
ra۳sa۳ñi ۳ Jesús jimyityasimyimyu, ni ۳ni ۳
datya۳dantirya nutasarani ۳ntiy, jiryatiy
riintye۳ryaniñu۳yada Jesúsveda japichiy
jasiyu. 3ॸRamuni ۳tiy Judásibe,
su۳mutya۳jadanumatiryi su۳tarumibe,
ju۳rivye jarye caserdótevyeda
nutyityu۳mibemyusiy, VaryiséԮӕԮľĀ¡‫ڏ‬
myusiy jarye, su۳deda ji ۳ta ruusa۳
nutasarani ۳mu no۳no۳siitya, siiriiñudata
ˇӕ͑ॷ18
jarye, jvatya۳ta jarye risa۳ju۳. 4ॸJesús ji ۳ta,
jiryatiy sadatya۳da ti ۳ta۳ju۳ra daryatiy
rirya۳vichaniñi ۳, sasipyateda riidcho۳ju۳,
sitaja۳doda variryi: “¿Chi ۳na۳cho۳
jiryevya۳ta, chi ۳na۳cho۳?” 5ॸRu۳mutya۳jada
ji ۳tani ۳: “Jesús Nasaryémusi ۳ na۳cho۳
nu۳vya۳ta.” Su۳mutya۳jada Jesús variryi:
“Rañi rañi ۳cha.” Samityasiiñu Judásibe
vichanu۳yada jasiy ruusa۳. 6ॸґ͑ɗнӕľʮĀ‫ڏ‬
numatiy Jesús: “Nu۳tyu rañi rañi ۳cha,”
ritye۳ryo۳jada variy jiryudivaju۳, rirye۳yada
variy mucadincha ti ۳ta۳ju۳, tiiyetye ti ۳ta۳ju۳
riy. 7ॸSajatyiiyada jtaja۳doda Jesús
varintyiryi: “¿Chi ۳na۳cho۳ jiryevya۳ta,
chi ۳na۳cho۳?” Ru۳mutya۳jada ji ۳ta varintyiñi ۳:
“Jesús Nasaryémusi ۳ na۳cho۳ nu۳vya۳ta.”
8ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús varintyiryi:
“Nu۳tyu rañi jtesimya۳ jiryivantiy, rañi
rañi ۳cha. Rañe۳cho۳tiy jiryevya۳ta,
jirya۳paru۳y ruuva jivye, rirye۳jyádiiy
mitya day.” 9ॸSu۳teda Jesús daryá,
sa۳tidye jto۳tanirya jiñiquejada jiryatiy
su۳tedara: Ne ti ۳ caray ruusa۳siy, jiryatiy
jiche۳yada raryi. 10ॸJadchiy ji ۳ta Siimyó۳
Pyítrubay, jiryatiy jchityitya۳ti ۳ni ۳,
sapu۳ya۳da ji ۳ta varirya, savatajo۳doda
variñi ۳ caserdótevyeda ja۳mu nutyityu۳
muchechibe, jiryatiy sara۳cha۳dara
santyityuday tuva۳y daryaju۳, jiryatiy
ravicha۳da si ۳tya muchechiy, Márcu.
11ॸJesús jteda variy siva Pyítrubay:
“Ya۳numa barya jichityitya۳ фѸӕӕԮֆɗ‫ڏ‬
muntiy. ¡Rañi ۳ta paru۳tyi ۳sa darye, jiryatiy
sasa۳yada rajye۳ rapyaru۳tya۳daju۳ rarya!”
Ruuto۳ta۳da Judíyuvedabay caserdótevyeda
ja۳mu nutyityu۳bamyuni ۳ Jesús
(Matévu 26.57-58; Márcu 14.53-54;
Dúcasiy 22.54)
12ॸSu۳tarumibe ji ۳ta, rintyityu۳batya,
Judíyuveda jiivu۳setavabe jarye ruusa۳ju۳,
riñi ju۳reda variñi ۳ Jesús, ripyuchoda ji ۳ta
variñi ۳. 13ॸRuuto۳ta۳da munatya
*॰18.14 Ya۳jnu۳rya Juán 11:50
198
Anásibemyuni ۳ Jesús, jiryatiy
Cayivásubay nuriñi ۳. Cayivásubay ji ۳ta
vicha۳da caserdótevyeda ja۳mu
nutyityu۳bay variy vaatamu. 14ॸNi ۳ni ۳
datyadodariy Judíyuveda: Rani ۳cha
samirya jiryejyu۳ sa۳tidye batye ti ۳qui
vanu nijya۳nvajyuu jiyadaju۳.ॹ*
Pyítrubay ra۳yada sayadaju۳ Jesús
(Matévu 26.69-70; Márcu 14.66-68;
Dúcasiy 22.55-57)
15ॸSasiityari ۳jada ji ۳ta Siimyó۳ Pyítrubañi ۳
Jesús, sasiityari ۳vay tenubatya. Jiryatiy
Pyítrubay tenubay vicha۳da caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda ja۳mu nutyityu۳bay datyi ۳, sajayada
ji ۳ta variy Jesúsjsa۳ ramuju۳, ja۳mu
nutyityu۳bay roriy vatapada. 16ॸPyítrubay
ji ۳ta ma۳cho۳jada bimu rorijyu۳ tuunu.
Ramuni ۳ sasipyateda nu۳, ja۳mu nutyityu۳
datyi ۳bay, sa۳tidye tu۳chu sisa۳ rorijyu۳
jnu۳tyi ۳bay, sa۳tidye jachuni ۳ Pyítrubay.
17ॸMuchechityu jiryatiy rorijyu۳ jnu۳tyi ۳ni ۳,
sitaja۳doda ji ۳ta variñi ۳ Pyítrubay: “¿Ne
viy ji Jesúsjsa۳ datyavay tenu day?”
Su۳mutya۳jada Pyítrubay variñi ۳: “Ne
day.” 18ॸJa۳mu nutyityu۳ muchechimyi,
jiivu۳setavavyedata, ru۳quinchoda
jiidaryuumusirya jiiday variy, jiryatiy
sudora runda vichanu۳yada daryaju۳
variy, rityityoda variy jasiy. Saradeda
Pyítrubay tityu۳ ruusa۳ varintyi.
Caserdótevyeda ja۳mu nutyityu۳bay
jarupanta۳da jtaja۳dodani ۳ Jesús
(Matévu 26.59-66; Márcu 14.55-64;
Dúcasiy 22.66-71)
19ॸSitaja۳doda ji ۳ta caserdótevyeda
nutyityu۳bay variñi ۳ Jesús sisa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
vyedabaynchiy, sadatyadodanchiy jarye.
20ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús variñi ۳: “Ray
ji ۳ta niquejasiy vijyo۳mujache ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvavya. Radyetyadodantye
ju۳tye۳ryanijyovimuntiy, Ju۳denu nijyu۳
199
jachipiya۳jovimu jarye ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy
ti ۳ta۳ju۳ Judíyuveda ju۳tye۳ryaniy jasiyu.
Rañiquettate dutya۳damusidye. 21ॸ¿Ta۳raju۳
yitaja۳nu ray, ta۳raju۳? ¡Tama۳ yitaja۳nu riy
rityi tuva۳chusirya rañiquejada, tama۳!
¡Riñi ۳ ji ۳ta datya darya, jiryatiy ri ۳tachiy
daryá!” 22ॸSaniquemu۳yadanumatiy Jesús,
savicha۳da ti ۳qui jiivu۳seti ۳ satuunu, ni ۳tiy
ju۳veda variy samusiitya۳sa jijyomutu
pa۳tya, su۳teda ji ۳ta variy siva:
“¡Daryani ۳viy yimutya۳ni ۳ caserdótevyeda
nutyityu۳, daryá!” 23ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesúsni ۳: “Rañiquejasitya taji, ф͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jasiy. Ya۳jtatye rivaracu۳, nu۳tyura
rañiquejasiy, nu۳tyura. Nu۳tyu samirya
day rañi nique, ¿nu۳tyuramura yivesiy
riva ray, nu۳tyuramu?”
24ॸJadchiy ji ۳ta su۳pa۳jada Anásibeñi ۳
Jesús puchusi ۳ Cayivásubamyuju۳, jiryatiy
caserdótevyeda ja۳mu nutyityu۳bañi ۳.
Sajatyiiyada ra۳yada Pyítrubay
sayadaju۳ Jesúsntiy
(Matévu 26.71-75; Márcu 14.69-72;
Dúcasiy 22.58-62)
25ॸSatityoncha۳da variy Pyítrubay
jiidatyuunu day. Ruutaja۳doda variñi ۳:
“¿Ne sisa۳ datyavay tenu dajyi?”
Sara۳yada ji ۳ta Pyítrubay variy sayada
Jesúsntiy: “Tama۳te day, tama۳.”
26ॸSavicha۳da ti ۳qui ja۳mu nutyityu۳
muchechiy jasiy, jiryatiy Márcu
jiryena۳ni ۳. Pyítrubay ra۳cha۳da
nutasarani ۳mura Márcu tuva۳y. Su۳teda
ji ۳ta Márcu jiryena۳ variy siva Pyítrubay:
“¿Radiyasa۳siñi ۳tiy nutasarani ۳mu Jesúsjsa۳
yiva day?” 27ॸSajatyiiyada ra۳yada
Pyítrubay sayada Jesús varintyi.
Sasuyada tavaryi vanu varicha۳ra۳ju۳ jasiy.
Rirya۳ra۳yada japu Pyidátubamyuju۳ni ۳ Jesús
(Matévu 27.1-2, 11-14; Márcu 15.1-5;
Dúcasiy 23.1-5)
28ॸJadchiy
ji ۳ta rirya۳ra۳yada
Cayivásubamyusiñi ۳ Jesús, japubay
ˇӕ͑ॷ18
rorimyuju۳. Ta۳rimyusidyera rirya۳ra۳yada
rumuju۳ni ۳. Judíyuvedabay ji ۳tamu۳y ne
jayada japubay rorivyimu, riñuma mi ۳nu
nta rata páscomu jmyi ۳sara jbyedajisiyu.
29ॸRamuni ۳tiy sasipyateda japu
Pyidátubay ruumuju۳, sitaja۳doda ji ۳ta
jasiryi: “¿Ta۳riva jiryetyu۳chutani ۳ jiñu
vanu, ta۳riva?” 30ॸRu۳mutya۳jada variñi ۳:
“Netimyu۳ ne jvi ۳ saryicha, ne nu۳ryi jara۳y
variy yimuju۳ni ۳.” 31ॸSu۳teda ji ۳ta
Pyidátubay variy ruuva: “Jirya۳jara۳y
jiyusiñi ۳, jirya۳ma۳ vichaniy jidyetya۳data
tara dañi ۳, daryatiy
jiryevyichaniryu۳dyeñi ۳.” Ru۳teda ji ۳ta
Judíyuvedabay siva Pyidátubay variy:
“Jaryi ju۳bachara nu۳ña۳jisirya nijya۳mi ۳
ju۳veda.” 32ॸDaryamusiy rito۳jada Jesús
niquejada, ratatiy sadatyadoda:
Nu۳tyuramusirya ra۳diiy, nu۳tyuramusiy.
33ॸJadchiy ji ۳ta sajayada japu
Pyidátubay jiryorivyimuntiy. ґ͑ҡӕ‫ڏ‬
yada variy yimuju۳ni ۳ Jesús, sitaja۳doda
variñi ۳: “¿Jiñi ۳ta Judíyuveda ja۳mu
nutyityu۳?” 34ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús
variñi ۳: “¿Yitavyidye jidyiryamusirya,
varimyata tavay tu۳chu raynchiy
yivara?” 35ॸSu۳mutya۳jada Pyidátubay
variñi ۳ Jesús: “Rañi ۳ta Judíyu day.
Jityevay Judíyuveda, caserdótevyeda
nutyityu۳mitya rañi sa۳yasiy ray ji. ¿Ta۳ra
yivaayasiy, ta۳ra?” 36ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Jesús variñi ۳ Pyidátubay: “Raynsu۳yada
ji ۳tamu۳y ne jirya mucadimu day.
Raryityi vichasara raynsu۳yada jirya
mucadiju۳, riryi jvesiy rachiityari ۳vay
variy rayadaju۳, riñuma ju۳riy Judíֆӕ‫ڏ‬
veda ray. Raynsu۳yada ji ۳tamu۳y ne jiyu
vichara day.” 37ॸSitaja۳doda Pyidátubay
variñi ۳: “¿Jiñi ۳viy rañi ۳cha ja۳mu nutyityu۳
si ۳tenu varique?” Su۳mutya۳jada ji ۳ta Jesús
variñi ۳: “Yitamya۳ rañi ۳cha ja۳mu nutyityu۳.
Ramuju۳ rapyi ۳ru۳yada, ri ۳deda jirya
mucadimuju۳ntiy, ra۳tidye tu۳chusarara
si ۳tenu niquejada variy. Mi ۳ni ۳tyi
datyaru۳charara si ۳tenu niquejada, ni ۳ni ۳
ˇӕ͑ॷ18ٍॷ19
tuva۳chusara rañiquejadamu varintyi.”
38ॸPyidátubay jtaja۳doda variñi ۳: “¿Ta۳rana۳
rani ۳cha si ۳tenu tara, ta۳ra?”
Pyidátubay sa۳yada crusitya۳sa
jvatyadedaju۳ni ۳ Jesús
(Matévu 27.15-31; Márcu 15.6-20;
Dúcasiy 23.13-25)
Sitaja۳numu۳yadanumatiy Pyidátubay
daryani ۳ Jesús, sasipyateda ji ۳ta
Judíyuvedabamyuju۳ ju۳na۳ntyi, su۳teda
variy ruuva: “Tama۳ rañi jnu۳y tara ntani ۳,
tama۳, ta۳rivara jiryeñi tu۳chutani ۳.
39ॸJasinrya jiryevyicha۳ĀЙѸËΎԮɗËȍҡֆ‫ڏ‬
muntiy, jiryatiy ri ۳mu۳ryasara jiryejyu۳ni ۳
ti ۳qui tanuvu۳nusi ۳. ¿Jiryevya۳ta dyetya
ramusiy ra۳jmu۳rya jiryejyu۳ni ۳ Judíyuveda
ja۳mu nutyityu۳?” 40ॸRiñiquejasubeda ji ۳ta
ju۳na۳ntyi: “Ne ní ۳dáy. Barába ji ۳ta day.”
Barábabay vichanu۳yada paranu۳ni ۳.
Ribeyada Jesús jno۳mura nuvii jiryatiy
cariituju۳u۳musiy jchasarara
19
1ॸJadchiy ji ۳ta sapu۳chityadeda
Pyidátubañi ۳ Jesús, rirya۳tidye
musiye۳ variñi ۳. 2-3ॸRicha۳danumatiy
su۳tarumiberya nuvii cariituju۳u۳musiy,
ribeyada ji ۳ta variy su۳no۳mura, rijechoda
variy sivara sujacya۳ vadacudijay,ॹ*
jadchiy ji ۳ta rityuudiya۳nu۳yadani ۳,
ru۳tañiya۳jada siva: “¡Sa۳jnu۳jeya۳sara
Judíyuveda ja۳mu nutyityu۳!”
Ru۳vañiya۳jada ji ۳ta sama۳yata۳sa
jijyomutupa۳tyantiy. 4ॸSasipyateda ji ۳ta
Pyidátubay ju۳na۳y bimuju۳ntiy, su۳teda
variy Judíyuvedabavya: “Jirya۳jnu۳y,
rachipyata ju۳na۳y jiryimuju۳ntiñi ۳,
jirya۳tidye datya varirya jiryatimyu۳ ne
rañi jnu۳y tara ntani ۳, ta۳riva jiryeñi
tu۳chutani ۳.” 5ॸSasipyateda ji ۳ta Jesús variy
bimuju۳, jiryatiy cariituju۳u۳musiy
jchasara nuvii su۳no۳mu, vadacudijay
sujacya۳ jarye siva. Pyidátubay jteda
*॰19.2 Daryatiy ravichasara rivyicha۳da day, rijechusara ja۳mu nutyityu۳mirya vadacudijay.
200
variy ruuva: “¡Jiñutiñi ۳ nijya۳mi ۳!
¡Jirya۳numa jnu۳y sana۳cho۳!” 6ॸCaserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳mibe ji ۳ta,
ru۳mu۳tyavabetya, ridyiyadanumatiy siva
Jesús, riche۳ñe۳ya۳jada variy: “¡Ya۳ni jvay
crusitya۳sani ۳! ¡Ya۳ni jvay crusitya۳sani ۳!”
Su۳teda Pyidátubay variy ruuva:
“Jirya۳pu۳chiy jiryedyeñi ۳, jirya۳tidye jvay
variy crusitya۳sa dañi ۳, tapi ray ji ۳tamu۳y
ne ri ۳nu۳y nta ravicha tara nta rajyu۳ day,
ta۳rivara jiryeñi tu۳chuta mityani ۳.”
7ॸRu۳mutya۳jada ji ۳ta Judíyuvedabay
variñi ۳ Pyidátubay: “Nu۳dyiva
jtacha۳damu۳ndyeyu, dañuma dyetya
sa۳batye, jiryatiy su۳tachara Ju۳denu denu
daryaju۳yu.”
8ॸSatuva۳chodanumatiy Pyidátubarya
riñiquejada, jaryiñuma sasuvu۳yada variy
ranchidye. 9ॸSajayada jiryorivyimu
ju۳na۳ntyi, sitaja۳doda ji ۳ta variñi ۳ Jesús:
“¿Tesi ۳ra ji, tesi ۳?” Ne su۳mutya۳jada Jesús
taradeni ۳, mitya. 10ॸSu۳teda ji ۳ta Pyidátubay
variy siva: “¿Ta۳raju۳mu۳y ne jiñi jmutya۳
darye, ta۳raju۳? ¿Neviy jiñi jnu۳y japu
darye? ¿Ne jidyetya ray raryi jmu۳ryataniy
ji, varimyata raryi jvatyaniy crusitya۳sa
ji?” 11ॸSu۳mutya۳jada Jesús variñi ۳:
“Jivyichadedasa۳ra۳ ni ۳viy yitay tara darye,
netimyu۳ ne ti ۳ raryiche۳ na۳vachiy darya
jvaayadaju۳ ji. Ramuni ۳tiy, ni ۳tiy toja۳siy
yimu ray, ni ۳ni ۳ vichasara jaryi juuchati ۳.”
12ॸJadchiy ji ۳ta sajachipiya۳jada Pyidáҡӕ¡‫ڏ‬
ntyi: “¿Nu۳tyuramusiy raryi jmu۳ryani ۳
Jesús, nu۳tyuramusiy?” Judíyuvedabay ji ۳ta
sa۳ñe۳ya۳jada variy: “¡Ya۳tiy jmu۳ryani ۳ jiñu,
ne ye۳cha ja۳mu nutyityu۳ jaamyicyu
variñu۳day! ¡Ni ۳tiy baryu۳y ja۳mu
nutyityu۳ju۳yu, sayaro۳nu ramusiñi ۳ ja۳mu
nutyityu۳ jiryatiy Sésar jtyati ۳ni ۳!”
13ॸSatuva۳chodanumatiy Pyidátubarya
riñiquejada, sasipyata۳da variñi ۳ Jesús
bimuju۳ntiy, sama۳sa۳da ji ۳ta variy cadnadu
ma۳sajoncha, jasityi sa۳tu۳chura nu۳tyura
201
sa۳vichanityaniñi ۳ Jesús. Ma۳sajo
vichanu۳yada ravichu۳ta panu۳chara, jiryatiy
ru۳tachara Judíyuveda niquejadamura
Cábata. 14ॸRavichanu۳yada vasetuunu
vichi ۳ta jdutya۳da rundamu, jiryatiy pásco
vichtya rundajisirya. Su۳teda ji ۳ta
Pyidátubay ruuva Judíyuvedabay variy:
“Jiñutiñi ۳ jirye ja۳mu nutyityu۳.”
15ॸRiche۳ñe۳ya۳jada variy: “¡Ya۳pu۳chiy
jiyusiñi ۳! ¡Ya۳pu۳chiy jiyusiñi ۳! ¡Ya۳jvay
crusitya۳sani ۳!” Su۳teda ji ۳ta Pyidátubay variy
ruuva: “¿Ra۳ñi ۳tiy jvatyaniy crusitya۳sani ۳
jiryentyityu۳ day?” Ru۳mutya۳jada
caserdótevyeda nutyityu۳mibe variñi ۳: “Ne
rajuu ja۳mu nutyityu۳tavay nu۳ndye, vinu
Sésar.” 16ॸJadchiy ji ۳ta Pyidátubay sa۳yada
crusitya۳sa jvatyadedaju۳ Jesús riy
Judíyuvedabay. Ru۳mutya۳jada variy
Pyidátubamyusiñi ۳.
Ru۳veda crusitya۳sani ۳ Jesús
(Matévu 27.32-44; Márcu 15.21-32;
Dúcasiy 23.26-43)
17ॸSasipyateda ji ۳ta Jesús variy jicyurusiy
nichu۳, tara vichajomuju۳ jiryatiy
ru۳tachara Nijya۳mi ۳ Jno۳siiy Vichajora,
jiryatiy Judíyuveda niquejadamu
ru۳tacharara Córucota. 18ॸJasiñi ۳ ji ۳ta ru۳veda
variy crusitya۳sani ۳, danu۳ju۳y vanuju۳y
sisa۳ju۳, ti ۳qui santyityudamyuju۳, nu۳ntiy
samidámyuju۳, Jesús ji ۳ta nanuparudamu.
19ॸJadchiy ji ۳ta sanu۳tyadeda Pyidátubay
jiiravya sanchiy Jesús, sabatyadeda variy
crusitya۳santirya. Rú۳teda ranu۳chara:
“Jesús Nasaryémusi ۳, Judíyuveda ja۳mu
nutyityu۳.” 20ॸRajuuvay Judíyuvedabay
jnu۳dyeda variy ramu ranu۳chara,
jiryatimyu۳ ne ripya ravicha۳da ja۳mu
vicha۳dajisiy daryaju۳, jiryatiy ru۳veda
crusitya۳sa jasiñi ۳ Jesús. Ranu۳chara ji ۳ta
vicha۳da mumuri ۳ niquejadamu niquejada,
jiryatiy Ebrévu niquejada, Cryécu
niquejada jarye, Róma ja۳nvay niquejada
jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. 21ॸJadchiy ji ۳ta ru۳teda
Judíyuveda caserdótevyeda
ˇӕ͑ॷ19
nutyityu۳mibe siva Pyidátubantyi: “Ne
ya۳nu۳y daryára: Judíyuveda ja۳mu
nutyityu۳. Ya۳nu۳y ji ۳ta jasidye, jiryatiy
su۳teda: Rañi rañi ۳cha Judíyuveda ja۳mu
nutyityu۳.” 22ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Pyidátubay variryi: “Rañu۳mya۳
jasidyerya. Jasiñuma ra۳ma۳cho۳sara day.”
23ॸRibemyu۳yadanumatiy su۳tarumibe
crusiniñi ۳ Jesús, ripyu۳ya۳da ji ۳ta variy
jijyomuju۳ra sasujay, riñantaja۳jada variy
dañuju۳yumusiy yivara. Ripyu۳ya۳dantirya
sasujay jarijentyi, jiryatimyu۳ ne
curuchusara ravicha۳da, mitya
jchasarani ۳ na۳vachiy, mucomuju۳ darya.
24ॸRamuni ۳tiy ru۳teda su۳tarumibe nu۳ñi
ridye: “Ne vurya۳setatiirya,
vurya۳sipyatara mityamusiy datya۳da
ramusiy, mi ۳ju۳nintyi ra۳ma۳cho۳te dacyu۳.”
Ruuvaayada daryá, rirya۳tidye jto۳tanirya
Ju۳denu niquejada nu۳chara:
“Riñantaja۳jadara rachujay nu۳ñi riy
yiva, richipyata۳dara mityamusiy
datya۳da rachujay jarijejyu۳.”
Darya ni ۳day ruuvaayada su۳tarumibe
jasiy. 25ॸNanuradeda ji ۳ta Jesús jno۳dabay,
jityeryatu۳y Maríyaju۳betya nu۳jipyude
sacrusiyjisiy, jiryatiy Cudéyupabay
vaturu۳beñada, Maríya Mardánamusi ۳bay
jarye nadisa۳ju۳. 26ॸSadiyadanumatiy
Jesús nadiva yino۳dabay crusitya۳sasiy,
sisa۳ datyi ۳bay jaryi sava۳tasi ۳ jarye
nanutuununtiy, su۳teda ji ۳ta variy nadiva
yino۳da: “Sa۳na۳jnu۳y, jiñutiñi ۳ sa۳nudenu,
vaturu۳y.” 27ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda siva yisa۳
datyi ۳ntiy: “Ya۳jnu۳y, jiñu۳tyiñada yino۳da.”
Variryundamu, su۳mutya۳jada sisa۳
datyi ۳bay jiryorimyuju۳ nada.
Jesús diiyadanchiy
(Matévu 27.45-56; Márcu 15.33-41;
Dúcasiy 23.44-49)
28ॸJadchiy ji ۳ta rivasiy sadatya۳da
Jesús: Rito۳ma۳ ti ۳ta۳ju۳. Sa۳tidye jto۳taniy
varirya Ju۳denu niquejada nu۳chara,
su۳teda variy: “¡Ri ۳chu۳mu۳y!”
ˇӕ͑ॷ19ٍॷ20
29ॸRama۳sa۳da bínuja۳ jivyaja۳a۳ japatyu
jasiy. Ripyarodeda ji ۳tara vasari ۳jay
bínuja۳ta. Ribeyada ji ۳ҡʮɗфֆӕ͑ӕ‫ڏ‬
jiijchara, ru۳ntatya۳da ji ۳ta ri ۳chasiy su۳to
Jesús varirya. 30ॸSu۳mutya۳jadanumatiy
Jesúsra bínuja۳, su۳teda ji ۳ta variy:
“Rito۳ma۳ ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳.” Jadchiy ji ۳ta
su۳no۳so۳taryi ۳jada, sasa۳yada ji ۳tani ۳ yintu
variy jidyiiyadaju۳.
Su۳tarumiy tenubay jchityeda
ra۳sata saviita۳sa Jesús
31ॸJiryatiy Pásco rundamuju۳ jdutya۳da
vicha۳da variy, ne rivya۳ta۳da JudíֆӕԮľ‫ڏ‬
dabay rirya۳ma۳cho۳ jvachi ۳ babyimiy
crusitya۳sa, jiituyada rundasa۳ra۳ju۳,
jiryatiy jaryi jiituyada runda
ravichanu۳yada daryaju۳ Pásco vichtya
rijyu۳. Riyasanta۳da ji ۳ta Judíyuvedabay
variñi ۳ Pyidátubay, sa۳tidye vu۳tatanirya
ridyuuseduu crusitya۳sa vichavay,
sa۳tidye pu۳chityaniy variy jadchiryi.
32ॸRiya۳da ji ۳ta su۳tarumibe variy,
rijyo۳ta۳da ji ۳ta vu۳ta۳dara ri ۳cha vichi ۳
duuseju۳y, sisa۳ vichi ۳ duuse jarye risa۳ju۳,
jiryatiy crusitya۳sa jvachi ۳ju۳y, Jesúsjsa۳ju۳
nada. 33ॸRiñumutaryi ۳jadanumatiy
sanijyu۳ Jesús, ru۳nu۳yada ji ۳ta sana۳cho۳,
ru۳teda variy yiva: “Diiñunuma day,” ne
rivyu۳ta۳da varirya saduusenu۳day.
34ॸTi ۳qui rityenu ji ۳ta jchityeda ra۳sata
saviita۳sa variy. Varicha۳ra۳ju۳ rarubeda
nudaja۳ jadchiy, ja۳a۳ risa۳ju۳. 35ॸNi ۳tiy
diyada riva, satu۳chusara vijyo۳mujache
varirya, si ۳tenu vase satu۳chusara variy.
Daryaday sadatya nu۳ntiy, jiryatiy
satu۳chusarara si ۳tenu niquejadantiy,
jirya۳tidye tuva۳chu ramuntiy.
36ॸRavicha۳da jiryá, ra۳tidye jto۳tanirya
Ju۳denu niquejada nu۳chara:
“Ne ra۳cha vu۳tasara saduutera,
mitya.”
37ॸRatarya nu۳chara niquejadantiy:
“Rirya۳jnu۳y sana۳cho۳ jichityichi ۳.”
202
Jesús jmuchusa۳danchiy
(Matévu 27.57-61; Márcu 15.42-47;
Dúcasiy 23.50-56)
38ॸJadchiy ji ۳ta rivasiy, su۳deda Arimaté
yamu vichi ۳bay simu Pyidátubay,
jiryatiy Jusíy si ۳tya. Ni ۳ni ۳ tuva۳chunu۳yada
dutya۳damusiy simu Jesús, jiryatiy
sasuvu۳ñu۳yada daryaju۳riy JudíֆӕԮľ‫ڏ‬
dabay. Sajachiñu۳yada ji ۳ta sivara Jesús
babyi variy. Su۳mutya۳jada Pyidátubay
variy vaseni ۳. Saya۳da ji ۳ta variy
Pyidátubay jtedamu rana۳cho۳ Jesús
babyi, su۳tucheda ji ۳ta varirya. 39ॸNicodé
mubay jarye jti ۳jada variy sababyimu,
ni ۳tiy jo۳ta۳da ju۳vi ۳jada nupora ra۳jisiy simu
Jesús. Siti ۳ta۳da ji ۳tara vu۳rudinu richa
jaryenusara, jiryatiy mumuri ۳ vu۳yaju۳y
quinu rajidyeda. 40ॸJadchiy ji ۳ta
riryeyada pupajatyara Jesús babyi,
ribeyada variy ranubera vu۳rudi richa
varintyi, nu۳ñi daryani ۳ ru۳muchunu۳yada
Judíyuveda dayu. 41ॸJasityi ru۳veda
crusitya۳sani ۳ Jesús, ravicha۳da nutasarani ۳
jasiy ratuunu. Nutasarani ۳mu ji ۳ta
ravicha۳da vadi bapyo, jiryatimyu۳ ne
ru۳muchoda ti ۳ variy munatya jasiy didye.
42ॸJiryatiy rani baryi ۳ru۳yada Pásco
rundamuju۳ jdutya۳da variy, jadchintyi,
jiryatiy nu۳jidyera bapyo, ribeyada variy
ravimura Jesús babyi.
Jesús mi ۳sa۳danchiy
(Matévu 28.1-10; Márcu 16.1-8;
Dúcasiy 24.1-12)
20
1ॸDarundaju۳myusiy saya۳da
Maríyabay, jiryatiy
Mardánamusi ۳ni ۳. Saya۳da tumyíËֆӕфӕ͑‫ڏ‬
damu Jesús bapyomu. Nupocumusidye
saya۳da. Su۳nu۳ñuvejada ji ۳ta batyasi ۳numa
ravichu۳ jadchiy. 2ॸSata۳ryo۳jada
siichedamu jadchiy simuju۳ Siimyó۳bay,
jiryatiy Pyítru jtyati ۳ntiñi ۳, jiryatiy
nanuvicha۳da Jesúsjsa۳ datyi ۳ju۳y jaryi
sava۳tasi ۳ta vatajuu jasiy. Satu۳choda ji ۳ta
203
Maríyabay variy jasiy nadiva: “Ti ۳
dyetya pu۳chesiy bapyomusirya Nutyityu۳
babyi, ramutimyu۳ ne nu۳dyetya
nu۳tyijiña۳ ribeyasirya.” 3ॸSasipyateda ji ۳ta
Pyítrubay variy, Jesúsjsa۳ datyavay
tenubatya, nadaya۳da variy bapyomu.
4ॸNanusiicheda ji ۳ta mityijyijyu۳y,
ni ۳ntyate jaryi sava۳tabi siiyada vanu۳dyi
sa۳jisiy Pyítrubay bapyomuju۳ day.
5ॸSabutyajañuvejadayu, su۳nu۳yada ji ۳ta
rana۳cho۳ bapyo jadchiy, sadiyada riva
sarajejyuu jasiy, raviñu۳. Ne sajayada
ramu, jadchiñuma sadiyada
rarorijyu۳musiy riva sarajejyuu day.
6-7ॸSito۳jada ji ۳ta Siimyó۳ Pyítrubay
su۳sijyu۳ntidye, sajayada variy ramu
bapyo. Daryaday sadiyada riva
sarajejyuu bachara jasintyi, pa۳añ ۳ i ۳ jarye,
jiryatiy rimyo۳siiyadara su۳no۳ rata. Ne
sarajejyuujsa۳ ravicha۳da day,
tajiñe۳cho۳ju۳ni ۳ ramo۳sipyoranidye.
8ॸJadchiy ji ۳ta sajayada jaryi
sava۳tasi ۳bantyidye, jiryatiy sani jo۳ta۳da
jto۳jada bapyomu. Sadiyada ji ۳ta
rivantidye, jiryatiy sadiyada Pyítrubay
rivantiy, satuva۳choda variy
jijechipiya۳jadata ramu Jesús mi ۳sa۳da.
9ॸNe ridyetyanu۳yada Jesúsjsa۳ ĀҡֆԮ‫ڏ‬
vyedabay daryaju۳ ramuju۳ catera
nu۳chara didye, jiryatiy ru۳tay:
“Sa۳day mi ۳sa۳sumiy diibyimusintyi.”
10ॸJadchiy ji ۳ta nanuta۳rya۳jada sisa۳
datyanu۳jyu۳be jiryorimyuju۳ntidye.
Jesús dityadoda Maríyabayu,
jiryatiy Mardánamusi ۳ni ۳
(Márcu 16.9-11)
11-12ॸVinu Maríyabay, jiryatiy
Mardánamusi ۳ni ۳, sani ma۳cho۳jada
bapyotuunu, su۳na۳yada variy jasiy.
Sata۳choda ji ۳ta yina۳yadanube rana۳cho۳
bapyo, sadiyada ji ۳ta nadiva danu۳ju۳y
Ju۳denu jpa۳nu۳ju۳y, pupajay
sujatyanu۳jyu۳y. Sama۳sa۳da ti ۳qui su۳no۳
jcha, ti ۳qui saduuse jcha, jiryatiy
ˇӕ͑ॷ20
rani ۳cha۳da Jesús babyi jasiy.
13ॸNaditaja۳doda ji ۳ta su۳pa۳nuju۳y jasiñi ۳:
“¿Ta۳raju۳ yina۳y, vatura, ta۳raju۳?” Su۳teda
variy nadiva Ju۳denu jpa۳nu۳ju۳y: “Ti ۳
dyetya pu۳chesidyerya rayntyityu۳ babyi
jiyusidye, ne radyetya nu۳tyijirya
ribeyasirya, nu۳tyijiy.” 14ॸVase
saniquejadajsa۳ju۳, yanumityejada
Maríyabay variy, sadiyada variy siva
Jesús saraniy, ne sadatya۳da variñi ۳.
15ॸJesús jtaja۳doda variñi ۳: “¿Ta۳raju۳ yina۳y,
vatura, ta۳raju۳? ¿Chi ۳na۳cho۳ jivya۳ta, chi ۳?”
Sajachipiya۳jada Maríyabay variy, ni ۳ni ۳
dyetya nutasarani ۳ jnu۳tyi ۳. Su۳teda ji ۳ta
variy siva: “Jiñi dyetyate pu۳chesiy
jiyusirya Jesús babyi, Nutyityu۳.
Ya۳tu۳chu riva tera jibeyasirya, ra۳ñuma
ji ۳ta ra۳pu۳chiy jadchintyidyerya.”
16ॸSaniqueta۳da ji ۳ta Jesús variñi ۳:
“¡Maríya!” Sa۳numityejada ji ۳ta
Maríyabay variy sana۳cho۳ju۳, su۳teda
Ebrévu niquejadamu variy siva:
“¡Rabbúniy!” ranuma rani ۳cha Datyanu۳
niquesa۳da day. 17ॸJesús jteda variy
Maríyabavya: “Ne ya۳ju۳riy jaryi rañiy
didye, ne yinu۳y, ne ra۳sumiy rajye۳myuju۳
didye. Ya۳numa jiya, ya۳tidye tu۳chunuve
ruuva ratyeryi ۳vedara jiryatiy
ra۳jasumichara rajye۳myuju۳, jiryatiy
jiryejye۳ntyidyeñi ۳; ri ۳ndenumu, jiryatiy
jiryi ۳ndenu varintyidyeñi ۳.” 18ॸSaya۳da ji ۳ta
Maríya Mardánamusi ۳bay variy tu۳chu۳
sisa۳ datyavavyedabamyu,
satu۳chunuvejada variy ruuva:
“Radyimya۳ siva Jesús. Su۳tesiy rivara
jirya jiryejyu۳.”
Jesús dityadoda yisa۳ datyavavyedabayu
(Matévu 28.16-20; Márcu 16.14-18;
Dúcasiy 24.36-49)
19ॸVariryundamu, jiryatiy tumyíËֆӕ‫ڏ‬
runda darya, jidyenumatiy ravicha۳da,
rivyicha۳da ju۳tye۳ryanivye Jesúsjsa۳
datyavavyedabay rorivyimu, jiryatiy
tanuvu۳nusara ribeñu۳yada variy
ˇӕ͑ॷ20ٍॷ21
jimyo۳mura rorijyu۳, richuvu۳ñu۳yada
daryaju۳riy Judíyuvedabay. Sajayada ji ۳ta
Jesús mityamusiy riquebyimuju۳,
saradeda variy ripyarudamu. Su۳teda ji ۳ta
ruuva: “Samirya vichasa۳danuma
jiryejyu۳.” 20ॸJadchiy ji ۳ta sadityadoda
rirya jijyomutu, saviita۳sa jichityichara
jarye risa۳ju۳. Sasiityari ۳vabe jchana۳yada
variy yivadicha۳damusiy. 21ॸJadchiy ji ۳ta
su۳teda Jesús ju۳na۳y ruuvantiy: “Samirya
vichasa۳danuma jiryejyu۳. Nu۳tyu
su۳pa۳jadatiy rajye۳ darya ray, daryaday
ray jpa۳sara variy jiryentyidye.”
22ॸSaniquemu۳yadanumatiy Jesús
ruuva, sana۳rye۳ya۳jada variy riñe۳cho۳ju۳,
su۳teda variy ruuva: “Jirya۳jmutya۳ni ۳
Ju۳denu Jnutu. 23ॸJiryetyi ramityanichara
mityara ti ۳ juuchuveda, raryi vichasara
ramityanichara sajuuchuveda variy
ti ۳ta۳ju۳. Jiryetyi ma۳cho۳tanichara
tavajyu۳ntidyerya jijyuuchuvedantidye,
raryi vichasara ma۳cho۳tanichara variy
rijyu۳ntidye.”
Tumásabay diyada siva Jesús mi ۳si ۳
24ॸTumásabay ji ۳ta, Jesúsjsa۳ datyavay
tenubay jiryatiy ru۳tañu۳yada Páruna۳siñi ۳,
ne savicha۳da variy jasiy ruusa۳
siti ۳jadanumatiy Jesús
jichiityari ۳vabemyu. 25ॸRityu۳choda ji ۳ta
satevabe Tumásabay variy yiva: “¡Nu۳y
dijemya۳ siva Nutyityu۳!” Su۳teda
Tumásabay variy ruuva: “Netimyu۳ ne
ra۳diy riva yivamyuroco۳ sajomutuvimu,
ra۳tidye jtyera ra۳na۳ rú۳co۳mu, netimyu۳ ne
ra۳jtyera rajyomutu saviita۳sa, ne
ra۳tuva۳chu variy ramu.”
26ॸJadchiy ji ۳ta mumurundami͖ɗʮֆҡľ‫ڏ‬
musiy, rivyicha۳da Jesúsjsa۳ ĀҡֆԮԮֆľ‫ڏ‬
dabay rorivyimuntiy, jasiy ruusa۳ variñi ۳
Tumásabantyi. Sajayada ji ۳ta Jesús variy,
saraniñuvi ۳jada riquebyimu varintyi,
dañuma rani ۳cha۳da tanuvu۳nusara
rorijyu۳. Su۳teda ji ۳ta Jesús variy
ruuvantiy: “Samirya vichasa۳danuma
204
jiryejyu۳.” 27ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda siva
Tumásabantyi: “Jiyuju۳ra yana۳ rumusiy,
ya۳tidye datya rajyomutuvimura; ya۳tidye
jtyera jijyomutu ravyita۳santiy. Ne ye۳cha
ji ۳ta tuva۳chu۳sa۳, ya۳va۳ju۳ni tuva۳chu ramu.”
28ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Tumásabay variñi ۳:
“¡Rayntyityu۳, ri ۳ndenu!” 29ॸSu۳teda ji ۳ta
Jesús variy Tumásabavya: “¿Jiryatiy jiñi
diy riva, jiñi tuva۳chuma۳viy variy ramu?
Ni ۳tiy tuva۳chusara yivadiyasa۳damu rimu,
ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳chajaya۳sara jchana۳tyasi ۳ variy
rivasiy.”
¿Ta۳rana۳cho۳ju۳ ranu۳chara jirya catera
padyevya, ta۳rana۳cho۳ju۳?
30ॸTaraquitya sivaayada Jesúsra
mityamusiy dityadoda ridyiya yisa۳
datyavay, jiryatimyu۳ ne nu۳chara
rani ۳cha catera padyevya. 31ॸJirya
mityamusiy dityadoda jiryatiy nu۳chara
jiyura, rañu۳yadara jirya۳tidye
tuva۳chusara simu Jesús, jiryatiy
sani ۳chasara daryaju۳ Ju۳denu jaryeti ۳,
sadenu jarye risa۳ju۳ni ۳; jirya۳tidye
vichasara jityuva۳chodamusiy ju۳na۳reju۳
jnu۳yadaju۳ si ۳tyamu variy.
Jesús dityadoda danu۳ju۳ñijyate yisa۳
datyavavyedabayu
21
1ॸRivasiy ji ۳ta, sadityadoda Jesús
yisa۳ datyavavyedabantyiyu,
Tibéryasiy jtyatara jmityo۳mu.
Nu۳ryamusiy sadityadodayu.
2ॸRivyicha۳da ji ۳ta vatajuu Siimyó۳
Pyítrubay, Tumásabay jarye jiryatiy
ru۳tañu۳yada Páruna۳siñi ۳, Natañénubay
jarye jiryatiy Caná۳mu vichi ۳ni ۳, jiryatiy
Cadidéya mucadimura; Sebedévubay
denuju۳be jarye, danu۳ju۳y Jesúsjsa۳
datyanu۳jyu۳be jarye ruusa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
3ॸSu۳teda ji ۳ta Siimyó۳ Pyítrubay ruuva:
“Quiva۳na۳cho۳ ra۳jnu۳jedyi.” Ru۳teda ji ۳ta
variy siva: “Nu۳jerye ra۳jiya yisa۳.” Riya۳da
ji ۳ta, ru۳musa۳da cartyevimu variy. Variy
nupora ne rureda ti ۳, mitya.
205
4ॸRa۳sacha۳danumatiy, samu۳ti ۳jada ji ۳ta
Jesús varicha۳ra۳ju۳ ti ۳cha۳ncha. Ne
ridyetya۳da sisa۳ datyavavyedabay variyu:
Ni ۳ni ۳ Jesúscu۳. 5ॸSu۳teda Jesús variy ruuva:
“¿Ne quiva۳tavay jirye, deramiy?”
Ru۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳: “Ne ti ۳jna۳y.”
6ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús variy ruuva:
“Jiryentyityudamyuju۳ ya۳jatyara
jiryiicya, variñi ۳ ji ۳ta jirya۳ju۳riñi ۳ quiva۳.”
Rijetya۳da ji ۳ta varirya jiryiicya
jintyityudamyuju۳ ja۳am ۳ u. Jadchiy
ji ۳tamu۳y ne ravicha۳da tiiyadasa۳ra۳ riicya
variy cartyevimuju۳nu۳day, jaryi
rajuunuma quiva۳ ravimu daryaju۳ day.
7ॸJadchiy ji ۳ta Jesúsjsa۳ datyi ۳bay jaryi
sava۳tasi ۳, ni ۳ni ۳ jteda siva Pyítrubay:
“¡Ni ۳numa sani ۳cha Nutyityu۳!”
Satuva۳chodanumatiy Pyítrubay: Ni ۳ni ۳
Nutyityu۳, sajachoda ji ۳tara jichujay variy
yiva, sidyavu۳ daryaju۳ savicha۳da.
Sara۳yada ji ۳ta ja۳am ۳ u variy. 8ॸSatevabe
ji ۳ta jto۳ta۳dara cartye vattaja۳am ۳ u,
rityiityityiyada variy risa۳ju۳ra ja۳mu
riicya, jiryatiy jaryi rajuu savicha۳da
quiva۳ ravimu. Ne ripya riñi ۳cha siinujisiy
variñu۳day, taraqui pacha métrunuma
rañi su۳tyeda variy jadchiy.
9ॸRu۳musa۳danumatiy caryetvimusiy
siinumuju۳, ridyiyada ji ۳ta jasiy riva
jiidaryuutya quinchusara, savicha۳da
ti ۳qui quiva۳ jansi ۳ variy jasiy ramu, pa۳
jarye vicha۳da jasiy satuunu. 10ॸSu۳teda
Jesús variy ruuva: “Jirya۳jirye quiva۳te
jiryatiy jiryiresiñi ۳.” 11ॸSaya۳da ji ۳ta Siimyó۳
Pyítrubay cartyemuju۳, satiiyada variy
rumusirya ja۳mu riicya ti ۳cha۳nchaju۳.
Jasiñi ۳ savicha۳da quiva۳ ja۳mi ۳vicha۳
ravimu, taraqui pacha, tadajyo vu۳yaju۳y
ranchaju۳, mu۳nvay variy ranchaju۳ntiy.
Dañuma sani ۳cha۳da rajuu quiva۳ ravimu
riicya, ne rarotyeda variy, mitya.
12ॸSu۳teda Jesús variy ruuva: “Jirya۳numa
jmyi.” Ne ti ۳de sisa۳ datyavay tenubay
jtaja۳nuru۳yada variyu: Chi ۳ra jiñi ۳chacu۳,
ridyetya۳dama۳ daryaju۳ varidyeñi ۳: Ni ۳ni ۳
ˇӕ͑ॷ21
Nutyityu۳cu۳. 13ॸSatuudiyada ji ۳ta Jesús
variryi, saryiñuvi ۳jada varirya pa۳,
sasa۳yada variy ruuvara. Sapu۳ya۳da ji ۳tara
quiva۳ju۳ventiy, daryaday sasa۳yada
varintyiryi. 14ॸDiibyimusiy mi ۳sa۳divasiy,
sadityadoda Jesús variryunda mumuri ۳ju۳
yisa۳ datyavayu.
Jesús tu۳choda sisa۳ Siimyó۳ Pyítrubay
15ॸJadchiy ji ۳ta, riibyedivasiy, Jesús
jteda siva Siimyó۳ Pyítrubay: “Siimyó۳,
jiryatiy Juán denu ji, ¿jivya۳tantya jaryi
ruumusiy jivyedyerye?” Su۳mutya۳jada
Siimyó۳bay variñi ۳: “Joonu, Nutyityu۳,
jidyetyi ۳sani ۳viy rañi ۳ru۳chara ji.” Su۳teda
Jesús variy siva: “Ya۳potyanicharariy
rachiityari ۳vajyuu nu۳tyu rivyicha nta
ra۳si ۳veda carni ۳ru denujuu.” 16ॸґʮҡֆɗɗ‫ڏ‬
yada jtaja۳doda Jesús variñi ۳: “Siimyó۳,
jiryatiy Juán denu ji, ¿jivya۳tasaravidye
si ۳tenu ray?” Su۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳:
“Joonu, Nutyityu۳, jidyetyi ۳sani ۳ta
rañi ۳ru۳chara ji.” Sajatyiiyada jteda Jesús
variy sivantiy: “Ya۳jnu۳tyasarariy
ra۳si ۳veda carni ۳rujuu.” 17ॸSajatyiiyada
jtaja۳doda Jesús tamityantiñi ۳
Siimyó۳bantyi: “Siimyó۳, jiryatiy Juán
denu ji, ¿jiñi ۳ru۳chara vidye si ۳tenu
jijechitya ray?” Sayiveda Pyítrubay
variy ranchiy, jiryatiy mumuri ۳ju۳
sitaja۳doda Jesús daryaju۳ni ۳: Jiñi ۳ru۳chara
virye. Su۳teda ji ۳ta Pyítrubay variy siva:
“Jidyetyasara ti ۳ta۳ju۳ va۳cha, Nutyityu۳.
Jidyetya jiryatiy rañi ۳ru۳chara ji.”
Sajatyiiyada jteda Jesús variy tamitya
sivantiy: “Ya۳potyanicharariy ra۳si ۳veda
carni ۳rujuu. 18ॸSi ۳tenu ri ۳tay yiva:
Vadero۳nutidye jivyichanu۳yada variy,
jiidye jirichenu۳yadara jichujay
jicyannumu day, jiryupiñumaya۳nu۳yada
variy taji, rumutiy
jiryupiñumaya۳ru۳ñu۳yada. Ѡɗ̲ֆɗҡֆӕ͑ӕ‫ڏ‬
matiy ye۳chasara variy, ya۳jiryesumichara
dyetya varirya jijyase, ti ۳tidye ra۳riche
varirya jichujay, sa۳tidye jara۳chiy variy
ˇӕ͑ॷ21
ji rumutimyu۳ ne jiñi jiyaru۳dye.” 19ॸRani ۳
su۳teda Jesús sanijyu۳ Pyítrubay,
nu۳tyuramusiy rirya۳munusarani ۳,
nu۳tyuramusiy, jiryatiy sabatyedamu
ya۳jachipityatanicharariy nijya۳nvay
Ju۳denu nijyu۳. Rivasiy ji ۳ta su۳teda Jesús
siva Pyítrubantyi: “Ya۳siityari ۳sara ray.”
Jesúsjsa۳ datyi ۳bay jaryi sava۳tasi ۳
20ॸSa۳numityejada Pyítrubay variy,
sadiyada varicha۳ra۳ju۳ siva Jesúsjsa۳
datyi ۳bay, jaryi sava۳tasi ۳, jiryatiy
sasiityatityiyada variy nada. Ni ۳dantye
Pásco vichtya jmyi ۳saramu sata۳yada
jaryi Jesús dutuudinijyu۳, sa۳tidye
jtaja۳nu variñi ۳ Jesús: “¿Chi ۳ra sa۳ñu۳y
jimyityasimyimyu ji, Nutyityu۳, chi ۳?”
21ॸSadiyadanumatiy Pyítrubay siva
jiryatiy sasiitya۳da nada, sitaja۳doda ji ۳ta
variñi ۳ Jesús siva: “¿Va۳ jiñucay,
Nutyityu۳, nu۳tyura sa۳chasara day,
206
nu۳tyura?” 22ॸSu۳mutya۳jada Jesús variñi ۳:
“Ratyi va۳ta sa۳jnu۳y ratye۳rya۳dasa۳ra۳ju۳,
yisa۳ ni ۳tara yantaje tara variy. Ji ji ۳ta
raryichiityari ۳ ray.” 23ॸRamuni ۳tiy
rara۳yada jirya niquejada Jesús
siityari ۳vavyedabay cabyiva sanchiy sisa۳
datyi ۳bay jaryi sava۳tasi ۳, jiryatimyu۳ ne
sa۳diichara. Ne sani jteda ji ۳ta Jesús siva
Pyítrubadye: “Ne sa۳diiy.” Mitya sani
jteda day: “Ratyi va۳ta sa۳jnu۳y
ratye۳rya۳dasa۳ra۳ju۳, yantaje tara riva.”
24ॸJiñu sisa۳ datyi ۳bay jaryi sava۳tasi ۳,
sani tu۳chu vijyo۳mujache ti ۳ta۳ju۳ra jiryá,
daryaday sanu۳yada cateramuntirya.
Nu۳dyetya ji ۳ta si ۳tenuni ۳te satu۳chusarate,
si ۳tenu.
25ॸJasintyirya Jesús jvaayada rajuura
ranchaju۳ntiy. Raryityi nu۳tyityi ti ۳ta۳ju۳
nu۳ñi taraqui sivaayadanchiy,
rasa۳ra۳ntatya raryicha mucadi ra۳jiju۳ day,
ratyi nu۳myu۳y ti ۳ta۳ju۳ ranchiy.
 JESUS NUSU۳ BYIMIY JVAAYADA
Su۳tañu۳yada Ju۳denu ruuva,
ra۳jpa۳ni ۳ ri ۳ntu jiryejyu۳
1
1-2ॸJaryi ravya۳ta۳damu ri ۳pa۳ yimura
catera, Tiyójinu. Jasiy ratyu۳chu
cateramu yivara. Ratarya jpa۳jadamu
ratyu۳choda samiy yivantirya ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy sajo۳ta۳da jvaayada Jesúsra,
sadatyadoda jo۳tara jarye risa۳ju۳ntiy,
sa۳subeda runda sa۳ra۳ju۳, varityi sa۳subeda
na۳vajyu۳. Sa۳Ѹӕ¡ľĀҡӕӕĀɗËȍľʮɗĀֆľҡֆ‫ڏ‬
doda riy yisa۳ rupivye tevay. ґĀҡֆ‫ڏ‬
doda Ju۳denu Jnutu jtedamuju۳ variryi:
“Nu۳rya jirya۳jvaachara ri ۳biva.”
3ॸSami ۳sa۳danumatiy jidyiiyadaco۳siy
crusitya۳sasiy, sadityanunumaya۳jada
variy yisa۳ rúpivyeyu, ridyetya۳daju۳,
ju۳nu۳ñuntya sani ۳cha, ju۳nu۳ñu; ѸĀҡֆ‫ڏ‬
doda varintyiryi nu۳tyu sansu۳ñu۳yadatiy
Ju۳denu darya vu۳y. Daryaju۳yu vu۳yaju۳y
runda sa۳ra۳ju۳ sadityadoda tamityayu.
4ॸJiryatiy si ۳myiñu۳yada Jesús variy
ruusa۳ntiy, su۳teda variy jasiy ruuva: “Ne
jirya۳siquitya Jerusarí ۳musiy. Jasiñi ۳day
jirya۳nutuyasirya Rajye۳ jteda, jiryatiy
ratyu۳chuti jiryivantirya. 5ॸNe jiryi ۳nu۳y
Juánbay jtyanunu۳yada ja۳at۳ a day, jirye
ji ۳ta ra۳jtyu۳yasiy Ju۳denu Jnututa day,
netimyu۳ ne rani ramiy rajuu runda
didye.”
Sa۳subeda Jesús jarichumuju۳
6ॸJiryatiyriintye۳ryadeda variy jasiyu,
ruutaja۳doda ji ۳ta variñi ۳ Jesús:
“¿Nutyityu۳, diyeni ۳viy ya۳bay si ۳tenu
207
nu۳cyuracaju۳ Irayénu mucadimu?”
7ॸSu۳teda variy ruuva: “¿Ta۳raju۳ra
jiryedyetyaru۳rya? Ni ۳day Vu۳jye۳ datya
day varityi sa۳jvaaryu۳y daryadarya, tapi
ni ۳ni ۳day datya jiryi ۳nu۳dyerya. Ni ۳day
Vu۳jye۳ datya day nu۳tyeryivye ra۳jvaarya.
8ॸJirye ji ۳ta ra۳jmutya۳ra Ju۳denu
vanu۳tya۳da, sa۳numatiy ju۳u۳je Su۳ntu
jiryivaju۳. Variñi ۳ ji ۳ta jirya۳tu۳chu rañijyu۳
Jerusarí ۳mu, ti ۳ta۳ju۳ Judéya mucadimu
jarye, Samáriya mucadimuntiy, ti ۳ta۳ju۳
mucadisu۳tyeryasa۳ra۳ju۳.”
9ॸSaniquemu۳yadanumatiy Jesúsra jirya
niquejada, sa۳subeda jarichuvimuju۳
varicha۳ra۳ju۳ ridyiyadajache. Sajayada
variy rajiruju۳ryanube, ne ridyiyada
variy sivanu۳day. 10ॸJiryatiy ru۳nu۳ryi ۳jada
jarichuna۳cho۳ su۳sijyu۳, mityamusiy
nanumu۳ti ۳jada danu۳ju۳y nijya۳mi ۳ju۳y
rityuunu, pupajatyanu۳jyu۳y. 11ॸNani ۳teda
ji ۳ta variy ruuva Cadidéya mucadi
ja۳nvay: “¿Ta۳ju۳ra jiryepyiraniy
jarichuna۳cho۳ day, ta۳ju۳? Ni ۳ni ۳ Jesús
jiryatiy sara۳yasumiy jiryisa۳siy
jarichuvimuju۳, ni ۳day ra۳jti ۳sara ju۳na۳ntyi.
Daryatiy saya۳siy jarichuvimuju۳,
daryaday sa۳ta۳rya rumusiy jiyuju۳ntiy.”
Rijeryeta۳dani ۳ Matíyasibe,
Judásibe ju۳bivaju۳
12ॸRitye۳rya۳da ji ۳ta variy
ja۳mumusimyusiy jiryatiy Odivu ri ۳tya.
Ritye۳rya۳da ji ۳ta mu۳chiy nu۳jipyude
Jerusarí ۳muju۳, ne jaryi ripya ravicha۳da,
jiryatiy riryupichara jiituyada rundamu
ˇԮֆĀॷ1ٍॷ2
riva day. 13ॸRijeñuvi ۳jada ji ۳ta
na۳varyorivyimu variy, jasityi
rime۳cho۳nu۳yada variy Pyítru, Juán,
Santiyácu, Antrésiy, Vedípe, Tumása,
Bartodomévu, Matévu, Santiyácu
jiryatiy Ajéñubay denuni ۳, Siimyó۳ jaryi
vani ۳ra niquera, Judásiy jarye jiryatiy
Santiyácu denuni ۳. 14ॸJivye ji ۳ta rañi
tu۳chutadeda sisa۳ Ju۳denu,
rijechiñu۳yencha variy jasiñi ۳. Rivyicha۳da
vatuy variy ruusa۳ntiy, Jesús jno۳da jarye,
sataryi ۳veda jarye.
15-16ॸVariryundamu ji ۳ta saradeda
Pyítru jityeryi ۳veda parudamu, jiryatiy
rivyicha۳da jasiy taraqui pacha, daraju۳y
vu۳yaju۳y rinchaju۳. Satu۳choda variy
ruuva: “Jirya۳jnu۳y, ratyeryi ۳veda,
daryanuma rito۳sara catera nu۳chara
sanchiy Judásibe, jiryatiy ta۳фɗֆѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada Ju۳denu Jnutu Davyíbe jtosidyerya.
Ni ۳day Judásibe jatachoda variryi
nijya۳nvadye, rirya۳tidye ju۳riy variñi ۳
Jesús. 17ॸNi ۳ni ۳ vichanu۳yada nu۳dyisa۳
vichi ۳; sajaryeta۳da Jesús nu۳dyisa۳
jvaayasi ۳ju۳ni ۳. 18ॸNeviy yinu۳y riche۳
mucadini ۳ jiñu vanu jicyuriquiy
murichirya day, jiryatiy su۳mutya۳
jidyetyadoda murichiryara, taji
vichadeda murichirya jarye. Jasiñi ۳
saju۳u۳y mucadincha yino۳ta variy, rabuy
sapude variy, raju۳u۳y sasiquidijuu
varintyi. 19ॸRidyetya ji ۳ta Jerusarí ۳ ja۳nvay
ti ۳ta۳ju۳ varidyerya, ramuni ۳tiy ru۳tay
jiñiquejadamura ri ۳tya Asendáma,
jiryatiy vuryi ۳tay Nuda mucadira. 20ॸNe
yinu۳y sanijyu۳ nu۳charara
murra۳pedyedye:
Dañuma ra۳ma۳cho۳ saroriy mitya
roriy, ne ti ۳ ra۳cha jasiy
sarorimyunu۳day.
Tara nu۳chara jtantyi:
Sa۳ma۳ jay ti ۳ su۳bivaju۳, yinsu۳jyomu.
21-22ॸRamuni ۳tiy vurya۳jaryeta diye ti ۳qui
vanu su۳bivaju۳ Judásibe. Vurya۳jaryeta
vuryisa۳ vichavay tenu, jiryatiy
208
sasiityari ۳sara vuryisa۳ni ۳ Nutyityu۳ Jesús,
Juán jtyadodivasiy, Jesús
jasubedasa۳ra۳ju۳. Vurya۳jaryetani ۳ ni ۳tidye
ra۳cha tu۳chu۳ vuryisa۳, jiryatiy sami ۳sama۳
Jesús diibyimusiy.”
23ॸRibeyada ji ۳ta variy danu۳ju۳y
vanuju۳y, rirya۳tidye jaryetani ۳ ti ۳qui
sisa۳siy. Ti ۳qui vichanu۳yada Jusíy jtyati ۳,
si ۳tyaju۳ve vichanu۳yada Barsábasiy,
ravichanu۳yada si ۳tya táryarantiy, Jústu.
Nu۳ntiy vichanu۳yada Matíyasiy.
24-25ॸRityu۳choda variy Sisa۳ Ju۳denu,
nu۳rya: “Jiityi datya ti ۳ta۳ju۳ra rijechiy
vaduy, Nutyityu۳, ya۳datyanu diye nu۳y,
mi ۳ vanura jijeryeta, sa۳tidye jay su۳bivaju۳
Judásibe, ni ۳tiy ra۳cha nusu۳yasi ۳ nu۳dyisa۳.
Ne yinu۳y satochimya۳ Judásiberya
yivaayada day, jiryatiy yipa۳jada
rana۳cho۳ni ۳, jadchiñuma sayati
jidyiijyomuju۳ day.”
26ॸRijeryeta۳da ji ۳ta variñi ۳ Matíyasiy
su۳bivaju۳ Judásibe. Richaradoda ji ۳ta
varintyiyu: “Rito۳ma۳ntiy, vu۳yaju۳y
danu۳ju۳y vu۳nchaju۳.”
Sitima۳da Ju۳denu Jnutu
2
1ॸTadajyo vu۳yaju۳y runda vicha۳da
rivasiy Pásco. Tara vichtya
rundanuma vicha۳da varintyi.
Rivyicha۳da ji ۳ta Jesúsmu tuva۳chuvay
vatajuu variy jasiy. 2ॸMityamusiñi ۳day
ra۳nsa۳da jarichumu nu۳tyu ja۳mu riicho,
ramu۳chadeda rasuyadara roriy variy,
jiryatiy rimya۳sa۳da variy jasiy.
3ॸVaricha۳ra۳ju۳ ridyiyada riva nu۳tyu
jiiday, ru۳rayada variy ruuva, nu۳vantiy,
nu۳vantiy, nu۳vantiy. 4ॸTi ۳ta۳ju۳ rimyu۳cha۳da
Ju۳denu Jnutumusiy variy. Rijyo۳ta۳da ji ۳ta
niquejada varirya tara nijya۳nvay
niquejadantiy, Ju۳denu Jnutumusiy
riñiquejada daryá.
5ॸRivyichanuvi ۳jada Judíyuveda variy
Jerusarí ۳mu, samirya jachityavay
daryaju۳ riy. Ruuti ۳nu۳yada ti ۳ta۳ju۳
tavicha۳divasiy.
209
6ॸRityuva۳chodanumatirya ra۳nsa۳da,
richiiyada ji ۳ta nijya۳nvay variy rana۳cho۳,
rityi ۳tta۳da varirya jiryatiy rityuva۳choda
daryaju۳ra tavay niquejada nu۳͖ɗфɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jadamu. 7-8ॸRu۳nteda variy, rityi ۳tta۳da
varintyirya: “Nu۳tyu riñi ۳ riñi ۳cha
Cadidéya mucadi ja۳nvay jivye ti ۳ta۳ju۳,
nu۳tyu vu۳ñi tuva۳chunuvi ۳ nu۳ñi ti ۳musiy
si ۳tenu vu۳ñiquejadamura. 9-11ॸVu۳vyicha
ji ۳ta jiyu nu۳ñi taji mucadimu vichavay.
Vu۳myucadi jtya ji ۳ta Pártiya, Médiya,
Edá۳, Mesupotámiya, Judéya, Capadó
siya, Póntu, Ásiya, Vuryíjiya, Pa۳jídiya,
Ejíptu, Díbiya jiryatiy Siréne tuunu
vicharara, Créta, Arábiya jarye ti ۳ta۳ju۳.
Vu۳tyevay jarye jañu۳vye jiyu, ѠΔ̲̲ӕ‫ڏ‬
sivye. Vu۳vyicha Judíyuveda ti ۳ta۳ju۳, vu۳y
ji ۳ta si ۳tenu Judíyuveda day, jivye ji ۳ta
vu۳tyevay vichavadye. Ti ۳ta۳ju۳numa
vu۳tyuva۳chu si ۳tenu vu۳ñiquejadamu
darya jiryatiy sivaay Ju۳denu samiy
jidyetya۳data darya.” 12ॸRityi ۳tta۳damu
yiteda variy: “¿Nu۳tyura vurya۳jachipiya۳,
nu۳tyura?” Ruutaja۳doda ji ۳ta nu۳ñi riyu:
“¿Ta۳raju۳ra rani ۳cha jirya? ¿Nu۳tyuraju۳ra
rani ۳cha day, nu۳tyuraju۳?” 13ॸTi ۳ni ۳ jteda
yarupadodamu day: “Niyu۳byimiy
dyetya, jiryatiy rirya۳tosirya bínuja۳
vadija۳ daryaju۳, ti ۳ta۳ju۳ ripyoyasiy
varirya.”
Pyítrubay tu۳choda nijya۳nvavya
14ॸSaradesubeda ji ۳ta Pyítrubay variy,
vu۳yaju۳y Jesús nusu۳byimiy sisa۳ju۳, ti ۳qui
rinchaju۳, saniquejada ji ۳ta jaryi variy:
“Vaduy, Judíyuveda, jiryatiy Jerusarí ۳
ja۳nvay jirye: jirye۳ntya datyara,
jirye۳ntya tuva۳chu ramu rañiquejada.
15ॸTama۳ niyu۳byimiy nu۳ñi ۳cha, tama۳.
Niyu۳byimiy dyetya jiryejyu۳ nu۳dye.
Tama۳ vasetuunu vichi ۳ta rani ۳cha didye,
tama۳.”
16ॸSu۳teda ji ۳ta Pyítrubay varintyi:
“Nu۳tyu jiryeñi tuva۳chuma۳ra jiryatiy
saniquenu۳yada ta۳riy Ju۳denuju۳
ˇԮֆĀॷ2
tu۳chu۳barya, ravichanu۳yada si ۳tya
Jovénu. 17-21ॸSu۳teda ji ۳ta Jovénubay ta۳riy
variy:
Tamitya rundamu, su۳tay Ju۳denu,
ra۳numa rumiñi ۳ ri ۳ntu ti ۳ta۳ju۳
nijya۳mi ۳va, rirya۳tidye nique
jiryedyedyeñu vaduy variy rajyu۳,
jiryedyetuveda jarye. Vadero۳vay
ra۳jnu۳rya va۳cha variy, фɗ̲ֆɗ‫ڏ‬
tyumiy ji ۳ta ra۳ma۳ryi ۳sa jime۳yantiy.
Ramyuchechivyedava ra۳rumiñi ۳
Ri ۳ntu variryundamu, ф̲ֆӕËȍľ‫ڏ‬
chityuvedava jarye, rirya۳tidye
nique variy rajyu۳. Ra۳dityanu
ti ۳ttasara variryi, ʮɗфֆҡɗֆʮфɗËȍӕ‫ڏ‬
mura, mityamusiy ju۳dejada jarye
mucadincha: nuda, jiiday jarye,
nuvachijyuu jarye. Jiñi ۳ ra۳ti ۳tuy
nupocudiju۳ variy, jarimyuni ۳ jarye
ra۳ti ۳tuy nudaju۳, ja۳mu runda
jti ۳jadajisiy, jiryatiy Ju۳denu
jchana۳yada runda ra۳cha. Ni ۳tiy
va۳ta darya jantyutya۳da siva
Ju۳denu day, varityi sa۳natuy
si ۳tyamuyu, sa۳jantyutya variñi ۳.
22ॸJirye۳ntya tuva۳chura jirya niquejada,
vaduy, Irayénuveda. Jesús ji ۳ta, Nasaryé
ja۳mi ۳, savichanu۳tyi jiryequebyimu. Sani
datyanunu۳tyi Ju۳denu jirye: Su۳nityi
Jesús ri ۳tedamu. Sadityanunu۳tyi
mityamusiy ju۳dejadatara, ti ۳ttasara,
mityamusiy datyadoda jarye jiryatiy
ѸɗԮֆĀʮɗфֆľнӕľ¡ֆɗ̲ӕˇľѸәѸʮΎ̲ӕҡӕ‫ڏ‬
tara. Jiryeñi datyi ۳saviñu۳darya. 23ॸNi ۳ni ۳
Jesús, ni ۳tiy ma۳cho۳siy batyi ۳si ۳ju۳ Ju۳denu
jtedamuju۳, jiryeñi ۳day ju۳rityiñi ۳, jiryeñi
jvatyanityi variy crusitya۳sa jamirya
vichavañi ۳. 24ॸSu۳mu۳ryatiy ji ۳ta Ju۳denu
sadiiyadamusiyu, jiryatimyu۳ ne
ravuunuru۳yada diiyada jasiñi ۳,
sami ۳sanimya۳ ti ۳ta۳ju۳ varintyidyeñi ۳.
25-28ॸDavyíbe ji ۳ta jtañu۳yada ta۳riy
sanijyu۳:
Radyichara siva Ri ۳ndenu ratyuunu,
tapi savicha rayntyityudamyuju۳
ˇԮֆĀॷ2
daryaju۳ day, ne ti ۳
siquityatadedasa۳ra۳ varirye.
Ramutiy rí ۳chana۳y rajechiy, фĀֆľ‫ڏ‬
chiy jarye nique ri ۳chana۳yadamu.
Rabebyi jarye ra۳jiituchara, ne
ra۳jachipiya۳sara ranijyu۳ nu۳ndye,
tapi ne ya۳tochiñi ۳ rabeyanu
radyiijyomu, dantyamu۳y ne
ya۳ponusarani ۳ jivya۳tasi ۳, jiryatiy
jijeryeti ۳ samirya jachityi ۳ dañi ۳.
Jiñi datyadoda si ۳tenu jnu۳yada
ray, nu۳tyuramusiy ra۳vichasara
samirya, ya۳mu۳chanichara
jichana۳yadata ray ra۳numatiy ju۳ti ۳
jityuunu.
Darya su۳tañu۳yada Davyíbe ta۳riy. 29ॸDiye
vaduy, ratyeryi ۳veda, ratyu۳chu
vijyo۳mujache jiryiva, ratyu۳chu sanijyu۳
ta۳riy vu۳myunatyi ۳ Davyíbe: ѸĀɗɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy, ru۳muchoda variñi ۳. Vuryi ۳nu۳y diye
sa۳ra۳ju۳ra sabapyo. 30ॸNi ۳ni ۳ datyanu۳yada
si ۳tenu saniquejada Ju۳denura:
Jidyedyeñu tenu ra۳jachara yibivaju۳
curacaju۳.
31ॸJiryatiy savichanu۳yada Davyíbe
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ntiy, sadatyama۳ variy
saniquejada Ju۳denu ranijyu۳ Crístu
mi ۳sa۳subeda diibyimusidye, jiryatimyu۳
ne satocheda jidyiijyomuni ۳ jibeyanu,
dantyamu۳y ne ra۳puuchara sababyi
varintyi. 32ॸNi ۳ni ۳ Jesús sami ۳sanichiy
Ju۳denu diibyimusiy, nu۳y ji ۳ta datya
samirya, nu۳tyu۳chunumaya۳ variy
ranchintyi. 33ॸVu۳jye۳ Ju۳Āľ͑ӕʮѸӕ̲ɗ͑ɗ‫ڏ‬
chiy yintyityudamyuju۳ni ۳ Jesús, sasa۳chiy
variy Yintuni ۳, jiryatiy su۳tatyi darya siva.
Jesús ji ۳ta rubesiñi ۳ Yintu nu۳dyivantidye,
jiryatiy jiryi ۳nu۳yasiy, jiryetyuva۳chosiy
diyedentirya. 34-35ॸTama۳ ni ۳ Davyíbe rañi
jasubeda jarichumuju۳, tama۳. Ni ۳day
jtedantiy:
Su۳tay Nutyityu۳ siva Rayntyityu۳:
Ya۳ma۳sanuvi ۳ rayntyityudamyuju۳,
jasicha۳ra۳ju۳tiy ra۳vuunutaniryi
jimyityasimyi.
210
36ॸDarya su۳teda Davyíbe ta۳riy. Jirya۳ntya
datya diye ti ۳ta۳ju۳ra, tapi ti ۳ta۳ju۳ Irayé͑ӕ‫ڏ‬
veda tevatya jirye: Jiñu Jesús jiryatiy
jiryebetyi crusitya۳sani ۳, Vu۳jye۳ Ju۳denu
ji ۳ta bayada Nutyityu۳ju۳ni ۳, vuryeyada
rá۳ñuju۳ jarye, jiryatiy vuryi ۳tay Crístuni ۳.”
37ॸRityuva۳chodanumatiy nijya۳mi ۳juu,
varicha۳ra۳ju۳ rajachipiya۳jada rijechiy taji
variy. Jadchiy ji ۳ta ru۳teda siva
Pyítrubay, tavay nusu۳byimivya jarye:
“¿Diye nu۳tyura vurye۳cha, taryi ۳veda,
nu۳tyura?” 38ॸSu۳teda ji ۳ta Pyítrubay variy
ruuva: “Jirya۳numa paru۳y riva taji
jachipiya۳jada day, jirya۳numa
jtyanutaniy nu۳ñi ti ۳quimusidyeyu,
Jesucrístu jtyamu, sa۳tidye ramityaniy
Ju۳denu variy jiryivara jijyuuchuveda,
sa۳sa۳y Yintu variy jirye. 39ॸTapi su۳tedama۳
Ju۳denu jiryejyu۳ darya, jiryedyedyeñuju۳
jarye, ti ۳ta۳ju۳ ripya vichavajyu۳ jaryentiy,
dañuma ti ۳ sa۳natuchara yimuju۳ Nutyityu۳,
Vuryi ۳ndenu.”
40ॸRajuura niquejadamusiy
satu۳chunu۳yada Pyítrubay,
sadatyanunu۳yada variryi: “Jirya۳ramitya
ruumusiy jamirya jvaadyivyeyu.”
41ॸRiñi ۳ ji ۳ta jiryatiy rityuva۳choda ramu
saniquejada, riityu۳yada variy. Ոфɗфֆӕ͑‫ڏ‬
damu rirya۳sa۳yada sisa۳ datyavay variy,
mumuri ۳ vara۳nca tuudicheju۳. 42ॸTi ۳ta۳ju۳
rundamu ru۳niñu۳yada
jityuva۳chodana۳cho۳, jiryatiy
ridyetyanunu۳yada Jesús nusu۳vye variy,
rivyichanu۳yada jasiy ruusa۳ variy,
ripyatatiñu۳yadara pa۳, rityu۳chunu۳yada
sisa۳ Ju۳denu varintyi.
Nu۳tyura rivyicha۳da Jesús
siityari ۳vavyedabay munatya, nu۳tyura
43ॸRu۳nteda ji ۳ta nijya۳nvay variy jiryatiy
Jesús nusu۳vye jvaañu۳yadara ti ۳ttasara
daryaju۳, mityamusiy ju۳dejada jarye
risa۳ju۳. 44ॸJiryatiy ti ۳ta۳ju۳
rityuva۳chunu۳yada day, riñi ۳day
vichanu۳yada ji ۳tyojomu varidye.
211
Ti ۳ta۳ju۳musiy riberya varidyerya.
45ॸRitye۳ryu۳tyanu۳yadara jimyucadi variy,
riberya jarye, riche۳ñu۳yada variy
jityevavyara ramurichirya, ritiy
jantyuyadavadye. 46ॸTi ۳ta۳ju۳ rundamu ne
richu۳tyaryi ۳nu۳yada jiya۳da Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jomu. Ripyatanu۳yada varirya
pa۳ jiryorimyu, riimyiñu۳yada
jichana۳yadamu varirya, samirya
rijechipiya۳nu۳yada jijechitya varintyi.
47ॸRityu۳chudoda ji ۳ta nu۳ñi riyu: “Vu۳jye۳
ji ۳ta samirya vichara.” Ridyiñu۳yada
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay variy samirya ruuva.
Nutyityu۳ Jesús jasa۳chutityiyada ti ۳ta۳ju۳
rundamu varidyeryi, ʮɗфֆҡɗֆѸф̲ɗҡֆ‫ڏ‬
nityityiyada ruuvara jijyuuchuveda
variy.
Sami ۳sa۳da vanu jarapu۳yani ۳bay
3
1ॸTarundamu sayanu۳yada Pyítrubay,
Juánbay jarye. Nadaya۳da jadchiy
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jomuju۳. Ni ۳nu
jtimu vichi ۳tanuma ravicha۳da variy,
Ju۳denujsa۳ tu۳choda tuununuma variy.
2ॸJasiy savichanu۳yada ti ۳qui vanu jiryatiy
sarupeda jarapu۳yani ۳. Ti ۳ta۳ju۳ rundamu
su۳tutaniñu۳yada Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo rorijyu۳muju۳yu,
ravichanu۳yada ri ۳tya rorijyu۳ Jerumósa.
Jadchiy ji ۳ta sajachiñu۳ñu۳ֆĀֆľ͑ҡֆӕֆ‫ڏ‬
damu ruuva nijya۳nvarya tara, rityi
jañu۳yada ravimu Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jo. 3ॸSadiyadanumatiy nadiva
Pyítruju۳be, Juánbatya
nanujaryu۳yadamu, sajachiñu۳yada variy
nadivara tarantiy. 4ॸSu۳nu۳yada Pyítrubay
samiy sana۳cho۳ variy, Juánbay jarye,
su۳teda variy siva: “¡Ya۳jnu۳y na۳ñe۳cho۳!”
5ॸSu۳nu۳yada ji ۳ta variy nanuna۳cho۳, mitya
sani jachipiya۳jada variy: “Tara dyetyate
sa۳sa۳rye.” 6ॸSu۳teda ji ۳ta Pyítrubay variy
siva: “Ne criquityi ۳ pupadarye, netimyu۳
ne vinu ruuna۳dye. Ratiy rimu, rani ۳ ji ۳ta
ra۳sa۳y ji: Jesucrístu jtyamu, jiryatiy
Nasaryé ja۳mi ۳ni ۳, ¡Ya۳rupi!” 7ॸSireda ji ۳ta
ˇԮֆĀॷ2ٍॷ3
santyityuday jomutuni ۳, Ѹ͑ӕ¡ľѸӕ̲ɗҡֆ‫ڏ‬
deda variñi ۳. Varicha۳ra۳ju۳ ravanu۳yada
sanumutu, su۳vichiy jarye. 8ॸSara۳yada ji ۳ta
variy jiñumututa, sarupicheda variy
jadchiy. Sajayada ji ۳ta variy nadisa۳
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jomu.
Sarupiñumaya۳jada, sara۳tyiya۳jada risa۳ju۳
jichana۳yadamu, su۳teda ji ۳ta variy siva
Ju۳denu: “¡Yentyumya۳te riva!” 9ॸTi ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay diyada variy siva
sarupiñumaya۳jada, si ۳chana۳tya۳da variy
ridyiyani ۳ Ju۳denu. 10ॸJasiy ridyetya۳da
variñi ۳: “Nu۳tyu ni ۳ni ۳day rañi ۳chanu۳chiy
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jo rorijyu۳mu,
jiryatiy Jerumósa ri ۳tya.” Mitya
rityi ۳tta۳da variñi ۳, ru۳nu۳yada variy ju۳vara
sana۳cho۳ nu۳tyichiñuma saratyentiy,
nu۳tyichiy.
Pyítrubay tu۳choda rupijyo rorimyu
11ॸJadchiy ji ۳ta ne sajiintyeñu۳yada
jarapu۳yani ۳ mi ۳si ۳ Pyítrubay nichiñu۳day,
Juánbay nichiy jarye. Rityi ۳tta۳da ji ۳ta
nijya۳nvay variñi ۳, riintye۳ryadeda variy
rityuunu rupijyo rorimyuju۳yu,
ravichanu۳yada ri ۳tya Pórticu de Sadumú۳.
12ॸSu۳nu۳yada ji ۳ta Pyítrubay variy riñe۳cho۳:
“¿Nu۳tyuramura jiryetyi ۳ttara jirya,
Irayénuveda, nu۳tyuramu? ¿Ta۳ju۳ jiryi ۳nu۳y
na۳ñe۳cho۳, ta۳ju۳? Na۳ñi ۳ta rupityaniy
jidyetya۳datani ۳ jiñu vanu day,
dantyamu۳y ne sarupi jiryatiy samirya
jachityanu۳jyu۳y na۳ñi ۳cha.
13ॸVu۳myunatyavay Ju۳denu vichaniy
daryadañi ۳. Ni ۳ni ۳ sani ۳cha ta۳riy Ru۳ndenu:
vu۳myunatyavay Avurá۳bay, Isácubay,
Jacóbubay jarye. Ju۳denunuma vichaniy
daryadañi ۳, si ۳chana۳tya daryaju۳ni ۳
Jidyenu Jesús, jiryatiy jiryeñi pu۳chityi
Pyidátumuju۳ ni ۳. Sani jmu۳ryaru۳tyi
Pyidátu variñi ۳, jiryatiy sami ۳ nijya۳mi ۳
sani ۳chati sadiya daryaju۳, ne jiryevya۳tati
jmu۳rya۳daju۳ varidyeñi ۳. 14ॸNe taradera
jiryi ۳mu۳ryaru۳tyiñi ۳, nu۳tyu ni ۳ni ۳ sani ۳cha
Ju۳denu jiintyasi ۳, vase jvaarya risa۳ju۳ni ۳.
ˇԮֆĀॷ3ٍॷ4
Jiñu ji ۳ta jiryeñi jmu۳ryaru۳tyi, ni ۳tiy
rañi ۳cha ju۳vi ۳. 15ॸTapi jiryetya jvatyiñi ۳
ni ۳tiy rañi jnu۳tyaniñu۳yada vu۳y,
Ju۳denunuma mi ۳Ѹ͑ɗҡֆɗѸĀɗɗʮֆΎ̲ӕѸɗ‫ڏ‬
dyeyu. Nu۳tyu nu۳ñi rañi ۳cha sanchiy
tu۳chuvay. 16ॸNe jiryi ۳nu۳ñi ۳ jiñu vanu.
Jiryedyetyi ۳satyani ۳ savichanu۳chi
jarapu۳yani ۳, sani ratyevidye jiryatiy
satuva۳chu daryaju۳ Jesús jtyamu. Samiy
tuva۳chodamu su۳ndejada Jesús vu۳y,
ramuni ۳tiy sami ۳sadesiy samidyeni ۳ jiñu
vanu jirye diya.
17ॸDiye, ratyeryi ۳veda, radyetyi ۳satya ne
jiryedyetya, dantyamu۳y ne jiryentyityu۳
datyaru۳y nu۳tyura jiryevyichaniñi ۳ Jesús.
18ॸJu۳denu jteda daryá, sito۳tanirya
jiñiquejada jijyu۳ tu۳chuvabe jtosiy:
Sa۳paru۳tyasara Crístu jidyiiyada
sa۳ra۳ju۳yu.
19ॸJirya۳numa paru۳y riva taji
jachipiya۳jada, jirya۳numa jachipiya۳
sanijyu۳ Ju۳denu day, sa۳tidye pu۳y variy
jiryivasirya jiryejyuuchuveda, variy ji ۳ta
jirya۳jiituy rivasiy, ne jiryi ۳nu۳y ra۳jti ۳
jiituyada Ju۳denumusiy. 20ॸJadchiy ji ۳ta
sa۳jatyi jpa۳jadani ۳ Jesúsntiy, jiryisa۳ju۳si ۳ju۳,
jiryatiy vuryeyada rá۳ñuni ۳. 21ॸDañuma
sa۳ma۳cho۳sara jarichumu Ju۳denu
jdutya۳da rundasa۳ra۳ju۳, sa۳numatiy jatyi
jdutya۳dara samirya vicha۳da runda
varintyi. Darya ni ۳day su۳tañu۳yada ta۳riy
vicha۳da rundamusiy, jijeryetavabe
jtosiy, jiryatiy saju۳ tu۳chuvabedyeryi.
22-23ॸMuyusésibe ji ۳ta jtedantiy:
Jiryiva tu۳chu۳ju۳ sa۳bay Ju۳denu
jiryetyenute. Daryaday sa۳chantiy
nu۳tyu ray daryantiy.
Jiryetyuva۳chuta۳ta simuntiy,
daryatiy sa۳nique jiryiva.
Rityimyu۳ ne ra۳tuva۳chu simu, riñi ۳
ji ۳ta ra۳baryi ۳ nijya۳nvay
cabyimusiy.
24ॸTi ۳ta۳ju۳ tu۳chuvabe tu۳chodantiy,
nu۳tyura ra۳cha diye rundamu, darya
satu۳choda Siméñubay, jadchiy ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳
212
jiryatiy ruuti ۳jada su۳sijyu۳. 25ॸJirye ji ۳ta
tu۳chuvabe dadyeñu day. Samirya day
rani ۳cha jiryejyu۳, Ju۳denu jachipiya۳jada
daryaju۳ ta۳riy jiryemyunatyavabeñijyu۳.
Su۳teda ji ۳ta Ju۳denu siva Avurá۳bay variy:
Jidyedyeñu tenumu ra۳jvaay samirya
riyadaju۳, ti ۳ta۳ju۳ mucadiva
vichavay jiyadaju۳.
26ॸJiryimuni ۳ sajo۳ta۳da jpa۳jada Ju۳denuni ۳
jidyenu, sami ۳sanichiñumatiy variñi ۳.
Su۳pa۳jadani ۳ jidyenu sa۳tidye
jachipiya۳taniy samirya vicha۳daju۳ jirye,
jirya۳tidye paru۳y nu۳ñi jirye variy riva
va۳cha jachipiya۳jada.”
Satu۳choda Pyítrubay Juánbatya
japuvedabay tuunu
4
1ॸNanuniquejada jsa۳ju۳ rimyu۳ti ۳jada
caserdótevyeda variy, Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo nutyityu۳ta, SaaduséԮӕԮľ‫ڏ‬
data jarye. 2ॸRiñique۳tta۳da varirya
jiryatiy nanudatyanunu۳yada Pyítruju۳be,
Juánta daryaju۳ riy nijya۳nvay.
Satu۳chunu۳yada Pyítrubay daryaju۳
ruuva: “Jesúsmusiy vu۳ryi jrirya
diibyimusiy mi ۳sa۳da.” 3ॸRureda ji ۳ta
variñada Pyítruju۳be, Juánbatya.
Rityanuvu۳doda variñada rata۳rimyusijyu۳
nupocu rorivyimu, jidyenuma ravicha۳da
daryaju۳ varidye. 4ॸTi ۳quitya
tuva۳chunu۳yada daryaju۳ ф̲ӕ͑͑ӕ͑ɗ‫ڏ‬
quejada. Vadujyuu vichanu۳yada rajuu,
tadajyo vara۳nca tuunudera
rivyichanu۳yada daryaju۳.
5ॸRatarya rundamu ji ۳ta
riintye۳ryaniñu۳yada japuveda
Jerusarí ۳muyu. Jasiy rivyichanu۳yada
nutyityu۳veda variy, rimyityuveda jarye,
Ju۳denu niquejada datyanuvay jarye.
6ॸJasiy savichanu۳yada Anásiy jtyati ۳bay
varintyi, caserdótevyeda nutyityu۳,
Cayivásubay, Juánbay, Adejántrubay,
satevay jarye ti ۳ta۳ju۳ yisa۳ju۳. 7ॸRiñatuyada
ji ۳ta variñada, Pyítruju۳be Juánta,
jiquebyimuju۳, ruutaja۳doda variy
213
jasiñada: “¿Nu۳tyurata sa۳numi ۳saniñi ۳,
nu۳tyurata? ¿Chi ۳ jtyamura sa۳numi ۳saniñi ۳,
chi ۳ jtyamu?” 8-9ॸSamu۳chadeda Ju۳denu
Jnutuni ۳ Pyítrubay, su۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “Temusiy jiryitaja۳nuru۳y dyetya
na۳y, nijya۳nvay nutyityu۳miy, Irayé͑ӕ‫ڏ‬
veda rimyityumiy jarye. Jirya۳jtaja۳nute
na۳cyu۳, ¿nu۳tyuramusiy saratyeje
jarapu۳yani ۳, nu۳tyuramusiy? ¿Chi ۳na۳te
mi ۳saniñi ۳ jiñu jarapu۳yani ۳, chi ۳? 10ॸˇɗфֆľ‫ڏ‬
dyetya۳daju۳ ra۳tu۳chu jiryivara, ti ۳ta۳ju۳
Irayénuvedava jarye: Sami ۳sajay jiñu
vanu jarapu۳yani ۳ Jesucrístu jtyamu,
jiryatiy Nasaryému savichanu۳yada.
Nu۳tyu ni ۳day jiryeñi crusiñutintyi,
Ju۳denu mi ۳sanityi variy sadiijyomusiyu.
Su۳tedamuju۳ saraniy jiñu vanu mi ۳si ۳
jiryetyuunu. 11ॸJiñu Jesús rañi ۳cha۳da
ravichu۳, jirye ji ۳ta roriy jvaavyedye,
jiryejetya۳simya۳ni ۳ javiryu۳tyasi ۳, sani
bamya۳ Ju۳denu rajo۳ttya۳ ravichu۳ju۳ni ۳,
sa۳tidye roriiy sanchara jiryoriy. Jiryatiy
vuryi ۳tay saroriryi, rivyicha simu
tuva۳chuvay daryaju۳. 12ॸNe yinu۳y ne ti ۳
ra۳ra۳chara vuryeyada jadchiñu۳day. Ne
tara jtyatara jadchiy jarichu
jarijyu۳nu۳day, jiryatiy sasa۳yada Ju۳denu
jiñu vanu Jesúsra, ni ۳tidye ra۳ra۳chara
variy vuryeyada.”
13ॸRu۳nu۳yada ji ۳ta japuveda sana۳cho۳
variy: “Nadani ۳ ji ۳ta si ۳tenu nique
jivyanu۳yadata, samiy nanudatya۳data,
vu۳ñi datyi ۳satya ne nanudatyara catera
nu۳yada, tapi jantyuyani ۳ju۳y daryaju۳
nada jiñuju۳y nijya۳mi ۳ju۳y.” Rityi ۳tta۳da
variñada. Ridyetya۳da ji ۳ta variy
nadanchiy: “Jiñuju۳y Jesúsjsa۳
vichanu۳jyu۳y.” 14ॸJiryatiy ridyiñu۳yada
siva vanu mi ۳sanichi ۳ jityuunu, ne
ru۳taryu۳yada tara variñu۳day. 15-16ॸPariche
ru۳pa۳jada jadchiy jityuunusiñada,
Pyítruju۳be, Juánta. Jasi͖ӕ̲фɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada nu۳ñi rijyuu yiva: “¿Nu۳tyura
vurye۳chaniñada jiñuju۳y vanuju۳ñu۳day,
nu۳tyura? Ne ti ۳ ra۳ramicha datya۳da
ˇԮֆĀॷ4
nadanu۳ndye, jiryatiy mityamusiy
ju۳deru۳y daryaju۳ nada. Ti ۳ta۳ju۳ma۳
ridyetya Jerusarí ۳ ja۳nvarya, ne vana۳y nta
vuryi ۳tañu۳ndye: Ne nanumi ۳saniy
si ۳tenuni ۳. 17ॸRañuma ju۳ray ju۳na۳y
tu۳chodanu۳day, vurya۳jiyaro۳nu nada
nañuma nique ju۳na۳ñu۳nrya Jesús
jtyanu۳day.”
18ॸJadchiy ji ۳ta riñatuyada
variñadantiy, ru۳bayada ji ۳ta variy
nana۳jisirya: “Ne sa۳na۳nique ju۳na۳ñu۳nrya
Jesús jtyanu۳day, dantyamu۳y ne
sa۳na۳datyanu Jesús jtyamunu۳day.”
19ॸPyítrubay, Juánbatya nani ۳mutya۳jada
variryi: “Jirya۳ntya jachipiya۳ samiy,
samiryavidye sa۳diy Ju۳denu vuryiva,
na۳ña۳vidye siitye jiryejyu۳, varimyata
Ju۳denuju۳ dyetya. 20ॸNa۳y ji ۳ta ne paru۳ryu۳y
riva niquejada day, jiryatiy na۳dyi riva,
na۳tyuva۳chura darya niquejada.”
21ॸRiyaro۳dodivasiy, yimu۳rya۳da variñada,
ru۳tamya۳tiy: “¿Ta۳raju۳ra vurya۳tanuvu۳nu
nada, ta۳raju۳?” Tapi ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳tya
jchana۳tya۳da daryaju۳ variñi ۳ Ju۳denu riva,
jiryatiy mityamusiy su۳ndejada daryaju۳
ridyiya. 22ॸDaryaju۳yu vu۳yaju۳y
vaatati ۳numa vanu jiryatiy sami ۳sa۳da
jarapu۳yadamusiy.
Jesúsmu tuva۳chuvavyedabay va۳ta۳dara
vanu۳tya۳da simusiy
23ॸRu۳mu۳rya۳danumatiy nada Pyítruju۳be,
Juánta, nadaya۳da ji ۳ta variy yisa۳
vichavamyuju۳. Nanutu۳choda variy jasiy
ruuva: “Caserdótevyeda nutyityu۳miy,
rimyityumiy jarye jtesiy darya na۳dyiva.”
24ॸRityuva۳chodanumatirya,
riñiquenu۳yada ji ۳ta ti ۳tajuu sisa۳ Ju۳denu
variy: “Nu۳jye۳, jiñi ۳ Ji ۳ta ju۳dejadara
jarichu, mucadi jarye, ja۳mu na۳va jarye,
vinu rani ۳ ti ۳ta۳ju۳ rani ۳cha yimusiy. 25-26ॸJi
jteda su۳tosiy jimyuchechiy, jiryatiy
nu۳myunatyi ۳ Davyíbeñi ۳:
¿Ta۳raju۳ra riñique۳ munu۳ñumiy,
ta۳raju۳? ¿Ta۳raju۳ra rijechipiya۳
ˇԮֆĀॷ4ٍॷ5
nijya۳nvay va۳cha, ta۳raju۳? tama۳
samirya rani ۳cha, tama۳. Riyaro۳nu
ji ۳ta ma۳myi nutyityu۳miñi ۳, ËӕфË‫ڏ‬
veda jarye jiyaro۳nuni ۳ Ju۳denu,
sajaryeti ۳ jarye jiyaro۳nuyu.
27ॸSi ۳tenu ji ۳ta riyaro۳nuni ۳ jidyenu Jesús.
Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jijeryeti ۳ sami ۳. Riyaro۳nu ji ۳ta
nutyityu۳vedani ۳. Jeródes, Púnsiyu
Pyidátu, munu۳ñujuu, Irayénuveda jarye
jiyaro۳nuni ۳. 28ॸRuuto۳tanimya۳ ti ۳ta۳ju۳
varidyerya, jiryatiy jidyetyanu۳yada
ta۳ridyerya. 29ॸDiye, Nu۳jye۳, ya۳jnu۳y
nu۳tyuramu riyaro۳nu jiñiquejadata nu۳y.
Ya۳vanu۳tyaniy nu۳ֆʮɗ̲ֆӕËȍľËȍɗ̲ֆɗ‫ڏ‬
ntyidye, nu۳ña۳tidye nique
jichuvu۳yasa۳damura jiñiquejadantidye.
30ॸYa۳jmu۳tya jijyomutu ratyasarata,
ya۳tidye ju۳danu variy, ya۳tidye
ʮԮ͑ҡֆɗфֆ̲ɗҡֆ̲ӕѸɗֆĀҡֆĀΎĀ͑‫ڏ‬
tidye, ti ۳ttasara risa۳ju۳, jidyenu
jiintyasi ۳musiy, jiryatiy Jesús jtyati ۳ni ۳.”
31ॸRipyaru۳yadanumatiy riva Ju۳denujsa۳
tu۳choda, ramichutya۳da tara varirya
roriy, jiryatiy riintye۳ryaniy ravimuyu.
Samu۳chadeda Ju۳denu Jnutu variy ti ۳ta۳ju۳
ruuvayu, riñiquejada ji ۳ta
jichuvu۳yasa۳damu varirya Ju۳denu
niquejada.
Ru۳tañu۳yada ti ۳ta۳ju۳musiy jiberyanchiy:
“Vu۳beryanuma day”
32ॸJiryatiy rityuva۳choda rajuuvay
nijya۳nvay, vatajuu rijechipiya۳jada variy.
Ne ti ۳ niquenu۳yada: “Jirya raberya day.”
Vatajuu riberyani ۳ yitañu۳yada darya,
ratiy vichanu۳yada ruumu.
33ॸRityu۳chunu۳yada ji ۳ta sansu۳byimiy
jichuvu۳yasa۳damura Nutyityu۳ Jesús
mi ۳sa۳subeda. Rityi tuva۳chunu۳yada simu,
samiy jvadichavay rivyichanu۳yada
nijya۳nvajyu۳ variy. 34ॸNe ti ۳musiy
rasu۳tyeñu۳yada tara; ʮɗфֆҡɗֆ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
tavay daryaju۳ rivyichanu۳yada,
ritye۳ryu۳tya۳da varirya, riryoriy jarye
jitye۳ryu۳tyanu۳yada risa۳ju۳, ramutimyu۳ ne
214
rasu۳tyeñu۳yada tara ruumusiy. 35ॸJiryatiy
ru۳mutya۳nu۳yadara jiberya murichirya,
ru۳tunu۳yada Jesús nusu۳byimimyuju۳ra,
ribeñu۳yada variy rityuunura. Jadchiy
ji ۳ta riche۳ñu۳yada yivara daryatiy rivya۳ta
day. 36ॸDarya ni ۳day sivaañu۳yada
Jusíberya. Tajiñuma ru۳teda nusu۳byimiy
varidyerya si ۳tya day, Bernabénuma
ru۳teda varidyerya, jmu۳tya۳dacanuy
su۳tacha۳da day. Devyíbe ju۳riiñuti ۳,
Chípyirye ra۳tyuumu vichi ۳ variñi ۳. 37ॸNi ۳ni ۳
ta۳ryu۳tyanu۳yadara jimyucadi,
su۳tunu۳yadara ramurichirya
nusu۳chavajyu۳.
Sajuuchuveda Ananíyasibe, savatura
Sajírabatya quivu۳chodata
5
1-2ॸJasiy savichanu۳yada nu۳ Ԯ͑ӕ¡‫ڏ‬
ntyi, ravichanu۳yada si ۳tya Ananíyasiy,
savatura Sajírabatya. Sata۳ryu۳tya۳dara
jimyucadi, savaturabatya jibeñu۳yadara
ramurichirya tera jijyu۳, vinu ratera
su۳tunu۳yada nusu۳chavajyu۳. 3ॸSu۳teda ji ۳ta
Pyítrubay variy siva: “¿Ta۳raju۳numa
sa۳dajatyaniy yivani ۳ va۳cha niquera
Satanásintyi, ta۳raju۳? jiryatiy
sa۳nujachipiya۳ quivu۳yada sanijyu۳ Ju۳denu
Jnutu daryaju۳, ramutiy sa۳dabadyerya
ramurichirya tera jijyu۳day.
4ॸ¿Sa۳nuta۳ryu۳tya۳dajisiy, nu۳tyu sa۳numucadi
nta day rani ۳cha day?
¿Sa۳nuta۳ryu۳tya۳divasiy, nu۳tyu sa۳daju۳ day
rani ۳cha ramurichirya day? ¿Nu۳tyuramura
sa۳nujachipiya۳ daryantiy, nu۳tyuramu? Ne
quivu۳yada sa۳ninique riñijyu۳ nijya۳nvadye,
sa۳nintay ya۳quivu۳chuni ۳ Ju۳denu.”
5ॸSatuva۳chodanumatiy Ananíyasiberya
Pyítrubay niquejada, sara۳yada variy,
sadiiyadama۳ ti ۳ta۳ju۳ variy jasiy, puutyitye.
Jaryi ru۳nteda variy, jiryatiy
rityuva۳chunu۳yada ti ۳ta۳ju۳ra. 6ॸRiñubeseda
ji ۳ta vaduy vadero۳vay variy, riryeyada ji ۳ta
sujajyuutara sababyi, ru۳toda variy
jmuchujomu۳ju۳ra, ru۳muchoda variy
jasirya.
215
7ॸMumuri ۳ jóramusiy ji ۳ta, siti ۳jada
savatura ma۳cho۳nu rumuntiy, sadatyatya
sadiimya۳ ravyanucu۳. 8ॸJasiy su۳teda
Pyítrubay siva: “Ya۳tu۳chu riva:
¿Si ۳tenuni ۳viy sa۳nuta۳ryu۳tyara jimyucadi
jirya criquiy murichirya?” Su۳mutya۳jada
ji ۳ta variñi ۳: “Joonu, jirya criquiy
murichirya ni ۳day.” 9ॸSu۳teda ji ۳ta
Pyítrubay variy siva: “¿Ta۳raju۳ra
sa۳nujachipiya۳jay sayaro۳ju۳ Ju۳denu
Jnutu, sa۳nijantya dyetya saniy, sa۳vidye
datya jiryatiy vu۳vyichaniy darya
saniya۳re? Nu۳tyuva۳Ëȍӕ͑ӕ̲ффɗфֆӕЙɗ‫ڏ‬
yada, jiryatiy jivyanubay ru۳muchosiy.
Daryani ۳day rirya۳jtosintyi ji.” 10ॸSara۳yada
varicha۳ra۳ju۳ satuunu Pyítrubay,
sadiimya۳ ti ۳ta۳ju۳ variy jasintyi,
puutyityentiy. Rijeyada ji ۳ta vadero۳vay
varintyi, ridyiñuvi ۳jada diibyi siva
savatura ma۳cho۳nuntiy. Ru۳toda ji ۳ta variy
jadchintyiñi ۳, ru۳muchoda ji ۳ta savanubay
bapyo tuununtiyu. 11ॸJaryi ru۳nteda variy
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy riintye۳ryaniñu۳yada variy
jasiyu. Jiryatiy rityuva۳chunu۳yada taji
vichavarya, rijerye jnuteda variy.
Ti ۳ttasara, mityamusiy jvadichara
jarye risa۳ju۳ra
12ॸJesús nusu۳vye jtedamuju۳numa
rivyichadedara jaryi mityamusiy
jvadichara, ti ۳ttasara jarye nijya۳mi ۳juu
cabyimura. Ti ۳ta۳ju۳ riintye۳ryaniñu۳yada
jijechipiya۳jadamu rupijyo rorivyimuyu,
ravichanu۳yada ri ۳tya Pórticu de Sadumú۳.
13ॸNe ti ۳ jaryu۳ñu۳yada ruusa۳ju۳, dañuma
rirye۳cha samiy jvadichavay nijya۳nvajyu۳
day. 14ॸRirya۳sa۳yada variy jasidye jiryatiy
rityuva۳chunu۳yada simu Ju۳denu day,
vaduy, vatuy jarye. 15ॸRichipyatanu۳yada
riy jdiva۳jnuvay variy vicha۳da cabyivaju۳
rityiryo۳joncha, sa۳numatiy ramiryi ۳
Pyítrubay ruuva jdiva۳jnuvay. Ru۳teda
jdiva۳jnuvay variy: “Temusiy
su۳ntumusiy dyetya vurya۳mi ۳sate.”
16ॸJaryi rajuu nijya۳mi ۳ ju۳tye۳ryaniñu۳yada
ˇԮֆĀॷ5
variy jasiyu Jerusarí ۳ ju۳ro۳ vichavay.
Rijerye jti ۳tanu۳yada riy jdiva۳jnuvay,
ʮ̲ɗфֆԮɗËȍԮֆʮфֆľʮɗфֆҡɗֆ¡ֆ͑ҡӕ‫ڏ‬
veda jarupadoda daryaju۳riy. Rimyi ۳sa۳da
ti ۳ta۳ju۳ variy.
Rirya۳rupadoda riy Jesús
nusu۳vyevyedabay
17-18ॸJadchiy ji ۳ta caserdótevyeda
nutyityu۳, ti ۳ta۳ju۳ sanijya۳nvay jiryatiy
Saadusévuveda daryi, rinnu۳yadamu
jichiryi ۳jada ruumu Jesús nusu۳vyevyeda.
Rureda ji ۳ta variy jasiryi, riityejada
tanuvu۳nujovimu variryi. 19-20ॸNupora
samutta۳da Ju۳denu jpa۳nura tanuvu۳nujo
rorijyu۳ riyadasiy, sasipyata۳da variy
ravimusiryi. Su۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Jirya۳numa raniñuve Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo vimu. Jasiñi ۳
jirya۳niquenuvera vadi vicha۳da.”
21ॸRityuva۳chodamu jijeyada ravimu
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jo,
ra۳sacharajsa۳ju۳, ridyetyadoda variy jasiy.
Varicha۳ra۳ju۳ sanatuyada caserdótevyeda
nutyityu۳ jiñijya۳nvatya riy japuveda,
ti ۳ta۳ju۳ Irayénuveda rimyityumiy jarye.
Ru۳teda ji ۳ta variy: “Jirya۳ryitya۳ riy Jesús
nusu۳byimiy tanuvu۳nujovimusiy.”
22-23ॸRuuto۳jada ji ۳ta podisíyaveda jasiy,
tiii, ne ridyiñuvejada jasiy ruuvanu۳day.
Ritye۳rya۳da ji ۳ta variy jadchiy,
rityu۳chunuvejada ji ۳ta variy ruuvantiy:
“Samiy mutanusara nu۳dyiñuve jasiy
riva tanuvu۳nujo, jasidye sani ۳cha rorijyu۳
jnu۳tyi ۳, nu۳ñi muttanuvera rorijyu۳, ne
nu۳dyi tavavya ravimunu۳day, tii, mitya.”
24ॸSatuva۳chodanumatiy Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo nutyityu۳, caserdótevyeda
nutyityu۳miy jarye, mitya ru۳ntedamu
jijechipiya۳jada variy: “¿Nu۳tyurana۳te
rama۳cho۳te, nu۳tyura?” 25ॸSiti ۳jada ji ۳ta
ti ۳qui vanu tu۳chu۳, ni ۳tiy tu۳chunuvi ۳jada
ruuva: “Jirya۳jnu۳y jiryatiy jiryeñi
tanuvu۳nujaryi, nu۳tyu mu۳ñuma riñi
radesa۳niy Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jo
ˇԮֆĀॷ5ٍॷ6
vimu day, jasiñuma ridyetyanu riy
nijya۳nvadye.” 26ॸSaya۳da ji ۳ta Ju۳denu
nijyu۳ jachipiya۳jo nutyityu۳ jipyodisíֆԮľ‫ڏ‬
data riñe۳cho۳, samiryamu riya۳da riñe۳cho۳,
rirya۳tidye jiritya۳ variryi,
richuvu۳yadamu nubesiy jiñi jiya۳da
riñe۳cho۳, rijechipiya۳tityiyada variy:
“Vurya۳tiy jiritya۳ nique۳yadamu riy,
rirya۳jachiy tavay nijya۳nvay
jiñique۳yadamu ravichu۳ta varivyu۳y.”
27-28ॸRiyata۳da ji ۳ta japuvedamuju۳ riy,
riryanityaniñuvejada riquebyimu riy. Jasiy
ji ۳ta sanique۳ttya۳da caserdótevyeda
nutyityu۳ varintyiryi: “¡Nu۳tyu rañi
jtachimya۳ jaryi jiryivantiy ne datyadodaju۳
Jesús jtyamu nu۳ndye! Jiryeñi
mu۳chanidyerya Jerusarí ۳ jidyetyadodata
day, mityani ۳day jiryeñi ntay ya۳baya۳
nu۳ñijyu۳ra samunusa۳da jiñu vanu.”
29ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Pyítrubay variy, sisa۳ju۳
nusu۳chavay jarye: “Nu۳ñi ji ۳ta tuva۳chu jaryi
simu Ju۳denu, vadumyusiy. 30ॸNi ۳tiy
vichanu۳yada ta۳riy vu۳myunatyi ۳ Ju۳denu,
ni ۳ni ۳ ji ۳ta mi ۳sanityiñi ۳ Jesús, jiryatiy
jiryemyunutiy crusitya۳sani ۳. 31ॸJu۳denu ji ۳ta
jasuminityiñi ۳ Jesús yintyityudamyuju۳.
Ni ۳ni ۳ ra۳chasara Nutyityu۳, nijya۳mi ۳va
Jantyuyasi ۳ jarye, rirya۳tidye paru۳y riva taji
jachipiya۳jada variy, sa۳tidye ramityaniy
Ju۳denu variy ruuvara jijyuuchuveda day.
32ॸNu۳tyu nu۳ñi ۳day rañi ۳cha ranchiy
tu۳chuvay; Ju۳denu Jnutu jarye tu۳chu,
jiryatiy sasa۳y Ju۳denu Yintu riy, rityi
tuva۳chu simu.” 33ॸRityuva۳chodanumatirya
raniquesa۳da, riñi jteda ya۳jvay
jiñique۳yadamu variryi nusu۳chavay.
34ॸSaradeda variy Varyisévuveda tenu,
ravicha۳da si ۳tya Camañéñu. Ni ۳ni ۳
vichanu۳yada niquejada datyanu۳,
ramuni ۳tiy rityuva۳chunu۳yada nijya۳nvay
variy simu. Su۳teda ji ۳ta jasiy ruuva:
“Jirya۳sipyatá taraquiju۳ nada jiñuju۳y
vanuju۳y.” 35ॸSu۳teda ji ۳ta variy jasiy ruuva:
“¡Jiryi ۳nu۳tya۳ta jiyada, Vaduy, Irayénuveda!
¡Samiy jirya۳jachipiya۳, nu۳tyura
216
jirye۳chaniñada jiñuju۳y vanuju۳y, nu۳tyura!
36ॸTa۳ripyudenuma sani nubesumiy
Tévudas jtyati ۳bay varidye, su۳tatyi ji ۳ta
variy: Ray ji ۳ta vanu samiy datyara.
Riintye۳ryaniy ji ۳ta nijya۳nvay variy
simuju۳yu, daryaju۳yu pacha tuunude
nijya۳mi ۳. Ru۳vedanumatiñi ۳, ru۳rayada ji ۳ta
nijya۳nvay variy sivasiyu, rama۳cho۳jada ji ۳ta
mitya variy sivasiy. 37ॸJadchiy ji ۳ta
sanubesityi Judásibe, Cadidéya mucadimu
vichi ۳, varityi riñu۳tyaniñu۳tyiryi nijya۳nvay,
ridyetya۳daju۳ nurivyeñuma riñi ۳cha jasiy.
Ni ۳ jarye jatachunu۳tyiryi nijya۳nvay,
rirya۳tidye siityari ۳ variñi ۳. Ni ۳ jarye batyeda
variy; jiryatiy richiityari ۳nu۳tyiñi ۳, ru۳ratyi
varintyiyu. 38ॸRamutiy ri ۳tay diye jiryiva:
Ne jirya۳ji ۳tye nadisa۳ jiñuju۳y
vanuju۳ñu۳dayu. ¡Jirya۳numa paru۳y nadiva
day! Vinu nanujachipiya۳jadatiy raryicha,
raryi ma۳cho۳ mitya variy jasiy, mityamusiy
raryi caray varintyi. 39ॸJu۳denumusiryatiy
nanudatyadoda day, ne jirye vuudodasa۳ra۳
variñadanu۳day. Jatyí jiryechiryi ۳ sanijyu۳
Ju۳denu.” “Jo.” 40ॸMitya rityuva۳choda
nijya۳nvay variy rana۳cho۳. Riñatuyada ji ۳ta
nada nusu۳chanu۳jyu۳y, rimyusiye۳yada
variñada. Ru۳mu۳rya۳da ji ۳ta rivasiy
nadantiy, ru۳bayada nana۳jisiy varirya: “¡Ne
sa۳na۳nique Jesús jtyamunu۳day!” 41ॸJadchiy
ji ۳ta nanuta۳rya۳da nusu۳chanu۳jyu۳y
jichana۳yadamu rityuunusiy japuvedantiy,
jiryatiy nanusaryejadara javatya۳da
Jesúsmu tuva۳chodiva. 42ॸTi ۳ta۳ju۳ rundamu
nanudatyanunu۳yadara, nanutu۳chunu۳yada
risa۳ju۳ra: “Ni ۳ni ۳ Jesús sani ۳cha vuryeyada
rá۳ñu Crístu.” Darya ni ۳day
nanudatyanunu۳yada Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo vimuntiy, nijya۳nvay rorimyu
jarye.
Ribeyada danu۳ju۳ñijyate vadube
Ju۳denu jmu۳tyi ۳savajyu۳
6
1ॸVariryundamu ji ۳ta
rirya۳sa۳tyityiyada Jesúsmu
tuva۳chuvantyi. Jadchiy ji ۳ta JudíֆӕԮľ‫ڏ‬
217
dantiy, jiryatiy rivyicha۳da taji
vichavadye, ru۳teda ji ۳ta riñijyu۳ jiryatiy
jasiy vichavadyeryi: “Ne riche۳ryu۳jeya۳
ti ۳ta۳ju۳ rundamu darya daryi
nu۳becheno۳daveda day.” 2ॸJadchiy ji ۳ta,
riñatutyadeda Jesús nusu۳vyeryi
Ju۳denumu tuva۳chuvay ti ۳ta۳ju۳ntiy.
Ru۳teda variy ruuva: “Ne samirya ntate
nu۳ña۳paru۳y riva Ju۳denu niquejada
datyadoda day, samiryatidye
nu۳ña۳potyaniy variryi nijya۳nvay.
3ॸJirya۳ntya jaryeta nu۳ñi jiryeyu,
ratyeryi ۳veda, danu۳ju۳ñijyate vaduy
tuva۳chuvay, jiryatiy ti ۳ta۳ju۳ sito۳ Ju۳denu
Jnutu ruuva, jaryi datyavay variryi. Riñi
jivye vaduy vurya۳bay, rirya۳tidye
potyaniy vatajuu riy bacheno۳daveda.
4ॸNu۳y ji ۳ta ra۳jachipityaja۳ dañi ۳ Ju۳denu
day, jadchiy ji ۳ta nu۳ña۳datyanu darya
Ju۳denu niquejada varidye.” 5ॸTi ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay jteda samirya varirya.
Jadchiy ji ۳ta rijeryeta۳dani ۳ Estébanubay,
ni ۳tiy tuva۳chunu۳yada jaryi simu Ju۳denu,
jiryatiy Ju۳denu Jnutu ti ۳ta۳ju۳ siva.
Rijeryeta۳dantiryi Vedípe, Prócoru,
Nicanóru, Timyú۳, Parménasiy,
Nicudásiy jarye, jiryatiy
Antiyuquíyamusi ۳ni ۳, sati ۳tumya۳
Judíyuju۳ntiy. 6ॸRipyu۳cheda ji ۳ta Jesús
nusu۳vyemyuju۳ riy, rityu۳choda ji ۳ta
nusu۳chavay variy sisa۳ Ju۳denu
riyadaju۳ntiy, rureda ji ۳ҡԮфɗֆʮɗʮֆΎ̲ӕ‫ڏ‬
tuta ru۳nupadamuntiy sa۳tidye jmu۳tya
Ju۳denu Jnutu samiy ruuvaayadamuyu.
7ॸJu۳denu niquejada jasa۳yada variy,
rirya۳sa۳yada ji ۳ta Ju۳denumu tuva۳chuvay
Jerusarí ۳mu vichavay tevay varintyidye.
Rajuu caserdótevyeda tevay
tuva۳chunu۳yada simu varintyi.
Ruredani ۳ Estébanubay
8ॸJu۳denu bayada samirya jachityi ۳ju۳ni ۳
Estébanubay, savanu۳yada jibeyada
ti ۳ta۳ju۳ siva. Ratanuma sivaañu۳yada
nijya۳nvay cabyimura ti ۳ttasara,
ˇԮֆĀॷ6ٍॷ7
mityamusiy ju۳dejada jarye. 9ॸRuuti ۳jada
ji ۳ta Judíyuveda simu variy, jiryatiy
Siréne ja۳nvadyeryi, Adejántriya ja۳nvay,
Sidísiya ja۳nvay, Ásiya ja۳nvay jarye
ti ۳ta۳ju۳. Riñi jteda riñi ۳cha Muchechimyi
Ma۳cho۳vadye ju۳tye۳ryanijyomusivye.
Ruuti ۳jada ji ۳ta Estébanubamyu,
rirya۳tidye niquetta۳numucha jasiy tariva
satayu. 10ॸRiñiquettamu۳yadanumatiyu,
sasabodedama۳ Estébanubay variy
jidyetya۳data riy, jiryatiy saniquejada
Ju۳denu Jnutumusidyerya. 11ॸJadchiy ji ۳ta
rivya۳ta۳da dutya۳damusiy riñe۳cho۳
vadube, rityidye ra۳nique quivu۳yadamu:
“Nu۳y ji ۳ta tuva۳chodara saniquejada
Estébanu sayaro۳ju۳ Muyusésibe,
Vuryi ۳ndenu jiyaro۳ju۳ jarye.” 12ॸRatani ۳
riñique۳ttadeda riy nijya۳nvadye,
rimyityumiy, Ju۳denu niquejada
datyanuvay jarye. Richiryi ۳jada ji ۳ta variy
simu Estébanubay, rureda ji ۳ta variy
jaryiñi ۳, ripyu۳cheda ji ۳ta japuvedamuju۳
variñi ۳. 13ॸJadchiy ji ۳ta ruuti ۳ta۳da riy
nijya۳nvabentyi, Estébanubay jiyadaju۳
quivu۳yasavay. Rityu۳choda ji ۳ta variy:
“Ne saparu۳ryu۳y riva taji niquejada, jirya
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jova, Muyusésibe
datyadodiva jarye. 14ॸNu۳tyuva۳chuma۳ra
Estébanu niquejada: Jiñu Nasaryé Ja۳mi ۳
Jesús, ra۳javatyara jirya Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo. Sadatyadodiva rirya۳numa
paru۳y nijya۳nvay riva darya vicha۳da day,
jiryatiy sabayada Muyusésibe
vu۳vyicha۳daju۳ darya.” 15ॸJiryatiy ti ۳ta۳ju۳
japuveda ma۳sa۳da variy jasiy, ru۳nu۳yada
samiy sana۳cho۳ Estébanubay variy jasiy,
samiy ru۳nu۳yada variy samo۳va, nu۳tyu
Ju۳denu jpa۳nu mo۳ nta rani ۳cha samo۳
daryaju۳.
Estébanubay tu۳choda jiyadaju۳
7
1ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda caserdótevyeda
nutyityu۳ siva: “¿Si ۳tenuni ۳viy rani ۳cha
jiryatiy ru۳tayu?” 2ॸJadchiy ji ۳ta
su۳mutya۳jada Estébanubay: “Jirya۳ntya
ˇԮֆĀॷ7
tuva۳chu ramu, vaduy, ratyeryi ۳veda,
rajye۳vyeda jarye. Sadityadoda Ju۳denu
Vándanu۳ vu۳myunatyi ۳ Avurá۳bayu,
jasityidye savichanu۳ֆĀԮфɗֆͅľѸӕЙΎ‫ڏ‬
támiya mucadimu, netimyu۳ ne
savichanu۳yada Ará۳mu variy didye.
3ॸSu۳teda ji ۳ta Ju۳denu siva Avurá۳bay:
‘Ya۳͑ӕ̲ѸɗЙֆҡֆʮɗ̲ֆӕËĀɗ̲ӕ‫ڏ‬
sidye, jityevay ju۳sa۳siy jarye, tara
mucadimuju۳ntidye, jiryatiy ra۳day
datyanu ramuju۳ ji.’
4ॸSasipyateda ji ۳ta Cardéya ja۳nvay
mucadimusiy, savichanuvejada Ará۳mu
variy. Jadchiy ji ۳ta, sadiiyadanumatiy
saja۳y, saja۳teda ji ۳ta jadchiy jirya
mucadimuju۳, jiryatiy jiryevyicha diye
sa۳ra۳ju۳ jiyu ramu. 5ॸNe sasa۳ryu۳yada
Ju۳denu mucadi varidyidyeñi ۳, netimyu۳
ne vinu sanumutujiju۳ sasa۳ryu۳yada
variyu. Su۳teda ji ۳ta variy sivantiy:
Ra۳sa۳y jirya mucadi jiijyu۳ ji, varityi
ya۳diiy ramusiy mucadi,
jidyedyeñuju۳numa ra۳ma۳cho۳sara
varidye.
Ne deti ۳ savicha۳da Avurá۳ varidyidye.
6-7ॸSu۳teda ji ۳ta Ju۳denu sivantiy:
‘Jidyedyeñu ra۳chasara tara
mucadimu, jasityi
rirya۳muchechivyechara jasiy
vicha۳da ja۳nvaryi,
rirya۳javatyajaya۳sara riy,
rirya۳jantyunujaya۳sara variy
jasiryi, daryaju۳yu pacha vaata
sa۳ra۳ju۳. Ra۳day murichenutaniy
rivantidyeryi jasiy vicha۳da
ja۳nvantyidye, ʮɗфֆҡɗֆʮɗ̲ֆӕËȍľ‫ڏ‬
chiy jantyunuvay daryaju۳ riy.’
Su۳teda ji ۳ta Ju۳denu:
‘Rivasiy ji ۳ta rirya۳sipyatay jidyedye
ñuveda jasiy mucadimusintyi,
rirya۳jmu۳tyanuvi ۳sara variy
jiyuntirye.’
8ॸJu۳denu jteda siva Avurá۳bay variy:
‘Ya۳jmutyodosiy ti ۳ta۳ju۳ riy jidyedyeñu
jiryatiy vaduryi, riñuma
218
jachipurya jiryatiy ri ۳tatyi darya
yivara.’
Ramuni ۳tiy jiryatiy sadetuyada
Avurá۳bañi ۳ Isácubay, sarupedanumatiy,
mumurundamiñijyatemusiy
su۳mutyododa variñi ۳. ġфֆĀֆѸԮɗËȍ‫ڏ‬
deda Isácubañi ۳ jidyenu Jacóbubay
varintyi; daryaday savichadeda
Jacóbubay varintyiryi jidyedyeñuntidye,
jiryatiy vu۳yaju۳ryi, danu۳ju۳y rinchaju۳,
riñuma ji ۳ta ju۳de varintyidyeryi Judíyu
ju۳riiñu tavantyidye.
9ॸRitye۳ryu۳tya۳da ji ۳ta Jacóbubay
dadyeñubañi ۳ jityeryi ۳bay Jusíbe.
Ritye۳ryu۳tya۳da yinnu۳yadamu Ejíptu
mucadi ja۳nvamyuni ۳. 10ॸJasidye
savicha۳da Ju۳denu sisa۳, ni ۳tiy jantyuyada
saparu۳tyajomusiy yiva. Sadityadoda ji ۳ta
Ju۳denuni ۳ Jaravú۳bay, jiryatiy ja۳mu
nutyityu۳ Ejíptu mucadimuni ۳: ‘Ni ۳ni ۳ ji ۳ta
Jusíy si ۳tenu datyara, samirya jachityi ۳
risa۳ju۳ni ۳.’ Jadchiy ji ۳ta sabayada
Jaravú۳bañi ۳ Jusíbe jimyucadi nutyityu۳ju۳,
si ۳tenu saroriy nutyityu۳ju۳ jarye.
11ॸJadchiy ji ۳ta ravicha۳da jachi ۳nu runda
ti ۳ta۳ju۳ mucadiva, Ejíptu mucadiva, Caná۳
mucadiva jarye. Jaryi rirya۳ntyuñu۳yada
jmyicharavasiy variy, ne vana۳y
ridyiyada ta۳riy vu۳myunatyavay riva
jmyichara variy. 12ॸSatuva۳chodanumatiy
Jacóbubay: Jasinrya jmyichara
Ejíptumu, su۳pa۳jada ji ۳ta riy jidyedye
ñubay vu۳myunatyavay variy: ‘Jirye۳jiya
Ejíptumu jmyicharana۳cho۳.’ 13ॸRijetyii͖ӕ‫ڏ‬
matiy jiya۳da rumuntiy, variñi ۳ ji ۳ta
ridyetya۳dani ۳ jityeryi ۳bay Jusíbe jasiy,
Jaravú۳bay jarye datya۳da variy ta۳ra
nijya۳mi ۳ra Jusídye. 14ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta
Jusíberya jiñiquejada simu jijye۳be: ‘Jiyu
ji ۳ta ye۳cha risa۳, ti ۳ta۳ju۳ ratyeryi ۳vedata.’
Riya۳da ji ۳ta variy rumuju۳ daraju۳ñijyate
vu۳yaju۳y nijya۳mi ۳, tadajyo rinchaju۳.
15ॸSaya۳da ji ۳ta Jacóbubay variy
raruva۳vaju۳, Ejíptumuju۳. Jasiñuma
sadiiyada varidye, ti ۳ta۳ju۳ sadadyeñu
219
diimyu۳yada yisa۳ju۳, jiryatiy ta۳riy
vu۳myunatyavabedyeryi. 16ॸRu۳toda ji ۳tara
Jacóbu babyi variy jimyucadimuju۳ntiy,
Siqué۳myuju۳. Ribeyada bapyo vudi
vimura, Avurá۳bay ta۳ryu۳rya vimu,
jiryatiy pupaday criquiy murichirya
sata۳ryu۳yada Amórubay dadye͖ӕ̲ӕ‫ڏ‬
sirya.
17ॸJadchiy ji ۳ta rani jti ۳ru۳yadadenuma,
jiryatiy sani jteda Ju۳denu siva
Avurá۳bay:
‘Jidyedyeñu ra۳jasa۳chara rajuuju۳
variy Ejíptumu.’
18ॸVaricha۳ra۳ju۳ sajayada vadi
nutyityu۳bay, jiryatimyu۳ ne sadatya۳dani ۳
Jusíbedye. 19ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta quivu۳chunu۳yada
vu۳myunatyavabe jiyadasiryi, varityi
savichaniñu۳yada va۳cha ridyedyeñu
jiyadasiyu, sajatyataniñu۳yada variy
ridyedyeñuntiyu, vadi rupachusavay,
riñuma jasa۳y. 20ॸVariryundamu day
sarupeda Muyusésibentyi, sami ۳ dera
savicha۳da derapudera Ju۳denu diya.
Mu۳nvay jarimyuni ۳ sa۳ra۳ju۳ rijye۳vyechoda
saja۳y rorimyuyu. 21ॸSajatya۳danumatiy
saja۳y jiryorimyusiy Jaravú۳bay
jtedamuni ۳, varicha۳ra۳ju۳ saryeda
Jaravú۳bay detubadyeñi ۳, ni ۳numa
ja۳vyechoda si ۳tenu jidyenuju۳ varidyeni ۳.
22ॸJasiñi ۳ ridyetyadoda Ejíptu ja۳nvay
ti ۳ta۳ju۳ tara datya۳dani ۳. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta sani ۳cha
jiñu Muyusésiy si ۳tenu datyara,
sadatya۳damu jiñiquera niquejada, tara
jvaayada jarye.
23ॸSito۳tadedanumatirya daryaju۳yu
vu۳yaju۳y vaata, saya۳da ji ۳ta jañu۳ñu
ruumu jityevay, Irayénu dadyeñu.
24ॸJasiñi ۳ sadiñuvejada siva ti ۳qui jityenu,
su۳vatyi Ejíptu ja۳mi ۳ samo۳muni ۳; Muyusé
sibe siryi ۳jada variy sayadaju۳, Ѹ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
doda varirya jityenu jvatyicha۳da,
jiryatiy su۳vedani ۳ Ejíptu ja۳mi ۳ daryaju۳.
25ॸMitya sajachipiya۳jada Muyusésibe:
‘Ridyetya dyetya ratyevay: Rimusiy
sa۳ra۳y Ju۳denu riyada,’ ridyetyaru۳yadatya
ˇԮֆĀॷ7
daryaju۳ ridye. 26ॸRatarya rundamu,
su۳nu۳yada nani ۳vatyi rityenuju۳yu, sani
jdutyaru۳yada samirya nanunique۳yada,
su۳teda variy nadiva: ‘¿Nu۳tyu mityijyi
tenuju۳dye sa۳ni ۳cha? ¿Ta۳raju۳ra
sa۳nupochuvá۳dyeyu, ta۳raju۳?’ 27ॸNi ۳tiy
pochodara jityenu mo۳ jaryi, sajatya۳da
variñi ۳ Muyusésibe: ‘¿Chi ۳ra rañi bay
nu۳ntyityu۳ju۳ dajyi, cadnaduju۳ jarye?’
28ॸSu۳teda ji ۳ta variy sivantiy:
‘¿Yivaryu۳tyantidyerye, yivaryu۳y? nu۳tyu
yivaje rurundamuni ۳ Ejíptu ja۳mi ۳ntiy.’
29ॸSatuva۳chodanumatiy Muyusésiberya
saniquejada, sabayada ji ۳ta variy jadchiy.
Savichanuvejada Madiyá۳mu, nu۳tyu
raruva۳ ja۳mi ۳ varidyeñi ۳. Jasiy sadetu͖ӕ‫ڏ‬
vejada danu۳ju۳y vanuju۳y.
30ॸJadchiy ji ۳ta, daryaju۳yu vu۳yaju۳y
vaatamusiy, samu۳ti ۳jada Ju۳denu jpa۳nu
variy mitya tomu, musimyu jiryatiy
Sinayí jtyatarara. Sadityadoda variy
Muyusésibeyu, jiidañube, nu۳tyu
nutasaranube rani nu۳ya۳. 31-32ॸSati ۳tta۳da
Muyusésibe varirya. ґ͑ɗҡӕӕĀɗֆĀ͑ӕ‫ڏ‬
matirya jiiday, sani ntatyidye ya۳diy
samiy variy riva, satuva۳choda ji ۳ta
varirya saniquejada Ju۳denu:
‘Nu۳tyu rañi rañi ۳cha Ju۳denu,
Avurá۳vedabay ta۳riy munatyavay
Ju۳denu, Isácubay, Jacóbubay
jarye.’
Samuchutyedanuma variy
jichuvu۳yadamu day, ne su۳nu۳ryu۳yada
variy sana۳cho۳nu۳day. 33-34ॸSu۳teda ji ۳ta
Ju۳denu variy siva:
‘Ya۳ѸɗЙֆҡфʮɗËȍЙҡӕʮɗ͖ӕ̲ӕҡӕ‫ڏ‬
vasiy, ne yinu۳y Ju۳denuju۳ ʮɗɗ͑ҡֆ‫ڏ‬
sarara jirya mucadi day,
ju۳bachara saapatuta radeda
rancha. Ta۳rimya۳ radyi riva,
ratyuva۳chuma۳ntirya rañijya۳nvay
jantyuyada Ejíptumuntiy.
Ratyuva۳chuma۳ra ripyaru۳tya۳da,
varicha۳ra۳ju۳ ri ۳musa۳siy, ra۳tidye
jantyuñuvi ۳ jiryiva.’
ˇԮֆĀॷ7
Sanatuyada ji ۳ta variñi ۳:
‘Varenuma, ra۳tidye jpa۳ Ejíptumuju۳
ji.’
35ॸDaryamuni ۳day riñi jatya۳da satevabe
Muyusésibe ta۳rintyiyu, jiryatiy ru۳teda
variy siva:
‘¿Chi ۳ rañi bay nutyityu۳ju۳ dajyi,
cadnaduju۳ jarye?’
Ni ۳day su۳pa۳jada Ju۳denuntiy, ni ۳tidye
ra۳cha nutyityu۳ntiy, riyada ra۳yasi ۳ jarye
sa۳cha, Ju۳denu jpa۳nu jtedamu, jiryatiy
sadityadoda nutasaranujuunubesiyu.
36ॸNi ۳ni ۳ Muyusésibe sipyata۳ĀƄʮɞЙҡӕ̲ӕ‫ڏ‬
siryi Avurá۳bay dadyeñu, ti ۳ttasaramusiy,
mityamusiy datya۳data jvaayadamusiy
jarye, jiryatiy sivaayada Ejíptumura,
Varadaja۳ jmityo۳mu jarye, mitya tomu
jarye, daryaju۳yu vu۳yaju۳y vaata sa۳ra۳ju۳.
37ॸNi ۳day Muyusésibe jteda ruuva
Irayénuvedabantyi:
‘Jiryiva tu۳chu۳ju۳ sa۳bay Ju۳denu ti ۳qui
jiryetye. Daryaday sa۳chantiy
nu۳tyu ray daryantiy.’
38ॸNi ۳day Muyusésibe vicha۳da
riquebyimu nijya۳nvay mitya tomu,
savicha۳da variy sisa۳ Ju۳denu jpa۳nuntiy,
jiryatiy saniquetta۳da variy Sinayí
musinchani ۳. Savicha۳da variy ruusa۳ ta۳riy
vu۳munatyavantyi, ni ۳ni ۳ jmutya۳jadara
niquejada, ju۳na۳re jnu۳yadaju۳, sa۳tidye sa۳y
jiryerya. 39ॸDantyamu۳y ne
rityuva۳churu۳ñu۳yada ta۳riy
vu۳myunatyavay simu, ne rivya۳ta۳da
jintyityu۳ju۳ variñu۳nñi ۳. Riñi jachipiya۳jada
ta۳rya۳da variy Ejíptumuju۳. 40ॸRu۳teda ji ۳ta
variy siva sataryi ۳bay Arú۳bay:
‘Ya۳jvaay ju۳denu nu۳jyu۳cu۳, ni ۳tiy
ra۳jiyanta nu۳y. Jityeryi ۳ Muyusésiy
jiryatiy sasipyata۳siy Ejíptumusiy
nu۳y, ne nu۳dyetya nu۳tyuñi ۳ntiy
sadatyá۳siy, tama۳ siti ۳
nu۳dyimunu۳day, tama۳.’
41ॸJadchiy ji ۳ta ruuvaayada
variryundamuni ۳ nu۳tyu voca denu,
ru۳veda ji ۳ta variryi yasi ۳veda, rirya۳tidye
220
jnutatya variy óru teramusiy
jvaachi ۳muju۳ riy; riichana۳tya۳da variñi ۳
jiryatiy ru۳ndejada si ۳tenu jijyomututani ۳.
42-43ॸSa۳numityeda ji ۳ta Ju۳denu variy
rirya۳jisiy:
‘Dañuma rirya۳tuva۳chu ruumu
jdarichijyuu.’
Nu۳tyu daryani ۳ rani ۳cha nu۳chara
sacateraniy Ju۳denuju۳ tu۳chu۳bay:
‘¿Jirya۳ntya tuva۳chu, Irayénuveda,
tama۳ jiryeñi jnutatyanu۳tyi yivi ۳
ray, tama۳, jiryatiy jiryeñi
jvajeya۳nu۳tyi daryaju۳yu vu۳yaju۳y
vaata sa۳ra۳ju۳, mitya tomu ricyu۳?
Vinu rani ۳day Modócu sa۳tu roriy
jiryenchutityintyi, jdarichiy
jantyasi ۳ jarye risa۳ju۳, Rejánu
jtyati ۳ ju۳denu varidyeñi ۳. Ni ۳ni ۳
jiryeyasanta daryaju۳ dayu,
jiryatiy jiryi ۳ndenu yitadyeñi ۳.
Ramuni ۳tiy ra۳sipyata jiyusiy jirye,
ra۳tidye jpa۳ Babinóniya jiyadaju۳
jirye.’
44ॸRavicha۳da ji ۳ta nu۳tyu donajaryoriy
ta۳riy vu۳myunatyavabemyu, mitya tomu,
jadchityidye rijechipityaja۳jada variñi ۳
Ju۳denu. Daryani ۳ ruuvaayada
ti ۳ta۳ju۳ntirya jiryatiy sadatyadoda
Ju۳denuni ۳ Muyusésibe daryá:
‘Darya ni ۳day ya۳jvaatyanintyirya
daryatiy jidyi rivantiy.’
45ॸRaday donajaryoriy ru۳mutya۳jada ta۳riy
vu۳myunatyavabentyi, jiryatiy rijeyada
variy vatajuu Josuvébatya jirya
mucadimu, jiryatiy Ju۳denu jatya۳da riy
tanijya۳nvay rirya۳jisiy jadchiy. Rumu
ru۳toda varirya nu۳tyu donajay jasi ۳jay
jiryoriitya۳ju۳, daryaday ruuvaatyityiyada
Davyíbe rundasa۳ra۳ju۳ntiy. 46ॸNi ۳ni ۳
Davyíbe samirya jachityi ۳ Ju۳denuju۳, sani
roriiryu۳yada Ju۳denu vichajoju۳ jasiy,
rimyunatyi ۳vedabay Ju۳denujiju۳.
47ॸSadenubay Sadumú۳bajyu۳numa
rama۳cho۳jada roriiyada day, ni ۳numa
ra۳jvaadyerya vichajo sa۳jiju۳ Ju۳denu day.
221
48-50ॸJu۳denu na۳vay vichi ۳, ne vicharu۳y
ravimu jiryatiy nijya۳mi ۳ jomututa
jvaacharara, nu۳tyu su۳teda Ju۳denuju۳
tu۳chu۳bay darya:
‘Jarichu ramya۳sajo, mucadi ji ۳ta
rañumutujiju۳. ¿Nu۳tyura roriy
rirya۳jvaay raryorijyu۳, nu۳tyura
roriy?’
Su۳teda Ju۳denu variy:
‘¿Mirya vichajomu
rirya۳jiitutyanirye, mirya
vichajomu? Nu۳tyu rañi ۳day rañi
jvaayada rajyomututa ti ۳ta۳ju۳ra,
mucadi, jarichu ti ۳ta۳ju۳.ٔॸٚ
51ॸJadchiy ji ۳ta sariryi ۳jada Estébanubay
ju۳na۳rya niquejada: “¡Ne vana۳y
tuva۳chuvatye jiryetye! ¡Jaryi surra
jachityavañi ۳ jiryedye, tu۳yupuryimyi
risa۳ju۳ jirye! Dantyamu۳y ne
jiryetyuudityaniryu۳y Ju۳denu Jnutu
dayu. Nu۳tyu ta۳riy vu۳myunatyavabetyi
vichanu۳yada daryantiy, daryaday
jiryevyichantiy. 52ॸ¿Mi ۳ra Ju۳denuju۳
tu۳chuvay tenubay ne
rirya۳rupantanu۳yada ta۳фɗֆʮɗфֆľ̲ֆӕ͑‫ڏ‬
tyavabe, mi ۳? Riñi jvañu۳yada riva daryi,
jiryatiy rityu۳chunu۳yada daryaju۳
ruuvara: Sa۳day jniy vase jvaarya.
Diyete, sani jnimya۳tiy ji ۳ta, jiryi ۳vay variy
saniya۳resiyu. 53ॸNu۳tyu jiryeñi rañi
jmutya۳jadara Ju۳denu datyadoda,
Ju۳denu jpa۳nu jmu۳tya۳damu jiryeñi
jmutya۳jadara, dantyamu۳y ne
jiryetyuva۳churu۳y ramu day, nu۳tyu
jiryeñi ۳day rañi jvatyiñi ۳ Jesús.”
Estébanubay diiyada
54ॸRityuva۳chodanumatiy japuvedara
darya niquejada, jaryi riñique۳tta۳da
varirya, richu۳mutuyada varirya jijya۳da
jiñique۳yadamu sana۳cho۳ju۳ Estébanubay.
55ॸEstébanubavya samu۳chadeda Ju۳denu
Jnutu, su۳nu۳yada ji ۳ta jarichuvimu variy,
sadiyada ji ۳ta variy riva Ju۳denudá.
Sadiyada variy siva Jesúsntiy, jiryatiy
ˇԮֆĀॷ7ٍॷ8
saradeda Ju۳denu nutyityudamyuju۳.
56ॸSu۳teda ji ۳ta Estébanubay variy:
“¡Jirya۳jnu۳y! Rañi dimya۳ riva jarichu
muttarya day, radyi siva Nijya۳mi ۳denu,
jiryatiy saraniy santyityudamyuju۳
Ju۳denu.” 57ॸRiche۳ñe۳ya۳jada japuveda
variy, rimyutadoda varirya jityu۳yu,
richiryi ۳jada ji ۳ta variy simu Estébanubay.
58ॸRirya۳ra۳cheda ja۳mu vicha۳damusiy
bimuju۳ni ۳, jasityi rijecheda variy
ravichu۳tani ۳. Richipyata۳da sanchiy
tu۳chuvay varirya jichujay, ribeyada
variy sanumutu tuunu vadero۳nura,
jiryatiy ravicha۳da si ۳tya Sávuru.
59ॸRijechedanumatiñi ۳ Estébanubay
ravichu۳ta, varicha۳ra۳ju۳ sajoráyada
sanijyu۳ Jesús: “Ye۳jiriy yimuju۳ni ۳ ri ۳ntu,
Nutyityu۳.” 60ॸSa۳dasidyoda ji ۳ta
varintyiyu, sasa۳ñe۳ya۳jada varintyi:
“Nutyityu۳, ne ya۳va۳ҡфӕӕԮфф̲ӕфɗ‫ڏ‬
chirya jijyuuchuveda.ٚґ͑ɗнӕľʮĀ͑ӕ‫ڏ‬
matirya jirya niquejada, sadiiyada variy
rivasiy. Sajachipiya۳jada Sávurubay
variy: “Jo, samirya day riñi jvañi ۳.”
Sa۳rupanta۳da Sávurubaryi Jesúsmu
tuva۳chuvajyuubay
8
1-2ॸNu۳ñi ti ۳ vaduy, samirya jachityavay,
jtoda variy jadchirya Estébanu babyi,
jaryi ru۳na۳tya۳da variy jasiñi ۳. Ոфɗфֆӕ͑‫ڏ‬
damu rijyo۳ta۳da jarupanta۳da jaryi variryi
Jesúsmu tuva۳chuvajyuu, jiryatiy
Jerusarí ۳mu vichavaryi. Varicha۳ra۳ju۳
ru۳rayada Judéya mucadivaju۳, Samáriya
mucadivaju۳ jarye, dantyamu۳y ne ru۳rayada
Jesús nusu۳vyedyeyu. 3ॸVaricha۳ra۳ju۳ sani
munumu۳ryu۳yada Sávurubaryi Jesúsmu
tuva۳chuvajyuuday. Sayatityiyada variy
rorivya, jadchityi satiiya۳tityiyada riy
nijya۳nvay ravimusiy jiryoriy, sa۳tidye jtye
nupocu rorivyimu variryi.
Rityu۳chodara samitu۳choda Samáriyamu
4ॸJiryatiy
ru۳rayada Jesúsmu
tuva۳chuvajyuuyu, riya۳da variy ti ۳ta۳ju۳
ˇԮֆĀॷ8
vicha۳divaju۳, ridyetyanutityiyada varirya
samitu۳choda. 5ॸSu۳musajayada ji ۳ta
Vedípebe Jerusarí ۳musiy, Samáriyamuju۳,
sadatyadoda jasiryi nijya۳nvay: “Siti ۳ma۳
Ju۳denu jaryeti ۳ Crístu, vuryeyada rá۳ñu.”
6ॸTi ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳ tuva۳choda samiy
Vedípebe jtedamu. Ti ۳ta۳ju۳
rijechipityaja۳jada varirya, rityuva۳choda
varintyirya, ru۳nu۳yada rana۳cho۳
mityamusiy ju۳dejada varintyi, jiryatiy
sivaañu۳yada jasirya. 7ॸRimyi ۳sanu۳yada
ji ۳ta rajuuvay jamiryanu bayantutavay,
riche۳ñe۳chiya۳nu۳yada bayantuveda variy
nijya۳nvavyasiy, rimyi ۳sanu۳yada variy
ruuvasiy. Rimyi ۳sanu۳yada jarapu۳yadavay
varintyi. 8ॸRamuni ۳tiy riichana۳yada jaryi
Samáriya ja۳nvay variy.
9ॸJasiy savichanu۳yada ti ۳нӕɗԮ͑ӕ¡‫ڏ‬
ntyi, ravichanu۳yada si ۳tya Siimyó۳.
Diyetya saquivu۳chunu۳yada jiñuvodata
riy nijya۳nvay, diye sa۳ra۳ju۳, rivani ۳
rityi ۳ttanu۳yada Samáriya ja۳nvay variñi ۳.
Su۳tañu۳yada daryaju۳ variy ruuva: “Ray
ji ۳ta vanu datyará.” 10ॸTi ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
tuva۳chunu۳yada variy simu, vadero۳vay,
rimyityumiy jarye. Ru۳teda ji ۳ta variy:
“Ni ۳ni ۳ ji ۳ta si ۳tenu Ju۳denu datya۳daday,
jiryatiy ru۳tay datyarava۳ju۳ra.”
11ॸRityuva۳chunu۳yada simu, diyetya
saquivu۳chunu۳yada jiñuvodata daryaju۳
riy. 12ॸRiñi tuva۳chodanumatiy ramu,
daryatiy sadatyanunu۳yada Vedípeberya
Ju۳denu nusu۳yadantiy, Jesucrístu
jtyamu, riityu۳ñu۳yada variy, vaduy,
vatuy jarye. 13ॸNi ۳day Siimyó۳bay
tuva۳choda ramuntiy, si ۳tyu۳yadivasiy
yinu۳ñumaya۳nu۳yadani ۳ Vedípebe.
Sati ۳tta۳da ji ۳ta variy rivani ۳ jiryatiy
sivaayada mityamusiy datya۳data tara
sadiya, mityamusiy ju۳dejada jarye.
14ॸRityuva۳chodanumatiy Jesús
nusu۳vye Jerusarí ۳musirya: “Ru۳mutya۳jada
ji ۳ta Samáriya ja۳nvay varirya Ju۳denu
niquejada,” ru۳pa۳jada ji ۳ta variñada
Pyítruju۳be, Juánta ruumu.
222
15ॸNani ۳musajayadivasiy jityu۳choda sisa۳
Ju۳denu Samáriya ja۳nvay jiyadaju۳,
rirya۳tidye jmutya۳ni ۳ Ju۳denu Jnutu variy.
16ॸNe su۳musa۳da Ju۳denu Jnutu daryaju۳
ti ۳vaju۳ jasiy didye, vinu Jesús jtyamuju۳
riñi jtyu۳yada varidye. 17ॸJadchiy ji ۳ta
ribeyada Jesús nusu۳vyerya jijyomutu
rincha, ru۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳ Ju۳denu
Jnutu. 18-19ॸSu۳nu۳yadanumatiy Siimyó۳bay
jiryatiy ribeyada sansu۳vye nijya۳nvay
nchara jijyomutu, ru۳mutya۳jada
varidyeñi ۳ Ju۳denu Jnutu day, su۳ntatya۳da
variy nadivara criquiy: “Rajerye
va۳tantidyerya datya۳dantidye, ra۳tidye
bay ti ۳nchantidyerya rajyomutuntidye,
rirya۳tidye jmutya۳ varintyidyeñi ۳ Ju۳denu
Jnutuntidye.” 20ॸSu۳teda ji ۳ta Pyítrubay
variy siva: “¡Ra۳ma۳ caray jicyuriquiy
yisa۳ju۳! ¿Ta۳raju۳ra jitye۳ryu۳ryu۳rya jiryatiy
Ju۳denu sa۳y mitya nu۳rya, ta۳raju۳? 21ॸNe
tara jna۳y yivaayasara nu۳ndye, tama۳
tarade rañi ۳cha jirya jvaayada
jiijyu۳nu۳day, tama۳, ne vase daryaju۳ra
jijechipiya۳jada Ju۳denunijyu۳. 22ॸYa۳numa
paru۳y riva taji jachipiya۳jada.
Ya۳jachiñu۳yanumucha siva Ju۳denura,
sa۳tidye ma۳cho۳taniy mityara va۳cha
jachipiya۳jada jijechimyusiy.
23ॸNu۳ryamutiy ri ۳nu۳y jivyichasara
yinnuva۳yadamu jiryatiy jivyara darya,
ne jipyaru۳ryu۳y riva jamirya vicha۳da,
mitya.” 24ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Siimyó۳bay
variy: “Jirya۳jachiñu۳y rayadaju۳ siva
Ju۳denu, rañuma ju۳u۳y tara nta rayncha,
jiryatiy yitesiy rivara.”
25ॸNanutu۳chodanumatiy Pyítruju۳be,
Juántara Ju۳denu niquejadantiy,
nanuta۳rya۳da ji ۳ta variy Jerusarí ۳muju۳ntiy,
nanudatyanutityiyada varirya
samitu۳choda, Samáriya vicha۳diva.
Vedípebe saryejadani ۳ Etyopyíya
mucadi ja۳mi ۳bay
26ॸSu۳teda
ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu siva
Vedípebe: “Ya۳nubesiy, ya۳numa jiya day,
223
jiñi ۳ ta۳savu۳mu nú۳va, jiryatiy ru۳musajay
Jerusarí ۳musiy Cásamuju۳, rani ۳ rani ۳cha
mityato nú۳.” 27-28ॸSanubeseda ji ۳ta
Vedípebe variy, saya۳da ji ۳ta jadchiy.
Sasaryeda ji ۳ta nú۳ta۳sani ۳ myistyasi ۳,
Etyopyíyamu vichi ۳. Ni ۳ni ۳ sani ۳cha۳da
nutyityu۳, ma۳tyoda criquiy jnu۳tyi ۳,
jiryatiy Candáse nani ۳tya, Etyopyíya
mucadimu vichanu۳y ja۳mu curacatoda.
Ni ۳ni ۳ ta۳rya۳da variy Jerusarí ۳musiy, jasityi
sajachipiya۳jada variy sanijyu۳ Ju۳denu,
sata۳rya۳danuma variy jimyucadimuju۳,
sama۳satityiyada jicyarruvimu. ґ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
tityiyada variy cateramu, jiryatiy
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳bay nu۳yadara, Isayíyasiy
jtyati ۳bay. 29ॸSu۳teda ji ۳ta Ju۳denu Jnutu
variy siva Vedípebe: “Ya۳tuudirya carru,
ya۳tidye jiya raja۳mi ۳jsa۳ ravimu.”
30ॸSasiicheda ji ۳ta Vedípebe variy.
Satuva۳chodanumatirya saniquetityiyada
ti ۳qui vanu ramu Ju۳denuju۳ tu۳chu۳bay
niquejada, sitaja۳doda ji ۳ta variñi ۳ vanu:
“¿Jidyetyantyara jiryatiy jiñiquetityi
ramu?” 31ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳:
“¿Nu۳tyichiy ra۳datya mityara, nu۳tyichiy?
Ti ۳ ni ۳ta datyanu ray.” Su۳teda ji ۳ta variy
siva Vedípebe: “Ya۳jasumiy, ya۳ma۳sa
ratyuunu.” 32-33ॸJiryatiy saniquetityiyada
ramu catera nu۳charate rani jteda:
“Nu۳tyu carni ۳ru ru۳toda variy
yivedaju۳ni ۳; nu۳tyu carni ۳ru denu
varityi ripe۳rya sa۳siy, sama۳cho۳sara
niquejasa۳ variy, daryamuni ۳mu۳y
ne samuttaja۳ra jijyu۳ jiñiquejadaju۳
nu۳day. Rirya۳ntadeda daryaju۳
ratani ۳, ramutimyu۳ ne vana۳y
su۳dutya ti ۳ nu۳nrya rityu۳chuta۳da
sanijyu۳nu۳day. ¿Chi ۳ra raryityu۳chu
rinchiy sadadyeñu, chi ۳? tapi
richo۳ԮфֆѸфӕ͑Ā̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
vasiy.”
34ॸSitaja۳doda ji ۳ta myistyasi ۳ variñi ۳
Vedípebe: “Ya۳ni tu۳chu si ۳tenu riva,
¿Chi ۳nijyu۳ sanu۳yada Ju۳denuju۳
tu۳chu۳barya, chi ۳nijyu۳? ¿Jiñijyu۳ dyetya,
ˇԮֆĀॷ8ٍॷ9
varimyata ti ۳nijyu۳?” 35ॸRamusiñi ۳ sajo۳ta۳da
tu۳choda Vedípeberya samitu۳choda
Jesúsnchiy.
36ॸNanurupiyada nú۳va, nadito۳jada
variy ja۳am ۳ u, su۳tañuvejada myistyasi ۳
siva Vedípebe: “¡Ya۳jnu۳y, jiryatirya ja۳a!۳
¿Vana۳ntya raryi jtyu۳y ja۳am ۳ u?” 37ॸSu۳teda
ji ۳ta Vedípebe siva: “Ya۳tiy tuva۳chu ti ۳ta۳ju۳
jijechitya jíidyécyu۳.” Su۳mutya۳jada ji ۳ta
variñi ۳: “Ratyuva۳chuma۳ diye simu. Ni ۳ni ۳
si ۳tenu sani ۳cha Jesucrístu, Ju۳denu
denu.” 38ॸSaparu۳yada ji ۳ta tiiyada
cavañura carru variy, saraniñuvejada
variy jasiy, nani ۳musa۳da ji ۳ta
Vedípebejyu۳y, myistyasi ۳ta ravimusiy
ja۳am ۳ uju۳, si ۳tyadoda Vedípebe variy
jasiñi ۳ myistyasi ۳. 39ॸNana۳subedanumatiy
ja۳am ۳ usintyi, saso۳veda ji ۳ta Ju۳denu
Jnutuni ۳ Vedípebe sa۳jisiy, ne sadiyada
myistyasi ۳ ju۳na۳y variy jadchiy
sivanu۳day. Ni ۳numa jiryupiyada jadchiy
yasiquita day, si ۳chana۳cheda variy.
40ॸMu۳ñuma ridyiyada nijya۳nvay siva
Vedípebe variy, Asótumu day. ґфӕЙɗֆ‫ڏ‬
damu jityu۳chutityiyadara samitu۳choda
vicha۳diva ti ۳ta۳ju۳, Sesaréyamu jto۳jada
sa۳ra۳ju۳.
Sati ۳tuyada Sávurubay Jesúsmu tuva۳chu۳ju۳
9
1-2ॸJaryi japichiy sana۳rye۳ya۳jada
Sávurubay variy yivaryu۳yadamu
Jesúsjsa۳ datyavañijyu۳. Saya۳da ji ۳ta simu
caserdótevyeda nutyityu۳, caterana۳cho۳,
sa۳tidye jiyata ju۳tye۳ryanijyomura,
jiryatiy Damáscumura, sa۳tidye diñuve
ruuva vatuy, vaduy jarye, jiryatiy
richiityari ۳ra Jesús nú۳, varityi saryi
ju۳richiy Jerusarí ۳muju۳ riy. 3ॸґфӕЙɗֆ‫ڏ‬
damu Sávurubay, satuudiyadanumatirya
Damáscu, mityamusiñi ۳day radanu۳yada
nu۳tyu no۳no۳ jarichuvimusiy siva.
4ॸSara۳yada varicha۳ra۳ju۳ mucadincha,
satuva۳choda varirya niquejada jiñijyu۳:
“¡Sávuru, Sávuru! ¿Ta۳raju۳ra
yarupanta۳numucha ray?” 5ॸSaniquejada
ˇԮֆĀॷ9
ji ۳ta Sávurubay variy: “¿Chi ۳ra jiñi ۳cha,
Nutyityu۳, chi ۳?” Su۳mutya۳jada ji ۳tani ۳:
“Nu۳tyu rañi rañi ۳cha Jesús, jiryatiy
yarupantanu۳rye. 6ॸYa۳nubesumiy ya۳tidye
jay variy vicha۳da cabyimuju۳, jasiñi ۳
ra۳jtatyaniy yivara ratiy ya۳jvaay.”
7ॸRityi rupiñu۳yada sisa۳ Sávurubay,
rindasa۳da variy niquejada yintedamu,
jiryatiy rityuva۳choda daryaju۳фѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada, ne ridyiyada daryaju۳ siva
niquejada ja۳mi ۳. 8ॸSanubesubeda ji ۳ta
Sávurubay variy mucadinchasiy, sani
jnu۳ya۳jada variy yiro۳, ne sadiy ti ۳va.
Rimyutacheda variy jadchiñi ۳,
Damáscumuju۳. 9ॸJasiy savicha۳da
mumurundamicha۳ra۳ju۳, ne su۳nu۳yada
tara, ne si ۳byeda tara variy, dantyamu۳y
ne sa۳toda tara, mitya.
10ॸJasiy ji ۳ta savicha۳da Jesúsjsa۳ datyi ۳,
Ananíyasiy jtyati ۳bay. Su۳nu۳yadamu
su۳teda Nutyityu۳ yiva: “¡Ananíyasiy!”
Su۳mutya۳jada ji ۳ta Ananíyasibe variñi ۳:
“¡Jiyu day rañi ۳cha, Nutyityu۳!”
11-12ॸSu۳teda ji ۳ta Nutyityu۳ variy siva:
“Ya۳nubesiy, ya۳tidye jiya vicha۳da
cabyiva jiryatiy ru۳tay Vasenú۳ra,
ya۳jtaja۳dosiy Judásiy rorimyu siva
jiryatiy Sávuru si ۳tya, jiryatiy Társu
ja۳mi ۳ni ۳. Ne yinu۳y, sani tu۳chu sisa۳
Ju۳denu, sadimya۳ siva ti ۳qui vanu jiryatiy
Ananíyasiy jtyati ۳ni ۳, jiryatiy sajay ji ۳ta
simu, sabarya jijyomutu variy sancha,
sa۳tidye jatyi jnu۳yasubeda varintyi.”
13ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Ananíyasibe variñi ۳
Ju۳denu: “Ratyuva۳chusarara riñiquejada
rajuura, Nutyityu۳. Ru۳tay: Jaryi rajuura
savichaniy Sávuru riy Ju۳denu
siityari ۳vay, Jerusarí ۳mu vichavay.
14ॸCaserdótevyeda nutyityu۳miy ji ۳ta jpa۳
simura niquejadantiy, sa۳tidye ju۳rityaniy
ti ۳ta۳ju۳ riy jiryatiy rivya۳tara jantyutya۳da
Yiva, jiryatiy riñatuy Yityata Ji.”
15ॸSu۳teda ji ۳ta Ju۳denu variy sivantiy:
“Ye۳jiya. Tapi rajeryetani ۳ jiñu vanu, ni ۳tiy
ra۳jti ۳tara ri ۳tya nijya۳mi ۳juumuju۳,
224
nutyityu۳mimyuju۳ jarye, Irayénu
dadyeñumuju۳ risa۳ju۳. 16ॸRadye ra۳dityanu
rimusidyeñi ۳, nu۳tyura sa۳cha riva, jiryatiy
sa۳siityari ۳ daryaju۳ ray.”
17ॸSaya۳da ji ۳ta Ananíyasibe variy,
sajayada ji ۳ta rorivyimu, siriñuvejada
variy sanumuto۳ncha, su۳teda ji ۳ta variy
siva: “Pi ۳, Sávuru. Su۳pa۳ma۳ Nutyityu۳ ray,
nu۳tyu ni ۳day Jesús jiñi dichiy nú۳ta۳santiy,
jiryatiy yitasiy rumusiy. Ramuni ۳ su۳pa۳
yimu ray, ya۳tidye jnu۳yasumiy varintyi,
sa۳tidye mu۳chaniy Ju۳denu Jnutu variy
yiva.” 18ॸVaricha۳ra۳ju۳ raju۳u۳yada tara
sani ۳simyusiy, nu۳tyu quiva۳ji, su۳nu۳ֆѸӕ‫ڏ‬
beda variy ru۳biva. Sanubeseda ji ۳ta
variy, si ۳tyu۳yada ji ۳ta varintyi.
19ॸSi ۳byedanumatiy tara, savanu۳tya۳da ji ۳ta
rivasiyu.
Sadatyadoda Sávurubay
Damáscumu Jesúsnchiy
Jasiy savicha۳da tarundamu ruusa۳
Jesúsmu tuva۳chuvay, Damáscu ja۳nvay.
20ॸVaricha۳ra۳ju۳ sadatyadoda Sávurubay
ju۳tye۳ryanijyo vimura Ju۳denu niquejada
Jesúsnijyu۳: “Ni ۳ni ۳ sani ۳cha Ju۳denu denu.”
21ॸMityanuma ru۳nu۳cha۳deda sana۳cho۳:
“¿Neviy ni ۳daay jiryatiy sayasantanu۳chiy
Jerusarí ۳mu riy, jiryatiy rivya۳tara
jantyutya۳da Jesús jtyamu siva Ju۳denu?
¿Ne viy ni ۳daay jiryatiy sava۳tanumaya۳
riñe۳cho۳, sa۳tidye jtu puchusavay caserdó
tevyeda nutyityu۳mimyuju۳ riy?”
22ॸSávurubay ji ۳ta jasa۳ËȍΎĀфʮɗĀֆľҡֆ‫ڏ‬
doda, ratani ۳ sadatyi ۳sadeda riy Judíֆӕ‫ڏ‬
veda, jiryatiy Damáscumu vichavaryi,
sani datyadoda daryaju۳ Jesúsnchiy riy:
“Ni ۳ni ۳ sani ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳.”
Saramitya۳da Sávurubarya
Judíyuveda ju۳veda
23-24ॸRajuu rundanumatiy
riryamicha۳da, varityi rijechipitya۳da
Judíyuveda ju۳vedani ۳ Sávurubantyi,
sadatya۳dama۳ varenu. Nuporaca۳,
225
ju۳daca۳ju۳ ru۳nu۳tya۳dara vicha۳da rorijyu۳
sabayadajisiy, rirya۳tidye jvay variñi ۳.
25ॸRipyu۳cheda ji ۳ta Jesúsmu tuva۳chuvay
variñi ۳, ru۳musadeda variy puryesara
rudivasiy jtyuvimuni ۳.
Sata۳rya۳da Sávurubay Jerusarí ۳muju۳
26ॸJadchiy ji ۳ta saya۳da Sávurubay
Jerusarí ۳muju۳, jasiy sani ۳charu۳yada
ruusa۳ju۳ Jesúsmu tuva۳chuvay. Ne jaryi
nta rivya۳taru۳yada yisa۳ju۳ni ۳, ne
ru۳taryu۳yada nta si ۳tenu Jesúsmu
tuva۳chu۳ dañi ۳. 27ॸSireda ji ۳ta Bernabébay
jadchiñi ۳, sa۳ra۳cheda ji ۳ta
nusu۳chavamyuju۳ variy jadchiñi ۳. Jasiy
ji ۳ta satu۳choda Bernabébay variy ruuva:
“Nú۳ta۳sa sadiy siva Jesús, jasityi sanique
variy siva. Damáscumu ji ۳ҡѸĀҡֆĀΎ‫ڏ‬
dara Ju۳denu niquejada
jichuvu۳yasa۳damu, Jesús jtyamu.”
28ॸJadchiy ji ۳ta savicha۳da ti ۳ta۳ju۳ variy
ruusa۳, Jerusarí ۳mu. Jasiy
sadatyanunu۳yadara Ju۳denu niquejada
jichuvu۳yasa۳damu, Jesús jtyamu.
29ॸSatu۳chunu۳yada Sávurubay variy,
saniquettanu۳yada riy Judíyuveda
jiryatiy Cryécu niquejada niquevaryi.
Riñi va۳ta۳da variy sana۳cho۳ day,
ru۳vedaju۳. 30ॸRidyetya۳danumatiy
sataryi ۳veda, rirya۳ra۳cheda ji ۳ta variy
jadchiñi ۳, Sesaréyamuju۳; jadchiy ji ۳ta
ru۳pa۳jada Társumuju۳ntiñi ۳.
31ॸJesúsmu tuva۳chuvay ma۳cho۳jada
variy samirya ti ۳ta۳ju۳ mucadiva, Judéya
mucadiva, Cadidéya mucadiva,
Samáriya mucadivaju۳ jarye ti ۳ta۳ju۳.
Rivyanu۳tya۳da variyu, rivyichanu۳yada
variy jasiy, richuvu۳ñu۳yada variñi ۳ Jesús.
Ju۳denu Jnutu jchana۳tyaniryu۳yada riy,
ramutiy rirya۳sa۳yada variy.
Sami ۳sa۳da Enéyasibe
32ॸSayanumaya۳jada Pyítrubay ti ۳ta۳ju۳
vicha۳diva, su۳musa۳da ji ۳ta variy
jadchintyi, jiryatiy Ju۳denu siityari ۳vay
ˇԮֆĀॷ9
vichanu۳yada Dída jtyatara vicha۳damu.
33ॸJasiñi ۳ sasaryeñuvejadani ۳ ti ۳qui vanu,
Enéyasiy jtyati ۳bay. Mumuri ۳nijyate vaata
sa۳ra۳ju۳ satiryo۳jaya۳jada rancha jityiryo۳jo,
jiryatiy ju۳richi ۳ni ۳ daryaju۳ni ۳. 34ॸSu۳teda
ji ۳ta Pyítrubay variy jasiy siva:
“¡Enéyasiy! ¡Sami ۳saniy Jesucrístu ji!
¡Ya۳nubesumiy, ya۳numa jdutyara
jime۳ya!” Varicha۳ra۳ju۳ sanubeseda.
35ॸRidyiyadanumatiy Dída ja۳nvay riva,
Saró۳ ja۳nvay jarye, rirya۳numityeda ji ۳ta
variy simuju۳ Jesús.
Sami ۳sa۳subeda Dórcasibe diibyimusiy
36ॸJópemyu nanuvicha۳da tanu۳qui
Jesúsmu tuva۳chunu۳y, ravicha۳da nani ۳tya
Tabíta, tara niquejadamu ji ۳ta ru۳teda
nada Dórcasiy, Janariy jtyatanu۳y
variñada. Nanuvichaniñu۳yada riy
nijya۳nvay samiy, nani ۳mu۳tyanu۳yada riy
jantyuyadavantyi. 37ॸVariryundamu
rivaayada jdiva۳jada nada, nanudiitya۳da
varirya. Richuuta۳danumatirya
nanubabyi, ribeyada ji ۳ta na۳vay
rorichivyimu varirya. 38ॸRiñumatiy
datya۳da Jesúsmu tuva۳chuvay, ne jaryi
ripya savicha۳da Pyítrubay ratarya
vicha۳damu, Dídamu, ru۳pa۳jada ji ۳ta
danu۳ju۳y vanuju۳y sana۳cho۳,
nanujiyasanta۳numucha۳da variy jasiñi ۳:
“Varenude ni ۳day ya۳jniy nu۳dyimuju۳.”
39ॸSanubeseda ji ۳ta Pyítrubay variy,
saya۳da variy nadisa۳. Sito۳jadanumatiy
ruumu, rijechoda ji ۳ta ravimu
na۳varyorichiñi ۳, riryadeda ji ۳ta
bacheno۳damiy variy su۳ro۳, jasiy
ru۳na۳cha۳deda variy, ridyityadoda variy
jichujajyuuni ۳, ra۳rije jarye, jiryatiy
nadivaañu۳yada Dórcasijyu۳be rijyu۳ra,
jasityidye nani ۳chanu۳yada variy ruusa۳.
40ॸSama۳dchoda ji ۳ta Pyítrubay ti ۳ta۳ju۳
bimuju۳ jadchiryi, sa۳dasidyoda ji ۳ta variy
jasiyu, satu۳choda sisa۳ Ju۳denu variy
jasiy. Sa۳numityeda ji ۳ta nanubabyi
na۳cho۳ju۳, saniqueta۳da ji ۳ta variy jasirya
ˇԮֆĀॷ9ٍॷ10
nanubabyi: “¡Tabíta, sa۳na۳nubesumiy!”
Nanumutta۳subedara jiñi ۳siy variy,
nanudiyadanumatiy siva Pyítrubay,
nanuma۳sa۳subeda variy. 41ॸSadityadoda
ji ۳ta Pyítrubay jijyomutu variñada,
sanubesityadeda ji ۳ta variñada. ґ͑ҡӕ‫ڏ‬
tyadeda ji ۳ta variryi Ju۳denumu
tuva۳chuvay, bacheno۳damiy jarye,
sadityadoda diibyimusiy mi ۳sanu۳y
variryi. 42ॸRidyetya۳da ji ۳ta Jópe ja۳nvay
varirya, rityuva۳choda rajuu nijya۳nvay
simu Jesús variy. 43ॸTa۳ripyuju۳
sama۳cho۳jada Pyítrubay variy sarorimyu
Siimyó۳ jtyati ۳bay, jiryatiy savichanu۳yada
vocajay tuyi ۳.
Ju۳denu tu۳choda siva Pyítrubantyi,
Cornéryubay jarye
10
1ॸSesaréyamu savichanu۳yada
ti ۳qui vanu, ravicha۳da si ۳tya
Cornéryu. Ni ۳ni ۳ vichanu۳yada su۳tarumiy
nutyityu۳, ravicha۳da ri ۳tya: Itádiya
su۳tarujuu. 2ॸNi ۳ni ۳ vichanu۳yada samirya
jachityi ۳ntiy jiryatiy satuva۳chunu۳yada
simu Ju۳denu yintedamu, ti ۳ta۳ju۳
sarorimyu vichavatya jityuva۳chunu۳yada
yintedamu simu. Su۳mu۳tyanu۳yada riy
jantyuyadavay, satu۳chunu۳yada japichiy
Ju۳denujsa۳ntiy. 3ॸNi ۳ni ۳ diyada mityamusiy
samiy siva Ju۳denu jpa۳nu, jiryatiy sani
jniy simuju۳. Ni ۳nu ta۳savu۳mu vichi ۳ta
sadiy siva. Su۳teda ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu
siva: “¡Cornéryu!” 4ॸSu۳nu۳ya۳jada
yintedamu variy sana۳cho۳, su۳teda ji ۳ta
variy siva: “¿Ta۳ra, Nutyityu۳, ta۳ra?”
“Jiryatiy jityu۳chunu۳yada sisa۳ Ju۳denu,
jiryatiy yimu۳tyanu۳ֆĀфɗֆʮ͑ҡֆӕֆ‫ڏ‬
davay varintyi, ramutiy sajachipiya۳
Ju۳denu variy jiñijyu۳. 5ॸDiye ji ۳ta ya۳jpa۳ riy
vaduy, Jópemyu, ya۳natutyaniñi ۳ Siimyó۳,
jiryatiy ru۳tay Pyítru jtyati ۳ni ۳. 6ॸNi ۳ni ۳
vicha sarorimyu Siimyó۳, jiryatiy vocajay
tuyi ۳ni ۳, jiryatiy ja۳mu na۳va jiinirya
saroriy.” 7ॸSaniquemu۳yadanumatiy
Ju۳denu jpa۳nu, saya۳da ji ۳ta Cornéryubay
226
variy rivasiy, sanatuyada variñada
danu۳ju۳y muchechijyu۳y, ti ۳qui su۳taru
nadisa۳ju۳, jiryatiy samirya jachityi ۳ni ۳,
siityera risa۳ju۳ni ۳. 8ॸSatu۳chodanumatiy
ti ۳ta۳ju۳ ruuvara, su۳pa۳jada ji ۳ta Jópemyu
variryi.
9ॸRiñi jto۳ru۳yadanumatiy ratarya
rundamu, ja۳mu vicha۳damu, sa۳subeda
Pyítrubay varicha۳ra۳ju۳ roriy nupadamu,
satu۳choda variy jasiy sisa۳ Ju۳denu. Vase
jiñi ۳ta ravicha۳da variy.
10-11ॸSajachi ۳jadanuma varidye,
si ۳myiryu۳yadanuma varintyi. Riñi
mutiiyedye varidyerya jmyichara day,
sati ۳tuyadamu jidyiyada riva jarichu
muttaryá. Ru۳musajayada ji ۳ta variy
nu۳tyu sujaquii, daryaju۳yu
murna۳saratara mucadinchaju۳. 12ॸJasiy
savicha۳da ti ۳ rapu۳rya ravimu, daryaju۳yu
numututi ۳ jaryedo, muquiva
rupiñumaya۳ra, nipya۳ti ۳ jarye, jiryatiy
na۳vay saji ۳numaya۳sara. 13ॸSatuva۳choda
ji ۳ta Pyítrubay varirya niquejada:
“Ya۳nubesumiy, ya۳jvañi ۳, ya۳tidye jmyi
variñi ۳.” 14ॸSu۳teda ji ۳ta Pyítrubay variy:
“Tama۳ ri ۳myiryu۳y ntate dañi ۳, tama۳, ne
ri ۳myichara tarundamu dañi ۳ ju۳bachi ۳ day,
javidchi ۳co.” 15ॸSajatyiiyada ji ۳ta
tuva۳chodara niquejadantiy: “Jiryatiy
sati ۳tudoda Ju۳denu sami ۳ju۳ dañi ۳, ne
ya۳jtay ju۳bachi ۳ jiijyu۳ dañi ۳.”
16ॸMumuri ۳numatiy su۳teda siva, ѸфֆľѸӕ‫ڏ‬
beda variy na۳vajyu۳ntirya sujaquii
murna۳sarantiy.
17ॸSajachipiya۳jada ji ۳ta Pyítrubay
jijechimyu variy: “¿Ta۳raju۳ra rani ۳cha
jiryatiy radyi riva, ta۳raju۳?” Varicha۳ra۳ju۳
rimyu۳ti ۳nuvi ۳jada vaduy jasiy simu,
jiryatiy ruuti ۳jada Cornéryubamyusiy.
Ruutaja۳doda ji ۳ta riva Siimyó۳bay roriy.
18ॸRuuto۳jada ji ۳ta rorijyu۳mu,
riñatuye۳yada ji ۳ta variy jadchiy:
“¿Jiyuni ۳virya savichajo Siimyó۳, jiryatiy
ru۳tay Pyítru jtyati ۳ni ۳?” 19ॸRaday
sajachipityaja۳jada Pyítrubay varidye
227
jiryatiy sadiyada riva, su۳teda ji ۳ta
Ju۳denu Jnutu variy siva: “Ya۳jnu۳y,
mu۳nvay vanumiy va۳ta jiñe۳cho۳.
20ॸYa۳nubesumiy, ya۳jmusa ruumu, ye۳jiya
ruusa۳. Ne ya۳jachipiya۳ taji variy, radye
jpa۳ yinu۳dyeryi.” 21ॸSu۳musa۳da ji ۳ta variy
ruumu, su۳tañuvejada ji ۳ta variy jasiy
ruuva: “Rañi rañi ۳cha jiryatiy jiryevya۳ta
rañe۳cho۳. ¿Ta۳raju۳ jiryi ۳niy, ta۳raju۳?”
22ॸRu۳teda ji ۳ta variy siva Pyítrubay: “Nu۳y
ji ۳ta jniy Cornéryumusiy, jiryatiy
su۳tarumiy nutyityu۳ni ۳. Ni ۳ni ۳ sani ۳cha vase
vichara vanu, samirya jachityi ۳ risa۳ju۳ni ۳.
Satuva۳chusara simu Ju۳denu, samirya
jvadichi ۳ variy Judíyuvedaju۳ni ۳. Ni ۳ni ۳
jmutya۳jarya Ju۳denu jpa۳nu niquejada,
sa۳tidye natutyaniy jiryorimyuju۳ ji,
rirya۳tidye tuva۳chu nijya۳nvay jasirya
jiñiquejada.” 23ॸSanatuyada Pyítrubay
variy jasiryi: “Jiyu jirya۳ma۳ryi ۳ ҡ͑ӕЙΎ‫ڏ‬
raqui.”
Rata۳rimyusiñuma sanubeseda, saya۳da
variy ruusa۳, riya۳da ji ۳ta Jópemyu
vichavay taryi ۳veda tevay ruusa۳.
24ॸRata۳rimyusiy ji ۳ta ruuto۳jada variy
Sesaréyamu. Santuyadanuma
Cornéryubay varidyeryi,
santye۳ryadedama۳ varidyeryi jityevadye,
sajaamicyuveda jarye jiryatiy samiy
nijya۳nvadyeryi. 25ॸSajañuvejada ji ۳ta
Pyítrubay, sarupityityiyada
Cornéryubay variy si ۳dcho۳ju۳,
su۳patyeñuvi ۳jada variy sanumutu tuunu,
sa۳dasidyoda variy sana۳cho۳ju۳yu. 26ॸґ͑ӕ‫ڏ‬
besityadeda ji ۳ta Pyítrubay variñi ۳:
“Ya۳nubesiy, day vanu dantyidyerye.”
27ॸSatu۳chutityiyada variy sisa۳,
sajayada ji ۳ta variy rorivyimu, jasiy
sasaryeñuvejada riy nijya۳nvajyuu rajuu.
28ॸSu۳teda ji ۳ta Pyítrubay variy jasiy
ruuva: “Jiryeñi datyi ۳satyanu۳day,
ju۳bachara sa۳jisiy Judíyura taji chi ۳sa۳
vicha۳da, dantyamu۳y ne jañu۳yadasa۳ra۳
simu. Sadatyanujamya۳ Ju۳denu darye:
Ne ya۳jtay darya ju۳bachi ۳ nu۳nñi ۳,
ˇԮֆĀॷ10
dantyamu۳y ne ya۳jtay ti ۳ jamirya
vicharanu۳day.” 29ॸSu۳teda ji ۳ta Pyítrubay
varintyi: “Ramuni ۳ ri ۳nije vani ۳rade,
jiryatiy jiryeñatuje daryaju۳ ray.
Ra۳jtaja۳nu diye jirye: ‘¿Ta۳raju۳ jirye͖ҡӕ‫ڏ‬
jerye, ta۳raju۳?ٔॸٚ30ॸSu۳teda ji ۳ta
Cornéryubay variy siva:
“Daryundaju۳yuju۳ diye, dajiñuma
ratyu۳chunu۳je Ju۳denujsa۳ raryorimyu.
Mityamusiy saranije ti ۳qui vanu variy
ratyuunu, vandajay sasujay. 31ॸSu۳taje
ji ۳ta variy jasiy riva: Cornéryu,
satuva۳chuma۳ Ju۳denura jityu۳choda,
jiryatiy jityu۳chusara sisa۳.
Sadatyama۳ntiy, jiryatiy yicanuchara
jmu۳tya۳da riy jantyuyadavay,
sajachipityaja۳ma۳ ji ۳ta riva variy ji.
32ॸYa۳jpa۳ ti ۳ sana۳cho۳ Siimyó۳ Jópemyu,
jiryatiy Pyítru jtyati ۳ni ۳. Jasiñi ۳ Siimyó۳
rorimyu savicha, jiryatiy vocajay tuyi ۳ni ۳,
jiryatiy ja۳mu na۳va jiinirya saroriy.
33ॸJasidye ri ۳pa۳jay jiijyu۳ntiy, samirya day
yinije variy. Diye ji ۳ta vurye۳cha sadiya
Ju۳denu day, vurya۳tidye tuva۳chura ratiy
su۳taje Jesús yiva: Ya۳jtay ruuvara.”
Satu۳choda Pyítrubay,
Cornéryubay rorimyu
34ॸSu۳teda ji ۳ta Pyítrubay variy: “Diye
ji ۳ta si ۳tenu radyetyara: Ne sajaryeta
si ۳tenu Ju۳denu ti ۳, nu۳ñi darya day
vu۳ñi ۳cha ti ۳ta۳ju۳. 35ॸJu۳denu jmu۳tyasarani ۳
ni ۳tiy tuva۳chusara simu, ni ۳tiy samirya
jachityi ۳ saju۳, dañuma sa۳cha tara
nijya۳mi ۳. 36ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta Ju۳denu,
Irayénu dadyeñujuumura samirya
tu۳choda; satu۳chura samirya vichasa۳da,
Jesucrístu tuva۳chusa۳damu, tapi ni ۳tya
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳ Nutyityu۳. 37ॸˇɗфֆľĀֆľҡֆ‫ڏ‬
ntyara ra۳ticheyada, jiryatiy
ravichanu۳yada jasiy Judíyuveda
mucadimu, jiryatiy rajo۳ta۳da
Cadidéyamu, Juán Ji ۳tyanu۳ datyadoda
bivaju۳, si ۳tyadoda bivaju۳ jarye.
38ॸJiryedyetyantyani ۳ Jesús, jiryatiy
ˇԮֆĀॷ10ٍॷ11
Nasaryé ja۳mi ۳ni ۳. Ju۳denu sa۳yada Yintuni ۳
jidyenu, mityamusiy ju۳dejada jarye,
ranchityi rirya۳datyani ۳: Ni ۳ni ۳ Ju۳denu
denu si ۳tenu. Jiryedyetyantya jirye,
Jesús vichaniñumaya۳nu۳yada samirya riy
nijya۳nvay, sami ۳saniñumaya۳ ti ۳ta۳ju۳ riy,
jiryatiy bayantuveda jdiva۳tadeda riy,
tapi Ju۳denu vichanu۳yada daryaju۳ sisa۳
day. 39ॸNu۳jerye jnu۳ñu۳yada sivaay
Jesúsra, ne vinu Jerusarí ۳mu, ti ۳ta۳ju۳
Judíyuveda vicha۳diva jarye. Ni ۳ jarye
richo۳tadeda jiipu ta۳sasiy.
40ॸJu۳denunuma mi ۳sadeda jadchiy
ratarya ta۳rimyusidyeñi ۳, sasa۳yada ji ۳ta
variy jidyetya۳da tera jasiñi ۳, sa۳tidye
dityanu ratayu. 41ॸNe sadityadoda ti ۳ta۳ju۳
nijya۳mi ۳yu, vinu sanchiy tu۳chuvajyuu
jidyityadoda dayu, tapi sajaryeta۳dama۳
Ju۳denu ji ۳tyaju۳ daryaju۳ daryi, mi ۳ra ra۳diy
siva Jesús. Nu۳ñi rañi ۳cha sanchiy
tu۳chuvay, jiryatiy nu۳ñi ۳myityi vatajuu
sisa۳ntiy, nu۳ña۳tutyi variy sisa۳ntiy,
sami ۳satimya۳ variy jidyiiyadamusidye.
42ॸSu۳tatyi Jesús variy nu۳ñijyu۳, nu۳ña۳tidye
datyanu riy nijya۳nvay saniquejadata,
nu۳ña۳tidye tu۳chusara samiy variy
sanchintyi. Ni ۳ni ۳ Ju۳denu bayada
Cadnaduju۳ni ۳ Jesús, ni ۳ni ۳ ra۳̲ӕфɗËȍľ͑ӕҡ‫ڏ‬
nichara riy nijya۳nvay jnu۳vye, diibyimiy
jarye sa۳murichenutanichara ruuvaayada
murichirya. 43ॸTi ۳ta۳ju۳ Ju۳denuju۳
tu۳chuvabe tu۳chusara sanijyu۳ Jiñu:
Jiryatiy rityuva۳chu simu day, riñi
ra۳jmutya۳sarara, mitya sa۳ф̲ɗ‫ڏ‬
tyaniy varirya rijyuuchuveda
si ۳tyamu.”
Jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi,
ru۳mutya۳jadani ۳ Ju۳denu Jnutu
44ॸSaniquejadanumatiy Pyítrubarya
jirya niquejada, varicha۳ra۳ju۳ saju۳u۳jeyada
Ju۳denu Jnutu ruuvaju۳, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
rityuva۳choda daryaju۳ra saniquejada.
45ॸJudíyuveda, Jesúsmu tuva۳chuvay,
jiryatiy Pyítrubayjsa۳ vichavaryi, riñi
228
ti ۳tta۳da varirya jiryatiy sarumiy Ju۳denu
ruuvani ۳ Yintu, dañumamu۳y ne Judíֆӕ‫ڏ‬
veda riñi ۳cha day. 46ॸRityuva۳choda
daryaju۳ra jiryatiy rijyo۳ta۳da niquejada
nu۳ñi ti ۳musiy tara niquejadamu.
Rityuva۳choda ji ۳tara ru۳tedantiy: “¡Jaryi
rajuura datyara Ju۳denu!”
47ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Pyítrubay varintyi:
“¿Ne vana۳y ju۳bachara nta ja۳a۳ nu۳ndye,
rirya۳tidye jtyu۳yasiy jasiy? Nu۳tyu
ru۳mutya۳ma۳ni ۳ Ju۳denu Jnutu day, nu۳tyu
nu۳tyi daryantiy.” 48ॸSi ۳tyanutadeda ji ۳ta
Pyítrubay Jesucrístu jtyamu variryi.
Jasiy ji ۳ta riyasanta۳da variñi ۳ Pyítrubay:
“Ya۳ma۳cho۳ tarundamiy nu۳dyisa۳.” “Jo.”
Satu۳choda Pyítrubay ruuva
Jesúsmu tuva۳chuvajyuubay jiryatiy
Jerusarí ۳mu vichavaryi
11
1ॸRityuva۳choda ji ۳ta nusu۳chavay,
Judéya ja۳nvay, Crístumu
taryi ۳vachavay jarye: “Jiryatimyu۳ ne
riñi ۳cha Judíyuveda day, rijerye ni ۳day
jmutya۳sintyirya Ju۳denu niquejadantiy.”
2ॸSa۳subedanumatiy Pyítrubay
Jerusarí ۳mu, riñiquetta۳da variy jasiy
Judíyuvedani ۳. 3ॸRu۳teda variy siva
Pyítrubay: “Jiñi jañu۳chiy ruumu
nijya۳nvay jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
daryi, jimyichiy variy ruusa۳ntiy.”
4-5ॸJadchiy ji ۳ta satu۳choda Pyítrubay
ruuva ranchiy, daryatiy savicha۳da sisa۳
Cornéryubay: “Jópemyu ratyu۳chunu۳tyi
sisa۳ Ju۳denu, ratyi ۳tuyadanube radyi jasiy
riva raju۳u۳tyityi sujaquii murna۳sara
rimuju۳, daryaju۳yu nurorá. 6ॸMitya
jnutacha۳ ri ۳nu۳y rana۳cho۳, radyi ji ۳ta
rajuuva ti ۳ rapu۳rya jasiy, jiryatiy
daryaju۳yu numututi ۳ni ۳, toja۳mi ۳ jarye
nique۳rya sisa۳ju۳, muquiva rupiñumaya۳ra,
nipya۳ti ۳ jarye, jiryatiy na۳vay
saji ۳numaya۳sara. 7ॸRatyuva۳chuti ji ۳tara
niquejada: Ya۳nubesumiy Pyítru, ya۳jvañi ۳,
ya۳tidye jmyiñi ۳. 8ॸRi ۳tatyi ji ۳ta variy: Tama۳
vana۳y ntate ri ۳myidyeñi ۳ ju۳bachi ۳ day,
229
Nutyityu۳, tama۳, jiryatiy javidchi ۳ni ۳, ne
raramijeryu۳y sasaviy rajyu۳ day.
9ॸRatyuva۳chuti jatyiyadantirya
niquejada jarichumusintyi: Jiryatiy
sati ۳tudoda Ju۳denu sami ۳ju۳ dañi ۳, ne
ya۳jtay ju۳bachi ۳ jiijyu۳ variñu۳ndyeñi ۳.
10ॸMumuri ۳numatiy su۳tatyi rivantiy,
saryesumityi ji ۳ta variy jadchiy ti ۳ta۳ju۳
jarichumuju۳ntirya. 11ॸVaricha۳ra۳ju۳
rimyu۳ti ۳ti mu۳nvay vaduy, jiryatiy
Cornéryu jpa۳jadamu rañe۳cho۳ riy, ruuti ۳
ramu roriy, jiryatiy nu۳vyicha ravimu.
12ॸSu۳tatyi ji ۳ta Ju۳denu Jnutu riva: Ye۳jiya
ruusa۳, ne ya۳jachipiya۳ tara variy
ruusa۳siy. Jadchiy ji ۳ta riyati ti ۳quinijyate
vu۳tyeryi ۳veda risa۳, nu۳jeñuve ji ۳ta
Cornéryu rorivyimu. 13ॸNi ۳ni ۳ tu۳chuti
nu۳dyiva: Radyimya۳ siva Ju۳denu jpa۳nu
raryorimyu. Saraniy jasiy, jasiñi ۳ su۳tay
riva: Ya۳jpa۳ ti ۳ Jópemyu, ya۳natutyaniñi ۳
Siimyó۳, jiryatiy Pyítru jtyati ۳ ru۳tañi ۳.
14ॸNi ۳ni ۳ ra۳nique yivara, mirya niquejada
ra۳jantyuy yiva, ti ۳ta۳ju۳ jiryorimyu
vichavay jarye yisa۳ju۳. 15ॸRajyo۳ta۳da
niquejadamu saju۳u۳je Ju۳denu Jnutu
ruuvaju۳, darya ni ۳day ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
munatya saju۳u۳jeyada darya
vuryivaju۳ntiy. 16ॸRañi jachipityasidyerya
saniquejada Jesús: Ni ۳ni ۳ ji ۳ta Juánbay
si ۳tenu jtyadoda ja۳at۳ a daryi nijya۳nvadye,
jirye ji ۳ta ra۳jtyu۳y Ju۳denu Jnutumu day.
17ॸJu۳denu sa۳tyí mitya Yintu daryi, nu۳tyu
vu۳tyi sasa۳tyi daryantiy, tapi
vu۳tyuva۳chusara daryaju۳ simu day.”
Su۳teda ji ۳ta Pyítrubay varintyi: “¿Chi ۳
rañi ۳cha ray, chi ۳? ramutiy ra۳jbarya
sivaayada Ju۳denu.”
18ॸRityuva۳chodanumatirya jirya
niquejada, rindasa۳da variy ranchiy,
riichana۳tya۳da variñi ۳ Ju۳denu. Ru۳teda
variy siva: “Jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
daryi, rijerye sasa۳yada Ju۳denura
rirya۳tidye paru۳y riva va۳cha
jachipiya۳jada, rirya۳tidye jay ju۳na۳reju۳
jnu۳yadamuju۳ varintyidye.”
ˇԮֆĀॷ11
Jesús siityari ۳vajyuubay Antiyuquíyamu
19ॸJiryatiy rijyo۳ta۳da jiyasanta۳dani ۳
Estébanubay, rivasiñuma ji ۳ta
riyasanta۳dantiryi Jesúsmu
tuva۳chuvantyi. Varicha۳ra۳ju۳ ru۳rayada
varidyeyu, ruuto۳jada variy ramu
Venísiya mucadi, Chípyirye ra۳tyuumu
jarye, Antiyuquíya vicha۳da sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Riñiquetityiyada varirya Ju۳denu
niquejada, vinu JudíֆӕԮľĀфɗĀֆľҡֆ͑ӕ‫ڏ‬
tityiyada rata. 20ॸJasiy rivyicha۳da
Chípyirye ra۳tyuu ja۳nvay ruusa۳, Siréne
ja۳nvay jarye. Ruuto۳jadanumatiy
Antiyuquíyamu, riñiquenuvejada varirya
Ju۳denu niquejada variy jasiy ruuvantiy,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi,
rityu۳choda variy jasirya samitu۳choda
Nutyityu۳ Jesúsnchiy. 21ॸJu۳denu jarye
jmu۳tya۳da varidyeryi, rajuu tuva۳choda
daryaju۳ simu, rirya۳numityemya۳ variy
va۳cha vicha۳dajisiy Ju۳denuna۳cho۳ju۳ day.
22ॸRidyetya۳danumatiy Jesúsmu
tuva۳chuvay Jerusarí ۳ ja۳nvarya
ra۳ticheyada, ru۳pa۳jada ji ۳ta variñi ۳
Bernabébay ruumu, Antiyuquíyamu.
