Vous êtes sur la page 1sur 252

C:°1-"" J� �Î �J, --l>-IJ J.

r-4
Ji>- )kl _} �l:SJI 1� J� J?
el- ':J ��I (.r �J.J4' � JJXJ, .r-::-! � o')l.JI �J l5}.ill � ':J ..û
�· � � 0� �� �l:SJI Jr4-9 � � � };, � �_,; �� �
�.,.:J �1 J_,...ûll o�., . o� oµ 4,. o � �.,�\fi i)l � �1_,JI
$ "

�..UI j.a.J-1 ér :.r tF3I I� 0ÎJ:L-1_,. or.-5 iP' J� :.r ujüJ � u)".ç
(L'analyse du discours) ��I Jµ � Yl �J J�\11 o� 9 J?
c!J-"' (.r ü')Ua;I_,, �_r!..:JI �J� J o� Jj \' '5� (Discipline) L,.,l.,a.:.;,:.I

$ $

�lk:. ��Î i)l � �U;yiL :.r �I � Lo }L. t....lJ..u, -½� �fa


�-l>- ,:;-o ô.,..... \Il .)l)Î � JJ-½ Lo_, �.) \' 1 -.r'_,..,à;JI � 1.!.Œ i) J) ':J �
. (\)it.1J1 ;�Lo��

"Pour la première fois dans l'histoire, la totalité des énoncés d'une société, appréhendée

dans la multiplicité de leurs genreti, est appelée à devenir objet d'étude." PATRICK

CHARAUDEAU et DOMINIQUE MAINGUENEAU, Dictionnaire d'analyse du dis­


cours, éd. du Seuil, Paris, 2002.

"L'analyse du discours a pour ambition d'étudier toute production verbale, d'analyser

tous les énoncés en situation, par opposition à l'étude de la langue hors contexte", Les

tendances françaises en analyse du discours, compte rendu de la conférence donnée à


l'Université d Osaka le 12 novembre 1998.
http://www.2005.lang.osaka-u.ac.

Jp/benott/fle/conferences/maingueneau .html

7
C C
�: G;ï ·

�· 1...,,t
, • (n É ";,! ,1· ,é:' J.l. �\.. J.. f, ;:__ .r-_� � � y (n i- C.
'\- . ,.
€:

(:r
C• b 1• [ - • .:t � ' ::s �·"t,
::r -

. �.�\. . ' \. [.
\..-.
. , •L • • ... V\
.
b
1...,,
r:- •�· Ë. • l •- .e1...,, Y'
... r- ,c. o � .e ( • 'f r - ,<n - . ç.i.l • c.\ c;- \,-·
L � � . � c: ·� l:. s - · - -
...C . ç: 1...,,.c- -n- f - ç._. ,<n
. ·L s: c·· o · � �i � · . J· .: t;
1 f. � 1 "�,! t
� .e �,
t,! \. r)�.. c.t ·� l �,�...
- - - 1. · t. .e·
� · r 2.g_ ·[ '• -• � c.� ! ' .C-
t· 1...,, 1:. � � - t
'\ · , C• � , -� o -
l'...' t -,
- f::· C• Ç-• • -,. ç
t• b 't..
1
' ,.,.. \ ,.\.....
� �. \ \\ � c_... 1 � ,C. ' t
. - t..!!' CJ'Q
(' i • • - • 1 • "'
� j�\\r.- [..

'f!l � ...-... o , --- .... ... •


J ��t ·p --- � -
�\:-.,...:l·L · �� - 1""' • f.f:· ·V�,.- ·c r� ._,�- \� .c-� c-t. . ·Llt (•� l-= 'L,,. �E .r[. lt· �v C.f -•[;: - �
1...,,c. c:� {·, l!.
��.. r.2- ·C. . 1...,," - r '1__ G., (• r:- > � 1:.· r ... "\i.
c• . C·' r •
·1 ----
f. '7 � � �·\ ' ::s
- \..; •t;:
1- .·
·i
i;:
c.�. -· .e- t er· �"' '1.,. · -;;; C·r E �- t ,<n. ! �.: �"c' � ... 'V\\..� -•
\..·0 ·�.. . ·.. \ ... �.\ · · -· 1-J,• • • �� fi· •l'...' 1...,, �
..!'' • -� 't:.·
<;: •<n . ·( • �- t• t;:� c-t' ·�- cr- �g -fv· \..;E ·cC. ,<n�i \_c: C- :t- :f T
t:
= .ç i
• •f - - • • -� - \, � 1...,, • < �. . • . ... . - �- -.
�, . � � 'r 1' \, ti f, -t' e \ ,1,. r -: � .,,_ -' l; � .. ·1:i... c.· c· 1ê 'i;
1-.--� C.: i. { f· �·y � 1� � °"' ç; ·\: -� f !· i : : f fr � 'r,_, [ ·f \ i'.
t 't-
·� · E, r 'F 1:.. ç.· c_ r 'f- � �· E 5 t 1;- ·c i � � -: r � c.. • c.. 1...,, v r .� .
.�f � <;:. �\, <;:€ Lc. .. G_.-� �I..' ,_i Jt· [;:;- <il.' �� aî:-. � <ir-� Et,! �-. f� ·�i 01-' €... 5 l t1· · ·r , f· 1-� �
\..;t· �: .[' ,C·f· n� �'f. � t I': 0 •
l .� f 1=-1--· .t·. ff .rr r(n ·� � (• t 1...,,f ·�½.. 1·i·. ' �1: ' . �,�
- L -�� l; � t C:
i �.
Ç-':.. [ e�'}:� �.t �-. f · �( � t;:'l1 i. c:.� �-·�:.''t (• ,� �
t �.· ·� � � ·1:. r� - � :t
-�· . { 1:. ·
·� � �
c_ \.
°
�-c.· Î:·� .r� { l . .E \t.· ·f_C• �� t� t ,.
rZ
<;'i c-' .�� e. -\i. � � .., '- f C \,·
�- • 'f- Ç . � " ·�, '� � C Ç 1...,, éï · ' 1...,, - \.. c_ u " -
J- ·t'-: �r
:,�. µ: s- � J <;: J ·� � � f � ( :c. �· �- E t E 1. l E
l
:r- l_,_r,a.J �-', (La grammaire du texte) «�I J->"Ï»� J_rS-_, , �Ir-!
�10ts., � JJl_,laJ_, � '->r"î �LiJI J 1_,u; �t.J �WI i.!lli !JIJ�l
-UJ J
. '5r.5 � r-"�
� �WI :f�I_, �.l:-}_,:JI �I � �L:,:.j1 J (r°Y. � � 1.1.,._,
� �� J t"-'�, �I J_µ J � I� '11_,:..o_, � 1_,..l::.il 'lt!.o �1
� <-5#- �
-
I 9L:.:...;ul (-,,,�Il � "li �� 4j � � �
«��» � (La compétence) oJ..WI � J.r--9 ':>Ll. � _,f a...JJ1 oL
j j-J:-1 (.l::.;10-4 � �I ��I U_rll i.!lli � � (N. CHOMSKY)
:1� Lo_,, \.p..- 0f .J � t3 �
0-4 � Lo �0-4-' -½� w��
tJ.:-! j...olpl � �, �I �1 �I0-4 � J�'ll �1 �I � J J�
. «�,::,» �.) �1 �� W' �I �ly; '1 �I �kJ;-1 �l)f
e
C:;"Y ë�us:.11 r.,+L
«..f---4�» 0-4 �I y.:, �1:;J �I �_,
�0-4 � � ' J.�1_, .l:-}pl ..l&-1_,.; � �Lill Jl_,:..o ,.,�, , 0�
�.,..JI oy,W. � �I yl r�
(..r..J .à>-- 4, �1
1..;-' J �1
l>- �I
�j 0-4 � �l,_iJI 0-4 � U.r-4 4-i_,� � �-' d'�I (.l:.;! �
0-4 Jli:.i'll � ..l&-W ..l&-1�10-4 y>��_, d'�I � � �l u--""11
�-' �I � � 1 J L;I..I �I �1 a ii _ o • JI � "JI &
- J!--:1 :r--
-
. (\)9L...iJ1
«��t.,i» � rüLo d'_,...,a;JI � � .w:-pl Il.,. (.rJ' � �_,
( ;_;JI �1 r,-}J , 4\oY L J� Lo J:;f J".{.p �IJ Jl.io (Z. S. HARRIS) J
t3 .r.:S � � <-5� 01� JAJ «l.;-'\.k;LI �» 01� J. �L:o:-_,, 4\i4\ L
0-4 J:;t �Î �J «l.;-' \.k;LI J_µ»J � �j..o �! �L.o J� t3_, � �

fat., . TM-TAA: � �, �ÜI �)1 � (Grammaire du texte) J �I .�UI �I; (\)


. «�...1>- ._,. lk;l..1 �i._.»J �I � u..>}Î �I
�}81 �l 0-9 .,� i./'J
. ..:.,�1 �f
�I '-:"'\Y.I: '!\;:S' �I; .• «�I '-:"'lk;l..l_, '-:"lk;l..l �L....1 .:,1� ,::....J. .>},JI �I
. Y'o-Tt : � �, T • •Y', ...r'y, �jpl _r!.;.ll ..Lo\..,., ;I.>, •.J""'.WI ¼'�I �1/,JI J
_,

16
�l_)aj�_, Çi...o_,ll ��WJ�� i!.Ll.l tk_,. � � o J�I o.l. �r.­
J'o:� � �1.):JI � C:='Y .)ft-4 ..w 0lSJ. Î--4� tW;-1 J# J �jpl

. (Unités transphrastiques) tW;-1.)J..l> <.S� �l..t>_, Jµ �


� � 1� '½�1 � ':>U.> �1 �Gu �ü �1 �
.,. ,, • 1' "' "'
�w f �-
Suite) j.oJ:-1 If� J
�I J� 0Î 1_,fal;, (-..;.11 o_,Aliàll � Jo�I
o� ��I c)s, I; .a·;; 4 c.....,IJ.) �J-4 � 0Î l_,...,àjJJ, ( de phrases

,y, l_,l� W, � �ü� If j.oJ:-1 � � Î� Lo.,� tl::; �1),.,


}L.... eç. � 'i �1., j_; l.,.r'� � �_,-.; ë..L>_, �10� J�I
A OJ�I dl'� OJ�I i!.LIL....o ��., lf-��I 4 c..,,P.,...a:JI
'-?.lJI �I �� :_,.a:JI � (Cohésion) Jwl �l_,J _r>Î � 0-4 ë-L>-_,
,.
4-.JG-'il
• 111 · .:. -· .J,, · ,• ,.. ·-,.
• ., o.)�'iLS
• o.)� GU
- p:. i.r--.
;Ar 1 ..:.�. �If•� J-::-> r-..a.i
L:, � �Ür. � .i.>�, .i,;t.;s'_,...,., :_,.a:JI � ui;l; 4-!, JI�'il_,
"'

. L...o 0Î � j..ol_,:.}I_, Jjh:JI


,, "'

:r- �I �
"' 0

i�'il i" _r>Î .kr!, o� 1.)1 \11 :_,..j1 ë-L>-_, � i� 'i j,_,..!, Jl...J'i1., '
(Intention globale) Lo� Î.L.a-L �i l.ll \11 �I '½ � 'i, (Cohérence)
,, ,,
Çl_,ill J� \JI u.b:..... � (Macro-acte de parole) r,Sî l:,l_,.i �., Yl '-!'°.r-
�I r-31_,..J1_, .ü� '-?.lJI lf'°J·tlJ y ê:>� '-:?.lJI �_riJI l;SJ.)f_, , y o.)�_,ll
�� i!.Ll.lJ, � 0;ii:11 �., � �.,......,.. Ur-4 � .,.) � i./'-' . � JJ--4
ol.r- ..L>-1_,ll :_,.a:J� l.ll-9 . � u.--4� _,f c..,,P.,...a:JI dl 6.all 1.1. .)L...1 �
- 0�
,,
�J1:u1 � � Lo 1h., . i!.LI.) u� 0.,.,>-î 4. '!J 1 • � · 4 r 6 ,,; �
o� C$).i.ll _,...,i If Y' J. , :_,.a:JI � �y. 'i i�'il �4 J.,_i.11 dl 0�-4
. �L.o., :_,.a:JI J� JJ>' � �I uJWI � �.,
1.1. J ..Uwl oW'il � �'il., JW'il .,.� �I 0l5' l.ll, J
<5_,>-Î �½-4 J �LI!I If.)� �r>" 0.,.) � � i!.LI..U, jLill J�I
Genres du) �lY-1 ��Π�If, <5�1 �I �Π,y, �I �
� &�. , ,,,. ,,,, J� �"'
�½-4 i./'-'. (Types du discours) 41.èl_, (discours .
r-3 �..L>-j A :_,.a:JI 0� J.,_i.11 �i L..s, �l1J..I � .ï: -.a�jl ��L.ïll
.,

JJ..,.;J, ..L>I_, Jlf-4 � 4,.ll_r>-1 4..1�1., .ï :-a� Il o_,Aliàll .ü....; � �

17
. (\):_;Wll <.l"J:U!� �I � jÏ;J L?JJI �I � 4-:-?Jl.io
�uj5J1 l.!.lli � � �1 �1_,hl1., , -�, �u� r):- �1 �u�
�yL..Îll � �..U. �!_, � �� 0Î � 'i d'�I_, �I �
�I �I t..à.:-i (..r4 dJÎ U>..,-4 � :_;L..Îl1 <.l"J:U! � � �_,k> (',;.11
,,.. • • • .. t .. ..
jCL,.ü �l 0l5J, � .r.-5'1 r.,Sy>- ë..L>_, �f 'i r.5.r.-5' �� ë..L>_, ��I
0 ,

r.S� � �l)al., � YJ OJJ�


-J tl

&� ù::--"):UI �\ �I �)\


& ... &

lAJ-l(..r4 U:>.'i �.J"' � �., , � �., �L..a.> ël&-l.,-4 0.,.) �


"' .,,. "' "'
o,;:j�I Lo_, (',a:ll ë_,.llàll -¼� ;� (..r4 ("12· li �yL...LII � �je� Lo�
J
. d'�I � �l_,k_, �U.o (..r4
Lo� '-:-1lk.;L.I �_,.a... � �I � �I d' �I �J4-4 0� � 'i_,
r"l.:.&. �I� 1 g Oi ����-�-�!�fa!; 0_,.....Jû.JI � •
p

�� �!_, � L?..UI Jt;..J4 �y .i..i_,J_,� 1f4J , 4 · 4 J �f_, U....b


J�� (La pr�g��(�}t;J_,1� �Y 4li.i �.,. 4,j� � �I
p
JA W'- 4_,l�I ��é�lh:L� � � � Lo..lJ �I JJ I g;;) .l.
Composant) 'J_,ILll 0j5JI y, 6-..i.lll � ëJU 0� UWl � -ù_,.r-4
jel..,.... WJI !\IJ;l �, d'i:UI_, �)31 �_,_r.11 �jsJI dl (pragmatique
<.r'J-¼ L?..UI �}I � � : �":}J· �'i� dl�>5J-4 yù _,f � c..i l5
(..r4 �Lo')WI J_, � L?..UI �'i:U I �-', �"::).....o (..r4 to')WI_, to')\.,JI 0- � Lo

J
4-J..l;j �\...')\.,JI :f-JI �lJ:-4 � �I 4_,l�I_, , �l.,J4 41Li� �
(..r4 � J .sj.,l.l. Lo_, \+ol�I � (..r4 4,.,:.9 �J , 4-.1 u · ç �ü� J
. J�î

: 4-\::.S' .j ..!.li.)_, (JEAN MICHEL ADAM) «rbî» .6:J�l l.h <f' � (J" 0->Î (\)
- Éléments de linguistique textuelle: théorie et pratique de l'analyse textuelle, Mar­
daga, Liège, 1990.
- Linguistique textuelle: des genres de discours aux textes, Nathan, Paris, 1999.
: iJ° iJ°, J.,.S.ill �llalLI � �: ,:_,-;, (Pragmatique) J �I -:.,�I )a;I (T)
. tov-tor

18
�_,1.1 t!L...jl ��Lo..::.&-1_, ,�1..ûl �I a...1.io �l=.5' .j ü_,_rtll ..!.LIL..ll :_r,
, tl.!, w � Y'° �y.j �_;; wd1_, 1 LSJ \ri vPr- _j �I dl ¼>
o..ilL... .l.::,.!l.4:J � d.,jb!J c:.,_,J_;l.1 o\�. -_ '½� �I ti� ,:..,,o #,�.r:- .,... u; _,
- .. "f"'
t.:U.. 41 � C:., � 'ï 1� \.:j\S �I ��I ( o _I -:li L.'.:...jl.l _j
t$ ,, f/1 "'

,:..,,o r.5'Î �\' �.il:JI �4�1 olA J!.o


9 � 'ï_, , ��4 �1..ûl �t.:.s::.ll
d....lJ!-)'I• o� .i.... l=.5'_, .i..-.l;JI • � � t. · � ·:Il 0 \'j . �
· ..L.u..:..ï 'ï � l:;..... \' 1 T��
• o.j�� \110#-1} .,i cr' �-'ï o.j� .jJ
.,

,:..,,o dl!.11 J...u31 .J �J-9Îj �jll o..l;p � 0� i..H-4-4 {L'éthos) U"'�)'I_,


,Gl..:.; l d )� 'y�., � Ua.:l.l J:.k::J
..

4-,o ')\.>..Lo 9 ...l:o:-., "5 \' ' �l::501 1-lA


If, ,, ,:

cr:'
y. j.r.1 o..!' U;_, , �l.o..::.:::-1 �lJa-_, �� .r"t.:,ç.
. ..

��I � � � U.,o
"' If, ,. 1' "' "'

�L., p o;r° C:.,L..;� 04 J.,_aJü. o;j-4- �U..::...olj o..ÛIJJ �l.,_; d �j


C:.,Î d �., �,.lj ofa ��I � 'y� o;;:,aJI � c:.iî., l,,..J
..

. �I �
,,. 11 "' "'

-
�li_,_; ,:..,,o)I �1_,k C:.,I � --½....l:o:- ,:..,,o � C:.,I �lk:......I �\ ..!li� �I_, . L.....
If, .,, ,. ,. .,,,. • ,.. 11

,,
. ü.l::.;-!:11....>;L!.ll �I� �...\.:LI �L...11:UI ,:..,,o y.;::S d L:....,.;I_, �I..L.,.:,
�I ofa {Image �e soi dans le discours) �lla.:L-1 d �llJI o;�
��r � ..
.!J?., �, �1;1� �1 dl)�·'ï' �GL...iJ1 � ���r �,
,, -
�� 01 J. . �? �� �1>_, oy.;::S {,;J �Lo� � � ��-' 11�1
..0f :_r, lJ � o�"''ïl 1-lA Lol;� {Théorie de l'énonciation) .là..i.81
J 11 ,. .,, "'

,:..,,o � �j�., ;;�� �1-""'Î � J., o...t>I_, :'.:.,1� � 'ï ...t>l_,.11 ..l;_,.illl
U->IJ )/1 U"'�)'4 � _;.s.
_, «_,k..,;λ � ,::../.U. �I �IJJI o;r° Lo �l_,JJI
-�
, Jt.-.::......, 'ï l �L... dl �.,Jl1 �4 1.,u..::.;1 c:.i.,....;1� �, ;;_µ1 olA du
d � ��U; ,:_,...o � � � � t:i -� �1.r-9 \ri J..oly #,l:;Î JJ--½. 4 1�1.,
;;4 o;J"" � � l...o;> 4-l')\.>. �I �., , �11_,L,h1_, ���L,hl ,:..,,o �J.rP
.. If, •
-

o1_,:,aJI � J--½_ W!.. U"'�)'I_, . il;:>-IJ � j;- 4_, �l>a.o 0,:? �J


- J
"' "' ,..
� Lo .ülhi 1.,......,_, �_r=-1 � �, ��I � � �I �·�I
;;1_,...., Ji,!. t"� �l;,;.j .!J_,L,_, J..oly �.,Lf ,:..,,o 0..1..>-l_,.!I ylA!JI �.,...41 '½

0..1..>-l_,.!I �loJ:-1 jlkl ,:..,,o �4 �;:. l�l )/1 4ll...... � 'ï yloJ:-1 �(W

36
( � ·Ci. · C. (,:_ � �1 (• r . 1... r• �- r ��
c.. · ç t· � ·� c· Ci. .
�- c: É· 't. f �c �- � 1...-� '.t-·' r �· t'" ·r:_. .r- _Ç'... �· �. �· t t-;.,. l \ ·.
c . � 1...
v l, -

l.i.•'- ' � ..... 'y. � � (•
e;-- � � ,. � t: �
t• 1... '' •
-tt c-· -:-- ·�. ç lr � - ·�. - c.
.e-
•[
[. � � t-'- � t' _c· :f � T �, [ ... �.. c-· � f.. -ir" � ·( �
t ·';l.c-· \. t . c;ï� �
t,, - ·�. � ' 1...i>
..�· �E::: ir. [ v lt l,•
f'
I!
,C
""'·
1:
� Ë·.... t, + �
\ ,
, r
-i:c.·· �, �«g ·-. �..... � t. .e-· r. C•
i.
[ L ,e\ -� c.. •
c;, 1 .....
, t� c-· ], \: ·�. .-
V
·ç
·V ' l' b
t= �
}? � 'l,
1,E �
r C.· 1...
� f (•
f �C- �
. C.· ·( �
.r �- ,t :t � .....c.·.· ·�t•·,Cilr.. . : l.-' f:· t..
• 01 � \, - 0 \.
�-
r· ,._. �
l...i> 1.,,' 1

V\
f ·( ��� .r 11 � f. ç. . � t"' c.. r,
I : r (s , C.. OI .l,•
C.• C..
1· ·. -� •(
I
� t ' f. lr f j0 1, e;r �� $-� t' �. � � r. c- i\ r- .t
� .� r. � .�· c� t s-
r' l.i, ri': 01 ·�. 'C' C· t r. �t. O
';l. 1-
.Ç t-
- . ·V
c.. C: r:
li. \._:-' 1... 1. � ...., '
I...[ �L .e;.• f· �L E• lr 1�. �·I,., ,\...c ·'f-� .( q c: �
u.l
- •� - > •1 c-· r '
00

'-te.• -:-- �
C.·
[<g
� [, 1... ·�.
1 i

·
, 1. - -� , -î - 'C'
·e:... ·�. � � �t;·
oc.. - • • r,n
•· � "
Ç:_ ·�.
r
V
� [ e �} 1:..f- �SI�
e• [ r
1... � • o, ..... l,
::« t {' : � {. - (•t
t (' c.·
r.
i1· \f. �k �t ,'l· c_r.· i
c.·
1... L
. o f c.. . •
f" l,
· - [.•.
;:-·

··
� C.· � • � G �.. � � �� \- t_, !.- E· - � [ 1.:
..... ·� Ç. ...
c.•· '"'- \;'' � \.' E
f," ,, Ç· y. . -
· · · r v � . r - · \,,. c- , 'L' ( Je
C f r• ·� :: � ",� -� � • �. ·C· �'
•-
't.' �
C.·'
t.. �- i-· � i
·� '--½_ ...., � .C.-
t �.
(• �
e, t
OI
-
•• � (•" 'L r r
'i.
.. 1. .l. � ��· .�S. 'f- •
i\ 1, J.r �h· l
-� ë." ·..
.t� ·- --:t �" L,
f :h t !
r
r- i :� t � �:· �·� r. � S:· t
f -
f ·�. � . �- · .. '>. � ·� - . ç v. �.
r
t -: : ° t \-- +- ,fc 1'..· f · -� [ _:. � I'-. • _ r,; t t t ,t' f °f 1 ·li.. �-G.
}· f-- b \··L Ç t;; -;- �. � � 1.° f Ji 5- t <f' · -� t
. � 'f i·. [ r. T f. � � li. <;;, t- l.i, r 'C'
� c.f ·t 'le\_ ï'l:
1.:. g � q l :f. :. ..... � - � �-
�. \ -� � t ) �Y r r c: · t _ �. J ;f J· i. �· � c: \ r- �
t.�I �� &; JP., � J>-Sl.11., <Y.t.:...ll (J'!;�I � IJN êi""4� r"�
. 4,; l::S J..:,y.,
· • " Lo i.S.;>· Î �': · ·
U1)� � " h �Î � 1 - • t a.illl � , ..._ � '-:"lk:.ll C:,lS �.,
0

..:.il� � ..:.il.o.,WI_, �L..._,JI �� d � Lo � i.SJ-4,! 4-iLII �4- dl - -


r-1, �
"

ü;L.À..o l.!.lJ� dl wx �;4,..;,)'1 o;.,:.atl J..,a..t �1;1� 1� l..iljl.1 �


Î� L, ;..û �. LI;��'½� L._, ;�I � J:-:-ill l.h. !l�I �
ülJ!.ll ;�l..-� �L....,f Î;..L..,a.,o U1��1_, � )81_, êi;�I !l�I i)s, d\;JI
� L, �-'. 4W_, 4,::.....,1;� i)s, 4._r..ll li�� cJ_,;.>-�I �, .a) : 11_,
_
J
. li� u-:;..1.:.11 ê::"1.r. U1;.,._à> � J
� '1 illl_, �_r..ll � ,.� UI� u1_;11 �y �l ,.:.iluUll CJLS' l�lJ
4;..o l..;-'lk:.ll J1- êi�Ül cJ�lJ 1+" "·oa:.Î � '1 l.!.lJ..U, l..;-'lk:.ll J.-Ll êi}b J
..:.i½;l.iil o.h. l..;-'�Î J� � '-:?JJI �. êi;.,:.a.il � d \.i.1b U1��1.,
.. �
� c:,�_, l..;-'lk:.ll � ..U_B l?JJI �I � �l..;-'lk:.ll Jb- J½ � Lo�
,

J
...

� C:,1 1..;-'\J:J..I jl.J: � '1 ..:.i½;lill o.h. j!-J. 4,jl� C:,'yl e-=-41_, �I
'If. "'
i:.

W.,_.. J 0Î ,"; ·� � �jJl:::-� � J')l.k.'1½ �� � J. � ü_;k.JI


J:--;, J_,.:.:,:.; c:,i J.&, ;..W �WI � � J 0f_,, êi;�I dl�� (.,G:-
o,
(.;&- 1...1\J:J..I � � '1 ":J,.5...,:.:; U1�_,, 4Jli� _,;L._, êi;.,..:.a.il ..:.i4_,.;...........
"' ... $ �

"
• y IJ""'"'I LLJI
• 'If. ... ;JI ,, 0 ...

· .. -'I �
êi)J--"" 11- • �I . ..!.lb � t....:..� ,.,,r-
1 ,._ L..a.,Î" ) ..lÂJ., , L..>-
" . .,.,tJ-!...L"'1• 1
.. "' ,, .. ,, "' .. 'If. .,,. "'

'1, ..:.il;;LUI � «b;r--4>> �Lio lj� JUI ��Id ti!.dl_, �;4,..;,)'1


"
(.;&-J �L,a.;,:. � UI�
,,,.
_, Ulll � w
(.;&- �I � 4,j;..û ..L>Î � J
�ls. � jL&J:.11.!.lJ� �r--1 � � .,j;, l.!.lJ� �-', �I..L>_, ü�I (o"S
i:. 'JI. "'

. êi;.,:..JI
J�I 0--4 �� J:U dl '.)l:,:...Lo L;J:!..û,j i} � i.,.+,LJ yl��ü
� i.S;>-Î dl ê:PI f-..w d �_,_,.li <Yl_;k.11 (.;&- UI� � J� �;�)'I
.. ..
$1, ...

�-' J_,.a; êi;�I ..:.,,-�W.�� '1 � I ..?. �-' �_,..!, 1...1lk:.ll �


�L.o ��A�!�_;».�_,. �I cr=-! oG:..flÎ �_;k.11 (.;&' � '1 � J
� � �11.!.lJ� JW � �_;; l.!.lJ� ,.l;J C:,)U , �I �� êi;�I
:,,, , "' C.
J
(.;&- êi;�L.all_, '½ 4". ·• 11 i.S.r>-\ri ..:.i�_,..:.11 (.;&- � J�_, �WI c!J-" J
39
. w� �� �Lo�
o.l. 0Î �1 � 0Î r,:-S- 0-° L'.'.ull o.l. � 0Î ��I
. u:i� --4.r- ':Jj
r1-,.)
"

0Î � ':J �_,p.- 4>-_;4' tolil 0_,�, � .. �_,f 4 <.Sr"� J�I


':11 � ùJjll �·r-1 �.,r-4 � '-:-'\.Y-1 �. �; �½ 4S�4 �
"' "' :/,

01 J�I i!lt (.r � JS,.)


J_, L> "?..Lli J.9\'l ..!.U� y- _,f, J:li}I j..:.WI
. d..S'IJ�ï 0_,� �lJ.-1 '-:-'�I � � JAJ, 91 �

40
i.J"-:lt�t
l:_'5�.J-\! 111tt
��tJ:!gi:i�Là.»�J


�., ��I c...r"�I 4-? }� � L).c (\) J._,L:JI �Πu_,_rt11 (.r4 �� ..uJ
w� . r>î ij �., � � � � i./" �., , er..r>î c:.,.,-> I.Y'li 4-! ->A
L).c J+i. �� o.,k>- JS i.Ï-', "-! iJÂ-! .1,� JS i.i c:.,w� ij":À-o J. 81 .,
.,î Oyà� �..Ua.,ol _,Î t.o� �.>l.,o WS' �Il.li"-!� J..olf=-4 �., Yy.

� J4=11_, l.:'.-!l!.l\S �ΠL. dl� 0Π� �-' j.,_.,81 � �� j?JI 0'" ._,..:,l (\)


Js, WWI (Compréhension) �l tl>.r4 µ1 4-:,i jj� tiâ:J.. Ju81 �Î 0'" �;l�I 0,

4-:,i � 41.>_,... dl .ù.Wî _,.,.u; ij t.$� t.$.DI �4 t.uWI :_,.a;.JI LJ'° Jj\11 \S,=-ll !li;->!
jJ-"J 0'" .ù.UlÎ....::....,.... L.._, 0L...... 0-" -..:1�_, :_,.a;.JI ;l_,-i ij '-?� L. !li;->! Js, µ1 J._;

..:.,Ill!_, � L.!.l _;JI ..::.,lit;:-11_, �.r4 0'" '-:-:-! �I ..!lli � l�l \Il� ') ..::.,I��!.,
a4l� ;�; .� L. IJ.. j.,J_, . � ;..l..o _;JI �\;�1-\1
"L'interprétation, dirons nous, est le travail de pensée qui consiste à déchiffrer le sens ca­
ché dans le sens apparent, à déployer les niveaux de signification impliqués dans la sig­
nification littérale" Le conflit des interprétations, éd. du Seuil, Paris, 1969, p. 16.
: «!l� �1}1 JJ ij �Î � L. IJ.._,
"Interpréter c'est appréhender non seulement la teneur de sens d'un énoncé, mais le rap­

port de celle-ci à sa référence et aux contextes pertinents, appréhender aussi son rapport
à des instances énonciatives". FRANCIS JAQUES, Interprétation et textualités, in:

Comprendre et interpréter, Présentation de Jean Greisch, éd. Beauchesne, Paris, 1993,


p.186.

41
e
1�u. 15�1., �1 i.;, � c-k .,i UI.,.;. Jl ..::.j� .,i rr,ôJ-4 i.;, �fa
0\J_, , �I � o;l...\.4 0¼, li}'� �.lJI �I � 0W)'I J;� � J._,Éll 0LS'
Yl 15. -¼JJ �b�}I }L.... d..! � 0_,501 � J
. ..;;.i.,_!--:-o W .r-4 JA � �
I
0W)'l ..lp.-_,. � � �� _,
-
JS , ��
$,� �. �Lo')WI �
to��4 1$,-½, lf::.il- I.Y'')l:;..;:.....I_, �Lo')l,JI J._,;lj � 0Lo)"' I f....û ,:_,,o �
ij �_,..;, 4A. o)a:JI <J'°-', �Lo��,�����;
'-7'lh:ll Jl' JL;...11 � 0A � � � � 0 ,,.-;j' �L..., � i�I
ci_,JI i) �.JJ �l=:,..s,l� tl_,:ùl LU) �_,..tll J..>Î 4-! �
, <L.-A.j

41 �.r- � Lo J..L,a)I ,:_,,o 9J, o� 15;>-ÎJ 0_1>U; jl- y 04 �� �"}


L.....:L.I �!_;JI�� L.., �,-.ç..,JI 0-"J, � � � L... $-1.,..::.J�I 0-"J, cl.:.
o�I_, �4--!,)'1 �\.;�)'1_, ).�lS o�J J�I ,:_,,o '-7'-'� $-4,.:.il_, , �..l.,a:J
t+9
!15� � 0l5' 01 Uil� ij �4 o_r-> �1···9 Uijp, t..a..o.,JI
'� .r:J, ll:}, J. 81 e ��.,' �I e c:.a; 0W)'l 1�
�Jj

$,)1 � �. �y,:-y, JS ��Ir. 0Î


.,

\JI o.k ij j> .io �UIJ


�J

,:_,,o 0_1>\J; t+9 :r- � 0'::>' f-', J� �I ,:_,,o � � 0':;>"


o.:;��

.r"� �Π0-"J, l..:4_, � �L=.;�_,, 0w)'I � �I 0--'. _1>1_,lill


. $,if' ,:_,,o $,if'� r "li �4,; � �I_, . 0W)'I 06:.�-', !l;WI ��-'
. U-..i.LÏ
t.� . .
If
�4 o.,-11 � uZ � o��
Y' -' , •. �
c::- ..L
· I J
.

�4.us ,
., . r-.,
l:.::.o If. � �. L..:; � ./> lfu1 If. 4.J �i:.11
., �WI 4-! � 0î � �-�Qi 4,;.,�
Î.r4Î �I 0LS 14). � ,:_,,o � � �_,i.; ;L-_, , ).,_:.; 0Î � Ui�l_,J_,
• •
"'+'., . . .,... �
*
,
(,f-. J81 0 lS l.,â.,
• r I · � � · 81 �
i • 1 • w1 a.1..,.:, _1 1 , - 11 if-'
. . . i.r tJ" •
�� 15_r.iû. f...ull L 0W)'l cli...;. �I �µ 4,L.àAJI 1 ,:_,,o o
Ur'-° ;L:-;:s-4
0� � �I_, �I �� �I ..ts-1_,.i.JI �_., . J..,U.1 �_.,, �1_,� \JI
. �ü')'.;,;. rJ'° 4-ly �
. � j:Z :.,,o J._,81 01..y i) �Loi) J�I � 0Î Jl �b- i) L:....J_,

wl),:>U., � � ��, � ��� �f Jl � 0î � �.,
Cr" � ili' l.!.ll� 0Î Ju , � �-'
y o)_;l.1 Jol�I_, � � .ï o g 11
Q., 1�1., y�I_, �GUJlS 0"4� �� i) ��, � 15���j.:Z

42
_r.:5.1.:JI i)l �l> �
'/t
..
� �-'. �I JSI),_, ü_,J.1_, �lS'lJ� � J Lo _, JS
�I t:'° 0-4 �I � ..ilt..... .)�I 0-4 dl:.ll cl'� �I ��I ill;JI �
"' "' "'

J� i)l t:Y-
4-:-:-51;_, 4J;Wi �-',,. ::-_; •
$
J· �
! .4-illl 0..L......o 0-°-'' o..L>-_,

.u.L.o �I <.S.r..-', �I .u.l.:..,.:, � �KU �_,..!, CSJLill � ùl · ..:..-o


$.�
L?.lJI cs).ill �)� ')Il 4.>-rP � ')' ., �.)1_,... <.S�l ')Il til.11 ..::...--::-1 o.)�
"' .. 'If/, "' "' "'

� � �� �1 wi.,, �1 � )µ1 .)� � 1� o).,.) --UI.! r-1


- - $

. J._,81_, o�l_;.11 � o_;":>Lli �;_,, �-4


0-4 �I Q-.l J...o_r.. 0LS' Lo J � <Ji �I� � w_,;.,U � tiii o.L,._,
0-4 � �I If'½;,_..; l.ir° Lo J-',
.r. ,; �li_, �LS' �L-,.Jt, 12 4

i)l o)..!.� i.!.U�_, . o.r4li.ll_, u..;.\Sl1_, o_r!,WI_, ;;�1_;.11 � :r ;;-4� �\.;.Jk.p.o


. Jl.i_, }j ,:r �I '-:-'>� ci�� Lo i)!J, -LP.- 0-4 t5).ill '1-½ JL.,., Lo
, i�I o.;4_r. t_Ll k "1'-', (Processus interprétative) < 0_,81 JL..ll» oJ � t.::'oi
')' �� �i_, , o�I ylJI �Q.-JI 0-4 a..L. �I r+9 0i If �y.;;;-_;
)� 0i � J� �J.1 0i.,, �1 �� �r :r csJil1 � 1�1 \Il !IJ..J
$ $

·-Il �la.>-
. .T• .r·�. .i..::11..::-U
• t.Jt_ç.
• �-� ::.11 4_j)..û ..:,.,;lS' L:.:.- 1)L.o
-

.r-- �
.......i;. 1'""""t-"
- •• •
(
. \�)

(Y)J:!jl:Jt üyUS �.'


$

, � 01 J �_, J_;\;J 0-4 �l>)'1 J:-1_, � f-..WI J�I � ')'


, -

-J;_,.ao �Î- .1;_,.illl 0Î ;)al1 .)L... .u;. � � _,i �I �� � Lo J �1


-' _,....

..:..,1)-· .,r � ;l.-o �! d6 . •• t_,ill ;:,i,: � 0->Î «)...!....)» � � L.. 1.1,, (\)
. L.. -••1; "5Î-
r\)1 JS Js, L>-_,.:.i..o 0� '-?.iJI Jlyl Y' ..ullL-1 }lyt_, . _,,.:UI �-' Js, o-.,.a.- � "5_,>Î
. «.:.,!...�':li }L... ,.) . I_, ...J•.1'.:.a.ll_,
. •r.ù L.>Î � "5.iJ
RICHARD (JEAN-PIERRE),Poésie et profondeur, Seuil, Paris, 1955, p. 10.
: �\;:S � ..:..,4� «yU.:..» o.>}Î '.>l,aj LL...i o_,ü.JI o.1,, � .l..:..ù (Y)
MAINGUENEAU (DOMINIQUE), Analyser les textes de communication, Nathan,
Paris, 2000, pp. 17-26.

43
!IJ� � JS 0�1 � � .,.ili.11 0�J, �I o.s-.) �U � Jol> .)�
0� .J->. �_,.,.; �l;.;J Wll J;Wf jhl1 u.r':! 0Î �: <l,;.jJ �I �.Œ
y.

, �I �-' 4. �-', .l;�I � �� '-:# �f 1�µ. .JJ� J �I


�l(ll o� 4,j�':JIJ �l?I � J �I_, :r--JuJ-1 J�I �1 �ü
J�IL.lA Jj., Jt;:...u � Lo l.kJ. �I If' ��I u..!SJ u-:lJI �.r. �
91 (.� ':J �ü.
-

JJ. �.,i!IJ �I �IY.1 J� 01 � ':Ji


"' "'

4_,;U IJJ.)
"' .. & ,,

0� 0Î .,� ':J OJJ.) 0f.,' �)l:,:.. �., .1;_,..ill4 � k Jt.;:...!1 0Î � �î �Œ


.·- • - t. UL!. <1J • •
� 0Î �J. . -�· ':J � <IJ�J <1.>l.à.,-·� 1 ·-.11 t.a,.jx
I _; 1,jl-U,_r-
0 - ,,

.
"'

�Ill J.!lb - 4-.::1:-r.;. • ! l?.lJI �I J�I �! o_fo:jl oh


.1;_,..illl � J.l:11 �4
. � ;s.., �I

OJ� l?.lll
tr--)1.)� <5J.A::j �f_, , � lh � ..w.Î (\) �I � 0Î ul> _r.?J
u}.- Ji:11 4-:-t � ÜiJ- �I 0Î i.!.U� . WJI �,JÂ,! rll)'1_, �I �1
r�-'' ���1 � � ��. �P (·111� �4 ��ljfr�-'' J..;,
Î.)�J-° � r-l l?.lll Ji.;,JI � � w .1;_,..illl � �J, Q':J�I JW4
Jk4 JL;.J1 i.!.LI� vl:,:.. d'-- iY- �..LJ..u. � � �4 Wu, .1;_,..ill1 vl:,:..
- I tf!Jt; y ù� �U � .1;�1 �1 � l?.lll �)1 0� -
, ,, 'Jt
Jj....:d �lb �
,,,
S, "'

J:;.!llj
Y"""' . - 1.,. <.J·L.:.J
�- l?.lll J'à <.J·w - 1 u')l::.:;.L• �- J:;.!II · ·..,-
Y""" I �
1<�11
,, ,, ,,
If' )�J' <f'� �l..,à.jj :;...- �j � (.?� 4lh:,.:. OJ�4 � b�J- . -
/

. o.)� �l&. �1 <.?�' .)l}\'1 � 4.&,� .)} �! �.,' � .,r


� �_,;JJ1 �1-L>_,.ll .)� ':J_,, J:;�I J.._,b J
Wll JY Jj..a;JI lh � ':J_,
�f � 4J 0� 0L-o � �1..l>-_,JI � u')\.;:.jl :r, � Lo A ':J.,, �1
�4US �.,_Jl1 �l.l5JI oh�!� �J.�I '½>."j J r+" JJ.) 0l::->\'1
��.,, Jt.;'.-31 �� _,.,.; � �.,b .,i �U;_,illl (.l::.il � ':J �J--4 (5_;>-Î
�4�1 oh jy.Î �J. 4-::-' '-,.À,j � _,i, .)�l 4-P.-ly. .;JI �I ��_,JI
� .):;;.:11 � �US 4./"-' (Compétence encyclopédique) �.,...._,.1.1 �l.l5JI

44
� 1.!.LUJ. (\)�lb:- y�� y,��;;� JS J � 0Πdl
� �Ll;JI 0-° d � 0l-,.;_, , J..ol_,;.11 Çw � ç._,�\JI ��I ;1_,.)f
, Î�I � �l 0_,}� �-' � \.o.i; WJ> 0-° �J!.�-', �I
� �..ÜI �I wr: 'y_, , �l.k,:. � �1 ��I �� \rf �
. (T)�l 1.!.Œ � (*"� 0y';"fa.
, �ü:UI �';:i 0-° o_r,:!-5 �½--1.:..o � � ��I (f'�4 1-)I ü.r--_,
..

�I_, W 0_,.) ,.!.Œ J.f"": 01 � 0-° ��lb:- 0-° o� Lo J.:....,� � w_,;_,JI_,


,JI "'
,.


· j;.�11\ · Lo • • - •:. 1\ 1,.. 1 .)\.i ,. 1\ -'..ü.., .d.J u.s:JI l.!lli 1..:.,; • • ��
,:r r- d . -
. I' u::-! r--::--- � J r . . c.r-:- .
� 9 jS?. �..ÜI �I � or,d �I �lj,Î 0-° Y' Lo_,, vjl_,J_, �I r--"l.r"
�, � _r:S- � w}JI �-' Wb o� ùi.,_:.ll 0� �.iJI �yl!.ll_, Î�I
,JI - "' "' ,JI

�I� 4-· o ., �..ÜI !fü :y-�;;� Jjf �I � � �..ÜI 0Î �


• •
}L..... dl � L:-:,il �-', � J --4,s- 'y Î � I 0-° b_,.l t: . ., Jj\Ju. �I�_,
, �I tJ"PY'-' � �I � � ,.�:UI � o� J) j\_;. �Ir"�
� � �l!JI �. �I 0-° �l!.ll ,.�I � 4J_,� �I �I '.!L.J.1 _,f
.. .. .. 11 ..

\.o.i1_,. <.Sy>-Πr"W <U!..4 � 'y 4,:..o r"� dl ��I �-', �Ir"�
J
Î,.� �I 0-° !l1� _;,:.t.:... ci_, �I dl ��lJI dl Î�\JI ;Jfi �
Î.)� oJ1-I} 0\J �y>-Î dl 4-ljf 0-° ,.1_, :UI u.,.,_, Î� 'y 1-)I_, . �I� ü� �
� Lo 4-::J_, , oJ1-I} dl ;;1.,_�I yJJ Lo ü..o_,JI � 0Î � h;,- �Li...o_,JI 0-°
� Lo \r1 ,.1.,:u1 �LL.o., (J° �'y� �.iJ. ci_,.-o (.r' ,.�'yl
�.,s-)1 � �1�81 �op� \.o.i1_, or..)u.o., y,I_,.) � ,:_,..o JL-.::.....,'y�
J
�-' ,.1_,:UI �bjS::.o :y- i:..i� U...O_,JI <.Sy>-Îr"� i:..i� Wi_,. 4-::J
. 11.i:.aJI J_, b � 0� 'y 0� � � o;J�J �
� 'y i.!.ll.l.t, t\..:..:.. � � 1-li:- i:..i�I ���I o-4J �.r" 0lS 1�!., •
�_,>\JI �u.s:JI Î'ü:; �_,;Jll • �u.s:JI •0î î , �I � 9\.::.. � �I•
_, J
BAKHTINE (M.), Esthétique de la création verbale, Gallimard, Paris, 1984,:�I (\)
p.285
. o • : ù"', ;_,S'.ill '½\:S' J _,;Li.;.. )ô;I (T)

46
� � L- � '\- � •
C t.
� t. \. ,çt ,t,� ·�.
-.
·f� �S. �t '"".f �-:t, · J(A· .. �J· ·C'.V\ t._ ,f \t�·.. Ë' ,t C· c. � rl.: �ç • f t!-
'{ � � f � � 5
-

· [ �
·c__ � �
t. [. ·� �· ."f (: { 1 �· E ( .[ � �·. - e. 't-f
� l: t. · ·1 · 1 � 1.
r.. � � � . ty t C� .,� t.. (•
rt !r {È � �. !\i ·t-: {-I' <]�. t� i�: �� �� �� �x �t t"•
r... C· i· 4:
1• � � 1· }· �
·�� �f.' s;,c..:
-;;
r t-· " . f. l.' ...
·�! ,_
. . ,"r� (,,. [ -. \, s - �.
.·.e
t: _" .c-

"" - � .. C· • �
-

ï;: • (" '{.., [..


,[, F.• .

' � 'I. •
ç Cl\ ·� •c- -. .

V\
'i'

fi-. F.
\.� . {., .


. �, � (
�- r.e -Ç ·��. � i:• �·. \e · r· È �. . · Î� . ·' "t. f f" r, �....:,. �- �·� '""f,,._·, � E: î � \

1.,, \, l..ii ,..


: • (,,.
..,f ,[: �:c-•. t � t- 'fr.• �-- � b " J·'c· ); tr-. . . ·�,. • \:�. 'ct• - 1:::: E .r.
,f."" _:_· l=- •
.•� �
. C -.ç= ÈE .�. .. ·.eV . . e; �·· <;;-
-� .f,
(rv. �-· ,t t '- - V\ '\• . - , "-1... • f·• (·t. ••.cc:
, .
.� ç,.Ç" �� �. C· b
È
t .. È �
• 1.,,. ·� ,t\
l� -
� G" 1 -: f. � l r .e r � ,c-

L
· r. } c;;-:- Ê· �� � fr. r.:. J� t r; 't.�,'i>. c.
r tc- �é; c;: D c_ �
-. C·
rc... r
'. � �� f-· -:t '""� �-1:
't- !:: �-- 'è! I: . .c
1
V � .. � :-·
·1. f.'�
:if-�· . �- -� . �.. f �·· ·"· -[
·r." \\ � r �1

(• - ('\ '"'c;;ï
'I.
� -"\ C C· c__ " C·
(.. \ 1.
1E• .� � r.· \-if i- �f ,. (f. { �, .�: \1 [ �. ;d 't.-� �f t' .c��- �•- � 1 \ l\. f .e
.l'\ t;" i t• ...
r� ·f,, � -:·
'c· · � [·
1 't.. 1· · �. ·" t:· ·(� ��- �f· t � �t" ... E }\ 1�
f
•·

ç
(: r;- .[ .f f �- 1· f � 1 r.. � � .e
• •
"L
Ci\ L ·-[ {.e ' · � t ... · � F.· n .ç,.'
... ,- .. � � •. 1 -
·� -� t Ç° · ·-. E ' C. ·� ç,. ·
•- "L.
1 • 1 1'

e'

" ' • � 1 .' - C· • �


C• \&, )i ' t. Cf., t" '�� . '""� t- '1,• 1�, :yr- �� �� {.'t- �(• ·•i- :[f. � r:� \t \.e ,tV-L•",
C
�:. .e(:,• · · • �- '""t�- 'f-.•'
't
.. • � • • t
( r • • (• '""' � e- - \. • i)';l.. u -.ç= • T"t. . ' '-tI!�. . ' • • (. r:
I; -

!f°
'-t_ • -
.IP•
·G. f" ·,t 1:. v r s t;: [ �- .r -� -� \. :F ·�. ·1;_ � }\ ·1;_ 1- � l. : �.,·
� '-?� Lo 0Î_,, ..\.i.,JI wl),Î ..Lo.J.I_, .i.l-:JI � � �;..JI ;S� t.. Jji J
..t.WI � ).i� _,f � ) � JÏ,ü 1�1 �I 0Î_,, �-' �I tj �I �p
dl�
• �1).�.., �1) '-"° �J.,� t.._, 4=>-L..o_, i..:PJ \JI ...!.lb �_,...1.> dl o) ..!.1
. �I è'.Jl;J �I ;S�
� �� �4� �jy l�i �i �;JI� J..la: 'ï o..\h.o � �11�
0Î �Œ-� 0Î 0_,�, t,--'i ..L,.:,l.ill �i �WI_, .r-!f �I 0�, ��-' J..l.i
- ,,
WJ4 ü_;All � jA j5J_,. �- 4 �I � )p r-11�10...1.>l.,JI 4:�I
-
J "'
(jl;,:. :_,.a:JI t:"-' � "' "' ,.
oJ.uJI_,, �_,....,.,_.. 4:� �jjJI_,, �I � � �I
W J-¼ _r>-Î � i.!.Œ dl w� 0i � ii, uP�I ;L. � obf -.r"4- \'1
.j� uP�I ..!.lb 0-° � li u,P�I 0-° �� oj\.l} oJ�I_, ci.r"-4 0Î J
ylj,�I ..!.LI-½�. �I cl!� fu; 1..-1Ll. .,J �� � ..L..pliA_,
J JL , �� �t;L dJÎ � J � 0Î J L.:,,.; (La scénographie)
"

J �� , uP�I oj\.lyi J ..Ul_,.j 0-° W 0Î � w. li>- 'ï �r4


_, ., .r4 _,

4..4:'.ûJ

w� li i/' '-?Î � � �Lo:W �� J .!J� �\.Ç,JI 0-° � cl!�


. (Discours préfacial) 0..l.81 '"7"1.k::L4

.
���· ÛJ_,.al �. y
, <Y-�)'1 4..4� 0LS' le i/' Wl., 1�� b.Jk ,a yl_;.�1 �
;JI .,, :P ,:.

J
�1_ras, �11.1' 04.,,-:- �l ..û_,. C!WI ü_r>-j j � 0_,�_,
�f �i, 1� -4--Z o� �-'. c,--o-U LAj;>l.o
,; "' "' ,:.

