-- I - - - -

：-） -*-------

-----■﹚
-

-
E.

-º-º-º: insan-menea
|
|
Μ Ε ΝΤΕ Μ Α Ι Ι Τ ΕΤ ΕΧΟ Ο L | Τ

Κ. Κ. Η Ο FΒΙ Β L Ι Ο Τ Η ΕΚ
ΟSΤΕRR. ΝΑΤΙΟΝΑLΒΙΒ LΙΟΤΗ ΕΚ

71.F 3乙
g sº

THOMAE DE VIO
C. A. I. E. T. A N I
C A R D I N A L I S
T I T V L I S. S I XT I,
In Prædicabilia Porphyrij, Prædicamenta, & libros Pofteriorum
Analyticorum Ariftotelis caftigatifsima commentaria,
Nunc primum ab innumeris erroribus dili
gentifsime catigata.
•Additù annotationibus, & ßholijs in margine pofitù, (apitum fùmmù º

ac Indice queſtionum , copioſiſsimo.

Quae omniaita diligenticura funt typis excula, vt nihil fuperfit quod defiderari valeat.

V E N E T I I S.
- Apud Haeredem Hieronymi Scoti,
v M D L x X X V I I:
 ·
----·|-
· ·... *----
-， ,|-* -
·
-
-- *
-~ ！：: »
-->

--
|-
|---------
·|-
|-·
·|------|-
··*
|-·
·-----·
··|- |-|-----
----
' +• 1 ： »-
·|-* …|-·
|-- -• • --
•-·*
|-•···----. '
··|-
--------|-----
- -
-·|--
·|-- -
• • •|-|--
|-- -|-
----~·- -
---------·|- |-
|-…
~~·----|-
|-----|- ·----
|-|-|-
- -: ~~|-·
·
…-,----* • •|-----
|-| -… …-
--------- :|-·|-|-
·|-
*|-确
----·|-|-|-

--
----- -
|- -|-·s-
·- ----|----------
--
----··|-
·|-----· *-
-
|-... *
----ſ.
|-----|-
|-… *
|-|-|-|-·-
|-|------•
|--••
|--
----|-----
|-
·
·----** 。|-----
----|-- |----
|- |-|-|-----
·|-|-- -
-----
…**·----- -
-~
-----|-
|-|-|-----•,
--------|-
-----------
--·
-|-|-
|-----
----
|-|--
|-……”----}
------
|---
·\
-----
-
 I N D E X Q_V AE S T I O N V M
A B E X P O S I TO R E M OTAR V M,
In libro Predicabilium Porphyrij.
inTrumliber prædicabilium fit neceffì Vtrű calor & frigus fint intertia fpecie qualitatis. 66.
rius ad praedicamenta Arift. pag.*. Vtrum aſperum &lene fint ſpecies qualitatis. 66.
Vtrum genus diffiniatur prore: an Vtrum caliditas fufcipiatintenfioncm & remifsionem,
d pro intentione. - - 4. an corpus calidum. б9.
$|Vtrü diffinitio generis fit diminuta.6. Vtrum abftra&a fufcipiant magis,& minus. ibidem
|| Vtrum verű fit, vnum relatiuum Po Vtrum fitus fit vnum dedecemi gcncribus. 7.I.
- niin diſſinitione alterius. . 6. Vtrum quatuor vltinia genera fignificent abfolutum,
Vtrum diffinitio fpeciei fit bonaj, qua dicitur,fpccics an rcfpe&iuum. 7.I.
eft,qugde pluribus, &c. 8. Vtrum oppofitio dicatur vniuocc.
- 72.
Vtrű diffinitioípéicóueniatfpéiinquantű fpecics, 8. Vtrum priuatio & habitus ordinate fiant,anæqualiter
Vtrum prædicta fpcciei diffinitio fit diminutâ. . . 3. refpiciant fubie&um. 75.
Vtrum praedicta diffinitio competat oinnifpeciei. 8. Vtrum priuatio & priuari fint idem fecüdum rem. 76.
Vtrum praedicta diffinitio tm {pecialifsimae cõpetat. 9. Vtrum vnibono cóntrarictur bonum & malum. 8o.
Vtrum Phorphy.benedeclaret, fpeciem Ipccicivnam Vtrü fi vnü cótrariorü fit,ncccffe fit & alterü eflc.ibid.
habere habitudinem tantum. IOe

Vtrü genus fit magis colle&iuü 1 vna natura jfpés.12. Bin prædicamentatituli finiumt.
Vtrü ;ppofitio opórtet gqua de gqs 5dicari fit vera.t 3. In primum pofteriorum Thomæ de Vio
Vtrum indiuiduüm prædicctur deviio tantum vcl non Caictani indexincipit.
Prædicetur de mültis. 14 VTº cum dicitur dc fubie&o praecognofcitur,
Vtrum diffinitio indiuidui conueniat indiuiduo vago, quid e(t intelligatur quid rei.T chaf.84.col. i.
an ſignato. 14 Vtrum çum dicitur dêfubieóìo praefupponitur, quia
Vtrum genushabcat differentias a&tu. 15. ctt,intelligat de eſſcirerù natura actualiter.85 ibid.
Vtrum genus habeat differentias potcftate. ibidem Vtrum cum dicitur, de pafsione praefupponitur quid,
Quare poteftate genus habeat differcntias. ibidcm intelligatur quid nobis,an rei. 86.ibidem.
Vtrüdfia praedicCf de pluribusfpccic differétibus.29. Vtrum ficfcientia fupponat fuum fubieétum efle,ibid.
Vifum diüifioaccidcntisin fcparabile,&infeparabile Vtrum de pa(sione pręcognofcatur quia, ideo quod
fit bona diuifio. 25. cfle ipfius partis quaeratür per demöftrationem.87.
Vtrum diffinitio accidentis fitbona . 27. Vtrum depaísione hon praecognofcatur quid rei,idco
Tituli Quæfiionum Thomæ caietani in “Prædica quia pafsionis fit ineflè , & ante demonftrationcm
bilia Porphyrij finiunt. . ignoretur ipfam ineffe, & confequcntcr ipfam effe,
confcquenter quid eft. ibidem.
Eiufdem tituli Q. in prædicamenta Arifto. Vtrum praecognitafint tantum quatuor. ibidcm.
V* diffinitio ipfius efTe in fubic&o fit bona.car. Vtrum dcmofiftratio fiat per caufam quae realitsr di
31.col.1. ftinguitur ab co cuius cft caufa, an pcr ea,quae cft ra
Vtum cum diffinitur fubftantia prima, aliquidcommu tio fórmalis,quòdilludfit. 88.
ne diffiniatur,an fingulare. . 37.. . Vtrum diffinitio immediate competatomni immedia
Vtrum verificari pofsit, g-homo & animalfint fecüfi tę propofitioni. - -- ... 92;
dæ fubtantie. 38 Vtrüm mielius difpofitusquàm fcicns dicatur,quiintel
Vtrum primisfubftantijs deftru&is,impoßibile fit ી. ligit principia. .91.
quidaliorum remancre. О Vtrùm cum dicimus,principia cognofcimus maximc:
Vtrum indiuiduum fignificet hoc aliquid. 常 cü terminos cognofcim',intclligafcü fuis rónib.92.
Vtrum fccundafubftafitia fignificet quale quid. 46. Vtrum omnis propofitio per fe nóta fecundumfe fit
Vtrum fubftantia habeat contrarium. 46. notanobis. 96.
Vtrum magnum fit contrarium paruo, 47. Vtrum demonftratio circularis fit pofsibilis. ibidem.
Vtrum recipere cótrariü cópetat fecüdisfubftâtijs.48. Vtrum quæcunque ponunturin diffinitioncpraedicen
Vtrum recipcre cőtrariú altcri à ſubftātia cópctat, ibi. tur de diffinito per ſe. 97.
Vtrum oia enumerata ab Ariſ.fint perſe quatitates.51. Vtrum propofitiones in quibus fpecics prædicatur de
Vtrum in loco fit contrarietas.
53. genere,ſintin ſecundo modo. 9ö.
Vtrum quantitati,quæ eft corporis,fit cötrarium.ibid. Vtrú quecunq; neutraliter infunt accidétaliter fint.99.
Vtrum fufciperemagis& minus conueniat rclatiuisra Vtrum propoſitio per le conuertaturin propoſitione
tione relationis,an fundamenti. 55. per fc. 1OO.
Vtrum omnia relatiua fint fimul natura. -
Vtrum perfe & fecundum quodipfum fintidem. ioi.
Vtrum verum fit,caputeffe ad aliquid,& hoc caput nö Vtrú in diffinitione vniueralis cómiutat nugatio. lo3.
efle ad aliquid. 59. Vtrú diſfinitio wris explanet totă diffinitinaturá.ibid.
Vtrum cognitiorclatiuiper relatiuſi, ſit diffinitiua,an Vtrü quod conucnit alicui primo,pofsit inueniri in ali
a£tualisexiftentiæ. бо.
quo in quo eiusfubieétü primo'non iuueniatur,io4.
Vtrú habit'&difpó fint dug,autvna pés qualitatis.62. Vtrum omnc per fc fit necefTarium. 1Ο 5ο
Vtrum calor&frigus fintin Prima, än in tertiafpecie Vtrum oë perfc[it neccflariúvcrificetur,&qûo. 1c6.
qualitatis. - 63. Vtrum fkicntia corrumpatur corrupta refcita. io7.
Vtrum naturalis potentia debeat ordine præcedercfia Vtrú cóclufio demótrationis positcle p accidés.to8.
bitum veldiſpoſitionem. 64. Vtrum accidens inſeparabile non inſit. cod.
Vtrum dcdita opera,an caíu,Arif, exếplificansin qua Vtrú cómittaffallacia in termino inefie necefario.ibi.
litatibus tertiae fpecici prætcrmiferit qualitatcs odo Vtrum in diffinitione accidentis infcparabilis ponatur
rabiles,& audibiles. 64. indiuiduum. II O.
Vtrum Arilt.vtatur nomine pafsionis cum dicit,pafsio Vtrum accidcns inleparabile fit accidcns per (e. 1 1 1.
vel Pafsibilis qualitas communiteran propria. 66. Vtrum Arift. committat circularẽ dcmonftrationề cũ
Tho.de Vio.in Poſt. * * fupe
 I ndex quaeftionum.
ſuperius demonſtrauerit, demonſtrationem eſſe ex Vtrum eadem eifdem fint eadcm. 162.
neceffari;s,quia eft ex his, quæ funt perfe, nunc aút Vtrum fcientia& opinio differant, quiahocfitverum
qöf fit ex his,qu; per fe dú dicit eâ ex ncccffarijs.iiz. contingens illud ncceflarium. ' 163.
Vtrü ille proceflus.f.qd demonftratio fit ex neceffarijs, Vtrum de eodem enumtiabili pofsit haberi opinio vé.
exhocqd ſit exhis,ó pie, ſivere demonſtratio.113. ra & falía. 164
Vtrum cum dicitur, media cxtrcma effe eiufdé generis Vtrü vni* & eiufdé obieâi pofsit céfcia & opinio.165.
fumať genus,vteftvnú de quinq; vniucrfalibus.114. Vtrum pofjibile idem opifiabile ab eodem opinari &
Vtrum concluſio non vniuerſalis inferat praemiſſam al ſciri. 167.
teram non vniuerſalcm. 115.
Vtrum propofitiones in quibus praedicata quidditati In primo pofteriorum Thomae de prio index explicit.
ua prædicantur,ſinteternæveritatis. I 16. Index fecundi Poleriorum Thome de Vio.
Vtrum pofsibile fit fieri demonftrationem paßione, Trú tot 醬 vereſcibilia. char. 169.col.z.
vel medio per fc non inexiftentefubic6to. II 7. ' Vtrü qδ quid eft:fit qö de fccundo adiaccnte. ibi.
Vtrum metaphyfica fi vere fcientia. . I 18. Vtrum an eft fit.q.de efIe:án de veritate. ibidcm
Vtrum quid pafsionis fit inter prinicipia fcientiae. 1 19. Vtrum an eft fit.q.dc effefubic&i,an pafsionis. ibid.
Vtrum diffinitio fit vniuerfaliüm,an fingularium.i io Vtrum qugrerc de prgdicatis quae finit partes diffinitio
Vtrum prima principia ingrediantur formaliter demò : nis fit qtiaeftionis quid,aut quia. ibid.
ftrationem ofter,fiuam. I2 I Vtrü.q.quid cft, fit qô de cóplexo, velincóplexo. 17o.
Vtri Arift.vtatur equiuocehoc termino primūprin Vtrû oés quaeſtiones à præcognitionibus differät.171.
cipium,cü dicit, nulla demóftratio vtitür hoc prin Vtrum ojs fcicntia fupponat fuum fubic&ium cfle. 173.
' cipio,'non contingit fimulaffirmare& negare. 123. Vtrum oís qδ quaerat mediü fuijpfius an quaefiti. 173.
Vtrü demonftratio âdimpgfsibile vtatur illó alio prin Vtrum quod quid cft fit vniuerfàle. 176.
cipio,fcilicet contingit fimul efTe & non efle. i23. Vtrú intendat Ariſt. Pſyllogiſmus debens concludcre.
Vtrum demonſtrator interroget; 125. qdquidé, debeat hábcre terminos tales,q primú fit
Vtrum contra propofitionem demonftratiuam pofsit qđquid cit medijč: mediti terij,3: hoc futficiat. 77.
fieriinftantia cum propofitione indu&iua. * 1 z6. Vtrum fequatur, primum cft proprium vltimi feu tér
Vtrum ficffet impofsibile ex falfo concludi verum li . tij,ergo etiam medium. ibid.
ceret à propofitione confequentis arguerc. ead. Virum fyllogiſmus , qui_dicitur peccarc fecundum
Vtrum poísibilis,fitdemontratio circularis. 128. pctitioncm principij: fitille, qui dcmonfìrat vnam
Vtrum propter quid fit caufa remota ipfius quia cum diffinitionem de diffinito per illam. 178.
_ pertineat ad diuerfas fcientias. 13o. Vtrum medium in demcnftratione debeat conuerti
Vtrum fint duo,aut tria genera demonftrationü. 133. cum paſsione. - ibidém.
Vtrum altero cxtremorum cxiftentc in quodam toto, Vtrum habita diffinitiQne circuli,reftet inquirere pro
reddatur propofitio negatiua mcdiata. 136. pter quidcirculus eft. - 182.
Vtrum praedicainenta fint impermifta. eod. Vtrü diffinitio dicat diffinitü cffe vel poßibile efle. ibi.
Vtrum nihil vnius prædicati prædicetur de aliquo alte Vtrum quQdquid eft pofsit fyllogifmo demonftratiuo
rius praedicamenti. eod. dcmonftrari. . . . . 183.
Vtrum bene diffiniatur ignorantia diſpoſitionis. 137. Vtrum de tali proceffudi&um fit prius. '' i86.
Vtrum quandofyllogizatur affirmatiuâ falfa contraria Vtrum demonftratio confueta concludens vnâ quod
negat nc vere mediate per medium extraneum exi quid eft per aliud fumptü penes aliud genus &aufae
ftens fub primo, minor non eft falfa, fumatur pro ratione eorum, à quibusfümuntur diffinitiones, fit
maiorianpro minoricxtremitate. I 39. vcre & fecundum fe demon[tratio... ibidem
Vtrum quando ſubie&um praedicatur de paſsione tit Vtrum pofsibilc fitdc aliquo cognofcere quide(\ igno
praedicatio per accidens. rato an fit. ibid.
I44
Vtrum វ្នំ fieri propter quid ignorato quia. 186.
Vtrücü pdicatur accidés de accidéte ſit p accidés.145.
Vtrum praedicatio accidcntis realis de fübie&o vniuer Vtrum fit verum,9 quorum habetur fcientia,quia £m
. fali fit (ecundum fe. 146. accidés nullo modo habentur ad quodquid e(t. 187.
Vtrum vnum accidens pofsit cffe fubie&iue alio. edd.' Vtrum cognofcere rem fecundum accidens fit cognó
Vtrum omnia, qug funt in fecundo modo pcrfcitatis (ccre rem ipfam. … ibidem
ſint conuertibilia. eod. Vtrü facile fit quorú habemus quia, habere ga eft.i6i.
Vtrum proprie an tranfumptiue nomine elementivta Vtrum ficut pcr demonltrationem fcitur quodquid
tur Ariftoteles. I47. cft pafsionis,fciri pofsit quodquid eft fubie&i. 188.
Vtrum propofitionesimmediate fint elementa demö Vtrum medium in demonſtratione ſit quodguideſt
ftrationis. eod. , lubiečti... - 189.
Vtrum vniuerfale magis fit quàm particulare. 15o.' Vtrum diuifio fa&a ab Arift.f.quaedam funt, quæ fiufit
Vtrum habcns particulare habcatvniuerfale in a&u aut, femper:etiam fit bona,vel non. eod.
potentia. -1 5 I. Vtrü differat diceremáfuetü aial,& aial máfuetü. 199.
VtrúAri decédés ad particularia séfibilia, cú loquifde Vtrũ facilius fitfingulare quấ vniuerfale diffiniri.zóó.
möſtratione vi & particulari:à ppoſito recedat. 152. Vtrum via vcnandīquodquidcft,fitdiuifa,cópolita,an
Vtrü Ariſ.qñ pbat demôſtrationé ex minorib'abſolu demonftratiua fecundum Arift. 2.01 e

te eſſe dignioré,incidat in vitiü figure dictionis.153
Vtri ſitvnº ſcie coſiderare gen & ci p ſe partes.154.
Vtrü Ari per prima intelligatprincipia intrinſeca. 57.
Vtrum ad vnitatcm fcientiæ requirantur omnes pofitæ
& expofitae particulae. - 158.-
Vtrumvna& eadem conclufio pofsit eflc diuerfarum
(cicntiarum. eod.
Vtrum demonſtrationesaugeantur per mcdia. 159.
Vtrum cum dicitur media diuerforum ordinum non
dicuntur adinuicem,& quod ncceffeeft eidem vtiq;
ineſe, ſit implicatio in adicéto. eod.
Vtrum cum Arift.dicit vtrum contingat eiufdem effe
&us eandem caufam in omnibus, fed diuerfos effe,
aut non,intelligat caufam in effendo,aut communi
ter caufam fiucincílendo fiuein cognpfcédo, zo7.
Vtrum ad generationéhabitus principiőrű, Prºexiga
tur neccfIarioexperimentum velnon:fedfuificiat 3o*
gnitio fenfitiua intentior. - . .. 209.
Vùum habitus principiorum Praeexigat experiméùí^.
ratione cognitionis terminorum, an ratione com
plexionis eorundem. 2 IOa
- F I N I S.
. 162.
itverum T HOMAE DE VIO CA IETA N I
. . 163.
Dinio ve. C A R D I N A L I S T. SA NCT I S I X T I,
I6
ੰ
91nari& I N P R AE D 1 C A B 1 L I A PO R T H T R / 1.
167.
plicit. - Et sAri$totelis pradicamenta,fubtilißima commentaria.
0.
- P R O OE M I V M.
.Col.z.
|te. ibi. H. X. T E DIT IS cum duino gè* mVONIAM, Liber ifte non tam
bidem | auxiliohis , que demonstra RTV | pars Logicg quàmviaad Categorias
ibid. tiua dottrina neceſſarta vi | Ariſtotc.eſt, vt efustitulus teſtatur.
finitio i (Ifagogen.idem fonat, pintrodu
ibid.
å få fint, antequåm adaltio &io ; ) ideo dilata tam diuifionc;
(0,170,
$ ra cepta me transferam per quàm intétione Logic£ vfq;ad prin
2t.171. sj agenda, rapere tantum tem cipium prædicamentorum, vbi faci
ic.173. Ë$j poris decreut, vt Porphy lius dicenda percipi 5oterut,ad textum meftatim com
1, 17ſ. - § rij, ac Ari$totelis logicalia fero,præmittens,çy porphyrius à Chryfagro (vtaiunt)
176. ***szse===; principia exponere pofim ; Romiano patritijördinisrequifitus;vt qfh Prædicamé
ludcre. non quin ab illu$trioribuâ viris longo, ante tempore ta Arift.obfcura tibi erant,inftruere ipfum vellct,qua
៣បំft gloriofeexpofita fint,fedquoniãThºmillarum,º Prºi tenus valeret predicta Ariſt.doctrinam aſſequi preſens
latum, puè no$træ religionis fratrum profeífuime totum dedi; opuſculum edidit.Quod diuiditur primo in procemiti
euter iullamque vnqùam viderim,aut audiuerim lecturameſ & traétatum, incipientem ibi)Videtur autem neq;ge
ib. fe, que communiter his gratior videatur , fetus Diиі nus&c.)Progmium aüt fecatur in duas partes. In qua
Indum
Thom e ſuffragis, tanto auſuaſimme diſcrimini crede rum prima reddit auditoré beneuolum, neceſsitatem
! W[]âበቧ vtilitatemá; dicendorum oftendens.Infecunda aűtin
re. Ngn éaaütem mihi cupidoineft, vt aliorum diíía cipiente
178. ibi(Mox dc generibus&c.)Reddit eum doci
etiam mala arguere , aut illuftrium expofitorum difía lem fimul& attentum, ordinem & fines dicendorum
muerti
omnia compili;e,vel neceffaria refpuere , aut fùrripere
dëm.
pro
arrogante* velim : fed antiquorüm quandoque diuique infinuans. Proponit ergo primonecefsitatcm dicendo
rum, inculcans fimul intefitionem opcris,& eius caufa
181. Thomæ indefeffè ve$tigia fe£taturus, eorum nominibus & modum procedendi.Intent:onem quidem duplici
bi praepofitis, vbi aliquid fingulare occurrerit : præfens ter.& primo quoad exequenda;dicens fe aggreflurum
ggredior opus, fecundum proprii facultate ingeni ea,;quæ ab antiquis de gcnerc,fpecie,dfia, Ppri9,& ac
蠶 proficua incipientibus peripatetigis videbuntur, cidente, di&ta fùnt.fecündo quoad repellenda dicens,
83.
36. łiligenter #; . Vnde & abstinendum ab om abſtincndum forte ab altioribus quæſtionibus. Cauſas
Od nibus quæ$tionibus cenfùi , quibus, metaphyſicales -> autefm fufcepti laboris quatuorafsignat, iuxta nume
1z aut phyficales difficultates cum fint, mouitiorum in rum eorum,ad quorum notitiam habendam oportere
ſit telleéfus fuccumbercmt. . . . . - praecognofcerc íupradiéta , dixit.Eft ergo prima cau
IIl fa,eo g neceffarium e(t noffe quid fit gcnus, quid fpe
cies &c.ad percipiendam doctrinam traditán lib.prae
በ0
d
6.
ప్లొ dicamentorum Årif.Secunda,aüt cognofleitta ett ne
ceffàrium ad definitionum aßignatiohem.Tertia,quia
】 T N T R O D V C T L 'O hoc eft neceflarium ad artem diuifiuam.Quarta, quia
hoc eft neceffarium ad artem demonftratiuam &c.Ne
P O R P H. Y. R. I I ceflaria fiquidé ett horum notitia ad prædicamenta;
qin predicamétum integraturex genere,ſpecie,8 dria
А о р к Ав р і сА м вм тА tanquàm partibus,& habet aliqua propria,& aliqua ac
A R I S T O T E L I S, cidentia cöia &c.Ad diffinitiuam verò arté, quoniam
diffinitio conftat ex gencrc & differentia vt partibus,
fpecies verò eft quæ diffinitur , propria aüt magnam
‫هس‬ ᏘⓐT partem conferufit ad cognofcendas diffinitioncs,& fg
peloco diffcrcntiarum ponuntur . Accidcntia autem
Seuerino Boetio interprete. euitari debent, incognitaautem nô nificafu cauentur.
ad diuifiuam auté artem, qfh diuifio eft vel gencris in
sºlº M ſit neceſſarium chryſaori & ſpecies per differentias, vel ſubicéti in accidentia pro
ad eam,quæ e$t apud.Ariftotelem pria, vel in accidentia communia, vel cconuerfo acci
ÉÉÉ prædicamemtorum do£trinam,nof dentis in fubie&a &c.Ad dcmonftratiuam artcm,quo
Ëà fe quidfit genus, quid differentia, niam demonftrationis mcdium cft diffinitio,qu£ exge
quid fpecies. quid proprium , &> nere & diffcrentia conftat.minor autcm extremitasfpe
quid accidens : & ad definitiomum cies eft,maior verò proprium, quod de fpecie conclu
சைை affignationem , & omnino ad ea, ditur.Accidens, aůt proculādemonftrationibus infpi
que de diuifione, vel demontrationefunt: »tili existen cere oportet. Modum verò procedendi apcrit cum fe
compendiofe, & introduétorio mó tractaturum pro
ti iftarum rerumJpeculatione, compendiofam tibi tradi mittit, & fimplicioresqúncs mcdiocriter conieétatu
tionem faciens tentabo breuiter velut introdu£tionis rum &c.vt & breuitatc incipicntium faltidium depel
modo,ea,quæ ab antiquis ditia fùnt aggredi: altuoribus lat,& clarita tc eorum rudes intcllectus illuftret,& faci
quidem quæ$tionibus abftinens ,fimpliciores verò me litate tum qδnum, tum mediorum corundem mentes
diocritar coniečians. promoueat paulatim addifficilia & ardua capefcenda.
Tho.dc Vio.in poft. A Vtil enn
 2 Thomà Vio Caiet.Comm.
Vtilem potius quam neceßariam eff: Prædicabilium noti difputationcs, quæ erätintcr peripateticos,& Platoni.
tiam ad Categorias-Ariäotelis oftendit. - • cos.Platoni.n.afcribiť,q' naturasrerů ponebatvniuer
fales fubfi[tere cxtra aiåm, & vniuerfalia mathematica
Irca illudverbum(ncccffarium ad eam , quae eft
Primo Top. in prædicamentis Ariflotc!is doétrinam) dübium & confequentcr corpalia,& feparata eéâ fenfibilibº&
сар"4-
commune efi,an ifte liber {it neccffarius fimpliciter ad pticularib. jvidem*.Quib' oib* pipatetici obuiarunt
Praedicamenta Arift, anfit neceffariusadbene efletim. fónibus efficacib* quæ filentioinuoluendae nunc funt.
Si.n.dicatur, 9 eft neceflarius fimpliciter, diminutus Degenere & ſpecie. Сар. 1.
apparcbit hic Arif.& fupcrfuus in Topicis,cum dehis
ibi determinauit, quæ determinãda in principio erant. V 7 Idetur autem nequegemus, neq;fpecies fimpliciter.
Siautem dicatur,g eft ncceflariusad bene ့ fe dici., Gemus. m. dicitur &• aliquorum quodammodo
quctur,q, aliquis poflct fcire Praedicamcnta ab(quc hu fe habentium ad vnum aliquod, & adfeifiuicem colle-.
jusoperis doçtrina: quod impofsibile videtur, quia tfto.fècundum quam fignificationem RQmanorum dici-.
non potcft fieri,vt di$ta Arift.ibi intelligantur nififkia turgenus, ab vnius,fcilicet habitudine.(dico autem RQ
tur quid genus,& qd fpecies, & quid dfia &c. Ad hoc muli ) &• multitudinis habentium aliquo modo adimui-.
duplicitcr relpondetur,primo £ii Albertüm,qui intui cem eam,quae ab illo eft,cognationem,fecundum diuifio-.
tus duoinueniri in doctrina Praedicamentorum, , q, nem abalijsgeneribus dičium.
prædicabilia ordinantur ibidcm , & g, adunantur hè
res ad Îuagfia,gencrađdiuiditur in ſuas ſpecies &c.di Ra&atus hic incipiés diuiditur in duas partes prim
xit, 9 róne primi neceffariüineuitabiliter cft praefens T cipales. primo nang; determinat de ſingulis prae
dicabilibus. fecüdo in fexto c.de omnibus fimul com
opus ad Præåicamëta: qiii hic rónes prædicabilium ibi
ordinandorum exprimuntur; ordinare autcm nefcit, paratiuè.prima pars diuiditur in quatuor ca. ln quorü
qui rônes ordinabiliü ignorat. rône verô ſecundi vtilé yrimo dégenere,& fpccie, qfh correlatiua funt,fimul
eſſe praeſentem doctrinam predicamentis aſieruit &c. detcrminat. Diuiditur aüt præfens capitulú in dcccm
Cap.ri Aucr. aüt in principio fuae expofitionis putat hunc li partes principales, qugin fuislocispatcbunt.ín prima
brum nó cfìéaliquo paćto nščcfìarium, ìicctwt:lem; & èrgo pärte propofitâ multiplicita tchorü nominum, f.
généfis & fp£cici in illis yerbis(vt aut neq;genus, ne
mọuctur cx co q id,qđ pcr diffinitiones horũ predica
bilium hf, aut pcrtinct ad materiâ ncccflariadi, & fic que ſpccies ſimpliciter). i.vno módici, declarat quid
fignificat hoc nomen 驚 qiù plurcs fignificatio
pertinctad artcm dcmonftratiuá:aut ad materiam con
tingentéféu probabilé, & fic pertinct ad dialecticam: nös hét,quatuor facit.Primo ponitvnam eius fignifica
& hoc mihi magisplacct. Et ad obic&tioné in oppofi tionem dicens. Prima ម្ល៉េះ generiscit collectio
tum df cum Auerroi,9 hicliberinquitum tradit quid multorü quodammó fehabentiü ad vnum aliquod &
nois gcncris,fpéi,&c.cfl necefîàrius,fcd non erat opus ad feinuicé.Vbi aduerte,® genusiuxta hanc fignifica
fpeciálé cderetra&atum pp quid nois:qiii cxponcndo tioné non fignificat duácunq;collectionem,ſedeam,in
praedicamenta notü fit quid nois terminorü, inquan quainueniunfite dug cóncxiones: ..qrilla multa que
tum aüt cötinet quid fit gcnus &c.vtilis:& fimiliterad dámodo fe habcātadinuicé, & g• illamet Inulta quodî
rónem.pro Alberto df,qp fufficit nofle qd nois ordina modo fe habeant ad vnum aliquod.quodammö aüt fe
adinuicé habcrenihilaliud fonat, jgp inter fe habcant
Pimo Toe. bilium addifcë ti talë ಸಿಸಿ , licet hocnó fufficiat fta &önc&tentcs habitudines, qbus abalijs differát, vt oés,
cap,4-
tuenti illú ordinē.Siquis aût Albertű fuſtincre vult faci
lediccrc pöt, g) alia róne traduntur illa hic, & alia in qui funt de vnafamilia inter fe cóiuncti funt, dum ibi
topicis,& gp ficut Arift.nó tradiditarté diuifiuum nec fùnt fratres,forores, nepotes&c.& fimilitcr cóciues fe
diifinitiuâ, ita nec hgc fpeciali tractatu dixit. Ncc hoc mutuo refpiciüt,dum alij re&tores, alij cófules,alijmi
inconuenit,qfh non cft opus cü cunéta cóplexum cfle. fitcs,alijaftificcs&c.süt.Ad vnüverò aliud hfc fe quo
, 740x degeneribus & ffeciebus, illud quidem fiue fùb dämodo, nihil aliud importat j illa multa originé hfe
ab illo.vt oés eiufdcmfamiliæ exvno primo patre, &
?non habet ſiſtat,ſiue in ſolis nudis puriſq; intellettibus poſita ſint: géscóciues exvna patria oriuntur.Talis ergo aggrega
litera Boce Et ſtue ſubſiſtètia corporalia fint,an incorporalia, G v tio genus vocatur vfu valde frequenti, dü decognatig
tij verbum. trum fèparata,am in fèmfibilibus pofita: circa hæc conß
nibüs hominü loquimur(vt in exéplotcxtus aPparctè)
ftentua, dicere recufàbo. J4ltiffimum emim negocium ejt
huiufmodi,&* alius maioris egens inquifitionis. Jlludve Dicitur autë & aliter rurfusgenus,quod eft vniufcu
rò quemadmodum de his, ac de propofitus magis?'probabi iufq; generationis principiü:yel ab eo quigemuit, vel ab
co 燃 in quo quis genitiis est.Sic.n.oreitem quidë dici
liter antiqui tratiauerunt,& horum maxime péripate mus à Tajitalögenus habere, Hylum autë ab Hercule
tici, tibi nunc tentabo mon$trare. - - -

cj- rurfus,Tind arum quidé Thebamü effe genere, Plato

Reddit auditorem attcntü & docilem,attentü qui
dem,dum oftendit in fpeciali, g) nóvult inuolucrcèius
intclle&ü arduis quibufdá pofitignibus,quae in princi
pio traĉtandae occurrerent.Docilem verö,dum peripa
tetica via ordinate procedendi, è genere & ſpecie in
choando,proponit. Quæ[tiones aüt, quas omittcndas
ccnfct,qrii de effe vniuerfaliü funt, quod metaphyfici
cft negócij,qu9d altifsimü eft,trcs funt.Primac(t,an.f.
cnerà & fpés fubliftâtin rerú natura, an potius fint in
folis nudis purisq;intellectibus(folis) di&it excludédo
res cxtra animam (nudis)verò excludédo accidentium
indumenta (puris)aútremouendo materie, phantafma
tumq;admiftionem.nec eft fcrmo de quocünqueintcl
lečtu, ledde intellečtu in ačtu, qui ett idé cum intcle
Tex... c. 15. &o in äctu(vt df in 3. de A1a)Secunda qó eft de quiddi
Patet. i. Me tare corundcm , anffint corporalia, an incorporalia
ta.t.c.l. 4 • Tertia qδ auren. eft dcipfis vniuerfalibus in compara.
5.item-7. tionead tingularia, an fintin ſenſibilibus poſita, an à vt patet í exéplis;exintétionedicétiú Romanostrahe
Met t.c. 15
,fení.billbus fcParata : & Proccdunt hg qôncs fecundú
nem veròJ£themienfem. etenim patria principium quod
dä eft vniuf.uiufq;generationis , quéadmodü & pater.
Hicfcd.oponit fccundágfirisfignificationë dicës, p
genus qfiq;vocat id,qd elt principiumyniufcuiufqué
gfiationis.Vbi notandum eft, 9 genusfignificare prin
cipiú vniufcuiuÍq;gñatignis Pòt intelligi duptr . Vno
mö,9 gcncrisnoieappellatur id, à quo aliqui trahunt
originé, puta 9 genus Romanorudicatur Romulus, a
quöRodiani initiüfumunt. & hoc nó vf mihi formali
ter dictum;qih non cófucuimus dicere Romulum effe
Romanorum gcnus,ncq;Tantalum genus Oreftis; in
textu aůtdř, quddhacíignificatio citfrequcntifšima
invfu. Alio ergQ môintelligi pöt,vtipfum initiü origi
nisquodcunq;ſit illud, fiue fcmcn,fiue vis aliqua,fiue
quodcüq;aliud in pre,fiuc patria manés, genus vocet,
& ficgetius vfitata vocc fignificat Principiügiîationis,.
regen” à Romulo, & Athen.ab alai,latėjišp
ЭСС
---
 -

atomi.
'niuer.
In Prædic
hgc diccre,q) Romania Romulo initium
abl.
habentfuae
Porphy
-
rij. 3.
Hæc eft fecunda pars huius capituli.in qua, poftquá Secüda Ps.
matica generationis,& fimiliter g, Atheniéles ex Athenis ini- declaratum iá eft quid nominis ipfiusgeneris,intendit
ilib’& tium originis (umpferunt. Oltendunt aüt hanc effe declarare quid rei eiufdé eo modo quótalia entia ratio
llarunt intentiofiè Porphyrijduo,primú eft, quia dixit genus nishabét quid rei.Declaratum eft.n.quid fignificat,fed
clunt, dicitur quod cft vniufcuiufq;gencrationis principium modo declarabitur quideft id quod fignificat. Et tria
I‫ه‬
vel
&:tfab ,tigenuit,vclab
eö qui
e non eo loco,inquo
xid vt illequigcnui t,vel locusà génitus
quisquoquìs facit.primo elc&a
illa philofophi tertia generisfigni
fermonem ficatione,qf
faciunt;genc h de
ris fic fumpti
ºliciter gcnituseft &c.Secundum éft, quia cxempla ponendo diffinitionem àphilofophis datam ponit dicens, genus
17mod íemper tam patré quàm patriam in obliquo ponit,& effe qd de pluriâus différétibus fpeçic in eo qu9d quid
0 nüqüàm in recto vocat patrem,aut patriâ genus. Nec e(tprgdicitur.Vbitribus cöditiónibus diffinitü effege
icole- obſtat, qp aſſerat patriä eſſe vniuſculuſq;generationis nus notato.Prima eſt,q prçdicetur de pluribus.Secun
ndici- principiüm : qfh fioc dixit,vt ab ipfa genüs trahificut da,q» illa plura dfferät Ipecieintcr fe.Tertia,9 prædice
em Rº è patré doceret : & non g, ipfa fit genus nifi caufaliter, turde eisin quid.vtafììgenus effe dicimus, qi prædi
aüt materialitcr,quia.f.ab eâ, vel in ea genushabetur. caí de pluribüs,hoie.f.& Ieonc,q differunt{pecieinter
ίkijio- H.cc autem videtur promptiffima effè fignificatio. Re fe,& prædicaf de eisin qd. Quæréti.n.quid cfthgino,
mani.n.dicutur qui exgenere deſcendunt Romali: & Ce reëte reſpondetur,aial,& timiliterquerenti qdeſt lco. Vide.1. To
esprin crcpide qui ex genere defcendüt Cecropis & eorum pro Egrum .m.que prædicantur,alia quidem de vno dictm ့််.
is pre- ximii.Et quidé prius appellitum e$t genus vniufcuiufq; turΙοίο ficut indiuidua,vt Socrates,& hic, & boc: alia
lcom- genera:ionis principiiim : de hinc etiä multitudo eorum g de pluribus.qucmadmodum genera, & ſpecie: ర
quorú jui funt ab5mo principio vt i Romulo, quam diuiden- differentia,& propria,& accidentia communiter,fednö
, inul tes & ab alijs fpìrantis,dicebam us omnem illam: colle- proprie alicui:e$t autem gemits quidem,vt animal;ffecies
écccm £tiomem Romanorum genus. , però,vt homo diferètia, vt rationale proprium,vt rifi
prima Hic tertio comparât praediétasduas fignificationes bile,accidés, vt album,nigrum,jedere.&£,his ergo,quae
um,f. adinuicé quoad vfum &jordiné,£m vifumquidé dicés, de vno fòlo prædicátur differunt genera : eo quòd hæc de
us, ſlē- häcfecundâ cflc improprijlsimâ;& cófequenter illam pluribus prædicantur..4óhis autem rurfus quæ de pluri
1t quid efe minus cófuetam, & declarathocexéplo claro &c. hus:¿ (pcciebus quidem,quoniam fpecies & fi de pluribus
icato. Sccundů ordiné vcrôdicens, fignificationem fecundo prædicätur,nó tamem de differentibus fpecie,fed numero
ពវេ };:PolitáPrieté est: & cau: Prim: ignifica:º:is: homo.ncü fi:pecies, descratec déplatónepradica
(10.
ဖြုံ рို 體 တ္လပ္ရု့ រ៉ែ盤:
&
-pf1 uS„Tl„Cll CXOt"Cj. I.t! fT) CO
tur,quinom fpecie differunt,fèdnumerofòlum:animal ve
v - - :- rºw - -

ifica-
៣,in
ipfa:,& Primo appcllatü ိို initiü illud, deinde
féparâdò defccndentcs ab vnò à filijs alterius, âiăa cft ? j d Je யூஆம் numero นี้ i.#pr 鷺
tgenus de homine, equo, &
quo coiic&tiovna genus Romanorum, alia Albanorü &c. ''''! 级art ಶ್ಗ proprium quidem gevm; . -

பப்di Jpecie,cuius et propriumprgdicatur,& de his 4ие/и ք

c fiteraиte cy rиrfiи dicatиrgeтиs , сиі/йpропігиr
útle fpecies adboriimjöíiífimilituäinem áiíiúmi.'Etenim Jj?egeffnfiidit;du£ ಆಸ್ಟ್ರಿ! rifibile de bomine
câil! principium quoddam efi huiufmodi genus eorum,qu£ fub Jolo,a departicularibus bominib .genus aut no de yn4
oći, upfò fùnt. P^idetur etiam multitudinem continere om- Jþeciepr«dicai , fedde pluribus& differētibus...A diffe
1 ibi * non hñt nium quæ fab eo funt*.ipccierum. επειάνειο & ab his,quæcúiter fùnt accidentia,differt
sfc god. grxci ， Hi¢quarto ponitt¢rtiá gencrisfignificationé.Vbi ge”*4“?"4ß gºfi depluribus & diferentibus/pecie
mi- ºpecieri tria ordinate
, d dicit.Primo
it ſignificatione ipſam dicés,q predicantur differenti e o cotteraccidentia non faneº
acifin gi
‫لنا‬ cuifupponiif jccies in reétà.f.linea praedi in eo quod quid eft prædicanturf edin eof -
quodquale In
hře cãmétali,tanquä inferius fuperiori,vt animali fupponi terrogantibus.m. aliquibus,quid e$t illud, de quo praedi
& tur homo.Sccundo dicithahc fignificationé exáfsimi cantur hæc.gemus rejpondebimus,differentias autem &-
g4 lati9ne ad Primas fupradiétasfortaffederiuatâ. Addit accidentia non refpoíidebimus:non.n. in eo quod quid e$t
Tø autéfortaffe:qfh eorü,quingmina impo{uerungmen- praedicantur de fübie&o,fedmagis in eo quòd quäle quid
w $c. c£rta cognition$ nefcig':Tcftio explanatgüo h££ efi.Interroganti.n.quaíí efi bómo?'dicimus íationälis.
º fignificati9 præcedétibusfit fimilis:& primo fecundæ: qualis eft córuus?dicimus quòd niger eft.eft autem ratio
y ಘೀ ီး riale differentia, nigrum verò accidens. quádo autë quid
-

º
y
&ipiuiii quoddá cftfuarum fpccierum:qüo autem prin >
e5t interr:
-

#ผู้
-

醬 -

: cipium fitin cap.z.dicetur.i)cindeprimae :qú génus '* ;ஆ ... :Pುಡ್ಗಿ ## !

0 primomodo fümptum fignificat mültitudinem defcé
dentiumab vno;idautem,cui ſupponitur ſpccies,
3**%*;!!*! evmofolo
mul- boc verò de diferètibus
dicuntur,fic
ſpecie,ſepara indiuidua.
ut abbis,que
t genus
ld
re titudinem continet fub fe fpeciérum, quæ fibi inuicé Jicut ſpecies predicini, welftcut propria.in eo quod4uid
¶ cognatæ funt, & ab vno oriuntur principio,vt exem- eſt predicari, diuidit a. differentis غ c0mmumtter acci
§ plîfacile eft manifeftare. Qccurrit autemi hic dubita- dentibus,quæ non in eo quod quideftprgdicantur,fedma
Iſl iiuncula,quia videtur Porphyrius diminutus,qiii figni gis in quod quale quidem, vel quomodo fe habet vnum
|0 ficationcsgcneris exploráns non omnes dixit;habent quodque prædicatur de his, de quibus prædicatur.
1t „n.grammāticigenuŝin alia fignificatione, dumvnum Hic fecundo diffinitioné datam déclarat adeo mani
à inter nominum &verborum accidétia genus vQcant. fefte,vt non fit opus explanatione, feddire&ione tan
t Ad hoc dicitur fin Albertü g non elt intentionis P;e tüoltendente,gartificiofe declarat,Primo diuidcndo
le fentisdiftinguere generisvoçabulum in ognesfuas ſi primäparté diffinitionis,f.quod prædicatur feu prædi
iſl gnificationcs, fed in castiii, quæ habet affinitatcm cũ cabilg,induo mêbra &fubdiuidendo ideindegenusin
14 èà gcneris fignificatione, quâ Logici vtuntur;hæau- alterü mébrum diuifionis&fubdiuifionis ferìper du
gi -
maticivtünt Porphyrius
temííunt quäsur;& pofut,nóoneft
idéo dimìinutusn illg, quibu$ Gram
Porphyrius: cit;oftendéd
non o qüoàcópari
modicg fuit. membro
Colligit aüt differat,
talis diuifio qd artis
ex textu. Et.
* Tripliciter igitur cum genus dicatur, de tertig apud £m fingula membra cxvno latere diuifionis fingulas
s pbilofóphos fèrmo eft,quod etiam defcribente; affignaue particulasin diffinitione pofuit vt intcxtu clare decla
. %unt gênus éffe quod dépluribus dicentes, differentibus raf&adunatur.Illudtfipr£ter£gndü non clt, 9 prgdi
P fpe.te in eo,quod quid e$t prædicatur:vt animal. cariim gd cötingit dupliciter. Vno modo cópletc,i.ita
ho.de Vio.in poſt A 2. quòd
 4. Thom.V to Caiet. Comm.
9 prgdicatü a&ualiter dicat totâ quidditaté ci*,de quo bilifsimae entitatis efi;extenfum eftintentionis vocabu
Prgdicatur:& hoc mó nonloquimur hic de prædicátio lü ad id cui attéditur,& vocatur fccüda intentio,id qd
ne quidditatiua.fola.n.diffinitio illo mö prædicatur in intellećt cócipit fcđa attétione,qđ nihilaliudě i qđi
9uid.Aliö (nó contingit praedicariin Quid incomplete, dá ens rónis. Fins aút rónis cú fufficiéter diuidaf fcčfm
i.ita 9 prædicatum dicat quidcm quidditatem cius de doétrinam.S.Tho.in q.z i.de veritate,in negationé &
quo Praedicatur;& per modi ſubſtitiae, non per modi
qualitatis(vt de dfia dicetur)fcd non explicet totam il
lus quidditatem;& iſto mógenus df predicariin quid
ge fpeciebus;qfh fignificat èffentiamvniufcuiufq;fuae
fpc£iei per modum fu5ftantiæ, non tfi complete' ani
mal. n. non pcrfcéte fignificat quid eft homio, licet fi
gQificct quideft homo; perfeâè autem fignificat quid
eft homó.animalbipes; fi hæc fit hominis diffinitio.
'Nihil igitur fùperfluum, nequemimus continet gene
ris ditía difriptio notius. -
Hiç tertio ex diétis cöcludédo probat,q» fupradi&ta
giffinitio fuerit bona,tali róne;dè;criptiö nihil fupcr
fui aut diminuti habés cft bona;qih altero illorum íno
dorü vitiü accidit in diífiniédo,vel.f.cü non ncceflaria.
admittuntur, vel cum ncceffaria dimittunt fupradiéta
autem diffinitio cfl huiufmodi; qim non continet ni(i
ncccflarias códitiones, quibus ab alijs differt genus,&
nullam prætermittit,vt patet cx distis. igitur&c.
Nomine diffiniti generis non rem nature, vel ex re & inten
tione aggregatum, fed ipfam; generis fecundam intentio
nem genus denomitataam , hric diffinit am fuiffe oftndit.
qug formaliter praedizari, res verð formaliter fiue denomi
natiue de pluribus dicitur. -
Quam ne circa fupradiéta occur.it dubium, an cü diffinitur
ceflaria eft
hæc do&ri gςnus fumaf genus proipfa gcncris intentione, an
pro rcfubie&a,aut pro vtraq;. hinc.n.& inde rationes
na: quippc
quod totius íunt.Quod.n.diffiniaturgenús pro re fub{trata, exeo
logicæ fco videtur,quia id diffinitur,cui cöuenit diffinitio,fed rei
pus eft. ſubſtratº còucnitiſta diffinitio,8 non intentioni, nei
que aggregato ex vtraq;: probatur.qm id quodprgdica
tur de fpeciebus in quid nö eft intentio gcneris.fecun
da.n. intentio nö praedicaf in quid de rc5us,nec eft ag
gregatű ex re & intétione:quocunq; n.modo aggrege
tur,fcmper falfa effet praedicatio in juid talis aggregá
tidc fpeciebus, ex eo q, altera pars illius peftinet ad
quidditatéalicuius fpeciei.fed res ipfa fub(liata giieris
inientioni eft,quae prgdicatur dc fpecicbus. animal.n.
quod generisintëtioni fubijcitur,prædicatur de homi
ne & boue in quid, & nó aíal genus ncq; genus. Jod
aút intentio ip{a diftiniatur,ex eo haberi 5öt, q) Logi
ca diffinitio ad intentiones direčtetédit, & non adres.
Quod verő totű aggregatű diffiniatur ex co fuadetur.
quia Logica eft de fccúdis intentionibus adiunétis pri
mis(fïm Auic.)& nō de primis abfolute,neq; dc fecun
disabfolute. Ad euidentiä huius dubitationés(qiii ian
ua eft difputatio hæc ad Logicales diffinitiones & tra
&atus)tria faciéda funt.Primo declarabimus tcrminos
pofitos in quatione.Secúdo qóni refpondebitur. Ter
tio fatisfict argumcntis in oppofitú.Intentio idéfonat
áttétio, & diuiditurin primã & fecunda.Cuius diui
ionis ratiofumitur ex co g) rei,quæ intelligif, duplici
teraliqua cöucniunt. Quaedä cöueniunt ei čtſinun
quam intelle&tui prgfentarctur.vt homini cöuenit efle
refibilé,&albú,& huiufmodi:& quædã conueniunt illi
rei non nifi cx hoc 9 intclleétui prgfentatur,vcl ex hoc
circa illá intellectus nogociatur; hmöi conucni qi
fit fubie&um vel prædicarü in aliqua propofitione &
hmói. haec. n. & fimilia non inueniuntur in ho mine in
rerum natura exiftéte, fed tfim in eo vt in intelleótu eft.
Ex his itaq; fic pro nüc crcditis,fciendü cft,q» prima in
tétio vocat illa intellectus attcntio qua infpicit in reb*
fibi oblatis ca , quæ conueniunt illis in rerü natura.Se
cüda aüt intétio df il!aintellcctus attétio, qua in rebus
fibi oblatis intueuur ca,quæ conueniunt illis ex intelle
&tus adinuétione. Vcrüquia occultiora ex notioribus
nominam.us,& id,qucd fccüca in étione cócipitur,de
s malis
Inde veri
relationem;hmóientia,quæ fecundas dicimus intentio tate • q. 21.
4ſ. Le
nes, inter relation.cs rónis annumeráda fore ſuppoma
tur. Intentionis ergo fecundæ nomine, licet poflimus
intelligere duo, attentionen fecundáintellectus, que
eftfecunda intentio formaliter, & id, quod illa atten
tione cócipitur(g) eft fecüda intétio obiectiue) cöis tfi
vfus intclligit id quod concipitur.i. relationé rónis fa
6tá per intellectù in rebus vt in eo ſunt.Nomina aut ſe
cundg intétionis vocamus ea,qug mediãtefecunda at
tétioncintcilečius,iftas relationes fignificát; wt îubie
&tum, prædicatum,fyllogifmus & hmói.Nomina verò
rimæ intcntionis réliquafunt , quæ mediante prima
inteliectus attentione ad ſua reſerunt ſignificata; vt ho
mo,bos,lco fignificát fiquidé vt. 1° Perifiermcnias dici
tur,nomina fignificata fua medijs cóceptibus animæ.
Aduertcndü quoq; cft quòd,quia hmóiintcntiones fe Cau. I.
cundæ, feu relationes fundátur in rebus vt intellecìis,
& denomináteas.licut, ly ſubiectſ, denominat homi
nē,& ly Prģdicatū,denominataīal, cum dicimus hō eft
animal. in huiufmodi mominibus fecundarü intentio
num duo confiderant, fintcntio,quæ relatio eft,& res
fubie5ta intentioni, quæ deniatur áb illa rclatione, fed
hæc duo non vniformiter irnportátur à talibus nomi
nibus.fed rclatio ipfa fignificâtur, res vcrò fubftrata co
pulatur,ficut albü fignificat purialbediné(vt in prædi
camentis df.)copulataütfubicctữ,qđ denominaỄabal
bedine albü.Vñ, 器 genus nomé fecundæ intétionis In cap. de
eft;ın eo pót cöfi erafi id qd fignificat, & illud eft re- fubftantia
-
iatio gficitatis,quäintcntionégeneris vocant.Etid,qd
copulatur generis nomine,& illud eft resfubftrata,qug
à genereitate genus denominatur,quâ réfubiectăinté
tioni vocát.& ſic pateät ſuperficietenus nouitijs termi
ni in qönefumpti . Ad euidentiá aútqugfitç veriratis
incipere9p9rtet à notitia illius termini(prædicatur.)
quod in diffinitione generis ponitur. Prgdicari.n.cum
fit terminus ſecundº intentionisduoin ſe claudit, ſin
tcntioné & ré fubiectâ;& vt de cætero prolixitas & ob
ícuritas vitetur, dicemus,quòd oé nomé fecūdę inten
tionis fumit dupliciter.Vno mó formaliter ; & hoc e(t
cum fumitur Proilla intentionc. Alio mó fundamenta
liter, & hocelt cum prore ſubſtrata ſumitur.Praedicari
igitur dupliciter fumitur.fiformaliter;& fic nihil aliud
elt quàm relatio quædãadinuéta ab intelleótu inter ex
trema còplexionis verbalis,& fundamétaliter, & fic ni
hilaliud ett, äcónexioipforü extremorum orationis.
Imaginandû.n.eſt, q intellectus vidés ſorté habereal
bediné, prima ſua attétione format hic propoſitioné
mentalé.Sor.eft albus,in qua „Ppofitione tot terminos
ponit, quot videt extraaiam res; tria fiquidé ibividet
.ſ.Sorté,albediné,& inhaeſioné albedinisin Sorte; & tri
busterminis Propofitioné format,dicés Sortes ett alb”
ly eſtnāq; ſignificat compoſitionévt in I.Periherme Cap-3.ſi.
nias df. Hac igitur propofitione formata intelle&us
ſecido attédit ſuoià operi,è ſortéſubiecti, albù pre
dicati,&(eft)praedicatonis relatione donat.fundam en
taliter crgo prædicari eft cóiunétio rei prædicatæ cum
refubiecta,formaliter aüt cft relatiofufidata fupraipfa
verbali copula. His ergo prælibatis, refpondetùr qöni
tribus cóclufionibus.Trima elt, genus non diffinitur
hic Pro rcfubltrata; APbatur. qfn aut prædicari in quid
de pluribus&c.fumitur formaliter,aüt fundamétaíiter
fi formaliter,cum conftet 9 relatio rénis,non cadit in
diffinitionc reiextra aiam, fequitur 9 genus non dif
finiatur Pro refubftrata.St materialiter,cum ctiam cõ
ftct 9 conncxiorei,quæ dcnominatgenus cum fpecie
bus, non fit derationeillius reiquon;lá de rationcani
 In prædicabil.Porphyrij.
malis non eft effe in fuis fpeciebus,quia animal abftra
hit ab cflc in homine & equo, & omnibus fpeciebus,
fequitur idem g) prius :& fic quocüq; modo fumatur:
§ predicatur, non ſaluatur # genus pro re fubftrata
iffiniatur.Secüda cóclufio eft,genus nó diffinitur pro
aggregato ex re & intentione: probatur;tü qih totum
aggregatú non et difinibile.cóplexorún non et dif
Tex.c.13. finitio(vt dicirur. 7.Meta.)fed oportet id p diffinitur
effe vnum in vna aliqua natura. Tum qfh non facile cf
fet fingere,qúo fumitur(ly predicatur)in tali diffinitio
ne.Tertia cóclufio eft,genus diffinitur pro ipfa inten
tionefecüda; Apbatur hæc cóclufio:primo authoritate
Сар,4. S. Tho.hoc expreffe dicentisin Tra&tatu de Ente &
efientia capit.4.vbi& hoc declaramus.Sccundo ratio
ne addu&a,quia,f.diffinitio Logica id refpicit,9 dire
&e eß Logicg cófiderationis;hoc eft autcm ipfa inten .
tiofecundă.eřgo &c. Tertio , qñn niß ad hoc veniatur
uibufcunq; verbis oppofitü palliari videatur,impof
盟 e{ł [alüare q» diffinitū fit vcre vnú:ßue. n. dicatur
q, diffinitur res fubintétione, fiue intentio in cócreto
ad hoc oportet vcnire g, ipfa intétio fit id φ diffiuitur
fi crror vitari debet. Sicut fiquis diceret niué diffiniri
inquantô eft alba,aut albediné in niue & hmói.Ad pri
mám aút rationé in oppofitü dicitur,99,quiadiffinitio
dcbet conuenire diffinito nô qualitercunque, fcd quid
ditatiue,maior illa, illuddiffinitur,cui cóucnit diffini
tio,modificãda e(t cü hac conditione, cui quidditatiue
conuenit diffinitio.Sedtunc falfà eft minor:qfh diffini
---, -, - " " - tio generis rei fubftratænö conuenit quidditatiue,fed
* *- : *~ * denominatiuc;ipfi aüt intentioni generis, quia conue
**
• * : * * nit quidditatiue,ideo ipfa diffinitur; & hæc {it quarta
probatio tertiæ conclufionis,& potifsima.Et vt g) dici
De ente eſ mus clare percipi pofsit,præfupponere oportet, q;(vt.
fentia ca 4. S.Thomasloco allegato dicit) prædicare in diffinitio
ne generis pofitü,fumitur formaliter pro ipfa intentio
nepraedicationis, ita g) rclatio praedicatiónis in quid
de pluribus &c.caditin diffinitione relationis j fignifi
cat genus.Hocaät pra'ſuppoſito ſciendú eſt, p diffini;
tio âlicuius accidentisaliter cóucnit ipfi accidéti, & ali
tercóueniteius fub1céto;ipfi fi quidéaccidéti cóucnit
quidditatiue, vtei p formalitereſt tale, tubiečtovero
eiusdenominatiue, vt q, fubie&iue vel denominatiue
eft tale.v.g.fidiffiniaturalbú,& dicatur,q) e(t difgrega
tiuü vifus;talis diftinitio cóuenit albedini quidditatiüe
& vt eiqp formaliter ett difgregatiuü vifus, eadé verd
diffinitió cóuenit ntui denóìatiue,& vt ei, quod fub
fternitur illi;ita diffinitio generis conuenit ihtentioni
generis qdditatiue,rei aüt fubftratæ denominatiuc; ita
Ép illa propofitio,genus prædicatur de pluribus &c.eft
quidditatiua,ifta aüt, aial prædicatur de pluribus &c.
eft denominatiua.Rurfus{cicndü cft , g) (icut accidés,
cui formaliter conuenit aliquid,habct in fe duo.Primü
eft, q» ipfum poteft vocari tale vt quod,formalitcr tfi;
& fic dicimus,qάalbedo difgregat vifem.Secundú eft,
quòd ipfum eft id quo fubiectü df tale;& fic dicimus,
$p albedo eft id,qua nix difgregat vifum.lta intétio ge
ficris habct in fehaec duo; & nãq;dicimus,q, genus éîè
quod prædicatur, intelligétes per hoc genü$ éfle quod
formaliter prædicatur;& dicimus,q, genus eft quo res
fubflraéta grgdicat &c Sicut.n.nix difgregat,quia cft
alba,ita aial prgdicat de pluribus differéntibus &c. qa
eft gcnus &c. Pqftremo curandú eft vt in hac& fimiii
bus dubitationibus homo fit valde attentus,nc fallatur
ex idélitate vocabulorü,qu£ obfcuritaté in re hac parit
oportet fiquidé pfpicaciter aduertere,g) prgdicariqíi
que fumiffundamétaliter pro inele, qñq; aútformali
tcr,P illa relatione;& plicct primü alterius fundamen
tú fit, maxima tfi inter ea diuerfitas eft;& cófequenter
cú in 1tta & limilibus diffinitionibus,forma liter fuma
tur(vt dišiù e[t)nó cxigifytidcuí quiddita tiue conne
r.1t 11:3 diffinitio , 9 Prgdicctur.i,idfit illis, de quibus
5
prædicari df,fed requirif& fufficitq, prgdicetur,i.refe
raturadilla;ei aùt, cui diffinitto còuenit denominatiue
exigitur g) prgdicari fundamentaliter fumptum .i.in
effecóucniativfiaial ett id quod predicatur.i.inett ho
mini & equo:intentio aút generis cft id,quod pr£dicat
in quid.i.tali praedicationis rclatione referí ad ip(as fpc
cies&c.Et fic patetrefpófio ad primâ rationé in oppo
fitü,cuius,quia tota vis exprgdicatione fundamétaliter
fumpta pédebat,& diffinitio de praedicatione formali
ter loquitur,ideo merito ruit. Ad vltimâ verò rationé,
quaprobatur,g, diffiniatur totü aggegatü.dr, 9 pro
ceditex malo intellećtu authoritatis Auicénº:nč.n.in
tédit Auic.qy Logica ita (it de fecüdis intétionibus ad
iun£tisprimis,ita gp cx æquo conlideret vtrafq; aut g»
dc aliqüo ex vtrifq;agregato fit ; fed q fit de fecundis
intentionibus nó abfolute vt entia funt:qñmhoInw Me
taphy.fpeculationis elt, fed adiunctis pritnis, i. vt fun
dantur in primis,& denominantcas;ita vt per earú ap
plicationê rerú,qugyrimis attcntionibus ofterútur,co
nitio habeaf, ex diffinitione.n.generis núchabita, nó
innotuit abfolute qd resilla qug gcnus eft, fit,fed quid
ſit vt denoîat rem prim; intentionis:didicinus ex data
diftinitione quæ res pritng intentionis generis dcno
minationé habeat,& quæ nó, & quæ exigantur ad hoc
vt res aliqua talem denominationcm fortiatur. Volu
mus autem hgc Pauca in hac quæltione diéta fufficere
omnibus diffinitionibus fccundarum intentionum;&
ideo funt diligenter notanda & applicanda cgteris.
C 1 R c A ca ndé generis diffinitioné eſſet dubitan
dŭ cx eo ç› diminutavř;ga aliqd eftçpprçdicat dc plu
ribus différétibus fpé in eo 9 quid;& tfi non elt genus.
Tú quia ens pedicatur taliter. Tum quia aia feniciua
praedicatur de pluribus differentibus fpecie; puta aia
bouis & lconis in eo quòd quid,vt patet : tfi nó elt ge
nus. Sed qṁ prima inſtátia metaph. eget diſcuſsione; Lege infe
oimittéda hic e[t.Veritas tñ e[t 9» cns nó praedicatur in rius in libel
quid.Secuuda aüt inftantia inferius in hoc capitulo qii lo ; de ente
& effentia.
fpeciei diffinitionem examinabitur, excludétur quò de entis vni
niâ par e(t de generc & fpecic difficultas quo ad hoc. uocatione :
C 1 Rc A diuifionem in textu faćtam elt dubium
an reéte diuidatur Prgdicatum in id, quod de vno folo
& id quod de pluribus prædicatur,quia indiuiduum dc
nullo prædicatur. Scd quvniâ hoc indiuidui decufsio
nem exigit, inferius in hoc capitulo ( cum indiuidui
diffinitiò examinabitur) patet folutio.
Species autem dicitur quidem &* vniufcuiufj; for
ma,fègundum quam diëtum eft f Priami quidé fpecies di f Al. 1.ſic,
Prima qui
gn t eft imperio. Dicitur autam fpecies &* ea,qiiæ eji fub dem ſpecies
a]ignato genere fècundum quam fòlemus dicére hominé digna et im
quidemJpeciem animalis,cum fit genus animal:album au perio,
tcm coloris ffectem, triangulum verò figuræ fpeciem ,.
Hgc elt tertia pars huius capituli,in qua dcclarat qd Tertia pst
fignificat hoc nomé fpecies,ponés duas eius fignificá
tioncs,prima elt forma, à quaformofidicütur,qui cor Eft aút haec
oris cómenfuratione à natura donatifunt, hi hamq; caufa mem
peciofi quoq;à fua diir fpecie,& fim hanc fignificatio. furatio debi
toru II1 C0I
nem fpecics Priami impcrio digna dicta eft.Secunda
autem fignificatio eft id, quod ponitur fubafsignato porű dimen
fiones pro
genere,£m quam dicimus hominem efle animalis fpe ximis quali
ciem, eo quòd ponitur direčte ſub animali.Aduerten tatibº difpo
da funt hoc in loco quatuor.Primü eft,quòd Porphy fite [ecundú
rius (fon Albertum) contépfit fignificationes oés ipe debicå om
ciei poncre, vtuntur liquidem Grammatici ſpecie pri niú partiú-
mitiua & deriuatiua. Motus autcm elt eadcm, quaiu cómen{ura
tioné conue
Pra,ratione,illâ.n.fignificationé pofuit, cx qua deriua niens. indi
ta crcditur fignificatio,qua philölofophi vtütur,ea aút ciü ſpeciei à
(vt Aui.dicit)elt Prima lignificatoin textu polita,Ex for ma . n.
eo.n.9 ſpecies formoſitatem ſignificat,derluutu cit,vt ſpecifica
fpecics nücupctur id quod phulcritudo generis elt.ge haecfunt
nus cnim êm fe informe & imperfectü & potentiálc
Tho.de Vio.in poſt. A 3 cít
 6 · Thom à Vio Caiet.Comm.
eſt & appetit ſpecifici eſſe tanquàm formale perficiés mutua eft eorum diffinitio:ßnö, ergo talis diffinitio
& diuinæ pulchritudinis imitationē.Sccundú elt,quòd nó facit innotefcere dtffinitum; oísnamq; notitia'diffi
(y afsignato)poteft dupliciter accipi.Vno modo afsi niti ex notioribus ipcedit.Praetered, fivnú correlatiudi
nato.i.pdiffinito à nobis generc.i. gcncre tertio mo diffinit reliqué,ſequct q1déponeretur in diffinitione
dofumpto.& hic fenfus licct prae(cnti non obltetlitc fuijpfius,quodeft fmagium peccatum in arte difäniti
ræ,fequentitfi, vbi hoc repctit, confonùs non eft:alio ua;tenet cófequentia ex doçtrina Ariftotelesin v. To Сар.3.
modo afsignato.i.determinato,non vago, & hic cft ve picorum vbidicitur, φ loco nominis pofiti in diffini
rus fenfus. {pccies.n. quælibet neceffàrio ponitur fub tione al cuius licet ponere eius rationem.Si n.loco cor
genere,detcrminato, & impofsibilc e(t quòd ponaíva relatiui diffinientisalterum ponatur diffinitio cius,cü
ge fub genere g-aétu includit in fc genus qd vage fieri in diffinitionemftius correlatiui diffinientis.([ecundum
non poteft.fecüs aüt eflet fi includéret ipfüm inpotcn hanc doétrinam)debeat poni alterum corrclatiuum,
tia.Tertiü eft,q, ly fub(£tm Albcrtum)notat duplicem quod diffinitur, fequitur neceflaro g) idé fciplum dit
ordinem, naturalis politionis & participationis; qñn finiet.v.g.igenus & pecies mutuo ediffiniunt; & dif
ſpecies naturaliter eſtinferior genere, & genus natura finitio fpeciei eft illa fpés eft qug ponitur fubafsignato
liter eft fuperior fpccie.Et fimiliter fpecies generis po gcnere;lucolygencre, ponctur gcneris diffinitiò, &
tetatem participat.Coarctatur.n.genus,& fue amplitu gigetur,fpccies eft quæponitur füb afsignato prædica.
dinis pars pcr differentiam ad fpccicm trahitur.Quar bili de Pluribus diffcrentibus fpeciein èo quod quid.
tum cft, çp fimui Phorphyrius quid nominis & quid vbi apparet fpecié in fpeciei diffinitione cadere. ifi op
rci ipfius fpecici afsignauit in prædiétis verbis, & dc pofitum eft Porphyrij authoritas. Hæc quaeltio, qm
quid nominis nó cft dubiú,de quid rei vcrò patct, tum mctaphyficalis elt, fuccincte tractabitur, he incipien
ex dubitationc ftatim mota,in cuius refpófione cxpref tiutn mcnt£s ignorantiam praug difpofitionis eãoĉtg
fcdicit hanc fuifle fpeciei róncm.Conltat aüt quòd qö veritatiobicem ponåt. Multiplex in quæltione hacett
locum non haberct fi quid noininis tfhafsignatio fuif QPinio. Qgidam dicunt,9 correlatiüa non fe mutuo
fet.Tü ex eo g) fubdés deinde alias fpeciei diffinitiones diffiniunt diffinitione quid rei, fed quid nominis.Qgi
notâ copulationis apponit dicens, afsignât ergo & fic camverò, 9 necquid rei, nec quid hois. Quidã verò,
ſpém &c.infinuás ex ly, &,iápccſsiſle aliádiffinitioné. 9 & quid nois, & quid rei.Primarü opinionum, róncs
£Qgodfi etiamgemus affignäres fpeciei meminimus di iuntille,qtas adduximus. Vltimeverò opinionis ratio
centes, quod depluribus & differentibus fpecie in eo cit; qm vnumquodq;êm modum fui efe quidditatiui
quod quid efi prædicatur,& fpeciem dicimus id,quod fub diffinicndum cít;relatiuů aút cíľequidditatuů hocip In praedica
fum quod clt alterius,i.fui correlatiui eft (vt in prædi mento rela
Quarta aſſignato genere est. camētis dï)crgo diffinicndú nó eft ñne {uò corrělatiwo tionis.
pars • Hgc eft quarta pars huius cap.iam inchoata in parte Maior elt euidens fciétibus,9 nó eft quæréda vni for
præcedeati inquantum in ea anticipatum cft, quid fit • mttcr oium rcrü diffinitio,(icut nccefícntia;fubftantia
fpés;intendit ergo parsi(ta declarare quid fit id quod fi rü.n.complctarü diffinitio abfque addito fit, quia ca
nificat fpecies;& qfh hoc inchoatum eft vt diximus, rü eflcntia abfoluta omnino cii, formarum vérò tam
idco à dubitatione incipiés: quatuor facit:primo dubi fubitantialium quàm accidentalium diffinitio aliquid
tat circa diffinitionem adductam tali modo. In diffini
additum recipit, fubiectum.f.quia abfoluta à fubiecto
tione gencrispofita eft fpccics,cũ diétumcft:genus cft cntia nó Iunt • Et Íimiliter rclatiuorü diffinitio addıtú
quod praedicátur dc pluribus differétibus fpccic;& mo tcrminü rccipere debet, quia cns abfolutü à termino
do in diffinitionefpécici ponitur gcnus cüin dicitur ; non cft. Et hæc ratio elt dcmonftratiua & eos tim non
fpccics eft quae fuba(signáto genere ponitur; crgo cir conuincit,quinó capiüt iPfam.Scd diligenter notandú
cularis diffinitio commiffa e(t, quæ áb arte alich a elt. citém Albertum, paliud clt diffiniriper reliquum,&
N9ffe oportet quòd quon:am & genus alicuius eft ge aliud clt diffiniri ad rcliquum; ly namjque per,caufali
mus &- fpecies alicuius eft fpecies, vtri;iiq; vtrtufjue:ud tatcm quandam denotat, quam neutrum correlatiuo
circo neceffè c$t in vtrorumq; rationibus vtriufjue vti. rum formalitcr fumptum habet relpe&u alterius: &
Hicfecundo foluit dubium motú dicés, quòd quia ideo vnü corrclatiiü non debet diffiniri per reliquum;
genus & ſpecies ſunt correlatius;genus.n.ſpecieieſt gc ly verò ad,caulalitatem aliquam non defiotat, nccetuâ
nus, & fpécies generis ctt fpecics.Ideo non fuit incöüc formalitcrloquendo dependentiam, fedtih habitudi
niens,ſed neccſar:u vnú poniin diſfinitionealtcrius & nem & refpectum fonat ad aliquid vt terminú;,& hoc
è conuerſo.Notandù eſt hic, p genus & ſpecies duplici nodo intclligitur, g) vnú relatiuorum ponitur in diffi
teraccipiuntur. Vno modo formaliter.Alio modo fun nitione alterius:ita p relatiuum non diffinitur per reli
damétaliter,vcl fub alijs verbis,pro his,quae fignificát, quum, fcd ad reliquü. cflntia. n. Propria relatiui vt fic
aut Pro his quae dcnominát,vel fub alijs verbis. proin in ipfo ad,cófiltit(vt in Prædicamcntis dicctur)& ideo
tétionibus,aut pro rebus fubiectis; hæc.n.omniâ æqui vt diximus, £m modum fui [ubflantialis effe diftinien
ualét.Si fumátur Íúdemētalitcr,tic nó funt correlatiua; dum clt.Et hoc abfq;dubio credendum eft ab his, qui Vbiſupra
animal.n.& homo nó Íwnt corrclatiua,fcd funt [ub(tan funt debilioris igcnij, & cltſnia cóformis Ariſtoteličk
tig;& fimilitcr color & albedo &c. ncc hoc modo acce exprcſla à phorphyrio,Boctio, Auicenna,Alpharabio,
pit genus& fpeciè Porphyrius. alio modo fumuntur Albcrto& S.Thoma.Nec mihi obijcias g) dc rclatiuis,
formaliter,& fic,funt corrclatiua, ſicutpater & fili’dfis non de relatione rationes procedunt; rclatiua autem
& feruus &c.genus. n. & fpecics ថ្ថៃ fumpta en non funt in genere, relationes autem per proprium gc
tia rónis, &relatiua funt,& adinuicem referuní(vt hic nus& differcntiä diffiniédæ furit: pueriliaTunt hæc:dc
dicitur)& fic de gencrc & fpecie loquitur Porphyrius. de rebusip(is abfolute fermo no[fer eft, non de eis vt
Cum relatiuorm efle in vnius ab altero dependentia effem. fignificant in abltracto vel in cócreto (vt patet ex vi ra
tialiter non confiltat,pcr reliquum diffiniri alterum, non tionis adductº)necett poísibile diffinire relationé per
contingit,fed ad reliquum. propriú genus & differentiâ abfq; termino:ficut hec
Irca hanc rc(pon(ionem occurrit dubium. An accidensabfq;fubiecto:& hæc fupponerc nücoportet.
( verum fit,9 vnum correlatiuorum dcbcat poni Ad prima ratione in oppoſiti di dupliciter, primo ci
Сар, з: in diffinitionc alterius. Vidcturn.gp nó,quia cũ Auıcéna,& Alpharabio,9° wnú elt noti” altero,& 9 nó
diffinitio dctur caufa innotcfccndi(vt in 6. Topi.dicii) inconuenit vnü correlatuü cflet noti* & ignot,* altcro
aut vnum correlatiuú cft notius altero, aut non-; fi fic, diucr[imodevtédoiplis.Vnü,n.relatiuü diffinit ad reli
ergoidé crit notius & ignotius reſpcctu ciuldein; qm quu vi tcrininu:terminusaut vt fic notior cltco :p ad
i,elu:ım
 In Prædicabil. Porphyū. -

ipfum terminatur, vt fic,qfh intcrminatú,vt fic, igno
tum elt,& fic vtrunq; corrclatiuorum elt notius alîero
vt terminus, ignotius vt terminatur, & quia diffinitur
vttendit ad aliud, d ffinit vt terminat,ideo non eft in
conuenicns vnum ad aliud mutuo diffiniri.Siadducere
tur adconfirmationem,quòd relatiua funt fimul natu
ra & intelleétu, dicatur conccdédo quòd fimul cogno
fcuntur,vnum tfiaccipit vt notius altero,aliud eft.ii.fi
mul cognofci,& aliud cft magis cognofci.Secundo mö
dicitur,quòd vnum relatiuorum nëq;aflumitur in difi
nigone vt prius notum, necyt magisnotum,fed vt ne
ceffario connotü, & q (tat diffinitionem dari caula in
notefccndi, & notificarc rcm , ét (inon quælibet pars
diffinitionis ſit notior diffinito. Diffinitio.n.(vt diétù
eft)£m diffinibilium naturas proportionabiliter requi
renda cit.Cum.n cóftat, g diffinitio exigir duas con
ditiones,f.q, fit ex notioribus, & φ fit ex prius notis:
qfi omnisqifciplina ex praeexiftétéfit cognitione, &
fecunda códitionó exigaturad oés partes diffinitionis
vniuerlaliter loquédo,Tvt apparet ex verbis Auicenng,
qì dicit,quòd dicétes q) vnú relatiuum diffinií per reli
quú,non aduertunt 9 aliud eft cognofci cüreliquo, &
aliud cft cognofci per reliquü,& ex S.Thoma exprefle
dicente,& relatiua funt fimul natura S< intclleétu,cöfe
quenseit 9 ncc prima códitio vniucrlaliter requiratur
ad omncsparticulas diffinitionis PP eandcm caufam.
Viì dicitur £m hanc refponfionemi, quòd difiinitio illa
facit notiam difììniti , tum quia alig particulæ diffini
intzເ1. tionis funt notiores, tú quia connot!tia corrclatiui ad
mento rtlı hoc cooperatur. Ncc eſt mirabile ſi ingulare genus
‫لذ‬tou ‫و‬ entiü fingulauè fibi modü diffinitionis,& notiti; ven
dicat.Adfecundâ rónem dicitur negãdo confequcntiä
eius. n. dcdu£tio proccdit cx malo intclleétu doctrinæ
Ariftc.cum.n. df, quòd loco nominis ditnnicnuslicct
ponerc eius rónem,intclligitur quo ad ea,quæ iutrinfc
ce cadüt in illius nominis ratione,& nò quæ cadunt vt
additü. Corrclatiuü aüt conitat quod in diffinitionc al
terius caditvt additú , & ideo nó lequif 9 iqé diffiniat
fcipfum.Et vtoės polsint iltä glofiam pčrcipcre pono
exemplum, tidiffitiatur homo & dicatur,homo ett uni
mal ràtionalcilocoly animal,potclt poni tota fua ratio
quia nihil habct in fua ratione vt additü, & dicetur,ho
mo cli ſubſtātiaan mata ſentibilis,vbi prius dicebatur in eo $p quid fi-predicaf. Aducrte ႔ႏိုင္တို႔ႏိုင္ဆိုႏိုင္ရ pēs Շtl IIl»
ク
defcreptiones iftus, quemadmodum contingit illos
perfectius vel minus perfeste defcripliic.
Id omnefpecies eft , quod ita dire&efub genere ponitur,
quòd nihil includit, quod á genere non oriatur.
~\ Irca hancdiffinitionem dubitatur,quia videtur
( illa diffinitio diminuta, qincóucnitälterià dilfi
" nito.cóuenitin.indiuduo..Sortes.n.ponifdire
&c fubgencre,quod clt animal,& dc Sorte prgdicatur
animal in quod quid.Qug rcnti.n.quid eftSócrates có
uenienter reſpondebituraial.Sidicatur, quòddiffinitio
intelligitur non de quacunq; poſitione ſub genere,ſed
gire&tii& immediatâ: modò licct indiuiduü. ponitur
fub generedirecte,non tú ponitur immediaté, qin in
ter indiuiduú & genus mediat{pccics.Cótra,quia haec .
rẹtPontio non fdfficicnterfaluat, quòd diffinitiotit có
Pl£ta,habcf.n. inltìtiain pröptu dè indiuiduo gcneris.
tale. n. P9nitur directe& imincdiatcfuo generé, & tí
non clt fpccies. Indiuiduü aüc genere dicimus hoc ani
mal,hoc corpus, hæc fub(tantiã & nmci, &c. hoc ani
malnamq;contineíanimali abfque aliqua media fpe
cies qm nou eit maior ró, quòdvna fpés mediet q alia.
. A D H oc dubiumdr cum Alberto & ſatis ſubtili
tcr, quod qn di,fpccicseit quæ ponitur fub genere,ly
fub dqnotatim ordinem pólitionis & participationi$.
1cd ér notat Participiú totius potitionis effe genus.alt
tcr. n. !ndiuiduum & aliter fpccics ponitur lub gcnere
Princ Piufm Politionisfpcciei fub giie eft ipfum genus,
qum id,quod addit fpecies fupra génus, dfia,l.quí con
ititui º Pºnit pén fubgenere, exiptogùe oritur.f)if
fçrégg.niunt vélut quædíä propricfatejeius, vnde &c
qualitates eius dntur. Principiü auté politionis indiui
d i ſub genere non ex plagenctis eſſentia,ſed materia
lupiecta accidentibus cit: au quã Plato dc1ccndcrc pro
hibcbat. Neganda elt crgo quod indiuiduü generis po
nat lub genere cond quo Ipecies & intelligenda eſt
dilinifódePolitione directa,que tota a genercoritur.
-Amplats aut Jic quoq; Jpecies e»t qu£ de pluribus &*
dijerentab.numero tih in eo,quod quid es* prædicatur. • non legi
Hic quarto ponit tertiâ fpccici defcriptioné dicens, musin einê
quòd fpccies cit, quæ de plúribusdiifcrëtibus numeró verbum
datis cod
tä

animal.loco vcroly rationale non potcft poni tota tua unulţipliciter accipi pót,ideo multiplicičer difinit.pri
ratio: qm fua ratio aliquid includit vt intrinlecum,& mo diffinita eſt im p genere ſubalt in linea predica
aliquid vt additü,quo ad ea qug includit intrinlcce,pu métali, ſcdo prout generi ſubeſt in ppoſitione, 8 nic
ta Potens vti ratione, licite poni potcft ratio loco no tertio diffinitur£m quòd prædicabíiéeft ab a!ijsdiftim
&tum. Huiusautem diffinitionis tcrmini ouniies clari
' minis:quo ad id verò quod includit vt additü,puta ani funtcx dictis,nifi vnus,f.difcrcntibus numero. Differé
nial,poni non Potclt ratio loco nominis,quia fequeret
nugatio in diffinitionc : in rationc pamque afferen £ia nurnero dñr quaecunque conueniunt in conditiJni
tiæ claudit geuus vt additü, & ideo fi locó diiae liccret bus ſpecificis, & diſtinguuntur materialibus conditio
Poncre totá cus róncm,genus bisponeretur in dftin nibus & Proprietatibus, vt Sortcs & Plato conueniüt
tione, emclróncui, & femel rationc diferentiae,& tic in his,quæ funt cöia toti fpeciei humanæ : vterq;.n.eft
Patet tam gloffa ü cius ratio mcmoriae comenda,.da. homość admiratiuus &riſibilis, &c. diſtinguêturaſit
Whiſupra
cx códiti9nib' inatcrialibus qaSortes habefhas carncs
J4jignât ergº & fic fpeciè fpecies eft,quæ füb genere & hæc9lfa, Plato vcrò hét hæc aitera offa & has, alias
ponitur, & de qu4genus in eo quodquideft prædicatur. carncs.Vocantur aüthmói dfia numcro, qa numerus
Hic teftio ponit fecundä fpéciei defcriptione dicés. caulatur cx diuifione cötinui, cuius diuilio materialis
Specics cft qgae ponitur fub genere, & de qua gcnusin cit ngn formalis,vt patet,qii diuiditur lignum. Ponun
eo quodquideftprgdicat.Vbi notandü eft,g, quia fpe tur aút fingulæ,particulæ addifferent á aliorum prædi
, cics duplicitcr refpicit genus,f.& vt inferius,in re&tj li cabiliū.ná jy praedicatur depluribus,ponitad differen
nea prædicamétalifuü fuperhus,& vt fubijcibile fuum tiäindiuidul,9pdf devnofolo.ly aútdifferentibus nu
quidditatiuti predicabile ideo itta defcriptio vtráqsha mer9, Ponitur ad differentiam generis,qd prædicatur
bitudiné complcctitur,Primâ quidé cú dicitur, fpecies de pluribus differentibusfpecie y vero( nqud)ad dif
eft quæ ponitur fub gencrc,fecundi verò cù lùb ditur, ferentiatn cæterorum,quæ in quäle prædicántur.
& de qua genus in eo 9 quid eft prædicatur. Et qim pri Species noneſſentialiter,ſed fecundum quandam eius pro
ma connexio et cauſa leuncde deo.n.le ſpecie genus : Prietatcui,intcrpiaedicabilia annumeratur.
praedicat,in quid,qua f; ecies ei fubie&ta cft in li;j&a re
cta, ppterea fic ordinata ett defcriptio,vt primo decla TY Irca diffinitionem occurit dubium, quia omnis
ref prima habitudo & "eindeſccüda.Nkcmireris, (iin G* diffinitio dcbet conuenire diffinito inquantum
huiuimodi. Diffinition.hominis cöucúit homi*
ilta diifinitionc includit prima ficut pars in tot 5(qiii
ex diuciils Peripateticorum diétis)adunat Porphyrius niinquantum homo,& diffinitio circuli conucnit cir
- Tho.de Vio. A 4 culo
 8. Thom.à Vio Caiet. Comm.
reliquit haec omnia, quæ prædicantur inquid deenti- r

culo inquantum circu!us: & fic de alijs: Iftaaút diffini

tionố conucnit fpecici inquantũ fpecies:ergo &c,De bus incöpletis.Dicitur, g), quia ifta prædicabilia extra
claraf minor,quia fpecics,vt fpecics,gcnus refpicit,re re&tam lineam prædicamentalem exiftentia, quae nul
fpe&iu aüt generis fion cft vniüerfale, neque prædicabi lum nomé horum quinque praedicabilium proprie (ub
lé fed inferiusfubijcibile: definitio verò iftâ explanat intrant, imitantur i(ta quinque, de quibus determina
fpecié vt refpicitindiuidua,ergc &c.Nec poteft 蠶 tur,ficut in propoſito vídcmus punétum prædicari de
hoc & illo püncio pcr modum fpecici,quia prgdicatur
ſpecies vt ſpecies,reſpicit & genus & indiuidua:Qin re
tiuum femel tih rcfertur, licet pofsit plures terminos de eis vtdifferétibus numero & in quid,& ideò fat fuit
ex eadé caufa, feu via relpicere ficut filius eadé filiatio dcterminaffe de his , ad quorum fimilitudinem cgtera
ne rcfcrtur adpatré & mâtré pp eädē generationé: Ípe prædicantur. Si verò accipianus Porphyrium locutü
cies aút diuerfis vijs rcfpicit genº & í diuidua & expref effe de fpccie cxtenfo vocábulo ad omne praedicatum
ſca Porphyriodf,q) cius correlatiuſi égenus:ergo &c. ſpecificum,ficdiffinitio nulla eget glofa : & cóceden
A D H o c duöium dicitur,q, quia fm omnes fere dum effet, cp illa diffinitio cóucnit étiam illis, qug pro
antiquos(Alberto telte) fpecie;inquantum rcfpicit韃 prie non funtfpecies, quare fecundum hoc non datur
nus nö habet,quòd fit vniuerfalc& prgdicabilè,& fpe illa diffinitio dé fpecie proprie fumpta.Mihi magisipla
cics inquantum fpecies refpicit genus,confequés eft,g, cet prima via, qſn ſubtilior & dignior tanto viro & tot
ifta diffinitio nő conueniat ſpeciei in eo q fpecies, fed Peripateticis eft. Et per hæc patétrefpófio ad fimilcm
cóucnitfpcciei £m quandã eius proprietaté,quæfequi quaeſtionem motam de genere, pariformiter. n.diſtin
tur ad effe fpccicm.cum.n. fpeciesvt fic fit fub gcnere, gui poteft de generc proprie & communiter,& cgtcra
ita quòd fuppofitio eius tota ex gcncre oritur, ncceffa facile applicari poſſunt.Conclude ergo quòdhuiuſmo
rio ex hoc emanat, quòd fpecies aliqua fub fe refpiciat, di predicata,que entium completorum principia ſunt,
quorum fuppofitio aliüdé oriatur:hoc aút e(t rcfpicere vt formæ materig, motus,priuationcs,&c.nccfpeciei,
indiuidua vt prædicabile in quid, &c. Vnde praefens ncc gcneris appellatione digna funt, nec cis conucnit
diffinitio dc(criptio cftfpecici £un quandam eius pro diffiiiitio eorum,fed prædíçata generica, velfpccifica,
prietatem:& nó eft eius quidditatiuâ diffinitio. Pöteft idcft ad modum generis& fpccicinuncupentur.
tñ cócedi,quòd cõueniat ſpeciei in eo quòd fpccies nő Species in eo quod fpecies neque n&tu vel aptitudine naturali
quidditatiuè,ſeu vt diffinitio, ſed cócomitatiuè ſeu vt plura indiuidua neceffario haber,fed fecüdum quod intel
proprietas. Necturbetur quiſpiam ſi de ſpecie in quan lectui obijcitur indifferens eft ad vnü vcl plura indiuidua.
tú fpecies cfb,loquimur í hacdiffinitionc;cú tñ-de fpe Y Irca eandem diffinitioné adhuc aliudcftdubiü,
cic fpecialifsima loqui dcbcrem* qfm hgc claritatis cau ( qui non videtur conucnire omni fpeciei: multæ
fa fccimus.Eadé:n.difficultas cmcrgit circa fpeciern & fiquidéfunt fpccics,quç nó prçdiĉantur de plu
circa fpccialifsimam : qfn neutrum corú ad indiuidua ribus, quia non hfit plura indiuidua,nec fimul,nec fuc
dicitur,vt patct cx corü rationibus:& euidenter doétri ccfsiuè,nec actu,ncc aptitudine, vt patet de oib.fpecic
na fit dcfpecicloquédo.Remancttfi hic difficultas vna bus corporů celcítiů & intelligentiarů, non.n.pofunt
propter fui difficultatcm omittenda:qúo vniuerfale di effe plures Soles,nec plures Lung £m veritatcm:fimili
diditur in quinque vniuerfalia, dc quibus tra$tamus, ter non pofTunt effe plures intelligcntiæ vnius fpeciei.
fi ſpecies ex eo, F fpésnon habet g, fit vniuerfale, &c. A D H o c dubiü,pro quätologici negocij eft,prae Supra de
Speciei;& generis nomine illud dignum eft,quod de pluribus fupponendo ea, que dicta funtarguendo efe vera, qñn ente & e
ſpecie, iue numero differentibus prgdicatur;ita quod plu (vt álibi probabitur)ita fc habet véritas. Dicitur,quòd fentia ca-*•
ra illa differentia entia fint perfeét 17non autem partes,* el
όis fpecies prædicabilis efè de pluribus non ideo,'quia %?*
principia, quæ (pecifica,feu generica prædicata dicuntur.
actu vel aptitudine fua habeat pluraindiuidua,fedideo
Irca candé diffinitioné occurrit dubium aliud: quia resilla, quæ denominatur fpecics, fecúdum con
quia etiam ifta vidctur diminuta, & conuenirc ditiones quas fortitur ex hoc, i. obijcit intellectuino
altcrià diffinito. Anima. n.humana vel equina, ftro,vnde& habet, 9 fpecies denominctur, ab(trahit
& fimiliter punctü prædicatur de pluribus diHerenti ab vno & pluribus indiuiduis, & indifferenter refpicit
bus numcroin eo φ quid:& tfi nihil horü cft fpecies, vnum & plura,eo, gy reprgfentatur nobis ad modü ifta
cünibil horum fubgencre aliquo dirc&tc Ponatur. Al rum rerum,quas intelligimus per abftra&ioncm à cô
fumptü patet, quia anima humana prædicatur in quid ditionibus indiuidualibus.Denominarinamque fpccié
de anima Sortis & de anima Platonis, que numero dif non conuenit reifccüdum fefumpt£,neque fecundum
fcrunt.qugrentibus.n.quid e[t anima Sortis, refponde cffe quod habet in fingularibus, fed fecundum effe qüf
tur rećte,eſtanima rationalis,& fimiliter quærentibus habet in intclle&u. ità quòd proximum fundamétum
quid eft hoc punétü,rc£te refpondetur clt punëtü, fi talis denominationis non elt res abfolute, nec vteftin
cut quaerëtibus quid eſt Sortes,tcſpódetur hom e,&c. ſingularibus, ſed res ſic obieSta intelle&ui noſtro. Et
A d H o c dicif,9 fpeciei nominc duplicitcr vti quia hoc conuenit omni naturæ, fiue coelefti,fiue ange
poffumus,f.proprie pto co,qugd cft vercfpecics,& cöi licae,idco nihil pr9hibet cas fpccies dcnominari,& prg
ter pro omfii praedicat9 fpecific9: fide Ipccic pr9pric dicabiles eflc de pluribus,& vniucrfales,quemadmödü
loquimur,ficípecicstń cítidq fubgenere inrcćtali nihil prohibet eas intellectui noftro offerri. Non ergo
nf i prædicamétali P9ngtur modo fuperius declarato; cxigitur adfpeciem,quòd actu aptitudine phyſica na
fiautcm fpecici vocabulum extcndcre volumus,fic fpe turi illa fit in pluribus, idcft quòd pofsint effe plura in
cicsdicctür omne,quòd de pluribus di per modum fpe. diuidua illius fpeciei in rerü naturâ fimul vcl fuccefsi
cici. Vnde fermo Porphyrijdupliciterºintclligi potêît uc,(ed fufficit g vt in intelle&u cft, plura refpiciat,de
Si.n. accipiamus ipfum loqui defpccic proprie, tunc quibus vt fic ម្ដុំ
intelligif(in quid)aptitudine
diffinitiogloſſand acſt ſic,ſpecies eſt que predicaturin logica,qug nihil aliud eft quàm indiffercntia naturg in
quid de pIuribusdificrentibus numerò , non quocun effe cognito ad vnü & plura,& cft aptitudo hæc nega
que, cd numero naturae completg:& fic fugantur om tiuè exponéda,ita 9 fenfus eft, fpccics e(t prædicabilis
fiesdubitationes, qibhgcanima & illa,& fimilitcr hoc de pluribus.i.fpés vt fic nó magis dc vno jde pluribus
pun&um & illud,& fimilia non dffferunt numcro na habct vt dici pofsit, vt dc fubiecto inferiori, qa gquali• .
tura completa,em nonfunt entia completa in fpccic, ter abſtrahitab vno & infinitis in eſſe obieétiuo reſpe
fed principia entium completorü. Et fi inttctur, ergo Ciuintelleétus noftri, cui resfic obijciütur vt diximüs.
fecündumiiRam cxpefitioncm Porphyrius non fùffi Sedhac quide affignatio Jpeciali/Sima , @ quefolism
cientcr declarauit omnia prædicabilia vniuoce,qfh de fpecies eji : aliæ vero eruiit etiam non fpecialijfimtrum.
- - - Hac
 In prædicabl. Porphyrij.
Quinta / Hæc eft quinta pars huius capituli, in quafimul de
pars • clarantur...differentiainter addućtas diffinition.csſpe
ciei,& quid fit generalifsimum, quid (pecialifsimum,
quidve fubaItcrnum.Facit auté ob hoc (ex. primo po
nit differentiá inter diffinitiones dicens , 97 hec vltima
defcriptio conuenit tm Ipecieifpeciali(simiae, aliae vcrò
priores diffinitioncs conueniunt & fpetialifsimis fpe
cicbus & non ſpecialiſsimis. Appellatur autcm vtſub
ditfpecicsfpecialifsina in Rma (pecies in totalinca prg
dicamentali,fub qua nihil efl nuti indiuidua, vt homo,
fub quoSortes, & plato funt. Non fpecialifsimg verò
$pecies dicuntur omnesfpccies fuperiores, quæ & ge
nera funt, vt animal,corpus animatum, &c.
Specialifsima fpecies eft, quae tätum per feipfàm de pluribus
differentibus numero praedicatur.
Irca hanc partcm occurrit dubium, quia non vi
detur verum,quod vltima fpccici dcfinitio con
ueniat foli fpcciei fpecialiisima:qfim cóuenit ipe
ciei tubalterna,fiue generi,puta afali,animal.n.predica
tur dc pluribus diffcrentibusnumero in eo quòd quid,
qm pdicatur de differêtibus ႔ိုါ"ို"ို aût diffe
runi fpecie,differüt ctiam numero.Si dicatur (cü Aui.)
quòdintclligitur dcdifferétibus numero folo. Adhuc
ra,vtverò fuperius,fpecies nuncupantur.Attéde, quòd
cum in litera dicitur , in vnoquóquc prædicamcnto
funt ဗျို့" generaliſsima,collectiuè accipiëdum eſt,
ita quod dicatur in omnibus prædicamentis, quaedam
funt quæ generalifsima vocantur,non quod in fingulis
prædicamentisplura fint generalifsima,nec quod in ali
quo corum vnum ម្ល៉េះភ័ក្ស៍ um decrit, fed quia in
fingulis praedicamentis fingula funtgencralifsima.
'Fiat autem manife$tum in vno quidem prædicamento
quod dicitur. Sub$tantia e$t quidem, & ipfà genus : fub
bac autem e$t corpus:fub corpore animatum corptis,fùb
quo animal:fub animali verò rationale animal,fub quo
bomo,ſub homine verôSocrates,T'lato,& qui ſunt par
ticulares homines.
సాన్త
-
fu
*N
/霊。くイ ~s ସ୍ପି)
J /: " ‫تحتحمه‬
'థ్రో ‫<گی‬.

habctur propofitum,quia animal prædicatur de Sorte -

*iatց
‫اكدتي‬ル, ‫് ألم‬ടു്.
& Platone, qui differunt ſolo numero: & tfi animal non
3 Meraph. efl fpecies fpecialißima:crgo gloffa nulla cft.Ai bocdi
cap. de di í viuens !
citur duplicitcr;primo cuñ Àuicen.cuius glotfam cre /ー ‫كيمي‬
uerlo.
Sir
do ob fcriptorum vitium unalelcgi:legitur liquidem fo
lo, & dcbét lcgi folum.Sed diligentcr aduertendü hic (ಸಿ イ , le ‫”مے‬
- bile
‫ام ‘‘۔۔۔۔‬
:
et q y folum, potctcadere fupra illud participiú dif . N ‫ ﻝئےے‬Aial {‫ح‬ ,TS
fcrcntibus: & fic in idem rcdit, ac fi diccrctur numero
folo. cft .n. fenfus 9 fpecies c(t, quæ prædicatur de his # tỏna'c ~5 irröale \
Int
li
quæ differunt tfh nunfieraliter, & hicTenfus non elt ad
propoſitum:qſn vt probatum eſt, ſtantehoc ſenſu ilta
\‫سمبر‬-- -- - -º w

Lí animal r ""
‫سي‬--

ei. diffinitio conuenit generi. Potett quoq; cadere(ly ſo *

§. yoo
તે ત્ર ‫ ۔‬r6ma‫ا‬ef ‫\حت‬fિmor N
tale .*
εSuφτιά lum)fupra illud verbum prædicatür, & fic elt fcnfus, W Λς t º, e
'• 2 . . .”
ſi ente & d. q, fpeciés cft quæ folum prædicatur dc pluribus diffe
d ſentil aſ
réntibus numero in eo quod quid,& (ecundum hunc
a 1% fenfum clare patet gy illa dcfinitio nulli conucnit nifi - Plato -

O fpccici fpeciaíifsimâ genus.n.omne,& fi de differcnti

bus numero predicetur, non ti pradicatur ſolum de
illis,fed ctiä prædicatur de diffciehtibus fpecie. Et hoc
f modo intelligenda eſt diffinitio illa cum gloſſa Auic. Se Sed horum fub$tantia quidem generalißimum eft,& :
cundo dicitur cum Alöerto, q illa dcfinitio intclligcn quòdgenus folum,homo verò fpecialiffimum,& quod fo
da eſt de praedicatione per ſeipſum,ò non depraedica
tione per aliud; fpccicsautcm per feiplam prædicatur lumfpecies,corpus
rò corporis
autemfpecies eft fub$tantiae,genus ve
animatisfeder animatum corpusſpecies qui
de indiuiduis qm perfeiplam participatur ab eis,genus
verò ficut mediante ſpecie participa turab indiuiduis, dem e$t corporis,genus vcròamimalis,rurfùs animal/pe
ita per fpeciem & non pcr feipfum prædicatur de eis. cies quidem e$t corporis animati,gemus verò animalis ra
Et idco diffinitio hæc, quae dê Éd icatione per feipfum tionälis,fed rationale animal fpecies quidë e$t animalis
inteligenda eſt,generi ſcu ſpecie ſubalterna non con genus autë hominis,homo verò fpecies e$t rationalis aut
ucnit.Vtraque rcfponfio gratiosè iufcipienda elt, &c. 7nalis, non autem genus particulariù hominum, fèd fùlù
Tºlanum autë erit quoddicitur hoc modo.In vnoquo
fpecies,& omne,quodante indiuidua propimque prædica
quepredicamento junt quedam generalfsima,cº rurfus tur, fpecies erit fòlum, mom etiam gemus.
Hic tertio exemplariter in vna prgdicamentali co Caſ 3. fi.
aliu (pecialiĮjima:čy intergeneralijšima č“ Jpeciali/3ima ordinationedeclarât ordines propofitos & fermo eius
fùnt alia quæ genera & Jpecies dicuntur eadem. Est aüt eß valde clarus.Duo tfi hic nótanda funt. Primum cft ,
generalifíimum: quidem,Jùpra quod non fit aliud fùperue q, hic Porphyrius pofuit generalifsimum primi praedi:
ìiens genus. Spécualißimum aütem eji po$t quod non eft camenti effe ſubſtantiam, quod Auer. interpretaturdi
aliaiiiferior/pecies. Inter generalißimum aut & fpecia &tum excmpli gratia,qfh gutat,9 fccundum veritaté
lißimum alia,quæ genera & Jpecies fùnt eademi, ad aliud ſubſtantia non fit genus generaliſsimum, eo quòd in
tamen, ć-ad aliud fümpta ~ · telligcntiasin praejicamento reponi non credit. Etin
Hic fecundo qihfpecialißimi mcininerat, vt planâ hoc quidem löco dicit,9 gcneralifsimum huius Praedi 2. Coe. c5.
rcddat & apertam diuerfitatem intcr harc, lternit ordi caméti elt corpus.In cöm.verò.49. fuper fecundo cocli 49. fi.
nem praedicamentalem: & intertrcsordincs omnia di remouet corpusco eſte è pradicamento, º coſequen
ſtribuit,ſ.gencraliſsimorum,ſpecialiſsimorum, & inter tcr generalifsimum apud eum non eft corpus,fed cgr
mcdiorum: generaliſsimumquc in ſupreino collocat, pus generabilc.Verum,qiii fccundum vgritatê intclli
ſpecialiſsimu inimo,intermedia vero in medio fita bi gcniiae oés citra primâ in prgoicamento funt, & omnia
nomia eſle dicit:vocartque & genera & ſpccies, reſpe corpora caeleftia,ın hocaudendus non elt, ſed'genera
ctu un diuerioru:ſumpta.n.vt reſpiciunt interius, gcne lifsimum primi prædicamcnti iubftantiam ಗೀ ԱԶIl
 ΙΟ Thom.à Vio Cajet.Comm.
dum eft cum Porphyrio. Secundum autcm notádum têtorum;& propterea,quia fermo nofter diucrfitatem
ett,quddPorphyrius ftoicosin hoc fequens animalra habitudini inquirit,merito in ſpecie ſpecialiſsima vni
tionale genus hóminis& Dci pofuit,inte!ligés Dei no tantum habitudincm induxit, intermedijs verò duas.
mlnc (vt arbitror poft Albertum ) animaliâ quædã ae Que nam fit habitudo fpecieiad indiuidua.
• rea quæ Apuleius Platonicus defcribit , diccns éa efTe lrca hanc partem occurrit dubium non difsimu
corpore aerea,méte rationalia,tcmpore aetcrna,animo
pafsiua &c.huiufmodi autem animalia ponere pcripa
( landü;quiâ Porphyrius male vidctur declarare
^ qüo fp&tiesfpeciáíißimavnam tm habet habitu
tetici figmentum putant,& ideo fecundum præfentem diné. déclarâtio.n.füa,vt patct ex dictis, cófiliitin hoc
doétrinam animal rationale genus non e(t , fed cxem quod quia habitudofpeciei ad indiuidua nó cft diucrfa
pli gratia fu[cip1atur. ab habitudine fpeciei,ideo vnátm habet babitudincm.
Qgemadmodum igitur fùbftantia,cum fùprema fit eo Aut.n.;loquituf de diucrfitatchabitudinutn fccundum
uod nihil fùpra eam fit gentcs generalißimum, fic etiam vocem;autfecundum rem.fifecundum vvccm verita
tem quidem dixit,affirmanscandem cflc habitudinem
fit fpecies,poft quâ non e$t aliaffecies,neq; ali fpeciéi
quid eorü,ï poffunt diuidi in燃像 Jed ſolid indiuidua: adindiuidua,& ipfius fpcciei,,qm non diffcrunt
prædictæ habitudinesvocalitcr ; quia eadcm vox.i. ly
(iiiduiduum.n.eft,Soc.cº. Tºlato, & hoc album)ſpecies ſpecies viranq; ſignificat, led ridiculoſa ſolutio dubita
erit fùlà,et vltima fpecies &(vt diífü eft)fpecialiffima. tionis logicalisett hæc. Si auté loquitur dc diuerlitatc
Qgæ verò fiimt um medio,eorum qu dë,qu£ ante ipfà fùnt, habitudihum,{ecundum rcm,falfum dixit, qd nö fit di
ecies erunt,eorum aute;;?,quae pofl ipfì fùnt, genera. ucrfà habitudo importata nomine fpcciei ab habitudi
Hic ad id vnde occafionem fumpfit fermo i!le ad de ne ipfiusfpccici ad indiuidua. Clare.n.liquct cx dictis,
clarädum,f.diftin6tionem inter fpecié fpccialifsimam 9 habitudo, Per quã [pecies fignificat, gcncrts clt cor
quæ fylum fpccies eft & fubalterfia,& regrcditur con , relatiua. Habitudo auté ad indiuidua ad gcnus non ler
cludédo ex proportionali fimilitudine ifitcr fpccialiffi minaf,ſed ad indiuidua, & cóſequenterdiuería cit abil
mum & generaliſsimum inuenta quid ſupradictorum la,quæ ad gcnusterminatur:non reéte crgo vidctur fol
appc!latiónc dignü fit,& ait,q, ficut fubftantia in fum uifiedubitátionem, quam tiifacilc foluefc potuiffet di
mo fita gencraliisimi nomine vocatur, co qp nullü fu , cendo,q» licet fpecies fpecialilsima habeat duas habitu
pra fegênushabcat: fichomo in 1mo pofitúš fpccialif dines, iion tí habctad duas,de quibus clt fermo,f. im
İima (pecicidcnominationcm haber,co q fub fe nullâ portatas nomine fpeciei & nomine gencris. vtranq;.n.
habct fpccié, nullumque infcrius,quod pofsit amplius horum intermedia tfi habct, cxtrcma vero lingulis có
diftingui, fed funt tantum fub homine indiuidua, vt tenta funt.Ad hoc dubium dicitur, 9 Porphyriuslicet
Sor. & Plato,quæ omnino diuifionem cá,qua fuperius potuiſſet modo diSto dubitationè ſoluere, interiusti
in infcriora {ecatur,non patiuntur . Infimum ergo cft jpeculatus maius aliquid fua fglutione infinuauit.Con
fpccics fpecialiflima, ficüt primum eft genus generalif fidcrandum eft nanquc,quòd habitudo generis, & ha
fimum. Quæ verò in medio funt, & fpccici & gcncris bitudo fpeciei non ita coeunt in vnum fubaltcrnuin, φ
appellationem habcnt:gcncra quidem infcriorum, fpe vna ex alia oriatur,fed vclut cxtranea quædam intcr fc
cies autcºn ſupcriorum. adunátur in vnius dcnominationc.Ex hoc.n. 9 aliquid
£Jare hgc quidem duas habent habitudines,il:am, qu£ genus denominaturnö oriturg ſpecies ſit, altergºne.
e$t adjùperiora,fècundum quam fpecies dicumtur effè ip falifsimü cum gcnus,fit fpecicsquoq; cfict, & finùliter
forum:& eam quæ e$t ad po$teriora,fecundum quamge ex hoc p aliquid fpccies appcllaturgencris denomina
mera ipfòrum effè dicuntur. Extrema verò habent vnam rio in cdºnon prouenit, alitėr {pecialilsimurn cŭ {pecies
habitudinem.?Nam õ- generali/fimum adea,qua poŝte fit gcnus quoq; eflct.Habitudo auté fpcciei, & habitu
riora fùnt, habet babitudincm,cumgemits fit omnium id, doad indiuidua,licct inter ic difcrepent ita tì coeunt
in vnius denominationem, vt altera ex altera oriatur.
uod est fùpremum:éam verò,quæ est ad fùperiora, nom
{ಿ fit fupremum & principium primü,&,vt dixi Ex hoc nanque,g aliquid gft fubgenere politum po
fitione ſuperius declarata.f.quæ tota originaturà gene
mus, fùpra quod mon efi aliudfùperuehiens geni«s.Specia rc,ncceflario in illo pullulat habitudo ad indiuiduâ,qm
liffimum aufem vnam babet habitudinem,e.im quæ efi ad imposibile elt aliquidita generis participare natură,
fuperiora,quorà eftJpecies.cam verò,que efi ad pofterio & indiuiduis carcre faltcm in cfle òbiectiuo apud no
ra,non diuerfùm habet h.tbitttdinem,Jed eandewu & indi ftram cognitionem, fupcr qua huiufmodi intcntioncs
uidiorum fpecies dicitur: fpecies quidem indiuiduorum fundantur.Quia ergo (vt ctiä fupcrius diximus) rcla in eo capiº
velut ea continens:fpecies verò fùperiorum velit ea qug , tio {peciei ad indiŭidua proprietas quaedam emanans tulo.
ab illis corti;ietur. ex fpecici relatione eft, & confequenter non omnino
Hic quinto habitudines proprias cuiufq; trium or extraneacft ab ca;idco Porphyrius dixit, q habitudo
dinum diótorum concludcndo numerat & diftinguit ; fpeciei ad inferioraindiuidua jon eft diuerfa ab ipfius
dicés,media duabus fulta cflc habitudinib',altera adfu fpcciei habitudine;nö quin diuerfa fecundum rem; (it ,
periora,quae fpecici nomine defignatur,a!tcraò ver ad fcd quia non ita diucrla eft,9 extranea fit ab illa. Pullu
inferiora,quam gencris denominatio importat. dicun lat.n.ab ea, propter quod & idem noméfortita cit. Ex
tur.n.omnia media fpecies,& gcncra:cxtremos autcm his patet quid dicendum (it ad cbie&a, quia neque de
ordines fingulas habere dicit habitudincs,diffcrétcr tfi; diuerſitatevocali,neque de quacunque diuerſitate rea
qiim generálißimâ ad inferigratii rcfpeétú habct, qui li,fedde diuerlitate extrancitatis loqucbatur,quamin
gcneris ngmine dcnotatur; ſpecialiſsimum vero ad ſu tcr gcncris & ſpeciel habitudinem inuencrat&c.
criora tih habitudinegaudct, qugfpeciei vocaba!o fi Determinant ergo generaliffimumgemus ita,quod,cü
gnificatur.Verum, qiii dubitationi locus relinquitur, genus fit,nó eít fpecies, & rurfùs fùpra quodnó eft aliud
çjuomodo,f.fpccics fpecialifsima adinferi9ra habitudi Jupraueniens genus · Specialijimam verò fpeciem que
ne careredicatur,cum exqistis conſtct iPſam relpicere
indiuidua inferiora, de quibus prædicatur in φ eò quid cum fit fpecies,non e$t genus:& quæ cum fitjpecies, jum
ideo folicite Porphyrius រ៉ែ , 9 habitudo quá ſpe quam: diuiditur infpecies : ¿ quæ de pluribú: diferenti
uus numero in eo quod quid ejt prædicatur.&t vcrò,quæ
cics fpccialifsima hết ad indiuidua,nó ctt drucr{ã ab hd
bitudine importata pcr fpcciei nomcn;qiù fpecics, di Jänt in medio extremorum,jiiùalterna vocantgenerâ &>
citur,& gcnéris & indiuiduorum,fpccics,licet diucrfi Ліссіс3,9 уніін4иoач; соти г/pecieт elle, o ge:иs ро
n ccc,qm illius «ft vt coniincntis, hoium verò cii con пки: афаliиa 4нійет,9 ad aliad/йнptни. Еa >гro, ag
fuit
 In prædicabil. Porphyrij.
ſüntante ſpecialiſima Pſj; adgeneraliſsimum aſtenden ccm & rationem quæ eft fecundum illud nomen : ens
tia,&- genera dicumtur,&- fpecies , &*fubalterna gene autem eft commúne (ccundum nomen folum & non
ra,vt.Agamemmon,&-JMtrides, &• Pelopides,&> Tanta fecundum rationcm,probatur, qfh prima principia in
lides, & vltimum Iouis. • * praedicando funt dccém prædicamefita : & fi ens effet
commune fccundum nómen & rationem illa non ef
Hicſexto ex dićtis concludit deſcriptionem cuiuſ
蠶 ordinis,& ponit duas generalißimi defcriptio fent prima,fcdens eflet primum principium in praedi
..:'nes,& tres fpccialiísimi, & vnám fubalterni. In diffiní cando.Secunda aút conclufio Aritt.auctoritate proba
Jiönibiis autem generali(simi,& fpccialifsimi attenden tur,& concluditur &c. Aduerte 9 cum dicitur prima
j dum &lt;gr quia vtrunq;eorum fuperlatiuü eft quod& rincipia effc dccem,& non vnü,gp nô eft fcrmo de qui
* , pofitiüè& negatiuè exponitur,ideo diuería tanguntur 器 principijs,fed formalibüs, quæ funt notioncs
:'indefeiptionibus iftisivt à prima exordiamurcum di totius.principium,n,dicitur multipliciter, & de Prinçi
*'' citur generalifsimum eft, quòd cú fit genus non poteft pijs extrinſecis.ſ.efficiente & finali & de his non eſt ſer
: cfc (pccics.In prima particula tangitut habitudo, quấ imo nunc,qfh vnum eft omniüagens etiâ, ad quod om
ponit:fiffecünda autem habitudo,quacaret. Alterave niatèndunt, Dcusgloriofus;& de principijs intrinfe
rò defcriptio negatiue expoſitum ipfum detcrminat. cis matcriali.f.& formali,& de materiali quidem etiam
Specialifsimi quoq; tam prima defctiptio quàm fecun nunc fcrmo non eft.Formale autem fccatur in princi
da fimilis prime defcriptioni generis eft; diferuntaút pium quod cft forma partis,& de hoc quoq; non cft
inter fe,quia in prima habitudo ncgaturgeneris.In fe fermo; & quod forma,& notificatio totius clt,& de ta
cunda quaedam generis proprietas, f. diuifio in plures li loquiinur nunc cum dicitur, q decéfunt prima prin
fpecies,tcrtia verò adindiuidua ipfam trahit.Subalter cipiâ;omnia fiquidem prædicatâ notificátia totumicffc
ni auté defcriptio per politionerň vtriufque habitudi rei rcducuntur ad decem prima prædicata cætcrisfupc
nisdatur;qiii neutrius negatio illi ineft.Subdit poftre riora exquibus cætera oriuntur tanquam à primis ele
mo clarum excmplú quò innotefcat tam ordò quàm mentis potcltatc omnia continentibus &c.
C1 Rc A hanc partcm dubium eft an fit ens vniuo
ordinatorum ratiò.ficut.n. in vna familia Iouis aliquis cum:& an fit fccufidum nomen folum cömune, an fit
eft pater tantum,vt primus parens Iuppiter , & aliquis
cſtfiliustantum:vt vltimus haercs Agamemnon; & ali ambiguum ſeu analogum &c. Sed qm hæc logicales
quis cft filius & pater.vt intermedijgcnitorcs. Atreus, tranfccndunt metas fifubtiliter tractanda funt,diferã
Pelops & Tantalus. Sic in vna coordinationc prædica turvſquc ad Metaphyſicam &c.
mentali fummum e(t genus tantum; infirnum cft fpe Specialiffima veròin numero quidem quodam fùnt nó
cies tantum:media veröfunt gcncra & pecies&c. tamcm infini, *). Indiuidua autem, quæ fünt po$t fpecialif
fima infinita funt:quapropter vfq; adfpecialißima âge
Sed um fàmilijs quidem plerunq; reducuntur ad vnum neralifimis dejčendétes iubebat Plato quiefcere,defcen
primcipium.y.g. ad Iouem:imgeneribus autem &-fpecte dcre autem per media diuidentes fpecificis differentijs.im
bus mom fic fe babet.neque enim vnü commune genus om. finita verò,inquit,relinquenda fùnt. neque enim eorum
mium e$t ems,nec omnia eiufdem generis fùnt, fecundum frientiam poje fieri.
vnum fùpremum gemus,quemadmodum dicit.Ari$to.fed Hic fecüdo numerum fpecicrum & indiuiduorum
fùnt pofita quemadmodum diífum e$t in praedicamem fimulaflignat,diccns fpecies effe in quodã certo quidé
tis, prima decem genera quafi deccm prima principia, numero,fed nobis incérto,ficut magnus exercitus non
су/i отnia qии entia yocet,ејниоce,inquit,пипсира numeratus determinatum habet hominum numerum
bit, mon vniuoce, fi enim effet co;nmune omnium genus licet videnti incertus fit numerus illorum,. Indiuidua
ens, vniu0ce omnia entta dicerentur: cum verð fint dccè autem & infinita funt in feiplis,& nobis propter con
principta prima, commune ens omnium fècundum mo tinuam fucccfsioncm eorum in potentia. aétu.n.licct
men eft fòlum, non autem fècundum diffinitionis ratio femper finita funt,nunquam tfi fotfa&a funt,aut fient,
nem,4uae fecundum momem eft.Decem igitur quidem gene ಕ್ಡ uin adhuc alia producenda fupcrfint & ideo infinita
ralijima funt. in potétia.Propter quod Plato iubebatduo :
Sexta pars.
dcfcenfus.f.quietc in fpecialifsimis;& quibus medijs de
Haec eft fexta pars huius capituli,in quo agitur de nu ſcendendum erat.volcbat.n. q à generaliſsimis deſcen
mero gencrum & fpecierum & indiuiduorum ; vnde derc incipiens vfq;ad fpecialifsima veniat. fed ibi qui
duo facit,qfh primo numerum gcneralifsimorum de efcat;qfh infra fpecialifsima indiuidua infinita funt; in
terminat duabus cóclufionibus,quarum prima e(t, nó finita autcm ab arte rclinqucnda funt, co q> dc eis difci
cft vnum, genus generalifsimum,in quo fint omnia ge plina fufcipi non poteft óbllante eorum infinitate &
nera. Secunda cit, genera generalifsima funt decem . mutabilitate &c. Media autem quibus defcendendum
Primam conclufionem ex difsimilitudine ad exemplü erat quali femitis quibufdam, differentias diccbat cffe
datum in familtjs probat, ex Ariſto.auctoritate: & ra fpecificas,quibusgcnera in fpecies trahuntur;huiufiao
tione. Ex difsimilitudine quidem , qfh licet fit fimilis di autem differcntijs fpecies fpecialifsimg carent ; qiin
dicta coordinatio praedicamentalis vhi familiæ,quo ad (vtdi&um eft) non póflunt amplius diuidi fpecificis
ordincm fuccedcntium in ea;non tfi fimilis cft quoad differentijs,fedatomæ funt,participanturtíab indiui
reduétionem plurium familiarum ad vnum primum duis per differcntias materiàles,quiæ quoniam infinitæ
Patrem-plures.n.familiæ ex Ioue deriuatæ diuerſis vijs ſunt,ſemita certe eſle non poſtunt, per quasàipecialiſ
eundcm patrcm habcnt,in quo omnes conueniunt,plu fimis ad indiuiduaveniatur &c.
rcs autem ordines prædicamentales, non deriuätur ex 'Defcëdentibus igitur adfpecialißima neceffe eft diui
vno capite,quod fitgcnus& principium diétü dc om dentes per multitudinè ire: aſcendetibus verò ad gene
nibus & idco nõ reducuntur advnữ genus omniũ &c: ralißima neceffe eft colligere multitudinë in vmum: colle
Exauétoritatc vcrò Arilt.,qfh dicit ómnia nó e(Tc ciuf tfiuum.n.multorum in vmam maturam fpecies e$t, & ma
dcm gcneris fecundum vnum fuprcmum genus. Ratio gis id quod eſt genus particularia verò 29 fingularia ecó
nc autem tali,fi elfct vnum genus omnium illud maxi
mc cflct cns:fcdcns non cft gcnus; crgo probatio de trario im multitudinem fèmper diuidunt quod ymum eft.
ſtructionis conſequentis.Si cns cſlct commune omniû Tarticipatione.n.fpeciei plures homincs,vmus homo:par
genus eſlet vniuocum, ſed ens non eſt vniuocum: qin ticularibus autè &-fingularibus vnus homo &• com;nu
4.Metaphy. Ariii.dicit,q> fi quis omnia cntia vocet, æquiuoce nun
mis plures.diuifiuum.n.est fèmper quodfingulare eft,col
cuPauit. &qm vniuocum clt commune tecundú vo leëtiuum autcm &- adumatiuum quod commune e$t.
- Hæc
I2 Thom. à Vio Gaiet. Comm.
Haec eftfeptima pars huius capituli, in qua modus quo clare patet nö fequi,ergo funt vnushomo,vclfunt
aſcendédi &etiá deſcédendi in praedicamentali ordine vnum,Modus autem,quo plures homines vnitatem in
declaratur duabus conclufionibus. Prima cft dcfcenfus homine fpeciehabent, logicum cxcedit negotium;&
fit diuidendo vnum in multa. Secunda e(t: afcenfus fit, ideo fat fit pro nunc fcire, p ideo vniuerfaliter loquen
colligendo multa in vnum. Dcclaratur vtraq; ex pro do infcriora, quæ plura funt inter fe,in fupcriori aduná
prietatibus terminorú vtriufq;vig qfh tcrminus afcen tur,& participatione illius vnum dicuntur,quia vt funt
ſusabindiuiduis eſt ſpecies, & à ſpccicbus eſt gcnus. & conueniunt in illo fuperiori,differentiarü quibus il
fpecies autcm colle&tiua & adunatiua eft multorum in' lud fuperius diuiditur,& cx quibus corum pluralitas
vnum,& fimiliter genus, immo genus magis eft colle oritur, cxpcrtcs funt, pluralitate autem fublata ncccffe
čtiuum & adunatiuú quàm fpecies.terminus verò de cft remanere vnum id quod rcitat. ficut in propofito
fcỆfusa gcncre in fpccies sút particularia.i.partcsfubic for.& Plato.ideo funt vnü in hominc: quia nön diftin
ctiuæ,& à ſpecie in indiuidua funt ipſa ſingularia,parti unturniſi per proprietates indiuiduales;& vtſuntin
cularia autem & fingularia vnum fuperius diuiduht & omine carent proprietatibusindiuidualibus, quibus
Partiuntur in multa.Exemplum autém, g, fuperius, g) . homo defcenditadfor. & Pla, ablatis autem per intel
afcenfum tcrminat,fit colléétiuum,eft,qüia dmnes par lcétum à forte & Plato.eorú APprietatibus,nofi habcnt
ticularcs homines,qui valdc n)ulti funt, inquantú pár per quod diftioguátur;ac Per hoc id quod rcmanet, pu
ticipant fpeciei humanae naturam, non rctinent fùam ta natura bumana, non dittinčtum c[t;qńnin eo diftin
pluralitatcm,fedadunantur,& funt vnus homo fecun &iua non funt aétu, & fimiliter homo & leo participa
gum fpcciem.Exéplum verò q, inferiora, quae defcen tione animalisvnù animal ſunt; qfn vtſunt in animali
fum tcrminant,ditiifiua & multiplicatiua fifit, eft: quia differentias proprias, quibusdiltinguuntur præueniüt
homovnus fecúdú pecié & communis per códiciones qih animal nó includit aéiurationale,aut rugibilc;amo
matcrialcs multiplicatur in particulares homincs &c. tis auté per intellc&tú ab homine & leone rationabili
Genus extenfiue magis colle&iuum eß quàm fpecies, qu* & rugibili non habent per quid diftinguátur;& confe
iutenfius plura continet . qucnter rcmanent vnú, & quia remanent animal, ideo
debent cfle vnum animal inquantum animal funt.
Irca illud diétum, genus cft magis colle&iuum in
vnam naturam quàm fpecies; dubitatur, quia op .Affign;ito autem genere &• fpecie quid fit vtrunq; eo
pofitum dicere dcbuiflent.illud.n. cft magis in vnam riim,& genere quidem vno exi$tente,fpeciebus verò plu
naturam vnitiuum, quod in fe eft magis vnum,& cuius rubus (Jèmper. m.diuifio generis in fpecies pii.res eji: )
naturæ vnitate retenta minoré diftin&tioné res illius na
gemus quide fèmper dejpeciebus prædicatur, &• omnia fù
turæ inter fc compatiuntur.Sicut illud eft magis calefa periorâ de inferioribus;}ecies autè meq; de proximo fi
&iuum,quod in fe cft magis calidü,& à quo res calefa bigencre,neque defùperioribtts:neque enim;! cóucrtitur.
&ae minus compatiuntur frigoris, cæteris paribus &c. oportet.n.tut æqua de equis prædicari, vt binnibile de
Speciesautem in fe cft magis vna quàm genus:qfh fpe ефно:aut maiora deminoziôi:*, »t animal de homine : hei
cies dicit naturâ omnino indiuifibilem formalitcr, vn
dc & atoma dicitur,genus verò naturam formaliter di mora veró de maioribus minine: leq;.n.dices animal eje
uifibilem importat:& fimilitcr res fecundum fpcciem hominem:q:emadmodum dices bominem efe animal.
adunatae minorcm diltinâionem compatiütur.nó.n. Hæc eft o&aua pars huius capituli,in qua ordinatur
poflunt diftingui nifi numeralitcr: quævcrò in gcncrc praedicatio cxercenda in ipfa prædicamétali coordina
tfh conueniunt, formaliter diftingui neccflc eft. magis tionc tribus regulis, quarum primæ fimul ponuntur,
crgo colle£tiua eft fpccics in vnam naturam quàm ge & funt illæ.genus dc fpeciebus & vniuerfaliter omne
nus.Ad hoc breuiter dicitur q) e(Te magis colle&tiuüm fuperius de inferioribus prædicatur. Altera eft, fpecies
nultorum pote(t intelligi dupliciter. Vno modo inten degenere & vniucrfalitcr inferius dcfuperiori nón prg
fiue,& ficfpecics cft magis collcétiua,quia magis vnit dicátur &c. Ad ponendas autem has regulas ex prædi
adunata,vt ratio adductâ probat. Alio modo extéfiue ctis continuationem dicendorum aflumit;commemo
& ficgcnus eft magis colleétiuü , quia multo plura fub rans g ex diffinitione iam generis& fpeciei habita &
fua adunatione cadunt quàm fub ſpecici ambitu. Vndc numéro fpecicrum femper numerum generum cxce
fpecies & genusfc habcnt ficut duo duccs, quorum al dente;qingenusvnum non poteſt diuidi in ſpecies pau
ter habct excrcitum paruum, fed valde vnanimem,al cioresdtiabus;conſequens eſt,9pponatur prima regu
tcr cxcrcitum inagnum,(cd diuerfarum faćtionum.il la.f.g. genus prædicatur defpecicbus &c. patet autem
lc.n.magis col!igit intcnfiue,hic cxtcnfiuc.Porphyrius fequélâ ex diifinitione ipfiusgcneris,in qua diétü,eft,g>
autcm löquebatur hic de cxtenfiua collcctionc,& idco pr&dicatur de pluribusgifferentibus fpecie.Secüdaaüt
dixit genus efle magis collcctiuum. regula ſtabilitur à Porphyrio exquadá fundamétali p
póíitione dicéte,y oportet æqua de æquis, aut maiora
, Participatione fpeciei plures homines qua ratione funt dc minoribus prædicare,minora verò dc niaiorib* mi
wn us homo.
nimè.ſpém.n.conſtat eſſe minoré genere, vniuerſaliter
Irca illud verbum , participatione fpeciei plures o&infefius eft minus fuo fuperiori,& loquitur dc maio
hominesfunt vnus homo.Notandú eft, quód Por ritate, minoritate,& aequalitate ambitus coră,que cö
phyrius non ab(olutè dixit plures homincs funt vnus tincntur {ub eis; fccundú quam diétü fuit,9 genus ma
horno,fed cum illa códitionc.f. participatione fpeciei. gis eft colle&iuüjfpecies,ita g> illud eft maius,9 con
ifta autem conditio,ell conditio diminuens y vnus ho tinct oia qug cótiniet alterú,& vltra illa aliqua alia,ficut
mo:qiim, cum abfolute dicitur vnus homo, ifitclligitur animal efí miaius homine;illud verò minus, quod non
de víitate numerali, quæ elt maxima vnitas, cum au continet quicquid alterum ambit, vt homo refpe&u
tem adiúgitur fib,ly Participationcípeciei, iam ditra animalis:illud autem eft gquale quod adgquat alterü,
hitur quodammodo Praeiacens predicatum: & de ho & adgquatur ab illo fecundum contenta fub eis; ita g
mine vno fecundum fpecicm, qui non clt homo vnus, de qüócunquae dicitur vnum, dicitur & rcliquum,&
accipioportct:& ideo non valct, plurcs homincs funt ecofiuerfo , vt homo eft rifibile &c.
vnu$ homo participatione fpcciei, ergo funt vnus ho Quæcunq; per fe praedicantur,£qua de æquis, vel maiora de
mo. ficut nec valet bos & leo funt idcm gencrc : ergo minoribus praedìcari oportet.
{unt idem &c.Idem.n.eft dicerc,participátione fpccici C Irca hanc partem occurrit dubium dc qua prædi
plures homines (unt vnus homo, & diccrc, plurcs ho catione intelligenda fit Porphyrij hæc propofitio
mines ſunt vnum in homine denominato ſpccics: cx oportet æqua de aequis,vcl maiora de minoribüs prae
dicare
 In prædicabil. Porphyrij.
dicare: qfh vniuerfaliter non eft vera.Clarum eß enim
uodilla eft aliqua prædicatio, animal elt homo: & tfi
ibi minus de maiorc prædicatur.Ad hoc dicit,g) prædi
catio eſt duplex: diretta & indire&ta. praedicatio dire
&a eft,qfi prædicatum fe habet vt forma fubic&i : qih
prædicata tenentur formaliter, fubiecta vero materia
體 Prædicatioautcm indi, ecta, eft qfi fubiectum eft
potius forma prædicati quàm cconuerfo. tunc.n. ordo
reétus prædicationis non taluatur:vt fi diceretur, albü
eft homo.Et quia fupcri* le habct vt forma inferioris,
& inferius vt materia quaedá fuperioris eft, ideo dicitur
9 illa propolitio intcllgcnda clº de prædicatione dire
&ta. medium.n. talc præucationem óportct vel praedi
catum efie fuperius: vt cum divitur , homo e(t animal:
vel æquale, vt dicendo hono ett ritibilis &c. Sed hæc
refponfio.dubitationénő fugat;qm admittendo defcri
ptionem prædicationis directg clarum eft,9 multae di
fectæ fiunt prædicationcs, in quibus minüs de maiori
Prædicatur vt Patet dicendo, nafus ett fimus; numerus
£lt par;& huiufmodi fubiectum.n. in omnibus huiuf
modicnuntiationibus minorise(t ambicusquàm præ
dicatum;& prædicatum forma c(t fubiecti; cü eius ac
cidentalisquaedam forma fit. Nec potelt fugiédo dici,
9 Porphyrius intendit loqui de Predicatione, qua cố
mittitur intcr terminos eiufdem prædicamcntitätum
.f.gcnusfpcciem differétiam & indiuiduum.Et primo;
quiafecundum doctrinam præfentis operis non inue
nitur Prædicatio æqualis de æqualiinvno prædicamen
to;quoniá ipfa nullam ponct diffcrentiam conuertibi
Jem cum fpecie fpccialiísima.Secüdo quia hic cxpref
ſedicit Praedicationé aequalis de aequalieſſe predicatio
Comy.
nem Proprijde eo cuius elt proprium; vt hinnibilis de
cquo.Dicendum cft crgo g) illâ propofitio intelligitur
de Predicatione per ſe, º non dequacunq; predicatio
ne.prædicationem per fevoco eâ, quæ in primo pofle
riorü diftin&a eft in modos pcrfcitatis&c.Secundum
.n.omncm prædicationem per fe oportet aut æqua de
æquis,aut maiorade minoribus prædicari.Minora ná
que peraccidens prædicantur dcmaioribus.accidit. n.
nafo quod fit fimus,& numcro quod fit par, licet non
accidatnumero quod fit par vel impar;& nafo, quòd
fit fimus vel aquilinus &c.&ideo illæ quamuis dire&g;
per accidcns tamé prædicationes funt.& ideo nö eft mii
rum fi præiens Propofitio in cis locum non habet&c.
De quibus autem fpecies prædicatur,de his neceffàrio
&ớfpecietgenits predicabitur , c generia genua vfq, ad
generalißimum.fi.n.verum eft dicere Socratè hominem,
homincm autë amimal,amimal vero fub$tantia:verü eft,
& Socratem animal dicere,atq; fub$tantiâ.femper.n.cú
ſuperiorade inferioribus prædicetur ſpecies quidède in
diuiduis prædicabitur,gemus aüt &• de fpecie, &• de imdi
uiduo:generaliffimum aüt vel degenere,&> degemeribus,
fi plura fùnt media & fubalterna, vel de /pecie,&-de indi
uiduo.dicitur.n-generaliſimilquidéde omnibus ſub ſepo
fitis gemeribus,fpeciebus,&- indiuiduis. Genus autë quod
ante fpecialißimum eft,de omnibus indiuiduis.
Hicfccüdo ponitur tertia regula quæ talis eft;de qui
buſcunque ſpecies pradicatur dc his neceſſatio & ſpe
ciei genüs prædicabitur;& generis genus;vfqucad ge
neralißimum;& fatis clare declaratur; atquefummariè
colligitur dc quibus quodlibet quod in prædicamento
eft prædicatur. ncc opus cft cxpofitione.
Indiuiduum auté de vno ſolo particulari. Indiuiduum
.n.dicitur Socrates.< hoc album: hoc veniens, & So
phromifci filius fi fòlus fit ei Socrat, filius. Indiuidua aüt
dicuntur huiufmodi,quoniam ex proprietatibus confiftit
ттитqиoа4; соrит„4иarитcoiletitспй4adтітatioeа
13
dem erit:Socratis emimproprietates nunquàm in aliquo
alio porticularium erunt eâdê:hæ verò quæ funt hominis
proprietates (dico autem eius qui eji communis) erunt
èædem in pluribus:magis autem in omnibus particulari
bus bominibus in eo quòdhomines fùnt,.
Haecnona pars huius capituli,quæ licet textus feriei Nona'pars.
fuperioris potius fit terminus quàm alia pars feparata, /
quia tíí nouam ingrcditur materiâ, fcparata fit abilla.
Agitur ergo in hac partedc indiuiduo, & quo ad quid
fit,& quot modis fit;& quare dicatur indiuiduú.Quid
.n. fit indiuiduum perfuadetur cum dicitur, quòd in
diuiduum devno ſolo pradicatur. Tripliciter auté in
diuiduum ſignificari tradit.ſ.termino diſcreto, vt So
crates; & termino communicum pronomine demon
ftratiuo,vt hoc album;& circunlocutione vt filius So
promifci, fi vnicus e(t &c. Quare autem iudiuidua vo
cétur huiufmodi cntia fubdit dicés.hoc ideo eflc, quia
cx proprietatibus conftat,quae diuidi non poflunt, ita
φ in hoc & in illo inueniri pofsint. ficut proprietates
fpeciei inueniuntur in pluribus,hae carnes nanq;& hæc
ofla & hi nerui cum hac complexione non nifi in hoc
vno funt.Carnesautem & offa & nerui, qug pertincnt
adfpeciem in pluribus partita fingularibus inueniun
tur;ita 9 ficut plures homines (vt fupcrius diçtum eft)
Hunt vnus homo, inquantum comuenlunt in Ipecie hu
mana, ita conuentunt in hoc quod elt huberc ea(dem
carnes fecundum fpecicm ; & fimilitcr eadem ofla £m
fpeciem, & reliqua, quæ ad fpeciei naturam pertinent.
oinnia.n.huiufrnodi eadem funt fecundum fpeciem in
omnibus particularibus.fecüdum autem indiuiduales
proprictates multa elt inter ea diucrfitas &c.
Indiuiduum artificiofa prædicatione de nullo,neq; de multis
praedicatur naturali verò de vno (olo.i. feipfo p teducaris .
C Irca illam indiuidui defcriptionem ( indiuiduum Сар. s.
eft quodde vno folo prædicatur) dubium occur
rit; quia Arift.(in primoperihermenias) dicit fingula .
reelt quod non prædicatur de multis. multum aùtem
refert dicerc non de multis & de vno. ex hoc.n. quod
diciturindiuiduum non prædicari de multis non fequi
tur,crgo devn9 folo;quia ftat g de nullo praedicet. Èx
eo vcròqu9d dicitor.de vnofoIo, rccte fequitur, ergo
non de multis.dcfcripto ergo Porphyrij, quia réttrih.
git diétum Ariitqtclis,fubdubio cădit;qiii âliqua indi
üiduafunt, qu£ de nullo Prædicantur.i.indiuidua præ ln praedica
dicamentifubftantia;vtfortes & Plato.a prima nangue umento [ub.
fubftantia (ytin Prgdicamentis dicitur)fiulla elt prędi flantiæ.
catio non eft ergo dclcriptum ipfum uidiuiduumì. Ad Cap.3 fi.
ho$ dubiô dicit Auerroi$tij hoc loco, quòd aßignatio
indiuidui data à Porphyrio non ett véri ឍ
gnatio,quia non conucnit omni individuo, (cd indiui
duis accidentium tṁ,que Prædicantur de ſubic&isſuis
denominatiue,vt cum dicitur for.elt hoc aloum &c.in
diuidua.n.fubftantig.nequc dcnominatiue, ncq; quid
ditatiuegealiquo Prædicantur, vt Arillot.in præùica
mcntis dicit;& Proptereainquit Auerrois, q, vcra afíi
gnatio indiuidui elt illa. Indiuiduum ett qúod non di
$itur deinultis &c. Scd qih Porphyrium communis
fchola lullinst & merito,ideo aliterºdicendum eft; vtri
ufq;di£tumfuftinendo,!.9 vero
Prædicatio elt duplex. գսջ
dam elt artificialis,quaedadì naturalis. predicatio
nem artificialem voco abartenő effectiue, qfm onnis
Pradicatio artis opus cit,Icd finaliter,ga,0.ártistini di.
re£teferuit. Natüralem autem praedi&áíionem voco,
quæ artis finin9n clt dirccte pröficua, ex natura tí reí
fignificatæ verifsima cxiflens naturaifi imitatur, quæ
ad ynum determinata clt. Cum igitur finis iogicii, § ac
tisfit inftrumétacderc, quibus iiicognita iuíìolefcant
Praedicatio artificialis illi crit, qua aliquid guotum no
tum fict.hgcautécit, quæ duo qualitérculìs dultincta
adunat,
 I4 Thom. à VIo Caiet.Comm.
, adunat,vt honc eft anima!,vel refibilis&c. praedicatio
autcm naturalis erit illa,qua nihilnotificatufignotum.
hæcautem eft,'n qua omninoidcm de feipfo prædica
tur;vt homo eft homo.nullam.n.quaeftióncm dubita
tablem terminat enunciatio dicens,a,eſt a,b,cſtb, &c.
v£rifsima tamcn eft adco, g) Boetius dicit ca nullam
efleyeriorem.De artificiali igitur prædicationc loqués
Arift.dixit,g) à prima fubftaítia nulla elt prædicatio;
& 9 ngn dicitur de multis indiuiduum:& Auerrois di
xit,qp Porphyrij afsignatio non c(t vera. De naturali
autem praedicatione loqucbatur Porphyrius dicens,in
diuiduum devno ſolo pradicari, quoniam praedicatur
de ſeipſo diccndo,ſortes eſt ſortes &c.
Indiuiduum vºgum predicatu de pluribus,ſed in quale cui
non obilat indiuiduum predlcari de vnofolo. : dus aliud à quid ſquantum quorum &c.ProPrium au
C. eandem dcfcriptionem dubitatur,an conue
—a niat indiuiduo vago,an indiuiduo fignato tâtum.
Digitur autem indiuiduum vagum aliquis homo, ali
guis bos & huiufmodi;indiuiduum verò fignatuni hic
h9mo, hicbos,&c. Sortcs &c. Eft autem raíio dubitan
di , quia communitcr dici vidctur,quòd indiuiuiduum
vagum devnofoiopradicatur,x tamé exercitium pre
dicationis conuincit, quòd de pluribus prædicatur:Sor.
.n.eft aliquis homo; fimilitcr Plato cft aliquis homo
& fic deal.js.Ad hoc dubium dicitur, Qp ifta defcriptio
conucnit etiam: indiuiduo vago,& conſequenter q in
giuiduum de vno folo prædicatur fccundum rem,iicet
fccundum vocem praedicetur de pluribus.vnde, quia
cum dicitur aliquis homo eft Sor. & Pla. nulla rcscöm.
munis Sorti & Platoni prædicaturniſi natura humana
importata per ly homó , & lyaliquis homo importat
naturam non abfolute,fed párticularizatam: idéo fola
illa vox, aliquis homo, cft communis vtriq; fi ficut fi
plureshomincsvocentur Sortisnominc, quod impor.
tat naturam humanam dcterminatam ad hoc,fola vox
communis eft vtrifq; forti.Sed huic rclponfioni,cui có
muniter ab omnibus affentiri vidct, obl&atS.Tho.do.
£trina,quæ Peripateticis plurimum confcntanea eft.ha
bctur fiquidem abipfo in q. difputata de potétia Dei.
potentia q.9.ar.3.9 indiuiduum vagum praedicatür depluribus
dei q. 9. ar. non folum fccundum vocc;i, féd fecundurn rätionem
2. ad pri-• fignificatam.Fundatur autemi doctrina fua fuper hoc;
ПllПП «
quia infortria polunt confiderari,qua inco funt;na.
tura,f.humana,& modus, quoilla nátura cft in for.qui
mod* nihil aliud eft quàm particulariter exiftere.eft.n.
in ſorte natura humana non vniuerſaliter,ſed particu
lariter;& principium,quo illa natura determinatur ad
fortcm,puta materia fignata. Horum autem trium na
tura ipfa communis eft, & prædicabilisdc multis; mo
dus quoq; nature communis cſtomnibus indiuiduisil
lius naturg fikut & naturaipfa, ficut in quolibct homi
nc eft nauüra humana,ita eft etiam in quolibct hominc
natura humana particulariter. nullus cnim homo eft
qui non fit homo,& qui non fithomo particularis; nifi
fecundú Platonicos poncntes hominé vniuerfalé &c. utduumautem pars.ſpecies verö & totumeſ & Par::
Principium autem, quo naturaad hoc determinatur, fedpars quidem alteruus, totum aut$m not. alterius,Jed
propriú elt ita huic quod nulli alteri cöuenit.Quemad in alijs.inipartibusenim totum e$t alijs.'De genere 4ui
modum crgo,quiafpccies naturam abfolutefigfiat, dc
pluribus prædicatur,ita indiuiduum vagum, quia mo dem &
dù natura non determinatù ad hoc,ſeu natura ſub mo liffimum,& quæ genera eadem & fpeciesfint, y que in
do non determinará ad hoc,importat,de pluribus prg
dicabilc cft;indiuiduü verò fignatum, quia hoc fingu
larc fignificat de multis nullo pacio dici poteft.Nofi er
go aequiuoce dicitur undiuiduum vagum de pluribus,
fed fecundum nomen & rationem. Et licct contra do
&trinam hanc obijcipofsit, pro nunc tfi tripliciter intta
ri poteit logicaliter,Primo;quia fccúdum hoc Porphy
rius diminutus efict determinans de praedicabil·bus, &
taccns de indieiduo vago.Secundo,quia fuperius pofi
ta c(t diuifio prædicabilium,& non apparet fub quo il
lorum membrorum claudatur indiuiduum vagü; quia
non predicatin quid (eſſet.n. ſpecies) nec in quale ere
go&c.Tertio:quia præceptum Platonis quo quicfcen
dum iufsit in fpecialifsimis, non cffct implendum; qiú
dcfcenderc adhuc poteft diuifio; indiuiduum vagum
mcdium cftinter fpeciem & particularia. Ad pridium
horum dicitur, g/arguendus non cft, quia ea qug non
promitit non ferüauit.Porphyrius autem nunquâ pol
licitus eft fc de omnibus prædicabilibus traçtaturum,
fed tantum de illis quinque abipfo enumeratis in pro
oemio(vt ibi patet) & ideo non cft mirum fi dc indi
uiduo vago non tra tauit,ſicut necde diffinitione tra
&tauit,quam conftat fpeciale efle prædicabile. Adfecú
dum dicitur,9 indiuiduum vagüpraedicatur in quale,
& non in quid,perly quale, vero intelligitur onnismo
tem interrogatiuñ de indiu duo vago videtur efe hoc
quod dico cuiufmodi.Quod fic perfuadetur:dc,a.puta
forte poteft triplcx quaeftio formari.prima de quiddita
te eius, & fic querimus pcrly quideft, & refpondetur
homo; tcrminata hac qugflione per hanc rcfponfioné
cómunem Peripateticis & Platonicis reftat inquiren
dû cuiufmodi homo eſt,vniuerſalisan particularis,pcr
fe an participatione. mukum.n.rcfert quid horü rc'pé
deatur. Platónici.n.de aliquarc exiftentc in rerum na
tura,quam dixerunt efle hominem, quærensibus cuiuf
modihomo eft ;refpódent, per fe,& vniuerfalis.de ali
quavcrò puta Sorte,reſpondent, q non eſt homo Per
ſe, ſed eſt homo aliquis.i. particularis&c. Peripatetici
autem querétibus cüiufmodi homo fit, vel cuiufmodi
bos fit,femper refpódent g, cft aliquis homo,&aliquis
bos; qin naturas rerum pcf (e non crcdunt fubíiítétcs•
tcrminata autem fecunda quaettione per indiuiduum
vagum quærimus quis, & rcfpondetur hic, quod im
pórtatifidiuiduü fignatü.praedicatur ergo indiuidujm,
Vagum in cuiufmoäi,& cónfequenter non in quid, fed
in quale.Ad quartum dicitur praeccptum Platonicisttm
plehdum efle, fcdfane intcllectum. loquitur cnim de
ienſu perdiuiſionem formalem, & non dequacunque
diuifiöne, polt fpecialilsimam autem Ipeciem nullam
dicimus cflè diuifionem formalem;nec etiam dicimus
proprie loquendoindiuiduum vagum eſſe medium in
ter fpeciemi & fingularia; qñ medium coordinationis
pfitalis res ipfa,cuiur eft e(Ie,debet eſſe non modus rei.
vt patet degeneribus& fpccicbus& fingularibus.In
diüiduum äütem vagum vt diftinctum à fpecic & fin
ularibus modum täìtum rei dicit, & ideómedium il
ám dicitur efleintcr Ipecié & fingularia,licct que ad
aliquid medij rationem habere videatur • Dicendum
eft &rgo,q diffinitio indiuidui hic afsignatajndigigu9
fignato ähtum conucnit,in cuius fignu}, Porphyrius
fignata tantum indiuiduain textu exprcfsit&c.
continetur igitur indiuiduum quidem fub fpecie:/ρε
cies autem fùb genere.Totum.m.quiddam ejt genus:iudi
ſpecie, o quid ſit generaliſinum, go quidJpecia
diuidua: & quofmodis genus &Jpecies dicautur, ſufji
J
cienter dičium eft.
Hæc eft decimaparsbuiuscapituli,in qua compa- Pesima
rantur ordinata in prædicamentalilinea fccundum to pars.
talitatem& partialitatem;&dicitur,9 genusett tantú
totum,indiuiduum eft tantum pars.fpccies autem eft
totum & pars, qih genus contihet fubfe fpecicm , &
non continetur fubea,indiuiduum verò cotinetur fub
fpecic,& non continet eam fub fe.fpccies autem &
continetur fub genere;& idco pars eiuseft:& continet
fub fcindiuiduâ ; &idco totum inillis cft &c.
Genus
 In prædicabil. Porphyrij. 15
genus. totum yniuerfàle tantum eft, indiuiduum verò pars returqingenus & ſpecies ſunt correlatiua;legitimack
fubieétiua,fpecies yerô totum, & pars eft fubie&iua, quàm cufatione id fa&um effe non eft dubium: vndc ftatim
uis totum diffinibile fit,genus verò pars illius . poft eorum notitiam ante reliqua de differcntia fermo
Irca hanc partcm notandum eft , g» totum dicitur nem inchoauit.Secundo notandű eft, gp diftinštio dif
duplicitcr.f. totum vniuerfalc', & totum diffinibi ferentiæ in fupradiétas trcs fignificatiónes nö et ficut
le;& fimiliter pars dicitur dupliciter,fcilicet pars fubie diftinétio generis,aut fpcciei in fuas fignificatióes. Cü
&iua & pars diffinitiua. Totü vniuerfale vocatur fu enim diuifum fuit gentis,aut fpecies, füit giuifio æqui
perius refpeétu inferiorum,quæ partes eius fubic&tiug uoce vocisin ſuasſignificationes,ficut ſidiuidereturca
dicuatur.Totum autë diffinibile vocatur id, quod dif nisin pifcem marinum,& coelefte fydus , & animal li
finitur refpeétu partium fuae diffinitionis, quæ partcs trabilé.Cum autem diuiditur differentia in fua fignifi
diifiaitiuæ dicuntur. Diffcrt autem tfb altero iftorum cata,e(t diuifio vocis aliquo modo analogæ in fua par
modorú dicere aliquid,totum, aut partem, vcid quod tialia fignificata.Fuit auté ncceffaria talis diuifio in hoc
totum vno modo cft,pars fit eiufdcm altero modo, & loco,licet æquiuocü non effet differentig nomen: quia
differcntia non fccundum totum ambitum fuum c(t
econucrto.Superius.n.rcípecìu inferioris cft totũ vni
uerfale, quia continet in poteftate fua illud & alia , & vnum de quinque vniuerfalibus,fcd tertio tantummo
prædicaturdc eis:& eft pars diffinitiua eiufdem, quia doſumpta.Tertio notandum eſt, p differentiam voci
continetur a&u & intrinfccè in diffinitione illius: & ri cömuniter proprie& magis propric ex duobus or
confequcntcr inferius refpc&tu fuperioris totü eft dif tum c(t. f. ex cognitionc noftra,& cx rcbusipfis: ex co
finibile cft pars cft fubieéiua.Quando crgoin textu:fit gnitionc quidem noftra vocata eft differentia commu
fermo de totalitate& partialitatc,& dicitur,genusto niterilla,quæ fit ex rebus, per quas communiter homi
tum tantü eft &c.intellige g, dc toto vniuerfàli& par ncs apprehendunt diſtinctionem & diſsimilitudinem
intcr entia mundi huius.Res autem cómuniter caden
Super de tefubieéìiua locutio cft.TPoflet quoq; negari fimplici tes fub ့ႏိုင္ရန္ျဖို့
hominum,quia funt fenfibilia ac
ente, & e ter quòd genus fit parsformaliter loqucndo, vt patct cidentia,fecundum quæ non differt hoc ab illo nifi al
ſentia.c43. cxdi&is,in capitulo tertio de ente & efTentia, Sed quia teritate quadam,ideò differentia communitcr dicitur,
hoc altioris negotije{t, wide ibi: confiderando, 9 ge
nus,vt {ic,eft tótum vniuerfale,& vnde habct,quód fit qua res diffcrunt abinuicem alteritate quadam. Differé
totum;& vndequod fit parsdiffinitionis.Vltimo Por tia vcrò Apprie diéta e[t qua difcernimus aliqua occur
醬 facit eórum quæde genere & fpecie corum rétia,p róprictates eoruminfpiciendo: vclut quofdam
chara&eres.vt patet cum lufcum aliqucm aut
diéta funt.Oftenditur autem ex epilogo quòd vnicum à natura, vel cafu fignatum aliqucm ab alijs differen
tantum capitulum dcgencrc& fpeciefimul fecit&c.
tem dicimus: & qiiîhuiufmodi differentiæ £m acciden
De differentiarum varijs acceptionibus , & tiainfeparabilia fiunt,idco Porphyrius dixit, quòd dif
ferentiâ proprie dicitur qiì altcruim ab altero differt ac
| Quidnam fitipfa diferentia vtpredi cidente infeparabili. Magis proprie autem differentia
| cabile eft; oftendit. Cap.2. . . . diéta eft,què fàpientibusinhotüit; g) nihil ca magisin
Ifferentia verò & comuniter, o proprie,3 ma time differrefacit,quæ conftituit.hæc autem, quiá Per,
D gispropriedicitur. Communiter quidem diferre cflcntialia principiä,nó quæcunq;,lcd Propria fit: idco
^ alterum ab altero dicitur, ::; 4nadā Porphyrius dixit,9 diftèrentia ihagis proprie dicit,qfi
differt quocumq; modo, vel á feipfò vel ab alio.-Differt alterum ab altero differt fpccifica differcntia. Ex rebus
vcrò noininü hæc diucrfitas robur maximum habet :
enim Socrates à Platone alteritate,& ipfà à fè fene vel qfh differentia communiter dicitur, quæ caufatur ex
iam puero veliam viro: veliam faciente aliquid vel quie
Jcente,ó femperin aliquo modo habendife alteritatibus rcbus,quænon funt propriæ huic,vel illi,fed multis cö
muniteraccidunt & adueniunt & recedunt. Differen
?roprie autem differre alterum ab altero dicitur, quan tia vcrö proprie dicitur quia caufátur exhis rebus,quæ
do infeparabili accidente ab altero differt. Infepárbileproprictatesfunt aliquarü rcrum,vt ridcre,& mugire,
verôatcidens efi,vt nafi curuitas:cacitas oculorum «9- vel partiü earum,vtcæcitas & furditas &c. Magis pro
cicatrix cum ex yulnere occaluerit. Magis autem pro pric autem ideo dicitur,quia ex his, quæ maxime pro
prie alterum differre ab altero dicitur, cùm Jpecifica dif priæ rebusfunt,caufatur,ex conftitutiuis.f.eflentiavum
ferentia differt: quemadmodum homo ab eqüo fpecifica fuarum. Quomodo autem mébra diftin&tionis huius
differentia différt rationalis qualitat&u . . - - non coincidant,in expofitione fcquentis literç declara
H. incipit fecundum cap.huius operis, in quo tra bitur, quoniam tunc facilior eritintellcéius.
, Vniuerfaliter ergo omnis differentia addita alteratiâ.
&taturdedifferétia, & diuiditurin tres partes prin
cipales. In prima declaratur quid nominis ipfius diflc fàcit alicui.fedea quæ e$t communiter,& proprie altera
rentiæ, infecüda diuiditur.Intertia diffinitur.Afsignâs. tum fòlum facit,illa autê quae eft magis proprie,aliud. Il
erg9 quid fignificetdifferentiæ nomé,dicit,quodifi tri lg quidem quæ faciunt aliud fpecificg vocantur,ill£ verò,
plici fignificationeinuenitur. Quandoq;.n.fignificat quæ alteratum,fimpliciter differëtiæ..Animalis emim ra
difparitaté,quæ in rebus fità cómuniter accidéfitibus, tiomalis differentiâ adueniens aliudfacit,&^ fpeciem ami
& dicitur differétia cómuniter.Qiiq; autem ea, quæ ifi malis facit.Illa verò,quæ est mouendi,alteratum facit fò
rebus fitâ proprijs accidcntibús,&áfdiflerétià ;pprie lum â quiefcente.quare illa quid & aliud, illa verò alte
Qãq; aút eam,quae in rcbus fit ab effentialibus & pro ratumfolumfacit.Secundâ igitur aliud facientes,diuifio
Prijs conftitutiuis,& tunc df differentia magis proprie. nes fiiit à generibus inſpecies,et diffinitiones alignätur
Generis & fpeciei notitia,cum fint relatiua, differentiae co quae.ffumt exgenere &- buiufmodi differentijs:fecundum
gitionem iure praecefsit, quae effentialiter fpecie prior auté eas,quæ filum alteratum fáciunt,alteratio fola con
.eft,& an 醬盟 tum ex noftra, tum ex rebus ipfis in tria
fi$tit:&- in aliquo modo fè habentis permutationes.
analogata diftin&um • quorum differentia magis proprie
Prædicabile eſt. * . . . . - Hæc eft fecünda pars huius capituli, in qua differen .
C Irca hanc partcm notanda funt quatuor. Primo, tiam diuidere intendens tria facif. Primo priman dif
-^ quôd ordô praepoflerusà Porphyrio fcruatus e(t, ferentiæ diuificnem affcrt introducens eam ex prædi
dum diffcrcntiäum poftponitfpeciéi ' nam differentiâ ciarum fignificationum conucnicntia,&difconuenié
醬 fgccic,ficut Principium prius eft principato: tia; vnde dicit, communc eſle omni ditlerentie facerc
d,quia ideoPcrmutatuse(t,vt génerisnotitia cöple- alteritatem;(cdintcr diffcrcntiaum cóinuniter, & Pro
- * prie
\
 I6 Thom.à VIo Caiet. Comm.
prie ex vna parte,& differentiam magis proprie ex al
tera parte, tanta eft di(tantia, q, illæ álteratum tantum
faciunt id,quod per eas differré dicitur, ifta auté aliud
facit id,qudd pcr ipfam differt &c.Et huic ftatim diffc
rentiae primam diuifionem extrahcns, aut differentia
rum aliæ alteratum faciunt,aliae aliud: & fubdit tria,in
quibus inter fe prædiétæ diuifionis membra difcrepãt.
Primum cft, 9 facientes alterum differentiae vocantur
fimpliciter, facientes verò aliud, differentiae fpecificæ
dicuntur.Secundum eft,q) facientes aliud diuidunt ge
nera,non autem facientés alterum. Tcrtium cft, qüód
facientes aliud funt illæ,ex quibus cum genere fit diffi
nitio,facientcs autem alterum diffinitióncs non ingre
diuntur,fed permutationes & alterationcs fecundùm
eas fiunt:alterationes quidcm ,'ficut aqua frigida poft
modum per calcfa&ionem differt à fe,& ab altcra frigi
da,& ccóucrfo, pcrmutationes verò, ficut cum aliqüis Diuifum fuit a Porphyrio differentiæ nomen abfolute in in
mutatur ſecundum differentiaspoſitionis; vt qui ſede
bat ftat,vel de vno loco träfit,ad alium,vcl £ m. quafcun comnìuniter, proprie, & magis proprie rebus diuerfis dif
que alias praedicamentales denominationes variatur.
pafsiones & proprietatcs fecundum quas fit diuerfitas
accidentalis.Aducrte autem hic diligenter gy multum
rcfcrt dicere facit aliud,& diccrc,infért aliud:{icut non
parua differétia eft intér facere,& inferre.Inferre fiqui
dcm diuerfitatcm fubftantialem poteft effe&us, eius,
faccre autem illam non poteft:& ideo differentia pro
prie,licet qfiq;inferat diffcrcntiam magis propriâ, &
conſequenter infert aliud.i.diuerſitatem ſubſtantialé,
quia quæ differunt in pafsionibus proprijs differüt etiá
fpecificis differcntijs, ficut diffcrentia fecundum rudi
bilcóz riſibile infert differentiam ém irrationale;&ra
tionale:non tfi propter hoc fequitur, quòd iifferentia
propric faciat aliud:qfhinfert aliud à pófteriori vt eius
effeëtus,& non facit:èconuerfo verò differentia magis
proprie & facit& infert alteritatem.i. diuer{iatem àc
cidentalem,quia caufat illam & concludit candem.
tentiones , non autem res , cum eandem rem contingar
ferentiam efle in ordine autem in vnum, rerum forte fuit
diuifio illa. - - -