23ॸSito۳jadamu yinu۳ñuvejada jiryatiy
Ju۳denu jmu۳tya۳da daryaju۳riy,
si ۳chana۳yada ji ۳ta variy, sadatyadoda ji ۳ta
variy jasiryi: “Ne jirya۳paru۳y jijechitya
riva Ju۳denu siityari ۳sa۳da.” 24ॸSamiy vanu
savicha۳da Bernabébay, Ju۳denu Jnutu
mu۳chadeda variy siva; jaryi samiy
satuva۳choda jijechitya simu Ju۳denu
daryaju۳. Rirya۳sa۳tyityiyada variy
Ju۳denumu tuva۳chuvajyuu day. 25ॸSaya۳da
ji ۳ta Bernabébay variy Társumu,
Sávurubañe۳cho۳. Sadiyadanumatiy siva
Sávurubay, sapu۳cheda ji ۳ta variy
Antiyuquíyamuju۳ni ۳. 26ॸTaraqui vaata
sa۳ra۳ju۳ riintye۳ryadeda Jesúsmu
tuva۳chuvay nadisa۳ju۳yu, jasiñi ۳ ji ۳ta
nanudatyadoda riy rajuuvay nijya۳nvay.
Antiyuquíyamu ji ۳ta rijyo۳ta۳da jteda
Crístu siityari ۳varyi.
ˇԮֆĀॷ11ٍॷ12
27ॸVariryundamu day ru۳musajayada
Ju۳denuju۳ tu۳chuvay Jerusarí ۳musintyi,
Antiyuquíyamuju۳. 28ॸSanubeseda ji ۳ta ti ۳qui
riquebyimusintyi, ravicha۳da si ۳tya Acábu.
Satu۳choda variy ranchiy, Ju۳denu Jnutu
tu۳choda: “Jachi ۳nu runda ra۳cha ti ۳ta۳ju۳
mucadiva.” Daryani ۳ si ۳tenu rarabeda
jachi ۳nu runda variy, Cadávuryubay
vichanu۳yada ja۳mu nutyityu۳ variy.
29ॸJu۳denumu tuva۳chuvay jachipiya۳jada
jmu۳tya۳da variryi jityeryi ۳veda, jiryatiy
rivyichanu۳yada Judéya mucadimu. Nu۳ñi
ti ۳qui sa۳yada riy jityevay daryatiy ruumu
day. 30ॸVariñi ۳ ji ۳ta ru۳pa۳jada Bernabé¡‫ڏ‬
myura criquiy, Judéya mucadi
rimyityumimyuju۳. Saya۳da variy
Sávurubay sisa۳.
Santiyácubay munusa۳da, Pyítrubay
tanuvu۳nusa۳da jarye
12
1ॸVariryundamu sirityadeda ja۳mu
nutyityu۳ Jeródesberyi Jesúsmu
tuva۳chuvay tevay, sa۳tidye jvatyaniy
variryi. 2ॸSu۳vatyadeda variñi ۳ Santiyácubay,
Juánbay taryi ۳, jichityitya۳ta.
3ॸSu۳nu۳yadanumatiy Jeródesbe ru۳canuyada
Judíyuvedara, sirityaniryu۳ñuma varintyiñi ۳
Pyítrubantyi. 4ॸPa۳ suro۳ vichtya rundamu
siirityadedani ۳ Pyítrubay, riityejada variy
nupocu rorivyimuni ۳. Sabayada Jeródesbe
variryi vu۳yaju۳y su۳tarumiy, ti ۳quinijyate
rinchaju۳, Pyítrubay jnu۳tya۳daju۳,
riryamitya۳da ji ۳ta jnu۳tya۳da variyu, nu۳ñi
dañuju۳yumusiy, rirya۳tidye jnu۳tya variy
jasiñi ۳. Sani jachipiya۳jada Jeródesbe
sipyatatadedani ۳ Pyítrubay nijya۳mi ۳juu diya,
Pásco vichtyavasiy. 5ॸJiryatiy savicha۳da
Pyítrubay samiy jnu۳tyasi ۳ ravimu nupocu
roriy, Jesúsmu tuva۳chuvay ji ۳ta tu۳choda
japichiy variy sisa۳ Ju۳denu sayadaju۳.
Ju۳denu jpa۳nu sipyata۳dani ۳ Pyítrubay
nupocu rorivyimusiy
6ॸVariy
ta۳rimyusiy sani jteda ya۳sipyata
Jeródesbe nijya۳mi ۳juu diyani ۳, sama۳yada
230
Pyítrubay variy su۳taruju۳y cabyimu,
puchusi ۳ savicha۳da daju۳u۳ju۳y
cadyidyaju۳u۳ta. Tavay su۳tarumiñi ۳
jnu۳tya۳da variy rorijyu۳mu day. 7ॸͅɗҡֆ‫ڏ‬
musiy samu۳ti ۳jada Ju۳denu jpa۳nu variy
jasiy, nu۳tyu no۳no۳daqui sadanu۳tyadeda
vandaquiiju۳ variy jasiy. Su۳vatyiyada
sajiimunumu Pyítrubay variy,
si ۳dyojadaju۳. Su۳teda ji ۳ta variy jasiy siva:
“¡Vani ۳rava۳ju۳ ya۳nubesiy!” Raju۳u۳yada ji ۳ta
cadyidyaju۳u۳ ԮфɗֆѸʮΎ̲ӕҡӕ̲ӕфӕфֆ‫ڏ‬
musiy. 8ॸSaniquejada ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu
sivantiy: “Ya۳puchura jicyannujay,
ya۳jachura jichaapatuntiy.” Daryani ۳
savichadeda varirya. Sajatyiiyada jteda
sivantiy: “Ya۳jachura jichujay yiva,
ya۳siityari ۳ ji ۳ta varirye.” 9ॸSasipyateda ji ۳ta
variy jadchiy, sasiityari ۳jada ji ۳ta
varidyeñi ۳. Ne sadatya۳da Pyítrubay
varirya savichadeda: “Si ۳tenuni ۳
sani ۳chaniy Ju۳denu jpa۳nu ray, varimyata
rame۳ryi ۳sa۳damu dyetya savichanirye.”
10-11ॸNanuramiryi ۳jada ji ۳ta nada
su۳taruju۳y, jiryatiy nani ۳nu۳tyara rorijyu۳,
nadito۳jada ramu rorijyu۳, yivyamu tera,
jadchityi richipyateda vicha۳da
cabyivaju۳. Mityamusiy ramutteda
rorijyu۳ nadaju۳ day. Nanusipyateda ji ۳ta
variy jadchiy, nanurupicheda vani ۳ra
japupu riva nú۳. Mityamusiñi ۳ sacarayada
Ju۳denu jpa۳nu sisa۳siy, varicha۳ra۳ju۳
sadatya۳subeda variy su۳bivayu: “Diye
ji ۳ta si ۳tenu radyetya, si ۳tenu su۳pa۳
Ju۳denuni ۳ yipa۳nu rimu, ni ۳ni ۳ jantyuy
Jeródesmyusiy riva, Judíyuvedamusiy
jarye, riñi jachipiya۳ma۳ttye: Ti ۳ta۳ju۳ tara
vurye۳chaniñi ۳.”
12ॸSadatya۳subedanumatiy Pyítrubayu,
saya۳da ji ۳ta variy Maríyaju۳be rorimyuju۳,
jiryatiy nanuvicha۳da Juán jno۳da,
ru۳tañu۳yada Márcura si ۳tya táryara.
Riintye۳ryadeda rajuu nijya۳mi ۳juu variy
jasiyu, Ju۳denujsa۳ rityu۳choda variy jasiy.
13ॸSu۳vatyiñuvejada Pyítrubay variy
nanurorijyu۳davya, Maríyaju۳be.
231
Su۳nu۳ñu۳yada ji ۳ta muchechityu sana۳cho۳,
jiryatiy ravicha۳da si ۳tya Rúdi.
14ॸSadatya۳danumatirya saniquejada
Pyítru, mitya sa۳varu۳ñumaya۳jada
jichana۳yadamu variy. Jimyuttasi ۳ra
sasiicheda ra۳jisiy rorijyu۳, satu۳choda
variy ruuva nijya۳nvay: “Pyítru ji ۳ta
rorijyu۳mu day.” 15ॸRu۳teda ji ۳ta variy
rumu siva: “¿Ta۳ju۳na۳ yavaru۳ñumaya۳,
ta۳ju۳?” “¡Ne, si ۳tenu ni ۳day!” Ru۳teda ji ۳ta
variy sivantiy: “¡Su۳ntu jnu۳tyi ۳ dyetya!”
16ॸJu۳na۳y su۳vatyiyada Pyítrubay variy
rorijyu۳va day. Rimyutta۳da ji ۳tara rorijyu۳
variy, ridyiyada ji ۳ta siva, rityi ۳tta۳da ji ۳ta
variñi ۳. 17ॸSu۳mu۳ya۳jada ji ۳ta variy riñe۳cho۳:
“¡Jirya۳ndasa!” Satu۳choda ji ۳ta variy jasiy
ruuva: “Ju۳denu sipyata۳siy ravimusiy
nupocu rorirye.” Su۳teda ji ۳ta jasiy ruuva:
“Jirya۳ma۳ tu۳chu siva Santiyácu, ti ۳ta۳ju۳
vu۳tyeryi ۳vedava jarye.” Saya۳da ji ۳ta
jadchiy tajijyu۳.
18ॸRa۳sacha۳da ji ۳ta, satuva۳choda ji ۳ta
riñiquesa۳deda nu۳ñi su۳tarujuu:
“¿Nu۳tyiñumantiñi ۳ Pyítru jiyusintyi?”
19ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta Jeródesbeñi ۳ vá۳ti ۳
sana۳cho۳. Ne ridyiyada siva; sitaja۳doda
ji ۳ta Jeródesbe samiy variryi su۳tarumiy.
Su۳vatyadeda ji ۳ta Jeródesbe variryi
su۳tarumiy yinu۳tyi ۳sa۳diva. Su۳musajayada
ji ۳ta Jeródesbe variy jadchiy,
Jerusarí ۳musiy, Sesaréyamuju۳,
sama۳cho۳jada ji ۳ta variy jasiy.
Jeródesbe diiyada
20ॸJaryi sanique۳yada Jeródesbe ruusa۳
Tíru ja۳nvay, Sitú۳ ja۳nvayjsa۳ jarye.
Rijechipiya۳jadamu yiti ۳ simu Jeródesbe.
Savichanu۳yada Jeródesbe muchechibe
jasiy, sama۳je jdutyi ۳, ravichanu۳yada
si ۳tya Bunástu. Ricya۳na۳yadama۳ jiyadaju۳
varidyeñi ۳, varicha۳ra۳ju۳ riñi jdutyaru۳yada
sisa۳ Nutyityu۳ Jeródesberya niquejada:
“Ya۳numa paru۳y riva nu۳dyisa۳ nique۳yada
day.” Samucadimusiñi ۳ ru۳mutya۳sara
daryaju۳ra jmyichara jaryi. 21ॸTarundamu
ˇԮֆĀॷ12ٍॷ13
santye۳ryanityadeda Jeródesberyi
nijya۳nvay, rirya۳tidye tu۳chu variy jasiy
sisa۳. Sajachoda Jeródesbe variy yivara
samichujay, sama۳sa۳da ji ۳ta variy
jimya۳sajoncha, saniquejada ji ۳ta jadchiy
ruuva. 22ॸRiche۳ñe۳ya۳jada ji ۳ta nijya۳nvay
variy: “¡Nu۳tyu rani ۳ rani ۳cha Ju۳denu
niquejada day, tama۳ mitya nijya۳mi ۳
niquejada rani ۳cha day, tama۳!”
23ॸVaricha۳ra۳ju۳ sa۳rupadoda Ju۳denu
jpa۳nuni ۳ Jeródesbe, jiryatimyu۳ ne
saniquejada daryaju۳ sayadaju۳ Ju۳denu.
Variy ji ۳ta si ۳myityadedani ۳ chapinu
savimu, sadiitya ji ۳ta variñi ۳.
24ॸJu۳denu niquejada ra۳yasumityityiyada,
ru۳ratyityiyada varintyi. 25ॸBernabébay,
Sávurubatya nanuta۳rya۳da Jerusarí ۳musiy,
nanusa۳myu۳timya۳tiy criquiy variy jasiryi.
Nana۳ra۳cheda yisa۳ju۳ variñi ۳ Juánbay
jadchiy, jiryatiy ru۳tañu۳yada Márcuntiñi ۳.
Bernabéju۳be Sávuruta nanujo۳ta۳da
tu۳chunumaya۳jadara samitu۳choda
13
1ॸRivyichanu۳yada Jesúsmu
tuva۳chuvay, Antiyuquíya ja۳nvay,
rityevay ji ۳ta vichanu۳yada Ju۳denuju۳
tu۳chuvay, datyanuvay jarye, nu۳tyu
Bernabébay, Simeyú۳bay jarye, jiryatiy
ru۳tedani ۳ Vadacu۳, Dúsiyu jarye, jiryatiy
Sirénemu vichi ۳ni ۳; Manayé۳bay jarye
jiryatiy savichanu۳yada ja۳mu nutyityu۳
Jeródesbe taryi ۳vichí ۳, Sávurubay jarye
ruusa۳ju۳ntiy. 2ॸJu۳denu nijyu۳ rijechipiya۳jada
variy jasiy, ne tara jmyivye rijechipiya۳jada
sanijyu۳ variy. Su۳teda ji ۳ta Ju۳denu Jnutu
jasiy ruuva: “Jirya۳bay rajyu۳
jvaayasanu۳ju۳jyu۳ nada Bernabé, Sávuruta,
jiryatiy rajeryetama۳ jvaayadaju۳ nada
day.” 3ॸJadchiy ji ۳ta rityu۳choda Sisa۳ Ju۳denu
yinra۳divasiy, ribeyadara jijyomutu
nanuncha, ru۳pa۳jada ji ۳ta variy jadchiñada.
Nanudatyadoda Chípyirye ra۳tyuumu
4ॸJu۳denu Jnutu jpa۳jadamuju۳ nada,
nani ۳musajayada ji ۳ta jadchiy,
ˇԮֆĀॷ13
Sedévusiyamuju۳, nadaya۳da ji ۳ta variy
jadchiy cartyequiivimu, jiryatiy
sujamyusiy rupiryara, Chípyirye
ra۳tyuumuju۳. 5ॸNadito۳jada ji ۳ta Sadamyí
namuntiy, nanudatyadoda variy jasirya
Ju۳denu niquejada, Judíyuveda
ju۳tye۳ryanijyo vimuntiy. Jasiy
savichanu۳yada Juánbay nani ۳mu۳tyi ۳si ۳ju۳.
6ॸNanutiryo۳ri ۳jada rata۳sa rara۳tyuu,
nadito۳jada variy Pájosimyu. Jasiy
nanusaryeñuvejada variñi ۳ rimyurabay,
jiryatiy su۳teda mitya Ju۳denuju۳ tu۳chu۳yu.
Judíyu sani ۳cha۳da, jiryatiy Barjesús
si ۳tya. 7ॸSavicha۳da ji ۳ta sisa۳ japu, jiryatiy
Sérjyu Pávuru jtyati ۳ dañi ۳, ni ۳ni ۳
vichanu۳yada si ۳tenu vanu, jaryi varenu
datyara. Sanatutyadeda ji ۳ta japunada
Bernabéju۳be Sávuruta, Ju۳denu
niquejada satuva۳churu۳yada daryaju۳.
8ॸJamirya savicha۳da Edímasiy jtyati ۳
rimyurabay variy nanumo۳musiy.
Edímasiy rani ۳ si ۳tya rimyura day.
Saquivu۳chodanuma varidyeñi ۳ japu day,
sañuma tuva۳chu ramu Ju۳denu
niquejada. 9-10ॸSávurubay ji ۳ta, jiryatiy
si ۳tyantiy Pávuru, tapi Ju۳denu Jnutu
vitya mu۳chadeda siva, su۳nu۳yada variy
samiy sana۳cho۳ rimyura, saniquejada
variy siva: “¡Quivu۳yada ja۳y rapu۳rya!
¡Va۳cha jachipiya۳ra rapu۳rya! ¡Bayantu
nutyityu۳ denu rapu۳rya! ¡Samirya
vicha۳da mityasiy rapu۳rya jarye risa۳ju۳ ji!
¿Nu۳tyeryivyeñuma ya۳paru۳y
ruyinuja۳jadara Ju۳denu nú۳, nu۳tyeryivye?
11ॸTama۳ taji rani ۳cha Ju۳denu jomutu
yinchanu۳day, tama۳. Ni ۳sipyuryi ya۳ma۳cho۳
variy, ne ya۳diy variy riva no۳no۳
taraquiju۳nu۳day.”
Varidyeday su۳nu۳yada nupocudisuma,
jadchiy ji ۳ta ne su۳nu۳yada taranu۳day.
Jasiy sani va۳tanumaya۳jada variy
ti ۳na۳cho۳, sa۳ҡɗĀֆľ̲ӕҡËȍɗֆѸʮΎ̲ӕҡӕ‫ڏ‬
nchiyu. 12ॸSadiyadanumatiy japu riva,
satuva۳choda ji ۳ta variy simu Ju۳denu,
sati ۳tta۳da varirya Ju۳denu datyadoda.
232
Nanuvicha۳da Pávuruju۳be Bernabébatya
jañu۳ñu۳ju۳y Antiyuquíyamu jiryatiy
Pyisídiya mucadimura
13ॸSaya۳da ji ۳ta Pávurubay, sisa۳
vichavatya Pájosimyusiy, ruuto۳jada ji ۳ta
Pérquemyuntiy, jiryatiy Pa۳jídiya
mucadimura. Sajiintyeda Juánbay variy
ruusa۳siy, sata۳rya۳da Jerusarí ۳muju۳.
14ॸNadaya۳da ji ۳ta variy jadchiy,
nadito۳jada ji ۳ta Antiyuquíyamuntiy,
jiryatiy Pyisídiya mucadimu darya.
Jadchiy ji ۳ta nanujayada ravimu
ju۳tye۳ryanijyo, nanuma۳sanuvejada variy
jasiy. 15ॸSaniquemu۳yadanumatirya
Ju۳denu niquejada catera padyevya,
jiryatiy Ju۳denu datyadoda darya,
Ju۳denuju۳ tu۳chuvay niquejada jarye,
ru۳pa۳jada ji ۳ta ju۳tye۳ryanijyo
nutyityu۳mirya jiñiquejada nadimu:
“Vanuju۳y, ratyeryi ۳ju۳y, sa۳nidatyavidye
tara datyadoda niquesa۳da nijya۳mi ۳ju۳day,
sa۳na۳ni nique diyedemusirya.” 16ॸґ͑ӕ¡ľ‫ڏ‬
subeda ji ۳ta Pávurubay variy,
sasaranuja۳jada jijyomututa rijyu۳
ridyetya۳daju۳, su۳teda ji ۳ta ruuva:
“Jirye vaduy, Irayénuveda, jiryeñi
tuva۳chutiy Simu Ju۳denu, jirya۳tuva۳chu
samiy rañe۳cho۳ntidyecyu۳. 17ॸSajaryeta۳da
ji ۳ta jiñu Irayénuveda Ju۳denu riy ta۳riy
vu۳myunatyavay. Sa۳sa۳choda variryi
nijya۳mi ۳juu, rivyichanu۳yadatidye variy
Ejíptumu. Sasipyata۳da ji ۳ta jadchiy
yindejadata riy. 18ॸDaryaju۳yu vu۳yaju۳y
vaata tuunu sa۳ra۳ju۳ su۳nu۳tya۳da
mityatomu riy. 19ॸSaca۳siyada rirya۳jisiryi
dajuuju۳ñijyate nijya۳mi ۳juu, sa۳tidye sa۳y
ru۳bivaju۳ mucadi riy. 20ॸDaryaju۳yu pacha
vaatamusiy, tadajyo vu۳yaju۳y vaata
tuunu ranchaju۳, sasa۳yada pariche
mucadi riy. Sasa۳yada ji ۳ta Ju۳denu variy
rijyapuju۳yu, rintyityu۳ju۳, ni ۳tidye
ra۳jpa۳nú۳y tarana۳cho۳ riy, sarundamutidye
jivyicha۳da saju۳ tu۳chu۳bay, Samí ۳ru
jtyati ۳bay variy. 21ॸJadchiy ji ۳ta rivya۳ta۳da
233
nijya۳mi ۳juu jintyityu۳ju۳ siva Ju۳denu,
sasa۳yada ji ۳ta variy Sávuru jtyati ۳baryi,
daryaju۳yu vu۳yaju۳y vaata sa۳ra۳ju۳, jiryatiy
savicha۳da Sísubay denubay, Myi ۳jamyí ۳
ju۳rirya. 22ॸSasipyata۳da ji ۳ta variy Ju۳denu
jadchintyiñi ۳ Sávurubantyi, sabayada
ji ۳ta variy su۳bivaju۳ni ۳ Davyíbentyi.
Jadchiy ji ۳ta su۳teda Ju۳denu:
Radyimya۳ siva Isayí denu Davyíy,
jiryatiy samiy vanu rajyu۳ dañi ۳.
Ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳jvaacharara
ravya۳taraday jiryatiy ri ۳canuchara
darya.
23ॸTi ۳qui sabayada Ju۳denu Davyíbe
dadyeñu tenu, Irayénuveda
jantyutyi ۳si ۳ju۳, daryani ۳ su۳teda. Nu۳tyu
ni ۳ni ۳day Jesús sani ۳cha jantyutyará.
24ॸJesús ju۳dedajisiy, sadatyadoda Juán
Ji ۳tyanu۳badyeryi Irayénuveda
nijya۳nvajyuu day: Jirya۳numa paru۳y riva
va۳cha jachipiya۳jada, jadchiy ji ۳ta
jirya۳ji ۳tyu۳y. 25ॸRabaryi ۳ru۳yadanumatiy
sivaayada Juánbay, su۳teda ji ۳ta variy
jasiy ruuva: ¿Nu۳tyura jiryi ۳tarye,
nu۳tyura? Tama۳ darya rañi ۳cha jiryatiy
darya jiryi ۳tadyerye. Jadchiy ji ۳ta
su۳tedantiy: Jativyenumani ۳ nu۳ ri ۳sintyi.
Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jaryiñu۳ rimusidye, ne rasa۳ra۳
radyetya۳da day ra۳chajay
samuchechijyu۳, ra۳na۳damusiy
ramya۳sanu۳y satuunu day, ramutimyu۳ ne
ririryu۳y rana۳cho۳ sasaapatu vita۳da.
Daryani ۳ su۳teda Juán Ji ۳tyanu۳bay.
26ॸVaduy, ratyeryi ۳veda, jiryatiy
Avurá۳bay dadyeñu jirye, jiryatiy
jiryetyuva۳chu simu Ju۳denu, vuryimu
ji ۳ta su۳pa۳ Ju۳denura jirya jantyuyada
niquejada day. 27ॸJiryatiy Jerusarí ۳
ja۳nvaryi, rintyityu۳ jarye, ne ridyetyaru۳y
jantyutyarani ۳ Jesús. Ramutimyu۳ ne
rityuva۳chunu۳yada ramu, saju۳ tu۳chu۳bay
niquejada, jiryatiy riñiquettanu۳yada
varirya catera, jiituyada rundamu day.
Jasiñuma ruuto۳tadeda varirya jirya saju۳
tu۳chuvabe niquejada day, riñiquejada
ˇԮֆĀॷ13
daryaju۳ sanijyu۳ Jesús: Dañuma
rirya۳munu rivani ۳. 28ॸRichabuya۳ma۳
daryaju۳ riva su۳vacha۳da, rijechiñu۳yada
ji ۳ta siva Pyidátu variy: Ya۳jvatyaniñi ۳
Jesús. 29ॸRivyichanimyu۳yadanumatiy
tarani ۳ Jesús, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy Ju۳denu
niquejada daryára: Nu۳rya ni ۳day
rirye۳chaniñi ۳. Ru۳musadeda ji ۳ta rata۳sasiy
crusiñi ۳, ru۳muchoda ji ۳ta variñi ۳. 30ॸJasidye
sami ۳sadeda variy Ju۳denu
diibyimusidyeñi ۳. 31ॸRajuu runda sa۳ra۳ju۳
sadityanunu۳yada Jesús yisa۳ vichavayu,
jiryatiy rirya۳sumiñu۳yada sisa۳ Cadidéֆ‫ڏ‬
musiy, Jerusarí ۳muju۳. Riñi ۳ riñi ۳cha diye
saju۳ tu۳chuvay nijya۳nvavya. 32ॸNu۳y ji ۳ta
ra۳tu۳chu jiryivara samitu۳choda day,
sito۳tanimyu۳ ji ۳ta Ju۳denura jiryatiy
su۳teda ta۳riy vu۳myunatyavavyara.
33ॸSito۳tanimyu۳mya۳ ji ۳ta pariche vu۳jyu۳ra,
jiryatiy ridyedyeñu davyu۳y, jiryatiy
sami ۳saniy daryaju۳ni ۳ Jesús. Daryani ۳
rani ۳cha murra۳yada nu۳chara cateraniy,
daraju۳jyu۳ murra۳yadamu nu۳chara jasiy:
Jiñi ۳ rañi ۳cha radyenu, jiryatiy diye
rundamu radyetuy ji.
34ॸJiryatiy sami ۳sanityi Ju۳denu
diibyimusiñi ۳ Jesús, ne sa۳puuchara
taramu۳nu۳day, daryani ۳ Su۳teda Ju۳denu:
Ray ra۳sa۳y jiryerya jiryatiy ri ۳teda
ta۳riy siva Davyíberya: Daryani ۳
ra۳cha jijyu۳.
35ॸRamuni ۳tiy rú۳tay ratarya
murra۳yadamu:
Ne ya۳ponusara ji ۳tani ۳ jivya۳tabi
jiryatiy jijyu۳ jiintyasi ۳ dañi ۳.
36ॸNi ۳ni ۳ Davyíbentyi,
saca۳siyadanumatirya jiryatiy su۳teda
Ju۳denu sivara, su۳nu۳yada runda sa۳ra۳ju۳,
sadiiyada runda sa۳ra۳ju۳ jarye.
Su۳muchusa۳da ji ۳ta variy jijye۳be bapyo
tuunuyu, sapuyada ti ۳ta۳ju۳ jasiy. 37ॸTapi
sami ۳sadedama۳ Ju۳denu daryaju۳ dañi ۳
Jesús day, ramutimyu۳ ne sapuyada day.
38ॸJirya۳datya jiryedye, ratyeryi ۳veda,
nu۳ñi tu۳chuma۳ ranchiy: Jasidye simura
ˇԮֆĀॷ13ٍॷ14
juuchuveda ramityadeda vu۳jyu۳. 39ॸTi ۳ta۳ju۳
rityi tuva۳chu simu, saramityaniy ruuva
ti ۳ta۳ju۳ dárya jiryatimyu۳ ne
raramityaniñu۳yada Muyusésibe
datyadoda ti ۳va dárya. 40-41ॸJiryi ۳nu۳tya۳ta
jiryevyicha ji ۳ta darya, nu۳tyu rityu۳choda
Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe daryantiy:
Jirya۳jnu۳y jirye, rrachuvay,
jirya۳ti ۳ttara, jirya۳parutay variy,
nu۳tyu rani ۳ ji ۳ta rañi ۳chaniy
samirya jirye, jiryedyiyadajache
nu۳ñi ۳tay, ne jirya۳tuva۳chu ti ۳
tu۳chodamuntiy.”
42ॸRichipyatedanumatiy ju۳tye۳ryanijyo
vimusiy, riyasanta۳da ji ۳ta nada
Pávuruju۳bentyi: “Ya۳jatyi niquejada
ratarya jiituyada rundamuntirya jirya
niquejadantiy.” 43ॸRitye۳rya۳danumatiy
ju۳tye۳ryanijyomusiy, rajuu Judíyuveda
siityari ۳jada variñada Pávuruju۳be,
Bernabéta, jiryatiy ru۳teda JudíֆӕԮľ‫ڏ‬
dayu, rijerye siityari ۳jadani ۳. ͮ͑ӕĀҡֆ‫ڏ‬
nutityiyada variryi: “Jirya۳ntya ji ۳riryi ۳
rupiyada Ju۳denu jantyutya۳damu.”
44ॸRatarya jiituyada rundamuntiy,
variñi ۳day riintye۳ryadeda nijya۳mi ۳juuyu,
rirya۳tidye tuva۳chura Ju۳denu niquejada
variy. 45ॸRidyiyadanumatiy Judíyuveda
rajuu nijya۳mi ۳va, ramu۳cha۳da variy
rijechiy yinnu۳yadamu. Ѡ̲ӕҡɗֆфɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada riva sanijyu۳ Pávurubay,
rirya۳vityiye۳yada variy rivantiñi ۳.
46ॸRamuni ۳tiy nanuniquejada Pávuruju۳be
jichuvu۳yasa۳damu: “Munatya na۳ña۳nique
jiryivara Ju۳denu niquejada, jiryatiy
Judíyuveda jiryedye, nu۳tyuramura
jirya۳viryu۳tya daryaju۳ra, ne
jiryevya۳taru۳rya ju۳na۳reju۳ jnu۳yada
daryaju۳, tavañuma na۳ña۳datyanuntidye,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi. 47ॸTapi
daryatya su۳teda Jesús na۳dyiva: Rabetyi
sa۳da nu۳tyu no۳no۳ rijyu۳, jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi, rirya۳tidye diy variy
sa۳dimusiy riva jantyutya۳da, dañuma
rirye۳cha mucadi su۳tyeryava.”
234
48ॸJiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi,
rityuva۳chodanumatirya Ju۳denu
niquejada, riichana۳yada variy,
riichana۳tya۳dantirya saniquejada
Ju۳denuntiy. Ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy sabayada
Ju۳denu ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳riy, riñi ۳ ji ۳ta
tuva۳choda ramu day. 49ॸJadchiy ji ۳ta
ru۳rayada Ju۳denu niquejada ti ۳ta۳ju۳
Pyisídiya mucadiva. 50ॸJudíyuveda
jatachoda variryi vatuy, samirya
vichavay, jiryatiy rityuva۳chunu۳yada
simu Ju۳denu daryaju۳. Vicha۳da
jnu۳tyavay jarye rirya۳tachoda, rirya۳tidye
jarupanta variñada Pávuruju۳be,
rijetya۳da sa۳ra۳ju۳ jimyucadimusiñada.
51ॸNanumuchutyachedara jiñumutu juru
rijyu۳: “¡Jiryeyasayadamundyerya!”
nadaya۳da ji ۳ta variy Icóniyumuju۳.
52ॸRime۳cho۳jada ji ۳ta Ju۳denu siityari ۳vay
jichana۳yadamu, Ju۳denu Jnutu
mu۳chadeda daryaju۳riy.
Nanuvicha۳da Pávuruju۳be
Bernabéta Icóniyumu
14
1ॸDaryaday nanujayada Judíֆӕ‫ڏ‬
veda ju۳tye۳ryanijyo vimuntiy,
Icóniyumu, jaryi datyasara ni ۳day
nanuniquejada jasidye, nu۳tyichiy riñi
tuva۳choda Judíyuveda ramuntiy,
nu۳tyichiy, jivye jarye tuva۳chu
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi. 2ॸTavay
Judíyuveda ji ۳ta, jiryatimyu۳ ne
rityuva۳churu۳ñu۳yada ramu, rirya۳tachoda
riy jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi,
Crístumu taryi ۳vachavay jiyaro۳ju۳, taji
rijechipiya۳tadeda riyaro۳ju۳ntiryi.
3ॸDañuma nanuma۳cho۳jada tarundamiy
variy jasintyi, nanuniquejada
jichuvu۳yasa۳damu, nani ۳teda variy
sanijyu۳ Ju۳denu. Ni ۳ni ۳ dityadodara
mityamusiy ju۳dejada, ti ۳ttasara jarye,
nadani ۳ ji ۳ta niquejada si ۳tenura
sa۳ntyutya۳da niquejada.
4ॸRiñantaja۳jadama۳ vicha۳da ja۳nvay
variyu, ti ۳ni ۳ niquejada riyadaju۳ Judíֆӕ‫ڏ‬
235
veda day, ti ۳ni ۳ niquejada nadayadaju۳
nusu۳chi ۳ju۳ntyidye. 5ॸRiñi
jiyaro۳dodanuma rajuumusiñada
Pávuruju۳be, Judíyuveda, japuveda
ruusa۳ju۳. Jasiy rivyicha۳da tavay, riñi
javityiye۳ryu۳ñuma variñada, riñi
jvaryu۳ñuma ravichu۳ta risa۳ju۳ nada.
6ॸNanudatya۳danumatiy, nanubayada ji ۳ta
variy jadchiy, Dísturamuju۳,
Déribemyuju۳, ru۳ro۳ju۳ jarye jiryatiy
Dicavúniya mucadira. 7ॸJasiy
nanudatyanunu۳yadara samitu۳choda.
Ru۳veda ravichu۳tani ۳ Pávurubay Dísturamu
8ॸDísturamu savichanu۳yada ti ۳qui vanu,
jarapu۳yani ۳, rupiyasa۳ risa۳ju۳ni ۳, jiryatiy
sapi ۳ru۳tya۳numa daryaju۳ darya.
9ॸSatuva۳choda ji ۳tara Pávurubay
niquejada. Su۳nu۳yada ji ۳ta Pávurubay
variy samiy sana۳cho۳: “Ni ۳ni ۳ si ۳tenu
tuva۳chu jijechitya simu Ju۳denu, sa۳tidye
mi ۳saniy variñi ۳.” 10ॸSaniquejada
jaryimyusiy jasiy variy siva: “¡Ya۳raniy
vase jiñumututa!” Sara۳yada variy
jadchiy, sarupicheda ji ۳ta variy. 11ॸѠɗĀֆɗ‫ڏ‬
yadanumatiy Dicavúniya ja۳nvay riva,
riche۳ñe۳ya۳jada jiñiquejadamu variy:
“¡Nani ۳musama۳ ji ۳ta ju۳denuju۳y vuryimu,
nu۳tyu vanuju۳y nanuvicha!” 12ॸRu۳teda
variñi ۳ Bernabé: Rísu, Pávuru ji ۳ta ru۳teda:
Érmesiy ntidye jiryatiy Rísuju۳
niquenuni ۳, tapi ni ۳vitya niquenu۳yada
jaryi. 13ॸJasiy ravicha۳da Rísu nijyu۳
jachipiya۳jo, vicha۳da rorijyu۳ tuunudera.
Sapu۳cheda ji ۳ta Rísu caserdóte jadchiñi ۳
voca vanumiy, si ۳sabi jvaachara sisa۳ju۳.
Sapu۳cheda rorijyu۳ tuunuju۳ni ۳, jiryatiy
nanuvicha jasiy. Sani jvaryu۳yada
caserdóte, ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳tani ۳ voca,
sa۳tidye jnutatya variy nadivani ۳.
14-15ॸNanutuva۳chodanumatiy
Bernabéju۳be Pávurutara, rirya۳numa
jvañi ۳ voca, varicha۳ra۳ju۳ nanuseta۳da
yintedamura jichujay, nanura۳ñuvejada
variy nijya۳mi ۳juu parudamu,
ˇԮֆĀॷ14
nanusa۳ñe۳ya۳jada variy jasiy: “Vaduy,
¿ta۳raju۳ jiryevyicha darya, ta۳raju۳? Nu۳tyu
darya vanuju۳dye na۳ñi ۳chantidye, nu۳tyu
jirye daryantiy. Samirya tu۳chodana۳cho۳
na۳ñi ۳nichiy jiyu day, jirya۳tidye paru۳y
riva darya vicha۳da, jiryatimyu۳ ne
samiryara, jirya۳tidye siityari ۳ni ۳ Ju۳denu
jnu۳ñu variy, ni ۳tiy ju۳dejadara jarichu,
mucadi jarye, ja۳mu na۳va jarye, jiryatiy
ti ۳ta۳ju۳ su۳nderavara. 16ॸTa۳riy vu۳myunatyi ۳
rundamu, ne su۳bañu۳yada rirya۳jisiy
didyerya daryatiy rivyicharu۳dye,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi. 17ॸSani
datyadoda Ju۳denu riy, daryatiy
su۳pa۳sara jarichu vimusirya ru۳mura
rijyu۳, ti ۳ta۳ju۳ tarasiy jarye sasa۳y variryi,
rityuredaju۳, rirya۳tidye poy variy riva,
riichana۳tya۳da varirya.” 18ॸRatiy su۳teda
Pávurubay darya ti ۳ta۳ju۳ ruuva, pasidyera
sani jachiputyaniryu۳yada ra۳jisiy voca
ju۳veda riy, riñuma jnutatya nadivani ۳.
19ॸRuuti ۳jada ji ۳ta Judíyuveda, k͑ҡɗֆӕ‫ڏ‬
quíyamusiy, Icóniyumusiy jarye,
rirya۳tachoda variryi nijya۳nvay. Jadchiy
ji ۳ta ru۳vedani ۳ Pávurubay ravichu۳ta,
rityiicheda ji ۳ta variy vicha۳damusiñi ۳,
rityoja۳da variy rumuni ۳, ru۳tamya۳ta
diiñunumani ۳. 20ॸRiryadeda sisa۳ datyavay
variy yiro۳, sami ۳sa۳subeda variy, sajayada
ji ۳ta variy vicha۳damuju۳ntiy.
Rata۳rimyusiy ji ۳ta nadaya۳da Bernabé
batya Déribemyuju۳ntiy. 21ॸͮ͑ӕĀҡֆ͑ӕ‫ڏ‬
nuvejada jasirya samitu۳choda, rajuu
tuva۳choda variy jasiy ramu.
Nanuta۳rya۳da ji ۳ta jadchiy,
Dísturamuju۳ntiy, Icóniyumuju۳ jarye,
Antiyuquíyamuju۳ jaryentiy.
22ॸNanuju۳tyanutityiyada riy yimusiy
datyavay, samiy nanutu۳choda variy
ruuva, rirya۳tidye tuva۳chu variy simu
Ju۳denu. Nanutu۳choda ruuvantiy:
“Paru۳cha۳rimyusiy vurya۳jachara
ravimuju۳ Ju۳denu nusu۳jyo.” 23ॸͮ͑ӕ¡‫ڏ‬
tyityiyada nu۳ñi tavicha۳diva variryi
rimyityumiy, tuva۳chuvay jnu۳tyi ۳savajyu۳.
ˇԮֆĀॷ14ٍॷ15
Jmyichara jnura۳divasiy rityu۳choda sisa۳
Ju۳denu variy, rivya۳ta۳da variy sivara:
“Ya۳ntya jnu۳y riñe۳cho۳ jivye, yimu
tuva۳chuvay.”
Nanuta۳rya۳da Pávuruju۳be Bernabéta
Antiyuquíyamuju۳, jiryatiy Síriya
mucadimura
24ॸNanutiryo۳ri ۳jada jadchiy, Pyisídiya
mucadimusiy, Pa۳jídiya mucadimuju۳.
25ॸJasiñuma ji ۳ta nanuniquejadara
Ju۳denu niquejada Pérquemyuntiy,
jadchiy ji ۳ta nani ۳musajayada
Atádiyamuju۳ntiy. 26ॸJadchiy ji ۳ta
nadaya۳da ja۳av ۳ a Antiyuquíyamuju۳ntiy,
jadchityi nanumu۳ti ۳jada munatyantiy.
Nanuca۳siyadama۳ daryaju۳ darya
yivaayada day, ramutiy ru۳pa۳jada
Jesúsmu tuva۳chuvay nada, Ju۳denu
jmu۳tya۳data. 27ॸNadito۳jadanumatiy,
nani ۳ntye۳ryaniñuvejada variryi
nijya۳mi ۳juu jasiy, nanutu۳chodaju۳:
“Nu۳rya savichadeda Ju۳denu riy
nijya۳nvay na۳dyimusiy.” Nanutu۳choda
ji ۳ta variy jadchintyi: “Ju۳denu mutta
rijyu۳ra tuva۳choda, jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi, rirya۳tidye tuva۳chu
variy simuntidye.” 28ॸJasiy
nanuma۳cho۳jada ta۳ripyu sa۳ra۳ju۳ ruusa۳
Jesúsmu tuva۳chuvay.
Riintye۳ryadeda Jesús nusu۳vyevyedabay
Jerusarí ۳muyu
15
1ॸJadchiy ji ۳ta ru۳musajayada
tavay Judéyamusiy, фɗĀֆľҡֆ‫ڏ‬
doda variryi jityeryi ۳veda Crístumu:
“Netimyu۳ ne jirya۳jmutyonutaniyu,
nu۳tyu sadatyanunu۳yada Muyusésibe, ne
vana۳y ti ۳ ra۳jantyuy variy jiryiva.”
2ॸRamuni ۳tiy nanujo۳ta۳da niquetta۳da
Pávuruju۳be Bernabéta variryi, ne
rijechipiya۳ru۳yada tara varidye. Pariche
ñuma ribeyadani ۳ Pávurubay, Bernabé
batya, tavay jarye nadisa۳ju۳, rirya۳tidye
jasumiy variy nusu۳chavamyuju۳,
236
rimyityumimyuju۳ jarye, Jerusarí ۳mu:
“Jirya۳jnu۳y, nu۳tyura rirya۳jtay variy
ranchiy, nu۳tyura.”
3ॸRu۳pa۳jada ji ۳ta Jesúsmu tuva۳chuvay
jadchiryi, rityiryo۳ri ۳jada ji ۳tara Venísiya
mucadi, Samáriya mucadi jarye,
rityu۳chutityiyada jiryupiyadamu ruuva
nijya۳nvarya vadi tu۳choda:
“Muvyeñi ۳ntimyu۳ ne Judíyuveda,
ripyaru۳mya۳ riva jijyuuchuveda,
rirya۳tidye siityari ۳ variñi ۳ Ju۳denu.”
Riichana۳yada Crístumu taryi ۳vachavay
variy vadi tu۳chodanchiy.
4ॸRuuto۳jadanumatiy Jerusarí ۳mu,
ridyiryejada samirya jasiryi Jesúsmu
tuva۳chuvay, sansu۳vye jarye,
rimyityumiy jaryentiy. Jasiy
rityu۳chunuvejada variy ruuvara, ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy savichadeda Ju۳denu ruumusiy
nijya۳nvay cabyimura. 5ॸJasidye
riñubesubeda Varyisévuveda tevay
Jesúsmu tuva۳chuvay; ru۳teda variy:
“Vurya۳jmutyonutaniryi, vurya۳datyanu
variryi, rirya۳tidye jto۳tanirya Muyusésibe
datyadoda.”
6ॸJadchiy ji ۳ta riñatutyadeda
nusu۳chavaryi nijya۳nvay, rimyityumiy
jarye, tu۳chujomuju۳, rirya۳tidye tu۳chu
samiy variy jasiy ridyetya۳daju۳.
7ॸRiñiquettamu۳yadanumatiyu, Ѹ͑ӕ¡ľѸӕ‫ڏ‬
beda ji ۳ta Pyítrubay variy: “Vaduy,
ratyeryi ۳veda, jiryedyetyi ۳satya
sajaryeta۳da Ju۳denu jiryequebyimusirye,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi, riñi
tuva۳chura samitu۳choda ri ۳tosiy,
rirya۳tidye tuva۳chu variy simu. 8ॸJu۳denu
ni ۳tiy datyara vu۳jechiy, sadityadoda
samiy vu۳dyetya۳daju۳ vu۳y, su۳mu۳tyantiryi,
jiryatiy sasa۳yada Yintu variryi, nu۳tyu
vu۳tyi sasa۳yada daryantiy. 9ॸNe sava۳ta۳da
Ju۳denu jaryi ruumusidyevyu۳y, tapi
sapu۳mya۳ фɗʮľËȍɗԮֆѸɗфֆʮɗʮֆӕӕËȍӕԮľ‫ڏ‬
dantidye, jiryatiy rityuva۳chuma۳ daryaju۳
simuday. 10ॸ¿Nu۳tyuramumu۳y ne
jiryetyuva۳churu۳y simu day, nu۳tyuramu?
237
nu۳tyu sani jantyuryu۳dye Ju۳denu
ruuvantiy. ¿Ta۳raju۳ra jiryeberyu۳y
datyadoda rijyu۳ day, ta۳raju۳? Ne jiryi ۳nu۳y
ta۳riy vu۳myunatyavay rañi bayada
daryaju۳ datyadoda, nu۳jyu۳ntiy,
jiryatimyu۳ ne nu۳jechi ۳deda raju۳yu.
11ॸNu۳tyu sa۳ntyuy Jesús vuryivantidye,
jiryatiy vu۳tyuva۳chu daryaju۳ simu,
daryaday rani ۳cha rijyu۳ntidye.”
12ॸRindasa۳da ji ۳ta nijya۳nvay variy,
rityuva۳choda ji ۳ta variy nadimu
Bernabéju۳be, Pávuruta, jiryatiy
nanutu۳choda daryaju۳ ruuva.
Nanutu۳choda ruuvara mityamusiy
ju۳dejada, ti ۳ttasara jarye, jiryatiy
sivaayada Ju۳denu nadimusiy rijyu۳ra,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi.
13-14ॸNanundasa۳danumatiy, Ѹ͑ӕ¡ľѸӕ‫ڏ‬
beda ji ۳ta Santiyácubay variy: “Vaduy,
ratyeryi ۳veda, jirya۳tuva۳chu rimu. Sani
tu۳chuma۳ Siimyó۳ Pyítru vuryiva,
rattaday samu۳ti ۳ Ju۳denu ruumu,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi,
sa۳ntyutya۳damuju۳; sajaryeta۳da variy
riquebyivasiy jichiityari ۳jasi ۳ju۳. 15ॸDaryani ۳
rani nique jirya niquejadantiy, Ju۳denuju۳
tu۳chuvabe niquejada, jiryatiy nu۳chara
daryaju۳ra:
16-18 Rivasiy ji ۳ta ra۳ʮҡֆɗфҡֆĀΎĀ͑‫ڏ‬
tirya Davyíbe vicha۳dantiy,
(jiryatiy vuryi ۳tay Ju۳denumu
tuva۳chuvaryi Judíyuveda)
jiryatiy ju۳u۳ya۳ra daryaju۳ra.
Vadiramusiñuma
ra۳ratyadosumintyirya jiryatiy
raju۳u۳ya۳jada, ra۳jdutyara,
rirya۳tidye va۳ta tavay nijya۳nvay
rañe۳cho۳ variy, ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
rityi tuva۳chu ri ۳tyamu. Darya
ni ۳day su۳teda Ju۳denu, ni ۳tiy
jvaarya; sani dityanujaya۳jada
jvadicharantirya.
19ॸRamuni ۳tiy rajechipiya۳ ne
vurya۳jasa۳chu rijyu۳ra paru۳cha۳riy,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi, riñuma
ˇԮֆĀॷ15
janumitye variy su۳sijyu۳ Ju۳denu.
20ॸVurya۳nu۳rya catera vurya۳tidye jpa۳
ruumura. Vurya۳jtay ramu catera: Ne
jirya۳jvaarya sasaviy jiryatiy ru۳ntatya
tavay jiipu tera jvaachi ۳mura, ne
jirya۳jvaañada jiryatimyu۳ ne
jiryevyaturu۳ñada day; ne jirye۳jmyirya
sasaviy jiryatiy mudchichara sapita۳sa,
dantyamu۳y ne jirye۳jmyirya sasaviy
nudatara. 21ॸNe yinu۳y ta۳riy vicha۳da ne
su۳tyeryu۳y ti ۳ta۳ju۳ vicha۳diva ni ۳tiy
datyadodara Muyusésibe datyadoda.
Dantyamu۳y ne ju۳tye۳ryanijyomu rasu۳tye
ti ۳ta۳ju۳ jiituyada rundamu riñiquetta۳dara
Muyusésibe datyadoda caterava.”
22ॸJadchiy ji ۳ta Jesús nusu۳vye,
rimyityumiy jarye simu tuva۳chuvay,
rijechipiya۳jada variy: “Vurya۳jaryeta
vu۳quebyimusiy danu۳ju۳y vanuju۳y,
vurya۳tidye jpa۳ Pávuruju۳yjsa۳ nada,
Antiyuquíyamuju۳.” Rijeryeta۳da ji ۳tani ۳
Judásiy jiryatiy si ۳tyantiy Barsábasiy,
Sídasiy jarye sisa۳ju۳. Nada ni ۳day vicha۳da
rajo۳ttya۳ va۳tasanu۳jyu۳y, Jesúsmu
tuva۳chuvay cabyimu. 23ॸNadimu ni ۳day
ru۳pa۳jadara catera nu۳chara. Jasiy ru۳teda
catera nu۳charamu: “Nu۳y Jesús nusu۳vye,
rimyityumiy jarye, nu۳myu۳chuvay jirye
nu۳tyeryi ۳veda, jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
jiryedye, jiryatiy Antiyuquíyamu
vichavay jiryedye, Síriya mucadimu
vichavay jarye, Sidísiya mucadimu
vichavay jaryentiy. 24ॸNu۳dyetyati riyama۳
vaduy jiyusiy rirya۳tidye jarupantanuve
jiryentyi, rirya۳tidye jatachu ra۳jisiy
jiryejechipiya۳jadayu. Tama۳ nu۳ñi
jpa۳sidyeryi, tama۳. 25ॸRamuni ۳tiy
nu۳jechipiya۳siy jaryeta۳da jiyusiy nu۳tye,
nu۳ña۳tidye jpa۳ jiryimu nada Judásijyu۳y
Sídasitya, vu۳vya۳tabi Bernabéju۳yjsa۳,
Pávuruta. 26ॸNada day jiyatara
jidyiiyada Vu۳ntyityu۳ Jesucrístu jtya
va۳tasa۳damu day. 27ॸRamuni ۳tiy nu۳ñi
jpa۳ni ۳ Judásiy, Sídasitya, nadatidye
ra۳tu۳chura daryaday rani nique
ˇԮֆĀॷ15ٍॷ16
cateramuntiy. 28ॸTapi nu۳tyu Ju۳denu
Jnutumusiy nu۳jechipiya۳jasiy nu۳dye: Ne
dyetya nu۳ña۳bay tara jvaatyadeda
niquejada jiryejyu۳nu۳day, nu۳tyu vinu
rani ۳ rani ۳cha jaryi va۳tasara. 29ॸNe
jirye۳jmyirya jiryatiy ru۳ntatya tavay
jiipu tera jvaachi ۳mura; dantyamu۳y ne
sasaviy nudatara; dantyamu۳y ne jiryatiy
mudchichara sapita۳santiy, dantyamu۳y
ne jirya۳jvaañada jiryatimyu۳ ne
jiryevyaturu۳ñada day. Jiryetyi bay
samiy jiryivara, ne jirye۳cha tara nta
variñu۳day. Samiy ra۳cha jiryeyadaju۳.”
30ॸRu۳pa۳jadanumatiy jadchiryi,
ru۳musajayada Antiyuquíyamuju۳,
riintye۳ryaniñuvejada variryi nijya۳mi ۳juu
variy jasiy, riche۳ñuvejada varirya catera
nu۳chara. 31ॸRu۳nu۳yadanumatiy ramu
catera nu۳chara, riichana۳yada variy,
mityava۳ju۳ rijechipiya۳jada variy.
32ॸJadchiy ji ۳ta Judásibe, Sídasibe jarye,
nada ni ۳day vicha۳da Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ju۳y,
rajuura niquejadamusiy nanuni ۳radoda
riy jityeryi ۳veda, nanuvanu۳tyadeda
risa۳ju۳ riy. 33ॸTa۳ripyunumatiy
nanuvicha۳da jasiy, ruutaja۳doda ji ۳ta
variy siityari ۳vajyuu nada:
“¿Sa۳nuta۳ryaru۳ñumaviy?” riñi
ta۳ryatadeda ji ۳ta variy jadchiy
nani ۳bivaju۳ntiyu, jadchityi ru۳pa۳jada
nada. 34ॸSídasibe ji ۳ta ma۳cho۳jada jasiy,
vinu Judásibeñuma ta۳rya۳da. 35ॸЬԮӕ‫ڏ‬
rubay jarye ma۳cho۳jada variy jasiy.
Bernabébatya nanudatyadodara
samitu۳choda, nanutu۳chodara Ju۳denu
niquejada variy jasiy, rajuumusiy
rityu۳chunu۳yada jasirya.
Pávurubay jo۳ta۳da
tu۳chunumaya۳jada daraju۳jyu۳
36ॸTarundamu su۳teda Pávurubay siva
Bernabébay: “Vañú, vurya۳jañu۳y
vu۳tyeryi ۳vedamuntiy, ti ۳ta۳ju۳ vicha۳diva
jasityi vu۳tyu۳chodara Ju۳denu niquejada,
vurya۳jnu۳y nu۳tyuranuma riñi ۳chasara,
238
nu۳tyura.” 37ॸJadchiy ji ۳ta sani
jara۳ryu۳yada Bernabébañi ۳ Juánbay,
ravicha۳da si ۳tya taryara Márcu.
38ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Pávurubañi ۳: “Tama۳
ra۳ra۳ryu۳y ntate nu۳ndyeñi ۳, tama۳, chi ۳
jtedamutiy sajiintyetyi vuryisa۳siy
Pa۳jídiya mucadimusiy. Tama۳ saya۳da
jadchiy vuryisa۳ jvaayadana۳cho۳ nu۳day,
tama۳.” 39ॸNe nanujachipiya۳ru۳yada nta
varidye. Pariche sajiintye Bernabébay
sisa۳siy, sa۳ra۳cheda ji ۳ta variñi ۳ Márcubay,
Chípyirye ra۳tyuumuju۳. 40ॸSajaryeta۳da
ji ۳ta Pávurubay variñi ۳ Sídasibe,
nadaya۳da ji ۳ta varintyidye.
Nanutaryi ۳veda jachiñu۳yada variy siva
Ju۳denu nadayadaju۳: “Yinu۳tya۳ta samiy
nanuna۳cho۳.” 41ॸJadchiy ji ۳ta
nanutiryo۳ri ۳jadara Síriya mucadi,
Sidísiya mucadi jarye,
nanuvanu۳tyanityityiyada riy Jesúsmu
tuva۳chuvajyuu.
Timutévubay jiya۳da nadisa۳
Pávuruju۳be, Sídasitya
16
1ॸNadito۳jada ji ۳ta Déribemyu
variy, Dísturamu jarye. Jasiy
savicha۳da ti ۳qui Jesúsmu tuva۳chu۳bay,
ravicha۳da si ۳tya Timutévu. Su۳no۳da
vicha۳da Judíyutoda, Jesúsmu
tuva۳chunu۳y, saja۳y ji ۳tamu۳y ne vicha۳da
Judíyu day. Ru۳tañu۳yada ji ۳ta variñi ۳:
“Ni ۳ni ۳ ji ۳ta si ۳tenu samirya jvadichi ۳.”
2ॸDarya ru۳teda Crístumu taryi ۳vachavay
rityi vichanu۳yada Dísturamu,
Icóniyumu jarye. 3ॸSava۳ta۳da ji ۳ta
Pávurubañi ۳ Timutévubay: “Ye۳jiya risa۳.”
Sa۳ra۳cheda ji ۳ta variñi ۳, su۳mutyonutadeda
variñi ۳, rirya۳tidye jmutya۳ jasiy vichavay
Judíyuveda variñi ۳, ridyetyi ۳satya ne
Judíyu savichanu۳yada saja۳dye.
4ॸRiryamiryi ۳jadamu, jityu۳chutityiyada
vicha۳divara nusu۳chavay jteda, jiryatiy
rijechipitya۳da rimyityumitya
Jerusarí ۳mura, rirya۳tidye tuva۳chu
nijya۳nvay variy ramu. 5ॸRamuni ۳tiy
239
rivyanu۳tya۳da Jesúsmu tuva۳chuvajyuu
variyu, rirya۳sa۳jeya۳jada sanijya۳nvajyuu
variy.
Pávurubay diyada mityamusiy siva
Masedóniya mucadimu vichi ۳
6ॸRityiryo۳ri ۳jadanumatirya Vuryíjiya
mucadi, Cadásiya mucadi jarye, Ju۳denu
Jnutu ju۳bayadara Ju۳denu niquejada
tu۳choda Ásiya mucadimu. 7ॸJadchiy ji ۳ta
ruuto۳jada Myísiya mucadi tuva۳rya, riñi
jachipiya۳jada jiya۳da Bitíniya
mucadimuju۳ntiy. Ne sajatyaniryu۳yada
Jesús Jnutu rumu riy.
8ॸRiryamiryi ۳tityiyada Myísiya
mucadimuju۳ variy, ru۳musajayada ji ۳ta
variy jadchiy, Trúvasimyuju۳.
9ॸNuporata۳sa ji ۳ta mityamusiy sadiyada
Pávurubay siva ti ۳qui vanu Masedóniya
ja۳mi ۳, saradeda satuunu, sayasanta۳da
variñi ۳ Pávuru: “Jiyuju۳ ya۳ramityeryi ۳
Masedóniya mucadimuju۳, ya۳tidye
jmu۳tya jiyu nu۳y.” 10ॸSadiyadanumatiy
Pávuru siva, varicha۳ra۳ju۳ nu۳vya۳ta۳da
rana۳cho۳ cartye nu۳ryamityejyoju۳,
nu۳ña۳tidye ramitye Masedóniya
mucadimuju۳ ravimu. “Temusiy Ju۳denu
dyetya natuvyu۳y, vurya۳tidye datyanu
variy samitu۳chodata jasiryi.”
Nanujañu۳yada Pávuruju۳be,
Sídasitya, Vidíposimyu
11ॸJadchiy ji ۳ta nu۳ryamityeryi ۳ ҽфәԮѸɗ‫ڏ‬
myusiy, vaseni ۳ nu۳ryamityetyityiyada
Samotrásiya ra۳tyuumuju۳, ratarya
rundamu nu۳ryamityedantiy nu۳ña۳tidye
jto۳ Neyápodisimyuntiy. 12ॸJadchiy ji ۳ta
nu۳dyeyantiy Vidíposimyuju۳, jaryi ja۳mu
vicha۳damuju۳numa ji ۳ta, jiryatiy Masedó
niya mucadimu darya. Róma ja۳nvay
ju۳dejadara vicha۳da jasiy. Jirya
vicha۳damu nu۳vyicha۳da rajuu rundamiy.
13ॸJiituyada rundamu nu۳dyeya۳da
vicha۳damusiy, ja۳mumu۳ jiinijyu۳, jiryatiy
riñi jteda: “Jasiñi ۳ dyetya sa۳ji ۳tye۳ryaniy
ˇԮֆĀॷ16
nijya۳mi ۳ rajuuyu, jasityi riñi jtay
ya۳tu۳chu sisa۳ Ju۳denu.”
Nu۳mya۳sanuvejada ji ۳ta jasiy, nu۳ña۳tidye
tu۳chu vatuyjsa۳, jiryatiy riintye۳ryadeda
jasiyu. 14ॸTanu۳qui vaturu۳y tuva۳choda
ruumu, ravicha۳da nani ۳tya Dídiya. Nada
ni ۳day vichanu۳yada sujay vu۳cudijay
ta۳ryu۳tyanu۳y. Nadani ۳ vicha۳da Tiyatíra
ja۳munu۳y. Nadani ۳ tuva۳chunu۳yada simu
Ju۳denu, samutta۳da daryaju۳ф͑͑ӕʮ‫ڏ‬
chiy, nana۳tidye tuva۳Ëȍӕф̲ӕѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada Pávuru. 15ॸJiryatiy rivyichanu۳yada
nanurorimyu vichavay, riñi ۳day jtyu۳yada
vatajuu nadisa۳. Jasiñi ۳ ji ۳ta
nadayasanta۳da variy nu۳y: “Jiryatiy
jiryi ۳nu۳yada rachiityari ۳ samiñi ۳ Ju۳denu,
jiyuni ۳ jirya۳jti ۳ raryorimyu munatya.”
Nanuma۳cho۳tadeda variy jasiy nu۳y.
16ॸTarundamu nu۳dyeya۳da rumu
jasityirya Ju۳denujsa۳ tu۳chujo; jasiy
sasaryeda ti ۳qui muchechityu nu۳y,
savichanu۳yada bayantu siva,
mityamusiy datya۳daju۳. Ramuni ۳tiy
saca۳na۳yadara rajuura criquiy
jipyatru۳vedaju۳, mityamusiy datya۳da
murichirya. 17ॸSasiityari ۳jada variñi ۳
Pávuru, nu۳jerye, saniquetityiyada variy
jaryi: “¡Jivyetyiryi vaduy, Ju۳denu na۳vay
vichi ۳ muchechimyidye! Riñuma riñi ۳cha
tu۳chuvay, jiryatiy rityu۳chura Ju۳denu nú۳,
jantyutya۳da nú۳.” 18ॸNu۳ñi darya ni ۳day
savichadeda rajuu runda sa۳ra۳ju۳ nu۳y.
Paricheñuma sanique۳tta۳da Pávurura.
Sa۳numityeda ji ۳ta variy Pávuru, su۳teda
ji ۳ta siva bayantu: “Ri ۳tay Jesucrístu
jtyamu yiva: ¡Ya۳numa jiya sivasiy!”
Varicha۳ra۳ju۳ saya۳da bayantu variy
muchechityuvasiy.
19ॸRidyiyadanumatiy sapatru۳veda riva
daryá, ru۳teda variy: “¿Nu۳tyichiñuma
vurya۳ca۳na۳rya criquintyi, nu۳tyichiy?”
Rureda ji ۳ta variñi ۳ Pávuru, Sídasiy jarye,
rityiicheda ji ۳ta pudásamuju۳ variñada,
japuvedamuju۳. 20ॸJadchiy ji ۳ta
riche۳ñuvejada japuveda variñada, jasiy
ˇԮֆĀॷ16
ru۳teda variy ruuva: “Jiñuju۳y Judíyuju۳y,
nadani ۳ jatachunumaya۳ riy nijya۳nvay.
21ॸNanudatyanunumaya۳ra paru۳cha۳riy
na۳cho۳ tuva۳chusara; tapi vu۳y daryaju۳
Róma ja۳nvadye, ramutimyu۳ ne
vuryi ۳mutya۳ru۳dyerya.” 22ॸRiñique۳yada
ji ۳ta nijya۳mi ۳juu variy nadisa۳,
richipyata۳da japuvedara nanusujay
yivasiy, rimyusiye۳tyadeda jijiivu۳setavay
variñada. 23ॸRajuuranumatiy rimyuseda
nada, rijechoda ji ۳ta variy nupocu
rorivyimu nadantiy. Ru۳teda ji ۳ta siva
nupocu roriy jnu۳tyi ۳: “Yinu۳tya۳ta samiy
nanuna۳cho۳ jiyu.” 24ॸJiryatiy ru۳teda
daryaju۳ sivara, ramuni ۳tiy si ۳tyejada jaryi
ravimuju۳ nada, satanuvu۳doda varirya
nanunumutu, tanuvu۳nuta۳ta.
25ॸNuporata۳sanuma nanutu۳choda
Pávuruju۳y sisa۳ Ju۳denu, nanumurra۳yada
variy jichana۳yadamu Ju۳denu nijyu۳.
Jiryatiy tanuvu۳nusavantidyeryi, riñi
jnu۳yada variy nanuna۳cho۳. 26ॸMityamusiy
ramichutyesubeda mucadi,
ramichutyaja۳jada varirya ravichu۳
teramusiy jvaachara nupocu roriy.
Ramuttamyu۳yada variy rorijyu۳,
rarotyetyimyu۳mya۳ variy cadyidyaju۳u۳
ti ۳ta۳ju۳ riñumutuvasiy tanuvu۳nusavay.
27ॸSi ۳dyojada ji ۳ta nupocu roriy jnu۳tyi ۳,
su۳nu۳yada ji ۳ta muttaryanuma ti ۳ta۳ju۳ra
rorijyu۳vicha۳, varicha۳ra۳ju۳ saryedara
jichityitya۳, sani jteda ye۳jichityi ratayu,
su۳teda daryaju۳: “Ribemyu۳mya۳
tanuvu۳nusavay ti ۳ta۳ju۳.” 28ॸґ͑ɗнӕľʮѸӕ‫ڏ‬
beda ji ۳ta Pávuru jaryi variy: “¡Ne
ye۳chaniy tara ji! ¡Tama۳ taji nu۳ñi ۳cha
ti ۳ta۳ju۳ jiyu!” 29ॸSava۳ta۳da ji ۳ta jnu۳tyi ۳ra
no۳no۳siiy variy, sajayada ji ۳ta siiyadamu
variy ravimu. Sara۳ñuvejada variy
nanutuunu jimyichutyedanube.
30ॸSasipyata۳da variy bimuju۳ nada, su۳teda
ji ۳ta variy jasiy nadiva: “Nutyityu۳,
¿Nu۳tyura ra۳chanirye, nu۳tyura? ra۳tidye
ramityaniy variy rivara.” 31ॸNani ۳teda ji ۳ta
variy jasiy siva: “Ya۳tuva۳chu simu
240
Nutyityu۳ Jesús varityi ra۳ramiy yiva,
ti ۳ta۳ju۳ jiryorimyu vichavavya jarye
yisa۳ju۳.”
32ॸNanuniquejada ji ۳tara Ju۳denu
niquejada variy jasiy siva, sarorimyu
vichavavya jarye. 33ॸVariy nupora day
sa۳ra۳cheda nadantiy, sasuuta۳da varirya
nanuvatajo۳. Varicha۳ra۳ju۳ si ۳tyu۳yada,
ti ۳ta۳ju۳ sarorimyu vichavay jarye yisa۳ju۳.
34ॸJadchiy ji ۳ta sa۳sumideda
jiryorivyimuju۳ nada, sapotyadeda
jmyicharata variy jasiñada.
Si ۳chana۳yada ji ۳ta variy jiryorimyu
vichavatya, jiryatiy rityuva۳chu daryaju۳
simu Ju۳denu.
35ॸJna۳ryanumatiy ravicha۳da, ru۳pa۳jada
ji ۳ta japuveda variryi jiivu۳setavay
nupocu roriy jnu۳tyi ۳mu, ru۳teda ji ۳ta variy
jasiy siva: “Ya۳numa jmu۳rya nada day.”
36ॸSatu۳choda ji ۳ta nupocu roriy jnu۳tyi ۳
siva Pávuru: “Ru۳pa۳ma۳ japuveda
sa۳dimura jiñiquejada: Sa۳na۳numa
sipyatay, sa۳na۳jiya samirya variy.”
37ॸSu۳teda ji ۳ta Pávuru variy ruuva
jiivu۳setavay: “Nijya۳nvay diyada jache
rimyusiye۳je na۳dyiva, tama۳ riñi jtaja۳nu
munatya riva tu۳choda didye, tama۳,
dañuma na۳ñi ۳cha Róma ja۳mi ۳ju۳y.
Riityejay nupocu rorivyimu na۳ntyi.
Ramutiy rijetyaru۳y na۳y, tama۳ riñi datya
nijya۳nvay na۳dyidye. ¡Tama۳ darya
rani ۳cha, tama۳! ¡Riñuma ra۳jmu۳rya
na۳dye!” 38ॸRityu۳choda ji ۳ta jiivu۳setavay
ruuva japuvedara nanuniquejada.
Rityuva۳chodanumatiy: “Nada ni ۳day
Róma ja۳mi ۳ju۳y,” richuvu۳yada variy.
39ॸRiya۳da ji ۳ta japuveda variy nupocu
rorivyimu nadimu, ru۳tañuvejada variy
nadiva: “Ne sa۳na۳jtay tara, ne
nu۳dyetya۳damu jibeje nupocu rorivyimu
sa۳da.” Richipyata۳da ji ۳ta variy
jadchiñada, riyasanta۳da variñadantiy:
“Sa۳na۳jiya nu۳vyicha۳damusiy.” 40ॸͮ͑ӕѸɗ‫ڏ‬
pyateda ji ۳ta variy jadchiy rivasiy,
nadaya۳da ji ۳ta variy Dídiyaju۳y
241
rorimyuju۳. Nanudiyadanumatiy ruuva
jityeryi ۳veda, nanujachipiya۳tadeda
siityari ۳jada Ju۳denu variryi, nadaya۳da
ji ۳ta variy.
Riñique۳yada nijya۳nvajyuubay tavay
jatachodamusiy, Tesadónicamu
17
1ॸNanuramiryi ۳jada riva
Anjípodisiy, Apodóniya jarye,
nadito۳jada Tesadónicamuntiy,
ravichanu۳yada Judíyuveda
ju۳tye۳ryanijyo jasiy. 2ॸSaviche۳chi ۳numa
Pávuru daryaju۳ dayu, sajañuvejada jasiy
ravimu ju۳tye۳ryanijyo. Mumuri ۳ jiituyada
runda sa۳ra۳ju۳ saniquetta۳da Judíyuvedata
riva catera nu۳charayu. 3ॸSani datyadoda
ji ۳ta Pávururiy, sani dityadoda risa۳ju۳riy:
“Jiryatiy Ju۳denu jaryeti ۳ni ۳,
saparu۳tya۳damusiy jiryi mi ۳sa pariche
jidyiiyadamusiy. Ni ۳ni ۳ Jesús jiryatiy rañi
tu۳chu sanchiy jiryiva, ni ۳ni ۳ Ju۳denu
jaryeti ۳ sani ۳cha.” 4ॸTavañi ۳ tuva۳choda
ramu day, riintye۳ryadeda ji ۳ta variy
nadimu Pávuruju۳yu. Daryaday
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda rivyicha۳da
day, jiryatiy rityuva۳choda daryaju۳ simu
Ju۳denu, jadchintyi rivyicha۳da
ma۳tyodaveda ruusa۳. 5ॸJudíyuveda ji ۳ta
jnunu۳tya variy siva Pávurura,
rijeryeta۳da ji ۳ta riy va۳cha vichavay,
jiryatiy va۳cha rivyicha۳numucha jasiy.
Riintye۳ryadeda riy nijya۳nvay ruusa۳ju۳,
rirya۳tidye sa۳ñe۳ya۳ variy rajuumusiy.
Rata ni ۳day rirya۳tachoda variryi vicha۳da
ja۳nvay. Richiijeñuvejada ji ۳ta nijya۳mi ۳juu
Jasó۳ rorimyu, riñi jteda ya۳sipyata nada
Pávuruju۳y jadchiy, riñi jteda ya۳sa۳y
nijya۳mi ۳juumu variñada. 6ॸNe ridyi͖ӕԮľ‫ڏ‬
jada jasiy nadiva, ni ۳numa Jasó۳ jtyati ۳
rityiicheda variy nanumirya۳damu,
sataryi ۳veda jarye. Ru۳toda ji ۳ta
japumuju۳riy. Riche۳ñe۳ya۳jada variy
rimyo۳musiy: “Nada ni ۳day vanuju۳y
jaryenunumaya۳ra niquejada ti ۳ta۳ju۳
vicha۳diva, naditi ۳ma۳ jiyu jirya
ˇԮֆĀॷ16ٍॷ17
vicha۳damuntiy, Jasó۳ rorimyu
nanuma۳cho۳nuvi ۳ntiy. 7ॸRiñi ۳ jivye vaduy
jarupanura Róma ja۳mu nutyityu۳
datyadoda, ¿nu۳tyu riñi jtay, nu۳tyu?
Jasiñi ۳ ja۳mu nutyityu۳ntiy, jiryatiy Jesús
jtyati ۳ni ۳.” 8ॸRityuva۳chodanumatiy
nijya۳mi ۳juura, japuveda jarye,
rirya۳tachoda variyu. 9ॸRime۳cho۳tadeda
ji ۳tara Jasó۳veda barya, rirya۳tidye ta۳rya
variy rana۳cho۳ntiy. Ru۳mu۳rya۳da ji ۳ta
variryi.
Nanujañu۳yada Pávuruju۳be
Sídasitya Beréyamu
10ॸVariy nupora day ru۳pa۳jada
nanutaryi ۳veda Pávuruju۳y, Beréyamuju۳yu.
Nadito۳jadanumatiy nadaya۳da variy
Judíyuveda ju۳tye۳ryanijyomuju۳. 11ॸJasiñi ۳
ji ۳ta riñi ۳cha Judíyuveda samirya vichavay
ruumusiy, Tesadónica ja۳nvay JudíֆӕԮľĀ‫ڏ‬
musiy; samirya ru۳mutya۳jada daryaju۳ra
niquejada day. Ti ۳ta۳ju۳ rundamu riñi va۳ta۳da
rana۳cho۳ sadatyadoda nu۳chara: “Vurya۳jnu۳y
si ۳tenuni ۳viy jiryatiy su۳tay daryá.” 12ॸRajuu
rañi tuva۳choda ramu, jivye jarye,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi, jadchiy
ji ۳ta rivyicha۳da ma۳tyodavedantiy, rajuu
vanujuu jarye. 13ॸRityuva۳choda ji ۳ta
Tesadónicamu vichavay Judíyuveda: “Mu۳y
sadatyanu Pávurura Ju۳denu niquejada
Beréyamuntiy,” riya۳da variy rumuntidye
rirya۳tidye jatachu riy nijya۳nvay variy jasiy,
rirya۳tidye nique۳ttaniy varintyiryi.
14ॸJadchiy ji ۳ta ru۳pa۳jada sataryi ۳veda
Pávuruyu, ja۳mu na۳va jiinijyu۳. Vinu
Sídasiy, Timutévuta nanuma۳cho۳jada jasiy,
Beréyamu. 15ॸRityi jnu۳tyanu۳yadani ۳ Pávuru,
riyata۳da ji ۳ta jadchiy Aténasimyuju۳ni ۳.
Su۳pa۳jada ji ۳ta Pávurura jiñiquejada variy
nadimuntiy, Sídasijyu۳myuntiy: ٘Ոфľ͑ӕ‫ڏ‬
numa sa۳na۳jniy rimuju۳.”
Savicha۳da Pávurubay Aténasimyu
16ॸJasiy
sani nutuyada variñada
Aténasimyu, paru۳cha۳riy savicha۳da
ˇԮֆĀॷ17
su۳ntu variy simusiy jasiy vicha۳damu,
jiryatiy sadiyada daryaju۳ siva rajuu
ravichu۳ tera jvaachi ۳, sa۳tuvicha۳.
17ॸRamuni ۳tiy saniquetta۳da Pávururiy
Judíyuveda ravimu ju۳tye۳ryanijyo,
jivyetya jarye jiryatiy riñi tuva۳chu simu
Ju۳denu. Ti ۳ta۳ju۳ rundamu
saniquettanu۳yada riy jasiy vichavay,
jmyichara ta۳ryu۳tyajomu. 18ॸJadchiy ji ۳ta
riñiquétta۳da jaryi datyavañi ۳, ti ۳ni ۳
datyanunu۳yada darya Epicurévuveda
datyadoda day, ti ۳ ni ۳day
datyanunu۳yadantidyerya Estóvicuveda
datyadodantidye. Ti ۳ni ۳ jteda darya
sanijyu۳ day: “¿Ta۳ra sani jtay jiñique
jiñu tu۳chodacanuy, ta۳ra?” Ti ۳ni ۳
jtedantidye: “Nu۳tyu ni ۳numa tavicha۳da
ja۳mi ۳ ju۳denu, sani jatichetyani ۳dyeyu.”
Darya ni ۳day ru۳teda variy, jiryatiy
Pávuru datyadoda daryaju۳ra
samitu۳choda Jesúsnchiy,
sami ۳sa۳subedanchiy jarye.
19ॸRirya۳ra۳cheda ji ۳ta jadchiy
ju۳tye۳ryanijyomuju۳ni ۳, jasityi sa۳datyanu
riy. Ru۳teda ji ۳ta variy jasiy siva: “¿Vana۳y
datyasaravidye rani ۳cha jiryatiy
jidyetyanu vadirara? 20ॸJiryatiy yitay
taji nta, ne nu۳tyuva۳chu ta۳riy daryaday.
Nu۳dyetyaru۳rya nu۳tyura ranique jirya
day, nu۳tyura.” 21ॸˇɗфֆҡɗֆʮѸɗֆԮɗËȍԮ‫ڏ‬
dyeryi, Aténasiy ja۳nvay, taji vicha۳da
ja۳nvay jarye, jiryatiy rime۳cho۳jada
ta۳ripyuju۳ jasiy ruusa۳ntiy, ne
ruuvaañu۳yada tara ranchiy. Vadi
tu۳chodana۳cho۳ rityuva۳chunu۳yada
daryaju۳ day, rityu۳chutityiyada varirya,
rityuva۳choda variy risa۳ju۳ darya.
22ॸSaradeda ji ۳ta Pávuru
ju۳tye۳ryanijyojache variy, su۳teda variy
ruuva: “Vaduy, jiryatiy Aténasiy ja۳nvay
jirye, nu۳tyu ri ۳nu۳y, jaryiñumate jiryeñi
jachipi ۳ya۳ sanijyu۳ sa۳tu day. 23ॸRajeñu۳ji
radiñumaya۳ siva sa۳tuvicha۳, jiñunijyu۳
vitya jiryejechipiya۳sara day, jiñunijyu۳.
Jadchiy ji ۳ta radyi riva saroriy sa۳tuntiy,
242
jasiy radyi riva niquejada nu۳chara variy
raniy: Ne nu۳dyetya۳dani ۳ ju۳denu day. Ray
ji ۳ta ra۳datyanu Ju۳denu si ۳tenu jirye,
dajitya jiryetyuva۳chunumaya۳
jidyetyi ۳sa۳damu simu sa۳tu. 24ॸJu۳denu,
ni ۳tiy ju۳dejadara mucadi, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
mucadivara, ne savichasara Ju۳denu
jirya rorimyu day, jiryatiy sivaay
nijya۳mi ۳ saju۳ra, tapi ni ۳tya Nutyityu۳
jarichumu day, mucadimu jarye.
25ॸDantyamu۳y ne sava۳ta sa۳sa۳y nijya۳mi ۳
tarayu; ni ۳ni ۳ ji ۳ta sa۳dyerya vuryi ۳nu۳yada
day, vu۳ñe۳rye۳ya۳jada jarye, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
vuryimura. 26-27ॸTi ۳qui nijya۳mi ۳musiy
su۳ndejada Ju۳denu riy ti ۳ta۳ju۳ jaryedo
nijya۳mi ۳, rityidye ra۳chasara ti ۳ta۳ju۳
mucadiva. Ni ۳ni ۳ bayada ti ۳ta۳ju۳
nijya۳mi ۳ju۳ra jiryunda, rivyichajo jarye,
rirya۳tidye va۳ta sana۳cho۳ Ju۳denu
mityajisiy, riñiya۳resiy jivya۳tanumaya۳
variy sana۳cho۳. Ripyani ۳viy si ۳tenu
sani ۳cha Ju۳denu vurya۳jisiy.
28ॸSu۳tedamuju۳ vuryi ۳nu۳jeya۳sara,
vu۳chiquityaja۳ntiy, vu۳vyichasarantiy.
Daryani ۳ su۳teda jasidyeñi ۳ murra۳yada
datyi ۳ jiryetyenu: Vu۳y ji ۳ta Ju۳denu
dadyeñu day. 29ॸJiryatiy Ju۳denu
dadyeñu vu۳y ¿nu۳tyichitya
vurya۳jachipiya۳ Ju۳denunchiy órutera
jvaachi ۳ nijyu۳ day, nu۳tyichiy?
dantyamu۳y ne pupadatyera jvaachi ۳
nijyu۳, dantyamu۳y ne ravichu۳tera
jvaachi ۳ nijyu۳, jiryatiy sivaay vanu
jidyetya۳datara, sajachipiya۳jadata jarye.
30ॸTama۳ sani baya۳ Ju۳denu riñijyu۳
nijya۳nvarya jiryatimyu۳ ne
ridyetyanu۳yada variy didyerya, tama۳.
Diye ji ۳ta su۳tay Ju۳denu ruuva nijya۳nvay:
Jirya۳paru۳y riva va۳cha jachipiya۳jada,
jirya۳tidye siityari ۳ varirye. Daryani ۳ su۳tay
Ju۳denu ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳ju۳, ti ۳ta۳ju۳ mucadiva
vichavajyu۳. 31ॸSabamya۳ Ju۳denu
daryaju۳ra tarundaqui ji ۳tyaju۳ day,
sa۳tidye dityanu riy nijya۳nvay chi ۳ra
ra۳chajaya۳sara tanuvu۳nusi ۳, chi ۳; chi ۳ra
243
ra۳chajaya۳sara risa۳ju۳ntiy, chi ۳.
Sajaryeti ۳mu ya۳dityanu vasera.
Sami ۳sadeda diibyimusiñi ۳ jijeryeti ۳,
rirya۳tidye datya ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay variy
si ۳tenuni ۳ sa۳cha.”
32ॸRityuva۳chodanumatiy nijya۳nvay
jiryatiy sami ۳sadeda diibyimusiñi ۳ Jesús,
ti ۳ni ۳ todiye۳yada mitya raniya۳re day, ti ۳ni ۳
jteda tajintyidye: “Tarundamu nu۳ña۳jatyi
tuva۳chodantirya darya niquejadantiy.”
33ॸRamuni ۳tiy sasipyateda Pávuru variy
riquebyimusiy. 34ॸTavay nijya۳nvay
ju۳tye۳ryadeda simu Pávuruyu,
rityuva۳choda ji ۳ta variy simu Ju۳denu.
Jiryatiy rityuva۳choda simu, ravicha۳da
si ۳tya rityenu Diyunísiyu, Areyópacu
ja۳mi ۳, tanu۳qui vaturu۳y jarye, jiryatiy
nani ۳tya Damarísa, ti ۳juunuma variy
ruusa۳ju۳ day.
Savicha۳da Pávurubay Coríntyumu
18
1ॸJadchiy ji ۳ta rivasiy saya۳da
Pávuru Aténasimyusiy,
Coríntyumuju۳. 2ॸJasiñi ۳
sasaryeñuvejadani ۳ ti ۳qui Judíyu,
ravicha۳da si ۳tya Aquídya, Póntu mucadi
ja۳mi ۳. Ne ta۳riy jti ۳͑ӕʊҡĀɗֆ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
musiy variy didyeñi ۳, savatura Prísidya
jtyati ۳ta. Ti ۳ta۳ju۳ mucadi ja۳mu nutyityu۳,
jiryatiy Cadávuryu si ۳tya, su۳tedamu
ni ۳day: “Ti ۳ta۳ju۳ Judíyuveda ra۳sipyatay
ramusiy Róma vicha۳da.” Ramuni ۳tiy
nanusipyateda jadchiy savaturata.
Satuudiyada ji ۳ta Pávuru variñada. 3ॸNi ۳
jarye, daryaday sani ۳cha۳dantiy nu۳tyu
Pávuru daryantiy, donajay roriy
ju۳vaañu. Sama۳cho۳jada ji ۳ta Pávuru
rivaacha۳dani ۳ variy jasiy nanurorimyu.
4ॸTi ۳ta۳ju۳ jiituyada rundamu saniquetta۳da
ju۳tye۳ryanijyomu riy Judíyuveda,
jivyentyi jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
daryi, sa۳tidye jachipiya۳taniy vadi
tu۳chodanijyu۳ varidyeryi.
5ॸNaditi ۳jadanumatiy Sídasijyu۳y
Masedóniya mucadimusiy, sajo۳ta۳da
ˇԮֆĀॷ17ٍॷ18
datyadoda Pávuru varirya Ju۳denu
niquejada vani ۳ramusiy, ne
saparu۳ryu۳yada variy rivanu۳day.
Satu۳choda ji ۳ta Judíyuvedava sanchiy
Jesús: “Ni ۳ni ۳ sani ۳cha Ju۳denu jaryeti ۳.”
6ॸSanique۳ttadeda variy jiyaro۳ju۳ riy
Judíyuveda, rirya۳vityiye۳yada variñi ۳
Pávuru. Samuchutyaja۳jadara jichujay
variy riñe۳cho۳ju۳, su۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Jiryedye jiyasanu dayu, nu۳tyichitya ti ۳
ra۳jantyuy jiryiva, nu۳tyichiy. Ne
jiyasachi ۳ jiryepyaruta۳damusiy
nu۳ndyerye. Diye rundamusiy ra۳jiya
tavamyuju۳, jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
daryi.” 7ॸSaya۳da ji ۳ta jadchiy, saja͖ӕԮľ‫ڏ‬
jada ti ۳qui vanu rorimyu, ravicha۳da si ۳tya
Tísiyu Jústu, jiryatiy satuva۳chunu۳yada
simu Ju۳denu day. Saroriy ji ۳ta ja۳tya۳da
ju۳tye۳ryanijyoniy. 8ॸJadchiy ji ۳ta
savichanu۳yada Crispí ۳, ju۳tye۳ryanijyo
ja۳nvay nutyityu۳. Ni ۳ni ۳ tuva۳chunu۳yada
simu Ju۳denu, ti ۳ta۳ju۳ sisa۳ vichavatya.
Rityuva۳chunu۳yada ji ۳ta rajuu Coríntyu
ja۳nvay variy rana۳cho۳ Ju۳denu niquejada,
riityu۳yada ji ۳ta variy jasiy. 9ॸSaniquejada
ji ۳ta Ju۳denu variy siva Pávuru nupora,
su۳nu۳yada cabyiva. Su۳teda ji ۳ta variy
sivantiy: “Ne ya۳suvu۳y, ya۳ni nique
jichuvu۳yasa۳damu. 10ॸTapi yinu۳y yisa۳ ray,
nu۳tyichitya ti ۳ ra۳panaryi ۳ jiñiy, riryiñuma
jarupanu variy ji. Ti ۳quitya yinu۳y
ra۳tuva۳chu jiyu vichavay rimu.”
11ॸSama۳cho۳jada ji ۳ta variy jasiy, taraqui
vaata sa۳ra۳ju۳, ti ۳quinijyate jarimyuni ۳
ranchaju۳, jiryatiy sadatyanunu۳yadara
Ju۳denu niquejada vicha۳da cabyimu.
12-13ॸSavicha۳danumatiy Caryú۳bay
purijítyu Acáya mucadimu,
rirya۳tachoda ji ۳ta Judíyuveda variy
sayaro۳ju۳ Pávuruyu, ru۳toda ji ۳ta variy
purijítyumuju۳ni ۳, rityu۳chuta۳daju۳: “Ni ۳ni ۳
jatachusara riy nijya۳nvay, sa۳tidye
jachipiya۳taniy sanijyu۳ Ju۳denu riy, tama۳
darya rani ۳cha vu۳dyetyadoda day,
tama۳.” 14ॸSani niqueru۳yadanumatiy
ˇԮֆĀॷ18ٍॷ19
Pávuru variy, su۳mutya۳jada purijítyu
varenu variryi Judíyuveda: “Taraju۳tiy
jiryetyu۳chutaru۳yu, varimyata jiryetyi
jvayu, raryi tuva۳chura jirye niquejada,
Judíyuveda. 15ॸNu۳tyu jirye͖ɗнӕľʮĀ‫ڏ‬
nchidye rani ۳cha day, jiryatiy jirye
niquera si ۳tya, nu۳tyu jiryedyetyadoda
taranchidye rani ۳cha day, jirya۳ma۳ jdutya
nu۳ñi jiryedyerya. Ne ri ۳mutya۳ru۳y
ri ۳dutya۳daju۳ra jiryetyu۳chuta۳da day,
mitya.” 16ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta variy jadchiryi.
17ॸRureda ji ۳ta nijya۳nvay variy jasiñi ۳
Sóstenes jtyati ۳, ju۳tye۳ryanijyo nutyityu۳,
ru۳vatyiyada variy Caryú۳ diyani ۳. Ne
sadatyaru۳yada Caryú۳ variy tara
ra۳nchidye, mitya.
Sata۳rya۳da Pávurubay Antiyuquíyamuju۳,
sajo۳ta۳da tu۳chunumaya۳jada mumuri ۳ju۳
18ॸJadchiy ji ۳ta sama۳cho۳jada Pávuru
tarundamicha۳ra۳ju۳ jasiy. Jadchiy ji ۳ta
saya۳da, satu۳chucheda variy ruuva
jityeryi ۳veda Crístumu, saya۳da variy
ja۳av ۳ a Síriya mucadimuju۳, sa۳ra۳cheda
variy yisa۳ju۳ nada Prísidya, Aquídyata.
Sencréyamu sapa۳tyaniñuvejadara
yino۳jasiy, sito۳tadeda daryaju۳ra yiteda
saju۳ Ju۳denu. 19ॸRuuto۳jadanumatiy
Evésumu, sajiintyeñuvejada Pávuru
variy nadisa۳siy, sajayada ji ۳ta variy
ju۳tye۳ryanijyovimu, riñiquetta۳da Judíֆӕ‫ڏ‬
vedata variy jasiyu. 20ॸRiyasanta۳da variy
jasiñi ۳: “Ya۳ma۳cho۳ jiyu ta۳ripyu sa۳ra۳ju۳
nu۳dyisa۳.” “Ne vana۳y nta rame۳cho۳.”
21-22ॸJadchiy ji ۳ta satu۳chucheda variy
ruuvantiy: “sava۳tatiy Ju۳denu ra۳day
ta۳rya jiryimuju۳ntiy.” Saya۳da ji ۳ta ja۳av۳ a
jadchintyi, Evésumusiy,
su۳musanuvejada Sesaréyamu. Sa۳subeda
ji ۳ta jadchiy Jerusarí ۳muju۳, jasiy
samu۳chuvañuvejada riy Ju۳denumu
tuva۳chuvajyuu, su۳musa۳da ji ۳ta jadchintyi
Antiyuquíyamuju۳. 23ॸSavicha۳danumatiy
ta۳ripyu jasiy, saya۳da ji ۳ta jadchiy
vicha۳divaju۳, Cadásiya mucadimu,
244
Vuryíjiya mucadimu jarye, sa۳tidye
vanu۳tyaniryi Jesúsmu tuva۳chuvay
ti ۳ta۳ju۳.
Sadatyadoda Apódosibe Evésumu
24ॸSiti ۳jada ti ۳qui Judíyu, Apódosiy
jtyati ۳ Evésumu, jiryatiy Adejántriyamu
rupi ۳ni ۳. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta vicha۳da vanu samiy
datyara, samiy saniquenu۳yada risa۳ju۳.
Savicha۳da jaryi vanu۳rya Ju۳denu
niquejada datyadodaju۳. 25ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta
samiy datyanusi ۳ risa۳ju۳ sa۳tidye siityari ۳
samiy varirya Ju۳denu nú۳. Jaryi vani ۳ri ۳
daryaju۳ni ۳ su۳ntu, sadatyanu۳yada variy
vase sanijyu۳ Jesús. Vinu rani ۳day Juán
Bautístabay jtyadoda sadatya۳da day.
26ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jo۳ta۳da niquejada
jichuvu۳yasa۳damu, ju۳tye۳ryanijyovimu.
Nanutuva۳chodanumatiy Prísidyaju۳y,
Aquídyatara saniquejada, nana۳ra۳cheda
ji ۳tani ۳, nanudatyadoda ji ۳ta variñi ۳,
samidye sadatya۳daju۳ra Ju۳denu
siityari ۳sa۳da. 27ॸSani jiyaru۳yadanumatiy
Apódosiy jadchiy Acáya mucadimuju۳,
sataryi ۳veda nu۳yada variy jijyu۳ra catera,
rirya۳tidye jmutya۳ Ju۳denu siityari ۳vay
samiy variy rumuni ۳, ru۳mu۳tya۳da variy
ratani ۳. Sito۳jadanumatiy Acáyamu,
su۳mu۳tyanuvejada variy jasiryi Ju۳denu
siityari ۳vavyeda jiryatiy rityuva۳chodama۳
simu Jesús, jiryatiy sa۳ntyutya۳da
daryaju۳riy. 28ॸNijya۳mi ۳ʮӕӕĀɗֆѸ͑ĀѸ‫ڏ‬
deda Apódosiryi JudíֆӕԮľĀʮɗ͖ɗнӕľʮ‫ڏ‬
data, sani datyadoda Ju۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
data riy: “Ni ۳ni ۳ Jesús sani ۳cha Ju۳denu
jaryeti ۳.”
Pávurubay vicha۳da Evésumu
19
1ॸJasityidye savicha۳da Apódosiy
Coríntyumu varidye,
saramichari ۳jadama۳ Pávuru varidyerya
ja۳mu musidye. Sito۳jada ji ۳ta variy
Evésumu day. Jasiy sadiñuvejada ruuva
tavay Jesúsmu tuva۳chuvay. 2ॸSu۳teda ji ۳ta
Pávuru variy jasiy ruuva: “¿Jiryeñi
245
tuva۳chodanumatiy simu Jesús,
jiryi ۳mutya۳jadavidye jasiy variñi ۳ Ju۳denu
Jnutuntiy?” Ru۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳:
“Tama۳ nu۳ñi tuva۳choda tarade sanchiy
Su۳ntu, tama۳.” 3ॸSu۳teda ji ۳ta Pávuru variy
ruuva: “¿Nu۳tyura jtyu۳yadamu jiryeñi
jtyu۳yada varidye?” Ru۳teda ji ۳ta day:
“Juánbay jtyadodamu nu۳ñi ۳tyu۳yada
day.” 4ॸSu۳teda ji ۳ta Pávuru variy:
“Juánbay jtyanunu۳yada riy nijya۳nvay
rityi paru۳ryu۳yada riva taji
jachipiya۳jada, su۳teda ji ۳ta jasiy ruuvara:
Jiryetyuva۳chuta۳ta simu, ni ۳tiy ra۳jti ۳sara
ri ۳bivaju۳. Darya niquejadamusiy
sadityanunu۳yada Juánbañi ۳ Jesús.”
5ॸRityuva۳chodanumatirya raniquesa۳da,
riityu۳yada ji ۳ta Nutyityu۳ Jesús jtyamu
variy. 6ॸSabayada ji ۳ta Pávuru variy
rinchara jijyomutu, saju۳u۳jeyada ji ۳ta
Ju۳denu Jnutu variy ruuvaju۳, riñiquejada
ji ۳tara taji vicha۳da niquejada variy,
ridyetyadodara Ju۳denu niquejada variy.
7ॸRivyicha۳da vu۳yaju۳y vaduy, danu۳ju۳y
dyetya rinchaju۳.
8ॸSaya۳da ji ۳ta Pávuru variy
ju۳tye۳ryanijyomuju۳, mu۳nvay jarimyuni ۳
sa۳ra۳ju۳ saniquejada jichuvu۳yasa۳damu
jasiy ruuva, saniquetta۳da variy jasiryi,
sa۳tidye vuunu rata riy nijya۳nvay, Ju۳denu
nusu۳yadamu. 9ॸTavañi ۳ vichanu۳yada jaryi
surra jachityavadye, ne rityuva۳churu۳yada
ramu, tajiñi ۳ riñiquejada variy ra۳jisiy
Ju۳denu nú۳ siityari ۳jada day, nijya۳mi ۳juu
tuunu. Ramuni ۳tiy sajiintyeda Pávuru
variy ruusa۳siy, sa۳ra۳cheda variryi yimusiy
datyavay, Tiránu catera nu۳jyomuju۳, jasiy
sariryi ۳nu۳yada ti ۳ta۳ju۳ фӕ͑Ā̲ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
dara. 10ॸDarya ni ۳day sadatyanunu۳yada
daraju۳y vaata sa۳ra۳ju۳. Jiryatiy
rivyichanu۳yada nijya۳nvay Ásiya
mucadimu, riñi tuva۳chunu۳yadara Ju۳denu
niquejada; jiryatiy Judíyuveda
rivyichanu۳yada, jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi, rijerye tuva۳chunu۳yada
varintyidyerya.
ˇԮֆĀॷ19
11ॸJu۳denu ju۳denu۳yada Pávuruju۳ra
mityamusiy ju۳dejada, jiryatiy ti ۳ttasara
darya. 12ॸRani ۳ ji ۳ta samirya day, nu۳ñi
simusiy riiriya۳nu۳yadara pa۳añ ۳ í ۳,
ricyadnumu puchujajyu۳ jarye, ramusiñi ۳
rasipyateda jdiva۳jada variy sivasiy
jdiva۳jni ۳, bayantuveda jarye bañu۳yada
ramusiy.
13-14ॸJadchiy ji ۳ta sarupiñu۳yada Judíֆӕ‫ڏ‬
veda tenubay vichajova,
su۳tañumaya۳nu۳yada variy ruuva
nijya۳nvay: “Nu۳y ji ۳ҡѸɗЙֆҡфɗֆ¡ֆ͑ҡӕ‫ڏ‬
veda nijya۳mi ۳vasiy.” Jiryatiy
rijetyanumaya۳nu۳yada nijya۳mi ۳vasiryi
bayantuveda, rivyichanu۳yada
danu۳ju۳ñijyate nu۳ñi taryi ۳vedabay. Rijye۳
vichanu۳yada Judíyubay, ravichanu۳yada
si ۳tya Eséba, caserdótevyeda nutyityu۳
savichanu۳yada. Riñi jachipiya۳jada
varintyidye: “Vurya۳jantya niquejada
Nutyityu۳ Jesús jtyamuju۳ntidyerya,
sa۳vidye sipyatay bayantu nijya۳mi ۳vasiy
ramusintyidye.” Riñiquejada ji ۳ta:
“Rayasanta ji, ya۳sipyatay sivasiy
Jesúsmusiy, jiryatiy sadatyanu Pávuru
sanchiy.” 15ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta bayantu
variryi: “Daryaday radyetyani ۳
Jesúsntidye, Pávuru jarye radyetya, ¿Va۳
jiryeque, chavarya jiryedye, chavay?”
16ॸSara۳yada ji ۳ta rincha, jiryatiy
bayantuti ۳ni ۳, sapu۳ryi ۳jada mucomuju۳
variryi, savuudoda ji ۳ta variy jasiryi.
Ribeyada ji ۳ta variy jadchiy rorimyusiy;
sidyavu۳miy ribedye, vatajo۳tavañuma
varidyeryi. 17ॸRityuva۳choda ji ۳ta Judíֆӕ‫ڏ‬
veda ti ۳ta۳ju۳ varirya, jivye jarye
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi, rijerye
tuva۳chunu۳yada varintyirya, jiryatiy
rivyichanu۳yada Evésumu. Nu۳tyu riñi
suvu۳yada, ru۳tañu۳yada ji ۳ta variy: “Jaryi
va۳cha datyarani ۳te Nutyityu۳ Jesús.”
18ॸTi ۳quitya tuva۳chunu۳yada simu, rityi
tu۳chunu۳yada vijyo۳mujache ruuva:
“Nu۳rya nu۳vyichaniñu۳yada ta۳riy.”
19ॸTavaquitya rivyichanu۳ֆĀфɗ̲ֆӕф‫ڏ‬
ˇԮֆĀॷ19
vedantiy, ruuti ۳tanu۳yadara jicyatera
padye, rimyu۳yada catera, riryupeda ji ۳ta
variy rivara. Jiryatiy riryupedara catera
padye, ramuricheveda ja۳mura. Ѡ̲ӕфɗ‫ڏ‬
cheveda, daraju۳y vu۳yaju۳y vaata
jvaayada murichirya. 20ॸJu۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damunuma rityuva۳choda jaryi variy
rivasidye, ravuudodanuma daryaju۳
daryi.
21ॸJadchiy ji ۳ta rivasiy, sajachipiya۳jada
Pávuru: “Ra۳numa jiya Jerusarí ۳muju۳,
ra۳ramiryi ۳tityi riva Masedóniya mucadi,
Acáya mucadi jarye. Jadchiy ji ۳ta
ra۳datyantirya Róma vicha۳dantiy.”
22ॸSu۳pa۳jada ji ۳ta Pávuru jadchiñada
yimu۳tyi ۳ju۳y Masedóniya mucadimuju۳,
sama۳cho۳jada ji ۳ta ta۳ripyu sa۳ra۳ju۳
nani ۳biva jasidye, Ásiya mucadimu.
Ravicha۳da si ۳tya Timutévu, sataryi ۳ jtya
ji ۳ta vicha۳da Erástu.
Riche۳ñe۳ya۳jada nijya۳nvajyuubay
jiñique۳yadamu, Evésumu
23ॸVariryundamu ji ۳ta sasa۳ñe۳ya۳tadeda
Demétru jtyati ۳bay Ju۳denu nú۳ jiyaro۳ju۳
riy nijya۳nvay. 24ॸJasiy savichanu۳yada
jiñu Demétru, jiryatiy sivaañu۳yada
pupadatyeramusirya sa۳tu roridye,
Diyána jtyati ۳ sa۳tu rorivyicha۳.
Rivaacha۳da murichirya ricya۳na۳ñu۳yada
samiy Demétrusa۳ jvaavyejyuura criquiy.
25ॸJadchiy ji ۳ta santye۳ryanityadeda riy,
ti ۳ta۳ju۳ jivye jarye jiryatiy darya
ruuvaañu۳yadantidye. Jadchiy ji ۳ta
su۳teda ruuva: “Jirya۳tuva۳chu vaduy,
jiryedyetyi ۳satya rivaacha۳da murichirya
vu۳cya۳na۳y samiy. 26ॸTajitya jiryi ۳nu۳y,
jiryetyuva۳chu ti ۳ta۳ju۳, ne vinu jiyu
Evésumu, Ásiya mucadiva jarye ti ۳ta۳ju۳,
jadchiñi ۳day sa۳tachoda Pávururiy
nijya۳nvay quivu۳yadata. Ni ۳ni ۳ jtay:
Jiryatiy ruuvaay jijyomututani ۳ jantyasi ۳,
tama۳ Ju۳denumiy nta riñi ۳cha day. Darya
niquejadata savuunusara Pávuru riy
nijya۳nvay. 27ॸRirya۳niquesara variy taji
246
ra۳jisiy vuryivaayada, ne vinurá, temusiy
ra۳ma۳cho۳sara mitya sa۳tu rorintyidye,
jiryatiy ru۳tañu۳yada si ۳tenu ju۳denuni ۳,
Diyána jtyati ۳. Ni ۳ jarye ra۳ma۳cho۳
mityantiy, jiryatiy rityuva۳chunu۳yada
Ásiya mucadi ja۳nvay simuntiy, ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay mucadivasiy.”
28ॸRityuva۳chodanumatiy nijya۳nvarya
Demétru niquejada, riñique۳tta۳da
varirya, riyaro۳vaya۳jada variy sanijyu۳
Diyána: “Ni ۳ni ۳ ji ۳ta Diyána si ۳tenu sami ۳
Evésumu vichavajyu۳.”
29ॸRityuva۳chodanumatiy vicha۳da
ja۳nvarya, ru۳nteda variy, riñiquejada
varintyi: “¿Nu۳tyura ridyetyá nijya۳mi ۳juu
vicha۳damu, nu۳tyura?” Ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
siichiye۳yada ramuju۳ vatapadaquii,
rityiicheda variñada Pávurujsa۳
rupiñuju۳y, Cáyu, sataryi ۳ntiy,
Aristyárucu, Masedóniya mucadi
ja۳mi ۳ju۳y. 30ॸPávuru jarye rañi jaryu۳yada
vatapadaquiimu nijya۳nvamyuju۳, ne
rijetyaniryu۳yada Jesúsmu tuva۳chuvay
variñi ۳. 31ॸJasiy vichavay tevay, jiryatiy
Pávuru jaamyicyumiy tevadyeryi, riñi
jpa۳jada variy simura jiñiquejada: “Ne
samirya ya۳jay rumu.” 32ॸVaricha۳ra۳ju۳
riyaro۳vaya۳jadamu jiñiquejada variy; ti ۳ni ۳
jteda tajidye, ti ۳ni ۳ jteda tajiñe۳cho۳ju۳ day.
Ridyeti ۳sama۳ nijya۳nvay varidye,
ridyetyaru۳yadatya nu۳day, nu۳tyuramura
riintye۳ryadedayu, ti ۳ni ۳ datya۳da
ruusa۳sidye. 33ॸJudíֆӕԮľĀѸɗɗҡֆľ͑ɗҡֆɗҡɗ‫ڏ‬
yada nijya۳nvañe۳cho۳ju۳ variñi ۳ Adejántru
jtyati ۳, sa۳tidye jdasaniy variryi
nijya۳nvajyuu. Rityenu rañi
niquetaniryu۳yada variñi ۳. Su۳mu۳ya۳jada
jijyomututa variy riñe۳cho۳, sani
niqueru۳yada daryaju۳. 34ॸRidyiyadanuma
variy siva day jiryatiy Judíyu sani ۳cha,
rijyo۳ta۳da ji ۳ta jiyaro۳vaya۳jada ti ۳ta۳ju۳musiy
variy: “Ni ۳ni ۳ ji ۳ta Diyána si ۳tenu sami ۳
Evésumu vichavajyu۳.” Jadchiñi ۳
ririryi ۳jada varirya jiyaro۳vaya۳jada
daraju۳y jóra sa۳ra۳ju۳.
247
35ॸSandasadeda ji ۳ta catera jmu۳tya۳nu
variryi nijya۳nvay. Su۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “Jirya۳tuva۳chu munatya, Evésu
ja۳nvay. Tama۳ riñi datyi ۳sa nijya۳nvay,
nu۳tyu vu۳ñi rañi ۳cha su۳nu۳tyi ۳ Diyána
jtyati ۳, jarichuvimusiy jmussi ۳, jiryatiy
sa۳tu vuryi ۳tañi ۳. Vu۳jerye jnu۳tyasarara
sarorintyi. 36ॸNe ti ۳dera ra۳jtay: Ne
daryaday.” Su۳teda ji ۳ta variy ruuvantiy:
“Jatye jirye۳cha, ne jirya۳jvaay ji ۳ta va۳cha
jachipiya۳jadamu tara. 37ॸNu۳tyu jiryeñi
rañi tiichiñada danu۳ju۳y vanuju۳y, tama۳
nani paranu tara ravimusiy sa۳tu roriy,
dantyamu۳y ne nanunique va۳cha sanijyu۳
sa۳tu. 38ॸRityi tu۳chutaru۳y Demétruveda
nada vanuju۳y, sa۳tu roriy jvaavye jarye,
dañuma rirya۳tu۳chuta nada, tama۳ taji
sani ۳cha cadnadu sivatiy rirya۳tu۳chuta
nada. 39ॸJiryevya۳tati ju۳na۳rya tara
niquejada, vanñuma jirya۳datya
jiryeñatucha۳damura, sa۳numatiy natuy
japu variy jiryentyi. 40ॸDiye jiryatiy
jirya۳rupadonumucha jiyu,
suvu۳charamusiñuma vu۳ñi ۳cha,
rirya۳numa tu۳chuta riva vu۳y.
Rirya۳jtacharate vu۳ñi jvatya jiyu,
nu۳tyichityi vurya۳jtay nu۳tyuramura
vu۳ntye۳ryaniy jiyu vu۳y.” 41ॸSu۳teda ji ۳ta
variy: “Jirya۳numa jiya jiryorimyuju۳.”
Pávurubay jiya۳da Masedóniya mucadimu,
Crésiya mucadimu jarye
20
1ॸRipyaru۳yadanumatiy riva
yavatya۳da day, sanatuyada
Pávuru variryi Jesúsmu tuva۳chuvay.
Sadatyanumu۳yadanumatiryi,
satu۳chucheda ji ۳ta variy ruuva, saya۳da
ji ۳ta variy Masedóniya mucadimuju۳.
2-3ॸJasiñi ۳ sayanumaya۳nu۳yada ti ۳ta۳ju۳
vicha۳diva, saniquenu۳yada ruuva
nijya۳nvarya rajuura datyadoda
niquejada. Jadchiy ji ۳ta sito۳jada Crésiya
mucadimu, mu۳nvay jarimyuni ۳ sa۳ra۳ju۳
savicha۳da jasiy. Jadchiy ji ۳ta sani jteda
ya۳jmusa Pávuru ravimu cartye, sani
ˇԮֆĀॷ19ٍॷ20
jteda ye۳jiya ravimu Síriya mucadimuju۳.
Judíyuveda rañi jteda ya۳jvay
saniya۳resiy Pávuruyu. Saparu۳yada variy
riva cartyevimu jiya۳da. Sata۳rya۳danuma
variy siidiva day, Masedóniya mucadiva
saramiryi ۳jada variy. 4ॸRiya۳da ji ۳ta
tavicha۳da ja۳nvay sisa۳ Pávuru. Savicha۳da
Sopáteru jtyati ۳, jiryatiy Pyírrubay
denuni ۳, Beréya ja۳mi ۳; Aristyárucu,
Sicyú۳ntu jarye, jiryatiy Tesadónica
ja۳mi ۳ju۳ñada, Cáyu jarye, jiryatiy Déribe
ja۳mi ۳ni ۳, Timutévu jarye. Jadchintyi
Tíquicu, Trójimu jarye, jiryatiy Ásiya
mucadi ja۳mi ۳ju۳ñada. 5ॸSu۳nu۳vye ji ۳ta
jiyanta۳dayu, rumunuma rintuyada
Trúvasimyu varidyeñi ۳. 6ॸRatyu۳chura,
jiryatiy na۳dyeya۳da cartyevimu
Pávuruta, Vidíposimyusiy. Na۳dyeya۳da
ji ۳ta pa۳ suro۳ vichtyavasiy, tadajyo
rundamusiy na۳cheryeda riy na۳dyisa۳
jiyavay, jasiñi ۳ rintuyada Trúvasimyu
na۳y. Jasiñi ۳day nu۳ryicheyada taraqui
simyanu sa۳ra۳ju۳.
Pávurubay jañu۳yada Trúvasimyu
7ॸTumyícyu rundamu
nu۳ntye۳ryadedayu, nu۳ña۳tidye patatirya
pa۳ (nu۳ña۳tidye jachipitya variñi ۳ Jesús).
Pávuru niquejada ja۳muca۳ variy ruuvara,
jiryatiy sayaru۳yadanuma variy
rata۳rimyusiy. Sariryi ۳jada niquejada
variy ruuvara, nupora ta۳sa sa۳ra۳ju۳.
8ॸJasiy ravicha۳da riño۳no۳siiy nu۳chasara
rorichivyimu, jiryatiy nu۳ntye۳ryadeda
jasiyu, na۳vay rorivyimu. 9ॸTi ۳qui
vadero۳nu jiryatiy ravicha۳da si ۳tya
Évuticu, sama۳sa۳da bentá۳numu. Rani
vuunuru۳yada ma۳ryu۳yada variy jasiñi ۳,
jiryatiy ja۳muca۳ saniquejada daryaju۳
Pávuru. Ravuudodama۳ ji ۳ta ma۳ryu۳yada
variy jasiñi ۳, saju۳u۳yada variy tamitya
bentá۳numusiy, riryesubeda ji ۳ta variy
diibyini ۳. 10ॸSu۳musa۳da ji ۳ta Pávuru
sana۳cho۳ variy, sara۳ñuvejada variy
sancha, samariya۳jada variy jasiñi ۳,
ˇԮֆĀॷ20
su۳teda variy ruuva: “Ne jirya۳jnutay,
jnu۳yasi ۳ day.” 11ॸSa۳subeda ji ۳ta Pávuru
na۳vajyu۳ varintyi, sapata۳da ji ۳tara pa۳,
riibyeda ji ۳ta varirya. Jadchiy ji ۳ta
satu۳choda ruusa۳, ra۳sachara sa۳ra۳ju۳,
saya۳da ji ۳ta variy rivasiy. 12ॸRirya۳ra۳cheda
jnu۳ñu variñi ۳ vadero۳nu jiryatiy
saju۳u۳ya۳jada jasiy. Ramutiy riichana۳yada
variy.
Pávurubay jiya۳da Trúvasimyusiy,
Myidétumuju۳
13ॸRay jiyanta risa۳ vichavavyedata
cartyevimu Ásomuju۳. Jadchiñi ۳day
nu۳ñi ۳musadedani ۳ Pávuru, jasicha۳ra۳ju۳tiy
sayaru۳yada siidiva daryaju۳. 14ॸґѸфֆľ‫ڏ‬
danumatiy Ásomu nu۳y, nu۳ñi ۳musadeda
variy jadchiy cartyevimuni ۳, nu۳dyeya۳da
ji ۳ta variy jadchiy, Myitidénemyuju۳.
15ॸJadchiy ji ۳ta tarundamu nu۳dyito۳jada
Quíyu ra۳tyuusa۳ra۳. Tamitya rundamu
nu۳dyeya۳da Sámosu ra۳tyuunchaju۳.
Tarundamuntiy nu۳dyito۳jada
Myidétumu. 16ॸNe sajaryu۳yada Pávuru
Evésumuju۳ daryaju۳, sañuma richechuja۳
jasiy Ásiya mucadimuyu, sito۳ru۳yada
daryaju۳ Jerusarí ۳mu, nutasarasiy
jatojada vichtyamuju۳, jiryatiy ravicha۳da
ri ۳tya Pentecostésiy.
Pávurubay tu۳choda ja۳muca۳ ruuva
Evésumu vichavay rimyityumibe
17ॸRamuni ۳tiy sanatutyadeda Pávururiy
rimyityumiy, jiryatiy Jesúsmu
tuva۳chuvaryi, rirya۳numa jvi ۳ Evésumusiy
Myidétumu. 18ॸRuuto۳jadanumatiy simu
Pávuru, su۳teda variy ruuva:
“Jiryedyetyi ۳satya nu۳day nu۳tyura
ravyichaniñu۳yada samirya jirye, rajo۳ttya۳
rundamusiy diye sa۳ra۳ju۳, jiryatiy
ravyichanu۳yada jiryemyucadimu variy.
19ॸRay jvaayada samirya jachityi ۳ sayadaju۳
Nutyityu۳ Jesús, dantyamu۳y ne
ri ۳chana۳tya ray, rajetya۳dara rañi ۳sijya۳
variy ri ۳na۳yadamu, paru۳cha۳rimyusiy
248
ravyicha۳da variy, jiryatiy va۳cha
rivyichaniryu۳yada Judíyuveda daryaju۳
ray. 20ॸNe ri ۳bañu۳yadara niquejada
jirya۳jisiy jiryatiy samirya ravichanu۳yada
jiryejyu۳ day. Radyetyanunu۳yada
jiryentye۳ryadedamuyu, si ۳ҡľ͑ӕʮɗфֆľфֆΎфɗ‫ڏ‬
myuntiy. 21ॸNu۳tyu rañi datyadodama۳
samiy vijyo۳mujache jirye, jiryatiy
Judíyuveda jirye, jivyentyi jiryatimyu۳ ne
Judíyuvedantidyeryi. Radyetyanunu۳yada
variy jirye: Jirya۳numa paru۳y riva va۳cha
jachipiya۳jada Ju۳denujsa۳ju۳, jirya۳numa
tuva۳chu simu Vu۳ntyityu۳ Jesucrístu day.
22ॸDiye, Ju۳denu Jnutu dyetya
jiyaru۳tyaniy Jerusarí ۳muju۳ ray, ne
radyetya nu۳tyura ra۳cha jasiy. 23ॸSani
tu۳chutityidye Ju۳denu Jnutu ti ۳ta۳ju۳
vicha۳diva riva: Rirya۳ntyani ۳te bay
nupocu rorivyimu day ji, jasiñuma
ya۳paru۳tyajaya۳sara ravimu ji. 24ॸDañuma
dyetya ra۳diiy ra۳jisiy, ratanuma
ra۳jto۳tanirya rachiiyada, rivaayada jarye,
jiryatiy Nutyityu۳ Jesús rañi jteda rivara.
Ni ۳ni ۳ rañi jteda rivara samitu۳choda:
Ju۳denu jpa۳jada jivya۳ta۳damuju۳ ray,
nijya۳nvay jiyada rá۳ñuju۳. 25ॸDiye
jirya۳jnu۳y, ne jirya۳dichara nta ju۳na۳y riva
ramyo۳nu۳day, jiryatiy radyetyanunu۳tyi
Ju۳denu nusu۳yada jirye. 26ॸRamuni ۳tiy
ri ۳tay diye rundamu jiryiva: Ri ۳tatye
dacyu۳ jiryedyiryanuma dayu,
raryetyanuma۳ jirye͖ӕĀ̲ӕфɗËȍɗфֆʮɗѸɗ‫ڏ‬
dyeyu, rañi tu۳chutimya۳ daryaju۳ jiryiva
daryatiy sava۳ta Ju۳denu jiryedyetya۳daju۳.
27ॸTama۳ rañi ju۳bay jirya۳jisirya Ju۳denu
niquejadatera, rachuvu۳yasa۳damu
rañiqueti ti ۳ta۳ju۳ jiryivara. 28ॸJiryi ۳nu۳tya۳ta
jiyada, jiryi ۳nu۳tya۳ta ti ۳ta۳ju۳ riyadantiy
jiryatiy Jesúsmu tuva۳chuvajyuu riy, tapi
sabayada Ju۳denu Jnutu ru۳nu۳tyi ۳savajyu۳
jirye, tapi su۳nu۳yada nudata jicya۳na۳yada
Jesús yimu tuva۳chuvajyu۳ riy nijya۳nvay.
29ॸRadyetyi ۳satya ra۳numatiy tochiy jirye,
rirya۳jay vaduy jamirya vichavay
jiryequebyimu, rirya۳jarupanunuvi ۳
249
variryi Jesúsmu tuva۳chuvajyuu, nu۳tyu
jmyirya siryi ۳sara jasi ۳na۳cho۳ daryá.
30ॸTavay jiryetyevay ra۳jarupanu si ۳tenuyu,
rirya۳tidye jatachu jiquivu۳yadata yisa۳ju۳
riy Jesúsmu tuva۳chuvay variy.
31ॸRamuni ۳tiy ri ۳tay jiryiva: Jirya۳jnu۳y
samiy jiyada, jirya۳jachipityara jiryatiy
rañi jiriryi ۳jada datyadoda mumuri ۳ vaata
sa۳ra۳ju۳ jirye, ri ۳na۳yada sa۳ra۳ju۳, nuporaca۳ju۳,
ju۳daca۳ju۳ jarye: Jirya۳ntya jnu۳y samiy,
jirya۳ntya jnu۳y samiy. 32ॸDiye ri ۳tay
sanijyu۳ Ju۳denu, ni ۳numa ra۳jnu۳tya
jiryedye, ratyu۳chu jiryivara Ju۳denu
niquejada, rañi tu۳chu jiryiva jaryi sava۳ta
vu۳y. Rani ۳ jirya niquejada ra۳vanu۳tya
jirye, jirya niquejadamusiy ra۳cha
jiryeyaru۳rya ruusa۳ nijya۳nvay ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy jiintyasavay Ju۳denuju۳ riy. 33ॸNe
taramu۳y rañi ۳ru۳y riva ti ۳ criquiy pupaday,
dantyamu۳y ne ruuna۳dye, dantyamu۳y ne
sasujay. 34ॸJiryedyetyi ۳satya jiryatiy
rivaañu۳yada si ۳tenu rajyomututa tara,
ra۳tidye diy riva taradera ri ۳nu۳tya۳ju۳, risa۳
jiyanumaya۳vay jarye. 35ॸRivaayada daryá
ra۳tidye dityanu jirye nu۳tyuramusiy vu۳ryi
jvaay paru۳cha۳rimyusiy ratani ۳tiy
vuryi ۳mu۳tya riy jantyuyani ۳miy. Ne
taramu۳y vurya۳jachipurya Nutyityu۳ Jesús
niquejada: Vurya۳numatiy jmutya۳ tara,
rani ۳ ji ۳ta samirya; jaryi samiryava۳ju۳
jmutya۳jadamusiy, vurya۳sa۳y tarani ۳ ti ۳.”
36ॸSaniquemu۳yadanumatiy Pávuru,
rirya۳dasidyoda ji ۳ta variy ti ۳ta۳ju۳ sisa۳
vichavatyayu, satu۳choda ji ۳ta sisa۳ Ju۳denu
variy. 37ॸJadchiy ji ۳ta ru۳na۳yada ti ۳ta۳ju۳,
rimyariyadani ۳ Pávuru, richiñuva۳yada
variy sama۳yava. 38ॸRani ۳day nuvatyadeda
jaryiryi, jiryatiy su۳teda daryaju۳: “Ne
jirya۳diy ramyo۳vanu۳day.” Jadchiy ji ۳ta
ru۳nu۳yada cartyemuju۳ni ۳.
Pávurubay jiya۳da Jerusarí ۳muju۳
21
1-2ॸRu۳mu۳rya۳danumatiy variy
nu۳y, nu۳tyu۳chucheda variy
ruuva, nu۳dyeya۳da ji ۳ta variy, vase
ˇԮֆĀॷ20ٍॷ21
nu۳dyeya۳da ramuju۳, Cósu ra۳tyuu variy.
Rata۳rimyusiy nu۳dyito۳jada ramu Ródasiy
ra۳tyuuntiy. Jadchiy ji ۳ta nu۳dyeya۳dantiy,
nu۳dyito۳jada variy Pátaramuntiy,
nu۳dyiñuvejada riva ja۳mujnu cartye
jasiy, rayaru۳yadanuma variy Venísiya
mucadimuju۳. Jasiñi ۳ nu۳ñi ۳musa۳da variy
ravimu, nu۳dyeya۳da ji ۳ta variy jadchiy.
3ॸJvadicharanumatiy ravicha۳da
Chípyirye ra۳tyuu, vase nu۳ryamiryi ۳jada
varidye, rama۳cho۳ ji ۳ta vu۳myidamyiju۳
Chípyirye ra۳tyuu varidye, nu۳dyeya۳da
variy jadchiy, Síriya mucadimuju۳. Jasiy
nu۳dyitanuvejada Tírumu, jasityi
rirya۳suminiñuvejadara jvaadyi
ravimusiy cartye. 4ॸJasiñi ۳
nu۳cheryeñuvejada riy Jesúsmu
tuva۳chuvay, nu۳me۳cho۳nuvejada jasiy
ruusa۳ taraqui simyanu sa۳ra۳ju۳. Jasiñi ۳ ji ۳ta
rityu۳choda siva Pávuru, Ju۳denu Jnutu
jtedamuju۳: “Ne ya۳jasumiy
Jerusarí ۳muju۳.”
5ॸJasiñuma nu۳dyito۳tadeda darya
taraqui simyanu vicha۳damu day.
Nu۳chipyateda variy vicha۳damusiy.
Ru۳nu۳yada ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳juu
musajomuju۳ nu۳y. Jasiy nu۳ña۳dasidyoda
ti ۳cha۳nchayu, nu۳tyu۳choda Ju۳denujsa۳
variy jasiy. 6ॸNu۳tyu۳chucheda variy
jadchiy ruuva, nu۳ñi ۳musa۳da ji ۳ta
cartyevimu varintyi, ritye۳rya۳da ruváy
jiryorimyuju۳ varidye.
7ॸRabaryi ۳jadanumatiy nu۳ryupiyada
runda Tírumusiy, nu۳dyito۳jada ji ۳ta variy
Todemáyidamu. Jasiy
nu۳myu۳chuvañuvejada variryi
nu۳tyeryi ۳veda, nu۳me۳cho۳jada tarundaqui
variy ruusa۳. 8ॸRata۳rimyusiy nu۳dyeya۳da
jadchintyi, nu۳dyito۳jada variy
Sesaréyamu. Jasiy nu۳jeñuvejada ravimu
Vedípe roriy, nu۳me۳cho۳jada variy sisa۳.
Vedípe vicha۳da datyanu۳, samitu۳choda
datyanu۳. Sata ni ۳day rito۳jada
danu۳ju۳ñijyateju۳, rityidye ra۳jnu۳y riñe۳cho۳
bacheno۳daveda jantyuyadavay. 9ॸNi ۳ni ۳
ˇԮֆĀॷ21
vichanu۳yada dañuju۳yu detuti ۳, riñi
vicha۳da Ju۳denuju۳ tu۳chuvay, jiryatiy
sadatyanunu۳yada Ju۳denu daryaju۳ riy.
10ॸJasiñi ۳ nu۳ryicheyada Vedípe rorimyu
rajuu rundamicha۳ra۳ju۳. Jiryatiy
nu۳vyicha۳da jasiy, siti ۳jada Ju۳denuju۳
tu۳chu۳ variy jasiy, ravicha۳da si ۳tya Acábu.
Judéya mucadimusiy siti ۳jada.
11ॸSiti ۳jadanumatiy nu۳dyimu, jadchiy
saryedara Pávuru ta۳sa puchujay,
sapuchoda ratara jijyomutu, sanumutu
jarye jipyuchoda variy ratantiy, su۳teda
variy: “Daryani ۳ su۳tay Ju۳denu Jnutu:
Daryani ۳ rirya۳puchu Judíyuveda
Jerusarí ۳muni ۳ raja۳mi ۳, rirya۳tidye sa۳y
Judíyuveda variñi ۳ Pávuru nijya۳nvamyu,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi.”
12ॸRityuva۳chodanumatiy Pávurujsa۳
vichavarya Pávuru nijyu۳ niquesa۳da,
nu۳dyeyasadoda siva Pávuru, jasiy
vichavay jarye: “Ne ya۳jasumiy
Jerusarí ۳muju۳.” 13ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Pávuru variryi: “¿Ta۳ju۳ra jiryi ۳na۳tya
varidyeyu? ¿Jiryechaboniryu۳y dyetyara
rajechiy? Ri ۳tay radye: Dañuma
rirya۳puchu ray, dañuma rirya۳jvay
Jerusarí ۳muntirye, Jesús siityari ۳jadiva.”
14ॸNe nu۳tyuva۳chutaniryu۳yada nta
ramusiñi ۳: “Dañuma nu۳ña۳paru۳y Ju۳denu
jtedamuju۳ siva.”
15ॸJadchiy ji ۳ta, jiryundamu
nu۳ña۳jdutyara jiya۳da, nu۳ña۳tidye jasumiy
variy Jerusarí ۳muju۳. 16ॸSesaréya ja۳nvay
jarye jiya۳da nu۳dyisa۳, jiryatiy Ju۳denumu
tuva۳chuvaryi. Riñi jto۳ta۳da Nasú۳ rorimyu
nu۳y, jiryatiy savicha۳da Chípyirye ra۳tyuu
ja۳mi ۳, ta۳riy Jesúsmu tuva۳chu۳.
Pávurubay jañu۳yada simu Santiyácubay
17ॸJadchiy ji ۳ta nu۳dyito۳jadanumatiy
Jerusarí ۳mu, ridyiryejada jichana۳yadamu
nu۳tyeryi ۳veda variyu. 18ॸRata۳rimyusiy
saya۳da Pávuru nu۳dyisa۳ jijeñu۳yadana۳cho۳
simu Santiyácu. Jasiy rivyicha۳da variy
rimyityumiy. 19ॸSamu۳chuvedivasiy,
250
jityu۳choda Pávuru nu۳ñi taramusirya,
jiryatiy sivaayada Ju۳denu Pávuru
jvaayadamusiy riyadaju۳ nijya۳nvay
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi.
20ॸRityuva۳chodanumatirya satu۳choda
Pávuru, riichana۳tya۳da variñi ۳ Ju۳denu.
Ru۳teda ji ۳ta siva Pávuru: “Ya۳jnu۳y, Pi ۳,
rajuura vara۳ncanuma tuva۳chu
Judíyuveda simu Jesús. Darya ni ۳day riñi
jtay vu۳ryi jto۳tanirya Muyusésibe
datyadoda day. 21ॸDarya ni ۳day riñi
tuva۳chodara ra۳ticheyada, daryani ۳
sadatyanusara Pávuru: Ne jirya۳tuva۳chu
ramu Muyusésibe datyadodanu۳day.
Daryani ۳ rijechipiya۳ jidyetyanusara riy
Judíyuveda, rirya۳tidye vichasara taji
nijya۳nvayjsa۳. Nu۳tyu ti ۳ni ۳ jtay jidyetyanu
day: Tama۳ jirya۳jmutyonu riy jidyedyeñu,
ramutiy rijechipuryu۳rya ta۳riy jivyicha۳da.
22ॸ¿Nu۳tyura vurye۳cha, nu۳tyura?
Rirya۳numate tuva۳chura yiti ۳jada.
23ॸYivaatya۳tatentirya jiryatiy nu۳ña۳jtay
yivara. Jasidye jiyu nu۳dyisa۳ riy dañuju۳yu
vaduy, jiryatiy riñiquera jto۳tadeda
sanijyu۳ Ju۳denu. 24ॸYa۳jara۳chiy rumu riy
jivye vaduy, jirya۳tidye ñurata rumu
vatajuuyu. Jiñi ra۳murichenura ridyivyi,
rito۳jada sa۳ra۳ju۳ riñiquejada Ju۳denu nijyu۳,
varityi rirya۳pa۳tyanirya yino۳jasiy. Jasiñi ۳
ji ۳ta rirya۳datya ti ۳tajuura: Tama۳ si ۳tenu
rani ۳cha Pávuru nijyu۳ niquesa۳da day.
Rirya۳numa datya ji ۳ta nijya۳nvay varidye,
jiryatiy yito۳tanirya Muyusésibe
datyadoda. 25ॸJiryatiy rityuva۳choda simu
Jesús, jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi,
nu۳tyu nu۳ñi nu۳chimya۳ rijyu۳ra catera.
Nu۳tyu jasiñi ۳ nu۳ñi tu۳chusiy,
nu۳jechipiya۳siy varintyi: Ne jirye۳jmyirya
sasaviy jiryatiy ru۳vañi ۳, rirya۳tidye
jnutatya ramuju۳ jiiputera jvaachi ۳ sa۳tura.
Dantyamu۳y ne jirye۳jmyirya sasaviy
nudatara, dantyamu۳y ne jiñu saviy,
jiryatiy mudchichara sapita۳sa,
dantyamu۳y ne jirya۳jvaañada jiryatimyu۳
ne jiryevyaturu۳ñada day.”
251
Rureda nijya۳nvajyuubañi ۳ Pávurubay
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jomu
26ॸRamuni ۳tiy sa۳ra۳cheda riy dañuju۳yu
vaduy, sinra۳da variy ruusa۳,
rata۳rimyusiy riya۳da variy ramuju۳
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jontiy. Variñi ۳ ji ۳ta
rirya۳tu۳chu, ta۳ra rundamu
nu۳ña۳nuramu۳y, variryundamu day
rirya۳jvañi ۳ yasi ۳ntiy, rirya۳tidye jnutatya
variy simu Ju۳denuni ۳.
27-28ॸRuuto۳taniryu۳yadanumatirya
yinra۳da runda, darundaju۳ñijyatemusiy,
ridyiyada ji ۳ta Judíyuveda jasiy siva
Pávuru, Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jomu.
Jivye Judíyuveda jiryatiy ru۳deda Ásiya
mucadimusiy, riñi rañi siijetyaru۳yada
riy nijya۳nvay, Pávuru jiyaro۳ju۳. Rureda
ji ۳ta variñi ۳ Pávuru jiche۳ñe۳ya۳jadanube:
“¡Vaduy, Irayénuveda! ¡Jirya۳jmu۳tya
nu۳y! Ni ۳ni ۳ jiñu vanu jiyanumaya۳
datyadoda riy nijya۳mi ۳juu nu۳dyeyaro۳ju۳,
jiryatiy Judíyuveda nu۳dye,
nu۳dyetyadoda jiyaro۳ju۳ jarye, jirya
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jo jiyaro۳ju۳ jarye.
Jadchiy ranchaju۳ntiy, saryitya۳ jiyuju۳
riy, jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi,
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jo vimuju۳, riñitiy
jarupanunuvi ۳sirya jirya Ju۳denuju۳
jiintyasajo.” 29ॸJiryatiy ridyijemya۳ siva
Trójimu jtyati ۳ sarupiñe۳ya۳ sisa۳ Pávuru,
ramutiy ru۳teda variy: “Ni ۳ni ۳ jti ۳ta jiyu
ravimu Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳joni ۳
Evésumu vichi ۳ jiñu Trójimu, jiryatiy
sarupiñumaya۳ sisa۳ Pávuru Jerusarí ۳va.”
30ॸRiryichataya۳jada ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ vicha۳da
ja۳nvay variy, richiicheda variy simuju۳
Pávuru, ruuriñuvejada variñi ۳, фɗҡֆɗɗҡֆɗ‫ڏ‬
tyiyada Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jo
vimusiñi ۳, bimuju۳, rityanuvu۳doda
varicha۳ra۳ju۳ra rorijyu۳ yibivaju۳. 31ॸRiñi
jvaryu۳yadanumatiñi ۳ Pávuru,
varicha۳ra۳ju۳ rito۳jada niquejada simu
su۳tarumiy nutyityu۳: “¡Ti ۳ta۳ju۳ vicha۳da
ja۳nvay rañi panaryi ۳ru۳y ti ۳na۳cho۳!”
ˇԮֆĀॷ21
32ॸVaricha۳ra۳ju۳ su۳pa۳jada riy su۳tarumiy,
rinsu۳vye jarye yisa۳ju۳, richiichiye۳yada
variy simuju۳. Ridyiyadanumatiy
nijya۳nvay ruuva su۳tarujuu nutyityu۳jsa۳,
ripyaru۳yada ji ۳ta jvatyiyada variy siva
Pávuru. 33ॸSatuudityityiyada nutyityu۳
variñi ۳ Pávuru, sireda variy
tanuvu۳dodaju۳ni ۳, sapuchutadeda variy
daju۳u۳ju۳y cadyidyaju۳u۳tani ۳. Sitaja۳doda
ji ۳ta variryi nijya۳nvay: “¿Chi ۳ra sani ۳cha
jiñu vanu day, chi ۳? ¿Nu۳tyura savichaniy
jirye, nu۳tyura?” 34ॸTi ۳ni ۳ jmutya۳jada
tajidyeñi ۳, ti ۳ntiy tajiñe۳cho۳ju۳. Nu۳tyichitya
sa۳datya si ۳tenuni ۳ dacyu۳, ne dacha۳
niquejadajuumu saryidyetya nu۳day.
Su۳pa۳tadeda ji ۳ta nutyityu۳ variy
su۳tarumiy rorivyimuju۳ni ۳ Pávuru.
35ॸSito۳jadanumatiy jasumijyo ruva۳mu,
rityityacheda su۳tarumiy jadchiy
na۳vajyu۳ni ۳, jiryatiy nijya۳mi ۳juu rañi jteda
ya۳siryi ۳ daryaju۳ simu. 36ॸѠɗËȍɗɗҡֆҡɗҡֆɗ‫ڏ‬
yada variñi ۳, riche۳ñe۳ya۳tityiyada variy:
“¡Jirya۳jvañi ۳!”
Pávurubay tu۳choda jiyada ra۳yadaju۳
nijya۳nvajyuubavya
37ॸSu۳tarumiy rorijyu۳mu sitaja۳doda
Pávuruni ۳ rintyityu۳: “¿Vana۳vyidye ra۳jtay
tara yiva?” Su۳mutya۳jada ji ۳ta su۳tarumiy
nutyityu۳ variñi ۳: “¿Jidyetya tara Cryécu
niquejada, jidyetya? 38ॸ¿Ne ji rañi ۳cha
Ejíptu ja۳mi ۳ day? ¿Tama۳ ta۳riy jiñi
jatachumu۳ntyiryi daryaju۳yu vara۳nca
jvavye sayaro۳ju۳ vu۳ntyityu۳ntiy, jadchiy
ji ۳ta yajara۳chiy tajityomuju۳ variryi?”
39ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Pávuru variñi ۳: “Ne.
Nu۳tyu rañi rañi ۳cha Judíyu, Sidísiya
mucadi ja۳mi ۳. Nu۳tyu rañi rañi ۳cha Társu
ja۳mi ۳, jadchityi ru۳rachara ti ۳ta۳ju۳ tara
vicha۳divaju۳. Rajechiñu۳y yivara
jivya۳tavidye ra۳nique ruusa۳ nijya۳nvay.”
40ॸSu۳mutya۳jadanumatiy nutyityu۳ni ۳
Pávuru: “Joonu,” variñi ۳ ji ۳ta sarani͖ӕԮľ‫ڏ‬
jada jasumijyojcha, su۳mu۳ya۳jada variy
riñe۳cho۳ nijya۳nvay, rirya۳tidye jdasajay
ˇԮֆĀॷ21ٍॷ22
variy. Rindasa۳da ji ۳ta nijya۳nvay variy,
saniquejada ji ۳ta Pávuru si ۳ҡľ͑ӕʮɗ͖ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu variy ruuva, jiryatiy Ebrévu
niquejada darya.
22
1ॸSu۳teda ji ۳ta: “Ratyeryi ۳veda,
rajye۳vyeda jarye,
jirya۳tuva۳chura jiryatiy ra۳nique diye
vijyo۳mujachera.”
2-3ॸRityuva۳chodanumatirya saniquejada
Ebrévu niquejadamu, rindasa۳da si ۳tenu
samidye variy. Su۳teda ji ۳ta variy: “Rañi
rañi ۳cha Judíyu, jiryatiy raryupeda
Társumu, Sidísiya mucadimu. Jiyunuma
radyetya darya catera nu۳yada day.
Catera datyanu۳, jiryatiy Camañéñu
jtyati ۳ni ۳, ni ۳ni ۳ datyadoda ramu
tuva۳chodaju۳ ray, jiryatiy ta۳rivye
datya۳dara. Rañi vichasara jaryi
jnu۳tya۳dacanuy saju۳ Ju۳denu, nijya۳nvay
cabyiva. Daryaday rañi ۳cha۳dantidye,
nu۳tyu jirye darya diyentidye.
4ॸRayasanta۳da riy nijya۳nvay, Jesúsmu
tuva۳chuvay, vadi nú۳numa
richiityari ۳jada daryaju۳ day. Rañi
parutaru۳yada variryi. Cadyidyaju۳u۳tavay
rabeyada riy, ri ۳pa۳jada variy nupocu
rorivyimuju۳ riy vaduy, vatuy jarye.
5ॸNi ۳day caserdótevyeda nutyityu۳ ra۳tu۳chu
vase ranchidye, rimyityumiy jarye
ra۳tu۳chu vase ranchintyi, tapi ruumusiy
ri ۳mutya۳jadara catera rijyu۳ ratyeryi ۳veda
Judíyuveda, Damáscumu vichavay.
Ratani ۳ jirya catera raya۳da rana۳cho۳
ra۳tidye ju۳riryi Jesúsmu tuva۳chuvantyi,
jiyu ni ۳day rañi jteda ra۳tanuvu۳nu
Jerusarí ۳mu riy.
Pávurubay tu۳chodara jityi ۳tuyada
Jesús siityari ۳nuju۳
6ॸRaya۳damu, rañi tuudiyadanumatirya
Damáscu, jasidye raryi vicha۳da tara nta
variy. Vase jiñi ۳ta, mityamusiñi ۳
ranu۳yada vandaquii nu۳tyu no۳no۳ variy
ri ۳ro۳. 7ॸRi ۳patyeda mucadincha,
ratyuva۳choda varirya niquejada:
252
Sávuru, Sávuru, ¿ta۳raju۳ra yarupanta
ray, ta۳raju۳? 8ॸRay jmutya۳jada variy:
¿Chi ۳ra ji, Nutyityu۳, chi ۳? Su۳mutya۳jada
ji ۳ta varirye: ¡Nu۳tyu rañi rañi ۳cha Jesús,
Nasaryé ja۳mi ۳, jiryatiy yarupanta ray!
9ॸJiryatiy rivyicha۳da vaduy risa۳, rijerye
diyada riva no۳no۳, dantyamu۳y ne
rityuva۳chodara niquejada day jiryatiy
saniquejada risa۳. 10ॸRi ۳teda ji ۳ta variy:
¿Nu۳tyura ra۳cha, Nutyityu۳, nu۳tyura?
Su۳teda ji ۳ta Nutyityu۳ variy riva:
Ya۳nubesiy, ye۳jiya ji ۳ta variy
Damáscumuju۳. Jasiñi ۳ ji ۳ta ra۳tu۳chutaniy
yivara darya bacharatiy yivaayadaju۳
darya. 11ॸRapuryeyada rañi ۳siy variy
no۳no۳musiy, mityanuma rimyuteda
jadchiy risa۳ vichavay Damáscumuju۳
ray.
12ॸJasiy savicha۳da Damáscumu ti ۳qui
vanu, Ananíyasiy jtyati ۳. Ni ۳ni ۳
tuva۳chunu۳yada ramu niquejada, ti ۳ta۳ju۳
vu۳ñiquejadamu. Ti ۳ta۳ju۳ Judíyuveda
jtañu۳yada variy: Ni ۳ni ۳ samiy vanu. 13ॸNi ۳ni ۳
jti ۳jada ratyuunuju۳, saradeda variy
ratyuunu, su۳teda variy riva: Pi ۳ Sávuru,
ya۳jnu۳yasumiy. Varicha۳ra۳ju۳ ri ۳nu۳ֆѸӕ‫ڏ‬
beda, radyimya۳ variy siva. 14ॸSu۳teda ji ۳ta
variy riva: Sajaryeta۳da ta۳riy vu۳myunatyi ۳
Ju۳denu ji, ya۳tidye datya varirya
sava۳tará, ya۳tidye jnu۳y jiryatiy vase
jvaarya nijya۳mi ۳ni ۳, ya۳tidye tuva۳chuntirya
saniquejadantiy. 15ॸJiiñi ۳ ji ۳ta ra۳cha si ۳tenu
tu۳chu۳ saju۳, ti ۳ta۳ju۳ mucadiva vichavajyu۳,
ya۳tidye tu۳chu jiryatiy jityuva۳chumu۳y
diyedemusirya, jiryatiy jidyi risa۳ju۳ riva.
16ॸDiye ¿ta۳raju۳ jiryiche, ta۳raju۳?
Ya۳nubesiy. Ya۳jtyanutaniy ji, ra۳tidye
pu۳rya jijyuuchuveda variy yivasiy,
jiryatiy jijechiñu۳y Crístu jtyamura.
Pávurubay tu۳chodara jiryatiy Ju۳denu
jpa۳jada nijya۳nvamyuju۳ni ۳, jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi
17-18ॸRatye۳rya۳danumatiy Jerusarí ۳muju۳,
varityi ratyu۳choda sisa۳ Ju۳denu ravimu
253
sanijyu۳ jachipiya۳jo, nu۳tyu
ratyi ۳tuyadamu radyiyada siva Jesús,
su۳teda variy riva: Varenuva۳ju۳ntya
ye۳jiya Jerusarí ۳musiy, rirya۳viy tuva۳chu
ramusirya jiñiquejada rañijyu۳.
19ॸRi ۳mutya۳jada ji ۳tani ۳: Nutyityu۳, nu۳tyu
riñi datyama۳ jidyirya day, rañi ۳day
jtyejada nupocu rorivyimu riy, jiryatiy
rityuva۳chunu۳yada yimu day, ti ۳ta۳ju۳
ju۳tye۳ryanijyo vimusiy ravya۳tatityiyada
riñe۳cho۳, ramyusiye۳tyadeda jarye risa۳ju۳
riy. 20ॸJadchintyi, ru۳vedanumatiy
ravichu۳tani ۳ Estébanubay, jiryatiy
satuva۳choda daryaju۳ yimu, tajitya
ri ۳nu۳yada variy sana۳cho۳, rindata۳da
ravichu۳tani ۳, daryatiy radyiyada siva,
rajechipiya۳jada variy: samiryantye
rivyichaniy daryani ۳. Rañi ribeyada
jichujay jnu۳tyi ۳ju۳. 21ॸSu۳teda ji ۳ta Jesús
variy riva: Ye۳jiya, jiryatiy ri ۳pa۳ru۳y
daryaju۳ ji, ya۳tidye jiya nijya۳nvamyuju۳,
jiryatiy ripya vichavaryi.”
Pávurubay vicha۳da ju۳richi ۳
su۳tarumiy nutyityu۳bamyu
22ॸRityuva۳chuta۳ĀԮфɗֆѸ͑ɗнӕľʮĀɗ‫ڏ‬
vayu. Riyaro۳vaya۳jada variy: “¡Jirya۳jvañi ۳
jiñu nijya۳mi ۳ vu۳myucadinchasiy! ¡Ne
samirya sa۳cha jiyu!” 23ॸJu۳na۳y ririryi ۳jada
jiyaro۳vaya۳jada varidye, riryotyatiyada
varirya jichujay, rijetyatiyada variy
na۳vajyu۳ra ti ۳cha۳juru jiñique۳yadamu.
24ॸJadchiy ji ۳ta su۳tarumiy nutyityu۳
jtyetadeda jichu۳tarumiy rorivyimu
variñi ۳, jasityi rityu۳chutadeda
vijyo۳mujacheni ۳. Musiye۳yadamusiy riñi
jteda ya۳tu۳chutaniñi ۳: “¿Nu۳tyuramura
riyaro۳vatyaja۳ ji, nu۳tyuramu?”
25ॸRiryetya۳danumatiñi ۳ puchusi ۳
jimyusiye۳yadaju۳, su۳teda ji ۳ta Pávuru
variy siva su۳tarumiy nusu۳ñu, jiryatiy
saradeda jasiy: “¿Ta۳raju۳na۳ ya۳musiye۳ñi ۳
si ۳tenu Róma mucadi ja۳mi ۳, ta۳raju۳? Tama۳
jiñi tuva۳chu didyerya vijyo۳mujache
niquejada rimusiy didye, tama۳.”
ˇԮֆĀॷ22ٍॷ23
26ॸSatuva۳chodanumatiy su۳tarumiy
nusu۳ñura saniquejada, saya۳da ji ۳ta variy
simu jintyityu۳, satu۳choda variy siva:
“¿Ta۳raju۳ jiñi jachipiya۳
musiye۳tyadedaju۳ni ۳ jiñu day, ta۳raju۳?
Nu۳tyu ni ۳ni ۳ sani ۳cha Róma mucadi ja۳mi ۳.”
27ॸJadchiy ji ۳ta satuudiyada variy
su۳tarumiy nutyityu۳ni ۳ Pávuru, su۳teda
ji ۳ta variy siva: “Ya۳tu۳chu riva, ¿Jiñi ۳viy
si ۳tenu Róma mucadi ja۳mi ۳?” “Jo.
Rañi ۳day.” 28ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda
su۳tarumiy nutyityu۳ siva: ٘Ѡֆ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
dodara rajuura criquiy, ra۳tidye vicha
Róma mucadi ja۳mi ۳ variy.” Su۳teda ji ۳ta
Pávuru variy: “Ray ji ۳tamu۳y ne. Tapi
daryanuma raryupeda day.”
29ॸVaricha۳ra۳ju۳ фɗʮɗɗ͑ҡֆľĀԮфɗֆЬԮӕфӕ‫ڏ‬
musiy, rityi rañi jteda ya۳tu۳chutaniy
vijyo۳mujachení ۳. Nutyityu۳ jarye
suvu۳yada variy ranchiy, jiryatiy
sapuchutaniy daryaju۳ni ۳ Róma ja۳mi ۳.
Pávurubay tu۳choda vijyo۳mujache
Judíyuveda nutyityu۳mibe tuunu
30ॸRatarya rundamu ji ۳ta sanatutyadeda
su۳tarumiy nutyityu۳ riy caserdótevyeda
nutyityu۳miy, rimyityumintyi, rirya۳tidye
tuva۳chura ratu۳chusa۳da vijyo۳mujache.
Savitatadeda ji ۳ta variñi ۳ Pávuru,
rirya۳ra۳cheda ji ۳ta variy niquejomuju۳ni ۳,
sadatyaru۳yada daryaju۳ nutyityu۳, ta۳riva
rityu۳chutaru۳y Judíyuvedani ۳ Pávuru,
tá۳riva.
23
1ॸSu۳nu۳yada ji ۳ta Pávuru variy
samiy riñe۳cho۳ rimyityumiy,
su۳teda ji ۳ta variy ruuva: “Vaduy,
ratyeryi ۳veda, ray vichasara samirya
Ju۳denu tuunu diye sa۳ra۳ju۳, ne rú۳ntaryu۳y
rajechiy varidye.” 2ॸJadchiy ji ۳ta su۳pa۳jada
caserdótevyeda nutyityu۳ riy jiryatiy
riryadeda satuunu Pávuru, su۳teda jasiy
ruuva: “¡Jirya۳jvay saju۳mú!” 3ॸSu۳teda ji ۳ta
Pávuru variy: “¡Ni ۳ni ۳ ji ۳ta Ju۳denu ra۳jvay
ji, jiryatiy yitu۳yadamu jivyicha daryaju۳!
¿Ta۳raju۳ra yivatyaniy mitya rajyu۳mu,
ˇԮֆĀॷ23
daryani ۳viy yinu۳y raniquera niquejada
day? Jiryatiy jivyicha jiyu, jivya۳taviy
ra۳tu۳chu yivara ravyicha۳da, ya۳tidye
murichenutaniy vu۳ñiquejadatara
rivaayada. ¿Nu۳tyuramusiy yivatyaniy
rajyu۳mu, nu۳tyuramusiy? ne yinu۳y
ju۳bachara darya.” 4ॸRu۳teda ji ۳ta variy
siva Pávuru jiryatiy riryadeda satuunu:
“¿Yavityiye۳ryu۳tyani ۳ jiryatiy Ju۳denu
bayada caserdótevyeda nutyityu۳ju۳ni ۳?”
5ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Pávuru variy: ٘ѠĀֆľ‫ڏ‬
tyavitye day ratyeryi ۳veda, ni ۳ni ۳ sani ۳cha
caserdótevyeda nutyityu۳cu۳. Tama۳ raryi
nique darya, tama۳, jiryatiy vu۳ñijyu۳
nu۳chara daryaju۳ darya: Ne ya۳nique
va۳cha sanijyu۳ jivyicha۳da nutyityu۳.”
6ॸMityamusiy sadatya۳da Pávuru variy:
“Rimyityumiy tevay Saadusévuveda day,
rityevadye Varyisévuvedantidye.” Jadchiy
ji ۳ta saniquejada Pávuru jaryi: “¡Vaduy,
ratyeryi ۳veda, nu۳tyu rañi rañi ۳cha
Varyisévu, rajye۳ jarye vicha۳da
Varyisévuntiy. Tama۳ taji rañi ۳cha jiyu,
tama۳, jirya۳tiy jtay riva samiryavidye
rani ۳cha, ra۳tiy tuva۳chu ramu diibyimusiy
mi ۳sa۳subeda!” 7ॸSaniquejadanumatirya
darya niquejada ruuva, rijyo۳ta۳da ji ۳ta
niquetta۳da Varyisévuveda variyu, Saadusé
vuvedata, ne jidchavu۳ rijechipiya۳jada
daryaju۳, tajiñe۳cho۳ju۳ni ۳ ti ۳ jachipiya۳jada
day. 8ॸRu۳tañu۳yada daryaju۳ Saadusévuveda:
“Tama۳ ti ۳ rañi mi ۳sa diibyimusiñu۳ndye,
tama۳. Tama۳ ti ۳jna۳y rañi ۳cha Ju۳denu jpa۳nu,
tama۳, netimyu۳ vinu su۳ntu.” Ru۳tañu۳yada
ji ۳ta Varyisévuveda: “Nu۳tyu jasidye
sani ۳cha.” 9ॸJadchiy rijyo۳ta۳Āф͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
dajuu, riñubeseda ji ۳ta catera nu۳vye
Varyisévuveda tevay, riche۳ñe۳ya۳jada ji ۳ta
variy: “Tama۳ nu۳ñi jnu۳y tara ntani ۳ jiñu
vanu, tama۳. Temusiy si ۳tenuni ۳ dyetyate
satu۳choda ti ۳ jnutujsa۳, Ju۳denu jpa۳nujsa۳
dyetya.” 10ॸJaryiñuma riñiquetta۳da daryaju۳
variyu, su۳tedanuma su۳tarumiy nutyityu۳
variñiya۳re day, rirya۳numa rotyatityeni ۳
Pávuru dacyu۳. Su۳pa۳jada ji ۳ta variryi
254
jichu۳tarumiy: “Jirya۳tiiya riquebyimusiñi ۳,
jiryeryorivyimuju۳.”
11ॸRatarya rundamu ji ۳ta saradeda
Ju۳denu satuunu Pávuruntiy, su۳teda ji ۳ta
variy siva: “Ya۳vanu۳tyanirya jijechiy;
nu۳tyu jityu۳chosiy vijyo۳mujache
rayadaju۳ jiyu Jerusarí ۳mu, daryaday
ya۳tu۳chu vijyo۳mujache Rómamuntiy.”
Rijechipiya۳jada Pávurubay
jiyaro۳ju۳: “Vurya۳jvañi ۳”
12ॸRa۳sacha۳danumatiy, rijechipiya۳jada
ji ۳ta Judíyuveda variy sayaro۳ju۳ Pávuru:
“Vurya۳jvañi ۳. Ne vurye۳jmyi diye,
dantyamu۳y ne vurya۳jatu su۳vacha۳da
sa۳ra۳ju۳. Sa۳chaniy Ju۳denu tara riva vu۳y,
netimyu۳ ne vurya۳jvañi ۳.” 13ॸRivyicha۳da
daryaju۳yu vu۳yaju۳y yadaju۳ vaduy,
jiryatiy ru۳varyu۳yadani ۳ Pávuru. 14ॸRiya۳da
ji ۳ta variy ruumu caserdótevyeda
nutyityu۳miy, rimyityumimyu jarye,
ru۳teda ji ۳ta variy ruuva:
“Nu۳dyeyaro۳nunuma jaryidyeñi ۳ Pávuru
day, Ju۳denujisiy, ne nu۳ñe۳jmyi variy
su۳vacha۳da sa۳ra۳ju۳. 15ॸDiye ji ۳ta jirya۳tu۳chu
jiryedye rimyityumitya, jirya۳tu۳chu siva
su۳tarumiy nutyityu۳, sa۳tidye ju۳tutaniy
jiryimuju۳ni ۳, jirya۳tidye jtaja۳nu
munatyani ۳, samitya۳tate jiryitaja۳nuni ۳.
Jiyunuma nu۳ña۳ninu۳y sa۳jiju۳ nu۳ña۳tidye
jvay variñi ۳, saryiñuma jto۳ jiryimu.”
16ॸSadatya۳dama۳ Pávuru jtyamutu۳y denu
varidye: “Ru۳varyu۳ñumani ۳ rañuriy
Pávuru.” Saya۳da ji ۳ta variy, sajañuvejada
su۳tarumiy rorivyimu, satu۳chunuvejada
variy siva jiñuriy Pávuru. 17ॸSanatuyada
ji ۳ta Pávuru variñi ۳ su۳tarumiy nusu۳ñu:
“Ya۳jara۳y rumuni ۳ jiñu vadero۳nu
yintyityu۳muju۳, sa۳tidye tu۳chu tara siva.”
18ॸSa۳ra۳cheda ji ۳ta variy nutyityu۳muju۳ni ۳,
su۳tañuvejada ji ۳ta variy siva: “Tanuvu۳nusi ۳
Pávuru natuyasirye, sayasanta۳sirye
ra۳tidye jara۳ñi ۳ jiñu vadero۳nu yimuju۳,
sa۳tidye tu۳chu tara yiva.” 19ॸSamutacheda
ji ۳ta nutyityu۳ variy sajomutunchiy
255
tajiñe۳cho۳ju۳yu, sitaja۳doda variy rumuni ۳:
“¿Ta۳ra ya۳tu۳chu riva, ta۳ra?” 20ॸJadchiy ji ۳ta
su۳teda vadero۳nu siva: “Rijechipiya۳
Judíyuveda jiñijyu۳, rirya۳tidye jtay yiva,
ya۳tidye ju۳tuni ۳ Pávuru ta۳rimyusiy
rimyityumimyuju۳, rirya۳tidye jtaja۳nu
munatyani ۳, samitya۳tate ruutaja۳nuni ۳.
21ॸNe ya۳tuva۳chosiy ruumu, tapi daryaju۳yu
vu۳yaju۳y yadaju۳ vaduy rañi ninu۳y sa۳jiju۳.
Ne tapi riñi jiyaro۳nu si ۳tenu Ju۳denujisiñi ۳:
Ne nu۳ñe۳jmyi, ne nu۳ña۳jatu, su۳vacha۳da
sa۳ra۳ju۳. Diyedemusiy rinturya
yimutya۳jada, rirya۳tidye jvay variñi ۳.”
22ॸSatu۳chucheda ji ۳ta nutyityu۳ siva
vadero۳nu, su۳tacheda variy siva: “Ne
ya۳tu۳chosiy ti ۳devara jiryatiy jityu۳chu
rivara.”
Su۳pa۳jada su۳tarumiy nutyityu۳bañi ۳
Pávurubay simu japubay,
Védisiy jtyati ۳bay
23ॸSanatuyada ji ۳ta nutyityu۳ variñada
su۳tarumiy nusu۳ñuju۳y: “Ya۳numa
jdutyataniryi su۳tarujuu, jiryatiy daraju۳y
pacha su۳tarujuuriy, rirya۳tidye jiya variy
Sesaréyamuju۳, ya۳jdutyatanintyiryi
daraju۳ñijyate vu۳yaju۳y su۳tarumintyi,
cavañuncha rupivye, daraju۳y pacha
su۳tarumintyi, jiryatiy ruvetavaryi.
Nupora ta۳sa tuunu jirye۳jiya.
24ॸJirya۳jdutya danu۳ju۳y cavañuju۳y,
nana۳tidye rupityani ۳ Pávuru, sañuma
vichari ۳ tara nta nú۳ta۳sa, sa۳tidye jto۳
samirya simu japu Védisiy jtyati ۳.”
25-26ॸSanu۳yada ji ۳ta nutyityu۳bay variy
Védisibejyu۳ra catera, saniquejada ramu
nu۳rya: “Samiryamu ri ۳pa۳ yimura Jaamyi,
Japu Védisiy. Ray Cudávuryu Dísiyasiy,
ramyu۳chuvay ji. 27ॸJiñu vanu ri ۳pa۳,
jiryatiy Judíyuveda ju۳ri ۳ni ۳. Riñi
jvaryu۳chimyani ۳ netimyu۳ ne raryi jto۳siy
varenu su۳tarujuuta, ramuni ۳tiy
nu۳cho۳vañuvesiy rirya۳jisiñi ۳, jiryatiy
radyetya daryaju۳ni ۳, ni ۳ni ۳day Róma
mucadi ja۳mi ۳cu۳. 28ॸRadyetyaru۳je daryaju۳
ˇԮֆĀॷ23ٍॷ24
nu۳tyura rirya۳tu۳chu Judíyuveda sanijyu۳,
ramutiy ri ۳tujay Judíyuveda
rimyityumimyuju۳ni ۳. 29ॸJasiñi ۳
radyetyajay rityu۳chu Judíyuveda
sanchiy Pávuru, riñiquejadamu
jityu۳chutani ۳. Tama۳ sani ۳cha tara,
nu۳tyuravara rirya۳mununi ۳, dantyamu۳y
ne ta۳rivara rirya۳ji ۳tye nupocu
rorivyimuntiñi ۳. 30ॸRadyetyajañumatiy
rijechipiya۳ Judíyuveda ju۳veda sanijyu۳,
varicha۳ra۳ju۳ ri ۳pa۳jay variy yimuni ۳.
Ratyu۳chuma۳ ruuva Judíyuvedantiy,
rirya۳tidye jiya variy yimu, rirya۳tidye
tu۳chutanuve yiva variñi ۳ Pávuru.”
Daryani ۳ sanu۳yada riva catera saju۳.
31ॸJasiñi ۳ vase riñi jtoda su۳tedamuni ۳
Pávuru, riyata۳da ji ۳ta nupora
Antípatrisimyuju۳ni ۳. 32ॸѠҡфֆфӕ͑Ā̲ӕ‫ڏ‬
numa ritye۳rya۳da su۳tarujuu
jiryorimyuju۳ntiy, jiryatiy jiñumututa
rupivyedyeryi. Jiryatiy cavañuncha
rupivyentyidyeryi, ririryi ۳jada jiya۳da
Pávuruta varidye. 33ॸRuuto۳jadanumatiy
cavañuncha rupivye Sesaréyamu,
riche۳ñuvejada variy catera nu۳charani ۳
japu, ruuto۳ta۳da varicha۳ra۳ju۳ simuni ۳
Pávuru. 34-35ॸSu۳nu۳myu۳yadanumatiy
ramu catera nu۳chara, sitaja۳doda ji ۳ta
variñi ۳ Pávuru: “¿Tesi ۳ra ji?”
Sadatya۳danumatiy japubay, nu۳tyu ni ۳ni ۳
sani ۳cha Sidísiya mucadimu vichi ۳ day,
su۳teda variy siva Pávuru: “Rirya۳numatiy
jti ۳ Judíyuvedantiy, ra۳tuva۳chu rana۳cho۳
rirya۳tiy tu۳chunuvi ۳ vijyo۳mujache jiñijyu۳,
ra۳tuva۳chuta varintyi ji.” Jadchiy ji ۳ta
su۳pa۳jada japubaryi su۳tarumiy,
rirya۳tidye jnu۳tya ja۳mu rorivyimuni ۳,
jiryatiy saroriiyada nutyityu۳ JeróĀľѸ‫ڏ‬
berya.
Pávurubay tu۳choda jiyada ra۳yadaju۳
Védisibetyuunu
24
1ॸTadajyo rundamusiy ji ۳ta
siti ۳jada caserdótevyeda
nutyityu۳, ravicha۳da si ۳tya Ananíyasiy.
ˇԮֆĀॷ24
Sisa۳ni ۳ ruuti ۳jada rimyityumiy variy,
riyadaju۳ niquenu jarye jti ۳jada varintyi,
ravicha۳da si ۳tya Térutudu. Japumu
ru۳deda variy, rirya۳tidye tu۳chuta variñi ۳
Pávuru. 2-3ॸRiñatuyada ji ۳tani ۳ Pávuru
variy, sajo۳ta۳da tu۳chuta۳da Térutudu
variñi ۳. Su۳teda ji ۳ta variy siva japu:
“Ramuni ۳ nu۳ñi ۳chana۳tya ji ۳ta diye ji,
jiryatiy samirya vichara daryaju۳ ji
Védisiy. Ramutiy nu۳vyichasara samirya
variy, jiryatiy ji jdutyatityirya vu۳tyevay
vicha۳da, jiryatiy yinu۳tya daryaju۳ra.
Ramuni ۳ nu۳me۳cho۳ jaryi jchana۳vye variy
ramusiy, ti ۳ta۳ju۳ vicha۳diva. 4ॸRañuma
jarupanta ju۳na۳y ji, ramutiy rayasanta
riva ji, samirya ye۳cha risa۳, ya۳tidye
tuva۳chu varirya rañiquejadaderi ۳ ratiy
ra۳nique. 5ॸNu۳dyi siva jiñu Pávuru jaryi
vurya۳rupantara, ni ۳ni ۳ jatachunumaya۳
ti ۳ta۳ju۳ riy Judíyuveda, ti ۳ta۳ju۳ mucadiva.
Ni ۳ni ۳day Nasaryé ja۳mi ۳mu tuva۳chuvay
jiyanti ۳. 6ॸNi ۳ni ۳ rañi javatyataniryu۳rya
Ju۳denu nijyu۳ jachipiya۳jo, ramutiy nu۳ñi
ju۳riy rivani ۳, ramutiy nu۳ñi tanuvu۳nuru۳y
riva jiñiquejadatani ۳. 7ॸSu۳nichiy
su۳tarumiy nutyityu۳ Dísiyasiy jtyati ۳
variy, saso۳vi ۳siy ji ۳ta vanu۳yadamusiy
nu۳dyisa۳siy variñi ۳ Pávuru. Su۳tachiy ji ۳ta
su۳tarumiy nutyityu۳ riñijyu۳ tu۳chutavay:
Jirya۳dityanu japumuyu, jasityidye
jirya۳tu۳chutani ۳ Pávuru. 8ॸJiiñi ۳ ji ۳ta raryi
jtaja۳nu riva jirya dañi ۳, ya۳tidye datyara
si ۳tenu daryani ۳viy nu۳ñique vijyo۳mujache
sanijyu۳ra.”
9ॸRijechipiya۳jada Judíyuveda variy
sisa۳ Térutudu: “Jo, darya ni ۳day nu۳ntyi,
darya ni ۳day nu۳ntyi, darya ni ۳day
nu۳ntyi.”
10ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Pávuru variy
sánduja۳jadanumatiy japubay variy
sana۳cho۳: “Ya۳numa nique vijyo۳mujache
ji ۳ta.” Su۳teda ji ۳ta Pávuru variy siva:
“Tapi jiitya si ۳tenu vichanu۳tyi cadnadu
rijyu۳ nijya۳nvay, rajuura vaata sa۳ra۳ju۳,
ramuni ۳tiy ra۳nique samiryamu
256
vijyo۳mujache diye radye. 11ॸYa۳ma۳
jtaja۳nu ti ۳ day, nu۳tyu vu۳yaju۳y
rundamusiy darundaju۳y ranchaju۳, rañi
jti ۳siy Jerusarí ۳mu, rajechipiya۳siy variy
sanijyu۳ Ju۳denu jasiy. 12ॸNe ti ۳ diy riva
rañiquettatiy ti ۳; dantyamu۳y ne ra۳tachu
ti ۳ ridyiya, dantyamu۳y ne ju۳tye۳ryanijyo
vimu, dantyamu۳y ne vicha۳damu.
13ॸDantyamu۳y ne vana۳y ridyityanura
si ۳tenu tu۳chuta۳da rañijyu۳. 14ॸRani ۳ ji ۳ta
ri ۳tay diye yiva, darya ni ۳day rajechipiya۳
sanijyu۳ ta۳riy nu۳myunatyi ۳ Ju۳denu,
daryani ۳ rajechipiya۳ sanijyu۳, nu۳tyu vadi
jachipiya۳jada rajechipiya۳ntiy. Ru۳tay ji ۳ta
Judíyuveda ranchiy: Va۳ vase riñi
siityari ۳ra vadi jachipiya۳jada daque,
mityani ۳ riñi careva۳y varidyerya. Rañi
tuva۳chu ramu jiryatiy ti ۳ta۳ju۳ nu۳chara
darya, ti ۳ta۳ju۳ vu۳ñiquejada day, ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy riñiquejada Ju۳denuju۳
tu۳chuvabedyerya. 15ॸDaryaday rañi
tuva۳chu ramuntidye, nu۳tyu jivye
Judíyuveda tuva۳chu daryantidye:
Ju۳denu ra۳mi ۳saniy diibyimusiryi jiryatiy
samiy nijya۳nvaryi, nique۳vye jarye.
16ॸJiryatiy ratyuva۳chu si ۳tenu daryaju۳
mi ۳sadedamu day, ramutiy ravyicharu۳y
samirya vichara. Ne ravyicharu۳y tara,
ta۳rivatya ra۳jadani ۳ Ju۳denu variy,
ta۳rivatya ra۳jada riy nijya۳nvay varintyi,
ravyichatya tara ridyiya. 17ॸDiye pariche,
rajuura vaatamusiy ri ۳tusiy rijyu۳
ratyevarya criquiy, ratatiy ri ۳mu۳tyariy
jantyuyadavay, jadchintyi ri ۳tusiy
ri ۳chana۳yadamu saju۳ Ju۳denura tara,
mitya rache۳ ri ۳chana۳yadamuni ۳.
18ॸRiti ۳tasiñumatirya jiryatiy ri ۳tu
Ju۳denuju۳ra, Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jomu, richeryeñuvi ۳ Judíyuveda
tevay varirye, jiryatiy Ásiya mucadi
ja۳nvaryi. Rito۳tanimya۳
rapyu۳cha۳damusidyerya rajyuuchuveda
day. Ne ti ۳ jna۳y vichasiy nijya۳mi ۳ rajuu
jasiy, dantyamu۳y ne ti ۳ nique۳ variy jasiy.
19ॸJiryatiy ridyi Judíyuveda riva, tama۳
257
rivyicha jiyu, riryimya۳tiy tu۳chu jidyiya
daryatiy riñique rañijyu۳ dacyu۳. 20ॸTama۳
tavay jna۳y jiyu, ya۳jtay ruuva rityevay,
rirya۳tidye tu۳chu vijyo۳mujachera
nu۳tyura ravyicha ridyiya, jiryatiy rañi
tu۳chusiy jasiy vijyo۳̲ӕʮËȍľфɗ̲ֆɗҡֆӕ̲ɗ‫ڏ‬
vyara. 21ॸTemusiy taji niquejadamu
dyetya ru۳tay rañique jaryi riquebyimu
day. Rañiquesiy variy: Tama۳ taji
rañi ۳cha diye jiyu, jirya۳tiy jtay riva,
samiryavidye rani ۳cha ra۳tiy tuva۳chu
ramu diibyimusiy mi ۳sa۳subeda.”
22ॸSani datyanu۳yada japu Védisiberya
vadi jachipiya۳jada, sama۳cho۳tadeda
variy tarundamuju۳ra. Su۳teda ji ۳ta variy
ruuva: “Sa۳numatiy jti ۳ Dísiyasiy, jiryatiy
su۳tarumiy nutyityu۳ni ۳, variñi ۳ ra۳tu۳chu
jiryivara ra۳vidye tanuvu۳nutaniñi ۳.”
23ॸSabayada ji ۳tani ۳ su۳tarumiy nutyityu۳
su۳nu۳tyi ۳ju۳: “Ya۳jnu۳tyani ۳ Pávuru. Ne
puchusi ۳ ya۳bañi ۳. Ne ya۳jbay rirya۳jisiy
saju۳tyabimiyu, rirya۳tidye jañu۳ya۳ simu,
rirya۳tidye jtu tarade saju۳.”
24ॸJadchiy ji ۳ta tarundamimyusiy
su۳deda japu Védisiy savaturu۳tya,
ravicha۳da nani ۳tya Dusídya, nada
vicha۳da Judíyutoda. Su۳tañuvejada ji ۳ta
japu variy: “Jirya۳natuñi ۳ Pávuru, sa۳tidye
tuva۳chutaniy Crístumu tuva۳choda vu۳y.”
25ॸVariy ji ۳ta sadatyadoda Pávurura vase
vicha۳da, vase jachipiya۳jada jarye
sadatyadoda variy: “Tarundamu day
sa۳chaniy Ju۳denu tara nta riy taji
vichavay; jiryatiy samirya vicharani ۳,
ni ۳ni ۳ ji ۳tamu۳y sa۳chaniy tara nta day.”
Ramusiñi ۳tiy su۳nteda japu jaryi variy,
su۳teda ji ۳ta variy siva: “Ya۳numa jiya
diyedemusiy. Ra۳numatiy va۳ta varintyi
ji, varityi ra۳natutyanintyi ji.” 26ॸMitya
sajachipiya۳jada variy: “Sa۳ndyetyate sa۳y
criquirye, ra۳tiy jmu۳rya۳siy variñi ۳.”
Ramutiy sanatutyadeda japichiñi ۳,
sa۳tidye tu۳chu variy sisa۳. 27ॸDaraju۳y
vaata sa۳ra۳ju۳ savicha۳da variy jasiy.
Jadchiy ji ۳ta sajayada japuju۳, Pórsiyu
ˇԮֆĀॷ24ٍॷ25
Véstu, Védisiy ju۳bivaju۳. Sani ra۳ryu۳yada
Védisiy riyada Judíyuveda, ramutiy
satanuvu۳nucheda varidyeñi ۳ Pávuru day.
Pávurubay tu۳choda Véstubay tuunu
25
1ॸMumurundamiñumatiy
savicha۳da Véstu jivyichajomu,
sa۳subeda ji ۳ta variy Sesaréyamusiy
Jerusarí ۳muju۳. 2ॸJasiñi ۳ ji ۳ta ruuti ۳jada
caserdótevyeda nutyityu۳miy simu,
Judíyuveda jarye, ʮɗфֆҡɗֆʮфֆɗĀҡֆԮ‫ڏ‬
dyeryi, rirya۳tidye tu۳chuta variy jasiñi ۳
Pávuru. 3ॸRiyasanta۳da ji ۳ta variñi ۳ japu:
“Ya۳jpa۳ni ۳ Pávuru Jerusarí ۳muju۳.” Riñi
jachipiya۳jada ju۳veda sanijyu۳.
“Vurya۳jvay saniya۳resiy nú۳ta۳sayu.”
4ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta japubay variy: “Ne,
nu۳tyu tanuvu۳nusi ۳numa sani ۳cha
Sesaréyamu, radye ra۳jiya radyirya
sana۳cho۳ day. 5ॸRisa۳numa jirya۳jmusa day,
ʮɗфֆҡɗֆʮфֆɗĀҡֆԮֆʮɗфֆľнӕľ¡ֆɗ̲ӕ‫ڏ‬
siryi. Jasiñi ۳ jirya۳tu۳chunuve
vijyo۳mujache sanchiy Pávuru, si ۳tenuviy
savichaniy tara nta jirye.”
6ॸJadchiy ji ۳ta, savichanu۳yadanumatiy
japu tarundamu ruusa۳, su۳musa۳da ji ۳ta
Sesaréyamuju۳ variy. Rata۳rimyusiy ji ۳ta
sama۳sanuvejada japu cadnadu
ma۳sajoncha, su۳pa۳jada variy jadchiy
sana۳cho۳ Pávuru. 7ॸJasiñumatiy
savicha۳da Pávuru, rityuudiyada Judíֆӕ‫ڏ‬
veda variñi ۳, jiryatiy ru۳musa۳da
Jerusarí ۳musiy. Jasiy rityu۳choda variy
va۳cha sanchiy, ne vase rityu۳choda
sanchiy variñu۳ndye. 8ॸSaniquejada ji ۳ta
Pávuru variy jiyadaju۳ day: “Tama۳
rañi ۳chadeda tarara riñiquejada Judíֆӕ‫ڏ‬
veda, dantyamu۳y ne Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo ravyichadeda tara,
dantyamu۳y ne Róma ja۳nvay ja۳mu
nutyityu۳ ravyichadeda nta tara.” 9ॸSani
ra۳ryu۳yada Véstu riyada Judíyuveda,
sitaja۳doda variñi ۳ Pávuru: “¿Va۳ ji,
yasumiryu۳vidye, Jerusarí ۳muju۳? jasityi
ya۳niquenuve vijyo۳mujache ratyuunura,
ˇԮֆĀॷ25
ra۳jtay variy yiva, chi ۳ra ra۳ramirya
jiñiquejada, chi ۳.” 10ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Pávuru variñi ۳: “Tama۳ taji rañi ۳cha jiyu
satuunu cadnadunu۳day, tama۳, jiryatiy
sabay ja۳mu nutyityu۳ jiyu day ji;
jiyunuma rirya۳jtay riva darya, ratiy
ru۳taryu۳y riva day. Tama۳ jiñi datyi ۳sa
samiñu۳day, tama۳. Tama۳ rañi ۳chadeda
tara riy Judíyuveda, tama۳. 11ॸJu۳vi ۳
dyetya ridyi riva, ramutiy
rirya۳tanuvu۳nu diiyada sa۳ra۳ju۳ ray, ne
rañi suvu۳rya ru۳veda. Va۳ si ۳tenu rani ۳cha
rityu۳chuta۳da cay, nu۳tyichitya ti ۳ ra۳sa۳y
mitya ray, rirya۳tanuvu۳nujay mitya ray.
Ratyu۳churu۳y vijyo۳mujache, Róma
ja۳nvay ja۳mu nutyityu۳ tuunu.”
12ॸSatu۳chumu۳yadanumatiy japu Véstu
datyavayjsa۳, su۳mutya۳jada ji ۳ta variñi ۳
Pávuru: “Jiyaru۳tyi ja۳mu nutyityu۳mu,
simu ni ۳day ya۳jiya.”
Pávurubay ra۳jti ۳ nutyityu۳ Acrípabay tuunu
13ॸJadchiy ji ۳ta, rajuu rundamimyusiy
siti ۳jada nutyityu۳ Acrípa Berenísejyu۳tya,
Sesaréyamuju۳, nana۳tidye mu۳chuvañuve
variñi ۳ Véstu jasiy. 14ॸJasiy nanuvicha۳da
rajuu rundamicha۳ra۳ju۳. Satu۳choda ji ۳ta
Véstu jasiy nadiva sanchiy Pávuru:
“Jiyuni ۳ ti ۳qui vanu jiryatiy Védisiy
tochichiy tanuvu۳nusi ۳ni ۳. 15ॸRayasi͖ӕ‫ڏ‬
matiy Jerusarí ۳mu, rityu۳chusiy caserdó
tevyeda nutyityu۳miy variy riva, Judíֆӕ‫ڏ‬
veda rimyityumiy jarye tu۳chusiy
sanchiy Pávuru. Riyasantasiy variy
Pávuruva ray: Ya۳tanuvu۳nu diiyada
sa۳ra۳ju۳ni ۳. 16ॸRi ۳mutya۳jasiy variryi: Ne
raju۳tya۳da riy Róma ja۳nvay darya day,
rirya۳sa۳je mityani ۳, netimyu۳ ne
rirya۳tu۳chosiy satu۳chutavay
vijyo۳mujache jiñijyu۳ didye, ni ۳day
ra۳nique jiyadaju۳ day jiryatiy
rityu۳chutani ۳. 17ॸRamuni ۳tiy,
riintye۳ryanichiñumatiy Judíyuveda
jiyuyu, rata۳rimyusiy ramya۳sasiy jasiy
cadnadu ma۳sajoncha, rañatuchiy variñi ۳
258
jiñu vanu. 18ॸRityu۳chusiy vijyo۳mujache
Judíyuvedara, tama۳ ju۳veda rani ۳cha day,
daryani ۳ rijechipiya۳tanichirye. 19ॸRani ۳day
jirya rityu۳chu sadiyada jache, jiryatiy
sadatya Ju۳denu jtedamura. Riñi jtay
sadiimya۳ Jesús, Pávuru ji ۳ta jtay variy:
Jnu۳ñu dañi ۳. 20ॸDantyamu۳y ne radyetya
darya, nu۳tyura vuryi ۳dutyara va۳cha
niquejada, ramutiy ritaja۳nuni ۳ Pávuru:
¿Yasumiryu۳vidye Jerusarí ۳muju۳? jasityi
ya۳niquenuve vijyo۳mujache, jasityi
rirya۳jtay variy yiva chi ۳ra ra۳ramirya
jiñiquejada. 21ॸSayasanta ji ۳ta Pávuru
varirye: Ya۳bay tarunda sa۳ra۳ju۳ ray,
ra۳tidye tu۳chu ji ۳ta vijyo۳mujache variy
satuunu Róma ja۳nvay ja۳mu nutyityu۳.
Rabemya۳ variy ruumura su۳nu۳tyasa۳da,
ri ۳pa۳jada sa۳ra۳ju۳, varityi ra۳jpa۳ simu ja۳mu
nutyityu۳ni ۳.” 22ॸSu۳teda ji ۳ta Acrípa variy
siva Véstu: “¡Nu۳tyichitya
ratyuva۳chuta۳date dañi ۳cu۳!” Su۳teda ji ۳ta
Véstu siva: “Ta۳rimyusiñuma,
ya۳tuva۳chuti ۳ni ۳.”
23ॸRatarya rundamu siti ۳jada Acrípa
Berenísejyu۳tya. Naditi ۳jada ji ۳ta samiy
jdutyasanu۳y, vatajuu ruuti ۳jada
su۳tarumiy nutyityu۳vedata, vicha۳da
nutyityu۳ta jarye. Darya ni ۳day rijeyada
ti ۳ta۳ju۳ ravimu tu۳chujo. Véstu jtedamu
riryitya۳jadani ۳ Pávuru variy. 24ॸSu۳teda
ji ۳ta japu variy: “Diye ji ۳ta, Ja۳mu
Nutyityu۳ Acrípa, jiryejerye
nutyityu۳veda, jirya۳jti ۳ ti ۳ta۳ju۳musiy rimu;
jiyuni ۳ ji ۳ta jirya۳diy siva jiñu vanu, sivani ۳
riyasanta Judíyuveda ray, jiryatiy
Jerusarí ۳mu vichavaryi, jiyu vichavay
jarye. Riyaro۳vatyaja۳ diye sa۳ra۳ju۳ni ۳: Ne
saryi jnu۳y ju۳na۳ñu۳day. 25ॸTama۳ rañi jnu۳y
su۳vay ti ۳, ta۳rivara rirya۳tanuvu۳nu mitya
diiyada sa۳ra۳ju۳ni ۳. Tapi ramu sava۳ta
jidyirya darya ja۳mu nutyityu۳mu jiya۳da
day, ramuni ۳tiy rañi jachipiya۳
jpa۳jadaju۳ni ۳. 26ॸNetara jna۳y vase
niquejada rimu day, ramutimyu۳ ne
ra۳nu۳y nutyityu۳ju۳ra. Ramuni ۳tiy riti ۳ta
259
jiryetyuva۳chuta۳daju۳ni ۳, ya۳tidye tuva۳chu
jiirya, Ja۳mu Nutyityu۳ Acrípa. Temusiy
jiryitaja۳dodamusiy saryityu۳chu tara,
ra۳tidye nu۳y variy ja۳mu nutyityu۳ju۳ra.
27ॸTama۳ samirya rani ۳cha rajyu۳,
tanuvu۳nusi ۳ jpa۳jada simu ja۳mu nutyityu۳,
tama۳ tara jna۳y rañi ۳cha catera nu۳chara
jpa۳sara sisa۳, jasityi ra۳tu۳chu catera
nu۳chara, nu۳tyuramu rityanuvu۳nuti
jasiñi ۳.”
Pávurubay tu۳choda vijyo۳mujache
nutyityu۳ Acrípabay tuunu
26
1-3ॸSu۳teda ji ۳ta nutyityu۳ Acrípa
siva Pávuru: “Rañi sa۳mya۳
vijyo۳mujache tu۳chodaju۳ ji.”
Su۳mu۳ya۳jada ji ۳ta Pávuru variy sana۳cho۳,
satu۳choda ji ۳ta variy vijyo۳mujache:
“Rañi jchana۳tyara, ra۳tidye nique
vijyo۳mujache diye jityuunu, ra۳tidye
tu۳chu variy yivara Judíyuveda
tu۳chuta۳da, tapi jiitya datyara rivyicha۳da
dacyu۳, jidyetyi ۳satyantirya ta۳ranchiy
riñiquettayu. Ramutiy rayasanta riva ji,
ya۳tidye tuva۳chu samiryamu rañe۳cho۳.
Nu۳tyu savicha۳da Pávurubay
jityi ۳tuyadajisiy
4ॸRidyetyi ۳satya Judíyuvedanu۳day,
nu۳tyura ravyichanu۳yada vadero۳nu
vicha۳damuju۳ ruusa۳ ratyevay,
Jerusarí ۳mu. 5ॸRityi tu۳churu۳y
vijyo۳mujachera, varityi riryityu۳chu
dyetyara daryatiy ridyetyanu۳yada ta۳riy
raynchiy, nu۳tyu rañi rañi ۳cha Varyisévu.
Tapi Varyisévu vitya ray, ramutiy
ratyuva۳chu ramu jaryinra niquejada,
Vuryi ۳ndenu datyadoda. 6ॸDiye tu۳chutasi ۳
jiyu ray, jiryatiy rityu۳chuta daryaju۳ ray,
jiryatiy ratyuva۳chu daryaju۳ ramu
Ju۳denu niquejada, jiryatiy
saniquenu۳yada ta۳riy vu۳myunatyi ۳ra.
7ॸRichiityari ۳ ratyevañi ۳ Ju۳denu, jiryatiy
rivyicha۳da ratyevajyuu, vu۳yaju۳y
danu۳ju۳y rinchaju۳. Ru۳mu۳tyasara jna۳ryani ۳
ˇԮֆĀॷ25ٍॷ26
Ju۳denu, nupora jarye, jiryatiy
rityuva۳choda daryaju۳ra, daryatiy
saniquenu۳yada ta۳riy vu۳myunatyi ۳ra.
Daryaday rañi tuva۳chu ramu darya
niquejadantiy, rivani ۳tiy rityu۳chuta
Judíyuveda ray, Ja۳mu Nutyityu۳.
8ॸ¿Nu۳tyuramumu۳y ne jiryetyuva۳churu۳y
ramu sami ۳sadeda Ju۳denu diibyimusiy,
nu۳tyuramu?
Nu۳tyu Pávurubay jarupantanu۳yada
ta۳riryi Jesúsmu tuva۳chuvabe
9ॸRani ۳ si ۳tenu,
daryani ۳
rajechipiya۳nu۳yada ta۳riy sanijyu۳ Jesús,
radye raryichadeda rajuura sayaro۳ju۳,
jiryatiy Nasaryému vichi ۳ni ۳. 10ॸDaryani ۳
ravyichaniñu۳yadantiryi Jesúsmu
tuva۳chuvantyi Jerusarí ۳mu, jiryatiy
ri ۳tyenu۳yada nupocu rorivyimu riy,
caserdótevyeda nutyityu۳miy jtedamu.
Ru۳vañu۳yadantiñi ۳ Jesúsmu tuva۳chu۳
varintyi, rajerye va۳tanu۳yada
varintyirya: Dañuma sa۳diiy jasiy. 11ॸRay
tanuvu۳nunumaya۳ japichiy ju۳tye۳ryanijyo
vimusiryi, rañi niquetaniryu۳yada variy
sayaro۳ju۳ Jesús riy. Rañique۳yadamu
rachiityanumaya۳nu۳yada riy, raruva۳
ja۳nvay vicha۳da sa۳ra۳ju۳.
Pávurubay jatyiyada tu۳chodara
jityi ۳tuyadantiy Jesús siityari ۳nuju۳
12ॸRamuni ۳tiy rayanu۳yada caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳miy jtedamu,
Damáscumuju۳, ri ۳toda varirya catera
nu۳chara, ratatidye ra۳ju۳riryi Jesúsmu
tuva۳chuvay. 13ॸVase jiñi ۳ta radyiryi ۳jada
riva no۳no۳, Ja۳mu Nutyityu۳, jarichuniy,
jaryi vanda ramusiy jiñi ۳dara. Rani ۳day
danu۳tyadeda ti ۳ta۳ju۳ variy ri ۳ro۳, risa۳
vichavay ju۳ro۳ jarye. 14ॸNu۳ñi ۳patyeya۳jada
variy ramusiy, variy ratyuva۳chodara ti ۳
niquejada rañiquejadamu, jiryatiy
Ebrévu ravichanu۳yada ri ۳ҡֆф͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada. Ratyuva۳choda ji ۳tara saniquejada:
Sávuru, Sávuru, ¿ta۳rivara yarupanta
ˇԮֆĀॷ26
ray, ta۳riva? Jiidye jivyatajo۳nutanidye ji,
nu۳tyu voca vatajo۳nutaniy daryantiyu,
sansiñumatiy yibivaju۳ ri ۳dcha jiivu۳se
mo۳nusara, jiryatiy si ۳chityi saja۳mi ۳
yipa۳jadamu satuditya۳sa. 15ॸRi ۳teda ji ۳ta
variy: ¿Chi ۳ra jiñi ۳cha, Nutyityu۳, chi ۳?
Su۳teda ji ۳ta variy riva: Rañi rañi ۳cha
Jesús, nu۳tyu rañi jiñi ۳ jarupantanu۳y.
16ॸYa۳nubesumiy, ya۳rupichiy ji ۳ta.
Ramuni ۳tiy ra۳dityanutaniy jiirye, ya۳tidye
jvaañumaya۳ rajyu۳. Ye۳jiriryi ۳ tu۳choda
vijyo۳mujachera jiryatiy jidyi diyede
riva, ya۳day jatyi diyada rivantiy
ra۳numatiy mu۳ti ۳ yimuntiy. 17-18ॸRay
ra۳jantyuy ra۳jisiy yiva, jiryatiy ru۳varyu۳y
daryaju۳ jityevay Judíyuveda ji.
Ra۳jantyuy jivyejyuujisiy yivantiy,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi, tapi
diye ra۳jpa۳ ruumu ji, ya۳ҡɗĀֆľ̲ӕҡҡ͑ӕ‫ڏ‬
vera riñi ۳siy, rirya۳tidye janumitye ra۳jisiy
nupocudi, vandana۳cho۳ju۳; rirya۳tidye
janumitye ra۳jisiy Satanásiy vuudoda,
Ju۳denumuju۳. Variñi ۳ saryi ma۳cho۳taniy
Ju۳denu mityara rijyuuchuveda, sa۳sa۳y
riyaru۳rya yisa۳ vicha۳daju۳, jiryatiy
sajaryetavadyeryi jiryatiy rityuva۳chu
simu day.
Pávurubay tuva۳choda ramu
jarichumusiy datyadoda
19ॸJadchiy ji ۳ta, Ja۳mu Nutyityu۳ Acrípa,
rachiityari ۳jada varirya sadatyadoda,
jarichumusiryá. 20ॸMunatya raya۳da
Damáscumuju۳, jadchiy ji ۳ta raya۳da
Jerusarí ۳muju۳ntiy, ti ۳ta۳ju۳ Judéya
mucadivaju۳. Jadchintyi raya۳da ruumuju۳
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi. Ti ۳ta۳ju۳
rijyu۳ rañique vijyo۳mujache: Jirya۳paru۳y
riva taji jachipiya۳jada, jirya۳jachipiya۳
ji ۳ta variy sanijyu۳ Ju۳denu, daryaday
jirye۳chaniy varintyirya. 21ॸѠ͖ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu vijyo۳mujachera jirya, variñi ۳
rureda Judíyuveda ravimu Ju۳denu nijyu۳
jachipiya۳jo ray, riñi jvaryu۳yadanuma
variy jasirye. 22ॸJu۳denu jmu۳tya۳damuju۳,
260
rañi datyadoda diye sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳ riy
jantyuyadavay, taratavay jarye.
Daryaday rañi tu۳chuntiy, nu۳tyu
rityu۳chunu۳yada Ju۳denuju۳
tu۳chuvabentyirya, Muyusésibe jarye.
23ॸRiñi tu۳chunu۳yada ta۳riy: Ni ۳ni ۳ ji ۳ta
Mesíya jiryatiy vuryi ۳tay Ju۳denu
jaryeti ۳ni ۳, sa۳paru۳tyasara va۳ËȍԮɗËȍĀľ‫ڏ‬
divayu, sadiiyadivasiy ye۳cha jiyanti ۳
diibyimusiy mi ۳si ۳, rata sa۳dityanura
vanda variy rijyu۳ Judíyuveda, tavantyi
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi.”
Pávurubay siityari ۳taniryu۳yadani ۳
Acrípabay Ju۳denujsa۳ju۳
24ॸSaniquejadanumatiy Pávurura
vijyo۳mujache niquejada, saniquejada
ji ۳ta japu Véstu variy jaryimyu:
“¿Yatavyi, Pávuru? Ra۳tatyaniñuma
jidyetya۳da ji.” 25ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta
Pávuru variñi ۳: “Tama۳ rañi jatay, tama۳,
Jaamyi Véstu. Rañique si ۳tenumuju۳ra
rañiquejada. 26ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta nutyityu۳ Acrípa
datya darya, ramutiy ratyu۳chu
ra۳ni ۳sa۳damu vijyo۳mujache sadiyara.
Rani ۳ ri ۳tay sadatyanu۳yada nutyityu۳
si ۳tenu daryaday, ¿va۳ tajiñe۳cho۳ju۳
jvaachara raryichava۳ daque?” 27ॸSu۳teda
ji ۳ta variy siva Acrípa:
“¿Jityuva۳chuvidye ruumu Ju۳denuju۳
tu۳chuvabedye? ¡Ray datya jityuva۳chu
ruumu!” 28ॸSu۳teda ji ۳ta nutyityu۳ Acrípa
siva Pávuru: ٘‫ع‬ҽфнӕɗ͑ɗнӕľʮĀĀľ‫ڏ‬
musiy jichiityari ۳taniryu۳y Crístu ray?”
29ॸSu۳teda Pávuru variy: “Ju۳denu datya
nu۳tyura raryi va۳ta jiijyu۳, ya۳tidye
tuva۳chu simu, nu۳tyu ratyi tuva۳chusara
simuntidye. Nu۳tyichitya jityuva۳choda
taraqui niquejadamusicyu۳, daryantya
rajuura niquejadamusiy, varityi
jíryivyicha۳siy nu۳tyu ray, ne ji ۳ta
cadyidyaju۳u۳ta puchusi ۳. Ne vinu ji, ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay jarye jiryatiy rityuva۳chu diye
rañe۳cho۳, ¡nu۳tyichitya jiryetyuva۳chodate
simu Ju۳denu varintyidyecyu۳!”