�..LJ-1_ra-JI Jb_,. J-'


li Î�I i/'.,- :rr-11j\.l..âill � dl <Y.J?IJ üy>-j-11jJ� JJ� yl��
0-° I_, 1 • • • !
,,
J->- -
(Décor) - J�� .ï....o..lS ,y, Ù::-Jl:UI � � �- • • !
-
o):� ylj,�I_, . ü_r>-_i,A $-1..,à; 'ïi cril J
'5.r.. 'y '-?..UI r,:..WI Jj..a::.ll 0�� \JI
� . .J!.�I ��., (Graphie)_, �I ��., (Scène) w � 0-" �.r4
e
(Scénario) �J �LS' '5_,>-Î �U;_, j>l..1.;:; �-' !./'-' . .al!.ll .r.,-.a1 j
0�� �..UI �I 0Î � J:-l� cl!��-'. (La mise en scène) dr> )'1
_,

� �WI 0-° �_,..; �j\.lJJ � �i ��I 1.f;? � 'ï_,, �JI �


J
� j\.l...à.ill � oJJ� � � Î..L.>I_, �i (Scénographe) wl��I

48
. �1-l>Π(..r4 �r-11 � �� L._, '-:--"� � �..., �lj 0�
�� J �� o;;J o.,..S Y" ylj,�I d-- Js- f> L?.ill;.. .:11 0î JJ-1.,
J
o� �U.... )â.:.ll o��l dl 0::-'):UI �� �_r=.-JI 0;-iJI #.t;.;Î er-11
Lo J-½�
:r 0_,A_ r �.-1.�_,, :r-r--11 �I_, �I_, 0Lo;JI_, #.l..,.:üJLS
'½ � 0Î � Lo JJ, y:.w o�.,., �'Yw:, :r .,....,GJ1 olA 0, iJA,! 0Î �
� ul��I �lA �f Jlkdl llA 0-4 . �_,-li '-1�� � . � . JS'
:r-y-1.1 �I_, 0Lo;JI_, #.l..,.:ü.JI U� if �,
.
Î� � �I 4 .i.:.4,o (..r4 �4_,, Y:,l�I (..r4 �l.t <la.:.:-., #.l..,.:ü.JI �
)'I � Js, �L..: �-'
. oµI
dr>
#.l.,.üJL.. c..r---
1;; ••. 0f ul.r 'r::-'11 u
....è.-·" 1 Aî �--·-
�, �_.,,_• � . ��1
. )lk�I
. �w1u
i��f � �j� 0§ dl � . .
I �y:-.,JI (rJ, Jkli ;lkl dl c..oL.,., ;lkl (..r4
. � 1...à.Hl;
· ·
• •• }! �., �•.)"')
·
0µ c_r-ll �L>-; J-Ll..i Lo J:,f- Ll..i ..Li yl��I � 0LS 1.;i_,
1� � �wl_, <.S;->-1 ��½-'" � Jl4l llA
:$ $ .c. .c.
Js- �L; � � <LAL�I
�� d�� :r �I J��I �I llA �� 0Π0_,�, c_r-ll � if J
�4_,....; 0� 0Î _,.u; �
cr:1 :r �;> 1.;1 yl),�U. � � l:S
#.L..ü _,f � #.� r\11 JW #-1.,....., ...IAL!.A � � 4-p r_, #.l..,.:ü.JI �
<Lo� Lo Js-
cJ� �lY-4 � 1.;1 i./"-' . �;W->
#.l..,à.; _,i ��I
#. l.,à..à.JI J u�I (..r4 �_,_,....;_, � �.r>' �I> :r �� L>-Î #. t;_;f �1.;-9\11
�llLI � o;� <Y-r-1-' �.r=;; \fi� _,.JWI �LiJ, o�� �WI >i.,
(..r4 j_r.Î Y" (D. MAINGUENEAU) ((fl....i:....
�_,�>> 0ÎJJ,.1_, . (\)�I
, �.,_..a;JI :r �� o#-1} J obi o�I_,, �lk3-I J:1' J �l l.iA �I
: y\.:.11 e:::-1)1 ,:,r -:.,l..4�1 o..ll> .j \.i..ûÎ (\ )
CORVIN (MICHEL), Dictionnaire Encyclopédique du théâtre, Bordas, Paris, 1991,
pp. 753-760.
PAVIS (PATRICE), Dictionnaire du théâtre, Messidor sociétés, Paris, 1987, pp. 347-

350.
AUMONT (JACQUE),L'image,Nathan,Paris,1990,pp. 175-178.

49
� � � 0� J
�4 .)� 0-° cll� ÎJ _o· • ' � (.Y° f5'4 �.,
1'1r::""
• � (.)-<-
Y"- �.. :r-4 �
.. i..-1,�I
. if. 1jÎJ rr-
_ /c(I-'-' , ("'¼-°jUÎ i..r
\,._ Wl . -· � 1\
.. r'r::-'
ôJr," � � 0Î �1 � ..L>I_, J5' � ë..:-> , �L:,;.,;ll � 0.,f..o.11
. ��, 1-\.j� � q..J.i ci_,ll <.r'r:J J
� �..lJ.-1 0W� � �...û ë)..11.:......,I _r-:5 cr ël::,J..I � 0l5' j!J_,
, �G;..;.ll J�,.) � ëy..!S ,.::)....IJ.) � c..;lS ë).ii.:.....�I o..iA 0� 4,jl.!...:51
<<0l-JJ"» 0l.S;, Î�I_, e;-11 û::--! �li.li �I J.. O :; J(+,G....,oÎ �-'
J
' «)"'�)) L...,� H JY dl� Jl.k,1 1-iA J
I..UIJ {E. GOFFMAN)
L'interactionnisme) �j-o�I �W4 w� \ \Y'•_, \ \ Y • i.r- � .b...:..;_,
.,, "' ,, ..
�1..UI � y �� .)1.,..;\JI � JJX �I �U.)uhl �-' ( symbolique
�I 4-::-9 '->J"!.J , �.)�4 � J� cll� 1-IJJ . ���I Îl];;JI cr° �-'
���I �l_,.ill !l_,L, (J"J-½ 0Î 1-Ll � cll.U. ���I ���\JI
�-'rP 0-° .)l;-9\'I � JJ-½ LA 4.....,\J.) � � 0Î � �WI � �-'
... 1 t1
- .r° -Lo-*4-° {Face) 1- •
(\) <ü.)lS'

J Jlk;I � «0WJ"» � 4jS �_,li lo iJ+A-" �-'


lA U,1,.} �� �I wl.r-\'1_, �1.,.aJI 0l:-? � �, Yu �lh;LI �li:.11 t...l .)
J J
�I ô �4 Î�I 0-° �.)�I 1-\.jÎ �I � w U-!.5 �� 0-°J �U.)�I
J y.

J5' <..r'� 0r,k� Lo� .)\}\'ü. � ,y- \+o� 0Î -½


� � -1.>I_, .r.

4:� Ô J-,"j ��� J t+J� (.Y°� ,Y- Ô J-," �_,-J
oJ (.Y° �} J q....ii J

� �� lç � � lbl-1 ��, 0l5' u., . 4-Y-r"" \Il c..s-Ll � 0-9 i.r_,


ù.,p_, J J_,I..L::..o J"> w �}Î ½>-.r-4 �Li...o «0Wl"» _,..o-!.;-1
er-11 ..l..Ü

� � <.J.a... "· ! �.UI {Actor) «j-tl» db .a.� 0-° �-' �U.)uhl


� o}� �.UI {Performance) «�I» �-' « t9 Lll»_, «�I» �b ao
� e;-ll ÔJJ"""' � � �b.Jb.a\1 oh�� �lJ">J {Talk) ((�.)�I>,
J..oî � � Ù4 �_,li 1-lo i.tfA-4 J _);81 01 � . �U.)�I \.:....,J.) WS' �i

MAINGUENEAU (D.), Les termes clés de l'analyse du discours, Seuil, Paris, : )a;I ( \)

1996, pp. 38-39.

50
�..UI �,JI W . �I �l:.7Î JWI �..ü.r. �..UI t_l:.ill � � �1 _r...o
"' .,, ...
r :.r-
� �..ü.r.J 4:� �\Il� ,:_,..o o}.:� t_l.:.i �1 y ;�I � �I u-Pr--
.,,

. (,) S- o;yP ,j-!.j>" '.JI 0lA�Π.J �j J


- . J5
4J_? .)_ri}I �1 IJ..L:.....,Î �/Dl 0µ, L>-.r-4 tb�IJ ël::,.J..I ,:_,..o 0lS 1�1.,
��(Rôle) l;J.) .i..:Jl l_,15JIJ, oµI J .J 0� (Statut social) y�I
4JU..IJ �IJ �IJ �I Jol� o.)� .)_;-ill 4J.r" IJ�IJ, U.)Ls!:I J
Rôles) �Lla.:i-1 � ,:_,..o ;IJ.)Î !!L.+J: ;IJ.)\110-4 �,J � IJ�J, i :uLJI
�j ' Â.:>._.a�llj �lS' 0� � �j r')l501 �L.., .)_rill lA� (discursifs
� 0rJlillJ rlJ:DI � (Rôles institutionnels) t...:.._;.1.1 � ,:_,..o l.S?Î ;IJ.)Î
J
�IJ �I �\.i!IJ ë_,.....\11 J>-b � \Il ;J.lS � �jl:.o �I J�
' �.)\j:I d � .l�.;.! �..UI JJ:D4 o.)� .);JI 4J_? 0� Lo l_r-!5'j . o.)�I J>-b
. c:--:
0ts, � r �1 6.Jr1,IJ J-!lk::J � 1;1j.)î �1 � 0i .:..,,o i.!.U� B 0i 0j.)
$ -

, - f
,:_,..o J-4 � �..U1 y>J, �y. 4lk>- 4-::J lM ��J J � � --l>-1,Jl �
$ •

*
� r-l rJ, r g ,.; -� e!L..a.l �J 0::--P� 0::-! � 0i Jf, � oy.\11
J J
., .,, . �
01., �b:...o Ü"� JJ �� ë.,..ol> �I 6.J_? � �J. �L..à.ill L...J;.)
·�j�j � � �L-:..... \fi � � . 6.Jr1,I � ,.?Y. � �.)�1 i.) OJj.) 0lS
J
. 41, 4 0�j 1�l:....Î �fa J�
�µ �j 4. �ljl..ll
..
$ .,, $ .. .,,

_
4.r,0 �\.h;l1 IJ�1 u-!..U1 ,:_,..o rJ - (P. CHARAUDEAU) «J.)Jr!,» �J

r-4-'I « "':-'IY-1 C>;Ü» "':-'L:S o.)\l �I_, �\ J_,.-.ill �� 4-! rlj �l ..:.,�I )àll (')
..:.,L...1;:U4 r,:Sl;_, �IY-1 �l..811)14 .j 1JW� r\+..-1-! �.J"Ü l+:,ü. 4,L:S � t{,.11
�;b � � .r.}a; ��_,JI.Lo rJ+Lo •-4-!i Lo�! o;l..!.1, � _r.Sl; � l)lS_, � �I
._j {LEVINSON) 11).,.._:..i.:J»_, (BROWN) «l)_,l_r,» t.....;..... 'y o;lSJÎ �l_,.)üi_, ·� 1_,_;�
_,

. (Politeness) "':-'�84 � L. Jr L.+�i


The discourse reader, edited by Adam Jaworski and Nikolas Coupland, Routledge, Lon­
don and New York, 2002, pp. 291-301.
: �f )àll
ISAAC (JOSEPH), Erving Goffman et la microsociologie, P.U.F., Paris, 1998.

51
:.r� \Il ;J:UI � - (Mise en scène du langage) Wl :r,..r-1,1 C.r>" )' 1 '-"°
�.,_illl ;J:UI_, , � yG..J t_WJ4 �1; \fi Jj� .h:J; -y_, , (Rôle social)
$ -

l�l.::......,Î ci...,o � �l.::......, \fi .s.-;lf ��I �.,� IJ""'..JBü. (Rôle langagier)
�_,..;J ;l_, �4 i.J� ;J:UI l..iA �-'. �I y, IJ""� �\;;..; ,-l,à; � o��_,_,
tl!.o \JI '-"° l..iA i.Jl5' I�!., . ;� \11_, �I_, r \JI_, ôblll5' �l::..... \JI lA� �
�_,.>Î �� .!.ll:.f,9 , ô�� �_,._l ;1_, �4 ..L>l.,JI :.r4 \Il ;J:UI 4-:-t i.J� �I
4 .;1- � y�I ;1_, �� .k.:J.r- ..L.>-1.,JI �.,_illl �_,:U½ 1�1,.9, .r° \JI 4-::,-9 �
�L,.:,_, �J'° � � �I_, o� �l::.....\11_, o.û.,J .ûl.,JI 41,� �lS
. (\)� �Wl Ll;.,JI

: '½l::5 �«Rôle»�_,.;� l.A.)}f �I ii_,ü.11 e--1; (\)

Les termes clés de l'analyse du discours, op. cit., pp. 72-73.


:�f_);,.;1_,
CHARAUDEAU (P.) ; Langage et discours, Hachette, Paris, 1982.

"L'acte du langage comme mise en scène", pp. 37-57.

;J:UI � �..l> ��f J!L:...ll �r4.} _,.;� l,i...L....::.s-1_, µ JL;..f -S;>Î LI;.) «_,.)_,�,J_,
: -/' Ll;:UI •..L,._, WJI ,:r _,,. L._, �l ,:r y> l.. 0- ��-' (Rôle)

"Rôles sociaux et rôles langagiers", actes du colloque sur l'interaction, Aix-en Provence.
��.:.,�.,..:JI .!lli yi t..., �.,..:.14 �I l.l.,. _,.;� � J_,L:; �I t"'l_,ll fSÎL. ('1')
yl_;._,.:;:..JI �����_,;li.:.. b-u:-_, (• __la;_, �_);,.; .:.,L...I;.) ,:r 4[ l.;..l; l.. �
: .,...,
t:.,1 . '-'
• l....-.4:.JI
• t. 1._I · ·
., ti!... \11., .lôW\11Jc.r-;-�
Le contexte de l'œuvre üttéraire, DUNOD, Paris, 1993, pp. 121-135.
Le discours philosophique comme institution discursive, Langages, n• 119, 1995, pp.40-62.

52
.....
'-'

i:::, f;"
,....,
l=j·
,.
s'·
f �-
}f ! ,
�r .�� t--� r· "}"
l f:-• •-� 9�- \-'�·
"'
( -� lC �·t

� f
·t-,JÎ, lJ. C-- [.. � .r r-• r: V
Ill
· C-- '--�·
- 0

::;·
�"
,� _: " .. t.� ç. 'e/ �, c- . 'c,

"'"';:s
� "\i. •
l � { " "l-
!'\
l..e:-.· �.(.
.t
. . �r � G ' t-" b. �
1� ·�.t� �t J=ç·. .c:-1- \.r"· �.� C� 'h� .·lc; &·�- ..ç�·çr ·<;..�.. t�. -�c 1.t· ·�...�·'[· ��t .fr
-' �r � [.. f - :
'= .t� " [; !.. � {: ç �
� : V •G-. . f
,
1- t: �os
s t 1
\
t- - C � . 1...-
i... fi" ç· �
"';: c;: (
(• � t C f (• �·
·
� -:- t ·�· ( 1 �.. �' l, •( t � ,:f- Ç,..:.: •f' 1·
.y - . ·r. ( J, '. - "" '--. ·<;..-
t 0 -
S,
-:--� .1· €
i;:
I!. O
i
�"'
� E • if-�'-- -' - "';l.
<;: �-
· ·� .f l:· . � c·( Ç,È:. t·. �·-· ��� ·<;..-. lit, 'y-v� -� c�. 1 f ,c. l.
·r-
VI
�· -.. 1 ·<;.. \t
·. - L -�
� � r:
:c , �


·C ·C •t ,t'
�·c.� ..i-·
� � \i �

<t.y �(..' { J ·.
!'\ \ F, � E: t � ,c: �·�- ·G. . · G. ' . , ;
i f r,.: ·�
e-:
'?
t. ,t: � f:ë

-...1
<;...
é: t r. r· �. . r l ï
1.r.. Ç,� E} V:- �. l .e -..� c; f:
u,
f-


�. �.. ·- �· ·r. � - ·� � ... J. t� · È 1 · · � 1:· {: 0 l l - l. .cf· ·C ·�
t· �
·<;..V\,,_ ��, .t.::. t-b �-' ()< 1· Ç. � . • .'
\- \�'. ç �.' . b.· rt:[... •Cl:.�
f t � � . V\

c
�.· <;..�; 1'·� €.....,., t._::-1-t... '--_: t�� \"ç- ' _:_ �.
1: . ·· 3 .r\ \ i
t� .[ } [' �.. i � f. - f� r � \ 't
0
ft· �- �
'1:- -� -
.. Ë· �· C!.' __.: �- � t: � - ( �- v.· ·<;... }· � � �; .V � l
· <;.. - � t..•'.e
f. · • , .�·ç �t �\Ç (• .t: Î" ;- ,c ç:_ ._: J.�-. Ë C t'· ... �· (: <n ·<;,.. �, '!.
·
o· E, . -
. ç. �
"
�E .l .r-·g r, · r. � � f. ·(·- L
v. \. f. ·f 1- Ir . ·l , .f E i;: .ç,.
:r � : ¼ .� � . (
f _: �
,t. �- � � ' f.
.
• • 1
J.. f.
·ç;-�

1..a' � �- �"
c �� •-.
·� ·_: ·�
'
'L.f," � t,;:-:- � " �
l � V 'f!. c-" Ëf . -� 1,t:' $-t0 :f. t_:_• 1�· t_: t.. t J -� J! ·� ( �
-
�l;jj .J,_; � Lo ��i..-� - o LI � ;;_;.� ),i 4,· ,à.· 2.J, 4J1),Î � �u.:JI
-
.
J:>- �I � o)S::.SI � (/yAJ.. �), if �I �11� � � \1?
- JS
�I I....ÂA.-j c;_;.1)..1 ),\JI <J'° ..1..::--,o; !\� �.,;J as-4 J>b � . ��Ll:I
.

Js- r�
, �l ..!.J".J..;. 0i � � .r--î u), a.JL:-, � �J Ji,�� 0::-?J 4. �..l:ll
J
\1 i.:..i4r-l1 <J'° t.Sr--4 �j �I c.J"J� �W� � �..UI �l:.....\'Lt
0'° &J � l+! � ¼),J 4-..,,;� 9 i� � if 0:.-0 JS J � �
�� �I «;;_,....;LAI» Ji'" �I 4a • o <J'° � _;.� 1lkl �..U �1- o}- 4J�
\1 0:.r0\J.10'° .r.:-? �� ��� � �� ;;�w, i.} Ji'" i.r'� �L.a; i.}
.. ..
ttJ

0� ;;_,....;LAI i.}J. �I if 1� �l:.....\'1 �J, ��WI c.J"J:UI �ü �


"'

�I LoÎ. �W)'lj Î�I �L:.....,yjj. CJL::->\JI �j i.} ..l>-lj oWI i.} ),-J-1
. 1 L.l::...... \Il�� �..L>-Î � I�µ. i.:..il..A.,WI :.r-JxJ �l::11 r�'o+o;

;J..l::--- Lo� l_;.\..:::-11lkl �J �Q:,\'10'° � o�� ..L.,a.i l�l �I �).IJ


:$ 11 :, &

�I «(:1J1 o)-.!..:....... \Il>,�-½�, �..L>- <J'° �� J.,.::..::-


<J'° �J 4.
� WI � tl!......i � i.) �lj �).1 � ;1:u1 ;l_,J-1 �r,c!. CJÎ �

_-
Js-
. �1:UI �;JÏ �JJ 4.1JI �1u�I � �L;JI 0fJ, J'.,�I Js­
�J.r-P �t_!.jlJ � �I u� 0�1c;_;.I.J;-1 ),\JI o.k J!..o }j � ':JJ
�r..J, iJ,> .r5'��I � �U:.11 0� J>. � J
y1�,;:_i1 <J'°
<J'° :1.2. Q; �� � jÎ' � �L..., ü_,- ��j i� ��if'
1!...,..l:LI lli CJÎ . � a''.k.11 ;;JL!..:...., \Il c.,; lS' l�Lt
1 � •. -c,.:....,
. IV W - lc.W

4
,y- . . v· ·- • •• • �

�J i.:..i_r&l; i.i-4 ��JÎJ �fi� �I � '.; .hJI � �Î


Jl-: �J, tl!......\'1 �J �..l:LI �J J�;; �Q:,\'1 �, c..i&-l_.,àj
�L;jf � �JJ. �I..L>-ÎJ �WIJ '-..!IJ>ÎJ �I ifJ �L.,.;JÎJ � if �).1

. Js- ��
c;.lïL\'1 <J'°J. .iJ4.,.S�0'° L;l),Î �r'J. �Jj-,!, � �t.;. 4...-À,j
-
� ')UL �_,.i..., J�J J.. �I0'° �AJ dJlk !\A0'° 0:.r0Ll:I
Js- � �..UI �I J!..o �� i.)- _r0\..J:IJ �I J!..o. 0:.r--î
- CJl�Πi.)
- L-lA
0� ':J Vî"" J""J. � � 0� o;� o� <J'° � JÎ wJ'° Jlr.-9 �I
- . -
u.s.,ll Js- �J d'-- -4--!ll �1�J, </_,;JI � 1 0\S l�l \Il��
1�

. �r->-

55
s C.
·
s s
i � c:
� 1-- .,�

t.. (;-,,
c_ · r .
l,;.; ss
' t;: ::,('1) ,. \. V\ s r.
\- (
t �: }·1..c � � f
(s ·Y ê; l..o •
f -cï." v, lr, s it� <;:f•
s s
s[" · .e
s
- .� ·� �· � E �L �
s
"s [.i �· • 1-- �
-
1: s s
s__ -: � e'.
t:c..•sk... ' t:t• r:rç;.�...:... Ci.\.t_,- •<;:- l..or- \ç, ·f"Es '

.
!!: !l'· (_t".. C. '
t 1 1- l:- ...... � - �
-:l
s
't"
V- � Ê O 1-- '\ � t� 1·
:: r. f � · -� 5 � ��
s
s
.f"..' ·î,. t � -� :l i· ·( l.
(
i � � :c ::· } i i" \-
(,., � res ,�
t: • '
5= �s (s.... .....,r. ·t[ "'..-• r • • ... \.... t
s

-
ç '
E:: 1 ( � .....- s' - c;:-
� s ,(,.,l- ·("" . .f. os
s
-� s' f· .r
l <i r 1 -,, b
t s
sC �I 1 -;
1s '-:. '. t � ;- ·
s s
Ê �- � f Ç:. 1
C.
. os
�· ! L; � .:f- �. � \. C ":t. •
� • s, .
r S �S.- ...... (.. s
l,•
'(> <;: '-,A .. ·
• ' r: .•
.P �·.r-. .ç-b. . �t ��t;'[·S- � .b f.tt. {. .. �f·Q.
s
r _ "' � E• · 0�
- " - '\; l.' s
s"' s
1 ·�
s
s

s
1' 1- �· y �
s
(" t- ...... ,: .f ; )· i .Eî .<;· · . ·�·�.ri 1!.· <;:�- l, [ i: �

(,., { 1 c l• t- t:· l -
.
�· �
·r
VI .
CJ\ '(\.
r . Ê ...... c;;- � T.
Ë �
t � t t ·� J
-
\- � ;
-
� r-
.
i' [·:- �:1-- i tJ:
s�
. c h; t <;: - · .F t
r (,' �. � - - -
1
s�·
0
t-:i. ;. :f. -r.- 1:-1: c.f· (/
l,•
s •

sb
t; s
s
�,
·� '-:.
s
..,.. � l: '1 � o, '-f.- G
s s
s
-
- rt, (,., " ... [ t. .
:
·
·� .�· � rq 1c:-. �·r. . c. t� <;:.r-· J" J: �. \f .r ·tr 1·L a} � 5- f t � � f t; ;,"
� �·
. ' .,. � �
·
s� \ � � � �
� s
· ,
.
� \, \. � 1 � "·( J
l . - _:,, .. Y:·�. f,· :c-�
· . v" -r.,f .r•f,. .
}? �
:k
s
[: <;_ C - (• " " r:
"t ..
f ;:k c;
�
s t, ·
C.'
.ls
l.f. .....,� Y:.
- .
.
·
·( '-r t;. ' 0 r.. l,• " l -
� ·- • ••
• ••• � s l (,., ·
c.: -
t. � l:-= .• ·[• ·...Ç �2,.1"· (,.,t. ·
-

� s
}•
.....r �·f � t ·[
s ('2 . ....
r.· ç r· • . . e:..i: ·
s
s
. ·
<;:
s
� -,...:.
r:
s"'
t 1r
'y.
l . · f
(s

\. c .f SÎ,. c �
s s
l,· c.· E· '1--

.

s s
'
C.·
r
� •
r: , ('1),
"!!: 5
(_ \.... .:f- �
· f 1.
f - ·
1.s (s
s
. . ;:k � s
î
C.
L. .
.
's t
....., �� � �..
1. - s ' s
C- ... ..
::,
<;: J r: � s ... ( '
s
s ....., ....., · r 'I> - � � V\ ç., G.'
s
\ ' \l r:
t 1 ".:f- · •
s
s
l
c;° r � . � � \ � �

� b

L .[
f [ �- S
·Y _ ·Y�
.r: V ç
'-f.-
�( r [ j: r.· f-f f. � fu. . 1 ·t· �
_
t..: f 1..o� r:n ,
('1) • \ "'· .- -
'f <;_ ':" ·� I (_ •
_ - ....., se ..__
.e 1..o Y 1..o-
1.
�.)t;_Js::..!. � (J�)/1 .,i.ft'! .ilt . o�I � � � "?.lJI !Il� JÎ, ��IJ
o� Jr �li' -�is::... � � � J. rL1.l1 ;.ilt.. r+' -1- c; \11 .),.,.;r � J..lï
J o _,..... J
.�I .t:.�
••.
.
ft"""":ft"""!�"t!"" - . - .
:u_, a.'.:k� if· oW�l�I
.1:.. ,: .. , •• - ••
� L... l�J. :}1}:-_,:;..J�6,·�ll�'>l. J� �t JA �t.;.JI �lla::LIJ
-

y d'�J, ���':J� � :_,....L;-11 �lkL-1 (.r 0_,j i>, �I li� L.. l�l
J
).:�J-, JoWI oJJ"P �8.Ï �_,::11 � .ilt. (""ljJ J �1L!..o 0�1
«�I �ll>...S � �IJ:� rl�I l..r° �J, �L:J J1j\'1 0_,DI J
�_,.>Î l::Jl}:-.H-"" )� 0Î�Î ��J. «�lrP)/1 J>-»J «<,).)\11 .r.-\'l»J
J �µ, ..!lb 0J.) yl��I o� 1� �l yaJ, .. lx.li JÎ t!L....�1 JÎ 0�LS'
� �l.ll ���o.)� ü� J: • !J �l.lJ � oJJ'P � �I
J�
�..lij ("" .)lj-9 OJ� dl 4."j}"P � 0Î J,o4 4,l')l:;. cfJ' �1_r-
0Î i>, �..u1 � L... l�J. r+>"JJ Jwî dl y1_,... �J �.,li dl t!,.jJ"j.,.

(.r .,?. � J., ;U:,l .)� JÎ 1 LS:j\fl y d'� W.r"-° ..:.......-::-l yl��I
�� �� �, �.r>-4 ��1 01, ill1 �li� cr 0�J o�I
-
� 0--4� U� � �J, �lklll � �I t!L....;JI �� � �
- - -
�\S �I � y, � r-K=11 � � �_;->-Î oJJ"PJ �L.,.;.,oJ �I
.w
':>û .
-
yl�� �l J..:f- .)ts:j ':>û �1 b)/1 �lkL-1 � � u�I �':J�J
i>, '-?.ri-J. ��JJIJ _r-;LL;JIJ �\k.1.1 �l..!...::.ï l.!il.lJ. o-l>IJ
�J �
.
�J. �l::1-- (.r .)r- LoJ' .,k...,\'� � L.. � �1 �lkL-1 y, �lkL-1 �
-
.lJ
r� � '-? ü . �
- .
lkJ-1 ..L.,.:,\.i.o (.r � li\� Lo 1�1 1� 4J J..:f- o)"àU;
J�J (•Qj ��dl'-?� �Î o.)'.:.l..:.. �ylj-.,.:.:....., i>, �J b)/1 �lkL-1 c_l.;:..i;I

i>, �I ':J to.,WI �J.Z �WI J .ù.a 0�J . �1 � JÎ Ç-J � y,


½ . t_L:.;)/1
-
t_L:.;)/ü. i.!.ll� ù')l:;. 01� �t;:_!I �lkL-IJ �J4,..!,)/1 �lkll
l..r° r-K=11 o.ilW ��I i>, �l:.11 J.i.-> JÎ �I .,l;.:jl �l ��I �.)J
.,. "' ...

- "
��I JL:-> r-K=11 _,.....4 � � yl}:-_,;.;.JI 0� i.!.ll.lJ. �lklll If.� ��\j.
,

. t_L:,;)'1 JJ � �J
-
.,U o.)�I Jw.\11 �J
" -
�I' � � �), yl}:-,:.;.Jü
o..L.,.:,li..o

57
o,j�l;-4 �I � � L. �J (')U.WI '-:-'bÎ � J;,:---4 Lé J"J ��I �J
,, .. .. - .. ..
J.o�I 0 1_,.}Î (f b.,lJ �lpl (f 4.,...o ��I Îb Lo. 0-!.J'" \' 1 �L;,;.,.o �
01,, �� d, ;�I J\.J-1 i�J {La politesse) '-:-';81 �1 �I �� y
'-:-'U:a.;L..4 �;.,l:,.,,j 0-!.J'"\' 1 �1 Î')lS:]4 �pl t\J. � ;WI (f cil� «:,lS
�� 0Î 4L; (f ��I �� l.S'�IJ J&.11 (f �.r° 41,jl� J.> � � �
.,, -s � ..
� �b �I y�'-:-'� cil4 W {Perdre la face) (*"�J �Lo
41,j�W ��IJ):�_;.i\11 �.,L:..,., �1 �-':I JÎ çrti cil� �IA �.r"4J c..7" 81
:
� 0t lf;W (f \l�f '-:-'lklll � W5', �}-o �� y1}-_,:.;..u; cilJJ
, ;1�\11, �� ul�\11) �I ô;.,_..., �1 ��J '-:-';81 ë..w-�
. (... .il;.11, �I, .r" \JI) ��I ë;.,...=, JÎ (... ;W.:.....\11
'-:-'lk;L..I 0.A J�Π� �I � <.?JJI '-:-'lklll .,� � yl}-�IJ
�4 1J�I (f �IJ; � � � 0lS', �I � � � cil� �J, ô.,�
�4U:a.;L..1 oh �. .ï: �UI .il� JÎ �b� JÎ ��I 0::-! .ï..b� JL...;
,,. "'s. - �
J.,t-9J ( a ,aall �I �L;� (f 0� �I? Jl...JJ �IJ�I (f I�_;.:,:- �
�. �IJ�I � 0.A }\JI� \1 � �IJ�I �l�IJ. ( ,a >-�I JWÎ (f
. ��I (f o� � <1..>-l:.iilJ �I �l:.&.1 Joly (f j.o�J �b �b�
(f �j. 12;1�11 � Ul;ILl �1_;�1 \'.'..i. .1;_,illl (S� ��Lé �j

� u-,o_,1.1 J_,,. l.-.1;.) \ WA .t:...... I_,.!.; Lo� «.:i_,...:.i:J»_, «.:,_,l.1, »-! .:,_.,.::jl L.J-i,A,A '-:-'�Î.;JI .:,IS c,:J ( \)
PENOLOPE BROWN and STEPHEN C.) \ \AV .t:...... •-4.r"-' t.:...i:.,. � _j la._r!..j b\.s.Î
LEVINSON, Politeness :some universals in language usage, Cambridge University

«.:i�»., «.:i.,1.1, » };; 4. � 0-".;..L.,a...o � � �j � ..!ili 0µ (Press, 1987


.r.h �_,Jl1 .S_,L _j .:,L..;')'1 �y o..u>ü_, t;l� i,t'l,\; '-:-'�Î.:.JI rJ+A-4 la· •,1_, 1�1 L._p_,
J_,L> �I (Logic and conversation) •;.,+,!li o1..:....,I;.) .j (H. GRICE) ir-1� � �.,.Ji1
Î-½,- (Principe de coopération) .:,_,L,.;,,11 Î..l.:,< pl_, 4S.)�I C.�H �I ..\&-l_,.aJI 4-:i � .:,i
rJ+Â-A � ,)1.:iw-"" �i �., 4S.)�1 .. wr LfJ\$-1.,.. � �11..,�1 _,.;L... � (...L...f
Ïr.-5.1;_, � �� �)à:JI •.L,. J_t>- 4-::J i?�I �-' '-:-'�Î..:.ll �)à; «�» o...L.;s. "-':-.,li ,.L,.
. The discourse reader, op. cit., pp. 295-298 : fa! . .)_,.a; c,,o �l �-' lç_, 4-1.,...;4

58
4J-½J, ��I 0� 4!, r�I �rS' J')L,:. 0-4 � �..UI ��LS �I
� 0� ')lç.l.iJ �lkl1 �:u; 0LS I�!.,. .,., �1.;:- <,_; � � , ��
.,
.
ô_µI �. \.,\)1!., 0_µ1 � �Li; yl_rS-_,;.;:.JI 0µ, L$_;>-Î i..r'�J :_,.a:JI
�� 0_µ1 � W".>Lo 0LS l�l�J. �4-_, �-' �1-4--,!ll b:· !
' ..
�J �! 0�! i.) .. �., . oji -�t..
. � Lo 1.h._, , o}j.o o.l,;Li . � o..UW4
-
(), � �..u.L.:..1.1 dl r�-', �I � � � y GJ� �j-ili
_; <�:11 1,.._ • � -··Il
..,- � � '-'..r- cr
�.,.r• ..,-_; Ll"'ü
. .Y . LA .•. t �I 1....,..;WL• � cr ··
�L-�
i::�11 .t,.._ .a�ll if� ylj,� j1 ��li_, ,�� �I w� jl.r.l
� or)-, 0-4 pl �-' �I ��., o_µI 1..:--'� � 1� \.,\J �4
,, "' :I
.. "

. 0� )'I $,IJJ �_, WI J...,.:,lill

�I • .. � · ... tt �I u• 1�
. .
t-.:.. tt • t
.
" !.),,C..:,-:.,-��
�Lo:U.O 0-4 :_,.a:JI � Lo (Discours préfacial) (,)�..La:JI . �lkl4 � .
Préface ) oJ
-
• è �., ,:_,.-o .,i (Préface auctoriale) ù.Jjll ,:_,.-o 0� t:"-'
½>- JI� 'J u.lj.1.1., �., (allographe
C. ,, "' .,.o ,
0�., . (Préface posthume) o.:iÜJ � .,1
L$_,.:>-1 i.;JI o�ll.l_, 4-::-9 � i.;JI w_,)â.i4., }\J4 ��I � ô�WI \.,\JI...LA J
ok ô$,I} u.:--b_, ol_,::.;- ù�_, ._,l:5:.ll � jl.r.l � �-' 0-4 �l,;JI l'.'.î. �
if-', ..û81 t.o:U... y)-, u.lj.1.1 t.o�. �L;:S w')l:.:,:..4 � �LA:WI_, . J
"' • fil ..
,,,

.•_,..!,l:JI _,i w.r=-11 t.o:W c.r- Lg.j":>\..::>-1 �_,.:li to:'.u.o_, , �I to:'.u.o � �



� u.l::...:,;J t.o:WI o.h. N i.;JI Jol_,..,JI 0-4 �� I tjj �l::5:..JI �j

L'instance»: �1_,.:JI
.. � If' .. :.r-.u:.11
.. ...... � J_,_; .J':)IJ «..:..,�» '½l..::S ,:y, ..:..,4 � (,)
autres préfaces, autres fonc-»., «Les fonctions de la préface originale»., «préfacielle
GENEITE(GERARD),Seuils,Seuil,Paris, 1987,pp.150-270. :)ail. «tions

�1/1.ll � ..:..,L:.il.1.1 ":-'lla.,:.» : 0:,1� ..:..,�� 4 Ll1.:, .:,�i ..!1.llll � :.r.r-11 ë.>� _,

: ._,.,., ._,.,.,, Y•• t/Y'Y': � Y : .:,.l$-, µ1 �ts,, «�I �l.li,_,llJ �IJ �I: �_,.JI
":-'l::.S i)l i.:._,..JI ,:y, ..!1.1,) � .:,i .:,_,.:. �11.l.,. .,Ï t....11:UI o.l.,. U..L.....:.s-1 .ü_, . , , i-AV

. 4.,:JI t.')l..._, ..:..,'lb-)'1 .Ü.:. <..5...l..o ,:y, , • :•�11..:..,4

59
0::,-! J.,J_,, :.r- 1 � )'1 "':"'L:s::.11 �:U...0_, �J..ù.l "':"'l:S'JI �:U.... 0! J.,.û . ..!.lli
� • ôh.:..:J ..:.il.o:W.1 01 J.. :.rw1 '-'l::.S:JI . t.:W_, �L;.JI .
'-'l::.S:JI t.�
.. ..
� �)..Ù.l "':"'�l ._:.iLo:U..... o# Lo lh_,. "':"'ll:J..l 0-4 ...L..>l_,JI .k.o..:Jl J>b
, �I � J .. - '11_, J�I �J..ù.l "':"'L:s::.11 �:U... .J...:f. �, �l_,.;Î ù')\.;:..:,:.I
. ( �I �_,JI) �\.:.....�I �l �_,l.1 "':"'l::.S:JI t.�_,, Lffejl_,l.1 "':"'l::.S:JI t.�_,
lAIJ..L:::- d_p- t.4 )'I �.,' ..t>-Î lA.)�., A ';/ � ..:.il.o:ull 0Î jd- 1.,
lA.)�Y. '� � � li �}:.Lli t.J'° �) fa d 4-4:W.ü . � � 4-o.,).,
t...o.,J �-'. (\)cil� .r.� r.):, � 4-ï_,� , "':"'l:S'JI U..,., J�I �
_,
41· � � 1.1._, . o}Î � � J� �I �r,.11 If' C\..,aj� �L>:.11 4-• ·· •1
y.::S � �l--4 )'1 �1) �j _,i (�,; li .Jw-Î f-J.i::..l �.))U �� �l.,à.; j..àjî»
J.-.ll)) 0 � 45; � li .:r..r>Î � 4..4:.ui1., . (y)(( y L.a!.ll_, (�.; li �L.à.ill t.J'°
rP �� �L>:.11 �.r. tk:.:. J:�j lA.)y:--J 01 J. . (r)« ..w �l � ';/ ..Ç:l;- 1
"':"' (.
w r..-:--1J, �I ;1_,.....i �Ll..,;1 t.J4
f-
� IJÎ � ll .)i_,_,, <l:s- �I � ';/
LS}.ill ù_r,a; �J lA.)�-' JL> � t.:ull_,. J_,81 � ..:.iblS::.o! t.r �I �
Î...L:.::....... 1Jl5' �I Î)J lAI� Lo 1 �µ. lA� 1.-ii�_, 4-! � �I o�I) If'
';/ �I o� I o�l_;JI_, _r!,�I J..olj.JI � 0-4 LoJr""' 4S_,....; � :_,.a;JI li}.i 4-:J!
_, :I .. "' ?

Jw-�I ..:.il..o:W.I J� �l�I ùi_,l.1,y, � t.J'° �i_, . �-' ù), lA�


½
�- I yL...�I �..L.>1 d �
cl!�_,. (FLAUBERT) «�.,.Ü» �
,, - .,.,;JI :_;- 1_,�I .)�I
lj-ÎJ � . t.:W.I ':li Î_,Ji ';/» : �I,; (ZOLA) «';/Jj» �L>:.11 4..4:J...o �l �
J..L:-! L?l.ll _,,.�I .!J� � ..!.Ûl. j....:Jl_, .)µ½ � L?l.ll ..!.lw ..l....4; t.:W.1
� ';J �_,.-!JI �_;J J� t.r L?l.ll �i.r-11 41J If' �I � .!DlJ. 4-�L
"' "' .. "' & ,, & "'
:I

tr-1-11 '-:-'�I �j �;�!JI_;-..� ij (MARIVAUX) _,....L.J... J_,.i � � L.. 1.1.- ( \)


(G. GENETIE)..:.,� •.,S� r-"�11.i.- � IJJ-½ � � .J! � �4L::S' t.:U... IJJ.) �I_,
, •;_,5'.ill �I;.) ij 0r,+-!,Î .!.lllll � o.);JiJ Seuils, éd. Seuil, Paris, 1987, p. 214 : "-!l:S ij

.M:if
. AV: if, �i::..JI e,-).1 (f)
. M : if, J.!UI e,-).1 (Y)

60
J
<.S...L>-1
\
(H. DE BALZAC) «.!llj,½» :_;i_,�I �..Li_, . ( ) «� 0Î Jt_,) r�
:_,-o w.r.J �ts:.11 J.,,-IS � li ofa � � . �L..:ull �� � y, 4\.ilL.J
. (Y)}f �'.'.li.o �;;;. � 0rf �.r. }Î ��, Î� orÎ
�J �X y, �I dl �l:UI �L.� �l�I ù:i_,l.11� 0Î J;ll_,
J
�:W.1 �ts:.11 � <-:Jr1- L.. �}. � <-:J8:JI �fl � o� � :_ro .J L..
c..:s- û-4 -.ü...L.,o \JI :_,-o �..l.p �1_,) �:W �_, �10.,�...ùl o� L.._, ,
V :_ro
((��)) � _;s. L. t�., . t....,� (�pi � :.r-.il.:.!1 <-:Jlk.:L-1 � Ô_r.>- J
i>-' �\..A:WI <.SJ� � � �-' �.,1 :_,-oj L» : �ü (T. GAUTIER)
• •
$

1� y, ;s. ..Li . (r)((½.:1\'1 Uw\' �L.:Wt Wb� Gµ, l.!.ll� :.,-o ��1
_,

�J_,:JI Jt_,;J (<JJyl ��I» �IJ J �...W � '-?.:,I� J '1�$ 6-À.i J�I

. (O((� � l.!.ll� e-' �t...:w.1 � ,�u. '-?).:,f �» : �ü 4 b


y 0.,.....):UI � li wU;_,_, :.r-.il.:.!1 �lh=1- . I ùl:..,oÎ � �I 0LS' 1�1,
üb:..o w • .l:à;J;JI ..l.o\ L;,... 1. -· ·� j1.$, · y: · · <-:Jlk.:L-1 �� ùL..,.:zj1 0 •ü , J.,.a.JI
� � .T r.:-""' J-"-

0Î dl ôJLl)'½ 0 _,......,Jl:UI �I J.. � � -L>Î �� ù.i� � ô.r1>U; J


: � �t �� i> 1_,.iL....._, �l_j-\JI .:,� ù\;:.,., \JI e:j-··...o 0..u.:JI <-:Jlk.:L-1
, ¼.:, \JI �l.;yl-Lo:uJ.I_, , JL..�1-LLll_, �..u:Jt 4-JUll, LLll
:_ro �.r. �I1� 0Î J�� _, . ( )ô.:,�l-�:W.1_, , ôy>Lll 4-JW.1-�:W.1_,
0

L._, rlllt �r di, , <-:J�' 4-::k <.?� �1 ô�U.1 � dl �.r. 1..o �


:_ro 0LS_, , :_,.a:i1 �LS' .r;:-S- r�I 0LS t�µ. �;}......o :_ro �_;ç_, �½ �.r.
�LiJI � t.o:WI �..w,
�).:, �
OJ-°j�., 4:ir.:--4 1� 0-'J �ts:.11 ..ü..Lpf
«ji:UI» �IJ J �..W .,L;jf «J,_:-f �I_, » J_,.i ��\..AI�_, . ô.:,�I �

. M: r..r', J!UI �)1 (\)


(2) GERARD GENETIE, Seuils, op.cil., p.213 .
..:;.,..s:, .)1 .t1_,...il1 •.1,. � L..� i:,�i .!.lllll � Îl::i.>i ..u.,. °' · : r..r', J!L.:.ll �)1 (r)
. (GOET)
. \ •i: r..r', J!UI �)1 (t)
. \\\: r..r', J!UI �)1 (o)

61
r-1
o.lA [ ...] �Lofu � ..uü �lb- ud) w '-,o:LL � o.lA» : � G.J..
� r-1 o.r.:--'° � o.:>4--!, [...] o.:>\+.!, o.lA' t)L...,J � o.lA' 4.A:W �
tllill 4 � L, Î_r.:!..S' 4-4:WI 0µ illl J,t,f 0-A r:WI 01.S l�l C'..f . (') «�
0-4 �.,.:Z_, , _r!,81 ci'_, 0-4 0� L,� � l+-!,)'1 0�)'I � �
J _, . �illl
. �l:501 � uy-!ll �J� 0':;> (Garantie) d..iÛI
, ë.:,�- �yl_;.� � j�I �lk:ll c_\.;:ljl '½ � � l.lA 01.S l�l..,
�..
"
� -' , o.......ii
"
�..û;JI
.. .
._,lk:ll .. ����<.Sr .
• "
f ._,L:---,1 .ï o•9
�1., ��)'1 0:P.".,JI .)�., ��81 ;;�ü � Jwf � ;;J_,�4 -uy
½?..UI (Principe de coopération) 0., �1 Î-½-4 �., , C>) ...a.ll_, �IS01 0-4 �
. 4y 0lS' 4 j.Plpl �-' �.:>�I � � �}j �1_,JI .b_,)-31 �f 0-4 �
�-' 4. j.Plpl �-', if ci'>'° J
C$)...a.ll � 41,jl� '.i.> .to:WI .:>y:-j J
L,� (O. GENETTE) <<�� }�» ��IL, l.lA_, . �� � �ts::.11
J84_, , �� � j.Ply &>J.I �y �f '-,o:WI �� r,-S'f 0-4>> : Jü
or'-! r-1� � :µ1 �1 C>J lil1 � 4-:-9 c.r- 01 �ts::.11 rb Lo ifi
. . (T) ..w
((
$

� � LS- ..UI �4 ulk1-


"

. I J�l 0-4 li_,J �J �4 4-A:WI .byJ IJ


-

1� �ts::.11 �-', � J::h:JI_, -� �..LJ-1_, '½ Ù:_pl 0-4 4.rP iiJJ�4


"' "' fi# "'

Jl L:'.ol..,, � �I � ��I � J.,_JàJ1_, '½� ë.:,Ll)'I Jl L:'.olJ


� -u� ½?..UI Jo..,JI 04_, , ��I �I .:,_,� u�I ci'l_,.::.11 .!.ll.....o .!.l_,L
L>J lill 0-A )Lli � *
�..u. Jl-501 .!.lJ-½ «:>f � �_,, .,.lk,;.f 0-4 �
�f J�� . ., (f)�\..;501 ulks.ΠJ�
1--4 J _ a aï .,r � � .tij JS �
1;î � 41,j.:,Lll.., "-...-.Â.i � �IS01 .,.t.:; J 0 �, �\..:li J ü.,,:,L>. ë.,.L....)'1
. \ •i: ù'°, �ÜI e,-)1 � �J-' (\)
. \• : ù'°, �ÜI e,-)1 � �;_, (T)
.
� ��I if ù'" �Î r�I � 4-::-f _.r+l;Î ...LJ J. �r--JI 4-.ol.ail � lh •Ir--! � (f)
l.l,, •L.ô;! �! l)a..â.. "-A..i �_., CS}i.11_, ��I w �), �! �..l.ki �.P. Jtj t.:till "-!l::S
. .!JI.)_,

62
J i.!.UlS_,. '-:-'L:S:..11 o�I) '-"'° - o�
.
�;J, �ls-ji J � ..û ts;Ull � lÇ...,
.
�ts::JI �-' �U Ul;i cs).ill ,:_,.,. ;.LJI '-""L...:.11_, r.. ,a èi :14 ùl_?':11_, �lpl
. I �1501 OJJ-..Pj �� OJJ-," J � 0Î 4ïW '-"'°
)r'""'Î J� '5..U )'1 :r-. �
� o.r.=,.- �-' �l..l::-o J � �-', y � l?..UI JU?I ;�J, c+o
- .
ù� � <<e::,ôl_,::.ll>lj h4�hl � '--4�1 J �1501 � Lo l_r.!S
. 0!.;>" \ri
_,

<l), l?..UI �.,li �f_, � UI), 0� �1 4-L_,_, '--4:ull J:;i ij o..lp,­

Lo 1�µ. 4# �-' �� �I J:..il_rll op_, 4-·�+:ïl �


,..r- . )"""""-'
. .
y ..r.-,- . �
. I lY-1 &lf_,
1 :.�11 '-"�f .......;1501 < • � l..i...;I • �L < 11 �I ��':11 ,,._ to:WI ci •i
r'
.
i4-l �l� Lo '½l.::S 04_,, _r.!S ùl),Î Ji� ij 0!..L �4 ù? _, , �
o I
':1_, . (,)�1µ1., �4.31 '-"'° Jw\'1 ;w � ':1_, J�1 Ji �.r- ':1 e::,ôlr-4

J.,::J ;:--Î .ü),


� 0'::>* l?f ' 0.r.? (.r" � '½l::S to:U.. � Lo� �1501 ..,..
��
-
. F-..1.i:JI �
J--11 0--"t-.. Jl ��4 ��Î f� 0Î ��I �Lo�I � �Wü
� � ..u1.,_; '-"'° _;\110�1; � cs) .ill �- Lo 0�., �1501 41r4 .)1,j_JÜ.,
Ji�' o)...;)'I � � U1_,5'.,W. �\..a.:JI � � i.!.U� � Î:ull
J1.:..o �.,r., . ',j�\.j '-"'° Jk
':1 �L.i:.l1 i.!.lli 0r., , i o:, � '-:-'l.:5J1 04 J_,.;;.J1
..w. «t.,.,_,...a;\11 �fa Jl) l?.,Lo...:..J1 ..lo.>-Î '-:-'l::S �La.li ..Lo.;...,o r-:-W i.!.U� �

, _,..!.;JI _, �l:,61.l w;WI ;I.), .)y.-_,JI '-!J.) '½l:.S J�.ùl ..L.....,,.... .t....:U.. JL!ll � J.s, )a;I ( \}
._,...�î J.s, 4,.,:-_,.r>_, 4-=JI)=, �! i� -.;':/_,l>...ç i� La.Î--4 � \4.4.o, .r'Y, ......,.,.....
• • •
0[ � '.>Ü : t>).ill l:J,L:.:.... u.l..f;I ù._:S_, ...:;..,... ½-'�î .t;L,,:. � 4-->_, �.,..._..._, �1.:5:.JI
� 0[ (.� ':I �-' ('.:'°1_,JI ._,...l:-;:i':111.i.A � � .li [ ...] <:?.l.it.-11 ,.»- � ;. :aiiï
..:.Sr 0t .,. w1, '-:",.,... ..:.J.i.,.,_, -...:,_� ..::...1...;S1.û., �.))14 liÎ 1..o r...] J.!Lll ..»- J>-�'
J� ë;. )� � .;J_,W � 0-4 J:u, J-' ��i 0-4 �I� J �Lo��
� � iJ .:.iµ �) 1p cs;ti.11 .:.i� .:.it., ..ir-4-° cil:- .:.i.,s:.; .:.ii '½ 4.1 � ':I i� h.1.:-­
......,;.rî &Lof �I <:?..L:J-' I.Ï... �J '½ 0_,>,J .:.,f �I_, w}JI � � ..!-4 i.J 0!,i, l,.;�I
. Yi-YO : ,.Y' ,.Y'' J:11 � Yi� J C-iΠ0! ���4 .�

63
l.k ts;ü � 'i» : 4jl-J � .>;; . �_;.,. �_;.,. J-..ll �l_;.o i.) J�I Îlll.1 �
°
t....,_,...aJ\11 <.J"J.> � Jy)'I Lt9 � <.?-'�I ..L.,.;,,-f Lt9 _r?v. 0�1 ��I
(.r � l?'�I L. �., Od' � _;.iJÎ L. & � )� � c)Î Jl °"�-'
� ;J"'Î ��I l.k i.) <.?-'L...:...1.1 � Lo_, . [... ] ê}}I ��I A,I l.k .,...f
0--"\.;- (.rJ. [... ] ür-4., 4;-Ï'-4 t..o_,...aJ\11 Lt9 �� (.r �f l.ç .s...oll! �
:I' ,, ,

0--"L:- (.rJ . [... J <tli:JI Jl l?'_,1..,;.U y i.:.i�I i.rll �:,..ù1 t,WI J-.11
. (\)«ô;�I J4_, Jt.-::.....')/1 U.> � l+:,.>l..o e>:"-' �I ;;_,')li, �i J--.11l.k
0Î y.?»: l5';� _;SJ.; �la;JI (.r J--JI Lt9 � 0f � L. � i�I V�
ts;UJI � Ji là�f j.iJ j.--JI l.k Ji i.:.i� �� � � 'i <l5' l.k
(T)« � � l�L!.,. 1. Il� � 1-'-Î j · ·�Î J� · u..Jh �t, �Lh;I
� u 'f-::-1. ·-' J Y' � �.r. � <.J:! .. . •
• 1 ··'1 US
�� 1 ... L,
� ..1.r1 · 1 US . ,c::-
1 • �
.J: '""Il"::-" t.,o';J...:;.. 1
L$'·1 .i.Î5 �� • i
...LJu :.WI •
. ,,
•· 1
l.ft""""":
l.k � (.r $,� J� 'i � � � 'i �I i.:.,4JI o.k 01»: ')Uü
� J_,i ôp �Î .r.JÙ 8' l�lJ . �I �l.,o 91.1.,.a.o (.r � 'i _,, �l::.SJI
� ol.,.;1 o).��I i.) .)�r' ')/ Gµ. ��\11 �\..,a.:,:. (f' �LDI u..!.S i.)
• (r) (( �_,.....
...
•• .r-' •
. . - 11 �.) · ; 11 i.:., L....I;.AJ
., 'I If.
J.s,$,81�iJ���l��,J��lcJ��ll.k�
�), ;�½ ù_;.J.1 tpl_,:11ô;r,P �� Lt9 u.lr,lJ ...:,..;.,,;.j-' o}Î c_.MJ �\SJI
.l;lÂ::..:>-')IJ_, ��81ô�W ô.>4ll Jw \11 :.r � l.. .,!SÎ � i�l lAG:.B

. .
o.k � ),l:.11 0Î � . ts).ill �-' $,Lo 4,::-t JI� � �;>4J 1.-il_;...JJ Œ� ô;�
Î� �-' ÎLlü. tk.:L-1 c_�l J� ô$,L... )'I J.:--,ü � Î� là� �}JI
.