Differentiæ omnes alteritatem, feu diuerfitatem a!iquam fa

cere formaliter, vel virtualiter dicuntur, fed üuß umiliter :
nam communiter & proprie differenti e alteritatem ſolam
formaliter facere aliud vei ô virtua!iter inferre dicuntur:
mag s autem propria aliu dforma!iter, alteritatem verò,
quam inferre poceft , non nifi virtualiter facit. - --
Irca fupradiéta aduertendum eft,g, quia differen
tia ficut poteft accipi dupliciter,f. formaliter &
materialieriťa potett diuidi dupliciter:& confequen
ter harü diuifionum duplex fenfusefle poteft. Primus

eft,q> differentia diuidatur materialiter, i. in res,quæ

C鷺 hanc partem duæ tcrminorum cöbinationes
de larandº orcurrunt,ſly alferum,ſeu alteratü, &
denominantur differentiae;ita quòd iftg diuifiones fint
rcrum diuifioncs,& altera res differentia comnmuniter,
aliud Ly fàccre alterum & fìccre aiiud. Aliud, cum fìt altcra proprie,altcra magisproprie, & fimiliter altera
relatiuum diuerfivatis fubflantiæ, nihil aliud fonat in. resdifferentia faciens altcrum tantum, & altera res dif
propoſito, niſi diuerſitatem ſubſtantialem, ſeu quid ferentia faciens aliud:& ifte fenfus oino e(t erroneus;&
ditatiuam . Altcrum verò, quia relatiuum diuerfitatis. gm vnamet res rclata ad diuerfa, deneminaf omnibus
accidentis apud philofophos e!t,quod multifariam (u- iftis ម៉្យាង្ន vifus eft dif
mi potcft,dupliciter in propofitoaccipi pote{t. Primo ferentia communiter reípeĉtü lignilapidis & fimiliú ,
vt fonat diuerfitatem in cjmmuni, quæ ob fui abftra uibus nigredo ineft, vt accidefisfperabile, & eftdif
&tionem ab imperfcëtiori nomcn fumat, & alterius di erentia proprie refpectu corui& carbonis, ni ੇ
catur:Secundo vt fonat diuerfitarem accidentalé, quae gredo incſt vt accidens inſeparabile;& eſt differétia ma
proprio nomine alteritas vocetur. Facere altcrum,& gis proprie reſpectu ipſius nigredinis, qui ſpecie con
fimiliter facerealiud dupliciter intelligi in propofito ftitüit,& facit áliud inter nigfedinem & albediné & fa
poteft.Vno modo formaliter, ficut albcdo facit álbum cit alterum tfh lignum à lapide;non ergo cft diuifio re
formaliter, Alio modo virtualiter,{icut albcdo facit di[rum.Secundus fchfus eft,quod differentia {umatur for
grcgationem vifus, quia ad iplam fequitur naturaliter naliter,& diuidatur in intentiones; ita 9 fit diuifioin
talis proprietas &c. Duplcx crgo fenfus verborü Por tcntionum differcntialium,& hic eft fenius verus & di
phyfjcffe poteft.Primüs cft,g!oquatur de alteritatc.i. gnus Peripatcticis, qín lermonem formalem explanat.
diuerfitatc in communi : & de facere alterum & aliud; Diftinguuntur.n.intentioncs differentiæ velfccündum
formaliter:& tüc cft fententia valde clara, & omnis dif modos, quibus vnum ab alio diffcrre contingit,& fic
fercntia facit alteritatem,i.diucrfitatcm aliquam, ali quia tales modifunt tres, qih res aut differüt pcr cffen
tcr differétia nó eſſet: ſed differentiæ cômunitcr,& p tialia,aut per proprietatcs,áut per accidentalia,& vna
prie faciūt tūm alteritatcm.i.diucrfitatcm aliquam,non mct rcs hüic eft cffentialis, illi eft proprictas, alij vcrò
tà talem,qug mereatgr aliud nomen fpcciale, qfh vere accidens;idco primo differentia diftincia cft in trcs in
non nifi ajteritatéfaciunt. Differentia verò magis pro. tentiones,f.côiter,proprie& magis proprie;vel fecun
pria a!iud facit,i.diuerfitatem non qualemcunq;,fcd po dum fuos cffcétus, & fic quia tales funt duo; qfh auteft
tifsimam,quam ly aliud fignificat:ita 9 ly aliud impor. alteritas; aut alietas: fimiliter, quiavnamet res in hoc,
tat duo.f.diuertitatem fubftantialem, & rationcly di facit alietatem,& in illo alteritatem,ideo data eft fccun
uerfitatem, diciturfaccre alteritatem, rationclyíub da diuifio differentiarum velfecundum connexionem
fantialem dicitur facere non folum alterum,fedaliud: cum his,quorum differentiæ dicuntur;& fic, quia con
& iuxta hunc fenfum clarum eft,9 differentia magis nexio vel e(t folubilis, vel infolubilis, dabitur tertia di
propria facit & alterum & aliud formaliter. Alter aüté uifio bimcmbrisquoque,& diuidentur differétiæ in (e
ſenſus cſt, q loquaturde alteritate.i. diuerſitate accidé parabiles & in inſeparabiles.In omnibus.n.his diuiſio
tali & de facere alterum & aliud formaliter,vel virtua nibus rerum diuifio nunquam fit,fed intentionum;di
litcr.Et iuxta hunc fenfum clara quoq;fententia cft,g> uerfimode tfi, qfh prima fundatur fupra diuerfum mo
omnis diffcrentia alteritatem.i. diüerfitatem accidenfà dum, quo res dcnominata diffcrentiaineftalicui,fecun
lem facit,licct difsimiliter, quia differcntig cómunitcr da ſupra diuerſum effectum in diuerſis, tertia ſupra di
$ proprie faciunt eam formialitcr , magis propria auté ucrfam conncxionem cum diuerfis;&qú loquéndum
facit càun virtualiter, vt dicetur.Scd diffcréntiæ cómu- - cft formaliter(li Peripatetici effe volumus)idéo ſimpli
niter & proprie alteritatem.i.diuerſitatem accidentalé citer aflcrendü eft g, äifferentia propricnö eft differen
tm faciunr,diffcrentia autem magis proprie facit aliud, tia magis proprie,neq; cöitcr;neq;cconuerfo;& fimili
quia facir formaliter diuerfitatcm fubftantialem: dum ter faciens aliud nó eft faciens alterumtfh; nequc ccon
giftinguit fpecificc fpccicmà fe conftitutam ab alia, & uerfo;&fimiliter feparabilis,nő eft infeparabilis, neq;
facit alterum:quia facitvirtualiter diuerfitatê accidcn ccöuerfo;licet vna rcs oibus iftis denomiiationibus fuö
talen.: qii.cx differentijs cffcntialibusfpccicrum fiuüt iaceat.Poteítauté contrahancdeterminationé obijci.
գաla
 In prædicabil. Porphyrij
quia impofsibile eft vnü & idé diffcrre ab vno vel plu
ribus cömuniter propric & magis proprie per eandem.
ré;qfhimpofsibilc eft 9 eadë res alicui vni fit cflcntia
lis,& proprictas,& accidés.Videtur ergo gp diuifio pri
madriae non fittin intentionum, ſed rerum; & ſimili
ter poteſt arguide ſecunda & tertin;4m impoſsibile eſt
vnum,& idem ab cadem re habere alictatem & alteri
tatê tín,& effe ſeparabile & infeparabile ab illa &c. Et
confirmatur,quia qua rationedicitur,9 ilta eft diuifio
intcntionum,;Ppterea quia vna res pòt omnes iliasfu
fcipere dcnominationes in ordinc ad plura, cadé ratio
inedici debct,q* cft etiam diuifio rcrú propterea, quia
in ordine,ad vnú nő potcttres vna fuícipere oës ittas
denominationcs, fcdoportct effc plures rcs fubftratas
denominationibus talibus;qug.n.maior ratioibi j hic
eſt,8 c.Huicobiectioni ſatisfit dicédo q quia dria diui
ditur abfolute & nô in ordine ad vnü vel plura, & abfo
!ute loquendo oia mébra harum diuifionum adunátur
in vna re,& non in vna intentione,idco nulla earü eft di
uiſiorcrum.Ad confirmatiobé verô df, qp non eſt par
ratio vtriufq; partis; qfh cü hic fint duo.I. res differés,
puta homo diffcrcnsàleonc,& rcs qua differt, quae dif
ferentia denominatur puta rationale vel rifibile, vclal
bedo &c.qii dfia abfolute diuiditur non elt refpicicn
darci differcntis vnitas,vel pluralitas, qin hgc differen
tia à longe refpiciuntur,fed attendendü eft potius rei,
quæ dfiinominafquot modis a&tüdifferendi habeat,
quot cffectus,quomodo connexa &c. Vnde diuifiones
... iltae(vtdiétum c(t,) nö fupra vnitatè vcl pluralitatem
rei differentis fundantur,vt obiectio ſupponit, ſed ſu
pra diuertos modos diffcr.cndi& effectus & connexio
nes,& qñn omniü horum diuerfitas(abÍo!ute loquédo)
ab vna fluit re,quae differentia denominatur.ideo rerü
diuiſio non eſt,quamuisſi non abſolute ſcd in ordine
ad hoc, puta vnum quid differcntiam fccare volueri
mus diuifioncm rcrum ncccflario oportcat fieri &c.
Cum differentia faciens alterum folum differre faciat, [impl"
citer di&a eft.aliud verò faciens, cum fpeeifice differre fa
ciat non appellata eft differentia fimpliciter.
C Irca primam differentiam afsignatâ in tcxtu inter
membra huius fccundæ diuifionis,notãdum eft,g>
dificrentia faciensaliud ideo differentia vocat,quia fpc
ciem contituit, & pecifice ditinguit eá ab alijs:dife
rétia vcrò faciés;alterum,non ideò fimpliciter differen
tiadicitur,quia facit diffcrre fimpliciter, qfh hoc eft fal
fum:quia non facit differre nifiím 驚 ideo diffe
rétua fimpliciter dicit,quia nó facit fimpliciter & com
plete differre.Intelligendũ.n.eft,g cũ in textu df 9 fa
ciés alterü fimpliciter dfia dicitur,nó cft fenfus,gdfia
fimpliciter,fed clt fenus,qP habeat pro noíc hoc, dif
ferentia:abfq; aliqua alia Ferfeétiua additionely,n. fim
plicitcr idé fonat qd abfq; additióe aliqua. Dfia ergo
faciens aliud in hoc difcrepare dicità faciéte alterü, qa
faciens aliud fpecialc nomien habet,& vocatur differén
tiafpecifica,faciensvcrò alterú cómune nomen retinet
abfq; additione.Sed accidit hic non immerito dubita
tio,qfh qiifuntduo contenta fub aliquo communi, &
vnura eorum fortitur nomen illius cömunis abfq; ad
ditione, &altcrum cum additionc, id quod fortit illud
finc additione fapit nobilius rationem illius nominis,
vt patet defub(tantia & accidente refpe&u entis, fub
ítantia.n.ideo ens abfq; additionedf, accidens verö nő
nifi cum additione dicitur ens £m quid,quia fubftantia
pcrfcétius cft ens quàm accidcns. In propofito autem
çlarum e(t,quòd differcntia facicnsalterum non habet
perfectius differentia rationề, quấ differentia facicns
áliud;immo cftecöuerfo, quia perfeétius differre facit
differentia faciensaliud jfáciensalterum tantum; non
ergo re&c dixiflcvidctur Porphyrius affercndo diffcré
tiàin facienté alterum dicidifferentiam fimpliciter &c,
17
Adeuidentiarn huius eft fciendum, quöd fufcipere
aliquod nomcn fine additionealiqua oritur nó ex vna
tfh caufa,fed pluribus. Qiiq;.n.hoc oritur ex perfe&io
ne; quia.f.illiùs nominisratio perfecte feruafim illo&
non in alijs,(icutfortes diciturhomo abfq;additione,
fortes verò piétus nö dicitur homo, fed hömo pi&tus,
& hoc modo subftãtia dicitur cns fine additioné, acci
densverò cum additione £m quid,fcd ex hac radice mó
pullulauit in dfia fìcicnte alterum, differentig nomen
fimpliciter.i.fine additione,vt ratio adducta probauit.
Qfiq;autem hoc oritur eximperfe6lione ; qüia.f.illud
contentum adeo modicam perfc&tionem addit refpe
ctualterius membri, vt non mereatur habere ſpeciale
nomé,ſed communeretincat, quaſi nihiladderet, ſicut
bruta abfg; additionedicerecófueuimusaíalia,homini
aüt iniuriam fieri æftimamus fi animal fimpliciter vo
caretur. Ex hac prodijt radice,9 diia faciéns alterum
à Porphyrio differentia ſimpliciter vocaretur,quali ni
hil amplius dignitatis haberët, jquod diffcrrefaciat,
differentia vcrò faciens aliud differentia fpecifica voca
ta clt,quoniam perfeċtius differre nqninueniturquàm
fpccifice;& propterea nomen fibi fingulare védicauit.
J4fuperioribus ergo rürfus incboanti dicendum,diffe
reutiarum alias,quidem effè fèparabiles,alias veròinfè
parabiles.moueri.n.cº quieſcere, 9 Janu elle, zo agrum
& quæcumq; his proximafiunt,feparabilia fùnt.at verò
aqulimum effè vel fimum, vel rationale vel irrationale
inféparabilia/inc. fnfeparabilium autem aliæ quidem
fùnt per fè,alie veròper âccidens.mam rationaleperfèin
eft homuni,& mortale,& difciplinæ effefufceptiuum : at
però aquilinum eſſe velſimumper accidenso non perſe
flt£ igitur,quæ perfe fùnt in röme fùbftantiæ accipiuntur
&^faciunt aliud:ille verò quæfécundum accidens, nec in
fùbftantiæ ratione accipiuhtur,nec faciunt aliud,fedalte
ratum.quae quidem igitur perfefunt mom fùfcipiumt ma
gis & minus que verò per accidens ( 29 fi infeparabiles
fimt)intemfionem accipiunt & remißionem.Njm neque
genus aut magis &- minus prædicatur de eo cuius fuerit
genus,neq; generis differentiae,fecundum quas diuiditur.
p/t.n/int,дне »niи/iиiи/q; rationeт сomplent,ejeaút
vnicuiq; vmum et idem,nec intenfionem nec remiffionem
fùfèipiens e$t.aquilinum autem effe,velfimum, vel colo
ratum aliquo modo &- umtenditur &• remittitur.
Hic {ccundo differcntiarum fecundam diuifioné af
fert cum fubdiuifione & triplici differétia inter mébra
ſubdiuiſionis. Diuiſio elt;differentiarum aliae ſunt fepa
rabiles,aliae inſeparabiles;ſubdiuiſio eſt,differentiarum
infcparabilium áliæ funt pcr fc,aliae per accidés. Trium
autem differentiarum inter mébra (ubdiuifionis huius
prima eft,9 differétiæ per fe accipiüturin ratione fub
tantiae.i.ingrediútur diffinitioné fubtantialem rei: dif
ferentiaeverò per accidés manent extra. Secida eſt, p
differentia per ſetaciuntaliud,differentiaeverò perac
cidés faciüt alterü.Tertia eſt,q differétie pcr ſe non ſu
fcipiüt magis & minus,differétia per accidés fufcipiút
màgis,& minus,fcu intentioné & remifsionem, quod
idéeft.Probat aüt hanc tertiâ difparitatem quoad vtrâ
que parté.&primo quoad primá innuens duas róncs
ad hoc. prima eft, quia genus nö prædicatur magis&
minus de eo cuiuselt genus,& fimiliter differentiæge
neris diuifiuae non dcbét magis & minus prædicari de
eis quorü funt differétiae,& tenet fimilitudo cü fequcla
cx co q> vtrunq;eft Praedicatü fubftantiale.z.eft:quia
id,quod completreirationé,intenfionem & remifsio
nem non recipit.probatur;quia tale cőplet cíle quiddi
tatiuum rei, quod omnino vnum eft non fufcipiensin
tentioné nec remifsioné;differentiæ autem pcrfcfunt,
quæ vniufcuiufque rationcm complent; ergo &c. ,
Tho.de Vio.in poft В Diffc
 18 -
-
· Thom à Vio Caiet.Comm.
Differentias infiparabiles per fe oportet effe & generis diuifi magis modo minus cöftituat aut diuidat,autdiftinguat
uas & per le fpecierunt, idcit non extra effea tias , íed illa ab älijs &c. Cuius fundamcntü eit; quia res denomina*
1um effentiali:er conftitutiuas . . -
ta diia pcr fc,circfpcctu cuius dicit per Íe dřia nó imelt
C器 ſubdiuiſioné rotádum,eſt q dfia pót dici per £on magis & minus;cuius lignun clt,quia non Prgdica
fc fimiliter per accideris duplici rcfpectu. Potcit tur driâ degencre, aut fpccie cü magis & minus. Diia
quidé dici per ſe vt reſpicit genu, quod diuidit; & vt vcro per accidens ideo dicit fufcipcre magis & minus •
reſpicit ſpecié ɖ conſtituit: & ſiquidé dicatur idco per quia cur, magis& minus, comunicatur his, quorú elt
fe, quia repci por fe pecié, oportct accipere y per e differentia pcr accides.Nec æquali ſorte accidiſſe crº
T.c. 9. ftričtius. (v Albertus dicit) či accipiaturinlib. 1. Pott. das diffcieritiæ per fe,nonfuliipcrc magis & minus,dif
qfh ibi vocat refpicere fpccié per fe tá prædicatú quid ferentia per accidens ſuſcipere quoniam differentia
ditatiuü,çj prcpriù,hic verò dria,quae fundaf fupra prQ per fc veridicat (ibi hoc neccffario,& vniucrfalitcr. pe
prio,per accidés df:accipitur crgò hic per fe vt idé cft celle ell fiquidem, vt dicetur, conttitutiuam (Pecici yt
quod eflentialitcr,& pcr accidé$vt (onat id g, extra ef ficcarerelåtitudiñc,dria vera peraccidens non vendi
{entiä rei eft:ta q) fcnfus cft, dfiarum infeparabilium dicatfibi neceflario fufcipcre magis & minus, fcd Per:
quadá funt eflcntiales his,quorüfuntdfie,qu edá verö mifsiue & particularitcr. Ex eo ënim quod aliquid sit
{unt cxtra cffentias corú,quae differrc faciunt. Si autem difłcrentia pcraccidês nó prohibetur ïufcifc#é imagì*
dria ideo dicatur pcr fc,quia genus per fe refpicit,altior & minus,& in multis hoc feruatur:puta in diffcrcnujs
fenfus cft.& ly pcr fe aliò mòdo accipere oportct. Dif fm calidum & trigidum,album & nigrum,fimum aqui
fcrentia.m. iuxta hunc fcnfum non idco df per fe , quia linum &c.non aüt in omnibus, vt patct in ditieretijs lc
per fe praedicet de genere,aut quia cifcntialis fit gcncri, cundum numeral.a accidentia; duo,f. & tria &c. Patct
fed quia pcr fc diuidit ipfum gcnus &c. gen' n.puta ani crgo ex distis lenlus gifferétig huius,& cgnfiltit in h9$
ma,pót du d different jsper accidens,vt ſidiuidatur quod difierentia per fevt fic, caret neceffario mag***
an1ns al pcr nauigatiuü & volatiuú , aut per mafculinú minus,diflerentiâ aüt pcr accidens, vt fic,non pronube
& fœminum, & huiufmodi, quae funt animaliurn acci tur fulc pcrc magis& minus.Secundum aüt notádum
dcntia.& poteſt druididfjs perſe, vt ſid:uidaturani eft ratio lecůda in textu adhocadducta; oportct liqui
malin rationale & irrationale, quae funt animaliú non den & hic aduertcre q, eius termini formalitcr intelle
proprictates nec accidentia, cd principia formalia.nec cuperſpicuá ilá reddit.conſiſtſt nanq; in h939 Quº
parui rcfcrt qualibus genus dfij$ diuidatur per fe, an eflé quiüditatiuü rci vt fic, confiltit in indiuilibui » qtm
per accidens:abſque di js.n. per ſe necdiffinitones nec fpecics rerum (vt dicitur in.8.Meta.)funt iisutnun* T.c.ro
fcicntia rerú haberi pount,& mult errores eueniút. ri,quibus nó pót adeo parum aufcrri aut addi quiBy$.
quia non difccrnitur quando aliquid diuiditur, an per riétur fpecies;quia fic iíquá eflequidditatiuü conliliit
fe differcntiæ fint fumptæ, an pcr accidens, &s. Quid in indiuifibili, oportet q, careat magis & m nusj qm
autem exigatur ad hoc quod díiae fint per fe differentig magrs & minuslatitudinem & duiíibilita:é (uPPoout
alicuius gêncris altioris eft negocij;n. io. nanquc Me in fé fufcipicntc illi;fi autë tic elt opqrtet vlterius 9 di£
taphy. traétanda potius cft res hæc.Sat fit in hoc loco ferentia cónltitutiua & cóplctiua ipfius ellc quidditati
nofle quòd dfig pcr fe,dc quibus Porphyrius loquitur ui confiltatin indiuitibil, aliter conſtitutiuü ellentiale
vtranque perfcitatcm habcre dcbcnt;& refpečtu.f. ge habcrct latitudine & constitutum non; quod clt iinPol
neris & fpcciei.Verum nc nouitijtur bentur,attendcn fibile, ex proprio ergo cffcctu iplius gciie ditfcientiæ
dum cft,g, licet perfcitas differcntiarum & gentis & fpc dcclarauit tubtiliter Porphyrius,tp ipla nô futtiPit ma
ciem refpiciat,infcparabilitas tamen folam fpeciem at gis & minus. bgc autem, qin incdi9critcr coniectantes
tingit;vnde fenfus fubdiuifionis cft differcntiarum in úngemus alibi,diffutius difcuiicnda,relinquamus &c.
Hepärabilium ab his, quæ diffcrrefaciunt, aliæ funt pcr êùm igitur tres fpecies differetuæ conjiaeretur, & p*
fe,aliafuntperaccidens. quidëfiiiifèparaüiies,illæ vero infeparabiles: & rurfus
inſeparabiliü,hæquidé fint perſe,1lle verðperaccidchs;
Per fe differe ntiæ intention aliter modo nragis vel minus, ge
nus & fpém refpiciunt d uidendo vel cóftituendo, differenrujùs earum, quæ perfefunt, differentiarum,aliae, qui
tuar verò per accidés nonnunquá mag s & minus fufcipiüts dem fùnt,fècudùm quas diuidimus gemera in Jpecies,aliae
Irca tertiam dfiam afsignatâ in tcxtu inter dfias
, pcr fe & per accidés duo notanda funt. Primü eft veròjècundum
cum per fé
quas ea,quæ diuifà funt,fpecificantur. **
differentiæ omnes hmói animalis fint anima
fenfüs illus.Senfusautem orationis quia cx tcrminis de
pcndet,à terminis inchoandum cft.Sufcipere nagis & tig ſenſitiüü„rationalis G irrationalemortals G im
Íminus nihil aliud fenat pro nunc j rem illain quae df mòrtale;ea quidë quæ animaii & fènfibilis differétiá con
fufcipcre magis & minus,magis & min' Participari vel fiitutiuà est fuUjiátiæ animalis;(eft.n.animal fub$tãtia
ab eodé in diùerfis téporibus, vel à diuerfis fimul, vel animata fenfibilis. )ea verò,quæ eji mortalá £t immorta
fucceísiue,ficut calor fufcipit magis & minus , qa eadé lis differentia,& rationalis & irrationalis diuifiuae fùnt
aqua modo cft minus calida, modo magis; & ttta aqua animalis differëtig;per eas.m.genera inJpecies diuidimus
cft magis calida,çj illa &c.Dfia per fc(vt (uperius dictú Sed hae quidem,quæ diuifiuae funt differentuæ generu,com.
In hoc.c. fuir)pât accipi dúplicitcr.Vno modo pro re,á cft día, pletiuæjunt eſ constitutiuæ ſpecierú.diuiditur-n.animal
& fíčcó talis res fit etiá dria per accidens, de ea verifica ïationalis & irrationalis differentia,& rurfùs mortalis
bitur & g, fufcipit magis & minus;& copfequ£terin c immortalis differètia.ſedea que est rationalis diffe
hoc loco'nö eft fcrmo de dfia pro re abfolute. Alio mo rëtia & mortalis cóflitutiug fùnt bominis:ratuonalis ve.
åôáccipit pro rc,vt induit intentivnêdfig pcrfc, & fic rò & immortalis,Dei:illæ verò quæfumt irratiomalis &•
«A«fi hi& fermo;& dcipfa verificaffermone formali nmortalis irrationaliü animaliú.fic etiá fuprema fubítam.
non ſuſcipit mags & minus. Ad hoc.n.9 dria per ſe
tua cum diuiſa ſit animati & inanimati differentia,ſenſi
5., fufcipiat magi$& minus, nó cxigit 9 tes;lla carcat bili
íétione & remìfsione,fed rcquiritur & fufficit φ res o injenjibili:animatacijen/ibiliscogregate adjub
illa,inquantü eft dfia p fe,nó fufcipiat magis& minus. stantia,aial perfecerit: animata verò & inſenſitiua per
Efqm rcs in illa non dcnominatur pcrfegria;nifi in or fecerunt plantam. Quoniam ergo eædé alio modo acccpt£
diiìè ad fpccié,q conftituit & genus quod diuidit, con fiunt conjiitutuæ,aliquomodo autè diuifiu£,omnes Jpcci
fcq»és cít,9 dcodfiaperfe,non fufcipit magis & mi ficg dicütur;&- bus maxime opus eft ad diuifiones generi,
nu$,quia aëtum dfiae.f.conftitucrc fpcciem, & diuide &- diffinitiones fpecierum,fèd mon his,quæ Jècundum acci
re genus non cxcrcet cum magis & minus,ita g) modo dens infeparabiles,nec magis his, quæ Jünt /eparagiles.
Hic
 In Prædicabl. Porphyriſ. IO
.. Hic tertio,vt cópleat diuifioné immediate antece Haec eft tertia pars hui* capitu!i,in qua dfig,qug vnú
ptă,realumit eă cum fubdiuiţione; & fubdiuidit alte eft quinq; prædicabilium,i. dfiae pcr fe,quinq; diffini
rú méorum ſubdiuiſionis.ſ.differentiis per ſe, declarat tionesaſsignátur iuxta numerü ſuarü proprietatü, ſeu
quc mébra vltimæ fubdiuifionis: tota ergo diuifio eft. operationü,quæ fuislocis patebüt;Ponit ät primo diffi
Differétiarû allæ ſeparabiles,aliae inſeparabiles.Inſepa nitioné primã,& deide & dubitationé quádam mouet:
rabiliú aliş per fe,alia per accidens.Pêr fe:aliae diuifiuae Determinit ergo diffiniédo driatn Peripatetici primo
generü,aliae conftitutiug fpërum ; quæ per generis diui ſic,dria e t,qua ſpecies abſidatà genere. Vbi nota ply
iioné acccptg funt; declaratio huius vltimæ diuifionis qua,nó folü denotat illud plus quod habet fpés, & qua
ante oculos ponit prgdicamétalé arboré fupra piétâ,vt caret genus eſſedfiam,ſed etiá denotat dfiam eſſe cau
infpicianí differétig, jin vtroq; pofitg funtlatere, hac fam quare fpecics plus habe ut in fe j gcnus. Vfi fenfus
aüí arbore præfentatâ, primâ dcclarationem aggrcdif. diffinitionis cft,dfia cft,qua & vt caufà abundantiæ, &
antc j aduertcndü elt, quod mébra huius fubdiuifio , vt re abundante, vel rcdundätc fpés abundat à genere.
nis.ſdifferentiarú per ſe,alig ſunt diulſiug,alle conſtitu vtroq;.n. modo ſpecies abundatà genere per driam &
tiua, dupliciter ſumi poſſunt. Vno modo abſolute, S& non altcrotfh;qfm fpecics nihil includit, quo carcat ge
fic ilta ſubdiuifio necelt diuitio rerú, ncc differentiarů nusnili dfia;& proxima caufa, q fpecies plus inclu
proprie loquédo;(ed potius a$tuü ipfius differétig; vna dat jgenus,eft ipfa dfia,quæ ex natura fua habet g ex
.n.mct rcs & vnica diffcrentia(vt dicit ipfe Porphyrius) tra genus ſit & ſpém ingrediatur.Abūdare aut licet di
elt,diuifiua & cóftitutiua; quia habet vtrüq; actú refpe ftingui pofsit inábundarc in potentia & in actu, & ge
ctu diuerforü.Alio modo poſiunt ſumi in ordine ad ali nus abundantia potentiali à qualibet fpecic abundet;
quod vnü fubalternü ;& fic cft diui(io differcntiarü & fpecics auté abundãtia aétuali à gencrcabundet ; quia
rerü co modo, quo alia res eft differentia inferiorià fu tamé abundarc in potcntia non elt abundare,{icut nec
pcriori; qfh aliæ funt differentiae diuitiuae animalis, aliæ diues in potentia clt diues,ideo abfque diftinctione di
funt differétuæ cóllitutiuæ ciufdé:illæ.n. funt inferiores ctum elt, q’ fpccies abundat à genere; quia actualiter
animali,iltevero funt,eo fuperiores, vt patet in arbore. plus habet in fc quam genus in fe actualiter habeat: fpe
Quia fic crgo duplicitcr intelligi pót diftin&tio inter cics cnim habet in (e actu differcntiam , quam genus
huius fubdiuifionis mébra,Porphyrius primo declarat actu non habct,vt patet in exemplis textus&c.
qûo tint aliae diflerêtiae diuifiuæ à côſtitutiuis; ſumédo
eas in ordine ad aliquod {ubalternü:& in obiccta aroo Ngm Pnde haberent ſpecies differètias?nec verð om
re oftédit, p refpectu animalis,alig funt dificrëtiæ cóuti nes oppofitas habet:quoniã idem fimul habebit oppofita
tutiug,& aliæ diuifiua;qrh cóftitutiug animalis funt ani Jéd {aetuadmodum probant,potestate quidem haùèt om
matü & fenfibile;uiuiiiuae verò rönale & mortale. Se nes diferentias fubfè,actu però nullam,acfic,nec exhis
cundo declarat qûo ſint alia driç diuifiue à conſtitutl. Tug no Jintaliquid fit,necidem fimal habebut орроfita .
uis abfolute lJqüendo de eis; & oftendit in eadé arbo
re, tp nó funt alic drie conftitutruzà điuIhuts, fed ca Hic dubitat, quia dixcrat, dfiam haberi à fpecie &
défünt diuifiug fupcrioris generis & cóltitutiug inferio ProPterca abundare à generc, dubitatio non exprimi
rum fpérum. Declarat åt hoc primo in illis dfiis, quas £ur intextu intcgrc,(cd in refpófione infinuai. Et quia
diuiſiuastmaialis dixerat,oſtendendo q illectiá conti ſoluere neſcit, qui neſcit nodü(vt diciturin.3. Meta. T.c.1 ;
tutiug funt non aialis,fcd fpërum eius; deinde in illis, Phy.)ideo proponcnda cft Illa dubitatio,Gugrif,ſi Пре
quas conftitutiuas tfn aialisdixcrat, ottendédo eas cflc cies abundat à genere dria,vnde hubet ſpecies differen
{upreme fubtantie diuifiuas, cóltitutiuas verôípêrum tias;aut à gencre,aut à nullo; nam ante differentius ni
fubalternarum cius. Et fic completa declaratione, ter hil clt nifigcnus.non à genere;qfh cum nihil det quod
tio declarat mcmbra huius diuilionis à nominc eorü di nó habct,fequeretur 9 genus haberct omnes fuas diffc
cens; 9 ittg funt dfiae illæ , quæ ipccificae vocantur; de rcntias,quibus diuiditur,cum nò fit maior ratio de vna
quibusfuperius meminimus. quarto dcclarat eorüvti íide altera;& cü tales differétig fint oppofitae,fequctur
litate diccns,9 talibusdfijs opüs e(t,cum diuidere ge 9 idem fimul habebit oppolita, quodvidct impoſsibi
nçra,& cüdiffinirevolumus fpés;& proptcrea caetèris lc,licet.n.vnü& idé fucccfsiue häberc oppofità videa
relictis,de iftis tractandum elt &c.Nota hicquod licct mus(dü aliquid priusfrigidum fit calidumi)fimultii ha
ilta vltima fubdiuilio abfolutc non fitdiuifio rerú,ficut bcre oppofita impoisibilc omnino ccnfetur.Si aüt fpe
ncc.aliaediulliões fuprapofitẹ;itta tũ (ola pcculiari qua cics habcre dicätür differentias à nullo,fcquctur, q, ex
då fortcobtinuitvt ab aljscxplanata tit; p ut diuilio nihilo fiet aliquid; hoc aüt cft cQntra omhcs philófo 1. Phyſic.t.
Jiiæ£um diuerfos actus,& non £m diuerlasics. Hoc aüt phos dicentes,9 ex nihilo nihilfit. Huius dubitationis Comm.33.
non idco accigifie putandü cft,quia latucrint tot inge Primâ Partcm Porphyrius ponit, & ftatim fubdit folu
nia alia: fupradićtç diuiliones, fed quia ca.terç diuiño tioné gugítionis dicés.Sedgucmadmodú probír 8c.
ncs,ốc ti nó rcrũ,laltem driarum diuitioncs crant:alia. & cófiltitrefpQnfio in hoc,q, fpccies habent drias a ge
<p>gfia cft,qua: fcparabilis cft,& alia quæ infcparabilis, nere habente differentiasin ſe non actu,ſed poteſtate;
& ficde alijs;qiii álio modo differre fáciunt, vt dicium & hoc fufficit, qfh lic euitamus vtrunque incóueniens
clt fuperius. hæc vero fubdiuilio ncq; etiam dfiarum in quaeftione adductum;quia nec diciihus dfias venire '
diuifio cft,qm vnica res vnica intétione dfiae duo fimul ex nihilo,fcd oriri cx genere,nec dicimus in eodé effe
oPcratur;diuifioné.f.generis & cóltitutionem fpeciei : oPP9fita, quoniam oppofita cfle in potcntia in eodem
ottenditur aút vnicaintentio dřiæ; & ex eo ‘p dria co nó elt oPPofita efle in eodcm, ficut hec hominem e(Ie
dcm modo facit differre fpecicm & genus; qm æque di calidum in Potentia eſt hominem eſſe calidum.
ftinguit vtrunq; fpecificc.l.rationale.n. non Iolum ho Cum idem numero fubiectum impoßibile fit informari duo
mincm abafino differre facit fpecifice, fed etia n ani bus contrarijs , & idem genus & fpecies in tui ratione non
mal in hominc ſpecifice diſtiguitabanimaliinalino(vt includat oppofita, feu oppofiti alterius rationem, genus
T.c.14. non includere oppofitas differentias actu dictum eit] licet
in-1o:Mlet.habetur)& cx eo quod nõ qualicũq; (timul in codem genere ſint actu oppoſita. -

tatc illos du9s actus in fe vnit,fcd tali& tanta vt vnus al

tcrius ratiofit,& altcr fine altero ficri nequcat.
^ iJt.ts etiam detcrminantes dicunt,. 'Differentia efl,
qua ausudat fpecies àgenere. bomo.m. pliis pabet quàm
ai.tulii rationale & mortale;aminual.m, nihilhorum ejt,
Irca ea,quæ hic dicuntur,triplex dubium eft,quo
modo.l.gcnus non habeat differentias actu & quo
modo habeat Potcltate, & qua potcltate illas habêat.
Rati9Primae dubitationis elt: quia videmus, q, genus
actu fimul habet differëtias oppofitas, antiual.í. gcnus
Tho,dc Vio.in pot. 13 * a čtualiter
 , 2*O Thom.V ſo Caiet. Comm.
a&ualitcr &{imul eft rationale,& irrationalc:qiin a&ua dicat in quale;ſpeciescòſtituitexgencre&differètia,
liter eft fimul coniun&tum homini & Lruto. Ncc pót ita quod genus fe habct vt materij,& differétia vt for
fupterfugi diccndo, q, non cft idcm aial quod eft róna ma;crgo differetia predicai in quale &c.Minoré decla
le & irrationale:ọm Porphyriụs in textu nõ folũ repu . rat exéploin artificialib* nobis notioribus;quemadmo
tat inconueniés idé numcro haberc actu dt:o' oppofita dü.n. ftatua Cæfaris cft quid compofitú cx ære & fi
fimul,fed etiam idé genus,vt patct. Conftat aüt 9 aial gura Cefaris,ita g æs clt inateria [tatuæ , figura verò
vnú & idé genº exift és actualiter & fimul eft rón ale & Ççfaris ett forma,& {tatua ett totű cópolitum ex ęrc &
irrationałe.Ad hoc breuitcr dří, q) hřcduo oppofita li. gura;lic homo,(nô hic vcl ille,fed cöis,)g de nomina
mul in actu cótingit dupliciter.f.per modü conjunctio tur ſpecic,ett quid copoſitù ex animali tanti materia;
nis,& p modü incluſionis. Per modü cónunctionis op & rationalitanči forma.Maioraůt nó declarať in textu
po{ita haberi dico,qfi oppofitu cóiungütur alicui, ficut . nec alie particulæ diffinitionis afsignatg; oportet ergo
accidentia fubie£to,vel forrnae inateriae,vel quouis alio · hecoïa ordinatefacerc,incipiédo à priorib'particulis
modo quæcúq;extra naturâ alicuius, illud pcr modü
informationis determinat; & hoc modo oppoſita non Differentia vltima quæ eft vere differentia elt quae non repu
gnanter,feu negatiue de piuribus differentibus Ipecie prae
poflc cffe in eodé a&u et fimul intclligendü cft in eodé dicetur,8 ſi conuertibilis cum ſpecie fit.
numero tfm : qiii impofsibilc eft vt vnum & idem nu
mcro fitfimul calidùm & frigidum &c. idem aüt fpe O Ccurrit aüt primo antiquü dubiú circa illam par
cic,aut gcnerc pofsibile cft hoc nodo fufcipcre fimul ticulam,pluribus differcntibus Ipecie.Qm differé
contraria,vt ratio ad duéta probat. Per modu ait inclu tia vltima fecunduin varietaté conuertibilis ett cú fPe
fionis tunc habcr dico oppofita,qä oppofita includun cic fpccialiistma,& cótequếtcr nó pd1cai dc plurabus
tur in rationc illius; & hoc modo impofsibilc clt idem di licretibus ſpecie,ted vna ſola ſpecie; & fictita diffini
tio nó cóucnit omni cötento fuö diffinito. Hanc dubi
fiue numero fiuc fpé fiuc gencre includcre actu fimul
duo oppofita, qm vnum dettruitrcliquũ & nó fc con tationé licct multipliciter diuerti le folucrc credant, vt
patiütur in vna natura: & iuxta hunc Icnfuum cib diétü diffuse Albcrt* recitct,dug tfi folutiones mihi digngvi
à Porphyrio; 9 genus non habct aétu differentias cius fg funt vt in mediü adducant.Prima elt,9 qa diiferctiae
dtuifiuas,qin cas nõ includit in fua ration c.Species aüt viumg funt nobis ignotg,eas dilas diffinierunt Peripa
a&iu eas cötinct;quia fingularü diffinitioncs lingulæ in tetici,quas habcmus,& qtous vtimur in diffinitionibus;
grcdiuntur.& per hæc patet rcfpófio ad obiectum; qiin talcs aut funt (vt in.2. Poftcriorü df) qu£ in plus ic ha l cõm.57i
primü ſenſum impugnat,qué non approbaunus.Secun bét jfpccics.Nó ergo ideo diffiniéuo ditfcrenuâ, ut 9
dum aüt & tcrtiuin dubium, qiii mctaphyficali egent Prædicar dcpluribus differentibus fpccic,qa ois diltcté
fpcculatione,indifcufla relinquátur, fai q;tit fcire nüc, tia fit talis;fed quia ois differentia nobis nota prædicat
g) gcnus ideo potc(tatc df continere diffcrentias, quia de pluribus dfibus fpccic.Nec obttat fi de nouo cogno
differëtiæ cx co nafcuntur;non ita 9 in co prius latitan fccretur aliqua diffcrétia vltima ; qm quod in pluribus
tes prodcät,fcd fic vt inchoatae in ipfa forma gcacrica inucniilogiċa Probabilitatc funt 1ntuiçi:hgcreipòli9,li
indiftincte, ad proprias actualitatcs difiincte & pfcctc cetab Alberto ridiculoa iudicci, PPterea qa nó aluat
fortíédas cx eo originem trahant; P p quod genus prin diifinitionè conuenire oi contento tub diffinito, c qa
Supra. e. 1. cipium fuarum fpccierum dictü e(f.ficq; poteftashaec oppolitü iftius diffinitionis conuincit cóuenire alicui
géneris adaétum rcducitur, vt diffcrenuatü omnium còntento fub diffinito,i.dfiæ vltirng , quia non de Plu
& fingularum,quæ potcftate in gcnerc còtincntur,om ribus,ſed devna tm ſpecie praedicat,ego ti à riſu abiti
nes indiuiduis actualitcr & limül ipfum gcnus cfficiat. ncndú célco;eoş S. Tho.in.2. Polteriorů ;alleritideo Lect.232
Ariſtotele dixiſle drias oés eſſe in Plus quä diffinitum,
'Difjimiunt aüt eam,& boc modo. Differentia eji quæ quia Proprijs didcrcntijs caremus. Lt Plemet Albertus
de pluribus differëtivus fpecie in eo quod q'iale quia eft ibi aflcrit dici poffe, 9 Arilt. loquit de differétijs nomi
prædicatur.rationale enim &• mortale de bomime prædi natis,quæfunt cócs,qm APPrias nó habemus.Vnde iux
catuim eo quòd quale quid e$t,homo dicitur;fèd uom in eo ta hoc rationes cius facilc loluuntur,dicendo, gr diffi
quod quid est. quid est ho interrogatis nobis conueniens nutü non elt hic differétia abfolute,led dfia nominata,
eft dicere animal; quale autè inquifiti, quoniain rat.ori: & fic conuenit omni, & nulli conuenit oPpotitum &c•
le o mortale couentemter aſsaggiaoimus. Rebus.n.ca ma Altera rcfpófio elt,9 hic non diffiaitur quæcunq; git
terta &-forma consian;ib..s, vel fècuiidum proportioiiê fercntia,lcd ca tm,quæ elt vcrc dfia;vereauté diffcrétia
ad materiam et forman,conftitutioneim bavew ibus.quê non eft differentia vltima conucrtibilis cum fpccic,led
admodum ftatua ex materia est aeris,forma autem jg4ra fupcriores;& ideo optime dictu eft, quod ditfgrcgia Pr£
Jic cº bото соттиnis cz.Jpecialis,ex materia quidenfi dicatur de pluribus diffcrcntibusfpccie.Quod aüt vlti
ma differefitia& conuertibilis non fit vcre differentia,
militer proportuomajiliter confi$tit ex genere,ex fòrma declaratur fic.Differétia vltima habet in tria (c.f.99 diui
autem differentia ; totum au:em boc Jiilicet arumial ra dat genus;X pconttituataliquid lub gcnerc; &quod
tionale mortale , homo est, quemadmodum illuc ftatua. ad vnicam & índiuidualé naturam determinet; Primi
Declarata ii differentia in quantù à genere in ſpecié actusconucniunt differentiæinquantum differétia ett
deriuai, per prima diffinitionè, ſecunda ponitoiffinitio ita q differentia habct,q fit dificrëtia ex primis duo
né,in quâ dcclarat differentia inquantü prædicabilc eft bus, quia diuitio {eparatio clt; cx hocipio aüt 9* ali
diftinétum ab alijs quatuor.Vfi diffiniflc ait Peripateti quid feparat differre facit feparata,& contrahit & coar
cos diffcrentiá ctiâ îic, Differêtia elt g) pra-dicat de plu ctatid q diuiditur ad Partẽ, quá ícParádo côftituitổcc
ribus differentibus Ipccie in eo q' quale.&ltatim decla Tertius veròactus differentiæ naturam nó ingreditur.
rat vltima particula, ſ. in eo q quale dupliciter. Primo aliter oporteret 9 omnis differentia hùc haberct;ticut
ex motis interrogationü; qm, quærétibus quid cft ho omnis differentiã habet primos, duos actus.f.diuudere
mo;retpódcinus generis nomé puta animal,ac per hoc & conllituere;(ed accidit alicui differentiæ illc tcrtius
animal prgdicat in qd:quærétibus aüt deindc qualeani actus ex eo,9 res aliqua dcnominata diffcrcntia ex Pro
mal ctt; reipódemus differétiæ nomine,puta rómale. & pria naturanabct p nô inucniatur niti in vnanatuta,&
ſic differetia Prg dicat in quale;quiarclpodetur in terro indiuifibilis fit formalitcr &c. Sic ergo, quia vltima &
gãtib” quale.Íccủdo declarat hoc rone tali, qn aliqd cô cóuertibilisdificrétiavere differentia nó clt, lub diffini
itituit cx duobus,matcria.f. & forma, vel I c habétibus ta diffcrétia hoc io loco no coprehë ditur:& contequen
{jcut maicria & forma,id,quod fc habct vt forma, Præ tcr vniuerfaliter vcrificatur $p differétia,quae vcre diffe
WCay Cl.\
 In prædicabil. Porphyrij 2I
rentia eft,praedicatur dc pluribus fpcciebus. Haec eftre ne fuperioris,(v.g.quantitatinon repugnanter conue
fponfio Albcrti ab Auicenna Alpharabio & Auer.fum nit diuidi in infinitü, quod tfi non potéftabfolutc veri
pta(£m ipfum)& Ariftoteli attributa. Appellat quoq; ficari de omni quanto,vt patetin quãtitatibus phyficis
vere différentiam, differentiam fimplicis virtutis diffe ſed verificaturde oibus quätis cü iſta ſpecificatione in
rentiæ, eo quòd habeat ſimpliccin differentiæ cfficaciấ eo quod quantü,quantitas.n. humana fiö eft diuifibilis
£diuidcre,& conftituerc: dfiam aüt non vere, diffcren in infinitum,quia fi in mcdio fecaret [tatim defincret
tiam non fimplicis virtutis termini diffinitiui, co q, vl eſlehunana, led quátitas humana inquantú quantitas
tima & conuertibilis differentia cötineat in fe omnes e(t diuifibilisin infinitü. Ex hac inquá rcgula tradita à
fuperiorcs ficut tctragonú trigonum &c. Haec folutio, I. Phyſico
S. Tho.in phyſicis ſoluitur pås queſtro, dicendo cum Lec.9. & t.
qj cx limpido fonte emanat & ad quaeltionis propo Auic.& cæteris fupradiçtis, gy dfiae vltimæ non cóue
fitæ veritatcm ducit, difcutienda aliqualitcr eft. Poteft nit ifta diffinitio abfolute,nec oportet q, fibi cógeniat cómen. 36.
íiquidem dupliciter intclligi.Pritno fecundů 9 (onat, abſolute,qṁ diffcrétia vltima taliter contrahit dřiæ ra
vt.f.diffcrentia hic non diffiniatur fimpliciter £m totü tionem,q> cx illo addito repugnat tibi, q nó repugnat
ſuum ambitum,ſed diffiniatur tm differentia non vlti dfig rationi,& hoccftdicere,qiii differentia vltima nö
ma, quia talis tfh vcrc diffcrcntia eft, & fimpliciter vir habet fimplicé virtutem dfiæ, & φ non e(t differentia
tutem differcntiae habct.Hicfenfus licet prima facie ab vere.i.pure,fed conuenit dĩiae vltimae itta diffinitio cũ
cis intentus videatur quo modo vcl voluntarius vel có fpecifications dfig. ita.n.elt vera, Differentia vitiana
tra rónem non fit, nofi video : contra rónem quidcm , (inquantú differeótia eft,) e[t prædicabilis de pluribus
quia cum dfiavltima habeat oés aétus vere differétiae.f. differentibus ſpecie quocumq; modo preexpoſito: li
diuidere & conftituere,quare diffinitio veræ differétiæ cet 1(ta fit falfa dfia vltima eft prædicabilis de pluribus
fibi cóucnire non deber.Ncc fufficit dicerc,q, hoc ideo differetibus ſpecie,quocunq; modo exponatur. Et qm
accidit, quia vltra actus verg dfiae habct gy determinet hic fenfus differentiæ naturäm formaliter explanat,nc
ad atomam naturam. Hoc.n. tertium non eft conditio gatiuè tfi: magis dignus tot Peripatcticis cehfeatur, fi
diminucns rationem driæ:dato qp eſſet extranea condi placet.Eo præfertim g, hic modus exponendi confor
tio,& confequenterdiffinitio vcfae dfiae fibi repugnare mis elt Ariftotelicae do&rinæ in 6. & 7. Phyfico. Trcs
non debet.ſicut ois diffinitio nò repugnat ſorti necho crgo fuftcntabilcs expofitiones collige nouitie. prima
mini albo, licet rcpugnet homini pigto. Quod aut ille ett quòd differcntia nominata hic diffinitur.Sccüda eit
tertius aétus non fit cöditio diminuens ex co certü eft, 9 dfia præcife feu pure.Tcrtia eft quod differentia for
quia cópatitur fimul fccum oés aétus verg dfiae exple maliterfeu vtfic:êm primas duas expolitiones y pre
ri.Voluntarius aüt non minus jprima rcfponfio , quæ dicabile de pluribus differétibusfpecie pofitiuè intelli
depictur, fifug:endo dicatur provere differentia non gitur: iuxta tertiâ vero ncgatiue,feu non repugnantcr.
abſolute diffiniturfed cum preciſione cuiuſcunq:poſte prima facilior & intentioni diffimicntium fòrte confor
rioris aétus aduenientis,ita gdiffinitum eft differentia mior,fecúda fupradictorü virorâ illuftrium verbis ma
praecife,& proptereà no claüditur hic fub diffinito diffe gis cófona,tcrtia ipfi rei naturg magis Ppinqua videf.
fentia vltima:quialicet fit vere dfia,non tí cft praeci(e Diíferentiæ fundamentalis ratio, fècundum quam differentia
differentia ſedaddit aliquid vltra.ſ.dcterminationé ad predicatur in quale eſſentiale, non autem accidentale.
atomam naturâ.Hæc.n.glofTa qua róne magis, jprima
refponfio fulciri pofsit, libéteraudiré ( præfertim quia C Irca alteram vero particulam (.ſ.in co quòd quale)
licét confueuerint philofophi derebus abftra£tc & prg notanda funt tria.Primum eft,q> cum praedicari in
cifc difcutere,quæ debcaní illis ex rónibus formalibus, quale duplicitcr cótingat, I.acciden'alitcr,ficut album
non tfi in diffinitione pofitiue ponere cófucuerunt, id dr de hominc cigno,& cflcntialiter:ficut rationale dici
quod nó rei rónem,{cd præcifionem fcquitur) prædi tur de hoie: differentia non praedicatur in quale acci
cari aüt de pluribus Ipeciebus fequitur non driæ ratio dentaliter,fedeflentialiter.qm res denominata dfia Per
ncm: quia fic inueniretur vbicunq; inuenitur dfiae ra ſe,de qualoquimur,cft eſſentialis, & intrinſeca ipſi ſpe
tio: feddiffercntiae praecifioné, quia (i res praecife dřiaeciei, & non éft extra ipfam. fpém aliquo paéto, nec, f.
rónem habct,de pluribus fpeciebus prædicatur£miftâ £m rem,nec£m intelléctum, qucmadmodum funt illa,
viam.Alio modo potetintelligi praedicta olutio,vtdif qua predicanturin quale accidentaliter. Non eitait
finitum fit differéntia abfoluté & formaliter fumpta in explicata particula hæc in diffinitioae differentiæ, qim
quantum dia cft,& quòd y praedcari de pluribus dif hoc tanqüam per fe totum relinquebat,Auic.aüt intc
ferentibus ſpecie,non ſumatur poſitiuè, ſed non repu 獸 diffinitiónem adunauit dicens,dfiam eſle vniuer
gnantcr,& fit fermo formalis cuius fenfus fit, differétia ale prædicatum cffentialitcr de pluribus differcntibus
cft quod prædicatur.i. vniuerfùle, cui inquantum diffe fpecic in co g, quale.Secundü cft, g) diffcrcntia ideo 5
rentia clt,nó repugnat praedicari de-pluribus differcn • dicetur in qúlé effentialiter, quia élt qualitas efientia,
tibus pecie&c. Ethic fenfuset valde fubtilis & rpfun lis generis& fpecici,licct diuerfimode.qualitas.n,idé [o
dus:qfn formaliter differëtiæ rónem rimatur, differen nat quodformalis determinatio. dcterminatur aüt non
tia.n.( vt cx dictis patet, ) ex eo gp diuifiua & cóftituti folum fubiecti potentia fecundum efic accidentale, pcr
ua clt,habct g) fit differentia,ex his aüt non vendicat (i formas accideritales, & materiæ potentia £m effe fub
bidiia,tp praediceturde plaribus fpeciebus: qiù opor ſtantiale,per formas ſubſtantiales, fed&gencris poten
teret (vt dićtú eſt) p omne, cui conueniumtiſti duoa tia fin effe quidditatiuum per dfias, ſicut.n. es in Poe
&tus,ex quibusdfiae ratio integratur, prædicarei de plu tentia vt fiat talis vcl talisfigur£,& poltmodü figuratú
ribus fpeciebus, qd manifelte apparet falfum in vltina per operationé artis Cæfaris fimilitudine iam determi
dificrentia, qua conuertibilis ett cũ atoma fpccie. Sed haturi e(t per illâ figurâ, ac pcr hoc fit Cæfari§ ftatua:
£x his nó repugnat dfe, quod prædicctur de pluribus ita gcnus puta animã1£m fe indeterminatü eft, & effe
ſpeciebus, qfn ſi exhis repugnaret, nullu cui hi actus in potélt röfiale & irrationale, fed cum aiali coniungitur
-
funt,prædicaretur de pluribusfpecic : quod manifefte fönale;iam poffc eius determinatur ad hoiem. Gcnc
apparet effefalfum in differentijs fubalternorum.Iuxta ris crgo qualitaseft dfia,quia determinat ci* Potétiain.
hunc auté fenfum oportet folucre obiectioné factam, & quale ſit ſignificat.Speciei aùt qualitas non predicta
vtcndo illa regula(qí aliquid non repugnâter cóuenit röfie e(t:qiii iion elt in potétia ad úiffcrentiâ , (ed quia.
tuperiori abfolute, & repugnat inferiori expropria ra conltituendo fpém ipfàm vt formale cius Principium
-tionc,vel ex quacunq; alia additione, illud tale fimpli determinat. forma.n.(vt declaraninus, & intextudi
ctcr non Pốtenunciari deinferiofi,fed cũ tpccificatio citur,)qualitas vocatur, & eius röncm habct inquan
Tho. dc Vio.in Poſt. B S ‫חוווז‬
 2 2. Thom à Vio Caiet.Comm.
tum fornaliter determinat. Eftentialis quoq; qua'itas quem,& hoc funt partes illius diuifi,ad quas diuifio ter
eneris & fpeciei:differentia diformitereft:qm fpeciei minat,incipiens ab vno:qa vnitas principiú multitudi
ideo cílcntialis eft,qa ciu c{t detcrminatiua.vtformale nis naftcr cft:vt in mari diuifionc ligni apparet: dfia er
principium & Intrinſecam determinat compoſitum ; go genus diuidit vr terminum à quo,diuidédoinchoat
eneris aüt idco effentia'is, quia ipfum non fpccificatü fpéíüm fcparationé,ad quas diuifio vltimo termináí
upponit,fed ita qualificat,vt ad cflc fpecificum trahat; Differentia non diuidit genus fècundum id quod effentialiter
accidétales fiquidé qualitatcs rci aduênicntes ipfam in eft , fed poteftatis eius partes fecare dicitur.
fpecic completâ præcxigunt; nec rcponunt rem fubie
étă în propria pecic;diferétia vcró genusipfum deter S Edſificeſt, inquirendum cſtcur in diffinitionciſta
minâdo diuerfificat fic,vt in „Ppria fpecie rcponat cius diffcrcntiae a Peripateticis prætermiflum fit, quod
ſubſtantá;arimal.n.rationalidet erminatum in ſpecie differcntia fit diuifiua gcncris,& cxplanatum tfh eft,g>
hominis cft,adeovt fpecie differat ab animali in lcone fit diuifiua fpecierü,vtrunq;.n. comple5tendum erat ,
per irrónale poſito &c. Terti eſt, q Porphyrius hic & primum magis,qfh ratio fecundi eft. Ad hoc quidé
particulâ dcclarãdo rotantcr fub difiunétione dixit; re ctfi facile dici poffet,qp quia in po[jerioii includit prius
bus.n.ex matcria & forma,vclad fimilitudiné propor explicitcponcndopoſterius idiuiſionem ſpérum, im
tionemq; materię & formę, cóttitutionê habétib'&c. plicite peifuafum eft prius.i.diuifiogencris.Ego autem
Videbat náquc,ºp genus nec differentiae nec ſpecieima ipfam diffinitioncm,& Pcripateticos, à quibus emana
teria eft;& fimiliter, q differentia nec generis nec fpéi uit,intuitus,altiori id factü confilio arbitror. Ad cuius
forma eft;qiii tä materia j forma pars cit rei ; pars aüt manifcftationem fcirc oportct,9 omnc qđ diuiditur,
de toto, cuius «ft pars non prædicatur in recto ; non.n. cum in partcs diuidatur,totú aliquod eft;gcnus aüt, fi
dicimus q homo cft anima; tã vcrò genus quàn diffe cut dupliccm totaiitatéhabet, ita dupliciter diuidi po
rentia de pecie predicatur;& m vetitaté genus & dif tcft,eft fiquidcm totum cflcntiale,& eft totü potcftati
p. „.,. ,;. fercntia viia res funt,quQd à partibus alienum cft.Dili uum;inquantü totum effcntialc eft, non d uiditur per
Áçìïíéêï- gcnter itaque intuituscft,çp gcnus matcriae fimile pro dfias in fpecics,qiii partcs cffcntjg eius nó funt fpecies,
te & cflen. portionaliter cft, & differéntia formæ, & fpecics toti {cddiuiditur per rcfolutioucm in partcs fuae römis, ge
.ca
P ،‫ی‬۰ ;oqfh t ficut
i materiafubicctù
fop determinabile
óc, eft nus,f.fuperius,& dfiam cius ςόititutiuam fi habct &c.
& forma eius informitatcm amoucndo dctcrminat, & Inquaniú vcró eſt totú poteſtatiuú,Pcr differcntias in
ex eis reſultat cópolitum,fic genus ſubstratũ quiddicit fpccies diuiditur,qm partes potentiales gius, ipfae funt
effentialiter formabile, & diia adueniens ipfum detcr fpccies,quæ nò niii pöteftate in gcncrc funt.Et quia ge
minat,ficq; (pecies virung; cópl. &tens conttituitur, & fius £m q, totum cflcntiale cft non diuiditur per drias,
fic patet totâ diffiniuio cü eius declarationc. Nlaior.n. idco cflcftia gencris cft tota in oibus fpeciebus & tota
quæ à Porphyrio dcclarata non fuit, cxdiétis iam clara in ſingulis.non.n.parseſlentiae animalistrahitur ad ho
ęli.Nec fallafis putans Porphyrium voluiflc dicerc, 9 mincm pcr rationialc,& pars ad brutü per irrationale,
forma praedicatur in quale, nō hoc.n. infcndcbat,fcd 9» fcd tota ad vtrunq;.Quia verò gcnus fm 9p totum po
ficut fJrma cft qualitas matcriae, quia determinat cam tcftatiuü eft,diuiditur per dfas,& quod diuiditur poft
formaliter, ita pradicatú, qd fe habct vt forma, prgdica diuifioncm non vnum rcmanet,fcd partitum ;idco PQ
tur in quale,quia aciù forma participat.ſ.formaliter de teftas gcncris non fcruatur tota in qualibct fpecie, fcd
tcrminare. Iilud pottierno 5tcrmittcndú nó cft, quod pars pöteftatis eius ad vná fpém & altcra Parsad aliam
driavt praedicabile ab alijs diſtinétù,nec genus,ncc in deuenit per differitiam.animal.n. cum poteſtate ſua ſe
feriora âliqua pcr rcétál:ncain rcfpicit, fed fpés:dc gfie extëdat adrönales & irrationales quidditates & pprie
n.nó prædicat rifi per mcdü accidétis vel proprij. i)e tates&c. contra£tum ad hoiemambitü fuae potcftatis
indiuiduis verò fuis, puta hoc rónali , & illo rònali per amittit,per hoc, 9 Potcſtas ſua advnâ Parté eius coac
mouum fpccici df.De fpecic aüt vt diia prædicatur, & &tata eft,& nó niiiiönali quidditate & proprictatc &
propterea hic, vbi dfia vt ynum fpeciale prædicabile operationegauderepöt,& fimiliter côtractum adbo
diffinitum elt, in ordine ad fpés diffinitioném fumpfit, uem,bouinâ quidditatis arctatur terminis, merito aüt
vr ex dictis facile declarari pót,fingule particulae ad dif fpccies ipfae partes poteflatiuæ gencris aPpellantur, nó
fcrcntiam alicuius prædicabiliuru politæ funt &c. • iàco quia pGteftasgcneris cöPonaf cxfpeciebus, ficut
Defèribunt autem h;:iufmodi differentiam &• hoc mo totüifitegrale cxfuis partibus, qm potcftas generis in
do.Dtfferëtua e$t quod esi aptum natum diuidere ea, qu£ eo,ipfafüá eflentia £ffi rem cft, quæ ex fpcciebus n9n
ſub eodeir genere ſint.cationale.enim & irrationale ho cöpönitur,fcdvclideo, quia partcs funt potcftatis cius
minern <^ equi:m,quæ fíú eodem: genere fùnt, diuiduiit .
cxparte obie&i,quia,f.qüæ!ibctfpés eft pars eorum,ad
que potetas gencris terminatur,Potetas.n generis ad
Hic ponitur tcrtia dcfcriptio differentiæ, qua diffini dés fùb fe exténditur fpecics.oium aüt fpecierü quæli
tur £m prinum fuü cfiectum diuidere.f. & dicitur, 9 bet eft pars.Vel ideo & fubtilius, quia nulla fpés potclt
difîcrefitia elt quod aptü natum cit diuiderc ea quæ fub perficere totü id quod in generis natura radicaliter ini
eodem gne funt.i.fpecies,quas fupcrius diétum cft cfle íiatum eft;qfh nulla res adgquat gcneris Potentiâ,ita 9p
ea, quæ}uo gnc poìuntur.Vbi notandum clt Primo,® ficut partes poteftatiuæ aiæ dicuntur yifes fenfitiuæ &
différentia ùi cffe id quod cft aptum natum diuidcre, vegetatiuae,quia ex ea oriuntur, & nulla carü Perficcre
& non impliciter di differentia cſt qua diuidi,vtinſi pote(toia,ad quæ radicaliter visanimg,fe cxtendit;ita
nuetur q) hic actus,f.diuidcre,nó qualitercunqj conue quidditates fpécificae,quia cx gcncrc nafcütur velut ex
nit ipfi dfiae,fcd cx róne fibi propria , ita 'p differentia formaliinchòationë eárum, vt alibi declarandü eft , &
inquantum dfia cft,adco fibi appropriauit diuiderc,vt nulla (pecics pöt (e cxtendere ad omnia ad quæ natura
ab ipfa infcparabile fit,& altcri cöicarinô pofsit,vt cx eneris radicalitcr fe cxtédit partcs potcltatiug gcneris
praeccdcntiöus paret. Quia igitur nô ex aducntitio ac វ្នំ . Et quamuis nó fit fimilitudo fimpliciter in
cidcnte,,aut altcrius ad miniculo,fed cx Propria natura tcr ilta,quia ab aiavna numero cffluunt potentiæ cffc
apta cft diia vt diuidat fub gencrc illius fpés,ideo diffi ctiug,& nó fic oritur fpecics à gencrc, eft tfi fimilitudo '
niicndo dictu eft,g, cft aptum natum diuidcre.Sccundo proportionalis,quia ficut ab aia vna numero cffluunt
notandù eſt, ºp differentiadiuidjt non folü ſpecies ſub èffc£tiuae potentiæ, ita à natura gcneris, vna £m genus
gcncrc, fcd etiá ipfum gcnus (diuerfimqdc tì) diuilio cifluunt fórmaliter quidditatcs fpecificg, quarü quæli
.í.aliquid rcfpicit,vt terminum à quo, & hoc clt illud bet parté poteftatis illius Perficiédo fufcipit:aialitas,n.
vnú,quod ciuidendofcinditur,& aliquid vt tcrminü;ad (vt dicium cft,)ad oium naturarum fcnfitiuarum per
r
- -
- fectiones,
 v

In Prædicabl. Porphyriſ. 23.

festione, proprietates & operationes illimitata, 8 for & xaëius autem perfcrutantes &•fpeculamtes quae ad
male initium omnium carum £ in fe eft,in boue autem differentiâ pertinent, dicunt non quodlibet eorum, quae
pofita vclut ad parté tuæ potcftatis arctata, ad bouina fub eodè funt genere diuidentiú effe diferentia,fèd quòd
tih fc extendit. $ fimiliter eft in alijs &c.Qih igitur(vt ad effe conducit,&- quod quid erat effe quod est pars rei.
ad quæfitum redeamus,)differentia nom ett diuitiuage Neq;.n.quod aptum matiim eft nauigare erit hominis dif ,
neris inquantum elt totü eflentiale, {ed eft diuifiua cius
inquantum eft totü poteitatiuum:& taliter diuidcre ip ferentia,& fi proprium/ut bomimis.Dicere.m.poffumus,
fum nihil aliud elt gea,quae fub pfo funt diuidere: qm animalium hæc quidem apta m utit fùnt ad maugamdú,illa
talia partes fuae poteltatis funt; & mhilaliud elt diuide verôminime,diuidentesabalisſednaturn eſſe & aptuyn
re aliquod totú q eius partc- fcpararc:ideo Peripatetici ' ad mauigandum mom exit completiuü fubjttntiae, mec eius
diffinicndo diffcrentiam,vt diuifiuarn,non dixerunt qp pars,fèd aptitudo quædam:idcirconom e$t talis differëtia
diffcrétia diuidit genus,& ca,qug fub generc funt,quia uales funt differentiæ quæ$pecificæ dicuntur.Erit ergo
putaflcs quòd driâ ipfamgcncriseflenìam fcindcret,& }. differentiæ quãcunque alteramfaciunt fpecicm,
fpecies eiusfepararet:led dixerunt,g, differentia diuidit & quæcumque in eo quod quid erat effe accipiuntur. Et
ca,quae fuo eodem genere funt, vt ifitclligercs quoddif de differentijs quidem tot ſtifficiant. --

fcrentia partes poteftatis gcneiis fecat: & confequenter

quòd ipfum genus £m 99 totum pote(tatiuum eft diui Hic ponitur quinta diffinitio differentiaetali ordine;
dat.vfi nonfimpliciter dixerunt differentia efl g, diui primo proponifeius fubtilitas,quiaad inferius praefcru,
dit ca que ſunt ſubgenere,ſed appoſuerunt,ly eodé,di tantibus, & modificátibus fupradiétas diffinitiones da
centes fub codé gefierc funt : adiectio.n.illa & denotat tadŕ.deinde ipfa diffinitio recitatur, differentia inquit
q differentia non diudit ſpecies diucrſorügenerù:ra cft,9 coiiducit ad cfle,& eius quod cft cffc rci pars eft:
tionale.n.non diuidithominéab albedine, fed à bruto; protuuditatéq; eius declarat, exéplo ab oppofito , quo
& denotat,97 differcntia diuidédo ſpecies genus ipſum. fupradictae ditiinitiones diminute infinuantur;& hæc )
in fua vnitate relinquit.& idé pcrfeüerare pmittit.No pcrfccta comprobatur.Vlumo concludit qug tpeciiicae ,
tantcraút dico in vnitate ſua : qīn vt ſupra tačtum cſt; differentiæ lint. Voi qm tcxtus clarus cit, non n.ti tria ;
differentia ipfam generis eflen iam diucrfificat. £m norāda occu runt.Prinūct; , óparato itius diffinitio Potiorea!
- vnitatem,& diſtinctionem ſpecificam,adq trahit gene nis ad alias, qm aliud fuperncics veroorum Porphyrij, diffinitio ſign lta qui
' ris naturâ;fed generis propriam vnitaté, quæ generica oltcndit,& aljud in entio eorundé fupprimit.Ex
diiiinitioncs vcrbis
--

quidé infinuatur qaod Praeccdcntcs & fpe cte

cíł,nó violat &c.Et [ic patet Íolutioqueitionis,& qú9
intelligendum fit cöc dictum, quód genus diuiditur cialiter tertia,fuccint diminuta,& g couen át etiánis,
per differentias non ſecundù eſſentiam ſci ſecundum, qug non funt (pecificae differentiæ;hoc.n. inlinuant illa
potcftatcm:quia.f.non diuiditur in partcs fuae effentiae: veiba,non q.ódiibct diuidcntium eorum, quæ [ub ge
alitertota cfientia generisnon clfct in qualibet,fpccte , nere funt,differentiă efic;x exéplaris declaratio,g pot
{cd diuiditur in partcs potcftatiuas,quæ fpccics funt;& modü îubdit,quati ilia diifinitio dixcrit, oin nc diuidês
idco non tota pöteftas eius:id c(t potefla$cius; non fe ca,quae fub codé genere funt,differentià elfc.l eduntur
сüdum totumfuum pole,ed in fingulistpeciebus &c. & pari ratione prima & quarta;qm nec quodl oct, quo.
fpecics , buiid.t à genere, nec qu9dlibct, quo vna ipés .
JAJfignant etiä hoc modo.Differentia efl qua differunt differt ab alia,difierētia ett ſpecifica. proprietas.n.& di
dJefingularmanq; equus ó homo fecundu genus non dif uidit genüs,vtin textu declaratur,dcaptitudineadnaui
ferunt fumus.m.animaliamos et irrationabilia.fèd additü gandu;&ettoua ſpecies abudatà genere, º per i via
rationale,difìuxit nos ab illis,&> rationalefùmusnos &* ípecies ditferi ab álta.Intétio aüt Porphyrijaiio tédit,
Dij:fed mortale appofitum nobis difiumxit nos ab illis. dffinitiones ſi luiden has lab-tactare no utendt; lin
*
Hic ponitur quarta diffinitio dfiae, qua defcribitur iplemet dixerat has cíle defcriptiones differentiaru Pe
£m effectum eius proprium ex fuo nominc, qué ponit cificaru,non à quibuſcuºq;led peripateticisaſsignatas
Diferre qd in fingulis per differentias diuifis.i.ldifferre, Vbi notan Ncc latebat ipfum 9 ficut in fccúta difiimitione fuoin
nam ſit.
dum eft quid (onat ly diffcrre(vt habet cx.i.Meta.)om' tclligat lyclicntialilcr,ita in omnib' his diffinitionibus ;
ne cuicunq; comparatü,eft idé vcldiuerfum, nönauté fubìtcliigcoatur,ly primo,quo fubintellecto conitat
· idévcl differés.i.diuerfitas ſonatalietaté inter quæcûq; quòd drjs Ipecincis tum conueniunt diifinitiones 11tæ.
diſtincia;differétia ait non importatalietaté interque differentia.n.magis Pprie & Per le elt, qua primo ipes
cunq;diltin&a,fed inter illatm, j ita (unt diftincta, cü abundat à gcnere,& qua primo diuiduntur ca,quae fub
tí in aliquo vno cóueniant;& ideo differre non dicuní eodcm geiiere funt,& qua priis9 differunt inter te fin
proprie loquendo,nifi illa, quæ vnum diuerlim ode fc gule fpecıes.Sed ıntedıt magniticarc & Préponere hiç
iunt;talia aüt funt,quae fub vno gencrc funt;& ideo res úuintim diftinitioné oibus älijs,quia cum ditanitio ad
diuerforú generum vtlignú,& albedo nö differunt,fed hoc inuéta fit,vt id quod diffinitu implicitc impurtat,
diuerfæ funt; & licet in frequenti v(u differétig nomen explicite ligniticet, cgtere drig, diftinitiones nou ex
nonita proprie aſſumamus, fcd extendamus ad omné plícite attigerint vfq; ddrig naturam: qm aliqu9 luo
alictatem.in hoc tfi loco proprie fumit.Vnde Porphy intellecto egebant,ita aútimnerga le vil; ad ps dif
rius volens declarare,gp dfia eftid,quo fingula differút, fcrentiæ infima,explicite, ideo hæc diftinitio alijs mc
incepità conuenientia ſingulorum;diccns, 9 conueni rito anteponitur:& ab interius perſcrutantibus & pc
mus £m gencris naturam cum brutis,fed diffcrimus ab culantibusdata clt Scdm cſt,ly côducitad elle appro- Dinerentia
- -- - - -

cis proptcr differentias additas.f. rationalc & irratio prato quippe vocabulo dfiae naturâ dcclarauit:qui.n., cgnducit ad
fial;&'fimiliter conuenimus cum Dijs sm fubalternú áliquid ίόdücit aliquo, nó prgfuPPQntillud conductú ·器﹐
genû.fanimal rationale;fcd differimüs per mortale& eflé illuc,led iplc cft qualiundc iiludducit illuc vlquc: Κί. #
immortale;intcllige autem pcr Deos animalia illa Pla- ProPfietates aut 1p‫ة‬ru(n, ‫تﻟك‬uitaglu‫․د‬na‫لا‬t‫ ا‬up volասս, & genus e
tonica.Dicitur ergo quod differentia eft qua diffcrunt quæ funt prQprietates hois&auis,&fi genus Plum,l. f. -

a feinuicé finguli; qa tingula contenta ſubgenerenatu
ramgeneris diuerfimodcferunt röoc differentiarú: nő
.n.ex genere ett,puta animali, p natura ſenſitiua ſit di
uerlimode in hoie & cquo,fed hoc cx differētijs cít, ra
tionali.f.& i:rationali; quæ gcncris naturam £m pro
prias modificantes,differentesconſtituunt ſpecics &c.
animal diuidât,& partitutm cxigant,non tá cunJucunt
ipfum ad hoiem & auem,led conductü PrgfupPonut,
qm fluunt a naturus fpecificis iam coititutis. d.ifcreti;
vero p (c, puta rationale, & irrationalc, genus ipium, Í
aniinālad ipecies conduciú non lupponunt, ncq; fup
poncre pollunt, fed códucuºt plum ad cie carum, ta
Tho.de Vio.in poít L 1 զաod

*
 24 Thom.VIo Caiet. Comm.
quod ab(q; differentijsconducentibus i mpofsibile eft
genus trahi ad fpecificum cfle.conducit autem differen
tia ipfum genus non ad effe talc,vcl tfh,quod eft effe fe
cundû quid,ſed ad eſſe ſimpliciter,id cſt ad eſlc quiddi
tatiuum,qfh vt plurics diétü eft,gcnus non accidétali
Differentia
ter ſubiteſſe ſpecificum, ſed eſſentialiter. Tertium no
üo fit pars tanduni eft(ly & eius quod eft cffe rei pars eft ) potcft
· diffinitionis ſialuidem nominceſſe ei, intelligi velipſum eſle eſlen
tiale fpeciei,vel ratio cius.Siperefte reiintelligatur cfle
cflcntialc rci,tunc non eft accipicndum g) ႕ိန် ſit
pars illius eflc fecundum rem;qih formale fignificatum
differentiæ,puta rationale, eft totum effe fpccieifecun
dum rem.fi effet nanq; pars non prgdicaretur de fpecie.
nifiin obliquo&c. fed accipiendum ett p differentia
fit pars fecundum rationem,ideft partialitcr explicans
ipfum cfleeffentiale rei;fignificat nanq; differentia to
tum cfle fpeciei, fed partialitcr, vt alibi dcclarauimus.
Si verò per eſſerci intelligatur ci Alberto ratio ei ſim
pliciter,verificatur,g, differcntia eft pars efle rei.i.diffi
Super de en nitionis rei.Diffinitio enim ipfa cóponitur ex genere
te & eſſen- & differentia.Appellariaüt non incongrue potuit eſſe
tia. c. 4• rciipta diffinitiò;qindiffinitio nihil aliud cft j oratio
cxplicatiua illius.Quo modo aüt hæc intclligcnda fint,
ij profundior fentétia in hac diffinitionclateat diffufc
ib cómentarijs de efle& eflentia profecuti fumus.Tan
git igitur diffinitio ifta naturam diffcrentiae intuitiuc;
quia eam códucere genus ad cfle quidditatiuum dicit
non extrinfece,fcdita quod cft pars ipfius effe rei,&c.
De proprio quatuor modi ponuntur.Cap. 3.
Roprium verò quadrifartam diuidumt. N4m&• id
P prium
quod fòli alicui fpeciei accidit,& fi mom ommi,pro
dicitur: vt homini effe medicum,velgeome
tram.Et quod omni accidit &• fi momfòli,quemadmodum
hominû effè bipedem.Et quod foli,& omni& aliquando:
vt homini imfemettute canefcere.8t quodfòli,&- omni et
femper:quemadmodum homini effe rijibile.nam& fi mom
fèmper rideat, tamen rifibilis dicitur, non quòd femper
rideat,fed quod aptu$ matu6 fit ad ridendum. boc autem
ei fèmper naturale eft quemadmodum &• equo bimnibule,
Hæcautem mominantur vere propria,quoniâ etiam com
uertumtur. quicquid.m.e$t equus, himmibile e$t,&- quic
quid est bimnioile eft cquus. - - -
N hoc tertio cap.de proprio detcrminat, quod quar
tum locü inter prgdicabilia iure rctinet,eo q ex prin
cipijsſpecici,generg.ſ. & differentia poſt conſtitutam
盟 immediate emanat. Dcterminat autem de co
1 uifiue tantum.ne{kio verò cur non diffinitiuc cú eius . na Porphyrium reprehendit, quod ad diffinitionem
diffinitio à pcripatcticis nó fit omifìa,vt Patct in. I. To
.Cap.4. picorum.Diuifio autcm cQnfiftit in fcparationc trium
çonditionum fimul requifitarü ad id quod elt proprie
proprium.Exigit fiquidem 9 conueniat omni foli &
femper:omni indiuiduo illius fpeciei, cuiusdicitur pro
prium,& foljilli fpeciei,& femper, exharum.n.fepara
ta participatione triplicitcr aliquid proprium fit. Pri
mum quód conuenit ſol ſpeciei,ſed non omnicius in
diuiduo;vt habere a&ualiter arté medicinæ.hoc enim
foli homini conuenit, fed non omnes homincs habét
hoc,vt patet. Secundum e[t quod conuenit omniindi
uidúo fpcciei,fed nô foli,vt habere duos pedes. hoc.n.
& alijs çonuenit animalibus. Tcrtiü eft quog conuenit
foli fpecici& 9mni cius indiuiduo,fcd non femper; vt ficut & cgtera prædicabilia antedicta. Vocatur aüt cö
canos habere.hoc enim in fenc&tute communiter acci
- dit.hgc autem tria cum £o quod proprie Proprium eft
quadrifariam proprium faciůt vt in textu dicitur.Hoc
Сар,4. iii loco notandum eft,quod vt ex. 1. Topic. colligitur,
proprium non fecundum totum fuum ambitum quar
tumi eft praedicabilc, fcd quarto tantum modo fum
ptum;Probatur autem hoc primo cy diffinitione pro
prijibi afsignata,quæ eitilta,Proprium cit quod nó in
dicat quidefteffe,foliautem ineft,& conucrfim de re
praedicatur.Vbi tres particulas pofuit;primam ad diffe
rentiam diffinitionis & generis, & conſequenter diffe
rentiæ, quæ indicant eflentiam rci.Secundam addiffe
rcntiam accidentis & proprii fecundo modo, quæ non
foli infunt.Tertiam verò differentiam proprij primo
& tertio modo quorum ncutrum conuertibiliter præ
dicatur de eo cuius eft proprium.Con(tat autem g, ibi
diffinitur proprium vt praedicabile diftinétum abalijs:
ergo.Secundo patet ex rcfutatione iltorum trium mo
dorum proprijibi nanq; Arift. dicit,g) proprium fim
liciter.i.abfq; additionealiqua, non ett nifiquod dif
nitum nuncelt.illudveró,quod nö foliineft, & quod
etiam qiiq; loliincft,propriüm non cft fimpliciter,{ed
elt proprium qfi, vclad aliud, i.fed ett proprium cum
aliqua téporis,vel refpe&usadditione.Nec elt dubium
quin fub iftisverbiscómprehenderit tria prima mem
bra diuifionis Porphyrij;proprium.n.tertio modo c(t
Proprium qfi.i.fecundum tempus.proprium autem tâ
primo quàm fccüdo modo elt proprium adaliud, quia
non e(t proprium illius abfolute,ied refpeCtu eorüm,
qui illo carent. v.g.effe bipcdem eft proprium homini
rc pećtu qadrupedum; &efle medicũ reſpeċtu eorű,
qui non funt mcdici,&c. vnde eft coincidentia proprij
fecundum tres primos modos cum accidcnte: inquit
ibidcm Ariftot.g accidens nihil prohibct denominari
propriü quando, veladaliud;vt cum aliquis folus fe
det federe illi vt proprium refpe&u nó fedentis eft.Eft
1gitur proprium fimpliciterid quod quartum prædi
cabile elt proprieloqüendo, reliquiautem proprij mo
di redućtiue huc accedunt.licut & differentiæ peracci
cidens cum differentia perſealiquo modo coordinen
tur;{impliciter tamen řeperiuntur&c. -
De accidentis varijs acceptionibus, &
quidfit · Cap. 4,
Ccidens eft quodade$t &• abeft præter fùbie£ii
-A corruptione. Diuidituraút in duo; inſeparabile
- * & in infeparabile.Separabile.m.accidens eß dor
mire,nigrü vero effe infèparabiliter coruo &- J4ethiopi
accidit.pote$t auté fubintelligi & coruus albus,&-.Aë
thiops * mitems candore,praeter fùbieëti corruptionem „. *abijciés cs
I N hoc quarto capitulo intendit Porphyrius tra&ta lorem .
rc dc accidcntc,quod vltimum rcmianilit, eo quod
extrancum & aduentitium et. Determinatautem dif
finiendo primoipfum dcinde diuidendo & tertio ite
rum duas alias diffinitiones ponendo.Sed qm Auicen.
proceſſeritaccidentis,non praediſtinéta aequiuocatione
cius,ideo primo declarandum eft quid nominis ipfius
accidentis.Accidens enim dupliciter fumitur.Vnà mo
dovt diuiditur contraſubſtantia,in diuiſione, quadi
ſtinguiturensin ſubſtantiä & accidens: &licaccidens
eftnomen primg impofitionis,& fignificat naturasno
uem Praedicamentorum.f. quantitatem, qualitatem,
relationem, &c. Alio modo vt diltinguitur contra gc
nus,fpcciem, diflerentiam,& Propriüm in diuifiofie,
quâ prædicabile diuiditur in qüatuor, vel quinquepræ
dicabilia;& ficaccidens elt nomé fecüdg impofitionis,
& nó fignificat naturam aliquam,ficut fiec genus, nec
fpecies,&c.fcd fignificat quandam relationé ratiónis,
醬 vocabulo relatio ifta prædicatum accidentale.
oc igitur in loco n9nfumitüraccidens £m primam fi
gnificationem:qm ſequeretur quòdnulla natura in pre
dicatncntis accidentium eflet genus,aut fpecies &c.
quod cft manifcfte falfum.pateffcquela, quia fecunda
diffinitio accidentis dicct,quodaccidens neque eft ge
nus,ncq;fpecies, meq; dfia, neque propriumfedaccipit
iuxtafecundam fignificationem;qih dc fecundis inté
tionibus
 In prædicabil. Porphyrij.
tionibus adiun&is primis fermo hichabetur,& non de
Cau.4: rcrum naturis.Vndc & in 1. Topicorum Arifto. dicit,
quödomnia ilta przdicabiliain quolibetſunt predica
mento. es.n. non ſolum praedicamenti ſubſtantiae ha
bet aliquod praedicatüvrjgenus,& aliquod vt propriü,
& vtaccidens &c.fcd ét res in praedicamento quanti
tatis & qualitatis & cgtcrorum haec omnia habét. Et
hinc eft,quod acccidéns,de quo modo tra&amus, nul
lamnaturam ſignificat, ſed fub eo omnia prædicamen
ta comprchendit;qfh ficut res praedicamentorum acci
dentium, puta qualitatis & vbi 8:caccidentale przdi
catum denominatur refрсĆtu,fubitantia , puta homi
nis,cum dicetur,homo e(t pallidus vele(t in foro,&c.
ita è conuerforefpcétu prædicamentifubſtantiæ deno
minatur prædicatum accidentale refpeétu rei cxilten
tisin praedicamento accidentium,vt patet cum dicitur
quod triangulus cft ligneus: £m veritatem ergo àSan.
Th.de fpiri Thoma quoque approbatâ in quae(tione vltimia defpi
tualib* crea ritualibus creaturis,accidentis quintum praedicabile li
turis: quae gnificat hoc,quoddico prædicátum accidentale. acci
tio vltima dentale autem vt diftinguitur cötra prædicatum cffen.
in cap.circa tiale,non folum intrinfece vt genus,fpecies, differen
medium.
tiam & diffinitioncm , fed cxīfinfece vt proprium.cft
enim pr9prium prædicatum effcntialc, quia a Princi
醬 eflentialibus fubie&i fluit. Necputet quifpiam
ancaccidentisfignificationcm nouam aut cótrariam tur illa particula,&,ad differentiam aliorum prgdicabi,
antiquis efle:proptcrea, quia communiter ab eis dici lium,quorum ncgationcs {ubiectorum fuorum ratio
tur,quód accidens quintum prædicabilc importat ac
cidens indiuidui,Proprium verò accidens fpecigi.Bene
namque eos dixifTefateor; tum quia accidentia indiui
qui'accidentalia prædicatafunt fpeciei,qt:ae fubiecium
in omni problemate e(t.tum quià ab accidentalibus in
diuiduiortum habuit diftinäio inter hocprgdicabile,
& alia,quoniam manifcftum valde eft,ea neque vt ge
nus,neque,vt fpeciem,ncque vt diffcrentiam,neque vt
proprium, de his, quibus pofsint inefle, & non inefle,
prgdicari,fed vt accidcntalcs denominationes. poíTct
igitur ex dictis cxcufari. Porphyrius à diftinctione nö
præmifla,eo quod in logicafcribcns, logicaliter intel
ligendos terminos tanquàm per fenotum dimifit.
Accidens,ideft accidentale prgdicatum,id eße dicitur,quod in
differenter affirmari &negari contingit abfque hoc quod
fubie&i ratio deftruatur.
Oftquam igitur declarauimus quid importct acci
dentis nomen, ad diffinitionum declaratiorern pro
cedendum clt.Prima diffinitio eft ifta, accidens ett gd
adelł&abelt pretcr [ubiećţi-corruptionem. Vbipři
mo declarandi funt termini,deinde dubia foluéda.Ad
efle&abeffe poffunt accipi dupliciter vno modo pro
efle, quod eft aétus cflendi. i. pro adeffe reali & abeffe
reali.ficut aqua adct caliditas fm realem inexitentiá,
quando eſt calida,S abeſt quando non cſt calida; & ſic
non fumitur hic.tum quia intentio non debet diffiniri
per cfle reale,tum quia impofsibile eft oi prædicato ac
cidentaliconuenire talem inexiitentiam, cü multa fint
prædicata accidentalia, quae funt entia rónis. Alio mö
poteftaccipi pro eo quod fignificat veritatem propo
íitionis,i.pro affirmatione& negatione;ita9 adefleim
portet compolitionem que fit per affirmationcm , &
abefle diuiíionem,que fit per negationem,& fitfenfus,
accidés eft quod adeft & abcft.i.quodaffirmatur & ne
Cap.6. gatur &c.& fic fumitur in hoc loco adcffe&abefIe,vt
ex textu& dicendisincius expofitione&gloíla.Auer.
euidenter habetur.gloflat nanq;Auerrois fic, accidens
e(tquod adeft, i.exiltimat adcflc, & abcft,i.exiltima
tur abeffe. idcm aüt clt dicere, exiitimariadefle & ab
efTc,& dicere, q) afhrmatur& negetur ; qfhaffirmatio
non nifi in cxiflimatione intellcétus eft, & econucrfo,
exiftimatio non nifi in affirmationc vel ncgationc exi
£it.Ly &,nota eft copulationis,non fimul,fedfuccefsi
25
ue, non ordinealiquo, fed differenter; itaq* denotat
indifferentcr affirmari& negari accidcns delubieóto,
& non quod fimul affirmetur & negetur,quia hocim
plicat.Ly præter fubie&i corruptioncm, duplicitcr ac
cipi potç(í-f.pro corruptione £im rem, & detali nó eft
hic fermo.alio modo pro corruptione £m intelleétum
eius.i.pro defeétu rationis ipfiusfubie&i,& ficfumitur
hic;itâq; idem e(t dicere præter fubieéti corruptioné,
& dicere ablque hoc gy (ubiecti ratio, feu diffinitio de
ficiat, velvtendoverbis Auer.ab(que hoc quod exilti
ftirnetur fubiectum corrumpi. Et aduerte hic diligen
ter, ply praeter ſubieéticorruptionem,poteſt duplici
ter conftrui.f.cum ly fubieóto,quod fubintelligitur;&
eflet fen[us, accidens e(t quod adeft & abe(t fubiecto,
praeter ſubicóti corruptionem.i.manenti,S hoc modo
noncſt conſtrucnda dićtadiffinitio; qin ſuperflue addi
taefletilla particula, præter fubiecti corruptionem; in
omni.n.vera affirmatione & negatione de áliquo fubie
&ofubintclligitur illius fubiecti rationem manere, ali
tcr non de [ubiecto, fcd de alio affirmatio aut negatio
verificaretur.Alio ergo modo pót contruicú y adet
& abell,tanquàm copulae verbalis modificatio , vt fit
fenfus;accidens e(t quod defubie&o affirmatur & ne
gaturnò quocunq; modo, ſed tali modo.ſ non deſtrue
do eius rationcm,& hicfenfuseftin propofito;& poni
nes deltruunt;& ad includendum omnia prædicata ac
cidentalia; omnibus fiquidë eis conuenit indiffcrenter
defubiećtoaffirmari& negari, ablq;íubiešti deítruen
ctione;non ti omnibus indifferenter affirmari & nega
ri dc fubiecto, vt patct de accidétibusinfeparabilibus
quæ conftat non fine additione aliqua à fubieótis nega
ri poflc, Pofita e(t igitur particulailla,f.praeter fubieóti
corruptioncm,vt intelligercs,q nõin hoc confittit na
tura Praedicati accidentalis, ſ. ºp ſubieśto adſit & ablit
fimpliciter, fed in hoc 9 fubiecto adeft & abeft cüilta
modificatione,f.abfq;eius dcltruétione.e(t ergo fenfus
tQtiusdiffinitionis, accidens.i.accidentale pr£dicatum
eft,qd adeft & abeft.i.indifferenteraffirmâtur & nega
tur prætcr ſubieéticorruptioné.i.abſol;hocq dettruat
fubic£ti rationé: quod fub alijs verbis breuiusdici po
teft 9 accidés clt, cuiusnec affirmatio nec negatio fub
iectirationem tollit.Etquoniam fermo diffifiitiuusfol
uit omnes difficultates accidentes in re, exeo magnifi
cabififteintelleétus diffinitionis, 9 $m ipfum ominia
foluantur dubia,quæ etiam aliqui Arabum, vt Alber
tus dicitfoluere ncfcientes, hanc Porphyrij diffinitio
ncm reprehendcrunt.
Accidens infeparabile contingít abefe,& adele idet afirma
ri & negari ftante fubiecto,& eius ratione.
P Rimiim dubium elt illud qd Porphyrius in textu
poit diuiſionem tangit. diuiditſiquidem accidens
diffinitum in accidens fèparabile,& inteparabile,& Ita
tim dubium tangit dicens, pote(t autcm {ubintelligi
& coruus albus:& intendit talem foluere obie&tionem,
nullum membrumalicuius diuifionis debet repugnare
diffinitioni rei diuifg ;fcd huius diuifionis alterum mé
brum,ſ.inſeparabile, repugnat diffinitioniaccidentis di
uifi,quia in diffinitione eiüsdf, 9 poteftadelle & ab
eflc.fi.n.eft infcparabile,abeffc,non poteft;& fi abeíTe
pót,infeparabile non clt;crgo vel diifinitio vcl diuilio
mala et &c. Huicinquam obiectioni repondet Por
phyrius non aliter quàm dicendo, q, Põtſubintelligi
coruus albus& æthiops candorenitens, Præter fubie
&ti corruptionem,acfi dixifTet, 9 hcct accidés aliquod
fit infeparabile fecundum rem, potefttì abeffe£m in
telle&tum. Et inſinuauit per hoc formalem reſponſio
nem, f.qp difformirer accipiturefle in diftinitione & in
diuifione; cum enim diuiditur accidcns infcparabile ,
& in infeparabile, elt fernio defeparabilitate & inle
ſeparabilitäte
 26 Thom. à Vio Caiet. Comm.
parabilitate fecundum rem,velquia omnino fit infcpa
rabile,velquia valdedifficile fit feparabile: vtroque.n.
modo infeparabile df, ficut & inuifibilc dicit vcl quod
9moino nö potcft videri,vel quod difficile videri pof
fit. Cum verò in diffinitiorc accidétis dicitur adeft &.
abcſt, in telligitur decſe&abefle frn intellcaum; &
adcolicet corüusnon pofsit £m rem fieri de nigroal
bus,poteftfubinteligi albus,quia rationidiffinitiüg cor. ne fiquidcm complcxa & vcra,de qua loquebatur,non
ui non repugnat albi denominatio.& fic patct qygloffa
fuprapofira ex textufumpta eft,&q exillofenfu dif
ficultas hgc foluta eft.Et forte pp inäduertentiam illius
{enfus reprehcnfus eft ab Arabibus Porphyrius; dicéti
bus eum in æquiuocationem lapfum,dum'deinfcpara
bilitate accidentis difputans,ad feparabilitatem £im in
tellectü conſugit,qm equiuocedf eſſe,de eſſe fm rem;
& eſſe fm intellectum-procedit.n.haecobie&to exmalo
intcllectu diffinitionis accidcntis,quia creditum eft,q,
ibi cffct fcrmo dcadefle & abcfTe £m rem. rcfoluituir
ergo primum dubium cx diffinitione modo fupradi
&t9 exp9fita &c.Scd aduerte hic duo. Primum eft, q,
nulluin inconueniens eſt accepiſſe bifformitcr eſle in -
diffinitione& in diuifione;quin potius ncccliarium elt
ficfccific. qfi vniformitcr cfle acceptum fuiffct, vel
diffinitio, veldiuifio mala fuillet. Sin.infeparabile elt
£m rem, abeflc non poteft fccundum rem':& fi abeffc
non poteft £m intellectum infeparabile erit fccundum
intelicétum,bifforinitcr autem accipicndo omnia con
fona inucniūtur,vtexdičtis patet.Secundnm notädum
propter importunitates arguentium eft,g> fubicctum
intclligi finc albedine,aut fiigrcdinc, vcl quocunq;alio
prædicato poteft intelligi dupliciter . Vno modo£m
primam operationé inte lc&us. Alio modo £m fecun.
dam operationcm intcllcctus, intelligi fubicctum fine
tali Prædicato per primam operationem intclleótus,ni
hil aliud e[t quàm ipfum fubicctum intclligi,prædica
to nó intcllQ&to,ficut color pomi videtur non vifo eius
odore,& fic non acepitur hic cum dicitur, y coruus
poteft intclligiabfque nigrcdinc. fic nanquéTubicctù
poteftintclligi non folum finc accidente, fcd etiain (i-
ne proprie proprio, vi patet quando diffinitur homo:
fufficit.n.tunc intclligcrc gcnus & differétiam eius, &
non oportet intclligere préprium.Intelligi autem fu
biectum ſine tali prºdicato per ſecundam operationè
intellečtus, ett formaripropolitioné negatiüam illus
praedicati dello ſubiecto.ver.g. dicendo, coruus non
efl niger,& hocmodo accipitui hic, cum df, qp (ubie .
€tum poteft intclligi fine accidéte infcparabili, & cum
eius oPPofito,quia,f.poteft formari enuntiatio ncgati
-
: *.
ua vera,in qua accides inleparabile negatur à fubiecto
-
vt dicendo coruus non ci niger,8 poiett formariaffir
matiua vcra, in qua oppolitum accidcntis infeparabi
lis prædicatur de fubiecto vt diccndo coruus eft albus,
aut coruus non eft niger. Nec inuadet te dubium qúo
iftæ propofitioncs fint veræ, & tfi in rerum natura nul
lus inucnitur coruus albus aut nô niger fi mcmor eris
eorum,quæ diximus gloffando diffiditioncm accidcn
tis.cx dictis fiquidcm habctur,9 dupliciter contingit
diccre aliquam propofitioné efle veram. f. fimpliciter,
vel fic.i.cum aiia additione,& conltat 9 ilta nó eft fim
pliciter vcra,coruus non elt niger, quia ab eo 9 res c(t
vcl ndn elt oratio dicitur vcra vel falla fimpliciter. Ett
tfi vera fic.i.Præter fubiecticorruptiunem.1. non pro
hibetur eſſe vera ex ſubieéticorruptione.nó.n.ideo elt
falfa ifta,coraus non cft niger. quia negatio nigredinis
interatnegationem naturg coruine, fedaliunde, puta
quia cuilibet coruo coniun&ta eft £m rem nigrcdo.Vn
de non intendunt Peripatetici dicere,coruum vere in
tellig uigrum & non nigrum ſimpliciter,ſed cum ilta
clauſuia Praeter ſubjecti corruption.cm, acpcr hoc, vſ.
diétum e(t,valde fubtiliter naturam accideritis diffinie,
runt tradcndoaccidens cflcid,quod verc affirmatur,&
negatur de aliquo præter illius corruptionem.i. acci
dens eft cuius necaffirmatiua compolitio,nec ncgati
ua diuiſio, ſiponaturvera, cum ſubiedti deſtructione
excrcetur, quod nulli aljpraedicabili conucnit, vt Pa
tet inducendo, propter quod fignanter Porphyrius
non dixit poffe fubintclligi coruδιm album lìmplicitcr
fed addidit, præter fubiecti corruptionem, intelleétio
intelligitur coruus albus abfolute, quoniam albus non
eſt, ſed tic, idettabſque hocq ſequatur ſubie&ti nega
tio,fcuablquerepugnantia intellečtuum.
Mors & combuftio & quæcunque ab his denominatiua noa
, aceidentia, fed inter repugnantia prædicata annumeran
tur,& iure ab accidentis iatione hic tradita cxcluduntur.
Ecundum autem dubium principale e$t hoc, mors
Y & cöbuflio, fiue dcnomifiatiua ab his fumpta funt
accidentia, & tū nonadfunt pręterfubiect corruptio
nem,ergo diffinitio mala.Soluiturnâque hoc dubium
exintelie&tu diffinitionis accidentis fupradiéto duabus
vijs, ex quid nominis.f.accidentis, & cx illa particula,
prgter fubie&i corruptioncm.Ex quid nominis accidé
tisquidem , qih huiufmodi denominatiua non funt
prẹdicata accidentalia refpeétu corũ,qua motivclcõ
buitioni {ubiacent, fcd fünt prædicata oppofita fubje
ctis,vt declarabitur. Exillaverò particula, ſ.praeter ſu
bieéti corruptionem,quia hic nofi eft fcrmo de quocü
que fubiecto,ed de fubicto predicationis, nec de qua
cung; cius corruptionc,fedca; qua rõ cius non potett
taré; dum praedicato,ita aút denominatiua à morte &
combültione & hmói deriuata talia funt, 9 Jubie&a il
la,puta hoiem vel bouem, de quibus in propolitioni
bus prgdicantur,dcftruunt;ita 9 dfiinitio eorum non
eſt copoſsibilis diffinitionitalium ſubiectorü ne è con
uerío;& confequenter Predicata hẹc nõ (unt accidenta Propoſitio
lia,{ed remota.Ad cuiuis cuidentiâ cft£ rm g ProPolitio nes funt in
num triplexet materia.ſ.neceſlaria,contingens, x re triplici ma -
mota.in matcria neceſſaria funt oés propoſitiones, in teria de qua
quibus genus,fpecics,dfia,diffiniti9,& Pr9prium præ in lib. Peri
herme.
dicaiideTuis fubie&is.In materia aüt contingenti funt
illae, in quibusaccidés prædicatur de eo cuius cft acci
dens.In materia verò remota funt,in quibus rcpugnan
tia alicui enuntianí de illo. Ad vidcndum aüt,qu£ fint
predicata necefaria,& que contingentia,& que remo
ta non oportetvagari, (cdfufficit roncs terminorü in
tueri;exipſorum.nrónibus conſurgit connexio x mo
dus cônexionis & repugnátia interie, ad hoc qdadu
nentur in vno.Conftat åút ex rónibus mortui & homi
nis,vel cuiufq;alterius reiviug,qd impofsibile clt corú
röhesin vnum tcrtium fimul cónucnire: qfn ii aliquid
homo ctt,corpus animatum eft:& ficorpusanimatum
eft, iam mortuum nó eft,& èconuerfo,ti aliquid mor
tiuum e(t,corpus animatum non cft,& fi corpus anima
tum non ett,homo non eft;& fimilis rö ett de combu
{lo & domo,vt patet;& coofequenter den9minatiua à
morte,& hmóifumpta non funt accidentalia Prædica
ta fcd repugnantia. Et fi contra hocinltetur, quia Icx
propofitioiium in materia remota hæc clt, 9 affirma
tiuälcmpereft falfa& negatiua vera;in buiulmodi au
tem &affirmatiua,& negatiua eft vcra. fnnt. n. ambæ
iftae werç,homo clt mortuus,& h9mo nō c[t m9rtuus•
Refpondcndum e(t , φ illa regula intelligitur fcruata
identitate fubie&i,noniecüdum vocem , fed fecüdum
rem; cuius oppofitum in oppofito accidit;quoniam ly
mortuus,in affirmatiua propofitione non denominat
homincm, fed rationc ampliatur visquam habet,quia
e[t participium prgtcritité poris verificatur de co qui
fuithomo, &inncgatiua verificatur de eo quiett ho
mo.ampliat. n.ad cos, qui luat, vcl fuerunt homincs.
Et fi vlterius inquiratur) eo modo , quo veræ funt hu
iufmodi affirmationcsquid prgdicant,accidentalc præ
dicatum an proprium. Dicendum eft,quòd Prædica
tione
 In prædicabil. Porphyrij.
tiones huiufmodi in fenfu vero funt per fe pcrtinentes
ad quartum & £ m modum perfeitatis reduótiuæ, ideo
prædicant proprium & nonaccidens. q' autem huiuf
modi propoſitiones in ſenſu vero ſint per ſe patet ex
ipfo fenfu: cum.n.dicitur honio cft mortuus,fübieétú,
pro quo verificatur, eft hoc, quod dico, olim homo,
íeu homo præteritus cft mortuus. Conftat autem g
fuifle hominem ratio eft qp mortuus fit,qiii cx præteri
tione vit.ecaufatur mors.Nec ob!łat,gy fubiectum ta
lispropofitionis ett totum difiunčtum.f.gin ett vclfuit
homo; de quo non praedicatur per ſe mortuum eſle,
hocinquam non obltat; qñn non fimplicitcr diximus
eam per fc, fed diximus eam in fenfu vero.i.comparan
27
dum occurrir; nifi quòd vltima particula. f. femper au
tem cft in fubieóto fubfiftens,non folum ea ratione ad
dita eft, quia difinitio per pu.am negationem dari nó
dcbet, fcd etiam ad differentiam prædicatorum repu
gnantium,quæ in fubieëtonúquåm fubfiltüt,fed fem
proculà fubiectis,quibus repugnant , funt, intelligen
dumq; eft accidens fempcr in fubieéto non inhgfionis
vniuerſalitcr,ſed prædicationis oportcreſubſiſtere,qía
ficut accidcns fecundum rem non nifi fubieéto inhæ
fionis {ubftétatum inuenitur, ita prædicatum acciden
tale,vt fic, fubltcntante eget fubicóto, alitcr acciden
tale non eflet ficut adicCtiuum,fi fubftantiuo non ege
ret,adie étiuum non eſlet &c. -

do prædicatum ad illam partem fubieéti rationc cuius

verificatur propofitio.funtergo denominatiua à mor
te & combuſtione & hmóiſumpta reſpectu corum vi
uentia ſunt &c. non predicata accidentalia, ſed repu
gnätia abfolute loquendo.Ncc diminutus fuit propte
rea Porphyrius non ponchs ſextum Praedicabile, ſ.repu
gnans. tuóm quia prædicabilia, quæ vera affirmatione
enuntiari poflunt,tradebat;tum quia oppofitorum ca
dcm e(t difciplina, repugnantia autem alicui funt op
Quæ communitates & differentiæ fint gene
* ris,fpeciei , differentiæ, proprij, & ac
cidentis. Сар. 5.
Mnibus igitur determinatis, quae pofitafunt(di
Ο coauten genere,ſpecie,differentia,proprio, º
accidente ) dicendum est, quæ eis propria fùnt,
е фих соттитіа. -

Qnæ nam
poſita vel generi,vel differentie,vel ſpeciei,vel proprio çommune quidem omnibus eft de pluribus praedicari, in omnibur
eius ; & proptcrea fatfuit de illis dediffe cognitionem; quem admodum di$um eft.Sedge:i;is quidem de omnibus prædicabili
præfertim quiá priuatio per habitum,& malü Pcr bo fpecieb:ts & de indiuiduis: & differentia fimiliter predi bus comu
nirationé cognofcitur naturalircr.Et fic patet folutam,
catur. fpecies quidem de his, quae fùb ipfâ funt, induui nia fint.
dubitationcm hanc effe ex ipfa accidentis expofitione duis.JAt verò proprium de fpecie, cuius ejl proprium,&-
Ne me putes tu Thomilta immemorem doctrinę. S. de bis,que fibfpecie funt,indiuiduus...Accidens autem,&
క్ష' Thomæ in Secundo contra Gcnti!es. cap.5 1.dixifie,ςp. deſpeciebtts & de indiuiduis . Nanque animal & de
81: °* in ifta diffinitionc ly fubieéti,fumitur nön pro quocúh eqiiis & bobus, &• camibus praedicatur,quæ fünt fpecics
que fubiecto,ed ubiecto ppofitionis. Nouin.p pic c> de boc equo & boc boue, quc indiuidua : Irratio
ibidem gloflat φ accidens éft quod adeft & abeft præ ale vero de equis & bobus, ó de bis, que funt parti
ter corrúptionem fubicóti. i. compofiti ex matéria &
forma;& quod fubdit per fubicctuin non poffe intclli culares prædicátur.Species autem, vt homo,de inferiori
gi materiam primam,quæ principium fubieάi compo bus & de his,qui fünf particulares,prædicatur. Propriü
Iiti cft. Sed mens eius contraria fioftris diçtis ndn ctt, autcm quod eft refibile,de homine & de his,qui funt par
quia non intendit ibi gloffare hanc diffinitionem ad li ticulares,praedicatur. Nigrum autem defpecie coruorum
teram fcd qfh arguendo diffinitio hæc applicata elt ad & de his,qui fùnt particulares,quod e$t accidens infèpa
realem vnionem formae in fuo fufccptiuo, propter pro r.tbile.& mouere de bomine &• de equo, quod e$t acci
portionalem fimilitudiné, quæ cft intcr prædicationé dens fèparabile : fèd principaliter quidem de indiuiduis,
prędicati accidcntalis de fubicčto, & vnioncm forma fecundar o verð c9 de his, que continent indiuidua.
acçidentaliscum fubieéto, ideo refpondendo,accepta Commune,ejl autem generi & differenti£ continentia Que cöia
applicatione iltibs diffinitionis ad formam accidenta fpecierum:cofitinet enim differentia fpecies,& fic nó om £££*£***
hétì gloflat modo fupradiçto, & caufam afsignat,vt pa mes quot genera.rationale enim & fi nò continet irratio &differétig.
tcti5i.Vndc gloflaftia optima c(t applicata hac diffini
, ^ tionc ad difccrnendas formas, quæ accidentaliter vni mabilia,vt genus quemadmodum amimal. tamem continet
hominem &• Deum, quae fùmt ſpecies. Et 4иеситфие pre
* :* *
untur:& noftra, immo fua , quæ diffinitionem ipfam
: fimpliciter refpicit, vera nihilominus elt,&c. dicantur degenere, pt genus,& de bis,que fub ípfo fünt
Diffinitur etiam fic quoq;..…{ccidens ejt quod contin fpeciebus, prædicantur:& quæcumque de differentia prae
* ----
•
gtt eidem ineffè &- mon ineffe . Et quod meque genus me dicantur,vt differentia,&> de his, quaefub ipfà fùnt fpe
quefpecies, meque differentia,neque proprium: fèmper ciebus,prgdicabuntur. Ngm cumgenus fit animal non fò
autem cft in fùbiecfo fübfiftens. -
lum de eo praedicantur vt genera,fübŝtantia ò-animatŭ
Hic ponuntur duæ rcliquæ diffinitiones accidentis, fèdetiain de his, quæ fúb animali fùnt fpecieb;s omnibus
circa qüarum priomam notádum eft dely inefle, potclt predicantur vfq;ad indiuidua.Cumq;fit diferentia ra
duplicitcr accipi, ficut in prædicta diffifiitione diftin tionale,prgdicatur de ea vt différentia id quod e$t róne
ctum eft.fiaccipiatur inefle pro affirmatione, & non vti , &• non fòlum de eo quod eft rationale,fed etiam de
inefle pro ncgationc, haec diffinitio in hoc differt à Pri his, quefub rationalifuntJpeciebus,pracdicabitur ratio
ma,g, bæccxplicite accidentis naturam dcclarat,quia me vti.cómune aüt eft &- perempto gemere, vel differem
potefitiam logicam cxplicatinly contingit,quam dif tia, fimul perimi quae fùb ipfis fùnt . Quemadmodum
finitio præcedens non explicauit.Si autem ly inefle,fu enim fi non fit animal, non eft equus, meque homo,ita fi
matur £m rem,tunc ifta diffinitio differt à prima, quia mom fit rationale,nullü erit animal,quod vtatur ratione.
illa conuenit accidentitam feparabili quàm infeparabi Troprium aüt generis eftde pluribus prgdicari quàm Quæ ſint
li,ifla autem feparabilitantum,& hoc placet Aucrroi: differentia, &- fpecies, & proprium e$t accidens.amimal ndifferétig ge
eris,& dut
mihi autem màgis placet primum,quóniam ilta diffi enim dehomine &• equo,&- aue, &• ferpète predicatur: ferentiæ.
nitio eftfumpta ex. primo. Topicórum devcrbo ad
verbum , vbi expreiTe Ariftotelis diffinit vniuer quadrupes verò de fòlis quatuor pedes habentibus,homo
falitcr accidcns,prout cft prædicabile ab alijs diftin verò de fòlis indiuiduis , &> bimnibile de equis,& de his
ctum,fub quo cláudi etiam accidens in:eparabile non qui fùnt particulares: & accidens fimiliter de pauciori
cft dubium.Et confirmatur, quia ibi Arift. duabusac ùus. Oportet autem differentias accipere, quibus diui
--
… cidentis diffinitionibus datis.f.hac & lequente , hanc diturgénus, non eas, que complent fubftantiam gene
laudat. Circa vltimam vero diffinitionem nihilnotan ris,fèd quæ funt diuifiuae..Amplius,genus continet diffe
ICI]t12In
t
 28 . Thom. à Vio Caiet. Comm.
rentiam poteftate.(.:nimilis enim hoc quidem rationale Intenfonem verò & reniſſionem fuſcipit rcidentium :
eft illud verò irrationale,)differentiæ verò non cötinent participatio,generum: verò minimie. Et accidentia quidë
genera. Amplius genera quidem priora funt his, que fub in indiiiiduis principaliter fubfiitunt , genera verò c%-
fèfunt pofite diferentiịs:propter hoc quidëfimul eas au Jpecies naturaliterpriora funt indiuiduis ſubſtantijs. Et
ferunt,nó autem fimul aufèruntur:fublato.m. animali au genera quidem in eo quòd quid fit prgdicantur de his,qug
fertur rationale &- irrationale.Differentiæ vero mom au fub ipfìs fùnt, accidentia verò im eo quòd quale aliquid
ferumt gemusnam fi omnes interiimantur, tâ fubflamtia eft, vel quomodo fè habet vnumquodque.qualis eft enim
amimata fènfibilis fubintelligi pote$t, quæ eft animal. &tbiops interrogatus,dicis,miger: &^ quomodo Socrates
v£mplius quidemgenus in eo quod quid e$t, dria verò in fè habet,dicis quoniam fèdet vel ambula;. ... -

eo quod quale eft prædicatur,quemadmodum diüium eft. Gemus ergo quo ab alijs quatuor differat, diútum eft.
JAmplius genus vnum quidem e$t fecundü vnamquamq; Contingit autem etiam vnumquodq; aliorum dfferre
fpeciem, vt homimis id,quod amimal,differëtiæ veròpluri ab alijs quatuor:vt cum quinq; quidcm fint, vnüquodq;
mæ,yel rómale,mortale, mëtis &• difcipling perceptiuü, autem ab aliis differat,quater qutmq;viginti fiunt omnes
quibiis ab alijs aialibus differt.&-genus quidë confinile differentiae,fèd non ita fè habet,fedfèmper poflerioribus
est materie,forme verò differètie.cum aiit ſint &-alia emumeratis,& duobus quidem vna differentia deficiem
cóia & propria generis & differëtig nunc ifla fùfficiât. tibus (propterea quia fùmpta eft, )tribus verò duabus,
Quae cömu Genus autem &-j}ecies co///mtime quidem babent de quatuor verò tribus,quinq; verò quatuor: decè fùnt omw
nia fint ge pluribus prgdicari, quemad/wodum diëïum eft. Sumatur
neris & Ipe nes quatuor,tres,duae, vna. Genus etenim differt á diffe
ciei. autcm fpecies vt fpecies, non aüt vt gemus, fi fuerit idem rentia & d ſpecie & proprio & accidente. quatuor er
fpecies & genits. Cóm;!;ue aüt bis eft &• propria bis effe, gofùnt omnes differenti£ .'Differentia quo differt à ge
de quibus prædicantur. Et totum quoddam effè vtrumq;. mere diëium eft,q) quo differret gmus ab ea;dicebatur,re
. Quae fint Differunt autem eo quòd genus quidem fpecies con lnquitur ergo quo diferat differentia a ſpecie, proprio,
ಧ್ಧಿ diftinet,fpecies verò continetur &• mon continet genera: in & accidentidicere,&- fumt tres.Rurfùs fpecies quo qui
***** pluribus.n.efi genus quàm fpecies.Genera quidà preiace dem differatâ differentia diétiâ eji,quando quo differret
re oportet, & informata differentijsfpecificis perficere d fpecie differentia dicebatur Quo autê differat fpecies
ſpectes. »ndeč priora naturaliterſunt genera, čº ſimul a genere dictum eft,quando quo differat genus á fpecie di
interimentia, fedfimul quenon interimantur: &> fpecies cebatur. Reliquum e$t igitur,vt quo differat fpecies d,
quidem cùm fit e$t geniis,genus verò cumfit,nó omnino proprio & accideti dicatur,o ſunt due. Quo ait differt
erit fpccies. Et gemera quidem vniuoce de fpeciebus præ proprium ab accidêti relinquitur. Nam quo ágemere &-
dicantur,fpecies verò de generáòus minime.. Amplius ge fpecie differat praeditfum eft in illorum ad ipfùm differem
nera quidem abundant etrum , quae fùb ipfis fpecierum fjs. Quatuor igitur fumptis gemeris differentijs ad alia,
funt ĉontinemtia,ÏÞccies verò de ĝeneribušabüädä pro tribus verò differentiæ, dua3us autem fpeciei, vma autê
priis differentijs. J4mplius nec fpecies fiet vmquam ge proprij td accidens;decem erunt omnes,quarum quatuor
._ meraliffimum,nec genus fit vnquam fpecialifimum. Quâ erant generis ad reliquas fùperius demó$trauimus.
§. §?%
n1a 1int ge- Generis autem & proprij coumiine quidem eft fèqui
.. . /, 1 - ~~ /. I Ո -- : /2 - :