261
30ॸJadchiy ji ۳ta sanubeseda Acrípa,
Véstu jarye, Berenísejyu۳y jarye, ti ۳ta۳ju۳
sisa۳ vichavay jiryatiy rimya۳sa۳da
satuunu. 31ॸRiya۳danumatiy tu۳chujomusiy
tajidyejyu۳, riñiquejada nu۳ñi riy variy
jasiy: “Tama۳ sani ۳cha jiñu vanu tara,
nu۳tyuramura riñi jtay ya۳tanuvu۳nu
diiyada sa۳ra۳ju۳ni ۳, nu۳tyuramu;
dantyamu۳y ne nupocu rorivyimu sa۳cha
puchusi ۳ cadyidyaju۳u۳ta.” 32ॸSu۳teda ji ۳ta
Acrípa variy siva Véstu: “Vu۳ryimya۳
jmu۳ryani ۳ jiñu vanu, netimyu۳ ne saryi
jiyasanta tu۳choda vijyo۳mujache satuunu
ja۳mu nutyityu۳ daryaju۳.”
Su۳pa۳jadani ۳ Pávurubay Rómamuju۳
27
1ॸRidyetya۳dama۳ varidye
nu۳ña۳numa jiya Itádiya
mucadimuju۳cu۳, riche۳yada ji ۳ta variñi ۳
Pávuru tanuvu۳nusi ۳, jadchintyi ratarya
tanuvu۳nusavantyi su۳tarumiy nutyityu۳
jpa۳jadamu, ru۳nu۳tyi ۳savajyu۳. Ravicha۳da
si ۳tya Júdyu, ja۳mu nutyityu۳ su۳tarumiy
tenu daryaju۳ni ۳. 2ॸNu۳ñi ۳musa۳da ravimu,
Aduramyítyu ja۳mi ۳ cartyequii jiryatiy
riichomusiy rupiryara. Tapi
rasipyataryu۳yadanuma Ásiya mucadi
jido vicha۳damuju۳ varidye. Jasiñi ۳tiy
nu۳dyeya, saya۳da variy nu۳dyisa۳
Aristyárucuntiy, Tesadónica ja۳mi ۳,
Masedóniya mucadimusi ۳. 3ॸRatarya
rundamu nu۳dyitanuvejada Sitú۳mu.
Jasiñi ۳ ji ۳ta sadiyada Júdyu samirya siva
Pávuru. Saparu۳yada jiya۳da variy
jijyu۳tyabivedamuju۳, sa۳tidye jmutya۳
variy ruumusirya jivya۳tara.
4ॸNu۳chipyatedanumatiy jadchiy,
nu۳dyeya۳da variy Chípyirye ra۳tyuu
nutyityudamyuju۳, riichojisiy.
5ॸNu۳ryamityedanumatirya Sidísiya ja۳mu
na۳va, Pa۳jídiya ja۳mu na۳va jarye,
nu۳dyito۳jada ji ۳ta variy Myíramu, jiryatiy
Dísiya mucadimura. 6ॸJasiñi ۳ sadiyada
su۳tarumiy nutyityu۳ riva cartyequiintiy,
ravicha۳da Adejántriya ja۳mi ۳ cartye,
ˇԮֆĀॷ26ٍॷ27
rayaru۳ñuma variy Itádiya mucadimuju۳.
Jasiy su۳musadeda ravimu nu۳y. 7ॸJadchiy
nu۳dyeya۳da rajuu runda sa۳ra۳ju۳, tapidera
nu۳dyeya۳da. Nu۳pyaru۳tya۳damunuma
rito۳jada Cunídusa۳ra۳. Jadchiy ji ۳ta riicho
daryaju۳ vicha۳da ri ۳dcho۳ju۳, ramutiy
nu۳ryamityeryi ۳jada Sarumú۳ vataqui
jchaju۳, Créta ra۳tyuu jidoju۳. 8ॸJiryatiy
nu۳dyeya۳da variy rajidodera,
nu۳pyaru۳tya۳danube yito۳jada ramu,
jiryatiy ru۳teda Samirya Musajora. Ne
ripya ravicha۳da Dásiya variy
jadchiñu۳day.
9-10ॸJiryatiy nu۳фֆɗËȍľֆĀʮфֆɗʮɗфֆӕЙɗ‫ڏ‬
jyomu, samirya nu۳ryi ma۳cho۳jada ja۳mu
nijya۳jisiy jasiy. Ja۳mu nijya۳mu ra۳cha
jaryi riicho, ri ۳ye۳rya jarye, ne vana۳y
rupichara ra۳chanu۳day. Su۳teda ji ۳ta
Pávuru variy: “Radyetya diye,
rupiyadamu ra۳cha jaryi suvu۳chara.
Temusiy ra۳jarapu۳chara jvaadyi. Ne vinu
ra ra۳jarapu۳y, cartye jarye, nijya۳mi ۳ jarye
ra۳caray.” 11ॸNe satuva۳churu۳yada
su۳tarumiy nutyityu۳ jaryi simu Pávuru,
satuva۳choda ji ۳ta variy simu cartyejisiy
jnu۳ñu, cartye ja۳mi ۳mu jarye. 12ॸJiryatiy
ru۳teda Samirya Musajora, ne samirya
ravicha۳da ja۳mu nijya۳ ramityadeda jasiy,
ramutiy rijechuta۳da rupivye tevay variy
jadchiy, rijechuta۳da Vení ۳simyuju۳ variy,
jasityi rirya۳ramityanirya nijya۳ day.
Vení ۳siy ravicha۳da Créta ra۳tyuu musajo,
jasityi riti ۳nu۳yada nijya۳ riicho rayadasiy,
jasidye riti ۳ ratarya riichontiy,
rajimucho۳ju۳.
Ja۳mu riicho ju۳redara cartye ja۳mu na۳vamu
13ॸRajo۳ta۳da ji ۳ta riichodera tapi variy,
ravita۳sasiy, rijechipiya۳jada jto۳jada rata
ramu Vení ۳siy, riya۳da variy rajidodera
rara۳tyuu. 14ॸTaraquideju۳ rita۳da ja۳mu
riicho ri ۳dcho۳ju۳, rara۳tyuu na۳cho۳siy.
Ravicha۳da ri ۳tya riicho, Evuráquido.
15ॸRáni ۳tiy riicho ju۳redara cartye,
ramutimyu۳ ne rarupiryu۳yada variñu۳day.
ˇԮֆĀॷ27
Paricheñuma nu۳ña۳numityeda yibivaju۳,
rapu۳ryi ۳jada riicho varirya cartye
tajiñe۳cho۳ju۳. 16ॸNu۳vyicha۳danumatiy
rayadasiy rara۳tyuudera, ravicha۳da ri ۳tya
Cávuda, varicha۳ra۳ju۳ nu۳tyiiyadara
cartyesiiy ravimuju۳ cartyequii,
paru۳cha۳rimyusiy nu۳tyiiyadara. 17ॸѠɗфֆľ‫ڏ‬
yada ji ۳ta cavuju۳u۳ta varirya cartyequii,
rañuma jotay ravisiirye. Tapitya
richuvu۳ñu۳yada daryaju۳, rañuma jatya
riicho varu۳nubeju۳ra cartyequii,
ravichanu۳yada varu۳ daryaju۳ jasiy,
ru۳musadeda varirya rarupitya۳ sujaquii,
rañuma rupityaniy riicho ju۳na۳y variryi,
mityanuma rasiityadeda riicho
varidyerya cartyequii day. 18ॸRariryi ۳jada
ju۳reda riichora cartyequii, ratarya
rundamu rijyo۳ta۳da jatyatiyada
cartyequiivimusirya jvaadyi. 19ॸѠӕфӕ͑‫ڏ‬
damu rijetyatiyada marinérumiy
jijyomututara ravimu vichara; фɗʮľҡֆҡɗ‫ڏ‬
yada ja۳am ۳ ura. 20ॸRajuu runda sa۳ra۳ju۳ ne
sadityadoda jiñi ۳yu, jdarichiy jarye ne
dityadodayu, rariryi ۳jada variy riicho
dayu. Rijechipiya۳jada variy: “Ne
vurya۳jnu۳ñu۳day.”
21ॸRajuu runda sa۳ra۳ju۳ ne riibyeda
variy. Sanubeseda ji ۳ta Pávuru variy
riquebyimusiy, su۳teda variy ruuva:
“Rajyu۳tyabimiy, jiryetyi tuva۳chuti
rañiquejadamu, ne vu۳chipyateda variy
Créta ra۳tyuumusiy. Ne vu۳ryicha diye
tara nta, ramutiy vu۳cyaremu۳rya
vu۳berya. 22ॸRay ra۳datyanu diye jirye.
Jirya۳vanu۳tyayu, ti ۳numa raryi caray
vuryisa۳siy. Vinu cartyequii ra۳caray.
23ॸNupora saradesiy Ju۳denu jpa۳nu
ratyuunu. Su۳pa۳ Ri ۳ndenuni ۳ jiryatiy
rivaachara sisa۳. 24ॸSu۳tesiy jasiy riva: ¡Ne
ya۳suvu۳y, Pávuru! Ya۳day jto۳ simu ja۳mu
nutyityu۳. Ya۳jnu۳y yitedamuju۳ ji, ne
sa۳caretaniy Ju۳denu riy yisa۳ vichavay.
25ॸRamutiy jirya۳vanu۳tyayu, radyetya
daryaju۳, daryaday ra۳chantiy, jiryatiy
su۳tesiy Ju۳denu darya riva. 26ॸTemusiy
262
vurya۳ dyetya tutañuve tara
ra۳tyuuncha.”
27ॸRuuto۳tadedama۳ daraju۳y simyanu
variy jasiy riichoniy, mityanuma
rajatyanumaya۳jada riicho variy jasiy
ja۳mu na۳vava nu۳y, ravicha۳da ri ۳tya ja۳mu
na۳va Átriya. Nuporata۳sa ntanuma
ridyetya۳da marinérumiy:
“¡Vu۳tyuudiñumara tara mucadi!”
28ॸRijetya۳da ji ۳ta varirya nicha۳rijya۳
saranúju۳u۳, daraju۳y vu۳yaju۳y ju۳richara
varirya. Rumu rijetya rayadaju۳ntirya,
vu۳yaju۳y ju۳richara tadajyo ju۳richara
ranchaju۳. 29ॸRichuvu۳yadamu jijetya۳dara
daryaju۳yu rattatya۳, cartyequii
qui ۳nimusiy. “¡Vurya۳numa tutañuve
ravichu۳ncha!” Ru۳teda ji ۳ta variy jasiy:
“¡Rañumatiy jasacha vani ۳racu۳!”
30ॸRiberyu۳yadamu, yimusadeda
marinérumirya cartyesiiy, cartyequii
vimusiy, riquivu۳yadamu jiñi jteda
ya۳jatyara rattatya۳ ru۳no۳musintyi.
31ॸSu۳teda ji ۳ta Pávuru variy siva Júdyu,
su۳tarumivya jarye: “Netimyu۳ ne
rirya۳ma۳cho۳ marinérumiy ravimu
cartyequii, ne jirya۳ramitya variy.”
32ॸRirye۳cha۳da ji ۳ta su۳tarumiy varirya
cavuju۳u۳, jiryatiy ripyuchoda ratara
cartyesiiy riñuma bay marinérumiy
ravimu variy, rapupa۳cheda cartyesiiy
variy.
33ॸRintuyada nijya۳nvay varirya
ra۳sacha۳da, su۳teda ji ۳ta Pávuru variy
ruuva: “¡Jirye۳ntya jmyi tara! Daraju۳y
simyanunuma jiryevyicha mitya, ne
jiryi ۳myi tara. 34ॸRamutiy rayasanta jirye,
jirya۳tidye jmyi taradera, jirya۳tidye
ramitya variy, ne ti ۳ ra۳caray daryaju۳
jiryetyenu, dantyamu۳y ne vinu
jiryi ۳nojasitye ra۳caray.” 35ॸґ͑ɗнӕľʮĀ‫ڏ‬
numatiy Pávuru darya, sireda ji ۳ta
varirya pa۳, si ۳chana۳tya۳da variñi ۳ Ju۳denu,
ti ۳ta۳ju۳ ridyiya. Sapata۳da varirya pa۳,
sajo۳ta۳da jibyeda varintyirya.
36ॸRiimyiryu۳yada ji ۳ta tavay variy
263
ranchintyidye, riibyeda ji ۳ta variy.
37ॸTi ۳ta۳ju۳musiy
nu۳vyicha۳da rupivyejyuu
cartyevimu daraju۳y pacha, daraju۳ñijyate
vu۳yaju۳y ranchaju۳, ti ۳quinijyate ranchaju۳
tamityantiy. 38ॸRito۳jadanumatiy jibyeda
ruuva, rijetya۳da varirya jaruusichuy
۳ u, rañuma jidye cartyequiivimu.
ja۳am
Rajayada cartyequii
39ॸRa۳sacha۳da ji ۳ta, ne ridyetyaru۳yada
ta۳ra mucadi rani ۳cha jiryacu۳. Jasiy
ravicha۳da ti ۳cha۳ vatajo, riñi
tutaniryu۳yada jasirya cartye.
40ॸRijyu۳cheda ji ۳tara rattatya۳ jasiy,
rityocheda variy ja۳am ۳ ura. Rivyita۳da ji ۳ta
varirya ratimyu۳ rirya۳tidye ta۳ta variy
ratantiy. Riryesubeda ji ۳ta varintyirya
rarupitya۳ sujaquiintiy, rirya۳tidye jiya
variy ti ۳cha۳nchaju۳ntiy. 41ॸRuuto۳jada
ramu raruyuvaya۳ra, ruuto۳jada variy
rancha ti ۳cha۳ntiy. Rajañuvejada ru۳no۳
ti ۳cha۳nube, raruvaayada raqui ۳ni variy
ri ۳ye۳ryamusiy. 42ॸSu۳tarumiy rañi
jvaryu۳yada variryi tanuvu۳nusavay,
ti ۳numa raryi ramitya nu۳dedamusiy.
43ॸSara۳ryu۳yada ji ۳ta Júdyu variy saya۳da
Pávuru, ramuni ۳tiy su۳bayada varirya
ru۳vacha۳da. Su۳teda ji ۳ta Júdyu variy
riñijyu۳: “Jirya۳ju۳u۳y munatya ja۳am ۳ u, ni ۳tiy
datyara nu۳deda, jirya۳tidye jasumiy
variy siinumuju۳. 44ॸRu۳sijyu۳numa
rirye۳jiya tavadye, dañuma jiirancha, ti ۳ni ۳
dyetya ra۳jiya cartye terancha day.”
Ramuni ۳tiy ruuto۳jada ti ۳ta۳ju۳ samirya
siinumu.
Pávurubay vicha۳da Máruta ra۳tyuumu
28
1ॸNu۳ryamitya۳danumatiy ti ۳ta۳ju۳,
rityu۳choda ji ۳ta variy nu۳dyiva:
“Rani ۳day rara۳tyuu jtya, Máruta.”
2ॸRidyiryejada samirya jasiy vichavay
nu۳y, richejada varirya jiiday, riñatuyada
ji ۳ta variy jiidatyuunuju۳ nu۳y, tapi
ru۳boda daryaju۳ variy, ramuni ۳tiy
nu۳chudoveda variy. 3ॸSa۳tojada ji ۳ta
ˇԮֆĀॷ27ٍॷ28
Pávuru varirya jiicadajuu, sajatya۳da
variy jiidamyura. Jasiñi ۳ savicha۳da codiy
raca۳mu, sasipyateda codiy variy
vaniquimusiy, sasu۳ֆĀԮфɗֆѸʮΎ̲ӕҡӕ‫ڏ‬
nube Pávuru. 4ॸRu۳nu۳yada ji ۳ta jasiy
vichavay, saso۳taya۳jada codiy ridyiya
sajomutunchiy, rijechipiya۳jada nu۳ñi riy
variy: “Jvi ۳ dyetya jiñu vanu, ramuni ۳tiy
savichaniy codiy riva tarani ۳. Sani
ramitya۳dama۳ra diiyada ja۳am ۳ usintyi,
ramuni ۳tiy ravichaniy tara rivani ۳,
nu۳tyichiy sa۳charu۳y variy samirya
ramusiy.” 5ॸSamuchutya۳da variy
jiidamyuju۳ni ۳ codiy, ne ranuvaday codiy
su۳jyo۳ tarade saju۳, mitya. 6ॸMitya
ru۳nu۳yada variy jasiy sana۳cho۳, ne
raporyu۳yada saju۳, ru۳teda variy: ٘ͅɗҡֆ‫ڏ‬
musiy sa۳diiy.” Ta۳ripyu riñi nutuyada
variñi ۳, ru۳nu۳yada: “Tama۳ ranuvadaryu۳y
saju۳, tama۳,” tajiñuma rijechipiya۳jada
varintyi: “¡Ju۳denu dyetyate!”
7ॸJasiñi ۳ ji ۳ta ravicha۳da japu mucadi,
ravicha۳da si ۳tya mucadi ja۳mi ۳ Púbiryu.
Ni ۳ni ۳ diryejada samirya jasiy nu۳y,
su۳mutya۳jada jiryorimyu
mumurundamicha۳ra۳ju۳ jasiy nu۳y. 8ॸVariy
savicha۳da saja۳y ju۳va۳jni ۳ ma۳jevyimu,
saduyani ۳ risa۳ju۳ni ۳. Su۳nu۳yada ji ۳ta Pávuru
variñi ۳, satu۳choda variy sisa۳ Ju۳denu
satuunu, sabayada ji ۳ta jijyomutu variy
rivasiy sancha, sami ۳sadeda variñi ۳.
9ॸJadchiy ji ۳ta rara۳tyuu ja۳nvay jniñu۳yada
simu Pávuru, jiryatiy jdiva۳jnuvadyeryi,
sami ۳saniñu۳yada variy jasiryi. 10ॸVariy
riche۳yada tara mitya nu۳y,
rito۳jadanumatiy nu۳dyeya۳da runda
jadchintyi, ru۳musadeda ti ۳ta۳ju۳ tara
nu۳ñi ۳myi ۳saraju۳, ratiy nu۳vya۳ta۳da.
Pávurubay jto۳jada Rómamu
11ॸMu۳nvay jarimyuni ۳musiy nu۳dyeya۳da
jadchintyi, tajnu cartyequii vimunuma
day. Rani vicha۳da cartyequii, jiryatiy
raramityadedara nijya۳ rara۳tyuumu,
jiryatiy ravicha۳da cartye Adejántriyamu
ˇԮֆĀॷ28
vichara. Savicha۳da paruna۳siy taryi ۳
jantyasi ۳ ru۳no۳mu variy, ravicha۳da
nani ۳tya Castúru, Pódusiy sataryi ۳ jtya.
12ॸNu۳dyitari ۳jada Siracúsamu,
nu۳ryicheryi ۳jada mumurundamiy jasiy.
13ॸJadchiy ji ۳ta, nu۳dyeya۳da variy rajido
ja۳mu na۳va, jadchiy ji ۳ta nu۳dyito۳jada
Réjyumuntiy. Ratarya rundamu rajo۳ta۳da
riicho ru۳schiy, nu۳dyito۳jada
darundaju۳myusiy Puteyúdimu. 14ॸJasiñi ۳
nu۳dyiñuvejada ruuva Crístumu
tuva۳chuvay, riyasanta۳da variy nu۳y:
“Jiyu jirya۳ma۳cho۳ nu۳dyisa۳,
darundaju۳ñijyate sa۳ra۳ju۳.” Variñi ۳day
nu۳dyito۳ru۳yada pariche Rómamu.
15ॸRidyetya۳danumatiy Róma ja۳nvay:
“Jativyenuma riy Pávuruveda,” ru۳deda
ji ۳ta Crístumu tuva۳chuvay riidcho۳ju۳
variy, jasiy richeryeñuvejada Ápyumu
riy, Mumuri ۳ Cantíñumu jarye. ґĀɗֆĀ‫ڏ‬
numatiy Pávuru ruuva, si ۳chana۳tya۳da
variñi ۳ Ju۳denu, savanu۳tya۳da varintyiyu.
16ॸNu۳dyito۳jadanumatiy Rómamu,
su۳tarumiy nutyityu۳ sa۳ñuvejada riy
ju۳richavay nutyityu۳mu, su۳mu۳rya۳da
variy jadchiñi ۳ Pávuru: “Ye۳cha ji ۳ta si ۳tenu
jiryorimyu.” Jasiy savicha۳da ti ۳qui
su۳taru variy sisa۳, su۳nu۳tyi ۳si ۳ju۳.
Pávurubay datyadoda Rómamu
17ॸJadchiy ji ۳ta, mumurundamimyusiy,
sanatutyadeda Pávuru
ju۳tye۳ryadedamuju۳ riy Judíyuveda
nutyityu۳mintyi. Su۳teda ji ۳ta variy
ju۳tye۳ryadedamu ruuva: “Ray,
ratyeryi ۳veda, tama۳ rañi ۳chadeda tara riy
ratyevay, tama۳, dantyamu۳y ne ta۳riy
munatyavay, rivyiche۳chavañumadayu.
18ॸTama۳ tariva riñi tanuvu۳nu Jerusarí ۳mu
ray, jadchiy ji ۳ta riche۳yada Róma ja۳nvay
japumu ray. Rityuva۳chodanumatirya
rañiquejada vijyo۳mujache, riñi
jmu۳ryaru۳yada varirye, nu۳tyuramura
rirya۳tanuvu۳nu diiyada sa۳ra۳ju۳ ray.
19ॸJudíyuveda ji ۳ta ne jmu۳ryaru۳yada ray,
264
ramuni ۳tiy rajechiñu۳yada ra۳tu۳chu
vijyo۳mujache satuunu ja۳mu nutyityu۳.
Tama۳ rañi jachipiya۳ tu۳chuta۳da riy
ratyevay, tama۳. ¿Ta۳riva ratu۳chuta riy,
ta۳riva? 20ॸRamuni ۳tiy rañatutyanije jirye,
ra۳tidye diy jiryiva, vurya۳tidye nique
vuryiva. Ramuni ۳tiy ratyu۳chu jiryiva,
tajitya jiryi ۳nu۳y tanuvu۳nusi ۳ jiyu ray,
jiryatiy ratyuva۳chu simu, jiryatiy rintuy
Irayénuvedara siti ۳jada, ni ۳tidye ra۳ra۳y
vuryeyada.” 21ॸRu۳teda ji ۳ta Judíyuveda
nutyityu۳miy variy Pávuruva: “Tama۳
nu۳ñi ۳mutya۳tirya catera nu۳chara yinchiy,
dantyamu۳y ne nu۳tyenu jti ۳ti, chi ۳ta
ra۳tu۳chu tara nta yinchiy.
22ॸNu۳tyuva۳churu۳rya ratiy jijechipiya۳,
jiryatiy nu۳dyetya daryaju۳ ti ۳ta۳ju۳
tajicha۳ra۳ju۳ riñique nijya۳nvay raniya۳re
vadi jachipiya۳jada. 23ॸTarundamu dyetya
nu۳ña۳jniy.”
Variryundamu ji ۳ta ru۳deda rajuu
nijya۳nvay sarorimyu Pávuru. Jasiñi ۳
sadatyadoda Pávuru Ju۳denu nusu۳yada
riy. Jasiy sadatyadoda varintyiryi
jiryatiy saniquenu۳yada Muyusésibe
sanchiy Jesúsra, Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe
jarye niquenu۳yada sanchintyi. ґĀҡֆ‫ڏ‬
doda tarundaqui sa۳ra۳ju۳, ta۳rimyusidyera
jidye sa۳ra۳ju۳. 24ॸTi ۳ni ۳ tuva۳chunu۳yada
ramu satu۳choda day, ti ۳tamu۳y ne
tuva۳churu۳ñu۳yada ramu day.
25-27ॸJiryatimyu۳ ne vana۳y nta
rijechipiya۳jada vatajuu ranijyu۳, riya۳da
ji ۳ta varidye. Riya۳danumatiy ritye,
su۳teda ji ۳ta Pávuru variy ruuvara jirya
niquejada: “Sani jteda day si ۳tenu
Ju۳denu Jnutura jiryatiy saniquejada
ta۳riy vu۳myunatyi ۳vara. Su۳teda Ju۳denuju۳
tu۳chu۳bay jtosiy, ravicha۳da si ۳tya
Isayíyasiy:
Ye۳jiya, ya۳jtay ruuva jivye nijya۳nvay:
Si ۳tenuni ۳viy jirya۳tuva۳chu jirye, ne
jirya۳datyara; jirya۳jnu۳y rana۳cho۳,
ne jirya۳diy riva. Ne ra۳datya
rijechiy, ne rirya۳datya variy
265
ramusiy. Rimyutanu dyetyara
jiñi ۳siy riñuma jnu۳y, jaryi surra
riberya jityu۳yu, riñuma tuva۳chu,
rijechiy jarye jibe surra, riñuma
datyara. Riryityi datyara, varityi
riryijetyara taji jachipiya۳jada,
variñi ۳day raryi jatya ruuvasirya
jijyuuchuveda.
Daryani ۳ su۳teda Ju۳denu Jnutu.
28ॸJirya۳ntya datyara, ne jiryi ۳nu۳y su۳pa۳
Ju۳denu diyemusirya jirya jantyutya۳da
tu۳choda ruumu jiryatimyu۳ ne Judíֆӕ‫ڏ‬
veda daryi. Riñi ۳day ra۳tuva۳chu ramu.”
29ॸJadchiy ji ۳ta jiryatiy su۳teda Pávuru
ˇԮֆĀॷ28
darya, richipyateda Judíyuveda,
riñiquettacheda jaryi variyu.
30ॸSama۳cho۳jada ji ۳ta Pávuru variy jasiy,
daraju۳y vaata sa۳ra۳ju۳ jiryorimyu, jiryatiy
sajachiñu۳yada yajiju۳ra,
samurichenunu۳ֆĀËфɗнӕɗҡֆф̲ӕфɗ‫ڏ‬
chirya. Jasiñi ۳day su۳mutya۳nu۳yadani ۳
nijya۳mi ۳ jiryorimyu, ni ۳tiy jti ۳nu۳yada jasiy
simu. 31ॸTi ۳ta۳ju۳ sadatyanunu۳yada variy
jasiy, satu۳chunu۳yada variy ruuvara
Ju۳denu nusu۳yada, sadatyanunu۳yada
jichuvu۳yasa۳damu sanchiy Nutyityu۳
Jesucrístu. Ne ti ۳ ju۳bañu۳ֆĀфѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada Pávuru variy.
 ROMAMU VICHAVAMYUJU۳ RA CATERA
Pávurubay nu۳yadara catera rijyu۳ Róma
ja۳nvavyedabay, Jesúsmu tuva۳chuvay,
samu۳chuveda variryi
1
1ॸRay, Pávuru, Jesucrístu muchechiy,
jiryatiy sanatutyadeda yinsu۳byiju۳
ray. Sabamya۳ Ju۳denu ray ra۳tidye
datyanunumaya۳ra samitu۳ËȍΎĀѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jadamu. 2ॸDaryantye su۳teda ta۳riy jijyu۳
tu۳chuvabe jtosintyi, riñu۳yada variy
catera padyevyantirya. 3ॸSatu۳choda jasiy
sanchiy jidyenu: Ni ۳ni ۳ sa۳cha nijya۳mi ۳denu,
curaca Davyíbe ju۳devay tenu. 4ॸˇĀËȍɗ‫ڏ‬
ntyi sadityadoda Ju۳denu si ۳tenu jidyenu
dañi ۳ jiryatiy sami ۳sadeda yintuta
diibyimusiñi ۳, ramuni ۳tiy vu۳dyetyasara
si ۳tenu Ju۳denu denu dañi ۳ Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu day. 5-6ॸSimusiñi ۳ ji ۳ta
nu۳ñi ۳mutya۳jadara jantyutya۳da, sa۳tidye
bay yinsu۳byimijyu۳ nu۳y, nu۳ña۳tidye
tuva۳chutaniy variryi ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
Jesús jtyamu, rirya۳tidye jchana۳tya variñi ۳.
Jirye ji ۳ta simu tuva۳chuvay tevadye,
jiryatiy sanatuy Ju۳denu Jesucrístu jsa۳ju۳
jiryedye. 7ॸRatyu۳chu cateramusiy jiryiva
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy Rómamu vichavay
jiryedye. Ju۳denu va۳ҡѸԮֆʮɗфֆľԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara jiryatiy jiryeñi ۳cha jaryetasavay
yitedamuju۳ jijyu۳ day. Sa۳jantyutya Vu۳jye۳
Ju۳denu variy jirye, Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu
jarye, samirya ra۳cha jiryejechiy variy.
Pávurubay jañu۳ryu۳yada ramu Róma
8ॸRamutiy ri ۳chana۳tya ti ۳ta۳ju۳ jiryejyu۳ni ۳
Ri ۳ndenu, Jesucrístu jtyamu, jiryatiy
266
ra۳tiche ti ۳ta۳ju۳ mucadiva, jiryatiy
jiryetyuva۳choda simu Ju۳denu. 9ॸJu۳denu
ji ۳ta datya rajechipiya۳ jiñijyu۳ ti ۳ta۳ju۳
rajechitya, ratyu۳chusara varirya
samitu۳choda sadenu nichiy. Ni ۳ni ۳ datya
ne rapyaru۳y riva jachipiya۳jada
jiryeñijyu۳, ratyu۳chunumatiy sisa۳.
10ॸRajechiñu۳chara siva ra۳ndyetya ju۳ti ۳
pariche jiryimu, siti ۳taniryu۳y dyetya
jiryimu darye. 11ॸTapi radyiryu۳y daryaju۳
jaryi jiryiva, ra۳tidye sa۳y varirya tara
Ju۳denu Jnutumusiy, jiryejechiy
vanu۳tya۳daju۳yu. 12ॸRi ۳tatye
vurya۳ni ۳ru۳tyaniy vicha۳da samirya vu۳y,
jiryatiy vu۳tyuva۳chu jidchavu۳ simu
Jesús. 13ॸRay va۳ta jirya۳datya ne vana۳y
ri ۳niy. Ta۳riñuma rañi jachuta jiryimuju۳,
ne vana۳y nta ri ۳niñu۳chiy jiryimuju۳ (jaryi
jvaayadati ۳ ravyichanu۳chiy daryaju۳.)
Riti ۳ru۳y jiryimu jirya۳tidye tuva۳chu nu۳ñi
jirye ramu Ju۳denu niquejada, nu۳tyu
rityuva۳chusara ratarya nijya۳nvay
ramuntidye. 14ॸRayaru۳ryamu day
radyetyanunumaya۳jada riy, daryaday
ma۳myintyi, daryaday nijya۳nvantyi,
daryaday munu۳ñumintyi, daryaday
datyavantyi, daryaday datyi ۳sa۳mintyi.
15ॸRamuni ۳tiy ravya۳ta۳damu ratyu۳churu۳y
jiryivantirya samitu۳chodantiy, jiryatiy
Rómamu vichavay jiryedye.
Ju۳denu ra۳y vuryeyada samitu۳chodamuju۳
16-17ॸNe
ra۳daru۳y riva samitu۳choda
tu۳chusa۳da, Ju۳denu jnu۳tyadeda daryaju۳
rata vu۳y, sa۳tidye ra۳y variy vuryeyada
267
vu۳ryitiy tuva۳chu simu, Judíyuvedaju۳
munatya, ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳ jarye,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi, tapi
samitu۳chodamu sadityanusara Ju۳denura
nu۳tyuramusiy sa۳jtay samivye
vu۳tyuva۳chodamuju۳ vu۳y. Varityi
vu۳tyuva۳chu simu, ra۳jasa۳y ji ۳ta tuva۳choda
variy vu۳jyu۳ntiy. Daryaday rani ۳cha
nu۳charantiy:
Jiryatiy Ju۳denumu tuva۳chu۳ ni ۳,
sa۳jtay variy sami ۳ ni ۳,
sa۳jnu۳jeya۳sara ju۳na۳reju۳ variy.
Ne ridyetyaru۳y nijya۳nvañi ۳ Vuryi ۳ndenu
18ॸJarichumusiy sadiy Ju۳denu jamirya
riva nicyara۳y vicha۳da, va۳cha vicha۳diva
jarye, jiryatiy va۳cha vicha۳diva
rirya۳rupanu nijya۳nvarya samirya vicha۳da.
19ॸJiryeñi datyi ۳sani ۳viy nu۳tyura sadatyanu
Vuryi ۳ndenu nu۳tyu ji ۳tyaju۳ vadichara ni ۳day
rani ۳cha. 20ॸDañumamu۳y ne vu۳ñidyichara
siva, jvadiyadasa۳ra۳ rani ۳cha su۳ndera,
ratanuma ji ۳ta vu۳dyetya variy: Ni ۳ni ۳ ji ۳ta
vichasara jaryi datyara, ni ۳ni ۳ ji ۳ta vichasara
Vu۳jye۳ Ju۳denu. Ramuni ۳tiy ne vana۳y ru۳tay:
Ne vu۳dyetya nu۳tyura ravicha sadatya۳da
Vuryi ۳ndenu. 21ॸDañuma riñi datya۳dani ۳, ne
ru۳taryu۳yada nta Ju۳denu variñi ۳, ne
riichana۳tyaru۳yada varintyiñi ۳. Ramutiy
rijyo۳ta۳da jachipiya۳jada taji variy, taji
ravicha۳da rijechipiya۳jada varidye.
22ॸRu۳tañu۳yada jaryi datyavay variyu,
mityamusiy rime۳cho۳ datyi ۳sa۳miy varintyi.
23ॸRipyaru۳mya۳ variy riva Ju۳denu
danu۳tyadeda ju۳na۳re jnu۳tya۳ day, jiipu tera
jvachi ۳ jiyasachiy, jiryatiy nijya۳mi ۳ jantyasi ۳
daryaju۳ra, nipya۳ti ۳ jantyasi ۳ jiyasachiy
jaryentiy, daryaju۳yu numututi ۳ jantyasi ۳
jiyasachiy jarye, muquiva tiryanumaya۳ra
jantyasi ۳ jiyasachiy jarye ti ۳ta۳ju۳.
Ravichasara Ju۳denu
murichenutadeda taji variy riva
24ॸRamutiy satocheda Ju۳denu variryi
nijya۳nvay rirya۳tidye jvaay varirya
ѠΔ̲ॷ1
va۳cha jvaayada, jiryatiy riñi ۳ru۳y
jijechityara nu۳ñi ridye yarupanta
varidyeyu. 25ॸSatochedantiy riy jiryatiy
ripyaru۳mya۳ quivu۳yadamusiy riva si ۳tenu
saniquejada day. Riñi jachipiya۳ riñijyu۳,
rijyu۳ ju۳desavay, ripyaru۳mya۳ riva
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jada varidye.
Ni ۳ni ۳day ra۳cha jchana۳tyasi ۳te ju۳na۳reju۳.
¡Daryani ۳ ra۳chajaya۳sarate ti ۳ta۳ju۳
rundamu! 26ॸJiryatiy rijechipuyadani ۳
Ju۳denu ju۳desavay jiyasachiy, ramuni ۳
satocheda ramirya۳damu variryi, taji
ntaju۳ rivyicha۳da varidye, ripyaru۳mya۳
vatuy variy riva vanusa۳ vicha۳da, nu۳ñi
riñuma jiyasanta varidyeyu. 27ॸDaryaday
ripyaru۳yada vaduy riva vaturasa۳
vicha۳dantiy, ririryi ۳jada nu۳ñi rirya
ju۳vajadasara vicha۳da, ne rirya۳daru۳yada
variy riva nu۳day. Rirya۳rupadoda variy
ratayu. 28ॸDaryantyamu۳y ne
ridyetyaru۳yada ranchiñi ۳ Vuryi ۳ndenu,
satocheda variy riva riy, rirya۳tidye
jachipiya۳ ranijyu۳ nicyara۳y vicha۳da,
rirya۳jvaay varirya jiryatimyu۳ ne
samiryara. 29-31ॸTi ۳ta۳ju۳ma۳ rijechivyara
va۳cha jvaayada, mitya
riityenu۳ñumaya۳jada risa۳yu, nu۳tyu
jvi ۳miy risa۳ju۳ riy, jaryi taratavay
rivyicharu۳yada risa۳ju۳ntiy, va۳cha
jachipiya۳jadacanumiy daryaju۳ riy.
Rito۳ma۳ ju۳nnu۳tya۳da ti ۳ta۳ju۳ ruuva day,
ju۳veda, nique۳yada jo۳ta۳da, quivu۳yada,
nique۳yada jachipiya۳jada jarye, va۳cha
tu۳chunumaya۳jada jarye risa۳ju۳.
Javityiye۳yadacanumiy risa۳ju۳ riy,
jamirya ridyiyada siva Ju۳denu,
jamiryamu niquevay jarye risa۳ju۳ntiryi,
jaryi yinnuva۳vye jarye risa۳ju۳ riy,
riichana۳tya۳da variy
yinnuva۳yadamuju۳yu. Rijechipiya۳jada
nu۳tyurate vurya۳jvaay va۳cha, nu۳tyura,
ne richiityeru۳yada saju۳ jijye۳ risa۳ju۳,
datyi ۳sa۳miy daryaju۳ riy, ne ruto۳tadedara
jiñiquejada, ne ridyetya۳dara samirya
va۳ta۳da, dantyamu۳y ne
ѠΔ̲ॷ1ٍॷ2
riryamityaniryu۳yada mitya yivara va۳cha
jvaayada jimyityasivyedata, ne
ridyetyaru۳yadara jantyutyasa۳da
risa۳ju۳ntiy. 32ॸRiñi datyi ۳satya su۳teda vase
Ju۳denura: Ni ۳tiy jvaachara darya, sa۳diiy
variy ru۳co۳siy. Va۳ riñi datyi ۳sara cay, ne
vinu riy jvaachara darya, riñi diy
samirya ruuvantidye, jiryatiy
ruvaachara tavay daryantidyerya.
Ne samurichenutaniy Ju۳denu mityamusiy;
samurichenutanichara ji ۳ta si ۳tenumu
2
1ॸDañuma chi ۳ra ye۳cha ji, jiryatiy
jityu۳chuta ti ۳ta۳ju۳ ti ۳, dantyamu۳y ne ji
ra۳ramitya variy; yinu۳y jityu۳chuta dajyi,
varityi jityu۳chuta ti ۳ta۳ju۳ ti ۳, nu۳tyu jiijerye
rañi ۳cha daryantiy. 2ॸVu۳dyetya yinu۳y,
sivaay si ۳tenu vase Ju۳denura jiryatiy
su۳tay: Rirya۳ma۳ dii ru۳co۳siy, rityi
vichasara darya.
3ॸDañuma ya۳jvaay nu۳tyu sivaay
nijya۳mi ۳ va۳cha, jiryatiy jityu۳chuta riva
ni ۳. Tapi jijechipiya۳ma۳te cay
ya۳ramityara Ju۳denu jiyasayada variy.
4ॸYaviryu۳tya dyetyara Ju۳denu
jachipiya۳jada samiryacay, jiryatiy jaryi
samirya jachityi ۳ dañi ۳, jaryi jijechi ۳nirya
daryaju۳ ni ۳, ne rabaryi ۳jada varenu
sa۳ntyutya۳da vu۳jyu۳. Ne jidyetyaru۳y nta
day, samirya vicha۳damuju۳ sani
jmu۳tyaru۳y taji jachipiya۳jada paru۳yadaju۳
ji. 5-6ॸDañuma ya۳bachanu ji ۳tyaju۳ra
Ju۳denu jiyasayada yiva, jiryatiy jamirya
jachityi ۳ daryaju۳ ji, ne jipyaru۳ryu۳y riva
taji jachipiya۳jada; jibechanura
sayasayada rarundamuju۳ sa۳numatiy
dityanura si ۳tenu vase murichenutadeda,
jiryatiy sa۳murichenutaniy nu۳ñi
ti ۳quimusiryi nijya۳nvay, va۳cha vicha۳da
murichirya. 7ॸJivye ji ۳ta, jiryatiy samirya
vicha۳damusiy rivya۳tara vandamu
vicha۳da, rivya۳ta rana۳cho۳ntiy, sa۳tidye
jnu۳y Ju۳denu samiy riñe۳cho۳, rivya۳ta
ju۳na۳reju۳ jnu۳yada na۳cho۳ntiy, sa۳̲ӕфɗ‫ڏ‬
chenu Ju۳denu ju۳na۳reju۳ jnu۳yadata
268
variryi. 8ॸRuvay ji ۳ta, rityimyu۳ ne
siityeru۳y rana۳cho۳ si ۳tenu Vuryi ۳ndenu
niquejada day, richiityari ۳ varidyerya
jiryatiy ne samirya darya, rivatiy
sa۳murichenutaniy jamiryamusiryi.
9ॸRijyu۳ ra۳chasara Ju۳denu jarupanta۳da,
paru۳cha۳riy jarye, ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳ju۳ ni ۳tiy
jvaañu۳yadara nicyara۳y vicha۳da,
Judíyuvedaju۳ munatya, rijyu۳ntiy,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi. 10ॸRityi
jvaacharara samirya, rijyu۳ni ۳ ji ۳ta
ra۳chasara vandamu vicha۳da day, sa۳jnu۳y
Ju۳denu samiy riñe۳cho۳ variy, rirya۳vicha
samirya jachipiya۳jadatavay ti ۳ta۳ju۳ variy,
Judíyuveda munatya, jiryatimyu۳ ne
Judíyuvedantiryi. 11ॸNe sajaryeta
daryaju۳ Ju۳denu riy nijya۳nvay.
Nu۳tyichirya sa۳chaniy Ju۳denu tara riva riy
jiryatimyu۳ ne saniquejada
nu۳charatavadyeryi
12ॸRiy ji ۳ta jiryatiy ricyaray ra۳jisiy Ju۳denu
nú۳, saniquejada nu۳charatavatya,
daryamusiy rirya۳parutay, ne ti ۳ ra۳tu۳chuta
saniquejadata riy. Rityi caray Ju۳denu
nú۳jisiy saniquejadatavay, daryaday
saniquejadata ya۳tu۳chutantiryi. 13ॸTapi ne
samirya vichavay sadiy Ju۳denu ruuva,
rityi tuva۳chu mitya jityu۳ֆәҡфѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada; ruuvani ۳ ji ۳ta sadiy samiy rityi
tuva۳chu jijechitya ramu saniquejada.
14ॸVarityi ruvaay nijya۳nvay jidyiryara
su۳teda Ju۳denu, jiryatimyu۳ ͑ľѸ͑ɗнӕľʮĀ‫ڏ‬
tavadyeryi, ruumusiñuma yindera darya
niquejada day, ramutidye rityuva۳chu day.
15ॸVu۳dyi variy riva Ju۳denu va۳ta۳da, jiryatiy
bachara rijechimyura saniquejada.
Mityamusiy rijechipiya۳ variy, samirya
vidye vu۳ñi jvaay, varimyata nicyara۳y
dyetya vuryivaay. 16ॸVariryundamu ji ۳ta
vurya۳datyara, sa۳numatiy sipyata
Ju۳denura dutyasara jachipiya۳jada variy,
darya ratyu۳chusara samitu۳choda terata:
Sa۳murichenutaniy Ju۳denu Jesucrístu
jtyamura.
269
Ni ۳tiy datyara Ju۳denu niquejada, ne
satuva۳chusara variy ramu, ni ۳day jíyasay
jaryi varidyeyu
17-20ॸYa۳jnu۳y ji, jiryatiy yitay Judíyu ji,
jityuva۳chu ji ۳ta Ju۳denu niquejadamu
jiryatiy su۳pa۳jada Muyisésibemyusirya;
yichana۳tya Ju۳denumuntiy ji,
yinnuva۳yadamu; jidyetyantirya
sava۳tarantiy; jidyetyasarara samirya
jaryeta۳da jiryatiy datyanusavay jirye
Ju۳denu niquejadamu; jijechipiya۳ variy
jiñijyu۳: Ray ji ۳ta rupityaniy vase si ۳tenu
ji ۳tani ۳, ni ۳tiy rañi ۳cha nu۳tyu ni ۳sipyuryi
Ju۳denu niquejadamuju۳; ray ji ۳ta datyanu۳
rijyu۳ tuva۳chu۳sa۳miy, ra۳tidye rupityaniy
vanda nú۳va variryi; ray rañi ۳cha
máyestru datyi ۳sa۳mijyu۳; ray rañi ۳cha
datyanu۳ rijyu۳ nu۳tyu deramiy nta
rivyicha daryaju۳, ʮɗфֆҡɗֆѸ͑ɗнӕľʮĀ‫ڏ‬
musiy radyetyara datya۳da.
Darya dyetya yitay jiidye. 21ॸJiryatiy
jijechipiya۳ darya jiñijyu۳, ritaja۳nu variy
ji: Jiryatiy jidyetyanu ti ۳, dantyamu۳y ne
vinu ji datyara. Jiryatiy jidyetyanu riy
nijya۳nvay, ne riryi paranu variñu۳day,
jiijerye dyetya paranú. 22ॸJiryatiy yitay:
Ne jirya۳rupi ti ۳ vaturu۳y jsa۳, ¿jiijerye
dyetya rupi ti ۳ vaturu۳jsa۳ntidye? Jiryatiy
jiñique۳tta si ۳tenuni ۳ jiipu tera jvaachi ۳,
¿jivya۳ta si ۳tenuni ۳ Ju۳denu variy?
23ॸJiryatiy yichana۳tya yinnuva۳yadamura
saniquejada, ¿yavittyuy dyetyani ۳
Ju۳denu jiryatiy jidyetyi ۳sa riva su۳teda?
24ॸRamuni ۳tiy rirya۳vityiye۳rya si ۳tya
Ju۳denu, jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
daryi, jiryeyasayadamu rirya۳vityiye۳rya,
nu۳ryate ta۳riy nu۳chara taarye, nu۳rya.
Nu۳tyichiy vu۳ryicha Ju۳denu
nijya۳nvay, nu۳tyichiy
25ॸJadchiy, jmutyododa ji ۳ta samirya
rirya۳tidye datya Judíyu day ji, jiryatiy
yitay Ju۳denu nijya۳mi ۳ daryaju۳ day ji,
jityi tuva۳chu variy ramu su۳teda
ѠΔ̲ॷ2ٍॷ3
Muyisésibemyusiy ti ۳ta۳ju۳; jityimyu۳y ne
ra۳tuva۳chu ramu, ra۳ma۳cho۳ mitya variy
jiijyu۳ jmutyododa, jiryatiy ne si ۳tenu
Ju۳denu nijya۳mi ۳ day ji. 26ॸDaryantiy,
sa۳vidye tuva۳chu ne jmutyonusi ۳ vanu
ramu Ju۳denu niquejada, samirya
vicha۳daju۳, sa۳jmutya۳ Ju۳denu variy
rivasiy jiñijya۳mi ۳ju۳ ni ۳. 27ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy
ne jmutyonusi ۳ni ۳, satuva۳chutiy variy
rana۳cho۳ saniquejada, ni ۳ni ۳ ra۳dityanu
rata, samiryatya jivyichasara daryaju۳ ji,
jiryatiy Ju۳denu niquejada nu۳charati ۳ ji,
jmutyonusi ۳ jarye ji, dañuma ya۳caray
Ju۳denu nú۳jisiy. 28ॸTapi ne vu۳ñi ۳cha
si ۳tenu Judíyu vinu variñumatiy
vu۳dyityanu vu۳vyu۳mura vu۳vyicha۳da
Judíyuveda. Daryantyamu۳y ne vu۳vyicha
saranusavay Ju۳denu nijya۳nvajyu۳ vinu
rata jiryatiy jmutyonusi ۳miryi vuryisa۳
pi ۳ru۳vye. 29ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta vicha si ۳tenu Judíyu
jiryatiy savicha Ju۳denu nijya۳mi ۳
jijechimyu, daryantya ravicha si ۳tenu
jmutyododa jiryatiy sivaay Ju۳denu
vu۳jyu۳ darya, Su۳ntuta, quichitya vitya
mitya. Jiryatiy sivaay Ju۳denu vu۳jyu۳ra,
ne vu۳vya۳ta variy rana۳cho۳ nijya۳mi ۳
jchana۳tya۳da, vu۳vya۳ta ji ۳ta rana۳cho۳
Ju۳denu jchana۳tya۳da day.
Ju۳denu si ۳tenu vase niqueratecu۳
3
1ॸ¿Ta۳rata saramichaniy Judíyu ti ۳
variy, ta۳rata? ¿Taraju۳tyani ۳, taraju۳?
2ॸ¡Jaryi ramuchentya۳ saju۳tera! Munatya
jiryatiy Ju۳Āľ͑ӕ¡ֆĀѸɗ̲ӕфʮɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada sadatyadodaju۳. 3ॸJiryatiy
rivyicha۳da Judíyuveda tevay
tuva۳chú۳sa۳miy ¿va۳ ra۳ma۳cho۳va۳ mitya
saniquejada Ju۳denu ruuva cay?
4ॸDañuma rirye۳cha quivu۳vye nijya۳nvay,
dantyamu۳y ne rirya۳carera Ju۳denu
niquejada variy. Darya nu۳chara ni ۳day:
Rirya۳tidye jtay nijya۳nvay variy: ¡Si ۳tenu
sanique Ju۳denura! Savuunu variñi ۳ ni ۳tiy
ra۳tu۳chutani ۳. 5ॸDañumatiy jiryatiy ne
vu۳vyichasara samirya nta, ramusiy
ѠΔ̲ॷ3
ridyetya nijya۳nvay sanchiy Ju۳denu: Ni ۳ni ۳
si ۳tenuni ۳ vase jvarya. Sa۳numatiy
tanuvu۳nu Ju۳denu variy vu۳vyicha۳diva
vu۳y, vu۳ryi jtay dyetya variy sanchiy: Ne
sadatya۳damu jityanuvu۳nu vu۳y, ne yinu۳y
va۳cha vu۳vyicha۳damusiy vadicharara
sivaayada vase day. ¿Ta۳raju۳na۳
satanuvu۳nuru۳vyu۳y, ta۳raju۳?
Temusiy riryi dyetya jachipiya۳ vaduy
darya. 6ॸ¡Tama۳ ravicha darya, tama۳!
Netimyu۳ ne sadatya۳damu jityanuvu۳nu
vu۳y ¿nu۳tyuramusiña۳ sa۳datya variy
murichenutadeda rijyuuchuveda
jiyadaju۳ riy mucadiva vichavay,
nu۳tyuramusiy? 7ॸTi ۳ dyetya ra۳jtay variy:
Raquivu۳yadamusiy riñi diy nijya۳nvay
vadichi ۳ siva Ju۳denu, jiryatiy si ۳tenu
niquera ji ۳ta ni ۳, ra۳sa۳y variy sandá
ramusiy. ¿Nu۳tyuramusiy sayasay variy
riva raquivu۳yada ray, nu۳tyuramusiy?
8ॸVu۳ryi jtay dyetya varintyi:
Vurya۳jvaarya va۳cha vicha۳da ra۳tidye ju۳ti ۳
samirya ru۳co۳siy. Darya ru۳ҡľĀЬԮӕфӕ‫ڏ‬
veda, rirya۳vityiye۳ tavay nu۳y. Variñuma
sa۳murichenutaniy Ju۳denu riva riy,
vurya۳jtay variy: ¡Taviiy!
Ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay jiyasay Ju۳denu diyayu
9ॸ¿Nu۳tyura vurya۳jachipiya۳ variy,
nu۳tyura? ¿Jiryatiy Judíyuveda vu۳y,
vu۳ñi ۳ ji ۳ta samivyevya۳ju۳ ruumusiy
tavadye? ¡Ne dyetya! Ratyu۳chutama۳
daryaju۳ ti ۳ta۳ju۳ riy: Rivyicha vaduy
vuunusavay juuchatavay, ĀфֆĀ‫ڏ‬
ntyiryi Judíyuvedantiy, daryadantyiryi
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi, vatajuu
rivyicha variy daryá ti ۳ta۳ju۳.
10-18ॸDaryaday rani ۳cha nu۳charantiy:
Ne ti ۳ samirya vichara, mitya; ne ti ۳
datyara, ne ti ۳ va۳tasara Ju۳denu
na۳cho۳. Ricyaramya۳ ti ۳ta۳ju۳
sanú۳jisiy, ne taraju۳ nu۳daryi, ne ti ۳
jvaachara samirya, ne vinu ti ۳qui,
mitya. Nu۳tyu bapyo muttarya
rapotiye۳ riñiquejada variy, va۳cha
270
niquejadamuju۳; ru۳tosiy jiquivu۳y
daryaju۳, nu۳tyuni ۳ codiy
ja۳davimusiy rasipyatay ra۳nva۳
ru۳toju۳, rani niquetaniy va۳cha
variryi, ramuni ۳tiy jaryi jivyara
ru۳to ramusiy: jasiñuma rantuy
riñumutu jichiiyadaju۳ day,
nijya۳mi ۳ nuda rubedaju۳; rityi rupi
riva riñú۳ ne ra۳su۳tye ju۳veda rijyu۳
riva, jantyuyada jarye; ne
ridyetya jivyicha samirya,
dantyamu۳y ne ridyetyara Ju۳denu
suvu۳yada nu۳ndye.
Darya rani ۳cha nu۳chara ti ۳ta۳ju۳. Jiyunuma
rabaryi ۳ ta۳riy nu۳chara day. 19ॸVu۳dyetya
yinu۳y, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy Ju۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮĀ‫ڏ‬
mura, rani nique riñijyu۳ jiryatiy
saniquejadatavadyeryi. Ramuni ۳tiy ne ti ۳
ra۳niquesara sanijyu۳ Ju۳denu, ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay ra۳jniy satuunuju۳ sa۳tidye
jaryeta jasiryi, mi ۳ra ra۳chaniy taji nta,
jiñu ji ۳tamu۳y ne ra۳chaniy tara day.
20ॸTapi ne vu۳cha۳ra۳ ntara sa۳jtaje samivye
varivyu۳y, vuryito۳tanitya daryaju۳ra
saniquejada, saniquejadamusiy yinu۳y
vu۳dyetyara vu۳jyuuchuveda.
Ju۳denu ra۳y riyada yimu tuva۳chuvay
21-23ॸDiye ji ۳ta radtaday sadityanu
Ju۳denu darya nu۳tyuramusiy sa۳jtay
samivyevyu۳y, nu۳tyuramusiy, netimyu۳
ne vu۳tyuva۳chusara ramu saniquejada
ti ۳ta۳ju۳ntidye. Saniquejadamu ji ۳ta jiryatiy
ta۳riy sanu۳yada Muyisésiberya su۳teda,
riñu۳yada Ju۳denuju۳ tu۳ËȍӕԮ¡ľĀфֆ͑‫ڏ‬
tirya saniquejadantiy, ramuni ۳ ji ۳ta
datyasara diye darya, nu۳tyuramusiy
sa۳jtay Ju۳denu samivyevyu۳y,
nu۳tyuramusiy, jiryatiy vu۳tyuva۳chu
daryaju۳ simu Jesucrístu. Sa۳jtay Ju۳denu
samivye ti ۳ta۳ju۳ riy rityi tuva۳chu simu. Ne
sajaryeta ti ۳, tapi vu۳vyichatya jidchavu۳
ti ۳ta۳ju۳ saju۳, jiryatiy vu۳jyuuchuvamya۳
ti ۳ta۳ju۳ daryaju۳, vu۳chu۳tye variy rivasiy
sadanu۳yada. 24ॸRivasiy ji ۳ta sabay
271
samivyejyu۳ntivyu۳y jiryatiy
samurichenuma۳ daryaju۳ vuryeyadaju۳
Jesucrístumusiy, samiryanuma
varivyu۳y. Ne sa۳murichenutaniy
variñu۳davyu۳y. 25ॸSabayadani ۳ Jesucrístu
sa۳tidye batye vu۳jyuuchuveda jiyadaju۳,
varityi vu۳tyuva۳chu simu, jiryatiy
sarubedara yinu۳tya۳ nuda vuryi ۳nu۳tya۳ju۳
variy. Ramuni ۳ vu۳dyetya sivaayada vase
Ju۳denu ta۳rirya, varityimyu۳ ͑ľѸ̲ӕфɗ‫ڏ‬
chenutadedara rijyuuchuveda variy
didye. Sa۳ntyutya۳damuju۳ ͑ľʮɗ̲ֆӕфɗËȍľ‫ڏ‬
nutadeda variy didyerya. 26ॸDaryamu
vu۳dyetyantiy sivaay vase Ju۳denu
diyentirya, ʮɗфֆҡɗֆѸ̲ӕфɗËȍľ͑ӕҡĀľ‫ڏ‬
dara vu۳jyuuchuveda Jesús munusa۳data,
sadiy variy vuryiva samiy jvaavye
vu۳tyuva۳chodamusiy, jiryatiy
vu۳tyuva۳chunuma daryaju۳ simu Jesús.
Ne vana۳y nta vurya۳ramitya vu۳dyirya
jvaacharamusiy
27ॸ¿Ta۳raju۳na۳ vurya۳jchana۳tya mitya
vuryi ۳nnuva۳yadamu vu۳y, ta۳raju۳? Tama۳
vu۳ñi jto۳tanirya saniquejada didye, tama۳.
Vinu vu۳tyuva۳chodamu su۳tay samivye
varivyu۳y. 28ॸTapi daryani ۳ ji ۳ta
vu۳jechipiya۳jada: Sa۳jtay Ju۳denu sami ۳
variñi ۳ nijya۳mi ۳ vinu satuva۳chodamu,
dañumamu۳y ne sanijto۳ҡ͑ɗфֆѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada. 29ॸ¿Va۳ vinu Judíyuvedaju۳ sa۳chava۳
Ju۳denu cay? ¡Daryaday sani ۳cha
rijyu۳ntiy jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
daryi! 30ॸTi ۳quide jiryi ۳nu۳ñi ۳ Ju۳denu,
ramuni ۳tiy sa۳jtay sami ۳ni ۳ Judíyu
jmutyonusi ۳ jityuva۳chodamusiy.
Jiryatimyu۳ ne Judíyu jmutyonu۳ dañi ۳,
daryaday sa۳jtay sami ۳ vinu
satuva۳chodamusintyiyu. 31ॸ¿Nu۳ña۳jtay
dyetya variy: Rama۳cho۳ dyetya mitya
Ju۳denu niquejada, jiryatiy vinu
vu۳tyuva۳chodamusiy su۳tay
samivyevyu۳y? ¡Nentate day, mitya
varidye! Vu۳ñique rayadaju۳ saniquejada
variy. (Rata yinu۳y vu۳dyetya: sa۳̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
ѠΔ̲ॷ3ٍॷ4
nutaniy Ju۳denu mudodatara
vu۳jyuuchuveda, vu۳vya۳ta variy sana۳cho۳
vuryeyada rá۳ñuju۳.)
Ju۳denu diy samirya vuryiva si ۳tenu
vu۳tyuva۳chodamu daryatiy savichadedani ۳
Avurá۳bantyi
4
1ॸ¿Ta۳rana۳ vurya۳jtay sanchiy
vu۳myunatyi ۳ Avurá۳bay, ta۳ra? ¿Ta۳ra
sasaryeda niquejada jto۳tadedamusiy,
ta۳ra? 2ॸSaryityi jteda Ju۳denu sami ۳
sivaayada murichirya dayu, saryi
jchana۳tya variyu, ne ji ۳ta Ju۳denu diya.
3ॸ¿Da nu۳tyura ranique Ju۳denu nu۳chara
ranchiy, nu۳tyura? Ranique:
Satuva۳choda Avurá۳bay simu Ju۳denu,
sadiyada variy samirya siva.
4ॸYinu۳y, ne vu۳myurichenusara
mityamusiñi ۳ jvaañu; vu۳charanu ji ۳ta
nurirya vu۳ĀֆɗԮֆɗѸɗԮֆĀ̲ӕфɗËȍɗ‫ڏ‬
ryayu. 5ॸSaju۳ ji ۳ta, ni ۳timyu۳ ne niquejada
jto۳tadedamusiy sivaay tara, su۳teda
Ju۳denu sami ۳ variñi ۳, satuva۳chodamu
sa۳jtay sami ۳ variyu, jiryatiy darya
savicheniryu۳y samirya ni ۳ jamirya
vichara, sa۳tidye tuva۳chu variy simu.
6ॸDaryatiy su۳teda ta۳riy Judíyuveda
curaca Davyíbe ranchiy: Jiryatiy sadiy
Ju۳denu samirya vichara siva nijya۳mi ۳
dañumamu۳y ne sa۳cha sami ۳, saju۳
saranuma۳ daryaju۳ darya, jiryatiy sa۳cha
Ju۳denujsa۳ ta۳richa۳ra۳ju۳. 7-8ॸSu۳teda
varintyi:
Ju۳denu jmu۳tyasavay ji ۳ta riñi ۳cha
nijya۳nvay jiryatiy saramityaniy
Ju۳denu ruuvara va۳cha jvaayada,
Ѹ̲ӕҡĀΎĀԮфɗфֆфɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda samiy ti ۳ta۳ju۳ yajisiy.
Si ۳chana۳tyi ۳si ۳ ji ۳ta nijya۳mi ۳ jiryatiy
saparu۳mya۳ Ju۳denu siva, ne
sa۳jachipityaja۳sara saju۳ nu۳ndyerya
jijyuuchuveda nu۳ndye.
9ॸJirya jchana۳yada ji ۳ta, ne vinu
Judíyuvedaju۳ darya, jivyejyu۳ jarye
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi. Tapi
ѠΔ̲ॷ4
vuryi ۳tay Ju۳denu jteda sami ۳ni ۳ Avurá۳bay
satuva۳chodamusiy. 10ॸ¿Nu۳tyuramu
su۳teda daryani ۳, nu۳tyuramu?
su۳mutyonusa۳damu, varimyatamu۳y ne
su۳mutyonusa۳damu jivyicha۳da didye.
Su۳teda ji ۳ta jiryatimyu۳ ne jmutyonusi ۳
didyeñi ۳. 11ॸSu۳mutya۳jada ji ۳ta Avurá۳barya
jmutyododa, rirya۳tidye datya nijya۳nvay
ramusiy: Su۳nu۳y Ju۳denu samirya Avurá۳
na۳cho۳ jityuva۳chodamusiy,
yimutyonusa۳dajisiy. Sivaayada Ju۳denu
nu۳ryara, sa۳tidye vicha۳siy Avurá۳
rimyunatyi ۳ ti ۳ta۳ju۳ rityi tuva۳chu simu
Ju۳denu jiryatimyu۳ ne jmutyonusavay
riñi ۳cha didye, sa۳tidye jtay samivye
varintyiryi. 12ॸSava۳ta۳da Ju۳denuntirya,
sa۳tidye vicha۳siy Avurá۳ rimyunatyi ۳
jmutyonusi ۳, фɗҡֆɗ͑ľԮɗ͑ӕʮ̲ӕҡֆΎ͑ӕѸԮ‫ڏ‬
dyeryi, richiityari ۳sara varintyidyerya
su۳muntidye, vu۳myunatyi ۳ Avurá۳ jmu,
jiryatiy sarupi Ju۳denu nú۳va
jityuva۳chodamu yimutyonusa۳dajisiy.
Ju۳denu jteda ya۳sa۳ñi ۳ Avurá۳bay mucadi
ti ۳ta۳ju۳ sadadyeñuju۳
13ॸ¿Ta۳raju۳ su۳teda Ju۳denu Avurá۳bavya,
ta۳raju۳: Ra۳day sa۳y mucadi mitya ji,
rasu۳tyerya sa۳ra۳ju۳, jidyedyeñuju۳ jarye?
Ne su۳teda siva ramusiy, jiryatiy
sito۳tadedara saniquejada daryaju۳;
ramusiy ji ۳ta su۳teda daryá, jiryatiy
Avurá۳bay tuva۳choda samirya simu.
14ॸTapi riryivyidye jmutya۳ra mucadi rityi
jto۳tanicharara niquejada, ne taraju۳
nu۳ndyerya vu۳tyuva۳choda variñu۳ndye,
rama۳cho۳ mitya variy su۳teda
Avurá۳bavyantiy. 15ॸNe yinu۳y Ju۳denu
niquejadamusiy ra۳cha va۳cha vichadeda,
vuryito۳tanitya daryaju۳ra. Jasityimyu۳y
ne tara jna۳y Ju۳denu niquejada,
dantyamu۳y ne ravichasara juuchuveda
variy. 16-17ॸRamuni ۳tiy vuryi ۳mutya۳ vinu
vu۳tyuva۳chodamusirya Ju۳denu jteda,
sa۳tidye sa۳y mitya vu۳rya. Vu۳dyetya
variy: Su۳teda ra۳chasara ti ۳ta۳ju۳ Avurá۳bay
272
dadyeñuju۳, ne vinu rijyu۳ jiryatiy
ru۳mutya۳jadara saniquejada, rijyu۳ jarye
ji ۳ta rityi tuva۳chu, daryatiy satuva۳choda
Avurá۳bay, ni ۳tiy vichasara munatyi ۳
vu۳jyu۳ ti ۳ta۳ju۳, darya nu۳chara Ju۳denu
jteda siva Avurá۳bay:
Rabemya۳ rajuu nijya۳nvay munatyi ۳ju۳
ji.
Daryamusiy savicha۳da Avurá۳bay
vu۳myunatyi ۳ sadiya Ju۳denu, jiryatiy
satuva۳choda daryaju۳ simu, ni ۳tiy datya
mi ۳sadeda diibyimusiñi ۳ nijya۳mi ۳,
jadchintyi sadatya tu۳choda taranchiy
nu۳tyu ju۳desaranuma darya, jiryatimyu۳
ne ju۳desara didyerya. 18ॸAvurá۳bay ji ۳ta
jiriryi ۳jadara tuva۳choda simu nu۳tyu ti ۳tiy
saryicha ta۳rimya۳ saryipyaru۳yada riva,
sa۳tidye vicha۳siy variy rajuu nijya۳nvay
munatyi ۳, daryani ۳ rani ۳cha raniquesa۳da:
Darya rirye۳chasara jidyedyeñu,
nu۳tyu jdarichijyuu rajuu.
19ॸNe saparu۳ryu۳yada nta variy riva
Ju۳denumu tuva۳choda, jasiñuma
sajachipiya۳jada variy ramusiy
detuyadaju۳, dañuma sani ۳cha۳da jaryi
rimyityu, taraqui pacha
nijya۳tuunuti ۳numa daryaju۳ dañi ۳.
Dantyamu۳y ne saparu۳ryu۳yada riva
tuva۳choda sajachipiya۳jadanumatiy
sanchiy jivyatura Sára detuyasa۳.
20-21ॸSatuva۳choda jivyanu۳yadata ramu
Ju۳denu niquejada jiryatiy sani jteda
sivara, ra۳sa۳yada satuva۳choda varidye,
si ۳chana۳tya۳da risa۳ju۳ni ۳ Ju۳denu,
sadatyama۳ daryaju۳: Si ۳tenu datyara
ni ۳day Ju۳denu, sa۳jto۳taniy varirya yiteda.
22ॸRamuni ۳tiy su۳teda Ju۳denu sami ۳ni ۳,
satuva۳chodamu. 23-24ॸNe vinu saju۳
ravichanu۳yada nu۳chara jiryatiy su۳teda
Ju۳denu sami ۳ satuva۳chodivayu: vu۳jyu۳
jaryentiy, jiryatiy vu۳tyuva۳chu daryaju۳
simuntidye, ni ۳tiy mi ۳sadeda diibyimusiñi ۳
Vu۳yntyityu۳ Jesús. 25ॸNi ۳ni ۳ batyeda
vu۳cyarayada jiyadaju۳, sami ۳sa۳danumatiy
vu۳ryetyemya۳ variy saju۳.
273
Vuryi ۳chana۳y jiryatiy su۳dutyasara
Jesucrístu daryaju۳ sisa۳ Vu۳jye۳ vu۳jyu۳ra
5
1ॸRamuni ۳ jiryatiy su۳tamya۳ ji ۳ta
Ju۳denu samivye vu۳tyuva۳chodamu
vu۳y, rama۳cho۳ vu۳jechipiya۳jada samiy
variy sanijyu۳ Ju۳denu, Vu۳yntyityu۳
Jesucrístumusiy. 2ॸJesucrístumusiy ji ۳ta
vuryito۳ma۳ jirya samirya vichasa۳damu;
jiryatiy vu۳tyuva۳choda simu, sasa۳yada
mitya vu۳rya, vu۳chiityari ۳ variñi ۳.
Vurya۳ntya jchana۳y variy jiryatiy vu۳ñi
datyi ۳sani ۳viy, vurya۳day saryeñuvera
sadá Ju۳denu. 3-4ॸNe vinu ra, vurya۳ntya
jchana۳y paru۳cha۳riñubentiy,
paru۳cha۳rimyusiy yinu۳y vu۳dyetyara
tapimusiy jachi ۳deda; varityi vu۳dyetyara
tapimusiy jachi ۳deda, sabay Ju۳denu
variy jantyasavay varivyu۳y; varityi
vu۳vyicha jantyasavay, vurya۳nutuy
varirya sivaayada Ju۳denu. 5ॸNe
vurya۳jada riva vu۳yntuyada, tapi
sarumimya۳ Ju۳denura jivya۳ta۳da
vu۳jechivya yintumusiy, jiryatiy
sasa۳yada Yintu vu۳y. 6ॸTapi varityi
vadiiryo۳vay vu۳vyicha۳da variy,
varicha۳ra۳ju۳ sabatyeda Crístu
vuryeyadaju۳, jiryatiy va۳cha vichavay
daryaju۳ vu۳y. 7ॸVani ۳ramusivyitya yinu۳y
vu۳betye samiy nijya۳mi ۳ jiyadaju۳; temusiy
ti ۳ dyetya saryi sa۳rya yinu۳yada samirya
jachityi ۳ jiyadaju۳. 8ॸJu۳denu ji ۳ta
dityadoda jaryirya jivya۳ta۳da vu۳ñijyu۳,
jiryatiy dañuma vu۳ñi ۳cha۳da juuchatavay,
varidye sabatyeda Crístu variy
vuryeyadaju۳. 9ॸRamuni ۳ jiryatiy
saratyanuma۳ Ju۳denu diye vu۳y, Crístu
nudaja۳ta, jaryivya۳ju۳ ji ۳ta sa۳jantyuy
Crístu vuryiva, Ju۳denu nique۳yadajisiy.
10ॸVarityidye vu۳vyichanu۳ֆĀѸ̲ɗҡֆ‫ڏ‬
simyi, su۳dutya۳da variy jidyenu
munusa۳data vuryisa۳yu. ¡Jaryivya۳ju۳ ji ۳ta,
jiryatiy vu۳vyichanuma jdutyasavay sisa۳,
sa۳jantyutye jidyenu jnu۳yadatate variy
vuryivate! 11ॸNe vinu ra,
ѠΔ̲ॷ5
vuryi ۳chana۳tyani ۳ Ju۳denuntiy,
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístumusiy, simusiy ji ۳ta
yinu۳y vuryi ۳mutya۳jadara jdutyasa۳da
sisa۳ju۳ Ju۳denu.
Ará۳bamyusiy ru۳ndayada juuchuveda
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳ju۳, ramutiy su۳deda
Jesucrístu jidyiiyada na۳cho۳
vu۳jyuuchuveda jiyadaju۳
12ॸRamuni ۳ ravichasara daryaday,
jiryatiy ti ۳qui nijya۳mi ۳musiy ru۳ndayada
juuchuveda mucadiva ti ۳ta۳ju۳, darya
juuchuvedamusiy ji ۳ta ru۳ndayada
diiyada varintyi, ramusiy ru۳rayada
diiyada ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvavya variy, jiryatiy
rijyuuchuveda ti ۳ta۳ju۳ simusiy. 13ॸMunatya
ji ۳ta, netimyu۳ ne sabayada Ju۳denura
jiñiquejada Muyisésibemyusiy didye,
ravichanu۳yada yinu۳y juuchuveda
mucadiva, dañumamu۳y ne sayasayada
Ju۳denu nijya۳nvay nijyu۳ra juuchuveda,
netimyu۳ ne saniquejadatavay didyeryi.
14ॸRavuudoda ji ۳ta diiyada ti ۳ta۳ju۳ riy
jiryatiy rivyichanu۳yada nijya۳nvay
munatyavay, Ará۳bamyusiy Muyisésibe
sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳, dañumamu۳ֆ͑ľфɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda nu۳tyu sajuuchuveda Ará۳bay daryá.
Jiryatiy savichanu۳yada vu۳myunatyi ۳
Ará۳bay vurya۳tidye vichasara nijya۳nvay
diiyasavay, sabaya۳jada Jesucrístu nijyu۳
ni ۳tiy ra۳cha۳siy vu۳myunatyi ۳ vurya۳tidye
vichasara Ju۳denu dadyeñu. 15ॸJiryatiy
sasa۳y Ju۳denu mitya vu۳rya jnu۳yada
Jesucrístumusiy, ne darya jiryatiy
sajuuchuvedamu jiryupa۳jada Ará۳barya
vase vicha۳dá, ramutiy ridyiiyada
rajuuvay variy, ti ۳qui rupa۳jadamusiy;
ra۳sa۳yada ji ۳ta Ju۳denu sa۳yada ju۳na۳y
jadchiy, jiryatiy sasa۳y mitya rajuu
nijya۳nvarya jnu۳yada; ti ۳quimusiy
sasa۳rya, Jesucrístumusiy.
16ॸDaryantyamu۳y ne ravicha۳da ti ۳qui
nijya۳mi ۳ juuchuveda murichirya
jidchavu۳ sasa۳yada day, ne yinu۳y ti ۳qui
nijya۳mi ۳ juuchuvedamusiy rito۳
ѠΔ̲ॷ5ٍॷ6
ramurichenusa۳da day, sasa۳yadamusiy
ji ۳ta rito۳ samirya vicha۳dá rajuura
rupa۳jadivasiy. 17ॸTapitya ravuudoda
diiyada ti ۳quimusivyu۳y, sarupa۳jada
murichirya, jaryivya۳ju۳ ji ۳ta
vurya۳nusu۳jeya۳sara jnu۳yadamu
ti ۳quimusintyi, Jesucrístumusiy, jiryatiy
su۳tay samivyevyu۳y, sa۳sa۳y mitya variy
ju۳na۳reju۳ jnu۳yadantivyu۳y. 18ॸRamuni ۳tiy
daryatiy ti ۳qui nijya۳mi ۳ rupa۳jadamusiy
ru۳ndayada juuchuveda jiyadaju۳
murichenusa۳da, ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳,
daryantiy jiryatiy su۳nu۳yada Ju۳denu
sami ۳ni ۳ ti ۳qui nijya۳mi ۳ntiy, su۳nu۳yasara
tarundamuju۳ntiy samivyedye ti ۳ta۳ju۳ riy
nijya۳nvay ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳. 19ॸTapi
daryamusimyu۳y ne sasiityeru۳yada ti ۳qui,
daryamuni ۳ rime۳cho۳jada nijya۳nvajyuu
juuchatavay variy; daryamusintyi
sasiityejada ti ۳qui sa۳tidye jtay Ju۳denu
samivyeryi nijya۳nvajyuu varintyi.
20ॸJadchiy ji ۳ta rivasiy, sabayada
Ju۳denura jiñiquejada, rama۳cho۳jada
juuchuveda jvadichara variy rijyu۳
nijya۳nvay, jasiñi ۳ ji ۳ta ra۳sa۳yada
jaryivya۳ju۳ Ju۳denu ramityadeda varintyi.
21ॸRamuni ۳, ĀфֆҡɗֆфԮӕӕĀΎĀʮӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda diiyadamuju۳ vu۳y, daryaday
ra۳vuununa۳ya۳ saramityadeda
Ju۳denuntivyu۳y, sa۳tidye jtay samivye
varivyu۳y, vurya۳tidye jnu۳jeya۳sara variy
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístumu.
Vu۳ntye۳ryaniy sisa۳ju۳ Crístu
vuryi ۳tyu۳yadamusivyu۳y
6
1-2ॸ¿Ta۳ra vurya۳jtay varirya, ta۳ra?
¿Vurya۳jiriryi ۳ juuchuvedamu,
ra۳tidye jasa۳tya Ju۳denu sa۳yada varivyu۳y,
vurya۳? ¡Ne vana۳y ntate dacyu۳! Jiryatiy
vu۳dyiityimya۳ juuchuvedamu, ne
vurya۳ni ۳ru۳chara jadchiñu۳ĀфֆʮӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda nu۳day. 3ॸ¿Datyasavay vidye jirye,
jiryatiy ji ۳tyu۳vye Jesucrístu diiyadamuju۳
davyu۳y, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy ji ۳tyu۳vye simu
davyu۳y? 4ॸJi ۳tyu۳yadamu ji ۳ta vu۳vyicha
274
nu۳tyu jmuchusavay nta variy Crístusa۳,
sadiiyadamu, jiryatiy sadiiyada
vuryeyadaju۳ daryaju۳. Ramuju۳ntidye
vurya۳rupiñumaya۳ vadi jnu۳yadamu,
nu۳tyu sami ۳sama۳ Crístu diibyimusiy,
Vu۳jye۳ vanda vanu۳tya۳data. 5ॸDaryatiy
vu۳vyichasara jmuchusavay vatajuu
sisa۳ju۳, darya savicha۳da jmuchusi ۳
jidyiiyadamu, daryaday
vurya۳mi ۳sa۳sumichara sisa۳ju۳ntidye.
6ॸVu۳dyetya daryaju۳, ʮɗфֆҡɗֆʮԮҡֆɗËȍф‫ڏ‬
numa darya ta۳riy vu۳vyicha۳da rapu۳rya
sisa۳ju۳ crusitya۳sa day, vurya۳tidye paru۳y
variy riva vu۳dyirya jvaayadacanuyada
variy, ne ra۳vuunusara juuchuveda
variñu۳davyu۳y. 7ॸNe yinu۳y jmu۳ryasi ۳numa
juuchuvedajisidyeñi ۳ ni ۳tiy dii.
8ॸVu۳dyetyama۳ jiryatiy
vu۳tyuva۳chodamusiy vurya۳jnu۳chara
Crístu jsa۳ntiy jiryatiy vu۳dyiityimya۳ sisa۳.
9ॸVu۳dyetya yinu۳y tama۳ sa۳diiy ju۳na۳y
Crístu jadchiñu۳day, tama۳, jiryatiy
sami ۳sama۳ diibyimusiy daryaju۳ day, ne
ra۳vuunu diiyada variñu۳nñi ۳. 10ॸTapi
sadiiyadatatya, jiryamityanityirya
juuchuveda jiyasayada, diye
su۳nu۳yadamu ji ۳ta jivyichasara Ju۳denuju۳.
11ॸJirya۳ntya jachipiya۳ darya jiñijyu۳ day,
nu۳tyu diibyimiy jiryeñi ۳cha variy
juuchuvedaju۳, jnu۳vye ji ۳ta jirya۳tidye
vichasara variy Ju۳denuju۳, Jesucrístumu.
Vu۳vyichasara muchechiy juuchuvedaju۳
varimyata Ju۳denuju۳
12ॸNe jirya۳sabutyaniy juuchuvedaju۳yu,
jiryevyu۳ diiyasaramuyu, jirya۳tidye
tuva۳chu jiñi ۳ru۳ryamu. 13-14ॸDantyamu۳y ne
jirya۳jnutatyara jiryevyu۳ nu۳tyu jvaatya۳
juuchuvedaju۳. Jirya۳jnutatya ji ۳ta
Ju۳denumuju۳yu, nu۳tyu mi ۳savay
diibyimusiy jirya۳jnutatya ji ۳tayu,
jiryevyu۳ jarye ya۳jnutatya simuju۳,
samirya vichasara jvaatya۳ju۳ ji ۳ta, tapi ne
ra۳vuunusara juuchuveda jiryeñu۳day,
jiryatimyu۳ ne sa۳nusu۳y Ju۳Āľ͑ӕʮɗ͖ɗнӕľʮ‫ڏ‬
275
data nu۳ndyevyu۳y, sani nusu۳ñuma diye
jivya۳ta۳damu vu۳y.
15ॸ¿Nu۳tyuna۳ diye, nu۳tyu? ¿Vurya۳ vidye
juuchuvay, vurya۳, jiryatimyu۳ ne
saniquejadamuju۳ nusu۳chavay
nu۳ndyevyu۳y? ¡Tama۳ day, tama۳!
Sava۳ta۳damu yinu۳y yinsu۳rya
vuryi ۳nu۳yada. 16ॸJiryedyetyi ۳satya varityi
vuryi ۳ntatya ti ۳muju۳ vu۳y, vurya۳tidye
vichasara variy samuchechiy,
vu۳vyichasara variy samuchechiy,
vurya۳tidye tuva۳chu variy simu. Daryani ۳
jiryevyichasara ti ۳ muchechiy, varimyata
juuchuveda muchechiy jirya۳tidye dii
ru۳co۳siy, varimyata Ju۳denu muchechiy,
simu tuva۳chodaju۳, jirya۳tidye vicha۳siy
samivye su۳tedamuju۳ variy.
17ॸRi ۳chana۳tyate ni ۳ Ju۳denu, jiryatiy
dañuma jiryevyichanu۳yada juuchuveda
muchechiy, jirya۳numitya۳dama۳yu,
jiryetyuva۳choda variy ti ۳ta۳ju۳ jijechitya
ramu samitu۳choda datyadoda, jiryatiy
siti ۳ta۳da jiryimura samitu۳choda.
18ॸJmu۳ryasavay ji ۳ta juuchuvedamusiy
jirye, jiryevyichama۳ ji ۳ta variy Ju۳denu
muchechimyi, samirya vicha۳daju۳.
19ॸ(Rañique nu۳rya jiryatiy vadiiryo۳vay
jirye, jiryejechipiya۳jadamu.) Daryatiy
jiryi ۳ntatya۳da ta۳rirya jiryevyu۳ va۳cha
jvaatya۳ju۳, Ju۳denu niquejada jiyaro۳ju۳,
daryaday jirya۳jnutatya diye samirya
jvaayadaju۳ra jiryevyu۳ntiy, jirya۳tidye
vichasara variy Ju۳denuju۳. 20ॸTapi varityi
jiryevyichanu۳yada juuchuvedata
vuunusavay, ne vana۳y ntate
jiryevyicha۳da samirya vicha۳daju۳ day.
21ॸ¿Nu۳tyura datya۳da jiryedyetya۳da ta۳riy
jvaayadamu jiryatiy jirya۳danuma diye
rivantiy, nu۳tyura? Ramusiy ji ۳ta yinu۳y
vuryi ۳mutya۳ra diiyada day. 22ॸDiye ji ۳ta
jmu۳ryasavay jirye, juuchuvedamusiy,
jiryevyichanuma Ju۳denu muchechimyi
varidye, jiryi ۳mutya۳ ramura
jijyiintyasa۳da Ju۳denuju۳, ru۳co۳siy ji ۳tara
ta۳rijyu۳ jnu۳jeya۳sara. 23ॸTapi juuchuveda
ѠΔ̲ॷ6ٍॷ7
ji ۳ta murichenutanichara diiyadata vu۳y,
Ju۳denu ji ۳ta sa۳y mitya ta۳rijyu۳
jnu۳jeya۳sara vu۳y, jiryatiy
vurya۳jnu۳jeya۳sara Vu۳yntyityu۳ ˇľѸӕËфɞѸ‫ڏ‬
tumu.
Sajiintyama۳ Ju۳denu jiñiquejada
jiyasayadamusivyu۳y, vurya۳tidye
vichasara samirya variy sisa۳ Crístu
7
1ॸRa۳tu۳chu jiryiva, ratyeryi ۳veda, tapi
jiryetya datyara Ju۳denumusiy
ru۳nday niquejada, ja۳mu nutyityu۳musiy
ru۳ndacharantiy, ramuni ۳ vurya۳tuva۳chu
ramu niquejada jnu۳ñutidye vu۳ñi ۳cha,
vu۳dyiiyada sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. 2ॸDaryaday
vaturu۳y vanutanu۳ntyi nadavichasara
puchusanu۳y niquejadamusiy, nanuvanu
diiyada sa۳ra۳ju۳ yinu۳y ju۳daca۳; sa۳numatiy
dii variy, nana۳jiintye ji ۳ta variy sisa۳sidye.
3ॸNetimyu۳ ne sadiiy nanuvanu didye,
naryityi rupi variy saniya۳re sisa۳ ti ۳ vanu,
rirya۳nique variy nanunijyu۳: ͮ͑ӕËĀ͑‫ڏ‬
vedamu jiryupi sisa۳ vanu. Nanuvanu
diiyadivasityi ji ۳ta jiryupi sisa۳ vanuntiy,
ne ti ۳ raryi nique tara variy nanunijyu۳
nu۳day, jiryatiy nanujiintyemya۳ variy
sisa۳siy jivyanubadye, samiryanuma
variy nada day. 4ॸDaryaday jiryentyi,
ratyeryi ۳veda, sajiintyama۳ Ju۳denu
jiñiquejada jiyasayadamusiy jirye,
jiryatiy su۳vatyaniñi ۳ Crístu jiryeyadaju۳,
jirya۳tidye tuudi variñi ۳ ni ۳tiy mi ۳sa۳da
diibyimusiy, jirya۳tidye jmu۳tya tarivani ۳
Ju۳denu variy. 5ॸTapi varityi
vu۳vyichanu۳yada jachipiya۳vay vu۳jyu۳,
jiryatiy su۳tedamu ju۳bachara darya, rañi
ju۳dema۳ varirya va۳cha ni ۳ru۳yada vu۳jyu۳,
vu۳jyuuchuveda variy diiyadamuju۳.
6ॸDiye ji ۳ta vu۳ñi ۳Ëȍʮɗɗ͑ҡֆľԮֆľѸ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damusiy, jiryatiy diiyasavay
ramusivyu۳y, jiryatiy ta۳riy
ravuununu۳yada vu۳y. Diye vu۳vyichasara
jiintyevye, vurya۳tidye vicha variy vadi
vicha۳daju۳, Ju۳denu Jnutu jmu۳tya۳data,
jiryatimyu۳ ne vana۳y vu۳vyichasara
ѠΔ̲ॷ7
daryatiy radatyanusara Ju۳denu
niquejada nu۳chara day.
Juuchuveda jaryinra
ra۳tidye jatachu varivyu۳y
7ॸVurya۳jtaja۳nu dyetya variy: ‫ˇع‬ӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda dyetya saniquejada? ¡Tama۳ day,
tama۳! Ne yinu۳y saniquejadamusiy
vu۳dyetyara ta۳ra rani ۳cha juuchuveda
day. Dantyamu۳y ne vu۳ryi datya
ni ۳ru۳yada riva vu۳tyenu barya, netimyu۳
ne sanique Ju۳denu jiñiquejadamu: Ne
ya۳ni ۳ru۳y riva jityenu barya. 8ॸJuuchuveda
ji ۳ta jo۳ta۳da jnu۳tyadeda vu۳jechimyuju۳ra
va۳cha ni ۳ru۳yada, Ju۳denu niquejadamusiy
ru۳nu۳tyadedara, yinu۳y vitya ne vana۳y
rivaay juuchuveda vu۳jechimyu
varityimyu۳ ne ravicha۳da saniquejada
day. 9ॸTapi Ju۳denu niquejadajisiy, vu۳ñi
jtay vu۳vyicha۳da jnu۳ñu, saniquejada
jto۳jadivasiy ji ۳ta vu۳dyetya۳da variy
juuchatavadyevyu۳y, vurya۳numa dii
ramusiy. 10ॸVu۳dyetya variy: Jiryatiy
sabayada Ju۳denu vuryi ۳nu۳yadaju۳ra
jiñiquejada, rama۳cho۳jada variy
vu۳dyiiyadaju۳ntiy. 11ॸJuuchuveda ji ۳ta
ju۳rirya Ju۳denu niquejada, ramutiy
ra۳quivu۳chu juuchuvedamuju۳ varivyu۳y,
ramudoda ji ۳ta varivyu۳y jiryatiy ru۳tay:
Ya۳diiy juuchuvedaco۳siy. 12ॸRamuni ۳
vu۳dyi riva Ju۳denu niquejada, rantyityu
niquejadate day, vase jarye, samirya
jarye risa۳ju۳ra.
13ॸ¿Riti ۳tavidye Ju۳denu niquejadara
vu۳myunusa۳da variy? ¡Tama۳ day, tama۳!
Juuchuveda ji ۳ta ju۳dejadara diiyada
samirya Ju۳denu niquejadata vu۳jyu۳,
vurya۳tidye datya: Si ۳tenu jamirya
vadichara dárya juuchuveda day,
radityadoda nicyara۳vya۳ju۳ variy rivayu.
14ॸVu۳dyetya ji ۳ta daryaju۳ jiryatiy ravicha
samirya Ju۳denu diya jiñiquejada
jto۳tadeda. Vu۳dyirya jachipiya۳jada ji ۳ta,
ne samirya saju۳, ʮɗфֆҡɗֆфԮɗËȍʮӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda ti ۳ta۳ju۳ daryaju۳ vuryiva day.
276
15ॸRamuni ۳mu۳y ne vu۳dyetya nu۳tyura
vu۳dyetyá, nu۳tyura, ҡЙɗ͑ľԮӕфֆɗԮËȍ‫ڏ‬
rara jiryatiy vuryivaaryu۳rya; jiryatiy
javittyuchara nta vu۳jyu۳ra, rani ۳ ji ۳ta
vuryivaay varidye. 16ॸJadchiy ji ۳ta
vu۳jechipiya۳ samirya ranijyu۳ Ѹ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada. Ne samirya varirya vuryivaayada
jiryatimyu۳ ne vuryivaaryu۳rya, vu۳dyetya
daryaju۳ samirya varidyerya saniquejada
day. 17ॸDiye vu۳dyetya: Ne vu۳dyirya vu۳ñi
jvaarya nicyara۳y, juuchuveda ji ۳ta
jvaatyaniy vu۳dyerya. 18ॸTapi vu۳dyetya
ne tara samirya vuryimu, mitya,
vuryi ۳tay vu۳dyirya jachipiya۳jadamu.
Vu۳ñi ۳ ji ۳ta jvaaryu۳rya samirya, ne
vu۳cha۳ra۳ nta daryaju۳ darya.
19ॸDantyamu۳y ne vuryivaarya jiryatiy
vuryivaaryu۳y samiryara, nicyara۳ñi ۳day
vuryivaay varidyerya, jiryatimyu۳ ne
vuryivaaryu۳rya. 20ॸRamuni ۳day varityi
vuryivaarya jiryatimyu۳ ne
vuñijvaaryu۳rya, variñi ۳ ji ۳ta ne vuryivaay
vu۳dyiryara, juuchuveda jvaatyaniy
variy vu۳dyerya, jiryatiy vuryiva vichara
daryaju۳ra. 21ॸVu۳dyetya variy nu۳tyurará:
Variñumatiy vuryivaaryu۳rya samirya,
jasiñuma vu۳tyuunu varidyerya
nicyara۳dye, ra۳tidye jatachu varivyu۳y.
22-23ॸTapi vu۳jechimyu ji ۳ta
vuryi ۳chana۳tyara Ju۳denu niquejada day.
Vu۳dyi ji ۳ta variy riva vu۳dyirya
jachipiya۳jada, jiryatiy Ju۳denu Jnutu
jachipiya۳jada jiyaro۳ju۳ra. Jiryatiy
vu۳jechivyara, ravuunusara varivyu۳y,
vurya۳tidye juuchuvachara variy.
24ॸ¡Vurya۳ntyutyate varivyu۳y! ¿Chi ۳na۳
ra۳jantyuy vuryiva ramusiy vu۳dyirya
jachipiya۳jada rapu۳rya, chi ۳? jiryatiy
diiyadamuju۳ darya. 25ॸ¡Yentyumya۳te
nu۳dyiva, Ye۳ye۳, Nu۳yntyityu۳ ˇľѸӕËфɞѸҡӕ‫ڏ‬
musiy! Jadchiy, darya ri ۳tesimya۳ darya,
vu۳jechitya vu۳tyuva۳chu ramu Ju۳denu
niquejada day, vu۳dyirya
jachipiya۳jadamu ji ۳ta vu۳tyuva۳chu
juuchuvedamu day.
277
Daryamusiy dyetya vu۳ryicha Ju۳denu
Jnutu jtedamuju۳
8
1-2ॸTarantya jiyasayada diye vu۳jyu۳
nu۳day, jiryatiy simu davyu۳y,
Ju۳denu jaryeti ۳ Jesúsmu vu۳y, tapi
jiryatiy vu۳tyuva۳chu Jesucrístumu,
vuryi ۳ntu jnu۳yadaju۳, su۳mu۳rya Ju۳denu
variy juuchuvedamu diiyadajisivyu۳y.
3-4ॸDarya sivaayada ji ۳ta Ju۳denu
jiryatimyu۳ ne vana۳y rivaay saniquejada
yasiquita vu۳jyu۳, jiryatiy vadiiryo۳ra
vu۳dyirya jachipiya۳jada rapu۳rya daryaju۳.
Su۳pa۳jada ji ۳ta variñi ۳ jidyenu vu۳ti ۳, nu۳tyu
vu۳vyu۳ juuchuvedacanurya, juuchuveda
murichenutadedaju۳, ʮɗфֆҡɗֆѸ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
nutadedara juuchuveda Jesús vu۳mu,
sa۳tidye jto۳taniy vasera jiñiquejada
vu۳ñijyu۳, jiryatiy vu۳ryupichara Su۳ntuta,
ne vu۳dyirya jachipiya۳jadata. 5ॸTapi ni ۳tiy
vichasara jidyirya jachipiya۳jadamuju۳,
ranijyu۳ sajachipiya۳sara variy. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta
jiryatiy savichasara Ju۳denu Jnutu
jachipiya۳jadamuju۳, ranijyu۳ day
sajachipiya۳sara varintyi. 6-7ॸVu۳dyirya
jachipiya۳jada ji ۳ta diiyadaju۳ day.
Ju۳denu Jnutu jachipiya۳jadamuju۳ ji ۳ta
vu۳jechipiya۳sara ta۳rijyu۳ jnu۳yadaju۳ day,
samiy vichasa۳daju۳ jarye risa۳ju۳. Tapi
vu۳tyi jachipiya۳sara vu۳dyirya
jachipiya۳jadata vu۳vyicha Ju۳denu
mityasivyeda variy, jiryatimyu۳ ne
vu۳chaburyu۳y su۳tedamu, dantyamu۳y ne
vana۳y nta vu۳chabuy ramusiy. 8ॸRityi
vichasara jidyirya jachipiya۳jadamusiy,
ne vana۳y ruvaarya Ju۳denu jachara
variy. 9ॸ¡Jirye ñi ۳ta jidyirya
jachipiya۳jadamusiy vichavay! Ju۳denu
Jnutu jachipiya۳jadamusiy vichavañuma
jiryedye, sa۳vidye vichasara Ju۳denu
Jnutu jiryiva. Ne vu۳vyicha Crístu
siityari ۳vay netimyu۳ ne Su۳ntuti ۳ davyu۳y.
10ॸCrístuvidye jiryimu, jnu۳ñu day
jiryi ۳ntu varidye, jiryatiy su۳teda Ju۳denu
samivye daryaju۳ jirye varidye; jiryevyu۳
ѠΔ̲ॷ8
ji ۳ta dii juuchuvedamusiy varidye.
11ॸSa۳vidye vichasara jiryiva Su۳ntu ni ۳tiy
mi ۳sadedani ۳ Jesús diibyimusiy,
sa۳jnu۳tyanirya jiryevyu۳ diiyasara
jaryentiy, Yintuta, ni ۳tiy vichasara
jiryiva.
12ॸRamuni ۳day, ratyeryi ۳veda, ne
vu۳dyivyidyevyu۳y vurya۳tidye jvaarya
vu۳dyirya ni ۳ru۳chara day. 13ॸTapi vu۳tya
vichasara jidyirya jachipiya۳jada
jiyadaju۳, vurya۳diichara variy ru۳co۳siy.
Vu۳tyi paru۳y riva vu۳dyirya jachipiya۳jada
ni ۳ru۳chara, Ju۳denu Jnututa,
vurya۳jnu۳chara variy.
Daryani ۳day vu۳ryicha
nu۳tyu Ju۳denu dadyeñu
14ॸMuvyeñi ۳ntiy ra۳cha Ju۳denu
Jnutumusiy datyanusavay, riñi ۳ ji ۳ta
ra۳cha sadadyeñu varidye. 15ॸTapi
vuryi ۳mutya۳jada simusirya nu۳tyunuma
sadadyeñu nta varivyu۳y, ramutiy
vu۳ñiqueta variñi ۳: Tatya, vu۳ñuma
suvu۳ntyiñi ۳ nu۳tyu ta۳riy vu۳chuvu۳yada
nu۳tyu muchechimyi. 16ॸJu۳denu Jnutu
ji ۳ta jtay jidchavu۳ vu۳jechipiya۳jadamuju۳,
si ۳tenu Ju۳denu dadyeñu vu۳y. 17ॸVu۳tyi
vicha sadadyeñu, vurya۳jmutya۳nuve
variy ti ۳ta۳ju۳ra sabarya, vurya۳jmutya۳
jidchavu۳ sadenu Crístu tara,
variñumatiy vu۳dyetyara jarupantasa۳da
mityiji sisa۳, vurya۳tidye vichanuvesara
vandamu sisa۳ varintyi.
Tama۳ taji rani ۳cha vu۳pyaru۳tya۳da nu۳day,
mitya vu۳ñi jachipiya۳: Samirya sivaay
Ju۳denu vurya۳jiju۳
18ॸRajechipiya۳ ji ۳ta jiryatiy ne
vurya۳jachipityara vurya۳rupantasa۳da
jiyu nu۳day, vu۳ñumatiy diy riva vanda
jiryatiy Ju۳denu ra۳dityanusara
jarichumu vu۳jyu۳ra. 19ॸTapi Ju۳denu
ju۳dera rani jaryuvu۳y
jachipiya۳jadamusirya sadadyeñu
dityanusa۳da day. 20-21ॸRantuchara jaryi
ѠΔ̲ॷ8
ni ۳ru۳yadamu, jiryatiy vuunusara daryaju۳
mitya jarupadodamura, Ju۳denu
jtedamuju۳ra, (Ará۳¡ֆʮӕӕËȍӕԮľĀ‫ڏ‬
musiy), ra۳tidye nutuy ra۳jiju۳
yimu۳ryasa۳da, yavatyasa۳da ju۳bivaju۳,
jiryatiy sa۳jmu۳rya Ju۳denura, daryaday
sa۳jmu۳rya varintyiryi jidyedyeñuntiy
juuchuvedamusiy, vandamu vicha۳daju۳.
22ॸVu۳dyetya yinu۳y jiryatiy ratiiña۳sara
ju۳desara ti ۳ta۳ju۳, nu۳tyu rupachoda
nuvadedamu ratiiña۳ diyesa۳ra۳ju۳
ramo۳musiy, vadi ju۳desara mo۳musiy.
23ॸNe vinu ju۳desara tiiña۳sara,
vu۳jeryentiy jiryatiy vu۳yntuñuvesarára
vu۳vyu۳ jmu۳ryasa۳dantiy, jiryatiy sa۳sa۳y
vadira vu۳vyu۳vaju۳ vu۳y, sa۳numatiy
jmutya۳nuvi ۳ pariche jidyedyeñuju۳ vu۳y.
Sajo۳ta۳da jmutya۳jada Ju۳denu vu۳y
sasa۳yadanumatiy Yintu
rajo۳ta۳damusivyu۳y. 24-25ॸVu۳yntuyadamu
yinu۳y saramityaniy vuryivara, tapi
jiryatiy vadicharanuma daryaju۳ darya,
ne vu۳yntuy variñu۳ndyerya. ¿Ta۳ju۳na۳
vurya۳nutuy ra۳jiju۳ nu۳day jiryatiy
vu۳dyimya۳ riva day, ta۳ju۳? Jiryatimyu۳ ne
vadichara didyerya, rani ۳ ji ۳ta
vu۳yntuchara tapi day.
26ॸDaryantiy Ju۳denu Jnutu jmu۳tyasara
vu۳dyiiryo۳vedamu vu۳y, tapi ne vu۳dyetya
nu۳tyuramusiy vu۳ryijechiñu۳y tara siva
Vuryi ۳ndenu, nu۳tyuramusiy, ni ۳day Su۳ntu
jachiñu۳y vuryeyadaju۳ jitiiña۳jadatara,
jiryatimyu۳ ne vana۳y vu۳ñiquesarara.
27ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta ni ۳tiy diy ti ۳ta۳ju۳ riva vu۳jechiy,
ni ۳ni ۳ datyara Yintu jachipiya۳jada,
jiryatiy sajachiñu۳y vuryeyadaju۳, jiryatiy
Ju۳denuju۳ jiintyasavay daryaju۳ va۳cha
vicha۳dajisidyevyu۳y. Sajachiñu۳y ji ۳ta
vuryeyadaju۳ daryatiy sava۳ta Ju۳denu
darya.
Si ۳tenu vu۳jyu۳saranuma daryaju۳ darya
ca۳na۳yada Ju۳denu jtedamuju۳ day
28ॸVu۳dyetya ji ۳ta sivaachara Su۳ntu
ti ۳ta۳ju۳mu vuryisa۳, Ju۳denu va۳tavatya.
278
Samiryaju۳ sivaay ti ۳ta۳ju۳ vu۳jyu۳ra, tapi
vu۳vyicha Ju۳denu natuvye, jiryatiy
sanatuvyu۳y, vurya۳tidye vichajaya۳sara
sisa۳ variy. 29ॸJiryatiy ta۳rimya۳
sadatyanu۳yada vurya۳day tuva۳chu simu,
sabayada ji ۳tyaju۳ varivyu۳y vurya۳tidye
vicha nu۳tyu savichasara sadenu Jesús
jantyasi ۳ nta daryá variy, sa۳tidye
vichasara Jesús rajuu vu۳tyeryi ۳veda
munatyi ۳ju۳ varintyi. 30ॸJiryatiy sabayada
ji ۳tyaju۳ jidyedyeñuju۳ vu۳y, sanatuyada
ji ۳ta risa۳ju۳ntivyu۳y. Jiryatiy sanatuyada
vu۳y, su۳teda variy samivye risa۳ju۳ vu۳y.
Jiryatiy su۳teda samivye vu۳y, sabayada
vandaju۳ varintyivyu۳y.
31ॸ¿Ta۳na۳ vurya۳jtay rivasiy, ta۳?
Ju۳denutiy vuryeyadaju۳, ¿chi ۳na۳
ra۳siryi ۳sara vuryeyaro۳ju۳, chi ۳? 32ॸNetimyu۳
ne su۳bayada Ju۳denuni ۳ jidyenu
vuryeyadaju۳, jiryatiy sasa۳yada ji ۳ta
vuryeyadaju۳ ti ۳ta۳ju۳ni ۳, ¿nu۳tyuramusimyu۳
ne sa۳sa۳y ti ۳ta۳ju۳ tara sisa۳ju۳ vu۳y,
nu۳tyuramusiy? 33ॸ¿Chi ۳na۳ ra۳tu۳chuta vu۳y,
chi ۳? jiryatiy Ju۳denu jaryetavay daryaju۳
vu۳y. ¿Ju۳denu dyetya ni ۳tiy vasedoda
vu۳y? ¡Ne dyetya! 34ॸ¿Chi ۳ra ra۳chaniy tara
vu۳jyuuchuvediva nu۳davyu۳y, chi ۳? ¿Crístu
dyetya ni ۳tiy batyeda vuryeyadaju۳,
jadchintyi sami ۳sa۳divasiy yasubeda
Ju۳denu nutyityudamyuju۳, jadchityi
sajachiñu۳chara vuryeyadaju۳ sivantiy?
¡Ne dyetya! 35ॸ¿Ta۳na۳ ra۳jiintya Crístu
va۳ta۳dajisivyu۳y, ta۳? ¿Jarupadoda dyetya?
¿paru۳cha۳riy dyetya? ¿javittyuyada
dyetya? ¿jachi ۳jada dyetya? ¿sidyavu۳
vicha۳da dyetya? ¿suvu۳chara dyetya?
¿Va۳ jchityitya۳ munuta۳ dyetya? ¡Ne tara
nta mitya nu۳day! 36ॸNu۳tyu nu۳chara day:
¡Ridyi jvaryu۳chi ۳ nu۳dyiva, ju۳daca۳
ru۳vajeya۳sara nu۳y, jiyadaju۳, Ye۳ye۳!
37ॸ¡Ne! ¡Ne ti ۳ ra۳jiintya sava۳ta۳dajisivyu۳y!
Simusiy ji ۳ta ni ۳tiy va۳ta۳da vu۳y,
vu۳ryivya۳ju۳ ji ۳ta vicha۳siy vuunuvay ti ۳ta۳ju۳
darya jantyasaramu. 38-39ॸRadyetya
si ۳tenute daryaju۳, ne vana۳y nta
279
ra۳jiintyataniy tara vu۳y, Ju۳denu
va۳ta۳dajisivyu۳y, jiryatiy sava۳ta
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístumu vu۳y.
Dantyamu۳y ne diiyada, dantyamu۳y ne
jnu۳yada; dantyamu۳y ne Ju۳denu jpa۳vay,
dantyamu۳y ne bayantu nutyityu۳miy;
dantyamu۳y ne jiryatiy ravichasara diye
tara, dantyamu۳y ne jiryatiy ra۳chasara
tarundamuntiy; dantyamu۳y ne jiryatiy
vanu۳yada datya۳datavaryi; dantyamu۳y
ne jiryatiy na۳vay vicharara, dantyamu۳y
ne jiryatiy mucojariy vicharara;
dantyamu۳y ne ratarya ju۳desara tara, ne
vana۳y nta ra۳jiintya tara Ju۳denu
va۳ta۳dajisivyu۳y.
Rivyichasara Judíyuveda
Ju۳denu jaryetavay
9
1-2ॸRi ۳tay ji ۳ta si ۳tenu Jesucrístumu,
raquivu۳chutya, mityamusiy
radyetya rajechimyu Ju۳denu
Jnutumusiy: Jaryi rañuvay, ne
rapyaru۳ryu۳y nuvayada rinchiy ratyevay,
Irayénuveda. 3ॸRaryi ni ۳ru۳y daryaju۳
riyadaju۳, saryi jiyaro۳nu Crístu ray, raryi
ma۳cho۳ jiintyasi ۳ sa۳jisiy riyadaju۳, sañuma
vichaniy Ju۳denu tara variryi, jiryatiy
rirrachu daryaju۳ni ۳ sadenu Jesucrístu, ne
yinu۳y si ۳tenu ratyevay
nu۳ñi ۳ndesa۳damudayu. 4-5ॸRiy ji ۳ta
vichasara Irayénuveda. Riy ji ۳ҡʮфֆľҡ‫ڏ‬
savay Ju۳denu dadyeñuju۳ day; ѸĀɗҡֆ‫ڏ‬
doda jidya riy; sabayadara yiteda
riyadaju۳; sasa۳yada jiñiquejada nu۳chara
riy, rivyichadeda saradodaju۳yu; ѸĀɗҡֆ‫ڏ‬
doda rivara nu۳tyuramusiy
vurya۳jachipiya۳ sanijyu۳ Ju۳denu,
nu۳tyuramusiy, nu۳tyuramusiy vurya۳ʮԮ‫ڏ‬
chara saju۳, nu۳tyuramusiy; su۳teda
ya۳jvaay samirya riy; rimyunatyavay
rivyichanu۳yada Avurá۳bay, Isácubay,
Jacóbubay jaryentiy; si ۳tenu rityenu
savichasara Crístu, ti ۳ta۳ju۳ Nutyityu۳te,
Vuryi ۳ndenu jchana۳tyasi ۳te, ta۳richa۳ra۳ju۳.
¡Daryani ۳ ra۳chasarate ti ۳ta۳ju۳!
ѠΔ̲ॷ8ٍॷ9
6-7ॸDañumamu۳y ne vuryi ۳tay jiryatimyu۳
ne rito۳taniy Ju۳denu jtedara jivya۳tara.
Ne rivyicha Ju۳denu jaryetavay daryaju۳
day, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy Irayénu ju۳devadyeryi,
daryantyamu۳y ne vuryi ۳tay Avurá۳bay
ju۳devay ti ۳ta۳ju۳ riy, jiryatiy rivyicha
sadadyeñu, Ju۳denu daryaju۳ jteda siva
Avurá۳bay:
Jiryatiy yindevay Isácumusiryi,
ra۳jtay si ۳tenu yindevay variryi.
8ॸVuryi ۳tay rata jiryatiy Ju۳denu jteda
Avurá۳bay dadyeñu riy, vinu rityi rupaya۳
Ju۳denu jtedamu; ramuni ۳mu۳y ne
rivyichasara Ju۳denu dadyeñu ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy su۳ndejada Avurá۳bay
jivyu۳musiryi. 9ॸJu۳denu jteda yinu۳y siva
Avurá۳bay:
Darya rundamu ra۳cha jiyuntiy,
deti ۳numa sa۳cha jivyatura Sára
variy.
10ॸNe vinu ramusiy vu۳dyetya chavay
vichasara Ju۳denu dadyeñucu۳, ne yinu۳y
Sáraju۳be denu, vu۳myunatyi ۳ Isácu ji ۳ta,
ni ۳ni ۳ detuchuni ۳ jivyatura Rebéca day.
11-12ॸSarupachodajisiñada paruna۳sijyu۳y,
Esavú, Jacóbu jarye, su۳teda Ju۳denu
Rebécabavya:
Jijyo۳ttya۳ ra۳cha jityeryi ۳ cumude.
Su۳teda daryá netimyu۳ ne nanurupeda
paruna۳sijyu۳y didye, netimyu۳ ne
nadivaacharara samirya didye, va۳cha
vicha۳da jarye, ra۳tidye ma۳cho۳ Ju۳denu
va۳tara vadichara vu۳jyu۳, jiryatimyu۳ ne
sajaryetani ۳ nijya۳mi ۳ yivaayadiva;
sajaryeta ji ۳tani ۳ ni ۳tiy sanaturyu۳y.
13ॸDarya nu۳chara ni ۳day jiryatiy su۳teda
Ju۳denu rivasiy Madaquíyabay jtosirya:
Ravya۳tasara riy Jacóbuveda,
Esavúveda ji ۳ta ra۳vittyuchara day.
Savichasara Ju۳denu vase
vichara ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳
14ॸ¿Vurya۳jtay dyetya ramusiy ne
dyetya vaseni ۳ Ju۳denu? ¡Ne dyetya!
15ॸSu۳teda daryaju۳ siva Muyisésibe:
ѠΔ̲ॷ9
Ra۳jantyutyani ۳, ni ۳tiy ra۳jantyutyaru۳y;
ra۳jantyuy siva, sivatiy
ra۳jantyuryu۳y.
16ॸRamuni ۳ vu۳dyetya sajaryetasara
Ju۳denu vinu ye۳ntyutya۳damu vu۳y, ne
sajaryetasara vu۳ñi ۳ru۳yadamu vu۳y,
daryantyamu۳ֆ͑ľѸʮфֆľҡԮӕфֆɗԮֆ‫ڏ‬
diva vu۳y jiryatiy vuryivaay
paru۳cha۳rimyusirya. 17ॸTapi Ju۳denu jteda
siva Aravú۳bay, Muyisésibemyusiy:
Ramu ji ۳ta rabeyada nutyityu۳ju۳ ji,
ra۳tidye dityanu mityamusirya
radyetya۳da yimu, ramutiy
ra۳vichaniy darya ji, rirya۳tidye
tu۳chunumaya۳ra ri ۳tya ti ۳ta۳ju۳
mucadiva.
18ॸRamuni ۳ vu۳dyetya sa۳ntyuy Ju۳denu siva
sivatiy sa۳ntyuryu۳dye, sasuru۳tyaniy
va۳cha jvaayadamuju۳ni ۳, ni ۳tiy
sasuru۳tyaniryu۳ntyidye.
19ॸYa۳jtay dyetya variy riva:
¿Nu۳tyuramusiña۳ sayasay vani ۳ra vu۳y,
nu۳tyuramusiy? ¿chi ۳na۳ rañi vanu۳tya
yitay raju۳ Ju۳denu va۳tarayu, chi ۳?
20ॸRitaja۳nu varintyi ji: ¿Chi ۳ra yitay ji,
chi ۳? ya۳tiy jmutya۳ yindenu nijyu۳.
Ritaja۳nuviy ju۳desarani ۳ yindenu: ¿Ta۳raju۳
yinde darya darye, ta۳raju۳? 21ॸSaryintya
jvaayasa jiimo۳ ʮԮ͖ӕҡЙӕнӕɗ͑͑ĀɗɗЙӕ‫ڏ‬
musirya tanuqui japatyu, tato۳qui ra۳mu
mutityo۳ risa۳ju۳. 22-23ॸDaryamusiñi ۳ dyetya
sadityanuru۳y Ju۳denura jiñique۳yada
juuchuveda jchaju۳, su۳ndevay
jarapu۳vyemyu jidyityanura.
Sadatyataniryu۳y parutasavamyura
jivyanu۳yada, dañuma sajachi ۳deda
paru۳cha۳rimyusiy rijyu۳yu. Jadchintyi
sadityanuru۳y jantyutyasavamyu ti ۳ta۳ju۳ra
jidyá, jiryatiy su۳dutyanuma vurya۳jiju۳
darya. 24ॸVu۳jyu۳ ji ۳ta darya, jiryatiy
sanatuyada ramuju۳ jidyá vu۳y, ne vinu
Judíyuveda jsa۳siy sanatuyada, ruvay
jsa۳sintyi, jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
daryi. 25-26ॸDarya saniquejada Josíyabay
catera padyemyu:
280
Ra۳jtay rañijya۳nvaryi rityimyu۳ ne
rañi ۳cha۳da rañijya۳nvay;
jiryatimyu۳ ne va۳tasavay
riñi ۳cha۳da, ra۳jtay ravya۳tavay
varintyiryi. Jijyomu ji ۳ta jasityi
su۳teda ta۳riy ruuva: Ne jirye۳cha
rañijya۳nvay, jasiy vichajomu day
rirya۳jtay rinchintyi: Riñi
vichasara Ju۳denu dadyeñu
jiryatiy ju۳na۳reju۳ jnu۳vyeryi.
27-28ॸSatu۳choda Isayíyasibe
vijyo۳mujache Irayénuvedanchiy:
Dañuma rirya۳jasa۳y Irayénu dadyeñu
rajuuju۳ nu۳tyu ti ۳cha۳juru sa۳ra۳ju۳,
rirya۳ramitya vinu rityevay,
jiryatiy sa۳jto۳taniy varenu jaryuve
Nutyityu۳ra jiñiquejada, jirya
mucadincha.
29ॸDaryani ۳ satu۳choda Isayíyasibe
ra۳jisintyi:
Netimyu۳ ne sama۳cho۳tadeda jarichu
su۳tarumiy nutyityu۳ riy tavay
vuryi ۳ndebimijyu۳, vu۳pyarutaye۳tye
variy, nu۳tyu raparuteda vicha۳da,
Sodóma jtya tara, vu۳vyichava۳te
variy daryantidye, nu۳tyu
Comórra paruteda daryantiy.
Ne rityuva۳churu۳yada Judíyuveda
samitu۳chodamu
30ॸ¿Nu۳tyura vurya۳jtay variy, nu۳tyura?
Jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi, riñi ۳ ji ۳ta
saryedara jiryatiy su۳teda Ju۳denu vase
vichavay rityuva۳chodamusiyu,
dañumamu۳y ne rivya۳tanu۳yada rana۳cho۳.
31ॸIrayénuveda ji ۳ta rañi va۳tanu۳yada
rana۳cho۳ day, ne ridyi riva samirya
vichasa۳da Ju۳denu diya, ne vinu
niquejada jto۳tadedamuju۳. 32ॸ¿Nu۳tyuramu
ne vana۳y, nu۳tyuramu? Jiryatiy ridyirya
jvaayadamusiy jivya۳ta۳da rana۳cho۳, va۳
rityuva۳chodamu jiñi va۳tara cay.
Ricyasinu۳ya۳jada nta sanchasiy ravichu۳,
jiryatiy casinu۳ya۳si ۳ daryaju۳ni ۳ Crístu rijyu۳,
ne ridyetyaru۳yada daryaju۳ra jiryatiy
281
sabatyeda crusitya۳sa riyadaju۳. 33ॸDarya
nu۳charani ۳ daryaju۳ sanchiy Crístu darya:
Jirya۳jnu۳y, rabe rañijya۳nvay
vicha۳damuni ۳ casinu۳ya۳si ۳ ravichu۳,
rabe Siyó۳muni ۳ ja۳mu ravichu۳
nu۳tyu ta۳an ۳ u۳ rijyu۳, dañumamu۳y
ne rirya۳jada variy ranchiy rityi
tuva۳chu simu.
10
1ॸRatyeryi ۳veda, ratyu۳chusara
sisa۳ Ju۳denu riyadaju۳ ratyevay
Irayénuveda, rajechipiya۳sara
riyadaju۳ntiy, rirya۳tidye ramityaniy
variy yivara jijyuuchuveda. 2-3ॸTapi
ratyu۳chu riyadaju۳, jaryi vani ۳ravay
Ju۳denu jiyadaju۳ daryaju۳ daryi, va۳
ridyetya۳damu jiñi siryi ۳ rana۳cho۳ Ju۳denu
jachara cay, tapi ne richaburyu۳y
daryaju۳ Ju۳denu vasedodiva, jiryatimyu۳
ne ridyetyaru۳y daryaju۳ra jiryatiy su۳teda
mitya samivyevyu۳y, riberyu۳rya jidyirya
jvaayada ru۳bivaju۳, Ju۳denu jteda. 4ॸTapi
su۳pa۳jada Ju۳denuni ۳ Crístu jiñiquejada
jto۳tadedaju۳, vurya۳tidye sarye varirya
jiryatiy su۳teda samivyevyu۳y, ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy simu tuva۳chuvadyevyu۳y.
5ॸTapi sanu۳yada Muyisésibe ranchiy
jiryatiy vu۳ryi saryera samiy vichasa۳da
Ju۳denu diya, jiñiquejada jto۳tadedamuju۳:
Ni ۳tiy jto۳tanirya, ni ۳ni ۳ ra۳jnu۳jeya۳sara
ramusiy.
6ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy sasaryera samiy
vichasa۳da Ju۳denu diya
jityuva۳chodamusiy, su۳tay variy nu۳tyu
ta۳riy nu۳chara day:
Ne ya۳jtay jijechipiya۳jadamu: ¿Chi ۳ra
ra۳jasumiy jarichumuju۳, chi ۳?
sa۳ntantye pu۳chiy rumusiñi ۳ Crístu.
7ॸDantyamu۳y ne ya۳jtay:
¿Chi ۳ra ra۳jmusa ravimu suvu۳chara,
bayantu vichajo, chi ۳?
sa۳ntantye pu۳chiy diibyimusiñi ۳ Crístu
cay. 8ॸSani jtay ji ۳ta:
Ne ripyate rani ۳cha samitu۳choda
jirya۳jisiñu۳day; jiryi ۳tomu risa۳ju۳ra,
jiryejechimyu jarye.
ѠΔ̲ॷ9ٍॷ10
Rani ۳ ji ۳ta si ۳tenu Ju۳denu niquejada day,
jmu tuva۳chusara ji ۳ta, jiryatiy
nu۳tyu۳chujaya۳sara darya. 9-10ॸTapi jiryetyi
tu۳chu vijyo۳mujache: Ni ۳ni ۳ Jesús Nutyityu۳,
jiryetyi tuva۳chu jijechitya variy ramu
jiryatiy Ju۳denu mi ۳sadeda diibyimusiñi ۳,
jirya۳ф̲ɗҡֆ͑ɗֆԮфɗֆֆɗԮфʮɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda; tapi vu۳jechitya yinu۳y vu۳tyuva۳chu
vase vichasa۳daju۳, jiryatiy su۳tay Ju۳denu
samivye varivyu۳y, vu۳jyu۳ta vu۳tyu۳chu
vijyo۳mujachera vu۳jechipiya۳jada, ʮӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda ramityadedaju۳. 11ॸDarya su۳teda
catera nu۳charamu:
Ti ۳ta۳ju۳ rityi tuva۳chu simu, tama۳
rirya۳jada variy sanchiy.
12-13ॸJidchavu۳ yinu۳ryi Judíyuveda rusa۳
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi, tapi
ni ۳day rañi ۳cha nutyityu۳ ti ۳ta۳ju۳ rijyu۳ntiy.
Ni ۳ni ۳ vichasara jaryi jantyutyara daryaju۳
rijyu۳ jiryatiy riñatuy jantyutya۳da
ramityadedaju۳ni ۳, tapi ni ۳tiy
va۳ta۳numucha rana۳cho۳ jantyutya۳da
si ۳tyamu, sa۳jantyuy Ju۳denu variy siva.
14ॸ¿Nu۳tyichiña۳ vu۳ryivya۳ta
jantyutya۳dana۳cho۳, nu۳tyichiy? tama۳
vu۳tyuva۳chu simu didye, tama۳.
¿Nu۳tyichiy vurya۳tuva۳chu simu,
nu۳tyichiy? tama۳ vu۳tyuva۳chu sanchiy
didye, tama۳. ¿Nu۳tyichiy vurya۳tuva۳chu
sanchiy, nu۳tyichiy? tama۳ ti ۳ rañi tu۳chu
didyerya, tama۳. 15ॸ¿Nu۳tyichiy rirya۳jiya
tu۳chuvay mitya, nu۳tyichiy? tama۳
jpa۳savay riñi ۳cha didye, tama۳. Darya
nu۳chara ni ۳day:
¡Jaryi samirya ni ۳day ruti ۳jadamu
samirya tu۳chuvay!
16ॸDañumamu۳y ne riñi tuva۳churu۳y
ti ۳ta۳ju۳ ramu samitu۳choda, ҡЙɗѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada Isayíyasibe:
Nutyityu۳, ¿chi ۳ra tuva۳chu ramu
vu۳tyu۳choda, chi ۳?
17ॸRamuni ۳ vu۳dyetya vu۳tyuva۳chu simu
varityi vu۳tyuva۳chu samiy sanchiy
Crístu, jiryatiy rityu۳chu tu۳chuvay variy
su۳tedamu.
ѠΔ̲ॷ10ٍॷ11
18ॸRitaja۳nu ji ۳ta jadchiy: ¿Neviy
rityuva۳choda? ¡Rityuva۳chodaju۳ú۳!
Ru۳rayada ra۳nsa۳da ti ۳ta۳ju۳ mucadiva,
rito۳jada riñiquejada ti ۳ta۳ju۳
vicha۳da rámuryivaju۳ variy.
19ॸRitaja۳nu ji ۳tantiy: ¿Neviy ridyetya۳da
Irayénuveda day? Su۳teda Muyisésibe
munatya Ju۳denuju۳:
Sa۳nunu۳tyataniy Ju۳denu riva riy,
ratarya nijya۳nvatya, jiryatimyu۳
ne ru۳tay nijya۳nvaryi. Jivye
nijya۳nvay ra۳nique۳ttaniryi.
20ॸIsayíyasibe ji ۳ta tu۳choda
jichuvu۳yasa۳damu Ju۳denuju۳ variy:
Richeryerye rityimyu۳ ne va۳tanu۳yada
rañe۳cho۳; radyityanu rirye
rityimyu۳ ne rañi jtaja۳nu riva.
21ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda Irayénuvedanchiy:
Ju۳daca۳ rañatuye۳ daryamusiryi
nijya۳nvay siityejasa۳miy,
jmutya۳ja۳jadacanumiy jarye.
Judíyuveda jnura ra۳ramityasara
11
1ॸRitaja۳nu jadchintyi:
¿Sarrachumu۳mya۳ dyetya
Ju۳denu riy jiñijya۳nvay? ¡Ne dyetya! Ray
ji ۳ta yinu۳y Irayénu nijya۳mi ۳ day, jiryatiy
savichanu۳yada Avurá۳bay ramyunatyi ۳,
ri ۳riiñu ji ۳ta Myi ۳ja۳mí ۳ day. 2ॸTama۳
sarrachoda Ju۳denu riy jiñijya۳nvay,
tama۳, jiryatiy sajaryetanu۳yada ta۳riy
rajo۳ta۳damusiryi. ¿Ne jiryedyetya
nu۳tyura ranique catera nu۳ËȍфƄĀɞֆѸɗ‫ڏ‬
nchiy jiryatiy satu۳chuta۳da riy Irayé͑ӕ‫ڏ‬
veda Ju۳denuva? Su۳teda Edíyasiy variy:
3 Nutyityu۳, rimyunumu۳mya۳ riy jiijyu۳
tu۳chuvay, rirya۳vatyama۳ra jiñijyu۳
jachipiya۳jo. Vinu rañuma rañi
ma۳cho۳ ra۳siquita jiñijya۳mi ۳,
rivya۳tanuma rañe۳cho۳ntidye,
ru۳vedaju۳.
4ॸ¿Nu۳tyura ji ۳ta su۳mutya۳jada Ju۳denu
variñi ۳, nu۳tyura? Su۳teda:
Rabemya۳ rajyu۳ riy daraju۳ñijyate
vara۳nca vaduy rityimyu۳ ne
282
jadasidyoda Baádu jantyasi ۳
na۳cho۳ju۳yu.
5ॸDaryantiy diye rundamu nu۳me۳cho۳
nu۳dyeri ۳, jiryatiy sava۳ta۳damu jijeryeta۳da
nu۳dye. 6ॸMitya sava۳ta۳damu jijeryeta۳da
nu۳y, ne nu۳dyivaayadiva. Ne yinu۳y,
saryityi jaryeta nu۳dyivaayadivayu, ne
ra۳ma۳cho۳ variy mitya sava۳ta۳da.
7-8ॸ¿Nu۳tyura diye, nu۳tyu? Jiryatiy riñi
va۳ta۳da Irayénuveda samirya vichasa۳da
na۳cho۳, ne ridyiryu۳y nta riva; vinu
jaryetasavay ji ۳ta diy riva. Tavay ji ۳ta
ma۳cho۳jada jamirya jachityavay mitya
ra۳jisiy, darya nu۳chara ni ۳day:
Sabamya۳ Ju۳denu nu۳tyu niyu۳byi
vicha۳daju۳ riy, puryesara riñi ۳siy
riñuma diy riva, rityu۳yu jarye
riñuma tuva۳chu, diye sa۳ra۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳ daryára.
9-10ॸSu۳teda Davyíbe risa۳ju۳ntiy:
Sa۳ma۳ ti ۳tunu Ju۳denura samirya
rivyicha۳da ta۳an ۳ u۳mu jijyu۳,
rirya۳tidye ja۳tya۳ raniy rasuru۳tya۳,
jasiñuma ramurichevay variy.
Sa۳ma۳ ji ۳ñuputyaniy riñi ۳simyu
ra۳jisiy riñuma diy riva; sa۳ma۳
ta۳saquinutaniy rajidyedata
rijyuuchuvedayu.
Ju۳denu sa۳y rijyu۳ra ramityadeda
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi
11ॸRitaja۳nu jadchintyi:
¿Ricyasinu۳ya۳jada dyetya Irayénuveda
jiño۳tedaju۳ ti ۳ta۳ju۳? ¡Ne dyetya! ¿Jiryatiy
rirrachura Crístu batyeda, rirya۳baryi ۳
dyetya ru۳co۳siy? ¡Ne dyetya!
Ricyasinu۳ya۳jadamusiy ji ۳ta rito۳jada
jantyutya۳da ruumu, jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi, rirya۳tidye jnunu۳tya
Judíyuveda varirya, rirya۳ni ۳ru۳y
varintyirya darya jantyutya۳dantidye.
12ॸRani ۳tiy vichasara jaryi samirya
Judíyuveda casinu۳ya۳jadivasiy, ti ۳ta۳ju۳
mucadiva vichavajyu۳, rani ۳ nta jaryi
samirya ricyo۳vedivasiy rijyu۳ jiryatimyu۳
283
ne Judíyuveda daryi, jaryivya۳ju۳ samirya
ra۳cha rirya۳numatiy tuva۳chu ti ۳ta۳ju۳
Judíyuveda, rirya۳tidye sarye varirya
Ju۳denu va۳tara jijyu۳.
13-14ॸRañique diye jiryiva jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda jiryedye: Jiryatiy ray ji ۳ta
vicha Jesús nusu۳byi rijyu۳ jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi, ri ۳chana۳tyara
rivaayada, ramutiy dyetya rirya۳nunu۳tya
ratyevay Judíyuveda riva ray, rirya۳tidye
ramitya variy rityé.
15ॸRijetyasa۳danumatiy Judíyuvedayu,
ru۳dutye tavay nijya۳nvay variy sisa۳ju۳
Ju۳denu, jaryivya۳ju۳ riryi ۳mutya۳sa۳divasiy
ra۳cha nu۳tyu mi ۳sa۳subeda diibyimusiy
vadi jnu۳yadaju۳, jiryatiy riñi ۳cha
diiyasavay jijyuuchuvediva.
16ॸJiintyasaratiy Ju۳denuju۳ra rajo۳ttya۳
jarya jmyichara, varityi vu۳che۳ sayaru۳rya
Ju۳denuyu, rama۳cho۳ ji ۳ta jiintyasara ti ۳ta۳ju۳
saju۳ varidye; jiintyasaratiy ravicha
ru۳ntijyu۳u۳ntiy, darya day ra۳cha rajiintiy.
(Jiryata rabeya۳ daryá; jiintyasi ۳tiy
Ju۳denuju۳ni ۳ Judíyuveda munatyi ۳,
daryani ۳ rivyicha۳siy Judíyuveda ti ۳ta۳ju۳,
Ju۳denu jaryeta۳da jiñijya۳nvajyu۳ daryaju۳
riy. Vurya۳jachipiya۳ riñijyu۳ Ju۳denu
jaryetavay nu۳tyu ni ۳nu nutasara.
Ru۳ntijyu۳u۳ ji ۳ta Avurá۳badye, rajii ji ۳ta
su۳ndevay Judíyuveda day.)
17ॸSapatacheda ji ۳ta Ju۳denu rajiite,
Judíyuvedate, sarupadeda variy tajii
ru۳bivaju۳ jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
jiryedye, nu۳tyu tova vichara ni ۳nujii
sarupadeda ru۳bivaju۳ jirye. Jasiñi ۳
jiryi ۳mutya۳ vatajuu rusa۳ra raricha,
ru۳ntijyu۳u۳richa, ju۳na۳re jnu۳yadaju۳,
jirya۳tidye jontay variy jiryatiy
jiryevyicha samiy jvaavye daryaju۳
Ju۳denuju۳. 18ॸNe jirya۳jchana۳tya jii
patasaranijyu۳yu. Jiryetyi jchana۳tyaru۳yu,
jirya۳jachipityara jiryatiy ne
jiryejye۳vyechura ru۳ntijyu۳u۳, darya
vuryi ۳tañi ۳ Judíyuveda munatyi ۳, rani ۳ ji ۳ta
ja۳vyechu jiryedye. 19ॸJiryi ۳tay dyetya
ѠΔ̲ॷ11
jadchiy: Patasara dyetya rajii vurya۳jiju۳.
20-21ॸSi ۳tenu ni ۳day. Patasavaryi jiryatiy
tuva۳chu۳sa۳miy daryaju۳ daryi; jirye ji ۳ta
rupanichavay jiryetyuva۳choda jiyadaju۳.
Ne jirya۳jnunu۳tya variyu; jirya۳suvu۳y, tapi
netimyu۳ ne sa۳ntyutya Ju۳denura si ۳tenu
rajii, daryantyamu۳y ne sa۳jantyutya
jiryentyidye. 22ॸNe jiryi ۳nu۳y, samirya
jvadirya day sani ۳cha Ju۳denu, jadchiy ji ۳ta
samirye mityamusintyi. Sanique۳yada
mityamusiy riyaro۳ju۳ rajii patasavay,
jiryejyu۳ ji ۳ta sani ۳cha samirya jvadirya
jiryetyi ma۳cho۳ ti ۳ta۳ju۳ simu tuva۳chuvay,
dantyamu۳y ne sa۳rotya variy jiryeñu۳day.
23ॸPatasarajii ji ۳ta rityi paru۳yada riva
jityuva۳choda, sa۳rupániy ji ۳ta Ju۳denu
variy ru۳bivaju۳ntiyu, Ju۳denu yinu۳y
datyara rarupanicha۳da yibivaju۳ntiy.
24ॸJiryatiy jiryevyichanu۳yada nu۳tyu tova
vichara ni ۳nujii, sara۳cha۳da Ju۳denu variy
jirye sa۳tidye rupaniy variy nutasaranu
jiju۳ variy jiryentyi, jaryivya۳ju۳te
sa۳rupánirya nutasaranujii yibivaju۳ntiy,
jadchityi sapatara.
Tamitya rundamu rirya۳ramityasara
Judíyuveda ti ۳ta۳ju۳
25ॸTapi jiryeñuma jachipiya۳ jaryi
datyavay jiryedyirya dayu, ne ravya۳ta
jirya۳ma۳cho۳ datyi ۳sa۳miy ranchiy, jiryatiy
sadityanu Ju۳denu rinchiy Irayénuvedara,
jiryatiy richuru۳chodara jijechiy ra۳jisiy
Jesúsmu tuva۳choda, rarunda sa۳ra۳ju۳
varityi rirya۳jayasiy rajuumusiy Ju۳denu
nusu۳jyovimu jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
daryi. 26-27ॸVariñi ۳ ji ۳ta rirya۳ramitya
Judíyuveda ti ۳ta۳ju۳ rirya۳numatiy tuva۳chu
variy simu, nu۳tyu nu۳chara nique daryá:
Siyó۳musiy ji ۳ta (Irayénuveda tenu)
sa۳mu۳ti ۳ vuryeyada rá۳ñuju۳si ۳. Ni ۳ni ۳
ra۳jatya Jacóbubay ju۳devavyasirya
va۳cha vicha۳da. Rijyu۳ni ۳ ji ۳ta
ra۳jto۳tanicharara si ۳tenu ri ۳teda,
su۳teda Ju۳denu, varityi ra۳pu۳rya
rijyuuchuveda ti ۳ta۳ju۳ yivasiy.
ѠΔ̲ॷ11ٍॷ12
28-29ॸRa۳tidye ju۳ray samitu۳choda
jiryeyadaju۳, rivyichasara Judíyuveda
javittyuchavay Ju۳denuju۳; ra۳tidye
ma۳cho۳sara rijeryetasa۳da Ju۳denu
jtedamuju۳, rivyichasara va۳tasavay
jimyunatyi ۳ jiyadaju۳, sa۳tidye jatyi
jmutya۳jada variryi, tama۳ su۳tay Ju۳denu
tara variñu۳day jiryatiy jiche۳yadara tara,
jijeryeta۳dani ۳ ti ۳ daryaju۳. 30-31ॸDaryatiy
jiryevyicha۳da ta۳riy tuva۳chu۳sa۳miy
Ju۳denumu, sa۳ntyutya ji ۳ta diye jirye,
jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳y Judíֆӕ‫ڏ‬
veda simu, daryadantyi jiryatiy
rivyichasara Judíyuveda tuva۳chu۳sa۳miy
diye, rirya۳jmutya۳ rivasintyirya
jantyutya۳dantiy, nu۳tyu jiryi ۳mutya۳
daryantirya. 32ॸTapi sadityanumu۳mya۳
Ju۳denu jidchavu۳ ti ۳ta۳ju۳riy: Judíyuveda,
jivyentyi jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
ntidyeryi. Rivyicha tuva۳chu۳sa۳miy ti ۳ta۳ju۳,
sa۳tidye jantyutya jidchavu۳ ti ۳ta۳ju۳ variryi.
33ॸ¡Ta۳ jaryi rajuura ni ۳te Ju۳denu
datya۳da jaryeta۳daju۳! ¡Ta۳ jaryi datya۳dati ۳
ni ۳day, ta۳ju۳! Ne ti ۳ datya۳dasa۳ra۳
ta۳rana۳cho۳ju۳ sivaachara tara,
ta۳rana۳cho۳ju۳; dantyamu۳y ne ti ۳
datya۳dasa۳ra۳ mirya nú۳vasiy sa۳jto۳tanirya
jivya۳tara. 34ॸ¿Chi ۳na۳ yinu۳y datyara
Nutyityu۳ jachipiya۳jada, chi ۳? ¿Chi ۳na۳
ra۳datyanuni ۳, chi ۳? 35ॸ¿Chi ۳ra sa۳yada
munatya tarani ۳, sa۳tidye sa۳y variy Ju۳denu
tarantidyeñi ۳? 36ॸSimusiy yinu۳y ti ۳ta۳ju۳ra,
savanu۳tya۳data rasuru۳y ta۳rijyu۳, jiryatiy
saju۳ darya. ¡Vandate ra۳chajaya۳sarate
sanijyu۳ taarye! ¡Jasiñuma ra۳cha daryá!
Nu۳tyu rani ۳cha vadi jnu۳yada
Crístumu vu۳jyu۳
12
1ॸRamuni ۳ rayasanta jirye,
ratyeryi ۳veda, jiryatiy
sa۳ntyumya۳ Ju۳denu jiryiva, jirya۳ʮ͑ӕҡ‫ڏ‬
tyara jivyu۳ simu, daryatiy sasa۳yada
Jesúsra jivyu۳ vuryeyadaju۳, sabatyeda
variy vuryeyadaju۳ntiy. Daryantiy
jirya۳jnutatya jnu۳vye simuju۳yu,
284
jiintyasavay saju۳, jirya۳tidye jvaay
si ۳chana۳yadaju۳. Jirya۳ntya siitye
jiryevya۳ta۳damu saju۳, ne jiryi ۳nu۳y
jidyivyi daryamusiñi ۳. 2ॸNe jirya۳ju۳dera
jijechipiya۳jada, daryaday rani ۳cha diye
runda jachipiya۳jadantiy; jirya۳ʮ͑ӕ̲ɗ‫ڏ‬
tyara ta۳riy jachipiya۳jada vadirajisiy,
jirya۳tidye datya varirya Ju۳denu va۳tara,
jiryatiy samirya darya, ji ۳chana۳tya۳ jarye,
ne ra۳su۳tyechara tara varidye, mitya.
3ॸTapi daryatya sasa۳yada Ju۳denu
mitya rivaayadaju۳ tara ray, ri ۳tay nu۳ñi
ti ۳quimusiy jiryivantiy: Ne
vu۳ryijechipiya۳ jaryi vu۳ñijyu۳ vu۳y,
jiryatimyu۳ ne darya davyu۳y;
vurya۳jachipiya۳ ji ۳ta datya۳da
jachipiya۳jadata, daryasa۳ra۳ju۳tiy
sasaranunumaya۳jada Ju۳denu vu۳jyu۳ra
jijyu۳ jvaayada jachipiya۳jada, ramutiy
vu۳tyuva۳chusara simu. 4-5ॸDaryani ۳ yinu۳y
ti ۳quimusiy ranantaya۳ rajuura jvaatya۳,
jadchiy ji ۳ta rivasiy rasiquityaja۳ tara
va۳cha jvaatya۳ntiy, daryadantyi, dañuma
vu۳ñi ۳cha rajuu Ju۳denu siityari ۳vay,
Crístumu ji ۳ta vu۳vyichasara ti ۳qui day,
vurya۳tidye jvaay ji ۳tyojomura sivaayada
variy. 6-8ॸJaryi jaryedo jvaayadatavay
daryaju۳ vu۳y, daryatiy sasa۳yada vu۳y,
vurya۳jvaay samirya jachipiya۳jadata
ramu. Ti ۳qui ra۳tu۳chu Ju۳denuju۳,
jasicha۳ra۳ju۳tiy sajachipiya۳ sanijyu۳;
nu۳ntiy ra۳jmu۳tya samirya riy jityevay;
nu۳ntiy ra۳datyanu samirya datyadodata;
nu۳ntiy ra۳vanu۳tyaniryi rityi paru۳ryu۳y
riva; nu۳ntiy ra۳sa۳y tara samitu۳choda
ju۳rayadaju۳, taji jachipiya۳jadata vitya
mitya; nu۳ntiy ra۳jnu۳tyasara riy jvaavye
vani ۳raju۳; nu۳ntiy ra۳jantyutya
yichana۳yadamu riy jantyuyadavay.
Vurya۳jnu۳y nu۳tyura vurya۳vicha vadi
vicha۳damu Crístu jtedamuju۳, nu۳tyura
9ॸNe vurya۳va۳ta vuryi ۳tu۳yadamu vu۳y;
vurya۳javittyucharara nicyara۳y,
vurye۳cha rupanichavay samiryamu.
285
10ॸVurya۳va۳ta samiryamuju۳ vu۳dyevyu۳y
nu۳tyu vu۳vya۳tasaratiy samiy nu۳ñi
taryi ۳vedantivyu۳y; varityi sito۳taniy
vu۳tyeryi ۳ra samirya jvaayada, vu۳ñi
ra۳jchana۳tya munatya rivani ۳.
11-13ॸVurye۳cha jaryi jvaavye, ne pituvye;
vuryi ۳ntumu vurye۳cha vani ۳ravay;
vu۳yntyityu۳ju۳ vurye۳cha nu۳tyu
muchechimyi siityevay;
vurya۳jchana۳chara vu۳yntuyadamu; jaryi
paru۳cha۳riñube vichasara, vurya۳jachi ۳niy
tapimusivyu۳y; vurya۳jiriryi ۳sarara
Ju۳denujsa۳ tu۳choda; vurya۳jmu۳tya riy
vu۳tyeryi ۳veda, Ju۳denumu tuva۳chuvay
tarata ratiy su۳tyeryi; vurya۳jiriryi ۳
samirya vichatadeda riy jañu۳vye.
14ॸVurya۳tu۳chu sisa۳ Vuryi ۳ndenu sa۳tidye
vichaniy samirya variryi rityi jarupanu
vu۳y; vurya۳jtay samirya ruuva; ne
vurya۳javityiye۳ryi. 15ॸVurya۳jchana۳y rusa۳
jchana۳vye, vurya۳ju۳na۳y rusa۳
ju۳na۳vyentyi. 16ॸVurya۳jachipiya۳ sanijyu۳
vu۳tyeryi ۳ daryatiy vu۳vya۳ta sa۳jachipiya۳
vu۳ñijyu۳; ne vurya۳jachipiya۳:
Sayadaju۳numa ray. Vurya۳jvaay vatajuu
rusa۳ jantyuyadavay, ne vurya۳jachipiya۳
vinu vu۳jyu۳. 17ॸNe vurye۳chaniy nicyara۳ñi ۳
ni ۳tiy vichaniy nicyara۳vyu۳y. Vurya۳jantya
jvaayadara jiryatiy samirya nijya۳nvay
diyara.
18ॸVa۳ vu۳ñi ۳day, vurya۳vichasara samirya
variy rusa۳ ti ۳ta۳ju۳. 19ॸJiryatiy rivyichaniy
nicyara۳y vu۳ñijyu۳, ne vurya۳ta۳ryataniy
nicyara۳tya riy, ra۳ma۳cho۳ mitya. Jasiñi ۳
ra۳ma۳cho۳ saju۳ Ju۳denu, ni ۳numa
ra۳jto۳taniy vu۳jyu۳ dárya, tapi
nu۳charanuma daryaju۳ ĀфֆѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada day:
Rajyu۳numa ra۳cha jto۳tadeda day.
Ray ji ۳ta ra۳murichenutaniy
varirya, su۳tay Vu۳yntyityu۳.
20ॸVariñumatiy ji ۳ta sa۳jachi ۳ vu۳myityasiy,
vurya۳potyaniñi ۳; sa۳numatiy jchu۳mu۳y,
vurya۳jatutaniy varintyiñi ۳. Darya
jvaayadata ji ۳ta vurya۳jantaniy variñi ۳,
ѠΔ̲ॷ12ٍॷ13
sa۳mo۳ randavu۳vay variy yana۳damu. 21ॸNe
vurya۳sabonityaniy ramusivyu۳y, jiryatiy
ruvaay tavarya va۳cha jvaayada daryaju۳;
vurya۳saboniy ji ۳tara nicyara۳y jvaayada
samirya jvaayadata.
Vurya۳ntya tuva۳chu ruumu
vu۳yntyityu۳veda
13
1ॸVurye۳cha sabuvye rijyu۳ ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy rinsu۳y jiyu vu۳y,
Ju۳denumusiy yinu۳dyerya nusu۳yada day;
jiryatiy ravichasara nusu۳yada,
daryanuma sabayada Ju۳denu darya.
2ॸDaryamuni ۳day ni ۳tiy jiyaro۳nura
nusu۳yada, savicha Ju۳denu rabacha۳da
jiyaro۳ju۳ntiy, sa۳jmutya۳sara varirya taji
vichadeda variy. 3-4ॸJapu ji ۳ta ne suvu۳chi ۳
saju۳ ni ۳tiy jvaay samirya; ni ۳tiy jvaay
va۳cha, suvu۳chi ۳ variy saju۳ni ۳. Netimyu۳ ne
jichuvu۳ryu۳rya nusu۳yada, ya۳jvaarya
jiryatiy samirya darya, sa۳tidye jchana۳tya
nusu۳yada ja۳mi ۳ variy riva ji, Ju۳denu
jmu۳tyi ۳ daryaju۳ ni ۳, sa۳tidye jmu۳tya
samirya jvaayadaju۳ ji. Jiiryityi jvaarya
nicyara۳y, ya۳ntya suvu۳y, mityaviy yinu۳y
su۳tura podisíyase. Savichasara yinu۳y
Ju۳denu jmu۳tyi ۳, Ju۳denu nique۳yadata
sa۳chaniy tarani ۳ va۳cha jvaarya.
5ॸVurya۳ntya sabuy variy riva nusu۳yada,
sañuma vichaniy Ju۳denu jmu۳tyi ۳ tara
variy riva vu۳y, rañuma jarupanta
vu۳jechiy variy riva vu۳y. 6ॸRamuni ۳tiy,
vurya۳ntya murichenura jiryatiy rivya۳ta
nutyityu۳mirya ramurichirya riva,
varimyata criquiy, varimyata jvaayada,
tapi rivyicha Ju۳denu muchechimyi,
rirya۳tidye jnu۳tya samiryara nijya۳nvay
vichadeda. 7ॸVurya۳sa۳ñi ۳ nu۳ñi ti ۳qui nusu۳ñu
daryatiy vu۳dyivyiñi ۳: ni ۳tiy va۳ta
criquiñe۳cho۳ vuryimu, nusu۳yada
murichirya, vu۳ryi sa۳y variñi ۳; ni ۳tiy va۳ta
jvaayadaju۳ vu۳ñe۳cho۳, vu۳ryi jvaay variy
vu۳vyicha۳da jdutya۳daju۳; ni ۳tiy jpa۳ra yiteda
vuryimu, vu۳ryi tuva۳chu variy ramu; ni ۳tiy
vicha japu, vu۳ryi jnu۳y samirya sana۳cho۳.
ѠΔ̲ॷ13ٍॷ14
Vurya۳ntya vichaniy samirya nu۳ñi
tuva۳chuvajyuu vu۳y
8ॸNe vurya۳paru۳y murichedodara
vu۳dyivyi variy. Vu۳ryi va۳tasara jaryi
varivyu۳y, ne jiryi ۳nu۳y vuryito۳tanirya
Ju۳denu jteda day jiryatiy vu۳vya۳tani ۳
vu۳tyeryi ۳ nijya۳mi ۳, dañuma sa۳cha ti ۳.
9ॸJiryatiy su۳teda Vuryi ۳ndenu:
Ne ya۳rupi ti ۳ vaturu۳jsa۳, ne ya۳jvay ti ۳,
ne ya۳paranu, ne ya۳jnu۳y
jiñi ۳ru۳yadamu rana۳cho۳ ti ۳ barya,
mitya;
su۳tedara ratarya niquejadantiy;
vurya۳jto۳taniy ti ۳ta۳ju۳ra jiryatiy
vuryito۳tanirya taraqui saniquejada,
jiryatiy su۳tedantirya:
Ya۳ntya va۳tani ۳ jityuunu vichi ۳, nu۳tyu
jivya۳tasara daryantiy ji.
10ॸVarityi vu۳vya۳tani ۳ vu۳tyuunu vichi ۳, ne
vurye۳chaniy taji nta variñu۳nñi ۳, ramuni ۳
vuryi ۳tay: Jirya va۳ta۳damusiy
vuryito۳tanirya Ju۳denu jteda ti ۳ta۳ju۳.
Ne ta۳rijyu۳ nu۳nrya Vuryi ۳ndenu
jdeda runda nu۳day
11ॸRanchaju۳ntiy, jiryatiy
vu۳dyetyanuma nu۳tyura runda rani ۳cha
diye, riti ۳ma۳ vuryi ۳dyosicha۳da runda, tapi
jativyenumara jantyutya۳da runda.
Vu۳tyuva۳choda rundamu vu۳dyetya۳da
daryaju۳, ne ripya nu۳darya
vurye۳ntyutyasa۳da runda nu۳day.
12ॸRabaryi ۳ru۳ñuma nupora (juucha
nupocudi), ra۳sacharu۳ñuma jna۳rya
(Ju۳denu jna۳rya). Vurya۳ntya jatya
vuryivasirya nupocudi jvaayada
(juuchuveda) vurya۳tidye jachosiy
vuryivara vandajay, vu۳ryamityájajyu۳.
13ॸJiryatiy jna۳ryamu vurye۳cha, vurya۳rupi
samirya jvaayadamu, ne vurya۳jcanurya
ra۳ya۳jomu jiya۳da, dantyamu۳y ne
niyu۳yadacanuyada, dantyamu۳y ne
jarupadodacanuyada, vaturu۳jsa۳
cadnaveda, daryantyamu۳y ne
286
ra۳tya۳dacanuyada. 14ॸVurya۳ntya jachu
vuryivani ۳ Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu, ne
vurya۳jachipiya۳ jvaayadara vu۳dyirya
ni ۳ru۳chara.
Ne vu۳ryi nique tara sanijyu۳ vu۳tyeryi ۳
14
1ॸVurya۳ntya jmutya۳ni ۳ ni ۳tiy
vadiiryo۳nu jityuva۳chodamu,
dantyamu۳y ne vurya۳nique۳tya
sajachipiya۳jadivayu, jiryatimyu۳ ne
sadatya samiy didyerya mirya jvaayada
juuchuveda day, miryantiy samirya
jvaayada day. 2ॸNu۳ ji ۳ta, jiryatiy vanu۳rya
jachipiya۳jadati ۳ni ۳, ni ۳ni ۳ jachipiya۳ samirya
day vurye۳jmyirya jirya jmyichara,
nu۳ntiy jiryatiy vadiiryo۳
jachipiya۳jadati ۳ni ۳, ni ۳ni ۳ jachipiya۳ ne
samirya vurye۳jmyirya java۳da saviy,
voca saviy, tavaryi savijerye mitya,
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jadamuju۳. 3ॸNi ۳tiy
ra۳jmyi ti ۳ta۳ju۳ra, ne sa۳rrachu variñi ۳ ni ۳tiy
ne va۳tara, daryantyamu۳y ni ۳tiy ne
jmyiryu۳rya, ne sa۳tu۳chuta variñi ۳ ni ۳tiy
jmyi ti ۳ta۳ju۳ra, Ju۳denu yinu۳y jmutya۳
dañi ۳. 4ॸ¿Chi ۳na۳ yitadye ji, chi ۳? ya۳tidye
tu۳chutaru۳ñi ۳ jityeryi ۳, Ju۳denu muchechiy.
Si ۳tenu santyityu۳ju۳ saraniy surra
jityuva۳chodamu, varimyata sacasinu۳ya۳
variy. Santyityu۳ ji ۳ta datya
ranityadedani ۳, ʮɗфֆҡɗֆѸ̲ɗфֆԮɗËȍĀľ‫ڏ‬
damu saranityadeda daryaju۳ni ۳. 5ॸTajiñi ۳
ti ۳ jachipiya۳ day: Vurya۳jachipiya۳
Ju۳denunijyu۳ nu۳ñi tumícyu rundamu, nu۳
ji ۳ta jachipiya۳ntidye: Ne, vurya۳jachipiya۳
ti ۳ta۳ju۳ rundamu sanijyu۳ Ju۳denu. Nu۳ñi riy
ya۳jachipiya۳ nu۳tyuramusiy vurya۳Ѹф‫ڏ‬
nura runda, Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jada
runda. 6ॸNi ۳tiy jachipiya۳ tarundaqui
sanijyu۳, savichaniy samirya variñi ۳
Vuryi ۳ndenu; daryantiy ni ۳tiy jmyirya
tara, si ۳byedamu jijechipiya۳ sanijyu۳
Ju۳denu, si ۳chana۳tya variy rivani ۳:
¡Yentyumya۳te jmyicharata riva!
Daryantiy ni ۳timyu۳ ne jmyiryu۳rya java۳da
saviy, Nutyityu۳ nijyu۳ jachipiya۳jadamu
287
ne si ۳myiryu۳rya, su۳tay darya siva
Ju۳denuntiy: ¡Dañumamu۳y ne ra۳jmyirya
java۳da, ra۳jchana۳tya varintyi ji! 7-8ॸTapi
ne vu۳ñi ۳chasara vu۳dyirya va۳ta۳damu,
dantyamu۳y ne vu۳dyiichara
vu۳vya۳ta۳damu; varityi yinu۳y vu۳ñi ۳cha,
vu۳vyichasara Nutyityu۳ nijyu۳; varityi
vu۳dyiiy, vu۳dyiiy Nutyityu۳ nijyu۳ntiy.
Ramuni ۳tiy varimyata vuryi ۳nu۳y,
varimyata vu۳dyiiy, vu۳ñi ۳cha Nutyityu۳
dadyeñu variy. 9ॸTapi ramuni ۳ ji ۳ta
sadiiyada Crístu, sami ۳sa۳da varintyi,
sa۳tidye vicha diibyimiy nutyityu۳, jnu۳vye
nutyityu۳ jarye risa۳ju۳ni ۳. 10ॸJiñi ji ۳ta,
¿ta۳ju۳na۳ jityu۳chutani ۳ jityeryi ۳, ta۳ju۳? ¿Va۳
ji, ta۳ju۳ yirrachuni ۳ jityeryi ۳ntiy, ta۳ju۳?
Ti ۳ta۳ju۳ jiryi ۳nu۳y vurya۳raniy Ju۳denu tuunu
tu۳chutasa۳daju۳. 11ॸTapi nu۳charanuma
Ju۳denu niquejadamura:
Su۳teda Nutyityu۳: Daryatiy ri ۳nu۳y,
jirya۳jadasiñu ji ۳ta rañe۳cho۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳yu, jirya۳jtay vijyo۳mujache
radyiya: ¡Ju۳denu si ۳tenu vichasara
vase datyara!
12ॸRamusiy vu۳dyetya vurya۳tu۳chu
vijyo۳mujache Ju۳denu tuunu, nu۳ñi
ti ۳musiy vurya۳tu۳chura vuryivaayada.
Jatyi jicyasinu۳ya۳taniy ji ۳ta
juuchuvedaju۳ni ۳ jityeryi ۳
13ॸ¿Ta۳ju۳ra vurya۳tu۳chuta nu۳ñi vatajuu
vu۳y, ta۳ju۳? Vurya۳ntya jachipiya۳ ji ۳ta: Ne
vurya۳jvaay tara ratatiy
vurya۳casinu۳ya۳taniñi ۳ vu۳tyeryi ۳, rata
ni ۳day vu۳jyuuchanuni ۳.
14ॸRay Pávuru datya, sadatyataniy
Jesucrístu ray, jiryatiy ravyichasara
simu: Tarana۳tya jmyichara ju۳bachara,
jiryatiy mityamusiy ti ۳ttasara darya.
Varityi vu۳jechipiya۳ ti ۳ttasarara, ravicha
variy ti ۳ttasara si ۳tenu vu۳jyu۳. 15ॸTapi ratyi
jmyirya tara ratatiy ra۳jarupanu variñi ۳
ratyeryi ۳, ne rañi ۳chaniy ravya۳ta۳damu
variñi ۳. Vu۳tyi jmyirya jirya jmyichara,
vurya۳care variñi ۳ vu۳tyeryi ۳ Ju۳denu
ѠΔ̲ॷ14ٍॷ15
nú۳jisiy. Ne vurya۳caretaniy ti ۳, chi ۳
jiyadaju۳ sabatyeda Crístu variy.
16ॸRamuni ۳timyu۳ ne vurya۳javityiye۳tyaniy
vu۳vyichadedivasirya tara jiryatiy
sasa۳yada Ju۳denu samirya vu۳rya. 17ॸTapi
jiryatiy sansu۳yada vu۳y, ne
vuryi ۳byedaju۳ra, dantyamu۳y ne
vurya۳todaju۳ra; raju۳ni ۳ ji ۳ta sansu۳yada
davyu۳y, sa۳tidye jdutya yisa۳ju۳ varivyu۳y,
sa۳tidye jtay samivye varintyivyu۳y,
vurya۳tidye vichasara samirya rivasiy
sisa۳ntiy, sa۳tidye jchana۳tyaniy Yintuta
varivyu۳y. 18ॸTapi ni ۳tiy jvaay Crístuju۳
darya yinsu۳yadamu, ni ۳ni ۳ jvaarya
sajachara Ju۳denu, ni ۳day ra۳cha samirya
vadichi ۳ ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳ntiy.
19ॸRamuni ۳ vurya۳jiriryi ۳ jvaayadara
jiryatiy samiy vicha۳daju۳ darya, ratatiy
vurya۳jmu۳tyasara nu۳ñivajyuu vu۳y. 20ॸNe
vurya۳javatyara Ju۳denu jvaayada
vuryi ۳myi ۳sara jiyadasiy. Ti ۳ta۳ju۳ jmyichara
ra۳cha vuryi ۳byedaju۳, ju۳bachara ni ۳viy
rani ۳cha jmyichara; tama۳ samirya
rani ۳cha saju۳, ni ۳tiy jmyi jityeryi ۳
casinu۳ya۳jadaju۳ra. 21ॸSamirya ji ۳ta vu۳jyu۳ra
ne vurye۳jmyirya, ne vurya۳jatura, ne
vurya۳jvaarya tara ratatiy sa۳casinu۳ya۳
vu۳tyeryi ۳ variy. 22ॸJiryatiy jijechipiya۳sara
yivaayadaju۳, ya۳ntya jachipiya۳
jijyu۳ntidyerya, (ne jityeryi ۳ju۳) Ju۳denu
diya. Si ۳chana۳tyi ۳si ۳ni ۳ ni ۳timyu۳ ne tu۳chuta
ramuyu, jiryatiy sani jantyama۳ samirya
vidye rani ۳cha. 23ॸNi ۳tiy jbyeda
jidyetyi ۳sa۳damura, ni ۳ni ۳ jiyasayadayu,
jiryatiy satuva۳chu۳sa۳damu jibyeda
daryaju۳ra. Ti ۳ta۳ju۳ jiryi ۳nu۳y jiryatiy
vuryivaay vu۳tyuva۳chu۳sa۳damura tara,
rani ۳ ji ۳ta ma۳cho۳ variy vu۳jyuuchuvedaju۳
day.
Vurya۳ntya jachipiya۳ ranijyu۳
vu۳tyuunu vichi ۳ jmu۳tya۳da
15
1ॸVu۳y ji ۳ta jiryatiy vanu۳rya
vuryi ۳ntumu davyu۳y,
vurya۳jachi ۳niy vu۳tyeryi ۳ diiryo۳vedaju۳
ѠΔ̲ॷ15
vu۳y, ne vurya۳jachipiya۳ vinu
vu۳jecharaju۳. 2ॸVurya۳ntya jachipiya۳ nu۳ñi
ti ۳quimusiy, nu۳tyuramusiy
vurya۳jchana۳tyaniñi ۳ vu۳tyuunu vichi ۳,
nu۳tyuramusiy, samirya vicha۳daju۳,
sa۳tidye vanu۳tya jityuva۳chodamuyu.
3ॸTapi Crístu jnu۳yada jijye۳ jacharaju۳, ne
su۳nu۳yada jijecharaju۳ day, darya
nu۳chara ni ۳day saparu۳tya۳danchirya
jiryatiy su۳teda siva jijye۳:
Raju۳u۳mya۳ rayncha variy rajuura
daryaju۳ riñique rañijyu۳ va۳cha
yavityiye۳yadamu, jiryatiy jiñijyu۳
riñiquenu۳yada daryantiy.
4ॸTapi ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy sanu۳tyadeda Ju۳denu
ta۳rirya, rani ۳ ji ۳ta vu۳dyetya۳daju۳ nu۳chara
day, ramusityidye vurya۳jachi ۳niy
tapimusivyu۳y, rani ۳ ra۳jmu۳tya vu۳y,
vu۳ñuma paru۳y variy riva vu۳yntuyada
sa۳jiju۳. 5-6ॸJu۳denu ji ۳ta ni ۳tiy datyanusarara
tapimusiy jachi ۳deda, niquejadata
jmu۳tya۳da jarye, sa۳ma۳ sa۳y jiryerya
vatajuu jachipiya۳jada, jiryatiy vu۳dyetya
Jesucrístumura, ramutiy jirya۳jachipiya۳
ji ۳tyojomuju۳ variy, jirya۳tidye
jchana۳tyajaya۳sara jidchavu۳
jachipiya۳jadatani ۳ Ju۳denu, jiryatiy
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu ja۳dyeñi ۳.
Ra۳ntyutya۳da ra۳cha ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳
7ॸRamuni ۳day daryatiy sadiryejada
Crístu ntivyu۳y, daryaday vurya۳dirye
varintyidyevyu۳y, ra۳tidye jasa۳y
Ju۳denuda rivasiy variy. 8ॸTapi ratyu۳chu
jiryiva, jiryatiy savichanu۳yada Crístu
Judíyuveda jmu۳tyi ۳, vurya۳tidye datya
variy si ۳tenura saniquejada Ju۳denu,
jiryatiy sito۳taniy Crístura Ju۳denu
niquejada rijyu۳, Judíyuveda
munatyavay. 9ॸJiryatimyu۳ ne Judíֆӕ‫ڏ‬
veda daryi, riñi ra۳jchana۳tyani ۳ Ju۳denu
varintyi, sa۳ntyutya۳diva, darya nu۳chara
ni ۳day vu۳myunatyi ۳ Davyíbe niquejada:
Ramuni ۳ ra۳jchana۳tya nijya۳nvay
parudamu ji, jiryatimyu۳ ne
288
Judíyuveda daryi, ra۳murra۳y variy
yityamu jchana۳tya۳daju۳.
10ॸJasidyentyirya nu۳chara ju۳na۳ntyi:
Jirya۳ntya jchana۳y, nijya۳nvajyuu,
Ju۳denu nijya۳nvayjsa۳.
11ॸJasidyerya saniquejadantiy:
Jirya۳ntya jchana۳tyani ۳ Vu۳yntyityu۳,
nijya۳nvay, jirya۳ntya murra۳y
sanijyu۳, vurya۳ntya murra۳y
Vu۳jye۳ñijyu۳ nijya۳nvajyuu ti ۳ta۳ju۳.
12ॸSabaya۳jada Isayíyasibe jadchiy
sanijyu۳ntiy:
Sa۳dipuvay vu۳myunatyi ۳ Isayíbe
jnutijyu۳u۳musiy ni ۳tiy
ra۳nubesumichara nijya۳nvajyuu
nusu۳yasi ۳ju۳, rirya۳nutuchara sa۳jiju۳.
13ॸVuryi ۳ndenu ji ۳ta ni ۳tiy datyadoda
nutuyada vu۳y, sa۳ma۳ mu۳chanichara
yichana۳yadata jirye, samiy
jachipiya۳jadata jarye,
jiryetyuva۳chodamu, jirya۳tidye datya
jaryivya۳ju۳ra nutuyada, jiryatiy
vu۳yntuchara vurye۳ntyutyasa۳da jiju۳,
jiryatiy Su۳ntuta jivyanu۳tyaniy
vu۳yntuyadamu vu۳y.
Su۳pa۳jada Ju۳denu tu۳chu۳ni ۳ Pávurubay
14ॸRay Pávuru, radyetya samirya
jiryenchiy, jiryatiy ramu۳chanimya۳
samirya jvaayada jiryedye, rito۳ma۳ ji ۳ta
jiryedyetya۳da ti ۳ta۳ju۳, jiryedyetyanuma
jidyirya datyadodaju۳dáyu.
15-16ॸRañu۳yasiy ra۳ni ۳sa۳damu caterava
jiryejyu۳ rate, ra۳tidye jachipityataniy
jiryentyirya. Ramuni ۳ jiryi ۳nu۳y sasa۳yada
Ju۳denu rivaayadaju۳ra, ra۳tidye vicha
Jesucrístu jmu۳tyi ۳ rijyu۳, jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi. Ray ju۳renumaya۳ra
samitu۳choda, ra۳tidye jnutatya variy
Ju۳denumuju۳ riy: Jivyetyi jiyu riy,
samivyeñuma jidyiya riy, jiintyasava
ñuma ti ۳ta۳ju۳ jijyu۳ variryi, Yintumusiy.
17-19ॸRamuni ۳ ri ۳chana۳ËȍфˇľѸӕËфɞѸҡӕ‫ڏ‬
musiy, Ju۳denujsa۳ jvaayadamusiy, tapi
ne vana۳y ntate rañique ranchiy
289
jiryatimyu۳ ne sivaay Jesucrístu rimusiy,
rirya۳tidye tuva۳chu nijya۳nvajyuu simu.
Sivaayada ji ۳ta rimusiy rañiquejadata,
rivaayadata jarye, jiryatiy sivaay
jivyanu۳yadatara mityamusiy datyadoda,
ti ۳ttasara jarye, Su۳ntu vanu۳yadata
yivaarya, daryasa۳ra۳ju۳ jiryatiy
ratyu۳chunumaya۳mu۳mya۳ra samitu۳choda
Crístunchiy, Jerusarí ۳musiy, Idíricu
mucadi sa۳ra۳ju۳. 20ॸDarya jvaayadatani ۳,
rito۳taniryu۳rya rañi ۳ru۳yada, ra۳tidye tu۳chu
ruuva, jasityimyu۳y ne rityuva۳chusara
tara Crístunchiy didye, rañuma jvaay
ratyeryi ۳ jvaayadanchara, jiryatiy
ru۳ndachara ji ۳ta rivasiy Ju۳denu
siityari ۳vajyu۳. 21ॸDaryatiy ru۳teda
nu۳chara:
Rirya۳jnu۳y, jasityi ne tara tu۳chusara
sanchiy didye; rityimyu۳ ne
tuva۳chu didyerya, riñi ۳ ji ۳ta
ra۳datyara.
Sajachipiya۳jada Pávurubay
jiya۳da Rómamuju۳
22ॸJiryatiy ratyu۳churu۳rya samitu۳choda
jasityimyu۳y ne rityuva۳chu didyerya,
ramuni ۳tiy rachuru۳ya۳ rani, ramutimyu۳
ne rito۳ variy jiryimu didye. 23-24ॸDiye ji ۳ta
jiryatiy ne tarajna۳y vichajo nu۳day, jirya
mucadimu rivaayadaju۳ nu۳day,
jadchintyi jiryatiy rito۳ru۳ñu۳yada rajuura
nijya۳musiy jiryimu, ramuni ۳day
ra۳numatiy jiya Espáña mucadimuju۳,
raryamiryi ۳ru۳y riva Róma, ra۳tidye diryi ۳
variy jiryiva. Ra۳numatiy riche taraqui
jiryimu, vatajuu vurya۳jchana۳y variy,
ravya۳ta jirya۳jpa۳ variy Espáña
mucadimuju۳ ray. 25ॸDiye raya
Jerusarí ۳muju۳, ra۳tidye jtura jmu۳tya۳da
Judíyuvedaju۳. 26ॸTapi riñi jachipiya۳jada
samirya Masedóniya mucadimu
siityari ۳vay, Acáya mucadimu siityari ۳vay
jarye risa۳ju۳, riñi jachipiya۳ʮĀѸ̲ɗфֆ‫ڏ‬
vidye rirya۳jmu۳ҡֆҡфҡфɗֆʮ͑ҡֆӕֆ‫ڏ‬
davay, jiryatiy Jerusarí ۳mu
ѠΔ̲ॷ15ٍॷ16
siityari ۳vadyeryi. 27ॸRijechipiya۳jada
samirya jiryatiy ridyivyi daryaju۳ riy. Ne
jiryi ۳nu۳y Jerusarí ۳mu vichavay Judíֆӕ‫ڏ‬
veda jmu۳tya۳da munatya riy, ru۳ntu
jiyadaju۳, riñuma ji ۳ta ra۳jmu۳tya tarata
varintyidyeryi. 28ॸRañi jto۳taru۳rya jirya
sa۳chara Judíyuvedamu, ruumusiy
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi, jiryatiy
ra۳jasa۳chara samitu۳choda daryaju۳
ramusiy. Rivasiy ji ۳ta raryamiryi ۳jadamu
ra۳jvi ۳ryi ۳ jiryimuntiy, jadchiy ji ۳ta ra۳jiya
variy Espáña mucadimuju۳. 29ॸVarityi
ra۳jvi ۳ryi ۳ jiryimu, radyetya sa۳vichaniy
Crístu jaryi samirya variy vu۳jyu۳.
30ॸRayasantate jirye, ratyeryi ۳veda,
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístumusiy, jirya۳ntya
jmu۳tyajaya۳sara Ju۳denuva jachiñu۳yadata
ray; jiryevya۳ta۳damusintyi jiryatiy
sava۳tataniy Ju۳denu Jnutu rata vu۳y,
ramusiy jirya۳ntya jiyasanta jidchavu۳
risa۳ni ۳ Ju۳denu, rayadaju۳. 31ॸJirya۳tu۳chu
sisa۳ Ju۳denu sa۳tidye jantyuy riva
rirya۳jisiy Judéya mucadimu vichavay,
jiryatimyu۳ ne siityevadyeryi.
Jirya۳jachiñu۳y sivantiy, rirya۳tidye
jmutya۳ siityari ۳ԮֆѸ̲ɗфֆʮËȍɗҡֆ‫ڏ‬
varya jmu۳tya۳da, jiryatiy ra۳jto۳ta
Jerusarí ۳mu vichavamyura. 32ॸRaju۳ntiy
jirya۳jiyasantani ۳ Ju۳denu, variñumatiy
sa۳va۳tara, ra۳jto۳ ri ۳chana۳yadamu jiryimu,
ra۳jiituryi ۳ variy jiryisa۳. 33ॸSa۳cha
Vuryi ۳ndenu jiryisa۳, ni ۳tiy sa۳charara
samirya vichasa۳da vu۳jyu۳. ¡Darya
ra۳chajaya۳sarate variy!
Pávurubay mu۳chuvatyaniryi
rajuuvay nijya۳nvantyi
16
1ॸRavya۳ta jirya۳datya nada
Vébejyu۳y, vuryi ۳tyamutu۳y
Crístumu. Nanuvicha Sencréyamu
vichanu۳y, Ju۳denu siityari ۳vay jmu۳tyanu۳y
daryaju۳ nada day. 2ॸJirya۳dirye samirya
Vu۳yntyityu۳mu nada, jiryatiy nu۳ñi
Ju۳denu siityari ۳vay daryaju۳ vu۳y.
Jirya۳ntya jmu۳tya nadantidye,
ѠΔ̲ॷ16
jasicha۳ra۳ju۳tiy nana۳va۳tara, nu۳tyu
nani ۳mu۳tya۳da ta۳rintyidyeryi rajuuvay
nijya۳nvantyidye, rajerye.
3ॸJirya۳mu۳chuvañada Príshcaju۳ntyi,
nanuvanu Aquída jarye, jiryatiy risa۳
jvaañu۳y Jesucrístumu daryaju۳ nada.
4ॸNada ni ۳day rañi jteda yadiiy rayadaju۳,
nana۳ntyuyada variy riva. Ne vinu ray
jtaryu۳y nadiva: ¡Sa۳na۳ntyumya۳ riva!
Rijerye jtaryu۳rya, Ju۳denu siityari ۳vajyuu
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi.
5ॸJirya۳mu۳chuvantyiryi Ju۳denu
siityari ۳vajyuuntiy, jiryatiy rintye۳ryaniy
nanurorimyuyu. Jirya۳mu۳chuvantyiñi ۳
ravya۳tasi ۳ Epenétuntiy, ni ۳ni ۳day munatya
Crístu siityari ۳nu Ásiya mucadimu day.
6ॸJirya۳mu۳chuvañada Maríyaju۳y, tapi
nadavitya jvaañu۳yada paru۳cha۳rimyusiy
vuryeyadaju۳. 7ॸJirya۳mu۳chuvañi ۳
Antrúnicu, Júdyuta, raryena۳ju۳y, jiryatiy
nanuvichanu۳yada tanuvu۳nujovimu risa۳,
ru۳nu۳yada nusu۳byimiy samirya
nanuna۳cho۳. Nada ji ۳ta tuva۳choda simu
Crístu ra۳jisiy. 8ॸJirya۳mu۳chuvantyiñi ۳
Jampiriyátuntiy, ravya۳tasi ۳
Vu۳yntyityu۳mu daryaju۳ni ۳. 9ॸDaryaday
jirya۳mu۳chuvantyiñi ۳ Jurbánuntiy,
vuryisa۳ jvaañu Crístumu, ravya۳tasi ۳
Jistáqui jarye sisa۳ju۳. 10ॸJirya۳mu۳chuvañi ۳
Apéde, ni ۳ni ۳day samirya vadichi ۳
Crístumu. Jirya۳mu۳chuvaryi Jaristóburu
rorimyu vichavay. 11ॸJirya۳mu۳chuvañi ۳
raryena۳ Jerudyánu.
Jirya۳mu۳chuvantyiryi Marsí ۳su rorimyu
vichavantyi, rityi tuva۳chusara simu
Vu۳yntyityu۳ntiy. 12ॸJirya۳mu۳chuvañada
Trijénaju۳y, Trijósaju۳y nadisa۳ju۳, jaryi
jváaryú۳y Vu۳yntyityu۳mu daryaju۳ nada.
Jirya۳mu۳chuvañada Prísidyaju۳y jarye,
jaryi va۳tasanu۳y, jiryatiy nadivaañu۳y
jaryi Vu۳yntyityu۳mu. 13ॸJirya۳mu۳chuvañi ۳
Rujínu, jiryatiy jaryi jaryetasi ۳
Crístumuju۳ni ۳, su۳no۳da jarye, nu۳tyu
ri ۳no۳da ri ۳tay daryaju۳ nada.
14ॸJirya۳mu۳chuvaryi Jasí ۳critu, Vu۳recúntiy
290
jarye, Erímasiy, Patrúbasiy, Jermá۳,
vu۳tyeryi ۳veda jarye ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
rivyicha rusa۳. 15ॸJirya۳mu۳chuvaryi
Jidorócovedantiy, Jú۳dya, Nériyu jarye,
si ۳tyamutu yisa۳ju۳, Odímpa jarye, ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy rusa۳ vichavaryi, jiintyasavay
Ju۳denuju۳ ti ۳ta۳ju۳ daryaju۳ riy.
16ॸJirya۳mu۳chuvay nu۳ñi jirye Crístu
va۳ta۳damuyu. Crístu siityari ۳vajyuu ti ۳ta۳ju۳
mu۳chuvay jirye jirya caterava.
17ॸRayasanta ji ۳ta jirye, ratyeryi ۳veda,
jirya۳jnu۳tya samiy rirya۳jisiyu, rityi
datyanu ri ۳dchaju۳ datyadoda jiryatiy
jiryedyetyara. ѠɗĀֆľҡֆĀΎĀҡʮɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
taniy tajiñe۳cho۳ju۳ riy tavay, ne rijechipiya۳
vatajuu variñu۳day. ¡Jirya۳janumitye
rirya۳jisiy! 18ॸNe ruvaaryu۳y Vu۳yntyityu۳
Jesucrístujsa۳ nu۳ndye, vinu ridyirya
ni ۳ru۳charanuma yivaadye. Jadchintyi
riquivu۳chunuma jiñiquejadata riy
datyi ۳sa۳miy, taji niquejadata riquivu۳chu
va۳cha vicha۳damuju۳ riy. 19ॸRa۳ticheñuma
ti ۳ta۳ju۳ jiryetyuva۳choda, ramuni ۳ ri ۳chana۳y
jiryenchiy; dañuma ravya۳ta jiryejyu۳
jirya۳tidye vicha۳siy datyavay samirya
jvaayadaju۳, quivu۳yasa۳ jachityavay jarye
jirye۳cha, jiryeñuma jvaarya nicyara۳y.
20ॸVuryi ۳ndenu ji ۳ta, ni ۳tiy vichataniy
samirya vu۳y, mityamusiy sa۳jvatyiñi ۳
Satanásiy vurya۳jisiy, vu۳me۳cho۳ma۳ variy
Satanásiy vuunuvajyu۳. Samirya ra۳cha
jiryejyu۳, Vu۳yntyityu۳ Jesúsmusiy ra۳cha
samirya jiryejyu۳.
21ॸSamu۳chuvay risa۳ jvaañu Timutévu
jirye, Dúsiyu, Jasú۳, Sosípatru jarye
jiryatiy raryena۳midyeryi.
22ॸRamyu۳chuvay Jesucrístumu jirye, ray
Térsiyu, jiryatiy Pávuru nu۳tyaniy jirya
catera jiryejyu۳ ray. 23-24ॸSamu۳chuvay
Cáyu jirye, ni ۳tiy dirye jiryorimyu ray,
su۳mu۳tyasarantiryi Ju۳denu siityari ۳vajyuu
jiyuntiy. Samu۳chuvay Erástu jiryentyi,
ni ۳ni ۳ vichasara vicha۳da criquiy jnu۳tyi ۳
jiyu; vu۳tyeryi ۳ Cuvártu jarye mu۳chuvay
jiryentyi.
291
25-27ॸDiye ra۳cha vandate saju۳, ni ۳tiy
datya vanu۳tya۳da radyetyadodata jirye,
jiryatiy ratyu۳chusara Jesucrístunchirya
samitu۳choda. Rajuura nijya۳ sa۳ra۳ju۳
ravichasara dutyasara nijya۳nvayjisiy,
diye ji ۳ta vadicharanuma darya,
Ju۳denuju۳ tu۳chuvabe niquejadamu
vadicharanuma darya, jiryatiy nu۳chara
darya. Ju۳na۳re vichi ۳ Ju۳denu jtedamusiy
ѠΔ̲ॷ16
ji ۳ta ra۳cha datyasara ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvajyuuju۳, rirya۳tidye tuva۳chu
variy ramu. ¡Jiñu Ju۳denu, vinu ni ۳
vichasara datyara, sanijyu۳ ji ۳ta
ra۳chajaya۳sarate vandate, ˇľѸӕËфɞѸҡӕ‫ڏ‬
musiy taarye! ¡Darya ra۳chajaya۳sara
ju۳na۳reju۳ ti ۳ta۳ju۳!
Sayanuma
Pávuru
 RAJO۳ TTYA۳ CATERA CORINTYU JA۳ NVAJYU۳
Pávurubay mu۳chuveda riy
Ju۳denu siityari ۳vavyedabay
1
1-2ॸRay Pávuru, rañi ۳cha natutyanichi ۳
Jesucrístu nusu۳byiju۳, Ju۳denu
jtedamuju۳. Rañu۳y vu۳tyeryi ۳ ґΔѸҡľ͑ľѸɗ‫ڏ‬
tyara catera jiryejyu۳, Ju۳denu
siityari ۳vajyuu jiryatiy Coríntyu ja۳nvay
jiryedye, sajaryeta۳da Ju۳denu jijyu۳
Jesucrístumusiy jirye, sanatuyada
daryaju۳ jidyedyeñuju۳ jirye, rusa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳
rityi jachiñu۳ñu۳yada Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu jtyamuju۳ ti ۳ta۳ju۳ vicha۳diva,
nu۳ñi vu۳vyicha۳damu. 3ॸJirye۳chasara
samirya Vu۳jye۳ Ju۳denu jtyamu,
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu jtyamu jarye,
samirya ra۳cha variy jiryejechiy ramusiy.
Si ۳chana۳tya۳da Pávurubay variñi ۳
Ju۳denu samirya vicha۳daju۳
4ॸRi ۳chana۳tyasarani ۳ Ju۳denujiryeyadaju۳
jiryatiy sasa۳yada mitya Jesucrístumura
samirya vicha۳da jiryejyu۳. 5-6ॸSu۳mu۳tya۳da
daryaju۳ Jesucrístumusiy ti ۳ta۳ju۳mu jirye,
jiryetyu۳chodamu, jiryedyetya۳damu
jarye, jasicha۳ra۳ju۳tiy rama۳cho۳jada
Crístunchiy tu۳choda jiryejechimyu.
7ॸDaryamusiy ne rasu۳tyeryu۳y nta tara
jirye jiryatiy sasa۳y Ju۳denura, varityi
jiryentucharara siti ۳jada runda,
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu mu۳ti ۳jada. 8ॸNi ۳ni ۳
ra۳vanu۳tyasara tamitya rundamuju۳ jirye,
ne ti ۳ ra۳yasay variy jirye, mitya,
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu jti ۳jadamu,
vurya۳numatiy raniy satuunu. 9ॸNi ۳ni ۳
292
vichasara Vu۳jye۳ sami ۳, jiryatiy
sito۳tanicharara jiñiquejada, tapi ni ۳vitya
natuy jirye jirya۳tidye vichasara variy
sisa۳ sadenu, jiryatiy Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu dañi ۳.
Ne rijechipiya۳nu۳yada Coríntyu
ja۳nvavyedabay mityiji ti ۳ta۳ju۳musiy
10ॸRatyu۳chu samirya jiryiva,
ratyeryi ۳veda, Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu
jtyamu rajechiñu۳y jiryiva: Jirya۳numa
jachipiya۳ ti ۳ta۳ju۳musiy, ne jirye۳cha taji
jiryejechipiya۳jadamuju۳; jirya۳numa
jiryiryi ۳ra samirya vichasa۳da day,
taraqui jachipiya۳jadatavay jirye۳cha,
jirya۳tidye jvaay vatajuu variy.
11ॸRatyuva۳chu rana۳cho۳ Cudóveveda
niquejada daryaju۳ jiryeñijyu۳,
ratyeryi ۳veda, jiryatiy jiryeñique۳tya
daryaju۳yu. 12ॸTa۳raju۳ jiryi ۳tay jirye۳cha taji
siityari ۳vay, jiryatiy jiryi ۳tay nu۳ñi
ti ۳quimusiy: Ray ji ۳ta Pávuru siityari ۳nu
day, nu۳ntiy: Ray, Apódosiy siityari ۳nute
day, nu۳ntiy: Ray Pyítru siityari ۳nu day,
nu۳ntiy: Ray ji ۳ta Crístu siityari ۳nu day.
13ॸ¿Nantasi ۳ni ۳viy jiryi ۳nu۳ñi ۳ Crístu day? Ne
ru۳veda crusitya۳sani ۳ Pávuru jiryeyadaju۳,
dantyamu۳y ne jiryi ۳tyu۳yada Pávuru
jtyamu. 14-15ॸRi ۳chana۳tyani ۳ Ju۳denu
jiryatiy ne ri ۳tyadoda ti ۳ ʮɗфֆľнӕľ¡ֆɗ‫ڏ‬
musiy, vinu Críspyu, Cáyu jarye,
jiryeñuma jtay variy: Nu۳y ji ۳ta
ji ۳tyu۳ñu۳yada Pávuru jtyamu day. 16ॸRañi
ji ۳tyadodantiryi Estévanasivyedantiy, ne
rajechipityara ji ۳tyadoda ti ۳ nijya۳mi ۳ taji.
293
17ॸTapi ne su۳pa۳jada Crístu ray ra۳tidye
ji ۳tyanunumaya۳; su۳pa۳jada ji ۳ta Crístu
daryé ra۳tidye tu۳chunumaya۳ra
samitu۳choda, ne nijya۳mi ۳ datya۳data,
rañuma ma۳cho۳ mitya Crístu batyeda
crusitya۳sa vuryeyadaju۳.
Savichasara Crístu vanu۳dyinu,
datyadodati ۳ Ju۳denumusiy
18ॸCrusinchiy datyadoda ji ۳ta, ne tara
niquejada nta rijyu۳
paruti ۳savañu۳ndyerya; vu۳jyu۳ ji ۳ta jiryatiy
jantyutyasavadyevyu۳y, Ju۳denu datya۳da
ji ۳ta vurye۳ntyutyasa۳daju۳ day.
19ॸNu۳charanuma daryaju۳ darya:
Ra۳day paruta ji ۳tara datyavay
datya۳dantiy, ra۳day rrachura
ridyetya۳da varintyi, jiryatiy
datya۳da jachipiya۳jadatavaryi.
20ॸ¿Tenumani ۳ datyara, te? ¿Teni ۳
niquejada datyanu۳ day, te? ¿Terani ۳
niquejadacanu, te? Ju۳denu dityadoda
datyi ۳sa۳miy ti ۳ta۳ju۳ riy. 21ॸJu۳denu
datya۳damu, ne ridyetyaru۳yada
nijya۳nvay jidyetya۳data daryaju۳ni ۳,
sabaryu۳yada daryaju۳ra rirya۳tidye
tuva۳chu nijya۳nvay simu, riyada
ra۳yadaju۳, vinu samitu۳choda
tu۳chodamusiy, dañuma rirya۳jachipiya۳
tavay ranchiy: taravitya day.
22-23ॸDañuma riñi jiyasantanu۳yada
Judíyuveda Ju۳denumusirya mityamusiy
datyadoda jityuva۳choda jiju۳, daryaday
riñi va۳tanu۳yada tavay rana۳cho۳
datya۳dantidye, jityuva۳choda jiju۳ntidye,
nu۳ñi tu۳chunumaya۳ ruuva Crístunchiy,
ni ۳tiy batyeda crusitya۳sa vuryeyadaju۳.
Rirya۳na۳da Judíyuveda variy ranchiy, ne
rityuva۳churu۳y variy simu, rirya۳tidye
jnu۳y ju۳na۳reju۳ variy. Tavay ne
tuva۳churu۳yada ramu jiryatiy ru۳tavyitya
si ۳tenu daryaju۳ra. 24ॸNatuchavajyu۳ ji ۳ta,
jiryatiy Judíyuveda davyu۳y, ĀфֆĀ‫ڏ‬
ntyi jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
vu۳ñi ۳chantidye, vu۳jyu۳ni ۳ ji ۳ta sadityadoda
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ1ٍॷ2
Ju۳denu: Crístumu darya jidyetya۳da
vurye۳ntyutyasa۳da ramityadedaju۳ day.
25ॸTapi jiryatiy datyi ۳sa۳ nta sivaachara
Ju۳denu tara, datyarava۳ju۳ nijya۳nvay
datya۳damusidyerya; daryantiy jiryatiy
vadiiryo۳numusiy nta sivaachara tara
Ju۳denu, vanu۳ryava۳ju۳ nijva۳nvay
vanu۳yadamusintyidyerya.
26ॸRatyeryi ۳veda, jirya۳jachipiya۳
jiñatucha۳danchiy. Ne jaryi rajuuvay
sanatuyada Ju۳denu riy datyavay,
jiryatiy riñi nta nijya۳͑ԮֆĀҡֆԮ‫ڏ‬
dyeyu, dantyamu۳y ne rajuuvay jaryi
vanu۳vye, dantyamu۳y ne rajuuvay
curacamintyi. 27ॸSajaryeta۳da ji ۳ta Ju۳denu
riy jiryatiy datyi ۳sa۳midyeryi, sa۳tidye
jantaniy variryi datyavay;
sajaryeta۳dantiryi vadiiryo۳vantyi, sa۳tidye
jantaniryi vanu۳vyentyidye.
28-29ॸSajaryeta۳dantiryi nijya۳nvay
rapu۳ryamintyi jiryatiy rivyichasara
javityiye۳chavay. Rani ۳ ji ۳ta jiryatimyu۳ ne
rani ۳cha, sajaryeta۳da day, sa۳tidye
parutataniy ratara jiryatiy rani ۳cha,
sañuma jchana۳tya ti ۳ Ju۳denu tuunuyu.
30ॸSimusiy ji ۳ta jiryeñi ۳ËȍĀɗֆľˇľѸӕËфɞѸ‫ڏ‬
tumu. Sabayada Ju۳denuni ۳ Jesucrístu
variy samiy vu۳dyetya۳daju۳, sa۳tidye jtay
samivye varivyu۳y, sa۳jiintya variy
jidyedyeñuju۳ntivyu۳y, vurya۳tidye
vichajaya۳sara juuchajsa۳ variy sisa۳.
31ॸRamuni ۳tiy, darya nu۳chara Ju۳denu
niquejadamu darya:
Ni ۳tiy jchana۳tyaru۳yu, sa۳ma۳
jchana۳tya Ju۳denumuyu, jiryatiy
sadatya daryaju۳ni ۳.
Pávurubay tu۳chodara
Crístu batyeda crusitya۳sa
2
1ॸRatyeryi ۳veda,
ray ji ۳ta jti ۳jada ta۳riy
jiryimu ra۳tidye tu۳chu jiryivara
Ju۳denu tu۳choda Crístunchiy. Ne
ratyu۳choda jaryiñu۳ ͑ɗнӕľʮĀҡԮфɗĀֆɗ‫ڏ‬
dyerya, dantyamu۳y ne nijya۳mi ۳
datya۳data. 2ॸRajechipiya۳jada variy: Ne
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ2ٍॷ3
radyetyaru۳y taranijyu۳ jiryimu, vinu
Jesucrístu nijyu۳ radyetyaru۳y, ni ۳tiy
batyeda crusitya۳sa vuryeyadaju۳.
3ॸRavyichanu۳yada variy vadiiryo۳nu
jiryequebyimu, rachuvu۳yadamu jarye,
jaryi ramyichutyeda variy. 4-5ॸѠ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada ji ۳ta jiryatiy ratyu۳choda jiryivara,
ne ratyu۳choda datyara niquejadatara.
Ratyu۳chodamu ji ۳ta sadityanu Ju۳denura
jidyetya۳da Yintumusiy, jirya۳tidye
tuva۳chu variy Ju۳denumu,
sadatya۳damusiy, ne datya۳Ā͑ɗнӕľʮĀ‫ڏ‬
musiy, jiryatiy nijya۳mi ۳
jachipiya۳jadamusidyerya.
Ju۳denu Jnutumusiy datya۳da
6ॸNu۳ñique ji ۳tara datya۳da riquebyimu
jiryatiy rityuva۳chumu۳yada Ju۳denumu.
Ne nu۳ñiquera jiryunda datya۳da,
dantyamu۳y ne jirya mucadi nusu۳vye
datya۳da, mitya, jiryatiy paruti ۳savay
daryaju۳ daryi. 7ॸNu۳y ji ۳ta niquesarara
Ju۳denu datya۳da day, jiryatiy dutyasara
datya۳da darya, jiryatiy sabayada
Ju۳denu rajo۳ta۳damusirya, vurya۳tidye ju۳ti ۳
rata vandamuju۳. 8ॸNe ti ۳ datya۳dara
Ju۳denu datya۳da jirya mucadi curacamiy
cabyimu, mitya. Riryityi datya۳dara, ne
riryi mudoda crusitya۳sa variñi ۳ vanda
Nutyityu۳. 9ॸDarya nu۳chara darya:
Jiryatimyu۳ ne sadiy ti ۳ riva didye,
dantyamu۳y ne satuva۳chu
didyerya, dantyamu۳y ne
sajachipiya۳ jijechitya didyerya,
rani ۳ ji ۳ta su۳dutya Ju۳denu rirya۳jiju۳
rityi va۳tasarani ۳.