- ,,
Jl �� �I $,\h,:. \11 :.r- ù)JI�-' �I 41 �Lb ts;l.ill Jl <1.il;lhl
ô$,L....)'1 � (.r J4_ 0Î .>l;Î è.::,>- (.r �I .i_p.-_, $,ll Î.>:4-4 � �Î ..li <l.os,
J
. r-:ilil J:,f .u.o.s- � �f_, 4..-4,j c_,M Lo�, ts}i.11 �;I �I J>- J
:I "' "'

J J
1� �là..UI_, tplf-11 ùlr" )'1_, ;lh'il W½,ll_, �.>G.11 $ :.r ��ü
"'S."' "' "'

. i-o :if if' T••Y', ._,..:,,;,w-s��1µ1 �' 4-0_,...ai�l �i) (\)


. V: if, J!ÜI �)1 (T)
. A : if , J!ÜI �)1 (r)

64
C.· c. c. "'
"'! - ""'.
�· c. 1 c;..• .e,.. 1..o E.:.
· '-"e. e t'. t .r � c.·
l..o l..o �
�• 'Ç ...... c.. ,.
� \ l .._
1;._, ��
� F. 'L �
01 \
. f. � t·
• -
. �· ,.
.,,c '-' ' � "
. .. . • ....c
f-
·�. l•, �· 1 f" .r .-l �· ,t: � -� , f
·
r. S-
f 1..o 't �

� �
't \-
l..o
� .. \.
. t,
1..o'
c.· ,... 1) c.· �
t· �- � ·C
1·ç��· �
t' �- tC 1'É:". 1;:-.. �.t��· �"[�· 1:,c. [ l �-E f · '1:, �,C·
r.. É'.
L ,c- " • c;; L ( ,;C· -
•C
-
l..o - 1, è
". · . _ .(
f • - \ \,•
· .t ·� �
c.• ....
� � -• L ·
� j.Ç.
:t- ,t'- r- ·�
1 t0 \l.,·
:r� .�- � \- E :, �. É: fl. ,i ·�. f. ·�; � ·� · �f c� 1..o ' � � �' -'
;(

.c �
� �
. (� l � ç
f�" 1..o
. �. s.-
!f"
... o• ç
't. � "". .
. s.-.
f - ••J
l..o
l'C.·
l,'
e! . · \ . r.
· "t. e.. V\·'> � tio �E-: • - {.. 'f�
c � \,
c .� F
- 1..o e
t-1
.-:..·

C t
l>
.r C· l� -
c. · E ·�.
E:' \e• �· �· • t· -Ê
{:
C. ,.. c;; 1. ..... �
i- f ( ·�. �·
•· -
ç.. r- \
.. c;; -, '1 ....�
t· � 't (à'
t l· �
O'I �.. �
·C. . . �· ... ,C (• y. !
t e.. •y
,c,- ,Ç. ·G �
Ut t..
f � �
1..o .�·
,-.. � .. � Ç:. ·(
" c;; C,:.
�·Y �r f, "t-
� .�\ t:- � .�·r V, � Î .\a- Ç... ,c- . c-',·- ._
r C•
it'· ·\ -;- \. Ë.�
·r� ·t ·.
• s
. .
• • " • • •
1
'-f_ ,::. 1.
C.
-·' ,)) (•
•' ' l..o- Ç l..o . L
ç -
[
T � � l r. . • �V\ .. (.. !=:' �·
t;' � ' • -� Ç:•.l-· ç .( f. b �·.
C- �
4::.e ·1Ç:. c;;�

l..o
' r la. .C:- - L' V � � - 't,
� g
c:,.
Ç. �
� �

,':!..•
·r.. �·l'
1..o
..
-
·i·
' �
·( "1\.

J �

f Ci. - � r� -,�
-
r . � V\ �
c...
r- � t..· �. C.f' •�-. · ·fa_
·- "=-. .c- !f" "'\,,
fi E
C
' . -::
• � ..
� .r
'te.• �
c.. � ;;

·
't; ��. \ c..
·
c;;

c;; �
�'l ,L I V . 1-1!!' 1
'
c;; (.. r. : {' -
"'r.,
- . � �( . L � l..o 1. . • l..o c..c;; (l.:. _:.
·;r- r ..
• � �
'-t... • l!_
- .� 't.
\ '-f- . 1" ';t. 1..o

e-. � - î r- r � ..... . v. f:: ,t. l..o .e ·� "'-


y. ·
Ç:.

1 • I 'l 1
f�ry
l-
��\�f[ �
� I �. 1 'l
-
t. ,c: •
\...,
l-k��l·����
, :"y c;; �· c;; ·
1..o .• t,
. c..
·t· c.. • . ·f - l;o:
·'f,., �. � ' ,C _ �. � l�Ç - · . li,• 1( �
C, (: '-f- . tCi t �. l,,.
[_ 1:
=: t ' � f2.
Ç '� .� C � Ci ·� � � � -,.,. ·(
r- 1'•
ç c;:• .c- �• t;·
.t· 1.° - ,. � t . � ":
C.· c;. . Ç. � � Ç. .' è· &- (.. - E�

� r. { � }· \ } l f: �l ) � l 1.' 1/ if .i· - 1·�. b'�. t


L. 1.1._, · r-ll-
IY'� ,:r ��f ,y, }ΠL. o�I} J �., JI.:,!.,
Î..�î ors, ,:r
,:r 0LS 1�µ . �µ1 yllll o.,..;:.JI J"' � yllJI o_,.;..JI ,:r 0_,J �ljl �
Yl cs;l-i.ll u� J..>
'-:"�1 � �:u.11 ).,x 0î jilll '-:"Ua:L.1 t""'lr
��I 0�, .J� �., 4½ly.Î jy.Î � � �-', t'.'o� oJr" o..:s- �-'
<.J"'Jl..ùl_, � �I �_µ1 U>:;JI J"' � j5')1_, , �ts::.11 J"' to�I o.l. � �
Û}J OJJ� �î l,oJ.;s, 4! )G., lAÎ} �I IY'.,.�11., � � �I �.u'.:.11
�-l>- dl '½l::.S ,y, �ts:JI �-l>- ,:r � l.o:utl o.l. �
*
�. i.r1_,-..a:ll
• (\) .JI�
,Y,
�' l.o:utl ,:r Ô_r.-> \Il o_,.uJI �* �1., 4llll o�I 'C:'"j._,, �lS I�!.,
"
.,r
*
csJaJ1 dl �ts::.11 ,:r �_,l.1 �1i:J4 � �� �..u1 Jj\11 �1 ,:r �li;�
.J � � Or.:S'J '-:"lk:1-1 ,:r 0.,iJ1 1.1. .:i_,:,:-� . �l!.ll dl Jj \Il � �L.:;JI
4-::J � tzy. yllll o.,..;:.JI �. 4..:# ��., yllll o.,.;._JI �
�l_,l.l :W.f IY'�I � oJ .:iü � ���
*
JS
y� �J"'J �� �4lb:-
"
- -
j.o-iJI �I �!Œ .:i� 01• d' ,:r, (YY41� o_r.:-- 4-¼�_, 4,1!.ë_, 4,o .à•J ��
�J to�I o.l. ,:r Jj\11 �I �� i:,ili . .Jl:..; � ii..l>_, ,:r jl�_,;JI
Il «:,L,à...L
If• * *.,
o..l>I., ��
*
Il 0L*� .u...aJ-
If• *
· .\;, ·\!JI .... ;;11
1 '-'"""_; 1'"""6-'. � r-:- t..T ·.$, �

I
�..LI t::,,? � Lo_, � Ü::-? � �ts::.11 J L,.:, o� tA.:iÙ... o-L>-1_, ofa

(.$..Lo.>, Jwf 0-" •.,.ift t.. � 1.,..'.'.û_,�µ1 �r--" 4-!�f � !J"'.r ..:.il..� .!lLa (,)
p ij � r-l .!.Œ �., � 1_,.)Ltf .;JI ;.)L..al.1_, �_,illl {*"!� .>, 1.,);., ,--4..1&- d,:-.
o.,;_JI �lj,.H-"" ,y �...LJ-1 �_., .)� (.$. .)L..> t.:U.. ,y u.h.,.:.; � \.. 1.1•., :.,.......a;
.
. � r.f" ...:.,l.:WI ..!il.ï ij �_µ1
Du texte à 01_,.;&- � ...:.i•� .;31., , IV;� "-!l:5' ...:.i4 ;I� t..� Jl!l.1 � .>, )à.il
r� i:,f 41 � l....l:s- ...:.,L-�I (.$..1.>[ ij ...:.i4 4,-'.'.û ,_,....;L:,.,.. J,o\'1 ij ..:..;IS_, l'uvre
_: e--1;. Ç..;1�1 �p. cl!.)� �µ1 ,Gr--"
Figures IV, Seuil, Paris, 1999, pp. 7-45.
0
, <:_U:,;ï, t...S::1-1 �, tt,- ...UI �., �w1..i.:......... '-:-"!f"Û, �(.u1 o_,;..JI, (?Lo '(}Y':" (Y)
. Y\Y :V"', \0.0.Y,._,..;_,;

68
\1 t;·
. <i" f ;. :t· o•
OI $ • ,("', ½'A ,f," •\.
� <l è:....,
- -
Ç.
.....� C.•. �f 1.:. -
l• ·�- l-f é.[•.. r..F.r· c.[_:,.. ·<;,..t.-. r ·<;,..�t• <i"f"' . C.ç· l=• • ��t· �• . �rr:
l.°• f;:
c_• -[
E Li
� ft "� ' ·
f ,. . Ç �. � $- E· f.. é: k. ·�� i,· •<;,..
t � }. ., • C. · f �•
C· •
·Ci.. ,.
1,°
-
f;:
t 'l
,[ ,C"I., ....,
• ••
� �· .[.° i 5 ,t,
'..l - ',
• • -
<t·�
l,
C.· ·"'·
.r.- �f'. .c-
t.. -=-e_. � (. ç t_:. [ 'C \ ...., t t.• Ç:_t::S.-·' � •· Vt• fr f..lr., :;•....L- Çy
-[. t �. . ( �· .b � f' Ç:. �..... { C � � " C :F." •
5 ,i lb· . ,ç_
V\ t:_ � -
51:,, Ç:_ !_
�· �
- €
t!
r:· -
' -
c. , . .e • ,tL �o• 0 } .F,- \- ·f
(• l, :
r [, · 1-.
C - r: � Ç, .... � ,r: · 1r.,, • ...., _r
- "I. ·.!... ....,

·.e1
" t,, o•
Ç, !l� • ce_
.. c.... .... 1
,(;..
:k C, � • ,
0
t- ·ti.�. &!
r i- � � ,_ t "f..,
,C. '
r. t
T />' - f- \ � r c; • È• r:• (' (' �- 1
r-
1
'L! F ·�. -
...., b f.
� t c. • - f; � .... � c.
. C-

l.·2 �-e:.· Cè=� ,{"� ï· �. 1,r ·t •
ç.:
- " .. .
-<.. 1�·ç. ....r-. r.•\-, J-.1:_ ·� \,. ',l· r;· <i° i °f •� b· �; � r l� "
O'\

..r� ·f;_.
- ë.." ·.
• ... \..o
.r '1.:r·. � r� ,:_ � •
• t,.· . - ç �l E·f:l1· ·� . - .....(·· � � . t.. t' : .. � ":. • ...,.
L- !...
':l- - .� � ,' ,C �
1,,
-::- �L ,t_.
- \:
,C- C.· a- '- •
C.·
lai
'
•'- l "'"°'
!:: .f. (:'tc,; C·
'i= (.. • ...., "• • . Ç
o
-�· 0� .�l:-.E.'l (..- tr• ..,. c.\ ""-> ..... \.� •f t... "--·re. ·�•� .• .....-f;: .-..,_J- .• i\ 't.. c·[ . \. ,
h - .c- . • . � l.,
. c- . B
·t � ·�. -1 � �
. è:
. �
r 1:"' - 1-:_, ....,• <;_· ,r • - • . . • 't... • f
!l' ,( C
�- �r:"· l,
.. 0 �-
C· � '
(,:_ 1
E,(• ·l( 1-:_,l \- �r l.. l, l �• �· 1.:_ t_: ¼}t• ·r,...., �- ��- '-1� �r· ('___:_ �-- •<;_-� f'
l.,1 - --.. � \ • S b, r.
• -
.'c 1��·
_ �. S � ·(
r.� • ,c. 1_ ,C- et, l.:;•• ...., : 'c:; '.l C.· � .e .�· .�\ É' \-Ç:_ r::.,
r, ·( \. i f.' � . ....,.,
.l, ·
-.::>t',
(;î
's. ..... È· <;,· <i" ·[ � f;: � [ C.
� ..:...· ·�\ c- 5 .c- t: <i" � <=:·
• •
�- �-< \_- !... "'· •
l \. ·(�,..; �
•S: 1-
> \ · • r
.
f;:
1· c.· .çt. · f _':t.· - 1-•
'J,... -i "\,
·( --=- .e <1 �·· e· E-
l,
- -: t;. L-e � c l � :· :r._. 1
� fS 1,!·1
• \. I � b, \..a. I
I 01 I � 1 I - 1 l..D '- ',..,
•l:tf ::! -( ·½ � s ç:· -5 C.·ç .....� �b. .t 1 c
?:" � ,t• 5 � �.
l :�- ..f 1:f. )..� . f. t- � . ·r. -· ..;.� \..l r -
f "' ·(
t t 't
\.,•
� <i" ·�. � •. � è:. � 1-:_(.. \ �·
� - -- � �- t.' t ·L
·
r. \ · € f" c;.- <i �
\. is· � � <i" t;;" �r. ï ·<;,.. f. f;: �.
1: � · c \. ..... (.!. 1,.· '-L ·.
� �� 1.:. c: Y [ J" .� .:..· �.
l ·
'- , C 1::.. -· . !:; c.· C· •• •
-< \ . � E• '1>- � ! t; ·�. � !l'�· .�· .o
- t_• C-
•-t
'-I!: 'ë, . 'b � ,l\ ..,!.:...'
- t.r-, i �
r - r 1· 1
f, [ :· �
t""
( ç, .. , �
l ·r � cf 1-t. f- r t r t,! � «E
[ �2
� �· •;..
ç f 'bt: �):: � �. ,t -c5 çc. f.5 € \- ·C
: 1: \- '-- --� ,r • l: C' � !L:
li'1'!;::.. � \; e. �
r -
..:::: � ."
'ç � t., • ,t\ � 0 · t 1... •
,....
1 }. .[t. 1.· f· <t.·.� � �� .ri - l 1 f. +f f.·r <i�
.,
l � ), �- ç=
!l� :�
f! Ç:.t •;.�. ë.. ,<;_l.' l� ��.: l <E 1:_, � � � � � t·, f �; t. �· 1
6" - d- 1...·
r -
1 �
·- �: ·( n- . .
l
�- :tr �,.... C.· -r-1 --� "
·
y Q_ �. \
- -� \- �E l rt l \: L � f,
�;
�· �. ç' C, 1. ; t t. �
� �� <Ç, •. !:;,:
G . l.a
.L
'ê.-· C.· ·- � l,.v. ·( � . " (• [
1..,
t
·1 f � c.. ·- 0-.
c.:: �' r::� �
·- ,.......,t:
: ·, Q · ,.. �
y. C·i;: .c-
� V\• c.;- tf
" �E S-
y 1,,.
r ç;[ t. r
e,; s;-•
(;
·<;_. ·( 2.= �- '-- l- C c.· •
\, �-E �·t 1c·. ((ï.. .;__f �· 1 f • \, t
f ,
1...'. �
r E· . \. �, � � . . a· l' r.: � � :� [
1
'-o
t � · r \. '.t:é·
.C- r '
t. �' !: � :r·.
't,.
-...J
-�- · t - C" o• f, \
0 .r� .... � ' {":'J
"t... , 1 • � ' 1 .. ,
li r:; :c-� - .
,
C t
: , '.. r: c_
ç; . t... \. � '(: '-t.,_:. C- (! é'
(•-\. f' �-
�� (.
'f.. � � \ . f !- 'y. C. ·-c \......, "'--
11-. "' · U
CA 1... " ,
['·-- ·
- "' .-.. ,�
î."\..· ·�& l .f 1�: { ;- E·y. t·-�=·�·L \ [ ff: {r. f�.
r� - •
e-• ç,:_ c
',t.. F. C· \.\. ....!: c_ • •
· \._v c.· G°,
t è.:
� c;: -� X' - c_ 1.., .�
·- �
� .l-
e! � � �. � G li - • '.t.
•t oc.î .
t' .c . "\,,.
l r t' l, ' l e-.-':
.
�· � � . ' . '--E· Ci r..
,l: '1 � ' [ �· ,
p �· 1[ �-f. �a1. ·�. l . 'L. +- 1g; �/:, � �
E! -ç- . 1... .c- -t: f." . . t: E !t
f 1. r: · .'
}- .. l,

r �y �t· cE·· .[· '-·� il:, �-= �b. 'f. J,�
''- .t f.. l-: � f>� J: \· V\ ½._ ).:_
·�� � F. � � ,(, 1.., - � �
·s. •-. V- Ci.., ,� � .l- � lr r- . .r. � .r- �.
· : •·
. t
f, •
O • �
: r: (ï.. 't.. i;;-
_ r � � c;.1,,. e!� � ';_r- ,<t,r �
r ± � (' ç;-
� �.
l,
. �
Ç,
� �

- - -�
1
-rt' ("., '"\.. ... � � c.. - fu. 3 f' l .�c,..•·•�c;_. 1:-
t \ -(. t fC
:,; · .
Ë, �· . �. �
(ï.. '.L '-f,. t.. .l- f - !; t
·<;_ • �
c.·
1> ·� ë' � � ·� 1: [.
t1 �
. ", � t 'h:· !l' ·Ci,, q_ 'T '-f,. �· - ·
c-
t. ·i· t ��. � �l '1
- �-
r, � 't:: . \. � ... ,t· . . � c- c.-
-·' " Q· (.t " ,t""
-'--t:: , .. ·' -.c:.. � o•
-f;
d- ··[ · ""• t;"'
'y f L � . î•
• • -

o �
--- � g;, E:· � 1 .� .,..� f �· � r 1: t.
� C· � S.:- ·�.
.. � "t ç-
� ,t,. ·f;. ·�. � +l .c.-� c...-\ ,t.-,. G't ' C· ,ç·'i �
r. � ·( ·� 1...
� � \.., ' " -, • �' �: li- 'I. o
\..,�:r- �\\.., ftf."s;· ' .t� t..� �\.., 0.•,t.-. �
• � o, C·
·- ,t�• �� '1.-. � t i .� è:=' _:. ·t!.:r:--. ·C t= � � � E
C· •� C·
1� <. t . 0•
f � ç''l (.E Ilr: ç_•�- \-� ,�' � {'f �· -•. 1,,' ·1,_.t• J--t'' Ï:- �� ·t;..�. �.� �:Ç..__. ê' é., (J: l\..,
.o•
f; ·�' 1
r .�· ·�. ·t'· 1' � � .t t �, l: � ·� � 'r r � l r �" f
0 � �
· · i [ f � t�
� <'i ·�. { -:--
01
\ 1.:.t ·t'è:;· ; g .. è:;'
0
' . � � .- .� Ç ;-:
• .� C ,. C.·
C· • , [• �. ·
l
-
f r. � . 1�.. t'è:;'
fr ;:k � '[ t (• c;_ .f;" ½_
f:r � l.! - .
1 •
� ¼>, - � � C
l\ · � 1 �E '.J ,
C
t. b'
,s;- i,.:.
t \\
l: ·r ·"-· �·
1...
t.
C::
1
t, . "'
't
o•
't'
�· ;;
1 01
• C. t �
<'i
1.,.,
1 �· f.r. t.. "[l �-;;; �_f J· -(r;_ ·(� J�,.. 1.\t•
..� • �
\..::.
\.
-lt 1. •
- ·
· C: r. . �:, � C· c_ ·Y ). \ L L; C·
!...

{['· · �. J-... l-. ' r. � •r.� {\. ç·� \
1.
-..J
. \. c:._t "\.. {�
� �
N
\ f \.· l l -· '(:. ·� "'' Gx � t- G-. l'- 1 . · Y: �. 'Tu. r.
Lf
ç. c." 1'· <'i · �. � .r� \. .t � � \- - [ ·F· '<'ir.: f'l· : -� � .�·.
�t ee�ç. ';l.� . · �� \.� 1.¼ \9 �f <l� l.-:-- r-· �:.t 1·t., �f t-.� ·�� �� · E �� ,t.t . � .rr r1: �. v.
·r::'
.... �ç: <'i'f. È.r �-"' l� t"t.. . C.E;: \r' rz_:_ � r � -: y.. �· b_ �·\' t-� '1J·• .t <i-- ·Cb· .(5. E i;, � \

o,
c.\ � " .
� ë:-
t
� ,é•
b .�
ï
't. ' .t
r.· �· � �
·-' ·,c.
·e.. .( � ¼ . .� .l. � -

î 1 �-;- r ·�
'A
l· �·- �u �,r;- c-� 'v · \..,... �.,. V \-ç"' ,c,.. \' · � ·YV·�.f 1.;; tr, 5. ·v� �·-, e:. �[ �:.C__:,, .t� \ .�t· �' <'iE
� r;::t· r•t · ·· )-,� 9E ·..(� �,f. S.c_ �y ·(' 1. ·�( . '·l�· E:� \·ç G-.� t·1. �s;- :t(:� "1.�-· ·� �-� \.., {\ [_: si� ��i
C· C
. \..,t ·. t
� ..
} 0 � •f... � \ .t r. l··- \.., � .- • .,-"l-
5 <'i · - l.!'-." \.., l, !�." G-. - · _, ...
. - •
� � '- ,... � \\ ,, ..- r1- c_. .�
. "" .t •G , , � c. c;: • r;: .:t ·(
� � r- \..,�r. )_:_,t,' {'ë;. . � 1- �f E. .C-r." 1-;;;. �.
r
[ ·�. J <'i. }. .t E t � t l ·t. 5 l E t {: t. i; .[ ·� E � t �
,tJ6 l.':.Jl.1} � �l �ts:11 JJ....o J t:::'.? � o�ü !�JWI L>4:� 4+,-!,Î
:r,L:,;. � ô..r-J .,,., . 4....1).l...o� � i..Jl_,k, �...U-1 illl ,:.;.... t,}. U"'l..._..jl _,
!A.�Î � �j ':J, or,):, }.,î � \+.:.t � �j, �ts:JI \+,Pb:. ylj ;,,,_/.-,
. ol�J o� J� Lo_, ol..Lp �) � i.';.JIJ-,"'Π(..r4 �� c..r4 i)l,q Lo �l
i).J.1 �L,.:, c_\.::l...l _,Î ((�..\_.pl)�).) � 4 ylj ô.r.:-" JS'» �\S ljl.,
, �L.a:,:. �t d' �..l=L4 � r'?' � �.,, «�1;» Js, �, .,r
, � l.!lli IJIS ljl , (') <<...iljil ô� y, � 4-jjÎ ôJJ� � If' Wl
c..r4y. l.?..UI �;JI �jÎ� ylJJI o.,.;.Jl-,t..:ull o.lA. t,} l.':.J,,..ll �j\J1 0µ
•t.?
"' ,, "' * .. "'
':Ji .� \JI c..r4 .ljl WJ"" � ':J_, � J� ':J l.?JJI_, �I_, ;,,,_/.- d'
�., J::-i.:i fa � �4 .J J.'.'--o �., ·�'
l.!lli 4f' .J � 0.,.- �
.:iliJI c..r4 �y&- J!) """-"";S _r>-Î �jÎ Js, �LS:.11 '½ � �jÎJ'àJ. ;:,t:.,.
�6 ô.l_,...; .,Î � .t.-...1_, o.r"-" � d' ¼.,-.JI �làl l�IA Lo� �_,...JI
uw JlSJÎ c..r4 �\.;li l!lli J.,,- �) 4' lpl � Lg.l .tl.!....11 J.:il...al.1 '-""�
�j c)s, Jl!...i �j }J,. l+iJ�J �làl i.!.lli w.,..S� I�_, IA_,hi-::JI
�µ1 .kL..._,�I t,} 4l.,,- ;-::SÎ Lo ��1 w::-Jlll � J,i-:-1 �I ��I
.... ....

4-=-o l�I_, , IA..i..:s.1,..Uj .)J-4-Ï c..r4 l+,.')u;. )'�-'Lo_, l.':.JWW c..r4 ¼.r-JI
"'
C-

4,-')lç.Î "5; lé ..1.>-I_, �\:.5 ô.l� �i 1� wi c:i_,.:i �IA ��1 i:.,��


� 0Î �LS:.11--¼J! '-?..UI cJ4:�I tl J� i:,j .tlS' lh � � �Î. !A.,_:._;...._,
':J u�
. I tl,, )ài JL..u:-1, � -UI..! �l •� . (., ..L>-1_,JI 0-"Y. �j J1à '½ �;ü
fij �_,...Li.o ...,;� wi i)l oy--¼ Lo J� �.) J!..o � 0� c:it .!J).i c..r4 �

'(Sri ô� � .,t rî l.?t) i..s-11 �' 1�1 clJ� � � ':l., . t;.,.., f.A, ��
� �ts:llt. «��)) �, «�l::S» tom! o .lA. 01 J_,ill i..s-11 � wi � ':Ji.,
�\; �.,k �fa ô.r.:- tj;li Js, ...,;Y' wl, ' r,:.l.1:.11 _, ...,;.,-.14 ;t � J.,�
0

CS;lill ��0� J>. �10_,lai t,} .tb-J � 4-::Jl � 0t.J,1 �11 ô�_,
- .. " -
. Yl �., '½ c..r4l 4' \;.._;.._, o� t... � .J �_,.!;., oli\.c:. L. Js, ,�w.

73
. . .
.�wtr��\tt
""11 u�I a....w , _g 4!Lt.U · •t u.èt . .
(,r"J • ..,.- � - t),,C,�
*ii.*

···cb1_ •
�. ,o �j irY
..

....................... .ç.JI / W'JI.)!


. �L....)11 �10'° �Lli .t:.:.JI J (ë) W
.
• 1 LS• .J!..r
' .L..8 �
• . •

� r:-- 0-4 . .t:.:.JI '-!' &. L>-
. L....)11 -J..:11 · 4-ouÜI . .r°J � .• U •
81 J �L::.S :..,s, � --4� '-:-'L::.S, �--4 0::-! '-:-'L::.S1,4.J �.,
!--4� �� J --4� '-:-'l::S �UI
J
r-131 ,do-· ·l �, � O�J ..w,
..
y 1_;1., �., , Y! .!J--4 ..LA
.. .,, :si ,

ol.ciJÎ. .!J�_,.iç �I CJL> 410 •• ·l., , � lA.,S--½ �I �jaJI �.!J�l:-f �


J
. .!J_rS- 0'°J � 0'° 41.-).1 o� �IJ..ù J�1 �l;_r.JI J,tlj if� 0'°
'½ --4� � LJ..ùl.; Y! c�o:U. �Y.} JL...,., (..r4 �., J-...:,)11 J �.,

• 4,j\j_L. C?""'J .. :;
· c..!,...;, � ,\J. ,r• \,j � U....L.,.:,
• .
o..l,._r• : l..u. J· JG.:..::.,
" ,.
i..:...;j.
. ) !.Y'""' . .• l; L..;.
.. " ,. ,,
J>- � �Y! L;� � J.-i:-9, � ...u.....j
"' "'
.,, l_r-!5 1µ, � .,
..
4-.:..o

J-J,
"
"' .

..ÛJ ... �JJ .)! '½�J ..!.W.i .)! � clJ� I 1


V"J:.U �ü., CJ6:- �

. �I (..r4 or,? ljl� ���cil���
�� Lo y J..!-èlh.\JÎ � clJ� j..J; cil...L.,.:, �� 41�.,
� t31�1J. �_;f 0'° J�Î � '-:-''r:- . .!Jfa ½f'�J l.!.l;I�., .!J�J
. �yill., V"J:UI CJ6:- ..!.W1.r. or,? :_r, �IJ <\S;ü '-:-'t.:s::.!11� wJ
� � .)! �)v '-:-'b01 I� �!)iw 'J 0Î, �I f.?y!.f' �, .!J--4;
.J � .h:>.L.... �� �b � �f., �liaJI � '½ �, � � 4\ ,0- ;
� � J. � �j 'J., 4J>_?j �f '.>û o..lj! l:-1� 'J .!J--4; 'J., . JS ((?I»
..
.. ;$ ... .. .,, "'

••• 4-.:..o �fi-" 'J ((Îj'J)) �)' ((ÔJ JJ�.fü


,. ,, .. ,,.,, ...
'J ô--4� ..L:,...;,1 y., -L:;?- .,, l:15- �� �..û .. �11.,..1�11.h. �
.
if� 'YJ' clJ lAl·_ii·iü � �i � � �1.,..,., if� 9. ��

74
�)ti. 4.lt;.,.,,. ';} J)·, ·,., �\r 1� J }z>- � �.P ':J •.• !lL.,;; JI;; J 4W
. JJ\fl oJ.l ��I} � � ';J ..li �I <..JP�I ô�I} ,:r �
� 01_,JÎ :.r-4 � '-:"'�L.; <vi>l .,J �j L, _;..:..;,:.1J, l.)"'_,+.iJI � fal
l.)"')JJ J �i _;s-.;,j . � 1..o � Lo � J� �.; J.s:- ,tç.? �,.,...,
�J !lly> J.s:- !lJA <L.,,;.cï � G i.,_.a; ':J �. !l.;L::.-.,i C: <..JP�I JS
.,

. � _,îÎ_,;s � � �ÎJ <Y'�I � �i <.S.i-J 1� �� ��;


�i � �Î; �l i.::.,Lo..Kll r:r J..i...JL..._,-z � JS ���..Li_,
�I �-'. 4ÎS_,i � w_,.iü �\r 1.,,.;�I iJ9 ..
t;tk,:.î UiJ_,. � ô�
" "
. �I � (r: �li_,, �jJJ 4-1�1..o_, �y �4 �î': Jji Lo-.i: �
r-1
i.::.,l.;...l_,...::.JI </' J. �\..;j)' t:"Y </'J · �J �. U!.......4 �.;
l:..Ll) îJ
�..\Jb JlJÎ � ,:r ,· :�:Il Jlù-¼JJ �I J'>\J.Î � l+! j:,p J�JJ
Jl�\11 � ;._;_, !l¼. .1,:.b_, � j_;; �\fi <.S} �JJ. dWI � Ji
i..:...;i_, . �L:S:J1 .,i ��1 �1., J1µ1., �,., '-:"'1_,J;.� y is').::.llj l.)"'J:ù.l
� �l..u:-1 � ";-.lb_ � !5.;t::.....,i 0� \I_,. 4JS � �� ';/4 �lk.o c....J
4-! �I 01J , �.; J.s:- � � ... wl ,:r) ol&-ly
. "
1.:....Ji�J � <.?}
. �11.J'J�IJ �11.J' ..!bl;4,o i.::.,JbjlJ �I �� �..,.­
�, �I J�':11 '-:"'J� 41 o ... .. ; �l;;.S' y, '-:"'l:501 1� 0Î r-1'-1 îJ
� �1 �j W ... �� ..:.,1..L>-j � � i.::.,l;l.,Î c:,à1 JÎ � �
. ..!..l;J\.jl�1 .J w..\Jb \1J ' i..:...;Î
J 4.lS.,, ,,, ,,,
�I .!.LI � _,

�J...>.
.,,
J wJ ..Li 0� 0r· � l�ÎJ
,,
c_
. (\)..!b� '-Î-' i.!.l::....l;J

r-A'.r.' c.�' .y:.


�G..,n r":>t.J, .y:.
i.SJI..;,.,Ail ..,-:.1+11
. .
***

75
r

v
ç'' � � � !_
ê_ � \- • • � (•
·�'(...�
�r b• r .c-"•�t ·f' l r ��� C.· b,
�r ·1;_� [�. �. 1 <;.�· [- .r: r •C..,
. \- · ..
r. ,r: .
I..;"'
�- �
• � -'\; J;-
\ (.'t - � � ·- �
P
l· �C. ·�· Csç · î .&-,r kC �� c� f. �r, i. tv· l.• �[· t:.·- �1· �" ,.tt·. ��· 1=· · �t l
·�. \r. .....

\ f o

� (� $- �
1
i [ · I
1- \;
l, .....
• 1 -
1
l • � '
1 ..... ...
V c_
�,- •<;.. .� �,l\ ·t

'!= • 01 •( .�.. �.
,
1
- , Ê �,t� {�• :�� \- � t. ·Ç � .'Ci.. � \-
f
r
! •

ç'' r.
,(;..'
'e . ç .� ½ ·v
1- ·�_ · .r.· , J f � rr � «;:. <;..·( l 1;. f2! "t.,t'- .t •:f'" �& c...'4""' .c...c- f• ..... η l. · t:'f
0 y.
'
t=- C e:. � );_, .�' l: t ·� I!" , ç;- .l � C:: \- ·<;.. ·C
f:>· .,, "t...
�- }· � f ·� c... 0 ·� �, �
f. ;. C ·C ë," "1; c.·.. n.· t. f. :f 1:_
' f _: �
'
·r � l.; ....,f. vr, f
C
- !.. � � •
(1 � Ir"
-...,l t � ·� ...., .c- .� '\-- ·
1.c;: l�;_ 1::.� 't-h• � <;.. ·t' ,t,,r �ll ' ��·r -ç Ft' lt �J;- 1_-�' ' �� �("' 1'i. ;:,_:_ �Ê: �� '\J:'" 1;'.t ' f· ��
:t � t· • <; tA fi � t:.
°'
'id J;-
·r,<r- ·�.
.
.....
.r �E".. J·,. ��. � · t �· E .f
c.·
c;: .[' \ ,ç' . r
� r.''·<;.. �l ·. ,t: i 1 ·c r [ � ç . f t, �
'. t � \., t
[ ; � � l. � . f
h . _
.
"-6
"t.. � �
� l' r :t .[.
t� b \..D o '" �.. •
v \ �.•
c � �l; �é: �r.= �._ .$- rt· . �· ��· � i 'ê � .
,t· · •( -:-• :� ·
![ � � l :�" � •Ï , J;- \_; �' > �
.�·
.� § $- t (. v •<;.r
o:
. • � o: r-,(;.. (• ..... 1) C.· 1.• J;-·
'·<;. <;;
<; •·· t. � �. ·� r-
J �
l.:i,
t . t.t. \:. .c .. }\
�·
, ,. � ..-..
<;- � �� � v ,
, 5 �� l o

� ,C • (.!.. "I.• (.•

·�t f. �. . . E. l.....� ·t
i
(.• r.
l � t''
'I. �
. C.·
- 1.,·
..... - C
,
=:...._,. . - t
r.
r .. -
, G , -;;-
• " �,
r�
"--- ,.. . "'""'ï:;:
• {.. • E
:; l --.,.,,
r
� {' 'f' } .•
'!. f f fi .! C- ""' ,l, <= � ·Ç- go G_. l- •G_. �-
1 1
'� 'f· t -f
1.,,
{ � �� , E �",� '[�
1.,, - - � -
� ):. �. � (• �
� J._ .(• .'t- ç � t=- �' . �
c;.- v
� c.. • s-· � ·�
t t '" .y-
V:
1'e,. t;
·C-,-ï:, t �-... vr ·r. L ·s f.
-.......- __ O � �· � �.
·-: ·! é: 1�· � • {l' �Ç:: (\ç.. ·�� �. 1· � ,[ c;:
� I!- i[ ...... _1 1.,;"" .- __ r-_ l c ·-=- -l� _ 't_- <;.�. �
<;; .
"�I � � 4J_,l.:.ï �1_,JIJ!.)Lo.LI_, 4,JL-...:......1 � 41 �-' 4:_,,)f

;l;J-1 .J
-\.,;> . J
. .J� "1.,J.ll 0�_.,
41 ii)...!.�I � 01 �Lo:W.1 oh .)\.;:...,\ri ;,-..à> o�-' !J°-'
�;� �Î �_,..!, <.S;>ÎV"'� ��I � �I_, ii).�I IJ""�I "�! �
�::UI J:-:- � iil::.....J W!, ;�I ��I �yü �î_, Ç-..,JI ��;j1_,
JS
uk;J � ;>Î � �_,:ill �\ri !J° � 0Î� �Î ;�I .J_,. "l}�I_,
-
ul..a� � l�L...._, �JJI �IJ'.U.I �� ol.J! Lo � �� �4 o.i.::-,o')lj
11$ .. "' ,,. ..

t.;>

_,".J..-:.. 4! �B J
�\+JI��., t.o:W.I .)\.;:...,\ri _ra>�;-'. é!:"'b_r..11
� 1µ JL.... �1 � ��_,;_, ��� i:r "'°�Lo� µ4 ��I
0� � O.)J J} �I l'.'oî. '-""�I �l:5 !J° � � ,) I�� �')\j 1_,J_, L>.,

�� �� ü>
.. ,, 'JI - "'

r,à-�· 1 JA,. �lh.::LI � � '1 �l.11 � � �Lo:W.1


«c....;,81».S 41 '½ )� ('""""I !J° _,.!..SÎ .J_,' Y!�� l_rPl>-
.. -

ü>
$

'1 �
� "L-..f 4-·. o �, 11�L:JI �I..L> \'I» _, 110l:-=-ill» _, «�tjl» _, «�I» _,
"' ,, .,, "
ii�I_,..._, o..1..::-! .1:,:. \'ü cll..U. o� '1! � '1 � �I� �lS' �"' I
�! ;}, i:r � �.l:.11_, 41 ii�WI � � _, ii"l_;.11-� �,; _, d: · 0ilJ1 45 ;I...Lo
J
:_r-;J...a.,, �Lo� �I1_,_,s.) L...1S' 4!0.,_� �l _,'.J.- � '1 Lé ;_,k
!J° 4:WI 0� � '-""� !J° o .,-4f Lo_,� !J° o.,J� Lo j� �I;� cil.)
• . . «b �I» _, «�;> » _, «� ...W_,» Y,
t.o:U.0 J .)�\'I_, �I !J°�;�II� J!..o �0Î�I !J°J
�} ii;-.!.l:,.o y.:i;, ü� �!, � �;.ÙI �l&l Jt..-.::.....1 �! IJ""�I �L::S
o .)L:.....\ ii..,-.à>- � '1! �\.:.S J o • - 1 '1 ;J-,ai.111� &-' �ü. � �I
� "' "' "' "'

� 0Î C.f IJ""�I !J° �


.,, ,,
cr' ,)I�!�l oy� Ü'::>- � ii;W.� _,î .iJ�L...ç_,
"' "' "'
,)\.::.....,\11 �� 4f' I�_, �I �l> "-�.; .a.·u o.)_;À-Ç IJ"".,...aJI �L::S �I
i:r � d: .a..:...!. <.S;->-Î��\s. �l a.......;..ùl ul..u.i 4....o_,...aj o"IA j.,�., 4J,)I;�
t3
�I �;.ÙI �t::s::.11 .,�.CS� ii.r4� o-¼-! .iJl;�I ,y,�., .iJI.)
-�J>�

77
- . -· • / ..u� ......
ô..u� Wlt�� ... t� / ..u�
- .. .
uûS ..
�1_,:.:JI .)1 �_,il ù"'�I �L;:S L:U.0 0Î U..L,aJI �4 0A � :)!
0/0 0ÎJ � �L., �Lo:W i.} o�� �. � --4� �Yi.} �L.,Î �Lli
d f:Jr--°J ��� i.!Œ "IJJ-9. J_,l.cll �I �I �yü l:Jlj-.H-"" �L.�1
.. .. ..
-$,

..

�I ij �I �.? ';f..;i_, l--4� �y,):.ll � IJj...a; � �I c')\...pl


.,, ;I, !, ::: .,. "' ;I, "'

� �Î �_, � ù"'�I � l:.S_, :r,J..ùl �L.::.5::lJ ôfa_, � �)...;.._,


�L::S::.11 I_,;)� 0Î .)14-4:iill o.h. �J'r-J �L::S::.11 l.h. �J.J...A �;..i U,-:--4
ù"'�I ..!lli � �I JJ�I_, y ô)..::.;b\ ù"'�I_, ol� � 0A :r,J..ùl
J� \'ü . � �L::S::.11 �:U...0 I_,;)� 0Î_, � ilil)I ��l�I ô� \fi_,
� ofa :)� 0Î --4r- �-' �..l! JK.!.4 � �I { 014-ï� J.ü; ô--4�\
• lki-1 JK.!.i 0A )� 0i., � lk,.:.. JK.:.i --4�
0A <1..>� "� Lo '-:--"� Lo �
• (,) <U:)1>-
•• 1 )� ,,.....,.1
· �-�• L.....�
�·L..a>- U,:-! • tf•11 c::-)1 4-oJ.il\ o""+"
ï • t Lli
d � �"� �I J� \fi �J �lki-1 V"'�I 0A 4 \..t.J�� �L.�I
· · �L/j'11 )�Li
• f'r::""


.
�)� �_, \..t.� d.. i¼J � ).H .,,
Cl::Àj
il
\ �L.;_11 � Lo j_r.t.;. to:WI o.h.
::: ;I, ;I,
. r---"1)1 0A � �_,..à.>- �J u�I 0A � ��., ��I 0A 1� IJ...li
�-' � u.Hl;y, � �L.�1 � �.UI �I U � 0Î �.Œ J,J_,
d � �4� 0.,.......;t:u1 �., Ô;)� ��� i.}
41,vi .h.:-,.;., 1g .;_- .aï
4-=-' �-'.Lo. (Y\� ½lh>- __,..4Î J \.p.-lJ.J..ilJ �\.µ � J..,.p�J

: Jü .:.r;> {ANDRÉ GIDE} * �..üi�}JI �ls:JI o;S":. \... t9 \... (')


"Une personnalité neuve ne s'exprime sincèrement que dans une forme neuve".
: '-:-'l.::S .) .::.,:,;J 4.l;.JI o.Li.
DIAZ (BRIGITIE),L'épistolaire ou la pensée nomade, P.U.F., Paris, 2002, p.126.

�L..J .ü\.k; .,i J>-�l.oJ �:, \11 __,..:.:l:-ll.Li. olj! {'+.r--> lf' 1.,� 4.JL...:;_31 I_,....;:, 0-!.i.JI �Î (Y)
;J� \.....l;&. "r->" �\.::.;.; \... lr-5" : ..tü JL...}I lf' �\.::S � «�I} ;').S t.?J\...» .� . ..:....
� JL....r. � _,....':11 0lS" 01 ...;_,..; ':J �. �)Ji A'�., JL...:;,J1 � �.u-1
= ��L...; d-h.r. ri ..:..�1.,J.; �;..l.o JL....r. ri�' •;'.i>- � Wa::.i.. �":._,.ëî JL....r. ri

78
� $-L,âj)'I_, �1_,J � ü'° �-' j..olpl � �y ëli $-�\Il_, 0y.�I
�1J.1r y, :.:.,..L>....ill �., J..à-ài �GS01 ü'° �_;J � i./'-'. �.,u �
L.iA dl �L...�1., . 4-lli A., lAJ4-P J� � cr.Ji., lA4� ul?'11., 4,;�L:.o.,
l_,...à.i;:.; 1., �J�i :_r, 1.,_...Jb_, �$-1) �G.s::11 � .J')l;;. 0-4 ù""r $-l...,àj .!fü_,
0W �y.;_, y':>\>-Î ul-UIÎ � � 0J;->Î tA..WI LS r+°� J�Î Jç.
��i :_r, _,i er..�}I dl t.J-·� li :_r, _,i \Il dl$-� \Il :_r, J..l.,aj �I JL...�I
$-�

. (,)_.� ..i.U
<.J.- t1 �J �
- I If• . I
�llzl I u1),Î 0::-! J.ç- là.:JI t_\..:.k.,.:,1 Jç. oJJ.i 4. llzl 1 '-""� \11 fSÎ �L...�I_,

. �.)..f':"j � t!LJI A 0\S 0! Ù_rU 'l �.,


GRASS! (MARIE-CLAIRE),Lire l'épistolaire, DUNOD, Paris, 1998, p. IX .

. t-\": if if, J!ÜI �)1, «._,.â..ol&. � :f-,)Ji Al»-! t..,....,i.1._,w1 �i _,là;I_,

� if� ..:..,'.>L,l)1 01 : ..tl.i l+!l:S t.:u... F J � if1 Y-� «�.1.».� .,

. ç_..� ?I ..:..,l-4..1.:>.:.ll JS Js, �


DIAZ (BRIGITIE), L'épistolaire ou la pensée nomade, op. cit., p. 5 .
.r lA;� ..r4 �IL._, .JL..Ji � JL.......,....;:i oy:-., d".,.,..:.-,.. 0W....; � r:l...o I�_,
� <.S.r>Î ..:..,Wk..a...o ,:r \AL:...... 4-S}..!. L. ..:..,�
0ÎÎ_r::->-i .b-':>li.,»: J.,_a.ll J! _,

•;� c.Îl:;_, . �1., ,LL -,9 �; L�î r,3 �l ..:..,�I ._,... Lu.; 1� ..û lf'l.ilJI
.j lA;.PJ �.>�I JlL...�I, «�.>til �l .,_,...L.> •jj� �1->r,-i ..r4 ô;� t!L...JI
, '-:"'b':/1 QS', ':?-'�I � �l::.....til ùl.,..;,!, (0_,ir) tl_,., ol;p->, ... �I fat .,...)a,
. '\\" : if' ''\'\,\ ' ..r'y' 4.J,;...
..r4 .kl.éi L....>- ..l:$- Wjll ..::..ii_,; y., «.;...1;» '-:"'l:.S .r «JLJI .kl.éi»-! ,.,.....,i.1 J...ù.11 _,là;I (\}
..:..,\;�!y,�.� t!L...JI .kliÎ � 0[ : J,_aJI J! j....ùJI .,._.:-î -t9 � JL...jl
Js, �i y� 'l ':?..UI_, . � 1i (�I_, JL...Ji ...:..;lSÎ .1.,... •.,_,�I � :f-,)11 �I
. .kl.étil .>..u> 0� JLJI .>..u> ;..li
Lire l'épistolaire, op.cit., p. 120.

: '-:"'l:S 0--"->},JI .Jla...) �?I � «1.>Î JL.!.::,.o 0r.» '>-.,:il ':?..UI �I �i _,là;I
La Lettre entre réel et fiction, sous la direction de JûRGEN SIESS, SEDES, Paris, 1998.