¿o pecies Namibo el animal est,6 fi bomo el ribile Numerus differentiarum quinque prædicabilium. .
prij. e$t. Et æqualiter diciturprædicari gemHs de fpcciebus,&-
propriu de his, queparticipantillo. equaliter.n.c9 bomo Gcnus. Spccics. Differentia. Proprium. Accidens.
- -

º, , ,
&• bos animal e$t,&- Cicero &• C.tto fùnt rjiùiles.Com -
I
-
-
-
mume autem e$t vniuoce pracdicari: genus de proprijs fpe
ciebus,& proprium de his,quorum eft p:oprium. V
E)e ipforum Differt autemgenies à proprijs : quonianlgenits prius I ‫گ‬: -- = = I
differentijs. -

e$t,pofterius verò proprium.oportet enim effe priùs ami
mal,de himc diuidi differentijs & propiis. Et gemits quidë
de pluribus fpeciebus prædicatur, proprum verò de vna
fòla fpecie,cuius eft proprium. Etproprium quidè conuer
fim de eo cuius eft proprium prædicatur, genus verò de
nullo comuerfim praedicatur.nam nec fi animal e$t, homo
eft,nec fi animal eft,rifibile e$t. fi verò rifibile eft,homo
eſt, o è conuerſo. e Amplius omni ſpeciei inest pro
prium,cuius e$t proprium & fòli,& femper,genus però
omni quidem fpeciei, cuius fuerit gemus, & fèmper, nom
v autem foli..Amplius autem, ipecies quidcm interemptæ
non ſimul interimunt genera,quoru ſunt ſpecies,propria
verò interempta interimumt ea , quorum fiint propria:
D &• his intcremptis,ipfà fimul interimuntur. - - -
Cömune igitur eft differentiæ & fpeciei æqualiter par 없 諡醬
ticipari. Homine.n.£qualiterparticipātparticulares ho ferentię, x
mincs,& rationali differentiâ. commmüne verò e$t fèm fpeciei.
per adeſſe his,que eis participant./emper.n. Sor.rõnalis
e$t.&• femper Sor.homo e$t.TProprium aüt eft differem
tiæ quidem in eo quod quale fit prgdicari,fpeciei verò in por dif
eo quòd quid eft. Ngm fi homo velut quale quid accipia- ÉÉÉÉi.
tur,non tamè ſimpliciter quale, ſed ſecundum id quodge
meri'aduenientes differentie eum confiituerunt.JMmplus
differentia quidem f£pe im pluribus fpeciebus confidera
tur,qu£admodum quadrupes in pluribus animalibus fpe
cie diferentibus, fpecies verò infolis his, que fub vna
fpecie fùnt,indiuiduis.JAmplius, differêtia quidem prior
--

eft ea fpecie,quæ e$t fecundum ipfam:fimul.h.ablatüm ra

n ੋ: Generis verò & accidentis commune eft de pluribus, tionale interimit hominem, homo verò interemptus non • Angelus •
ris, & ácci- quemadmodum diëium e$t, praedicari,fiue fèparabilium aufert rationale,cum fit* Deus., Amplius differentia qui ' -

dentis. fit accidens,fue infeparabilium.etenimmoueri de pluri
bus,& nigrum de coruis, &• de ethiopibus &* aliquibus
inanimatis prædicantur.
Quae illorú Differt autëgemus ab accidente: quoniam genus ante
differentiæ : fpecies efi: accidentia verò fpeciebus pojieriora funt.nâ
& fi infèparabile accidens fumatur,tamë prius eft illud,
cui accidit,quäm accidens.& genera quidem,qu£ partici
pant ſqualiter participant,accidentia veroná'equaliter fqualiterparticipari ab his,que eis participant.equali- proprij.
dem componitur cum alia differentia(rationale enim &-
mortale compofitum eft in fubftantia hominis ) fpecies
verò fpeciemom componitur, vt gignat aliquam aliam
fpeciem: quædam enim equa cuidam afino permiſcetur
ad muli generationem: equa autem fimpliciter afino
compofitamumquam perficiet mulum. '' De côitati
Differëtia verò & proprium cómune quidem habent íí, åäïç
ter Cnt in
 In prædicabil. Porphyrij. 29
ter.n.rationalia,rationalia,funt, z rifibilia,füntrefibi tur.quemadmodum enim praet er rifibile non fùbfisiit ho
lia,& ſcnper & omniadeſſe commune vtriſque est.ſi.n. mo,ita nec præter nigredinem fubfiftit cthiops: Et quem ' '
curtetur qui ಶ್ಗ est, non fubftantia perit,fèd ad id ad admodum fèmper &> omni ad e$t proprium , fic &> in fe
arabile accidens.
quod matám eft fèmper dicitur.n.tm &-jifibile ad id quod
marí eft femper dicitiir,fèd no.t in eo quod fèmper rideat. Differunt autem,quoniam proprium vnifoli fpecie ad Differentię,
. T'roprium autem, 4. ferentiae eft, quod bæc quidem de eft,quèadmodum rufibile homini, infeparabile però acci ipforum.
pluriö:is fpeciebus dicitur fcpe, vt rationale de homine deni, vt nigrum,nó folum gthiopi,fèdèt coruo adest , &*
J^ de Deo: proprium verò de vna fòla fpecte cuius e$t carboni,ó ebeno,49 quibufdà al fs: Amplius proprium
proprium. Et differentia illis eji confequens quorum eft сопиerfim de ео сиiиа еjtpropriит predicarиrç афии
differentia,ſed ηρηconuertitar propria verò conuerfin liter:inſeparabile verò accidens conuerſim non prati
Quæ c5mu prхaicапитаери диorит/iтt propria. catur.Et propriorum quidem æqualis eft participatio,ac
In 1 a differen Differentiæ
de pluribus autem,& accidenti
dici.commune
. . . verò adeacommune
que fitntquidem
-
eft
infepara
-
cidentium verò h£c quidem magis,illa verò min43. Sunt
tiæ & acci quidem &• aliæ communitates vel proprietates eorum,
aentibus. bilia accidentalia fèmper &• omnibu« tdeffe. bipes enim quæ diéta fùnt,fedfùfficiât quidem hæc ad defcriptionem
femper adeft omnibus coruis,& nigrum fìmiliter. eorum,quae diéfa fùnt,communitatisque traditionem.
IP{9;ü
ICI Ulde.
diff> differunt autem, quòd differêtiâ quidcm continet &-
-

mon continetur,cót.net.n.ratiom.tle bominern,et 'f)eum: T H U M AE TD £ ZV tv C A 1 B Tv4 N ['

accidentia verò quodammodo continent, eo qaod implu sacre Thelogiaprºfeſoris, es? (ard
ribus funt:quodammodo continentur, eo фиod поп упіня
S. <> 1xtı 1n C ategoria*
accidětis/i/ceptibiliafunt fübiečia fed plurimorum. E:
differentia quidem intenfibilis et irremijibilis e$t: acci e Ariflote.
dentia veròminus & magis recipiùt:&- imper;miffè fìnt
quidem contrarig dijferentig,mifla,verò contraria acci : p R O O E M I V M.
dem:i4. Huiufmodi quidem commuiiiones & proprieta ONSV ETV M inquit Auerro.
tes differenti? & cgterorum funt. fpecies verò quo qui in procemio phyſicoru)vt expo In princi
dem differant à genere o differentia dittum eſt in eo fitóres in principio librorü octo Pioi.
quod dicebamus,quogemus differat å cgteris:& quo dif praelibent.f.intentionem, vtilita
. feremtit differt à cæteris. -
º tcm,ordiné, diuitionem, propor
tioncm,viam doctrinæ,nomen li '
བླླ་མ་ཎ"ཧྥུ་འi༔ speciei verò & proprij commune efi quidem de fé in bri, & nomen authoris: & ideo
prij. uicem prgdicari.Nam homoriſibile eſt,g riſibilehomo morem hüc ſeruare intendentes
e$t. rifibile verò quoniam fècundum id quod notum eft Intétio hu
hoc in loco,vbi principium doctrinæ Peripatcticae elt,
4igitur fœpe iam diëïum e$t. .£equaliter.n.fùnt fpecies ab operis huius intentione cxordiarnur.quoniam auté ius operis.
bisylug ch participät,3-propriáquorum fünt pfopria. difficileadmoduin elt finé proprium tractatus huius
§£j££*£
ſint difleren . Differt autêffêcies à proprio: quomiäffecie; quidem clare infpicere,ex totius Logicæ fine tentandum ett in
tlºs potest & alijs éffè geuui,proprium veröäliarumjecie : uenire illum.Logica cum nihil aliud fit quàm ars aétuü
rum effe impoffibile eji. Et fpecies quidem antefììfìflit rationis directiuâ,ordinaturad ipfum retionis opus vt
quàm proprium : proprium verò fit im fpecie : oportet -proprium finem, ita g- logici negocijintcntio prima
<!-hominem effe,yt fit rifibile.Amplius, fpecies quidem fia éft reddere opcrationes rationis rcctas faciliter &
femperaótu ad e$t fübiecto, proprium verò aliquando própte,ficut finiseffectus artis cuiufq;elt, rectitudiné
adiu-pote$tate verò femper:homio enim femper rifibilis. in operationibus ſuis ponere,faciliter & pmpte.opera
-4mplius, quorum termini differentes fùnt,& ipfà fùnt. tiones aütrónis cum tres fint.í.fimplexapprehélio,có
differentia. Eft autem fpeciei terminus effè ſemper ſub. politio & diuilio,& difcurus tres quoq; ele partes Lo
genere, & de pluribus differentibus numero in eo quod gicæ neceffe cft,vt vnaquæque operatiore$tc exerceri
quid e$t pr?dicari &• cgtera huiufmodi:proprij verô eſt po{$it. Ad regulandum autem difcurfum inuenta cft ,
& foli & fëmpero omniade|jë v. . * *
arstraditain libro Priorum , & conlequcntibus vlque
Communi ,Speciei yero & accidëtis commune quidem efl deplu ad finem Logicg. Ad compofitionem verò & diuifio- .
tates fpei & ribus prgdicari.Rtræ verò alia fùnt communitates:pro nem ars tradita in libro Perihermenias inucnta e(t. Ad .
dirigendam autem primam operationem,quæ indiuiii
.
accidentis- ptereà quoniam quamplurimum diſtant à ſeacccidens bilium intelligentia dicitur , prædicamentorum liber
&• id cui accidit. . . . . . . .
Trºpria però vitriuſq; ſunt, ſpecies quidč in eo 4иod nunc exponendus,inuentus aileritur;fufficienter tam, é.
id per hocopusfieri nequaquàm affirmatur.Quia verò
1** Predicaride bisquorüeſſpecies, accidentisau in Prima operatione intellectus necfaltitas, ncc veritas
rem in eo quod quale quiddam e$t, velquomodo fè habës. inueniri pöteft,qfh intelleótus tunc non affirmatautnei
& proprium eft vnamquamq;fubftantiâ vna quidem fpe gat, & operatiorationis ideor,egula eget,quia à pro ·
j££articipare, pluribüs autem accidcntibus& fepara Pria perfectione,qugveritas cft,dencere poteti,nonfa
bilibus & infeparabilibus.Et fpecies quidem præintelli cile eſt intelligere, quo operatio prima intellectusre- i
guntur accidentibus: &#ffîntjeparabilia: (oportet.n. gulaturâ Logica.Singularis ctiam difficultas clt, quo
ante effe fùbietfi vt illi aliquid áccidat:)accidêtia verò; modo ab arte hic tradita dirigatur. Sciendum igitur ,
po$terioris generis fùnt,& aduentitignáturg.Et fpeciei clt,9 prima operatio intellectus, 3 ſi ad incomplexum
terminetur,quod vt fic ncc verum nec falfum ett,mul
14tdé Participatio equaliter cſt: accides verð velſi inſé
parabile ſit non gpitaliter. etbiops.n.chalio éthiope ha tipliciter tamen contingitadmifceri fibi verum vel fal
bebit colorè vel intenfùm vel remiffum fecundü nigredi fum,ac per hoc duplicitcr de caloqui poflumus. Vno
ní.Reftat igitur deproprio & accidentë dicere: 4ио.п. modo per ſe. i. in ſua puritate. Allomodo per uccidens,
.ivtei admilceturaliquid alteru, putacópolitio,vclap
PºPriºn à ſpecie & differentia & genere differt di. Plicatio. ſiloquamurde prima operatione intellectus
ĉium eft. / - -

per ſe, ſic ex parte ſui regula non egetdante ei rectitu ,

Cºmune autº proprio & accidenti inſeparabili eſt. dinem.qua ad obie&tum abfquc crrore pertingat; qiii :
*i*od Pr£ter ea nunquä cöfijiat ea,in quibuá confideram intellectus £m primam opcrationcm aut totum,áat.
nihil
 3o Thom. à Vio Caiet.Comm.
. . nihil attingit, qih ad incomplexum vt fic,quod indiui bisintcrioribus.vel (quod idem eft)quàm rcs conce
fec. vltimi fibilc lonaíténdit;fimplicia autem vt in 9. §1etaph.di ptg conceptibus firnplicibus:& res hmói nihil aliud
citur,aut non attinguntur,aut £ id totum attinguntur: fint quàm restignificatæ vocibus incomplexis, qū vo
& confequenter cum omnis error in componendo vcl ces (unt figna cönceptuum & conceptus rerum ; idco
diuidendo veldiſcurrendo &c.còtingat,prima opera dicitur etiám ab;illuftribus viris, 9 ifitentio huiuslibri
tio intcllećtus per fe ex pers elterroñs, eget tamen rc cft traćtare devocibus incóplexis vt fignificatiu2 funt
gula ex parte obic&ti, dinte ipli intellectü facilitatcm rernmincomplexarum, idem.n.eft traçtarc de rebus vt
& promptitudinem ad attingcndum fuum obicétum, conceptisfimplici apprehenfione, & dc vo cibus vt fi
& hoc fit per librum iflü. Erat fiquidem cns incomple nificânt illas fic conceptas , quoniam quicquid attri
xum, quod cft obiectum primae operationis, confufe ម្ល៉េះ vni attribuitur reliquo,ſeriata ti proportione,
diíperfüm & obfcurum invniueríò, ita vt li firnplcx, quia rci fic conceptæ & {îgnificatae attribuitur vt rei,
Puta albcdo prgfentata cflet,q> quid eft eius intucri dif, voci verò vt ſigna.homo. n.reponitur in praedicamen
ficilimü fortc;jfh confufionc qüadam albedinis natura to (ubftantiae vt res ibi pofita,iy verò homo,vt fignum
cum figuris,cum quantitate, cum fubltantia, cum rela illiusrci,que ett homo. Quamuis autem fic intéllc&ta
tione mifta eft: modo auté diftinétis rerum ordinibus intcntioiita fultinenda fit: ncmores tamen efle opor.
& adunatis cuiufq; orJinibus ad deccm incomplexa, tct cius φ optime ab Auic. in principio fuae Logiég di
infignita fuis proprictatibus,vclut quibufdam figuris, citur.f.quòd contiderare dc vócibus non clt logici ne- .
facilc ac prompte circa quodcunq; incomplexum, au gocijcX intentionc, fed neceſsitas ad hoc compulit,
demus inteileétus aciem figcre. Tollitur fiquidem ex quoniam rcs fic conccptas nó nifi verbis exprimimus,
adunatione omnium incoinplexorarn ad decem capi docemus,adunamus,& ordinamus.Si.n.abfquc verbis
ta vagatio intellectus ad incomplexorum notitiá habế cxtcrioribus hgc omnia expere poffemus,folo fcrmonc
dam;ita 9 ficut difcurfus argumctationis finibus con interiori cötenti,aut alijs fignis hgc fierent,de vocibus
cluditur:& fic intellectus,cùin difcrrédo aliquid quæ fraćtandum non ellet.Et propterca fi quæratur de vo
ritur,ccrtis modis difcurrendi affumptis,fccutus ince cibus,an de rcbus principáliter hic tractarctur:Refpó
dit, ita cú fimpliciter aliquod apprehendcre volumus, dendum eft, q, de rebus non abſolute,ſed incomplexe
deccrn Sa-c incomplexa citcunfpicimus, & non opor conceptis, & confequenti neccfsitate fignificatis. Cũ
tet nos vagari per partes diucrtas in tot o vniuerſo cũ autetn audis res fic cöceptas adunari & reponi prgdica
infiníratc quo ad nos, & confequcntcr incertitudinc. mcntis,non arbitreris gp aggregatum ex re & fic conci
ToJlitur qüonue ex ditiinctione & ordinationc horü pi, tit id quod adunatur & reponitur &c.fcd intclligas
dedem'incomplexorum confuíio,qua limpide infpici quòd res habcntes fecum fic concipi, vt conditionem
ab intellc$tu prohibebátur.Toliitur vltimo ex afsigna Hinc qua non ett id quod rcponitur colligitur & figni
tionc propriétaturn eorüdem obfcuritas, qua occülta ficatur , ficut cú audis,ignis approxiinatus cornburit
ta maficbant, dum quæ ea præferrent figna non habc non intclligas 9 aggregatum cx ignc & aPProximatio
rent.ccrte igitur & facilitcr ac prompte fimplicia ap ne combufat,fcd j) ignis non comourit,niii fit appro
prehenfibilia fiunt à nobis per prædicamentorum dò ximatus.Elt cnim in complcxe concipi conditio rei ad
&trinam.Si auté loquamur de prima operatione intel fupradtcta,ficut approximatio ctt conditio ignis ad cõ
Huius libri
lectus per accidcns,fic regula egct;& eius regula e(t ars btircndum.Et (icpà, et intentio operis,& quod conue ſubiectſi c e
diffinitiua,ficut rcgula difcurfus clt ars{yllogiltica.Ars niétius poniturfubiectum huius libri(li fubicium ali teris a! rius
aüt diffinitiua adhuc ab antiquis vel tradita nó clt vel quod fibi afsignandufn eft)cns propogibile primae ope explanati
ad nos non perucnit. cflct aüt illius artis determinare rationi interius quàm cns ordinabile ſecundum ſuo & Ilotato.
quid fit diffinitio, & ex quibus conftat, & quaiibus, fupra,hoc enim äd fecundam fpcctat opcrationem,ad
& de pafsionibus eius & partibus fubiectiuis , (icut quam hic libcr non primo ordinatur.
de demonftratione tractatur in libro Pofteriorum. Vtilitasauté ex coproueniens valdemagna eſt. non Vtilitas hu
In hac quoquc arte deterininandum eflet«quid genus, cnim foli Logicg prodell do3rina hgc,vt pars cius,(cd ius artis.
& quid fpecies , &c. qm diffinitionis natura five his alig fcientigiiué doctrinæ abfq;hac expleri non pof
intellig non pót,& ante libri l'opicorum ha cars lo funt:quoniám demualtrationum Principia funt diifini
cum håbet;qin regulatiua elt intclleitus a d notitiâ in tiones, quas abfq; huc cognitione Perhccrc ctt impo!-
complcxi; iialecticâ verò regulat ad notitiam comple fibilc.Vhde in fertio Phylicorum Ariftote. quærens,
Triplex er- xorum problematum &c.Et quamuis hæc ars non ha-; quodquidelt motus, ad prædicamenta rccurrtit,& in Te c. 3.
ror in diffi- beatur, prgfens tfi libcr cius inchoatio quædam cft;quin* Secundo de Anima qugrcns, quod quid clt animæ idé Tex.c.1.
hind? c?- cũ tripliciter errare cõtingat difiniếdo.f.in application facit.nifi.n.effet doctrina prædicamentorum,curn qug
““'"** ne paftiú diffinitionis ad diffinitum;& in coniunctione! ritur alicuius, quod quid clt, oPort£ret vagando pcr
partiúdiffinitionisadd，ftinitü: Primus error ex hoc li totum vniuerfujn difcurrcre, quod illius genus primú
bro qüo vitandus fit habctur inchgatiuc, qm hic docet fit; nunc autem,vt dictum eft,limites Politi funt, infra
mur cui prima pars cuiuſcunq; diffinitionis rccte, allt quos omnia diftinčte continentur inlignita proprieta
non rcĉteapplicetur,dum per propricțates cuiufq;ge tibus fuis, vt ftatim collatis proprietatibus eius, cuius
neralißimädilcernimus oia contcnta fub vno genere, quæritur,quod quid clt cum ProPrietatibus cuiu(que
à contentisfub alio gcnere. Ett ergo prgfentis operis decem generum, reponere & applicarefciamus fingu
intentio adunare ad decem genera oîa entia difperfa. la lingulis. Sumit quoquc Perihermenias doctrina , &
& infinita,ordinateq;ditlingucre, ac figiilata fuis pro fyllogiftica hinc vúlitatem n ó Paruam.quoniam hinc
prietatibus clariticare, & fic primam opcrationé intel habetur e(fentialis ordo terminorum incomplexo
lectus & per ſe & per accidens ſumptam dirigere que rum, ex quibus hunt propolitiones, & Procedunt de
at.Seddirigorc Piimäoperationcm Purå ett finis pro monttrationcs &c. -

rius & a ieptus, Dirigerc aüt eam admittam elt finis Ordo huius operis intcr alialogica cft, 9 fibi debe Ordo.
cóis etiam arti diffinitiug , & hic tfm modo inchoatus tur primus locus fimplicitcr , ita P non lolu m prgce.
conſummandus in arte diffinitiua.Et qm resincomple ditartem enunciatium & ylloguticam,ed etlam dif
xg non adunaní & diftinguunt cú conditionibus,quas. finitiuam .qfh id, quod clt per fe,Prius cft eo quod e(t
häbent in rerum matura,Ted vt fic acceptg per intélle cr accidens. Dictum ett autem, p Praefcns opùs ordi
&ium.i.vt ftant fub fimplici apprchcnfione intcllectus naturad perfectionem primę opcrationis per fe fum
idcft, vt cbieétæ fimplici apprchcnfioni intcllcctus. ptae, ars auté diffinitiua ordinatur ad Perfectioné eius
&res fic acceptæ nihil aliud funt quàm res dictæ ver admiitae, Et quia,vt ex dictis Patet,diffinire genus,fpc
C: … In
 In prædicabil. Porphyriſ. . 3 I.
ciem,&c. diffinitiug artis opus cft:ideoliber ifte natu ſumitur nomé provoce ſignificatiua ad placitum, que
raliter prgcedit librüm Porphyrij pp 9 confulto Prin dicitur nomen, quafi notámen,i.mcntis nota. Vcrbum Cap-3.
ccps phiIofophorum logicâ ab hoc vpcrc ipchoauit. cnm & vniuerfaliter omnis hominis vox, inquantum
`Diüifio præfcntis opcris in grgstraçtatu
I>;u;£o ope:prędicamèta sfitia Ant$ ablolute fignuficat rem aliquam, nomen dicitur ab
prędicaméta
ris. ,prędicamětd,& Poił ;quorú Arilt in 1. Perihcrmenias. Ly folum non excludit om
Σὸcum ad textus cxpónem perueijtum fuerit dicetur. niaalia à nomine, fcd ratione cius tantum,de qua fub
Proportio Proportiohuiuslibriadiplam Logicam ett propor dit q elt diuer(a,nihil fiquidem obltataequiuocis,fi eis
ţiopartis ad!totum,adaliosšcròlibrōs Logic¢ eltPro & nomé commune,& multa alia communia lint,dum
portio ianuæ ad intrinfcca domus. modo rationem nominis communem non habcant.
-

Via doâri- 'via do&ring non eft dcmonflratiu a,(ed potius dif Ly ratio,licet multiplicitcr fumi pof$it,hic fumiturnó
nº- finitiua & inductiua: Vt & modus doccndi rci quam
pro diſfinitione, qinres generaliſsima, equiuoca dici
docemus confonct. . . .. .
hon pofTcnt, co9 diffinitionc carent,fcd fumitur pro
" . . . . . .. . . . "

5Somen li-. Nomélibri clt categorig.i.prgdicamétai . coordina conceptu fignifiçato per nomen , qui in habcntibus
bri. deccm gencrü,vci ipfa dccem genera,qu£ capi
.tioncs
ita funt coordinationum. de his enim fractat liber hic.
ို့
til D T19
*°- . Nomcn autem authoris cft Ariftoteles Peripatetico
rum patcr, qui non folum author, fcd inuentor huius
mirabilis doctrinae tuit, vt i hemiftio & Auetroi pla
cet,licet Iamblicus (vt tcliatur Boetius) Architæ tarcm
tinc,hunc dcfcrat honorcm, &c.
A N T E P RAE D I CA M E N T A
A R I T S or E L is . . . .
cum 1 heme de vio (ard acutifimit
-
commentarjs. -
- -
De acquiuocis, vniuocis,& denominatiuis, & fed fccundum illud nomcn.Refponfio nanque ad quid
corum, quæ dicuntur, diuifio. Cap. 1.
КА) i quiu oca Φαίιημorinfòlum momem
gymh:;ime eft,fècundum momen verò fùb
flantiæ ratio diuerfà : vt animal,homo,
& quod pingitur. horum. m. fòlummo
теп соттиne eft,/ёсиndит потеп ve
- - ~， … - rò fùbftantiæ ratio diuerfà.Siquis enim
aJignet quidfit vtrumque eorum quo animal eft , pro
priam affignábit vtriufque rationem. * * **
Iccndum eflct hic, quare incæpcrit librum iftum
ab i(tis diffinitionibus & diuifionibus & reguIis
fequentibus Anteprædicamenta,& quis inter hecor
do fit. Sed qih ratio ordinis abfq; ordinatorum notitia
non percipitur, & nouitijs loquimut; ideo differemus quoniä homo vcrus & homo pictus,modo pureæqui
haecvfq; äd fincm huiu$primæ Parti, interim autem uoce d cuntur animal.Sed çquiuocatione à côſilio ſeu
fingula exponere uficiat. Et qm à tanto Philoopho analogicc, vt patet ex rationibus eorum fccundü illud
diffinitiories iftae datæ{unt,lingula notandafunt verba
antiquos expofitores imitando.Aequiuoca crgo diuer
Acquiuoca fis reípeċtibus & nomina , & rcs fignificare dicuntur.
dicuntur § Dicitúr.n.nomen aliquod æquiuocum, quia fignificat
*°"in*
JTCS.
plura £m diuerfas
* ftem,marinu rationes,
m,atq;tcrre vt lycanis,
ftrem fignifiçat
canem,ip(gv cœle
erò res fi
gnificatæ dicuntur equiuoce,non guia ſignificant,ied
öuia (ignificantur,ynico vocabulo diuerfisrationibus.
vt fydüs illud,& pifcis,&aiallatrabile aequiuoca appel
lani.Vnde ipfum nomé appellar cöfueuit æquiuocum.
aequiuocans, res vcro æquiuoca æquiuocata, & quia
Arift.rcs eft adunaturus,vt ftant fub incomplexis con
ceptibus,vtdiétum e(t,idco à rcbus incæpit,intendens
per æquiuoca, æquiuoca gquiuocata, vnde& coa£tus
èft in humero plurali gquiuoca diffinire, eo 9 res vna,
aequiuocationis capax non cft fine altcra; oportet.n.ad
minus duas res figniticari vno nomine,vt gquiuocatio
effc pofsit.Signafitcrquoq; dixit dfit,& non dixit funt
quia rebus nön conucnit æquiuocari vt funt in rerum
natura, fcd vt funtia vocibus nottris. Acquiuocari, n.
præfupponit vocari,quod rebus cx ngtninibusaccidit.
1 y noiìem,non accipitur hic prout eft vna pars oratio
nisdiltinëta cótra ycrbum,Participium,&c.qii etiam
in vcrbis & participijs,&c.£quiuocatio inucnitur,{cd pantur,& eft fùbftätig ratio eadem.Siquis enim affignet
diffinitionem cft diffinitio ipfa, non habentibusvcrò
diffinitionem ratio , quam fignificat nomcn vocatur,
& nihil aliud cft, quâ id quod dirc£tc fignificatur Per
nomen.Ly fubltantiæ , fumitur Pro quidditatc; ita 9
idem cft dicere ratio fubitantiæ, & ratio quidditatis
Ly £m illud nomcn,detcrminat ly ratiofubftantig.qm
tº: non dc quacunquc ratione fubftántiæ ipforum æqui
μocorum,fcrmo clt,feddc ea rationc fubftantiæ, quæ
fignificatur in cis per illud nomcn commune, in quo
æquiuecantur;& qm illa c[t, qug refpondetur ad inter
-- rogationcm factam Pcr quid,c[tquguis illarum rerum
vt fignificatur nomineillo coinmuuni.v.g.quid elt ani
mallatrabilc,inquantum canis,quidelt pifcis illc inquá
tum canis, & c.ideo talis ratio dicta ett ratio fubftãtiæ
ideft quidditatis illorum aequiuocorum non abfolutg
quidditatis ratio re£te dicitur, ly diuerfa,non coaróta
turab diucritatem impliciter, ed cómuniter accipi
tur & comprchédit fub fe diuerfitatem fimpliciter.vel
fecundum quid,totaliter vel partialitcrsita 9p gquiuoca
dicuntur & illa quorum ratio {ecundurn illud nomcn
commune clt penitus diuerfa:& illa,quorum ratio fc
£undum illud nomen commune eft aliquo modo di
uerfa. Et Propter hoc caucne dixcrishiceflc diffinita
tangum pure gquiuoca, quæ alio vocabulo dicuntur
gquiuoca à caſu, ſed dicito,aequiuocain communi, vt
comprehédunt analoga,que çquiuoca à conſilio ſunt,
& Purc equiuoca diffiniri, &q pure aequiuocis conue
nit habcre rationem fubftantiae diuerfarm Penitus,ana
logis, ve.ó diucrfam aliquo modo.Suadetur autem
hanc c(fc mentem Arifto.tum cx cxeimplo fubiuncto,
nomcn, quoniam non funt pcnitus diuerf£,fed aliquo
odocedem. Quærenti.n. quid ett homofecundum
º animali reſpondetur Q eſtſubſtantia animata ſenſi
bilis.Qugrenti autem quid elt homo pictus fecundum
9 animal? rcfpondetur g, cft imago fubftantiæ anima
tae ſenſibilis,vbiexpreſleapparet rationes nö eſſe peni
tus, cd aliquomodo diucras.Tum ex intentione ope
ris , quoniam ad quodcunque ordinetur communitcr
aflcritur 9 intendit diffinirc hic res vt adunatur fub
vocibus tranfcendentibus, quas conftat non pure gqui
uocas, fed analogas cfle. Quot autem modis contifigat
variarianalogiam & quomodo, nunc quoniam fum
marie loquimur,filcntio pertranfibimus,fpecialem de
hoc tractatum fi Deo placuerit, cito confecturi . Ett
igitur fenfus totius diffinitionis, quòd gquiuoca æqui
uocata dicuntur illa entia, qug fignificanturvno qui
dcm nomine, fed fecundum illud vnum nomen iion
habent vnum conceptumfed diuerfosfimpliciter, vel
fecundum quid, &c.
J^niuoca dicuntur, quorum nomen commune eft, & fè
cundum momen eadë ratio fub$tantiae. vt animal homo,
atque bos:communi emim nomine vtraq; amimalia muncu
- -
vtrufque
 32 #. Thom.à Vio Caiet. Comm.
»triifque rationem quid »trumque fit, quo animal efi, ne.Et,q vtinduunt illud nomen,habeant eundem om
eandem affignaoit rationem - nino conceptum, fiuc ille conceptus (it cflentialis illis,
Tota ifta diffinitio intclligcnda eft ficut præcedens, -fiue accidentalis;iltc fecundus fènfus extédit diffinitio
cxceptavltima particula. Et ſiquidcm duplex vniuo nem hácad omnévniuocationem,ita Qp é m eum boui
cum,1.vnruocans vniuocum, & devniuocatis cít mo & lcon animalet yniuocum,& coortum,& magnú
do lerno.& in numero plurali,&c.(icut fuperius expo -& pulchrum,& vidcri & audiri,& breuiter compréhé
fuiinus.vitima autem purticula (.(. ly eadem)non dicit diturfub ifta diifinitione vniuocatio edentialis& acci !
idcntitatem fimp!iciter,vel fecundum quid. fed identi dentalis per fe & pcraccidens,intrinfeca & extrinfeca,
tatem fimpliciter:.ta quod licet ad æquiuocarioné fuf. primus verò fenfus diffinitioné hac extra cffentialiter
fic:at qualifcunq: diuerfitas rationis £m illud nomen vniuoca non trahit,qualiafunt genera,differëtiæ, fpe
ad vniuocationein tamcn non fufficiat qualifcunque cies.Sccundus rurfus fenfus dignus Ariitotelis intentio
identitas rationis £ m illud nomcn, fed cxigitur quòd ne vidctur; quia vniucrfaliter comprehendit vniuoca.
ratio vniuocorum, quae attcnditur penes illud nomcm, Sed mihi apparet,9 primus fenfuslit£in intentionem
in quo vniuocantur , fit totaiitcr eadem , & nihil plus eius;quoniam infra,in prgdicamento fubftantiæ dicet,
aut minus includat vnum quàm reliquum in ratione il accidentia non Prædicári fecundum nomcn & rationé
lius nominis. Fundamentalis verò ratio huius eft, quia dcfubftantia, quod nihil aliud eft quàm diccre, g» non
malum contingit omnifariam ex particularibus defe Prædicátur vniuoce per locum à diffinitione ad diffini
&tibus, bonum autcm vno modo ex caufa intcgra ; vt tum: & rurfusPonet proprietatem fubftantiarum fe
Ariftotc.& Dionyfius docent. Ad pulchritudinem li c ndarum & differentiarùm earum,vniuoce prædica
quidem hominisi equiritür; 9 omnia membra confo• ri dc primis,quod fa!funt cffct. fi vniuocatioríe fic am
net,ad turpitudinem vero fufficit vnus micrnbri, puta plo vocabulo vterctur , & præfertim,quia ibi remittit
oculorum deformitas. æquiuocatio auté ex partc mali fc ad hancdiffinitionen.Accedit adhẹc.q vaiuoca cô
fc tenct,quoniam diuerhtatem [equitur,quæ in allotto muni vocabulo non confueuimus dicere nifi cflentia
gia malorum eft;& ideo fiuc fit diuerfitas fimplicitcr, litcr vniuoca,quod ex hoc vno percipi poteft,qu:a dif
Pater pri íiue aliquo modo, æquiuocatio fit. Vniuocatio vero, putantes vtrum prgdicamenta habeant aliquod com
!mno mamOuct. quoniam vnutatem fcquitur,quæ in bonorum coordi nunc vniuocum , abfque di(tinctione intclligimus de
nationceit, no copiurgit niti omni drucriitate ablata, vniuocatione cflentiali,quoniam deaccidentáli nullus
totalitcr eadem fit ratio vniuocatorum fecundum vni dubitat quaſi viniuoca accidentaliter non ſintv niuoca
uocum nomcn vt animal nomen communc & vniuoi nifi fecundum quid.Vnde dicendum e(t, quòd priumus
cum ett homini & boui, quonian tam hó quåm bos fenlus eft intentus ab Ariftotele, ncc tamiem erat opus
animal vocatur , & ratiocorum inquantuns animalis alter diffinirevniuoca accidentaliter,quia cxita diffi
nomen habent,idcm totaliter clt. Jjaerenti.n.quid ett nitionc facillimc fuinitur omnium vniüocorum ratio.
homo £m g clt animal rcfpondetur fubitania anima diffinitis.n.vniuocis ſimpliciter, facile cſt determinare
ta icnliullis. Quærenti quóque quid elt bosfccundum quid tint quodammodo, ſeu fm quid vniuoca, &c.
ett animal, clpondetur fubftåtta animata fenfibilis. a non h fit
pi apparet omnino candem rcdditam rationem £m Lстотіла:iиa yerg dicит:иr, диссипфиe ab aliqиo" cod. aliqui
vniuocum nomen. Aducrte hic ne imbuaris ignorâtid folo differentia cafu Jècundum moriem habent appeila.io
praua diſpoſitionis,9 gloſlaiſta,Gua vndevuncrit ne nem, vi à grãmatica grãmaticus,et à fortitudine fortis.
icio, f.v ,iiuoca dicuîitùr, quorum ratio elt eadem & Tria funt in denominationc, f.forma denominans,
aequaliter participata,dcftruit tcxtum ;quoniam vere rcs dcnominata,& ipfum dcnominatiuú.forma,à qua
vniuoca ſub æquiuocis ponit, & à logica velitate alle rcs denominatur,eft vt albedo,à qua res illa dicitur al
4.Met & 1. na cit;quoniam ad vniuocationein £î vertatem & Al ba;& grammatica,à qua homo grammaticus dicit, &
COC, COIIl. 2 a bertum hic & S.Tho.4.Metalec prima fufficit omni huiufmodi ; res denominata cft fubiectum,quod ab il
moda indittioctio vniuocatorum in cóceptu nominis la forma dicitur tale,vthomo,lignum,&c.Denomina
vniuoci;& in hoc oés antiqui,quos vidi, conlcntiunt; tiuum autem elt illud mct ens,quod elt forma denomi
ncc puto aliundc ortain gioiiam hâc quarn ex incom natiuum;vt lignificatum nomifie dcfcendentc,à nomi
prehenione vnitalisanaigg.cg. Diçito çrgo tu analo ne proprio forma denominantis,vt album,fortis,gri
máticus.Dimifsis ergodenominantibus, & denomina
galubaquiuoci comprehendi, & his chimeris*
tem neimpleas. Aduertcndum quoque diligenterett, tis, dcnominatiua diffiniuit; pluraliter quid£m , non
q, ftantibüs omnibus fupradictis, adhuc difinitioiila quia denominatio in vno non' faluetur fcd ad multitu
醬 duplicem habitudincm, quæ intclligi Poteft efle dincm eorum defignandum,abvna forma denominan
intervniuocata,& y iubitaua,pofitum in diftinitione te orientern;vt à iùltitia uultus,iulti,iuftum, &c.( Dıcü
eorum.Poteit efiimi iutclligi Primo,vt ly fubitantiæ de tur verò)addidit eadem, qua fpcrius rationc, quia.f.
n,,tet fubftantiam.i. quidditatem ipforum vniuocato entia denominatiua non fünt,fcd dicuntur.Tribus aüt
rum:ita 9 ad vniuocationcm requiratur 9 ratio lugnt códitionibus diffiniuit denominatiua Prima eſt,9p ha
ficata pcr illud nomen cotnmune, ſit ratio id ett conce bent appcllationem £m nomé ab aliquo.Secunda cft,
tus non corum quæ funt extra quidditates vniuoca gydidérant cafu ab illo.Tertia eft,9 folo Prædict9 ca
torum, fed fit ratio fubltatæ.l.quidditatis eorum : & fu differantabillo prima nihlaliud ſonatnili quòd de
ficly ratio conditionatur hinc & inde.& cx parte figui nominatiuum debet deriuariabilia forma denominá
derí nominis,quia dcbct eflet fignificata directe:& pri , tc £ , nomen, non ita nomen denominatuum QPor
mo pcr illud nomen communc,& Proptcr hocapро teat formari fécundum vocem à nomincform£ dcng
minatis, cum hoc plerunquefalfum fit,quoniamiulti
nitu}]y£m nomen. £x parte ver9 rcrum, quia dcbct tiaaiutíus
e(Ic intrin{cca, leu cflcntialis illi;& Propter hocaPPo venit fécunduih eius formationem & non è
nitur ly fubftantiae. Alio modo intellig vtly ſubſtan conuerfo;& grammatici ncgotjetttraétarc de huiuf
tiæ non dcnotet quidditatem rerum yniuocgtaturę in modi nomniúm dcriuationibus;puta 9 à genitiuo hu
Íïquidditatem carum vt habét id » qu9d Per illud ius nominis iuftus, addito tia, formatur iultitia & hu
cómmúne nomcn lignificatur: liuc illud ttfubltanda julmodi.fedita quod oportetnomé denominatiuum
júéaccidentale illis vniuocatis, & fic n9n folum ly deriuari à nomine forme denominatis fecundum na
turam. ficut.n.prius natüraliter res eft fecundum fc
ratio,led hoc totum, quod dico,ratiofubtantiae,con quam fecundum 9 alteri adiacet > quia adiacere alteri
diuoiiatur pcrly {ccundum nomcn,& ad vniuocatio
nem tulfict 9 aliqua duoconucniant in aliquo nomi fio poteft quodidîenô cit, ita Prius naturali$crettno
menformę
 Inante prædicamen. Ariſt. 33
men formedenominitis, puta albedo, quod fignificat tur tale, fiue illud fit fecundum rem accidens,fiuefub
ipfam albcdinen £ m fc,qüám nomé dcûominìtiuuin, ftantia,fiuc materia,fiue forma.non.n.cft mihusdeno
puta album, quod fignificat albcdimcm, vt in fubieéto minatiua Prędicato ilta.i.triágulus ett ligneus, vclvas
pofitam; & ficut à caufa naturaliter dcriuatur fuus pro
elitcrreuni,guåmitta, homo ett albus, ventfiguidcm
rius effcctus, ta à nomine formæ denominátis,qüod à ignoligneum & à terra terreem, ficutab albedine
, fignificat cim, naturalitervenit denominatiuü,quod album-Aduerte quoq; hic,q, licet dénominatiuum in
importat cius eifeétü.albedo.n.caufa formalise(teius, fra latitudinem vniuocorum & gquiuocorum nomi
quod cit cfle album,albcdo.n.non caufatur ab albo,fed num materialiter claudatur. quiádiffert tamen ab cis
'album aliquid idco & eft & dicitur,quia albedinem ha fm rationem formalcm,ideo di(tincta funtdcnomina
bet,proptér quod denominatiuum rhcrito dicitur. nö tiua coutra gquiuoca & vniuoca; album enim inquan
.n.aliunde habetur à noic quodfubftratam rem notni tum ab albcdine vcnit, differcns folo cafu dcnomina
: nct talcm,nili quia ab ipfo denominante,cuius effectus tiuum ett,inquantum in Pariete & ligno cft fecundum
Proprius eft, illud eft effe tale nofcitur £m naturæ ordi Ynam rationem vniuocum eft,licet accidcntalc;& fimi
ncm.Secunda verò conditio.ſ.gp differất cafu; intinuat literridens inquantum à rifu venit, &c. denomina
9 dcnominatiua dfirdifferrcà nomine formæ denomi tiuum clt , inquantum verò(ccundü diuerfas rationes
nantis calu in fine vocis.i.intransfiguratione (eu flexio dc hominc & agro florente dicitur æquiuocum, &c.
ne vocis,vt ly album differt à ly albcdo,& lygramma
ticusà grammatica, 8 c.Tertia ait conditio.ſ.p non . Eorum, quæ dicuntur alia quidem fècundum comple
aliter differant,fcd cafu folo:oftendic qp non dcbet de xionem dicuntur,alia verò jiae complexione. Eſ ea igi
nominatiuum differreâ nomine formg denominantis tur/ècundum complexionem dicütiir, fùnt,homo currit,
in ſignificatione; hoc.n.cſlet difterre non ſolo caſu,ſcd homo vincit, ea verò, quæ fine complexio te dicum:ur,
--~ * - - -

ſignificationcé,3 cotcquenter diffinitione & eſſentia Juni, vt homo,bos,currit, vincit.

idem ſignificat album &albcdo; quoniam(vt infrà di
In praedica cet Ariſt)albumpuram qualitatem ſignificat.differen '. Diffinitionibus tribus præponendus iam complctis;
gnento fub- tia autcm in modo ſignificandiinuentainter dcnomi diuifiones inchoat.Quarü prima clt,corum, qúae diir
fiaatiae.
natiuum & denominans non excluditur perly folo ca .i.cntium,quæ intellectu & voce dicuntur,qugdam di
fu,quoniä talis differentia comes c(t differëtiæ fecun cuntur fine complcxione,& quædam cum coÎmplexio
dum cafum.regula aŭtgeneraliselł,9p diëtio excluliua ne.Vbi ngta quod dici cum complexione cötingit du
non excludi à concomitantibus. dicendo enim ſolus plicitcr.Vno modo cum verbo,vt homo currit,homo
Socratcs currrt, non excluditur hocriſibile à curſu.ncc . eft albus. Alio modò line verbo: vt homo albus;& licet
ocioſe has adunauit conditionos Ariſto.ſed ſingulasad dici cum complcxione principaliter fonet complexio
differentiain aliquorum pofuit.defecturn.primæ, ſtu nem verbalem,quia verbú 器
cópofitionem impor
diofus non dicitur denorùinatiuum virtutis, hcét £um tat, éxtcndendum tń ett cómplexiónis nomenin hoc
rem àvirtute veniat.Defecìuverófecundp lygramma loco ad cóplexionem etiam nominalem abfq;verbo;
tica,cum dc aliqua mulicre df, 9 eft grammatica dc qih,vt ex pofitoresteftátur,hgcdiuitio fcparat ea que
: nominatiuum, non eſtà grammatica venies, vt Boctio perfe funt in prgdicamen is áb his, qu£ non nifi per
Placet,lfcctdcn9minatiüuum cöcedipoflet;vt per acci partcs funt in eis ; alibi aüt funt & complcxa vcrbali
ter & fine verbo. nihil.n.horum vnicum locum habet
dens non inueniri differentiam cafus,Ariftotciem ve
rò docuiſleid quod perfe denominatiuiscõuenit.dete fecundum fe totum in p, ædicancnto.homo. n. albus
ëtuaüttertig virtuofus monett denominatiuüvirtutis. in duobuslocatur gcnéribus, & animal rationale duo
Et intelligcnda funt haecde denominatiuis proprie& loca in prgdicamêtofubftantiæ habet,generis.f.& dif
ferentiæ, fi vt complexam fumatur; fi autem circum
{trictel.formaliter & fimpliciter fumptis,quibus.Arif,
hgc fufficere putauit;licet poltcriores horiignobiles ad locutione ad defignandum innominatü genus,tücvo
$endum Putáuerint,9 illüd, à quo dcponiinatiua ha calistfh complexio eft non conceptuü, & ideo inter di
bent appellationcm ém nomen, ſitaliuda redenomi &ta fine complexione numeratur. coraplexio.n.ifta &
nata, quorü fiiam Propterea libentcrfequor,quia cöis incomplexio,fecundum conceptus, quibus ante dicun
Tex.c.8.
ylus Pradicationé dcñominatiuam cotitra ídénticam tur rcsquàm vocibus, confidcrandaeft. Diétum enim
diftifgucrevi: & quia Arift,in 7.Metaphy.textu com eft iam p cntia vt incomplcxe concepta prgdicatmen
men 8.8 matcria Prædcationisdcnominatiuk mate ta ingrċğiuntur.Eftcrgöfenfusdiuiiionis,šp entium,
riam diftinctâ conçludit efferualiter ab omniöus præ qug intellectu & voce dicuntur, quædam dicuntur fi
gicomcntorum naturis,vt exprc(Ie ibiåS.Tho.dicitur ne complexione conceptuum, & conſequenter vocti,
Neaut fateamur Ariſto.dimmutum in hacditiinitio nifiadfit impedimentum, quedam verò cum comple -
£c efle,vcl dicamus,® quafi per fe notam hanc particu xiQne cóceptuum,& confequentcr vocum nifi pcr ac
lam tubintelligeniaì fcliquit,proptereaq,ly denomi cidcns fimplici vocabulo rcfpondendo,tuc verbaliter,
natiua,ſonat quaſi nois datiua,non rationis.denomina fiuc finc verbo hgc fiat complcxio,&c. ' -

tiua.n.n9men folum dant denominato,non rationem, Entium diuifio, Сар. 2

qm Prgdicantur tantum £m nomen,&non fecundum * -- - -

｡
rationem de eis, vel gloflemus, ly habent appcllationé Orum quæ fiunt,alia de fübie£fo quodam dicuntur
ngn folum Pafsiue,fèâ etiam aétíac.i.qr appéllcntur ab
aliquo,&c.& appellentaliud.f.denomìnitum.appella
E
-
-

in fùbie&io verò mullo funt.vt bó de fübieéto qui

dem ducitur aliquo boie,in fübietio aut nullo eji.
re autem cum idcm fit y nomen dare, oportet quòd JAlia aut in fùbietio quidéfunt,de fubietto aüt mullo di
aPPellans fi pure appellanselt, q nomen tantum dct
ei,quod tali nomifiè appellatur; & confequenter opor cuntur.Infubiecto aüt effè dico, quod cum fit in aliquo,
tet q, litaliud ab eo. Quod.n dat momē& rationem ali non ficut quædam pars, impoffibile e$t fine eo effè un quo
cui intimum elt illi,vtunferius,qfi hi termini declara 'eft:vt qugii grammatica imJubietfo quidè e$t in tia, de
A ſubſtan
tia fiunt de buntur,Patcb t. Vel£m-Albertum habent appcllatio fùbiedio verò nullo dicitur:& quoddi album infìpietio
nominatio nem.i.ad aliud applicationem. Vcrum nc failaris cum εjίροιμore,οιunis.n.έοίον in corpore e$t,de fubicio verò
ºn CS. audis dcnominatiuum a forma dcnominante oriri,& [nullo ducitur..Alia verâ de fubiecto dicuntur,&- in fìbie
«crcdas pp formæ vocabulum 9 rcs dcnominäs debeat itoJümt.vt fèientia in fùbietio qùidem eft imaiiimia,defù
elig forma eius,quod dcnominátur;!cito 9 formgnoie bueiio verò dicitur,vt degramiuatica..Alia verò neque
in -"hac materiaintelligimus omne id,quo aliquid dici і»/йviectio]йнtºne4; deſileſiodicuniv. aliquis bomo,
* Tho.de Vio in pre. С vcl
34 ' Thomà Vio Caet. Comm.
vel aliquis equus. nihil enim hor. m neque in fùbie£to nis fubftantia; illud aüt vocatur dici defubic&o,quod
eff,neque de fùbie£fo dicitur.Simplici er autem qu£ fùnt habet fub fe aliquod inferius,de quo praedicetur,vt ani
imdiuidua & vmum f.umero de mullo fùbieéfo dicuntur, mal,hö,albedo,quãtitas,&c.& vniucrfaliter omne vni
um fìbieéto autem nihil prohibet ea efè : quædam enim uerfale fiuc fit fubftätia,{iue accidens.Et per oppofitü
grammatica in favie£fo eft, at de fübjeéto nullo dicitur. non dici de fubieéto g) nullum habct fub fe infcfius,vt
hic hó,& hæc albedo;& vniuerfàlitcr oinnc indiuiduü
Ecunda diuifio ponitur hic,in qua notandum eft,g> tam fubftantiæ quàm accidentis. Et quoniam Ari(tot.
VY quatuor res funt,due reales,& dne rationis,fecantês folcitus fuit circa illum terminum cffc in fubieéto, ip
vniuer{itatem corum, quæ in prædicamentis funt,fcili fumq; diftiniuit ftatim poft fecundum diuifionis mem
cet ſubſtátialitas,& accidentalitas.vniuerfalitas,& par brum, enucleanda e(t diffinitio illa,quoniam valdc vti
ticularitas.oé.n.quod efl in prædicamento, aut eft fub lis cft.Ait ipfe,in fubiccto cfle dico, quod cum fit in ali
{tantia,aut eft accidés :& iterum,aut c(l vniuerfale,aut quo, non fjcut pars quædam, impoßibile e(t cfTe (inc Техс.c.*;
particulare.hgc aüt quatuor fingulis cöicatainccdunr coinquo eft.Vbi quoniam vt ex. 4. Phyficorum habe
tur,o&to funt modi eflendi,qui ੇ verfibus notátur.
proprietatibus infeparabilibus,fùbftantialitatem fequi
tur non eſſe in ſubicčto,accidétalitaté eſſe in ſubiecto: Infunt pars,totum,fpecies,genus. M.quoq; forma.
vniuerſalitaté dici deſubiecto, particularitatem non di Rcx in regno,res in fine,locoq;locatum.
ci de ſubiećto.Nec ptereas,quin conſideres aptú cuiq; Tres particulas appofuit quibusâic modus ab alijs fe
eflecomité,& fui oidinis:rcs.n.realcs effe,aut non efle paretur: prima (iquidem particula.f.cum fit in aliquo,
in fubic£to:rcs verò rónis dici aut nö dici dc fubiccio pôt dupliciter intelligi. Vno móvt intelligatur de eſle
focictæfunt. Quamuis aüt quatuor fupradicta difpa in aliqüo realiter dilínéto,& fic ponitur aú differentiâ
rata funtproprijsá; gaudcât focijs, nccvnquam easde duorum modorum cflcndi in.f.fpeciei in gencrc,& ge
ferant,ncc delerantur ab eis,adunantur tí adinuiccm, neris in ſpecie. Aliomò pót intelligi in coi de eſſe in
non quodlibet cum quolibet , fcd vtrunq; illorum rca aliquo,quouisunodo hoc cótingat, & ficaccipiendum
lium cum vtroq; ittorum rónis;ita q» ex taii coniüçtio ett locogeners in diffinitione hac.Sccunda verö parti
ne quatuor conftituuntur, in quæ vnica diuifionc oia cula nefîficut pars cxtcndcnda cft iuxta fecundum fcm :
contcnta in prædicamentis d:flinguuntur. coniungi; fum primę particulæad oēm parté.f.integralem, ellen
tur primo ſubſtantialitas cum vniuerſalitate, 8 conſti tialem, fubie&tiuam&diffinitam;& intelligendum ett
tuitủrfub#antia vniucrfalls:dcindc cũ particulartate, qudd trahat fccum oppolitum modú,quo.f.totum ett
& conſtituitur ſubſtantia particularis.Contungliſcdo in partc,& fic ponitur ad diiierentiam quatuor modo
accidentalitas cũ vniucifnlitatc,& conftituitur accides rum cliendi in, f. partis in toto, & totius in parte, &
vniucríalc:dein de cú Part'cularitate,& copititw1tur ac generis in ſpecie & ſpecici in genere, quoniam hi duo Supra c-z.
cidens particulare;icá; oía contenta in omnibus gene modiad primos reducunturvtcx fecundo.c. Porphy
ribus hábemus:omne iiquidcm quod in gfie eft,aüt cft rij patet.Si autem fequi volumus primam cxpofitioné
fubftantia vniucrlalis,aut particularis: aut accidens vni Primæ Particulae, fufficit, quòd hæc fecunda particula
uerfale,aut particularc.Et qfn coniunëìio iltorum (vt cxcludit duos modos.f.partis in toto,& totius in par
vt dıčtum é#ł) nó feparat à coinitibus còrum, oport¢t te.Tertia autem particula.f.& impolsibile eft cfle fixe
quodiibct corum còftitutorum haberc duos comites: illo in quo eit, duplicitcr intcllig: Pöt. Vno ntodo liq.
& vt exemplariter dicatur,fub(tantiavniucrfalis comi impoßibilcclt effe fine illo,in quo elt.i.imp9fsibileclt
tatur à nó in fubicóto,& à dici de ſubicćto rộng.n.lub efië nön exittenteillo in quo elt,& h^cfenfus non in
tcnditur ex iitis verbis; quoniam iuxta hunc fenfum
łtátıalitatis nó cÍ& in Íubiečlo,fčne vcrò vniucrùlitatis
df dc fubiecto: & boc cft primum mcmbrum diuifio tetum vaiucrfum cflet fubiectum, quoniam eft 1n ali
nis in tcxtu fa£tae.Subflaniia autcm particularis comi quo.ſ.in primo ente,non ticut pars, & impoſsibile eſt
taturà non eſſe in ſubiectoratione ſubitantialitaiz, & cfle, primo cntenon exiltente;quódautem totum vni
à non dici deſubieci o ratione particularitatis: & hoc uei fùm fit in Deo (altcm ficut in fine,à nullo negatur,
cft quartum mcmbrum diuifionis. Accidens vcrò vni & confequencr modus, quo rcs cftin fine,non diitin
ueríalc comitatur ab eflc in fubicétò róne accidcntali gueret à muodo,quo res clt in {ubuecto. Aliomodo Pót ,
tatis,&à dici dc fubieéto róne vniucrfalitatis , & hoc intelligi fìc, & 1fipofsibiie elt clie hne eo in quo cit.i.
cft tertium mcnibrum diuifioiiis.Accidcns tádem par imposibile ett exiitere eparatum abegin guo ett - de
hicfenfus e{t huc intentus,& ponitur ifta Particula ad
ticularc comitatur ab cflciii fubic&io föne accidenta; differentiam
litatis,& à nó dici de lubiectorónc particularitatis. & trium modorum e(lendi in,fcilicet clfe
hoc cft £m mébrum diuifionis. Clara igitur cx dictis ctusin efficiente,rci in fine, 8 locati in loco.hgc nom
jam redditur diuifio Arift. Dixit fiquidem,corum quæ nia,licet in aliquo fint & non ficut pars,Po(funt tfi cfle
funt, & non dixit ccrum, quae diir, quia diuifjohæc feparataabcis, n quibus ſunt,vt patet.Sed occurricdu
rerum elt,nó vocum,licet nö tota realis.Quatuor vcrô bium tunc non difsimulandum,& ctttalc;aut hicdifh
mcmbra diuifionis fecit,& diffiniuit (ingula bin's pro nitur eiłein {ubiećto, Prout elt cóc ad c[lein Íubiećto
prictatibus, pp ca,qug di£tafunt.Vnde fenfus diuitio forme
formæ
ſubſtantialis.i in materia, º ad eſſe in ſubicéto
accidentalis. i.in compolitio,aut non diffinitur
his c(t,eorum,qug funt, alia funtfubftátiæ vniucrfales,
vt homo,animál,&c.alia fubltantig particulares,vt hic cfieinfubiectoita cöiter [umptum, fcd proprie,vt.f. -

hó,hicbos,&c.alta accidcntiavniuerfalia,vtalbedo,fi conucnit tantum formæ accidentali. Si dicatur quòd

úra;alia accidentia particularia,vt hgc albcdo;hictriâ diffinitur estein ſubiećto primo mó,lcquitur Primo q”
gulus,&c.fedalioordine in textu numerantur.Ad eui accidcntalitati Arift.nó iunxerit proprium comitem,
çicntiâ aüa terminorum in proprictatibus affumptorú fed cöewn fibi&formg fubltantiali,cgteris autem Pro
fciendum cft,9 fubiecti nomen æquiuocèfumitur,qii prios coalitesdedcrit;quod artingncólgnat:fequitur
coniungitur cum efle vcl non cflc,& quando cóiungi fecundo,qp fubfccüdo & tcrtio mébro diuifionis clau
tur cum dici aut non dici. cum.n.dicitur,eftvcl nó cft dantur nón folum accidentia,fedformg fubltantiales,
in fubiecto, ntclligitur dcfubic&io inhaefionis,cum au quoniam funt in fubie&o & dicuntur defubiecìo, fi
tem audis, diciuurvel non dicitur de fubie£to,intelligc ſunt vniuerſales, & ſunt in ſubiecto& non dfir deſu
de fubieóto.i.infcrior;ita q) illud cffevocatur in fubie bicctofifuntparricularcs.hocautem omnium expoli
&to quod inhærct; ficut albcdo inhgrct parieti, & vni torum aures ofiendit,quoniam vnanimiter dicunt ac
uefaliter oé accidens:8 per oppoſitum,non elic in fu cidentia folain illis claudi membris.Siautédicatur , g/
biсcto qđnulli inharet,vi homo, & vniuerialitcrom bic diffinitur cficin lubicéto,quemadmodumaccidésett in
º
 In antepradicamen.Arift. 35
cſ: in ſubicSio, oſtendendum reſtat, qūo diffinitioiſta bieéto;quoniá abfq; illa particula regula ifta eft locus
fuerit afsignata fufficienter, qfh no apparet Pcr quam fophifticusfundatus in fallacia accidentis, cũ ifta verờ
particulâ modus illc excludatur, immo tota difhnitio Particula ordiné docet prgdicamcntalem, fecunda tfi
conuenit forme fubitantiali, puta tormg lapidis: qim praedicationc exiftcnte cflentiali; ita q, ad intellcctum
eft in aliquo.f.ifi materia,& non ficut pars cius,qfh for iltius rcgulg oportet concurrere duas prædicationes
ma non eft pars matcrig ; & impoßibilc eft φ fit fepa eflentiales licet Arift.primam tim explicct;neceffarium
ratâ à matcria. Nec recürras ad potétiam diuinam, qfh fiquidem eft qp primo prædicatum fit fuperius fubic
loquimur de pofsibili & impofsibili £m curfum hatura &o,& q illud tertiü, qd de antcriori prgdicato dicitur
leto rerum,tam cum dicitur quòd accidens non poteft cflentialiter deillo dicatur,fiue vt genus,fiue vt differé
cfle (ine fubicéto jcü dicitur y forma non potclt efte tia.,Pöt tamen extendi regula ifta etiam ad prædicatio
finc materia. Ad hoc dubium dicitur, quòd hic diffini nes non eſſentiales, ſed non eſt preſentis intentionis;
nitur eflein fubicĉtovteft proprietas accidcntis, & g» quoniam hic non intendimus nifi de cfTentiali habitu
ex qualibetillarum trium particularium diffinitionis fine corü,quæ in prædicaméto funt: fufficiat crgo hic
ôt ſumidifferentiaintereſſe in ſubiecto & eſie forme literalem gloffam habcrc,q.f.cum dicitur quæcúnque
ubftãtialis in materia. primo potcft fumi ex ly aliquo, gc co quod prædicatur dfir,intclligitur cflentialiter.&
Dicit namque Auer. quod Ari(t, in hoc lib. contcntus hoc fiquidéintelleétu {eruato omiies fophilticæ obie
e(t (ermoné famofo,fecundum qucm fubie&tum fenfi čtiones.fSo.efthomo, hő eltípecies; ergo Socratesett
bilc aliquid cfle difccrnitur, matcria autem prima ne fPccies,& fimiliter homo ett animal; animal eft genus:
quaquam, cum éttapientesdcilla dicant, quod non elt & fi qug funt alig,facilefoluuntur,aducrtcndo,quòd fe
quid, neq; quale, neq; quantum:8 dcodicens cum fit cunda predicatio non eſt eſſentialis, neque per ſe,S&ci
in aliquo.i,iii fubiccto fenfibili,cxcludit modü quo for
ma fubltátialis in eft qfim vt df in lib. de Generatione, Quomodo genera fubalterna, à non fubaltcr
generatio ad formam fubftantialem eft mutatio nullo nis diftinguantur. Сар. 4.
fenfibili remanéte, accidcns aüt fubic&tú habct fenfibi Iuerſorum generi o non ſubalternatimpoſito
de gener.
".c. 2 . 3.
le.Sccundo pót fumi cxiy,non licut pars, & duplicitcr
hic fumi poteft,qim forma fubftãtialis,etti nó fit in ma
Ꭰ rum diizerſefunt ſpecies, čº differetia:vranim r
lis & Jičtię.animalisquide differenti; funt,xt
teria ficuit parsim toto, eft tamen in matcria exilteatc, greßibile &• volttile,& bipes,fiuentiæ verò nulla barü
ficut parsin toto quoniam eft de cficntia eius,accidens eſt,neq;.n.ſc
aüt'nequc e(t pars fubicéti exiftêtis;deinde, qfh forma ientia à ſcientia differt in co quôd eft bipes,
fubflantialiscft ctiam in ipfa materia ficut pars , n9n Subalternor um verðgenerünthul probibeteafde cedf
quidem in toto, fed in pafte,accidens autcfm eft in fu ferent;äs,fup erior.t.n.de inferioribus prædicátur: quare
bicéto ncque vt parsin toto,neq;vt pars in parte; qfii qugcumq; füerunt prgdicati differentie egd&et fibie£ti.
cxaccidétc & {ubieéto nö refultat vhum totum , {icut I Aec e(t fecunda regula,in qua aducrtendum eft
cx matcria & forma. Tertio potc(t fumi(exly impolsi primo, q, tcztus céiter legitur corrupte; legitur
bile c(t effc fine eo in quo cft)quoniam form£ fubtian: ſiquidcm,ſpe cies & drie,& dcbetiegi, ſpecie differen
tiali vt fic non repugnât cfle fine matcria, aliter omni tiæ,vt patet cx cómentis Boetij& Auerrois & fubiun- Cap. 1.4:
formg fubltantiáli fepugnaret feparari \ materia,quod &tis intextu, in quibus non fpccici mcmoria habctur»
in aia humana falfum oftenditur, licet aliunde ei repu fcdtindifferentiárum;ita quòd regula cltifta,diucrlo
gnct,puta quia eft materialis,& confequenter ifta Pro rum generum & non fubalternatim pofitorum, diuer
pofitio cft falfa formaliter loquendo, fòrmam fubltan fæ fuít. fpecie dfiae;& vocantur dfiae diuerfæ [pecie»
tialem impolsibitecttefle fine materia, accidentiauté qugfufit diuerfg foimaliter;& dicìum cft propter dif
vt ſic repugnat eſſe ſine ſubietto;& ideoformaliter & feréntiasdiuerfàs materialiter , ficut funt differentiæ
ſimpliciter verum eſt, accidens non poſſe eſſe fine ſu . indiuidualcsoîum praedicamentorum. Subalternatim
bieéto.Et quoniam fermonem Arik.cóltat effeforma
lem,habcmus differétiam inter effe in fubieéto, & effe аütpolita genera, quamuisnom propriсdicantur, niti
illaquorum vnumélt fubaltero,fequentia tücogun,
in materia formcliter loquendo, Et ficpatet tota diffi vt iiitelligamus,& ea, quorum vnum elt fubaltcro; §c
nitio cius quod cft effeinfubie&o.Qgod finguitius có ea,quæ fúnt fubvno géncrc,ita quòd fenfiisgit diuerſo
cludat, eigo hic modus effendi in quo accidcris elt in
fubiecto cxtraneus e(t ab illis o&to füprapo(ìtis.Dicitg ruiii gcncrum,quorüm vnum n9n pgniturfubaltero,
neq;ämbo fub vno tertiogiie, diuérfae funt fmfpcci$
φ cxtramicus non cft , fed parsfubiectiuâ quinti modi différentiæ.Cogimur autém ad hunc fenfum,quoniã
ett,in quo largovocabulo inateria cxtcnditur ad fub:, Arilt.loquitur áé differétijs pcr fe quidem, fcd in cöi,
ſtratum format ſubſtantiali& accidentali.é.c. . . . .
fiuecóftitutiug,{iue diuifiuæ {int, quod patct cx c99.
l'rædicatorum eflentialium regulá. Cap. 3. deckarando hanc rcgulam,fubdiditcxempium in diffe
rentijs diuifiuisaniìalis, & fcicntiae,quae funt g£ncrâ,
- * Vando alterum de altero predicatur vt defi neq;fubinuicem pofita,neq; fub yno tertio; & dcinde
bietfo,quæcunque de eo quod prædicatur dici, afsignansrationcim quare id regula appofuit!y,& non
- ' tur,omnia etiam de fùbieéfo dicütur.vt homo. fubíternatimpofitorum,dicit, hoc idcQ factum,quia
pr.cdicatur de quodam homine : animal verò de homi nihil prohibctfubaltcrnorü gcncrum eflc cafdcm dif
iie,ergo &- de quodam bomine animalprædicabitur. Aut fereniias, quiafupcriora dcififerioribus Prædicátur;&
dim enim homo,& bomo e$t,& animal.. . confequêriter qugcunq;funt prgdicatidrigfûat etiam,
{ubie&iidfig,v51 expreffe apparet,9 ad diiferétias con
P Oftdiuifionis regulas duasfubdit, quarum prima ftitutiuas génerum fc cótulit, talcs.n.hg funt, quæ quia
cft hæc,qfi aliqua duo (icfc habét, 9 alterum eo fuperioribusgencribusprgdicantur,oportet iuxta Pr£
rum prædicaturdereliquo,vt de fubiectori.ficutfupe ccdcntem rcgulam,quód dccorum inferioribgs Prædi
rius de inferiori,quæcunq; dfir de illo Prædicato fupe centur;& ficëgdem differcntiae, quæ funt conftitutiu£
riori, dfir etiam de eius inferioii {ubiecto.vt Socrătes prędicatifuperioris, intrant etiau, conſtitutionem tu
& homo,quia ita fe hfit g, homo dicitur de Socratc,vt biécti inferioris; vcrbigratia,diffcrcntiæ conltituttuæ
de inferiori fubiecto, oportet 9 animal quod dicitur animalis,puta córporcúm & fenubile funt ctiam diffe
dc hoie,dicatur etiam deSocrate:dicimus.n.dc Socra
rcntigintrinfecg conltitucntcs homincm ; qm omnes
te& q, eft hö& q) e(t animal.Notádum eft hic,quòd difícíentig fupériorum funt ctiä diäarenti£ infe£torú
Ariftöteles notafiterappofuit in hac rcgulaly, vt defu licet nonëcoiìuerio.Qgia igitur Ariftotclcs reguläde
Tho.de Vio.in Poſt. C 2 clarando
 36 Thom. à Vio Caiet.Comm.
clarando modo de diuifiuis, modo de cóftitutiuis diffe nanda funt refutatis complexis, & brcuiter multa alia
rcntijs fermonem facit,oportet dicerc, g dedifferētijs
frimus exhis, puta quomodo...aliqua perfe, aliquarc
pcr fe in communi locutús fuerit cum dixit, q, diuerfo du6tiue funt in gcnere, & qüo diuerfimode reducum.
#um gencrum & nõ fubalternatim poíitorum diueríe tur?quiuoca, & denominatiua, & complexa, & qúo.
funt fpccic differentiae,& q> non per fubalternatim po multiplex eft predicatio. His aút prgpofitis & merito,
fita,intclligat ea genera que neq;fubinuicem,neq;fùb quia voces funt figna rcrú & priore$ quoad nos quàmì
tertio pofita funt.Si enim Sಿ pofita funt,hńt
jes cönceptae; confequens erät diffinire rcs, de qüibus
necelario quadam diferentias diuifiuas cadem ; qm fermo habendus eft non fimplicitcr,fed vt caduntfub
quæ diuidunt inferius diuidunt fupcrius,& poffufit ha hac:arte; huiufmodi aüt funt rcs non abfolutc fumptę,
bcrequa{dam có[titutiuaseafdemí, quarîdo.Í.neutrum fed indut£ quafdam intentiones. i. lubftantia vniueríá
eorum eftgeneralifsimum: tunc enim diffcrentia fupe lis,ſubſtantia particularis, accidens vniuerſale, & acci
rioris conftitutiua e(t ét inferioris. Si verò ambo fint dés particulare;& hoc ſubtiliter fecit diffiniens non ſe
fub vno tertio, neq; conftitutiuas neq;diuifiuas necef cundum cöditiones realcs pure,nec£m intcntionalcs
fario habenteafdem:qṁ poſluntelle immediate fub ge Pur$,fcdmifte,vtfuperius declaratum fuit.Si ordinem r„ „...,
neralißimo,vt cótinuumi & difcretum rcfpc&u quan
' titatis; pofliint tamcn habcrc quafdam cóltitutiuas caf verò queresfupradictorum inter fe, aduertas qºincó
Plexum Purú prgcedit incomplcxum miflú coñplexo;
dem,quádo fcilicet funtfub vnio fubalterno, vt animal 3 idc9 poft illa fria purcincöplexa, fuit pofita áiflin.
& Planta fub corpore animato; tunc enim differentiæ &i9 cóplexi ab incóplexio; aequiuoca aüt proponütur
illius fuperioris eâdem communicantur vtriq; infcrio quia primitcrmini.f.ens & vnú &c.aequiuocifunt,vni
rgm 3 ProptereaAriftotcles ncgutiuo modo ioquendi uoca quoq;antc denominatiua funt,quia denominati
vfus eft dicens, fubalternorum verò nihil prohibct caf. ua ab æquiuocis& vniuocisdcclinandò veniunt.Ordo
dem effc differentias, contingcntiam eniin quandam, aüt & fcruitiú regularum vltimo pofitarum fatis clare
quam dcclarauimus,infinuaré voluit.Et fic finitur pri Parent.qfh primâ regula fingula ififeipfis ordinat præ
ma Pars huius operis. Vbi vt promifla fcruemus rëd dicamenta,fcda aút cóparaiido vnü altcri,&c,Vtilita
denda eft ratio præmifforum. tes quoq; exhis emanâtesfatis exfeipróptu funt, &c.
Ratio omnium ante prgdicamentorum.
In decem prædicamenta incomplexorum diui
Voniam intendit,vtdiétum cft,adunare ordina fio , quorum nuilum affirmationem, vcl
tcάυe diftinguerc omnia entia; hæc autem non
adunẫur & ordinanturabfolute,fed vt incomplexe có negationem conſtituit. Cap. 5.
cepa,& confequenter fignificata per voces, quia vo
ces funtPropria conceptuum figria;ideo quítüor præ
mittenda crant:aliqua.f.declarantia conditiones cntiű
E 0rum,quæ fecundumnullam complexionem dicum
tur.vnumquodq; aut fùb$tantiâ fingificat , aut
quitum aut quale,aut ad aliquid,aut vbi,aut qii,
vt fignificantur per voces, & hæ funt trcsdifiinitiones, aut fitum, aut habere,aut agere,aut pati.Et aüt füb$tan
& prima diftinétio, & aliqua declarantia quid fint en tia,vt in figura dicatur, »t pomo,equus. Quantum, vt bi
£ia adunantia.vº cadúţ{ubhacarte,& harĉfunt ca,quç cubitum tricubitum. Quale, vt album. Adaliquid,vt du
infecunda diuifione dfir; & aliqua declarantia habitu. plum. Vbi yerò vt in foro. Quädo autem, vt heri.situm
dinem inter fe eorum,quae fub vno gencrc adunantur, verò,vt fedet.iacet. Habere,vt calceatum,effe,armatü,
& ho¢fitin Prima regula in parte vííima fccunde regü
l;;& aliqua declarantia diftätiam corum, quæ adunan .Agere.vt fecare, vrere. T'ati,vt fecari,vri.Singula igi
tur in vno gfieab his,qug adunantur in altéro; & hoc tur eorum,quæ diífa fùnt,ipfà quidé fecundum fe innúl
fit in vltima regula. Qujnq; aüt conditioncs cntium vt laaffirmatione dicuntur vel negatione.borum autem ad
fignificantur per conditiones explicauit.f. equiuoca feinuicé complexione affirmatio fit,& negatio.Videtur
tionem,vniuocationem,denominationem,Incomple aüt omnis affirmatio vera, velfalfaeffe : eorum autem,
xionem, & complexionem; qiù ex horum notitia ma quæ fecundum nullam complexionem dicuntur, nullum
ximgvtilitatcs do&rinç huic fºrouemiút. Exnotitia ná meque vewum,nequefalfum efi:vt homo,album,&c.
:: {cimusprimo,qûo açiesintellectus£m pri Præfatio in Prædicamenta Ariftotelis.
£mam opgrationé figi debeat quädo hg voccs offerunt
fcimus nâque 9 aequiuocum non eft (implicitcrinfpi. Ic incipit tradere doârinam ipforum prædica
ciendum,quia non habet vnú conceptum, v:iiuocúm H mentorum tali ordine. Primo enumcratoia prae
verò fic. Dcnominatiuum vcrò licct extraneum quid dicamenta diuidendo fecundum mcmbrum primæ di
adunare in fui fignificatione appareat, ficut denomi uifionis antepofitg.f.id quodfine complexione dfi.
nans,tamen à quo vcnit videndum clt,qfi non differt incomplexum,& dicit decem effe,quæ fihe complexio
ab eo nificafu,& feparatü habemus obie&um primæ mcdiir.f.fubltantiam,quantitatem,&c.&exemplariter
operationis dum incomplexum à complexo difcerni dcclarat fingula,vt clarepatct intextu.Sccundo decla
tur. Et ex hocdicimus fecundo, quidadunandum vel rat quâdam Proprietatem communem omnibusiftis.
guærendum invno:& quid in plurimisgeneribus,aut .{g) ipfa fmfeifolitarcfumpta, in nulla affirmatione
locisfit: æquiuoca.n.& complcxa in plüribusgcncri dìrig'dicens quodcunq; iftorum figillatim fignafiir
bus,vel locis neceffario pofitâ, vniuocã aüt & incom mat nequc negat,fcd affirmatiofit cöniungendo vnü
plcxain vnormnouimus, denominatua verò denomi cum altero cóiunótione verbali.Etfubdit perfuafoné
inans fequi. Et cx hoc fcimus tertio jdiucrfimode res huius proprictatis talé: ois affirmatiovf vera,vel,falfa
fub conceptibus&vocibus ét incomplexisadunantur effe,fifigula incöplexa non funt vera aut falfa; ergo fin
.ſ.complexe & incomplexc;& hoctripliciter, ſacquiuo gulainzóplexand dicunturfm affirmation:(probare
ce,vniuoce,veldenominatiue;& qualis fit adunatio la non fequitus maiorë,quia metaphy,negocij opus eft,
cienda in hacarte. .9 non ad gquiuoca,nec denomi & hic accipit)idco dixit, vf omnis affirmuatio vera vel
natiua, neccomplexa, lcd incomplexavniuoga. Etcx falfa,& non dixit,eft, in dubictfitcnenda eft.minor au
hoc fcimus quafio,9 pia genera adunari poffunt ad y tem patens efl cxcmplariter. Tertio ad fingula prædi
num non vnuocu, ledequiuocum, puta cns,& Фоја camenta defcendit, quatuor eorum diffufè tra&ans;
contenta fub vno gcnere adunantur ad caput illius ge ſcx verôvltima ſuperficie tenus tetigiſle ſat eſſe pu
neris vtad vniuocum;& g" vaum prędicamentum vni tans.inchoat autemà fubftantia, quofiiam primumige
tur alteri pdenominationē, & 9 incomplexatmadu nus& temporis & dignitatis ordine &ಣ್ಯ R AE
 In prædicamen. Arift. 37
P. R. A.E D I C A M E N T A quàm nominatur diuiſio iſtalogicalis.ac perhoc per
A R I S T O T E L Í S modos intentiqnalcs intelligédú cft,& cófequcnté fe
cundo mó intellećta {impliciter vcritatê haðct , pri•
moverò mò non veritatem ſimpliciter, qin metaphy.
- - - -

Cum Thome de Cio commentarijs. cft diuitio hmói, 9 ncutrum ciùs mébruìn confítüit
ſubſtantiam ſcdam, ſcd altcruelt ſubſtantia primavo
Subftantiæ diuifio in primam & fecundam ,& cata,alterum fubftätia,qug clt qd quid crat efle, habct
eiusproprietates. . Cap. I. tfi vcritatem quodam mó.fi. f.ncgatio illiufmodi rea
!is.i.pticularitér fubfilterc accipiāt, vt frat fubillo mó
Ad ali. •) Vb$tantia autem * quæ proprie &- princi intentionali.ſ,vniuerſaliter concipi. ſic. n.logicamin
od. eſt paliter & maxime dicitur, quæ meque de greditur confiderationem & fcdam facit fubitantiam;
fùbie£io aliquo dicitur, meque im fub:eáto ncuter crgo fenfusâ logicarón c alienus e(t,& confe
aliquo e$t: vt aliquis homo, &- aliquis quenter vterq;fufcipicndus cft.ois ergo fubftantia di
eqииs. -
rcétein Prædicaméto exiftens, aut ett prima.i.particu
lariter fubfiftens, aut cft fecunda.i.non eft in fe particu
ᎠᏜ principaliter docet circa praedicamentü fub laritçr {ubÍiÍtens, mó expofito.vclaut e[t priinā.i.par
L7ftantig primo ea,qug in ipfo continentur. fecun ticulariter conccpta,autTecunda.i.vniucrfaliter cönce
do proprietâtes eorum , pars prima diuiditur in qua pta.móad textü veniamus. Duo in hac prima particu
a tuor,Ifiprima docet qd fit prima & quid fecunda fub la agunturprimo diffinitur ſubſtátia prima ſic.ſubſtan
ftantia. Infecunda comparat primas fubftantias om tia quae proprie principaliter & maximcdf, quae neq;
nibus alijsibi (Manifcftum eft autcm. ) In tertia com dcfubicéto df,neq;in fubieélo eft,vt aliquis hó, &c.
parat fecüdas fubftantias inter fe, & primas inter fe ibi Wbi notāda funt tria.Primo,?diffinitum cít totühoc
(Secundarum verò fubftantiarum.) In quarta reddit fubftantia,quæ propric principaliter & maxime:his.n.
rónem eius,qd in prima parte dixcrat de fecundis fub 9ibus citcumlocutus fuit Arift. fubftantiam priumä.vii
{tantijs ibi.(Merito igit poft principales fubftantias.) fcriptorü vitioin multis cödicibus infertü füit, ly c(t
Anteäjaüt textü exponamus prælibandü eft,9 Arifto. adeo vt iam penc oés legant lic,fubftantia aüt eft, quæ
mébra diuiſionis ſubſtitiae ponendo,diuiſione inſinua proprie, 8 c.& malelegunt, vt étex Alberto colligitur.
uit ſubſtantie in primá & ſcdam;& ideo videndum eſt Diffinitio alit eſtid qd ſequitur.ſ.neq; deſubiectodf,
quid diuidif,& qualis fit ifta diuifio.Subftãtia pöt acci Scdo declarandi funt termini. dixit(proprie) qfn fub
pitripliciter. Vno móvteft primů genusgeneralifsi ftantia [umitur dupliciter.Vno mó pro cílentia cuıuÍq;
mum diftin&tü fuperius cötra alia noué giia,& fic non rei.dicimus.n.9 color ef: defubftantia albedinis, & fic
fumitur cüdiuidifin primam & fecundâ ; qim fubftan fuperius in diffinitione aequiuocorü & vuiuocü, fub
tia quæ dcnominatur genus generalifsirnü, cft fubftan ftantiæ vocabulo vfus eft.Alio mó fumitur fubftantia
tia fecüda, quamconftat non poffc diuidi in primâ & pro re & p fe ftante,& alia fubftentáte,& ficfubftantia
{cdam.Secundo mó fumitur füba vt eft primâpars en eft vnum ſpålegenus dıítınćtů ſuperius cótra aliagña;
tium,qug funt in vniuerto,vt diftinguitur cótra acci & hoc modo fumitur hic. & quia prime mó fubftãtia
dens;& fic non fumitur fubftantia cú diuiditur contra fumitur cöitcr, qin cxtenditur ad oé genus, ideo fcdo
accidens,fi diuifio fufficiens efle debet;qiii multa funt mófubftantia accipitur proprie,& Propterea Arift.lo
fubftantiaifto mö, q nec prima,necfecunda fubftátig quens hoc mó defubftãtia addit ly proprie.Dixit(prin
funr,vt patet de partibus fubftátiæ & differentijs.Tcr cipalier.) qm ſubſtare accidentibus côe eſt omnibus
tio mó fumitur [ubíłantia pro re dirette exiítcnte in li fubftantijs.principaliteraútfubītare proprium eft Pri
mea reéta prædicamenti fubftantiae,non vt generis,aut mae fubltantiæ.fecundæ namq; , idco fecundæ dicun
{pcciei,aut indiuidui rónem hét,fedabfolute, vt.f.hæc. tur,quia fccundario,rónc.f.primarü fubftant,homo.n.
oia præuenit & res eft p fe cöpleta & finita &c. & hoc idcofubftat grämaticae, quia Sor. & Plato illi fubftat.
mö{ubftătiafufficienterdiuiditin primă & fcdam,nő Dixit(maxime)ad infinuandum & φ nihil fubftat ma
diuifione giiis in fpés, fcd diuifionë rei in modos eius, gis illa, & p illa fubftat magis oíous alijs , qm fubftat
& eft diuifio analóga,& pótintelligi fubítantiam diui omnibus quibuſcunque ſubſtat ſecunde ſubſtantiæ,&
di hic pcr modos reales,& per . intétionales, fcd vltra hoc fubiacét ét ipfis fecundis fubltantijs cuiufcü
diuerimode.finitaduifio detur p modos reales, fic que ordinis,generici.f. & pecifici. Terminiverò diffi
non eft pcr diuerfos modos,fed vnú tfh;per inclufioné. nitionis declárati funt fupcrius in fcda diuitione,ficut.
f.illius modi, & non inclufionem ciufdem;& ille no n.fubftantia prima duodicit,ita duo dixit diffinicndo*
dus cit Particulariter fublittere.ita gefenfus diuilionis dixit.n.ly non eft infubiccio,quia eft fubftãtia,ly verò
eit,res directe fubftantia, aut eft fubîtantia prima, aut TiO[] ိို cft prima,& fic patet tota diffini

fecunda,i.aut cft particulariter fubfiltés,ita qp includat tio.Nectemoueat,ti p puras negationes dari vidcatur:
jn fui rónc particularitcr fubfiftere,aut nöiiicludit par qin fubintelligitur 151 id qífefffcu res quæ eft id. ii.
ticularitcr fubfiftere,in hoc.n.differt fubftãtia primia à oportet hic (übintclligi qp diuifum fuit fuperius in fc
fecüda,quia fubftãtia prima,puta Sor.eft non folú fub cünda diuifione,qúdiótü eft,eorü quae ftnt,alia dcfu
ftãtia talis,puta hö,fed aliquis fubfiftés nö in alio.fcda biecto dfir,&c.Notanter aüt dico id quod eft.i.ens nó
verofubftãtia,puta hó, etli £m rem non inueniatur,ni qualitercunq; fumptum, fedvtcuacuatur per reĉtas li
fi cü particulari fubfiftentia, in róne tfi fua talcm mo neas oium generum;hgc.n.proprie funt, qug funt, alia
du cflendi non includit, vt patct ex eius diffinitione.Si aüthorum funt differétig vel partes vel principia. &c.
aüt diu ilio illa detur per nodos intentionales,non per Qim niti hoc fubaudiatur, diffinitio ifta non conuertc
vnü,fed vere duos modos diuilio facta c(t. piit aürifti retur cú primafubftätia;cöueniet namq; partibus cius
modi vniuerfaliter & Particularitcr concip; ita g (cn & indiuiduis dfiarum. hgc.n. manus ncq; cft in fubie
fus diuifionis eft fubftãtia aut prima,aut fcda.i.aút par cto,neq;df de fubieéto: & fimiliter hgc anima & hoc
ticularit er còcepta funnitur, aut vniuerfaliter.& qṁ di rónale:lubintellccta aútdićta particula conuertif diffi
ucrfitus iltorum modorü fequitur affirmationé & ne nitio cum diffinito; qfh omnis fubftantia prima eit id,
gationem ullius modi realis idco diuifio vtroq; móin quod clt neq; de fubie&o diétum,ncq;in fubiecto cxi
tellc£ta vcritatem habet,non vniformiter tfi;jih cx eo ftcns,& omne id quod eft nequc de fubiccto dictum,
. 9 diuilio itta hic tradií,& fcda fubitãtia logicü quid nequc in lub cęto exiltens eil fubfiantia prima: partes
lvnat,vnde & in metaPhyſica totics diuiſa ſubltátta nú enum & differétig & huiulmodi nò funt quæ funt, fed
Tho.de Vio.in poſt. C 3 alioru m
 38 1 homa Vio Calet.Comm.
aliorum potius a!iquid funt.Necmireris fi accidcnsvo cxiftcre,nö habet hoc.f.gy non dicatur defubie&o,qfh
cctur hic id qd cft,& pars fubltantig non;qfh hic digni pluribus cöis eft,vt exprcfle ponit S. Tho. ibi in q.3o.
tates rerü pen{amus ex modo quidditatuin earú, quia ab vltimo ad £m , & cuidcnter patet, quia Socrati & Prima pa*
tractamus decisvt adunétur ad genera & ordinent in Platonicöe eft incommunicabilitcr exiftcre, licet non q-3•• art.+
cis,quod ex quidditatibus habcnt cntia. Conftat aút 9 fit cöe eis indiuiduationis principium.Qgod verò reli ad **cum*
licet accidentia imperfectiora entia fint, jpartcs fub quum eft. {. 9p prgfens diftinitio conueniat diffinito,
ftätigiprgcminét tii quo adhoc,q, partes habétes quid vt quo ex co fat fit pro nunc nofle , 9p ideo Sortes elt
ditatem nö funt:fcd ipfahabét füas proprias quiddita quod eft& ncq; eftin fubiecto, neque df de fubie&to,
tes ex quibus fortiuntur hanc dignifatem, g) gcnera di quia eft fubftãtia prima.i. quia eft fubftãtia incóicabili
reéte ingrediátur, cx qua faétum cft vt Logicus atten tcr exiftens.Et ex his patet quid ad rationem in oppo
dens dignitatibus predicamếtalibus rećtá ſubſtantiam fitü dicendum fit,9 f.quamuis non dici de fubic&tore
& rectüm accidcns, ea, quæ funt tantü modo dixerit. pugnet cöi vt quod & e conuerfo,non tí repugnat rei,
u£ denominatur cois vt quo.i.vt modus eft alterius;
Diffinitur prima fubftantia vt quo aliquid non eft in fubie&o itat.n.iptam incóicabilitatem exitenticõem denomi
nec dicitur de fub ie&to.
nari,& tfi ex ca oriri in omnibus in quibus eit 9 nullü
Cõius de
ſpecie.
T finitione;&
Ertio videndum eft quid fit diffinitum in hac dif
qih hoc habet multum difficultatisin
corum cöe fit. Haec autem jconformia.S.Tho.fint,ve
mo audet cenferenifi memor,q, hypoftalisidem fonat
quo cófiftat difficültas propter rónes difficultatcm in q, fubftantia prima, diligcnter fcrutatusfucrit doctri
crenteshincindepræmittendum cft. Dubium eft hić nam cius inldcis adductis. & in quæftionc nona dc pq Potétia dei
in diffiniatur aliquod cöc an aliquod fingularc.Quod uentia Dei,articulo Primo. Ncc ei quod diétum eft.f. q-9.art. I
.n.cöe aliquod diffinitum fit Platonis à Porphyrio in fubftantiam primam,idcft,rem natur£ diffinitam,cflc
duéta authoritas oftendit dicés,fingularia rélinquenda obſtat diffinitionem per intentionem ſecundam da
ab artc cffe;neq;eorü pofle fieri difciplinam.Quod aüt tam effe;quoniam logicalishaec defcriptio eft,&c. ,
fingulare diſcribatur ex eo oftenditur, q, aliterdiffini: secundgautè fùbftantiæ dicuntur fpecies,m quibus il
tio`repugnat. contrariantur.n.fibi inúiĉem ha-cduo.f. le,que principaliter ſubſtantig dicutur,inſunt & be qui
cöe,(iuevniucrfale. & nó dicitur dc fubiecto.fi.n.vni dem črbara ſpecierum genera vtaliquia bomo in ſpecie
uerfale cft,dcfubiecto dicitur,et fide fubiccio non di
citur,fingülare efle oportct.Ad euidentiam huius diffi quidem eft infiomine,genus verò fpeciei aniina.fecundae
igitur hæ fùbftätiæ dicuntur: vt eft homo,atque tmimal.
cultatis äducrtendumi eft, q,licet hic non difiniaturali
quaintcntio fccunda, nec ággregatum exre&int£n Hicfecundo declarat quid fint fecundg fubftãtiæ.di
tione,qm prima ſubſtantia nihilhorum ſignificat, ſed cens,q» fecundae fubítantig funt [pês,¡nguibus funt pri !
res natürg, quam primam fubftantiam vocamus: tfi me ſubſtantig & gáa illarú ſpecigrú. Vbi nota,g Gum
diffinitio ittâ intelligcnda cft quafiad modumdiffini díillas fpés cffe fübftãtias,iníquibus funt primgfubftá
tionis intentionis fècundæ iuxta do&rinâ traditam in tie intelfigiurdc elfe in, ficut infcrius efíio fuo fupe
c.deGenere, diffinietur ſiguidem resprima intentio rióri efleiitiali;quemadmodum.f.pars fubic£tiua cft in
nis cöis pluribus,& cófequenter dicta de fubjccto;quia fuo toto vniueríali,in quo cötinct;talcs fiquidé fpccics
diffinitiotfiifta ei non conuenit vt quod,fed potius vt & carü fuperiora dfir fübftátiæ,quia dicüt naturasfub
quo,ideo diffinitur per nö dici de fubiecto, ficut genus ftantiarurh.fccundæ verò refpcctu Primarum quarum
diffinitur pcr praedicari de ſpecie, 8 th ipſum non cit naturas dicunt,vtifta fpccieshó, & ciuz genus aial di
quod prædicatur dc fpecie,fed quo rcs denominatage căt natură Sortis & Platonis, ifunt prime iubitantir.
nius df defpccie.Declarátur fingula horum,& Primo, S Ed (tatim occurrit dubium qüoverificari p9fsit 9 in poß prg
homo & animal fint ſccundæ ſubſtantig, 8. indiui-dicamentis
g res diffinita fit.cóis:qm g fit primę intėtionis decla
rátum elt ex quid nominisfubftantiæ primæ:declara dua.f. Soc.& Plato fint primg. cum. n. prius fit,vt in c.de priore•
tur crgo duplicitcr. primo fic,oé diffinibile vel certitu poít predicamentis dí,à quo nó conuertựur conícquế
dinaliter cibile eit vniuerfale, qinde fingularibus non tia, &àſpecie &ghe non conuertaturcóſequentia ad
e(l certitudo intellcCtualis, fcd fenfus. (éd res diffinita indiuidüa; fequitur, gygìa & fpecies fint Priores fub
hic eft diffinibilis, feu (cibilis, qfh perartem iltam fci ftantiæ jindiüidua.décláratur minor in Propolito,ifta
tur.ergo.Sccundu fic,id,cuius diffinitio prędicatur de cófequehtia eftformalis,S9r.cft fubftantia,ergo hó eft
pluribüs vniuoce, eft vniuerfale:fcd diffinitio tota rei ſubſtantia,ſiueaccipiatur ſubſtantia à perſc ellendo, ſi
hic diffinita cft vniucrfalis. minor euidcnter clara eft. ue à fubftando;fedécóuerfo nonvalctnifi forte gratia
qim totum hoc.f. id quod cft ncq;infubiccto exiftens, materig,velcxfuppofitionc aliqua.nó.n. valet hô fub
neq; de iubiccio diciu predicatur de Socrate & Plato {tat albedini,feu eft albus, ergo fortcs:vt patct:nô crgo
nc,& cgteris primis fubftantijs.Eft ergo tam res diffi fpecies& gfia rationabiliter appcllatæ funtfecüdę lub
nita j diffinitio cöis pluribus,ac pcrhoc vtriq; cóucnit
ftantig. Aä euidentiam huius declarandifunt ampliüs
de ម្ល៉ោះ dici.Quid autem fit ifta res cöis quæ diffitermini queſtionis.ſ.ſubſtantia prima & ſecunda.Sub
Prima par- nitur.à S.Tho.in 1. parte q. 29. è primo ad primu c. ftantienomé,cum quoddáfubítás & luftentans aliafo
£q;>9. af;. primitur,& dicitur 9 eft id, qüod pertinet ad cöem ra net,& qd vcre aliorü cft fuftentatiuü ipfum alterius fu
*ad Primu- tionem $ingularitatüm indiuiduorum fubftãtiæ.i.mo ftétatione nó egeat,(alioquin illudalterúvcrefultinês
dus,quo ſubſiſtunt indiuidua ſubſtantiarum,velſubſtá principaliter eſſet)à duabus proprictatibus ſumptum
tia habens talcm modum , quivocatur in cóicabiliter vf.f.ab a&tu fuftandi alijs, & negatione prioris fubften
exiftere.Sor.n.exiftit ita in cóicabiliter, q, non poteft tantis, & £m acceſſum ad has proprietates, vel receſ
cöicari alteri,ficut accidens fubiccto, ncq; (icut vniucr fum ab eis aliquiddicitur maģis vcl minus ſubſtantia;
fale particulari,neque ficut pars toti;& propterca tres & quia vtrunq;horum indiuiduum fubftätig maxime
particulas in diffinitionc primae fubftátiæ pòluit, duas fapit,& fpés elongantur aliqualiterab eis,ideo indiui
èxplicite,& alteram quam declarauimus implicite.Mo dua prima fubftâtia,Ipés verôfecundae fubftantia me
dusautem iftc cömuniseft omninibus indiuiduis fub rito dicuntur.Patet aüt hocquod dicimus. primo quâ
ftantiæ;& ideo diffinibilis: & quod fequitur ad iilum tum ad negationem.f.priorisfuftentantis,indiuiduüm
commune eft omnibus dictis indiuiduis; & ideo non cnim fubftantig caret duplici fubie&to.f.fubieéto inhæ
eft mirum fi praefcnsdiffinitio pluribus conueniat. Et fionis,per oppoljtü ad accidcns,9 oportct aiicui inhg
per hgc patet,9 praefcnsdiffinitio non cóuenit rci duf rerc,íiinucnuri debetin rerú natura, & [ubie&to prgdi
finitg vt quod, qm resilla qug eft incommunicabiliter cationis, quod noic rcali Poteft vocari fubie&um in
cxiftentiæ,
 ln Prædicamen. Arift. 39
exiftentiae,per oppofitum,ad vniucrfal:a,quæ non in dicabitur.In aliquibus autem nomen quidem nihilprohi
ueniuntur nifi inexiſtentia fuoruni particularium: pe betprgdicari aliquando de fùbjeéto,rationê verò impof
cies autcm fubftantiae, puta homo, & fi careat priino ſible eit predicari.vt album cum in ſubjećto ſit, Pt in
fubiecto,habet tamen £m.non.n.cxillit id quod figni corpore,praedicatur de fübie£to. dicitur enim corpus al
fìcat ly homo, nifi fuftentatum in aliquo homine.' Et bumu.ratio vcrò tlbi nunquam de corpore prgdicabitur.
propter hoc Metaphyiic. confideransfub(tantiam hac
proprietate Perfectanfpcciem nő effe fubftantium di . Haec e(t fecunda particula huius Primg partis.in qua
cit in feptimo eius.Patet deinde quoad actum fubßan intendens comparare primas fub!tátias alijs, duo facit.
dialjs, quoniam indiuiduum fubijcitur omnibus, qui primo comparat eas caeteris £m habitudincm quam
busfubijcitur fpecies tam accidcntibus quàm fuperio liabct ad aliâ,vt de ipfa primn fubftantia praedicantur.
ribus,& vltra hoc ipfi fpeciei,propter φ maximé fub fecundo comparatcas cgteris per habitudinem quam
ftantia dicta elt vt in textu dicetur. Primum & £m in habct ad alia,vt fub(tentansad fubltentata. ibi (Alia er
蠶 dupliciteriumi poffunt.Vno modo iuxta il go omnia &c.)Ad claritatem eorü, qug hic dicétur, re
um modum prioris, quo prius cttà quo non conuerti colendum e(t, g) in Antepraedicamentis diuifa & enu
tur in cflcndo conlequcntiâ,& fic non fumitur hic.quo merata funt omnia, quæfuntin omnibus prædicamen
nam(vt diceturnecípecis, nec indiuiduü ett hoc mo tisimilladluifione.(Eorú quæfunt &c. ) Et oitcnfum
., dc primum,autfccundum : fed funt limul:conucrtitur eſt,quödſunt guatuor.ſ.ſubſtantiavniucrſalis & parti
.n.confequcntia ea in propolito. Alio duodo iuxta il cularis, accidens vniuerſale & particulare; vnde Arift.
lum modumprioris,quo prius dicitur quod e(t caufa, volens compararcfubttantiam particularem alijs, quấ
vel ratio alterius.& non èconuerlo:& hoc modo lumi habitudinem reliqua tria membra habeant ad eam tra
tur hic. Indiuiduum.n.dicitur prima ſubitátia,& ſpc dit.Verum,quia accidensvniuerfaleSc particularc ean
cics fccunda, quia indiuiduum eft ratio ipfi fpcciei, & dem habitudinem leruant, quoad predicationem &
g fubltetaccidentibus,& q> abfq: fultentaculo exaltat fubitentationem refpeãn primę lub tantie,wt patebit
in rerü natura,ideo.n.homo eft grammaticus,quiaali quiavtrunq; corum elt in fubie&o ; idco cain vnum
quis homo eft grammaticus.&fimiliter ideo homo nunc adunauit mcmbrum cöi vocabulo vocâs ea, quæ
elt,quia aliquis homo eft;homo.n.pcrfeipfum non ctt funt in fubieéto; & quia multum rcfcrt quoad praedi- .
nifi apud Platonicos. Ad rationem auté in oppolitum cationem an accidentia ſignificentur in abſtracto, an
dicitur duplicitcr.Primo, g, quiafermo Arifto.intclli in concreto; idco nouam innuens diuifionem eorum
gitur deprimo & ſecundo non fm conſequentiam,ſed quæ funtin fubiecto in duo eamembra fecuit, abftra
3m caulalitatem, vt diétum e(t,& argumentumloqui &ta.f.& concreta.Oftenditur ergo hic habitudo Prim£
tur depriore £m conlequentiam,ideo nibil,concludit, fubltantiae ad tria . Primo.Í.adTubítantias. vniuerfa
inaquiuocolaborat. & hocdicitur comparandolpe les,ſeu ſecundas,quævocanturea,quç dñr de ſubiecto.
ciesindiuiduis fignatis.Dicitur fecundo.quódquialin. & df g, ca,quæ rmidicuntur de fubieâo,i.fecundae fub
gula indiuidua fignata abarte reliéta futut, proptereo {tanti? præùicantur de primis fccundum nomen & fe
rum vcritatcm, & oportet ea adquandam vinitatem cundum rationem. Secundoad accidentia in abſtracto
vniuerfalcmrcduccre.vt de hisftabilis pofsit fieridif & dicitur,y corum,quae funt in lubiecto,i.accidentiü,
ciplina, & confequenseft 9 oinnia indiuidua fignata tam vniuertalium quàm particularium, plurima,idcft
vtfubhaccaduntarte vnius rationem habcant; & fic abltruéta,ncq;£lm nomen,neque fecunduun rationcm
decis tračteturtalcaütvmum ett indiuiduum vagum, praedicitur de prima ſubſtantia. Tertio ad accidentia
quod omnium fignatorum vim obtinet;& ficnon fit in cócreto,& etiam dicitur,q) in aliquibus corum,qu£
comparatiohicidter fpeciem,&hocindiuiduum,quid funt in fubiecto.i.in concretis accidentium , nomé ni
£orum fit priusfubftantia,puta intcr bominem & íor. hil probibet, &c.i.accidentia in cócreto Przáicantur
fedinter fpecicm & indiuiduum vagum.puta interho de prima fubltantia £m nomen, & n9n £m rationcm.
minem & aliquem hominem: conitat autem ex textu Vbi primo declarandi (unt termini, deinde defcenden
praefcntis capituliquod fecundum rcalem exiltcntiam dum ad fingula. Prgdicari de aliquo, cum nihil aliud
quam nunc confidcramus, iftae confcquentiæ conuer importet,qüám ineffe feu cóuenire illi, de quo prædi
tuntur, homo c(tfubßantia.ergo aliquishomo cft fub catur, confcquens clt qudd prædicari de aliquo fin no
ftantia.& èconuerfo:& fimiliter hoiìo e(t albus. ergo. men, nihil aliud fit quàm nómen praedicati conuenire
aliquis hqmo e(t albus& econucrfo:& ficquia iuxta fubiecto,ita quòd nómé prgdicatilitctiam nomenfu
hüc modum prioris,fpecies&indiuiduum íimul funt bie&i. nec refert an tale fiomen fit fubiecti £m fubitan
fubftantia; argumentum ctiam ftando in hoc modo tiam,aut£m qualitaté,vel quodcunq;aliud extrancum.
non intento, non cócludit propofitum quiagquiuocat . fufficit.n. quöd nomen illud eius aliquo mudo notum
deindiuiduo.quia veròvt dictum cltiuxta álium mo fit cfTcntialiter, vel denominatiue,intrinfcce vel cxtrin
dum Priorishic intcntü indiuiduü tarn vagum quàm fecc,& fimilitcr fequitur quòd prædicari fm rationcm
fignatum eft prius fubltantia; idco fimpliciter dicen nihil aliud fit quàm ratioûem prædicati conuenirefu
dum eftindiuiduum cfle primam fubftantiam,& fpc bic&to,ita quòd ratio prædicati fit etiam ratio fubieçti
cicm fecundam.Potcitaüté,& in idem rcdit,etiami di nec refert an ratio prædicati fit tota ratio fubiecti,
ci deſcendendo ad indiuidua ſignata, quolicct ſpecies antit pars rationis.dùm modo fit parsintrinfeca,quod
Putahomo fit prior, hoc & illo homine, non tamen dico proptcr ca quæ cadunt in ratione vt addita, ficut
hqc velilloideitlicet fit prior fingulis;non tamcn om fubiectuin cft pars rationisaccidentis, & corpusani
nibus , quia non inuenitur honio praetcr omnesho mæ. His prælibatisclara ett fententia trium dictorum
mlncs,&c. fecundg fiquidem fubflantig dicuntur deprimisfecun
dum nómén & rationem , quia nomen earum eftno
7Manifeftum eft aüt ex his,qu£ diíiafùnt,quòdeorum men primarum,& ratio carum ett ratioprimarum:ho
quæ defubietio ducuntur,neceffe est &- nomen &• ratio mo.n.dicitur de aliquohominefecüdum nomen,quia
nem defublettopredicari »t homo defubiettoaliquoho aliquis homo vocatur homo, & fccundum rationem,
mine prædicatur.&- ratio quoque hominis defubieíto ali quärcdiffinitio hominis,putaanimal rationale,eft dif
quo homineprædicabitur:quida.m.homo &• homo eft,&- finitioalicuiushominis.Dicitautem Ariftote.hoc cíle
animal rationale mortale quare & nomé & ratio prædi manifeftum ex diétis, quia huius manifeftatio fcqui
cabitur defubietto.Eorum verò,que un fubietiofànt,in tur ex di&isin illa regulà Ante prgdicamentali (quâdo
pluribus quidem meque momem dejubieäo,neq; ratuopra alterum dc altcro prgdicatur.)ii.n.fecundæ fubitantiæ
Tho.dc Vio.in poltº С 4 funt
 4O Thom. à Vio Caiet.Comm.
funt ea,quaedc fubicéto.i.prima fùbftantia dicuntur.f. flantijsimposibile eft aliquidele,deducedo exprima
tanquàm de inferiori.hoc. n.importat dicide ſubiecto. docet fubdens; non ergo cxiftentibus primisfubftan
& ratio cuiuºqjfubltantir diciturde ca;fequitur p ra tijs impofsibile c(t aliquid aliorum cfle, probat feque
tio fecundae [ub[tantig dicaturctiam dc prima.Accidé lain,quia iam dictum elt, quòd omnia alia fubftentan
tia verò in abflracto ncc fccundum nomen,ncc£m ra tur in primis,aut quia dicuntur de cis, aut quia funt in
tioné de primis (ubftantijs dicuntur, quia nullo modo eis:conftatautem g) rcmoto eo quod fultiuet, necefle
de eis prædicantur;non.n.dicitur albcdo,aut quantitas elt reliqua ruere.Notundum eft primo,quod Arift.vo
nccratioalbedinis,aut quantitatis ett ratioSortis.Acci lcns probare omnia alia aut dici dc priinis fubttantijs,
dentia autcm in concreto fccundum noinen quidem aut cilc in illis, quo ad fccundas fubftantias tetigitge
dicuntur dc primis, quia nomina eorum conucniunt nera,S&quo ad accidentia tetigitaccidentia in abttra
illis.Sor.n.vocatur Philofophus filiusSocratis,quoddâ &to;vtrunq; autem eadé ratonc fccit, quia & gencra re
quantum, &c. Ratio autem de hoc reddií ab Arift. in motiora funtà primis fubftantijs quàm Ipecies,& acci
textu dicente,album cum in iubicćto fit vtin corpore dentiain abftrado quàm in concreto;& confequenter
praedicaturde ſubic&to; dicitur.n. corpusalbum: non fiilla,quæ remotiora funt non poffunt cffc fiae primis
eft fic intclligenda,ac fi diceret,ideoalbum prgdicátur fubitantijs, à fortiorinccfpecies, nec concreta proxi
de fubieStofm nomen,quia eft in fubie&o.ifta.n.ratio miora e(Ie potcrunt fine cis;Dubitatur fecudo hic cöi
fi valerct concluderct qp ctiam accidens in abftra&o ter, quomodo valcat proccffus Arilt.Tü quia Porphy
prædicatur de fubie&tofecundum nomcn, quia ett in rius dixit(g) deftructis fingulis animalibus remanctad
iubicéto:albedo.n.mon niti in fubiećto corpore eit: fed huc animalis ratio)& fimilis ratio elt dehominc,9 de
intelligenda eſt ſic, q cum album ſit in ſubiecto non ftru£tis omnibus hominibus adhuc remanct diflinitio
folumTecundum rem,fed ctiam £n modum fignificá hominis remanentibus autem diffinitionibus hominis
di.i.fignificet per modum cxiftentis in fubiccto quod & animalis , conftat quòd animal potcft prædica
eft corpus, necefle eftalbum dccorpore pr;dicari fe ri de homine , & fic peremptis omnibus hominibus
cundum nomen.Et proptcr hoc tetigit dfiam inter ac animaldc homine dicetur,& tìdcnullo homine,quod
cidens concretum & abftraétum, ex qua critur hæc, contra præfentem clt textum.Tum qihab infcriori ad
quæ nunc traétatur differentia in prædicando de pri fuum fuperius negatiuc non valct argumétum; non.n.
ma fubftantia lecundum nomen. ideo nanq; abftractü valet,homo nö cürrit,ergo animal non currit;& tamé
non praedicatur de prima fubftantia quæ {ìgnificat Ariltot. proccdit hic ab infcrioribus, à fingularibus.[.
non per modum adiacentis,ſed permodum per ſettan ad fuperiora,vt patet. crgo&c. Ad hoc duóium brcui
tis, & confequenter denominátis fubiectum Secüdum ter df, p aliquid dici dc alio contingit duplicitcr, Vno
rationem verò impoſsibile eſt accidentia in concreto modo abfolute, & ad hoc fufhcit habitudo & cöncxio
prgdicari de primâ fubftantia;qih ratio eorum non po tcrminorum;& hoc modo animal dicitur de homine,
telt efle diffinitio,aut pars itrinleca diffinitionis primg & tfi dc nullo,Iicut nulla rofa cxiftente, fubttantia dici
fubftantiæ : albi.n. diffinitio, nec el: diffinitio alicuius tur dc rofa;& tfide nulla rofa; & hoc concludit autho
corporis,ncc pars diffinitionis cius vt de fe patet. Nec ritas Porphyrij,nec oppofitum lentit Arifto.Alio mo
£ft opus hic dubitare quomodo album non prgdicetur do£m realem exiftcntiam. Voco autem prædicari ali
fecundum rationem, fi diligcnter notata cß expofitio quid dealiquo £m realem exiltétiam,quando praedica
terminorum:cx illa.n.appafct fophi[ma aequiuðcatio tum in ett fubiecto in rerum natura exiltcnti. & hoc
niscommitti,ficxe9 q» aliquod corpusnon folum cft modo loquitur hic Arilto. de Prædicatione, quod pa
album,fed etiam difgrcgatiuum vifüs,concludatur er tct ex hocquod concludit,quòd dcftruétis Primisfüb.
go album praedicatur fecundum rationcm: æquiuoce ftantijsimpofsibileeltaliquid remanere.conftat.n.gp
enim accipitur prgdicari {ecunduin rationem,vt & in hoc intclligitur fecundum realem exiftentiam, & non
ferius amplius éxplanabitur,&c. º fm eſlc intellcctuale.dixit.n.hoc corrcllariû impatiens
J4lia verò omnia aut defùbie£iis dicuntur primis fub doctrine praeceptoris fui Platonis, quicas, quas nos fe
$tantijs,aut in fubie£tis eis funt.hoc autem mianife$tum cundas fub(tantias dicimus,non fub(tentaru1nittis indi
eſt exhis,que perſingula proponuntur. vt anmal de bo uiduus dixit. {ed per fe eflefcparatas ab iltisfecundum
mime pr£dicatur : ergo de aliquo bomime prgdicabitur. cfle reale. Secüdum exiltentiam autem realem loquen
mam fi de mullo aliquorum bont,tum,neque omnimo de ho do, conltat quòd fianimal non inuenitur in hoc velin
illo hominc, quòd nec in homine inuenitur; qúh fion ,
mime. Rurfus color in corporc e$t:ergo &* im aliquo cor inuenitur in rerum natura, nifi hic vel illc. Ad aliam ,
pore:namfi nom in aliquo fingulorum, non omniiio in cor obiectionem dicitur, p Ariltot, non arguit Pcr locum
pore. Quare alia omnia aut de fübieétis primis fiibftan abinteriori adfuperius, fedper locum à partibusfuffi
tijs dicuntur,aut in fùbietti* Jimt. N9m crgo exiftenti cienter enumeratis. vt patct ex illa ncgatiua.nam fide
bus primis fubfiantijs impojiùile efi effe aliquid aliorum nullo homine,ergo nec dc homine,locus autem à Par
ommta emim alia aut de fùb$tanttjs eifdem dicuntur, aut tibus fufficientefcnumeratis in prædicatisfecundum
in ſubſtantijseiſdem ſunt. realem exiltentiam, tenct ctiam negatiue,vt Patct di
Hicfecundo comparat primasfubflantiasomnibus cendo,ncc huc,nec ille,&c.currit.ergo homo non cur
alijs&m habitudiné fubftentantisad fubftentata,& duo rit; fecusautem cft in prædicatis intentionalibus,&c.
docet, primo 9 primg fubltantiae fubftentant omnia Secundarum verò fubftätiarum, magis fubftantia eft
alia.fecund9 giine ipfis nihil effe pote(l.Primum pro fpecies quàm gemus:propinquior.n.eftprimg fub$tantiæ.
ponit concludendo ex dittis quanidam vniucrfalcim de
Siquis.m.affignet primam füpjtitiam quidejt,euidentius
prædicato difiuncto. f.99 oiaalia aut dcfubieétis princi &-conueniemtius
palibus fubftantijs dicuntur,aut in eis funt,&deciarat ajignabit|pecië proferës quâm genus.
cam inductiue& primoin illis,quæ dicuntur defubie vt quemdam hominem aliquis affignans, manifeftuus affi
ćto.i.In fecundis ſubttantijs,dicês: qp animaldicitur de gnabit,hominè quàm animal ajignans·illud,n proprium
hominc,ergo de aliquo homine;& probat confcqucn magis alicuius homimis.hoc aute coius.Et cum aliquam
tiam,quia fide nulló dicitur,crgo nec de homine:dcin arborem affignabit manifeftius affignabit cum arborem
de in his,9ug funt in ſubiećto,dicens:9 coloreſt in cor reddiderit,quämplamtam. JAmplius primæ fùbftantiæ,
驚 in aliquo corpore,& probat fimiliter fcque eo quodalijs ommubusfùbieëîæfunt,&- alia ommia aut de
am,quia fi in nullo corpore clt: nec in corperc, & fic biæ prædicantur, aut in eis funt, ideo maxime dicuntur
habctur Primum.Secundam verò. f. g> fine primisfub fubftätig.Sicut autem primæfiibftantig ad alia omnia fe
habent.
 In pradicamen. Arift.
babent.& fic fpecies adgenus fè habent.fubiacet.n.fpe
cies gemeri.gemera enim defpeciebus prædicantur,fpecies
autem cumgemeribus nö conuertumtur.quare &• ex his ,
* Al.l. ad- * fpecies magis genere fubftantia e$t.
dit , ex his
* Hgc cft tcrtia particula huius primg partis,in qua cö
manifeſtum
quod• parareintendensfecundas lubítantias inter{e, & pri
imas intcr fe,tria facit.Primo nanq: cóparat fpecies ge
ncribus dicens Ipecicm efle magis fubltantiâgenere.
& probat duplici ratione. Quarum prima cft,fùbftan
tiapropinquior primae fub(tantig eft magis fubftantia:
fpccies cft propinquior primæ fubftantiae j genus:er
gofpês cft magis fubftấtia.maiorẽ nố alttcr Probat, ga
exſe euidéseſt.ſicut. n.propinquius maximc calldo eſt
calidius,ita „Ppinquius maximc fubftätig eft magis fub'
itantia:minorē verò pbat fic,qđ euidëtius,& coñucnié
tius notificat qdeſt prima ီ|ိုး etł illi,Ppinquius:
fpecies eft hmói refpc6tu generis: crgo. Maioré huius
profyllogitni 醬 fic, qd cft propriü magis primæ
fublfantiæ cft illi propinqüius;cömmunia.n.egent ali
quo appropriáte,vt propinqua fint huic magis quàm, il
li.quod cuidentius & conuenientius ipfam manifeftat
cft magis propriú;vniufcuiufq;.n. cognitio ex proprijs
eiuspendet.crgo quod euidcntius& cóuenientius ma
nifeitat quid eft prima fubftantia elt illi propinquius.
Secunda verò ratio ad hocpofita ibi. (Amplius princi
palcs)eft talis,ficut fehabent primae fub(tantiæ ad om
iìia alia.f. fpcciesgencra & accidentia, ita fc habet fpc
cies ad genus:fed primæ fubftantiae, quia fubiacent öm.
nibus,ideo maximg {ubftantig dicuntur; ergo fpccics,
quia tubiacetgeneri, 8 non è conuerſo, genus.n.pra di
Capi deſpecatur de ſpecie & non è conuerſo (vt Porphyrius do
cie.
cuit)fequiturg fit magis fubftantia quàm genus, &c.
Ipſarum verò ſpecierum, quecunque non ſunt genera,
nihil magis alterum altero fübftantia eft,nihil enim fami
liarius affignabis de aliquo homine hominem affignando,
quàm de aliquo equo, equum , . -
41 -
Haec cft quarta & vltims pars huius primæ, in qua
intendens reddcrcrationë eiüs, quod in principio hu
iuscapituli dixcrat.f.qy fecundæ fub(tantiæ funtfpecies
& gcncra,in quibus funt primæ, duas rationcs ad hoc
adducit.Quarum prima talis elt: ea fola funt (ecundae
fubftantiæ,quæ indicant quidfunt primg;fedfola gene
ra & fpecies indicant quid funt primae fub(tantiae, licet
diuerfimode,quia fpecicsfamiliarius indicat 溫 ge
nus,wt dićtum eſt: crgo ſola genera & ſpeciesſunt ſecti
dae fub(tantiae.maiorîx fe euidens relinquitur, quia fo
lum id quod pcrtinet ad naturam primæ fubltantigett
fubftantia:caetera.n. accidentia.Minor verò declaratur
infingulis praedicamentis, quo ad ipfam exponcntem
affirmatiuam.f. cp fpecies & genera huiufmodi indicât
器 primarü fubftantiarum,qii interrogationi, quid
it aliquishomo,conuenienter afsignatur refpófio pro
fcrens tam fpecicm quàm genus; manifeftius tí dicés
hominem quàm animal: & qud ad altcram exponen
tem negatiuam.f. omnia alia à fpeciebus & generibus
non indicant quid primarum fubftantiarum; qfhafsi
gnationes & reſponſiones extraneae à quaeſtione quid,
non indicant quid:clarum e[t autem qp quaerenti quid
eltaliquis homo extranea rcfponlio elt dicens, φ elt al
bus, aut currens. haec.n. qualitates& difpofitiones fòr
tis oftcndunt, & non indicant cius fubftantiam.Secun
da autem ratio politaibi.(Amplius principales fubftan
tiæ)talis eft,ficut fehabent primæ fubltantiae ad omnia
alia,ita (e habent fpecies& genera lubltantiarum ad re
liqua omnia.Sed primæ ſubſtantiæ ex eo q omnibus
alijs fubiacent,próprie dicuntur fubftantiæ: ergogene
ra & fpccies dicendæ funtfecundæfubltantiæ, cxco φ
omnibus rcliquisfubiacent, quod declaratur quia om
nia reliqua dcfecundis fubftantijs praedicantur;quod '
dcclaratur,quia accidentia,quae reliqua funt,ficut prae
dicantur de primis fubftantijs, ita dcfccundis. Si.n.ali
quis homo clt grammaticus, fequitur, ergo homo e(t .

grammaticus,ergo animal eft grammaticum,&c.Nos

Hic lecüdo comparat fpecies fpecialifsimasinter fe
docens,g» nulla earumeft វ៉ែ quàm alia.
& probathoc, rcaflumendo mcdium primæ rationis
nunc diétæ.f.fubftantia propinquior primae eft magis
fubftantia,nulla fpccies, quâ non eft gcnus.i.fpccialif
fima,cft propinquior primg fubftantiæ,crgo.& dccla
ratur minor,quia nihil familiarius, ideft magis proprie
indicat quid cft aliquis homo,quä hgno,& quid fit ali
quis equus, quàm equus, & fic de alijs,&c. ' _ '
Similiter autem &* imprimis fub$tantijs; nihil magis
altcrum altero fùbflantiaeft.nihil enim magis aliquis bo
mofùbftantiaefi,quâm aliquis bos. . . . .
tandum c(t,q, quia Arifto.adliùcnon diftinxit diffcren
tias fubltantiarum abipfis fubftantijs,& differentiæ i
fe fecundumvcritatem nöfuntaliæ res à rebus, quarü
funt differentiæ, & etiam eo modo quo diltinguuntur :
ab eis, ad idcm genus reducuntur, in quo rcponuntur
res,quarum funtdiffercntiae,idco perly omnia generi
bus,& fpeciebus primarum fubftantiarum nonintel
lexifniffaccidentia,quae conditiin£tafuntfuperius có
, trafubftantias,& vere alia funt ab eis,&adidem genus
non reducütur.Et propter hoc foluitur obic£tio con
tra primâ rationem quqmodo omnia aliaà gencribus
-