10ॸVu۳jyu۳ ji ۳ta sadityadoda Ju۳denu
Yintuta darya, tapi Su۳ntu datya ti ۳ta۳ju۳ra
jijechipiya۳jada jiryatiy dutyasara darya.
11ॸNe ti ۳ datyara si ۳tenu vu۳jechipiya۳jada,
vinu vuryi ۳ntu datyara, jiryatiy vuryiva
ni ۳. Dantyamu۳y ne ti ۳ datyara Ju۳denu
jachipiya۳jada, vinu Su۳ntu datya darya.
12ॸVu۳y ji ۳tamu۳y ne jmutya۳ni ۳ jirya mucadi
ja۳mi ۳ jnutu day, vinu Ju۳denu Jnutu ji ۳ta
294
vuryiva day, vurya۳tidye datyara ta۳ra
sasa۳y mitya vu۳y, ta۳ra. 13ॸRanchiy ji ۳ta
nu۳tyu۳chunumaya۳. Ne nu۳tyu۳chu nijya۳mi ۳
datya۳datara, Ju۳denu Jnutu datya۳data
ji ۳ta nu۳tyu۳chusara darya, nu۳ña۳tidye
datyanura Su۳ntumusiy datya۳da riy,
jiryatiy Ju۳denu Jnutumusiy
pi ۳ru۳vyedyeryi. 14ॸNetimyu۳ ne vu۳pyi ۳ru۳y
Ju۳denu Jnutumusiy didye, ne vana۳y
vuryi ۳mutya۳ra sadatyadoda variy, tapi
vu۳dyi paru۳cha۳riy daryaju۳ riva, ne vana۳y
vu۳dyetyara, jiryatiy vinu Ju۳denu
Jnutumusiy datyasara darya.
15ॸJu۳denumusiy pi ۳ru۳ñu ji ۳ta datya samiy
ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denu Jnutu datya۳datara.
Dañuma ne ti ۳ datya۳dasa۳ra۳ra
Ju۳denumusiy pi ۳ru۳vye jvaayada.
16ॸ¿Chi ۳rana۳ datya۳dara Ju۳denu
jachipiya۳jada, chi ۳? sa۳tidye datyanu
tarani ۳. Dañuma nu۳y, jiryatiy
Ju۳denumusiy pi ۳ru۳vye nu۳dye,
nu۳vyichasara Crístu jachipiya۳jadatavay.
Vatajuu jvaavye Ju۳denuju۳ vu۳y
3
1ॸRatyeryi ۳veda, radyetyadoda jirye
nu۳tyu jiryevyichasara vadi rupivye
Crístumu, nu۳tyu jiryevyichasara nijya۳mi ۳
ni ۳ru۳yadatavay, jiryatimyu۳ ͑ľʮɗфֆľԮֆɗ‫ڏ‬
chasara Ju۳denu jachipiya۳jadatavay
didye. 2ॸRadyetyadoda ji ۳ta variy
tapimusiy niquejadata jirye, jiryatiy
jiryevyichasara daryaju۳ nu۳tyu deramiy
nta, jiryatimyu۳ ne vana۳y jiryi ۳mutya۳jada
didyerya ja۳myi datyanusa۳da didye,
dantyamu۳y ne vana۳y jiryi ۳mutya۳ diye
sa۳ra۳ju۳ didyerya, mitya. 3ॸJiryeñi ۳cha
jiñi ۳ru۳yadamu jvaayadacanumiy daryaju۳,
tapi jiryatiy ravicha ra۳tya۳da jiryimu,
nique۳tya۳da jarye, ne viy jiryedyirya
ni ۳ru۳yada jvaayadacanumiy jirye,
jiryatiy nijya۳nvay jachipiya۳jadata
jiryivaay. 4ॸVarityi su۳tay jiryetyenu: Ray
ji ۳ta Pávuru siityari ۳nu, nu۳ntiy: Ray
Apódosiy siityari ۳nu day, jiryejechipiya۳
nijya۳nvay jachipiya۳jadata. 5ॸ¿Chi ۳ra
295
sani ۳cha Apódosiy, chi ۳? ¿Va۳ Pávuru
chi ۳na۳ day? Na۳y ji ۳ta vichasara Ju۳denu
jmu۳tyanu۳jyu۳y, jirya۳tidye tuva۳chu variy
simu, daryasa۳ra۳ju۳tiy sasa۳yada Vu۳jye۳
na۳dyivaayadaju۳yu. 6ॸRay ji ۳ta nuta۳dara
Ju۳denu niquejada jiryimu, Apódosiy
parodeda jidyetyadodata rivasirya,
Ju۳denu ji ۳ta jasa۳choda
jiryetyuva۳chodaju۳ra. 7ॸRamuni ۳mu۳y ne
vurya۳jnu۳y simu ni ۳tiy nutara, dantyamu۳y
ne simu ni ۳tiy paronirya. Simu ji ۳ta
vurya۳jnu۳y Ni ۳tiy jasa۳chura. 8ॸNi ۳tiy
nutára, savicha jidchavu۳ sisa۳ ni ۳tiy
paronirya. Rirya۳jmutya۳ nu۳ñi
ti ۳quimusirya jimyurichenusa۳da, jidyirya
jvaayada murichirya. 9ॸNa۳vyicha
Ju۳denujsa۳ jvaañu۳jyu۳y, jiryevyicha
nu۳tyu Ju۳denu nudiy, sivaarya, nu۳tyu
saroriy jiryatiy saroriiy yajiju۳ jirye.
10ॸDaryani ۳day sabayada jivya۳ta۳damu
Vuryi ۳ndenu rivaayadaju۳ra, rabe nu۳tyu
roriy jvaayada datyi ۳ra rorintuvu۳,
jiryatiy vuryi ۳tachara Ju۳denu roriryi
simu tuva۳chuvajyuu. Rirya۳roriiy tavay
jidyetyadodata ru۳tuvu۳jcha. Rirya۳ma۳
jnu۳y, nu۳ñi ti ۳quimusiy yivaayadamu,
samirya roriiyadaju۳ ri ۳dcha. 11ॸNe vana۳y
sa۳bay ti ۳ ratarya ju۳tuvu۳ju۳ Ju۳denu
rorimyu, vinu Jesucrístu, jiryatiy
sabayada Ju۳denu rivaayadamusiy
jiryoriy ju۳tuvu۳ju۳ni ۳. 12-13ॸTi ۳tiy ra۳roriiy
jirya rorintuvu۳jcha óruta, varimyata
criquitya, ravichu۳ sami ۳ta jarye sa۳roriiy
varintyi; varimyata jiiratya, navi ۳ta,
daryantya vachutya jarye, jvadichara
ra۳cha nu۳ñi ti ۳qui jvaayada, rarundamu
varityi sa۳jantya Ju۳denu jiidatyara roriy.
Jiiday ji ۳ta ra۳dityanura nu۳ñi ti ۳qui
jvaayada, nu۳tyura jvaayada rani ۳cha,
nu۳tyura. 14ॸJiryatiy ra۳ma۳cho۳ jiidavyasiy
ti ۳ jvaarya, samirya jvaacharavidye
rani ۳cha, sa۳jmutya۳ varirya ramurichirya.
15ॸRa۳numatiy rupamyu۳y ti ۳ jvaarya,
ra۳care varirya ramurichirya, tapi vinu
ni ۳ ji ۳ta ra۳ramitya jiidañubesiy varidye.
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ3ٍॷ4
16ॸNeviy jiryedyetya Ju۳denu roridyeyu,
jiryatiy savichasara Su۳ntu jiryiva.
17ॸSaryityi javatya ti ۳ra Ju۳denu roriy,
daryaday saryi javatya Ju۳denu
varintyidyeñi ۳, tapi jiintyasara daryaju۳
saju۳ra jiryoriy, jiryatiy jiryeñuma
jiryeñi ۳cha.
18ॸNe sa۳quivu۳chu jiryequebyimu ti ۳yu.
Ni ۳tiy jachipiya۳ jiryequebyimu: Ray ji ۳ta
vichasara datyara jijyomu, sa۳ma۳ ti ۳tunu
datyi ۳sa۳ju۳ nijya۳nvay diyadajacheyu,
sa۳tidye vichasara si ۳tenu datyara variy
rivasiy Ju۳denu diya. 19ॸJirya mucadi
nijya۳nvay datya۳da day, Ju۳denuju۳ ji ۳ta ne
datya۳da darya, darya nu۳charatiy
sanchirya:
Sani jiryi Ju۳denu paruta۳daju۳ riy
datyavay, ridyetya۳diva.
20ॸNu۳charantidye:
Sadatya Ju۳denuntirya datyavay
jachipiya۳jadantiy, jiryatiy
rani ۳cha mitya.
21-22ॸRamuni ۳timyu۳ ne ra۳jchana۳tyaja۳ ti ۳
nijya۳nvay datyadodamuyu. Tapi
sabachara Ju۳denu jiryejyu۳sara ti ۳ta۳ju۳ra,
varimyata Pávuru, varimyata Apódosiy,
varimyata Pyítru; daryaday jiryejyu۳sara
ti ۳ta۳ju۳ntirya: jirya mucadintiy,
jiryi ۳nu۳yadantiy, jiryatiy diyera, jiryatiy
ra۳chantiy; jiryejyu۳sara ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ darya.
23ॸJirye ji ۳ta Crístu nijya۳nvadye, Crístu
ji ۳ta Ju۳denu denu day.
Jesús jvaatyadeda riy yinsu۳byimibe
4
1ॸJirya۳ma۳jtay nu۳y nu۳tyu Crístu
jmu۳tyavay, jiryatiy sabay nu۳y
nu۳ña۳tidye datyanunumaya۳ra Ju۳denu
datya۳da dutyasara, jiryatiy sani
dityanuru۳y jiryerya. 2ॸSava۳ta Ju۳denu
daryaju۳ra, rirya۳tidye jvaay su۳mu۳tyavay
samirya jijyu۳, ne rirye۳cha quivu۳vye.
3ॸDañuma jiryeñi jachipiya۳ va۳cha
jachipiya۳jadata rañijyu۳, daryadantyi
saryityi jachipiya۳ cadnadu tara
rañijyu۳ntiy, dantyamu۳y ne ray jachipiya۳
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ4ٍॷ5
tara rañijyu۳. 4ॸDañumamu۳y ne radyetya
va۳cha tara rañijyu۳. Dantyamu۳y ne
ratatiy ra۳jtay ra۳ramiy mitya riva. Vinu
Ju۳denu datyara rivaayada, Ѹ̲ɗфֆ‫ڏ‬
vidye rani ۳cha. 5ॸRamuni ۳mu۳y ne
jirya۳tu۳chuta ti ۳ rarundajisiy, Vu۳yntyityu۳
jvi ۳jadajisiy. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳sipyata
vandamuju۳ra dutyasara ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
nupocudinube dutyasarara, sa۳Āɗҡֆ͑ӕ͑‫ڏ‬
tirya nijya۳nvay jachipiya۳jada
jiñijyu۳ntiy. Nu۳ñi ti ۳quimusiy
rirya۳jmutya۳ra yivaayada jchana۳tya۳da
variy Ju۳denumusiy.
6ॸRi ۳tesirya jirya nu۳tyu vinu na۳ynchiy
Apódositya; ri ۳tesiy jiryejyu۳ra jiryatiy
ratyeryi ۳veda daryaju۳ jiryedye, jirya۳tidye
datya na۳dyimusirya nu۳tyuramusiy
vurya۳vichasara, nu۳tyuramusiy, vu۳ñuma
jvaay niquejada nu۳chara jiyaro۳ju۳.
Sanu۳tyadeda Ju۳denura jiryeñiquejada,
sañuma ju۳nuva۳y ti ۳qui vanu sayaro۳ju۳
jityeryi ۳yu. 7ॸ¿Chi ۳ra bayada sami ۳va۳ju۳
jityeryi ۳vedamusiy ji, chi ۳? ¿Ta۳ra yimu
jiryatimyu۳ ne yimutya۳ mityamusirya,
ta۳ra? Varityi yimutya۳ mityara,
¿nu۳tyuramusiy yichana۳tya ramusiy ji,
nu۳tyuramusiy? ¿yimutya۳ԮɗֆʮɗĀֆɗфֆ̲ӕ‫ڏ‬
sirya? 8ॸ¿Jiryepyoñumaviy Ju۳denu
niquejadata? ¿Jaryi taratavañuma
jiryeque? ¿Jiryeñuma dyetya
nutyityu۳veda na۳dyimusidye? ¡Jiryetyi
jto۳sara nutyityu۳miy vicha۳daju۳ na۳jerye
raryi nusu۳chara variy jiryisa۳ntidye!
9ॸJu۳denu nusu۳byimimyusiy radyi nu۳tyu
sani bay nta tamitya nu۳y, nu۳tyu nta
diiyasavay sabay variy nu۳y, nu۳ña۳tidye
batye nta nijya۳nvay diya, Ju۳denu tuunu
vichavay diya jarye ti ۳ta۳ju۳. 10ॸNu۳y ji ۳ta
vichasara datyi ۳sa۳miy nta Crístu jiyadaju۳,
jirye ji ۳ta vichasara datyavay nta
Crístumu day; nu۳vyichasara nta
vadiiryo۳vay, jirye ji ۳ta vanu۳vye nta
varidye. Jiryeñi ۳cha samirya jvadichavay,
nu۳y ji ۳ta javityiye۳chavay nta day. 11ॸDiye
sa۳ra۳ju۳ nu۳jechi ۳, nu۳ñi ۳chu۳mu۳y variy risa۳ju۳;
296
nu۳vyicha nu۳tyu sidyavu۳miy, ʮԮҡֆ‫ڏ‬
savay; ne rorityavay risa۳ju۳ nu۳y.
12-13ॸNu۳dyivaachara paru۳cha۳фɗֆʮɗʮֆΎ̲ӕ‫ڏ‬
tuta. Varityi rirya۳rupanta risa۳ju۳ nu۳y,
nu۳ñiquesara samirya riñijyu۳ varidye;
varityi riyasantasara nu۳y, daryaday
nu۳jechi ۳niy variy raju۳ntiyu; varityi
rirya۳vityiye۳chara jamiryamu nu۳y,
nu۳ñi ۳mutya۳ samiryamu variryi. Nu۳ñi ۳cha
nta jatyasavay, nu۳tyu rijetya ntama۳
nijya۳nvay nu۳tyu rujyuu nta nu۳y, diye
sa۳ra۳ju۳.
14ॸNe rañu۳rya darya niquejada ra۳tidye
jantaniy jirye; ramu ji ۳ta rañu۳rya, ra۳tidye
datyanu samirya niquejadata jirye, nu۳tyu
radyedyeñu va۳tasavay nta. 15ॸDañuma
riñi ۳cha rajuuvay jiryedyetyanuvay
Crístumu, rajuutya sani ۳cha jiryejye۳; vinu
ray Pávuru detuyada Jesucrístumu jirye,
samitu۳chodata. 16ॸRamuni ۳ ratyu۳chu
samirya niquejadata jiryiva: Jirya۳jantya
rivaayadamu ray. 17ॸRamuni ۳ ri ۳pa۳jasiy
jiryimuni ۳ Timutévu, radyenu vichi ۳ jaryi
va۳tasi ۳, ni ۳tiy jvaachara samirya Ju۳denuju۳.
Ni ۳ni ۳ ra۳jachipityatanirya jiryatiy
rivaachara Crístumu jirye, daryani ۳day
radyetyanunumaya۳ ti ۳ta۳ju۳ vicha۳divara,
Ju۳denu siityari ۳vajyuuva. 18ॸRu۳nnuva۳y
jiryetyevayu, jiryatiy rijechipiya۳ daryaju۳:
Ne sa۳jvi ۳ Pávuru vuryimu nu۳day. 19ॸRa۳day
jvimu vani ۳ra Vu۳yntyityu۳ va۳ta۳damuju۳
jiryimu; ra۳ma۳ datya varirya ne vinu
riñiquejada, ra۳datya ji ۳tara si ۳tenu
ridyetya۳da variy, rityi nique
yinnuva۳yadamuyu. 20ॸTapi ne niquejadata
vu۳dyetyara Ju۳denu nusu۳yada, vu۳dyetya
datya۳datara. 21ॸ¿Nu۳tyura jiryevya۳ta,
nu۳tyura? ¿Ra۳viy musiye۳ jirye, dantya
mitya ra۳samiñu۳ ravya۳ta۳damu jirye?
Nu۳tyura vu۳ryi vichaniñi ۳
cadnavu۳, nu۳tyura
5
1ॸRirya۳ticheñuma jiryatiy
sacadnavay jiryetyenu jijye۳
vaturu۳jsa۳. ¡Ne vinu munu۳ñuveda vicha
297
darya! 2ॸ¿Jiryevyidye ji ۳ta ju۳nnuva۳y
rivayu? ¿Nu۳tyuramusimyu۳ ne jiryi ۳na۳y
rivasiy, nu۳tyuramusiy? jirya۳tidye jatya
jiryequebyimusiñi ۳ ni ۳tiy jvaarya darya.
3ॸRay ji ۳ta, dañumamu۳y ne rañi ۳cha
jiryisa۳, ri ۳ntuta radyetya nicyara۳rya
sivaayada, ni ۳tiy jvaarya darya.
4-5ॸVu۳yntyityu۳ Jesús jtyamu ri ۳tay, varityi
jiryi ۳ntye۳ryaniy ri ۳ntutayu, Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu datya۳data jarye, vurya۳sa۳y
Satanásimyu ni ۳ darya vichara vanu,
Vu۳yntyityu۳ Jesús datya۳data, sa۳tidye
paruta SatanáѸɗфֆѸĀɗфֆʮԮֆĀË‫ڏ‬
nuyada, sa۳tidye ramityaniy Crístuni ۳
su۳ntu, Vu۳yntyityu۳ Jesús rundamu,
varityi sa۳murichenutaniryi nijya۳nvay
rijyuuchuveda murichirya.
6ॸNe samirya jirya۳jchana۳tyayu. Ne
jiryi ۳nu۳y racasi ti ۳ta۳ju۳ buya۳di pasidye
varapumusiy (daryaday ra۳jarupanu
nicyara۳y jvaayada ti ۳quinchiryi ti ۳ta۳ju۳
Ju۳denu siityari ۳vajyuu.) 7ॸJirya۳pu۳y
yivasirya jidyirya jachipiya۳jada,
jirya۳tidye vichasara vadi jnu۳yadamu,
jirya۳numatiy pi ۳ru۳y vadiramusiy Ju۳denu
Jnutumu; tapi rimyudodani ۳ Crístu
vuryeyada rá۳ñuju۳. 8ॸRamuni ۳
vurya۳jchana۳ñumaya۳, ne vu۳dyirya
jachipiya۳jadata jiryatiy nicyara۳y
jvaayadamuju۳ darya. Vurya۳jchana۳y
nu۳tyu vu۳vyichasara vichtyamu, Ju۳denu
Jnutu jachipiya۳jadata, jiryatiy si ۳tenu
samirya vicha۳damuju۳ darya.
9ॸRatarya cateramu ratyu۳chuti jiryiva:
ne vurya۳ji ۳tye۳ryanichara rusa۳ ËĀ͑ҡӕ‫ڏ‬
veda vu۳y. 10ॸNe ri ۳tatyi riñijyu۳ jiryatimyu۳
ne Ju۳denu siityari ۳vadyeryi. Netimyu۳ ne
vuryintye۳ryaniy rusa۳ ĀԮֆľËĀ͑ҡӕ‫ڏ‬
veda vu۳y, dantyamu۳y ne tavay barya
ni ۳ru۳yadacanumiy jsa۳, paranu۳nuvay jsa۳
jarye, jiiputera jvachi ۳nijyu۳ jachipiya۳vay
jsa۳ jaryentiy, vu۳ryi ma۳sesiy jirya
mucadivasiy variy. 11ॸRi ۳tatyi ji ۳ta riñijyu۳
Ju۳denu siityari ۳vay, rityi vuryi ۳tay
vu۳tyeryi ۳veda, ni ۳tiy vichasara cadnatu,
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ5ٍॷ6
varimyata jaryi tarati ۳ vicharu۳ñu,
varimyata jiiputera jvachi ۳nijyu۳
jachipiya۳ra, varimyata javityiye۳rya,
varimyata niyu۳yadacanu, varimyata
paranu۳ni ۳. Ne vurya۳ji ۳tye۳ryaniy sisa۳ vu۳y,
ne vinu vurye۳jmyi sisa۳. 12-13ॸNe vu۳jyu۳
darya rityanuvu۳nutanicha۳da day,
jiryatimyu۳ ne Ju۳denu siityari ۳vadyeryi.
Ju۳denu ji ۳ta ra۳tanuvu۳nutanidyeryi.
Vu۳jyu۳ ji ۳ta ra۳cha Ju۳denu siityari ۳vay
tanuvu۳nutanicha۳da day, rityimyu۳ ne
rupi samiy sanú۳va. ¡Jirya۳ma۳ jatya
jiryequebyimusiy variñi ۳ nicyara۳y
jvaañu!
Ne vu۳ryi jdutyara vu۳ñique۳yada simu
cadnadu netimyu۳ ne Ju۳denu siityari ۳nuni ۳
6
1ॸ¿Ne jadavay jiryedye sa۳tiy tu۳chuta
jiryetyenuni ۳ jityeryi ۳ Ju۳denu
siityari ۳nu? Satu۳chuta cadnadumuni ۳,
dañumamu۳y ne sani ۳cha cadnadu
Ju۳denu siityari ۳nuntiy.
¿Nu۳tyuramusimyu۳ ne jirya۳tu۳chuta
Ju۳denu siityari ۳vay jiyadaju۳yu,
nu۳tyuramusiy? 2ॸ¿Jirya۳ni ۳viy datyi ۳sa
ramusiy, jiryatiy rirye۳cha Ju۳denu
siityari ۳vay cadnaduveda, rirya۳tidye
jtarya murichenutadeda rijyu۳
jiryatimyu۳ ne Ju۳denu siityari ۳vadyeryi?
Varityi jirye۳cha cadnaduveda, jirya۳tidye
jtarya murichenutadeda rijyu۳
jiryatimyu۳ ne siityari ۳vadyeryi, ¿ne
jiryecha۳ra۳ ra۳cha variy, jirya۳tidye
jdutyara pasidye nique۳tya۳da?
3ॸ¿Jiryedyetyi ۳satya vurya۳ʮҡфֆ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
nutadeda riñijyu۳ Ju۳Āľ͑ӕҡӕӕ͑ӕԮɗËȍԮ‫ڏ‬
ntyi? ¡Jaryivya۳ju۳ vurya۳jdutya nu۳ñi vu۳y
vuryisa۳ra taranchiy jachipiya۳sa۳da variy!
4ॸJiryetyi jdutyaru۳rya jiñique۳yada,
¿nu۳tyichiy jirye۳ya simu cadnadu,
nu۳tyichiy? jiryatimyu۳ ne samiy jvadichi ۳
Ju۳denu siityari ۳vajyuuju۳ni ۳. 5ॸRi ۳tarya
darya niquejada jirya۳na۳daju۳. ¿Ne ti ۳
datyará jiryequebyimu? ni ۳tiy datya
jdutya۳dara nique۳tya۳da
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ6ٍॷ7
jiryetyeryi ۳vedatayu. 6ॸ¿Ta۳raju۳
satu۳chutaniy jityeryi ۳, ta۳raju۳? ¿ta۳raju۳
satu۳chuta ridyiya jiryatimyu۳ ne Ju۳denu
siityari ۳vadyeryi, ta۳raju۳? 7ॸSavuunuma۳
bayantu daryaju۳ jirye, jiryatiy
jiryetyu۳chuta daryaju۳yu. Samivya۳ju۳
jiryejyu۳ra, jirya۳tidye jachi ۳niy raju۳
va۳cha jvaayada jiñijyu۳yu, paradoda
jarye. 8ॸJirye ji ۳ta jvaachara va۳cha
ti ۳nijyu۳, jiryepyaranusara simusintyi
dañuma sani ۳cha jiryetyeryi ۳ Crístumu.
9-10ॸ¿Ne jiryedyetyaru۳y nta day, ne
rirya۳jmutya۳ va۳cha vichavarya jiyaru۳rya
Ju۳denu nusu۳jyomu? ¡Ne
jirya۳quivu۳chuyu! Ne rirya۳jmutya۳
cadnatuvedara jiyaru۳rya Ju۳denu
nusu۳jyomu, dantyamu۳y ne jiiputera
jvaachi ۳nijyu۳ jachipiya۳vay, dantyamu۳y
ne ti ۳ vaturu۳jsa۳ rupivye, dantyamu۳y ne
nicyara۳myi, dantyamu۳y ne rityi sije
jiryenu vanumu, dantyamu۳y ne
paranuvay, dantyamu۳y ne jaryi
taratavay vicharu۳vye, dantyamu۳y ne
niyu۳byimiy, dantyamu۳y ne javityiye۳vye,
dantyamu۳y ne ju۳vavyé. Ne rirya۳jmutya۳
davye nijya۳nvarya jiyaru۳rya Ju۳denu
nusu۳jyomu. 11ॸDarya va۳cha jvaavyedye
rivyichanu۳yada jiryetyevantyi. Diye ji ۳ta
jiryevyichasara pu۳chavay, jaryetasavay
jarye risa۳ju۳ jirye, samivye jarye, jiryatiy
su۳teda Ju۳denu davye jirye, Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu jtyamu, Yintumusiy.
Vu۳vyu۳ vichasara jiintyasara Ju۳denuju۳
12ॸNe ju۳bachara tara vu۳jyu۳, dantyamu۳y
ne samirya ti ۳ta۳ju۳ variy vu۳jyu۳ntirya.
Si ۳tenu ne ju۳bachara tara vu۳jyu۳,
dantyamu۳y ne vurya۳sabuy taraju۳.
13ॸVuryi ۳tay dyetya jmyichara
vu۳vyu۳muju۳, vu۳vyojo ji ۳ta jmyichara
jmutya۳joju۳ day. Ju۳denu ji ۳ta ra۳paruta
tamitya rundamura jmyichara, vu۳vyojo
jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. Dantyamu۳y ne
su۳ndejada Vu۳yntyityu۳ra vu۳vyu۳
cadnavedaju۳. Saju۳ ji ۳ta yindejadara
298
vu۳vyu۳ day, ni ۳ jarye vichasara variy
vu۳vyu۳ju۳. 14ॸDaryani ۳ sami ۳sadeda
Ju۳denuni ۳ Vu۳yntyityu۳, daryaday
sa۳mi ۳saniy jidyetya۳datantidyevyu۳y.
15ॸ¿Neviy jiryedyetya day jiryatiy
rani ۳cha vu۳vyu۳ Crístuvu۳ tera? ¿Ta۳raju۳na۳
ra۳pu۳chiy Crístumusirya ravyu۳ ra۳tidye
ji ۳tye sisa۳ cadnatu ray, ta۳raju۳?
Ra۳ma۳cho۳sarate cadnavu۳ ru۳co۳siy. ¡Ne
tarundamu vurye۳chasara darya, mitya!
16ॸ¿Ne jiryi ۳nu۳y ni ۳tiy ji ۳tye sisa۳ cadnatuyu,
ni ۳ni ۳day vicha ti ۳qui sisa۳ variy? Su۳teda
Ju۳denu daryaju۳:
Danu۳ju۳myusiy nana۳cha ti ۳qui variy.
17ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta ni ۳tiy ji ۳tye۳ryaniy simu
Vu۳yntyityu۳yu, sama۳cho۳ nu۳tyu ti ۳qui
jnutu sisa۳ variy. 18ॸJirya۳bay ra۳jisiy
cadnaveda. Rataryara juuchuveda
jiryatiy sajuuchuvay vanu, rama۳cho۳
tajijyu۳ savu۳jisiy; cadnavu۳ ji ۳ta juuchuvay
jivyu۳ jiyaro۳ju۳ day. 19ॸ¿Ne datyavay jirye
jiryatiy jiryevyu۳ rañi ۳chasara Ju۳denu
Jnutu roriy? Jiryi ۳mutya۳ Ju۳denumusiñi ۳
Yintu. Ramuni ۳timyu۳ ne vu۳vyichasara
vu۳vyu۳ ja۳mi ۳. 20ॸSata۳ryu۳mya۳ daryaju۳ jaryi
murichevedamusiy jijyu۳ vu۳y. Ramuni ۳
vurya۳vandanu rivani ۳ Ju۳denu vu۳vyu۳ta,
samiryatidye rirya۳diy nijya۳nvay riva,
rirya۳tidye jchana۳tya variy rivani ۳
Ju۳denu.
Pávurubay datyadoda ja۳mu۳yadanchiy
7
1ॸDiye, ranchiy ji ۳ta jiryatiy jiryeñu۳y
caterava rajyu۳ra, ri ۳tay: Ne samirya
vanuju۳ sa۳jvaañi ۳ vatura. 2ॸJiryatiy
ricyadnavaryu۳chara nijya۳nvay,
samivya۳ju۳ dyetya rirye۳cha vaduy nu۳ñi
vaturu۳tyavay, vatuy jarye ra۳ËȍԮ͑ӕҡ‫ڏ‬
vantyidye. 3ॸSa۳ma۳ sa۳y vanura sayaru۳rya
jivyaturaju۳, daryani ۳ sa۳sa۳y vaturara
sayaru۳rya jivyanuju۳ntidye. 4ॸTapi ne
nanuvicha vaturu۳y jidyirya
nutyityu۳toda nu۳day, nanuvanunuma
nusu۳rya jivyu۳ day. Daryadantyi
vanuntiy, ne savicha jidyirya nutyityu۳
299
nu۳day, savaturu۳ñuma nusu۳rya
jivyu۳ntidye. 5ॸNe sa۳ju۳bay vanu
jivyaturu۳yjisirya jiyaru۳rya, dantyamu۳y
ne vaturu۳y ra۳ju۳bay jivyanujisirya
jiyaru۳rya day; vinu varityi
nanujachipiya۳ vatajuu nana۳tidye tu۳chu
sisa۳ Ju۳denu rajuu rundamicha۳ra۳ju۳,
rivasiy ji ۳ta nana۳vicha yisa۳ntiy, sañuma
juuchanu Satanásiy nanuni ۳ru۳yadatayu.
6ॸNe ri ۳tesiy darya ju۳bacharamusiy, vinu
jirya۳tidye jachipiya۳ ranchintyi.
7ॸRaryivya۳ta ji ۳ta rirye۳chasara vinu
vanumiy ti ۳ta۳ju۳ nu۳tyu ray darya.
Ru۳mutya۳ ji ۳ta nu۳ñi ti ۳quimusiy daryatiy
sasa۳y Ju۳denu sivaayadaju۳, nu۳ sa۳tidye
vichasara vinu vanu, Ju۳denujsa۳
jvaayadaju۳; nu۳ntiy sa۳tidye vichasara
vaturati ۳, sisa۳ jvaayadaju۳ntidye. 8ॸRuuvay
ji ۳ta jiryatiy vinu vadudyeryi,
bacheno۳damiy jarye, ri ۳tay: Samiryava۳ju۳
rirya۳ma۳cho۳ nu۳tyu ray, ne rirya۳ja۳mu۳y
variy. 9ॸNetimyu۳ ne ridyetya nusu۳yadara
jiñi ۳ru۳yada, samiryandyetya rirya۳ja۳mu۳y,
samirya day raryicha si ۳tenu ja۳mu۳yada
ramusiy paru۳cha۳riy vichasa۳dajisiy.
10ॸRijyu۳ ji ۳ta rityi ja۳mu۳y yisa۳ju۳, ri ۳tay
Ju۳denu jtedamu: Ne nana۳tochiy
vaturu۳ñi ۳ jivyanu variy. 11ॸNu۳tyi varityi
nana۳tochiñi ۳ jivyanu, nana۳ma۳ ma۳cho۳
vinu vaturu۳y varintyi, varimyata
nana۳jdutya jivyanusa۳ntiyu. Daryadañi ۳
vanuntiy, ne sa۳tova۳ nada jivyaturu۳ntyi.
12ॸRuuvavya ji ۳ta ri ۳tay, ne Ju۳denu
niquejadamu day: Saryityi vicha ti ۳qui
vu۳tyeryi ۳ nadisa۳ vaturu۳y jiryatimyu۳ ne
Ju۳denu siityari ۳nu۳y nada day, naryityi
va۳tani ۳ jivyanu, ne saryi tova۳ variñada.
13ॸDaryadantyi naryityi vicha tanu۳qui
vuryi ۳tyamutu۳y sisa۳ vanu jiryatimyu۳ ne
Ju۳denu siityari ۳nu dañi ۳, sa۳numatiy
siityari ۳ vicha۳da nadisa۳, ne naryi tochiy
variy ju۳na۳ñu۳ndyeñi ۳. 14ॸSavichasara
Ju۳denu na۳cho۳ju۳ jaryetasi ۳ nanuvanu
yimusiy, daryaday nanuvichasara
Ju۳denu na۳cho۳ju۳ jaryetasanu۳y vu۳tyeryi ۳
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ7
vaturu۳ntyidye, jiryatimyu۳ ne siityari ۳nu۳y
nani ۳cha didye. Netimyu۳ ne raryicha
darya, riryivyicha jaryetasavay
ridyedyeñu bayantu nutyityu۳na۳cho۳ju۳
variy; vu۳dyetya ji ۳ta rivyicha
Ju۳denuna۳cho۳ju۳ jaryetasavay
jijye۳myusiy, jiryatiy Ju۳denu siityari ۳nu
dañi ۳, varimyata ru۳no۳da
siityari ۳jadamusiy. 15ॸSatova۳ru۳ñumatiy
vanu nada jivyaturu۳y Ju۳denu
siityari ۳nu۳y, sa۳ma۳ tova۳ nada, ne
nana۳va۳ta savaturu۳y rivasiy variñu۳dayu;
daryadantyi nanutochiryu۳ñumatiy
vaturu۳ñi ۳ jivyanu Ju۳denu siityari ۳nuntiy,
nana۳ma۳ tochiñi ۳, ne sa۳va۳ta nanuvanu
variñu۳dantyidyeyu, tapi sanatuyada
Ju۳denu samirya vicha۳daju۳ daryaju۳
davyu۳y. 16ॸ¿Sa۳da datyani ۳viy, vaturu۳y,
sa۳dimusiñi ۳viy sa۳ma۳cho۳ jivyanu Ju۳denu
siityari ۳nuju۳ day? ¿Va۳ jiique, vanu,
jidyetyani ۳viy yimusiy nana۳ma۳cho۳
jivyaturu۳y Ju۳denu siityari ۳nu۳jyu۳ day?
Daryatiy sanatuy Ju۳denu vu۳y,
daryani ۳ vurya۳ma۳cho۳.
17ॸSa۳ma۳ jachipiya۳ nu۳ñi ti ۳quimusiy
sa۳tidye rupichara darya nú۳va jiryatiy
sabay Ju۳denu sayaru۳ryara, jiryatiy
sanatuy Ju۳denu raju۳ni ۳, daryani ۳
ri ۳tañumaya۳ ti ۳ta۳ju۳ ruuva Ju۳denu
siityari ۳vajyuu. 18ॸNi ۳tiy vicha Judíyu
jmutyonusi ۳ Ju۳denunijyu۳, sanatu͖ӕ‫ڏ‬
matiy Ju۳denu variñi ۳, ne sa۳jachipiya۳
ti ۳tuyada yibivaju۳ntiy. Ni ۳timyu۳ ne vicha
jmutyonusi ۳, sanatuñumatiy Ju۳denu
variñi ۳, dantyamu۳y ne sa۳jachipiya۳
jmutyonutadedayu. 19ॸNe sava۳ta Ju۳denu
daryaju۳ vinu ni ۳ jiryatiy jmutyonusi ۳dañi ۳,
dantyamu۳y ne vinu ni ۳ jiryatimyu۳ ne
jmutyonusi ۳ntidyeñi ۳. Sava۳ta ji ۳ta
vurya۳tidye vichasara siityevay saju۳.
20ॸDaryatiy sanatuy Ju۳denu vu۳y, daryani ۳
vurya۳ma۳cho۳. 21ॸSanatuyadanumatiy ji,
¿jivyicha۳daviy variy ti ۳ cumude? Ne
ya۳jachipiya۳ jaryi ranijyu۳. Sa۳tiy
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ7
jmu۳ryaru۳y jipyatru۳ ji, ya۳jmutya۳
samivya۳ju۳ jijyu۳ra. 22ॸTapi ni ۳tiy vicha
cumude varityi sanatuy Ju۳denuni ۳, ni ۳ni ۳
vichasara jmu۳ryasi ۳ Vu۳yntyityu۳muju۳,
(jiryatiy su۳mu۳фֆ͑ӕ̲æфɞѸҡӕѸʮӕӕËȍӕ‫ڏ‬
vedamusiyu). Daryadantyi ni ۳tiy
vichasara jidyirya jvaañu, varityi
sanatuy Ju۳denu ni ۳, ni ۳ni ۳ vichasara Crístu
cumude rivasintyi (jiryatiy Crístu
murichenura sadivyi Ju۳denumu).
23ॸJiryatiy sata۳ryu۳yada Crístu jaryi
murichevedata jirye, ne dyetya
jirya۳tuva۳chu nijya۳mi ۳ niquejadamu
Ju۳denu jiyasachiy variy. 24ॸRamuni ۳,
ratyeryi ۳veda, darya jiryevyichasara nu۳ñi
ti ۳quimusiy jiñatucha۳da rundamu,
daryantiy jirya۳ma۳cho۳sara Ju۳denu diya.
Jutuvedanchiy, ja۳mu۳yadanchiy jarye
25ॸDiye ji ۳ta vatuy jutuvedanchiy, ne
su۳teda Vu۳yntyityu۳ tara ranchiy. Jiryatiy
rivaañumaya۳ Ju۳denu jantyutya۳damusiy,
rajechipiya۳ ray variy tara rinchiy.
26ॸRajechipiya۳ ji ۳ta rinchiy vinu vatuy,
vinu vaduy jarye, jiryatiy vu۳vyicha
paru۳cha۳riy rundamu, samirya
rirya۳ma۳cho۳ yasiquita variy, ne
rirya۳ja۳mu۳y. 27ॸJityi vicha vaturati ۳, ne
ya۳tova۳ru۳y ju۳na۳ñu۳nñi ۳; jityi vicha vinu
vanu, ne ya۳va۳ta sana۳cho۳ vatura.
28ॸVarityi ya۳ja۳mu۳y, ne jijyuuchuvay
variy rata, dantyamu۳y ne vinu vatura
juuchuvay variy jiryatiy saja۳mu۳y. Riy
ji ۳ta jiryatiy rijya۳mu۳y, rirya۳jarupanu
variy ratayu, ray ji ۳ta rañi ramityaniy
jiryivara. 29ॸRi ۳tay nta, ne ta۳rijyu۳
nu۳darya vu۳ryunda jiyu nu۳day.
Diyemusiy ji ۳ta ni ۳tiy vicha vaturati ۳, saryi
vichasara nu۳tyu ne vaturati ۳. 30-31ॸNi ۳tiy
jna۳ryu۳y, saryi vichasara ne nu۳tyu
jna۳ryu۳ñu nta variy, ni ۳tiy jchana۳ryu۳y,
saryi vichasara nu۳tyu vayinu nta variy;
ni ۳tiy ta۳ryu۳rya tara, saryi vichasara variy
nu۳tyu ne tarati ۳ nta; ni ۳tiy vicha tarati ۳
jirya mucadimu, saryi vichasara variy
300
nu۳tyu ne tarati ۳ nta, tapi ra۳numa caray
vurya۳jisiy jirya mucadi ja۳nvay
vichasa۳da.
32ॸRavya۳ta jirye۳cha ne jaryi
jachipiya۳vay netimyu۳ ne jirya۳jachipiya۳
jaryi taranchiy variy. Sajachipiya۳sara
vinu vanu Ju۳denu baryanchiy,
nu۳tyuramusiy sa۳jvaay Ju۳denu
jchana۳tya۳daju۳. 33ॸVaturati ۳ ji ۳ta
jachipiya۳sara ranchiy jirya mucadi
barya, nu۳tyuramusiy sa۳jvaay jivyatura
jchana۳tya۳daju۳; ne sadatya chi ۳ju۳ra saryi
jvaay, varimyata Ju۳denu va۳ta۳daju۳,
varimyata savaturu۳y jchana۳tya۳daju۳.
34ॸDaryantiy sajachipiya۳sara vinu vatura
Ju۳denu baryanchiy, sa۳tidye vichasara
jiintyasi ۳ saju۳, jivyu۳ta, su۳ntuta jarye
risa۳ju۳. Vanu tanu۳y ji ۳ta jachipiya۳sara
vu۳vyicha۳da baryanchiy, nu۳tyuramusiy
nana۳jvaay jivyanu jchana۳tya۳daju۳.
35ॸRi ۳tay ji ۳ta darya niquejadata jiryiva,
jiryi ۳chana۳yadaju۳, ne tutaniya۳ф͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
data, ri ۳tay ji ۳ta ra۳tidye jmu۳tya samirya
vicha۳daju۳ jirye, jirya۳tidye jvaay vatajuu
jachipiya۳jadata Vu۳yntyityu۳ju۳.
36ॸSajachipiya۳numatiy vanu: Ne rivaay
samirya radyetuju۳, jiryatiy ja۳ñuma
daryaju۳ dañi ۳, ne rajya۳mu۳tyaniy didyeñi ۳.
Sa۳numatiy ja۳mu۳tyaniryu۳ñi ۳, ne
sa۳juuchuvay variy. Sa۳ma۳ ja۳mu۳tyaniñi ۳.
37ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta ni ۳tiy vicha vanu۳rya
jijechimyu, netimyu۳ ne saja۳mu۳tyaniñi ۳
jidyetu, ni ۳ni ۳ ji ۳ta datyara jidyirya
jachipiya۳jada. Sajachipiya۳ variy
bayadani ۳ jidyetu vinu vaturaju۳. Ni ۳ jarye
samirya jachipiya۳jadati ۳. 38ॸRamuni ۳ ri ۳tay:
Ni ۳tiy ja۳mu۳tyaniñi ۳ jidyetu, ni ۳ni ۳ jvaay
samirya; ni ۳timyu۳ ne ja۳mu۳tyaniñi ۳
jidyetu, ni ۳ni ۳ jvaay samivya۳ju۳.
39ॸNaryi ma۳cho۳ tanu۳qui vaturu۳y
jivyanusa۳ sadiiyada sa۳ra۳ju۳; sa۳numatiy
dii ji ۳ta, nana۳jiintye ji ۳ta variy sisa۳siy,
nana۳tidye ja۳mu۳ñi ۳ ni ۳tiy
nanuja۳mu۳ryu۳dye, vinu sisa۳ jiryatiy
Ju۳denu siityari ۳nu dañi ۳. 40ॸRajechipiya۳
301
nana۳vicha jaryi jchana۳ñu۳y varityi
nanuma۳cho۳ bacheno۳da yasiquita.
Rajechipiya۳ntiy Ju۳denu
jachipiya۳jadati ۳numa ray, jiryatiy
savichasara Su۳ntu daryaju۳ riva.
Jmyicharanchiy jiryatiy jiiputera
jvaachi ۳ nijyu۳ jnutatyasarara
8
1ॸDiye, jmyicharanchiy jiryatiy
ru۳ntatya nijya۳nvay jiiputera
jvaachi ۳nijyu۳ra, vu۳dyetyi ۳satya ti ۳ta۳ju۳ra.
Dañuma vu۳ñi ۳cha datya۳datavay,
vuryi ۳nnuva۳y dyetya ramusivyu۳y;
vu۳vya۳ta۳damu ji ۳ta vu۳vyanu۳tyanivyu۳y.
2ॸNi ۳tiy jtay datyara taranchiyu, ne
sadatya didye daryasa۳ra۳ju۳tiy
sadatyaru۳y. 3ॸJiñu ji ۳ta jiryatiy sava۳ta
jaryiñi ۳ Ju۳denu, savichasara variy
datyasi ۳ Ju۳denumusiy. 4ॸRamuni ۳,
jmyicharanchiy jiryatiy ru۳ntatyama۳
jiiputera jvaachi ۳nijyu۳ra, vu۳dyetya: Ne
savicha nta taraju۳ daryaju۳ jiiputera
jvachi ۳ jirya mucadimu. Vu۳dyetyantiy ne
ti ۳ ju۳na۳y ju۳denu jadchiñu۳day, vinu ti ۳qui.
5ॸDañuma ru۳tachara nijya۳nvaryi
ju۳denumiy jarichumu, varimyata
mucadimu, vu۳jyu۳ ji ۳ta savicha Ju۳denu
vinu ti ۳qui. Ru۳tachara tavay jasiryi rajuu
ju۳denumiy, rintyityu۳veda jarye. 6ॸVu۳jyu۳
ji ۳ta savicha Vu۳jye۳ Ju۳denu vinu ti ۳qui.
Simusiy ji ۳ta ru۳ndayada ti ۳ta۳ju۳, vu۳jerye
vichasara saju۳. Vinu ti ۳qui sani ۳cha
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístuntiy, ni ۳tiy
ju۳dejadara ti ۳ta۳ju۳, vuryi ۳nu۳jeya۳sara variy
simusintyi.
7ॸVu۳dyetyavitya ti ۳ta۳ju۳ra jirya. Tavay
Ju۳denu siityari ۳vatye jbyedara jmyichara
jiryatiy jnutatyasara jiiputera jvaachi ۳
nijyu۳ra, diye sa۳ra۳ju۳ riñi jtay jibyeda
sanijyu۳ntirya. Jiryatiy rivyicha vadiiryo۳
jijechipiya۳jadamu, rama۳cho۳ mi ۳nusara
variy rijechiy, jijyuuchuvedamusiy. 8ॸNe
su۳mutya۳sara Ju۳denu jmyichara jiyadaju۳
vu۳y. Varityimyu۳ ne vuryi ۳myi, ne
ra۳su۳tye tara vu۳jyu۳ variy, dantyamu۳y ne
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ7–9
vu۳cya۳na۳y tara vu۳jyu۳ jiryatiy
vuryi ۳myirya. 9ॸJirya۳jnu۳y, jiryatiy
datyavay jirye, ne jirya۳casinu۳ya۳taniryi
jiryatiy vadiiryo۳ rijechipiya۳jadamu
Ju۳denu na۳cho۳ju۳ daryi. 10ॸNe yinu۳y,
variñumatiy su۳nu۳y ti ۳ ji, jiryatiy datyara
ji, su۳nu۳y jiryatiy jimyirya jmyichara
jiiputera jvaachi ۳ vichajomuju۳.
Sa۳jachipiya۳ dyetya jibyedantirya,
dañuma ravicha vadiiryo۳
sajachipiya۳jada, sa۳juuchuvay variy
jibyedaco۳sintyi. 11ॸSa۳parutay jiñu vanu
vadiiryo۳nu rivasiy; jidyetya۳damusiy
sa۳parutay jityeryi ۳, chi ۳ jiyadaju۳
sabatyeda Crístu day. 12ॸJiryatiy
jijyuuchuvay sayaro۳ju۳ jityeryi ۳,
jiryatintyi yavatyara sajachipiya۳jada
vadiiryo۳ jiyaro۳ju۳, jijyuuchuvay variy
Crístu jiyaro۳ju۳ntiy. 13ॸRamuni ۳tiy, saryityi
no۳tay ratyeryi ۳ ri ۳byedaco۳siy, ne
ra۳jmyiñu۳ndyerya sasaviñu۳ndye jiryatiy
jiiputera jvaachi ۳ nijyu۳ jnutatyasara
darya, rañuma care Ju۳denu nú۳vasiy
ratani ۳ ratyeryi ۳.
Nu۳tyura vu۳ryi jnu۳y sana۳cho۳ nusu۳byi
9
1ॸ¿Raryiñi ۳tiy jvaayasa daryá jiryatiy
rañi jvaaryu۳rya? ¿Ne jiryi ۳nu۳y Crístu
nusu۳byi samitu۳choda tu۳chodaju۳ ray?
¿Ne jiryi ۳nu۳y radyiyada siva Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu? ¿Ne jiryi ۳nu۳y jiryeñi ۳cha
ríváaryá Vu۳yntyityu۳mu day?
2ॸDañumamu۳y ne rañi ۳cha nusu۳byi
tavajyu۳, rañi ۳cha ji ۳ta jiryejyu۳. Jirye۳cha
nu۳tyu jantyasavay Ju۳denumusiy, ratatiy
ridyetya nijya۳nvay: Sabayada
Vu۳yntyityu۳ nusu۳byiju۳ni ۳ Pávuru.
3ॸJirya niquejadata ra۳jmutya۳ riy rityi
jtaja۳nuru۳y rivaayadanchirye.
4ॸ¿Ta۳ju۳ramu۳y ne vana۳y nu۳ña۳jmutya۳ra
nu۳ñi ۳myi ۳sara jiryimusiy, ta۳ju۳?
nu۳ña۳tu۳sara jarye risa۳ju۳. 5ॸ¿Ta۳ju۳ramu۳y ne
vana۳y nu۳ña۳pu۳chiy nu۳dyisa۳ju۳riy
nu۳vyatuy, ta۳ju۳? nu۳tyu ripyu۳chiy
nu۳tyeryi ۳veda nusu۳¡ֆɗ̲ɗфֆɗʮɗԮֆҡӕ‫ڏ‬
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ9
ntyidye, Vu۳yntyityu۳ taryi ۳veda jarye,
Pyítru jarye rusa۳ju۳. 6ॸJiryi ۳taryu۳y dyetya
vinu na۳dyiva, Bernabéta: Sa۳na۳ca۳na۳y
yivaayadata jimyi ۳saraju۳. 7ॸ¿Chi ۳na۳ jiya
su۳taruju۳ jidyirya murichevedata, chi ۳?
¿Chi ۳ramu۳y ne jmyiryu۳rya nutasarajo
jiryatiy yintara, chi ۳? ¿Chi ۳ramu۳y ne
jmutya۳ru۳rya jiyaru۳rya, jiryatiy
su۳nu۳tyani ۳ ti ۳ jasi ۳, chi ۳?
8ॸ¿Ratyu۳chuvirya jirya niquejada
nijya۳mi ۳ datya۳data? ‫ͮع‬ľԮɗֆѸĀҡֆ‫ڏ‬
doda Ju۳denu darya niquejadata, jiryatiy
Muyisésibemyusintyirya? 9ॸNu۳chara
daryaju۳ Muyisésibe niquejadamu darya:
Ne vurya۳puchura vocaju۳, jiryatiy
su۳mu۳tya jata۳da jatosara vu۳y.
¿Su۳tedani ۳viy darya niquejada vinu voca
jiyadaju۳? 10ॸ¡Saniquejada ji ۳ta
vuryeyadaju۳ntirya! Tapi vu۳jyu۳ sanu۳yada
Muyisésiberya. Ni ۳tiy jvaarya mucadi,
sivaay yintuyadamura, daryantiy ni ۳tiy
jatora nutasara, santuchara jiyaru۳rya
jiju۳ntiy. 11ॸJiryatiy nu۳dyivaayada
nu۳dyetyadodata jiryi ۳ntu jiyadaju۳ra,
¿jiryejechipiya۳jada dyetya jaryiñuma
varirya jiryatiy nu۳ña۳jmutya۳ ʮɗфֆɗ̲ӕѸɗ‫ڏ‬
ntyirya tara nu۳ñi ۳byedaju۳ntiy? 12ॸJiryatiy
ru۳mutya۳ tavay jiryimusirya tara
yivaayada murichirya, jaryivya۳ju۳ nu۳ryi
jmutya۳ nu۳ntyidyerya. Dañumamu۳y ne
nu۳ñi ۳mutya۳jada jiryimusirya tara day.
Nu۳jechi ۳deda va۳chaju۳yu, nu۳ñuma
tutanirya Ju۳denu nú۳ jirya۳jisiy, jirya۳tidye
tuva۳chu varirya samitu۳choda
Crístunchiy. 13ॸ¿Jiryedyetyi ۳sani ۳viy nu۳tyu
ru۳mutya۳ Ju۳denu rorimyu jvaavye,
Ju۳denu rorimyusirya jimyi ۳sara? Rityi
jvay Ju۳denunijyu۳ni ۳ jasi ۳, ru۳mutya۳ variy
jibyedaju۳ra satera. 14ॸDaryantiy sabay
Vu۳yntyityu۳ yitedamu, rirya۳tidye jnu۳y
samitu۳choda tu۳chuvay yivaayadamusiy
(jiryatiy ru۳mutya۳ tuva۳chuvamyusirya
jimyi ۳sara).
15ॸRay ji ۳tamu۳y ne jmutya۳ru۳ֆʮɗфֆɗ̲ӕ‫ڏ‬
sirya tara nu۳ndye, dantyamu۳y ne rañu۳y
302
raju۳ra jirya catera. Samivya۳ju۳ raryicha
radyiiyada rajyu۳, jiryeñuma murichenu
tarata rivaayada murichirya ray. Ne
sa۳so۳vay ti ۳ rimusirya jiryatiy
ri ۳chana۳tya۳da ranchirye. 16ॸVarityi
ratyu۳chura samitu۳choda, ne ri ۳nnuva۳y
riva ray, tapi ne vana۳y ntate ra۳ndasa;
radyentya day netimyu۳ ne
ratyu۳chunumaya۳ra samitu۳choda
Crístunchiy. 17ॸRaryityi jvaay radyirya
jvaaryu۳yadamusiy tara, raryi jmutya۳ra
murichedoda variy; varityimyu۳ ne,
rivaay jiryatiy su۳pa۳ Vu۳yntyityu۳
yinsu۳byiju۳ ray. 18ॸ¿Ta۳ra ra۳jmutya۳ variy
rivaayada murichirya, ta۳ra? Jiryatirya:
jiryatiy rivaay mitya, jiryatiy
ratyu۳chunumaya۳ra samitu۳choda
Crístunchiy ne murichetara day, mitya.
19ॸDantyamu۳y ne ti ۳ cumude ray, ra۳cha
ricyumude ti ۳ta۳ju۳ variy, ra۳tidye ca۳na۳y
variy jaryivya۳ju۳ riy rityevay
Ju۳denumuju۳. 20ॸJudíyuvedaju۳ ji ۳ta
ravyichasara nu۳tyu Judíyu, ra۳tidye
ca۳na۳y Ju۳denuju۳ riy. Rijyu۳ ji ۳ta rityi
vichasara niquejada siityari ۳vay,
ravyichasara nu۳tyu niquejada siityari ۳nu,
ra۳tidye ca۳na۳y Ju۳denumuju۳ riy rityevay,
dañumamu۳y ne ra۳sabuy riva darya
niquejada ray. 21ॸRijyu۳ntiy jiryatimyu۳ ne
Ju۳denu niquejadatavadyeryi, фԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara nu۳tyu ne niquejadati ۳, ra۳tidye ca۳na۳y
Ju۳denumuju۳ riy rityevay, dañuma
rañityuva۳chu ramu Crístu niquejada,
jiryatiy Ju۳denu niquejadantirya. 22ॸRijyu۳
ji ۳ta rityi vadiiryo۳vay
jijechipiya۳jadamusiy, ravyichasara
vadiiryo۳nuntiy, ra۳tidye ca۳na۳y
Ju۳denumuju۳ riy vadiiryo۳vay. ѠԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara ti ۳ta۳ju۳ rijyu۳, ra۳tidye jantyutya
paru۳cha۳rimyusiryi rityevay. 23ॸѠɗԮ‫ڏ‬
chara ti ۳ta۳ju۳ samitu۳choda jiyadaju۳,
ra۳tidye jmutya۳ rusa۳ra rayaru۳rya
samitu۳chodamu.
24ॸJiryeñi datyi ۳sani ۳viy rinchiy
siichivye siichedamu, vinu ti ۳qui ca۳na۳rya
303
ramurichirya. Daryani ۳ jirya۳siichityara
samiy vicha۳dantidye, jirya۳tidye
jmutya۳ra ramurichirya jiryejyu۳. 25ॸTi ۳ta۳ju۳
rityi ca۳na۳ryu۳y tiyi ۳sa۳damu, richaboniy
paru۳cha۳rimyusiyu, rirya۳tidye ca۳na۳rya
tara ramurichirya jiryatimyu۳ ne suru۳rya
rani ۳cha. Vu۳y ji ۳ta jiryatiy vu۳chiityari ۳ni ۳
Ju۳denu day, vu۳cya۳na۳rya ramurichirya,
jiryatimyu۳ ne parutachara darya jiryatiy
ju۳na۳reju۳ ra۳suru۳jeya۳sara day. 26ॸRay ji ۳ta
siichiy radyetya۳data, ne mityamusiy;
ratyotiyada ne mitya totiyada vidaviva.
27ॸRantya ji ۳ta jvatyi riva ravyu۳, ra۳tidye
saboniy nu۳tyu ramyichechirye, rañuma
su۳tye ca۳na۳yadamu, rañatuñumatiryi
tavay ca۳na۳yadaju۳.
Judíyuveda vichanu۳yada
jantyasara vu۳jyu۳ day
10
1ॸRatyeryi ۳veda, ravya۳tatya
jirye۳cha datyi ۳sa۳miy rinchiy
vu۳myunatyavay, nu۳tyu rivyichasaratiy
ti ۳ta۳ju۳ nuvachiy jare, rityiryo۳ri ۳jada nú۳va
ja۳mu na۳va ta۳savu۳mu. 2ॸRiityu۳yada ti ۳ta۳ju۳
variy Muyisésibe jtyamu, nuvachiy jare,
ja۳mu na۳va ta۳savu۳mu jarye, rirya۳tidye
siityari ۳ rivasiñi ۳ Muyisésiy.
3-4ॸRi ۳myiñu۳yada ti ۳ta۳ju۳ra jmyicharantiy
jiryatiy Ju۳denumusiryára, daryantiy
rirya۳toda ti ۳ta۳ju۳ra jatuja۳ simusintyi,
jiryatiy rirya۳tunu۳yada simusiy ravichu۳ra,
jiryatiy sasiityari ۳nu۳yada riy, фɗфֆӕЙɗֆ‫ڏ‬
damu. Ni ۳ni ۳ vichanu۳yada Crístu, Ju۳denu
jaryeti ۳. 5ॸDañumamu۳y ne rivyichasara
rajuumusiy Ju۳denu jacharaju۳, ripyarutay
rityevay mitya tova variy ru۳co۳siy. 6ॸSabay
Ju۳denura rivyichasa۳da nu۳tyu jantyasara
vu۳jyu۳, vu۳ñuma ni ۳ru۳rya nicyara۳y, nu۳tyu
riñi ni ۳ru۳yadara nicyara۳y variy. 7ॸNe
vurye۳cha taranijyu۳ jachipiya۳vay Ju۳denu
jiyasachiy nu۳tyu rivyichasara rityevay,
darya nu۳chara rinchiy:
Rimya۳sa۳da nijya۳nvay jibyedaju۳,
jatodaju۳ jarye, rirya۳subeda variy
rivasiy rirye۳ya۳jada na۳cho۳.
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ9ٍॷ10
8ॸNe vurya۳ËĀ͑ԮֆĀфֆҡɗֆфɗËֆĀ͑‫ڏ‬
veda rityevay, ripyaruteda daraju۳y
vu۳yaju۳y vara۳nca, mumuri ۳ vara۳nca
ranchaju۳ varintyi, ripyaruteda
nijya۳͑Ԯֆҡфӕ͑Āнӕɗ̲ӕԮфɗֆʮɗËֆĀ͑‫ڏ‬
vediva. 9ॸNe vurya۳jiyasantani ۳ Nutyityu۳
Vuryi ۳ndenu nu۳tyu riyasanta۳datiy
rityevañi ۳, ripyaruteda codiy
su۳yadamusiy variy. 10ॸNe vurya۳cucutya
Ju۳denunijyu۳ vu۳y, nu۳tyu ricyucutya۳datiy
rityevayu, ripyaruteda variy paruti ۳
jvedamusiy. 11ॸSanu۳tyaniy Ju۳denu
ti ۳ta۳ju۳ra rivyichadeda vuryeyadaju۳,
rirya۳tidye vichasara jantyasavay vu۳jyu۳
jiryatiy vu۳vyicha diye, jiryatiy riti ۳
tamitya runda vuryimu. 12ॸRamuni ۳, ni ۳tiy
jtay jiryaniy surra, sa۳jnu۳tya samiyu,
sañuma caray Ju۳denu nú۳vasiy. 13ॸNe
rasarye tara jantya۳da vuryimu,
jiryatimyu۳ ne nijya۳mi ۳ jantyasara darya.
Ju۳denu ji ۳ta ne quivu۳rya, jiryatimyu۳ ne
sa۳jantyatanivyu۳y darya sa۳ra۳ju۳mu۳y ne
vurya۳jachi ۳nityara. Sa۳sa۳y jantya۳datara
ramitya۳da, ratatiy vurya۳jachi ۳nityara.
14ॸRamuni ۳tiy, ratyeryi ۳veda, jirya۳bay
ra۳jisiy taranijyu۳ jachipiya۳jada Ju۳denu
jiyasachiy. 15ॸRañique jiryiva jiryatiy
datyavay daryaju۳ jirye; jirya۳jachipiya۳
samiy ranijyu۳ jiryatiy ri ۳tay jiryivara.
16ॸJiryatiy vurya۳tura jatusara ratatiy
vu۳jechipityara sadiiyada Vu۳yntyityu۳,
jiryatiy vuryi ۳chana۳tya ratani ۳ Vu۳jye۳, ¿ne
viy vuryi ۳tay jmutya۳jada rata Crístu
nu۳yada vatajuu vu۳y? Pa۳ jarye jiryatiy
vu۳ryuvera ¿ne viy vuryi ۳tay Crístu vu۳ra,
ratatiy vuryi ۳mutya۳ra vu۳jyuuchuveda
ramityadeda? 17ॸNu۳tyu ravicha vinu
tajoqui pa۳ (jiryatiy vu۳ryuvera),
daryaday vu۳vyicha vinu taraqui vu۳tavay
Crístumuntidye, dañuma vu۳ñi ۳cha rajuu.
Vu۳vyicha vinu ti ۳qui Crístumu, jiryatiy
vuryi ۳myi ti ۳ta۳ju۳ vinu tajoqui pa۳musiy,
Crístu diiyada jachipitya۳daju۳.
18ॸJirya۳jnu۳y rinchiy Judíyuveda, jiryatiy
riimyicharara ratera jiryatiy
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ10ٍॷ11
Ju۳denumuju۳ jnutatyasara darya,
ramusiñi ۳ ru۳mutya۳ vatajuu sisa۳
Ju۳denura. 19ॸ¿Ta۳ra ri ۳tay rata, ta۳ra?
¿Samirya vidye taraju۳ra jmyichara
jiryatiy ru۳ntatya tavay riñijyu۳ra
jiryatimyu۳ ne Ju۳denu daryi? ¿Tavay
ni ۳viy rirye۳cha ramusiy, riñijyu۳tiy riñi
jnutatyara tara? 20ॸ¡Ne! Ri ۳tay ji ۳ta
jiryatiy ru۳ntatya tavay bayantunijyu۳ra,
ne ru۳ntatya Ju۳denunijyu۳ra, mitya. Ne
ravya۳ta jirya۳tidye jmyi vatajuu rusa۳
bayantuveda. 21ॸNe vana۳y vurya۳jatusara
Ju۳denu jatusiivyimusiy, bayantu
jatusiivyimusiy jarye risa۳ju۳ ne
vurya۳jatu, dantyamu۳y ne vana۳y
vurye۳jmyichara Ju۳denu jmyijyomu, ne
vinu bayantu jmyijyomuntiy.
22ॸ¿Vurye۳tyataniryu۳ñi ۳ Ju۳denu? ¿Vu۳ñi ۳cha
vanu۳vye simusique?
Vurya۳jvaacharara ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denu
jchana۳tya۳da jiyadaju۳
23ॸDañuma vu۳ryi jvaaryu۳rya ti ۳ta۳ju۳, ne
ra۳jmu۳tya ti ۳ta۳ju۳ vu۳y; dañuma vu۳ryi
jvaaryu۳rya ti ۳ta۳ju۳, ne vurya۳vanu۳tyaniy
ti ۳ta۳ju۳ta vu۳y. 24ॸNe vurya۳va۳ta vinu
rana۳cho۳ jiryatiy samirya vinu vu۳jyu۳ra.
Vurya۳va۳ta ji ۳ta rana۳cho۳ jiryatiy samirya
vu۳tyuunu vichavajyu۳ darya. 25ॸNe su۳bay
Ju۳denu vurya۳jisiy vuryi ۳byedaju۳ra
sasaviy jiryatiy ritye۳ryu۳tya
ta۳ryu۳tyajomura. Ne vurya۳jtaja۳nu ti ۳
vu۳dyetya۳daju۳ sa۳vidye jnutatya ti ۳
bayantunijyu۳ra. 26ॸTapi Ju۳denu barya
daryaju۳ darya jirya mucadi day, jiryatiy
ti ۳ta۳ju۳ ranchara. 27ॸSaryityi musuy ti ۳ yisa۳
jbyedaju۳ ji, dañumamu۳y ne Ju۳denu
siityari ۳nu dañi ۳, jiyaru۳tyi, ya۳numa jmyi
ti ۳ta۳ju۳ra jiryatiy sasa۳y jiirya, ne
ya۳jtaja۳nu jmyicharanchiñi ۳, ya۳tidye
datya jnutatyasara vidye rani ۳cha.
28ॸTi ۳tiy tu۳chu: jnutatyasara darya, ne
ye۳jmyi variy sayadaju۳ra, Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jada jiyadaju۳ jarye. 29ॸRi ۳tatya
jiijechipiya۳jada jiyadaju۳ darya. Ri ۳tay
304
ji ۳ta sajachipiya۳jada jiyadaju۳ darya ni ۳tiy
tu۳chu ranchiy yiva: ne ye۳jmyirya.
¿Ta۳raju۳na۳ sa۳tu۳chuta ti ۳ra radyetya۳da
jmyicharanchiy, ta۳ju۳? jiryatimyu۳ ne
sajachipiya۳ samirya Ju۳denu diya. 30ॸRay
ji ۳ta, ratyi jmyi ri ۳chana۳tya۳damu,
¿nu۳tyuramusiy sa۳daya۳ ti ۳ ranchiy
rañijyu۳, nu۳tyuramusiy? jiryatiy
ri ۳chana۳tya variy rivani ۳ Ju۳denu.
31ॸDañuma vuryi ۳myi, dañuma vurya۳tu,
vurya۳ma۳ jvaarya rirya۳tidye jchana۳tya
tavañi ۳ Ju۳denu. 32ॸNe vurya۳casinu۳ya۳taniy
Ju۳denu nú۳va riy Judíyuveda,
dantyamu۳y ne riy jiryatimyu۳ ne Judíֆӕ‫ڏ‬
veda daryi, dantyamu۳y ne vinu riy
jiryatiy Ju۳denu siityari ۳vajyuu daryi.
33ॸDarya rajerye jvaachara ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay jacharaju۳, dantyamu۳y ne
ravya۳ta tara ramurichenusa۳da.
Ravya۳tasara ji ۳ta rana۳cho۳ rirya۳tidye
jmutya۳ ҡԮфֆф̲ɗҡֆĀľĀʮɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda murichirya.
11
1ॸJirya۳siityari ۳ rivaayadamu ray,
nu۳tyu ratyi siityari ۳ sivaayadamu
Crístuyu.
Nu۳tyuramusiy riryi vichasara vatuy
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jadamuju۳,
nu۳tyuramusiy
2ॸRi ۳chana۳tya ji ۳ta jirye jiryatiy
jiryejechipityasara ti ۳ta۳ju۳mu ray, jiryatiy
jiryebecharara tu۳chodantiy jiryatiy
jiryi ۳mutya۳ rimusidyerya. 3ॸRavya۳ta ji ۳ta
jirya۳datya: Nijya۳nvay vichasara Crístu
nusu۳chavay, vatura vichasara jivyanu
nusu۳byintidye, Crístu ji ۳ta vichasara
Vu۳jye۳ Ju۳denu nusu۳byi day. 4ॸTi ۳tya vanu
ni ۳tiy tu۳chu sisa۳ Ju۳denu, varimyata
satu۳chu nijya۳nvamyu saju۳, sa۳numatiy
tu۳chu jno۳co۳ti ۳, sa۳viryu۳tya variy ratani ۳
jintyityu۳. 5ॸTi ۳tya vaturu۳y nana۳tiy tu۳chu
sisa۳ Ju۳denu, varimyata nanutu۳chu saju۳
nijya۳nvamyu, nanunumatiy tu۳chu mitya
jno۳ mutanujay jsa۳, nana۳viryu۳tya variñi ۳
jintyityu۳ rata, nu۳tyunuma rani ۳cha
305
pa۳chara nta nani ۳no۳. 6ॸNetimyu۳ ne
nanumo۳siiryu۳y vaturu۳y pañi ۳tara yino۳,
dañuma nana۳pa۳tyanirya yino۳jasiy.
Jadasaratiy raryicha vatujyu۳ rirya۳tiy
vicha jno۳jasiy pa۳chavay, varimyata
mitya jno۳tadimiy ti ۳ta۳ju۳, rirya۳ma۳ mo۳siiy
mutanujatyara yino۳ variy. 7ॸVanu ji ۳ta ne
sa۳mo۳siiy pañi ۳tara yino۳ day, jiryatiy
savichasara jo۳ta۳damusiy Ju۳denu
jantyasi ۳, sadáju۳ jarye. Vatura ji ۳ta
vanudáju۳ day. 8ॸTapi ne sani ۳cha vanu
vaturamusi ۳, vatura ji ۳ta rañi ۳cha
vanumusi ۳ day, (jiryatiy su۳ndejada
Ju۳denu vanu vija۳musiñi ۳ vatura).
9ॸDantyamu۳y ne su۳ndejada Ju۳denuni ۳
vanu vatura jiyadaju۳. Su۳ndejadani ۳
vatura vanu jiyadaju۳. 10ॸRamuni ۳ rirya۳ma۳
vichasara vatuy yino۳ mutanujatyavay,
rirya۳tidye vichasara samiy jvadichavay
Ju۳denu tuunu vichavay mo۳mu.
11ॸDañumamu۳y ne savichasara vatura
vanusa۳, dantyamu۳y ne vanu, vaturasa۳,
Ju۳denu jtedamuju۳. 12ॸTapi darya
su۳ndejada Ju۳denuni ۳ vatura vanumusiy,
ĀфֆҡɗֆѸфӕЙËȍфԮ͑ӕԮҡӕф̲ӕѸɗ‫ڏ‬
ntyidye; ti ۳ta۳ju۳ ji ۳ta ru۳dachara
Ju۳denumusiy. 13ॸJirya۳datya samiy
jiryejyu۳ra: ¿Samiryavidye vatujyu۳
rityu۳chu sisa۳ Ju۳denu, ͑ľ̲ӕҡ͑ӕʮ‫ڏ‬
tyavay? 14ॸ¿Ne viy vu۳dyi jadasara riva
jiryatiy saja۳vyechu vanura yino۳jasicya۳?
15ॸVatura ji ۳ta su۳no۳jasicya۳ jchana۳tyaniyu,
jiryatiy sasa۳y Ju۳denu su۳no۳jasicya۳ yino۳
mutanuta۳ju۳yu. 16ॸDañuma rivyicharu۳y
tavay niquetta۳dacanumiy ranchiy, ne
vu۳dyetyara ratarya vichanichara
vuryimu, dantyamu۳y ne Ju۳denu
siityari ۳vajyuumu.
Nu۳tyuramusiy vu۳ryi jachipityara
Jesucrístu batyeda vuryeyadaju۳,
nu۳tyuramusiy
17ॸRa۳numatiy nu۳rya tara jiryejyu۳, ne
vana۳y ri ۳chana۳tya variy jirye ranchiy
jiryentye۳ryadedayu, jiryatimyu۳ ne
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ11
samivya۳ju۳ darya. Nicyara۳vya۳ju۳ ji ۳ta
radyi daryaju۳ riva. 18ॸMunatya ru۳tay
tavay jiryenchiy: Rivyichasara
nantasavay nu۳ñi riy, jiryatimyu۳ ne
vana۳y rijechipiya۳sara vatajuu.
Rajechipiya۳ variy: si ۳tenuviy rani ۳cha
darya niquejada jiryenchiy. 19ॸSamirya
dyetya ravichasara jaryeta۳da
vu۳quebyimu, rirya۳tidye dityanu
ramusiyu, rityi vichasara samirya
jvadichavay Ju۳denu diya vu۳quebyimu.
20-21ॸJiryeñumatiy ji ۳tye۳ryaniyu, ne vana۳y
jiryi ۳myichara Ju۳denunijyu۳, tapi
jiryi ۳myichara nu۳ñi ti ۳musirya jidyirya
jmyi ۳sara day, jasicha۳ra۳ju۳tiy sajachi ۳ ti ۳,
nu۳ ji ۳ta ma۳cho۳ niyu۳byi day. 22ॸ¡Tiii! ¿Ne
rorityavay jirye, jasityi jiryejmyi,
jirya۳jatu risa۳ju۳ntiy? ¿Ta۳ju۳rana۳
jiryerrachu riy Ju۳denu siityari ۳vajyuu
day, ta۳ju۳? varimyata jiryejantaniryu۳ryi
rityevay jiryatimyu۳ ne taratavadyeryi.
¿Ta۳ra ra۳jtay jiryiva, ta۳ra? ¿Ravyidye
jchana۳tya ranchiy jirye? ¡Tama۳ day,
tama۳!
Sadatyadoda Jesús riy: “Pa۳ ravyu۳, bínuja۳
ji ۳ta rayndaja۳ day”
(Matévu 26.26-29; Márcu 14.22-26;
Dúcasiy 22.14-20)
23-24ॸTapi ray ji ۳ta jmutya۳jada
Ju۳denumusirya, ratyu۳ËȍΎĀʮɗфֆɗԮ͑‫ڏ‬
tirya, jiryatiy sivaayada Vu۳yntyityu۳
Jesúsra. Variy nupora ji ۳ta jasityi
ribeyada batyedaju۳ni ۳, sireda ji ۳tara pa۳
variy, si ۳chana۳tya۳da variñi ۳ jijye۳ Ju۳denu
ranijyu۳ pa۳. Saruvejada ji ۳ta varirya pa۳,
su۳teda ji ۳ta:
Jirya۳jnu۳rya jirya rimusiy nu۳tyu
ravyu۳ jiryatiy jiryeyadaju۳ darya.
Jirya۳jmutya۳jaya۳ra jirya۳tidye
jachipityasara rata ray.
25ॸDaryatiy riibyedivasiy, siredara
jatuvu۳, su۳teda varintyi:
Jirya jatusarata radyityanu diye
vadi jnu۳yadanchiy jirye, jiryatiy
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ11ٍॷ12
Ju۳denu jtedamuju۳ darya, jiryatiy
raryi rayndaja۳ murichiryara.
Jirya۳tiy jatusarara, jirya۳ma۳
jachipityasara riva ray.
26ॸTapi jiryi ۳myiñumatirya jirya pa۳,
jirya۳tu jatuvu۳vimusiy risa۳ju۳ntiy,
jiryetyu۳chusara ranchiy variy jiryatiy
sabatyeda vuryeyadaju۳.
Vurya۳jachipityaja۳ samirya Jesucrístu
batyeda jiyadaju۳
27ॸRamuni ۳tiy ni ۳tiy jmyirya pa۳, sa۳tu
variy jatuvu۳ vimusintyi, netimyu۳ ne
sajachipityaja۳ samirya Jesucrístu
batyeda jiyadaju۳ , sayasay variy
Jesucrístu munusa۳divayu. 28ॸRirya۳ma۳
jantya munatya nu۳ ñi ti ۳quimusiyu,
samiryavidye rajechipiya۳jada ranchiy
Crístu batyeda jiyadaju۳ . Rivasiñuma
ji ۳ta sa۳jmyirya pa۳, sa۳jatu
jatuvu۳ vimusiy varintyi.
29ॸSi ۳myiñumatiy vanura pa۳, varimyata
sa۳tunumatiy yatuvu۳ vimusiy, netimyu۳
ne sajachipitya samirya Jesucrístu
batyeda jiyadaju۳ , satiitya variy
jiyadaju۳ ra jijyuuchuveda murichirya.
30ॸRamuni ۳ rivyichasara jdiva۳jnuvay
jiryetyevay, tavay ji ۳ta diiye۳chara
ru۳ co۳sidye. 31ॸVu۳ ryityi jantya
munatyara vu۳ jechipiya۳jada Jesucrístu
batyedanijyu۳ , ne saryi murichenutaniy
variy Ju۳ denu ru۳ co۳sivyu۳ y. 32ॸSaryityi
murichenutaniy ru۳ co۳sivyu۳ y,
samusiye۳chara variy rata vu۳ y vu۳ ñuma
parutay rusa۳ju۳ rityimyu۳ ne tuva۳churu۳ y
simu Ju۳ denu day.
33ॸRamuni ۳ ri ۳tay jiryiva, ratyeryi ۳veda,
jirya۳numatiy ji ۳tye۳ryaniy jibyedaju۳yu,
jirya۳ma۳ nutuy nu۳ñi ti ۳quimusiy variyu,
jirya۳tidye jmyi vatajuu Ju۳denunijyu۳.
34ॸNi ۳tiy jachi ۳ jaryi, sa۳ma۳ jmyi munatya
jiryorimyu day, jiryeñuma ji ۳tye۳ryaniy
jipyarutedaju۳yu. Ra۳numatiy ju۳ti ۳
jiryimu, ra۳tu۳chunuvi ۳ra ratarya tu۳choda
variy jiryivantiy.
306
Nu۳tyuramusiy sasa۳chara Ju۳denu Jnutu
vuryivaayadaju۳ra datya۳da, nu۳tyuramusiy
12
1ॸRatyeryi ۳veda, ne ravya۳ta
jirya۳ma۳cho۳ datyi ۳sa۳miy
datya۳danchiy, jiryatiy sasa۳chara Ju۳denu
Jnutu vuryivaayadaju۳ vu۳y. 2ॸNetimyu۳ ne
jiryechiityari ۳nu۳yadani ۳ Ju۳denu variy
didye, jiryevyichanu۳yada caresavay
jiiputera jvaachi ۳ rapu۳rya
siityari ۳sa۳damuju۳. 3ॸJirya۳ma۳ datya
jiryatimyu۳ ne vana۳y vuryi ۳tay Ju۳denu
Jnutumusirya nicyara۳y niquejada
sanijyu۳ Jesús. Daryantyamu۳y ne vana۳y
vuryi ۳tachara: Vu۳yntyityu۳ni ۳ Jesúscu۳,
netimyu۳ ne savichasara Ju۳denu Jnutu
vuryiva variy didye.
4ॸVuryi ۳mutya۳ Ju۳denu Jnutumusirya
datya۳da jaryedo, vurya۳tidye jvaay rata.
Dañuma sasa۳rya datya۳da jaryedo, ni ۳ni ۳
vichasara vinu ti ۳qui. 5ॸVuryi ۳mu۳tya
jaryedo jvaayadata Vu۳yntyityu۳ nijyu۳
vu۳y, dañuma sani ۳cha ti ۳qui Vu۳yntyityu۳.
6ॸTaraqui vitya jiryi ۳nu۳y jvaayada
Ju۳denuju۳, ti ۳quide ji ۳ta Ju۳denu day ni ۳tiy
jvaatyaniy ti ۳ta۳ju۳ vuryeyadaju۳.
7ॸVuryi ۳mutya۳ nu۳ñi ti ۳quimusirya datya۳da,
Ju۳denu Jnutumusiy, vurya۳tidye dityanu
vuryeyadaju۳ra. 8ॸNu۳ jmutya۳ Ju۳denu
Jnutumusirya datyara niquejada,
samirya jvaayadaju۳; nu۳ntiy jmutya۳ra
niquejada, ratatiy vu۳dyetyara tara.
Darya su۳mutya۳ Ju۳denu Jnutumusirya.
9-10ॸNu۳ntiy jmutya۳ Ju۳denu Jnutumusirya
jachipiya۳jada Ju۳denunijyu۳ntiy; nu۳ntiy
jmutya۳ra datya۳da yindadodaju۳ Ju۳denu
Jnutumusintyi; nu۳ntiy jmutya۳
mityamusiy jvaayadaju۳ra tara; nu۳ntiy
Ju۳denu niquejada datyadodaju۳; nu۳ntiy
jmutya۳ra sa۳tidye datya variy nijya۳nvay
jnutunchiy, Ju۳denumusi ۳vidye sani ۳cha;
nu۳ntiy jmutya۳ra sa۳tidye niquera jaryedo
niquejada, netimyu۳ ne sadatyara; nu۳ntiy
jmutya۳ra datya۳da sa۳tidye datyanura
saniquejada. 11ॸJirya ti ۳ta۳ju۳ vuryivaay
307
Ju۳denu Jnutumusiy. Ni ۳ni ۳ sa۳y jidyirya
ni ۳ru۳yadamusiy, nu۳ñi ti ۳quimuju۳ra.
Vu۳vyichasara ti ۳ta۳ju۳ nu۳tyu ti ۳qui
Jesucrístumu
12ॸDañuma rañi ۳cha ti ۳qui, rajuura terati ۳
ray. Jasiy rimura ri ۳no۳, ratyuva۳y, rañi ۳siy,
raynru۳, rajyu۳, rajyase, rajyomutu,
ramyuda, radyuse, rañumutu ti ۳ta۳ju۳.
Daryatiy sani ۳cha Crístu ti ۳qui, rajuura
terati ۳ntiñi ۳. 13ॸCrístu tera vu۳y, ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy vuryi ۳tay vu۳ñi ۳cha savu۳, ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy Ju۳denu siityari ۳vadyevyu۳y.
Dañuma vu۳ñi ۳cha Judíyuveda,
varimyatamu۳y; dañuma vu۳ñi ۳cha
cumudemiy, varimyatamu۳y ne, vu۳ñi ۳cha
savu۳tera. Vuryi ۳tyu۳mya۳ daryaju۳ Ju۳denu
Jnutumusiy simu, vuryi ۳mutya۳ variy
vuryivaju۳ni ۳ Su۳ntu varintyi.
14ॸNe taraqui teratara daryaju۳ra vu۳vyu۳,
rajuura teratara daryaju۳ darya.
15ॸRaryityi jtay vu۳ñumutu vuryiva:
Jiryatimyu۳ ne rañi ۳cha jomutu, ne
rañi ۳cha variy jivyu۳ tera, ¿tapi ne si ۳tenu
niquejada rani ۳chatecay? 16ॸDaryantiy
raryityi jtay vu۳tyuva۳y vuryiva:
Jiryatimyu۳ ne rañi ۳cha ni ۳siy, ne rañi ۳cha
variy jivyu۳ tera, ¿va۳ si ۳tenu niquejada
rani ۳chava۳tecay? 17ॸRaryityi vichasara
vu۳vyu۳ vinu ni ۳siy ¿nu۳tyuramusiña۳
vu۳tyuva۳chusara variy, nu۳tyuramusiy?
Raryityi vichasara vu۳vyu۳ vinu tuva۳y,
¿nu۳tyuramusiña۳ vu۳ryi naryiiy variy,
nu۳tyuramusiy? 18ॸSabayada daryaju۳
Ju۳denu vu۳vyu۳mura ratera, daryatiy
sabaryu۳yada darya. 19ॸRaryityi vichasara
taraquide ratera, ne raryicha vu۳vyu۳
variñu۳day. 20ॸVu۳dyi riva vu۳vyu۳ tavu۳qui,
ratera ji ۳ta rajuura day. 21ॸNe vana۳y
ru۳tay vu۳ñi ۳siy riva vu۳jyomutu: ¡Ne
ravya۳ta ji! Dantyamu۳y ne ru۳tay vuryi ۳no۳
vu۳ñumutuva: Ne ravya۳ta ji. 22ॸ¡Ne!
Vu۳vya۳ta jaryirya vu۳vyu۳ tera jiryatiy
vadiiryo۳va۳ju۳ darya. 23ॸVu۳vyu۳ tera ji ۳ta
jiryatimyu۳ ne samiy jvadicharara,
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ12ٍॷ13
vu۳yndani ۳vay variy. Daryantiy vu۳vyu۳
tera jiryatiy vu۳dyi jadasara riva,
vu۳dyutyasara vu۳chujatyara. 24ॸVu۳vyu۳te
jiryatiy samiy jvadicharara, ne rava۳tara
dutyasa۳da day, mitya. Su۳ndejada ji ۳ta
Ju۳denura vu۳vyu۳ samiy jvaachara,
vurya۳tidye bay jaryi samiryara ratera,
jiryatiy rasu۳tye tara. 25ॸSu۳ndejada
daryara vu۳vyu۳, ra۳tidye ma۳cho۳ vu۳vyu۳
tera mityiji, ne nantaja۳sara, ra۳tidye
jmu۳tya samiy nu۳ñi tarátayu.
26ॸRa۳numatiy nuvaday taraqui vu۳vyu۳
tera, ti ۳ta۳ju۳ vu۳vyu۳ nuvaday variy risa۳ju۳.
Ra۳numatiy jmutya۳ taraqui vu۳vyu۳ terara
jchana۳tya۳da, ra۳jchana۳y ti ۳ta۳ju۳ vu۳vyu۳
risa۳ju۳ntiy.
27ॸVu۳vyichasara Ju۳denu siityari ۳vajyuu
nu۳tyu Crístuvu۳; vu۳vyichasara nu۳ñi
ti ۳quimusiy savu۳tera. 28ॸSabayada Ju۳denu
jichiityari ۳vajyuu cabyimu riy
sansu۳byimiy munatya, risa۳ju۳ntiy saju۳
tu۳chuvay, risa۳ju۳ntiy datyanuvay,
jadchintyi mityamusiy ju۳devay,
jadchintyi mi ۳sadeda datyavay,
jmu۳tyavay risa۳ju۳, samiy nusu۳vye jarye,
taji niquejadamu niquejada datyavay
jarye ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳ntiy. 29ॸ¿Vu۳ñi ۳cha ti ۳ta۳ju۳
nusu۳byimique? ¿Vu۳ñi ۳cha ti ۳ta۳ju۳
Ju۳denuju۳ tu۳chuvaque? ¿Vu۳ñi ۳cha ti ۳ta۳ju۳
datyanuvaque? ¿Tapi vu۳dyetya ti ۳ta۳ju۳ra
mityamusiy ju۳dejada cay? 30ॸ¿Vu۳dyetya
ti ۳ta۳ju۳ mi ۳sadeda Ju۳denu
datya۳damusique? ¿Vu۳ñique ti ۳ta۳ju۳ taji
niquejadamu jiryatimyu۳ ne vu۳dyetyara
cay? ¿Vu۳dyetya ti ۳ta۳ju۳ra raniquesa۳da taji
niquejada cay? 31ॸJirya۳ma۳ va۳ta rana۳cho۳
Ju۳denumusiy datya۳da jiryatiy
samiryava۳ju۳ darya. Daryani ۳ ra۳dityanu
ji ۳ta jiryerya samiñú۳ jiryatiy samiñú۳va۳ju۳
darya.
Ju۳denu va۳ta۳damusiy vicha۳da
13
1ॸRaryityi nique tara nijya۳nvay
niquejadamu, varimyata Ju۳denu
tuunu vichavay niquejadamu, netimyu۳
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ13ٍॷ14
ne raryi vichasara Ju۳denu va۳ta۳dati ۳
tavañijyu۳ risa۳ju۳, ra۳cha variy nu۳tyu
yivamyujape۳ suuyada, mitya suuyada,
varimyata nu۳tyu yivamyuday jvatyasara
suuyada. 2ॸRaryityi vichasara datyanu۳,
Ju۳denu niquejada datyadodaju۳, raryityi
datya varintyirya ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denu
datya۳dantiy jiryatiy ravichanu۳yada
dutyasara, ti ۳ta۳ju۳ datya۳da jarye risa۳ju۳;
raryityi tuva۳chu jaryi simu Ju۳denuntiy,
jasicha۳ra۳ju۳tiy ra۳ja۳tataniya۳ra musiqui
ravichajomusiy, netimyu۳ ͑ľффֆɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara Ju۳denu va۳ta۳dati ۳ tavañijyu۳
risa۳ju۳ntiy, rañi ۳cha mitya variy.
3ॸRaryityi sa۳jeya۳sarara raberya tavay
jiyadaju۳, raryityi sa۳rya ravyu۳ rirya۳tidye
rupay Ju۳denunijyu۳ra, raryi ca۳na۳vya۳ tara
ramusique.
4ॸNi ۳tiy vichasara Ju۳denu va۳ta۳damusiy,
sajachi ۳nichara tapimusiy variyu,
savichasara samirya jachityi ۳ risa۳ju۳. Ne
savichasara ra۳tyara variy, dantyamu۳y ne
su۳nnuva۳yu. 5ॸNi ۳tiy vichasara Ju۳denu
va۳ta۳damusiy ne sajachipiya۳sara jaryi
jiñijyu۳, dantyamu۳y ne sivaarya
jiryatimyu۳ ne samirya jvadicharara. Ne
sava۳tasara rana۳cho۳ vinu jidyirya
ni ۳ru۳yada, dantyamu۳y ne savichasara
nique۳ryá, dantyamu۳y ne sabay ji ۳tyaju۳ra
nicyara۳y jvaayada jiryatiy sivaayada ti ۳
sayaro۳ju۳ra. 6ॸSa۳numatiy diy riva jamirya
jvaayada, ne si ۳chana۳y variy riva;
si ۳chana۳chara ji ۳ta si ۳tenu jvaayadiva.
7ॸNi ۳tiy vichasara Ju۳denu va۳ta۳damusiy,
saramityaniy ti ۳ta۳ju۳ra tavay carayada
variy, satuva۳chusara ramu ti ۳ta۳ju۳,
santuchara ra۳jiju۳ ti ۳ta۳ju۳, sajachi ۳nichara
ti ۳ta۳ju۳ntiyu.
8ॸNe ra۳parutachara Ju۳denu va۳ta۳da
vuryivasiñu۳day. Dañuma ravichasara
Ju۳denumusiy tu۳choda, sa۳paru۳y pariche
nijya۳nvamyusiy riva; Ā͖ӕ̲фԮɗËȍ‫ڏ‬
sara ti ۳ niquejadamu niquejada, ra۳ndasa
variy; dañuma ravichasara datya۳da
Ju۳denumusiy, ra۳paru۳y rivasintyi. 9ॸTapi
308
vu۳dyetyasarara vinu ratera,
vu۳tyu۳chusarara vinu Ju۳denu datya۳da
teradera. 10ॸRa۳numatiy ju۳ti ۳ Ju۳denu
datyadoda miryanura vuryimu,
sa۳parutatyaniy Ju۳denura jiryatiy
raterarapu۳ryadéra.
11ॸVarityi ravyichanu۳yada dera,
rañiquenu۳yada variy nu۳tyu dera,
rajechipiya۳nu۳yada nu۳tyu dera nta
varintyi, rajechipiya۳nu۳yada ranijyu۳ tara
nu۳tyu dera jachipiya۳sara darya. Diye,
jiryatiy ja۳ñuma darye, rapyaru۳mya۳ riva
deramiy vicha۳da. 12ॸDiye ji ۳ta vu۳dyi
tariva nu۳tyu viriqui; variñi ۳ ji ۳ta vurya۳diy
riva vanda ti ۳ta۳ju۳. Diye radyetyara vinu
rateradera; variñi ۳ ji ۳ta ra۳datyasara
ti ۳ta۳ju۳ra daryatiy sadatyasara
Ju۳denuntidyerye. 13ॸRa۳suru۳jeya۳sara
variy vu۳tyuva۳choda Ju۳denumu,
vu۳yntuyada sa۳jiju۳, sava۳ta۳da jarye
risa۳ju۳ntiy. Ju۳denu va۳tara ji ۳ta jaryi
samiryava۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳musidyerya.
Taji niquejadamu niquejadanchiy,
Ju۳denuju۳ tu۳chodanchiy jarye
14
1ॸJirya۳numa ni ۳ru۳y jaryirya
va۳ta۳da, daryatiy sava۳tasara
Ju۳denu vu۳y, jirya۳ma۳ va۳ta rana۳cho۳
Ju۳denu Jnutumusiy sa۳chara jaryivya۳ju۳te
jirya۳tidye tu۳chujaya۳sara nijya۳nvavya
Ju۳denuju۳. 2ॸNi ۳ҡɗֆ͑ɗнӕľѸфҡʮɗ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu jiryatimyu۳ ne sadatyara, ne
satu۳chu variy sisa۳ nijya۳mi ۳; satu۳chu sisa۳
Ju۳denu, tapitya satuva۳chu ti ۳фѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada, jiryatiy sanique Ju۳Āľ͑ӕˇ͑ӕҡӕ̲ӕ‫ڏ‬
sirya niquejada dutyasara. 3ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta
jiryatiy sanique Ju۳denuju۳, ni ۳ni ۳ tu۳chu
ruuva nijya۳nvay rivyanu۳tya۳daju۳ntiy,
ru۳mu۳tya۳daju۳ntiy, rirya۳tidye datya variy:
Savichasara Ju۳denu vuryisa۳ju۳. 4ॸNi ۳tiy
nique dutyasara niquejadamu,
jiryatimyu۳ ne sadatyara, savanu۳tyaniyu;
ni ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy sanique Ju۳denuju۳,
savanu۳tyanintyidyeryi jityeryi ۳veda
Ju۳denu siityari ۳vajyuuntidye. 5ॸRavya۳ta
309
jiryejyu۳ jirya۳tidye nique ti ۳ta۳ju۳
dutyasara niquejadamu. Ravya۳ta
jaryivya۳ju۳ jirya۳tidye nique Ju۳denuju۳.
Ni ۳tiy nique Ju۳denuju۳ savichasara
jaryiñu۳ simusiy ni ۳tiy nique dutyasara
niquejadamu, netimyu۳ ͑ľѸĀɗҡֆ͑ӕ͑‫ڏ‬
tirya jiñiquejada datyadodantiy,
rirya۳tidye tuva۳chu Ju۳denu
siityari ۳vajyuu variy ramu.
6ॸDiye, ratyeryi ۳veda, ra۳numatiy ju۳ti ۳
jiryimu dutyasara niquejadamu
niquenu, nu۳tyuramusiy ra۳jmu۳tya rata
jirye, nu۳tyuramusiy, netimyu۳ ne
ra۳nique variy Ju۳denumusirya tara
dityadoda, varimyata datya۳da,
varimyata tu۳choda, varimyata
datyadoda risa۳ju۳. 7ॸDaryanuma
ra۳numatiy suuy rudidyuu, netimyu۳ ne
vatajuu suuryara nu۳tyu duuduu,
varimyata yivamyuduu, netimyu۳ ne
rasuy samirya, ¿nu۳tyuramusiy sa۳datya
ti ۳ nu۳tyura murra۳yada rasuy, nu۳tyura?
8ॸDaryadantyi ra۳numatiy suuy su۳tarumiy
natutya۳, netimyu۳ ne ra۳suy natuyada
samirya, ¿nu۳tyichiy rirya۳jdutya
su۳tarumiy ju۳veda jiyaro۳ju۳yu, nu۳tyichiy?
9ॸDaryantiy jiryimu, jiryeñumatiy nique
taji niquejadamu, netimyu۳ ne
jiryeñiquera niquejada datyasara,
¿nu۳tyichiy rirya۳tuva۳chu tavay jiryimu,
nu۳tyichiy? Jirya۳nique variy mitya
vidavimu. 10ॸJasiy dyetyara rajuura
jaryedo niquejada jirya mucadimuntiy.
Jasidyeryi rityi datyara raniquesa۳da.
11ॸNetimyu۳ ne ratyuva۳chu variy ramu
saniquejada ti ۳, ra۳cha variy nu۳tyu ma۳y
saju۳, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳cha ma۳y rajyu۳ntidye.
12ॸDaryaday jiryentyi, jiryatiy jiryeñi ۳ru۳y
jaryi Ju۳denu Jnutumusirya tara,
jirya۳ma۳ va۳tasara jaryivya۳ju۳ rana۳cho۳
jirya۳tidye vanu۳tya ratayu. 13ॸRamuni ۳
ni ۳tiy nique Ju۳denu Jnutumusiy
dutyasara niquejadamu, sa۳ma۳ jachiñu۳y
sivantirya darya niquejada datya۳dantiy.
14ॸRa۳numatiy tu۳chu Ju۳denujsa۳ dutyasara
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ14
niquejadamu, ri ۳ntu tu۳chu sisa۳,
rajechipiya۳jada ji ۳ta ma۳cho۳ mitya.
15ॸ¿Nu۳tyura vurya۳jvaay ramusiy,
nu۳tyura? Vurya۳tu۳chu Ju۳denujsa۳
vuryi ۳ntumusiy, vu۳jechipiya۳jadata jarye
vurya۳tu۳chu sisa۳; vurya۳murra۳y
Ju۳denunijyu۳ vuryi ۳ntumusiy,
vurya۳murra۳y sanijyu۳
vu۳jechipiya۳jadatantiy. 16ॸTapi jirye͖ӕ‫ڏ‬
matiy jchana۳tyani ۳ Ju۳denu Su۳ntumusiy,
varityi savicha jidyiryamusiy jañu۳ñu
jiryequebyimu, ¿nu۳tyuramusiy
sa۳jchana۳tya mityiji jiryisa۳ju۳ni ۳ Ju۳denu,
nu۳tyuramusiy? jiryatimyu۳ ne sani
datyara jiryeñiquejada. 17ॸYichana۳tya
dyetya samiñi ۳ Ju۳denu, ne vana۳y
yimu۳tya ratani ۳ jityuunu víchi ۳.
18ॸRi ۳chana۳tya ji ۳tani ۳ Ju۳denu jiryatiy
rañiquesara Su۳ntumusiy dutyasara
niquejadamu. Rañiquesara jaryiñu۳
jiryimusirya. 19ॸDañuma rañi niqueru۳y
Ju۳denu siityari ۳vay cabyimura tadajyo
niquesara rajechipiya۳jadamusiy, ratatiy
ra۳datyanu riy tavay. Rani ۳ ji ۳ta
samiryava۳ju۳ ramusiy, jiryatiy ra۳niquera
vu۳yaju۳y vara۳nca niquesara dutyasara
niquejadamu, Ju۳denu Jnutumusiy.
20ॸRatyeryi ۳veda, ne jirye۳cha nu۳tyu
deramiy jachipiya۳jadatavay. Nicyara۳y
jvaayadamu ji ۳ta jirye۳cha nu۳tyu deramiy
datyi ۳sa۳miy, jiryejechipiya۳jadamu
jirye۳cha ja۳myi. 21ॸNu۳charanuma Ju۳denu
niquejadamu jiryatiy su۳teda Vu۳yntyityu۳:
Ra۳nique ruuva jivye nijya۳nvay taji
niquejadamu, ra۳nique ma۳y jtosiy
ruuva, dañumamu۳y ne
rirya۳tuva۳churu۳y rimu.
22ॸRamuni ۳ sabay Ju۳denu dutyasara
niquejadamu niquejada Yintumusiy,
sa۳tidye dityanura jidyetya۳da rijyu۳
jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳y simu. Ne
sabarya sa۳tidye dityanu rijyu۳ra rityi
tuva۳chu simu. Ju۳denuju۳ tu۳choda ji ۳ta
sabay jichiityari ۳vajyuuju۳, ne sabayada
tuva۳chu۳sa۳ nijyu۳ra. 23ॸRamuni ۳ҡɗֆфɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ14ٍॷ15
numatiy ti ۳ta۳ju۳ siityari ۳vajyuu Ju۳denu
Jnutumusiy dutyasara niquejadamu,
riryityi ju۳ti ۳ tavay jiryatimyu۳ ne
siityari ۳vay didyeryi, ¿ne rirya۳jtay variy
rinchiy: Rirya۳tachara? 24ॸѠɗ͖ɗнӕľ͑ӕ‫ڏ‬
matiy ti ۳ta۳ju۳ra Ju۳denuju۳ tu۳choda,
saryityi ju۳ti ۳ nu۳ jiryatimyu۳ ne siityari ۳nu
dañi ۳, sa۳ma۳cho۳ dityanusi ۳ ti ۳ta۳ju۳musiy,
sa۳cha tu۳chutasi ۳ variy ti ۳ta۳ju۳musintyi.
25ॸRirya۳dityanura sajachipiya۳jada
dutyasara, sa۳butya variy mucomuju۳yu,
sa۳jachipiya۳ Ju۳denunijyu۳, sa۳tu۳chujaya۳:
Si ۳tenuni ۳ Ju۳denu jiryequebyimu.
Vurya۳ma۳ jvaarya samirya vadichara
ti ۳ta۳ju۳, jidchavu۳ju۳
26ॸ¿Nu۳tyurana۳, ratyeryi ۳veda, nu۳tyura?
Jirya۳numatiy ji ۳tye۳ryaniyu, nu۳ñi ti ۳qui
jiryequebyimu sa۳cha murra۳yadati ۳,
varimyata datyadodati ۳, Ju۳denumusiy
dityadodati ۳, varimyata Su۳ntumusiy
dutyasara niquejadamu niquejadati ۳,
varimyata dutyasara niquejada datyara.
Jirya ti ۳ta۳ju۳ ra۳cha jirya۳tidye vanu۳tya
jijechipiya۳jadamuyu.
27ॸRiñiqueru۳ñumatiy Ju۳denu Jnutumusiy
taji niquejadamu, nana۳ma۳ nique
danu۳ju۳myusiy, varimyata mu۳nvamyusiy
dyetya; nu۳ñi ti ۳quimusiy nana۳nique.
Sa۳ma۳ dityanu ti ۳ntirya ta۳ra saniquejasiy.
28ॸNetimyu۳ ne savicha ji ۳tye۳ryanijyomuni ۳
ni ۳tiy datyara saniquejada, rirya۳ma۳
ndasa taji niquejadamu niquevay,
ji ۳tye۳ryanijyomu, rirya۳ma۳ nique
yasiquita sisa۳ Ju۳denu. 29ॸJu۳denuju۳
tu۳chuvay ji ۳ta ra۳nique danu۳ju۳myusiy,
varimyata mu۳nvamyusiy. Rirya۳jantya
jityevarya riñiquejada, vase niquejada
vidye ráni ۳cha. 30ॸSu۳mutya۳numatiy
sataryi ۳ra dityadoda Ju۳denumusiy, sa۳ma۳
ndasa munatya niquenu sa۳jisiy.
31ॸRasa۳ra۳ ji ۳ta jirya۳tidye datyanuja۳ nu۳ñi
ti ۳quimusiy jirye, jirya۳tidye datya variy
tara ramusiy, jirya۳vanu۳tyantiyu.
32ॸJu۳denuju۳ tu۳chuvay ji ۳ta datyasara
310
sabodeda daryaju۳ni ۳ yintu. 33ॸTapi ne
su۳ndesara Ju۳denura jachipiya۳jada
jiryatiy careva۳charara. Su۳ndesara ji ۳tara
samiy vicha۳da day.
Daryani ۳ rirye۳chasara Ju۳denu
siityari ۳vajyuu ti ۳ta۳ju۳ sisa۳ju۳. 34ॸRirya۳ma۳
ndasa vatuy ji ۳tye۳ryanijyomu, jiryatiy
ju۳bacharara niquejada rijyu۳. Rirya۳ma۳
saboniyu, darya su۳teda Ju۳Āľ͑ӕʮɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jadamu. 35ॸNani ۳taja۳nuru۳ñumatiy
vaturu۳y tara, nana۳ma۳ jtaja۳nu
jiryorimyuni ۳ jivyanu day, ne samirya
vadichara daryaju۳ nanunique vaturu۳y
ji ۳tye۳ryanijyomu. 36ॸ¿Jiryejechipiya۳
dyetya rú۳ndachara Ju۳denu niquejada
jiryimusiy? ¿Vinu jiryimu ni ۳ta riti ۳jada
cay?
37ॸSaryityi jachipiya۳ ti ۳ jiñijyu۳:
Ravyichasara Ju۳denuju۳ tu۳chu۳,
varimyata Ju۳denu Jnutumusiy jvaañu,
sa۳ma۳ datyasara ranchiy jiryatiy
rañu۳ñuma jiryejyu۳ra catera: Rani ۳ ji ۳ta
Vu۳yntyityu۳ jteda day. 38ॸNe jirya۳jnu۳y
samiy sana۳cho۳ ni ۳timyu۳ ne datyaru۳rya
jirya niquejada. 39ॸRamuni ۳,
ratyeryi ۳veda, jirya۳ma۳ va۳ta jaryi rana۳cho۳
Ju۳denuju۳ tu۳choda, dantyamu۳y ne
jirya۳ju۳bay ti ۳jisirya Ju۳denu Jnutumusiy
niquejada taji niquejadamu. 40ॸVinu
jirya۳ma۳ jvaay samirya vadichara ti ۳ta۳ju۳,
jidchavu۳ jvaachara.
Crístu mi ۳sa۳subeda diibyimusiy
15
1ॸRajechipitya jiryejyu۳ra
samitu۳choda, ratyeryi ۳veda,
jiryatiy ratyu۳choda jiryivara, jiryatiy
jiryi ۳mutya۳jadara, ramutiy jiryeryadeda
surra variy ramusiy. 2ॸRamusintyi,
jiryeryamityanirya jijyuuchuveda
murichiryantiy jiryetyi jiryiryi ۳sarara
ratyu۳choda, netimyu۳ ne rama۳cho۳ mitya
jiryetyuva۳choda ramuntiy. 3ॸѠĀֆľҡֆ‫ڏ‬
doda ji ۳ta jirye munatyara jiryatiy
ri ۳mutya۳jadara, nu۳tyu sabatyeda Crístu
vu۳jyuuchuveda murichirya jiyadaju۳,
311
daryatiy nu۳chara Ju۳denu niquejadamu
darya. 4ॸRadyetyadodantiy nu۳tyu
ru۳muchoda variñi ۳ Crístu, nu۳tyuntiy
mumurundamimyusiy sami ۳sadeda
Ju۳denu diibyimusiñi ۳, darya
nu۳charani ۳day saniquejadamu darya.
5ॸSami ۳sa۳subedivasiy jidyityadoda simu
Pyítruyu, sataryi ۳veda nusu۳byimimyu
jarye. 6ॸJadchintyi sadityadoda
mityamusiy ruumu tadajyo pacha
nijya۳nvayu, jiryatiy sasiityari ۳vadyeryi;
rajuu rityevay ma۳cho۳jada jnu۳vye diye
sa۳ra۳ju۳, rime۳mya۳ rityevay diiyadamu
day. 7ॸJadchintyi sadityadoda SantiyáËӕ‫ڏ‬
muyu, tavay sansu۳byimimyuju۳ntiy
ti ۳ta۳ju۳. 8ॸTamitya ji ۳ta nu۳tyu raryivyicha
raryupeda rundajisiy rupi ۳, sadityadoda
rimuntiyu. 9ॸRay ji ۳ta vichasara tamityi ۳
sansu۳byimimyusiy, ne racha۳ra۳ riryi jtay
Jesús nusu۳byi ray, jiryatiy
ra۳vatyanu۳yada riy Ju۳denu
siityari ۳vajyuu. 10ॸMitya Ju۳denu
va۳ta۳damusiy rañi ۳cha daryatiy rañi ۳cha.
Ne rá۳ma۳cho۳ mitya sava۳ta۳da rañijyu۳,
jiryatiy rivaayada ji ۳ta paru۳cha۳riy
jaryiñu۳ ruumusiy ratyevay
nusu۳byimidye, dañumamu۳y ne raryi
jvaarya, Ju۳denu va۳ta۳da ji ۳ta jvaachara
rimusidyerya. 11ॸDañuma ratyu۳choda ray
jiryivara, varimyata rityu۳choda
ratyevay jiryivara, daryatiy
nu۳tyu۳chusarara, jiryetyuva۳choda ramu
daryantiy.
Diibyimusiy mi ۳sa۳subedanchiy
12ॸVu۳tyi tu۳chusara Crístunchiy jiryatiy
sami ۳sa۳subeda diibyimusiy, ¿nu۳tyichiy
rityu۳chujaya۳ jiryetyevay, nu۳tyichiy? ne
tara jna۳y diibyimusiy mi ۳sa۳subeda.
13ॸNetimyu۳ ne rani ۳cha diibyimusiy
mi ۳sa۳subeda, daryantyamu۳y ne
sami ۳sa۳subeda Crístu diibyimusintyi.
14ॸNetimyu۳ ne sami ۳sa۳subeda Crístu
diibyimusiy, ra۳ma۳cho۳ mitya variy
vu۳tyu۳choda ranchintyi, jiryetyuva۳choda
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ15
jarye ra۳ma۳cho۳ mityantiy. 15ॸNetimyu۳ ne
rani ۳cha diibyimusiy mi ۳sa۳subeda, ne
sami ۳sadeda Ju۳denu variñi ۳ Crístu,
vu۳jerye ma۳cho۳ tu۳chuvay quivu۳vye,
jiryatiy vu۳tyu۳chu sanchiy: Sami ۳sadeda
Ju۳denuni ۳ Crístu diibyimusiy. 16ॸTapi
netimyu۳ ne rimyi ۳sa۳sumichara diibyimiy,
daryantyamu۳y ne sami ۳sadeda Ju۳denuni ۳
Crístu. 17ॸNetimyu۳ ne sami ۳sadeda
Ju۳denuni ۳ Crístu, raryi ma۳cho۳sara mitya
jiryetyuva۳choda simu, jiryeme۳cho۳sara
juuchatavay varintyi. 18ॸNetimyu۳ ne
saryi mi ۳sa۳subeda Crístu, jiryatiy
ridyiiye۳yada simu tuva۳chuvay, фɗЙֆфӕ‫ڏ‬
teda ti ۳ta۳ju۳ variy. 19ॸVu۳ryityi nutuy sa۳jiju۳
Crístu vuryeyada rá۳ñuju۳ vinu jirya
mucadincha jnu۳yada sa۳ra۳ju۳,
vu۳vyichasara ju۳bavye ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvamyusiy.
20ॸDiye ji ۳ta savichasara Crístu mi ۳si ۳
diiyadamusiy, sani ۳cha munatyi ۳ diivye
cabyimu, jiryatiy rirya۳mi ۳ѸĀɗɗ¡ֆɗ̲ӕѸɗ‫ڏ‬
ntyidye. 21ॸTapi nu۳tyu rajo۳ta۳da diiyada
ti ۳quinchiy, daryamusiy rajo۳ta۳da
diiyadamusiy mi ۳sa۳da ti ۳quinchintyi.
22ॸDaryani ۳ vu۳dyiichara ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
vu۳myunatyi ۳ Ará۳bamyusiy, daryaday
sa۳mi ۳sanichara Ju۳denu
Crístumusintyivyu۳y. 23ॸNu۳ñi ti ۳quimusiy
sa۳mi ۳sanichara Ju۳denu, daryatiy
sabayada vu۳jyu۳. Crístu vichasara
munatyi ۳, rivasiy ji ۳ta rirya۳mi ۳sa
sasiityari ۳vajyuu sivi ۳ma۳da sa۳ra۳ju۳.
24ॸSa۳numatiy paruta Crístu ti ۳ta۳ju۳ra tavay
nusu۳yada, nusu۳vye jarye, ridyetya۳da
jarye risa۳ju۳, jadchiy ji ۳ta ra۳jto۳ rarunda
varityi sa۳sa۳y Crístura yinsu۳yada jijye۳
Ju۳denumu. 25ॸSa۳ntya nusu۳chara Crístu
jasicha۳ra۳ju۳tiy sabamya۳ Ju۳denu riy
samityasimyi ti ۳ta۳ju۳ jiñumutujare.
26-27ॸSa۳parutasara tamityara jimyityasiy
jiryatiy diiyada darya, sa۳saboniy
Ju۳denu daryaju۳ ti ۳ta۳ju۳ Cristu
numutujareju۳ra. Jiryatiy su۳teda:
Ra۳sabonicharara ti ۳ta۳ju۳, vandanuma
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ15
vu۳jyu۳ra jiryatimyu۳ ne sa۳saboniyu, ni ۳tiy
saboniy ti ۳ta۳ju۳ra. 28ॸRa۳numatiy ma۳cho۳
ti ۳ta۳ju۳ sabuchara Crístumu, sa۳sabuy ji ۳ta
Crístu variy jijye۳myuntidye, ni ۳tiy
saboniy ti ۳ta۳ju۳ simura tara, sa۳tidye
vichasara Ju۳denu ti ۳ta۳ju۳ ju۳na۳reju۳.
29ॸNetimyu۳ ne rimyi ۳sasara nijya۳nvay
diiyadamusiy ¿ta۳raju۳ra riityú۳y tavay
diibyimiy jiyadaju۳, ta۳raju۳? Netimyu۳ ne
rimyi ۳sasara diiyadamusiy, ¿ta۳ju۳rana۳
riityú۳y riyadaju۳, ta۳raju۳? 30ॸNu۳jerye,
¿ta۳raju۳na۳ nu۳vyichajaya۳sara
suvu۳charamo۳muju۳, ta۳raju۳? 31ॸRadyiijeya۳
nta ti ۳ta۳ju۳ rundamu, si ۳tenuni ۳ ri ۳tay darya
jiryiva, ratyeryi ۳veda, jiryatiy
ri ۳chana۳tyasara jiryeyadaju۳,
ri ۳chana۳tyasara Jesucrístumu jiryatiy
Vu۳yntyityu۳ dañi ۳. 32ॸRatyi jachipiya۳sara
nu۳tyu nijya۳mi ۳ nta, ¿ta۳ra ra۳ca۳na۳y
raryityi toti sisa۳ jmyirya jiyu Evésumu,
netimyu۳ ne ra۳mi ۳sa rivasintyi?
Samivya۳ju۳ variy vu۳ryi jtachara:
Vurya۳ma۳ jmyi, vurya۳jatu risa۳ju۳ntiy,
vurya۳tiy diichara variy rata۳rimyusiy.
33ॸNe jirya۳quivu۳chu darya
jachipiya۳jadatayu. Vu۳tyi rupi rusa۳
nicyara۳y jachipiya۳vay, ra۳jarapu۳chara
vu۳vyicha۳da ru۳co۳siy. 34ॸJirya۳ma۳ ʮɗĀֆΎʮ‫ڏ‬
sumiy vase vicha۳damuju۳, ne
jirya۳juuchuvañu۳day, tapi rivyichasara
jiryetyevay datyi ۳sa۳miy Ju۳denumusiy.
Ri ۳tay jirya۳na۳daju۳ yiva.
¿Nu۳tyuramusiy rirya۳mi ۳sa۳sumiy
diibyimiy, nu۳tyuramusiy?
35ॸSa۳jtaja۳nu
dyetya variy ti ۳:
¿Nu۳tyuramusiy rimyi ۳sa۳sumiy diibyimiy,
nu۳tyuramusiy? ¿Nu۳tyura vu۳tavay
rirye۳chasara, nu۳tyura? 36ॸ¿Ne
jiryedyetya nutasara tadinchiy? Jiryatiy
jiryentara ratadi, ne radipuvachara
netimyu۳ ne radi munatya, ra۳tidye ti ۳tuy
variy nutasara ntaju۳. 37ॸJiryatiy
vu۳yntasarara tara, ne vu۳ynta vi ۳tarara
jiryatiy ra۳dipuvadye, vu۳ynta ji ۳ta mitya
312
tadira, nu۳tyu jaruusiy varimyata
tarasintyi. 38ॸJu۳denu ji ۳ta sa۳rya ravi ۳,
daryatiy sava۳ta darya, sabarya ravi ۳ nu۳ñi
nutasara tadiju۳, jiryatiy samirya raju۳
darya.
39ॸNe ravichasara taraquide sasaviy.
Ne ravichasara nijya۳mi ۳ saviy nu۳tyu
java۳da saviy darya, dantyamu۳y ne
nu۳tyu nipya۳ti ۳ saviy, dantyamu۳y ne
nu۳tyu quiva۳ savintyi. Sabayada Ju۳denu
jaryedora richaviy ti ۳ta۳ju۳. 40ॸJasintyirya
rivyu۳ Ju۳denu tuunu vichavantyi. Rivyu۳
ji ۳ta vandatará jarichumu vicha۳daju۳,
vu۳vyu۳ntiy ratarya vandatara jiryatiy
samirya jirya mucadimu vicha۳daju۳
darya. 41ॸJiñi ۳da ji ۳ta jaryi vanda day,
jarimyuni ۳da ji ۳ta ne jaryi darya day,
dantyamu۳y ne jdarichidya. Jdarichiy
cabyimuntiy, ti ۳qui vichasara jaryi
vandanu۳y, nu۳ntiy ne sanu۳y jaryidye,
daryani ۳ ti ۳ta۳ju۳ ravichasara.
42ॸDaryani ۳ ravichasara diiyadamusiy
mi ۳sa۳subeda. Vu۳vyu۳ jiryatiy rirya۳nutá
mucojarirya, rirya۳nuta puuryara. Vu۳vyu۳
ji ۳ta jiryatiy ra۳mi ۳sa۳sumiy diiyadamusiy,
ra۳day mi ۳sa۳sumiy ne diiyasara. 43ॸJiryatiy
rirya۳nuta javityiye۳chi ۳ni ۳, sa۳mi ۳sa۳sumiy
vandanu۳; jiryatiy rirya۳nuta vadiiryo۳ni ۳,
sa۳mi ۳sa۳sumiy vanu۳rya varintyidye.
44ॸRirya۳nutara vu۳vyu۳ diiyasara,
sa۳mi ۳sa۳sumiy diiyadamusintyi, ne
diiyasi ۳ju۳nu۳day, mitya, jiryatiy Ju۳denu
Jnutu vichasara siva daryaju۳. Jasirya
vu۳vyu۳ diiyasarantiy, jasintyirya vu۳vyu۳
jiryatimyu۳ ne diiyasara darya.
45ॸRamuni ۳ nu۳chara Ju۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮĀ‫ڏ‬
mura:
Su۳ndejada Ju۳denuni ۳ vu۳myunatyi ۳
jiyanti ۳ Ará۳bay. Savichasara
vu۳vyu۳musiy jnu۳ñu.
Tamityi ۳ Ará۳ ji ۳ta vichasara jnutu
jnu۳tyanirya, Crístu jtyati ۳. 46ॸJirya۳jnu۳y,
ne savichasara jiyanti ۳ vuryi ۳ntu munatyi ۳;
savicha۳da jiyanti ۳ vu۳myunatyi ۳ mi ۳musiy
vuryi ۳mutya۳ra vu۳vyu۳; rivasiy ji ۳ta
313
savicha۳da vu۳myunatyi ۳ ni ۳tiy
jnu۳tyanicharani ۳ vuryi ۳ntu. 47ॸSavicha۳da
mucadi jurumusiy nijya۳nvay munatyi ۳,
jiryatiy riyanti ۳ savicha۳da. Jarichumusiy
ji ۳tani ۳ vu۳myunatyi ۳ tamityi ۳. 48ॸDaryatiy
savicha۳da vu۳myunatyi ۳ mucadi jurumusi ۳,
daryaday vu۳ԮֆɗËȍѸф̲ӕËĀɗʮӕфӕ̲ӕ‫ڏ‬
sivye ti ۳ta۳ju۳ntidye; daryatiy savicha۳da
nu۳ jarichumusi ۳ntidye, daryaday
rirye۳chasara rityi sabachara Ju۳denu
jarichumu vichavajyu۳ntidye. 49ॸDaryatiy
vu۳vyichasara sa۳ntyasi ۳ mucadi jurumusi ۳,
daryaday vurye۳chasara sa۳ntyasi ۳
jarichumusi ۳ntidye.
50ॸRi ۳tay ji ۳tara jirya, ratyeryi ۳veda: Ne
vana۳y vuryi ۳mutya۳ra Ju۳denu nusu۳yada
jiryatiy vu۳ñi ۳cha nijya۳mi ۳ savityavay,
nudatavay jarye risa۳ju۳ vu۳y;
daryantyamu۳y ne vana۳y vuryi ۳mutya۳ra
ju۳na۳reju۳ jnu۳yada vu۳vyu۳ diiyasaramu.
51-52ॸJirya۳tuva۳chura jiryatiy ra۳tu۳chu
jiryivara dutyasara datya۳da:
Dañumamu۳y ne vurya۳ma۳y ti ۳ta۳ju۳
diiyadamu, vurye۳cha ti ۳tunusavay ti ۳ta۳ju۳,
mityamusiy, vu۳me۳chiryuya۳jadamu,
tamitya natutya۳ suuyadamu jarye.
Ra۳suy daryaju۳ natutya۳, rirya۳mi ۳sa۳sumiy
diibyimiy variy ranchiy, ne rirye۳cha
diiyasavañu۳day, vu۳y ji ۳ta ra۳cha
ti ۳tunusavadye. 53ॸTapi vu۳vyu۳ paruti ۳sara,
ra۳ti ۳tuy ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳. Jiryatiy
vu۳ñi ۳cha diiyasavay, vurye۳cha variy ne
diiyasavañu۳dantyi. 54-55ॸVariñi ۳ ji ۳ta,
jiryatiy vu۳vyu۳ paruti ۳sara ra۳ti ۳tuy
ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳, vu۳vyu۳ diiyasara
jarye ra۳chasara ne diiyasara nu۳day,
sa۳jto۳taniy Ju۳denu varirya yiteda,
jiryatiy nu۳charara:
Raramichusa۳danuma diiyada,
Ju۳denu ca۳na۳yadamuju۳yu. ¿Tera
variy diyera jiryatiy jivyuunusara
nu۳y, diiyada, te? ¿Tena۳ ʮɗЙֆӕфɗ‫ڏ‬
chiy, diiyada, te?
56ॸDiiyada purichiy ji ۳ta juuchuveda day.
Ju۳denu jtedamusiy vu۳dyetyara
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ15ٍॷ16
vu۳jyuuchuveda, vu۳dyetyantiy vurya۳diiy
ru۳co۳siy. (Vu۳ñumatiy juuchuvay, rasu۳y
diiyada jipyurichitya vu۳y, vu۳dyiiy variy
ru۳co۳siy. Jiryatiy su۳bay Ju۳denu
yitedamu juuchuvedajisivyu۳y,
vu۳jyuuchuvaryu۳y jaryi variy ru۳co۳siy.)
57ॸVuryi ۳chana۳tyasarani ۳ Ju۳denu ni ۳tiy
ca۳na۳tyaniy Vu۳yntyityu۳
Jesucrístumusivyu۳y. Saca۳na۳tyaniy
juuchuvedanijyu۳, parutedanijyu۳ jarye.
58ॸRamuni ۳, ratyeryi ۳veda jaryi
ravya۳tasavay, jirya۳ma۳ vichasara
suru۳vye, ne siquityavay
jijechipiya۳jadamu. Jirya۳ma۳
jasa۳chujaya۳ra yivaayada Ju۳denumu,
jiryedyetyi ۳satya daryaju۳: Ne ra۳ma۳cho۳
mitya Ju۳denumu vuryivaayada
paru۳cha۳rimyusiy.
Riche۳yadara criquiy rirya۳tidye
jmu۳tya riy jityevay Crístumu
16
1ॸDiye ra۳tu۳chu criquinchiy
jiryiva, jiryatiy vurya۳jmutya۳
Ju۳denu siityari ۳vay jiyadaju۳ra,
daryani ۳day ri ۳teda Cadásiyamu
siityari ۳vajyuuvantiy: Jirya۳ma۳ jvaachara
daryantidye. 2ॸTi ۳ta۳ju۳ simyanumu,
tumícyu rundamu, jirya۳bay nu۳ñi
ti ۳quimusirya tara jiryecyuriquitye,
daryatiy sa۳jmu۳tyajaya۳sara Ju۳denu
jiryivaayadamuyu. Ne ravya۳ta ji ۳ta
jirya۳ju۳tye۳ryanirya criquiy jiryivasiy
riviryi ۳jadamu. 3ॸRivi ۳jada rundamu
ra۳nu۳rya catera rijyu۳ vaduy, jiryatiy
jirya۳jaryeta criquiy jto۳tavajyu۳ riy,
Jerusarí ۳ ja۳nvamyuju۳. Jirya۳sa۳y samirya
jachipiya۳jadamu daryaju۳ra criquiy,
jantyuyadavay jiyadaju۳. 4ॸJiryetyi
jachipiya۳ samirya, ra۳jiyantiy, rirya۳jiya
variy risa۳ntidye.
Nu۳tyura sajachipiya۳jada
Pávurubay yé۳jiya
5ॸRa۳jañu۳y ji ۳ta jiryimu ra۳numatiy
jañu۳ryi ۳ Masedóniya vicha۳diva,
1æΎфɞ͑ҡֆӕॷ16
rajechipiya۳ jañu۳yada daryaju۳ Masedó
niya vicha۳damuju۳. 6ॸRa۳ma۳cho۳ dyetya
taraquiju۳ jiryisa۳, varimyata ra۳ф̲ɗҡֆ‫ڏ‬
nirya nijya۳ jiryimu, jirya۳tidye jpa۳
yimusintyirye, rumutiy ra۳jiyaru۳cyu۳. 7ॸNe
ravya۳ta vinu ra۳diryi ۳ jiryiva, jiryatiy
raryicheryu۳y jiryisa۳, daryatiy sava۳ta
Ju۳denu rajyu۳ dacyu۳. 8ॸRa۳ma۳cho۳ ji ۳ta
Evésumu nutasarasiy jatojada vichtya
sa۳ra۳ju۳, jiryatiy ravicha۳da ri ۳ҡֆЬľ͑ҡľËΎѸ‫ڏ‬
tésiy. (Ya۳jnu۳y Jvaayada 20.16)
9ॸSamirya jayadati ۳ ray, ra۳tidye
datyanura Ju۳denu niquejada, jaryi
rajuuvatye daryaju۳ vu۳myityasimyitye
dacyu۳.
10ॸSa۳numatiy ju۳ti ۳ Timutévu jiryimu,
jiryi ۳nu۳tya۳ta sa۳jti ۳ jichuvu۳yasa۳damu
jiryimu, jiryatiy sivaachara Ju۳denu
jvaayadamu, daryatiy rivaacharantidye.
11ॸNe sa۳rrachu ti ۳ni ۳ Timutévu.
Jirya۳jmu۳tya saya۳dani ۳yu, sa۳tidye ta۳rya
varenu rimuju۳ntiy, nu۳yntuy
vu۳tyeryi ۳vedata daryaju۳ sa۳jiju۳.
12ॸVu۳tyeryi ۳ Apódosinchiy, rañi
jpa۳nu۳yada vu۳tyeryi ۳veda jsa۳ju۳ jiryimu
ni ۳. Ne sayaru۳y diye jiryimu, tara
jiyásanu daryaju۳ni ۳. Netimyu۳ ne tara
ra۳jiyasanu nu۳ndyeñi ۳, variy ji ۳ta sa۳jiya
jiryimu.
Samu۳chuveda Pávurubay tamitya riy
13ॸ¡Jirya۳ma۳ jnu۳tya samirya, jirya۳ma۳
suru۳tyaniy jijechipiya۳jadatayu, jiryatiy
jiryejechipiya۳ Ju۳denunijyu۳! ¡Jirye۳cha
vaduy jachityavay, jirya۳vanu۳tyayu!
14ॸTi ۳ta۳ju۳ jiryivaayadamu, jirya۳jvaay
Ju۳denu va۳ta۳damura.
314
15ॸJiryedyetyanuma riy EstéԮ͑Ѹɗ‫ڏ‬
vyeda, nu۳tyu rityuva۳chunu۳yada
munatyavay Ju۳denumu, Acáya ja۳nvay
cabyimu. Rivyichasara jaryi samiy
jvaayadacanumiy Ju۳denu siityari ۳vay
jiyadaju۳. 16ॸRajechiñu۳y jirye, jirya۳ma۳
saboniy darya jvaavyemyuyu, ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy ruvaachara paru۳cha۳rimyusiy
jiryequebyimu. 17ॸRi ۳chana۳tya ji ۳tara
ruti ۳jada Estévanasiy, Jorutunátuta,
Acáyicu jarye sisa۳ju۳, ruto۳tanije
daryaju۳ra ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy rasu۳tyeda
jiryi ۳biva. 18ॸRivyanu۳tya۳da ji ۳tani ۳ ri ۳ntu,
jiryi ۳ntu jaryentiy. Jirya۳jnu۳y samirya
vadichavay riñe۳cho۳ darya nijya۳nvay.
19ॸJu۳ denu siityari ۳vajyuu jiryatiy
Ásiyamu vichavaryi, rimyu۳chuvay
jirye. Rimyu۳chuvay Jesucrístumu jirye
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy rintye۳ryaniy Aquída
rorimyuyu, savatura Prísidyata.
20ॸRimyu۳ chuvay ti ۳ta۳ju۳ Ju۳ denu
siityari ۳vay jirye. Jirya۳ma۳ mu۳chuvay
Ju۳denu va۳ta۳damuju۳yu, Ѹ̲ɗфֆԮĀɗֆ‫ڏ‬
damu.
21ॸRay, Pávuru, ramyu۳chuvay jirye,
jiryatiy rañu۳y rajyomututara catera.
22ॸ¡Ni ۳timyu۳ ne va۳tani ۳ Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu, sa۳cha paruti ۳si ۳ Ju۳denumusiy
variy! ¡Ya۳jniy Vu۳yntyityu۳! 23ॸSamirya
vicha۳da ra۳cha jiryejyu۳, jiryatiy sa۳cha
Vu۳yntyityu۳ Jesús jiryequebyimu.
24ॸRavya۳ta۳damu ri ۳chana۳tya jirye
Jesucrístumu. Daryanuma ra۳chasara
ti ۳ta۳ju۳. Daryanuma ra۳chajaya۳sara
ju۳na۳reju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Sayanuma
Pávuru
 TAMITYA CATERA CORINTYU JA۳ NVAJYU۳
Samu۳chuveda Pávurubaryi
Coríntyumu vichavay
1
1ॸRay Pávuru, Jesucrístu nusu۳chi ۳
Ju۳denu va۳ta۳damusiy, vu۳tyeryi ۳
Timutévuta na۳ñi ۳pa۳ra catera jiryimu
Ju۳denu siityari ۳vajyuu Coríntyumu
vichavay, jiryimuntiy ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
Acáya vicha۳diva vichavay ti ۳ta۳ju۳ jirye.
2ॸSa۳ma۳ vichaniy Vu۳jye۳ Ju۳denu samirya
jirye, jirya۳tidye vichasara samiy variy,
sa۳ma۳ vichaniy Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu
samiy sisa۳ju۳ jirye.
Si ۳chana۳tya۳da Pávurubañi ۳
Ju۳denu su۳mu۳tya۳diva
3ॸSa۳cha jchana۳tyasi ۳ Ju۳denu ni ۳tiy vicha
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu ja۳y. Ni ۳ni ۳
vichasara jantyutya۳da ja۳mi ۳, ni ۳tiy
datyasarara vanu۳tyadeda ti ۳ta۳ju۳ vu۳y.
4ॸSavanu۳tyasara ti ۳ta۳ju۳ vu۳pyaru۳tya۳damu
vu۳y, vurya۳tidye datya variy
vanu۳tya۳dantiryi nijya۳nvay
ripyaru۳tya۳damuntidye, daryatiy
savanu۳tyasara Ju۳denu vu۳pyaru۳tya۳damu
vu۳y. 5ॸDaryatiy ra۳sa۳chu paru۳tya۳da Crístu
jiyada vu۳jyu۳, daryantiy ra۳jasa۳chu
vanu۳tya۳da Crístumusiy vu۳jyu۳ntiy.
6ॸVariñumatiy nu۳pyaru۳tyayu,
jiryevyanu۳tya۳daju۳ day,
jirye۳ntyutya۳daju۳ntiy. Nu۳ñumatiy
jmutya۳ra vanu۳tya۳da,
jiryevyanu۳tya۳daju۳ntidyerya, jiryatiy
jiryi ۳mutya۳ra jiryeñumatiy jachi ۳nitya
tapimusirya paru۳cha۳riy, daryatiy
315
nu۳pyaru۳tyantidyeyu. 7ॸNe nu۳pyaru۳ryu۳y
nu۳yntuyadamu jiryetyuva۳chodanchiy
jiryatiy nu۳dyetya jiryedyetyara
paru۳cha۳riy vichasara nu۳dyisa۳ju۳,
daryantiy jirya۳datyara vanu۳tya۳da
nu۳dyisa۳ntiy.
8ॸRavya۳ta ne jirya۳ma۳cho۳ datyi ۳sa۳miy
paru۳cha۳rimyusiy, jiryatiy radyetyati
Ásiyamura. Ravuunuru۳y ravyanu۳yada
jiyada ray, jasicha۳ra۳ju۳tiy rajechipiya۳ti:
Ra۳diiy ru۳co۳siy. 9ॸRadyetyati ji ۳ta:
Ra۳numa diiy. Rani ۳day ji ۳ta datyaru۳rye:
Ne ya۳jachipiya۳ jiñijyu۳, yentyutyasa۳daju۳.
Ya۳jachipiya۳ Ju۳denunijyu۳ ni ۳tiy datyara
mi ۳sa۳subeda diibyimusiy. 10-11ॸNi ۳ni ۳
jantyuyada diiyadajisiy riva, sa۳day
jantyuy rivantiy. Radyetya sa۳siityari ۳
jantyutya۳dantirye, jiryeñumatiy jmu۳tya
jiryatiy jiryetyu۳choda sisa۳ Ju۳denu
rayadaju۳, rirya۳tidye jchana۳tya rajuu
nijya۳nvay ranchiñi ۳, jiryatiy su۳mu۳tya
Ju۳denu rajuu jachiñu۳yadamusivyu۳y.
Nu۳tyuramusimyu۳ ne saya۳da Pávurubay
Coríntyumu, nu۳tyuramusiy
12ॸRi ۳chana۳y ji ۳ta jiryatiy radyetyasara
rajechimyu, nu۳tyu si ۳tenu
jachipiya۳jadamu ravyichanichara
jiryequebyimu Ju۳denu diya. Ne
ravyichasara ridyiya nijya۳nvay
datya۳damu, Ju۳denu jmu۳tya۳damusiy ji ۳ta
ravyichasara jaryivya۳ju۳ jiryimuntiy.
13-14ॸRañu۳y ji ۳ta racyaterava jiryimu vinu
niquejada jiryatiy jiryedyetya nu۳yadara
ramu niquesa۳da, jiryedyetyama۳ntirya
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ1ٍॷ2
rañiquejadantiy. Ravya۳ta jiryejyu۳,
daryatiy jiryedyetya rate raynchiy diye,
jirya۳datya miryanu datya۳datara, jiryatiy
jirya۳jchana۳y raynchiy, daryatiy
ra۳jchana۳y jiryenchintyidye, Jesucrístu
jti ۳jada rundamu.
15ॸJiryatiy rajechipiya۳jada darya
jiryenchiy, rañi jiyaru۳yada jiryimuju۳
ranijyu۳ntiy, ra۳tidye jmu۳tyajaya۳ rata
jirye. 16ॸRajechipiya۳jada jañu۳ryi ۳jada
jiryimu, ra۳numatiy jiya Masedóniyamu,
ratye۳rya۳damusintyi, jirya۳tidye jmu۳tya
varintyirya raya۳da Judéyamuju۳ntiy.
17ॸJiryejechipiya۳ dyetya variy raynchiy:
Ne sadatyara jijechipiya۳jada.
¿Rajechipiya۳viy daryá daryatiy
rijechipiya۳sara nijya۳nvay jiryatimyu۳ ne
rityuva۳chusara simu Ju۳denu? ¿Ri ۳tavyiy:
Jo, ra۳jiya; jadchintyi: Ne, ne ra۳jiya? ¡Ne
ri ۳tachara daryaday, mitya! 18ॸDaryani ۳
su۳tachara Ju۳denu si ۳tenu, daryatiy ri ۳tay:
Ra۳jiya, varityi ra۳jiya. 19ॸTapi Ju۳denu
denunchiy, jiryatiy Jesucrístu jtyati ۳ni ۳,
nu۳tyu۳choda mu۳nvamyusiy Sinubánuta,
Timutévuta jarye jiryiva. Nu۳tyu۳choda
si ۳tenu niquejadata sanchiy, daryatiy
satu۳chodara si ۳tenu niquejada
jijye۳myusintyi. 20ॸSito۳tadeda Jesucrístu
daryaju۳ra ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denu niquejada
vuryeyadaju۳. Ramuni ۳tiy vuryi ۳tachara
Jesucrístumusiy Ju۳denumuju۳: Jo,
daryanuma ra۳chasara. Riichana۳chara
nijya۳nvay sanijyu۳ variy. 21ॸJu۳denu ji ۳ta
suru۳tyaniy Jesucrístumu vu۳y.
Sasuru۳tyaniy jiryisa۳ nu۳y, jiryatiy
sajaryeta۳da jijyu۳ vu۳y.
22ॸSadityanuntivyu۳y vurye۳cha
sadadyeñu, jiryatiy sabañi ۳ Yintu
vu۳jechivya.
23ॸSa۳ma۳ jiyasay Ju۳denu riva ray
netimyu۳ ne ri ۳tay vase. Ne riti ۳
Coríntyumu didye jiryatiy
ra۳ntyutyaru۳yada nique۳yadajisiy jirye.
24ॸNe nu۳chaboniryu۳y ji ۳tara
jiryetyuva۳choda; vinu nu۳ñi ۳mu۳tyaru۳rya
316
jiryi ۳chana۳yada jiryatiy jiryeme۳cho۳
surravay jityuva۳chodamusiy.
2
1ॸRajechipiya۳jasiy ji ۳ta: Ne
rajeñu۳ryu۳y jaryi vayinni ۳ jiryimu
nu۳day. 2ॸRatyi jachipiya۳taniy jaryi jirye,
¿chi ۳ ra۳jchana۳tyaniy varirye, chi ۳? Ni ۳ni ۳
ji ۳ta jiryatiy rayivatyaniñi ۳. 3ॸRamuni ۳tiy
ri ۳pa۳jadara catera jiryimu, ra۳numatiy jto۳
jiryimu, ne ra۳jto۳ jaryi jachipiya۳nu
jiryimu, jiryatiy ri ۳chana۳ryu۳y jiryisa۳ju۳,
tapi radyetya ra۳numatiy jchana۳y ray,
jirya۳jchana۳y varintyidye. 4ॸRañu۳yadara
catera jiryejyu۳ jaryi rajechipiya۳jadamu,
jaryi ri ۳na۳yadamu jarye, jiryatiy ne
rajechipiya۳taniryu۳y rata jirye, ravya۳ta
ji ۳ta jirya۳datya: ¡Ta۳ jaryi sava۳ta Pávuru
vu۳y!
Saramityadeda Pávurubay mityara
juuchati ۳ juuchuveda
5ॸJiryatiy sajachipiya۳taniy juuchati ۳ ray,
sajachipiya۳tanintyiryi jiryetyevantyidye.
Ri ۳tay vinu jiryetyevavya, rañuma
jiyasay jaryi sanijyu۳. 6ॸRasa۳ra۳numa
jiryevyichadeda sanijyu۳. 7ॸDiye jirya۳ma۳
ramityanirya sajuuchuveda, jirya۳ma۳
jmu۳tya varintyiñi ۳, sañuma paru۳ryu۳y
riva jnu۳yada jiñuvayadamuju۳. 8ॸRamuni ۳
rajechiñu۳y jiryiva: Jirya۳dityanuntirya
jivya۳ta۳da sanijyu۳ntiy. 9ॸRamuni ۳ ji ۳ta
rañu۳yada caterava jiryejyu۳ra, ra۳tidye
datya jiryenchiy: ¿Rityuva۳churu۳vyidye
rimu? 10-11ॸJiryetyi ramityanirya
sajuuchuveda ti ۳, daryantirye. Ratyi
ramityaniryu۳rya sajuuchuveda ti ۳,
raryamityaniy jiryeyadaju۳ra. Ѡфֆ̲ɗ‫ڏ‬
tyaniy Crístu tuunura sa۳ñuma vuunu
Satanásiy ramusivyu۳y, tapi ne vu۳vyicha
datyi ۳sa۳miy sanchiy, nu۳tyuramusiy
saquivu۳churu۳vyu۳y, nu۳tyuramusiy.
Jaryi sajachipiya۳jada Pávurubay
Trúvasimyu
12-13ॸRito۳jadanumatiyTrúvasimyu
ra۳tidye datyanu jasirya samitu۳choda
317
Crístunchiy, Vu۳yntyityu۳musiy ji ۳ta
rityuva۳churu۳yada nijya۳nvarya
nu۳tyu۳choda, rajechipiya۳jada jaryi
ri ۳ntumu, jiryatimyu۳ ne radyi jasiy siva
ratyeryi ۳ Títu. Ratyu۳chucheda variy
ruuva Trúvasiy ja۳nvay, raya۳da variy
jadchiy Masedóniyamuju۳.
Crístumusiy vuunuvavyu۳y
14ॸVurya۳jchana۳tyateni ۳ Ju۳denu jiryatiy
savuunutanichara Crístumusivyu۳y,
sadityanusarantirya datyadoda
Crístunchiy vuryimusintyi, ti ۳ta۳ju۳
vichajomuju۳, nu۳tyu vu۳rudi, nijya۳nvay
naryiiyadaju۳. 15ॸVu۳vyichasara nu۳tyu
Crístu, vu۳rudi Ju۳denunijyu۳. Vu۳pyotiye۳
nijya۳͑ԮֆĀɗֆʮɗфֆҡɗֆʮ͑ҡֆӕҡֆѸԮ‫ڏ‬
dyeryi, parutasavay jarye.
16ॸParutasavajyu۳ vu۳pyotiye۳ nu۳tyu diivye,
ridyiiyadaju۳; jantyutyasavajyu۳
vu۳pyotiye۳ nu۳tyu jnu۳vye
ru۳nu۳yadaju۳ntidye. ¿Chi ۳ sa۳ra۳ra darya
jvaayada, chi ۳ sa۳ra۳? 17ॸNe nu۳vyichasara
nu۳tyu rajuu, rityi ta۳ryu۳tyaru۳rya Ju۳denu
niquejada nu۳tyu ricyatu۳.
Nu۳dyetyanusarara Ju۳denu niquejada
vanda jachipiya۳jadata. Nu۳ñi ۳niy
Ju۳denumusiy, nu۳ña۳tidye nique sadiya
Crístumu.
Vadi tu۳choda Ju۳denumusiy
3
1ॸ¿Rajyo۳tatya niquejadara samiy
niquejada nu۳dyeyadaju۳?
Nu۳vya۳tatya catera jiryimu varimyata
jiryimusiy jasityi ti ۳ tu۳chu samiy
niquejada nu۳ynchiy nu۳tyu tavatyi
va۳tara catera. 2ॸJirye ji ۳ta vichasara
nu۳cyatera nta day, jiryatiy nu۳chara nta
nu۳jechivya darya. Ridyetya ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvarya, riñiquesara ti ۳ta۳ju۳
ramuntiy. 3ॸJvadatyasara daryaju۳ra
nu۳tyu jiryevyichasara catera jiryatiy
su۳pa۳ Crístu nu۳dyisa۳ra. Ne sanu۳y Ju۳denu
cateranu۳ya۳ta cateravara, dantyamu۳y ne
ravichu۳va nu۳chara, nu۳tyu sanu۳yada
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ2ٍॷ3
Muyisésibejyu۳ra jiñiquejada. Sanu۳y ji ۳ta
Yintu jnu۳ñuta nijya۳nvay jachivyara.
4ॸNu۳dyetya darya ravichasara, jiryatiy
sivaayada Ju۳denu Crístumusirya. 5ॸNe
nu۳cha۳ra۳ jachipiya۳jadara darya
jachipiya۳jada vu۳dyiryamusiy; nu۳cha۳ra۳
vinu Ju۳denumusirya. 6ॸNi ۳ni ۳ bayada
tu۳chuvajyu۳ nu۳y, su۳mu۳tyasara vadi
tu۳choda tu۳chodaju۳ nu۳y, rirya۳tidye datya
nijya۳nvay jiryatiy vu۳tyuva۳choda simu
Ju۳denu Su۳ntumusiy, ne jiryatiy
vu۳dyetyara saniquejada nu۳chara jiryatiy
ramunutaniryu۳y vu۳jyuuchuveda
murichirya vu۳y. Su۳ntu ji ۳ta
jnu۳tyanivyu۳y.
7ॸRajo۳ta۳danumatiy Ju۳denu niquejada
jiryatiy sanu۳yada ravichu۳vara, rito۳jada
diiyada ramusiy, su۳mutya۳jada
Muyisésibe vandamusirya,
jasicha۳ra۳ju۳tiy ridyiyada Irayénuveda
samo۳va jaryi vanda, ne vana۳y ru۳nu۳yada
samo۳va variy, jaryi vanda ravicha۳da
daryaju۳, dañuma raryijetyityiyada rada
variy. 8ॸ¡Diye, jiryatiy saniquera vadi
tu۳choda Yintumusiy, ra۳cha vandava۳ju۳
variy ramusiy! 9ॸJiryatiy sasa۳yada
vandamusirya jiñiquejada diitya۳,
jaryivya۳ju۳ vandamusiy sa۳sa۳фֆʮɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada ratatiy vuryito۳ samiy vicha۳damuju۳
sadiya. 10ॸVuryi ۳nu۳y variy, ne jaryi vanda
nu۳day jiryatiy sasa۳yada munatya
jaryirya vanda, tapi ra۳day jniy ru۳sijyu۳
jaryi vandava۳ju۳ntiy. 11ॸVandavidye
saniquejada, jiryatiy raryijetyityiyada
radá variy, vandava۳ju۳ ji ۳tara saniquejada
day, jiryatiy ra۳suru۳jeya۳sara ti ۳ta۳ju۳
rundamu.
12ॸJiryatiy nu۳tyuva۳chu ramu darya
vanda niquejada, ramuni ۳ nu۳tyu۳chu
nu۳chuvu۳yasa۳damura. 13ॸTama۳ nu۳vyicha
nu۳tyu Muyisésibe, tama۳, ni ۳tiy bayadara
sujay jimyo۳va riñuma diy nijya۳nvay riva
vanda, jiryatiy raryijetyityiyada
samo۳vasiy. 14ॸRivyichasara Irayénuveda
nu۳tyu ni ۳siy puryimyi diye sa۳ra۳ju۳
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ3ٍॷ4
rityu۳chununumatirya ta۳riy saniquejada.
Rime۳cho۳ jachiy puryesavay, jiryatiy
vinu Crístu so۳varyu۳rya puryesara
rijechivyasiy. 15ॸJo, diye sa۳ra۳ju۳,
rityuva۳chunumatiy riñu۳yadara Ju۳denu
niquejada, jiryatiy Muyisésibemyusirya
saniquejada, rama۳cho۳ nu۳tyu puryesara
rijechimyu variy rivasiy. 16ॸSa۳numatiy
janumitya nijya۳mi ۳ Vu۳yntyityu۳
na۳cho۳ju۳yu, sa۳so۳ԮфֆЙӕфֆľѸфѸʮËȍɗ‫ڏ‬
vyasiy variy. 17ॸJiryatiy vuryi ۳tañi ۳
Vu۳yntyityu۳, ni ۳ni ۳day Ju۳denu Jnutu.
Jasityi savicha Ju۳denu Jnutu, jasiy ji ۳ta
savichasara nijya۳mi ۳ ratyanusi ۳
(jiryatimyu۳ ne sasuvu۳rya diiyada
jijyuuchuveda murichirya nu۳day).
18ॸVu۳y ji ۳ta vichasara ti ۳ta۳ju۳ ͑ľ̲ӕҡ͑ӕ‫ڏ‬
sara vu۳myo۳day, nu۳tyu nuvatudá
vuryi ۳mutya۳ra Vu۳yntyityu۳da,
vu۳tyi ۳tuchara variy Su۳ntumusiy,
vandamusiy, jaryi vandamuju۳,
daryani ۳day savichasara Vu۳yntyityu۳
Jnutu.
Satu۳chujaya۳nu۳yada Pávurubarya
si ۳tenu niquejada
4
1ॸRamuni ۳tiy, jiryatiy nu۳vyichasara
darya jvaayadatavay Ju۳denu
jantyutya۳damusiy, ne nu۳pyaru۳ryu۳y riva,
mitya. 2ॸNu۳ñi rrachuma۳ra quivu۳yada
dutyasara. Ne nu۳tyu۳chujaya۳ra
quivu۳yada, dantyamu۳y ne
nu۳ryuyunuru۳rya Ju۳denu niquejada.
Jiryatiy nu۳tyu۳chusara vijyo۳mujachera
si ۳tenu niquejada, nu۳vyichasara samiy
vadichavay ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳, Ju۳denu
diya jaryentiy. 3ॸDutyasaratiy
samitu۳choda jiryatiy nu۳tyu۳chura,
dutyasara dyetya rijyu۳ darya jiryatiy
carayasavadyeryi. 4ॸRivyichasara jachiy
puryesavay, jirya mucadi nutyityu۳
va۳ta۳damusiy, rityimyu۳ ne tuva۳churu۳y
simu Ju۳denu, riñuma diy variy riva
samitu۳chodadá. Rani ۳ ji ۳ta samitu۳choda
Crístunchiy, jiryatiy Ju۳denu jantyasi ۳
318
vanda darya. 5ॸNe nu۳tyu۳chu nu۳nchiy,
nu۳tyu۳chu ji ۳ta Jesucrístunchidye, ni ۳tiy
vichasara Nutyityu۳. Nu۳y ji ۳ҡʮɗфֆľËֆӕ‫ڏ‬
mudemiy Jesúsmusidye. 6ॸTapi Ju۳denu,
ni ۳tiy danu۳tyadeda nupocudimusirya
vanda, sadanu۳tyanimya۳ vu۳jechimyura,
sa۳tidye dityanu Crístu mo۳vara
datya۳dadá jinchiy.
Nu۳tyura vurye۳cha
vu۳tyuva۳chodamu, nu۳tyura
7ॸSabay ji ۳ta Ju۳denura jidyetya۳da
nu۳dyimuju۳, nu۳tyu sabay ti ۳ra jicyuriquiy
japatyuvimu, rirya۳tidye datya nijya۳nvay
ranchiy: Ridyetya۳da ne jidyiryamusiy,
Ju۳denumusiy ji ۳ta darya, jiryatiy jaryi
datyasara daryaju۳ darya. 8ॸDañuma rani
siryi ۳jada taji niquejada nu۳dyimu, ne
rana۳ya۳dasa۳ra۳ nta nu۳y. Dañumamu۳y ne
nu۳ñi datya nu۳tyura nu۳ña۳jachipiya۳,
nu۳tyura, ne nu۳pyaru۳y riva jachipiya۳jada
Ju۳denunijyu۳ nu۳day. 9ॸDañuma
rirya۳jarupantajaya۳ nu۳y, dantyamu۳y ne
sa۳jiintye Ju۳denu nu۳nchintyi; dañuma
riñi jpatyataniy nu۳y, tama۳ ripyarutaru۳y
nta nu۳y, tama۳. 10ॸNu۳ԮֆɗËȍѸфʮԮɗҡҡֆӕ‫ڏ‬
chavay jiryatiy rimyunuru۳y tavay
nu۳vyu۳muntiñi ۳ Jesúsntiy, nu۳ña۳tidye
dityanu varintyirya su۳nu۳yada
nu۳vyu۳muntiy. 11ॸNu۳y ji ۳ta jiryatiy
nu۳me۳cho۳ jnu۳vye, riberyu۳chara tavay
variy riva diiyadaju۳ nu۳y, Jesús jiyadaju۳,
sa۳tidye dityanu Ju۳denura Jesús jnu۳yada
nu۳vyu۳ diiyasaramuju۳. 12ॸDaryamusiy
rivaachara diiyada nu۳dyimuju۳;
jiryimuju۳ ji ۳ta rivaachara jnu۳yada day.
13ॸNu۳tyuva۳chu Ju۳denu Jnutumusiy,
daryani ۳ ni ۳tiy nu۳yadara jirya niquejada:
Jiryatiy ratyuva۳chu ramu, ramuni ۳
rañique ranchiy.
Daryantiy nu۳y, jiryatiy nu۳tyuva۳chu
ramu, nu۳ñique varintyi. 14ॸNu۳dyetya
jiryatiy Ju۳denu, ni ۳tiy mi ۳sadedani ۳
Vu۳yntyityu۳ Jesús diiyadamusiy, ni ۳day
ra۳mi ۳sadesumiy sisa۳ju۳ntivyu۳y, sa۳tidye
319
ranityaniy satuunu jiryisa۳ju۳ nu۳ntyidye.
15ॸSivaañu۳yada ji ۳ta jiryeyadaju۳ ti ۳ta۳ju۳ra,
tapi ru۳mutya۳numatiy rajuu nijya۳nvarya
Ju۳denu sa۳rya, rirye۳jchana۳tya jaryivya۳ju۳
ramusiy variñi ۳.
Pávurubay vicha۳da Ju۳denumu tuva۳chu۳
16ॸRamuni ۳mu۳y ne nu۳pyaru۳ryu۳y riva
Ju۳denu siityari ۳sa۳da jiryatiy dañuma
ráni jarapu۳ryu۳y nu۳vyu۳, savadinuja۳
Ju۳denu ni ۳ nu۳ñi ۳ntu. 17ॸNu۳pyaru۳tyasa۳da
ji ۳ta jiryatiy taraqui ratya۳ju۳ra, ru۳ndesara
nu۳dyeyadaju۳ra vanda, jiryatiy ra۳jasa۳y
jaryivya۳ju۳ nu۳ña۳jiju۳. 18ॸNu۳ñi ۳nu۳chu ji ۳tara
jiryatimyu۳ ne vana۳y vadichara darya,
rani ۳ ji ۳ta suru۳y ju۳na۳reju۳. Parutachara
daryaju۳ra ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy vu۳dyi diyede
riva.
¿Ta۳rajiju۳ nu۳yntuy jiryatiy Ju۳denuju۳
tu۳chuvay nu۳y, ta۳rajiju۳?
5 jijechimyuntidyerya. 12ॸNe nu۳ñi ۳tay tara
1ॸNu۳dyetya ji ۳ta: Ti ۳tiy javatyara
nu۳chu۳ta۳y jirya mucadincha (darya
vuryi ۳tarya vu۳vyu۳), jasintyirya vichajo
vu۳jyu۳ntiy jiryatiy Ju۳denu ju۳desara
na۳varya, jiryatimyu۳ ne nijya۳mi ۳
jomututa jvaachara darya. Rani ۳ ji ۳ta
ra۳suru۳y ju۳na۳reju۳ day. 2ॸVu۳tyiiña۳ ji ۳ta
vu۳vyu۳mu, jiryatiy vu۳ñi jachuru۳y
vuryivara vu۳vyichajo jarichumu.
3ॸVu۳jechunuvenumatiy daryaju۳ra, ne ti ۳
ra۳diy sidyavu۳ variy vuryiva nu۳day.
4ॸVu۳y ji ۳ta jiryatiy vu۳vyichasara jirya
su۳ta۳myu, vu۳tyiiña۳ tamuchavay vu۳vyu۳
diiyadajare, ne jiryatiy vu۳jetyaru۳rya
vu۳vyu۳, vu۳jechunuveru۳y ji ۳tara vadira,
ra۳tidye ma۳cho۳ ju۳na۳reju۳ jnu۳yada
ru۳bivaju۳ vu۳vyu۳ diiyasara. 5ॸJu۳denu ji ۳ta
jdutya۳da ranijyu۳ vu۳y, sasa۳yada Yintu
varivyu۳y vurya۳tidye datya si ۳tenura
saniquejada.
6ॸRamuni ۳ nu۳jechipiya۳sara,
nu۳dyetyantiy: Nu۳vyichasaranumatiy
nu۳vyu۳mu, ne nu۳vyichasara variy sisa۳ju۳
Vu۳yntyityu۳. 7ॸNu۳ryupiñumaya۳
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ4ٍॷ5
jityuva۳chodamusiy daryaju۳,
dañumamu۳y ne nu۳ñi diy tariva
jasiñe۳cho۳ju۳tiy nu۳vya۳tara.
8ॸNu۳jechipiya۳sara, ri ۳tay ji ۳tantiy:
Samiryava۳ju۳ dyetya nu۳ña۳sipyatay
nu۳vyu۳musiy, nu۳ña۳tidye vichasara variy
Vu۳yntyityu۳ tuunu. 9ॸRamuni ۳ nu۳vya۳ta
Ju۳denu jachara na۳cho۳ju۳, varimyata
nu۳vyichasara vu۳vyu۳mu, varimyatamu۳y.
10ॸVurya۳mu۳ti ۳ ramu Crístu ma۳sajo,
vurya۳tidye jmutya۳ nu۳ñi ti ۳quimusirya
vuryivaayada murichirya, samirya
vidye, varimyata mitya jarupadoda.
Samitu۳choda jiryatiy samiy
vicha۳damuju۳ra
11ॸJiryatiy nu۳dyetya ta۳raju۳
vurya۳suvu۳ñi ۳ Vu۳yntyityu۳, ramuni ۳
nu۳dyetyanuru۳ryi nijya۳nvay ra۳jisiy.
Sadatya ji ۳ta Ju۳denura nu۳vyicha۳da ti ۳ta۳ju۳.
Ravya۳ta jaryintyirya, jirya۳tidye datya
jiryiva nu۳dyeyadaju۳; nu۳tyu۳chu darya
jiryiva, jirya۳tidye jo۳ta jchana۳yada
jijechimyu nu۳nchiy, jirya۳datya variy
ta۳ra niquejadata jirya۳jmutya۳riy
nijya۳nvay, ta۳ra, jiryatiy ru۳nnuva۳y vinu
samiy jvadichavayu, ne ridyetyaru۳rya
si ۳tenu jijechipiya۳jada.
13ॸNu۳vyichanumatiy jatamyi, nu۳vyicha
variy daryá Ju۳denu jiyadaju۳;
nu۳vyichanumatiy vanda jachipiya۳vay,
nu۳vyicha jiryeyadaju۳ variy daryantidye.
14ॸNu۳dyivaaryu۳y ji ۳ta jiryatiy sava۳ta۳da
Crístu jaryivyu۳y, nu۳jechipiya۳ variy:
Jiryatiy sabatyeda Crístu ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay jiyadaju۳, ramuni ۳ rivyichasara
ti ۳ta۳ju۳ diivye jijyuuchuvediva. 15ॸґ¡‫ڏ‬
tyeda ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay jiyadaju۳,
vurya۳tidye jnu۳y jnu۳vye sayadaju۳,
jiryatiy sabatyeda vuryeyadaju۳,
sami ۳sa۳subeda variy diiyadamusintyi. Ne
vurya۳jnu۳y variy vuryeyadaju۳ nu۳day.
16ॸDiyemusiy, ne nu۳dyetya ti ۳,
nijya۳nvay datya۳data nu۳day. Dañuma
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ5ٍॷ6
nu۳ñi datya۳da munatya nu۳tyu nijya۳mini ۳
Crístu, ne nu۳dyiy nu۳tyu mitya nijya۳mi ۳
siva nu۳day. 17ॸRamuni ۳ ni ۳tiy vichasara
Crístumu, savichasara vadi ju۳desi ۳
varintyi. Rabaryi ۳ma۳ ta۳riy savicha۳da,
vadiranuma ti ۳ta۳ju۳ darya. 18ॸJiryatiy
ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denumusidyerya, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
jdutya۳da Crístumusiy sisa۳ju۳ vu۳jyu۳
darya. Sabayada vu۳jyu۳ra jdutya۳da,
vurya۳tidye jdutyataniy variryi
nijya۳nvay sisa۳ju۳. 19ॸRi ۳tay jiryatiy
savichasara Ju۳denu Crístumu, sa۳tidye
jdutya mucadi ja۳nvay jsa۳ju۳yu, netimyu۳
ne sasaranu riyaro۳ju۳ra jijyuuchuveda,
sabay variy nu۳dyimuntirya nu۳ña۳tidye
tu۳chujaya۳ra su۳dutya۳da. 20ॸNu۳vyicha
Crístu nusu۳byimiy variy, nu۳tyu
sajachiñu۳y Ju۳denu nu۳dyimusiy jirye:
Jirya۳ma۳ jdutya Ju۳denujsa۳ju۳ntiyu.
21ॸCrístu, jiryatimyu۳ ne sadatya۳dara
juuchuveda, sabayada Ju۳denu variy
nu۳tyu juuchati ۳ni ۳, vurya۳tidye vicha
vasevay Ju۳denu diya variy simusiy.
Nu۳tyuramusiy savichanu۳yada
Pávurubay, nu۳tyuramusiy
6
1ॸRamuni ۳ jiryatiy nu۳dyivaay sisa۳
Ju۳denu, nu۳dyeyasanta jirye: Ne
jirya۳jmutya۳ mityara Ju۳denu sa۳rya
jiryatiy jiryi ۳mutya۳ simusirya. 2ॸSu۳teda
ji ۳ta daryaju۳:
Samiryundamu ratyuva۳choda jirye,
jantyutya۳da rundamu
ri ۳mutya۳jada jirye.
¡Jirya۳jnu۳y, diye ji ۳ta samiryunda ji ۳ta!
¡Jirya۳jnu۳y, diye ji ۳ta jantyutya۳da runda
day! 3ॸNe nu۳beryu۳rya casinu۳ya۳ta۳ ti ۳
mo۳mu, riñuma javiryu۳tya tavarya
nu۳dyivaayada Ju۳denuju۳. 4ॸTi ۳ta۳ju۳mu
nu۳dyityanu samiy muchechimyi
Ju۳denuju۳yu, nu۳jechi ۳dedamu, jiryatiy
tapimusiy nu۳jechi ۳deda
paru۳cha۳rimyusiyu, nu۳ña۳ntyuye۳yadamu
jarye, nu۳ña۳rupanusa۳damu jarye risa۳ju۳.
5ॸNu۳jechi ۳deda tapimusintyiyu,
320
nu۳myusiye۳cha۳damu,
nu۳tyanuvu۳nusa۳damu jarye risa۳ju۳,
nijya۳nvay jatachusa۳damu jarye
risa۳ju۳ntiy. Nu۳jechi ۳ĀľĀѸӕффʮԮֆĀ‫ڏ‬
musintyiyu, nu۳me۳ryu۳yadamu,
nu۳jechi ۳jadamu jaryentiy. 6ॸNu۳dyityanu
samiy muchechimyi Ju۳denuju۳ntiyu
jiryatiy nu۳vyichasara samiy
jvadichavay, datyavay, tapimusiy
jachi ۳nivye, samirya jachityavay
jaryentiy. Nu۳vyichasara Ju۳denu
Jnutumusiy, si ۳tenu nu۳vya۳ta۳damuju۳.
7ॸNu۳vyichasara Ju۳denu niquejadamusiy,
sadatya۳damusintyi, nu۳jechusarara
jvatya۳ nu۳dyimu, nu۳ntyityudamyuju۳,
nu۳myi ۳dámyuju۳ntiy, ratatiy
nu۳bechasarani ۳ bayantu jíyadasiy.
8ॸTavajyu۳ ji ۳ta samirya jvadichavay nu۳y,
tavajyu۳ ji ۳tamu۳y ne samirya jvadichavay
nu۳ntyidye. Tavay niquesara nicyara۳y
nu۳nchiy, tavañi ۳ ji ۳ta niquesara samiy
nu۳nchintyidye; tavay jachipiya۳
quivu۳vye nu۳y, tavantyi jachipiya۳ si ۳tenu
niquevay nu۳ntyidye. 9ॸNu۳vyichasara
nu۳tyu ne datyasavay tavajyu۳, nu۳tyu
samiy datyasavay nta nu۳vyichasara
tavajyu۳ntidye; nu۳tyu vadiiryo۳vay nta
nu۳ñi ۳cha tavajyu۳, nu۳chiityari ۳ vicha۳da
jnu۳vye varidye; musiye۳chavay nu۳ñi ۳cha,
dantyamu۳y ne nu۳dyiiye۳ ramusiy.
10ॸDañuma nu۳ñi ۳cha vayimu,
nu۳vyichasara jchana۳vye varintyi;
dañuma nu۳ñi ۳cha jantyuyani ۳miy,
jasintya nu۳che۳ tara samirya varidyeryi
rityi tuva۳chusara nu۳dyimu; dañumamu۳y
ne nu۳ñi ۳chasara tara tavay, nu۳vyichasara
jaryi tara tavay Crístumu varidye.
Satu۳choda Pávurubarya
si ۳tenu jijechipiya۳jada
11ॸCoríntyumu vichavay, nu۳ñiquema۳
vijyo۳mujache jiryimu, nu۳jechiy ji ۳ta
ma۳cho۳ muttarya jiryeñe۳cho۳ju۳ day. 12ॸNe
ra۳chasara mutanusara nu۳jechiy jirya۳jiju۳,
jirye ji ۳ta muttaru۳y dyetyara
321
jiryejechipiya۳jada nu۳ñiya۳residye. 13ॸѠֆ‫ڏ‬
santa jirye nu۳tyu radyedyeñu nta daryaju۳
jirye, jirya۳murichenu jivya۳ta۳data ray,
daryatiy ravya۳ta jiryentyidye.
Vu۳vyichasara nu۳tyu Ju۳denu roriy yájiju۳
14ॸNe jirye۳cha vatajuu rusa۳ rityimyu۳ ne
tuva۳churu۳y simu Ju۳denu day.
¿Nu۳tyuramusiña۳ sa۳jvaay samiy jvaarya
sisa۳ nicyara۳y jvaarya, nu۳tyuramusiy?
varimyata vijyo۳mu jvaarya sisa۳ ni ۳tiy
jvaarya va۳cha nupocudinube. 15ॸ¿Ne
vana۳y nta saryi jvaay Vu۳yntyityu۳ Crístu
vatajuu sisa۳ Satanásiy day? dantyamu۳y ne
saryi jmutya۳ Crístumu tuva۳chu۳ra
jiyaru۳rya sisa۳ tuva۳chu۳sa۳.
16-18ॸ¿Nu۳tyuramusiy saryi jmutya۳
Ju۳denuni ۳ jiiputera jvaachi ۳ jiryorivyimu,
nu۳tyuramusiy? ¿Ne jiryi ۳nu۳y vu۳ñi ۳chasara
Ju۳denu roriy? Darya su۳teda Ju۳denu variy:
Ra۳vicha ruuva, ra۳rupiñumaya۳
ripyarudiva, ra۳cha variy ru۳ndenu,
riy ji ۳ta ra۳cha rañijya۳nvay.
Ramuni ۳ su۳tay Nutyityu۳:
Jirya۳͑ӕ̲ѸɗЙֆҡֆфɗнӕľ¡ֆɗ‫ڏ‬
musiy tuva۳chu۳sa۳miy, jirya۳jiintye
ruumusiy. Ne jirya۳jvaarya jiryatiy
ri ۳bachara jirya۳jisirya, ra۳jmutya۳
variy rimuju۳ jirye, ra۳tidye vicha
variy jiryejye۳, daryaday jirye۳cha
variy radyedyeñuvedantidye,
daryatiy su۳tay ja۳mu nutyityu۳
jiryatiy sansu۳chara ti ۳ta۳ju۳ra.
7 ji ۳tamu۳y ne nu۳day. 9ॸDiye nu۳ñi ۳chana۳y
1ॸRavya۳tavay, jiryatiy vuryi ۳mutya۳ra
jirya saniquejada, vurya۳ma۳ pu۳y
vuryivasirya ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy mi ۳ vuryivara,
vu۳jechivyasiy jarye, vurya۳tidye jiintya
ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denumuju۳ vu۳y, jiryatiy
vu۳chuvu۳y daryaju۳ni ۳.
Si ۳chana۳yada Pávurubay jiryatiy
ripyaru۳yada Coríntyu ja۳nvavyedabay
riva va۳cha vicha۳da
2ॸ¡Jirya۳jmutya۳
jiryejechivya nu۳y!
Tama۳ nu۳ña۳vatya ti ۳ jiryetyevay, tama۳,
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ6ٍॷ7
dantyamu۳y ne nu۳ña۳rupanu ti ۳,
dantyamu۳y ne nu۳quivu۳chu ti ۳ntiy. 3ॸNe
ri ۳tay darya ra۳tidye tu۳chuta jirye. Nu۳tyu
ri ۳tesiy ji ۳tyaju۳ jiryiva: Nu۳jechimyuju۳
jirye jiryatiy nu۳dyiimya۳ jiryisa۳
juuchuvedamuju۳, nu۳ñi ۳nu۳chara jiryisa۳
Crístumuntiy. 4ॸJaryi rajechipiya۳
vijyo۳mu jiryeñijyu۳, jaryi ji ۳ta
ri ۳chana۳yada jiryenchintyi.
Rapyaru۳tya۳damu ramu۳chaniy samiy
jachipiya۳jadara rajechiy, ri ۳chana۳y jarye
risa۳ju۳, jiryatiy ratyuva۳chodara
samitu۳choda jiryenchiy.
5ॸNu۳dyito۳jadanumatiy Masedóniya
mucadimu, ne jiituyadatavay
nu۳vyicha۳da variy, mitya. Nu۳dyetya۳dara
paru۳cha۳riy ti ۳ta۳ju۳mu; ravicha۳da totiyada
bimu, suvu۳yada jarye rajechimyuntiy.
6ॸJu۳denu ji ۳ta ni ۳tiy jmu۳tya
vu۳pyaru۳tya۳damu vu۳y, ni ۳ni ۳ bayada
samiryara nu۳jechiy, varityi samu۳ti ۳jada
Títu nu۳dyimuju۳. 7ॸNu۳ñi ۳chana۳chara variy,
ne vinu samu۳ti ۳jadamusiy, ramu ji ۳tantiy
jiryatimyu۳ ne sajachipiya۳ jaryi
jiryenchiñu۳day. Satu۳choda daryaju۳ riva:
Riñuvay Coríntyu ja۳nvay jaryi ji,
ru۳na۳yada sa۳ra۳ju۳; rivyicha jaryi
vani ۳ravay jiyadaju۳. Ramuni ۳tiy ri ۳chana۳y
jaryi ju۳na۳y varintyi. 8ॸDañuma
jiryeyivatya۳da ranchiy racyaterayu, ne
rajechipiya۳ jaryi ranijyu۳ nu۳day.
Taraquiju۳ rañi jachipiya۳jada ranchiy
jiryatiy jiryeyivatya jiryeyu, rivasiy
ranchiy, ne jiryatiy jiryeyivatyayu,
ranchiy ji ۳ta jiryatiy jiryepyaru۳y riva
va۳cha vicha۳da. Rayivatyaniy Ju۳denu
va۳ta۳damusiy daryaju۳ jirye. Ne
ravicha۳da javatyasara variy nu۳dyimusiy
jiryejyu۳ntiy. 10ॸTapi varityi ripyaru۳y
nijya۳nvay riva va۳cha vicha۳da, Ju۳denu
va۳ta۳damusiy sa۳ntyutya۳daju۳, ne
vurya۳paru۳y variy riva. Ni ۳tiy paru۳y riva
va۳cha vicha۳da vinu yana۳damusiy
jiryatiy nijya۳nvay diyara, sa۳jto۳ diiyada
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ7ٍॷ8
sa۳ra۳ju۳ ru۳co۳siy. 11ॸ¡Jirya۳jnu۳y nu۳tyura
jachipiya۳jada rajo۳ta۳da jiryimu
variñumatiy jiryepyaru۳yada riva va۳cha
vicha۳da jiryatiy sayivatyaniy Ju۳denu
ramusiy jirye! ¡Nu۳tyuramusirya
jiryedyetyaru۳yadara tu۳chuta۳da
jiryeñijyu۳, nu۳tyuramusiy! ¡Nu۳tyura
nique۳yadata jiryeñique۳yada va۳cha
jvaarya nijyu۳, nu۳tyura, suvu۳yadata
jarye! ¡Nu۳tyura ni ۳ru۳yadata
jiryeñi ۳ru۳yada ray, nu۳tyura! ˇɗфֆľĀֆɗҡֆ‫ڏ‬
doda jaryi vani ۳ra jachityavayu, jiryatiy
jiryemyurichenuru۳rya juuchuveda
murichirya daryaju۳. Jiryedyityadoda
samiy jachityavay ti ۳ta۳ju۳muyu, jirya
tu۳chutasa۳damu. 12ॸRamuni ۳ rañu۳yadara
catera jiryimu, ne sayadaju۳ni ۳ jiryatiy
juuchati ۳ni ۳, dantyamu۳y ne sanijyu۳ni ۳
jiryatiy jarupanusi ۳ rivasiñi ۳; rañu۳yadara
catera, ra۳tidye mu۳ti ۳ jiryeñi ۳ru۳yada
nu۳ñijyu۳ Ju۳denu diya. 13ॸNu۳ñi ۳chana۳mya۳
ji ۳ta variy jiryatiy jiryetyuva۳choda
nu۳dyimu, jaryivya۳ju۳ntiy nu۳ñi ۳chana۳y
Títu jchana۳yadamu, jiryatiy raparu۳yada
sajachipiya۳jada jiryeñijyu۳. 14ॸJiryatiy
nu۳ñi ۳chana۳yada jiryenchiy Títumu, ne
nu۳ña۳da mitya jiñiquejadiva, tapi
daryatiy nu۳ñiquejada ti ۳ta۳ju۳ra si ۳tenu
niquejada jiryimuju۳, daryadantyi
ravicha۳da si ۳tenu nu۳ñi ۳chana۳tya۳da
jiryenchiy Títumuntiy. 15ॸRa۳sa۳ñuma Títu
ni ۳ru۳yada jiryeñijyu۳ ѸʮËȍɗЙɗҡֆ͑ӕ̲‫ڏ‬
tirya jiryetyuva۳choda, jiryechuvu۳yada
jarye, ratatiy jiryi ۳mutya۳jadani ۳.
16ॸRi ۳chana۳tya jiryevyichadediva
ti ۳ta۳ju۳yu.
Samirya jachityavay Masedóniya
ja۳nvavyedabay jiryatiy rajuura
sa۳yadacanumiryi
8
1ॸDiye nu۳tyu۳churu۳y jiryivara
Ju۳denu jmu۳tya۳da jiryatiy sasa۳mya۳
riy jichiityari ۳vajyuu Masedóniyamu
vichavay. 2ॸDañuma sani jantya۳da
Ju۳denu jaryi paru۳cha۳rimyusiryi,
322
ra۳sa۳yada riichana۳yada variy ramusiy,
jasicha۳ra۳ju۳tiy riche۳yada jaryi
rirye۳ntyuyada jiyadaju۳yu. 3ॸTapi
riche۳yadara jasicha۳ra۳ju۳tiy rirya۳teda,
ratyu۳chuta vijyo۳mujache rinchirya,
riche۳yada jidyirya sa۳ryu۳yadamusirya,
jasicha۳ra۳ju۳tiy riche۳ryu۳yadara.
4ॸRiyasanta۳da jaryi jachiñu۳yadamusiy
varivyu۳y: Nu۳che۳ryu۳rya nu۳dyeyaru۳rya
jmu۳tya۳da, jiryatiy Ju۳denu siityari ۳vay
jiyadaju۳ra. 5ॸRuvaayada ji ۳ta nu۳yntuyada
jiyadaju۳, jiryatiy ru۳ntatya munatya
Vu۳yntyityu۳muyu, nu۳dyimuntiy, Ju۳denu
va۳ta۳damuju۳. 6ॸRamuni ۳ nu۳dyeyasanta۳siñi ۳
Títu: Daryatiy jijyo۳ta۳da, daryaday
ya۳ca۳sintyirya jirya sa۳chara Coríntyu
ja۳nvamyuju۳ntiy.
Samusuyada Pávurubaryi Coríntyu
ja۳nvavyedabay riche۳yadaju۳
7ॸDiye, daryatiy jirye rabeda riy tavay
jiryetyuva۳chodamu, jiryetyu۳chodamu,
jiryedyetya۳damu, vani ۳ra jvaayadamu
jarye, jiryevya۳ta۳damu jarye risa۳ju۳
nu۳ñijyu۳, daryantiy jirya۳ramiryi ۳ riy
tavay jiryeche۳yadamuntiy. 8ॸNe rañique
nu۳tyu Ju۳denutiy jpa۳jadara jiñiquejada.
Vinu ra۳ntyaru۳rya jiryevya۳ta۳da,
si ۳tenuni ۳viy rasa۳ra۳ra rivya۳ta۳da tavay,
jiryatiy vani ۳ra jvaavyedyeryi.
9ॸJiryedyetya daryaju۳ra sava۳ta۳da
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu, nu۳tyuramusiy
sa۳ntyudoda jiryeyadaju۳yu, dañuma
savichasara jaryi tarati ۳ Ju۳denujsa۳,
jirya۳tidye vicha jaryi taratavay variy
sa۳ntyuyadamusintyidye. 10ॸRa۳tu۳chu
ji ۳tara rajechipiya۳jada
jiryeche۳yadanchiy: samirya dyetya
jiryejyu۳ra, jirya۳tidye jiryiryi ۳ ramu,
jiryatiy ne vinu jiryejyo۳ta jvaayada,
jiryivaaryu۳yada jaryintyi. 11ॸDiye ji ۳ta
jirya۳ma۳ jvaamyu۳y darya sa۳ra۳ju۳ra
yivaaryu۳yada, jasicha۳ra۳ju۳tiy jiryimura.
12ॸTapi vu۳ñumatiy sa۳ryu۳rya tara,
samirya ra۳cha vurya۳tidye sa۳y darya
323
sa۳ra۳ju۳tiy vuryimura. Ne sava۳tasara
Ju۳denu vurya۳sa۳rya tara jiryatimyu۳ ne
vuryimura. 13ॸNe ri ۳tay jirya۳jvaay
paru۳cha۳riy yasiquita, daryantyamu۳y ne
riryi jiituy tavay variy jiryetyuunu day.
14ॸVu۳ryi jmu۳tya ti ۳ta۳ju۳ vatajuu varivyu۳y.
Diye rundamu jirya۳jmu۳tya riy tavay,
jiryatiy rasu۳tye tara riy, jiryatiy
rama۳cho۳ jiryimu, rirya۳tidye jmu۳tya
tarundamu jiryechu۳tyedamuntidyeyu.
Daryani ۳ vurya۳ma۳cho۳ jidchavu۳ju۳.
15ॸDarya nu۳chara ta۳riy:
Ni ۳tiy jiryeda ja۳mura, ne
rama۳cho۳jada tara saju۳; ni ۳tiy
jiryeda pasidyera, saju۳ni ۳ ji ۳ta ne
rasu۳tyeda tara varidye.
Pávurubay jpa۳jada riy Títuvedabay
Coríntyu ja۳nvavyedabamyu
16ॸRi ۳chana۳tyani ۳ Ju۳denu jiryatiy sabañi ۳
Títu samirya jachityi ۳ jiryeñijyu۳, sa۳tidye
jmu۳tya darya jiryentyi. 17ॸSadirye ji ۳ta
Títura nu۳jechiñu۳yada, jiryatiy sadirya
jiyaru۳y jiryimu. 18ॸNu۳ñi ۳pa۳ sisa۳ni ۳ ti ۳qui
vu۳tyeryi ۳ jiryatiy samiy vadichi ۳ ti ۳ta۳ju۳
Ju۳denu siityari ۳vajyuumuju۳ni ۳, jiryatiy
satu۳chunumaya۳ra samitu۳choda. 19ॸNe
vinu ramusiy saya, rijeryeta Ju۳denu
siityari ۳vajyuuntiñi ۳, sa۳tidye rupi nu۳dyisa۳,
criquiy sa۳chara jmutya۳jadaju۳, jiryatiy
nu۳ñi ۳mutya۳ Ju۳denu jchana۳tyasa۳daju۳ra,
nu۳ñi ۳mu۳tyaru۳y daryaju۳ фɗֆʮ͑ҡֆӕֆ‫ڏ‬
davay. 20ॸNu۳dyivaay nu۳rya riñuma
javityiye۳ nijya۳nvay nu۳y, jiryatiy
rijechipiya۳ dyetya nu۳ñi ۳mutya۳ra rajuura
criquiy nu۳ña۳tidye paranu varirya.
21ॸNu۳dyivaaryu۳y daryaju۳ra vinu jiryatiy
samirya Vu۳yntyityu۳ diya darya,
nijya۳nvay diya jaryentiy. 22ॸNu۳ñi ۳pa۳
rusa۳ntiñi ۳ ti ۳qui vu۳tyeryi ۳ntiy, samirya
jvaayadati ۳numa daryaju۳ni ۳, nijya۳nvay
jarye datya samirya jachityi ۳ntidyeñi ۳.
Diye ji ۳ta sivaaryu۳y jaryivya۳ju۳ nu۳dyisa۳,
jiryatiy sajachipiya۳ samirya jiryeñijyu۳.
23ॸRi ۳tay jiryiva Títu nchiy, ni ۳ni ۳ ji ۳ta risa۳
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ8ٍॷ9
jvaañu; Títusa۳ rupiñuju۳y sataryi ۳ju۳nchiy,
ri ۳tay nani ۳cha Ju۳denu siityari ۳vajyuu
jpa۳sanu۳jyu۳y, Crístu jchana۳tyasa۳daju۳
nada. 24ॸRamuni ۳ jirya۳dityanura
jiryevya۳ta۳da ridyiya, rirya۳tidye jnu۳y
Ju۳denu siityari ۳vajyuu rivasiy,
nu۳tyuramusiy nu۳ñi ۳chana۳tya۳da jirye
variy, nu۳tyuramusiy.
Su۳mutya۳ru۳yada Pávurubarya criquiy
rirya۳tidye sa۳y jantyuyadavarya
9
1ॸRanchiy ji ۳ta jiryatiy nu۳ñi ۳mutya۳ra
jmu۳tya۳da Ju۳denu siityari ۳vay
jiyadaju۳, ne jiryevya۳ta ra۳nu۳y catera
jiryejyu۳ntiy. 2ॸRadyetya daryaju۳
jiryejechipiya۳jada samirya. Ramuni ۳
ri ۳chana۳tyasara Masedóniya ja۳nvamyu
jirye: Acáya ja۳nvay ji ۳ta jo۳ta۳da sa۳yada
ta۳riy jantyuyadavajyuuju۳. Rivyanu۳tya۳da
variy rajuuyu, jiryatiy ridyi jiryiva
vani ۳ra jachityavay. 3ॸRamuni ۳ ri ۳pa۳ riy
vu۳tyeryi ۳veda jiryimuju۳, rañuma ma۳cho۳
mitya ri ۳chana۳tya۳da jiryenchiy,
jirya۳tidye vicha jdutyasavay daryatiy
ri ۳tachara jiryenchiy. 4ॸRiñumatiy ju۳to۳
Masedóniya ja۳nvay risa۳ jiryimuju۳,
rañi ۳ru۳y rirya۳sarye jdutyasavay jirye,
vu۳ñuma ma۳cho۳ ja۳nta۳dachavay, jiryatiy
nu۳ñi ۳chana۳tya۳siy jaryi jirye. 5ॸRamuni ۳
rajechipiya۳ samirya ra۳tidye jiyasanta
rivani ۳ vu۳tyeryi ۳: Jiryeyanta ra۳jiju۳
Coríntyumuju۳, jirya۳tidye jdutya
ji ۳tyaju۳ra riche۳rya ra۳jiju۳, rirya۳tidye sa۳y
samirya jachityavay, ne ju۳bayada
jachitya.
6ॸRi ۳tay daryaju۳ jiryiva: Ni ۳tiy nuta
ju۳bayada jachityi ۳ tara, daryaday ra۳su۳tye
sasojadaju۳ntiy; ni ۳tiy nutara rajuura,
daryaday sa۳so rajuurantidyerya. 7ॸNu۳ñi
ti ۳qui sa۳sa۳y daryatiy sajachipiya۳ sa۳yada;
ne samirya sa۳sa۳y jiryatiy ju۳bayada
jachityi ۳ni ۳, dantyamu۳y ne rañi ۳ru۳y
ra۳sa۳tyaniy ti ۳ra. Sava۳ta Ju۳denu jaryiñi ۳
ni ۳tiy sa۳y jichana۳yadamu. 8ॸJaryi vanu۳rya
Ju۳denu, sa۳tidye jasa۳chu ti ۳ta۳ju۳ra
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ9ٍॷ10
vu۳berya, dantyamu۳y ne ra۳su۳tye tara
vu۳vya۳tara, ra۳ma۳cho۳ rajuura jadchintyi,
vurya۳tidye jmu۳tya ratani ۳ ni ۳tiy rasu۳tye
tara, vurya۳tidye jvaay samirya ti ۳ta۳ju۳
Ju۳denu diya. 9ॸDaryatiy nu۳chara Ju۳denu
niquejadamura:
Sasa۳yada jantyuyadavamyura
jmu۳tya۳da; ra۳suru۳y sivaayada
samirya ju۳na۳reju۳ sa۳ra۳ju۳.
10ॸDiye, Ju۳denu ni ۳tiy sa۳charara
nutasarasiy vu۳ynta۳daju۳, ni ۳tiy sa۳charara
pa۳ vuryi ۳byedaju۳ntiy, sa۳jto۳tanicharara,
sa۳jasa۳chusarantirya nutasarasiy
vu۳jyu۳ntiy, ra۳tidye jasa۳y variy jatosara
vu۳jyu۳, jiryatiy vurya۳jato samirya
jvaayada murichiryara. 11ॸJiryatiy sa۳bay
jaryi taratavay ti ۳ta۳ju۳mu jirye, jirye۳cha
variy jaryi sa۳yadacanumintyi. Ramusityi
rirya۳jchana۳tya nijya۳nvajyuuni ۳ Ju۳denu,
jiryatiy nu۳ña۳sa۳y jiryeche۳ryantidyeryi.
12ॸTapi jiryatiy vuryi ۳mu۳tya daryamusiryi
tavay, ne vinu rito۳tanirya richu۳tyeda
Ju۳denu siityari ۳vay, raramichaja۳ variy
riichana۳tya۳da Ju۳denunijyu۳. 13ॸJiryatiy
sadityanu Ju۳denu jirya jmu۳tya۳damusiy
jirye, jirya۳jchana۳tyataniy
jiryetyuva۳chodamusiñi ۳, jiryatiy
jiryetyuva۳chu ramu samitu۳choda
Jesucrístunchiy, jiryeche۳y variy samirya
jachityavay tavay jmu۳tyasa۳daju۳,
rirya۳jchana۳tya ti ۳ta۳ju۳ variy ramusiñi ۳
Ju۳denu. 14ॸRiñumatiy jachiñu۳y siva
Ju۳denu jiryeyadaju۳, rirya۳ni ۳ru۳y variy
jiryentyi, jiryatiy ridyi riva Ju۳denu
va۳ta۳da, jiryatiy jasa۳yada jiryimuju۳ntiy.
15ॸ¡Ri ۳chana۳tyateni ۳ Ju۳denu sasa۳yadiva,
jiryatimyu۳ ne rasa۳ra۳ra vu۳ñiquejada
tu۳choda ranchidye!
Pávurubay ramityadeda yivara
yivaayada nu۳tyu nusu۳chi ۳
10
1ॸRay Pávuru jiyasanta jirye,
nu۳tyu Crístu ni ۳tiy vichasara
siityejada jachityi ۳, rayasanta jirye, tapi
ratya۳musiy rayasanta jirye. Ru۳tay
324
ravyichasara ra۳na۳danube jiryetyuunu,
varityi ravyichasara ra۳siquita taji
jirya۳jisiy ravyichasara jaryi niquera
variy. 2ॸRayasantasara variy jadchiy
jiryentyi: Ra۳numatiy ju۳ti ۳ jiryimu, ne
jirya۳nique۳ttanirye, ra۳tidye nique jaryi
sanijyu۳ ni ۳tiy jtay nu۳dyivaay vinu
nijya۳nvay datya۳data. 3ॸDañuma nu۳ñi ۳cha
nu۳tyu nijya۳mi ۳ jirya mucadimu, ne
nu۳ñi ۳vay jimyityasivyedatayu nu۳tyu
nijya۳mi ۳ nta. 4ॸNu۳ñi ۳vatya۳ ji ۳ta ne
nijya۳nvamyusiy jvatya۳ darya;
Ju۳denumusiy jvatya۳ daryaju۳ darya,
jiryatiy savanu۳tya۳tarara, ratatiy
vurya۳jvattirya rivyanu۳tyajo Ju۳denu
mityasivyeda. 5ॸNu۳ña۳javatyamu۳rya
niquetta۳da ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy riñubesityaniy
tavay, Ju۳denu datya۳da jiyaro۳ju۳ra.
Nu۳dyiritye ti ۳ta۳ju۳ra jatachoda, nu۳ña۳tidye
saboniy Crístumura. 6ॸNu۳ñi ۳cha
jdutyasavay, nu۳ña۳tidye murichenutaniy
ti ۳ta۳ju۳ riy jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳y
simu Ju۳denu, jiryeñumatiy tuva۳chu
simuntiy.
Sadityadoda Pávurubarya
yiteda Ju۳denumusiryá
7ॸJirya۳jnu۳y samiy rana۳cho۳ jiryatiy
samiy jvaayada jiryedyiyadajache darya.
Ni ۳tiy datya samiy Crístumu dayu, sa۳ma۳
jachipityayu: Daryariy Pávuruveda
Crístumuntiy. 8ॸDañuma rañi jchana۳tya
jaryi nta ray, jiryatiy sabayada
Vu۳yntyityu۳ jiryentyityu۳ju۳ daryaju۳ ray,
ra۳tidye vanu۳tya variy jirye, ne
jirya۳rupanusa۳daju۳. Ne rirya۳jantaniy
tavay variy riva nu۳darye, mitya. 9ॸNe
ravya۳ta daryaju۳ jirya۳jachipiya۳: Mitya
sasuvu۳churu۳y nta Pávuru jicyaterata
vu۳y. 10ॸSu۳tay daryaju۳ ti ۳: Sacateramu ji ۳ta
jiñiquera jinda niquejada, surra
niquejada jarye; sa۳numatiy mu۳ti ۳, ne
sani ۳cha samiy jvadichi ۳ nta, saniquejada
jarye javityiye۳chara. 11ॸNi ۳tiy jtay darya,
sa۳ma۳ jachipiya۳ntiy: Daryatiy savicha
325
Pávuru jicyateramu yibivaju۳, daryantiy
sa۳vicha۳siy sa۳numatiy ju۳ti ۳ntiy.
Ta۳ramusirya si ۳chana۳tya۳da
Pávurubayu, ta۳ramusiy
12ॸNe nu۳cha۳ra۳ nta rivyichasara rityi
ju۳nnuva۳yadayu. Riñi ۳ ji ۳ta saranu nu۳ñi
ridyeyu, jiryatiy datyi ۳sa۳miy daryaju۳ daryi.
13ॸNu۳y ji ۳tamu۳y ne ra۳jchana۳tyasara
saranusara jiyadaju۳yu. Sabayada
Ju۳denura saranuta۳ nu۳jyu۳ ratatiy nu۳cherye
jiryecha۳ra۳ju۳. 14ॸNu۳ñumatiy ju۳to۳jada
jiryimu, ne nu۳ryamiryi ۳jada nu۳dyeyaru۳rya
jiyadaju۳, jiryi ۳nu۳vitya nu۳vyicha
munatyavay, jiryatiy nu۳dyito۳tanirya
samitu۳choda Crístunchiy jiryimuju۳. 15ॸNe
nu۳ñi ۳chana۳tya tavay jvaayadanchiyu,
jasityimyu۳y ne nu۳dyivaayada day.
Nu۳yntuy ji ۳ta, jasicha۳ra۳ju۳tiy ra۳jasa۳y
jiryetyuva۳choda Ju۳denumu, ra۳jasa۳y jaryi
risa۳ju۳ntiy nu۳dyivaayadasu۳tyeryamuju۳.