79
� � ;4J.ll "-! �� l'.Jl, .r'il} ci-· .., i);,., ,,LoJ-L- ��, C:,lS 01, � - ,

�'>l-1_,ll "7"4 '-!' J:,:-..1; � �I .tl\.....:;JI '-!' j:-> J..ol> �l.81_,. Lt-;� rLoî
� Lt.l� ô_,AU; d"
,, - J. ��, jÎ ·'��, � i);, � ...J), �l �i �.,
� c..;lS .J_, �;..l,.,jl � ;1_,J..1 � L&;G � .tlL....:;JI .k�) �l �J.1.11

�;\SJÎ tY' IJ°l.illl U....')UJI '-1'° _r.!;5 � JL..;ji J"}l,:. � . (')Ç._.L...,i_, �Î


� -- Lo , ..... ,tJL...,-11 w. t I a.-.- ISJ\11 � \,.._ , __ \..:._ 1 .1 .:.:.
. rJA-!. � r- r-- �.,
:µ,
'.J" .)j> ) �
4-o;l...c, .)� � � a.::.u- � 4:... � .);., .).,.; � ;1:.u1 J..ol_,;.11
.ï .;1- .;.- ��_,.:..,,-
,,
µ c:,f c.,.o �J .ï ii )J tl.,o �lblJ.I �-' � ..L:o;JÎJ
, ..... � �
...�., 1 �- • ��f ,j. 1va- .r.-,'f'J
, f 1+.•
' -, -o.) -
4&-?
- -
�l>oÜ ��JJ �._;; J
,- 1 1 • • ,- - � � 1 -·

� � � .tlL..:;J4 Wt&. u.,., �;1_,_J-1.,. Ô.)� �1;.î tY' � � r t


>
� r \Il J'I> W _,>� � ui;_,... � tl\.....:;JI <J� �I ���I � j:->
�1: .a�I � t;...Jî jS\.....:;JI c.,.o �� � �JJ ( a ,a• �.,_..a.;
�Li:.11_, ��I i./'-' ��\.....�J c.,.o �.);JI ;1.,-!J c:,� Lo 4J c:,�_,
� �Lill �U�I .r.�_, :_, a a iill �4 t9:.UI � � _,_..:, �
� ��I J..ol_,;.11 c:,_,.) J� <Jtsll � ..L&-� i);, iJ\.....:;JI .rYJ . �': .a �I
Lo JA_, 4,:,1,� } � • ,.�I Wb � l:S J� �l ô;W )'1 ô_,;s � 4-::J),
. (T)J�I � c.,.o 0� Lo� �l_,31 �l Lt.�_, 4J �;l_,_J-1 �I �
ôµI � �_,; ½-� �1 o�;-4 4-o::uJ.I o.lA � yl�_,.:.:- .tl\.....:;JI ;�ü
� � � o•L....;1 t..:'.ull .,._.;1_, J_,� � �;l�I � � �J

: l+l_,i i} '�'}• � �;s. t.1..u. (,)


"La lettre doit sa naissance à l'art du dialogue ; c'est sa forme première et fondamentale",

Lire l'épistolaire, op. cit., p. 19.

� � _,f ç..;1_, .:,\S ..I,_.. },...Jl .t.>.L... t!L..} �IL.� c\fy .:.,\fh y!)..:.f L. l..u. (T)
tll...)I i} _,.l;Î (L'intersubjectivité) �_,1.1:JI �L._,.,._,. ��ri tll...)l i.);, �}I �Î ..1,_...,
: JU... ,:r «i;i.,... \,.)�� tll...)h-! t._,....,.i., •.,w, �I. �.)':11 J�\11 ;t... .:.i.,.)
VIALA (ALAIN), La littiratun épistolaire, in: Le Grand Atlas des littiratures, En­
cyclopaedia Universalis, France, SA.1990, pp.50-51.

80
t_� '14 �I Jw.1;J.l 'l !l;l..!.llJ ;J�I �? 1=,...fill 0� <..r"�I J,.
0Π� �Πi!lli �J. �L...:i,i1� � Lo &--Π� � �.},-J-IJ
d)_; � �j �WI �b 1.;1 \li u.J; y. �1 i.t9 � 'l yl_,s-.,_:.;:.JI
JJJ. �4 ;lklJÎ �JL,:.. ô.r=,J .l� ��I '-:-L:11�.Lui 1.;µ, �1
�J.} � �J «0_,1,')Llf» ;lSJÎ � 0Î ô;Jul:1�Lk::.......,I 1.;U L:..I � 0Î I..ÏA
t3
- " p

Ô;J�I �� U�11..ÏA � � � U...o �},J-1� _,li. , - ô 1;


. � ; lk!., � IJ"1yt.o .l�
�llà.o 0-4 � � 4,:... � �I a...:uil o..ÏA �L.:i,i1 yl_,s-f-::-"J i.t9
0î dl o� i:r o� � bJS-�J '5.r>-î �llà.o :r- � �J uL...:i,i1 u.J;;
:s .. - "'
Wü �lkL-1,._,,,l:>Î
. Lr" · L.> . �L..,"t10-<�
:r Y" ...Lô: �L...,"tt a;")U - � · J.r-
"....;_;
" :r'
" i.;._, - • �

�lS �JJ. 9 U�I J� fSJ ,ù\.:...,of �.l:wJ O.lJ-l> �14 �


p p

'l ô�U; d'J �.l_,.:.JI ,._,,,� \11i.) � 'lJ _r=.î � i.) �;...l.o 1� �L...:i,i1
"' ,,, .. .. ,, ..
� bl-C.A1�..LJ.-1 �I i.) 4J .J..:f-J l;_,...â.> {-.il.li �I i.) 4J �
(Le roman épistolaire) (,)��:i,i1 �IJ�4 � Lo �-Lo &--Î J
�J �l>:.:LI �J .l;_ll J; � ;lk! di 9 J� _,:;.î ;,.;- �L....:',l.JJ
1.;� ..:ï�J.l �JU;;:; :�1 J:,.,:JI d1 �}\Il�� �I� � c..i.,JI i.)
�L..."11 ·�1�1
:ri./ �1..�ë.....>-tL>-iw�
� - - �- ï �L..."'I
J - �J :rt::�.
.l.l...a! .jf � l>;lill 4-:.i .l� .'G:-;.l dl �U..1 lA;lklJ; �J ,y..,o\11

.. \1 «,,01_;.;JI ,,,�L....;» i!lli J; �_;_,if �f j.JJ, �L...; ô.lj


. (Y) l.?�I •')\.,JI d.
J
"'
�_,li�� i./4 'lJ l:-�Î l;lkl�;..ûl ��I a...:U.. �L.:i,i1c-.:.JJ
l.?f I.Jl.,s,� i-14 Wl., a...'.il..J.I ;lkl .l� c-.:.J �f LS _r=.î � a....l>- i.,9

;� J_r>J , VERSINI (LAURANT), Le roman épistolaire, P.U.F., Paris, 1979: _,lâ;I (,)
'->J.,bf � «�.>_,::.JI ._,..4,\11 ,_,; JL.....'.:,Jh� r,_.._,l.l J...:z.ill �I; r,:..l...All �I t) tJL.....:)1
. Wf-"''' : ,î ,î, •;_,5'..ill i)l..,.à..J IJ! �L,.,
.>� �.>.,..... ._,..4,Î � � �I j:L...'.:,JI � <!.Jl!JI tf11 L::.iJ : i)l..,,â...; IJ! �L,o J� (Y)
i)l_rWI tll...; tf11 1� � JI.!,. r.,>- JJJ . � �I rUJ.t <Y' CS;WI u�J .üL.'.:,JI �
. Wi: i/, J!i::...,I �)1, <.:?�I ��t if- \'

81
��I l..k WJ � r-1 1�1 · . ,û,.\) ;y Lo _p-1.. � �Î �I '-?j.!.jS­
. (.. · u.P_,ill_, U"'J:.UI c.,6:- �Ir. oy.:i:, ,y, �I_, oS;ts

- ��/
� - - �uüS'
� .
0)_;11 � U� UI..L,a.ll� �L...:;_!1 �:WI oh � JJ..ü � j_r.Î 01
0:-! �r. 0l.5 \.'.'u; 4-! W � 'JI_, '-""_,...a:JI �\.;;S-' �I 0;-! �J dl
�10;-! o�I .r.-!-J ti:..JI i.S� JJi � dJ. ü� U� :.r �}JI
e:i'Y- '-?.UI �t:s:.11 o� �I J t......;,l dl d-'j �r � 0_,.J_;11 � �t:s:.11_,
'J o--½� r-11.,s- � <\,>-\,;:.Àjl_, �L... ;;,.1; � :.r <Lili � 0�4., O..:::..� ..::.,.j.
o_,s-.) � � �1; �r dl Jl_cj;>'J � ((�1,.1_;.1»., .).,s-., l/'-' 4-! 4.3 �
�_, ( �1 !l--½ �) �L...:zi; --½�I �L::S::JI l..k dl w�I �1 �I
0:-! JL.a;'JI �l_,.:.i �LI_, wJ L.....:JI J..a.>- 1�µ ( y Î_,jl) 41,j,.1_,.;., ( �)
�Î IJ°J c:!'.; i. ol�l oj4 yS.b �L...J;-1Î..:.i; r-1 '-?.UI '-""�I �L;;S_, �I
� �l �_;W .. �L;;S � ��11..k 0Î �I.. c.ji � o�., ..Lû) �
�r" �1 �L..J:-1 �I �� J..a.>-1�1 (... �.)lJl �l � w..v. 'J_, .. c.ji
�\.;.;.;I_, �L.all)}, dl w�I )}, :.r J�I �l �I oy.) �., �i :e.fü
lz-::.S � 4.J')l> IJ°J �-' 0 <L.p_,..,a; ;;,.!�_, �4 '½ �..l.,.:, �L::S::JI

$ $

: �JL! 0)_;11 ��Lo l..k_, 4-�j oJÜ..L,.:,Î :.r � (5y>-Î


�)j-½ �)

<f"'° oJL:½ �j c..!,..;. (f"'° � �Li � �..Lp o--½}


.,, & ,, }

� ..lA..,..j j �)

�ü.,1 c.,L>- � .,1l.,r.:-!5 � 1_p � J>- � �L:-il w� � �


,,
,:, 11, ,:, 'If, ,:, .,,

�4 cil..L,.:, � � ..û_, .. �JJ dl '½�J �dl��� JJ U"'J:.UI


. �I IJ° oy.:i:, �l..1..,., �
ë, � �.U yl_,j.� �Lli o..k d ��I ..G tJL...:;_!1 c.jl.5 l�lJ
Oj"lJ:,1 ..v.l.!.11 U"'° Î.)...l&- yl_,j..,:..;:.JI :..L,. J>-b l_,J ,a >- • � 0Î IJ° �l.o.J;.1
�� � � �l .t;_...,�\11 �fa �jj... �.,;.:...... (Scènes validées)
..v.L.:.l.4 .)_,...a.ill_, . <Y-.i:.a.JI �.r" dl �t:s:.14 t_WJ'JI_, �I � dl '-""�I
o_i5'1lJI d �I (Scènes de parole) Ço�I �b-.,ÜI � -½-PJI �� oj"lJ;-1
�.)1_,.;1 0;-! L5'_;...::... 1-½-PJJ �-' ��I o.r'-"' :.r \,.?. � '-?.UI_, y,�1
S. .. ,, ,, ::; "'

83
, .. ..
�\.;,:.,:JI t.l..oJ \Il_, 4.�\11 )�'JI_, '-:"'l.la;L..I U""�ts i .;\-.,;.- y)L.a.o (.)"' �
J!ë
I.Jµ ��1 � as.L..J;.I <5..LI .al.!.1.1 � ..û_, . '-:"'� \Il Jllzj c;l>- �J\.J;.I
Ç,L � i..:..ilS' �JJ � �l..ci')II_, �lS'� dl �1)\11 � '-?l.ll (_�j\11 tlr,
� 'y �\1 yl_,s,�I :.r- �
ôj,'>l:1:-1 .aL!.l.1_, . U""_,iJ! dl � �
� '-?..Lli .f'>lJ:. 1 ..1...::-,0:'.,JI (.)"' i.r' l..J!., � �t;i 1:JI .y....:ll J_,kJ 'yJ '-:"'Ua;L..�
-
. (\)ô--4� i..r'� � o).�1 �J Jt;:_!I c;l>-
o�l_;.o_, 4-.ll..,â_;Î --4...w., � ��W!., '-:"'�I � .b.l:1:-1 Î':)..S � 1.JÎ �J
�I �y�� 1.J_,Jjl.l �J �I y�I �1.>jl1., .al.!.1.1 '-"° 1.JW)'I �
cil...L..oJ '-:"'L:S:.11 wJ dl .b.\.J;.1 ô_r.ti. L:;f., �...L..o i..r1_,.,.a:.II '-:"'l:5 �\;.;.;I dl
�ül...L.,.:,J uJ- '-"° �;ill il.of � 1.JÎ � wJ w� :.r- �..L>J oJ..r""
�jl.l Î"j.S Îfa. J"J o�,._- 1�_;.11 �J ô..,S'llJI � �r.. Lo ô�I (.)"' �_,lll
')I '-?l.ll �I JA '-:"'L:S:.11_, » : 4..1� .b.\.J;.l 1.JW � �� ...w . tr°_,l.l 1.1,. J.-,>
1�1 '-?.i.ll J1> '-:"'L:5:JI_, ... � ')I '-?l.ll ��IJ 4� ')I '-?l.ll J,!..L,a.ll_, ��
ri�!��., .. �w �., &� k..!.., &l::...ol JU:,f y �fa
. (T\,"� �
..
J��I ol_,jÎ (.)"' d.9.J"Ü 'y Lo��� ci.r-J �_,lll ül...L..oJ
"'
t.!.Ll� � ��J cil..L.o '-:"';,:. : �li �I �jl.l �� �J
,t "" .. "'

"Validé ne veut pas dire valorisé mais d� installé dans l'univers de savoir et de valeurs

du public",Le contexte tk l' uvre littéraire, op. cit., p. 126.

: l:,il_;�I 0!-' 4. J_,.iJIÎ-:,.;_,.. �11..Lt. li� rT �l::S" .j 41_,;_,


"Une scénographie peut s'appuyer sur des scènes de parole qu on dira "validées", c'est­

à-dire déjà installées dans la mémoire collective, que ce soit à titre de repoussoir ou de

modèle valorisée.(.) Si nous parlons de "scène validée" et non de "scénographie validée"

c'est parce que la "scène validée" n'est.pas à proprement parler du discours mais un sté­

réotype autonomisé décontextualisé, disponible pour des réinvestissements dans d'autres

textes ",Analyser les textes tk communication, op. cit., pp. 75-76.

84
·-/r:- . !lfo 1./'�J �l�J !l�J 4� Lo y J..:f- � Jt �
(.r' �IJ oS_;t; �l:SJI 1� w; ,'I. � r-11;u. �� (..r4 clJ J...L..o�
�� � dl .)�I o� �� J, �;-iJIJ u""J:UI GL> �1.r. o_r.:S­
�I �L>L.... J ��
�w �J (.,r4 Wu ÙJ.rA-4 �.)t ;t (.,r4 '1 ::i Q - 4

0Î dl �;L!JI t�I iiy.) J �J If-.·· ii •J as.�I �;ls- � ;J�J �l�IJ


��J_rllJÎ �'1,Stll (.r C.jlS 1;µ 4Sl.:.::.il JJ �.)� �� as.�I ��
� � ��I � 4.!.>- �IJ.)\'I J��'11 (..r4 e.jl5' 1;u 4,Jj.b dl ols-.)
.J J. o; r-11;14SIA i).o _r.:S-J as.�I � (.r J:-- J
i.!1.l; � J'"J 0l5ll
� '1J . � r-!J 4. dl � .)� 1;1 JLo (..r4 4J w.) Lo e,-M 0Î JJ-1 J
rl/11 tf' � l.S�J r+-"".) ùk4
0f 4,jt..; (..r4 -4,,!.il l� as.�1 �; 0f J
oy:UI dl � c_l:i; �).ü . � o;..l.,., �J �I � A �I 4..4)li
l:i .r. _k _rSΠ45;� :i_y:11 � ;L:-:ll J� y��� t_L.a;J 41 J...,;
ç.
�f i.!.l..;. '1J . �.r" l+:Jl � 4,:.::....,'11 � � J 4..4).o 0� Lo� iiy:UI dl
� � 4.JL...�I yl�� ��� LoJ �� �1 1.lA) .4>,· ..1 0Î J
J
. �6;.,oJ �I ;l...a>,,:....I -�;l_,J-1 t.f11J :;.,1B1 �I
� ;J-4 l.oJ � J_?. �l �IJ �I �L,.:, � ;UJI �Ltl.llJ
4.o..û..o ,:,ro �br ii_ ii,-.J �� �j o.J"U; '. à·ii o �-l> 0-4 �)JI
�� j. Ql·II �; 01 � �I ti:..all tf 0l::-:J 0�jll 4-4l:.J � �
"' "' �
"' 1,

JP�I �\.;:S �I � �..c,I? � ��r ;-):, l.S;>-�":}....p .)�IJ


�I �:r.r �
!l�; : �jll J_,; J� Lo llAJ .J �l.r5'IJ � -v'il:-,o i..l&-J
•• ·, �
4.J• � 1 :;� ù.-.ô if.11 i.!1:;y-
_; ,il• ii. • :; c.r--- 1.:.� �L:s::.ll llA IJ"•11 .l"""""
L:.,� '1 0Î
•• (..:> •
J J
11

L.:Jy '1 !l�} '1J . «�I» .J � .k;.L..., �ls. ..!.il>-b C.,jÎJ .t'Uà.11
.. .. "' "'
"'

�;+o '1 «Îj'-1» �\' o;J�I � .1IQ • • ï J. � e.jf 'iJ 41>fa e.jf � o�ljl
. �
i..r- o�J 4.JL...:,_JI / 4..4:t...ô..tl_o� � �;b � ol.L,aJI C.jl$' 1�
�1�)11 (..r4 � � �� JP�I �l:SJ �I � �L...;l �10.,..Jjll
0'11 J
4il�I e.jl5'J. o�l:1:-1 .al.!..1.1 (..r4 � ,:_r,.��- • 4J Lo�;�'11J
4.JL...�I y l�r::- J IJ�JJ �I e là..w � 0�jll u,P;>- o� -vl�
85
t.r"J · i.% � �.% JJ::....
�6:..ï J Js'
�Î_, &,?J � ��·.; L.. 41_;.JI
1-�

J_,1,Î ôr-9 �Q.501_, .aWI_, ù"';l..ùl � J� J"J t;._,,JI � 0Î � �1_;.JI


� 1�1 � Ç,;-iJl 1-�Î i:r � 0Î�� �l_,11 }L.... i:r l.,,l_,_l � � �
. ('>«1�
. � tk,:. � \ri )..w-�
1..
> �i_, �j,Î �;X Jil- }L...J .aWI ù"'Jl..ùl � Ç_,,JI rÎJ
• .J!.
JWI _,
��1-� 4,)1 .. • • ,.1_, � �I if �I 4J�Î � �1 � 0-;>
�•Î�J ;� J � iJ" r \Il t..ÏJI o.lA o.J.I. Lo �I JL....-..::.... ':J1 ¼-9 �I_,
�µ �lf. ù�':JI_, 6.j�':JI &-4 ê, 4,-,.;� �WI > .b:......._, Ç_,,JI
�� 4Jy:) J 0�_, ��l i!lli �I 0,-:1� �-' �::utl o.lA �j..o
iJ4 0_,� '½ l::S t° J.4l-..:JI ( 4_'> � l>� ).� ':JI � 4 .J 0.,S?.J ub.81
"' :I ,,, "'

��., L.ili, �_,Li�)� 0Î � ï&_J•.• �1 ½.,.-.li� 1-l;J Js- ��


�lj i:.r,->-., 4-· . -.. 0, Î � ôp i.r'., .•ùl> � WI oJ.+l r+°' o;)_,..L..-.o .,.s.,
�JJ ½_rl� ��I � J!_,1, �;:) �� �l � � 0Î � ':J 4-!�i
� i/'-' t.r" � �l::,..., �l;;)½-"J <..S;->Î �l_,k:,:-. �..L.,.;s. l�l \11 �l ;� ':JI
0..ù iJ4 olib Lo_, Lf;W Jjl:.- iJ4 :}JI 0-4 4b-_,
��I Jj� 04 �I; 0�1J
. (Y)� Ç...WI �� \11 }a; j1 i..r-J � .J!. >
JylJ � �� iJ4 4J..,.Î
� �I C!JJ t;._rll �l ;� ':JI �;-0Î �L....JI / �:WI oh J �_,hJI_,
, 1 ( .:,,�I IJ_,.ll l.r _r.->- �I .!..l!ll i)).r';, i) �.,_illl � 1 .r e,"')Lo» , .ll_,ll 0--> (')
1.5Lll r')l'.:.JI .y. ;L.;.Î ._,.,.Uà.ll •.1,. �!., , \ f •: fJ"' , Y• • Y , t Y : .)� , til.WJ �.,rJI .i41
\.é J'-J <.!..Jl!.ll )..:1--1 �4.., : '.>\;ü ¼_,,JI.)� �I 1 Lb:-\JI y._,;_,,...::....I �-l> JL.a.. -Î
.:;.,_r:-

_,i J_,...ùll J>-b JL......-..::...1 � 1.5.lJI :)_,1..L:.ll '-:"\k:J-1 .j j.....:.,_., -.:.s. �81 � 04 ii.lWI
� I.?� .)�_, _,.::.:.;J_, ��IL. ._,.,.û.J1 •.1,._, . [... ] rWI �I J>IJ" (.)"" rW\11
�.,.i-11 .r _,i �}I 0'fa i....i....,.; .r ._,.,.û.J1._.L
. :-•..Î ��IL;,,.� 'J_, . _,.,:.î_, �r'
. )ai
W!., �I �_, �I � d.)\11 .l-"'41 �; .r _,i �I J_, l..l.:.ll_, JU1\JI W:! t':ol..:JI
, Yot: .)�, ��1, « '-:"_;A,)1 l+.Î ... �.)l,:; �». Li,� ./°.,_JI .l;LiJJ:"' � l.?.lJI

. Y A : fJ"' , Y • • t .r.-"-!.l

. \ to : �, 1_,5'.ill JU.. ij .)f_,ll .:.r.:,-- e,-11 (Y)

87
-û� Lo e::l_;tt_, �I if' rr-31 � <½�11.Y' � �lJ�\11 �J \....+ûlJ
l_,.)1)_, t..:ull oh� 1 1 •J. "ç.l yl_,s,.,.:.::- 4.!L...�I � ..::,ll cl_, ½!.,,.,JI
.. c:,_,.3_;1. ..
09 JI> \.+ip if' 09 J-
1� ½!_,,.,JI J4
,,
>
��.,_ëÎ 1� cJÎ 4J'.:>l>- if'
4-l\l.) t.1;r., �.) \.J1 J 4-lL.of t._,.!S'î., '½�1 u""�r r-lif '-"'» � <.?..u1 JL...�1
4._,,.,JI � cJ� ')UÎ. (\)«cJW)'I �1.)�-' cJW)'I if'� ��I >
0� '-"'-0� wlk .1:,.,.._., 4-ï,à '-"' .)..\.ç. t.� � iY>., '-"' r.w1 �L.oî 1..o.,
�I} �--½Î Lo �f 1�1�1 ½!.,.-ll ii½-> ')\.j �.il 0�1 ii)b J ��
�lJ 4,..-,�Î if' }..UI Lo �1J�\11 U.l&-Î_, �rA' if' u""� \JI }L J �8'
l cg ii oPJ 4};> ii-.1_,..;;JI_, '½�I �l-4,tù,;,. �f �J > 4.JL�I �
� � �}.l J u""L:..11 �;;.j_, �..l.:LI J�\11 JL_, l •+" • ·.,. 0Î ..ul.!
�li.,:.., �.,-t.L!...o JJ.,ll � 1µ. �t �1 y (j� Lo i.::.J_,ll '-"' �..u
• ('1')JL....�I J.)� J')G;. if' cil.) J
��î_, �-.ü.L.PÎ 1.,.S.r-:J !*"""'J-AÏ
J'}i; J JJ.) lfJJ ( )(.o; �� if' �Lill �lS 1�1? 4..)� 4.!Lp
Y'

':r-.:, �, �' � .!.,� : �l.::S" (r-P ' �.:, �, ..,..4-�, � ' �,)al, <.?.:,\+I � (')
l
. 'I'\'\ : ,.r> , \ '\A'\ , ..r'j , y, .....,l.:Sll �_,.JI ;l:ÛI
9')1..p!1 ...-:..aJ-f L.�! d"'rü Le� ;.,S.lll .JU.. ij �l_,hll <.?.:,4-JI � �!;l.!.Î L.1.1.- ('1')
;1_,....;l .r J....r=JI t....;_.... 'J_, '--"�i_, '"-:-'.:,\J4_, � .r ,�l_,.iJI_, �L::S:..ll � «UU!ll
i...i;4-l4 : �..u-1 JL..a7'JI JL...y. .L:...;� %Lç �-' J..._,;Jl }.b! rr-11 L:...;� .illt. t.:.,.:,ü
Wj&. �� JL..._, �I_, J_r.ll_, i...i;4-IP'i:,tJ �1 Js, 1...,oj.,û t3 J. .. A:JJ_, J_r,ll_,
, J!ÜI �)1, l:.ïi:> J Ï.fl.!. �.:,�_,.li J..,.,:JI j-o �-' :.,;ti1 �I J..._,.:.ll � �
. 'l'T'l'-'l'T\ : ..r' ..r'
. t'\: ,.r>, '\'••Y', 'l'Y''\: .:,..l&-, ��, c�JL...'.:,JI _rAS- .:,Y'!JA•: dUl.1 j!jAll �: �f )â;I
: 4llli !l;.i.:...;J .t;.:>Y>J �.:,f: � J! JL...} � � 0f>\JI � � L. J! 1�l}1 .::.,;t;f (Y')
"En fait, la réalité est plus complexe. Il y a "du littéraire" dans l'écriture au quotidien(.)

et du quotidien banal, non esthétique, dans bien des lettres littéraires", Lire l'épistolaire,

op. cit., p. 5.

:�f)àil

DIAZ(BRIGITTE), L'ipistolain ou la pensée nomade, op. cit., p. 54.

88
89
,,,
�Utt�t
,,,
:��1t ,,,�l �.\A
-- ��t � üt.:ût OJ� � J� ôA �t ôl.àJ


, -"iliJ� � U'° .r-...LZ � \r 1 :J� �., �� � �u1.1., }s::J\11 -=--:J
..) · 1. � 0��1" - -li �I - ���:IL,"-· -' .,,�\IL. �
{-..WI ,._;,aJ ,y, � • �� - <.,;,..I � • r"-!- . . _.,
.
.,.,.:u1 (.J'° � 0W1 -d" , - ta;; .. ôfa (.J'° � . --½-l.d:-� cl!� JI_;;_.. �1.,
LJ �l:JI � F l.:..oj Ô}.�1 ol}, Î� (.J'° f-'. �� '-;-'�1 � :J�
,y, � � �Î 41• � 01 �-' . 1--½� �I ),8.J _,� _r>-Î �
Lo 1�1 <../'-'. :J� 0i � �� 1�1 �u1.1., )�\ru. a_ o · :11 \!1 F-..u.JI J
J�\JI ÎLoÎ �I �-'--½� U'° ..::..,�� �y r"� � 0'.>Ü, .;_,:;l&.
...â.1 1. 11 �
1.� · j 1.�l!W Îf-j�. 1. · · ..w; lf< w81
-
. "'(l-'J"Pw,-"'(1-' - .,� - - -
� J..L,.::,Î .tt-9 �L&. y_,.J.1 J_#I � �J l.J:.I (Yl.iJ..f0-4 l.lA 0lS l�!J
Jl_,1:, ci_r 0Î �, �ji ô:Jy- :;p L � i..::....!,:j \... �I �..u.ll ÇjJI ��I
• •
.
0�_, , � ô_r.!S �� 0L:,,,,�_, , � 0� blS IJ L-...il_, I}� 0_,;
J
"
JI.il.! 0H-', (La locution) ô) .:--JI � � -l>I_, � �10� � �\.JI
"

L:t-', ë-.½�.;.,� ir-11 :Jyû �..u.ll ü.�I �Lio U'° �. ÎW\JI _;L...,
� J �Π:_r, � � �p (YI�_, , '-;-'JL:.11 � �..1..>-.;.,L.IJ:; �W
1�. ë:;J....:.o JK.;,Î � �-' �4 � 4 {-..WI J')U; �.,.;JI �):UI
ü.�I J� _;AU:à.o � 1_,J_,L:.; .;_,l...,IJ:; � ô:;.,_,JI � .l'Uà.o l_,...1...pJ_,, cl!� Jl
�-' (Memoria) ).8l5 �WÎ � J_,!.o_,
�..iJ-1 ÇjJI �W.1 J
�..WI
�_, l> W. ��l�I ë�\11_, ��I �I �1.r. J
(Actio) '-:"'lk:LI
j.ol.,_.JI_, '-:"'l:-,...,\JI U'° � 4,;:;y_, ü.':411 J�I ;._.;; 0Î ô--½..l$..;.,L.....IJ:;
o.r-4 U'° �Lo..:l:-1 a½,>- J ;� .,,
Lo JS 1 .à><· ;_,, �}.::..11.;.,��� �
.,, "' .,, "' "' .,,

91
.. � "?� L.._, t.� <YI), Jl �J. (\).:ll.,a.:jl_, L�J
0-4 l..:ll)Î l ôh,:_.
. l._,Al.là.o �; � «o.:l�I» o.l. Jl o.:l.,_,JI ü&' � J�
L.. 1.1._,. i.:..,IJJG­
. ��î (f' �., � �.,
(Ethos) «ù"'_,.6/jl» � r,:...li :_;� i-*4--°-� ui_,:JI �.Œ J.1.i.o b_r->l ...li_,
r,:.u.ll ���Lo� �IJ G:,-�jÎ b_r-..ûï J!..o <Li\J, o� Js, ob}Î J
$ ,,,, "' .,,

ola!JI 0#-t.,; er �ri' Jl) ..a�- ..)11., o,:).,_,JI ,:)� jJ� �w 0-4 �...L:L-1.,
0-4 i.:.i)st., ....._. �UJ., i�I o}b �., o#-1}, 4-tl; 0-4 i#-?.J ¼}JI 4-i
1!..>-l:JI � � i.rll _µ1 �IJj � J...\.i � �p, ��l 0-4 � .J¼,:.
, �); "?.l.ll il...:.,. \Il J:,.,.. �j Ojw.:....1., i�l 1.1. 0#-1} �
4,ll- If"') ofa .s..-o.:.l oJJ"P 0-4 �1· � LaJ � Ua.;1..1 � � � ..lai�,fü

.!.,�· .:.,1� .::...J, \ °i V• t:.... ;.)L:.:JI (Communications) � ,:r _r!..s, ..,....)t..:.JI .)..I...JI ij (\)
.,r �Ua.,;.U .:.,_,,.:.�y. � r+Wk:...., 0--J.u1 .� � � �r � .!.,� �')U «y�
l+;..1.i_, \.,,;1_1....:;....I i)s, �Ll �.lJ-1 �I �_;.li ij '.>iJL. u.)JT ,:r � \... �! .:.,_,�
: \+oWÎ � dl ..:.i_,l.1 �.)., 0"_,JI �l..,.,Î WS' ..!.,l,,./�1 i)s,
- GERARD GENETIE,La rhétorique restreinte, pp. 158-171.
- ROLAND BARTHES, L'ancienne rhétorique: Aide-mémoire, pp. 172-229.
- PIERRE KUENTZ,Le rhétorique ou la mise à l'écart, pp. 143-157.
�_,JI t?li'':11 J.- d! �L-.,.,Î � �.¼r- ..:.,L...1;.) rJ" U.,..L> J�I t.i.,. ij o.)\J)/1_,
: )à;I . .sfo ;�f ,:r •r-S �;. ..::.,W_;.. ij ..� \... � ù):.11 i)s, •;..WI_, ._,;,_,.JI ij
[.�I ..:.,� (""'Î : �l;S (.r-Î> «e,\h a, 1\ ��I �I � t,;.u,.., , .)i,.- '-?.)\.'.'-. -
i.r'' \ °i°iA, ._,....;_,., �;.,., �b�I Q$" d;�, rJJI dl_,1-;Î ,:r ½>..,.-.li ..yl.a:ll �
. tA-\\ : ,.r>
�b�I 4s° ..:.il;_,.!.:.o, y.,.J.J �I ..,..;l.l.oJ ��I �_,.JI �I: �1 .,....81 i'...:....­
...,.
. ov\-o'\T: i.r' i.r'·' \°i°iA, ._,....;;, :;LL-1 J'> i'...:,... ;b_, J-!
, T't �, _,s:'.,iJI t1ls., «J�J>»J •r.-�f» .c,. t;,L-ÏJI ..:.,��I, ..1.:,-!,; �l�I -
,.r>, «,!'U:ill_, Jol_,...JI: ."4lla.,;.U ijl!.11 .)'>411»-1 r_,....._,l.l r--431 Î�� _,Jâ;I T,, o/\ : .)�

. TH-T•V: i.r'

92
o_r-!5' y.,.- J�., ��, � &l,i::j �_;S.,. ofa r.wl "14-'. «}a-)» d_,\11
..1...1..,oî ...1..,o_r1 � Js, wj.,JI i-'} ,j><JJ. _r.Sl;JI cilL-_, �\Y.-1 LIJ -½ �
- -
l!.i.,J.,1.1 � d,� .. -11 d.,\11 �� � rJ+.4111�
- ci�-; 0î �, � v"'fa:)''
�t;ts::..)'I_, � '-:?JJIJW4 � Lil-s., l-4� «}a-)» rl+-1 Lt9-' :.f�I
J
. ù"'�I � ëi..l} 41?.1 t..;i 0A .J 0� ..û Lç_,, � �I �I

«�.)1 » � ���·.'
01 J_,..aJ4 ��l "-!.r,0l- ,y, «}a-)» .)_A 0Î U..L,Q.ll �4 ,j..o �
.llp �I �IÎ r.- Loli cil� J� J
0Î_, , t_l:.i)'I JJ-½ � v"'_,k:)'I
f!'
�Lli���I If �t:; �I i.1b ��:thos) t"Lll L5..U �I oJ_,-P If
��».{Logos) �I� �I If �hll �I (rJ,{Pathos) .i.4.kly-J
� �I ( ..a..;..'.'.!J1 �I 0Î �\Y.-1 ,y, ��li.a �8:JI � �.i: W­J
� 0Î � �4 �, t.l:.i)'I � ',jJ..\.J J ..� � � �I �
,y, tJL..l.11� � «_,k....,)» 1...àh...� r-3_,. (\)((4!..û t.\;J)'I.r"""L:&- LS.,.JÎ u.l:,:.
Js, � �1-½ � �.b:-Î lA� �Î �L... � ùb,:.I J. , � "-!.r,0l­
J�Î ,y, ..���� ...L..û. (( v"'_,1,L-:.fü_, « v"'_,k: )'1» 4? I�_,� �I �_,kjl
, ("fJ . If· - r-' . �
�' �\r .ü"WI � 111.,li:.i _, , �')Lli 1,;,:.1.i1.:. �4�<'1..J , _4l�W., ;;l..,à.iJ\
r- i"'"""' -' ("T""
0Î_, , cil� �� 0Î «}a-)» Js, 0l.SJ . t.l:.i)'I 0A � !fü �-l> 1�
w)_,.) ,y,�.,,��, r.r di �j5l1 �� �.r..-', o.)_,.llil UlJ-1 �
_ _. (Y)'5� \ri �I ,y, t.J fa�� wJ�4 t.l:.i)'I Lt9
� 0A l_d �� �-' , .. � �I1� « v"'_,k:)'I»-! ((_,k-)» ..�!_,

, \\Ai , .)I� , t:'.L.JI yl..Ull .:,_,_µJI ;b, t.SJ-½ .:,L..,.�I � �j, �\.la;LI , �;Î ( \)

. Y'•:...r>
:)i;I (Y)
EKKEHARD EGGS, Ethos aristotélicien, conviction et pragmatique moderne, in: Im­
age de soi dans le discours: la construction de l'éthos, sous la direction de RUTH
AMOSSY, éd. Delachaux et Niestlé, Paris, 1999, p. 31 et 34.

93
l;�I 1�1 \r1 j:LI �I 4-o 8 Q; 0Î l;.r.J...aj i) � 'i �L...- � t_�)'I
"-:9 � 0l5 Lo_,, ((.)')'.JI j;i c:6JI_, v-4l=LI �_;JI J
�4 :r--�1 -4,-!J.ln
, �fa Î).� � �l;I �l.b O. li_, ((0_,1,'.)LlÎn J�
u,-1.:-ill 0. 0-4 er"
wJj.....a; JJ>" 0:9):JI u ':>l.>- 0Î 1..:5J.)Î_, , <Lil; u.JJ e;.aJI lh .)� Î �1 L; 1A; _,
0. J b �Πer"-' �ΠJ')U.. �-' \ri� L. :r--�1 J_,iJI L),., �lb;..ll
, ,1·• .. ,ï., erkl_,ll_, , �� �., �.ùl J» �lb. o· li .i...o�_,
((0_,1,')uÎn
Yl � Lo 1�., . U>.)l}Î 0::-! �;., �.ùl .).,.z 0Î � _;JI �I)�,., �1.,
J
J e.rP
u�I 0. :r--�1 J_,ajl L), CS.)� e;,.JI �1J.,.;>> : �ü 0]1 il!.,,,
. (\)((Lt;:_JI L),., J_,ajl J� �lk a' li_,
i.} � � :'...;1�1 J �'il � (( V"'_,1,�ln_, (< V"'�)'I» (<�)» �ÎJ
�lk � .;: li Ûl; L...L:.&- (<0_,1,')uλ �i <YliJ-1_, uJ WI 0-4 �-', 0W)'I
_;JI �Lkj..l_, 4,i� _;JIJl;\'1 �I_, , <:_� �J '-'J �lb;.1.J r-'°J�
�Î}I rLJI_, �lr,ll J--½ ..Lo...::...A;_, , ù1,1.,_.JI o )..!=......I_, JiJI J&- Î.,.Z le,;_,.....,).s
U_.,..J.1_, .ï ii. ii :LI o)b ,y, Î� ..!..Œ � �.,, (Endoxa) ..::..,IJ�I_,
, �lk .; • 11 Î).�I _,i o�l::......, � ((_,k-)» 0-4 Î� ..!ll� � 'i_,.. �I
J5'
(..r4 4
y �L.., ;-> �l..bJ-1 IY' (!.r. 0Î, ((_,k-)».� .)1) J> � L.Ji_,
J
r-l 0w)'I <.r.J � 0::-! ..!ll� �1J_, 0-4 � 0Î_, , �l.k o • Il_, <(0_,1,�λ
� 4J--½ JW;'il_, JWI �. e.PI 0-4 u), J), J5' � �
.
�.rAJ. L. � 0Î � 'i_,, <Li� i.) oy.:!S �L..à.i �� 0Î 0W� � 'i
"", "'
JLl:i'il 0� 'y� V"'l:JI � � � 4-,,y �ly-X JSl.:..o 0-4 �
"' "' "'

, Î_r.ll .)1 _,k...) ;_,,o ��I ..y�I .i [.�I ..:.,¼fa �Î: (r-P, «_,k...) � [.�Ill (\)
�4 �l:J.i �I»: 01y LJ ->},JI Jjl.J.1 �11.La. ;.,,o J:;\11 �\ e--lJ., ïY: �
Î_,....._,ll r-431�Î _}.;I_, . Ao-t °' ..::.,�I 0. �1_,JI_, «->�I � t/,JI_, ..,...�1 .j}_;JI _j
'-:"l.::.S _)s, (MICHEL MEYER) ;l�L. J� Lili ;.,,o «�I l.;U.l., _,1.-.) "-!Lk,;.»-!
. Y• -A..::.,�\ 0. �1_,JI_, _,!:a....;\1 «�lY-1»

ARISTOTE, Rhétorique, traduction de Benoït Timmermans, Librairie générale

Française, Paris, 1991.

94
J
� �, Jlyll_, J..L:1;-1 Jl Wb �l> �IJ i.!1.1.U . �li:s-1 _,î �ÎJ � Js
t_l=.i)'I 0'° �J�_, Jü_,JI 0'° �rP Jl 1� � �-' Z �I_, �I l.,SJ-½

.
. �I � Jl � �I_, �I Jl j:.�I 0_,� 0��
� .
� Y .1;,:._;; cL,....J-1 0'° 4ri> �101 �lh:L.1 �L:S �
- � .. «_,h...,)l> �w
J_,..a.14 �½-!lb:.���, J..L:1:-1 C�I � 4J � � JY'i J � �I
�-' , t_W)'1 J.::..U Jl u.; L,.:, 1.:1°.r..-', .J J_,.ilI i.::.i�l.,__.ij 4_, J UJI J'.)l;;.4_,
l-.o� , 1+,:;Lo_, \+9l:...,.,Î 0�_, t_W)'I Jl ��_;li &1 -½� «�)» ½?Î �I_,
:, "' ?

((_,h...,)» 0l5'» llSJ._, . .J Ld:.:._, ._;1.!.1.1 t:;b J:;\ri 0'° ')\$;�, ,.W)'I_, _,;WI 0. ·.
.,.,,

..

�UàJ4 <lW_, �lb .; � li i...ilh:LI J \.::+-,,1 (.r- �-'�: �)a.U � lj_, \_f
"' "' :, >--- - ?

(.r' .i...,.;l;S-1., o�;l,;.J-' �l:......, \JI �"j..,.p (.r'-', �\JI � L.J � Js- -½..i.::..il .J�L,
,i� :;�1 � i.!.LI-½ �. 4.J�l.:>- �., 4.J�_r:- J ���.,JI �I
� Lç ��_,JI J_,z �., , Ulkll �I J� <;;-; � �I i.::.i�lh:LI � ��
\ :.., i;s;
. ( )((il,,.-'\ri_, t.:Y1., i.::.i ��I f--." WL,, �y':"J'°
if �-l>- Jl::,...., � (< <..r"�)'1» if ((�)» �-l>- j:.i.r,. 0Î �I 0'°-'
ù�I J.i.>.r" � , :r�1 J,_ill CL:.; 1 J>-l.r-4 0'° �_,\ri J.1.>)1
�I &1 if �I Js- �I � � 4::J_,, (Inventio) i.::.i�..L.a:JI
1.. s • .;1.,..... :.r- � � ((_,h...,)» � �I �LS U_, . '½lk.:.:. �.�
� « <..r"�)'I» � ..W, è �-', �., � � �' (To�os)
: � �1 c· ��-.t.1 u..:..,o 0:>" � ((�J ill �..l..>- je.�., ' 01 �
"'


S. ,..

.. L-.; _,
tJ

..,.....,
�1_,..._, t_W)'I �I_,... : �l_,ll 0'° rJ:?i 0. � ��_,, y-L:...,., .r.?-' yl:...,.,
._,;81
�., � �I � � �I �I � ��l .r):- �4 �_,....illü
J
0ts l,,.}..4.!.:.......1 jy. 0i o� LS).�., , UL o��.,... �\r l,,.j:.Ll..il �
&1 C'.oi. �l.,â..o..ll i.::.i��1., �l_,..a.11 i.!1.1� U:..oi 0'°-'. �; � _,i l,,.j�
Ull>-_, � 0'° ô..l }� \.ç � �L:...,.,_, �I Jl J.,S_,... L,._;L;..;� y�I

' �.fa 4w.; ':r-.) �I "":'\Y-1 .;.,W � : �\::S �' �l_,ll �WIJ �l_,ll '.);,....,, ':?.)Lo.> (\)
. HT: ._,..,,\'\'\'\,...,_;y, tj_pl_, fa cU.} Jb

95
�l 4-J J� �L.... ù� c)s, �I o-4,;. J\I..L:-.,\11 c)s, o;.D_,
c)s, �UJI_,. �Li.li J")l;.:.Î c)s, 1...ii_R Jj)II: ��f �� �» d4J. i�½
_,f, - .-�! J'> � � .,_jj J.,.aJI c)s, �WI_, . L. � tll> � éwl �
. (\)((� .iSî J-4!
J. , ( y,\;..,o �
�) �I� J
lfJj; � � � \I � t_lâ)'ü
� J,"lil½ 1�µ, o_A,j J�l 0LS) � lA��_, , J.,.al½ �I � �
(�1 J�f) «d�)'I» �Î � u-:,l_,. � 41 J�I_, � J�I_,
_,.,:.î J� J lA�I_, , �_,.,:.)Il �I c)s, �� «_,h-}» � � �
t:"_,..,.. J'> y\..;..,.,� oJ9 �� �1 «d�)'I»_,. t_lâ)'l _,...o� LS,-iÎ �
J. L.Lo « Jwu,; \11 ..:..,l..l.>-1 t"°I,_.».:, «_,h-}» � t:"1.,11 � � �1 �
'-!th.,:. �f � LS;->Î �Î �.Œ �-'. (Y)«t_l:.i)'� t"°I_,-»-! ù� _r->Î �
ù')l;;. c)s, .i;':J�I o�J .ù..a&. �� � �
- 0w)'
I �1 � «_,h-)»
• (Y')J..ld;-1_, �I
, o..L>-_, J':J...1.;:....,\Il J.k.....ly. � \1 -�l.k.::LI (.�I ;J-½ �.,- t_Lâ)'t.;
..:.i ':J�I_, �I J")l;.:.Î � � �-' y,�I cs_,.,:.f Joly y � J.

d_,B½ ü_,- lfJ� 1�1 �l �u 0� \1 J\l..l;:....\11 �l;b,! ü�I_,. ;�I

. "': <..I"', <.SJ-½ .:,L...>J1..y. 4;, ��1 (\)


_).;1, ... [.�1.:.,¼)à. �Î: '":"l::.S �;.,.S.ill 0'.:,JI rL!.. � ij � .!Œ e,-1; (Y)
. Yii-YiY: <..I"' <..I"' j.Â!�
�')\.;:.,:.I t;k...,; \'1 �ll.JL1 �J'° J!.- 1.?lJl !fü_, �1 '":"ll.JL1 ..J! �r! t,.S.i.11 .:,w'i1 � (Y')
: ;i.m _,b-.} J..a.t ;"rc,o '-=11 ;�f
"À la différence du discours dialectique, qui s'adresse à l'homme en tant seulement qu'il
peut répondre à ce qu on lui dit, c'est-à-dire à l'homme en tant que parlant, le discours

rhétorique s'adresse à l'homme total, capable de jugement, mais aussi de passions, que
selon les circonstances, l'orateur doit savoir apaiser ou, au contraire, exciter", Dic­

tionnaire des philosophes,Encyclopaedia Universalis, éd. Albin Michel, Paris, 1998, p.


84.

96
� � f �-' . �La!., �L..:....1 � 4..1 �_,, � �_, �1 1
'i��I �-' Js- 4-? .)_,.,.illl JA �-' li� if'°-' 'io1_,:..JI
d-', �.;>-f JL.....o d .:.,� � «_,k...,)» $-1� � JWI o.l.. JJ>
w � . �f �., Js- «_,k...,)» �j...\..o 0$-1}
• •
p

ü4 (( ù"'� )'1» � � �
Js- cJ�_R 0';_>- ojl�_, «�)» �� là� �_,>-Î ��.,--..=' �Y :}"1.) $-1}
. (( '-""� '}lin d' w�I 1.1.. 4-::-9 l!.i� �\h;ll �l:S � &Ul.1 ü4 ,)...ls,
ü4 � i.:..s-� �., Jt.41 1.1.. J�Ju1 J� � Ç.,àJ j) 0t jJ.-1.,
�....)h�I r"Î � !< ù"'.f2-!)'1» �: dÛll Jl_;..:JI d
.. � � l d'> 4L.,â......aJI
.. .."' ..
, {Prédiscursif) � J.!l......., JA if,� .lüWI �L...., .,J;,;.b � {Discursif)
�\......, 4.9.r-" ë�_, �.:.,î � �I ,y, J�I � tl.,.:,L>. OJJ"'P cJN
�� 'iJ..L,a.ll � �., """� � t"L.:J1 N 4..1�_, �., o".:>l.>-4
dl -«_,k...,)>> 0$,l.,J i) ü: a" a..:...::11 ü4 jA.,- {EKKEHARD EGGS) ('\.r�î»
Ji->�� y'.>L>-f ;J�.): ü-f·N.) <<�}>> � � (( '-""�)'1» 0f
�I J:-:-i ü4, « '-""� )'I» ,y, �...L>- $,Lli w.,._l.:...iJI 1.1.. v�I �
�: a �ï o.)� a.!�.)-', (Équité) J..LJI_, {Bienséance) �.)\}I_, {Honnêteté)
{Coutumes) wl� \}I_, {Habitudes) �bWI 4:-,o .,..Slï J:;UJ\}I � ��
J;. J � j;>G:.î � 0$,l_,.ajl o.l.. � ù"'��. {Caractères) tl:kll_,
�., J�I rt.....i .i.,;L!, ü4 r:yJ
Jl..,.:....iJI � us� �\h;ll � �I
wl,4 � o)..Lo �41
. .
� �i '-""��_, . .i..11_,;4 .:.,A_, � )àl1 .:.,�
ü4 � � Lo_, J� Lo_,, � ü4 �� "11 d_?_, � 0;! �I .�
-�_;>-i�
-11 -11 o...Ls,û � .... �
1,:..:. ,""1!""" 1,. 1� • ·' _. _ 1- t.i!J
0 '

_; o .1.:.,
� � t.J""' wlr • • � J� J� 1
� �;:; .a.:·u �.i. 0i» «�T» � L?i;J1., . � t..... lli'W J.s, JJ-4-! � �
� J5 � �1_,_�1 �_,J1.:.,� i.!.ll� w".:>l.>- � w �, c:.iw1�
�I �J��� y� J'.)G:.Î � � t_L:.i� .r4\}I � $-1,_...._,. (Y)«y.L:.il

(1) EKKEHARD EGGS, Ethos aristotélicien., op. cit., pp. 30-59.


(2) Ibid. p. 32.

98
.:.,L.....,..;_11 .,y. L..;,;-} ..4\Ll.JI l.l,. � �:;JI .L..:.s-1 ..LiJ , \ t i : � , ...[.u:uLI .:.,� r"Î ( \}
: Suli !llJJ;.....� �} ,...,.z.iu_,s'll.1 � �) �; JW.1 � J.s> :;;YJ.�J-½
- "Mais il faut que cette confiance soit l'effet du discours, non d une prévention sur le
caractère de l'orateur", Rhétorique, Introduction de M. Dufour, éd.Les Belles Lettres,
Paris, 1967, II, 1356 a, cité par D. MAINGUENEAU, in: Image de soi dans le dis­
cours, op. cit., p.77.
- "Il faut d'ailleurs que ce résultat soit obtenu par la force de discours, et non pas seule­
ment par une prévention favorable à 1'orateur". ARISTOTE, Rhétorique, Traduction
de B.Timmermans, op. cit., p. 8�.
J,JU J 4iU � � 4il.!JI 4).li J i))_,JI (Seulement} «�» � �f ...il,:. .r-S'J
�I J;:_ ,y, ù""\;JI � W J ._.\l..;1..1
. ,y, b:;1..:,.. Î)Î � ,..,A
. �l�;Î J.;.ç. ù""�)'I t\\l:;
.i..... _.:.iîJ�.:.itc.P.

99
�I oJ.,...., � P �I �I y,� «_,k...,)» 0LS' I�!..,. (\)�I
�f.llli, �� r�,- �wi_, ob J.,aJ4 �i Jl o) Lz)14 � '½lb:. J
«_,k...,)» J�ü . .)..L.":.a.111..iA i.) t.A_,J �Î 4L..à.i_, tfL...1.1 oh i.) \,:.h�I_, �I)
.. ,, .. ,,.
J..L,all q\.;J 0� � Jr"Î � �_r=; '-:"�I y, �t; l}Î « i..!"_,1: )111>
�I ..:.,� «i..!"� )11»-! .),-..a.il\ 0LS' I�µ . r.ttilll..iA �Jli.o i.) '-:".15:.11_, ..
$

��I �i � .. !lr-! � 0::--"L.:...ll rt...i � � 0Π'. _1...JJ �


.. ,, � I
"' ,,. ..
0Î _,� � .r° \rü. t_1,.:j)11 �_, t.��I ..!.LI� J_,..a;l l1,_,.!, J..L'..a.ll u-::li, L...>-
� � �I � �I ( ,a..:._;;.ll_, t>-_,-.J.1_, _,.,.�1 ,:r 4� 0�
" .. $

o..iA_, . .J �_, ,v,l.:'.....ll i:+·! � '-:"4 � J>,..ü � W!..,, 4: ii_ ii:ll �


i........ .. ..