& : cxtrancêaísignent primas {ubitantias,cũ

Hic tertio comparat primas fubftantias interfe,do giffcrcntiae fubftantiarum intrent quidditates carum;
ccns fimiliter φ nulla carum eil magis fubftätia quàm iam cnim patct, quod differentiæ non continentur
alia, sontentusfuperioribus diäis, foiam exempli ma {ublyomniaalia &c. - º
nifeltationcm addens,&c.
Merito autem poft principales fùbftamtuas fola aliorü Commune eft autem omni fùb$tantiæ im fubieéto non
omniumfpecies & genera dicuutur effe fecundae fubjian effe prima.n.fubftantia neq; defubieéto dicitur, neq; in
tiae.Eorum emim,quæ prædicamturprimas fubftantias fò fùbieéto eft.Secwndarum verò fùb$tãtiarum constat qui
la hæc indicant,aliquem.n. hominem fiquis afíignauerit dem etiamfic, quod nulla eft umfubie£to. etenim homo de
uideſt ſiſpeciè protulerit cöuenientius aſſignabit, quä fùbieéio aliquohomine dicitur,infùbie£to autë nullo efl:
} genus & manifeftius faciet affignando hominem quàm neque enim in aliquo homine homo eft. fimiliter animal
animal.JMliorum verò quicquidajfignauerit quilibet, af defubieéio quidem dicttur aliquo ho:nine, nom eft autem
fignabit extraneè: velut albù, aut currit,aut quodcunq; animalin aliquo homine..Amplius,eorú,quæ funt in fùb
talium reddens.Ergo merito ha ſole aliori ſecunde ſub ieéto,nomen quidem de fùbieäo aliquandonihilprohibet
$tantiae dicüntur.JAmplius primæ fùbftátiæ,eo quod alijs prgdicari,rationem verò impoffibile eft praedicari,fecum
omnibus fubijciütur, velim ipfis funt, idcirco proprijsfi darum veröfübštantiarum deſübiečkoratio predicabi
mefub$tantiæ dicuntur. Sicut aüt primæfubftätie ad om tur &• momem,rationem emim bomimis &• amimalis de ali
nia alia fé habent, ita primarü fübflantiarum genera & quo homine prgdicabis,ergo momerit horum fubftantia,
fpecies ad omnia reliqua fe habët. de his enim omnia reli que Junt in fubietto.
qua prgdicamtur, aliquem enim hominem dices gramma Hæc eft fecunda pars principalis huius capituli, in
ticum eſſe:ergo & animalcº hominem grammaticum di qua intendens tradere proprietatesfubftãtiæ, iuxta nu
ces. fimiliter autem & in alijs. - -- merum Proprictatum,fexfacturuseft. Circa primam
2Utefn
 42. Thom. à Vio Caiet. Comm.
autem, tria facit,primo eam ponit dicens,9 commune eft cffe in aliquo (icut partes& aliud effein aliquo vt
eſt omni ſubſtantiaein ſubicctonon eſſe: & probat du in fubie&io;hiccnim moduseflendiin,excludit illum,
pliciterprimo inductiuè, quoniam neque primæ{ub & econucrlo &c. -

ftantiæ iunt in {ubiecto,vt patet ex diffinitione eius af fmest autem fübftantijs & differentijs omnia vniuo
fignata,qua dictum ett,quòd ncq;dicitur defubiecto, ce praedicari.omnia.n. quæ ab his prædicata fùnt, aut de
nequeeft in fubiecto, nêque fccundæ fubftantiae funt indiuiduis prædicantur,aut de fpeciebus: à primananq;
in fubiecto fiue fpecies (int, vt homo, fiucgcncra,vt a fub$tantiamulla e$ praedicatio. de mullo.m.Jiibieëio dici
nimal;hæc enim & fide fubiecto dicanturáliquo homi tur.Secumdarum verò fùbftantiarum fpecies quidem de
nc,in nullo tfifubicct olunt. fi enim cffcnt in fubieéto,
indiuiduo prædicatur,Genus aūt zo de ſpeciebus, & de
fubiectü illud cffet aliquis homo ; nuncautem ifta non indiuiduo, fimiliterautë & differentiæ & de fpeciebus,
funt in aliquo hominé,vt in fubie&o funt accidentia;
manifcftc.n.liquet, p neq; homo,neq; animal, elt acci & de undiuiduis prædicantur. Rationem etiam fùfcipiüt
densalicuius hominis. Deinde probat ratione fpeciali prima ſubstantieſpecierum & generum, ºftecies gene
uoad fecundas fubftantias fic, ca, quæ funt in fubie ris.quæcumq;.n. de praedicato dicuntur eadem &- de fùb
o,praedicaripoflunt de primis fubllantijs fecundum ietto dicëtuw.Similiter autem & differentiarum rationë
nomen & non fecundumTrationem, vt patet ex di&tis fùfùipiumt fpecies &- indiuidua. Vniuoca aiit erüt, quo
fecundae fubftantiæ prædicantur de primiis,fccundü no rum & momè commune &- ratio eadem efi,quare ommua,
mcn &fecundum rationcm; crgo fccundae fubftantiae que à ſubſtantijs & differentus ſunt,vniuoce dicuntur.
In hoe ee- non funt de numcro corum,quæ funt in fubiecto. om Hicponitur fecundâ proprietas fubltantiæ, non o
dem cap. nia clara funt cx textu & fupradićtis, vbi dcclaratum mnis,fedfccund;,non folius,{ed etiam differentiarum,
clt quid importet eflein fübiecto; cius enim negatio cius. & dicitur, φ ineft fubftantijs & carü diffcrétijs,
conuenirc nunc dicitur omnifubltantiæ & c. q; omnia.fprædicata inucntain eis vniuoce prædicen
tur.Vbi adüertendum eft, q»i(ta proprictas,l.vniuocc
^Non eft autem proprium fùbftanti£ hoc.fed& differę prædicari,licet vt videbitür nö inueniatur niliin (ecum
tia eórum eft,quæ in fùbieéto non funt.bipe;m.&rgreifibi dis fubftantijs& carum differentijs,ab Arift.tamé non
le defùbie&io quidem homine dicitur, in fübieëto autem eft hicattributa fub(tantijs {ccundis & diffcrcntijs fcd
nulló eíi:non.n.im homine est bipes,neq;greßibile.Ratio attributa eft fubftantijs in cómuni, & diifcrentijs hoc
quoq; differentia de illo dicitur, de quo ipfâ differentia modo,9 omnia quæ inueniuntur in earum latitudine
prgdicatur,utfigreffibile de homine dicitur,et ratio gref Prædicáta,oportet efle prgdicatayniuoca: vnde fubie
ſibilis de homine predicabitur,eſt.n. homogreſsibilis. Ctuomitiusproprietatis proprieloquendo, et hoc p
Hicfecundo declarat quare cömune dixerit nö pro dico,omnc praedicatum fubftantiæ,lcu in ſubſtantia in .
rium fubftantiæ in fubiecto non efle.& dicit, Q, hoc, uentum ; erit autem hoc manifcltius, cum ad lctié tex
.non effe in fubie&o non eft proprium, f.quarto mo f tus veniemus.exipa,n.clarchicfenfus haberur.Aduer
do q, conueniatfemper, omfii,&foli fubltantiae. qfh tendum quoq;eft,q) Arift. ponit proprictatem Pr#di:
contienit ctiam differentijs ſubſtantiarum in ſubiecto cari fubftántiæ.prædicari vniuoce,non dehocvcl illo ,
non effe.& probathocvtcns medio rationis nuncdi fed fimpliciter.vcl quia fola prædicata fubltantiae yni
aæ fic,ea,quæ funt in fubie&o dicuntur dc fubftantia uoce dicuntur de eò,q»eft fiimplicitcr, & Primurn fub- -
ieétum omnium,i.prima fubttantia.Vcl quia lola Præ
fecundum nomcn quandoque, fed nunquàm fccundü
rationem ; diffcrcntiae fubftantiarum dicuntur dcfub dicatio vniuoca conuenit praedicato ſubſtantiae, qſm di
ftantijsfecundum nomcn & fecundum rationem:crgo cuntur tantum dcindiuiduis& fpeciebus fubitantiæ,
differéntiæ fubftantiarum non funt de numcro corum, de quibus(vt patet in textu)vniuoce dicuiitur; Prædi
quæ funt in fubieéìo.Dcclaratur minor cxcmplariter, catisfiquidem accidentium,&ſi conucniat Praedicatio
vniuoca,non tamen fola,fed etiam denominatiua.albü
accipiendogrefsibile pro differétia contractiua anima .n.dicitur dchomine non fecundum rationem , vt di
lis ad hominem,greßibilis nãq; vocatur homo,& cius
ratiohominisrationcm conficit.Nó obftat, fi diffcren čtum ett. Hisprelibatisfcito, quod Arifto.declaratu
tia diffinitionem non habet,(icut pecgencri generalif rus propofitü ficprocedit.Primo declarat quæ fint ca,
fimohoc obltat. quoniã rati9 communius quid fonat quæ funt praedicata fubftantiæ, & hoc,vt infinuet Pr9
quàm diffinitio,licet (quia in habétibusdiffinitioné ra quibus diltribuitly omnia, qiì abfolute propofuit di
tio cft diffinitio)quare fynonymis vtamur,importat fi cens,p ineft fubftantijs& diferentijs ex hisomniavni *
quidem ratioformalcm & diltinétutn conceptum rei, uoce prgdicari.Deinde adducet rationem ad proPoli
quæcumque fitilla fiue diffinibilis, fiucn9n.' .. . tum probandumibi(Secüdarum vcrò fubftantiarum.)
Non nos verò conturbent fubftantiarù partes, j ita Bt;qih prædicatum relatiue dicitur adfubiectum, de
funt in toto corpore,quafiimfübieäo fimt,ne forte coga clarâtquæ fint prædicatafubltátiæ ex fubiectis dicens,
mur confiterinon eas eſſe.ſubstättas,no.n in ſubieuto eſſe g) omnia, quæàfubftantijs& differentijs Prgdicataef
ficiütur,aut dicuntur dcindiuiduis,autdefpeciebus;& .
dicuntur,quæ tamquä partes fùnt in aliquo, non.m. dice probat hoc;quia,fi effet aliquodaliud prædicatum fub
bátur effeea,quæ fùnt infubie&o,vt quafi partes effent. itantiae,illud cfletipla (ubltántia primâ; hgc.n. clt qu£
Hic tertio excludit quandâ inftantiâ, quæ contra af. neq;deindiuiduis Sneq; deípeciébus dicitür, fedà Pri
ſignatam omni ſubſtätia cóem pprietaté fieripoſlct. mafubltantia nulla clt prgdicatio, qiú de nullo dici
& eft talis,partes fubftantiarum,puta caput,majus&c. ' tur lubic£to.ergo folum ea,qug deindiuiduis & fpecir
funt in fubje&to Pbatur,qfhfuntin toto,l.in prima fub bus pradicantur, prędicatafubitantiae funt,hęcautem:
státia,quę ſubiecũeft,& fuſtentat eas; crgo, licóuenit funt fecundg fubftafitig & diffcrcntiae earum, vnde*: *
9mni fubftantiae in fubje&o nó efIe,fcquitur, g) partes probatum fuerit,9 omncs ſecund; ſubſtantiz, & earl.
fubftantiarü non funt fubftätig;gcftsnanifeftéfàlfum. differentigaprgdicantur vniuocc, erit fufficienter dc
ſubſtantia.n.nonniſi ex ſubſtantijs cóſtare poteſt.Häc claratŭ intentüm. Sedantcquàm vltra procedatur tria
obie&ionem foluit ex diffinitione in anteprcdicamcn notandafunt. Primonotandum, q Arift.dixit omne
ခ္ရင္တူး•
Сun
fe tis afsignata illi* termini(effeinfubie&io) & dicit,illa, d prædicatum fubftätig diciaut defpeciebus,vt genus &
funt in aliquo,vt in fubie&o, non funt in illo vt partc§ differcntia; aut faltem de indiuiduisin numero plurali,
eius.qfh cum diffiniebatur(effein fubicάo)dicebatur, vt fpecies(non quia opinatus fuerit omnem Ipeciem.
g) in íubie&o effe eft cffein aliquo non ficut parté.ex opórtere habere plura indiuidua in efle naturali, qiii
ipla ergo vocabulorú róne,foluiturinftantia, qiiì aliud hoc patet efle falfum dc coeleftibus fpeciebus,{ed qm
opus
 º In prædicamen. Ariſt.
opus eft omni fpeciei non repugnare prædicari de plu rationem fuam vfq; ad hoc,q, omne praedicatum fub
- ribus,/al ctii fccundum cfle,y babct in intellectu)nc.
* * ' ceffe ett.n.vt vniucrfalis ratióné habeat, & confequen
tur,9 mulra tubfc contineat.Sccundo notandum ett,
q ſignificanter Aritt. probâs,qp à prima ſubſtantia nul
la,fit praedicatio,non dixit,quiá nó dicitur de fubiecto,
fcd dixit, quia de nullo dicitur lubiecto,vt per ly nullo
excludcret & fubiectum inferius, & fubiectuih inhae
fionis: prædicatio nanq; cx natura ipfarum rerum non
folŭ conlurgit cx habitudinc lupcrioris ad interius, [ed
etiam accucntis ad fubiectum;& propterea ad proban
dum φ aliquid nullo modo prædicetur,non fufficit di
ccre j carct inferiori,fcd etiã oportet adderc q caret
fubiccto, cui intit. Accidens.n.indruiduale, puta hocal
bu prædicatur dc Socratc,& tamen non dicitur de fub
iecto inferiori;à prima autê{ubttantia, qm omni fubic
Aprima ſub io caret,nulla omnino elt praedicatio. Tcrtio notan
ílantia nul- dum cft,9à primafubftãtia nulluin fieri prgdicationé
la eft artifi- poteft intelligi dupliciter.Vno modo (ecuhdum fe, feu
cialis praedi &x fe,& fic et vefum. Alio modo cx intcllectu,& fic
$°'°3, 9"* cft fallumi.Dico autcm prgdicari ex le,aut cx intellcétu
aliqu;!}fm- Î5; qp opinarim
manifestü
inarim aliquid præd b(quc intcllcctu :
aliquid prædicari abfquc intcllcctu ;
£TÉ. quoniam prædicat10 'pfâ opus elt intellectus,&confe
-qucnter ablque ipfofieri nequit:feu quia aliquid eft,q»
exfolo intellcétü componente habet q, prædicetur,
& hoc dixi prædicari ex intellectu, & aliquid elt, quod
ex natura fua habct g) prædicari rationem induere de
beatin intelle&tu componente,&c.Quae aüt fintitta,&
uae illa cx natura prædicationis fumendum eft. Præ
ម៉្លេះ affirmatiuavera,de qua eft fermo, exigittria.f.
aliquam diſtinctionem, & aliquam identitatem cxtre
morum,& alterum cxtremü refpicere alterum, vt for.
male materiale.diftinétionem fiquidcm exigi faterico
43
ftantiae ett fecunda tuoltantià,vcl differentta tuultåtts;
oltendit nuncconfcqucnter, p tam fecundae lubltan
tiæ quàm earum differentiæ prædicantur vniuocc, tali
rationc;oinnia, quæ prgdicantur fecundum nomcn &
fc, undum rationé,de indiuiduis fubftantiæ,&c. praedi
cantur vniuoce, fecundae (ubltantiae & caru differentig
:: fccundum nomcr. U. rationem. ergo &c.
uius autem rationis primo ponit minorcm explicitc
continentem vtraq; fecundas fubltantias, pecies.f.ge
ra , & etiam differcntias.& primo 9 prædiccntur fe
cundum nomen,vt aperte patet ; dcinde qp Prædicétur
fecundum rationcm,& toium de fe liquet. vltimo Po
nit non maiorem,fcd eius probationcm,quae cft diftini
tio vniuocorum diccns.Vniuoca aút funt&c. & ett ma
nitelta probatioadiffinitionead diffinitu.Wbi clara lu
ce apparet, 9 fimpliciter vniuoca Arilt.vocat vniuoca
effentialiter,& g, idem eft apud cü prædicari nomine ,
& rationc,& prædicarivaiuoce;aliter Prædicurivniu9
cc etiam de primis fubftantijs conucniret etiam accidé
tibus.& diſcendù tutſictab Aritto. p hoc non eſt pre
dicatorum fubftantiæ proprium , fcd conuenit ctiain
alijs;Prætertim quia fuperiusdixerat 9 accidentia no
miné& nó rationc dc!ublbantijs ptaedicantur. Vcrum,
quoniam hic Aristo. repctens ditiinitionem vniuoco
rum non repetit totam,fed dimitit ly ſubſtan.ie, ſuper
qua particula fupcrius fundauimus icnlum intentum.
modo ad amplituuinem & clarutatem doctrinæ, alium
de & communius & breuuus idem manifeſtaturcx Al
berti documcntis; praedicari ratione vei fecundum ra Predicarif¢
tionem, potettaccipi dupliciter.vno modo materiali cundum ra
tcr,a!io modo formaliter. prgdicari lccundum rationé tionem bifa
riam
matcrialiter loquédo,elt illud, quod lignificatur perra e

git ipfa pluralitas prgdicati & fubiecti;idétitatem verò tionem prædicari, prgdicari vcrofccuudum rationem
ipfa çompqfitio piaedicati cum fubiecto pcr copulam formaliter loquenuo,eft illud, quod fignificatur Per ra
verbalem denotat ; habitudinem autcm formæ ad ma tionem pr;dicari per modum rationis.l. eo modo,quo
• teriam regula illa fuadet,quædicit,9 Prædicata tcncn ratio prgdicatur de co cu us eft ratio,liue totalitcr,tiue
tur formaliter,fubieétaautem materiàliter.Hgc autem, partialiter. Vnde primo modo albù predicatur de So
& fi quodammodo:nomnibus inueniantur veris& af cratc & Platone lccundü nomen & rationem ; qm non
firmatiuis cnuntiationibt s(diſſimiliter tamen.)n qui fola vox albi dicitur de cis, fcd ctiam dilgrcgauuum vi
bufdam.n.inueniuntur exiptis extremorum fignifica fus.Secundo autem modo alb. m non dicitur de homi
tis etiam fiintellectus propolitioncm nó formafct. vt nc fecundum rationcm;quoniam dilgregatiuum vulus
patet in ittis,homo ett albus,Sortes ett homo,&c.ma non dicitur de hoic vt cius ratio,aut pars rónis. Et qm
iiifelte.n.patet,9 & diltin&io & idcntitas quædam clt fermones tanu Philofophiformalitcr funt lumendi;
inter extrcma ilta extra propolitioncs,& qp altcrum co ideo fimpliciter loqucnuo illud tantum Prædicatur ra
rum vt alterius forma ctt;tâ.n.accidcns quàm fuperius tione cuius ratio elt fubiecti ratio.Et confequciiter,cú
formæ rationem habet.In quiDuldam autcin non inue in diffinitione vniuocorü dicitur g) funt illa, quoru no
niuntur haec ex mcritis terminorum, led tantummodo mcn cít cóe & ró cadé intelligendum cit formaliterra
exipfa intellc&tus propolitione. vt patet iu ilta, fortcs tio in quantü ratio leu per múdum rónis;& fic continet
eft fortcs. extrema.n.iiic nullam cxtra propofitionem etıá vniuoca elientialitcr tm,& in idé redit cúÍuPradi•
diuerfitatem habét, fed intellectus vfus vno & eodem ctis;ted hoc crataddendum ad plenitudinem doctring .
termino bis extremum vtrunq; confecit ;& limiliter
Sortcs non habet in fe,vndc Sortis formale, aut cuiufq; Omnis autem fubftantia videtur hoc aliquidfignifica
alterius fit,led habetpotius vnde omnium materia &: re. Inprimis igutur Jubftantus umdubitabile & veru eft
fubiectum fit. Vnde ille terminus eft,à quo fecundum quod boc altlnud/ignificant.induriduum.n.vnun nume
fe potcft fieri prædicatio, qui cxfe habct habitudinem ro ejt quod fignificatur:infècundis verò fùbftantijs vide
ad alium,vt formale ad materialc. Ab illo vero cxintel
turquidë fimaliterappellationis figura hoc aliquidjigni
lectu poteft fumi praedicatio,qui ex fe nó habct q aliü ficare,quando quis dixerit hominem,vel animal, non ta
refpiciat vt forma materiam.Ncc eft opus alias condi
tiones repetere:qfm implicite 1n hac contincntur:opor mem verum ejt,/èd magis quale aliquid fignificant,. meq;
tct nanq;fi aliquidexlè elt alterius formalcelle aliquo .m.vnum eft quodfüuuetium ejt quemadmodù primaJüb
modo diftinétum;quoniam rationes formæ & mate $tãtia:fèd de multus bomo ducitur &* amimal. N9nautcm
. riaevalde oppo(it; funt.vt Commentat. dicit in lib. de fimpliciter quale quid Jignificat, quemadmodum album
t: de Ani-- Anima,& 醬 aliquo modo idem,alioquin non efletul (nubil.n. aliud albu jignificat quàm qualitatem.) Genus
** **** lius formalc.Quià ergo prima fubftantia cxic non ha autem & fpecies circa fubjiantiam qualitatem determi
bet 9 alterius formalefit, &c.licet ex intcllectu hgc mant.qualem enim quamdam fub$tantiâ fignificant •plus
quodammodo parucipet,idco ablolutc Arift. dixit,g> autemium generc quàm in Jpecie determinatio fit : dicens
ab ea nulla eftprgdicatìo. Nec oportuit cum diftinctio animal plus complectitur quàm qui hominem.
neloqui, qih illud cltde vnaquaq; rcvcrum iudicium
abſolute, qd ex propri ಬಿಸಿ rei certitudinem fumit. Hicponitur tcrtia proprietas fubftantiæ, circaquä
Ad einem crgotcAtusredcundo» qm produxcratnar fic Proccdit.Primo narrat,quid Priinatavic vidcatur di
cendum :
 44 Thom.à Vio Calet. Comm.
cendum:dicens,g) videtur υιnais fubftantia fignificare tcrae fuperficietenus taétae. Ad interiorem autem fen
hoc aliquid & dcckarat caufam huius apparcntiæ indu fum procedendo,oportet terminos declarare, Hoc al - Hoc aliqu
ccndo vtranquc fubftantiam.f. primam,& fccúdam,& quid,compofitum cum fit ex ly hoc, importat quod- fignificat
ait,g) in primisfubftantijs hoc adeo apparct, qucd clt dam demonſtrabile.tale auté oportet eſle aliquod par ººntiaº
indubitabile & verum,vt indubitabilc rcfcratur ad cla ticulare.vniucrfalia.n.nó poilufit fcnfu,aut digito, áut P*********
ram apparentiam , & verum ad exi(tent á; dubitatio.n. quouis modo móltraii;& ly aliquid importat fubltan
cófurgit ex aliqua occultationc, & veritas ab eo quod tiam ficut.n. aliquantum notat quantitaté,& aliquale
res cft,vt infra dicetur:& fubdit caufam indubitabilita qualitatem,ita aliquid fubitantiâ.Vnde hoc aliquidni
tis huius & veritatis;quia.f. quod fignificatur nomine hilaluld ett qaåm fubltantia particularis feu demon
primæ ſubſtantiæ,elt indiuiduum & vnum numero, Vt ftrabilis;& qm omne nomcn primae fubltantiæ figni
fic formetur ratio omne fignificäs indiuiduü & vnum, ficat fubttantam aliquam particularem,vt fortem,Pla
numero fignificat hoc aliqüid;prima fubltantia fignifi tonem,hunc lapidem,hunc ignem &c. idco indubicye
cat indiuiduum & vnü numcro; ergoprima fubltan rum e(t omni primae fubftantiæ conuenit fignificare
tia fignificat hoc aliquid; in fecundis verò fubftantijs hoc aliquid.Sed occurrit hic dubitatiuncula circa ratio
caufaa 醬 huius proprietatis eft appella;ionis fi nem ad hocaddućtam in textu; quia.f indiuiduum &
gura.i.ſimilitudo cum nomine primæ fubftantiæ, quae vnum numcro elt quod fignificatur.qm id quod (igni
iìmilitudo conliftit in hoc; g, {icut nomen primæ fub ficat ly hoc album, feu y hęc albedo, aut heclinea, eft
{łantiç folitarie prolatum [úum íignificatuin per fe cxi inuiuiduum & vnú numcro;& tfi non elt hoc aliquid ; . , , , ,
flcns,& ab alijs feparatum indicat,ita qfi abfolute dici & fic maiör rationis formatæ fuperiusruere vidct. Ad
tur homo aut animal,propriem fignificatum pcrfe exi hoc dicitur,9 quia fcmperfubintelligitur in ſermoni
ftcns, & ab alijs feparaturh infinuárevidctur; & magis bus matcrià fuöiccta, de qua eft feriiio;& fupcrflua cé
ollédit cooperatio fecundarú fubftantiarü loco prima fetur eius rcplicatio,ideo nunc,cü defubftantia [crmo,
rum cum volcntes de fub(tantialibus hominum fingu fit,tubuntclligitur (ubftantia;& eft fcnfus, 9 id quod fi
'lariumloqui attribuimus ea homini tanquàm cuidam gnificatur noic prima ſubſtantia;cit ſubſtantia indiul
rci fedrlum ab his,vt diffinitionum, & dcmonltratio dua,&vna numcro;& Apptcrea eft hoc aliquid. Addi
num cxercitium oftcndere videtur. Deinde cum fub dit autem poft ly indiuiduum (lyvnum numero) aut
dit.(Non tfi verum cft)declarat fupradictg apparentiæ quiadifferunt ratioùe;qfn indiuiduum dicitur ex priua
inucntæ in fecundis fubftantijs non fubeflc veritatem tione diuiſibilitatis in inferiora, vinum aſit numero per
rci,& dicit,non cfle verum fecundas fubltantias fignifi pofitionem vnitatis materialis. Aut quia indiuiduum
care,hocaliquid,licet vidcatur ſic;ſed ſignificant quale commune nomcn cli ctiam fpeciei Ipccialifsimg, quae
aliquid ; & probat vtrunquc.& primo partcm negati atona id eft in diuifibilis dicitur;& pcr ly vnum nume
uam.f.'p fecunda fubftantia non lignificat hocaliquid, ro contrahitur ad particulare. Ipecies cm. In atoma vt.
vtendo codem medio negatiue,& benc(qm ſi affirma homo, vnum numero non cft,fed fortcs e(t & undiui
tio eft caufaaffirmationis, ncgatio crit caufa negatio duum & vnum numero, ..

nis)& dicit, neq;.n.vnum elt quod fubiccium elt.l.ti Qualc aliquid,fcu,quod idcm cft, qualequid multi
gnificationi fecundaefubftantig.i.fignificatü pcr ullam; pliciter exponitur.Ab Auic. fiquidé, & ^lbcrto com
quemadmodum prima fubftantia.Addidit autem häc potitum dicitur cx quali, de quo dixit Porphyrius, 9P
Particulam,qṁ ſignificatū per fecundam fubſtantiam differétia prgdicatur in quale;& quid de quo ctiä idem
contingit cfle nedum vnumi, fed vnum ctiam indiuifi dixit g tain genus quàm fpccics Prædicatur in quid;ita
bile fofmaliter,vt patet dc fpccic fpecialifsima;fignifi q) fccúndæ fübftantiæ fignificant qualc quid:quia im
1. Poſle.t. cansautcm hocaliquid; oportet q) fignificet vnum nu portant quidditatem importatam per genus,& qualita
СОП) • 30, mero;& hoc circüloquitur ly quemádmodum prima íem importatam pcr dfiam.v.g.hom9 fignificat qua
Mubíłantia;vt formctur tic rafio, omnc [ignificás hoc {i lc quid,quia fignificat animal rationale; animal.n.cft
gnificat vnum numero;lccundafubftantia noo lignifi quid, & ratioiialc cft quale: & fimilitcr eft in alijs fe
catvnum numero; ergo & c.Sccüdo probat Parie atfir cundis lubftantijs.Et li inftctur conria quia [ecundum
natiuá,q ſ.ſignificetuale aliquid ſubdens;ſed deſplu hoc genus generalilsimum fubftantig non eft fecunda
ribus homo dicií,& animal; vt formctur fic ratio, fub fubftantia;qm non fignificat quale quid, fed quid tfh,
ftâtia fignificans id,quod dicitur de pluribus fignificat. qfh gcnus gcnerali[simum nullam d/ffcrcntiam inclu
dualcaliquid.fecüda fub{tåtia ett huiufmodi-crgo &c. dit. Rcſpondent 9 generaliſsimu & fi non dicat quale
Deinde çum fubdit. ( Non autcm fimpliciter) dccla in actu,dicit tfi qualc in potcntia.Vnde Proprieloquen
rat quo fenfu dixerit, fubltantiam fccüdam fignificare. do deberet dici de ipfo 9 fignificat quid qualificab le.
qualc quid, juale.n. dicitur dupliciter.vno modo fim Et fialitcr inftetur.9 fecüduum hanc doctrinam, ligni
pliciter,& fic efi fpeciale praedicamentuin quod ideo ficare qualc quid non crit proprium fecundarü Iubilá
íimpliciter quale dicitur, quia fecundum cflcntiâ qua tiarum,fcd cómmunc etiam alijs: Tum quia hoc con
litas eft.& iuxta huncfcntum non cft dictum, gp fecun ucnit omnibus fpeciebus cgterorü Prgdicamentorum.
da ſubſtantia ſignificet quale quid, quia non ſignificat omnes.n.ípecies componunturex gencrc & differen
qualc quid,qucnadmodum album lignificat qualefim tia;& còtequenter ex quid & quali tali modo ſumptis.
pliciter, qm album nihil aliud fignificat quàm qualita albcdo.n. fignificando colorem difgrcgatiuum fìgnifi
tem.i.qfh fignificatü albi nihil aliud e(t fccúdum effcn cabit quid ratione coloris, & quale rationc dilgregati
tiam quàm qualitas;quae cft pafsio fubftantig. genus au ui.Tum quia Prima fubftantia ctiaum fignificabit quale
tem & !pecies i.fecundae fubitantia, circa fubitantiam quid;qin actu& intcliectu includit in fegeneris quid;
qualitatem determinant,qm ſignificant non qualcab & differentiæ quale.fortes.n.fignificat animal rationa
folutc,fcd qualem quandam fubftantiam. Et hic c(t fe le hoc;& ſic ſignificarehocaliquid, 8 quale quid non
cundus modus,quo dicitur quale.f.fecundum quid,feu opponuntur. Reſpondetur, C. ad prima ſubſtantia di
cum additionc. fecundæ ergo fubftantiae non fignifi citur,9 quia in alijs prædicauêtis non inuenit quid le
cant,quale impliciter ſcd quale ſubſtantia.Et qn dixe cundum rcm,fcd tm lccundum modum; ideo liimplici
ratinduttincte p genera & ſpecics qualitatem circa ſub terloquendo, ſola ſecunda tubttantia ſignificat quale
ftantiam dcterfiinant.& hoc non conucnit eis vnifor quidSed 1ſta reſponſiorevedit à fundamentus proprijs
niter;ideo fubdit declarâdo hunc difformitatcm,9 in £m.n.hanc refponlionè, quale quid non eft coinpò(iiü
gencrc fit plus extcnfiue determinatio quàm in fpccie ex quid , dc quo dictum cft; 9 genus di in quid,fcd cx
qm Plura complcctitur quàm homo.haec cft fcries li quid fccundum rcm.i.fubitaua.Et præscrea,li caratio
ne quale
 … In prædicamen. Ariſt. 45
nequale quid non fignificatur ab aliorü praedicamcn tonem cft{ermoitte dicens,#fecundafubftantia nõ fi
torum fpccicbus, qüiain eis non inuenitur quid fimpli gnificathocaliquid,8 ſimiliter ſermo affirmatiuus di
citer,pari ratione,nec fpecies praedicamcnti fubftantiae cens,fed figfiat quale quid. Ad cuius euidcntiâ recolen
ſignificabunt quale quid: qm in predicamento ſubſtan dü eft,g, hic loquimur de fubftãtia fecúda formaliter,
tiæ non inuenitur qualcfimpliciter, fed fecundum mo ök nő materialiter;traćtare náq; defecűdafubltătia ma
dum tfi.Ad horumi primumfi dicitur,g, rcfponfio fuper terialiter nó eft traétarc defccũda fubttãtia, fed dc qđ
propria fundaméta £dificata eft; qfh quid fecundü mo quid erat efle;quod eft fundamentü proximü fecundæ
dum,dcriuatur ad qüid fccundü rem;vndc omnia quæ fubftátiæ;hoc autem ell metaphyfici; tractareverò de
praedicátur in quid, inquantum huiufmodi, participât ſubſtantia ſecunda formaliter,proprietractarc de ipſi:
modum fubflantiae:& propterea dicédo, q* quale quid qih vnumquodq; tunc proprie cognofcitur, cum for
compoſitum cſt à quid ſecundum q genus praedicatur malitcr docetur: fecunda autem fübftantia formaliter
in quid,non exclufüm eft quin fit compofitum à quid (vt fuperius diétum fuit)fubftantiä indutam intcntio
fecüdum rem, immo implicite hoc diétum , qfh quod nem fccűdam,puta vniueríalitatem importat. Vnde &
fumituràfecũdario,fumitur ctiam à principali. Quale fuperius Ariftöteles pofuit Apprietaté fecundae fubltam
quid ergoeft compofitum cx quid, & fecündum mo tiæ dici de fubieéto, quod cohftat cffc degenere fecun
dum &Tecundum rem; ex quâli autem fecundum mo darum intentionum;& quia logici cft tradere intentio
dum tantum.Ad id autem, quod contra hoc obijcitur nes fecundas;ideo hoc in loco de fubftantia lecüda for
fecundo loco dicitur,y in textu cxprefle declaratur;9p malitcr loquitur Ariftoteles. Hocautemftante fcicn
hicnon fumitur qualeììmplicitcr: & ideo nó cft æqua dü vlterius eft,g, cum fubftanta fiat fccunda pcr opc
ratio de quid & quali, quia quid fimpliciter rclictü eft : rationem intclleétus,qua abftrahitur ab hoc & ab illo,
quale autem declaratum eſì non fumº ſimpliciter:dixit & accipiendo quandam vn tatem, rationis, qua eft vna
n.Arift. q fccúdafubftantia nófignificat qualc qụcm in multis & de multis,à quibusab(traéta eft, & omneil
admodüálbum quod fignificat id quod nihil aliud eft lud,quod fit pcr aétum intelleétus circa fubftantiâ, lit
quàm qualitas. Adfecufidarn verò inftantiam Princi accidcns. qm accidit ei & ipſum denominat. & quale
palem dicitur, q, propriüeft fecundarú fubftantiarum cömune vocabulum fit ad omne accidens, vt patet ex
iignificare quâfe quid pure,primg autem fubltantiæ fi diffinitione accidé.is;qua dicitur g* prædicafin quale,
gnificant quale quid coniunctum cum conditionibus confcqucns cft gp fubftantia, cum fit fecunda,tranfit in
indiuidualibus:& fic ſaluaf oppoſitio inter quale quid accidcntis & quâlitatis fere naturâ, non amittendo na
& hoc aliquid. Hanc expofitioné & fi ob reuercntiam turam propriam ſubſtantialitatis,ſedinduendo accide
talium virorum defenderim :nontfi fequor , quia nec tisſeu qualitatisactû,accipit.n.vt dictü eſt rationé vni
mcntem, ncctextum Arift.penetrare videtur;vt ex fe formis,& fic quale aliqd fit;& Ppterea dicitur,9 figni
quenti expoſitionc poſita à S. Tho.in7.&.1o.Meta. ficat quale quid;quia qualitaté.i.vniformitaté, quaeft
& quoad`aliquid clärius exprcfTa in tra&atude natura vna in multis,& de multis, circa fubltantiâ quâdam.i.
gcneris([ibiaitributo)patcbit.Sciendum eft igitur,qd, ſubſtitias particularesdeterminat. & huicſenſui Prom
cum inter Platonem & Ariftotelem fuerit diflenfio de tifsime cöfentiunt omnia fequcntia & antccedentia.
fubfiftétia fpccicrum, Platone vltra has quas cernimus it vtfigillatim videatur ratio intextu probans,qudd
particulares fubſtantiasponente qualdam alias fubitan ſubſtantia ſectida ſignificct quale գամ, exprelchoc (o
tias per fefubfiltentes,quas nos fpecics vocamus:dice nat, ait.n. qih de plücibus homo df& animal. vbi cla
bat iiquidem inueniri vltra fortem & Platonem & cæ ra luce vides ex dici dc multis, Pbaffc in fubftãtia qua
teroshomines,hominem feparatum perfefubfiftétem lita*é.Senfus dcinde exclufus, iuxta hâc expofitionem,
& fimiliter de equis,& lconibus&c.Âriftotcle vero af maxime excludendus erat; ex co nanq;9p Ariftoteles
ferentc,g, vltra hos homines non inucnitur hom9,& fignificatum (ecundarüfubÍtantiarum nó hoc aliquid,
vltra hoscquos non inuenitur equus &c. Ex hacdiuer
fedaliqdquale.i.vniforme pcraệtum aig dixerat, & nõ
cfTe hoc aliquid accidcntis proprium eflc videatur, qm
fitateopinionum de rebus,orta vidctur diuerfitas Qpi
fubftantia aliquid per fe fubfiftensfonat,potcrat appa
nionum de nominum fignificatione,nifi forte à Pofte
rioriproceffus fa&us fuerit: ex eonamque φ apud Pla
renterinferri, ergo fecundæ fubltantiæ apud tcfigìifi
tonem, homo cft res vna numcr9 per fefubfiftensin
cantgualitatem & conſequenter non ſunt reponenda
rerum natura, fequitur φ homo ម្ល៉េះ aliquid
inpraĉdicamento fubftantiae. & ideo eleganter exçlu
dit hoc dicens, q non ſignificant qualitatem ſimplici
fignificare enim hoc aliquid,(vt in textu dicitur,)cft
fignificare aliquodindiuiduum vnum numero. ncc re
ter,quemadmodum album,fcd determinât qualitatcm
fért an illud fit materiale, ficut fortes, an immatcrialc,
circá íubftaniam.album.n.fignificat albcdinem, quae
ficut homo Platonicus.Ex eo autem quod apud Ari eft ita qualitas,quòd non elt fubftantia, nec fubttantiae
ftotelem homo non eft aliquid in rerum natura,prgter intrinfcca.& fic nihil aliud eft quàm qualitas. fccundæ
iftos homines,fequitur,quod homo non fignificet hoc autcm fubftantiæ fignificant qualitatem.i.vniformita
aliquid;vnde huius rationemaftignando dixit, neq;.n. tem fubitantialem plarum Primarum fubftantiarum,
vnüm eft quod fubiectum eft. & qfh radix i(ta meta quae Principaliter & propriefubftantiæ funt.& ideo nö
phyficalis potius eft:artifex lcicntiarum Arifto.expro ſignificant qualitatem ſimpliciter.i.duodcunque extra
prijs dialecticam conficiens cauſam deceptionis figu neum à prima ſubſtantia,ſcd ipſarum primarum ſub
ram appellationis dixit, cz coºp ſeparatim prolatum ftantiarum eflcntialcm qualitatcm detérminant.acfidi
ly homo, ſeuly animal ſubſtantiam quâdam & vnam ccret,quod non cffe hoc aliquid proprium non eft ac
fiumcro fignificare,ficut cum dicirurly fortes apparet: cidentis, ſed cômune accidenti. & prædicatis commu
& apud Platonicos locü habet hæc apparétia: gy etiam nibus,quæ funt fccundg fubftantia;& licct habcät hoc
Cap. 1. homo fignificet hoc aliquid.Cù.n. nomina fint figna commune fubtantia fecunda cum accidentibus, dif
intcllectuü(vtin principio ប៊្រុ dicif){icut ferunt tíí ab eis in hoc;quod fccundae (ubftantiæ figni
occafio errandi Platoni fuit feparatio conceptoü. (cre ficant ipfàs effcntias fubftantiarum communitcr; acci
didit.n.ea effefcparata fecundum rem, quafccundum détia autem fignificant naturam cxtraneum àfubftan
conceptus abftrahunt ab alijs)ita occafio quoq; erran tia, Vltima quoque verba.f, plus auté in genere, quàm
T.c.3 9. di fuifle videtur, fimilitudo appc!lationis (vt Arif. ctiá in fpecicdeterminatio fit;huic loii expofitioni confona
in. 1. Pofteriorum innuit) loquimur nanq; de homine vidcntur. ex co.n. quod tam gcnus quàm Ipecies qua
tanquam de vno quodam ddfiniendo, dcindnftrando, litatem.i.vniformitatem circà primas fubftâtiasdeter
quòd ficut dicimus 9 currit,g) moritur.&c.Cótra Pla minât.rectc ſubiunctû eſt, qp plus fitiſta determinatio
vniforni
 Thom.à Vio Caiet. Comm.
vniformitatis in genere quàm in ſpecic;qfm genus plu & duo f3cit,quia primo oftendit, quod quantitati etiá
ra complc&titur. Anteccdcntibus autem müitum éon. conucnit non habere contrarium per hoc q nec ſpecie
fentan£ prgbatur cxpofitio ifta, ex eo q» fic prima bus quantitatiscótinue,puta bicubito & tricubito, nec
rig Ariftotclis intentioni fatisfit: dum fictôtaliter elidi {pcciebus quantitatis difcretg;pura decem, o6to &: alijs
tur P9fiiio Platonica: & adeo vilificantur fpecies & ge huiufmodi aliquid contrariatúr.Sccundo oftendit hoc
nera fubftantiæ,quæ nunc vt fecundas fubftantias trì non efleccrtum vniuerfaliter de quítitate,quòd.f. om
Čtanus,vt fercinter accidentia annumeranda vidcan nc quantum carcat contrario,quoniam aliquis fortedi
tur ; quæ Plato adeo magnificaflevifus eft. ' cet quoad quantitatem diſcretam,q multiscontrarian
Secunda fubftantia quomodo qualitatem importat, vt con tur pauca;&quoad quantitatế continuã,q tnagno cố
ditienem ſine qua non. trariatur paruü;fed quicquid fit de hoc,pfo núênô eft
§ Ed eft hic vnum dubium;quia iuxta hanc expofitio curæ;fufficit.n.praefcntiiiitentioni, q, alicuiquantitati
hoc côueniat.Et propterca hoc certificans Ariſt. ſub
ncm fecunda fubftantia nön fignificat qualé quid: dit;detcrminatarü qüantitatum, ad ccrtam fui generis
quia non fignificat illam qualitatein; tam cnim homo fpccicm nullam alteri effe contrariam.Vbi infifiuatdu
quàm animal fignificat tantummodo rem naturæ, &
non fignificat aggregatum cxfubftantia & illa quali pliciter fumi quantitatem,quedam.n. important quan
titatcm ccrtam,vt bicubitum,tricubitum, deccm,cen
tate.i.vniformitare. Ad hoc diciť dupliciterfecundum
dupliccm qualitatçm in iftis nucntafm.in hominc fiqui tum, mille &c. Quaedam autem important quantitaté
dem:aut animali abſtračtopcr opus intellectus, poteſt incertam,feu indeterminatam,vt magnú paruum, mul
confiderari duplcx vniformitas.Vna quae cft res fccun tum & paucum;à dicentibus.n.aliquidhorum intelligi
dæ intcntionis quæ fit pcr aétum intefiectus, quam fu tur quidem aliquam quantitatem efTc,fed non detcrmii
praſcriptálectur primo aſpiciét. Altera,que cſt respri natur quanta fit &c. certas ergo & determinatas quan
imæ intentionis,& eft fundárncntum illius diétæ;& hæc titates conftat non habere contrarium;inquit Ariftote
nihil aliud eft quàm eflcntialis indiuiduorú vniformi lc.quicquid deindeterminatisdici con ingat.
tas.i.natura ipfa,in qua eflcntialitcr indiuidua confor Subftantiae nudae acceptae nulla eft fubftantia contraria, nifi
mantur: effentialem autcm vniformitaté dico naturam ratione qualitatuaa. -

ipfam hominis vcl animalis n6abfolute, fcd vt afsiften
tem habet intentionem intcllc&tus ( vt conditioné finc
qua nö)fic.n.vniformis in mgltis inuenitur;& propter
exa£tionem huius conditionis vniformitas ipfa cffen
tialis qualitas dicitur; quia.f.ab opcrc intellcétus quo
dammodo fit;qih fine çonditioné illa, quae pcr opüsin
tellc£tus fit, aétu non inucnitur, fi ergo ratio in óppofi
tum loquitur de qualitate illa accidciitali dicitur, jy ca
dit ſub ſignificatione ſecunda ſubſtantiae, non vt resſi
gnificata, aut cius pars, fcd vt conditio rci fignificatg
ûon folum fine quâ non, fed etiam, per quam íubftan
tia eft fecunda; homo.n.& finon {ignifiĉct nili huma
nam effentiam,non tfi fignificat illim,nifi vniucrfàliter
conccptâ:& perhoc habet quod 'ccundu fubtfätia fit,
&{ublogica confiderationc cadai,vtdictum et.ficaút
fignificáre illam qualitaré accidcntalé.f.vt conditioné,
füfficitad verificandum q fubftantia fccñda fignificct
quale;&idco argumentum nihil obſtat. Si autèm volu
mus loqui dc qualitatc cflcntiali, fic ncgatur gfitfccü
da intentio,fedetres naturg; & cadit füb fignificatio
ne ſecundarum ſubſtantiarum,wtics ſignificata: & hoc
9pus eft, vt antc oculos fupradiéta legëtis proponatur,
ficut & prima vt ipfius primae fubftíata;& cófifidere
turfcmpcr vt illam primam afsiftentcm habet,alitcr
þropo{itologico nó Íubcfì\:t; vtraque fiquidcm hartam
refponfionum bona & ncccflaria éft. & prima traéta
tui illi de natura gencris confona, fecuiida vcrò ver
bis. S.Tho.in 7.& 1o.Meta.innititur &c.
+
-
-
Oc in loco fùnt duæ dubitationes.prima cft an
H fubftantiahabcat contrarium. fecüdâ, an magno
fit contrarium paruum.fed quoniam hæcin fequcnti
cap.ab ipſo tractabiturAriſt. S: prima logici negocij
limites exit,ſæpeque tractaturin phyſics & Metaphy
fica,vtraque omittenda et. nouitium tú terminisin
ftruendü vt decet ccnfco.fubftantiæ nominc hoc in lo *-
co non omnis rcs,quae accidens non eft intelligitur.fed
prima tantum;& fecunda fubftantia;quod cxco patet.
iy Arift.probans vniuerfalem indu£tiuc, harum fitum
neininit;& nullam aliam fuperius fubftantiam pofuit.
Vnde huic propofito non óbftat (i formae fubftantia
les, aut differentiæ fint contrariæ;iicct nihilhorum.fit
{ubftantia. Rurfus tam prima quàm fecunda poteß du
plicitcr fumi.Vno modo fecúdum feipfam,alio modò
íecundum fuaaccidentia: ficonfideretur fubftantia vt
vcftita cft accidétia fua, puta calorcm vel frigus &c.&
fic non fumitur hic;lic.n.vna fubftantia eft contraria al
teri ratione fuarum qualitatum; & fecundum hoc in {e
cundo degeneratione dicitur,9 ignis eft contrarius a
quae.Subftantia autem in fua nuditate confiderata ab
intcllcciu(licct nunquàm nuda inueniatur in rerü na
tura)omni carct contrario;& ſicſumitur hic.contrarie .с.49
tasautem,à qua contrarij nomen deriuatur,dupliciter ίΧ.
fumi poteft.Vno modo communiter, & fic diftinitur i. Phy.
in 1o.Meta. q cſt perfetta differentia; & ſicnon ſumi- t c.5, 2.
-
turhic,qm hecinuenitur in omni genere, vtibidem di

citur,& in 1. Phyfi. Aliomodo funiitur propric ; & fic

Ineft autem fùbftantijs ctiä nihil illis effè contrarium nihil aliud eft quàm maxima diftantia fub vnogenere
?rimæ.m.fùbftantiæ quid erit contrarium?vt cuidam ho eorum,quae nata funt ab codemfufceptibili fe £ótinue
mini nihil eſt cotrarium.at verò nec bomini, ncc animali expellere; qualiscſ intercalidum & frigidii album &
aliqui est contrarium: Non e$t autem hoc fìùíiátiæ pro nigrum;& dehac cft hicfermo, cum dicitur,fubftätig,
prium:fed & etiam multorum aliorum, vt quantitafi,bi 體 eſſe contrarium.duae.n.ſubſtantiae, 8 ſi in codem
vubito.m.mihil eft contrarium.at verò nec decem nec ali gencre maximсdiltantestint, puta homo & imperfe
cui talium. Nifi forte quis multa paucis dicat effe cón Ctifsimum conchylium in gcnercanimalis, non tamcn
circa vnumaliquod natafùntfufcipi,quoniam in nullo
trarium,velmagnumparuos determinatorum verò quan fucipi polunt cómune etnomnifubtantigin fubie
torum mullum mulli est contrarium ,.
cto non eflc,& con{equenter omnesaliæ conditiones
Hic Ponitur quarta proprietas fubftantig conueniés defunt.Vocaui autem contraria primo modo commu
--------
omni fubftantig,fcdnổ foli.f.carere contrario.vbi duo nitcr,& {ecundo proprie ; quoniã nominibuseftvtcn
facit,Primo ipfäm proprictatem ponit dicens, g) ineft dù vt plures.Siquis n. resi e conſideret contrarietatem
& fubftantijs nihil cfle illis contráriü;& induétiüc dc eſſe terminum metaphyſicalem, primo modo proprif
clarat in Primis & fecundis fubftantijs,vt patet. Secun fime contrarictas apparcbit;vndc& mihi magis placet
do oſtendit hoc non cſleita proprià ſubſtantiae 9 con illam vocare contrarietatcm metaphyficam;hanc ve
vcniatfibifoli, quoniam cónucnit ctiain quafititati; roPhyficam ; rationabilitcr tamcfi loquentium
r
vfus
obt inuit
 In prædicamen. Ariſt. 47
obtinuit,vt phyfica contrarietas vocaretur fimpiiciter ab oppofitodicens,(edip(um albg magis & minus al
contrarietas,& nó alia,quia ipfum contrarijnoinen ab bumiâ fci fo;corpus.n.prius album módo eít magis Al
ipfo contra aliud pr9 ceffu fumptum videtur &c. bum,fubftantia non fic&c.Contrahanc propric．cm
- Videtur autemjub$tan:ia hojifiipcre magis &• mi trcs inflantiæ ſunt:Prima de elementis;lm Auer. (in 3. C67.r.p.r.
nitae.Dico autem non quòdfìb$tantia non fizmagis &- mi Cocli.)dicit cafufcipere magis,& minus. Secúdadcaní- *** *8*
nus àfubfiantia.hoc.n.di£tum e,t,quod est, fedjuod vna maintelle£tiua;quóniam S.Tfio.in.z.fenten.& in pri- ?*'*'*:
quzq; fub$tantia hoc ipfùm quod e$t, non dicitur magis £?art£dicit non cffe æqualis pcrfeétionis fecundum .
& minus.vt fi eft eadem fùbftitntia homo, nó erit magis, ſubſtantiam in omnibus h9minibus.Tcrtiadcgcncri- ÉÉÉN.
& minus homo.ncq; ipfe à fèipfò,neq; alter altero:nó efi bus ſubſtantig;4ñ.S.Tho.in prima parte.q. 93.ar.3 ad
n ‫همه ما می و به روایی امر‬ --- tertium.videtur illa exciperc ab hac proprietäte;& ex
.n.alter altero m*&
agi« horio.neq;ßci;:
1:ßck e$t
c albâ alterum al exciр de peciebus.Sed
Prcle dicit, pintelligitur
- - aç proprictate;& çx
quoniá dif
teromagis & miiitus album
• min?, hamum-feder inf : & bonum al;criim
് ി
magis, £;ctc hæcaitioris négocij eft, fufficiat nunc attentos
- -
- - - - -

# … “r”- ಕ್ಡಿಸ್ಡಿ
""""""""" tionem fultinendus non eit; exprefetiquidem Arlito
,тag
tur quàm prius;& cum calidumfit,magis & minus cal- teli
dum dicitur fùbflantia vero non dicitur mag** neq; mi- quidcontradicit concluden
aliud dicitur ti, P neq; homo, neq; quic
lubftantiâ, fufciííit magis & minus,
mus:nihil.m. bomomagis nunc pomo quàm prius: mec alio idem iudicium de vna & omnibu$facienáo. Animam;
rum quicquam, que fubfiantia fiunt.quapropter non re- vcró intciiectiuà perfeétiorcmin vno quàm in alio cf
cipit fùbftantia magis &• mimts. . • * fc huic non obftat propofito.Tum quiá vt dicetur hoc
Hic poniturquinta proprietäs fubftantiae cöueniens $on fufficit ad falcipcre magis& mihus.Tum quiafub
quoq; ömni fubftantiæ, fed non fol.f. nó fufcipcre ma ftantiâ nomine noii intelligitur hic niti fubttahtia pri
gis & minus,& tria facit Ppofita ipfa proprietate. quia Jna vel fccúda,vt iam dictum elt. anima autcm ncc eft
Èrimo excludit fenfum fìifum.feóüdö deçlarat fcnfum fubftantia Prima,ncc fecunda,fed principium vtriu(q;.
intentum, ibi.(Sed quoniam vnaquæq;.) tcrtio ipfum Dcgencribus autem fic dicendum cft, j, fufcipcre mia
intentum fenfum veritatem habere inanifeftat ibi(vt gis & minus,realiter loquendo, potelt ifitelligi duplici
fi e(t haec fubftantia.)Aducrtendum cft.n. q, quia fùfci ter.Vno modo pro eo j) eft eflè perfeétius & imperfe
pere magis & min* nihil aliud elt, vt logicé loquamur, £tius & hoc modo onfiegenus cüiufq; prædicathcnti
çuàm prædicari cum ly magis,& ly mihus: cùm dici- fufciPit magis & minus: qin fpecies refüîunt ficut nu
tur fubttantiam non fùfcipére magis & minus, poteft mcri,ita φ δportct vnam cffc perfectiorem,& alteram
habcre dupliccm fcnfum.Vnus eft çp lyfubftantiì non minus pcrfcciain;non ideo folum quia difierentiacon
prgdicetuf cum magis & minus,& fiuiic fcnfum (latim ftitutiua vniuscli perfeclior differéntia conftitutiua al
cxcludit Arif.qfhfupcrius diétü eft oppefitü, qâ decla- tcrius, lcd quia ctiam natura ipfius generis perfectiori
ratü fuit,9 fpecies £lt magis fubftantiâ jgentis.& qfh £n9do fcruatur in nobiliorifpécic quàm in'minus no
diétü fuitjpprima fubftãtia,elt maximâiùbftãtia, vn- bili, proptcr qd Aucr.in.i z.Met.dixit,q, genusPraedi
de dicit:dico autem hoc.f.fubftantiânon fufcipere ma- gatur per prius & pofterius fccundufn cilè;& iuxta húc
gis& minus,non gfubftantia vna', puta fpeëies nö fit fenfum dixit. S.Tiio. quod non intclligitür fubltantiâ Commē. s.
magis& minusfubftãtia à fub(tantiaj,quàin altera (ub non fufcipcre magis& minus.vt patetibi. Alio modo Magis & i
g., „,,., ftajtia,Puta genere,quod eft magis fubftantia à prima Pot;!;intelligPfo eo quod elt ifitcndi & rciniiti; ita núíií
ÅT fubftantia,quae cft minus fubltantia.Sccundus aüté fen 9 fé aliquanj fufcipere magis& minus, nihil aliud fit re.
ÌTÌåëï- fuseft,gid,quod digitur,feu quodammodo dcnomi- quàm intendi.'.fuüm proprium cfle proficileu augeri;
ta non di- naturfùbftantia, vt homo, bos,leo, non dicitur cú ma- & remitti.i.diininui feu miinus perfeótionis acquirere.
citur magis gis & minus, & hic eft fenfusintentus.vnde fobdit, ſed & hoclicct dupliciter cótingat eſſe & cognofci ſcilicet
* minus. jm vnaquæq; fubftãtia, vtputa homo, bos, hocipfum in vpo & eodé íucceßiucveIin multis.(Wtdixit Arilt.)
quod c(t,i.fecundum id quod proprio nomine fignifi- ita tibivtrunq; modü vendicat plicct defactoaltertm
cat.(id.n.eft id quod eft vnufhqüodq;, quod eiuspro modus inueniretur in rerü natura, dc pofsibili tiide
prionominc defigtatur.)non diçitur inagis& minùs. bethfcvtrüq; , ita 9 ad hoc 9 aliqua rès fufcipiat hoc
declarando deinde hoc infinuat dupliciôër inueniri& modo magis & minus,exigif& pin pluribus inucntü
cognofci fulceptionem magis&minus;neceft poßibi- in vno Perfectius & in altéro miiius perfectü effcpof
leihueniri.3.míó.Primus ergo modus clt, quädo idem fit.Et qin vno,& eodé fucccfsiuè perfccti* fieri poisit,
nunc minus,nunc magistafécft.Sccundus élt, quando alitcr a6 P9fset intéfionis & remiísionis motus fecun
alterum eft magis aut infnus tale altero.oportet.n.ma- dum illud faluari.Ethoc modo fufcipere magis & ni
is & minus,vel in vnotantuum rcfpeétu.f.luijpfius, vel mus aon inuenitur in fubltantia,neq; in quantitatc, vt
ih multis inueniri; g) fiin vno, cum hocnon pofsit efTe hicdicitur;& quoniam hocnöinuênitufnifi quia cિ
in eodem temporc,quia implicat,elt primus modus, fi cics magis participatur ab codcm in vno tépore quàm
in pluribus,effecundus. Quod crgo neutro iltorümo in alio,vel ab vno indiuiduo magis quàm a6alij,ideo.
dorum magis & minus habet, non fulcipere magis& S. Tho. ibi ſubdit,9 cum dicitur fubltantiam non fu
minus cor probatur.vt formetur ratio fic, omnéîufci fcipere magis& minus intelligitur g fpecics fubftätig
piés magis& minus aut ipfum à feipfo, aut in altero re non nunc magis& poft minus participaturab eodem,
Ípectu alteriusdicitur magis & mitius; nulla fub(tantia aut ab vno magis quàm ab aliò. Vt fic exprimodi&o-
c(t huiufmodi.ergo nullafubftãtiafufcipit magis & mi magis & minus primo modoinfubftãtia affirmauerit,
nus.cuius rationis maiorem Ariit.primo ponit inferen- cxiubiunctis vero inagis & minus fecundo modo in
do cam declarationi minor; dicens; vt fi hæc fubftan- ca ncgaucrit.Et quia primo modo largefumitur fufci
tia,puta for.(it homo, non c(t ipfe fortes à fe ipfo nunc Pete tmagis& minus,& (ecundo modò proprie:ideo qiî
mifius,nunc magis homo;non, h. e(t minus hömo [or. umpliciter profertur,ficut hocin loco áccidit fecundo
puerquàm iuuenis,licet fit minor homo,nec altcrabal modo intclligendum cft. Et ex hoc etiã patet animam
tero.ió.n.forteseft magishomo Platone. vbi patet & , intcllectiuâ non fufcipere magis & minus;licct vna tut.
maior,& aliqualiter minor. dcindc inductiue & exem- alia pcrfcctior.Sufcipienda aùté haec funt, ii reales re
plo ab oppo{itodeclarat minorem fccundum vtranq; rum proprictates intueri voluerimus, quis intra iog
partcm;& primo {ccundam diccns,non.n.cit alter alfe cg limites,quae prius diximus amplccteiiua iiot &c.
ro magis homo ficut albüclt altcro albo magis album. ли ихиие тегојионат: eproprium elje »tuctur, pa od
Deindc dcclarat Primam Partemh inchoás ab cxemplo , cum vnum & vdcin numerofit,cótrariorumPಿಚ್ಟೆ” -

elle ; -
 1 hom.à Vio Caiet.Comm.
effè;quale in alijs quidem nö habebit quifquam quodpro hocacccptaturoftendere differentiam intcr modum,
fertt tale: qugcuiiq; mon fùnt fùbftântiâ, quod cum fit quo fubftantia fu{cipit vötraria,& quooratio:& illum
vnum numero,fufceptibile cótrariorum fit,yelut color, modü addercin aſsignationc proprietatis fubttantie,
qui eft »num &- idem numero,nom dicitur albus & niger: cum df,maxime proprium eft fubftantiae,&c.vt fic {ibi
foli cóueniat:& ideo hocvidés Arift.duas rcfponliones
neq; eadem affio & vna numero erit praua &- $tudiofâ. dedit,quarum prima dato g) orationem trantire de vc
Similiter autem & in alüs,quae fùbitántiæ non fùnt.fub roin falfum (it fufcipere contraria; oftendit differenti
$tantia.n.cum vnum & idem numero fit, capax contra modo à fubtantia fufcipicótraria: & contitit in hoc,
riorum eſt.vt homo cum vnus & idé numeroſit aliquă 9 ſubſtantia ſuſceptibilis eſt contrariorum per lui mu
do quidem niger aliquamdo autem fit albus,& calidus et tationé,oratio aüt nó pcr fut, [ed al:erius trutationem
frigidus,& prauus &• ftudiofùs;in mullis autem alijs ali fortes.n.cft fufceptibilis calidi & frigidi:quipfe eft träf
quid tale videtur. Nfi quis fùrfitam inflet dicens oratio mutabilis de efle calido ad cffefrigidù, orätiö auté hec,
memh & vifùmeiufmodi effe: eadem n.oratio,&- idé vifus fortcsfedet tranfit dc vero in falfùm, nó quia ip(a träf.
verù velfalfum effe videtur, veluti fi vera fit oratio,fè mutctur,fedomnino immota mancns, qüia rcs fignifi
dere quemdäJürgéte eo falfà erit. Similiter aüt de vifu; cata per ipfam mutatur,fortcm.f.federe,furgétc.fi.for
fiquis.m.vere putat fèdere aliquè fùrgéte co falfùm videt tc oratio fa£ta eft falfa;quiafefsio cius, quæ érat,modò
non cft.&fic iuxta hanc refponfionem áicciidü elfet,
ei eundē babente de eo vifum;sed erfiquis hoc fuſcipiat maxime proprium eftfubftätiæ cü fit vaa& cadcin nu
tantūmodo differt;nā ea, que in ſubstantijs funt ipſå mu mero, fm fui mutationcin
tata ſuſceptibilia ſunt contrariorum; frigidi.n.de calido rum.Scdqrh cle fuceptibilé contrario
haecfefpófio, licet optima & veralit, per
faëfummutatum eft;alteratum.m.faktum eſt G-nigrú er mittit dici orationé trálirc dc vcro in falfum,q> fit eam
albo,& ftudiofim ex prauo. Similiter autem & in alijs , fulcipcre contraria;& hoc non eft verá,ideo fécundam
vnumquodq;mutationem ſuſcipiens eſt ſuſceptibile con reſponſionem ſubdit, qua ex dictis in prima oſtendit
trariorum. Oratio autem & opinio ipfà quidë immobilia hoc cffc falfum;& fic fine additioncalijua optime di
omnino perfeuerit,cù vero res mouetur cótrarium circa ctù eſì maxime propriu & c.probata ſi intentu p ora
eāfit;orationanq; permanet eadě eo quòd fedet aliquis. tioné tranſire devero in falſun non eſt ſuſcipere con
Cum verò res mota fit,aliquando quidem vera, aliquan traria,fic,vé fufcipiens cótraria oportct moueri ex vno
dofalfùfit.fimiliter aut & in opinione: Quapropter pro cótrario in aliud & recipcrceain fcip(o ; oratio trante.
prium fòlummodo fubftantiæ e$t eo quòd fecündüm miuta undo dc vero in falfum non mouetur at» vno in aliud,
tionemfuam fùfceptiua eft contrariorum. Siquis autcm nö rccipit aliquid & aliquid pdit: ergo oratio du tran
etiamrecipiat placitum'&• orationem dicens fiufceptiua iit de vero in fallum nò fufcipit cótráriü.Mlaior ex ter
effe contrarioràm, non eft hoc verù:oratio namq; &• opi miniS Patct;fuícIPcrc.n.cõtraria cũ nõ cótingat Iimul,
mio nö in eo quòdipfa aliquid recipiant contrariorumjù oportct9fiatfuccelsiue; & nifi aequiuocc vócci fafci
pcre, oportct 9 Per fui inutatione dc vno in aliud fiat ;
fceptiua effè dicitur,fed in eo quòd circa alteram aliqua & 9 rccipiatur vtrunq; fucccfsiuc in eo ficut in fueie
paljiofaċta fit. Namin eo quòd res eſt pel non eſt, in eo cto. Misngr vcro cx dictis patet, qiii oratio nö cxco g
etiam oratio vera autfalfà dicitur; nóin eo quòd ipfà fit ipſa patiafabiectioné alicui'à le per actioné cuiuſcu -
/ùfceptiua comtrariorum. Simpliciter autem à mullo nec queâgétis efficit falla,fedex eo ? res extra,Putafortes
oratio mouetur nec placitum;quapropter nó erunt ffe mutat de íclsione1n (tationé;cőcludit tandé ad clarita
ptiua cõtrariorum,cūnulla in eis paffio fasta fit.Verum té ampliorè doctring , qº propriú et fubltantie , p vna
Jub$tantia in eo quod ipfà contraria recipiat, in hoc fit numero per ſui mutationè ſuſceptibilis eſt cotrarioru. - ‫ عه‬----- - *

fceptiua dicitur contrariorum effe.Languorem.n.& fàni Notádum ett 9 guiaveru & talfunn tunt relatiua,& -----
- - - -- -

- - --
tatem fùfcipit, candorem & nigredinem,& vnumquodq; relatio cum exigat duo cxtrcma ex auterius mutatione
talium ipfà fùfcipiendo contrariorum effè fùfceptiua dici perdatur,&acquiratur,vt Patet decolumna,quæ mihi
tur ; quare proprium erit fub$tantiæ, quòd cum idem &> ad dextram P9lita,dcxtra di,&ipla immobili pericue
vnü fit numero, cótrariorumfiifèeptiuum cáfii perти rate ad oppolitá mc parté tranflito,liniltra,& non uex
tatione effe.Et defubflamtia quidem haec diäa fifficiant. tra mihi ipfa columna di; & fimiliter fortes calidus ii
Hic ponitur fcxta proprietas fubftantiæ conueniens milis elt Platoni calido, Platone aút frigefazto, tortes
omnifoli & femper.&propterea dicitur maxime pro in ſuo calore perſeueransdiſsimilis Platoni elfectus eſt
prium efle.quatu9r autem circa hoc facit. primo pro cxfola Platonis mutatione; quia inquã hæc eit natura
itintentum dicens maxime proprium cdo fubttan relatiuorum:idco oratio quæ ideo dicitur vera,qui, ett
tiae,g, cum vna & eadem numero fit,cótrariorü fit fu adęquatarci,quid.i.lignificat ſic eſſeficut cít,ex rei mu
fceptibilis:quia id, quod eft maxime proprium opor tatióneinadæquata redditur& ficcfticiffalia.iit aduer
tetnulli alteri çöuenire,fed illi cuius éft firopriü:idco te hic diligéter 9 illa maxima Ariftotclus hic pofita,ab
oratio wera vcl falla; móıııuel
ftatim vtrunq;horum eodem feruato oräiné declarat: co.9 rcscīt wcl nó clt dř
nec eget ម្ល៉ោះ declaratio,ſcdaitentione.Secudo ligit de rc qug clt fubiectü aut prædicatum orationis•
ſed derc ſignificata peripiam enuntiationem.v.g.cum
inftanilá affertaflerentem,gº conuenit alijà fubftantia.
Et dicit,(nifiquis fortein[fet &c.)& cofifjftit in hoc, dicitur homo eft albus; non idco cft vcra1ita : quia ho
eadé numcro oratio vocalis,& fimilitcr oratio men mo aut album fit,fed idco quia hominu efle album elt.
tális,quae dicitur opinio, vifus,& placitù contrariorum hoc enim elt fignificatum per illam orationcm. .
eft fufceptibilis:ifta enim oratio,fortes fedet,cofcden. Sed vltra hanc quã Aris.attulit inttätiam duæ reltant
te elt vera,illo autem furgéte eftfalfa; vcrum autem & adhuc contra afsignatam proprietatem obiectioncs. ,
falfum cótratia eße cóftai.crgo.Tertio ponit primam Primaclt;quia non vf conucnire omni fubltantiæ .
reſponhonem adhancinltantiáibi.(Sed liquishocíu fed tin principali;fccunda nanq; fubttantia cũ vua nà
fcipiat tantummodo diffcrt&c.) Quarto pònit fecun mcro non fitjquia non lignificat hoc aliquid; alienaab
dam refponfioncm ad candcminltantiamiibi.(Siquis hacproprietatc videtur.Sccuda eft:quia videtur conue
autem &c.)& quoniam tcxtus eft valde clarus fümma nire alteri à tubſtantia.ſ. quantitati; cadé manq; ſuperfi
rie dicere fcntétiam fat erit.Aduertcndum elt ergo, q. «ics fccundum fui mutationem modo e(t alba,poltmo
cum ncgari nó Po[sit 99 oratio eadem numero fücccT dú nigra;& limilecft in naturalibus Potentijs: idem.n.
fiue fit vera & falfa, 9portct velnegare, gorationem intclleétus prius ignorans lecundü prauam difpolitia
tranlire de vcra in falfam fit fufcipcre cofitraria,vclfi ncm;poftmodum ett fcicns&c. Adprimam obie&tio
- nem di
 in prædicamen. Arift.
nem df g haec proprietas conuenit oi fubftantia fine
intellecta;non.n.lyvna numero ſe tenet ex parte ſub
ieftivt fenfusfii;propriă etifubftătia jeltvna nume
ro.ſuſceptibilé eſſe côtrariori: ſed ex parte praedicati;
& c[tfcnfus; proprium eft fubftantig omni , g/ feruata
vnitate numerali fufceptibiijs,eft contrariorü ; hoc aút
conßatconuenire,&primae,&fecundæ fubßantig.ho
mo.n.feruata vnitate numeraliquam in fortehabet;eft
ſuſceptibiliscalidi,8 frigidi,q non conuenit colori, co
lor.n.feruata vnitate numcrali quan) in liocalbo habet
nô pocft efie nigcr. Adfccụpdã vcrò df: tp ncq; quan
diſlct.Simul verò vtranque diuiſionè poſuit:eo q eaſ
dcm habeant fpccies & intrinfecent fc;ita quod ómnia
qug vni diuifioni fubiecta funt, & alteri fubie&a funt,
& econuerſo. Praepoſuit verumtam.cn diuiſioncin in
gontiuuum & dilcretum ; quia ilia per politiuas diffe
rentias data eft ; ifta per alteram negatitiam,& quia il
la cffentialis & naturáliter prior c(f; ifta accidentalis,
& pofterior cft. In cuius fignum à metaphy(ico taci
ta elt.Dixit quoq5 in neutrò genere quãtitutis aliud&c.
vt infiruaret diuifionem hinc fieri in genera fubal
terna &c. . .. . . .. . .

titas,ncq; naturális;'otcntià eft fufceptibilis contrario • *&$t autem difèreta quantitas,vt numerus & oratio;
rum: fed funt mediâ quibus;fubftantia cft fufceptibilis continua però,vt linea ſuperficies,corpus, ampliusautè
côtrariorû;proprium eſt.n, ſubſtantiæ eſſe ſuſceptibi præter hæc tempus & lofus. - - -- sº
lem contrariorù mediàté;vé}immcdiate.non.n. quan Secundo hic cnumerat membra primæ diuifionis
titasmouetur propriede albo innigrü;fedfubtłantia cxemplariter fitiiul ipfàm dcclarans, preponit autem.
uantainccintelle&tus propriemouefde ignorantiaad difcrctum continuo nümerando & dcclarandd, quia
cientiam;ſed homo fm intellectum.Sed reſpóſio hgc 'quantitas difcreta fecundum fuam rationem prior na
patitur difficultatem;quia fi proptcrea propriú eftfub turalitcr c(t coûtinua quoniam vnitas quæ cft princi ,
itantię; cfie fufceptibilem cótrariorum ; quia föla ipfa pium quantitatis difcreiae e(t prior punäo qui éft prim
fit quòd fufcipit conjaria; quia oportcbat !pligtüeffe cipium quantitatis continug,diuidéndo autem pr;epo
Ariftotclé ádtutandù hanc proprictatem & difputan fuit continuum difcrcto ; cum dixit; quantitati§ aliüd
dum déorátionç;cqnftlt.n.g) c;icra generá3£cidentia continuum.&c.quoniam difcrctum caulatur,& fecun
funt & tpvfium áccidςns no£ft fubíéêüíïìálterius vt gum eflc,&fccuâdum cognitionem noftram ex diui
§úgá; féd vt quo. Adhûc digjdcv opQrtuit Ariftot£ ſione continui. Dºxit quoque enumerando ſpecies con
Yem!olicitarišquíà ê9ntráriûřů quaedädënofñjnát pri: tinui. Amplius praetcr haec tempus & locus, quoniam
moſubltantiam, 8 ſi denominantaccidentia hoc non hæc duo non codcm modo quahtitatcs funt, íicut aliæ
faciünt pifi pro quäto illâ accidétiainde noiminata fub praenumeratae.Aliae cnim fuit hic quãtitates, quiafunt
agtia füntjvt cálidü album duice; cü fuis cótrarijs&c. jmenfurae intiinfccg;tempus autem & locus füntmen
de his noh fuit folicitus propter rationcm taétam.Qué ſuræ extrinfccg &c. "
dam vero funt quæ primo dcnominant ipfa accidentia 'Partium etemim m;meri nullus eft cómunis terminus
#m fe;&fubftafitiain:ycl non dcnominant vel fecun
dario; vt verum & falfum quæ dcnominant ipfam ora ad quem copulantur partes eius.vt quinq; & quinq;fi de
tionem £nfe; prauú &#uðiofomipfam a&iōnem &c. cem fùnt partes,ad nullum communem terminum copul
non.n. df oratio vcra, qa homo fitverus, necdfactio tur quin7; č4uinq „Jēdfemper difereta funt. Ertriac
Praua;quia homo fit praüus ,{cdeconuerfo, quia agtio fèptcm ad nullum comunem terminum copulantur, meq;
£ft gfäüa;ideo homö prauüs. Et dc his folícitusfuit oinnimo habe.** um numero communem terminumpartiü
Arifto..vbi dubium propçxit.fin,acçidens fççundum accipere,fedfemper difèretae fùnt,quapropter numerus,
fe contraria fufcipeiet, igbftantiæ progriupjifjgedi quid? difcretorum est. Similiter autë et oratio quod.n.
yct, quod non facit fijpfum,yt fmgdijfii qugfubftâti quamtttas e$t oratio mamifèjtiim e$t: ”:
breui & longa.Dico аиteт оratiотет сит туосе prolatā
-

tiadenominaturtalis cóntráriafufcipit&'', ,,'.'

Dequantitate.ºlis ſpeciebus;& røprie ad nullum.n. communem terminum partes eius copulan
.- 7 - , -- : 1 ՝ : :. III ժ** f : :: T: * *・-C｡(!
- -

tatibus. '.*'Cap. '?""ノ」r turnon.neši communis termints, adqucm/ytlabe copu

ºf: -, *, :上｡ 2 lentur,fed vna quæq; diuifà est, ipfà fècundum feipfàm.
* al.l.quan ,~\ Pantitati**atttemali;idquidem eft continuum,
tle O; difcretum,& tlied quidem ex habentibus
°-<pofition?idfé inuicem in ipfis partibiis conflat,
Tertio hic declarat fupradiéta duo.!,. numerum &
orationem cffe quantitatem difcretam;& primo denu
mero.& quoniam cóftat φ numerus c(t quantitas', dc
aliud autem ex non abentibuspofitiohem . clarat tantummodo quodcft difcreta tali rationc;om
Iuiditur prefenscapitulúmin tres partes,nam pri nis quantitas cuius partes non copulantur ad vnum ter
2 moconltruendo ipfum prædicamcntü quantita minum communem eft difcreta,numeri partes non co
tis, cnumerantur quantitates perfe.fecundo quantita pulantur ad vnum terminum communé,ergo &c. vn
tcs pcr accidés,tertioproprietates quãtitatis,enumcrá de ſubintellecta maiore incępit à minore; & eã mani
doâùt,& ftabiliëdo quaniitatcspcr fe tale ordinem tcr £c[tat cxéplariter in numero denario, & cius partibus
uat.primò proponit duas famofas diuifioties quantita tam a:qualibus vt quinq; & quinq;,quàm inæqualibus:
tis;dicens,quátitatis aliud continuú &c. Vbi (multano vt feptcm & tria. Qujd autcm importat terminus com
tâda occurrunt.f.pidco flatim poft fubitantiă de quă munis inferius cü de continuis agetur,patebit. Dein
titate traétauit, qih quantitas propinquifsima cft füb de oratione dc qua vtrunq;probat.f.& q> fit quantitas
fiantia;&£m rcfm, quia immediatius ineft fubttantiæ & q> fit dilcreta, primum probat fic, illud cuius partes
quàm infint qualitates,&£m modum,qfh fübiâcet & menſurantur longitudine & breuitate eſt quât tastora
pafsioncshabct quemadmodum fubitaiitia(vt patet.in tionis partes men[uranturlongitudine & breuitate er
T. c.18 5.Meta.c.de quanto) Diuidendo autincepi; quoniam go&c. huius rationis minorem ponit dicés.9 (yllaba
non intendcntibus nunc naturas rerú fcrutari:fcd adu gue ett parsorationismenfuratur brcuis anlönga fit;
nare;conuenienter diuidendo notificatur quantitas;di & qfh nó loquimur de oratione métali,fcd vocali,ideo
luifiqne quafpecics patcfiunt. Nec opus crat praeponc a Boetio vt ipſemet dici; additù eſt in textu (dico ait
re diffinitionem,qfn extra propoſitum fuiſlet,ſed [ ad orationem cum voce prolatam.)£m aüt probat fic,vt
intima peruentum cffct;aut nihil prodcflet, fi quid fu. de numero probauit;quia.f.partes orationis ad nullum
perficietenus aísigna um clict, pura p ct mentura fub terminum còmunem copulaniur.ſyllabae.n.inter ſe di
Itantiae.menfuræ cnim cum ncn vno modo inueniãtur fcretae fonát & niliil vniusjaliquid altcrius cft; vt patet.
in continuo & difcreto,diuidcndü rurfus ficut & quan Aducrtenda [unt hic duo.Primù, sp Arift. ratio,qua de
vitas luiflet;& nihil nitiquid nom nis quantitatis often clarat orationé eſſe quantitaté,directe oſtendit oratio
Tho. de Vio in Pl ar. D nem
 Ο Thom à Vio Calet. Comm.
ncm eſſe quanti.ex eo.n. ſyllaba breuis, vel longa eſt, Pun&us in quocüq;locolineædefignet, vtriufq; partis
concluditur ipfam cfTe quantâ, eo 9 breue vc' longü hinc;!.& inde terminus cft. Et qih'terminus inqüantú
paísio ct quantitats.Sed qm ex hoclequitur ibi efe ali tcrminus 9portct 9 fit indiuifibilis;qiii fi pofscfdiuidi
quam quantitatcm;quia oinnc quantum aliqua quanti iam non vltimü terminis eflet;quia fiaberët aliquod vl
tate cft quantú;& iila quantitas nomine fui miéfurati vo tcrius terminus;ide9 termini cömunis nominciignifi
catur oratio:idco non folicitus circa vocabula (ic breui catur aliquid indiuitible cómuniter terminans véráq;
tcr intentú conclufit. Accipitur aút hic breue vel lon Partem,liocinlinca elt punctum;in fuperficic linca;ih
gum tranfumptiue, qfh proprie funt pafsioneslincg.Se corporcfupcrficics;& in temporeinftäns,locus autém
cundú eft,quod,vt communiter dicitur, oratio pótcft vt diceturvcleti fuperficies vel corpus &c.
dupliciter ſumi. Vno modo provoce prolata;& lic eſt aüt talium & tempus & locus ;pr£fens.m. tem
qualitas in tertia fpccie qualitatis.,Alio modo pro mé pusEji
adpræter itum & ad futurum copulatur:Rurfum lo
fura feu quãtitate vocis prolatæ qua formalitervna fyl
laba dfbrcuis,a!ia longa;& fic ponitur fpccies quãtita cus contin uorum efl.locum.m.quaedä corporis partes ob
tisdifcretg: quãtitatis quidem, quia mcnfurg rationem tinent ,que adque ndà communem terminum copulantur.
habct,difcretæ verò,quia d;fcrctorum mcnfurâ difcre Ergo & locipartes,que obtinent ſingulas corporis par
tá oportct e{Te, wthomogcnca fit mcnÍura nıenfurato, tes adeunde communem terminum copulantur, ad quem
conftat aüt locutionem ipfam,quae menfuratur, difcre & corporis partes. qu3propter cötinuus erit locuf; ad
tá cfle,vt in textu dicitur;quia fùniliterarum,& fyllaba vnum.n.ttrminum copulantur eins particulæ.
rü,cx quibus integratur oratio, feparatim & diftinéte Quinto hic dcclarat rcliqua duo continuimébra;t£
fonant, adco vt nibil præcedcntis cömune fit fibi & fc primo tempus effe continuü ; qiii partes
pus & locú,&
quenti, vt patet, vtrum autem £ m veritaté inueniatur êius.f.prgfcns,præteritü,& fütürum,copuluníur.i.con
in rerum natura tals quantitas diſtincta à 'cliquis fm tinuantur & confcquétcr habét termifium cöcrm.f.in
eflc,nctaphyfici potius negocij eft, & me nô vidcrc ftans;quod cft finis vnius partis & principiuin alterius,
fatcor.putafit.n. quidam fic cflc, alij non : fignum non Appcliaturaüt tempus Præfensfmi famim id, quo gri
T.c. 18. paruum ſumentes exco 9 in 5.Mcta.wbide quantitate
maticivtuntur 醬 tépora verbórum;noíq;
£m cffc traäatur non nóminatur,& hoc Albcrto ibi £ m vcritatem poßit âliquid temporis efTe praefens fiifi
dé confonü cft; numcratâ tfi fuit hic ab Ariftotcle;vel inltans.Deinde declarat locü effe continuâ cadem ra
quia fimofofcrmone£m. Aucr. colligebat fpés & pro artcs eius copulantur ad vnà termifiüm
Collige oés frictatcs hoc in libro;vel quia fpecialçm moäü mcúfu tionc:quia.f.p
quantitatis cómun em.Scd ad declarationcm minoris viitur tali ra
ſpecies,
rg dicit.ſentisſucceſsiui diſcreti. Siquis.n.diligétcr con tione.partes corporislocati copulätur ad vnüfn termi
fideret, collc&iae funt hic omnium cntium men furæ:
& permanentiu Guidéſi côtinua ſunt,quatuor mgſurg: num communein,crgo part«sloci copuläturadvnum
tres intrinfecae. linea fan longitudinem, fuperficies e terminum cqmmunem.Probat confcquentiam ; quià
cundum latitudinem,8 corpis ém protund tatem, 8.
fingulis Partibus corpori§locati corrcfpódent ſingulæ
vna cxtrinſeca.ſlocus;idiſcrcta funt, numerus.ſuccel afies lóci:fed illâ (yt dictum cft)continuantur,ôrgó
fiuorum aüt fi continua funt, tcmpus: fi difcreta, ora & iliæ;& non{oluin hqc fcqgitur;fedctiim gifigpit
tio;propter quod à quibuldam diétü clt g tempus, di tcs,floci cgpülentur ad eundem terminum, âd qúéco
pulantur ill£.llocati corpgris partes. Quæ vcrbî dupli
Aug. 8 ſup ſcrctû à S.Aug. & Ihoma poſitum à Philoſophis præ &itcr expöfiüntür. Primióà'dicentibus Àriftotclcm fo
Gen.ca.19. inucntum fuerit,& orationis nominc inlinuatum. qui hicïçlocgfm opinionem antiqugrü dicciitiümlo
all ſit.S. Th.
quolibet. :. Linea verò com:inus : ft.n.fumere communem termi cum c(fe fpatiü habehs trinam dimënfionem &c,& fic
니·2·器 ** minum,pum&fum adquem partes eius copulcn:ur ; &-fü claiü eft locum cfle continuü,ficut & corpus locätüm
%j?* perficiei lineam, pláti máiiq; partes adaliquem commu & penetrare illud fm omnem dimcnli Jngm : & eundé
ዓ·ፋ•â †•ፋ• nem terminum copulantur. Similiter autem &• in corpo habere terminum communem cum corporc locato.
re poteris fümere communem terminum lineam, velfù Secundo cxponüturà dicentibus Arilt.löqui {ccundü
propriam fententiam,fm jlocus elt vltimum corpo
perficiem,adquam copularitur corporis partes, iis continentis&c. & df9 per ly cundé,non intelligit
Quarto hic declarat tria mébra continui probans fo eundem £m rem,fed£m propcrtionem,& adæquaíio
16 gcótinua fint,qfh quantitatcs cflc conltut, dcclarat nem : & per partes corporis locati intelligit partes fm
aüíde fingulis.f.linea fupcrficie & corporc vnico me cônexum eius.tales.n.partes obtinent fingulas fuperfi
dio fic.id,cuius partes copulátur ad vnü terminü com ciei,qu£ locuseft partes: & quia tales partes continuæ
muné,eft contifiuü; hæc funt huiufmodi crgo &c. Hic funt,fcquitur fuperficiem il:am,quæ locus eft effe con
nihil aliud diccndü rcor, jquid nominis horum tcrmi tinuam,vt partcs partibus,& totum toti,& terrninitcr
norü.f.line£,fupcrficiei,corporis,& tcrminicöis. Linea minis corrê!pondeāt. Necobīłat li duorū corporu fu
longitudiné ſonat tinclatitudine,ſuperficies latitudiné pcrficicsvniùs corporis locus fint,vt patct, qiìTbaculus
finè profunditate;corpus longù,latum, & profundum, eft'£m mcdietatem in aerc, & fecundum aliâ in aqua;
nec hæc ficfunt intelligéda 9 lögitudo inueniatur finc qni licut illæ duæ fupcrficics vnum numero locum coh
latituding; ºut latitudo ſinc profunditate;ſed qm ſignifi ftituunt; ita & coutinuugi, hoc autcm qualiter fit
catur longitudo nomine liiìcae, non lignificatalautu phyfic£ determinationis eit;nunc autem fufficiat fcire
dinc illo fiomine, ficut color pomi licct nó lit fine cius q, inquantum locus continuus eft,licct inquantuam in
odore, videtur tfi ab oculo fine odore.. non vifo eius fiac vclilla huius vel illius corporis fuperficic firmitur
odore.odor.n.non vide f. & firmilitcr elt de profundita continuitatem non habeat ficut ncc vnitaté aut iden
( öis termi- te refpectu fupcrficiei,quae planü vocatur in textu.Tcr titatem.Prima expolitio Alberto placct,fccúda autem
i us cuiusli minus céis cum compoſitum nomen fit, cz coponch S.Tho.ifi 5. Mctaphyficæ confonat &c.
bec citinui tibus naturam trahat necefie cft : & confequenter gp ha JAmplius autem alia quidé con$tãt ex particulis,quæ
quid. beat haec duo.f.& p tcrminet,& qº tit cóis: & qm adic in els Jünt,pojitionèadje inuicem babentibus , alia auté
&tiuum decerminatio & modus ctt fubftantiui, non fuf ex nvm babctibus pofitionem,vt lineæ quidë particu'; po
fisit ad hoc y aliquid dicaf terminus cöis, quod fit tcr fituvnem babet ad Je inuicè, finguiæ nun}; carù fit.cjänt
minus,& q fit cóinunis, ficut nec ad hoc 9 aliquis tit alue:bu; & babeas viide dijiumtte filmas J .:}ignes vbi
nonachus olbus,fulfisit y fit monach* & qd fit albus fingui? fit£fint implunv,& ad quam partem rei; qiiarum,
ſed exigf ºpactú terminandi habcat coein.I. ºp its ſit cop...v:ur: fimiliter autcm & partici.i.c plani bavent,
tcrmifius vnius partis,9 ctiä fit tcrminus altcrius;ficut գսan dam
 In prædicamen. Arift. 5I
quamdam pofitionem,fimiliter autem affignaretur vnu tempus multum fit,& motus multus.neque.n.horum fin
queq; »biiacet,z, que adfe inuicem copulantur Jed c9. gulum per fè dicitur qu.tntù;vtſiquis itjignct quan:a fit
fòlidi partes fimiliter & loci ; aëtio temporis definiet animenfuran, velfic aligиото
Sextohic incipicns profcqui fecundâ diuifioné,eam do aſſignans,º album quantum ſit aſſignans, ſuperficiem
difjiniet. Quamta.m füperficies fuerit, tantum album effe
repetit & eius affirmatiuum membrü declaratJ. habês a ceres.Quare
驚 in partibus;& quia textus clarus eft;hoc fo folc propriegº fcundum feipfan quan
um notandüelt, ppoſitio dupliciter umif. Vnomo t.tates dicuntur, quæ diéfae fùmt:aliorum verò nihil per
do vt dicit ordinefî partium in toto in cóparationcad fè,fedfi forte per accidenr. ···· - - -

loců,& ficcit vnum prædicamentum, quodalio voca Haec c(t fecüda pars principalis huius capituli:in qua
bulo dicitur fitus.Aiio, modo vt dicit ordinem partiü in ſufſicienter ſeenumeraſle quantirates oſtédit;quantita
toto abfolutc;& fic tria exigit.f.pcrmanentiam,fitt atio tes per accidés ab his quae funt Per fe difccrncns, vn cx
nem,& continuationē partium; & tic eli dfaquantic clufiuä proponit dicés;hæ fol; funt propr ; quãtitatcs.
satis in hoc loco prolata Permancntiam quidé, quia n; Alia vcrò omnino £am accidcns.Et licct ad probandum,
fi partcs mancät,quomodo pofitae iuxta fé inuicé erüt? hanc cxclufiuam oporteret vtranq; cxponéntè, proba
quae.n.iuxta fc inuicë fita funt permanere oportet • Si re,f.9 hae fupradictæ fint propriæ quantitatcs; & g» ni
tuationévcrò, quia debes poffc monltrare vbi bt vna hilab cislit proprie quantitas;primam Ariſto.r liquit
ars & vbi alia.Vbiauté dico non in quo loco propric tanquam pcr fe notam cx dictis,fecundam auté declara
qucndo,qiii fola corpora in loco próprie funt; (cd in uit aperiédo illâ fibi æquipollentem vniuerfalem.f.om.
quâ loci drú fecundum quam,quc diuiiionem (it; Puta ne aliud à ſuprad1étis ctt Fm accidens quantum tali ru
ante,vel poft,fub,velfupra,dcxtræ vel {iniftrae.Conti tione;illud quod non pcr fe.i.folitariefumptum, fed im
nuationcm autem ; quia ad vnum terminum commu ordine ad aliquod horum df quantum elt quantü per
nécopulari partcs débét,aliter vnius totius partes non accidens;fed omne quantum aliud ab ultis e(l huiufino
cffcnt. Harùn, autcm trium conditionum Ariftoteles. di.ergo &c.maiorcm Arifte.fupponit ; qih cuidens ex
duas vltimasexplicite hic ponit. Primam auté,quæ in tcriminis clt, minorem verò primio cxplicat,& declarat
-

fccunda praefuppofita intclligcbatur infcrius explicat: in tribus.[iu qualitatc & a£tionc& motu. di.n. album
cum tcmjpus piöbat non habcrcpofitioncm,linea crgo multum co,9 (upcrficics multa fit,actio quoq; longa;
fuperficies feu planú,foliditas,feu corpus,&locus,quan & motus multus,co 9 tempus multü fit . Dc ndc pío
tifates funt habcntcs pofitioncm in Partibus: quia par bat lic;llud quod in eo q) quantü non pót diffiniri line
tes cuiufque permanént; & iuxta fc inuiccm iuccns:& aliquo horuin,non eft fccundum fe quantum;fed in or
connectuntur ad vnum terminum &c. º dine ad aliquod horum,omnc quantü aliud ab iltis eft
huiuſmodi.ſ. g 'n eo p quantů non pót diffiniri line
?nnumero autênôpoterir quiñuam ºfendere quem aliquo horuin.c go &c. maiore fuppofita,dcclarat mi
admodü particulæ eu3 pofitionem aliquam adJe inuicem nor,quia quærebui quät, ett actio, non nifi quantitate
babent:àut vbi iacent, aut quæ partes adfe inuicè coune tp:» applicata ad menfurandi actioncm fi pér horam;
&iuntur.Neq; ea qug réporis ſunt.iiihil.n permanent par aut diem; aut annum durauerit refpondcbitur;& lirnili
гicиleteтрогія,qиodай: потestperталисп», 4йораliaо ter quanta cít albedo,non niti ex lupei ficlci quantitate
nè aliquam habebit ? fedmagis quendam ordinem dices afsignabitur &c.hae crgo folæ proprie quãtitates Iunt.
habere:eo quodali..d quidem fit prius,aliud vcrò po$te , Aliorum vcio nihil ctt per fc quantitas,ted forte perac
rius.Sed et in numero fimiliter,eo quòdprius numeratur cidcns. Dixit (fortc) ad cxplanationcm ilius vniüerfu
* -

lis Primo alIumptæ.I. aiia vero omnia fccundum acci

vmus,quàm duo,& dko quâ tres;& ita babebunt quendä dcú»aaec.n.modificanda
* ordinem,pofitionem verò nó omnino accipies.Sed & ora {unt quâta, (unt fccundum erat lic,alia verò omnia, quae
---
accidens quanta;& hoc in
* tio fimiliter:mulla.n permanet partiume:Jİddičłŭ eftfi tinuault per ly torte, ac li diveret nihil aliorutn per fe
mul,& non eft hoc amplius affumere; quapropter nö erit elt quantitas,1<u fictt,elt per accidens.
pofitio particulariâ eius;fiquidem permanet..Alia itaq; C常 primam cxpofitiönem illius exclufiuae,dubita
confiat ex particulis, que in eis fint,pºfitionè dd/e inui \~ tio non mod ca clt,an.Í.veru lit oi . {upradicia «{ .
cÈ baύέtibùs;alia.tutem ex non habent:bus pcfitionem. fc pcr fc quantitatcs,tü proptcr rationes, tum proptcr
,, Septimo hic altcrum fecundg diuifionis mcmbrum iplius Arittotelis auctoritatéiu 5 Mictaphyfice tem
dcclarat:& fi;riiiter fen- étia clara in textu habct, oftcn pu* Ponétis quãtitatem Pcr accidsns,locum aüt & ora
dit nanq;tres reìiquas quantitatis Ipccies fub hoc mem tioné, nec nominátis.Scd qm Metaphyſicalis perſcru
bro contineri:numerü.f. tempus & orationem; numc £atio hcc c(t;idco nuncuranleat. Scicndü tiâ p quia Ari Famofas
rum quidé,quia carct duabus conditionibus potitionis ltote.tamolas fpccies quantitatis col gebat,que pecia tantum fpc
.f,fituatione,& cóunuationc. Vnitatcs.n.ex quibus có lcm tónem meilure exprimunt;& non cas tím,jugfpe cies quatita
tis , vt huic
ponitur numcrus, non habcnt determinationéin cóti ciaiein rationcm quantitatis habent,ideo omnia fupra difciplinę
nuo, tcdabItrahunt a politione,in hoc.n. differt vnitas dicta,quæ vt cx fupcrius dictis apparet fpccialcs oftén CՎյՈԱ : illt c
à puncto;lla.n.eſt indiuiſibile, iſtud aût eſt indiuiſible duni mìodos mcnfurand quantitatcs pcr ledixit, pro numerauus
fituatum.Tépus verò,quia caret & duabus, Prima,f.& ptcr quod £m Aucrr.& S.Tho. rnotum, qui in gcnerc Arıft,
fecunda..permanêtia,& fituatione;&ibiinferitgº tem quantitats.coliocari videf,inter quantitates non nume
poris & nümcri partes,& fi fitum non habcant,vt ante merauit,quia.l.no habct aliquam fpecialem rationem
& p ß,aut fub vel fupra &c. vbi eorü partes defignari mcnfuræ,licct Albcrtus aliâ huius rationé reddit: quia
poísint, habcnt tfiordincm vt prius & poftcrius in eis .!.caret indiuifibil fubltantifico vnius gcneris.fubltan
inueniatur:praete itum.n.eſt prius futuro, 8 vnù prius tia n.eius duerforum generum eſt.ſ. vbi fluens, quale
eftnumcrationequàm duo.Orationé ajt: quia perma flucns, quantum fluens &c. In Mstaphyfica auté, quia
ncntia careat;volât enim irreuocabilc verbum, & rcue de quantitate ſecundù 9 parsentis cit, tractatur & di
ra orationi dclunt omnes tres conditiones, quoniam ucrium cflc quantitatis non mcnfuræ afpicitur; aliqua
ncc fituationem, nec continuationcm habet &c. ' hurutn inter quantitates Pcr fe non numcrantur; quia
'Proprie autem quätitates hgc f la dicuntur,qu£ dixi cile quantum due Itum non ha ocnt & c.
^mus: alia verò omnia Jècu, dum accidens fùnt, ad baec.n. Jìmplius quanti, at nibilesi contrarium.In definitis
4jpicientes;& alia dicimus quanta. vt multum dicitur al aüt manifesti: eft, quod nihil contrarium. vt vicuvito,
bām eo quodfuperficies multa fit;&• aĉįio longa,eo quòd tricubitò, vel fperficies, vel alicui taliú iubileft cotra
- Tho.de Vioin Prę. D 2. rium
 52 Thom.à Vio Caiet. Comm.
rium.Nifi forte quis multü pauco dicat effe contrarium ca non effe quantitates,fed ad aliquid, duplici ratione
vel magnumparuo:borum autem nihil e$t quantü fed ma probat . Prima cft quod non conucnit alicuipcr fcip
gisadaliquid. Nihil.nipſim perſeipſim paruii velma fum,id eft abfolutc,fcd in ordinc ad aliud,non cft quàn
gnum dicitur,fèd eo quòd ad alterum refertur, nam mons titas,fed ad aliquid, quodJibet horum cfl huiufmodi.
quidem paruus dicitur milium verò magnü, eo quod hoc crgo nihil horum eft q antias,fed ad aliquid.maior pa
quidefìi gemeris maius fit iilud verò minus.ergo adalte tet exterminis; quoniam in hoc diſtinguunturſubſtan
tia,quantitas,& qualitas ab ad aliquid;g, ipla funt prae
rum eft eorum relatio.nam fi per feipfum magnü vel par dicamenta abloluta,ad aliquid verö reípcétiuum, vnde
uum diceretur,nunquàm mons quidem aliquádo paruus, mini rem Arifto.poncns probat eâ ab cuidenti figno;
milium vero magnum diceretur. Rurfùs in vicò quidem quia.f.milium dicitur magnú, & mons paruus; & limi
plures homines effe dicimus.JAthenis veròpaucos;cü fint liter homines in vico vnd multi dicuntur, in ciuitate
illis multoplures.et in domo quidë multos in theatro ve verò pauci&c. cx!quibus oibus hoc manifcfte patet;
rò paucos cüfimt plures.J4mplius bicubitâ verò,vel tri q) res non dicitur magna fifecundum feipfaim confide
cubitü,& vnumquodq; taliüm quantitatê fignificat, ma retur:quoniam conftat q, mons quilibct maioré quan
gnum verò,velparuum mom quantitatë,fed magis ad ali titatem habet quocunq;grano milj;& ufi hoc dicitur
quid,quoniamadaliud confideratur, magni, velparuum magnum & illc paruus;quia hoc refpeétu minorú gra
quaremanifeftum e$t,quoniam hæc ad aliquidfunt.JMm norum milij magnum cli, & illc relpeótu aliorü njon
plius autem fiue ponat aliquis h.cc effè quánta, fiue nópo tium paruus eft;& fimiliter ett de multitudine & pau :
mat,nihil illis contrariä erit. Quod.n.nom poteft fiimi per citatc.mille.n.homincs rclpeétu multitudinis requifi
feipfùm,fed ad filam alterius rationë refértur, quomodo tæ ad ciuitatein,pauci funt,quingcntiautem refpeótu
huic aliquid erit contrarium?.Amplius autë,fi erunt ma multitudinisrequifitiad vicum multi funt'. Secunda
rauo cll;cuius nomcn non fignificat quantitatem, fed
gnum c5 paruum contraria,contingeret idéfimul contra ad aliquid,ipfum non eft quantitas, fedad aliquid; ma
ria recipere,& ea ipfà fibimet effè cótraria.Contingit.n. gnum velparuum non ſignificat quantitatè,ſed ad alt:
idem ipſum ſimulparuum eſſe,& magnifeſt.n. aliquidad quid.ergo. Declaratur minor quoad parté ncgatiuam
hoc quidem paruum, ad aliud verò idipfùm magnä,quare per exemplú ab oppofito.i,ab his quae fignificant quan |
idem paruum & magnum in eodë tempore effe contingit. tutatem;vtbicubiíüm,tricubitum;quo ad partem vcrò |
quaré contraria fimulfùfcipiet.Sednihil eft,quod videa affirmatiuam,quoniam ad aliud fpcctat magnú & par
tur fimul cótraria poffèfùfcipere vt in fùbftätia quidem: uum.Notandü eſt hiu, qp haec ratio in hoc à prçceden- - |
fufceptibilis contrariorum quidemeffe videtur;fèd nö fü te differre videtur;quia illa à refigniticata, tuæc à nomi
fcipit vno eodemq; tempore. mänullus fimul & fànus eft nis fignificationc procedil;&fpicies g, hgc nomina,& fi
& æger:nec albus &* miger fimul efl; nihilq; aliud fimnl quantitatem aliquo modo important,non tamen eam
contraria ſuſcipiet. Et eadem ſiblipſis contingiteſſe con proprieloquendo fignificant, fcd magis fignificant ad
traria .nä fi eft magni paruo contrariù ipfùm aüt idem âliquid circa quantitatcm.Cum.n.dico aliquid magnú
fimul eft paruü & magnum : ipfùmfiüi erit contrarium : aut paruum non dico fimpliciter illud effe quantü, fcd
fed impoffibile est ipfùmfibi ejje contrariü. non eft igitur illud cxcedcns in quantitate,aut cxcefíum feu dcficiés
in quantitatc. Exçcdcns auté & exceflum ad aliud fpc
magnü paruo contrarium,nccmultâ pauco: Quare nifi re &aí.alterum.n.refpicità quo exceditur, vel quod exce
latiuorum hoc quilibet dicat, tamcn quantitatis nihilha dit,nô fic cft debicubito & tricubito;qm horũ quodli
bebunt cótrarium.7Maxime autem circa locum videtur libet quantitatem iplam abfolute fignificat. Secundam Mag um
effe contrarietas quantitatis. fürfùm.n.ad id quod eft de autemifolutionem, qua dicitur fallüm efle, 9 magnú & paít ium
orfùm cötrariü pomunt:locum,qui in medio e$t, deorfùm & paruum, multú & paucum int contraria,triplicira- non fui c
dicentes eo,quòd multa di$tantiamedij ad terminos mun tionc confirmat.Prima cft. Quod pcr feipfum non Po- traria•
di fit./identur at:tem & aliorum contrariorum diffini tcft fumi,(ed adaltcrum tih,carct contrario; qu9dlibet
r tionë ab his auferre.quae.n. à fè inuiccm multum diftant horum eft huiu(modi. crgo&c. omncs propofitioncs
eorü que fub eodum genere fun",contraria determinant. Arilt. tanĝ notas rclinqui; & minoré quidcm） merito ;
Hæc eft tertia pars principalis huius capituli: in qua qiii dcclarâta nüc cft,niaigré aüt,quia côtraria süi,qu£
proprietates tres quantitatis oſtenduni.Incepit aût par #m (cipta fumpta cxfeipfis extreme dittant,& vndele
té hancà ly amplius nó fine mifterio. Infinuavit fiqui expellere nata fint habět; in eo aŭt, 3 fin ſeiplum ſumi
dé pcr hoc,g, pars hæcincæpta fecreto cft ; tú quiá ex hon poteltimaginable hocnon eft(vt in cap deadali
immediate præmifsis fumenda øftenfa ett prima pro 'quid manifeßaöif.Sccüda rati9,(cócipisns infe etiam
prietasquantitatis.!.g, ipfa fecundü feipfam fit quanta tertiâ,dü ducit ad duo impofsibilia, clt ifta,fi magnum
& per habitudiné ad ipfam omnia alia dicuntur quan & paruú elent cótraria, fequerent duo imposibilia.f.
ta,tum quia eximmediate prgmifsis finfs aßignándarü &'q,idé numcro reciperet fimul duo contraria; & P
proprietatũ habetut.f.difccrnere quãtitatcsànõ quan vnum & idé eſſet ſibijpſi contrarium,8 primo deducit
iìtatìbus.Praeoftéfis ergo, his ad miaiorem figillationé primâ confequentiaî,per hoc,9 idéin codgm £Pc elt
- * & dcfcriptioné quantitatis;fubdit(a mplius quantitati imagnü & pafuü refpcctu diucrfgrü; dcindc fubdit im- :

* * nihil eft cótrariú.)Tcrmini declarati funt;text* verò di poſsibilitaté conſcquentis,argués à fortiori,eo.t.9 ſub
ftinćtionc & collectione magis į declarationc eget. itátia,dequa diétum eft 9 fufceptibilis eftcontrariorü;
Tria crgo facit.Primo oftendit hänc proprietatéinue non 5öt rccipere duo cótraria {imul,fcdſucceſsiue,nul
niri in omnibus quá'ítatibus definitis.i.determinatis & lus.neſt ſimulſanus & aeger,ſed Priusſanus, Poltmodi
certis ſecundù ſpcciem:vt bicubito,tricubito,dualitati æger.secundo deducitiecũdam confequentiam ibi(&
cadé ſibijpſi contingiteſe contraria) creo g idem et
trinitati.&c.Secüdo ibi(Nili forte quis.) Affcrt inftan
fimul mágnü& pafüü & omnia clara funt.Tertio prin
tiá quo ad quãtitatcs;ndetcrminatas: á cótinuas,vt ma
gnü & paruü;j difcrctus, vt multa & pauca. Et Itatim cipaliter íédit ad quãtitates diffinitas fuperius;& aficrt
foluit obicétionem hanc dupliciter. Primo oftendcn initantiâ oftendcfité 99in aliqua earum.f.in loco, inue
& Magnum
paruum do hæc non eſle quantitates,ſcdad aliquid ibi (Horum niatur contrarietas;& hoc cófirmat ex duobus. Primo
í,íîãî autcm nihil cft quantitas.Secundo oftendcndo 9 fiue cxauctoritate cömuni philofophorü, diccns, maxime
aüt circa locü videturcontrarietas;quia ponunt {urlu ſil
ritates, fed hæc fint quantitates, fiue non, falfum eft ipfa efle con
ad aligd po traria.ibi( Ampliusfiue ponat quis &c. Primam foiu cíle contrariú deorſum,eo ºp maxima dittátia fit inter
tius funt • tioncm,qua diciuur magnum, & paruum,nulta & Pau med.u & extrema mundi,ccundo ex diffinitione con
tfl
 In prædicamen. Arift. 53
r

trariorum,quia contrarietas maxima diftantia dicitu r
diftantiæ autem nomen à locali diltantia deriuatum eft
ad alla:& maximc ett quæ inter furfum & deorsü ett.
contrarietas crgo in loço effe vidct ex eo q> omnis alia
cötrarietasabilta oppoſitione diffinitionem ſumpſit.
Circa hác particulain dubitatur primo,an fit verum,ih
loco eflc contrarietatcm,vt in téxtu dicitur: & fi non,
quare Arift.abfq;folutione tranfiuit.Secundo,quia nó
vfvcrum 9 quãtitati quae eft corpus, nihil fit contra
£***• rium;mottis.n.dc contrario in cöntrárium eft,vt in 5.
器 Phyfic.dicitur.ad quantitatem autem efle motum ibi
“ dééxprelle df.ergo. Ad haec & fimilia timul dr, quod
quia cum dr quantitati nihil cft contrariü fiintelligitur
de quantitate nudè acccpta,feu in eo P quátitas, nihil
obitat,fcd quantitati, indutæ aliquam âliam rationcm
contrarium inuenitur. fic aüt ett in omnibus inftantijs
hmöi.loco.n.abſolute, alterlocus contrarius non eſt,
tum dicitur, fedmagis fimilis & diffimilis: &-album ae
quale & inæquale non multum dicitùr, Jèdfimile. Quare
quantiratis eft propriитх4иaіе, ге! тихqиale dici.
Hic vltimo ponitur vltima proprietas quantitatis,
quam quia maximc propriâ dicit,ideo duplicitcr con
firmat primo inductione ondente p hoc conucniatoi
quantitati,vt clare patet in textu.fcdfo inductione où
dente, q, alijs à quantitatc non conueniat ibi (in cætc
ris verô)& induci duas fpecies qualitatis.t.primá & ter
tiam;in quibus inaxime poflctapparcre æquale vel ing
quale,vt íic,fi de quo magis vf ifieflc, non ineft,cóclu
datur ergo nec alijs,de quibus minus vf. Notádum elt Aequale &
hic,quod æqualitas pótfumi duplicitcr. Vn9 m9 Pro inęqdale P
priė fecua -
prie vt di(tifiguitur cótra fimilitudincm;& nihil aliud dum
qu * n
eft quâ relatio vnius quãti ad aliud quantü fm ncgatio titatě íünt
nem exceflus hinc & inde;& fic feqüitur quantitatem, tantuſne

ILoco phyß fed loco phyfico,puta conuerfatiuo calidi, ettaliquid ita qd ipfa fola df æqualis vcl ingqualis: & liquid aliud
c» locus có contrariü:& vniuerfaliter licet efle in hoc loco fit con df æquale,autinæquale,non nifi £n quod quätum ett
trarius eft , trarium cfle in illo loco;ipfa tfiloca cótraria non funt. dicit,âppcllantur fiquidé duo lignagqualia,quia quan:
º: 驚 wn in quantita e non cit contrarietas,ſedin vbi. Adap titates eorum æqualcs funt.& fimilitér duæ actiedcsdi
cuntur æqualcs,quia carü tépora funtæqualia.Alio uno
ါါ . parcntlas aůtin textu adductosad oppolitum dicitur, doſumituraequalitastráſumptiue,
Σ, ίί φ furfum & degrium nó funt contrariaröne quantita ſeu metaphorice,
f£ìåíç- tum,(cd rónevbi & virtutum phyficarü. Nomen aüt vt idem eft qd perfecta fimilitudo, & n hilaiiud ett á
Ta'o - dvttantuae deriuatuom eflc cxlucaliad contrarietatcm ni relatio vniusfehabentis per modum quanti: ad aliud
hilal ud cócludit;niſi forte,q interloca phyſica,à qui fehabenspcr modum quánti, fecundum ncgationem
bus diftantiæ nomen venit fit contrarictas, quod gra exccflus hinc & inde. & ficaequalis fequitur quantita
tis conceditur.fm tfi veritatem diltantia non vniuoce tem fum:litudinarie di&tam, quæ vocatur quãtitas vir
dicitur de locali & contraria,ſed analogice. Tacuit aut tutis:& ficgqualitas inuenitur extra genus quãtitatis.al
Aritt.huius ambiguitatis dccifioné; qüia loci naturam bedo.n.vt qüatuor in forte, & albedo vt tria in Plato
ſccundum veritatem non declarauerat,ſed famá ſequi ne fimilesquidé funt.fcd quia nö perfcéte a(similanf,g-
tur.Vcl quia fimili modo procedit obiectio hæc ficut qualesnò ſunt.ſiaùtin Platone intendatur, & fiataloe
illa demagno & paruo ref,'c£tu motus augmétationis dovt quatuor,tunciâ perfeétcfimilcs funt ; & Jfir non
& diminutionis;ficut.n.magnü & paruum aliquid cir folü fiímiles,fed æquales,& fimiliter elt in alijs. Vfi,qiii
ca quantitatem dicunt magis jquätitatem,ita iurfum æqualitas propric fequit quantutatcm propric dictá,&
& deorfum,vt (unt contraria, aliquid circa loca potius æqualitastiáfumptiuc fcquitur quantitate tranfuinpti
íjloca fignificant.Ad fecundum dubium,quod iam fe ue diótam,ac pcrhoc velut indiuifua proprietas dicit,
mifelutüm eft,dicitur ; 9 motus non vt quantitatem quot modisdicitur fubieótü reétilsime dictum elt;ma
xime propriü cft quantitatiaequale,vcl inæquale dici
T.c.36. abfolute,fcd vt phyficarii..vt terminum córporis phy
ſici(vt di in.I.Phyſic.) & Idco quantitas non eſt quan De his quæ funt ad Aliquid. Cap. 3 •
titati cótraria,fcd quãtitas minima in aliqua fpecie pu
tahominis,autleonis&c.elt contraria quántitati máxi Daliquid verò talia diir,quæcúq; hoc ipfo quod
nmgin illa fpccic.maximc.n.diftant refpcctu illius fpè,
& continuo motu de illa impcrfe&a ad pcrfectâ veni
A funt áliorü effe dicütur. vel quolibet aiiter ad al
terü. P^t maius id quod eft alterius dicit,aliquo
tur.Simili quoq; mó ſoluuntur obiectiones delineare .n.maius dicitur. & duplum alterius dr boc ipfùm qi:od
€ta& curua,fuperficie afpcra & lcni , oratione vcra & e$t;alicuius.n.duplu dicitur fimiliter aut & alta qualcun
falla & alijs huiufmodi.hic.n. non ratione quantitatis que junt hmòt.vAt veròJuntetiam 2 bçcadaliqud;»t
cótrarietatcm habét fed rationc alicuius adiun&i,&c. habitus,effe£ius,difciplina,fenfus,pofitio baec.n.oia фиг
Y9m videtur quamtitas fijiipere magis & minus: vt di£tafunt, hoc ipfüm quodJünt, aliorú effe dicun-ur, vel
bicubitum:neq; enim est aliud alio magiâ bicubitum.neq; qũolibet aliter adalterum & non aludalı,uid:bavitus
um numero:vt tria quám quimque mihu magis tria dicun in.alicuius e$t habitus,& difèiplina alicuius e$t dufeipli
tur qudm quinque; mec quinque magis quàm tria. meque ma:et pofitio alicuius ëpofitio;et alia quo4;fimiliter.-Ad
*стірна aliнdaиo таgis cy тіти dicttиr. пес in biв,4их aliquid ergo fùnt,quæcúmq; haec ipfa quæ fùnt,aliori effe
di£iu fint magls & munus dicitur. guare quantitas non dicuntur;velquodlibet aiiier ad alterü,vt mons magnus
fùfcipit magis & minus. dicitur ad altérü(magnus.m mons ad aliquid dicitur.)et
Hic ponitur alia proprietas.f. non fufcipcre magis fimile alicui fimile;&Soia taliafimiliter ad aliquid aucü
& minus; in qua quoniam tcrmini dcclarâti fuperius tur.sunt autøy accubitus, & tatio,& fjGio politiones
funt,& textus per fe clarus cft;indu&iuc probans;& in qugdam pofitiones verò ad aliquidJunt,iacere autem et
continuo Permanentc; & in dıícreto, & continuo ſuc jiare,velfedere,ipfà quidemmom fümt pofiiiones;demom
«eísiuo,nihiladdendum reor &c. matiúe verò dicuntur ab his,qu£ diútæ funt,pofitionibus.
“Proprium aüt maxime quantitatis eft,quòd & æqua
le,& inequale dicitur.Singulum.n. eari que dicta ſunt, D ncreprædicamétum quãtitatis flatim tra&at dege
ad aliquia, qfn quantitatcm maxime fequitur
quantiiarü,&quale dicitur.et inæquale.vt corpus æquale ad aliquid; &ià in predicaméto quatitatis ſermo dead
& in?quale dicitur.&,tépus gquale & inæquale dicitur; aliquid imcgptus eft,vbide magno&paruo difputatú
£ numerus æqualis et inæqualis dicitur, & oratio gqua elt;& iterum in praedicamento qualitatis de ipfo ha
lis & inæqualisſimiliter aut et in alijs,que distafuniv bcndus clt lermo;licct naturæ ordine,Poft qualitaté&
numquodq; æquale &- imæquale dicitur.jm caeterus vero, actioné& paßionem fit.Tria aüt in hoc tractatu facit.
quæ quãtitates nom fünt,nom prorfus videbiturgquale et primo diffinit.fecundo ponit proprietates.tcrtio dubi
in&quale diciºnāq; diſpoſitio equalis & inequalis nãmul tatvtpraepoſitam ditfinitionem corrigat. Antequäau
Tho.de Vioin Prę. D 3 TCIIl
 54 Thom.à Vio Calet. Comm.
tem diffinitionem declarcmus,ipfam diffinitioné dili uerfitasiftafit multiplex,& vtdiceturin textu,tangan
genter difcutiendú eft. Videndumq; cur magis adali tur cxempla inducendo,hgctfi difiunctio diuerlitatem
quid vocetur çj relatio,aut relatiuü.Scicndum eft ergo illam dc(ignat,qua alia dicuntur ad aliud fecundum ca
q (vt Porphyrius, & Alexander; Alberto tefte dicüt ) fum genitiuum, & hocmébrum infinuaui ply altoră
Plato adinucnii ly ad aliquid. Ab antiquis nanq; voca dfir;alia verò dicuntur ad aliud , quomodolibet aliter
batur rclatiuú,vt ipfe dicit. rönabilis aùt ac neceßaria .i.fecundum qucmcunque alium cafum, & quouis alio
adinuêtio Platonis duplici rône oñditur.Primo ek par mó.Propofita ergo diffinitione ftatim declarat eâ exé
te modifignificondi: quialy relatio ſignificat relatio plaritcr quoad vtranq; difiunctionis partem.& primo
ncm vt conceptani,& nó vt exercitam: pp quod ad al quo ad primâ dicens,vt maius minoré maius, duplum
quid non dicitur £ m illud nomen.ficut ncc paternitas; dimidijduplum dr, & ficde alijs hmói. Necturberis
nec filiatio.ly verò relatiuú fignificat rclationé va exer 9 maius df ad aliud fecundum ablatiuum, qfh græco
cendam magis öjvt exercitam . potentiâ.n.quandâ im idiomate fcripfit Arifto.qp genitiuo pro ablatiuó vtit ;
' portat ad referédum.ly aút ad ព្រែ
relationé ipfam deinde adhuc fubdit exempla ad idem d cens. at verò
ſignificat vt exercitam :importat ſiquidcm reſpectü vt funt etiam hæc ad aliquid,vt habitus, affectus &c. quæ
terminatur ad aliud; qd eft (vt fic liceat loqui) rclatio clara funt, ni(i quod ofidédum reftat cur hæc cxempla
nis excrcitium;tutc fiquidé relatio in vero & proprio à primis feparaùit. Deindevolens dcclarare diffinitio
excrc.tio ponitur,cú ad aliud rcfpicerc ponitur.Cóftat nem quoad fcdam partem concludendo repetit eâ, &
aüt q mclins cognofcenda fignificatur res vt cxercita ftatim exempla fubdit (cdæ partis dicens, vt mons ma- -
ijaltcr : & propicrea conuenienter Plato nomcn hoc gnus ad alium;fimile fimili dicitur, &c. & vltimu, alia
adinuenit. Sccündo p p rem fignificatam ipfa nãq; re quaedåad aliqd enumerat,exco ºp ſpés poſitionisſint,
fpcClus ícu relationis natura,perly adaliquid,adeở cố vt feísionem,ftationè,&c. & feparat denominatiua eo
ucnienter & expreffc fignificatur,vt vnico nomine im rum» ab iliis dicens, accumbcre aüt & ftare pofitiqnes
pofsibile reputém poffe c'arius fignificari, relatio náq; non funt,fcd dcnoiatiotiesà pofitionibus fuinptg,ficut
cum inter duo fit extrema.ſ. fundam.cnti & terminu, nec album eft albedo,fed denominatiuü cius. Aducr
non hét 9 fit rclatio ex cffc qd in fundaméto pofsidet; tendum hic clt, p quia multipliciter exercetur relatio
fed ex eo P terminum reſpicit. vñ in diffinitionc rela inter correlatiua, iö tres di{linçtiones afsignátur ipfo^
tiuorü hic df 9 hoc ipfum quod funt,aliorum.i.termi rürclatiuorum.Prima ett,9 auædäreferuntur fola fic
norù funt. refpicerc aüt terminum ncfcio qüo melius xionc cafuum, vt diìs fcruis diìs, & fimile fimili fimile;
fignificctur:üperly ad aliquid.ly.n.(ad)rcfpeétum ip quaedam non nifi addita propo(ìtione vcl aliquo æqui
fum ofidit:& ly(aliquid)tcrminüm.Propriâ ergo eflen ualcnte,vt magnum nó dř Paruum, aut parwo magnú,
tia relationis,quae vt inferius ofidetur,amplius confiftit fed ad paruú magnü.Scda eft, g) corum, quæ reféruní
in e[fe ad aliud,optime per ly ad aliquid cognofcéda fi flcxione caluü, alia vniformi fiexione hinc & indc re
gnificata eft;& lónge mielius jrclationis nóìe;quod fu feruntur,vt duplu dimidij duplu ;& dimidu dupli di
pradicta non cxplicat,fcd ipfaim vt quandâ rem fignifi midum.alia difforini, vt fcientia fcibilis fcientia,fcibi
cat;aut relatiui, qd magis ex parte fundaméti ipfam im lc aüt non dicitur fcientiæ, fcd Icientia fcibilc;vt patet
portat. Mió ad diffinitionis cxpofitioné veniamus , vbi difformitas cafuum.Tertia cit,9 eorum , quæ folafic
tria notäda funt.Primù eft qpin numero plurali Plato, xionc cafuum rcferuntur,liue vniformiter fiue nö,alia
cuius crcditur haec diffinitiö, dixit adaliud talia dfir ad £m gcnitiuum,re(eruntur,aliafccundum alios cafus, vt
infinuandum tp genus hoc entis nó inucnitur fingula patèt.Quia verò non omnianomina, quæ fignificât ad
riter,{ed oportet intcr plura faluari fundam;étü.f.& ter âliquid,aequaliter fignificant relationcm, ideo confue
minů.non.ncíl dňsfitola potcftus coercendicit, fcdfi uit herialia diſtinctio.ſ.g, quaedam ſunt relatiua ſecun
huic aliquis fubditus fit dfis illc habens poiité erit.Duo dum cfle,vtdfis duplum, &c. quædam fecundum dici,
verō relatiua mifcuit.f.ly talia, & ly qúaecúque; vt pri vt fcicntia fenfus,&c. Quæ diftinctio, vt S. Thom. (in
mo fuaderetur,adal quidſempfundari ſupcr accidcn quæ[tionibusdc potentia Dei)docct,nó cft intelligcn Materia -7.
r.c.ao. te aliquo(vt in 5-patet Metaphyficae)eft.fi.iy(tale)re da fccundum diftin&tionem rclationis realis & rónis, 4.7 . ‫ة‬.dI ‫ ة‬..
latiuü idcntitatisaccidcntis. levòdo aütly quæcunq;, ita q, rclatiuafecüdum eflc fint,quæ important relatio
quod elt rclatiuum fubitantiae pcrcipcrctür, qd funda nemi realem,fecundum dici vcro quæ important rcla
mentum ipfius adaiiquid,potcit cflè fubflâtiâ £m rem; tioncm ratiónis, qm patet manifelte falfitastalis intel
ita qđ cx his docemur 9, adaliquid nó fondant nitiac lectus,ex eo quòd fenſus rcaliter referturad lcntibile &
cidcntia vel Jubftantig II: qvô accidentis modù indute; ſcientia ad ſcbile, fed intelligenda cit £m giſtinctioné.
& boc approbatum eft 5.Metaph.ab Ariſtotele & à S. fignificationis nominum;ca.fi.vocantur relatiua £m cl
T.c.ac. Tho. Scd m eft, 9; per hoc Plato docuit cognofccre ad féíquæ impofitafunt ad fignificandum Primo relatio
aliquid.f.fi id quod funt non abfolute funt, nec fui fed nem,fiuerealem,fiucrationis;vt dns,duplü,genus,ÍPe
aliorú funt;ita gº per efie aliorum excludútur duo.f. q> cies, prædicatum, fubiectum &c. Ea autem vocantur
non funtabfoluta.vtalbu,quantum & hmói;& q non rclatiùa£om dici, quæ primo quidcm fignificant rem
fnt fuimeti.9 non referuntad felpla, qm hocctt lim abſolutá, & ex conſequcntiimportat reſpeciu,liuc rea
Fliciter impolsibile; in hocergo pcrcipics ad aliquid fi lem,fiuerationis.& talia alio vöcabulo dicuntur lignt
id quod cft non abfolute, fed aliud alpiciendo dfv. g. ficare nö tam refpectum quàm abfolutum rcfpcctiue,
dns ad aliquid elt;quia id,quod cft effe dominum,non vt fcientiafenfus& hmői;icientia.n.formaliter impor
eft res abfolute, vt effe album, & eflc hominem, quod tat,id quo fcimus, quod qualitas cft;fcd importat hoc
cft.hoc patet quia fortcs cffet homo & albus,fi nihila adiun&ta rclatione adfcibilc,&c.& ideo ad aliquid fum
liud etiet aut intclligeretur, fcd dfis non effet:fcd hoc dici vocatur , omnes autcm has diftinctiones Arilt. in
ipfum quod cft altcrius clt.f.ferui.dfis.n.nó fui clt diis, textu tetigit.Ethancquidcn vltimo dićtam fignanter
fèd ferui;& fimiliter cit in aljs. Ncc obltat quod rela notauit giy,at verò fünt etiam & hæc ad aliquid,vtha
tio idcntitatis numeralis fit eiufdcm ad fcipium : qiiì bitus.adάu ctis.n.prius relatiuis fecundum cfic.t. maius
licet fit eiufdem ad fc fccundum rem,non tn fccundüm & duplum connumerauit cum diitinétionis tfi nota &
rationcm,quæ vtitur vno vt duobus, vt fundamento.f. rclatiua fecundum dici, licet per ly(at vero) pofsit ctiá
Jnfra.t c.i ; & termino(vt patet in 5.Mctaph.) Tcrtium elt, g) fub denotari fecunda diftinctio;qm habitus,fcnfus, fcicn
& 62 ‫و‬ diliunctione diffinitionem compleuit dicens, aliórum tia,&c. non fimili flcxione côuertuntur, ficut maius &
dicuntur,vcl quomodohbet aliter ad aliud, proptcr di duplum.vt patet, primam autem & fccundam & ter
ucifum maodum , quo ad aliquid cxcrcctur.& licet di tiain in declaratione illius Particulæ, vcl quolibct aii
- (CIT
 In prædicamen. Ariſt.
ter ad aliti*,expreffetetigit.primam quidcm in exem $tigmmodo fimia dicitur animal magis fimile homini
p}o de magno.tertiam autem in cxemplo de fimili, li §afinus,Proptcr varictatem animáliííéêüíïìáíô;
cethanc in ipſa dirfinitione poſitam eſſe dictum ſit, £95 modos effendi in hoc & in illo, & non qùiïîmî
qugd idco cüenifle creditur, quia genitiuus praecipue {ufcipiat Propric magis & minus.Neceííiíirùìïíïe.
poflefïionem ottendit , & conleqüenter naturam ad !atiuú fufcipiat magi§ & minus rationc fundament, &
fundamentum non fufcipit magis & minus: quoniam
áliquid quod eius quod dicit non eft, fcd altcrius, &c.
ne tutein y cotrarietas un bus queJintadalqud, $"neiſtede magis& minus lögice inteilgedus eft,
•vt virtus vitio comtr.trtum, cum fit vtrunq; ad aliquid idelt de prædicationecumly magis, aut minus.phyfi
& difciplina ignorantiæ. Non au:em omnibus relafiui* ce.n.loquendo conftat ad rëlatiúnó poffe motum uli
ineft contrarietas:duplici enim nihil eft contrarium,
-
-

º
ne quem terminari, & confequenterncc motum intentio
gue triplici mec vlli talium .. ~
{s& remifsionis, quo fit magis, aut minus phyfice.
Hic incipit fecunda pars huius capilidiuia in qua Ncctc moueat quodin tcxtu äicitur, æquale dici ma
tuor partesfecundum numcrü proprietatum quasafsi g***t minus,accipendum ett enim hoëde æqualite
gnat,quae fuis patebunt locis.Primâ 器 proprietas ſi $tindum rcputatiónem. reputantur enim aequal a non
proprietas vocari pöt,quia nec oi,necfoli conuenit,im folum qu£ nullo modo fe éxcedunt, fcd qü* parum
imo nulli cöuenit inquantum cft ad aliquid,vt patebir, quidexceßus habent,& inf.a illam pjruamlatitudiné,
e(t habere contrariü.virtus.n.cótraria vitio eft,& fcié magis yel minus æqualedicitur.ficüt ctiam virtus, quæ
£ia ignorantiae prauæ difpofitionis:& tfivtrunq;eft ad confitticinattingendú medium,fi circa mcdium attin
aliquid.Non cóuenit aút omnibus relatiuis, &c. & eſt git virtus nihilominus elt, &c.
-
-

--

fcntentia clara.Sed vnum dubium cóe re(tat, qüo veri Omnia autem relatiua ad convertentiam dicuntur,vt
ficetur in ad aliquid reperiri contrarium,& id quod di feruus domini fèruus dicitur,& dominus fèrui domuius,
&tum elt in praedicamento quãtitatis.f.quòd ei q* adfo & duplum dimidi duplum,& dimidiú dupli di nidium,et
lam alterius rclationé dicitur,qüo aliquid contrarium naiks minore mai', et munus maiore minus.fimiliter au
<rit.Ad hoc dicitur,quod relatiua fecüdum id,quod re tem et um alijs.Sed cafu aliquoties differunt fècundü locu
latiua {unt,contrarietatem non habent: vt in praedica
mento quantitatisdiétam fuit.vnde fignanter ibi dixit &tioné.vtfcientiuftibilisfătătia,ca fiibile/clă.iafabile,
Ariftot.qy.n. non fccundum fe dicitur,fedad folam al ſenſus ſenſatiſenſus,ºſenſatu ſenſuſenſatà.JAt ve
terius rclationcm, qüo habcbit contrarium,fecundum rò aliquoties non videbitur conuerti,nji conueniēterad
illud autem g) altcrius gcneris concipiunt, contrarium quod dicitur affignetur,fedpeccet is qui affignat.vt alafì
habere poffunt,vt dfhic.virtus.n.eft contraria vitio nö a!figmet aui«, mó cöuertitúr,»t fir aùis als.neq;.m.priiús
rönc rclationis,fed qualitatis, quam in anima ponit.du couenienterajšignatú efi ala auis.neq;.n. in eo quòd auis
lum auté nec ratione relationis,nec quantitatis,quam eft,in eo auis ala dicitur,fèdin eo quòd alata est:multorâ
equitur,quia quantitati nihil cft contrarium, contra .n. &aliorú alæ fint quæ non funt aues. quare fi affigne
rietatem patitur.vnde poteft breuiter dici, quòd rela turcõuenienter & conuertitur,vt ala alati ala,et alatü
tiua formalitcr non habent c sntrarium, (cd materiali alâ alatii.vtliquoties aüt forte &• momina fingere nccef
tcr.Vel relatiua fecundum eftccarent contrario,relati fe erir,fi monfùerit pofficum nomen,ad quod conueniëter
ua autem fecundum dici po(funt habere contrarium. aßignetur.vtremus fi nauis aßigneturnó erit conueniës
vnde dedit exemplum Ariftotelcs de virtute & fcicn aßignatio.neq;.n.im eo quod eft nauis,eius remus dicitur
tia, quæ funt rclatiua {ecundum dici,&c.
Juninnauer guaru reminonjunt quare no conиertitur.
P^identur autem magis &- minus relatiuafùfcipere.fi mauis.m.mó dicitur remi mauiae.Sed forte cóueniëtior aff$
mile enim & diffimile magis & minus dicitur,& æqua gnatio erit,fi ficquodämodo affignetur,remus remit£ rei
læ & inæquale magis, & minus dicitur, cum vtrumque
fit relatiuum.fimile enim alicuifimile dicitur,& inæ remus,aut aliquo modo aliter ditium fit. nomë.m.non eft
poſitum:conitertituraitſi comuemienteraſſignetur:remi
quale alicui imaequale. N9nautem omnia relatiua fùfci tum.m remo remitum eft. Similiter aüt &• im alijs.vt ca
piunt magis &- minus, duplum enim non dicitur magis put cóuenientus affignabitur capitatt, quàm fi animalis
&• minus duplum, nec aliquidtalium ,. . . affignetur.neq;.n.eo quòd animal e$t caput bét:multa.m.
Hicponitur fccunda quorüdam relatiuorum cöitas fùnt amimalia capita nó habétia.Sic aüt facillime fortaf
.f.fufcipercmagis& minüs circa quâ procedit ficut cir fe fiimet quibus pofitafùnt momuma, fi ab his, quæ prima
ca præcedentem diccns.primo g, hoc conuenit relati
uis,vt finili & difsimili,&c. & fubdens fecundo q nő funt,&- ab his,ad quæ conuertuntur,nomina ponátur,vt
cöuenit hoc oibus relatiuis.non.n. df magis aut minus in his, quæ diffafunt,abala alatum,à remo remitum.Oĩa
duplü,aut triplum.&c.& tcxtus quidem clarus cft.Scd ergo quæ ad aliquiddicütur,fì còuemienter affignëtur, ad
vnâ relinquitur dubium, an fufcipcre magis & rninns conuertentiä dicumtur. mamfi ad quodlibet aliud affigné
conueniat relatiuis ratione relationis, an rationc funda tur & non ad illud, ad quoddiir,non conuertuntur. Dico
menti,ficut habere contrarium.Si.n.dicatur q rőnere autem quoniam neque eorum,quæ indubitanter conuerti
lationis, quae crit maior ratio dcvno rclatiuöquàm de bilia dnr, 29 nominaeis pofita funt, nihil conuertitur fi
alio non apparct.Si róne fundaméti,tunc fequeretur,*p adaliquid eorü,quaefunt accidentia,ajignētur,& nonad
fi fundamefitü non fufcipit magis& minus, necipfum ea,que dicuntur.vt feruus,fi domini non ajigneturfer
relatiuum fufcipet magi$& mifius, quod eft manifelte uws,fèd hominis,vel bipedis,aut alicuius taliü, nó cóuer
falfum,aequale.f.& inæquale fufcipiunt magis& min*: titur.neq;.n.dicipöt homo eſt ſerui homo.non.n.eſt coue
& tfi quantitas,fupra quamfundantur, non 蠶 ΠΩ4
gis & minus, vtdi&um fuit. Adhocdicit g, fuf.ipcre niens ajgnatio.J4mplius fi conuenienter affignetur ad
magis & minus conuenit relatiuis róne fundaméti:fcd quod dicitur, ¢îbus alijs circúfcriptis quaecüq; accidëtia
hoc cótingitdupliciter.Vno mó ita gp ex magis& mi fùnt,reliéfoflo illo,ad quodaffigjiatum est cóuementer,
nus in fundamento relatiuü dicatur magis& minus.vt fèmper adipfùm dicetur.vt fi feruus dicatur ad domunu:
fummo calido,quanto aliquid eft magis calidum, tâto circûfcriptis oibus,quæ fùnt accident,adomino, vt effe
eft magis fimile.Alio mó ita g) ex aliqua varietate feu bipedem,velfcientia fùfceptibulem,velboiem,reliíto ve
alteritate fundamcnti rclatiuüm dicatur magis & mi rōfilo dio,femperferuus diceturadipfim:fêruus.m.do
nus:& hoc modo inæqualedicitur magis & minus.ex miniſeruus dicitur.Si aiit non couenienterdicaturadid,
co φ quantum variatur {ecundü maius& minus, hoc ad quod dicitur; circüfèriptis oibus alijs, reliäo illo fo
Tho.de Vio.in Prg. D 4 lo,
56 T hom. à Vio Caiet.Comm.
lo, td quod redditum eft,nô dicitur adiilud; affigietur.n. Vbi tria raća relatiuorum genera infinuauit: quzdi,de
feruu$ hominis et ala auis:circi fèribatur ab hómine effè quibus dubitatur an fint cöuertibilia; vtala, de quadi
domimum,non iä ßruit« ad hominem dicttur.cum.m.domi άum cft,qp vidcbatur non conucrti; quædã innomina
mus mom fit, feruu& nó e$t.fimiliter autê &• de aue,adima ta,quoad terminii,vt remus; quædam,& nominata, &
tur ab eaalatam effe,& amplius non erit alaad aliquid ad omnibus cófeffa abfq;dubio conuertibilia;vt domi
cum non fit alatü,nec ala erit alicuius.quare oportet affi nus,duplú,maius,&c.Si ergo in iftis oportct cóuenien
gnare ad id, ad quod co:iueniêter dicitur:&-fìfìt nomëpo tem terminum afsignare ad faluandam comuertentiá, à
Jitufn facilis erit affignatio,fi aüt non fit,frtaffe erit'ne fortiori & in alijs oportet hic fieri.feptimoibi.(Ampli*
fi conuenienter.)tradit canoné vniuerfalem quo abfq;
ceȚariumfingere nomen.fi autem fi: reddantur, manife errore femper cognofci poßit cöueniés cuiq; relatiuò
£tum eft,quoiiiam omnia relatiua conuerfim dicuntur . terminus;& eft talis,tunc cft terminus conueniens, qfi
Hinc ponitur vera relatiuorum proprictas.f.dici ad illo folo reli&o caeteris circunfcriptis eft ad quod dfre
conuertentiâ,quam quia Arift. in tcxtu clare, & diffufe latiuum;&'per'öppofitum tücnö eft conuenienter ter
pertraétat, nö oportet textum gloflando declarare,£ed minus afsignatus, qfi caeteris circunfcriptis& illo folo
tar.tummodo diftingucre textüs particulas & quid no reli&o,nofi eft id ad quod df; exempla clara funt intex
minis cöuertentie aperire.propofiit ergo primó relati. tu.Intédit autem perly accidcntia tam in hac quàm in
uorú proprictaté dicens,omnia auté relatiua ad cöuer immcdiateprecedente particula,nőaccidentia..quan
tentiam dicuntur,& cxemplaritcr dcclarat; vt duplum titatem qualitatem &c. accidentium genera,ncq; acci
dimidijduplum dicitur,&conuertitur,quia dimidium dentia.i. praedicata accidentalia,ſed accidentia.º.omnia
duplt dimidiü dicitur,&c.Et qfh non eodcm modo om illa cöiunóta,quae funt extra rationem formalem litus,
nibus hoc conucnit relatiuis, ideo oftédit fecundo ibi fine illud coniunôtum fit fubftãtia,(iue proprium, &c.
(led cafu)duos effe modos,quibus rclatiua dicuntur ad Vnde accidentia ſeruiſunt eſſchominem, eſſe album.
conucrtentiam.Primus eft fecundü fimi!em cafum,cu bipedem quantum;quoniam nihilhorum eft in ratio
jus exempla pofita funt. Sccundus eft fccundú difsimi ne ferui vt fic.Vltimo ibi.(Quare oportet afsignari ad
lem cafum,de quo dicit,fcd cafu aliquoties differunt fe id,&c.)epilogando concludit principale intentum, ſci
cundú locutioné,vt fcientia fcibilisin genitiuo fciétia licet omnia rclatiua dici ad conucrtcntiam. ' * • •'.
df,[cibileautem dicitur,fciétia in ablatiuo fcibile, &c. pro declaratione autem illius terminiconuertcntis, S??******
Quia verò hæc proprietas conuenith s, quaevcre rela notandú eft ex magno Albcrto qugd bic tria.f.conuct $.
tiua adinuicé funt,& nó alijs;ac per hoc non conuenit fioicos;
conuertibilitas
q) conuerfio&pafsio
cóuertentiâ, ficdifferunt&apudlo
clt propofitionum jÉ'j
confi- î. ‘i.
alicui relatiuo,nifire(pe&tufui pprijcorrelatiui; opor
tet diligenter attenderevt vnù quodq; relatiuù ad ſuù 驚 tranſpoſitione ſubseéti & predicatiè, diſtingui
propriüm correlatiuum rcfcrarius.fi.n.hoc nonfeceri turin tres fpecies.f.ſimplici cr,peraccidés, & côtra po
mus contingct q videbit proprictasifta nó vniucrfali fitionemvt patet in 1.Priorü.Conuertibulitasautem ett Cap. a.
tcr conucnirerelatiuís;qñ qñ relatiuum non afsignabi pasio terminorum, & confittin mutua cóecutione
tur,ad fºtim propriú cort clutiuú,non dicetura d cóuer eorum, & diuiiitur in duas fpecies.f. fubftantialem &
tentiá.Scd hocaccidet non ex defectu iſtius proprieta non fubftantialem(vt patetinä.Topicorum.)Conuer- Cap-4-
tis,fed ex errore noftro,ex quo proceßit incópetens af tentia au:em conliflit in mutuo áliquorum rcfpectu,&
fignatio eus,ad quodd relatiuum.relatiuű.n.nó dřad ideo eft pafsio relatiuorum;& hic ab Ariftotele quot
conuertentiâ cuiufcun:; fed eius tfh, ad quod proprie modis fiât oftenlum eft. Relatiuum ergo dici ad con
terminatur,i.correlatiui.Ad explicandü crgo hæc duo uertentiam eft ipfum ita dici ad aliud, quòd conuertat
.£q»relatiuú dfadconuertcn:ïá,nó cuiuÍ&únq; fed tcr aliud ad dicendürn ad fe. Dominus.n. ideo dicitur ad
mini conuenienter afsignati,& quomodo in hoc con conuertentiam ferui, quia fcruum conuertit, vt dica- '
tingat crrarc & caucretotum refiduum fcrmonis facit. tur domini fcruus;& fimilitereft ex parteferui, &c.
Vnde tertio ib.(^t verò non aliquoties videbitur con pridentwr autem ipfà ad aliquidfimul effè natura,et in
ueri.}oftendit quomodo contingat apparcre fallam di alijs quidem pluribus ucrum eft,in aliquivus verò uou ve
&tam proprietatcm propter pcccatum quod fit in afsi
ಶ್ಗ quod dr relatiuü, & dat exemplum rum,fimul.m.duplum eft & dimidium; e: cum fit duplum
e hoc relatiuo ila rcfpectu uus,cui male afsignat, quia dimidiü est:& έufi:Jèra:;s dominus eft.Similiter autem
debctafsignari aluto.ali.n.aluti e[t ala.vnde & conuer bis,eº alia.ſimulm.auferuntjeſèirºccm ſinnon ſit du
plum,nom ejt dimidium,&- /i non eft dimidium,non eſt du
titur, ala,um ala alatum;& quia praedi&us error ex du
plici caufa nafci poteft.t. exignorantia applicationisvt plum,fimiliter autem & im al.js quacunque taliafmt.
ðiĉtum cit de ała,& ex pcnuřia vocabuldrú,ideo nccef Hic ponitur alia vera relatiuorum proprietas.(. efle
fàriam cautelâ contra hunc fccundam caufàm, quarto fimul natura.Circa quâ Arilt.ficprocedit quia primo
apponit ibi.(Aliquoties auté forte& nomina fingerc) } Propricta em & declarat ita cffe in multis re
& omnia clara funt in textu,nifi gp curiofo nouitio di atiuis;iecundo dicit,91[ta proprietas non vf conueni.
ccndüclt,aniinalia line capite effe conchylia ; habétia; re omnibus rclatiuis. Notandü cft hic pro notitia tcr.
autem alas & non aucs,effe mufcas apes vefpas, &c. Et mingrü,9 cflc (imul natura,licet fuperficictcnusloqué
vt facili* poßit quis fibi abhoc errorc cauerc. In quinto do, importet aliqua efle fimul in effe & non efle,fcü in
ibi.(Sic âutcm facilius) clarum documentum fingendi , ortu & occaſu, C. per nocimportct,9 fivnù illorü ſit,
nomina,quae fint ;ppria corrclatiua corü,quibusvolu reliquü quoq; fit,& fialtcrum Pcrimitur rcliquú peri:
mus rectc ca adquere{cunf,afsignarc,tradit texto ib. mi,& ilta declaratio huic,loco fàtisfacerevideãtur; qiin
{Omnia crgo,quæ ad aliquid dicunf.) cxclufo iam er vt Patebit,cx his procedctur tam pro quàm contra; fc.
rore,& cautelis adhibitis,red;t ad oftédendum fupradi cüdum tfi vcritatem plus fignificát.vt.n. patet ex Polt Caps' r. de
&üfenfum afsignatae proprietatis.f. q, rclatiua dici ad Prædicamentis,cfle fimul näturaimportat duo.f.(imul íi
conuertentiam non imitclligitur cú quocunq; aut cuiuf tatem confequentiae fupradiétam,& ncgationé caufa- simul natu
căq,fedful proprijtermini ad qué di; & fimul oftcn litatis i.p ncutrum alterius cau(a fit.homio.n.& r,fibile ra funt,qu£
dit jncceflätia fit conueniens als gnatio eius ad quod & fi fintìimu! fccunduin ortum & occafum,nó táfünt $c fèinüi&
di.Et oſtendit hºc per locum à maiorc, cx eo.ſ.p in his, fimul natura,quia vnum c(t caufa alterius: duplum au- ſequütur vt
quae indubitanter ad conuertcntiam dicuntur, & nomi tem & dimidium,& confeguunturfein efle & nő c[le, ម្ល៉េះ :
na impofita habenr,non inuenitur dici ad conuertcn & neutrum clt alterius caufa;& ideo merito fimulna. ÄÄ ႏိုင္းၿ 4
tiam üificóucnicnsfitafsignatio eiusad quoddicitur, turafunt.Ethoceftattentenotandum,quiaomnibus
u-
non eft ab
- -
 In prædicamen. Ariſt.
omnibus perceptum.Ly verò ad aliquid,fiuerelativa, circuli non aufertur,ex eo q» fcientia deilla non eft.Ter
poteft accipi dupliciter.f.mate, taliter, pro re illa,quae
tia PQfita ibi(Amplius aniifialiquidem fublato.)eft ta
relatiua vel ad aliquid denominatur; & formaliter pro ]is,fublato generé animal ü fublata cft omnis fcienria:
ipfa relatione,feu re vt habet relatioi&.v.g.dominus po & tñremançt fcibile. ergo fcibile nó e[t fionul cúícien
te(t accipi pro illo homine,qui denominatur dominus
& pote(t accipi 體 illo inquantü dominium habct:im
præfentiautem litera ficut & in prgcedentc nó eft fcr
imo de relatiuis materialiter, fed formaliter, quoniam
relatiua materialiter relatiua non funt,ficut nec ftatua
materialiter cft ftatua. Et hoc eft valdc & nouitijs ad
uertendum; quoniam cxhoc foluütur omncs obic£tio
nesde priori & polteriori, caufa& caufato,&c.haec.n,
omnia formalitcr funt fimul natura; licet materialiter
vnum corum fit alio prius tépore, aut natura.Eft ergo
ſenſus proprietatis, qprclatiuis formaliter ſeu inquan
tum relatiüa funt,conuenit cflc fimul natura.i.cófequi
fe in effe, & non eflc, ita q, neutrum caufa alteriusfit.
Declarat ergo Arilt.propöfitam proprietatem, expri
ma tantum conditione fiinultatis naturae. f. 9 Ponunt demſimulcumſenſituofit.ſimulenim animal fit Gſen
feinuicem,& q» auferunr Íeinuicem.Vnde quo ad Por ſºs Senſibile.n.ante eſt quàm ſenſatum eſſet. ignis.n. &
fitionem dicit cum duplum eft dimidiü e(t,&c.quo ad
ablationem verò fubdit.Et li non (it duPium non sit
dimidium,&c.eft fentcntia clara,&c. -*
gnautem & in omnibus relatiuis verü videtur e£
fe fimiüleffè maturafcibile.m fciëtia prius naturaliter effe
vidcbitur.N4mq; in pluribus rebu3 prgexiflëubus fiiem
tiam accipimus.inpaucis verò vel mullis bocquis reperit
et fimul cumfcibilifcientiâ effefáífam..Amplius fcibile
ſublatum ſimulaufert ſcientiam.ſcientia verò non ſimul
aufert fcibile.nam fi fcibilemom fitmom erit fèientia,feue*
tia verò fi nó fit mihil prohibet effe fèibile,vt circuli qu4
dratura fi efffcibilis,fcientia quidem eius j il
lud veròfèibileefl . JAmplius, animali quidem fùblato
non eft fcicntia, fibilium verò plurima effe contingit.
Hic fecundo proponit, 9 di&a proprietas non vide
tur conuenire omnibus relatiuis. & intendit hoc oſten
dere in duabuspartibus rclatiuorum.f. in fcientia & fci
bili,& in fenfu & fenfibiii,& in fcientia &'fcibili tribus
rationibus.Quarü primaftatum fubditur ;& eft huiuf
modi. Scientia vt plurimum fit nobis rebus fcibilibus
iam praeexi(tentibus, ergofcibile eft priusfcientia, &
non fimulcũ ca.antcccdens cft cuidens;fubfittentibus
nanq;prius infeiplis rebus venamur fcientiam.& qu1a
inantécedente dixerat non vniuerfalitcr q» fcientiâ fie
ret rcbus exiftentibus,fed vt in pluribus;idco ad decla
rationem illius particulæ fubdit,in paucis verò vel nul
lis repcriet quis fciétiam (imul factam cü fcibili.Quod
è diuerfis diuerfimode exponitur;à Boetio quidem fic,
in paucis.i.in chimeris vel nullis, quia ipfa chimerica
nulla fcibilia funt.Ab Alberto autcm in paucis.i.in mo
ralibus,vcl nullis, quia ipfa moralia vt concepta praece
dunt fcientiam;licct non prgdicätipfain inefle,fed po
tius fequantur;£m vtranque ergo expofitionem dixit
pauca,propter ca,qug cx noftri intellectus opere fiunt.
Et addit nulla;correptiue.i.ad corripicnduiii,licet pau
ca. Poffet autem non incongrue eahdem conftru&io
nem feruádo dici, 9 pauca retulit vniuerfaJiter ad om
nia practicavt ſic: quoniam ſine intelle Stu non ſunt;&
nulla proptereffe obiectiuum eorum addiderit; vt Al
bertus dixit.Secunda verdratio poſita 1b (Amplus ſci
bile ſublatum)etttalis;{cibile percmptum perimit ſcien
tiam, & non è conuerfo. crgo fcibilc non ett limul na
tura cum fcientia. antecedentis declaratio quo ad pri
mam partcm intextu non ponitur, fed iam polita cft
C.1.de ſub in capitulo defubltâtia.vbi dictü elt,quod ab co quod
fłuntia. res cft vel non eft,oratio dicitur vcra vel falfa.& cönfe
qucnter fciétia,quae de orationc cft,fcientia autem fal
fa,fcicntia nò clt,ficut necaurum fallum aurú eft.Quo
<ad fccüdam vcroPaitcin dcclaratur, quia quadratura
$ia.antecedcns euidens c(t quo ad omnia,quia omnis
fcientia eft in aliquo animali,&animalia nón funt om
nia cntia mundi.remancnt.n.lapidcs & elementa, &c.
Smiliter autè bis habent fefecy ea que defenfu Junt.
Semfibile.n.prius quàm fénfis videtur effè fublato.n.fem
fibili fimulaufertur fènfits fèmfs verò fenfibile nófimul
aufert.fenfus.n. circa corpus & in corpore Jiint.fènfibi
li autem peremptopcremptum eft & córpus fènfibile.m-
corpus cum verò corpus non ſit,ſublatus eſt ſenſis, Qa
refimülaufèrt fénfibile fènfiim, fènfùs veròfènfibile nô:
animali.n.perempto,fènfùs quidem peremptus est fenfi
bile autem permánet: vt corpus calidum, dulce,amarum
& omnia alia qugcumque talia fümt..Amplius fènfùs qui
aqua & alia huiufnodi, ex quibus ipfùm animalcofiat,
ante fùnt quàm animal fit ómnino , vel fènfùs. quare
prius fanfibile juamfenfils effe videbitur.
Oftenfo, quodfcicntia&fcibile nö funt fimul natu
ra,oftendit hic q» fenfus & fenfibilc non funt fimul na
tura;duabus rationibus.Prima cft,fenfibilefublatü au
fert fenfum & non èconuerfo. ergo fenfibile eft prius
fcnfu.& dcclaratantecedens quoädvtranq; partem &
primo quo ad primam fic; perempto fenjbili periini
tur corpus, quia omne corpus elt fcnubile, Pcrcmpto
corpore perimitur fcnfus:quia ómnis fenfus ctt in cor
pore tanjuâ in fubiecto,& circa corpus tãquàm ob'e-
&tum.ergo perépto fenfibili perit tentus. Deinde qu9
ad fecunijain,qüia ablatiuofenfus non aufcrt nifiaial,
ablato auté aiais non aufert omne fenlibile.remanenti
n.corpora calida & frigida;qug fenfibliafuni.Segu da
auté ró pofita ibi (Amj)liusieiifus quidem)c't talis:fcn
fibile eft prius a1 il. ergo cft prius fenfu: confequentiâ
probat,quiafcnfus finulfit & ett cú fenfato.i.aial, in
çuo eft fenfus;generantur.n.vires fenfitiugqua do ge
ficratur ipfum ánimal. Et puto qd litera fit corruptu;
& dcbcat legi cum fcnfitiuö.antccedetis auté pr9bat
quia corporì fcnfibilia.i.ignis & aqua & alia huiufmo
di priora funr,quàm aial:qm funt ca,cx quibus cóponi
tufaial.conft.tuquidem $p partes,cx qujdus componi
tur aliquod totum, funt priores naturalitcr ipfo toto.
Qugcunquerelatiua fi proprie & vere & fecundum eandem
rätioném affignantur,fimul natura tunt. '
Edoccurrit hic dubium an ita fit fecundum verita
tem.f. non omnia relatiua cffc fimul natura, & five
rum non e(t,cur Ariftote.tam accurate Partem falfùm
profecut* fuerit, & abfq; veritatis decifionc reliquerit.
Ad hoc dicitur, g, vniuerfaliter verum cft omnia cor
relatiua effefimuînatura,(i formaliter,i.inquantum re
latiua (unt confiderétur, non autcm limaterialitcr,&
quia rationes Arilt.im textu non comcludunt nifi de ré
lâtiuis materialiter confideratis, ideo non curauit fvl
uerc.vnderesfenfibilis eft priorfenfu;fed fenfibilein
quantü fenlibile non elt prior fenfu.& limilitcr dcfci
bili.Sed hac relpontiopjcrilem pcrlcrutationem foli
citudini Arilto, attribünt.tum quia nullus cit ita rudis,
quem lateat iclatiua matcrialitcriumpta nó efle limul
natura. Tum quia maior crat inducédi cäpus,& mani
fcftior.f.dc patre,& hlio,caula & caufato,&c.inquibus
clare liquet vnü prgcedcrc rcliquum. Tú quia relauua
matcriaiitcr,vt dicüu elt,relatiua nó {unt;& conlequcn
ter vanü aut puerile elt rclauuorum Proprietates{cru
tando,illa relàtiua aflcrere:conltat aut p Aritto.aflerit
fcabile & {cientiá relatiua. Vá predicta cipontio Por
phyrio & Albcrto attribuendo non vider:lonat,
Cú CX
 -
-