16ॸNu۳tyu۳chuna۳ya۳ru۳rya samitu۳choda variy
ratarya mucadimu jiryeyadaju۳ntiy,
jasityimyu۳y ne nu۳ña۳jchana۳tya tavay
jvaayadanchiñu۳dayu. 17ॸJu۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu nu۳chara daryaju۳ darya:
Ni ۳tiy jchana۳tyaru۳yu, sa۳ma۳
jchana۳tya Vu۳yntyityu۳mu variyu.
18ॸNi ۳tiy jnutatya samiy jvaaryayu, ne
jantyasi ۳ ramusidyeñi ۳; varityi su۳ntatya
Ju۳denu nu۳tyu samiy jvaarya nta ti ۳, ni ۳ni ۳
ji ۳ta jantyasi ۳ day.
Tu۳chuvabenchiy rityi jti ۳jada
Pávurubay ju۳biva Coríntyumu
11
1ॸJiryetyi jachi ۳niy raju۳ ф͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada datyi ۳sa۳dayu. ¡Radyetya
si ۳tenu jiryatiy jiryejechi ۳nirya! 2ॸRarye۳tya
ji ۳ta Ju۳denumusiy ra۳tya۳da jiryeyadaju۳,
jiryatiy radyityanuru۳y nu۳tyu vatura jutu
ti ۳qui vanuju۳ jirye, jirya۳tidye vicha variy
nu۳tyu Crístu vatura jiintyasi ۳. 3ॸRachuvu۳y
daryaju۳ sa۳ñuma quivu۳chu Satanásiy
jirye, darya saquivu۳choda codimyusiy
jidyetya۳datani ۳ vu۳myunatyi ۳ Éba, jiryatiy
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ10ٍॷ11
sa۳tachoda ra۳jisiy samiy jachipiya۳jada
sanijyu۳ Crístuni ۳. 4ॸRachuvu۳y daryaju۳,
jiryatiy sa۳numatiy ju۳ti ۳ ti ۳qui jiryimu
ni ۳tiy datyanu sanchiy sataryi ۳ Jesús,
jiryatimyu۳ ne sani ۳cha si ۳tenu Jesús day,
jiryatiy nu۳dyetyadoda sanchiy jirye,
jirya۳ĀɗфֆľĀֆľҡֆѸ̲ɗֆԮфɗфֆѸĀҡֆ‫ڏ‬
doda quivu۳chusara. Dañuma sani ۳cha ti ۳
jnutu, jiryatimyu۳ ne sani ۳cha si ۳tenu
Ju۳denu Jnutu day, jiryatiy
jiryi ۳mutya۳jada munatyani ۳, varimyata
ratarya tu۳choda jiryatimyu۳ ne si ۳tenu
samitu۳choda darya, jirya۳diryesara
dyetyara. 5ॸRajechipiya۳ daryaju۳: Ne
rachu۳tye taraju۳ jiryatiy rivyicha riy rityi
jtay jaryivya۳ju۳ Ju۳denu nusu۳byivedayu.
6ॸDantyamu۳y ne rañi ۳cha samirya
niquera, radyetya۳da ji ۳ta vichasara
samiy rimu day, daryatiy nu۳dyityanu
ti ۳ta۳ju۳mu jiryerya.
7ॸ¿Rajyuuchuvavyi jiryeyaro۳ju۳ jiryatiy
ravyichasara jiryi ۳mu۳tyi ۳si ۳ju۳, jirya۳tidye
vicha jchana۳tyasavay, jiryatiy
ratyu۳choda Ju۳denumusirya samitu۳choda
ne murichetara jiryejyu۳ra? 8ॸRi ۳mutya۳jada
nu۳tyu paranusarara jmu۳tya۳da, tavay
Ju۳denu siityari ۳vajyuumusiy, ra۳tidye
jvaay variy mitya jiryimu.
9ॸDañuma raryi su۳tyeda tara rajyu۳
varityi ravyicha۳da jiryimu, ne
rajechiñu۳yada tara variy rajyu۳.
Ruto۳tadeda ji ۳ta Masedóniya ja۳nvarya
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy rasu۳tyechara ray, varityi
ruti ۳jada rimu. Daryamusimyu۳y ne ti ۳
murichenu jiryetyenura ravyicha۳da
murichirya jiryimu, dantyamu۳y ne
sa۳murichenu tarundamuntirya. 10ॸDarya
ravicha Crístu niquejada vase rimu,
ri ۳tay: Ne ti ۳ ra۳ndasatanirya ri ۳chana۳tya۳da
ramu, Acáya mucadiva. 11ॸ¿Ta۳raju۳
ravyichadeda darya, ta۳raju۳? ¿Ramusiy
dyetya jiryatimyu۳ ne ravya۳tasara jirye?
¡Sadatya ji ۳ta Ju۳denu ravya۳tasara si ۳tenu
jirye! 12ॸDaryatiy rivaay, daryani ۳
ra۳jvaajeya۳sarantiy, ra۳tidye so۳vay
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ11
rirya۳jisirya yichana۳tya۳dayu, jiryatiy riñi
nta yivaay jidchavu۳ daryatiy
nu۳dyivaantyi. 13ॸRiñi ۳ ji ۳tamu۳y ne si ۳tenu
nusu۳chavadye, riñi ۳cha jvaavye
quivu۳vye, jiryatiy riñi ti ۳tunuru۳y Crístu
nusu۳byivedaju۳yu. 14ॸTama۳ ti ۳ttasara
nu۳jyu۳ra ruvaaryu۳yada, tama۳, tapi
sati ۳tunu Satanásiy daryaju۳ Ju۳denu
jpa۳nuju۳yu, vandamu jpa۳nuju۳
quivu۳chodaju۳. 15ॸNe vurya۳ti ۳tta variy
riñumatiy ti ۳ҡӕ͑ӕґҡ͑ѸɗֆËӕ̲ӕĀľ‫ڏ‬
miyu, vu۳dyi variy nu۳tyu samiy vichavay
ruuva. Rirya۳parutay yivaayada
murichirya, Ju۳denu jtedamuju۳ntiy.
Nu۳tyura saparu۳tya۳da Pávurubayu jiryatiy
savicha۳da Crístu nusu۳byi, nu۳tyura
16ॸRi ۳tay ju۳na۳ntyi, ne ti ۳ ra۳jtay: Datyi ۳sa۳ni ۳
Pávuru. Ni ۳tiy jtaryu۳y darya raynchiy,
sa۳ma۳ dirye variy nu۳tyu datyi ۳sa۳ ray,
ra۳tidye ju۳nnuva۳y taraquideju۳ ray.
17ॸJiryatiy rañique jiyu, ne rañique
Vu۳yntyityu۳musirya. Nu۳tyu datyi ۳sa۳
rañique daryaju۳, ri ۳nnuva۳y jaryi varirye.
18ॸJiryatiy ru۳nnuva۳y rajuu nijya۳nvay riva
jiberyayu, rajerye ra۳jnuva۳rye. 19ॸTapi
jiryi ۳canu۳y jachi ۳deda rijyu۳ datyi ۳sa۳miyu,
jiryatiy jiryevyichasara jaryi datyavay.
20ॸJiryejechi ۳nitya daryaju۳ra jiryatiy
sasabutyaniy ti ۳ jirye, varimyata jiryatiy
saca۳siy ti ۳ra jiryeberya, varimyata jiryatiy
jiryivaayadamusiy saca۳na۳chara ti ۳,
varimyata jiryatiy su۳nnuva۳y ti ۳
jiryeyaro۳ju۳yu, varimyata su۳vay
jiryemyo۳niy. 21ॸRi ۳tay ra۳na۳damu,
nu۳vyicha۳da jaryi vadiiryo۳vay jiryimu.
Ti ۳tiy jnuva۳ryu۳y tarivayu, nu۳tyu datyi ۳sa۳
ri ۳tay ra۳jnuva۳y daryantidyerye. 22ॸ¿Ebré
vuveda viryi? ¡Daryadantyidyerye!
¿Irayénuveda viryi? ‫ؽ‬ġфֆĀֆԮфɗ͑ҡֆɗ‫ڏ‬
dyerye! ¿Avurá۳ dadyeñu viryi? ¡Rajerye!
23ॸ¿Crístu muchechimyi viryi?
Ra۳tayadamu ri ۳tay: ¡Rajerye rañi ۳cha jaryi
ruumusiy! Rivaachara jaryi paru۳cha۳riy
ruumusiy, ravyicha۳da japichiy
326
tanuvu۳nusi ۳, rimyusiye۳yada jaryi riyadaju۳
ray, ne taraquiju۳ ravyichanu۳yada
vadiiryo۳nu. 24-25ॸTadajyoju۳ ri ۳mutya۳jada
Judíyuvedamusirya museda, jiryatiy
daryaju۳yu vu۳yaju۳y musiye۳yada, taraqui
ma۳cho۳, mitya; mumuri ۳ju۳ rimyusiye۳yada
jivu۳seta ray; taraquiju۳ rijecheda
ravichu۳tantirye. Mumuri ۳ju۳ rajayada
cartyequii ra۳jisintyi; tarundaqui, ҡ͑ӕЙΎ‫ڏ‬
raqui ranchaju۳ ravyicha۳da ja۳am ۳ u, ja۳mu
na۳vajache. 26ॸRajuura raryupiyadamu
raryamiryi ۳jada riva suvu۳chara na۳cho۳
jnu۳chara. Ravyicha۳da suvu۳charamu
ja۳mumu۳musiy, paranu۳nuvamyusintyi,
ratyevay Judíyuvedamusiy jarye,
munu۳ñumimyusintyi; vicha۳divasiy jarye
risa۳ju۳, mityatomu, ja۳mu na۳vamu,
nijya۳nvamyusiy jarye ti ۳ta۳ju۳, jiryatimyu۳
ne si ۳tenu vu۳tyeryi ۳veda Jesucrístumu
daryi. 27ॸRivaayada ji ۳ta paru۳cha۳rimyusiy
ri ۳diva۳jada sa۳ra۳ju۳; raryamiryi ۳jada
rame۳ryu۳yadanube rajuu nupora;
radyetya۳dara jachi ۳jada variy,
jchu۳mu۳yada jarye; rajuuramusiy
ravyicha۳da ne jmyicharati ۳ ray, фËȍӕĀΎ‫ڏ‬
veda varintyi, jiryatiy rasu۳tyeda rachujay
daryaju۳ ray. 28ॸTara
jarupadodanchaju۳ntiy radyetyara jinda
riva, jiryatiy rajechipiya۳sara riñijyu۳
Ju۳denu siityari ۳vajyuu ti ۳ta۳ju۳. 29ॸTi ۳tiy jdiva۳
ritye, rajerye jdiva۳ variy sisa۳ju۳ntidye;
ti ۳tiy casinu۳ya۳taniñi ۳ rityenu, ramyo۳
randavu۳vay variy ra۳na۳damuntiy.
30ॸRamuni ۳day raryityi jnuva۳ryu۳y tariva
ray, ra۳jnuva۳y ri ۳diva۳jadiva varirye.
31ॸSadatya Vu۳jye۳ Ju۳denu, Vu۳yntyityu۳
Jesús jarye sisa۳ju۳ ni ۳tiy jchana۳tyasi ۳
ju۳na۳reju۳, sadatya ji ۳ta raquivu۳tya, mitya.
32ॸDamáscumu sabayada japu riy ju۳rivye,
vicha۳da rorijyu۳mu, rirya۳tidye jnu۳tya
ra۳jiju۳ra, rirya۳tidye ju۳riy varirye.
Savicha۳da ja۳mu nutyityu۳ Arétasiy jtyati ۳
variy jasiy. 33ॸRu۳musadeda ratyevay
variy ji ۳tyuvimu ray, puryesara jiyadasiy.
Daryamusiñi ۳day rabeyada ju۳rivyejisiy.
327
Sadityanunu۳yada Ju۳denu ni ۳ Pávurubay
nu۳tyu jime۳ryi ۳sa۳damu
12
1ॸRa۳jnuva۳ntyirye, dañumamu۳y
ne rani ۳cha samirya jnuva۳yada.
Ra۳ramiryi ۳ ratyu۳chodamu ramu riva
dirya, jiryatiy sadityadoda Vu۳yntyityu۳
ray. 2ॸRadyiyada siva nu۳ vanu jiryatiy
Crístumuni ۳. Vu۳yaju۳y nijya۳musiy,
dañijya۳ju۳yu ranchaju۳, savicha۳da so۳vachi ۳
variy jarichuvimuju۳, tamitya
jarichumuju۳. Ne radyetya nu۳tyura
ravyicha۳da variy, nu۳tyura, varimyata
ravyu۳mu, varimyatamu۳y; vinu Ju۳denu
datya. 3-4ॸRadyetya ji ۳ta (varimyata
ravyu۳mu varimyatamu۳dyetya, ni ۳day
Ju۳denu datya darya) ravyicha۳da so۳vachi ۳
Ju۳denu vicha۳damuju۳, jasityi
ratyuva۳chodara niquejada ti ۳ttasara,
jiryatiy ju۳bachara nijya۳nvay tu۳chodaju۳
darya. 5ॸRaryi jnuva۳y daryiva ray. Nenta
raryi jnuva۳rye. Vinu ri ۳diva۳jadiva
ra۳jnuva۳rye. 6-7ॸRaryityi jnuva۳y riva ray,
ne raryivyicha datyi ۳sa۳ variy, ne vana۳y
riryi jtay sanijyu۳. Rapyaru۳y ji ۳ta tu۳choda
riva day, sañuma jachipityaja۳ ti ۳
jaryivya۳ju۳ rivaayadiva ray, jiryatiy sadiy
rimu riva, varimyata satuva۳chu
rimusirya; daryantiy jiryatiy jaryivya۳ju۳
radyiyada Ju۳denumusiy riva. Ramuni ۳tiy,
rañuma jnuva۳y riva ray, ri ۳mutya۳jadara
jdiva۳jada, nu۳tyu roda ravicha ravyu۳niy,
Satanásiy jpa۳rá, ra۳tidye jchityirye,
rañuma jnuva۳y riva diryáva ray.
8ॸRajechiñu۳yada siva Vu۳yntyityu۳ mumuri ۳
sa۳ra۳ju۳ ranchiy, sa۳tidye jiintya rivasirya.
9ॸSu۳teda variy riva: Rasa۳ra۳numa
ri ۳mu۳tya۳da jiijyu۳, tapi rito۳tanirya
ravyanu۳yada yidiva۳jadamusiy yimuju۳.
Ramuni ۳tiy ri ۳chana۳yadamu ra۳jnuva۳y
jaryivya۳ju۳ riva ri ۳diva۳jada ray, ra۳tidye
vicha۳siy Crístu vanu۳yada riva.
10ॸRamutiy ri ۳chana۳y ri ۳diva۳jadamusiy,
javityiye۳cha۳damusiy jarye risa۳ju۳,
paru۳cha۳riy vicha۳damusintyi,
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ12
javatyasa۳dantiy, paru۳tyasa۳da jarye, tara
su۳tyeda jarye risa۳ju۳, jiryatiy Crístu
jiyadaju۳ra, tapi rañumatiy diiryu۳y,
ravyicha variy vanu۳rya simusiy.
Sajachipiya۳jada Pávurubay riñijyu۳
Coríntyu ja۳nvavyedabay
11ॸRatyi ۳tumya۳ datyi ۳sa۳ju۳ ʮɗфֆľֆѸֆ‫ڏ‬
damu, jiryatimyu۳ ne jiryeñiqueru۳yada
nu۳dyeyadaju۳. Tama۳ ra۳su۳tyechara tara
mitya ruumusiy jivye, tama۳, rityi jtay
jaryivya۳ju۳ Ju۳denu nusu۳byimiyu,
dañumamu۳y ne rañi ۳cha ti ۳ttá. 12ॸSi ۳tenuni ۳
sadityanu Ju۳denu jiryimu raynchiyu
nu۳tyu rañi ۳chatiy sansu۳byi, jiryatiy
sivaayada tapi ratya۳ rimusirya ti ۳ttasara,
savanu۳yadata, mityamusiy mi ۳sadeda
jarye risa۳ju۳. 13ॸ¿Ta۳ra su۳tye jiryimusiy
tavay Ju۳denu siityari ۳vajyuu jiyadaju۳,
ta۳ra? ¿Ramuni ۳ detya jiryatiy ne
ravya۳ta۳da jiryimusirya ravyicha۳da
murichirya? ¡Jirya۳ma۳ ramityaniy rivara
jirya rivaayada, jiryatimyu۳ ne samirya
jiryedyiya darya! 14ॸJiryi ۳nu۳y raryicha
ra۳jiju۳ mumuri ۳ju۳ jto۳jada jiryimu.
Daryantyamu۳y ne ra۳va۳ta rana۳cho۳
ravyicha۳da murichirya jiryimu,
jiryatimyu۳ ne ravya۳ta rana۳cho۳ jiryeberya,
ravya۳ta ji ۳ta jiryeñe۳cho۳ Ju۳denuju۳, tapi ne
riryibe deramiy tara jijye۳ jiyadaju۳; riryibe
ji ۳ta ja۳myi tara jidyedyeñu jiyadaju۳day.
15ॸRi ۳chana۳y ji ۳ta jiryatiy rache۳y tara
jiryeyadaju۳ jasicha۳ra۳ju۳tiy rape۳chitya
jiryi ۳ntu jantyutyasa۳da jiyadaju۳ ray,
dañuma ra۳co۳vay jiryeñi ۳ru۳yada rañijyu۳
ru۳co۳siy, jiryatiy ravya۳tasara jaryivya۳ju۳
jiryedye. 16ॸJiryatiy ne ravya۳ta۳Āʮɗфֆɗ̲ӕ‫ڏ‬
sirya ravyicha۳da murichirya, ti ۳ dyetya
jtay: Saquivu۳chuma۳ jiryeñiya۳resiyu.
17ॸ¿Ti ۳musiñi ۳tiy raquivu۳choda jiryedye,
jiryatiy ri ۳pa۳jada jiryimuju۳ni ۳?
18ॸRayasanta۳da ji ۳ta ni ۳ Títu, sa۳tidye jiya
jiryimuju۳, ri ۳pa۳jada sisa۳ni ۳ vu۳tyeryi ۳
Crístumuntiy. Ne saquivu۳choda Títu jirye.
¿Ne viy sivaayada darya jachipiya۳jadata,
2æΎфɞ͑ҡֆӕॷ12ٍॷ13
nu۳tyu ratyi daryá? ¿Ne sasiityari ۳ra
ravyicha۳da cay?
Sasuvu۳yada Pávurubay
19ॸJiryejechipiya۳sara dyetya ránchiy:
Mitya sara۳y jiyada, darya niquejadata.
Nu۳ñique Ju۳denu diya Crístumu ti ۳ta۳ju۳ra.
Jirya۳tuva۳chu nu۳vya۳tasavay, nu۳ñi nique
ti ۳ta۳ju۳ jiryevyanu۳tya۳daju۳ra. 20ॸRachuvu۳y
daryaju۳ rañuma sarye jirye, jiryatimyu۳
ne rañi saryeryu۳y jirye, daryantyamu۳y
ne raryicha samiy jvadichi ۳ jiryedyiya.
Rachuvu۳y daryaju۳ ra۳ñuma diy variy
jiryimu riva nique۳tya۳da, ra۳tya۳da,
nique۳yada, nu۳ñi vu۳dyirya jachipiya۳jada,
javityiye۳yada, va۳cha tu۳chunumaya۳jada,
jnuva۳yada, vurya۳vatyasa۳da jarye risa۳ju۳.
21ॸRachuvu۳y varityi riti ۳ jiryimu, ri ۳ndenu
ra۳jantaniy jiryeñijyu۳ ray, ra۳nuvaryi
rajuu jiryatimyu۳ ne ripyaru۳ryu۳y riva
jijyuuchuveda, jiryatiy rivyichasara
va۳cha jvaavye, ti ۳ vaturu۳jsa۳ rupivye
jarye, cadnamivyeda jarye risa۳ju۳.
Samu۳chuveda Pávurubay tamitya riy
Coríntyu ja۳nvavyedabay
13
1ॸMumuri ۳ju۳ ra۳jti ۳ jiryimu. Danu۳ju۳y
niquejadata, varimyata mu۳nvay
tu۳chodata vurya۳datya si ۳tenuvidyerya
tu۳chuta۳da ti ۳nijyu۳. 2ॸRadyetyadoda
juuchuvedajisiy jirye, ravyicha۳danumatiy
daraju۳jyu۳ jiryisa۳. Diye ri ۳bivaju۳
radyetyanu ji ۳tyaju۳ jiryentyi, jiryetyevay
jarye jiryisa۳ju۳ jiryatimyu۳ ͑ľфɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda munatya jiryisa۳ day. Ra۳numatiy ju۳ti ۳
jiryimuntiy, ne ra۳ramityaniy jiryivara
jiryejyuuchuveda nu۳day, netimyu۳ ne
jirya۳paru۳y munatya riva. 3ॸJiryevya۳ta۳da
daryaju۳ra ra۳dityanu si ۳tenu satu۳chusara
Crístu rimusiy. Ni ۳ni ۳ ji ۳tamu۳y ne jdiva۳jni ۳
jiryeñijyu۳, sani ۳cha ji ۳ta vanu۳фֆʮɗфֆľнӕľ‫ڏ‬
byimu. 4ॸDañuma sani batyeda Crístu
crusitya۳sa nu۳tyu jdiva۳jni ۳ nta,
su۳nu۳jeya۳sara diye sa۳ra۳ju۳, Ju۳denu
vanu۳yadata. Daryaday nu۳ntyi, dañuma
328
nu۳ñi ۳cha jdiva۳jnuvay sisa۳, daryadantyi
nu۳ña۳jnu۳yasiy jiryeñijyu۳ sisa۳ntiy, Ju۳denu
vanu۳yadamusiy.
5ॸJirya۳ma۳ jantya jiryedyeyu,
si ۳tenuni ۳viy jiryevyichasara tuva۳chuvay,
jirya۳ma۳ jantyayu. ¿Neviy jiryedyetya
savichasara Jesucrístu jiryimu, netimyu۳
ne jiryeñi ۳cha jatyasavay, jiryatimyu۳ ne
jantyasavay jiryedye? 6ॸRayntuy ra۳jiju۳
jiryetyi datya۳siy rivasirya nu۳ñi ۳cha
nu۳ntyi jantyasavay Ju۳denu diya.
7ॸNu۳jechiñu۳y siva Ju۳denu jiryejyu۳, ne
jirya۳jvaay tara va۳cha jvaayada, mitya,
ne vinu nu۳ña۳tidye ma۳cho۳ samiy
jvadichavay jiryedyiya, jiryeyadaju۳ ji ۳ta,
jirya۳tidye jvaachara samirya, dañuma
nu۳ñi ma۳cho۳ rivasiy nu۳tyu ne
jantyasavay nta. 8ॸNe vana۳y daryaju۳
nu۳dyivaarya tara vase niquejada
jiyaro۳ju۳, vinu rayadaju۳. 9ॸNu۳ñi ۳chana۳y
varityi nu۳ñi ۳cha nta jdiva۳jnuvay, jiryetyi
vichasara variy vanu۳vye Crístumuntidye.
Nu۳jechiñu۳y ji ۳ta siva Ju۳denura
jiryeryetyanusa۳da. 10ॸRamuni ۳ rañu۳y
ri ۳bivaju۳ra jirya niquejada, rañuma
nique۳tya vamiryamu jirye, ra۳numatiy
ju۳ti ۳ jiryimuntiy. Sabay Vu۳yntyityu۳
jiryentyityu۳ju۳ ray, ra۳tidye vanu۳tya rata
jirye, rañuma jarupadosiy variy
jiryentyi.
11ॸTamitya, ratyeryi ۳veda, jirya۳jchana۳y,
jirya۳numa ratyanuyu, jirya۳ma۳ vanu۳tya
varintyiyu. Jirya۳ma۳ jachipiya۳sara
mityiji jirya۳tidye vichasara samirya
variy. Ju۳denu, ni ۳tiy jaryi va۳tara, jaryi
samirya vichara jarye, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳ԮɗËȍ‫ڏ‬
sara jiryisa۳. 12-13ॸJirya۳ma۳ mu۳chuvay
samirya nu۳ñi jiryeyu; rimyu۳chuvay
ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denu siityari ۳vay jirye.
14ॸSamirya jirye۳cha Vu۳yntyityu۳
Jesucrístumu, Ju۳denu va۳ta۳damuju۳ jarye,
jiryatiy jiryentye۳ryaniy Su۳ntumu
ti ۳ta۳ju۳yu.
Sayanuma
Pávuru
 CADASIYA JA۳ NVAMYUJU۳ RA CATERA
Pávurubay nu۳yada rijyu۳ra catera,
samu۳chuveda variryi Ju۳denu
siityari ۳vavyedabay
1 Crístumusidyerya. 8ॸ¡Dañuma nu۳y,
1ॸRay Pávuru jiryatiy nusu۳chi ۳ darye,
ne vadumyusiy jti ۳nu darye,
dantyamu۳y ne nijya۳nvay jpa۳jadamu ray,
Jesucrístu ji ۳ta jpa۳jada darye, Vu۳jye۳
Ju۳denu jarye sisa۳ju۳, ni ۳tiy mi ۳sadeda
diibyimusiñi ۳ Jesús. 2ॸNu۳myu۳chuvay risa۳
vichavay taryi ۳vedata ti ۳ta۳ju۳ jirye,
jiryatiy Cadásiyamu Ju۳denu
siityari ۳vajyuu jiryedye. 3-4ॸSa۳vichaniy
Vu۳jye۳ Ju۳denu samirya jirye, jirya۳tidye
vicha samirya variy, Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu jarye ra۳vichaniy samirya
variy jirye, tapi sara۳yadamu jidyiiyada
vu۳jyuuchuveda jiyadaju۳. Ramusiy
sa۳ntyuy vuryiva racabyimusiy, va۳cha
vicha۳da rundajisiy, nu۳tyu sava۳tasara
Vu۳jye۳ Ju۳denu vu۳jyu۳ darya. 5ॸ¡Ra۳numa
jasa۳jeya۳sara sadá ju۳na۳reju۳! ¡Daryanuma
ra۳chajaya۳sara ti ۳ta۳ju۳!
Vinu rani ۳day samitu۳choda,
ne tara jna۳y jadchiñu۳day,
ranuma rani ۳cha vuryeyada ra۳tya۳
6ॸRu۳ntama۳ ray, ratyi ۳tta varirya jiryatiy
varenu jaryuve jiryejiintyeryu۳y simusiy
Crístu daryaju۳, ni ۳tiy natuyada
ramityadedaju۳ jirye. Jirye paru۳ryu۳ñuma
riva simu tuva۳choda, jirya۳tidye tuva۳chu
variy taji tu۳chodamu nta, jiryatimyu۳ ne
si ۳tenu samitu۳choda darya, ramutimyu۳ ne
vu۳ryamityaniryu۳y nta varirya
329
vu۳jyuuchuveda. 7ॸNe tara jna۳y ratarya
samitu۳choda, mitya, mitya rirya۳tachuru۳y
tavay ra۳jisiy jirye, jiryatiy riyataniryi ۳
tajijyu۳ra samitu۳choda daryaju۳ jiryatiy
dañuma jarichumusiy Ju۳denu tuunu vichi ۳
raryityu۳chu tajiñe۳cho۳ju۳ra ramityadeda
tu۳choda jiryiva, ne darya ratyu۳choda
jiryiva day, sa۳ma۳ murichenutaniy Ju۳denu
paruti ۳si ۳ju۳ rivasiñi ۳! 9ॸDaryatiy nu۳ñi ۳teda
ta۳riy jiryiva, ri ۳tay diye jiryivantidye: ¡Ti ۳
vidye raryityu۳chu jiryivara taji
samitu۳choda day, jiryatimyu۳ ne darya
jiryi ۳mutya۳jada dárya, sa۳ma۳ ̲ӕфɗËȍľ͑ӕ‫ڏ‬
taniy Ju۳denu paruti ۳si ۳ju۳ rivasiñi ۳!
10ॸ¿Rirya۳vidye jcanuy nijya۳nvarya
rivaarya, rirya۳? Ne vinu Ju۳denu
ju۳canuyadaju۳ dyetyara. ¿Ta۳raju۳ra raryi
jvaaryu۳y nijya۳nvay jcanuyadaju۳, ta۳raju۳?
Ratyi raryi jvaay nijya۳nvay jcanuyadaju۳,
ne raryicha Crístu muchechiy
variñu۳ndye.
Ju۳denu jaryeta۳dani ۳ Pávurubay sa۳tidye
datyanura vu۳ryamitya۳da tu۳choda
11ॸRadyetyataniy daryaju۳ jirye
ratyeryi ۳veda, jiryatiy jiryetyuva۳chodara
samitu۳choda rimusiy, tama۳ nijya۳mi ۳
jachipiya۳jadamusidyerya, tama۳, mitya.
12ॸDantyamu۳y ne ri ۳mutya۳jada
nijya۳mi ۳musirya, dantyamu۳y ne ti ۳
datyadoda rarya, ni ۳day Jesucrístu ji ۳ta
dityadoda radyerya. 13ॸJiryetyuva۳chuma۳
daryaju۳ dárya, jiryatiy ravyichanu۳yada
ta۳riy daryá, daryatiy rivyichanu۳yada
æĀѸɗֆॷ1ٍॷ2
Judíyuveda Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳vantyidye;
jiryetyuva۳chuma۳ntirya nu۳tyu
rayasantanu۳yada jaryiryi Ju۳denu
siityari ۳vajyuu, racya۳siryu۳ñu۳yada variy
risa۳ju۳ riy. 14ॸRañi datyanu۳yadara
Judíyuveda datyadoda, raryamichaniryi
ti ۳ta۳ju۳ risa۳ nu۳vye variy, ravyichanu۳yada
vani ۳rava۳ju۳ ta۳rijye۳myi datyadoda
jto۳tadedamu. 15-17ॸSajaryeta۳da ji ۳ta
Ju۳denu raryupedajisiy yisa۳ju۳ ray,
jadchintyi sanatuyada mitya
jivya۳ta۳damu ray, ra۳tidye diy variy siva
sadenu Jesús, ra۳tidye tu۳chunumaya۳
variy sanchiy nijya۳nvavya, jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi. Varicha۳ra۳ju۳ netimyu۳
ne ratyu۳choda sisa۳ nijya۳mi ۳ didye,
dantyamu۳y ne raya۳da Jerusarí ۳muju۳
didye, ruumuju۳ rityi vichanu۳yada Crístu
nusu۳byimiy ra۳jisiy, raya۳da ji ۳ta variy
Arábiya mucadimuju۳, jadchintyi
ratye۳rya۳da Damáscumuju۳ntiy.
18ॸJadchintyi, mumunijya۳mimyusiy
rajeñu۳yada simu Pyítru jiryatiy su۳teda
Jesúsni ۳ Séjasiy, raryicheyada vu۳yaju۳y
runda jasiy sisa۳, tadajyo runda ranchaju۳.
19ॸNe radyiyada ti ۳va sisa۳ju۳ nusu۳byi tenu,
vinu Santiyácu, Vu۳yntyityu۳ taryi ۳. 20ॸJirya
ji ۳ta jiryatiy rañu۳y cateramu jiryejyu۳ra,
ri ۳tay Ju۳denu diya, ne raquivu۳y. 21ॸˇĀËȍɗ‫ڏ‬
ntyi raya۳da Síriya mucadimuju۳, Sidísiya
mucadimuju۳ jarye. 22ॸNe ridyiyada Crístu
siityari ۳vajyuu riva didye, jiryatiy Judéya
mucadimu vichavadyeryi. 23-24ॸVinu
rityuva۳chunu۳yada raynchiy: Ni ۳tiy
jiyasanta- nu۳yada vu۳y, diye satu۳chura
samitu۳choda jiryatiy ta۳riy sani
ca۳siryu۳ñu۳yadara, ramutiy ji ۳ta
riichana۳tya۳dani ۳ Ju۳denu variy.
Ridyiryejada nusu۳chavavyedabañi
Pávurubay
2
1ॸJadchiy ji ۳tantiy, vu۳yaju۳y nijya۳,
dañijya۳ju۳yu ranchaju۳, na۳dyeya۳da
ju۳na۳y Jerusarí ۳muju۳ntiy, Bernabéta.
330
Ra۳ra۳yada na۳dyisa۳ju۳ni ۳ Títuntiy. 2ॸRaya۳da
ji ۳ta, Ju۳denu dityadoda daryaju۳ ray
ra۳tidye jiya, ratyu۳choda variy ruuvara
samitu۳choda daryatiy
ratyu۳chunumaya۳jada ruuva
nijya۳nvantyidyerya, jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi. Ratyu۳choda munatya
dutya۳damusiy ruuva jatichevye,
ridyetya۳daju۳ samirya vidye ráni ۳cha
rivaayada, mitya dyetya ravichanu۳yada.
Ne ridyi taji nta riva rivaayada variy,
mitya. 3ॸDantyamu۳y ne ru۳mutyonutaniñi ۳
risa۳ jañu۳ñu Títu jtyati ۳, dañuma sani ۳cha
Curiyécu ja۳mi ۳. 4ॸDañuma jiryatiy
riityejada daryaju۳ tavay riquebyimuyu,
nu۳tyunuma nu۳ñi taryi ۳veda nta riñi ۳cha
variy, ru۳mutyonutaniryu۳yada variñi ۳
Títu. Riityejada jnu۳chodana۳cho۳ nta
vu۳ñiya۳resiyu, rirya۳tidye datya varirya
ratyadoda, jiryatiy saratyanuma۳
Jesucrístu vinu rityuva۳chodamu variryi
jiryatimyu۳ ne judíyuveda daryi, ne
jiryatiy vuryito۳tanirya Ju۳denu
niquejada daryaju۳. Riberyu۳yada ji ۳ta
jivye nijya۳nvantyirya Muyisésibe
niquejadantiy, ratyadoda ju۳bivaju۳ntiy,
samitu۳choda ju۳bivaju۳, rirya۳tidye vuunu
variy rata vu۳y. 5ॸNe
nu۳vyuunutaniryu۳yada taraquideju۳
ramusiyu, ra۳tidye ma۳cho۳jasiy si ۳tenu
samitu۳choda jiryejyu۳, ratatiy vu۳dyetya,
nu۳tyuramusiy saramityaniy Ju۳denu
mitya vuryivara vu۳jyuuchuveda,
nu۳tyuramusiy.
6ॸJatichevye ji ۳ta, ne ribeyada tara vadi
datyadoda ranchaju۳ variñu۳dantyi.
Dañuma jatichevye rirye۳cha, ne jiryi ۳nu۳y
ne sajaryeta۳da Ju۳denuni ۳ nijya۳mi ۳ day,
ti ۳ta۳ju۳ samirya saju۳ni ۳, sa۳tidye datyanu
tarani ۳. 7ॸRityi jteda jatichevyeyu, tama۳
riñi datyanu tara variy nu۳day, tama۳, riñi
diryejada jidchavu۳ variy nu۳y,
variñumatiy ridyetya۳da sabayada
Ju۳denu tu۳chu۳ju۳ ray, samitu۳choda
tu۳chodaju۳ ruuva jiryatimyu۳ ne Judíֆӕ‫ڏ‬
331
veda daryi, daryatiy sabayadani ۳ Pyítru
tu۳chu۳ Judíyuvedaju۳ntiy. 8ॸDaryatiy
savanu۳tyadeda Ju۳denuni ۳ Pyítru
samitu۳choda tu۳chu۳ju۳ Judíyuvedamuju۳,
daryaday savanu۳tyadedantidyerye,
ra۳tidye tu۳chu ruuvara, jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi.
9ॸJadchiy ji ۳ta jiryatiy rivyicha۳da
surravay daryaju۳ Ju۳denu siityari ۳vay
cabyimu Santiyácu, Pyítru, Juán jarye,
varityi ridyetya۳da darya sasa۳yada
Ju۳denu rivaayadaju۳ ray, varicha۳ra۳ju۳
ru۳mutya۳jada Bernabéveda jidchavu۳
yisa۳ju۳ ray, rureda variy na۳jyomu,
ridyityanu variy ratara samirya rijyu۳,
jiryatiy na۳dyeyata۳dara samitu۳choda
ruumuju۳ jiryatimyu۳ ne Judíyuveda
daryi, riy ji ۳ta jiyata۳da
Judíyuvedamuju۳ra samitu۳choda day.
10ॸVinu jantyuyadavañe۳cho۳ ru۳teda
na۳ña۳jnu۳y samiy, ranuma rañi
jachipityaja۳sara diye sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Pávurubay niquejada jamiryamu
siva Pyítrubay
11ॸTarundamu ji ۳ta siti ۳jada Pyítru
Antiyuquíya vicha۳damu, rañiquejada
variy samo۳va jiryatiy ráyasayada va۳cha
sivaayadayu. 12ॸSi ۳myiñu۳yada munatya
jiryi ۳nu۳y rusa۳ siityari ۳vay jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi. Ruti ۳jadanumatiy
Judíyuveda Santiyácumusiy variy,
saparu۳yada riva jbyeda variy rusa۳, tapi
sasuvu۳yada daryaju۳ riy rityi
jmutyonutaniryu۳ryi jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi, (ne jiryi ۳nu۳y riñi jteda
ju۳bachara darya rusa۳ jibyeda day,
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi.)
13ॸTavamyiñi ۳ Judíyuveda jvaayada
yitu۳yada jidchavu۳ sisa۳ Pyítru varidye,
jiryatiy ripyaru۳yada riva jbyeda vatajuu
rusa۳ jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi,
Bernabé sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳ ruvaayada
yitu۳yada sisa۳. 14ॸJiryatiy ri ۳nu۳yada: Ne
sarupi vase nú۳va, samitu۳choda nú۳va,
æĀѸɗֆॷ2
rañique۳tya۳da variy rajuu diyadajacheni ۳
Pyítru: Jiryatiy jiñi ۳cha Judíyu,
nu۳tyuramusiy jimyiñu۳je rusa۳ jiryatimyu۳
ne Judíyuveda daryi, nu۳tyuramusiy.
Jiryatiy diye jipyaru۳y riva jbyeda rusa۳,
jiñi dityanuru۳y riryivyichasara nu۳tyu
Judíyuveda nta rirya۳tidye jnu۳jeya۳sara
ju۳na۳reju۳ variy.
Ju۳denu ra۳y riyada Judíyuveda jiryatiy
rityuva۳chu daryaju۳ simu
15ॸNu۳ñi ۳cha ji ۳ta Judíyuveda
nu۳pyi ۳ru۳yadamusidye, ne juuchatavay
nu۳dye, mitya, ne nu۳tyu
munu۳ñumiryapu۳ryamiy nu۳dye.
16ॸRamuni ۳tiy vu۳dyetya: Tama۳ sa۳jtay
Ju۳denu vase vichara ti ۳, tama۳, vinu
varityi sito۳tanirya saniquejada,
jiryatimyu۳ ne vana۳y sito۳ҡ͑ɗֆѸ̲ɗфֆ‫ڏ‬
musirya saniquejada. Jiryatiy
vu۳tyuva۳choda simu Jesucrístu,
ramuni ۳tiy su۳tay Ju۳denu vase vichavay
varivyu۳y. Ramuni ۳ vu۳jerye tuva۳chuma۳
simu Jesucrístu, sa۳tidye jtay Ju۳denu
variy vase vichavantyidyevyu۳y. Su۳tay
daryá, vinu varityi vu۳tyuva۳chu simu
Crístu, ne vinu varityi vuryito۳tanirya
saniquejada, ti ۳ vitya jiryi ۳nu۳y vana۳y
jto۳taniy ti ۳ta۳ju۳ra saniquejada, jiryatiy
nijya۳mi ۳ rapu۳rya daryaju۳davyu۳y.
17ॸRamuni ۳ jiryatiy vu۳ñi ۳cha Judíֆӕ‫ڏ‬
veda, vu۳vya۳tatiy rana۳cho۳, sa۳tidye jtay
Ju۳denu vase vichavay Crístumu
varivyu۳y, vu۳dyetya ji ۳ta variy ramusiy:
Si ۳tenu juuchatavay ni ۳davyu۳y. ¿Rani ۳tiy
jirya rañi jtaryu۳y: sani ۳cha Crístu
ramusiy juuchuveda jmu۳tyi ۳ varintyidye?
jiryatiy vu۳pyaru۳y riva niquejada
jto۳tadeda simu tuva۳choda jiyasachiy.
¡Ne dyetya! 18ॸVu۳tyi jo۳ta۳da jvaayada
ju۳na۳ntyirya jiryatiy vu۳pyaru۳mya۳ riva,
jiryatimyu۳ ne vana۳y raratyanu daryaju۳
vu۳y, vu۳dyityanu si ۳tenu ratara: Si ۳tenu
juuchatavay ni ۳davyu۳y. 19ॸJiryatiy
sadiiyadata jimyurichedoda Cristura
æĀѸɗֆॷ2ٍॷ3
rajyuuchuveda, sadiy Ju۳denu variy riva
nu۳tyu diibyi nta rañi ۳cha
saniquejadamuju۳, ra۳tidye jnu۳jeya۳sara
ti ۳ta۳ju۳ rundamu variy saju۳. 20ॸNu۳tyu
munusi ۳ ravyichanu۳yada daryaju۳
Crístusa۳, jiryatiy crusitya۳ѸѸ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
nutadeda Ju۳denura rajyuuchuveda
Crístu batyedata; ne ri ۳nu۳y ray
variñu۳ndye, Crístu ji ۳ta jnu۳y diye
ri ۳bivaju۳ day. Jiryatiy ri ۳nu۳y diye
ravyu۳mu, ratyuva۳chodamusiy ri ۳nu۳y,
jiryatiy ratyuva۳chu simu Ju۳denu denu
daryaju۳, jiryatiy sava۳ta۳damu jibetyeda
rayadaju۳. 21ॸTama۳ ra۳rrachura jiryatiy
sasa۳y Ju۳denu darya mitya vu۳y, tama۳. Ne
jiryi ۳nu۳y vu۳ryityi saryera samirya
vicha۳da, niquejada jto۳tadedamusiy,
ra۳ma۳cho۳ mitya variy Crístu batyeda
vuryeyadaju۳.
Ru۳mutya۳jadani ۳ Ju۳denu Jnutu si ۳tenu
rityuva۳chodamu
3
1ॸ¡Datyi ۳sa۳miy jirye, Cadásiya
mucadi ja۳nvay! ¿Chi ۳na۳ jatachu
si ۳tenu nú۳jisiy jirye, chi ۳? Nu۳dyityanumá۳
jiryerya nu۳tyu jiryedyiya nta day sani
batyeda Jesucrístu crusitya۳sa variy.
2ॸRitaja۳nu ji ۳ta vinu jirya niquejadata
jirye: ¿Nu۳tyuramusiy jiryi ۳mutya۳ni ۳
Ju۳denu Jnutu, nu۳tyuramusiy? ‫ͮع‬ɗнӕľ‫ڏ‬
jada jto۳tadedamusiy vidye rani ۳cha day?
¿Ne viy jiryetyuva۳chodamu? Jo. 3ॸ¿Ta۳
jaryi datyi ۳sa۳miñi ۳ jiryeñi ۳cha day, ta۳ju۳?
Jiryatiy jirye jo۳ta۳da Su۳ntuta
jityuva۳chodamu, ¿nu۳tyuramusiña۳
jirya۳ca۳siryu۳y jidyirya datya۳datara,
nu۳tyuramusiy? 4ॸ¿Ne taraju۳ ravichaniy
jiryejyu۳ jiryatiy jirye paru۳tya۳da rajuura
raju۳yu? ¡Si ۳tenutiy raryicha tara
jiryejyu۳!
5ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy sasa۳chara mitya
Yintu jirye, sivaarya ti ۳ҡҡѸфʮɗфֆľнӕľ‫ڏ‬
byimuntiy, sivaavya۳ niquejada
jto۳tadedamura; jiryatiy jiryetyuva۳choda
simu daryaju۳ yivaayadara.
332
Ju۳denu jteda sami ۳ni ۳ Avurá۳bay si ۳tenu
satuva۳chodamu
6ॸRamuni ۳tiy satuva۳choda Avurá۳bay
simu Ju۳denu, sajaryeta۳da Ju۳denu variñi ۳
samiy nijya۳mi ۳ju۳, satuva۳chodamusiy.
7ॸJirya۳ntya datya ramusiy: Rityi
tuva۳chusara simu, riñi ۳day Avurá۳bay
dadyeñu day, jiryatiy rivyichasara daryá.
8ॸCatera nu۳charamu jiryi ۳nu۳y sabaya۳jada
Ju۳denu Jnutu daryá, sa۳diy Ju۳denu
samivye ruuva, dañumamu۳y ne rirye۳cha
Judíyuveda day. Rityuva۳choda jiyadaju۳
sa۳diy samivye yiva, jiryatiy satu۳chodara
samitu۳choda Avurá۳bavya daryaju۳:
Riñi ra۳chasara ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
Ju۳denu jmu۳tyasavajyu۳ yimu.
9ॸRamuni ۳tiy rityi tuva۳chu simu Ju۳denu
daryatiy satuva۳choda Avurá۳bay,
rirye۳cha jmu۳tyasavay sisa۳ ramu.
10ॸRiy ji ۳ta jiryi ۳nu۳y jiryatiy
ruto۳taniryu۳rya niquejada day jiryatiy
nu۳chara darya, paruti ۳savadye, darya
nu۳charantidyeryacu۳:
Paruti ۳savay riñi ۳cha ti ۳ta۳ju۳ rityimyu۳
ne jiriryi ۳ jto۳tadeda ti ۳ta۳ju۳ra
su۳teda, catera padyevya nu۳chara
niquejada.
11ॸRamuni ۳ vadichara darya, jiryatimyu۳ ne
vana۳y savichasara nijya۳mi ۳ sami ۳ Ju۳denu
diya, nu۳tyu nu۳charatiy daryantiy:
Jiryatiy Ju۳denumu tuva۳chu۳ ni ۳,
sa۳jtay variy sami ۳ ni ۳,
sa۳jnu۳jeya۳sara ju۳na۳reju۳ variy.
12ॸNiquejada jto۳tadeda ji ۳ta ra۳cha
vuryivaayadamusidye, ne
vu۳tyuva۳chodamusidyerya, nu۳tyu
nu۳charatiy daryantiy:
Ni ۳tiy jto۳taniy yivaayadamusiy
ti ۳ta۳ju۳ra, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳jnu۳jeya۳sara
varidye.
Crístumusiy vurya۳ramityasara
13ॸSata۳ryu۳mya۳
ji ۳ta Crístu, Ju۳denu
jiyasayadajisivyu۳y, ʮɗфֆҡɗֆѸ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
333
nutadeda Ju۳denu daryaju۳ vuryeyadaju۳
ni ۳, darya nu۳charani ۳day:
Diiyasi ۳ sani ۳cha day ni ۳tiy so۳tay
jiiputa۳sa.
14ॸRamusiy ji ۳ta rirye۳cha Ju۳denu
jmu۳tyasavay ti ۳ta۳ju۳ nijya۳͑ԮֆˇľѸӕËфɞѸ‫ڏ‬
tumu, daryani ۳ savichanu۳yada Avurá۳bay
jmu۳tyasi ۳, vurya۳tidye jmutya۳
vu۳tyuva۳chodamu variñi ۳ Ju۳denu Jnutu,
daryatiy saniquejada Ju۳denu si ۳tenu
ta۳riy: Ra۳sa۳y jiryeñi ۳ ri ۳ntu.
Vu۳jye۳ ra۳sa۳y jidyedyeñura
ju۳na۳reju۳ jnu۳yada
15ॸRatyeryi ۳veda,
ratyu۳chu diye nijya۳mi ۳
jachipiya۳jadata jiryiva: Saryityi ju۳tay
ti ۳qui vanu vadiiryo۳ ji ۳tyaju۳ nadiva
jivyaturu۳y: Sa۳na۳sa۳yasiy vu۳dyenura
raberya, ne vana۳y ti ۳ vichadedasa۳ra۳ tara
nu۳ndyerya, dantyamu۳y ne vana۳y ti ۳
barya taji niquejada ranchaju۳ntiy,
mitya. 16ॸDaryantiy jiryatiy su۳teda
Ju۳denu Avurá۳bavya, su۳ndenuva jarye
yisa۳ju۳. Su۳tedatya su۳ndevavya nu۳tyu
rajuuvadyeryi. Su۳teda ji ۳ta su۳ndenuva,
jiryatiy ti ۳quide sani ۳cha, sabaya۳jada
variy sanijyu۳ Crístu. 17ॸJiryatiy su۳teda
si ۳tenu ta۳riy Avurá۳bavya, ne vana۳y ti ۳
vichadedasa۳ra۳ tara variñu۳ndyerya.
Jiryatiy su۳tedara jiñiquejada tarundamu
Muyisésibemyusintyi, ne vana۳y ti ۳
vichanichara varirya su۳teda Avurá۳bavya
nu۳ndye, mitya. Ne jiryi ۳nu۳y MuyiséѸɗ¡ľ‫ڏ‬
myusiy ji ۳ta ru۳ndayada rijyu۳ saniquejada
day, daryaju۳yu pacha nijya۳, mumuri ۳
vu۳yaju۳y nijya۳ ranchaju۳ntiy, ramuni ۳mu۳y
ne vana۳y ti ۳ vichanichara tara
variñu۳darya munatya su۳teda nu۳day.
18ॸSaryityi sa۳y Ju۳denu sayaru۳rya
nijya۳mi ۳yu, vinu varityi saryijto۳tanirya
saniquejada, jiryatiy su۳teda MuyiséѸɗ¡ľ‫ڏ‬
myusirya, saryi sa۳vya۳ vinu su۳tedamuju۳
varidyerya cay, tii, mitya. Sasa۳yada ji ۳ta
Ju۳denu yitedamuju۳ sayaru۳rya
Avurá۳bayu, Muyisésibe jisidye sasa۳yada
æĀѸɗֆॷ3
dañi ۳. 19ॸ¿Ta۳ju۳numa sabayada Ju۳denu
varirya jiñiquejada MuyiséѸɗ¡ľ̲ֆӕѸɗ‫ڏ‬
ntyi, ta۳ju۳? Sabayada ji ۳tara vurya۳tidye
datya ramusiy ta۳ra rani ۳cha juuchuveda
Ju۳denu diya, ta۳ra. ґ¡ֆĀфʮɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada Avurá۳bay ju۳debi jdeda sa۳ra۳ju۳, ni ۳tiy
ra۳jmutya۳ra jiyaru۳rya. Muyisésibe ji ۳ta
jmutya۳jada Ju۳denu jpa۳vamyusirya
saniquejada day, sa۳tidye bay Ju۳denu
ju۳bivaju۳ Irayénuveda jto۳tadedaju۳ra.
20ॸNi ۳tiy nique ti ۳ju۳, ne sanique vinu
jidyirya, Ju۳denu ji ۳ta niquejada jidyirya
day, varityi su۳teda Avurá۳bavya.
Vu۳vyichasara Ju۳denu dadyeñu, ne
vu۳vyichasara samuchechimyi
21ॸVuryi ۳tay ji ۳ta varidye: Jiryatiy
su۳teda Ju۳denu Muyisésibemyusirya
jiñiquejada, ne sa۳numitya۳da
tajiñe۳cho۳ju۳ra jiryatiy su۳teda
Avurá۳bavyara. Tapi saryityi bayadara
niquejada ratatiy saryi jnu۳tyanichara
ju۳na۳reju۳ vu۳y, ramusityi saryi jteda
samivye varivyu۳y. 22ॸSaniquejadamu ji ۳ta
jiryatiy nu۳charara, sani dityadoda ji ۳ta
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay juuchatavadyerya,
sa۳tidye sa۳y mitya vu۳rya vuryeyaru۳rya,
Jesucrístu samiy jvaayadamusiy, varityi
vu۳tyuva۳chu simu.
23ॸNetimyu۳ ne siti ۳jada Crístu didye
vurya۳tidye tuva۳chu simu,
vu۳vyichanu۳yada nu۳tyu tanuvu۳nusavay,
nu۳tyu nu۳tyasavay niquejadata,
samitu۳choda dityadoda jiju۳. 24ॸRamuni ۳,
ravichanu۳yada niquejada nu۳tyu
muchechiy vu۳jyu۳ra. Jiryatiy
vu۳vyichanu۳yada nu۳tyu deramiy
datyi ۳sa۳miy, rito۳ta۳da ji ۳ta niquejada
Crístumu varivyu۳y, nu۳tyu muchechiy
jto۳ta۳da riy deramiy catera nu۳jyomu
daryá. Vu۳tyuva۳chutiy Crístumu, sa۳jtay
Ju۳denu samivye varivyu۳y. 25-26ॸVarityi
vu۳tyuva۳chu simu, ne vu۳vya۳ta
muchechiy variñu۳day, jiryatiy vu۳ñi ۳cha
Ju۳denu dadyeñu daryaju۳ day, ja۳ñuma
æĀѸɗֆॷ3ٍॷ4
ti ۳ta۳ju۳ varivyu۳y, Jesucrístumu
tuva۳chodamu. 27ॸTi ۳ta۳ju۳ jiryi ۳nu۳y jiryatiy
vu۳vyicha ji ۳tyu۳vye Crístumu,
vu۳vyichasara ramusiy nu۳tyu sujatyavay
nta saramityadedata. 28ॸNe vurya۳jtay
variy ti ۳nijyu۳ nu۳ndye: Ni ۳ni ۳ Judíyu day,
ti ۳nijyu۳ntiy: Ni ۳ni ۳ munu۳ñu day,
ti ۳nijyu۳ntiy: Ni ۳ni ۳ muchechidye,
ti ۳nijyu۳ntiy: Ni ۳ni ۳ jijyu۳ jvaarya day,
ti ۳nijyu۳ntiy: Ni ۳ni ۳ vanu day, ti ۳nijyu۳ntiy:
Ni ۳ni ۳ vatura day. Ti ۳ta۳ju۳ jiryi ۳nu۳y
vu۳vyichanuma jidchavu۳ nu۳ñi tevay
Jesucrístumu day. 29ॸVarityi vu۳ñi ۳cha
Crístumu, vu۳vyicha ramusiy Avurá۳bay
dadyeñuntiy, vurya۳jmutya۳sara jidchavu۳
Crístusa۳ varirya jiryatiy su۳teda ta۳riy
Ju۳denu ya۳sa۳y Avurá۳ra.
Nu۳tyu riñi ۳chanu۳yada ta۳riy nijya۳nvay
Jesucrístu jti ۳jadajisiy, nu۳tyu
4
1ॸRi ۳tay ji ۳ta variy, vu۳ñi ۳cha nu۳tyu
curaca denu, ni ۳timyu۳ ne ja۳y didye,
sama۳cho۳ nu۳tyu muchechiy, dañuma
sa۳cha curaca denu. 2ॸSama۳cho۳ datyanusi ۳
rarunda sa۳ra۳ju۳ varityi sa۳jay jijye۳
ju۳bivaju۳. 3ॸDaryadantyivyu۳y, varityi
vu۳vyichanu۳yada nu۳tyu deramiy,
datyi ۳sa۳miy varidyevyu۳y, nu۳tyu
muchechimyi vu۳vyicha variy raju۳,
jiryatiy vuryivaayada paru۳cha۳rimyusiy
nijya۳mi ۳ niquejada rapu۳rya
jto۳tadedaju۳ra. 4-5ॸVariryundamu ji ۳ta
jiryatiy sabayada Ju۳denu raju۳, su۳pa۳jada
ji ۳ta variñi ۳ jidyenu, vaturu۳myusiy rupi ۳.
Sarupeda, Muyisésibemyusiy niquejada
jto۳tadedaju۳, sa۳tidye ra۳y vuryeyada,
jiryatimyu۳ ne vana۳y vuryito۳tanirya
niquejada vu۳y, sa۳tidye jmutya۳ Ju۳denu
variy nu۳tyu si ۳tenu jidyedyeñu varivyu۳y.
6ॸJiryatiy vu۳ñi ۳cha variy sadadyeñu
daryaju۳, su۳pa۳jada ji ۳tani ۳ jidyenu jnutu
vu۳jechimyuju۳, vurya۳tidye sa۳ñe۳ya۳ variy
sanijyu۳: ¡Ye۳ye۳! ¡Ye۳ye۳dyera!
7ॸRamutimyu۳ ne muchechimyiñu۳davyu۳y,
sadadyeñunuma varidyevyu۳y. Jiryatiy
334
vu۳vyicha sadadyeñu, vurya۳jmutya۳ variy
sa۳ntyutya۳damuju۳ra jiberya.
Ne vu۳ryi ta۳rya۳ru۳y rana۳cho۳
niquejadamu vuudoda nu۳day
8ॸTa۳riy, netimyu۳ ne jiryedyetya
didyeñi si ۳tenu Vuryi ۳ndenu didye,
jiryivaañu۳yada paru۳cha۳rimyusiy rusa۳
jiryatimyu۳ ne si ۳tenu ju۳denumidyeryi.
9ॸDiye ji ۳ta variñumatiy jiryedyetyama۳ni ۳
si ۳tenu Vuryi ۳ndenu, ri ۳tay samivya۳ju۳,
variñumatiy jirye۳cha sajaryetasavay,
¿nu۳tyuramusiña۳ jirya۳numityeryu۳y ju۳na۳y
nijya۳mi ۳ niquejadamuju۳ntiy,
nu۳tyuramusiy? jirya۳tidye jvaay
paru۳cha۳rimyusiy risa۳ntiy jiryatimyu۳ ne
vana۳y ra۳ra۳y vuryeyada. 10ॸJiryebe ji ۳tara
runda, jarimyuni ۳, vichtya, vaata jarye
ti ۳ta۳ju۳, jirye jto۳tadeda variy tara ramu
sa۳tidye jnu۳y nta samirya Ju۳denu variy
jiryeñe۳cho۳. 11ॸ¡Ri ۳ntañu۳ ji ۳ta jiryeñiya۳re
rañuma ma۳cho۳ mitya rivaayada
jirye۳ntyutya۳da jiyadaju۳!
Pávurubay jachipityaja۳ra
12ॸRayasanta jaryi jirye, ratyeryi ۳veda,
jirye۳cha nu۳tyu ray jiryatiy rapyaru۳yada
riva niquejada jto۳tadeda, Crístumu
tuva۳choda jiyasachiy. Rañi ۳cha variy
nu۳tyu jiryetyi vichanu۳yada Ju۳denu
niquejada datyi ۳sa۳miy. ͮľʮɗфֆľԮֆɗËȍ‫ڏ‬
deda taji nta varirye. 13ॸJiryedyetya
daryaju۳ nu۳tyu ri ۳diva۳jadanube
ratyu۳choda munatyara samitu۳choda
jiryiva. 14ॸNe jirye rrachoda varirye,
dantyamu۳y ne jirya۳vityeda
ri ۳diva۳jadamu ray. Jiryeñi diryejada ji ۳ta
nu۳tyu Ju۳denu jpa۳nu varirye, nu۳tyu nta
jiryedyiryeni ۳ Jesucrístu. 15ॸ¿Tena۳ diyera
jiryi ۳chana۳tya۳da, te? Ri ۳tay ji ۳ta
vijyo۳mujache jiryenchiy daryaju۳,
jiryi ۳chana۳tya۳da darya sa۳ra۳ju۳ varirye
jiryeñi sa۳ryu۳yadanuma jiñi ۳siy
varintyirye. 16ॸ¿Jiryatiy ri ۳tachara si ۳tenu
jiryiva, jiryedyi variy nu۳tyu jimyityasiy
335
nta riva? 17ॸRijyiintyeru۳y ji ۳ta tavay
Crístumu tuva۳chodajisiy jirye,
rirye۳tya۳damu, ne samirya
jachipiya۳jadamu, jirya۳tidye ra۳tya variy
rivantiryi. 18ॸSamirya raryicha varityi
rirya۳ra۳tyasara samiryaju۳ jiryiva, ne vinu
variy varityi ravyicha jiryisa۳. 19ॸRi ۳tay
jiryiva, radyedyeñu, rañuvay daryaju۳
jiryivasiy nu۳tyu ray ntanuma rupachu
ju۳na۳y jiryentyi, vadi vicha۳daju۳,
rañuvay, jasicha۳ra۳ju۳tiy su۳nde Ju۳denuni ۳
Crístu jiryimu. 20ॸNu۳tyichitya ravyicha۳da
jiryisa۳cu۳, nu۳tyichiy, varityi ra۳nique taji
nta jiryisa۳ntidye, ne radyetya daryaju۳
nu۳tyu ra۳jachipiya۳ jiryenchiy, nu۳tyu.
Riti ۳jada samitu۳choda Muyisésibe
niquejada ju۳bivaju۳
21ॸJirya۳ma۳ tu۳chu riva, jiryatiy
jiryevyicharu۳y Muyisésibe niquejada
jto۳tanivye, ¿jiryeñi tuva۳chu۳sani ۳virya
nu۳tyu ranique saniquejada?
22-23ॸNu۳chara daryaju۳ ramu day: Varityi
danu۳ju۳y denuti ۳ savicha۳da Avurá۳, ti ۳qui
vichanu۳yada samuchechityodaniy
detuchi ۳, nu۳ntiy vichanu۳yada si ۳tenu
savaturu۳ñiy detuchi ۳. Samuchechityoda
denu ji ۳ta pi ۳ru۳yada vinu jijye۳
va۳ta۳damuju۳, savaturu۳dyenu ji ۳ta
pi ۳ru۳yada Ju۳denu jtedamuju۳ntidye,
jiryatiy savichanu۳yada suru۳tyu
su۳no۳dáju۳si ۳ yajisiy. 24-25ॸRani ۳ ji ۳ta
samitu۳choda day, jiryatiy ra۳datyanu
tara vu۳y. Daryatiy nanuvicha۳da danu۳ju۳y
vaturu۳jyu۳y mityiji denutanu۳jyu۳be,
daryaday ravicha daraju۳y niquejadantiy,
jiryatiy su۳teda Ju۳denura: taraqui su۳teda
Sinayí musimyu, Arábiya mucadimu,
rani vuunuru۳ryi rityi rañi jto۳taniryu۳rya.
Rani ۳ ji ۳ta nanubaya۳jada muchechityoda
Acáraju۳y jtyatanu۳be, jiryatiy
muchechimyijyu۳ nanudetuñu۳yada.
Daryadantyi Jerusarí ۳ diye, ti ۳ta۳ju۳ rumu
vichavatya Judíyuveda, rivyicha nu۳tyu
muchechimyi, niquejada jiyadaju۳.
æĀѸɗֆॷ4ٍॷ5
26ॸAvurá۳bay vaturu۳y Sáraju۳be baya۳
ratarya Jerusarí ۳ nijyu۳, ʮɗфֆҡɗֆʮфֆɗ͑ф‫ڏ‬
numa varidyerya, jiryatiy nu۳tyu
vuryi ۳no۳da daryaju۳ nada day. 27ॸDarya
nu۳charani ۳day daryaju۳ra:
Ya۳jchana۳y suru۳tyu jiryatimyu۳ ne
deti ۳ ji, ya۳sa۳ñe۳ya۳ jichana۳yadamu,
dañumamu۳y ne jiñuvaday
rupachodamu, tapi rirye۳cha
jaryivya۳ju۳ rajuuvay jidyedyeñu
nadimusiy jiryatiy nanuvicha
jivyanusa۳.
28ॸRatyeryi ۳veda, vu۳ñi ۳cha nu۳tyu
Isácubay, Sáraju۳be denu, jiryatiy
sarupeda Ju۳denu jtedamuju۳. Daryaday
vu۳ñi ۳cha Ju۳denu dadyeñu
su۳tedamuju۳ntidye. 29ॸDaryatidye
sa۳rupantanu۳yada muchechityodabay
denuni ۳ Sáraju۳be denu, jiryatiy Ju۳denu
Jnutu jtedamuju۳ rupi ۳ni ۳, daryadantyi
diye (Judíyuveda jarupanta riy jiryatiy
Ju۳denu jtedamuju۳ rivyicha jidyedyeñu,
rityuva۳choda mirya۳damu
rirya۳rupantayu.) 30ॸSu۳teda ji ۳ta siva
Avurá۳bay daryá catera nu۳Ëȍф͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu:
Ya۳jatya bimuju۳ ͑Āʮɗ̲ֆӕËȍľËȍɗ‫ڏ‬
tyoda, nanudenuta, tapi ne
sa۳jmutya۳ra jiberya jidchavu۳
jivyaturu۳dyenusa۳.
31ॸRamuni ۳, ratyeryi ۳veda, vu۳ñi ۳cha nu۳tyu
Sáraju۳be denu, vurya۳tidye jmutya۳ra
vu۳jye۳myu vichasa۳da, ne vu۳ñi ۳cha nu۳tyu
muchechityoda denu, jatyasi ۳.
Vurya۳ntya vanu۳tya ratyadodaju۳ vu۳y
5
1ॸSaratyanuma۳ ji ۳ta Crístu vu۳y,
vurya۳tidye vichasara ratyanusavay
variy. Jirya۳vanu۳tya daryaju۳ variy raju۳
ratyadodayu; ne ji ۳rya۳sabuy ju۳na۳y riva
Muyisésibe niquejada jto۳tadeda nu۳day.
2ॸJirya۳ntya jnu۳y, rañi ۳ rañi ۳cha
Pávuruntiy, jiryatiy ri ۳tay jiryiva:
Jiryetyi jmutyonutaniyu, sa۳tidye jtay
Ju۳denu variy samivye jirye, jiryi ۳tay
æĀѸɗֆॷ5
variy rata: Ne rasa۳ra۳ vu۳jyu۳ra Crístu
diiyada vu۳ryamityanicha۳daju۳ nu۳day. Ne
vana۳y sa۳jantyuy Crístu variy jiryiva
nu۳day. 3ॸRa۳jatyi tu۳choda vijyo۳mujache
jiryivantiy: Ni ۳tiy jmutyonutaniyu,
sa۳dyetya jto۳tanirya Muyisésibe
niquejada ti ۳ta۳ju۳ variy
jiryamityanicha۳daju۳. 4ॸJiryetyi
jto۳taniryu۳rya niquejada, sa۳tidye jtay
Ju۳denu samivye variy jirye, jirye۳cha
variy jiintyasavay Crístusa۳siy, ne vana۳y
sa۳sa۳y mitya variy jiryerya ju۳na۳reju۳
jnu۳yada nu۳day. 5ॸSu۳ntumusiy ji ۳ta
vu۳yntuy jaryi vu۳ñi ۳ru۳yadamu ra۳jiju۳
jiryatiy sa۳jtay Ju۳denu samivyevyu۳y,
jiryatiy vu۳tyuva۳chu daryaju۳ simu.
6ॸJesucrístumu ji ۳ta vu۳ñi ۳cha samivye
varityi vu۳dyityanura vu۳tyuva۳choda
jiryatiy vuryivaayada jaryi
vu۳vya۳ta۳damura, dañuma vurye۳cha
jmutyonusavay, dañumamu۳y ne.
7ॸJirye ji ۳ta vichaniñu۳yada samiy
munatya. ¿Chi ۳ra paru۳tyaniy riva si ۳tenu
tuva۳choda jirye, chi ۳? 8ॸTama۳
Ju۳denumusiy rani ۳cha paru۳yada day,
tama۳. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta natuchara tuva۳chodamu
vu۳y. 9ॸJirya۳ntya jnu۳y ra۳jisiy taji
datyadoda, daryatiy jiryi ۳nu۳ֆЙѸɗĀֆľф‫ڏ‬
musiy rijeryenura varapu buya۳dinube,
racasiyadaju۳, daryaday rajaryenu
nicyara۳y tu۳chodantirya
samitu۳chodantiy, ra۳jarapu۳y
samitu۳choda variy. 10ॸJiryatiy
ratyuva۳chu simu Vu۳yntyityu۳, radyetya
variy jiryenchiy: Ne jirya۳jachipiya۳ru۳y
tajiñe۳cho۳ju۳; sa۳day murichenutaniy
Ju۳denuni ۳ ni ۳tiy jarupantaru۳y jirye,
dañuma sa۳cha ti ۳. 11ॸRitaja۳nu ji ۳ta variy
jirye, ratyeryi ۳veda: Raryityi datyanura
jmutyonutadeda, daryatiy ru۳tañu۳y
tavay rañijyu۳, ¿ta۳raju۳ riyasanta variy
mitya riva ray, ta۳raju۳? Nevidye jiryatiy
radyetyanusara darya: Vu۳ryamitya vinu
jiryatiy sabatyeda Crístu crusitya۳sa
vuryeyadaju۳, vinu rani ۳ radyetyanu day.
336
Ne rirrachuru۳rya crusinchiy datyadoda
raryityi datyadodara jmutyonutadeda
variy risa۳ju۳. 12ॸ¡Jaryiñi ۳ riryi
jmutyonutaniryu۳y jirye! ¡Rirya۳ma۳
jmyisityasara variy risa۳ju۳yu!
13ॸJirya۳jnu۳y, ratyeryi ۳veda, sanatuyada
Ju۳denu jirye ratyanusavajyu۳, jirya۳tidye
jmu۳tya nu۳ñi jiryedyeyu,
jiryevya۳ta۳damu. Ne vurya۳jvaay
vu۳ryetyadodamura va۳cha ni ۳ru۳yada,
daryatiy vu۳ñi ۳ru۳y vu۳dyirya day. 14ॸTapi
vuryito۳taniy ti ۳ta۳ju۳ra Ju۳denu jteda,
varityi vuryito۳tanirya jirya niquejada:
Vurya۳ntya va۳tani ۳ vu۳tyuunu vichi ۳
nu۳tyu vu۳vya۳ta daryantidyevyu۳y.
15ॸNetimyu۳ ne jiryevya۳tayu, jiryechu۳y
nta nu۳ñi jiryeyu, jiryi ۳myimyu۳y variy
nu۳ñi jirye risa۳ju۳yu, jatyi
jiryepyarutamu۳y tamityayu.
Va۳cha ni ۳ru۳yadacanumiy vu۳ñi ۳cha
vu۳dyirya jvaayadamu
16ॸRi ۳tay ji ۳ta variy: Jirya۳ntya vichasara
Ju۳denu Jnutumu, ne jirya۳jvaay varirya
jiryedyirya ni ۳ru۳yada nu۳day. 17ॸTapi
jiryatiy vu۳ñi ۳ru۳y vu۳dyirya darya, rani ۳
ji ۳ta ra۳cha Ju۳denu Jnutu jiyaro۳ju۳ day;
Ju۳denu Jnutu ni ۳ru۳rya ji ۳ta, vu۳dyirya
ni ۳ru۳yada jiyaro۳ju۳ntidye; ramutimyu۳ ne
vana۳y nta vuryivaarya si ۳tenu
vu۳ñi ۳ru۳yada. 18ॸVarityi vu۳vyichasara
Ju۳denu Jnutu datyadodamu, ne
ra۳vuunu niquejada variñu۳ndyevyu۳y,
jiryatiy Su۳ntumusiñuma vuryito۳taniy
daryaju۳ darya. 19-21ॸJvadichara
jiryi ۳nu۳rya vu۳dyirya ni ۳ru۳yada day: ti ۳
vaturu۳jsa۳ rupiyada, va۳cha jvaayada
jarye, cadnaveda, jiipu tera jvaachi ۳
nijyu۳ jachipiya۳jada risa۳ju۳, nuvoda,
mityasiiyada, jvatyiyada, ra۳tya۳da,
nique۳yada, mitya vu۳ñijyu۳ jachipiya۳jada
jarye, tajiñe۳cho۳ju۳ jachipiya۳jada
jaryentiy, tajiñe۳cho۳ju۳ datyadoda,
ju۳nnuva۳yada, nijya۳mi ۳ ju۳vedacanuyada
jarye risa۳ju۳ntiy, niyu۳yadacanuyada,
337
vaturu۳jsa۳ jarupadodacanuyada jarye,
ti ۳ta۳ju۳ darya jvaayada jarye risa۳ju۳ra.
Ratyu۳choda ta۳riy ra۳jisiy jiryiva,
ratyu۳chu ju۳na۳y ra۳jisiy jiryivantiy, tapi
rityi jvaacharara darya jvaayada, ne
rirya۳jmutya۳ra jiyaru۳rya Ju۳denu
nusu۳jyomu.
Samirya ni ۳ru۳yadacanuvye vu۳ryicha
Ju۳denu Jnutumusiy
22-23ॸJu۳denu Jnutu jvaayadamusiy ji ۳ta
vu۳dyetyara va۳ta۳da; ramusintyirya
jchana۳yadantiy, samirya vicha۳da, tapi
vicha۳da tavañijyu۳, samirya jachityavay
vicha۳da jarye, samirya jvaayada tavay
jiyadaju۳, paru۳yasa۳ jvaayada, nique۳yasa۳
vichasa۳da jarye, vase jachipiya۳jada
jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. Ne tara ju۳na۳y ra۳cha
tara niquejada rayaro۳ju۳ jadchiñu۳day,
darya jvaayada jiyaro۳ju۳ nu۳day. 24ॸVu۳y
ji ۳ta jiryatiy Jesucrístu nijya۳nvadyevyu۳y,
vuryi ۳vattama۳ sacrusitya۳sa vu۳dyirya
ni ۳ru۳yadajisivyu۳y. 25ॸJiryatiy jnu۳yasavay
Ju۳denu Jnutumusidyevyu۳y, vurya۳ntya
vichasara sadatyadodamuju۳ntiy. 26ॸNe
vurye۳cha vuryinnuva۳vye, ne yinu۳y
vu۳jyo۳ta rata riy vu۳tyevay, rirya۳mirye
varivyu۳y.
Pávurubay niquejada ruuva
6
1ॸRatyeryi ۳veda, variñumatiy vu۳dyi
siva vu۳tyeryi ۳ jiryatiy sajiintyemya۳
ramusiy samirya niquejada jiryatiy
Ju۳denu niquejada darya, mi ۳ni ۳tyi vicha
jaryi datyara vu۳quebyimu, sa۳ntya
jmu۳tya variy samiryamuju۳ni ۳. Vurya۳ntya
jnu۳tyantidyevyu۳y, vu۳ñuma jiintye
ranchiy juuchuvedamuntidye.
2-3ॸVurya۳ntya jmu۳tyasara nu۳ñi vajyuu
vu۳y, vuryeyaru۳ryamu,
vurya۳jto۳tanichara varirya Crístu
niquejada; tapi ni ۳tiy jachipiya۳ jiñijyu۳:
Ray ji ۳ta Ju۳denu niquejada datyanu۳ day,
¿Va۳ Ju۳denu niquejada datyanu۳ sani ۳cha
cay? Ni ۳day jiquivu۳chudayu. 4-5ॸNu۳ñi
æĀѸɗֆॷ5ٍॷ6
ti ۳musiy vurya۳͑ҡֆʮ͑ҡֆфԮӕфֆɗԮ‫ڏ‬
yada, samiryavidye rani ۳cha, Ѹ̲ɗфֆ‫ڏ‬
ntye, vuryi ۳chana۳tya۳da jiju۳ra; ne
vurya۳jnu۳y ti ۳ jchana۳tya۳da jiju۳ nu۳day,
nu۳ñi ti ۳musiy jiryi ۳nu۳y nu۳dyetya darya
yivaayada day. 6ॸNi ۳tiy ra۳jmutya۳
datyanu۳musirya Ju۳denu niquejada,
daryaday sa۳sa۳y tara varintyidyeñi ۳.
Jidchavu۳ nana۳sa۳y variyu. 7ॸNe
jirya۳quivu۳chu nu۳ñi jiryeyu, jirya۳tiy
jtavya۳: Ne sadatya Ju۳Āľ͑ӕфԮӕфֆɗԮ‫ڏ‬
yada. ¡Sadatya jasirya! Ne vana۳y
quivu۳chusi ۳ variñi ۳, ne jiryi ۳nu۳y daryatiy
vu۳ryi nutara tara, daryaday vu۳ryi
jmutya۳ ru۳co۳sintyi daryatiy vu۳vyichaniy
ti ۳, daryaday sa۳chaniy Ju۳denu
rivantidyevyu۳y. 8ॸNi ۳tiy vichasara jivyu۳
ni ۳ru۳yada jvaayada jiyadaju۳, ya۳jmutya۳
rivasirya jidyiitya۳ju۳sara; ni ۳ni ۳ ji ۳ta ni ۳tiy
vichasara Ju۳denu Jnutu jmu۳tya۳data,
ya۳jmutya۳ variy simusirya ju۳na۳reju۳
jnu۳yada day. 9ॸNe vurya۳paru۳y riva
samirya jvaayada; samiryundamu ji ۳ta
vurya۳jmutya۳ simusirya samirya
jnu۳yada, netimyu۳ ne vurya۳diiryo۳vay
ra۳jisiy. 10ॸRamuni ۳tiy jasicha۳ra۳ju۳tiy
vu۳ryicha, vurya۳ntya jvaañumaya۳ variy
samiryaju۳ ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳, jaryinra
ji ۳ta rijyu۳ jiryatiy vu۳tyeryi ۳veda
vuryi ۳taryi, jiryatiy rityuva۳chu vatajuu
Ju۳denumu vuryisa۳ day.
Pávurubay niquetacheda
11ॸ¡Jirya۳jnu۳y ta۳ ja۳mura nu۳charata
rañu۳y, si ۳tenu rajyomututa rañu۳rya!
12ॸRityi vicharu۳y vadichavay
nijya۳nvajyu۳, riñi ۳ ji ۳ta jmutyonutaniryu۳y
jiryedye, jiryatimyu۳ ne rivyicharu۳y
jiyasantasavay Crístu crusiy jiyadaju۳,
jiryatiy ju۳vajadasara daryaju۳ rijyu۳
darya Crístu diiyada crusitya۳sa
vu۳jyuuchuveda jiyadaju۳ day.
13ॸDantyamu۳y ne ruto۳ҡĀľĀʮ̲ӕҡֆΎ͑ӕ‫ڏ‬
savay samiryamusirya Muyisésibe
niquejada, dañuma ru۳mutyonutaniryu۳y
æĀѸɗֆॷ6
jirye, rirya۳tidye jchana۳tya variyu,
jiryatiy riñu۳tyanirya jiryevyu۳, riñi jtay
variy Ju۳denu niquejada jto۳tanivye jirye.
14ॸRay ji ۳tamu۳y ne ra۳jchana۳tya tara, vinu
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu crusiy nichiy
ra۳jchana۳tya day, jiryatiy sadiiyada
rata۳sa rajyuuchuveda jiyadaju۳. Ramutiy
ji ۳ta ne ratyuva۳churu۳y ray nijya۳nvay
ni ۳ru۳yadamu day, tapi ravyicha nu۳tyu
diibyi raju۳ daryaju۳ day, nu۳tyu radyiiy
ntama۳ crusitya۳sa Jesucrístu jsa۳ju۳ntidye.
15ॸDañuma vu۳ñi ۳cha jmutyonusavay,
varimyatamu۳y ne jmutyonusavay,
rama۳cho۳ mitya variy; rani ۳ ji ۳ta
vuryi ۳nu۳yadaju۳ day, jiryatiy vu۳vyicha
vadi nijya۳nvay Ju۳denu jtedamuju۳.
338
16ॸTi ۳ta۳ju۳фɗҡֆɗԮɗËȍѸфʮɗфֆ͑ɗнӕľʮĀ‫ڏ‬
musiy, sa۳bay Ju۳denu samirya vicha۳daju۳
riy, sa۳ntyutya variy risa۳ju۳ riy, ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy Ju۳denu dadyeñu daryi, jiryatiy
rityuva۳chu samiy ramu simu.
17ॸDiye ji ۳ta ne rirya۳jarupanta ju۳na۳y
riva nu۳nrye, tapi rabajyo۳viñu ravyu۳va,
Jesucrístu jiyadaju۳ jarupantasa۳da bajyo۳
daryaju۳ra. Ramuni ۳tiy rirya۳ma۳ datya
jiryatiy si ۳tenu Jesucrístu muchechiy
darye.
18ॸSa۳vichaniy Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu
samiñi ۳ jiryi ۳ntu. Daryanuma ra۳ma۳cho۳
ti ۳ta۳ju۳.
Sayanuma
Pávuru
 EVESUMU VICHAVAMYUJU۳ RA CATERA
Pávurubay mu۳chuveda
1
1ॸRay Pávuru, rañi ۳cha Jesucrístu
nusu۳byi Ju۳denu jtedamuju۳,
jiryimuju۳ saju۳ jiintyasavay jiryatiy
Evésumu vichavay jirye, jiryatiy
jiryevyichasara Jesucrístu va۳ta۳damu
day, samiy siityevay saju۳ variy jirye.
2ॸJirya۳jmutya۳ra samirya vicha۳da Vu۳jye۳
Ju۳denumusiy, Vu۳yntyityu۳ ˇľѸӕËфɞѸҡӕ‫ڏ‬
musiy jarye, jiryatiy jiryi ۳mutya۳
simusirya jiryejyuuchuveda
ramityadedaju۳.
Vuryi ۳mutya۳jaya۳sara Crístumusirya
rajuura samirya vichasara
vuryi ۳nu۳yada jiyadaju۳
3ॸJu۳na۳reju۳ jchana۳tyasi ۳ sa۳vichasara
Vu۳jye۳ Ju۳denu, jiryatiy Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu ja۳ñi ۳, ni ۳day sa۳chara
varintyirya rajuura samirya vichasara
vuryi ۳nu۳yada jiyadaju۳ntiy, Vu۳yntyityu۳
Jesúsmusintyi, jarichuvimu, Āɗֆľ̲ӕѸɗ‫ڏ‬
dyerya ti ۳ta۳ju۳ vu۳jyu۳ darya.
4ॸDaryamusiñi ۳day sajaryeta۳da
Crístumuju۳ vu۳y, netimyu۳ ne
su۳ndejadara mucadi variy didye,
vurya۳tidye vichasara jiintyevye saju۳, ne
va۳cha niquesara ra۳chasara sadiya
vu۳ñijyu۳ nu۳day.
5ॸSadirya va۳ta۳damusiy yiteda:
Ra۳jmutya۳ si ۳tenu radyedyeñuju۳ jirye,
Jesucrístumusiy sajachipiya۳jada daryá,
jidyirya ni ۳ru۳yadamuju۳. 6ॸRamuni ۳day
vurya۳jchana۳tyani ۳ Ju۳denu samirya
339
sa۳yadiva, jiryatiy sadirya ni ۳ru۳yadata
jiche۳dyevyu۳y, jiryatiy jaryi sava۳tasavay
daryaju۳ Jesucrístumusidyevyu۳y.
7ॸJesucrístu jiryi ۳nu۳y murichedoda
yindaja۳ta vu۳jyuuchuveda jiyadaju۳,
saramityaniy Ju۳denu variy vuryivara,
jiryatiy jaryi samiryamu sani ۳ru۳yadata
jiche۳vyu۳y. 8ॸSasa۳yada jaryivya۳ju۳ vu۳jyu۳ra
jidyetya۳da ti ۳ta۳ju۳, samirya jachipiya۳jada
jarye ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳. 9ॸSadityanunu۳yada
vu۳rya jivya۳tara, jiryatiy dutyasara
ravichanu۳yada tavajyu۳, jvadicharaday
sajachipiya۳jada jvaayadara jijechara
jidyirya Crístumu. 10ॸSajachipiya۳jada
jvaayadara ra۳numatiy ju۳ti ۳ sito۳tadeda
runda, jasityidye sa۳bay Crístu
nusu۳yadaju۳ ti ۳ta۳ju۳ra jiryatiy na۳vay
jarichumu darya, mucadiva vichara
jarye ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳. 11ॸSimusidye
rirya۳jmutya۳ ti ۳ta۳ju۳ Crístu
siityari ۳vantyirya jiyaru۳ryantiy jiryatiy
sabayada Ju۳denu rijyu۳ darya. Sadirya
jachipiya۳jadata jibeyada daryaju۳ra
jidyirya jvaaryu۳yada. 12ॸDarya sivaay
jidyirya darya, ra۳tidye danu۳ya۳ jaryi
vanda su۳ro۳, jiryatiy riichana۳tya۳da
nijya۳nvay nu۳nchirya, jiryatiy munatya
nu۳ñi nutuyada sa۳jiju۳ vuryeyada rá۳ñu
Crístu. 13ॸJirye jaryentiy,
jiryetyuva۳chodanumatirya si ۳tenu
tu۳choda sanijyu۳, jiryatiy samitu۳choda
darya, ramusiñi ۳day vu۳dyetyara Ju۳denu
jantyutya۳da. Jiryetyuva۳chodanumatiy
variy simu, sabayada yintuta jijyu۳ variy
jirye, darya ni ۳day su۳teda variy: Ra۳jpa۳ni ۳
ƄԮŃѸӕॷ1ٍॷ2
ri ۳ntu ri ۳bivaju۳ jiryimuju۳ntiy. 14ॸJiryatiy
sasa۳yada Yintu vu۳y, vu۳dyetya ji ۳ta
ramusiy vurya۳jmutya۳ra jantyutya۳da
Ju۳denumusiy, rirya۳tidye jchana۳tya
nijya۳nvay variñi ۳ Vuryi ۳ndenu, ra۳jasa۳y
jaryi vanda su۳ro۳ variy.
Pávurubay jachiñu۳yada Ju۳denuvara
datya۳da Crístu siityari ۳vajyu۳
15-16ॸRamuni ۳dantyi,
ratyuva۳chodanumatiy ranchiy
jiryetyuva۳choda simu Vu۳yntyityu۳ Jesús,
ti ۳ta۳ju۳ jiryevya۳ta۳danchiy jarye riñijyu۳
ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denu siityari ۳vajyuu, ne
rapyaru۳y riva jchana۳tya۳dani ۳ Ju۳denu
jiryeñijyu۳, jasidye rajechipityaja۳
Ju۳denujsa۳ tu۳chodamu jirye.
17ॸRajechiñu۳y siva Ju۳denu, Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu ja۳y, ni ۳tiy vichasara vandamu,
sa۳tidye sa۳y Yintu jirye, simusityi
jirye۳cha jaryi datyavay, jiryatiy
sadityanu jiryeñi ۳ Jesús, jirya۳tidye datya
si ۳tenuni ۳. 18ॸRajechiñu۳y jiryeyadaju۳,
sa۳no۳no۳nu۳rya jiryejechiy datya۳da,
jirya۳tidye datyara ta۳rajiju۳ jiryentuchara,
jiryatiy sabayada Ju۳denu jiryejyu۳ darya,
ta۳ jaryi taratavay jirye۳chate jasiy
jiryatiy jiryi ۳mutya۳ra jiberya vandamu
rusa۳ ti ۳ta۳ju۳ sasiityari ۳vajyuu.
19ॸRajechiñu۳ntyi jirya۳tidye datya ne ti ۳
saradoda sa۳ra۳ra sadatyadoda, jiryatiy
simu tuva۳chuvamyu darya, ratatiy
sivaachara jaryi jivyanu۳yadata darya.
20ॸDarya savanu۳yadataday jimyi ۳sadedani ۳
Crístu diibyimusintyi, sama۳sadeda ji ۳ta
yintyityudamyuju۳ jarichuvimuni ۳.
21ॸVu۳jye۳ Ju۳denu bayadani ۳ Crístu ti ۳ta۳ju۳
bayantuvedanchaju۳, jiryatiy ru۳tachara
jaryi vanu۳vyeyu, datyavay jarye, ti ۳ta۳ju۳
jirya mucadiva vichavay jiryatiy ru۳tay
daryaju۳ nutyityu۳miyu,
nusu۳yadacanumiy daryaju۳riy. Ti ۳ta۳ju۳
jirya jiyadaju۳ sasa۳ñi ۳ Crístu jaryi
datya۳daju۳, dantyamu۳y ne vinu diye
vichavajyu۳, ru۳siy vichavajyu۳ntiy.
340
22-23ॸSabayadama۳ Ju۳denura ti ۳ta۳ju۳ Crístu
numutu jaridye. Ramuni ۳day sabayadani ۳
Crístu ja۳mu nutyityu۳ju۳, ti ۳ta۳ju۳
sasiityari ۳vajyuu nutyityu۳ju۳ jarye,
jiryatiy riñi ۳cha savu۳ nta variy.
Savu۳tanuma ti ۳ta۳ju۳ yito۳tadedayu, ni ۳tiy
datyadarya mityamusiy jto۳tadeda ti ۳ta۳ju۳
tara day.
Sa۳ntyutya۳da Crístu jivya۳ta۳damuju۳ vu۳y
2
1-2ॸJirye jerye vichanu۳yada
diibyimiy Ju۳Āľ͑ӕĀɗֆʮɗфֆľʮֆӕӕ‫ڏ‬
chuvediva. Jiryevyichanu۳yada variy
juuchatavay jiryatiy
jiryechiityari ۳nu۳yadara va۳cha vicha۳da
ti ۳ta۳ju۳ daryaju۳. Jiryevyichanu۳yada variy
bayantu nutyityu۳mu tuva۳chuvay,
bayantu rapu۳y ni ۳tiy vanu۳tya۳da riy
rityimyu۳ ne tuva۳churu۳y simu Vu۳jye۳
Ju۳denu. 3ॸTi ۳ta۳ju۳ nu۳jerye vichanu۳yada
ta۳riy ramuntiy. Nu۳dyivaañu۳yadara
daryatiy nu۳dyivaaryu۳y, nu۳vyu۳ va۳tara
jarye, nu۳jechiy va۳ta۳damu jaryentiy.
Ramuni ۳day nu۳vyichanu۳yada variy
paruti ۳savay Ju۳denu jtedamuju۳, nu۳tyu
tavay nijya۳nvatyi ti ۳ta۳ju۳ darya.
4-5ॸJu۳denu ji ۳ta ni ۳tiy jaryi jantyutyara,
jiryatiy sava۳ta۳da jaryi jivya۳ta۳damu vu۳y,
dañuma vu۳ñi ۳chanu۳yada diibyimiy
vu۳jyuuchuvediva, Crístu jsa۳ju۳ sasa۳yada
ja۳muca۳ jnu۳yadaju۳ varivyu۳y.
Sani ۳ru۳yadamu jirye۳yada variy
vuryeyadaju۳. 6-7ॸSami ۳sadeda Ju۳denu
Jesucrístu jsa۳ju۳ vu۳y, sama۳sadeda
jarichumu sisa۳ju۳ varintyivyu۳y, sa۳tidye
dityanujaya۳sara ju۳na۳re sa۳ra۳ju۳ra jaryi
yentyutya۳da, jiryatiy jaryi samirya
jachityi ۳ savichasara daryaju۳ vu۳ñijyu۳
Jesucrístumusiy. 8ॸVinu
sa۳ntyutya۳damusiy vu۳ryamitya mityara
vu۳jyuuchuveda murichirya, jiryatiy
vu۳tyuva۳choda simu. Vu۳tyuva۳choda
ji ۳tantiy ne vu۳dyirya tuva۳choda darya;
Ju۳denumusiñuma rani ۳cha ti ۳ta۳ju۳ day.
9ॸNe vu۳cya۳na۳y vuryivaayadatara,
341
vu۳ñuma jchana۳tya ranchivyu۳y.
10ॸVu۳vyichasara daryaju۳ su۳ndebimiy
jiryatiy su۳ndejada Jesucrístumu vu۳y,
vurya۳tidye vichasara samiy jvaavye,
darya sabayada ji ۳tyaju۳
vurya۳vichajaya۳sara daryá samirya
sadiya.
Vu۳vyichasara samivye Jesucrístumu
11ॸRamuni ۳ jirya۳jachipityara nu۳tyu
jiryevyichanu۳yada munu۳ñumiy Judíֆӕ‫ڏ‬
veda diya. Jiryatiy ru۳ҡËȍфʮ̲ӕҡֆΎ͑ӕ‫ڏ‬
sarara jivyu۳ Ju۳denunijyu۳, ru۳nu۳y ji ۳ta
jiryeñe۳cho۳ nu۳tyu Ju۳denu rrachúvay,
jiryatimyu۳ ne jmutyonusavay daryaju۳
jiryedye. 12ॸVariryundamu
jiryevyichanu۳yada tajiñe۳cho۳ju۳
Crístujisiy. Ne jiryevyichanu۳yada variy
Ju۳denu siityari ۳vay tevamyi, dantyamu۳y
ne jiryedyetya۳da didyerya Ju۳denu jteda
jiryeyada ra۳yadaju۳ didye.
Jiryevyichanu۳yada mitya, ne
jiryentuñu۳yada sa۳jiju۳ Ju۳denu jirya
vuryi ۳nu۳yada rundamu. 13ॸDiye ji ۳ta
Jesucrístu batyeda nudaja۳musiy,
satuudityaniy Ju۳denu variy jirye, ripya
daryaju۳ jiryevyichanu۳yada sa۳jisidye.
14-15ॸSani ۳cha ji ۳ta Jesucrístu samirya
vu۳vyicha۳daju۳ day, varidye
santye۳ryadedara davicha۳daju۳y
tavicha۳daquiju۳ntiy, daryamusiy
sapu۳yadara riñique۳yada jijechivyasiy,
ramuni ۳day rivyichanu۳yada ripya sa۳jisiy.
Sito۳tadeda Jesucrístura Ju۳denu jteda
juuchuveda jiyadaju۳ jivyu۳mu, Ѹ¡ҡֆľ‫ڏ‬
damusiy. Su۳teda Ju۳denu daryaju۳
rajuura niquejadamusiy, nu۳tyuramusiy
vurya۳vichasara samiy, nu۳tyuramusiy.
Sabatyedamusiy ji ۳ta yindejada
Jesucrístu ni ۳ ti ۳qui nijya۳mi ۳ yimu, jiryatiy
sabayadara vurya۳tidye vichajaya۳sara
samirya mityiji. 16ॸCrusitya۳sa batyedata
saratyadoda mityijijyu۳ryi davicha۳daju۳y
ja۳nvay Ju۳denu diya, rirya۳tidye
vichasara ti ۳ta۳ju۳ nu۳tyu tevajyuu nta
ƄԮŃѸӕॷ2ٍॷ3
variy. Rata ji ۳ta rabaryi ۳ʮĀфɗ̲ֆɗҡֆѸɗɗ‫ڏ‬
yadayu. 17ॸDaryamusiy ji ۳ta su۳deda Crístu
samirya tu۳choda na۳cho۳, jirya۳tidye
tuva۳chu rana۳cho۳ samitu۳choda, samiy
vicha۳da jarye, jiryatiy jiryevyichasara
ripya daryaju۳ sa۳jisiy. Daryaday satu۳chu
ruuva Judíyuvedantiy dañumamu۳y ne
riñi ۳cha ripya vichavay. 18ॸCrístumusiy
ji ۳ta vuryito۳ ti ۳ta۳ju۳, dañumamu۳y ne
Judíyuveda vu۳ñi ۳cha, varimyata si ۳tenu
Judíyuveda davyu۳y, vuryi ۳niy ti ۳ta۳ju۳
Vu۳jye۳ Ju۳denumuju۳ vinu ti ۳qui si ۳tenu
Su۳ntumusiy. 19ॸRamuni ۳mu۳y ne
jiryeñi ۳cha munu۳ñumiñu۳day, dantyamu۳y
ne raruva۳ ja۳nvay. Jiryeñi ۳cha ji ۳ta Ju۳denu
jiintyasavay tevamyidye, Ju۳denu
rorijya۳nvay tevamyi jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
20ॸSaroriiy Ju۳denu jiryetya rincha
yinsu۳byimiy, saju۳ tu۳chuvabe jarye,
nu۳tyu ju۳tuvu۳ nta riñi ۳cha variy. Ni ۳ni ۳
Jesucrístu sani ۳cha ravichu۳ nta roriy
suru۳tya۳ju۳. 21ॸSimu ji ۳ta jiryentye۳ryaniy
nu۳tyu roriche variyu, ra۳sa۳y samiy
rorijyu۳ jiryatiy bachara Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳joju۳ra. 22ॸDaryanuma
jiryentyidye, nu۳tyunuma taroriqui ti ۳ta۳ju۳
jiryevyicha nta variy, samirya vichajo
Vu۳jye۳ Ju۳denuju۳, Su۳ntumusintyi.
Su۳pa۳jada Ju۳denu ni ۳ Pávurubay ruumu
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi
3
1ॸRamuni ۳day, Ray Pávuru, ravyicha
tanuvu۳nusi ۳ Crístu siityari ۳sa۳diva,
samirya jiryevyicha۳daju۳ jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda jiryedye. 2ॸJiryeñi
tuva۳chodama۳ dyetyara nu۳tyu sasa۳yada
Ju۳denu jivya۳ta۳damu ray, ra۳tidye tu۳chu
jiryivara samitu۳choda. 3ॸVu۳jye۳ Ju۳denu
dityadoda daryaju۳ra datya۳da dutyasara,
darya rañu۳yasiy pasidye ranchiy
jiryimuju۳, jirya۳tidye datya varirya.
4ॸJiryeñumatiy jnu۳y ramu rañiquejada
nu۳chara, jirya۳ma۳ datya variy ramusiy
nu۳tyuramusiy radyetya radyerya
Ju۳denu niquejada day, jiryatiy
ƄԮŃѸӕॷ3ٍॷ4
dutyasara Crístunchirya. 5ॸNe
sadityanunu۳yada Ju۳denu ta۳rijye۳myi
nijya۳nvavya darya, nu۳tyu diye
sadatyanu Yintumusiryi yinsu۳byimiy,
saju۳ tu۳chuvay jarye. 6ॸRanuma rani ۳cha
sadatyadoda, jiryatimyu۳ ne jvadichara
darya: Nijya۳nvajyuu ji ۳ta, jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi, riñi ۳cha Ju۳denu
dadyeñuveda rusa۳ Judíyuveda, Crístu
vu۳tera jarye, Ju۳denu niquejada
jmutya۳vay jarye ti ۳ta۳ju۳. Riñi ۳day vicha
vatajuu Jesucrístumu, jiryatiy
rityuva۳chusara samitu۳chodamu.
7ॸSani ۳ru۳yadata jiche۳yada Ju۳denu ray,
ra۳tidye vicha samuchechiy
savanu۳yadata, jiryatiy jvaachara rimura.
8ॸDañuma rañi ۳cha tamityi ۳ Ju۳denu
jaryeti ۳, sasa۳yada Ju۳denu radyerya,
ra۳tidye tu۳chu nijya۳nvavyara, jiryatimyu۳
ne Judíyuveda daryi. Ratyu۳chu ruuvara
samitu۳choda Crístunchiy, jiryatiy
vu۳vyichasara jaryi taratavay Crístumu,
jiryatimyu۳ ne vu۳charanumu۳yadasa۳ra۳ra.
9ॸSu۳teda ti ۳ta۳ju۳ riva daryá, ra۳tidye
datyanu vijyo۳mujache ti ۳ta۳ju۳ra
sajachipiya۳jada, jiryatiy ravichanu۳yada
dutyasara ta۳riy simu, ni ۳tiy ju۳dejada
ti ۳ta۳ju۳ra. 10ॸSa۳dityanu variy
jichiityari ۳vajyuumusirya ti ۳ta۳ju۳
jidyetya۳da. Sa۳dityanu diye riy
nutyityu۳veda, nusu۳vyevyeda jarye
jiryatiy jarichumu vichavantyiryi.
11ॸSito۳tadeda Vu۳jye۳ Ju۳denu, vuryeyada
rá۳ñu Jesucrístumusiy daryá, jiryatiy
sabayada rajo۳ta۳damusirya. 12ॸJiryatiy
vu۳tyuva۳chu simu Jesucrístu, vuryito۳sara
simu Ju۳denu vu۳chuvu۳yasa۳damu variy.
13ॸRamuni ۳ rayasanta jirye ne
jirya۳paru۳tyajaya۳sara riva jiryatiy
paru۳cha۳riy ravyichasara jiryeyadaju۳,
tapi jiryi ۳chana۳tyasa۳daju۳ daryaju۳ darya.
Crístu va۳ta۳da
14ॸRamuni ۳day ra۳dasiñu Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu ja۳y na۳cho۳ju۳ ray.
342
15ॸJu۳denumusiñuma vuryi ۳mutya۳
ti ۳ta۳ju۳darya vuryi ۳tya day, nu۳ñi tevajyuu,
mu۳y jarichuvimu, Āфֆҡɗֆʮɗֆӕ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
muntiy. 16ॸRajechiñu۳y jiryeyadaju۳
sa۳vanu۳tyaniy Ju۳denu jivyanu۳yadata jirye,
jiryatiy sasa۳y Yintumusiy jiryejechiy
vanu۳tya۳daju۳ra. Jaryi vanda vijyo۳mu
vanu۳yadati ۳ daryaju۳ dañi ۳ Ju۳denu day.
17ॸRajechiñu۳y sa۳tidye vichasara Crístu
jiryejechimyu, jiryetyuva۳chodamusiy,
jiryatiy jiryevyicha vase jachipiya۳vay
sava۳ta۳damuju۳ nu۳tyu nutasara, rajuura
jnutijyu۳u۳tara, varimyata nu۳tyu ju۳tuvu۳
surra ju۳sityasará. 18ॸRajechiñu۳y siva
ramusiñuma jirya۳datya rusa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳
Ju۳denuju۳ jiintyasavarya sava۳ta۳da, jiryatiy
jaryi vojotara darya, jiryatiy jaryi
ja۳muca۳ntirya, jiryatiy jaryi
na۳vajyu۳ntirya, jiryatiy jaryi
nicha۳richa۳ra۳ju۳ntirya. 19ॸRajechiñu۳y
jirya۳datyara Crístu va۳ta۳da jiryatimyu۳ ne
vu۳dyetyamu۳yadasa۳ra۳ darya, jirya۳tidye
vichasara ti ۳ta۳ju۳ daryá nu۳tyu Ju۳denu
vichasara daryá, jiryatiy savichasara
miryani ۳ jiryimu.
20ॸDiye vanda ra۳chasara ti ۳ta۳ju۳ saju۳,
ni ۳tiy datya jvaayada jaryivya۳ju۳ra rajuura
ranchaju۳ vu۳jechiñu۳yada jiyadaju۳,
varimyata vu۳jechipiya۳jada jiyadaju۳ntiy.
Darya vandanuma ra۳chasara variy
saju۳ntidye, ni ۳tiy datya jmu۳tya۳da
jivyanu۳yadata davyu۳y. 21ॸSaju۳ ji ۳ta ra۳cha
vanda, sasiityari ۳vajyuumusiy, ˇľѸӕËфɞѸҡӕ‫ڏ‬
musiy jarye, ju۳na۳re sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Dañuma ra۳chajaya۳sara jasiy daryá.
Vurye۳cha vatajuu Ju۳denu Jnutumusiy
4
1ॸRayasanta ji ۳ta jirye, ray jiryatiy
ravyichasara tanuvu۳nusi ۳
Vu۳yntyityu۳ jiyadaju۳, ri ۳tay ti ۳ta۳ju۳
jiryivara: Daryanuma jirya۳vichajaya۳sara
sanijyu۳ Ju۳denu, daryatiy jiryeñuma
rañi ۳cha ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denu jaryetasavamyi.
2ॸSamiy jachipiya۳jadatavay jirye۳cha,
samirya jachityavay jarye, jiryatiy
343
jiryejechi ۳niy jivya۳ta۳damu nu۳ñi
jiryedyeyu. 3ॸParu۳cha۳rimyusiy
jiryeryiryi ۳ra vatajuu Ju۳denu Jnutumu
vicha۳da, jiryatiy jiryevyichasara
samirya nu۳ñivajyuu yisa۳. 4ॸJirye۳cha
nu۳tyu ti ۳qui nta Crístumu variy,
daryadantyi ti ۳qui Jnututavantyi jiryatiy
sanatuyada taraqui nutuyadata jirye.
5ॸVinu ni ۳ni ۳ sani ۳cha ti ۳qui Vu۳yntyityu۳,
daryaday taraqui tuva۳choda simuntiy,
daryaday varintyirya taraqui
ji ۳tyu۳yadantiy. 6ॸSavichasara vinu ti ۳qui
Vuryi ۳ndenu, vinu ni ۳ vichasara Vu۳jye۳
vu۳jyu۳. Ni ۳ni ۳ vichasara rancha ti ۳ta۳ju۳,
savichasara ranube ti ۳ta۳ju۳ntiy, ѸԮɗËȍ‫ڏ‬
sara ramu ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳.
7ॸNu۳ñi ti ۳quimusiy vuryi ۳mutya۳ra
sasa۳ryá jiryatiy vuryeyaru۳rya darya,
daryatiy sasa۳ryu۳yada Crístu davyu۳y.
8ॸDarya su۳teda Davyíbe sanchiy:
Sa۳subedanumatiy ji ۳ta na۳vajyu۳,
sayata۳da riy tanuvu۳nusavajyuu
yisa۳ju۳, sasa۳yada variy
nijya۳nvarya jiyaru۳rya.
9ॸJiryatiy su۳teda Davyíbe: Sa۳subeda,
vu۳dyetya ranchiy jiryatiy su۳musa۳da
munatya mucadijarijyu۳. 10ॸNi ۳day Jesús
jmusa۳dantiy, ni ۳day jasubeda rivasiy
varintyi, jaryi na۳vay jarichuvimuju۳ntiy,
sa۳tidye mu۳chaniy jidyetya۳data ti ۳ta۳ju۳ra
tara. 11ॸSasa۳yada datya۳da riy tavay,
rirya۳tidye vicha variy nusu۳vye, tavay
ji ۳ta su۳tedamu tu۳chuvay rusa۳ju۳, tavantyi
saniquejada tu۳chu۳savajyu۳, tavantyi
sasiityari ۳vajyuu jnu۳tya۳daju۳, tavantyi
datyanuvajyu۳, Ju۳denu niquejada
datyadodaju۳. 12-13ॸDaryamusiñi ۳day
su۳dutya۳da Ju۳denu riy jijeryetavay
ruvaayada jiju۳, rirya۳tidye vanu۳tyanirya
Crístuvu۳, ti ۳ta۳ju۳ sasiityari ۳vajyuumusiy,
jasicha۳ra۳ju۳tiy vuryito۳ mityiji
jachipiya۳jadaju۳ sisa۳ Crístu,
vu۳tyuva۳chodamu, vu۳dyetya۳damu jarye,
jasicha۳ra۳ju۳numa vurye۳cha samiy ja۳myi,
jiryatiy vu۳cheryeryu۳rya Crístu ja۳vyeda.
ƄԮŃѸӕॷ4
14ॸNe vurye۳cha variy nu۳tyu deramiy nta
nu۳day, jiryatiy rirya۳numitya vani ۳ra
darya jijechipiya۳jada day,
ru۳ntatyanumatiy nijya۳nvarya taji
datyadoda. Rijetyaru۳y tajijyu۳ra
vu۳jechipiya۳jada nu۳tyu ri ۳ye۳rya,
varimyata riicho jatyari ۳ tajijyu۳ra
vu۳cyartye. Jasiy daryaju۳ riy nijya۳nvay
rityi quivu۳chuna۳ya۳ va۳ËȍĀҡֆĀΎĀ‫ڏ‬
musiy jirye, jiryatiy rirya۳numityaru۳y
tajijyu۳ra jiryejechipiya۳jada nupocudi
nú۳quiivaju۳ daryaju۳.
15ॸVurya۳nique ji ۳tara samiy niquejada
vu۳vya۳ta۳damuju۳. Vurya۳ma۳ ja۳vye
ti ۳ta۳ju۳mu sana۳cho۳ju۳ Crístu, ni ۳tiy
vichasara vuryi ۳no۳. 16ॸSimusiñi ۳ ji ۳ta
jiryi ۳nu۳y vu۳vyichasara nu۳tyu savu۳ nta,
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy vu۳chiityari ۳sarani ۳.
Vu۳vyichasara mityijijyuu sisa۳,
nu۳tyunuma rupanichara nta ravichasara
vu۳jyu۳u۳ ti ۳ta۳ju۳ saniy Crístu, daryanuma
sabayada Ju۳denu darya. Rajo۳ta-numatiy
jvaayada samirya nu۳ñi Crístu vu۳tera,
raja۳vye savu۳ variy, vu۳vyanu۳tyasara
variy vu۳vya۳ta۳damusivyu۳y.
Vadi jnu۳yada Crístumu
17ॸJirya ji ۳ta ri ۳tay jiryiva; ratyu۳chu
Vu۳yntyityu۳ jtedamura: Ne jirya۳vichasara
nu۳tyu munu۳ñumiñu۳day, rivyichasara
daryaju۳ jidyirya jachipiya۳jadamusiy.
18ॸRivyichasara nupocunubesiy
jachipiya۳vay, Ju۳denu jnu۳yadamusiy
jiintyasavay, jiryatiy datyi ۳sa۳miy daryaju۳
daryi, jaryi surra daryaju۳ra rijechiy ra۳jisiy.
19ॸJiryatimyu۳ ne ridyetyara jana۳da nu۳ndye,
ribemya۳ra jivyicha۳da rirya۳tidye vichasara
cadnavedacanumiy, rirya۳tidye jvaarya
va۳cha jvaayada jaryi. 20-21ॸJirye ji ۳ta
datya۳dani ۳ Crístu darya vicha۳dajisidye,
jiryetyi tuva۳chodara si ۳tenu niquejada,
jiryatiy ridyetyadoda jiryerya, darya
ravichasara si ۳tenu Jesúsmu day.
22ॸJirya۳jatya jiryejechimyusirya ta۳riy
jiryevyicha۳da, jiryatiy jiryevyichasara
ƄԮŃѸӕॷ4ٍॷ5
jarapu۳vye ramu, va۳cha ni ۳ru۳vye jiryatiy
quivu۳chodata riñi ۳ru۳tyaniy jiryerya.
23-24ॸJirye۳cha۳siy vadivay yintumu,
jiryejechimyu jarye, jirya۳ma۳ jachu yiva ni ۳
vadi nijya۳mi ۳, jiryatiy ju۳desi ۳ dañi ۳, nu۳tyu
Ju۳denu daryá, jiryatiy vase bachi ۳ dañi ۳,
Ju۳denuju۳ jaryetasi ۳ daryaju۳ dañi ۳.
Nu۳tyuramusiy vu۳ryi vichasara vadi
jnu۳yadamu, nu۳tyuramusiy
25ॸRamuni ۳ jirya۳jatya yajisirya quivu۳yada,
jirya۳tidye niquera si ۳tenu niquejada nu۳ñi
jityuunu vichavatya, tapi vu۳vyichanuma
nu۳tyu Crístu vu۳tera ti ۳ta۳ju۳. 26ॸJirya۳tiy nique۳,
ne jirya۳juuchuvay variy, dantyamu۳y ne
jirya۳suru۳tyanirya jiryeñique۳yada jidye
sa۳ra۳ju۳. 27ॸNe jirya۳bay vidavijo bayantu
nutyityu۳jiju۳ jiryejechimyu.
28ॸNi ۳tiy vichanu۳yada paranu۳ni ۳, sa۳ma۳
paru۳y riva paradoda, sa۳ma۳ jvaay
jijyomututara samirya jvaayada, sa۳tidye
sa۳y tara ni ۳ jantyuyani ۳.
29ॸNe ra۳sipyatachara nicyara۳y niquejada
jiryi ۳tosiñu۳day, vinu samiy niquejada,
vurya۳tidye vanu۳tyaniy riy vu۳tyevamyi
ramusiy, rirya۳tidye jmutya۳ ramusirya
Ju۳denu jmu۳tya۳da. 30ॸNe jirya۳yivatyaniñi ۳
Ju۳denu Jnutu, sabayada Ju۳denu daryaju۳
ni ۳ Yintu jiryiva, sa۳tidye pu۳chiy tamitya
rundamu yisa۳ju۳ variy jirye. 31ॸJirya۳numa
paru۳y ti ۳ta۳ju۳ riva jaryi nique۳yada, japichiy
nique۳yada, nique۳yadamusiy sa۳ñe۳ya۳jada,
javityiye۳yada, ti ۳ta۳ju۳ nicyara۳y jvaayada,
nicyara۳y jachipiya۳jada jarye ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳.
32ॸJirye۳cha samirya jachityavay jiryisa۳,
jantyutyavay jarye, jirya۳͑ҡֆф̲ɗҡֆ͑ɗ‫ڏ‬
ntyidyerya jijyuuchuveda yivantidye,
nu۳tyu Ju۳denu ramityadeda jiryivara
jijyuuchuveda Crístumusiy.
Nu۳tyuramusiy riryi vichasara
Ju۳denu dadyeñumiy
5
1ॸRamuni ۳ jirye۳chaJu۳denu jantyavay
jiryatiy jiryeñi ۳cha sadadyeñu jaryi
va۳tasavay. 2ॸJirya۳ma۳ vichasara jaryi
344
va۳ta۳damu, daryatiy sava۳ta۳da Crístu
daryá vu۳y, sasa۳yada variyu, sa۳tidye
batye vuryeyadaju۳. Su۳ntatya۳da
paru۳cha۳rimyusiy Ju۳denumuju۳yu, jiryatiy
su۳mutya۳jada Ju۳denura su۳ntatya۳da,
nu۳tyu vu۳rudi jaryi ju۳rura saju۳. 3ॸJiryetyi
rañi ۳cha Ju۳denu vicha۳damu, ne
jirya۳nique cadnavedanchiñu۳ndye,
dantyamu۳y ne va۳cha jvaayadanchiy,
dantyamu۳ֆ͑ľʮфֆɗҡфË͑ӕֆĀË͑ӕ‫ڏ‬
minchiy, tapi ratatiy jirya۳jarupanu
variñi ۳ ti ۳. 4ॸDaryantyamu۳y ne jirya۳niquera
nicyara۳y niquejada, datyi ۳sa۳damu
niquejada, jamiryamu niquejada jarye,
mitya. Jirya۳nique ji ۳tara niquejada
ratatiy jiryi ۳chana۳tya۳da ni ۳ Ju۳denu.
5ॸJirya۳datya samiy daryaju۳ra jirya: Ni ۳tiy
vichasara cadnavu۳, varimyata vaturu۳y
cadnatoda, varimyata va۳cha jvaarya,
varimyata tara sa۳chara canuyadacanu,
jiryatiy sasiityari ۳ Ju۳denu jiyasachirya
tara, ne sa۳jmutya۳sara mityara jiyaru۳rya
Crístu nusu۳jyomu, jasityi sa۳nsu۳chara
Ju۳denu ni ۳. 6ॸNe jirya۳quivu۳chutaniy
mitya niquejadatayu, tapi darya
jvaayadaco۳siy ra۳jti ۳ Ju۳denu nique۳yada
jaryi riyaro۳ju۳ rityimyu۳ ne tuva۳churu۳y
simu. 7ॸRamuni ۳mu۳y ne jirye۳cha rusa۳
rupivye darya vicha۳damu. 8ॸTa۳riñuma
jirye vichanu۳yada nupocudinube, diye
ji ۳ta jiryevyichasara Vu۳yntyityu۳musiy
vandamu. Jirya۳vichasara samirya nu۳tyu
Ju۳denu dadyeñumiy. 9ॸVandamu
rupiyadamusiy ru۳nday ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
samiryara, jiryatiy vase jaryera, jiryatiy
si ۳tenu jarye risa۳ju۳ra. 10ॸJirya۳ma۳ jantya
jvaayadara jiryatiy samirya Ju۳denu diya
darya. 11ॸNe jirya۳jvaay mityiji rusa۳ rityi
jvaay nupocudinubera jiryatimyu۳ ne
samirya Ju۳denu diya darya. Jirya۳sipyata
ji ۳ta nupocudinubesirya va۳cha jvaayada,
no۳no۳muju۳. 12ॸJadasara ji ۳tara
vu۳ñiquejada ranchiy jiryatiy ruvaachara
dutya۳damusirya. 13ॸTi ۳ta۳ju۳ ѸɗЙֆҡѸф͑ӕ‫ڏ‬
matiy vandamuju۳ darya, ra۳ma۳cho۳ ti ۳ta۳ju۳
345
vandamu variy. 14ॸTi ۳ta۳ju۳
jvadichara-numa no۳no۳damu darya.
Ramuni ۳tiy ru۳tay variy:
Ya۳numa jidyo ma۳yadacanu, ya۳numa
mi ۳sa۳sumiy diibyimiy cabyimusiy,
sa۳nó۳no۳nú۳y Crístu variy yiva.
15ॸRamuni ۳day, jiryi ۳nu۳tyata۳ta samirya
jiryevyicha۳da. Ne jirye۳chasara
datyi ۳sa۳miy, jirye۳cha ji ۳ta datyavay.
16ॸJiryedyetyata۳ta samiy ramitya۳dara
jiryevyicha۳da jiyu, jiryatiy nicyara۳y
vicha۳da daryaju۳ diye. 17ॸNe jirye۳cha
datyi ۳sa۳miy nu۳ndye, jirya۳ma۳ datyara
Vu۳yntyityu۳ ni ۳ru۳yada. 18ॸNe
jirya۳niyu۳ñu۳day, jiryatiy jarapu۳chara
daryaju۳ darya. Jirya۳ma۳ vichasara
mu۳chanichavay Ju۳denu jnutumusiy.
19ॸJirya۳niqueta nu۳ñi vajyuu
murra۳yadatayu, jiryatiy vu۳myurra۳y
Ju۳denunijyu۳ Su۳ntumusiy.
Jirya۳murra۳chara ti ۳ta۳ju۳ jijechitya
jirya۳tidye jchana۳tya ratani ۳ Vu۳yntyityu۳
variy. 20ॸJirya۳jchana۳tyajaya۳ni ۳ Vu۳jye۳
Ju۳denu ti ۳ta۳ju۳ riva jiryatiy samirya
darya, rivantiy jiryatiy ne samirya
rani ۳chantiy, Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu
jtyamu jirya۳jchana۳tya variñi ۳.
Nu۳tyura saryi vichasara Ju۳denu
siityari ۳nu jiryorimyu, nu۳tyura
21ॸJirya۳tuva۳chu nu۳ñi ti ۳quimusiy yimu,
jiryatiy jiryechuvu۳ñi ۳ Crístu. 22-23ॸVatuy,
jirya۳tuva۳chu jaryi ruumu jivyaduy,
nu۳tyu Vu۳yntyityu۳mu vu۳tyuva۳chu
daryantiy, tapi sabayada Ju۳denu ni ۳ vanu
nu۳tyu nutyityu۳ savaturaju۳, daryani ۳
savicha Crístu jichiityari ۳vajyuu
nutyityu۳ntiy, jiryatiy riyada rá۳ñuni ۳. Ni ۳ni ۳
vicha nu۳tyu ru۳no۳, riy ji ۳ta nu۳tyu savu۳ nta
varidye. 24ॸNu۳tyu Crístu siityari ۳vay
tuva۳chusara yimu, daryani ۳
rirya۳tuva۳ËȍӕѸфԮҡӕֆфӕӕ̲ӕʮɗԮֆĀӕ‫ڏ‬
ntyidye.
25-26ॸVadumyijerye ra۳va۳tasara
jaryiñada jivyaturu۳y, nu۳tyu Crístutiy
ƄԮŃѸӕॷ5ٍॷ6
va۳tanu۳yada darya riy jichiityari ۳vajyuu,
sabatyeda variy riyadaju۳, jiñi ۳ru۳yadamu,
sa۳tidye jiintya variy jijyu۳ daryi, jiryatiy
sapu۳yada daryaju۳ фӕӕԮѸɗфֆʮɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda, jiryatiy riityu۳yada Ju۳denu
niquejadamu tuva۳chuvay ja۳am ۳ u.
27ॸSivaayada daryá sa۳tidye jnutatya
yimuju۳ riy, jaryi vandamu vichavay, ne
rirye۳cha vatajo۳ tavay, dantyamu۳y ne
tara nicyara۳y baya۳sara riñijyu۳,
dantyamu۳y ne nicyara۳tyavay, mitya.
Sava۳ta rirye۳cha jiintyevye jijyu۳, ne
javatyasavay, mitya. 28ॸNu۳tyu vaduy
jantyutyara jivyu۳, sani ۳ru۳y jaryiyu,
daryaday saryi jantyutya nada
jivyaturu۳ntyi, saryi ni ۳ru۳y jaryi
nadantidye. Tapi ni ۳tiy va۳ta nada
jivyaturu۳y, sava۳ta variy daryantidyeyu.
29ॸNe ti ۳ javittyurya jivyu۳; sapotyaniy
ji ۳tayu, daryatiy su۳nu۳tya Crístu riy
jichiityari ۳vajyuuntiy jiryatiy vuryi ۳tay
savu۳ daryi. 30ॸVu۳y jarye vichasara
savu۳tera variy. 31ॸDarya su۳teda:
Ramuni ۳, sa۳tochiy vanuni ۳ jijye۳,
su۳no۳da jarye, sa۳tidye ja۳mu۳y
jivyaturaju۳ variy, danu۳ju۳myusiy
nana۳chasara nu۳tyu ti ۳qui variy.
32ॸJirya ji ۳ta jaryi ti ۳ttasara datyanusara
daryaju۳ darya, jiryatiy dutyasara
ravichanu۳yada. Rani ۳day su۳teda Ju۳denu
Crístunijyu۳, sasiityari ۳vajyuu nijyu۳ jarye.
33ॸDarya ri ۳tesiy jiryejyu۳ntidyerya jirya
niquejadantidye: Nu۳ñi ti ۳qui vanu ra۳va۳ta
nada jivyaturu۳y nu۳tyu sava۳ҡʮфֆɗ͑ҡֆɗ‫ڏ‬
dyeyu, daryaday vatujyu۳ntiy, rirya۳bay
samirya riy jivyaduy.
Nu۳tyuramusiy rirye۳cha deramiy
jijye۳myitya Crístumu, nu۳tyuramusiy
6
1ॸDeramiy, jirya۳ma۳ tuva۳chu ruumu
jijye۳myi, Vu۳yntyityu۳mu, jiryatiy
vase vichasara daryaju۳ darya. 2ॸDarya
su۳teda Ju۳denu:
Vurya۳jnu۳y samiy nanuna۳cho۳
vuryi ۳no۳da, vu۳jye۳ñe۳cho۳ jarye.
ƄԮŃѸӕॷ6
Sabayada jirya niquejadatara ru۳ventiy,
vurya۳tidye datyasarara nu۳tyu ra۳cha
rijyu۳ rityi tuva۳chusara ramu. 3ॸSu۳teda
jadchintyi:
Vurya۳jnu۳y samiy nanuna۳cho۳
vu۳jye۳jyu۳y, vurya۳tidye jnu۳jeya۳sara
samiy ja۳muca۳ jirya mucadimu.
4ॸDeramiy ja۳myintyi, ne
jirya۳nique۳ttaniryi jidyedyeñu, jirya۳ma۳
ja۳vyechu Vu۳yntyityu۳ vasedodamu riy,
sadatyadodamuju۳.
Nu۳tyuramusiy rirye۳cha muchechimyi
jipyatru۳mitya Crístumu, nu۳tyuramusiy
5ॸCumudemintyi, jirya۳ma۳ tuva۳chu simu
jipyatru۳. Jirya۳jvaay jichuvu۳yadamu,
jiryemyichutyedamu nta jarye risa۳ju۳,
darya ntanuma jiryeñi jvaay taraqui
jachipiya۳jadata Crístunijyu۳ variy. 6ॸNe
jirya۳jvaay vinu sa۳tidye jachipiya۳
jiryepyatru۳ samiy jvadichavay variy jirye.
Daryatiy Crístu cumudemidye
jiryeñi ۳chantiy, jirya۳ma۳ jvaay jijechityara
Ju۳denu va۳tara. 7ॸJirya۳jvaay samiy
jachipiya۳jadatara nu۳tyu Vu۳yntyityu۳ju۳, ne
nu۳tyu nijya۳mi ۳ju۳ day. 8ॸJiryedyetyama۳
daryaju۳ darya: Sa۳jmutya۳ nu۳ñi ti ۳quira
samiy yivaayada murichirya. Daryani ۳
sa۳jmutya۳ Ju۳denumusintyirya, dañuma
sani ۳cha cumude, varimyatamu۳y ne
sani ۳cha cumude.
Nu۳tyuramusiy rirye۳cha patru۳miy
jimyuchechimyitya Crístumu, nu۳tyuramusiy
9ॸPatru۳mintyi, jirya۳ma۳ bachara samiryi
jicyumudemiy. Jirya۳ma۳ paru۳y riva
ja۳suye۳yada niquejadata riy,
jirya۳jachipityaja۳ variñi ۳ ʮɗфֆҡɗֆѸԮɗËȍ‫ڏ‬
sara ti ۳qui Vu۳yntyityu۳ jarichumu,
ni ۳timyu۳ ne datya javiryu۳tya۳da ti ۳.
Ju۳denu siityari ۳vay jvatyá۳ ratatiy
ru۳vachara riy bayantuveda
10ॸParichemyusiy ji ۳ta, ratyeryi ۳veda,
vurya۳ma۳ vanu۳tya Vu۳yntyityu۳mu vu۳y,
346
jaryi savanu۳yada jmu۳tya۳data.
11-12ॸVurya۳ma۳ jachu vuryivara
Ju۳denumusirya bayantu jatyata۳,
vurya۳tidye vanu۳tya bayantu nutyityu۳
quivu۳choda jidcho۳ju۳ vu۳y, jiryatimyu۳ ne
vu۳ñique۳chara nijya۳nvay savityavay
jiyaro۳ju۳, dantyamu۳y ne nudatavay
jiyaro۳ju۳. Vu۳ñique۳chara ji ۳ta riyaro۳ju۳
nutyityu۳veda day, nusu۳vyevyeda jarye,
rityi nusu۳Ëȍфʮɗфֆ̲ӕËĀɗ̲ӕ͑ӕЙΎËӕ‫ڏ‬
dinube, rityi vichasara riicho ja۳nvay,
jarichumu vichavay bayantuveda
nicyara۳myi. 13ॸRamuni ۳day vurya۳jmutya۳
vuryimuju۳ra Ju۳denumusirya bayantu
jatyata۳ ti ۳ta۳ju۳, vurya۳tidye vanu۳tya
paru۳cha۳riy rundamu vu۳y; vu۳ñumatiy
vuunu variryi, vurya۳ma۳cho۳sara ca۳na۳vye
variy. 14ॸVurya۳ma۳ radesiy nu۳tyu
puchusara nta vu۳cyadnumu Ju۳denu
niquejadata. Vurya۳jachu vu۳dyutuuvyara
vu۳dyutuujyo, jiryatiy Ju۳denumusiy vase
vicha۳da darya. 15ॸVurya۳jachu
vu۳ñumutuvantirya nu۳tyu saapátuntiy
ratatiy vurya۳jdutya samitu۳choda
tu۳chunumaya۳jadaju۳ vu۳y. 16ॸJadchiy ji ۳ta
vurya۳jmutya۳ntirya vu۳ryamityáta۳ntiy
jiryatiy vuryi ۳tay Ju۳denumu tuva۳choda
darya, ratatiy vurya۳jmutya۳ ti ۳ta۳ju۳ra
bayantu nutyityu۳ ruve, jiryatiy saduu
jiidatya vu۳ñe۳cho۳ju۳ra. 17ॸVurya۳jmutya۳
vuryi ۳no۳co۳ju۳ra Ju۳denu jmu۳tya۳dantiy,
vurya۳jirintyirya Ju۳denu niquejadantiy,
jiryatiy Ju۳denu Jnutu jchityitya۳ darya.
18ॸNe vurya۳paru۳y riva Ju۳denujsa۳
tu۳choda, vurya۳jiyasantajaya۳
jachiñu۳yada ni ۳, Su۳ntumusiy
datyadodamuju۳. Vurya۳ntya vichasara
vani ۳ravay, vurya۳tidye jdutya tara
jidcho۳ju۳ vu۳y, ne vurya۳paru۳tya riva vu۳y.
Vurya۳tu۳chujaya۳sara sisa۳ Ju۳denu, ti ۳ta۳ju۳
sasiityari ۳vajyuu jiyadaju۳. 19ॸJirya۳tu۳chu
sisa۳ Ju۳denu rayadaju۳ntidye, ra۳tidye
nique vijyo۳mujache ri ۳tosirya
samitu۳chodantidye, jiryatiy dutyasara
ravichanu۳yada, ra۳tidye tu۳chu
347
rachuvu۳yasa۳damura jiryatiy sanique
Ju۳denu rimusidyerya. 20ॸRavyicha
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ tanuvu۳nujovimu.
Ramuni ۳ rañiqueru۳y rachuvu۳yasa۳damu,
daryatiy sava۳ta ra۳nique jijyu۳.
Samu۳chuveda Pávurubay tamitya riy
21ॸJirya۳tidye datya raynchiy, nu۳tyura
rañi ۳cha, Tíquicu ra۳tu۳chu jiryivara
ti ۳ta۳ju۳ ravyicha۳da, rivaayada jarye.
Ni ۳ni ۳ ji ۳ta vu۳tyeryi ۳ jaryi va۳tasi ۳, samiy
jmu۳tyara varidyeñi ۳, jiryatiy sivaachara
samiy Vu۳yntyityu۳mu dárya. 22ॸRi ۳pa۳
ƄԮŃѸӕॷ6
jiryimuju۳ni ۳, sa۳tidye datyatanirya
tu۳choda raynchiy, ne jirya۳jachipiya۳
tajijyu۳ jijechimyu variy.
23ॸRirye۳cha samiy vu۳ tyeryi ۳veda
Vu۳ jye۳ Ju۳ denu va۳ta۳damu,
su۳ nu۳ chodamu jarye jiryatiy
su۳ nu۳ chusara jivya۳ta۳damu Vu۳ yntyityu۳
Jesucrístumusidyevyu۳ y. 24ॸSa۳sa۳chara
samiy vichasa۳da riy ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
vu۳ vya۳tajaya۳sarani ۳ Vu۳ yntyityu۳
Jesucrístu, ne baryi ۳jasara va۳ta۳damuju۳ .
Sayanuma
Pávuru
 VIDIPO VICHA۳ DAMU
VICHAVAMYUJU۳ RA CATERA
Pávurubay nu۳yadara catera
tanuvu۳nujovimusiy ruumuju۳, Vidípo
vicha۳damu siityari ۳vavyedabay
1
1ॸRay Pávuru, Timutévuta, na۳ñi ۳day
Jesucrístu muchechijyu۳y, na۳ñu۳rya
catera jiryejyu۳, Vidípo vicha۳damu
vichavay, jiryatiy sajiintya۳da Ju۳denu
jijyu۳ jirye, jirya۳tidye vicha samirya
variy Jesucrístu jmu۳tya۳data.
Na۳myu۳chuvay jirye, jiryi ۳nu۳tyavatya,
jiryi ۳mu۳tyavatya jarye. 2ॸSamirya
vicha۳da ra۳cha jiryejyu۳, samirya ra۳cha
jiryejechintyi, Vu۳jye۳ Ju۳denumusiy,
nutyityu۳ Jesucrístumusiy jarye.
Pávurubay tu۳choda Ju۳denujsa۳,
siityari ۳vavyeda jiyadaju۳
3ॸNu۳ñi rajechipityaja۳sara jirye,
ri ۳chana۳tyate variñi ۳ ri ۳ndenu.
4-5ॸRatyu۳chusaratiy sisa۳ Ju۳denu, ra۳tidye
va۳ta siva tara jiryejyu۳, ri ۳chana۳y jaryi
variy jiryatiy jiryivaajeya۳sara risa۳,
samitu۳choda datyadodamu, rajo۳ttya۳
rundamusiy, diyesa۳ra۳ju۳. 6ॸDiye ji ۳ta
radyetyate darya: “Sa۳jto۳tanichara
Ju۳denu jiryivara jiryatiy sajo۳ta۳da
jvaayada samiryara; sa۳jto۳tanichara
Jesucrístu rundamura, sa۳numatiy
jti ۳sarantiy.” 7ॸDaryani ۳day rañi jachipiya۳
jiryenchiy, jiryatiy rajechipityaja۳ jirye
daryaju۳, ri ۳nu۳ntyi nu۳tyu jiryi ۳mutya۳
mityiji risa۳ju۳ra Ju۳denu jantyutya۳da
dañuma rañi ۳cha tanuvu۳nusi ۳, dañuma
348
ratyu۳chu rayada samitu۳chodantiy, ri ۳tay
variy: “Rani ۳ ji ۳ta si ۳tenute.” 8ॸSadatya ji ۳ta
Ju۳denu, ray ji ۳ta si ۳tenu nuvay jirye,
Jesucrístu jachipiya۳jadata ravya۳ta jirye.
9-10ॸRajechiñu۳y siva Ju۳denu
jiryeyadaju۳: “Ya۳jasa۳chutityirya
rivya۳tara jiñíjyu۳, rirya۳tidye va۳ta
varintyiyu; ya۳sa۳y variy datya۳da
risa۳ju۳riy, jachipiya۳jada jarye, rirya۳tidye
datyajaya۳sarara samirya jaryeta۳da, ne
juuchatavay rirye۳cha variy, ne ti ۳
ra۳tu۳chuta variryi, Crístu rundasa۳ra۳ju۳,
sa۳numatiy ju۳ti ۳sarantiy.”
11ॸRajechiñu۳y siva jiryeyadaju۳ntiy:
“Ya۳vichataniy samirya vicha۳dariy,
nu۳tyu jivya۳tatiy rirye۳cha daryá, jiryatiy
vu۳vyichasara Jesucrístu jmu۳tya۳data,
rirya۳tidye jchana۳tya nijya۳nvay variy ji,
Vu۳jye۳ Ju۳denu, ra۳sa۳tyityi variy vanda
yiva.”
Pávurubajyu۳, Crístu vichasara
savicha۳da ti ۳ta۳ju۳
12ॸRatyu۳churu۳y jiryiva, jiryatiy
ratyeryi ۳veda jirye, nu۳rya ravyichati,
nu۳ryamusiy rañi tu۳chutityirya
samitu۳choda jaryi. 13ॸJiryatiy
tanuvu۳nusi ۳ rañi ۳cha, jiryatiy rachiityari ۳
daryaju۳ni ۳ Crístu, ni ۳tiy vichasara Ju۳denu
jaryeti ۳, riñi datyama۳ ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
rivyicha ja۳mu nutyityu۳ roriquisumamu:
“Pávuru ji ۳ta vicha tanuvu۳nusi ۳,”
ridyetyama۳ tavay nijya۳nvay varintyirya.
14ॸJadchintyi rajuu vu۳tyeryi ۳veda, jiryatiy
349
Nutyityu۳mu vu۳tyeryi ۳veda daryi, riñi ۳ ji ۳ta
vanu۳tya ratyanuvu۳nusa۳datayu, tapi
ridyetya rachiityari ۳ni ۳ Crístu daryaju۳
day, ridyetanutityi
jichuvu۳yasa۳damusirya Ju۳denu
niquejada jaryi variy, ne nu۳tyu ta۳ridye.
15-17ॸTavay rityevay ji ۳ta datyanu
sanchiy, Ju۳denu jaryeti ۳ Crístunchiy,
rinnu۳yadamu yavatyaru۳y riva ray,
riryamucheniryu۳y riva risa۳ju۳ ray.
Rityevay datyanu Crístunchintyi, riñi ۳
ji ۳ta datyanu samirya jachipiya۳jadata,
rivya۳ta۳damu, ridyetya daryaju۳: “Pávuru
ji ۳ta rañi ۳cha samitu۳choda jiyada rá۳ñu.”
Tavay rityevay datyanu Crístunchiy,
mitya jijyu۳, ne vinu rirya۳tidye tuva۳chu
nijya۳nvay Crístumu. Riñi jtay
ya۳jarupanta jaryi riva ray,
ratyanuvu۳nusajomu.
18-19ॸDañuma dyetya ra۳cha darya, vinu
jiryatiy ridyetyanu Crístunchiy,
ri ۳chana۳y, varimyata jarupadodaju۳,
varimyata samirya jachipiya۳jadaju۳,
ra۳day jchana۳tyatityintyirya, radyetya
daryaju۳, ra۳ti ۳tunu rayada ra۳yadaju۳,
jiryeñumatiy tu۳chu sisa۳ Ju۳denu
rayadaju۳, sa۳numatiy vanu۳tya Jesucrístu
Jnutu risa۳ju۳ ray. 20ॸDaryanuma
rañi ۳ru۳yadamu, rayntuyadamu jarye, ne
rá۳da taranchiy mitya, ra۳ntya tu۳chu
vijyo۳mujache Crístunchiy, nu۳tyu
ratyu۳chusaratiy ta۳rintyi, rirya۳jachipiya۳
nijya۳nvay sanijyu۳ Crístu variy ramusiy,
nu۳ryamusiy ravyicha saju۳, nu۳ryamusiy
ra۳diiy saju۳ntiy. 21ॸTapi rajyu۳ ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ni ۳
Crístu day, ri ۳nu۳yadasa۳ra۳ju۳; фĀֆɗֆ‫ڏ‬
damu ji ۳ta ra۳ca۳na۳y jaryinrava۳ju۳.
22ॸVariñumatiy raryi jiriryi ۳ jnu۳yada riva,
sa۳jmu۳tya Ju۳denu riy nijya۳nvay, фɗԮֆ‫ڏ‬
damusiy. Ramutimyu۳ ne radyetya
nu۳tyura ra۳jaryeta. 23ॸRame۳cho۳
paru۳cha۳riy rajechipiya۳jadamusiy variy,
tarademusiy rañi diryu۳y jiyusiy, ra۳tidye
vicha sisa۳ Crístu, samiryava۳ju۳ ra۳cha
variy rajyu۳. 24ॸTajidyemyusintyi ji ۳ta,
ՈɗĀɞЙΎॷ1ٍॷ2
jaryi samirya jiryejyu۳ ra۳tidye ma۳cho۳
riva. 25-26ॸRadyetya, si ۳tenu ji ۳ta ra۳ma۳cho۳
jiryisa۳, ra۳ríche variy jiryisa۳ntiy, ra۳tidye
jmu۳tyara jiryetyuva۳choda Crístumu,
jirya۳tidye jchana۳y simu varintyi,
ra۳jasa۳chutityi varintyirya
jiryi ۳chana۳tya۳da sanijyu۳ntiy, ratyi
ra۳mu۳ti ۳ ju۳na۳y jiryimu.
27ॸVinu jirya۳ntya vicha۳siy samirya,
rirya۳tidye tuva۳chu nijya۳nvay ramu
samitu۳choda, ra۳tiy jto۳ jiryimu, ra۳diy
variy riva jiryevyicha۳da, ra۳tiy vicha
tajijyu۳, ra۳tuva۳chu jiryenchiy variy:
“Riñi ۳ ji ۳ta vanu۳tya vinu taraqui
jachipiya۳jadatayu, riryaniy surra
mityajuusuma rirya۳jiju۳ jimyityasivyeda,
rivyanu۳tya taraqui jachipiya۳jadatayu,
jiryatiy ridyetyanura samitu۳choda
nu۳tyu sara۳y Jesucrístu vuryeyada,
vú۳ñumatiy tuva۳chu variy simu. 28ॸNe
richuvu۳y rimyo۳musiy jimyityasivyeda,
mitya.”
Nu۳rya ratyuva۳churu۳y jiryenchiy.
Jiryatiy ne jiryechuvu۳y jimyityasivyeda
mo۳musiy, ru۳vatanunuma varidyeryi,
jiryejyu۳ ji ۳ta ra۳tiche ramitya۳da
Ju۳denumusiy, jiryeyada ra۳yadaju۳. 29ॸNe
yinu۳y sasa۳yada Ju۳denu vu۳rya, ne vinu
vu۳tyuva۳choda simu Crístu,
sasa۳yadantirya paru۳cha۳riy vicha۳da
sayadaju۳ntiy. 30ॸDaryanuma jirye ji ۳ta
paru۳tyajaya۳ sayadaju۳yu, nu۳tyu jiryeñi
diyadama۳ ta۳riy rivantiy, diye
jiryetyuva۳chuntiy diyesa۳ra۳ju۳
rapyaru۳tyajaya۳sara ray.
Crístu bay nu۳tyu muchechijyu۳yu, saja۳y
ji ۳ta ra۳jchana۳tya tamityayu
2
1-2ॸJiryetyi vanu۳tya۳datavay
Crístumu, jirya۳tidye jachipitya
sava۳ta۳damu ray, jirya۳jchana۳tyaniy
varirye, jiryatiy jiryejechipiya۳sara
mityiji, jiryevya۳tasara nu۳ñi jiryedyeyu.
Vu۳tyi jmutya۳ mityijirya Ju۳denu Jnutu
datyadoda, jirya۳tidye jachipityaja۳
ՈɗĀɞЙΎॷ2
varirye, jirya۳jantyutya variy
risa۳ju۳ntirye, jirya۳ntya jachipiya۳ darya
jachipiya۳jadata, mityiji
jirya۳jachipiya۳sara. 3ॸNe jirya۳va۳ta vinu
jiryejyu۳ tarana۳cho۳, ne jirya۳jachipiya۳
vinu jiryeñijyu۳ varintyi, ne
jirya۳jchana۳tya nu۳ñi ti ۳quimusiyu,
samirya jachityavay jirya۳jnu۳y
tavañe۳cho۳, jirya۳jachipiya۳ variy: “Riñi ۳
ji ۳ta jaryinravavya۳ju۳ vuryimusiy.”
4ॸJirya۳jnu۳tyara yisa۳ ԮɗËȍԮֆ¡фֆ͑‫ڏ‬
tidye, ne vinu jiryeberya ya۳jnu۳tya.
5ॸDaryani ۳day sajachipiya۳jada Crístu,
daryani ۳day jirya۳jachipiya۳ jasintyidye.
6ॸNu۳tyu Ju۳denu savichanu۳yada, ne
sajachipitya jiryedara jivyicha۳da
jidchavu۳ jijye۳tya nu۳day. 7-8ॸSa۳ntyudoda
ji ۳ta variyu, savichadeda variy
muchechijyu۳yu, nu۳tyu nijya۳mi ۳ sarupeda
variy. Nu۳tyu mitya nijya۳mi ۳ nta
savicha۳da variy, sati ۳tuyada variy
muchechijyu۳, savichanu۳yada siityera
variy jijye۳jyu۳, jidyiiyadasa۳ra۳ju۳, jiryatiy
jaryi ju۳vajadasara diiyada ravicha۳da,
crusitya۳sa saso۳tadeda sidyavu۳ daryaju۳ni ۳.
9-10ॸRamuni ۳tiy sa۳sumityadeda saja۳y
Ju۳denu jaryinraju۳yu, ti ۳ta۳ju۳ tara
jiyuju۳sa۳ra۳ju۳, sabayada variy si ۳tyaju۳, ne
tara jna۳y ratarya jtya jidchavu۳ daryaju۳
mitya, nu۳tyura sabayada saju۳, rirya۳tidye
datya nijya۳nvarya si ۳tya Jesús jtyata:
jiryatiy si ۳tenu nutyityu۳ dañi ۳ Jesús day,
rirya۳jadasiñu ji ۳ta variy sana۳cho۳ju۳yu,
rirya۳jadasiñu ti ۳ta۳ju۳yu, jiryatiy jarichumu
vichavaryi, mucomu vichavay jarye,
mucadijariy vichavay jarye risa۳ju۳.
11ॸJadchintyi rirya۳tu۳chu vijyo۳mujache,
ti ۳ta۳ju۳ niquejadatavarya: “¡Jesucrístu ji ۳ta
si ۳tenu nutyityu۳ taarye!” Jchana۳tyasi ۳
sa۳chasara saja۳y Ju۳denu variy.
Crístu siityari ۳vay vichasara nu۳tyu
no۳no۳ jirya mucadimu
12ॸDaryaday ji ۳ta, ravya۳tavay, daryatiy
jiryechiityeñu۳yada ta۳rintyi, ne vinu
350
ramyu۳ti ۳jadamu, diye ji ۳ta ri ۳bivaju۳ntiy,
jirya۳jvaatyityi sisa۳ Ju۳denu, jiryeyada
ra۳yadaju۳, jiryechuvu۳yadanube,
jiryemyichutyedanubentiy. 13ॸNe yinu۳y
ni ۳ni ۳ ji ۳ta jiryevyanu۳tya۳ day, jirya۳tidye
jvaaryu۳rya samirya jvaayada, jirya۳tidye
jvaay varintyirya ratiy samirya saju۳.
14-15ॸTi ۳ta۳ju۳ jiryivaayadamu ne
jirya۳cucutyayu, dantyamu۳y ne
jirya۳niquetta rivayu, jirya۳tidye vicha
samirya vichavajyu۳, ne juuchatavay
jirye۳cha variy, riñuma tu۳chuta tariva
jirye, jiryatiy Ju۳denu dadyeñu daryaju۳
jiryedye. Jiryatiy jiryevyichasara
riquebyiva varuyu jachipiya۳vay, va۳cha
vichavay cabyimu jarye, jirya۳no۳no۳nu۳y
rijyu۳ra Ju۳denu nú۳. 16ॸJiryeño۳no۳nu۳tya
na۳varya Ju۳denu niquejada ta۳rijyu۳
jnu۳tya۳. Crístu jti ۳jada rundamu
ra۳jchana۳chara, jiryatimyu۳ ne ra۳ma۳cho۳
radyetyadoda mitya variy, jiryatiy
paru۳cha۳rimyusiy radyetyadoda daryaju۳
jirye. 17ॸTemusiy dyetya ra۳rumichara
rayndaja۳ Ju۳denuju۳, ramyunusa۳da
rundamu, vurya۳tidye jto۳tanirya
jiryeche۳yada, jiryatiy jiryeche۳yada
Ju۳denura jiryi ۳nu۳yada variy, simu
tuva۳chodamu; daryamuni ۳ ri ۳chana۳y,
ri ۳chana۳y variy jiryeñijyu۳ntiy. 18ॸJirye
ji ۳tantiy ra۳jchana۳y, jirya۳jchana۳y variy
rañijyu۳ntidye.
Pávurubay jpa۳ru۳yada nada
Timutévuju۳be, Epájruditubatya
19ॸRi ۳pa۳ru۳y ji ۳tani ۳ Timutévu vani ۳ra
jiryimu, Vu۳yntyityu۳ Jesús jmu۳tya۳data
ri ۳pa۳ru۳ñi ۳, ra۳tidye jchana۳y rantyidye,
rañumatiy datya nu۳tyuranuma
jiryeñi ۳cha. 20ॸRañi jtay ra۳jpa۳ni ۳
Timutévu, ne ti ۳ jna۳y daryaju۳ nu۳tyu ni ۳tiy
darya risa۳, ni ۳tiy ra۳jnu۳tyasara jirye,
si ۳tenu jachipiya۳jadata. 21ॸTavay ti ۳ta۳ju۳
va۳ta jivyicha۳daju۳ntidye, ne rivya۳ta
daryaju۳ra Crístu va۳tara.
22ॸJiryedyetyama۳ ji ۳tara Timutévu
351
vicha۳da samirya, nu۳tyu sivaay siityera
risa۳, nu۳tyu vu۳dyenu jvaay darya
vuryisa۳, samitu۳choda datyadodamu
sivaay risa۳. 23ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta ri ۳pa۳ru۳tye vani ۳ra,
ra۳numatiy datya nu۳tyura ra۳cha rajyu۳.
24ॸRañi jtay Nutyityu۳ jmu۳tya۳data ra۳jiya
varenu jiryimuju۳.
25ॸDarya ri ۳tay samirya jiryejyu۳, ra۳tiy
jpa۳ni ۳ vu۳tyeryi ۳ Epájruditu jiryimu. Ni ۳ni ۳
ji ۳ta jvaay mityiji risa۳, paru۳cha۳rimyusiy.
Savichanu۳yada ji ۳ta jiryi ۳pa۳nu rimuju۳ntiy
sa۳tidye jnu۳y rana۳cho۳ ravya۳tara,
jiryi ۳bivaju۳. 26ॸSanuvayadamu ji ۳ta
jijechipiya۳jada jiryeñijyu۳ jiryatiy
jiryetyuva۳chuma۳ra su۳diva۳jada. 27ॸSi ۳tenu
ji ۳ta su۳diva۳jada, vadiiryo۳de sarabejada
variy. Ju۳denu jantyutya۳date varitye ni ۳,
ne vinu ni ۳, darya sa۳ntyutya۳da
varintyirye, sañuma jasa۳chu
rañuvayadanchaju۳ra rañuvayada.
28ॸVani ۳rava۳ju۳ ri ۳pa۳te jiryimuju۳teni ۳,
jirya۳tidye diy ju۳na۳y sivantiy, jirya۳tidye
jchana۳y variy, variñi ۳ ji ۳tamu۳y ne
ra۳jachipiya۳ jaryi variñu۳day.
29-30ॸRamutiy jirya۳dirye samirya
Nutyityu۳ va۳ta۳damuni ۳; jaryi
jiryi ۳chana۳yadamu jirya۳dirye samiryani ۳.
Jirya۳ntya va۳ta jaryiryi tavay
sisa۳ju۳ntidye, nu۳tyu ni ۳ ԮɗËȍĀфֆ͑‫ڏ‬
tidye. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta tuudiyadara diiyada,
sa۳tidye jvaarya Crístu va۳tara,
sayata۳dara jidyiiyada sa۳tidye jto۳tanirya
jiryi ۳mu۳tya۳da yibiva, jiryatiy
jiryechu۳tyeda jiyusiy.
Si ۳tenu vase vicha۳da
3
1ॸRa۳nique tamitya jiryivara,
ratyeryi ۳veda, jirya۳ntya jchana۳y
simuju۳ Nutyityu۳. Ne paru۳tya۳damusiy
rajetyi nu۳yadara darya niquejadantiy,
jiryejyu۳ ji ۳ta samirya darya.
2ॸ¡Jiryi ۳nu۳tyata۳ta rirya۳jisiy jivye
nibyimiyu! ¡Jiryi ۳nu۳tyata۳ta rirya۳jisiy
jivye va۳cha datyanuvayu!
¡Jiryi ۳nu۳tyata۳ta rirya۳jisiy jivye jivyu۳
ՈɗĀɞЙΎॷ2ٍॷ3
nusiye۳yadacanumintyiyu, фɗҡֆɗʮ̲ӕҡֆΎ‫ڏ‬
nutadedara jivyu۳ Ju۳denuju۳! 3ॸTapi vu۳ñi ۳
ji ۳ta saranusavay Ju۳denuju۳ vu۳tyi
jachipiya۳ si ۳tenu sanijyu۳, si ۳tenu
vu۳jechitya, vu۳tyi jchana۳tyasarani ۳
Jesucrístu, vu۳tyimyu۳ ne tuva۳choda
ramu vu۳vyicha۳da vuryeyada ra۳yadaju۳,
vuryivaayadamu jarye ne
vu۳tyuva۳choda. 4ॸRay ji ۳ta tuva۳chu jaryi
ramu ravyicha۳da, rivaayadamu jarye,
rayada ra۳yadaju۳. Ti ۳tiy jtay jityuva۳chu
ramu, ray ji ۳ta jaryiñu۳va۳ju۳.
5ॸSu۳mutyonutadedate rajye۳betyera
ravyu۳, mumurundamiñijyatemusiy
raryupedivasiy. (Ramusiy sadityadoda
rajye۳betyera: “Radyenu ji ۳ta Judíyute
day.”) Jadchiy ji ۳ta Irayénu nijya۳mi ۳
darye, jiryatiy savichanu۳yada
ramyunatyi ۳ Irayénu, ri ۳riiñu ji ۳ta
Myi ۳ja۳mí ۳, jiryatiy Irayénu denuni ۳, samiy
datyasi ۳. Nu۳tyu rajye۳benta rañiquera
Ebrévu niquejada, rariryi ۳jadantirya
ta۳riy rajye۳be vicha۳dantiy. Muyisésibe
jtedamu ji ۳ta ratyuva۳choda samidye,
nu۳tyu ridyetyadoda Varyiséyuvedara.
6ॸJu۳denuju۳ rivaaryu۳yadamute,
rayasantanumaya۳jada riy Jesúsmu
tuva۳chuvay, mitya ri ۳teda Ju۳denu
mityasivyeda daryi. Samirya
vichasa۳damuntiy, jiryatiy ta۳фɗֆѸĀҡֆ‫ڏ‬
doda Muyisésiberya, rito۳tanimya۳
ti ۳ta۳ju۳ra. 7ॸJirya ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy samirya
ravichanu۳yada jaryi rajyu۳,
rajechipumya۳ varicha۳ra۳ju۳ darya, Crístu
jiyasachiy rajechipurya. 8-9ॸSi ۳tenu ji ۳ta
rajechipuy ti ۳ta۳ju۳ra, ra۳tidye datya samiñi ۳
Jesucrístu, ni ۳tiy rayntyityu۳. Rani ۳ ji ۳ta
samirya si ۳tenu ti ۳ta۳ju۳, ne tara ntate
rasa۳ra۳ nu۳ndye. Crístu jiyasachiy
ra۳ntyuyada ti ۳ta۳ju۳, nu۳tyu rujyuu
jatyasara ri ۳nu۳y rana۳cho۳, ra۳tidye ca۳na۳ñi ۳
Crístu, rayada ra۳yasi ۳ju۳, sa۳tidye diy
Ju۳denu jidchavu۳ sisa۳ju۳ Crístu variy riva.
Ne ravya۳ta sa۳diy samirya vichara riva,
vinu jiryatiy ratyuva۳choda radyirya
ՈɗĀɞЙΎॷ3ٍॷ4
su۳tedamu, jiryatiy MuyiséѸɗ¡ľĀҡֆĀΎ‫ڏ‬
dara. Daryaday ravya۳ta sa۳diy samirya
vichara riva, jiryatiy ratyuva۳choda simu
Crístu, jiryatiy Ju۳denu sa۳y vu۳rya
samirya vichasara, vu۳tyuva۳chunumatiy
simu. 10-11ॸRamusiñi ۳day radyetyaru۳y
samiñi ۳ Crístu, daryaday
radyetyaru۳ntyidyerya Ju۳denu
datya۳dantidye, ratatiy sami ۳sadeda
diibyimusiñi ۳ Crístu, daryaday
ra۳paru۳tyajaya۳sara
rayaru۳ryamuntidyerye, jiryatiy sara۳yada
Crístu paru۳cha۳фɗ̲ֆӕѸɗֆԮӕфֆľֆĀ͑‫ڏ‬
tidye, jaryi radyiiryu۳y variy nu۳tyu
sadiiyada Crístu daryantidye, ratyi
saryesara varirya raryi mi ۳sa darya
diibyimusintyidye.
Paru۳cha۳rimyusiy vuryito۳taniy
jvaayadara Ju۳denu va۳tara
12ॸNe raryi didyerya samirya vichasara
rimuju۳ didye, ne rito۳ ramu juuchajsa۳
vicha۳da didye. Vani ۳rava۳ju۳ jaryi
raryiryu۳rya jirya samirya vicha۳da rajyu۳,
ne yinu۳y ramuju۳ sireda Crístuntirye.
13-14ॸRatyeryi ۳veda, ne ri ۳tay tara:
“Ririmya۳ rajyu۳ra samirya vichasa۳da.”
Ri ۳tatye ji ۳ta: “Rajechiputyityirya
rivaayada, ri ۳sijyu۳numa darya, vani ۳ra
ri ۳nta rana۳cho۳ ray jiryatiy rasu۳tye
rivaayada rajyu۳, ra۳tidye ju۳riy
varenuva۳ju۳ra ravya۳tara, samirya
vichasara, ra۳tidye jmutya۳ variy
Ju۳denumusirya samurichedoda, jiryatiy
sa۳natuy variy jarichumuju۳ ray,
Jesucrístu ra۳yadamuju۳.” 15ॸJa۳myityi
jirye۳cha Crístumu tuva۳chodamu,
daryaday jirya۳jachipiya۳ntidye. Tajityi
jirya۳jachipiya۳ varidye, ranchiy ji ۳ta
sa۳dityanu Ju۳denu jiryivayu. 16ॸDañuma
rumutiy vuryito۳jada samirya
vichasa۳damu, vurya۳siityari ۳ra darya
vicha۳da varintyi.
17ॸDaryani ۳ jirya۳jvaayasiy
rañiya۳reju۳ntidye, ratyeryi ۳veda, daryatiy
352
rivaayada ta۳rintyidye. Jirya۳jnu۳yasiy
samiryi, rityi vichanu۳jeya۳ nu۳tyu
nu۳vyicha۳da daryantiy, jirya۳tidye datya
variy: “Nu۳rya ra۳jvaay.” 18ॸNu۳tyu
ratyu۳chujaya۳jada jiryivara, ra۳jatyi
tu۳choda jiryivantirya, ri ۳na۳yadanube
ratyu۳chura: “Jaryi rajuu rivyichasara
Crístu crusiy mityasivyeda.”
(Jiryatiy sabatye Crístu crusitya۳sa
vu۳jyuuchuveda jiyadaju۳, ranchiy
vu۳dyetya: “Ne samirya juuchuvedamu
vicha۳da.”)
19ॸJivye crusiy mityasivyeda ji ۳ta
batyi ۳savadye, tapi vinu ripyudenijyu۳
jijechipiya۳ Ju۳denu jiyasachidye,
riichana۳tya variyu, varityi ruvaarya
jadasarate day, rijechipiya۳jada ranijyu۳
mucadincha vicha۳da.
20ॸVu۳vyicha۳da ji ۳ta jarichumu day,
rumusiñi ۳ ji ۳ta vurya۳nutuñi ۳ vuryeyada
ra۳yasi ۳, jiryatiy Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu
dañi ۳. 21ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳ti ۳tunura
vu۳vyu۳rapu۳rya, nu۳tyu savu۳tiy daryantiy,
vandavu۳, ne diiyasavay vurye۳chasara
variñu۳day. Sa۳ti ۳tunura vu۳vyu۳
jidyetya۳data, ratatiy sa۳saboniy ti ۳ta۳ju۳
jijyu۳ra.
Vurya۳jchana۳chara simu Vu۳yntyityu۳
4
1ॸRamuni ۳tiy ri ۳tay jiryiva ratyevay:
Jirya۳suru۳tyaniy Nutyityu۳muyu,
su۳mu۳tya۳data. Jaryi ravya۳tasavay
daryaju۳ jirye, jaryi rañuvachavay
jiryentyi, jiryi ۳chana۳tyanimya۳ ray
jiryatiy jiryeñi ۳cha rivaayada murichirya
(ratyi jvaayada jiryeyadaju۳
paru۳cha۳rimyusiy.)
2ॸRajechiñu۳y nadiva Evódiyaju۳y,
rajechiñu۳y nadiva Síntiquejyu۳ntyi,
nana۳tidye jachipiya۳ mityijijyu۳
Nutyityu۳nijyu۳. 3ॸJi jerye, si ۳tenu risa۳
jvaañu, ri ۳tay yivara: Ya۳jmu۳tya nadantiy,
tapi nadavitya risa۳ jvaañu۳jyu۳y
mityijijyu۳ Crimyíntyuta, tavay risa۳
jvaavyentyi, rityi datyadodara
353
samitu۳choda. Ritya ji ۳ta vicha۳da nu۳chara
catera padyevya, jiryatiy sanu۳yada
Vuryi ۳ndenura rityá, ta۳rijyu۳ jnu۳yadaju۳.
4ॸ¡Jirya۳jchana۳jeya۳ Nutyityu۳mu taarye!
Ra۳jatyi jteda jiryivara: “¡Jirya۳tidye
jchana۳y!”
5ॸJirya۳͑ҡֆĀɗҡֆ͑ӕѸ̲ɗфֆʮËȍɗҡֆ‫ڏ‬
vayu. Nutyityu۳ jiryi ۳nu۳y vu۳tyuunu.
6ॸNe jirya۳jachipiya۳ jaryi taranijyu۳,
jirya۳ni tu۳chu sisa۳ Ju۳denu nu۳tyu
jiryevyicha ti ۳ta۳ju۳, jirya۳jachiñu۳y sivara
jivya۳tara day, jirya۳tu۳chu variy siva:
“¡Yentyumya۳te riva!”
7ॸVariñi ۳ ji ۳ta sa۳bay Ju۳denu samiryara
vu۳jechiy Jesucrístumu, ne vu۳dyetya
nu۳tyichirya darya, dantyamu۳y ne
vu۳dyetya۳dasa۳ra۳ra. Jirya samirya
vicha۳data sa۳jnu۳tya Ju۳denura vu۳jechiy
jaryi jachipiya۳jadajisiy, vu۳jechipiya۳jada
jarye sa۳jnu۳tya taji jachipiya۳jadajisiy.
Vurya۳jachipiya۳sara ranijyu۳
jiryatiy samiryara
8ॸRa۳nique tamitya jiryivara,
ratyeryi ۳veda, jirya۳jachipiya۳sara ranchiy
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy si ۳tenu darya, ne
quivu۳yada; ranchintyi, nu۳tyichiy
vurya۳tuva۳chu simu vu۳cyuraca,
vu۳yntyityu۳mu jarye, Vu۳jye۳myu jarye
ti ۳ta۳ju۳. Ranchintyi, jirya۳jachipiya۳ ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy samirya Ju۳denu diyadajachera,
nijya۳nvay diyadajache jarye; ranchintyi,
jiryatiy ne juuchatarara, jiryatiy jaryi
samirya darya, jiryatiy ru۳tay nijya۳nvay
ranchiy: “¡Rani ۳ ji ۳ta samirya!” Ti ۳ta۳ju۳,
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy samirya daryaju۳ra, ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy ru۳tay ranchiy: “¡Rani ۳ ji ۳ta
samirya taarye!” ranchiy ji ۳ta
jirya۳jachipiya۳sara.
9ॸJirya۳jvaatyityi varidyerya jiryatiy
radyetyadoda jiryerya, jiryatiy
jiryi ۳mutya۳jadara. Daryatiy
jiryetyuva۳choda rimusirya, daryatiy
jiryi ۳nu۳yada rivaay jiryedyiyara,
daryani ۳day jirya۳jvaatyityirya, sa۳vicha
ՈɗĀɞЙΎॷ4
variy Ju۳denu jiryisa۳, ni ۳tiy bachara
samiryara vu۳jechiy.
Vidípo vicha۳da ja۳nvavyedabay
sa۳yadara tara Pávurubay jiyadaju۳
10-11ॸRi ۳chana۳y ji ۳ta Nutyityu۳mu jaryi,
jiryatiy diyenuma ji ۳ta jiryejetyi
jachipiya۳jada rañijyu۳ntiy. Si ۳tenuni ۳
jiryejechipiya۳tityiyada rañijyu۳, ne
vana۳y jiryi ۳mu۳tya۳da varirye. Ri ۳tatya
ji ۳tara jiryatiy rasu۳tye tara rajyu۳,
radyetyama۳ daryaju۳ Ju۳denu jtedamuju۳,
samirya jachipiya۳jada. 12ॸRadyetyantirya
jantyuyadamu vicha۳dantiy, darya
radyetyantirya jaryi tarati ۳ vicha۳dantiy.
Ti ۳ta۳ju۳ ravyicha۳da rundamu
radyetya۳dara poyada, jachi ۳jada jarye,
daryantiy jaryi tarati ۳ vicha۳da, ʮ͑ҡֆӕֆ‫ڏ‬
damu vicha۳dantiy.
13ॸRaryi jvaay ti ۳ta۳ju۳ Crístumu, ni ۳tiy
ra۳vanu۳tyatityirye.
14ॸDañuma jiryeñi jvaayada samiryara,
jiryatiy jiryi ۳mu۳tya۳da ra۳ntyuyadamu ray.
15ॸJiryedyetyi ۳satya, Vidípo vicha۳damu
vichavay, nu۳tyu samitu۳choda jo۳ta۳da
rundamu, ri ۳dedanumatiy Masedóniya
mucadimusiy, vinu jirye ji ۳ta Ju۳denu
siityari ۳vajyuu cabyimusiy, mutta۳da
risa۳ra cuenta, vurya۳tidye sa۳vyu۳y,
vurya۳tidye jmutya۳ varintyirya. 16ॸVariñi ۳
ji ۳ta ravyichanu۳yada Tesadónica
vicha۳damu, ne vinu taraquiju۳ jiryi ۳pa۳jada
ra۳ntyuyadamu ray. 17ॸNe jirya۳jtay:
“Sava۳ta rana۳cho۳ mitya sa۳yada”; ri ۳nu۳ryu۳y
ji ۳tara ra۳sayada jiryatiy sa۳sa۳y Ju۳denu
jiryeche۳yadivayu. 18ॸRi ۳mutya۳jada ji ۳ta
ti ۳ta۳ju۳ra jiryatiy jiryi ۳pa۳rára, ri ۳teda
varidye: “¡Jaryi tarati ۳numa ji ۳tate ray!”
Epájruditu jti ۳ta۳da jiryimusirya, su۳canuy
ji ۳ta Ju۳denu varirya darya sa۳yada, nu۳tyu
su۳canuñu۳yadara tara sa۳yada jiñijyu۳ntiy.
19ॸRi ۳ndenu ji ۳ta ra۳jto۳tanichara jiryejyu۳
ti ۳ta۳ju۳ra jiryatiy rasu۳tye jirye, ne jiryi ۳nu۳y
daryaju۳ jaryi tarati ۳ Jesucrístumuni ۳,
vanda vichajomu.
ՈɗĀɞЙΎॷ4 354

20ॸ¡Vu۳jye۳ Ju۳denunijyu۳ ji ۳ta ra۳cha ti ۳ta۳ju۳ mu۳chuvatyadeda jiryentyidye,

vandaquite, ta۳richa۳ra۳ju۳te! ¡Darya rityevay ji ۳tate jiryatiy ja۳mu nutyityu۳
ra۳ma۳cho۳ ti ۳ta۳ju۳! Sésarjsa۳ vichavadyeryi.
21ॸJirya۳mu۳chuvatyityi ti ۳ta۳ju۳ riy 23ॸSa۳vichaniy Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu

Jesucrístumu tuva۳chuvay, jiryisa۳ samiñi ۳ vuryi ۳ntu.

vichavay. Risa۳ vichavantyi mu۳chuvatye Sayanuma jiryetyeryi ۳
jiryentyidye. 22ॸJu۳denumu tuva۳chuvay Pávuru
 CODOSASIY JA۳ NVAMYUJU۳ RA CATERA
Pávurubay mu۳chuveda riy
Codósasiy ja۳nvavyedabay
1
1-2ॸRay Pávuru rañi ۳cha Jesucrístu
nusu۳byi Ju۳denu va۳ta۳damu.
Na۳myu۳chuvay ji ۳ta ratyeryi ۳ Timutévuta
jirye ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy Crístumu
tuva۳chuvay jiryevyichasara Codósasiy
vicha۳damu, jiryatiy jiintyasavay
Ju۳denuju۳ daryaju۳ jirye. Samirya
vichasa۳da ra۳cha jiryejyu۳ Ju۳denumu,
samirya ra۳cha jiryejechintyi Vu۳jye۳
Ju۳denu va۳ta۳damusiy.
Si ۳chana۳tya۳da Pávurubañi ۳ Ju۳denu
rinchiy Codósasiy ja۳nvavyedabay,
Crístumu tuva۳chuvay
3ॸNa۳ñi ۳chana۳tyani ۳ Vu۳jye۳ Ju۳denu,
sadenu Jesucrístu jarye yisa۳ju۳, jiryatiy
Vu۳yntyityu۳ni ۳, varityi na۳jechiñu۳jeya۳sara
siva jiryeyadaju۳. 4ॸNatyuva۳chuma۳
daryaju۳ jiryenchirya samirya
jaticheyada jiryatiy jiryetyuva۳chuma۳
simu Jesucrístu daryaju۳, daryadantyi
jiryatiy jiryevya۳ta riy ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
jiintyasavay Ju۳denuju۳ riy. 5ॸJiryatiy
jiryetyuva۳chuma۳ daryaju۳ra si ۳tenu
samitu۳choda, jiryedyetyama۳ variy
ranchiy jiryatiy sabayada Ju۳denu
vurya۳jiju۳ra samiy vichasa۳ĀʮфɗËȍӕ‫ڏ‬
vimu. Ramuni ۳day jiryejyo۳ta۳Ā͑ӕҡӕֆ‫ڏ‬
dara sisa۳ju۳ vicha۳da, jiryetyuva۳chodama۳
daryaju۳ simuntiy. 6ॸMunatya rundamusiy
ji ۳ta, jiryetyuva۳chodanumatirya Vu۳jye۳
Ju۳denu niquejada, jiryedyetya۳dama۳
355
variy si ۳tenu sava۳ta۳danchiy, rajo۳ta۳da
jvaayada variy jiryejechimyu, ra۳sa۳yada
ti ۳ta۳ju۳ jiryequebyimuntiy daryanuma
ravichasara ti ۳ta۳ju۳ mucadiva.
7ॸJiryedyetyama۳ra jirya ti ۳ta۳ju۳ simusiy
Epájurasiy, ni ۳tiy vichasara Ju۳denu
muchechiy, nu۳dyisa۳ jvaañu, jaryi
vu۳vya۳tasi ۳. Ni ۳ni ۳ vichasara Crístu jmu۳tyi ۳
jiryeyadaju۳. 8ॸEpájurasiy ji ۳ta jti ۳ta۳da
nu۳dyimura samirya jaticheyada
jiryenchiy jiryatiy jiryevya۳tasara
Ju۳denu Jnutumusiyu.
Pávurubay tu۳choda sisa۳ Ju۳denu riyadaju۳
9ॸRamuni ۳tiy nu۳tyuva۳chodivasirya, ne
nu۳pyaru۳ryu۳y tu۳choda sisa۳ Ju۳denu
jiryeyadaju۳ variy. Nu۳jechiñu۳y siva
sa۳tidye mu۳chanirya jiryejechiy
jidyetya۳data, jirya۳tidye jvaajeya۳sarara
sava۳tasara, Yintu datyadodamusiy.
10ॸNu۳jechiñu۳y jiryeyadaju۳ntiy jirya۳ԮɗËȍ‫ڏ‬
sara nu۳tyu sasiityari ۳vay samiy
jvadichavay, vinu sava۳tasaraju۳. Ti ۳ta۳ju۳
jiryivaayadamu jirya۳jvaacharara
jiryatiy samirya Ju۳denu diya darya,
jirya۳jasa۳chura jiryedyetya۳da Vu۳jye۳
Ju۳denunchiy. 11ॸSa۳ma۳ vanu۳tya
jivyanu۳yadata jirye jiryatiy jaryi vanda
darya, jirya۳tidye jachi ۳ntya
paru۳cha۳rimyusirya jarupantasa۳da,
jiryi ۳chana۳yadamu. 12ॸRajechiñu۳y
jiryeyadaju۳, jirya۳tidye datya
jchana۳tya۳dani ۳ Vu۳jye۳, jiryatiy sadirya
ni ۳ru۳yadata ya۳sa۳y vuryeyaru۳rya vanda
Ju۳denu rundamu vu۳y, rusa۳ ti ۳ta۳ju۳
æΎĀΔѸѸɗֆॷ1
jiryatiy saju۳ jiintyasavadyeryi.
13ॸSasipyatama۳ Ju۳denu
nupocudinubesivyu۳y, bayantu
nusu۳yadamusiy, saja۳ta۳da variy jidyenu
nusu۳yadamuju۳ vu۳y, jaryi va۳tasi ۳
daryaju۳ni ۳. 14ॸSadenu Jesucrístu
diiyadata sasipyata۳da
vu۳jyuuchuvedamusivyu۳y, sandaja۳
rubedata jarye jipyu۳yadara
vu۳jyuuchuveda.
Crístu batyedata saratyanusara
Ju۳denu yisa۳ju۳ vu۳y
15ॸNi ۳ni ۳ vichasara sa۳ntyasi ۳ Vuryi ۳ndenu,
ni ۳timyu۳ ne jvadichi ۳ nijya۳nvay ni ۳simyuju۳
dañi ۳, Crístu ji ۳ta vichasara munatyi ۳,
ti ۳ta۳ju۳ su۳nderajisiy. 16ॸCrístumusiy
su۳ndejada ti ۳ta۳ju۳фʮɗфֆҡɗֆʮфɗËȍӕԮɗ‫ڏ‬
mura, mucadiva jarye, dantyamu۳y ne
jvadichara vu۳jyu۳ra jiryantiy jiryatiy
ti ۳ta۳ju۳ jvadichara darya. Su۳ndejadantiryi
ja۳mu nutyityu۳veda, nusu۳vye, ¡ֆ͑ҡӕ‫ڏ‬
veda, japuveda jarye ti ۳ta۳ju۳. Ru۳ndayada
ti ۳ta۳ju۳ simusiy, saju۳ ti ۳ta۳ju۳ day. 17ॸNi ۳ni ۳
jo۳ta۳da vicha۳da ra۳jisiy ti ۳ta۳ju۳ ju۳desara,
simusidye rasuru۳jeya۳sarantiy.
18ॸSavichasara Crístu vuryi ۳no۳, jiryatiy
sadirya natuchavadyevyu۳y. Ti ۳ta۳ju۳
sasiityari ۳vajyuu vicha nu۳tyu savu۳. Ni ۳ni ۳
vicha vu۳myunatyi ۳ jiryatiy sami ۳sa۳subeda
jo۳ta۳da diibyimusiy, sa۳tidye vichasara
ti ۳ta۳ju۳ jiyanti ۳ vu۳jyu۳. 19ॸSava۳ta۳da Vu۳jye۳
daryaju۳ jidyenuju۳: Ju۳dejada datya۳da
ra۳chasara miryanra simu. 20ॸSimusidye
sa۳ratyanu Ju۳denu yajiju۳ ti ۳ta۳ju۳ntirya,
jiryatiy rarubeda Crístu nudaja۳
crusimyu vuryeyadaju۳. Ramusiy
sa۳ratyanu Ju۳denu yajiju۳ ti ۳ta۳ju۳ra jiryatiy
mucadivara, jarichuvimu jarye risa۳ju۳.
21ॸJirye jerye, dañuma jiryeñi
vichanu۳yada ripya sa۳jisiy Ju۳denu,
jiryevyichanu۳yada samityasimyintyi
nicyara۳y jvaayadiva. 22ॸSaratyanuma۳
yajiju۳ diye jiryentyi, savu۳ diiyasarata,
jiryatiy samunusa۳da Crístu
356
vuryeyadaju۳yu. Su۳ntatya Crístu variy
Ju۳denu diya vu۳y. Vurye۳cha samivye
satuunu variy, ne juuchatavay, mitya,
ne jiyasachavay variñu۳davyu۳y.
23ॸSa۳numatiy ratyanu vu۳y, vurye۳cha
surravay vu۳jechipiya۳jadamu nu۳tyu
ju۳tuvu۳ sityasara nicha۳riy, netimyu۳ ne
vu۳chiquitya vu۳yntuyadamu.
Jiryetyuva۳chodanumatirya samitu۳choda
Crístunchiy, jiryentuyada variy sa۳jiju۳
vuryeyada rá۳ñu. Ti ۳ta۳ju۳ ju۳desavay
jiryatiy jarichujare vichavaryi,
rityuva۳chuma۳ daryaju۳ darya samiy
niquejada day, jiryatiy ray Pávuru
ri ۳mu۳tya tu۳choda Ju۳denuju۳ra.
Sabayada Ju۳denu ni ۳ Pávurubay,
Crístu siityari ۳vay jmu۳tyi ۳si ۳ju۳
24ॸDiye ri ۳chana۳tyara rapyaru۳tyasa۳da
jiryeyadaju۳. Rito۳taniryu۳y ravyu۳mu
daryaju۳ra saparu۳tyasa۳da Crístu
jichiityari ۳vajyuu jiyadaju۳, jiryatiy
ra۳su۳tye riyada ra۳yadaju۳. Vuryi ۳tarya
savu۳, sasiityari ۳vay. 25ॸRay rañi ۳cha
Ju۳denu jmu۳tyi ۳ jiryatiy sabay jiñiquejada
tu۳chodaju۳ ray, ra۳numatiy jto۳tanimyu۳rya
miryanra saniquejada. 26ॸRavichanu۳yada
dutyasara ratera ta۳riy. Ne vana۳y
ridyetyanu۳yada vu۳myunatyavarya. Diye
ji ۳ta sadityanu pariche Ju۳denu ruumura,
jiryatiy sajaryetavaryi. 27ॸSadatyanuru۳y
varivyu۳y ta۳ jaryi samirya radá, jirya
datyadodadá ruumu jiryatimyu۳ ne
Judíyuveda daryi, jiryatiy
ravichanu۳yada dutyasara jirya
datyadoda day. Vu۳dyetya ji ۳ta ramusiy
nu۳tyuramusiy savichasara Crístu
vuryimuju۳, nu۳tyuramusiy, vurya۳tidye
saryera sadanu۳ya۳jada yisa۳ju۳ day.
28ॸSanchiy ji ۳ta nu۳jechipiya۳taniryi nu۳ñi ti ۳
nijya۳nvay, nu۳dyetyanu miryanra
datya۳datantiryi, nu۳ña۳tidye jnutatya
Ju۳denumu ti ۳ta۳ju۳ riy nijya۳nvay, jiryatiy
ja۳myiñuma Jesucrístumu ti ۳ta۳ju۳ daryi.
29ॸRamuju۳ rivaayasumiy
357
paru۳cha۳rimyusiy savanu۳tya۳data, ratatiy
savanu۳tyajaya۳ jidyetya۳data rimu.
2
1ॸRavya۳ta ji ۳ta jirya۳datyara ta۳ jaryi
paru۳cha۳rimyusiy rivaachara
jiryeyadaju۳, Davudiséya ja۳nvajyuu
jiyadaju۳ntiy, riyadaju۳ntiy ti ۳ta۳ju۳
rityimyu۳ ne diy riva didye. 2ॸRavya۳ta
daryaju۳ jirye۳cha vanu۳tyasavay
jiryejechimyu, jiryatiy
santye۳ryanityadeda Ju۳denura
jiryejechiy mityiji jiryevya۳ta۳damu,
sa۳tidye mu۳chanirya jiryejechiy samirya
jachipiya۳jadata, jirya۳tidye datya variy
nu۳tyuramusiy savichasara Crístu Ju۳denu
datya۳da, nu۳tyuramusiy, jiryatiy
ravichanu۳yada dutyasara nijya۳nvajyu۳.
3ॸSadutyanu۳yada Ju۳denu daryaju۳
Crístumu ti ۳ta۳ju۳ra jidyetya۳da,
mityamusiy jachipiya۳jada jarye risa۳ju۳.
4ॸRi ۳tay daryá riñuma quivu۳chu tavay
sabodeda niquejadata jirye.
5ॸDantyamu۳y ne rañi ۳cha jiryequebyimu,
ravyichasara jiryisa۳ ri ۳ntuta. Ri ۳chana۳y
jiryatiy radyi samiy jvaavye jiryiva,
surra jachipiya۳vay jarye, jiryatiy
jiryejechipiya۳sara sanijyu۳ Crístu.
6ॸDaryatiy jiryejechipiya۳jada sanijyu۳
Jesucrístuntiy jirya۳tidye tuva۳chu simu
jiryeyada rá۳ñuju۳, daryani ۳day
jirya۳jachipiya۳ sanijyu۳, sa۳tidye
jmu۳tyasara jiryevyichadedamuyu.
7ॸJirya۳ma۳ vichasara nu۳tyu nutasara,
rajuura jnutijyu۳u۳tara, nu۳tyu ju۳tuvu۳
jsityasara suru۳vye Jesucrístumu, jiryatiy
jiryejechipiya۳sara sanijyu۳ sa۳tidye
vanu۳tya jiryejechipiya۳jadamuyu,
ra۳jasa۳y jiryi ۳chana۳tya۳da sanijyu۳ varintyi.
Vadi vichasa۳da Crístumu
8ॸJirya۳jnu۳tya
rirya۳jisiy vaduy mitya
quivu۳vyeyu. Ricyareru۳ֆѸ̲ɗֆ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
data jirye, jiryatiy riñique nijya۳nvay
datya۳datara, mitya quivu۳chuta۳,
varimyata bayantu datya۳data,
jiryatimyu۳ ne Crístumusirya darya.
æΎĀΔѸѸɗֆॷ1ٍॷ2
9ॸCrístu vu۳mu ji ۳ta savichasara Ju۳denu
ti ۳ta۳ju۳ miryani ۳. 10ॸJirye jarye vichasara
miryani ۳veda Crístumu, ni ۳ni ۳ ji ۳ta sani ۳cha
jiyanti ۳ riquebyimu nusu۳vye,
nutyityu۳veda cabyimu jarye. 11ॸæфɞѸҡӕ‫ڏ‬
muntiy jiryevyichasara jmutyonusavay,
ne nijya۳mi ۳ jomututa, jiryatiy
su۳mutyonu Crístu Ju۳denuju۳ jirye,
sajiintya۳danumatiy jirya۳jisirya jiryevyu۳
ni ۳ru۳yada. 12ॸJiryevyichasara nu۳tyu
jmuchusavay sisa۳ Crístu jiryi ۳tyu۳ñumatiy
si ۳tyamu, (daryatiy riityu۳ñu۳yada
nijya۳nvay siirííñumu, jiña۳mu).
Jadchintyi jiryemyi ۳sa۳subeda nta sisa۳ntiy
jiryejechipiya۳jadata, jiryatiy
jiryejechipiya۳ Ju۳denu vanu۳tya۳da nijyu۳,
ratatiy sami ۳sa۳sumityadedani ۳ Crístu
diibyimiy cabyimusiy. 13ॸNe jiryi ۳nu۳y,
jiryevyicha۳da diiyasavay
jiryejyuuchuvedaco۳sidye jiryatiy
jiryevyichanu۳yada jivyu۳
ni ۳ru۳yadacanumiy. Diye ji ۳ta
su۳nu۳yasumityaniy Ju۳denu sisa۳ju۳ jirye,
ʮɗфֆҡɗֆѸф̲ɗҡֆ͑ɗфֆʮɗфֆľʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda ti ۳ta۳ju۳ yiva. 14ॸSapu۳yada daryaju۳
Crístu ti ۳ta۳ju۳ra tu۳chuta۳da jiryatiy
vuryeyaro۳ju۳ra, jiryatiy riyasayada
tavavyu۳y. Sapu۳cheda vurya۳jisirya
tu۳chuta۳da, jiryatiy ru۳vay crusitya۳sa
variñi ۳ Crístu, sabatyeda variy
vu۳tyu۳chutasa۳da jiyadaju۳. 15ॸRamutiy
saso۳vedara ru۳vatya۳ yimusiy nusu۳vye,
nutyityu۳mimyusiy jarye jiryatiy
rivyichanu۳yada vuryeyaro۳ju۳. ґĀɗҡֆ‫ڏ‬
doda vijyo۳mujache varirya
rirya۳ntadeda, savuudoda rata riy
bayantuveda.
Jirya۳va۳ta rana۳cho۳ jiryatiy samirya
Ju۳denumusirya dárya
16ॸNe jirya۳tu۳chutataniy ti ۳ jiryeyaro۳ju۳,
dantyamu۳y ne jiryi ۳byedanchiy,
dañimyu۳y ne jirya۳todanchiy,
daryantyamu۳y ne ranchiy jiryatiy
jiryivaaryu۳y vichtya rundamura,
æΎĀΔѸѸɗֆॷ2ٍॷ3
dañuma ra۳cha nu۳ñi tanijya۳quimusiy,
varimyata nu۳ñi ti ۳qui jarimyuni ۳musiy,
varimyata nu۳ñi taraqui simyanumusiy.
17ॸSabayada Ju۳denura nu۳tyuramusiy
vurya۳jvaachara vichtya rundamu,
nu۳tyuramusiy. Sabayada nu۳tyu
jantyasara vu۳jyu۳ra. Ravichasara vinu
nu۳tyu Crístu Jnutu, rirya۳tidye jachipiya۳
nijya۳nvay sanijyu۳: Nu۳tyura ra۳cha
savu۳mu si ۳tenu riyada rá۳ñu, nu۳tyu. 18ॸNe
jirya۳so۳vatyaniy yajisirya jiryecya۳na۳rya
Crístumu, daryatiy richabodeda tavayu,
rijechipiya۳sara variy riñijyu۳ Ju۳denu
tuunu vichavantyi. Ru۳nnuva۳y ramuyu
jiryatiy riñi diy tariva, rama۳cho۳jada
mitya ru۳nnuva۳yada jidyetya۳damuju۳.
19ॸNe ruriryu۳y saniy vuryi ۳no۳ jiryatiy
Jesucrístuni ۳, simusiy jiryi ۳nu۳y
vu۳vyichasara nu۳tyu savu۳, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
vu۳chiityari ۳sara ni ۳ Crístu. Vu۳vyichasara
povyemyi simusiy, puchusavay jarye,
nu۳tyu puchusarara vu۳vyu۳ vu۳jyu۳u۳ta
vuryi ۳víchimyu. Raja۳vyechara mityiji
vu۳vyu۳ tera variy jiryatiy saja۳vyechu
Ju۳denu jidyetya۳datara.
20ॸJiryetyi rañi diiy Crístusa۳ ra۳jisiy
bayantu datya۳da, ¿ta۳raju۳ jiryechabuy
variy nu۳tyu jiryevyichasara nusu۳chavay
nta mucadi ja۳nvay jtedamu, ta۳raju۳?
21ॸRu۳teda daryaju۳: Ne ya۳jvaay jiirya,
varimyata: Ne ya۳jantya didyerya,
varimyata: Ne ye۳jirirya. 22ॸNe jiryi ۳nu۳y
ra۳baryi ۳ ti ۳ta۳ju۳ nu۳ñumatiy ca۳sirya.
¿Ta۳raju۳ra vurya۳tuva۳chu variy ramu
nijya۳nvay jteda, ridyetyadoda jarye
risa۳ju۳, ta۳raju۳? 23ॸSamirya jvadichara
dyetya darya jvaayada, jiryatiy
riichana۳tya ntani ۳ Ju۳denu variy, фɗËȍ¡Ύ‫ڏ‬
deda jaryivya۳ju۳ra jivyu۳ntiy. Ne rasa۳ra۳
nta, tii, mitya, vurya۳tidye paru۳y riva
vu۳vyu۳ ni ۳ru۳rya.
3
1ॸJiryatiy jiryeñi mi ۳sa۳subeda
Crístujsa۳, jirya۳ma۳ va۳ta rana۳cho۳
jiryatiy na۳vadyerya, jasityi sama۳sa
Crístu Ju۳denu nutyityudamyuju۳.
358
2ॸJirya۳ma۳
jachipiya۳sara ranijyu۳ jiryatiy
na۳varya, ne jiryatiy mucadivara.
Ta۳riy vichasa۳da, vadi vichasa۳da jarye
3ॸJiryatiy jiryedyiimya۳ Crístujsa۳,
dutyasaranumara jiryi ۳nu۳yada Crístujsa۳
Ju۳denumu day, ne vana۳y sa۳so۳vay ti ۳
jirya۳jisirya. 4ॸSa۳numatiy mu۳ti ۳ Crístu,
ni ۳tiy vichasara vuryi ۳nu۳yada, (simusityi
vuryi ۳mutya۳ra vuryi ۳nu۳yada), sa۳Āɗҡֆ͑ӕ‫ڏ‬
sara Ju۳denu variy sisa۳ju۳ jiryentyi,
vandamuju۳.
Ta۳riy vu۳vyichanu۳yada juuchuveda
cabyiva; diye ji ۳ta vu۳vyicha vadi vichasa۳da
cabyivantidye
5ॸRamuni ۳ jirya۳munu jiryimura
jiryivaayada rapu۳rya, jiryatiy jirya
mucadimu vicha۳damusidyerya, jiryatiy
nu۳tyu cadnavedara, jamirya vicha۳da
jarye risa۳ju۳, nicyara۳y ni ۳ru۳yada, ranijyu۳
jachipiya۳sara risa۳ju۳; jadchintyi,
jirya۳munu jiryimura jaryi tarati ۳
vicharu۳yada, jiryatiy vu۳be vu۳jechimyu
Ju۳denu ju۳bivaju۳ra. 6ॸVu۳dyetya daryaju۳,
ra۳jti ۳ Ju۳denu nique۳yada rayaro۳ju۳ darya
jvaayada, jasityi sa۳murichenutaniryi
rityi jvaacharara darya jvaayada. 7ॸJirye
jarye rupiñu۳ֆĀĀфֆʮԮֆĀË‫ڏ‬
numiy ta۳riy, jiryevyichanu۳yadanumatiy
variy ramu. 8ॸNu۳ye ji ۳ta jirya۳numa jatya
jiryi ۳tosirya nique۳yada, nique۳tya۳da jarye
risa۳ju۳, nicyara۳y jvaayada, javityiye۳yada,
jamiryamu niquejada jarye ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳.
9ॸNe jirya۳quivu۳chu nu۳ñi jiryeyu, jiryatiy
jiryejetyama۳ yajisirya ta۳фɗֆʮɗфֆľԮֆɗËȍ‫ڏ‬
deda day. 10ॸJiryi ۳mutya۳ma۳ daryaju۳ra
vadi jachipiya۳jada day, jiryatiy
savadinunuma Ju۳denu vuryimura,
vurya۳tidye datya vuryimuni ۳ Vuryi ۳ndenu
jantyasi ۳. 11ॸVu۳ñumatiy vichasara
sa۳ntyasi ۳miy, ne vu۳ryidyetya
vu۳quebyimu variñu۳day chi ۳ra sani ۳cha
ma۳y, chi ۳, dantyamu۳y ne nutyityu۳, ne
vinu cumudemiy. Vu۳vyicha jidchavu۳
359
variy Crístumu ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy sa۳chasara
vuryiva ti ۳ta۳ju۳.
12ॸJiryatiy jiryevyichasara Ju۳denu
jaryetavay, jiintyevye jarye saju۳, jiryatiy
sava۳tasara jaryi jiryentyi, jirya۳ma۳ jachu
nu۳tyu sujay vadijay jiryivara
jantyutya۳da, samirya jachityavay
vicha۳daju۳, tapimusiy jachipiya۳jada,
mityamusiy jvaayada, tapimusiy
jachi ۳deda jarye risa۳ju۳. 13ॸSa۳numatiy
jiyasay ti ۳qui jiryetyenuni ۳ jityenu, sa۳ma۳
jachi ۳niyu, sa۳ma۳ ramityaniy mitya
sivantirya. Daryatiy saramityadeda
Crístu vuryivasirya
vu۳jyuuchuvedantidye, daryani ۳day
vurya۳ramityaniy nu۳ñi
ti ۳quimusintyidyevyu۳y. 14ॸRanchaju۳ntiy
jirya۳ma۳ jachura Ju۳denu va۳ta۳da,
ramusityi jiryentye۳ryaniy ji ۳tyojomuyu,
taraqui jachipiya۳jadatavay. 15ॸRa۳ma۳
nusu۳chara jiryejechimyura samirya
vicha۳da Crístumusiy, jiryatiy sanatuyada
Ju۳denu ramuju۳ jirye, jirya۳tidye vichasara
samivye tavaqui miryanuvay. Jirye۳cha
jchana۳tyavay sanijyu۳ variy riva. 16ॸRa۳ma۳
vichasara Crístu niquejada miryanra
jiryejechimyu, jiryeñumatiy datyanu
nu۳ñi ti ۳quimusiyu, jiryeñumatiy
vanu۳tyaniy Ju۳denu datya۳damusintyiyu.
Jiryedyetyadoda, jirye vanu۳tyadeda
jarye ra۳cha murra۳yadamusiy, ratatiy
jirya۳jchana۳tyani ۳ Vuryi ۳ndenu
jiryi ۳chana۳yadamu. Jirya۳ma۳ murra۳y
Ju۳denunijyu۳ jiryejechimyusiy, jirya۳tidye
tu۳chujaya۳sarara samiy niquejada sanijyu۳.
17ॸTi ۳ta۳ju۳ ratiy jiryivaay, varimyata
jiryeñiquejadata, Āфֆ͑ҡֆʮɗфֆɗԮֆ‫ڏ‬
damu, jirya۳ma۳ jvaay Vu۳yntyityu۳ Jesús
jtyamu ti ۳ta۳ju۳ra, jirya۳jchana۳tyani ۳ Vu۳jye۳
Ju۳denu simusintyi.