0LS, o.,..!,½-" ¼P. 4:.&- � �_, 4J� �I � � �Î �I


,,. "'

W!..,, � �� �I tîL...1.1 ,:r � _,i r� � _,i tpl_,.:.o .J4 J�


o� � i..!"� )1\J . ..:.,L._,L...... ,:r '½ J-½ Lo_, v":f..S J')l;,:. ,:r � i_rY.. �
, �I Ï..iA Js, l;Î: J� .JI.> 0W_, t._k
.lül-! �I 0Î i.!ll� ��1 �I
,:r � ,_,,.�";f,J ��I Jj...a;JI l..iA 0Î J:1-1_, . (Y) �L!JI o..iA � � l;Î
l;Î>i : �I J.,_; � ,:r tl;:..>,î '-:"l..ki-L � t..?� ..:.,1)..�� rJ+ill ii}b
�I Js, � ..Li ..:.,1)�� 1 o..iA j!.j ... «� J:..\..p �� 01,,_, «J.)l,.p
u-::li . '½�!.., � � J--½ 6.Â.:.>-J J�I � � �JJ, o.>..::,iî \Ï _;si
\+;-')\.4 �I � � � J. , 4,Jt!..oî_, ..:.,IJ:- �I � i..!"�)14 .)�\
�� Io
.
.. . � .J.J...if-J ..:.,�I oJl::->I �),_, ,i.;� �-' .iJLill (o_S' ,:r
,:r � � � � �� CSJIA..II 4J.)� .r'�I ,:r �� '-:"�I

.!1.1..½_, (. r· J 'l"'I"A-t 'l'i) .11}j!� 0Lo_,:'.,JI ..L:&, �\Y-1 )t; �! (R. AMOSSY} _;.,.,-.i ..:.,)...;Î ( \)
�' 4-::J! � -131 ..uw, � � IY.L.., J--- �i .)s, ...,..�':fJ t"J� ..:.,_;..;
0_,...:,1.:;.,s:; . ....S}-_, � �,;.., <\j'L:-> y ;�l u.r"-:! L..._, .t..;s.��' �_;..:.ç.,
. .Jl_,J4 � ir31 �I .)&, �I J')l.:.Î 0-4 .__;h11 �I r� ( QUINTILIEN}
,:_,-..,-_, �10-->' 0. � '-?.Lli ��4 ê-1' �I ù� (CICERON) 0_,�_,
Image de soi dans le discours. op. cit., p. 19.: pl. r')I.S'.JI
(2) ROLAND BARTHES, L'ancienne rhétorique. op. cit., p. 212.

100
1.-.Ü_,ll �Lo� 0� �.lJI '-:".,L, \lü». � JLW oJJ-P r-.r..
0Î t..lh::......1 �
.,
e
f l � .,,fi ., :. JI •11 ,d".. • �
U...., lU---' WUJ 1 • • • ù' ·1 V
, 1 .,::,... ..- • "• • 1 1 "• ..
,Q.:>......,o, �>: .i _·,..4 � � A �
.J:,1,..4.1..........,.

�)1 �!� ..li '-:"�WI ô..l&-� � � �.lJI �LJ:-1_, �_,JI Î�I �. �I


fo � � 4-A,-.a>- J� � � 0-"J . �;1_,,.. 0J.Â.! J:1,-1 J� �.lJI �I
ôJr" :_i; ..lAI.HJ .:i.LL&. �IJW!-! �lk,.:. � �.lJI C'of. 0:4 \Il_, J�L.:'..a..ll J:,-_;1
.(')<<���I
� t.;._,L.f ;Al_,.l;_, �_,...J r'� � « <.J"'� )'I» _;.S.r. o��I l.lA 0LS l�lJ
�I � , �_,..illl ;-.:i, r°�� �I (J-4 (Y) �;l'.'.ul (J-4 � , '-:"lb.;LI
u:_> �),; . « � l6.;L. 1» '-:" l::S � ô�_,....illl If' lA�1., <LP.-_, �L--.i_, ô,jl5'.r>-_,
¼. li.ï iut � �..y,-JJ
:.1 al...ii
- -

_,.,,-..L1 .0-4 ù�f �":>U �


$

- - I., d�f
- : e::-· · r.:-"'
· ..
$

� <.J"'? �-' �.Â.!f Îl..,a.À.i� �lb.;LI Ê.J \; �-' o� �I� L>....,.;I_,


:)�1 ��b �-' (Pôle logico-cognitif) :;u� � �: �
�I y.k.al �_,.i.LII �I � oJl..l.4 J:, \Il �ü (r). (Manipulatif-émotif)
�l!JI �I C'of. (Propositions) �l..,âj_, �U;� � � � �I �
�._..LI Wjl, " - � w
e::-· - ., . ("""! . - � _:,u, ù��I- _._.t.1
e::-· w'.>\>-
- ., - \JI �· --.LI" · .lJI
- ��
· • - .LI IJ' �
.:i.llJ...I., )� .- 1 -u -
.r!. �
.lJI .LJ..I �\11
- . .r ., - , l,l..,âj r.r-�. If. 0Y'-'
1<' -<� �
..4,-!, « <.J"'� )'1» �Î.SJ . WJI (f\.;,:. '-"° y-,i:,� 01.Ù� � � ;i1 ç...i:JI


(1) RUTH AMOSSY, L'éthos au carrefour des disciplines. in: Image de soi dans le discours.

op. cit., p. 136.

: �.) ô.l;l.,JI J�.) �.,),î 4'- ,_,;.rû (Y)


MARCELO DASCAL, L 'éthos dans l'argumentation., in : Image de soi dans le dis­

cours. op. cit., pp. 61-73.

"Cette scission dans le texte fonda!eur d'Aristote a eu d'importantes conséquences pour

la conception de la rhétorique et pour sa constitution en tant que discipline. Apparem­

ment vouée à une schizophrénie éternelle, elle a au cours de son histoire oscillé entre un

pôle logico-cognitif et un pôle manipulatif-émotif', Ibid. p. 62.

101
02IJ, �I }L.. � .i..o�J 4.il;, '-"°�Ji.!..::,>«�)» --4 � ',JJ'°J ',J�'i.,
�81 o)b � U...ÔJJ Jk;.1.1 o}b '-;° �.r>-ÎJ, � '-"° t_L:.i)'I .r"� '5.,_;i
Jw1 ;_;J '5.r>î �L:-î � '-"° � ,.!.1.fa 01.>:; . '5.r>î � '-"° J� 'i1.,
J.s- J
J.Lill 4-!�IJ «<.l"'_,bL:JI>, _, «<..l"'�)'I>, �..u..l c_4J..I ��)i;
. ��I �I ol_,; � �lJI ( WJI) « <.l"'j-_,ÎJI>,
4!J � �lk:ll � �..UI t_.>..:.aJI 1.lA �Î; �/.Lli� J_,L> ..û_,
J
(;Jl> «<..l"'_,J:,4lll, _, «<..!"'�)'ln ,-� 4\� o • • , �..lJ-1 �1 dl o� o;liÎ
J
�lk:lü. y� t_L;:j)'I �Qi �I �lS �lJI jü�I �I �I
�1 J�Î '-"° �l:11 �I 0Î !l;..u Lo� �..l>J ;_,;:....; 0Î ��;\ri
!Il� if� 'i (Processus inférentiel) :}'i...1...:.....,1 ;L.. J,>, � 0Î �
MARCELO) «Jt.s::.....�,, :_,Ar., .r-"Î Y'J. �lJ.;.,_i.1.1.1 �JÎ..ï � J o • -� �..UI
..

,-li::.>,I oj"r.,. � Q_, 1..81_, �lk:ll � �JJ-1 <..l"')J..ll � � (DASCAL


,= "' "'

dl� • 'i (Informations contextuelles) �..il::-,, �Lo� �1 er..lA


. �U;_,.illl J._,b J,>, t;�w �J, WJI
J
�lk:ll �_,J!1 � .r"WI db \11 9\.... '-"° ,_;.- «<..!"'�)'ln � J
�_,i_, �\Y-1 � '-"° Lg;�ü, 1-6 •• "o .,f dl Q.,1�1 �I �l r=,�I
. �� _,f � '-"° Î')lS:JI ,.1�4 � Lo -44J E-'°1_,11 � Jl;J� l+.J!
(( <..l"'�)'I,, i� (..r°J «.,._6-),, �lb,:.'-"° o�Ll)'I dl o�L i�' �.,1.i:.lü
J r+-4
�u '-I'-' �l.kl1 J_.,i..; ;J�..:.,-o '½ � � � J;->, Î-4LJ
J J
�l.,àj «<..l"'�)'I» J.f �i �. 4,S'I;�)' � «J\5:...�» �
(Caractères) �I A� �Lo_,1.-. !14-J. (Propositionnalisation)
0ΠL:..o �.,lk.tl_,, �LS' � �Π\11, (Comportement) u� Lp �.J
i� �- (Prémisses) c_� �Lo:U... 0� 0\r � 4W dl��
: � '-"° �I !1.,1- �L-... J'yl;,:. '-"° (Inférences) J'i..t..::_....1 ��
J
.!il� '-"° � «u,ài� é- 'i .JU!I,, _,i « 4S-y,Pfi ok ü.,.... � JWI>>
: J!.o (Croyances propositionnelles) �,-.àJ �,� J5:..:. J 0� �l:.i dl
!I� er.L.ù �. «4.il..L:-,o J� JL..a.ll 0Î ..Li..;.s.λ_, «JWI J� �in
�L..,.;1_;-::j'il '-"° � �J (ü� �.lJI trô.,l� �1 U_rll) �1

102
i.:,il-... 0-4 o�l; l?.i.11.!J_,l:.JI hl J.tly. � �I � lAJ..\..o (Présomptions)
o� or'-" � JWI) i.:.iLoll.o dl i.:.illà:>-�l ..!.lli J� �. (o#I) ( ;;1;;_
,. '
. («Jt.afül r� � �) �l;:j dldl� :.r � (4$,��
�-' �I �y,� i.:.iLo.,WI 0-4 �� Jl4 �l!.ll �I t:'of
0 ,. "' "'
,

� 0�.,, i.:.iLo� � J,;5 �., 4L.,à; dl J� � �.,, o.S}-, :.r ;�I


.!J_,L, J� 0-4 �\..dl� J!-.o: 1;.,_illl J.,b � �i �).,�dl��
�l>- 0�_, �W � � � � ;�I 45;� �t;� (JJ 0-4 �I
r":}.S ,b:.Î � r� (Sché�a d interprétation) 0-'b � ;�I dl w� J
J
�liJI l?.,f- � 4Sf �; ((d�)'l>l � Wlill �t;. J_;+ll ,b:.Lo �I
i.:.iQi ��_, � �dl.l;, i.:,iU;_,il.o a.h....ly. � �I � �., 4l....ii jD J
. i.:,iU;_,.illl J_,b $,WÎ l?� Lo lli'Ll. � i.:.iW.l.r-9�1 0-4 � ci'-'-' �;l:i
. .
4--. ,,;,:.t,j r_l.::J-1 �I_,; �.,_illl �I i.:.i�I ...IJ �..lJ-1 i.:.iL...1;:UI �LS' l�l,

y, 4-i� )'1_, 4-4_,� �I .AS-1.,_aJI ��I � lbl_,..!1 �., yh;J.1 Ll;:ill
�I .)1 i.:,i�')U ci_,.ll 0l> ..UJ, 4-o �, $,Wf �_,k.ill �: ·111iJI i.:.il;L..ll
1• t tl.,., �_.,..,.LI o.l,,:. �f --"�\:. \,._
"+" � i..r- d I � � .
\.:J �IL:..� : �WI., G�\J . I
�·-
J ��I �� , . ba· ï 0� u...L>-_, ii.r-...l:::- �_,.JJI �I �f_, , 0ü.,.JI_, Jl:cl�
. t_�)'1 dl�

.
��I ülw!)..\.tl � '-""��I. Y

e-) �.Li o.,S::.. (( d�)'Ill � �I ,:r �)1 oh � . �µ1 ��
; u.1...L.,.:,., u.;t;î �., t"w1 LS..u o.1;J--P-' .i.tü � .)1 J..,_;;J1 �� :.r ��
�., �I� Wü Y�l (( d�)'Ill �.,, �..lJ-1 �I � O_r.!S é..>-½-4
�..lJ-1 dJ:UI J� Lo $,J--P J�J 4:,;J r-:..WI r� 4.J$,L- oj.• ��
.!JI�_, Il,,:.�-'. �lh:J.-1 �-' ��I 0$,I} o).�1 � J J..;,
�L,.;.i 0-4
J
J-!,Î tJ.r-4 ;lb! (( d�)'Ill dl <½�Î JJa; i.:.il...1;:UI 0-4 l!.lli Ll.:..,.:, �
� ù_,i_,JI J_,� Lo�-'. �...L:::- �y J �..w_, �.il.li �lh:J.-1 �.>.!- J�
o�-' :y,� li� i.:.iL...1;:UI 0-4 �;.,.S..ill �I � i.!.U� � �
J
. ��I i.:.iLl;:UI (< d�)'Il> ;� 0-4 J..;,
103
i��I ��I ÜwwM � '-""��I.Y"
.
r,:..W J.>, �\ � 4f_,k.. Wy. �U:...a.1.1o.lA i) « .r�'jl» � �
Lo 4! 0.,j.,� �; � ô-,4...l,:- �L..... �Jill r-.?-' rJ+il'
1-4-1--4� )�
«o�» _, <<0ll.).i» '-:-'�. i..J"'�I � o;.\_ri J ��
0-4 �.)�
i) �-� u-1 cf'oJj...l...D �J (CH. PERELMAN etL.-OTYTICA)
� --4-½- �� J',-.a:; � .i...oy �J.,, �..ull '½Ua:.JJ 0--4� o;.\} r,:..ur
� � ��I �� � J.>,., 4 01- >-4 �\.i.lk;,.o., ô-,4� ),i �
J.:f-")Ü Js- ���)' (,)y�' J-'�� �w,.)�'JcJ w�
. �I « ..r_,kü» �l0U.ljll � J� ô..r.ls- �Uz,...jlo i.SJ- « ..r�'jl» JJ>'
( � Jl �r- L, � 0-4 �r- �' r'JS
)�' ��
0î Jl 1)•.!.t
� Lo Jl � L.S. 4-l_,l.f. Lf11 �I Ju,
�µ1 0::-! d_?_, .i..-.ô.i �\
4! � J=-11 �I -,4� i_} ("+" Jj.) 4,l 0� ôJ-'4' 0-4 �IJl_,.;Î cf'
• •
. ('l')Jl_,i�I � J�I
cf' (OLIVIER REBOUL) «Jy.J » uL.. Lo -w:-_,.;jl lh cf'��-'
� Lo Jl J LlÎ_, , J:;�1 �I <.?Î.r. yS�
..W. �Uâ>'.>Lo 0-4 « ..r�'jl»
«0�.,.s».J. u..,.;u, J
½,!lk.:L-1 ��, ,_;i,� 0-4 « ..r�11» rJ+À-4
;.1.,.,.�1 0-4 0lkê �i � « ..r},WI»_, « ..r�'il>i w� (QUINTILIEN )
._;l!.ll
.. � .. �-', l.ll;-4Î rLi�
0:....,L, �.)l.11 �Πi_}
.. �10fo �\'�\fi_,
J�I _,i �I � � «0��» �-' . L>-� �� 0foj l.llJ}, cY'
:,.

o..Û,Ç. "?.lJI �I �:U.,.. i_} «Jy.j>I ...\&-j �-' . �\fl.ù;\11 � 0-4 �I ..l>4
d'r- j.,� J4 o�I � �., w.,r3-14i-i � 4.lk.:L-1 o�ll.1 f.�
J
o� Gl,j , �-L::1-1 _,..a.,JI ô.ilü 0-4 4,l0� 0î � w
J_;WI Jl �ll.l

J')l,,:. <.J" <Û�-' -û\.illa..:.._, o),Î : c_�I» , .ti.,.... ..lJ\ .Y, � J:...al.l l,¼J � L;_r- e,-1; ( \}
if, ... c.�' .::.,� r'l : � «.�_, 011;-:-l •..1,!.U:,-1 �lk:J.-1 - c.�' .j ..i..,....
. '\"O•-'l'W: if
(2) Traité de l'argumentation, la nouvelle rhétorique, éd. de l'Université de Bruxelles,
1970, p. 429.

104
�.)t i:.t;?- �l.la;L.i � � .(i.,UPJ.s. l.o cr1,!1 � IJ_p «d�)'I• ( �i �
, v-Lll L...I ;.:> � �I �· \.+4-i � ;�\ ..1_,,,.î_, �I J'.>l>Î
JS �-¼ \+JJ , ��I J..iJI '-"';IJ.4 (r y:;!S ::.,jû 4-! J�I l.a � o..UI; �lS'J
. (\) J:b-:34 ukl�I_, �.:/:iW;'J\ J,�::;,
J,-,. (JOÉLLE GARDES-TAMINE) « �Li .:>;U.» l..;-"L:..S � J....:f r,lJ
�l-.JJ->' «�;λ i.:..,Ü2.>')l.. (r Jilz.:.ï ''-"'�)'b Î� .tJ..L..... �ll:ûLI
. �J.J.-1 v"J:.UI �L!...o � �J <Y-wl Jl �;�Ji �J �..1;
, (Y)Yl � "!I., ù_,r-11 � d�:f.J W;J.1 �.:>}Î �11!,J°:>WI i.:..,�Ü
(r.� i.:..,.)\S J. j�;l � « '-"'_,la:)'h &-- � r,l lof3.r:-Î �I i.:..,\ a: :la�ll_,
�;, � �I �l 4f' Ufi,Mj � � "!/ � � l..;-"�IJ, (''\.,s-.;
o�Lll r.;..üiJ �I �U:a.:1-1 ÎL....iÎ r::}_j,3 o.:>�l � .ll+,:.>.I (r .lJJ;J.1 .(ï"'4f \...
. ( t)û..J:a . .ll..:.i • ,. " -' .f If. � U:a.:1-1
y�� l..;-"r-
•..r�
, .,
M "'

"' \..=
[:
'
,.. M

J_,.i: �; [.�I � l;_p � W.ll �Î .)I; ;.;,; \));.,S» ;YÇ.IJ


0
� ;�I llù'"_,64» J �I «ù'"_,la:l» �Î � � r-3 ( ) �Î � ;})
� (r �ISJI fi� � � � J'.>l> ;:.,.. [.�I .t....11..lt . �7"1 �
J:1-IJ. �I e;i �J �I � � <.?.lll !fü;:.,.. �f l...,; [.�I
t,.:U,.. �.,,,... � O.lJJJJ oj�l �- � r-1 (( l,)'"�)'b 4f' ül;J.1 cil...,\...�
tj � J>IB .Jl W;J.1 i;�l � (.JI� fa J..is-J .)�I ;:.,.. -[.6:J.-4 ù�

(l)OLIVIBR REBOUL, lntrod11etion à la rhétorique, P.U.F. Paris, 1991, pp. 59-61.
J_,� ..:.,� o..U. _)
- Jy,_,j, ù""�I � �\k.;LI ..::.,1,-lp _)
. <.l"�'jl ...,�
. �f Ji.,,..')1.1.1_,
� .!lli ,.1.,.... �I J')l.:.:.f ir" 4.::J1:ll �I i.)s, ...J� � �-' 1A�J ._,..l:-,aJI_, ;;.,.JI_, 4-:1}..,, \JI
i•l.,.i•: ;.,S.ill <½l.:S 0-" � �I )à;! . ._,..W tS..Ù 4! �I �.!.lb' _,! J_,.i.ll 0-" 1.,â· •!
. TTi-\ \\: ù"" ù"", «Y,Ua!Ll i,-1_,ill 4.l" t,.)lilJ \ ,A-\ tV: ù"" ù"", «i)"'_,...d} Y,\lul.
(2) La rhétorique, Armand Colin, Paris, 1996, pp. 48-50.
(3) Ibid. pp. 54-58.
. �Ll � >;J t. i��., �\::S t.li... � ..Û?- t. pl (t)
. Y"Y: d", Y• •Y", �y,�;.,., 4-:11>�14s" d;�' :r;.ûl tl.âl � t,�I (o)

105
J'lj'Î �) .à>· ..1 Jj , «IJ"'�iJI» a: .àij «4kLl4 (.�4n u� �I c,,o
, ((��I )j.:l\'ln j ((�IJ'P \'l.:l':Lün.S �..\;li �Lill� «IJ"'�'jl» t...lJ.:)
t.....lJ.:lj (.�I t.....lJ.:l � ��I �I �I iijj� iiJJ� u.J_,.-!, Jj
..L.>Î � Wjll �_r&l;Î L..S'. (\)�WI c,,o lS;->-Î ��� �1 (< IJ"'�'jl»
c,,o �, �I �Q' 0--4 .çfi' «IJ"'�'jl>1 uJ;j Js, Œü ôJ..û ��
y:i, �jb J-.4 � �I J'�Π�jj , � �I i_)
.
�I� Jl �U:JI
.
).
. (Y '-'r.--4

4LQ1 üt.:LUJ��I o��! i�JI.Q!J �I Ü�!)..\ll (,i! '-""��I. t


c,,o u_rP � W!.,, 4j\-½ Wü � �L...IJ:UI o� � «IJ"'�'jln � �
�I ��. i.!..J..l:L-1 1 • � - 1Jr-
",.r·l-lll IJ"' J ::ÛI �-,-i.;;.> ; 1-� l ... - • �\..a;JI
� c.r--c
- ·-
c,,o � �I ô.ilLll o}DI ;jjl::,..o tj , �.,.Jll ô.,.Uàll Ll;.L- � ô-¼� d!L...o
-
ul_,.b \JI ;. WJI J � � _r>-Î J� Jl 4-L-Î � 4-,o�j ti.UI � Î L.IJ.:l
J>-b yliJI yAl.là.o i_) �I �j . 4::J '-?_;-!. �I �üt;..Jlj 4-ljl..l::j �I
) · tilll . 1..-i l>- · . "- • • � �I
.. ..

. u..!S "�·L....lll (.)"'):ÛI If 1---e-


"' "'

· • L.LI
1' ? .. "'

If . . iY' � .. "'
..
r-! ,:_,SJ.. �1)�;.�I
)J-4-"°
"' "'
"1i>- � .:l�Π, 4-! u.lWI �WI �I � i.) �
\._

"'
j
.,, .. "'
4-# �r! � 6-illl Jo .- ! 01 Lo l.?.lll �I �, ��I ��L...lll i.}
. (r) �I� c,,o η- ;, 4-!Aj 4j�
, ��11� i_) � (CHARLES B�LY) «J4 J)..!.11 .:l_,..p,- 1..'.:.J\.S I�!.,
«·· _-.; ·:11 Jl �r- L::-ïW � «til!I J->b Wlllln J� � �l.9
.. ,, 11 "' .. "'

. ,"\-YA: if if, J!ÜI t?")I (\)


-, t' : ,f ,f' J!l.::..ll t?")I, <...?..l:->PI i:,t:;,. i.1 \J «<.5_,.,,:-Î �î � �D � ..!.ll-½ � (Y)
. 'or
: � «Subjectivité» � e--1; (r)
PATRICK CHARANDEAU et DOMINIQUE MAINGNENEAU, Dictionnaire d'an­
.alyse du discours, éd. du seuil, Paris, 2002, pp. 552-553.

106
�l �I.) '-?� 'y 0w)'l 0Î y;;,_ (\)w_,r-4 o..l JU.. d (E. BENVENISTE)
"' .."'
�l
"'
.r::--o � - "'
ô�� 'yl5:.!,Î 4J. •· o � li.UI 0Î_,, Ulr,S'j li.LI! J>b
ô�I 4.J;Y d ,a::..t; Lo JAj. 4.JI-½ 0L-i)'l ,f_, U"" L....i fo. '-?..UI (1.;Î) �;-il.1
�I )SÎ 0-° � Lo 0� Js,_, . ("ego", qui dit "ego") l.;Î JJ-4-!;; l.;Î 0�
«�_, • S';_,f .11.r..r-5'» J 6 � �I Lp � L-_, L.illl �
� �J-° Wü y c...� 4L:S �..U ô�� (KERBRAT-ORECCHIONI)
.. - ,,. ,,. 0 .. ..

�� li.Lli 0Î c)l a.+··., �1:U1 Js, a.J1:U1 �Lo')WI :_,.o a ,;1- >....o .,_ 4�
t""'_,JI �1_,�i 9 � � Js, �li �I_, -½ to_,....,_,.. �4lk;ll }L.... 0Î_, , 9IJJ4
. (Y)9IJJI ��J�j
i.tt-4-4-' «_,h...,}11 �Ua..;. Js, ô_,..!,l:,.o tll>l u::,!->�1 "''yjA (5..U i..1..-.i 8' 1.)1,
( O. DUCROT) «_,��» o...w (5..UI J..a.i)I d 0_, ..l;:-1_, �, o� (( U""� )'Il,
�J \JI <( U""� )'ln Js, �l>l ·(r} -L>-1_,ll J;�I J>b �l_,.....o \JI�� �)à.:J
.-..L>l_,JI .l;.,_illl Û� �l_, JJI :_,.o �Jri> � «.,_�� 1, r.:-::1 d'� ij �"'�
�I..UI 4l�y. JJ4-! (5..UI xt.JI ;j...a::.ll «_,��11 4-! d'� �fa �l_,...o\JI ��
"' • $
"'

� -
l� �l_,�I J-' �� J
\JI J� (BAKHTINE) «�41, JA.9 W:.o , ws:::11
1 .'�.:16...Î �1.,� 1 J� .)1, :;1.,�1 �lk;ll � Lo j_r,Î 0-° �;l_,..J-1 0Î � 0::>-
:�: · .? }¾� �L:31 c)l :Jl_,�I � ô�:t...:.o �IJ..PÎ_, 6S-? �w_, �
,,. ..
l-,.;I_, J_;.ûf � � �U;_,.a. �IJ..P \JI�'.'.t.iü �fa c)l «_,��» �li '-?..UI_,
, , .

J�
"' tJ,
J��I ..lâiG.l4 � '-?..UI �I (Sujet parlant)� �I.) �
"' "'

t;i_,� � �I i./'-', �lk;ll � i � ·; '5.-,>Î_, , �JL:,:. t-�i-' J;�


4
. (Locuteur) yUJ � �-' � J� �I �I �-' �-' .l;.,_illl
�l: �;..ùl ;.,_.:.:11 j.,:.aJI�Lli ô�U; Js, <(_,��» �� �I �\JI 0-°-'

(1) De la subjectivité dans le langage, publié dans le Journal de psychologie, en 1958,repris

dans "Problèmes de linguistiqu"e généra/,e" t.1, Gallimard,Paris, 1966.


(2) Énonciation -De la subjectivité dans le langage, Armand Colin,Paris, 1980.

(3) Esquisse d une théorie polyphonique de l'énonciation, in: Le Dire et le dit, les éditions
deMinuit,Paris,1984,pp.171-233.

107
�J, '-:--Lli ë;-ill � �I � (.J, � �' �J i)! j _ o 1 :JI �
4\S JÎ y...ÙI(.)� .û _,>-Î � JA � , J_,.11� ;_,.!..:11 � L?.ili . �Î
JA �Î �ÎJ, �I � (.)Î �� :}_,.li �J. � ��I •;l->�I jÎ
� o�U:JIJ. ;_,.:.;li�� Lo q;_;..- � L?
jjl (Locuteur) "UJI
:) 1..LJ;.1�I dJ _,>-WI l.;-"lk:J-1dJ �Jr" � J_,..Lll i�I d ��\_.,aj
J JJ
.. .. .. ,e .. .,, ..
. �lb:- �l \.p.-;� �Π�J � �1_,.:JIJ Jl!..�I
� Lffejjl jJUJI / �I Vj Lt.��ΠJ� � o�U; i.:.ilJ-"�I ��J
i.:;.il�j, ël_,.11ijP;Î > �j .l;_,illl [ll:,:. � (ii_ii:> i.:;.i l� w::,! o\..,à;:..ii.ç «j��))
:_,5; ül.,.:;! i)l «J��»-? l-1>- LA l�J. 1-;-"U:J..I J>,b �J J_,i34 � �
�..u � (Locuteur) � JWI J>,b �_,>-Î i.:.il� ,:r b� � i_?- �\j
.lü.1.:14 � � (.)U JLlJ (Locuteur) J:;i JLlJ (Sujet parlant) �
, J'.,�I Vyl � �IJ JLillJ �l 0::-! Jy-ii.JI (.)LS' �J. (Énonciateur)
,:r 0--->Î (<J��» � � �l!JI JUllJ J'.,�I �UJI 0::-! �J �JJ..J..Ll
J;JI JA -�lk:,:. JtS w')IS'r �La.110::-! J;Jü. 4->-�'i �I!.. «v"�'il»
�_,ilil <!Jl;�IJ J_,i �I}, � � o;J-P ,:r .i.....iJ �I � LA 0::-!
� :_r, � d � �� (.)� LAJ, (v"�'il = J'.,�I JWI) ��'JiJ
((v"�'il» J��-L?jjl J'.,�I JWL;. (�WI-
JWl) i.:;.iLL..:, ,:r � �j
,
JUJIJ. (Sujet de l'énonciation) kl:.ll i.:.il� JÎ J.,_.a.JI ;...L.,a..., JA «_,k..,,)» �
(<J��» �_ri, llJ. (Sujet de l'énancé) .l;_,..illl i.:.il� Ji J.,_aJI �r" JA �GJI
i.:.iLl...o � �l � _;.� \.....1.:$, �I J1,;JI IJ½,! ..l.,a.i ..!..LI�� �l!.A

0;J-" J'>
-
r�
J:;i yu : (.)')ULJ a.ll.J-1oh W. J '"..r' JS"
Ur--° :_r, �L,Jlj ,.lh:l-.1
o� o;J-" J c 1,a =>J ;�I US� j_,->-Î (v"_,.b: 'il)
. (, �IJ �I i.:,il.i,.p i.:.i�Π9!., �I ;I� � (.)\j JliJ, tpl_,:11
o�U:. �Y- � «J��» o; .à> - ..1Jl!..o �� �;�I v"�'il (.)\S I�!.,
�j .,->"·Ttw·--�1
i�11�i.10L; sr
• (.)� (.)",�uj j J",�ü-·� 1�-..ii.,
1 • .j ..'-Fr-'
--"-'1�w1
� ,- 1. �...ilj (L'interaction verbale) �lk.;1..1J&-W� �I YJIX i.:;.il...,I;�

(1) Ibid. pp. 200-201.

108
. (\)\..,llk:L-1 � �ÛJI ëiJJ'o" a..ît.....ç W4 Lok::AI �., (conversations
• ..
.,, $

y � � :r-y-11 �..r>)'1 0-4 4_,....; a.:;_.�1 ëïl;:-:1,-1 «0W�>> �I ...W


��o.)� �f �-' � Jl_,.)4 t..��I cr-���I �l�I
lAj_r. 1 � �Llill 0-4 � .,.,....; � � lA �_,, êi_,i � û')\s. 0-4 � 4!.r.
• • •
• &l"'. '

� o� êiJr" � 0Î dl 4J� ->_rill � �I ½�I ���I


• --
J
.}>, �t_, l:!-' '\.0')\50 0�_, IY� k j� i.i-> 6,j� � ��I �-'
.,, -;. :, :, 0

��)'l �-'.J!.rN .}>, .i.JJ..Li cS..tç '-*.r4


'½th.:,:. J
JWI C�. �l,;;,...,
lA 0j-> 4-1.,..l::J-I., �b 0-4 (Face négative) �I �., �\.4j!., (Face positive)
r:_�l.è i.!.Œ � cS.r> 4-.:>b 0-4 �1.,s., � _,1 o� � 01 ô,jL.;. 0-4
ù.....J. f
S. .,, S. S.

�y....;., j . � �., WS '½ i� 0Î � . LA dl �-lfJ êi�� .!l_µ1 0-4


.
t..� �I_, Îl.J:JI êi..UlA dl c.J"'.,1)-1_, ù�I J�I � 0-4 � yl:.:.ü
ol'.'-.. � �U:, J. J>..lj êi�� �IJY. o�w L.s. �.,.o.!J t..t.....:.....,�1., J�4
if 0-4 � JWI � (Rites d interaction) �L81 c.J"'� «0Wj,»
cS;. .}>, ..\:ij� J> i";}S 0-4 C"°_,JI I.:--"� lç 6,jw o..W �.,, ÎWI
4.L,a.11
J�I �-' Îl.tll cr-� lç o)o·1 _,f �I dl :.,5.r. �.,, �\.:.v 0.-' 4.
,.UÏJI �I� � �->�I_, .ï : .......:JI �1)-:� d.l� J:-_, . Î�I J ��
. (T)��lj
�_,JI .. � Î� 0:-9 if'':>l.:JI l.!.>jJ_,1.1 .}>, 4-IL>-l cc0Wj,» � Î..w L:S' �-'
J
0Î � ù6:- � t17w �}JI c.J"'�)'I., �1., ��)'I �
. .
er-11 .}>, �L>-l �_,JI ,.L._, c.J"'�)'I 0-4 JS � . t..�1 ëySJ � �
(Face)
� .
� ( 12..:....;, .}>,_, � J_,.iJ4 �I 4 • _" �� t..�lS � Jb:. .}>,_, �I_,
-
0-4 �I '½ �.H � «0W�i, �J.>
. .
L41 . �lk:L-1 �Llill �L... �JtA
J �-' �_,JI ..� ��., aJ �., ù_,j_lt �Î J �->�I � � IYI),
0-4 J.,_J;-1 :U_, ..w � c')Lpl 0-4 �_,JI .. � JIJ._, 0jlpl � h �I ��L:ll

(1) E. GOFFMAN, La mise en scène de la vie quotidienne 1. La présentation de soi, Minuit,

Paris, 1973.

(2) E. GOFFMAN,Les rites d'interaction,Minuit, Paris, 1974.

110
ul),Î � ü..oWI oWI � � '-?i ,: ë •î �1 �0Î � U"'L;,;...;, \11 �
Sociétés à) ;1�1 '-""�1: �L..:1:-1 ù"'�)'I r:.r4 �� J,.f- tll.J-1 o..lA JJ. ��I
}Dl �Jlj0�J. (Société à éthos de distance) �I ù"'�U (éthos de proximité
J
�Œ ��IJ. �I � WWI iij.a.}I �ü')ls. � �J.u �.)� 4L!JI
�I� L>_,>"ÎJ, (Sociétés à éthos hiérarchisé) �1; '-""�! �I� �' •• -�...,.: 0�
�I � 4!.l\!JI }Dl �Jlj C.f. (Sociétés à éthos égalitaire) iilJUI � �li '-""�1
t.4)'I � �ü '-""�1 �I� ��: <.?.'Y Jl u.L..a.;:..iç �L--::.41 �
¼-!l41J �l_,l.l � �ü '-""�1 �I� �' • • • �-"J (Sociétés à éthos consensuel)
. (Sociétés à éthos confrontationnel)
l.,.,)l)Î .!.l_,l...., yl.r" � �� dl .!.li� JÎ ù"'�)'I l..lA .)�1 �IJ J
.r.;S-J �_,-iJ � �I� �� �1), :.r4 ��I ,.Ljf <liJ� LoJ �Li:.11
;_ ··1 � �If �_,l....,f dl o;_,,. ��_,-:JI d1Jl� I ù"'�l �.)L:....ki �_,-iJ

Ur-" !*' • � �01, � Lo i) �..LJ-1 ul),Î J.)'-:,J �1 �I t_L9..ü 4


i!.i� lt �\s.j,il Jf �J� r�J, ��I ,.t; JL...-..=.....,I �l.r"b, �L J
. (\)a.:.,k JÎ .!.\l5:.:.:,...I :.r4 �..l;ll ,.Ljf
.tbL :r � �81 � 41.jJ.,Lij�tk;l1 �� � � <.)"'�)'1 rYJ
J
y._.)JY. J¼>l �J '-?..UI .u.:..ll u.l...1...,o .J...:f- ofa �Gv � 41.jJJ-<PJ JUll
JOHN LAGNSHAW) «�Jf» � ,-L!..i)'I �)à.J (PIERRE BOURDIEU)

- -
a.illl dl �IJ (Performatif) I�! oL'.-... r':>\SJI :.r4 � Ul...::.llJ (AUSTIN
.,, ,, .,,
S.

•• oLo-...., '-?..UI �·L!.11 r-


1.J!.rA-' · 1 •· .. 11.....,;� -11 i.!.l1; (.r'
-···;; 11 lf""t-:C:--1.r' · ùl:;_;;.j u.J; • jw .
tü_,ll ü..olJ �1-y0� Lo r':>\SJI :.r4 ti «�Jf» .là> 'y ili. (Constatif)
iY' y� Lo �J, � ;½->f jD o� �;Lj..10�1 o.)�_,l.l J
t.�� .).PJ, ,.L!.,;14• • ·1 J � � 'yj r-1w1 J.,_a; 'y 4-! 1�µ, � �j
Lo JAJ. �81J J--4JI � o)..Li d.l� � 410_,s:;J Jw \11 0-4 ��
. (Force illocutoire) «J_,;;J4 o.),-.a.ill oj.i}I»� .ÜJ�I «�Jf» �� � �
J
UU:JI '-?� r':>\SJI 0-4 �I � ,I� • · \IJ t.;J,i1 i) �LS:JI ii�I oh �J

(1) Ibid. pp. 72-73.

113
ùl+'.'oi }L.... JJ>" '-?� � �i J.-> �lSÎ 0Î �
ù_,.::.:,:-1 j ½-.,li 0�

��_ri,�� La� ..
u._,...!..i�J 0�.,_.ùl \..p:-� 0Î � �1 l:L..üJI
r ..
ô..Ulo � ,.� 0� � tUWI .:1l)Î � �� Lo )j- � !l_,.:..:.11 �I
. ÎWall
.
<li.:1Lshl � � �Jl.S' � J�I «01r::-4n t!L...J � �I 1� �
La� �J l.i.o '-:f'�J, t...:1l)ÎJ iir\71 �J � iWall ii..UL. � '-?�-�r\71
� 'lj . L$y.>-Î � � oJ�4 ...ul_,ll � loj � � � «01.r-::--4ll �.r.
,. "' ,. "' i
� �ü .r4)'I w!.,, L$_r>I �l iiJJ-P � <->Jlill 0 W· .,,;._., ùL....�l .:1�J
0Î IJj .:14 ÙL....�;/1 uJ-.,,;.- �If'�� ÔJ.r" �j J&-L.81 .:.r i..-J_rP
.. •

ù"'�� 0� 0LS' iiJ.,.S.ill ùL..�;/1 � � 01 � �JW �� �


,. C. :If,

�\1.;ll � � J J
JUJI ôJ.,,...., � r"l...>- JJ.:1�\1:.ll � (Y.L.:JI
. L>?i ¼11.> (.}"'�i OJj,:) e,-1?. � J
J..i.:11 l 6 ,al..:.· ! oJ_,....:, � oJ I.L �I 0--4 �_ri, ù"'� ;J 1 0L.S 1�!.,
• • $

�J, �J�I � � Ji µ1 dJ� �� �, JWI Î":AS J� �


OJJ"" ,.� � J...a.:11 � .,üj . �')UI Jl.o.::SI i..l.&-J 4.5")-1 iiJ;'..aJI � ùl�
J&
..
$

� �lZÎ � �J .i..,,.r.Î 0lS La � U,1_,..;,Î :_,.a:JI 0,.1_,; La l�lJ , La


u)-) � � o�I J .:1L.al.l � (.)"'�;JI .:l¼ �j . L$_,.>Î ii);,aJI
..
.:1¼ (�\1:.!..1 � ùU;_,.il..o+�\1:.ll ,.�<YI),+�lh:L-1 � J;! ii}r,o
.
J;..itll 16 ,al..:.· ! L$;->ÎJ Jlill �� ii)_,....:, ,.\jl � 1���\1:.!..1 ul),î �
� ); 01..::->-\'1 � J
��La JAJ. �J\71 oJ;'..aJI � iiJJ�� (Y.th;:j '1
. �J�I � j.PlJ-1 JJ WI � � <1J�J .:1 1 ;, 1·,;.:;�Lhlll ul_r-1,Î
� J.'.,\71 �.r.. �J �L.:_....\71 � �I J>-b L>.r."1- ..û Lo �� tl!...oÎ �J
�J.. j..J.I iiJ.,,...., � �l.!JI u}JI �J Îjlj._lJ ;U;-1 OJ� ,-�;JI
� �WI i.r'y>c,J. uJWIJ �WI iiJJ-P � ùJ� ��Lo L..â:Î .i...:.l!..oi
L$;->Î OJ.r" J 4l.,:.,.o J...a;ll L$ .r. '1 � �IJ �l:-:11 OJ.r"J � J�I

"' ,. ,.. ,,,


. LJ._,;.
J.,_ill u-L... � oJJ-PJ�\1:.ll )SI � 1)1 ù"'�;JI «y l_ijLon )-�-�IJ
� OJ�I � � '1 �J,�\1.;ll jA � J� � 'li� J

119
L:.H � 'ï ..!.U..Ll, �Ua.i-1 � P ül:W ô;.,_...o U""��I 0l.S l)l,

-c:i. Jl.k.;.1� �1� Gr.,, �_,; (.r4 ô--½) �;.,...=, �lb:- J5 � u�L.a;
o_jALl:-1 üL....}a:�I (.r4 èl'7 !lt.:..,. oW J5 �. �., � J> o;;:,ai1 �
• • Il i.;..J
t.Sr-- · �I � L• l,J_; c..r-
l ...:....ü LSU i.;..J
· liJI .u; .; "• Q • , l,J_; i.Y
··1),.,
F-
�., . � � �L:JI �� �I u;WI_, (Représentations coÏiectives)
ô}b � l+&-.,JJJ ôjA�I �l.,_ill � �lk:L-1 � ��I ô;�I .kl.,..:,:..;I ;..û
'ï �\h;l..l � üliJI ô;,-.a.t. �Î � o)b_, .nÎ 4-:Jl µ1 u� 0� !l_;..!.11
. . J;·t10:J (.r4 �� 0��1 � .,î � � 01, ôjAld:-1 �l_,.ajl (.r' �
�1_,.aJI 0Î (,)� (.r4 .,!SÎ � (RUTIH AMOSSY) ((� i» ,. -:: ..w -"° .,
ü� � ël.,.U !ll;�l rWI �� � \.Jî., , _µ4 4-J�I ô;�� � ôjAld:-1
�u.,.;iJ �w1 r+t Jl �., �r-31 ë1.,11 !l1;�1 Jl U;.:...l,o �r.,, Ô_jA� �w
e5)iJI t_lh=.....11)1 \11 ��J �y,a-:JI (.r4 � r+9 � 'ï LJ!.._,. � �I
��J �I}\'1 � � 'ï ..!.U.lS, !l_,::..:.1.1_, jAlJ:-1 Jl y ��_rO.ll_t'lfoJI �.r- 0Î
-
. � �l}\'I � � �I ôjAld:-1 übl:L-1 � �-"° � b�_, 1)1 'ïl
..
r"\'1 <JW �1.,..... ü 'ïl41 }\...... "j
èWI �l;..,.:,., ôjAlJ:-1 �l.,_ill �.,; l'.'.if
'y l..r' 'r-'., �
'r -"° �L.-o..,, !J-1" Il • -11 i.Y
·11 J�'ïl (.}"l�L...,., �.Il�-<' ·•1r-';
L. .,f J.:t ·• L.
Y'"'1 i.Y1r-';

(.r4u.b;.; üL_,h:�I (.r4 �J.rP �\.:..,.:, � t_� 'ï4 �J ��J ;jk::; �


ô� t"f ��I � 0l5 �I �I � . LS_r>Î Jl oW (fJ � Jl �

. .
<u�l_;J � �., <vlo_,.1..-.. � �)1J o • 1 ;...L..a-A Jjt., ù;WI JZJ J...=,1_,..ill
üliJI ;J..,t, (.r4 �Jr° �l!.l � _r.:-:5 �.,� ��\'1 �_,..,aill 0l5, ü�L...._, ü�L....
u..r.:'•&l;., u,l..1..p �. , \.iG;.., l.i6:- 0 Li ')U
• ,, o .. -
� • 1 " • 'y1• r\'1 a.,. 1"t-' .A Lo
:, :# .,.

• i.;..J ;� ·' �_; '-?'

: Jl:ll � Js, fat(,)


- R. AMOSSY, Les idées reçues: sémiologie du cliché, Nathan, Paris, 1991, p. 9.
- L'éthos au carrefour des disciplines... , in: Image de soi dans le discours.

: -! t._,....._,J.t .µ1 Ï-4...l$! fat


(Stéréotypage et construction d'une image de soi), op. cit. p.134-136.

123
� �I �I c)l � ;.,.. IJ�J ;.,_:..:JI � i:,� lfl.lJI �l�I J
. �,�1 '-:-'8::l1
1�µ . � o_,_::.; ::iJ-'!. � <.J"'�l �Lll J 9-::i\11 <.J"'Jl...ù.l r+-5 Lo Î.r.=S.,
�I;� F-..ull ;j-.a.;.11 vPL_,4jf � �L!..i_, ��� ½::i\11 ��I � �i),
o, " "' "'
1.1"'.,_..a:,;.,.. � l.. � 4J� � .ï QI· ?o:..4 ô;j-P �Lill�, ë-4�
� · If• _.,-wu.
..
l.:.' �" : (')-4� J�j •1 •
t• 1
1 )I.A.,,,,,I 1 • 1 - ¼::>
Wv">....o if'-' (f' o;::i'-'P • .. f
"'
i. � 1

. �'-:-' ;}
. - .
.!fü (f' ô')G;.Î_, 0� J� <.J"'�l J�� J k81 0f �
L al·..:._ F-� �ljl � � . ��I a_;l_jJJI ��I ;1_,.; J
"?� <.?.lJI
(f' � �lyÎ c.5. X_? � . I o;�I ëÎ).1 <.J"'�l Ji. 4S�-' �\11 ->--J:.
J�}I iLoi JG ë
. _, (... a.ïl:ll, �I} � � c_jl5 � L...à.t
l� �u...,rY-'
. {u,ai�I} Jl=ll ::iW_, �L;-1 ili 0-4 :W c_jl5 �lSy>
J
..W . 9-::i \Il )S'il c)l t!.,Sy, i�' Li1s. ë_;.,.l.J:-1 �WI �\.:...,o � r-3.,
, 01..11� \Il � ë;.,:.aJI ���I_, �l�I ;� �_, '-:-'�I tl.r4 �lj
�-'. '-'J-""U..1_, �I_, ë_j-4hll_, U�LS ¼...1...> J�I JL..._, ��-'
� L&- � �.L;.f_, o.ÀJ U;_, � '-:-'::i\11 �jl_; ; 4,-.!,)'1 1Ajy.f ô-4� �� \.b:..
• 45".r=J.1 u;WI_, �kJ.;-1 ��I (ljJ}J (.�WI �l:....o
�'.>l!.ë J
0-4 ::il.,J \JI 0��Π�y. Lo 0:! �Lb.li (.r �_,_...; .!J� 0ΠJJ-1_,
0-4 ..!.ilï Î')l&.)'1 JL..._, � Lo_,, _;.,.\.J;.1 ��I �L!.ç d1'
. . � JJ-4'_, 45"?
�. ë-4� l;J-4' 4-,oliiÎ � '-Ei.-' 4!.w �JJ. ë::i�.,11 ;;,.JI jj,N -li;�
.Yi� � ci_,JI J-'. ��le�-' �\i!JI (.8)'1 c.S¼
��I .!.Œ
. ë..L>-1_,.ll ULJ..!JI ��i 0! .!J.,.::...=J.1_, _;.,.Ü:-1 0-4 � Lo 0�.r"" c.S_r>-Î �le
0� JWI 1..11� �I ô;�I 0-4 � '-:-'lkll � �llU o;j-P �-'
;�l ..!.� .i..:Jl � "?.lJI �4�1 W4 o.,- 4JJ::i �\s. d1'J, o;�
- •
. �L...\11 �_, c.5r,SJI 4jl),:::;;.I_, 9�1 � illl,
J JWI o;J-4' ::il::iJ, ;�I � 0-4 �l_r-91_, o;.,:.a.ll "C_rP-' ;..li�

Éthos,scé- _,.;L..;L. � ,:,r (Remarques sur le discours littéraire)� �.,......,.li ii_,.Li.JI e.-11 (,)
. '\'\-W: d' d', J!l.:..ll �)1,:.,,-,, .);1_,JI nographie,incorporation

124
� 1.,i;., � �r ,�., �\J, � i.,-:Slï., .. / ii - ,. (J" 4.,.; 4½lb:-
0:>" � ;;.l.;,.,;J.I ..:.,�"y.,JI JlJ_,:Ut t-U) �.r::l.ü . 4JLL,.:, J&, �JlSJÎ_,
... ,,
..:.,l_,...oÎ .J "-:- 1� i.!.lü 01 I..U:.- "-:-' ':i 1 ;;;_,...o � l;,:.;:j "y1 .u.....J.. I .c. � � � r
(J" "'ft �\' �;i}I �I J �L,o � JJ iJ�I � �. �81
o.>l}� �.r"� J ��.,.), (J" �j �l}I 0�
�j. �

;;.,..,.w, � µ (J", t-..1.,11 u_,..11., �&' r.:S' t.Sr=-î JL..,a;,:. ��' J


. "-:-'�\ C)JJ "-:-',4, J::-i \Il _Flj
. � \+!J � 4,.:... 0lS' l �l .til.11 (J" � "-:-'U:J..I i.) ..:.,Ill! iJJ-P J
..:.,lijsl! o..)J. }l..,.;a �, J�IJ J� \JI_, IJl .,J\11 lilll J!
ci\...à.il l�l t.:::.f
� ..i r.:-' v"'"., ,�w,
�<' I.JJ. 1� A •
iJ' i:,L!..,. '.L..;,.. s,
" . \.,..L...\aj t':;-lj . e..\.l
. l i..r:-""' I..;?
..J ·
�.,
-'-·
':J 1<" � "·
dY""! • I u---:.
jlii..11 i �. 0::48! ..:.,lS'r'J !l_H4 ��\..Lo,;..., ':J_,, �;l+-J,')! "-:-'lY.-1
J

�\j:. a a; Il d�U , c.�' c.� �,., �I t"""yl_, � 01.l;:l.1 I.JJ. J


"
�. t)�':J • I i..r-
1.- -Î J.).
. 0l.S'. �c t. �-':JI .)�'11 '_liy- <· .J'•L, � " IJ''1 û-!l-.:3
"'
1.:?)-e-. t l,;;..t
J&, � �lfo} oJ_,...:, ��Ji, � � Jl _r.:.!J \..li;ÎJ, �I a.il� )x
>
� �� ;,Ülr' � ..:.,�1 (J" .>:W �I t)�')I (J" .r.z5 �ft
Ill ,;i O "' JI.

\....

, ..:.,� �� J&, r,-1�., , J::-ïÎ"� i.) � , .>IÂ.>- \14 .c.�1., J.J:-4 1��
- ,,. ,,. - ?