Thom.à Vio Caiet. Comm.

fcd cxpofita vt dicetur;qih non eft verifimile Porphy ftatfub forma fcientigin a&u eft fimulcumfcientiaim
rium,hgc non aduertiffe;& Albertum conftat, quæ di a&tu;& vt ftat fub forma fcig in habitu nó elt prius (cié
cemus tetigifle in hoc loco. D:cendum ergo cit ad hoc tiain habitu,& fic proportionalitcr intelligcn !o,nihil
duabus própofitionibus. Prima eft, omnia relatiua fi aliud quàm {niam dacfaratam dixerunt, exprcffc quo
vcre & propric aßignentur funt fimul natura.Secunda que fcientiam hanc S.Tho.in i.parte q. 1 3.ar.7.ad vlti 1-par.g. if,
cft:quædam relatiuâ non funt fimul natura , quia non mum,dixit, vbi vltra prgdicta tradidit regulâ ad difcer af- 7. ad vl,
t1Пatama
funt proprie afsignata . vt fcibile & fcientia : fenfibile nendum rclatiua,qug non funt fimulnatura ab his,qug
& ferfus,&c.Prima probatur (ic,omnia relatiua rectc funt fimul natura dicens:9p (imultas aut prioritas natu
afsignata dicuntur ád conuertentiam ; ergo omnia ræ in relatiuis nö attenditür £ m ordinem, aut fimulta
talia funtfimul natura,dcducitur confequeîta, omn* tem rerum,qug dfir rclatiue,fed £.n mutuam, aut non
relatiuum diciturad conuertentiam cius, ad quod di mutuam incluſionem ipforúin ſignificấdo.fi.n. vnum
citu1;ergo pofito quocunq; relatiuorü, ponitur id, ad claudat in fuo intelle&u altcrü & èconuerfo,tunc func
quod df:& non folum ponitur,{ed contjertitur fua re ſimul natura, vt dns & ſeruus, &c.ſiaútvnum includat
latione ad illud:aliter relatiua non diceréturad conuer in fuo intclleétu alterum & non è conuerfo, tunc non
tentiamtunc vltra,pofito quocunq; relatiuorum rcli funt fimul natura:{edid qď nó includit alterű ett prius;
quù ponitur & conücrtitur ad ipfum.crgo funt fimul vt fcibile & fcienuia.fcia.n.includit (cibilc,quia non elt
natura.hoc.n.eft cffe fimul natura , vt pátet ex diétis, {cientia ni(i eius quod fciri pöt.fcibileautem non inclu
Praefuppolito femper q, ncutrü fit caufâ alterius. vnde dit fcicntiá,quia fcibile eft ábfq; eo q fcentia fit. Nec
Albcrtus hic dicit,39 exilla proprietate fluitifta. Am turberis audiens aliqua efle relatiua, quæ nò femutuo
plius vnum relatiuörum cláuditur in ratione fu* pro in luis rationibus claudunt ; quoniam de relatiuis £m
prij correlatiui & è conuerſo:ergo ſunt ſimul natura. communem famam & vfumét fapientú fermo ett: &
antecedens\ Porphyrio habitü eit & inferius habetur. aPfcllantur rclatiua,qu=Proprie felatiua nó funt,Í.Íci
confequentia patct ; quoniam diffinitum non potcft bile,& fcientia,&c.Nec mouearis quia dixit fcicntiam
abfq;difhnientibus eflc, quod accideret fi rclatiua non includere ſcibile in ſuo intellectu & non è conuerto;
cffcnt fimul natura; quofiiam vtrunq;alterius cft diffi propterea q» vnicum relatiuum nö includit in fud in
pitiuum. Ad euidentiam aütfecundæ propofitionis, telleétu duo correlatiua; & conlequenter cum habeat
ſciendum eſt,q defectus inaſsignandoielatiua proue proprium correlatium.f. fcituü in habitu nó includct
nit ex eo q* ca,quæ dicuntur £m potentiam, afsignan ſcibilc.Scire.n.oportet, q, includcre in ſuo intellc:tuali
tur referri ad ea,quæ diir in a&tu aut habitu, vel è con quid nö vno,fed pluribus modis dicitur:& fc entia qui
uerfo.dcbet. n. relatiuü quod attenditur £m potétiam dem includit proprium correlatiuum primo, includi:
dici ad alterü £m potentiam,vt calefa&tiuum nó habet autem fcibileprgiuppofitiue.fcientia.n.primo ett fciri
dici adid qd calefit, ſedad calefaétibile, 8 è conuerſo: £m habitum idclt eius quod cum volumus contempla
& fimiliter id quod attéditur £m a£tü, ad altcrum £m ri poflumus; & quoniam nihil cft tale nifi fcrip-ßit;
actù,vt.calcfaciens ad calefaétù.i.quod calefit dr, & è quoniam non fcibile nullus noflc pote(t. idco fcientia
conuerfo,& funniliter ett in his quæ attendútur fm ha praefuppofitiueincluditfcibile; fcibile autcm quoniam
Scibile &
bitum,qui medius eft inter potcntiam & aétum, Vnde dicitur £m potétiam,ncutro modo includit fcicntiam,
fcientia non
vere relati. quiafcible attenditur fm potenuam, nó recte afsigna féd [citiuum quod elt prius fcicntia.Omnia ergo rela
ua funt. uur fi adfcétiam afsignatur,qug aétum aut habitum,no tiua,quæ £m vcritateú funt proprie aßignata, funtfi
minat: ſed ſcibilead ſcitiuü als gnaridebetſcitiuü au mul natura,& nubilominus relatiuorú quibus vtimur,
tem ad fcientiam ; fed quoniam caremus nominibus quaedam non funt fimul natura.Sed dignum quaeftio
proprijs & timplicibustinguloruni (tatui... rci fm po ncremanct,fi Arift.intendebat nő folum rcm (cibilem
tentiam, habtum, & aétum, & ideo vtimur vno loco fed fcibile opponere relatiuis 9 non fint fimul natara,
alterius.quia.n.caremus nomunc fignificante fcibile in cur in rónibus quas adducit fiou loquitur niti de rc
habitu,vocamus illud quandoq;föibiie & quandoque bus fcibilibus;& fenfibilibus;& casprobat cflc priores
ſcitum, medium cy extremis appellando; quoniam fcientia & fcnlu, cum debuiflctex eorum Potius figni
vtrunqi extremorum quodânodo ct. exhacinquam ficationibus&rónibus procederc.Ad hocdf, 9 Aiiit.
enuria, & accomodatione vocabulorum faétum cft, ex reium, quidem ordinc proccfsit,non ad concludcn
vt aliquâ reiatiua priora alijs fint nó fiinul cum eis, illa dum rem fcibilem cffe priüs fcientia,fed ipfum fcibile,
.f.quæ dicuntur £in potcntiam illis, quæ dicuntur £m & in primis quidem duabus rationibus hoc ygrc con
actum,aut habitum:quod vt patct exdiótis non eucni clulit, in tertia autcm & illius duabus defenfibili& lcn
ret ſi bene & proprie aſsignata relatiua eſſent.fin.com fu non conclufit, fed foluendæ funtfvlutione Porphy
ucniens afsignatio fierct ; vn m prius alio n9n eflct rij& Alberti.Conueniunt.n.in hoc omnesadductæ ra
Scibile. n. 1çiviuo prius non eft, licet fit priusfcientia: tiones,9loquütur de fcibili & feniubiliformaliuer; &
& fimiliter fentibilelcniitiuo prius nó elt,licct fit prius in hocquòdide ſupponutiudicium quo ad eſſe & non
fcnfu,quiaáum aut quati habitum nominat, Quia cr efle defcibili & re,dug ett fcibilis,& tenfibili & re, quæ
go nofi folum res fcibilcs, fed etiam ipfumfcibile clt elt fenlìbilis.& hocpropterea, quia ad hoc quòd ali
fìrius fcia:& fimilitcr gö folum rcsfenfibilis,fcd ipfum quid polsitfcntiri, aut fciri nihil exigi vidct, nifi quòd
ientibile elt prius fenfu, & £om comm.ylum corrclati ipfum habeat talem naturam ; puta calidam vel frigi
uadicuntur;ideo Arift.dixit,9 non vidctur conuenire am,&c. {cd diffcrunt£m cfhcaciâ primæ duæ rationes
omnibus relatiuis effe (imul natura.Jgia verò Perfcru abalijs in hoc; quòd in primis £m veritatem nö folum
tatio declaratae nunc vcritatis dependct ex natura po reslcibil s,fed lcibilc remanct,vt patet de rebus[cibili
tent e &actus:quorum intento famoſa non eli,ſcd oc bus peculatiue,que ante acceptam fcientiam untfci
culta valde:ideó Arilt.fumofo fcrmone contcntus{hic, bilcs,dc quibus cit icrmo in prima ratione,& quadra
abſq; ſubtiliori perſcrutatione pertrálit(vt Auer opti tura circuli nondum (cita,de qua loquitur fecundara
medixit) & hæc eit rclponlio abantiquis cxpolitori tio. Eft enim & quadratura & fcibilis ablquc fcientia;
bus data, vt Auer.tcítatur.&hanccredendum cit Por in reliquis verò quoniam non folum fcientiam,fedfci
phyrium & Albertumbreuiter Protulifle; qin quoddi tiuum deltruunt,& non folum fcnfum,fcd tcniitiuum;
cufit.i.rcmfcibilem prgcederc fciétiam, non aüt ipfäm ftantibuscalibusnon remancret nifi resfcibilis;fcibile
rcm vt ftat fub forma,icientiæ, fcnfus huius capaxelt; autcm fimul pcrirct,cù fcitiuo,puta aimali:& fimiliter
quvniâ gloflabitur $ic,resfcibilis vtltat fub forma cié feufibile cum fcnfitiuo. Dicendü crgo cft, 9 procefsit
tış in Pötcntıa non cft Prius (cicntia in Potcntia, & vt Arilt.cxrcrum ordine non liltcndo in rebus, fcdad rc
latiua
 In prædicamen. Ariſt. 59
1atiua formaliter dirigen*o fermoncm; quoniam qfiq; fcd cxcedit illa, fua aút diffinitio conuertibiliseft cum
idem cft iudicium de re & fcºbl , quo ad effe & non diffinito. Notãda funt hic tria.Primum cft quod caute
efle. Mifcuit autem rationes habétcs aliquod falfum, Arift.dixit, fi fufficienter diffinitio ad aliquid afsigna
vr perſuaderet, quòd non aſſerendo loquebatur, pro ta efl.poterat.n.quifpiâ Platonis fectator, facilc eüade
pter quas rationes viri illi illuftrcs dixerunt,quód fcibi re dicendo,diffinitionem illam logicam eflc; & a&i ali
: lc matcrialitcr rcmancrct, & non formaliter, &ideo
rationes non conciuderc,&c.
quid comprehcnderelogice confideratum,ideft fccun
dum dici. Vnde & notanter diffiniendo diétum eft ad
aliquid talia dicütur, & non ett diétum ad aliquid talia
Habe: autem quaeflionem, vtrum mulla fub$tantiaad funt, quia itiquam fccúdum hanc intcrprctationé,dif
aliquiddicatur.quemadmodum vide:ur,an hoc cótingat finitioad aliquidnon ett fimpliciter fufficiens,fedlogi
fecundum quafùam fecundas fùbftantias. Nam imprimis calis:ideo Arift.dixit,fi fufficienter a(signata clt dtfiini
Jùbftantiis verum eft. mam me j; tota, neq; partes prima tio,difficile nimisaut impofsibiic cft cúa fere,quin ali
rum ſubstantiari ad aliquid dir. na aliquis b monon di qua fubftantia fit ad aliquid. Dixit verò £ m Alexandrü
citur alicuius aliquis homo:nec aliquis bos, u icuius ali & Porphyrium, difficile aut impoßibile, cxponendo
quisbos.Similiterait et partes.queda.n.manus non di difficultatem illam impofsibilitátem importare.Secum
citur alicuius qugdi manits,fèdalicuius manus.et quod dum notandum c(t, diffinitio ad aliquid ab ipfo Arilt.
dajm caput non dicitur alicuiiis quoddam cagut,fèd alicu fubiun&ta cum dixit,led funt adaliqüid quibüs hoc ip
ii:s caput.Similiter autem & in fècundis fubftitijs,atq; fum efle ett ad aliquid quodämodofehabcre. Vbt tia
hoc qüidem in pluribus.»t homo mom dicitur alicuius bo aducrtentiafunt.Primú elt,sp Arift.ad aliquid£m eius
mo,nec bos alicuius bos, nec lignum alicuius lignum, fed naturam qua effe babet, diffinitur ; & non fccundum
quod ftatfub cognitionc, aut dictionc.& ideo dixit ad
alicuius poffeffio dicitur.in huiufmodi ergo manife$tum aliquid funt,& non dixit ad aliquid dicuntur. Piurali
e$t quoniam iiom fùnt ad aliquid.In aliquibus verò fecü ter autem diffiniut ea ratione, qua Plato.Secundum
dis fùbftâtijs habet aliquâ diibitatiomè,vtcaput alicuius elt, q»iy efle cü dicitur quibus hocipfum efle ftat pro
caput dicitur, &- mtnis alicuius manus dicit & fingula effc quidditatiuoreiatuorum;& non pro effe a&tualis
buiufinodi quare becfortaЈеadaliquidelje videbuntur. exiftentiae. Etlefiquidem exiliétiae cuiufque rci ablolu
Hgc cft tertia pars huius capituli,in qua dubitat, vt tum clt faltem pcrmitsiue, & fecundum rationem:qfn
Platonis fuprapofitam diffinitionem emendct.& qua vt fic,ctt id,quo res eft,aut ineft.Efle autcm qu:ddita
tiuum relationis ncceflario & £rn rem & rationcm im
tuor facit qug fuislocis patebüt.Primo ergo dubitatio
nem mouet,àn aliqua fubftãtia fit ad aliquid, & in qui ipfa habitudine ad aliud confiltit. Tertium elt, quod
bus fubßantijslocüm habet ambiguitas hgcfubfcqucn Arit.non folicitus de vocabulis,v fuselt in diffinitione
tcr dcclarat enumerando fubßantias omnes, & primo diffinitü rcpetere cuin dixit, aj aliquid quodammodo
primas fubftantias,diftingucndo casin totas & partes; fc habere, fcd quod ad circumloqucndum qüo quid
äeindcfecundas fubflaniias, diftinguédo fimilitcr cas .ditasrelationisin ipfa habitudine ad aliud conuitit ,
in totas & partes & eft fcntétia clarâ in textu cófiftens factum effc crcditur. quod vcro dixit quodammodo
in hoc, quod ncq; in primis fubftantijs,aut earum par comprehendendo multos modos, quibus relatiua rcfe
tibus,neq; in fecündisfubftantijs, qug totg fupt,vtho runtur,infcruit. Tertium ett notaodum, pinfecunda
mo, & bos,locum habethgc quaeftio, fcd in partibus diferentia Ariítoteles diffinition em Platoniz, ideo ar
tinfecundarum fubftãtiarum,vt caput, manus,Pcs.&c. guendam cenlet , quia ex illa non habetur quiduitas
Accidit hic dubiü qüo caput fit ad aliquid & h9c ca reiatiuorum,quæ ex fua diftinitione clarc rclucet.
put nö fit ad aliquid, cum quicquid conueniat fpcciei Ex his ergomanife$tum ejt,quòd fìquis aliquid eorü,
çonucnire inucniatur cius indiuiduo. Ad hoc dicitur,
q, cum dicitur hoc caput,duo fignificantur. f. caput & qug funt ad aliquid, diffini:efùet:& uüud,ad quod dici
êius indiuiduatio,& licet ratione primi rclationefn im
tur,diffinitefèiturus ejt:f&quoniam eorum ejje,qu£ fùnt * non ha
orter,rationc tfi fccundi extra rclatiua eft;& quia Ari ad aliquid,eji ad aliquid quodämodoJè babere. § Si enum bentur hec
鷺 hoc caput confiderabat fecüdum quodindiui • mom nouit ommuno ad quod hoc quodammodo Jehavet, verba in a
nec fè aliquidad quod boc quodämodo fe habet futurus co‫ر‬l .‫ل‬s
duum ef p. cui diflinguitur à capitcin communi,idco -

dixit quòd nó eft ad aliquid. kationi vcròin oppofitú eft,fèd & in fingulis palam hoc e$t. vt hoc fiquis mouit
adduéte,in calce huius capituli plene fatisfiet,vbi Arif. diffimite quod est duplum, &- cuius duplum cft mox diffi
ipfc tra&abir, quomodo aliquid fit relatiuum fecun mite mount.Siverónihil diffinite moultipſumvulus dupli.
dum fuperius & non fecundum infcrius,&c. eft,neq; fi ejl duplum omnino nouit.Similiter aü: &-hoc
ad aliquid fi mouit quis quodmelius eft &• quo melius
Si igiturfùfficienter eorum, quæfunt ad aliquiddiffi e$t neceffàrium eft noffe. T>ropter haec autem no/i unde
nutio à fignita eft,aut omnino difficile,aut impoffibile eft
o$tendere, quoniam nulla fubftantia eorum , quæ Jünt finite hoc cognofèent, quòd hoc eft peiore melius:opumio
ad aliquid dicitur. fi autem monJùfficienter, fed funt ad enim hæc eft, mom difèiplina.nom.n.adhuc fiet ex lačte,
aliquid quibus hoc ipfùm effe eft ad aliud quodammodo quod ejl peiore melius.fi.n.fic cótingit mibil eft peius eo
fè habere fòrtaffè aliquid contra i$ta dicetur.Triorve propter boc : Quapropter palam e$t, & neceffarium
quòdfi mouerit quis aliquid relatiuorum dijinute,nece/-
rò diffinitiofèquitur quidem omnia relatiua, non tamen fàrium eft & illud,ad
eis hoc e$t effe quodjint ad aliquid, quòd ea ipfà, quæ quod dicitur,dijfinute noße.
Junt, aliorum dicantur. * Hic tertioconcludit quandâ relatiuorü proprietaté
deducenseñexaſsignata nāc diffinitione. Vnde ait,9
Hicfccüdo cöparat diffinitioncm Platonis& fuam ex his manifeftü eft, 9 fiquis diffinitenouit aliquideo
quæftioni propofitg;exqua carum pofsit,aut non P9f rü,quae (unc ad aliqd, diffinite ét nouit & reliquü , &
fit,{olui di&ta dilficultas. & ponit duas differentiasin fubdédo principiu & rónem tequelg ait;qm ad aliquid
terpredictas diffinitiones. Prima differentia elt,quòd {unt quibus hoc ipfum e(le confiltmt un ad aliud fe hfe;
fi fufficies eft diffinitio Platonica, difficile aut impof ncceſſeett, ºp ſiquis noulthocqd adaliud quodammo
pofsibilc elt foluere praedi&am quaeltioncm. (i autem dofe hét quiditatiue,q) & illud cognofcat, ad qd hoc
vera eft difiìnitio (ua aliquid poteft refponderi eidcm quodammodofehết; & cít rõ cudenter cogẽs;non.n.
ex illa. Secunda verò differcntia elt 9 Platonica diffi cft intelligibile,9 ab aliquo intellc£tu cognofcit quid
nitio conuenit quidem omnibus quæ funt ad aliquid, ditasque cltad aliud fehfe,& nó cognofcafly aliud.
Relatiua
 бо Thom.à Vio Caiet.Comm.
Relatiua ßmul cognofcuntur & quo ad diffinitiuæ & exiflen
tiae cognitionem. L
In hoc lo. Ed occurrit dubium circa aßignatâ proprictatem*
an intelligaf de cognitione ipfius ad aliquid diffini
tiua,vt Auer & Alberto placet, an intelligaf de cogni
tione eius quantum ad actualem cxiltcntiam, vt Boe
tius fcutire vidctur. Ad hoc dicitur,9 £m veritatem in
telligitur de vtraque cognitione. & de diffinitiua qui
dem; qm cumcſentiavnius relatiu1 formaliter fit ad
aliud,impofsibile eft diffiniri fine corrclatiuo,ad quod
eſt, aliter diffinitio naturae diffinita conformis non eſ
fet,nec explicaret eatn £ m propriam eflendi rationcm;
& ſicoportet conſequenter, q vne relatiuorum noto
quidditatiue,alterum fit connotum. De cognitione aüt
quo adact alem cxiftétiam rclatiui, veritátem habere
ex co percipitur,9 fiquis non vaga, aut incerta opinio
nc, fed cognitione cuidéti cognofcat alterú relatiuum
exiftere, oportct q cognofcat rcliquü per certitudiné
exiftcre:aliter fimulcognofceret & nó cognofccret ip
fum exiftcre. Si quis.n.certc nouit hunc patré effe,ne
cefie eft eü non iatere eü filiü habere; alitcr {i vage crc
dat eü filium habcrc abfq; ccrtitudine (ciet hunc pa
tremeſſe.Sequif ét ſenlusiſte exaſsignata diffinitione:
qfh ex quoad aliquid efientia confiftit in ad aliud, im
pofsibile eft aliquod ad aliquid vt fic,cognofcere efle,
& non cognofccre ad quod illud cft,efle, ficut vniuer
Malitcr impoßibile elt fcirc aliquâ rem cfle,& ignorare
quidditatemillá extere. Et i fecúdo modo goletur
fubfequcns induétio valdc apta cft, præintelligendo gy
ly diffiniteidett detetminatë ftaj pro determinatione
vtriuſq; correlatiui proportionaliter. i. 9; ſicognoſci
tur patrem effe dcterminate ad hunc hominë,ôportet
cognofci filiú cfle dcterminate ad illum hominem;&
fi cognofcitur q) pater fit dcterminate ad homincm.i.
qyhómo fit pater,©portet cognofcerein cöi quòdho
mo fit hlius,& fic de alijs,ait ergo,9 in fingulis.i.tungu
laribus manifettum cít,q, fiquis nouit vnum relatiuo
rum,ºp nouir & reliquü & dat exëpla de duplo & me
jiorc vbi apertc dicit,g fiquis nouit illud relatiuü me
lius determinatum ad a puta q A melius,oportct eum
ſcire correlatiuum.ſ.peius determinatû eſlead B. nam
fi nouit g, a cft meliùs peiore indefinite,i.abfque dcter
minatione ad s.non lcict.i.non certa cognitione tene
bit,g, a eft melius;fcd opinionc quadam hoc cogita
bi:;nó.n.ſciuit ſubtiliter ſubtilitate រ៉ូមុំា de
teruninationem,q) A cft peiore melius,& rationéfub
dit,quia fific contingit.l.habcri vnum im relatiuůde
tcrininatein rcrum natura,aut in intcllcctu,nullum fe
querur cxhocponi correlatiuü.ficut fi a poniturme
lius & non ponitur B vcl c eo peius, nibil fequctur efle
pcius a.Quod.ti.nullo Pciore eft , aut intelligit mclius
hihilpeius fe ponit. 1'ilam crgo eft,9 fiquis dcfinict.i.
determinate nouit eſle vnum relatiuorum qp diffinite
.i.determinate nouit eflc rcliquü.Si autem primo mo
doglofletur,vel eodénihilominus modo inductio cx
Ponatur.Necobſtat q cognitionem diffinitiuam in aſ
ſignation.c proprietatis Propoſitá,ex cognitione actua
lis exitentiçinducendo declaret;qm hoc confultofa
&um eft,vtà notioribus nobis conueniens ficrct difci
plina. Velcxponaturinduétio decognitione quidita
tiua, ita 9 cxfingulis rclatiuis.f.duplò meliore,&c.Pro
cedat,& fermo de duplo manifettius cít períc. De me
liore autcm,cxpofitione aliquali eget.eft enim fenfus,
9 fiquis nouit melius quidditatiue oportet eum no[-
器 eft melius idcft pcius.indiffiniteautem.i.abfquc
dittınıtiua autcm,cognitione mclioris, nó feictur me
luseflc peiore mclius,licet opinione aliqua teneri pol
fit, quia non fubtiliter notü eft(!idiffinitio abfit)quòd
melius ett Peiore mclius; fubtilis fiquidem hulusco
nitio diffinitiua notitia eft,& huius probationem fub
ğıı.1ı,n.lic.i.ablqucdılfinitione contrhgıt noflemelius
nihil crit peius, eo propter hoc,ideitex tali relatiuo(ic
noto, non fcquetur fuum correlatiuum (cilicct pcius,
& confcqucnter nulluui aiiud.
Caput verò & mamus & horum fingula qu£ fub$tan
tig funr,hoc ipfùm quòd fümt poffùnt jiiri diffinite : ad
quod verò hæc dicantur non c$t neceffàrium fcire. cuius
enim caput hoc vel baec mamus,non eft fcire diffinite.qua
re mom erunt haec ad aliquid. Si verò non fimt relatiüo
rum, verum erit dicere quòd nulla fhbftantia relatiuo
rum est. Fortaffe autem difficile fit de huiufmodi rebus
confidenter de clarare,nififepe pertractata fint : dubi
taffe autem de fingulis nomerit inutile.
Hic quarto ex praedi&a proprietate refpondct quae
ftioni motae,& primo applicafproprietatem ipfàm ad
partes[ecundarúm fubftantiarum negatiue dicens, g
capiti & manui & alijs huiufmodi fion conuenit h£c
proprietas.f.g. fiquis diffinitenofcat manum,oporteat
g) difnite cognofcat cuius eft manus:poflunt.fi.caput
£x manus & alia huiufmodi hocipfum y (unt diffinite
fciri,abfque notitia eorum ad qug dicufitur.Et hoc pa
tet in នុ៎ះ hoc efle caput;&
tfi cuius eft hoc caput non eft necefle diffinite fcirc,vt
clare liquet.fi quifpiä folocapite patens videatur;& fi
militerdemanu.Deinde ex negationc Pprictatis prg
gictæ à partibus fecundarum fübftantiárum infert, g
huiufmodi partes nó funtad aliquid dicens.Quare non
crüt hgc ad aliquid,& ex hoc formalitcr relpôdet quæ
ftioni mot£,fubdens, p quia haefccundæ fubftanti£,de
quibus eratdubiü an èflènt ad aliquid,non funt de nu
mero relatiuorü; verum erit vniuerfaliter φ nulia fub
ftantia eftad aliquid. Et fic foluta ett gö möta.qulata
men relatiuorü natura valde difficilis c(t(propter eius
minimam cntitaté,) ideofubdit q» fortalîè difficilc cit
confidenterde his determinareniliſepe, &c.céducic
aüt plurimum fcientiae dubitare defingulis, quia(vt in
1. Topic.di(potentes advtranq; partemarguere facile
verum codicctant.Adclariorcm fiotitiâ huius folutio Cap-a
nisfciendum eft, g quia cú de aliquo fcrmo implici
ter fit,intelligitur de eo quoad ré fignificatam: ideo,
qfi de relatiuisfecundumi dici locutio fimpliciter elt,
accipienda cft quoad rem fignificatam per ea, & non
quo ad rem connotatam, fignificant autem huiufmo
di relatiua connotata relatione réalterius generis, ex
qua quia nó habét g adaliquid fint,ideo meritoabfo
lute loquendo relatiua eſſe negantur, & cognoſci poſ
funtdiffinitiueabfque cognitione eiusad quod ex con
notata relationc reieruntür:& qfh caput & manum &
alia huiufmodi conftat relatiua fm dicieile,& fubftan
tiam confequenter fignificare, cuius intclleétus non
pendctadaliud,fedexfubftantijs confurgi;ideo.Arift.
fimpliciter dixit, hæc non effe ad aliquid, & cognofci
pofle diffinirc abfquc eo adquod dicuntur , non enun
ſimpliciter ſunt relatiua,ſed ſecundum dici.
De qualitate & quali. Сар. 4
Valitatem autem effè dico, fècundum quam qua
les quidem dicimur.
N \oc capituloquatuor fiunt principaliter. Primo
tractatur de qualitate.Sccundó dc quali. ibi(Qualia
Vecó.)Tertio afsignátur proprietates. ibi (Incitaüt&
còtrarietas.)Quarto excluditur qugdam obicctio, ibi,
(At vero non decet.) Tractans aüt de qualitate Primo
dilfinit ipfam dcinde diuidédo eius fpés detcrminat.
Ait crgo. Qualitatem autem dico,&c.Vbi aducrtenda
funt tria.Prumumeft,q ly(fccundum)denotat habitu
dinem caufæ formalisjita 9 lenfusc(t£m quam forma
litcr vocamur,aut nominamur quales, lecüdum quòd
formalitcr formadencminans ſe habet reſpectu dcno
minatiui,vt albcdoeftfecüdum quam formಖ್ಯೆcítal
գսis
 ln pradicamen. Ariſt. 6I
eft albus,& nigredo qua quis eft niger;& vniuerfaliter uatur. Hoc ergo præmißo ad primá qüalitatisfpccicm
abltra5tum refpcétufai concreti,vt humanitas elt qua defcendit;& circa hoc facit quatuor. Primo proponit
formaliter aliquis eft homo, & cquinitas, qua aliquis eam dicens:& vna quidem fpecies qualitatis habitus&
eft'equus.Qualitas ergo e(l £m quam.i.qua formaliter dilpofitio dicitur. Vbi primo declarãdum eft quid no
quales dicimur, vt albedine albi &c.Secutidum cft φ minis habitus & diſpoſitionis. Habituscum abhaben:
quale,licet ſumatur multipliciter, vt patet.5.Metaph. do dicatur,{icut habere tripliciter fumitur, ita ét habi
in propoſito ti dupliciter ſumi ſufficiat.ſ.communiter tus triplicitcr fumi pote(t. Primo modo communitcr,
prout inueniturin omnibus gencribus:& quando dici vt vnà res dicitur hàbere aliquum, prout dicitur habe
tur,9 differetia pradicatur in quale, è quando pom rc amicum , aut fcicntiam, autquantitatem;& fic cum
nia gencra accidentium qualificant ſubſtantiam & Pré, confequaturdiuería prędicamenta,interpoltprędici
dicántur in qua!e. Alio mó fumitur proprie, vt c(t fpe ; menta annumeratur, &ibi de eo erit fcrnio. Secundo
cialc praedicamentum & certam entis naturam,gcncra modo minus communitcr, vt e(t quoddam mcdium:
lifsimiam tfi explicat.In propofito quia ly quale$, fine per modia5tionis,8 paſsionis, interhabètem & habi.
additione probatü cft,proprie fumitur:& [tat pro qua tú, prout dicimur vetitivel armati ex vetium velar
libus ſimpliciter, curaút generishoc qualitatis nomcm morum adiacentia,& fic habitus cft vnü genus genera.
fibi proprium vcndicauerit,quolibet accidétis genere. lifsimum. Tcrtio modo fumitur habitus adhuc minus
qualificánte aliquo modo fubicétú inferius in afsigna cöitcr,vte(t id,quo res quodam modo,i,bcne vcl male
tione [ufficiéte fpecierum qualitatis dicetur. Tcrtium fe habet in ordinc ad naturam, vcl opcrationem,prout,
eit q ly dicimurvclnos (ubtantias fubaud,velnos ho dicimur bcnc vel malc habituati fecúdum virtutcs, vel
mifics, nò quia alia abhominc qualia noii diir,fed quia vitia;& fic cú id, quo formaliter rcsficfc habet [it qua
loli homiues fm omne genus qualitatis qualcs funt; c£ litäs(vt inductiücfacile patet)& cx (ufficientia fpecie
tera nanque vel qualitatibus corporalibus tih,velfpiri
rum qualitatis clarius apparebit,vna (pecierum qualita
ritualibus tihafficiuntur, homo autem vtralque fulci tis habitus ponitur hic ab Arilt.difpófitio, etfi otdiné
pit;illasfecundum corpoream naturam, iftas (ccundú habcntis pärtes (ignificare dicatur.5. Meta,ac pcr hoc T.c.14
incorpoream,quam in partc intelle&iva håbet,Sed ad, non vidcátur pcrtinereadgcnus qualitatis, fi rccte ta
huc obfcura rcmanet diffinitio ilta , propter dubium mcn confiderëtut non longe à gencre hoc iudicabitur.
motû à Boetio.Si.n. diſfinitio 1ſta eſt bona, circularcs difpolitio fiquidcm vt ibidém üicitur importat ordiné
tieri diffinitiones non crit vitioſum. Quale.n.dilfiniri haö&litis partes, áut £m locum, aut fecündum poten
debet pcrqualitatem, quia;ett eius effc&tusformalis,& tian, aut fm 1pc.icm:vb(vt Simplicius.S. Tho.tcíte Prima 2,q.
conltat,diffinitioncm propriam rei caufam intrinfeci dicit)oés 醬 estetigit.Primo corporeas diccns .‫و‬4 ar.t . a ‫لم‬
explicare debei e,ſi ergo qualitasrecte per quale diffini (ecufidum lòcum,& fic difjofitio pertinét ad prgdica- °°°"""
ta eft,}apertc circulus fiet.Apparet ét ex his aliud pecca métum fitus, quia dicit partes ordinatas fecundum lo
tum,quia.f.per polterius difliniuit qualitatem,effcétus cuin ; & fic dicimus aliter difponi {edcntem, & aliter
.n.pofterior clt,lua caula:quale auté iam dictum elt cf [tantem. Dcinde fpirituales fimpliciter, vt fcicntia,
fe&tum cfle qualitatis. Ad hoc cum Boetio dicitur, 9 vcl refpectu primafum,vt fanitas,& has tctigit fccun
quia gencralifsimum proprie diffiniri ncquit,eo 9 ge duin dupliccm [tatum.f.inchoationis, pcr ly £m po
nerc caret;diffinitio ifta difcretio quædam eft,dcclarás tentiam, quia quod inchoatiuc elt, in potentia qua
à notioribus nobis quid nominis iltius qualitatis:no dam eft:& perfectionis per ly (ecundum ípeciem,quia
tius.n.cft nobis quale quàm fit qualitas, licut vniucrfali resfpeciê{üa perfectione förtitur : & fic difpolitio in
Cöm.3. ter compotitum nobis notius c{t fimplicibus(vt Com quaiitatis gefiére inucnitur,quia dicit nö ordincm, cú
mcntator ait in proœmio phyticorum)grammaticum fit rclatiuüm £m dici,fed potèftatigas partes qualitatis
{iquidcm grammatica magis nouimus,& fortem forti in ordine ad liquid,putariaturä,vt fanitas & pulchritu
tudine,&c. nullü crgo vitiü hic accidit, quia ditfinitio do,vclopcrationem, vt fcicntia & prudcntia;fignificat
non cft,fcJ defcriptiua qugdan quoad nos declaratio, ergo hoc in loco tam difpofitio qüàm habitusqualitu
Eft autem quautas eorum, quæ multipliciter dicun tcm quandam,qua rcs bene vel malcfcâabet ad opcra
tur./^ma quiaem• /pccies qualitatis habitis &* difpofituoá tionem:vt virtus & vitium,&c.veladnuturam;vt ſani
dicantur. * ~ * . . . . . tas& infirmitas;licet difpofitio illam qualitatem non
tam Iccundum fe imporiet, quàm vt partes potentia
Hiçin çipit diuifiuc determinare de qualitate.afsi lcs habct , vel fecundum perfectionem , vt completa
guando cius Ipecics,& antcquam casnumeret dicit,9 fcicntia, vel fccundum prgparationcm & idoneitatem
qualitas clt de numero corum, que multipliciter dicun vt virtus, aut fcientia inchoata &c.Secundo eit viden
tur.Quod poteſt dupliciter intelligiſ de multiplicitate dum,quomodo vna fpecies (int habitus & difpofitio.
analogie excludcnte vnitatem genericam,que ctt ana Sed quia plene fciri nequit abfque notitia [equcntium,
lvgia tumpliciter,ficut cns,prinçipiú,cau(a,<lemétum, ideo vfqüe ad lequentium particulam diffcratur.
& alia huiufmodi multipliciter dici aifirinantur;& fic 'Differt autem pavitus à dijpofitione, quodpermanem
non fumitur hic,quiaiä non de qualitate proprie, quâ tuor &- diuturnior e$t.Tales.m.fùmt fciétuæ & virtutes.
dctcripſit eſſet ſermo,ſed de qualitate côiter (vt de ea fcientia.m. videtur effe permanentium & diuturnorum.
T.c. 19 , tractatur in 5. Metaph.) Aliomodo potclt intelligi de vt fiquis vel mediocriter fùmatfcientiam,mififortegram
: multiplicitatc,cuiufdam analogi£ coinpatientis lecum dis permutatio fàéta fit vel ab ægritudine,vel ab aliquo
vnitatem genericam, qua eſt analogium ſecundum buiufmodi:fimiliterautem & virtus,vt iuftitia, vel ca
quid,qualis elt intcr fpccics cuiufq; gencris,intcr quas $titas &• fingulatalium non videntur poffe fùcilemouc
-ell analogia fm cile perfectius & minus perfectum,
Cőm.2. pri ## qua dicit Auer. 1n2.cöm. 12.Metaph. 9 non impe
ri, neque facile permutari • difpofitiones veròdicuntur
diit. 19. ditgcnciis vnitaté,quam analogiam S.Tho.in i.Scn
quæ funt facile mobiles &- cito permutabiles, vt calor
- .oÉÉÉì tcntiarum, diltinctione. i9.vocauit analogiam fecun ĉ） frigiditas & fanitar, & ægritudo, & alia huiuf
Primuna• dum cfle & non fecundum intentionem ; & ficintelli modi..Afficitur.n.circa eas homo quodammodo:cito afit
gitur hic qualitaté clle de numero corú,quæ multipli permutatur, & ex calido frigidus fit, & ex fìnitate in
* úter dicuntur ;contubet fiquidem multasfpccics , de ægritudinë tranfit.fimiliter autem &• in alijs, mifi fòrte
- quibus fccüdum prius & pvftcrius dicitur, attendédo in his,que contingut per temporis longitudinem in natu
vcilc earum;licet vniuocc dicatur dc eis infpiciédo eius r;im cuiufjue transferri,vt infriabilis,veldifficilemo
* Propriam rationem, qug cadé omnumoin omnibus ter uuus exijtât affeëius, quem iam quilibct habitum ့ဖူး..
ic
 64 1 hom.à Vio Caiet.Comm.
Hicfecundo differentiam inter habitum & difpo
fitionem tradit dicens habitum in hoc diffcrrc à difpo
fitione, g) habitus e(t qualitas difficilc inobilis, difpo
fitio autém eft facile mobilis , excmpla habitus funt
fcientia, vt Geometria, Arithmetica, &c.& virtus vt
iu(litia,caftitas.Excmpla difpofitionis (unt calor,trigi
ditas,Manitas,& æg ritudo;& qſh hg c naturalia ſunt en-"
ti»,ideo more naturalium intelligendum efle docet φ :
habitus difficillime mobilis & g) difpofitio facile mo
bilis {it.Mos autem naturalium;cfl, quòd talia femper
fiunt nitiimpedimétum aliquod accidat. homo enim :
gencrat hominem nifi impcdimenturn aliquod fit,&v
fimiliter oliua oliuam; longioris quoque vitæ funt ve
geti corpore quàm debilcs; contingit tamen ex aliqua
cau(a alitcr euenirc.Et (imiliter habitus difficfe mobi
lis clt;contingit tamen cx aliqua infirmitatc aliter cue , '
nire, & idemcft iudicium quo ad facilem mutabilita
tcm difpofitiouis,propterea Ariftotelcs vtrobiquc in
fcruii(nifi fort«,&c.) : - .
Num habitus & difpofitio , vna vel dur fpecies qualita
cis fint. .. - -
-
dicitur cfTe facile vcl difficile mobile per accidens feu*
cx conditione indiuidui, cui ex co q eſt in ſubiecto ſic
difpolito,&c.facile vel difficilcträfiiiutabile eft,vt fcié
tia;quç ex ſe difficile mobilis eſt , per accidenstñ exeo
elt in hoc male d:fpofito inchoatiue &c. facile mo
bilis eft.&per oppo{itum infirmitas, quae per te facile •
et mobilis, exeo p et fic firmitcr radicata in hoc dif
ficile mobiliscft. Illg ergo qualitatcs,quae difficile mo
bilesfunt ex ratione pecie,hab tus funt,ila auté, quae
cx ratione fu e ſpecie facile nobiles ſunt, diſpoſitio
ncs funtjita 9 habitus & dipofito diftinguuntür fpeci
fice per differentias circumlocutas, per difficile mobile. Propri
• - . - - - * - 4 – – –– – Z _ _ Propria &
& facilc nobile ex rationc fpecici. Confentaneus au- r£;£j;.
tem Aritt.magisfentusifte oftenditurex tribus.Primú 醬偉
cx co,.9 excmplariter dcclarans habitus & difpofitio- bitus & di
nes inter habitus non nifi ea quae per fc pcrmianentia (poticionis.
funt numerauit,f.fciétias & virtutes:& inier difpolitio
nesfimiliterca tih, quæ fácile tranfmutantur , vt cali-'
. dum & frigidum,(anitatcm & infirmitatem.Sccuado
cx co 9 dicit; fcienti.im ctiam mediocritcr fumptam
- -
£llc habitum,qu9d conftarct effefallum ; qfh fcientia

imperfc£ta difpofito effct, non habitus, fi difpofitio

^ Irca differentiam inter habitum & difpofit onem. non diffcrrctfpecifice ab habitu. Tertio,quufiiam in
dubium praeta&tum occurrit, an fint duæ fpecics,
an vna.Quod.n.non fint duæ, fed vma «x textu duplici
ter patcrc videtur. Primo, quia cxprcfle diétum cft,
g vina ipecies qualitatis cit habitus č: difootitio. Nec.
cIt cur; an ſit ſpecies ſpecialiſsima,an fit ſubalterna.ſuf
ficit.n.propoſito p n n lint dua ſubalternº, necdur
fpecialifsimae,{ed j) vnam diuerfimodc fignificcnt. Sc
¢undo quia ea,qu£ differunt accidcntaliter tih,non dif
ferunt fpccic, initèxtu autem nulla alia differcntia afsi
natur nifiaccidentalis.l.fºcilc & difficile mobilc: has
ſiquidcm difierentias cſlc accidentales ex co patet, 9p
façilis vel difficilis mobilitas ad motum & pafsionem
pcrtinet, ac pcr hoc qualitas difici cntia cflcntialis effe
hon poteft,vt pjtc qüae cft cxtranet gcncris. In cPpe
fiturh cft authoritasS.Tho.in primâ fccundg,cx cuius
q. 49. art.2"
ad tertium• quæliionibus.49.& 5o. ferc omnia bona, quæ in hoc
praedicaméto fcribimus,fuinpta funt. Ad hgc dubium
dupl citer reſpoildctur, primo ſecundum lºoetium &
Alöcrtum, 9 habitus & difpofitio differun; ficut per
fk&tum & impcrfeétum in cadcm fpecie. vt Sortcs pu
cr & ipfe vir, vndc £n, hanc viam, ideo coniunctione
cwpulatiua iunxit hgc nomina Ariltoic.diccns habitus
& difpofitio,quia cândcm rcm important.Duplici aüt
vocabulo cam fignificauit ad infinuandum dupliccm
modum eflcndi illius f.perfc&t; & imperfectc.Secundo
p.imafect;- retpordctur frh S. Thö. 9 habitus & difpofitio fuit
d , :.a. diuerſæ ſpecies;Necobitat Ariſt.dixitic vnan eile "Pe
z. ad teruü. cicm, quia hoc dixit ad infinuâ 'um geuus proximum
nabitus & difpofitionis non cfle qualitatcum, fcd quod
dam fubalternum vocatum ab antiquis applicatio quae
vna fpecics fubaltcrna eft, in qua vniuntur habitus3:
& difpofitio Nec ctiam impedit propolitum, Φ facile
aut difficile moueri (ad pafsionis gcnus) perttnct ; qm
ad circumioqucndum proprias rerum diffcrcnitas no
bis ignotas,oportet accidentalibus proprietatibusyti;
& hòc hic dbleruatum eft.Ad claram autem notitiam
{cntcnuae S.Tho.noffe oportet, φ alicui Potclt conue
nire cfie facilc vcl difficilé mobilc duplicitct.l. cx rati9
ncipeciel,vel exconditionc indiulduilluddicitueſ
ſe difucile mobile per ſe , ſeu cx rône ſpecie quod ex
natura lua vcndicät libi caufasdifficile variation$u) co
patcnues,vtfcicntia, cuius caut£xfunt iurae intcll;$t;s
agent se intellectus posibilis, Premiile lui feali pore vt fanitas & Pulchritudo,&c.
articula fequenti cxpele inducit communem modú.
oquendiad probandum q quae per le diuturna ſunt,
funt habitus,qu£ autem per fe;citò tranfinutabilia fuac
difpolitioncs funt,& arguit cx eo quod etiain ipii habi
tus quando debiliter retinentur, ditpolitiones vocaa
tur, vt ibi clarius patebit. Nec obltat,9p Ariftot.dicat,
quod infirmitas infamabilis habitus vocatur*; qm vt ex
diciis & diccndis in fequenti particula patét, hec eft;
intclligcnduni quo ad modum, non quo ad rem. ' ;
C i R c. A cxempla prima de diſpoſitione.l.vt calor
& frigiditas,dubium cit, quomodo calor & frigus po
nantur in hac prima fpccie qualitatis, cum pcrtineaut Prima ſe
ad tertiam.Scd qm hoc clarius perci pi potcrit declara cúde. q-5 o.
ta tertiafpecie.idco illucufq; uiffcrat. Circa aliud exé* ar-Pri.c.
plum dediſpoſitione datü i.vt ſanias & infirmitās,ad
ueitendum cít? Alexander(vtSimpliciusS.Tho.te
fte rcfert.)putatis primam fpeciem qualitatis inueniri • '•
tfn in anima, dixit hæc Arilto. verba ita cxcmplariter
accipcnda,vt non intelligamus fic clie,fed cxhis excu
plisüiicamus naturam habitus & difpoiitionis,vnue fe ,
cundum eum fanitas & pulchruudo & aliæ dilpofitio
nes corporcae habitus non funt, cxtcnfo habitus voca
bulo ad omne id qd clt in Prima Ipccie qualitatis. Scd
intendebat apud ipfum Arift.9 ficut lanitas & infirmi
tasfuntfacile mojilcs,ita difpolitiones vcrg,qu£ in ani
ma (unt inueniantur facile mobiles. Sed hæc fcntcntia
dupliciter à S. Tho. rcfellitur;tum,quia Arifto.codcm
módo adduxit hæc exempla, & illa alia Pcrtinentia ad
animam. {. Icieotam & virtutem ; tum , quia cxprclie
in 7. Phylicorum,(anitaté & pulchritudinetn in$crba r.c.it.
bitus mümerat,intcndcnstfi per habitum (vt dixitnus)
primam fpeciem qualitatis.kelinqucndus ergo hoc in
joco Alexander videtur;& dicendum famitatem & pul
chritudinem & aha huiufmodi in prima fpccic rcponi,
non tamen habitus proprie effe, (£d difpofitiones,quo ...
niam caufas corporales habent facile tranfinutabiles,vt
experientia docet. Ex praedictis habcs ftudiofelector
decifioneum illius quæltionis, an habitus aliquis fit in
corpore; quod fcilicet nullus habitus propricloquen
doéltin córporc,(ed omnesfunt aut totaliter aut Prin
cipaliter in ánima, intcliigcndo autem Per habituin o„„., ,,.
primam fpcciem qualitatis, aliqui habitus funt in cor- biùs iìANi
*- * mafünt.

ú h.berc non pollufit.Et fimiliter illud dicitu clfcfa
cile mobile per icfcu cx rationc fpccici,quod ex natu:
ra fua vcndicat fibi caufàs facilc tranimutabiles; vt lani
tas,quæ caulatur cx calido& frigado,&c.quæ Pr*Pter
altcratioiìcs continuas facilctranfmutantur , illad auté
Manifeftum efi aüt, quod hgc volunt babitus momimia
ri qu¿jant diuturniora,č difficilius тоbilia. Nant; di
Jiuplalis mom multum retinentes,fedfàcile mobiles,dicum
tur non habitum habere:quäus Jint ad difciplina« peius
vci
 In prædicamen. Ariſt. б3
vel melius diſpoſititquare differt babitus à diſpoſitione, le & durum fe habent. durum enim dicitur quodha
quòd hoc quidem facile eft, illud verò diuturnius & diffi beat potentiam non facile jècare, molle verò quòdha
cilius mobile. - beat eiufdem ipfius impotentiam:
Hic tertio declaratam differcntiam inter habitum Hiciam ponitur {ecunda fpecics qualitatis.(.natura
& di(po(itionem clarifsime probat ex cöiloquentium lis potentia vel impotcfitia,& duo facit.Primo propo
vfu : dicens, hoc efle manifeftum , quia in difciplinis, nit cam cum exemplis dicés,aliud verò genus,&c.Vbi
quas habitus effe diximus, etiam mcdiocriter fumptis, duo aducrtenda funt. Primum eft,9 fpeciem hanc ge
habitus nomine vti non confucuimus; qí non multum nus nominault:tum vt perſuaderet, 9 ſpecies ſubalter
retinentes,fed facili mutabilitate eas habentes funt ali nasqualitatis cnumerat, tum quia manifeftum clt nu
qui, dicuntur fiquidem tales peius vel melius difpofiti turalem potcntiam & impotentiam in vnam fpcciem
adhuiuimodi difciplinas: puta gcometriam vсl phyti fpecialifjimam non conuenire.Sccundum cft,qj genus
?! cam magis quàm geomctræ, vel phyfici.diffcrétia igi hoc ab antiquis vocatum aptitudo ab Arifto. fioinini
են:
鼠t
tur inter habitum & difpofitionem haec elt , 9 ille ex bus fuarum fpecierum vocatur naturalis potentia vci
feſibivendicat difficile poſſe moueri, ha cauté facile. impotentia, nó copulatiue,fed diuifiue,vtAlberto pla
...+abitus ali Aduertendum cft hic primo g) quia multa cöueniunt cet,quia in vnam non conucniunt naturam, pluribus
'Huis diſpoſi rci per accidens, quae natura propria ſibi non vendicat autcm hominibus,quia impotentia fubaptitudine nö
-io ,& econ
ra, difpofi idcò nihil prohibét inueniri habitum aliquè facile,fpu
em aliquâ conuenienter annumerantur.Secundo propofita ma
Ä'iîôïí, tabilcm iri illo, & fimiliter difpofition diffi
nufcttat:propofuit autcm nomé gcncris huiüs & exem
dicitur, fed cile in co inobilcm,ex aliqua occurrente caufa;& tunc pla : & ideo lingula explanans in primis declarat(ly na
per accides. contingit habitum eſſe non diſpoſitioncm, ſcd permo turalis)diccns qualitatem hanc ideo dici naturalcm,
dum dilpofitionis & fimiliter difpofitionem effc non quta nô cxercitio acquifta,fed à natura indita fit : nõ
habitum, fed modum habitus. fcicntia enim quæ non …n.dicuntur curlores, potcntcs facilecurrerc,eo g» [int
firmitcr rctinetur,habitus quidem eft, fed pcr modum difpofiti per artcm aliquam ad currédum,fedco quòd
difpofitionis e(t,quia facilc pcrdi ab illo potcft : ipfif naturalem habét aptitudinem feu potentiam ad facile
mitas verò iam firmiter radicata difpofitio quidé eft, currendum, quia.f.babentcruralonga & agilia & cor
{ed per modum habitus ineft.vnde fit vt à talibus m9 pus non graue,&c.fumitur ergo hic naturalc,vt diftin
cis &flendi potius quàm à naturis rerum,infirmus habi guitur contra acquifitum.Sed difcretcaudicndum eft
tus dicaturdipolitio,& firma dipofitio dicatur habi naturalem potentiä & impotentiam naturam confe
tus, etiam abipfo Ariftot.vt ex habitis hucufquePa qui; qfh naturalis potcntia naturam fequitur, ita g, ab
tet.Aduerte ſecundo nouitie, q difficile mobile & fa ea cmanat tanquàm cius proprietas perfc&iua,natura
cilc mobile vt funt dfiae fpccifica- diftingucntcs habitü lis aüt impotétia naturam itacófequitur, q potius na ;
& diſpoſitionéinter ſe, &vtſunt modieſlendicorum turaedefečtumſequi dfabAlberto;lla ſiquidem ſequi
aequiüoce dicuntur, difficile mobilc, & facilc mobile. tur vićtoriam formefupra materiam,idelt, pcrfectam
Primo namque modo naturas eorum conftituunt, & fubiectioné materiaeíub forma, ita aút victorian ma
diffinitionem eorum ingrcdiuntur, fepararique ab eis teriæ fupra formam.i.incomplctam comprehélioncm
Q. non poflunt ctiam per intelleétum, ficut nccrationale materiæ à forma.Deinde declarat(ly potétia vcl impo
ab hómine & irrationalc ab equo.Sccundo autem mo tentia) dicens 9 potentiavocatur principium facilè fà
do accidcntia eorum funt & extranea ab corü naturis ciédi aliquod, aut nihil patiendi. i.fortitcr rcliitendi,vt
fucccdereά; libiinuicem circa idcm poffunt vt magis pugillatores dicuntur, eo g) naturalem potentiam ha
& mirus circa calidum&frigidum fehabent, &c. L; beant ad facile dandum fortes 1ctus, & ſanatiui ſeu ſa
' Sunt autem habitus & diffofitiones: difpofitiones ve lubres dicuntur,qui potentiam naturalem habent nihil
Secunda patiendi à contrarijs indućtis infirmitatis, impoten
Qualitatis rò non me;effe eft habitus effe. qui enim retinent habi
£ecies. tia autcm dicitur principium impotens ad refiften
tum,& quodammodo difpofiti funt fecundum ipfos, qui dum autadfacile faciédum talc; fiquidem aut idem clt
autem dijpofitifunt mom omnimo retinemt habitum. q, impotentia adnihil patiendum, vt ggrotatiuidicun
Hic qüärto conuenientiam habitus cum difpofitio für eo g habeant impótentiam naturalem vt nihil re
nc alio modo fumpta ponit.Vnde aduertendum folici fiftcre pofsint contrariis;ac per hoc facilepatiuntur,&
te elt q, difpofitionis nomine æquiuQceytif hic & fu confcqucnter impotentcsfunt ad nihil facile patien
perius.Dupliciter ſiquidé ſumitur diſpoſitio.Vno mo dum; aut idé eft quod impotentiaad facile aliquid ex
do vt diftifiguitur contra habitum,& fic fupcrius de plendü,vtinepti ad curfum dicuntur impotentiâ habe
ca habitus ctt fermo. Alio modo vt eft genus ad habi rc naturalem ad currendum,&c.Demum addit q» limi
tum & difpofitionem prgdi&tam:& ficfumitur hic;vbi liter his fe habent durum& molle & cft fcntcntia cla
dicitur,qp habitum nccefle eft difpofitionem effc,ficut ra. Notádum eft hic,g> impotentia dupliciter fumi po
homincm oportct effe animal,difpofitioncm verò etfi
contingat 醬 habitum, non tamen cft neceffarium,vt teft.f.priuatiuc,& fic quia hon fignificat aliquod pofi
animaf: & ficontingat efiehotninem, non tamen ne tiuum , fed priuatioñem potentiæ idco,non {ŭ mi
tur hicimpotentia priuatiue. Alio modo fumipo:eft
ccffe e(t effe hominem,poteft enim cfle leo. contrariè,& ficfignificat aliquid pofitiuum,f.princi
JAliud verùgenus quälita:is cft fecundum qwod pugil pium facile patiédi,aut difficile opërädi,vt dictü cft;&
latores,uel curfores,yel fálubres,vclimfälubres,dicimus ficfumitur hic,qfh fpccies qualitatis ponií; conftat.n.
G-ſimpliciter quæcunque ſecundumpotentiam natura (pcc:e qualitatisclienópole niti politiuum aliqđ,&c.
Quomodo
lem velimpotejitiam dicuntur. Ngnin.quoniam funt di C 1 R c a ordinem duarum iam expolitarü fpccic prima &hgc
fpofiti aliquomodo , vnumquodqit£ buiufìodi dicitur. : rum dubium occurrit;eo 9p prae poíterus videtur; na fecunda (pe
jèd quodbabent potentiam maturalem, vel impotentiam turalis fiquidem Potentia vel impotcntia, cum natus á cies (ubunui
facere aliquid facule, vel nihil pati, vtpugillatores,vel cem ordiné
fcquaturprior naturaliter ett habitu & dilpolitioncad Կu
curfores dicuntur non quòd difpofiti aliquo mó fed quòd uenientibus aliüde faltcm complctiue, crgo naturaiis r
habeant potentiam naturalem, vel impotentiam hoc fà potentia debuit primo loco poni. Ad hoc dubium du Prima ſecſi.
cileficiendi.Sanatiui autem dicuntur eo quòd habeant pliciter rcfp9ndet.S.Tho.Primo 9 quia habitus & di dr.d49.ar.
potentiam naturalem vt n.bila iubuslibet accidenti ipofitio perficiunt fubiectum nori abfolute, fcd in or 3.ad ¡šcun
ìus, f;:cilc patiantur : 4egrotatuui verò quòd habeant dine ad naturam, & natura efi Primum quod e(t iii re,
jdco habuius Primum tcnct locum. Et iuxta hoc dici
dum.

impotentiam nihilpatiendi.Similiter autem his & mol tur ad

 б4 Thom. à Vio Caiet.Comm.
turadrationemin oppofium.p licetres,qug efthabi quæ diff , fùnt,fècundum fènfùm qualit;itè paffionis per
tus,fit poftcrior po'éâtia naturáli;quia tamcn id in or feéiiua fìmt,paffibiles qtialitates dicuntur, dulcedo enim
dinc ad quod pefficit habitus,cft prius eo in ordine ad quandam pajîonem fècundum gu$tum efficit,& calor fè
quod perficit fiotentia naturalis: quia natura eft prior cumdum taétit;;,fi;n;iiter autem &• alic., -!lbedo autem,
dperationc:& hoc cft potius intuédum ideo &c.Secun &• migredo &- alii colores nó fímili;cr his q:;e diífa fùnt
dò dicit q, licet naturális potentia fit prior habitu or pafEbilcs quti!irates diciuntur,fèd eo qiiôd ipjg.ib aliqua.
dine gcnérationis,habitus tamcn cft priornaturalipo
tentia ordine perfcctionis,{icut aétus cft prior potcn paſſione inn futur. Quodenim fiunt per aliquam paffio
tia;& quia hic ordo cft prior fimpliciicr,ideo habitum Wem inultæ colorum: muzatione: manifeftum est, erube
primo pofuit,& iuxta hoc patct rcfponfio &c. fèens cnim aliquis,rubeus faéius e$t:&- i;;/;£s pallidus.
&> vnumquodq; talium.Qua:e etiam fíq;,& ma::ira ali
Tertia però f}ecics qualitatis eft, paffibiles qualita
quid talium perturbæ:10mum vel paffis eß, fimilem colo
tes & paffiones , fùnt autem, huiufmodi vt dulcedo &- rem oportet eum habcre. Qug enim affe£iio nác ad vere
amaritudo & auferit,** & oia his cogitata. 4mplius *cundiam circa corpiis ftêa e$t; &> fècundu;* n.tturalem2
autem & calor & frigus &- albedo &- migredo. 2uod paffìonem eadem fiet aífio,vt n.tturalis color fit finili*. .
quidem;igitur & hæ qualitates funt manife$tum eft. g Declarato,q, hufufmodi fint quafitatcs declarat mo ,
J Hic ponitur tertia fpecies qualitatis, cicca qvâ tria do q non qualeſcunque qualitates funr, fed Gtalitates
facit,primo proponit eum cum cxemplis diccns. Ter paísibiles.Vb prelibindum ct,q),cum pafsibile à phf, #
-tia vcrò fpecics &c.Vbi aduertendum primo eft,quod fionc dicatur,a!iquid poteft, dici pafsibile qu^rrup!ict. :
altcrnatim vtií nomine fpccici & gcncris; vt iofinuet ter.Primo & proprißimc.quia eft aptum fiatú hd fufci
vt fupra diximus,qp dcfuba'ternis fpccicbus fermo ett,
piendam paßionem.Secüdo quia ifi rcccptione ipfius :
deinde φ licct ab äntiquis fpccics haec cafus vocarctur,
in alio,fufcipiés ipfum pátitur.Tcrtio qtiia c!i caufati
Ariftotêlcs cam vocauit;& duobus quidcm vfus cft no uüm pafsionis. Quarto quia cft'cffc&tus paßionis; so
minibus, non quia duæ fintfpecis, fcd quia 醬 rum âutem modorurn tres vltimos Ariftötc. cxprirnit
modos ciufdem fpcciei important fcilicet difficilc & inlitera;primo ſub ſiléntio crtrifito,quia clirifirnù
facilc mobile ; cofiiunétionêautcn copulatiua often cft,quod qualitas non pötc(t dici pafsibilis i!!o mod6;
dit eandem rema vtriquc tubefie. . . . . . . quiä ipfa fubieStum aliörum non éft;fedfih fubicéto fu
C1R cA exempla demum data notandum eſt,ºp du ſ蠶 crgo hos trcs modos, prino cxclu
bitatio quaedam, quofdam inuafit, cur.Ariftotclcs n90 dit eorum priífiumi ifiödüin à noftro pi8potito dicés,
adduxit in exemplum qualitatcs odorabilcs; & audibi pafsibilcs verò qualitatesiiô idcô dictiiret;$p figefub
les, ſedguſtabilcs tangibiles & viſibiles tm.Necvide ie£ta,qu£ iilas fufceperint,áliquid recip<i:dò pátiátur
tur eis fàtisficri dicendo, g) non exigcbat traëtatus hic & hoc declarat cxcmplaiitcr,ífimojiiguftibilibus,de
adduccre omnia in cxcmjjlum; qfh'cum credatur Ari inde in tangibilibus,vt patcf. £xclufo äutem hocmd.
ftotc, nos, nifiartificiofc loqui, dubium rcltat qur fcn do, qfh duo rcliqui propofitú cóftru&iuc defèruiunt,
fibilia gultu,taĉiu,& vifu inagis quàm alia adduxit.Ad tali cos ordine tagit:gnod ftatin ſubdit, p ideoaliquae
hoc(qüicquid ab alijs dicatuf)videtur mihi diccndü 9 qualitatcs,vt guftabilcs &tangibilcs dicüntur pafsibi
confulto Arto. tres has peciesfénibilium adduxa; '1ës,quia funt çàufatiug pafsioniüm fccúdum fehfum;&
intendcbat fiquidcm ftatimi oflédcrc quomodo diucr (ic tértium modum tétigit. vnde ait.(Sed qfh fingula
:{ìmode hæ qualitatcs pafsibilcs eflcnt:& vt clare patet 'eorum,quae diéta funt,figuttabilium & tangibiliü funt
infra, alia ratione qualitatcs vifibiles dicuntur, pafsibi- • paßionis perfeétiua,fccúndum qualitatem fenfuum:i;
les,& alia caetcrae.Et qfh intcr caetcras eft haec difcrcn íecundů p qualificant fenfus; & ideopafsibiles dicu
tia g vel faciunt pafsionem{ccundum illam qualitat£ tur qualitàtés.)& fubdit excmpla manif.fta. Deinde vl
fenfibilem,velfcctndum aliquam adiunctam ; & hæc timüm modum tangcns, quo.i aliquid dicitur Pafsibi; -**
gifferentia manifeftifsime patet inter tangibile,&gt lc; quia eft cffc&us jafsibiis,lubdi;dc vitibilibus 9 al
ftabile, quia calidum taétùm facit orgaîum calidum bedo & nigredo & alijcolorcs nö dicuntur qualitates
In hoc caP.duJcevcrò guttatum.&fi non fìciat organum dulce,fa pafsibilcs£a ratione,qua prgccdcntes, fcd quia ipli co
- - -
#
cit tamen ipfum humidum;idco ad iniìnuandam máni lores qualitátes funt, quæ aliqüibüs pa(sionibus in
teſte diuerſitatem qualitatù in hocq paſsibiles dicun nafcütur. Et qfh dubium efle potcrat circa hoc vltimo
‫۔‬: ‫الا‬
-- - - - -

-tur,fupradicta dclcgit exépla. Vcliüco quia pafsioncs di&um.l.q, cölores ab aliquibus pafsiqnibas innafcun
animae fecundum haec fenfibilia ccmmnuiiitcr ab omni tur,idco fíàtim huius dccläratiofiem fùbdit. Ad cuius
bus experiuntur inagis quàm fccundum alia; vt patet. cuidentiam fcicndum primo cft, g color vnius fccun
Оиčсинфue.n'bar/iji ºperint,quali dicuntur fècum âum fpecicm habctdüplicem môáum cfcndi.l.firmi
----- * ** - -

ter,vt patet in naturaliter rubco;& inſtabiliter,vt patct

dum eaae,vt mel qucniam dalccdinem füfíepit,dulce dici in fubicundo cx vcrccundia; & qüia cffcétus propor
turºč corpus album,eo tuddalbedinem ſijcepit, ſimil ' tionati funt caufis,conlequcnsclt,hæc triajfi caufa co
ter autem fè habet im cæteris. ***, . ..
loris inucniri; ita q, cauiàm coloris vnam £im fpccicm
: Hic fecundo volés præpofita manifcftare,incipit à & tabile & fluxibile habere cíle contingit, vt licvni
醬 qualitatc,intèdens declarare,quòdfupradióta tas caufevnitatem cffectus, & modusefiend caule mo
dum efléndi effcctus prgueniat.Scicndum fecundo eft,
int & qualitatcs & pafsibilcs, & pridio declarat quod
ſint dualitatcs ex deſcriptione qualitatistic, ed,ſecun g) quia color cito tranficns,vt patebit, non numeratur
dum quae alia dicuntur, qualitates funt, fcd ifta funt inter qualitates, fcd paísioncs; & [crmo prafenset de
huiufinodi, quia quæcunquc fufcepcrint ifta dicuntur colorc,qui fimpliciter appcllatur qualitas; hüc autem
qualia.melcnim quoniam dulcediné ſuſcepit quale dici contatelle colorem habentem efe firmum & tabile;
tur & dulce&c. crgo ifta & fimilia funt qualitates&c. ideo Ariltotcli;nö fat fuit 9 ad fcnfum pateat colorgm
Ί'affibiles verò qualitates dicuntur non quod ea,quæ gcnerari ex pafsione in verecundo & timido &c:fcd
illas fjèeperint qualitates,aliquidpatiahtur.neq; ei;im Voluit rationé manifellare,q) color firmus cx paßionc
mel quod aliquid paffiim fit dicitur dulcc, re aliquid fierct. Et quia à notioribu$ nobis innata cft nobis via
procedendi, ideo cx caufa coloris tranfcuntis caufam
aliud hujufi:odi. Similiter autem bis &* calor & f?igus coloris permanětis manifčítauit,vt patetin textu.Com
paffibiles qualitates licitntur,non quòd ca quae eas j fèi fiftit auiem ratiocius in hoc ; colorû tranfeuntis ca'ifa
jiйпі,aliquidра]]аJintJºdqиоптат »naqit{que eqғніп, cft p.fsio,crgo & coloris pcrmancntis caufa eft Paßio,
pcrm ancnt
 ln prædicamen.Ariſt.
permanenstamen,cófequentia fundatur fuperilla器
pofitione,vniuseffe&us £m fpeciem vnica eft caufc fe
cundum ſpeciem in vno genere cauſa &c. & alijsdi
&is in primo notãdo,ab Arif. vcrò hic vbi fuperficiete
nus loquitur, non probatur, fed declaratur, dum p9ft
quàm antecedens pofuit fubaudito confequente fub
dit,9p fiquis aliquid talium pafsionum.f.timoris vel ve
recundiæ paffuseft. naturaliter ideft non per modum
pafsionis, quæ tranfit cito,fed firmiter per modü, quo
naturalia infunt : puta p fit naturaliter timidus velve
recúdus,fimilem,h.habere colorem neceflario eft : qfh
ex fimilibus caufis fimiles proucniüt effeétus.Sic enim
corpus eius,qui ex verccundia rubet, affectionc quadá
immutatur: puta quod fpiritibus ad corvnitis fanguis
in faciem fpargitur, ita in co,qui naturaliter rubcus elt
fanguineminaturaliter in facie iparfum efle contingit,
vt ſiccolor naturalisſequatur paſsionem naturalem;&
color tranſiens ſcquaturpaſsionem ſimpliciter.
Qggcunq; ergo talium accidentiiì ab aliquibus paffîo
nibus difficile mobilibus o permanetibus principiù ſim
pfèrunt:paffibiles qualitates dicuntur.fiue.m.fecundi ma
turalem con$titutionë p.tllor fit,autmigredo, qualitates
dicuntur) Quales.m.fècumdum eas dicimur)fiue propter
£gritudinem longam, vel etdem propter æftum com;ungit
migredo, vel pallor;& non facile prætereunt, vel et um vi
tapermanent, qualitates & iſła, dicittur.ſimiliter.n.4na
les cº fecundum eas dicimur.Quascunq; verò ex bis,quac
facili fòluuntur &- cito tranfeunt,fiunt,paffiomes dicum
' tur,qualitates verò minime,nom.m.dicimur fecüdum eas
quales.neque.n.qui propter verecundiam rubeus faéius
eft,rubeus dicitur: nec cui pallorpropter timoré venit,
pallidus e$t ,fedmagis eo quòd aliquid paffus eft, quare
paffiones huiufmodi diir:qualitates veróminime.Simili
ter autem his & fècundum animam paffibiles qualita
tes & paffiones dicuntur. Quæcumque.m.moxim mafcen
ao ab aliquibus paffiomibus difficulter mobilibus fiunt,
qualitates dicuntur:vt dementio,velira, vel alia buiuf
modi:quales.nfecundum eas dicuntur.i.iracundi,& de
memtes.Similiterautem &• qu£cunque alicitationes non
maturales,fed aliquibus faííæfùnt difficile prætereuntes
& omnimo immobiles, etiam huiufmodi qualitates fùnt:
quales enim & fècundum eas dicuntur. Quæcumque ve
rò ex his quæ fácile &• citius praetereunt fiunt, paffio
nes dicuntur,vtfiquis contri$tatus iracundior fiat. mon
enim iracumdus dicutur, qui huiufmodi paffione iracum
aior e$t,/èd magis aliquidpaffus. Quare paffiones qui
dem buiuſmodi dicит1ит,4иalitates yerд тітіте.
Hictertio concludit qug ſint qualitates paſsibiles &
que Pafsiones ficq, driam inter casotédit&qñvter
quc non folü inter corporü accidentia, fed etiam inter
animae accidentia inucniunt:id circo primo manifeſtat
Propofitü in corporibus, deindc in afiima. Diftinguit
aüt qualitates Paßibilcs corporum in duos modosjqui
bus caufari Poffuntà natura.f. & ab infirmitatelonga,
vel continuo aeftu vel aliquo huiufmodi.Dicit ergòjg,
qu£cunq; talium cafuum.i.qualitatü,quas ab antiquis
calusv9caridictü cft,quia caufaliter qfiq; fiunt, infiaf
cûtur à paſsionibus firmatis & difficile mutabilibus,
Pafsibilcs qualitates funt: fiue pafsiones illæ firmæ ex
naturali cóplexionc fint:fiue ab cxtrinfeco aduenerint;
dummodọ firmatgtint,&rationề fubdit qua ám tales
quales dicimur, dftiquidem pallidus & qui naturaliter
eſtpallidus, & qui exaliquo timore pallorem radicitus
fufceperit.Ad pafsioncs dcinde declárandas fe transfe
rens 9 qu£cunque huiufmodi funt cito tranfeuntes,&
nš radicat£ PaÍsioncs dñr,& dó qualitates paÍsibilcs,&
fubditróncm quarc non dfir quàlitatcs: quia fcilicct
£m huiulmodi affc&tioncs tranfcuntcs nondicimur
- lho, de Vio in Prae.
Oj
quales,fed pafsi potius tale quid.fi.n.quis ex verecüdia
ruboré incurrit, non di propterea rubens,ſedruboré
paflus. Differt ergo qualitas pafsibilis à pafsionc £m
modum efendi quia.fpafsio importat dualitatem faci
le mobilé, paſsibilis vero qualitas qualitatè difficile mo
bilem. Expeditis aüt his quo ad corporalcs qualitates,
adanima qualitates fermonem dirigit;tres fimiles gra
dusin cis diſtinguens,ſ.cito treanſeuntium, que paſsio
nes vocantur,vtfubitg iræ & triftitiae &c. & caufarum
firmiter ab aliqua infirmitate vel accidéti aliquo forti: .
vt dementia examiſsione rerù &c.que paſsibiles quali
tates dñr; & cauſatavum à natura , vt naturalis timor,
vel ftultitia&c.quae pafsibilcs ét qualitatcs funt:probat
que fingula vt fuperius circa qualitates corporis fecit
& eft fermo clarus cxfe. Ad euidentiam eorü, quæ hic
dfir, fcrutandum e(t, qüo pafsionis nomine hic vtatur
Ariſtot. pót ſiquidé quadrupliciter ſumi. Primo cdi
ter pro omni receptione, (iue pcrfe£tiua tfh fiue corru
ptiua contrarij.prout non folú calefieri & triltari & la
tari,[edilluminari,íentire,& intelligcrequoddam pati Tex.có. 1•..
dfir,vt patet in tertio deanima. Secundo proprie pro
paÍsiua tranfmutatione cú abie&tione contrarij.prout
calefieri & frigetieri in paſsionis genere collocantur.
fic.n.fumpta pafsio genüs generalifsimücli.Tertio trä
fumptiue Pro operatione appetitus fenfitiui,provtira
gaudiü,dolor, [pcs & hmói pafsiones dicuntur, eo q*
per tales operationesaia ad res obiectas quodammo
do tranferat paſsione corporali vt materia ſubſeruien
te.Vclideo,quia cü voluntariü cóliftatin agédo,& opc
rationes hæ inter volütaria annumeratæ,inuitos plerü
que afficiát,ac fi voluntati nó fubeflent, pafsiones me
rito vocaniabiccto tiaótionisiioperationis vocabulo
&c.vtin moralibus determinat.Quarto modaliter pro
qualitate fenfibili &c. exiftente per modü pafsionis in
tranfitu: pafsio.n.cú vel motus fit vel in mdtu cófiftat,
fluens efle habet. Cü autem Arifto.pafsionis vocabulo
duplicitcr hic vtatur, f.vt nomine fignificante aliquid
in hac fpecie tertia repofitü,dü dicit;tcrtia fpecics qua
litatis clt pafsio &c.& vt hominc, à quo fumptü elt ly
pafsibilis, dü dicit,;qualitaté pafsibilem dici vclideo q»
inferat pafsioné, vcl q> inferátur ab ea:non eft difficile
viderc,qüo pasfionem acceperit diltinguendo cam có
tra paſsibilem qualitatem. conſtat. n. q quarto modo
acccpit pafsioné.l.pro qualitatc fcnfibili cito tranfcun
te;quam vocauit pafsionem,vt dictum eft,à mó effen
di:quia.ſ.eſt per modù paſsionis. Sed difficile cſt clare
pcrcipcre quomodo vfus fuerit pafsionis nomine dum
qualitatcm paſsibilem à paſsione vtefectu velvt cau
la denominauit ; vnicuiq; fiquidé antecedcntiü trium
modorum teftimoniü praebet textus, g.n.accepta fit
pafsio cöiter, ex eo habetur,quod textù di calorem &
iaporem eflequalitates pafsibiles, quia fecundum fcn
fum qualitatü pafsionis perfe&iua funt. Conftat enim
q perficiémſenſus qualitatem non n ſi communiter
eitpaſsio.In oppoſiti aut eſt pſi paſsionem comuni
teràcccpifTct , idcm cflet iudiciü de colore & calore
& faporc; quod cxprcfle Arift.negat,pafsionem verò
propric fumptam efle Albertus teltatur.Et ratio cófir
mat;quia nomina fimpliciter „Plata ProPrie inteiligcn
dafunt.In oppofitü aüt eft;quia fi à pafsione Pprie di
&ta qualitasdf pafsibilis, cur non melius dcnominatà
့ီါို in fubiecto fit, jà pafsionc,quá in alio cau
at, melius aüt dico quia ab illa pafsione pót dcnomi
nari qualitas pafsibilis non folú gultabile aut tangibile
fedét color;qm Patiturpalsioncpropric diéta {ubic-tú
dum coloratur.Propterea oportet fecundü hoc æqui
uoce Aritt.vſum eſſe paſsione, è qua di qualitas paſsi
bilis,quoniam iuxta hancviam, fapor dicitur qualitas
pafsibilisà pafsionc proprie dicta,colorautcm dicitur
qualitas pals:bilisà Paisionc tranfumptiue lumpta;
quoniami cxprefle Ariftotcics ait colorcm cffc Psisi
ki bilem .
 66 Thom. à Vio Caiet. Comm.
bilem qualitatem,quia innafciturexpafsione.i.timore, verbafubie&üpati Ppriefufcipiendo qualitates paßi in eam rei
àut verecundia.Qüod aút pafsio tertio mö.i, tranfum. biles;hoc.n.finegaretfalfum diceret, féd negat ex tali Cl2Сиг.
Picn đo. ***
ptiue pro a&u appetitus fcnfitiuifumpta fit, indu&us
inunc vltimo textus explicitc fonat. Ifi oppofitum aüt
f: fubieótidictá efe paísibilé qualitatem, volens
ubfequéteraperire 9 ab aiae pafsione vt cffc&u vcl
funt ea, quæ præinducta membra cófirmâfit. Quamuis caufa(vt declaratum fuit) diétâ cltqualitas pafsibilis.
aüt difficultas hgc folui pofsit fubftinendo, q dc pafsio Ci Rc a illa verba,quæcunque verò facilc foluuntur
ne proprie fumpta pro tráfmutatione.f. corporali cum pafsiones dicuntur,qualitates verò minime.Attenden
obie&ione cótrarijfermo fit.Videtur tfi mihi paßionè dum eft aliquid dici qualitatem duplicitcr.f.fecundum
tertio mófumptam efle.f.Pro operatione appetitusfen rem tih,velfccüdum rcm & moduih;illud vocatur qua
ſitiui puta delectatione, triſtitia, timore, 8 deſiderio litasfecundum rem,cuius effentia res huius gcneris &ß;
&c. Tum vt non fateamur difformitcr accipi pafsioné, & hgc modo paßioncs; dequibus Arifto.loquitur hic,
à qua denominatur qualitas pafsibilis, qíi vt cfie&us,& qaalitatcs indubie {unt.Nec oppofitum docére intéde.
qôvt caufa, nomen dat.Tá quia pafsio h;cfumpta paf bat addu&isverbis. Illud df qüalitas fecundum rem &
ſioné proprie ſumptà per ſe includit.Cadit ſiquidé ma modum fimul, fecundü y qüales fimplicitcr dicimur;
terialiterin diffinitione operationisappetitus fenfitiui & quia ficdequalitate loquitur nunc Äritbot.(vt patet
pafsio propriefumpta,vt patet cum df 99 ira cft accéfio ex eius diffinitione fuprapofita)ideo negauit pafsiones
ខ្ល êirca cor. Tù quia tcxtusplufimü fauct huic efle qualitatcs; conftit fiquidem, quòd íccundum cas
fenfui;verba fiquidé illa, P pafsione perfc&tiua adduéta quales non dicimur non enim pallidus ſimpliciter di
hoc infinuât;quia fenfusverborü eft,9 guftabile & tan citur,qui aliquantulo timore pi!let.
gibilc qualitates pafsibiles dicuntur, quia £m fenfuum
qualitatem.i.quia ex hoc g) fenfus qualificant perfecti 2uartum verò genus qu 1'i:a:is eft fòrma,ex circa ali
ua funt pafsionis;puta deleétationis,vcltriftitié,cxpcri quid comitans figura.Amplius autem adhuc reítitudo &-
murnafiq;, y gultabile guftatü, dele&tationcin vel tri curuitas,&- ft quod fimile eft his.fècundum.n.vnumq;;od
ftitiávcldefiderium &c. parit;& fimiliter tangibilc.Te que eorum quale quid dicitur,&- re&tum aut curuum, &-
ftimonium verò Albertiratione confirmatum nihil pe fecundum etiam formam vnumquodque quale dicitur.
nitus obſtat;Sm(vt cx 醬 appetitusfen Rarum verò &- ffiffum &- afferum &- lcne putabuntur
ſitiui paſsionem proprie di tam includit non per acci quidem qualitatem fignificare,fèd aliena huiufinodi putâ
dens.diâa elt ergoqualitas pafsibilisà pafsione animae, tur ele à diiiiitione, que circa qualitarem est. quan
quam nata e(t cáúfarc ; vel à quanata eft caufari &c. dam.m.poſitionem quodammodo videntur vtrumque par
Quomodo C 1 R c a illa exempla, calor &frigus, dubitatur ea tium fignificare. Spiffum.n.dicitur eo quòd partes ipfâ :
calor & fri eo g, Arifto.expreffe pofuit calorem &;frigus in prima
propinqu£ fint,rarum verò eo quod di$tent à fè inuicem,
gus ad fuã fpéqualitatis,& núc ponit in tcrtia, quomodo poffunt &• lene quidem in reéium fibipartcs iacent, afpe
qualitatis hæc fimul{tarc?Ad hoc dubium multipliciter refponde
ſpecié per tur(vt à (anéto Tho.accepimus.)Quidam.n.dicunt calo rum verò quod hæc quidem pars fuperet, illa verò fit in
rineart. ferior. Fortaffè quidem igitur aliüs quifpiam modus ap
Prima ſeci rem & frigus,vt funt in motu collocari in hac tertia fpe paruerit qualitatis,fèd qui maxime dicuntur hi fùnt, qua
dr.d.; o ar.cie,vt aätje, fe$tum cfle habét; reponi in prima fpecie.
pri. ad ter Sed contrâ hoc inftat Simpiicius ; quia fccundum hoc litates itaque funt que prcdicie funt.
tium. Arift.debuiffet reponere in tertia fpccic calefa£tionem, . Hic ponitur quarta fpecies qualitatis vocata ab an
& in prima calorem, quod non fecit: quia in vtraque tiquisquidé cópofitio,ab Arifto.aü. forma & circa ali
pofuit calorem. Porphyrius autem fcalam quatuor gra quid conftans figura;vt circularitas,triangularitas,qua
&um fecit,& dixit calorem participatum ita impcrfecte drangularitas & aliae huiufmodi qualitatcs circa quan
non pofsit aliud calcfacere , fi eft facile mobilis paf titatécóſiſtentes;vtrečtitudo & curuitas &c. Appellata
iionem eſle:ſi difficile mobilis, qualitatem paſsibilem; eftaüt ab illis fpecies hæc compofitio, eo g) fecundum
participatum verò ita 9 pofsit alterum calefacere á fa eam fubttantiá cóponitur non abfolute, fcd quo ad de
cile mutabilis diſpoſitionem, ſi radicitusverò,8 immo tcrminationé quantitatis in partibus fuis.Hic aüt voca
bilis habitum cfle;vt fic naturalis proce{lus de inperfc tur forma £ m Albcrtü ab a&tu continendi.eo gy conti
Cto ad perfectum à paſsione ad paſsibilem qualitatem, net & concludit ſubſtantiam quantam.Vclco ºp vicem
& ab hac ad difpofitionem,& ab hac ad habitum com formae fubftantialis obtinet, dum diuerfitatemîfpecifi
plcretur.Scd hoc quoque Simplicio non placct, quia fc cam rerum, quæ ex forma caufatur & ccgnofcitur ab
cundum hoc non e(t diuerfitas fpecificâ inter diucr intclle&u, figura diuerfa fcnfibus clare offert. Vel (vt LećR. J - cit.
fas fpecies;quod rationi repugnat. Manifefte fiquidem S.Tho.in 7. Pfiy. placet)ab a&u fpecificandi artificialia t-Con. I 6.
liquet omnem dictam diffcrentiam materialem cfle; figure.n.forme [pecifica artificialiu funt.Figuraverö
vt pote quæ fecundum maiorem vel minorcm partici vócatur ex eo g, ih ipfa quantitatis terminatione c9n
pationem in Iubiecto attenditur & formalem diuerfita fittit,nô g figura fit terminus quấtitatis:qfn quantitas
tem non faceret.Propterca aliter dicendum ct,quód.í. ſuigeneristerminis clauditur;corpus ſiquidé ſuperficie
calor & frigus fimpliciter in hac tcrtia fpccie rcponun bus,fuperficies verò lineis;linea aüt püctis terminatur;
tur, calor äütcm & frigusvt conuenientia vel difconue fed quia exterminatione quantitatis refultat , (Ly aüt
nientia naturæ in prima fpccie repofita funt. ficenim circà aliquid conftans) dupliciter exponi pót ; vel acci
conftituunt fanitatcm,auíinfirmitatcm;& fimilitcr ctt piendolyconftans, in çafü nominatiuo; & tunç deter
de colore & figura vt conftituunt pulchritudincm vel iminat(ly figura)& e{t fenfus, & figura cóltans circaali
turpitudinem, hoc autcm dixifle nihil aliud cft, quàm quid; qüia figura fuis cóftat tcrminis circa fubftâtiam.
dixìfle lanitatem,dc cuius ratione efl quòd conhttat in vcl in cafu accufatiuo;& tunc dcterminat ly aliquid; &
adaequationc caloris & frigoris cfle in prima fpecie ;& e(t fcn(us g, figura circa aliquid côftans,i.nó fluens,ſed
fimiiitcr pulchritudinem , dc cuius rationc cit quòd fimul ftäs;'& iuxta hunc fenfum infinuat natura fubie
ccnfiftat in proportione figuræ &c. &ti vendicantis fibi figurâ.res.n.conftans propriâ habet
Non a paſ. C 1 R c A llavcrba,pafsibiles verò qualitates dicun figurâ, quæ aüt fluit,àlienam figuram fufcipit (vt patet
ſione ſubie
čt der uari
t;ir non qp hæc quæ illas fufccpcrint qualitaics aliquid deaqua, vino, 8 olio & c.)Et qm huiuſmodi forma &
voluir paßi patlantui & ... Aducrte nouitie diligêter intentioné Ari figuræ proprie dicuntur cflc in corporibus & fuper
blena qua itote.& ccffábit dubium;non intéditi:quircrc nunc de ficiebus, ideo eorü palsiones in hac cadé fpecic reponc
iitaté, Վiսմ rebus, fcd de rationabili nominis impofitionc, vnde.f. re volés fubdit, amplius reétitudo& curuitas &c. Pr9
Tubietti qualitas dicta fit Pafsibilis. Et ideo non ncgat per hæc pofita igit hac quarta fpccic duo fubdit,Primo Pbatio
- 1，62ù
:* - In prædicamen. Ariſt. 67
* ncm q contcnta in ca ſint qualitates cz co Q' ſecun ſtantie determinabilis velin ordine adnaturi,vel ſecun
.ே dum vnumquodquc horum qualc dft £m-n.triangula dum actioncm & pafsionem vel fecundum quantitaté.
ritatê triangulusvcl trianguläris di:& fic de alijs.Qua fi in ordine ad naturam conformiter,fcilicet vel diffor
litas autem cft £m quam qualcs dicimur. Dcindc cx miter,feubcnè vel malc ; {ic ponitur habitus & difpofi
cludit quaedam ab hac fpecic, quæ in ea contineri mul tio.Si£in aétionem & pafsionem , quæ confequuntur
tis forte apparct,funt autcm hæc rarü & fpiflum:afpc Principia naturg,vcl fecundü actionis & pafsionis prin
rum &lent;quae étratiºne quantitatis ſubſtantiam dc cipia , & fic habetur naturalis potentia vel impotentia
nominant.Séd haecaliena à qualitatisgcncrc effe dicit: vcl fecundum actionis & pafsidnis terminos, & fic ha
eo q; pofitionë ſignificanti fium partiū:quodex eorū bemus paſsionem & pasſibilem qualitatem. Si ſecundù
diffinitionibus mánifeftat,& eft tcxtus clarus cx fc.Ad quantitatcm fic ponitur forma & circa aliquid cóftans
can.depo- ucrte hic,g) vciba Gilberti p9rretani(in libro Scx.Prin figura.Prætcr hos auté inodos inueniat qui poteft alios,
ſitione. cipiorâcap, depoſitionc.)dubitationé inducunt; coºp bulbus qualificari pofsit fubitantia.Conueniens autcm
ibi aflerif,àfpcrü & lenequalitates fignificarc,Scd banc oſtcnditur praſensdiſtinétio non ſolum ratione dicta,
dubitationé cxplanat Albcrtus diccfis;afperum & lene,
fed etiam, quia ex ea ordo fpecierum di$tarum clareli
& pofitioncm & qualitatem importare : fcd 99fitio quet;quia nanq; natura eft primü, qd e(t in re&ipfam
nem principaliter, qualita em aútfecundario. Et Pro fcquuntur naturalcs potentiae,qug funt principia $pera
pterēa diuērfimodcint uētcs h=t Arifł.& Gilbcrtus nó tionum;quarum multas 醬 qualitat.cspoſsibiles
contraria,fed que diucrfirnodevni conucniunt dixerüt ad quas tcrminantur fieri necefle elt;qfm ad eas folas elt
Vltimo fub dubitatione rclinquit, an ala ſint qualita motus;vt probatur in 7. Phyfi.ideo habitus primo; na
tis ſpccicsdices, & fortaſſe aliquoq, appareºunt quali turalis potentia fecüdo;& pafsibilis,qualitas tcrtio pofi
tati$ modi,affirmat tfi fupradicús qüaiüor fpés cffecas, ta ett loco:figuræ aut polticmus remanlit, cogpfecun
quæ maxim;c £m famani numcrantur inter qualitatcs. dum quantitatem poltcrior e(t dignitatc omnibus prae
Vbinotandum et q Boetius cx his Arit verbis opina dictis;& generationc primis duobus; quorum fecundo
tur,alias quoq; effc qualitatis fpecies,ab Arifto.alibi ex naturali affinitate anncxum e(l tcrtiuim qualificat&c.
prcfias;& hic idco ömiflas tü quia liber hic pro incipiẽ
tibus fa&tus cft, quibus nö oportet otnnia aperire,tum Qualia verò fùnt,quæ fécüdum hæc demomimatiue di
vt nos adinquirendü dc noltro ingenio noui aliquid in cuntur,vel quomolibet aliter ab hae. Iii pluribus quidem
citeret. Communistfivia tcnet lufficientcr cnumcra & pene in omnibus denominatiue dñr;vt à candore can
tas ab Arift.hic fpccies qualitatis & omnes conlcquen didus, cº à grammatica grammaticus, & à iustitia iu
ter qualitates reduciadaliquam harú quaturípecierú. ftus,fimiliter autë,&- im alijs. In aliquibus verò eo quod
Quódautcm dixerit, fortaiic quide igitur aliusquifpiá non ſint poſita qualitati nomina,non contingitea que di
modus apparucrit qualitatis, vt morèm plulgfophgrô cütur ab cis denomina:iue dici,vt curfor,autpugillator,
& fuum przcipuefcruaret,caufam fuifle credimus. Có qui fecundum potentiâ naturalem dicuntur á nulla qua
fucucrunt.n.nö dctcrminatam rem adhucratione(nili litate denominatiue dicuntur,uom.n.pofita fùnt nomina
quafi pcr le nota relinquaí)fub dubio pertranfire:eo9 potentijs.Secundü qua* ifti quales dicuntur,ficut in diß
„,,,;, r,. nihil dcbct vcrae fcicntiæ traditor temere aſſerere. Ne ciplinis,fecundum quas vel pugillatores vepalefirici fè
tario pe- - - - - ſt ſufficié
äïí, íí
ïíïí, ô, autem omyngeiuni$$angs
tia harum fpccicrum breuitcr £mdcclaranda
doćirinam.cftfu
S. Iho. cùmdum affeéiionem dicuntur.pugillatoria enim vel pa
lefrica djciplina dicitur,quales verò ab his denominati
3ÈÉÊi Siquis autévclt aliorum fcntétiam videre,lcgat Alber uehi,qui
mia Secun- turh hic& fanctum Tho.vbi fupra.Jgalitas,cum mo ad eas afficiuntur,dicuntur..Aliquando autem
«dae.q.49.ar. dum fubftantiæ importet,modusautcm detcrminatio & pofito nomine demomimatiue non dicitur id quod fecü
2. С. nem, oportct q ficut diuerfimode modificaturfeude dum ipfùm quale dicit vt à virtute fiudiofùs dicitur: vir
terminátur potentia fubftantiae; fic diucrfimodcqua tutem.n.babendo virtuofus dicitur; fed mom denomina
lis dicatur;vfi fa&tum cft vtid quo dctcrminatur Potgm tiue á virtute dici:ur:hom autem impluribus hoc tale eff.
tia fubftantiæ £m cflc fubftanüae qualitas fubftantialis !Quæ autem dicuntur qualia aut demominatiue d praedi
vocaretur;propter quod dria in quale predicaturiºid, êiis qualitatibus dicuntur,aut aliquomodo aliter ab his.
quo deternìinìtur potentiafubftantiæ £m eſle acciden Hec eft fecüda pars huius capituli,in qua intéditde.
tále,qualitasaccidétalisdiceretur; Propter quod omnia terminare dequali;& circa hoc duo facit. Primo diffi
accidentalia vt determinantſubiecti potentiam quali nit qualedicens. Qualia funt qug £m hæc. i. qualitates
tates vocantur.Scd qualitatis nomen proprium fibige: di&isdenominatiuc dicuntur , vel quomodolibet ali
nus hoc rcrü vendicauit,£m Albcrtum quia facit fimpli
citer quale,cgtcra autcm non fìciunt fimplicit£r quale tcr ab his;(.qualitatibus.Secundo declarat datam diffini
tionem & primo quo ad primã parté, f, denominatiue
ſcdcum alqua additione.quantitas.n.facit quale quan dicuntur;áicens q, pcnein oîbus qualia dcnominatiue
tum,vel quâ]c quorü;vt fiéliccat loqui & fimile cft im deriuanturà qualitatibus,vt ab albedine albus &c.dein
alijs.Vel & in ièé redit;licct dctermiûans potêtiam fub de quoad altcrâ parté.ſvel quomodolibet alitcr ab bis;
£tántiæ £m cfle accidentale qualitas fit;quia tfi qualita oftédcns duobushoc modis contingcre; yel quia quali
tis ratio attenditur penes detcraminationem potentia tasipſa nomé propriú non habet,ynde dcnominatiuü
rci,& folum genus hoc côſiſtitin ipſa determinatione dicatur;& hoc maximcaPP3rct in ſecida ſpecie quali
fubiecti; & diftinguitur êm Q, diuertimode fubicótipo tatis;vt potentia naturalis ad percutiendum & curren
t«ntiam determinât;idco quâlitatis libi & rationem & dum &&.oflédit,pugillator.n.fm illâ Potentiam diétus
nomcn vcndicauit, ita tfi g ( vt dictum cft) 9unne aliud ab illis potentig nomine mô venit,fed ab artis pugillato
accidens v determinat potentiam ſubjecti Qualitatis riae nomine; & fimile e(t de curfore& alijshuiufmodi.
rationéfapiat,& nomcn quodainmodo habcat;& h£c Vel quia ipfum quale à qualitatatc nominata nó habet
appropriätio hominis quálitatis fuit caufa,quare quali dcnominatiue;vt à virtute habet ftudiofus& non vir
tas deſcripta eſt per quale ſimpliciter, ex hot n. 9 fm tuofus; his ergo duobus modis qualcinuenii nô deno
aliquam réquales finéadditione dicimur,qualitatis £c minatiue,ſed qûolibet aliter à qualitatc dictü.Dubium
nu§ cöjceré docuit. Quiaigitur qualitas dicitur fecun
hic accidit cxéo q, Arifto.quale per qualitaté diffiniuit
dum qýdeterminat {ubftanûae pjtentiam Ém efleacci & ſuperius qualitaté pcr quale, quod abſurdun videi;
dcntale,opori ct tot qualitatis ponere partes, quot mo quia circularis d9£trina vf,Ex dictis hic [olui:ur;quali
dis potentia fubfiantiae Em elcaccidentale determina «âtis fiquidcm diſcriptio à poſteriori data eſt, qualis
tur;vt diuifio fit per fc : inuenitur autem potcnt afub Iho, de Vio in prae, E 2. autem
 68 Thom.à Vio Calet. Comm.
autcm \ priori, talé autem circulum difformem com
mitterevitiofum non cft ; dummodo fcmperid, à quo
procedimus,tunc (itnobis notius,) vt in pofterioribus
diximus &c.
Incst autem contrarieta: fèciìd*m qualitatem vt iu
$titia iniustitiæ cótrarit est , albedo migredini &- alia,
altero magis & minus dicitur,fèd& ipfìim:entionem fù
fimiliter autem &- ea,quæ fecundum eas qualia fünt, vel feipiuut.cum candidum nanq; fi ; amplius cótingit candi
dicuntur.vt iuftum iusto,& album nigro, non autem im
omnibus hoc efl.rubro.m. vel pallido aut huiufmodi colo
ribus mihil contrarium eft qualibus exi$tentibus.
Hgc eft tcrtia pars huius capitulitradésproprietates
qualitatis,diuifaíjue in quatuqr partes iuxta Apprietatâ
fiumerum;quæ fuislocis patebunt. Afsignans igit pri
mo primam proprietatem,f. 9 qualitas habet çontra
rium,tali ordine procedit, primo exéplariter declarat
qualitatcm habere contrarium ; deinde quale quoque
habere contrariü ; demum hoc non conuenire omni
bus qualitatibus. aut qualibus oltcndit;& verba quidé
textus fatis clarc haec omnia manifcltaä,adeo vt expoli
tione non egeant. Notandatí duo exigunt. Primum
eſt, p hic et ſermode contrarietate ſimpliciter & non
fccú3um quid:dupliciter enim aliqua vócátur proprie
contraria à Philofophis. f. fi.mpliciter: & fic vnum vni
tantum contrarium ponunt..fic.n.cótraria funt extre
ma vnius generis,quæ maximc diftant;& non nifi duo
efle poflunt,vt albcdo & nigredo in gcncre coloris;dul
ccdd & amaritudo in genere faporis.Vel fecüdü quid,
& fic vnum pluribus êótrariatur:fic enim contraria di
cuntur media fub aliquo gcnere tam intcr fc quàm re
lata ad extrema, vt pallidum contrarium dicitur & ru
bro & albo & nigro:& cconuerfo quodlibct horum
pallido quodammodo contrariatur. Sedcentrarietas
hgc fecundum quid;pallidum liquidem vt fapitalbcdi
ném contrariatur nigrcdini, vt autem (apit nigredi
Tex. c.6. nem contrariatur albedini &c.(vt dicitur in5.Phyfic.)
quia igitur ifta contrarietas clt £m quid contrarietas, '
& non ſimpliciter, eo 9' ſic non ſunt contraria ſim ſe,
{cd ratione alterius,vt patct ex diétis: ideo Arift.abfq;
additione cótrarietatem hic proferens, de contrarieta
te fimpliciter intelligcndum fe voluit , propter quod
fubiufigendo dixit, in medijs coloribus cótrarietátem
non efle: quod verum non cft nifi contrarictatem fim
pliciter accipiendo &c.Sccundum elt, quod notanter
Сар. 9. Ariſt.exempla ponens contrariorum in moralibus, di
xit vt iuflitia iniuftitig,iuftitia nanque (vt in 5. Ethico
rum 1pfe docet) non clt virtus mcdia inter duas mali
tias;qucmadmodum aliæ virtutes moralcs: vt libera
litas intcrprodigalitatem & auaritiam ; & fortitudo
intertimiditatem & audaciam &c. fed opponitur in
iuftitiæ vt vnum cxtrcmum altcri extremò, ficut egri
tudo famitat &c.
Amplius ſi contrariorum vaum fuerit quale,hoc pa
lam est quoniam reliquum erit quale proponenti exjin
gulis aliapraedicamenta,vt fi est iustitiainiustitiae con
trarium:quale autem e$t iujiitia: quale igitur eft iniusti
tia, nullum enim aliorum prædicámentorum aptabitur
iniuſtitie nec quantitasnec adaliquid,nec vbi: necom
mino aliud quicquam mifi quale: fic autem & in alijs qug
ſecundum quale contraria ſunt.
Hic ſecundo non ponit ſcdam proprietatem,ſedvi
cem fecüdae Proprietatis.cù. n.ad hoc ponätur hic pro
Prietates vt inugni ü cis illucefcat pra;dicamentü quo
ad contenta & nó cótenta: & hoc in loco documentü
quo diÍccrncredicimus qualia à nõ qualibus tradstur,
merito vice proprietatis Poni dičtü eit. Ett aut docu
mentù tale, qeodſivnù contrariorü eſt quale reliqui
éteti quale; quod ſatis aperte in litera declaratur, in
duciiuc oftendendo 9 niihil contcntorum in aliis gene
ribusqualitati contrariatur.Et ex collabcmus viä fáci
liorcm ad dilccrnidum qualitatcs ab alijs;ltatiin.n.vt
vnum contrariorum in qualitatis genere potuimus, ſci
mus ex hoc 9 reliquum in eodem gcneie cft, & non
oportct vagando quærere cuius naturae fit.
Sußipit autem quãtitas magis & mimus,album.n.ma
gis & mimus alterum altero dicitur: &- gu$tum alterum
dum fieri. N9n tamem omnia. fèdplura. Iuftitia nanq;ſi
dicatur magis &• minus iustitia,poteft quilibet ambige
re:fimiliter & in alijs affeci.bus.quidi.ji.de talibus dübi
tant,iuftitiam mamq; d iujtitia jiom multum aiunt magis
& minus dici, nec/anitatein à fanitate. Minus autemal
terum altero habere fìnitatem aiunt,&- iuflitiâ minus
alterum altero habere: fic autê & gramm.ttici & alios
affeótus : fèd tamen ea quæ fécundum eos ajfeius dicun
tur indubitanter recipiunt magis &- minus,grâ miticior
emim alter altero,dicitur, & iuftior & fànior; finiliter
& inalis.Triangulus verò & quadrangulus non viden
turmagis & minus fùfjpere,nec aliqua aliarum figura
rum. Quaccunq;.n,diijinitionem trianguli juftipiunt &-
circuli,omnia fimiliter tria;igali vel circuli fünt:Eorum
verò,quæ mom recipiunt ratuonem eandem mibil magis al
terü altero dicitur.mihil.m. quadratii magis quàm parte
altera longior forma,circulüs efl; mullum.n.ijfòrum reci
pit circuli rationem. Simpliciter autê fi vtrunq; non re
cipiunt huius propofiti rat:onê non dicetur,utejü altero
^magis. Non ergo omnia qualia recipuüt magis &- minus:
horum itaq; j prediéta fùnt nihil e$t propriü qualitatis.
Hic ponif tertia proprictas qua'itatis.f.fufcipere ima
gis & minus,vbi ipfa propofita tria facit. Primo dccla
fat qualitaté fufciperé migis & minus ex duobus, f.ex
hoc g) vnü cft magis tale áltero;& ex hoc quod idé cft
magis talcfe fuccel$iue,vnde quo ad primum dicit,al
bum.n.magis & minus alterum altcrò df,quo ad fecun
dú verò poſt fubdit fed & ipſa.ſ.qualia inténtioné fuſci
Piunt;candidú nanq; cú [ir,contingit fìcri ampl;us can
didü.Deinde cü fubdit.(Non tii omnia.) oftendit g) in
aliquibus qualitatibus vertií dubiü, an fufcipiant ma
gis & minus; & intendit 9 apud multos dubitatur, an
qualitatibus fm ſe ſeu in abſtracto ſignificatis conue
niat fufcipere magis & minus; puta iuititia: fanitati , &
cgteris affe&ibus.i.habitibus vcl difpolitionibus;& fi
mile dubiù eſt de albedine & nigredine & alijs; indubi,
tanter tfi tenent prædiéti, g, qualia £m qualitates Præ
di&tas lufcipiunt magis& fiifius,vt iuftüs,fanus,albus
& alia huiufmedi.Rätio aüt huius diuerfitutis non alia
alsignaf in litcra,nifi modusloquendi; quia nô dicitur
magis aut minus iultitia aut fanitas aut albedo,fed df
magis & minus iuftus vel fanus aut albus. Tertio cum
fubdit(iriangulus verò &c.)oftend.t quod abfq; dubio
nó conuenit omnibus qualitatibus fufcipere magis aut
minus; & circa hoc duo facit,primo proponit quod fi
gura,qug eft quarta fpecics qualitatis, nóiccipit magis
& minus,dicens,triangulus verò & quadrangulus,quæ
funt fpccics figurg, nec aliqua aliarü figurarüvidcntur
fufcigcre magis & minus. Dcinde decIarat tali ratione
fi in figuris inueniret magis& minus,aut hoc efletquo
ad ca,dc quibus non prgöicatur diffinitio illius figurg,
aut quoad ca,de quibus prgdicatur,fcd necin i!lis,nec
iftis inuenif figurâ aliquâ cü magis & minus,ergo figu
ra non fufcipit magis & minus:minor in tcxtu quo ad
primâ partéfic declaratur; quia quæcunq; diffifiitioné
triangulivel circuli fufcipiunt; oia fimiliter & nó ma
體 aut minus trianguli aut circuli funt. Quo adfecun
à vcrõ fubdif.Eorü veró qug non recipiunt trianguli,
aut vi- culi rónem nihil magis alterü altero triangulus
aut circulus elt;& fubdit cxéplum huius. figura.n.qua
drata non elt magis circuli j figura altera parte lon
gior;quia neutra eft circulus,feü circuli aiffinitioné rc
cipit,
 . .. . . In prædicamen. Arift. 69
cipit , & fimpliciter acvniuerfalitcr conftat q) verum ftih&ü eft de æqualitate, ita in propofito diftinguen
eitníhilefie magistale nififit tale,feu,vtin textu dicif, dú eſt de ſimilitudine.ſ. proprie & ſimilitudinarie; ſeu
& idé eft,nihil dici magis tale quod propoßtitalis dif {ub alijs vcrbis formaliter & modaliter (& ficut ibidi
finitionem non recipit:qfn comparatiuü præſupponit &tum elt)æqualitatem proprie fcqui quantitatem pro
fuum pofitiuü;non ergo omnia qualia recipiunt magis priediétâ & æqualitaté metaphorice feu quan:itatem
& minus;horum itaq;quae di&ta funt nihil eft propric metaphorice dictä;ita nunc dicimus fimilitudiné pro
proprium qualitati:quia nihil horü cóuenit omni qua prie ſêu formaliter eſſe proprietaté qualitatis, quaeve
itati;vt ex diélis patet.Notandú eft circa hanc partem, re eft qualitatis fimilitudincm aüt modaliter cflc pro
9 pradita dubitatio dupliciter intelligipót.(.philofo prietaté qualitatis Em modum.i.rei fumptae per modú
hice & logice:& fiquidéintelligaturphilofophice per qualitatis, Appellaturait ſimilitudo proprie relatio
iuftitiâ & fànitatéintelligédæ funt qualitatcs in feipfis: conuenientiæ inter duo qualia ratione illarum qualita
per qualia aüt intclligendæ funt párticipationes ipfa tü,vt album albo;& calidù calido fimile dicitur.Simili
rum in fubiectis, feu ipfævt participáturá fubieétis:& tudo aút modaliter df relatio conuenientie inter duo,
ett dubitationis fenfus,an qualitates fufcipiät magis & quæcunq; fint illa,vt induunt rationes qualium , feu vt
minus in fuis eflentiis;cum tfi indubitäter cöftet g, fuf
habent modum qualis,vthö homini fimilis dffm hu
cipiüt magis & minus in earü participationibus in fub manitatem,quia hic talis eft qualis illc; cum tì £mrcm
icctis; próut magis aut minus participantur ab hoc vel huiufmodi conuenicntia idcntitatis non fimilitudinis
ab illo.v.g.conftat colore magis & minus participari à relatio fit;& fimile efl in alijs, vt pater patii fimilis df
diucris,aqs calidis,v clabvna ſucceſsiue:& conſequen fm patcrnitatem & quantum quanto è m quantitatem
tcr calidú fufcipcre mägis & minus. Dubium tfi cft,an &c.quia fcilicct hoc e(l tale quale illud eft &c.Dixit er
illa res , quae ett caliditas, per hoc infeipfa augeatur,an go proprie proprium c(fe qüalitati fccundum eamfi
ſola eius participatio augeatur. Et nec qò vlgue in ho inilc & difsimilé dici;quia quocunque modo fimilitu
diernü diem habet diucrfos opinantes: & quia philofo do capiatur proportionaliter comitatur qualitatem.So
phica,eft derclicta hic ab Arilto.eam tö dctcrminauit. cundum enim verc qualitatcm verefimile aut difsimi
S.Tho.dicens,qfi calidum intéditur,ét caliditaté ipfam le dicitur ; & fccundum rcm habentem modum qua
intendi.Si verò intclligatur logice, tunc per iuttitiam litatis fimile,aut difsimile modalitcr dicitur &c.
& fanitatem intelligenda eft qualitas vt fignificatur J£t verò nó decet cóturbari,ne quis mos dicat de qtta
in abllraéto, pcr quália autcm qualitas vt fignificatur
in concreto; ita vt diucrfitas £m modum fignificandi lit::e propofitionë faciétes, multa de relatiuis in:er po
difficultatem hanc ingefTerit,& eft fenfus dubitationis fuiffè : haòitus.n.& difpofitiones eorum, quæad aliquid
cum conftet concreta qualitatis..iultum album gram fùnt eflè dicebamus. Tenè. m. in omnibus talibus gemera
maticum &c. dici cü magis & minus. Dubium tamen ad aliquid dicuntur, nihil aüt eorü,quæ fingularia. Ngm
apud quofdam e(f,an ವಿ. carundcm qualitatem cum difèiplina gemus fit, hoc ipfüm quòd eft alterius dici
dicantur cum magis & minus,puta an iuftitia,aut fani tur:alicuius.m.difciplina dicitur.Eoriâ verò, quæ fingula
Qualia , nő tas dicatur cum inggis, & minus. Et hgc dubitatioma riafunt,nihil ipfum quod e$t alterius dicitur, vt gram
autem qua gis logica clt & facièſoluitur diccndo,quod abftraéta matuca non díalicuiusgrammatica:nec mufica alicuius
蠶ဖို႔ႏိုင္သူ non dicuni magis & minus qmimitanturfubſtätiam alterius mufica,fèd forte fecumdigemi« hgc adaliquid
អ៊ឺរ៉ែ in modo ſignificandi;ſubſtite ſiquidé adeºPrºPrium dicuntur:vt
modo dici- eſt non fufcipere magis & minus', vt non folü ipfa his
grammatica
cuius grammatica;& di alicuius diſciplina, non ali
mufica alicuius difciplima,hom a!i-
Tur- gareat,fcd etiam omneillud, qyod modum fubftantiæ „j„, mufica. Quapropter quæperfè quidem fingularia
醬႔ႏိုင္ဆို 蠶ប៊្រុ funt,non funt ad aliquid.dicimur. m. fecundum fingulas
> -

ftraćto permodůfubltantig fiုဂiြို့ ula fignifica

-

ម្ល៉េះ។из./ :*
- -12. : ‫ها می‬ w

tur vt perfe [tans:quod eft proprium fubftantiæ.Vnde 盤 riumjcicntiarum aliquas,quare baec {. உ1.
&ឧត្តុំ.Vត សែ្រេឌ្រា
ErgöïíéêïëåîéïíïìÜôçíignifiçìüôçìüíùííipere hæc aut non grum: gorum,quefùnt,adaliquid: Amplig;
magis & minus,& non fufcipcre,propter diuerfos moβ contingat hoc ipſum quale & relatшит effe, nihil e$t
do$íignificani; quorum alterufh répugnat cum ma- inconueniens, in vtrifque hæc generibus enumerare.
gis & minusprgdicari; proptcr quod & apud gramma Hæc eft quarta pars huius capituli:inqua Ariftote. In ante prae
ticos abftraóta comparatiuis nominibus carent &c. excludit quändä ម្ល៉ោះ tria facit. Primo ipf m dicamentis
Similia verò & diffimilia fècundum fòlas dicuntur obic&ione Proponit, quae eft tali§.fngererc qualitatis g;"ta ſecſi
qualitates.Simile enim alterum alteri noâefifecundum non debcntrcP9nir£latiua, qìdiétü cft,9 diu£r|9rú £8
aliud,mififecuduuillud quod quale efi. Qgare proprium 3°'°''''' &nd ម្ល៉េះ ofitorum ducríę funt
erit qualitatis fècumdam eam fimile & dijjimile dici. . ipecies& dfiae, ergo habitus & difpofitiones, cum in
- - - * - - praedicamento ad aliquid, numerati fint, non debcnt
Hic quarto Ponitur propric. Propriü qualitatis.ffe huncintcr qualitatesponi.Secundo ibi(ßcne.n.in om
cundâ eam fimile,& diffimile dici; qp pòaliter in textu nibus talibus.) refpondct huic obie&iofii diccns tria.f.
declaratur nifi cx hos 9 £tn nullum aliorum generum hmöi. ſ habitus & diſpoſitiones fm ſua genera di
vnum alteri ſimile di led ſecundum quale ti Vbino- cunturadaliquid;&quódgm ſingulai.ſpecies non di
tandum cft Primo, 9!y(fecundum) non gcnotat habi cuntur ad aliquid;& qd prgdi&a fihgula.i.fpecies qua
$udjnem caufae formalis aut fundamentalis. non, n.eft iitates funt.Ex qüibus tribus conficip6t refponfiddi
fcnfus 9 Proprium cft qualitatis £m cam formaliter fi- cens g, nó idem pofitü in prædicaménto ad'aliquid &
mile&difsimile dici:quia falfum ett,dffiquidem timi qualitates;fed gcnera habituum fita funt in ad aliquid,
1£fm fimilitudincm formaliter, & difsimilcfecundum quia ad aliquiädicuntur;fpeciesverò in qualitate,quiá
difsigilitudinem, quæ relatignes funt,& non fecundü qualitates & nó ad aliquidfunt.Huius reip6fioni$ pri
gualitatem gliquam.Sed
litati fecundum £ft fenfus 9 Proprium eft qua
cann fundamentaliter fimiie & disimi-
rha propofitio
plum clare Secuda
de diſciplina. patet intextu,& ponitur
quoq; clare ſubdifibi
cumc;em
df,
£c dici,&hocverum, gtt : quoniam fundamentum, cau &orú verò,qüae fingulafuntnihiîpfum quod eft alte
fa,& ratio 9 aliquid dicatur di[simile eft qvalitas;ficut rius di;vt grámmatica & mufica. fiaec.n.fion dicuntur
1 n capit. de fundamentalis rati9 9 aliquid dicatur gqualc clt quan fecundumjîeadaliquid, licet per aliud. i. per ſua gene
quasititate, titas. Notanduin eft fccundo, quod ficut fuperius di- ra dicuntur ad aliquid;& ideo {ubditur,fcdforte fecun
Tho. de Vio in Prae. E 3 dum ge
 7o Thom. à Vio Caiet. Comm.
dum gcnus,hgc ad aliquid dicütur;& cft fententia pla candi defubftantia, fecunda autem confiderat ea qno
na;vbi diftinétionem quam(in quinto Meta.) pofüit, ad id quod funr.Vnde quia modus dcneminaudi min!-
Te. c. 1o, inter ad aliquid £m fe,& fccundum aliud tetigit.Voca tü attcnditur £m modum quo res fignificatur & conci
tur fiquidem ad aliquid £m fe , quod fui ratióne refer pitur, & res quæ funt habitus vt fignificantur nomini.
tur, vt patet de Scicntia &c.Sccundum aliud verò qd bus fuorü gcnerum,vtdiétum iä eft, fignificantur per
ratione alterius; vt in propofito grammatica fccúdum modũ adaliquid , & confequcnter denominant cũ or
fe non rcfertur, fed vt fcicntia vel difciplina dMcitur. dincad aliud,vt autem fignificantur nominibus fpecie
Tcrtiam autem propofitionem ab ciu s probatione in rum,ſignificantur per modi qualitatis, & conſequen
choando fubdit dicés,dicimur autem£m fingula qua. ter dcnomitiant abfolute,ideó in primâ refpófione me
lcs,& intédit talcm rationcm,ea,£m quae dicimur qua rito di tu cſt habitus genera eſlc ad aliquid,fpecies aút
les,funt qualitates , fed f m {pecies habituum dicimur qualitatcs.Quia aüt diüerfae funt rcs,relatio fignificata
qualcs: ergo fpecicshabituü funt qualitates, probatio Pcr huiufmodi relatiua, & qualitas per eadcmi fignifi.
minoris,£m eâ,quæ habemus, dicimur qualcs fed fpe cata, ideo fccunda refponfid ad res ácccdcns dixit non
cics habitus habemus,ergo £m eas dicimur qualcs. De effe inconueniens idcm.f,fubie&o & nomine in diuer
claratur minor huius pro fyllogifms ; quia ideo fciétes fisgcneribus effe rönc diuerforum, quae clauduntur in
dicimur;qfh fingulas fciétias habcmus,& non quia ge co.Et licet hgc re(ponfio fufficientius videaí refoluere
nus fcientiarur) habemus: omnis.n,fcicns dicitur fciés dubitationem propofitam,quia tamen prima magis lo
vel quia habet ph lofophiam,aut geomatriá,aut aftro gica elt, ideo accuratus eam cft profecütus&c.
nomiam,aut aliquam iingularcm fciéiiam.Appellauit
autem fpecics fingularia, co 9 comparantur ad gcnus De ipfo agcre , & patiac cætcris
vt fingularia cius:y fingulas naturus fingulae fpc&ics in prædicamentis.
portant gcnere;nulla vanam natura dicéte. Tcrtio ibi
autê facere &• pati comtrarietat maes,&
(Amplius (i contingat ;) Alio mó rcfpondct cidem ob
icčtioni: & tcnditad hoc reſponſio, p non inconuenit
idem collocari in duobus praedicamcntis: relationis.f.
R Ecipit
gis & minus:caleficere.n.ei, quod e$t frigeface
re contrarium eft; & calefieri ei, quod efi frige
& qualitatis,ſicótingitidé cſferelatiuù & qualc; quod fieri, &• deleéîari ei, quod e$t contriftari : quare recipit
fine dubio cótingit:ipfetfi fub dubio protuIit,quiá nó comtrarietatem,&> magis &• mimus:calefacere.n.dicitur
determinaucrat eflc(vt moris fui eft.) quia ergo habi magis &• mimus,et calefieri magis & mimus:Recipit ergo
tus & difpofitioncs & qualitates funt & ad aliquiddi magis & minus age, e & pati,de his itaq; tota dicuntur.
cuntur,ideo in duobus poni gcncribus nullü inconuc Diétum e$t autem &• defitu in his; quâ ad aliquidfhnt.
PRAE;kuum nicns cft.Ad euidentiâ di&torüm primo notandü cft y denominatiue.n.âpofitionibus dicuntur.De reliquis au
enera 1 ad prima refponfio dicés,gfiahabituum cffe ad aliquid,& tem quando, & vbi,c? habere, eo quod manifefta Junt,
iliquid,fpc fpccics qualitates, pöt habere duplicé fenfum. Primus nihil de his aliud dicitur quàm quodin principio diífum
cies verô n eſt vt ſit ſermo de ad aliquid feu relatiuis fm eſlc, &
u®lit**. hic eft falfus omnino; qüia impofsibile fimpliciter eft eft:quia Habere quidem fignificat calciatum effe: vbi au
ºººººº alicuus qualitatis genus efe rem,que formalteradali tem im loco. Quando vt heri,fèd & alia, quæ de ei diéta
quid, ficut impofsibilc cft hominis genus eflelincam, Junt,de propofitis itaq;gjiribus,quæ diétâfunt,fùfficiât.
pradicamenta. n. oportet impermiſta eſlevtin primo N hoc vltimo capitulo huius tra&tatus breuifsime
T.c. 21.
j oftcriorum df.Sccundus fcnfus efl yt fit fcrmo dere Iឍ refiduis fex generibus, quia manifcfta
latiuis £m dici,& tunc verum eft quod df.f.genus qua ſunt de ſe, é primo depredicamento actionis & paſ
litatisalicuius eſſe adaliquid, qm cum relatiuú fm di fionis fimul, duas eorü cöitatesafsignando.f.contra
ci, vt cxfuperius dičtis apparet,nő fit relatiuuun,feddi ria habere & magis& minus fufciperc,vt clare patet in
catur relatiuum ; eo 9 res fignificata tali nomine non textu.Deinde depredicaméto ſitus determinat, remit
cft ad aliquld, fed eft conccpta & fignificata cú ordinetcns nos ad diâa in prædicamento ad aliquid fcilicet
In primo adaliuj,nó inconucnit ré,qua eſt qual tas,vt ſignifica denominatiuc à poſitionibus dr ſituatum eſle,vtiacere
capi ad ali- tur nomincfpcciei,nó fignificari cũ ordinead aliud,& & fcdcre,tertio de reliquis tribus.f.vbi,qú,& habere,
quid. confcqucntei gcnus cflerelatiuum £m dici,& fpecicm nihil aliud dicendum cenfet, nifiquodin principio di
nö,fed qualitatcm purc rcmancre.Sic autem cft in pro &tum eft.f.declarare quid nominiscorü, puta g,vbifi
Pofito;qm cum genus & fpccics eandem rcm (licct di gnificat effe in loco, (qiî)e(lein tcmpore(habcre) verò
uerſimodc)ſignificent, res ſignificata ſcientiae, ſcudi calciatum eſſe, veſtitum eſſe &c. Vltimo ſufficerehaec
fciplinae nomine,& grammaticae,feu muficæ nomine, vult pro nunc de dcccm praepofitis gencribus &c.
qualitaseft, fedvt fignificatur fcicntig nomine, cü re Tametfi fitus pofitione denominatiue dicitur, quae quo ad
lationc adfcible, importantur,vt aüt fignificafur no modum fignificandi in ad aliquid pofita eft, vnum tamen
mine muſic; abſoluteimportatur,& ideoſciétia dr ad fpeciale prædicamentum eft.
aliquid fm d:ci, mufica autcm non,fcd qualitas.Ex his
autem patct inteileétus fccundæ relponfionis, qy.f.in C Irca hanc partem occurrit dubium,qüofitus fit
illa quoq;fcrmo cft dc rclatiuis fccüdum dici, nihil.n. vnum decem gencrum, & tfi denominatiuedica
minus impofsibilc eft idcm effe qualitatem vt ad ali tur à pofitione, quæ cft fpecies ad aliquid, vtin textu
quid£m cffe, quàm genus cffe ad aliquid& fpeciéqua hicdf.Ad hoc refpódctur multipliciter. Primodicitur
litaté,immo magis impofsibilc videtur, quià impófsi g) pofitioquidem eft fpeciesad aliquid,& nqp eftge
bilitas illius cft ratio impofsibilitatis iftius,ideo.n.qua nus gcneralifsimum,fed fitum eſleeſt generaliſsimum,
litatis gcnus non pötefle ad aliquid,quiaidcm non po cuius fignü eß 9 Arift. tá in principio jingencre ad Cap.r.ibi
teſt eſſe adaliquid & qualitas Intendit ergo ſecüdareſ aliquidjaccre & federe in prædicamento fitus pofuit, eorum quae
Ponlio, 9 quia huiufmodi. f. habitus & difpofitiones feßionem verò & ftationéin ad aliquid&mö expreffe fecundü aul
funt rclatiua £m dici,& confequentcr important.duo vocathocgen
usſitù eſſe.Necobſtat denominatiue di- lam &c.
.fabÍolutam & relatiuam,idco nó inconucnit in diuer cià pofitióne, qiú diuer(us modus prædicandifufficit
fisca gencribus collocari, in ad aliquid&uidëratione ad diltinétionem horüm generü.Sed cótrahoc eft cx
iclationis, in qualitatc aütratione qualitátis,quae abfo prcfle auétoritas Gilberti porretani, & Qmnium penc
luta reselt. Secundo notandú ef, q prçdicta dua re hiloſophorü dicentiû diſpoſitioncm eſſe vnügenera
fponfionesdifferunt in hoc, g) primia cönfidcratadali 盟 Prgterea non qugcunq;diucrfitas modi prae
quid & quale, quoad modum denominandi & prædi dicandiſufficit addiltinétioné Prædſcamétorum,dato
q non
-
 In Predic amen . Ariſt. urintradatud71ere
relationi sge ner e dupliciter)vtdicit
9 non diftinguatur nifi ratione;diuerfitas nanque, que latione:attributo.S.Tho. Primoinhoc g genus rels,a
inucnii inrcr abſtractum & concretü,ſcu denominans ibu
& denominatiuũad hoc nõ íufficit; qiii haec in eodem tiºnis inu£nitur&in corporalibus&inípîřitual
tu aüthorü quatuor in corporalibústiii, confé
funtgenere.album.n.& albedo,&piter & påíèriô quùpeé rcf
tur .n.locú tépus,aut aliquid tcgcns; quae cor
i!}99gcmfmanifcfte funt genere: cùm igitur pofitum Porum&corPoraut ạli um tínfunt.Secundồin hỏc q rela
t
eſle & Politio, non differin niti licut denomi nan s &
tion is gen us fun daf fuper resquinq; generum fub mo
denominatiuum,vt patct defefsione & fcdente;(tatio goabfőlutas; repcét usaút umgenerű fundantur
ne & ſtante &c.op9fte§9jn eodcm gcnere fint.Secun fupcr aligs refpectus, vt patehór t exeöïíííííííííííôïí.
qodf9P Pofitio triplicitéffumitur. Pfimo pro ordina busà Gilbertöpofitis;(vbi) nan q;&pofitio confcquă
ta perpancntia arum
fituat partió; & ficcii dfia quan turadiaccntiam pafsiui corporis locutia loco(quando
titatis.Se£undo pro ordine 5artium in toto refpcëtulo Vcrò)fequitur adiacentiam temporis, & habitùsadiì.
ci;& fic cft fpeciale prædicámentü. Tcrtio pro relatio $entiam c9rum quæ circa corpus funt. A quibufJam
ne, & fic eft numeratain ad aliquid.Sed hæc rcfponfio ;em diciturghecfex genera important repectus
& falfum fonat,& non fo!uit. Falfa quidem vf,quia ter giffercntgs à refàtionisgeiicrein hoç ; q, relpe&iùs gé
tia acceptio poſitionis chimerica videfque nanqi eſt il neris adaliquid elt refpeétus intrinfecus adueniens,re[
la relatio? qüod eius fundamentü;aut quis tcrminus? Pc*tu$ autem aliornm generum efi rcfpc£tus cxtrinfe
Non foluit áüt; quia cx hoc non habetur qüodcnomi cus adueniens; & vocatur rcfpcctus ifitrinlecus aduc
natiuc dicantur ca quæ in fitu fnnt,ab his, quæ in adali nicn$,qui ncccflarium fequitur extrema;vt fimilitudo
quid!; immo ex hoc potius habcrctur oppofitû ; eo φ nccellariofcquitur duo alba, rcfpectus autem extrinfe
denominatiua folo cảfu & nõ fignificatione differunt cusadueniens dicitur qui nöneceflario fequiturad ex
ab his,à quibus dfir denominatiüc. Tcrtio df & eft for trcnna Polita in actu;vt vbi non ncceffarioíequitur cor
tc dcclarátio præccdcntis;'p quia p9fitio vt cttfpcciale Pus & locum, &c.& quoniam Ariltotelcs noii eflc pro
prædicamcntú, dicit rcfpcëtum cófequenté relationé, tclandum fcrmoncm dehis hic ccnfet;latfint haec &c.
idco pót fumi duplicitcr. Vno mgdo formalitcr & eft
vnum prgdicamehtü.Alio modo fundamétaliter & fic 4' Κ Α ( Γ Α Γ Κ ω Τ Ε Κ Ι 1 μ' υ'
eft in aá áliquid.Etfi quærat,quæ eft illa relatio? di g
eft pafsiua adiacentia lóci ad corporis partes fic adinüi
cem & refpcótuloci coordinatarú.Sed contra hoc.cft;
?offpraedicamemtorum , •Aristotelis.
quia ncc fic faluatur qüo pofitioformaliterà pofitio De oppoſitis. Сар. I
ne fundamentaliter denominatiue dicatur: immo Po
tiusoppofitum exhochabcret,vt deduétú eft. Et prae J^oties folet opponi dicêdum eft.Dicitur au
terea,cum abftraétü fignificet rem formaliter tfh;male rem alterum altcri opponi quadrupliciter;
Ariſt.numeraſlet ſeſsioncm & ſtationem in ad aliquid, aut vt ea,qu£ ad aliquid,aut vt contraria,
... & ſtat&ſcdet in ſitu.Debuiſſetſiquidé oppoſitäface 2ut vt babitus G priuatio,aut vt affirma
,* rc;quia concreta vtroq; modo fumiipofIunt, abftraéta tuo & negatio. Opponitur autem vnüquod
verô minime. Quarto df g, quia pófitio vt cft vnum que iſtorum,vt ſit figuraliter dicere. vt relatiua,vt du
prgdicamentum fignificar doriré abfolutam,fed reípe plum dimidio : »t contraria,vt malo bonum: vt fècun
<tivam:licet nő degenere ad aliquid;& largelóguêdo; dum priuationem & habitum,vt cgcitas vifui: vt affir
omnis refpe&us reIatio vocctur.idco Arift.cxtenfo vo
* ¢abulo aliquid pofitioncm inter ad aliquid numerauit matio,o negatio vtſedet & non ſedet.
Sed omiflo ghgcrcfponfio volütaria df,contra ipfam H Ic eft tertius tra&atus huius operis;tradens noti
' eft;9 pari rátiohciacere & federe inter ad aliquid nu tiam poft prædicamentorů.i.eorŭ,quş cófcquun
mcraflet;vcl{altëea ab adaliquid nō fęparaflet;fignifi tur diuerfa praedicamenta. haecin.fupercrant determi
cant.n.hgc refpe&ü,ficut fe(sio & ftatio. Df crgo quin nanda hocin loco £m veritatem;licet Andronicus(Boe
' to; 9 politiogenusgeneralifsimum clt compréhendës tio tcftc)dixcrit Arilto.non cfle doétrinam hanc,ficut
in fualatitudine feſsionem & federe, ſtationé & ſtare; namq;antedoétrinam prgdicamentorü tradit eorunu
ficut qualitasalbcdinem & album;& qy federc & ftare notitiam, quæ velut principia & fumdamenta iacienda
denominatiue dfirà fe(sionc& [tatione,ficut album & crant;& poftmodü fingula genera cü fuis proprictati
dulce balbcdine & dulcedine,&cöfequenter ypofi - bus numerauit,fic modo ca,qug ad omnia vclut multa
tio non eftfpccics praedicamcntiadaliquid:fcd pofuit gcnera confequuntur,doccre confequentcr vult. Suht
Arift. pofitionesihter ad aliquid: quia fignificant per áutem hgc quinquc.f.oppofitio,prius,fimul, motus, &
mo dühoc
cuit uid.fac
aliqum
ád ipf eret.n.
Dici in hoclibr licuiiius
po(itioao;qi icciti
logpof idedo
cöfo,& rat : habere.Quòrumi primüm £m&tcrtium omnia&fin
' resvt dictum fuit;non dicimus crgo ca, quae funt in ge * gula gencra comitantur, quoniam inter omnia gene
ra ett oppolitio, cum fit dittinétio, quæfilper oppofi
.'nerefitus,denominatiuedici ab his quæ funt in genc tione fündatur,& vnum e(t prius & aliud poftcrius,&
re ad aliquid£m illud quod funt, quoniam paßiones omnia funt (imultcmpore, in fingulis quoque gencri
fecundum id quod funt, non inter ad aliquid,(cd in fi bus manifefte hgc patcnt,differentig quidem cconuer
. tus generc collocãtur;fed dicimuina s ea,qcdi funt in gene fodiuidétes genus quodlibet fimul natura & oppofitæ
uaeci
ycfitus.f.federe,&iaccre,dcnom tiu ab hisqug funt generaverò priora fpeciebus funt. Motus autem
funtingeneread aliquid, quo ad modum {ignificandi, perféquidem quatuor réfpicitgencra. f.fubltantiatm,
.j; hoc autem manifefte patet nullum inconucnicns cffe. ' quantitatem,qüalitatcm,&vbi; pcr accidens autem ad
ºri.
Cap
I• pri. • C 1 R c A bgcvltimo diéta giia vt vclquid nominis dmniafe exteridit. Haberc autem lubltantiam refpe
- - - - - - -