Nu۳tyichiy vurye۳cha samirya
vu۳tyenuta, nu۳tyichiy
18ॸJirya۳ma۳ tuva۳chu, vatuvyeda.
Jirya۳ma۳ siitye saju۳ jivyanu, daryatiy
æΎĀΔѸѸɗֆॷ3ٍॷ4
samiy jvadichara Ju۳denu diya dárya.
19ॸVaduy jarye, jirya۳ma۳ va۳tasara riy
jivyatuy, ne jirya۳vichaniy jivyara
jachipiya۳jadata tara riy jivyatuy.
20ॸDeramiy, jirya۳ma۳ tuva۳chusara ti ۳ta۳ju۳
jijye۳myu, tapi rani ۳ ji ۳ta Ju۳denu
jacharaju۳ day. 21ॸDeramiy ja۳myi, ne
jirya۳jo۳ta jiyaro۳ju۳ riy jidyedyeñu,
riñuma paru۳y riva samirya vicha۳da.
22ॸCumudemiy, jirya۳ma۳ tuva۳chusara
ramu ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy vurya۳jtachara
jiryepyatru۳veda yivara. Dañumamu۳y ne
riñi ۳cha Ju۳denu siityari ۳vay, jirya۳ma۳
jvaachara samirya jachityavay rijyu۳, ne
vinu rirya۳tidye jachipiya۳ samiy
jvadichavay jirye, rirya۳numatiy jnu۳chu
variy jirye. Jirye۳cha samirya
jachityavay jiryatiy jiryechuvu۳ñi ۳
Ju۳denu daryaju۳, ni ۳ҡɗֆĀҡֆфʮɗфֆľЙֆɗ‫ڏ‬
tuyada ti ۳ta۳ju۳. 23ॸJirya۳ma۳ ʮԮֆֆɗË͑ӕֆ‫ڏ‬
damura yivaayada, jiryatiy nu۳tyu
Ju۳denuju۳ nta ráni ۳cha, ne vinu
jiryepyatru۳vedaju۳ra jiryatiy
nijya۳nvadyeryi. 24ॸJiryedyetyi ۳satya
daryaju۳ vurya۳jmutya۳ Ju۳Āľ͑ӕʮҡľĀ̲ӕ‫ڏ‬
sirya vuryeyaru۳rya, jiryatiy sa۳sa۳y
vu۳tyuva۳choda murichirya vu۳y.
Vu۳vyichasara Vu۳yntyityu۳ Crístu
muchechimyi daryaju۳. 25ॸNicyara۳y
jvaavye ra۳jmutya۳ra
ramurichenusa۳dantiy, jiryatiy sa۳̲ӕфɗ‫ڏ‬
chenutanichara Ju۳denu nu۳ñi ti ۳quimusiy
si ۳tenu ruvaayada murichiryantiyu.
4
1ॸPatru۳veda, jirya۳ma۳ vichaniy vase
riy jicyumudemiy, jirye۳cha samirya
jachityavay riñijyu۳, jiryeñi datyi ۳satya
daryaju۳ jiryatiy jiryeñi ۳cha patru۳ҡԮ‫ڏ‬
ntyidye, jiryatiy jarichumu vichi ۳ni ۳.
2ॸJirya۳ma۳ jiriryi ۳ra Ju۳denujsa۳ tu۳choda,
ne jirya۳paru۳y riva yinu۳tya۳Ā¡ֆ͑ҡӕ‫ڏ‬
jisiy, jirya۳ma۳ vicha vani ۳ra jachipiya۳vay,
dantyamu۳y ne jirya۳paru۳y riva Ju۳denu
jchana۳tya۳da. 3ॸNe jirya۳jachipurya
tu۳choda Ju۳denujsa۳ nu۳dyeyadaju۳ntiy,
sa۳tidye mantya Ju۳denu nu۳ña۳jiju۳
æΎĀΔѸѸɗֆॷ4
ramusiy, nu۳ña۳tidye tu۳ËȍӕфѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada, nu۳ña۳tidye tu۳chu vijyo۳mujachera
samitu۳choda sanchiy Crístu, jiryatiy
ravichanu۳yada dutyasara.
Ramuni ۳ ravyichasara tanuvu۳nusi ۳
ratyu۳chodiva. 4ॸJirya۳jachiñu۳y siva,
ra۳tidye datyanu vandara Ju۳denu
niquejada daryatiy sava۳ta ra۳niquera.
5ॸJirya۳ma۳ vichasara datyavay riñijyu۳
jiryatimyu۳ ne Ju۳denu siityari ۳vadyeryi,
jirya۳numa jiryi yimuju۳ntirya Ju۳denuju۳
tu۳chodantiy. 6ॸJirya۳ma۳ datya tu۳choda
samirya, nu۳tyu jmyichara jaryenusara,
rirya۳tidye ju۳canuy tuva۳choda tavarya,
jirya۳tidye datyantiy nu۳tyuramusiy
jirya۳jmutya۳ni ۳ ni ۳tiy ra۳jtaja۳nu tariva
jirye, nu۳tyuramusiy.
Samu۳chuvacheda Pávurubay jiyata۳ju۳ riy
7ॸSa۳datyataniy Tíquicu jiryerya ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy jiryedyetyaru۳y raynchiy. Ni ۳ni ۳
sani ۳cha vu۳tyeryi ۳ jaryi va۳tasi ۳, risa۳ jvaañu
jarye, jiryatiy su۳mu۳tyasara siityera
Ju۳denuju۳ jvaayadamu ray. 8ॸRi ۳pa۳jasiy
jiryimu ni ۳, sa۳tidye datyataniy nu۳nchiy
jirye, sa۳vanu۳tyaniy jiryejechimyuntiyu.
9ॸRi ۳pa۳ sisa۳ntiñi ۳ Onésimyu۳ntiy, vu۳tyeryi ۳
siityera, jiryatiy jaryi va۳tasi ۳ntiñi ۳. Ni ۳ni ۳
sani ۳cha jiryeryena۳y, Codósasimyusi ۳.
Danu۳ju۳myusiy nana۳tu۳chu jiryivara
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy nu۳vyicha jiyu.
10ॸSamu۳chuvay risa۳ tanuvu۳nusi ۳
jiryentyi, Aristyárucu jtyati ۳.
Samu۳chuvay Márcuntiy, Bernabé
taryi ۳vichi ۳. Jiryi ۳mutya۳ma۳ra ri ۳teda
sanchiy. Sa۳numatiy ju۳ti ۳ jiryimu, jirya۳ma۳
360
dirye samiñi ۳. 11ॸJadchintyi Jesús, jiryatiy
ru۳tachara Jústu ni ۳. Vinu jivye vichasara
Judíyuveda risa۳ jvaavyetye, jiryatiy
nu۳dyivaay Ju۳denu nusu۳yada
jto۳tadedaju۳. Ru۳mu۳tya۳da rajuuramu ray.
12ॸSamu۳chuvay jiryetyenu Epájurasiy
jiryentyi. ґԮɗËȍѸфæфɞѸҡӕ̲ӕËȍľËȍɗ‫ڏ‬
ntyi jiryatiy sajachiñu۳jeya۳sara siva
Ju۳denu jiryeyadaju۳, jirya۳tidye raniy
surramu, jiryi ۳ntumu ja۳vyevye, Ju۳denu
va۳ta۳damu jarye ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy
sava۳tasara jirye. 13ॸRatyu۳chu ji ۳ta sanchiy
daryaju۳, sivaachara paru۳cha۳riy
jiryeyadaju۳, riyadaju۳ntiy jiryatiy
Davudiséya ja۳nvaryi, Jiyerápodisiy
ja۳nvay jarye rusa۳ju۳. 14ॸSamu۳chuvay
Dúcasiy jirye, ni ۳tiy vuryi ۳ndanu۳ jaryi
va۳tasi ۳; Démasiy jarye mu۳chuvay
jiryentyi. 15ॸJirya۳ma۳ mu۳chuvay nu۳jyu۳
riy vu۳tyeryi ۳veda Davudiséyamu
vichavay. Jirya۳ma۳ mu۳chuvantiñi ۳
Ní ۳jasintyi, rijerye jiryatiy rintye۳ryaniy
sarorimyuyu. 16ॸJiryeñiquettanumatirya
racyatera yimuju۳, jiryeñiquettata۳ta
Davudiséyamuntirya. Daryaday
jirya۳niquettantirya racyaterantiy
jiryatiy jirya۳jmutya۳ Davudiséֆ̲ӕѸɗ‫ڏ‬
ntyirya. 17ॸJirya۳tu۳chu siva Arquípu:
Ya۳jnu۳y ya۳jvaamyu۳rya jiryatiy yimutya۳
Vu۳yntyityu۳musiy yivaayadaju۳ra.
18ॸRamyu۳chuvay rajyomututa caterava
jirye, ray Pávuru. Jirya۳jachipityara
ratyanuvu۳nusa۳da. Ranuma ra۳cha
Ju۳denu jmu۳tya۳da jiryisa۳.
Sayanuma
Pávuru
 RAJO۳ TTYA۳ CATERA TESADONICA JA۳ NVAJYU۳
Pávuruvedabay nu۳yadara catera rijyu۳,
Tesadónica ja۳nvavyedabay, jiryatiy
Ju۳denu siityari ۳vavyedabaryi
1
1-2ॸRay Pávuru, Sinubánuta,
Timutévuta jarye, nu۳ñú۳rya catera
jiryejyu۳ Tesadónicamu vichavay,
jiryatiy savicha Ju۳denu jiryejye۳, savicha
Jesucrístu jiryentyityu۳ntiy. Samirya
jirye۳cha, samirya ra۳cha jiryejechiy
varintyi.
Ridyityadoda Tesadónicamu
siityari ۳vavyedabarya samirya
jachipiya۳jada
Variñumatiy nu۳tyu۳chutityi sisa۳
Ju۳denu jiryeyadaju۳, nu۳ñi ۳tachara ji ۳ta
Ju۳denuva nu۳ñi jiryejyu۳: “¡Ranumatera!”
3ॸNu۳jechipitya Vu۳jye۳ Ju۳Āľ͑ӕĀɗֆĀʮ‫ڏ‬
chera jiryatiy jiryivaachara saju۳ra,
jiryetyuva۳chodamu jvaachara, ʮɗфֆɗԮ‫ڏ‬
yada paru۳cha۳rimyusiy, jiryevya۳ta۳damu
jarye, jiryatiy jiryevya۳tani ۳ Ju۳denu;
nu۳jechipityara jiryentuyadantiy, jiryatiy
jiryentuy jaryiñi ۳ Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu
daryaju۳. 4-5ॸRatyeryi ۳veda, Ju۳denu
va۳tasavay, nu۳dyetya ji ۳ta sajaryeta۳da
Ju۳denu jijyu۳ jirye, tapi jiryatiy
nu۳tyu۳chodara samitu۳choda jiryiva, ne
rito۳jada mitya niquejada jiryimu,
rito۳jada ji ۳ta Ju۳denu vanu۳yadata,
su۳ntuta jarye, nu۳dyetya۳da ji ۳ta si ۳tenu
varidyerya. Daryanuma ji ۳ҡʮɗфֆľĀֆľ‫ڏ‬
tyantidyerya nu۳vyicha۳Āʮɗнӕľ¡ֆɗ̲ӕ͑‫ڏ‬
tidye, nu۳me۳cho۳ variy jiryi ۳mu۳tyi ۳savajyu۳.
361
6ॸRamusintyi nu۳dyetya sajaryeta۳da
Ju۳denu jirye, jiryatiy jirye ji ۳ҡʮ͑ҡֆҡɗ‫ڏ‬
tyirya nu۳vyicha۳da day, Vu۳yntyityu۳
Jesucrístu vicha۳dantiy, daryatiy
jiryedyiryejadara Ju۳denunchiy tu۳choda
paru۳tyasa۳danube; jiryi ۳chana۳yadamu
jidyiryejada darya, Ju۳denu Jnutumusiy
jiryi ۳chana۳yada. 7ॸDaryanuma ji ۳ta
ravichanu۳yada jiryevyicha۳da
rirye۳ntya۳daju۳ ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denumu
tuva۳chuvay, jiryatiy Masedóniya
mucadimu vichavaryi, Acáya mucadimu
vichavantyi. 8ॸRa۳tiche ji ۳ҡʮɗфֆľĀֆľҡֆĀΎ‫ڏ‬
dara Vu۳yntyityu۳ niquejada, ne vinu
Masedóniya mucadimu, kËֆ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
muntiy, ti ۳ta۳ju۳ vicha۳diva ra۳tiche
jiryetyuva۳choda Ju۳denumu, ne rivya۳ta
nu۳ña۳jtay tara yiva variñu۳day,
ridyetyama۳ daryaju۳ darya.
9ॸRiñi ۳ ji ۳ta jiryatiy rityuva۳chodara, riñi
tu۳chutityiyada nu۳nchiy, nu۳tyuramusiy
jiryedyiryejada nu۳y, varityi nu۳jeñu۳yada
jiryimu. Rityu۳chuntiy jiryatiy
jiryepyaru۳yada riva jiiputerana۳cho۳
jnu۳yada, jirya۳numityejada variy Ju۳denu
na۳cho۳ju۳, jirya۳ҡɗĀֆľԮɗËȍԮфɗֆѸ̲ӕËȍľ‫ڏ‬
chimyi. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta si ۳tenu Ju۳denu day, ne
diiyasi ۳ sani ۳cha, ne quivu۳rya risa۳ju۳ni ۳,
mitya. 10ॸJirya۳numityedivasiy sana۳cho۳ju۳yu,
jiryentutyityirya sadenu jti ۳jada
jarichumusiy, jiryatiy sami ۳sadeda
diibyimiy cabyimusiñi ۳, jiryatiy Jesús jtyati ۳
ni ۳. Ni ۳ni ۳ ra۳ra۳chara vuryeyadaju۳ Ju۳denu
nique۳yadajisiy, vu۳jyuuchuveda murichirya
nique۳yadajisiy, sa۳ra۳chara vuryeyadaju۳.
1ҽľѸĀΔ͑ɗËॷ2
Nu۳tyuramusiy sivaayada
Pávurubay Tesadónicamu
2 jasiy. 10ॸJirye ji ۳ta diyada riva, Ju۳denu
1ॸJiryeñi ji ۳ta, ratyeryi ۳veda,
jiryedyetyi ۳satya ne ravicha۳da mitya
nu۳jeñu۳yada jiryimu. 2ॸNe jiryi ۳nu۳y, nu۳ñi
jvacha۳divasiy nu۳ña۳vityiye۳cha۳divasiy
jarye Vidípomu, nu۳dyito۳jada variy
jiryimu, nu۳vyanu۳tya۳da variy
Vuryi ۳ndenumuyu, dañuma riñique۳yada
jaryi variy nu۳ñijyu۳, nu۳dyetyadoda variy
jichuvu۳yasa۳damura samitu۳choda,
jiryatiy Ju۳denumusirya. 3ॸNu۳dyetyadoda
ji ۳ta ne cararya, dantyamu۳y ne va۳cha
jvaayadamusirya, dantyamu۳y ne
quivu۳yada. 4ॸDaryatiy ji ۳ta sa۳ntya۳da
Ju۳denu nu۳y, sadatyama۳ rivasiy nu۳nchiy:
“Riñi siityevay ra۳tu۳chura samitu۳choda.”
Daryani ۳ ji ۳ta nu۳tyu۳chura samitu۳choda
day, ne nijya۳nvay canuyadaju۳, Ju۳denu
canuyadaju۳ ji ۳ta nu۳tyu۳chu darya, ne
jiryi ۳nu۳y sa۳ntyasarara vu۳jechiy.
5ॸJiryedyetyi ۳satya samiy, tama۳ nu۳ñique
yinnuva۳yadamusiy jirye, tama۳, sadatya
ji ۳ta Ju۳denuntiy, ne nu۳dyetyanu jirye,
nu۳ña۳tidye jato tara variy jijyu۳.
6-7ॸDantyamu۳y ne nu۳vya۳ta۳da
rirya۳jchana۳tya nijya۳nvay nu۳y,
richiityari ۳jadivasiy, dantyamu۳y ne
jiryimusiy, dantyamu۳y ne tavamyusiy.
Jiryatiy nu۳vyicha Crístu nusu۳byimiy,
nu۳ryi saboniy ramusiy jirye. Dañuma
nu۳ñi ۳cha nu۳ҡֆӕĀľфЙӕĀľфʮɗфֆľнӕľ‫ڏ‬
byimu, nu۳tyu nanutama deramiy
jnu۳tyanu۳ryi deramiy, nanunique nu۳tyu
dera niquejadata variy ruuva, daryani ۳
nu۳ñi ۳cha jiryisa۳.
8ॸDaryantiy, nu۳vya۳ta۳da jaryi daryaju۳
jirye, nu۳che۳ryu۳yada variy jiryerya, ne
vinu samitu۳choda Ju۳denumusiy, nu۳ñi
sa۳ryu۳ntyirya jivyicha۳da ti ۳ta۳ju۳ntiy,
jiryatiy jaryi va۳tasavay daryaju۳ nu۳jyu۳
jirye. 9ॸJiryejechipitya dyetyara
nu۳dyivaayada, ratyeryi ۳veda;
paru۳cha۳rimyusiy nu۳dyivaañu۳yada
362
nuporasa۳ra۳ju۳ra, nu۳ryiñuma ca۳sirya
jiryetyevay barya, jiryatiy
nu۳dyetyadoda varirya Ju۳denu tu۳choda
jarye, nu۳tyuramusiy nu۳vyichanu۳yada
jiryisa۳, nu۳tyuramusiy, jiryatiy Jesúsmu
tuva۳chuvay jirye. Nu۳vyichanu۳yada
Ju۳denumu jnu۳vye, samirya vichavay, ne
juuchatavay nu۳vyicha variy. 11-12ॸˇɗфֆľ‫ڏ‬
dyetya ji ۳ta nu۳tyura nu۳vyichadeda jirye,
nu۳tyu ti ۳qui vanutiy jvaatyaniryu۳ryi
jidyedyeñu, si ۳chana۳chu variy ramusiryi,
sadatyanuntiryi, daryani ۳ ji ۳ta
nu۳vyichadeda jirye, jirya۳tidye vicha
su۳canuyadaju۳ Ju۳denu, ne jiryi ۳nu۳y
sanatuyada yinsu۳jyomuju۳, vandajomuju۳
jiryedye.
13ॸRamusiy ji ۳ta nu۳ñi ۳chana۳tya japichiñi ۳
Ju۳denu, tapi jiryi ۳mutya۳jadanumatirya
Ju۳denu niquejada nu۳dyimusiy, ne
jiryedyiryejada nu۳tyu nijya۳mi ۳ ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
dara, jirye diryejada ji ۳ta nu۳tyu Ju۳denu
niquejada darya, daryani ۳ ji ۳ta si ۳tenu
rani ۳cha, ravanu۳tya ji ۳ta jirye, Jesúsmu
tuva۳chuvay.
14ॸJirye ji ۳ta, ratyeryi ۳veda,
jiryevyichanu۳yada daryantiy nu۳tyu
Jesucrístumu tuva۳chuvajyuu, jiryatiy
Judéya mucadimu vichavay daryantiy.
Nu۳tyu ripyaru۳tya۳datiy judíyuveda
jityevay jarupanta۳damusiyu, daryaday
jiryepyaru۳tyasara jityevay
jarupanta۳damusintyidyeyu. 15ॸJudíֆӕ‫ڏ‬
veda ji ۳ta mudodani ۳ Nutyityu۳, ni ۳ni ۳ Jesús
rimyudoda, Ju۳denuju۳ tu۳chuvay jarye,
rimyununu۳yada nu۳ñi ti ۳quimusiy, nu۳y
ji ۳tantiy, rijetya۳da variy nu۳ntyidye.
Ju۳denu ni ۳ru۳ryavitya darya jvaayada day,
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay jiyaro۳nusavay riva riy.
16ॸRiñi ju۳bayadara nu۳ñiquejada rirya۳jisiy
jiryatimyu۳ ne Judíyuveda daryi, riñuma
ramityaniy yivara Ju۳denu jiyasayada.
Ramusiy rirya۳jto۳tanichara judíyuvedara
jijyuuchuveda, ra۳jti ۳sara Ju۳denu
jiyasayada ranijyu۳, pattaryi ti ۳ta۳ju۳ra.
363
Pávurubay jañu۳ryu۳yada ruumuntiy
17ॸNu۳y ji ۳ta, ratyeryi ۳veda,
nu۳bechetadiveda jiryenchiy taraquiju۳,
vu۳cyarayada vinu vu۳myo۳nchiy, ne
vu۳cyaray vu۳jechinchidye. Jaryi
nu۳ñuvayada variy jirye, nu۳dyiryu۳yada
daryaju۳ riva jiryemyó۳, nu۳dyeyaru۳yada
variy vani ۳rava۳ju۳ jiryimuju۳. 18ॸNu۳ñi
jiyaru۳yada jiryimuju۳, ray Pávuru rañi
jniryu۳ñu۳yada jiryimu, Satanásiy
tutaniya۳jada daryaju۳ nu۳y. 19ॸNe jiryi ۳nu۳y
jiryimu darya nu۳yntuyada day,
nu۳ñi ۳chana۳yada jarye; nu۳dyivaayada
murichirya jarye, ranchityi
nu۳ña۳jchana۳tyani ۳ Vu۳yntyityu۳ Jesús,
jimyu۳ti ۳jadamu. 20ॸSi ۳tenute jiryeñi ۳cha
vandavatye nu۳jyu۳, nu۳ñi ۳chana۳yadamuju۳.
3 diyadajache. 10ॸNu۳jechiñu۳y jaryi variy
1ॸVarityimyu۳ ne nu۳jechi ۳deda
diryu۳yada jiryiva, nu۳jechipiya۳jada
samiy ra۳tidye ma۳cho۳ ra۳siquita Aténamu,
nu۳ña۳jpa۳ni ۳ Timutévu sa۳tidye jañu۳y
jiryimu variy.
2ॸNu۳ñi ۳pa۳jada ji ۳tani ۳ Timutévu variy,
ni ۳tiy vu۳tyeryi ۳, jiryatiy Ju۳denu
muchechintyidyeñi ۳, sa۳tidye datyanura
samitu۳choda sanchiy Crístu.
Nu۳ñi ۳pa۳jadani ۳ sa۳tidye suru۳tyaniy jirye,
sa۳vanu۳tyaniy variy
jiryetyuva۳chodamuyu. 3ॸNe ti ۳ ra۳siquitya
variy jiryetyenu jityuva۳ËȍΎĀʮфӕЙĀΎ‫ڏ‬
damusiy, jiryeñi datyama۳: “Jarupadoda
jarye sabay Ju۳denu vu۳jyu۳.”
4ॸNu۳vyichanu۳yadanumatiy jiryisa۳,
nu۳tyu۳chutityi ji ۳tyaju۳ jiryivara,
samitu۳choda jiyadaju۳
vurya۳paru۳tyajaya۳sara vu۳y,
jiryedyetyi ۳satya daryani ۳day ravicha۳da
day. 5ॸRamuni ۳timyu۳ ne rajechi ۳deda
nu۳ndyerye, ri ۳pa۳jada variñi ۳ Timutévu,
ra۳tidye datya simusirya nu۳tyura
ravichanu۳yada jiryetyuva۳choda, ri ۳tay
daryaju۳ saquivu۳chu dyetya quivu۳rya
tarata jirye, rama۳cho۳jada mitya variy
rivaayada jiryimu.
1ҽľѸĀΔ͑ɗËॷ2–4
6ॸDiye ji ۳ta siti ۳ma۳ Timutévu jiryimusiy,
satu۳chujamya۳ nu۳dyivara samiy tu۳choda
jiryetyuva۳chodanchiy,
jiryevya۳ta۳danchiy jarye; ranchintyi
jiryatiy jiryejechipiya۳sara samiy
nu۳ñijyu۳, jiryeñuvay jarye nu۳dyivasiy,
nu۳tyu nu۳ñuvay darya jiryivasintyidye.
7ॸJirya tu۳chodamusiy, ratyeryi ۳veda,
nu۳vyanu۳tyaja۳jasiy variy ranchiyu.
Ti ۳ta۳ju۳ nu۳pyaru۳tya۳danube,
nu۳ña۳rupanusa۳damu jarye, ravanu۳tyaja۳
jiryetyuva۳choda nu۳y. 8ॸNe jiryi ۳nu۳y
si ۳tenuni ۳ nu۳ñi ۳nu۳y jiryetyi jiryiryi ۳ radeda
surra Nutyityu۳mu. 9ॸ¿Nu۳tyichiña۳te
nu۳ña۳jchana۳tya samiñi ۳ Ju۳denu
jiryeyadaju۳, nu۳tyichiy? ti ۳ta۳ju۳
nu۳ñi ۳chana۳yadaju۳ jarye jiryatiy
nu۳ñi ۳chana۳y jiryenchintyi, Vuryi ۳ndenu
siva jna۳rya, nupora jarye, nu۳ña۳tidye diy
ju۳na۳y jiryemyo۳va, nu۳ña۳ratyanu varirya
jiryatiy rasu۳tye jiryetyuva۳chu۳sa۳damu.
11ॸVu۳jye۳ Ju۳denu ji ۳ta, Vu۳yntyityu۳ Jesús
jarye, sa۳ma۳ jdutyara nú۳ nu۳ña۳jiju۳,
nu۳ña۳tidye jto۳ jiryimu variy. 12ॸJiryejyu۳
ji ۳ta sa۳jasa۳chu Nutyityu۳ra jiryevya۳tarate
day, jirya۳tidye va۳ta variy jaryi nu۳ñi
jiryeyu, jirya۳ntya va۳ta ti ۳ta۳ju۳ntidyeryi
nijya۳nvantyidye, nu۳tyu nu۳vya۳ta darya
jiryentyidye. 13ॸRamusiy sa۳vanu۳tyanirya
jiryejechiy jirya۳tidye vichasara
jiintyi ۳savay, ne juuchatavay, mitya,
Vu۳jye۳ ju۳denu diyadajache, sa۳numatiy
mu۳ti ۳sara Vu۳yntyityu۳ Jesús, ti ۳ta۳ju۳
sajiintyavay yisa۳.
Nu۳tyura sava۳tasara Ju۳denu vu۳vyicha۳daju۳
4
1ॸJadchintyi, ratyeryi ۳veda,
nu۳jechiñu۳y samiy jiryiva, nu۳ñi ۳tay
samiy Nutyityu۳ Jesús jtedamu jiryivantiy:
Daryatiy jiryi ۳mutya۳jada nu۳dyimusirya
nu۳tyuramusiy vurya۳vicha samirya,
nu۳tyuramusiy vu۳ryi jvaarya Ju۳denu
va۳tarantiy, daryatiy jiryevyichantidye,
daryanuma jirye۳chantidye, jaryivya۳ju۳ntya
1ҽľѸĀΔ͑ɗËॷ4ٍॷ5
jirya۳jvaarya. 2ॸJiryedyetya daryaju۳ra
nu۳dyetyadoda, jiryatiy nu۳dyetyadoda
Nutyityu۳ Jesús jtedamu jirye.
3ॸRani ۳ ji ۳ta Ju۳denu va۳tara day, jirya۳tidye
vicha jiintyi ۳savay, juuchajsa۳miy, ne
jirya۳jvaañada jiryatimyu۳ ne jiryevyaturu۳y
nada day. 4ॸJirya۳ntya datya jvaayada
nada, nu۳ñi jivyaturu۳y, Ju۳denu
diyadajache, samirya jachipiya۳jadamu
jarye. 5ॸNe jirya۳jvaay mitya jiñi ۳ru۳yadamu
nada, va۳cha jachipiya۳jadamu, nu۳tyu
nijya۳nvay jvaay darya nada jivyaturu۳y,
jiryatimyu۳ ne ridyetyani ۳ Ju۳denu. 6ॸNe ti ۳
ra۳jvaaryu۳ñada jityenu vaturu۳y,
sa۳jarupanu variñi ۳, tapi sa۳murichenutaniy
ji ۳ta Nutyityu۳ra ti ۳ta۳ju۳ darya jvaayada.
Nu۳tyu۳chodama۳ daryaju۳ ji ۳tyaju۳ darya
jiryiva day. 7ॸSanatuyada vitya jiryi ۳nu۳y
Ju۳denu va۳cha jvaayadaju۳ vu۳y,
sanatuyada ji ۳ta samirya jvaayadaju۳
davyu۳y. 8ॸRamuni ۳tiy ni ۳tiy ne tuva۳churu۳y
ramu jirya datyadoda, ne sa۳viryu۳tya
ratani ۳ datyanu۳, sa۳viryu۳tya ji ۳ta varityeni ۳
Ju۳denu day, ni ۳tiy sa۳yada Yintu jiintyasi ۳
jirye.
9-10ॸRanchiñi ۳ ji ۳ta jiryatiy vu۳ryi
va۳tasara nu۳ñivajyuu vu۳y, ne rasu۳tye
nu۳yada jiryejyu۳nu۳day, tapi datyanusava
ñuma jirye Ju۳denumusidye, jirya۳tidye
va۳ta nu۳ñi jiryeyu, nu۳tyu jiryevya۳tanuma
ti ۳ta۳ju۳ riy vu۳tyeryi ۳veda Masedóniya
mucadimu vichavay. Nu۳ñi ۳tay ji ۳ta
jiryivantiy, ratyeryi ۳veda: Jirya۳jasa۳chura
jivya۳ta۳da nu۳ñi jiñijyu۳. 11-12ॸJadchintyi,
jirya۳ntya jantya vicha۳da ji ۳tyojomu,
jirya۳tidye jvaay nu۳ñi ti ۳quimusirya
yivaayada, nu۳ñi jijyomututa, nu۳tyu
nu۳ñi ۳teda ta۳riy jiryiva, jirya۳tidye vicha
samirya jachityavay ridyiya jiryatimyu۳
ne Jesúsmu tuva۳chuvadyeryi, ne ra۳su۳tye
tara variy jiryimusiy.
Nu۳tyura ra۳cha Vu۳yntyityu۳ jti ۳jada
13ॸNu۳ñi ۳tay
ji ۳ta jiryiva, ratyeryi ۳veda,
nu۳vya۳tatya jirye۳cha datyi ۳sa۳miy rinchiy
364
jiryatiy rime۳ jidyiiryo۳vedamu, ne
jirya۳yivay jaryi ruuvasiy, nu۳tyu
riyivatyasara tavayu, rityimyu۳ ne datya
ta۳ra nu۳ña۳jiju۳. 14ॸVu۳tyi tuva۳chu ji ۳ta ramu
Jesús diiyada, sami ۳sa۳damu jarye
vu۳tyuva۳chu, daryamusiy ji ۳ta sa۳jara۳y
Ju۳denu Jesústa riy ma۳vye, rityi ma۳y
Jesúsmu tuva۳chodamu. 15ॸJiryate
nu۳tyu۳chute jiryiva Nutyityu۳ jtedamu:
Vu۳y ji ۳ta jiryatiy vu۳me۳cho۳ jnu۳vye ru۳biva
diivye, Nutyityu۳ mu۳ti ۳jadasa۳ra۳ju۳, ne
vurya۳jasumiy rirya۳jisiy jiryatiy
ma۳vyedyeryi. 16ॸTapi ni ۳day Nutyityu۳
ra۳jmusa jarichumusintyi natuye۳yadata,
jiryatiy sa۳nique Ju۳denu jpa۳nu munatyi ۳,
jiryatiy ra۳suy Ju۳denu natutya۳.
Rirya۳mi ۳sa ji ۳ta diivye variy munatya,
jiryatiy Jesúsmu tuva۳chuvay
rivyichanu۳yada. 17-18ॸJadchiy ji ۳ta,
jiryatiy vu۳me۳cho۳ jnu۳vye ru۳biva,
vurya۳jasumichara rusa۳, фЙӕфֆľфֆĀɗ‫ڏ‬
nube, vurya۳tidye jidchoniy na۳vañi ۳
Nutyityu۳. Daryamusiy ji ۳ta
vurye۳chajaya۳sara samirya sisa۳ variy.
Ramuni ۳day jirya۳vanu۳tyaniy jirya
niquejadata nu۳ñi jiryedyeyu.
5
1ॸRanchiy ji ۳ta jiryatiy ti ۳ datyaru۳y
nu۳tyeryivye sa۳jtimu Jesús, ta۳ra
rundamu sa۳jvaay Ju۳denu tará, ri ۳tay diye
jiryiva, ratyeryi ۳veda, ne jiryevya۳ta
ra۳tidye nu۳y tara jiryimuju۳. 2ॸJiryeñi ۳day
datya samirya jiryatiy Nutyityu۳ runda
ra۳jti ۳ vu۳ñiya۳resiy, nu۳tyu paranu۳ni ۳ ju۳ti ۳
vu۳ñiya۳resiy nupora daryá. 3ॸRiñumatiy
jtay: “Samirya day vu۳ñi ۳cha,” ra۳numa
ju۳ti ۳ rarunda, variñi ۳ ji ۳ta ra۳ju۳u۳y
mityamusiy paruteda ruumu, nu۳tyu
rupachodamu nuvadeda ra۳jti ۳ nadimu
jiryatiy mudasijyu۳ nada, dantyamu۳y ne
rirya۳bay parutedajisiy. 4ॸJirye ji ۳ta,
ratyeryi ۳veda, ne jiryevyichasara
nupocudinube, raryiñuma sarye sarunda
jirye, nu۳tyu paranu۳ni ۳ ne saryeñi ۳ ti ۳
sabaryatiy saparanuru۳y. 5ॸJirye ti ۳ta۳ju۳
daryaju۳ vanda dadyeñu day, jna۳rya
365
dadyeñu jarye, ne nupora dadyeñu
davyu۳y, dantyamu۳y ne nupocudi
dadyeñu vu۳y. 6ॸRamuni ۳mu۳y ne
vurya۳ma۳y, nu۳tyu rime۳ tavay; vurya۳ntya
jnu۳y vuryeyada, ne vurye۳cha niyu۳yada
jachi ۳miy. 7ॸMa۳vye ji ۳ta nupora ma۳vye,
niyu۳byimiy jarye nupora niyu۳vye. 8ॸVu۳y
ji ۳ta jiryatiy jna۳rya dadyeñu davyu۳y,
vurya۳ma۳cho۳ mitya rundamu, vu۳beyada
variy vuryivara Jesúsmu tuva۳choda,
surra jachivyetyidye vurye۳cha variy;
sava۳ta۳da jarye vurya۳bay vuryiva,
vu۳jechiy mutadujyu۳, vurya۳bantyirya
vuryeyada ra۳yada vicha۳da
vuryi ۳no۳co۳ju۳ntiy. 9ॸTapi ne sabayada
Ju۳denura nu۳jyuuchuvediva
tanuvu۳dodaju۳, sabayada ji ۳tara
vurya۳tidye ca۳na۳rya vuryiva jantyucha۳da
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístumusiy. 10ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta
diiyada vuryeyadaju۳, nu۳tyura vurye۳cha
variy jnu۳vyevyi, varimyata ma۳vye,
vurye۳chajaya۳sara vatajuu sisa۳ variy.
11ॸRamusiy jirya۳vanu۳tya nu۳ñi
jiryedyeyu, jirye۳ntya jmu۳tya nu۳ñi
ti ۳quimusiyu, daryatiy jiryivaadyerya.
Pávuru datyadoda samiryi jityeryi ۳veda
12ॸNu۳jechiñu۳y ji ۳ta jirye, ratyeryi ۳veda,
jirya۳tidye tuva۳chu ruumu, rityi jvaay
jaryi jiryequebyimu, rityi jiryeyantavay
Nutyityu۳mu, rityi vasenu jirye.
13ॸJirya۳jachipiya۳ samivya۳ju۳ riñijyu۳
jivya۳ta۳damuju۳, ruvaayadiva; jirya۳ntya
vichaniy samivyeryi. Jirya۳vichanichara
samiy nu۳ñi jiryeyu.
14ॸNu۳ñi ۳tay ji ۳ta jiryiva, ratyeryi ۳veda,
jirya۳ntya vasenu riy pituvye.
Jadchintyi, jirya۳ntya vanu۳tyaniryi
vadiiryo۳ jachityavay. Jadchintyi
1ҽľѸĀΔ͑ɗËॷ5
jirya۳jmu۳tya riy jantyuramu vichavay,
ne vani ۳ra nique۳vye jiryeñi ۳cha rijyu۳.
15ॸJatyi jiryemyurichenu va۳cha
vicha۳datara va۳cha vichadeda. Jirya۳va۳ta
ji ۳tara samirya vichadeda jiñijyu۳ day,
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay nijyu۳ jarye.
16ॸJirya۳jchana۳jeya۳sara.
17ॸJirya۳tu۳chujaya۳ sisa۳ Ju۳denu.
18ॸJirya۳jchana۳tyajaya۳ ti ۳ta۳ju۳ tara
vichasa۳damuni ۳ Ju۳denu, ne jiryi ۳nu۳y
darya sava۳ta Jesucrístumu jiryejyu۳.
19ॸNe jirya۳jirichani ۳ Ju۳denu Jnutu. 20ॸNe
jirya۳rrachura Ju۳denuju۳ tu۳choda.
21ॸJirya۳jantya ti ۳ta۳ju۳ra, jirya۳ju۳riy surrara
jiryatiy samirya darya. 22ॸJirya۳ntya
jiintyechara va۳cha vicha۳damusiy.
23ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta Ju۳denu ni ۳tiy sa۳y samirya
vichasa۳da vu۳y, ni ۳ni ۳ ra۳jiintya ti ۳ta۳ju۳
taramusiy jijyu۳ jirye, sa۳bay miryani ۳ni ۳
jiryi ۳ntu, jiryejechiy jarye, jiryevyu۳ jarye
ti ۳ta۳ju۳. Sa۳bay juuchajsa۳miy variy jirye,
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu jti ۳jadasa۳ra۳ju۳.
24ॸNi ۳tiy natuvyu۳y, ne quivu۳rya ji ۳ta day,
ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳jto۳tanintyirya.
Samu۳chuveda riy, sava۳ta۳da sa۳jvaay
Ju۳denu samiy riyadaju۳
25ॸRatyeryi ۳veda, jirya۳tu۳chu sisa۳
Ju۳denu nu۳dyeyadaju۳. 26ॸJirya۳mu۳chuvay
Jesucrístu va۳ta۳damu riy vu۳tyevay ti ۳ta۳ju۳,
samirya jvadiyadamuju۳ jirya۳mu۳chuvay
nu۳jyu۳ntidye.
27ॸRi ۳tay ji ۳ta Nutyityu۳ jtedamu jiryiva:
Jirya۳niquetta vijyo۳mujachera jirya
catera, ti ۳ta۳ju۳ vu۳tyeryi ۳veda tuva۳chodaju۳.
28ॸSamirya ra۳cha jiryejyu۳, Vu۳yntyityu۳
Jesucrístumusiy.
Sayanuma jiryetyeryi ۳
Pávuru
 TAMITYA CATERA TESADONICA JA۳ NVAJYU۳
Pávuruvedabay nu۳yadara catera
Tesadónicamu siityari ۳vavyedabajyu۳
1
1ॸRay Pávuru, Sinubánuta, Timutévuta
jarye, nu۳ñú۳rya catera jiryejyu۳, Tesadó
nicamu vichavay, jiryatiy savicha
Vuryi ۳ndenu jiryejye۳, savicha Jesucrístu
jiryentyityu۳ntiy. 2ॸSamirya jirye۳cha,
samirya ra۳cha jiryejechiy varidye, Vu۳jye۳
Ju۳denumusiy, Nutyityu۳ Jesucrístumusiy
jarye ra۳cha darya jiryejyu۳.
Sa۳tanuvu۳nu Ju۳denu riy juuchatavay
sa۳numatiy ju۳ti ۳ Crístu
3ॸNu۳ryijchana۳tyasarani ۳ Ju۳denu
jiryenchiy, ratyeryi ۳veda, daryanuma
nu۳tyu samirya nta ra۳sa۳ñuma jaryi
jiryetyuva۳choda Ju۳denumu,
ja۳murava۳ju۳numa jiryevya۳ta۳da nu۳ñi
ti ۳quimusiy jiryedye. 4ॸDaryamusiy nu۳ñi
tu۳chunumaya۳ Ju۳denu siityari ۳vajyuuva
jiryenchiy, nu۳ñi ۳chana۳tya variy jirye,
jiryatiy jiryetyuva۳chodamucha simu
Ju۳denu paru۳cha۳riñubera,
rirya۳vittyuyada nijya۳nvay variy jirye,
jiryejechi ۳ntyara jarupadoda.
5ॸRamusiy ji ۳ta jvadichara darya Ju۳denu
murichedoda samiy, sa۳tidye jtay: “Jiryeñi
ji ۳ta rasa۳ra۳vay varidye rañsu۳jyomu
jayadaju۳,” ne jiryi ۳nu۳y ramu jayasa۳diva
jarupanusavay jiryedye. 6ॸJu۳denu
ra۳paru۳tyatanijeya۳ rivantidyeryi rityi
paru۳tyatanijeya۳ jiryentyidye.
7-8ॸSa۳sa۳y variy jiituyada jirye, jiryatiy
jarupanusavay daryaju۳
366
jiryevyichanu۳yada, jirya۳tidye jiituy variy
nu۳dyisa۳, sa۳numatiy dityanu Nutyityu۳
Jesús variy jarichumusiyu, su۳pa۳vajyuu
yisa۳, jiryatiy sa۳jpa۳ jivyanu۳yadata riy;
sa۳tidye murichenutaniy jiidatya variryi,
jaryi quivedatara, jiryatiy ne ridyetyaru۳y
daryaju۳ni ۳ Ju۳denu, ne rityuva۳churu۳y
ramu samitu۳choda sanchiy Vu۳yntyityu۳
Jesúsntiy. 9-10ॸRiñi jmu۳tya۳ra
ramurichenusa۳da, rirya۳parutaye۳ Ju۳denu
mo۳musiy, sadá vandamusiy, jiryatiy
savanu۳yadadára, sa۳numatiy ju۳ti ۳ sa۳tidye
vicha vanda nu۳yadati ۳ jijyiintyasavamyu,
sa۳cha ti ۳ttasi ۳ variy rijyu۳ ti ۳ta۳ju۳ simu
tuva۳chuvay variryundamu, jiryatiy
jiryetyuva۳choda daryaju۳ nu۳tyu۳chodamu.
11-12ॸRamuni ۳tiy nu۳tyu۳chusara sisa۳
Vuryi ۳ndenu jiryeyadaju۳, sa۳tidye bay
rasa۳ra۳vay variy jirye, sanatuyadaju۳,
(jiryatiy sanatuy yentyutya۳daju۳ vu۳y),
sa۳tidye jto۳taniy variy jiryimura ti ۳ta۳ju۳
samiy jvaaryu۳yada, ti ۳ta۳ju۳ jvaayada
jiryatiy jiryivaay jityuva۳chodamura,
savanu۳yadata, rirya۳tidye jchana۳tya
nijya۳nvarya Vu۳yntyityu۳ Jesús jtya,
rirya۳jchana۳tya jiryimusirya,
rirya۳jchana۳tya simusiy jiryentyidye,
Vuryi ۳ndenu jmu۳tya۳data, Nutyityu۳
Jesucrístu jmu۳tya۳data jarye.
Juuchuveda ja۳mi ۳
2
1-2ॸNu۳jechiñu۳y ji ۳ta jiryiva,
ratyeryi ۳veda, ne jirye۳cha vani ۳ra
siquityavay jiryejechipiya۳jadamu, ne
ra۳jnutay jiryejechiy variy ranchiy,
367
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu mu۳ti ۳jadanchiy,
jiryatiy vurya۳ntye۳ryaniy variy si ۳dcho۳ju۳
vu۳y. Ne ra۳siquitya jiryejechiy variy
saryityi tu۳chu ti ۳ jiryiva: “Rajo۳tanuma
Nutyityu۳ runda,” dantyamu۳y ne saryityi
jtay sadatya Ju۳denu Jnutumusirya,
dantyamu۳y ne saryityi jtay satuva۳chu
rañiquera, dantyamu۳y ne saryityi jtay
su۳mutya۳ra catera rimusiy. 3ॸNe
jirya۳quivu۳chutaniy ti ۳tayu, mitya. Ne
jiryi ۳nu۳y ne ra۳jo۳ta Nutyityu۳ runda,
netimyu۳ ne rirya۳janumitye nijya۳nvay
sayaro۳ju۳ Ju۳denu, netimyu۳ ne sa۳dityanu
juuchadodaja۳mi ۳ dayu, ni ۳tiy
parutedaju۳si ۳ day. 4ॸNi ۳ni ۳ mityasiiyanu
sayaro۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy ru۳tay Ju۳denu
dañi ۳, sadirya jibeyada variy jaryiñu۳yu,
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay va۳tasi ۳ju۳, jasicha۳ra۳ju۳tiy
sa۳ma۳sa Ju۳denu vichajomu, Ju۳denu nta
sadityadoda variyu. 5ॸͮľԮɗֆʮɗфֆľʮľËȍɗЙɗ‫ڏ‬
tyara jiryatiy ratyu۳choda jiryivara,
variñumatiy ravyicha۳da jiryisa۳. 6ॸDiye
ji ۳ta jiryedyetyi ۳satya ta۳ra richechuja۳ni ۳,
sañuma dityanu jiryundajisiyu. 7-8ॸTapi
rivaañuma juuchuveda dutya۳damusiyu,
vinu ni ۳tiy richechuja۳ diyera,
sa۳richechuja۳ sasipyatedasa۳ra۳ju۳ фʮËȍľ‫ڏ‬
siyu, variñumatiy sa۳dityanu
juuchadodaja۳mi ۳yu, ni ۳tiy sa۳jvay
Nutyityu۳ Jesús jiñe۳rye۳ya۳jadata, sa۳jvay
jimyu۳ti ۳jadadáta variñi ۳.
9-10ॸJuuchadodaja۳mi ۳ mu۳ti ۳jada ji ۳ta ra۳cha
Satanásiy vanu۳tya۳damusidye, ti ۳ta۳ju۳
vanu۳yadata, datyadoda quivu۳chusarata
jarye, ti ۳ttasara quivu۳chusarata jarye
risa۳ju۳, ti ۳ta۳ju۳ va۳cha quivu۳yadata rijyu۳
paruti ۳savay, jiryatimyu۳ ne
rityuva۳churu۳yada ramu si ۳tenu niquejada
day, rirya۳tidye vicha jantyutyasavay
variy. 11-12ॸRamuni ۳tiy su۳pa۳sara Ju۳denu
ruumura vanu۳tya۳da quivu۳yada,
rirya۳tidye tuva۳chu quivu۳yadamu,
rirya۳tidye vicha jatyasavay, rityimyu۳ ne
tuva۳churu۳y ramu si ۳tenu niquejada,
ru۳canuyada ji ۳tara va۳cha vicha۳da day.
2ҽľѸĀΔ͑ɗËॷ2ٍॷ3
Sajaryeta۳da Ju۳denu yentyutya۳daju۳riy
Tesadónica ja۳nvavyedabay
13ॸNu۳y ji ۳ta raryi jchana۳tyasarani ۳
Ju۳denu jiryenchiy, ratyeryi ۳veda, jiryatiy
Nutyityu۳ va۳tasavay jirye, tapi
sajaryeta۳da rajo۳ttya۳musiy jiryedye,
jiryeyada ra۳yadaju۳, jiintya۳damusiy,
jiryatiy sajiintya yimuju۳ Yintuta jirye,
tuva۳chodamusiy jarye jiryatiy
jiryetyuva۳choda ramu si ۳tenu tu۳choda.
14ॸRamu ji ۳ta sanatuyada jirye
samitu۳chodata jiryatiy nu۳tyu۳chura,
jirya۳tidye ca۳na۳rya Vu۳yntyityu۳ vanda,
jiryatiy Jesucrístudá darya. 15ॸDaryantya
ji ۳ta, ratyeryi ۳veda, jirya۳ntya
suru۳tyaniyu, jirya۳ntya jiriryi ۳ra
datyadoda jiryatiy nu۳dyetyadoda
jiryerya, varimyata nu۳ñiquera,
daryantya nu۳ñu۳y cateravara.
16ॸVu۳yntyityu۳ Jesucrístu ji ۳ta, Vu۳jye۳
Ju۳denu jarye, ni ۳tiy va۳ta۳da vu۳y, ni ۳tiy
sa۳jeya۳sara jachisuru۳tya۳da vu۳y, sasa۳y
samirya nutuyada vu۳y, samirya
jachipiya۳jadamuju۳. 17ॸSa۳ntya vanu۳tyara
jiryejechiy, sa۳ntya surá۳ jirye, jirya۳tidye
jvaay samirya ti ۳ta۳ju۳ra, jirya۳nique
samirya ti ۳ta۳ju۳ntirya.
Jirya۳tu۳chu Ju۳denujsa۳ nu۳dyeyadaju۳
3
1ॸNu۳ñi ۳tay ji ۳ta tamitya, ratyeryi ۳veda,
jirya۳ntya tu۳chu sisa۳ Ju۳denu
nu۳dyeyadaju۳, ra۳tidye ra۳y Ju۳denu
niquejada, rirya۳jchana۳tya nijya۳nvay
varirya nu۳tyu jiryi ۳chana۳tyatiy jiryerya.
2ॸJirya۳jachiñu۳y sivantiy, sa۳tidye jantyuy
nu۳dyiva rirya۳jisiy taji jachipiya۳vay,
va۳cha jvaavye jaryentiy, jiryi ۳nu۳vyitya
ne tuva۳chuvay ti ۳ta۳ju۳ daryi. 3ॸJto۳tanirya
ji ۳ta Vu۳ntyityu۳ day, ni ۳day ra۳vanu۳tya
jirye, sa۳jantyuy jiryiva, va۳cha
jachipiya۳jada ja۳mi ۳jisiy.
4ॸNu۳dyetya ji ۳ta Nutyityu۳mu jiryenchiy,
jiryatiy jiryivaarya nu۳tyu۳choda,
jirya۳jvaajeya۳sarantirya. 5ॸSa۳ntya vasenu
2ҽľѸĀΔ͑ɗËॷ3
Nutyityu۳ra jiryejechiy, Ju۳denu
va۳ta۳damuju۳, Crístu jachi ۳dedamuju۳ntiy.
Vurye۳cha jvaavye
6ॸNu۳ñi ۳tay ji ۳ta jiryiva, ratyeryi ۳veda,
Nutyityu۳ Jesucrístu jtyamu nu۳ñi ۳tay:
Jirya۳jiintye rirya۳jisiy vu۳tyeryi ۳veda
jiryatiy pituvyeryi, ne rityuva۳churu۳y
variy ramu nu۳dyetyadoda jiryatiy
jiryi ۳mutya۳jada nu۳dyimusirya.
7-8ॸJiryeñi ji ۳ta datyara nu۳tyuramusiy
jirya۳jantyara nu۳dyivaayada, nu۳tyuramu
nu۳vyichanu۳yada ne pituvye jiryimu,
dantyamu۳y ne nu۳ñi ۳myiñu۳yada mityara
ti ۳ jmyi ۳sara, nu۳tyu paru۳cha۳rityi
nu۳dyivaañu۳yada nupora jarye,
nu۳ryiñuma jiyasanta riy jiryetyevay.
9ॸNe nu۳vyichasara jiryi ۳myi ۳sarata, nu۳tyu
nusu۳byimiy nu۳ña۳vicha jiryimusiy,
nu۳ña۳tidye barya jantyasara jiryejyu۳,
jirya۳tidye jvaay daryantidye. 10ॸNu۳ñi
vicha۳danumatiy jiryisa۳ nu۳ñi ۳teda variy
jiryiva: Ni ۳timyu۳ ne ra۳jvaay, ne sa۳jmyi.
11ॸNu۳tyuva۳chuma۳ daryaju۳: Tavay
rupiñumaya۳ jiryetyevay, pituvye, tama۳
ruvaaryu۳y, tama۳, mitya riityenumaya۳
368
ti ۳sa۳ variyu. 12ॸDavyevyani ۳ ji ۳ta
nu۳ñi ۳tachara, nu۳dyeyasanta jarye risa۳ju۳
riy, Nutyityu۳ Jesucrístu jtyamu,
rirya۳tidye jvaay samidye, rirya۳tidye
jmyi varirya nu۳ñi jimyi ۳sara day.
13ॸJirye ji ۳ta, ratyeryi ۳veda, ne
jirya۳paru۳y riva samirya jvaayada.
14ॸNi ۳timyu۳ ne tuva۳churu۳rya nu۳ñi ۳teda
caterava, jirya۳ntya jnu۳y mitya sana۳cho۳,
jiryeñuma rupi sisa۳, sa۳tidye jada riva.
15ॸNe jirya۳jnu۳y variy jamiryamusiy
sana۳cho۳; jirya۳datyanu samirya
vicha۳datani ۳, ne jiryi ۳nu۳y jityeryi ۳ dañi ۳.
Sa۳cha Ju۳denu jiryisa۳
16ॸNi ۳day ji ۳ta jiryatiy samirya vicha۳da
ja۳mi ۳ni ۳, sa۳ntya sa۳jeya۳sara jiryerya
samirya vichasa۳da. Sa۳cha Nutyityu۳
jiryisa۳ ti ۳ta۳ju۳.
17ॸRamyu۳chuvay tamitya jirye, ray
Pávuru. Rañu۳y rajyomututara. Ranuma
rani ۳cha rañu۳rya racyaterava. 18ॸSamirya
ra۳cha ti ۳ta۳ju۳ jiryejyu۳, Vu۳yntyityu۳
Jesucrístumusiy.
Sayanuma jiryetyeryi ۳
Pávuru
 RAJO۳ TTYA۳ CATERA TIMOTEVUJU۳
Satu۳choda Pávurubay siva Timutévu
catera nu۳charata
1
1ॸRay Pávuru, ratyu۳chuna۳ya۳sarára
Crístu Jesús vicha۳da ti ۳ta۳ju۳
mucadiva. Ray vichasara Jesucrístu
nusu۳byi Ju۳denu jtedamu, tapi ni ۳tya
jiryi ۳nu۳ñi ۳ vuryeyada rá۳ñute Ju۳denu.
Crístu Jesús jpa۳ntirye, simu dantyirya
vu۳yntuyadantiy. 2ॸRañu۳y catera jiijyu۳,
Timutévu, jiryatiy ri ۳tay daryaju۳ si ۳tenu
radyenu ji, tapi jityuva۳chu simu Ju۳denu
ri ۳tedamuju۳. Ray va۳ta jiijyu۳ra samirya
jivyicha۳da Ju۳denu jtedamuju۳, Ju۳denu
jantyutya samiy variy ji, samirya
jivyicha۳daju۳ jiryorimyu. Ti ۳ta۳ju۳ jirya
ravya۳ta jiijyu۳ Ju۳denumusiy, jiryatiy
Vu۳jye۳ daryaju۳ni ۳. Crístu Jesúsmusiy
jarye ravya۳ta jiijyu۳, Vu۳yntyityu۳
daryaju۳ntiñi ۳.
Sa۳jnu۳tyasara Timutévu rirya۳jisiy
quivu۳yadamu datyanuvayu
3ॸTa۳riy raya۳damu Masedóniyamu,
rayasanta۳da jime۳cho۳jadaju۳ Evésumu ji,
ya۳tidye jtay ruva tavay datyanuvay: “Ne
jirya۳datyanu nu۳darya quivu۳yada
nu۳ndye.” Diye runda rajechiñu۳y darya
yivantirya. 4ॸYa۳jtay ruuva: “Ne
jirya۳tuva۳chu ramu quivu۳yada
tu۳chusa۳da jiryi ۳tamya۳ta si ۳tenura.
Dantyamu۳y ne ya۳tuva۳chu rana۳cho۳
ta۳rijye۳myi tu۳choda jiryatiy ja۳muca۳ra.
Mi ۳ni ۳tyi jnutatya riva ta۳rijye۳myi
tu۳chodayu, nu۳tyura ravicha۳da
369
vu۳myunatyi ۳veda jtya, mi ۳ni ۳tyi
jachipityaja۳ jaryirya tu۳chusa۳da tu۳choda,
vani ۳ra nani ۳mu۳tyaja۳ variy rivayu.”
Ta۳rijye۳myi tu۳choda ne datyanu tara
vu۳y, nu۳ryamusiy sa۳ra۳chara Ju۳denu
vuryeyadacu۳, nu۳tyuramusitya
vurya۳siityeru۳y saju۳ variy. 5ॸSasa۳y
Ju۳denura jidyetyadoda nijya۳nvajyu۳
rirya۳tidye jchana۳tya Ju۳denu
va۳ta۳damuju۳ varirya, vase jachipiya۳vay
daryaju۳ riy, riñi datya day Ju۳denu
ramityanirya vu۳jyuuchuveda, riñi
tuva۳chu Ju۳denumu jijechityantiy ne
quivu۳yadata, samirya jachityavay
daryaju۳ riy. 6ॸTavay jiintye ranchiy,
rivyicha mitya jmutya۳ja۳jadacanumiy
variy. 7ॸRivyicharu۳y datyanuvay, Ju۳denu
niquejada ridyetyanuru۳y daryaju۳,
dañumamu۳y ne ridyetya ta۳ra ranique,
dantyamu۳ֆ͑ľфɗĀֆľҡֆҡфʮɗĀֆľҡֆĀΎ‫ڏ‬
danchiy. 8ॸNe yinu۳y samiryara jiryatiy
sasa۳yada Ju۳denu ta۳rirya jiñiquejada,
vurya۳numatiy datya ta۳raju۳ su۳teda
vuryivara. 9ॸNe yinu۳y ne sabay Ju۳denura
yiteda sanijyu۳ mi ۳ni ۳tyi vichasara
samirya, jiñu jiyaro۳ju۳ ji ۳ta sabarya,
jiryatimyu۳ ne satuva۳churu۳y Ju۳denu
jtedamu, rijyu۳ Ѹ¡͑ҡֆɗфֆʮɗ͖ɗнӕľʮ‫ڏ‬
dantiy, jiryatiy siityejasa۳miryi. Riyaro۳ju۳
day sabay Ju۳denura yitedantiy,
muvyeñi ۳timyu۳ ne jachipityaja۳ni ۳. Su۳pa۳ra
jiñiquejada ruumu va۳cha
jachipiya۳vantyi, mi ۳ni ۳tyi jtay ne
jichuvu۳ñi ۳ Ju۳denu, riñique daryaju۳
va۳cha sanijyu۳. Daryaday sabay rijyu۳
1ҽɗ̲ӕҡŃԮӕॷ1ٍॷ2
ju۳vavyentyi, mi ۳ni ۳tyi jvañi ۳ jijye۳, mi ۳ni ۳tyi
jvañada yino۳da, mi ۳ni ۳tyi jvañi ۳ taji vichi ۳
nijya۳mi ۳. 10ॸDaryaday sabay Ju۳denu
jiñiquejada saju۳ntiy mi ۳ni ۳tyi ji ۳tye sisa۳
vinu vaturayu, ti ۳ vaturu۳y jsa۳ jarye
jiryatimyu۳ ne savaturu۳y nani ۳cha
daryaju۳ day; daryaday rijyu۳, vaduntyi,
mi ۳ni ۳tyi sije jiryenu vanumu, nu۳ñi vanu
rirya۳jvatyayu. Daryaday riñijyu۳ntiy
mi ۳ni ۳tyi paranu۳ni ۳ nijya۳mi ۳, quivu۳rya
jarye, mi ۳ni ۳tyi niquentiy: Si ۳tenu ri ۳tay
Ju۳denu datya۳damuju۳ yiva, su۳tamya۳ta
samiy jiñiqueva۳ra quivu۳yadani ۳ rani ۳cha
day. Daryaday sabay jiñiquejada
rijyu۳ntiy, ti ۳ta۳ju۳ muvyeñi ۳tyi jvaachara
tara samiy datyadoda jiyaro۳ju۳. 11ॸNu۳tyu
rañiy sani sa۳y Ju۳denura samitu۳choda
radyetyadodaju۳ nu۳tyuramusiy sara۳y
Crístu Jesús vuryeyada, nu۳tyuramusiy.
Jirya saniquejada vichasara ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay jchana۳yadaju۳, daryamusiñi ۳
ti ۳ta۳ju۳ rirya۳niquejaya۳ samirya
Ju۳denunijyu۳.
Si ۳chana۳tya۳da Pávurubañi ۳ Ju۳denu
sa۳ntyutya۳danchiy
12ॸRi ۳tay ji ۳ta siva Crístu Jesús:
Ranumayu Rayntyityu۳, jiryatiy
jiche۳yada jivyanu۳yada ray, rañuma jada
jiñiquejada tu۳chusa۳damu. Jidyiyada
daryaju۳ riva: Sa۳siitye samiy rimu,
ramuni ۳ jibe variy jimyuchechijyu۳ ray,
yipa۳nu۳yadaju۳. 13ॸJijeryeta۳da jasirye,
dañuma rañi niquenu۳yada ta۳riy Ju۳denu
jiyaro۳ju۳, ray jarupantajaya۳sara
richiityari ۳jadivayu, jiryatiy
richiityenu۳yada daryaju۳ jijyu۳, jaryi
rajuuratate ra۳vatyanu۳yada riy.
Yentyutya۳da varirye jiryatiy
rivaañu۳yada radyetyi ۳sa۳damura, ne
rachiityenu۳yada variy daryaju۳ jijyu۳
didye. 14ॸDaryamusidyentyi savicha
Vu۳yntyityu۳ samirya vichara rajyu۳,
Crístu Jesús nusu۳yadamu ratyuva۳churu۳y
yimu, daryaday sani ۳ru۳tyadeda
370
yivantirye. 15ॸJiryani ۳day si ۳tenu
niquejada day, ramuni ۳day
vurya۳tuva۳chu samiy vu۳jechipiya۳jadata
ramu. Jiryani ۳day si ۳tenu niquejada:
Crístu Jesús jti ۳jada mucadimu, ʮӕӕËȍ‫ڏ‬
tavay jantyutya۳dana۳cho۳. Ray Pávuru,
ray ji ۳ta si ۳tenu jaryi juuchati ۳
tavamyusiy.
16ॸRamuni ۳day sara۳yada
yentyutya۳damu rayadaju۳, ya۳jnu۳y, ne
ra۳baryi ۳sara sa۳ntyutya۳da vu۳jyu۳. Ni ۳day
jo۳ta۳da jantyutya۳dantirye tapi ratya
rañi ۳cha jaryi juuchati ۳. Daryaday
sa۳jantyutyani ۳ ti ۳ntiy, ni ۳tiy ra۳tuva۳chu
ri ۳sijyu۳ simu Jesucrístu, ramutiy
sa۳nu۳jeya۳sarate ta۳rijyu۳. 17ॸRamuni ۳
vurya۳jnu۳jeya۳sara sana۳cho۳ Ju۳denu,
vurya۳jchana۳tya jaryi simu vu۳y, ni ۳ni ۳
vichasara Vu۳yntyityu۳ ta۳rijyu۳ daryaju۳.
Ne vana۳y dirya savichasara Ju۳denu,
dantyamu۳y ne vu۳dyichara siva. Vinu
ni ۳ni ۳ ti ۳qui Ju۳denu, ne ti ۳ jadchiñu۳day.
Daryani ۳ si ۳tenute darya.
18ॸTimutévu, ya۳jiriryi ۳ra daryatiy
satu۳choda Ju۳denu ta۳riy jiñijyu۳ra.
Ya۳jachipityaja۳ samirya jinchiy
niquesa۳da, jivyanu۳tyata۳ta ji, ya۳tidye
ji ۳tye ramu Ju۳denu jvajyo variy ji.
19ॸJivyanu۳tyata۳ta Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jadamu ji, jiñi datyi ۳sani ۳ta
Ju۳Āľ͑ӕф̲ɗҡֆ͑ɗֆֆɗԮфʮɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda. Ti ۳ni ۳ ne va۳ta sivara jijyuuchuveda
ramityadeda day, rijyi ۳numa۳ variy
Ju۳denu siitya۳divasiy. 20ॸAdejá۳ntru,
Jimenévu jarye ji ۳doda daryantiy.
Ramuni ۳ rache۳yada Satanásimyu nada,
bayantu nutyityu۳mu, nanudatya۳daju۳ ne
vu۳ryiñique Ju۳denu jiyaro۳ju۳.
Sadatyadoda Pávurubay nu۳tyura
vu۳ryityu۳chu sisa۳ Ju۳denu
2
1ॸRi ۳tatye munatyate yiva:
Vurya۳joránu ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
jiyadaju۳, vurya۳nique sisa۳ Ju۳denu,
vurya۳jachiñu۳y riyadaju۳ni ۳, vurya۳jtay
371
variy siva: Ranumayu.
2ॸVurya۳joránutityi Ju۳denunijyu۳ riyadaju۳
presidénteveda, ti ۳ta۳ju۳ ʮɗфֆҡɗֆфɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara nutyityu۳miy. Darya vurya۳joránu
riyadaju۳ntiy, vurya۳tidye vicha variy
samirya, ne vurya۳jachipityaja۳ra tara
jarupantasa۳da. Vurye۳cha Ju۳denu
jtedamu tuva۳chuvay, daryaday
vurye۳cha vu۳tyuunu vichavatya samirya
varintyi. 3-4ॸJirya۳joránu nijya۳mi ۳ jiyadaju۳,
rani ۳ darya samirya jteda. Ju۳denu,
vuryeyada rá۳ñu jchana۳tyara
vu۳jyorádoda nijya۳mi ۳ jiyadaju۳, sani ۳ru۳y
daryaju۳ra rirye۳ntyutyasa۳da, ni ۳ va۳ta
ruuvara samirya datya۳dara si ۳tenu
datyadodantiy. 5ॸNi ۳ni ۳ Ju۳denu ti ۳qui,
jasiñi ۳ nu۳ntiy, ni ۳ni ۳ ji ۳ta jachipiya۳taniy
si ۳tenuni ۳ nijya۳mi ۳ Ju۳denujsa۳ju۳. Ni ۳ni ۳day
nijya۳mi ۳ ju۳tachi ۳tecu۳, Crístu Jesús. 6ॸNi ۳ni ۳
ji ۳ta carejadara yinu۳yada vuryeyadaju۳
ti ۳ta۳ju۳, sabay ji ۳ta Ju۳denu varirya
ratu۳chusa۳da runda. 7ॸRaju۳ni ۳ sabay
Ju۳denu ray sansu۳byiju۳,
ratyu۳chuna۳ya۳jadaju۳. Si ۳tenu niquejada
ri ۳tay, ne raquivu۳y, tii, mitya. Ju۳denu
bayada jiñiquejada datyanu۳si ۳ju۳ ray,
ra۳tidye datyanu riy jiryatimyu۳ ne
judíyuveda daryi. Radyetyanusara
si ۳tenu vase niquejada riy, nu۳ryamusiy
rachiitye saju۳ Ju۳denu.
8ॸTeni ۳ntiy vuryi ۳ntye۳ryanivyu۳y jasityi
vurya۳joráy, ravya۳ta۳damu riiryesumiy
vaduy Ju۳denu na۳cho۳ju۳ra jijyomutu,
suutasara jachityavay daryaju۳ riy,
jiintyasara rijechiy nique۳yadajisiy, ne
riñique۳tyaru۳y variñu۳dayu. 9-10ॸDarya
ravya۳ta vatuvyara samichujay jachoda
yiva, ne riryi jiyasanta ratariy vaduy.
Rindani ۳veda ra۳cha samirya vicha۳daju۳,
samirya rirya۳jachipiya۳ variy, daryani ۳
riryi vichasara vatuy, Ju۳denu
siityari ۳vay. Rindani ۳veda ne va۳tara
jno۳jasiy pisiyada, dantyamu۳y ne
jno۳jasiy ju۳ritya۳ vandantiy, dantyamu۳y
ne sujatyera jaryi murichevarya.
1ҽɗ̲ӕҡŃԮӕॷ2ٍॷ3
Samirya rivyicha۳daju۳ ra۳cha
yindani ۳veda. 11ॸRirya۳ma۳ tuva۳chu vatuy
mitya vapude, rirye۳cha siityevay
jivyaduy jtedamu variy. 12ॸNe ravya۳ta
vaturu۳y ra۳datyanu, dantyamu۳y ne
ravya۳ta rirya۳nusu۳y vatuñi ۳ vanu. Darya
ji ۳ta vatuy raryi ma۳cho۳ mitya vapu
variy. 13ॸTapi Ju۳denu jo۳ta۳da ju۳dejadani ۳
vanu, rivasiy ji ۳ta su۳ndejada Ará۳bay
vaturaju۳, Éba ravicha۳da si ۳tya. 14ॸArá۳bay
ji ۳ta vicha۳da ne quivu۳chusi ۳, savatura ji ۳ta
vicha۳da quivu۳chusi ۳ day, ramuni ۳day
sajuuchuveda variy. 15ॸRamuni ۳day
riryupachusara vatuvyeda jaryi
ju۳nuramusiy, dañuma saramityaniy
Ju۳denu mityara rijyuuchuveda, sara۳y
variy riyada, riñumatiy siityari ۳ni ۳,
riñumatiy va۳ta varintyiñi ۳, riñumatiy
jnu۳tya samiy ra۳jisiy vaduy
jiyasanta۳dayu.
Daryani ۳ riryi vichasarate Ju۳denu
siityari ۳vay jnu۳tyavay
3
1ॸSamirya jtacha۳da, mi ۳ni ۳tyi va۳ta
jnu۳tya۳da jaryiryi Ju۳denu
siityari ۳vay, ni ۳ni ۳ va۳ta rana۳cho۳ samirya
jvaayada jijyu۳. 2ॸRamuni ۳day ni ۳tiy ra۳cha
jnu۳tyi ۳, ne tara raryi jatiche sanijyu۳; vinu
ti ۳qui vaturu۳tyi ۳ saryichasara; saryi
datyara jbyeda, jatoda jarye ne
jaryidaju۳; dantyamu۳y ne saryichasara
jaryi datyi ۳sa۳ntiy. Darya samirya vichara
saryichantiy, saryi jachipiya۳sara samirya
jmutya۳jadaju۳ riy jañu۳vye jiryorimyuntiy.
Daryaday saryivyicha samirya vichara
jidyetyadodaju۳ riy tavay. 3ॸJnu۳tyi ۳, ne
saryicha niyu۳yadacanu, dantyamu۳y ne
saryicha nique۳yada jo۳tará. Daryaday
saryichasara samirya jachityi ۳ntiy, ne
saryi va۳tara jvatyiyada, dantyamu۳y ne
saryi jachipiya۳ jasa۳chodara criquiy.
4ॸDaryaday saryi datyara jivyaturu۳y
nusu۳cha۳da samintyi, daryaday riryi
siitye sadadyeñu yitedamuntiy, jiryatiy
riryi tuva۳chu daryaju۳ simu. 5ॸTapi
1ҽɗ̲ӕҡŃԮӕॷ3ٍॷ4
netimyu۳ ne sadatya nusu۳yada riy
jidyedyeñu, nu۳tyichitya sa۳jnu۳tyariy
Ju۳denu dadyeñuntiy, jiryatiy Ju۳denu
jaryetavaryi. 6ॸJnu۳tyi ۳ ne raryicha vadi
tuva۳chu۳, sañuma jchana۳tya variyu, tapi
daryivani ۳day satanuvu۳doda Ju۳denuni ۳
bayantu nutyityu۳. 7ॸJiryatimyu۳ ne
Ju۳denumu tuva۳chuvadyeryi, riryi jtay
samiy vanu variñi ۳ jnu۳tyi ۳, ne riryi
jatichetyaniy tara sanijyu۳, saryimya۳
juuchanu bayantu nutyityu۳ variñi ۳.
Daryani ۳ riryi vichasarate Ju۳denu
siityari ۳vay jmu۳tyavay
8ॸDaryani ۳day sava۳ta Ju۳denu
jmu۳tyavajyu۳, jnu۳tyi ۳ jmu۳tya۳daju۳ sava۳ta
riy. ġфֆĀֆфɗфֆɗËȍѸ̲ɗфֆʮËȍɗҡֆ‫ڏ‬
vantyi, ne riryi nique yitu۳yadara
niquejada. Dantyamu۳y ne
niyu۳yadacanumiy riryicha variy,
dantyamu۳y ne riryi ni ۳ru۳y riva criquiy,
mitya quivu۳yadata ca۳na۳chara.
9ॸRirya۳ntya datya jmu۳tyavay:
Daryamusiñi ۳day sara۳y Ju۳denu
vuryeyada, jiryatiy vu۳tyuva۳chu jaryi
vu۳chiityejadamuju۳ simu, daryadantyi
jiryatiy saramityanimya۳ Ju۳denura
vu۳jyuuchuveda vuryiva daryaju۳.
10ॸVurya۳jantya jvaatyadeda munatyariy,
samiy jvaavyevyidye riñi ۳cha. Netimyu۳
ne rirya۳nique tavay variy riñijyu۳, variñi ۳
ji ۳ta vurya۳va۳ta jmu۳tyavajyu۳ riy.
11ॸVatuvyeda jarye jiryatiy jmu۳tyavay
rirye۳cha, daryaday riryicha samirya
jachityavantyi, ne quivu۳yadacanumiy
riryicha risa۳ju۳ntiy. Riryi jnu۳tya samiyu,
riryi jvaay samiy ti ۳ta۳ju۳ra yivaayadantiy.
12ॸJmu۳tyi ۳si ۳ ji ۳ta raryicha ti ۳qui vaturu۳tyi ۳,
saryi dyetya nusu۳yada samiryi
jidyedyeñu, sarorimyu vichavay jarye
ti ۳ta۳ju۳. 13ॸNe yinu۳dye ni ۳tiy jmu۳tya۳da
samiy, ni ۳ni ۳ vanu۳tya Ju۳denu
jtedamuju۳yu, dantyamu۳y ne ta۳riy
su۳mu۳tya۳diva ne yadate tu۳choda: “Ray
siityana۳ya۳sarani ۳ Crístu Jesús.”
372
Sanatuy Ju۳denu riy nijya۳nvay
rirya۳tidye siitye saju۳
14-15ॸRañi diryu۳y vani ۳ra yiva Timutévu,
temusiy ra۳riche dyetya day, ramutiy
ri ۳pa۳ra catera yimu jidyetya۳daju۳ nu۳tyura
ye۳cha samirya Ju۳denu siityari ۳vay jsa۳,
jiryatiy vuryi ۳tachara Ju۳denu roriryi.
Jivye nijya۳nvay jiryatiy Ju۳denu
vichasara rivyu۳va, riñi vanu۳tya varirya
saniquejada si ۳tenu, richuru۳tyanintyirya,
nu۳tyu ju۳tuvu۳ ranityanichara surra
daryá. 16ॸChi ۳ramu۳y ne jachipiya۳ ranijyu۳
jiryatiy Ju۳denu dityadoda samirya
vichasara vu۳y, nu۳tyuramusiy
vurye۳chasara samirya sava۳ta۳damu,
nu۳tyuramusiy. Sadityadoda jirya
dutyasara vu۳y: Samu۳ti ۳jada ji ۳ta Ju۳denu
nu۳tyu vanu, nu۳tyu nijya۳mi ۳ savicha۳da
variy. Jadchiy ji ۳ta sadityadoda Ju۳denu
Jnutura jiryatiy si ۳tenura saniquejada.
Ridyiyada ji ۳ta su۳pa۳vay siva, simu
tuva۳chuvay tu۳choda taji vicha۳diva
sanchiy, rityuva۳choda nijya۳nvay variy
simu, saryesubeda variy na۳vajyu۳yu,
Ju۳denu vandamuju۳.
Su۳tay Ju۳denu Jnutu rirya۳jti ۳
datyanuvay quivu۳yadacanumiy
4
1ॸDañuma sadatyanu Ju۳denu jirya
samitu۳choda vu۳y, su۳teda ji ۳ta Su۳ntu
vijyo۳mujache: Tamitya rundamu ji ۳ta
rirya۳paru۳y tavay riva Ju۳denu siityari ۳sa۳da,
ju۳daja۳mi ۳ siityari ۳sa۳da jiyasachiy, jiryatiy
saquivu۳chunumaya۳ daryaju۳ riy,
rirya۳paru۳y tavay rivantiy, bayantu
datyadoda jiyasachiy. 2ॸJirya datyanusa۳da
ra۳jti ۳ vadumyusiy nu۳tyunuma si ۳tenu nta
varirya. Jivye vaduy ne jachipiya۳ ramuju۳
jijyuuchuveda nu۳day, ne ju۳nura rijechiy
varimyuju۳ nu۳day, nu۳ҡֆӕ͑ӕ̲ֆɗԮ̲ֆӕҡľ‫ڏ‬
rata pisichara rijechiy varidye. 3ॸRidye
vaduy jtacharantiy: “Ne samirya
ja۳mu۳yada.” Daryaday ru۳tay: “Jirya۳paru۳y
riva tara jbyeda jmyichara cabyimusiy, ne
373
jirye۳jmyi va۳cha.” Nu۳tyu sani ju۳dejada
Ju۳denura jmyichara ti ۳ta۳ju۳, ratiy
vurya۳jmutya۳sara simusiy, vuryi ۳chana۳tya
variy rivani ۳, jiryatiy vu۳tyuva۳chu simu,
vu۳dyetyantirya si ۳tenu saniquejada
Ju۳denuntiy. 4ॸTi ۳ta۳ju۳ jiryatiy su۳ndejadara,
rani vichasara samirya, ne
vurya۳javiryu۳tyara jmyichara
vuryi ۳byedaju۳, mitya. Vurya۳numatiy
jmutya۳ simusirya, vurya۳jchana۳tya variy
rivani ۳. 5ॸTapi saniquejadata vu۳tyu۳choda
yisa۳ variy, sabachara Ju۳denu samiy
vuryi ۳byedaju۳ra tara ti ۳ta۳ju۳ variy.
Nu۳tyuramusiy saryichasara Timutévu
samiy muchechiy Jesucrístuju۳
6ॸYa۳tiy jachipiya۳taniryi vu۳tyeryi ۳veda
ranchiy ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy radyetyanumu۳y
jiirya, ramusiy ye۳cha Crístu Jesús
muchechiy samiy variy. Ye۳chasara samiy
nu۳chusi ۳ Ju۳denu niquejadamu varintyi,
samiy datyadodamu jarye jiryatiy
jichiityajaya۳sara diyesa۳ra۳ju۳ra. 7ॸYa۳bay
ra۳jisiy datyi ۳sa۳damu tu۳chusa۳da, ne samirya
daryaju۳ra. Ya۳vanu۳tya samirya vicha۳damu
ji, daryatiy sava۳ta Ju۳denu jijyu۳ra. 8ॸVu۳vyu۳
vu۳jyu۳tyanusara samiy taraju۳, jiryatiy
vu۳vyichasara Ju۳denu va۳ta۳damuju۳, rani ۳
ji ۳ta jmu۳tya ti ۳ta۳ju۳ taraju۳ Ju۳denu jtedamuju۳
vu۳y. Vurya۳tiy vichasara Ju۳denu
va۳ta۳damu, si ۳tenuni ۳ ra۳cha samirya vu۳jyu۳,
vuryi ۳nu۳yadasa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳; raju۳ntiy, jiryatiy
vurya۳jnu۳jeya۳sara variy Ju۳denu jsa۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳. 9ॸJiryani ۳day si ۳tenu niquejada day,
ramuni ۳ vurya۳tuva۳chu ramu samiy
vu۳jechipiya۳jadata.
10ॸRamuni ۳day vuryivaajeya۳sara
paru۳cha۳rimyusiy, jiryatiy vu۳dyetyasara
daryaju۳ Ju۳denu jnu۳ñu jnu۳tyasarate vu۳y.
Ni ۳ni ۳ vichasara vuryeyada rá۳ñu, ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay jiyada rá۳ñu, jaryinra variy
rijyu۳ rityi siityari ۳sarani ۳.
11ॸYa۳jtachara ruuva rirya۳tidye
jvaajeya۳sarara jirya ti ۳ta۳ju۳, ya۳Āҡֆ͑ӕ‫ڏ‬
sara varintyiryi nu۳tyura rirya۳jvaarya.
1ҽɗ̲ӕҡŃԮӕॷ4ٍॷ5
12ॸNe ya۳javiryu۳tyataniy ji, nu۳tyu
vadero۳nu day jiñi ۳cha. Ya۳jnu۳tyaniy
yivaayadana۳cho۳ riy Ju۳denu siityari ۳vay,
nu۳tyuramusiy vurya۳niquesara tara,
daryadantyi, nu۳tyuramusiy vu۳ryi
vichasara, nu۳tyuramusiy vu۳ryi va۳tasara
vu۳y; daryaday vurya۳tuva۳chu simu
Ju۳denuntiy, vurya۳jnu۳tya taji
jachipiya۳jadajisivyu۳y, taji jvaayadajisiy
jarye. 13ॸRiti ۳jadasa۳ra۳ju۳ ne ya۳paru۳y riva
jnu۳yadara Ju۳denu niquejada
nijya۳nvajyu۳. Dantyamu۳y ne
ya۳paru۳tyaniy va۳ta۳da Ju۳denu
siityari ۳sa۳diva riy, dantyamu۳y ne
ya۳paru۳y riva datyadoda varintyiryi.
14ॸYa۳jachipityara jiryatiy saniquejada
Ju۳denu ta۳riy vichavay rimityumiy
siityari ۳vavyara, ribeyadanumatirya
jijyomutu yinupadamu. Ramusiñi ۳day
su۳mu۳tya۳da Ju۳denu yivaayadaju۳ ji. Ne
ya۳bay mityara Ju۳denu jmu۳tya۳da.
15ॸYa۳jachipityaja۳ samiy yivaayadaju۳ra,
ne ya۳paru۳y riva, rirya۳tidye jnu۳y ti ۳ta۳ju۳
variy rana۳cho۳: Sasiityari ۳sara samiy.
16ॸYinu۳tyata۳ta samiy ji,
jidyetyadodamuju۳ jarye. Ya۳jvaajeya۳sara
samiryara jirya, daryamusiy ya۳ra۳y
jiyada, ya۳ra۳y tavay jiyada varintyi, rityi
tuva۳chu rana۳cho۳ jidyetyadoda.
Nu۳tyura saryi vichanichara riy
Ju۳denu siityari ۳vay
5
1-2ॸNe ya۳nique۳tya ji ۳tani ۳ rimyityu;
ya۳va۳ju۳ni datyanu ji ۳ta samiy
niquejadatani ۳, nu۳tyunuma jijye۳ ya۳jtañi ۳.
Ya۳datyanu riy vadero۳vantyi nu۳tyunuma
jityeryi ۳veda ya۳jtay varintyiryi,
daryaday ya۳Āҡֆ͑ӕфɗֆфɗ̲ֆɗҡֆΎĀԮľ‫ڏ‬
dantiy nu۳tyunumate yino۳daveda ya۳jtay
variryi. Daryaday ya۳datyanuntiryi vinu
vatuvyedantiy, nu۳ҡֆӕ͑ӕ̲ֆɗҡֆ̲ӕҡӕ‫ڏ‬
veda jiryi jtay variryi, yinu۳tyata۳tate
va۳cha niquejadajisiy ji.
3ॸVurya۳jmu۳tya nada si ۳tenu bacheno۳da,
ratiy nanuva۳ta. 4ॸBacheno۳da dadyeñu,
1ҽɗ̲ӕҡŃԮӕॷ5
nana۳si ۳dyeñu jarye, riñi ۳ ji ۳ta ra۳datya
munatyara Ju۳denu siityari ۳sa۳da,
rirya۳ta۳ryatanirya yinu۳tyasa۳da, ta۳riy
nani ۳nu۳tyanu۳yada daryaju۳ riy; Ju۳denu
jnu۳yadamuju۳ samirya vichasa۳da darya.
5ॸTanu۳y bacheno۳dantiy, netimyu۳ ne
detanu۳y nada, dantyamu۳y ne
jasi ۳vedatanu۳y, ne chi ۳ raryi jmu۳tya
variñada, nanunutuy ji ۳ta ra۳jiju۳ Ju۳denu
jmu۳tya۳da day, nanusiityari ۳ jachiñu۳yada
variñi ۳, jna۳rya, nuporaca۳ntiy,
nanutu۳chutityi variy sisa۳ day.
6ॸBacheno۳da cadnavedacanuju۳y ji ۳ta,
nani ۳tamya۳ta jnu۳ñú۳yu, diiñu۳ñuma
nani ۳cha ti ۳ta۳ju۳ varidye. 7ॸTi ۳ta۳ju۳ jiryatiy
ri ۳teda yivara, ya۳datyanu riy, sañuma
baya۳ ti ۳ riñijyu۳ra nicyara۳y jvaayada.
8ॸMi ۳ni ۳tyimyu۳ ne jnu۳tya riy jityevay,
dantyamu۳y ne sasa۳y rivya۳tarayu,
nu۳tyunuma su۳tay nta variy: “Ne
rachiityari ۳ni ۳ Ju۳denu nu۳day,”
¿nu۳tyuraju۳ra savichaniy darya riy
jityevay, nu۳tyuraju۳? Ni ۳ni ۳ ji ۳ta vicha
variy jaryinra ruumusiy jiryatimyu۳ ne
richiityari ۳sarani ۳ Ju۳denu day.
9ॸNe ya۳nu۳ryi bacheno۳daveda
cateraniyॹ* jiryatimyu۳ ne ruto۳taniy
taraquinijyate vu۳yaju۳y nijya۳ didye, ne
vinu ti ۳qui vanutavay riñi ۳cha. 10ॸNe
ya۳nu۳y jicyateraniñada netimyu۳ ne
nana۳tichechara samirya jiñijyu۳, netimyu۳
ne nana۳tiche jnu۳tya۳da riy jidyedyeñu
samiy, netimyu۳ ne nanudatya
ma۳tyadedani ۳ nijya۳mi ۳ rupiñu jiryorimyu,
netimyu۳ ne nani ۳mutya۳ riy Ju۳denu
siityari ۳vay samiy, netimyu۳ ne
nani ۳mu۳tya riy vani ۳ra paru۳tyavay,
netimyu۳ ne nadivaacharara samirya
jvaayada. 11ॸYa۳ju۳bay nana۳jisiy
bacheno۳da vadero۳nu۳rya cateraniy
jiñu۳tyadeda, tapi nanuni ۳ru۳yada
*॰5.9 Jiryatiy riñu۳tyaniñu۳yada cateraniy bacheno۳davedayu, riñi vichanu۳yada variy Ju۳denu
muchechityodaveda, ru۳mutya۳jada varirya criquiy yivaayada murichirya, ratarya jmu۳tya۳da
jarye risa۳ju۳.
374
jiyasachiy yajachipuñi ۳ Crístu daryaju۳
variy, nanuja۳mu۳ryu۳ñuma varidye.
12ॸDaryamusiy juuchatanu۳y nada, ne
nadito۳tadeda daryaju۳ra ta۳фɗֆʮɗ͖ɗнӕľ‫ڏ‬
jada: “Diyemusiy ji ۳ta
ra۳siityari ۳jaya۳sarani ۳ vinu Ju۳denu.”
13ॸDaryamusiy nanudatyara pituyada,
jiryatiy nanuvu۳taya۳ mitya ti ۳ rorimyuju۳,
ti ۳ rorimyuju۳ntiy. Ne vinu nanuvicha
pituryu۳y, daryaday nanuvicha variy
va۳cha niqueru۳y risa۳ju۳ntiy,
nani ۳tyenu۳ñumaya۳ ti ۳sa۳ variyu,
nanuniquejaya۳ va۳cha, jiryatimyu۳ ne
samirya niquejada darya. 14ॸRamuni ۳day
ravya۳tara bacheno۳da vadero۳nu۳y
ja۳mu۳yada nanudetuyadaju۳, nana۳tidye
jnu۳tyara jiryoriy variy samiy,
nadivaatya tara ta۳rivatya sa۳nique
nanumityasirya quivu۳yada jiñijyu۳.
15ॸSa۳tachuma۳ daryaju۳ bayantu nutyityu۳
tanu۳y rusa۳siy bacheno۳daveda. 16ॸTanu۳tyi
ra۳cha vaturu۳y Ju۳denu siityari ۳nu۳y,
tanu۳tyi ra۳cha nanutenu jtachanu۳y
bacheno۳da, nadanuma ji ۳ta ra۳jmu۳tya
nada day, rañuma vicha paru۳cha۳riy
jvaayada tavay Ju۳denu siityari ۳vajyu۳.
Daryamuni ۳day rirya۳jmu۳tya Ju۳denu
siityari ۳vay nada si ۳tenu bacheno۳da,
netimyu۳ ne tenutanu۳y nada, ne chi ۳ raryi
jmu۳tya daryaju۳ variñada.
17ॸJu۳denu siityari ۳vay jnu۳tyavay ji ۳ta
rityi nusu۳chara samirya, vurya۳jchana۳tya
varirya rivaacha۳da, vurya۳jmu۳tya variy
risa۳ju۳ riy. Vurya۳jmu۳tyasara jaryiryi,
muvyeñi ۳tyi jvaarya Ju۳denu niquejada
datyadoda; riñi ۳ ji ۳ta ra۳cha jmu۳tyasavay
variy. 18ॸTapi Ju۳denu niquejada
jtachara:
“Ne ya۳puchura vocaju۳ jiryatiy
nutasarasiy qui ۳sutya۳damu
jvaañuni ۳.”
375
Daryaday ru۳tay Ju۳denu niquejadantiy:
“Jvaañu jarye va۳tara
jimyurichenusa۳da.”
19ॸNe ya۳tuva۳chu rana۳cho۳ tu۳chuta۳da
sanchiy siityari ۳vay jnu۳tyi ۳, sa۳tiy tu۳chuta
vinu ti ۳qui nijya۳mi ۳ni ۳. Nana۳tiy ju۳ti ۳
tu۳chutanu۳jyu۳y danu۳ju۳myusiy varimyata
mu۳nvamyusiy, rirya۳tiy tu۳chu tara
sanchiy, ya۳tuva۳chu ji ۳ta variy rana۳cho۳
rityu۳chuta۳da. 20ॸNi ۳tiy jiriryi ۳ juuchuveda,
rajuutuunu ya۳datyanu ra۳jisiy
juuchuvedani ۳, sa۳tidye paru۳y variy riva,
rirya۳tidye suvu۳y tavarya juuchuveda
varintyidye. 21ॸRamu ri ۳tay yivara jirya,
su۳nu۳y Ju۳denu daryaju۳ jiñe۳cho۳, Crístu
Jesús jarye, su۳pa۳vay jaryetasavay yisa۳ju۳.
Ne ya۳jachipiya۳ tu۳choda vijyo۳mujachera
jnu۳tyi ۳ juuchuveda, netimyu۳ ne
ya۳tuva۳chu ti ۳ta۳ju۳ didyerya sanijyu۳
tu۳chuta۳da didye. Dantyamu۳y ne
ya۳ma۳cho۳ mitya vapu variy sanijyu۳ jnu۳tyi ۳
juuchuvedacanu. Ne jiryirye۳ sayadantiy
dañuma saryicha jijyu۳tyanubi,
dantyamu۳y ne jichuvu۳y chi ۳ jiyada ya۳ra۳y
varintyi. 22ॸNe ya۳jaryuvu۳tya bayadara
jijyomutu su۳nupadamu ti ۳ ji, ya۳tidye bay
variy jnu۳tyi ۳ju۳ jasiñi ۳. Saryityi vicha
juuchati ۳, raryi ra۳y sajuuchuveda jinchaju۳
varintyi, jiryatiy jibeyada jnu۳tyi ۳ju۳
daryaju۳ni ۳. Ya۳jdutya juuchuvedajisiy ji.
23ॸSamirya jivyicha۳daju۳ ne ya۳jatura
vinu ja۳, ya۳jatura bínuja۳ rajaryeju۳,
jiryatiy jivyimu jarapu۳chara daryaju۳,
yidiva۳jaya۳sara japichiy ru۳co۳siy. 24ॸTavay
vadunchiy vu۳ñi datya cadnadumu
jto۳jadajisiy: Riñi ۳ ji ۳ta juuchatavadye.
Tavanchiy ne vu۳dyetya tara, netimyu۳ ne
sanique cadnadu riñijyu۳ didye: ٘ˇӕӕËȍ‫ڏ‬
tavay jivyecyu۳.” Ramuni ۳day ne
ya۳jaryuvu۳y bayadani ۳ jnu۳tyi ۳. 25ॸTavay
vadunchiy vu۳ĀֆľҡֆѸ̲ɗֆֆɗԮֆĀ‫ڏ‬
musiy: Samirya jachityavadyecyu۳.
Tavanchiy ne vu۳dyetya vani ۳ra samirya
jachityavay vidye riñi ۳cha. Ne ra۳ma۳cho۳
mitya, rá۳dityanu paricheyu.
1ҽɗ̲ӕҡŃԮӕॷ5ٍॷ6
6
1ॸTi ۳ta۳ju۳ sacumudemiy ra۳tuva۳chu
patru۳ samiryamu yimu, riñuma
nique nijya۳nvay Ju۳denu jiyaro۳ju۳,
sadatyadoda jiyaro۳ju۳ jarye variy.
2ॸRipyatru۳tiy ra۳cha Ju۳denu siityari ۳nu, ne
rirya۳paru۳y riva jnu۳yada samirya
sana۳cho۳ jipyatru۳, Crístumusiy taryi ۳vachi ۳
daryaju۳ni ۳. Daryaday sa۳jvaachara
cumude samirya saju۳ jipyatru۳ntiy,
sasiitye daryaju۳ Ju۳denuju۳, ramuni ۳
va۳tasi ۳ variñi ۳. Ya۳datyanu jirya riy,
ya۳siityetanintyiryi nijya۳nvay varintyi,
jirya jvaayadaju۳.
Vurya۳siityari ۳sarani ۳ Ju۳denu
vuryi ۳chana۳yadamu
3-4ॸTi ۳tiy ra۳datyanura taji datyadoda, ne
sasiitye rana۳cho۳ Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu
samirya niquejada nu۳day, dantyamu۳y
ne sa۳siitye jirya datyadodana۳cho۳
varintyi, nu۳tyuramusiy vu۳ryicha
samirya Ju۳denu diya, nu۳tyuramusiy.
Ni ۳day vanu yinnuva۳ñu۳dayu, sadatyi ۳sata۳
risa۳ju۳ra. Su۳diva۳jadamu jidyirye۳,
japichiy sitaja۳nu variy, nique۳yadamu
jarye sanique risa۳ju۳. Daryamusiy
ravicha ti ۳mu ni ۳ru۳yada variy tara, ti ۳
niquetta۳dacanu, ti ۳ javityiye۳yadacanu,
ti ۳nijyu۳ quivu۳yadacanu jarye risa۳ju۳ni ۳,
nu۳ñi vanumiy riyasanta va۳Ëȍ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
datayu. 5ॸRiñi ۳day vaduy jarupadodara
jijechipiya۳jada, rime۳cho۳ datyi ۳sa۳miy
rivasiy, ne ridyetyara Ju۳denu datya۳da,
mitya. Riñi jachipiya۳ Ju۳denu
siityari ۳sa۳data ya۳ca۳na۳chara tara. 6ॸSi ۳tenu
day vu۳ñi ca۳na۳y rajuura vu۳tyi siityari ۳ni ۳
Ju۳denu, vuryi ۳chana۳tya varirya sasa۳rya.
7ॸVu۳ryupañumatiy ne vuryi ۳tu tara variy
vuryisa۳, dantyamu۳y ne vu۳dyiiyadamu
vuryi ۳tu tara vuryimu varintyi. 8ॸRamuni ۳
vurya۳jchana۳tya varirya vuryi ۳myi ۳sara,
vu۳ryoriy, vu۳chujay jarye risa۳ju۳. 9ॸNi ۳tiy
vicharu۳y jaryi tarati ۳, ne sajachi ۳niy
ta۳ryu۳yada tara variyu. Rani ۳ru۳tyaniy
ta۳ryu۳cha۳da tarani ۳, jiryatiy ra۳vatya
1ҽɗ̲ӕҡŃԮӕॷ6
mityani ۳, jiryatimyu۳ ne samirya rani ۳cha.
Vu۳ñi ۳ru۳tyi riva tara, netimyu۳ ne
samiryara, rani ۳ ji ۳ta jarupanu samirya
vicha۳dajisivyu۳y. 10ॸCriquiy
va۳tasa۳damusiy, jadchiñuma ru۳nday
ti ۳ta۳ju۳ nicyara۳y vicha۳da variy.
Ricyaramya۳ tavay ra۳jisiy Ju۳denu
siityari ۳sa۳da criquiy va۳ta۳damusiy,
raramijetyari ۳ma۳ sa۳ntyuyadayu.
Ya۳datyanu ripyaru۳tya۳dajisiyu
11ॸJiñi ji ۳ta Ju۳denu siityari ۳nu si ۳tenu,
ya۳bay ra۳jisiy jirya ti ۳ta۳ju۳. Ya۳jantyasara
vicha۳da samirya jiryatiy Ju۳denu va۳ta
daryá. Ya۳tuva۳chu simu, ya۳va۳ta jaryiñi ۳,
samirya jvadirya ye۳cha, ya۳vichaniy
variy samirya riy nijya۳nvay.
12ॸYa۳vanu۳tyara jijechipiya۳jada sanijyu۳
Ju۳denu, ye۳jirityera samirya ja۳muca۳
jnu۳tya۳, raju۳ yinu۳y sanatuyada Ju۳denu ji,
ji jarye tu۳choda samiryamu
vijyo۳mujachera: “Ratyuva۳chu simu
Jesús,” rajuuvay tuva۳choda
jityu۳chodana۳cho۳. 13ॸRa۳batye tarate
yimu. Ju۳denu ji ۳ta ni ۳tiy jnu۳tyaniy ti ۳ta۳ju۳
riy, ni ۳ni ۳ tuva۳chura jiryatiy rabeyada
yimura. Crístu Jesús jarye tuva۳chura,
ni ۳day tu۳chodara samirya tu۳choda
cadnadubay mo۳vantiy, ravicha۳da si ۳tya
Pónsiyu Pyidátu. 14-15ॸRabe yimura
Ju۳denu niquejada siityejadaju۳, samirya
vicha۳damuju۳, ti ۳numa rañiquera va۳cha
niquejada Ju۳denu niquejadanijyu۳.
Ya۳siityari ۳ jipyituyasa۳Ā̲ӕфѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada, Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu jti ۳jadasa۳ra۳ju۳
varityi sa۳jti ۳sara, jasicha۳ra۳ju۳tiy sabayada
Ju۳denura yiti ۳jada runda. Vinu ni ۳
vichasara ti ۳ta۳ju۳ Vu۳yntyityu۳, ti ۳ta۳ju۳
rirya۳jtay: “Ni ۳ni ۳day samirya vichara.”
Ni ۳ni ۳ vichasara jiyu vichavay nutyityu۳,
jaryi nutyityu۳, daryaday jiyu vichavay
376
curacaveda nutyityu۳ varintyiñi ۳. 16ॸVinu
ni ۳ni ۳day vichasara ne diiyasi ۳. Ni ۳ni ۳
vichasara jaryi vandamu, ne ti ۳
jachi ۳nityara jaryi vanda
satuudicha۳damu. Ne ti ۳ vanu diyada
siva, tama۳ vana۳y sadiy siva, tama۳.
Ni ۳ni ۳day ra۳chajaya۳sarate Vu۳yntyityu۳te.
Daryanuma dyetya ra۳chatarye.
17ॸYa۳datyanu riy ja۳mura criquityavay:
Ne rirya۳núnu۳tya varirya. Ne rirya۳nutuy
ranijyu۳ jicyuriquiy, ne ta۳renu baryi ۳ra
daryaju۳ra. Dañi ۳ta rirya۳nutuy ji ۳ta
Ju۳denunijyu۳, vinu ni ۳tiy sa۳chara rajuura
samiy vu۳vyicha۳daju۳ vu۳y. 18ॸRidye rajuu
criquityavay ra۳jvaarya rajuura samirya
day, jiryatiy rirya۳jtachara variy tavay:
“Samiy jvaavyeryi.” Rirye۳cha
sa۳yadacanumiy variy, riñantaja۳ra
jicyuriquiy variy tavavya. 19ॸRiryityi
jvaay rajuu criquityavay daryá, Ju۳denu
ra۳bacharára samirya vicha۳ĀʮфɗËȍӕ‫ڏ‬
vimu rijyu۳ variy, ramuni ۳ rirya۳jiryi
jiñijyu۳ra si ۳tenu samiy vicha۳da jiryatiy
Crístumusirya.
Sadatyadoda Pávurubay tamityani ۳
Timutévubay tara
20ॸRavya۳tasi ۳ ji,
Timutévu. Ya۳jnu۳tya
samirya jiryatiy sabayada Ju۳denu si ۳tenu
yimura. Ya۳paru۳y riva va۳cha niquejada
jiryatimyu۳ ne samirya niquesara darya,
ya۳paru۳tye riva jmutya۳ja۳jadantiy
(jiryatiy ru۳tay samiy datyadodara mitya
quivu۳yadani ۳ rani ۳cha varidye), mitya
riquivu۳yadamusiy yimutya۳ja۳jada.
21ॸTavañi ۳ caray Ju۳denu siityari ۳sa۳da
jisidye, quivu۳yada richiityari ۳ daryaju۳
day. Jirye۳cha samirya Ju۳denu
jtedamuju۳.
Sayanuma
Pávuru
 TAMITYA TIMUTEVUJU۳ RA CATERA
Pávurubay mu۳chuvedani ۳ Timutévubay
1
1ॸRay Pávuru, Crístu Jesús nusu۳byi
ra۳tidye tu۳chuna۳ya۳sara sanchiy,
darya sava۳ta Ju۳denura rirya۳tidye
datya۳sitye nijya۳nvay: “Jasintyatera
jnu۳yada Crístu Jesúsmu.” 2ॸRañu۳y
jiijyu۳ra catera Timutévu, jiryatiy ri ۳tay
si ۳tenu radyenu ji, jaryi ravya۳tasi ۳
daryaju۳ ji. Ravya۳ta jiijyu۳ra samirya
jivyicha۳da Ju۳denu jtedamuju۳,
sa۳jantyutya Ju۳denu samiy variy ji,
samirya jivyicha۳daju۳ jiryorimyu. Ti ۳ta۳ju۳
jirya ravya۳ta jiijyu۳ Ju۳denumusiy,
Vu۳yntyityu۳ Crístu Jesúsmusiy jarye.
Ne vurya۳jada niquejadara samitu۳choda
jiryatiy Ju۳denumusirya
3-4ॸRay siitye saju۳ Ju۳denu, jiryatiy
ta۳riy richiityenu۳yada vu۳myunatyavay
saju۳ntiy, ne radyetyi ۳sa ni ۳ni ۳ ra۳yada
rajyuuchuveda jiyada. Ray ji ۳ta
jchana۳tyani ۳ Ju۳denu day, ti ۳ta۳ju۳ rundamu
rajyorácharanumatiy sanijyu۳. Ne
rajechipuy jachipityaja۳jada rajyoráĀΎ‫ڏ‬
damu ji, jna۳rya, nupora jarye, radyiryu۳y
daryaju۳ yiva, ra۳tidye jchana۳tyate samiy
variy ji. Rajechipityara jiñi ۳sijya۳ jiryatiy
yina۳yada variy raya۳damú. 5ॸѠʮľËȍɗЙɗ‫ڏ‬
tyatanirye, nu۳tyu jichiityenu۳yada saju۳
Ju۳denu quivu۳yasa۳damu, daryaday
nanusiityenu۳yada jitye۳yadabay
Nóyidaju۳bentyi, yino۳dabay jarye,
jiryatiy nani ۳tya Évunise. Daryaday
ri ۳tatye jiñijyu۳, jiijerye ra۳siityee saju۳.
377
6ॸRamuni ۳ rajechipityatanitye ji jiryatiy
Ju۳denu jmu۳tya۳da ji rabeyadanumatirya
rajyomutu yino۳mu. Nu۳tyu riryijchera
jintyuruvo۳ jiiday quivedaju۳, darya
ye۳cha Ju۳denu jmu۳tya۳damuntiy, jiryatiy
sasa۳yada tara ji. 7ॸSasa۳yadate Ju۳denu
Yintu vu۳y, vurya۳tidye vichasara ne
suvu۳yada jachityavay. Sasa۳y ji ۳ta
vanu۳yada jachivyeda varivyu۳y,
sava۳ta۳damuju۳, vurya۳tidye jachipiya۳ tara
jvaayadaju۳ variy. 8ॸNe ya۳jada tarade
niquejada Vu۳yntyityu۳nchiy, ne ya۳jada
raynchintyi jiryatiy tanuvu۳nujovimu
ray, jiryatiy rachiitye daryaju۳ saju۳.
Ya۳jmutya۳ ji ۳ta jiintyirya jiyaru۳ryantiy,
paru۳cha۳riy vicha۳da, jiryatiy ravicha۳da
samitu۳choda datyadodamusiy. Ju۳denu
sa۳y vu۳vyanu۳tya۳daju۳ vu۳y, vurya۳tidye
jachi ۳nityara paru۳cha۳riy vicha۳da variy.
9ॸNi ۳day ra۳yada vuryeyadantiy. Ni ۳day
natuyada varintyivyu۳y, vurya۳tidye
siitye vinu saju۳. Ju۳denu ne jaryeta۳da
tara vuryivaayadiva jijyu۳ vu۳y.
Sajaryeta۳da ji ۳ta vu۳y, jiryatiy su۳teda
ya۳jto۳tanirya ta۳riy jijechipiya۳jada:
“Ra۳vichanichara samirya riy.” Ni ۳ni ۳
vichaniryu۳yada samivyu۳y sadenunchiy,
Crístu Jesúsnchiy; mucadi pi ۳ru۳yadajisiy
sajachipiya۳nu۳yadara. 10ॸSaca۳siyada
dityadoda jidyiryara samirya
jachipiya۳jada vu۳ñijyu۳, sadityadoda
Vu۳yntyityu۳ vuryeyada rá۳ñu Crístu Jesús
jti ۳jadamusirya. Ni ۳ni ۳ vuudodara diiyada,
samitu۳chodamusiy sasipyata۳da
vandamuju۳ra jnu۳yada vuryi ۳nu۳yadaju۳,
2ҽɗ̲ӕҡŃԮӕॷ1ٍॷ2
vurya۳tidye datya variy: “Ne vana۳y
jarapu۳rya ra۳chasara vuryi ۳nu۳yada
variy.” 11ॸJu۳denu bayada yinsu۳byiju۳,
samitu۳choda tu۳chodaju۳ jasirye, ra۳tidye
datyanusara riy rityimyu۳ ne judíyuveda
day. 12ॸJirya tu۳chodanchiy ravyicha
paru۳cha۳riy diye, ne ra۳da riva,
radyetyi ۳satya daryaju۳ni ۳ Ju۳denu, saju۳ni ۳
rachiitye. Radyetyama۳ samiy: “Ní ۳
ra۳bárya samirya jiryatiy rabeyada
simura, siti ۳jada rundasa۳ra۳ju۳.” 13ॸYa۳bay
yimura samirya niquejada, jiryatiy
jityuva۳choda rimusirya, daryani ۳
ya۳nique jidchavu۳ varintyidye,
Ju۳denumu tuva۳chodamu, Crístu Jesús
va۳tasa۳damu jarye. 14ॸYa۳jnu۳tya samirya
jiryatiy Ju۳denu bayada yimura.
Sa۳jmu۳tya jnu۳tya۳da Ju۳denu Jnutu variy
jiirya, ni ۳tiy vichasara vuryiva.
15ॸJidyetyama۳ samiy jiryatiy
rityocheda Ásiyamu vichavay ti ۳ta۳ju۳ ray,
rirya۳numitye variy ra۳jisiy.
Nanuvichanu۳yada Ijédu, Ermójetya
rityenuju۳y.
16-17ॸSa۳ma۳ jantyutyaru۳tya Ju۳denu riy
Onesíjuru taryi ۳ vichi ۳veda, rajuuraju۳
saramityaniy daryaju۳ra rayivatya۳da
rivasiy. Sito۳jadanumatiy Rómamu, ne
sa۳danu۳yada riva jijeñu۳yada rimu,
tanuvu۳nujovimu. Sava۳tanu۳yada jaryi
rañe۳cho۳, riva dicha۳dasa۳ra۳ju۳te. 18ॸSa۳ma۳
jmu۳tya Vu۳yntyityu۳ yentyutya۳damu
variñi ۳, variryundamutiy sa۳jti ۳
Vu۳yntyityu۳. Jiryatiy sivaayadate rajuura
ta۳riy vu۳jyu۳, Evésumu, tama۳ jidyetyi ۳sa
jiintyirya.
Samiy jivya۳ta۳datate ya۳jvaarya yivaayada
2
1ॸJiradyenu, ya۳vanu۳tya Crístu Jesús
jmu۳tya۳data ji. 2ॸJiryatiy
jityuva۳choda rañique rajuuvay
tuva۳chodaju۳ra, ra۳day ya۳jatyi datyadoda
riy tavay vaduntyi, jiryatiy samirya
jachipiya۳varyi, rirya۳tidye datyanuriy
tavay varintyidye.
378
3ॸYa۳jachi ۳niy nu۳tyu ray ji, surramu
vicha۳daju۳, nu۳tyu Crístu Jesús su۳taru,
samiy su۳taru. 4ॸNe sa۳jnu۳y su۳taru nutyityu۳
samiy jiñe۳cho۳ saryityi ji ۳tye su۳taru
ta۳ryu۳yada mityayu. 5ॸġфֆĀֆѸԮɗËȍ‫ڏ‬
sara pedótata tiyi ۳si ۳ntiy: netimyu۳ ne
satiyi ۳sa samiy, ne sa۳ca۳na۳y variy tiyi ۳sa۳da
murichiryara jatusiiy. 6ॸJaryi nudiy
jvaarya jiryatiy sivaachara yindimyu,
ni ۳ni ۳ ra۳jo۳ta ju۳ryedara yivaaryavasiy
vichara. 7ॸYa۳jachipitya samirya jiryatiy
ri ۳tay yivara, Vu۳yntyityu۳ ji ۳ta
ra۳datyanujaya۳ samiy ti ۳ta۳ju۳ variy jiirya.
8ॸYa۳jachipityani ۳ Jesucrístu jiryatiy
sami ۳sa۳da jidyiijyomusiy. Ni ۳ni ۳ vichasara
Davyíbe jasi ۳, jiryatiy su۳teda Ju۳denu
ta۳riy: “Ti ۳qui Davyí jasi ۳ ra۳cha nutyityu۳,
judíyuveda jiyada rá۳ñuju۳.” Daryani ۳
rani ۳cha samiy tu۳choda jiryatiy ríti ۳tára.
9ॸSamitu۳choda datyadodamusiy,
ravyichasara paru۳cha۳riy, ramuni ۳
ravyicha tanuvu۳nusi ۳ntiy, nu۳tyu jvi ۳
sa۳ra۳ju۳. Ju۳denu niquejada ji ۳ta ne
tanuvu۳nusara day. 10ॸRamuni ۳day
rajechi ۳nitya ti ۳ta۳ju۳ riyadaju۳ra jiryatiy
Ju۳denu jaryetavaryi, rirya۳tidye ju۳riy
varirya jantyutya۳da, jiryatiy Crístu
Jesúsmura, rirya۳tidye vichajaya۳sara sisa۳
vandamu variy. 11ॸRani ۳ si ۳tenu niquejada
ji ۳ta: “Vu۳tyi dii sisa۳ Crístu, daryaday
vu۳ryi jnu۳chara sisa۳ju۳ varintyi. 12ॸVu۳tyi
jachi ۳nityara paru۳cha۳riy vicha۳da sisa۳,
daryaday vu۳ryicha nu۳tyu nutyityu۳veda
variy sisa۳ju۳ntiy. Vurya۳tiy jtay sayadaju۳
Crístu: Ne radyetyani ۳, daryaday sa۳jtay
Ju۳denuva vuryeyadaju۳ntiy: Ne radyetya
riy.” 13ॸDañumamu۳y ne
vurya۳jto۳tanicharara vu۳ñiquejada, ni ۳ ji ۳ta
jiryiryi ۳ jto۳tadeda darya jiñiquejada day,
ne vana۳y sanique variy: “Ne ri ۳teda
dárya.”
Si ۳tenu jvaarya
14ॸYa۳jachipityaja۳taniy jirya riy Ju۳denu
siityari ۳vay. Vu۳dyetyi ۳satya yinu۳y Ju۳denu
379
jnu۳y vu۳ñe۳cho۳. Ya۳jtay samiy ruuva: “Ne
jirya۳niquetta jaryi ranchiy Ju۳denu
niquejadayu, ne samirya ra۳cha variy,”
tapi vinu ra۳rupanute riy tuva۳chuvay.
15ॸYa۳jvaay samiy jijechiy
jachipiya۳jadata, sa۳jtatye Ju۳denu variy
yiva: “Si ۳tenu jvaarya ji,” jiñuma vicha
tariva jana۳dacanu variy. Ya۳datya
munatya jiirya Ju۳denu niquejada,
jidyetyadodaju۳ vasera, jiñuma carera
si ۳tenu tu۳choda. 16ॸYa۳bay tajijyu۳ ra۳jisiy
va۳cha niquejada, jiryatimyu۳ ne samirya
ravichasara day, raju۳tyanuru۳ñuma
japichiy daryaju۳ variy nicyara۳y
vicha۳damuju۳ davyu۳y. 17-18ॸJiryatiy
riñiquera va۳cha niquejada, ra۳rapu۳ñuma
varidye nu۳tyunuma ru۳cudivay variy.
Nanuvichanu۳yada Imenévu, Jidétuta
darya, nanujiintyemya۳ si ۳tenujisidye.
Nadani ۳ datyanu variy: “Rimyi ۳sama۳
Ju۳denu siityari ۳vay diiyadamusiy.” Jirya
datyadodata ricyaretaniy Ju۳denu
siityari ۳sa۳dajisiryi tavay. 19ॸJiryatiy
Ju۳denu jvaarya, ravichasarate ne vana۳y
siquityaja۳tanichara, Ѹ̲ɗֆ¡Ëȍф͑ӕ‫ڏ‬
mate jasirya, jirya niquejadata
bacharate: “Vu۳yntyityu۳ datya riy
jiñijya۳nvay,ٚʮĀËȍɗ͑ҡֆɗʮɗфֆ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
data: “Jirya۳ntya jiintye tajijyu۳ jadchiy,
va۳cha vicha۳dajisiy, ti ۳ta۳ju۳ rityi jtay siva:
Rayntyityu۳ dajyi, Jesús.”
20ॸCriquityi ۳ jaryi rajuura sabarya
jiryorimyu, nu۳tyu sidye vandapa۳y
criquityera jvaachara, órutera jvaachara
jarye, jasidye rani ۳cha jiiputera
jvaachara risa۳ju۳ntiy, nandiimusiy
jvaachara jarye. Jasidyerya vandapa۳y
sidye, ne jaryi ruvaadyerya, tapinubesiy
ru۳nu۳tya varirya, ravimu sasa۳ryi tavay
nijya۳nvay, jiryatiy samirya na۳cho۳
jnu۳chavaryi. Tara sidye ji ۳ta, ne ru۳nu۳tya
jaryidyerya, ti ۳ta۳ju۳ ribe tara bajyoju۳ra.
21ॸDaryani ۳datye vu۳ryityi jiya tajijyu۳,
va۳cha jachipiya۳jada quivu۳yadajisiy,
sa۳bay Ju۳denu jimyuchechijyu۳
2ҽɗ̲ӕҡŃԮӕॷ2ٍॷ3
jiryorimyu varivyu۳y, vurya۳tidye
jmu۳tyasara variñi ۳, vani ۳ra siityevay
vurye۳cha varintyi, tara jvaayadaju۳.
22ॸJivyicharu۳tyi Ju۳denu siityari ۳nuju۳,
ya۳bay vadero۳nuveda ni ۳ru۳yadajisiy.
Ti ۳ta۳ju۳ rityi joránu Ju۳denunijyu۳ jiryatiy
samirya jachityavay daryaju۳ riy, ya۳va۳ta
risa۳ju۳ rana۳cho۳ samirya vichasa۳da
jiryatiy Ju۳denu va۳tate yivara, jiryatiy
tara jachipiya۳jadajisirya. Ya۳siityari ۳
ji ۳tani ۳, ya۳va۳ta jaryi variñi ۳. 23ॸYa۳bay
ra۳jisiy riñiquetta۳dayu, ne ridyetya۳damu
daryaju۳yu. Ne yinu۳y jadchiy rú۳nday
nique۳yada day. 24ॸNi ۳tiy vichasara
Ju۳denu muchechiy, ne saryi nique۳ ti ۳sa۳,
saryi vichanichara samirya riy tavay,
darya saryi datyara datyadoda
samidyentiy. Daryaday saryi jachi ۳niy
ti ۳ju۳ntiyu ni ۳tiy ra۳chaniy tara ntani ۳.
25ॸSa۳ntya datyanutityi samiryamusiryi
rityi vicha nique۳vye saju۳, mityajisitye
saryi jmu۳tyate Ju۳denu riy, riryityidye
paru۳y riva taji jachipiya۳jada variy,
rirya۳tidye datyara si ۳tenu varintyi.
26ॸRa۳numatiy ramiy va۳cha jachipiya۳jada
ruuva, rirya۳sipyatay variy bayantu
nutyityu۳ ju۳redamusiy, jiryatiy
tanuvu۳nusavay rivyichasara variy,
rirya۳tidye jvaay saju۳ra jivya۳tara.
Nu۳tyura rirye۳chasara nijya۳nvay
tamitya rundamu
3
1ॸYa۳datya samirya jirya: Tamitya
rundamu ji ۳ta ra۳cha suvu۳chara.
2ॸDaryaday rirye۳cha nijya۳nvantyi,
rirya۳va۳ta jaryiyu, daryaday rirya۳va۳tara
criquiy jaryi varintyi.
Rirya۳nunuva۳charayu, rirya۳jchana۳tya
yinnuva۳yadamuyu, rirye۳cha
javityiye۳yada niquevay, ne
rirya۳siityeru۳y rijyu۳ jijye۳vyeda. Ne
rirya۳datya jchana۳tya۳dani ۳ ti ۳ tarivantiy,
dantyamu۳y ne rirya۳tuva۳churu۳y simu
Ju۳denu. 3ॸNe rirya۳datyara samirya
va۳ta۳da, ne rirya۳datyara jantyutya۳dantiy,
2ҽɗ̲ӕҡŃԮӕॷ3ٍॷ4
rirye۳cha va۳cha niquevantyi, ne
rirya۳datyara yinu۳tyasa۳da, rirye۳cha
si ۳tenu datyi ۳sa۳miy ji ۳ta, rirya۳javittyuy
varirya samirya vicha۳da. 4ॸRirye۳cha
jatachuvantyi, suvu۳yasa۳miy, ridyirya
day jijechipiya۳ raju۳ day, rirya۳siityari ۳
ji ۳tara jiryatiy ru۳canuy ra۳jisiy Ju۳denumu
tuva۳chodara. 5ॸRirya۳jtay variy: “Ray
siityari ۳ni ۳ Ju۳denu,” tama۳ vu۳ñi diryu۳y nta
su۳mu۳tya Ju۳denu ruvaayadamuyu, tama۳.
Ya۳bay tajijyu۳ rirya۳jisiy darya vichavay
nijya۳nvay. 6ॸDavyeñi ۳ ji ۳ta ji ۳tyenu۳ñumaya۳
rorivyayu, riquivu۳chu riy vatuvyeda
datyi ۳sa۳miy, jaryi juuchatavay, va۳cha
vicha۳damu ritiya۳taniy yimuju۳ra. 7ॸJivye
vatuy rañi jachipiya۳ datya۳dara, tama۳
riñi datyara samirya si ۳tenu, tama۳.
8ॸNu۳tyu nanuvichanu۳yada rimyuraju۳be,
Jánesiy jtyati ۳bay, Jámbresiy jtyati ۳bay
jarye, jiryatiy nanuvicha۳da Muyisésibe
jiyaro۳ju۳, daryaday jivye vaduntyi
jiryatiy riquivu۳churiy vatuy, фɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara si ۳tenu jiyaro۳ju۳ntiy. Vamirya
jachityavay daryaju۳ daryi, ru۳tañu۳yada
variy siityevayu, tama۳ riñi ۳cha, tii,
mitya. 9ॸNe rirya۳jiriryi ۳va۳ ju۳na۳y
jadchiñu۳ndyerya, rirya۳numa datya
nijya۳nvay varidye, jiryatiy ru۳nu۳y
datyi ۳sa۳miy daryaju۳ riy, nu۳tyu daryani ۳
nani ۳chantiy, nu۳tyu Jánesibejyu۳y
vicha۳da daryantiy.
Su۳pa۳jada Pávurubay tamitya
tara simu Timutévubay
10ॸJi ji ۳ta siityari ۳ʮĀфĀֆľҡֆĀΎĀ‫ڏ‬
muntirye, daryatiy ravyichadedate
samiryamu ray, daryatiy rivaachara
rajechipiya۳jadata, rachiityejada daryaju۳
Ju۳denuju۳. Jidyiyada riva ravyicha۳da
tapimusintyi, ravya۳ta۳da jarye.
11ॸDaryaday jidyiyada rivantiy jiryatiy
riyasanta javatya۳data ray, Ju۳denu
siityari ۳sa۳diva, jiryatiy ravyicha۳da
paru۳cha۳riy ramusintyi, ʮɗфֆҡɗֆфɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
dedate Antiyuquíyamu ray, Icóniyumu,
380
Dísturamu jarye, nu۳tyuñi ۳ta ravyicha۳da
paru۳cha۳riy ti ۳ta۳ju۳ tara javatya۳datacu۳.
Vuryi ۳ndenu ji ۳ta sipyata۳da ramusiy
ti ۳ta۳ju۳ ray.
12ॸRani ۳ si ۳tenute ti ۳ta۳ju۳ta: Rityi
siityari ۳ru۳ñi ۳ Ju۳denu, Crístu Jesús
jmu۳tya۳data, rirye۳chate javatyasavatye
riva. 13ॸVamiryamu vichavay ji ۳ta, ʮҡËȍΎ‫ڏ‬
dacanumiy jarye, jaryinrava۳ju۳ rirya۳jvaay
variy, rirya۳quivu۳chu riy tavay, daryaday
rirye۳cha quivu۳chusavay varintyidye.
14ॸRi ۳tay yiva, ji ji ۳ta ra۳siityari ۳ si ۳tenura
jiryatiy jidyetya samityera, jityuva۳chu
variy jijechitya ramu. Ne jiñi datyi ۳satecu۳:
“Chi ۳ra datyanu ray.” 15ॸDeramusidyete
jidyetya۳datera Ju۳denu niquejadate, rani ۳
ra۳datyanute vu۳y nu۳tyuramusiy sara۳y
Crístu Jesús vuryeyada, nu۳tyuramusiy,
vu۳dyetyatera simu tuva۳choda ramusiy.
16ॸJu۳denu niquejada ji ۳ta, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
riñu۳yada vaduy cateravara, sasa۳yada
Ju۳denu Yintutára. Rani ۳ ji ۳ta samirya
datyadodaju۳ riy, rityimyu۳ ne datyara,
samirya day nique۳tya۳daju۳ntiryi jiryatiy
ripyaru۳yada riva Ju۳denu siityari ۳sa۳da,
daryaday samirya jmu۳tya۳daju۳ntiryi rityi
caray ra۳jisiy tajijyu۳, ta۳rya۳tadedaju۳ntiryi,
Ju۳denu siityari ۳sa۳daju۳. Darya samirya
raju۳ntirya vurya۳tidye niquetta riy
jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳y Ju۳denu
niquejadamu. 17ॸJirya Ju۳denu niquejada
saja۳vyetya, ni ۳tiy siityari ۳ni ۳ Ju۳denu day,
sa۳numa jdutya ji ۳tyaju۳yu, ti ۳ta۳ju۳ samirya
jvaayadaju۳ tara.
4
1ॸRa۳jtay tara yiva, ya۳tuva۳chu samiy
rana۳cho۳, Ju۳denu jnu۳y daryaju۳
vu۳ñe۳cho۳, Crístu Jesús jarye, ni ۳tiy ra۳cha
cadnadu jnu۳vyejyu۳, diivyejyu۳ jarye;
ya۳tuva۳chu samiy rana۳cho۳, jiñuma jada
sa۳numatiy mu۳ti ۳ Jesús varintyi, si ۳tenu
sansu۳yadaju۳. 2ॸRamu ri ۳tay yiva, ya۳tuva۳chu
rimu day: “Ya۳datyanu samityera Ju۳denu
niquejadate. Ya۳datyanujaya۳sarára, ne
ya۳jachipiya۳: ‘¿Samiryavidye diyera
datyadoda?ٔॸٚYa۳datyanu riy jiryatiy
381
ricyarantyi, ya۳nique۳tya riy jiryatimyu۳ ne
ruvaay samiy, ya۳vanu۳tyaniy rayaro۳ju۳ riy,
ne yinu۳y ripyaru۳ryu۳ñuma riva Ju۳denu
siityari ۳sa۳da day. Ya۳jvaay ti ۳ta۳ju۳ra jiñuma
paru۳y riva tapi vicha۳da, daryamusidye
ya۳datyanuntiy. 3ॸRa۳day ju۳ti ۳ ji ۳ta
rarundantiy dañi ۳ta rirya۳tuva۳churu۳chara
nijya۳nvay variy samirya datyadodana۳cho۳
nu۳ndye; tapitya rirya۳va۳ta rajuu
datyanuvañe۳cho۳ rityi ra۳datyanu variy
tarata riy, ratiy rityuva۳churu۳dye.
4ॸRirya۳paru۳y tuva۳choda riva si ۳tenu
niquejada, rirya۳siitye ji ۳ta rana۳cho۳ taji
niquejada varidye. 5ॸJi Timutévu, ya۳ntya
jnu۳tya samiy ji, ya۳jachi ۳niy raju۳
jipyaru۳tya۳da ji, ya۳ntya datyanu samirya
samitu۳choda, ya۳jto۳taniy ti ۳ta۳ju۳ ֆɗԮֆĀ‫ڏ‬
tara.
6ॸRajyu۳ ji ۳ta, rito۳numa raya۳da rundate,
riryumiryu۳ñumara rayndaja۳
samitu۳choda jiyadaju۳.
7ॸRivaamya۳ samirya Ju۳denu
jtedamuju۳, rito۳tanimya۳ra rañú۳
ri ۳nu۳yadata, rachiityema۳ si ۳tenu saju۳
Ju۳denu, ne rachu۳tyeniryu۳rya. 8ॸDiye ji ۳ta
sa۳bay ra۳jiju۳ra samirya vicha۳da
murichirya, ratiy sa۳sa۳ñuvi ۳ Vuryi ۳ndenu
ray, variryundamutiy sa۳jti ۳. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta
si ۳tenu datya samiy, ne sa۳carera. Ne vinu
ray ra۳jmutya۳ra Vuryi ۳͑Āľ͑ӕ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
doda day, ti ۳ta۳ju۳ rityi nuturya siti ۳jada
runda, jaryi rivya۳ta daryaju۳ni ۳.
Jaticheyada
9ॸYa۳ntya jniy vani ۳ra rimuju۳.
10ॸSarrachuma۳ Démasiy vadero۳nu ray,
saya۳da Tesadónicamuju۳ ra۳jisiy,
sava۳ta۳da daryaju۳ra jaryi tarati ۳ vicha۳da;
vadero۳nu Cresénte jiya۳da
Cadásiyamuju۳, Títu jarye jiya۳da
Darumásiyamuju۳ntidye. 11ॸVinu Dúcasiy
ma۳cho۳sara risa۳. Ye۳jiryitya۳ rumusiñi ۳
Márcu, ya۳pu۳chiy jiyuju۳ni ۳, sa۳tidye
jmu۳tya variy jiyu ray, jiryatiy siityera
daryaju۳ni ۳. 12ॸRi ۳pa۳tiñi ۳ Tíquicu
2ҽɗ̲ӕҡŃԮӕॷ4
Evésumuju۳. 13ॸYa۳numatiy jnintyi, ya۳jtu
rumusirya sudorajisiy raryetya۳, raryeje
jiryatiy ratyocheda Trúvasimyura,
Cárpu rorimyu. Ya۳jtura catera padye
nu۳chara risa۳ju۳, dantyamu۳y ne ya۳ʮËȍɗ‫ڏ‬
purya racyateravi ۳ rañu۳yadaju۳ntiy.
14ॸAdejá۳ntru ji ۳ta, jiryatiy yivamyutera
jvaañuni ۳, ni ۳ni ۳ jarupanu jaryirye.
Vu۳yntyityu۳ ra۳murichenutaniy
sa۳rupadodivayu. 15ॸJi jarye ra۳jnu۳tya
sa۳jisiy ji, sa۳rupadodajisiy, sanique۳tta
yinu۳rya vu۳dyetyadoda.
16ॸJiryatiy rajo۳ttya۳ rañiquetí
vijyo۳mujache satuunu cadnadu, ne ti ۳
jti ۳ru۳tyí rayadaju۳ niquejasi ۳ju۳ varidye, tii,
mitya, ti ۳ta۳ju۳ni ۳ rijetyachiya۳ varidyerye. Ne
rañi ۳ru۳y ti ۳ ra۳jiyasatyaniy variy riva
nu۳ndyeryi. 17ॸVuryi ۳ndenu ji ۳ta vichanu۳yada
ratyuunu, savanu۳tya۳da varirye, ra۳tidye
tu۳chunumaya۳ra samitu۳choda, ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvay tuva۳chodaju۳. Nu۳tyu ni ۳ni ۳day
rañi jantyuyada tonibyí jtosiy rivantiy, ne
riñi baya۳jada rañijyu۳ darya. 18ॸVuryi ۳ndenu
ra۳jnu۳tyasarate nicyara۳y vicha۳dajisirye.
Sa۳ra۳y rayada ra۳tidye jay variy ravimu
savichajo, jadchityi sa۳nusu۳chara. Ni ۳day
ra۳chajaya۳sara vandamuntiy. Daryanuma
ra۳cha jasiy.
Mu۳chuvedata satu۳chu sisa۳
Ju۳denu riyadaju۳
19ॸYa۳mu۳chuvañi ۳ Prísidya, savanu
Aquída jarye, jivye Onesíjuru tenuveda
jarye. 20ॸErástu ma۳cho۳jada Coríntyumu,
ratyochedani ۳ Trójimu Myidétumu,
jdiva۳jni ۳ daryaju۳ni ۳. 21ॸYa۳ntya jniy vani ۳ra,
nijya۳jisiy. Ru۳pa۳ ji ۳ta yimura mu۳chuveda
Evúbudu, Pudénte, Dínu, Cudávuryaju۳y
jarye, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy Crístu Jesúsmusiy
vu۳tyeryi ۳veda riy. 22ॸJasidye sa۳chasara
Vuryi ۳ndenu Jesucrístu yisa۳, Timutévu.
Sa۳jmu۳tya Ju۳denu jirye ti ۳ta۳ju۳.
Rabaryi ۳ma۳ jasiy.
Sayanuma
Pávuru
 TITUJU۳ SARA CATERA
Samu۳chuveda Pávurubañi ۳ Títubay
1
1ॸRay Pávuru nu۳rya jirya catera,
jiryatiy ravyicha Ju۳Āľ͑ӕ̲ӕËȍľ‫ڏ‬
chiy, Jesucrístu nusu۳byi jarye ray,
ra۳tidye tuva۳chutaniy Ju۳denumu riy
sanatuvye, rirya۳datya variy samiy
si ۳tenura saniquejada, ratatiy vu۳vyicha
samivye sadiyá. 2ॸVu۳tyuva۳chu simu
jiryatiy vu۳yntucharara ju۳na۳re jnu۳yada
sisa۳, tapi mucadi ju۳dejadajisiy su۳teda
ya۳sa۳y ju۳na۳re jnu۳yada vu۳y, saquivu۳tya,
mitya. 3ॸDiye ji ۳ta, samiryundamu,
sadityanu Ju۳denura jiñiquejada, jiryatiy
sabayada tu۳chu۳ ray, ra۳tidye
tu۳chunumaya۳ra. Darya su۳teda Ju۳denu
vuryeyada rá۳ñu. 4ॸRañu۳rya catera jiijyu۳
Títu, si ۳tenu radyenu nta ri ۳tay ji, jiryatiy
vu۳tyuva۳chu vatajuu simu Vuryi ۳ndenu.
Sa۳jantyutya Vu۳jye۳ Ju۳denu variy ji,
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu jarye, samirya
ra۳cha jiijechiy varintyi. (Darya su۳pa۳jada
simu cateravara jiñiquejada.)
Títubay vichanu۳yada rara۳tyuuncha,
saniquenu۳yadara Ju۳denu niquejada
ruuva nijya۳nvay jasiy
5ॸRamuni ۳tiy ratyocheda Créta
ra۳tyuumu ji, ya۳tidye jdutyara jiryatiy
rasu۳tye jdutya۳da, ya۳tidye bay
siityari ۳vay jnu۳tyavajyu۳ ti ۳ta۳ju۳ vicha۳diva
daryatiy rabeyada yimura. 6ॸJu۳denu
siityari ۳vay jnu۳tyi ۳ ra۳cha samiy vanu, ne
ti ۳ ra۳nique taji sanijyu۳; vinu tanu۳qui
vaturu۳tyi ۳ sa۳chasara; sadadyeñu ra۳cha
382
siityevay, ne ti ۳ ra۳nique sanijyu۳
niyu۳yadacanu datyi ۳sa۳ risa۳ju۳ni ۳.
7ॸSiityari ۳vay jnu۳tyi ۳ ra۳cha samiy vanu, ne
ti ۳ ra۳tu۳chuta tara sanijyu۳, jiryatiy
savicha Ju۳denu siityari ۳vay nusu۳ñu
daryaju۳. Ne sa۳cha vamirya vichara,
dantyamu۳y ne jaryi tara nique۳ttara
sa۳cha rísa۳ju۳; dantyamu۳y ne
niyu۳yadacanu, dantyamu۳y ne nique۳yada
jo۳tará, dantyamu۳y ne criquiy
jasa۳chodacanu. 8ॸSa۳dirye samirya
jiryorimyuni ۳ jañu۳ñu, sa۳va۳tasara riy
samirya jvaayadacanuvye, sa۳cha
samirya vichara, samirya vichanirya
Ju۳denu diya risa۳ju۳ntiñi ۳, sadatya۳damu
jimyidye, sadatya۳damu yatu risa۳ju۳ntiy.
9ॸSa۳ntya rupade samidyera si ۳tenu
niquejada jiryatiy su۳mutya۳jadara,
sa۳tidye datyanu samirya datyadodata
variryi nijya۳nvay, sa۳saboniy variryi rityi
nique ránijyu۳. 10ॸJasidye daryaju۳ riy
rajuu nijya۳nvay datyi ۳sa۳mintyi, mitya
niquejadacanumiy risa۳ju۳ riy, mitya
quivu۳vye; jaryiñu۳miy rityi
jmutyonutaniryu۳ryi ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denu
siityari ۳vay. 11ॸYa۳ntya paru۳tyaniy
rivasiryi, tapi rirya۳tachunumaya۳
daryaju۳ riy rorijya۳nvay. Ridyetyanu
daryaju۳ra taji datyadoda rirya۳tidye
ca۳na۳y ramusirya criquiy rapu۳rya.
12ॸSu۳teda ji ۳ta ti ۳qui rityenu, jiryatiy
savichanu۳yada tu۳chu۳ rijyu۳. Su۳teda:
“Créta ra۳tyuu ja۳nvay ji ۳ta vichasara
quivu۳vye, nu۳tyu munu۳ñumiy tova
vichavay, ja۳mura jmyivye, pituvye
383
risa۳ju۳ riy.” 13ॸSu۳teda si ۳tenu riñijyu۳.
Ramutiy ya۳ntya nique vamiryamu
ruuva, rirya۳tidye tuva۳chu samiy
jijechitya simu Vu۳jye۳ variy. 14ॸYa۳ntya
datyanu ra۳jisiy judíyuveda tu۳choda riy,
ta۳rijye۳myi tu۳chodajisiy jarye, Ju۳denu
nú۳vasiy caravye niquejadajisiy
jaryentiy. 15ॸSamirya jachityavajyu۳,
ti ۳ta۳ju۳ samirya dárya. Vamirya
jachityavajyu۳ ji ۳ta jiryatiy
tuva۳chu۳sa۳midyeryi, ne tara samirya
rijyu۳, mi ۳ju۳rya daryaju۳ra rijechidye,
rijechipiya۳jada jarye ti ۳ta۳ju۳.
16ॸRu۳tu۳yadamu yitay jidyetyani ۳ Ju۳denu,
ridyirya jiñique mityamusiy, ramutiy
vuryi ۳tay variy mitya riquivu۳y,
rivyicha۳damusiy jirrachu daryaju۳ni ۳
Ju۳denu variy. Rivyichasara
javityiye۳chavay, tuva۳chu۳sa۳miy, ne
ruvaaryu۳y tara jvaayada samirya,
mitya.
Samirya datyadoda rijyu۳
2 sa۳y mitya ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳ju۳ra. 12ॸRamusiy
1ॸVa۳ ji, ya۳ntya datyanura vinu
samirya datyadoda. 2ॸYa۳ntya
datyanu riy rimyityumiy rirya۳tidye jmyi
jidyetya۳damu, jatoda jarye, samirya
jachityavay rirye۳cha variy, datyanuvay
jarye. Vani ۳ra rirye۳cha variy
jityuva۳chodamu, rivya۳ta۳damu jarye
risa۳ju۳, riñuma paru۳y variy riva
jichiityari ۳jada.
3ॸDaryantiy rimyityodamiy, samirya
vichavay rirye۳cha varintyidye, samirya
vichanivye rirye۳cha varintyi, ne
quivu۳yadacanumiy rirye۳cha, dantyamu۳y
ne niyu۳yadacanumiy risa۳ju۳; samirya
vichadeda jarye rirya۳datyanuntiy.
4ॸRirye۳ntya datyanu samiryi vatuy
vanutavay. Rirya۳datyanu riy, rirya۳tidye
va۳tani ۳ jivyanu variy, ridyedyeñu jarye.
5ॸRirye۳cha datyanuvay risa۳ju۳,
dantyamu۳y ne rirye۳cha cadnatodamiy
risa۳ju۳. Riñi ۳ ji ۳ta ra۳datya jnu۳tya۳dara
jiryoriy, rirye۳cha variy tapi vichanivye,
ҽɞҡӕॷ1ٍॷ2
jivyanumu tuva۳chuvay risa۳ju۳ riy,
riñuma nique tavay taji ranijyu۳ Ju۳denu
niquejada.
6ॸDaryaday ya۳datyanu riy vaduntyi,
rirya۳tidye vicha datyanuvay
varintyidye. 7ॸYe۳chasara samiy jantyasi ۳
ridyiya; ye۳ntya datyanu rantyityura
datyadodata, si ۳tenumu. 8ॸYa۳datyanu
samiy niquejadata, sañuma tu۳chu ti ۳ taji
varirya, jiryatiy sa۳jada ji ۳ta vu۳myityasiy
variy riva, ne sa۳tu۳chutaru۳y variy tariva
nu۳davyu۳y.
9ॸYa۳datyanu riy muchechimyintyi
rirya۳tidye vicha siityevay variy
jipyatru۳ju۳, rirya۳tidye jvaay vani ۳ra variy.
Rirya۳jvaay jipyatru۳ canuyadaju۳, ne
rirye۳cha jmutya۳ja۳vay. 10ॸDantyamu۳y ne
rirya۳jvaarya sabarya variy. Rirye۳cha
si ۳tenu tuva۳chuvay ti ۳ta۳ju۳mu, ra۳tidye
vicha ratyanusara tavajyu۳ variy
vuryeyada rá۳ñu niquejada.
11ॸJvadicharanuma daryaju۳ darya
Ju۳denu ramityadeda day jiryatiy sani
ji ۳ta vu۳dyetya vurya۳tidye paru۳y riva
va۳cha niquejada, sayaro۳ju۳ Ju۳denu
daryaju۳ darya, vurya۳paru۳y riva va۳cha
ni ۳ru۳yadantiy, vurya۳tidye vicha samirya
jachipiya۳jadatavay variy, vase vichavay
jarye, samirya jachityavay jirya va۳cha
vicha۳da rundamu. 13ॸVariy ji ۳ta
vurya۳nutuy vuryi ۳chana۳yadamuni ۳
vuryeyada rá۳ñu Jesucrístu, jiryatiy
sadámu ya۳jti ۳ vuryimu, si ۳tenu
Vuryi ۳ndenu ji ۳ta. 14ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta sa۳yada
jidyiryara yinu۳yada vuryeyadaju۳,
sa۳tidye ratyanu rata ti ۳ta۳ju۳ taji nta
vicha۳dajisivyu۳y, sa۳pu۳ֆԮфɗֆԮӕфֆɗԮ‫ڏ‬
sirya vu۳jyuuchuveda, vurya۳tidye vicha
jaryetasavay variy saju۳, samirya
vichadedacanuvye jarye. 15ॸYa۳ma۳
niquera jirya ti ۳ta۳ju۳, ya۳vanu۳tyaniryi
nijya۳nvay ratantiy, ya۳Āҡֆ͑ӕʮфֆɗ̲ֆӕ‫ڏ‬
sidye juuchuvedajisiryi, Ju۳denu jtedamu
ya۳datyanu riy. Ne ya۳rrachutaniy ji.
ҽɞҡӕॷ3
Nu۳tyuramusiy vurye۳chasara
Ju۳denu siityari ۳vay
3
1ॸYa۳jachipiya۳taniryi nijya۳nvay,
rirya۳sabuy rijyu۳ nutyityu۳miy,
japuju۳ jarye, rirya۳tuva۳chu variy ruumu,
rirye۳cha vanu۳dyi samirya jvaayadaju۳.
2ॸYa۳jachipiya۳taniryi ne rirya۳nique tara
va۳cha riñijyu۳ nijya۳nvay, dantyamu۳y ne
rirya۳va۳tara ju۳veda, samirya jachityavay
rirye۳cha varintyi, rirya۳dityanu vani ۳ra
jachityavay nijya۳nvajyu۳yu.
3ॸVu۳y jerye vichanu۳yada datyi ۳sa۳miy,
tuva۳chu۳sa۳miy, quivu۳chusavay, va۳cha
ni ۳ru۳yada muchechimyi jarye risa۳ju۳ntiy,
jiryatiy vuryi ۳canuy jvaayadara va۳cha
jvaayada; vu۳ryamityaniñu۳yadara
vu۳ryunda va۳cha vicha۳da runda,
jnunu۳yada runda jarye risa۳ju۳,
rimyiryeñu۳yada nijya۳nvay varivyu۳y,
vurya۳vittyuñu۳yada variy nu۳ñivajyuu
vu۳y. 4-5ॸVariñi ۳ ji ۳ta, varityi sadityadoda
vuryeyada rá۳ñura jivya۳ta۳da nijya۳nvajyu۳,
saramityadeda varivyu۳y. ͮľѸф̲ɗҡֆ‫ڏ‬
deda samirya vichadeda murichirya
vu۳y. Saramityadeda vinu
ye۳ntyutya۳damu vu۳y, jiryatiy sapu۳yada
vuryivasirya vu۳jyuuchuveda
variñumatiy sapi ۳ru۳tyadeda vadi
jnu۳yadaju۳ vu۳y, Su۳ntumusiy
jidyeru۳tyadedani ۳ vuryi ۳ntu vuryiva
varintyi. 6ॸSarubeda ji ۳ta rajuu vuryivani ۳
Yintu, vuryeyada rá۳ñu Jesucrístu
jtedamuju۳ sarubeda vuryivani ۳. 7ॸSu۳teda
Ju۳denu samivye yitedamuju۳ vu۳y,
vurya۳tidye vicha variy sadadyeñu,
vurya۳nutuy variy ra۳jiju۳
vurya۳jnu۳jeya۳sara sisa۳ ju۳na۳reju۳.
8ॸSi ۳tenu niquejada day jiryatiy ri ۳tesiy
yivara. Ravya۳ta ya۳tidye tu۳chusarara
jirya si ۳tenu niquejada, rirya۳tidye
384
jachipiya۳sara Ju۳denumu tuva۳chuvarya
samirya vichadeda, rirya۳tidye vicha
jiyantavay samirya vichadedamu.
Darya jvaayadata vurya۳jmu۳tya riy
nijya۳nvay. 9ॸYa۳janumitye tajijyu۳ ra۳jisiy
datyi ۳sa۳damu niquetta۳da, ratatiy
ridyetyaru۳y jimyunatyavay. Ya۳ʮ͑ӕ‫ڏ‬
mitye ra۳jisiy nique۳yadantiy, nique۳tya۳da
jarye risa۳ju۳, jiryatiy riñique۳tya Ju۳denu
niquejadanchiyu, tama۳ samirya rani ۳cha
taraju۳ daryaju۳, tama۳, mitya.
10ॸNi ۳tiy jaryetara datyadoda, sa۳tidye
paru۳tyaniy vase nu۳jisiryi siityari ۳vay,
ya۳datyanu vase nú۳vaju۳ni ۳; netimyu۳ ne
sa۳tuva۳churu۳y ramu, ya۳datyanuntiñi ۳;
netimyu۳ ne sa۳tuva۳churu۳y varintyi,
ya۳numa paru۳y variy siva day. 11ॸDarya
vanu yinu۳y sa۳numityemya۳ si ۳tenu
nu۳jisiy, savicha juuchati ۳ risa۳ju۳, savicha
ji ۳ta tu۳chutasi ۳ jidyirya niquejadamusiy
daryaju۳.
Saniquejada Títubajyu۳
12ॸRa۳numatiy jpa۳ni ۳ Aritémasiy
varimyata Tíquicu yimu, ya۳jaryuvu۳y
variy jti ۳jada rimuju۳, Nicópodisimyuju۳
jasityi rajechipiya۳ ramityadedara nijya۳.
13ॸYa۳jmu۳ tyani ۳ Sénasiy jiryatiy
niquejada datyi ۳ni ۳, Apódositya,
nana۳tidye jaryuvu۳rya jiryupiyada
variy, ne nana۳su۳tyenirya tara, mitya.
14ॸRirya۳ntya datya vu۳ tyeryi ۳vedantirya
samirya jvaayadantiy, jiryatiy
riche۳ñadara jivya۳tara, rirye۳cha samiy
jvaavye variy.
15ॸRimyu۳chuvay ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ risa۳
vichavay ji. Ya۳mu۳chuvay nu۳jyu۳ riy rityi
va۳ta Crístumu vu۳y. Samirya jirye۳cha
ti ۳ta۳ju۳ variy.
Sayanuma
Pávuru
 VIDEMO۳ JU۳ SARA CATERA
Pávurubay mu۳chuveda
1ॸRay
Pávuru jiryatiy ravyichasara
tanuvu۳ nusi ۳ Jesucrístu jiyadaju۳ , Timuté
vuta na۳ñu۳ rya catera yimuju۳ Videmó۳,
jiryatiy rajemyicyu risa۳ jvaañu
daryaju۳ day ji. 2ॸNa۳ñu۳ y rijyu۳ ntiy
vuryi ۳tyamutu۳ y Crístumu Ápiyaju۳ y,
na۳dyisa۳ jvaañu Arquípu jarye, ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy rintye۳ryaniy Ju۳ denu
siityari ۳vay jiryorimyuyu. 3ॸSamiy
vichasa۳da jiryejyu۳ Vu۳ jye۳
Ju۳ denumusiryá, Vu۳ yntyityu۳ ˇľѸӕËфɞѸ‫ڏ‬
tumusirya jarye. Jirye۳cha samivye
jijechimyu.
Videmó۳bay va۳ta۳da jityuva۳chodamusiy
4-5ॸRi ۳chana۳t yajaya۳s arateni ۳ Rajye۳
Rin۳ denu japichiy, ratyu۳ chunumatiy
sisa۳, rajechipityajaya۳ variy ji, jiryatiy
ratyuva۳chu jinchiy: Jivya۳tasara
jaryiñi ۳ Vu۳ yntyityu۳ Jesús,
sasiityariv۳ ajyuu jarye yisa۳ju۳ , ne
piturya yivaayadamu dajyi, jiryatiy
yivaayada Vu۳ yntyityu۳ ju۳ ,
sasiityariv۳ ajyuu cabyimu jarye.
6ॸRajechiñu۳ y siva Ju۳ d enura, jiryatiy
vu۳ tyuva۳chu vatajuu simu, vurya۳datya
jaryivya۳ju۳ ra ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
vuryi ۳mutya۳ra samirya jmu۳ tya۳da
Crístumu. 7ॸRi ۳chana۳y jit۳ a,
ravyanu۳ tyanityentirye, Pi,۳
jivya۳ta۳damusiy, jiryatiy
yichana۳chodara rijechiy Ju۳ denu
siityariv۳ ajyuu.
385
Pávurubay jachiñu۳yada siva Videmó۳bay,
Onésimyubay jiyadaju۳
8ॸRamuni ۳day ne rachuvu۳ryu۳y riva
yipa۳sa۳da, ya۳tidye jvaarya daryatiy
rasu۳tye yivaayada day. 9ॸDañuma
jiryatiy ravya۳ta jaryi ji, mitya
rajechiñu۳y yiva nu۳tyu Pávuru,
Jesucrístuju۳ tu۳chu۳, jiryatiy tanuvu۳nusi ۳
sayadaju۳ diye ray. 10ॸRajechiñu۳y yiva
Onésimyu jiyadaju۳, ni ۳tiy radyenu
Crístumu, jiryatiy satuva۳chu Crístumu
ratyanuvu۳nusajomuntiy. 11ॸTarundamu
ne savichanu۳yada muchechiy siityera
jiijyu۳, diye ji ۳ta sa۳cha siityera jiijyu۳ntiy,
nu۳tyu savichatiy darya rajyu۳ntidye.
12ॸRi ۳pa۳ diye yimuju۳ntiñi ۳, daryanuma
ti ۳ta۳ju۳ntidyeñi ۳ nu۳tyu ray daryantidye.
13ॸRañi jachipiya۳nu۳chiy sa۳ma۳cho۳ jiyu
risa۳ju۳, sa۳tidye jmu۳tya yibivaju۳ ray,
jiryatiy ravyicha tanuvu۳nusi ۳ jiyu
samitu۳chodiva. 14ॸDañumamu۳y ne rañi
jvaatyaniryu۳y jiirya jiryatimyu۳ ne jiñi
jvaaryu۳dyerya. Ravya۳ta ji ۳ta ya۳jvaay
jidyirya ni ۳ru۳yadamusirya jiryatiy
samirya jvaayada darya. 15-16ॸTemusiy
savicha Onésimyu taji yajisiy taraquiju۳,
sa۳tidye ta۳rya ta۳rijyu۳ vicha۳daju۳
yisa۳ju۳ntiy, ne nu۳tyu vinu
muchechiñu۳day, diye ji ۳ta savicha
vu۳tyeryi ۳ jaryi va۳tasi ۳ Crístumu. Jaryi
rañi ۳ru۳chi ۳numa day, jaryi rayadaju۳
ni ۳ru۳chi ۳va۳ju۳ sa۳cha jiijyu۳, nu۳tyu
muchechiy, daryanuma nu۳tyu jityeryi ۳
savicha Crístumuntidye.
Videmó۳
17ॸRamusiy, jiryityi diy nu۳tyu yisa۳
siityari ۳nu riva, ya۳dirye samirya vicha۳data
yimuju۳ntiñi ۳, nu۳tyu ray ntanuma jidyirye
variñi ۳. 18ॸSa۳rupadodatiy taramu ji,
varimyata sadivyiyada tara ji, ya۳bay
racuentamura. 19ॸRay Pávuru rañú۳y si ۳tenu
rajyomututara jirya niquejada ra۳tidye
murichenu ji. Ne jivya۳ta ra۳jachipityataniy
ji jiryatiy jidyivyichara yinu۳jeya۳jadata
Crístumu ray. 20ॸRamuni ۳day, Pi ۳, ya۳jvaay
Vu۳yntyityu۳mu rajyu۳ra jiryatiy
ra۳jchana۳chara rajechiy Crístumu.
21ॸRadyetya ji ۳ta ya۳tuva۳chu rimu, jiryatiy
ya۳jvaarya ravya۳tara jiyadaju۳. 22ॸJadchintyi
ya۳jdutyara rorichiy ra۳jiju۳, rayntuy ra۳jiju۳
386
daryaju۳ sa۳ndyetya ta۳ryataniy Ju۳denu
jiryimuju۳ntirye, jiryejechiñu۳yadiva.
Samu۳chuveda Pávurubay
samiryatani ۳ Videmó۳bay
23ॸSamu۳chuvay Epájurasiy ji, jiryatiy
risa۳ tanuvu۳nusi ۳ Jesucrístu jiyadaju۳ni ۳.
24ॸDaryaday rimyu۳ËȍӕԮֆͅфËӕԮľ‫ڏ‬
dantiy ji, Aristyárucu sisa۳, Démasiy
jarye, Dúcasiy jaryentiy. Rivyichasara
risa۳ jvaavyemyi ti ۳ta۳ju۳. 25ॸSa۳vichaniy
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu samiryani ۳
jiryi ۳ntu.
Sayanuma
Pávuru
 EBREVUVEDAMUJU۳ RA CATERA
Saniquejada Ju۳denu jidyenumusiy vu۳jyu۳
1
1ॸTa۳riy saniquenu۳yada Ju۳denu
jaryedora jiñiquejada,
saniquenu۳yada japichiy jijyu۳
tu۳chuvamyusiy ruuva vu۳myunatyavay.
2ॸPariche diye rundamu ji ۳ta saniquema۳
jidyenu jtosiy vuryiva, jiryatiy sabayada
já۳mu nutyityu۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳nchani ۳, simusiy
jiryi ۳nu۳y su۳ndejada ti ۳ta۳ju۳ra tara.
3ॸSadenu ji ۳ta vichasara jidyáta, si ۳tenu
sa۳ntyasi ۳ jarye variñi ۳. Ni ۳ni ۳ suru۳chusara
jiñiquejada vanu۳tya۳data ti ۳ta۳ju۳ra tara,
jiryatiy su۳ndesara darya. Ni ۳day pu۳yada
jibetyedata nijya۳nvavyasintyirya
jijyuuchuvedantiy, rivasiy ji ۳ta sama۳sa۳da
variy santyityudamyuju۳ Ju۳denu, jiryatiy
jarichu vandamu vichi ۳ni ۳.
Savichasara Crístu jaryiñu۳va۳ju۳
Ju۳denu jpa۳vamyusiy
4ॸJiryatiy su۳mutya۳jada jijye۳myusirya
yitya nu۳tyu Ju۳denu denu, ramutiy
savichasara jaryiñu۳va۳ju۳ Ju۳denu
jpa۳vamyusiy. 5ॸTama۳ su۳teda Ju۳denu tara
siva yipa۳nu daryatiy su۳teda jidyenuva:
“Jiñi rañi ۳cha radyenucu۳, фĀֆľҡӕ‫ڏ‬
yasiy diye ji,” varimyata:
“Ni ۳ni ۳ dyetya rañi ۳cha radyenu, rañi ۳
dyetya rañi ۳cha saja۳y varidye.”
6ॸSu۳pa۳jadanumatiy Ju۳denu ni ۳ jidyenu
munatyi ۳ jirya mucadimu, su۳teda variy:
“Rirya۳ma۳ jadasiñu ri ۳pa۳vay
sanijyu۳yu.”
7ॸSu۳pa۳vaynchiy yiteda:
387
“Ri ۳tedamu rivyichasara ri ۳pa۳vay
nu۳tyu riicho; raynsu۳byimiy ji ۳ta
vichasara nu۳tyu jiidatyi
quivaya۳sara daryá.”
8-9ॸSadenunchiy ji ۳ta yitatyadeda:
“Ju۳denu, yinsu۳jyo ra۳chajaya۳sara
ju۳na۳reju۳, yinsu۳yada ji ۳ta rañi ۳cha
vase. Jivya۳tasara ji ۳tara vase
vichasa۳da, yavittyuy varirya
va۳cha vichasa۳da. Ramuni ۳
sivasara Ju۳denura vu۳rudija۳ yiva,
rirya۳tidye jchana۳tya nijya۳nvay
jaryivya۳ju۳ jityevamyusiy ji.”
10-12ॸJadchintyi su۳ҡҡֆĀľĀʮɗĀֆľ͑ӕ͑Ëȍɗ‫ڏ‬
ntyi:
“Nutyityu۳, yindejada
rajo۳ta۳damusirya mucadi, jarichu
jarye jiryatiy jijyomututa
jvaachara darya. Rani ۳ ra۳Йфӕҡ‫ڏ‬
chara jarichu, mucadi risa۳ju۳, ji
ji ۳ta ra۳ma۳cho۳sara. Rani ۳
ra۳rimyityuuchara nu۳tyu sujapyo.
Ya۳day richera, nu۳tyu sujajyuu
mi ۳jajyuu jiryatiy vu۳jetyara,
vurya۳tidye jachura samije
ru۳bivaju۳. Ji ji ۳ta ra۳suru۳jeya۳sara,
ne ra۳baryi ۳sara vaata jiijyu۳, tii
mitya.”
13ॸTama۳ su۳teda Ju۳denu ti ۳ yipa۳nuva
daryatiy su۳teda jidyenuva:
“Ya۳ma۳sa rayntyityudamyuju۳
jasicha۳ra۳ju۳tiy ra۳¡ֆʮɗ͖ӕ̲ӕҡӕʮ‫ڏ‬
riryi jimyityasimyi.”
14ॸNeviy jiryi ۳nu۳y riñi rivyichasara
Ju۳denu tuunu vichavay, simusiy
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ1ٍॷ2
pi ۳ru۳vye, rirya۳tidye jmu۳tyajaya۳sara riy
rityi ra۳jmutya۳ru۳rya jantyutya۳da
Ju۳denumusiy.
Ne vurya۳rrachura Ju۳denu jantyutya۳da
2
1ॸRamuni ۳tiy vu۳ryi tuva۳chu dyetya
jaryivya۳ju۳ ramu jiryatiy
vu۳tyuva۳chuma۳, vu۳ñuma caray ramusiy.
2ॸJu۳denu niquejada ji ۳ta jiryatiy
satu۳chutadeda yipa۳varya, ravichasara
si ۳tenu niquejada daryá. Rityimyu۳ ne
siityeru۳yada raju۳, ru۳mutya۳jada varirya
tanuvu۳doda ramurichirya.
3ॸ¿Nu۳tyuramusiy vurya۳ramitya varirya
Ju۳denu nique۳yada, nu۳tyuramusiy? vu۳tyi
rrachura sa۳ntyutya۳da jiryatiy jaryi
samirya rani ۳cha, jiryatiy satu۳choda
Ju۳denu munatya Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu
jtosirya, rivasiy ji ۳ta su۳dutya۳da vu۳jyu۳ra,
simu tuva۳chuvay jtedamusintyi. 4ॸJu۳denu
ji ۳ta dityadoda ru۳teda jsa۳ju۳ra mityamusiy
datyadoda, ti ۳ttasara, mityamusiy
jvaayada jarye, jiryatiy si ۳tenu tu۳choda
rani ۳cha day. Sava۳ta۳damusiy
jiche۳yadantirya Yintu datya۳daterantiy.
Su۳deda Jesús nu۳tyu nijya۳mi ۳
vurye۳ntyutyasa۳daju۳
5ॸNe sabayada Ju۳denu vadi mucadi
nutyityu۳mijyu۳ riy yipa۳vay, ranchityi
nu۳ñique. 6-8ॸSatu۳choda ti ۳ vijyo۳mujache
daryaju۳ jiñiquejadamu:
“¿Chi ۳ra sani ۳cha nijya۳mi ۳ jiryatiy
jijechipityani ۳? ¿Va۳ nijya۳mi ۳ denu
cay, chi ۳ra sani ۳cha ya۳tidye
jachipityaja۳sarani ۳, chi ۳? Jibeyada
yipa۳vay jarijyu۳ni ۳ nijya۳mi ۳
taraquideju۳. Jibechara su۳no۳vara
nu۳tyu parenu vanda, rirya۳tidye
jnu۳chara nijya۳nvay suvu۳yadamu
sana۳cho۳, jibeyadani ۳ nusu۳ñu
yinderanchaju۳ntiy. Jichabodeda
ti ۳ta۳ju۳ sansu۳yadamuju۳ra.”
Jiryatiy sasabodeda ti ۳ta۳ju۳ nijya۳mi ۳ju۳ra,
ne rama۳cho۳ tara jiryatimyu۳ ne
388
sabonichara darya. Diye ji ۳ta, ne vu۳dyi
riva ti ۳ta۳ju۳ sabonichara nijya۳mi ۳ju۳ didye.
9ॸVu۳dyi ji ۳ta siva Jesús jiryatiy sani ۳cha
bachi ۳ Ju۳denu jpa۳vay jarijyu۳ taraquideju۳,
jiryatiy sabatyeda paru۳cha۳rimyusiy,
sa۳tidye bay Ju۳denu varirya já۳mu
nutyityu۳ nuvii su۳no۳va, jiryatiy vandara,
samiy jvadichara jarye risa۳ju۳ra. Daryani ۳
sabatyeda Jesús ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
jiyadaju۳ Ju۳denu va۳ta۳damusiy.
10ॸJiryatiy su۳ndejada Ju۳denu ti ۳ta۳ju۳
jijecharaju۳ra tara, samirya rani ۳cha
sa۳tidye ca۳siy paru۳cha۳rimyusirya
yivaayada simu, vuryeyada rá۳ñu
Jesucrístumu, ni ۳tiy ju۳dejadara
vuryentyutya۳da, sa۳tidye jiryiryi
rajuuvay nijya۳nvay jidyedyeñuju۳,
vandamu vicha۳daju۳ yisa۳ju۳. 11ॸTapi
vu۳jiintyabi, daryantiy sajiintyavay
vu۳ñi ۳cha vatajuu Ju۳denu dadyeñu ti ۳ta۳ju۳.
Ramuni ۳mu۳y ne sa۳da Jesús ju۳teda
jityeryi ۳veda riy. 12ॸSu۳tedantiy:
“Ra۳tu۳chusarara yitya ratyeryi ۳veda
cabyiva. Nijya۳nvajyuu parudamu
ra۳murra۳y ri ۳chana۳yadamu jiñijyu۳
Ri ۳ndenu.”
13ॸSu۳tedantiy:
“Rantya ra۳jachipiya۳sara sanijyu۳,”
jadchintyi:
“Jiyu darye, deramidyeri ۳ risa۳,
jiryatiy sasa۳yada Ju۳denu ray.”
14ॸRamuni ۳tiy jiryatiy rivyichasara jivye
deramidyeri ۳ savityavay, nudatavay
jarye, ni ۳ jarye vichasara mityiji rusa۳,
sa۳tidye paruta jibetyedamusiñi ۳ ni ۳tiy
datya ju۳veda riy nijya۳nvay, jiryatiy
bayantu nutyityu۳ dañi ۳. 15ॸRamusiy ji ۳ta
sa۳ntyuchara ruuva rityi vichasara
bayantu cumudemiy jichuvu۳yadamusiy.
16ॸSi ۳tenuni ۳ ne su۳mu۳tyaru۳yada rata riy
Ju۳denu jpa۳vay; su۳mu۳tyaru۳yada ji ۳ta riy
nijya۳nvadye jiryatiy Avurá۳bay
dadyeñujuu daryi, rityuva۳chodamu.
17ॸRamuni ۳tiy daryani ۳ saryi vichasara
Jesús nu۳tyu jityeryi ۳veda nta ti ۳ta۳ju۳,
389
sa۳tidye vicha caserdótevyeda nutyityu۳,
jantyutyara, yivaayada jto۳tanirya jarye,
jiryatiy sivaachara Ju۳denu diya
nijya۳nvajyu۳ra, jiryatiy sara۳ֆфɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda jiyadaju۳ntiy. 18ॸNi ۳ jarye datya۳dara
paru۳tya۳da jijye۳ jantya۳damusiy,
ramuni ۳tiy sadatya jmu۳tya۳da rivasivyu۳y,
jiryatiy vu۳vyichasara saja۳y jantya۳damu.
Savichasara Jesús jaryiñu۳
Muyisésibemyusiy
3
1ॸRamuni ۳tiy, ratyeryi ۳veda, jiryatiy
jiintyasavañuma Ju۳denumuju۳ vu۳y,
jiryatiy sanatuyada yisa۳ju۳ vu۳y,
vurye۳ntya jnu۳y samiy sana۳cho۳ Jesús
ni ۳tiy vichasara Ju۳denu nusu۳byi
vuryimuju۳, Ju۳denu mo۳̲ӕʮфֆľѸԮɗËȍ‫ڏ‬
sara vuryeyada rá۳ñu, jiryatiy
vu۳tyuva۳chu vatajuu simu. 2ॸDaryatiy
savicha۳da Muyisésibe siityera Ju۳denuju۳
ti ۳ta۳ju۳ sansu۳yadamu, sanijya۳nvay
cabyiva, daryani ۳day savichasara Jesús
siityera saju۳ ni ۳tiy jpa۳jadani ۳. 3ॸJesús ji ۳ta
raryi jmutya۳ jaryivya۳ju۳ra vanda
Muyisésibemyusiy, daryani ۳ vu۳ryi jnu۳y
jaryi jvadichi ۳ni ۳ jiryoriy jvaañu
jiryorimyusiy. 4ॸNu۳ñi taroriqui ti ۳qui
jvaañu tara, Ju۳denu ji ۳ta ju۳dejada
ti ۳ta۳ju۳ra. 5ॸSavicha۳da Muyisésibe siityera
Ju۳denuju۳, nu۳tyu samiy muchechiy
savicha۳da daryaju۳ Ju۳denu siityari ۳vajyuu
cabyimu, sa۳tidye tu۳chu vijyo۳mujachera
jiryatiy sani jteda yaniquera. 6ॸJesucrístu
ji ۳ta vichasara siityera Ju۳denuju۳ nu۳tyu
sadenu jichiityari ۳vajyuu nusu۳yadaju۳,
jiryatiy vu۳ñi ۳ vu۳ñi ۳cha, vu۳ryityi jiriryi ۳
surravay rabaryi ۳jadasa۳ra۳ju۳ra
vu۳yntuyada Crístujiju۳, jiryatiy
vu۳jechipiya۳ ranijyu۳
vuryi ۳chana۳tya۳damu.
Jiituyada jiryatiy Ju۳denu
siityari ۳vajyuuju۳ra
7-8ॸRamuni ۳tiy su۳tachara Ju۳denu Jnutu
darya vuryiva:
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ2ٍॷ3
“Jiryeñumatiy tuva۳chu diyera
Ju۳denu niquejada, ne
jirya۳suru۳chura jijechiy rayaro۳ju۳
nu۳tyu sanijya۳nvatyi suru۳choda
jivyara jachipiya۳jadamusirya
jijechiy, rirya۳ntya۳danumatiy
mityatomuni ۳ Ju۳denu.”
9-11ॸSu۳teda daryaju۳:
“Jiryemyunatyavay jantyajaya۳jada
tuva۳chu۳sa۳miy daryaju۳yu vu۳yaju۳y
nijya۳ca۳ ray, ridyiñu۳yada riva
rivaayada jiyadaju۳. Ramuni ۳tiy
rañique۳yada ji ۳ta riñijyu۳, ri ۳teda
variy: Ricyarayanumucha
jijechimyu; ne riryupiryu۳y
rañú۳va. Jadchiy ri ۳tedara si ۳tenu
niquejada rañique۳yadamu: ¡Tama۳
rirya۳jay rajyiituyadamu, tama۳,
mitya!”
12ॸJiryi ۳nu۳tyata۳ta ra۳jisiyu, ratyeryi ۳veda,
jiryeñuma vichasara tuva۳chu۳sa۳miy,
jamirya jachityavay, jasicha۳ra۳ju۳tiy
jirya۳jiintya sa۳jisiy Ju۳denu jnu۳ñuyu.
13ॸJirya۳ma۳ vanu۳tya۳yu jasicha۳ra۳ju۳tiy
sasa۳y Ju۳denu jnu۳yadaju۳ vu۳y, jiryeñuma
suru۳chura jijechiy juuchuveda
quivu۳yadata. 14ॸVu۳ryityi jiriryi ۳ surravay
rabaryi ۳jadasa۳ra۳ju۳ra simu tuva۳choda
daryatiy vu۳jyo۳ta۳da tuva۳choda ta۳riy
simu, vurya۳jmutya۳ vatajuu Crístusa۳
varirya vuryeyaru۳rya. 15ॸJiryatiy ti ۳ jteda:
“Jirya۳tiy tuva۳ËȍӕĀɗֆľфѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada, ne jirya۳suru۳chura jijechiy
nu۳tyu ta۳rijye۳myityi suru۳choda
jivyara jachipiya۳jadamusirya
jijechiy Ju۳denu jiyaro۳ju۳.”
16ॸ¿Muvyerya nique۳ñu۳yada Ju۳denu
jiyaro۳ju۳, muvye? ¿Ne viy jivye
nijya۳nvadye jiryatiy richipyateda
Ejíptumusiy Muyisésibejsa۳? 17ॸˇĀËȍɗ‫ڏ‬
ntyi, ¿Muvye jsa۳ sanique۳ñu۳yada Ju۳denu
daryaju۳yu vu۳yaju۳y vaatasa۳ra۳ju۳, muvye?
¿Ne viy rusa۳ day jiryatiy riño۳teda
diibyimiy mityatomu, jiryatiy
rijyuuchuveda sanijyu۳ daryaju۳?
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ3ٍॷ4
18ॸJadchintyi, ¿Muvyevyara su۳teda
Ju۳denu si ۳tenu niquejadata, muvyevya:
“Tama۳ jirya۳jay rajyiituyadamu,
tama۳?”
¿Ne viy ruuva jiryatiy
tuva۳chu۳sa۳midyeryi? 19ॸVuryi ۳nu۳y variy
ramusiy: ne vana۳ֆфɗʮľֆĀѸʮɗɗҡӕֆ‫ڏ‬
damu jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳yada
daryaju۳ simu.
4
1ॸRamuni ۳ vurya۳suvu۳y variy,
vu۳ñuma su۳tye ra۳jisiy Ju۳denu
jiituyadamu jayada, sani siityari ۳tidye
natuyada vu۳jeyadaju۳ vu۳y. 2ॸRiti ۳ma۳
vuryimu daryaju۳ samitu۳chodantiy
daryani ۳ rito۳jada ta۳riy ruumuntiy,
dañumamu۳y ne ru۳mutya۳jadara
jiituyada, jiryatimyu۳ ne rityuva۳choda
jijechitya saniquejadamu daryaju۳,
jiryatiy sani tu۳choda ruuvara. 3ॸVu۳y ji ۳ta
ra۳jay sajiituyadamu jiryatiy simu
tuva۳chuvay daryaju۳ davyu۳y, dañuma
su۳teda tavay nchiy:
“Ri ۳teda rañique۳yadamu: Ne rirya۳jay
rajyiituyadamuju۳.”
Ju۳denu ji ۳ta jvaamyu۳rya yivaayada
jiryatiy su۳ndejada rajo۳ta۳damusiy
ti ۳ta۳ju۳ra tara, sajiituyada variy rivasiy.
4ॸSu۳teda daryaju۳ jiñiquejadamu jiituyada
rundanchiy:
“Sajiituyada ji ۳ta Ju۳denu
darundaju۳ñijyate jasacha۳damu
yivaayadamusiy ti ۳ta۳ju۳.”
5ॸSu۳teda ji ۳ta tara niquejadamu
jadchintyi:
“Riryi javya۳ jivye rajyiituyadamu.”
6ॸRamuni ۳day rama۳cho۳sara tavay
jayadaju۳, dañumamu۳y ne rijeyada
ta۳rijye۳myi tuva۳chu۳sa۳miy jiryatimyu۳ ne
rityuva۳churu۳yada ramu samitu۳choda
daryaju۳. 7ॸSabayada Ju۳denu ju۳na۳ntyirya
rarundantiy varityi vurya۳jay, daryatiy
su۳teda rivasiy Davyíbe murra۳yadamu:
“Diye ji ۳ta jirya۳ma۳ tuva۳chu ramu
saniquejada; ne jirya۳suru۳chura
jijechiy sayaro۳ju۳.”
390
8ॸSaryityi sa۳yada Josuvébay jiituyadariy
judíyuveda, tama۳ saryi niquejada
Ju۳denu rivasiy ratarya jiituyada runda,
tama۳. 9ॸDaryani ۳day rama۳cho۳ jiituyada
Ju۳denu siityari ۳vajyuuju۳. 10ॸTapi ni ۳tiy jay
sajiitujyomu, sajiitumya۳ yivaayadivasiy
daryatiy sajiituyada Ju۳Āľ͑ӕֆɗԮֆĀɗԮ‫ڏ‬
sintyi. 11ॸVurya۳ma۳ jantya siityari ۳jada
jayada sajiituyadamu, vu۳ñuma rupa۳
vu۳ño۳tedamusirya, daryamusiñi ۳day
ripyaruteda ta۳rijye۳myi tuva۳chu۳sa۳miy.
12ॸJnú۳rya daryaju۳ra Ju۳denu niquejada,
vanu۳yadatara, mityamusiy datya۳datara
jarye risa۳ju۳ra, jiryatiy jaryi jimyurava۳ju۳
ramusiy jchityitya۳ra, jiryatiy daraju۳y
jimyura mo۳tárara. Rajachara Ju۳denu
niquejada vu۳ñube ti ۳ta۳ju۳, vuryi ۳ntusa۳ra۳ju۳,
nu۳tyu nta vuryi ۳vichiy sa۳ra۳ju۳, vu۳dyuricha
sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳; rajay jasicha۳ra۳ju۳ҡɗֆфĀɗҡֆ‫ڏ‬
nuntirya vu۳jechiy jachipiya۳jadantiy,
vu۳ñi ۳ru۳yada jarye risa۳ju۳. 13ॸNe vana۳y
sadutya Ju۳denu ju۳debi yajisiyu, nu۳tyu
sidyavu۳de ti ۳ta۳ju۳ tara sani ۳simyuju۳,
jiryatiy vurya۳jmutya۳nuvesarani ۳ daryatiy
sa۳jtaja۳nu vu۳y.
Jesús vichasara caserdótevyeda
ja۳mu nutyityu۳va۳ju۳
14ॸRamuni ۳day jiryatiy vu۳vyichasara
vuryeyada rá۳ñutávay, ni ۳tiy jay
jarichuvimuju۳ vuryeyadaju۳ ti ۳ta۳ju۳,
jiryatiy ja۳mu nutyityu۳ Jesús ni ۳, Ju۳denu
denu, vurya۳ma۳ jiriryi ۳ra tu۳choda
vu۳jechipiya۳jadata sanchiy. 15ॸSavichasara
daryaju۳ vuryeyada rá۳ñu mityamusiy
datyara, jiryatiy sadatya samiy
jachipiya۳jadatara vuryi ۳diva۳jada ti ۳ta۳ju۳.
Sa۳ntya۳da Ju۳denu daryaju۳ ti ۳ta۳ju۳muni ۳,
daryaday sa۳ntyasarantidyevyu۳y, ne
sajuuchuveda Jesucrístu variy ru۳co۳siy,
mitya. 16ॸRamuni ۳day vurya۳tuudiye۳
vu۳chuvu۳yasa۳damura vuryeyada rá۳ñu
vichajo, jasityi vurya۳jmutya۳ra
sa۳ntyutya۳da, sa۳tidye jmu۳tyasara
vurye۳ntyuyadiva varivyu۳y.
391
5
1ॸJudíyuveda jaryetanu۳yada
jiquebyimusiñi ۳ ti ۳qui vanu caserdó
tevyeda nutyityu۳ju۳, ribeyada variñi ۳
sa۳tidye raniy Ju۳denu mo۳mu jityevay
jiyadaju۳, jiryatiy su۳ntatya۳dara riche۳rya
sanijyu۳, ru۳veda riy jasi ۳veda sanijyu۳ntiy,
nijya۳nvay juuchuveda murichirya. 2ॸNi ۳ni ۳
datya۳da vichadeda samiryi datyi ۳sa۳miy,
caravye jarye rusa۳ju۳, jiryatiy ni ۳ jarye
vichasara jdiva۳jni ۳ jijyuuchuvedivantiy.
3ॸRamuni ۳ sava۳ta۳da jnutatya۳da riy
jasi ۳veda jvachavay jijyuuchuveda
jiyadaju۳, daryaday su۳ntatya۳da tavay
juuchuveda jiyadaju۳ntiy. 4ॸDantyamu۳y
ne ti ۳ jiryeda jidyiryamusirya jirya
jvaayada, vinu jiryatiy sanatuchara
Ju۳denu raju۳ni ۳, nu۳tyu Arú۳batyi
sanatuyada darya. 5ॸDaryaday Crístuntiy,
ne sani va۳ta۳da caserdótevyeda
nutyityu۳ju۳yu, savicha۳da ji ۳ta Jesús raju۳
bachi ۳ jijye۳myusiy ni ۳tiy jteda siva:
“Jiñi rañi ۳cha radyenu, radyetuyasiy
diye ji.”
6ॸDaryantiy ratarya niquejadamu su۳teda:
“Jiñi jiñi ۳cha caserdóte ju۳na۳reju۳
nu۳tyu savicha۳da Meruquisedécu
jtyati ۳ daryá.”
7ॸSavicha۳danumatiy Jesús nijya۳mi ۳ vu۳ti ۳
jiyu, satu۳choda sisa۳ Ju۳denu
jijechiñu۳yadamu, jiryatiy sayasanta۳da
jiche۳ñe۳ya۳jadatani ۳, su۳na۳ya۳ja۳ta jarye
risa۳ju۳, jiryatiy sadatya۳da Ju۳denura siva
jantyuyada diiyadajisiy. Satuva۳choda
ji ۳ta Ju۳denu simu, jiryatiy sajachiñu۳yada
siityejada jachityi ۳ sivara. 8ॸDañuma
sani ۳cha Ju۳denu denu, sadatya۳da
paru۳cha۳rimyusirya siityera vichasa۳da.
9ॸSadatyamu۳yadanumatiy ti ۳ta۳ju۳ tara
yimuju۳, savicha۳da variy ramusiy
rirye۳ntyutya۳da ju۳desaramu ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy rityuva۳chusara simu diyesa۳ra۳ju۳.
10ॸSadiryejada Ju۳denu daryaju۳ni ۳:
“Jiñi jiñi ۳cha caserdótevyeda
nutyityu۳ nu۳tyu Meruquisedécu
vicha۳da daryá.”
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ5ٍॷ6
Jatyi vu۳rrachura Ju۳denu siityari ۳sa۳da
11ॸJasidyerya rajuura tu۳choda ranchiy
jiryatiy surramusiy datyasarara, jiryatiy
jiryeñi ۳cha tu۳yupuryimyi nta
jiryejechimyu. 12ॸDañuma jiryeñi
vicharu۳y nta datyanuvay, jiryevya۳ta
diye sa۳ra۳ju۳ sa۳tidye datyanu ti ۳ ju۳na۳y
jiryentyirya Ju۳denu niquejada
jo۳tarantiy. Jiryevya۳ta ji ۳tara ji ۳tya۳ja۳
jiryi ۳ntu poyadaju۳, ne ja۳myi jmyi ۳sara
day. 13ॸTapi ni ۳tiy pochusara vinu
ji ۳tya۳ja۳tayu, ne vana۳y sa۳jmutya۳sarara
vase datyadoda niquejada, jiryatiy
sani ۳cha nu۳tyu deradera yintumu day.
14ॸJmyichara jiryatiy surrara, rani ۳ ji ۳ta
ja۳myi jmyi ۳sara day, jiryatiy datyava
ñuma yivaayadamusiryi, mirya
jvaayada samirya day, miryara
nicyara۳y.
6
1ॸRamuni ۳ vurya۳tochirya
rajo۳ttya۳̲ӕѸɗֆĀҡֆĀΎĀæфɞѸҡӕ‫ڏ‬
nchiy vurya۳tidye jiriryi ۳ra jiryatiy ja۳myi
vichasa۳da darya. Ne vurya۳siityari ۳
datyadodara ru۳ndesaranu۳day, jiryatiy
vu۳ryipyaru۳y riva ti ۳ta۳ju۳ jvaayada
jiryatimyu۳ ne samirya jvadichara
Ju۳denu diya darya, vurya۳tidye jachipiya۳
variy sanijyu۳. 2ॸDantyamu۳y ne
vurya۳datyanusara ji ۳tyadodanchintyi,
dantyamu۳y ne ranchiy jiryatiy vu۳berya
vu۳jyomutu nijya۳nvayncha sa۳tidye
jmu۳tya Ju۳denu variryi, dantyamu۳y ne
diibyimusiy mi ۳sadedanchiy, ne vinu
Ju۳denu murichenutadedanchiy. Ne
vurya۳datyanusara vinu ranchiy.
3ॸVurya۳day jiriryi ۳ rayadaju۳ sa۳tiy va۳ta
Ju۳denura daryá. 4ॸNe vana۳y sa۳numitye
nijya۳mi ۳ ju۳na۳y Ju۳denunijyu۳ nu۳day, ni ۳tiy
caray sanú۳vasiy. Ni ۳tiy sano۳no۳nu۳y
Ju۳denu jiñú۳va, jiryatiy sadatyama۳
Ju۳denu sa۳yada jarichumusiyu,
su۳mutya۳ma۳ variñi ۳ Su۳ntu yimuju۳.
5ॸSadatyama۳ntiy ta۳ jaryi samiryani ۳te
rani ۳cha Ju۳denu niquejada, ѸĀҡֆ͑‫ڏ‬
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ6ٍॷ7
tirya Ju۳denu vanu۳yadantiy, jiryatiy
sasa۳y diye jvaayadaju۳ra. 6ॸSanumatiy
caray variy Ju۳denu nú۳vasiy, saryi jvay
nta ju۳na۳y crusitya۳sa nta ni ۳ Ju۳denu
denuntiy, saryi javityiye۳ variy
vijyo۳mujache ramusiñi ۳. 7ॸDaryani ۳day
si ۳chana۳tyasara Ju۳denura mucadi,
jiryatiy ru۳mutya۳numatirya ru۳mura
yimuju۳, raja۳vyechu varirya nutasara
rijyu۳ nijya۳nvay jiryatiy rijya۳sicharára.
8ॸRanumatiy ja۳vyechu mucadira cariitu,
vachuy jarye, saryi rrachuru۳y Ju۳denu
variy rivara, saryintay variy rupedaju۳ra,
sa۳tiy javatya Ju۳denu variy riva
vu۳jyuuchuveda vu۳y.
Vu۳ryi vichasara samivye vu۳yntuyadamu
9ॸRavya۳tavay, dañuma rañiquera
darya niquejada, rajechipiya۳
samiryava۳ju۳ jiryenchiy, jiryatiy
jirya۳jiriryi ۳ra yentyutyasa۳da. 10ॸNe
savichasara Ju۳denu taji jachipiya۳ra,
sa۳jachipujerya jiryivaayada,
jiryevya۳ta۳da jarye ne sa۳jachipuchara
jiryatiy jiryedyityadoda sayadaju۳
sasiityari ۳vajyuu nijyu۳ra, jiryatiy
jiryi ۳mu۳tyajaya۳sara riy. 11ॸNu۳ñi ۳ru۳y nu۳ñi
ti ۳qui jiyadaju۳, jirya۳ma۳ jiriryi ۳ ĀɗҡֆĀΎ‫ڏ‬
dara darya jvaaryu۳yada, jasicha۳ra۳ju۳tiy
ra۳jto۳taniy ti ۳ta۳ju۳ra jiryatiy jiryentuyada
ra۳jiju۳ Ju۳denumusiy. 12ॸNe jirye۳cha
pituvye variy, jirye۳cha ji ۳ta rirye۳ntyávay
rityi jmutya۳sarara Ju۳denu niquejada
tapi, jityuva۳chodamusiy.
13-14ॸSu۳tedanumatiy Ju۳denu darya siva
Avurá۳bay:
“Ra۳vichanichara samiy ji,
ra۳jasa۳chusara jaryi variryi
jidyedyeñu.”
Su۳teda variy yityamusiy jiryatimyu۳ ne ti ۳
vichasara jaryiñu۳ simusiy. 15ॸJadchiy,
jiryatiy savichanu۳yada Avurá۳bay
tapimusiy tuva۳chura, su۳mutya۳jada
varirya jiryatiy su۳teda ya۳jvaay Ju۳denu
saju۳ra. 16ॸNijya۳nvay ji ۳ta ru۳taryu۳ñumatiy
392
si ۳tenura tara, ru۳tay jaryiñu۳ jtyamura,
rirya۳tidye tuva۳chu tavay variy ramu
riñiquejada. Ru۳mutya۳sara tavay variy
nu۳tyu si ۳tenura riñiquejada.
17ॸSadityanuru۳ñumatiy Ju۳denu variy
jichiityari ۳vajyuura si ۳tenu yiteda,
jiryatimyu۳ ne vana۳y ti ۳tunusara darya,
su۳teda variy yityamusiy. 18ॸJiryatimyu۳
ne vana۳y saquivu۳choda Ju۳denu
yitedamu, dantyamu۳y ne si ۳tyamusiy,
vu۳vyanu۳tya vurye۳ntyuyadamu vu۳y
jiryatiy vu۳tyuva۳chusara
vu۳ryamityanicha۳daju۳ simu.
19-20ॸVu۳yntuyada ji ۳ta rani ۳cha rupanitya۳
nta vu۳beyanuju۳ jiryatiy vu۳dyetya
saya۳da Jesús jiyanti ۳ vurya۳jiju۳
Ju۳denumuju۳ vuryeyadaju۳, jiryatiy
savichajaya۳sara caserdóte ju۳na۳reju۳
nu۳tyu Meruquisedécu vichanu۳yada
daryá.
Jesús vichasara caserdóte nu۳tyu
Meruquisedécu vichanu۳yada daryantiy
7
1ॸJiñu Meruquisedécu jiryatiy
savicha۳da nutyityu۳ Saré۳mu, na۳vay
vichi ۳ Ju۳denunijyu۳ caserdóte jarye
risa۳ju۳ni ۳, sasaryedanumatiñi ۳ Avurá۳bay,
jiryatiy satarya۳jada munu۳ñu
nutyityu۳veda ju۳vedamusiy, su۳teda samiy
Ju۳denu jtyamu sayadaju۳. 2ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta
sasa۳yada Avurá۳bay taraqui vu۳yaju۳tye
jicho۳varyatera jiryatiy saso۳ԮľĀʮɗ̲ֆɗҡֆ‫ڏ‬
simyimyusirya. Rú۳tachara daryaju۳ si ۳tya
Meruquisedécu, “vase jvaayada
nutyityu۳,” jadchintyi savicha۳da nutyityu۳
Saré۳mu, jiryatiy vuryi ۳tachara “samirya
vichasa۳da nutyityu۳.” 3ॸSavichanu۳yada ne
ja۳tyi ۳, dantyamu۳y ne jno۳dati ۳, dantyamu۳y
ne munatyi ۳ti ۳. Dantyamu۳y ne nu۳dyetya
sapi ۳ru۳yadanchiy, ͑ľԮɗ͑ӕѸĀɗɗֆĀ͑Ëȍɗ‫ڏ‬
ntyi, mitya ti ۳ta۳ju۳. Savicha۳da ji ۳ta nu۳tyu
Ju۳denu denu, jiryatiy sa۳vichajaya۳sara
caserdóte ju۳na۳reju۳.
4ॸJirya۳jachipiya۳ samiy: Ta۳ jaryi ja۳mu
nutyityu۳ savicha۳da jiñu Meruquisedécu
393
jiryatiy sasa۳yada vu۳myunatyi ۳ Avurá۳bay
vu۳yaju۳tye jicho۳varyateni ۳, jiryatiy
Ju۳denu jiyaru۳ryara. 5ॸSabayada Ju۳denu
rivasiryi Devyíbe dadyeñu
caserdótevyedaju۳, rirya۳tidye jmutya۳sara
jityevamyusirya Ju۳denu jiyaru۳rya
riberyatera, dañuma riñi ۳chanu۳yada
Avurá۳bay jasi ۳vedantiy. 6ॸˇɗ͖ӕͅľфӕнӕɗ‫ڏ‬
sedécu, dañumamu۳y ne sani ۳cha۳da
Devyíbe denu, su۳mutya۳jadara Ju۳denu
jiyaru۳rya Avurá۳bay baryatera, su۳teda
variy samiy Ju۳denu jtyamu sayadaju۳
Avurá۳bay, ni ۳tiy jmutya۳jadantirya
Ju۳denu jteda samiy jiñijyu۳ntiy.
7ॸVu۳dyetya ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳, ni ۳tiy vichasara
jaryiñu۳ jityenumusiy, ni ۳ni ۳ jtachara
samiy jtedamu variy siva jityenu.
8ॸJadchintyi, Devyíbe dadyeñu jiryatiy
ru۳mutya۳jadara Ju۳denu jiyaru۳rya, riñi ۳
ji ۳ta vicha۳da diiyasavadye. ͅľфӕнӕɗѸľ‫ڏ‬
décu ji ۳ta ru۳tachara jnu۳ñu diyesa۳ra۳ju۳.
9-10ॸVuryi ۳tay dyetya Devyíbe nchiy:
“Ni ۳ni ۳ jiryatiy saryi jmutya۳sarara Ju۳denu
jiyaru۳rya, nu۳tyuni ۳ nta murichenu
Avurá۳bavyimusirya Ju۳denu jiyaru۳rya,
jiryatimyu۳ ne pi ۳ru۳ñu variy didyeñi ۳,
sasaryejadanumatiy Meruquisedécu ni ۳
samunatyi ۳ Avurá۳bay.”
11ॸRasa۳ra۳tiy raricha۳da rirye۳yada
Devyíbe dadyeñu nijya۳nvay jiyadaju۳,
jiryatiy ru۳mutya۳jadara Ju۳denu jteda
Muyisésibemyusiy, ¿ta۳raju۳na۳ vurya۳va۳ta
ju۳na۳y sa۳mu۳ti ۳ ti ۳ vuryeyada rá۳ñuju۳ntiy,
ta۳raju۳? nu۳tyu Meruquisedécu daryá,
Devyíbe dadyeñu ju۳bivaju۳. 12ॸTapi
rirya۳numatiy ja۳tay vuryeyada rá۳vye
tavayjisiy, vu۳vya۳ta ji ۳tara Ju۳denu jteda
vadi niquejada ramuju۳ntiy. 13ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta
sanchiy jtacha۳datiy darya niquejada,
ni ۳ni ۳ vichasara tavay ju۳riiñumusi ۳,
samunatyavatyimyu۳ ne jvaañu۳yada
Ju۳denu mo۳mu nijya۳nvay jiyadaju۳.
14ॸJvadatyasara daryaju۳ra jiryatiy
Vu۳yntyityu۳ Jesús munatyi ۳ vicha۳da
Judábay, sanchityimyu۳y ne su۳teda
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ7
Muyisésibe rirye۳cha caserdótevyeda
Ju۳denu mo۳mu jvaayadaju۳.
15-16ॸJvadatyasarava۳ju۳ vu۳jyu۳ darya,
sa۳numatiy mu۳ti ۳ ti ۳ vuryeyada rá۳ñuju۳
nu۳tyu Meruquisedécu vicha۳da daryá,
ni ۳ni ۳ ji ۳ta vichasara vuryeyada rá۳ñuju۳
bachi ۳, ne jiryatiy savichasara Devyíbe
denu. Savichasara ji ۳ta vuryeyada rá۳ñuju۳
bachi ۳ jiryatimyu۳ ne parutachara darya
su۳nu۳yada vanu۳yada day. 17ॸJtachara
daryaju۳ sanchiy:
“Jiñi jiñi ۳cha caserdóte ju۳na۳reju۳
nu۳tyu Meruquisedécu
vichanu۳yada daryantiy.”