..:.il>\..- J&, 4-J� � a..i;j (î' �. t.SJ>- \JIJl IA-4 � o..b--lJ JS �.,
"

U!JI d" 0�')11.JJ. �b� }L. \+! IJ""Y t.?I o;.,:..Jü . t)�')11.JJ. (J" �
(a..li\Ï1) ù"'l;.;...;.\11 i°\..:Jb (J"J, GW,; r.wl) rü '11 41 (J" 1+-� � ) .,
J;j\JI (J"j, ( W1 J.,ol)I) �\.ik..ol �), , (0�°'y\) ��
" (J"
., ., .,
-
I'.>�':14 IJ .,._-.!, ),
\.A Li i.)
"
� " I ô.>J I 01 \JI (J" .r. · *! '-5..ÜI
� � _,.l
. (,)�l;;._,::....,':/1_,

"Les couleurs froides, dont le bleu. agissent dans le sens d'un éloignement de l'excita­
tion, le bleu réalise donc les conditions optima pour le repos et surtout la retraite." GIL­

BERT DURAND, Les structures anthropologiques de l'imaginaire, Dunod, Paris,

1982, p. 165.

125
� ;;�� Q� t..Jajf _,jl..,â;�_r>-Î J� ¼?�'li ..::.,UWI �.,
'J ..w. �� ��'JI �Li_r.34 �)b � �81 )b J� ..::.,llU ii;�
�� � �;...Û.I .kl.i:JI o�I) � .aj L..;;_,. �_;.li �li_r.J ��I �81 �
�L...il• -� � ·• 1
" " • � "'t"'
.�\J:
GL>c::.i'JI • w.J.I if1•1 l.f.Llâl �j �I , li 11
•. � ., � r.'
. �81 �I � u_j;_,0W)'I ��0Ll 0-4 � �I 0-4 � 4..1 J._;_,
"' 1f,
& &

JACQUES) «LJ.L....n là�j �I o;J 6 � \1 UWI � � Lo Li.A_,


L �L>c::.i'JI {FRAN?OIS MITTERRAND) «01.r::-4>> û-- J {SEGUELA
. ''\A'
� t.�1 &>"-' �_.,:.o.l.l � o;.,....=, � Ul.J.I o.lA ::.,li� ..:.,)L.à:i ..w
J
�jl.l �.,, 4½-!\;.o c.5..ll i�-' «01.r::-4» )p oj; �o;I..Lo �81 c.5..ll
(<��4-11 oj.a.Jln o;� � �ü '-?JJI �_,..;fü. ��1 o�y_, 4-J_,:UI t.....U) ..l.,:>-_,.ll
� �I�;� I..L>I_, 1 ,a� !Jla0½ }--.;.! y (La force tranquille)
1' :f,
"' &

.r.5'Î t;....L;JI o;b)'I � j!.ë �I �I U;l.ill l.!.lb �-' , ..::.,l)l:..::11 Jl:J:.Î


(<�L....n �; ofa �-'. � � &-0Î � ((01_r-:.4n � ...1.>Î 'J0U1;
MITTERRAND)�; LJ5' �1..1..,. (<01.r-::--"» LJ5' 4-::-! c.Sr>Î ô;� t:"-'
�1;_, . obi _,f �I; 4-!�.r:- �
� 'J o-L>_,_, � 'J ��(président
r!,Y (Président)�;-' (MITTERRAND) (<01.r=--4» � 9.,....=, t..._j� ��
1.1A_, , 01.r::1 \110� 'J LU�1 � yj� u�., �01.,..; �_,.:,:-., �1 �

.
-�;0��� �_?1
,::, .. :f, .,, ..
, ,,,

..
��4 JP_,i.JI�;� 'J t.....U�I_,,01.r::-4 � '1! � 'J��L&JI ëjillt
"' .,..

, yl>- � ��I r-WI��l>-� � �I_, � \JI_, J;j \JI t.::.i. 01.r::-4 \I!
yt, 01�. i*° J
..::.,liJI o;J4' C:":}._. JW1 UI;_,�_, , oj;½ �_,J I��'}�_,
i1'-', _r>-Î �r-° LU�I �j� 'J �.,..:li�-', JP; \JI����4JI (,.a.li
. (')01.,....., -L>Π4-�� 'J L...i) �_,JI

(1) T. HERMENET et J. LUGRIN, La rhétorique publicitaire ou l'art de la persuasion, op.

cit.

126
� � ok oJJ"P � � 0f t.Ua:....,1_,, (*Ï'y\..ljl o)Sl, J�I 05"1.,...,
. �L!JI ù"'�I_, o}t::JI '-:".,WI dl �), � �-' , �ji 0-4 1,._;:,:- '-:"�I
"' "' "' "' ,;

ù:!J 4.J, � 0-4 .J4_, '-:"�I � �I «_,k...,)» �ls.Î �I l.h. J.s,


... .. ..
'. _k,.JJ J� 'y� t.W)'I � �� (f' u.;..S_,, i.S;>f � 0-4 yl::..o
_;JI '1lô.J-l_,}�\JI �-' UI�� _;JI �I oji_, �� _;JI ��I to�
� '1 _;JI ��I �I 0-4 ( � Jk� � ù"'Jy1,.,o �� "5\J , � �
�,.; .s.hü t+J #r.,, i.Sr
4-::-9 w�L..:,_, UljA 1�1 \11 � � i� �î dl
� .i.- �l.i.;JI_, '½ 1...1� )'I dl J. , �..L,a; dl 01r--4 �I� oJJ"PJ '1'y

oJJ�4 0J; 'y JJ> oJ;...., �� 0A� � �} � � 0! lA ,.)û


�� w J.s, o},>l, �J-P �ljj! � UIJJ� �-', � '-?lJI �1.,U ¼\ho r
jJ4-!.J ��I JL;;>-'yl � &- (ci):,_,� r.o ù-4 � · 9 d.!, 'y j-Pl> rf
r5_,. 9 l_,.ü>-Î_, JI..;;>-'yl u-iï l _,r.Î
(.)'!._r.!:S 0_,� .,.lj�I 0-4 �-'�I �
,,:)-!�'yl � ;w1 '0\J \11 J.� 'y'�� J>.f O_r.?J � � �\S) (.r
.._,_· � 81 u_- . _; �.)· o'J.T�
. · �.:.Î V- . a-;:, � �- 0i G -· � 'yl tL.....:i.1 ,.L;jf ç.\.1:....,,1

a-
-;-
'-
� �11 � �10)�101J. �
·! o�.,,_ � w) r+�r.,
0-4 � � . ù"'l:.JI � c.J.r4_, �l�I � �J� J.s, }Î 4J '-:" l.h:1.-1 �L....,
1.1t. o4' ���1., w1.,..... �1..,.... dl ts.;..L.o '-.ii ��1 w�� 0l::,.> �1
l..g..,J_,..::.i"°' � 4l � �I ..!.lb ,r.:S' oJJ-°"'2! '-:" lk::L1 � � ... lL. '-?lJI j ('�l 1
-

- c- .N:
u..!..S ,

_, �_,\JI 4,;J-½ «_,h.....)» ��Id - o _là.JI 0_µ1 oh ...:,.jl5' l�l,

Li_,} 0-4;JI U1l_,l:, ..L9, 0-4� t.l:.i)'I � �Lo_, � '-:"lh:i-1 0-4 �I� �

� t:"' L.. .?-4 , � c�' -=--- �;» : )�� .:r. ..!1.lLo J; � ..:,->-i � � Lo 1.1.. (,)
.....,.J,;.; �J .i;� J�L,., �ÎJ, .i;� �j � .j �. (""+! C:- LAJ Jl�I j,i,Î
· �), ..:.,J.r.!, _µ1 ;I�, <JJ;lA � r�I .y,:#, �IJ .:,�I, ��I, «��

,...Ü.4J ii;.,.... � � .:,i .Lo:UI �J � ;_,+!.li J"J (.�I t.Ua:....1 ..w. 394/1, ( . ..:.,
..:.,_.j\la; �L; i./'J, J�t.:..:JI �.,? •_,...lâ;J r,U.... �f ya.:,:. � � (.l" �.,? ;)à.!1

• '·' ,_ -1 (--.Ll, � · t-�i11 _-:...t.1j (c..J".r-. &J-1


� cc- . ..:,->"J .i;U)
-· �I- _.,,..., cc- L.':JI) �I
- .

128
_ra.,JI � �_,i ô.)y I g .. - ,. 4iµ, � ��I 0-4 L$;>-Î LoWÎ � LJ!..o
�..L>-�_,;J i!..>-� � lAI..L,.:, .)�} ô_,5J '-:-'�I.)
-
..:,illJI ôJ�. �..LJ-1
JI -
��I o�-' ..l.p.r--' Ulll t....lJ.) ..L:.&- �I �1}�.:&·�1 �;;..a:;.)�_;...;.I
.} «�)» �Lb..> ô.)_y � ;.,_.gÏâJI �1..:.i.)�_, , ��I .)l.r9Î 0- tl.,..,U-1

41..� �}:.Lli� 4-J �_,_,, «ô--4..d;-I ��!»� ci}; ..:.iWj,o


.. ,, 1' "'

i:.,_,-½
ü� j..a.S_, '-:-'�I �L..., � oJLl �l_,l; �I � �- ï o}.�.:....I
'-:-'�! � d.r-4_, d.i¼,:.Î � �W 0-4 l.!.J� lç_, ;>-\'½ci�_,�½ �I
�L.à.i � �I �_, oJ}b �., �Ir v"'Jb/�1 -4-.!. I�_, . o�\.jf_,
J-,;,_, �_,.,.._; �
'-:-'lk.;L1 4>-L..., �1 � �I J� 0-4 � �;>-_, , i ô1- >.-o
. �.)�

129
" "
s4:l.)�t4A�t
�t �ê.ca1�1 �t �&,4

. "
4:!)�t üLA�t�.· \
� � ��.J�I �Lo�I � 1� l;� � � ,.)1 � �
JS � � �µ (Les marques) �.J�I �Lo')\.,JI 'ô� � � �-'
1. �, WJj
'11"-"" � W) ü �J-:'!� ----' �ull., t::.WI �L>- -... �<� �.L..'._,
- c:---J o·,_..'._
,-.....'r--
�li�)'I_, oj-ilijt., �l�)'l o�Π� - �_,!.:li �;�)' I �Uaiu1 J')l:,:. ,y�
"
� ,.)1 �� �I ��.,hll_, (�l.J-1 �li..alll., ��I_, �I� t..ô.,.,..-11
� �., !l�:�; �)� L� � cJi;.. �Î. O�y. J.,� c.�I j
�;� $to� � ��I '-"° � �Î � )z.:.11 �°j:P_, �- ôij 4i_, . �I
'.)IJ, 1 g .a� �1 t/lJ;.1 J�\JI_, ��101.,J�IJ o�l u.,)--4 .!l.,s-:U c.SrÎ
o)b � � � �Lo�_, �Lo� �� �-' �1 J'WI � � �! ��
� -J:.ü
- .
J"r � rî �� �., �� c.SrÎ ��� �I� ,, ' - �0WI
·' . �I�_, �I� o.,S-1.lJI
��I_, Î;_,-..à>- ��I t.o')l..U 0!.,, �;�I �Lo')\.,JI � 1� 0!, �
..
Il fi ,,,

J''-:>-l��_,l:, I�_, l:S�I �YJ l:S_,L, ���Id l}Î_, o.r0WI �'-:>-


04 �.r-� �;�I �Lo')\.,JI 0!.,', �.u 'ô�-½- ��J Jb:-
_, y i)� t)f
..!l!L.o _;..d Jl_;...JI_, Ll;.u� W!.,, ;�\JI� .u; �4 -.j \+:-11 �
.. ;::-"'�I � �;-11 � ��t .!l;..li J 4-IL..:..;.I
"
jy.Îj �;l_,l:,Î �., � O�J Lo_, ��G If""°-' ��) �I t.o')\.,JI w
�Lg.cijU;_,

131
tl...a.ll l?Î � l?.i.11 u)all � Î.)�I �J�I �')WI 1.,_;� �.i.11,:.,,o_,
�J �I �Lo')WI � l?.i.11 (ROBERT LEDUC) «4..l;:.l r--!JJ >> �_;JI i.!....>-l:-11
-

.,t GF11�� (f' _r!.½-4 J.,.;.- y,� .. -:-� 4.4J.:,:. .,t \.., r_p � � L-...1
$

o.).,..J:-1 � � ,.;..,..., w� ,:.,,o 0-!µ., �J,-9-4 IJ� � �..Gll cit


�I �I o)â.:JI jJ� �Î �) �;:.i11.k �Î ub:- �., . (')"�1)�1.,
�Jlj-� �l �J �I �Lo')WI '-5.r- �., �If- 11� �;-,li �)4 .._.,')WI 0_,4;
'-7')\.!JI ul),\'l .1..a.x ; 0�J �I �Lo':>WI �����li. tl..a.ll
0:! u:.a.i1 � ...\..Lw r-1 �JWL�':>WL.t, c.F11., � ir 11., t�' �
,.
:;o
....,J.:,:. vP.rJ.. 01--4.r- ., �Lo� �t.-..4 ù� ��_,:.:110) �16- 11., tl...a.ll
0
" "' tr

. )� JÎ .r°r. JÎ ('"'""'.r. JÎ r-4 or.&- ,:.,,O o;_ o� 0Î � � �� � _,Î J.�


� 0! J� 0Î �1+· oil� �JWI 4-A':>W4J. ��pl Ù� 1�
.._:._;1.10;! � 1)1 ü')WI � J: � ï �I o�WI l/" �J�I ....,')Wl.t. W...._,
oJL.Î l/"-', tt.:-11_, �)-10:! 4.4!11tJJ_, W\'I i � ·; �-' , �If-- 11_, �L.a.ll
ki...... ,:.,,o :U._, �I � 0LS' �I � .)� l�l tll..,.:,Î 01�_, o.)�
. (Y)[l:.ll

!l�. �l,.!.jJ �}.ï J�$


J
0�_., .._.,')WI �� 0_,!>-l:-11�
t

iJ6-L4 � _;LI \+!J � y, .r-JI 1-k �� IJ'° �J�I ....,')WI � �


1_,�1 �y>Î ù¼,:. �. (r) � 0_,ill � l�l �I �} �}.ï_, 1!..:-l>-
0_). ·_.;li_, �l ,:.,,o j;l_, \'1J�I �...t>.::,...,I r-1w1Î_\j �..û �J �I .._.,')WI
�. _ ô·ll <J.)WI_, u..o.J\'1� �� I.,.._...._, \....� �ly-ill_, �lk�I_,
J
r-+J �.,JI J_,.,.-jl tl;..,a.11�6...,of_,. ({)41,of (f' .r4_, � ù_,,J �Lo�

(1) ROBERT LEDUC, Qu'est-ce que la publicité?, Dunod, Paris, 1976, p. 142

: pl (Y)
PATRICIA GURVIEZ, "Marque• consommation: contrat ou relation de conf,ance",
°
in: Revue Française du Marketing, n 176, 2000, pp. 31-44.
(3) GEORGES LEWI, op. cit., p. 5.
(4) CABINET BOETTCHER, op. cit., p. 13.

133
o.J.ùl 4,:.ilS�I If .c.lA.) � �J • (\)l.fSÜ_r> o_,.!SJ �4-p O.)� OJ.r"-'°
Js, �1.û <5..lçJ �L._,1-.ll �� �1),_, o}'IJ.ll Jli.:...;.I �� o.r-4 o.c.11_,
. (Y).c.L...... �I_, u1Wl ,:r -4�1 �
j,.:.a.JI <5_,.:-l.l J �.LJ. Lo _,!.S'Î �.u. �I � � �I olSuhlJ
�I J� .·�Î u� ��I ��l ,:r u_r> � �1..-::..•.,.\'I � �-'
�I ..Jî � J �� J
�l .Jill .J � '-:?JJI �I �I+· 11 �-' �th.. �1
�I ��I ;:,t_, t,..\>.... ..Ji o.r-9 � � (SONY) to� � ojib j�
. (r)(SONIC) L/> \Al;:;I
�� ��I �; �I U�I � ,:r tAµ� i.r-4 �1 �1 �Lo')L,JI_,
La marque) ��·�JI Ul.6.ll �I� -½JWI L�I !IL+,;: �J-"° lAyÎ
�l �Lo-� ..!.llf-· Il'-?�, �4 4--,,1 �Y. �I L/>J, (évocatrice
(MEUBLATEX) to':>l.-J. �\..,a;,:. !111 .)l �l J.o_,;
�JJ, ��I tj o.r'-4
�.iS_, (Les meubles) �U�I _,;. � � � �f 4-::-9 _);l:Jl � � �
�).1 �l_,l.l ,:r �I ;:,f J � ��
t.-4 � 4-,,ü (MON SAVON) to�
�1�1 ��I �I J')G:. ,:r � �4".- Il� � I �Lo.,WI_,. _, tL..., :>\J
, .c.�)'I ülk � 1�1 � �. ��I �� J cilk _, .c.�)'I �1� �r

.>, t?li'")UJ ..:..,�� � �I y,&. Lo., .J'WI .� ui...:11 t;;_,;WI '-;-il.,.J:-1 ü.,-... �) (\)
MARION GRUNOW-JANIN: '-:"'� �I;, ..l..,aill dl 4::J r� �1 i;JI ..:..,�1 � t
et MARCEL BOTION, op. cit., pp. 51-61.

: �I; (Y)
TRIKI MOUNIR," Socio-pragmatic perspectives on promotional discourse", in: Prag­

matic perspectives on persuasion, Faculty of Letters and Humanities, Sfax, Tunisia,


2003, pp. 115-117.

._,.-.,�.,.:li.ri-° i:,l!.,.L:,ll <J"J::U� 4-1.,t.;; (Mystification) �1 � <.S;->Î _,...1_,1; !lL:.,. (Y')


:.,;l�Jla..Ji:,W.
"The precess of mystification: an exercise in cognifive stylistics", Journal of Literary

semantics, XXIII/3, 1994, pp. 200-219.

135
t.o'.>WI oh dl �4 rtJI JI> L..S 4�)'1 Ulk.ll i.!11.ï �J-9 1�1 ô..,-::!5' �-'
� �J .iSi_, t-ktJI �I �Î � J� r-'l'l l-¼-9. (MENUFL�SH)

�Lo')WI 0-° �u.11 tri C:.1. �}, �., J� 'l' �I o�l..1,ç.l �..,1, � J�_,
r-'l'l � 'ÈJ'.. 'l' �I (La marque arbitraire) Q:,�'l'i t.i'.>WI Jf9 �J�I
ô�Ü _,i �dl� ij � 'l .ij'i.j ',jl.o......, 0-4 � 'l'_, �I �
j..o'i.JI i) �l5' 0lr ��- 11 y,� i) �l tM <.?..UI JI> J4,.;)'1_, . ( \)�yJ
� 'li;(CAMEL) r-1 �J4,.;�I J� �. �I_, r-'l'I � -t.i_,..w
. .r-y,a:.11 �'l'î �(KODAK}J, �?,I �(TOTAL)_, , }�I
Î)5:iÎ 0-"..UI ij C...\..Âj �Î y�)'I Ulk..ll �I� t.o')l,JI �l.r4 0-° 0l5' I�!.,
0-° 4-?� �I u..,.,J �y. t;l::,>-1 �,+i 0µ �L..a.>., GPI ér. �
'Il "' "'
&-

�I
. U.UI Jlk; al;,:. �IJJ �-' 4-:,lLpÎ 0-° dl:J4
" .
�-' LJL:JI U.UI
y!SÎ �_,..\.:li al> J::-!pl 0-° 9�'l'I t.i'.>WI � 0� �..U. � �I
t.oj.M-.4 � LS � ' LJ '½ �i., u-d4 J...a.li � ;.,i JJL,.:, 'i.JI 0-° 4-:-::,...a.;.,
. .r=,î � � �j� ')I � � �. ô��.,.. �4 "--j
�)à;�-�')' Jw ��I �Lo')LJI J� i) .ï. o ·li_,
��1., �I 45"� � � � W!.,, �I 0-4 �� 0Î _ ( Y)Ù::-Jl:UI
'-:-11.k.3-I 4-::Jl <.?r:c-!. �I �L..;JI 0�.r- J"r,a:; �� �IJJ . .rJl::.JI_, t_L:.;)'1 ij
0Î_, ��t; ..L,.,ÜÇ 0� J 4,..!,)'I ij r-'l'I 0Î_, t_�)'I ij j!..o.:J �J 4,..!,)'I
0!., 9�1 0fo 0Î :.fa_ 'l J_,.l..ûl_,_Jl..ùl � r-'l'i �� �� � ü'.>WI
�I � ôr.-!5 JJ-4Î �1) �J�I �L..'.>WI � � . �.1.S U �--4
J�I éll� �· �I UU!JI tf-' t.o'.>WI o� <.?..UI J�I �-'

(1) MARION GRUNOW- JANIN et MARCEL BOITON, op. cit., pp. 8-10.
(2) MOUNIR TRIKI and AKILA SELLAMI BAKLOUTI, Foundations for a course of the
pragmatics of discourse, Faculty of Letters and Humanities of Sfax, Tunisia.
_)s-_, , \AY-\ o\: tJ"' tJ"', «Promotional discourse» -! r_,...._,l.i ._,..-)L:..ll J..ù-11 Ï--4..l..l ),;1
. 9l:JI ;ISJ \11 �r i} ..L..::,ù J..a,i.ll l..iA

136
. )U...\JI � . - i:r
- ·:u1 i:r
· '1 c>::9 · � 0lS l�I• � - \klk.o
.
UJ;-> 0-4 0�., � y_,;� �� «:>t � '1 �;�I t.o')WI r-'-'
0� �L.�I l'L.......t �½-PJ. .lài:LI J+-' «:>Wll � � �J �IJ; �
� �J.i:J �I �J; ('""""''11 � ..w . 9� �;� �� r\JI J1v L. l�l _,-&-Î
.,r
�l ;Wf �I l'�f � �'1� LS_,>Î �w J ('""""'
'11 �.lJ «:,lS l�l � 1+· 11
Î.kll_, '-:-1:,.lk.o �U..I o.k i.) ��ü . ulr-\JI_, ��-' JI_,�\JI d� l'�
-
_(,)�1 '½>" ��µ1
l+.-11 � 'ô;JrP i.1>r (Y)LS_;->-Î �w �l �;�I �Lo')WI l'L-..Î �.,
J-.o\11 r-'14 .l;Li:>-'11 � '1 JSLl..o �-�;l:L-1 Jl_,.....\JI � c_\.::.lj'JI
�. l'L.......f 0-4 �l Jpl �WJI i.) 4.½� l.ç � �L...::.•.81 • � '1_, t.o')\.JJ
-
:;'--::,::..>-'11 0-4 <..r'� '1_,. lA� }l-.;,:.J L�I � .ill� �I ":}...S
�WI �-' 4. �lill .k4.,JI & � � t.o')LJJ�\11 r-'14 J;Li..::,.'}ü
� ifY.. 0lS l.ç ifY.. '1 Jb r,:S- r-1 �l LS;>-\JI �Lilll J� � �I J
J r-'11 dJ.lJ JI� (J&- �I_,. yl;jl UU, J.s, }.� '1_, �-' 0� 0-4
. 'ô�� l'l-..Î �l 4!'�_, ��I 'ô...\>-J � � 1.S;>-Î �W
c�
-

'-:-14) �., .u; o;+!ll 'e ii _ ii .z.., Lp,-1.,; LS...lç b_,.a..... t.o')W1
$ -

«:>ts ll.,
�J «:>A,::-11 � 0Li, ..L.4lll l-4! �f �J\JI ¼�I ;4-!,)'1
('""""''11 \.+! i.?Y- �W.1 0-4 U;U, � e-i- «:>f 0-4 r.>" ...\>-I_, r-' � �üli!JI
r-' (MAGIC) «�Lo»..t. 1.a1LiJl1 � }\JI� 'ô;J.�4 4J <J� '1., J
�t;j)'I ci� ('""""''11 � 0Î J �; «.,-.JI»-! �_,,JI �l o�j l�l ��
· C
0-° - - 11 lj\.i!JI u:;-!
- .JJ\JI �Ltlii!.11., G- .r,' · ll U.... J t;î �\,,_ l.:.L..a> t-.r.'•l::.!1 �.,
e-
-•
«r--"» L.l.S' l�l �j �_,..JI �l;-9 � �l.il.::..J.I_, �I � u�I
. Jk!:-1_, l'lj,)'I_, �I t31r � �� JJ;\JI Jl::>-_,

(1) ANGELA GODDARD, The lahguage of advertising, Routledge, London, 1998, pp.80-81.
r.-- �l;S ,j �� L. Js, �L..:,..:.ll ..:.,L.'.>l.,JI �t.-.f �?. u1....:l1._,..u11 •.1,. ,j \;�\ (Y)
: )â;I . � ;�Î 0-' J'_,lyl ..,.-'.>Lli �-' �_;JI
Foundations for a course of the pragmatics of discourse, op. cit., pp. 179-180.

139
� 0'°
�J L5.,_i)Ü ,.�1.,, 1 t · __ -:; �I 0'° � � Joly LA.)�
�I {FIAT) J!...o ol:,J-1..y �JI;\... t./"J 0_,.ill UI� jJl.:.:- � �Lo�
�l..!.; �I {Coca-cola)_, ,Aof rls-
�..LI_, �I {LEVIS)_, ,Ao\ � ��
. ,AAi L
{GEORGES LEWI) «l?_,.I ��>> fa ij L�I 4, � �I ),1\11_,
�')WI � {Le temps de l'héroïsme) ��I 0'°..r! � J:;t;�: (')a;')U
y, �I� r�
_,f, Î.)�_,... �I) ¼ -4� � J.,::_!1 J� \...� t.; �I
.. 0'° _..
. �w..6; �J r+4')l>t 0'° -L...1>- �.. Jt �, I 0Ul�•I .r"� JI_;....
,.l.WI �J, 0U1�\rl J
ii;_,....o 4J �J, 4J'-':-;}JI 1� 4-A':>WI .)J..:i. J
��J o),_....:......1_, �j � to')WI i.J"'� ,.li) �J. ;�I ù,:-!J � J:;\11
, -4..lJ:.4 �4,- 11 �lli � "1 �. ;Uài\r i :t..!._, o�W.I ....,_,L,i i.!.Œ j;:-\r
j...:J1 0'°..r! r.,......,11 �Wl;}JI 01.s.-�')W4 �1.- li (YJJ �I �.il.,ûl 1�µ
�)J e_r.a.!I ll>.r" 0'° � �I 4-4 ')WI Jiz.ï yJ {Le temps de la sagesse)
,._,4-11., t,.U..li"11 � 4-i�)I �1- .)�_,li �}J )�"11 � dl .)�_,li
. ü.,.,WI � �4 l?lll
�J t; y� L. J:;t_,, �\.J:.l �I ij;}JI 1� ij L�I Î4
� J.,::_!I ��LL._, ù.plyJI_, �L.j\11 0'° �� �I J:--11_, 4J.o· 4J
0� &.,:JI_,. é.f-11 t./" 1-Li:JI 0�., 0�1 y, t,.L;.ill �J c,->ÎJ. o3UI
J éfJ �lg· 11;�I J �Y-' �l}J:-1 Jl41 J éf: o�I _;st J
J5 J 4J_0� 0�J ��I;�"14 �� 0�1 J é,,pl �. �I
0'°

J>-.r- . ;� �
ii}lk.11 0'° I,.� o}.i....Î ij 4-:>l..,a;J to')WI '-- J>-? �)-1
� �)-1 ,.1.;_, �')WI 4-! � o� w; . � � l?lll tp_,1.� ,.�1.,
LSJA:J ��4 �4,- 11 w -4}. 0"'4..l;:- to� � J ej_,ll _,f 0l::--:,ll J�
! r.r-31 ..ul.! JI) "1_, 4-! 6-i4:l

(1) GEORGES LEWI, op. cit., pp. 44-51 .

.)_;i .).J..s. (r-4> «Revue Française du Marketing» U,:..... .} ......._. l?�f l?.l!I ;l_�I �Î e::11_,
. 4\i-4\Y': d" d", Y••• �, Wi: .)..LJI _,-_, �;l..:-;.JI t.')\.,JJ

141
�..û L&;Î u.r'! .tt-9. �J�\114,o")l,JI y �Ll.j Lj..UI J,:J..LII �}:JI .!.14,· 11
,, ....
-¼� 4jÎ o_)â; i.} � I� �.li �� o.)�IJ . �l.!.,; -¼� Y,� �J
S. -

- �
. � 4.iLü_, � o.)�I
ô..l>IJ 4J,-.oÎ _r-1,L}:Jü. ôJ_,k...,\11 �J�I to')l..11 � Û� U...:, 4�1_,
. <.S;>Î Jl J.9W 0-4J � Jl � 0-4 �l#
c.ib:-1 01J, �� 4-::,;L-_,
ü..J.ill_, � Lj..UI �I �J �..Lli t_li...oÎ J�
�J�I 6-.o')l.JI ..!.Ll.lS_,
� !11��1 J� � �., . �I <.S..û ô-l>-1_, � �I �IJ � �I
..!.Ll� <.S¼ J. WIJ 0�1 <.S� J �J_,k...,\11 �J�I 4,o")l,JI ôJ_,k...,\11
('"+4 JJ--½ ôJ_,h..., \I l � . 4,:-o ô..l>IJ J5' � �
_,
�I �U;.,JI <.Sr---4 Jl
�½-81 _,î �W lpl 0-4 � 6-.oljl J�
�ül.i!.ll 0-4 UW � J
},_i:.-..,�IJ i� �I �r" � .. Il � y,ù � l..,..r'� � � �.i-4)1
�...ü �, y JJ--½ �J_,k...,\11 �J �I to')l..11 �J. (\) �I }.,��1.,

,l-l>-1_, � 0.A-=--: � lo..L;s. ô-l>-1_, r-:-9 � r g • "'f-J ô-l>-J .)I} \11 J


:.r�I .,.��IJ 0��½ � 6-.o')l.JI r-'°"I � Lj..UI �I .);JI '-!··â1
Intégrateur) :.r��I �..ù.l JJ--½ 6-.o')l.JI � U.s::.,..,. 0.,.r.!5 .Jl!..oÎ '0\J·
. ('T)J�\11 .JJ> �J .)1)\11 <1J !}M ,.!..'Jl Jl J�., (social
i.) C-1½ �ÎJ �e, � �JL,., �Î ôJ_,k...,\11 0-4j 4...o')WI !i lJ.)l � �.,
J
� <-:>r4' '. Ïâ • o �� 0l:!-k�I �l 0.,_5')U, J_,..:.J� �J� 0-4 ôrf­
�J c..�)1 OJJ.U 0Î � ùf--11 (.$.À...o � 6-.o')l.JI ci..i.> L,_, , �I..LJI
. .,.L:JI 0-4  r-!î i..Lg..11., � 0-4 �Î ��I � J;UJ..ü .. �L....Î
J
�.,-li '-5'.,J-½ � �I 0-!.)l::11 _,!S'Î J�J , a:.� ô�I � 1.1.,. J�
!}�, _r-"'l.!•.tl_, i�I ��J J.,::.JI �� � r.? y!}� . �W.I ���IJ

;bJ, .:i\.:.:-1, ..::..,Jft, 1./,l;lill ).) , lf:i'll'll.)J ��I �'-:".,.JI .,.J:,l...Π'4s..,.-y , � � (\)
. i\, I, \°4\4\t, ._,,.;y, ,_,..fü....,, c:J_pl_, rl] 1./°�1.)s- �

: �I; éP1 -4} ('T)


LEWI (G.),L'odyssée des marques; les marques mythologie contemporaine, éd. Albin

Michel, Paris, 1998.

143
.1· �- !J �l�I ..1.>-Î � �I J_,.i J l.>L.._, ,: � Î �I �I J

�-' 0lkL... J�I � l+J � �! rSljll_, �11.::.> ':Il � J� J�I


t_41 vr,: �lS �J �l_,lll 4..r4 4..r4;,JI r,S- ��I �. �� J.-i:11
J4\11� �1-L.LJI �IJ .iS!. �,...o J �I CSJ l.aJI � <.?.i.11Jlk)II_,
�_,..!. o_r.? 4..r4 o� �J-P .J ÎJ� iJf_, Ù� iJÎ _rl=..LI � · � dl�
�� ��I Jlk; J t�
)lü . ü_,_rJI), \11 � (.-'�I dl i!lli � � j
G-lk)11 � _;� � �., � �., , 4....ol_,.) J-,,1.,_s, ,:.r4 JoG:. � J&-WI_,
J crll ..!il� i.r"L:.ll ù_rJ � ��11�! � �I a..o'.)WI d.1.1.S. ��4J

�-' . �fa! � 4..r4 ç...L... \11�bj5l4 J;� ':Il � 0f �I � S- �;


iJlS' IJ� � ;:.,l
- if--'
"' "' -

! ë�I � lk> �I .J-4 .)� o� �


0 �

- .
4:!>�I 44�1 û:a�.J � . o
' ti..A>-
.r:&- • cr . 1. 1 l, �. 1 ...
'"8-' • •
'I< . iJ\......i':/11.
r.r i.r
"t"'�., • � . 1)•:J
-· �j u....aJ-
"' .. - "' .. ..
dl l_,ilk;I iJ�I 4..r4 �4 iJ! J_,.a; (1•4 �� W;J'° � 0->I iJ_,1,')l.;I �
J 4f.._,
:.,...0 <.?.i.lt _r.>-l;. 4......o.i o� � � 4>-J � � ..L>I_, JS' .l>Î_, �
.....u1 ·i ,�,y�., ë _".11 1-Li...�o·.Lo�-t. 1 �11ut,.:.0î �
'-? .r.>" .,
1_·1
.r1
1.... • 'r.-' <.r- . � Jj .y u-::--'
.iSi 4.i�Î :.,...0 r.S.i.11_r.>-Î_, , �}I ¼1)1_, �WI �4 � cib:. 0Î �I :.,...0
�� JS.,' !l�i L.. � (.>�i ..Û � ..L>lj �. O�j '½� �.) �
d!�û: �I Jb:- 0-4 �� j+J:-1_, .k.WI_, Îk=LI � ��-' 4-:->l.,o
. ( 1) (*9) d> � J>.) � µa:LI_, ��I dl fa!_, � � J..l.,a]I
I•. à. 1 ... � ·...>,Ü w, _.11 -L...� t:l!... 4-J
,..,.
1· J : w,:..\.,.;
. ·� �J · 1:UI � � ,_, - �c-- . .�
JS'
..1.>I_, _r.>-Î l,...1.:&, iJ�I ..!W_,i J!.S �U;_, 0-4 �J �I to'.>WI '½ � �
.r- --11I.T l�l.!..o i.l' l...;Iu , �.i5' .,i �·...1..,.:, �
. �I . c.......J. 1 �11 U1,;. �
. u-::-- · r+-4

r� J
':Il o}b &- L.. �! L_,J.ùl o)"Uàll 0-4 r.Sr,. ':I �}I N ù)âJI �.,
� ,j;> �-4>_,.:jl �L:....,f �I iJl...J...., y.Î ,y!� L. l.k . iJw)II r.S� JtlJ!-'

145
. �1 � �' 4&-�� � �lll .)_,ijl o;},s. 4-l"}l;.:. 0'° � y�
.!l��I � .rPW.11·•• "� � �I �� 0_1>U; 0'° "?.° <..r"l:ill 0_1>U;
(JEAN BAUDRILLARD) «;4;.)y. 0_f';» t.��I �� � �I 0_1>U; '-Ë'J

.01. Ji «;4;.)y.» �I. �I;.) Ji .".>l>-..Lo 0� 0� �J �WI ��I


0'° _rPl-11 �l _;..J U;ü t........ lA_r.=s-1 J� (\)1-:-' l:5' 0'° f.SÎ i.t9 4,.::....,1;.) �

,.l;;:il Ji 1-)I èX �I (Le besoin) �\.J.I J" _1>U; w-l>i �J .!l�')U


.)_,ijl �J (Le désir) ��I � o;l..l.o 0_1>Uà.ll i/'J� � J:,� �l;j, 1-��I
� w� 4Jfj (Positionnement social) �WI ,:r �r° .)� 4JÎ i.)
�;�I 4-4�1 :r, �_r:>ÎJ, �j;; l.!.Ll Jii � \+" ï l�Lo J Ji . o,_;:j�J
«;4;.)y.» Jj>. ..W. 4-:Ji � �I �� �I �I :r, .!l_r.>i � �I
t·-.r"J t.-J
- � --·-''�
- lt.-.iJ
- I If•l\i..JL.,.;Î'·
j '-?.r°J J.)w. If•11'-1'1\J.)L;J
i..r- . I
.!l'.>4,:-�I � �. (Y)�I_,... .)� �lS 0Î � ÎjJ-";J �Lo')\s. ,.��I �}..,.:,J
��J .))J �: ul),î �1� o')\s. J" w1,,
�J .)} t.ü), o')\s. .)�
o_l>U; Ji \;5';.)���I � � .!l'.>4,:-�I 0� l�l J 4-:Jl �
� 0Î � � �1.,:JI J!.o � .!l'.>4,:-�ü . � � �I �}
� J. (��- 11) J..i:.ç (to�I) �� J.,a; -l>IJ � �I� o;},s. Ji� �1
-
., �
. (r) o.)_;A-Ç < 'I �4 -· ' 0,JI>'
.q\ - ; ,,J 1-)'�UI. �� --,1 - 6\,;�� .,��
1 .-.. �
t..L,.:, 0� 0i �J .!l��I � .r""L...1.1 �I «;4;.)y.ll �
_rPWI 0Li�I � �I �IJ;.ll�J ��pl o)J Ji �I; .!l��I
• • •
0w�1 0lS �1 .!lli � J.,...u yL; �j 1;_,...., ��- !j t.-.k1 JJ�
0'° 0� � ��Lo 4-1;� .!l��I � . t.,.I � 1-!J �J 4JJ�

(1) Le système des objets, éd., Gallimard, Paris, 1968.


- La société de consommation, Denoël, Paris, 1970.
La.UJÎ o.,....;G.....} .�)U •-4.LJ:-I ii�I o.l. �l LlL;..., c)lS «.k)-!» �Î �l ii;Ll'jl ._r � 'l (Y)
: .:,1� \\it .t:... L::J��
"Sémantique de l'objet', in: OEuvres complètes, op. cit., t: 2, pp. 63-73.

(3) CIVANYANI (P.), op. cit., p. 29.

150
�Ir i ':J �. ��U.l .�lJl d"' o;l..1.A �-', .rPWI �I �l..a>­
� i.:.,l.i� � � J;i..l.;:.}I \,;.)) 1i .; _,t, i.:.,l.i� �4-- i W1,, ..��I
J� 1)1 \li.!J�I �,-4 � ':J ;.�t,; . i.:.i�pl_, ,.�tJI l:..fü::il J�
�..Lç 4- ") .)�_, i.:.,L..')l.JI � �-' rl..l:à; � j>-..u Ü.) l.o')ls. Jl
�I} �-' i.:.,\..,,')lç. Jl 1J)l ,.��I J'.,_,..::;. i.:.,Lo':>l,JI� l..lb� C.: t.,.;�I
_,..ü; yl-..:-1 � i.:.,I) 0,s:; IJÎ J--½J, .)\))U ��':JI ,.L.....::;':JId"' .<lb
�.).,..Dl�;. y,� ':11.d_;.:.,, cf' 4-1��.).,..Dl;..,..,.. 9� � i.:.,1�
Ly.lJ" �I � �,... � �I_, � i.J� ':JI f_, �l..J:-1 Jl ,.L.....::;':JI
IJ,s:; �I_, .).,..ùl 1+.··ii: �I i.:.i�p.l ._?-J. .!)�':JI iJIIU; .J � <.:?..UI
. (\)I• J.J.. 11,-:
iA, � <-. L,à.iÎ � 1 .:.1 ill .W\s. W � · 1)
� .. � • I �IY'., i..r.:--'1 • .. • �
'¼J�l l.o':>l,JI 0-4 � .!)�':JI iiJll�J ,.�)U .;�I1..iA J:_..
Jl i.J�I d"' ..\J::.� <.:?..UI r-""':JI.)����J, �� �\S �U;_,
� t_ri>,-4 Jl (Objet) f:rPJ'4 .)� � �I J� <.?..Lli r-""':JIJl �I
� ,.�tJ½J r-3w4 0L.i�I U')ls. o� ;.... -s J� J"J. (Objet de valeur)
;;;J. �.i-4.; u� J1 JL-.::......1 i.:.i1.,.)r .)r.-4 ..��, 4J l),s:; y.,._.;,... a;')lç.
� �_, r-LJI r-""':JI Jl .!J�Ir-""';JI_, ôl.)tJI .)r.-4 � �I tl.r4 l.o�I
. t-6:...tll_, ¼-!'tJ1., .tlb\,;)1 ii�-' 9�
�.r.. � �,-4 Jl <l'�_, �UI �� �l '¼J�l l.o':>l,JI �
�..UI C.:-' �I � C.: .)_,ljl if'�. �I � � 1· .. ) ��I ��li· li
.i.;·o! ':J �-', � 1� �-' �I � �I �

�. �11.!.Œ lpl
• (Y).Js �) � .)�

t_l..i;;:j':JI_, �I..;..,:,.;_.\ .)� ,.�i <.:?� .Ji d � �) l�l �lg· Il�


�I_, �I_, jS':AJ �I_,.. .)� � .Jj � 1)1 �Π�I�_., , �

�»: 01.,.:.s:, ..:;..,j. ..:.,..� �1., «..4,-!,\J'1 rl.lâ;• '½L::.S «;�.)y.» � r-- �1..:.,�1 �1 (,) )

. YAY'-YVo : ,._,,,, ,._,,,,, «.!.1'>4.::-�1 "--À!J'Ü

(2) JEAN-MICHE ADAM et MARC BONHOMME, L'argumentation publicitaire, éd.,


Nathan, Paris, 1997, p. 24.

151
, �I Il.,. �-L> J ��I ..w �-' �I � �I � 11-Lo � �
�� . �I JAJ 'Ji J.)L:-ill �I tr,o,1.1 �1 � .)� v=:-11 ;l...o J.
!te. �')\,JI üJ; ·- -11;; 1:.-11 � ü..- '-'b-f · \1 (NIKE)
-r'� --'�'-!""''r-'
1.....4, -
. - ·- �
..6:. U.J;J �.J \.;,,,.,,:j
. l �� L �
. - - '? l.11 ". - :11 -· � li.......,
JJ--""' �-' - . 0 - \1J, (r-.-·11
C -
4...,.:,� t3Li-.LI �_;1_, � o�I (..r4 .h.o.J �,-! d' W!J, �I Js, �I
�_,...;-� $,lr=JI � . .°.)� J
4-! '-"'L--"jl_, )fi C: Jol..:.ll y$.l_,
$,�

�L- & �Lo�I_, . 1LSJÎ_, LSj� (..r4 � ll t.o')\,JI �4-- 11 t-..� (..r4
�-:-� (1_o;Z o�Lo �---;,; �I oÎ)ü. �WI o.L,. 1;. -! 0Î �I Js, cfZJ
. �l i.!.Ll� � � I L�I I.AJ: �; U_,;)U o)ài � �I l/' J
WU �_, �_,.WI � �_, Jlo.J;-1 �')GJI o.L,. � ,_;,u.. .D �_,;)fi �
� � l+b4J ü.� �I_,..!, l.,i_,,.U; � LS;>-Î IJJ.) �� �l.:.:jl_, . ��I
-��
�L......z '?l.110l.,i)IJ J.)�I � � ;J.,l.; '?l.11 �I �l l.ls, 1�
� �rt-" ij �l;>-!J �J �I ü.�. '½j,_ill �_;�I �Lo�I
1L....;.;; ,.U\j . �1�1 �')\,JIµ 4-:Jl '?� �I �L;JI JA �_;... o;.,.....=,J
�I � r-3_,, J.)�I � jSr JAJ JUa;ll y, �I � r-3_,, �I J-6:.
l.,ip-'! l+Jl�I �-' �U JA � �I Js, ��I � ül.,à.o �
$

.)P4
. 4 \1 �I J-6:. 1Lo � JAJ {ô_ô,il �I JA �I �Î J.

153
��·�·
.,,

c.,.Jo � '��· a..¼tt


.,, .,,

(')�·.,i.Jlaâ, �


(P4 ��\ Y..r- J:'.,î J"'r,a:;: �J�I �� 2r..J� � U"'}:.ul �
},.....,l :.,.,0 ��I y� 0U J�J, o��j (_rO � ��J .JL...1.:>- �J
�. �\ ..Uy. � 'i (Un être du discours) ½-!lb:- l..:JIS � (Pl
,, ;;
'Il, �

� � � 'i ob�1 ��I l.oJ, ��.,JI��). ,tJI J:'.,tJI J�I �


� ��ü. ..:.,il.o..l.> JÎ ..:.il::-p :.r �I � 4-p� Lo .ï.....-.'.:...jl.l
� l+J 0Î UfiJ, Le-! l.!Jl� M
11 � J,- 4-ï�.P L:..jl.l '½ � '-?..UI �tS

. 91 t::J �IJ '½ W_rÜ
.
oj:-:fJ �.r=J u=-=11 � � \..-.,1 ��I J�\ Jj..a:.111.k ,y,� _r.?J
�o ;; �

� o��J ..!JI�* li�� L. l.lii.J. 4..:..o ½,;-iJIJ '½ �I ..:.i�_pl '-"°


. � WJ_rll lS_r>�l ..:.i�pl 4.il:,;. � �JJ �\ dlr-::-! u�\

"'
- *·I\ IJ"•11 ur--' w'
- :11 $,w .,._ri '"fr.
..:.1 � Lor- "' - :11 1.k . J�J t...�ü
- ,_ • J ...l..,a...o ),...._.,..,
� � vz.oll ��I (·.ïJ. .J.,,- J:'.,Î t,WaîlJ � � O_,.$J �J
M

M I..T

: ��I :.r ü::,i..,J 0:.-? �Œ $,l;;Î �r.:-:fJ �I �L:-JI '-"° �;-91...A.:�


:.r � ��I �J�IJ (Intangibles) t.....� y.:i:,J (Tangibles) t....._,...-...,
J. � �� 0:--')JJI 'i� � �. L..._,..JI
$, r.s- �I ��Î
0j..,JLS l+,ol.Lu\ JÎ �); :.r JSL:.l\J � '-?�\ � ..:.ilL.oJ �I �l1,
�j_r.Π0-4 L....,......-.... � �L.,.:i..,:. �l i!.U..UJ... o��IJ �IJ �IJ
o}b� tf_,31 ".�J ..:.i�pl t-.j :.r �_# yl..ôl ".ï Q} � .;JI �")\.,JI
. Y•• o, Yt: .:>..WI, (;;�1) ..:.,Lo�� .,t JW.11� <.r° '?.° � (1)

155
i.)1 wj � <.S;->Î �J {Les éléments chromatiques) Ç.,î.11 .r"�I _,
�w Lo 1�. J)I �1�_,.;J.11 J..� J ù_,�I �-' ��I �4-
$ - -

:r �\I� Jlc;\11 J "-! � �I � _,t L�I �I � � �I 01}�1


e--r L.I:!-' 4. a.lfü U"}l&. .)�l J� :r , �,-i! )11 �'.>l,JI i)l j-,o�I L".>\.,JI
J JJj�I_, _r-�1 d.l.) J!..o_, ,� tll>)'I_, o} .à.>,- ..1 � 01}�1 � Jo-,ü
e y 0� 0IJ.ll (..>� i.} 01 • � �! 0Li.,i.11 01-4,; . (Air Inter) ;s_y!, )L-;,
L..a:î 41!..o_, . (')ÜL> yW �\1\1.)�tS�I � � � <.?.ill �y-ill �I
L')l,JI o.k �I U� �l.S' 1.)µ. (Tunisiana) JL-!, J� �I_, r->"'�I
J
r->"' �I t.f::'}JI J� 0µ, .1,� \Il � � J.,.:, �I � i� e--)�
� �I_, _r-�I ib lA �L!.l.1 i)l .k� \Il :r o".>\.,JI � J� lA � �I_,
J �I � 0�_.,, �pl r1-.11 e� 4-i� 01� �":>WI � JL....; J
J
. �., .),}1 � JjX ül>- � \1\1.)
J
;;� ;;_,.U; �J�I t.":>WI J W .çk}I i��I 01}f J W::......I 0Î JJ-1_,
tU, �I.) L-:..jll j-4 L�I �Lo�I l+::J 0fo �I �\IL:LI � t..o..:;.._. \I_,
�l)•.'.:!.JI � o� Lo J".>l> j-4 tl_,:UI � � tll>. )'1 �l5' 1.)!., . (Y):r�
. .r.:&-· r-
�I• .r··L> �i: Il JlA...!. t_J WI . ù.ü l>.,.,._.,. Îrt ù.,..
. �".>\.,JI J lA...!. UJlk.o · 1 -'Î cr
·
-:

<.?.ill J �I i.) �� 0ΠL� �� � \1�.tl_,:UI j-4 0.)1 _,f �.r'.


�� ..Û <.?) 1.)i �1., • � 0.)1 � � 1.)1 �1 a;J.,.) � )lA_.;. OJ �

- .
�_,;JI l.k j <.S� �I _,t aJ_,:UI e..o� � ;s\...à.iJI ÎLot J_,.11 i)i 4,.4".>\.,JI

COOK (GUY), The discourse of advertising, Rutledge, London and New York, 1992,

pp. 78-85.
L'argumentationpubliciJaire,: ":-'l.::S' (.r dconisation du verbal»� -...,....._,11 ii_,iiJI �f _,.lâ;I_,

op. cil., pp. 65-72.


(1) Ibid., p. 65.

� ..Wi «0.r.-4-P �..ui» o.,S;) L. l.lA (Y)


01_,)Î uJ;_,.; F ;l....'.!..JI � . (Itineris France) ;L.....!.
Analyser la communication,: '!l:.S fa! . .,....,.�1., � �1., J;j�I: �')l.!JI �..,.à-li �I

p.71.

161
Lo� (Médecins sans frontières) l.lJ-l>- � &-l'.;bf» � �..L>- Lo ;I). Js,
�.r-!.,_:JI �I ;� 4jl,ii J jÎ � J 01 � .)� Î).•..!. � �.WI
J 0�, � ��.Lü JG:-.)1�1 �L..ô jL..aJ � ;J.L..o � ��1 ll
< 1_ 10Li. l:J ", t:. • �U,.u 1 1 ..:. :. Il 0""
· L · ) L......!JI i.!.Ll� �\,.. &,Li,. �• I
,, .,,

rJ"' I u- If I �
.,, .. "' ,,, .,, f#

Loy-- .;-P
• . (' )« .l:,J.>. � &- Q,λ � ir\...o w), -½.r._,:.JI
;� &I Lo 1/-' �1 e--J �l).•.�I � � a.!� �i a.l.r-401/)U_,
Js,_, yli!JI �l.r"J �IJ>' � _r::S81 Js, .i..ï;J.iJ0_,l.11 �4 �I LSJ.l
. ("\,;JI �1 � �I oufÎI �j_r.Î ir J-,!, J.41y- � ���� f�)'I
� o;I_,->- J.W ;., , �I �� � Î;-Jb0.,ü 0f (r)�l l;.l t" ·:: ..li_,
;
o;l_,J-1 �;.) � � rJ:?}; &,'.>li:, J�� J..,_� Js, b�10w)'I
.:...;\SJ. � o..l>-1_, JS
�! .)) JL>-.)l,, J;j�I_, r-�I Lo.A� �J½
�;4 &-û;yl U_,.ill J� lç &-1.,-oJ-1 o_;-i)I o};>- �;.) .l_,.ill dJ� ;".ti 0Î �I
j4,J:.I � }'j .;A4'�1., :}IZ_JI_, .r>'�l5 �1:UI01_,J�I 0�y. Lo U,.GIJ . ��;.)
t_W;I j J8½ �., �I UL-; �u.) J�
if' �1,0w� �I
;�I l.Gl_,i;u � � �.
Lo
.. . J;j�lS o.);L:JI01_,J�I w� Js,, �1 o;I_;>-
J � ul_,Jf 0::····):UI � fa J � Lo 1.1.t. _, . &-1.>-_r-...NI_, &-J-41½
. �I;� If .!.\Hl If y..:;S o.l,;;,.z

• • •�
: �1.::5' ..,,..- - I ...1,. i.r--
1 -U; J.J.. (\)
MARION GRUNOW - JANNIN et MAROLL BOTfON, Créer et protéger ses

marques, Lamy/Les Échos, Paris, 1992, pp. 15-16.