Heiueus.*' nouitijhabcát,fciédú cft quatu9 r cílein fc hac opinio : άu certorum generum comitatur. Declaranda igitur
quol. nes.Qújdam.nputanthgcfexgňa fig nificarcabfolutů mcritohgc ab Arillo,fucrant,incipiensautem ab óppo
Lcêì.4:{ fu- cum rẽípeétu;putaqvbitignificatiọcũ cũ rcípcctuad ' fitis quatüor facit.Primo proponit,&in communima
£$£*$*:. 1ocatumi&c. Älijvefòg) fignificaatfo tdcnotninationcs cx * nifcftat intentü.Secundo exequitur de fingulisoppofi
Capri. 2. di, ...; ific ueigitur
a y nihilaliùd fignificat fortem cfTc in loco tionibus traótando.ibi(Qugcunq
t:infccas;it
•: -- -- ^ .T. ;
-- -

vt relatiua.)
鸞
2. º: quã fort denominarià loco ; vtmébraintrinícca&c. Tcruo comparandocasadinuicem differentiam intcr
q. 1, in fo-
1.
é --.' -- - - - - - -- -

& hoc cöfonarcvidctur doctrinae.S.Tho.in tcrtio phy' alias ottédit,ibi(Qgoniam autem priuatiu & habitus.)
=li L. con
I. COnt ì, ficorum ab Hcrveo defcnditur.Alijcrcdunt quod quia
cifrºl. Quarto rcdit ad amplius contrariorum naturam tra
‫ג‬t ."‫ ווא‬. tuor yltima genera fignificent rcfpcctu,qui diffcrcntia - I ho, de Vio in Pra, , E 4 ctandam.
---
 74. 1 hom.à Vio Calet.Comm.
&tandam.ibi(Contrarium autem eftbono &c.)Propo
ncndo ergo primo quid dicendum fit,aperit. f. Quo
ties folet opponi. Deinde enumerat quoties folet op
Poni diccns quadrupliciter oppofitiofiem fieri.Vltimio
figuraliter,idett exemplariter quatuor oppoſitionis ſin
gula exempla apponens,vt de fe patet. - -
in genere entis, & ſicinfirmitas minus remoués ſanita
tis pcrfeétior eft.Cóftat autem g, epjofitio in áli föI
già maloruu eft; ficut non eas&di inétio;vtcx oppo
fitiscgrum apparet.f.conucnicntia,& vnitate; quæ im
coordinatioiiebonorum funt;& iJco confeqùén$ëïí

£guant9;liqua 9Ppofitio migis reccdit ab £itis pò

Oppofitio - ' C 1 R c A illüd verbum(quoties folet opponi)com fitione Poftcrioré interentia locum tcneat, & ea quæ
nis pomen mune dubiü occurrit;am oppofitio vniuoce dicatur de minuscntitatis remouct,priorem locùm obtineat,CÈ
ad 9$s 9P- his quatuor oppofition:bus,an æquiuoce. Quibufdam r:m vcròcit q conuenientia cnsponit, ficut & vnum
pofitíonís .n.viderar q> vniuocc; quia nomé elt cömune & ratio cfle;& confcqucnter quod quäto aliquâ oppoſitio mi
‫ס‬
ನಿ *j. fecundum öppfitionis nêmôfimul
oppofitio incompofsibilitas eft cadem:& eft in
exiftendi fiquidem
codem nus conuenientiæ habet, tanto magis ab ente recedit;
ac Per hoc contradictio vltimum entium inter орро
£m idem ad idem &c.& in hoc conueniunt omnes op fitiones erit,& aliae prgccdcntipfamfccundum rêgî
pofitiones. Alijs autem (quos 蠶 орроfi ſum minorem à conuenientia,qui ſupra declaratus eſt.
tionem æquiuocc, £m analogiä tii dici dc his quatuor. Sicredimus ergo Arift. oppofitiones voluiffçordiiï
Tum quia Arift. non diffinitiueaus defcriptiue fed.di fe in genere oppoſitionis à minus oppoſitisaſcendiſſe
uifiue incæpit de oppoſitistraćtare dicens:Quoties fo fempgr dicamüs. Si autem opinamur ipſum ordinaflc
let opponi diccndüm eft. Conftat enim q, hic modus oPPoſitiones inter entia; dicamus à perfectioni in
traétandi analogorum proprius ett , Tum quia i!la op choaſe & ad minus pfeëtiua indefeſeproperafle.&c.
Pofitionis dcfcriptio adducta nõ oppofitionis,fed cõ J!£cuiiq; igfur(P; relatiua)opponátur ea tplа,4и?
tradiétionis eft; vt patet in i.Elcnch.Tum quia relati
ue oppoſita (vt infra patebit) aequiuoce oppoſita dňr. fùnt,®pofitorù dicitur, ut qiiàmiodolibet alit&aâ ťa,
»t duplum dignidif,ipfùm, quoá efl alterius dicuntur,alj1
Quatuor ' Ci R c A illud vcrbú quadrupliciter opponi dicitur; cuiits.n. duplum dicitur,& fèientiaßibili tangi.am rela
tantum efle aduertcndum e[t, q, fufficicns ratio numeri oppotitio tiue opofita e$t;&• dicitur,et feiêtiâ hoc ipfùm quod e$t
opp9fitig- nuin habetur cx hóc, q, oppofitio aut attenditurinter fibtlig;fedfcibile
nis fpeci** ens & non ens, aut intér chtia.fi primo modo duplici hoc ipfùm quod efi ad oppofitii dicitur
ter contingit;vel inter ens& non eris omnino,& fic eft .i.adfeientiâ fcibile.n.aliquòdicitür ßibileJciétia. Que
contradictio, velinterens & non ens in tali ſubiecto, cknq; ergo oppofitafùnt tanquä ad aliquid,ipfi quidò
& fic eft priuatiua oppofitio;fifecundo modo,duplici quo.i fìnt aliorum diir,aut Фиoтodoсип4;ad #uicern.
ter etiam, vel interentia expellentia fe mutuo ab eo , Hgc cft,fecúda pars Principalis huius capituli;in qua
dem fubicéto,& fic eft contrarietas:velinter entia ad in:édens determinare ſigillatim de ſinguis oppoſitio
inuicem contrapofita,& fic eft relatiua oppoſitio. mibl>qgatu9{facit iuxtà numerum oppofitiöfiú,qyae
Oppofitio-' . Ci R c A ordihem harum oppoſitionum notandum 'füjsl9cis patcbunt. Primo ergo breuitér determináns
ni$i pés du- eft;g, dupliciter ordo inter ca$confideraripót, primo dérelatiua oppoſitionc deſcribit relatiue oppoſita fic.
pliciter or- in latitudine oppoſitionis, ſecundo in latitudine entis. Qugcunq; vtrclatiua opponuntur,ea ipfa,qügfuntop
dinantur. Si ordinandæ funt in ordinc oppofitionum, fic contra pofitorum dicuntur,aut'quomoliberaliter ad ea;& de
diótio primum tenct locü dcinde priuatio, tertio con çlarat exemplariter poneris duo exempla,primum de
trarietàs, & vltimo rclatiua oppofitio remanet ; quia 'feruicns Primæ particulæ,&fccundurì fecundæ, vt ex
tanto priorem inter oppofitioneslgcü obtinet oppo his,quæ diétafunt in cap.rclationis patet. Notandum
ſitio, quanto minusconuenientiaecópatitur; ſicuttan , eft hic attente,9 fecundum duplicem viam exponen
, to magis calidum eft, quanto minus frigoris compati di.relatiuam oppofitioně dupliciter exponitur diéta
tur, & vniuerſaliter quanto minus vnum extremum defcriptio. Qgidam.n.putantrelatiue oppofita exhoc
compatitur aliquidalterius,tanto magis perfeétius£m , hab£re oPpofitionern relatiuam,quia noh compatiun
illud cft. Conftat autem cótradi&ionis cxtremain nul tur fe inüicem in eodem fecundum idcm fimiliter &c.
lo conuenire,quia alterum ens, altcrum purum nihil rcfpe&tu eiufdem; impo{sibile efl fiquidem aliqué cffe
cit. Priuatiue autem oppofita, etfiin nullo formalitcr patrem & filium eiufdem, aut duplum, & dimidü&c.
conueniant,in ſubječtitfi poſitionc conueniüt; virun & £ m iftos, hæc dcfcriptio non dcclaratin quo confi
que.n.fubiectum ponit. Contraria autem ctfi mutuo flit relatiue 9Pponi, fed cft potius regula qüaedam ad
fe cxpellant;quia tfi in vnius generis natura cóucniunt cognofccndum relatiue oppofita;qfh hincdifcimus g
, quoniam vtrunque eorum efis ponit, formaliter illius relátiue oppofita femper fünt correlatiua adinuicemi.
' generis tertium merito fibi locüm vendicant. Relati , talia.n.{unt qu? nô fe cõpatiuntur refpcóìu ciufdế &c.
ùe autem oppofitavltimo reftant; quoniam in genere ita 9 £m hanc viam dcfcriptio ifta màgis e(t ad decla
formaliter conücniunt; vtpote natúras pofitiuis illius rádümqug fint relatiue oppofita,quàm quid fint, licet
dicentia, necfecx hoc prelatiue oppofita funt expel habeatur cx ea via ad cognofcendüm quid fint; f. quæ
lunt,vt infra patebit,fedquia oppofita ide[t contrà po quæ non compatiuntur fe&c. Alijautem dicunt rela
fitafunt,inter oppofita numerántur. Si auté in ordine. tiuam oppofitionem in hoc cófifterc formalitcr quod
entium collocandæ funt fic contrarius ordo cft; qfh re ad inuiccm rclatiua funt,(eu dicuntur;ita quod ex hoc
. latiu£ oppofitioni primus dcbetur locus, contrariæ fe patcr& filius opponuntur relatiue;quia páter cótrafi
cundus; priuatiug tertius,& contradictoriae qnartus,& lium ponitur,& èconuerfoper hoc quod patcr filijeft
' ratio cft; quiain his, qug impcrfectionem important ' pater,& filius patris eft filius;& fimile efíinalijs rela
oppofitio ordine attendiíur magis & minus eorum in , íiue oppofitis:&fecundum hanc viam dcfcriptio ifta
illo genere,& in genere entis:in illo fiquidem genere, optimcdeclarat.quid fint relatiua oppolitavt fic; qin
attcnditur magi$& minus fecüdum acccfium ad fum explicite dicitin quo confiltat eorum relatiua oppöfi- ' '
inum illius geiicris; vel quod idem elt £m maiorcm tio,[.inhocq) ad{e inuicem referuntur-Etquoniãhaec '
recuflum ad oppolita ; in gencreautem cntis attendi- . via vcritatem tradit,ideo ad eius euidentiam & prioris
turmagis fecuffidum minorem reccflum ab cntis pofi manifeftationem in quo deficiat notádum eft; p quia
tionc;ita g illud e(t perfeétius,quod minus ab entispo relatiua oppoſitio vltimum inter oppoſitiones locü te
fitione recedit.y.g.infirmitas,quae imperfcétionem fo net,& confequenter contradi&oriam participat; quae
nat,duplicitur melior dici poteft ; yelin genere infir pritima ett oppolitio,ideodupliciter pfit contiderarirc
mitatis, & ficilla erit perfectior infirmitas, quæ magis latiue oppoſita. Primo inquanti opponunturcótradi
appropinquat morti; feu magis recedità fanitatc; vel &tione participata,{ecundó inquantüfunt ဎုပျို့ TC
at IUC.
 ln prædicamen. Arilt. 73
latiue.fi confiderenturinquấtum relatiua oppofita, fic natiuis nominibus referütur,vt fortes eft rclatiuum fe
???entia, q. apud.S.Tho.in quaeftionc fcptima de potentia Dei,ar cundum accidenté fibi paternitatem;& patris nómen
******* ticu.oétauoad quartü, duabus finguláribus differétijs indutus,Platonis filijdicitur pater; neceffe quippc eft
feparantur ab alijsoppofitis. Prima eft, 9 caeterorum quod contrarie oppofita fccundü ca, quæ fuht füb pro
cppofitorum femper alterum,ideo oppoiiti rationem prijs nominibus rclatiua ad fe inuicem non fint ; vt al
håbet,quia alterius negatio cft;vel negationem fecum bum nö dicitur nigri albü;nec egöuerfo,& quod deno.
ducit.Cőtradićtoric.n. & priuatiue oppofitorű alterű minentur contraria,ac per hocfecundum additam có
negatio cft:contrariorum verò alterum vt priuatioeft; trarietatis relationé,relatiuc dicantur induta contrarij
vt dicitur decimo metaphyficg , relatiue autem oppo vocabulum,dicitur.n.nigrum (& fi non albi nigrum,al
fitorum vt fic,neutrü altcrius deftru&io ell;fed cx hoc bi tamcn contrarium) & econuerfo,album dicitur ni
quod opponütur mutuo feponunt.non.n.pater oppo gri contrarium, & fic oportet contraria oPPofita non
nitur relatiuc filio exhocquod idé non poteft eflè pa eſſe correlatiua & eſſe correlatiua.Nectamen hoc ſuf
ter & filius ciufdcm, fcd cx hoc quod contra poniturfi ficit ad difcernendum contrarie oppofita, fcd oportet
lio, vt diçtum eft, ex hoc autcm ponit filium; & econ. ſpecificare quali relatiua denominatione oportet ca
uerfo,& fimilceltinalijs relatiue oppolitis;fempnan efle corielatiua : & hocfecit Ariftotc. (cum dixit ea
que inueniturhoc,q ex hoc,g relatiuum adfuum cor oportereà contrarictatis relatione denominata,fibiin
relatiuum df,ponifipfum & ñon negar, exhoc autem uiccm contraria dici.) Tertium 9 quia Ariftoteles fu
opponuntur; vt in textu dicitur, 9 hoc ipfum, m funt perficietenus(vt logicum decetics ſub intentionibus
o„„,nunt aliorum funt.erg9 &c.Secunda elt 9 caeterorum oPPo confiderantéJoppolita contrarie manifetauit per dif
jíüÄÈÉ- fitorum alterumifehabet vt imperféctum rcfpeétüál ferentiam à relatiuis & diſparatis, necapcruit quid con
tradiétione tcrius,vt patet difcurrendo pcr finguli; relatiuie autem traria oppofitio fit,tcd quæ contrarie qppofita dicun
participata oppofitorum vt fic ncutrü áltero perfectius cffe opor tur, nohvera defcriptione, fed aliqui maiore cxplica
* ter;qmvtfici.inquantum oppofitahocipfum 9 funt tiofie,quàm contrariorum nomen fonet, ideo nón eft
vnumnega-
rius alte-adaliud furit;inqüantum autem res aliquâ ad aliüd cft,
- - - i -
mirandum fi contrarie oppofita declarauit; perdici fi
tioné clau- nec perfeét,nec imperfecti rationem habet.Siautem biinuicem cótraria.Ex dictis nanque iam patet,9 ad
di, rei contidercntur relatiue oppoſitavt opponàtur contra junctæ huic particule duæ aliae, tres contrariorum con
ua verò in- diétioncparticipata, ficabfq;dubio verum e(t 9 alte ditiones oftédunt; quas cótrariorum , autcótrarie op
quantú inui rum alterius negationem claüdit, refpeétu eiufdé &c. pofitorum nomen non explicat &c.
seº cerre & hoc modo intelligendifunt expoſitores illi, qui di guccunq; verò contrariorum talia fùnt, vt in quibus
*****func- cunt relatiue oppofita opponi. exeo qđ nó pất cfic in nata fùnt fièri,& de quibus prædicantur neceffarium fit
--
eodem refpeétü eiufdem,& non eft accipiefidü de rela alterum ipfirum ineffè,nihilhorum eft medium: quorum
tiue oppofitis vt fic praecife, qiii vt ex duabus conditio verò non neceffàrium e$t alterum meffèi,borum omnium
' nibus corum inductisapparet, 99 relatiua oppofitio for aliquideft medium omnino,vt egritudo,& famita4 in cor
malitcr & præcifefumpta non conliftit id negatione oîe animalis nata fùmt fieri,&^ meceffarium e$t alterum
& imperfectione,ſcdpoſitione obſtrahédo à perfectio ineffè animalis corpori vel ægritudinem, velfumitaè. Et
ne & imperfećtione.Et qň fermo Ariftotelis formalis
cft,ide9 veram relatiuc óppofitorumi dcfcriptionem af paro imparde numero predicanturicº neceſſariumeft
fignauitdicens,relatiue oppofita eflé illa, qüg ea ipfa, älterum in numero effè,vel impar,velpar, & mullum eft
quæ funt oppofitorum funt &c. i; medium eorum,neq; aegritudimis,& fànitatis,neq; impa
ris,atq;paris. Qjoriim verò non eft neceffàriij alterum
Illa verò quæ funt vt contraria ipία quidem' quæ funt ineffe
mullo modo adimuicem dicuntur:comtraria verò fibi inui eorum eft aliquid medium, vt migrü & albù in cor
poreanimalis natajunt fieri,& non est neceffariü alteri
cem dicumtur.neq;.n.bonum mali dicitur bomum, fèd com aori cffein corpore.mó.m:omnegorpus aut album, aut ni
trarium, nec album migri album,fed contrarium: quare grum efi.Sedprauum & $tudiofum prædicaiitur quidem
differunt à ſe inuicem be oppoſitiones. äe bomine,& de alijs multis:fednon e$t neceffarium al
Hicfecundo determinansdc oppofitione contraria terum eorum ineffe illis de quibus prædicantur. mó.n.om
duo facit, primo quaſi deſcribendo cotrarie oppoſita, `mia velpraua velftudiofäfünt,fedeft horummedium.Ml
gicit.(Illa verò &c. Vbitria notanda funt. Primü elt gy bi quidém & nigrifufum & pallidum,& quicunq;alij
ſecundú triplicem contrarie oppoſitorum conditio fùnt colores:praui verò & $tudiofi quod neque prauum,
m em,tria Arift.tangit.funt.n.contrarie oppofita entia, ìmeque fìudiofùm eft. 7m aliquibus # momima pofita
& in hoc conueniunt cum relatiue oppoſitis(ad leinui hiã quæ media fùnt,vt albi &- nigri fufcum & pallidum:
cem noh reſpectiua.) & in hoc differunt à relatiue op in aliquibus autem nomina quidemmedio aßignareido
poſitis(& denominata ſibiinuicé contraria)S per hoc meum'non eft,fèd per vtriufj; extremorum megationem
differunta difparatis, puta albciline& dulcedine. Pri
mam conditioné innuit dicens, ipfa quidem quæ funt, (quodmedium efi) determinatur: vt neq;bonum, neque
.i.fecundum fuas proprias effentias. Secüdum fubdens, malum,neque iu$tum, meque iniuftum, -

nullo modo ad fe inuicem dicuntur.Tertiâ adiungens, , Deinde diuidendo contraria per mcdiata & immc
nullo modo verò fibi inuicem dicuntur.Secundü cft,g> diata,magis eorü naturam aperit,tali ordine.Primo po *
-
oppofita contrarie, vt in tcxtu patet, oportetfecüdum nit diuifionem bimembrem cum membrorum defcri
ea quæ funt.non fe inuicem refpicere: & aliquo modo tionibus dicens,contrariorum quædam effe, quorum
(.f.vt contraria.) feinuicem refpicere;&confequenter · hihil eft medium.i.immediata;& iftafunt quæcunq;ta
non eflerelatiua & efferelatiui. Non proptereaquòd liafunt;vt in quibusnatafunt fieri,& de quibus prædi
oporteat contraria non cflc rclatiua fecufidum effe;& cantur;neceflè eít altcrumiplorum inefle;qugdáverò,
' effe relatiua fecundum dici; qfh album & nigrum;dul ſ quorum eftaliquod mediu, ideR mediata;&iła funt
ce & amarum & alia huiufmodi neutro modo funt rc-- qua•cunq;talia [unt,yt nó ſit neceffe alterum ipforum
latiua, fed propterea, quia 9portct contrarie oppofita ih cflcei,in quo nata funt fieri.Secundo declarat cxcm
nó e[]c correlatiua p fe& cfì¢ correlatiua peračcidés. plaritervtrung; membrum:& quoad Primum addu
Vocantur autem rélatiua perfe, quæfecundum feipfa &itin exemplülanguorem & fanitatem in náturalibus.
feu proprijs nominibus rcfcrütur;vt patcr & filius,du &in mathematicisparem & imparem dcclaräsin cis
'plum & dimidium &c. relatiua autem fecundum acci ſaluari deſcriptionem primi mebri;& ex deſcriptione
dens,quæ fecundumaliquid {ibiadditum feu denomi dcfcriptum. Quoad fccundum autcm adducit album
& nigrum
 f

74 Thom à Vio Caiet. Comm.

& nigrum in corpore;& prauâ & ftudiofum in anima* uis Ariftote. explicite non dixerit in hac defcriptione
& ſimiliter pcedità deſcriptione ſecidi membri adde Priuationem eſſe negationm, implicite tñ hoc inſinua
fcriptumi,vtclarè patetin tcxtu.,Tertio diftinguit,quo uit,qfh impofsibilc cft duo purc pofitiua fieri circa idé
ad fios(fecundum mcmbrum) cöntraria.f.mediata di roximum fufceptibile ordine..tali, adqué equatur
cens in aliquibus cótrárijs mcdiatis impofitum efle no irregrefsibilitas:pofitiua nanq;,quæ in eodem fuifccpti
mcn ei,quòd cft mcdium,vt fufcum, pallidum , croce bili fiunt contraria funt,inter qu£(vt dicetur)tráfmuta
um &c. homina funt mediorum inter albú & nigrum; tio mutua eft; nifi in aliquo fubieóto, cuialterú ine(tà
in aliquibus verò fiomen proprium medij non habc natura.Tertium eft,q) Arift. valde obfcurc. infinuauit Infra eo33
mus, fcd negatione vtriufq; cxtremi circumloquimur nobis priuationis & habitus naturâ, contenrus additio cap.8.meta.
(vt patet de mcdio intcr prauú & ftudiofum ) quod di ne illius particulae, ordine. Seddiuus Tho.in 8. Meta- circa t. c.14
ċimus,ncc prauů,nec ſtudiofum, & fic de alijs. Aduer phyficae leétione.4.& 1 o. eiufdcm.le&tionc.6. obfcuri fi: 1° ms$.
tenda funt äd intcllc&tú huius literæ duo,Primo p me iatém hánc produxit in lucem diccns, duplcx effepri- ********
dium elt duplex.f.pcr participationem, & per abnega uationum genus. Quaedam priuatio eft,q¤¢ ita immc
tionem. Médium perparticipationé dicitur, quod ita diate rcfpicit fubiectum,ficut habitus, cui opponitur,
ab vtroq; extremo differt,quod tamcn vtriufq; nattrá ficut tenebra& ignorantia &c.& iftae non hjbcnt ficri
participât:yt pallidum iti,iiec album nec nigrum eft ; circa idem ordinatc;cx eo nanq; q priuatio immcdia
vt tfi albinigiiq;n turiſapiat. Mcdium verò per ab tum ordincm habct ad fubieétùmî,ficut habitus;nö eft
hegationé dicitur, quod vtriufq; extremi negationcm ordo circa gcncrationcm eorum;quamuis fit ordo pri
prjnino habetjvcl fimplicitcr,vt lapis nec prauus, nec uationis inter omncm habitvm & eius priuationcm.
ftudiofus;velfccundufh tcmpus, vt honó in infantia Quædam verò priuatio cft,quae non habet immedia
ncc prauus,ncc ftudiofus;vel fecundum partcin,vt ho tum ordinem ad fubicétum,fed refpicit illud median
mó fecũdum corpus nec prauus, nec ſtudiotus. In hoc te fuo habitugvt mors nó refpicit cöe fufccptibilevitæ
ergo loco non cft fermo dc medio per abnegationem ; & mortis,nifi mcdiáte vita.ùó.n. mors fieripoteft nili
iii intcr omnia contraria inuenitur tale medium ; fcd vita praeccfferit;& tales priuationeshfit fieri circa idé,
eltſcrmo de medio per participationem ; qſn ex hoc circa quod fiunt habitus ordinatc;& propter iltum or
diuidurf côtraria interſe, q quadan eo ſi habét tale diní(vt infra patcbit)c(t in eis irregreflibilitas. Et quia
mcdium,& quædam non. Diligentcr autem attédc , 9 (vt iarn diétü cft.)Arifto.defcribit hmói priuatioiiem |
non dixit Arifto.aliqua contraria cffe indiuifibilia. fed & habitü,ideo appofuit illam particulam òrdine; ita g,
immediata, & ideo non oportet ex hoc loco dubium babiturn & Priuationem dixitquae nata funt ficri cirça
tjucmpiám reddi quomodo intcr contraria immedia idcm ordincimmediationis & mediationis,habitus.n.
τà pof$it cfle motus; immediatio fiquidcm rerum non natus cft fieriimmcdiate priuatio aüt mediäte habitu.
obltat motui,{ed indiuifibilitas, vt patct dc motu, qui Scd occurrit hic ftatim dubium: quia ifta diffcrentia ementialis
eft inter nigrum,& immediatc fibi vicinam fpeciem co afsignata non vidctur, habere vcritàtcm.aut.n.loquc- eft haec pri
foris,puta íufcum;vndc fic potcft motus de infirmita ris ôe priuatione & hábitu in ordine ad fubic&tumi ab- uationis .&
te in fanitatcm,ficut dc fufco in nigrum (non obftante folutc,aut in ordine adgenerationcm corum in fubie- habitus dif
immediatione;)licet intcr ca motùs cflc non poflet ; fi cto,ſi primo modo,de omni priuatione & habitu veri-º- |
vtrunq;eorum in indiuit,bili confitlerct. Sccundo ad ficatur 9 fubieétum nö æquáliter refpicit vtrunq; qfh
uertendum cft circa ea,quæ cxéplaritcr in textu dicun ad habitum ordinatur pcr fe, ficut perfcétibilc ad pro
tur, g) etfi vbiquc cxcmpla cxcutienda non fint (quia priam pcrfcétionem;ad priuationcm vcrò non nifi ac
cxcmpla ponimus non g) ita fint, fcd vt addifcentcs in cidcns; quia.f.habitus non eft perpetuus &c. Si fccun
telligant.) In logica prælcrtim Ariftotclis ponderanda do modo,tunc falfum eft quod dicitur,quia fcqucretur
minimefunt;qiii aliorum opinionibus frequenter in hu quod nullus poflct cfle cæcus nifi prius generatus fuif
iufmodivtitur;vt patet hic cü dicit,prauuin & ftudio fei in co vifus;quod in cgcisà natiuitate falfum apparct
fum inucniri in alijs ab hominc. Platonicum.n.elt,voca non enim talcs cæcantur cum ex vtcro cxeunt; fed in
re deos omnes bonos; dgmonum vcrò quofdam bonos matcrno vtcro cæci nafcûtur.Ad hoc dicitur,q»loqui
& quofdam malos,{ignificando pcr deos fubftätias in tur dc Priuatione & habitu.ccundo modo.i.fecundum
tellečtualesfupraglobum lunarem, pcr dgmoncs ve ordinem generationis corum; ita g, dicimus inter pri
rò cas,quæ funt intra &c. * uationcmj& habitum'cfle ordinemii gcnerationis, ad co
“Priuatio verò&- habitus dicuntur, quidem circa idë 'vt impofsibilc fit ficripriuationcm immcdiate, fcd nc
aliquid,vt vifio & cæcitas circt : culum, * niuerfàliter cefíario oportcat cam incdiäte habitu fieri,i. mcdiantc
autem dicere e$t,in quo natws e/! habitus fieri,circa hoc … gencrationehabitus,ncc
buit qìque vifum , fcd
(equitur,crgo omnis cgcus ha
fcquitur,ergò omnis cæcus ha
dicitur vtrumque eorum ordine u- - - -

buit generationë terminabilé adviſum; quæ & termi

Hic tertio determinásdc oppofitione priuatiua qua : nata£{fct nifiimpcdimentum affuiffet. Imipofsibile eft
tuor facit.Primo defcribit quid fint priuatio & habitus .-fiquidem,aliquod cfTe prius cæcum,aut fufdum,quam
dicens;priuatio & habitus funt quæ circa idem,i.in eo , actio gcnerantis faótiua vifus,aut auditus, dú facit im
r.c.sj. dem natafunt ficri ordine.i.ordinatc. Notäda funt hic , Pediatur, ita įp cx corruptione gencrantis vifus caeci
7. tria.Primum eft,g, quamuis priuatio(vt in quinto mc tas fit;eftergġ inter habitum &ßriuationem ordoge
' ' taphy.fcribitur) multis modis dicatur; quos vide ibi , nerationisvclin fe, vel in fuis gênerationibus, & hoc
fiplacetin communitfi vfu loquentium dupliciter fu i. eft fimpliciter ncccflariü: ità gilla priuatio dicit fieri
mitur;& vno modo dicitur priuatio, negatio alicuius , , non nifi mediante habitu;cuiiis fa&io faétionem habi
forma infubiecto apto natólhabere illam; & hoc mo-; tus Praefupponit;immo in ipfius habitus faétione,aut
*

T.c.66. dotcncbradiciturpriuațioluminis& ignorantiapriua conferuationisimpediméto cu corruptione per fe con

tiofcientiæ;& fic priuatio pgnitur vnum principium {iltit.Et quia hoc fion conuenit alijs priuationibus(de
nätüralium (in 1. fhyfic.) Älio modo & ftri&tius dici- . quibus diximus Ariftotclé modo non loqui)idco Pa
tur priuatio negatió forma in fubieéro apto nato ha- . tct afsignatam differentiam & expofitioném illius par
berevtranq; ordine irregreſsibili;& hoc modo carcitas. ticulæ ordine,optimam cffe.Exéplariter auté liquet in
diciturpriuatio vifus,&mors priuatio vitæ;& ficfumi , ter Priuationé & habitü vniuerſaliter non eſſe talem
turinhocloco ab Arift. priuatio, vt patct cxilla parti • gencrationis ordincm,tcnebra cnim non fit neccffario
cula,grdine;& ex «o quod inferius dicetſ.g. à priuatio-. luce PræfuPpofita, aut ciusgenerationis impediméto;
fc ad habitum non fit regreffus,Secundú clt, J) quam-. , (cd fòlaluêhtis sbfcntiaàdiaphano; ignorántia fimi
liter
 * In poſt prædicamen. Arılt. 75
Iiternobifcum nafcitur abfquc cuiufcunque a&ionis qem prædicarentur, nunc veròminime,fedcacus dicitur
impcditione,vt patet &c. bomo, cæcitas verò nullo modo dicitur. --

Triuari autem tunc dicimus vnumquodq; fufceptibi

lium habitus quädo in quo matum eft,ineffè, vel quod ma Tertio oftendit non cfle idcm,fcd interfcdiftingui
hæc duo quæ defcripfit.f.priuationcm & priuari, &fi
tum e$i habere,mullo modo infit.&lentulü.n. dicimus mö militcr habitù & habere habitú,&adducitrónċm ta-'
uod mom habet dentes,& cgcum,mom quod nom habet vi lem ad hoc, cæcum cffe ncn cft &gcitas & fimiliterha
fùm,fèd quod non habet quädo matum efl habere. qugdâ bere vifum nőcft vifus.ergo priuarinő eft priuatio,&
.m.gemeratione, meque dentes, meque vifum habent,fèd hfc habitum non elt habitus, declarat confequenriám
mon dicumtur edentula,neque cæca_, . exterminis,quia cóftat g) cgcü cfle eft priuari, & cæci
Secundo defcribit quid fit priuari dicens: Q) priuari tas prinatio,& fimiliter vifus cft habitüs, & hfe vifum
eft fufccptibile habitus nullo modo habere illú,vbi trcs cít hřehabitum.Antecedensvcrð probat fic.ficaecum
conditioncs requiri dixit ad priuari.Prima eft, q illud effeeflet idem quod cæcitas, prædicarentur de eodem,
quod dfpriuari fit aptum nátum fufcipere habitum; fed non Prædicántur dc eodem,quia effe cgcum praedi
propter quod lapis non efl priuatus vifu.Secüda eft g catur dc homine,cgcitas autem non, ergoà dcftruétio
non liabcatillum habitum;alitcr priuatü nö effet.Ter ne confequentis fequitur 9 caecum cflé non fitcgcitas,
tia cft φ nullo modo habcat illumi: idcft p non habcat quod cft oppofitum antcccdétis, & ratio adeo clare in
illum eò modo,quonatum eft habcrc:fiuc ifta modi6 litera patet vt nö fit opusapplicatione.Dubium tfi cir
catio attcndatur fccundum tempus;vt patet in catulo, ca hoc occurrit tale,aut Ariftot.intendit concludere φ
qui non eft priuatus vifu cx hoc 9 ante nonum' diem priuari,& priuatio diftinguütur ficut denominatiuum
non videt;quia licct careat co quod eft aptus natusha & denominans, aut ita q vnum non fit fecundum rem
bere;non tamen caret illo quando natus elt habcrc; fi omnino idem quod altérum,eo modo, quo inter entia
ue fccundum locum;vt patet de aerc exiftente in ca rationis pote(t dici diftinétio,fecüdum rcm,i. q) vnum
ucrnis, qui non dicitur priuatusluce, vnde ibinon eft non cft aliud,fi primum intendit fuperflua vidcturfol
nox,fiue {ecundù partem, vt patct de homine,qui non licitudo ifta; iam.n.in Anteprædicámentis declaraue
dicitur priuatus vifu ex eo q» non videt (ecundü aurcs, rat,quomodo denominatiuã diffcrant ab his, à quibus
aut partem pofteriorcm capitis; fiuefccundum quan dicuntur Siverôfecundum intendit, falacia confequê
titatem,vt patet de homine,qui non dicitur aliqualiter tis in proceflu eiuseft, proccdit.n. ex hac maxima,quae.
cgcusq- cx eo non videt ita acute ficut aquila;& breui cunque funt idem prædicantur de eodé, in virtute nan
ter fecundum quamcunque circunltantiam attendatur quæ huius categoricæ,tenet illa fua conditionalis,fi cg
modificatio feu dctcrminatio Ifta, femper verificatur citas & caecum effe eflentidē predīcarcntur de codem.
!ís 9 priuari non dicitur nifi fccundum illùm circunftan conftatautcm g cxilia maxima non potcft concludi
wrí tiam fibidcficiat;& quia omnis circun[tantia modifi dctcrminatc talis vcl talis diftinétio fed aliqua,quæ po
cat rem,cuius eft circunftantia, ideo communivocabu teft etiam cfTe diftin&io fecundum modum fignifican
dif
lo omnes comprchédcnsdixit Arift.(nullo modo ha ditantum,varietas nanq; modi fignificandi fufficitad
bet (acfi dixiflet.i.non habet:fccundüm illam circun hoc quod aliquid praedicctur de áliquo & non prgdi
flantiâ,qua natum eft habere;& declarauit ftatim hoc cetur de eodem, vt patet de albedine& albo, álbum
quoad circunftantiam tcmporis, quam important ly cnim de forte prædicatur,albedo autem non, & vtdi
(quando & declaratio eius hon cget expofitione; nifi £tum fuit (olo cafu diffcrunt.Ad hoc dicitur,quòd Ari
9 nouitijsdicendum cft, g) per generationes intendit ſtoteles intendit concludere priuationé & priuari, non
res gcnitas fecundum id quôd habcnt exgenerationi effe omnino idem fccundum rem, ideft rem fignifica
bus,fic nanq; generatio catuli e(t fine vifu, & hominis, tam pcr priuari,non cflc omnino idcm cum re fignifi
fine détibus. Äducrtehicg ſi ſenſuspadičtus ex Ari cata per priuationem,vnde nò diſtinguit intercecum
ftotelisdcfcriptione verbáliter fumi dcbct,negatioim & cacitatem, diftinčtio liquidem iftá exdcnominati
ಶ್ಗ inly nullā,ſupra verbücadcre immediate de cæcü cfTe & cæcitaté, & fimiliter non diftinguitvifum
uorum ratione ſufficiéter nota eſt, ſed diſtinguit inter
t; vt dicatur nullo modo habet.i.non habet aliquo
modo.i.illo modo, quo natum eft habcrc &c. Quæri à vidente,{edvifum à vidente effe, vt exprefe patet in
tur autem hic,cur Arift.defcripta priuatione {corfum. textu.Conftat autem φ licet albedo & album differant
dcfcripferit priuari;& tficü dcfcrip(it rclatiuc aut con. folo cafu , albedo tamén& album differunt fecundum
traricoppofita,non dcfcripfit pofthodum refcrri, aut rem, cflc nanq;album non eft ip(a albedo, licet ipfam
contrariari,vñ difparitas haec?Ad 醬 di{pa-: exigat,ita in propofito efle cgcum aliud à cæcitate eft,
ritas ifta orta cíłcx fingulariconditione,quáaddit pri & fiabere vifüm áliudà vifu eft.Nec eft in proccftu Ari
uari fupra rcm,quae eft priuatio:quam noh additrcfcr ftot. fane intellcéìo vitium,qfh etfi exilla maxima fic
riſupra relationem,neccótrariorum eſleſupra ré con vniuerfalitcr fumpta non ត្រៃ ifta (pecialis diitinćtio
trariam.Inaljs nanque à priuatione ad hocq ſubiectû concludi,ex ipfa tàmen défignifigatisrcbusintclleéta,
dcn9minetur tale fufficifq; resillahabeatur, ad hoc.n. fccluíis modis cộcipiendi & fignificandicuidcntcr cõ
9 aliquis à paternitate patcr dicatur,fufficit,q, pater cluditur, aliqualisfccundum rem fignificatam diftin
nitatéa£ìu habcat, & fimiliter adhoc q, aliquid fit cali &tio.Si.n.aliqua duofcclufis modis cócipiendi &c. nö
dum fufficit,9 habeat caliditatem.In 5riuationc verò prgdicanturde eodé,oportet illa nö effe omnino idem
nófufficit gº habeatà fubiećto apto ñatores illa quae ante omncm modü concipiendi& (ignificandi.fi auté
formalitereſt priuatio.i.negatio habit",ſed oportet ap fe habent cgcü effe & cæcitas, cfle nanque cgcü de ho
Ponere circumitátias.f.qii;vel vbi&c. nö.n.äncgatione mine prædicatur, cæcitas nö,quia res illa,quæ eft cæci
vifus rcsaptanatavidefedicitur caeca, ni(i appónatur, tas,aliudquideft ab effe cgcü, feu habere cæcitaté, fic
9 negatioilla habcatur qúdebeat haberihábitus, vn ergo Ariftotelis conditionalis cx parte rci fignificatae
de Ariftot. nihilaliudin priuari defcriptione cxprefsit intelligéda cft,& fimiliter ម្ល៉ោះ in propoſito,
nificonditionem hancfingularem,vt patetin textu. quæ clt eius fundamentum , ficautè accipicndo intcn
Priuari verò zo haberehabi:ũ non eſt habitus,et pri tum abfquc fallaciaconcluditur, vt ex diciis patct &c. '
4atio,habitus.n.est vifus,priuatio cæcitas, habere vi Oppoſita veröetiä hec videntur eſſe, ideit priuari et
fum nom eft » fiis,nec cacum eſle,cacitas,priuatio.n.que habitum habere,tamquam priuatio &- habitus.modus.m.
dain eſt cecitas,cecum verô eſſe priuari,nô priuatio eſt. oppofitionibus idem eji,namficut cæcitas vijüi oppofita
'Nemſi idem eſſet caºcitas, cacum veroeſſe, vtraq, de eo cjt,fic cæcum effe & vifùm babere,opponuntur.
Quarto
76 Thoma Vio Cajet, Comm.
' Quarto dicir, j, quãuis priuari;& habcrc habitum
non fint idcm ctim priuatione & habitu, eadem tfi fpe
cie oppoſitionis opponUntur,ſicut.n. caecitas priuatiue
opponiturvifui,fic cæcum effe priuatiue opponitur ci
qüód eft habere vifum &c.
'Non eft autem тефие iа,фиod/i: affirm itionec ne
gatione e$t,afirmatio et negatio,affirmatio máq; efl ora
tio afììrmatii:a, & neg.i:ic oratio megatiua , qüod verò
fub affirmatione &* regatio*;e eft,nulla e$t oratio,dicum
tur autem hæc cffè oppofita adinuicem tanquam affìrma
tio & megatio,nam & in his mi dus oppofitionis efl idé.
cuntur alia quædam duolatere,de quibus fubdit com
fequenter quomodo opponantur diccns, q, concedcii
dum ett ca,quæ fubaffirmatione & negatigne iacent ,
quáuis affirmatio,& negationó ſint,oppoſita eſc ſicut
affirmatio & negatio opponunturi, opponicontradi
êtorie.non.n.contra diétoric opponuntür (olæ oratio
nes,puta fortesfcdet,fortes norifcdet, fcd earum funda
menta in re,f.fcdere,non fedcrc. Ex hoc !oco fumitur.
ąuòdduplicia funtcontradićtoria.[.complexa & incó
piexa, complexa funt affirmatio & negatio,incomple
xa vcrõ ea quaefub affirmatione & negationciaccnt.i.
earum fundamcnta extra animam &c. -

Sicut.n.afirmatio admegationé opponitur, vt qui ſedet Qgodaāt pri#3:19 c: b.tòi:4× nó fic opp983tur »t ad
ei,quinonfedet fic & res,que ſubvtroq; eſt, opponitur, aliqtiid,mani fefti efl, neq;.n.hoc ipsù qiicd cft oppofiti.
fcilicet fędere aliquem ad non fèdere ». ' ' vifis.n.nó eft cæcitatis jifs,nec alio3'llo foedo id ips"
Hicquarto dc oppoſitionedeterminat contradićto
ria, omiffa defcriptionc eorum, quia affirmatio & nc dicitur, fimiliter aiit meq; cgc.tas dicit vifionis cæcitas,
gatio in notitia omnium ſunt,tali quòd ſat ſitad con ſed priuatio quide viſionis cecitas dr,caccitas verò viſio
fradiétoric oppofita rccipicnda,vnde duo dc contradi mis nö dicitur. J4.ipii;!* ad.iliquid omnia advoiiäer:en
di&orie oppòfitis tradit.Primü eft diftin&tio eorum, tia dicuntur,quare & cæcit.t* fi effèt eorum,quæ ad.ili
Sccunduni cft,9 cü diftinctionc ifta vnitas manet op quidfùnt,vtique & cor;uertcretur adillud,ad quod dici
pofitionis.Quoad primum dicit, in oppofitis contfa tur.fèd non conuertitur, neq;.n. vifùs df cæcitas vfùs.
dićtorie cſe duo ex parte cuiuſque extremi, cy parte Haec elt tertia pars principalis huius capituli, in qua
fiquidem affirmationis eft affirmatio ipfa, & id, quod cõparaturus declaratas oppofitionesinter Íc, fico; ottẽ
fub affirmationc iacct,ficut fignatum in figno,cx parte dereintẽdẽs, q nố coincidũt,fed feparata cít vnaqu e
quoque ncgationis funt duo,f.negatio ipfì, & id quod que oppolitionŭdictarū ab altera,tria facit.Primo pri
fub ncgatióne iacet,fimilitcr ficut fignátum in figno, uattuam oppoſitionem ſeparat à relatiua. Secũdo iepa
verbi gratia, in iftis contradiátorie óppofitis fortés fe. rat eandé à contraria.ibi (Qſnauté ncq; vt contraria.)
dct,fortcs non fcdet, non folü funt orationes ipfæ affir Tertio ſeparat oppoſitionem contradictoriam à cæ
rñatiua. & negatiua,fedfuntearúvltimo fignificata.. teris.ibi(Juæcunq; vcrò tanquam affirmatio.) Aduer
förté fcdcrc & fortcm non fcderc. Scicndú elt hic ante tendú eft,} quia fupcrius Arifto. contrariam oppofi
qui vltra Apgradiamur, 9p nomine affirmationis & fi tioné à re!atiua feparauit, ideo nunc earum difìinctio
militcr negationjs, non intclligitur affirmatio fcripta, nes non meminit, edad priuatiue driá ab vtraque earú
vcl vocalis, ſed afhrmatio f n quodcunque eſſeſide in' fe*{tatim tranftulit d:ft:nguendam;& vt inchoatum or
fcripto, fiuc in voce, fiuc in mente, nonine aút eius, dinë,quo diſtinguédo poſterioré oppoſitionè à priori
quod fub affirmatione ve! negationc iacet,intclligitur procedit obfcruaret, non ſeparat priuatam à contradi
res cxtra conigníta tali cxpofitioni, vcl finc illa, puta &toria ficut nec contrariâà priuatiua, nec rclatiuam à.
fortcs habcns fcfsioncm v£l finc fifsionc. Cum ergo in contraria diflinxit,fed cconuerfo,quia contrariâ, quæ
oppoſitis contradictorie fit conſiderare ex parte cuiuſ poft relatiuá polita ett,à relatiua ſeparauerat,ſubfcqué:
que extremi duo, p: obat Ariftote. talia nofi cffe idcm ter nunc pritiatiuá à relatiua & cótraria diftinguit, &
tali ratione,affirmatio cft oratio affirmatiuá,& fimili fic conſequêter côtradićtoriá ab omnibus antepolitis
ter negatio eft oratio negatua,c?, qug fub aftii matiöc feparabit, necpp hoc necele doctrinae aliquidadem
& negatjgneiacft,non fünt orätioncs, crgo id quodia pfùm e(t,fedördinatg brcuitati confultuqa, mutuæ li
cct füb affirmationc ngn cft affirmatió, nëque ià quod çjuidéfunt dfig,quibus feparantur & fimul dcclarátur,
iacet fub tegationc eft negatio.Aducrtchiéprimò, g, qin ex parte viriuſque extremi differentes conditiones
dictü Ariſtot.ſaffirmatio eſt oratio afhrmatiua, & nc diffcruntur,vt in proccflu patebit.Ponit crgo primo ta
gatioeft oratio negatiua, non elt vt diffinitio açcipien Hem conclufioneam. Oppofita priuatiue nor, oPPonun
dû:rudis nanq; diffinitio eſſet affirmations pcraftirma tur relatiue & probateā duplīciter. Primo fic, relatiue
tiuum,& negationis pcr ncgatiuum,fcd accipicndum oppolitorú vtruq; hocipum qd et fui oppoliticlt,
tanquam fimplicitcr vcrum, ficut fi diccrcin,' p homo £íij habitudinern cafus genitiui vel quomodolibet ali
eft animal humanum,non.n. fuit fibi curæ böëio loco? tcr priuatiue oppofitorum neutrü altcrius clt,aut quo
res hæc, quia propofito fuo fufticit g) tam affirmatio modolibet alitér ad alterum df,ergo priuatiuc oPPofi
quàm negatio fit oratio,fcu cnuntiatio quae elt eárum ta vt fic,non opponuntur relatiue. Declaratur minor
genus.in hgc.n.ftat vis rationis fug, ex höc nanq; q af cxẽplariter.vifus.n. nô df cacitatis viíus , ncc caccitatis
firmatio eft oratio, & id, quodfubaffirmationéjàcct, vifùs cæcitas, licct dicatur vifus priuatio,ficut fuperius
non eft oratio,cócludit,ergo id quod fub affirmatiorie diétum ell,g, calidum non di frigidi calidum,licct dica
iacet non eft affirmatio.(In primio auté libro periher tur frigidi cóntrarium.Sccundo ac,omnia relatiue QP
menias) ſubtiliter diffiniuit affirmationem & negatio pofitä dicuntur reciprocata.i.ad conuertcntiam,priua.
nem,vt patet ibi. Aducrte fecundo φ quia omnis com tiue oppofita nõ dicuutur reciprocata:crgo,declaratur
plexio yerbalis, in qva confittit taiii affirmatio j ne minor, quia vifus nó df cgcitatis vifus, qüod tí ellet ne
gatio, fit per actum ánimæ, res extra quæ per affirma ceffarium,ti cæcitas diceretur relatiue ad vifum. opor
tionem,aut negationcm fignificatur complcxa effe nö tet.n.vtaffumptum clt omnia correlatiuaad conuer
poteft,eo qd aëtus intcl!cctus nihil ponit iii recognita, tcntiam dici. Notandü eft hic, g) ifta fecunda rationô
àc pcr hoc non potcft cfle oratio affirmatiua aut negâ folum addu&a cft propter principale intentum, ed ad
tiua,fcd cft rcs habens fibi coniunótum illud, quodäe excludcndain appârcitiami,quæ in fine Primg rati9nis
ea ajfirmatur,vel non habcns illud fibi coniun&iù, for rcmantit,qfi dičtum eft,9 cæcitas,nom df viluscgcita*
tes.n. habcns albedinem, aut carens albcdine nón eft fed ad vifus priuatio,niiius liquidé clare dimifsü vide
complexum quid,fcu oratio, fed res coniun&ta fecun batur quomodo cæcitas non effct vifus cæcitas,cù con
dum réaltcri rei,aut coniüéta. Vtrunque igitur aflum fonans videatur prima facie fcrmo dicens, cgcitaté cfie
ptorum ab Ariftotclc vcrum cft, fcquitur ërgo in affii vitus cæcitatcm,exclufå ett autem apparentia h&cluf
mationc & negatione,quæcontradiçtoric oppofita di ficientcr cxfecundaratione,vt patct &c.
Quo d
 In polt prædicamen. Arilt. 77
£Quod autem neque vt contraria opponuntur ea, quae conditiones inucniri in priuatiuc oppofitis dicens. (In
fecundum priuatuonem &• habitum dicuntur, ex his ma- Priuatione auté &c.)vnde per oppofitü ad illas trcs có
mife$tum e$t. Quorum.m.contrariorum muhil est medium, ditiones ponit tres conditioncs rclatiue oppofitorum.
neceffè eft im quibus mata fùnt fieri, aut de quibus|. Prima clt,9 non femper omne fufceptibile corum ha
cätü?,alteruhipfòrum iiiejjèmper,eoruih.n. nihilerat bct alterum cogü, vt patetggcatuloäh;e nonü diem ,
medium, quorum alterum neceffàrium erat imeffè fùfce qui cum vifus & cæcitatis fufceptibilis fit, non df pro
tüc cæcus,aut vidcns,& pcr hoc patet dfia à contrarijs
ptibili vt languorem & fùmitatem, & impari atq; pari. immcdiatis.Secunda cft 9 omni fufceptibili eorü ne
quorum verðal quideftmedium,munquà necelje est om ceffe elt altcrü incfle, quámuis non fcmpcr vt dictum
ni ineffe alterum.neq;.n.neceffe est отпеји/čeptibile cā-
e(t,neceffc elt.n. oém catulum qiiq; foré vidétem, vcl
didumi, velgigrum:eißnequgfrigidum tigʻi; calidim, bo- <^ä;&ÉAEß$:№á;júº.} trarijs mediatis
rum.n.medium aliquid nihil prcbivet effe, egrum autem relpcctu omnium fubieétorum eorü. Tcrtia c(t quod
£rat aliquid medium, quorum non erat necefftrium alte- nuiiineffcefîinéficálterum &orä détéríiin ate,ſed oë
riiineffe fùfeeptibili,prgter illa fùbieäa,quibus natura- fu(ccptiuú vnius c(t fufceptiuü altcrius,omnc.n.quod
liter vnuminest, vt ignicalidum eſſe, zº niui candidum. poteft videre,potcft caecari, & per hoc patet diffcrcn
In his.m.determinate meceffàrium e$t alterü ineffc,& nó tia à contrarijs mediatis refpe&u fubieëtorum quibus
vtrumuis contingit.non.n.pofîibile e$t igné frigidù effe, naturaliter infunt.Demum cócludit. (Vfi palá cft &c.
neque miuem migram,quarè omni quidem fiifceptibilimon Eft autcm adco clare contexta rationgcab Ariftote,vt
e$i neceffàrium alterum eorum méffè,fedfolis, quibus ma no£ ti£9Pus applicationc dictorum ad tcxtum,idtfire
tura vnúminest,in his determinuie Jaam,non vtrum.is colendum eft 9P Vis rationis conliftit in hoc, contrarie
- contingitin priúatione vero 3-babituniñilborum, que ºPPºlitahabºutillas tres cºditiones lºcºtera Priua
di£ta funt,verum eji.neque.n.fèmper fufeeptibili necej- ! oppoſita non ព្រៃ 驚 , led earum oppofitas,
fàrium e$t alterum umeffe eorum.quod.n. nondum matum ergo priuatiue oppolita non funt contraria.
- - - - C1 R cA tcrtiam conditionem contrariorû aduerte Contrariü
ejt habere vifum,neque caecum,neque vifùm habens
y ççI4?ዖ º dici-
habens dici cum df alterû contrariû incſlc alicui naturaliter, du- naturaliter
- - - - - - - - -

tur,ideoque non erunt hæc talium contrariorum, quorü pliciter poteſt intelligi.Vno modo vi naturale di ana- alieninelle
mibul e$t medium. Sed neque vt ea, quorum eft medium, tura,quæ cft principium paßiuum, & fic non intelligi- quid fit.
$eceffarium.u.est ommififceptibii; alterum iftorum inef ùr, immúíiiícite'ìlìri, ejî nécéìriò ineficiiiíie
fe,quamdo.m.iammatum fueri: habere vifionem,aut cæ- contrariú, mutatio.n.naturalis de contra lo in contra
cum,aut habens vifionem dicetur,et horum non determi riüin fubicSto naturalitcrfüfceptiuo vtriufq; fit. Alio
* mate a!terum,fedvtrum;uis cótingit.?m cótrarijs autem, modo vt naturale dicitur à natura, vt eft principiüqua
quibus medium eft,numquam neceffi;ium fuit omni fùfce fia&tiuü eo modo,quo fubiecti naturam pafsio fequi
ptibuli alterum ineffe,fèd quibufìam,&-bis determina- tur.&fic fumitur hic naturalitcr fcu à natura ineffe cô
te,vnum./nde palam eft,quòdjècundum neutrum mo- tfarium alicui fubicéto, & lic verificatur 9 nccefle ett
dum tanquam contraria oppofita fùnt hæc, quæ fecundü illud contrarium detcrminate incflc taii fubieâo fem
priuationem &- habitum opponuntur. pcr,co φ(cmpcr comitatur saturam cius, vt naturalis
Hiciam fcparat priuatiüä oppofitionem à cótraria, Pr9Pfictas sig$y gui$$QTP9533g839: _,.._,
Ponendo
pofita nonſimiliter vnicam concluſionë.f, priuatiue op Ci R ca Exempla adducta ad ciufdcm
cpponútur contraric probando eam dupli geclaratiQn em,dubitati on9n parua cflct ficonditionis
cxempla ef
&iter,& qiiipíáráíôïíôáíôïíôáéré priúíiüëåí £nt Ponderanda, y\de quia & s:empla fup; &Phy
poſitadiltingu ſigilatimà ſingulis mods contrariorù ficamtºhunt quº!tionem à Prºnº negºcº #
ïíçìïíïìÜôïíôïíüìïïo
idçôçirçïçìïíïíôçôôåëáìíî ó- ncam,idco exemplgrum mor£fu£ipiantur,: Qu9d*
memóïíô åßïíïìÜ ïòóôïcû vbique etiam in noftris exemplis oblcruandum duci
nes,exquibus
riorum intendit
ergo inquit concludere
quædã intentum.&Contra-
{unt immediata, hæc fu- mºººººººº ºººººººº!
CI Rca ſecundam ...,
conditionem iuatiuè oppofi
priuatiuè oppoſi
perius diximus efle ea,quorum neceflc c(t alterü inefle torum.f.g Qmni eorum fufceptibili a，que º
eorum fufceptibili, modo autem deJaräd9 dicimus, ceſſe eſt ineſe notato, p intelligiturphyſico more,ſ.
g) funtca, qüorum alterum ncceffc clt ineflc eorü fu[- nifi tempore fit fufpcnfüm, ncccflc 器 nanq; catulum
&ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉüiáéíüìïéíüôçôïíçin omncm vidcntem,vcl cæcúfore,Pifiaft£ 99fjicia
pore oportet quod fit par,aut impar.Quædã verò funt moriatur,hoc autem non crat in cótrarijs mcdiatis,qa
mediata.& hæc diximùs efleca,quorum non eft necef- 9$a!%Jp9u£ aliquid colorabile duret,non eſt nccelle
fealterü eorùincie, modo autein dicimus, 9funtea, id quandoque ficrialbum,aut nigrum & cætcra. -

quorü
eorum non ett ncceffariü
fufceptibili alterum
quocunque eorum ineffe
tempore,& omni
li alicuifu- . . .
JAmplius .
in cötrarijs .
quidem ibil pof
cum fit fùféeptibile,
fęêptibì,åličïümnščcñariòińêî,ñõç6ñtingitvirun- fibileešï4dinı4įcemfieri m4tętioneïº, nif¡alter!{4łfer;
quċilli ineffeinon cnim eſtineffeómne corpus cíle ca- naturaliter infit, vt igni calidum effeinanquepoſsib leeft
}idum,aut frigidum,ncque nunc neque in futurum, & quod fámú e$t l.nguere,& candidum nigrum fieri, & ex
illud corpus, quod ncccífario eft calidum, excuius na- $tudiofò prauum,& ex prauo ftudiofumpoffibile eft fieri.
tura.f.neceflario fluit in eo caliditas, nö poteit cfficide prauus enim ad meliorés exercitationes deduäus, doëiri
calido frigidum, fcdvnum contrariorum detcrmina; jam(&-fiadmodicum aliquidproficiat vt meliorfit. )
fu{cipere?oteft,yt pate$ deigne, qu{qú neceflafio$ fi certe fèmper quamuis módicum incrementumfimpfé
c.,..„;.,. §lidusnonPoteftficrifiigidus Habgy*$#39;$ %ir,palàm eji,qüód aut perfe£ie mutabitur, aut fàtis mul
rum tres cá ditioncs cqntrariorum,quarum primaps ម្ល៉េះ ad 還 tumiincrementum fùmet. Semper enim bene mobilior ad
ditiones.T mediata,eft, Pnegeſle eſtalterúeorum ine e °°'''!'- ,,j,tutem fit,etiam quodcumqùe incrementum fùmpferit
{ceptibili omfii&
fiaiiiediata femper.Secu
refpeäüóm nda pcrtinensumad
nium fufcéptibili contra
eorünc- $Ί£?
*£'!?'''* ''°°''*iä veriffimile
verilimile eft plenius fümere im
efi plenius fumere in
р cřemenium,& boc dumfèmperfit,perfeùèin contrariü
ce(Ie cft alteruih
contraria eorüinefle.T
mcdiata,fcd refpe&uertia pertinens
fubieétorü etiam ad
quibusna- habitum reftituetur,niß fortè temporeprohibeatur./ e
- -

turalitÄnÄödÄlibusfübie&tsnc&lle etal- ruminpriuatione& habituimpoffibile'#*

tcrù determinate ifiélie,ideltnö hoc,vcl illud, fed hoc,
adiii#icemfieri.ex it habitu enim im priuationemf muta
putacalorem,autalbcdinem.Dcindé oftédit öppolitas tio,à priuatione verò inhabitü impoffibileeft.neq; enim
cºecus
 =-&-

78 Thomà Vio Caiet.Comm.

cæ: tis f {fus aliquis rurfus vidit,neque cum fuerit tal habitu, & priuatione, vt fùmit.ts &• languor contraria
rus, ruifìs crmptus fääus,neque ciim fuerit edentulus funt, & meutrius neque verii, nequefalfùm e$t.fimiliter
dertes ei irezi in artifnr. auteqt &• duplum &- dimidium tanquam relatiua oppo
, Hrcfccunda rario ad caħdem conclu[ioné,& cft ta fita fùnt,& non eft eorum neutrum, neque verum, mieque
lis, inter contraria pót cfe mutua tran mutatio tante falfiim,fed neque ea, quæ fécundum priuationem et habi
codëíufceptibili:nifi altcrù infit naturaliter: inter pri tum dicuntur.ficut vifio & cgcitas.Oninino autë eorum,
uatiue oppofita non pót cfle mutua tranfmutatio,ftan qu;c fècundum complcxuonem nullam dicätur, nihil neq;
tc codé fufceptibili, crgo priuatiue oppofita non funt verum,neque falfùm eft,omnia autem,qu£ diífa fùnt,fine
contraria. Maior cxéplis fìultis manifcftaf, & in con complexione dicitur.Sed maxime videòutur hoc tale có
trarijs circa corpus,8 in contrarijs circa animi, vitium
„f.& virtuté,& eft fcrmo cius valde clurus. Minor quo tingere in his,quæ fecundum complexionem contraria di
quc manifeftatur exéplis praedcclarando ex quo extrc cuntur, fànum mamque efTè Socratcm adl;;:g;c;e Socra
mo mutatio incipcre rö pöt.f.ex priuatione, quamuis tem contrarium e$t.Sed neque in bis alterum fèmper ve
.n. ex habitu mutaiiqu s pofsit in priuationcm, non tfi rum,alterum autem falfùm effe contingit.cum.n.$ocra
econucrfo ex priuationc ad habitum &c. Ex hoc loco tes fit, erit illud quidem verum, illud vcrò fùlfùm, cum
habes duas propofitioncs notabiles,f. 9 contraria na verò non fit,ambo falfà fùnt.neque.m.languere,neqiie fà
ta funt fieri circa idem;nifi alterum infit à natura, & g/ mum effe verum cst,cum non fit ipfe Socrates omnino. Im
de priuatioreaJ habitum non cft rcgreffus, & primia priuatione verò & habitu cum non fit, meutrum verum
In eo. cåp» quidcrn propofitio dcclarata iam cft.Secüda autem ((i eft,cum verò fit,non erit alterum verum,altcrum autem
terminorum declaratio rccolatur(adco patct,vt in[tan fa!fum,habere namque pifiim Socratem ad id, quod efl so
tiæ de tcncbra & lumine & fimilibus ccffcnt, non.n. elt cratem cæci, efe,oppofitúe$t,ficut priuatio &> habitus,
fcrmo ifte de omni priuationc & habitu communiter, cº cim fir,”:cceſsariū non eſt alternm verum, velfalfum
{ed {tricie fumimus priuationé & habitú (vt fuperius effe.ctim.m.nondum fit natus habere, vtraq; falfà fùnt :
dcclarauimus).f.propriuatione & habitu ordinem ge
nerationisintcr fe habentibus. Nec eft ftipcrficictenus & vifùm eü habere,& eecu eße.In affirmatione verò &-
attcndendum,g, dixit exiftcnte fufceptibili, finc nan ncgatione femperfiue fit,fiue mon fit,aliud quidem verü
qure hac claufula ruit fccunda hæc propqfitio, qfh de erit,aliud verò fùlfùm.Langwere nang; Socratcm cỡ non
priuatione ad habitum potcft fieri fegrcflus, rcdcüdo langiiere Socratem, cum ipfè fit, palàm efl quia alterum
iurfus ad primam feu rcmotam materiam, vt habetur eorum verum,alterum verò falffm eft , &-?jì mon fît fî
ex o&auo mctaphyficæ.tcx.com mcn. i4. tion autem militer.languere.n.ctim non ſit,falſim est, non languere
Tex.c.i4* exiftéte fufceptiöili; non.n ficri poteft cx mortuo im autem verum. Quare in his fòlis proprium: erit fémper
mediate viuum ide(t q cadauer illud manendo mute alterum eorum verum, alterum fàlfiim effe, quæcumque
tur in viuum,hoc autém cft regredi cxiftente fufcepti tanquam affirma:io,& negatio oppofitafint].
bili,quamuis pofsit cx mortuo multis medijs tranfmu Hic feparaturus oppofitionem contradi&oriam ab
tationibus fioriviuti, puta ii corpus illud mortuu co alijs,vnica hocfacit rätione, quæ talis eft.Contradi&o-
medatur, digeratur,conuertatur in fcmé aut menflrua ric9ppolit9rüneccſlariü eſt ſemp alterüeſſeverum,
& organizetur,& cætergthocautcmeltregrediredeun & altcrü falfum,contraric relatiue'& priuatiue oppofi
do inprimam materiã,& quia in tali regreffu non ma torum nô eft neccffarium (emper alterum cffe verum,
net illudmct ម្ល៉េះ prius habuit vitam,fed & alterum falfum,crgo contràdi&orie oppofita, affir
corrumpitur neceffario per tct tranfmutationes, iaco matio, ſcilicet & negatio nec relatiue ncc contrarie
dixit de priuatione ad habitum non effe regrcffum exi ncc priuatiue oppofita funt . Maiorem ftatim ponit
ítente{ufceptibili. Nccvageris quarédo in textu hanc tanquam primum principium, idem cnim importat
particulam in fubfumptionc aut declaratione minoris quod illud principiü,de qüolibet eft affirmatio vel ne
fationis faétae, qfh ibinö eft,fed in maiore oppoſitam, gatio vera vel falfa, & dc nullo ambo firnul. Minorem
fubintelligendă în minore, religt, vt nosformauimus, vcrò diffufe fubiungit tali ordinc primo ipfàm fubfu
cx his vt S.Tho.vbi fupra dicit , apparet caufa quare mit, & prgfupponit tacite talcm aliorum óppofitorum
8.Metaphy. de priuationc ad habitum non pöt éfle naturalitcr re diſtinétion.cm.ſ. p poſlunt accipi incomplexe & com
& io. . greffus cxiftétefufceptibili.elt.n. caufa huius irrcgref plexe, & fubdit induëtionem declarantem minorem
A privatio ſibilitatis, naturalis ordotaliá gencrationum, variatio inducendo de cótrarijs & relatiue & priuatiue oppoli
ne adhabi; cuius aut praetcritiq non fubeftpoteftati caufarum na tis incomplexe, vt patet. Dcinde dicens( Omnino au
§.$.°" turaliü.oportet.n.finaturalia
regreº
agétia debcnt producere
e, tali materia, puta cadauer viuum , q, pcr multas ge tem &c.)probat candem minorcm ficlimitatâ tali ra
tione,nullú incomplexum e(t verum aut falfum, om
nerationes ordinate procedatur, ita q ex priore in po nia huiufmodi oppofita funt incomplexa,crgo nullum
fteriorem fit immediatc mutatio & fion econucrfo, vt eorum cft vcrum âut falfum. Poft hæc dcclärat mino
patet dc pane,cx quofit {anguis,& nõ cconucrfo& cx rcm loquédo de oppofitis illis complcxecü dicit (Sed
ianguine lac & nó ccöuerfo,& fimiliter ex vino fit ace maxime &c.)& primo in contrarie óppofitis, putaSo
tū, & nő econuerfo, & in propoſito ex comeſtiº carni cratem effc fanum , & Socratem effe infirmum, & in
bus moriuisfit {anguis embrio animal&c. tandcm cx tendit,® licct in iftis fit verum aut falfum,& quãdoq;
viuo fit mortuü; & nunquam ecóuerfo in immediate neceflario vnum fit verum& altcrum falfùm,' non fî
prius mutatio immcdiate fieripótex pofteriore. cx na femper,quia fubicéto non exiflente ambo falfa funt,
turali igitur ordine gcncrationü habitus& priuationis deinde in Priuatiuc oppofitis, puta fortem effe viden
fi:,vt cx habitu po(sit mutatio in priuationé ficri,& ex tem&forté ele cecum, & intendit fimiliter q licetin
priuatione rcgredi non poßit ftätc fufceptibili,licet(vt iftisfit verum aut falfum,& qfique neccffefit?lterum
ûicium e{t) redeundo ad primum regrcdi pofsit &c. efle verum &alterüfalfum, nö tfi femper, quia & fub
!Quæcumque verò tamquam affirmatio et negatio oppo ieéto non exiftente, & fubie&o exilíente'pro aliquo
fitaJumt,palam efl quòd mullo praediétorum modo oppofí tcn Pore,amb9 falfa funt.Quod in contradiétorieöp
nire,-fiue.n.fortesfit, fiue
ta fint.Im folis.m.ijiis meccffitrium efi fèmper aliquid qui nó,oPortet altcrumcft.inus
Politis imposibile
efiewcrum & altcrú falfum, & (ic
dcm eorü verum, aliud autem falfüm effe.meque.m.in çom tota ratio,quae ex fe clara eft in textu.Ex qua cor
Patct
trarijs neceffärium e$t fimper alterum veru effe, alterú relaric concludit,q propriû eſt contradictoriorum ne
vcrò falfim,neque in his,quæ fùnt ad aliquid, meque in ccfiario fcmper alterücfic verum,&altcrü fallum &c,
- Con
 ln polt Prædicamen. Arılt. 79
IDe contra contrarium autem bono quidem ex, neceffitate malü extremú,vt oportet de timiditate,cui cótrariatur for
r ‫ر‬1 5 - ešt:hocautempalam ef perfingulorum induúionë,vtfa titudo & audacia, 8 auaritia cui cotruriatur liberalitas
mitati läguor,&- iu$titiæ iniuftitia, et fortitudini timidi & Prodigalitas,& febri cholerice contrariantur anitas
tas,fimiliter autem & in aljs. 71 alo aüt aliquädo bonú & fcbris phlcgmatica &c. in rcliquis autem quorü bo
quidem ejl contrarium,aliquando autem malum, egeftati nitas ngn eftin medio inter duasmalitias,quámuis cir
.m. cum fit malum, fiiperabundantia contraria e$t, cum camedium conliftant malo non contrariatur malum,
fedbonum.Tum ex eo g/ ftantibus diciis omncs am
etiam ipfà fit malum, fedimpaucis hoc tale quilibet imffi biguitatestoluntur.Ex prima mangue diſtinctione,ex
ciet:im pluribus verò femper malo bonum cótrarium eft. qua diximus 9 de bono'formaliter elt lermo prgfens,
Hgc eft quarta pars principalis huius capituli,in qua foluitur dubium quod fit de calido,cuibonumcum fit
rediés ad contrariorù fiaturâ magis dilucidandâ quin altcrum bonum coutrariatur.f.frigidum, & fim:lc હીં
quefacit,iuxta quinq; conditiones. quas eis attribuit, dealbo & nigro &c.hoc nanque non elt contra docu
quæ fuis patebufit locis.Prima cöditió,à qua incipit eft. mcntü huc traditum,qfn non ncgatur bono tnateriali
g) bono contrarium eft neceffario malum, fed non ecö terbonum contrariari,lcd bono formaliter, calidi ait
ùerfo,malo.n. & bonum $ malum contingit contra & frigiduabſolute, necdonunccinalum ſonant. Vnde
riari.Aduertenda funt hic diligenter duo. Primo quid potes diltingucndo dicere q, effe calidum poteft acci :
nominis terrninorum.Secundo fenfus proprietatis afsi pi duplicitcr.Vno modo inquantum calidù, & fic hbi
gnatæ,exhorum.n. minus perfpicaci intuitu, male in cótrariatur frigidum. Aho modo inquantü bonum,
tellectus videtur,& dubijs circúndatus textus ifte, cum & fic fi habet contrarium , fibi non iurmalitcr contra
tfivt clare patcbit,nulla ambiguitas remaneat his intel riatur frigidum fed malum.Vcrbi gratia calido inquan
leétis.Bonum dupliciter fumi poteft.f. materialitcr & tum cit bonum conplexionis humanae contrariatur
formaliter, fumëndo matcrialiter idé «ft dicere bonü malum complcxionis humang, quodcltinfirmitas cui
& ens:fumendo formaliter muitum differt, qfn addit fortc fubfternitur frigiditas & nỗ contrariaturforma
rationé appetib lis,hic fumitur bonum formalitcr(qm liter ipfa frigiditas,cüius fignü elt,quia fifrigidita$ ipfa
philofophi cöfuetudo eft formaliter loqui.) Rurfusbo nó cfìçt matcriale in infirñitate,& iniirmitascflet, ni
num formaliter dupliciter fumi potet.f.precife, & fm hil minus contrariarcí illi bono, & fimiliter elt dicen
totam fuam formalem latitudinem, fumere bonủ for dú dcalbo & nigro,amaro & dulci & alijs huiufmo
maliter præcife e(t fumere bonum fub ratione bonita di, hæc.n. omnia inter materialiter bona numeranda
tis in communi, præcidendo omnem fpecialem boni funt,& fibi inuicé contraria cü funt, ex hoc φ fumitur
tatis rationem,loqui autcm de bono formaliter fecun quodcunq; eorum vt boni aut appetibilis rationem in
dum totam fuáformalem latitudinem,e(t loquide ipfo duit,tunc malum ncceflario contrariabitur, fi contra
vt extenditur ad per fe boniinquantum boni dfias, hic rium habet {ecundum illam boni rationem . Notanter
. eft fermo de bonö formalitcr vt cóprchédit in fe fuam autcm dico(quodcunq; eorum)quia nihil minus boni
tex.6. 43. formalem latitudincm. Nec hoc nouum videatur aut rationcm induere cötingit frigidum quàm calidum;&
abfonü, qm vt cx Sept. mo metaphyficæ habetur, pe amarü quăm dulce &c. vt patetin medicinalibus. Ex
dale nedum fumiturformaliter pro præcila ratione pe fecũda verò diltinctione, quạ bonũ formaliter extcn
dalitatis,led pro監 fe differentijs pcdalis,qrh,vt ibi df, di diximus ad omncm formalcm differentiam boni, &
oinnis pcdalís differcntia pedalitus qurdan) c{t, & limi fimiliter malum ad omncm formalem rationem mali
liter inpropofito omnis per fe differétiaboni formali excluditur obiectioinferés, crgo alicui bono inquan
ter fumpti,bonitas quædã eft,ac pcr hoc fub bono for tu m bonu eft aliquid contrariü, & confequcnter crgo
maliterfumpto comprehenditur,eft auté latitudofor omni bono,taiis fianque illatio, etfi poifet ficri cxan
Prima pa*- malis boni,quæ fit per illam diuifioncm boni, qua diui tcccdcnte, in quo dicërctbonü formálitcr praecife ha
ti,q***ar* ditur in honeflü, & dele&tabile, & vtile.haec.n.ctt for bcre contrarium», non tfi ex antecedente quod cx do
сар- malisboni diuilio(vt funcio Tho. in Pringa Parte qug cumcnto hoc habetur, qm df contrarium âliquid clie
ftione quinta articulo vitimo placet)ficut latitudo en bono formalitcr non præcifc, fed fecundum aiiquâ fpe ,,.,.
tis materialisclt, quæ attenditur penes diuifionem cius cialcm rationem bonitatis. Ex fenfu autcm declarato, ဣန္ဒူ
in deccm prædicatmcnta, qfh hæc diuifio conuenit fibi tot inſtantias manifeſte pater excludi,quot enumeraui ##
vt cft idem quod cns, vr ibidem à Sanéto Tho. habe mus ibi propofitioncs,ex eo haberi • côtrarium ,
A, $.«,,a tur.Malum quoquc fumitur formalitcr,& ngn pr£cife, RE si af tfi adhucaliqualiter dubium, quomodo bonü verò,
ærimum. fed pro tota latitudine fua formali quaeatuéditur penes malo vnicontrariétur qiique bonum & malum, cum yt medium
diuiíioné mali in oppofita praedictorum, inhoneitum in Io. Metaphyſica cypreſſe dicatur ºp vnum vnitřn inter cºtta
.ſ.inutile & indelestabile, contrarie ſumpta non nega cótrariatur.Ad hoc exqictis ſolutio accipi poteſt, qm a
tiuc.Senfus verd proprietatis afsignate ett, omne con iam diximus q, hoc nóhabet locü nifi qâ bonitas con *******
trarium bono eft malum,nó omne autem contrarium fi(tit in mcdiò duarum malitiarü, tunc autcm vt in fc
malo ettbonum,fed qùquc bonum,quádoq; malutn. cüdo vt verecthicorum di,malo
cótrarium, bonumalterum
auté vt malum
mediumopponitur,
1nter con- c,„.,
р• 8
Ex hoc autem fcnuu patet nec haberi q bonoinquan
tum bonum,lut aliquod contrarium,nec Vp omnibono traria.Vndeficut albo cótrariatur nigrum & viridc dif
fit aliquod contrariü,nec 99 malo inquantum malum, fimiliter,quia nigrum vt verc cótrarium, viridc autcm
nec g) omni malo aliquid contrarietur,{cd tm habetur vt medium,rmedium enim vtrique extremo cótraria
99 (i 5ono cuiq;inquantum bonü elt, aliquid contra tur,vtdicitur in Quinto Phyfi. fic prodigalitati con- r.c. rs.
fictur,illud oportet effe degenere malorü, fiverò ma traria eft auaritia,vt vcre contrarium, libcralitasvt me
lo aliquid coiitrarium df, illud non oportet effe dege dium.Conceditur crgo vniuerfalitcr, vnutn vnitätum T.c.14.
nere bonorum,fed poteft effc dc genere bonorum & contrariari,vt vcre cótrarium,feu,vt cxtremum , fice
malo, ù, vt naanifeitc patet, tum cx verbis textus, tum nim intelligitur propofitio illa 1o. Metaphyfico. quia
cx excmplis, tü ex eo quod fubdit g.f.in paucis malis contraria ibi proprie accipiuntur fcilicet pro maxime \.

hoc inuenitur.l.y malo contrarictur tam bonü quam diltantibus, quâ cxtrcma cflc conttat, & conccditur
malum,illa nanque pauca funt, quæ bonü non habcnt malo contrariari Lonum & malum, altcrum vt mc
pro altero extremo, fcd mcdiu, vt clt in ornnibusfcrc dition,& alterum vt extremum &c.
moralibus & quibufdam naturalibus, in his nâque qfm
b )nutas conliliit in incduo duorum malorum oportet •~/npiis contrariorum non neceffariú efi fi alterum
cxtrcaaoaaalo contrariari,& bonum & altcra maluum /ite religнитеie, зами плин; отпиризданіги читае
erit
 8o Thom.à Vio Caiet.Comm.
erit,languor verònon, fimiliter autem cum omnes albi contraria aut funt in eodé genere, aut incontrarijs ge
fimt,albcdo quidem erit,nigredo verò mon. neribus,aut funt genera contrariorum,& declarat fin
Hic ponitur fccunda cöntrariarum conditio.f,g, n6 gulas particulas fingulis exemplis, vt clare patet:loqui
eft necéffarium fivnum contrariorum fit, q, rcliqùum tur auténom de gcnere phyfico,ideftfubié&o,de quo
fit,& declaratur excmplariter, vt patet. locutus eft in quârta coiiditione,(cd de generclogi&o,
-

Sed hic dubitatur, quia in fecundo dc coelo & mun id eft prædicabiliin quid. Quod verò dixit bonüm &
f c.8, malum efle genera contrariorum, vt fanétus Thomas
dodf,g, fi vnum contrariorü e(t, reliquum quoq; ne
cefle ett cfle&c. Ad hoc dfdupliciter. Primo,qpdimi in prima queſtione de malo, ex Simplicio refert qua
nute adducitur textus Ariftot.inquit.n. g) fi vrü con drupliciter exponitur.Primo à quibüfdam fic,bonium De male
trarium fuerit natura,reliquü necefle e{t,vt fit natura, & malum funt gencra contrariorum.(.virtutis& vitij, 이. I
& intendit vt Aucr.in commento. 18. dicit & arabica & non funt in gencre.f.contrario.i.non funt in contrà] Bonü & ma
tranflatio teftimonium perhibet, q, fi vnum contra rijs gcneribus,fed in qualitatc.Sed hæc expofitio non5, !n $on**
riorum ge
riü fuerit naturalc, quod rcliquum érit naturalc, cuius videtur confona textui, in quo fiunt tria hembra, qii. nera funt.
9ppofitum hicnon dicitur.Sccundo dfpropter expo tcrtium coinciderct cü primo nifi aliqua limitatio ibi
fitioné fan&i Thomæ & conclufioné ibi ab Arift.in addatur.Propter quod Porphyrius diftinxit contraria
tentam,figné efle eo g) terra eß,quod propofitio illa, in vniuoca ct aequiuoca,& dixit, vniuoca aut efle in eo
fi vnum contrarium cft in natura & reliquum neceffc dem genere proximo,vt album & nigrum fub colorc,
cft cffe,intclligitur dc neccfsitate phyfica Appter quod aut efle in contrarijs generibus proximis, vt caftitas&
ex identitate fubic6ti phyfici probatur ibidein,hic aüt impudicitia fub virtute & vitio,cum tfi fint in vno ge
loquimur dcnecefsitate logica, propter quod non fir nere remoto.ſ prima ſpecie qualitatis.Aequiuocavero
matur in textu, nificx calibusimaginarijs, ex quibus ncc effe in vno genere ncc pluribus, fcd omnia gene
non concluditur oppoſitum phyſicae neceſsitatis inter ra circuire,& propterca aliorum genera cffeeo miodo,
eſſe contrariorum, ſed ſufficienter concluditur oppo quo tranfcendcntia gencra vocantur, & hæc funt bo
fitum logicæ necefsitatis, quia logica necefsitas eit ex num & malum.Ipfe verò Simplicius dixit bonum &
habitudine tertninorum, quæ nüllo imaginatio cafu malum eſle genera contrariori pro quanto quorum
poteft variaii. phyfica autem non folufn imaginarijs, cuxq; contrariorum alterum habet rationem boni &
fed rcalibus euentibus impediri pôt, licct non vniuer alterutn mali, extendendo mali vocabulú adimperfe
Сар.4, faliter(vt in poftcrioribus,declarauimus.)Eft ergo fen &luna,quia altcrum cótrariorü cft vt habitus & álterü
Cap. 6.
Сар. по. fus praefcntis textus,9 fi vnum contrariorum eft, non vt priuatio(vt dr. 10.mctaphyficæ)& in idé redit ex
cft neceflarium alterüm eflc:ideft nonimplicat contra Pgfitio Auicenng dicentis,9 funt gcncra cótrariorum, T.c.16.
dićtionem alterú non eſſe,vt patet in caſibus &c. cum ideſt generalia contraria.n generales conditiones con
hoc tfi ftat g) fi vnum contràriorum cft in rerum na trariorum.Vltimo dici pote[t quod Ariftote. fecüdum
tura . quod altcrü etiam fit neceflario necefsitatc natu famofam Pythagor£ opinionem loquitur, pofuit aüt In prooemio
ralis curfus propter appctitum naturalem matcriae Pythagoras(vt patct in primo mcthaphyficæ)duos or - - -

ad aliud contrarium &c. & in hoc tandem redit tex. dines rcrum, quorum altcr fub bono, alter fub malo
arabicus,quoniam (iambo funt naturalia,& nihil eftà comprehcnditur &c.
natura fruftra vtrunquc oportctâ natura quandoque
Poniincffe,& fic naturali neccfsitate fi vnum cft réli De priori. Cap. 2.
quum oportct efle&c.
JAmplius fi ci,quod e$t, Socratem effèfìnù ad id quod P Rius autem alterum altero dicutur quadrupliciter,
Trimo quidem &• proprie,fècundum tempus fè
cumdum quod antiquius alterum altero & fènius
e$t Socratem languere contrarium efi,non contingut au
tem fimul vtraq; eidemimieffè , mon erit pofsibile cum al dicitur.im eo.n.quodtempus amplius eft,&* amtiquius &-
terum contrarium fit,& rcliquum effe. cum.n. fit Socra femius dicitur.Secundo autem quodmom conuertitur fècù
tem fàmum effe,mom erit languere Socratem .. diim fùbfiftédi confequentiam, vt vnum duobus prius e$t
Hic ponitur tertia conditio contrariorum, quæ talis duobus.n.exi$tentibus,mox confequës eft vmum effe,vno
eft,impoßibile eft cuin alterum contrariorú ineft ali autcm exiftente non eft neceffàrium duo effe:idcirco nom
cui,reliquum illi inefle,quodidem cft ac li dixiflet, im conuertitur ab vno confèquentia, vt fit reliquum, prius
oßibilc cft ambo cótraria alicui incfle. Probat autem autè videtur illud effè à quo mom conuertitur im eo, quod
oc, quia contraria non fe conpatiuntur in eodem fi eši effe,confequentia.Tertio verð fecundia ordinem quen
mul,& eft fermo clarus &c. damprius dicitur,quemadmodü &• im difçiplinis &• ora
'Palam verò e$t,quòd circa idë aut fpecie, aut genere tionibus.mam &• in demon$tratiuis difcipliniô eft prius
mataſuntfieri cotraria:laguornanq; et ſanitas in corpo & po$terius per ordinem, elementa enim im Geometria
re animaliæ mata fùnt fieri:albedo autem &- migredo fim priora fùnt his,quæ defcribuntur per ordinè.Sed um gram
pliciterim corpore,iustitia verò & iniuftitia in amima. matica elementapriora funt ſyllabia, čº in orationibus
Hicponitur quarta conditio contrariorü talis,con proamium prius eft marratione per ordinem. e^mplius
traria habent naturaliter fieri circaidem.(. fubic&tum præter ea,quæ diëia fumt,quodmelius eft et bomorabilius
numero autfpccie,aut gcnere, quod idem eft cum eo prius naturaliter effe videtur,confueuerüt.m.&- plurimi
qu9d pluriesin philofophia dicitur,f.q, cadem cft ma honorabiliores,et magis àfe dileëtos priores dicere apud
teria contrariorum, declaratautem hoc exem plariter, fe.Eft quidem &• peme alienilfimus hic priorum modus:
iicct ratione tranfmutati9nis facilc probari poílet,quiá modi itaque,qui ditii funt de priore, i$ti fumt. Videtur
fufficit hicfupcrficialis declaratio .
'Neceffarium e$t autem omnia,contraria vel in eodé aute(m præter eos,qui ditii fùnt,alter effe prioris modus,
eorum.n.quæ conuertūturfecūdum effentic confequētiä
genere eſe,vel in contrariſsgeneribus eſe, velipſagene quodalteri quomodolibet caufà e$t, digneprius natura
ra effe.album.m.& nigrum in eodem generefùmi,color.m. videtur. Quod veròfùmt quaedam huiufmodi palam e$t ,
genus eorum e$t, iu$tutit verò & iniustitia incontrarijs eemanque hominem comuertitur fecundumeentie con
generibus,huius.m.uirtus,huius autem vitiumgenus eſt, fequentiam adveram orationem defe. mamfi eft homo ,
9omum verò et malum mom fünt imgenere,fedip/#fint ge vera eft oratio,qua dicitur homo eft:&-homo conuerti
mera aliquorum existentia_. tur orationi,quia efl:et fi vera eft oratio, qua dicit quia
-

HicPonitur quinta cöditio contrariorü talis;omnia homo eft,confequitur effe hominé, eft auté, quidè vera
Ordt.1Q
 Inpoſtpredicamen.Arilt. 81
oratio nequaquam caufa »* fit res, veruntamen videtur niaritur,& ficilla verba,neutrum.n.ef prius,neque po
quodammodo res caufà »t fit oratio vera. dum enimre* ſterius gloßanda funt.i. ieutrum citantiquius, aur mi
eft vel non e$t, vera oratio aut falfà dì.atur heceffe eft. nusantiquú altero.& hoc modo dicimus gemelloscfTe
Ideoque fecundum quinque modos prius alterum altero eiufdem ætatis& neutrü altero antiquiorém, vtraque
dicitur. . - - - --
expolitiobona ett,& licet prima Albertoplaceat,fecü
dam vfus cófirmat, hicpercipue vbi famofus fermo
瑙 hoc ſecido capitulo poſt predicamentorum tra habetutír.Secu ndus modus fimultatis eft, quo illa,quae.
dit modos prioris & primo famofos,&ideo quatuor conuertuotur fecun dum c[Iendi cófequcntiam & nou
;os nominäfin principio,de inde addit quint um fatis
trum elt alteri caufa cffcndi, fimul natura dicuntur, vt
latentem.adeoaăt ordin te aperte explanateos, vt correla tiua. Et aducric, q, intelligitur dićtt, hoc czclu
non fit opusexpofitione {cripta, (ed doctoris le£tio fuf dendo caufalitatcm fecũdum omnc genus caufe, & nó
ficiatadnouiticrum inſtructionem. Notandum tfidi
tátum fufficientis aut materialis, pröpter quod modus
ligentercft quod ex quintomodo prioris manifclteap iltein folis relatiuis inueniri videf. Tcrtius modus eft,
parct falfum cffe illâ maximâ fcoticam,omne abfolutâ quo illa, quæ ex eodé genere è diuerfodiuiduntur ad
prius natura alio diftin&ü rcaltcr &c. Föt cfle finefuo: inuiccm fimulefle dicuntur,& declarans quid fit quod
pofteriori,cxprefle nãq;df ab Arift. hic quod [tant ifta dicit fubdit, e diuerfo aüt alterutrum dijidi dicuntur
duo fiunul, !. âliquid cffe prius natura altero,vt caufam illa , qug fecundum eandem funt diuifioncm,i.oppofi
caufato & conuertiintcfulla n cííendo coníequentrá, ta fnembra eiufdcm diuifionis, vt volatile & aquiaiile
& couf-quenter vaü non pofc cfle fine altero,fi enim rcfpc&tu animalis, & pennatum & non pennatum ref
prius poffet cffc finc , vfteriori, & iam non conuerte pcctu volatils &c. Aducrtc quòd quia fimultas natu
rctur ιn cflendo corum <ùî.quç otia, ideo non valerct,
hoc eft, ergo illud eft, & ecoiiucto, nili f;rre cogtio ræ duo exigit,f.cocxiltėtiam neceſsariam, & neutrius
genter quod abarte relinquituriſermo.n.praſenston Prioritab altcro praeluppolitionem , & primum hoiü ttat cú
ate nature, vt patet deſ biecto & proprio &
iequentia neccſſaria inteli gitu, vt dc le patct & c . fvrtein fedcre,& veritate orationis, per fecundum fio
De fimul. ** Cap. 3. rum, fclicet pcrncgationem præfuppolitionisvtring;
complctur ratio fimultatis nafuralis.Et quoniam in ra
S 1mulautem dicenturſimplici era proprie quidº tione fuperioris conucniunt omnia infcriora,ideo vter
quorü genera:io ejt in eodē tēpore. neutrum.n.co que modus timultatis nature continctitas duas condi
rü neq; prius,ncq; poβe, เนรยุt. 3 mal து.hæc di tioncs, ita q) quouis modò dicamus aliqua cflc fimul
cunturfcumdã idẽ tempus. Natura antễ,nual/itut qua natura,affirma musea fcinu:c:m comitar,& ncgamus
ситциe coпиertити, читаетуécипай сіи;,4. оdei ellе, altcrum ab altero prgfuppon ;& dcpruno quidúm mo
#j nejuaquâ caiifà est alterim alteri pt do p.tct, dc fecun'o ajfem cx co manifclfum cfse po
; fit.vt in duplo &• dtmudio,conuertuntur etenim hæc, nä teſt, uód impoſsibile eſt gcnusdiuidip-ralterü mem
aum fit duplum,eft dimidiù,& cum fit dimidium, e$t du brum tantum, & conftat neutrum altero priusd.utde
plum,fedheutrum alteri caufa e$t vt fit. Dicuntur autë reipfum,quia cflct tunc altcro tantum d 0:fum ; duos
Jimulmatura & quæ ex eodé generę diuerfò diuudumtur tanicn tnodus fingultatis naturalis dixit Arilt.quia dif
ad im:icem. E diuerfo autem diuidi a£ inucem dicuntur, ferüt in hoc quòd primus eft fine diíparitatc naturalis*
nobilitatis,fccundus autem ef cum difparitate natura
quæ fecüdum eandè diuifionéfunt, vt greJivile, volatile lis nobilitatis, quoniam neutrum relatiuorum eftalte
«v aquatile,bac.m.ed uerfô diuiduntur,cum fint er eodë ro nobilius,& d.uidentium idem genusalterum feha-,
genereſecundum diurſionem, animalnangue diuiditur in bct vt habitus & alte um vt priuatio, vt dicurur 10.Me.
Ibæc, volatile & greJibile & in aquatilc.& nihil horum taphylicæ, propter quod modus iftc aliquid habet ad
prius vel po$terius eft,Jedfimul per r:turam haec effè vi. miſtum prioritatis naturalis,ſi prius nobilitate natura,
demtur.Diuiditur aulem & vmuquodq; horum in fpeciem prius natura vocandum ef, & hoc eft verum loquen
rurfus,vtgreffibileanimal& volatule & aquatile. Erüt do de rebus,quæ diuidunt,proptcr quod diximus in fo
ergo & illafimul matura qu£cumq; ex eodegenere fecum lus relatiuis fimultatcm naturae faluari, fed confideran
dum eandë diuifionemjùat , gcmera verò fpeciebus fem do membra diuifionis inquantum diuidentia è diucr
perpriora fùnt neque. n.eouertunturfècundum quòd e$t fo vnum &c.Simultas naurg omnino&pure {aluatur,
effe comfèquentiam,vt cù fit quidem aquattle,efi animal: & fic intelligenduscft textus praefcns,caetcra ex fc cla
cum veròfit animal,nò eft meceffe vt aquatile. Simut. ra ſunt škc. º,*
燃 * ** :
ergo matura dicuntur qugcunq; conuertttntur quidemJè
surdum eius quòd e$t effe confèquentiam,fèd nequaquam
quidem caufà e$t alterü alteri vt fit,& ca quâ ex eodë
Di
i
motu.
otus
..
autiſp ecies ſºntſe
i *
rgener
Сар.
atio,
4
corrup tio
genere & diuerfo diuidumtur abinuicem, & fimpliciter -

M* mutatuo...Alij itaq;motus palam

augmét uin,di minati o, altera tio,Je cudum lucia
Jimulfùnt,quorum generatio in eodem tempore éïí. , , eft,4uòd alij
abimuicé fint.nom.n.eftgenerátuo corruptio,neq; atgmê
1溢 hoc tertio capitulo tradit duos modos principales tum diminutio,mec alteratio fecundú locü mutatio,fimili
ſimultatis.ſ.temporis & naturæ, ledſubdiuiſoſccun
do modo in duo membra,tres modi efficiuntur omnes. ter autê & alij:Im alteratione,verò habet quamdam du
Primus eft eorum,qug (ùnt fimul tempore.haec autcm bitationé: ne forte meceffàrium fit id quod alteratur per
dcfcribit cffe quorü generatioeft in eödcni tépore qd aliquâ relatiuarü motiomü alterari.Hoc aút non e$t $e-
dupliciter exponi Pöt,primo intelligendo per genera: rum.nam pene fecundü oës paffiones, aut plures alterart
tionem ët conferuationem,ita 99 illa dicanturiimul të mos accidit,nulla a'iarum motionum cóicamte {nam neq;
pore, quorum generatio & conferuatio funt in eodem augeri neceffarium eft quod perpaffîoné mouetur,neqüe
, tcmporc,adaequatc,& hæc vocantur coæquæua, vt fu minui,fimiliter aüt in alijs.Ideoq; erit alia præter illos
bic&um & Priora ciusaccidentia quarto modo,& fic motus alteratio.mam fi eadé effet oporteret id quod alte
verba fcqucntia,f.neutrum.n.eft prius ncque pofterius ` ratur,mox vel augeri vel minui,vel/equi quandam alia
abfolutc fufcipiéda funt vt declarantia prædictum fcm rum motionumfèd nó eft meceffè.fimiliter autem &- quod
fum. Secundum intelligédo pcr gencrationé, ipfam rei auget, aut alia aliqua mntatione mouetur alterari opor
laétioncm,ita vtad efle fimul teiiipore,fufficiat eodem teret.fedfumt quædam crefcentia,quæ mom alterantur vt
•cmpore in«£Pifse, ncc rcquiratur 9 coué tempore fi quadrägulum circüpofitognomone creuit quidé, altera
S. Tho. de Vio in Pot. F tum
82 Thom.à Vio Caiet. Comm.
Aduerte hic, q, quia vtpluriesdi&um eft fecüdum
tum verò nihil faéfum e$t,fic & in alijs hmói, quare alij famam loquitur Arifto,fecündum quam augmentatio
funt motus abinuicem.Eft aüt fimpliciter quidem motui, extenditür ad omnem quantitatis additioncm qua res
quies cótrarium,his aùt quæ per fingulafùnt,generatio maior dicitur ;ideo augmcntationem abfque altcratio
ni quide corruptio,augmētationi quidë dimimutuo,fècum. ne fieri dixit,& caute dedit exemplum in mathemati
dum locum verò mutioni fècundülocü quies:maxime aüt cis vt vel fic cognofceretur,q) fecundum vulgusloqui
videntur oppofita effè ad contrariumlocum mutatio, tur,fi enim fubtiliter de augmentatione dicendú cffet,
vt ea quæ eji inferius ei,quæ eft fuperius &• eaque efl fi ipfam infeparabilem concederet, & modum arguendi
perius ei,que eſt inferius. Reliquo verò affignatorum, mo prædictum fophilticum fecundum fallaciam cohfequé
tuum,non facile eft affignare quid eft contrarium, vide tisaperiret.Tertio contrarietatem in motu inuentam ,
tur autem mihil et effe comtrarium, mif? quis & in hoc apcrit,extendens contrietatem ad oppofitionem quo
fecundum qualitatem quietem opponat , aut in contra que priuatiuam,quæ illius eft radix, & motui in com
rium qualitatis mutationë; ficut &• immutatione fècun muni quietem contrariam ponit, ſingulis verò moti
dum locum quietemfecundum locum, aut in contrarium busfingulos motus&quictes, vt clare, patet in tcxtu,
locum mutationem.eft.m.alteratio fecundum qualitatem in quo omnia,quae dicüntur,licct dubitãtiucdicantur,
mutatio. Quapropter opponiturmotui fecüdum qualita, quia adhuc , non probata, funt tamcn, vera vtin
tem quies fecundum qualitatem.aut in contrarium mu quintoPhyficorum patet &c.
tatio qualitatis, vt album fieri ad id quod e$t nigrum
fieri, alteratur enim in cótraria qualis mutatione fa£fa. De habere. Сар. 3.
N hoc quarto capitulo dc motu tria dicit,primo nu ;: … . -
- *: *

I merum fpecierum.dicens eas eflc fex,quarú dug pri .Abere autem multis modis dicitur. JMut.m.tam
-

mæ funt mutationes £m fubltantiam, dug fequentés fe quam habitum,& effeíium, aut aliam quamli
cundum quantitatem, quinta frn qualitaté,wltima fm iiimur.m.difciplinam
locum, has.n.tfh fpecics generalcs fama diftinxit pro : iibet qualitatem,d habere
pter earů manifčítáiní pečtio nemidi uerfit até fecun do atque virtut em.J4u t quanti tatë,q u£ cótingi t &• qui ba
prgdi&arum fpccierú tradit dicens, alios motusideft bet magnitudinem.dicimur.n.habere tricubitam magni
mótusquos alios dixirus fpecifica alietatc, palam efTe tudinem vel quadricubitam.Aut vt ea,quæ circa corpus,
spa!: £m veritatem funt, licet de alterationé dubitari funt,vt vesiimemtum,vel tunicam..…4ut im membro, vt
pofsit ex co q, aliquis credct alterationem nó feparari immanu annulum.Aut membrü vt mami vel pedë. .4ut
ab alijs mutátionibus. Scd hoc non inducat qûncm, in vafè vt im modio grama tritici, aut in lagem.t v.num.
quia fallum clt ipfam nö inueniri fine alis motibus, vt J^imù.m.habere lagena dicitur , &-modius grama tritici
鷺 de eoquinmotus,
igreſcit inſolis aſpectu quicſcens fin
ergo altcratio eft alius motusab
haec ergo oia habere dicuntur vt in vafe., Aut vt poffèf
ocum & alios fionem habere enim domium,aut agrum dicimur, aut etiä
alijs, & ftat ratio in hoc, fi alteratio eßet idem motus vir vxorem habere, aut vxor virum.Sed videtur alie
cum alijs nonpoſſet ſeparariabcis,ſedpót ſeparari. er niffimns qui nunc di£fus e$t modus effe eius quod e$t h*-
go &c, Etgfin ex ſeparabilitate concluſit diſtinctioné bere.mihi enim aliud vxorem habere fignificamus , m;fi
alterationis ab alijs,ne aliquis cx infeparabilitare aug tant.Forte tamen & alij quidem appare
mcntationis ab alteratione cölcuderet augriientationé: quia cohabi
nö efle diuerfam ab alteratione, fed potius fpé vel mö unt modi eius quod e$t habere:fèd qui confueuerunt di
dú cius. Adddit ſimile eſede augmétatione, .ppötſe ci pene omnes numerati ſint. -

parariabalteratione, & dat exéplum in mathematicis

de augmento quadrati circumpoſitognomone:vocaf Nhoc vltimo capitulo enumerat quot modis dica
aũt gnomon quadratũ fuperdiametrũ cốfiftếs cũ duoi I mus aliquid habereré aliqua m, & quiafetmo fuus
bus ſupplementis hoc.n appoſito quadrato manifeſte cft fuffici enter ex fe manife ftus fecundum Præfentem
ionem, in e yficae fubtilius
quadratum maius conftituitur, vt in hac figurâ patet, haecdifcutienda relinquuntür, metaph
intent quinto nanqu
ideo nihiladdendum,
2uadrati a gmentum Gnomone ircumpoſito, reor,de(tinéìionem tämcn inter habcre Poft Prædica
mentum & habitum pradicamcntum, & habitú Pri
mam fpcciem qualitatis potitam ſuperius in Prædica
mento qualitatis diligcns Le&or poterit nQuitijsre£c
tere & fictandem finitur praefens opus Dictionali
nuarij,Anno chrißianae falútis millefimo quadringcn
telimononagefimoo&tauo,in conucntu făncii Appol
linarisin fuburbjs PapigQuicquidigitur veritat con
trarium , aut minus confonum in his commcntarijs
alicui videbitur, quoniam mallcm viuens aut reuoca
re,aut confonunotiendcre quam poltmodum teme
redefpiciaut impugnari , Rogo dubitaptes aut defra
hcntcs, vt viuo tám in his quàm cæteris fcriPtis & fcri
bcndis congredi velint cb veritatis cxaltationcm, &c
gloriam primg 蠶 veritatis. Ad cuiusPartici
ationem mcäia diui Thomæ doctrina traberc ſtudio
_ _ யக _
葛 cmnes viribus totis nitimur&c.

(ommentatorium Thome à Dio (aietani fuperpradicabilia

'Porphyrff & Ari$totelù pradicamenta, Finis.
.... A-R I STO
. . . . . . . . . .
*: - . - - - - -
 83
A R I S T O T E L IS S T A G I RIT AE, s
PE R I PAT E T I C O R V M P R I N C I P IS
P O S T E R I O R v M A N A LYT I C O R V M
L I B E R P R I. M. V. S.
) ۶۶ ‫ک اع‬24 T H O ‫ماه تیبرم نرم‬ ۶ r o )‫ گوبرمی‬r E r ‫ گرم‬N ‫ی‬r
(ìrdin. Sanäi Si/ii acutiffimis Annotationibus.
Deneceſſitate.Demonſtrationis. Cap. 1. Przcognitio eft duplex.fquid: & qa:probafa prie- a.conclufio
‫ المسممم‬-
‫حمصر‬-----
‫مسيميج‬
!র
λ1mis্:anirত-

téod &্ স
omnis
- • ‫ٹیم‬
-
difcipli * - - - - -- riquia pręcognita funttria.fprincipa:fubieśtü:& paí
*a.l.Difcur na“intelletiua,expr;exiftentefit fio:principia, quia funt,fubieétü quia e(t,& qd etí paf
fio,quid eft , probaturà priori,quia non fimilitervnú
fiua yllogi cognitione.7Manifeſtileſt autº loc quodq; horü e(t nobis cógnofcibile ad dcmonftratio
fiica ratio- ţi fbeculantibus in omnibus. 71athe
né Principiavniuerſalia Prius tépore cognoſcuni con- 3 concluſio
ប៉ៃ °° É\\，}\f‘j%
§ - է
f fJ/;
幻 ma:ic.e.n.fè
dum fiunt,&ientiarüper
氙
huncmo
aliarü »naqugque ar cluſione,principia verò ſingularia nota: in ipſaſubſum
ptione fub vniuerfalibus effe fimul tempore cum con
3§ĂŠ tiü. Similiteraüt & riréaó;ati)- clufionibuscognofcuntur,prius tamcnnatura,proba.
mes o que per Jyllogifnos & que per induffioné.vtreq; tur à priori, quia quorundäm hoc modo difciplina cft.
.m.per prius mota fáciunt do&rinâ,illae quidë accipientes Ipfa conciufio antcquam fyllogizetur c(t cognita fe 4.conclufio
tāquàm à notis, ille verò demöſtrantes vniuerſale per id cundum quid:ignota autem fimpIiciter;probatur dedu
quod manifeftü eft fingulare.Similiter aüt & Rbetoricg cédo ad impofsibile:quia alitcr rcdit ambiguitas Mem
perfùadent.aut.m.per exempla,quod e$t induéiio,aut per nonis.f.aut nihil difccre,aut ca quaenouimus.Solutio.n.
a. cóclufio. enthymema,quod e$t fyllogifmiis.'Duplicit aüt neceffà dicentium non cognofci omniâ fingularia cognofcen
vniucrfale,fedqugnota funt cffêfingulari
go
rium eft præcognofcere,aliamamq; quòdfìnt prius opima fa a illius:fal
ri neceTe 蠶 verò quid e$t quod dicitur, imtelligere elt, quia vniuerfaie eo modo fcitur, quo 1n demon
ftratione aflumitur, af$umitur autem omne fimplici
oportet. qugdâ aiìt vtraq; vt quoniã omne quod eft,aut tcr:& non omne quod nofi,vcl noui.
affirmare,aut negare verü eft,quia eft;triâgulü aüt quod
hoc fignificat, fèd vnitatem vtraq;,& quidfignificat,&- Series autem hæc eft.
quòd eſt.non.n. fimiliterborů vnumquodq; manifestium T Raćłat de demon[tratione Arift.qń demonttra
£. cóclufio. nobis eft.Eft aüt cognofcere alia quidem prius cognofèem tio quatuor quaeftiones habet fi&ut & quodlibet
tem,quorumdam aüt fimul accipere notitiam, vt quæcum fcibile.f.in e(t, quid,quia e(t,& pp quid eft,nec perfe
que contingunt effe fub vniuerfalibus,quorum habet co &a notitia rci fine hishaberi pöí,in hoc primo capitu
gnituonem. Quod.m.ommis triangulus habet tres angulos lo anſit demonſtratio, in ſequentibus verò vſque ad
equales duobus retiis pr«fciüt,quòd verò hic, qui eft in fcxtum decimú capitulű excluſiue, pertinentia ad que
femicirculo triãgulus fit,fimulinducës cognouit.Quorü ftioncm quid e(t dcmonftratio. Indc aüt vfquc ad finé
primi libri pertinétia qónem quia elt.i.quafi paßiones
dä. n.hoc mó difciplina eft &- mom per mediü extremum demonfiratio
cognofcitwr,qugcunq; iâ fingularia cötingumt effe,&- mó certitudiné, nis, puta initate,perfećtioné, vnitatem,
diucrfitatem Iiifecundo demum libro
4. cóclufio. defiibietio aliquo. Ante aüt quâ fit inducere aüt accipe de pertinétibus ad qönem&c. propter quid.i.de caufis dc
refyllogifmum quodammodo quidë fortaffe dicëdum ést mönftrationis.i.de medio,vfq; ad vltimum capitulum
ſcire,modo aitalio non quod n. neſciunt ſi est ſimplici cxclufiue,& de dignitatibus ih vltim9 capitulô deter
ter,boc qiii fciuit,vt quod duos retios habet fimp!iciter? minat,ficq;(vt Alcxan.dixit) demonftrando docet d$-
fed mamifeftù eft quòd fic quidë fcit, fimpliciter aüt non móftrare.Quia verò idé eft quaercre& determinare in
ſcit.St verömö.7Ménonis ambiguitas accidet,aut.m.nihil fcibilibus,analiqd it,& an herefle titilluded: :guia ni
addifcet, aut quae nouit. Nom aüt ficut quidem nituntur hiltalefuperfiuü,aut paccidëscótingteße,fedaut nő
ſoluere,dicendu eſt, nunquidſciuiſti oëm binariü qui par efse,aut necefsario ef$e, quia per accidé efscreputatur
* ; eft,aut mom?dicëtiaüt,attulerunt quemdä binariüm,quë nö e(se in huiufmodi, ideo voiés determinare demon
' non opimatus eft effe.Soluunt.n. non dicentes cognofçere {trationé efse in hoc capitulo,intcndit oftédere ncccfsi
'omnë bimarium effe poffe parem,fed quemfciunt,quod bi tatem fyllogifmidcmóftratiui:cuius ncccfsitas(quia in
marius fit. Et ét fciunt quidë cuius vere demon$tratuon3 ftrumétü eft)ex eius fine,qui nihilaliud cit,çj fciét g ge
babent,& cuius acceperumt,acceperüt autem nó de om neratio {umëda eft.Et vult dcclarare fcicntiâ generări
denouo in nobis ex praecxiftente in nobis notitia:&
21i cuius vtiq; feiumt quòd triangulus aut mumerus fit,fèd .confeqwētcr eÍse ñobisinditá, fedaliunde infy!am;
ſimpliciter de omni numero c triangulo:nulla.n propo vt Socrates &nóPlato dixerú,ſed demoſtratiu diſcurſu
fitio accipitur hmódi:què tu no$ti numerü,aut qüä nofii ex noto ad ignoti acquiſita;& conſequenteoradſcien
: lineâ reftä,fed de omnifimpliciter.Sed nihil(vt opinor) tiæ generatiönë neceßariü nobis efsc demôlaratiuum
prohibet,quoniam eft quodaddifcit fcire,effaüt fic igno {yllógifmum,de quo prgfcnsliber tractat. Vnde ab ip- .
rare:inconueniens enim mom eft fifcit quodammodo quod fo fine inchoans pìopönit difcipliná intellečțualem ex
addiſcit,ſed ſi hoc modo,vt inquantum addiſcit, cº-ſcit. prgexiftente in nobi$ cognitione gencrari. Deindc ad
Summa huius capituli haec eft. ĩntentũ defcédens oftếdit quẹ & quotuplex fit Ifta Prẹ
1. cõclufio. exiftens cognitio. Et quæ & quot fint ilia quæ præco
M NIs doćtrina & diſciplina intelle&iua gnoſcuntur ante demonſtrationé.(inſecunda conclu
ex Prgexiſtentefit cognitione, probatur íione.)Inde quomodo in1plo cxercitio dcmonftratio
indu&iue in omnibus modis fciéndi.f.iyl nis principia,de quibus 9portct £cognofcere,qa, tggt
ZAi logiſmo, enthymemate, induétione & qu; $cognofcunt diucrſimod c.(iր 3.concluſione.) De
º aei exemplo & in omni genere diſciplina: mü quómodo ipfa conclufio prae cognita fit,antcçidc
tam fpeculatiuæ quàm praéticæ :'& tam (ciefitificæ monftrarctur.(quarta conclufionc) infinuat:& riidct
quam opinatiug. , - - -

ambiguitati pâîonicg, excludcusfimul talfäin quorun

--- S. I ho.dc Vio un Polt. F 2. dan re
* .
 24r 3 hom.à Vio Caiet.Comm.
đam reíponfoncm . Et fcnotitia cõclufionisgenera
tur exprţexiftéte cognitione principiorăfubiecti, paf
fionis,& ipfius conclüfionis fím quid, praecxilfente di
co ordine tcmporis,que ad principia vniuerfalia:ordi
ne autem naturae tantum quo ad principia fingularia.
Ex preexi C1 R c A primam conclufioncm adücrtcndü cft qp
genti cogni ly ex praecxittente cognitione,poſitû in prima conclu
tione. fione non oportct gloffari,f.fenfit:ua, fed indefinite rc
linqucndum eft.Et cxpcêtanda cft cxpofitio Arift. quấ
fubiungit in fequcntibus conclufionibus. Quod enim
ab ipfo cxpofitum eft noftram non cxpofcit glofsam.
Fuit autem adco folicitus circa cxponendam illam par
ticulam refolucndo vfquc ad primas cognitionis ra
dices, vt cum hic proponat quid & quia praecognofci,
in fccundo libro diligétcr inucftiget, quomodó ipfum
quid cognofcitur & confumct praefens opus declaran
do,quomodo ipfum quia fit nobis notum.
Quot nam prae cognitioncs & praecognita fint, & quibus prae
cognitionibus praecognitorum quodlibet ante fcientiam
præcognolci oporteat.
Irca fccundam conc!ufionem.Ad euidentiam præ
cognitionum & numcri carum, Aduerte q, cum
praecognitio non dicgfin propofito quælibet cognitio
alteram præcedens, fed ea tfh cx qua difcurfus difcipli
nalis fit : oportet praecognitionem omnem primae, vel
fecunda operationis intellećtus opus efle;cúaútobie
&um prim¢ operationis intelle&us fit incóp!exum nó
dicens efse vel nó cffe, quod fufficicnter diuiditur per
quidrci,& quid nominis,& cbje&tum fecundg fit cöm
plexum verbaliter, in quo df efTc vel nö efle, quod fuf
ficientcr diuiditur percomplexum fignificans cfle ve
rü,& fignificans efle reale:cunéta cóplexus mira breui
tate Arift pcognitiones oés reduxit ad duas.f.quid, &
quia,fub quid rei,& quid nominis,fub quia,& quia e{t
& quia verü eft(analogice)cöprehendcns.Rurfus quia
nö quodlibet qd;ncc quodlibct quia difcurfum quemli
bet facit, fed limes aliquis corü ett , ex ipfa quae difcur
rendo inueftigatur cocl.fione, fumere oportet , cuius
quid,& cuius quia,præcognofci neccffe fit. Conclufio
ncm aüt quia cóclufio e(l ex aliquibus principijs inferri
neccle et & duos erminos in fe habcre. ubiettú &
prgdicatü;quorí cóiunétio vel diuifio inferatur.Horü
igitur trię prgcognitiones illas oportet effc non vnifor
níter:quia vniformin nó funt, ncc fan fc, nec vt cogni
ta. Quia crgo principia, cx quibus conclufio inferún
da e(t cóplcxa fünt, quæ vi fic non habent nifi cflc vcrü
ideo præcognofcéda funt tfm quia funt, idc(t,quia vera :
funt.Subieétum aüt quia incóplexum cft; & vtrunque
quid habet & cóplexioncm facit.cü fuo cfse & indepé
dcns clt tam fm efsentiam cfse qûàm £ m efse à fua paf
fione,quæ prædicat in con« jfio ac praecognofci opor
tct duplicitcr.f.quid elt,& quia cft.Prgdicat ú aút quod
pafsio vel per modum pafsionis fe habens cft, incom
plcxum quidé cnseft,& vtrunq; qui ;& cffc proprium
cum quo complcxioncm facit habct:fcd qincl.c quaeri
tur,& eius quid rei ante eius else cognofci non poteft
folum quoad quid nominis cognofci oportet.
De princi C u R c A eandcm fecundä cöclufioficm, quoad id
piorum prº quod ibi di,dc praecognitione principiorum, aducrtc
cognitione. quofdá minus bene inclligêres diéta à S.Tho. in cxpo
fitione textus inficiari eiús rónem,quam rcddit dc hoc
9 de principijs non praecognofcit quid. Ratio {ìquidé
Egidiuis fu eius e(t quia complcxorum nó eft diffinitio; principia
per tex.c.z. autem cóplexa funt. Aiunt ifti 9 afsignantcshanc ra
dubio vlt.
tioncm à vcritate deuiant, quia in æquiuocatione la
borät. Complcxorü.n.nó cft diffinitio quid rei.Philo
fophus aüt loquitur hic de diffinitione quid nominis;
quae ét complcxis conucnit.Sed argucntcs hoc modo, cxpcrimur falfum clsc: multa.n.de Luna,S
Ariti.textum minus pcr fpicaciter funt intuit1 . Falfum fciinus , quorü qd quid e(tign oramus
eft fiquidem 9 Arifto. hic coarctct fe addiffinitioncm hic auctor itas Porphy rij, Albert i, & fanéti Thomae.
quid nonnunis;licet de illa ét loquatur. Vndc textusaut
Alia nanque(quideft quod df) intelligere oportet: Quid ef
vbi exprcffeapparet pròfundc fpcculantibus q»'diffini quod dici:
cognoftere
tionem quid fei non cxclufit diçédo quidelt quod df. eft
Quamuis.n.cognofccre quid dicitur irt folü cógnofce quidip(um
rei e
re quid nominis, cognofccrctfi quid eft id quoddicit, tiam attin
nó cft praecife cognófccre quid nominis,fcd cóprchen gere.
dit in fe ét quid rei,nec obltat cxpofitio.S.Tho. inter
pretantis, quid eft qd df. i. quid fignificat nomen qfh
fcrmo Arift.praegnans eft:& vtroq; modo cxponi pöt.
Et cxponitur à S.Tho.hic & alibi:volcnte ex fioc tèxtu
qp de fubicéto praefupponitur quid rei. Si.n.voiucrfali
ter intclligatur quid nominis, exponendum e(t; fi auté
in demóttratione fimpliciter,gdrci, tá (ublečtiquam
paßionis qìque,vt intra oftédétur.Vndc Arift.dequid
in cöiloquitur,cü duas praecognitioncs ftatuit.f. quid,
& quia :ficut ét loquitur de quia in cö; vt extendit fe
ad cffeverü,& ad cflc fimpliciter. Quia ig.tur dc quid
in cöi fermo cft,& fimpliëiter loquédo,principia,quia
con Plcxa funt,nó habcnt quid,quia abiolute loqüen
do, non habet difinitio ve in . [deo San&t;is Thomas
fimpliciter dixit,qugd dc principijs ngr, præcognofci
tur quid: quia complcxa (unt &indiffinibiiia.Aímplius
quia cóplexa,vt fic, quid nominis proprie non habét :
fat fuit diuo Thomæ dc complexis vt iic loqucnti de
clarare,9 quid rci nó habcnt.hoc.n. declarato nullum
rcmanebit quid principiorü prgcognofcédum. Quod
autcm cóplexa vt fic proprie iion hìbeant quid nomi
nis, pa' ct tü cx Boctijverbis hic dicétis quod quid fi
gnificat, non in propofitionibus totis accipitur, icd in
tcrminis tfh,tum ex ratione,quä ibi innuit.ſ.p propo
fitio fignificat in clscaliud alijs magis j fignìfièat àli
quid,tü cxaduçrfarijs dicentibus,j complexa babeat
quid nominis dupliciter , vcl vt fi3nificántur nominc
incóplexo,vt hiftoria Troiana df Ilias, vel rationc ter
minorū fuorum liquet. n. p.ncutro iſtorů modorum
ipfis cóplcxis, vt fic quid afSigna- ur, fed ró ve alicuius
incomplexi.Amplius cum cx ca dem radice complexis
jnfit clare, qd rci& quid nominis,cx hoc.f. q, cóplcxa
funt vt ex dictis patct.Afsumens S. Tho.q, cómplcxo
rum non eft diffinitio,& ideo de principijs non præco
gnofcitur quid vtrunque quid fufficicnter exclüdit.
Quæftiones Quatuor.
i Num fubie&um praecognofci oporteat quo ad quid no
minis, vel quid rei.
» Nuin fubiectum praecognofcatur quo ad efle in rerum na
tura,vel obicitiuum.
3 Nuny paffio praecognofcatur quo ad quid rei.vel quid no
TI, II) 1S.
4 Num quglibet fcientia fupponat fuum fubie&um efle.
C It ca cấdcm fccundã conclufioncm dubitatur qua 2. de anima
drupliciter. Primoian cum dí, dc ſubječto praeco Tex.co. 6.
guofcitur quid intclligatur quia rci, an qd noiiiinis.
Quod.n.intclligendü non fit quid rci exipfius Ar.f.ob
fcruatione videtur. In fcicntia.n.dc anima,cuiusfubie
cium cft anima,inucftigat quid eft aia,& non prgfup
醬 pót dici φ hoc fecit: non inquantum tradés
cientiam de anima,fed indutus alterum habitum.Pri
mo, quia cum diffinire animam fit Philofophi natura
Jis,quia nò abttrahità materia fenfibili, non erit facile
fingere, ad quâ partem naturalis philofopliig hocper
tinct,fi nó ad fcientiâ de anima. Secundo,quia admifla
hac bétioue quid diceretur ad id quod fuperius taάü
cft,9.I.in hoc opere,cuiusfubic&u eft រ៉ូមុំា de
mö|tratiuuş, Arif inquirit qd fit demonitratio?Prçter 1,...4.
ca, Si antc demöftrationéöportet fcire quid rciiplius
obiecti;oportet dicere g, habemus qd quid eft cüiuf
quc rei,dc qua fcimus aliquld demonftrâtiue, hoc aüt
ole, & Deo
.
In oppofitü eft
Secun do dubita tur,an cü dicitur de fubie &o prgco
gnoſcitur
 In Poſter.Analyt Arılt.
º: ... gnofcitur quia eft, intelligatur de eflcin rerum natura
actualiter.Videtur.n.qp fic,per rationé, quá ad hocin
Հո:
º nuit Porphyrius,illudeſle ſubiecti藍點器
fubfìatpáfšíoni, fcdfubicčtum nó{ub[tat Pafsioni nifi
†: fm ſuum cſſe reale in rerum natura, ſupponendo q
pa(siofit accidens(vt communis via tenct,)crgo fubie
čtum eflcinrerú natura fupponf. Maior ett cuidé: ex
-eog, tota ratio quare defubiecto prgfupponif effe,eft
quiáfubftat pafsioni. In oppofitü aüt elt primo 9 fci
entia abſtrahit ab effe aćtualis exittentiæ.nã abſtrahit à
contingenter accidenti(quale cſteſſe actuale)Secundo
quoniäm contingcret 9 (cientia fupponeret falfum
quoniam corruptis rofis ille qui iam acquifita {cicntia
de roſis vtitur, ſiſupponitroſam eſſe ſupponit fallum,
quoniam rofa tunc fécundum veritatem noneft.
, Tertio dubitatur,an cum df, g, de paßione præco
nofcitur quid,intclligatur quid nominis, aut quid rei,
fiquidcm g, quid rci praecognofcenium fit,
quia medium oportct cfle praecognitum, fed medium
clt quod quid eft palsionis ( vt dicitur in fecundo hu
ius.) ergo, in oppofitum funt verba Ariftotelis in hoc
loco diçentis, qüöddc pafsione praecognofcitur quid
fignificat,& S.Thoilla cxponentis.
TQuarto dubitatur,an omnis fcientia fupponat fuum
fubie&ü cffe:an aliqua tfh: Ad euidcntiam horú.Primo
declarádi ſuntternini in dubijs aſium pti. ſ.guidrei &
quid nominis. Secundo figillatim refpondendum elt.
Quid nominis : vt alibi diximus: nihil aliud cft quàm
quidditas nominis, ficut quid rei cft ipfa rci quidditas.
Nominis aüt cum ad aliquid fit & effentialiter alterius
fignum,tunc prgcognofcitur quidditas quando cius fi
gnificatio innote(cit.Rei autem quidditas,non nifi pcr
çflcntialia omnia patefit. Vnde & propriüinterroga
tiuü quid nominis eftquid fignificat, propriü veròin
terrogatiuü quid rei,elt quid eft.Differt ergo quidno
minisà quid rei,quia cognofcere quid nominis,eft co
gnofceréquid fignificatnomé.Cogpofcere auté quid
fei eftcognofcere quid'e(t rcs fignificata per nomen.
Et quia reiquidditas cflentia eft,quä cntiatfh habent,
& resnon cognofcitur quidditate nifi per fuam diffini
tionem explicantcm eam à prima potcntia vfqucadvl.
timum a&um , ideo quid rei entium tfh eft,& vnico
modo cognofci poteft.Quia verò ad quidnomen refe
ratur:vt fignum ad fignificatum effenô oportet,& per
communia & accideritalia,& nutus,& figna, declarari
poteft,ideo quid nominis non entiscfle poteft,& incer
” tos habct modostuę manifestationis. Ad primũ ergo
Ę.,,.,. dubium dicitur,9 demonftratio, vt infra dicetur,£ft
duplex,quædam à priori,& quædam à poſteriori.Si lo
.ሮ ì!
quamur defcientia à priori, fic opottet cognofcere
.‫لنا‬ quid reiipfiusfubieéti, quia quod quid eftfubie&i, e(t
caufa pafsionis,ad quam oportet vltimo refoluere de
monftrationem propterquid, vtin{ecundo huiusdici
tur,& hoc exprcffeponufit hic Porphyrius, Albertus,
S.Tho.Si vero loquamur dcfcicntia \pofteriori, tunc
fufficit quid nominis præcognofcerc defubie&o, vti
mur fiquidem in talibus demonftrationibus eftectu lo
co diffinitionisipius fubiectivt medio termino & cau
fa in cognofcendo.Ad9bicάa;aüt in oppofitum df,q»
cùin qüalibet fcicntia fpeciali vltra principia commú
hia côplcxa & incóplcxa,guae fuppoñuntuřin metaph.
fint principia propria illi fcientiæ, oportet fcientiã{c-
cari induas partcs, in quarù prima iactant poſitiones
cóplexe & incomplexe,in ſecùda vero inueſtigani paſ
* fiones virtutc illorú principiorum, cuius ಣ್ಣ euiden
ter apparet in principio Euclidis. Et quia huiufmodi
pofitiònes fi funt incóplexæ, cognofcuhi prima opera
tione intellectus, ſi សឺជាប្រ័ per ſe nota, idco
oportet diuidcre opus (cicntificum in intcllcctù, cuius
eft cognofcere, qd quid clt,& per fc nota,vt in fecüdo
T.c.*7. huiusdf,& fcientiam ProPric diciam,qug preceflu dc
. …
85.
môftratiuoacquirit,& ficcüvnum principiorum pro
priorum fit quodquid eft fubie&i,afitejféientia géne
retur quidditas fubicάi cognita eft, & per hocjatet.
fponfio advtrunque obie&örü & fimilia.'Dico fiduid£
9 mos £fl Arift.pofitiones facere in libris fuis,vt patet
iñ predicamentis & principio Perihermeniaš, & Pri
mo Priorum,& primo Phylicorum, & locis addu&is,
pofitioncs aüt tales funt ante fcientiâ,& non pars fcien
tiae,fcd fcicnti? Propria principia. Et ideo fimpliciter ,
concedcndü cft SP Arift.rcgulam hanc obferuaüit.Nec ,
obtat qP in predictis locis demontratiuo diícuru dif
finitioné materialé per finalé inueftigat,aut cócludat, ,
qin hoc cit per accidens. Sicut.n.prime operationi in *
tellećtus Per accidens mıfcetur fecūda, dùm diffinitio
cóponendo partes eius cognofcitur,ita etiam eidé im
applicaturſyllogiſmo di
mifcetur tertia,dü diffinitio
fcurfiu9 ipfi difhnito, & qaifi his qug fünt 5 accidcns
cótingit fallifapientes (vt in clenchis df)ideo habitus ,
in praediétis locis acquifitus putatur fcientificus; fed re
vera non cft,quia per accidens e(t pcr dcmonftrationé ,
acquiſitus. Advltimãveróobeștionédf,quðd de Sole, .
& Luna & huiufmodi nó habemus fciétiâ à priori fim
Pliciter,& ideo ngn cft opus prgcognofcere quod quid ,
eft ipforum.AdSecundü dubiümüf, quod dprtet præ $ecund;.q.
cognofcere fubieétum effe in rerü nätura actualitcr; decido
téporibus tfi fuis,fi fubieótüindiuidua nö continua,fed
fccundum fuccefsionem habet,& nocinfcientijs reali
bus in rationalibus.n.ſufficit quod ſubiectum ſit in eſſe
obiectiuu,& fimiliter in nó ehtibus. Caufa auté huius
cſt ratio facta dubitádo, que confirmatur ſic, illud eſſe .
prgfupponitur dcfubie£to, quod deipfoin illa fcientia
nópofTe probari df: fed tale e(t effea&ualiter in reruma
natura:ergo-Maior patct cx co, quòd ideo dicitur non
pofle probari quia hic Arift.df praefupponi.Minor au- Primo Phy.
té nec à proteruis negaripoteſt. Ex ipſo.n.difputatio- :lt: hý.
nisexerçitio cqnuigôi poífunt.Cum énim CQrìmen in j£$£:
t9;locis ait,nullam fciéntiam probarefubie&um fugm j?'*
efle : nec àpriori necâ potteriori,qa prefupponit illud **"****
cfle,clarum eft quòd ಸಿ de eſſe actuali actualiter .
in rerü natura, quia de fubftâtiarum[eparatarü efse lo rex.c.4,.&
quitur,quod Probatur.8.Phyfico.de illis.Qúergo ver- 46 iaidë,ô€
titur in dubium Commentatoris diótum, quod cx ifta comé. 78.&
Arift.propolitioneCommen.acceptum alserit contra º3.te; c. 53.
Auicennám, de efse fubie&o aétualiterin rcrum natu- VP' °Pr*. .
ralocutio eft.Si dicatur 9 (ecus cf, defubftantijs fepa '******
ratis & de alijs,quia iliæ perpetug,funt, & in perpetuis .
non differt efle & pofle,vtdf in 3.Phyfi.& cónfcquen- •
ter praefupponere de cis poffc exiftere; pcrinde e[t ac
ræfupponere exiftere ; hocnihil obttat. Primo, qih
醬 differüt ét in perpetuis effc & poflc,licet nó
duratione, & confequêter quoq; dicatur φ præfuppo
nitur effe,& non dicitur prgfupponitur pôfîè efle ópor
tet formaliterloquédo, vt Arif.confueuit dcip(o pòffe
vtinduitipfum cffe,loqui,& nóccoue: fo.S cundo qfh ,
licet particularia horum inferiorum corrumpantur &
intelligentiarum perpetucntur,yniuerfalia tumen viro,
ramq;de quibus tantum Perfe funt fcientig & demon.
ftrationes & diffinitiones,Perpetua funt, & nő differt,
in eis effe & poffe, quoniá illa prop9fitio,in perpetuis
&c.cum ex perpetuitatis vi formáliter neceffaria fit,
in omnibus perpctuis tcnet, quo fit vt propofitio illa
magis faueat propofito quam aduerfae opinioni. Vn ‫هم‬.Cap
de 5ropriam vocem ignorant & negant quidicunt, g
defubie&to nó praefupponitur eflein rerum natura,&
Commentatorinlhildminus expreffecontra dicunt in
diçtis locis,& hic diccnti, de fubic&to quod prgcogno
{citur g ipfarcs itinuenta. Claram.luce patetaflūctis rets.
in do&rinia eius, q»ré inuentiam cflc apud ipfum nihil
aliud eft quàm récfsc.Amplius cü clsc(Jgint9 Mcta.)
lit duplcx.f.actualis exiftentiae,& quod fignificat veri
tatemí propolitionis;aut ifta còciulio, de fubiecto præ
Tho. de Vio in Pot. F 3 fupponitur
 86 Thom.à Vio Caiet. Comm.
fupponitur quia eft,intelligitur de effe a&ualis exiftcn Metaphyfi. Diffinitio aütquid rei non eftnifieorum Te.c.4:
tiga&ualiter,& habetur intentü, aut potentialiter, vt quæ {unt,quia entium rcalium tfh eft ; igitur diffinitio
fit fenfus, de fubie&o praefupponifquia cft.i.quia pöt alicuius non cognofcitur fub ratione qüid rei, nifico
efle,feunom repugnat efle,quod quidé eft: quis(non re gnofcatur illud effe. Et ideofi aliqua rés fit ignota quo
ខ្ល logica cft, & hoc nó primo, quia ád fuü effe, & haberetur eius diffinitio quali$,tunc pöt
ic poffct dicig, de paßione praefupponitür quia clt :i. haberi, diffinitio illa habct rationem qüid nominis &
qu'a pót eſle,& ſibinô repugnat eſſe.Quis.n.faciens de non quid rei.Vnde & quæftio an e[t præccdit quæliio Cap.13. cír
monftrationë demonfìrât dealiquo pafsioné, quam ném quidett.Secundum notandü eft q demonftratio ca.t.c.13.
non upponat poſsibilévt ſit?Nullus ſiguidé conaturad in propofito cft duplex, qugdam terminans quaeltioné
cognofcendum eflc,qd impofsibile putat c(lc,fccundo quia elt, & quaedam terminans quaeftionem proptcr
quia gloffa hgcdeftruit textü.Cú.n.à compofito & ali guidtfi,vt intra dicetur.Differüt autcm in pröpofito,
體 tcrmino,& cius códitioc diminuentc,nóliceat in hg demonftrationcs; quia per primã {citur paßionem
crre illü tcrminü fimpliciter, ex hoc quod dico, quia iieffcfubie£t9,in (ecundavêrô praecognofcitur pafsio
pötefle,feu n6 rcpugfiat cfle;nó licebit inferre quia eft nem inefIe fubie&o,quia qö quia eft 5ræcedit quæftio :
quia potentia cft conditio diminuens, vt Cöm.dicit.4. nem propter quid,& fcitur per ei caufa , propter quâ
Comm.11. Metâph.cömen.i 5. Et confequentcr ex veritate illius ' inefttalis pafsio,vt patet in;inueftigatione caufgecciip
器 nö fequct veritas textus dicentis , g) oportet de fis,quam Lung in eflevidcmus. His præfuppofitis dici
ubiccto prgcognofcerc quia eft. Aut ergo gloffa non tur ad dubium cum diftinétionc,q, in demìönftratione
reéta e(t aut Arift.male dixit,aut intclligitur de effe qd tcrminante quaeftioncm, quia eftpafsionis de fuo pro
fignificat veritatem propofitionis,& höc in idcm redit prio fubic£to,impofsibile cft coghofci quid rei(päfsio
cü prioribus,quia fundamentú vcritatis eft cfle rei.Q f nis)formalitcr loquendo. i. fub ratione quid rei ; quia
ſi ဗြိုံde rubic&io præfupponií quia e(t,id cft quia cum pafsionis effe fit fubieSto ineffe, & ante demon
eft tale,de quo aliquid pofsit demôftrari, cifdcm rátio ftrationem ignoretur ipfam inefIeignorabitur ipfam
nibus refcliitur; höc.n.modo proportionalitcr loquen cfle, & confequcnter eiüs quid rei, quod entistafitum
do,g> dcpafsionc prgfupponií quia cft,quia demöftra eft.Pôt tí prgcognofci aliquo modo eius quid rei ma
tor fupponit eâ eflétálem,quæ poßit de aliquo demon terialiter fub ratione quid nominis, quod aflumctur
* ftrari,aliter nö aflumcret ipfami vt extremum demon. vt mediti in demonſtratione. In demonſtratione aſſit
ftrabile,& códitio minués nó eripitur per hoc.Ad pri tcrminante qónem pp quid tih nihil prohibet præco
mam obiećtionem aût in oppofitum df, q, ſcientia ab gaofci,quid rei ipfiuspafsionis,quia ipfius cffe præco
strahitab eiſe aćuali exiſtētię in particulari, & non ab gnitum fuit. Et fimilitcr in deinonftratione tcrminan
exiſtentijsin communi, nec à ſuppoſitione exiſtentia tequiade non proprio ſubiecto, ſed parte ſubiecti,qfn
rum.Duæ fiquidéqönesdererú exiftentijs qugruntur. jam ipfum ineffe prgcognitum cft,& quid eft.Ad o6ie
ſan eſt,& quia eſt. Et ccrtû eſt q qônes ſunt equales éta ergodf,9p diffinitio paſsionis, quain contingiteſſe
rex.c.1. numero his quæ vcrc fcimus, vt in fccundo df. Quo mediü in deinonftratione & oportet effe praecognitâ,
modo aut eſſe contingenter &quo non contingenter eft diffinitio quid nominis foímalitcr, quaetfi áliquo
adfit rcbus,in principio fccundi declarabitur. Non ac modo materialiter cft quid rei.Et ideo notâtcr S.Tho.
ceptetur aût interim, eſſe ita contingenter adiacerere dicens hic q) antequàm fciatur de aliquo an fit nó póc
bus,g (ciétiam fubterfugiat.Ad fecundá verò df qp fc fciti proprie de eo qd eft,appofuit illud verbü propric;
cus ett in acquifitioncfcienti£ & in vfu eius; in acquifi & hôc loquendodc demohftratione terminantc quæ
វ៉ែ fubieétum cfle in rerum natura, vt ge ftioncm quia eft; quia (vt di&ú elt)in ea,quæ terminat
-