18ॸBaryi ۳ranuma ji ۳ta munatya Ju۳denu
jteda Devyíbe dadyeñu jvaayadanchiy,
jiryatiy jdiva۳sara daryaju۳ra, dantyamu۳y
ne samirya taraju۳ra. 19ॸNe vana۳y
rito۳tadedara tara daryaju۳, mitya.
Sabayada Ju۳denu ru۳bivaju۳ra nutuyada
jiryatiy samiryava۳ju۳ra, ramusityi
vu۳tyuudiya۳ru۳ñi ۳ Ju۳denu.
20ॸSu۳teda Ju۳denu yityamura jirya vadi
jteda Jesús nchiy. Ne sabayada ji ۳ta
Devyíbe dadyeñu caserdótevyedaju۳
yityamu day, mitya. 21ॸJesúsva ji ۳ta
su۳teda Ju۳denu:
“Ri ۳tyamu ji ۳ta ri ۳tay, ne
ra۳paru۳tyasara riva ray: Jiñi
jiñi ۳cha caserdóte ju۳na۳reju۳.”
22ॸRamuni ۳tiy savichasara Jesús
vuryeyada rá۳ñu samiy jtedamuju۳.
23ॸRiñi ۳cha۳da Devyíbe dadyeñu rajuuvay,
jiryatimyu۳ ne vana۳y ririryi ۳jadara
yivaayada, jiryatiy ridyiiye۳ñu۳yada
daryaju۳. 24ॸJesús ji ۳ta, jiryatiy
sasiityari ۳jaya۳sara jvaayada ju۳na۳reju۳, ne
sava۳ta ti ۳ ra۳jay yibivaju۳ vuryeyada
rá۳ñuju۳, mitya. 25ॸSa۳ntyutyaru۳y ti ۳ta۳ju۳
daryaju۳riy, jiryatiy rityuudiye۳charani ۳
Ju۳denu simusiy, jiryatiy savichajaya۳sara
riyada rá۳ñuju۳ Ju۳denu tuunu.
26ॸVu۳vya۳tasara daryaju۳ni ۳ caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda nutyityu۳ nu۳tyu ni ۳tiy daryá,
jiryatiy Ju۳denuju۳ jiintyasi ۳ni ۳, juuchajsa۳
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ7ٍॷ8
jarye risa۳ju۳ni ۳, ne va۳cha jvaayadati ۳,
mitya. Ni ۳ni ۳ sani ۳cha jiintyasi ۳ ʮӕӕËȍҡ‫ڏ‬
vaynchiy, jiryatiy nubesumityanichi ۳
jaryivya۳ju۳ jarichu jiyadaju۳ni ۳. 27ॸNe
sava۳tasara Jesús jnutatya۳dani ۳ jasi ۳ jvachi ۳
jijyuuchuveda murichiryaju۳ munatya,
rivasiy ji ۳ta nijya۳nvay juuchuveda
murichiryaju۳, daryatiy ruvaachara tavay
caserdótevyeda nutyityu۳miy.
Su۳ntatya۳danumatiy Ju۳denumuju۳yu,
sivaamyu۳mya۳ ji ۳ta ratara caserdótevyeda
nutyityu۳ jvaayada. 28ॸJu۳denu niquejada,
jiryatiy Muyisésibemyusirya, rañi
bachara caserdótejyu۳ riy vaduy, jiryatiy
jdiva۳jnuvay yintumu daryi. Ju۳denu
niquejada ji ۳ta jtay jiryatiy su۳teda rivasiy
yityamu: “Rañi bay caserdótevyeda
nutyityu۳ju۳ni ۳ radyenu ni ۳tiy vichasara
sami ۳ ti ۳ta۳ju۳ rundamu, ne juuchati ۳,
mitya.”
Jesús vichasara vuryi ۳mu۳tyi ۳si ۳ Ju۳denu
mo۳mu vurye۳ntyutyasa۳daju۳
8
1-2ॸVuryi ۳tay jirya datyadodata
jiryatiy savichasara Jesús
vuryeyada rá۳ñu, ni ۳tiy ma۳sasara
santyityudamyu Vu۳jye۳ jaryiñu۳,
jarichumu, jasityi sivaachara Ju۳denumu
vuryeyadaju۳, si ۳tenu Ju۳denu vichajomu
jiryatiy saroriiyada yajiju۳ra, ne nijya۳mi ۳
jomututa jvaachara dárya. 3ॸDarya
sabayada Ju۳denu rirya۳jnutatya caserdó
tevyedara sa۳chara Ju۳denunijyu۳,
rirya۳jvaryi jasi ۳veda sanijyu۳ntiy,
daryadantyi sa۳ma۳ jnutatya vu۳cyaserdóte
nutyityu۳ra tara Ju۳denunijyu۳,
vuryeyadaju۳. 4ॸSaryityi vichasara jirya
mucadincha, ne saryi vicha caserdóte,
mitya, jiryatiy jasiñuma riy caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda bachavay raju۳, rirya۳tidye
jnutatyasarara sa۳chara Ju۳denunijyu۳
su۳tedamusiy. 5ॸRiñi ۳ ji ۳ta jvaachara
Ju۳denunijyu۳ nu۳tyu mitya jantyasara,
nu۳tyu Jesús jvaarya jnutu nta, jiryatiy
jarichumura. Daryani ۳ su۳teda Ju۳denu
394
ta۳riy siva Muyisésibe
saroriiryu۳yadanumatiy donajatyara
roriy Ju۳denujiju۳:
“Jatyi yivaachara darya ti ۳ta۳ju۳ nu۳tyu
ra۳ntyasara jiryatiy radyityadosiy
musiquincha jíírya.”
6ॸVu۳dyi ji ۳ta siva Jesús jiryatiy sasaryera
samiy jvaayadava۳ju۳ ruumusiy caserdóҡľ‫ڏ‬
vyeda, daryasa۳ra۳ju۳ ravichasara
samivya۳ju۳ Ju۳denu niquejadantiy,
ramusityi sivaachara Jesús vuryeyadaju۳,
ramusintyi saniquejada jiryatiy su۳teda
Muyisésibemyusirya. Jirya saniquejada
samivya۳ju۳ dárya, jiryatiy su۳teda
yityamuju۳ra. 7ॸNetimyu۳ ne rani su۳tyeda
tara munatya saniquejada, jiryatiy
Muyisésibemyusirya, ne saryi va۳ta۳da tara
niquejadana۳cho۳ ru۳bivaju۳. 8-12ॸSadityadoda
Ju۳denura rasu۳tyeryá jiryatiy su۳teda:
“Ri ۳tay si ۳tenu jiryiva: Ra۳jti ۳ rarunda
jasityi ra۳jto۳tanirya vadi niquejada
rusa۳ju۳ Irayénuveda, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
judíyuveda daryi. Ne ra۳cha variy
nu۳tyu rañiquejada jiryatiy ri ۳teda
rusa۳ju۳ ффӕ͑Ā̲ӕԮфɗҡֆɗф̲ֆӕ‫ڏ‬
teda Ejíptu mucadimusiryi.
Jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳yada
daryaju۳ rañiquejadamu variy, rañi
jiintye rirya۳jisiy variy, ri ۳tay ji ۳ta
ray variy. Jiryatirya rañiquejada
jiryatiy ra۳jtay rusa۳ju۳ Irayénuveda
rarundavasirya: Ra۳numa barya
rañiquejada rijechipiya۳jadamu,
ra۳nu۳y variy rijechivyara. Ratyidye
ra۳cha variy ru۳ndenuju۳, rityidye
ra۳cha rañijya۳nvajyu۳ varintyidye.
Ne rirya۳va۳ta datyadoda rityevay
nu۳ñi ti ۳quimusiy variy
raynchiñu۳dayu, jiryatiy
rirya۳datyasara ti ۳ta۳ju۳ ray, Āľф̲ɗ‫ڏ‬
myusiy, ja۳myicha۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Ra۳jantyutya daryaju۳ va۳ËȍфӕԮ‫ڏ‬
yadamusiyu, ne
ra۳jachipityasarara rijyuuchuveda
nu۳day, mitya.”
395
Darya su۳teda Vu۳jye۳ Ju۳denu ta۳riy,
jiñijya۳nvay nchiy. 13ॸTa۳riy niquejadata
sadityadodara munatya jiñiquejada,
jiryatiy su۳teda: Ra۳jto۳tanirya vadi
niquejada ru۳bivaju۳. Ratiy
ra۳rimyityuutyityi, ra۳caratyityi variy
ru۳sijyu۳.
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jo jiryatiy
mucadinchara, rataryajo jiryatiy
jarichunchantirya
9
1-2ॸRavichanu۳yada ji ۳ta su۳teda
munatya jiñiquejadamu
nu۳tyuramusiy riryi jachipiya۳sara
nijya۳nvay sanijyu۳ Ju۳denu.
Ravichanu۳yada sanijyu۳ jachipiya۳jo jiyu
mucadinchantiy, jiryatiy riryoriiyada
ra۳jiju۳ donajatyara. Munatya cuartu
jiryatiy bimu na۳cho۳sirya, ru۳tachara
Ju۳denuju۳ jiintyasarára jasityi
ravichanu۳yada no۳no۳siichuma, mi ۳sa
jarye, ranchatiy ribeñu۳yadara pa۳
Ju۳denu diya. 3ॸMunatya cuartu jiyadaju۳
ravichanu۳yada ratarya cuartuntiy,
mutanujay jiyada, jiryatiy ru۳tachara
jaryi samiryava۳ju۳ Ju۳denu jtedamuju۳ra.
4ॸJasiñi ۳ ravichanu۳yada vu۳rudi juru
rupajyo, órutera, jadchintyi rasasi
jiryatiy Ju۳denu niquejadajiju۳ra, jiryatiy
órujatya mutanusarára. Ravimu ji ۳ta
ravichanu۳yada jiimo۳, órutera, jiryatiy
Ju۳denu paji vichanu۳yada ravimu,
jadchintyi Arú۳bay ruvese jiryatiy
radipuvesubeda rajii, jadchintyi ravichu۳
padyejyu۳y jarye, jasityi nu۳charara
Ju۳denu niquejada siva. 5ॸRasasi
mutaduyncha nanuvicha۳da danu۳ju۳y
jantyasanu۳jyu۳y, Ju۳denu tuunu vichanu۳y
jantyasanu۳jyu۳y. Nanunipya۳ canuvu۳nura
ramutaduy jiryatiy ru۳tachara Ju۳denu
jantyutyajora. Ne vana۳y vuryeriryi ۳
tu۳chodara tara diye ranchintyi.
6ॸJiryatiy ravichanu۳yada darya Ju۳denu
roriy, caserdótevyeda jaya۳nu۳yada
japichiy munatya cuartuvimu,
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ8ٍॷ9
rirya۳tidye jvaacharara yivaayada
Ju۳denunijyu۳. 7ॸVinu caserdóte nutyityu۳
ji ۳ta jayada ratarya cuartuvimu taraquiju۳
nu۳ñi tanijya۳quimusiy. Ne saryijeyada
netimyu۳ ne saryi jtoda yisa۳ra jasi ۳
nudaja۳, jiryatiy su۳ntatya۳ĀʮɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda murichiryara, nijya۳͑ԮֆʮӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda murichirya jarye ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy
rijyuuchuveda jidyetyi ۳sa۳damu.
8ॸSadityadoda ji ۳ta Ju۳denu Jnutu
ramusirya jiryatimyu۳ ne jayadaju۳ jasiy
didye Ju۳denuju۳ jiintyajovimuju۳,
varimyuju۳timyu۳ ne raso۳vacha۳da
munatya cuartu jadchiy didyeyu. 9ॸRani ۳
ji ۳ta vichasara dityanuta۳ diye rundaju۳
day, vurya۳tidye datya nijya۳nvanchiy:
Rityi jnutatyasarára sa۳chara
Ju۳denunijyu۳, ru۳vacharani ۳ jasi ۳
sanijyu۳ntiy, ne vana۳y nta ruti ۳sara samiy
jvadichavay ramusiy Ju۳denu tuunuju۳.
10ॸRuvaayada ji ۳tara jiryatiy ru۳ntatya۳da
sanijyu۳ra jmyichara varimyata jatusara,
varimyata jiryatiy richuuta۳da sa۳jiju۳yu,
ruvaayada Ju۳denu jtedamu vinu
saratyadoda runda sa۳ra۳ju۳.
11ॸSamu۳ti ۳jadanumatiy Crístu nu۳tyu
caserdóte nutyityu۳ vuryeyadaju۳,
samiryava۳ju۳ vichasa۳dajiju۳ ti ۳ta۳ju۳,
samu۳ti ۳jada Jijye۳ rorimyu jiryatiy jaryi
samiryava۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳ taramusirya,
jiryatimyu۳ ne jomututa jvaachara darya,
dantyamu۳y ne jirya mucadimu
ju۳desarara. 12ॸSajamya۳ ju۳na۳reju۳
Ju۳denuju۳ jiintyajomuju۳. Ne su۳toda
yisa۳ra jasi ۳ nudaja۳, nu۳tyu voca nudaja۳,
ne vinu carni ۳ru nudaja۳. Su۳toda ji ۳ta
darya vinu yindaja۳ day, ratatiy
sasaryeda ju۳na۳reju۳ra vurye۳ntyutya۳da.
13ॸTa۳riy ripyu۳yada nijya۳nvay
juuchatavay jimyi ۳dodivasiyu, jiryatiy
ru۳rejada caserdótevyedara carni ۳ru
nudaja۳ ruuva, ¡ra۳, ra۳, ra۳! ne vinu voca
vanu nudaja۳ta, sadetu rupachi ۳
pupujuruja۳ta jarye risa۳ju۳. 14ॸTa۳
jaryivya۳ju۳ ra۳pu۳chara Crístu nudaja۳
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ9ٍॷ10
vu۳jyuuchuvedivasivyu۳y, jiryatiy
su۳ntatya۳da Ju۳denu ju۳na۳reju۳ vichi ۳
jnutumusiyu. Su۳ntatya۳da Crístu ne
juuchati ۳ Ju۳denumuju۳yu, sa۳tidye pu۳rya
vu۳jechipiya۳jada Ju۳denunijyu۳, va۳cha
jvaayada jachipityaja۳jadajisiy,
vurya۳tidye vichasara sanijyu۳ Vu۳jye۳
ju۳na۳reju۳ vichi ۳.
15ॸRamuni ۳ savichasara Crístu
vuryeyada rá۳ñu Ju۳denu tuunu, vadira
Ju۳denu niquejada jto۳tadedaju۳. Jiryatiy
sabatyeda vurye۳ntyutyasa۳daju۳,
sapu۳chara variy vuryivasirya
vu۳jyuuchuveda ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy
vu۳jyuuchuvay munatya Ju۳denu
niquejada jiyaro۳ju۳, jiryatiy MuyiséѸɗ¡ľ‫ڏ‬
myusirya, vurya۳tidye jmutya۳sarara
vuryeyaru۳rya ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy su۳teda
Ju۳denu ya۳sa۳y jiñatuvyerya.
16ॸVurya۳tidye jmutya۳ra vuryeyaru۳rya
jiryatiy vu۳jye۳be barya ma۳cho۳rara,
vurya۳datya samiy munatya si ۳tenuni ۳viy
sadiimya۳. 17ॸJiryatiy sabayada ti ۳ra darya
vicha۳da, vu۳ryi jmutya۳ dyetya su۳bivara
jiberya, ne vana۳y vuryi ۳mutya۳ra
netimyu۳ ne sadiiy raja۳mi ۳ didye.
18-19ॸRamuni ۳timyu۳ ne sabayada Ju۳denu
munatyara jiñiquejada nudaja۳jsá۳, sireda
ji ۳ta Muyisésibe daryaju۳ra múrejii,
sapuchodara carni ۳ru jasicho variy
rí ۳dcha, jiryatiy ruuna۳ҡֆ̲ӕËȍ͑ӕѸ‫ڏ‬
rára. Jadchiy ji ۳tantiy saparodeda
ja۳am ۳ úra, jiryatiy vocadenu nudaja۳ta
jaryenusara darya, carni ۳ru nudaja۳ jarye
risa۳ju۳, sa۳tidye ju۳re varirya nudaja۳ raniy,
Ju۳denu niquejada padye,
nijya۳nvañe۳cho۳ju۳ jarye. 20ॸSu۳teda
Muyisésibe variy yivaayadamu:
“Jiryatirya nudaja۳ jiryatiy su۳teda
Ju۳denu vurya۳rumirya, ratatiy
vuryito۳tanirya saniquejada
vurye۳ntyutyasa۳daju۳.”
21ॸDaryaday su۳rera nudaja۳ riva Ju۳denu
rorintyi, ti ۳ta۳ju۳ ruvaatya۳va jarye, jiryatiy
ruvaatyasara caserdótevyeda
396
Ju۳denunijyu۳ra. 22ॸJu۳denu jtedamusiy ji ۳ta
riryi pu۳chara ti ۳ta۳ju۳nubesiy nudaja۳tara.
Nuda rubedajisiy ji ۳ta ne vana۳y
saramityaniy Ju۳denu vuryivara
vu۳jyuuchuveda.
Crístu batyeda vu۳jyuuchuveda
pu۳cha۳da jiyadaju۳
23ॸRiryityi pu۳ryu۳chara nudaja۳tara jirya
Ju۳denu vichajo jantyasara, jirya ji ۳ta
jiryatiy jarichuvimu bachara vichajoju۳
darya, rava۳tasara jaryivya۳ju۳ra pu۳tya۳
jiryamusiy. 24ॸTapitya sajayada Crístu
ravimu Ju۳denuju۳ jiintyasajo, jiryatiy
jomututa jvaachara darya, jiryatiy vinu
mitya jantyasara darya. Sajayada ji ۳ta
si ۳tenu Ju۳denu vichajovimu, jiryatiy
jarichuvimu darya, jasityi samu۳ti ۳sara
Ju۳denu tuunu vuryeyadaju۳.
25ॸDantyamu۳y ne sajajeya۳sara Crístu
japichiy nu۳tyu jnutatyasi ۳ Jijye۳myuyu,
nu۳tyu caserdótevyeda nutyityu۳mityi
jaachara nu۳ñi tanijya۳quimusiy Ju۳denuju۳
jiintyajovimuju۳ day, rirya۳tidye
jnutatyara nudaja۳ jiryatimyu۳ ne rindaja۳
darya. 26ॸRaryityi vicha۳da daryá, saryiñi
diijeya۳ japichiy mucadi ju۳desa۳damusiy.
Nu۳ye ji ۳ta, mucadi baryi ۳ru۳yada
rundamu, samu۳ti ۳ma۳ taraquiju۳, sa۳tidye
parutara juuchuveda jibetyedamusiy.
27-28ॸDaryatiy sabayada Ju۳denu
nijya۳nvajyu۳ntirya taraquiju۳ diiyadantiy,
sa۳̲ӕфɗËȍľ͑ӕҡ͑ɗËȍффɗԮѸɗֆԮӕфֆɗԮ‫ڏ‬
yada murichirya vu۳y, ĀфֆĀֆѸԮɗËȍ‫ڏ‬
sara Crístu jnutatyasi ۳ jidyiiyadivasintyi,
sa۳tidye pu۳ËȍɗËȍфффʮӕӕԮֆʮӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda. Sa۳day mu۳ti ۳ daraju۳jyu۳
juuchajsa۳ntiy, jivyejyu۳ ʮɗфֆҡɗֆфɗ͑ҡӕֆ‫ڏ‬
numucha sa۳jiju۳ jirye۳ntyutyasa۳daju۳.
10
1ॸJu۳denu jteda ji ۳ta jiryatiy
Muyisésibemyusirya, vinu samiy
vichasa۳Āʮ͑ӕҡӕĀֆʮɗфֆҡɗֆʮҡɗԮֆľ͑ӕ‫ڏ‬
mara. Ne ravichanu۳yada si ۳tenu
vichasa۳da jiryatiy sabachara vurya۳jiju۳ra.
Dañuma riñi jnutatyajaya۳ caserdóҡľ‫ڏ‬
397
vyeda nijya۳nvajyuu jiyadaju۳ni ۳ jasi ۳
jvachi ۳, Ju۳denunijyu۳, tama۳ vana۳y
jto۳tanivye rivyichasara samivye, tama۳,
rityi rañi tuudiya۳sara ratani ۳ Ju۳denu.
2ॸRaryityi jto۳tadeda ru۳ntatya۳dara
rivyichasa۳da samivyejyu۳, riryi paru۳yada
riva jasi ۳ jvachi ۳ jnutatya۳da variy, jiryatiy
riryi ma۳cho۳ variy pu۳chavay, ne riryi
jachipiya۳ jiyasachavay variñu۳dayu.
3-4ॸJivye jasi ۳ ji ۳ta jiryatiy Ju۳denunijyu۳
jvachavaryi, rañi jachipityataniy nu۳ñi
tanijya۳quimusiryi nijya۳͑ԮֆфɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
vedanchiy, jiryatimyu۳ ne vana۳y rapu۳y
voca nudaja۳ra vu۳jyuuchuveda
vuryivasiy, dantyamu۳y ne carni ۳ru
nudaja۳.
5-7ॸRamuni ۳tiy siti ۳jadanumatiy Crístu
jirya mucadimu, su۳teda siva jijye۳ variy:
“Jivya۳tasaratyara jasi ۳ jvachi ۳
jnutatyasa۳da yiva. Yindejadara
nijya۳mi ۳vu۳ ra۳jiju۳ ramusityi
ra۳siityee jiijyu۳. ґ̲ɗֆʮԮĀɗËȍф‫ڏ‬
vitya jidyiya daryaju۳ra jiryatiy
ru۳ntatyasara nijya۳nvay jiñijyu۳ni ۳
jasi ۳ jvachi ۳, jiryatiy riryupeda
yichana۳tya۳damu jiñijyu۳ni ۳,
varimyata rijyuuchuveda
murichiryaju۳. Ri ۳tachara variy
yiva: Ya۳jnu۳y Ye۳ye۳, riti ۳ma۳ ra۳tidye
jvaarya jivya۳tara, darya
nu۳charatiy catera padyevya
raynchirya.”
8ॸSu۳teda Crístu munatya:
“Jivya۳tasaratyara jasi ۳ jvachi ۳
jnutatyasa۳da yiva, daryantyamu۳y
ne jiryatiy ru۳ntatyasara nijya۳nvay
jiñijyu۳ni ۳ jasi ۳ jvachi ۳, jiryatiy
riryupeda yichana۳tya۳damu
jiñijyu۳ni ۳, Ԯфɗ̲ֆҡфɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda murichiryaju۳,”
dañuma riñi jnutatyasara Ju۳denu
jtedamuju۳ra. 9ॸRivasiy ji ۳ta su۳teda
Crístuntiy:
“Ya۳jnu۳y Ye۳ye۳, riti ۳ma۳ ra۳tidye
jvaarya jivya۳tara.”
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ10
Jirya saniquejadata jipyaruta۳dara
munatya Ju۳denu jteda jasi ۳ jvachi ۳nchiy,
sa۳tidye jnutatya ru۳bivaju۳yu. 10ॸVariñi ۳
ji ۳ta Ju۳denu va۳ta۳damu vu۳vyichasara
jiintyasavay saju۳, Jesucrístu batyedata,
jiryatiy su۳ntatyama۳ Ju۳denunijyu۳ra
jivyu۳.
11ॸJu۳denu jtedamusiy riryaniñu۳yada
caserdótevyeda sanijyu۳ jvaavye, jiryatiy
ru۳ntatyajaya۳sara japichiy Ju۳denunijyu۳
riy jasi ۳veda jvachavay jiryatimyu۳ ne
vana۳y raso۳vacheda ruuvasirya
jijyuuchuveda. 12ॸJesús ji ۳ta,
su۳ntatya۳danumatiy Ju۳denunijyu۳ra jivyu۳,
ti ۳ta۳ju۳ vu۳jyuuchuveda murichirya,
sama۳sa۳da variy Ju۳denu
nutyityudamyuju۳. 13ॸJadchiy ji ۳ta santuy
ra۳jiju۳ jiryatiy sa۳bay Ju۳Āľ͑ӕѸ͑ӕ̲ӕҡӕ‫ڏ‬
jare riy jimyityasimyi. 14ॸTaraqui
su۳ntatya۳data daryaju۳ yito۳tanimyu۳rya
vu۳jiintyasa۳da Ju۳denuju۳.
15ॸSatu۳chusara vijyo۳mujache Ju۳denu
Jnutu vuryivantiy jiryatiy su۳teda:
16 “Jiryatirya rañiquejada jiryatiy
ra۳jtay rivasiy rusa۳ju۳ra. Ra۳numa
barya rañiquejada rijechimyu,
ra۳nu۳y variy rijechipiya۳jadamura.”
17ॸSu۳teda jadchintyi:
“Ne ra۳ʮËȍɗЙɗҡֆѸфффɗʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda nu۳day, mitya, dantyamu۳y
ne ruvaayada jiryatiy rañiquejada
jiyaro۳ju۳ra.”
18ॸJiryatiy saramityanimya۳ Ju۳denu
vuryivara vu۳jyuuchuveda, vuryivaayada
jarye, jiryatiy saniquejada jiyaro۳ju۳ra, ne
vu۳vya۳ta Ju۳denunijyu۳ nu۳ndyerya
vu۳jyuuchuveda murichirya jnutatya۳da
nu۳day, mitya.
Vu۳ryi tuudiye۳ñi ۳ Ju۳denu
19ॸRamuni ۳tiy,
ratyeryi ۳veda,
vurya۳numa jay vu۳chuvu۳yasa۳damu
Ju۳denu jiintyasájomuju۳, jiryatiy
sarubeda Jesúsra yindaja۳ vuryeyadaju۳.
20ॸSamuttasara daryaju۳ vu۳jyu۳ra vadi
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ10ٍॷ11
jajyo jiryatiy jnu۳rya darya, tapi ni ۳ni ۳
sani ۳cha vu۳jejyo, jiryatiy setasara
daryaju۳ra savu۳ nu۳tyu mutanujay,
jiryatiy Ju۳denu mo۳ jiyada vicharára,
vurya۳tidye ju۳ti ۳ simuju۳. 21-22ॸJiryatiy ni ۳ni ۳
sani ۳cha nijya۳nvay jiyada rá۳ñu, jiryatiy
sansu۳chara jaryiñu۳ nta Ju۳denu rorimyu,
vurya۳numa tuudiye۳ samirya
jachityavañi ۳ Ju۳denu. Vurya۳numa
jachipiya۳ vu۳chuvu۳yasa۳damu sanijyu۳,
jiryatiy pu۳charanuma jiyasayadajisiy
ti ۳ta۳ju۳ra vu۳jechipiya۳jada, nu۳tyu vu۳vyu۳
jarye suutasara nta vandaja۳ta,
vuryi ۳tyu۳yadata. 23ॸVurya۳numa ju۳riy
surravarya vu۳tyu۳choda Ju۳denu jiyadaju۳,
jiryatiy vu۳yntuchara sa۳jiju۳, ne
siquityaja۳ra vu۳jechipiya۳jada sanchiy,
ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳jto۳tanichara daryaju۳ra yiteda
vuryeyadaju۳ day. 24ॸVurya۳numa
jachipiya۳ vu۳ñijyu۳: nu۳tyuramusiy vu۳ryi
jo۳ta va۳ta۳da vu۳y, nu۳tyuramusiy, samiy
jvaayada jarye risa۳ju۳. 25ॸNe vu۳ryi paru۳y
riva vu۳yntye۳ryadeda vu۳y, nu۳tyu tavatyi
paru۳chara riva. Vurya۳numa vanu۳tya
jaryivya۳ju۳ nu۳ñi ti ۳quimusivyu۳y, jiryatiy
vu۳dyi riva tamitya runda tuudiye۳yada.
26ॸVuryi ۳mutya۳jadanumatirya datya۳da
si ۳tenu Ju۳denu niquejadanchiy, vu۳ryityi
jiriryi ۳ra juuchuveda vu۳dyetya۳damu
variy, ne tara ju۳na۳y tara jadchiñu۳day
ta۳ramusitya sa۳ramityaniy Ju۳denura
vu۳jyuuchuveda ju۳na۳y jadchiñu۳dantyi.
27ॸVurya۳day nutuy ji ۳ta
vu۳chuvu۳yadanube variy ra۳jiju۳ Ju۳denu
murichenutadeda, jiryatiy sa۳ca۳siryu۳y
jijiidatya riy jimyityasimyi. 28ॸNijya۳mi ۳
ji ۳ta, ni ۳tiy raryi rrachodara Ju۳denu
niquejada jiryatiy Muyisésibemyusirya,
ni ۳ni ۳ diiyada jantyutyasi ۳sá۳ ru۳co۳siy
nanutu۳chuta۳danumatiy danu۳ju۳y
nijya۳mi ۳ju۳ñi ۳, varimyata mu۳nvamyusiy.
29ॸTa۳ jaryivya۳ju۳ murichenutadeda saryi
jmutya۳ dyetya nijya۳mi ۳ ni ۳tiy raniye۳ nta
mucadinubeju۳ni ۳ Ju۳denu denu,
sa۳viryu۳tya varirya Crístu nudaja۳ ratatiy
398
sani ۳cha۳da jiintyasi ۳ Ju۳denuju۳. Sa۳vityiye۳
daryamusiñi ۳ Ju۳denu Jnutu jiryatiy sani
jmu۳tyaru۳ñi ۳. 30ॸVu۳dyetya ji ۳ta daryaju۳ni ۳
Ju۳denu jiryatiy su۳teda:
“Rajyu۳numa ra۳Ëȍ̲ӕфɗËȍľ͑ӕҡ‫ڏ‬
deda jto۳tadeda day, rañuma
ra۳murichenutanicharara.”
Jadchintyi su۳tedantiy:
“Sa۳saranusara Vu۳yntyityu۳ra
jiñijya۳nvay murichenutanicha۳da.”
31ॸSuvu۳chara ji ۳ta ju۳u۳yada ju۳na۳reju۳ vichi ۳
Ju۳denu jomu.
32ॸJirya۳ma۳ jachipityara jivyicha۳da
rano۳no۳nu۳ñumatiy Ju۳denu datyadoda
jirye, jiryatiy jiryejechi ۳nitya۳Āʮ͑ҡֆӕф‫ڏ‬
musirya totiyadasumarya.
33-34ॸJiryevyichanu۳yada vijyo۳mujache
javittyuchavay, jiyasantasavay jarye
risa۳ju۳, jadchintyi jiryepyaru۳tyajaya۳ rusa۳
darya vichanichavayu, jiryatiy
jirye۳ntyutya۳da riy tanuvu۳nusavay,
jiryedyiryejada yichana۳yadamura
jiryeberya paranusa۳da, jiryedyetya۳da
daryaju۳ jivyichasara taratavay, jiryatiy
samiryava۳ju۳ darya, suru۳yada jachara
jarye risa۳ju۳ra. 35ॸRamuni ۳tiy ne jirya۳jatya
yajisirya jichuvu۳yasa۳da, jiryatiy ja۳mura
murichevarya daryaju۳ darya. 36ॸJiryevya۳ta
daryaju۳ra tapimusiy jachi ۳deda,
jirya۳numatiy jvaarya Ju۳denu va۳ta۳da,
jirya۳jmutya۳ varirya jiryatiy su۳teda ya۳sa۳y
jiryerya. 37ॸTapi vani ۳ra jaryuve sa۳day jniy
ni ۳tiy ra۳jniy, ne sa۳riche. 38ॸJiryatiy rimu
tuva۳chu۳ni ۳, ri ۳tachara variy sami ۳ ni ۳,
sa۳jnu۳jeya۳sara ju۳na۳re variy. Saryityi
dutyaru۳y jichuvu۳yadamuyu, ne samiy
jvadichi ۳ saryicha variy rajyu۳. 39ॸVu۳y
ji ۳tamu۳y ne siityejada vu۳ryudivaju۳
vu۳pyarutasa۳damuju۳, vu۳tyuva۳choda ji ۳ta
vu۳beyanu ramityadedaju۳.
Ju۳denumu tuva۳choda
11
1ॸSimu tuva۳chodamusiy ji ۳ta
vu۳dyetya sa۳jto۳taniy Ju۳denura
jiryatiy vu۳yntuy ra۳jiju۳, vu۳dyetya ji ۳ta
399
ravichasara, jiryatimyu۳ ne vu۳dyiryu۳y
nta riva didye. 2ॸSimu tuva۳chodamusiy
ji ۳ta rivyichanu۳yada vu۳myunatyavabe
samiy jvadichavay Ju۳denu diya.
3ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy vu۳dyetya
ru۳ndayada ju۳desara ti ۳ta۳ju۳ su۳tedamuju۳.
Ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy vu۳dyi diye sa۳ra۳ju۳ riva, ne
ru۳ndayada ramusiy jiryatiy vu۳dyichara
riva.
4ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy ji ۳ta,
su۳ntatya۳da Abénubañi ۳ jasi ۳ jvachi ۳
Ju۳denunijyu۳, jiryatiy samiryava۳ju۳
Cayí ۳bay jnutatyasaramusirya.
Satuva۳chodiva su۳teda Ju۳denu sami ۳yu,
sasa۳ryá jiyadaju۳. Ju۳denumu
tuva۳chodamusiy, dañuma sani ۳cha diiñu
Abénu, saniquesara diye sa۳ra۳ju۳ vuryiva.
5ॸSimu tuva۳chodamusiy jijya۳ta۳da
Ju۳denu na۳vajyu۳ni ۳ Enócu, jiryatimyu۳ ne
diiñu saya۳da day. Ne richeryeda
ju۳na۳ñu۳nñi ۳, jiryatiy saja۳ta۳dama۳ Ju۳denu
daryaju۳ yimuju۳ dañi ۳. Saja۳tasa۳dajisiy ji ۳ta
rityu۳choda Enócunchiy: “Ni ۳ni ۳ sani ۳cha
samiy jvadichi ۳ Ju۳denuju۳.” 6ॸNetimyu۳ ne
vu۳tyuva۳chusara simu Ju۳denu, ne vana۳y
nta vuryi ۳chana۳chu variñi ۳, tapi ni ۳tiy
tuudiye۳ryu۳ñi ۳ Ju۳denu, saryi tuva۳chu
munatya sanchiy: “Si ۳tenu savichasara
Vuryi ۳ndenu, ni ۳ni ۳ ji ۳ҡĀҡֆ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
doda riy jiryatiy rivya۳tasara sana۳cho۳.”
7ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy
savicha۳da Novébay siityera.
Su۳vatanutadedanumatiy Ju۳denu ni ۳
Novébay ranchiy, jiryatimyu۳ ne
ridyetya۳da nijya۳nvay didyerya, ѸɗԮֆ‫ڏ‬
dara cartyequiisuma rirya۳jiju۳ yisa۳
vichavay, riryamityajoju۳. Ju۳denumu
tuva۳chodamusiy sadityadoda Novébarya
rivyicha۳da mucadiva vichavay
tuva۳chu۳sa۳miy, savicha۳da Novébay variy
Ju۳denu jteda jmutya۳nu, jiryatiy su۳teda
sami ۳ satuva۳chodivayu.
8ॸJadchintyi Avurá۳bay tuva۳choda simu
Ju۳denu sanatuyadanumatiñi ۳ sa۳tidye
sipyatay tamucadimuju۳, jiryatiy saryi
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ11
jmutya۳ jivyichajoju۳ra. Sasipyateda ji ۳ta
ne sadatya۳da tera rayácu۳.
9ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy
sasu۳ta۳ñumaya۳jada tara mucadiva jiryatiy
Ju۳denu jtedamuju۳ra, nu۳tyu ma۳myi
mucadimu nta savicha۳da jasiy.
Savichanu۳yada su۳ta۳myu sisa۳ jidyenu
Isácubay, sa۳si ۳ Jacóbubay jarye, jiryatiy
su۳teda Ju۳denu sivantiy: “Rache۳y jiirya
mucadi jivyichajoju۳, jidyedyeñu vichajoju۳
jarye.” 10ॸAvurá۳bay ji ۳ta daryaju۳ nutuyada
ra۳jiju۳ ja۳mu vicha۳da suru۳yasara, jiryatiy
Ju۳denu ju۳derára, sivaayada jarye risa۳ju۳ra.
11ॸJu۳denumu tuva۳ËȍΎĀ̲ӕѸɗֆѸĀľҡӕ‫ڏ‬
choda Avurá۳bañi ۳ jivyatura suru۳tyu, Sára
jtyati ۳bay, dañuma sani ramimya۳ra
jiñijya۳ detuyadaju۳, tapi jidyetya۳da
jto۳tanirya sani ۳cha Ju۳denu jiryatiy
su۳teda: “Sa۳day detuy jivyatura Sára
jidyenuju۳.” 12ॸRamuni ۳ ti ۳qui vanumusiy,
jiryatiy savichanu۳yada nu۳tyu diiñu nta,
ripyi ۳ru۳yada rajuuvay simusiy, nu۳tyu
jdarichijyuutiy jarichumu, ti ۳cha۳juru
jarye, jiryatimyu۳ ne vana۳y
saranumu۳yadasa۳rá۳ra.
13ॸRidyiimyu۳yada ji ۳ta jivyejyuu ti ۳ta۳ju۳,
netimyu۳ ne ru۳mutya۳jadara Ju۳denu jteda
jiyadaju۳ didye. Mitya ridyiyadá ripyasiy
riva, ridyiryejada varirya, ru۳teda
vijyo۳mujache variy yiva: “Nu۳tyu ma۳myi
vu۳vyicha mitya vu۳taya۳Ԯֆʮɗфֆ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
ncha.” 14ॸJiryatiy ru۳tedara darya
niquejada, ridyetyatadeda ramusivyu۳y,
jiryatiy riñi va۳tanu۳yada rana۳cho۳
mucadi, jasityi riñi jtachara ye۳chasara.
15ॸRiryityi jachipitya۳dara jimyucadi
jadchityi richipyateda, riryi ta۳ryaru۳yada
dyetya variy yibivaju۳ntiy. 16ॸNu۳ye ji ۳ta,
rivya۳ta۳numucha rana۳cho۳ samiy mucadi
jiryatiy jarichumura. Ramuni ۳timyu۳ ne
sa۳dasara Ju۳denu jiryatiy ru۳tachara:
“Ni ۳ni ۳ sani ۳cha Vuryi ۳ndenu.” Su۳dutya۳da
daryaju۳ra ja۳mu vicha۳da rirya۳jiju۳.
17ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy
Avurá۳bay jnutatya۳dani ۳ jidyenu Isácubay
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ11
sanijyu۳, sa۳ntya۳danumatiy Ju۳denuni ۳.
Su۳ntatyanu۳yadani ۳ jidyenu vinu ti ۳qui,
sanchityi su۳teda Ju۳denu siva:
18 “Isácumusivye ji ۳ta rirya۳jtachara
jidyedyeñu.”
19ॸSajachipiya۳jada Avurá۳bay daryaju۳:
“Sani mi ۳saniryu۳y Ju۳denuni ۳ diibyi,”
daryantani ۳ ji ۳ta su۳mutya۳jada ntani ۳
jidyenu diiyadamusiy.
20ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy ji ۳ta
Isácubay jteda samiy Ju۳denu jtyamu
nadayadaju۳ jidyenuju۳y Jacóbubay,
Esavúbatya, nu۳tyura nana۳cha.
21ॸJu۳denumu tuva۳chodamusintyi
Jacóbubay jteda jidyiitya۳ju۳ samiy
Ju۳denu jtyamu nadayadaju۳ Jusíbe
denuju۳be. Sajachipiya۳jada Ju۳denunijyu۳
variy jiryatiy sabutyajayada
Ju۳denumuyu, sabutyajayada jiryuvese
jchayu. 22ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy
Jusíbe jachipitya۳da jidyiiryu۳yadamura
jidyedyeñu sipyateda Ejíptumusiy,
su۳teda variy ruuva: “Jirya۳ma۳
pu۳chichara yisa۳ra radyuumiy.”
23ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy
sadutya۳da saja۳be vu۳ryupi ۳de MuyiséѸɗ‫ڏ‬
beyu, mumutumiy jarimyuni ۳ sa۳ra۳ju۳
sadutya۳dani ۳. Jiryatiy nanudiyada
daryaju۳ jaryi sami ۳de siva jidyenu, ne
nanusuvu۳yadara ja۳mu nutyityu۳bay jteda
jiryatiy su۳teda judíyuvedava: “Jirya۳ma۳
jatya ja۳am ۳ u riy vadirupavye jiryatiy
vadudyeryi.”
24ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy,
ja۳ñumatiy savicha۳da Muyisésibe,
sarrachodara jiryatiy ru۳teda nijya۳nvay
ja۳mu nutyityu۳bay jasi ۳ sani ۳cha.
25ॸSajaryeta۳dara paru۳cha۳riy
vichanicha۳da rusa۳ju۳ Ju۳denu nijya۳nvay,
ramusiy jiryatiy taraquiju۳ sa۳jcanurya
samiy vichasa۳da juuchuvedanube.
26ॸSajachipiya۳jada ji ۳ta: “Ra۳day vichasara
jaryi tarati ۳va۳ju۳ jiryatiy ravyichasara
javiryu۳tyasi ۳ nu۳tyu Ju۳denu jaryeti ۳ nta,
ramusiy raryityi jmutya۳ra Ejíptu ja۳mu
400
nutyityu۳ barya ratyi rañi ۳cha sa۳si ۳ víchi ۳.”
Su۳nu۳ñu۳yada Muyisésibe daryaju۳
rana۳cho۳ Ju۳denu murichedoda
yivaayada murichirya.
27ॸJu۳denumu tuva۳ËȍΎĀ̲ӕѸɗֆѸѸɗЙֆ‫ڏ‬
teda Muyisésibe suvu۳yasa۳ Ejíptumusiy
dañuma sani nique۳yada ja۳mu
nutyityu۳bay ranchiy. Sajachi ۳deda
variyu, nu۳tyi sadiyada nta siva Ju۳denu
jiryatimyu۳ ne vana۳y jvadichi ۳ ntani ۳.
28ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy ji ۳ta
sabayadara Pasco vichtya, jasityi
sadatyadoda riy nijya۳nvay: “Jirya۳ma۳
ju۳rera carni ۳ru nudaja۳ rorijyu۳davya,
sañuma jvay nijya۳nvay parutarani ۳
jityevay denu jiryatiy munatya rupi ۳ni ۳.”
29ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy ji ۳ta
rityiryo۳ri ۳jada Irayénuvedabay ja۳mu
na۳vata۳savumú, nu۳tyu siinu nta
ravicha۳da rirya۳jiju۳. Ejíptu ja۳nvabe ji ۳ta
jantya۳da tiryo۳ri ۳jada ru۳sijyu۳ Āфֆ͑‫ڏ‬
tidye, ti ۳ta۳ju۳ni ۳ rijemyu۳yada ja۳am
۳ u day,
pattaryi.
30ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy
raju۳u۳ya۳jada Jericó vicha۳da puryesiy,
jiryatiy riryabeja۳jada Irayénuvedabay
darundaju۳ñijyate sa۳ra۳ju۳ ru۳ro۳.
31ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy ne
nanuparuteda cadnatoda Raábijyu۳y
jtyatanu۳be rusa۳ju۳ tuva۳chu۳sa۳mibe,
jiryatiy sadiryejada daryaju۳ samiryi
dichevye.
32ॸ¿Ta۳ra ra۳tu۳chu jadchintyi, ta۳ra?
Runda ji ۳ta raryi su۳tye daryaju۳ ra۳tidye
tu۳chu sanchiy Jedeyó۳bay, varimyata
Barácubay, Sansú۳bay, Jetébay, Davyíbe,
Samí ۳rubay, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy Ju۳denuju۳
tu۳chuvaberyi.
33ॸJu۳denumu tuva۳ËȍΎĀ̲ӕѸɗֆфɗԮֆӕӕ‫ڏ‬
doda nijya۳nvaberya nusu۳chajo,
ruvaayada vasera, ri ۳mutya۳jadara
Ju۳denu jteda riyadaju۳, ratamumyu۳yada
nibyijú۳yu, sañuma su۳y.
34ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy
riryícha۳dára jiiday quívaya۳ra,
401
riryamitya۳dara jchityitya۳ta jveda,
rivyanu۳tyadeda yidiva۳jadamusiyu,
rivyichanu۳yada ja۳surya vanu۳vyebe
jiryatiy ribecha۳Āфɗֆʮɗ̲ֆɗҡֆѸɗ̲ֆɗ‫ڏ‬
jyuu.
35ॸJu۳denumu tuva۳chodamusiy
ru۳mutya۳ʮĀԮҡӕ¡ľфֆɗʮɗҡֆľԮֆĀɗɗֆĀ‫ڏ‬
musiy mi ۳sa۳sumivye, tavay ji ۳ta rañi
batyeda javatyasavay, ʮɗфֆҡɗֆфɗффËȍΎ‫ڏ‬
dara ramityadeda, rirya۳tidye saryerya
mi ۳sa۳da jidyiiyadamusiy jiryatiy
samiryava۳ju۳ darya. 36ॸTavay jarye
datyanu۳yadara javityiye۳yadamusiy
jantyasara, musiye۳yada jarye,
ridyetya۳dantirya tanuvu۳dodantiy,
cadyidyaju۳u۳ta puchusa۳da jarye risa۳ju۳.
37ॸRidyetya۳dantirya ravichu۳ta
jachedantiy, rivyicha۳da ra۳chasavay
siiryata, rivyicha۳da jantyasavay,
jadchintyi jchityitya۳ta jvachavay,
riryupiñumaya۳jada carni ۳rujatyera
sujatyavay, rivyichanu۳ֆĀʮ͑ҡֆӕֆ‫ڏ‬
davay, paru۳chari ۳myu vichavay jarye,
jarupanusavay jarye risa۳ju۳riy.
38ॸRivyichanu۳yada nijya۳nvabe samivya۳ju۳
ruumusiy jityevay mucadincha
vichavabe. Rivyu۳taya۳jada mitya tova,
musiquivantiy, rivyichajo ji ۳ҡ̲ӕËĀɗʮ‫ڏ‬
ridye.
39-40ॸJivye ti ۳ta۳ju۳, dañuma rivyicha۳da
samiy jvadichavay jityuva۳chodiva, ne
riryichedara jiryatiy sani jteda Ju۳denu
ya۳sa۳ryi, sajachipiya۳jada Ju۳denu daryaju۳
samivya۳ju۳ vu۳jyu۳ra, jiryatimyu۳ ne
rirya۳jmutya۳mu۳y su۳tedamuju۳ra tara
jiryatimyu۳ ne vurya۳jmutya۳
rusa۳ntidyerya.
Vurya۳ntya jnu۳chara sana۳cho۳ Jesús
12
1ॸJiryatiyvuryi ۳ro۳ riy jivye
rajuuvay tu۳chuvay Ju۳denumu
tuva۳chodanchiy, ramuni ۳tiy vurya۳ jiriryi ۳
siicheda Ju۳denu nú۳va. Vu۳chiichedamu
vurya۳ma۳ jatyachiy vuryimusirya ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy jiinra vuryimura,
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ11ٍॷ12
vu۳jyuuchuveda jarye jiryatiy
raruparyu۳y vu۳ñiy, vurya۳tidye siichiy
tapimusiy Ju۳denu nú۳va, jiryatiy sabay
vu۳chiiyadaju۳ra. 2ॸVurya۳ma۳ jnu۳y
sana۳cho۳ju۳ Jesús ni ۳tiy ju۳dejadara
vu۳tyuva۳choda, sito۳tadeda varintyirya.
Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jachi ۳nitya۳dara crusitya۳sa
batyeda, sa۳viryu۳tya۳da varirya riva
jádasa۳da, jiryatiy sadatya۳da yajiju۳ra
yichana۳yada, sama۳sa۳da variy Ju۳denu
nutyityudamyuju۳. 3ॸJirya۳ma۳ jachipiya۳
sanijyu۳ Jesús jiryatiy sajachi ۳nitya۳da
tapimusirya juuchatavay jiyaro۳doda,
jiryeñuma jdiva۳, jiryeñuma paru۳ryu۳y
riva jichiityari ۳jada.
4ॸNe jiryetyotiyada juuchuveda jcho۳ju۳
yindarubeda sa۳ra۳ju۳ didye.
5-6ॸJiryejechipumya۳ vidyerya Ju۳denu
niquejada day, jiryatiy su۳teda nu۳tyu
jidyedyeñumiy jiryiva:
“Pi ۳pi ۳veda, ne jirya۳rrachúra
Vu۳yntyityu۳ vasedoda, dantyamu۳y
ne jirya۳paru۳tya
sanique۳tya۳damusiyu. ґԮѸľ͑ӕ‫ڏ‬
sara Vu۳yntyityu۳ daryaju۳ riy ti ۳ta۳ju۳
jivya۳tasavay, samusiye۳charani ۳
ni ۳tiy su۳mutya۳sara nu۳tyu
jidyenuju۳.”
7ॸJirya۳ma۳ jachi ۳niy jivyasenusa۳damuyu,
jiryatiy savichenichara Ju۳denu nu۳tyu
jidyedyeñu jirye. ¿Mi ۳ deramu۳y ne
vasenusi ۳ jijye۳myusiy, mi ۳? 8ॸNetimyu۳ ne
sa۳vasenusara Ju۳denu jirye nu۳tyu
savasenusaratiryi jidyedyeñu vasevajyu۳
nu۳tyu ridyetyasaratiy ti ۳ta۳ju۳ Ju۳denu
dadyeñu, ne jirye۳cha variy si ۳tenu
sadadyeñu, jirye۳cha ji ۳ta variy riicho
dadyeñu day. 9ॸVu۳ryityi tuva۳choda simu
vu۳jye۳ jirya mucadimu vichi ۳, ni ۳tiy
vasedoda vu۳y, vurya۳ma۳ saboniy
jaryivya۳ju۳ saju۳ Vu۳jye۳ jarichumu vichi ۳
vu۳y, vurya۳tidye jnu۳jeya۳sara variy
ta۳rijyu۳. 10ॸVu۳jye۳vyeda jiyu vichavay rañi
vasedoda taraquideju۳ vu۳y, daryatiy
samiy jvadichara ridyiyara. Vu۳jye۳
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ12
jarichumu vichi ۳ ji ۳ta rañi vasenu samiy
vu۳vyicha۳daju۳ vu۳y, vurya۳tidye vichasara
vu۳ñi ۳ru۳yadamu juuchajsa۳ vatajuu sisa۳.
11ॸDiyedera vu۳dyi riva vasedoda nu۳tyu
yivatya۳, rivasiy ji ۳ta rajontachara samiy
vichasa۳da vu۳jyu۳ jiryatiy vu۳dyetyatityi
ramusiy.
Vuryi ۳nu۳tyata۳ta vu۳y vu۳ñuma rrachura
Ju۳denu jantyutya۳da
12ॸVu۳ryityi paru۳ryu۳y riva Ju۳denu nú۳va
rupiyada, vurya۳ma۳ vanu۳tyaniy
ju۳na۳ntyirya vu۳jyomutu so۳taryi ۳rantiy,
vu۳dyuse jdiva۳jnura jarye risa۳ju۳.
13ॸVurya۳ma۳ ma۳ntya vase nú۳ vurya۳jiju۳
vu۳ñuma tadityaniy riva vu۳y, vu۳tye۳ryo۳ ji ۳ta
vuryi ۳bivaju۳ varintyi vu۳tyuva۳chodamu.
14ॸVurya۳ma۳ jiryiri ۳ra samiy vichasa۳da
rusa۳ nijya۳nvay ti ۳ta۳ju۳, vurya۳ma۳
jantyasara jiintya۳da Ju۳denuju۳ vu۳y,
jiryatimyu۳ ne vana۳y ti ۳ dichara siva,
jiryatimyu۳ ne savichasara jiintyi ۳ saju۳.
15ॸVu۳ryi jnu۳tya dyetya vu۳y, vu۳ñuma
su۳tye Ju۳denu jantyutya۳damusiy. Vu۳ryi
jnu۳tya dyetya vu۳y, rañuma dipuvay,
nu۳tyu cariitu jnutijyu۳u۳ nta, jivyara
jachipiya۳jada vu۳quebyimu, jiryatiy
ra۳jarupanu varirya vu۳vyicha۳da,
rirya۳mi ۳vachara variy rajuuvay ru۳co۳siy.
16ॸVu۳ryi jnu۳tya dyetya vu۳y sañuma vicha
vanu cadnavu۳ vu۳quebyimu, varimyata
datyi ۳sa۳ nu۳tyu Esavúbatyi vichanu۳yada
darya, ni ۳tiy ta۳ryu۳tya۳da taraqui jibyeda
murichiryara jiyaru۳yasara jijye۳ barya.
17ॸVu۳dyetya daryaju۳ jiryatiy sani
va۳ta۳danumatiy rana۳cho۳ jiyaru۳ryantiy,
sarrachoda saja۳y ra۳jisiyu dañuma sani
yasanta۳da yina۳ya۳danube sivara. Ne
vana۳y sasaryedara sa۳tidye paru۳y saja۳y
riva jirrachoda, tii mitya.
18ॸNe vuryiti ۳ nu۳tyu vu۳myunatyavatyi
jti ۳jada ja۳mu musiquimu vurya۳tidye
tuva۳chura Ju۳denu niquejada, jiryatiy
Muyisésibemyusirya. Riñi jti ۳jada
musiquimu jiryatiy radacutyadeda
402
rajiruju۳ryanube jasiy, jiiday quivaya۳ra
jarye risa۳ju۳, jiryatiy ja۳mu riicho
jaryedora. 19ॸRityuva۳choda varirya
natutya۳ suuyada, niquejada jarye
jiryatiy rara۳yada nupocudinubesiy. Rityi
tuva۳chodara niquejada, riñi jiyasanta۳da
variñi ۳ Muyisésibe: “Sa۳numa paru۳y
Ju۳denu riva niquejada nu۳ñe۳cho۳.” 20ॸNe
rijechi ۳nityaru۳yada daryaju۳ra su۳teda:
“Saryityi ja۳tyo۳ vinu rirya۳si ۳ raniy
musiqui, riryi jvesiy ravichu۳ta
variy riva ni ۳.”
21ॸJiryatiy ravichanu۳yada jaryi
suvu۳chara daryaju۳, jiryatiy ridyiñu۳yada
riva, su۳teda Muyisésibe variy:
“Ramyichutyeñuma rachuvu۳yadamu.”
22-23ॸNe vuryiti ۳ nu۳tyu
vu۳myunatyavatyi jti ۳jada musiquimuju۳
jiryatiy jirya mucadimura.
Vuryiti ۳ma۳ ji ۳ta vinu Siyó۳ musiquimuju۳
day, na۳vay vichi ۳ Ju۳denu vicha۳damuju۳,
jiryatiy jarichumu vicha۳da darya,
Jerusarí ۳ jtyatara. Vuryiti ۳ma۳ ji ۳ta ruumu
rajuuvay Ju۳denu tuunu vichavay
jiryatiy rintye۳ryaniy jchana۳tyavayu;
ruumu jarye jiryatiy sanatuchara
Ju۳denu jidyedyeñu munatyavajyu۳ riy,
jiryatiy nu۳chavay jarichumu vicha۳daju۳
riy. Vuryiti ۳ma۳ ja۳mu cadnadumuntiy,
ni ۳tiy vichasara Vuryi ۳ndenu ti ۳ta۳ju۳,
ruumu jarye jiryatiy diiñu bayanumiryi,
jiryatiy saja۳vyechoda Ju۳denu munatya
ta۳riy samivyeryi. 24ॸVuryiti ۳ma۳ simu
vuryeyada rá۳ñu Jesúsntiy, jiryatiy
Ju۳denu vadi niquejada jmu۳tyi ۳ni ۳,
sandaja۳muntiy jiryatiy ju۳resara
vu۳pyu۳cha۳daju۳ra. Sandaja۳ ji ۳ta tu۳chusara
vuryiva samivya۳ju۳ ramusiy jiryatiy
jachiñu۳ryara Abénubay nudaja۳
yivacha۳da murichirya. 25ॸVu۳ryi jnu۳tya
dyetya vu۳y, vu۳ñuma rrachuni ۳ Ju۳denu
jiryatiy saniquesara vu۳y. Netimyu۳ ne
riryamitya۳da vu۳myunatyavarya Ju۳denu
murichenutadeda, jiryatiy rirrachodara
saniquejada jirya mucadimu niquesara,
403
ne vinu vu۳y ra۳ramityára, vu۳ryityi
janumitye sa۳jisiy ni ۳tiy niquesara
vu۳jyuuchuveda murichenusa۳danchiy
jarichumusivyu۳y. 26ॸSaniquejadanumatiy
musiquimu ta۳riy, samuchutyetyadedara
mucadi jiñiquejadata. Diye ji ۳ta su۳tay:
“Daraju۳jyu۳ tamitya ra۳Āֆ̲ӕËȍӕ‫ڏ‬
tyetyanirya mucadi, jarichu jarye
risa۳ju۳.”
27ॸJiryatiy su۳tedara “Daraju۳jyu۳ tamitya”
jidyityadoda yitedamusiy jiryatiy
sa۳parutamu۳rya ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy su۳ndejada
ja۳ta۳daju۳ra, ra۳tidye ma۳cho۳jaya۳sara ti ۳ta۳ju۳
jiryatimyu۳ ne vana۳y
muchutyetyaniya۳sarára. 28ॸRamuni ۳tiy,
jiryatiy vuryi ۳mutya۳sara Ju۳denumusirya
yinsu۳jyo jiryatimyu۳ ne vana۳y
muchutyetyaniya۳sarára, vurya۳ma۳
jchana۳tyani ۳, vurya۳tidye vichasara
siityeevay vu۳chuvu۳yadanube saju۳,
jiryatiy vu۳tyuva۳chusara simu. 29ॸTapi
Vuryi ۳ndenu ji ۳ta jiiday nu۳ya۳ra day.
Nu۳tyuramusiy vu۳ryi jvaarya
Ju۳denu va۳tasara
13
1ॸVurya۳ma۳ va۳tasara riy
vu۳tyeryi ۳veda Jesucrístumu. 2ॸNe
vurya۳jachipurya samiy jmutya۳jada
vu۳ryorimyu riy jañu۳vye, tapi
daryamusiy ridyiryejada tavay
jiñiya۳resiryi Ju۳denu tuunu vichavay.
3ॸVurya۳ma۳ jachipityasara riy
tanuvu۳nusavay daryatiy vu۳vyicha nta
tanuvu۳nusavay rusa۳ju۳, rijeryentiy
jiryatiy jarupantasavadyeryi, vu۳jerye
vichasara daryaju۳ vu۳tavantyi, vu۳dyetya
varirya rivyichasa۳dantiy. 4ॸSamirya
jvadichara ra۳cha۳siy ja۳mu۳yada,
nanuji ۳yada jarye jiryatiy nanurupi
danu۳ju۳myusiy yisa۳. Sa۳murichenutaniy
Ju۳denu daryaju۳ riy rityi cadnavachara.
5ॸNe vurya۳va۳ta jaryirya criquiy,
vurya۳ma۳ ma۳cho۳ samiy jachityavay rata
jiryatiy vuryimura. Ju۳denu ji ۳ta jteda
daryaju۳:
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ12ٍॷ13
“Ne ra۳jiintye jiryimusiy, dantyamu۳y
ne ra۳tochiy jirye, mitya.”
6ॸDaryamusiy ji ۳ta vuryi ۳tachara
vu۳chuvu۳yasa۳damu:
“Vu۳yntyityu۳ ji ۳ta vuryi ۳mu۳tyi ۳ day, ne
vurya۳suvu۳y. ¿Ta۳ra sa۳jvaay vanu
vuryeyaro۳ju۳ variy, ta۳ra?”
7ॸJirya۳ma۳ ʮËȍɗЙɗҡֆѸффɗֆʮɗфֆľֆ͑‫ڏ‬
tavay, jiryatiy riñiquejadara Ju۳denu
niquejada jiryiva. Jirya۳jachipitya
samirya rivyicha۳da, nu۳tyuramusiy
ruto۳tadedara, jirya۳tidye jantyara
rityuva۳choda Ju۳denumu. 8ॸDaryatiy
savicha۳da Jesucrístu ta۳riy, daryaday
savichasara diyentiy, daryani ۳
sa۳chajaya۳sara ju۳na۳reju۳ ti ۳ta۳ju۳. 9ॸNe
jirya۳caratyaniy Ju۳denu nú۳vasiyu,
jiryatiy jiryetyuva۳chu ramu datyadoda
jaryedo, jiryatiy tajijyu۳ darya. Samirya
dyetya vurya۳vanu۳tya Ju۳denu
jmu۳tya۳data vu۳jechimyu vu۳y, ne
jmyichara jibyedata, tapi ne
ru۳mu۳tyasara riy rityi rani jibyeda
Ju۳denunijyu۳ra tara. 10ॸJu۳denunijyu۳
jnutatyajo, jasityi su۳ntatya Jesucrístu
vuryeyadaju۳yu, rani ۳ vichasara
jnutatyajo jasityimyu۳y ne vana۳y riimyi
Ju۳denu mo۳mu jvaavyerya jnutatyasi ۳tera.
11ॸTapi riryupamyu۳chara vicha۳da
tuva۳ryara savu۳ voca jnutatyasi ۳, simusityi
sapu۳chiñu۳yada caserdótevyeda
nutyityu۳ra sandaja۳ Ju۳denu rorivyimuju۳,
nijya۳nvay juuchuveda pu۳yadaju۳. Ne riñi
jmyichara rate sasaviy, mitya.
12ॸDaryaday sabatyeda Jesús vicha۳da
tuva۳ryantiy, sa۳tidye jiintya yindaja۳ta
Ju۳denuju۳ riy nijya۳nvay. 13ॸRamuni ۳tiy
vurya۳ntya sipyatay Jesús tuunuju۳,
jiryatiy vu۳jechi ۳nityasarára javityiye۳yada
vatajuu sisa۳. 14ॸTapi ne tara vicha۳da jiyu
jiryatiy ra۳suru۳jeya۳sara ju۳na۳reju۳.
Vu۳vya۳tasara ji ۳ta vicha۳dana۳cho۳ jiryatiy
ra۳cha۳siy rivasiy. 15ॸRamuni ۳tiy vurya۳ma۳
jnutatyajaya۳sara Jesúsmusirya
vuryi ۳chana۳tya۳da Ju۳denunijyu۳, jiryatiy
Ƅ¡фŃԮӕԮľĀॷ13
rajontay nta vuryi ۳tó, Ju۳denu jtya
baya۳jada nijyu۳. 16ॸNe vurya۳jachipurya
samirya jvaayada, jiryatiy vu۳che۳chara
vu۳beryatera riy tavay, tapi su۳canuchara
Ju۳denu daryaju۳ra darya jnutatyasara.
17ॸJirya۳ma۳ tuva۳chu jiyantavamyu,
jirya۳ma۳ saboniy variy ruumuyu, tapi
rivyitya jnu۳tyasara daryaju۳ jiryi ۳ntu
jiyadaju۳, jiryatiy rirya۳tu۳chu
yinu۳tya۳danchiy siva yinsu۳ñu. Jirya۳ma۳
saboniy ruumuyu, rirya۳tidye mutay
jchana۳vye Ju۳denu nú۳va jirye, ne
yívavye, jiryatimyu۳ ne raryicha samirya
jiryejyu۳.
18ॸJirya۳ma۳ tu۳chusara Ju۳denujsa۳
nu۳dyeyadaju۳, jiryatiy nu۳dyetya jijechimyu
nu۳vyicharu۳chara samivye Ju۳denu diya
ti ۳ta۳ju۳. 19ॸRayasanta jaryivya۳ju۳ jirye,
jirya۳tidye tu۳chu Ju۳denujsa۳ rayadaju۳,
ra۳tidye ta۳rya vani ۳rava۳ju۳ jiryimuju۳.
Samu۳chuveda samirya
niquejadata tamitya riy
20ॸJu۳denu ji ۳ta vichasara samiy
vichasa۳da ja۳mi ۳, ni ۳ni ۳ ta۳ryatadeda diivye
404
cabyimusiñi ۳ Vu۳yntyityu۳ Jesús, jiryatiy
savichasara jasi ۳ jnu۳tyavay nutyityu۳,
jichiityari ۳vajyu۳. Savichasara vuryi ۳nu۳tyi ۳
jiryatiy sarubedara yindaja۳
vuryeyadaju۳, Ju۳denu jteda jto۳tadedaju۳
ju۳na۳reju۳. 21ॸRajechiñu۳y siva jiñu Ju۳denu,
sa۳tidye jdutyamu۳y samirya
jiryivaatya۳ju۳sara, jirya۳tidye jvaarya
sava۳tara, ʮɗфֆҡɗֆѸɗԮËȍфˇľѸӕËфɞѸҡӕ‫ڏ‬
musiy vuryimuju۳ra, jiryatiy samiy
jvadichara sadiyara. ¡Jesucrístunijyu۳
ra۳chajaya۳sara vanda ju۳na۳reju۳tecu۳!
Daryanuma ra۳cha۳siy.
22ॸRayasanta jirye, ratyeryi ۳veda,
jirya۳ntya jachi ۳nityara ravyanu۳tya۳da,
tapi rañu۳ֆѸɗֆ͑ľʮфֆɗфʮӕӕф͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
datara catera. 23ॸJirya۳datya
jmu۳ryasi ۳numani ۳ vu۳tyeryi ۳ Timutévu.
Saryityi ju۳ti ۳ varenu, ra۳diy vatajuu sisa۳
jiryiva.
24ॸJirya۳ma۳ mu۳chuvaryi jintyityu۳veda
ti ۳ta۳ju۳, Ju۳denuju۳ jiintyasavay jarye ti ۳ta۳ju۳
rusa۳ju۳. Rimyu۳chuvay Itáriyamusivye
jiryentyidye. 25ॸSa۳numa jmu۳tyasara
Ju۳denu jirye. ¡Daryanuma ra۳cha۳sitye!
 SANTIACUBAY CATERA
Samu۳chuveda
1 nubesityaniy daryaju۳ni ۳. 10ॸDaryantiy
1ॸRay, Santiyácu, Ju۳denu muchechiy,
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu muchechintyi,
ramyu۳chuvay ri ۳chana۳yadamu jirye,
jiryatiy su۳rema۳ Ju۳denu mucadiva jirye,
judíyuveda jiryena۳miy ti ۳ta۳ju۳.
Vurya۳jachi ۳niy paru۳cha۳riñube vu۳y
2ॸRatyeryi ۳veda, jirya۳ntya
jachipityaja۳sarara jchana۳yada jaryi,
ra۳numatiy sarye va۳cha jatachoda jirye.
3ॸDatyi ۳sa۳mitya daryaju۳ jirye
nu۳tyuramusiy rajantyanumaya۳ra
vu۳tyuva۳choda simu Jesús. Vu۳vyanu۳tya
variy ra۳jisivyu۳y, jatachodajisiy.
4ॸVurya۳ntya datya tapimusiy
jachi ۳nitya۳dara jatachoda, vurya۳tidye
vicha ja۳myi variy, samijye۳ñuma
vu۳ñi ۳cha, jiryatimyu۳ ne vurya۳su۳tye,
mitya.
5ॸTi ۳tiy su۳tye jiryequebyimusiy
datya۳dara, (jatachodajisiy vanu۳tya۳da),
sa۳ma۳ jachiñu۳y jani ۳sa۳ siva Ju۳denura,
ni ۳tiy sa۳chara ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyu۳ra, tama۳
ju۳barya sani ۳cha, dantyamu۳y ne
sa۳jantaniñi ۳ ni ۳tiy jachiñu۳rya. 6ॸSa۳ma۳
jachiñu۳y si ۳tenu jachipiya۳jadata, ne
sa۳janumityaja۳ varirya jijechipiya۳jada,
tapi janumityaja۳jada jachipiya۳jadati ۳,
nu۳tyu ri ۳ye۳rya sa۳numityaja۳ra. 7-8ॸNe
sa۳jachipiya۳ jmutya۳jada tara variy
Vu۳yntyityu۳musiy, tapi savichasara
janumityaja۳jada jachipiya۳jadacanu
daryaju۳, ne vana۳y sajachipiya۳ si ۳tenu.
405
9ॸVu۳tyeryi ۳ jantyuyani ۳ ji ۳ta
ra۳jchana۳chara variy jiryatiy Ju۳denu
sa۳jchana۳tyasara tarati ۳yu, Ju۳denu
jantyutya daryaju۳ni ۳. Ne sa۳jiriryi ۳ jaryi
tarati ۳ra, nu۳tyu si ۳sabitya suru۳y ta۳rijyu۳.
11ॸRitanumatiy vindyadá raniy, raridyeje
si ۳sabi variy, raju۳u۳y variy rabi,
racaramya۳ raratyeda variy. Daryamusiy
ra۳ridye sata۳ryu۳tyi ۳sara yimusiy jaryi
tarati ۳.
12ॸChana۳tyi ۳si ۳ ji ۳tani ۳ ni ۳tiy jachi ۳niy
jatachodaju۳yu, jantyasi ۳numa daryaju۳
dañi ۳, sa۳sa۳y Ju۳denu parenu variñi ۳,
ju۳na۳reju۳ jnu۳tya۳ju۳ sa۳sa۳ñi ۳. Su۳teda Ju۳denu
daryaju۳ ya۳sa۳ñi ۳ ni ۳tiy va۳tani ۳. 13ॸNe ti ۳
ra۳jtay jatachodanubera: “Sa۳tachuru۳y
Ju۳denu varirye,” tapi dantyamu۳y ne ti ۳
vana۳y ra۳jatachuni ۳, dantyamu۳y ne
sa۳jatachu ti ۳ varintyidye. 14ॸJiñu vanu
jatachusi ۳numa sani ۳ru۳yadamudayu.
15ॸRapi ۳ru۳ñumatiy sani ۳ru۳yada variy,
ru۳nday ji ۳ta juuchuveda variy,
variñumatiy raja۳vye juuchuveda variy
saju۳, sadiitya۳numa varidyerya.
16ॸNe jirya۳quivu۳chutaniyu,
ratyeryi ۳veda va۳tasavay daryaju۳ jirye.
17ॸRu۳musa ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳ mitya sa۳yada
samirya, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy mitya sa۳charara.
Ru۳musa na۳vachiy, Vuryi ۳ndenumusiy,
jiryatiy no۳no۳ja۳mi ۳ daryaju۳ dañi ۳. Ne
sa۳numitya Ju۳denura jijechipiya۳jada
tajiñe۳cho۳ju۳, mitya. 18ॸSadirya
jachipiya۳jadamusiy yindejada si ۳tenu
jiñiquejadata vu۳y, vu۳vyicha ji ۳ta variy
ґ͑ҡɗֆËӕॷ1ٍॷ2
samivye saju۳, nu۳tyu rajottedamusiy
ramityanivye su۳ndevay cabyimusiy.
Si ۳tenu samirya vicha۳da Ju۳denu diya
19ॸJirya۳jnu۳y rañe۳cho۳, ratyeryi ۳veda
va۳tasavay, daryani ۳ vurye۳ËȍԮфľ͑ӕ͑‫ڏ‬
tidye, vurya۳tidye tuva۳chu varirya; ne
vurya۳jaryuvu۳rya niquejada, dantyamu۳y
ne nique۳yada risa۳ju۳. 20ॸVu۳ñique۳yadamu
jiryi ۳nu۳y, ne vuryito۳taniy daryaju۳ra
jiryatiy samirya Ju۳denu diyara.
21ॸRamuni ۳tiy jirya۳paru۳y riva taji
niquejada, taji vicha۳da jarye risa۳ju۳,
jirya۳jmutya۳ ԮфɗֆѸɗɗҡֆľʮĀʮËȍɗҡֆ‫ڏ‬
varya Ju۳denu niquejada, jiryatiy
nutasaranuma jiryejechimyudarya,
jirya۳tidye ramitya rata.
22ॸJirye۳cha Ju۳denu niquejada jto۳tanivye,
ne jirya۳quivu۳chu yimusiyu, jiryatiy
jiryetyuva۳chu mitya rana۳cho۳. 23-24ॸTi ۳qui
vanutiy tuva۳chu yito۳tani ۳sa۳damura
Ju۳denu niquejada, savicha variy nu۳tyu
vanu jiryatiy su۳nu۳ñi ۳ yintu nuvatumu.
Su۳nu۳y ji ۳tayu, saya variy, vani ۳ra
sajachipuy varirya nu۳tyu۳ vanura
rañi ۳cha۳siy. 25ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy su۳nu۳y
samirya rana۳cho۳ Ju۳denu niquejada,
jiryatiy raratyanu juuchuvedajisivyu۳y, ne
saparu۳ryu۳y riva rana۳cho۳ jnu۳yada.
Jiryatimyu۳ ne sajachipurya Ju۳denu
niquejada, satuva۳chusara variy ramu, ni ۳ni ۳
ji ۳ta ra۳datyara Ju۳denu jmu۳tya۳da variy
yivaayadamu.
26ॸNi ۳tiy jachipiya۳: Ravyicha
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jada jachi ۳, netimyu۳
ne sani datyara jidyechiy sabodeda, mitya
saquivu۳chu yimusiyu, rama۳cho۳ mitya
variy saju۳ Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jada.
27ॸRani ۳ ji ۳ta si ۳tenu Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jada day, jiryatimyu۳ ne tara
tárara, vurya۳tidye jañu۳ya۳ simu bachetadi,
bacheno۳damu jarye, vurya۳tidye jmu۳tya
taranijyu۳ variñada, ratiy nanuva۳ta,
jadchintyi vurya۳tidye jnu۳y va۳cha
vicha۳dajisiy vuryeyadaju۳.
406
Ne vurya۳jaryeta ti ۳ nijya۳nvay cabyimusiy
2
1ॸRatyeryi ۳veda, jiryatiy vu۳tyuva۳chu
simu Jesucrístu vandamu, ne
vurya۳jaryetasarani ۳ ti ۳ nijya۳mi ۳ Ju۳denu
siityari ۳jadamuju۳, ne vinu jiryatiy savicha
jaryi tarati ۳, dantyamu۳y ne vurya۳rrachuni ۳
jiryatiy jantyuyani ۳ní ۳. 2-4ॸDañuma saryi
jay vu۳yntye۳ryanijyovimu ti ۳qui vanu
samijetyi ۳, órutera jana۳jatuti ۳ risa۳ju۳ni ۳,
nu۳ntiy dañuma sa۳jay ta۳rijepyota,
jantyuyani ۳, varityi vu۳jeryetani ۳ samijetyi ۳
vurya۳tidye jtay siva: “Ya۳jay, ya۳ma۳sa
samirya ma۳sajoncha”; nu۳ ji ۳ta,
jantyuyani ۳, vu۳ryi jtay dyetya siva: “Jasiy
ya۳raniy,” varimyata vu۳ryi jtay siva:
“Mitya ya۳ma۳sa mucomu,” vu۳jeryeta
varivyu۳y, nu۳tyichitya vurye۳charu۳y variy
samivye. Vu۳ñi ۳cha variy taji
jachipiya۳jadatavay.
5ॸJirya۳tuva۳chu rañe۳cho۳, ratyeryi ۳veda
va۳tasavay. ¿Ne jiryedyetyaru۳dye jiryatiy
sajaryeta۳da Ju۳denu riy jantyuyadavay
rirya۳tidye vichaniy si ۳tenu tuva۳chuvay
variryi, rirya۳tidye jmutya۳ varirya
jiyaru۳rya sansu۳jyomu rusa۳ ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
sava۳tavadyeryi? 6ॸJirye ji ۳ta javiryu۳tya
daryi jantyuyadavadye. Jiryi ۳tañi ۳viy
tarati ۳ni ۳ ramutiy sivaatyaniy mitya jirye,
satiichiy simuju۳ cadnadu variy jirye.
7ॸJaryi tarati ۳ ji ۳ta javityiye۳rya Ju۳denu
jtya ramutiy jiryi ۳tyu۳y varidye.
8ॸVu۳tyi jto۳taniy ji ۳tara Vu۳yntyityu۳
niquejada, darya nu۳chara ni ۳day:
“Vurya۳ntya va۳tani ۳ vu۳ryeryenu
nijya۳mi ۳ nu۳tyu vu۳vya۳ta
daryantivyu۳y,”
vuryivaay samirya variy.
9ॸVu۳tyi jaryeta ti ۳, vu۳jyuuchuvay variy,
Ju۳denu niquejada jtay darya. 10ॸNe
jiryi ۳nu۳y, ni ۳tiy ne jto۳taniy ti ۳ta۳ju۳ra
Ju۳denu niquejada, sa۳jiyasay variy
ratayu. 11ॸTapi ni ۳tiy niquejada:
“Ne ya۳rupi ti ۳ vaturu۳jsa۳ ji,”
saniquejadantiy:
407
“Ne ya۳jvay risa۳ju۳ ti ۳.”
Dañumamu۳y ne vu۳ryupi ti ۳ vaturu۳jsa۳,
vu۳ryityi jvay ti ۳, vurya۳rupanu varirya
Ju۳denu niquejada. 12ॸRamuni ۳tiy
vurya۳nique samirya, vurye۳cha samivye
variy, ramutiy sa۳saranu Ju۳denu variy
jiñiquejadata vu۳y, jiryatiy raratyanu
juuchuvedajisivyu۳y. 13ॸNi ۳timyu۳ ne
jantyutya ti ۳, Ju۳denu ra۳chaniy
sa۳ntyutyi ۳sa۳damu tarayu. Jantyutya۳da
ji ۳ta jaryinra ramusiy tu۳chuta۳da
murichenutadeda.
Vurya۳dityanura vu۳tyuva۳choda
vu۳vyichadedamu
14ॸRatyeryi ۳veda, ¿Ta۳ra vu۳ryiryi rata
jiryatiy vu۳ñi jtay si ۳tenu
jachipiya۳vavyu۳y, ne vuryivaay nta tara
ramusiy? ¿Ra۳ni ۳viy jantyutya vinu
vu۳jechipiya۳jada vu۳y? 15-16ॸSaryityi
rupiñe۳ya۳ sidyavu۳ ti ۳qui vu۳tyeryi ۳,
varimyata vuryi ۳tyamutu, ne jmyicharati ۳
daryaju۳ni ۳, vuryi ۳tatyi variy siva: “Ye۳jiya
jidyirya samiryamu, ya۳vano۳nu
sujajyuuta ji, ya۳potyaniy ji ۳ta varintyi ji”
tama۳ vu۳ñi sa۳y tarani ۳, tama۳, tama۳
samirya rani ۳cha daryamusiy. 17ॸNetimyu۳
ne vuryivaay samiryara vu۳jechipiya۳jada
si ۳tenu, ra۳rupanuma۳ varidyerya si ۳tenu
vu۳tyuva۳choda day.
18ॸTi ۳ni ۳ dyetya jtadye: “Ji si ۳tenu
tuva۳chura, ray ji ۳ta jvaay si ۳tenu samiy.
Ya۳dityanu si ۳tenu jijechipiya۳jada
yivaayadasa۳ racyu۳, samiryavidye
rani ۳cha, ray ji ۳ta ra۳Āɗҡֆ͑ӕфɗԮֆĀ‫ڏ‬
musiy jíírya si ۳tenu rajechipiya۳jada.”
19ॸJijechipiya۳ dyetya: “Vinu ti ۳qui
savichasara Ju۳denu.” Jivyichaniy
samirya jiryatiy tuva۳chura ji. ´ֆ͑ҡӕ‫ڏ‬
veda jarye tuva۳chu simu Ju۳denu,
samuchutye variy jichuvu۳yadamu. 20ॸNe
jidyetyaru۳y jidyetyi ۳sa۳damu, tama۳
samirya rani ۳cha tuva۳choda, tama۳,
netimyu۳ ne vuryivaay samiy risa۳ju۳ra
tara. 21ॸDaryatiy vu۳myunatyi ۳ Avurá۳bay
ґ͑ҡɗֆËӕॷ2ٍॷ3
jnutatya۳dani ۳ jidyenu Isácubay siva
Ju۳denu, su۳tedamu, Ju۳denu diyada variy
siityeera siva. 22ॸNe jiryi ۳nu۳y,
satuva۳choda jmu۳tya۳da sivaayadaju۳yu,
daryamusiy ji ۳ta sivaayadamusiy
yito۳tanirya jityuva۳choda simu Ju۳denu.
23ॸDaryamusiy rito۳tadeda Ju۳denu
niquejada jiryatiy sivaañu۳yada
Avurá۳barya, darya jtachara:
“Satuva۳choda Avurá۳bay simu
Ju۳denu, su۳mutya۳jada variñi ۳,
jiryatiy vase vichara sadiya
daryaju۳ni ۳, Ju۳denu jteda variy
jijemyicyuni ۳.”
24ॸ¿Jiryeñi jnu۳mya۳viy? Su۳mutya۳sara
Ju۳denuni ۳ vanu nu۳tyu vase jvaarya, ne
vinu satuva۳chodamu, netiy vinu
sivaayadiva jarye. 25ॸDarya
nanuvichanu۳yada ta۳riy cadnatoda
Raábijyu۳y jtyatanu۳be, su۳mutya۳jada
Ju۳denu nadivaayadamusiyu, jiryatiy
nani ۳mutya۳jada jiryorimyu nada
jpa۳sanu۳jyu۳y, jnu۳yasanu۳jyu۳y daryaju۳
nada, nani ۳pa۳jada ji ۳ta vani ۳rade jadchiy
tanú۳va nada, sañuma ju۳riy ju۳ri ۳ nada,
ramuni ۳tiy nani ۳pa۳jada tanú۳va nada.
26ॸNi ۳tiy jtay yitu۳yadamu jityuva۳chu simu
Ju۳denu ¿va۳ taraju۳ rani ۳cha cay?
Nu۳tyunuma savu۳ rani ۳cha jnutusa۳.
Vurya۳ntya jnu۳tya va۳cha
niquejadajisivyu۳y
3
1ॸRatyeryi ۳veda, ne samirya nta
vuryi ۳tye rajuumusiy datyanu۳ju۳ vu۳y,
tapi varityi sa۳su۳tye datyanu۳ riva
yivaayada, sa۳vichaniy Ju۳denu jaryinra
variy rivani ۳. 2ॸTapi ti ۳ta jiryi ۳nu۳y
vu۳chu۳tye japichiy samirya jvaayadajisiy.
Ni ۳tiy ne su۳tye ra۳jisiy samirya niquejada,
ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳cha samijyé۳, sadatya bayada
samirya jivyu۳ ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳ntiy. 3ॸRibe
saju۳va cavañura sariitya۳ sasiityejadaju۳,
ratani ۳ richiquityataniya۳ ti ۳ta۳ju۳ varirya
savu۳. 4ॸVapuruntiy, dañuma ra۳cha
ja۳mujnu vapuru, rajatyaru۳y riicho
ґ͑ҡɗֆËӕॷ3ٍॷ4
varidyerya, sani siquityataniya۳ rata۳ti ۳ra
ratimyu۳dera varidye, vase jiya۳daju۳
rumutiy sayaru۳y. 5ॸDaryaday ravicha
vu۳dyechiy pasidyentiy, ҡфнӕɗ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damusiy rarichata rajuura. Jiryi ۳nu۳y
pasidyeramusiy ranu۳yasumiy jiiday.
6ॸDaryaday varintyirya vu۳dyechintyi,
rivaay varirya va۳cha jaryedo.
Ra۳rupanura vu۳vyu۳ ti ۳ta۳ju۳ varintyi. Nu۳tyu
jiiday ru۳rera va۳cha vicha۳da ti ۳ta۳ju۳
vu۳vyichasa۳damu, nu۳tyu jiidatyo۳
nu۳ya۳jadamusiy radachimyu۳ya۳ jiidatyee
vu۳dyechimyuju۳ daryaju۳. 7ॸVanu ji ۳ta
ra۳ju۳tyanuni ۳ jmyirya, nipya۳ti ۳, codiy
jarye, ja۳jare vichi ۳ jaryentiy,
saju۳tyanuma۳ nijya۳mi ۳ jasiñi ۳. 8ॸVu۳dyechiy
ji ۳ta ne ti ۳ ju۳tyadodasa۳ra۳ day, jaryi
nicyara۳y daryaju۳ra, diichara dyetya
ravicha variy. 9ॸVu۳dyechitya ji ۳ta
vuryi ۳tay samirya sanijyu۳ Vu۳jye۳ Ju۳denu,
ratantiy vurya۳vityiye۳ñi ۳ nijya۳mi ۳ntiy,
jiryatiy Ju۳denu jantyasi ۳ ju۳desi ۳ dañi ۳.
10ॸVuryi ۳tosiy rasipyata samirya
niquejada, nicyara۳y niquejada
risa۳ju۳ntiy. Ratyeryi ۳veda, ne samirya
ráryicha daryá. 11ॸ¿Va۳ rasipyatavya۳ ja۳
saboja۳, jivyaja۳ jarye taju۳quivimusique?
12ॸRa۳jo ne jay nu۳tyu pu۳riy japitu darya,
dantyamu۳y ne rajay samu۳siy nu۳tyu ra۳jo.
Dantyamu۳y ne ra۳sa۳y jivyaja۳ra saboja۳.
Si ۳tenu datya۳da
13ॸ¿Chi ۳ra vichasara mityamusiy
datyara jiryequebyimu, chi ۳? ni ۳tiy datya
vase ramuju۳. Sa۳ntya dityanu
jivyichasa۳damura yivaayada samirya;
sa۳ntya dityanu samirya jachityi ۳ra si ۳tenu
jidyetya۳da.
14ॸVarityi ravicha ra۳tya۳da
jiryejechimyu, jiryatiy jivyara darya,
varityi jiryejechipiya۳ vinu jiñijyu۳ntiy,
ne jirya۳jchana۳tya variy jidyetya۳damuyu,
ne jiryi ۳nu۳y jiquivu۳chu rayaro۳ju۳ si ۳tenu
variyu. 15ॸNe raju۳u۳je darya datya۳da
na۳vachiy. Jirya mucadimusidyerya,
408
vinu vu۳ñi ۳ru۳yada jachipiya۳jada darya,
jiryatiy bayantu nutyityu۳musirya.
16ॸJasityirya jnuva۳yada, jasiy sajachipiya۳
vanu variy yimusiy, jadchiñuma ru۳nday
ti ۳ta۳ju۳ va۳cha jachipiya۳jada variy, va۳cha
vicha۳da jarye, sa۳rupanuma۳ samiy
varidyerya. 17ॸNa۳vamyusiy datya۳da ji ۳ta,
si ۳tenu samirya vichasaraju۳, jiryatiy
rantyityura datya۳da darya. Jadchintyi,
darya datya۳damusiy vurye۳cha ju۳vara
vichavay, samirya jachityavay jarye,
siityevay risa۳ju۳, jantyutya۳datavay
daryaju۳ vu۳y. Vu۳vyicha samirya jvaavye
varintyi, ne siquitya۳daju۳ jachipiya۳vay,
ne vurya۳niquenumaya۳ra quivu۳yada.
18ॸVu۳ryityi nutara tara, vurya۳jato
varintyirya. Vu۳ryityi jatoru۳rya samirya
vichasa۳da Ju۳denu diya, vurya۳ntya nuta
varirya ratadintiy samirya vicha۳daju۳.
Jiryatiy vuryi ۳dutya varirya va۳cha
niquejada, vu۳vya۳tatya jiryi ۳nu۳rya va۳cha
niquejada day.
Vurya۳ntya tuva۳chu samirya
jachipiya۳jadata simu Ju۳denu
4
1ॸ¿Tesiy ru۳nday nique۳tya۳da jiryimu,
tesiy? ju۳veda jarye. ¿Neviy
jiryeñiru۳yadamusiy jiryatiy ravuunuru۳y
nicyara۳y jvaayadamuju۳ jirye?
2ॸJiryevya۳tatirya tara, ne jiryedyiryu۳y riva;
jiryi ۳vay, ne samirya nta jiryevyicha variy,
ne vana۳y nta jiryedyi variy riva;
jiryi ۳vatyiyu, jiryejyo۳tara nique۳yada
daryaju۳, nu۳tyichitya jirya۳diy riva ratiy
jiryevya۳ta, jiryatimyu۳ ne jiryejechiñu۳y
siva Vuryi ۳ndenura. 3ॸJiryetyi va۳ta siva
Ju۳denura, ne jiryi ۳mutya۳ra, va۳chamusiy
jiryejechiñu۳y siva daryaju۳ra, jirya۳tidye
pa۳tya jiñi ۳ru۳yadamu varintyirya.
4ॸJiryi ۳nu۳yada ramiy daryaju۳ni ۳
Vuryi ۳ndenu. Ne jiryedyetyaru۳y, ni ۳tiy
ju۳tya daryaju۳ rusa۳ rityimyu۳ ne Ju۳denumu
tuva۳chuvadye, ramuni ۳ savicha Ju۳denu
mityasiy variy. Ramuni ۳day ni ۳tiy vicharu۳y
rijemyicyu jiryatimyu۳ ne Ju۳denu
409
siityari ۳vadyeryi, savicha Ju۳denu mityasiy
variy. 5ॸJiryejechipiya۳ dyetya mitya ru۳tay
Ju۳denu niquejada nu۳chara:
“Ra۳tya۳damusiy ji ۳ta sava۳ta Ju۳denu
Jnutu jaryivyu۳y. Ju۳denu vichataniy
daryaju۳ vuryivani ۳, vuryi ۳nu۳yadaju۳.”
6ॸSasa۳y ji ۳ta jaryivya۳ju۳ vu۳rya
jivyanu۳yada, vurya۳tidye rupi variy vinu
sisa۳. Ramuni ۳tiy rú۳tay nu۳charamu:
“Sayaro۳nu Ju۳denuni ۳ yinnuva۳ñu,
sasa۳y ji ۳ta yimu۳tya۳dani ۳ jiryatimyu۳
ne yinnuva۳ñu۳dañi ۳.”
7ॸRamuni ۳ vurya۳siitye saju۳ Ju۳denu.
Vurya۳vanu۳tya ra۳jisiy bayantu jatachoda
vu۳y, sa۳bay variy vu۳myo۳musiy.
8ॸVurya۳tuudiñi ۳ Ju۳denu, sa۳tidye tuudi
varintyidyevyu۳y. Jirya۳pu۳y riva
jijyomutu va۳cha jvaayadajisiy, ʮӕӕËȍ‫ڏ‬
tavay; jirya۳vasenura jijechiy, jiryatiy
rajachipiya۳ rajuura va۳cha tajijyu۳.
9ॸJirya۳ntya nuvay, jirya۳jna۳y, ʮɗфֆľʮֆӕӕ‫ڏ‬
chuveda jiyasayadamu day yina۳dye.
Jirya۳janumityara jityodiyada,
jiryi ۳chana۳yada jarye, jiryi ۳na۳yadaju۳,
jiryeyivedaju۳ jarye. 10ॸJirya۳jada Ju۳denu
na۳cho۳ju۳ jijyuuchuvediva variy,
sa۳ndyetyate nubesityanitye jiryentyi.
11ॸRatyeryi ۳veda, ne jirya۳nique va۳cha
nu۳ñi jiryeñijyu۳ tara. Ni ۳tiy niquera mitya
quivu۳yada, satu۳chutaniy jityeryi ۳ variy,
ni ۳ni ۳ nique tajiy ramu Ju۳denu niquejada,
satu۳chuta tajirya saniquejada variy.
Vu۳tyi nique tajirya saniquejada,
vu۳pyaru۳mya۳ ramusiy riva siityejada,
vu۳tyu۳chu variy rayaro۳ju۳ saniquejada.
12ॸJasiñi ۳ ti ۳qui, ni ۳tiy sa۳y niquejada nu۳y,
ni ۳ni ۳ ji ۳ta datya samiryavidye rani ۳cha
saniquejada. Ni ۳day ra۳ra۳y nijya۳mi ۳ jiyada,
ni ۳day ra۳parutantiñi ۳. ¿Va۳ jiique, chi ۳ra
dajyi, chi ۳? ¿Nu۳tyuramu yitay sa۳chaniy
Vu۳jye۳ tajiñi ۳ jityuunu vichi ۳, nu۳tyuramu?
Ne vu۳dyetya nu۳tyura ra۳cha ta۳rimyusiy
13-14ॸ“Ta۳rimyusiy
ra۳jiya tajijyu۳,
varimyata tanijya۳quisa۳ra۳ju۳, jasityi
ґ͑ҡɗֆËӕॷ4ٍॷ5
ra۳ta۳ryu۳rya ju۳vaadyi, ramurichiryatiy
ra۳ca۳na۳y.” Jachú ji ۳ta, ne vurya۳nique ji ۳ta
daryá, vu۳dyetyaviy, ta۳rijyu۳vidye
sa۳jnu۳tyaniy Vu۳jye۳vyu۳y, vurya۳niquejay
darya. Ne vu۳dyetya ta۳rijyu۳vidye ra۳cha
vuryi ۳nu۳yada, temusiy taraquiju۳ni ۳
dyetya ra۳cha, temusiy ta۳ripyumusiy
ra۳caray vuryi ۳nu۳yada nu۳tyu
rajiruju۳ryanube. 15ॸTemusiy dyetya vu۳ryi
jtay: “Ju۳denu va۳ta۳damu dyetya vu۳ryi
jnu۳y, vu۳ryi jvaay ji ۳ta tara variy.”
16ॸJiryatiy yitay jaryi yinnuva۳ñu daryaju۳
ji, yichana۳tya varintyi ji. Yinnuva۳ñu
daryaju۳ ji, ramuni ۳tiy jamirya vichara ji.
17ॸRamuni ۳day, ni ۳tiy datyara samirya
jvaayada, jiryatiy ne sivaay variy
samirya, saju۳ ni ۳dyerya juuchuveda
varidye.
Sa۳ntya tuva۳chu jaryi tarati ۳
5
1ॸJirya۳jna۳yji ۳ta, taratavay,
jiryejechipiya۳ daryaju۳ ra۳jiju۳ ֆľ͑ҡֆӕ‫ڏ‬
yada. 2ॸRapumya۳ daryaju۳ jiryeberya,
si ۳myiñuma raja۳mi ۳ sujayu. 3ॸRadacumya۳
jiryecyuriquiy, ruuna۳dye, pupaday jarye
risa۳ju۳, radacuyada ra۳tu۳chuta jiryeyaro۳ju۳,
ra۳rupay jiryevyu۳ ru۳co۳sintyi, nu۳tyu jiiday
jiryebe yajiju۳ daryaju۳ tamitya
rundamuju۳ra. 4ॸRasa۳ñe۳ya۳ ji ۳ҡʮɗфֆľËֆӕфɗ‫ڏ‬
quiy vijyo۳mujache jiyaro۳ju۳, jiryatiy
jiryi ۳bayada murichedoda rata riy
jvaavye, jiryatiy ruvaañu۳yada jirye͖ӕ‫ڏ‬
dimyu. Nu۳ñi riy jityu۳Ëȍӕ͑ӕʮԮԮֆľ‫ڏ‬
dyeyu, ruvaayadiva: “Tama۳ sani
murichenu samivyu۳y, tama۳.”
Satuva۳chuma۳ Vuryi ۳ndenura rityu۳choda,
mityamusiy sadatya varidyerya.
5ॸJiryi ۳chana۳tyama۳ra va۳cha vicha۳da, taji
nta vicha۳da jarye, ramutiy jiryepye۳tyara
jicyuriquiy variy, ф̲ӕҡɗֆʮɗфֆľЙֆΎ‫ڏ‬
tyaniy samiy ju۳vedajiju۳yu.
6ॸJiryetyu۳chutajaya۳jadani ۳ nijya۳mi ۳
samirya vichara, jiryemyudoda
varintyiñi ۳, ne vana۳y satutadeda variy
jirye.
ґ͑ҡɗֆËӕॷ5
Tapimusiy vicha۳da
7ॸJirya۳jachi ۳niy tapimusiyu,
ratyeryi ۳veda, Vu۳yntyityu۳jiju۳
jirya۳jachi ۳niyu. Nu۳tyu darya sajachi ۳niy
nudiy jvaañu ra۳jiju۳ ru۳murayu, ra۳tidye
jovay nutasara variy. 8ॸJirya۳ntya jachi ۳niy
tapimusiy sa۳jiju۳ntiyu, ratuudiya۳numa
jiryi ۳nu۳rya siti ۳jada Vu۳yntyityu۳. Ramuni ۳
jirya۳suru۳tyanirya jijechiy sa۳jiju۳. 9ॸNe
samirya tu۳chuta۳da nu۳ñi taryi ۳veda vu۳y,
sañuma tu۳chuta Ju۳denu
varintyidyevyu۳y, jativyenuma jiryi ۳nu۳ñi ۳
ni ۳tiy ra۳chaniy tara vu۳y. 10ॸRatyeryi ۳veda,
jirya۳jantya raniy Ju۳denuju۳ tu۳chuvay
jachi ۳deda, jiryatiy rijechi ۳deda
jipyaru۳tya۳danubeyu, ne ripyaru۳ryu۳yada
riva Ju۳denuju۳ tu۳choda varidye, dañuma
rani ۳cha۳da paru۳cha۳rimyusiy.
11ॸVuryi ۳tachara jchana۳vyeryi, jiryatiy
rivyichasara tapimusiy jachi ۳nivye
daryaju۳. Jiryeñi tuva۳chuma۳ra Jóbubay
jachi ۳deda, jiryeñi dimya۳ riva jiryatiy
sasa۳yada Ju۳denu ru۳co۳siñi ۳. ҽЙɗѸԮɗËȍ‫ڏ‬
sara Ju۳denu samirya jachityi ۳,
jantyutyara jarye risa۳ju۳ni ۳.
12ॸJirya۳tuva۳chuva۳ju۳ rimu, ratyeryi ۳veda,
ne jirya۳tu۳chu si ۳tenuva۳ju۳ Ju۳denu
jtyamura, netimyu۳ vinu jarichunijyu۳,
dantyamu۳y ne mucadinijyu۳, ne vinu
taranijyu۳, mitya. Jirya۳tiy jtay daryani ۳viy,
mityani ۳ jirya۳nique daryatiy jirya۳niqueru۳y,
daryaday rani ۳cha jiryeñiquejadantiy. Ne
ti ۳ ra۳tu۳chutaru۳y variy jirye.
Ju۳denujsa۳ tu۳chodivasiy
vurya۳diy riva sivaayada
13ॸTi ۳tiy jiryetyenu paru۳ tyayu,
jirya۳tu۳chu sisa۳ Ju۳denu variy saju۳;
410
varityi sa۳jchana۳y, sa۳murra۳y ji ۳ta
yichana۳yadamu Ju۳denunijyu۳ variy.
14ॸTi ۳vidye jdiva۳jni ۳ jiryetyenu, sa۳ma۳
natutyaniy yimuju۳ riy rimyityumiy
Ju۳denu siityari ۳vay, rirya۳tidye tu۳chu
sisa۳ Ju۳denu sanijyu۳, rirya۳jva sivara
ni ۳ra Ju۳denu jtyanijyu۳. 15ॸJiryatiy
rityu۳chu si ۳tenu tu۳chodamu
Ju۳denunijyu۳ saju۳, sa۳mi ۳sanichara variñi ۳;
juuchati ۳tiñi ۳, sa۳ma۳cho۳taniy variy mitya
saju۳ra. 16ॸRamuni ۳ jirya۳tu۳chu
vijyo۳mujache jiryejyu۳фʮɗфֆľʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda, jirya۳tu۳chu sisa۳ Ju۳denu variy
jiyadaju۳ntiy, jirya۳tidye mi ۳sa۳siy.
Sana۳cho۳tiy su۳nu۳y Ju۳denu samirya, ni ۳ni ۳
su۳mu۳tya, jaryi vanu۳rya daryaju۳ra
satu۳choda sanijyu۳ jdiva۳jni ۳, varityi
sa۳jiriryi ۳ tu۳choda Ju۳denu Jnutu
jtedamuju۳. 17ॸSavichanu۳yada Edíyasibe
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳, nu۳tyu vu۳y
savichanu۳yada nijya۳mi ۳. Ni ۳ni ۳
jachiñu۳yada siva Ju۳denura
samiryunda, rañumajmu. Ne ru۳boda
variy mumuri ۳ vaatasa۳ra۳ju۳, ti ۳quinijyate
jarimyuni ۳ ranchaju۳ntiy. Ne ru۳boda
variy mucadiva. 18ॸJadchiy ji ۳ta
satu۳choda variy Ju۳denujsa۳ntiy,
sajachiñu۳yada varirya ru۳mura, ru۳boda
ji ۳ta variy, ra۳tidye ja۳vye nutasarajo
variy.
19-20ॸRatyeryi ۳veda, ti ۳tiy caray
jiryetyenu si ۳tenu nú۳ta۳sasiy,
sata۳ryataniñi ۳ ʮɗҡֆľ͑ӕԮфɗֆѸËфʮֆΎ̲ӕ‫ڏ‬
sintyi, sara۳y ji ۳ta variy sayada, sabayanu
diiyadajisiy, saramityaniy varintyirya
sajuuchuvedajuuntiy.
Jasiñuma rabaryi ۳.
Sayanuma
Santiyácu
 RAJO۳ TTYA۳ PYITRU NIQUEJADA CATERAMU
Pyítrubay mu۳chuveda
1
1-2ॸRay Pyítru, Jesucrístu nusu۳byi,
ray nu۳rya catera jiryejyu۳,
Ju۳denumusiy ju۳resavay jiryatiy
sajaryeta jirye jiryetyevay cabyimusiy
jijyu۳, jiryevyicha diye ju۳ravye Póntumu,
Cadásiyamu, Capadósiyamu, Ásiyamu,
Bitíniyamu jarye ti ۳ta۳ju۳. Sajaryeta۳da
Vu۳jye۳ jirye, jiryatiy sadatya۳danuma
ji ۳tyaju۳ jiryedye: “Rirya۳day tuva۳chu
rimu.” Sajaryeta۳da variy jijyu۳ jirye,
Su۳ntuta, jirya۳tidye siitye variy saju۳,
sapu۳y variy jiryivasirya jijyuuchuveda
Jesucrístu nudaja۳musiy, jiryatiy
vu۳jyuuchuveda jiyasayadamu
sabatyeda. Sa۳ma۳ jasa۳chura yentyutya۳da
jiryejyu۳, samirya vichasa۳da jarye risa۳ju۳.
Ju۳denu jtedamuju۳ vu۳yntuy
3-4ॸVurya۳jchana۳tyani ۳ Ju۳denu,
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu ja۳y, jiryatiy jaryi
sa۳ntyutya۳damuju۳ jipyi ۳ru۳tyadeda vadi
jnu۳yadamuju۳ vu۳y. Jiryatiy Jesucrístu
mi ۳sa۳subeda diibyimusiy, ramusiy ji ۳ta
vu۳yntuy ra۳jiju۳ vuryeyaru۳rya sisa۳,
jiryatiy sabayada jarichuvimu vu۳jyu۳ra,
jiryatiy vurye۳cha datyavay daryaju۳. Ne
taramu۳y ra۳baryi ۳ru۳y, dantyamu۳y ne
ra۳jarapu۳chara, raviche۳chara ye۳chasara
ti ۳ta۳ju۳. 5ॸJiryatiy vu۳tyuva۳chu simu, sabay
variy jivyanu۳yadata carayadajisivyu۳y,
sa۳ntyuy vuryiva jiryamityadeda
mo۳muju۳, jiryatiy sa۳dityanu yivi ۳jada
rundamu vu۳y.
411
6-7ॸRamuni ۳tiy vuryi ۳chana۳chara,
dañuma vu۳ñi ۳cha jarupantasavay
taraquideju۳ paru۳cha۳rimyusiy
su۳tedamuju۳, sa۳tidye jantya ratara
vu۳tyuva۳choda yimu, darya rirye۳ntya
ma۳myi jiidatyara óru, rirya۳tidye jatya
rivasirya ru۳no۳di, rama۳cho۳ rantyityura
óru variy. Óru ji ۳ta rabaryi ۳sara Vu۳jye۳
Ju۳denuju۳ day, vu۳tyuva۳choda ji ۳ta ne
ra۳baryi ۳sara saju۳ day. Ramuni ۳
vu۳tyuva۳choda vichasara samiryava۳ju۳
órujisiy saju۳, sa۳jantya variy
paru۳cha۳rimyusirya. Jesucrístu
dityadoda rundamu ji ۳ta sa۳dityanusara
Ju۳denu yichana۳tya۳damura
vu۳tyuva۳choda, jiryatiy sajaryeta۳da
jidyedyeñuju۳ vu۳y, sa۳bay varirya
jidyanu۳yada vuryiva. 8-9ॸDañumamu۳y ne
vu۳ñi ۳dyiyada siva Jesucrístu, vu۳vya۳ta
jaryiñi ۳. Dañumamu۳y ne vu۳ñi ۳dyi diye
siva didye, vu۳tyuva۳chu variy simu day,
vuryi ۳chana۳y jaryi variy, daryasa۳ra۳ju۳tiy
ne rasa۳ra۳ vu۳ñiquejada tu۳chodaju۳ra.
Nu۳tyu vanda vichajomunuma
vuryi ۳chana۳y varidye, jiryatiy
vu۳tyuva۳chodamu sa۳ntyuchara vuryiva.
10-11ॸRiñi datyaru۳ñu۳yada ji ۳ta ta۳riy
Ju۳denuju۳ tu۳chuvay vurye۳ntyutya۳danchiy,
rutaja۳doda jaryi ranchiy jiryatiy sani
jteda ya۳sa۳y Ju۳denu vu۳rya: ¿Nu۳tyura
rundamu ra۳cha jiryatiy sa۳dityanu Crístu
jnutu riy, nu۳tyura rundamu? ¿Nu۳tyura
ra۳chasara rivyicha۳da nijya۳nvay variy,
nu۳tyura? Sadatyadoda Su۳ntu daryaju۳ riy,
nu۳tyu sa۳paru۳tyajaya۳sara Crístu rivayu,
1Ьֆɞҡфӕॷ1ٍॷ2
sa۳datya variy rivasirya vandamu vicha۳da.
12ॸSadityadoda varintyiryi, ne rijyu۳ darya
saniquejada day, vu۳jyu۳ ji ۳ta darya
samitu۳choda day, jiryatiy rityu۳choda
tu۳chuvay vuryivara. Rityu۳choda Ju۳denu
Jnutumusirya, jiryatiy su۳pa۳jadani ۳ Crístu
jarichumusiy. Riñi datyaru۳chara ji ۳ta
Ju۳denu tuunu vichavantyi
vuryentyutyasa۳danchiy.
Vurya۳ntya vichasara vase Ju۳denuju۳
13ॸRamuni ۳tiy jirya۳ntya jdutyara
jijechipiya۳jada, datya۳da jachityavay
jirye۳cha, jirya۳tidye nutuy ti ۳ta۳ju۳
jityuva۳chodata sa۳ntyutya۳da mo۳musiy,
jiryatiy sa۳jti ۳ta vuryimura varityi sa۳dityanu
Jesucrístuntiyu. 14ॸJirye۳cha sadadyeñu
siityevay, ne jirya۳ju۳dera jijechipiya۳jada
rana۳cho۳ju۳ ta۳riy jiryeñi ۳ru۳yada rapu۳rya,
daryatiy jiryeñi ۳ru۳ñu۳yada tara jiryatiy
jiryevyichanu۳yada datyi ۳sa۳miy variy.
15ॸDaryatiy savichasara sami ۳ ni ۳tiy
natuyada jirye, daryaday jirye۳chaniy
samivye jivyichadedamuju۳yu. 16ॸDaryatiy
nu۳charanuma Ju۳denu niquejadamu darya:
“Jiryatiy ravyichasara sami ۳,
jirye۳cha samivye daryantidye.”
17ॸJiryi ۳tatyi siva “Vu۳jye۳,” ni ۳tiy sa۳chaniy
nu۳ñi ti ۳ si ۳tenu yivaayada murichirya,
jirya۳ntya ramityaniy jichuvu۳yadamu
varirya jiryunda jijyomu. 18ॸҽЙɗʮɗфֆľĀֆľ‫ڏ‬
tyanuma nu۳tyuramusiy sata۳ryu۳yada
Ju۳denu jirye jiryevyicha۳da rapu۳ryajisiy
jiryatiy jiryedyetya۳dara ta۳rijye۳myi
vichasa۳da. Tama۳ sata۳ryu۳yada criquiy
rapu۳ryata jirye, tama۳. 19ॸSata۳ryu۳yada ji ۳ta
Jesucrístu jnu۳tya۳ nudata jiryedye, jiryatiy
jaryinra criquimyusirya. Jaryi samirya
daryaju۳ra sadiiyada day, vu۳ryetyanusa۳da
jiyadaju۳. Daryatiy ritye۳ryu۳yada
ta۳rijye۳myirya jijyuuchuveda ramityadeda
samiy carni ۳ru jnu۳tya۳ nudata, jiryatiy
ru۳veda jijyuuchuveda murichiryani ۳,
daryanday sata۳ryu۳yada Ju۳denura
vu۳ryetyanusa۳dantiy, Jesucrístu batyedata
412
sata۳ryu۳yadara, jiryatimyu۳ ne juuchati ۳
dañi ۳. 20-21ॸSabayada ji ۳ta Ju۳denu
vuryeyada rá۳ñuju۳ni ۳, mucadi
ju۳dayadajisiy sabayadani ۳. Diye, tamitya
rundamu ji ۳ta, sadityadoda vuryeyadaju۳ni ۳,
jiryatiy vu۳tyuva۳chu Jesucrístumusiy
simu, ni ۳tiy mi ۳sadeda diibyimusiñi ۳,
sa۳tidye sa۳y variy jidyanu۳yadani ۳.
Ramuni ۳tiy vurya۳tuva۳chusara simu
Ju۳denu, vurya۳nutuchara variy sa۳jiju۳
Jesucrístu.
22-23ॸJiryatiy jiryepyu۳mya۳ra jijechiy,
si ۳tenu saniquejadamu tuva۳chuvay daryaju۳
jirye, jirya۳tidye va۳tasara nu۳tyu
taryi ۳vedayu, jirya۳ntya va۳ta samiy
jachityavay nu۳ñi tevayu, jiryatiy
jiryevyicha vadi pi ۳ru۳vye Ju۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damusiy, ne diiyasavay variy jiryeñu۳day,
jiryatiy jnu۳tya۳ daryaju۳ra saniquejada day,
ra۳suru۳y ju۳na۳reju۳ risa۳ju۳ntiy. 24-25ॸDarya
nu۳chara ni ۳day Ju۳denu niquejadamu darya:
“Rivyicha nijya۳nvay nu۳tyu vachuy,
riryetyeda ji ۳ta nu۳tyu vachubyi.
Ráridyeje vachuy, raju۳u۳y variy
rabi; Ju۳denu niquejada ji ۳ta suru۳y
ju۳na۳reju۳ day.”
Rani ۳ ji ۳ta jiryiva tu۳chusa۳da niquejada
jiryatiy samirya darya.
2
1-3ॸRamuni ۳ ji ۳ta jiryatiy jiryejetyama۳
daryaju۳ yivasirya taji jachipiya۳jada,
quivu۳yada, jiryi ۳tu۳yadamu vicha۳da,
jiryennuva۳yadamu vicha۳da, ti ۳ta۳ju۳
jamirya niquejada jarye risa۳ju۳, ramuni ۳
jirya۳va۳tara Ju۳denu niquejada jije۳vyedaju۳
jiryi ۳ntumu, daryatiy sava۳tasara vadi
rupi ۳ra ji ۳tya۳ja۳, jirye۳ntyama۳ daryaju۳ si ۳tenu
sami ۳ni ۳ Vu۳yntyityu۳ vu۳jyu۳.
Crístu vichasara ravichu۳ jnu۳ñu; vu۳vyicha
sanijya۳nvay jaryetasavay
(jirya۳jnu۳y Rómamu vichavamyuju۳ra catera
9.32-33ntiy)
4ॸJiryíti ۳ ji ۳ta simu, jiryatiy sajaryeta۳da
Ju۳denu nu۳tyu ravichu۳ jnu۳ñuju۳ni ۳;
dañuma riñi rrachu nijya۳nvañi ۳, su۳nu۳y
413
Ju۳denu jaryi sami ۳ni ۳ sa۳tidye roriiy yajiju۳
sata. 5ॸSaroriiy variy jiryetya, nu۳tyu
ravichu۳ jnu۳vye jiryevyicha sisa۳
daryaju۳ntiy, sa۳tidye roriiy yajiju۳ jasityi
jirya۳jvaay jiintyevye saju۳, jiryatiy
jiryi ۳ntatya simu jvaayadaju۳yu, sadirye
variy Jesucrístumusiy jirye.
6ॸSu۳tañu۳yada daryaju۳ jiryatiy nu۳chara
darya:
“Jirya۳jnu۳y, rabe rañijya۳nvay
vicha۳damuni ۳ ravichu۳, jiryatiy
rajeryeta۳da roriy suru۳tya۳ju۳ni ۳,
jaryi sami ۳ daryaju۳ raju۳ni ۳. Ni ۳tiy
tuva۳chu simu, ne sa۳jada variy.”
7ॸJiryejyu۳ ji ۳ta, jiryatiy tuva۳chuvañuma
jiryedye, savichasara jaryi sami ۳, va۳
rijyu۳ jiryatimyu۳ ne rityuva۳churu۳y simu,
savichasara
“Javiryu۳tyasi ۳ ravichu۳, jiryatiy riñi
rrachoda rorijvaavyeñi ۳, sabamya۳
Ju۳denu variy Jiryorimyuni ۳
ravichu۳ jaryiñu۳ day.”
8ॸSavichasara
“ravichu۳ casinu۳ya۳ta۳, ja۳mu ravichu۳
ripyarutedaju۳.”
Rityi vichasara tuva۳chu۳sa۳miy ru۳patyeya۳
jijechipiya۳jadamu saniquejadana۳cho۳ju۳,
daryatiy sabayada Ju۳denu rijyu۳ra.
9ॸJirye ji ۳ta vichasara nijya۳nvay
jaryetasavay Ju۳denumu, nijya۳nvay
jiintyasavay Ju۳denuju۳, jirya۳tidye jvaay
vatajuu saju۳. Si ۳tenu sanijya۳nvay
jiryedye, jirya۳tidye tu۳chura sivaayada
ti ۳ttasara vijyo۳mujache, ni ۳tiy natuyada
juuchuveda nupocudinubesiy jirye,
samirya vandajomuju۳. 10ॸJiryatimyu۳ ne
jiryevyichanu۳yada nijya۳nvay nta,
jiryeñi ۳day vicha Ju۳denu nijya۳nvay diye;
jiryatimyu۳ ne jiryedyetyanu۳yadara
sa۳ntyutya۳da, jiryeñi ji ۳ta datya diyera.
Vurya۳ntya vichasara Ju۳denu
ni ۳ru۳yadamuju۳
11ॸRavya۳tavay, rayasanta jirye, jiryatiy
taji vichavay jijyomu vu۳y, vinu jañu۳vye
1Ьֆɞҡфӕॷ2
jirya mucadimu vu۳y: Jirya۳ntya jiintye
va۳cha ni ۳ru۳yadajisiy, tapi ru۳vachara
vu۳dyirya ni ۳ru۳chara vuryi ۳ntu jiyaro۳ju۳.
12ॸJirya۳ntya vichasara samivye,
tuva۳chu۳sa۳miy cabyimu, ramuni ۳tiy
dañuma rityu۳chuta nu۳tyu jamirya
vichavay jirye, rirya۳diy samiy riva
jiryevyichadeda, rirya۳tidye jchana۳tya
rivani ۳ Ju۳denu tamitya rundamu, jasityi
sa۳murichenutanirya vuryivaayada
murichirya.
13-14ॸJirya۳ntya vichasara sabuvye,
nijya۳nvay nusu۳yadamuju۳, Vu۳yntyityu۳
jtedamu, varimyata ja۳mu nutyityu۳muju۳,
varimyata japumuju۳, jiryatiy sabay
ja۳mu nutyityu۳ni ۳ japu sa۳tidye tanuvu۳nu
riy jamirya vichavay; ramuju۳ntiy,
sa۳tidye jchana۳tya variryi samirya
vichavantyidye. 15ॸTapi sava۳ta Ju۳denu
darya vu۳jyu۳, vurya۳tidye dasaniy
samirya vu۳vyichadedata riy datyi ۳sa۳miy,
jiryatiy riñiquesarara nicyara۳y.
16ॸVurya۳ntya jiriryi ۳ra ratyadoda, ne
vurya۳jarupanu jadchiñu۳ndyerya.
Vurya۳ntya vichasara ratyanusavay,
Ju۳denu muchechiy ratyadodamuju۳.
17ॸVurya۳ntya vicha samirya rusa۳ ti ۳ta۳ju۳.
Vurya۳ntya va۳tasara riy vu۳tyeryi ۳veda
Jesucrístumu. Vurya۳ntya diy
vu۳chuvu۳yadamu variy samirya siva
Ju۳denu. Vurya۳ntya tuva۳chu ramu ja۳mu
nutyityu۳ niquejada.
Vurya۳jantyara Crístu vicha۳da
paru۳tya۳danubesiy
18ॸJirya۳tuva۳chu cumudemiy, jirya۳ntya
vicha siityevay saju۳ jipyatru۳
jiryechuvu۳yadanube, ne vinu saju۳
jiryatiy samirya jachityi ۳ni ۳,
jachipiya۳jadati ۳ risa۳ju۳ni ۳; saju۳ntiy jiryatiy
nique۳rya dañi ۳. 19ॸTapi su۳canuy Ju۳denura
vu۳ryityi jachi ۳nityara paru۳tya۳da vicha۳da,
jiryatiy jamirya jachipiya۳jadamu
rirya۳rupanta vu۳y, jasityi vu۳jechi ۳niy
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jadamu vu۳y.
1Ьֆɞҡфӕॷ2ٍॷ3
20ॸ¿Chi ۳ ra۳jchana۳tya varivyu۳y, chi ۳?
jiryatiy vu۳jechi ۳nitya tapimusirya
su۳veda, jiryatiy ti ۳ jvay taji jvaayadiva
vu۳y. Jasityi su۳veda samirya jvaayadiva
vu۳y, vu۳jechi ۳nitya tapimusiy varirya,
rani ۳ ji ۳ta Ju۳denu jacharaju۳. 21ॸNe jiryi ۳nu۳y
sanatuyada Ju۳denu rana۳cho۳ju۳ vu۳y,
vurya۳tidye datyara jarupanusa۳da
sayadaju۳, daryani ۳ sadatya۳da Crístura
jarupanusa۳da vuryeyadaju۳. Ni ۳ni ۳
vicha۳da jantyasi ۳ vu۳jyu۳, vurya۳tidye
jantya varirya savicha۳dantidye. 22ॸTama۳
sani juuchuveda, tama۳, dantyamu۳y ne
saquivu۳yada jiñiquejadata. 23ॸVarityi
rirya۳vityiye۳yadani ۳, ne su۳mutya۳jada
javityiye۳yadamu variryi; varityi
rirya۳rupanta۳dani ۳, ne satu۳chuta۳da
jamirya niquejadata riy, mitya
su۳ntatya۳da Ju۳denumuju۳ra, jiryatiy
sa۳chaniy vase rivaacha۳diva riy.
24ॸSadirya yimutya۳jada jivyu۳vara
vu۳jyuuchuveda, jasityi sabatyeda
crusitya۳sa, vurya۳tidye vicha variy
samivye Ju۳denu jtedamuju۳. Sajiintyama۳
daryaju۳ vu۳jyuuchuvedajisivyu۳y,
sami ۳sadeda Crístu vatajo۳musiy
varivyu۳y, jiryatiy vu۳vyichanu۳yada
jdiva۳jnuvay juuchuvedamu.
25ॸVu۳vyichanu۳yada daryaju۳ nu۳tyu sa۳si ۳
caravyentyi, vurya۳numityeñuma diye
simuju۳ vu۳beyanu jnu۳tyi ۳ntiy.
Nu۳tyura riryivyichasara ja۳mu۳vye
3
1ॸDaryamusintyi rirya۳siitye vatuy
jivyanuju۳; tanu۳y vanu vicha۳siy
tuva۳chu۳sa۳ Ju۳denu niquejadamu,
sa۳tuva۳churu۳y variy jivyaturu۳y
vicha۳damusiy, dañumamu۳y ne
nana۳tu۳chu tara siva Ju۳Āľ͑ӕ͑ɗнӕľʮĀ‫ڏ‬
nchiy. 2ॸDarya ra۳cha jiryatiy sa۳diy
nanuvanu riva nanuvichadeda
suvu۳yadamu, jiryatiy nani ۳cha vaturu۳y
samirya jvadiryu۳y jivyanuju۳.
3-4ॸNanundani ۳veda ra۳chasara jijechimyu,
jiryatiy samirya jachityanu۳y daryaju۳
414
nada, ne jarupanta۳daju۳ ra۳cha
nanundani ۳veda, jiryatiy nanuvichasara
siityejada jachityanu۳y, sabonu nani ۳ntu,
jaryi ramurichevay Ju۳denu diya daryaju۳
day. Rindani ۳vay, ne rava۳tara jno۳jasiy
pisiyada, dantyamu۳y ne saratyanuta۳
vandantiy, dantyamu۳y ne sujatyera jaryi
murichevarya. 5-6ॸDarya jiryi ۳nu۳y
rivyichanu۳yada ta۳rijye۳myi vatuy,
samirya vichavay, Ju۳denumu
tuva۳chuvay; riryetyadoda jijechimyuyu,
jiryatiy rivyichanu۳yada sabuvye
jivyanuju۳, daryatiy nanusiityenu۳yada
Sáraju۳be jivyanu Avurá۳bajyu۳, nani ۳teda
nutyityu۳ variñi ۳. Jiryeñi ۳Ëȍ͑͑ӕĀ‫ڏ‬
dyeñu jasityi jirya۳vichaniy samiryamu,
ne jirya۳suvu۳y suvu۳charamo۳musiy.
7ॸVaduy ji ۳ta, daryantya rirye۳chasara
datya۳da jachityavay jivyaturu۳sa۳, jiryatiy
su۳ndejada Ju۳denu ni ۳ vatura vadiiryo۳nu
vanumusiy. Rirya۳jnu۳y vaduy samiy
riñe۳cho۳ jivyatuy, jiryatiy ru۳mutya۳
jidchavu۳ rusa۳ra Ju۳denu jantyutya۳da,
ju۳na۳re jnu۳yadaju۳, rañuma sura۳ varirya
rityu۳choda sisa۳ Ju۳denu.
Rirya۳rupanta samirya vu۳vyicha۳diva vu۳y
8ॸRañique tamitya jiryiva ti ۳ta۳ju۳,
vurya۳ntya jachipiya۳sara vatajuu,
vurya۳ntya vichasara vu۳tyeryi ۳vedanijyu۳
jachipiya۳vay, jiryatiy jaryi vu۳vya۳ta vu۳y;
vurya۳ntya jantyutya nu۳ñivajyuu vu۳y,
samirya jachityavay vicha۳damuju۳. 9ॸNe
vurya۳murichenu taji vichadedatani ۳ ni ۳tiy
vichaniy taji nta vu۳y, dantyamu۳y ne
vurya۳javityiye۳ñi ۳ ni ۳tiy javityiye۳vyu۳y.
Vurya۳ntya nique samirya sanijyu۳
jiñiya۳resiy, vu۳dyetya daryaju۳
sanatuyada Ju۳denu rana۳cho۳ju۳ vu۳y,
vurya۳tidye jmutya۳ra samirya vicha۳da
su۳tedamu. 10-12ॸNu۳charanuma daryaju۳
Ju۳denu niquejadamu darya;
“Ni ۳tiy jnu۳ryu۳y, saramityaniryu۳y
samiryamura jiryundantiy, sa۳ma۳
suutara va۳cha niquejada yitosiy,
415
sa۳paru۳y riva quivu۳yadantiy.
Sa۳ma۳ jiintye va۳cha vicha۳dajisiy,
sa۳tidye vicha samirya; sa۳ma۳ va۳ta
rana۳cho۳ samirya vichasa۳da,
sa۳tidye sarye varirya. Tapi su۳nu۳y
Ju۳denu samiy riñe۳cho۳ rityi vicha
samivye su۳tedamuju۳,
satuva۳chusara ji ۳ta varirya
rijechiñu۳yada. Sa۳numitye ji ۳ta
rirya۳jisiy jiryatiy va۳ËȍԮɗËȍԮ‫ڏ‬
dyeryi.”
13ॸNe chi ۳ ra۳chaniy tara jirye riva
nu۳day, jiryetyi jiryiryi ۳ vichadeda
samirya. 14ॸVariñumatiy rirya۳rupanta
samirya vicha۳divasiy jirye, jirye۳cha
jchana۳tyasavay variy. Ne jirya۳suvu۳ñi ۳ ti ۳,
dantyamu۳y jirya۳jnutay riñuma jatachu
rata jiryetyuva۳chodajisiyu. 15ॸJirya۳ntya
bañi ۳ Crístu jiryejechiy nutyityu۳ju۳,
jirya۳ma۳ jachipiya۳ samiy, jirya۳tidye
datya jmutya۳jada vijyo۳mujacheni ۳ ni ۳tiy
jtaja۳nu yintuyadanchiy jirye, jiryatiy
jiryentuy sa۳jiju۳. Jirya۳jmutya۳ tapimusiñi ۳,
jiryechuvu۳yadamusiy. 16ॸJirya۳ntya
vichasara samivye Ju۳denu diya,
rirya۳tidye jada variy rityi tu۳chuta
quivu۳yadamu jiryevyichadedivayu,
jiryatiy Crístu siityari ۳vay daryaju۳
jiryedye. 17ॸSa۳tiy va۳ta Ju۳denu darya
jiryejyu۳, dañuma rirya۳jarupanta
samirya vichadedivasiy jirye; ne
samirya jirya۳vichaniy nicyara۳ryi jiryatiy
rirya۳rupanta jirye. 18ॸTapi daryantiy,
dañuma sani ۳chanu۳yada Crístu sami ۳,
sa۳rupantatadeda Ju۳denu nicyara۳y
vichavay vichadeda murichiryani ۳,
sabatyedama۳ variy rijyuuchuveda
jiyadaju۳, sa۳tidye tuudityaniy Ju۳denu
variryi. Dañuma ru۳vedara savu۳,
sami ۳sa۳da variy yintumusiy.
19ॸSu۳ntumusiy ji ۳ta jiya۳da variy tu۳chu۳
ribeyanuju۳, jiryatiy tanuvu۳nujovimu riy.
20ॸRivyichanu۳yada tuva۳chu۳sa۳miy
daryaju۳, ja۳mu cartye jvaayadasa۳ra۳ju۳,
jiryatiy sivaayada Novébay ta۳rirya;
1Ьֆɞҡфӕॷ3ٍॷ4
sajachi ۳nitya۳da Ju۳denu tapimusirya
nicyara۳y rivyichadeda nijya۳nvay variy,
rarundasa۳ra۳ju۳ jasityi saparuta۳da ja۳ta riy,
vinu mu۳nvañijyate ma۳cho۳jada riryiinra,
jiryatiy rijeyada cartyevimu,
ra۳ntyuyada ja۳ variy ruuva, jiryatiy
rappa۳ya۳jada cartye variy ja۳mo۳va.
21ॸDaryamusintyi ra۳ntyuy ja۳ jiryiva
jiryi ۳tyu۳yadamusiy; ne jiryatiy rapu۳rya
mi ۳ jiryevyu۳vasiy, ramusiy ji ۳ta, jiryatiy
jiryi ۳mutya۳ samirya jachityavay: “¡Jo,
ratyuva۳chu!” Daryamuni ۳ ra۳ntyuy nta ja۳
variy jiryiva Jesucrístu mi ۳sa۳damusiy.
22ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta vichasara diye Ju۳denu
nutyityudamyu, jiryatiy sito۳jadama۳
jarichumu, variñuma sasabodeda
Ju۳denu saju۳ riy yipa۳vay, bayantu
nutyityu۳miy jarye.
Vurya۳ntya jvaay jasicha۳ra۳ju۳tiy sasa۳y
Ju۳denu vu۳y
4
1-2ॸRamutiy, nu۳tyu savicha۳da Crístu
paru۳cha۳riy jivyu۳mu, jirya۳ntya
vanu۳tya darya jachipiya۳jadatayu, tapi
ni ۳tiy vicha paru۳cha۳riy vicha۳data
jivyu۳mu, ni ۳ni ۳ paru۳y riva juuchuveda,
sa۳tidye ramitya varirya jiryunda
jijyomu Ju۳denu ni ۳ru۳yadamu, ne
sa۳vichasara jidyirya ni ۳ru۳yadamu nu۳day.
3ॸRasa۳ra۳numa ji ۳ta jiryatiy ta۳riy
vu۳vyichanu۳yada va۳cha ni ۳ru۳yada
jvaayadacanumiy, daryani ۳ rivyichasara
tuva۳chu۳sa۳miy. Vu۳vyichanu۳yada variy
jarupadodacanumiy, va۳cha ni ۳ru۳vye,
niyu۳yadacanumiy jarye, ra۳ya۳jomu
jiya۳dacanumiy risa۳ju۳ vu۳y.
Vu۳vyichanu۳yada variy taji nta vichavay,
jiiputerana۳cho۳ju۳ jachipiya۳jadamuntiy,
jiryatiy Ju۳denu ju۳bachara vurya۳jisirya.
4ॸRityi ۳tta ji ۳ta tavay varivyu۳y jiryatimyu۳
ne vu۳ryupiryu۳y datyi ۳sa۳miy rusa۳ nu۳day,
rirya۳vityiye۳ variy riva vu۳y. 5ॸRirya۳ntyate
tu۳chu siva Ju۳denu dárya rivatiy
sa۳chaniy tara rivyicha۳diva ti ۳ta۳ju۳
jnu۳vyeyu, diibyimiy jarye. 6ॸRamuni ۳tiy
1Ьֆɞҡфӕॷ4ٍॷ5
satu۳choda Jesúsra samitu۳choda ruuva,
diibyimivya jarye, rirya۳tidye
jnu۳jeya۳sara ta۳rijyu۳ yintumu, Ju۳denu
jtedamuju۳, dañuma ridyiiyada nu۳tyu
tavay diijeya۳sara jijyuuchuvedaco۳siy.
7ॸRatuudiñumara ti ۳ta۳ju۳ vu۳pyaruteda,
ramuni ۳ jirye۳cha datyanuvay, vani ۳ravay
jarye, jirya۳tidye jachipiya۳ Ju۳denujsa۳
tu۳chodaju۳ variy. 8ॸJirya۳ntya va۳ta jaryi
nu۳ñi jiryeyu, tapi vu۳vya۳ta۳damu
vu۳ryamityara rajuura vu۳ҡֆľԮֆʮӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda. 9ॸJirya۳ntya jmutya۳ jañu۳vye nu۳ñi
jiryeyu, samirya jachipiya۳jadamuju۳.
10ॸJiryatiy sasa۳yada Ju۳denu nu۳ñi ti ۳quira
tara ratatiy rirya۳jmu۳tya riy jityevay,
vurya۳ntya jmu۳tya nu۳ñivajyuu vu۳y,
daryatiy vuryi ۳mutya۳ra jaryedo simusiy.
11ॸNi ۳tiy jmu۳tya jiñiquejadata, sa۳ntya
nique Ju۳denuju۳; ni ۳tiy jmu۳tya
jvaayadata, sa۳ntya jvaay daryasa۳ra۳ju۳tiy
sasa۳y Ju۳denu savanu۳yadayu, rirya۳tidye
jchana۳tya nijya۳nvay rivani ۳ Ju۳denu,
Jesucrístu jtyamu. Simuni ۳ ji ۳ta ra۳chasara
ti ۳ta۳ju۳ vanda, nusu۳yada nutyityu۳ ti ۳ta۳ju۳
ju۳na۳reju۳. Daryani ۳ ra۳ma۳cho۳sara ti ۳ta۳ju۳.
Paru۳cha۳riy vicha۳data rirya۳jiyasanta vu۳y
12ॸRavya۳tavay, ne jirya۳ti ۳tta ra۳jiju۳
jantyasarayu, ratatiy sa۳jantya Ju۳denu
nu۳tyu jiidatya nta jirye. Tama۳ tara
ti ۳ttasara rani ۳cha, tama۳. 13ॸJirya۳ntya
jchana۳chara ramu daryasa۳ra۳ju۳tiy riti ۳
jarupantasa۳da Crístusa۳, jiryatiy
jiryeyaru۳ryara, jirya۳tidye jchana۳y
jiyaro۳va۳ya۳jadamuju۳, sa۳numatiy
dityanura jidyanu۳yada.
14ॸRityi javityiye۳ Crístu jtya jiyadasiy
jirye, jirye۳cha variy jchana۳tyasavay
riva, tapi ra۳cha Ju۳denu Jnutu danu۳yada
jiryiva variy. 15ॸJatyi savicha ji ۳ta ti ۳
jiryetyenu ju۳vi ۳, dantyamu۳y ne paranu۳ni ۳,
dantyamu۳y ne va۳cha jvaarya,
dantyamu۳y ne ti ۳sa۳ jityenu۳rya,
ramutimyu۳ ne rirya۳vichaniy tarani ۳.
16ॸNi ۳tiy vicha jarupantasi ۳ jiryatiy
416
sasiityari ۳ daryaju۳ni ۳ Crístu, ne sa۳jada
variy jichiityari ۳jadiva, sa۳ntya
jchana۳tyani ۳ Ju۳denu variy ramusiy.
17ॸRiti ۳ma۳ ji ۳ta rarunda sa۳tidye jo۳ta
vichadeda Ju۳denu tara nta riy
jiñijya۳nvay, rijyuuchuveda jiyadaju۳.
Jiryatiy rajo۳ta munatya vu۳ñijyu۳,
nu۳tyurani ۳ntiy ra۳cha tamitya riñijyu۳
rityimyu۳ ne tuva۳churu۳y samitu۳chodamu
jiryatiy Ju۳denumusirya.
18ॸParu۳cha۳rimyusityi vu۳ñi ramitya,
jiryatiy su۳tedamu samivyevyu۳y, ¿te
rirya۳jto۳ variy rityimyu۳ ne datyaru۳ñi ۳
Ju۳denu, te? jiryatiy juuchatavay jarye
risa۳ju۳ riy. 19ॸRamuni ۳tiy jiryatiy
paru۳cha۳riñube vu۳chiityari ۳ni ۳ Ju۳denu
yitedamu, vurya۳ntya jnutatyani ۳
vuryi ۳ntu simu Vuryi ۳ndenu, samiy
vu۳vyichadedamu vurya۳ntya jnutatyani ۳
vuryi ۳ntu simu, ni ۳timyu۳ ne quivu۳yada
sadatya bayada ju۳na۳re jnu۳yadaju۳ni ۳.
Rirya۳jnu۳tya rimyityumiryi
Ju۳denu siityari ۳vay
5
1-2ॸJiryatiy ravyicha Ju۳denu siityari ۳vay
jnu۳tyi ۳, ratyu۳chu vijyo۳mujachentirya
jiryatiy radyi riva saparu۳tya۳da Crístu,
ra۳datya sisa۳ntirya vandantiy, jiryatiy
sa۳dityanu Ju۳denu variy simura. Ramuni ۳
rayasanta jirye ratyevay jnu۳tyavay:
Jirya۳ntya potyaniy Ju۳denu niquejadata riy
sasiityari ۳vay jiquebyimu. Jirya۳ntya
jnu۳tyasara vani ۳ra jachityavaryi, Ju۳denu
jtedamuju۳, ramuni ۳timyu۳ ne su۳nu۳tyataniy
ti ۳ jirye, dantyamu۳y ne jirya۳tidye ca۳na۳rya
criquiy rapu۳rya ramusiy. 3ॸDantyamu۳y ne
jirya۳saboniy nu۳tyu nutyityu۳miryi Ju۳denu
siityari ۳vay; jirye۳cha ji ۳ta jantyasavay samiy
vicha۳daju۳ rijyu۳ variy. 4ॸSa۳numatiy ju۳ti ۳
jnu۳tyavay nutyityu۳ Jesús, jichiityari ۳vay
jnu۳tyi ۳, jirya۳jmutya۳ variy simusirya
jiyaru۳rya vanda parenu day, jiryatimyu۳ ne
vana۳y jarapu۳ryara.
5ॸDaryamusintyi rayasanta jirye
vadero۳vay, jirya۳ntya tuva۳chu ruumu
417
rimyityumiy. Jirya۳ntya tuva۳chu ti ۳ta۳ju۳
nu۳ñi jirye yimu. Siityejada jachityavay
jirye۳cha, nu۳charanuma daryaju۳ Ju۳denu
niquejadamu darya:
“Sayaro۳nu Ju۳denuni ۳ yinnuva۳ñu,
sasa۳y ji ۳ta yimu۳tya۳dani ۳ jiryatimyu۳
ne yinnuva۳ñu dañi ۳.”
6ॸRamuni ۳ jirye۳chasara sabonusavay
Ju۳denu datya۳damusiy, sa۳tidye
nubesityaniy samiryundamu variy jirye.
7ॸJirya۳ntya jatyara jijechipiya۳jada
sanijyu۳, jiryatiy su۳nu۳tyasara daryaju۳
jirye.
8ॸJaryi yinu۳ tyavay jirye۳cha, jirya۳tidye
jnu۳tyanumaya۳ sa۳jisiy bayantu nutyityu۳
Satanásiyu, tapi savu۳taya۳sara
nijya۳nvañe۳cho۳, ripyarutedaju۳, nu۳tyu
nibyi jachi ۳jadacanu. 9ॸJirya۳ntya
vanu۳tya jityuva۳chodamu sa۳jisintyiyu,
jiryedyetya daryaju۳: ridyetyana۳ya۳
jiryetyevantyirya darya paru۳tya۳dantiy,
ti ۳ta۳ju۳ vicha۳divantiy. 10ॸJiryeñumatiy
datya taraquideju۳ra paru۳tya۳da
sayadaju۳, sa۳ratyanu Ju۳denu
samivyejyu۳ variy jirye, sa۳suru۳tyaniy
1Ьֆɞҡфӕॷ5
variy risa۳ju۳ jirye, sa۳vanu۳tyaniy variy
jiryentyi. Ni ۳ni ۳ sa۳y ti ۳ta۳ju۳ vu۳rya
vuryentyutya۳daju۳, jiryatiy sanatuy
jivyichajo vandajomuju۳ vu۳y, sadenu
Crístumusiy jiñatuyada ju۳na۳re
jnu۳yadaju۳ vu۳y. 11ॸ¡Saju۳ ji ۳ta ra۳chasara
vanda nusu۳yada ju۳na۳reju۳! ¡Daryanuma
ra۳chajaya۳sara!
12ॸRañú۳mya۳ra jirya caterade jiryejyu۳.
Rañú۳y Sinubánutara, ni ۳tiy jiryi ۳tay
jityeryi ۳ tuva۳chura. Rayasanta۳siy catera
nú۳charata jirye, ratyu۳chuma۳ ji ۳tara
si ۳tenu Ju۳denu sa۳yada vuryeyadaju۳.
Jirya۳ntya rupade jijechityara.
13ॸRimyu۳chuvay jiryetyevay
siityari ۳vajyuuyu, jiryatiy Babinóniyamu
vichavaryi, Ju۳denu jaryetasavay
jidchavu۳ jirye. Daryantiy samu۳chuvay
Márcu jirye, radyenu ri ۳tay daryaju۳ni ۳.
14ॸJirya۳ntya mu۳chuvay Ju۳denu
va۳ta۳damu nu۳ñi jiryeyu. Samirya
jirye۳cha ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy Jesucrístumu
jirye.
Sayanuma
Pyítru
 RANIJYU۳ VICHARA PYITRU NIQUEJADA
CATERAMUNTIY
Samu۳chuveda Pyítrubaryi
Ju۳denu siityari ۳vay
1
1ॸRay, Siimyó۳ Pyítru, Jesucrístu
muchechirye, sansu۳byi jarye,
rañu۳rya catera jiryejyu۳ jiryatiy
jiryecherye jidchavu۳ nu۳dyisa۳ra samirya
tuva۳choda simu, jiryatiy vase jvaarya
daryaju۳ dañi ۳ Ju۳denu day, vuryeyada
rá۳ñu Jesucrístu jarye. 2ॸRa۳ma۳ jasa۳y
sa۳ntyutya۳da jiryejyu۳, samirya vicha۳da
jarye risa۳ju۳, jiryatiy jiryedyetya
daryaju۳ni ۳ Ju۳denu, Vu۳yntyityu۳ Jesús
jarye.
Nu۳tyura vicha۳daju۳ sanatuy Ju۳denu vu۳y
3ॸJu۳denu datya۳damusiy ji ۳ta
vuryi ۳mutya۳ra ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy vu۳vya۳ta
ju۳na۳re jnu۳yadaju۳ra, samirya
vu۳vyichadedaju۳ jarye. Vuryi ۳mutya۳ra
jiryatiy vu۳dyetyani ۳, ni ۳tiy natuyada
jidyirya danu۳yadamusivyu۳y, ramusiy
jaryentiy, jiryatiy savichasara sami ۳,
jchana۳tyasi ۳. 4ॸRamusiy sasa۳y vu۳rya
jiñiquejada jiryatiy jaryi samiryava۳ju۳ra,
vurya۳tidye vicha Ju۳denu ju۳devay
jidchavu۳ sisa۳ Jesús, jiryatiy
vu۳ryamityanimya۳ra jarupadoda, jiryatiy
vu۳dyetya۳da va۳cha ni ۳ru۳yadamusiy
jijyomura. 5-7ॸRamuni ۳day jirya۳ntya
jantya jasa۳choda vani ۳ra
jachipiya۳jadatara samirya vichadeda,
jityuva۳chodajsa۳ju۳; samirya
jiryevyichadedajsa۳ju۳, Ju۳denu niquejada
418
datya۳da jarye; jiryedyetya۳dajsa۳ju۳, vase
jachipiya۳jada jarye;
jiryejechipiya۳jadajsa۳ju۳, tapimusiy
jachi ۳deda jarye; jiryejechi ۳dedajsa۳ju۳,
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jada jarye;
jiryejechipiya۳jadajsa۳ju۳, samirya
jachityavay vicha۳da jarye; samirya
jachityavay vicha۳dajsa۳ju۳, va۳ta۳da jarye.
8ॸDaryasa۳ra۳ju۳tiy jiryevyicha darya,
jirya۳jiriryi ۳ jaryivya۳ju۳ ramu, ne ra۳ma۳cho۳
mitya jiryivaayada variy, ra۳sa۳y ji ۳ta
variy, jirya۳tidye datya sanchiy
Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu. 9ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy
sasu۳tye darya vicha۳da, ni ۳ni ۳ ma۳cho۳
nu۳tyu ni ۳sipyuryi, rírumya۳ sani ۳siy,
jiryatiy sajachipumya۳ daryaju۳ra jiryatiy
sani pu۳yada Ju۳denu sivasirya ta۳riy
jijyuuchuveda, (ne sa۳diy riva
sa۳ntyutya۳da nu۳day). 10ॸRamuni ۳tiy,
ratyeryi ۳veda, jirya۳ntya jantya sura۳jada
vani ۳rava۳ju۳ra jiñatucha۳da ju۳na۳re
jnu۳yadaju۳, jiryejeryetasa۳da jarye.
Jiryetyi jvaaryu۳chara darya, ne
jirya۳no۳tay variy sanu۳jisiy.
11ॸDaryamusiñi ۳day sa۳sa۳chara mitya
Ju۳denura jirya۳tidye jay samirya
Vu۳yntyityu۳ nusu۳jyomuju۳, ju۳na۳reju۳,
jiryatiy vuryeyada rá۳ñu nusu۳jyo darya.
12ॸRamuni ۳ rajechipityaja۳taniryu۳y
jiryerya jirya datyadoda, dañuma
dyetya jiryeñi datyara, jiryevyichanuma
surravay si ۳tenu datyadodamuntiy
jiryatiy jiryimura. 13-14ॸJo, rajechipiya۳
samirya jachipityatadeda jirye
419
jasicha۳ra۳ju۳tiy rame۳cho۳ riva jirya
su۳ta۳myu, tapi radyetya ra۳diiy varenu
jiyusiy, jirya su۳ta۳y jarichiy, daryani ۳
sadityadoda Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu
daryaju۳ ray. 15ॸRa۳numa jantya ra۳tidye
ma۳cho۳ tara, ratatiy jirya۳jachipityaja۳sara
ri ۳bivantirya jirya datyadodantiy.
Sisa۳ datyavay diyada riva
Crístu danu۳yada
16ॸNu۳chiityari ۳vitya ji ۳tara quivu۳yada
tu۳choda day jasityi nu۳dyetyadoda
sanchiy Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu, nu۳tyura
sivaayadara mityamusiy ju۳dejada,
nu۳tyeryivye sa۳jniy ju۳na۳ntyi. Nu۳dyiyada
ji ۳ta jiñi ۳sitya riva sadanu۳yada. 17ॸTapi
su۳mutya۳jada Vu۳jye۳ Ju۳denumusirya
vanda, rirya۳tiche nijya۳nvay variy
sanijyu۳ jasityi rara۳yada Vu۳jye۳ niquejada
vanda vichajomusiy:
“Ni ۳ni ۳ ji ۳ta si ۳tenu radyenu jaryi
ravya۳tasi ۳; ri ۳chana۳tyasara jaryiñi ۳.”
18ॸNu۳tyuva۳choda ji ۳tara saniquejada
jarichumusiy jiryatiy nu۳vyicha۳da sisa۳
ja۳mumusimyu, jiryatiy sadityadodara
jidyá jasiy. 19ॸRamusiy vu۳dyetya
jaryivya۳ju۳, si ۳tenu daryá riñiquejada
Ju۳denuju۳ tu۳chuvadye. Samirya ra۳cha
jiryetyi jnu۳y riñiquejada nu۳charana۳cho۳,
nu۳tyu vuryi ۳nu۳tyi no۳no۳na۳cho۳ ͑ӕЙΎËӕĀɗ‫ڏ‬
nubesiy. Jirya۳jnu۳y rana۳cho۳
ra۳sa۳chadajiju۳ jasityi sa۳no۳no۳nu۳y Jesús
jidyetya۳data jiryejechimyu. 20-21ॸJirya۳ma۳
datya munatyara jirya; ne ru۳ndejada
Ju۳denuju۳ tu۳chuvay jidyirya
jachipiya۳jadamusirya tara niquejada,
tapi ne riñiquenu۳yadara vinu ratiy
riñiqueru۳y. Riñiquenu۳yada ji ۳ta
Ju۳denuju۳, jiryatiy saniquetadeda Su۳ntu
riy.
Ru۳tu۳yada yitay Ju۳denuju۳ tu۳chuvayu
2
1ॸRivyichanu۳yada ji ۳ta nijya۳nvay
ta۳rintyi, ru۳tu۳yada yitay Ju۳denuju۳
tu۳chuvayu. Darya rirye۳Ëȍʮɗфֆľнӕľ¡ֆɗ‫ڏ‬
2Ьֆɞҡфӕॷ1ٍॷ2
muntiy rityi jitye nijya۳nvañiya۳resirya
taji datyadoda, jiryatiy parutedaju۳ra.
Rirya۳caray si ۳tenu niquejadajisiy
jasicha۳ra۳ju۳tiy rirya۳rrachuni ۳ Vu۳yntyityu۳,
ni ۳tiy murichedodara rijyuuchuveda
murichirya jiyadaju۳. Rirya۳parutay
mityamusiy ru۳co۳siy.
2ॸRirya۳siityari ۳ фʮӕӕԮֆԮфɗֆʮɗËֆĀ͑‫ڏ‬
vedamu riy, rirya۳javityiye۳ tavay variy
rivara vu۳chiityari ۳jada si ۳tenu Ju۳denu
nú۳va. 3ॸJiryatiy rivyichasara criquiy
ca۳na۳yadacanumiy, rirya۳ca۳na۳ryu۳y
jiryimuntidyerya criquintyidye,
quivu۳yada datyadodata. Sabamya۳
Ju۳denu ta۳riy taji vichadedaju۳ riy, ne
sa۳jiituy ripyaruteda rundajisiy.
4ॸNe riryamitya۳da ji ۳ta Ju۳denutuunu
vichavay jijyuuchuvedivasirya.
Sajatya۳da Ju۳denu diijyomuju۳ riy,
sabayada tanuvu۳nujovimu variryi,
nupocudinube rivyicha puchusavay
cadyidyaju۳u۳ta ravimu, taji vichadeda
rundajiju۳. 5ॸDantyamu۳y ne riryamitya۳da
nijya۳nvay munatyavay, ripyaruteda ji ۳ta
ja۳mu nijya۳mu, jamirya vicha۳daco۳siy.
Riryamitya۳da ji ۳ta vinu Novévedabay,
mu۳nvañijyatemusiy, ʮɗфֆҡɗֆѸĀҡֆ‫ڏ‬
doda Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jada daryaju۳
riy nijya۳nvay. 6ॸDaryani ۳day sarupeda
Ju۳denu jiidatyara Sodómantiy, Comórra
jarye, rama۳cho۳ mitya jurujuu rivasiy
variy, rirya۳tidye datya variy nijya۳nvay,
nu۳tyura savichanichara riy jamirya
vichavay. 7ॸSaramitya۳da ji ۳ta nu۳ vanu
sami ۳, Dótu jtyati ۳bay, ni ۳tiy paru۳tya۳da
nicyara۳y vicha۳daju۳yu, jiryatiy
rivyichanu۳yada satuunu vichavabe
cadnamiy. 8ॸTapi jiryatiy savicha۳da sami ۳
riquebyimu, su۳nu۳yadara jamirya
rivyicha۳da, satuva۳chodara nicyara۳y
riñiquejada, sajachiy ratya۳mu
jipyaru۳tyanu۳yada riva ranchiyu.
9ॸDaryani ۳day sadatya ji ۳ta Vu۳yntyityu۳
ramityadeda jantya۳danubesivyu۳y,
vu۳ryityi jachipiya۳sara sanijyu۳;
2Ьֆɞҡфӕॷ2ٍॷ3
sadatyantiy bayada paruteda rundajiju۳
riy jamirya vichavay. 10ॸDaryani ۳day
rivyicha rityi siityari ۳sarara jidyirya
ni ۳ru۳chara rapu۳rya, rirrachura nusu۳yada
risa۳ju۳. Rivyicha jiñijyu۳ jachipiya۳vay,
jamirya vichavay risa۳ju۳ riy,
richuvu۳yasa۳damu yavityiye۳ryi vandamu
vichavay, jiryatiy jarichumu vichavaryi.
11ॸJu۳denu tuunu vichavay ji ۳ta, dañuma
riñi ۳cha jaryi datyavay ruumusiy jivye
jamirya vichavay, jaryi vanu۳vye risa۳ju۳
riy, tama۳ riñi javityiye۳ Ju۳denu diya riy
vandamu vichavay, tama۳. 12ॸѠɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara jivye vaduy nu۳tyu java۳da dusi ۳,
datyi ۳sa۳miy risa۳ju۳ variryi. Rirya۳parutay
ti ۳ta۳ju۳ va۳cha jivyicha۳danubesiy,
rirya۳vityiye۳ jidyetyi ۳sa۳damu daryaju۳ra
tara. 13ॸRirya۳jmutya۳ varirya taji
vichadeda ru۳co۳siy. Ru۳canurya
jarupadoda ju۳daca۳. Rivyicha nicyara۳y,
nu۳tyu rupa۳tavay, tapi ru۳canuy jibyeda
quivu۳vye jiryisa۳, jasityi jiryi ۳myi vatajuu
Ju۳denu va۳ta۳damu. 14ॸRivya۳tasara
jiñi ۳sitya riñe۳cho۳ cadnatumiy, ne
ripyaru۳ryu۳y riva juuchuveda.
Rirya۳tachu riy vadiiryo۳ jachipiya۳vay,
rirya۳tidye sipyata tara ruumusiy variy;
rivyiche۳chavañumadayu. ¡Paruti ۳savay
ji ۳ta Ju۳denu jtedamuju۳ daryi!
15ॸRicyarema۳ Ju۳denu nu۳jisiyu, jiryatiy
rityochedara sanú۳va rupiyada,
richiityari ۳jada daryaju۳ra sacarayada
Badámubay, Beyórubay denubay.
Dañuma savicha۳da Badámubay
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳, saca۳na۳ryu۳yadara
criquiy taji vichadeda murichirya.
16ॸSanique۳tya ji ۳ta Ju۳denu rivani ۳, jiryatiy
saniquetaniñi ۳ sacavañu, nijya۳mi ۳
niquejadata, sani paru۳tyaniryu۳y ratara
sadatyi ۳sa۳da.
17ॸRivyichasara ji ۳ta jivye quivu۳vye
nu۳tyu ja۳ryijyo susa۳rya, nu۳ҡֆӕфЙӕфֆľ‫ڏ‬
jerya jatyasara riichota (rañuma jmu
nutasara ja۳vyedaju۳), sabay Ju۳denura
nupocudi ju۳na۳reju۳ rijyu۳, rirya۳tidye
420
vichasara ranube ti ۳ta۳ju۳. 18ॸѠɗ͖ɗнӕľ͑ӕ‫ڏ‬
matiy ja۳mura niquejadata mitya
yinnuva۳yadamu, rirya۳tachu ji ۳ta vu۳vyu۳
ni ۳ru۳yadata riy vadi pi ۳ru۳vye; rirya۳tachu
cadnavedacanuyadata riy, jiryatiy
radtaday richipyatesiy caravye
cabyimusiy. 19ॸRu۳ntatyara samirya
vicha۳da ruuva, riñi ۳ ji ۳ta riñi ۳cha
jarupadoda muchechimyi, tapi
rasabodedamusiy vu۳vyicha
muchechimyi raju۳ variy. 20ॸˇфֆɗ͑ф‫ڏ‬
numa ji ۳ta ra۳cha rijyu۳ rityi ju۳rityaniy
ju۳na۳y jarupadodatayu, rivyicha variy
vuunusavay ramuju۳ntiy, jasityi
ribeñu۳yada ra۳jisiy Vu۳yntyityu۳
Jesucrístumuju۳yu, ridyetya variy
vuryeyada rá۳ñu dañi ۳. 21ॸSamirya
raryicha rijyu۳ tama۳ ridyetya۳dara
Ju۳denu nú۳, rivatiy vu۳cheryerya samirya
vichasa۳da sadiya; ridyetyama۳ daryaju۳ra
su۳teda Ju۳denu samivyeryi, rirya۳numitya
variy ra۳jisiy samirya saniquejadayu,
jiryatiy riryi ۳mutya۳ samitu۳chodamura.
22ॸRito۳ma۳ si ۳tenu niquejada riñiy:
“Nibyi rapu۳y jbyedantirya
jiyaniya۳ntiy; cuchityoda rapu۳rya
vichasara daryantiy, samiy
suutasanu۳dyenumatiy naryicha,
nanujatyi ta۳rya۳da
mucadito۳muju۳ntiy, jasityi
nanusiichunuja۳ ramuyu.”
Sa۳jatyi jvi ۳jada Vu۳yntyityu۳ Jesúsntiy
3
1-2ॸRataryaraju۳ rañu۳rya catera
jiryejyu۳, ravya۳tavay, ramutiy
rajechipiya۳taniy jirye rantyityura
jachipiya۳jadata, jirya۳tidye jachipiya۳
ranijyu۳ riñiquejada Ju۳denuju۳ tu۳chuvay
jiryatiy riñiquenu۳yada ta۳rirya,
nu۳ñiquejadantiy jiryatiy nu۳vyicha
sansu۳byimiy Vu۳yntyityu۳ vuryeyada
rá۳ñu. 3ॸVu۳dyetya daryaju۳ munatya,
rirya۳jti ۳sara javiryu۳tya۳dacanumiy
jarupadodaju۳. Rirya۳siityari ۳sarara
jidyirya ni ۳ru۳chara. 4ॸRirya۳ʮҡֆʮфӕЙĀΎ‫ڏ‬
421
damu variy: “¿Tenumara sivi ۳jada
jiryatiy su۳teda ya۳jvi ۳, te? Ridyiimya۳ ji ۳ta
vu۳jye۳vyeda, rama۳cho۳ ti ۳ta۳ju۳ diyesa۳ra۳ju۳
daryatiy ravichanu۳yada ju۳dejada
rundamu, saryi jnivya۳.”
5ॸNe ridyetyaru۳y daryaju۳
nu۳tyuramusiy su۳ndejada Ju۳denu
yitedamuju۳ra jarichu, mucadi jarye;
ravichanu۳yada mucadi variy
raparudamu ja۳, ravichanu۳yada ru۳ve
jarichuncha, rurantiy mucadijariy
varintyi. 6ॸSu۳vatyiyada Ju۳denu variy
Novébay rundamura mucadi, jirya ja۳mu
nijya۳sumata su۳vatyiyadariy nijya۳nvay.
7ॸDaryani ۳day, su۳tedamu jibeyada
yavatya۳da rundajiju۳ra jarichu, mucadi
jarye jiryatiy vu۳vyichasara rancha,
sa۳tidye paruta jiidatya varirya,
nijya۳nvay jarye risa۳ju۳ rityimyu۳ ne
tuva۳churu۳y simu.
8ॸNe jirye۳cha datyi ۳sa۳miy, ravya۳tavay.
Vu۳yntyityu۳ diya ji ۳ta tarundaqui nu۳tyu
taraqui vara۳nca nijya۳ day, vara۳nca nijya۳
ji ۳ta nu۳tyu tarundaquide sadiyantiy.
9ॸTama۳ sajachipurya yiteda, tama۳,
daryatiy rijechipiya۳ tavay sanijyu۳.
Sajachi ۳nijeya۳sara ja۳muca۳ vu۳jyu۳yu,
jiryatiy sava۳ta vurya۳paru۳y riva taji
jachipiya۳jada, ne vurya۳parutay
variñu۳day. 10ॸSivi ۳jada runda ji ۳ta ra۳jvi ۳
vu۳ñiya۳resiy, nu۳tyu sivi ۳ paranu۳ni ۳ daryá,
jasityi ra۳baryi ۳sara jarichu
ru۳vataryamusiy, ¡turu۳n! puryi ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳
varirya, jdarichiy ji ۳ta ra۳dochara
vaniquimusiy, mucadi jarye
ra۳rupamyu۳chara, riva vichara ti ۳ta۳ju۳
yisa۳ju۳.
11-12ॸJiryatiy ra۳parutachara jirya
ti ۳ta۳ju۳, rityi tuva۳chu simu Vu۳jye۳,
vurya۳ntya siityari ۳ra samitu۳choda,
2Ьֆɞҡфӕॷ3
vurya۳ntya jachipiya۳sara samiy sanijyu۳,
jiryatiy vu۳yntuy ra۳jiju۳ Ju۳denu runda,
vurya۳jvaay vani ۳ramu variy ramuju۳ra,
ramutiy sa۳parutara jarichu jiidatya;
jdarichijyuu jarye ra۳doy vaniquimusiy.
13ॸJadchiy ji ۳ta vu۳ yntuy ra۳jiju۳ vadi
jarichu, vadi mucadi jarye, darya
su۳teda variy, jasityi vurya۳vichasara
samivye sisa۳ ti ۳ta۳ju۳.
14ॸRamuni ۳day, ravya۳tavay, jiryatiy
vu۳yntuy ra۳jiju۳ jirya, vurya۳ntya jnu۳y
sa۳diy samivye vuryiva, ne taji nta
sa۳diy vuryiva, vurya۳ma۳cho۳ samirya
vu۳jechimyu variy. 15ॸVurya۳jachipiya۳
ranchiy Vu۳yntyityu۳ nutuyada sa۳tidye
ramityaniy vuryivasirya
vu۳jyuuchuveda, daryatiy sanu۳mya۳
vu۳tyeryi ۳ va۳tasi ۳ Pávuru caterava
jiryejyu۳ra, daryasa۳ra۳ju۳tiy sasa۳yada
Ju۳denu datya۳daju۳ni ۳. 16ॸDaryani ۳day
sanu۳yada ratarya jicyateravantiy.
Saniquejadajuve ji ۳ta surra niquejada
day, ne vana۳y datyasara varenura.
Ricyare datyi ۳sa۳miy tajijyu۳фѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jada suro۳, vadiiryo۳vavyeda vatajuu
rusa۳ju۳; daryaday ricyarentirya ratarya
niquejada nu۳charantiy, ridyirya
carayadaju۳. 17ॸJirya۳jnu۳y ra۳jisiy,
ravya۳tavay, jiryatiy jiryedyetya ji ۳tyaju۳
ranchiy, ne jirya۳paru۳y riva surra
jachipiya۳jada variñu۳day, jiryeñuma
caray jamirya vichavatya variy.
18ॸJirya۳ntya ja۳vye jidyetya۳damu
jiryatiy sadatyanu vuryeyada rá۳ñu
Jesucrístu vu۳y, sadatyanu ranchiy
jiryatiy sasa۳y mitya vu۳rya. ¡Vanda
ra۳chasara sanijyu۳ diye, ju۳na۳reju۳ jarye
ti ۳ta۳ju۳!
Sayanuma
Pyítru
 MUNATYA NU۳ CHARA JUAN CATERA
Savichasara Jesucrístu jnu۳tya۳ niquejadati ۳
1
1ॸNu۳tyu۳chu vijyo۳mujachera jiryatiy
savichanu۳yada rajo۳ta۳damusiy, nu۳y
ji ۳ta tuva۳chodani ۳, nu۳dyiyada jiñi ۳sitya
variy siva, nu۳ñi ۳nu۳y variy sana۳cho۳.
Nu۳dyivaayada ji ۳ta jijyomututani ۳ ni ۳tiy
vichasara Ju۳denu niquejada ja۳muca۳
jnu۳yadaju۳. 2ॸSadityadoda ji ۳ta ti ۳ta۳ju۳yu
ni ۳tiy sa۳y vu۳rya ja۳muca۳ jnu۳yada yisa۳ju۳,
nu۳dyiyada variy siva, nu۳tyu۳chu
vijyo۳mujache diye jiryivantiñi ۳,
nu۳dyetyanu variy jirye sanchintyi ni ۳tiy
ra۳sa۳y ja۳muca۳ jnu۳yada ti ۳ta۳ju۳ vu۳y.
Ta۳riñuma savichanu۳yada ji ۳ta sisa۳ Vu۳jye۳
Ju۳denu, samu۳ti ۳jada mityamusiy
nu۳dyimu. 3ॸNu۳tyu۳chu diye jiryivara
jiryatiy nu۳dyiyada siva, nu۳tyuva۳choda
variy sadatyadodana۳cho۳, jirya۳tidye
vichasara vatajuu nu۳dyisa۳, nu۳tyu nu۳y
vichasara sisa۳ Vu۳jye۳, sadenu
Jesucrístujsa۳ jarye. 4ॸNu۳ñu۳y caterava
jiryejyu۳ra, ra۳tidye jto۳sara
jiryi ۳chana۳yada variy ti ۳ta۳ju۳.
Ni ۳numa Ju۳denu rañi ۳cha
si ۳tenu no۳no۳ nu۳jyu۳
5ॸRanuma si ۳tenu rani ۳cha tu۳choda
jiryatiy Jesucrístu datyadoda nu۳y,
nu۳tyu۳chu diye jiryivara: Ni ۳ni ۳ Ju۳denu
si ۳tenu vanda no۳no۳nu۳rya, ne tarade
nupocudi saniy (jiryatimyu۳ ne vana۳y
sajuuchuvay). 6ॸVuryi ۳tatyi vu۳vyicha sisa۳
Ju۳denu varicha۳ra۳ju۳ day,
vu۳ryupiñe۳ya۳numatiy nupocudinube
422
variy, jiryatiy vu۳vyichasara va۳cha
jvayadacanumiy, vu۳quivu۳y variy
vu۳ñiquejadata, ti ۳ta۳ju۳ vu۳vyicha۳data
jarye. 7ॸVu۳vyichanumatiy vandata nu۳tyu
Ju۳denu, jasiy ji ۳ta vurye۳cha vatajuu
Ju۳denumu tuva۳chuvay, rapu۳chara
Jesucrístu diiyada variy vuryivasirya
vu۳jyuuchuveda ti ۳ta۳ju۳. 8ॸVuryi ۳tatyi ne
juuchuvedatavadyevyu۳y, vu۳quivu۳chu
darya niquejadata vu۳y, ne vu۳jechipiya۳
si ۳tenu samirya variy. 9ॸVu۳ryityi tu۳chu
Ju۳denuva ti ۳ta۳ju۳ra vu۳jyuuchuveda, ni ۳ni ۳
ji ۳ta samirya vichara, sa۳vichaniy si ۳tenu
yitedamu varivyu۳y; jiryatiy vase
vicharani ۳ sa۳ramityaniy vuryivasirya
vu۳jyuuchuveda, taji vicha۳da sa۳pu۳y
ti ۳ta۳ju۳ vu۳jechivyasiy varintyi.
10ॸVuryi ۳tatyi ne vu۳jyuuchuvay, quivu۳rya
vuryi ۳tay variñi ۳ Ju۳denu, ne tara jna۳y
saniquejada vu۳jechimyu variy.
Savichasara Jesucrístu vuryeyada rá۳ñu
2
1ॸDeramiy, rañu۳y jiryejyu۳ra catera
jiryedyetya۳daju۳, jiryeñuma
juuchuvay. Ti ۳tiy ra۳ʮӕӕËȍӕԮֆʮɗфֆľнӕľ‫ڏ‬
byimusiy, jasiñi ۳ vuryeyadaju۳ niquenu
Jesucrístu, Vu۳jye۳ Ju۳denu diya; ni ۳ni ۳ ji ۳ta
si ۳tenu niquera. 2ॸNi ۳ni ۳ jnutatya۳da
vu۳jyuuchuveda vichadeda jiyadaju۳yu,
savichaniy Ju۳denu mudodatani ۳
vu۳jyuuchuveda murichirya, ne vinu
vu۳jyuuchuveda jiyadaju۳, ti ۳ta۳ju۳ mucadiva
vichavay juuchuveda jiyadaju۳ jarye.
3ॸSi ۳tenunumatiy vu۳dyetyani ۳, vu۳chiitye
variy saniquejadana۳cho۳. 4ॸNi ۳tiy jtay:
423
“Radyetyani ۳ Ju۳denu,” netimyu۳ ne
sasiitye variy saniquejadamu, saquivu۳y,
ne sajachipiya۳ si ۳tenu samiy variy
sanijyu۳. 5ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta ni ۳ҡɗֆѸɗɗҡֆľѸ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu, sadatyama۳ variy rito۳jada Ju۳denu
va۳ta۳da si ۳tenu yimuju۳. Daryamusiñi ۳day
vu۳dyetya vu۳vyichasara simu. 6ॸNi ۳tiy
nique: “Ravyichasara simu Ju۳denu,”
sa۳ma۳ vicha nu۳tyu Jesucrístutiy
vichanu۳yada darya.
Vadira saniquejada
7ॸRavya۳tavay, ne rañu۳y jiryejyu۳ra vadi
niquejada. Ranuma rani ۳cha ta۳rirya
niquejada, jiryatiy
jiryetyuva۳chodamusiy yimu darya.
Ranuma rani ۳cha Ju۳denu niquejada,
jiryatiy jiryetyuva۳choda ta۳rirya.
8ॸJadchiy ji ۳tantiy jiryatiy rañu۳y
jiryejyu۳ra, vadi niquejada day. Radyi
si ۳tenu niquejada riva, tapi darya
savichadeda Crístura, jirye jerye
vichaniy daryantirya, raramiryu۳y
nupocudi daryaju۳, sadanu۳ñuma si ۳tenu
no۳no۳ ru۳bivaju۳. 9ॸMi ۳ni ۳tyi nique: “Ray ji ۳ta
vichasara no۳no۳damu,” rivasityi
samiryeñi ۳ jityeryi ۳, ѸԮɗËȍ͑ӕЙΎËӕĀɗ‫ڏ‬
nube diyesa۳ra۳ju۳ variy. 10ॸMi ۳ni ۳tyi va۳ta
jaryiñi ۳ jityeryi ۳, ni ۳ni ۳ ji ۳ta vichasara
no۳no۳damu, ne tara jna۳y jamirya
vichasa۳da juuchuvedaju۳ simu. 11ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta
jiryatiy samiryeñi ۳ jityeryi ۳ day, ѸԮɗËȍ‫ڏ‬
sara variy nupocudinube, sarupiñe۳ya۳
nupocudinube variy, ne sadatya variy te
ra۳jiya, jiryatiy puryesara daryaju۳ra
sani ۳siy nupocudimusiy.
12ॸRañu۳y jiryejyu۳ deramiy, tapi
saramityaniy Ju۳Āľ͑ӕфʮɗфֆľʮֆӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda Jesucrístu diiyadata. 13ॸRañu۳y
jiryejyu۳ ja۳myi, jiryedyetyama۳ daryaju۳ni ۳
ni ۳tiy vicha۳da rajo۳ttya۳musiy. Rañu۳y
jiryejyu۳ vadero۳vay, jiryevyuunuma۳
daryaju۳ni ۳ nicyara۳y vichadeda ja۳mi ۳.
Rañu۳yada jiryejyu۳ deramiy,
jiryedyetyama۳ daryaju۳ni ۳ Vu۳jye۳.
1ˇӕ͑ॷ2
14ॸRañu۳yada jiryejyu۳ ja۳myi,
jiryedyetyama۳ daryaju۳ni ۳ ni ۳tiy vicha۳da
rajo۳ttya۳musiy. Rañu۳yada jiryejyu۳
vadero۳vay, tapi jiryevyicha vani ۳ravay,
rama۳cho۳ daryaju۳ Ju۳denu niquejada
jiryejechimyu risa۳ju۳, jiryevyuunuma۳
ratani ۳ nicyara۳y vichadeda ja۳mi ۳.
15ॸNe vurya۳ni ۳ru۳rya mucadiva vicha۳da
nu۳day, dantyamu۳y ne jiryatiy rivara
tara. Mi ۳ni ۳tyi ni ۳ru۳rya riva jvaachara, ne
sadatya varirya Vu۳jye۳ va۳ta۳da. 16ॸTapi
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy mucadiva vicharara,
nu۳tyu vu۳dyirya ni ۳ru۳chara vu۳vyu۳mura;
daryantiy jiryatiy vu۳ñi ۳sitya vu۳dyi riva
samirya nta tara, vu۳ñi ۳ru۳y varirya;
daryantiy jiryatiy vu۳vyicharu۳y jaryi
taratavay; ne ru۳nday jirya Ju۳denumusiy,
nicyara۳y vichadeda ja۳mi ۳musiy ji ۳ta
darya. 17ॸMucadi ra۳baryi ۳ ti ۳ta۳ju۳, bayantu
ni ۳ru۳tyanichara jarye ra۳baryi ۳ risa۳ju۳;
mi ۳ni ۳tyi jvaarya Ju۳denu va۳tara, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
ra۳jnu۳jeya۳sara ju۳na۳reju۳ variy.
Jasidyeryi Crístujisiy quivu۳chuvay
18ॸDeramiy, ranuma ji ۳ta vu۳vyicha
tamitya rundamu siti ۳jadajisiy. Darya
jiryetyuva۳chuma۳ sa۳jti ۳ Crístu jiyaro۳nú۳,
rivyichanuma diye rajuu Crístu
jiyaro۳núvay, ramuni ۳tiy vu۳dyetya
tamitya rundamunuma vu۳vyicha.
19ॸRichipyatamya۳ vuryisa۳siy jiryatimyu۳
ne rivyichanu۳yada si ۳tenu vu۳tyevay.
Vu۳tyevatyi si ۳tenu riryicha, riryi ma۳cho۳
variy vuryisa۳. Richipyateda ji ۳ta ra۳tidye
vicha jvadichara variy vu۳jyu۳ jiryatiy ne
rivyicha ti ۳ta۳ju۳ si ۳tenu vu۳ҡֆľԮֆˇľѸӕËфɞѸ‫ڏ‬
tumu day.
20ॸJirye ji ۳ta jmutya۳jadani ۳ Su۳ntu, tapi
Ju۳denu jaryeti ۳ jaryetavay daryaju۳
jiryedye. Su۳ntumusiy jiryedyetya ti ۳ta۳ju۳
variy. 21ॸNe rañu۳y jiryejyu۳ jiryatimyu۳ ne
jiryedyetya tara si ۳tenu, rañu۳y ji ۳ta
jiryatiy jiryedyetyama۳ra, jiryedyetya ne
tara jna۳y quivu۳yada si ۳ҡľ͑ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damu. 22ॸNi ۳ni ۳ ji ۳ta quivu۳rya day ni ۳tiy
1ˇӕ͑ॷ2ٍॷ3
nique Jesús nchiy: “Tama۳ Ju۳denu
jaryeti ۳ day.” Ni ۳ni ۳ vicha Crístu jiyaro۳nú۳,
tapi ne sadatyaru۳ñi ۳ Vu۳jye۳, dantyamu۳y
ne sadenu. 23ॸMi ۳ni ۳tyi nique: “Ne
Vu۳jye۳dyenu Jesús day,” ne sadatya
variñi ۳ Vu۳jye۳. Mi ۳ni ۳tyi nique:
“Ju۳denudenu Jesús day,” sadatyantiñi ۳
Vu۳jye۳ varintyi. 24ॸRa۳ntya ma۳cho۳ si ۳tenu
niquejada jiryejechimyuju۳ jiryatiy
jiryetyuva۳choda rajo۳ttya۳musirya.
Varityi rama۳cho۳ jiryetyuva۳choda
niquejada jijechivya, jirya۳ma۳cho۳ simu
Vu۳jye۳ variy, sadenumu jarye. 25ॸSu۳teda
si ۳tenu daryaju۳ vuryiva: “Ra۳sa۳y ju۳na۳re
jnu۳yadaju۳ jirye.”
26ॸRañu۳rya jirya jiryejyu۳ jirya۳tidye
datya jatachuvanchiy. 27ॸJiryatiy
sasa۳yada Ju۳denu jiryejeryetasa۳damu
Yintu jirye, sa۳chasara variy jiryimu, ne
jirya۳va۳tara nijya۳mi ۳ datyadoda
jadchiñu۳day. Su۳ntu ji ۳ta datyanusara
ti ۳ta۳ju۳ jirye, si ۳tenu sadatyanu, ne
saquivu۳y. Jirya۳ma۳ vichasara variy simu,
daryatiy sadatyanu Su۳ntu jiryedye.
Ju۳denu dadyeñu
28ॸDiye ji ۳ta deramiy, jirya۳ntya
vichasara simu, vu۳ñuma janumitye
vurya۳na۳damu sa۳jisiy sa۳numatiy jvi ۳.
29ॸJiryatiy vu۳dyetya si ۳tenu vaseni ۳
Ju۳denu, ramutiy vu۳dyetya varintyi
rivyicha sadadyeñu ti ۳ta۳ju۳ vase
vichavay.
3
1ॸJirya۳jnu۳y ta۳ jaryi samiy va۳ta۳damu
sava۳ta۳da Ju۳denu vu۳y, jiryatiy
su۳teda jidyedyeñu daryaju۳ vu۳y. Daryani ۳
vu۳vyichasarantiy. Ramuni ۳mu۳y ne
ridyetyaru۳y mucadi ja۳nvavyu۳y,
jiryatimyu۳ ne ridyetyaru۳y daryaju۳ni ۳
Vu۳jye۳. 2ॸRavya۳tavay, Ju۳denu dadye͖ӕ‫ڏ‬
numa diye vu۳y. Ne jvadichara didye
nu۳tyurani ۳ntiy vurye۳cha; vu۳dyetya ji ۳ta
sa۳numatiy jvi ۳, vurye۳cha nu۳tyuni ۳ daryá,
tapi vurya۳diy miryani ۳ variy siva,
nu۳tyurateni ۳. 3ॸMi ۳ni ۳tyi jachipiya۳
424
nutuyada sa۳jiju۳, sapu۳jeya۳sara ratayu,
sa۳tidye vicha۳siy samirya jvadirya
daryatiy savichasara Crístu.
4ॸMi ۳ni ۳tyi juuchuvachara, sanique۳tta
varirya Ju۳denu niquejada, tapi ni ۳tiy ne
tuva۳churu۳y niquejadana۳cho۳ sajuuchuva
ñuma varidye. 5ॸJiryedyetya sadityadoda
Ju۳denuni ۳ Crístu sa۳tidye ramityanirya
vu۳jyuuchuveda, ne tara ju۳na۳ֆʮӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda daryaju۳ siva, mitya. 6ॸNi ۳tiy
vichasara simu, ne sajuuchuvay variy.
Ni ۳tiy juuchuvachara, ne sadiy siva
didye, dantyamu۳y ne sadatyani ۳.
7ॸDeramiy, ne jirya۳quivu۳chutaniyu, ni ۳tiy
vichasara vase jvaarya, sa۳jtay Ju۳denu
sami ۳ni ۳ nu۳tyu Crístutiy vichasara sami ۳.
8ॸNi ۳tiy vichasara juuchuvedacanu
savicha bayantu nutyityu۳musi ۳, tapi
savichasara bayantu quivu۳фֆʮӕӕËȍӕԮľ‫ڏ‬
dacanu rajo۳ttya۳musiy. Ramuni ۳tiy
sadityanu Vu۳jye۳ñi ۳ jidyenu, sa۳tidye
paruta varirya bayantu nutyityu۳
jvaayada. 9ॸNi ۳tiy vicha pi ۳ru۳ñu
Ju۳denumusiy, ͑ľѸԮɗËȍѸфʮӕӕËȍӕԮľ‫ڏ‬
dacanu, jiryatiy ravicha Ju۳denu jnu۳tya۳
simu. Ne vana۳ֆѸԮɗËȍѸфʮӕӕËȍӕԮľĀ‫ڏ‬
canu jiryatiy sapi ۳ru۳y Ju۳denumusiy
daryaju۳ day. 10ॸVurya۳datya riy
muvyerya Ju۳denu dadyeñu,
vurya۳datyantiryi muvyerya quivu۳rya
dadyeñu day. Mi ۳ni ۳tyimyu۳ ne vichasara
vase, ne sani ۳cha Ju۳denu denu variy,
dantyamu۳y ne ni ۳timyu۳ ne va۳tasarani ۳
jityeryi ۳.
Vurya۳va۳tasara nu۳ñivajyuu vu۳y
11ॸJiryatirya tu۳choda jiryatiy
jiryetyuva۳choda jo۳ta۳dara: “Vurya۳ntya
va۳tasara nu۳ñivajyuu vu۳y.” 12ॸNe
vurye۳cha nu۳tyu Cayí ۳bay.
Savichanu۳yada ji ۳ta bayantu
nutyityu۳musi ۳, su۳veda daryaju۳ni ۳ jityeryi ۳
Abénubay. ¿Nu۳tyuramusiy su۳vedani ۳,
nu۳tyuramusiy? Jiryatiy sataryi ۳ vicha۳da
sami ۳ Ju۳denu diya, ni ۳ ji ۳tamu۳y; ramuni ۳
425
su۳veda Cayí ۳bañi ۳ jityeryi ۳ Abénubay.
13ॸNe jirya۳ti ۳tta varirya, ratyeryi ۳veda,
jiryatiy rimyirye mucadi ja۳nvay jirye.
14ॸVu۳dyetya ji ۳ta vu۳фֆ̲ɗҡֆĀɗɗֆĀ‫ڏ‬
musiy ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳, jiryatiy
vu۳vya۳tasara daryaju۳ daryi vu۳tyeryi ۳veda
day. Mi ۳ni ۳tyimyu۳ ne va۳tani ۳ jityeryi ۳,
sama۳cho۳ variy diiyasi ۳, ne sa۳jnu۳jeya۳sara
Ju۳denujsa۳. 15ॸMi ۳ni ۳tyi miryeñi ۳ jityeryi ۳,
nu۳tyu jvi ۳ nta savicha variy; vu۳dyetya
ji ۳ta ne ju۳na۳reju۳ jnu۳yasi ۳ dañi ۳ ju۳vi ۳ day.
16ॸJiryatiy sabatyeda Jesús vuryeyadaju۳,
ramuni ۳ vu۳dyetyara sava۳ta۳da variy.
Daryamuni ۳day vurya۳ntya batye
vu۳tyeryi ۳veda jiyadaju۳ntiy. 17ॸNi ۳tiy
vicha۳da jaryi tarati ۳, sani dityi siva
jityeryi ۳ jantyuyani ۳, netimyu۳ ne
sa۳ntyutyaru۳y taratani ۳, saryityi jbay
variy sa۳jisidyerya, nu۳tyichiy ra۳cha
Ju۳denu va۳tara sajachimyu, nu۳tyichiy.
18ॸDeramiy, vurya۳ntya va۳ta si ۳tenu
samivyu۳y, ne vinu vu۳ñiquejadata.
Vurya۳dityanura vu۳vya۳ta۳da jiryatiy
vuryi ۳mu۳tyani ۳ ti ۳, rani ۳ ji ۳ta si ۳tenute day.
Nu۳ryamusiy vu۳ryi vicha
vu۳chuvu۳yasa۳damu Ju۳denu tuunu
19ॸVu۳vya۳tatiy si ۳tenu riy tavay,
vu۳dyetya ramusiy Ju۳denu dadye͖ӕ‫ڏ‬
numa vu۳vyicha, vu۳jechiy ji ۳ta ma۳cho۳
samirya sadiya varidye. 20ॸVariñumatiy
rajachipiya۳taniy vu۳jechivyu۳y, savicha
Ju۳denu jaryiñu۳ vu۳jechimyusiy, jaryi
datyara ti ۳ta۳ju۳ variñi ۳. 21ॸRavya۳tavay,
netimyu۳ ne rajachipiya۳taniy
vu۳jechivyu۳y, vu۳vyichasara variy
vu۳chuvu۳yasa۳damu satuunu Ju۳denu.
22ॸVuryi ۳mutya۳ variy simusirya ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy vu۳jechiñu۳y sivara, tapi
vu۳vyichasara siityevay
saniquejadamuju۳, vuryivaacharara
sajachara varidye. 23ॸSu۳teda ji ۳ta vu۳jyu۳
vurya۳ntya tuva۳chu sadenu Jesucrístu
jtyamu, vurya۳ntya va۳tasara variy
nu۳ñivajyuu vu۳y darya su۳teda Jesús.
1ˇӕ͑ॷ3ٍॷ4
24ॸNi ۳tiy vichasara siityera
saniquejadamuju۳, sa۳chasara variy
Ju۳denumu, Crístu jarye ra۳chasara variy
simu. Jiryatiy sasa۳mya۳ Yintu varivyu۳y,
simusiy vu۳dyetya savichasara vuryimu.
Nu۳tyuramusiy vú۳dyetyani ۳ quivu۳rya jnutu
vu۳ñuma jtay Ju۳denu Jnutuni ۳
4
1ॸRavya۳tavay, ne jirya۳tuva۳chu
ruumu tu۳chuvay ti ۳ta۳ju۳. Jirya۳ntya
jantya munatyani ۳, va۳ Ju۳denumusi ۳
sani ۳cha cay, richipyateda rajuuvay
quivu۳vye jirya mucadimuju۳ daryaju۳,
ru۳tu۳yada yitay Ju۳denuju۳ tu۳chuvadyeyu.
2ॸRamuni ۳tiy vu۳dyetyani ۳ Ju۳denu Jnutu
jiryatiy satu۳chusara vijyo۳mujache:
“Siti ۳ma۳ Jesús, Ju۳denu jaryeti ۳, nijya۳mi ۳
vu۳ti ۳ siti ۳jada mucadimu.” Ni ۳tiy
tu۳chusara daryá, ni ۳ni ۳ ji ۳ta Ju۳denumusi ۳.
3ॸNi ۳tiy ne tu۳chusara daryá, va۳
Ju۳denumusi ۳ sani ۳cha cay, sani ۳cha ji ۳ta
Crístu jiyaro۳nu۳musi ۳; jiryetyuva۳chuma۳
sa۳jti ۳ Crístu jiyaro۳nú۳, jiyunuma ji ۳tani ۳.
4ॸJiryatiy jiryeñi ۳cha Ju۳denumusivye
deramiy, jiryevyuunuma۳ riy quivu۳vye,
tapi Ju۳denu Jnutu ni ۳tiy vichasara
jiryimu, ʮфֆɗĀҡֆфѸɗ̲ӕѸɗֆʮӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda ja۳y, ni ۳tiy vichasara mucadi
ja۳nvamyu. 5ॸQuivu۳vye ji ۳ta mucadi
ja۳nvatye day, ramuni ۳ riñique mucadi
ja۳nvay jachipiya۳jadata, mucadi ja۳nvay
ji ۳ta tuva۳chu variy ruumu day. 6ॸVu۳y ji ۳ta
si ۳tenu Ju۳denumusivye. Ni ۳tiy datyani ۳
Ju۳denu, satuva۳chu variy ramu
vu۳tyu۳choda; ni ۳tiy ne Ju۳denumusi ۳, ne
satuva۳churu۳y ramu vu۳tyu۳choda.
Ramutiy vu۳dyetya mi ۳rate Ju۳denumusi ۳
si ۳tenu niquera, mi ۳rate
quivu۳ryamusi ۳ntidye.
Sani ۳cha Ju۳denu jaryi va۳tara
7ॸRavya۳tavay, vurya۳ntya va۳ta
nu۳ñivajyuu vu۳y, tapi Ju۳denumusidyerya
vu۳vya۳ta۳da day. Mi ۳ni ۳tyi va۳tasara riy
jityevay, ni ۳ni ۳ ji ۳ta vadi pi ۳ru۳ñu
1ˇӕ͑ॷ4ٍॷ5
Ju۳denumusidye, sadatya variñi ۳ Ju۳denu
day. 8ॸNi ۳tiy ne datyara va۳ta۳da,
dantyamu۳y ne sadatyani ۳ Ju۳denu, jaryi
va۳tara daryaju۳ dañi ۳ Ju۳denu day.
9ॸRamuni ۳ sadityanu Ju۳denura jivya۳ta۳da
vu۳ñijyu۳, jiryatiy su۳pa۳jada
mucadimuju۳ni ۳ jidyenu vinu ti ۳qui,
vurya۳tidye jnu۳jeya۳sara variy simusiy.
10ॸRani ۳ ji ۳ta si ۳tenu va۳tasara day, jiryatiy
sava۳ta۳da Ju۳denu vu۳y, ne jiryatiy
vu۳vya۳ta۳dani ۳. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jpa۳jadani ۳ jidyenu,
sa۳tidye batye vu۳jyuuchuveda jiyadaju۳,
vu۳ñuma dii variy.
11ॸRavya۳tavay, jiryatiy sava۳ta۳da
Ju۳denu daryasa۳ra۳ju۳ vu۳y, vurya۳ma۳
va۳tasara rivasiy nu۳ñivajyuu vu۳y.
12ॸTama۳ ti ۳ dichara siva Ju۳denu.
Vu۳vya۳tasaranumatiy nu۳ñivajyuu vu۳y,
savichasara Ju۳denu variy vuryimu,
sito۳taniy samiy varirya jivya۳ta۳da
vuryimu. 13ॸJiryatiy sasa۳yada Yintute
vu۳y, ramutiy vu۳dyetya vu۳vyichasara
simu, ni ۳ jarye vichasara vuryimuntiy.
14ॸNu۳y ji ۳ta diyada riva, nu۳tyu۳chu variy
ranchintyi jiryatiy su۳pa۳jada Vu۳jye۳ñi ۳
jidyenu, sa۳tidye ra۳y vuryeyada, mucadi
ja۳nvay jiyadaju۳. 15ॸMi ۳ni ۳tyi ra۳tu۳chu
vijyo۳mujache: “Ju۳denu denu sani ۳cha
Jesús,” savichasara Ju۳denu variy simu,
ni ۳ jarye vichasara variy simu. 16ॸVu۳jerye
datyara Vu۳jye۳ va۳ta۳da vu۳ñijyu۳,
vu۳tyuva۳choda variy ramu.
Sani ۳cha Ju۳denu jaryi va۳tara;
ramuni ۳day ni ۳tiy vichasara va۳ta۳damu,
savichasara Ju۳denumu, Ju۳denu
vichasara simu varintyidye.
17ॸRamuni ۳tiy sito۳tanirya jivya۳ta۳da
vuryisa۳, vurya۳tidye raniy
vu۳chuvu۳yasa۳damu satuunu, Ѹ̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
nutadeda rundamu, tapi daryatiy
sani ۳cha Crístu Ju۳denu va۳ta۳damu,
daryaday vu۳ñi ۳cha sava۳ta۳damu jirya
mucadimuntidye. 18ॸNe vu۳chuvu۳y tara
jiryatiy vu۳vyichasara sava۳ta۳damu, tapi
rantyityura va۳ta۳da jatyara suvu۳yada.
426
Paru۳cha۳riy yinu۳dyerya suvu۳yada day.
Ne rito۳ru۳y Ju۳denu va۳ta۳da variy simu
ni ۳tiy suvu۳chara. 19ॸVu۳y ji ۳ta datyara
va۳ta۳da jiryatiy Ju۳denu va۳ta۳da munatya
vu۳y. 20ॸNi ۳tiy nique: “Ravya۳tani ۳ Ju۳denu,”
varicha۳ra۳ju۳tiy samiryeñi ۳ jityeryi ۳, mitya
saquivu۳y variy, tapi ni ۳timyu۳ ne va۳tani ۳
jityeryi ۳ jvadichi ۳, dantyamu۳y ne vana۳y
sava۳tani ۳ Ju۳denu, vana۳tya sadiy daryaju۳
siva. 21ॸJu۳denumusiy ji ۳ta dárya jirya
niquejada day: “Ni ۳tiy va۳tani ۳ Ju۳denu,
daryaday sa۳va۳ta variñi ۳ jityeryi ۳ntiy.”
Vu۳vyichasara vuunúvay jiryatiy
vu۳tyuva۳chusara simu
5
1ॸMi ۳ni ۳tyi datya sanchiy Jesús:
“Ju۳denu jaryeti ۳ daryaju۳ dañi ۳,” ni ۳ni ۳
vadi pi ۳ru۳ñu Ju۳denumusiy. Mi ۳ni ۳tyi
va۳tani ۳ Vu۳jye۳, daryaday savya۳ta
varintyiryi sadadyeñuntiy, jiryatiy simu
tuva۳chuvaryi. 2ॸVariñumatiy vu۳vya۳tani ۳
Ju۳denu, vu۳tyuva۳chu ramu saniquejada
risa۳ju۳, vu۳dyetya vu۳vya۳ta variryi
sadadyeñuntiy. 3ॸRani ۳ ji ۳ta dityanura
vu۳vya۳ta۳da Ju۳denunijyu۳, jiryatiy
vu۳tyuva۳chu ramu saniquejadantiy.
Tama۳ paru۳cha۳riy rani ۳cha saniquejada
jto۳tadeda, tama۳. 4ॸMi ۳ni ۳tyi vicha
Ju۳denumusiy pi ۳ru۳ñu, savuunusarara
tara mucadi ja۳mi ۳musiy. Simu
tuva۳chodamusiy ji ۳ta savuunura. 5ॸ¿Chi ۳ra
vuunúra mucadi ja۳mi ۳ jachipiya۳jada,
chi ۳? Ni ۳ni ۳ ji ۳ta jiryatiy sadatya۳da: “Ni ۳ni ۳
Jesús Ju۳denu denu day.”