: 0.:-"):ÜI -l>-Î � 4ill .J} cj � ..:.,-.>Î «t_,_,5'� '-?.:,» Î\.:..Jt � � l.. l.lt. (Y)
"Le peintre Delacroix a écrit que la couleur n'avait aucun sens pour l'intelligence mais
qu elle avait tous les pouvoirs sur la sensibilité", REMI-PIERRE HEUDE, "Pubücüé:

101 Questions· Réponses" Ey Rolles, Paris, 1992, p. 65.

CARON (GERARD), Les neurones de la marque, in: Revue Française du Marketing,


°
n 176/2001.

162
�.:il:,;ll U!..11 > Y J-L..:11 � 01-4,o d �f 0� 01_,J\'1 o.l.. �
'-:-'Uü.::......1_, �I C� \...+o ")I....� c_YJ \14 J.,.-=JI 0�.,, �I_, �.r1,-I 0:!
..
,, $ "'

J
i.; �L>- mt. <low rü} 0�., mt1, .,... �, r � J r=-� �.
$-u.r1,-1
J �;.,... �,.,...r 04., 0l:!...J,\I� iJ.,.-;, � � r.r'�;; �1 4,j� $-J-4 r�
,:,r � r--9-',t.)..11...!. tJ\l.:i ,:,r ��I ""°'.>WI �\l.:i 0µ I�_, . �f .:i�Î
0lS- �I_, 4-! �I ü.r- c.;lS' W5' 0l- ,:,r '-il_,lÎ � lt J�l 1.1.. �\l.:i
0.,Ûlt. ('\¾! �I jk., t..o�I C� >
o�Lll '-:-'½-"\11 ,:,r �.Œ
�\I ""°�I ..:;.;.,..- J� �J J �I � J
�I � 4-..oJl.l Jl:UI >
. �I _,f j..aill t.� <S¼ \1 �I o.ilLll 4..,o_,l4 4,;fa.
�.,,:;.;\1\1.:i ,:,r 4! 0A ll � J},t r-s- 4li y�\11 01_,J\'1 t.::.f
J-½, �f L?.UI r,â>-\li 0.,ÛlS , _rSÎ _,f � <5.u \11 y�I> },..._:;.....,
L � Lo-½,� i./J � (-•.kll .:i;l_,11>alü�40AJ, �I J&­
llL?w, � ; � 9� ,:;.;� rl:-i d �., 0:ili, A ;s-r .,r
. (Y)t..:iJI_,... J_r=.-;., 4,ijl_P. �., �I � Jwî ,:,r 0w)'I :_r, J.À....a:
,:;.;IW,1 01--4-,o �l 4-J�P � �� t..o� J � � 0.,ÛI 1.1.. J_,...à>.j

....,')l...jl "Jr"' � � .:i.,il, {""f-!I: '.>Uli ....')I...JI "Jr"' � '-[' .:i.,i.11 .)! Î;.,.) «.).,.» �� (')
. ·� � �_;..:)1 J� 0-4
HEUDE (R.-P), "Publicité: 101 Qu:,stions - Réponses", op. cit., p. 65.
� r:})'!. tt '-:-:-! 4-4-., wl),_, 1�)'1 �L..... .y-..::.,� L.� «..!4.)_,l ;lw• ..:,11)..!.Î t.. 1..1.,. (Y)
: �li ..:.,t&.j,i_, ..:.,�_,ly...,410-4 �I

"Le parallélisme est toujours étroit en effet entre les thèmes publicitaires et les préoc­

cupations du groupe à un moment donné. Le thème solidarité ou résistance par ex­

emple, utilisé jusque dans les années 60 pour de nombreux produits a peu disparu

lorsque la société's est habitué à l'éphémère. Il a tendance à réapparaître aujourd hui

avec la préoccupation de la pollution et de l'économie des ressources naturelles . LE­

DUC (ROBERT), Le pouvoir publicitaire, Bordas, Paris, Bruxelles Montréal, 1974,

p.45.

163
èlli � 0Î � L. 0� �· • - 11 ù_,L:,:.,..o .)� 0Î ojLl :.r �Uïï.a1.,
i-'�-' 0�.>\JI_, 01�4 J.,a:;
ylli tN.> 01/)U_,. �I � )a> :_r ��pl
...li 0_,.l Jl::,::>-1 :_r �l:>-Î J�I � � � � tt.,J.10�_,, �IJ.,à.;,LI ilJ->
01y.'YJ., . � - 111 �� 1. <. � c.S�· 1 wW a.!.... .
.• � t.�I CI-'J u--:.
fil

. . 0,.., "t"::-"';. 0�
,:. "'
S.

.. lt.. •.

6);.ll� L 0w)'I �UJ :_r JG., 01..a;JI J_;.;;.J 9wl tl�-> Js- ��
Jl
J LA...!.)'I� �� � )..w.,' y� �..iJI �w,., � • 111 e
�I .d ••
. t.')\.,JI � JlA..!. � �rP La1�1 �J�l t.')\...1.1 :;�1 �\lJ4
Y.-yJ �4--: \l .!l_,L, � �81 � oJ..LiJ � J4J � J�\JI �.r4JJ
lAJ W.:........I �1),..�I � 0�� W �I �1, 01_,.l\JI �.r4J � o,jlJ -::-;:.;.:·1
J�f ;� � � 1 � • 11 0Î � \.!JI :_r 0\S I�!..,. �81_, JL-...;� obf lA.>�I_,
J�\JI�. r�t:,. .,.;Î �J� • I� . e..iJI is'·'
• �
• 1J t.-.::J1
-� lAI.r- La..l:.&- do.-... �
rI u--
�I �J�I �\...')\.,JI0l:,>- \JI :_r y.::S � )�J, c.5�Π0 _,-> � Jl ��-'
cil�4-::-9 t!'-'
�I Ulilll JD.,
�?-4J lA )A...!, jD Jl � J.:-é
, �WI :_r � J�\JI Jl �)1 � 0Î ttLall �4 :_r � �..iJ. �I
.,ri:·;;; ��.P.��)� �Lo� �1)..-.....!. �� 0r ill......11 �� :.r �.,
� 1µt.,, .,5lJ4 �J � (.)"'l:.ll �h . j�JI Jl �J'° �IJ->4
. J�f �
Jl � c.S;->-Î J�f ù'.>l:,:. � �I � tl�I_, tl��I ��
�Ll_,.11_, :_r \JI �� j� J� � :_r (.)"'810lA �� c...;_r-JI_, � \JI
� .r-..W � .
. � �f.i\JI J\.s::..;.\JI o�. l.ff.!Ll La_, o_;l:UI
0� �J� �Lo� �1)--.!. � �.rf- �..iJI �I0� i.:f W'.:'"""Jl:UI
"
� �l_f>-�I_,

0.r-91 LA_, �I �IJ-" j!.o_,, � �I La_, 01..:J\'1_, �I � :_r 41�?


. (I)�I :)., ô�I �.i! JkJ
��p :_r �
� � �W �I ôjJ> � l�l-9 J�I �Li� ->� �11� �
J>-b 4J�1J ..,-.oWI � J�I � � Î'-&11J. �\..;.$JI_, � IJ 0_,iJ1
J5 � � J;
�I � \JI � � Wlii..11 J} ,.�I _, _, lA� � J. , Jt.-.::JI
ù_,j1 �-' Jr-1J
��I �� (J4 o..l:.&- uiy LA Y,,:, �I_, J.s-, 01 �
. •J_,5'.il\ Les neurones de la marque : ....,\J.) e--lJ ( \)

164
1

�. \-, t;: rt. 'r S- :[ �- ·\ [

f" t,, J., t. 1.s.t


fr...:;;-' ,[·y (rv." <;...� ·Cc·� F�. \..�
. · L r .'- � ,.,.
- ti_ � ..,. .� ("
ç_11 f '.l-t' cf f (sç - · •
·rr ./. r.1 �·
1· ( ·l, -· · i
.. f. ·. '. l.t � r t;:.. .es" ( .eri.· ..::-:
· . -
t· t f
•)r.Ï,l
v. '1. t ,.
(1
t"'
°"'
c
fr- [' � E (: (• } -
t ,: L .c- t; c...
t f \-r l
J. , '?r- !
·
C "� �
"c;: Ç.

u..
. ;.· 1.s.; � •<:y-'
l.s, \.s, • V\
f
·l-' �.�l.. - 'ê,, I,> • .. 01 • , ,o
1
r t· 'ç 1;. t;: "l � �. -;- f' C.•.'. \ t . • �.r Lf. \-.�
ft "L.
r: ....: •
·l .. -

- ,,_ , "L. r
.... l.s, � • C..
.. \.s,
f . �-•
t.,
r - \.'f � , ë: r: .l ,., � 1
• -
·- c;:::
•C... +. • f '{: > t �· � • •<;.,. 1: 1, � � [ E t •
f��
i:;-, � • f': 1..-
wC
'j:.
'• ' l;. t; 1r
J'" - -C:,r:• t;:� $- &'
r C.•
-
,:'• '-"'
01
"'

•- Ç. " - �V
ë"'
\..
r ·Y'
t:' "
1 t ';-t } t Ç.


C.·
·C: �
, �
1
f,
01
"-L.! ·'(). -
i..!. ·( r
.c- V\ •- "'.. ,

·
c. C' o• , � � ..
f l' · <;;- ',l.
G.. \- ç l-·
("'j ,.., ...
�·
-..J
r. �. l t-.ft: �-,f t., ·V
·C� ',l.
L -
0
1 f.. t f �. �:t t ·/t� \·t: l.r } t·'-r, ieI "5 �
1 � \,
I!.. ...,,,. !.!''
.l' ": �
- f' C' f, l.s, t,· - · - Ç. [..•c-_ ·- t: \,l.. -c; \,

1 · f � e: .�· l , c: � - ·<t. r t· f ·� � �·
f'
c;.. -
· t 1.: f f. € ._; .�·. l" ;_ \- }. l \-, t ·,. <:' - � �"<i.. .�· ":' 1
c.. �· � · t 't.:-' [ � t � ë. · .�:·<;...• � � t
<,:, :
Î' 1 \- t .,,s_.. r t �.. [ :f !, ., ,t .Çy::. ":.Îi; t�· ·�f, 5=1,E 1f.· é, }ê'•·� �f b"�� {(•� C., '
"i..!. i..!. [" ';t - e: t
..:;;- t·1,_ --: f,
r g � t 1: 'tf.. ,1-: f.l'�·� lC-/ t'c:" . ·1 :;., ��-\- { ê\ <"fr\- t· ·<;.. "i f f t '.F ·

! • [' f. 't ·G. c.. �. E � \; � "i l Î' �· :f -"- '[. f 'L' { T. ·f f" "' ç,:, °"'·
� ',l. � i:.-, �
-� - c:;- r- ,r. 'v., ,t• \1
v· � ';t
1


1-)·Ti ci l. f'-- tr {'-- Jf \r � t 1 t· '\,• r,; ! tt 1 . tt' & t \· � ; · ! }.·;,;. .r r �
i..!. f;" - -,.
0� � ç· p• • � �- Ci_ t• ,tl. t
t. ti.
l.s, S-
� �
f _ f. y' • ½!...
•• .t·�·
";t.. c...
t;:

..:;;- t.,.
',l. \.s, �. ('f ·[
� �. è7': � t J_ _ ·� � · :l� � � r.:: �
t• � ·- Y-
'v r\,. '--\ r..
�.wü, � �ü 4-:J �u.,.;. J"""� :ly':"J i..À '1 �u jSr � �_wl
lAJ� �-' ..::.,llJI ;l_,...:-.,1 ;,o-y
�ll i./4-'. � 0Î '-Î �_,}I_, �4 �
r:: �Ll.:JI :.r4 :l.,.JI :P
U b • • :u � WI J"""l;,,JI � '1.,J_, . 4-.À.,; ci.,JI '-Î
Jjly. Lo� 4 .;t-..:._.i ..::.,�_, :r ����:)�Lo
r:: r-1981., �
i:_lë�l c:' �L-.::.; 0Î y_,.,JI ..::.,l);�l ��I U_, , �1_;.f i�-' .i..:lL,a..o
�� 1_,.iii:":(J ��'11 r-Lll là:ll)Î :.r4 y.:::5 �.r. 0Î_, l+:,LP � �I
. 4.iJ'°.r"
:.r4 �J IJJI � e,. � �Lli :l.,.WI '-Π4.,o')\..j\ �y,> ,y, �..lJ.-1 ��.,
,.'1y, .l..:.....,î ..u...;. L....'.:...jll J_,.,. i.:.,r""'! :.r4 Oj�Î Lo '-Î iJ+-411 IJA i\J...... • ..1
..!.lli lf' 0:_,...à.:ll :ll_r!�I ��I d' �,-s-11 oh 0Î l_,�I_, , �y,> L:..�
.. "' ,, .. ,, ,,,
(.r-" JJ.r4 �-' 6Jt; � �., � ·•li� 0_A �� IJ� L..'.:...jll
..,; ,:.

� 0� ..::.,1}.:,� :.r4 t...:..jll :ll}Î '½�Lo � tt:>-î �.,, ..:.,li� }L....


. «�� y, w� Li� r�I �-' �>> :.r4 �I �I � µ,
to')\..JI _,f t...:..jll _,î �W.1 _,f :l;JI �l lA� ,.1_,...., �.*I 01,j .r"�I � 4_,
,, ,,, ,,, ,, ,, .,, ,. .,, ,. "'
�lj Ul�I_, ')U;:...... b�_, 4J 04 ..::.,llll ..::.,� 1�1'11r14.J � '1 �J �I
"'

� 0:i � . lA.,r::S' :r �')l;,:.. :r ;. �l # 1. ,a.:,:.....; u;.J.r-".,


- $

0 ·;_, �

Cî �.*I ..!.lli e.::-.,; � J �I JJ:l y,> Lo_, �y,> to')\..JI

01,. (')�')l;,:.. :.r4 � �-' :.r4 _;5�� 0� 0..1..>-I_, �y,> 4..o� 0LS' 1�1
��4 � L?.lJI ��UI �I ��I :.r4 �I� • oLI � Lo Jjî
�IJ _,î � Jl.i.ç lA� :.r4 4.,o')LJI �-' , 0l::-,JJ ô.,..Uâll :l� �I_, t......,._.JI
. �I '-Î � ô�L.. _,f �? '½ }� � _,î '½ u_,.-J 0.,J _,î 4..p�
� �ll. to'.>WI � � �I ô�l.ill ë�L.a.ll y,> ��lll �.,JI 1.lA ;:�_,
� v5 .. � � �"' lt 4..o� ,.0LS' l�l y,>J. ô.,..:r)I"' �.,, �I JLl4 «J�LS»
.. "'
�L.o � � � Ji, '1 LS_r>-1 O�j :r �., '11 � '1 4-il,j' �y,> 4-Ll
,:.

:.r4 4J 0� Lo �'>l,JI �Y' O�j �.


..
,,

Jii �LS' 01, �.,_+li ..!.lli


"' 0

')* �

Les fa-» -! t.._,...._,1.1 ë�I _)à;I. «e:_')l..,.;�I �I..L..,»-! 4J j..._, «;�LS» u..,S� ".Y:"-' L .!lt.:,,. (\)
. \ \ 'I"-\ • o : ..r' ..r', ;_,5'.ill �l.::S' � «cettes de l'identité

172
� o}b ..::.i4lk,;. ,:.,,- �;�Lo J� ,:.,,- �18- .li� t.�-' { .a�
o�I_,; _, c.sW ,y, �-' ½>l...o r�I � W=-.t . l.+J�_,.:.:..o., 4JLo...1.>-
��.F-4 r-:..W J to')\.,JI �1), ..rJ., ,:_,,a C7,
oy.);, ,y, b� O�j .,a;,:....;,_, ·<
4JL.......i jl_,d., l..;4J;l � �.)t.. .,t �Ll..:..o .,t ,�-o· • .,t t>.r4 ( ,a:,:....;, r::"j.._,.
� tll.J-1 o� � ( �I c.jl5 l�lJ. �;4-!,)'1 44 �I ..Lp,- �
, ..::.i\.;�)'1 ,:.,,-6·-. r-5
., ,:_,,-j,ll ,:_,,- ëï_,:a �., ..� �! � _, �tY.-1 ..1;., ')! ,
.,t ( ii _;; > ..:.il:� ��, �t.-..of � �y <5_,.>Π..::.i')/l> �
..
�f �
..
-
,y,�-' 4ï� � � 1 ..� ..::.i;l..oj, L')LJI dl ..::.i�Î .ï( > - •
,:

. ( \) Jlib \11 dl �_,l.l ..::.iLo ')\.,JI � i.,r.:!S dj.)l.,.zj .r"f �_, . .à>...;. 4-":
l?.l.!I :}l_,.;d:-l 0l.5ll_, �1 � �I oœ.11 ��I �� oy,;-., ,J-j
..
s , "'
,
L!..:.;
.. ,,, .. ..
y
,:.

�I ,:.,,-., �� ,:r 1� 1 ..?.'" o.,;:.s ..:.il..�� 0-!;..L..al.1 0-!� � .


-ll:JI � ,:.,,a to':>\.,JI ��Lo 1�.,. ��.F-4 � � �I ijWI_,
J <./' {MERCEDES) « ù"'-½-")1» ..:.il).:;_� 0_,.:..i.i �I �Ll. 1..�! �I
wG.... !./· 01� · ·, -'-!'·ll\11 .A�-h1, •. J, � - .ï..ii.....i::L1
,. 11., r \JD1 �
. - ...,""'1-' c--- -r r-::' - �
ù"'/�Y•• 4"1jj� t!L> � d-> _,.;.JI ..�f 4-1L;., 4;.;L.o; � ëï)..:;_:.J1
�J-4-' �.,_,J.1 �y. ..::.il).•.:!..11 }L... ,y,� l?.l.!I to':>\.,JI ;L....;. J L.A-4
l+k!;., � �w dl t..�., J.!.;S- �),; � to�I .r).i,., . o;L;.JI ,:.,,- �Lo\11
o� o� Lo dl<.S�-'' J�I �-�Lo ü->Î-� ;;�U; � 0�

J J,li., J_,.,:. Ci'°-' ,.L!.;.;I _, Ùl-;� � V.).i-° ;� ,:r �18- Il <5...U ëï�lil
. ('1') <\JI� 0'li

:)àil ��l ..:..,Lo�I �t}ll !..Li. JJ> (\)


.,
MONTIGNEAUX (NICOLA), Les marques parlent aux enfants grâ�e aux per-

sonnages imaginaires.
o.)li)'I_, �_,; J_,b._, «4..4�1 �J" •y:-J» J_,,- «J�lS'» J�Î 0-" ......,L:s::JI 1..Li. ....J_;.. .)ÛÎ ..û_,
. \o,-Ao: if if: 1-½� }àil. 4-:...
KAPFERER (J. - N.), Les marques, op. cit., p. 110. : )àil ('1')
CIVANYAN (P.),Les poids des marques., op. cit., p. 105.: �f )àil

173
r.. f. r.. ê" ,e-.. t· .e-.. t· C· • ·�.
1.:;
� � F, F,
'1, '/-- ( • '1, ',l. ·[ _,.
r,; .. '-f·Y \t.c;,. ·� ';/..�: c;.·
1� �" ,;_ 1�
. [ · -.
· �. Ci- (· · . . C.·\. t.
f t ·�
- li . - ·[.. "'· l!..
- � .• ·
..e 'O C.·
r,;.... I; t. C-' .�·
l, C,•' �· t
'°rt
f;, o.
C.·' ..:;;- (1)
· S- r,; "-' � /'"'
.,C-
i r· t ·�. �i: L IV',
· · ·�(Ir �.. · 'y...:,. J, •t
- .,.... $ il.. _.. t , Ot V:.. � "" � '-L...
.... ... Ir ::s r 1... . c;--c-: \, ',l. • r\.
1:.t .�

..:;;- .. .f
éi
._ 00
�· .... i � � �.... [.- Cf· 't� l .tt.-:. f:E ·�... �t: f. l-:f. �.t�... : l.... �t:. c,;-:- �·
r· � � 1(,,. 1i ·�-��. 1
....- =... (1) C.· � .... .... . t .�
C,• L
.ÇG",:[ l:
� sC , �
r� r .. . � f
l,• ! ·
?. � � �. t. c: i 1 r �.
S- � � � t: 1-, ,(} �
t.!!' .r . t. e_ "\,,, - "' J � . l!..
';I.. E
;...
- T� ._ .f."
J-· ..:;;- �..:.
.0 t ..:;;- �· · � f . r,;h. ·t f �
c..
Y\ i:., r t 1 �1 J:
l}
-
fi:.•, � îV\ .._.), , • (•- �� : I.e. � �. C.
l!... G, ._
,C- - �• ... ._ tr"'".l c-;
·
·� f • • i;:
•... -
r � f t \,
- V\\ �.
' .� E;: c.-\ ,.. .. 1· .r
:,: 1. ._ •ç.
L- ..o •C � t· <;_ t ': , t·
-
-....J
'1: r: �- � '\- ._ c.. k.
r.
V. ... è· � = t, t, ·�. Y- .f:- l � ,·i.· 1 ..:;;- ..e e• • ,�
i:1 c::tr},· c� 1. :ç
� . -
- .
'i""
.... .'L- f � ',.., t· l!.. t· :--[...t·:· �.
�·
t t .c <f" -c "ë: .. 1"
·r· ·t· to..
'1, l' '-f_ '\-
. .e-·. c·. �. � ·:,. t > i c. \·T
\· 1.c-· �ç �t "tr.
J� t c.. t' t· S- � r,; c· . - - r\ � r � \. f -\ i
1 - f '­ f� r{ e· ·G.. r,: Et �- ':-.
(•
E �. J• f.· "' 'f- ft' 1z:ç· ·f {'E, r:� E ?-,-+�_'•
·
� � r,; t ,t\ ,, 1r t +
"

� ç C" '1, � l!_ C \ , ,-- '.C t
it
. c- •(', . [ ,C- • � "t- ç.�. '"\,, . � . � ,t• C• -: ·�
l, C.·' , t,
$ ..... - -·
rv. -· 4> \ � " lia, "
•- �
f f, • st �.,[i' lr(\
';l..
t· '1,� t-t.�. t­
t .•.
t.
� · t ._, ._
è: .c- ...c- .... t l.. c._ ,t• .,
l!... ,t\ - " f. '[ ' �- . � e;. � ·_:: � :,; �-
t_ 1. �'
-�1� ,G.,' t t· Î ·� ;;
.L C t' � ' . '\- 1= c,- t; ,f <;_ ,[ l �
r·�. �(• t.' (•f 1:r- �. r ·�.. f �
";"
-i
f
.t,• C·
V\ 1:
.... l E t f } t �· C l t t :[ i � t i_. E- l }· {� , �
� ;l..!.,:j'JI_, .)_,..L:1,..1 oj.,� � �1.,U o;.,.:.a.i1 olS'L::,,,....,. (\)�1 ., dJ�
, - .;1- .,:.I_, ,.l�I .kL..._,Î �� l...o.+,o 4.,_,ri!.I 0"° ;� J;� 'li_, t""'I-' J\.:::-
. (Y) .1. 1
, ("+'LIU
� J:b t""''11..!1.l.) &I� ;�J � � � r-"I � 4..o')l,JI � -'
� '1 �;, i.:..,1#,�l., 0L- 0"° y� Lç t""''11 Jlhil � o;.,.:.a.i1 ë;...û
01� �1 t..')l,JI J>,; l..o� � _,f, t""''ll t,L-.. � �le· Il J4 �
o;.,.:.a.i1 rl::-t B '1., . � �î � dl �4 t""''11..!1.l.) � '1 <S.r>î
ë;� o_r:-S- � .s.JI-½ J-4 Î_;..o; J� 0Î 0"° �1_,JI êilSL.-.o � J....,\11 J
o;_,...oj r�)'I 0lS) � JJ; �I �I ëJ.-""'-', ç_... _ 11 � Jjj �I
. (r) r�I � 4..olo.J..I
;�I i.:..,b:,S::... dl ciL.,.;Î .)1 êi;àÜà.11 o.hi o� i.:..,l..o� i.:..,rQ � • ..1 ...ÛJ
r-1�
, $

1 . � ljJ"°; �l.::S::.ll tf-' r.,......J1_, 01_,.l\ll_, 4..o')l,JI t""'I �


. � � .
�I
}lk.ll 0l..aJ..I_,, (La Coste) .ï.....a..-iÎ � .sJ;r," � l.?..UI c_�LS' 01�1

y •J.,::..Jl J�J ..:.,IJ_,l:a.,..11., �1.,:;_J4 JÎ...:.11 J\+-!)'1 J.,L:; L.� ..J�I oh dl «LSulï» )•.zÎ ( \)
: .?� Lo � ,jA .;5�.,
"The aspect of fragrance which makes it necessary for visual image to be used in evok­

ing a smell may explain why advertisers for perfume tend to use strong visual images(.)

These characteristics of smell may alto explain why so many advertisements for per­

fume employ little or no linguistic message to accompany a visual image. TANAKA


(KEIKO),Advertising language, Rutledge, London and New York, 1999, p. 95.
J-!, Î...,.;� «Can pictures bridge cultures?»:,.;\�� ..JL-11 •.1,,. «':?).:..Là� (Y)
.Sr-4 .,i � 0Î � Lo dl .ul� 0�1 .,i � ..:.,lilA!JI Jl_,::,:.I ,)s, "J�I "J..û � �IJ�I
: fal. y._,...._,l.l .u�US'., .).;JI���.,.. ..:.,li')\.:::;.l !J" �.,b., W
MESSARIS(P.), Visualpersuasion: The role of images in advertising, op. cit., pp. 90-125.

: fa' (r)
VESTERGAARD (f.) and SCHRODER (K.), The language of advertising, Basil
Blackwell, 1985, pp. 36-42.

177
J
� � �L!...o UJ;y. t.�I ;l-!. ô��_,l.l j.,_-}I o.k �, (\)a.J#I
& ,.. _ ùW .•..l..> L•.::.11. :,. -'- ·Î ç,Ü 11 J.!.Jj..l - L>-··11 �
&
- �
r.T'J' - - )J • <.Y' J �)Y,,- L. !J'� - '-' .,--
Jl.,_;:LI �/il��;:? c:>LS �0W)'I _,sx_,, �I �UI � �\..,:-.,_:.;li
� ��I �(·ii:11 �..l....-À,j 'y :ï o _o ,.._, � �ü� (.r �I �l�.ns;:,14
�I � j.,_-�I i.!ili 01J I�_, . (Y)��pl (.r JSlA � 0Li)'l ci�ΠJ
..lj!0W )'I tJ; (.r l>�0Î �� � , (... .i:JI � �1 ùl..,à;J �.i-4; �
��l-i)'I i..r-4Î �I •
ëïr"WI ëïl::J-1 Js, ��UI �10� 1..1'° �J (·o:11
�JJ ëiwl
. I.�.·
- l u.J\.SJ
- .r.,
<lA • a.J\11 � L..r'-4
-· Ljl5
,•lle - 11 � J��IJ ;1_,J.1 0-4 <-:Jr" Js, �I �Î � jr4}I o.k_,
�I �l.,_11_, t..')WJ ��UI e:91.,JI � � �)', �I �I jJ� cPI_,
,•U1· \1 i.) .!l� J., � ��I J.,,- �Lo_,1.- � 'ï �ft·L �I�- oit
� L. �L:;;'ïl_, Ç�\.J:-1_, �.,JI 1..1'° 4J ü� �\..,à;..iç .D_,.::; �L:.11 1..1'° t4-
l?.ill �WI �I l.k 0Î � � 'ïJ . a oh.:....o � cPI �l � �4,- li
, �..- Il Jl....,.; (.r t.')WI �0Î '-.iW. l..r° jJ'°}I o.k �- t.')WI �
4>� �0W)'I �� �I JL...}I y� (.rj� r+��t � �;:?J

� ')l;, � � �.,0W1 ôJb i.) .hi....;� i.. ô}SJI :.r ',jw.,


_r-5 � jY'}I i.!ili � . �� � �Q, � � Lo �1 ô;SllJI i.) 4;..o
� •:-:.b Î;t;î .!l_,z �J, ôl::,.J.-1..y Js, ��.,-���_, �Lo� �Lo�I 1..1'°
l..� �0J�J ���_, �L.4-! c:>� � �I i./' � <.Y'ji:,
. J_;:.JI 1..1'° �

..w. 1�U,;JJ 0--JI 9_,.ll»� U1.;J.I ....�I 0-" L../,JI ii_,iiJI j�� pl, IY.'wl e--)1 (\)
ü.J>.,JIJ (Fonction médiatrice) t!.ll!JI U:,l;.,JI 4,1, 4;.. 4 uSU;J � J-tJl 0Wjl.1 �j
. (Fonction unificatrice) �IJI
: ":-'l:S' t.:u.. � .,;.,.);J •;_,k...\'� ;�)'I .ü� j..a:; � .,;.,�')l.. .)&, CS}ill � (Y)
GHEUDE (MICHEL), La publicité dit la vérité, éd. QUORUM Belgique, 1997, pp. 9-18.

: ":-'l:S' 0-" «La publicité mythique»� �_,.;,J.1 ii.,u.JI �j falJ


fLOCH (J. - M.), Sémiotique, marketing et communication, op. cit., pp. 20 I -204.

179
�} � r� � � (.r � \Jü 4 Îrf J�I �_;..JI.)�., i:>LS 1�1,
i.r-Y- i:,f � 1�_,, � 0-f � � � �l:.. (.r t..")WI ..:..i�?J
la� �l..a..> (.r � Lo_, �.,,,. r::"j,..,. 0>' .J �., �)L!..ç �4,- Il dl
�, i;-,;., J� (.r �°)lA.11 � 0f � u r4\J1 r.)ü � �.,, L,..r.s- :.r
Js, Jl!.o �f_, . 4-f"� y- �?.. _r>Î j-o; .!.,l�I_, lA1W --4.J.!. dl )..,à;
�,.,.,. i.) a-.WI rAJ (STEVE JOBS) (( (.)"'-!� Jl.;:_...» 1l...:-::-->I ��
� �wi Î 6->�I � Wlill 4.l:,.:JI .!lJx '1 ..li �I ofaü. (Apple)
_;,.;
�-'>- (·i; o;�4 ':".,..-,IJ.I_, , oJ}a-\JI o)b dl •l...;.j'JI_, --4�1_, (kl.....:JI �
li,=,-- �I i.) �Lo�\ (.r 4-:-i, ��I e31_,; � ..:,.i.l� Lo _r>Π(.r
�� �) (?JJI v,cil 2r° � �-' j-AJI \lA �� � �-' . Î1_,..ii_,
�� � i.:-ü �I 0_µ1 �l �� C\.::..i.o 0->Î �U;JI 0Î � !\1--4
. ('\1� ..:..i•� '-?.lJI t,_rll_,
èla.. � �l�I J � �r"" - ; i.;_jl5 (IBM) 0Î u_,_rll 0-9
.,-,
� � Jl.,..-, \JI i.) 4=-t_, }pl ......,r"IJ.I iJlS'_, , �_µ1 iJ_;ill (.r ..:..i�L.!11
�-' J...-· �r �le,�?.r4 ':"r"� �.r4 y��I �10\J

"'

\1
.. "' & "'

� ':".,..-,l> •L;.jl � �I dl (Apple) �j,o �.) clo !..�_,. o� .r° 4


_,_.l; \......L:s. \ \At � �� .J 0� . �jSr ':".,......L;... � 4-..l�I ui� 'l
(La souris) o).il4 � � ......,.,.._,l> J:,f o;�4 (Macintosh) «J,pU.I»
J!}, �l.r-} lAJ:-�4 ��I ��Lo U.,11_,. tl�I �; (.r .l_ri.11 y J�J
, � Lf-11 J�\JI � �-' � �L.... � �I Qr3,I y,c:, 0W�I
·�� i�r., .i ( • r�i � .,t � u1_,1,�, � �Lp., � ..:..i� .1.,......
�.J lAJL..; V"'� 0Î «:>w�I ;�I U_,- �1- � �\kL.., .1..-:-ïJ � �
. oo½41 Q.,-., uL:..:S'll o� ��1 o.r4 Wl (.r �.r"..; ��
� r,>Î � ..:..i}SÎ �I o_r-!Jl � �..\...AJI oJ_,k....,\JI ..; L>Wl �f
� �i Jj � -! �-' ;Ir" �\ oj.- � yJI )j y i.:..o_,...,.;f_, , t:1'11

: JU.. y;.,..)81 ..::.,Lo.,Wl .� J � (,)


WIKIPEDIA, "Apple computer" http:// WIKIPEDIA.ORG/WIKI/APPLE COMPUTER.

181
��-' .l:iJ � 4>c..4":Â.,4 � i)s, �\ l>-1�..} �I ��
.
0w )'1 Js, � w� i:r-);81 � ôJ.,...=t � �., i'�a- 1 J>- �¼.,
}l � .J t_L,a;; i.f>
"' ,, "' "' °"' '
� \...\;:. ô�\..a i.:,.i\,;..JI
.,
o� �I if' \s-� �lS
p ,,

l'.'oi. 0w1 ôl::A � ':/� 4.:..o � �



JL::J., 1.....¼1 �_,1;., � J ��
&

if'� �i_, 4-:,;�_, 4·_ .z. J o� J-¼ � o�\... if'� �1


'·�
...
C>..i ..} _ra>- \......L;s. '½ �I J� � �1 '½J\+-!i)'I oJ�I 0Î JJ-1_,
4.j

. µÎ J4 i)s, � � Jw.ll 0\S La i.:..i':/':/� i)s, J;-JI � cY�I


Or'="J if' J.• �I t;...lr.-J ...:...;..;JI� � i� \... i.:..i ':l':/:UI ..!.lb if' 0\S l�l.,

� i.:..i� if' Jl?A-1 �., JJL..ill C>..i � �.r- Li 1@ ii •"î ..0µ, �
..
rl,
"
if' y� olj....._, 4-\JI � �j':/ u::-b if' �L5 �ΠJb:- � �
J �'�La��\ J.iAj � AA?i;. La Ji l.!lli jJl:f. �.,' "->jJ
tY- �l!ll �_,L..:o Jj \JI � ':/, r�I Jb:- tt:-L. J.l�I <l...t L.._, �I l>lr:-
"' # "' .,,

.J.11 ;�, �,�.,Jill'�:


JW' w..\.>-i � � w�
� (�1 ;,.Q:,i) 4.j\.i_,b..o � J�I !J.,::.u -l>Î 9 Jj\'1 J,r.iJ4 �A�
:.e- ��I CP�\... !J).UJ �-' �} j5:..!i J �l!JI J.,ui.14 1�
. � �Π� ..} yt,J 0W)'I .r-� .J.11 if' J""4 �l.i
* ,, -
. ':/W_, l.:....> �bj-;:-1 � J! ol¼ ':/_, JJU-1 � J_,� ':/ J_,th 1 1� yt,
2,-" � � ':/ �I J.41.it� � �
.u.,.:,Î Jl �-'Y- 0W)'I I� yt,J
� j>-.l:., ��.,11 ..} ù� � �.,, � )� ':/ \t ..!.U.Ll ��
p., ,
*" ..
,,,

d"_, . ':/4_, l.:....> J#1 �ji


Jtl-1 /A,:>f (.r � ':/ � ��..w


:,)., 2r" � 08 w� �I C�-' ��, JS �
if' 4::Jl '-?� 3.:�
i.:..i�I �ls- �, �I � Jl �I ô;,.L.l l.!.ili � .J�_, Jµ\ .J...s­
J
m:,� iS.,1s-�., Jwi 2r" .t::.w1 .kL..._,i ;,.4-LJJI � �wt Li� t.,�
,,
�.,, "l.il!_,i -VJ� �., .i..1.14 !J_r:.î � ':/l;l 4.
• ..
J��
0Î 0.,� �
��I .s,y if W!..o lfo '+-4 � � �I � �I c:r.-
c:r.-
yt,

.L,,:,lu_, .;� ':/ � � �, !J� La 04 l.}"81 �.,, i�


_,f �LP �� � i)s, t.:,..._,.ô-)1 JL:,:..�1, ôµI � �WI �b Li ��I

190
� 0.:-,S ..:.,.;�_,, o�., .)�1., �Lê w� �I J� 0.:-,S �.•s>î 1�1 �1
, ,, .,,,. - :f, .,,,. ..,,

� '½ ...L>-1_, �½ Jl o�;-4 - �l_,;J_, �LS:...;,Î i.:.,.):W 01J - 4!\b:. 04 �1-6--· \1


, 4,;�p.., � w� 0Î to�I �I.A 01. _r.>-Î �JL!..o L:.._;.1.1 Y'-' rJ
)'1 � �., , �1y. )'1 r.w1 � � �), 0::-! w�1., jSL,y>- i.:.,�p1 �.,
�l14J_); Js, � 1�1 )'14L;-A Jl � � JJL....JLS, w), .i.i:.î l�Î
. (' )4"4r.
J � �_, y � �l..a.>- 41 t.�')U J�I J.y. '-?.Dl_,
o�

,:;- Js, I.A).,,�;jl JI..>, d


. � jS1).l1 � d . Q� � )t...::.J\J .
..
Od'

LS_;>-Î i.:.,��-½ 4J�1 :.r 8 � i.:.,l).�I � J I.A..L>-_, UUI J�. �


� t,J,� �., 16,;_,; aï(.;_<_, �),., w_,_;-=L-1 � :.r JG
4=s-�

4jJr" J�I �_, . LS_;>-Î i.:., �l>- d � y, � LS� _.r>Î � ü.i �

}l.,, J to'.>WI Js, l�W._, l_rP� �_,k:JI_, �_r.a::.ll :.r � 01_,.l°)r J½Ü �
.
.. ,, .. ..,, ..,, ..,, :f,

� ..
0_,.) Jj>J � �I 01J .)l_,lü. �J 4,..;,)'1 �_,.l½ jS�I_, �½ ljS-½ �½lb:-
� �� Js, to')\JJI i.:.,½ \k,:._,, oJ� :.r Jl.,:j � i.:.,� 01J Jol_,.J-1_, , �
o_rZ-J l::,.ij . � ��j

Js, ÎJ-41 y JJ�:UI � r,J-1 o� i.:.,lo')LJI Jl J �I jSL.,._;:j I_,


jSr- J. , I.A� Jl 4J-½ � to')lJI �� '-?-'fl � � . �I_, Jl..a:.>-�I
� �')\JJI u....i; i/� �.,' �i J. � J5 � �.,' Js, �F
� k _;5'Î .M-' i.ÈJ!. ..!.Œ .J5 J �-' . ��.,4,>--'r. ô-fa½ � �1
ô-_,81_, � JL.a::>1_, �'.>W½ ��I .)� LS� J �I �-'-' . �-'
� � ��b oj; :.r �I Js, 6....o,J4: Lo� 9_,I.N �-' Jl 16-.; 1�
..L>-Î _r..-:.N � Js, «c..oi:'..a.11 tl:-11» J+9 . .ijl:;jl �1 � � <f'jr11 �½
Js- � )..Ll :.r ��., . (") u...;. � � 0t :.r .r-s- �w½
'-?.,..;,;. V:"'"/.u1

(1) BENOIT HELBRUNN,Le logo est-il timbré?... , op. cit., p. 61.

..Si dl....:;;., , J.!t.:..ll e,-)1 _) «.:r-,r.lt..» �I ii}.,-&- (Vendeur silencieux) ..:....ol:'..a..ll tl.,.JI ('I')
: l.r" 4-,Pfil
V. PACKARD, La persuasion clandestine, Calmann-Levy, Paris, 1958.

199
4..4")L,JI Jl-.ç � ti'Y.J � � �l ..::.,�_pl }L.... �A )49. L> .LJI _,

4. � li� �1., },d:-1 _r.&- 0 � ·��.,..:.,�_pl � � J�ü. 4-oJ_,


� (.r° o.::.;_p,:-1 Lo �l �., �� � � �., � 01 Lo J':J �.,
. Jts:;i_,
l:.: t.Y
.r j c....-Î IJ""' t
·11 .) �l
. 4..4')l..}I �Î
• · ) �I �Î0Î
,:r • j
t.Y
&!. � .,

�I -�UJI_, (L� marketing) J!.,..._:.}I � � ._s>-�I �-0::---"/.l.ll �


�_,; �Π(.r4 L.:.jl.l 4-l..y
�I .)�ü. (\)1·g ii_ii � ..::.,L.:.jl.l (Y.L._::j �l
.Js �Œ ...IJ_, :.r4 (_½J ':JI?--' ��I �1 �I �.)-' Jl_,.....':JI � ��
o�-' �_,; 4.-4� � J
..

(.�½ j150 �
,,,

�� ..::.,I� L.:.jl.1 c..;.JjΠ1�1 �1


; t,... ,

:.r4 �� L')l.JI 4J µ 0Î � �� i../"_, . J...,,l.:..:..o �lk.,;._, �I_,


,,,

� �J-'.) LS_r>I (YI> 4.-4')\.JI oj..,,-. � �j_r.1 :.r4 JL....:..ll 0l5' � ��I (Yl}JI
S. .. C. .. "' "' . "'

�� 1::4')\.o 4..4')l..}I � )....::J1·�. 4-!\k,:. �., �� � JA


, �I, r-
�1) LSr>
':JI �li� � �_rll 4-!lk.,;. .k_,k>_, YJ':JI
e4':>UI � )r. � (... �?':JI i)s, é_,ll, �1, �J�)'l ..::.,li�)'I, oWJI
. �lk:L-1 �Œ �_,

..

llA �:U... fal, AL'RIES et LAURA RIES, Les 20 lois du capital de la marque, op. cit. (,)

: .. � L, � ,:y ..� .ili i-4� '-:'l::S:.11


"La vocation du marketing consiste à imposer une marque dans l'esprit du prospect, et
c'est au niveau de la création de marque que se joue le succès de tout programme de

marketing(.). Le marketing, c'est la création de marque", pp. 1-2.

200
'y_,. 41-AA�_, oJ�I .kl.i..:.N .L:s. 0_,--½_, _ra-:-ll _J _);81 � �I e
�t-_, J..,:.a.i1c�l _J Wi.L �1:·a; 0-" �I �I} '½�.}�Lo&�
t-41' '.'.l>- .)1 )�' �'+· i � • ei., Jlh; � �., Jr.--" _r.i;, � �
..Wt-9 �� lij_,l:::,- 1�1,j \.+Jli.:...;.IJ),_, �k..o �WId W \;.:.$0_, ulr")'I_,

.
, .1.,_... '.'.l>- � J�I �ly, d . S �I_, �l.J:-1_, . �J I.-� J_,\11�WI
, lff.:.S' Wb !JJ--4 'y_, 4J-AA� � �I�l_,.}t 0-4 J_rÎ ;;J..,:.a.i1 ÎloÎ w'%
.
. � «0y.Jl:il_,)) �l;..,o � �I t�I-Î-' 4-5'1.r=, J �m .I� &,-'
�I '-4 � li,l_,...;,Î ��I ù"'�I � _J & ..Li 0w)'I01.S I�!.,
0-4 I.?. �I_, �Y.?I �_;li .)1 �),��-'Lo 0L&._,,..... ��_, �l_,.}I 0-4
:, "' C.
C.

dl��, o.}� �¼.f-4 d �� �� rldl � �I �J.ùl �IJ�I


:, 'fi. "'
..

� 4-ti � � li� �\J.} � �I 4).1 oJ �I01..l::-,o _J � �


)p �.,, � � �w or-4 � J..,.,) U"'�'y\ � 4J�);
.
:.r- li� �Y.?I �_;li i�l .� J..,.,_;JI dl; �I0-4 �.,JI �I�
L.., ;;.1..,..; � � L.._,).} �1., -½-4')l::JI.�i., �1.r.
. ;;)_,;.JI CJ.}1 J
• • •
_J oJ �� 4..-:-ik.::......I �J, iY- � l.oy. J-9� \.::.i; 'y Jr" 0-4 �-. ,. u.}4
• (' )·.} l_,l.l � �).11
� '-?.UI�I Jol..dl lh J!..o ;;J..,:.a.i1 LJ .ùl Jo� 0Î _J � 'y_, e
w '--'r

'-?.u11.h, .,...,,w10w)'� UJlç. Ç\11� 0.1&-L....o � .}� �

� �4- J.Lall � �.,, 4-? � 1..., �., �l:S., ��1;-i �1., �w.,
� Î_ç.�_, ��'y ��b_, 9-Plj ujU;Y. �81_, 0J..,:.a.i1d JJ!.dl �I
.� •• , � i t
• • • I l,,;;.J ""+'\ <1.1. �
• ••

. li� � 1 s�>..5 � li� �J�I_, IJ"'J:UI c:..r4 oJ�Ik- 0Î jJ-1_,


. Lo.8 · <� ·• 1 • :�t.s. \,.. • .L;.f G .:.t\ J :UI · •<
� • 10"-Y" � � i..r- l,,;;.J ,J" .r.:--' �. L) .ùü
Cl�
••;-- .,

4=-J:-1.- .)1 �-' oJ..,:.a.il � 0-4 '½ ab� �1.r. �-' oJ �I J�


1

•1_,.:a.J� ._,......;..L:.11_, (L'enseignement de l'image} o1_,.::,.,.JI ._,......;J.J 0- l.J.r9 !.11.:..i\ 0Î i} � � ( \}


: fa!. (L'enseignement par l'image)
CHRISTIAN METZ, Image et pédagogie, in: Communications, n °15/1970, p. 162.

202
JS � 4-:Jl., lA� ��� �I -.:.,�I �y-::!S �I 4,.:..o ô .,:_aJI L.I � J J

. �Î �., � �4-,.!,)'1 ôJj:.all_, �� ôJj:.all i) �I JI_;..., � ,,.,..)�


.
��t ll�J J::,.)� �"I.J.> .I
�4l.::S L (ROLAND BARTHES) «.bJ 4 0'°yj}> Î�I ôJ.,:_aJI ," )24" ,,1
��» ü_,r1,I 4.:....vlJ� ���pl ô_r-!5 :::.,l...,,IJ� l+IJ> 4-1 �ISJ, d_,":JI
\
lA� � �4� � � r-1 ôJ.,.:.aJ4 «.b) .i» �-' 0Î JJ-1_, . ( )«ôJ.,_:,aJI
, ((ôJ.,:_aJI ô}.,à..>» ô)..:-.J Js-
0l:..w:,'°yl � � 4-:--,.,IJ� � ...:..>l:JI r-l-',
�fS\J t1y �., ù-!_r!.,JI 0_;.ll � �t·? li.)� �Î� �l"ô}�.JI o..L,.
"
Î� 4--,i; ôJ.,:_aJI JJ>"-' ((ôJ.,:_aJI ô) ...à>-»� ù-!_rWI 0_,.a.JI ·c...,w �. �j.o
•• • •
. \+l �)::.li J
.,1 �*· ,a.i î J., �� J
01.r,:!5 �rs-
.!JIJ�)'1 if �L:..ll )\ri ô}; � . � � � µ � ((ôJ_,.....,» �
r-"'-'-'. �I � 0_,J l!..lli IJ.f'j , �..UI �I (.J-4 <-;Jr" IJ_,1, �-'. J½�I
"' t$ 1' "' "' "' �

�ly-::.jl_, �wl �l}...,à..J..I � �� y (<ôJ.,_:,aJI ôJ..,â->>>� ù-!.,...:...,JI 0�1


0�)'1 ��(Communication iconique):,;� \ri J-..:,1�1 04 �
o)l..:->''-!'-'.
J.,.:.aJ4 ;>} ..::.._jl.5 o�L:-..;.î_, f-..ull 0Li)'I ôl:-> 0Î JL:ll_, �WI

� � � i..rf 0Î � ll 4,..-o.; ô.r" WI ô).,â.:ll � �� (<ôJ.,:_aJI ô}..â.:>>>


. <-;J�I }t.lil_, ôJ�I
.jl_; '½.,.:Sll �1., . J.,:_.:JI :;a �Lli �j\JI.) �p:J 0Li)'I ô� *
r-!
'½l.::SJI � u-::-Ü, �-' �}; �l4A � 0Î l:.Ll l.)l.,. J.,:_aJI � l_,.;5 i.WI

(Communication mixte) � J-..:,1_,.;_, � j�î J-..:,1_,; � J., ôJ.,:_aJI_,


if 4>-J-,",-O �y. J� 0Î ù""J.l.11 ��.,,).,..-JI )L.. if t;� �A�
� i) «.bJ4» � Î_;.::JI Lo 1.1,._, . ('1')4_;_ûl,-! �� ôJ_,.:,.,JI dl ô�.,ri-o ôJ_,.:,.JI

(1) Rhétorique de l'image, in: Communications, n· 4/1964, pp. 40-51, repris in: Ouvres

complètes, éd. du Seuil, tome I, pp. 1417-1429.

L...i,A ;.J.-.o �4 4\:S �...u; d".r'-° ,j ..::.,•G:- ..::.,11.>'.>lo ,:.,.. «.k;�» .üL... L.. � l;..Lo..:.&,I ('1')
. \t \\-\t \ • : d" i.r', �t::.JI �)1: pl. «ii;;..a.il ii;l...à.>» <Jly � \ \i • L

204
� (')q�)'I (Panzani) « c..A?.» 4-iJ.,.iç .ï al. ·li �14-!,)'I 1_,.:.a.JI <.S�l
( )
�_,- «.k14»;;... ili. Y oJ..-.i
�/ul :_y�� 4-Jl_,:..o � ��
.!.,')U � -ëï1_,5'..ill �1�)'1 01.,:.a.il c_) �I � �_,.::: �I y.$.11 (.r' �
êi1�1 .!ll.:.AI_, , � ,0-4 (Le message Îinguistique) �_,.illl .ïJL...JI .!ll.:+9 . JL...1
� 0-4 (L'im�ge connotée) 4� )'I êiJ.,_:,.JI_, (L'image dénotée) .ï: ·•••:li
•·
. (Y') <.S? 1

. .
�ta!L.u�t.\
.
0-4 �.rP J 4-1> b ;)} L..� êiJ;:.a.i4 4..4.>•l 4 � ' t!'J-4 0-4 _,!SÎ 4J
�I cJ� cJiS � .ïI a.;· o <.Sy>Î �')IL>- c.)
.. If'_,
.. ( Mise en
abyme) r,..,..81
"' "'
�! «.k14• .r...W c.) cJ� ')f � &_, .iJL...JI o.lA êi�I}_, . 4-! � _,f 4,Li..,,f
,:.