neret ſuiſcientiam in nobis, qm nihilagit niti ſit:n vſu qöncm propter qüid, medium eft diffinitio quid rci
autem acquifit£ fcicntiae ceflat hæc caufa, fcd remanet jpfius pafsionis, vt in fccundo huius dicitur.Et hancgi.
alia,quæcommunis eft acquifitioni & vfui.f. q, opor fîinétionem diligenter notato.Si vis intclligcre diuerfa
tet ſubiectù entisrationè habere, nullus.n.quaerit non Arifto.& Sanéti Tho.diéta Quartum dubìom quia cxi Tex.c.8;
cntis pafsiones,entis aüt rationö aliter habetur ab a!i- git difcufsionem quaeftionis an eft,in principio fecun- *****
quo quamp effe, qin ens effe lignificat (vt in fecundo di libri Deo fauente ſoluetur.
T·7: dicet Arilt'c.fexto.) & ideo opórtet fupponere fubie 1. Cur de pafsione non praecognofcitur quia.
άum cfle. Nec cft fùlfum fubieétü effe propter hoc q, : C4. Cur de pafsione præcognofcitur quid rei.
£i****** a&ualiter non eft, qiii non fupponitur ipfuih effe nuiic Irca dictaS.Tho.in expofitiönc eiufdem fecundæ
.10.no. vci:unc, fed cfle téporibus fuis, ficut & conclufiones cóclufionis,duplex dubium occurrit. Primum cft
`i:" demon$tationis perpetuas, hoc modo dicemus infra. circa caufam afsignatâ quare depafsionc nof Præ$9-
Ncc obſtat fi rccúrratur ad Dcftruat Deus &c. qín ad gìòiciíqúia.i5iάήοέeflepropterea, qfn cffcipfius $ig;?jm• dubio.8,
huc vere fupponereturfubiećłum efle, eo q› fuppone paſsionis per demonſtrationè quarit;videtur n.9 hoc
retur effe teinpore fuo, fubtra&is talis cafus imáginarij quod afsignatur pro caufa non fit vniuerſalter verum;
impedimentis vnde cxdiétisiä patere pötg) nihil aliud qñn experimur nos cognofcerepafsioné eſſe, & qugri - - -

intcndit Arift. per hoc quod dixit, 9 de fübie&to præ rhus pér demonftratiohem an tális pafsio infittali fub
fupponitur quia e(t, ni(i quòd oportct fubieéto ifi de ic&o.Conftat aüt gr tunc non qugritur effe ipfius paf
möftratione vti,fuppofitio q, fit,feu ac fieffet cuius fi fionis,(edtih inefféeius huic,nó ergo inconuenit Præ
gnum cit,q fiquis qũgrat centaurifcientiam cũ inucnc cognófccre pafsionem cffc ; neccaüfa quoddς Palsio
fit ipfum nó effe, defiftet, & fivellet vltra progredi ad ncnon praecognofcitur quia eft,eft,qiii eſle ipſius con
inueitigandas proprietates ſignificati per centaurino cluditur.Afluìptum quò ad primâ partcm declaratur
-- men vteretur,cétauro ac fi cflet,& fic ad vltcriora pro (qfh quo ad reliqua clarum eft)qì quaerimus an tcrra
Tertiae q. ccdcret fupponédo fubicétú cflc. Ad tcrtium dubium fit rotunda,an coelü fitfphgricü. Iam n9uimus,rotun:
ËÎÂ' dicitur prænotando duo. Primum cft,g, licet quid rei, ditatem effè in rcrum nätura, nihil aliud inquirimus ni 1.Dubium,
& quid nominis formaliter fumpta plurimü differant Mi an rotůditasinfit tcrrg,[phĝricitas coelo &ç.Secundú
(vtſupra oſtenſumelt) materialiter ti coincidere poſ dubium e(t circa caulamí äfsignatâ, quarc dePafsione
funt,vt patet cü ad quid nominis tcfpondetur per éflen non prgcognofcitur quid rei; dicit.n.hoc efleqí paf
tialia propria;vndc & cótingit qiique g, ipfa diffinitio #onis dffe ett incffe & ante demöftrationem ignoratur
quodammodo quidditatiua non habet rationem quid ipſamineſſe,& conſequenter ipſam eſſe,& conſequen
rei, (cd quid nominis, quod fic manifeftatur,ficut rcs ter quid eft,quoniá qüaeftio qüid clt praefupponit qu£
fe habct ad cffc, itafc habct ad cognofci ex secundo ftiofiem ancit. Accidit cnim hic dubium.Tuma quia
vt dedu
 ... In Poſter.Analyt Ariſt. 87
vt deduétú eft;non fequitur, non prgcognofcitur paf fciemus:& fi fic,ergo nihil difcimus.Confequentia pa
ſioné ineſſe tali ſubiecto,ergo non precognoſcifipſam tet exéplariter de querenre feruů fugitiuum; i.n.illum
efle.Tü quia alia qugltio cft qugftio an eft, & alia quia non nouit.cù inuenerit ncſciet ſe inueniſſe.H rc inqui
eft,vt patet in principio fecüdi.Et propterca dicet qui omnia foluuntur diccndo: quod conclufio fiquidem
fpiam,9 de pafsione quæritur quia clt, & prgcognofci præcognofcitur.i. £m quid;fimpliciter aút non. Nec
tur an elt.Et confequenter quid cft:& fic ratio.S.Tho. intclligas per hanc folutioné ; quod conclufio praeco
T.c.1.
non concludit intcntum. Ad primum horum df,g, dc gnoſcitur in potentia & neſcitur in attu.hic. n.non eſt
pafsione contingit loqui duplicitcr.Vno modo mate intellectus Arift quoniá fim hunc fenfum;non dcijciun
rialiater.i.pro rc illa,quæ eft pafsio probanda de tali fu tur aduerfariorum rationes.non.n.fufficitad notitiam
biecto.Alio modo formaliter.i.pro revt c{t paísio.Pri j feruifugitiui & fimilium , cognofccre ca in potcntis;
mo tmodo nó incóucnit paÍsioncm pr£cognitá e[]e q» quia hóc nihil aliud eft j poffè illa cognofcere , vt pu
fit;fcd nibil obtiat diétis.S.Tho.eo 9 dc pafsione for ter.Et fimilitcr fecunda opinio, quâ expugnat cxprcf
maliter loquebatur.Secundo autem modo fumpta paf fe hic Ari(t. non dicebat conclüliönem it íignotam q>
fiovt;fubiectum non quodcunqi, fed proprium refpi non poffet cognofci,quia poncbnt conclufionem 3llam
cit & aliud cffe: vt fic non habct niliinefle propriofu omnìno imprecognitâ poltmodü cognofci ; fed intel
biecto:& impofsibile eft ipfum præcognofcerc efle an ligendü cft pcr hänc folutioné quòd conclufio cft prae
tedemontrationem terminantem quaetionem quia cögnita virtualiter; non cognitâ fimplicitcr.Coghofci.
eft ; vt di&tum e(t : eft quoniam tuliineffe quæritur. Et n.Virtualitcr plus eft quàm cognofci potétialiter, ficut
quia S.Tho (iuxta confuetudincm fuam)formaliter lo eflchominë plusef j effe animal. Dr aït cognita vir
quebatur;ideo dixit;9 quia cfie ipfius pafsionis qugri tualiter,quia cognita eftin eius principijs,in quibus vir
tur non precognoſcitur.Secundo di q S. Tho.attendés , tualiter cótinetur conclufio,ficùt,in fuis caufis.Et tan
his,quæ per fé concurrunt ad præcognitioné ob eaqug to perfectius virtualiter cognoſcitur, quanto principia
per accidens immiſccntur à rectitudine regulæ vniuer pröpinquiora funt cóclufiöni. Quod aüt hic fit verus
falis rccedere noluit.Con{tat.n.q» demon[trationi non fenfus;patct ex omnibus antiquis cx petitoribus.Et cx
còntingentcreuenit qº praecognofcat de fubicčto:quid hoc sp fic omnibus prgdictis fatisfecit Arift.Sufficit.n.
& quia:& de pasfionc quid; & dc principijs qa;qm ex ad nötitiá cóclufionisprincipia eius complexa & incö
his proccdit démonftratio neceflario. Accidit auté de plexa, de quibus diximus quod oportet præfupponere
mohlirationi;q) paßionem praecognofcatur cflc. nö.n. quid,& quia cognofcere,quod fecunda opinio non ad
vis demóflratioiiis hoc exigit,fed potius oppofitü;qfh uert t,& fic ad éius notitiam fimpliciter proccdcrc.
hoc eft proprie per eam quæfitum, qfh igitur per fe lo C1 RcA quarti concluſioné dubitatur ſic. Conclu Si concluſo
quendo dcmonſtratio pafsionis eſlc querit; & pcr acci fio cft aliquo modo cognita antc dcmóftrationé;crgo eſtorLcogui
dens praefupponit ipfam efle; ideo de ca non præfuppo ti, quomo
raecognita non funt tria tfh ; fed quatuor.f. Princ!pia; do non fint
2. Dub. ſol. nit qüia elt. Ad £ih dicitur;9 ad habendum quid rei {ಿಸಿ! côclufio.& có{equenter in fufficien quatuor 5
pafsionis non fufficit qualitcrcunq;cognofcere ipfam tcr deteriminatü cft depraecognitis; Antecedés cft ipfa cognita.
èffe:{ed oportet cognofccre pafsioncm in primo fb quarta conclutio.Contequeñtia aútvalde euidcns ct
iecto;;in cx principijs primi fubiecti caufatur&diffini cx eo quod conclufio, ncq; principiú,ncq; fubic3tum,.
tùr,idco valétim propofito, non cognofcitur ipfam in neq; paßio eft, fi.n.nihil hoiü eft, & præcognofcitur,
cffe primo fubieéto; ergo necipfa,fi efle; ita fufficien quärtü praecognitú cflc oportet. Ad cuidentiam huius
ter gy pofsit hfe quid rei . At id verò quod additur de dubitationis fúédum eft, quod ad hocquod aliquid(ab
qönibus an e(t & quia cft;dicii,licet diltinétg fint;dato folute loquendo)pofsit dici cognitü, exigitur 9 ipfum
etiam y qö am eft,etiam quaerat de pafsione,nihil aliud cognitioné terminet primg vel (ccundario.i. !i Primo
ſequitur quàm q contingit pracognoſcere paſsionem tcfminans actü cognofccndi,vel fit cöterminäs 1llum,
cffe,non tamentalitcr qùòd fufficiat ad diffinitionem {icut fpeculum e{t primum tcrminans açtum videndi,
quid rei.Qgod autcm S.Tho.idem uideaturintcllige {pecies autem in eo eft conterminans eandé vifionem,
re hic pcr quæftionem an cft pafsionis; & quia eft; ni vfi fi aliquid in fcipfo cognofcatur cognitum abfqlute
hil obſtat; quoniam verù eſt de paſsione vt paſsio eſt; dicendum eft, liaütcm cógnofcatur in alio (abfolute)
Scd de nis in principio ſecundi crit amplior ſermo. nec cognitü necincognitúdicendü cft.Scd vidéjìcit
Nunc fat fithgc dixiflc. - * * . . " ","… ". . . . . . . e(t quómodo in alio áógnofcaf.Si.n.in alio cognofcif.
Conclufio quomodo ante demonflrationem fit praeco ita quod cum illo terminet ctiam ipfum cognitionem
· . gnita. illam, tunc abfolute dicendum elt illud cogiiitum effe,
cap.1.ſuper
C.COnl. I.
C. quartam conclufioncm & eius probátionem licct fccundario. Si auté in alio cognofcitür, ita quod
illud,in quo cognofcit, terminet cognitioné,& ipfum
Ti
adueitc g) Arifl. tangit duas cxtrgmas opiniones;
circa 驚 cöclutions quⓞm quérimus:& non contcrmifict illam, tunc abfoluúe fatcndü non eft,
id quod in alio cognitum df,cognitú cfle, fcd cum ad
ponit fe mgëium, Prima fuit Socratis & Platonis dicen
tium;conclufioncs fimpliciter prgcognofci . Secunda ditione diminuenè cognitum efle quodammodo, ve!
fuit quorundâ;quorü nomina íê íngcni,dicentiü con Accurdum quid, vel viitualiter, vcl aliqua huiufmodi
clufiones nullatenus precognoſci . Media aúr eft Ariſt. conditione.Hisprglibatis df ad dubium,quod quia pr£
cognitum oportet effe cognitum. Et cgnclufio dfpræ
dicētis:concluíioné vniucraliter quiděcogncfi,aćtua
cognofci aliquo modo, qüia principia fua cognofcun
literverò ſeu ſimpliciter ignorari. Primam opinionem
tetigi Memnonis ambiguitatemponens, fecundă ret tur,& non ideo, quia aéìum praecognitionis contcrmi
pofitionem quorundam falſamadijciens, mediam verò net in principijs,quia fic effe cognita fimpliciter & cx
íübiunxit.Et nota 9 licet prima opinio ponés ; nos aut cellentiſsimo modo,còſcquens cſt q cócluſionò ſit di
nihil difcere; aut ea quæ nouimus; multis fufta fit ratio ccnda fine additione aliqua prgcognita, fcd cú códitio
nibus: quas habes in Alberto,ab Arißot.tih vna addu ne diminuta dici dcbct prgcognita aliquo modo, ſeu
cta cfi;qüia iftâ(logici negocij) cft diffolucre,& in eius {ecundum quid. Ad formam rationis ncgatur cqnfe
falfa folùtione,alterá cófutat opinioné; & illius fofutio qucntia.Còmmittitur fiquidem in illo pfcccffu falla
vcra,fua dire&e opinio eft,& fàtisfacitdireéte altcri lo cia à ſecundum quidad ſimpliciter, prçcognita cnim
icofundamcnto illius opinionis,quod eft tale.Conclu cnumeratafuntpręcognita ab[olute,idettabfque addi
iio,quam qugrinus;aut ett nobis nota;aut non;ti nota, tionc aliqua. Cönëlufio autcm (vt cx dictis patct)non
ergo ditcinusga, qug nouimus, fi ignota,ergo cú inue cft præcognita abfolute,& icco eorum numerum non
néfimus eá ncfcimus nos fcire ilič, š, cófcqucnter non ingreditur, nec in
Tho.de ſufficientºm
Vioin Poſt. arguit.
F 4 Dcdif
-
 88 Thom. à Vio Caiet. Comm.
De diffinitionedemonſtrationis. Cap. 2. 7Magis autem debcmtem habere féiemtiam per demöftra
tionem, non fòlu:m oportet prumcipit magis cognofcere
1. propofi- Cire aiit opinamur vnumquodq; ſimpliciter,& non & magis credere ipfis quám ei quod demonfiratur : fèd
- “I - - - - - - - -
tie. ſophistico mö,qui eſt ſècundi acctdës,cu cām arbi neque aliud ipfò credibilius effe; neque motius oppofitis
tramur cogio, erepropter quâ res &,quòd illii;s principijs.ex quibus erit fjilogifimus contrarig deceptio
cä eft, & non cötingere hoc aliter fé habere. Manifeftü uis,ßquidem oportet f icntem mom increat...em effe.
igitur quòd tale aliquid fcirc e$t,nanq; efi nó féientes &•
Cor ſcientes:hi quidem opinantur fic fe habere,ſcientes анtё
* &• babët caiigìm. Quare cuius fimpliciter eft fèiètta boc
impoffibile e$t aliter fè habere. Siqaidè igitur & alius
3. propofi- effciendi modus dicendi pofterius. Dicimus a:;tem feire
tio. ó per demon/trationé intelligere, demonftrationem au
., tem dico fyllogifm㺠apodyticon.i facientèfeure fed apo
lepiſte- dyticon dico fècundum què in habendo ipfùm fèimus. Si
•ImOa 111COIly
rº- a- - -
ú;, ergo e$t fèire (vt pofiif:us ) neceffe eft demon$tratiuâ
- -
fiiam effe ex veri$,& primis & imediatis,& notiorib*
lem.
& prioribtts,& cattfis cóclufionis. fic. m. eriint propria
principia ciºs qiod demófratur, yllogjins quide erit
c ſine bis,demonstratioaiit ºen e,it:ne.º.ſtciet ſèten
tii,>erum quidè igitiir oportet effè,quonia), h m eji fi
re quod nó eít,vt qucddiameter cóijienfi;r.iliiis. Et pri
mis autem demon$trabilibus eft eo quod non fiet nó ha
bens demorfirationem ipfórum. Scire.n.est quori demã
ſtratiocit Cy non ſecundü accidens babere deröstratio
nem. Caufas quoq; c; notiora oportet effe, ó priora cau
fàs quidê,qiii tunc fcimus cum caufae cognofèimus : &•
priora,fi vere cauß fint,& notiora mò folŭ al:eromodo
IDifîinâio, intelligendo,fèd & infèiendo quodfunt.Triora autè &
motiora dupliciterfint.nom. m.idēeſt prius natura & ad
mos.ncq; motius nati:ra &* nobis motius. Dico aüt ad mos
priora'e%~ notiora proxima fè;.Jui:fimpliciteraút priora
có notiora que lógius fint. Stentaāt longiora quidè vni
uerfàliamaxime,proxima ait fingularit,&: opponuntur
hæc adinuicem.Exprimis ait cft quod ex proprijs princi
pijs;idem.m.dico primi;m &• principium, eft a;item prim
pium demonflrationis propofitio immediata. I. mediata
aüt eft qua nó efl altera privr;Tropofitio autë eft cnum
ciationis alterapars hwnü de yno.Diale#ica fimi!iter e$t
accipiems vtramuis. Demóflrariut aüt determimte alte
rü,quoniam verum eft.Eniiciatio aüt eft contradiífionis
vtrauis particula.Ccntradiéiio aüt eft oppofitio cuius
mó eft medium fècumdüfe. Tars autë cötradi£fionis, qttae
quidem aliquid de aliquo eft,affirmati^,qu£ verò ejt ali
quid ab aliquo,negatio: immeditti autem principiüfjllo
Diuifio. giftici pofitionem quidem d;co, quam non eft mcn$trare,
nec neceffe eft habere aliqi;cm docëd:.*;;,quà vcrò neceffe
e$t habere quemlibet docendi;*m dignitatc vel maximam
propofitionem.Sunt.n.qii£dii huiufmodi,hoc.n.maxime
in huiufcemodi confueuimus nomen diccre.Tofitionis au
s„„;„Go. tem 4uae quidë eſ ſitälihetparté enunciationis aceipiés,
vt dico aut quidë effè aliquid,aut non effè fuppofitio eft,
quæ verò fime hoc,d ffinitio efl. diffinitio.n.pofitio quidê
est:ponit.m.arithmeticus ºnitate hoc induiſibile eſſeſe
Conclufio, cundu quantitatĒfæppoſition.nõeſt: nā quideli vnitas
& effè vnitatem non idem eft. Quoniam aiit oportet fèi
re &• credere , è bui: fnodi habendo fjilogifmi,quem vo
camus demomfiration£;eft aüt hoc eafcire,ex quibus eft
fjllogifmus:ncceffè e$t nó fòlù præcognofçere,primt,aut
-
§εςζd9 m* oia,áut quaedä,fèd etiam magí.Semper.n.própter quod
quadamamus
taph. tex.4. 'eft vnumquodq; illudmagis eft,vt propter
illud amicü m.igis cft. Qgare fiquidem fèimi;s per prima
& credimus,illufèimus magis & credimus, quoniäpro
pterilla ø^ pofteriora, non aiit potefi crdere magis que
fíi: quae non cótingunt, leq; fèiens,neq; melius difpofitus
quám fciës..Mccidit autê boc nifi aliquis prgcggnoueri t princ:più dcmonftrationis quod eft idé, g) primumi,
per demonstrationē credentiū. Magism.neceſ ſ: eii crede
¥e principijs aut omnibus,aut quibufdä quäm cóclufioni.
Summa kiuius capitu;i hæc eff.
Cire ſimpliciter arbitramur, ré per cauſam cogno- Primº Prº
quam res eft,& qin illius elt caufa, J2 poſitio.
*fccrc,proptcr
ncn ett contingereahter fchochabcre. Declaratur å fi
gno quia omnes fic ipfius (cire nomine vtuntur. -
Simpliciter ſcibile ctt neceſſarium. Cor
Scircvocamus,intclligerc per demonftrationcm. _ `.`***
-
DemQnftrationem vöcamus!yllogifmum apody&i §.
con,ideft facientem fcire. , -
I)emonllratiua fcientta cft ex veris,& primis, & im Conclufio.
mcdiatis,& notioribus, & prioribus, & caufis conclu principalis.
fionis, probafì priori.Exfupradiéta áifänitionc, quia
alitcr non faceret fcire &c. 7 ; 3*;;.
Ex veris.Pbafà priori,qaqd noáêß, fion eft fcirc&c.
Ex primis & imediatis.ipbafà priori, qa nòſciret &c.
Ex caufis.probatur à piiori, qih tücfcimus cü cás&c.
Ex prioribus.probaturà priori,quia ex caufis.
Ex notioribus,vtroquc modo fcilicet quo adquid,&
quia.probaturâ priori,quia cx caufis. -
Priora & notiora dupliciter êm naturá,vtremota à Ditindiº
fcnfibus,vniuerfalia.f.& quoad nos, vt'proxima fenfui,
fingularia.f. Principium demonflrationis cft propofi
tio Immediata.Immcdiata cft,qua non uttaltéra prior.
Propofitio clt vnü dc vno,cnunciationis altcrâ pars.
Dialcctica fimilitcr clt acccipicns quamlibct partem.
J)cmonftratiua detcrminat ålterum , qin veium cft. ^
Enuncia tio cÍi kontradictionis qua-libet pars.
Contradiétio eft oppofitio: cuiüs nó cft mcdiü £m fe
Pars contradiétionis cft duplex. affirmatio & ncgatio. Diuifio.
Immcdiati principij,aliud elt pofitio,aliud digoitas.
& afsignatur diffcrcntia intcr iftâ à pofteriori,quia qué
libet docendum ncccflc cft habere dignitatem, non po
Íitionem.Poliţionis alia cft [uppo!îtiò,alia diffinitio.Et Subdiuifio?
afsignatur differentia interiltâ à priori , quia non cft
idcm vnititatem cffe,
Principia dcmonfirationis oportct non folü præco- Concluf**
gnita cflc, fed magis cognita nóbis quàm conclüfio fo
`Ia demonftratione tota. probatur duplicitcr. Primo
oltcnfiueà priori, quia propter quod vnumquodque
&c.Sccundo dcduccngo ad impofsibile, quia ncque
fcicns,ncquc melius dfpolitus quàm fcicns &c.
Qppofita principijs demonfirationis oportct eflc no
tifsima & ccrtifsi'ma nobis in falfitatc. probatur à prio
ri,quia oportctfcientem non incrcdibilcm cflc.
Series autem haec eft.
IN T E N D E N s in hoc capitulo diffin're demonflra
tioné tria facit.Primo prgmiittit trcs difinitiones quid
nominis;duas ipfius fcire,qd eft nominisdemonftra
tionis,& vnàipíius demôßrationis diffiniendo,in pri
mis tribus propoſitionibus, vt cx his quid,ſit demon- -
ftratio cöijcere queat .Sccüdo ipfam dcmónftrationis
diffinitioné,ex premifsis cócludit,{cx particulas in eius
diffinitione ponédo & fingulas ex diótis bcneappofita
robat. Et qfhvltimo loco probauit quartam particu
醬 notioribus,quia ex caufis, quæ non videntur
cffc notiorcs, fcd ocultiores effe&ibus, ideo {ubiunxit
diftin&ioné prioris& notioris, intédens 9 demonftra
tio eft ex notioribus,& prioribus fimplicitcr. Tertio
probatarü particularü tres declarat.f.cx primis,immc
diatis,& notioribus, primo illas duas fimul dictas, q»
cft propofitio immcdiata;&fubdit quid fit iminmediata,
& quid Propofitio,& cófequenteraddit differentia in
ter dia
 In Poſter. Analyt. Arilt.
terdiale&icam & demonftratiuam propofitioné, enű
ciationcm, vt declaret quomodo propofitio dcmon
ftratiua cft cnunciationis altera pars, & confequenter, úfia inter principiü & caufam,quia principiü alicuius
quia contradictione, deciarandò ifla vfus fuerat, diffi
nit cam cum fuis partibus;& fic notificato principio
immcdlato diffinitiue, dcclarat illud diuifiuc nô folum
cius diuifioncm,fed fubdiuifioncm apponens. Vltimo
ly ex notioribus declarat in duabus vl im sconcluſio
nibus;addcndo 9 intelligitur ex notioribus r.on folum
fimplicit r,fed etiam nóbis,non folum quo ad fui vcri
tatem,fed etiam quo oppofirorum falfitàtcm.
Non etiam
C 1 R ca probationem illius particulae,ex veris.No
nefciri quo ta 9 iila propofitio affumpta. f. quod non eft, non cft
modo intel
fcii c,potcft hfc dupliccm fenfum.Primos cft,quod nó
ligatur.
c!*.'.id dc quo non vcre prædicatur eft fccúdum adia
cens,non cft fcrrc.i.de conô efi fcientia , & hoc ncc cft
fecundum mcntcm Ariftotclis, quia inrcndit probare
compl«xa principia cflc vcra, de quibus nö vere df cft
fccundurn aviaccns, & quia «xcmplum adductum ab
ipio.ſ.q diameter fit côinctſurablis,extraneum eſt ab
hoc fctliu,ncc cft vetus,quia mu ta,dº quibus non prg
dicatur vere cít {ccundum adiacci, s fciútur,vt patĉt de
coniunctionibus & fiiibus & afpcétibus cgleftium cor
porum,& multis inferiorum,qì non funt. Secundus
fenfuscit quod non cft,id cft,quod alicui nö inclt, non
eſt ſcire.ſilludei ineſe, 8 hicſenſus eſt verº, 8 ad pro
potitum.Verus fiquidé, quia aliter fcirc effct falfofum.
Ad propofitum autem, quia cxhoc vniucrfaliter pro
batur y fciétia fıt vcrorum, fiuc fint propoſitioncs dc
fccundo ad acente, fiuc tertio . De nullo.n. contingit
{cire g) fit , aut g fis tale,ni{i effe aut cffe talc illi infit,
& quia ex boc direéte concluditur , φ principia com
plcxa cx quibus e(t (cientia, funt vera.aliquid.n.ineffe
aucui cft fundamentum vcritatis ipfius enunciationis
fignificantis hocincflc illi. Et quia cxemplum Arifto
tclis hocpræfc fcrt,vt patet. Et quia iuxta hüc (cnfum
à prior, probatur demonſtrationem eſſe ex veris,qm vt
in pradicamentis dr,abeo 9 rcs ſignificata per oratio
nem cft vel non cft,oratio dicitur vel a vel falfa.Et vt in
poft praedicamcntis df icct fic cffe vt per orationem
iignificatur,& ipfam cfic veram fint conuertibilia, tfi
fic e(Ic 9 nihilaliud cft,quam quod hoc locovocamus,
quod cit,caufa eft,9 oratio illud fignificans fit vcra,fi
cut per oppoſitum,ſic non eſle vt per orationé ſignifi.
«catur,quod hicvocamus.quod non elt, caufa eft quod
oratio fit falfa.Ex his patet quam fupcrflua fit folicitu
tudo corum, qui cx hac propofitione occafionem fu
munt difputandi,ande his, quæ non habcnt exiftcntiä
in rerum natura fit fcientia & hujufmodi.
Num demontratio fimpliciter procedat ex caufis in effen"
do,quae ver£ caufg funt,an ex caufis in eifendo virtualiter.
Irca il}am particulam cx caufis, nota quod cü cau
C fæ rei {citae funt dupliccs,in cognofccndo& eflcn
«do (imu!,& cognofcendo tfi,in pröpofito non c(t du
bium quòd {itfcrmo de caufis iii cffendo & cognofcen
do fimu',quia fcire,de quo loquimur,c(l rem cógnofce
Caufa in e re per caufam,propter quam fescft.Scdquia caùfa,pro
1endo dupli Pter quá rcs cit,fcuin cfendo,df dupliciter,quadam.n.
citer . cft verc & realiter caufans (fecundurn aliqüod genus
caufalitatis)id cuius caufa dicitur, quæ & di(linguitur
rcalitcr ab co,cuius c(t caufa,ficut rationalitas efícaufa
rifibilitatis;quaedam autem eft, quæ non tam eft caufa
eius,cuius caufa dicitur,quam ratio q illud infit;& nö
folum ratio 9 cognofcatur ineffe,ficüt omnimoda im
mutabilitas in Deo eft caufa fuæ æternitatis;& imma
terialitas(proprie dicta)inuenta in anima eft caufa fuae
immortalitatis.Ideo dubium eft an dcmonftratio fim
pliciter procedat ex cauſisvtroq; modo, an primo tin.
Qgod.n.demonitratio fimpliciter cxigat premiflas có
tinentes caufam primo modo cx ipfo çaufae nomine ac
cipi potcft.Caufa.n. Propricloquendo propter quam
ô9
reseft: oportet gcaufetyere&proprie illud qd pro
pter iplam cft:aliter caufa propfie non eft.' H;£.i. eit
df efle illud,quod ciusnome(t caufa,vt punctü cit prin
cipium lineae, caufa verò proprie fonát id quod vcre
caufat.Et confirmatur quia Ariftot., n t xtu d1ltinguit
caufam contra principium, dicens denöltratiuam cffe quinto
lex.c.1.
me.
ex primis & caüfis. declarando.i.fcipfurn ait,idé dico
priinü & principium .Confirmatur fecundo hoc idcm
ex illo vcrbo textus. Scire ctt rem cognofcere pcr cau
íam propter quá res eft,ly nanq; proptcr,habitudincn
caufalitatis notat inter cáufam & cllc rci, vt ipfa vcrba
præ feferunt.Vbiauté talis caulalitas cit, vcrâ oportct
efle caufam. Qjin autem fufficiat dcmonttrationé fim
pliciter procedere ex caufa ftcúdo modo dicta, acxpt
pote(t cx demonflrationibus metaphyficalibus, quae
çum à priori fiunt cx huiufmodi caulis proccdunt, vt
paterin exemplo adducto de crernitute Dei cx omni
moda immutabilitate. Ad hoc dubium di prenºtte n
do,quod duplcx e(t demonftratio (implicitcr. Quædã
ex natura rei [cibiis.quæ nam róne noltri.!Deinonttra
tio fimpliciter ex natura rei [cibilis;ett illu,cuius coiiclu
fio cx natura (ua (ibi vcndicat,quòd nobisnon nifi dc
mottratio diſcurſu ſimplicitcr nota fit.Huiuſm 3di aút
conclufio e(t fola illa,qug cx naturafua medium habct,
& cófequenter coniunctio fuorum terminorum ex fe
habct,quod non nifi per mcdium illud fimpliciter co
gnofcatur. Demóftratio aüt fimplicitcr rati9ne noftri
Éftilla,cuius conclufio merito fui poteftà nobis fimpli
citer & perfeéte cognofci exterminis,licct ratione no
ftri offulcati & impediti luminis difcurfum dcmóllra
tiuum exigat.Talisautem concluſio eſt omnis illa,que
ex naturaiuorum terminorum immediata clt,fed ra
tionc noftri mcdiü habct à priori, quia nos non com
prehendimus terminos cius, fecundum corum conce
器 completos,fed alterius eorum duo conccptus no
isiafunt,quorum altero vt medio vtimur,vt in fequé
ti dubitatione declarabitur. His ergo ſtantibus reſpon Solutie.
detur quòd dcmonftratio fimplicitcr(ex natura rci fci
bilis)proceditex caufisin cffcndo realitcr caufantibus.
Demonfratioautcm fimpliciter rationenoltriproce
dit cx caufis in eflcndofccündo modo.Vndc fi tenea-.
tur quòd Ariftoteles loquatur hic tih de dcmonftra
tione (impliciter,cx natura rei fcibilis, iá patet quomo
do vfusfitnominc caufae,& g, demonltrationes meta
phyficales adduśta non clauduntur tubdemonitratio
hc hic diffinita.Quia verò mihi videtur, φ de omni de
móſtratione timpliciterloquotur.idco dico, p per cau
fas intellexit caufàs tam primo jfccundo módo fum
ptas.Et ad obicétione in oppofitü dico,9 licet apudla
iinoscaufa proprie non dicátur nifi quae vcre caulet,
græci tii caüfae nomine vtütur, vbi apud nos principij
& non caufæ nomé aflumitur,v teftatur. S. Tho. in.q.
dilpu.dc potentia Dei.q.io.ar.primo adoctauü. Vndc
cuim Ariftoteles graeco fcripferit idiomate cautam nö
ita ftri&te accepit.Ad cófirmationem ducitur, 9 nó ca
rationeaddit caufas fupra principia in diffinitionc dc
monftrationis,g) per caùfas intellexcrit caufùs,quae ve
recaufant,fed principia rctulit:ad ipfas primas propo
fitiones,quas poftmodum ibi declarauit efTe inmed a
tas &c. caufas aüt retulit adipfas propofitiones ratione
medjjcótenti in ipfis,quod dcbet cfle caufa in cffendo
altero diétorum modorum;ac fi diceret,demonftratio
fimpliciter proccdit nő folumex ProPolitionibus quae
funi principiaimmediata in illa [cientia,lcd ctiá cxcon
tinétibus caufam rei fcitg.Et exhoc patet quid rc(pó
dcndum fit quærétibus,cur addidit ly prioribus, Poft
quàm dixcratcx primis, cum fuperlatiuum compara
tiuum includat, praefertim fecúdum expolitionum.S.
'i ho.dicentis 9 propofitiones hic appellantur primae
in ordinc ad pvltcriores,quæ per cas ?ു C3
CIIl
 90 Thom.à Vio Caiet Comm.
dem fiquidem radicenafçitur rcfponfio diccns, q hoc
idco fa&um cft, qüia fùpra diuerfâ cadunt.ly.n. primis
(vt diétum cft)cadit füpra ipfis propofitionibus;& ly
prioribus,fupra medium, quo conclufio dcmonftran
da cft,ita q vt itcrcm dicatur,fenfus cft. Dcmóftratiua
r fcientia eft cx vcris propofitionibus, quæ funt princi
pia immcdi.ta illius fciçntiæ, & continent in fc caufas
rei fcitæ priorcs & notiores ca, fignü autem Q) ly prio
ribus,rationc mcdjjdeterminct principia &c. cft,quia
Ariſtoteles propoſitionem immediatam diffiniuit per
negationcmi prioris, abfq; dubio vt dicctur intédens
pcr propofitionem priorcm cótinentcm in fe mcdium
à [ riori,per quod praedicatum infit fubicéto.Sic fiqui
dem immediata,& principia funt nota non pcr aliud,
quia.f. (unt nota, non pcr alium medium tcrminurp, vt
Сар 3. cir infra patebit. Ad fecundam confirmationem dr, ply
ca.t.c. 6.
propter,dc fe non habct q, certam habitudiné impor
tct,quia con munius cft,qp caufæ nomé.Dics rc.n.pcf
fumus,q,linca cft propter punétü, ideo cam habitùdi
né ponit,quam id fupra qd cadit cxigit.Vnde in Appg
fito quot m ccis diftiiguit câ, tot modis diftingucndú
cf ly pp. Poffct aút principali difficultati bi cuius vni
co veibo fatisficri dicédo y demonftratio fimplicitcr
proccdit cx caufisin cflcndo formalitcr vel virtualiter.
Caufa in cffcndo formalitcr cfl illa j vcre caufat,&c.
Cauſa aût in cſlcndo virtualiter eſt ipſa rô eſsčdi à prio
ri.qug(liillud cuius câ df, caufaretur) fufficiens in fùo
ordinc câ illius eflct. Sicut in exéplis adduétis oimoda
immutabilitas aeternitatis cã cft virtualiter; nó q aetcr
mitas ab immutabilitate caufctur,{ed quia fi caufaretur
immutabilitas eflct illius caufa, & fimiliter inmatcria
litaspropric difta cſt cauſa immaterialitatis,non q illâ
propric,caufct,{ed quia fi caufareturimmatcrialitatem
ſortiretur ſ,bi cauſam.Nec par uipcndcnda eſt reſpon
Т.с. і 3. ſio iſta,qm Ariſtot.ipſe in 2.dc Coelo & mùdo teſtatur
fuavcrba qiiq; tctaliter cxponéda.Cù.n.probaret dcx
trum coeli effe oricns,quia inde incipit coelcftis motus
T.c. f. obijcit cötra fe fic,motus cœ!i nunquâ incgpit fccundü
T.c.6. praedeterminationé oétaui Phyli. ergo falfo dictü cft,
q) ab oricnte incipit motus cœleftis. Et rcfpondet 9
motus coeliincipit ab orientc,non q) indc inccpcrit,fed
quia fiincgpiflet, inde incgpifict. ac {i fub £o[tris ver
bisdiceret, q, non incipit indeformaliter, ſed virtua
litcr,quia fiificiperet, ihdc incipcrct.Elt qugquc nó ir
ratiofiabilis hic modus loquëdi, qfh rationibus forma
libus innititur.Wnde fermone formalí loquédo nó in- * .n.conueniant in terminis præmiſſavtraq;& concluſio
compaćte dř immutabilitatem cflecauſam çternitatis,
& immaterialitatem immortalitatis,& fic de alijs.
Mediú quo Ci Rca illam particulum ex notioribus vtroq; mo
modo opor do aducrte,q) duplex cit modus cognofcendi aliquam
teat præco
gnofci pro
conclufionem demonftratiue. Vno modo £m confe
cõclufonis quentiam cius ex præmißis talibus feu tali princípio •
notitia. Álio modo êm feipíam conclufionem confequentem,
proptcr tfi talc prihcipiü vel talcs prgmiflas. Ad cogno
fceridam aliquam conclufioné priino modo fufficit cq
gnofccre ncceffariâ conncxiorien talis cóclufionis ad
talc medium, fiue multae fint conclufiones, fiue Pau
cae,fiue vna,& ad vnum vcl plura principia talem ha
bitudinemcognofcatur habere,noii rcfert, Ad cogng
fccndum autëm concfufioné fecundo modo non fuffi
cit cognofcere nccefiariam conncxionein conclufio
nis ad talc mcdium vel principium, fed hoc cxigitur
& vltra hoc rcquiritur,ς cognofcat cuidétcr tale prin
cipium efle.quáuis.n.qjlibët intelligés animal rati9
nâlc,intelligât fibi nec&ffario cohercrc admiratiuú,&
huicrifibilé&c.nunquàm tii fciet hominem cflc rifibi
lem,nifi fciat animal rationale incffe hqmini. Quia igi
tur ád primü miodum cognofcendi fufficit cognofccrc
quid cft fcu importatur pcr modum vcl principiü aut
premiſlas & deriuationem concluſionisinde, & non
cxgitur cognofccrctic cíle vt premißedcnotant;ta
liter fcire conclufioncm non cft verefcire, quia huiuf
modi nó cft vcrc {cientia ccnfcquentiú,fcd cöfequcn
tiarum. Ad (ecundù autcm cognofcendi modum cxi
gatur cognofccre & quid eft médiù, & quia cft, feu fic
èffe vt præmiffg imp*rtant , & hoc cft verc fcire, quia
fic vcréfcitur çôngxio cócluficnis ad principia & ipfà
conc!ufio.Idco Arifto. haec infpicicns dixit,quod opor
tct dcmonftrat:onem cf!e cx càulis notioribus non fo
Jum altero modo intc!Iigendo, fcd ctiá in fcicndo quo
niatn funt. Euidétcr autcm hinc fcire poflunt ornnes,
qui doétrinas quaſque defendere praeſumunt, q cum
principia ficcflevt fignificant nő norint, cőfequenter
ad illa principia loquendo, confequentiarum tantum
fcicntiam acquirunt & tradunt, conclufioncsverò ip
fas inccrtas,ficut & principia fuflincnt. -
CI RcA diffinitionem propoſitionis immediate no Propoſitio
tato duos terminos.f.ly immediata,&ly altcra prior. imme iata
Sicut.n.cauſa dićta ett dupliciter.f. in effcndo & cogno գd med iñ
fccndo fimul,& in cognofccndo tin, ita mcdiü diéitur excludat
duplicitcr,f.in cffcndò & cognofcendo fimul & in co
gnofccndo tfh.Et quia multæ propofiticncs carét me
dio,quo prædicatü in fit fubiecto,& funt illæ,per quas
fit rcfoluitio demnonftrationum fimpliciter, quae tfi ha
bent mediü quo ad nos à poftcriori, quo nos cognofci
mus illas dcmonftratiuc;idco in propofìto, propofitio
immediata di per negationé medij in cſſendo, 8 non
per priuationem medij in cognoſcédotm. Et qm non
omnis propofitio carens £m fe medio eft omnibus a
Hijs prior aut æqua, cum dignitas prima(puta dc quoli- -
bct eft affirmatio vel ncgatio) omnes Écèdat, ideò non
per cuiufque prioris ncgationcm diffinitam intelligas,
ſed cius per quà fm ſe probari egeat. Prima dignitas.n.
ctfi fitalijs immediatis prior,ngntfiita ett prior,qpper
ipfam aliæ fccundum fe probaricgeant, licet forteali
cui male diſpoſito per prima principia manifeſtari poſ
ſit. Et ſi ſubtiliter inſpiciâtur verba.Ariſtot. gloſſa non
egént,qiú immcdiatâ prgpofitio cft , qua nó cft altcra
prior.ſ.propoſitio:ly.n.altera cum relatiua ſit propoſi
tionem antcdictam refert.Et cum fit rclatiuum diuer
fitatis accidentis,diuerfitatem accidentalem fonat;quo
fit vt in diffinitioueiſta negetur non enunciatio prior,
fcd propofitio prior,i.quæ pro ipfa inferenda fit, & nó
quglibet propolitiо,сx qua quomodolibet, puta virtua
litér inferri pöt,negetur, fcd ea tfh quæ eft altcra ab ip
fa,qualis cft vtraquc præmiffa rcfpectu cóclufionis, cú
magisalteritaté quandami jalictatéintcreas cfle vidc
mus.Erit crgo fcnfus integcr, propofitio immcdiata.i.
carens medio in cffendo,ί(t qua non cft altera priqr.i. Nota.
cuius non cft aliqua prgmifla, quæ fit prior fimpliciter
ipta Sinprior micdio fermino caret, prgmisis priori
bus necefsc eft carcrc, & econuerfo,& fic diffifiitio &
diffinitum conucrtuntur. Et hæc cxpofitio licet in idé
redeat cum prima,in boc tamen differtab illa, quia ifta
nullam addit limitationem literæ nifi quo ad illud ver
bum prior;quod etiam Arifl.prædcclarauerat, fed pro
prictâtem vocabulorum cnuclcauit.
Num omnis immediata propofitio fit qua non eft
altera prior .
Irca eandem diffinitionem propofitionis imme
C diatg dubitatur,quia non videtur conucnirc omni
immediatæ : nulla fiquidem propofitio demonftrabi
bilisà priori eftqua nô clt altera prior(vt de fe patet.)
Multgautem propofitiones immcdiatg funt, demon
trabiles à priori,omnes.t.illa, inquibus diffinitio da
ta per cauſam materialem prædicatur de diffinito.
Non omnis igitur propofitio immediata cft qua non
cft altcra priör.Quod propofitio autcm,in qua diffini
tio inatcrialis pra-dicatur de diifinito (it immediata li
quet, eo q; interditfinitionem & diffinitum nihil eft
medium.nulli.n. prius ineſt diffinitio j in lQ
, me
 In Poſter.Analyt.Ariſt.
dio autem,quod vere eft mediü, prius ineft extremum
íjalteri cxtremo, q, vcro fit deinònftrabilis à priori in
fra tefiatur Arftot. docens diffinitioncm måterialem
$ectdohu- poſitionedupliciterloqui
■ us.
demoniirare per finalem.Ad hoc dubium
poſſumus. Vno df,
modoq, deſecun
pro
T.c.8. dü feipfam.Alio modoratione noftri.Si loquamur de
propolitione fecundum fe, fic df gp illa fola eft imme
diata,cuius terminorum fignificata fm feipfa fumpta
nulloconiungütur medio; huiufmodi aüt clt omnis,P
Pofitio,in qua diffinitio dc diffinito praedicatur, & vni
uc:faliter omnis propofitio in primo modo dicédi pcr
fe.Illa verò eft imimediata róne noftri,cuius terminorü
fignificata ficconccpta nullo concipi pofIuntiungi me
dio,dico autcm (ic &onccpta.i.vt ftant fub illis conce
ptibus, quos nomina in propofitione aflumpta expri
munt.& quia quot modis dfvnü oppofitorum tot uno
dis dř& reliquum;ideo propofitio dupliciter mediata
inuenitur,quædã £m fe,& cft illa cuius fignificata pcr
terminos, cx natura fua abfq; medio non cohaerét, que
dam, verò eft mcdiata ratione uoftri,licct non £ m fc,&:
cft illa,inter cuius fignificata tcrminorü fic concepta ,
aliquod nobis paterc potc(t mcdiü,quod fit ratio, qua
re alterum extrcmürëliquo infit.Dixitaüt Ppqfitioné
mcdiatam ratione noftri,quia ex intellc£tu noftro,qui
natuscfl adunata diuidere prouenit 9 aliqua Ppqfitio
* * fecúdum naturam fuam imimediata,fit nobis mcdiata,
eo quia fimplex fignificatü fubieétidupliciter concipit
& vt ftat fub vno ëcnceptu,facit ipfam minoré cxtrc
} mitatcm,vt aüt ftat fubàlio facit ipsü medium tcrmi;
t num,& fic diuidédo tcrminum vfiü ratione fignificati
fccundum fe,in duo,apud nosimmediatam fecundü fe
y " . facit mediatäm nobis.(verbi gratia.) Et eft exemplum
ad propofitú obiectionisitius ppolitionis, in qua dif
finitio materialis predicatur de diffinito, ſ. domuscſt
- operimentum cxlupidibus & ccmento & lignis:{ubie
&ü pót dupliciter accipi: vno modo quoad fuüfignifi
catú fecüdüm feipfum,& fic cum eius fignificatum fit
ipfà domus fecuridü feipfam,quae cxfeifife claudit om.
nem fuam diffinitionem,confequens eft,9;intcripfum
fubieétü & prædicatú,nullü omnino cadat medium,&
côſequéter q iſta ppoſitio fm ſe ſit immediata.Si aüt
íubieétũ illud fumaturquoad fuù fignificatũ,vt fic cố
ceptü,tic cü fignificatü eius fit domus cófufe acccpta,
Tex.cf. quiadiffiniuitnomé diffinitü cöfufe fignificat(vt df in
Primo Phy.)Domus aüt fub tali conceptu differatà fe
ipfa concepta diftinčte tấ fm diffinitionem finalẽ quấ vcrò fcntentiarum dicit, quòd ifta maxima tenct qíi il
materialem; confeducnselt vt interfubiectum talc & ludquod conuenit alicui propter aliud cit diuer{um in
praedicatum medium ſit, ſ. ipſummet ſubićtum ſub. vtroq;,& caufa eft eflentialiter ordinata.i.elt caufa to
alio conceptu(puta diffinitiofiis finalis) & confequcn tiusfpecici,vt calorinuenit in ignc & in mifto.In quae
ter propofitio ifta eft mediata ratione noltri. Cum au ftionibus aüt de veritate dicit, quòd hæc maxima non.
tcm dic mus fignificatum alicuius termini effe rem tenet in caufis non fu(cipicntibus illud nomen,quod ef
confule vcl difliháe cöceptam & huiufmodi; non in feétui dant.Sicut non valet, fortcs eft albus proptcral
tendimusg) confufio aut diftinétio fit pars fignificati, bediné,ergo albcdo eft magis alba,quia albcdo non eft
ita vt fignificatum domus fit totum hoc,domüs confu
fe concępta, aut domus fccundum feipfam, fed inten
dimus 9 huiufmodi fint conditiones fignificatorü. Ex
his patet quid ad obieótioné dicendum fit;fcruando fi
quidé vniformitatê inter immediationé & indemon
ftrabilitaté propofitionis, & fimiliter inter mediatio
nem & demő(trabilitatéeiuídem. Refpondeturq nul
la propofitio immediata fecundum fc éft demonitrabi
lisfecundum fe à priori, licet aliqua immediata fecun
dum fe fit demöftrabili:(röne nöftri)à priori,quia eft
ratione noftri mediata,& fimiliter habet alterâ prio
ré fed rõne noſtri.Hmói auté funt oés propolitiones,
in quibus diffinitio materialis prgdicat dc diffinito. Et
ideo talcs propofitiones funt demonßrabiles& jnde
monftrabiles, demonftrabilcs quidcm róne noftri,in
demonftrabiles vcrò £m fc, (icut & funt mcdiatæ ratio
ne noftri,& immediatg mcritofui, propterea & inter
diffinitioné & diffinitű inucnitur mcdiű rőne noitri,
9I
non vt praediffinitum, fed vt ratio inhærendi, licct fe
cundum (e inter diffinitionem & diffinitum nullü om:
nino ſi medium. Aduerte aut diligenter p non dico
demonitrationem percaufam finalen elle Gemontra
tioncm quo ad nos, feu róne noftri,& non (crundü fe.
Noui.n.g) demonftrarc dentes antcriores effe acutos
Proptcr lcilsioné cib,& q' arboribusdat9 fint frondes
ad conferuationem fruëtüs&c. huiufmodi eft demon
trare vere & fin rem;ed dixi p demótrarevnam dif
finitionem dc diffinito per altéram ciufdem diffinitio
nis,qugcunq; fit illa, cft proceflus dcmonftratiuus ra
tione noftri, qm £m remi non funt in táli proceffu trcs
tcrmini(vt infra amplius patebit.) hoc.n.tfh modo hoc
in loco oltenderc intendimus. Vtrum aüt ratione eius
à quo fumitur diffinitio pofsit diffinitio vna £ n rcm.
vcre dcmon[trari per aliam,inferius perfcrutádum eft,
cum de hoc Aritt. tractabit in ſccundo libro cap.7.
CI RcA diuitioné immediati principijaduerte Tho
milta,9 S.Tho. licctdicat φ omnis própolitio, in qua
prædicatú eft de rónefubiecti, (it imimcdiatu,& pcrfe,
non tiì dicit 9 fola talis fit immcdiata & pfe nota. De
clarabitur.n.infra,quod probatio, in quaprima paßio
predicatur dc ſuo primo ſubicéto,eſt immediata ſecun
dum fe,& quòd cum vnum gcn: ralifsimum negatur ab
alio elt Ppofitio immediatâ. Quomodo autem tutari
dcbeas diſtinctioné propoſitionis immediatæ à S. Iho
mahicaſsignatá in ſequenticap.diffuſcoſtédetur cum
de propoſitione per ſe nota agetur.
Qj & ga Propofitionem illi maximâ affumptam ab p,.,„,., „ae
Ariftotele,femper propter quodvnüquqq;, illud ma- vnúqj,ij,
gis,eft diligcnter attendcndü quod unultiplicitcr glof- tale & illud
fufà diucrfis,& ab ip{amet.S.Tho. quadruplicitér ex- m g s .
ponit in diucr{is locis,hic.f.& in primia parté.quaett.87. * huius cir.
arti.2.ad tortium.Et in prino ſcutchtiarū.di.12.1.pri- i cap.3.
maarti.2.Etin qdev&i.io.arti.g.adterüü,Hiciiqüi
- - - - ، ، ، ، ، ،3
‫م‬.
‫{} و‬ -
“"''''''';''
ex po ito.
dem dicit,quòd cum caufa fit P. tigrcffe£tu , licgnue- ,.j,.
nit in nomine cum eo,eft magis talis, fi aüt non,habet ÍèïíïìÜîïí
aliquid dignius.Et ficfemper caufa eft magis.In prima, cir.t.ca.8, c.
verò parte dicit, 9 ifta maxima tenet in his,quæ (unt.7.dub.z.ca.
eiufdem ordinis, puta in vfiogenere cau(alitatis, non. 19. circa t,
autcmdiueríorum(v.g)rećtedř,(anitasquaeritur pro-8°"3°.°°
Pervitj,ergo
riturvt finis,fedvita
nonmagis
rectcquæritur, quia vtrunq;juae-
videtur. Sanitas quæritur Ap. j;;**
•3 I
pter medicinam, ergo mcdicina magis quæritur, quia.
ſanitas vt fins, medicina 鸞體 quaritur. In primo
alba.Poffümus autem,vt hæc propotitio formaliter te
neat,has oés&c.gloſasad vnábreué & veriſsimaon in
emni genere cauſe reducere, dicendo, quod tin tenct /
finomen totius acccpti effectus rcflc£titur cü diuer
fitate fupra vere caufam. Notantcr autem dico(totius
cffe&usàccepti)quia propter defe&ü huius conditio
nis nó valet,Socrătes efthomo propter Platonem,ergo
Plato eft magis homo.totius.n.cffectus hic non eftTy
homo,{ed totü hoc quòd dico, eft homo,quod non re
flectitur ſupra câm. Illud.n. antecedens citfallum, So
crates eft homo quia Plato efthomo;& fi eflet verum
valeret cófequentia,ergo Plato cft magis homo.Quod
vcròaddidi(refleciiturfuper cám)infinuat 9 nomen
illud totius cffeétus,reducatur per aduerbiú caufale in
id fupra quod cadit ly proptcr (v. g.) Luna eftlucida
proptcrSolem,ergoSol clt magis lucidus,reflexio fiat
fic:Luna eftlucidâ quia Soleft lücidus,ergo Sole(t ma
gis lucidus.Etita reflexio clt valdcnotanda, PI
CtC.
 92 Thom à Vio Caiet. Comm.
defe&um fquidem eius nö valct,colorvidetur Appter immo quod fcicns fit melius difpofitus j ஆ
fpeciem, ergo {pecies magis ႔ႏိုင္ဆိုႏိုင္တို႔ႏိုင္တို႔ႏို့ Sequitur praetcrea, g) idem fit fciens & mclius difpo
reficxio dcbita,vt dicatur color videtur,quiä{pccies vi fitus quàm (cicns.Et ficfuperflue Ariftoteles addidit,
detur. haec.n.caufalis cft falfa. Quod autem (ubditur.f. neque melius di{pofitus quàm fcicns. fat.n.erat dicere
(cum diucr{itatc)ncdú diuer{itaté, caufae & cffe&us& fciens,quia vt(diâü eft)oportet fcienté habere vtrun- '
eius in quo cffe&tus cft aut fit,dcnotat,{cd etiã diuerfi que habitum.Et confirmatur hoc rationc, quia habitu
taté rei $gnificate noic effectus.ita.{.qp oportet rem il [!!!!!!! cognofcuntur conclufiones in potentia,
lam diucifam cflein caufà & in cffe&u. pp cuiusdefe-. abitu verò fciétifico cognofcunt in a&u.aótus autem
&um nó valct homo eft rifibilis pp aniiììà! rationalc.i nobilior difpo(itio elt j potentia,intelligens crgo non
quia animal rönale eft rifibile, crgo animal rötuale eft c(t melius difpofitus jfcicns.Ad haec df qp (cicns & in
magisri{ibilc, non eft fiquidem diuerfa rifibilitas ho telligens pfit comparari dupliciter, vno modo per mo
minis & animalis rationalis,nec etiá eft diuerfitas inter dü tótius& partis,vt.f.fciés cft intelligens & fciés quia
hominem & animal rationale,quæ etiã requiritur.No agnoſcit concluſiones 常 principia,& intell gés etin
tanter quoq; dixi(verc caufam) quia reflexio ifta cau telligės tím, & íic nó eí fani capitis dubitarc quis eorü ,
falis non cft intelligendalogice tffi & fecundum quid.i. . fit mclius difpofitus,clarü eft.n.gp fciens ett nobilior, fi
£m nominis praedicationem,fed etiam Phyfice& fim cut totà ſua parte.Alio mö pfit còparari per modi dua
pliciter.'.ita quòd res nominis cffectus reducatur in id rerum,quarum neutra cft pars alterius, fumendo intel
quod accipitur vt cau{a,& prædice f de illo fecundü il ligentcm formaliter & praecie,vt. nouit principia, &
lud nomch & propric caufctur ab illo.Si.n.illud propric ſcicntem formaliter & preciſc,vt.ſ.nouit concluſiones. .
caufà,quae ab(q; fufficientia non cft, talis cffectus non Et hoc eft comparare habitum fcientiæ habitui princi
effet, iã non cffet vere caufa eius & confequenter refle piorü.Et fic fecundum Ariftotelem,Albertum S. Tho.
xvo fi ficretvere& propric caufalis non eflct,fcdlogice & omnesilluftresdo&ores, quos vidiffe memini no
tfh& fm quid,ppquod uon valet,rempus e(t quátum bilior eft intelligés fcientc.Primo,quia quod eft pcr fe,
T. c. 18.
propter motum.i.quia motus eft quantus,vt dicitur in eft nobilius eo quod eltper aliudex.8. Phyficorü. tex
3.Mcta. ergo motus eft magis quantus. Motus,n, nec tu comméti.39.fed notitia principiorum efteuidens,
quanti£m fcm praedicationem fufcipit, fed extrin(eca & certa cxfe,conclufionum autem perprincipia.crgo. T. c.39.
denominatione, nec proprie quantitatem in tempore Secundo,quia notitia quãto certior & cuidentiorftäto
caufat. Quod autem fic intelleéta maxima haec teneat nobilior, notitia aútprincipiorieſt certior & euiden
in omni gcnere caufæ indu&iue patet,& dc caufa qui tior nö folü quo adfios,fedetiam(£m naturam) quàm
dem 盟播 & efficiéte excmpla pofita funt, & in textu fit notitia conclufionum, vt in textu huius capituli ha
habétur.adfinalem.n. pertinet cum df,magifter ama betur.ergo.Tertio,quia quãto per fe caufa proxima &
tur propter puerum,ergopucr magis amatür,fit.n.hgc fufficicns euidentiæ & aflenfus in aliqua propofitione T.c.
' rcfléxio fic,magifter amat,quia puer amatur.ergo &c. eftnobilior tantoipfa notitia eft nobilior.(Nobilitatur
Ad efficientcm autem pertinct cum df(Conclulio co .n,notitia ex certitudinis caufa, vt di in procemio de
gnofcitur propter præmiflas)ergo præmiffae magisco-* anima)(ed caufa prima euidentiæ & aflenfus in primis ,
gnofcurtur. Reflectiturniq; &iſta dicendo concluſio, principijs e(t nobilior quacunque caufà proxima cui
cognofcitur, quia praemiffae cognofcuntur, ergo præ dcntig conclufionum,ergo &c. patet minor, quia prin ,
፲,¢.7• miffg magis cognofcunf.Quo ad cãm vcròforinálem cipiorum caufa eft intelle&us agens, vtCommentator
vtitur ea Ariſtot. in 7. Met. cü fm deductioné S.Tho dicit in primo de anima comménto primo, qui eft no- Cóm-i- ,
ait textu com.7.Materia eft ens pp formam, ergo for bilior cuiufque medijterminilumine quo ccrtificatur
ma ett magisens.pöt.n.fierireflexiodicendo. Materia, conclufio,&quia Albertus magnus.&San&. Tho. fic
eft ens,quia formâ eft cns.ergo forma eft magis ens,in comparauerunt ſcienté intelligenti, qm doctores ma
Caufisquoq; materialibus idé apparct diceudo.Quanti ximo pollentes ingenio fuerunt,quorum eft loqui fer
tas eſt ſubicétû ſequentiû accident û pp compoſitü, moncformali, ideo optime dixerunt g, intelligens eft.
蠶 cópofitü efi magis fubie£tum, pötfiquidé,& hic: melius difpolitus quàm fciens. Eft.n.difpofitusforma
reflcôédo dici,quátiús efl fubieétü, quia cópofi:ü eft liter ad cognofcédum habitu principiorum,qui ett no
fubicótü,ergo cöpofitú elt magis fubic£tum.Et h;ccft. bilior habitu fcicntifico,quo formaliter difponit fciens
glofia,quấ occulte tetigit S. Tho.in hoc loco, cũ abfqj (vt fic) ad conclufiones intucndas. Vnde ad primâ ob
diftinétionc dixit, φ ficaufa & effc&tus conucniunt in ie&ioncm patet refpon(io,quia nos loquimurde fciéte
nomine,câ e(t magistalis,quia caufa c(t potior cffc&u. &intelligente formaliter & prgcife,argumentü autem
Sciebat fiquidem ipfe,9 ni(i cflet conucnivntia in no loquitufde cis vt vnus includifaltcrum.Secunda quo
mine (modo declarato)g, haec maxima vniucrfaliter que exeodem fundaméto oluitur licet.n.idem fit fup
non tcnerct etiam in caufis conuenientibus in nomine pofitaliter fciens&intelligcns, tfi propter diltin&ioné.
“' ſupra.
cum effectu,ſeu vniuocis.vndc& in.q. de veritate con rcalcm,quae e(l intcr (cicntiam & intelle&um non in
firmauit hoc idcm,vt ex fupradiétis patet.Applicando conuenit,quód,idcm fm diuerfa fit fciens & melius ä
ergo ad vcrbafua di$trm gloflam dicimus, g formali fciens,Et fimiliter licet (cicns vt includit jntelligentem
tefnontcnet ifta maxtma,nifi qii eft conucnientia in non exigeret additionem intelligcntis,tfi fciésformali
tcr vere caufam & effeétum in nomine totius effc&us ter exigit quòd fibi addatur intelligens,& quia Arifto
cum caufali reflexigne eiufdem fupra cau[am praefup teles fórmaliter de illisloquebat; ideo dixit neq;fcicns
ofita fem per necc{laria alietatc, - - nequc melius difpofitus jfciens.i,ncque intelligés. Ad
Num intelligens fit melius difpofitus quam fkiens. cófirmationem dicitur g, quia comparatio aliquorum
ar- Irca illam particulam.Neq; mclius difpofitus,quá fimpliciter non fit penc5ea, quæ continentur in cisio
C fciens&c. áduertendü eft quofdam non capcre Al potentia,{ed penesea,quæ fibi a&ualiter & per fe in
bertimagniac S.Tho.expoſitionem,& proptcreainer funt: ideo habitus principiorum non clt comparandus
rorem labi.Exponunt fiquidem concorditer duo pra habitui fcientifico fecundum notitiam conclufionum,
di&i, melius dilpofitü fcientc effe inteiligcntem, i.ha quæ virtualiter contineturin eo , aétualiter auté in ha
bentem habituri, principiorum, qui intellectus voca bitu fcientifico,fcd exercéda eft cóparatio fecundum
tur.Inftant auté pofteriores contra hoc,quia cü fciens notitias aótualiter in eis contentas. Vnde licet habitus
habeat vtrunq; habitum.f.principiorum & conclufio fcicntificus fit nobilior habitu principiorü quo ad hoc
-nis,intelligens aüt non,oportet $phabeat vtrunque, le g) c[t cognofcereconclufiones,quia ille a&u,ifte in Po
quitur ºр intelligésnon eft mclius difpofitus quâ fciés, tcpria ropncfciteas,habitus tfi principiorum fimplici
tct
 In Polter.Analyt, Ariſt. 9.5
ter cftfciétifico nobilior.quia notitia a&ualiterelicita logifimus,aut non de acceptis. Ngn aiit æqualiterpraedi
ex illo,cft nobilior fimpliciter notitia a£tualiter clicita cäiitia nequaquã e$t mcjistrare circulo, quare quoiiiam
cxifto.Ncc9bfiat,q, habcns habitum Principigri;m fit pauca in hmói dcmcnftraticnibus fint,manifeſti cſiau
in potétia ad fcicntiä,quia hoc non ineft ex ipſo habi ìem quoniam vanum e$t & impoffibile fic dicere ex bis
tu principiorü,aliter fiantc habitu nunquä fciretur fed quajìnt adinuiccm effe demon$trationem, & propter
cx naturâ ipfius intellcétus, qui eget continuo & tépo hoc omiiim contingit demcn$trationem eff<>.
re & cxercitioad difcurrendüm ex noto ad ignotum.
Summa huius capituli hæc eft.
Duo eliduntur errores: alter eorum , qui vo ex eo q, oportct prima fcire orti funt crrores Propofitiv
omnino demonftrationem tollunt , alter verò cxtremi.fimus eft. Nullius cft fcicntia.Sccg'us
ΖΕΟήnium fcientia eft per dcmonftrationem. Primi
illorum omnium, qui demonftrationcm cffe ratio c(t,quia in Principijs alicuius conclufionis aut elt
pomunt • Cap. 3. proceffusin infiditù,& ficnihil fcitur, quia infimita nó
prabuflam quidè igitur propter id quod oporte* :fttranfire. autelt status,& ficremanent ignota.gamº
Propofitio .
O 'Quibúá autem effe, omniü tamen demonftr4
-

prima fcire növidetur èffe fcientia fimpliciter : poflunt fciri,cxquo carcnt prioribusSccung; ratiò eft.
çuia contingit circulariter demonftrationé fieri. No$ c,„, i„r.,
tionem effe,quorum neutrum neque verum,fe4;e necef Autê dicimu$,non omnium fcicntiam demôftratjuam jii-i • , •
fárium eft.Supponentes.n.non 驚
ommimofeire biin infi eſſe,ſed immedia orum cſic indomonftrabilê,probatur Secunda cố
ìium ಶ್ಗ
exifiimiänt reduci,tanqueri non feientes Pofteri?- ìpfiori.Quia principia in quibus cit ftatus,funt inme- cluti .
non funt primarrette dicentes: im
ra per diata.Cognofcuntur aút ifiquantum termiß9s$og99
poſſibile.m.eſt infinita tranſire:& ſiſt.it ci ſint principia fimus.Démonftratio fimplicitcr non poteft cflc circu
laris.probatur triplicitcr.Primo à priori,quia circulus,
Åžignoratá e[[ècü demonšłratio nomfi; ipforum: quod íóúíoteft cfle à prioribus fimpliciter,quia impofsibi
…erääicunt effe fiire fòlum.Si vero nó e$t primafaire me le cſt cadem eſſe ſeipſis priora & poſteriora fimplici
que quæ funt ex his e$t fire ſimpliciter,neq; proprie,ſed ter,uicet hoc fit poßibilc altcro & áltero modo.Secun
£ìonef illa fint. Qgidam aùt quod ipfùm fcire fit do£tiam à priori: quia circulus eft ab eodem ad ideg •
confitentur per demonstrationem effè fòlum,fèd omnium vt patet fumptis tiibus tcrminis & loco tcrtij pofito
Concluſio efědemöfirationěnibilprohibetfecundú eos:cõtingit.n. priino.Tcrtio etiam à priori; qu'a circulus cotnpletus
principalis • ºrculariter fieri demonſtrationem & exhis quafimt ad çonftat ex terminis conucrtibilibus in primo modo pri
inuicem.Nos aüt dicimws neq; omnemfrientiam demon mæ figurae tantum ; non omnis autem demonſtratio
fratiuam ee fedeorum,que imediatoriº, indººr fimpliciter conflat èx talibus terminis etiam in illo pri
ſirabilem.Et Doc quod neceſſariñſit manifeſtum eſt.ſi.m. mo modo, ergo. -

jieccff, quidë fcire priora,& ex quibus eft demöStratio, Seriesautem fàtis clara haec eft.
faní autem aliquando immediata,hgc quidgm priora in
āabilia effe neceffe eft. Hæc igitur fic dicitus & tionis qv , a di&um eft,q, oportet principia dcmonftra
efTc fcita;& hinc erróres duo orti ſunt, quorum
non fòlum fcientiam:fed &-principiumfcientiæ effe dici ûimus erat Héracliti fequacium.Secüdus autcm Lin
mus.ipſa.m.ccgnoſtinue inquätü terminos cognofùmus. pçãocii (vt teftatur Albértus.)idco intendcns e$ de
circúio quoq;{quòd impoffibilefit demöftrare fimpliciter áíÜêôåùòfacit.primo eos proponit cum fgisrationi
„¡¡¡¡¡¡¡¡łŭ eįĥvere éx prioribus & motioribkºop0yte; bus.Sećundo quia vtrufa; cómrhune propofitum erat;
effeâemoniirätionem.impoffibile.n;e$t eademJubäpſis ſi quòd Icirceft per demonftrationcm tantur? intellige
mulprioraz? pofieriora eſſe,niſialteromodo:»t hgc qui reideo principali concluione determinº cótrº "tuº
äääänös,illa #e#ofimpliciter:quo certemodo indutiiue que,8. imiliterfoluit primirationem, º fecunda con
facit notum.fi autê est,non vtiqueerit ſimpliciter ſtire clufionc fecundum elidit errorem
ïâeterminatum:fèd dupliciter aut non fimpliciter al Quidnam ſit propoſitio per {è nota,& quot
r

.,, demon$tratio fit ex nòbis motioribus. 4ccidit aur? - čiusgenera fint .

jätibus circulo demon$trationë effe non folü quod nugc
aiitià efi,fed nihil aliud dicere quâm fe$t hoc,eft hoc:ſic
autem fácile e$t demon$trare omni4-74 anife#łum aŭteŝi
quod hocaccidit trib' termini;pofitis,per muitos.m. aut
perpaucos refleâere dicere nihil differt per paucos au
tem aut perduos Quandon, a exis#*** neceſſitate ſit
Åtem ipfùmîc: cum igitur afit ex neceffitate £ri*
cífi igitur cum fit a neceffe est b effe:hoc autem cum fit ,
Irca illud di&um,p incipia cogno(cimus inquam
tú terminos cognoſcimus.Ouia principiú imme
diatic: proprije terminiscognitum nihi aliud clt quâ
propofitio perfe nota(qih rc!9!gt9 conclufionis, quæ
3ìger aliud notafit ad cam.) Et deiP[a 599 Pa$° eſt
júérdo&oresdifputatio;idco hic vidcndum et,que
蠶 fit perfc nota,& quae no!. E$ circa hoc tria Prima,q. 2.
cim. Primo determinábovcritatě ex S.Th9. prima art. I -

a?rit.hoc.n.inerat circulo.“Ponatura in {*? efic: b au parte quaſtio.2.art.pri mo.Et primo citra Gétiles cı.
{√àécimo,& primo'fententiafum diftjp-tegi*gt* fe
tem cum fit,a effe dicere, ef ipfum £ dicere,hoc autë e$t
quoniam cum fit a,ef c.fedc. cumaideme: "; acci cúdo,& quat, deve
doobijcièturin q decima,arti-lº:
oppefitum:Tertjo fumpta.Secun
ម៉្លេះ obie
Åre circulo demonßrationem effe nihil aliud nifi čionibus. Mcritó quoquc hucvſque dilata eft quaeftio
lumfita e$t a:fic autem mon$trare omnia leue eft. JAt hacquiavtinprocefu qua-ftionis aPPareb dif
verónec hocpoſſibile est,niſi in his Altechnºl; feimuicem ficuitàs eft;an cum dicitür Principia cognoſcimus &c.
confequuntur:ficut funt prgpria??? quidem pofito oftë pcrly terminos , accipcre dcbeatius ipos terminos
fùm eff quodnequaquam eft neceſſarium eſſe alteri dico £ì'fùíåííinitionibúsvel rationibus, ánipfos {crmi
4μό neque termino vno, neque propofitione
autt 77 V770 íôáîëîoncorum rationes.Scicndutn eft*'59,
vnapofito: ex duabus autem ropofitionibus primis &- quòd propoſitio per ſe nota multiplicitcrinuenitur;
quædam énim cft pcr fe nota fecuödum fe, tantum »
minim contingit,ſiquidemeſt ſyllogiKarºſi4ºidºgº quædam quoadnds tantum.quædam (ecundum fe &
tur oraipfi b, z cinerāt, & hæc adinuicem ipfi a qui quoad ncs.Et hoc dupliciter,vclquo ad nos omncs,vel
dem:contingitex alterutrismonftrare omnia quæfitaim
primafigura,fîcut ofenfim efin his que de Jyllog fino fàpientes. Dsfcribatür autem ad faciliorcm perciptio
funt.ojienfùm eft aüt quod in aljs figiris aut non fitffl nem diuiíio iíta íic. - Pro
 94 Thom.à Vio Caiet. Comm.
” Propcſitio per ſe nota. mus capitulo. Vnde loqucndo de propofitione £m (c
nulla cft dfia inter iltam, homo eft álbüs,& iftam. ani
mal rationalc elt difgregatiuávifus, quia nu!la ett in
ter fignificata រ៉ែ fc fumpta diüerfitas,licet quo
'ad nos differanr,quia differunt ficut diffinitio & diffini
turn,quorú nos diftinétioné facimus; propterea & di
.xinus 9 omnis propofitio,cuius prædicarum eft dcra
tione ſubiefti,eſt per ſe nota ſecundum ſe, & ſimiliter
Sccundum fe tantum, Sccundurn fc,& quoad nos. $a, cuius prgdicatum eft prima & primo paßio. Tales
Qgoad nos tantum • -
fiquidcm propofitiones habent füorum terminorum
fignificata talia 9 fecundum fe fumpta nullum ; cnitus
medium fimpliciter compatiuntur, vt dc fc pafct. Ex
quibus ſequitur q qf de propoſitione per ſe nota ſe
cúdum fe tractatur dé terminus funt diffinitio & dif
finitum;quia fignificatum £m te fumptum idcm e(t, li
cct quo ad nos diftiuguantur fecundüm confufioné,&
Omnes. Sapientes. diftinótienem, quia vt dñ. 1. Phytir.cóm.5.nomen dif Т.с.г.
finiti fignificat fiaturam cófufé, diffinitióvcrò diftin
.£te. Et quia hoc eft noftrae pofitionis fundamcntum,
- C Vm.n.propoſitio perfenota dicatur, ex eo q, eft ideo probo illud dupliciter,priino fic. Diffinitio & d.f
Primo top. \ , non per alium terriminum nota, fcd ex proprijs, & finitum differunt tm £im cofifefe & diftin&econcipi,
qu9t modis dicitur oppofitorum tot dicatur & rcli ergo nullam differentiam fccundum fe habent.Antece
quü,confequens cft,vt quoties dicitur propofitio nota dés ctt cx le euidens. Nó,n.facle eſſet fingere aliquam
Pcr mediú:łoticsdicatuf propofitio n.. ita Perfe,fcu nó cifiam,quae illam prgueniret, aut maior ilIa effct.Con
Per mcdium,quod idcm cft.Cum aüt mcdium propo ſequentia probatur,vtſic. Concipi nihil reale pont ſu
fitionis fit triplcx;quoddä quo ad nos tfi (vt patet qfi pra rem conceptam, ergo dfia fecundum concipi non
procedimus ab eficctu ad caufam,) & quoddam £m fc cft dfia quidd iatis fignificatg fecundum fe,crgo diftin
& quo ad nos(vt patet qfi proccdimus à caufa ad cffe ctevel confuſe concipi non ponit diſtinStonem in re
&um.)Et quoddäm fecundum (e tfn(vt patct in Propo ်ိန္တြို fm fc. Quaecunque crgo differunt tfh £m
fitionibus,in quibus prædicantur proprictatcs fpccifi confufe & dºftinéte concipi,nullam habcnt fccundum
cae intelligentiarum deip(is.) Talcs.n.habcnt mediurn fe gfiam,quod crat probandum. Sccundo fic. In pro
#m fe,fed non quo ad nos, triplicem quoque oportct ccfluquo probatural quod prædicatum ineffe fubie
effc propofitioncm pcr mcdiuin notam. Et'confcqucn &to, quia inclt cius diffinitiqni cx parte rci fiue fccum
ter triplexerit propoſitio nota per ſe,ſcu non per alti dü fe,cömittitur fallacia petitioni$principij, ergo diffi
terminum mcdium,ſicut & triplex citnegatio medij, nitio & diffinitum £m fe funt idcih uerminus, conie
refpondens triplici affirmationi mcdij fuprapofitæ. fcqucntia tenet,& antecedens probatur,pritno austo
Qüaedam ergo propofitio cft nota non per aliud me ritate.S.Tho.in fallacijs.cap.de fallacia petitionis prin Сар.2.6.
dium fimpliçiter,licet fit nota p medium fimplicit£r, cipij.Et Alberti magni in 1. Elench. cap. eodé. Vbi ex
licet fit nota per medium quo äd nos vt ifta. [)cus Ett. pfeffe dicunt,9 procedcreâ diffinitione ad diffinitum,
£Quædam verò clt nota non per aliud mcdium, quo ad cft petitio principij;quia fi negatur y homo currat.nó
nos,licet cx natura fua habcat medium f.mpliciter, vt minus negatur q animal rationale currat: 2.aućtorita
nxeft alba. Dubitans.n.dc ca cgct ferfu, nô mcdio : vt te Ariſtot, dicentis in 1. Elencho. q fallacia petitionis Сар.3.
dr.z.Topicorum. Quaedã verò cft nota non per aliud principij,fit totidem modis quotiës contingit 9 erat
medium fimpliciter,ncc quo adnos, vt de quolibet df in principio petere.Vbi Albertus magnus ait φ Ari[t.
eflevel nö cfle, & hoc quo ad omncs homines: quo ad remitiic fed ad Oétauü Topico. vbi dcterminatü cft, Сар. 1 г.
ſapientesverò,quia.ſ.ipſis cſt nota non per medium,vt quot modis contingit pctere quod elt in principio, pa
incorporalia nó elein loco, vt Boctius in libro de heb. tet aút in 8.Topicorum.cap.vndecimo, P quinq; mo
„.„;„, ;,, domadibus ait. EtPufiunt
fic ratiomu:ādo
diuifionis & membra ciuf; dorü ibi politorü primus cit, qiì diffinitùm pctiturin
ÏÑābā, dcm facile patcrc vocabula...dem.n.eſt fua diffinitione,vtAlbcrius magnus gloflat vtrobiquc.
madous c. dictu propoſito non per mediemnota, & perſe nota. Ncc hoc videatur alicui mirabiIc;qiii(vt inquitS.Thg.
prim. infra. Vi propoſitio per ſe nota ſcrundum ſe tm,eſt, qua ſc vbi ſupra) proceſſusà diffinitione ad diffinitum conſi In fallacijs,
c 19. circa. cundum fe caret medic,haec aút prop9fit:o , quâ ex na dcratur dupliciter, vno modo ſcim ſe, & ſicaccidit in cap. 26.
$e$9m: 38. tura fua immcdiatâ diximus,cft quæ fit quotics prædi eo pcccatü praediétü,quia idcm accipitur vt diuerfum,
3''?:°'3* catú cadit in ratione fubic&ti; & cum pafsio primia Præ alió modo fatione noftri,apud quos differt diffinitioà
º dicaturde ſuo primo ſubicéto,vtinfia patebit, & cum diffinito,& diffinitio cft nótior , quia explicat id quod
vnum generalifsimü negat ab alio &c. Propofitio aút implicite dicit diffinitum, & fic nullum vitium accidit
per fe îota,qu9 ad ngs íú, cft illa, quae certa nobis ct in tali Proceflu,immo vnuslocorü 'lopic. eft, & quod
ábfque medio licet illud £m fehahcat. Propcfitio verò plus cit demonftratiuus proccflus illo vtitur applicato
er fe nota £m fc,& quo ad nos, eft quæ vtroque caret ad materiam neceffariam. Contra hanc autem dcter
mcdio.Et fi hoc fit refpeétu omnium noftrum voca minationem mulii diuerfimode arguunt. Et quidem
tur dignitas,quam necéflc cft qucmlibet doccndú habe cótra primum membrum diuifioni$.q.f.aliqua fit pro
re.Si äütcm quoad aliquos fapiêtes,corum cornmgnis pofitio per fenota fcd m fe tm, & fuam declarationcm
animi conceptio df. Diligcntcr aüt attendgndè ell, 9 qua df,g, ca eft perfe nota fcd m fe, quæ ex rationibus
cum dicimus;propofitio pcr fc nota £m fe,ly £m fe de fcu diffinitionibus tcrminorum fuorum eft euidens.
terminattam y per ſe nota, quàm ly propoſitio;ita q” Scotus in primo fententiarum.di.*.q.z.arguit quaedru Sco. primo
{cnfuseft,prop9fitio £m fcipfam fumpta nota non pcr pliciter intendens probare,9 quo ad propoſitionè per ،declaratio
‫ل‬i ‫ د‬. .q ‫ د‬. in
.
medium, quod ex natura ſua ſit mcdiu,ſcd cx propriº ìc notam,alius terfirinus c(îdiffinitum, & alius diffini ne per fe no
tantummodo tcrminis, loqui tamcn dc propofitione tio.Et cófequëter fi propofitio aliqua eft euidcns non t-E -
fecundum fe, eft loqui de ipfa £m fuorüm termino nifi ex diffinitionibus iüorum terminorü, non e(t per
rum fignificata fccundum fe fumpta,& non vt ftant le nota; quia non ex fuis,led alijs terminis euidcntiam
fub hoc vcl illo conceptu, vt in Præccdcnti declaraui habct. Efet.n.cuidens ex diffinitionibusfuorum ter
minorun)
 ln Poſter. Analyt.Ariſt. 95.
minorum qui funt alijterminià terminis quorum funt teseffc cöceptus complexi,quia eftpropofitio.Omnis
ºr.c.8. — diffinitiones.Arguit ergo primo fic./Quod qu id e(t al
-
ergo propolitio perfe notutecundü fe onmi formanti
verius termini eft mcdiü in dcmonftratione, ex fecun cam eft per fe nota,& confequenter nobis, qui forma
do Poltc.ergo altera praemiffarum non differt à conclu museam,aliternecà potteriori cffct nobis nota, vt di
fione nifi ficut diffinitio.Tunc vltra praemifla talis de §tü eft.Ad foluendas has obieçtiones non oportet alia
monſtrationis eſt propoſitio per ſe nota, concluſio aut iacerefundamenta:ícdex prçmı[sizrefpondetur, vteo
eft dcmonftrata.ergo quoad propolitioné per fe no pulchrior& efficacior,ottendatur dostrina, quo cx ea
tam,alius terminuseft diffinitio;& alius diffinitü.Cu omncs difficultatcs accidentes foluütur. Talis.n. ett na
ius oppolitum profundamento tu afumis. Et confir. tura recte diffinitioni-(vt dicitur in 4.Phyfico.) Aºgu re 31.
matüfhoc dupliciter primo quia fi in propolito diffi menta crgo Scoti foluútur extuprapolità diſtinctione
nitio & diffinitum cſlentidem terminus in demonſtra 9p de propofitione & diffiuitione & diffinito contin
-
• tione potifsima effet petitio principij.Secüdo quia ef gitloquidupliciter:vno modo fecundum fe,alio modo
fcnt ibi tfh duo termin.; quod falfum elt. Secundo ar ratione noftri,lifecundü fe loquanur, (ic nulla elt in
guit ſic Impoſsibile eſteundéconceptum effepriorem ter diffinitionem & diffinitúdria. Et fic conclutio de
& pofteriorem:& haberi & non haberi de eadem re; monſtratarationcnoſtri eſtſecundum ſe per ſe nota,
fed idem poteft cócipi prius fecundum nomen quàm s quia nihil aliud ett quàm ea q..am nos alteram praemif-;
* fccundum diffinitionem ; ergo conceptus per nomen tarum facimus,& fimiliter lecundum fc incidit ibi peti
diffiniti & diffinitionem non eft idem. Minor patet ex tio principij,licet nom ratiqne noftri. Et (imiliter funt
T.c. Jºe 1. Phy.vbi dicitur 9 nonina fu(tinent addiffinitiones, in tali proccflu fecundum (e duo tim termini, licet ru
hoc quod totum ad partcs.i. gp nomé confufe impor- . tione notri int tres. Siml ter ad fecundum gratis con
tans id quod diffinitio diftin&tc, elt prius notum diffi ccditur 9 alius clt conceptus diffinitionis a conceptu
nitione.ergo&c.Tcrtio fic ad idem; quiaaliter fequc difnniti,lcd non fccunduimfe,fcd ratione noftri. Ter
, rctur q, omnis propofitio in primo modo dicendi per trjquoque tam Prima confequentia quà m eius confe
*** ** fe eflet pcr fenota;quod cft falfum.Et q, quælibet Pro- ' gucns co»ceditur.Secüda autem confequentia nihil va
pofitio effet per fe nota in fcientijs fpccialibus; quam lct,& cius coniequens implicatin idiccio. I uplicat.n.”
metaphyficüs poflet habere per fe notam cx diffinitio 9 Propolitio,cuius tcrmiài quiddita iui cogaofcùt ir
nibus terminorum ;quod nón cft vcrurn. Quarto fic., a Metaphy.uco,& Imcz quidditatibus terminurá clb.
Bcneftat demonftratio alicuius prædicati de diftinito; per te nota finte,lit per ſe nota in ſcientia ſpirituali ſuf,
cum hoc qy 1llud prædicatum fit pcr fe notun, dedifti ticit.n. P fit per le nota Metaphyſi. Ad quartu n dici
nitione, (icut habere tres ett demóftrabile de triangu tur (icut ad Primum.I. p illud affamp;u(ta* •p aliquod
lo,cum tfi notum lit per fe de eius diffinitione, dicen- , Praedicamcntum lit peffc notum à diffinitióne alicu
do omnis figura planâ &c. ergo alius terminus eft diffi, 1us,& de diffinito demonttrctur) ett verú ratioae mo
nitio; & alius diffioitum quoad propolitionein per le. ſti, led non fum ſe, iam.n. distum eſt, p ſecundum ſe
notam. Et confcquenter inale dictüm clt 9 Propoli-, incidit ibi pcutio principij.Vndc ad clariorcm horum ,
tio quæ ex rationibus feu diffinitionibus tcrininorum intelligcntiâ, aduerte qüod demonliratio etiam potii
in 5. huius cft euidcns; cfi pcr (e nota (ecundumfe. Ex quibusjn fuma unitrumcntum intclle&us humani coniunëti cit.
déclaratio- fcrt Scotus,9 quia propofitio pcr fe nota clt nata hi & non rcrum proprietas.rcs.n.ipfeindifferétes funt vt
ΔΙβο
' berc euidentiâm ex proprijs terminis in quocunq;in dilcurtiue,aut ablq; difcurfu cognofcantur, ab intellc
., tcllectu potitis;licct actu non concipiantur nulla elt ctu uquldem leparato, timpl ci inteliectuintcllgüturs
' diltinétio interpropofitionem perfe'notam fecüdum à nobis autem1yllogiltico d fcurfu attingüt.r, Vndein
. . . fc & quoad no$. Et fimiliter nülla cft diltinctio inter 5.Meta.di.-pfcio lé nó rcfcrtur adicienúam, quia eius:
ಶ್ಗ per ſe notam ſapi ntibus vel inſipienti cxpcrsclt . <Juia, autem deindnltratio intellectus n9-!T.c.so. ;,
us,qa hoc pertinet ad cognitiòné terminoru;qui præ? ttri ett inltrumentum, addifcurliue concludendum in -

ſupponuntur ad intelle&á propoſitionis per ic note.” materia necelaria, & intrumentú oportetelle confor
Num omnis propofitio £m fenota,fit etiam per fe nobis noți.“ une.vtenti illo,c proportionato materie, circa quan
• ( • Ontra cädem diuifionem, & primium cius mcin verfatur, opor et demonitrationem conformem efe
brum arguit Petrus Aureóli órdinis minorü , ifi-' intellectui noltro, & conclufions (cibili vt fic• Sed qm '
Aure, pri: tendens probarcq omnis propoſitio per le nota tecum, 1nftrumenti vtilitas nulla elt nili in v(u agentis, idco an
mo- di •.q. dum fe,fit perfe nòra nobi$ fic. Omnis propofitio ex' upfa inlt. umcnti confectione præmittendae funt al:qu£
********* proprjs cónceptibus nota: cuilibet habenti illos, cit conditiones cius,requifitg ex parte matcrig, Tuerumpe*
per fc nota;fed omnis propofitio per te nota fecun dirent vfum agentis,&atteniendum ett, vi tit Propor
dum fe, eft ex proprijs çonceptibüs nota, ergo omnis tionatum vteiiti lncpte.n.imbeciliiartifici daretur in
propofitio pcrfe fiotâ fecüdum fe cuilibet hàbéw eius ttrumcntum non facilc mobile, propterca quia mate
propr os cöceptus eft perfe nota fed quilibet formans ria exigeret inltrumentum adeograue, melius.n. Pr9
- * : " ' … cam babet eius proprios conceptus.ergo cuilibet tor
-
portiohatü tibi inltrumentum tráderetur, vt Poflet [&
*.."
manti eam eft per fé nota: fcd nos formamus ei, aliter çüdum vires operari.Demonltratio ergo ctli fccundü
- u
ncc à pofteriori illa effet nobis nota,crgo nobis elt Pcr Me leu ratione fiateriae, quod idem cft,exigat 9 conclu
. . . "

.•.… fe nota, probatio g, quilibet formanseam habeat eius fiu eius non fit ex rationibus tcrminoru nota,uttamen
Proprios conceptus,quia nifihabeat eius proprios com eximbecillitate intellcctus, quæ cömuniter iuuenitu£
ccptus iam non format cam, fcd aliam, quia identi 1m hominibus, qua fit vt aliqd ignoret de diffinito q f
tas propoſitionis ex identitates conceptuum, non vo nouit de difhnit onc, oritur 9 Jemôltratio conformis
cum ſumcndaelt. Confirmatur hoc ſic.Sorte, tormans nottio vlu (it illa, in qua mcdiü ett quidditasalterius.
propofitionem quam vocas perfe notam fecundum termini,& cófcquentèr 9 in ea praeteromittaturid qd
íc tantum, puta Deus eft,aütfert intuitum fuum fu cxíe exigeret,pròpterca Arıltot. S. ceteri Sonicciuri
erillos conceptus, ex quibus confurgit per fe notitia demonûratioiiem,talem nobis edidere,qualcm vtilcm
illius propofitionis,aut fùperalios:fi fuper illos,ergo il elle cognoiccbant, ncc tfi lilucrunt 9 aliae ellent eius
Joshabet& eft fibi per fc hota:li (upcr alios, ergo non cond. έones,li noit a no obitaret infinitas.Ad ea aut
fcrtintuitūfuűfupër ilia propofitione, fed （upcralia, quae addit SJotus contra diuiliones ilias,uf quod ul* ut
quia illa propofiiio ita integratur ex proprijs cöcepti ùlio S. Tho. artificiofe facta clt Pcr drias ProP-u-9-
bus99 non ex alijs. alictas fiquidé partium : alietatem nis perfe note,quia.n.propolitio pertenota, "-"{"-
.totius inducit.Conſtataûtconceptus incóplexos, Par natº propoſito non per altam propoſitionem 6.• 0.
 ஒ6 Thom à Vio Caiet.Comm.
hocautem quod dico non per aliud notum,re&ediui. punfiumlinea fùbftantia.n.ipfòrum ex his eft,& quæcú
gatur in fm fe & in quoad nos,vt patet per Ariß. diui. que infant ratione dicete 4ікіа ей.Еt quibиjiита; еorй, T.c.3.
dentem eiys oppofitum.f.per áliuä notüm, in hæc ca quæ infùnt ipfis, ipfà quidém funt in ¥atione quid est de
dem membra.f.in per aliud notum £m fe,& pcr aliud noi ſtranti, pt retium inest linea ci cir iilure; & par -

potum quo ad nos.per hoc.r. diflinguitur demon[tra

tio qgia à Propter quid confcqucns ÉÍt q, prima diuifio & mp4rnumero,& primum & compofitú,& ปู่กู้ฝ## 3.

neccflària & non folum reéìa fuit. Et fiíbiliter fecunda qaod cst equilucerum, & ſcalenon.i. l3era parte lon
diuiſio pcreaſdem drias magis cótra&tas faéta cft,vt pa g”, eºnibus bis inſnz in ratione diccn quid eii ;
tetin ipfa diuifione. Quod äütem tcrminorum cógni pine, quidë linea,inde vcrò numerus, fimilιter & in alijs
tionis in huiufmodi divifionc meminerimus ad infinuă huidiuodivnicuid; perfe effe dico,quæcúq; verò neutra
$am feu circumloquendam vcram(quam diximus)dif. łfer fhJint accidēntia jù::t,pt m1jium,äát albam апі
Aureo. ar- ferentiam faétum &lt,vt philofophorum mos eft. Ad mali.4mplius quod non ducitur defùbieéto alio quodam, Tertius.
£'Tirºl- argumenta vcrò dicitur j, cum identitaspropofitionis Σt ambulans & album, cum quodãä alterum ambulaus
" ſecundù ſe attend tu penesidentitatcm ſui ſignificati # & album:Sttbftantia autem & quæcumq; boc aliquid,
$opmplexi. & rgtalis fignificati,quod pöt concipi con fignificant nó alterum $iliquodfùnt quod vere fùnt. £2ug*
fuſe, & diſtinéte; eadem ſecundum ſe propofitio eft quidem igitur mon de fùbie&to fùntperſe dico, qua verò:
quæ conftat cx diffinitis,cü illis quæ conîtat' cx ratio
nibus corum, & non differt nifi ficutdifunétc & con de fùbiecto accidentiafùnt. Item aìiomodo qúá quidem Qgartus.
N tato. fute cognits, to delt differre quo ad nos. Vndeadur Prgpter ipfùm
ipsâ inefi »mcuiq; perfè, quod veró nó prºpter.
accidens, eft v: fi.ijnbulán:e'corfo corufa , c.-
£ugncntom d'f} maior cft Gc modificanda,omnis pго
P°fitiosx Projâ js «onccptibus nota&uifiée habénti, cidens eft. non.n.propter id quod ambülat co;j.af,ſ:d.
!!!**!iincte cft pcr f nöta;aliter non eft vcra vniuer quòd accidens dicimtis boc : i veròpr"pter ipfmper
faiigei:habéri.n. llos cófule licet qfiq; fit pſe note,non Ję,*ff¡aliqu0d interfèí#«míñmterät f%# dhm "ніе 1-сио
£!££et,qua qfiq; ad evidentiäm'coniplexi fignifi nem,quoniamпon фида
propter id 1uodinterfečtů ſtiigerſt. sed r.cô.1o.
accidit interfèrium inferire, 4... igitus d cun
ºººfuifciunt conceptus côfuſiterminorum,vtin itta.
Qmne fofgm clt máius fua parte,qiique non,vtin 1ſta tur infimpliciter fiblibus perfè fie fant , cut ineje
Deus cft.Elt ctiam, diftinguenda iilà propofitio,9 qui
Ρικέιραιιιιθμs,aut ιuejë propterip/αφία/η: ex ηρίθ'
libct formans cam,habe§eus proprios conceptus,di-: Jurate, Non.n,contingunt non ,nefè, aue fimpliciteraut,
fun&c vel confufe. Et per hoc patet reſponſioad con
^4°°f*: firmationcm. quiaSofrémîïò ôáôïíô propofitio Parau ºPP fra, vrlineæ aut reċtum aut obliquum, es namero.
"*" nene, De sett, ferre intium fuum fuper illos cöceptus tradiéiioimpar.in
Est.n.contrarium autpriuatio aut con
eodem genere, vt par &-' impar i» nu»c, i,i
c¥ quibus confurgit perfe notitia illiùs propofitignis. fecundum quod fèquitur. Qgäre f; ്
ef äu: affir
器 nte ligi di pliciter, vno modo diſtinéte, & ſic eſt.
allum<!ęn. tibi pcr fé nota,aliómôáôçãïíç,&fic, mare,aut negare neceffè eft, & quæ perfè fìnt ineffe, de
verunº. Et hoc ſuffici,Iden itas.n. propolitionis fun fe omni igitur & per fe dete, mimitem %. mcdo. ' :
…

*********lietate conceptuum obicétalium ém (e,&: '. ' Summahiiius capituit hæc cſt. ... ... . ..

ºººººtate con eptuu formalium, & ideo non va

ritur ex diiunctc vel cönfufè concipi, vt di&ú «ft,quia !
S Yllogifmus dcmonftratiuus cft éx neceſſariis: pro- Prima coi
baturâ Priori,qua quod fcitur pcr cum cß fi€ccí- clulio. .. i
P***Portet q varietur exvårictatepefteråris. farium,quia impolsibilc cft aliter fé habere. IT.
9 CAccunda cត្ស៏ poſlet an A$$Picndus? ctt crgo cx quibus & qualibusdcm&- Cor.
demonitiatio circularis tit aliquo modo pofsibilis.f à moijftrationesfiunt. ' - - - | Diffinitio
eír.tes.c8. Fºtº:Y!!Polleriori.Scd qñ de hö©ìñîeïðîñçâ?3.. Deom;m dico, quod cft non in quodam quidé fic, P*******
go.dubio. habebiturfermo,& muita éporte: Praecognoſcere an &in quo$dam n9n, neque aliquandô fic,& a iquando
$!'j}$$usltionem,idco illucifq;quęlij, hędifìra. no': Probaturà figno;quia aitero iftorüïíôáôïí
tur.lllud tamen aduerte,q nec prima nec tertia ró rm Prgfcruntur inftafitiae còntrade òmììì. -

Probat demonſtrationecticulare eſſe impoľsibllé, cx Primo modo per ſe inſuntguscino, inſu ntin röne Diftinicio.
$pd*$9 demonftrationcmãdã, & £ÉÉÉÉqüíá, diéte quidelbytline ineſtriangulo:&punčič lincę.
ºcunda autem ratio quantummie contrº demon". Secºndo modo per ſe intunt quacuno; infini aljs, Cor. .. .
$trationcm c rcu arch, ę proptcr quid. quæ in ratione corümirifunt quiάζόδήδύί. - -- -

**li«ra quia,tunc dictiirsùííííííííííííííc gº contra Ruæcunq; neutraliter infunt accidentia fugt. . . .

demºnitrationcm circularem fim pliciter acccptetur. ,.Tcrtiº fnodop fc funt,qua° nó de fübieštóäicútúr
De omni & perſe. Cap. 4 aliggo quodam, Juae vcrô de fubie&oaccidcntiììt
Conclu. 1. ( !
, it%
^°"'* autë impojiiile necerium
eft fci?;iaJimpliciter, efi alitè, fè habere cu elt;Q%rto
vtiq; erit
modo per fe inc(t quod propter ipfum in.
Quod v£ro nön proptet ipíum áccideris $iííí.
ambulante aliquo cofufcauit. - -

*• ideffefeibile quoá eflfecundúemonjîiiiâ Quæ £rgo dicimus, in fimpliciter (cibilibus, per fc Sectida c5
fientiam.Dem."ſtratiua autëeſt quam habemus im ha clufio.
fic funt,fiçüt in elle ÊdicátibuSjíiííeííé Р opter ipfа. Tertia
Cor. bendo demonšira: orº. Ea nece/arts itaque fyllogfmus con
Eğ!\£cin{unț neĉçíîârio, vel{implicitér,ØÎÏ¡¡¡¡¡¡¡. cluſio.
T.c.8. demonſtratius £*f.4ccipiëdum eft igitür ex quibus & fiunctione.Probatur hoc vltimum à Priori, quia talia
4u4libus demonftra tonejimr. T°rimum autem determi difiunâaaut opponuntur contrarie'ì mediate, aut
tiabimus quidfit de omni,& quidperf,& qaia v iuer Priuatige,aut contradictoricin eodé Hcncrc, quae ne•
Jale. De omniquidem igitur hoc dico,quod vtiq; e$i nó in ccſle eſt affirmarevelnegare. . - -

4uodam quidem fic injuodam autem, mom, nec aliquando
*****/tc,aliquando però nen, vt de omni homihe ani
mal, fi verum efl dicerehominem, verum ef! dicere ani
mal:& fic tunc alterum » & alterum, & fi ii, omni linea
punitum.ſimiliter eft.Signum autem efi quo iam inftar:-
fia« fic proferimus, ficüt de omj interrogati, aut fi im
primus mo 7*044unom,aut aliquando non.pe,Jè autèm Jun: que
dus per fe. £**£Jìnt in eo quod quiJeii, j, trianguloingſi linca &
-: Series autem hæc eft.
Pºr Nºra demontratione, intendensotende.
re in fcquentibus ex quibus& qualibus ncceflarijs ett
dcmofliratio in hoc £ap.triafacit.primôïíôáôïí
Proceſlus Prima concluſione afsignat.Secundo pręmit
tendori trid ſide omni, perſe, 3 vnueriali quid iint.
Du9,Prima diffinit figllatimi. Tcrtiô qûoçôáôáël
monitrator ನಿ fe,)infiuuat fecunda conclufio
n&&ºduitº taliafuntyîëcefīāria,iñïëàäåðåâîñåðåð.
Quae mam
ln Pofter.Analyt. Arift. 97
ſu bi &ori
C1 R ca diffinitionem dcommi,aducrte quðd vni eft diuidédum per hos tres modos.f.fimpliciter,& quá
uerfalitas fubie&orum & téporum diffiniens de omni do natum eft inefse,Et vt in pluribusneccfsario,quádo
& tempo
rú vniuerfa non oportet quòd fitvniuerfalitaspolitiua& aétualis. natü eft inefse . Et conftituit trcs fupradiétos ordines
lutas adde iſta.n.Dcuseſtačtuspurus,eſt de omni,cü tit perſe,& propofitionü.f.e arü,in quibus e(t vniuerfalitas fubie
οιηni τες fingularis,& tfi necaάu nec aptitudinceius fubie&um &oium & temporum fimplicitcr,& earum, in quibus
ratur. “ habet partes{ubie&iuas,& fimiliter eius fignificatum c# vniucríalitas vtraq; nõ cõtinua, fcd regularis,&ea
nec menfuraf,nec eft mcnfurabile téporum dfijs.Scd rü,in quibusvniuerfalitas vtraq; eft necèfsaria quidé,
ſufficit pºſitvniuerſalitas vtrad; negatiua & virtualis, fed cum per accidés defeótu.Ncc oportet vt fi quęlibct
negatiuâ inquam ita q) nulla pars fubieétiua fit cui tale cuiuſq; ittorii ordini cft de omni,q diffinitio aſsigna
praedicati non conueniat & ſimiliter nulla ſit dfia tem ta de omni ab Arift.conueniat fimpliciter cuilibet.Sed
poris in qua non conueniat. Virtualis verò quia fi fub fufficit gyin primo tota fimpliciter fàluci & in alijs £m
icctum haberct fub fe partes fubiectiuas & menfurare quandă proportionalem imitationé:aliter vniuoce,nő
tur tempore,cuilibet,& femper adeffet tale praedicatü analogicely de omni diceretur de omnibus (upradi
vfi notätcr(vt Albertus dixitjArift. diffiniens de omui, &is. Ad euidentiam modorum dicendi per fe notan
vtranque vniuerfalitaté negatiue pofuit,dicens aon in dum eft,q» per fe potclt accipi dupliciter. vno modo
quodá fic,& in quodä,nö,ncquc aliqíi fic,&aliqfinon. pofitiue.alio modo negatiue.Si fjmat pofitiue,vel e(t
Aduerte fecundo q vniuerfalitas téporis fiue pofitiue, conditio incomplexorú,& ficdi(tinguitur contra hoc
{iue negatiue intelligatur nö oportet spintelligat pro quod dico,in aljc,& cóftituit tertium modum £m qué
omni tempore fimpliciter,fed pro ombi tcmpore quo fubftantia & quaecüq; fignificát hoc aliquid, cntia per
tale praedicatū datum clt inefietalifubiesto.nó.n.illud fe funt. albü verö & ambulans, entia in alio.Vel ett con
tfih df efTe fcmper quod nunquàm abeft, fed illud quo ditio complexorum,& fic diftinguitur contra per acci
que fempiternum dicimus, quðdinfallibiliter fuo tem dcns,vt idé fonat quod accidentaliter feu contingen
pore inuenitur.vt ortus & occafus folis,& coniun&tio ter,& cóftituit reliquos tres modos,perfeitatis.Primú
nes planetarú & fimilia,qug perpetuo perfeuerát.Hgg. quidë ti fit conditio complexi ſubſtantialis.Secundum
n.omuia in demonſtrationibus vtcécluſiones neceſla vero fi fit accidétalis.i.cxtra rei effentiam. Quartum fi
riæ cadunt,vt patet in aftrologia , & confcqucnter de fit côditio cauſalitatis in ſubiecto.reſpectu praedicati,
omni ſunt. Quod ačtiſtackpoſitio ſit frn menté Ariſt. vt patct in tcxtu.Si aüt fumatur per fc,negatiue,potcft
probatur fic.De omni po(tériorifticü exigit vniuerfa accipi ét duplicitcr.l.vt conditio incomplex, & ſicdi
litatcm fuppofitorú,propter formâ fyllogifini,vniuer ftinguitur cótra hocquod dico cum aliò,& nihil aliud
falitatem témporis,áut(vt Albertus áit)proptcr matc ni(i {olitudiné dcnotât & fic dicimus q, quantitas per
riam ncceflariùm,circa quam verlatur demouitrator. fc neq; circularis neq;recta , & aninal per fe,n eq; ra
ncccfTarium.n.immutabile & perpetuü eft.Talis ergo tionale neq;irrationale, nihilaliud intendentes,nifi q?
exgitur temporis vniuerfalitas, qüa!é neccffaria mate quãtitati & animali folitarie fumptis r.ihl eorum imelt
ria requirit.Cóftat aüt q) praediçata omnia ncceflaria & hoc modo per tc nó contituitaliqué perfeitatismo
funt,aliter de cis non eflct (cicntia,& rfi pcrpetua non dum.Si aüt perfenegatiue fumptú fit códitio comple
funt nifi modo di$to, quia.f. infallibiter qfi nata funt xi,ficdiftinguitur contra per accidens, vt idem Ionat
Infra primo incflc infunt. ergo tális temporis vniuerfàlitas fufficit 9 peraliud, & ficdicim”g iſta,höcft albus,cſtpcrſe,
huius, ad de omni.Et cönfirmatur, quia in primo huius Arif. quia homo eftalbus,nöquia aliquid fit album.fed quia
Te.c.49. cxprcfle dicit,talcm pcrpetuitatem cóclufioni dcmon ipfum informat albedo,ifta vero,alburncft homo, eft.
{trabili fat effc:Si dicitufq, de coniunctionibus & afpe per accidens , quia albo non ineft homo, nifi quia id
ętibus planetarun,,& firfiilibus in actu non eft fciétia, quod fubfternitur albcdini , eft homo,& hoc quoque
led in aptitudinetň, & cófequenter qp huiufmodinð modo,per fe nullum perfeitatis modum conftituit.
funt nec perpetua, nec necelaria, fcdaptitudincs ad Num definitio,& quae in defiuitione ponuntur per fe de defi •
ipfa. Contra primo quia hoc videtur cótra intentigné nito predicentur.
cxplicitä loquentiü de huiufmodi,non.n.dicunt 9 Lu Irca primü modum diccndi per fc,dubitatur.quia
na clt eclipſabilis,nec q mars eſt ſaturno cóiungibilis, non videtur verum,q, qugcünq;ponuntur in dif
fe f,9 Lunæ ineft cclipfis,& marti coniunéìio,licet nô finitione predicentur perſe de diffinito Subiectum.n.
dicant hoc efl: nunc.Secundo quia £m hocita erit ſcié poniturin diffinitione fui proprijaccidentis, &tamé
tia dc coniunśtionibus,8 afpečtibus & retrogradatio non prædicatur perfe de eo,fed pcr accidės (vt infrain
nibus,& tationibus,& huiumodi,que inueniúturin hoc primo di c.18.)nec pót dici q hoc intelligitur de
cœleftibus corporibus,ficut eft fcientiãde ultis, homo partibus diffinitiwnis in fećto,& nó in obliqu3;=xPrcf :•.«.44.
elt albus,homo currit, homo nauigat, homo difputat ie nanq;in textu dantur exépla de partibus diffinitio- & 36.
& histimilibus.hçc.n.omnia demöhltrabilia funtin po nis in óbliquo vt patct de lifiea refpcótu trianguli, &
tentia. Aſlcrere authoc,alienumab hun, uno ſenſu eſt. punéto refpcâuiincg,& Albertus & S.Tho.hic dicunt
omnes.n.dicimus de iftis non haberi (cientiam & dc il quod ad hunc modum pertinent nqn foium ea,quæ in
l s haberi.loqucntes proculdubio de vtriufque in actu, recto, led ét in obliquodiffiniuntaliquis. Ad hoc du
in vniucrfalitfi,non in particulari. Aduerté tertio non
cſſe extra latitudinem propoſitioni de oi poſterioriſti
biü dfg, quælibet pars diffinitionis eo mö, quo poni- Prima re
tur in ditfinitione, predicarur in primo modo dicen- ponfie.
<o,Prgpofitiones natúralés, in quibus prędicatô ineft di per ſe de diffinito, ita q ſi diffinit in recto,praedica
necefìärio fubiećto,vtin plúribús tá {uþpöfitis, quàm tur per fe in recto,& fi in obliquo,in obiiquo.Et quia
téporum dfijs,qfi natum eft ci incffe,licetin aliquo,vel accidens dupliciter diffinif. . in concreto & in abtra
aliqfi fallat per áccidés.Tales fiquidé Appofitioncs funt cto,& quãdo diffinitur in cócrcto, fubiectum ponitur
& Prºmiſla & concluſion.csſºpc in démóſtrationibus ibi in recto,vt patet dicédo,fimum cft nafuscuruus:&
naturalibus,cum fcibiles (int,& confequenter funt pcr quando diffinií in abftracto,fubicctù ponitur in obli
T. c. 18. e & necelarig,quia(vt infra otéditur)neq; de his.que quo,vt patet cü,df,limitas elt curuitas nati: idco {ubie
T-c. 15. ſunt per accidens, neq; dc pofsibilibus alter fe habcrc, ctum prædicatur iii primo módicédi per fe in obliquo
dcmoftrationes fiunt, pcr fé aüt & neceflariü dc omni de proprio accidétein abſtracto, in recto verò deco
!uPPosüt,funt igitur & illæ dc omni & habét vniucr dcin inconcreto. Adauctoritaté aút Arift, dicentis QP
falitatcm temporum & ſuppoſitorum,non ſimpliciter ſubiectum pre icatur de ſuo proprio accidentº Per
neq; quádo natü cft cfTe, fevt in pluribus neccffariam. accidens,diciîur quòd ficut pcr fc fumitur dupliciter
Vndc uc omni pollcrioiillicum analogum quoddam vito modo vt diftihguit contia pcr illud , a'io m9dovt
Tho.de Vio in Poft. G diftinguitur
º
 98. Thom.à Vio Caiet.Comm.
diftinguitur contra accidentaliter: ita per accidens fu uertc gy tam accidentium, quàmformarumfubftantia
mituR duplicitcr.vno modo vt idé fonat qd per aliud, lium diffinitio fecundum corum exigentiam in abflra
Tejé, alio modo vt idé cft quod accidentaliter : & q, Ariftot. Čto pcrſpicienda eſt, ſubſtantiarum veró compoſitarū
diuerfimode vfus cft pcr fe & pcr accidens: hic & infe in concieto.cuius cáufam requircfivis, vbi fùpra. Ad ££*£**
rius·hic fiquidé accipit pcr fe & per accidés.i.acciden claritatcm huiusprimi modi dicendi per f. aduerte qd & gea
taliter,ibi verò pcr fe & paccidens.i. pcraliud. Vñiſta in hoc modo tripliciter propoſitiones reponi urGuei"
propoſitio,ſimù cſt ratus,eſt per ſe in primo modo,8. dam proprie & principaliter,& hg funt tam illgainqui- -

nö accidétalis,& ett pcr acccidés,i.peraliud,quia natus bus diffinitio data de rcfecundum cxigentiam praedi
nó inelt (imo, fed eius fubftrato copulato per ipfum, caturde diffinito, vt animal ett fubftätia animata fen
vtinfra dicei:otare nulla ctt contrarietas inter reſpon fìbilis, quàm ìilae,in quibus dfia effcntialitcr conuerti
Reprobat, fionem,& Ari{i.dicta.Hæc refponfio licet fubtilis fit,à bilis de eo cuius e(t prgdicatur, vt animul e{t fenfibiie,
proprictate tfi rccedere vidcf: quia propofitiones,qug Quædam autem proprie & fecundario ; & hg funt,in
propricfuntpcr ie, de quibus hic loquimur, funt illae, quibus reliquæ talis diffinitionis partcs dc diffinito
quibus vtitur demôftrator vcl in præmißisvcl in con pracdicantut ; ſiue in rccio, vranimal ell ſubſtantia,ſi
clulionc.propofitioncs aüt, in quibus fubiectú prædi ue in obliquo,vt linea eſt ex punitis.Quaedam verò im
catur de accidente proprio né ſunt illae, quibus vtitur propric, & hg funt in quibus d.tfinitio data derc non
dcmonftrator;igitür propofitiones talcsnö funt perfe fccundum rci exigentiam, fcd fecundum exigentiam,
eo modo,quohic eft fermo de pf.Maior bu s rationis modi fignificandi prædicatur de diffinito, vt fimum
tti cuidens, & infra cuidėtior apparebit, minor aút elt cft natuscuruus, &in quibus talis diffinitionis pars dc
Ari!!.infcrius loco aliegato:vbiait, qd praedicatio fub diffinito prædicatur, 器 autem nö quælibet,fcd illa,
jccti dc accidéte nó vocatur praedicatió, & fi vocatur, quæ extra eflentiam cft diffiniti fecundü veritatem, &
dcbet vocari cũ additione diminuente,pradicatio fm ratione modi diffiniendi vt intranca fita eft, reliquati
Seennda're accidens,quia tali nó vtuntur dcm, öftratores. Oportet quidcm pars propric & fecundaria per fe praedicatur,
fponfio.ve- ergoaliter refpondcrc, Érittcndo g, ficut res pót du vt patet dicendo, limum et curuum.Neciolum atten
Jºe
plicitcr cófidcrari.vno miodo £m fuaim naturâ abfolute daslatitudinem dari in primo modo perfeitatis pro
aiio modo vt fic vcl fic tigiiata, ita natura diffinibilisPteriſtostres ordines propoſitionum, ſedin quolibet
pót dupliciter diffiniri. vno modo £m exigentiano fuae horù ordinum latitudo cft,& fempcr qug prior cìt, di
inaturae fimpliciter, alio modc £m g) figfiiur in concre gnior cft vt in hoc modo repomatür.Caufa auté huius
to,vcl in abftra&to. Diffcrüt aút plurimù itti duo modi latitudinis & diſtinctionis ſiti aperta eſt extebusordi
diffiniendi: quia qiircs primo mô diffinií nihil ponit natis,& adeo clara vt explanandäm amplius non iudi
in cius diffinitioné in rccio nifi genus & dfia, licet in cem.lllud aüt lupcficictenus pertranfeundum uö ccn
obliquo ponaf qfiq; aliqd vt adüiiü, quod cft cxtra rci feo,9 Aiif.defcribcns hunc primü perfeitatis modum
¢fìentiá, vt patct in diffinitionibus¡formarú tá Íub[tan duo excmpla adduxit,inquórü neutro, id quod ponit
tialium jaccidëtalium.Qn verô rcs diffinitur vt ſigni in diffinitione praedicatur dcdiffinitoin recto, vt fua
ficata contingit q in ei sdiffinitioneponaturin rečto dt rct eaetiam quæ in obliquo cadüt in róne,iuxta hüc
id,qugd eft extra rei eflcntiä,quod vt ádditú ponendü modü perfcineffe , eo tii modo quoin róne funt. f.in
cflet,fi fecúdum natur; exigcntiâ diffinirctur, vt patet obliquo proprieloquendo(vt diciü eft)in primo quo
cú difinitur accidensin concreto, dicimus.n. q, imum , que &xéplo id quodin obliquo cadit indiffinitione,ter
elt nafus curuus,ponentes nofum in rccto vt genus, & minus sit altcrius prgdicamétià diffinito. Linea.n.eft
th naſum extra ſimitatis cſſentieſſe conſtta, & ºp po in predicaméto quititatis & triigulusin quarta ſpecie
Nota nendü in obliquo in eius diffinitioue,(i natura diffinita qualitatis,in (ecundo aüt excmplò, id quodin obliquo
' folü refpicerctur. Hisprglibatis df ad dubium,q) ilta rc cadit eiufdem gencris eft (per reductionétiì)vt putet;
gula Arift. Quaecung; infunt In rône dicontc qu deft, vt infinuarct 9 fiucrcs fit çiufdem, fiuealterius praedi
per ſeinſunt primo modo intelligenda eſt cum duplici camenti,dummodo ponai in diffinitionerei in primo
gloſſa.vna ſupra ly 1ône dicente quid cſt, vt intcl iga £modo przdicatur dé diffinito,fuotíi modo. Eft quoq;
turióne dicente quid cft rcs, fecundum rei «xigétiam, in cifdcm exemplis aduertcre g) in neutro dedit exem
& non im q ſic ſignificatur. Altera ſupialy per ſe in plum de tota diffinitione aut parte, qug fit gcnusvel
ſunt: vt intelligatur, per ſe inſunt diſtinto comodo, dfia rei diffinitæ,vt patct in vtroq;, in盟 quidcm,
quo in ipfa diffinitione cadunt, ita g) (i in:rinfcce,aut quiadřiadcbctcíle eiufdé generisců diffinito, in fe
in rcéto ad diffinicndurn fumuntur,intrinfcvc etiam & cundo aüs,quia dfia diuidii genus,Pupétü quantitagis
in rečto de diifinito dicütur, ſi aut vt additum,& obli diuifiuadfiâ non cft,docuitäütem èxhoc,quód nó fit
què, fimili quoq; modo diffinito inicrunt Et pcr haec nobis curgadintueridum ad id, quod in diffinitione
facile paterfifioad obic£ta. Dicendum c(t. n.j [ubie ponitur,nú ſit genusveldifferentia diffiniti; ad hoe9P
&tum in resto proprie no praedicatur per ſede proprio infit per fe, quödcunq;enim inratione quid eft Poni;
accidentc,fed in obliquo,quia fubtecüü ett extra cficn tur,fiue gentis vel différentia fit, fiue nqn,fcd aliquod
tiam proprij accidents,& có(cquenter nó ponitur in eius prinçipium fit,per fein primo modo ineft. -

trinfece & in recto in diffinitiorie £m fuae fiaturæ{exi Num propofitiones, in quibus fubie&um cadit in diffinitio
gcntiam data,licct ponai in re£to in diffini.ione eius ne praedicati,fint per fé in fecundo mod9. - -

data £ m exigentiam cíus , vt fignificatur ín concreto, irca fecundúmvdum dicédi perfedubitatur, quia
quia tum ex modo fignificandidiffimiendum cft more C in propofitionibus, in quibusfpecies Pr£dicaf de
fubítantiarum cumpofitarum,vt in fine cxpofitionis li gcnere, fubie&um ponitur in diffinitionePfgdicati3
belli de ente & eſsétia diffuſe declarauimus.Vi pprie
Сар.7. de praedicatione loquendo fccundü doótrinam in hor
íi nó eltprgdicatió per fe.ifta.n.animalefthomo, ef;
per accident,clinó ſit de omni. Et ſimiliter in Prºpoſi
capitulo traditā, ſubiectum in obliquo per ſe in primo tienibus,in quibus diia prgdicafde genere,fubie£tum
modo predicatur dc proprio accidente, 8 ccundum ponitur in röne prgdicativt additü, quia $it eius Pro
doéìrinam inferius fufcipiédam, fubicctù in rc£to per pria materia,& tfinecibi eft 5dicati9 pcr fe, quianon primare.
re; r. accidenspradicatur de ſuo proprio accidente. E sme eſt de omni.iſta.n.animal eſt rönale,eſt peraccidens,V， iponſo. Egi
rit9,quia prgdicatio in rectò dcnotat fubiectum ineffc ce fe patet. Adhgc facile refpondentadpauca rgfpicié iij.
paßioni,quod non nif'pcr accidens verum cfl,prædica tes, & dicunt qùòd quia prædicatio per fc Prgfuppo
ίιο ναι ο in ဖွံ့ဖြိုဂျို" dcnotat dependentiam patsions à
nit predicationem elle directam,'& ifte Predicationes
fubic£to,qug clt ad fuum Principium pcr Id &c. Et ad nó iufit direäg.ideo non funt ad Propo it့ပ္ရန့္စ္ဝမ္း
- Xit fºr 11?,
-
 In Folter. Analyt. Arilt. 99
xit.Ariſt p per ſe ſecundo modo ſunt, quecunque in lariter fumpto,vt quedã figura habet tre si& ille,inqui
funtalij &c.intelligiflalua predicatione direćta. Hęc busPa[sio alicuius fubiccti prædicatur p er fe dc (ubie
rgfponfio & (i quo id primâ obie&ioncm repelléda nö ctqlllius fubiecti, vu iniftum elt vilibile, fi color mifto
videatur,in {etfi nóplene yeravf:quia vt patebit,pro per fe iocft,& illae , in quibus Pa[sienes mathematica
pofitio,in qua diffinitio accidcntis in conçeptu prædi les prgdicátur de fenfibilibus,de quibus funt demóftra
catur de coeſt per ſe in primo modo, licet improprie, bilés, vçl per medium naturaleâ priori, vt terra eft ro
& tfiibi interuenit prgdicatio indirecta:nó ergo prædi tunda, vel perjmediü mathcmaticum, vt radijreflexi
catio indircétam perfeitaté omnino deftruit,Sed dato, habértres angulos arquales &c. Quedam verò impro
9 fic cffet obiectióni fecüdae non fatisfit, quia prgdica prie: & funttam illæ, in quibus diffinitum prædicatur
tio driae degenere non citminus directa i predicatio de diffinitione data non £m exigentiam rei, fed modi
fimi denato,& crifpitudinis de capillo, &päris de nu figuificandi,vt nafus curuus eft fimus,quàm illae,in qui
mero,& (imilcs, ficut.n.iniftis fubiečtum caditin rónė, bus diffinitúpla dicatur defua diffinitione data fecun
Prædicat & cöluselt prædicato, & prædicatú compa dum rei cxigentiam,vt curuitas nafieftfimifas, & ani
raturad fubiectü vt fórma de materia, ita in illis fit in. mal rationále mortalc eft homo. In hisfiquidem, quia
, quibus diia prædicatur de genere.genus. n. rt diétuta ſubiectum eſt ipſa ratio praedicati, p predicatum non
, cft,quia proprie eft dfiae mìteria,ifi eiusróne, vt addi denominaturfubiectum,ideo in fecüdo modo impro
• * • tum cadit,& cóius eft ipfà,& dfia fe habet adipfjm vt prie rcponi oportereduximus.Sunt etiam hiclocandæ
*.* * * forma ad, materiam. Non eft ergo indireéta prædica-, & illg in quιbus directe inferiora ſub diſiunctione de
* * tio diig de genere, aut oés iftae (uht indireéìæ,qu9d cft. fupcrioribus prædicantur, vt quantitas difcreta eft nu
Secunda re voluntariü, Qportetigitur alitcr refpondere & diccrc. merus vcl 9ratio. Eft quoq;&hic attcndcnda latitudo
cum Arift. in hoc cap. qp prædicarü recipiens in fua fg;. fccundi modi diccndi, pcr fc non folum fecüdum iftos ,
tione {ubieéìum,quodää eft,quod fimpliciter illi ingft trcs propofitionum ordincs,(ed in quolibet ordine,illa '
ncceffario, vt rifiöile homini & habere trcs triangulo, digniorem locum videtur tenere quæ P rius numerata
quoddatn verò q»nop ſimpliciter,ſed ſub diſjunctione eft.Caulas autem horuin fatis ex rerum conditionibus.
ncccffario incft iübie&o,vt par vel impar refpe£tu nu eluccfcerc crcdimus: ,,., ...; 3: ".