Ju۳denu denunchirya tu۳choda
6ॸVu۳dyetya ji ۳ta Ju۳denumusi ۳ni ۳
Jesucrístu day; vu۳dyetya ji ۳ta já۳ta
savicha Jesús, sandaja۳ta jarye vu۳dyetya
jivyicha Ju۳denu jaryeti ۳. Ne vinu já۳ta
ratatiy si ۳tyu۳yada, sandaja۳ta jarye ratatiy
samurichedoda jibetyedata
vu۳jyuuchuveda jiyadaju۳. 7ॸSu۳ntu ji ۳ta,
jiryatiy si ۳tenu niquerani ۳, ni ۳ni ۳ tu۳choda
vijyo۳mujache variy sanchiy. 8-9ॸJasiryi
427
mu۳nvay tu۳chuvay jiryatiy sabayada
Ju۳denu riy, rirya۳tidye tu۳chusara vatajuu
sanchiy sadenu. Sabayada tu۳chu۳ju۳ni ۳
Yintu, jvadichara ji ۳ta si ۳tyu۳jya۳musirya,
sabatyeda nudaja۳musiy jarye risa۳ju۳.
Vu۳tyuva۳chutiy ramu nijya۳mi ۳ tu۳choda,
vurya۳ma۳ tuva۳chuva۳ju۳ ramu Ju۳denu
tu۳chodantiy, jaryi datyara nijya۳mi ۳musiy
daryaju۳ dañi ۳. Rani ۳ ji ۳ta satu۳choda,
jiryatiy satu۳chusara jidyenunchirya.
10ॸNi ۳tiy tuva۳chu simu Ju۳denu denu,
sadatya sanchiy jiryatiy savicha Su۳ntu
yiva. Ni ۳tiy ne tuva۳churu۳rya Ju۳denu
niquejada, su۳tay variy ranchidye
saquivu۳y Ju۳denu, jiryatimyu۳ ne
satuva۳churu۳rya satu۳choda sanchiy
sadenu. 11ॸSatu۳chutaniy Ju۳denu daryaju۳
jiche۳yada vu۳y ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳
sadenumuju۳. 12ॸMi ۳ni ۳tyi Ju۳denu denuti ۳
yimu, ju۳na۳reju۳ jnu۳yadati ۳ risa۳ju۳
varintyiñi ۳; mi ۳ni ۳tyimyu۳ ne sadenuti ۳,
dantyamu۳y ne ju۳na۳reju۳ jnu۳yadati ۳
varintyiñi ۳.
Nu۳ryamusiy vu۳dyetya satuva۳chu
Ju۳denura vu۳jechiñu۳yada yiva
13ॸRañu۳yasiy jiryejyu۳ra jirya, jirya۳tidye
datya jiryeñi ۳cha ju۳na۳reju۳ jnu۳yadatavay,
jiryatiy jiryetyuva۳chu daryaju۳ Ju۳denu
denu jtyamu. 14ॸVu۳jechiñu۳y
vu۳chuvu۳yasa۳damu variy sivara tara,
jiryatiy vu۳dyetya: “Vu۳ñumatiy jachiñu۳y
sani ۳ru۳yadamura tara, satuva۳chusara
1ˇӕ͑ॷ5
variy vu۳ñe۳cho۳.” 15ॸVu۳dyetyanumatiy
satuva۳chura vu۳jechiñu۳yada, daryaday
vu۳dyetya varintyi: “Jasiñuma ti ۳ta۳ju۳ra
vu۳jechiñu۳rya.”
16ॸTi ۳vidye diy siva jityeryi ۳ jiryatiy
sajuuchuvay ne diiyadasa۳ra۳ju۳, sa۳ntya
jachiñu۳chara sayadaju۳ jityeryi ۳, sa۳ф̲ɗ‫ڏ‬
tyaniy Ju۳denu variy sivara, ni ۳timyu۳ ne
juuchuvay jidyiitya۳ju۳ day. Jasidyerya
diitya۳ juuchuvedantidye, ri ۳tatya
sa۳jachiñu۳y Ju۳denuva rayadaju۳. 17ॸTi ۳ta۳ju۳
jiryatimyu۳ ne vase Ju۳denu diya darya,
rani ۳ ji ۳ta juuchuveda day. Jasidyerya
juuchuvedantiy, jiryatimyu۳ ne diitya۳
darya.
18ॸVu۳dyetya ji ۳ta ne savichasara
Ju۳denumusiy pi ۳ru۳ñu juuchuvedamu.
Ju۳denu denu Crístu ji ۳ta jnu۳tyasara
nicyara۳y ja۳mi ۳jisiñi ۳, ne sa۳jiritya nicyara۳y
ja۳mi ۳ variñu۳ndyeñi ۳ Ju۳denumusiy pi ۳ru۳ñu
nu۳ndye.
19ॸVu۳dyetya Ju۳denumusivyu۳y, mucadi
ja۳nvay ji ۳ta nicyara۳y ja۳mi ۳ nusu۳byimidye.
20ॸVu۳dyetya ji ۳ta jadchintyi siti ۳ma۳
Ju۳denu denu, sabayadara datya۳da
vu۳jyu۳, vurya۳tidye datyani ۳ ni ۳tiy si ۳tenu
Ju۳denu day, vu۳vyichasara variy simu,
sadenu Jesucrístumusiy. Ni ۳ni ۳ ji ۳tate
si ۳tenu Ju۳denu, ju۳na۳reju۳ jnu۳yada ja۳mi ۳.
21ॸDeramiy, jirya۳ma۳ jnu۳tyasara jiiputera
jvaacharajisiyu.
Sayanuma
Juán
 RANIJYU۳ NU۳ CHARA JUAN CATERA
Samu۳chuveda
1ॸRay, Ju۳denu siityari ۳vay jnu۳tyi ۳
rimyityu, rañu۳rya catera sa۳daju۳ Ju۳denu
jaryetasanu۳y, sa۳nudadyeñuta, jiryatiy
ravya۳ta si ۳tenu va۳ta۳damu jirye. Ne vinu
ray, rijerye jiryatiy si ۳tenu Ju۳denu
niquejada datyavadyeryi. 2ॸNu۳vya۳ta
si ۳tenu jirye, tapi si ۳tenu saniquejada
daryaju۳ nu۳dyimu, ra۳ma۳cho۳sara ti ۳ta۳ju۳
ju۳na۳reju۳ nu۳dyimu. 3ॸRa۳chasara jiryejyu۳
samirya vicha۳da Ju۳denu jtedamu,
sa۳ntyutya۳damuju۳ jarye, samirya
jachipiya۳jada jarye risa۳ju۳. Vu۳jye۳
Ju۳denumusiy ti ۳ta۳ju۳ra, Vu۳yntyityu۳
Jesucrístumusiy jarye risa۳ju۳ra, jiryatiy
Vu۳jye۳ denu dañi ۳. Darya ra۳cha si ۳tenu
sajachipiya۳jadamu, sava۳ta۳damu jarye
risa۳ju۳.
4ॸRi ۳chana۳y ji ۳ta jaryi jiryatiy radyi
ruuva sa۳nudadyeñute, riryupityityi
si ۳tenu nú۳va, daryatiy su۳teda Vu۳jye۳
vurya۳rupi sanú۳va. 5ॸRayasantasara diye
sa۳da, señoraju۳y, vurya۳va۳tasara
nu۳ñivajyuu vu۳y. Ne rañu۳rya vadi
niquejada sa۳daju۳, ranuma rani ۳cha
jiryatiy rajo۳ttya۳musiy vuryimura. 6ॸRani ۳
ji ۳ta si ۳tenu va۳tasara, jiryatiy vu۳ryupi
su۳tedamu. Su۳teda ji ۳ta vurya۳ma۳ rupi
va۳ta۳damu sanú۳va, daryani ۳
jiryetyuva۳choda rajo۳ta۳damusiy.
428
Jirya۳jnu۳tya quivu۳vyejisiyu
7ॸRichipyateda ji ۳ta rajuuvay quivu۳vye
daryaju۳ mucadivaju۳, ne rityu۳churu۳y:
“Siti ۳ma۳ Jesucrístu vu۳vyu۳ti ۳.” Riñi ۳ ji ۳ta
Quivu۳ryamusiy, jiryatiy Crístu jiyaro۳nú۳
dañi ۳. 8ॸJirya۳ntya jnu۳ֆфֆĀԮӕфֆɗԮ‫ڏ‬
yada, jiryeñuma su۳ҡֆ͑ɗфֆԮӕфֆɗԮ‫ڏ‬
yada, vurya۳tidye jmutya۳ ti ۳ta۳ju۳ra
vu۳myurichenusa۳da. 9ॸMi ۳ni ۳tyi jiyantatityi
vani ۳ra, ne sama۳cho۳sara variy Crístu
datyadodamuju۳, ne Ju۳denuti ۳ variñi ۳.
Ni ۳tiy ma۳cho۳sara sadatyadodamu, ni ۳ni ۳
ji ۳ta vichasara Vu۳jye۳ Ju۳denumu day,
sadenumu jarye. 10ॸSa۳numatiy ju۳ti ۳
datyanu۳ jiryimu, netimyu۳ ne sa۳jti ۳ta
si ۳tenura datyadoda, ne jirya۳jmutya۳sara
jiryorimyuju۳ni ۳, dantyamu۳y ne
jirya۳dirye jaryi samiryamuni ۳. 11ॸNi ۳tiy
ra۳dirye samiryamuni ۳, sa۳cha sisa۳
jvaayadaju۳ variy, nicyara۳y jvaayadaju۳.
12ॸRajuura niquejadati ۳ daryaju۳ ray,
ramutimyu۳ ne rañu۳ryu۳y diye cateravara,
ramutiy rivi ۳ru۳y jiryimu vurya۳tidye
nique vu۳myo۳va ti ۳ta۳ju۳te, vurya۳tidye
jto۳tanirya vuryi ۳chana۳yada variy.
13ॸRu۳pa۳ sa۳nutaryatu۳y dadyeñu jiryimura
jimyu۳chuveda, Ju۳denu jaryetasanu۳y
daryaju۳ nadantiy.
Sayanuma
Juán
 RANUMA TAMITYA NU۳ CHARA JUAN CATERA
Samu۳chuveda
1ॸRay, Ju۳denu siityari ۳vay jnu۳tyi ۳
rimyityu, rañu۳rya catera jiijyu۳ Cáyu,
jaryi ravya۳tasi ۳ jaamyicyu daryaju۳ ji.
2ॸRavya۳tasi ۳, ray va۳ta samirya vicha۳da
jiijyu۳, jdiva۳jadajsa۳, daryatiy
jiryupichara samirya Ju۳denu nú۳va.
3ॸRi ۳chana۳chiy variy jiryatiy
rityu۳chunuvi ۳siy vu۳tyeryi ۳veda jinchiy
riva: “Sarupichara si ۳tenu samiryamu.”
4ॸRani ۳ ji ۳ta jchana۳chu jaryirye, jiryatiy
ratyuva۳chu rinchiy radyedyeñu:
“Riryupichara si ۳tenu samiñú۳va.”
5ॸRavya۳tasi ۳, jivyichasara samirya
jiryatiy yimu۳tyasara riy vu۳tyeryi ۳veda
Crístumu, dañumamu۳y ne rirye۳cha
jidyetyavay. 6ॸRityu۳chuma۳ vijyo۳mujache
siityari ۳vajyuuva: jivyicha۳da va۳ta۳damu.
Ya۳vichaniy samirya, ya۳tidye jmu۳tya
riya۳daju۳yu, daryamusiñi ۳day rani ۳cha
Ju۳denu va۳tara. 7ॸTapi riñi ۳day jiya۳da
tu۳chuvay Jesús jtyamu daryaju۳, ne
ru۳mutya۳ tara ruumusiy jiryatimyu۳ ne
tuva۳chuvaryi. 8ॸVurya۳ntya dirye
samiryamu riy darya jvaavye,
vurya۳tidye vicha rusa۳ jvaavye si ۳tenu
tu۳chodamu.
Savichadeda Diyótrejesibe
nicyara۳y vicha۳data riy
9ॸRañu۳ yada siityari ۳vajyuuju۳ ra catera,
ne satuva۳churu۳ yada Diyótrejesiy ramu
nu۳ ñi ۳teda, jiryatiy sava۳ta daryaju۳ ra
nutyityu۳ vicha۳da riquebyimu variy.
429
10ॸRamuni ۳tiy, variñumatiy ra۳jvi ۳
tapimusiy yimu, ra۳tu۳ chu vijyo۳mujache
siityari ۳vajyuu diyara jiryatiy
saquivu۳ chu va۳cha niquejadata nu۳ y. Ne
rasa۳ra۳ darya jvaayada saju۳ : ne
sadiryeru۳ ryi jityeryi ۳veda Crístumu
vichavay, su۳ bay rirya۳jisiy tavarya rityi
rañi diryeru۳ ryi jityeryi ۳veda, sajatya
variy siityari ۳vajyuu cabyimusiryi.
11ॸRavya۳tasi ۳, ne ya۳siityari ۳ va۳cha
vichadedamu, samirya jvaayada
ya۳siityari ۳ day. Ni ۳tiy vichanichara
samirya, savicha Ju۳denumusiy. Ni ۳tiy
vichanichara nicyara۳y, ne sadiy
Jesucrístumusiy Ju۳denuva variñu۳day.
Sadityadoda Demétrubarya
samirya jvadichara
12ॸJaticherya ji ۳ta Demétru, samiy
nijya۳mi ۳ daryaju۳ dañi ۳, si ۳tenu samiy
nijya۳mi ۳. Nu۳jerye tu۳chu darya
sanchintyi, jidyetyama۳ra jiryatiy
nu۳tyu۳chusara si ۳tenu.
Saniquetachiñuma Juán
13-14ॸRajuura niquejadati ۳ ray, ra۳tidye
nu۳ y variy jijyu۳ ra; ne ra۳nu۳ y diye
catera nu۳ ya۳tara, jiryatiy radyiryu۳ y
vanir۳ a yiva, vurya۳tidye tu۳ chunu
varivyu۳ y.
15ॸSamirya ye۳cha ji. Rimyu۳chuvay
jidyetyavay ji. Ya۳mu۳chuvay si ۳tenu
ri ۳tyamu vu۳dyetyavayu.
Sayanuma
Juán
 JUDASIY NU۳ RYA CATERA
Samu۳chuveda riy Ju۳denu jaryetavay
1ॸRay, Júdasiy, Jesucrístu muchechiy,
jiryatiy Santiyácu taryi ۳ darye, jiryatiy
Jacóbu jtyati ۳ jaryeni ۳. Rañu۳rya catera
jiryejyu۳ Ju۳denu natuvyejyuu, jiryatiy
Vu۳jye۳ Ju۳denu va۳tavay jiryedye, Jesucrístu
jnu۳tyasavay jarye risa۳ju۳ jirye. 2ॸRa۳ma۳
jasa۳y sa۳ntyutya۳da jiryejyu۳, samirya
vicha۳da jarye, sava۳ta۳da jarye risa۳ju۳.
Ru۳tu۳yadamu yitay Ju۳denuju۳ tu۳chuvayu
3ॸRavya۳tavay, dañuma rañu۳ryu۳y jaryi
jiryejyu۳ ranchiy vurye۳ntyutyasa۳da, diye
rayaru۳ryamu rañu۳y varenuva۳ju۳ jiryejyu۳
ra۳tidye ni ۳ru۳tyaniy
jiryetyuva۳chodamuju۳yu; jirya۳tidye ra۳y
rayadaju۳ samitu۳choda, jiryatiy
sabamyu۳mya۳ Ju۳denu jijeryetavajyu۳ra.
4ॸRiityenuma vaduy jiryeñiya۳resiy daryaju۳
jiryequebyimuju۳yu, rivyichanu۳yada
paruti ۳savay rajo۳ta۳damusiy, jiryatimyu۳ ne
ridyetyaru۳ñi ۳ Ju۳denu. Riñi vicharu۳jeya۳
cadnamiy, jiryatiy jaryi jantyuryani ۳
Ju۳denu vu۳jyu۳, rivyichadedamu ne
ridyetyaru۳ñi ۳ si ۳tenu vu۳jya۳mi ۳ Jesucrístu, ne
rivya۳ta jintyityu۳ju۳ daryaju۳ni ۳.
5ॸRajechipityataniy ji ۳ta jiryerya jiryatiy
jiryedyetyanu۳yadara. Jirya۳jachipityara
nu۳tyu Vu۳yntyityu۳ sipyata۳da riy
jiñijya۳nvay Ejíptumusiy, rivasiy ji ۳ta
saparuta۳da riy rityimyu۳ ne tuva۳churu۳yada
simu. 6ॸSatuunu vichavay jarye rityimyu۳ ne
vicharu۳y jivyichajomu jasityi sani bayada
Ju۳denu rivyicha۳daju۳yu, jiryatiy riya۳da
430
jadchiy, sabayada variy nupocudinube
jasiryi, rivyichasara puchusavay ju۳na۳re
sa۳ra۳ju۳ tanuvu۳nujovimu, ja۳mu rundasa۳ra۳ju۳
jasityi sa۳vichaniy taji daryaju۳ riy.
7ॸDaryantiy rivyichasara Sodóma ja۳nvay,
Comórra ja۳nvay jarye, ru۳ro۳ vicha۳da
ja۳nvay ti ۳ta۳ju۳. Jiryatiy ricyadnaveda jaryi,
rirya۳rupantara ti ۳ barya ranchaju۳,
rirya۳paru۳tyasara jiidamyu rivayu.
Sabayada Ju۳denu variy jantyasavajyu۳ riy,
vurya۳tidye datya nu۳tyuramusiy
sa۳vichaniryi juuchatavay.
8ॸDaryadantyi rivyichasara jivye va۳cha
ma۳ryi ۳savay rapu۳ryamiy, jiryatiy
rirya۳rupantasarara jivyu۳, riñi rrachu
jaryirya nusu۳yadantiy, rirya۳vityiye۳
variryi vandamu vichavay. 9ॸMiyériy ji ۳ta,
jiryatiy Ju۳denu tuunu vichavay jiyanti ۳
dañi ۳, ne sa۳vityiye۳yadani ۳ bayantu
nutyityu۳ nanuniquetta۳danumatiy riva
Muyisésiy babyiyu. Mitya su۳teda siva:
“¡Sa۳ma۳ nique۳tya Vu۳yntyityu۳ ji!” 10ॸJivye
vaduy ji ۳ta javityiye۳rya tara jiryatiy ne
ridyetyara. Jiryatiy ridyetyara tara nu۳tyu
java۳da datyi ۳sa۳miy, ratatiy ripyarutayu.
11ॸTiii, ta۳jna۳te dayu jiryatiy
richiityari ۳ma۳ Cayí ۳bay vichadedamuju۳yu
(ni ۳timyu۳ ne tuva۳churu۳yadara Ju۳denu
niquejada); ricyaramya۳ daryá, nu۳tyu
sacarayadatiy Badámubay, jiryatiy
richiiryi ۳ variy rana۳cho۳ criquiy, jiryatiy
ricya۳na۳ryu۳y quivu۳yada murichirya
darya. Jadchintyi rirya۳parutay jiryatiy
rirrachura nusu۳yada, daryani ۳ sivaayada
ta۳riy Corébay (ni ۳tiy rrachodara
431
Muyisésibe nusu۳yada, saparuteda variy
ru۳co۳siy). 12ॸRivyichasara jivye mi ۳ju۳vye
jiryequebyimu, jiryatiy riryi ۳myi jiryisa۳,
jasityi jiryi ۳myi vatajuu Ju۳denu
va۳ta۳damu, ru۳nu۳yada ramidyerya jiryatiy
ripyotyaniy jichuvu۳yasa۳damuyu. Riñi ۳cha
nu۳tyu nuvachiy jatyasara riichota,
jiryatimyu۳ ne ja۳tarara (nutasara
ja۳vyecharaju۳); riñi ۳chantiy nu۳tyu ni ۳nu
nutasara, jiryatimyu۳ ͑ľʮΎҡфффӕ͑Ā‫ڏ‬
mudayu, vassanu, daputasara raruva۳,
(tapi ne ruvaay tara Ju۳denu jtedamuju۳,
tarajna۳tya daryaju۳ Ju۳denu jnu۳tya۳ jiryiva
day). 13ॸRiñi ۳cha nu۳tyu ri ۳ye۳rya suvu۳chara,
vajiryu۳ditara daryaju۳ra (ҡЙɗфɗԮֆɗËȍĀľ‫ڏ‬
divasiy vu۳dyi nu۳tyu vajicyadi riva taji
jvaachara day). Riñi ۳chantiy nú۳
datyanuvay caravye, varityimyu۳ ne
ridyetyara nú۳ nu۳day. Rirya۳jto۳ rumu
jasityi sabayada Ju۳denu ridyiijyomuju۳yu,
ti ۳ta۳ju۳ ju۳na۳reju۳, jaryi nupocudinube.
14-15ॸSatu۳choda ta۳riy Ju۳denuju۳ tu۳chu۳
Enócu jtyati ۳ rinchintyi. Ni ۳ni ۳ vicha۳da
danu۳ju۳ñijyateju۳ Ará۳bay
ju۳debimimyusiy, satu۳choda variy
Ju۳denuju۳:
“Jirya۳jnu۳y, radyi siva Vu۳yntyityu۳,
siti ۳ma۳ rusa۳ jijeryetasavay, rajuura
vara۳nca daryaju۳ riy. Siti ۳ma۳
sa۳tidye vichaniy ti ۳ta۳ju۳ riy, sa۳tidye
dityanuriy rityevay jamirya
vichavay, jiryatiy ruvaachara
jamirya jachipiya۳jadamura
jamirya jvaayada; jadchintyi
ʮɗфֆҡɗֆфɗ͖ɗнӕľѸфʮӕӕËȍҡ‫ڏ‬
varya va۳cha niquejada sanijyu۳,
jiryatiy jamirya vichavay daryaju۳
daryi.”
16ॸRiñi ۳cha jivye rusa۳ jmutya۳ja۳vay,
rityu۳chutasara riy tavay. Riryupityityi
jidyirya ni ۳ru۳charamuju۳. Ru۳to day
niquesara yinnuva۳yadamu darya ja۳mura
niquejada day. Rijeryeta ti ۳ rirya۳tidye
nique samiy sanijyu۳, rirya۳tidye jmutya۳
nta variy simusiy tara.
Júdasiy
Satu۳chu siityari ۳vay ni ۳ru۳tyadedaju۳
17-18ॸJirya۳jachipityara, ravya۳tavay,
riñiquejada Vu۳yntyityu۳ Jesucrístu
nusu۳byimiy, jiryatiy ru۳teda ji ۳tyaju۳:
“Tamitya rundamu ji ۳ta rirye۳cha
javiryu۳tya۳dacanumiy rityi rupityityi
jidyirya ni ۳ru۳charamuju۳, va۳cha
ni ۳ru۳charamuju۳.” 19ॸJivye ji ۳ta jatachu
tajiñe۳cho۳ju۳ riy tavantyidye. Rivyichasara
jidyirya jachipiya۳jadamuju۳, jiryatimyu۳
ne Ju۳denu Jnututavay daryaju۳ daryi.
20ॸJirye ji ۳ta, ravya۳tavay, jirya۳ma۳ siye۳
jityuva۳chodamu simu, jirya۳tidye vichasara
samivye saju۳ ti ۳ta۳ju۳ variy. Jirya۳ma۳
vichasara sisa۳ tu۳chuvay Su۳ntumusiy.
21ॸJadchintyi jirya۳ma۳ vichasara Ju۳denu
va۳ta۳damu, jasityi jirya۳nutuy ra۳jiju۳
Jesucrístu jantyutya۳da, ratatiy sa۳sa۳y
ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳ vu۳y. 22ॸJirya۳ma۳
niquetta samiryamu riy tavay, jiryatimyu۳
ne surra jachipiya۳jadatavaryi. 23ॸJirya۳ma۳
jantyuy ruuva rityevay, nu۳tyu vu۳cho۳varya
tara jiidamyusiy rañuma rupay; jirya۳ntya
jantyutya riy rityevantyi, jiryatiy vu۳dyi
riva rivyicha۳da suvu۳chara, rani ۳cha
mi ۳ju۳rya va۳cha ni ۳ru۳charamusiy daryaju۳.
Si ۳chana۳tyasara Ju۳denunijyu۳ra
24ॸVurya۳jchana۳tya jaryi diyeni ۳ ni ۳tiy
datya bayada juuchuvedajisivyu۳y;
sadatya jnutatya۳da variy Ju۳denumu vu۳y,
vurya۳tidye raniy jaryi jchana۳vye
vandamu variy, jiryatiy sabay
samivyevyu۳y, ne mi ۳tavay sadiya
variñu۳ndyevyu۳y. 25ॸ¡Ra۳chasarate vandate
saju۳, jaryiñu۳ vicha۳da risa۳ju۳ ˇľѸӕËфɞѸҡӕ‫ڏ‬
musiy! Jiryatiy sani ۳cha vinu ti ۳qui Ju۳denu
vuryeyada rá۳ñu, ramuni ۳ vurya۳sabuchara
ti ۳ta۳ju۳ su۳tedamu, vurya۳tuva۳chu variy
simu. ¡Daryani ۳ ravichanu۳yada ta۳riy,
daryaday ra۳cha diyentiy, ju۳na۳resa۳ra۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳! Rañu۳myu۳mya۳ra.
Sayanuma
Júdasiy
 DITYADODA
Dityadoda Jesucrístunchiy
1
1ॸJiryatirya dityadoda Jesucrístunchiy
jiryatiy sasa۳yada Ju۳denura sa۳datyanu
Jesucrístu jimyuchechimyirya, nu۳tyura
ra۳chasara jiryundamu, nu۳tyura. ґĀҡֆ‫ڏ‬
tadeda ji ۳ta yipa۳numusiñi ۳ jimyuchechiy
Juán. 2ॸNi ۳ni ۳ tu۳chusara jiyura Ju۳denu
niquejada, Jesucrístu tu۳chodantiy, ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy sadiyada riva. 3ॸJchana۳tyasi ۳ ji ۳tani ۳
mi ۳ni ۳tyi niquesara ramu jirya niquejada,
satuva۳chusara variy ramu, jiryatiy
sanu۳tyanichara Ju۳denu jiyura, tapi
ratuudiye۳ñumara rarunda.
Juán nu۳rya catera ruumuju۳ daraju۳ñijyate
ji ۳tye۳ryanijyo siityari ۳vajyuu
4ॸRay Juán rañu۳y jiryejyu۳ra catera
jiryatiy jiryevyichasara daraju۳ñijyate
ji ۳tye۳ryanijyo siityari ۳vajyuu Ásiya
mucadimu. Ju۳denu jantyutya۳da ra۳cha
jiryejyu۳, samiy vichasa۳da jarye risa۳ju۳,
simusiy ni ۳tiy vichasara diye,
savichanu۳yada ta۳rintyi, sa۳jnichara
ti ۳ta۳ju۳ntiy. Samiy vichasa۳da jiryejyu۳
ruumusintyi danu۳ju۳ñijyate jnutuvedantiy
jiryatiy Ju۳denu ma۳ѸʮΎҡӕӕ͑ӕԮɗËȍԮ‫ڏ‬
dyeryi. 5-6ॸSamiy vichasa۳ĀˇľѸӕËфɞѸҡӕ̲ӕ‫ڏ‬
sintyi jiryatiy si ۳tenu tu۳chu۳ni ۳. Ni ۳ni ۳
vichasara diibyimusiy mi ۳si ۳ munatyantiy,
ni ۳tiy nusu۳chara riy mucadi ja۳mu
nutyityu۳miy ti ۳ta۳ju۳. Simuni ۳ ji ۳ta ni ۳tiy
va۳tasara vu۳y, jiryatiy sapu۳chara yindaja۳ta
vuryivasirya vu۳jyuuchuvedantiy, simu ji ۳ta
ra۳chajaya۳sara vanda, nusu۳yada jarye
432
ju۳na۳reju۳ risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy sabachara
yinsu۳vyejyu۳ vu۳y, vurya۳tidye
jchana۳jeya۳sara sanijyu۳ saja۳y Ju۳denu.
¡Daryanuma ra۳chajaya۳sara taarye!
7ॸ¡Jirya۳jnu۳y! Sa۳jnichara nuvachiñube,
rirya۳diy ti ۳ta۳ju۳ ni ۳sityavay variy siva,
rijerye jiryatiy richityeda
crusitya۳santiñi ۳. Mucadi nijya۳nvajyuu
ji ۳ta ra۳nuvachara variñi ۳. ¡Daryani ۳day
ra۳chasara! 8ॸ“Rañi ۳ rañi ۳cha munatyi ۳,
tamityi ۳ jarye”, su۳tachara Vu۳jye۳ Ju۳denu
jiryatiy savichasara diye, savichanu۳yada
ta۳rintyi, sa۳jnicharate ti ۳ta۳ju۳ ʮԮфֆ‫ڏ‬
tentiy.
Juán diyada siva Crístu
jiryatiy sadanu۳yada
9ॸRay, Juán, jiryetyeryi ۳ jiryatiy
radyetyasara jiryisa۳ra paru۳cha۳riy,
Ju۳denu nusu۳yada jarye, tapimusiy
jachi ۳deda Jesús jtyamu jarye risa۳ju۳, rañi
vichanu۳yada Pátmusiy jtyatara
ra۳tyuumu, jiryatiy ratyu۳chunu۳yada
vijyo۳mujachera Ju۳denu niquejada Jesús
nchiy. 10ॸJiituyada rundamu ji ۳ta jiryatiy
savicha۳da Ju۳denu Jnutu riva,
ratyuva۳choda ji ۳tara ti ۳ niquejada
raryudivasiy, saniquejasubeda ji ۳ta jaryi,
nu۳tyu su۳taru natutya۳. 11ॸSu۳teda ji ۳ta:
“Jiryatiy ya۳diy riva, ya۳ma۳ nu۳y
catera padyevyara, ya۳jpa۳ variy
rachiityari ۳vajyuumura, jiryatiy
rivyicha Evésumu, Esmírnamu
jarye, Pércamomu, Tiyatíramu,
Sárdisimyu, Jidadérujiyamu,
433
Davudiséya vicha۳damu jarye
risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.”
12ॸRa۳numityedanumatiy ra۳tidye diy siva
ni ۳tiy nique riva, radyiyada ji ۳ta riva
dasiijyu۳ñijyate no۳no۳siiy, órutera.
13ॸRacabyimu ji ۳ta savicha۳da nu۳ vanu
nu۳tyu nijya۳mi ۳ denu daryá, ja۳muca۳ sujatyi ۳
savichanu۳yada, jiryatiy puchusara
puchunajetya sata۳savu۳mu, jiryatiy
óruterajadyerya. 14ॸSu۳no۳jasiy ji ۳ta
vichanu۳yada jaryi pupajasiy, nu۳tyu
richu۳u۳, sani ۳siy jarye vicha۳da nu۳tyu jiiday
quivaya۳ra. 15ॸSanumutu ji ۳ta vicha۳da nu۳tyu
brunsiy, jiryatiy vaniquimusiy vanda
dárya, saniquejada jarye suuyada nu۳tyu
ra۳nsa ja۳ju۳rya daryá. 16ॸNi ۳ni ۳ vicha۳da
danu۳ju۳ñijyate jdarichityi ۳ ֆɗ͑ҡֆɗҡֆӕĀ‫ڏ‬
jyomu, su۳tosiy jarye rasipyataya۳jada
jchityitya۳ jimyura, jiryatiy daraju۳y
mo۳tárara. Samo۳ ji ۳ta danu۳ya۳sara nu۳tyu
jiñi ۳, vasetuununumatiñi ۳.
17ॸRadyiyadanumatiy siva, rarye۳yada
ji ۳ta vadiiryo۳ sanumututuunu. Ni ۳ni ۳ ji ۳ta
bayada varirya jintyityuday jomutu
rañiy, su۳teda ji ۳ta variy riva: “Ne
ya۳suvu۳y. Rañi ۳ rañi ۳cha munatyi ۳, tamityi ۳
jarye. 18ॸRañi ۳ rañi ۳cha jnu۳yada ja۳mi ۳ day.
Dañuma ravyichanu۳chiy diiñu, diye
ri ۳nu۳jeya۳sara ju۳na۳reju۳, daryaday
ra۳chajaya۳sara. Jasiñuma rimura diiyada
yevyi, diijyomuju۳ jarye risa۳ju۳.
19ॸYa۳numa nu۳rya jiryatiy jidyimya۳ riva,
jiryatiy rávicha diyentiy, ranchintyi
jiryatiy ra۳cha rivasintyi. 20ॸDutyasaranchiy
ji ۳ta, jiryatiy jidyi ruuva danu۳ju۳ñijyate
jdarichiy rayntyityudajyomu, rivyichasara
ri ۳pa۳vay rachiityari ۳vajyuumu. Jiryatiy jidyi
riva dasiijyu۳ñijyate no۳no۳siiy,
ravichanu۳yada daraju۳ñijyate ji ۳tye۳ryanijyo
rachiityari ۳vajyuuju۳.”
Evésumu vichavamyuju۳ra catera
2
1ॸYa۳nu۳ycaterava simuju۳ ri ۳pa۳nu
jiryatiy ri ۳pa۳jada ruumu
rachiityari ۳vajyuu Evésumu vichavañi ۳:
ġɗҡֆĀΎĀॷ1ٍॷ2
“Daryani ۳ su۳tachara ni ۳ jiryatiy
siricharani ۳ danu۳ju۳ñijyate jdarichiy
yintyityudajyomu, jiryatiy
sarupiñumaya۳ no۳no۳siiy cabyimu,
jiryatiy órutera no۳no۳siidyérya: 2ॸRi ۳tay
ji ۳ta jiryiva: Radyetyatera
jiryevyichasa۳da, jiryivaayada
paru۳cha۳rimyusiy jarye, tapimusiy
jiryejechi ۳deda jarye risa۳ju۳.
Radyetyantiy jiryatimyu۳ ne
jiryejechi ۳nityasara riy va۳cha jvaavye,
jirye۳ntyasarantiryi rityi jtay
raynsu۳byimiyu, dañumamu۳y ne
riñi ۳chasara day. Jiryedyityanuma۳
quivu۳chuvadyeryi. 3ॸJiryejechi ۳nichara
tapimusiy ri ۳tyamuyu, netimyu۳ ne
jiryepyaru۳y riva rachiityari ۳sa۳da.
4ॸTaraqui ji ۳ta ri ۳tay jiryeyaro۳ju۳, jiryatiy
jiryepyaru۳mya۳ riva jivya۳ta۳da rañijyu۳
daryatiy jiryevya۳ta۳da rajo۳ta۳damusiy
darya ray. 5ॸRamuni ۳ jirya۳ jachipityara
jadchityi jiryejyu۳u۳yada, jirya۳tidye
paru۳y variy jijyu۳u۳yadiva,
jirya۳jvaacharantirya nu۳tyu jiryivaayada
munatya daryantiy. Netimyu۳ ne
jiryivaaryu۳y daryá, ra۳jniy jiryimu,
ra۳batyara jiryeño۳no۳siiy ravichajomusiy,
netimyu۳ ne jirya۳paru۳y darya jvaayadiva
ra۳jisiy. 6ॸRani ۳ ji ۳ta samirya jiryimu,
jiryatiy jirya۳vittyucharara ruvaayada
Nicudáyitaveda, daryatiy ra۳vittyuchara
rantyidyerya. 7ॸSa۳ma۳ tuva۳chu tu۳yuti ۳
ramu, jiryatiy su۳tachara Ju۳denu Jnutu
ruuva rachiityari ۳vajyuura. Ra۳sa۳chara
ji ۳ta vúunú۳mura sa۳tidye turirya
jnu۳yadanujo, jiryatiy Ju۳denu
jurtamura.”
Esmírnamu vichavamyu۳ju۳ra catera
8ॸYa۳nu۳y caterava simuju۳ ri ۳pa۳nu
jiryatiy ri ۳pa۳jada ruumu
rachiityari ۳vajyuu Esmírnamu vichavañi ۳:
“Daryani ۳ su۳tachara ni ۳ jiryatiy rañi ۳cha
munatyi ۳, tamityi ۳ jarye risa۳ju۳ ray,
jiryatiy ravyichanu۳yada diiñu,
ġɗҡֆĀΎĀॷ2
ramyi ۳sa۳subeda varintyi. 9ॸRi ۳tay ji ۳ta
jiryiva: radyetyatera jiryepyaru۳tya۳da,
jirye۳ntyuyada jarye, dañuma jiryeñi ۳cha
jaryi taratavay rimu. Radyetyatentirya
rirya۳vityiye۳yadantiy jiryatiy ru۳tachara
judíyuvedayu, dañumamu۳y ne riñi ۳cha
Ju۳denu nijya۳nvay, mitya. Riñi ۳cha ji ۳ta
Satanásitya ji ۳tye۳ryanivyedye. 10ॸNe
jirya۳suvu۳rya jiryatiy jirya۳jachi ۳niy
rayadaju۳yu, tapi sa۳tanuvu۳nutaniy
bayantu nutyityu۳riy jiryetyevay
yentya۳daju۳. Jirya۳paru۳tya vu۳yaju۳y runda
sa۳ra۳ju۳ rivayu. Jirya۳ma۳ jachi ۳niy
jidyiiyadasa۳ra۳ju۳yu, ra۳sa۳chara variy
jiryerya jnu۳yada nuvii. 11ॸSa۳ma۳ tuva۳chu
tu۳yuti ۳ ramu, jiryatiy su۳tachara Ju۳denu
Jnutu ruuva rachiityari ۳vajyuura. Vúunú۳
ji ۳tamu۳y ne ra۳datyara javatyasa۳da
diiyadamusidye, jiryatiy daraju۳jyu۳
diiyada darya.”
Pércamomu vichavamyuju۳ra catera
12ॸYa۳nu۳y caterava simuju۳ ri ۳pa۳nu
jiryatiy ri ۳pa۳jada ruumu
rachiityari ۳vajyuu Pércamomu vichavañi ۳:
“Daryani ۳ su۳tachara ni ۳ jiryatiy su۳tosiy
rasipyataya۳ jchityitya۳ jimyura, jiryatiy
daraju۳y mo۳tárara: 13ॸRi ۳tay ji ۳ta jiryiva:
Radyetyatera jiryevyichajo jiryatiy
ravichasara Satanásiy ma۳sajo jasiy.
Radyetyatentirya jiryatiy jirye jiriryi ۳ra
ri ۳tya, ne jiryerye۳yada variy rayada, ne
vinu rarundamu jiryatiy sabatyeda
Antípasibe siityera jachityi ۳
rachiityari ۳sa۳da jiyadaju۳, Satanásiy
vichajomu, jiryetyuunu. 14ॸѠĀֆľҡֆѸ‫ڏ‬
ratera tara jiryeyaro۳ju۳, ʮɗфֆҡɗֆфɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara jiryequebyimu tavay jiryatiy
ru۳resarara Badámubay datyadoda,
nu۳tyu sadatyadodatiñi ۳ Badácubay
sa۳tidye bay ta۳an ۳ u۳ nta judíyuveda
mo۳mu, rirya۳tidye juuchuvay sanijyu۳
Ju۳denu, jiryatiy riibyedara jmyichara
jiryatiy bayantunijyu۳ jnutatyasara
darya, ricyadnaveda jarye risa۳ju۳.
434
15ॸJasintyi jiryequebyimu riy rityi
jiryiryi ۳sara daryantirya Nicudáyitaveda
datyadodantiy, jiryatiy ra۳vittyuchara
darya. 16ॸRamuni ۳tiy jirya۳ma۳ paru۳y riva.
Netimyu۳ ne jirya۳paru۳y riva, ra۳jniy
varicha۳ra۳ju۳ jiryimu, ra۳jvachara ridcho۳ju۳
darya jvaavye ri ۳chityitya۳ta jiryatiy
ri ۳tosirya. 17ॸSa۳ma۳ tuva۳chu tu۳yuti ۳ ramu
jiryatiy su۳tachara Ju۳denu Jnutu ruuva
rachiityari ۳vajyuura. Ra۳sa۳chara ji ۳ta
vúunú۳mura pajiitye, jiryatiy dutyasara
darya, risa۳ju۳ntiy ra۳sa۳charara ravichu۳siy
pupasiy, jasityi nu۳charara vadi jtya,
jiryatimyu۳ ne ti ۳ datyara, vinu ni ۳ jiryatiy
su۳mutya۳ra.”
Tiyatíramu vichavamyu۳ju۳ra catera
18ॸYa۳nu۳y caterava simuju۳ ri ۳pa۳nu
jiryatiy ri ۳pa۳jada ruumu
rachiityari ۳vajyuu Tiyatíramu vichavañi ۳:
“Daryani ۳ su۳tachara Ju۳denu denu
jiryatiy jiiday quivaya۳ra ni ۳sityi ۳ni ۳,
sanumutu jarye nu۳ҡֆӕ¡фӕ͑ѸɗֆԮ͑Ā͑ӕ‫ڏ‬
sara. 19ॸRi ۳tay ji ۳ta jiryiva: Radyetyatera
jiryivaayada, radyetyara jiryevya۳ta۳da,
jiryetyuva۳choda jarye, jiryi ۳mu۳tya۳da
jarye risa۳ju۳, jiryatiy jiryi ۳mu۳tyasara riy
tavay, jiryejechi ۳deda tapimusiy jaryeyu.
Tamitya jiryivaayada ji ۳ta vichasara
jaryinra ramusiy munatyara. 20ॸDañuma
radyetyasaratera tara jiryeyaro۳ju۳,
jiryatiy jiryejechi ۳nitya nada
Jesabédaju۳y, jiryatiy nani ۳tachara
Ju۳denuju۳ tu۳chunu۳yu. Nanudatyanusara
ji ۳ta riy rachiityari ۳vay, nanucare variy
cadnavedamuju۳ riy, bayantunijyu۳
jnutatyasara jmyichara jbyedaju۳ jarye
risa۳ju۳ntiy. 21ॸRache۳yada nada nana۳tidye
paru۳y riva jicyadnaveda, ne
nanuparu۳ryu۳y ji ۳ta jicyadnavediva,
mitya. 22ॸRa۳numa jatya jdiva۳jnuvay
ma۳yamu nada, rijerye jiryatiy
ricyadnavay nadisa۳ju۳, ra۳jatya
paru۳cha۳riy vichasa۳damuju۳ntiryi,
netimyu۳ ne rirya۳paru۳ֆфɗԮ͑ĀɗԮ‫ڏ‬
435
yada. 23ॸNanudadyeñu jarye
ra۳jvedapu۳ryi ۳mu۳y, rirya۳datyasara ti ۳ta۳ju۳
rachiityari ۳vajyuu variy jiryatiy rañi ۳
rañi ۳cha ni ۳tiy va۳tasara rana۳cho۳ ti ۳ta۳ju۳
jiryatiy rijechivyimu dutyasara darya,
ra۳tidye murichenutanichara nu۳ñi
ti ۳quimusiy yivaayada murichiryariy.
24ॸJiryetyevavya ri ۳tay jiryatimyu۳ ne
richiityari ۳ra nanudatyadoda quivu۳yada,
jiryatiy ru۳tachara Satanásiy datya۳da
nicha۳richiryara, ri ۳tatye jiryiva: Ne
ra۳barya tara jteda jiryetyuva۳chodaju۳
ranchaju۳. 25ॸVinu jirya۳ma۳ ju۳riy surra
ra۳jiju۳ra jiryatiy jiryimura. 26-27ॸVúunú۳mu
ji ۳ta, jiryatiy sivaatyityi tamitya runda
sa۳ra۳ju۳ra rivaayada, ra۳sa۳charara
nusu۳yada, mucadi ja۳nvay nusu۳yadaju۳,
daryani ۳ sasa۳yada rajye۳ nusu۳yadaju۳
rirye. Sa۳ma۳ tuva۳chutaniy yivamyuseta
riy, daryani ۳ ti ۳ ma۳tirya caro۳siiy.
28ॸRa۳sa۳chara ji ۳ta ranchaju۳ntiñi ۳
ra۳sacharásiy. 29ॸSa۳ma۳ tuva۳chu tu۳yuti ۳
ramu jiryatiy su۳tachara Ju۳denu Jnutu
ruuva rachiityari ۳vajyuura.”
Sárdisimyu vichavamyuju۳ra catera
3
1ॸYa۳nu۳y caterava simuju۳ ri ۳pa۳nu
jiryatiy ri ۳pa۳jada ruumu
rachiityari ۳vajyuu Sárdisimyu vichavañi ۳:
“Daryani ۳ su۳tachara ni ۳ jiryatiy
danu۳ju۳ñijyate Ju۳denu jnutu ti ۳ni ۳,
danu۳ju۳ñijyate jdarichityi ۳ risa۳ju۳ni ۳.
Ri ۳tatye jiryiva: Radyetyasaratera
jiryivaayada, jiryatiy ru۳tachara jnu۳vye
jirye, dañuma jiryeñi ۳cha diivye
rachiityari ۳sa۳damu. 2ॸJirya۳numa jidyo,
jiryi ۳nu۳tya۳ta jirya۳tidye suru۳tyaniryi,
jiryatiy vadiiryo۳ ma۳cho۳varyi. Radyi
daryaju۳ riva jiryivaayada, jiryatimyu۳ ne
jiryivaamyu۳y samirya Ju۳denu diyara.
3ॸRamuni ۳tiy jirya۳jachipityara daryatiy
jiryi ۳mutya۳nu۳yadara, daryaday
jiryetyuva۳chodamuntidyerya.
Jirya۳jiriryi ۳ra, jirya۳paru۳y variy riva
yivaayada va۳cha. Tapi netimyu۳ ne
ġɗҡֆĀΎĀॷ2ٍॷ3
jiryi ۳nu۳tyaru۳y, ra۳jniy nu۳tyu paranu۳ni ۳
jiryeñiya۳resiy jiyaro۳ju۳. 4ॸJasidye ji ۳ta
Sárdisiy ja۳nvay cabyimu riy, jiryatimyu۳
ne rimyi ۳dodara jichujay. Riñi ۳ ji ۳ta ra۳rupi
pupajay sujatyavay jiryatiy richa۳ra۳
daryaju۳ ramu. 5ॸVúunú۳ ji ۳ta, ni ۳ni ۳
ra۳jachusara sujay pupajay. Tama۳ ra۳pu۳y
jnu۳yada padyevyasirya si ۳tya, tama۳,
ra۳datyasara rajye۳tyuunu variñi ۳,
su۳pa۳vatyuunu jarye risa۳ju۳. 6ॸSa۳ma۳
tuva۳chu tu۳yuti ۳ ramu jiryatiy su۳tachara
Ju۳denu Jnutu ruuva
rachiityari ۳vajyuura.”
Jidadérujiyamu vichavamyuju۳ra catera
7ॸYa۳nu۳y caterava simuju۳ ri ۳pa۳nu
jiryatiy ri ۳pa۳jada ruumu
rachiityari ۳vajyuu Jidadérujiyamu
vichavañi ۳: “Daryani ۳ su۳tachara Ju۳denuju۳
jiintyasi ۳ jiryatiy si ۳tenu niquera dañi ۳.
Simu ji ۳tara Davyíbe nusu۳jyo yevyi.
Jiryatiy samuttasarára tara, ne vana۳y ti ۳
mutanura, ĀфֆĀ͑ҡֆɗʮɗфֆҡɗֆѸ̲ӕҡ‫ڏ‬
nusarára tara, ne vana۳y ti ۳ muttantirya.
8ॸRi ۳tay ji ۳ta jiryiva: Radyetyatera
jiryivaayada. Jirya۳jnu۳y, rabechara
yajiju۳ra rorijyu۳ muttasara, jiryatimyu۳ ne
vana۳y ti ۳ mutanura, tapi dañumamu۳y ne
vanu۳vye jirye, jiryechiityari ۳jada ji ۳tara
rañiquejada day, ne jiryerye۳yada variy
ri ۳tya jiyada. 9ॸJirya۳jnu۳y, ra۳sa۳y jiryimuju۳
riy Satanásitya ji ۳tye۳ryanivye tevay,
jiryatiy riñi nta judíyuvedayu,
dañumamu۳y ne riñi ۳cha Ju۳denu
nijya۳nvay, mitya. Mitya riñi
quivu۳chuyu. Jirya۳jnu۳y, ra۳jti ۳taniy
jiryimu riy jasicha۳ra۳ju۳tiy rirya۳jadasiñu
jiryeñumutu tuunuyu, rirya۳datya
varirya jiryatiy ravya۳tasara jirye.
10ॸJiryatiy jiryeryiryi ۳ra rañiquejada,
jirya۳tidye jachi ۳niy tapimusiyu, ramuni ۳
ra۳bachara jantya۳da rundajisiy jirye,
jiryatiy ra۳jti ۳sara ti ۳ta۳ju۳ mucadimu
vichavajyu۳, ra۳tidye jantyasara variryi.
11ॸRa۳jnichara ji ۳ta varenu. Jirya۳ma۳
ġɗҡֆĀΎĀॷ3ٍॷ4
bachara samirya jiryatiy jiryimu dárya,
sañuma so۳vay ti ۳ jirya۳jisirya jiñuvii.
12ॸVúunú۳ ji ۳ta ra۳bachara nu۳tyu ju۳tuvu۳
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jomu, ne
sa۳sipyatay ravimusiñu۳day. Ra۳nu۳chara
simuntirya Ju۳denu jtyantiy, savicha۳da
jtya jarye risa۳ju۳, jiryatiy vadi Jerusarí ۳
jtyatárara, jiryatiy ra۳ʮ̲ӕѸѸфʮфɗËȍӕ‫ڏ‬
vimusiy. Sa۳jmutya۳sara ji ۳tara ri ۳tyantiy
jiryatiy vadi jtya dárya. 13ॸSa۳ma۳ tuva۳chu
tu۳yuti ۳ ramu jiryatiy su۳tachara Ju۳denu
Jnutu ruuva rachiityari ۳vajyuura.”
Davudiséyamu vichavamyu۳ju۳ra catera
14ॸYa۳nu۳y caterava simuju۳ ri ۳pa۳nu
jiryatiy ri ۳pa۳jada ruumu
rachiityari ۳vajyuu Davudiséyamu
vichavañi ۳:
“Daryani ۳ su۳tachara jto۳tani ۳ ni ۳tiy
vichasara vijyo۳mujache tu۳chu۳ si ۳tenu,
jiryatiy su۳ndejadara Ju۳denu ju۳dejada.
15ॸRi ۳tay ji ۳ta jiryiva: Radyetyatera
jiryivaayada, jiryatimyu۳ ne
jiryeñi ۳chasara sudovay, daryantyamu۳y
ne jiryeñi ۳chasara vaniquivay. ¡Nu۳tyu
ratya۳ju۳ jirye۳chasara sudovay, varimyata
vaniquivay! 16ॸJiryatiy jirye۳chasara
mitya vano۳vay, ra۳yaniye۳yasuminta
ri ۳tosiy jirye. 17ॸJiryatiy jiryi ۳tay: ‘Jaryi
taratavay nu۳ñi ۳cha, nu۳dyeryeda rajuura
tara, ne ra۳su۳tye tara nu۳dyimusiñu۳day’,
ramuni ۳ ne jiryedyetya nu۳ñi ۳cha
jantyuyadavay, jantyutyavay, ne
taratavay, ni ۳sipyuryimyi, sidyavu۳miy
jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. 18ॸRadyetyanusara
jirye jirya۳ta۳ryu۳chara rimusirya óru
jiryatiy jiidatya jantyasarara, jirya۳tidye
vichasara si ۳tenu jaryi taratavay.
Jirya۳ta۳ryu۳chara rimusirya sujay
pupajantyi, jirya۳tidye jachusará yivara,
ne rirya۳diy nijya۳nvay variy riva jirye
sidyavu۳venu jvajadasara nu۳day.
Jirya۳ta۳ryu۳charantirya ni ۳sindo
jiñi ۳simyuju۳ntiy, jirya۳tidye jnu۳yasumiy
vanda rivasintyi. 19ॸRadyetyanusara ji ۳ta
436
musiye۳yadata riy ti ۳ta۳ju۳ ravya۳tavay.
Ramuni ۳tiy jirye۳cha vani ۳ravay, jirya۳tidye
paru۳y riva yivaayada vano۳nura.
20ॸJirya۳jnu۳y, raryanichara rorijyu۳mu,
rañatuchara jadchiy, jiryatiy rajeryu۳y
daryaju۳ jiryimu. Mi ۳ni ۳tyi tuva۳chusarára
rañatuyada, samutta variy ra۳jiju۳ra
rorijyu۳, ra۳jay simu variy, ra۳tidye jmyi
variy sisa۳, sa۳jmyi variy risa۳ntidye.
21ॸRa۳sa۳chara ji ۳tani ۳ vúunú۳, sa۳tidye ma۳sa
nusu۳ñu risa۳, ravyuudodanumatiy daryá,
ramya۳sa۳da rajye۳ ma۳sajomu variy, jasityi
raynsu۳chara diye sa۳ra۳ju۳. 22ॸSa۳ma۳
tuva۳chu tu۳yuti ۳ ramu jiryatiy su۳tachara
Ju۳denu Jnutu ruuva
rachiityari ۳vajyuura.”
Ju۳denunijyu۳ baya۳jada jarichuncha
4
1ॸRivasiy ji ۳ta ri ۳nu۳yada, radyiyada
variy riva rorijyu۳ muttasara
jarichumu. Niquejada ji ۳ta, jiryatiy
ratyuva۳choda jo۳ta۳dara nu۳tyu su۳taru
natutya۳, rani jteda variy rivantiy:
“Ya۳numa jasumiy jiyuju۳, ra۳tidye
dityanu jiirya jiryatiy ra۳chasara
jiryavasiy.”
2ॸVaricha۳ra۳ju۳ ratyi ۳tuyada ri ۳ntumu,
radyiyada variy riva nutyityu۳ ma۳sajo
jarichujache, savicha۳da ma۳si ۳ rancha.
3ॸMa۳si ۳ ji ۳ta vicha۳da nu۳tyu ravichu۳, jaryi
samiy vandanu۳. Savichanu۳yada ji ۳chu
sama۳sajo ju۳ro۳, nu۳tyu vasunu۳ nu۳ya۳ra.
4ॸNutyityu۳ ma۳sajo ju۳ro۳, ravichanu۳yada
daraju۳y vu۳yaju۳jyo ma۳sajontiy,
dajyoju۳yu ranchaju۳, jasityi rimya۳sa۳da
daraju۳y vu۳yaju۳y rimyityumiy, dañuju۳yu
rinchaju۳, jiryatiy pupajatyavaryi,
órutera nuviitavay jarye risa۳ju۳ riy.
5ॸNutyityu۳ ma۳sajomusiy ji ۳ҡфѸɗЙֆҡľѸӕ‫ڏ‬
beda ra۳duya۳ra, niquejada jarye,
ru۳vatarya jarye risa۳ju۳. Ranu۳yada ji ۳ta
dasiijyu۳ñijyate no۳no۳siiy jiidatyara,
ma۳sajo mo۳mu, jiryatiy riñi ۳cha
danu۳ju۳ñijyate Ju۳denu jnutumiy.
6ॸNutyityu۳ ma۳sajo mo۳mu ravicha۳da
437
mityo۳, nu۳tyu nuvatusumanta daryá.
Ma۳sajo cabyimu ji ۳ta, ru۳ro۳ jarye risa۳ju۳,
rivyicha۳da dañuju۳yu jnu۳vye, rajuura
ni ۳sityavay rimyo۳vayu, riryudiva jarye.
7ॸJnu۳vye munatyi ۳ vicha۳da nu۳tyu
nibyisuma, danu۳ju۳jyu۳ vicha۳da nu۳tyu
voca, mu۳nvajyu۳ nu۳tyu nijya۳mi ۳ mo۳ti ۳,
dañuju۳yuju۳ vicha۳da nu۳ҡֆӕԮԮֆľҡֆӕ‫ڏ‬
suma ji ۳naya۳. 8ॸDañuju۳yu jnu۳vye ji ۳ta
vichanu۳yada nu۳ñi ti ۳нӕɗ̲ӕѸɗֆҡфнӕɗ͑ɗ‫ڏ‬
jyate nipya۳tavay, rajuura ni ۳sityavay
yiro۳ riy, rivyimu jarye risa۳ju۳. Ju۳daca۳,
nuporaca۳ jarye ne ripyaru۳ryu۳yada riva
niquejada: “Jiintyasi ۳, jiintyasi ۳, jiintyasi ۳
sani ۳cha Vu۳yntyityu۳ Ju۳denu, ti ۳ta۳ju۳
jvaaryataarye ni ۳tiy vichanu۳yadate, ni ۳tiy
vichasara diyete, ni ۳tiy
ra۳jnijeya۳saratentiy.”
9-11ॸRiche۳yadanumatiy jnu۳vyerya
vandadoda, samiy jvadicha۳da jarye,
jchana۳tya۳da jarye risa۳ju۳ ni ۳ nutyityu۳
ma۳sajomu ma۳si ۳, ni ۳tiy vichajaya۳sara
ju۳na۳reju۳, varicha۳ra۳ju۳ntiy rirye۳yada
daraju۳y vu۳yaju۳y rimyityumiy, dañuju۳yu
rinchaju۳, rirye۳yada satuunu ma۳sajomu
ma۳si ۳ ni ۳tiy vichajaya۳sara ju۳na۳reju۳,
rijetyaja۳ra jiñuvii ma۳sajo mo۳mu,
riñiquesa۳deda variy: “Jiñi ji ۳ta sami ۳
Nutyityu۳, Nu۳ñi ۳ndenu, ya۳tidye jmutya۳ra
vanda, samiy jvadicha۳da jarye,
vanu۳yada jarye ti ۳ta۳ju۳ risa۳ju۳, jiryatiy
yindejada ti ۳ta۳ju۳ra, jivya۳ta۳damusiy ji ۳ta
ravichasara ti ۳ta۳ju۳, yindejada daryaju۳ra.”
Catera siichunusara jiryatiy
Carni ۳ru mutta۳dara
5
1ॸRadyiyada ji ۳ta variy ma۳si ۳
͑ӕҡֆɗҡֆӕĀ̲ֆӕфɗԮËҡľфѸɗɗËȍӕ‫ڏ‬
nusara, jiryatiy nu۳chara ravimusiy,
rarudivasiy jarye risa۳ju۳. Ravichanu۳yada
samiy mutanusara, daraju۳ñijyate
mutanuta۳ta mutanusara dárya. 2ॸѠĀֆɗ‫ڏ‬
yada ji ۳ta siva Ju۳denu jpa۳nuntiy, jaryi
vanu۳rya, jiryatiy saniquejasubeda:
“¿Chi ۳ra rasa۳ra۳ catera siichunusara
ġɗҡֆĀΎĀॷ4ٍॷ5
muttasa۳da, chi ۳? ¿Chi ۳ra rasa۳ra۳
rarotyasa۳da ramutanuta۳, chi ۳?” 3ॸNe
savichanu۳yada ti ۳ jarichumu vichi ۳,
dantyamu۳y ne mucadimu vichi ۳, ne vinu
mucadi jariy vichi ۳, chi ۳ta ra۳muttara
catera, dantyamu۳y ne sasa۳ra۳ra nu۳yada
ravimu. 4ॸRi ۳na۳yada ji ۳ta jaryi variy,
jiryatimyu۳ ne richeryeda ti ۳ chi ۳ta
ra۳muttara catera, dantyamu۳y ne
su۳nu۳yadasa۳ra۳ ravimu. 5ॸJadchiy ji ۳ta
su۳teda ti ۳qui rimyityumiy tenu riva: “Ne
ya۳ju۳na۳y. Ya۳jnu۳y, savuunuma۳
Nibyisuma, jiryatiy Judá ju۳riiñuti ۳ni ۳,
jiryatiy Davyíbe musi ۳ntiñi ۳,
savuunuma۳ra sa۳tidye rotyara catera
mutanuta۳, jiryatiy daraju۳ñijyatera,
sa۳tidye mutta varirya.”
6ॸRadyiyada ji ۳ta variy siva carni ۳ru
denu, saraniy nta nu۳tyu batyi ۳ rajache
nutyityu۳ ma۳sajo, dañuju۳yu jnu۳vye
parudamu jarye, rimyityumiy parudamu
jarye savicha۳da risa۳ju۳. Savicha۳da
carni ۳ru davu۳ju۳ñijyate tu۳yuvu۳ti ۳,
dasijyu۳ñijyate ni ۳sityi ۳ jarye risa۳ju۳ni ۳,
jiryatiy danu۳ju۳ñijyate Ju۳Āľ͑ӕʮ͑ӕҡӕ̲ɗ‫ڏ‬
dyeryi, jiryatiy su۳pa۳sara Ju۳denu ti ۳ta۳ju۳
mucadimu vichavavya riy. 7ॸSaya۳da ji ۳ta
Carni ۳ru variy, sireda ma۳si ۳ ͑ӕҡֆɗҡֆӕĀ‫ڏ‬
jyomusirya catera siichunusara yimuju۳.
8ॸSiredanumatiy carni ۳rura catera,
rirye۳yada ji ۳ta dañuju۳yu jnu۳vye satuunu
variy, daraju۳y vu۳yaju۳y rimyityumiy,
dañuju۳yu ranchaju۳ rusa۳ju۳.
Rivyichanu۳yada nu۳ñi ti ۳qui quitárati ۳,
ju۳no۳siityavay jarye risa۳ju۳ riy, jiryatiy
óruterara, vu۳rudi juru rupachara tara,
jiryatiy ravichasara nta Ju۳denu
siityari ۳vajyuu joráyada sanijyu۳.
9ॸRimyurra۳yada ji ۳ta jnu۳Ԯֆľфɗ̲ֆɗҡֆӕ̲ɗ‫ڏ‬
tyara vadi murra۳yada jiryatiy ru۳tachara:
“Jiñi ji ۳ta sarye jiryedara catera,
ramutanuta۳ muttasa۳dantiy, jiryatiy
jibetyeda, jitye۳ryu۳myu۳y Ju۳denuju۳ riy
nijya۳nvay jaryedontiy jiryatiy ti ۳ta۳ju۳
mucadimu vichavaryi, ti ۳ta۳ju۳ tajichivye,
ġɗҡֆĀΎĀॷ5ٍॷ6
ti ۳ta۳ju۳ jaryedo niquevay, rajuura
ju۳riiñutavay jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳ riy.
10ॸJibetyedamusiy ji ۳ta jitye۳ryu۳yada riy,
ya۳tidye bachara yinsu۳vyejyu۳ riy,
rirya۳tidye jchana۳jeya۳sara sanijyu۳
Vuryi ۳ndenu, rirya۳nusu۳chara variy
mucadinchantiy.”
11ॸRadyiyada ji ۳ta variy ruuva rajuuvay
Ju۳denu jpa۳vay, ratyuva۳chodantirya
riñiquejada nutyityu۳ ma۳sajo ju۳ro۳ntiy,
jnú۳vye ju۳ro۳ jarye, rimyityumiy ju۳ro۳
jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. Rivyicha۳da jpa۳savay
jaryi rajuuvay, vara۳nca vara۳nca
jiyadaju۳ jaryi. 12ॸRiñiquejasumiya۳jada
ji ۳ta: “Sasarye ji ۳ta Carni ۳ru batyi ۳ mi ۳si ۳ra,
sa۳tidye jmutya۳ra nusu۳yada, tarati ۳
vicha۳da, datya۳da, vanu۳yada, samiy
jvadicha۳da, vanda, jchana۳tya۳da jarye
risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.”
13ॸRatyuva۳choda ji ۳ta varintyiryi
ju۳desavay ti ۳ta۳ju۳ntiy, jiryatiy jarichumu
vichavaryi, mucadimu vichavay,
mucojariy vichavay, ja۳mu na۳vamu
vichavay jarye, ti ۳ta۳ju۳ ʮɗфֆҡɗֆфɗԮֆɗËȍ‫ڏ‬
sara ju۳desavay, ratyuva۳choda ji ۳tara
riñiquejada jiryatiy riñiquenu۳yada:
“Simuju۳ ni ۳ ji ۳ta jiryatiy nutyityu۳
ma۳sajomu ma۳si ۳ni ۳, Carni ۳rumuntiy sisa۳ju۳
ra۳chajaya۳sara jchana۳tya۳da, samiy
jvadicha۳da, vanda, nusu۳yada jarye
ti ۳ta۳ju۳ ju۳na۳reju۳.”
14ॸRimyutuchoda ji ۳ta dañuju۳yu jnu۳vye
variy: “Daryani ۳day ra۳chasara ti ۳ta۳ju۳.”
Rirye۳yada rimyityumiy satuunu
varintyi, rirya۳dasidyoda ji ۳ta
sana۳cho۳ju۳yu.
Daraju۳ñijyate mutanuta۳
6
1ॸJadchiy ji ۳ta radyiyada siva
Carni ۳ru, sarotya۳dara taraqui
mutanuta۳ jiryatiy daraju۳ñijyate
mutanuta۳ ravicha۳da cateramu.
Radyiyada ji ۳ta variy siva ti ۳qui
jnu۳vyetyenu, ratyuva۳chodantirya
jiryatiy saniquejada nu۳tyu ru۳vatarya
438
niquejadata: “¡Ya۳numa jiya!” 2ॸѠĀֆɗ‫ڏ‬
yada ji ۳ta variy siva cavañu vaparu۳,
sama۳sa۳da vanu ca۳nu۳ti ۳ sancha. Ti ۳
sa۳yadani ۳ra nuvii, saya۳da ji ۳ta vúunú۳
variy, sa۳tidye vuunusarantiy.
3ॸSarotyanumatiy Carni ۳rura daraju۳jyu۳
mutanuta۳, ratyuva۳choda ji ۳tara
danu۳ju۳jyu۳ jnu۳vye tenu niquejada:
“¡Ya۳numa jiya!” 4ॸSasipyateda ji ۳ta variy
sataryi ۳ cavañuntiy, jiryatiy ru۳na۳ñuni ۳.
Su۳mutya۳jada ji ۳ta sancha ma۳si ۳ra sa۳tidye
so۳varya samiy vichasa۳da mucadimusiy,
rirya۳tidye jvatyi mucadi ja۳nvayu, ti ۳
sa۳yada ja۳muday jchityitya۳ variñi ۳.
5ॸSarotya۳danumatiy Carni ۳rura
mumuri ۳ju۳ catera mutanuta۳,
ratyuva۳choda ji ۳ta mumuri ۳ju۳ra jnu۳vye
tenu niquejadantiy: “¡Ya۳numa jiya!”
Ri ۳nu۳yada ji ۳ta, radyiyada variy siva
cavañu vadacunañu, ravicha۳da saranta۳
sancha ma۳si ۳ jomu. 6ॸRatyuva۳choda ji ۳ta
varirya nu۳tyu niquejada nta, dañuju۳yu
jnu۳vye cabyimusiy, jiryatiy su۳teda:
“Taraqui quinu jaruusiy tarundaqui
jvaayada murichirya, varimyata
mumuri ۳ quinu variiñu tarundaqui
jvaayada murichiryantiy. Ni ۳ja۳ ji ۳ta, buya۳
jarye, ne ya۳javatyara.”
7ॸSarotya۳danumatiy Carni ۳rura
daryaju۳yuju۳ mutanuta۳, ratyuva۳choda
ji ۳tara saniquejada dañuju۳yuju۳ jnu۳vye
tenu, jiryatiy su۳teda: “¡Ya۳numa jiya
day!” 8ॸRi ۳nu۳yada ji ۳ta, radyiyada siva
cavañu variy, mitya ruuche۳. Savicha۳da
sancha ma۳si ۳ Diiyada jtyati ۳, sasiityari ۳nu
jarye vicha۳da Diijyo jtyati ۳. Ti ۳ sa۳yada
variy nadara nana۳tidye jvaryi nijya۳nvay
rata, jchityitya۳, jachi ۳jada, jdiva۳jada,
jmyirya jarye risa۳ju۳. Nu۳ñi dañuju۳yu
nijya۳nvamyusiy ru۳veda nu۳ñi ti ۳qui rata.
9ॸSarotya۳danumatiy Carni ۳rura
tadajyoju۳ catera mutanuta۳, radyiyada
Ju۳denunijyu۳ rupajyojariy ruuva
nijya۳nvay bayanumiy rityi batyeñu۳yada
Ju۳denu niquejada jiyadaju۳, jityu۳choda
439
jiyadaju۳ntiy, jiryatiy richiityari ۳jadani ۳
Ju۳denu. 10ॸRiñiquejasubeda ji ۳ta jaryi
variy: “Nu۳yntyityu۳, Jaamyi, Jiintyasi ۳,
Si ۳tenu jvaarya, ¿nu۳tyeryivye sa۳ra۳ju۳mu۳y
ne ya۳murichenutaniy nu۳betyeda nudaja۳
murichirya mucadimu vichavamyu,
nu۳tyeryivye?” 11ॸTi ۳ ji ۳ta sa۳yada variy
rirya sujay pupajay, satu۳choda variy
ruuva: “Jirya۳jiituy taraquiju۳ munatya,
jasicha۳ra۳ju۳tiy ribetyemyu۳ jiryetyevay
siityari ۳vajyuu, jiryetyeryi ۳veda jarye
jiryatiy rirya۳batye Ju۳denu niquejada
jiyadaju۳, nu۳tyu jirye daryá.”
12ॸSarotya۳danumatiy Carni ۳rura
taraquinijyateju۳ catera mutanuta۳,
ri ۳nu۳yada ji ۳ta, radyiyada variy riva
jiryatiy ravichanu۳yada muco
siityeya۳jada jaryi variy, jiñi ۳ jarye
dacuyada nu۳tyu sujay vadacujay,
sati ۳tuyada jarimyuni ۳ ruuna۳jyu۳ nu۳tyu
nudaja۳. 13ॸJdarichiy ji ۳ҡфӕ¡ľĀʮфɗËȍӕ‫ڏ‬
musiy mucadincha, nu۳tyu raju۳u۳ya۳
ni ۳nsijyo vadijo, ja۳mu riicho
janumityaja۳jadamusiy. 14ॸJarichu jarye
siichudoda variyu, nu۳ҡֆӕфѸɗɗËȍӕĀΎ‫ڏ‬
datiy caterayu, rasiquityaja۳jada
musiquivicha۳ jivyichajomusiy, rara۳tyuu
jarye risa۳ju۳ varintyi. 15ॸͅӕѸɗֆԮӕĀɗнӕɗ‫ڏ‬
vimu, ravichu۳suma tuunu jarye,
ridyutya۳da ja۳mu nutyityu۳miy variyu.
Japuveda, su۳tarumiy nutyityu۳miy, jaryi
taratavay, vanu۳vye, muchechimyi, jijyu۳
jvaavye jarye ti ۳ta۳ju۳, ridyutya۳da ji ۳ta
variyu. 16ॸRu۳teda variy siva ravichu۳suma,
musiquiva jarye: “¡Ya۳numa ju۳u۳y
nu۳yncha, ya۳tidye dutya nu۳y samo۳musiy
ni ۳tiy nutyityu۳ ma۳sajomu ma۳si ۳, carni ۳ru
nique۳yadajisiy jarye risa۳ju۳quii!
17ॸ¡Riti ۳ma۳ daryaju۳ sanique۳yada
rundasuma, ne ti ۳ ra۳jachi ۳nityara quii!”
Irayénuveda tevay jiryatiy nu۳chavaryi
7
1ॸJadchiy ji ۳ta rivasiy ti ۳ta۳ju۳,
radyiyada ruuva dañuju۳yu Ju۳denu
jpa۳vay, riryadeda mucadi su۳tyeryava,
ġɗҡֆĀΎĀॷ6ٍॷ7
jiryatiy daryaju۳yu su۳tyerya darya,
jasityi ruredara daryaju۳yu riicho,
rañuma duye۳ mucadincha, dantyamu۳y
ne ja۳dutuuvya, dantyamu۳y ni ۳nuva.
2ॸRadyiyada ji ۳ta siva Ju۳denu jpa۳nuntiy,
jiryatiy samu۳ti ۳jada jiñi ۳ mu۳ti ۳jomusiy.
Jasiy ravicha۳da nu۳tya۳ simu Ju۳denu
jnu۳ñu nijya۳nvay nu۳cha۳daju۳. ґ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
subeda ji ۳ta ruuva dañuju۳yu Ju۳denu
jpa۳vay rityi jmutya۳jadara Ju۳denu jteda,
rirya۳tidye javatyara mucadi, ja۳mu na۳va
jarye risa۳ju۳. 3ॸSu۳teda ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu
variy ruuva: “Ne jirya۳javatyara mucadi,
dantyamu۳y ne ja۳mu na۳va, ne vinu ni ۳nu,
netimyu۳ ne nu۳ñu۳chara Vuryi ۳ndenuju۳ riy
samuchechimyi jimyo۳va ti ۳ta۳ju۳ didye.”
4ॸRatyuva۳choda ji ۳ta sasaradoda riy
jiñu۳vye, rivyicha۳da taraqui pacha
vara۳nca vaduy, daryaju۳yu vu۳yaju۳y
vara۳nca rinchaju۳, daryaju۳yu vara۳nca
rinchaju۳ntiy. Rivyicha۳da ji ۳ta Irayé͑ӕ‫ڏ‬
veda ju۳riiñu tevay ti ۳ta۳ju۳. 5ॸJudá
ju۳riiñumusiy rivyichanu۳yada nu۳chavay
taraqui vu۳yaju۳y vara۳nca, daraju۳y
vara۳nca rinchaju۳, daryaday Rubénu
ju۳riiñumusintyi taraqui vu۳yaju۳y
vara۳nca, daraju۳y vara۳nca rinchaju۳ntiy.
6ॸÁseru ju۳riiñumusiy rivyichanu۳yada
taraqui vu۳yaju۳y vara۳nca, daraju۳y
vara۳nca rinchaju۳ntiy, daryaday Nejtadí
ju۳riiñumusintyi taraqui vu۳yaju۳y
vara۳nca, daraju۳y vara۳nca rinchaju۳ntiy,
Manasésiy ju۳riiñumusiy jarye taraqui
vu۳yaju۳y vara۳nca, daraju۳y vara۳nca
rinchaju۳. 7ॸSimeyó۳ ju۳riiñumusiy
rivyichanu۳yada taraqui vu۳yaju۳y
vara۳nca, daraju۳y vara۳nca rinchaju۳,
daryaday Devyí ju۳riiñumusintyi taraqui
vu۳yaju۳y vara۳nca, daraju۳y vara۳nca
rinchaju۳ntiy, Isacáru ju۳riiñumusiy jarye
taraqui vu۳yaju۳y vara۳nca, daraju۳y
vara۳nca rinchaju۳. 8ॸSabunó۳ ju۳riiñumusiy
rivyichanu۳yada taraqui vu۳yaju۳y vara۳nca
daraju۳y vara۳nca rinchaju۳, daryaday
Jusíy ju۳riiñumusintyi taraqui vu۳yaju۳y
ġɗҡֆĀΎĀॷ7ٍॷ8
vara۳nca daraju۳y vara۳nca rinchaju۳ntiy,
Myi ۳ja۳mí ۳ ju۳riiñumusiy jarye taraqui
vu۳yaju۳y vara۳nca, daraju۳y vara۳nca
rinchaju۳ risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Nijya۳nvajyuu jiryatiy rivyichanu۳yada
pupajay sujatyavay
9ॸJadchiy ji ۳ta ri ۳nu۳yada, radyiyada
ruuva nijya۳nvajyuu jiryatimyu۳ ne vana۳y
ti ۳ saranumu۳yadasa۳ra۳ riy. Rivyicha۳da
ti ۳ta۳ju۳ mucadimusiy, ti ۳ta۳ju۳ ju۳riiñumusiy,
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvamyusiy, ti ۳ta۳ju۳ niquejada
niquevamyusiy jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Riryadeda ji ۳ta pupajatyavay nutyityu۳
ma۳sajo tuunu, Carni ۳ru tuununtiy,
rureda ji ۳tara pa۳chi ۳vi ۳ jijyomuntidye.
10ॸRiyaro۳vaya۳jada ji ۳ta variy:
“Jantyutya۳da ji ۳ta simu nutyityu۳
ma۳sajomu ma۳si ۳, Carni ۳rumu jarye
sisa۳ju۳.”
11ॸJu۳denu jpa۳vajyuu ji ۳ta, jiryatiy
riryadeda Nutyityu۳ ma۳sajo ju۳ro۳,
rimyityumiy ju۳ro۳ jarye, jnu۳vye ju۳ro۳
jarye risa۳ju۳, rirye۳yada ji ۳ta jimyo۳ta,
rirya۳dasidyoda ji ۳ta sanijyu۳ Ju۳denu
variyu. 12ॸRu۳teda ji ۳ta siva: “Daryani ۳
ra۳chasara ti ۳ta۳ju۳. Samiy baya۳jada jiñijyu۳,
vanda, datya۳da, jchana۳tya۳da, samiy
jvadicha۳da, nusu۳yada, vanu۳yada jarye
risa۳ju۳, ti ۳ta۳ju۳ ra۳chajaya۳sara ju۳na۳reju۳
jiñijyu۳ Nu۳ñi ۳ndenu. Daryani ۳ ra۳chasara
ti ۳ta۳ju۳.”
13ॸSitaja۳doda ji ۳ta ti ۳qui rimyityumiy
tenu varirye: “Jivye pupajatyavay,
¿chavarya riñi ۳cha day, chavay?
¿Tesiñuma varintyiryi, tesiy?”
14ॸRi ۳mutya۳jada variñi ۳: “Jiiñi ji ۳ta datyara,
Jaamyi.” Su۳teda ji ۳ta variy riva: “Riñi
riñi ۳cha nijya۳nvay jiryatiy riryabedara
ja۳mu paru۳cha۳riy runda, ripyu۳yada ji ۳tara
jichujay, ribyuyada variy Carni ۳ru
nudaja۳tara. 15ॸRamuni ۳ rivyichasara
Ju۳denu ma۳sajotuunu, ruvaachara
sanijyu۳ jachipiya۳jovimu jijyu۳, ju۳daca۳,
nuporaca۳ jarye. Sa۳canuvu۳nusara
440
nutyityu۳ ma۳sajomu ma۳si ۳ variy jasiryi.
16ॸNe rirya۳datyasarara jachi ۳jada nu۳day,
dantyamu۳y ne jchu۳mu۳yada, dantyamu۳y
ne sa۳javatya jiñi ۳ riy, ne vinu
rirya۳paru۳tyasara vindyajareyu.
17ॸSa۳jnu۳tyasara Carni ۳ru daryaju۳ riy,
jiryatiy savichasara nutyityu۳
ma۳sajojache, sa۳mutay variy jnu۳yadaja۳
pundejomuju۳ riy, sa۳pu۳chara Ju۳denu
variy rimyo۳vasirya ru۳na۳ya۳ ti ۳ta۳ju۳.”
Daraju۳ñijyate mutanuta۳nchiy,
vu۳rudijuru rupajyonchiy jarye
8
1ॸSarotya۳danumatiy Carni ۳ru
daraju۳ñijyateju۳ra catera mutanuta۳,
rindasa۳da ti ۳ta۳ju۳ jarichumu vichavay
rata۳savu۳ jórasa۳ra۳ju۳. 2ॸRadyiyada variy
ruuva danu۳ju۳ñijyate Ju۳denu jpa۳vay
jiryatiy riryadeda Ju۳denu tuunu. Ti ۳
sa۳yada variy nu۳ñi ti ۳quira su۳tarumiy
natutya۳.
3ॸSiti ۳jada ji ۳ta nu۳ Ju۳denu jpa۳nuntiy,
saradeda ji ۳ta Ju۳denunijyu۳ vu۳rudijuru
rupajyotuunu, órutera rupapye۳ simu. Ti ۳
sa۳yada jasiy rajuura vu۳rudijuruni ۳,
sa۳tidye jaryenu Ju۳denu siityari ۳vajyuu
joráyadatara, sa۳tidye jnutatya variy
Ju۳denunijyu۳ rupajyomura, jiryatiy
óruterara, jiryatiy Ju۳denu mo۳mura.
4ॸVu۳rudi juru nuvachiy ji ۳ta jasubeda
Ju۳denu jpa۳nu jomusiy yimuju۳,
sasiityari ۳vay joráyadata jaryenusara.
5ॸSamu۳chadeda ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu
varirya rupapye۳ jiidatya, jiryatiy
rupajyomusirya, sajatya۳da variy
mucadinchaju۳ra. Ramusiy
ravichanu۳yada ji ۳ta rú۳vatarya,
niquejada, ra۳duya۳ra, muco siityeya۳jada
jarye risa۳ju۳.
Su۳tarumiy natutya۳nchiy nu۳chara
6ॸDanu۳ju۳ñijyatejpa۳savay ji ۳ta, jiryatiy
natutya۳tavaryi, riñi jdutya ravimu
nuvodaju۳ variyu. 7ॸSanuvoda ji ۳ta
munatyi ۳ jpa۳savatyenu jiñatutya۳vimu,
441
ru۳boda variy jarichumusiy jatyasara,
nu۳tyu sudodiichiy muriyu۳juu jiidatya,
nudaja۳ta jaryenusara. Mumuri ۳ ̲ӕËĀɗ‫ڏ‬
teramusiy, rarupamyu۳yada ji ۳ta tateraqui
ti ۳ta۳ju۳ ru۳co۳siy, mumuri ۳ ni ۳nuteramusiy
jarye, rupamyu۳yada tateraqui risa۳ju۳ntiy,
rarupamyu۳yada vachuy vasunu۳ risa۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳.
8ॸSanuvoda ji ۳ta danu۳ju۳jyu۳
jpa۳savatyenu ravimu natutya۳ntiy.
Radyiyada variy riva nu۳ҡֆӕ̲ӕѸɗнӕɗ‫ڏ‬
suma quivaya۳sara, jiryatiy ti ۳ jatya۳da
ja۳mu na۳vamuju۳ra, mumuri ۳ na۳vaja۳ҡľф‫ڏ‬
musiy, taraqui ti ۳tuyada nudaja۳ju۳ variy.
9ॸNu۳ñi mu۳nvay ja۳ʮфľԮɗËȍԮҡֆľԮ‫ڏ‬
myusiy, ti ۳qui diiyada ru۳co۳siy, nu۳ñi
mumunumiy vapurumusiy jarye,
tajnuqui jamyu۳yada ti ۳ta۳ju۳.
10ॸSanuvoda ji ۳ta mu۳nvajyu۳
jpa۳savatyenu ravimu natutya۳ntiy.
Saju۳u۳yada ji ۳ta jdarichiy jarichumusiy
ja۳am ۳ u variy, jiryatiy su۳quivaya۳ nu۳tyu
siiriiñu, mumumu۳miy ju۳dayámu۳musiy,
saju۳u۳yada tamu۳quimu ti ۳ta۳ju۳, daryaday
saju۳u۳yada mucadi jariy vichaja۳am ۳ u jarye
risa۳ju۳ntiy. 11ॸJdarichiy jtya ji ۳ta ravicha۳da
Jiivyanu. Mumuri ۳ ja۳teramusiy, taraqui
ti ۳tuyada jiivyaja۳ju۳, rajuuvay nijya۳nvay
diiyada variy ru۳co۳siy, jiryatiy jaryi
jiivyaja۳ rama۳cho۳ daryaju۳.
12ॸSanuvoda ji ۳ta dañuju۳yuju۳
jpa۳savatyenu ravimu natutya۳. Mumuri ۳
jiñi ۳teramusiy, taraqui ma۳cho۳jada
javatyasara ramusiy. Daryaday
savicha۳da jarimyuni ۳ntiy, jdarichijyuu
jarye sisa۳ju۳. Ridyacuyada ritye variy, ne
vana۳y ridyanu۳yada jaryi variy ju۳daca۳,
dantyamu۳y ne nuporaca۳ jaryentiy.
13ॸRadyiyada ji ۳ta siva, ratyuva۳choda
varintyiñi ۳ vavyetyusumantiy, jiryatiy
saji ۳na۳ya۳ jarichujache, saniquejasubeda
ji ۳ta: “¡Acuu, acuu, acuu! Ta۳jna۳te day
mucadincha vichavay rirya۳numatiy duu
mu۳nvay jpa۳savatyevantiy, jiryatiy
ra۳su۳tye riñuvoda ravimu jiñatutya۳.”
ġɗҡֆĀΎĀॷ8ٍॷ9
9
1ॸSanuvoda ji ۳ta tadajyoju۳
jpa۳savatyenu variy. Radyiyada ji ۳ta
riva jdarichiy ju۳u۳yada jarichuvimusiy
mucadinchaju۳. Ti ۳ sa۳yada variñi ۳ra yevyi
rorijyu۳ muttata۳, vataju۳ jajyomu,
jiryatimyu۳ ne su۳tyeryatarara.
2ॸSamutta۳da varirya rorijyu۳, фѸɗЙֆҡľѸӕ‫ڏ‬
beda ji ۳ta nuvachichuma vataju۳musiy,
nu۳tyu jurunusumamusirya, фĀËӕ‫ڏ‬
tyaniy nuvachiy variñi ۳ jiñi ۳, vidavi jarye
dacuyada. 3ॸRimya۳seda ji ۳ta vindya
ruvamiy nuvachichumanubesiy
mucadinchaju۳. Ti ۳ sa۳yada daryaju۳ riy,
rirya۳tidye su۳y nu۳tyu richu۳charatiy
norityumiryi mucadimu vichavay. 4ॸTi ۳
ji ۳ta jteda ruuva: “Ne jirya۳javatyara
vachuy jiryatiy mucadivara,
daryantyamu۳y ne ni ۳nu, ne vinu tara
jiryatiy vi ۳tarara. Jirya۳javatyasara riy
vinu nijya۳nvay jiryatimyu۳ ne Ju۳denu
nu۳charati ۳ rimyo۳vayu. 5ॸJu۳bachara ji ۳ta
jirya۳tiy munu riy, vinu jirya۳ʮфӕЙ͑ҡ‫ڏ‬
sara ju۳nurata riy tadajyo jarimyuni ۳
sa۳ra۳ju۳.” Richu۳yada nuvadeda ji ۳ta
vichasara nu۳tyu norityu su۳ֆĀ͑ӕԮĀ‫ڏ‬
chara darya. 6ॸRirya۳va۳tana۳ya۳ nijya۳nvay
variy diiyadana۳cho۳, ne rirya۳sarye
varirya. Rirya۳tiy diiryu۳y, rá۳bachará ji ۳ta
diiyada rirya۳jisiy variy.
7ॸVindya ruvamiy ji ۳ta vichanu۳yada
nu۳tyu cavañujuu, jiryatiy jdutyasavay
ju۳veda jiyaro۳ju۳ riy. Ru۳no۳mu ravicha۳da
nu۳tyu nuvii órutera nta, rimyo۳ ji ۳ta
vicha۳da nu۳tyu nijya۳mi ۳mo۳tiy daryá.
8ॸVindya ruvamiy jno۳jasiy ji ۳ta vicha۳da
nu۳tyu vatura jno۳jasityi daryá, rijya۳da
ji ۳ta vicha۳da nu۳tyu nibyi ja۳dantiy.
9ॸRivyicha۳da dutuudyetyavay, jiryatiy
nu۳tyu yivamyujatyerara. Suurya
rirya۳nsatityi jiñipya۳ta nu۳tyu caritavicha۳,
jiryatiy rasiichiy cavañu tiiyadamu,
ju۳vedana۳cho۳ju۳. 10ॸRimyu۳siy ji ۳ta
vichasara nu۳tyu norityumu۳ѸɗֆЙӕфɗËȍɗ‫ڏ‬
ryotara. Rimyu۳sitya jidyetyasarara
nijya۳nvay javatyasa۳da tadajyo
ġɗҡֆĀΎĀॷ9ٍॷ10
jarimyuni ۳ sa۳ra۳ju۳. 11ॸVindya ruvamiy
nutyityu۳ ji ۳ta vichasara jpa۳si ۳
vataju۳musiy. Si ۳tya vichasara Ebrévu
niquejadamu “Abadó۳”, Curiyécu
niquejadamuntiy “Apoñó۳”, jiryatiy
vuryi ۳tachara “Parutara”.
12ॸRaramiryi ۳ma۳ taraqui suvu۳chara.
¡Acuu, acuu, rasu۳tyedye daraju۳y
suvu۳chara!
13ॸSanuvoda ji ۳ta ti ۳quinijyateju۳
jpa۳savatyenu ravimu jiñatutya۳ntiy.
Ratyuva۳choda ji ۳ta varirya niquejada
jiryatiy rasipyateda Ju۳denunijyu۳
rupajyomusiy, davyu۳ju۳yu tu۳yuvu۳musiy
jiryatiy órutera samo۳mura. 14ॸRu۳teda
siva ti ۳quinijyateju۳ Ju۳denu jpa۳vatyenu
jiryatiy natutya۳ti ۳ni ۳: “Ya۳numa jmu۳rya riy
dañuju۳yu jpa۳savay puchusavay, jiryatiy
rivyichasara ja۳mu na۳vamu, Evujrátesiy
jtyatara.” 15ॸRivyichasara jdutyasavay
rajórajiju۳, rarundajiju۳, ra۳rimyuni ۳jiju۳,
ravaatajiju۳ jarye risa۳ju۳, rirya۳tidye munu
riy nijya۳nvay, nu۳ñi mu۳nvamyusiy,
rirya۳munu ti ۳qui variy. 16ॸRatyuva۳choda
ji ۳ta varirya ti ۳ saradoda riy cavañuncha
vichavay su۳tarumiy jiryatiy rirya۳jiya
munuvay. Rivyicha۳da daraju۳y pacha
vara۳nca vara۳nca su۳tarumiy.
17ॸDaryamusiy radyiyada ri ۳nu۳yadamu
ruuva cavañujuu, su۳tarumiy rincha.
Ridyutuudyevya ravichanu۳yada ruuna۳y
nu۳chara, vasunu۳, vasunu۳di jarye risa۳ju۳.
Cavañu jno۳ ji ۳ta vichanu۳yada nu۳tyu
ja۳munibyi jno۳sumatiy daryá, ru۳tosiy ji ۳ta
rasipyateda jiiday, nuvachiy jarye,
asújuru jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. 18ॸRimyudoda
ji ۳ta nu۳ñi mu۳nvay nijya۳nvamyusiñi ۳ ti ۳qui.
Rimyudoda diicharatani ۳, jiryatiy ruumu
darya, jiryatiy rasipyateda ru۳tosiy
jiiday, nuvachiy jarye, asújuru jarye
risa۳ju۳. 19ॸCavañumiy diitya۳ ji ۳ta
vichanu۳yada yitomu, rimyu۳simyu jarye
risa۳ju۳. Rimyu۳siy ji ۳ta vichanu۳yada nu۳tyu
codiy jno۳tara, ratatiy richu۳yada riy
nijya۳nvay ridyiiyadaju۳.
442
20ॸNijya۳nvajyuu ma۳cho۳vay jiryatimyu۳
ne ridyiiyada jirya diicharamusiy, ne
ripyaru۳ryu۳yada riva yivaayada va۳cha,
jiryatiy rirya۳dasiñusara riñijyu۳ ¡ֆ͑ҡӕ‫ڏ‬
vedayu, sa۳tuvedanijyu۳ jarye jiryatiy
óruteramusiy jvaachavaryi, varimyata
criquityera, daryantya brúnsityera,
ravichu۳tera, jiiputera jvaachavay jarye
risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. Jivye nijya۳mi ۳ jvaachavay,
ne vana۳y ridyi tariva, dantyamu۳y ne
rityuva۳chu tara, ne vinu riryupi. 21ॸNe
vinu daryamusiy ripyaru۳ryu۳yada
nijya۳nvay ma۳cho۳vay riva ju۳vedani ۳
nijya۳mi ۳, dantyamu۳y riñuvodiva, ne vinu
ricyadnavediva, dantyamu۳ֆфɗЙֆфĀΎ‫ڏ‬
diva, mitya.
Ju۳denu jpa۳nu catera padyedyeti ۳
10
1ॸJadchiy ji ۳ta radyiyada siva
ti ۳qui Ju۳denu jpa۳nu vanu۳ryantiy,
jiryatiy su۳musa۳da jarichuvimusiy
nuvachiñube. Su۳no۳mu savicha۳da ji ۳chu,
samo۳ ji ۳ta nu۳tyu jiñi ۳da nta day, saduse
jarye nu۳tyu ju۳tuvu۳ jiidatyera. 2ॸSajomu
yirirya catera padyedye jiryatiy
muttasarara. Sabayada ji ۳tara jiñumutu
nutyityuday ja۳mu na۳vancha, sami ۳day
numutu ji ۳ta mucadinchantiy. 3ॸґ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
jasubeda ji ۳ta nu۳tyu sasutyi nibyisuma
jiñique۳yadamu. ґ͑ɗнӕľʮѸӕ¡ľĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy, rasuyada ji ۳ta daraju۳ñijyate
ru۳vatarya niquejada. 4ॸѠɗ͖ɗнӕľʮĀ͑ӕ‫ڏ‬
matiy ru۳vataryamiy rañi nu۳ryu۳yadara
riñiquejada. Ti ۳ ʮҡľĀԮфɗֆʮфɗËȍӕԮɗ‫ڏ‬
musiy riva: “Ya۳mutanu nijya۳nvayjisirya
riñiquejada, ne ya۳nu۳rya, mitya.”
5ॸJadchiy ji ۳ta su۳mu۳yada Ju۳denu jpa۳nu
jintyityuday jomututa jarichuna۳cho۳,
jiryatiy radyiyada ja۳mu na۳vancha rani ۳
siva, mucadincha jarye. 6ॸSaniquejada
ji ۳ta Ju۳denu jtyamu variy: “Si ۳tyamu,
jiryatiy ju۳na۳reju۳ savichasara, ni ۳tiy
ju۳dejadara jarichu, mucadi, ja۳mu na۳va
jarye risa۳ju۳, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy rivyichasara
jarichumu, mucadimu, ja۳mu na۳vamu
443
jarye risa۳ju۳, si ۳tyamu ji ۳ta ri ۳tay: Ne
ra۳riche tamitya runda nu۳day.”
7ॸRarundamu ji ۳ta, variñumatiy sa۳duu
danu۳ju۳ñijyateju۳ Ju۳denu jpa۳vay tenu
ravimu jiñatutya۳, ra۳jto۳taniy Ju۳denu
jvaayadayu, jiryatiy ravichasara
dutyasara nijya۳nvayjisiy, dañuma sani
tu۳choda vijyo۳mujache jijyu۳
tu۳chuvavyara, jiryatiy rivyichasara
samuchechimyi.
8ॸSajatyi niquejada ti ۳ jarichuvimusiy
riva: “Ye۳jiya, ye۳jirirya catera padye
muttasara Ju۳denu jpa۳numusiy, ni ۳tiy
ja۳mu na۳vancha rani ۳, mucadincha
jarye.” 9ॸRaya۳da ji ۳ta variy jpa۳si ۳mu,
ri ۳teda siva: “Ya۳sa۳y rarya catera
padyedyera.” Su۳mutya۳jada varirye:
“Ye۳jirirya, ye۳jmyi varirya. Rani ۳ ji ۳ta
ra۳cha jiivyara jivyimu dañuma yito
ra۳vicha sabora nu۳tyu quisijya۳.”
10ॸRaryeda ji ۳ta variy sajomusirya catera
padyedyera, ri ۳byeda varirya. Ri ۳to
ravicha۳da sabora nu۳tyu quisijya۳ nta,
raryamichodanumatiy ji ۳tara, ravyimu
ma۳cho۳jada jiivyara ru۳co۳siy. 11ॸSu۳teda
Ju۳denu jpa۳nu variy riva: “Jityu۳chuta۳ta
Ju۳denuju۳ vicha۳diva, mucadiva, tavay
niquejada niquevavya, ja۳mu
nutyityu۳mivya jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.”
Danu۳ju۳y Ju۳denuju۳ tu۳chunu۳jyu۳y
11
1ॸJadchiy ji ۳ta ti ۳ sa۳yada rarya
saranuse nu۳tyu métru, su۳teda
variy riva: “Ya۳nubesumiy, ya۳saranu
varirya Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jo, sanijyu۳
rupajyo jarye, sanijyu۳ jadasiñuvay jarye
risa۳ju۳. 2ॸVatapada ji ۳ta, jiryatiy bimura,
ya۳jatya jicharadodivasirya, ne
ya۳saranura jiryatiy sa۳chara
munu۳ñuvedaju۳ darya, rirya۳tidye
raniye۳rya ja۳mu vicha۳da, jiryatiy
Ju۳denuju۳ jiintyasara darya. Rirya۳raniye۳
daryaju۳yu vu۳yaju۳y jarimyuni ۳ sa۳ra۳ju۳ra,
danu۳ju۳y jarimyuni ۳ ranchaju۳ ti ۳ta۳ju۳.
3ॸRa۳jpa۳ nada danu۳ju۳y tu۳chunu۳jyu۳y,
ġɗҡֆĀΎĀॷ10ٍॷ11
nana۳tidye tu۳chu rajyu۳ taraqui vara۳nca
rundasa۳ra۳ju۳, daraju۳y pacha runda
ranchaju۳ntiy, taraquinijyate vu۳yaju۳y
runda ranchaju۳ ti ۳ta۳ju۳. Nana۳tu۳chu
varurajay sujatyanu۳jyu۳y variy.”
4ॸNani ۳cha ji ۳ta danuju۳y odívunu,
(ya۳jnu۳y Zacarías capítulo 4) dasiijyu۳y
no۳no۳siijyu۳y jarye risa۳ju۳, jiryatiy
nanuraniy mucadi ja۳mu nutyityu۳ mo۳mu.
5ॸMi ۳ni ۳tyi jarupantaru۳ñada, ra۳sipyatay
jiiday nani ۳tosiy variy, ratatiy
nana۳parutani ۳ jimyityasiy. Daryamusiy
sa۳diichara ni ۳tiy jarupantaru۳ñada. 6ॸJasiy
nadimura nana۳tidye mutanura jarichu,
rañuma jmu nanutu۳choda runda
baryi ۳jada sa۳ra۳ju۳. Nanudatya ti ۳tudodara
ja۳ nudaja۳ju۳ntiy. Nanudatya
javatya۳dariy mucadimu vichavay
diitya۳ta nana۳vatyaru۳ñumatiryi.
7ॸNana۳numatiy jto۳tanirya jityu۳choda,
sa۳jasumiy suvu۳chi ۳ vataju۳vimusiy,
sa۳jvaryu۳ñada. Sa۳vuunu variñada, sa۳jvay
variñadantiy. 8ॸNanubabyi ji ۳ta
ra۳tiryo۳sara rupijyomu ja۳mu vicha۳damu,
jiryatiy vuryi ۳tachara jantya۳damura
Sodóma, varimyata Ejíptu, jasityi
ru۳veda crusitya۳sani ۳ yintyityu۳ Jesús.
9ॸRirya۳diy nijya۳nvajyuu mumurundamiy
rata۳savu۳ rundamusiy ranchaju۳ riva
nanubabyi, rirya۳ju۳bay nana۳jisirya
jmuchoda daryaju۳. Rirya۳jnu۳chu
vicha۳damu vichavarya nanubabyi, taji
ju۳riiñutavay jarye, tara niquejada
niquevay, ti ۳ta۳ju۳ mucadimu vichavay
jarye rusa۳ju۳ ra۳jnu۳chura nanubabyi.
10ॸMucadimu vichavay ra۳jchana۳tyara
nanudiiyada, rirya۳jvaarya vichtya
rayadaju۳, rirya۳jpa۳sarara sa۳chara variy
yimu, jiryatiy jiñu۳ju۳y Ju۳denuju۳
tu۳chu۳ju۳y vichasara jarupantanu۳jyu۳y
mucadimu vichavajyu۳ ti ۳ta۳ju۳.
11ॸMumurundamimyusiy, rata۳savu۳
runda ranchaju۳ntiy, jnutu ji ۳ta jiryatiy
Ju۳denumusi ۳ jayada nanubabyiva,
yinu۳yadaju۳. Nanunubesubeda variy.
ġɗҡֆĀΎĀॷ11ٍॷ12
Richuvu۳yada nijya۳nvay jaryi variy,
jiryatiy ridyiyada riva. 12ॸRatyuva۳choda
varirya ja۳mu niquejada jarichuvimusiy,
jiryatiy su۳teda nadiva mi ۳sa۳nu۳jyu۳y:
“Sa۳na۳jasumiy jiyuju۳.” Nana۳subeda
nuvachiñube jarichuvimuju۳ variy,
nanumityasimyi diya. 13ॸVaricha۳ra۳ju۳
ravicha۳da muco siityeya۳jada jaryi.
Vu۳yaju۳y vicha۳dateramusiy, raju۳u۳yada
taraqui. Daraju۳ñijyate vara۳nca
nijya۳nvay paruteda variy. Rityevay
ma۳cho۳vay ji ۳ta rañi suvu۳yada jaryi,
riichana۳tya۳da variñi ۳ jarichumuvichi ۳
Ju۳denu. 14ॸRaramiryi ۳ma۳ daraju۳jyu۳
suvu۳chara. ¡Acuu, ra۳jti ۳ varenu
mumuri ۳ju۳ suvu۳charantiy!
Daraju۳ñijyateju۳ natutya۳
15ॸSanuvoda ji ۳ta daraju۳ñijyateju۳ Ju۳denu
jpa۳vay tenu ravimu jiñatutya۳ntiy.
Rasuyada ja۳̲ӕ͑ɗнӕľʮĀԮфɗֆʮфɗËȍӕԮɗ‫ڏ‬
musiy. Ru۳teda ji ۳ta jaryi: “Jirya mucadi
nusu۳yada ji ۳ta vichasara Vu۳jye۳ Ju۳denu
nusu۳yada, sajaryeti ۳ Crístu nusu۳yada jarye
yisa۳ju۳, sa۳nusu۳jeya۳sara ju۳na۳reju۳ ti ۳ta۳ju۳ra.”
16ॸDaraju۳y vu۳yaju۳y rimyityumiy ji ۳ta,
dañuju۳yu rinchaju۳, jiryatiy riñi ۳cha
ma۳savay nutyityu۳ jcho۳siy, rirye۳yada variy
jimyo۳ta, rirya۳dasidyoda ji ۳ta sanijyu۳
Ju۳denu variyu. 17ॸRu۳teda ji ۳ta variy siva:
“Nu۳ñi ۳chana۳tya ji, Nutyityu۳, ti ۳ta۳ju۳ jvaarya,
jiryatiy jivyichasara diye, jivyicha۳da
ta۳rintyi, tapi yirimya۳ jaryi jivyanu۳yadata
jijyu۳ra mucadi nusu۳yada. 18ॸRiñique۳yada
ji ۳ta mucadimu vichavay jiñijyu۳, rito۳ma۳
ji ۳ta diye jiñique۳yada runda, varityi
ya۳murichenutaniy ruvaayada murichirya
nijya۳nvayu, jiryatiy diivyeñuma riy.
Ya۳sa۳y variy ricya۳na۳фֆʮɗ̲ֆӕËȍľËȍɗ‫ڏ‬
myiyu, jiryatiy jijyu۳ tu۳chuvaryi, rijerye
jiryatiy jiintyevye jiñijyu۳ riy, rijerye
rusa۳ju۳ rityi suvu۳charara yitya, dañuma
rirye۳cha pasiñumiy, varimyata ja۳mi ۳miy.
Ya۳paruta varintyiryi rityi parutaru۳charara
mucadi.”
444
19ॸRamutteda variy Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jo, jiryatiy jarichuvimura,
jvadichara variy Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jovimura rasasi jiryatiy
saniquejadajiju۳ra, (nu۳tyu Muyisésibe
jvaayada ta۳rirya). Ravicha۳da ji ۳ta
ra۳duya۳ra variy, niquejada, ru۳vatarya,
mucosiityeya۳jada jarye risa۳ju۳, ru۳boda
jaryi sudodiichiy muriyu۳juu risa۳ju۳ntiy.
Sa۳vittyuy ja۳mu codiñada vaturu۳y
12
1ॸRamu۳ti ۳jada ji ۳ta ja۳mu dityanuta۳
jarichumu variy. Savicha۳da
vatura jiñi ۳ta rachi ۳, sanumutu ji ۳ta vicha۳da
jarimyuni ۳ncha, su۳no۳muntiy ravicha۳da
nuvii, vu۳yaju۳y jdarichityara, danu۳ju۳y
ranchaju۳. 2ॸJiryatiy savicha۳da vatura
mudasíñu۳, sasa۳ñe۳ya۳jada variy, Ѹ͑ӕԮĀľ‫ڏ‬
danumatiy jiryupachodajiju۳. 3ॸRamu۳ti ۳jada
ji ۳ta ratarya dityanuta۳ jarichumuntiy.
Savicha۳da ja۳mu codichuma ruuna۳ñu,
nu۳tyu jiiday sanu۳chatu. Savicha۳da
daraju۳ñijyate jno۳ti ۳, vu۳yaju۳y tu۳yuvu۳ti ۳
jarye risa۳ju۳ni ۳. Nu۳ñi taraqui su۳no۳va
ravicha۳da curaca nuviintiy, daraju۳ñijyate
nuvii ti ۳ta۳ju۳musirya. 4ॸSatiiyada ji ۳ta
jimyu۳sitya jarichumusiryi jdarichijyuu,
nu۳ñi mu۳nvamyusiy, ti ۳qui, sajatya۳da variy
mucadinchaju۳ riy. Saradeda ji ۳ta ja۳mu
codiy samo۳mu vatura rupachuru۳ñu,
sa۳tidye jmyiy sarupachodivasiñi ۳ jidyenu.
5ॸSarupachoda ji ۳ta vaturani ۳ jidyenu, vanu,
ni ۳tiy ra۳nusu۳chara riy mucadi ja۳nvay
ti ۳ta۳ju۳. Sa۳nusu۳chara yivamyuseta riy.
Savicha۳da so۳vachi ۳ variy, vase Ju۳denu
tuunuju۳, sama۳sajomuju۳. 6ॸVaturu۳y ji ۳ta
bayada variy mityatomuju۳, jasityi
su۳dutya۳da Ju۳denu nana۳jiju۳ra vichajo,
nana۳tidye vicha potyenichanu۳y jasiy
taraqui vara۳nca runda sa۳ra۳ju۳, daraju۳y
pacha runda ranchaju۳, taraquinijyate
vu۳yaju۳y runda ranchaju۳ ti ۳ta۳ju۳ varintyi.
7ॸRavicha۳da ji ۳ta ju۳veda jarichuncha
variy. Ju۳denu jpa۳nu Miyériy jtyati ۳,
satevay jpa۳savatya yiveda ja۳mu codiy
445
jcho۳ju۳, su۳pa۳vay jcho۳ju۳ jarye
yisa۳ju۳ntidye. Ja۳mu codiy su۳pa۳vatya
yivedantiy. 8ॸJiryatimyu۳ ne vana۳y
rivyuudoda ja۳mu codivyeda,
daryantyamu۳y ne rama۳cho۳jada vichajo
jarichumu rijyu۳. 9ॸSavicha۳da jatyasi ۳
variy ja۳mu codiy, jiryatiy codiy munatyi ۳
sani ۳cha, jiryatiy ru۳tachara bayantu
nutyityu۳ni ۳, Satanásiy jarye, ni ۳tiy
quivu۳chusara riy mucadi ja۳nvay ti ۳ta۳ju۳.
Savicha۳da jatyasi ۳ mucadinchaju۳,
su۳pa۳vay yisa۳ju۳ jatyasavay ti ۳ta۳ju۳.
10ॸRatyuva۳choda ji ۳ta varirya ja۳mu
niquejada jiryatiy ru۳teda: “Rito۳ma۳
pariche Vuryi ۳ndenu jantyutya۳da,
savanu۳yada jarye, sansu۳yada jarye
risa۳ju۳ jiryatiy sansu۳tyaniñi ۳ jijeryeti ۳
Crístu. Tapi jatyasi ۳numani ۳ ni ۳tiy
tu۳chuta۳numucha riy vu۳tyeryi ۳veda
ju۳daca۳, nuporaca۳ jarye risa۳ju۳.
11ॸVu۳tyevay siityari ۳vay ji ۳ta vuunuma۳
Carni ۳ru nudaja۳tani ۳, Ju۳denu niquejadata
jarye risa۳ju۳, jiryatiy rityu۳choda saju۳ra.
Ribetyedasa۳ra۳ju۳ ne rivya۳ta۳dara
yinu۳yada. 12ॸ¡Ramuni ۳tiy ya۳numa
jchana۳y jaryi jarichu, ravimu vichavay
jarye ra۳jchana۳y rusa۳ju۳! ¡Acuu, ta۳jna۳te
day mucadimu vichavay, ja۳mu na۳vamu
vichavay jarye rusa۳ju۳! jiryatiy
su۳musa۳da jaryi nique۳yadavañu bayantu
nutyityu۳ jiryimuju۳, sadatyasara daryaju۳
jiryatimyu۳ ne rajuurara jiryunda
nu۳day.”
13ॸSadiyadanumatiy ja۳mu codiy riva
jiryatiy savicha۳da jatyasi ۳ mucadinchaju۳,
sasiryi ۳jada nani ۳sijyu۳ vaturu۳y, jiryatiy
nanurupachodani ۳ vanu. 14ॸTi ۳ sa۳yada
nadara daraju۳y nipya۳, nu۳ҡֆӕԮԮֆľҡֆӕ‫ڏ‬
suma nipya۳tiy daryá, nana۳tidye ji ۳i ۳
jivyichajomuju۳, jiryatiy jdutyasara
nana۳jiju۳ dárya. Rumuni ۳ ji ۳ta
nanuma۳cho۳jada mumuvaatamiy sa۳ra۳ju۳,
rata۳savu۳ vaata ranchaju۳ mityatomu,
jasityi nanuvicha۳da potyenichanu۳y
ripya ja۳mu codiyjisiy. 15ॸJadchiy ji ۳ta
ġɗҡֆĀΎĀॷ12ٍॷ13
sajatya۳da ja۳mu codiy yitosirya ja۳muja۳,
nu۳tyu ja۳mumu۳, ra۳tidye sarye nada
vaturu۳y, ra۳tidye paruta variñada.
16ॸRu۳mu۳tya۳da ji ۳ta mucadi variñada
vaturu۳y, jiryatiy ramutta۳dara yito,
ra۳toda varirya ja۳muja۳ jiryatiy sajatya۳da
ja۳mu codiy yitosirya. 17ॸSanique۳yada ji ۳ta
ja۳mu codiy jaryivya۳ju۳ vaturu۳y jiyaro۳ju۳,
saya۳da variy nanudadyeñujuu na۳cho۳,
sa۳tidye jvay variryi. Riñi ۳ ji ۳ta vichasara
siityevay Ju۳denu niquejadaju۳, фӕ̲ӕ͑‫ڏ‬
tirya ti ۳ta۳ju۳ Jesús datyadodantiy.
18ॸSaradeda ji ۳ta ja۳mu codiy variy
ti ۳cha۳ncha, ja۳mu na۳va jiiniy.
Danu۳ju۳y suvu۳chi ۳ju۳y jmyiryaju۳y
13
1ॸRadyiyada ji ۳ta siva suvu۳chi ۳,
jiryatiy sasipyateda ja۳mu
na۳vavimusiy. Savicha۳da vu۳yaju۳y
tu۳yuvu۳ti ۳, daraju۳ñijyate jno۳ti ۳ jarye
risa۳ju۳ni ۳. Ravicha۳da vu۳yaju۳y nuvii
satu۳yuvu۳dcha, su۳no۳va jarye ravicha۳da
si ۳tya jiryatiy Ju۳denu jiyaro۳ju۳ darya.
2ॸSuvu۳chi ۳ ji ۳ta sivatiy radyiyada, ni ۳ni ۳
vichasara nu۳tyu janarityu. Sanumutu
vicha۳da nu۳tyu suutyu numututiy darya,
saju۳ ji ۳ta nu۳tyu nibyiju۳ day. Sasa۳yada
ji ۳ta ja۳mu codiy variy vanu۳yadani ۳,
nutyityu۳ ma۳sajoncha ma۳sa۳da jarye,
nusu۳yada jarye risa۳ju۳. 3ॸTaraqui su۳no۳
vicha۳da nu۳tyu vatajo۳tara, sabatyeda
sa۳ra۳ju۳, rami ۳sa۳da ji ۳ta savatajo۳ diitya۳
varintyi. Richiityari ۳jada ti ۳ta۳ju۳ mucadi
ja۳nvay variñi ۳ suvu۳chi ۳, jiryatiy
rityuva۳choda simu, rityi ۳tta۳da daryaju۳ra
sami ۳sa۳da. 4ॸRijechipiya۳jada ji ۳ta ja۳mu
codiñijyu۳, jiryatiy sasa۳yada suvu۳chi ۳ra
nusu۳yada, rijechipiya۳jada sanijyu۳
suvu۳chi ۳ntiy, ru۳teda daryaju۳: “¿Ti ۳
sa۳ra۳ni ۳viy jiryedyi siva suvu۳chi ۳? ¿Chi ۳ra
ra۳saryerya ju۳veda sisa۳ju۳, chi ۳?”
5ॸSasa۳yada ji ۳ta ja۳mu codiñi ۳ suvu۳chi ۳
sa۳tidye nique ja۳mura niquejadata
Ju۳denu jiyaro۳ju۳, sa۳tidye nusu۳chara
mucadimu variy, daryaju۳yu vu۳yaju۳y
ġɗҡֆĀΎĀॷ13ٍॷ14
jarimyuni ۳ sa۳ra۳ju۳, danu۳ju۳y jarimyuni ۳
ranchaju۳ ti ۳ta۳ju۳. 6ॸSamutta۳da ji ۳ta suvu۳chi ۳
varirya jijyu۳, sa۳tidye niquesara Ju۳denu
jiyaro۳ju۳, si ۳tya jiyaro۳ju۳ jarye, savichajo
jiyaro۳ju۳ntiy jiryatiy Ju۳denu
siityari ۳ԮʮֆӕӕфɗԮֆɗËȍѸф͑ҡʮфɗËȍӕ‫ڏ‬
nchantiy. 7ॸSasa۳yada ja۳mu codiñi ۳
suvu۳chi ۳ sa۳tidye jvay Ju۳denu siityari ۳vay
jcho۳ju۳, sa۳tidye vuunu varintyiryi.
Sasa۳yadantiñi ۳ sa۳tidye nusu۳chara
ti ۳ta۳ju۳riy nijya۳nvay, ti ۳ta۳ju۳ mucadimu
vichavay, ti ۳ta۳ju۳ niquejada niquevay
jarye, ti ۳ta۳ju۳ tara ju۳riiñutavay risa۳ju۳.
8ॸRirya۳dasidyoda ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay
sanijyu۳yu, netimyu۳ ne nu۳charara ritya
Carni ۳ru batyi ۳si ۳ catera padyemyu,
jiryatiy ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳ra. Netimyu۳
ne sanu۳yada Ju۳denu yindejadajisirya
rityá jicyatera padyemyu didye,
rirya۳jadasiñusara suvu۳chi ۳ nijyu۳yu.
9-10ॸSa۳ma۳ tuva۳chu tu۳yuti ۳ ramu: “Ni ۳tiy
rañi ۳cha ju۳ri ۳si ۳ju۳, sa۳jiya ju۳richi ۳ variy;
ni ۳tiy jvay jchityitya۳tani ۳ nijya۳mi ۳,
daryaday sa۳cha jvachi ۳ jchityitya۳ta
varintyidye. Ramusiy ji ۳ta rirya۳jachi ۳niy
Ju۳denu siityari ۳vay tapimusiyu, jiryatiy
rityuva۳chusara simu.”
11ॸRadyiyada ji ۳ta siva sataryi ۳
suvu۳chi ۳ntiy, ѸѸɗЙֆҡľѸӕ¡ľĀ̲ӕËΎʮфɗ‫ڏ‬
chiy. Savicha۳da daraju۳y tu۳yuvu۳ti ۳ nu۳tyu
carni ۳ru, saniquejada ji ۳ta nu۳tyu ja۳mu
codiy darya. 12ॸNi ۳ni ۳ nusu۳cha ti ۳ta۳ju۳
munatyi ۳ suvu۳chi ۳ diyara, sa۳dasiñutadeda
jiñu daraju۳jyu۳ suvu۳chi ۳ riy ti ۳ta۳ju۳
mucadimu vichavay, munatyi ۳ suvu۳chi ۳
nijyu۳, ni ۳tiy mi ۳sa۳da jivyatajo۳ ĀɗɗËȍф‫ڏ‬
musiy. 13ॸSivaayada ji ۳tara jaryi ti ۳ttasara,
jasicha۳ra۳ju۳tiy su۳musadeda nijya۳nvay
diya jarichumusirya jiiday,
mucadinchaju۳. 14ॸSaquivu۳choda ji ۳ta riy
mucadimu vichavay, yivaayada
ti ۳ttasarata jiryatiy sivaayada munatyi ۳
suvu۳chi ۳ diyara, su۳teda ji ۳ta variy
nijya۳nvavya: “Jirya۳ma۳ jvaañi ۳ sa۳ntyasi ۳
munatyi ۳ suvu۳chi ۳, jiryatiy sami ۳sa۳da
446
ramusiy jchityitya۳ jaru۳jyo۳, jiryatiy
diitya۳ rani ۳cha.”
15ॸJa۳mu codiy sa۳yadantiñi ۳ danraju۳jyu۳
suvu۳chi ۳ sa۳tidye bay jnutu siva munatyi ۳
suvu۳chi ۳ jantyasi ۳, sa۳tidye niquesara
variy. Sabayada ji ۳tantiy sa۳tidye munu
jantyasi ۳ riy nijya۳nvay jiryatimyu۳ ne
rirya۳dasiñuru۳y sanijyu۳yu. 16ॸJadchiy ji ۳ta
sanu۳tyadeda nu۳charata riy nijya۳nvay,
nu۳ñi ti ۳qui, sajomutu nutyityudamyu,
varimyata samo۳ta۳sa. Sanu۳tyadeda riy
deramiy, ja۳myi, jaryi taratavay,
jantyuyani ۳miy, muchechimyi,
patru۳sa۳miy jarye rusa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
17ॸSu۳bayada ji ۳ta nijya۳nvayjisirya
ta۳ryu۳yada, ta۳ryu۳tya۳da jarye risa۳ju۳,
ni ۳timyu۳ ne nu۳charati ۳, jiryatiy munatyi ۳
suvu۳chi ۳ jtya darya, varimyata si ۳tya
saranusara. 18ॸRani ۳ ji ۳ta va۳tasarara
datya۳da. Ni ۳tiy vichasara datyara, sa۳ma۳
saranura munatyi ۳ suvu۳chi ۳ jtya
saranusara, tapi ravichasara nijya۳mi ۳
jtya saranusara. Si ۳tya saranusara ji ۳ta
vichasara taraquinijyate pacha, ҡфнӕɗ‫ڏ‬
nijyate vu۳yaju۳y ranchaju۳, taraquinijyate
variy ranchaju۳ntiy.
Ju۳denu nu۳charatavay murra۳yada
14
1ॸJadchiy ji ۳ta ri ۳nu۳yada,
radyiyada siva Carni ۳ru rani ۳,
Siyó۳ jtyatara musiquincha. Sisa۳ ji ۳ta
rivyicha۳da taraqui pacha vara۳nca
nijya۳nvay, daryaju۳yu vu۳yaju۳y vara۳nca
rinchaju۳, daryaju۳yu vara۳nca variy
rinchaju۳ntiy, jiryatiy nu۳charatavay
rimyo۳ta۳sayu. Ravicha۳da nu۳chara
Carni ۳ru jtya, saja۳y jtya risa۳ju۳.
2ॸRatyuva۳choda ji ۳ta varirya suurya
ra۳nsasara, nu۳tyu ja۳suma suuyada, nu۳tyu
ru۳vatay nta jaryi. Suurya ji ۳ta vicha۳da
nijya۳nvajyuu jvaayada, jiryatiy
ruvaacha۳dedara quitára jijyomu.
3ॸRimyurra۳yada ji ۳tara vadi murra۳yada,
Ju۳denu ma۳sajo jcho۳siy, dañuju۳yu
jnu۳vye tuunu jarye, rimyityumityuunu
447
jarye risa۳ju۳. Ne vana۳y ti ۳ datya۳dara
rimyurra۳yada, vinu taraqui pacha
vara۳nca nijya۳nvay, daryaju۳yu vu۳yaju۳y
vara۳nca rinchaju۳, daryaju۳yu vara۳nca
rinchaju۳ntiy, riñi ۳ ji ۳ta datya۳dara
murra۳yada day. 4ॸJivye ji ۳ta rañi ۳cha
jiryatimyu۳ ne rirya۳rupanusara
vatutyayu, rivyichasara ji ۳ta vaduy
jiryatimyu۳ ne rijye۳tyo۳ saniy vatura,
mitya. Jivye ji ۳ta rañi ۳cha Carni ۳ru
siityari ۳vay jiryatiy richiityari ۳ni ۳ rumutiy
saya. Jivye ji ۳ta rañi ۳Ëȍʮ͑ҡֆӕҡֆѸ‫ڏ‬
vadye, jiryatiy sa۳ntyuyada Ju۳denu
ruuva nijya۳nvay cabyimusiy, rirya۳tidye
vichasara jnutatyasavay munatya
Ju۳denunijyu۳, Carni ۳ru nijyu۳ jarye sisa۳ju۳.
5ॸNe ti ۳ saryejadara quivu۳yada ru۳to,
mitya. Rivyichasara ji ۳ta ne juuchatavay.
Mu۳nvay Ju۳denu jpa۳vay tu۳choda
6ॸJadchiy ji ۳ta radyiyada siva Ju۳denu
jpa۳nuntiy jiryatiy saji ۳numaya۳ ʮфɗËȍӕ‫ڏ‬
jache. Saya۳da tu۳chu۳ nijya۳nvamyuju۳
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy rivyichasara mucadincha,
ti ۳ta۳ju۳ tara ju۳riiñutavamyuju۳, niquejada
niquevamyuju۳ jarye, ti ۳ta۳ju۳
nijya۳nvamyuju۳ jarye risa۳ju۳.
Satu۳chunumaya۳ra samitu۳choda jiryatiy
ra۳suru۳chara ju۳na۳reju۳. 7ॸSaniquejasubeda
ji ۳ta jaryi ruuva: “Jirya۳ma۳ suvu۳ñi ۳
Ju۳denu, jirya۳sa۳y simura vanda, jiryatiy
rito۳ma۳ samurichenutadeda runda.
Jirya۳ma۳ jadasiñu sanijyu۳yu, ni ۳tiy
ju۳dejadara jarichu, mucadi, ja۳mu na۳va,
ja۳ mu۳ti ۳jo jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.”
8ॸDanu۳ju۳jyu۳ jpa۳si ۳ siityari ۳jada
tu۳chu۳ntiñi ۳: “Raju۳u۳mya۳, raju۳u۳mya۳ ji ۳ta
ja۳mu vicha۳da Babinóniya jtyatara,
ra۳tutaniñu۳yada daryaju۳ ti ۳ta۳ju۳ mucadi
nijya۳nvajyuura tiitiija۳ nta, jiryatiy
Babinóniya ja۳͑ԮֆËĀ͑ԮľĀ̲ӕфɗËȍɗ‫ڏ‬
ryara.”
9-10ॸMumuri ۳ju۳ jpa۳si ۳ siityari ۳jada nada
jityenuju۳y, satu۳choda ji ۳ta ja۳̲ӕ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
data: “Mi ۳ni ۳tyi jadasiñu sanijyu۳
ġɗҡֆĀΎĀॷ14
suvu۳chi ۳yu, sa۳ntyasi ۳nijyu۳ jarye sisa۳ju۳,
su۳mutya۳tiy jimyo۳vara, varimyata
su۳mutya۳ jijyomutuvara suvu۳chi ۳
nu۳chara, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳jatu ntara Ju۳denu
nique۳yada tiitiija۳, jiryatiy sarumirya ne
jaryenusara Ju۳denu jatujovimu,
ramusityi rirye۳chasara
jantyunuva۳chavay jiidamyu, asújuruta
jarye risa۳ju۳ Ju۳denu jpa۳vay diya, Carni ۳ru
diya jarye. 11ॸRirya۳ntyunuva۳cha۳da
nuvachiy ji ۳ta ra۳jasumijeya۳sara ju۳na۳reju۳.
Ne ra۳paru۳y jantyunuva۳cha۳da ruuva
ju۳daca۳, nuporaca۳ jarye, jiryatiy
rirya۳dasidyoda daryaju۳ suvu۳chi ۳ nijyu۳yu,
sa۳ntyasi ۳ nijyu۳ jarye risa۳ju۳, ru۳mutya۳jada
varirya sanu۳chara yiva.” 12ॸJiryajisiy
ravichasara jiryatiy rijechi ۳niy Ju۳denu
siityari ۳vay tapimusiyu, rivyichasara
siityevay Ju۳denu jtedamuju۳,
rityuva۳chodamuju۳ jarye, jiryatiy
rityuva۳chusara simu Jesús daryaju۳.
13ॸRatyuva۳choda ji ۳ҡф͑ɗнӕľʮĀʮфɗËȍӕ‫ڏ‬
vimusiy, jiryatiy raniquejada riva: “Ya۳nu۳y
caterava: Jchana۳tyasavaryi diivye rityi dii
nu۳tyu Ju۳denumu tuva۳chuvay.” Daryani ۳
su۳tachara Su۳ntu rinchiy: “Jo, jiryatiy
diyemusiy ji ۳ta rirya۳jiituy yivaayadivasiy,
ruvaayada daryaju۳ ra۳siityari ۳ntiyu.”
Mucadivasiy jatojada
14ॸRi ۳nu۳yada ji ۳ta, radyiyada riva
nuvachiy pupasiy. Nuvachincha
savicha۳da nu۳, nu۳tyu nijya۳mi ۳ denu,
jiryatiy órutera nuviiti ۳ su۳no۳muyu.
Sajomu ji ۳ta ravicha۳da camyutuvu۳
jimyura. 15ॸSatenu jpa۳si ۳ ji ۳ta sipyateda
variy Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jovimusiy,
saniquejasubeda siva nuvachiy ncha
ma۳si ۳: “Ya۳jpa۳ra jicyamyutuvu۳ jatojadaju۳,
jiryatiy rito۳ma۳ jatojada runda jiryatiy
suduryanumara nutasarasiy, jiryatiy
mucadincha jatojadaju۳ra.”
16ॸSajatya۳da ji ۳ta nuvachincha ma۳si ۳ra
jicyamyutuvu۳ mucadincha, mucadi
ma۳cho۳jada jatosara varidye.
ġɗҡֆĀΎĀॷ14–16
17ॸSasipyateda ji ۳ta nu۳ jpa۳si ۳
Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳jomusintyi
jiryatiy jarichuvimura. Ravicha۳da
camyutuvu۳ jimyura simuntiy. 18ॸTi ۳
jpa۳si ۳ntiy, Ju۳denunijyu۳ rupajyomusiy,
jiryatiy su۳pa۳sarara jiiday, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
niquejasubeda siva camyutuvu۳
jimyurati ۳: “Ya۳jpa۳ra jicyamyutuvu۳
jimyura ra۳tidye sora ni ۳nsijyu۳u۳tuu
mucadincha, ʮɗфֆҡɗֆѸӕĀӕҡֆӕӕ͑ӕ̲‫ڏ‬
tera.” 19ॸSajatya۳da ji ۳ta jpa۳si ۳ varirya
jicyamyutuvu۳ mucadinchaju۳, rasojada
varirya rani ۳nsijyu۳u۳tuu, sajatya۳da ji ۳ta
variy ni ۳nsiy muchijyovimura, jasityi
sa۳dityanu Ju۳denura jiñique۳yada jaryi
jimyityasimyi jiyaro۳ju۳. 20ॸRimyicheda
ji ۳ta muchijyovimura, jiryatiy ja۳mu
vicha۳da tuva۳ryara, ramu۳ti ۳jada nudaja۳
vatunuja۳ ramusiy, jiryatiy rito۳jada
cavañu ju۳ritya۳ sa۳ra۳ju۳, jiryatiy rasiiyada
(mumuri ۳ pacha vara۳nca metru sa۳ra۳ju۳)
mumurundamiy satya۳ta rupiyadasa۳ra۳ju۳.
Ju۳denu jpa۳vay daraju۳ñijyate
tamitya diitya۳tavay
15
1ॸRadyiyada ji ۳ta jarichumu riva
ratarya dityanuta۳ntiy jiryatiy
jaryi ti ۳ttasara darya. Rivyicha۳da
danu۳ju۳ñijyate Ju۳denu jpa۳vay, jiryatiy
daraju۳ñijyate diitya۳tavaryi. Jirya
diitya۳ta sa۳dityanumu۳y Ju۳denura
jiñique۳yada (juuchuveda jiyaro۳ju۳).
2ॸRadyiyada ji ۳ta riva mityo۳ nu۳tyu
nuvatusumatiy daryá, nu۳tyu jiiday
raryiye۳ya۳ nta. Radyiyada ruuva suvu۳chi ۳
vuunuvay, jiryatiy rivyuudodani ۳,
sa۳ntyasi ۳ jarye, si ۳tya nu۳chara jarye risa۳ju۳.
Riryadeda ji ۳ta mityo۳ncha, jiryatiy nu۳tyu
nuvatusuma dárya, rivyicha۳da Ju۳denu
quitáratavay ti ۳ta۳ju۳. 3-4ॸRimyurra۳yada
ji ۳tara Muyisésibe murra۳yada, jiryatiy
Ju۳denu muchechidyeñi ۳, Carni ۳ru
murra۳yada jarye risa۳ju۳:
“Jaryi ti ۳ttasara ji ۳ta yivaayada, ti ۳ta۳ju۳
jvaarya ji, Nutyityu۳ Ju۳denu.
448
Vasera, si ۳tenu jarye risa۳ju۳ darya
jiñú۳ day, nijya۳nvajyuu nutyityu۳
daryaju۳ ji. ¿Chi ۳ramu۳y ne
ra۳suvu۳charara yitya, Nutyityu۳,
chi ۳? ra۳vandanu varintyirya. Vinu
jiiñi rañi ۳cha jiintyasi ۳. Rirya۳jti ۳
ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvajyuu yimuju۳
rirya۳tidye jadasiñu jityuunuyu
jiryatiy jvadichara yivaayada
vase darya.”
5ॸRivasiy ji ۳ta ri ۳nu۳yada, ramutteda
jarichuvimu Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jotera, jiryatiy ru۳tachara jaryi
samiryava۳ju۳ Ju۳denu jtedamuju۳ra.
6ॸRichipyateda ji ۳ta danu۳ju۳ñijyate Ju۳denu
jpa۳vay ravimusiy, daraju۳ñijyate diitya۳
tavay. Rivyicha۳da ja۳muca۳ sujatyavay
jaryi pupajay, vandajay jarye risa۳ju۳ra,
jiryatiy puchusara ritya۳savu۳mu
puchunajetyara, jiryatiy órutera darya.
7ॸTi ۳qui jnu۳vyetyenu sa۳yada variy rirya
dasiijyu۳ñijyate ju۳no۳siy, jiryatiy
mu۳chanichara Ju۳denu nique۳yadatara,
ni ۳tiy vichajaya۳sara ju۳na۳reju۳.
8ॸRamu۳cha۳da ji ۳ta Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jo nuvachitya jiryatiy sadá̲ӕ‫ڏ‬
sirya, savanu۳yadamusiy jarye risa۳ju۳ra.
Ne vana۳y ti ۳ jayada variy Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jovimu, netimyu۳ ne
rito۳tanimyu۳ daraju۳ñijyate diitya۳ didye,
jiryatiy danu۳ju۳ñijyate jpa۳savamyura.
Ju۳no۳siy mu۳chanichara
Ju۳denu nique۳yadata
16
1ॸRatyuva۳choda ji ۳tara ja۳mu
niquejada Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jovimusiy, ti ۳ jteda ruuva
danu۳ju۳ñijyate jpa۳savay: “Jirya۳numa
jiya, jirya۳rumirya dasiijyu۳ñijyate
ju۳no۳siy mucadincha, jiryatiy Ju۳denu
nique۳yada ravimu.”
2ॸSaya۳da ji ۳ta variy munatya jpa۳si ۳,
sarubedara yino۳siy mucadinchaju۳.
Rivaayada vatajo۳ vanabayasa۳ riy
nijya۳nvay, jiryatiy jaryi javityichara
449
darya. Rivaayada ji ۳ta riy nijya۳nvay,
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy suvu۳chi ۳
nu۳charatavadyeryi, rityi jadasidyoda
sa۳ntyasi ۳ nijyu۳ntiyu.
3ॸDanu۳ju۳jyu۳ jpa۳savatyenu rubeda
varirya yino۳siy ja۳mu na۳vanchaju۳,
rati ۳tuyada nudaja۳ju۳ variy, nu۳tyu diiñu
nudaja۳. Ridyiimyu۳yada ji ۳ta ja۳mu
na۳vamu vichavay ti ۳ta۳ju۳ variy.
4ॸMumuri ۳ju۳ jpa۳savatyenu rubeda
varirya yino۳siy ja۳mumu۳nchaju۳, ja۳
mu۳ti ۳jonchaju۳ jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳,
rati ۳tuyada variy nudaja۳ju۳ntiy.
5ॸRatyuva۳choda ji ۳tara saniquejada
Ju۳denu jpa۳nu, jiryatiy ja۳ jnu۳tyi ۳ni ۳.
Su۳teda ji ۳ta: “Vase jvaarya ji, jiryatiy
jivyichasara diye, jivyichanu۳yada
ta۳rintyi, jaryi jiintyasi ۳ ranchaju۳ ji,
ʮɗфֆҡɗֆʮɗ̲ֆӕфɗËȍľ͑ӕҡĀľĀĀфֆ̲ӕ‫ڏ‬
siryi. 6ॸJiryatiy riryubedara
jichiityari ۳vay nudaja۳, jijyu۳ tu۳chuvay
nudaja۳ jarye, yatutaniy rivasiy rirya
nudaja۳ntiy. ¡Taviiy!”
7ॸJadchiy ji ۳ta ratyuva۳chodara
Ju۳denunijyu۳ rupajyo niquejadantiy: “Jo,
Nutyityu۳, ti ۳ta۳ju۳ jvaarya. Si ۳tenutera
jimyurichenutadeda, vase jarye
risa۳ju۳ra.”
8ॸDaryaju۳yuju۳ jpa۳savatyenu rubeda
varirya yino۳siy jiñi ۳nchaju۳, ti ۳ sa۳yada
variñi ۳ sa۳tidye mu۳ryi nijya۳nvay jiidatya.
9ॸNijya۳nvay vicha۳da mu۳chavay variy
jaryi vindyádata. Rirya۳vityiye۳yadara
Ju۳denu jtya riva, jiryatiy su۳pa۳jadara
jirya diitya۳. Ne ripyaru۳ryu۳yada variy
riva jijechipiya۳jada va۳cha, rirya۳tidye
vandanuni ۳ Ju۳denu.
10ॸTadajyoju۳ jpa۳savatyenu rubeda
varirya yino۳siy suvu۳chi ۳ nusu۳jyoncha,
rama۳cho۳jada nupocudinube variy
ru۳co۳siy. Richu۳mutuyada ji ۳ta suvu۳chi ۳
siityari ۳varya jidyechiy ranuvadediva.
11ॸRirya۳vityiye۳yada ji ۳tani ۳ Ju۳denu
jarichumu vichi ۳ riva jiñuvadeda,
rivyatajo۳va jarye. Dañumamu۳y ne
ġɗҡֆĀΎĀॷ16
ripyaru۳ryu۳yada riva yivaayada Ju۳denu
jiyaro۳ju۳.
12ॸTaraquinijyateju۳ jpa۳savatyenu
rubeda varirya yino۳siy ja۳mu na۳vamu,
Evujrátesiy jtyatara. Ratadeda ji ۳ta raja۳
vassaju۳, ra۳tidye jdutyara nú۳quii ja۳mu
nutyityu۳mijiju۳, jiryatiy jiñi ۳
mu۳ti ۳jomusivyeryi.
13ॸJadchiy ji ۳ta radyiyada ruuva
mu۳nvay bayantumiy, jamirya vichavay,
nu۳tyu sicyutu nta. Richipyateda ji ۳ta
ja۳mu codiy jtosiy, suvu۳chi ۳ jtosiy jarye,
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ nta jtosiy jarye risa۳ju۳,
jiryatiy quivu۳ryani ۳. 14ॸRiñi riñi ۳cha
bayantumiy, dityanuta۳ jvaavye, jiryatiy
riyanumaya۳ mucadi ja۳mu nutyityu۳
na۳cho۳ju۳, rirya۳tidye ji ۳tye۳ryaniy
ju۳vedamuju۳ riy, jiryatiy ra۳chasara ja۳mu
rundamu, Ju۳denu ti ۳ta۳ju۳ tara jvaarya
jtedamuju۳. 15ॸ“Jirya۳ma۳ jnu۳y jiryatiy
ra۳jniy jiryeñiya۳resiy, nu۳tyu paranu۳ni ۳
nta. Jchana۳tyasi ۳ ni ۳ ni ۳tiy jnu۳tyasara
ra۳jiju۳yu, jiryatiy sabachara yimura
jichujay, sañuma rupiñumaya۳ sidyavu۳,
rirya۳diy nijya۳nvay variy riva sa۳na۳da.”
16ॸRintye۳ryadeda ji ۳ta bayantumiryi ja۳mu
nutyityu۳miy vichajomu, jiryatiy
ru۳tachara Ebrévu niquejadamu
“Jarumaquedó۳”.
17ॸDaraju۳ñijyateju۳ jpa۳savatyenu
rubeda varirya yino۳siy vidavi na۳cho۳ju۳.
Rasipyateda ji ۳ta ja۳mu niquejada ma۳ѸʮΎ‫ڏ‬
musiy, jiryatiy Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jovimura. Su۳teda ji ۳ta:
“¡Rito۳ma۳!” 18ॸRavicha۳da ji ۳ta variy
ra۳duya۳ra, niquejada jarye, ru۳vatarya
jarye risa۳ju۳. Ravicha۳da muco
siityeya۳jada jaryivya۳ju۳ ramusintyi,
jiryatiy ridyiyada nijya۳nvay mucomu
ta۳riy rivantiy, diye sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. 19ॸJa۳mu
vicha۳da ji ۳ta ma۳cho۳jada nantasara
mumuri ۳ju۳, raju۳u۳yamu۳yada variy ja۳mu
vicha۳da ti ۳ta۳ju۳ mucadiva. ͮľѸʮËȍɗЙӕ‫ڏ‬
yada Ju۳denura ja۳mu vicha۳da
Babinóniya jtyatara, sa۳tidye jatutanirya
ġɗҡֆĀΎĀॷ16ٍॷ17
yatujo nta jiryatiy mu۳chanichara
sanique۳yadata ranijyu۳ra. 20ॸMuco
siityeya۳jadamusiy ji ۳ta rabayada
rara۳tyuu ti ۳ta۳ju۳, musiqui jarye carayada,
puritye ti ۳ta۳ju۳ra. 21ॸRu۳boda ji ۳ta variy
jarichumusiy, nu۳tyu ravichu۳ nta
nijya۳nvaynchaju۳, nu۳tyu daryaju۳yu
vu۳yaju۳y quinuti ۳ nta nu۳ñi ti ۳qui.
Rirya۳vityiye۳yada ji ۳ta nijya۳nvay
ru۳bodivani ۳ Ju۳denu, jiryatiy jaryivya۳ju۳
diitya۳ daryaju۳ darya.
Ja۳mu cadnatoda
17
1ॸSiti ۳jada ji ۳ta ti ۳qui Ju۳denu
jpa۳vatyenu variy rimu, jiryatiy
riryubedara yino۳siy, su۳teda variy riva:
“Jiyuju۳, ra۳dityanu jiirya
nanumurichenutanicha۳da ja۳mu
cadnatoda, jiryatiy rajuura ja۳ncha
ma۳sanu۳y nada. 2ॸRicyadnaveda ji ۳ta
mucadi ja۳mu nutyityu۳miy nadisa۳ju۳,
nani ۳niyu۳choda ti ۳ta۳ju۳riy mucadiva
vichavay jicyadnavedaja۳ta.”
3ॸRi ۳ntumu sa۳ra۳yada Ju۳denu jpa۳nu
mityatomuju۳ ray. Radyiyada ji ۳ta jasiy
nadiva vaturu۳y, jiryatiy nanuma۳sa
sancha suvu۳chi ۳, jiryatiy ruuna۳ñuni ۳.
Suvu۳chi ۳ ji ۳ta vichasara rajuura jtyati ۳,
jiryatiy nu۳chara saniy, Ju۳denu jiyaro۳ju۳
javityiye۳chara jtya ti ۳ta۳ju۳ darya.
Savicha۳da suvu۳chi ۳ daraju۳ñijyate jno۳ti ۳,
vu۳yaju۳y tu۳yuvu۳ti ۳ jarye risa۳ju۳ni ۳.
4ॸVaturu۳y ji ۳ta vichasara
vadacudijatyanu۳y, ruuna۳jetyanu۳y jarye
risa۳ju۳. Nanudani ۳veda ji ۳ta vichasara
óruta, sami ۳ ravichu۳ta jarye, pérdasitya
jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳. Nadireda ji ۳ta
jijyomura jatusiiy órutera, jiryatiy
mu۳chanichara javityicharatara,
nanucadnaveda mi ۳dodata jarye risa۳ju۳.
5ॸNanumo۳ta۳sa ravicha۳da nu۳chara
dutyasara datya۳da: “Jaryinra
Babinóniya, cadnatodaveda jno۳da,
nicyara۳y jvaayada jno۳da risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.”
6ॸRadyiyada ji ۳ta nadiva vaturu۳y, jiryatiy
450
nanuvicha۳da niyu۳byiju۳y Ju۳denu
siityari ۳vay nudaja۳ta, rityi batyeda Jesús
jtya jiyadaju۳. Ratyi ۳tta۳da ji ۳ta nada, jaryi
ti ۳tta۳data. 7ॸSitaja۳doda ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu
ray: “¿Ta۳raju۳ra jityi ۳tta, ta۳raju۳? Rañi
ra۳tu۳chu yivara dutyasara datya۳da
vaturu۳ynchiy, suvu۳chi ۳ nichiy jarye,
jiryatiy satiitya nada, ni ۳tiy vichasara
daraju۳ñijyate jno۳ti ۳, vu۳yaju۳y tu۳yuvu۳ti ۳
jarye risa۳ju۳ni ۳. 8ॸJiñu suvu۳chi ۳ sivatiy
jidyi, ni ۳ni ۳ vicha۳da ta۳riy, diye ji ۳tamu۳y
ne sani ۳chanu۳day. Vañuma sa۳jasumiy
vataju۳vimusiy saparutedamuju۳ jiyata۳ju۳.
Rirya۳ti ۳tta ji ۳ta mucadiva vichavay variy,
jiryatimyu۳ ne nu۳chara jnu۳yada
padyemyura ritya, mucadi ju۳dejadajisiy.
Rirya۳ti ۳ttani ۳ suvu۳chi ۳, jiryatiy
savichanu۳yada, jiryatimyu۳ ne sani ۳cha
diye, jiryatiy sa۳jnichara varintyi.
9ॸJiryatirya datya۳da saju۳ ni ۳tiy datyara.
Suvu۳chi ۳ jno۳ ji ۳ta vichasara daraju۳ñijyate
musiqui, ranchatiy nanuma۳sa vaturu۳y.
10ॸDaraju۳ñijyate jno۳ vichasara
danu۳ju۳ñijyate ja۳mu nutyityu۳ risa۳ju۳.
Tadajyo rityevay ju۳u۳yamu۳yada, ti ۳qui
vichasara diye, tamityi ۳ ji ۳ta ne siti ۳ didye.
Sa۳numatiy ju۳ti ۳, sa۳ma۳cho۳ vinu taraquiju۳.
11ॸSuvu۳chi ۳ ji ۳ta jiryatiy savichanu۳yada,
diye ji ۳tamu۳y ne sani ۳cha, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
vichasara danu۳ju۳ñijyate nutyityu۳miy
tenu, dañuma savichasara
mumuri ۳nijyateju۳ riquebyimu, sa۳jiya ji ۳ta
jipyarutajyomuju۳.
12ॸJiryatiy jidyi riva vu۳yaju۳y tu۳yuvu۳,
rani ۳ rani ۳cha vu۳yaju۳y ja۳mu nutyityu۳miy,
jiryatimyu۳ ne ru۳mutya۳jadara yinsu۳yada
didye. Rirya۳jmutya۳ra yinsu۳yada
taraquiju۳ mityiji sisa۳ suvu۳chi ۳. 13ॸJivye
vu۳yaju۳y nutyityu۳miy jachipiya۳ mityiji,
rirya۳tidye sa۳rya jivyanu۳yada, yinsu۳yada
jarye risa۳ju۳ni ۳ suvu۳chi ۳. 14ॸRirya۳nique۳
vu۳yaju۳myusiy Carni ۳ru jiyaro۳ju۳, Carni ۳ru
ji ۳ta ra۳vuunu variryi, jiryatiy sani ۳cha
ja۳mu nutyityu۳miy nutyityu۳, nusu۳vye
nusu۳ñu jarye risa۳ju۳ni ۳. Rityi vichasara
451
Carni ۳rusa۳, riñi ۳cha natuchavay, ʮфֆľҡ‫ڏ‬
savay jarye, siityevay jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳
riy.”
15ॸJadchiy ji ۳ta su۳teda Ju۳denu jpa۳nu
rivantiy: “Rajuura ja۳ ranchatiy
nanuma۳sa cadnatoda, rani ۳ rani ۳cha
nijya۳nvay rajuuvay, tara mucadimu
vichavay, tara niquejada niquevay jarye
risa۳ju۳ riy. 16ॸJiryatiy jidyi riva vu۳yaju۳y
tu۳yuvu۳, suvu۳chi ۳ jarye, rirya۳ʮԮɗҡҡֆӕ‫ڏ‬
chara nada cadnatoda, rirya۳jantyuunu
nada jasicha۳ra۳ju۳tiy nana۳ma۳cho۳ sidyavu۳.
Rirya۳jmyi varirya nanusaviy, rirya۳фӕЙ‫ڏ‬
chara jiidamyu rivasiñada. 17ॸSabayada
ji ۳ta Ju۳denu rijechimyu daryaju۳
rirya۳tidye jvaaryu۳rya Ju۳denu
jachipiya۳jada, jiryatiy riche۳rya
yinsu۳yada simu suvu۳chi ۳, jasicha۳ra۳ju۳tiy
ra۳jto۳taniy Ju۳denu niquejada. 18ॸVaturu۳y
ji ۳ta jiryatiy jidyi nadiva, nani ۳cha ja۳mu
vicha۳da jiryatiy ransu۳chara riy mucadi
nutyityu۳miy ti ۳ta۳ju۳.”
Babinóniya vicha۳da ju۳u۳yada
18
1ॸRivasiy ji ۳ta radyiyada siva nu۳
Ju۳denu jpa۳nuntiy, su۳musa۳da
jarichuvimusiy jaryi nusu۳yadati ۳.
Sano۳no۳nu۳yada ji ۳tara mucadi jidyáta
variy. 2ॸSaniquejasubeda ji ۳ta jaryi
vanu۳yada niquejadata: “Mu۳ ju۳u۳rya, mu۳
ju۳u۳rya Babinóniya, jiryatiy ja۳mura
ravichanu۳yada. Rama۳cho۳sara bayantu
vichajoju۳, jamirya vichavay
riichoja۳nvay vudiju۳ jarye risa۳ju۳,
nipya۳tavay ji ۳tye۳ryanijyoju۳ jarye jiryatiy
rivyichasara javityichavay. 3ॸͮ͑ӕËĀ͑‫ڏ‬
veda jatuja۳musiy, ru۳niyu۳yada daryaju۳
ti ۳ta۳ju۳ mucadiva vichavay, ja۳mu
nutyityu۳miy jarye cadnaveda nadisa۳ju۳,
ti ۳nta ja۳nvay jarye ca۳na۳yada jaryi,
jiryatiy nanucadnaveda dani ۳veda
murichiryara.”
4ॸJadchiy ratyuva۳choda ji ۳tara ratarya
niquejada jarichuvimusintyi. Su۳teda ji ۳ta:
“Jirya۳numa sipyatay nadivasiy jirya
ġɗҡֆĀΎĀॷ17ٍॷ18
vicha۳davimusiy, rañijya۳nvay, jiryeñuma
juuchuvay vatajuu nadisa۳ju۳, ramusityi
jirya۳jmutya۳ nadisa۳ntirya diitya۳
ru۳co۳sintyi. 5ॸRaviñu۳ֆĀ͑͑ӕʮӕӕËȍӕ‫ڏ‬
veda jarichusa۳ra۳ju۳ daryaju۳, Ju۳denu ji ۳ta
jachipitya۳da varirya nadivaayada
va۳cha.” 6ॸSu۳teda ji ۳ta tavavyantiy:
“Jirya۳murichenutaniy nadivaayada
murichiryayu. Darya nadivaayada
va۳cha, daryani ۳ jirya۳murichenutaniy
daraju۳jyu۳ ramurichirya nada. Jiryatiy
nanunubenura turonatya۳ jatusaranube
tavay jatodaju۳, jirya۳nubenu daraju۳jyu۳
nana۳todaju۳ varintyidye. 7ॸJasicha۳ra۳ju۳tiy
nani ۳nnuva۳yada, nanudani ۳veda
jicyadnavedajiju۳ risa۳ju۳, daryasa۳ra۳ju۳
jirya۳sa۳y jantyunuva۳yada nada,
nuvayada jarye risa۳ju۳. Jiryatiy nani ۳teda
jijechimyuyu: ‘Ramya۳sasara ja۳mu
nutyityu۳toda, ne rañi ۳cha bacheno۳da,
mitya, daryantyamu۳y ne ra۳datyara
nuvayada.’ 8ॸJiryatiy nani ۳teda darya,
ramuni ۳ ra۳jti ۳Ѹф̲ɗҡֆ̲ӕѸɗֆҡфӕ͑Ā‫ڏ‬
quimu diichara nadaju۳, nu۳tyu diiyada,
nuvayada jarye, jachi ۳jada jarye risa۳ju۳
ti ۳ta۳ju۳, nana۳cha rupachanu۳y jiidatya
variy, jiryatiy savichasara Ju۳denu jaryi
vanu۳rya, ni ۳tiy ra۳murichenutaniy
nadivaayada murichirya varidyeyu.
9ॸRirya۳nuvay ja۳mu nutyityu۳miy jaryi
ju۳na۳yadata nadivasiy, jiryatiy ridyi riva
nanurupeda nuvachiy, jiryatiy jaryi
ru۳canuyadara cadnaveda nadisa۳
daryaju۳. 10ॸRirya۳jnu۳chu ripyapumusirya
nana۳ntyunuva۳cha۳da, jiryatiy richuvu۳rya
nanumurichenutanicha۳da, rirya۳jtay
variy: ‘¡Acuu, acuu, ta۳jna۳te sa۳daju۳ ja۳mu
vicha۳da Babinóniya, jiryatiy
sa۳davichanu۳yada vanu۳ryu۳y! ‫ͅؽ‬ɗҡֆ̲ӕ‫ڏ‬
sitye riti ۳ma۳ daryaju۳te sa۳divaayada
murichedoda taarye!’
11ॸJadchintyi mucadiva ta۳ryu۳tyavay
ji ۳ta rirya۳ju۳na۳yasumichara,
rirya۳nuvayasumichara rivasiy,
jiryatimyu۳ ne ti ۳ ra۳ma۳cho۳ ruvaadyi
ġɗҡֆĀΎĀॷ18ٍॷ19
ta۳ryu۳yadaju۳. 12ॸNe chi ۳ ra۳ta۳ryu۳ñu۳darya
ruvaadyi jiryatiy óruterara, criquityera
jarye, samiy ravichu۳tera jarye risa۳ju۳,
nu۳tyu pérdasiy. Ruvaadyi ra۳chasara
samichujay, pupajay, vadacudijay jarye,
ruuna۳je jarye, sédajay jarye risa۳ju۳.
Daryantiy ra۳vichasara varudiray,
pupadutera jvaachara tara, samirya
jiiratyera jvaachara jarye tara,
varimyata brúnsityera, yivamyutera
jarye, ravichu۳ pupasityera jarye risa۳ju۳.
13ॸRuvaadyintiy ra۳vichasara canédajuru,
ratarya varudijuru jarye jiryatiy
jmyichara jaryedoju۳ra, samiy
potiye۳yadaju۳ jarye risa۳ju۳ra. Jadchintyi
jatuja۳, ni ۳ja۳ jarye, pa۳juru jarye, jaruusiy
jarye risa۳ju۳. Jadchintyi jasi ۳veda, nu۳tyu
cavañu, voca, carni ۳ru jarye, carru,
muchechimyi jarye, jiryatiy ritye۳ryu۳tya
taraju۳ nijya۳nvarya. 14ॸSa۳jtay ji ۳ta Ju۳denu
nadiva: ‘Raramimya۳ sa۳diva ti ۳ta۳ju۳
sa۳ni ۳canuyada diyadayu, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy
yidnuva۳yadaju۳ra, racaratyimya۳
sa۳na۳jisiy, dantyamu۳y ne sa۳na۳diy riva
nu۳day, mitya.’ 15ॸJirya jvaadyi
ta۳ryu۳tyavay ji ۳ta, jiryatiy ricya۳na۳chara
jaryi vicha۳da ja۳nvamyusiy, riñi ra۳raniy
suvu۳vye, ripyapu vicha۳dajisiy jiryatiy
ridyi riva nana۳ntyunuva۳cha۳da.
Rirya۳jna۳y jiñuvayadamu variy.
16ॸRirya۳jtay variy: ‘¡Acuu, acuu, ta۳jna۳te
day ja۳mu vicha۳da ja۳nvay! Riñi ۳ ji ۳ta
ju۳tya۳da jachodara pupajay samije,
vadacudijay jarye, ruuna۳je jarye risa۳ju۳,
rindani ۳ ji ۳ta vichanu۳yada órutera, sami ۳
ravichu۳siy, pérdasiy jarye. 17ॸDiye ji ۳ta,
mityamusiy, taraqui jóramusiy,
rapa۳chityeye۳myu۳ riberya ti ۳ta۳ju۳.’ Vapuru
nutyityu۳miy ji ۳ta, ti ۳ta۳ju۳ marinerumiy
jarye, ti ۳ta۳ju۳ cartyequiivimu rupivye
jarye rusa۳ju۳, riñi ra۳raniy ripyapu
ra۳jisintyi. 18ॸRirya۳numatiy diy variy riva
rarupeda nuvachiy, rirya۳niquejasumiy
ranchiy: ‘¡Tama۳ ravichanu۳yada ja۳mu
vicha۳da nu۳tyu jirya daryá, tama۳!’
452
19ॸRirya۳jatyara mucadijuru variy yino۳va,
rirya۳jna۳y jiñuvayadamu variy: ‘¡Acuu,
acuu, ja۳muvicha۳da! ¡Sa۳dimusitya
rime۳cho۳jada vapuru ja۳nvay jaryi
criquityavatyequii! ¡Diye ji ۳ta, taraqui
jórademu, rapa۳chityeye۳myu۳ ti ۳ta۳ju۳quii!’
20ॸJirya۳jchana۳chuyu, jarichu, jirye
jarye jiryatiy Ju۳denu siityari ۳vay jirye,
sansu۳byimiy jarye, saju۳ tu۳chuvay jarye
rusa۳ju۳, jiryatiy samurichenutanimya۳
Ju۳denu jiryeyadaju۳ nada.”
21ॸJadchintyi sireda Ju۳denu jpa۳nuni ۳
ravichu۳suma, nu۳tyu mucha۳ ju۳ve
ra۳chasara, sajatya۳da variy ja۳mu na۳va
ta۳sani ۳, su۳teda variy: “Daryamusiy
ra۳chasarara jatyasa۳da vanu۳yadata ja۳mu
vicha۳da Babinóniya jtyatara, ne ti ۳
ra۳dichara ju۳na۳y sa۳diva nu۳day, tii, mitya.
22ॸNe rirya۳tuva۳chu rivasiñu۳darya quitára
suuyada sa۳dimu nu۳day, dantyamu۳y ne
murra۳yada, daryantyamu۳y ne duuduu
suuyada, varimyata natutya۳ suuyada.
Ne rirya۳jvaachara jvaavyeñu۳day,
dantyamu۳y ne rirya۳tuva۳chura
tunu۳nuvimu tadoda sa۳dimu nu۳day,
mitya. 23ॸNe ra۳no۳no۳nu۳y no۳no۳siiy sa۳dimu
variñu۳day, daryantyamu۳y ne
rirya۳tuva۳chura ja۳mu۳yada vichtya
suuyada jansa۳da nu۳day. Jiryatiy
rivyichanu۳yada sa۳dimu vichavay,
ta۳ryu۳tyavay jaryinravay mucadi ja۳nvay
cabyimu, jadchintyi, jiryatiy
rivyichanu۳yada quivu۳chusavay ti ۳ta۳ju۳
mucadi nijya۳nvay sa۳da nuvodamusiy,
ramuni ۳ sa۳na۳ma۳cho۳sara mitya. 24ॸѠɗËȍ‫ڏ‬
ryejada daryaju۳ sa۳dimuntirya
nudaja۳ntiy, jiryatiy riryubeda
sa۳nunijya۳nvarya Ju۳denuju۳ tu۳chuvay
nudaja۳, sasiityari ۳vay nudaja۳ jarye,
rindaja۳ jarye ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy ribetyeda
mucadiva.”
19
1-2ॸRivasiy ji ۳ta ratyuva۳chodara
ja۳mu niquejada, nu۳tyu
nijya۳nvajyuu niquesa۳niy jarichuvimu.
Ru۳teda ji ۳ta: “¡Jchana۳tyasi ۳ sa۳chasara
453
Ju۳denu! Vuryi ۳ndenumu ji ۳ta ra۳vichasara
jantyutya۳da, vanda, samiy jvadicha۳da,
vanu۳yada jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy
sivaachara si ۳tenu, vase vichadedamu
jarye, tapi samurichenutanimya۳ nada
cadnatodasuma, jiryatiy nana۳rupadoda
jicyadnavedata riy mucadiva vichavay.
Samurichenutanimya۳ nadantiy jiryatiy
nanurubedara Ju۳denu siityari ۳vay
nudaja۳.” 3ॸDaraju۳jyu۳ ru۳tedantiy:
“¡Jchana۳tyasi ۳ sa۳chasara Ju۳denu! Ja۳mu
vicha۳da nuvachiy ra۳jasumijeya۳sara
daryaju۳ ju۳na۳reju۳.” 4ॸJadchiy ji ۳ta
rirye۳yada daraju۳y vu۳yaju۳y rimyityumiy,
dañuju۳yu rusa۳ju۳, dañuju۳yu jnu۳vye jarye,
rirya۳dasidyoda sanijyu۳ Ju۳denuyu,
jiryatiy sama۳sajomu ma۳si ۳ni ۳, ru۳teda ji ۳ta
variy: “¡Daryani ۳day ra۳chasara!
¡Jchana۳tyasara jiñijyu۳!” 5ॸMa۳sajomusiy
ji ۳ta rasipyateda niquejada variy:
“Jirya۳numa baya۳ Ju۳denunijyu۳,
samuchechimyi ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy
jiryechuvu۳charani ۳, deramiy, ja۳myi jarye
ti ۳ta۳ju۳.”
Carni ۳ru ja۳mu۳yada vichtya
6ॸJadchiy ji ۳ta ratyuva۳chodara nu۳tyu
nijya۳nvajyuu niquejada, suurya ra۳nsa۳da,
nu۳tyu ja۳suma suuyada, varimyata nu۳tyu
ru۳vatarya sumarya. Ru۳teda ji ۳ta:
“¡Jchana۳tyasi ۳ sa۳chasara Ju۳denu, jiryatiy
sansu۳chara Vu۳yntyityu۳ ti ۳ta۳ju۳ jvaarya
daryaju۳! 7ॸVurya۳ntya jchana۳chu vu۳y,
vurya۳ntya caviñe۳chiy
vuryi ۳chana۳yadamu, vurya۳ntya sa۳y
vandani ۳, jiryatiy riti ۳ma۳ Carni ۳ru
ja۳mu۳yada runda, savatura ji ۳ta (jiryatiy
riñi ۳cha Ju۳denu siityari ۳vajyuu)
su۳dutya۳da sa۳jiju۳yu.” 8ॸTi ۳ sa۳yada
savaturaju۳ sa۳tidye jachura sujay jaryi
pupajay, vandajay risa۳ju۳ra, jiryatiy
radityanusarara samiy ruvaayada
Ju۳denu siityari ۳vay. 9ॸSu۳teda ji ۳ta Ju۳denu
jpa۳nu variy riva: “Ya۳nu۳y caterava:
Ju۳denu jmu۳tyasavaryi Carni ۳ru
ġɗҡֆĀΎĀॷ19
ja۳mu۳yada vichtyamuju۳ musuchavay.”
Su۳teda rivantiy: “Jirya niquejada ji ۳ta,
jiryatiy si ۳tenu Ju۳denu niquejada dárya.”
10ॸRarye۳yada ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nutuunuju۳
variy, ra۳tidye jadasiñu sanijyu۳ ray.
Su۳teda ji ۳ta variy riva: “Ne ya۳jvaay
daryá, tapi rañi ۳ rañi ۳cha Ju۳denu
muchechiy mityiji yisa۳, jityevay
siityari ۳vatya jarye, jiryatiy ririryi ۳ra
Jesús datyadoda. Ya۳ma۳ jachipiya۳
sanijyu۳ Ju۳denu. ҽЙɗˇľѸәѸĀҡֆĀΎĀ‫ڏ‬
musiy ji ۳ta ru۳ndayada Ju۳denuju۳ tu۳choda
day.”
Cavañu vaparu۳ncha ma۳si ۳ nijya۳mi ۳
11ॸJadchiy ji ۳ta radyiyada riva jarichu
muttarya. Samu۳ti ۳jada cavañu vaparu۳,
sancha ji ۳ta sama۳sa۳da jiryatiy ru۳tachara
Siityera ni ۳, Vase vichara jarye risa۳ju۳ni ۳,
jiryatiy vasede samurichenutanichara,
su۳vachara jarye risa۳ju۳. 12ॸSani ۳siy ji ۳ta
vichasara nu۳tyu jiiday quivaya۳ra,
sajachoda ji ۳ta yino۳vara rajuura nuvii.
Jasidye simura si ۳tya nu۳charantiy,
jiryatiy vinu ni ۳ni ۳ datyara. 13ॸSajachoda
ji ۳ta yivara sujay, jiryatiy nudaja۳ta
muchanusarara, si ۳tya ji ۳ta “Ju۳denu
Niquejada” day. 14ॸJu۳denu su۳tarumiy
ji ۳ta jarichumusivye, riñi siityari ۳jada
vaparu۳ cavañunchani ۳, richujay ji ۳ta jaryi
pupajantyi. 15ॸSu۳tosiy ji ۳ta
rasipyatañu۳yada jchityitya۳ jimyura,
ratatiy sa۳vatya riy mucadi ja۳nvajyuu,
sa۳nusu۳chara yivamyuseta riy. Sa۳raniye۳
nta nu۳tyu ni ۳nsiy muchijyovimura,
jiryatiy sadityanusara Ju۳denu ti ۳ta۳ju۳
jvaaryara jiñique۳yada, jiryatiy nicyara۳y
vicha۳da jiyaro۳ju۳ra. 16ॸJasinrya si ۳tya
nu۳chara jichujañiy, satudiñintyirya:
“Nutyityu۳miy nutyityu۳, nusu۳vye nusu۳ñu
jarye risa۳ju۳.”
17-18ॸJadchiy ji ۳ta radyiyada siva ti ۳qui
Ju۳denu jpa۳nu, saradeda ji ۳ta jiñi ۳ncha,
saniquejasubeda jadchiy ruuva
nipya۳tavay, ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy jarichujare
ġɗҡֆĀΎĀॷ19ٍॷ20
ji ۳numaya۳varyi: “Jiyuju۳, jirya۳numa
ji ۳tye۳ryaniy ja۳mu vichtyamuju۳yu, jiryatiy
sa۳jvaay Ju۳denura, jirya۳tidye jmyirya
richaviy ti ۳ta۳ju۳ ja۳mu nutyityu۳miy,
su۳tarumiy nutyityu۳miy saviy, vanu۳vye
saviy, cavañumiy saviy, cavañuncha
ma۳savay saviy, ti ۳ta۳ju۳ nijya۳nvay saviy
jarye jiryatiy muchechimyiryi,
varimyata jijyu۳ jvaavye; deramiy,
varimyata ja۳myi jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳ riy.”
19ॸJadchiy ji ۳ta radyiyada siva suvu۳chi ۳,
mucadi ja۳mu nutyityu۳miy jarye sisa۳,
richu۳tarumijyuu jarye rusa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳,
jiryatiy rintye۳ryadedayu, rirya۳tidye
nique۳ sayaro۳ju۳ ni ۳tiy ma۳sa۳da cavañu
vaparu۳ncha, sasu۳tarumijyuu yisa۳ju۳.
20ॸSavicha۳da jirichi ۳ variy suvu۳chi ۳,
Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ quivu۳rya jarye sisa۳ju۳,
jiryatiy sivaañu۳yadara dityanuta۳
suvu۳chi ۳ mo۳mu, ratatiy saquivu۳choda riy
nijya۳nvay, jiryatiy ru۳mutya۳jadara
suvu۳chi ۳ nu۳chara, rirya۳dasidyoda variy
sa۳ntyasi ۳ nijyu۳yu. Ti ۳ jatya۳da jnu۳ñu۳ju۳y
jiidatyo۳vimuju۳ nada, jiryatiy asújuruta
quinchusarara. 21ॸNanutevay ma۳cho۳vay
ji ۳ta vicha۳da jvachavay si ۳chityitya۳ta
ni ۳tiy ma۳sa۳da cavañuncha, jiryatiy
rasipyataya۳jada su۳tosiy, ripyomyu۳yada
nipya۳tavay richavitya ti ۳ta۳ju۳ variy.
Taraqui vara۳nca nijya۳ jiryatiy ra۳cha variy
20
1ॸJadchiy ji ۳ta radyiyada siva
Ju۳denu jpa۳nu jiryatiy su۳musa۳da
jarichuvimusiy yevyityi ۳, jiryatiy vataju۳
rorijyu۳ yevyirya, sajomuntiy ravicha۳da
cadyidyaju۳u۳ ja۳muca۳ju۳ca۳. 2ॸSireda ji ۳ta
variñi ۳ ja۳mu codiy munatyi ۳, jiryatiy
bayantu nutyityu۳ sani ۳cha, Satanásiy
jtyati ۳, sapuchoda ji ۳ta taraqui vara۳nca
nijya۳ sa۳ra۳ju۳ jasiñi ۳. 3ॸSajatya۳da ji ۳ta
vataju۳vimuju۳ni ۳, samutadoda variy
yevyitya rumuni ۳, sañuma quivu۳chusara
riy mucadimu vichavay taraqui vara۳nca
nijya۳ sa۳ra۳ju۳. Rivasiy ji ۳ta sa۳cha jmu۳ryasi ۳
taraquiju۳ntiy.
454
4ॸJadchintyi radyiyada riva
ma۳sajovicha۳ntiy. Rimya۳sa۳da ji ۳ta rancha
rityi jmutya۳jadara Ju۳denu jteda,
rirya۳tidye murichenutanichara riy
nijya۳nvay. Rivyicha۳da ji ۳ta jvachi ۳
bayanuveda, jiryatiy ribetyeda Jesús
datyadoda jiyadaju۳, Ju۳denu niquejada
jiyadaju۳ntiy, rityimyu۳ ne jadasidyoda
sanijyu۳ suvu۳chi ۳yu, dantyamu۳y ne
sa۳ntyasi ۳ nijyu۳, dantyamu۳y ne
ru۳mutya۳jada jimyo۳vara sanu۳chara,
varimyata ne vinu rijyomutuniy. Riñi ۳
ji ۳ta mi ۳sa۳subeda, rinsu۳yada Crístusa۳
taraqui vara۳nca nijya۳ sa۳ra۳ju۳ varintyi.
5ॸJiryatiy munatya mi ۳sa۳subeda darya.
Diivye ma۳cho۳vay ne mi ۳sa۳subeda
jasicha۳ra۳ju۳tiy rabaryi ۳jada taraqui
vara۳nca nijya۳. 6ॸJu۳denu jmu۳tyasavaryi
rityi mi ۳sa۳sumiy munatya
mi ۳sa۳subedamu, rivyichasara Ju۳denuju۳
jiintyasavay daryaju۳. Ne rirya۳ĀҡֆѸ‫ڏ‬
rara daraju۳jyu۳ diiyada, jiryatiy
rirye۳chasara Ju۳denunijyu۳ jachipiya۳vay,
Crístunijyu۳ jarye, rirya۳nusu۳jeya۳sara sisa۳
taraqui vara۳nca nijya۳ sa۳ra۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳ntiy.
7ॸRa۳numatiy jto۳taniy taraqui vara۳nca
nijya۳, Satanásiy ra۳cha jmu۳ryasi ۳
jityanuvu۳nusajomusiy. 8ॸSa۳sipyatesiy
variy, sa۳tidye quivu۳chu riy nijya۳nvajyuu
ti ۳ta۳ju۳ mucadi su۳tyerya sa۳ra۳ju۳ varintyi,
Cócu ja۳nvay, Macócu ja۳nvay jarye
ti ۳ta۳ju۳. Sa۳ji ۳tye۳ryaniy variy ju۳vedamuju۳
riy, rirye۳chasara nu۳tyu ti ۳cha۳juru, ne
saranumu۳yadasa۳ra۳miy. 9ॸRirya۳subeda
ji ۳ta variy mucadi jasaryava, фɗЙֆӕфֆľ‫ڏ‬
jada varirya Ju۳denu siityari ۳vay vichajo,
jiryatiy ja۳mu vicha۳da Ju۳denu
va۳tasarara. Raju۳u۳yada ji ۳ta jiiday
jarichuvimusiy variy, raramichoda
ti ۳ta۳ju۳riy, puritye. 10ॸBayantu nutyityu۳
ji ۳ta ni ۳tiy quivu۳choda riy, ni ۳ni ۳ vicha۳da
jatyasi ۳ jiidatyo۳muju۳, jiryatiy asújuru
jaryedora, jasityi nanuvichasara
suvu۳chi ۳, Ju۳denuju۳ tu۳chu۳ quivu۳rya jarye
sisa۳ju۳. Jasiñi ۳ ji ۳ta rirye۳chajaya۳sara
455
jantyunuva۳chavay ju۳daca۳ju۳, nuporaca۳ju۳
jarye ju۳na۳reju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Ja۳mu nutyityu۳ ma۳sajoquii jiryatiy
murichenutanijyora
11ॸJadchiy ji ۳ta radyiyada riva ja۳mu
nutyityu۳ ma۳sajoquii jiryatiy pupajora,
sama۳sa۳da ji ۳ta nu۳ rancha. Rabayada ji ۳ta
mucadi, jarichu risa۳ju۳ samo۳musiy,
puritye, ne ravichasara vidavijo raju۳
nu۳day, mitya. 12ॸJadchintyi, radyiyada
ruuva diivyejyuu jiryatiy
rivyichanu۳yada jaryiñuvay, ʮ͑ҡֆӕֆ‫ڏ‬
davay jarye, riryadeda Ju۳denu ma۳sajo
jcho۳siy. Ti ۳ mutta۳da varirya catera
padyemyi, ratarya catera padyentyi
jasityi nu۳charara ritya jiryatiy
rirya۳jnu۳jeya۳sara. Rivyicha۳Ā̲ӕфɗËȍľ‫ڏ‬
nutanichavay diivyejyuu variy catera
padyemyimyusiy, daryatiy nu۳charara
ruvaayada ramu. 13ॸRasa۳yada ji ۳ta ja۳mu
na۳va yimusiryi diivye, muco jarye,
diijyo jarye risa۳ju۳, riche۳yada riy diivye
jiryatiy ruumu riy. Ru۳mutya۳jada ji ۳ta
nu۳ñi ti ۳quimusirya yivaayada
murichenusa۳da. 14ॸJu۳denu jatya۳da ji ۳ta
varirya diiyada, diijyo jarye risa۳ju۳
jiidatyo۳vimuju۳. Rani ۳ ji ۳ta daraju۳jyu۳
diiyada day, jiryatiy vuryi ۳tay riva
jiidatyo۳. 15ॸJadchiy ji ۳ta, mi ۳ni ۳tyimyu۳ ne
vichasara nu۳chi ۳ catera padyemyu,
jiryatiy ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳ra, savicha۳da
jatyasi ۳ jiidatyo۳vimuju۳ variy riva.
Vadi jarichu, vadi mucadi risa۳ju۳
21
1ॸJadchiy ji ۳ta radyiyada riva
vadi jarichu, vadi mucadi jarye
risa۳ju۳, tapi rabaryi ۳ma۳ jarichu
munatyara, mucadi munatyara jarye, ne
rama۳cho۳jada ja۳mu na۳va nu۳day, mitya.
2ॸJadchintyi Ju۳denuju۳ jiintyasara ja۳mu
vicha۳da, jiryatiy vadi Jerusarí ۳
jtyatarara, riva ji ۳ta radyiyada jiryatiy
rú۳musa۳da jarichuvimusiy, Ju۳denumusiy.
Ravicha۳da ji ۳ta samiy jdutyasara, nu۳tyu
ġɗҡֆĀΎĀॷ20ٍॷ21
su۳dutya vadi ja۳mu۳tyu jivyanujiju۳yu.
3ॸRatyuva۳choda ji ۳ta varirya ja۳mu
niquejada Ju۳denu ma۳sajomusiy jiryatiy
su۳teda: “Jirya۳jnu۳y, su۳musama۳ Ju۳denu,
sa۳tidye vichasara nijya۳nvay jsa۳,
sa۳chajaya۳sara rusa۳ variy, rirye۳chasara
ji ۳ta sanijya۳nvay, ni ۳ni ۳ ji ۳ta ra۳chasara rusa۳
ru۳ndenuju۳. 4ॸSa۳pu۳y ji ۳ta riñi ۳simyusirya
yina۳ya۳ ti ۳ta۳ju۳, ne ra۳chasara variy diiyada
nu۳day, dantyamu۳y ne nuvayada,
dantyamu۳y ne ju۳na۳yada, ne vinu
nuvadeda, jiryatiy raramimyu۳mya۳
munatya mucadi barya ti ۳ta۳ju۳.” 5ॸJadchiy
ji ۳ta saniquejada ma۳sajomu ma۳si ۳:
“Jirya۳jnu۳y, rivaacharara vadira ti ۳ta۳ju۳.”
Su۳teda ji ۳ta variy riva: “Ya۳nu۳y
cateravara jirya, jiryatiy si ۳tenu
niquejada darya, ra۳jto۳tanichara
ti ۳ta۳ju۳ntirya.” 6ॸSu۳teda variy rivantiy:
“Rito۳ma۳ ri ۳teda. Rañi ۳ rañi ۳cha munatyi ۳,
tamityi ۳ jarye; rañi ۳ rañi ۳cha ru۳ndatya۳
ti ۳ta۳ju۳, rabaryi ۳jada jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
Ray ji ۳ta ra۳sa۳y mityaja۳ni ۳ jchu۳mu۳rya
su۳nu۳yadaju۳, jiryatiy ru۳nday rimusiy.
7ॸVúunú۳ ji ۳ta ra۳jmutya۳ nu۳tyu jiyaru۳ryara
jirya ti ۳ta۳ju۳, jiryatiy ray ra۳chasara variy
su۳ndenu, ni ۳ni ۳ ra۳chasara variy
radyenuntiy. 8ॸRiñi ۳ ji ۳ta, jiryatiy riñi ۳cha
suvu۳vye, varimyatamu۳y ne siityevay,
varimyata javityichavay, varimyata
jvavye, varimyata cadnavavye,
varimyata rimyuraveda, varimyata rityi
siityari ۳sara Ju۳denu jiyasachirya tara,
daryantya quivu۳chuvay, jivye ti ۳ta۳ju۳
ra۳jmutya۳sarara jiyaru۳rya jiidatyo۳mu,
jiryatiy asújuruta quinchusarara,
jiryatiy daraju۳jyu۳ diiyada darya.”
Vadi Jerusarí ۳
9ॸJadchiy ji ۳ta su۳deda ti ۳qui rimu,
jiryatiy danu۳ju۳ñijyate Ju۳denu
jpa۳vatyenuni ۳, jiryatiy riryubeda
yino۳sichivyimusirya daraju۳ñijyate
diitya۳, jiryatiy tamityara darya.
Satu۳choda ji ۳ta variy risa۳. Su۳teda variy
ġɗҡֆĀΎĀॷ21
riva: “Jiyuju۳, ra۳dityanu jiiñi vadi
ja۳mu۳tyu, Carni ۳ru vatura.” 10ॸSapu۳cheda
ji ۳tani ۳ ri ۳ntu variy na۳vajyu۳,
ja۳mumusiquinchaju۳ jasityi sadityadoda
rarya Ju۳denuju۳ jiintyasara ja۳mu
vicha۳da, jiryatiy Jerusarí ۳ jtyatarara.
Ru۳musanu۳yada jarichuvimusiy,
Ju۳denumusiy. 11ॸRavicha۳da ji ۳ta
Ju۳denuda tara, radanu۳yada ji ۳ta vicha۳da
nu۳tyu samiy ravichu۳siy jaryi vandanu۳.
12ॸRapuryesara ji ۳ta vicha۳da ja۳mura,
na۳vay jatarya jarye risa۳ju۳ra, jiryatiy
taraqui vu۳yaju۳y rorijyu۳ tarara, daraju۳y
ranchaju۳. Nu۳ñi taraqui rorijyu۳tuunu
savicha۳da ti ۳qui Ju۳denu jpa۳nu. Nu۳ñi
taraqui rorijyu۳va ravicha۳da ritya
nu۳charantiy, jiryatiy Irayénuveda
ju۳riiñu jtyatara rani ۳cha. 13ॸJiñi ۳
mu۳ti ۳jona۳cho۳siy puryesaramu ravicha۳da
mumuri ۳ rorijyu۳, sapuryejyona۳cho۳siy
puryesaramu jarye ravicha۳da mumuri ۳
rorijyu۳ntiy, ravita۳sa puryesaramu jarye
ravicha۳da mumuri ۳ rorijyu۳ntiy,
jidyevita۳sa puryesaramu jarye
ravicha۳da mumuri ۳ rorijyu۳. Daryani ۳day
ravicha۳da daryaju۳yu puryesara ti ۳ta۳ju۳.
14ॸVicha۳da puryesara ju۳dayada taraqui
vu۳yaju۳y ju۳dacharancha, daraju۳y
ju۳dachara ranchaju۳, jasityi nu۳charara
Carni ۳ru nusu۳byimiy jtya, jiryatiy
taraqui vu۳yaju۳y daryi, danu۳ju۳y
rinchaju۳.
15ॸJu۳denu jpa۳nu ni ۳tiy tu۳choda risa۳,
savicha۳da saranuseti ۳ jijyomu, jiryatiy
óruterara, sa۳tidye saranu ratara ja۳mu
vicha۳da, rarorijyu۳ jarye, rapuryesara
jarye risa۳ju۳. 16ॸRavicha۳da ja۳mu vicha۳da,
vatatu. Rasityeda vicha۳da jidchavu۳
ravojota. Sasaradoda Ju۳denu jpa۳nura
rasityeda taraqui vu۳yaju۳y vara۳nca
saranuse, daraju۳y vara۳ncase ranchaju۳.
Daryaday ravicha۳da jidchavu۳
rasityedantiy, ravojo jarye, daryaday
rasityeda na۳vajyu۳ntiy. 17ॸSasaradoda
ji ۳tara rapuryesarantiy, taraqui pacha
456
vu۳jyaseva saranusara, daryaju۳yu
vu۳yaju۳y saranusara ranchaju۳, daryaju۳yu
saranusara ranchaju۳ntiy. Nu۳tyu
sasaranusara nijya۳mi ۳ daryá, nu۳tyu
Ju۳denu jpa۳nu saradoda daryantiy.
18ॸPuryesara jvaachara ji ۳ta, nu۳tyu
ravichu۳sityera vandasiy, ja۳mu vicha۳da
ji ۳ta órutera ti ۳ta۳ju۳ day, jaryi vanda,
nu۳tyu nuvatusumarya.
19ॸRapuryesara ju۳darya ji ۳ta vicha۳da
sami ۳ ravichu۳sityera jaryedo. Munatyi ۳
vicha۳da vandasityera, daraju۳jyu۳ vicha۳da
vasunu۳sityera, mumuri ۳ju۳ vicha۳da
vandasityera, nu۳tyu visatumu۳ vandamu۳,
daryaju۳yuju۳ vicha۳da ratarya
vasunu۳sityerantiy. 20ॸTadajyoju۳ ji ۳ta
vicha۳da ruuna۳chityera, taraquinijyateju۳
vicha۳da javesityera, daraju۳ñijyateju۳
vicha۳da varandasityera,
mumuri ۳nijyateju۳ vicha۳da vasunu۳
jaryedo nu۳chatuti ۳tera,
daryaju۳yunijyateju۳ vicha۳da vasunu۳di
jaryedo nu۳chatuti ۳tera, vu۳yaju۳jyu۳
vicha۳da vasunu۳disityera, taraqui
ranchaju۳ vu۳yaju۳jyu۳ vicha۳da vu۳cudii
jaryedo nu۳chatuti ۳tera, daraju۳y ranchaju۳
vu۳yaju۳jyu۳ vicha۳da tacunarichityera
tamitya. 21ॸRarorijyu۳juu ji ۳ta vicha۳da
pérdatera, nu۳ñi taju۳qui vicha۳da tasiqui
pérdasityera, daraju۳y vu۳yaju۳chiy,
dasijyu۳y ranchaju۳ ti ۳ta۳ju۳musiy. Vicha۳da
nú۳quii rupijyo ji ۳ta vichanu۳yada órutera,
jiryatiy jaryi vandara, nu۳tyu nuvatu.
22ॸNe radyiyada riva Ju۳denunijyu۳
jachipiya۳jo vicha۳damu, tapi Vu۳yntyityu۳
Ju۳denu ti ۳ta۳ju۳ jvaarya, ni ۳ni ۳ vichasara
jiñijyu۳ jachipiya۳jo rumu, Carni ۳ru jarye
sisa۳ju۳. 23ॸJadchintyi, ne rava۳ta۳da
vicha۳dara sadanu۳yada jiñi ۳,
daryantyamu۳y ne jarimyuni ۳ riva, tapi
radanu۳chara Ju۳denu da jasiy, Carni ۳ru
ji ۳ta vichasara rano۳no۳siiy nta jasintyi.
24ॸRirya۳rupichara ji ۳ta mucadimu
vichavay jirya vicha۳dadamu, ja۳mu
nutyityu۳miy riquebyimusivye
457
ra۳pu۳chirya jidyá ravimuju۳ntiy.
25ॸRarorijyu۳juu ji ۳tamu۳y ne ra۳chasara
mutanusara ju۳daca۳, daryantyamu۳y ne
ra۳chasara nupora rumu, mitya.
26ॸMucadi ja۳nvajyuu ji ۳ta ra۳pu۳chirya
jídyá vicha۳davimuju۳ variy, samirya
jvadicha۳da jarye risa۳ju۳, vicha۳davimuju۳
variy. 27ॸTama۳ rirya۳jay mi ۳nuvay ravimu,
tama۳, daryantyamu۳y ne javityichara
jvaavye, dantyamu۳y ne
quivu۳chodacanumiy, ne vinu rityimyu۳
ne nu۳chavay Carni ۳ru padyevya, jiryatiy
ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳ra. Ne rirya۳jay davye
nijya۳nvay ravimu, mitya.
22
1ॸSadityadoda ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu
varirya ja۳mumu۳, vandaja۳tara
vuryi ۳nu۳yadaju۳, jiryatiy rasiiñu۳yada
Ju۳denu ma۳sajomusiy, jiryatiy Carni ۳ru
ma۳sajontirya. 2ॸVicha۳da nú۳quiijache,
ja۳mumu۳ jido, ravichanu۳yada ni ۳nu
vuryi ۳nu۳yadaju۳, jiryatiy rajajeya۳nu۳yada
japichiy jaryedo, nu۳ñi ti ۳qui jarimyuni ۳mu
rajañu۳yada rajo, taraqui vu۳yaju۳jyotera,
dajoju۳y ranchaju۳, rajañu۳yada
tanijya۳quimusiy ti ۳ta۳ju۳. Ravi ۳ ji ۳ta vicha۳da
nijya۳nvajyuu mi ۳sanitya۳ju۳. 3ॸNe ra۳chasara
variy tara parutachara, daryantyamu۳y ne
paruti ۳si ۳ vicha۳damu, mitya. Jasiñi ۳
ra۳chasara Ju۳denu ma۳sajo, jiryatiy
Carni ۳ru ma۳sajontirya, rirya۳jvaachara
samuchechimyirya jivya۳tara ti ۳ta۳ju۳ jasiy.
4ॸRirya۳dichara riva Ju۳denu mo۳ntiy, si ۳tya
ji ۳ta ra۳chasara nu۳chara rimyo۳ta۳santiy.
5ॸNe ra۳chasara nupora nu۳day, mitya,
dantyamu۳y ne rirya۳va۳tasarara no۳no۳da,
varimyata jiñi ۳da, jiryatiy sa۳danu۳chara
Vu۳yntyityu۳ Ju۳denu ruuva.
Rirya۳nusu۳jeya۳sara ju۳na۳reju۳ ti ۳ta۳ju۳ variy.
Sa۳jvi ۳sara Jesucrístu varenu
6ॸSu۳teda ji ۳ta Ju۳denu jpa۳nu variy riva:
“Jirya niquejada vichasara si ۳tenu
niquejada, jiryatiy ra۳jto۳tanichara dayu.
Vu۳yntyityu۳ Ju۳denu ji ۳ta, ʮɗфֆҡɗֆѸ͑ɗнӕľ‫ڏ‬
sara jijyu۳ tu۳chuvay jnutumusiy, ni ۳ni ۳ ji ۳ta
ġɗҡֆĀΎĀॷ21ٍॷ22
jpa۳jadani ۳ yipa۳nu, sa۳tidye dityanu
Ju۳denu muchechimyi ti ۳ta۳ju۳ra jiryatiy
ra۳chasara varenu. 7ॸ¡Jirya۳jnu۳y, ra۳jvi ۳sara
varenu! ¡Ju۳denu jmu۳tyasi ۳ ji ۳ta ni ۳ jiryatiy
saryiryi ۳ra rañiquejada, jiryatiy
tu۳chusara jirya catera padyemyura!”
8ॸRay Juán tuva۳chodara jirya ti ۳ta۳ju۳,
radyiyada ji ۳ta rivantiy.
Ratyuva۳chodivasiy, riva dicha۳divasiy
jarye, rarye۳yada variy sanumututuunu
Ju۳denu jpa۳nu, ra۳tidye jadasiñu sanijyu۳
ray, jiryatiy sadityadoda rarya jirya.
9ॸSu۳teda ji ۳ta variy riva: “Ne ya۳jvaay
daryá, tapi rañi ۳ rañi ۳cha Ju۳denu
muchechiy mityiji yisa۳. Rañi ۳ rañi ۳cha
Ju۳denuju۳ tu۳chuvatyenu yisa۳ntiy, rityenu
jaryentiy, jiryatiy vu۳tyuva۳chusara ramu
jirya cateramu nu۳chara niquejada.
¡Ya۳ma۳ jachipiya۳ sanijyu۳ Ju۳denu!”
10ॸJadchintyi su۳teda rivantiy: “Ne
ya۳bay dutyasarara jirya caterava
tu۳choda niquejada, tapi jativyenumara
rito۳tadeda runda. 11ॸNi ۳tiy vichasara
jamirya jvaarya, sa۳ma۳ ma۳cho۳ jamirya
jvaarya varidye, ni ۳tiy vichasara
cadnavu۳ rapu۳y sa۳ma۳ ma۳cho۳ cadnavu۳
rapu۳y varintyidye, ni ۳tiy vichasara vase
jvaarya sa۳ma۳ ma۳cho۳ darya vase
jvaaryantidye, daryantiy ni ۳tiy vichasara
Ju۳denuju۳ jiintyasi ۳, sa۳ma۳cho۳ saju۳
jiintyasi ۳ varintyidye.”
12ॸ“¡Jirya۳jnu۳y, ra۳jvi ۳sara varenu!
Ra۳pu۳chichara variy risa۳ra ratatiy
ra۳murichenutaniy nu۳ñi ti ۳quimusiy
yivaayada murichirya riy. 13ॸRañi ۳
rañi ۳cha munatyi ۳, tamityi ۳ jarye; rañi ۳
rañi ۳cha ru۳ndatya۳ ti ۳ta۳ju۳, rabaryi ۳jada
jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
14ॸJchana۳ҡֆѸԮĀֆľфֆɗʮɗфֆҡɗֆфɗËȍӕӕ‫ڏ‬
tasarara jichujay, rirya۳tidye jmyirya
rajo, jiryatiy ju۳na۳reju۳ jnu۳yadaju۳
ni ۳numusirya, rirya۳tidye jay ja۳mu
vicha۳davimuju۳ rarorijyu۳musiy.
15ॸBimuju۳ ji ۳ta riy nijya۳nvay, jiryatiy
rivyichasara nu۳tyu nibyimiy, фɗ̲ֆӕф‫ڏ‬
ġɗҡֆĀΎĀॷ22
veda, cadnavavye, ju۳vavye jarye, rityi
siityari ۳sara Ju۳denu jiyasachirya tara,
ti ۳ta۳ju۳ jiryatiy rivyichasara
quivu۳chodacanumiy, quivu۳choda
jvaavye jarye risa۳ju۳ ti ۳ta۳ju۳.
16ॸRay Jesús, ri ۳pa۳jadani ۳ ri ۳pa۳nu,
sa۳tidye tu۳chusara rachiityari ۳vajyuu
cabyimura jirya niquejada ti ۳ta۳ju۳. Rañi ۳
rañi ۳cha Davyíbe ju۳denu, su۳ntijyu۳u۳ nta,
su۳ndebi jarye risa۳ju۳. Rañi ۳ rañi ۳cha
ra۳sacharásiy vandanu۳.”
17ॸJu۳denu Jnutu ji ۳ta jtay, Carni ۳ru
vatura vadi ja۳mu۳tyu jarye jtay sisa۳ju۳:
“¡Ya۳numa jniy!” Daryani ۳ sa۳jtay Ju۳denu
niquejada tuva۳chu۳: “¡Ya۳numa jniy!”
Sa۳ma۳ jniy jchu۳mu۳ñu, ni ۳tiy jmutya۳ru۳y
mityara jnu۳yadaja۳.
18ॸRatyu۳chusara ji ۳ta siva mi ۳ni ۳tyi
tuva۳chura niquejada jiryatiy nu۳chara
458
jirya tu۳choda padyevya dárya: “Saryityi
jasa۳chu ti ۳ tara niquejadatara jirya
tu۳choda padye, sa۳jasa۳chu Ju۳denu
simura diitya۳, jiryatiy nu۳chara jiyu
darya. 19ॸSaryityi so۳vay ti ۳ra tara
niquejada jirya tu۳ËȍΎĀЙĀֆľ͑ɗнӕľʮ‫ڏ‬
damusiy, sa۳so۳vay Ju۳denu rivasirya
sayaru۳rya jnu۳yada padyevyasiy,
sayaru۳rya Ju۳denuju۳ jiintyasara
vicha۳damu vicha۳da jaryentiy, jiryatiy
nu۳chara ranchiy jirya tu۳choda
padyevyara.”
20ॸSu۳tay ji ۳ta jirya niquejada tu۳chu۳:
“Jo, varenunuma ra۳jvi ۳.”
Daryani ۳ ra۳chasara Vu۳yntyityu۳ Jesús.
21ॸSamiy vichasa۳da jiryejyu۳ ti ۳ta۳ju۳,
Vu۳yntyityu۳ Jesúsmusiy. ¡Daryani ۳day
ra۳chasara ti ۳ta۳ju۳!
Rito۳ma۳ Ju۳denu niquejada