..
11 :i: "'

� � \.:S_, .ï,;J ( ;_;JI o.,.-..9 . .ïJL...JI db � �_,:5J.I .ï..illl_, � L:.S:::.!4 o.r"-4


� �-' . �1 \+.!,)'1 �I ('"""'"I � Jx (Panzani) .ï..o..lS' cJÎ �I �
- :J$ .,,
,Il
.,,

i.fJ
L::-1�1 i)l �L..,:j')fl �
11..Lo l::S�l �\j � ((.k14>> �1 � �\
"' :,. $ C.
0

.. WS::.U ��I y_;.li ��I c.) �I_, (L'italianité)


..W. ��I ù.,-., � �I �l-..:41 c.) �1 ô1� .i.oj'.>L, �_,J)1 .ïJL....JI_,
..::;..# ..W . I•. � 9 � <.S� OJ;:.a.i1., :_,.a;JI � ü')WI � Lo i..-it.:.s:::.l
.. ..
p..

c.)
. . . l�

� YJ .• 1�., .• 1;...., b,::>- 0" �· cfA-4 ....i..Ai (Filet} <..r-? 0" •;.,.::.aJI o..lo\ (J� (\}
Jill �
. _,.-î ,.;_,J (Jl.SJ •;;..ai, t.li r.i. ;J., ., ., rkw.., �., ..;.,;11 � .....j>
: (JI_,.;&, ..:;...j. I.� l+.:,o (J�I _}.Jl..-! �'.>\; Jl!ll � Js, pl (Y)
Analyse d'images publicitaires à partir du texte de Roland Barthes: rhétorique de l'im­
age, http://tecefa .unige .ch/staf 9597/betrame/staf 13/ analyse_ image .html.

Analyse d une image publicitaire selon les. catégories de Barthes, http://


tecefa.unige.ch/sciolli/staf 13/analyse_pub/analyse .pub.html.

(Jl:,.>-�I � J ..:,_:.-.;l.::.._. (•;;,.a.JI ü�) •;.,S.ill c....l;.) «.k;�» ;�Î d"r- J ..L...::..,u (Y')
• ..........ï.i �� I.S;>Î ..:..,l..l;-½

205
�8 4Y j:.>-J �I � L lS�IJ. J_,:.a.l4 'ô� � � �WI 0.,.aJI
�l.,a_;;. � ..!.lli J.1�1 'ô�U;J. 'ôJ_,..:,aJIJ �I � WL.a.11 U')WI 0.,.....J.Â.!.
� � _r.A�I J! �_,li v4lkll J� Lo .,.:Si� rPWI �I
� l;I� 0� 0l5 � �U:i.o �I � � �IJ JL+,..!,)'IJ ü�I
,: & .,, .,, "'

�ft!. Î/,> JÎ, ����Lü JÎ, �Î � �½-! L,aj JÎ, 'ôJ_,:..JI �Î


((oJ_,..:,aJI 0)-.a.>» LiJ L..à.> 0! J_,;JI �I � �iJ. vl: .a �I .!..:...Ji�
. � ciJ �j � }SÎ �l::S èi)�.a> �j � � �l}=JIJ
�.,..., L::oi, oJ_,.:.au w1; lA�.,..=:-J �.,.J.!1 AJL...�I � ((.k)-!>> � ":?.UIJ
� � Jj\'I ib Lo� _;>-ÎJ �_,1:, � � J} y\,;. �fli �l..à.ü �J
.·1.!...>�I Î�I oJ.,:..J4 \.p� � �I 9�)'1 d�� _j � J.,J..1..o fl&.
Î� �IS �I J_,..:,aJü. � \14 �� ;-:i, Î�I ëJ_,:.a.l4 �I üji,s.J
�I �.r..J �Y- ":?.lll y,�I v4J ÎUll ë� �Î�I r.l...a:)'
AJL...�I '½..L-j 0Î � W �I J! <<.kJ4» wl�I � Lo l�J. (I}�
0jJ4 �J J! o.,.�IJ «vlo.J..>.» � �� �J\+.!i)'I oJ_,:.aJI J! �.,.ilil
. (Relais) �JU.IJ (L'ancrage) 6--"?I: w
� }SÎ � � � .,.�)'l 'ôy.:!S JWI o�'.'.u.:.o �i o).,:..JI �-l..,a::.:. �
1 6 8: ;. v �_,l..ÛI 0-'4 0� �j (.,, vl;� \ri, 01_,l\'I, .k_,Jzll) .:J-..,
":?.lll l�, C$JUll �L:..:.; ë,r::-> ..!.LI�� JJ_,;J, <(Ll°WI .ï 1 1· li»� ((.kJ4»
oJ_,:.a.lL,. � �� lS;>- \ri 4-::-t<t- �J JWI � oJ_,:.a.ll � .J c..,.. �
� � o)�I i..U-J 4L....o 1·: � ·: � vLo".>'uJI � 0.,J :..,-.è, .k�
AJL....�I � 0-4 �l.4 .ï ô h.:..-o"' vi: ·o; vl-..::.411· o ·li o�U; J"J .
. . ..L:>IJ
C$)iJI � �I ��I AJ� I..\.> � i.; � d� �I o).,:.a.tJ wl}I �.,_.ljl
. � JS � lf::.il- ê.JWI 4..ill.ll vLo'.>WI o� .,.ljl
( · ••• : li oJ_,:'..ajl _j J1>J �J. � lA_,.!SÎJ �I �U;J j_r.Î 0-4 &-"?IJ
� "
t;.r.J O_r!,l:,.o ��! y br.-4 � o).,:..JI � o�.,=:-.,LI _,..P\.:..JI � �

(1) ROLAND BARTHES, Le message photographique, in Ouvres complètes, op. cil., t. 1,

p.945.

206
J � Wb ô� � if> er" .)�-' � �.) �� J-' . olr- 0Î -½r. LA �l
�..UI �I J � �LS ôji , J..>- � �L....o JiJ.Z �I ô ;:a.JI
_, UÂj '.)U J

. � � � � i.r'r--' Oj!.J.Jt. uiy._, �I � � � J}.


· ·1-î - .:.li· i.i.:._ 0-<· t . .:.itÏ �L..,'111.. . .• 4...i\.; uJ;
,:..ru- )� ,:..r � ,--.:J •Y""°' :J'"' 'il'-: � •
i 1
• ., ·-' L:1 .,

J J�I tl::1i, ôJj..all �I_, 4_;-&-ll i_,....,:,_ll J �L.;, �-', �?I uJ;.,
'i �I � WW ôJ;:a.JI_, �I � l.,....\..uj' �I ü')lJI C:.î, ¼l!JI J;:a.JI
��I_, JK.;, \'I_, 01_,l'�J4 � �I_, .i..t.-. (.f' ôJ;,a.i1 � W . c.4 �I �
. �1) .�JI_, J;W\14 w.ll � �
� , 4�1 ôJ�I �I U')lJI o.i.a. y � Jl!..o j-->-Î_,
J
l\. l!JI..L> \11 il.iï-' U'.,..:l-1 J'}à; r+-11 JJ.) Jl (.� �I �-' )__,..J...1 LS¼
�J.,S.ill �_,JI t_�I_, . ôJ_,.::.aJI � �}w 'i �'i'i.) 0'° � ��
J
� �-' , t.,..)..f='"-' ((.bJ4>> � � ô.J">U; ô.l>-1_,.llôJ;,a.i1 (�_,L:11 + �).JI)
�4 � ci� 0'° LS?-Î � �-' � �b- J � �?. 0Î � �
. ô);.a.i1 ô,d} � J_,..y.l
• • •
wl.k&-1 � L_,.......l..o to_.,LJ.1 01 � � � 0'° � �_,1.1
w.l �-'
e • I•
0�
�I � U.,-..., L5J UJI 0'° � �\' ùK,. � J�l 0Î_, �I
ülhll_, 6:-?I �_,J 4,iJI 0� LA� .i.:...o ts).ill J..,u_ � �-'. t.,...1s-1;_,
� 'i_,, WWI � �)½ 4::i� � i� �I ôJ;,a.i1 Jl �_,5"_,.., �J½> �I
. � t4 � -�I w).J.1 _, .)�I ..!lli J!-4 L$)ill 0'°

. . .
- . .
4 .! \.":.'---JI :i�I . '1'
0'° �Ji; �.)� ..l.9-' yl_;.__,;_,.ulôJ;:a.JI d'" _,1 «ôJ_,:.au y.) ':11 �Ll-1» 4-il
J ¼. ;
(<.bJ4» r-..LiJ �I 0'° �-'. ..r. Y'rPJ-" c..:,.....,.;t..;, ü\J-1 �'i'i.)
ôJ�½ t:°_,...,. 0'° .r-5'Î J� �lJI ôJ�I :.r4 JJ \ri L$_,.:-...ll 1.1.a. �
t ... t·
�•I .r" \ri u-::""' •11 w�• 'i
•.r"J' ., Î •
-·-1 . · l� ••q ·l!J .• I · .1
• lô'):y-'1 if u--- '-!' I lSr-- l ,:..r • y- 1
w
� «.bJ4» �. � �� 0'° ..wt �1_,JI LoÎ' é.>-L:,.}I 4•'k P! .,.l_r.l .)�
r.
�.,_Jll 4-4'.>WI J>-b J_,J..UI_, Jl:ÜI � �Lill .ë � �_,..::-..o 0::-! ôJ�I
� �1_,JI_,, 0:!.f-11 �� 4-! w� u.,.,1_, W il�I Jl y� �

208
- . JW ,:_;-
- Jl � �.:.il.o� � .( • !
Jà_, , ,:_;-0_,� � ;>-Î_, ,:_;- Js- '?� l::JW <.S� � ôJ_,:..JI �
ë�_,:.aJI L+:L,:-.:lÎ �I �.,Jy.Jf-Ï 'i.JI ëJ_,!jl J'J.z 0Î �I �li�I �l.4A;.o
· Jr.-4 d' �L::-,.;,\'� if-' �L!.il
.,, ..
J
�I_, �_r=..:.ll 6).;,JI Js- yl_;.y_,l.1 1
0\S ..l!n ��I 04 �-' � �l_,l.l_, ��\JI Ji:.ï Lo� 91}-y_,l.ll ëJ_,:.aJü
.,, �

tl,,_.al -4� J� dl� JJ. (Étre-là) cc� .:lr:-y4n .J4 '1 (Avoir-été-là) «�

- .
l?lll �I Js-0\fl_, l4J1 0, �I ...LLü '1 ylj,y_,l.11 ëJ;:,.Jü, 0l.o.:,Jl-0t>:il
�L...., 0Loj_, (L'ici) 0AIJ0l>:..o 0,'. iib·4'1 lily--i �.LJ. �, Jb.:11 .i. ,à· o!
. �I yj,., �I �., 91}-y�I ôJ;:,.JI (J.4 � Lo J'bj (L'autre fois)
J'b l?lll (L'ici) «l4J1>i .i..;s, � � � �� yl_;.y_,JJI ëJ;:,.JI �
� " >- .. " .,,
IJ�.â>-1 _,1 (Une présence) br:-_,0� 01 � '1 ôJ_,.:a.JI 0'i.J JµI (J.4 '-;Jr-°
�\J:-1 ô� (J.4 �-' �1.,JI Jl �� � �� �-' . J,_Lll tr='_,.oll
. «�0\S ..l!ll ôJ� � � Lo J'bJ . JJ \JI

��,r1:;�1.f
4,:-.ol.P.:l, yW _,î �.r4J tlL...J dlll i/'-' �I i • '!J �I ..ùy. 4--
. •WW., Ûk, •••I .,;,...,'1 -1� :(· • ••
• J". · • • •1. -l::-.;
.:11 JI.,:UI ��� .. I., •t·•• .:11 t)L...,'1
.J"1
� i.::.il.o� t} �� 4J_,l1 �I �J �)'I oJ.,.:.a.i� � «.kJ �ii �J ..li_,
�\j. '½ 0� 9�1i.::.i'i,J..L.o., Jb 0- t,.� JS' �
1_;..c � (f' �
� .:l� .,J ti., lkll Js- �_, � }l:.:.i_, J..l::j 0Î y ô�1 _,..,à.J.-1 cl.!.i l?lll
�I ë_,l_}JLS' 9l:._,:jl � 0.r-°"!J, J,:_.ll o.:ly � � �

y Js- �
. �0�_, c..:-:JI � � l?lll ÎWJI .:ll�!J i.::.i�_,::.:11 � �
JJ� üli!JI J
'-;J� ü.,-.ç csi.aJ1 � 1�1 �1 � '1 t..")l.JI ol.,. ô�I}_,
,.,.. �0Î � 4. J�
l?lll ÎWJI_, � �}I �� �I 4"_,ll 0Î !.\J.:lÎ_,
1._ � -11 LlAil t.-k�I ë· lJ-1 J.15\rl · •î u- • -· 11 :.r
· r---:.:11
� • i..r . ., '/' . :.r �., l;.àf 0r,-

10}ll �� Jl (j.iliJI + r1�1) _,..,à.J.-1 �-'. �Swl �


�\'1) :_;*1 . - .
Jl '-;JL.:.;'11 _,Î t:;llb:)'1 c_.,�I 4J,J..L.o <.S_r>-Î 4..4')l.J '1b (ro..>-\JI_, � \JI_,
�_,.illl tlL...�l � l?µ. �I ��I J� �� i./'-', (L'italianité) l::Jlk;l

210
� ü.�I ;IL 0!,..9 4.-,oJ o..;,__. ii�lç � Jb JS :)_A �I (connotation
ü�, ôJ.,..:aJI ü":>4) �ls,� ü':>L:JI 01., (Connotateurs) ½->-}I _,-.Pl:..JI
. -l>I_, � �l e--J �l,t t.�IY' c..il::>-1 � (... �I ��, �),-1
�Lt-1.,S�I) ii�lll � 4-,P� �I ;)�I '-"° � ü.� JS �

.
-- -'I �¼. t.t9 û
·· ':J (ii'JJ--- - rIl-' ûl. · �11 �
- ..r.:- • -' i�I �¼· t.t9. - J---
- Lt.l.r<':JI -'I w--
o�_,.JI J 1 - � Lo �Î �-' �U.":>L:JI }L... � l'.'..� ü.� :)�-'
'-"° u-� û:'.-! � �ü')l.ç. (J� 0Î _,..L..ï ':J �I (Figures) y�I
ü�I 0--4 o;)û�û. J-..,1.,_:.ll �-'.r-P }L..... J
�.Lt..i ':J �I_,, _,-.Pl:..JI
l:J_,l;J If""'° :fa .,-oÎ t.::.L&. ü":>4 �� � � J'.)Uaj':JI_, ��I
J.,..:aJI

4-::k i.,.Z �I � \'1 �_,lj '-"° i�I 0--4 (J"l..ull ��I �I y":>l:JI
. .r"-'
. JI), \ri }L.... � � �I �li'.>WI '-'-'
-
�ü')WI '-"° wlk °½J l+-,.!,�I oJ.,:.aJI � :_r- L:J � ofal o� �
iiJ � ':J-1 J!.o ��I J.,:..JI Î.,_a; � (... �L!.ll, J.1:ll, JI-½ �1, JliJI)
J o� y� ),_...,:)�., :_r- �..LJ.-4 � Lo 1�., �).1 j\.41_, �w1.,
J.,_:.a.JI _,..!.S'Î '-"° 4iÎ «.bJ 4» J� �I ��I i.!.Œ
$
-
$
y..o .
_, (')�J l+-!,�I oJ.,_:.aJI
�J l+-!,�I iiJ_,:.aJI � .
- "j..!,o � .....,�_,, �� ;>-� Jb Jl�I � WWI

: �Î)à;I (HA}

ROLAND BARTHES, Société,ima,,;nation,publicité, in Ouvres complètes,op. cit., t.


2, p. 511.

�..u.11 y-�I ;.,::...il� .)�Î ..w .•_µ1 o-4-J �I j_r.Î ,:y «.:.,\.r-.) !l�» �-'
i:- .!ll.) � b.�, ·--4� d;j..a.::.. ..;;., J.,::....i1 ..!lli 4-::J � 4 r�.,. µ...; �
Js .!LI.) J ..S�. �;\+!,)'l ..::.,ll')l..s.)'I .r ù�Î � ..::.,.,_;.>I �j..Lo J ;_,.:.aJI ..!.lb J�
.r .:.iW)'I � .f-'1 (Yl;kJI � ��I �.,.._;La.)-��½ �'.>l:Jl 0Î o.)U... .)�I
"-!;�)'1..::.,ll�)'I �L:..,., � �l.ill � .:.,f �, �Î_, Ï4,:- Î_r.-:-'Ü o;lSJÎ � �I
y� t:'-'r J\k; dl �11.1. t.S� «.:.i1.r-.)» c_r-1,., . ...r.H-' 0:'.S"...L:--t 1.,;� .:.ii 1.,.)1) 1.)1
. .))'I dt..:.,.���
t.S;->Î ..::.,�\.:.:.-o dl wj_,� J. ;�)'1_, ......., .. �.,su_;_, ibÎ -s-'.>l:JI
:fal. o.)u:..

212
� (ëJ_,:,.JI) 9J4!Î L$_,>ÎJ (�1) �_,;J 4.JL...J � «.kJ 4»;..,. Jllcll 1.1,. 0-4
oJ�I_, �I � � � �� � �, d�U � : �� �
�� �� � �.,:..o �li� :..r �84 J:,t.J1· L>.,:-11 ·�r- w_, ��
:..r
�! Js- ��; � .. � )1_, J_,�I_, �I_, J.,J..ûlS 4LlJI �Lill 0-4
. �·;;�li 0-4 '-:"rP � Î_,;.; oJ_,:,.JI 4.1�� 0Î
�! j.a;; � �� �J!-' 4-ï�l.r. � i • __kll �! UI� � J:,t.J1 L$_,..:.-lu
� �., w1 �_,JJ! -4)'1 4>-L... �� ��, Ul...lAW ��i., o.r"-! w1., �! cs}-0.11
"' .. p ,,, "'

� iiJ�I � � o_,Alful �ü. �l!.11 UII� �I oJ�I )) J


0Î_, , �4.,_::..-.o_, 4:-!Î oJ�I 0Î J.s, �Î �� �-'. � � ..
;i.;Swl Ul;; �li
"'
0-4 � 0l.S 1�1 �1 C>JULI � � �I, �UJ,_, '-;'J.r" 4-::,J �I
.. s:

�1 «.kJ4» il.r=JI 0i � J:.b �i �� J-'. L)i J..,lill., i�:;_;.o w) WI


Ü:'! y� �I J,olyJI o..b:-Î_, Uli!JI � 4>\.::...ijl 0_,� � � ëJ;'..alJ ��I
. (\)J ��I
. )'1 0-4 � ..ti oJ.,_:..JI � �
Lo J� 1.-1� - ë�l�I �).âl o.1,. 0Î J=ll_,
yw1 �L?i :..r w�i) �t....- J� 0f L:J � 4l.,âj_, �t :..r .i.;)�f
. «.kJ4» � 0_,....J.ul é)� �I

9Wt �...,.,, - . - ..
• t.J,;1...f ,u 'Ai ii�
· .� -tt �...,,.,... - ..
• t.J,;1...f "" • i
4LlJI �Lill 0-4 � -�4-!,)'I oJ�I � �\_;jÎ- «.kJ 4>> J:,_,; Jt;f
0-4 �� � OjÎJ � (Y) 0-!.r.:!.S 0;-)� vPl_?I (... J_,.Ld:-1, J.,J..ûl, �1)
,,,.. ... "'
j>- � 0Î «.k}-i» -4r- �I ��I ��L...J.ll �-' ëJ_,..:.aJI � �4
.

: ./'-' w.-'1 .i.....11� J _,!SÎ � �.f-ll 1..i..i. (\)


Société imagination,publicité, in: OEuvres complètes,op. cit., pp. 507-517.
J Communications � «;t..» � 1J...o ':?.UI �I F-.u.:JI 981 1�\'I �f' J ..L:.:;....j (Y)
: «o1�1 j.:U»J �I Lt.�..l&­
CHRISTIAN METZ, Au-delà de l'analogie, l'image, in: Communications, n°15/1970,
op. cit., pp. 1-10.

214
� �-' J� � �� � �llJI 0}JI l'.:.Π... v�}I �I_,
1.:..ilJj 12 - � ,:_,.-p �I;�! �-', ô;.,_:,aJLS LS..,.->Î �b LJ::ûÎ �-' Lli
ô..L>-_,JI_, �r- - li o..L>-.,JI., J.,..LJ:-1., �)1 � ,:.ro' t:::.WI 4.,J.,.._
0: li 0 - -

... �1:UI
�L,')l.JI ô)b dl; (-,,;11 t.illl ô)b ,:.ro �WI o� c;,;ll � '-:?.lJI_,
oAI L, ��,��A �L..DI e�I 0'° � J.p\JI � �i �1.,JI
� U.�_,. t.��I �J �I �I �-' JkJ.l5' LS;>-��� 0r>4 J
�Î y� ôJ,.:.a.JI Ji>-� �:1.r.-1., � �WI o.k J!.o ,:.ro ô�U)'I �
1 g ,à•: Î.,WI_, ê...:>-l:-11 U� � .,,Uu.JI_, .L,:.\JI Jk:.o y, ..!D.Ll . u:.,_,.;
.�

;;���,u��.�
: Lo...,. �L..,J Wt; �_21 J., (') � 0'° ��I d.lL...JI <<.bJ4» � �
091)1 �I � 0Î ((.1,J4n � � Lo.S. y�)'I d.lL...JIJ (·__ .:JI d.lL...JI
J �Î �u;., 0'° �l �� 0Î � L, J�
i:it.,, � � ô).,::.U
�I � WWI ü'.>WI � J_r->,Ü �u;_, �-'. �_,81_, �_,.:JI�-'
�J, ;)�� � J5
(y'° o�� � )�,Y,�.,, ..l>-IJ o�I _} ô)_,:,.JI_,

� J,ÏWI ��I �..L:JJ ôJ_,:,.JI c_�l �JJ� _,� � �I_, ;JL.,J )Il y LS.r-
. �WI �j J��
.}.> LS).aJI i�i J;'..JI ô)jl.,
_} � ��_, . Jj\JI 4,i...a.i ôJ_,:.a.J4 �I �')\.&. 0'° ((.1,J4»J �I '-?..Ut,;
� . �.,.JJ1 d.lL...JI � � � ��� � LS..UI _;WI \..g..i..,aj J.lill
ts}a.11 '-:?� � o)�I o..ÎJ� 2.,11 JWI Î\.i.. Î� j1 ô);:..JI \ri�
j�)'4 � u..,a;; (Slogan) :1..Li 0� � � �.,, �l ,:.ro ��I dl
. jl41 � ô}:-.JI 9 L?�J

�I �4 �� i/,� jJ...ill �_,...;_,.. •;.,:.J½ �IJ '":-'W.1 0'° �_,illl ..IL.JI .ki....Î 0'° !lL:.,. (,)
1

:r i� i.r-11 .C�:UIJ � l.,..:Ji uJ;-11 �WI w ï'J.,._,


t:.,1.'<.?J�,
t. •';/1.:.,�';/1 1 • 1- • '_11 <Y
·ï)I
, � - 1.J • • ,.., • •

VETIRAINO SOULARD M-C.,Lire une image, éd. Armand Colin, Paris, 1993, p. 12.

216
i.} c.S.,...t:J �J4>)'I �\.J:-1 � Î� �� �I ô_r>LiJI i.:..,IJ_,la,JI u'.:>l> Js­

. (,)...r")"'.,
-11 ' _l.t.l 1
- IlY' If"'"
I.e. u:-:--
·1 ' Il �ü ù�':1
. . • 1 o\hJI (f.I.W,I
. �I_, Jl_r>-':JI ,:r rî �., .y 0J.,:.a.i4 :_,.a;JI o� :.r- «.1J 4n �»-J
, :i .;1--;._.o �l_,-.o �I ,:r � !J'� ôJ;:,a.u �1).1 :_,.a;JI 0Î i}l � r1 �
� o�� i.:..,ü")u; oJ.,:.a.JI r;: J � �., �.,Li.::...o i.:.ilA�4 C>Jlill ,:r �.,
0lS l�!,t . (T) y �li_, �� )'I ,:r JS �J�J �J :_,.a;JI � u")i..;.;,:..4
uPj..o ·; 0i � ëï..u;l.i � '-:-'\k.3-1 � ,:r �4 ô�W1 � ;� :_,.a;J1
u!;J-'° J_,� J"J. (r) �I �_,..L> i}! :_,.a;JI t>l.......o �., ôJ_,:.aJI � �
.?J. ��I i.:.i4lY..4 �-' � .,. .. )'1 <-JlY-.
I ,:r 4.>o....-o �J\+!, . 1�� ..
, i.:..,c;J�I i.} t_½-! <..?lJI (Elmex) 0\.;.....Î 0� J 4-Zl ,:r r-5'Î i.} o.J..:f- l.!.Œ
:i:
. (Un (Produi; quasiment médical) :111 � i.:..,��I :..r-4 oSf � i�-'
� � �� o�IJJ, 1� of·½. �lS? oJ_,:.aJI Js- 4,j\..kL, � <..?lJI �ü
:_,.a;J1 ô�l.fa. � � ':J ..li <..?lJI C>J4,]1 c.S..U t_l#I �L!..;lJ � ôJ� �
"' .. ,, ,,
�I � � �I J}, 0\J, L;k., � �I � (.$..Lo ,:r ,· :•:11_,
"' ,, "'
JS ,:r •JG:-_, , t.;;.b .,..,
o� i.:..,lp.-_, 0>' J� \...,.:, 4,j I
,:
Js- ��
oUS_, , �4
1 >i �
. < ) 01.;...., "'14 .,t iili4 � 0î � i.:.iujs::.o

: Jl!.l.1 � � }i;I (,)


MARIETIE JULIEN, L'image publicitaire des parfums, l'Harmattan, Paris, 1997.

.;,o !l�. �;�)'1 0�)'1 Ll-" r-+4�1 �Lo� 0"' 0� .l�I 0Î ij � -Y (T)
ti J i:i_,;.,u..:.... r-- .!W.S.,. :_,....:i1 �! � L... J:;i�;;, w.,, •;,.:.,..i1 �!Li;�
_;WI �! �-4;;. �-', JJ�I _;WI � ,• :1-!;;. .l�I c.,-.J. �½-! )a,.,_ l?.UI ._;,,li
: e--') . .t!Ll.1 •.Lb JJ>" . -/ l_;jl
Les rapports texte/image, une relecture de l'article., op. cit.
: -t .ï.._,..._.,.ll o_,ü.JI, VALERIE PRESSELIN,Lire lapublicitéÎ--4� }i;I
(Y')
"Le rapport entre le texte et l'image", http: WWW. ac_versailles. fr/pedagogi / lettres /
atelier/ image/ publicité.HTM

_4-Àj�)l(f)

220
�j û• ':J:i.11 ./",,..,., : � LI� If•I\ � uJ· j L>-. j, t-�
1 _Ï.:.11 � - 1\ .t:l.,.:, :1\ ./",,..,.,
• 1-,.,... 1 i.11
. 9li!1 JL..; \ri
�L.a.> i.} �IJ 4J4-!.\ri 4-o� oJ.�I ..:.,�_pl �l..r" i.::...f.. ..,\jJ
·
� ( �, Jl l.21� ((�!» J�, (:) JJf � \+S'J..lAJ �_,.;� �'.)\&. JJ
�I Î_,..g-il 0_; J� (...r" ��
-i
J �,
..:.,1..l>-j Jl oJ_,.:aJI (Articulation)
Double) v�)I t:bii ·l 0� 0t.�\..; L;.j > -·10t � �I J�)UJ
, ..½,>-_,Jlj J!-4\rl �I jP> l.211_,..... (...r" �l ..:.,WJI '½ ;.o·ï '-?jj\ (articulation
'½,ll �� Lo� � y.,.,lpl ;-"l_,1ill Jl Îtk:.ll U..,o �L:.....l i.} �I v""l::illJ
t..L:-,o �Y- r-3 Lo .J..>;-y ':J .t.J.l101» : J ü u:;>- ( C.-L. STRAuss) (( (.)""J.r-"" ))
.((v�}l�I
:.r- � � ':J W � Wü y.,.,lpl � \ri J5 r.=-,ü 0Î �I �
"'
"' � "' "' :, "'
� · · • 01 1.......><u
• • • Ll .u - : 1\ L,â.,•Î r-
l < 01. JY'"' -- 1.:.1\ <J"'j
• • .ï -• • • ..hJI .ï..illl �
··
.S.:: - - �
'il l.21�J..l>- � � ':J 4LJ �WJ� � ..:.,IJ:,...d:JI o.1,. JW. v�}I
� '-?JJI �I � �WI �_,J_,.._ o: li ..:.i':JJA-4 j_r.Î (...r" .ÛJA-4 U..L,.;:.ç.11�1
�I (...r" �_r.àl � U-
�- - - -
"'
J5
u?IJ �lyÎ � y.,.,lpl �\ri �
"' :, "' "'
'il� ':J Lo y.pl_f,ll �\ri�. CJ�j':Jlj ..:.il:-=J4 U,.,a.::.,o OJJ;..;J4 (J� ':J

. 'J";}J � � iJ4-!. Lo 4-_:jJ J. c_J�.r° ��Lo �J, U.>-IJ �

�I Î..L:-4 � Î,.a; ':J �I �!pl � \ri � e°IJ J� oJ;'..aJIJ


J
, �I l.21.Lf �I � � �1..1..>-J l.21� � �I �ü. v�}I
.
..:.i��I ,j...;, J �\..;�
d'�I �L:JI 4-9�� �I ..:.i4�1J J
�I U,..pl.r-4 ..:.i� ,.ljl J. , . �I �� :;-..,1; Î� ,.\jl � . ôr.=,S

J ;Ç;_,.a/JI t.�I i-*4-' �1..f. i_,.a::....-' �I .� Ji U:.-'l ti:>-r J «y» .ï.sl...o:- �Y.::.-,(\)
½-':'"_,l�I 4::J � •--4� ..::.,Wh:... 0-" o;_,::.aJI �J½ LI;� Ji W..l+. f:J.r-" }ki ris.
Jl!.ll r--411 0-" c{,ll J-.uJI fai : �_;li� '.:l.>- Js, «..::.,�LJJI ��r.--i» 0-" ��I
: .J_,.r-,11 r+.\::S' (.r-4' Le signe iconique: -! i_,...._,l.l
Groupe Mu, Traité du signe visuel,pour une rhétorique de l'image, éd. du Seuil, Paris,
1992,pp. 124-131.

222
4-J� (J" �, o;_,:..:JI J a;..�\ �L..:uil :r, �I_, :.r-G:J,-1 LS.,.:-11
. �·81 rJ'°
. .u.-.. if•1\ �.,
_ ,_.__ �
-.�
. t-..i
- Î
:..ro oJ�ti!., c�' � ((�l» � li,. c.l::Àj1 0i J � ':l_,
.l>� ·\'1 .�lk:l1
)
.
" oWI ,.,. "
• w�
, w�I -·1 L · ë - "-1\ ;1 . d. '-?�
)

• .,�., � • <.J""'- - •� r U'°


;-9 )J-"'

j.J 0Î �I l..)'°j . �_,li �'>l:JI Jl o�I �-µ1 :.r4 o;.,_:,all 4-1;-½


�;Lâ.o .} ��\ �t,; . �w :.r4 L..'.:..}4 üWl J5 �
LA üW�I o.1,.
J Js- �
..

ô;ll.l5 o;_,:.a.u ��I �½.f-1½ ci� .,-&J . l.,a.lk., o;�


..
tf, "'

((�l»
-sr--_, :_;.-
Js-
, ;_,:'..aJI
'>l:JI <.S.,.:-il � j..a.iJI 0Î W . y..., \ri y?I Jl J� �I
�'>l:JI � JA 4,9 . �� ((�l» ;"r,a; � ½�.l:i � �l_,1.1
. -
Js- �-' ��\
4->-l... ë)b C::Y.. 04Î; 0Î � (_J4 Î;_,� ;_,:'..aJI Jl JSY..-'
·c�I
l..D_;>- � �...k.:JI �I (<�l>> � � �I �WI ��I �l5 I�!.,
�µ, o_r.);- :.r4 �;��\ C�t � �\ �WI �\...a::l-1 (f' �-' ù/81 Js­
J c�1 LI;-½ 1�1 0.,.a>-':l 0f.>-½ Yl �1 Lo �Lâ;J1_, �i e Js-­
J
o;.,:.a.i1 c�I �w J-;, J� � � � � � _ ( ,);��1
r....l..Z .}- � L?.lll '-:-"�I \.1,.. t.::.L&- �;��\ '-:-"lh.;l...\ .)_,, �;��\
'-:-"lk,:. �. � 9�":/I UJ;_,ll �-' � �;½>"�I UlkJI � -(<�l»
�I :.r4 W;J"', �\ri��-'-' Yl o�":/1.W Jl �-' �½ �
$ ,Il
s:. "'

.} __,...81 � ":/ ;lSJÎ_, ü_,.r";.4 �Lo:U.. Jl J..:.::....j o}Lo �� �Qi ��


..
$ "' "'
,. "'
�;\;,:. o�-' L?Jl+-z�l '-:-"lk:ll � �I ô)l!.11 t&.)JI �1;_, 01 ..lS� k. 4""·::-....,.:,
"' "' s:. "' "'

Js-
,,, .. "'
tf, $

W :.r4 .i..:.ill. (<w� t&._;;», t_��I (YI},_, Wll .1&-l_,i (f' ":/�\&. Jl_r \'1
y �I ;81 ..:;.,.:;._,' 4-::-9 --4� ":/ �LL � �.,' Ü::..!..o __,...81
!..lo\;.:. �Lo;

J .-M. ADAM et M. BONHOMME, L'argumentation publicitaire, rhétorique de l'éloge


et de la persuasion, éd. Nathan, Paris, 1997, pp. 215-219.

28
J
. . .
4-��t�Wt ai�t ���1 ll� �! i�tll� i.,-4 .III
-
�Lfâi1ti�
J 41!... � r-3_, «.k).i» � \..,.l.:..o..l.&- ¾ �� tuUI.I o..i.A J C�
':1 (M. BONHOMME) (\)«Îyy.»_, (J.-M. ADAM) «Î.)î»_;. «�1» �J�
oJ�I � '-?� l,$_;>-Î u4_,::..-o �1 w� l.Sr-,o �f � r_�I �101�
...t...;Gt..::.i �, 1 s ;;_;;:l �1 oJ;:,.JI u4� }L 1..?.rf- �\s. J" J.. �J 4,..;,)'I
�,,:li ..01�1 o�-' v,dl �4 l$}.ill t_l:.i)' �J�)'I �lh:ll uU� J-,;,
J
�I �G:d--1 o:WI r-:5 r4-1 4J (Y)�I J!-4 � oJ;:,.Jtj . .i,jl;.:jl �
J
�I F-..Li:i �1),_,, � ':1 �I � )Î 4l_,, �lh=ll u.� tL,.,
-��11 ) LS
. tJ"r-'"' . 1.�-Lof ..l.o...,aj ':1 ,y' ÛI <..1.- --J'.,-
.·�c.Î w,-j t.\..:...J'
. �Jl+,.!,)'1 �I � l..?.UI .!fü d' oJ;:,.JI � l?..UI ��I }k)'I _,
. 4� \Il to')WI_, �.,.ilil �')WI � Wü uû')G;..I i)Î0Wjll o-'� _,.,.i J"J
u�..r" � �I...\>-_, �I c;J_,:.,JI � 4-4..w_, �I � t.,.� �I �l.,a;ll �
.. � .. •..:;i ..,,"' ,,.

�IJJJ ul_,.)f � 4�_, to)ll �l_,.;;.ll :.r4 � L,� lJa:,:- l..,�I ��


o)�• -'I t.::.f. w\.J..
- 1_, - :r- w
t:.11_, �
- L!..1.1., L..::...llS'
- .. · �Jr'· toül,.. �-
uü')\.JI i:.r
J...w �I uü')l.JI_, , Jl.!.;,j':JI_, c_�':1� �-' 0l.QI � � �. LsJ � ')\j
_,i (Ju�taposition) � i)l 4
�L::,-.;,\'1 ti'-' _,.Lü
':1 o.)-'� �Ll.,jl �
. (L'inclusion)(\")��� J,c::-,

Li\k;I ��)'I "J� SL.is W <,?Jl+!,)'I r_l.o:,.,Li» � ;1:u1 4.� 0-4 .:.,W_;l.l � (\)
1 • •')!\ ô -• -'' ôL........:'....I • L Lill · .:..LJ � if
..!.lli .Lu. L..:i..Ll. , ..:;u--e-. · · w
J.,..-., • • • ..,;.., .J 0-° . .rS' 0-° •
J J>-lr 0-4 ol>_?I \.. .._,.;, J �J\+!,)'I J�I 0-4 y��-' �l.o:,.,LI 4.}i,.
. Y\\"-\VV: if if, �ÜI e,-)1. �I
. Wt-M: if if, J_,5'.ill �_;li �l::5' 0-4 _;WI �� �Jl+-!,)'1 :_,...;Ji J r_\.::..:1-1 ;t:....1 (Y)
4,iJ;_,; �._;;..la.a; "J�I � (?.il\ �pl «_#li» i.k Ir.A'° 1.5_,,:-Î �_, "=""'� � !JL:..,, (\")
� ôJ_,;..JI J �I � .:.,j .i.;Ll 0-4 4.+!L!ll_, (.: Il � Ü:Ui �l_,�I �l::,;.j . tl;;)'I J
: '-?t-JI l.k i....:;_,,. «(?Jt:'....\..» J�
1� ·�-' � � � lt, .:,'.:.l:....,

229
(<J 4-!,)'I � LA»-! ù� LA �l � �jll o.)� J�I 0-4-'

lAj_r.Î ,:r �l..a..3-1 .:..,,o� � 1� ôJjk:..o �..,... i../'J, {Post-publicité)


, �U;_,JI }L.. � 4�1 UJ;.,.U �J, 0�)'1 J-o�
ôJ.,_:..:JI J l!.!..::.....,I
o;1li ,:r, �J, �JWI �WI ,Y, ..!Jl6 • \1 Ù� .)� �)1 ,y, (lJ:wlJ
��. dl ..!J 16- li L?-41 'l ô_p d' <.S_r>-Î �1..,... LHWI � � �I
�L:,jl., ¼\_;.. �� Î�IJ ),L:ll :LS" � �1 ôJ_,:.aJI � ..L.,.û.oJ �I
� ':>UI � Jjlr � ,:r J_,:.aJI .:..,,o �_;.,;.i1 1..Lt. jL>-J . �t:;....;_,,.il! .:..,,o�
.:..,,o.)� �4-!il ��lb:. 1�11.A� ��I �I � (JWjll 4JL.. �I
- ,,. ..
.kA '-?.UI :r-�1 J Lll --4� J 4 IJJ.) �I dl ')lS"_,i_,, �_,;Jll 0�1
,,, ..
. cs).ill y

4..11.>
ù}::l;-1 lAJr,à> .:..,,OJ ôJ._,:..JI 0� .:..,,oJJ.:i ô.r.):S �IJ""f o..Lt. L:..o�i J È}
Ù::-!.P, � ��I il.Ai �)aJI �J ôl;:J--1 J-,;, � 'l� � .llS L?.UI
' iJ!. � loy,. �I?- ô�lyill � � �I .)� rnz .r=,;,., �I �l.h:-1., L:f'_,.ll
$

,y, 1;.s_, 4-::,k lr4.lLi. ôJ_,:.aJI �_,s-f �.UI �.al!J.l .l..ls- J.Litl Èr,) J
!.A 0i JJ-1_,. ��J � .:..,,ot;lhtl '½ �JJ !.A fa! �_, ��I �I J
�?,-l:11 � � (.$.,>i )jji .:..,,O lA�l o..ï� !.A_, oJ;,a.il �Ç:L, .:..,,O �'ljA o.;Sl:
.:..,,or,Si .)� t�� �!.A l>� �l�I_, �j J
...
:f, ,: ,:.

Lo..û �I ,y, �
.:.r �Jill ô� È; !.A )..û �. 4,-i;JJ., J;,a.i1 (Sol.,.:, u.iy,. �.,' 4�1
�., );.a.i� :')bl �½>" .lb}) r.5i �L>� ÔJ;,a.i1 tG...o �, ÔJ;.a.i1 �l_y
"' ,:. "' ;/,

�I_, ôJ_,.:.a.JI � 1.!.U.U. b)a.o �l.ij) (S,�I oh� .ll�i


J-o
,y,

,:r .r-.b...:JI_, � �I ,:r r.?" , ')l..üJ y-1_, '.>\... w � ldl <.S_rI l.!.LJL...o
,,, ,,, ,:. ;tJ ? ,,, C.

,y, � (Ji �..L.:l-1 (JW� Ji_, . y.;.aL!...o ,:r, uP � )'I dl y:U _, lA�
I ô I
.
!J;., J>
�f � � �., J;,a.i1 ô.al:..o
�\' �l, ��\11 � �J Jljâj\11 '. bii • ï � ôJ�I 0f '.)Li J�
� '½ �J �J-9..Lo t/,-i y !J�_, JWI 0-4 � 0W)'I � (Jf ��I
� ..ls-1_,:i �L.....,Jl J .)� 'li ô .,..:.:JI 4-ibl .:.r <.S�u i.!.Ll.U. t..y,J-° �ly
J

237
<Y··1.rLJ 1'-1""""
• . • If·WI �.
'J' � . - • i..r
'"t-"'l..i.:....;I �L..o �
• - ., 1. , .... ..ts,L..;., ' 1.
��.,.1..r4-!•
� .,.:S'Î �}� � 0Î \li o;.,:aJI b �IJ-4 J�
'i _, . � � lJll�b
. �I �l_,i jAJÎ 1�1\110lJll�I (Y.L:ll � '.>û. �..u.L!..o
i)s, �;l.:i �½;l.4.o i!.i� w:;,...; 0Î �1;:UI o� � �., L> , Jildl 1� ,:..ro
�l...L i)s, �w-.of 4-,oüf �l:..o �J � �� �.,.1_,.; �)-�.....!.)'I o;_,..:.a.JI
L, d' �1., 4Jl..1..>J Î l1à;,; 1 (ô _S_, o;.,:.JI � :_r, u.!.501 � , ��_,::....-J
J '-?.,_!: 1.., � J �
JLS::..;, \'1.,01_,J\'1 t,J1.,.:i .ï .;1- >...o0l-o ,:..ro lJll;l_,j .,

0Lit......, ë.:i� ��.,._::-.-..,o �I� ��;Lill o� J ë;.,_:.a.JI �--4 JJ., . .k.,.kll .,

Jl �;1.4.o ,:r �1..1..i LÎWI ��., ��.,::-li�.:i� 01,j, �


�,Pl jl+J:-1 � �� 0;!._;>-\ri �;Lall ,:r «.k;½» �)1.4.o � '-?jj\j. <.S_;>-Î
��.,_:..- �.:i:W ù:;> J.
�I_, .,. �)'I Qt;,;J ëJ�I_, �I �8 �
:;�)'1_, (:;�\ri)�·- • • :11 0;!._,....:..-l.l �jJ�, «�1» � ëJ.,._:..JI
. (�1 ù"'�I + t:='l_,l.1 + �j�I) <.S_;>-Î ��� Jl (jl.ff �\ri)
J"4j. � '-:-'\j.r. .l.:,:.Î � ��.,_::.-.., «ify.>>J ((ibf» �)1.4.o 1:�1., J
0_,.:i, ...L...ol.ill :..r4 � �J, J�\'I_,01_,l\'� ëJ.,_:,aJI � o� .,.�
, lJlljl.fl Jl� ¼L>- ��., , jl:11 4-! .:ij?. 0f � w)-- 45'1).:il
oJ.,_:..JI t_rDY' w� � � �.,b J �_, , 4--o-4-! <.S;>Î_, � �t;.;)_,
�Lill Jl ¼J 4-::Jl �..l:;.....,\ �I �I_, � �I �I �IJj...a..:.tl !.IJ-4J
. � �., 81

238
* GOFFMAN (E.),
- La mise en scène de la vie quotidienne 1 . La présentation de soi,
Minuit,Paris,1973.
- Les rites d interaction, Minuit,Paris,1974.
* GROUPE MU, Traité du signe visuel, pour une rhétorique de 1 image, éd.
· du Seuil,Paris,1992
* GRUNOW-JANIN (MARION) et BOTION (MARCEL), Créer et
protéger ses marques,Paris,1992
* GUILAHAUMOU (JACQUES), "Où va 1 analyse du discours ? Autour de
la notion de formation discursive", in: Marges linguistiques, n 9, Mai
2005.
http://www.Marges_linguistiques.corn
* GURVIEZ (PATRICIA), "Marque - consommation: contrat ou relation de
confiance",in: Revue Française du Marketing,n 176,2000
* HARRISON (TONY), A Hande Book of Advertising Technique, Kogan
Page,London,1987
* HELBRUNN (BENO?T), "Le logo est-il timbré ? petite comparaison
sémiotique du logo et du timbre","Protée", V: 30,n 2,automne,2002.


* HEUDE (PIERRE), "Publicité: 101 Questions - Réponses" Ey Rolles,
Paris,1992
* ISAAC (JOSEPH), Erving Goffman et la microsociologie, P.UF., Paris,
1998
* JAWORSKI (ADAM) and COUPLAND (Nikolas , The discourse reader,
Rutledge,London and New York,2002
* JOANNIS (HENRI), Le processus de création publicitaire, éd. DUNOD,
Paris,1978
* JOUVE (MICHEL), La communication publicitaire, éd. Bréal,· Paris,
1992

243
Hachette, Paris, 1991.
- Le contexte de 1 uvre littéraire., Dunod, Paris, 1993.
- Le discours philosophique comme institution discursive, Langages, n
119, 1995.
- Les termes clés de 1 analyse du discours, Seuil, Paris, 1996.
- Scénographie épistolaire et débat public, in: La lettre entre réel et
fiction, sous la direction de Siess (J.), SEDES, Paris, 1998.
- Analyzing self constituting discourse, Discourse studies 1 (2), 1999.
- Ethos, scénographie, incorporation, in: AMOSSY (R.): Image de soi
dans le discours, La construction de 1 éthos, Lausane, Delachaux et
Niestlé, 1999.
- Ethos, scénographie, incorporation, in: Image de soi dans le discours.,.
- Archéologie et analyse du discours,
http://www.revue_texto.net/reperes/themes/maingueneau_archéologie.
html
- Analyser les textes de communication, Nathan, Paris, 2000.
- Lecture, incorporation et monde éthique, in: ?tudes de linguistique
appliquée, n 119/2000.
- L'éthos, de la rhétQrique à 1 analyse du discours, in: Pratique, n
113-114/2002.
- Les tendances françaises en analyse du discours, compte rendu de la
conférence donnée à 1 Université d Osaka le 12 novembre 1998.
http://www.2005.lang.osaka-u.ac.
Jp/benott/fle/conferences/maingueneau.html
* MARICOURT (RENAUD), Publicité et communication d entreprise au
Japon, in: Revue Française du Marketing, n 149/1994
* MARTIN (MICHEL), Sémiologie de 1 image et pédagogie, P.U.F., Paris, 1989
* MAY AFFRE (DAMON) , Formation discursive et discours politique.

245
http:///www.revue_texto.net/inedits/mayaffre_formations.html
* MESSARIS (PAUL), Visual persuasion: The role of images in advertising,
Sage publications Thousand Okas, London,New Delhi,1997.
* METZ (CHRISTIAN),
- Au-delà de 1 analogie,1 image,in: Communications,n 15/1970.
- Image et pédagogie,in: Communications,n 15/1970
* MEZAILLE (THIERRY), Perspective historique et pédagogique de
analyse de 1 image,WWW.Revue - texto.net/reperes/themes/mezaille/
. mezaille�semiotimage.html.
* MICHEL'(GERALDINE), "La stratégie d extension de marque: son
impact sur la marque",in: Revue Française du Marketing,n 176,2000
* MONTIGNEAUX (NICOLA),Les marques parlent aux enfants grâce aux
personnages imaginaires.
* PACKARD (V.),La persuasion clandestine,Calmann-Levy,Paris,1958.
* PAVIS (PATRICE), Dictionnaire du théâtre, Messidor sociétés, Paris,
1987.
* PERELMAN et TYTICA (L.-O)Traité de 1 argumentation, la nouvelle
rhétorique,éd. de 1 Université de Bruxelles, 197-0
* REBOUL'(OLIVIER), Intr�duction à la rhétorique,P.U.F. Paris,1991
* RIES (AL) et RIES (LAURA),Les 20 lois du capital de la marque,
* SEGULA (JACQUES),Ne dites pas à ma mère que je suis dans la publicité
(.) Elle me croit pianiste dans un bordel,éd. Flammarion,Paris,1979
* SEMPRINI (ANDREA) ,
- Le Marketing de la marque,éd. Liaisons,Paris,1992.
- Analyser la communication.,L'Harmattan,Paris,1996.
- "La marque, ou de la valeur du sens", in: Entreprise et sémiologie,
sous la direction de Fraenkel (B.) et Legris-Desportes (C.), éd.,
DUNOD,Paris,1999.
* SOULARD M-C. (VE1TRAINO), Lire une image, éd. Armand Colin,
Paris,1993
* TANAKA (KEIKO), Advertising language, Rutledge, London and New
York, 1999
* TRAVERSO (VERONIQUE), L'analyse des conversations, éd. Nathan,
Paris, 1999
* TRII(I (MOUNIR) and BAKLOUTI (AKILA SELLAMI), Foundations for
a course of the pragmatics of discourse, Faculty of Letters and
Humanities of Sfax, Tunisia.
* TRIKI (MOUNIR), "Socio-pragmatic perspectives on promotional
discourse", in : Pragmatic perspectives on persuasion, Faculty of Letters
and Humanities, Sfax, Tunisia, 2003
* VESTERGAARD (T.) and SCHRODER (K.), The language of
advertising, Basil Blackwell, 1985
* WIKIP?DIA, "Apple computer" http:// WIKIP?DIA.ORG/WIKI/APPLE
COMPUTER.

247
210 �� )'1 0J;,a.i1 . f
:!I...f �4i!ll �_,.!� ÎÎ ;;J_,:.a.i1 �_,.!�. Î
216 oJ_,:.a.i� �I ü� c) . �
221 0J;,a.i1 �_,.!�., �Lir.Î. n
223 rw1, ,;_- ,a.:11. ,
224 �L:l-1 L Ô_. ,a.:11. 'I'
229 : ;;J_,:.a.il cj C�I �� .)! oJ_,:.a.il �� ,y, . III
�.)-e-.
1. •')11 ô)r--'
.• _11 �\.;.J..I
-. . 4-J.) lil.l
232 �J�)'I ôJ���I CL:;)'I.,
233 �.)-e-. i..r:- \.;.J..
• _11 •
1. •')11 ô)r--' . I� ;,:11. 'I'
237

239

251

Vous aimerez peut-être aussi