meri.Etfm hocdicitur '), huiufmodi adduçig:ProP9 Num gmnia, qux non priino,yel modºialant, per
-- - -

fitioncs,eo mö quo funtficceflarig funt per fe,& quia. accidens inliut. . . . ... ‫ و‬.. ، ، ، ::: - :
non ſunt neceſſarie niſi pradicato ſub diſiun tione ſui C Irca propofitioné illâ correlariâ quam poft duos
oppofiti fumpto, ideo honfunt pcrfenifijllo modo. La primos pcitatis modos addit. (Qujecunque ve
vndeiſta,animaleſtrationalc, non eſt perſe, ſed 'ſta, rò neutraliter inſunt accidentia funt) dubitatur.Si.m. .
animalcftrönalevelirrationale; ficutifta,numerus ett hoc verü cttfequitur qu9d illa,quginfunt pcr (e iuxta
par,non eſt per ſe, ſediſta, numerus eſt parvelimpar, quartü modum per fc,àccidentaliter infunt, quod eft;
vnde Aucrröis, hîc ait,q, quia gcnusdiuiditur pcr oP fíìanifefte falfumi: quiapropofitiones quartimìodi in
pofita diuitione ឆែ , non euaditab vno corum, grediuntur demonftrationcm; vtin textudř. Adhoc
3 Proportio cius ad vtrunque membrum fub difign èft dicédum φ cü quartus modus vt diftinctus forma
&tioné eftficut proportio äominis ad rifibile. Arilto. literabalijs vtat per ſe vtcóditione cauſalitatis,& effe
quoq; in textuait,g, in ſcdo modo per ſe inſunt trian: ctus,& vt fic nofi habeat vt prgdicct de caufa,quglibet.
;ulo Ifopleuros,&īcalcnó,& altcrapartelongius,intcl propofitio quarti modi, inquantü includit pcrfcitaté
igens pér hgc,díias triãguli diuifiuas,potius quàm fpe • prædicationis, ingreditur primü vel £m, módum : in
gies.Qä ergo df in textü , q, pcrfe fecundo modo in quátum includit perfeitaté caufalitatis ingreditur quar .
funtquecunq;&c.intclligiffic, quæcunq; infuntalijs, tum modü. & proptcrea omnis propofitio Per {Grò
uzincorürönefunt;pcrſc តៃវ៉ា fimpliciter,vel fub. ne prædicationis, oportct 9 fit in primo vel infe&údo ;
ifiunčtione fui Proprij oppoliti. Et Për hoc patet re modo. Vnde iſta(decollatus interijt)róne cauſalitaris
ípólio adaliasintátias fímiles.ínafusettimus capillus eſt in quarto modo, r&neverò Praedicationis eſtinſes,
eſt criſpus & c.he. n.omnes fub diſiunctione ſunt per cűdo: quia interitus eítvtpafsic decollationis,licct nő,
fc fecüäo modo, quia fubiecium ponitur in róne prae. adgquäta fibi, fcdfubicctò fuperioricöi decollationi,.
dicati.Confideránáú cft rurfus, g, quia ad Prqpofitio 器 ,& cgtcris huiufifiodi. Subtilitär ergo ac.
nem perfe in fecundo modo fúiiicitin fubie&fo inclu optimc dixit Arift.qugcunque nec in primo,nccinfc-;
diid quod ponit in diffinitione praedicati,& non opor. cündo modoinfunt accidcntalitcrinfunt, quia omnisi
ter femperiptum fubiectum Poni indiffinitione Pradi inhaefio expcrsvtriu(que perfeitatis , c(t etiam expcrs, *****
cati,vt patet qfi pafsio fuperiorisdc iaferiori Prædica quarti moäi refpectu'lligis {ubiccti.Vndc notantcr di
*pr,ideocůintextu diffiniturfecundus modus dicen xit neutraliter infunt,infinųãs 醬 Q” de, p{ci
di pcr fc,& dicitur gipfafubie&a infunt in diffinitio tate prædicationisloqueret,incſſe ſiquidéPrædicatio
'ne praedicati,gloflétur, ipfa £m fe vcl aliquid fibi in né fundat.Signú neq; huius nô paruú eít,q» Art con-.
trinfecum. Ad maiorem claritatem buius fecüdi modi tra quodlibct per fc, ponens fuum accidés cótra per£e.
*** *** dicendi perfe,aduertc 9 étia hoc mó triplicitcr pro quarti modinò oppoſuit accidentalé praedicattone,ſed,
poſitiones reponſitur.nam quadá propries: principa cauſalitaté,dicés,q verô nô propter ipſum,accidés eſt
Iiter: & hæ {ùnt.tâ illg,in quibus propriü defüo primg vt fi ambulante corufcauit,Quod aüt omais Propoli-:
fubieóto vel eius diffinitióne enunciãtur, vt homoc tio cxtra primum &£m modum fit Purc pcr accidcns
rifibilis,& animal ränalc mortalc cft rifibile, äulig,in declarat fic: tcrmini ppofitionispofunt dupliciterfu,
quibus diffinitio proprij de primo fubiecto vel diffi mi.f.quidditatiuc , vélém cfle qüod habent in koc&.
nrtignefui primi fubiécti df, vt homo eft naturaliter in illo realiter, vel£m rónem Manifcttü eft aüt quod
potés riderê&c.& aial rönale moriale cltnaíüraliter. P£rfeitas Propofitionis.9or#çctae excis nó {cqqijur ba .
potés ridcre&c.vclaliquid huiufmodi,& hoc táin Pro bitudinem eórum £m c(lcquod habéthic vel ibi, quia.
prijs ſimpliciter,ä in diſiunctis,ſsue diſiunétaſint dfig tale eſſe particulare contingens & corruptibile cſt, cü
ម៉្លេះ eft rationale vel irrationalc;fiue fint omnico quod fcquiturad ipfam ; propofitio autea.
* " Propria,qu£ vocantur pafsioncsdifiun£t£,yt numerus pcr fc cft ncccflària& pcrpetuae vcritatis:vndc fit, vt,
<fi:£är vel impar.Quæ jam aüt Proprie & fecundario: Propolitio per fenó fiat exterminis,niti fecundum ha
&íae íüntállá,in quibuspafsio'fugerioris prædicatur bitudinem, quam quidditatiue {umpti inter fc habent..
dc inferiori,vt Ifofchclcs habct trc$ angulos,& illae,in Talis auté hibitudo in propo{ito nihilaliud cft quàm
$uibus pafsio inferioris Prædicaé dc{upcriori Particu q cxdiffinitione tua cóniºnetiº corãneceffaria fit, &
:ti.4 ‫رار‬ -
Tho.dcVio.in Poſt. . G 2 quia
 Ι Ο3) Thom.à Vio Caiet. Comm.
ုဖွံ့ propofitio ex duobus refultat terminis, fübie&o ri စူဖ္ရစ္သို႔ႏွံ႔ႏွံ့ &in ſecundo & quarto modo,vt
-.f.& prgdicato,oportet g) quadruplicitcr fc habere pof patct diſcurrendo per demonſtrationes, quando de
"fine propolitionis extrcma ad perſeitatem. Aut.n.fub monſtratur ឆែ per aliam, vel pafsio prima*
-icétüquidditatiue detcrminat fibi prædicatü,aut econ per diflinitionem fubiecti,vel (ecúda pafsio per primá"
uer(o prædicatü quidditatiue dercrminat{ibi fubieótü &c.Tertius aüt modus róne fúbibéti, etiam à demon
aut vtrunq; réliquû,ncutrü alterü.Si primo rnodo,fit ftratione vniuerfaliter nö excluditur.Siautcm loqua-'
propofitio per fcin primo modo perfeitatis ,'in quo murdedemonſtratione ſimpliciter concludente talé
prædicatum eſt ipſa quidditas ſubiecti, vel de ſubiecti conclulionem.f.verc & fimpliciter £m naturam fuam
quidditate.SiScundo modo,fit propofitio per fe in fe fcibilemtf,& quo ad eius conclufionem tih,fic dicitur φ
cundo perfeitatis modo, in quo prædicatü dcterminat. fecundus & quartus modus tih demonftrationem ifi
fibi ex fua diffinitione tale fùbie&um. Si tertio modo រ៉ែ dc tertio, quia incomplexus eft. Et' cap.ப..ே10.
hoc cft impofsibilc nifi in correlatiuis,quia daret ciru pcmodo intelligendos eft.S.Tho.in hoc loco,quifim
lus diffinitionum.Correlatiuorů aût diffinitio altcrius 醬 fcibilia,cönclufiones fecundum naturam fuam ;
non facit alterius prgdicatü extra primú modum,quia impliciter fcibilesinterprctatus e(t.Them:ftius autem p,(;;., fui,
vnum correlatiuoră nódiffinitur, ad reliquum nifiin Auer.& Albertus primo modo intelligendifùnt, cum åííûnâio
obliquis. Sia i quarto moticpropoſitio eſt pure per dicùt primü modum in fimpliciter fcibilibus admitti. ne quomao
accidcns:vnde nanq; 盟 coniunĉtidnis termino ' CiRca tertiá cóclufionemfciendü eft q, pafsio fub do£oypa.
rum erit,fiheutrû ex fua diffinitione, alterum fibi ne difiunctione necflaria,cuius textus meminit,non eft vt £ff adfubie
ceflario vendicat#Iam.n.diºtum eſt, q ſola fin diffini quidam putant pafsi6 vna fimplex circumíocuta per <*•*
tionem habitudo perfcitatem prgdicationis con(tituit. tale diliunótum, fed (funt) dua pafsionesinadaequatae
d* {ub Qgecunque igitur naturaliteritifunt, accidentia funt. figillatim tali fubieéto fuperiori,adgquatæ autem eius • • ' '
§í£ G R ca tertium modüpcrfeitatis aduerte ex fupra ififcrioribus,& ideo, curh difiun&ione, neccflarioin
U1C111C. - - 器perfefunt,
Ë'*°" diétis quod cum in textu di(g,- -
quæ noti
eiunt, quæ ! de -
funtfuperiori,& illud in earum diffinitiónevtadditum
fubiccto digunturalio qugdôfùfficit g intélligatur de recipiùt,ficut & duæ differentiæ ex oppofito euacuan- !
fubie&i 9 inhaefionis, quo fubftantia cáret, &fiocinfi tes generis poteſtarem generi neceſſario inſunt ſub
nuafle videtur Arift.perilla verba,alio quódá, fubie&ô difiünélionc,& in vtriufque rationegenusvt additum*
enim inhaefionis cft vcre aliud ab co qüod de eo dici cadit. Scdquia metaphyfici negocij hoc eft fufficiat)
tur,& fm hoctam prima quàm fecunda fubftantia per dixifle, quia fic eft,ibi autem(fiTtudiofam vitam con
fe cft iuxta hunc tertium modú, vt ét textus manifé(le ceflerit nobis Deus)propter quiddicetur. . ..
proponit.VndecüS.Tho.dcclarando tertium modum' Num omnis propofitio per fé conuertatur in propofitio
dicit quòd pcr fe vt fignificataliquid folitariâ, confti nem per ft. * : * ~*

tuit tcrtiú modum perfeitatis, non intclligitur de qua Ꭰ Vbitatur an propofitio per fe conucrtarur in ppo'
libct folitudine, fed ea tfh quæ diuiditur cóntra in aîio. ſitioné per ſe. Proparte ſiguidé aſfirmatiua eſt:
hgc.n.folitudo eft quae tcrtium cöftituit modú,ncc ifla. quia omnis prgpofitio, in qua fübiectü ponitur in ré
folitud9fecundum rem intelligenda eft ncgatiue,quia; nc prædicati cftpcrfe fecundo modo,&in qua praedi
modus importatus(in ly per fé)vt conftitüit fubftan cätüponifin diffinitionefubie&i eft perfe primio mg
tiam,pofitiuuselt,licetňeĝatiué ſignificetur. do: conttatait q propoſitio perſe in ſecundo modo
Quartus C} RCA quarú modú perfeitatis diligenter aduer conuertitur in eam, in qua prædicatü ponitur in róne:
modus as te fubtilisimam.S.Thoëspofitionem, sim Guamifie fubiccti:ergo conucrtifiâ propofitionem pcrfepritn9
£aufali£, quartus modus diftinguituf à fecundo'formáliter (vt
licet ul 靠 diétü eft) quia perfeitasfecundi eft peifcitas prædica
mö,vt ifta,humeruseftparvefimpar,cönäertifia iftâ,
ஆ. ,山e- tionis,quarti verò caufàlitatis. Et qüia contingi qq parvclimpar cftnumerus.Proparteverò negatitia eft,
quia in fubiecto cuiufcunq; Appofitionis per feclaudit
- Qpidé ſit perſecaula alicuius, & perſcſubiećtüeiuſdé,
intrinſeceratioformalisinhgrentiae predicati, fed hoc
vt patet defubieéto refpeäü propriæ pafsionis, ideó non pót ſaluari inconuertente propoſitionem per ſe:
quandoq; fccundus mddus & quartus coincidunt in quiaimpofsibile eftg fubie&ü& prædicatum alicuiùs.
vnam propofitionem £m diuerfàs eius cöditiones.Ap propofitionis itafehabeant g, vnüm dependeat ab al
patet autem hoc manifeftius quàm fupra in hac prò teröccGnuerfo in eodégenere caufae. ergo&c. In hac scotimæ.
醬 animal rationale mortale effrifibilc, inqua dubitationc quidã {cotiftae tenent fimpliciter partem'
... ,. fubieótum,& pohitur in röne prgdicati, & caufa illius, negatiuam,quidã mouentur ex röne fecundo 19coa3-'
^gidiushic. propria eft. Vide nö intclligufit.S.Tho.qui eius expo dučta, & eźćo q› credunt fubiectú prædicaripĝ Pofte
titioné impugnant, 8 ex rudi ingenio prouenitimpu dc pafsionein primo modo, quia pónitur in diffinitio-'
nare hoc: quia quartus modusrequifit caufam, quæ ncéius vt additü,qd nihil aliud eft jefle cxtraneum à
ita fit caufa quòd non fubie&ü,& g, dici debet,intérie róne formali illius. Cófirmantoue opinione ſua ex di
*
&us interijt fecundum intcrcmptioncm,hoc.n.falfum crisſauer infecundodeonima.com.86.8.67.vbidici-Sºn":4%
eft,vt Albertus magnus ifi hoc loco dicit,& cx Arißo tur
#ိq» color.Sed
eft vifibilis per fc,quia fubicctum eft caufa §*7: „..
hæc o 盟 ဂြိိ nó con[9nat, Reprobat
telis yerbis habetur. ait. n. Item alio modo quod pro
pter ipfum ineft vnicuiqüe perfe.In quibus Verbi$ fuf ü quiajá oftéfum cft omné propofitioné neceflariâ
ficicnter quartum modum per fe diffinientibus,redu-* effe per fe,ac per hoc cú ifta fit neceffaria,rónaleett ho
plicationis, aut caufe, de quia non prædicatur effe&tus, mo,erit pcrfe. Tum quia illæ propofitiones funt per
nullo modo meminit quin potius praedicationem cfie fe,quibus cöueniüt modi pfeitätü Ém diffinitiones da
&usge caufainhoc modo concurrere affirmatpcr ly: tas ab Arift.Cóftat auté pittis (rationale eft homo) &
quod ineft:ineffe enim praedicationem fundat. ` ' '; his fimilibus,cóuenit diffinitio fccundi modi perfe,&*
Qui modi Circa fecundâ conclufioncm fciendú eft q) aliud iftis(parvelimparef numerus)conuenit diftinitio pri
per fe ingre eft loquide his modis perfeitatis in ordine ad tótá de mi modi,quia in illisfubieétum ponitur in róne præ
âiantur de- monftrationem fimpliciter,& aliud in ordine ad eius dicati, & in hispredicatú poniturinrönefubiecti, er Refpon.
mouitatº dinead
conclufionétih. Sifhiliter áliud éft loqui de illis in or go &c.Neceft audiendum dictiieorú,f,g, id,quod po fcoti.
nem• demonſtrationé concludentem talé concluſio nitur vt additum,nő.praedicaturinಶಿ fiodo,quia
nem,& aliud in oraincad demônftrationé (impliciter ett extra rönemformalédiffiniti. Contrariatur.n.pri
& in vöi.Si n. loquamur de tota demonftratione, fim mo Ariftoteli.quiin hoc loconotantet exemjpla dedit
pliciter & in cöi, fic omnes modiingredi poffufit de de his,qug cadünt in diffinitionevt addita.Cótrar:aífe
monftrationem, maior cnim & minor& cóclufic fic.
- - -
cüdo veritati,quia cürati&formalis rei& ಸ್ಟ್ಗ
1dcIn 1IM
T.e. 41.
In Poſter.Analyt, Ariſt. IOI
idcm in habentibus diffinitionem,& apud Arift.fepti Devniuerſali. Сар. 5. Definitio,
mo metaphyiicae,per longum proceflum pafsiones& Ύiuerfàle aüt dico quod vtique de omni fit,&-
т.с. і Я. 16. accidentia aut non hfit diffinitionem aut habent per
& 17.
additum,nulla eft diffinitio quidditatiua accidentis in perfe,fecundü quòd ipfùm.71amifeftiá igitur eft Correlaciti.
Ka.io erro•
ris. qua non claudatur intrinfece fubie&um.Scd quod de 4uec und; fant vniuerfalia er necellitate infint Propofitio
cepit eos ett : quia aliud cft fubie&um effe extra cffen rebus.Ter fe aüt & fecundü quòd e$t ipfum,idem eft.vt prima
tiá pafsionis& accidentis, & aliud eft fubie&ü effe ex perfeincfl li ieg punċtum,& rećiü etemim fecundúquòdli
tra rationem quidditatiuá eius, & cum primum, fit ve mea. &• triangulo fecüdum quòd triangulus,duo recfi.et
rú,credidcrunt £rn quoq; vcrificari: quod tamen apud enim pcr fè triangulus duobus , eéius æqualis eft. /^miuer
peripateticos cfterror. Ett ergovia media approban fàle aüt e$t tüc, cü in quolibe&- primo demójiraf : vt
da, p ncc vniuerſalis affirmatiua.f. omnis propolitio duos reifos hre,neq; figurg cuilibet tm vniuerfàle,quâuis
per ſe conuertitur ſimpliciter in propoſitionem per ſe, eft demostrare de figura,quòdduos rečíos bêt, fed non de
cfi vcra,quia nõ cõuertituri!?a,hõ eít animal,nec vni qualibet figura, meæ vtitur qualibet figura demonftrans. ,
terſalis negatiua.ſ. nulla propoſitio per ſe conuertitur !Quadrangulus.n.figura quaedä eft,nöbït aüt duobus re
fimplicitcr in propofitionem per fe, e(t vera,quia ifta êtis gquales,fed ifofcbeles quidem, duobus reftis æquales ;
hö ett animal rationalc,conuertiturin iftam,animal ra
tionale eft homo fecundo modo (vt etiam in tra&atu babet.fèd mom primum,fèd triangulus,prius. Quodigitur
de demonftratione S. Tho. nomincinfignito dicitur) quodlibct primümò$tratur duos reétos habere,aut quod
& ex 醬 ſufficiéter ºp fubiectum politum in ra cumque aliiid huic primo incff vniuerfìle e$t, &- perfe
tione prgdicati, imo quod pluseft,cft ipfa ratio prædi demonjîratio huius vniuerfàliter eft, aliorù autem quo
Nota.
cati,& eius caufa.Sed quadam Propofitiones perfc có - dammodo nö per fe,teque de £quicrure eft »miuerfàliter,
uertunturin per {e. & hæ funt omnes quarum conuer fed frequentius.*.per aliud.Oportet aüt mom latere,quod
T.c.3: tentes fimpliciter funt neceflariae ex terminis. Nec ob nmultoties contingit peccare &• mom effe quod demonftra
ftat his quod Arift.inferius dicit. q, ifta elt peraccidés, tur primù omuerfale,fecundù quod videtur vniuerfàle
rifibile eft hö: ibi.n.non accipitur accidens vt opponi demon$trari primü. Decipimur deceptione hac cum aut Modi erran
tur ad perſe, de quo modo loquimur, vt in c.18. Pate nihilfit acci pere à ſuperiori extrafingulare,quàmfingu di circa vni prae
bit diffufe ex textu.ConfirmJt autcm fic efle ( vt dixi laria..Aut fit quidem, fèdinmomimitum eft in differenti dicatũ
uertale.
mus)frequens philofophorum exercitium in demon lus fpecie rebus..Aut fi contingat effe ficut in parte totü
{trando, dum ĉonuertendo præmiflam demon[tratio um quo monftratur,eis aüt quæ funt in parte qüidé in e$t
nes faciunt, vt patet düvtufitur in demon(trationibus demonftratio,&- erit de omni, fed tfi non e$t huius primi Secundus.
vtraque harum, omne intclle&tiuum cft libcrum & è demóstravio vniuerfàliter, dico aüt huius primi fècundù Tertius.
conuerfo, cmne libcrum cft intelleétiuum. & fimili
ter omne neceſſarium cſt aeternum,& econuerſo, om quod est demóftratio cum fit primi vniuerfàlis. Si igitur
ne æternum eft neceßarium, & fimiliter omnc gene aliquis demóftr abit quodreéte quidem non coincidunt,
rabile eft corruptibile,& èconucrfo, omne corrupti videbitur vtiq; effe demonftratio propter id quod omni
bile eft gcncrabile,& infinitis huiufmodi propofitio bus reëiis imest,non aüt e$t,fiquidem non qiii fic æquales
nibus Philofophi vtuntur in diucrfis demonftrationi fint fiat hoc,fea fècumdü quod quomodocumq; gquales.Et
bus:conftat aüt 9 demonltrationes non nifi propofi ſi triangulus nö eſſet aliud quàm iſocheles,videbitur vti
tiones p feaflumüt. Vndc vel fateamur omnes errare, que effe demonstratio. Et proportiomale quidem cömuta
quod temerarium eft,vcl cöcedamus multas propoli biliter eft fecundü quod nùmeri fùnt,& fècundum quod
tiones per ſe conuerti ſimpliciter in per le. Ad ratione lineae,& fècundü quod firma,& fecundum quod tempora
autem in oppofitum dicitur primo j) loquendo defu fùnt quëadmodum demóftrabatur aliquandofeorfum,fic
bic&to,vt diltinguitur contrà prædicatü inaiorilla nec cótingens e$t omnibus vna demonférâtione demon$trari
cft Probata,necapparet vera vniuerfaltcr: in ifta.n.hö. fedfunt propter id,quod umnominatù quidë oia hæc vmii,
cft animal rationale,praedicatum magis cxprimit cau vt longitudines,firma tepora, ſpecie differunt àſe in
fam inherere in fubic&o quàm econuerfo, tamcn non uicemJeorfūāccipiebaturnunc aurēvniuerfalitermon
eft dubium quin fit per fe in primo mó. Dicitur fccun $tratur.nom.n.fecumdum quod lineæ funt, aut fecumdum
do quod dato q, ifta admittcretur.f.q, in omni propo quodnumeri inerät,fedfecundum quod hoc, quod vniuer
ſitione per ſe ſubiectum claudit in ſe cauſam,quare Pre
gicatum infit fibi, fophifma confequcntis elt ex hqc fàle ponüt effe.Tropter hoc neq; fi aliquis mon$trauerit Correlariù
inferre,ergo clauditiífccaufam formalem,quoniã di vnumquëq; triangulum demóftratione.aut vna aut alte fecundum.
uerfisgeneribus caufarum contingere hoc pót,& pro ra quod duos reëtos hèt vnumquëq; ifofchelèfèorfum &-
pterca ftat cx cifdé terminis fieri duas propofitiones j .gradatum,nondum cognouit triangulum quod
per ſe, 8 in viraq; claudere ſubiectù cauſam in ſeinhae duos reétos habet mifi fopbiftico mó.meque vniuerfàliter
rentiae praedicati in fubiecto,diuer(imode tamen,in al triangulum,neq; fi nullus e$t praeter hæc triangulus al
vcra.f.materialem & effectiuam, in altera formalé,&c. ter,neq; fecundum quodtriangulus e$t cognouit,neq; om.
Non cft opus tamé hanc defcriptionem propofitionis nem triangulum,fed aut fecundum numerum, fecundum
per fe admittere,(cd ftandü eft inillis, quäs dedit Arift. fpeciem mon autem omnem, etfi nullus eft,quë non nouit:
Comm. 66.
ex quibus hæc non habentur. fat. n. cffe propofitioni Quädo igitur nó mouit vniuerfàliter, & quädo mouit Correlariſi.
perfc dixit fi prædicatü ponitur in ratione fubie&i & fimpliciter. Manife$tum e$t quodfi idem :
triangulo tertium.R*
econuerfo, nifiquidiminute eum diffiniflefingat.Au effè&- ifofcheli,aut vnicuiq;, aut oìbus. fi mon idem,fed cen ula cogno
di vni
ctoritasverò Aucrrois exſecundo de anima non con alterum,ineft autêfêcundum quodtriangulus,non nouit. uerfale.
firmat aduer(arios,fed magis deijcit, qfh ibi Auerrois J^trum autem fecundum
exprefie dicit quòd in hoc differt fccundus modus Per dum quod eft ifofcheles, quod eft triangulus, aut fècum
quãdo fecüdum hoc ineftpri
&
ſe à primo, quod in ſecundo ſubicctum eſt cauſa pra mo &> vniuerfaliter cuius eft demóftratio ?Manifeftum
dicati, inprimo veròeconuerfo prgdicatum eft caufa
fubiecti. Vnde fi ex hac au&oritaic arguendum elt remoto eft,quod quando ablatis inerit primo,vt ifofcheles æneo
manifefte concluditur quòd non in omni propofitio triangulo infunt duo retii.fed eneum efe remoto
ne per fe fubicctum claudit caufam inhærentiæ prædi &• ifòfchele, Jèd non figura aut termmo,fed non primis
cati in fubi£to, cuius oppofitum aducr(arij indc con duo ergo primo.fiqui dem triangulo fecundum hoc ineft
cludere volcbant. -
alijs,& huius vmiuerfàliter eft demonftratio.
Tho.de Vioin Poſt. G 3 Sum
 Ο2 Thom. à Vio Caiet.Comm.
Summa huius capituli hæc eft.
Diffinitie.
Niuerfale dico quod cum de omni fit & perfe
Correlariti. V e(t (ccundum quod ipfum.
Quaecunque funt vniuerfalia ex neccfsitatc infunt re,
bus.Pcr fc & fccundum quod ipfum eft idem.vniuerfa
Propofitio leautcm tunc cft cum in quolibet & primo demonftra
prima. Pro tur, declarantur vtraque exemplaritcr.
pofitio fecü
da. Demonftratio per fe huius vniucrfalis eft, aliorum
autem quodammodo non pcr fe.
Modi erran Ei ramus autem circa vniuerſalis acceptioné triplici
di. ter.vel cum nihil fit accipcrcà fuperiori extra fingula
rc.vt fi triangulus non eQct aliud quàm ifofcheles.Vel
cum innominatum eft fubie5tum proprium. (icut in
differentibus fpecie rcbus, vt commmutata proportio
inuenitur in numcris,lineis firmis, & temporibus. Vel
fi contingat cffc ficut in parte totum in quo monftra
tur, vt fi de rećtis lincis non concurrere monftretur.
Correlariů. Siquis monftraret.vnüqucmq; triangulü y duos re
#tos hết,triangulum nó cognouit , quoniấ duos reétos
habct,riifi fophiftico mó,ncc vniuerfalc triangu!i nec
dmnem triangulum fecundum fpccicm, fed fècûdum
Correlari. numcrum,ctiatn fi pullus eft quem non nouit.
Si triangulo & ifofchele, aut v;icuiq;, aut orhnibus
idem erat effe cognof- ens,haec fimpiiciter nouit:fi ve
‫مهامهمة‬ rò non idcm,fed alterum,non nouit vniucríaliter.
Id cui primo incit aliquid fcu cuius aliquid eit vni
uerfale,nön cft id quo remoto illud rcmaiiet.neq; om
ne illud,quo remoto illud nó remanet, fed illud cui in
eft,& périptum aliquod quibufque inéîi.
- Series autem hæc eft.
I n t E N D, E N s tcrtium præmittendum. f. vni
uer{alitet in hoc capitulo explanarc quatuor facit.Dif.
finit nanq;primo ipfam vniucrfale & declarat eius dif.
finitionem ex conucnicntia inter fc,& fecundum quod
ipfum prima propolitione.fecüdo oitcndit,quoniodo
èmonltrator vtatur vniuerfali fecur.da propofitionc.
Tres modos errandi circa vniuerfalc tértio declarat,
duobusadiun&is correlatijs, quorum primum fequi
tur exfecundi erroris detručtione.fm veróex radica
Ii ratione,qua omncs eliduntur errorcs, diftin&ione.f.
vel indiftinétione formali, quam errantes non aduer
tunt. Regulam vltimo valde notabilem fubdit, adfu
mcndum vniuerfale accommodatis excmpiis ifofche
lisfigure, & irianguli refpeétu ipfius habére tres &c.
Num diffinitio Praedicativniuerflis fit competens.
C. dffi itioré vniuertalis dubitatur dupliciter.
primo quia vidctur in ca cómitti nugatio.Cum.n. tam in primo quàm in ſecundo mö pradicatum con
fecundum quod ipfuni fit iccm quod per fe, (vt in tex uenit{übiccto ratione eius, quod actualiter & forma
tu dicitur)fùperflüe vtrunque in diffinitione ponitur. liter in ſubie&to clauditur. Et de primo quidé manife
fufficiebat.n.p onere fccundü quod ipfum.Iníupcr cü
per fe fitde omni, non oportcbat ibi ponere dc omni,
Secüdo dubitatur quia non videtur diffinitio illa ex
planare totâ diffiniti naturam, fed diminuta.ifta fiqui
dé propofitio, fofchclcs habet tres,(eu homo hétfen
fum taétus deoi & per fe fecutidum quod ipfum cft,ta
men praedicatü 0ó clt vniuerfale tal.šfubie&i, vt de (e
器 : quia habcre tres cll vniuerfale trianguli, & efle
ènfitiuum fm tactum eft vniuerfalc animalis. Aflum
ptum dcclaratur quo ad tcrtiâ particulam, quia quo
ad primas duas euidcns cft.probât ergo fic, illüd cöuc
nitalicui£m quod ipfum,quod conüenit fibi cum re
duplicatione fui, qiia £rm quodipfum & inquátú tale
idéin {unt,fed in qùalibct iftarum hoc inuenitur: i(ta.
n.elt fimpliciter vera, hô inquätum hó habet fenfum
tactus,& fimiliter ifta,ifofcheles inquantum ifofchclcs
habet tres.crgo &c.Et confirmatur, quia illud ineft ali
$ui cum reduplicatione & fecundü quod ipfum,quod
incft róne fuae diffinitionis qdditatiujae : fed fupradicta
funthmói;crgo &c.patct minor,quia difGnitio fubie
--- -- - iPlum,
‫م‬
&i affumeretur pro mcdio fecundum viam cömunem
ad dcmon(trandum talem conclufionem.Vledium aüt
eft rö quare maior, extrcmitas infit minori. Ad primâ
dubitation.cm dí, p quia in diffinitione oportct expli
cite ponere fuperióra oia vfq; ad vltimi differentiam,
& tfipofteriorcm implicitc quodammö claudere prio
rem(vt patet:cü dicitur. aial c(t (ubftanta anirnata fen
{bilis)ideo in diffinitione vniueríalis explicauit de oí,
& per fe.Nec ob hoc lcquifnugatio. quia ad nugatio
nem non fufficit qualifcunq; iiiclufio vnius in altero.
fed exigiturg, vnum includatur formalier & intrinle
ce in conceptu formali alteriss . Vñ dicereaial rónale
non eft nugatio,quia animal vt additum in cóceptu ra
tionalis cadit,;& fimilitcr dicerenafus limus & fimilia.
Et qubniâ per fe non includit formaliter de oi,nec(£m
quod ipfum)inciudit formaliter per fe,licct ilia inferät
ficut ctiam rationale infcrtanimál,idco nullu nugatio
in propolito accidit.Quod aüt per fe non includit for
malitcr& intrinfece de qi,patet ex diffinitionibus per
fe in c.praecedenti. Quod verò(fecundum quod ipfum)
non includat formaliter & intrinfece vtrunque patet
ex hoc.vbi Arift.in prima propofitione,exponcns fecú
dum quod ipfum, ait quod idé fonat quod primo:cla
rum aüteft ex dicendis,g in ratione(primi)formaliter
& intrinfece nó clauditur aliquod hoium.Ncc te deci
piat quod dici confueuit g) i(ta fe hfit ficut fupcrius &
inferius,eo.n.fenfu dictum e(t,quo dicimus quod ratio
nale & animal fe habent vt inferius & fuperius, quia
omnerationale ett aninal, & non econtra, vnde ex
hoc non habetur,quòd pofterius inter ifta includat for
maliter & intrinſece ſuum prius.
Ad fccundâ dubitationé dicitur, φ quia fecundum
quod ipfum duo fonat.f.ly(lecüdum quod)quod deno
tat cautalitaté, & ly(ipfum quod importat ipfam cau
[am vcłrónem «ßêndi: idco cum dúplici diitinétiqne
intclligi pöt.prima cft q) y (ip(um) pöt d 'pliciter fu
m 1.vnò mö pro oi eo qüod a&tualiter & formaliter res
elt, alio modo pro eo tfh quo formaliter à cæteris res
differt Secundaditinótio eit quðly ccundum qd Påt
dupliciter fumi. Vno mó vt notât reduplicatum effe
rónem φ prædicatum infit huic. Alio mó vt ngtat rc
duplicatü eſſe rationé adequatum quód Praedicatum
infit fimpliciter. Si primoniô vuriufq; dittin£tionisac
cipiatur iecundü qüod ip(um,lic reduplicat rem róne
cuiufq;quod foimialitcf & intrinfece fibi inclt. dcno
tans 體 efferönem, quare ipfum fit tale:& ficper fe,
& £m quod ipfum funt tcrmini conucrtibilcs.Sic.n.ois
propolitio per fe,eft£tn quod ipfum & ccó crfo, quia
{tum eft,de fccundo aüt declaratuir:quia palsio inelt fu
bicčio róne alicuius intrinfec¢ parusfuae diffinitionis»
partes aút diffinitionis tales contat claudiactualiter &
formaliter in diffinito: vndc, cum non ois propoſitio
per {etit £ccundü quod ìpfum, vt hic de eoloquimur,
hon accipitur in proplitó, fecündum quod ipfum Pri
mo mó.Si verò intelligatur fecũdo mó,vtriuſq; dittin
&ionis,fic(£m quod ipfum)rcduplicat rem róne pro
prijfibifoli conceptus,quo formáliterclt talis,& deno
tat illud cfleadaeqüatâ röncm talis prædicati, & ficPer
fe eft fuperius ad fccundum quod ipfum.fic.n. non cis
propofitio per le eltfecundü quod ipfum,quoniãquã
docunq; genus dicitur defpecie elt per fe in primo mô
& nonêlîfecundum quod ipfum, eo 9 ipeëifica diffe
rentia non e(t rö adæquata quare genusinfit, cum ge
nus nucniatur extra ilã, & multa conueniunt inferio
ri per fe róne fuperiorum,quae non conueniunt ei róne
eiüs quo differt ab illis , vfpatct de omnibus paßioni
busíuperiorü,&fic fumifin propotito.Wndead obie
&ioncs dicitur g) proccdunt vtendoly lecupdüquod
 . In Polter. Analyt. Arift.
ipſum, primo modo &non ſecundo homo n.habetſen
fum taétus fccundum idquidem quod formalitcr eft,
quia £rn quod eft animal, fcd non £m id quo differt ab
animali, 8 cateris ſpecicbus.Et ſimiliter iuxta primi
{en fum rcduplicatiua admitti potcft. Ad confirmatio
ncm dicitur, g, 1neflc alicui ratione fuae diffinitionis
quidditätiug,pöt intelligi dupliciter.Primo modo ac
cipicndo diffinitionem à ſuis partibus,& hoc modoin
dubieverum eft, q, Quicquidvendicatfibi aliquidra
ttone fue diffinitionis, conuenitei fecundum quod ip
{um , qüia diffinitio folidiffinito conuenit,& ipfum à
cæteris diftinguit : & hoc modo falfa eft minor. Alio
modo poteftintelligi incfle alicbi róne fuae diffinitio vtatur,& onus refpondendi affumat.
nis,accipiendo diffinitionem róne{uarum partium, & Cº parté propofitionis primae.f.vniucr Vniuerſale
ficálfuin cft in propofito quod affumif in maiQri,&. Lºfale eft, cumprimo demontratur.Notanduín et cft quod in
quia probationiinoris proçedit hoc modo,qfh ditfini qP cúfuperlatiúú dupliciter exponaffnegatiue & po- el Priº
tio hóminis non aflumitur vt medium ad concludcn
dum ipfumhabere taĉtum nifi ratione fuae partis, quæ
cſtaminal.ſufficeret.n.animal aſſumere pro medio, 8.
fimihtcr cft deifofchele & habcrc tres, ideo non con
cludit maiorem in eo fenfu,in quo probanda crat.
Num perfe & (ecundum qaod ipfum fint idem.
' I câ primam partem prim£ propqfitionis{.Per i£,
&(£m quodipfum) c(t idem. Aduerte aliquosS.
Tho.cxpofitíoneminon penetrare,credunt.n.q fecun
dum.S.Thv.per fe & fccúdum quod ipfumidé fintcó
uerubilitcr.occaſionematit (Icopinădiſumunt ex duo
bus. Primo ex eo q, introducendo præfata Ariftotelis
verba S.Tho.aitgnc aliquis crcderet aliudcflc quod
indiffinitione vniūerfalisdixerat per fe & fecundum
quod ipfum eft, fubdit per fc & fm qu9d ipfum cft,
idem clt;(ecúdo exeo g) pauloante diuidendo textgtm
ait,Circa primü duo facit, primo 9ft£dit g- vniuerſale
cótinet in ſe & dicide omni & per ſe ſecundo oſtendit
Secundo cô quid addit fupra ea, ibi vniuerfaleaüt. Hiautéideo ad
tragé.e. 15. S.Tho.mentë nó pcrueniunt , quia.S.Tho.cxprefleir
fecundo cótra Gentiles cap.15, multú intereffe fentit
inter per fe,& fm quodipfum.pöt.n.vt clare patet idé
conuenirepluribus per (e,fed nó pót idem conuenire
duobusfecündü quòd ipfum,quiá quod conuenit ali
cui£m quodipfum,ipfüm nöéxccdit.ficut haberetres
non excedituriangulum- §. ſi torte dixerint q Pcr
fe& fcundum quòdiplum, fimpliciter , apudS.Tbo.
differunt,fcd nö differunt {ccundum ipfum in hoc tex
tu,refrcnehrlinguâ proprei tria. Primio quiafuperfiai
tatem £m hocimpofuit Arif.fi.n.fynonyma, aut idem
formaliter & conuertibiliter funt, altcrumfuperfluit
vbi ſupra Sccundo quia diminutuseflct.S. វ៉ាគ់ declarando
ostra gen»
til. g) æquiuokc accipit hic £m quod ipfum,& in cómuni
Vfu Philofophorüm, piaefcriim qüia& omnes, & ipfe
ex hoc cap.vti cöfueuerunt proprietate vocabulorum,
fumendo fccundum quodipfum, vt differtà per fe,&
fonatidé quod primo vt in allcgato cap.euidenter ap
paret. Nec fuperficietenus cötidercs hoc præfertim
ណ្ណ fiquidé apud me valct. Tcrtio quia S.Tho.
oc exprcfle dicit,9) Principium huius capituli,in quo
dicitur (vniuerfale aüt dico quod cum de omni fit, &
pcr (e elt fccúdum quod ipfum elt)e(! diffinitioipfius
vniuerfalis: 9 fi diffinitio eft,totâ diffiniti maturam ex
licat, & coiifcquenterly fccundum quod ipfum non
umptum elt vt conuertitur cum ly per fe vndeideo
Arifto.dixit 9 fecundum qüod ip[um], & Per.fc idem
{unt,quia idém effentialiter [unt ficut infcrius & fupe
Refpondet rius,propter quodfubiunxit quid addit fupra perfe,qp.
argumėtis . .additly prinìo. Quando ergo dixit S.Tho. q, ne aii
quis credéret aliud effe &c.intcllexit aliud eßefitialitcr.
Quod verò præmiferat diuidendo textum intelligen
dum eltexplanatiue,feu dedaratiue Ariftote.n.přimo
oßendit.i.£xplanat g) vniuerfalc includit de omini &
perfe.&fecundo oliendit.i.explanat quid addit fupra
.ca,& hgcundubievera funt,fcd cühlstlat 9ctiampri
- - - -
-------
\,
1O3 -
moponat integram diffinitionem ipfius vniuerfalis, im:
qua non ita clare planü fit quid addat vniuer{alc fupra
ea,ficut q»includat illa,propter obfcuritatem illius vo
cabuli,4 m quod ipfum declarat poft,per ly primo. Et
haec videtur mihiTcntétia Arift.Siquis tfi pér fe, & fe,
cundum quodipfurh idem conuertibilitef effe conten Them.º pri
dcritſiſimpliciter hoc teneat, côtra veritatem Theo mo potte
riorű c. 12.
phraftrum Albertum:S.Tho.& viam cömmunem rc Auer.c. I 1.
ihet. Si autem hoc in loco tibidé intclligat,quia Thgmi
ftijAuerois,& S.Tho.verba hoc fibi fàuent(iy fccun
dum quodip(um)non fecundo,fed primo modo expo
nat.welly per fe,exaltet,& fecundum eius fummum co
-
fitiue, hic ly primo?troq;modo cxpofitúm veritatcm 3?j***"*-
habcre opórtct:quia quòd conuenit alicui vt vniuerfa 8*°°*
lecius(vt mö loquimür devniuerfali) nulli altcriine(t
prius, & ſibi ineſt prius omnibus alijs, alias ci non con
üenirct primo,vt ifi textu habetur, cum aüt audis vni
ucrfale oportcre inefTe ita ei cuius eft vniucrfale, g, nul
li alteri prius,efto cautus, & fcito g, quo ad hoc id tú
cenfef altcrum qđ formalitcr differtà fubicéto {ump to
£m quod ipfum modo cxpofito. i.fumpto fecundum
id quo formalitcr differt à cæteris, propter quod tam
gcnus ipfius fubie£ti,quàm quod inferius ipfo, altcrü
in propofitocft á fubiecto: ita q» fi aliquid incft fubie
&to róne fuigencris,vel cuiului${vpiois vel infcrioris
non ineſtilli primo . Dfia verò propria ſubiecticon
ftitutiua cü ipfo conucrtibilisalterü ä fubiecto non eft
in propofito, licut ncc tota diffinitio fubiccti altcrum
ab ipfo hicccnfetur.neq;.n.dfia talis formaliter differt
à fubieéto fumpto £m quod ipfum eft, neq; diffinitio
tota vt de fe patet.idé nánq; cit furmalis conjccptus ora
nium trium.differens fm diueros modos concipiendi,
feu fignificandi illum, vnde ex hoc g-hominis dilfimi
tioni,leu conuertibilidfig prìus ineffcdiciomus rilibile
quàm homini,nonfequitur, ergo nö conuenit homini
primo: quia vtdictum elt, alteri conueniri non di nifi
altcrû habeat conceptü formalcm à fubiccto £n quod
ipſum.Necprçtcreundüeſt Pliuetalepraedicatum im
mediate fluat ; differétia cóííertibili, fiùc mediate hoc
non obftat.Tam.n.primam paßioné quàm fecundam
& quàm tertiâ ineſle primoſubiecto à quo originan
tur dicimus, co y omnes à fubieéto fumpto £m quod
ipfum effluit,licet quædã priusnatura alia.Necin hoc
crgofallaris, vt quiá pafsio tertia pcrfccundâ defubie
cto demonſtrafà priori, S ſimiliterſecuda per primi
9 propterca negés ipfam incflc primo fubieëto.Ad dc
mönftrationepm.n. fufficit mediü cffc caufam proximâ
prgdicati,& nó oportet effe idà quo primo fluit præ Uous ‫•۔ہمی‬
dicatü.Etſi arguatur,Prius ſecunda piſsia inclt prime,
quàm fubie&o.quia prima pafsio vere mediú eft tunc,
& prima paſsio differt formaliterà ſubieci o, ergo non
primo ineft fubiecto. Dicitur primo gy maior cit falfa.
qñlicct{it[ěcúda primg proximus qúá fubiccto tió tñ tur Reſponde -
primo,
prius. Dicitur fccúdo 9 maior vniucifaliter loquend9 ſecudo.ter
cítimpropria,qñn pa[síô fecunda nó vniucríalitėrincfł tio quarto
primæ, {ed fluit ab illa,àfubie&o aüt & fluut & eft in
illo.dftertio g) primapafsio vt manet in ea vis quid
ditatis fubieóti non cenfetur alterum àfubiecto, Dici Nota.
tur quarto ad euellendas omneshuiufmodi ambiguita
tes,g cum dicitur vniucrfalcalicuius et quodinet illi
primo &c.intclligitur vt fubieéto ita q» id cuius,a eft
vniuerfale £m quod ipfum, debetfubijci ipfi. a. ita P
è nullo formaliter diltincto meo dicet {ubijci illi, licct
alteri communicet vt medio,& fic cauíat illud, quod
à nullo fibi mendicat hoc licet alteri communicet vt
caulæ mediae,& fic omnes obie&iones ce(Iant. .
C i R c A declariqnéfccundæ partis primæ propo
Tho de Vio in Pot. G 4 fitionis
 IO4. Thom.à Vio Caiet. Comm.
fitionis aduertc quòd cx eisqug ibi dicuntur,fumitur cipatiuetantum:ergo aliquid;quod conuenit alicui pri
illa regula generaiis,9 quando aliquid conuenit alicui mio,potcftinueniri extra cius primo fubie£tum forma
fubie£to pritno,per illud fubie&um potelt de qtfolibet. liter,Iicet nö participatiue,quod erat intenturm.Maior
alio, cui conucnit ('tam fupcriori quàm inferiori)& elt ipfa Arift.regula,minor autem ex metaphyficaefup
quàm coniuncto realitcr eidem denonſtrari à priori.. potitis.Et quia multis forte videbitur hocloco nouum
-
-

Hæc tamen rcgula qualiter intelligenda fit ( Propter & qugrét quomodo potcrunt gloflare regulam Arift.
qugdam prædeclarand:) dicetur in 7.cap.', …; ;; 1う*。 ideo tonfirmo[upradićta auďöritate.S, iho.in [ecű- !
Vniuerfale praedicatum conuenire fub e&o oportet ita quod do cótra Gcntiles.ca. 15. volentisq, effe conuenit Deo
per ipfum formalit r, vel participatiue inuentum
tur in alijs.
reperia £m quod ipfum,& cætgris ipfius párticipationc.Funda
A .2% tº . A
- -
turaüt do&rina hæc fupra ipfis ferum naturis,quibus
fնք.t.c. 13. CIrca regulam cognofcendi vniuerfale. Dubitatur opor:et noſtros conceptus conformes eſſe: ita, vt fm
is ſºlutiée an illud,quod cofiucnit alicui primo, poßitinue diuerfitatem rerum de quibus loquimur diuerlimode
primi dubij niri in aliquo, in quo cius primo fubie&um nó inueni oporteatapplicarc vniuerfàlcs regulas adipfas.vndc fit
circa tin . tur £m {c. Et quia hæc quaefto eft inconfueta & valde, vtquia res hiis aliquod proprium, cóicatur alijs£m
neceffatiaideó cxcmplariter declaro titulum.Vidcmus feipfam tih modis fupradiétis, & etiam proprium eius
- - --
— g) habere tres angulos æquales &c. primo conuenit cóicetur eifdem, röne illiusformalitertätüm inuenti,
3. * triangulo, & (ccundario conuenit'fuperioribus& in in cis,vt detriangulo & eiusproprietate patet.Juiave
ferioribus eo, puta figuræ & ifochel,& fub ećto & acci rò rcs aliqua non eft cóicabilis fecundum feipfam,.fed
dentibus eius, puta grt &albedini, triangularibus, In partacipabilis,oportet φcius proprium in alijsinuen
omnibus autem nunquã inuenitur a&tualiter hîc tres tum participatione quadam illius primifubtcctieisin-.
&c.nifi praeinueniatur in eis ipfius triangulinatura fm fit,vt fic,cöicatio proprietatis, cóicationem quandam •,
fcipfam, vt patet. Nunquam.n.figura håbet tres gqua naturae (equatur, vt fic proprium non fateamur exire
les&c. nifi fit triangularis & fimiliter nunquã æs, aut fuam primo fubie&um.Sunt.n (vt propofita exempla
albedo habet tres &c.nifi triãgularitatcm fapiat. Quia fequamur)omnia alia à Deo, quaedam diuinæ naturae
igitur ficvidemus in hmói,dübitamus,an vniuerfaliter participationes,quaſi deitates participate, 8 ideoſiid,
verum fit,gy id,quod cöuenitalicui primo,ita vendicet qd primo diuinae conuenit naturæ eis conuenit, noa.
fibi illud primo fubieétü,q) inueniri non pofsit in ali cxigit fuum primo fubicétü ;imo comitaturullud,Sal
uo, in quo noninueniaturillud primoſubſeétum frn uatur igitur mutua adequatio fubicóti, & fuivniuer
e.Dico aútêm fei.formaliter, vtditingultur contra falis,non (olum qfiipfjm vniuerfàle inuenitur tantum
virtualitcr,ita 9 oporteat ad hoc q) vniuérfale alicuius in eis, in quibus fubieâum eius formaliterinuenitur,
inueniaturin alio,q, eius primo fübjeétüformaliterfit fed ét qä inuenitur extra fuum primo fubieétumifor
coniun&tü'illialij, vel vt (uperius infeiori, aut econuer malitcr,quia nö inueniturextra fuü primo fubie&um
fo,vel vt a&us potentiae,aut econuerfo vel vt pars toti, participatiue,& hoc fuficit,& maximie qfi tale vniuer
aut econuerfo,& huiufmodi,& nunquä fufficiat coniü ſale ét participatiue inueniturextra ſuum primo ſubie
άum cfle illi virtualiter.Oritur aüt quae(tio haec hocin &tum, licet formaliter vtin {imilibus eft. Regula ergo s. i.

loco pp examenvltima particulg,que regulácóplet.. Arií.dicés p idelt primo alicuius fubiećtű,cuiilludin

per ipfum alij quibufq; ineft,oportct nanq; ditcurre: eft,&#ni ipsúalijsine[t;non eltreftringenda que ad il
ie(uöly,alijs,quæ referriintelliguntur,& quæ non.Pri lam particulam, &£m ipfum alijs, vtihtelligatur £ra
ma aút facic intuentibus textum, & expolitores illu ipſum formaliter inuentum in alijs, fedin fua ampli
flres apparet, g) impofsibile fit inueniri vniuerfaleali tudinefufcipienda, vt qualitercunque hocfiat, dum- .
cuius abfque eius primo fubiecto formalitcr.Ex textu modo falueiitur iftæ dóg conditiones (cilicetgr illud ta
quidem,quia in töta eiusferie nó nifi dchis $it fcrmo , le predicatum infit formaliterfubiecto, & q non nii
quibus füöieâum formalftcr cóicatur, vt in omnibus pér illud, velfm illud,
* : * - - -
vel ratione illius「 -cætcrisinfit.
・ "T 2 ;ri・ベ「'
-- : "…”｡ r
exemplisadduétis.;ibi etiam in figulis erroribus mani
fefteiiquet.Ex expofitoribus verò quiadfit çPyniuer Quod demonftratio eßexijs quæ funtpcr fé
fale, de quoloquimur,cófititin adequatione fubicéti * … &exneceſſarijs. Cap. 6.
ad praedicatü,& econuerſo,9 ſimutuoadgquanturer „ „ 1 igitur e$t demon$tratiiiafcia exneceffàrijs prin
govnum non inucnitur, vbralterum non eſt.Subtilius
äüt fi pcrfcrutati fuerimus,inucniemus,q) id,quod cgn
S.'aütëpërfè
tipij*quod.m-feiturnonpoteſtalter ſehabereue
fùnt neceffàrio infùnt rebiá,h&c.n.funt
**, * * **
« --
ncnitàlicui primo, inuenitur vbi eius primo fubie£tü, in eo quodjuid e$t, quibufdä,alia infunt in eo qugd quid
nó formalitèr,{ed participatione tfih rcperit , Quod fic
manifeflatur, quemadmodum in textu habctur, idcm ei prædicántibus de ipfis, quorum alterum 9ppofitórum.
fonant hgc tria.a.inelt alicui per $e,£m quod ipfum elt, necèffe efi ineffe manifeftù eji quod ex huiufmodi quibúf
& a,inc[Éalicui primo,& a.idcft alicui,& per illud ineſt dam $tiq; fit demó$tratiuus fjllogifmus.Omne.n.aut ß
cæteris,ac per hoc neccflc e(t, vt vbicunq3 verificatur est,aut fècundum accidens,accidentia autem mom »eceffa
aliquodhorum trium, ibi verificetur quqdlibet illorü. via fùnt. Aut igitur fic dicendum,aut principiumponen
Et quia multa funt, qug alicuiinfunt & per illud cæte dum quod demonftrationeceffaria eít,& fi demóftratum
ris quæ illud participant,ita g) non funt illi fubieétorea efi,uiudaliter fé habere non poteit, ex neceffàrijs igitur
oportet effe fyllogifiium;ex veris 4uidem nieteno de
liter cojunétâ, non multa fünt,quæ conueniunt alicui
mìon$trätem fyllogizaffe:ex neceffarijs antem nó eft,niß
primo, & cxtra illud formalitcr, licct ngn extra illud
patticipatiuc nucniuntur. Suntạutệ hmội Perfectio demon$trantem,höcäütem propriü demonftrationis eft.
nes cécs Deo & alijs,w tin metaphyſica oftenditur, pcr signum,autem,quòd demon$tratio ex neceffarijs,quoniã
feétiones fiquidcm talcs Deo formal ter infunt, & per cºnſtantias firimusſic adopinantes demonſtrare,4udd
ipfius participationem formaliter infunt alijs , in qui non neceffe,fi opinemur aut omnimo ôtingere gliter,aut
busnatură plan divină formalitar noninucnirimani
feftum eft,vtide ex hoc poteft fic formari ratioad pro Ifèrmoni? caufâ.7Manife$tum aüt ex bis quod $tulti funt,
jpofitum oßedcndü.Qüicqujdincltalicui & per ipfum qui ſe exiſtimatrette accipereprincipia, prohabilis fir
propofitio,& vera,yt fophijfe,juodfcire,ficutiam eft
&gteris;ineft «iprimo, fiuö £m quodipfum : perfc&tio habere. N9n.m.quodprobabile eft,aut veri,principium
cöis Deo,& alijs,ineit Deo, & per ipfum cæteris,ergo
incit Deo primo,fiuc fm q> ipfùm.Tunc vltra.Scd in il egJedprimüingemere,circa quod demonitratur,& ve
lis caterishoninett natură diuina foi malitsr,ledparti rumjnon omne proprium.24odautem Hirಿ”
----- - - t¢t ¢!le
 *:: ln Polter.Analyt, Arift. t I Q5.
tet effe fyllogifmum manifeftü ex his efi.Si.n. qui nó eft. , Seriesautem haec eft.
habens rónem propter quid exiíiáte demonftratione nö:
- • eftſciens.Eſſe autë poſſet vt a,de c, ex neceſſitate eſſet : Т tio,intendeñfq:inhoccapitulo
Račtaturus promiffà,f'ex qualibusfit demonſtra. Egidiushę,
declarare quödde
b,autem medium,pér quod demonflratumeft, non ex ne monftratio eft ex neceffarijs,duo facit,primopönit có
ceffitate:mon fciuit própter quid.Non.n. eft hoe propter clufionem principalem & quadrupliciter cam probat,
medium.hoc.m.contingit nó effe,conclufio autem neceffà, adiun£to pôft quartam probatiohcm correlatio, fe
ria.JAmplius [i aliquis mefciuit rem nüc, habens rónem, quentibus deinde alijs duábus tertiæ rationis propofi- '
& faluatus eft falúa re,nec oblitus,nequeprius fciuerat. tionibus:ſecundo declarathabitudinem intermedium,
corrumpi aüt poffet medium fi nó e$t neceffärium: quare. & conclufionem infyllogifmo,penes hoc quod cft effe?
habebit quidem rationem faluam,re falua,nefcit autem; nggeflarium tribus cqnciüfionibus quartaih refiduam'
nequc ergo prius fcuerat.Si verònon corruptum eít,cô] oſtendentibus, correlario oppoſito - -

tingit autem corrumpi;quodaccidit, vtiq; effet poffibile, Intentum philofophi in hoc capitulo quod fit. ' * '
Cöclußo. 1 ఈ contingensſed eſ im oßibleſiefebabẹnrẽ#ire. Cãi C Irca盟 concluſionem ſcito quoſdá, qui
igitur cóclufio ex neceffitate quidëfit,nihilprobibet me, \- busfionfafoftcndere ingenium fuuminadinuén-*
tione nouae expofitionis, nifîîmordeant alienam, quæ `
dium non neceffarium effeper quoddemonftratum eft.eft ; averitate
enimex non neceſſariis neceſſarium ſyllogizare, ſicut & non recedit, hoc in locoS.Tho. expofitiöné:
}
cóclufio. » verum ex mom veris.Cum aüt medium ex neceffitate eft;: inprima huiuscapituli Ul||
non recta eſt expoſitiodicés q .
propofitione Afilt. probat dé
& conclufioex neceffitate:ficut ex veris verumfèmper. : monftratiuáfciaih efle £x ficceflàrijs, quia quod fcitur*
Sit emima,de b,ex neceffitaté:& hos de c: neceffeefter--
*3 gozacinefesedcă non neceuria est conclufio, neq; impoßibilestt aliter fe hfe, pptereà, quia intextu fit.
ferino códitionalis fic.(Si igitüí eft demiöftratiua {cfa,
imedium effemeceffàrium poffibile e$t.fit.h.a, in c, non ex ºx neceſſarijs principijs, quod.n.ſcitur non pót aliter
neceffitaie:ipfi autem b éx necejfitate;hoc in c,ex necef íchfc) Ex hoċarguitúr fiċ.Nota códitionis.f.lyG.non ·
fitate:ipfi autem b ex ncceffitate inerit, fednon concef-. cófucuit ponifupra cófequens,fedanteccdens.ergonó '
fum e$t. Quoniam igitur quodfcitur demon$tratiue,opor. Probatur in fta confequéntia demonftratiuam 器
tet ex neceffitate ineffè, iianife$tü, quod& per medium. ëÏÎccx neceffärijs {cdaîfumitur. Pudctrňdere.Manife.'
neceffàrium oportet habere demonßrationë.aut nôfciet, Mţatur fiquidemeornm cecitas, dum fibijp[indn intenº
neq;propter quid,neq; quod neceffe eß illud effe. £daut; dcntes aliena fgdarc volüt, non.n.illud totü eft antece
dens apud nos, qd fit ab ipfis, neq;totus {ermo addu- '
opinabitur nefciens, fi áccipiatur tamquam neceffarium ctusvná
non neceffarium,tut neq; opinabitur:fimiliter& fi quod; integrat conditionalé,fed antecedés eft.Side
fciat per mediata,fiue propter quid,& per immediata. monftratiuaícía eft.có[equês veròex neceffarijs prim-”
-

s cipijs.ſupple oporteteam eſſe: reſiduüveroeſtºpbatio

Summa huius capitulihgceft. ' ,. côfequentiae,vt clarehabes in éxpofitione.S.Tii.illorü
Emonftratiuafcientia e(t ex neceflarijs. Probatur aùt cxpofitio an reétavcl non reéta fit', mihi curg non
quadrupliciter, primoà priori.quiaqd fcitur c(t eſt,qm circa textus expoſitione, cuilibetlicentiam non
neceffarium? fecundo probaturâpofterióri fic.quod negodicendi,velibet, dummodo textinon dettuat: .
eft ex his,quæ funt perfc,elt ex neccffarijs,vt patet in -;, Num omne perte ſit neceſſarium. º .. º
duétue in primo & ſecundo modo perſoitatis.Demon C
Irca fecundam Propolitionéprincipalis concluio.
ftratioeftexhis,quæ funt per fc:qüia omneaut ficin nis occurrit dubiü hon difsmiulädüm ex cô qûôd ,
•ftaut£m accidehs quod fiece(farium nó cft. ergo&c. affumitur ibi, q, omne per fe eft ncceffarium.Hocin.,
tertio probaturà priori, quia conclufio pcr eam fcita non vidctur verüm,quia ifta,fortes efthgmo,eftpetfs,
eſt neceſſaria.tenet conſequentia, primo ex differentia in primo modo dice di per ſe, cum predicati ponatur,
inter fyllogifmum & demonßrationem orta ex fine in diffinitione fubie&i,fi diffinirct,vt habetur`inquini
… , ;, proprio dcmobltrationis,quieft {cire. Quartoproba to meta 蠶 perfe,& tfiifia gon eft necefîària*T.c.1.3.
* **
turafignQ,quia contra opinantes demonftraré infta quia rpâlijctt & corruptibilis.neceflarium aùùaetcrnü; • * *t
€orrelariü, mus gaffùmptum non fiínecefTarium.Stulti {unt opi effe conftat quia impofsibile cft aliter fehfe:patet, au-,
--- - nati accipere bene principia, fi 醬 tem quod gius veritas téporalis& cótingensfit ex cor-. . -
--
--

& vera vt {ophiftæ, qiù principium demonftrationis ruptione alterius extremi,fortis.f.neque.n.fieri potcft. i. i*

po» eftprobabilc vel improbabile, aut omne verum, vt coniunétio fignificata per affirmatiuam propofitio,
fcd primwm & proprium ynicuique , Socundoproba nem remaneat inter aliqua altero corü corrupto. Ad.
euidentiam huius dubitationisfciendú eft, quòd quia,
tur illa confequentia a priori, quiafcire eft cognofcere
醬 quidie$eit,neccffariá áütpropter quid nccef enuntiatio affirmatiuadetertioadiacétcnö fignificat
arium e{fe oportet, aliter concluûonem oportct efle ſubicčtum,aut praedicatum eſſe, ſed coniunctum pre
& jmiflasnó,vt patct in termºnis generalibus. Tertio dicati cum fubie&io,ideoad videndâ perpetuitatem &.
Probatur apoft£riori,quiafiquis nunc nefcit,hfis ratio neceſsitate veritatisſignificata per talem enunciatio
nem faluatus,falu*re non oblitus,neq; Prius fcruit-Ta nem,non oportet attenderean fubie&ü,vel prædicatú,
lis et cognocens concluionem necelariam perme ſityelnon ſity & c.3ſequenternec anſit corruptibile,
Concluſi £jium non neccffarium.quia contingit Jlud corrugpi, velincorruptibile,fed óportct diligenter infpicerc, afi.
°"°""°* li corruptum non eft,eigo &c. Cönclufio neceffatiâ coniunάigprædicati cúm fubieâo fit tpalis &corru
moninfért mcdium non nece(Iarium, (icut nec conclu ಶ್ಗ feu contingens,an Perpetua & incorruptibilis
concluio.fio vera infert Premilas veras. Medium necelarium eu neceſlaria.omne.n. neceſſarium eſt incorruptibile,
* infert conclufionem neccflariam efle,(icut ex verisnon
& econuerlo,& fimiliter omne contingcns eft corrü
nifiverum.patct irfterminisgeneralibus. ptibile & econuerlo. Advidendum aút an coniun&í
Concluſo. Concluſio non neceſſaria infert medium non neceſ prædicati cum fubie&ofit incorruptibilis,non oportet.
farium ele, patetin terminisgeneralibus. attendere, an Praedicatù nò poſsiteſle,autintelligi ឆ្នា
concluſio. Medium non neceſſatium non inſert concluſionem tali ſubiecto,ſedecóuorſo an ſubiectù, non poſsiteſſe,
addita . . . non neccflariàm cffe.Rcliquum crat hoc. Cognolcens nec intelligiſprimavel ſecăda operatione intelle&us)
9orrelariti neceflariá conclufioncns pcr mediú non nccfílarium, ſine tali predicato. Tuncan.cuidenter apparct coniun
fecundum • aut opinei% pcr mediünécefîàriûfcire aut nô nefciet &tio Pradicati&fubiectiincorruptibili, quando fubie
.tä quia&£££mediata,quam pp quid pcr immediata. &umiintelligi nó Poteftabfq; cqfiiunétione ad praedi
- - CaUUll
 1-o6 Thom à Vio Caiet.Comm.
catum.Quomodo enim corrumpitur coniun&io, quae funt,q cludantur, easper fe oportet effe, & tfi neceffàrig non
tiec ſecundù eſſe,nec ſecundü intellectum definere po uia poffuht aliter fe haberc corü lignificata. Cla p,;„„;,,.,
teft3cü autem in prædicátione quidditatiua prædicátü rum ဖွံ့ဖြုံ့ corpora coeleftia aliter
a,
& aliter fc habent ę,
fecun dum huiufm odiacc idcnti qfh non {emper eis finem.
ita claudatur in ſubiecto,9p ſubie&tü nec eſſe,nec intel .Ad iciter detur,
inſunt hoc multipl reſpon
ligi fine illo pofsir,confeqùens cft quod veritäs per ta-, tur, piſte propoſitiones ſint per ſe, quia non primo nega
!em propof itioné ata
imporí fit incéfla bilis & nècefla ftrantur in a&u,fed in aptitudine, fcd hoc eft {uperidemon
ria.Quia vcrô omnis propofitio, in quafpecics praedi in quarto capitulo improbatü.Sccüdo df, g, i(tg (unt us
catur de pprio indiuiduo, eft prgdicatio quidditatiua. ncccffariae in ordine ad caufas fuas, ita g, eclipfis relata
(vt patet exfpeciei diffinitione)oportet q* quælibet ta. ad lunâ non ineft fibi neccffario,relata auté ad caufam
lis fit ncceffaria & perpetua,& fic ifta propolitio fortes ncm
fuam,puta interpolitio terra, ine fib necclario,
eft homo,cftpcrpetuae&inc9Trypt bilis veritatis pro 器
pter neceſſariam connexionè ſubiecticum predicato. pofita interpofitione neçefÍario íne[t.Scd necré Egidij opi
Donfiohaecfi cintclleétafatisfacit, quia hoc ad neccf
Adid vcrô quod obijcicbatur df, g, nihil obeft perpe fitatc
tuitati vcritatis fignificatæ per oppofitioné,corruptio? in rei veritate conclufio non ncccfsaria, qfh in ea cau. ‫ مه‬º
m cócluf ionis nó fufficit . Primo, quia remarieret
--

extremorum.Siue n.homo ſit,ſiue non, ſempereſt ve-, Manú ponitur,fed fubiećti,puta luna & ecliptis.Secun
rum diccrc,homo eft animal, ncc minus fiuéfortes fit
fiuc non, femper eft verü diccrcfortes e(i homo, fi vni do,quia iterum redit quæftio eadem dc neceßitate uta al
uoce vtamur fortis nomine. Si nanquc fortis nomine, ' terius prgmif lg,in qua {ubie &o caufa cóiung itur,p
pfì ft
intcrpofitio tcrraei lunæ,non.n.e magis ncccfiaria
modo intclligas indiuiduum humafium, & poftca in-, interp
qiuiduum cadageris,iam non vniuoce accipis fortem., tur præcif ofitioterræ quàm echpfis. & fihociterum dica
c ncccfIarium in órdine ad caufam, iterum
Simile.n.eft ac fi fortis nomine cancm, aut pifcè intel
ligcres.Vnde vniuocatione tcrminorum ferüata fimpli de illa caufa quaerctur,& fi afsignabitur firus lumina
citer& abfolute neccfIaria eft ifta,fortes e(l homo,ficut rium in talibus locis,iterü de neccfsitate talis fitus qug
Tes. & ifta,homo cft animal. Et ad maioré claritatem fua-, rctur,cum & ipfe non fit neccflarius magis, aut pröcë
dco hoc ex verbis Ariftot.in 4.capitu. Declaransfiqui detur ergo in infinitü in huiufmodi ncícfIarijs in or
dé ipfe in diffinitione de qmri, quid fit fcmper dicidc, dine ad caufas.aut ad aliquod neceffarium in ordine ad
fubieétum & caufàm fimul venietur. Et confirmatur
aliquo,ait 9 eft fi nunc e[t homo, nüc eft animal, ideft ' hoc, quia oportet non folum maiorem extremitatem
quodcunq;de aliquo verificatur fubie&um de codcm , inefle mcdio neccfsario, fed etiam mcdium necefsario
verificetur prædicátum,ex quo habetur,y illud praedi incfìe minori,& maiorem minori neceffario coniun
catum fcmper eft in fubieéìò,quod (emper fequitur ad cr dcmonftratio nõeft Secundum autem hãc ra .
fuü fubie&um,& fi neccfTario fequitur propofitio illa. gi,alit
iione m tantummodo colligatio maioris extremitatis infr* Tex
non folum eft pcrpetua,fcd fimpliciter eft ncccflaria. cum mcdio cft neceff aria,vidcnö ria
magis ncccffa e(t ***
Cú aút adfortế nệccfiario fcquảtur homog oportet gi , ifta,lu na cclipfa tur quàm ifta, homo éft'difgrcgatiuus
propofitio dicens fortes eft homo, non folüfëmpcr fit. viſus,vtriuſque fiquid cm prædicatum ncceflarium eſt
?Antío erro verá,fedncccflaria.Dccipiunfverô in hac materia di in ordine ad caufam fuam, difgregatiuum banq;vifas
ris aliorű. ccntes oppofitü,quia eâ æquiuoce fortis nominc vtun neceflarium cft in ordinc ạd albedĩnế, qua cft cius cau
tur,& non aducrtunt, φ non minus elt neecffaria ifta, fa.Etcum clarum fit quod necefsitas iftius non fufficit
for.cßhomo ĝißa fortcs eft fortes, qa neceßario pri ad demoftrationis conclufionem,dicatur q nece{sitas
maadiftam fequitur.Non minus.n.fequitur.fortes cft. in ordinc ad caufam praecile ad demonftráíiénis con
fortes,ergo fortes eft homo,ijfequat a cft fortcs, ergo clufionem non fufficit.Amplius neceffarium praecife
a eft homo,illá aút.ſ.ſortes 器 fortes, cfTe perpctug in
in ordine ad caufám eít: neceflarium non nifi èx fup
corruptibilis.f.& neceflariæ veritatisfimpliciter eft ad- . pofitionc.f.fi caufà fit,fed ad necefsitatem cóclutioriis
eo per fenotum,vrindifciplinati & indifpofiti ad phi demon(trabilisnon fufficit,g, reducat ad necefsitatem
lofòphandum fit quaerere eius probatioriem. Amplius fuppofitionis,quia fic omni$cóclufio cflet neceflaria : circa n.
f„,.,&;a. Pr9P£g9t€U9* & debilioris ingenijyiros. Omnis cum ex fine primi perihermeniashabeatur:p qualibet
neto ſub- enunciatio cuius res fignificata nó põr aliter fc habere, gropofitio neceßaria clt ex fuppofitione. Ex fapradi- in primo*
βάζ. j ficut per illam enuntiationem fignificatur, eft enun ctis ergo in quarto capitulo ſuméda eſtreſponſio:& di tando
ca g. di&a ciatio neceffaria,patct ifta ex Ariftote.in prædicamen <endum cft,g> ift£ lunt perfe& neccfsariæ: eo modo :
vltima • tis.Sicut.n.ab eo p rcs fignificata cft vclnori eft oratio «quo perpetuæ funt:fempiternæ aüt veritatis; non £m
df veravelfalfa,ita ex eo ip res fignificata nő pőt aliter omne tempus fimpliciter, fed fecundurn ornne tcm
effe,vel poteft,oratio dicitur neceflaria vel contingcns: : pus,quo prædicata nata funtinefse obieétis, nunquàm
fedcnuficiatio quælibet, in qua fpccies de indiuiduo liquidcmitallit qá nata eftefse coniun&io, vel oppofi
proprio pradicatur eſt huiufmodi, 9 rcs ſignificata tioluminarium.Vndead id quod af$umitur,q»pöîsunt
er eam hon poteft aliter fe habere, quàm ficùt figni eorum fignificata aliter fe háberc,codem miööo df q.
醬 perillám.ergo & cætera.patet minor, quia res impoffibile eft eorum fignificata aliter fehabere tem
fignificáta per huiufmodi propofitigncs nil aliud eft, Porc quo nata funtcfse,licet aliquotempore non fint,
qüàm coniunétio fubie&i cum prædicato vt patet.Ta & hoc fufficit: immo(vt in philöfophi, haturali expe
lem autem coniun&i )ncm (vt probatum cft) impof riëtia oſtendit) ad neceſsitatein concluſionis demon
fibileeft aliter fe haberc. Eftigitur ifta, fortes e(t ho ßrabilis fufficit,qd vt in pluribus nó pofsit aliter feha
mo, perpetuae & fimpliciter neceflariæ veritatis,licet bere.Necefsitas.h.propöfitionum,de'qua pofteriori(li
vtrunqué extremum poßit non efle, hoc enim nihil
cus loquitur,ex matcria fumëda eft;& ficut analogice, .
obeſt,wt declaratum eſt. & növniuoce inuenitur,in diucrfis rebus,ita analógice
Quæcunq; funt perfe eo modo quoeorum naturalis difpo in Praem iÍsis & cóclufionibus demó[trationú diuēi[a- - -

fitio exigit,neceſſaria funt. rum tcquiréda eft,fatuum effiquidem quaerere propo -

C Irca eandé fecundam probationé principalis con fitiones9mnes neceßariasvniuöce neceísarias,6 resip
is.
clufion tur
Dubita do quomo et
iiludmi afíum fg fignificat£ nó fuat vnuuocè neceßarig, Vfi(íicut (u.
ptum.ſ.Quacunque per ſe funt neceſſaria,vcrificetur. pcrius diftinctü elt)dc omni,in tres ordines:iia ncccfsa ,
Öum enim omnis conclufio dcmonftrationis fit pcr fe, £ium diftinguendä eft.In fepáratis liquidem à materia ·
& propofitiones, in quibus coniunéìionbs, afpectus& cít ncccísariů regularitcrimmobilibus auté,fedincor
ੰ luminarium praedicantur demontratiue con ruptibilibus,elt neccſsariüregulariter:in mobilibusau
CCIIl
 In Poſter.Analyt. Ariſt.
tem,& corruptibilibus eft necefTarium vtin pluribus.
Quouis crgo horum trium modorum propofitio ne
ceſſaria fit, demonitrationè ingredi non prohibetur.
Omn:m propoſitionem neceſſiriam eſle per le & econuerſo,
alias omnes p er accidens effe & non neceffarias oflendit.
C#ု့ id quod aflumitur in probationc eadcm.f.om
~ ne aut fic ineft,aut fecundum accidens.) Acciden
tia.ti.non neceflaria (iint.) Aduertendum quod cx pro
ccflu Arittotelis euidéter apparet,quòd oppofitio per
fe in primo vel fecundo módo & propofitió neccffaria
conucrtuntu, 8 propoſito per accidens & propoſi
tio non ncccflaria fimiliter cohuertuntur. Si.h. ominis
Propofitio cft aut fic.i.pcrfe in primo vcl fccundo mo
do aut fecundum accidéns, & quælibet aliter per fc eft
nccefiaria,& fecundum omnis accidens eft nón neccf
faria,nulla remanet propofitio neceffaria, quæ non fit
per ſe modo dicto, & nulla remanet propoſitio neceſ
faria,quæ non fit per accidens. Aliter diílio (ufficiens
nó fuiflet, quia diétü e(t,omnc aut fic ineft, aut fecun
Сар 4-de p dum accidcns.Cum igitur oportcat hanc conuertibili
ſe . tatcm acceptare,& veraIn eſſe,ſcito propoſitiones Pcr
io.7
9 cumab eo q> res eft vel non efl, oratio & vniuerfali
ter fcientia, quæ cóclufionurn eft habitus, fit vera vel
falfa vt in prgdicamentis dicitur,& fcientiä fal(um fieri
fit ipfam non efse,impofsibile eft fcientiâ remancre rc
fcita corrupta,& ideo notanter Aritto. addidit in texlu fubftantiae
illam particulam,faluare.Scdaduertcre oportet, g, res arcatiaem
fcitaPr9Pricloquendo non elt fubieâuni vel præd.ca
tum fcd coniunctio praedicati cum fubiccto, quâ quia
necelsariam effeoportet & per feincorruptibilem cíle
conttat,fi tamen córrumpeřetur,íciétia piu nccefsario
corrumperetur.Vndcad id quod in oppolitum adduci
tur dicitur,glicet tcmpore hyemali corrupte intoës
roſæ,restamen ſcita córruptâ nô eft.Tú quia res fcita
*õ elt rofa(fcdroíam e[¡e:a.)qd eft imptiñib:le aliter′
fe habere quoniam neceflariùeli & incorruptibile.Tü
quia rofà fuo modo(cita.i.vtde quo c(t fcientia, vt lic
incorruptibiliseft.rofa.n.vniuerfâlis de qua e(t fcicntia'
«corruptibilis nó eft,vt infra dicetur, (ed haec rofa & illa
corrumpuntur, de quibus non e(t fcicntia. Et argua- Сар.9.
tur rofa eft corruptâ tcmpore hyemali. Rofa e(Éfci
ta,faltem vt [u biectum.ergo res fcita efl corrupta. So
Phifma fit fecundum falläçiam accidétis.fcd de his in- -:

fein Primo & fecundo modo vocari hic omncs, quas fra.Ex hac autem tam facili fundata & breui refponfio Arguitur,
ſupra diximus eſſe per ſe tam propriè quà improprie. ncaPparet quantum vagentur,illi qui fcientiam rema
& cas vocari pcr accidens,quæ ncc proprie nec impro nere corrupta re ideo faluant,quia rcmanét (etnper res
Prie primum vel fecundum modum pcrfeitatisingre in cauis fuis.hoc.n.et peraccidés, nihil.n.minus rema
diütur. Tu autcm qui fcrutator cs operis hinc aducrtas perct fcicntia mea dc trianguli pafsionibus & rofà &c.
quàm reéta & confona Ariftoteli füerint fupra a nobis fi omnia annihilarcntur miêfolò remanente, quàm ti
explanata docirina(in capitulº de perſe)& quam opti remanerct prima caufa,aut corpus coelcfte &c. extra
mediciú fit, g) omnispröpofitio pcr fc , op9rtet 9 fit nea enim hæc funtà fcientia iam habita,nulla cnim mu
in primo vel lécundo miodo. Reliquas.n. Ariflotclcs cx tatio ex his fequitur in ca.
prefle hic ponit cfle nö neccflarius. Et quoniam Prauae
difpofitiohis ignorantia multos occupafle ac detinere Quòd dcmonftratio eft exhis quæ funt perfe,
videtur in hac cæcitate(vt tam velut communis animi & non ex his quæ funt per accidens. Cap.7.
cöceptio à multis proferatur)g, propofitio neccflaria Ccidentum autem non per fè,quomodo detcrmi-, i. c£e'ufio.
communior e(t propofitione perfe.Vltra ea quæ dixi
mus confutandos eos eſſe dix musauctoritatibusaper-.
A natum eft perfe,non ejijiuentia demonftratiu4,
Ngm enim eft ex neceffitate demonßrare conclu
tis vt vel fic rcfiplcant,aut erubefcât.Themiftius in c. fionem.accidens emim contingit non ineffe. de tali.n.dico
14. huiuscxprefle dicit 9 fola ea,quae dicuntur Per {e,
£tqui dubitare fortaffe aliquis poffet.cuu*
* ក្ញុំ Arítotelem hocdemonitrade, accidente..…
caufâ hac oportet interrogare debis,fi non neceffe eft có
cóftat autem ab exclufiua ad vniuerfalé terminis tran
fpofitistencre argumétum:ergo omnia necelaria funt clufiomê effe.Nihil.n.differtfi aliquis interrogatus que
cumque,& poftea dicat conclufionem.Oportet autem um Reſponfio •
r-.am..,. £cr fe.Auerrois qüoque in coiiimcn. i$. huius expreße terrogare,nom tamquam neceffariüfit propter iuterroga
dicit,® ficut dixit Afiftoteles demonltratio nô euadit
quin fit aut ex propofitionibus per (e,aut accidentali-. ta.fedquoddicere neceffe eft illa dicenti &- verè dicere
bus,8 accipitaccidentale vi infert conuertibiliter non fi vere erunt quæ funt. Quoniam autem ex meceffitate in
neceffatiü(vt probabitur.) ergoapud ipfum & Arilto. fùnt circa vnümquodque genus quæcumque perfe & fé
propofitio per fe,& propofitio accideritalis.i.non ne cundum,quod vnumquodq; eft,manife$tum eft, quòd de
ceflária diuiduntfufficiéter propofitionem.cum crg9 his,quæ perfèfùnt,demóftratiug Jìiítiæ ex talibus /ùnt
con[łetpropofitionem necėfìařiam non claudi[ub nš accidentia.m non ncceffària fùnt. Quare nonneceffarium ;.conclufio
ncccfsafia.&go clauditur fub altero membro.f. PPofi eft concluſionemſ repropterquidſit,neq,ſiſemperſit,
tione qu£ eft per fe.nulla ergo reftat foris propoliti9 nőper/eautě.vtfuntperfignafyllogifmiquod.n.perfe -

neceffariá,fed omnes clauduntur fub perfe.Quod aut$
Auerroisaccipiat(ly accidétale) vt diſtinguitur contr;
neceflariú,patet ibidé,quia immediate polt diiuifioné
factam fubdit has conféquentias,quòd fi eft exaccidé
tibus non eft ex neceflarijs, quiaaccidentalia non funt
noii perfeftiet,neque propter qùid. Propter quid autem Correlarii.
fcire eft percaufàm fcire.propter ipfum ergo oportet &-
medium tertio,& primum medio ineffè_».
Summa huius capituli hæc eft. -

Inf neceſſºria,& ſi eſt ex neceſſarijs non eſt cx accidenta
''***** libus.Ariftot.& hic(vtdiximuό& in capitulo fequen
****?* ti,vt ibi di.itur,&ih capitulo de per fe,vbipot diffini concílionem,àccidens autem contingitnon efle. .
tos modos pcr fe dixit,quæcunque neutraliter uniunt,
accidentia funt,hocidcm fentit.
. .. Num fcicntia corrumpatur corrupta refcita.
- " - - C Ircavnam illarum quatuor conditionum quibus
- amitti fcientia dicitur in tertia probationé illius
quaeltionis.f.faluare, Dubitatur an fcientia corrumpa
, tur corrupta refcita.Experientia.n. oftenderc videtur
quòd non oporteat corrumpi fcientiam refcita corru
pta.Philofophi nâque habentes fcientiam derofis,non
/ erdunt £am hyemali tempore, quo rotæ corruptæ
unt,&fimiliseftratioinalijs.Ad docbrcuiter dicitur
Cicntia demonftratiua non e(t accidcntiü non per i.conclufio
fe.,pbatur à priori, quia ex necefsitatc dcm9nttrat
Quare de accidentibus nö per fe fiunt interrogatio-, Oppofitio •
nes,fi cx eis non pote(t fieri cönclufio neceſsaria.
Oportet intcriogare dehis,non vt cx eisfiat côclu- Refpoafi••
fio#§§§ conſequentis, ſed neceſsitate
conſequentiz & vera fit ſi vereſunt Premiſse.
Deinonltratiug fcientiae funt dc his,qug fünt per fe, •coadufi*
& fecüdum q vnümquodq;eft.Probaturâ Priori quia
eft de & ex necefsarijs circa vnumquodq; genus: Ac
cidentia enim quae reliqua funt, monfunt neceſsaria. .
NOn eft necéfarium conclufionéfcire propter quid t.cendufio
fit fimediü femp cft,& non perfc cft.Probatur 3 TT;o-
ri,զula
 io9 Thom.à Vio Caiet.Comm.
ri,quia fcire propter quid,eft fcire per caufam,tunc au
tem concluſio per ſe, non per ſe ſcitur.
Correlariſi, Propter ipfum ergo oportet medium tertio,& pri
mum medio ineſſe,
Series autem hæc eft.
DacL A RAr vR vs in.hoc capitulo demonftratio
nis APpofitiones cfle p fe, prima cóclufione determinat
concluſiones demonſtrationis non eſle accidens, ſub
iungens circa hoc dubitationem quandam & foluens.
Hn fecunda deinde conclufione,demonftrationis cóclu
fiones perfe,& præmiflas pcrfe,& fecüdum quod vnú
quodq;eft fore determinat, Et quia praemiffìs,quæ fa
ciunt fcire fimpliciter oportet efle per fe 5miffìs, ideo
deducit tertiam cóclufionem,& eius correlariü ex ea,
Num demonftrationis conclufio poßit effe per accidens.'
Dubium, Irca primâ conclufionem dubitatur, quia vidctur.
quòd demonftrationis conclufio polsit efle per ac C Irca probationern eiufdem primae conclufionis,
cidens,omnis cnim conclufio, in 獸 propria paßio in
ferioriz prædicatur de (upcriori elt per accidens, cum ſe non ex neceſsitate ineſſe,3 declaratſeloqui de perſe
etiam ipfum inferius fuperiori accidat.multae autem ta. eo modo quo fuperius determinatum eft de pcr fe. &
les demonftratiue concluduntur. Igitur multg demon confequenter omnino vult q> omne accidcns,quod ne
ſtrationisconcluſioncsſunt peraccidens. minor habe ceſſario ineſt per ſeineſt,8 omne accidens,quòdnon p
tur ab Ariftotcle fupcrius in capitulo quinto vbi dixit,
T.c. 11.
quòdlcet vniuerfäletriangulinon demonltreturpri
mo nifi detriangulo,per ipfum tamen triangulum con
£efpódetur tingit möftrarcìe figura,çy habet duos recios.Ad hoc
dicitur,9 aliud eft concludere pafsionem inferioris de
fupcriori,& aliud eft concludere pafsioné inferioris de
eodcm fuperiori particularitcr fumpto.pa(sic fiquidê
inferioris,quamuis accidat fuperiori, non accidit tamé
ci particulariter ſumpto. Vndeiſta eſt per accidés,figu
ra habct tres angulos æqualcs duobus re&is,ifta autem
ett per fe(licet redu&iue)aliqua figura habet trcs angu
los æqualcsduobus rc&is. Et gp prima fit per accidcns
Са 6.t, c, 17 robatum ſufficientereſt.Quodautcm ſccunda fit per
ie & neceflaria, probatur fic. Omnis conclufio cx vei is
neceflarijs & pcr te rcdefyllogizata, & nccc/Iaria cit
& per fe,vt håbs tur cx præcedentic.vbidictum ett cx
neceffarijs neceffariú tátum fequi, & q propolitio per
ſe & neceſſaria couertuntur, ſed concluſio, in qua paſ
íio inferiorisÞdicatur de ſuperiori particulariterfum
pto rc£tc iyilógizatur cx vcfis neceflarijs,& pcrfe, cr
gotalis conclètio ett neccfaria & perfe.Minorexépla
fitcr d{tenditur,facicndo talcm demon[trationë in Pri
mo tertiae.omnistriangulis habet trcs angulosaequalcs
duobus rc&tis, omnis triãgulus elt figura.ergo quaedam
figura habet tres angulos æquales dui bus i£ctis. Quia
cigo aliud eft conclüdcre de (uperiori, & aliud dc fupe
riöri particulariter fumpto,dicitur ad dubium 9 nulla
conclulio,in qua pafsiojnfcrioris praedicatur defupe
riori,cſt demonſtrabilis, licct ſit demonſtrabilis deco
particulariter fumpto.Et ad id quod adducitur ex tcx
Nota.
iu Ariftotelis, dicitur q, Ariftotclis intendit eo modo
vbifupra t. quo nunc dc claratum cft.Vnde cum dixiflet,& tamen
C. J. I.e. clt defigura móftrare,y hét duos reäos,fubiüxit.Sed
non cuiuslibet figura ម្ល៉ោះ vtitur qualibct hgura de
monftranshabere tres. Vbi clarcinlinuat y non de h
ura,fed dequadam figura deumonftratur habere trcs.
Arguitur. Ouod fi obieceris cx cò q indefinita particular æqui
ualet,9 ficut paiticularis in tcrtia figura cóclufa ett ita
indefinita concluditur,& conſcquent.crita cft neceſſa
ria ilta,figura habet trcs,ficut ifta, quædã figura habet
trcs. Mlciméto 9 poftcriori(lica doctrina traditur hic,
Reſponfio. fecundum quam,quia ad materiam defcendit fubieëtü
fimplicitcr & abfq;figno,vniuerlalis magisvim obti
nct quâ particularis & propterea incópactcloco parti
culařisíúbicctú limplicitefabfq; figno poneretur.Sed
m in verbisvis facienda nó cft , vbi dc rebus conltat,
iqcodicitur 9 dummodo dcmonftrans pafsioncm in
ferioris de ſuperiorivtatur ipſo ſuperiori non vi fupe
rius eft,{eu non vniuerfaliter, fiuc hoc faciat particula
rizatione,fiue indefinitionc,nó efł cu**e, quouis nanq;
modol9quaris oportet fi demóftrare vis, q, fupcrioíi
particulariter fecundum rem vtaris.Vnde & Ari(tote
li(vbifupra)non fat fuit diccre, noo cuiuslibct figuræ
ct.fcd addiditnecvtitur qual betfigura demontrans
habcre tres,fophifticas importunitaîes pcr hocexclu
dens. Ex his habes qualitcrintelligéda ſit rcgula illa ex ex.t.c.11-in
fine.
quinto capitulo fumpta.f. Quando aliquid öuenit ali
cui, primo, per illud ſubicétum poteſtde quolibctalio,
cui ineſtà priori demonſtrari,intelligenda eſt.n.quido
conignétióìllius alterius cü primo fübie&o illiu$ pro
prjeſt neceſſaria & per ſe,aliter altera premifarſi eſlet
pcr accidens,quòd demonftratio non patitur,vt hic pa
tct.Hanc gloſſam diligenter memorie commendato.
Num quae per fe infunr neceßario infint.
aduerte gp ibi expreffe Arift. ait accidens non per
fe ineft,non neceflario ineft,ita quòd accidens necefTa
rio inefle & perfe inefse conuertibiliterfefcqui aíserit.
Et quoniam fententia hæc profunda eft, fubtilifsima
eam.S.Tho.expofitione dcclarauit, & quia fua quoq;
expofitio difficultate& dubitatione nò carct, eim de
clarare volo& enuclearefecundum vires,Iatcndcns igi
tụr declararc S.Tho.pradiétam Arift.{entcnttam, qua
dicitur.quòd ſi accidens per ſe non ineſt, neceſsario né
incft.Cum accidens triplex fit.f. feparabile, inieparabi
le,8 propria paſsio:primo rciecto, quia non neceſsario
inclt,ad duo reſidua fe conuertit, & ſupponens quòd
vtrunque eorum necefsario infit, declarat quod vtrun.
que eorum per fe inefteicui, necefsario incft tali pro
cefsu,omneaccidens,quod necefsario ineft alicui (ubie
cto, oportet quòd habeat in illo fubiecto caufam, ex
qua ità fluat,quod non pofsit non fcqui, alitcr nó clsct
afsignare caufam huius necelsariæ connexionis. Sed
vtrunque horum.i.tam propria paisio, quam accidens
inſeparab le neceſsario ineſt, ergovtrunque horum ha
bet in illofubieSto,cui necefsario ineft,caufam, cx qua
ita fluit quòd non potcft non fequi. Tunc vltra. omine
accidens habés talitcr caufam in fubiecto, aut caufatur
à principijs fpeciei,aut ex principijs indiuidur.li taliter
cauſaturex principijs ſpecie,eſt propria paſsio, 8 con,
fequétereiusfubiéétú,cui necefsârio ineft,cft fpecics.
Si verò taliter caufatur ex principijsindiuidui ett acci
dens infeparabile, & confequenter eius fubic£tum cui
nccefsariò ineft eft indiuiduum. Tunc vltra omne acci
dés,quod caufatur ex principijs fubicéti, rccipit in fua
diffinitione illud fubiectum,ex cuius principijs caula
tur,quia vnüquodq:diffinitur ex proprijs principijs.
fed accidensinfeparabile caufatur ex principijs indiui
dui.ergo in diffiäitionc accidétis infeparabiiis ponitur
indiuiduum.Tunc vltra,ergo accidés infeparabile per
* *.
fe prædicatur deindiuiduò in tecundo módo dicendi -
per ſe.crgo de primo advltimum, oé accidés,quod ne
cclsario ineft,alicui,ineft illi per le,q» erat dcclarandü,
CIR cA hüc proceſsum quadrupiiciter dubitat.Pri
mo circaid quod fupponitur.f.quòd accidens infepara Dubium, 1
bilc necelsario infit.Primo quia boc eft cotra Porphy
rium dicentem quod accidensvt comprehendit füb fe
feparabile & infeparabile'eft quod contingit eidem in cap. de acci
else & non incfse,& quod adeft,&abe(t fubiecto præ dente.
ter ſubieéticorruptionem, Sineaccidens inſeparable
abcfse potcft,nó ineft necelsario,quia quod neccfsario
ineft lmpofsibile elt non inefle (vt dicitur in {ecundo Secüdo per
Pcrihcrmcnias,) Sccund9 quia quod necefîàrio ineft, hierméigs,
‫س‬pull
 tn rolter.Analyt.Arıtt.i ‫وه‬1 :
accidens auté infeparabile non femperineft, quomiarfi: &accidcns quintùmiprædicabile,&vocatur accidens c. de aceidé
Pulli coruorum albi nafci dicuntur,& poftmodum ni-i, infeparabilej&ficaccipit ipfumô Porphyrius ponensil'**• .'
grcfcunt. Tertio qih Albertus in præpicabilibus fuis , lasdcfcriptioncs&cSiautéfumiturfecündorhodo tüc a - -

cap. de aeci dicit 9 coruipoffunt fieri albi.impofsibile eft aüté fie,- cadit fubquarto Prædicabili proprio.l. Neccóueniunt ;
dente, rioppofitum eiusquod neceffàrium cft effe.crgo&c.* t diffinitiones accidentis afsigiiatâ à Porphyrio, qû(vt
* Secvndo dubitatur circa proceffum ipfùm yide-* oftéfum eft) prgdicatur peffe deindiuiduo,&vocan
Dubium »• tur.n.99 committaturaequiuocätio illius termini;£(ìn-p dum eft proprium,qfh refpe&u eius(vtdiétü e[})acci- t
eflcneccflario) quia nuncvt fumitur proincffeleconio dens nô èft,fedproprium.Etqiii S.Tho.hoc fecundo ;
“dum rem,nunc verò pro vt furnitur pro ineffe £m in- modo loquebaturde accidente infeparabili(vtverba: *
* * * telleâum componentem & diuidcnrom.curhin.fuppós eiusofleridunt) ideo re£te fuppofuifipfum ncccffario :
nitur accidés inſeparabile ineſſencCeſàrio intelligitur, 2 ineſſe.Ad reliqua duoobiecta ſimiliter df,q) qa opor
fecundum rem tantum (vt Porphyrius dixit) qwiäpo- tet difformiter appiicareregulas poftcriQribus rcbus , ,
teft coruus intelligi albus.Cum aùté Arift. attígí óm-* & non vniformitervtiillis in omnibus, inde eß 9 ni
ne accidcns,quod ncceflarioiheft,perfe ineft,iätëlligip hilobttantdo&ringhuicea, quae obijciendo adducum &
tur de illo accidente:quod necefláíioinelk££intçlfé-i> tur.ficut.niam diximus,fempiternitas non eodem mo °*?*
&um componentem & diuidétem.i.gitaineſſeintelliº do reperitur in phyſicis &alijs & ſimpliciter neceſsi-.
gitur 9 própofitionegatiua remoúé$iale àccidcns ab • tas:propter quaeficüt ftat aliquam probationem in ma ri
iilofuöié&d,fit nonfòlù falfa,fcdimpoßibilis,&impli-* tcriâphyficalieflede omni,& tá carere vniuerfalitate
canscontradi&ioffé&c. accidefis.ri. 56f fic neceffario * fuppofitórum& temporum fimpliciter, vt patet de il- .
ineft,per {eineft,quia ab(q; fubie&odiffirijrihoh po- s lajömniscanishabetvifum,& fimilibus, ita ftat eâ cffet;
teft,íionaüt omhë quod fécundùm remà febic&t6re- t néceffariam,& tfinonfempiterna fimpliciter,fed Phy.
moueri non poteft,vt de nigredinc corui patct &c. ' '* fice.Cóftat aüt gaccidentia,de quibus loquimur,phy ;
•TE RT 1o dobitatur circà id quod in fifie af$umbitur : fica funt,& ideoíàte(tin eis inueniri necefsitatéfempi :
p„„i„„, ,, .f.g. in diffinitione accidétis ihfèpar$il;$ponit indiui- tcrpitatem vniucrfalitatem & Perfcitaté phyfic9 mo f
duüm.Hoc.n.videtur omniho inipoßibilé; quia inter • re.f.vtfrequcnterfeufemper deûuétis impedimétisqfi
accidês& fubieäü propriü, perqífdiffinitur ge(t talis • natum affefle,® ergo coiui nafcátur albifempiterni- -
adaequatio g) foliili cohuenitpriiio,& fi altericonue- tati timpliciter obftat non phylicæ, (icut canem care- ,
nit,röne illiüs cöuenire neceffé eft. ínter áccidensaüt t revifuántenonüm diem. £}iod autem coruiPofsint ;
infeparabile,& indiuiduum, taliyadaequatio non, Vide $ fieri albi,negyneceßitati fimpliciter, non Phyfic£ ob- .
tuf.intuemur.n.niſ. redinem;quęsccidensinfeparabile > ftat, ficut &hominem nafcivelfieri cæcum aut mutü, *
eß cörui,extrafpeciécoruoruininueniri,& non pro- Clarum eft.m.g.huiufmodi propofitiones(homo ha-'
pter indiuidualém complexioncm coruorum,vt patet * bet vifum homohabctauditü,&huiufmodi)funt ne-.
& cætera & fimilitcr de albedine refpeétu cigai&c- ce{farig&perfe,& demonftrabiles (nifi ad fenfum ef-.
*Qvarro dubitatur circa conclüfionê Érincipali- . fehtnótæ)&tfiimpedimenta aliquafacilius inuenium- .
r.ais & 1; ter intentam exhocProcefIu,f.gr accidensinfcparabile s tur priuantia hominem talibusquàm cgruum nigre- .
.
fit accidens per fe.Eft.n.regula generalise* quinto ca- diné.Caufâ autem quare impediripoteft accidesjfife- $olutp
pitulohuiu$fumpta,q> omihe aëçidens conuénieris plu i parabile videtureffé,non quia illud à quo primo fluit, $uarti da*
íibus per fe & vni nófiratione alterius,conuenit eis ra- » feparabilefit abhoccoruo;qúillud(vtinfra dicetur) η °J*
tione alicuius conmunis per fe inuéti in illis,qάρpor-* primo modo perfeitatis conuenit huic coruo,fed quia '
tet cuiuſq; accidentis per ſeinucniri ſubiectù cui con- impediripoteſtfluxusnigredinis abillo principio inta
uenit fecundú g, ipfum.Accidés aüt infeparabile, puta- li particulari,ficut& vifùs impediturin homine cæco.
• nigredo conuenifcoruis pluribus,& noíìröne alicuius : nón perfubtra&ionéprincipij,ex quo originatur ocu-*:
communispcrfeillis conüenientis, ergo nö conuenit,* lus,tàm quoad potentiamvifiuam quam quo ad orga
indiuiduis coruiperfe.&c.equod non conueniat eis ra- num,{ed per admiltionem alicuius impedientisneà ta
tionealicuius cömunis,ex eò parct,quia principiaindi • li cau(a veniatnunc talis effe&us & in propofito plus;
uiduifunt caufa accidentisinfeparabilis, vt dicium e(t. eft:nó.n.puto coruüita ànigredine poßeabduci juin
rincipia.n.indiuidui communia nöfunt pluribus, fed fufcus redhaneat& fic faluatür neceßitas phyfica &c.
indiuiduo cuius funt principia propriâ fuât.Quod au- Ad secvndv M dubiü df9 nulla eft ifi hoc pro §.„i„„., t._
tem illud commune(fi fingeretur) non infit perfeindi: ceffu æquiuocatio,qfhloquimufde accidente infépag. 3iijiäübij.
uiduis ex eo patet qd omne prædicatü per fe,aut eft ge- rabiliin ordinead proprium cius fubie&um quod'eft . .
nus,aut (pecies,aut dfia aut proprium.Tale aüt com- indiuiduum,mod6declarato , Indiuiduo auteh ihe(t.
mune nihilhorum eft,vt clárú eft. Prgterea, iltud com- accidensinfeparabile nece(fario,nón folum £m rem,'
mune aut eftfubftantia,aut accidens:fi fubftantiâSer-: fedetiam fm intelle&um componentem & diuiden-*
go datur gradus fubftantialis mediusinter fpcciem &* team, phyficetamen, cum in eius diffinitione cadat fe--
indiuiduâ,quod eft alienum à philofophia.Si accidens cundü aliquid fui,quia proprium illiuseft.Vnde pro-*
iterum redit quæftio, quomodo per fe infit illis pluri- pofition negans accidens infeparabile ab indiuidúo il-.t
-- * :*
busindiuiduis cum non inſiteis per ſe in primo modo 體 fpeciei cuius eft accidens infeparabile non folum !
perſcitatis,& oportebit inuenire vnum commune ali- eſt falſa.ſedimpoſsibilibus, ſicut negans quodcunque !
quod comtnune perfe eifdem, ratione cuius tale acci- aliud prædicatüm necefTarium 醬 Qñ ergo df à :
dens illisconueniat,& tunc iterü quæratur de illo, aut Porphyrio,q»accidensinfeparabile non fecundùintel:
elt fubftantia,aut accidens,& procedédo vt prias,dabi- leétümi,fedrem eft infeparabile,eft intelligendüin or-*
, , . tur proceflus in infinitum,quod cti abfurdum &c. Po- dinc adfpeciërefpe3u cuius dehominatur illud præ
'' ' ftreinodicere,g) accidcns ibleparabile fit accidens pcr dicatum accidcnsinfeparabile,&nonrefpc&u inäiui
fe cft cótra cömunem conceptü philofophorum, vna- duircfpc&u cuiusdedominatur Pprium, & fic fermo:
nimiter dfiam, ponentium inter àccidcns proprium &: eius formaliter vcrificatur& noitrg non obftatfcnten?
infeparabile,cxeo quòd illud eft accidens per fe,hoc au tiæ quia(vt diximus) hicloquimur de accidentc infe- !
tem ett accidcns Per accidens,infeparabiletamen. ） parabiliin ordinead indiuiduum.Nullaigitur æquiuo;
3. Ad P a 1 M v M dubium dicitur, p dc accidentein catioc(t,fedfemperdenecefsarioine(se fecundutn im
Solutio pri- ſeparablli cötingit dupliciterloqui: Vnomöın ordins tellectum componenté & diuidentem ett ſermo, An-!
ni dubij… ;ad'{pçciem.A!idºmodoin ordine ad indiuiduum,li pri tequam autem tertio fatisfat dubio, quartum foluen
nuo rnodo fumatur,tunc cit Prædicatum accidentule,
-- - - -
duincenfeo, vrfacilior [it difciplinaw `-; '-º'-
- - - - --
Ао
 I {O) ; Thom à Vio Caiet Comm.
solutiº. :-) Ad qyaarvu drgo dụbiumdicitur, g, accidens bile prædicatur perfeiti eiusdiffinitione ponatur quias
suarti duº infeparabile incft indiùiduis róne alicuius communis i hocnonoportet,fed qđ perfe in fcipfo cốtincat cấm »
bii :
pcr feinuenti in illis, & commune illud ipfa indiuiduit cxqùa necéflario fluit,& confcquentcr {ubieëtum, pcr,
principiafunt.Et ad huius improbationé dígy cü prin- , quod diffiniri debet&c.Et fic patet ö vnqierfalitcr wc ;... .',.--
cipia reiſint duplicia,formaha.ſ.& materialia, & prin-, rificabúfit Arift.diétum qy.f.omine accidens, quod nont ** * * * *

cipia formalia fint ſpocifica, principia indiuidui mate-o iae{&pcr fe,non ineft neceflario &c. Ottondimus enim
fialia principia effe oportet.Principia át materialia du-b quòd etiam accidetis infeparabiicilli, cui neccflario in** . • -r a.ia^i
liciterſumi poſſunt.Vno modo vi coſtitutiua ſunt hu , clk.peefcincił nulląaguuuocationeinterucnienie... ... , ..
ius,& fic propria (unt huic, & communia neq;effe ne- n -£i xca eandéprobationem eiufdem coaclufionis, $elutio-*•
queintcliigipoflunr. Aliqmodo ab(olute £m fe &vni-ro adytfrte,quS. Thg mouet dubium cx eo g» Arifto. cir- *****
üer(aliter, jfii cum quâdam latitudine plura vel omriia;i, cularcm demonfbrationem, feciffe videt,dü fupcrius de,
indiuidua illiusfpccic, vgl generis ambiunt,& materia : monßrationem neceffariorü efle oftefidit, qüia eft de ;
lem fimilitudinếvel diſsimilitudiné interilla faciūt, & 2 pcr {«,&nüc ofíéditipfam effe eorum quæ iunt per fe, i
ficcómunia funt pluribusnonfolú indiuiduis,fed fpe- :; qúia eft dcneccffarijs&c.Et in refpófione quatuor di-:
' ciebus & gcncribüs:quia forma,quá prirno refpiciunt, , , cit dubitationé inducentia Primû eſt, q oltenderede-:
eft forma valde generalis,vt alibi di&ü eß.v.g. princi-., mon[trafigné effe meceflariorû(quia quod fcitur cft ne ,
pia materialia animaliü,ex qbus oritmatculincitas, &: ccſlargû)eſt vçra dcmonſtratio.Secundum eſt,q oſten-s
ea,cx quibus criff:mineitas,cü latitaidiúéhabeant;£um ; dcredetmonftratiQné cflc ncceffariorum 6 quiá eft co-.i
auá hgc funtomnibus fgmcllis cóia,& illa omnibus,ma: rum, quæ funt per {c) nô eft vcra dcmonftratio , fc6 ad »
fºulis,dupliciter poſlunt accipi.ſvt coſtituunt húc ma-. hominé oftenfio.Tertium, g* tfi non cxprefTc confir-:.
fculú vél illi fgmina, & vt funt cöia oibus vel ma{culis ; mat,fed ncccflg eft fubintclligi ett 9 oftédcre demon-,
veifgminis, omnes.n.maſculi cum aſsimiléturin maſcu º ftrationé effccorü,quae fuptjcrfe, quia o(i neceffario-r.
lincitate,in principijs quoq; talis fexus neceflario afsi-., rum,eß vera demonftrafio,qua in hóc cap vtifArifto.
milantur,& fimiliter e(t de fgminis interfc, hic quoq; ,; Ex his aüt conficitur quartum,quod eft rcfponfio fua .
mafculus,ficut ita cft hic mafculus y Dó ille,ita hæc ha., , ad dubium motum,9 licet Arifto,fecüdo & tertio Ap- i, '
bct fuifex* principia,Ppria,q) nô ilà, & 6c de alijs &c.; ccflu,quigirculares fùnt,vfus fuerit, fqcüdo tí nó vfus .
Ad Primâ verô probationé,g tale commune non infit ; cft vídetnonftratione $impliciter, fcd ad hominem,&.
induiduis pfedf ºp tale commune incft: indiuiduis p i ideocirçulü dcmóftrationum nonfacit, proptcr quod si
fe,non vtgefius,aut fpecies,aut dfia,autproprium, fed,i primü proceſlum qui ſimpliciter dcmöſtratiuus cſt & ,
vt Principiú materiale eorum, quodin cuiufq; eorum ; circulo carct ad dcfpon|trafidâ conclufioncm fecundi, ,
diſfieitieneſidiffinircnturiapponeretur, vndégonue- , proceffusaPpofuit.Indijjht autem horum fingula du*
niteis pcr fcin primo modò dicendi per fe,ficut pun-., bitationes figulas, figillatim Proequendas.,
άum incftlineæ, & tiiaeq; genus, ncq;{pccies yneque, C1* c^ primú.n.vidctur,g, falfo di£ium fit,9 ille:; -

dfia,neq; proprium eius eß, Adfecundam probationé , pr####### pracedenticapitulo demótratio et

eiufdé df,® talc cömunceft {ubftantia, quiâ eß princi-. 驚 fçifeffacceflariüfn,fityéişäe-ı ,, … 3.
… ;
' pium materiale indiuiduifubftätig. Nec fequitur crgo ;, móftratio.Nújus fiquidcm proccffus ab cffectu ad cau. ;
ºt.
w datur gradus medius ihtcr fpccié & indiüidua, qüia , fam eß verc(vt modo loquimur) demöitratio,fcire aüt ;
falc communc parsim diuidui materialis cft.Sola autem ; effe&ü efle demonftratiónis ipfüm denöiirationis no !
formagradum in prædicamento conſtituit, Vndenong In CIl ಟ್ಗ! oftendit,qfi dictum eft dcmonftrátio cft ;
ក្ញុំ amplius per quod tale commune infit. fyllogifmus faciensfcir€,igitur Procedere à códitioni,
pluribusindiuiduis, quia (yt diétü c()in primo modo : bus ipfius [circ ad conditignes demonftrationis n9fi eft:
inelteis,ficut nec pcr aliquid, animal peffe ineltbouit, vcre dcmóftrarc.Ad hocfaciliicrdi,qd quia caufg funt T.c.x.
lconi & homini&ç. Ad id quod vltimò additur df, 9 ; ſibijnuicem cauſae (vt df in quinto metaphylica)non,
fccundum philofophos illa dfia inteJligenda cft de pro-: incónuenit fcire cffe&um & caufam demonttrationis,
prio & accidente inſeparabili in ordine ad ſpeciem, & i cffe.Vnde pötduplicitcr accipi,vno modo vt cffectus.
nqnin ordineadindiuidua. Et merito, quia aliter non , eſt deméſtrationis in genere cauſe efficientis, & ſicilia
eſſet locutio formalistres.n.qua eſt accidens inſepara- . lo non vfi fumus in propofito procefiu. Alio inod9-vt;
... bilcºvt dićtum.cſt)denominatur accidens inſcparabile finis eft demontìrationis,quæ nihil alind eft, ä infiru-;
in ordine ad fpecicm, in ordine nanque adindiuidua, mentùintcllc&us ordinatü ad fcire. & fic cft caufa dc-*
Solutio ter proprium denominatur.…...…. . ::i':. . . . . , môftrationis in gcncre caufae finaiis , & lisumptiqus
tij dubij. : Ad τ Ε Rτ ι vM munc dubiúdí, çy quia accidês in-: fcire in proppfitö,& qfh caufa finalis eft Prirnù omniâ,
ſepa rab}]c nófluità盟 ncipijs materialibus fpeciei, qas caufarú & caufa caufárum,ideo proccfius Ariftotc. af…,. p,,.
eius gpria pafsio effct, necà principijs materialibus in ! 1uncណpromedio ipfum fcirc,vt caulam finalé demon £. 3 I
diuidui vt conflitüăthoc,guiaficextra hocnönnueni ftrationis,verc à priori demonitratiuusfuit,dum cx dif;
retur,fedà principijs materialibus;quæ extra illi fpccié, finitioneſcire, demonſtrationem elle neceſſariorum
indiuidui abfolute inueniuntur : idco ncc hic coruus, conclufit diccns.Scitum cli ncccflarium. crgo dcmon-:
nec aliquis coruu$ in diffinitione nigredinis,9 accidés. ftratio eft neceflariorum. ...
coruicit infcparabiksrecipitur, fcd principia illa matc. - C 1 Rca & m veio maior occurrrit diíficultas: mani-Solutio. 2.
rialia exquibus necc(lari&oritur nigredo, ícu cöe illud. feftc fiquidé apparet fallum illud fecúdo dictü.f.9pro ;
principium materiale,güiçooueoifiiigredo, puta cor ccflus iã præcedcnti quoq; capitulo factus, f.dcmon-.
uus terminatüminiinugallucisfapiésiñ diffinitione ni-! fìratioaft neccflaiiorü,quia elt dc his quæ funt Pcr fe,.
gredipis ponere dcbct,fiquis eain diffinire vellet.Et qa , nö wcredcmóftratiuus fit,{cd oftenfio ad hominé. pro : -

tale còrnune(vt diximus) per fe imprimoimodo cóue celus.n.āpriori (ceteris ſaluis conditionibus) verédé-Fº"
nitindiuiduis corui čccarboni:(&ſiguuſunthmói) vt. mößratiuus eft,illé aüt à priori cft,quia per fe prius eft ;
principium tí materiale,cótequens eft, 9 nigredo pcr. neccflario,idco.n.propofitio cft ncccffaria,quia per fe.
fcin (ecundo mgdo infit talibus indiuidwi}% %tinét. n. cætgrorü aüt conditiónü nullus aPparct dcfcctus,crgo.
pcrfein feipfisfubieäüpropriú,pcr quod diffinienda, dcmôßratiuus vere vidctur.Ad hoc dupliciter. Pritno.
èft nigredo.Sicut Sor.& Plato contincnt,in{t ipfis fu q neceſſarii eſt prius ſimpliciter per ſe, 8 q ideocſt
biećtüm propriú ri{ibilitatis..Vndo-cxinałowotsiisĉtu: Érgyøíitio pcr Je,quia citheceflaria,& nó ccótra cum. . ..,,., .
corum,quae äixit,S.Thp.procedit obicétio.non.n.vo b, ncccflarium pertincat ad rationé caufae,vtS.Th. ait.fuper, t.c.6
$umus qjipfum ihdiuiduum, de quo accidés infcpara*, quinto mctaphyficae caP.de ncccflario, quja caufa cft,
* * - - ad quam
 In Poſter.Analyt. Ariſt. II. I.
ad qrá de neceſsirareſequitureffe&us,& per ſe velmo conuertibiliterfefequantur,cuiusoppofitum fuperius
d' s «a; 'ard,vcl m «*v« praedicandi,ponitur in quinto dixit Arift.Si.n.aliquâ præmifla c(t neccfTaria, quænon T.c.is.
nºctophy （icar.prºtsatstein fit cautş ratio quam ĉaufan eft perfe(vt hic df)cfarum cft q» non conucrtibiliter
£i.& v ®* :, n f modus, confcquehs cft,qüod necefla fe comitat.Sequi quoquevf ex hòc aliud incóueniens,
fup.t.c. 13
ſarºviſ, uſ; pliciter ſit prius perſe. Et confirmatur hoc udd fin demonítrationibus à pofieriori premifig nő
cx nafori arbitu ipfiiis neceßarij, nccefsitas.n.inucni unt perfe,& confequenter nec neccariae, fin doctri
tur in rerum natura inter illa, quæ ti ficrcnt cxtrema nam traditam.Etti in fine ſexicap.dictum eſt,9 nec
Pr&pofitionis non facerent propofitionem pcrfe,vt pa quia,nec Ppter quid fciri potcft niíi ex ncccfsarijs &c.
tctin Qmnibus propofitionibus de fecundó adiacente Adhæc fimuldicitur,q, praemiffà & eft prgmifla,& eft r.c.is.
infubáátijsincorruptibilibusalijsa deo.Vndeideoifta enunciatio,inquantum enunciatio eft ad hoc qº tit per
£ft Pcr fe,homo eftrifibilis, quia homoncccffario cau fc,fufficit g) prædicatum fitin diffinitionc {ubicéti,vel
fat in fcrifibilitatcm,& ficdé alijs &c.Secundo dicitur cconucrfo.Inquantum aüt eft prgmiffa(quia refpe&u
quòd quicquid fit de ordine nccefsitatis& perfeitatis, conclufionis efl prgmiffa)non íofum exigit qd dictum.
clarum cft, quòd necefTarium prius incft fcito, vt fit § elt,fcd etiam g fitpcrfe præmiffa illius cóclufionis,&
Per fe,co quod neceflariüin diffinitione ipfius fcire Pg quia hochabct ex medio, idco exigitur, q» medium fit
nitur,Perſcautemnon. nihilaút cſt magisintimum ali per femedium illius conçlufionis,mcdiufim aüt nyllum
cui, j fua diffinitio &c. Clarum quoquè eft, q> fcire po £ft per te mediú,nifi fit perfe caufa illius conclufionis,
nitur in diffinitionc dcmonftrationis ex fine fumpta,& & ide9 oportct dc primioadvltimü, q, fi pr£miffa de
conſequeter de primo ad vltimum neceſſarium cadit bet efle per fe,q> fit per fe caufa cóclufionis.Quia ergo
in diifir*tione démonftrationis, & cöuenit ei in primo aliud eft propofitioné cfle perfe(inquantü cnuntiaiio .
mcdo dicendi pcr fe,& ideo dato , qeöd per fe prius cft)& aliúd ifiquantum prgmifsaeft,quia ad illudfuffi
fimpliciter fit rieceffario,non tfi prinsìnc(t dcmonitra cit perfeitas Pradicationis, & adhocexigitur perfeitas
tiorú,ficut efle corpus cft prius fimpliciter jeffedifgre caufalitatis ifi mcdio refpeétu conclufioiiis. Et multæ.
gatiuű vitus, intitriestň albedoinetrefie diſgregatiuű funt enuntiationes pcr fé,qu£ non funt { per fe,
vifus jefle corpus,&c.Vnde quia conclufio in hoc P £x fimiliter quia adhecefsitatcm pr£miflarü(vt fic) fuf
ccfiu eft,de mohftratio cft necèffariorú,& mcdiü erat , ficit 9 contineát mediü,quod néçcîsario infcrat talem
quia cft de per fe,fatis fubtilitcrintuendo terminos có cõcluionem, & ad perfeitatem earúvt fic exigiturgº
£lufionisfoimalitcr,quia maior extremitas inerat fub mediú ſit cauſa per ſe concluſionis, & multe ſunt pra
iceto intimius & prius, jq edium, oftenſio ad homi mifg ncccfsariae,quae non funt perfe,vt patet, qíiex ter
nem,diéta eft,& nő vcrcdemonf ratio. & haec refpon tia palsione côcluditur fecunda,&ex föda prima &c.
fio videtur mihi (ecundum métcm.S.Tho.tcneda.Hoc idco conuertibílitas per fe & neccßarijin „ppolitioni
enim vir e'us vcrba fonarc cum ait.fed eft oftcnfio ad bus Polita, intclligchdacftdeeis £m gcfiüntiationes,
hominem , apud quem notun cft g demonſtratio fit funt,& non fecunùum φ praemifsg fuit.Et quia Arift.
corum,quæ fúnt per fe: quafi diceref, quod iccundum Šk S.Thom.hoc inlocode premiſsis vt przmiſsz ſunt
maturam netit.s ctt quòd demôftratio fit neccflariorů, loqucbätur,ideo dixerunt $pin fyllogifmis à poftcrio
fccundum homincni verò quod fit pcr fc,&c. Et qin' ri,Præmſse,&ſ fint neceſsariæ, non taméſunt perſe.
oppofitorum cadcrn cft fcicntia,vt dicitur ncmo meta Quod aüt hæc fit corum mens,patetex verbisfubiun
pbyficae,idco patct ex his ratio tertijdi&tià S.Tho. ' ctis,qfiait,hoc.n.pcr ſe,non per ſeſcitur,quaſi diceret,
Concluſo C 1 k ca qúatum vero poteft dubitari, quia ex re tunc.n.concluſio per ſe non រ៉ែ perpræmißas, quæ,
met t.c.32 fpcnfiorc ifla non vidctur incóueniens dari circulum fint Pcr fe prgmifi; cius,fed per accidehs.accidit enim
Quarro me di£ioi mnem,ita quòd primus procefius fit vcredemon eis ex noftrointclleétu,vt fcire faciantillam conclufio
saph, ſ. ſtra i ,& ſecundus demonſtratio à poltcriori. Vtrum ncm,quia nö inefsendo, fcdin cogoofcédocaufg funt..
Tex. С 4.
‫ںا‬Soluti ‫م‬4 autem talis
circulatio pofsitfccundum veritatem fieri, vnde hocmagis explicansfubdit,ficque Propter quid.
fcd quia vt praemifimus,oportct antehoc multa difcu Quod demonftratio non eft ex extra
ucrc. in capit.13. vbi ex intcntionc de hoctraétabitur,
quæfiio hæc difputabitur:fufficit pro nunc Ariftotelé neis . Сар. 8.
circulum à feimprobatum non fcciffe. -
on igitur eft exalio generetranfcendentem mors
fupert.c.3o CI Rca probationeſ da concluſionisdubitatiun
in dubio cur cula quædam elt, qúo probatio fit cfficax:non cfh vidc
N štrare, »t Geometrici Arithmetica.Triaſinti
funt indemóftrationibus,vnúquidem, quo demö
ca fecundā tur fequi, demonftratio eft ex neccflarijs circa vnum
«ôcluíioné. quodq;gcnus.ergo eft ex per fe,& fm quòd ipfum &c. firaturipfá cóclufio,hoc aüt eíi,quod ineffgeneri alicui,
perfe:viiiì aüt dignitates,dignitates aüt funt ea, queex
quia deiiionftratio à poftcriori ett ex ncccflarijs in illo quibus:tertiňgenus ipsi fubieëiü,cuiuspaſsiones & per.
genere,quia ncc ipfa egreditur fubic&um genus, & tfi accidemtiaäeclarat demonftratio.Ex quibus quidé igi
jion cfl cx his, quae lufit £m quod ipfum, cum non fit jè
ex caufis,£m quas infunt pafsiones &c. Ad hocfacilc tur demon$tratio,contingit eadem effe, quorú aút genus
df,quod quia iam praefupponimusex declaratis demô alterum,quemadmodü JArithmeticæ & Geometriæ, nomt
ftrationem efleexprioribusfimpliciter,& fcire de quo eft vºrithmetică demonſtration:c0aptare ad accidentia .
loquimur effcré per caufam cognofcerc,non oportet magnitudinibus,nifi magnitudines nûmerifintl. Hoc aŭt -

amplius folicitum cfle de neceffàrijs à polteriori.Quia vt contingit in quibuſdāpoſterius dicetur...Arithmetica

quærimus ergo cx qualibus prioribus eft dcmóftratio, verò demónftratio femper habet genus,circa quod demó
füfficienter probatú cft,quöd eft cx pcr fe,& fm quod £iratio,& alig confimiliter,quare autfimpliciterneceffe
ipfum,quia exneceffarijs, circa vnumquodque genus cfi idé effegefius,aut aliquo modo,fi debet demonftratio
ęíb&c.Poffet qwoq; nó incówcnienter dici, 9»lyçirca, tranfcendêre,alitcr verò,quòd impoffibile,manife$ti. ex
quandam nccéflariorü prioritatcm infinuare videtur. eodem.m.genere neceffè efîextrema & media effe. namq;,
Num ſi praemiſſae eſſent neceſſaria & non per ſe ſciretur con finon peżfe,accidětia crüt. ?ropter hoc纜 Jºong
clufio proptcr quid. licet monflrare,quod contrariorum ymae /tientia,/'d
Irca tertiam côclufionem dubitatur,quia ibi fccun
neq; quòd duo cubicubus,neq; alifeiïtie quod alterius,
dü expofitionem S.The. d:citur q» fi praemiffae cf nifi quæcunq; ita fe babent interfe,vtfit altcrum fùbal
fent femper & ncccffariç, & nó per fe, ncfcirctur con
tero.vtTerſpethuaad Geometriam c Harmonica ad
clufio pp quid yt funt Per figna fyllogifmi. Ex hoc.n, „Arithmeticcm. Neq; fi quidim e$t lineis , nonఙ్ఞ"
videtur j ncccflarium & Periein propofitionibusnó qu
 BI2 Thom.à Vio Caet.Comm.
quòdlinea, ó fecundun quòdex principijs propriis : vt monftrando defcenderc dc vno generc in aliud omni
… . . . fi reíta pulcherri na linearii,aut fi in contrariùfè habet no gcnus,quia alia omnino funt principia,& alig pafsio
ipfà circumferentia. nom enim fecundumquòd proprium fioncs eorü &c.Nec reputo hanc expönem cffe contra
gemus ipforum eft.fedfecundum quòd commune aliquod Albertü hic diccntem,g) hic nó accipitur genus,vt e(t
Vnum predicabilc,qm extendimus nő 2eneris nomen -
- Summa huius capituli hæc cft. -
adid,ad quod genus primü prgdicabiliü non fe exten
Condatio
principaliss
Nº. eft ex aliogenere demonftrare dcfcendcntcm
Declaratur ſic. Tria ſuntin demonſtrationibus,ſ. dit &c, Siauté ly generc denominer principia (ubieóti,
vel fubieótum róne fuorum propriorú principiorum
quod demonftratur,& hoc eft pa(sio conclufa,ex qui tunc gcnusfumitur (ecundo modo,vt figfiat principiü
bus demonftratur,& hæ funt dignitates:& de quodc gíationis,& eft fcnfus,q) non licet dcfcéndere de prin
monftratur,& hoc genus fubieótü cuius pafsiones de cipio vnius giiationis in aliud oino principiú alteri* ge
monftrantur.Etin his quorum gcnus c(tälterum, di nerationis,& hoc verum e[t, quia cum idé íit Apprium
nitates eafdé eflc cótingit,per fé autem accidcntia nö principium fubie&i & fuarü pafsionum & fcientiæ de
contingit eſſc eadé, vt patet in accidentibus numeri & cis,vbi cft aliud omnino principiü, eft aliud fubic3tü,
magnitudinis,in arithmetica & geometria. Sed & ſub aliæ paſsioncs, & cóſequenter primædemóttrationes
igétum non contingit effe idem Arithmetica,n. habet non pfit deſcendere ad iſtas, & fm hoc media & extre
Appriügenus,circa quod fit demonftratio, & aliæ fciæ mafunt ciufdcmgcncris £m originé vt patct , & illud
2. concluſio $imilit£r
fic,fi debct&c.Ncceffc cft defëendere,prö6atur
dcmóftratio fimpliciter idé gcnus àeflc, aut cenfetur aliud omnino genus,quòd nec pcr dfiam ex
priori,
tremâ,prius ante fe pri5cipiü contrahit,hcc pcr diiarn,
uia neceſſe cſt cx codé genere media & extrema eſſe: propriam &c. Si autolygenere)denominctoia,que ſub
cor.primâ alitcr non per fginfunt,fedaccidétia funt. Alteriusfcig vnica cadunt feia (vttic) fubiectum.f.partes & país o
-- ` non cft dcmonftrare,quod alterius cft, vt patet in gcö nes,tunc gcnus fumitur primo modo vt idé fignificat,
metria quæ non demonftrat,quia contràriorü cadé eft qổ collcétioncm multorũ adfcinuicế & ad vnũ prin
difciplina,nec q duo cubifunt vnus cubus,nifi quæcun' cipium quodammodo ſe habentiú:S: cſt ſenſus, & non
que fice ங் quòd alterü fit fub altero, vt pcrfpc&tiua
licet dcfcendere dcgenere in genus.i.de vna cognatio
Secºdicor, ad ge9mgtriâ.Nullius fcig eft demonftrare id qd ineft
Hubiedo fuo & ngn ex proprijs principijs eius vt fic,vt nc,vcl colligationc per fe rerúm fluentium ordine quo
amab vno in oino aliam cognationé &c. Et hoc vc
patet in geomctria, quæ non demgnttrat g) linea recta. rum cffe cóprobatur exdiétis, quia tales coiligationcs
£ft pulchcrrima lineärum,ncc q, fit contrìiia circulari. oino diucrfae oino diuerfà neccffe cft habere principia.
Series autem hæc eft. ,. , , propria,& ea quæ à principijs oriuntur,& cófcqucntcr.
INTEN DEN s in hoccap.declarare démonftratio ex vna alia fciri non potcft &c.&£m hoc mcdia & cx-.
nem non cflecx extraneis duo facit.Primo cx fine prae trcma effe eiufdé gcncris,nihil aliud cft q cffe ciufdem,
cedentis capitulicócludendo propont principalé con cogoationis.&c.& vnum genus cffc oinò aliud ab alio.
clt vnam colligationcm ndn includcre aliam, quod ac
cluſionem & enum crando requiſita ad ſciam declarat
cam indućtione:{ccundo cx dictis cócludendo, reperitº cidit qíi Principiuin vtriufq;gencris oino aliud clt, tno
eandcm quam tôfecundam fecimus conclufionem, vt dofupra cxpofito.&c.Et liçèt hæc tertia cxpofitio cla-.T.c 43.
eius fenfum fub alijs verbis aperiat& pbet, corrclaria nus quodámodo infinuct veritatcm,fccundaq; Alber
duo addcndo.Dixi aüt eandcm cfle primam,& fcdam to cófona fit,prima ifi fecüda participans iudicio unco
conclufionem,quia cum in fccúda dicatur, φ oportet direćtě textů comprehendit,co qp Afift.exprelic íup- - -
effe idem genus fimpliciter, vel fic, in demonftratio 1eétum ipfum genus dcnominat fam hic, j infcrius di
ibus,& in prima dicatur,9 aou potett eflealiud & a &turus fciam vnus cflc vnius gcncris fubiecti partes &
體 genus:nihilaliuden fecunda fit, niti qd declaratur, genus
palsioncs confidcrantem,&c.& puto q, Aritt. fub cctú
nominct non folum ea rónc, quia vi in pluribus . .
99 ly aliud in prima pofi:ü intelligaturaiiud omnino.
et prædicabiic dc Pluribus dificiëtibusfpccic: lcd ctiä , ….
Num & quomodo, medium & extrema e;ufdem gemeris & Potius quia eftyniucrfale id,vndc gcneruní cius Paf
eſſe oporteat.. figncs Pcrfc accidcntia,& partes fubieciiug,ficut & in
- Gಚ್ಡ conclufioné dubitatur, qúo Ariftot. phyficis aliqua cfTc ciufdé generis & dúr qâ funt ciuf
\_/ gcneris nominc vtaf.Si.n.gcnus accipit vt eft vnü dcm fubiecti,quod elt corü generationis principign,
quinque vniucrfalium , fìlfum efle videtur, p mcdiú & in quo immcdiate rccipiuní&c.Et fecundü hoc addcn '
extrema oportet effc eiufdé generis,cótingit.n. mediü do primg cxpolitioni,& fubicétü ipfum dcnominatur *
cflcin genere lubftâtie,& alterü cxtremolü ın genere genus:vtroq; modo clarius clt qüo media & cxtrcma
qualitatis.Si aüt genus aliter accipit, qüo verificabitur; íünt ciufdcm gcncris,quia oportct ad candcm gcncra
quod à S.Th9,in cxpofi:ione fecundg conclufionis df, tioné oia in demòſtratione poſita per le pertinere & c.
g, tunc fimpliciter idé cft gcnus, çü ad inferius,ppriâ Licct diucrfimode hoc vt principiú,illud vt effcct* &c.
dfia fuperioris conftitutü defccnditur,& tüc eft idcm, C1 R cA Dcclarationê primae concluſionis dubita
fic,qú ad inferius conftitutú per extraneam dfiam ve tiuncula oriri potcft,cur Arift.numerans ca, quæ in de
In ean. de
nitur.Ad hoc df,9 genus(vt à Porphyrio dicitur) po. mon(lrationc iunt:medij non memincrit.Ad hoc faci
tcft accipi tripliciter,& £ m quamlibet fignificationem, lς dicitur,® numcranscxtrcma fubicétú.f.& pa(sioué
genere cius verificatur,quód nó licct dcfccndcre de gcnerc in fuificicntcfpcr eainfinuauit mcdiü, quod fubiungen
gcnus,Si.n.(lygcncrc) denominet fubiectumTcicntiae, do dcclarauit cffc ciufdcm generis cuin cxtrcmis.
tunc genus fugitur tcrtio modo, vt c(t vnü dc quinqs
vniucrfalibus, extenfo tí gencris nomine, & ad analó Quod dcmonftratio eft fempiterno
驚 fpeciem fpecialilsiimam.Et fic cum df, q, mc rum. Cap. 9 *

iumi & extrema oportct effe vnius gcncris, nö ö(l in .

tclligêdũ in rcéto,fed in obliquo,fcũ nô formalitcr,fed
cáliter.i.oportet media & extrema eiufdé gencris e(Ie M' J£nife$$um aiìt, & fi fuerint propofitiones vmi
uerfaliter,ex quibus eji fjllogifnus, quod hecef
ſe & cöcluſionië perpetui eſſehmö, demonſtra
ita g, alterü extremum c(t ipfum genus, altcrü cft eius
tionis, 3 vt ſimpliciter dicann demonstrationis. Non esi
per ſe accidens, & ſic eſt eiuſdé generis cauſaliter,8 in
igit demon$tratio corruptibilium, meq; ßia fimpliciter,
obliquo.Medium vcrò cft alterius illorum vt fic pcrfe
principiû & conſcqucnter cſtin obliquo ciuſdé gene Jed it.t,ficutfècundü accidens: qüi mom vniuerfàlis ipfius
iis,& ἐm hunc intcllcctum clarc Patet,9 n»alicèt de eŝi fèd aliqn,& quoda:mm0do. （ĝi autcm fit , neceĵe e:#
- º a!terum
-
 In Poſter. Analyt. Ariſt.
alterum non vniuerfàlem effe propofitionem,& corrupti
bilem.corruptibilem quidem,quoniam & conclufio, exi
fente,non vniuerfàlemautem,quoniam hoc quidem erit,
illud veròmom erit,in quibus. quare nom eft fyllogizare,
vniuerfàliter.fèd quod munic. Cófimiliter autem fe habet
e> circa definitiones . quoniam definitio eft, aut princi
pium demon$trationis aut demonftratio pofitione diffe
irens,aut conclufio quædam demonftrationis. Eorum ve
rò,quæ fepe fiunt,demon$trationes, &- fcuentiæ, vt lunæ
defe&ius.manife$tum,quod fècundum{quod quidem tales
fùnt,femperfùnt,fecumdü quòd verò noufemper,fecumdü
partemfunt,quemadmodū aūt defečius,cāfimiliteralijs.
Summa huius capituli hæc eft.
1.concluſio N Ecefle eft conclufionem demonftrationis fimpli
citer perpetuam eſſe .
Non eſtergo demonſtratio, nec ſcientia ſimpliciter
Secunda.
corruptibilium probatur vtraque conclufio a priori,
quia dcmonftratio fimpliciter cft ex vniuerfalibus. te
nct confequentia,quia téporalitas conclufionis inclu
dit non vniucrfalitaté eius, nó vniuerfalitas aüt cius in
fert nővniuerfalitatem Émifle,& econuerfo, nővniuer
falitas pmifle infert nő vniuerfalitaté conclutionis &c.
AdpoGtio. 3. ' Scientia cft corruptibilium fccundum accidens.
Diffinitio quoq; eft perpctuorum,& non corrupti
bilium.probatur à pofterióri, quia aut eft principium,
aut conclufio demonftrationis, aut demofìftratio poli
tione differens. -
Quarta. Eorum autem, quæ fæpe fiunt demonftrationcs, &
fcientiæ funt, declaraturâ priori, quoniam fecundum
9 huiufmodi lemper funt,inquantum autem non lem
per fecundum partem funt.
Series autem hæc eft.
C. ‫ام‬ ;qtirexudcdemontrati
beredeclarafet onem
d inde non cſſe perfeitatem ha
ex extraneis,in hoc
- capitulo intcndit cx eo;quòd demonftratio eß de om
~ ni,{empiternitatem eorum, quorum eft demonftratio
oftédere,& tria facit.Primo ponit primas duas propofi
tum contincntcs conclufiones,quarum (ecunda oritur
ex prima poſita per modi conſequentisivnius condi
tionalis,cuius antecedés fecimus mediú,& (equelâ ma
... .. , nifcftamus&c. Subditq; quafiaducrfatiuá própofitio
' nếad priorũ declarationề perfcótã.Tertiam fecũdo cõ da totam propoli ionem amplectens, pà Polterioriſti
<lufion£ quia diffinitio eft de numcro eorü, quæ ingre co alienum non e(t,veritatemî quoq; declarat.vtraque
diuntur demontrationem,fatis commodcinícruitter
tio quomodo non fempiternorum fimpliciter qug ta
men faepe fiunt fcicntiâ fit,quarta cóclufione declarat,
quia hoc contradicere detcrminationi videbatur.
..: - - , . . . ApvERTE, circa literam duo:primum e(t g, textus à S.Tho.pofita, qua motus elt Arif. adeius QPPofitio-
.',,.,,.,.. gloffatusà S.Tho.affirmatiuc legitur,ibi(Quoá autem
vniuerfaliter nonipfius eft.) Dicoaüt hoc,quia aliorú
textushabct.(Quod aüt vniucrfaliter &c.)fccundum
e(t,'9 cum multa antiqua commcntaria S. Tho.vide
rim in nullo inueni gloffata ab eo verba textus imme
diate 醬 quare & conclufioncm,vfq;ad ly,fi
.militcr fe habet &c.) Miror aút dc hoc,qa in antiquis
textus cxemplaribus verba illa inueniütur.&funt hęc,
cumfit nó vniucrfalem aút,thhocquidế crit,lhocautế
nó crit cxquibus cít quare nô cft fyllogizarevniuería
}iter,fed qfh bunc eft. Quae faluo ihcliöri iudicio pof
funt {ic continuari cum expofitioneS.Tho. quare &
| concluſionem neceſle eft eſſe ſempiternä, cum ſit prae
mifla vniuerfalis. non vniuerfalem autem præmiíTam
gico,g hocquidem erit,hoc autem non erit.i.quando tameſſe corruptibilium,& ſempiternorum faluauit;&
hoc vel nunccontinget.& in hoc alio vcl tunc niö con
tinget c9niungi tei minos cx quibus eft,& propterea
cum tali praemiſſa non eſt ſyllogizarc.i. concludere vni
uerfaliter,fcd quoniam nunc eft.
I (3
Num non vniuerfalitas conclufionis inferat non vniuerfàli
tatem alterius praemiflae.
C Irca probationem primæ & fecundæ conclufionis
dubitatur,quia videtur vcrum quod ibi aflu- , , ,
mitur & exponitur ànon
S.Tho.f. q nóvniuerfali tas con- dubi.
clufionis inferat non vniuerfaliíàtem alterius prgmiffae.
hoc.n.falfum efle apparet. in primo tcrtio non folü fyl
logizando fed demonßrando, vt patet dicendo.ois hó
eft rifibilis ois homo eft aial.ergo quoddâ animal ctt ri
fibile,vbi euidenter apparct conclufionénő vniuerfu
lem efle.& tfi præmiffae funt vniuerfales priorilticæ, &
pofteriorifticg &c. Ad hoc dicitur dupliciter& bcn£• Refbonfio
primo,q di&üm Arift.& S.Tho.intclligendum eft de *°°°""°*
premifsis affumentibusverc mcdium, $in primatfi fi
ġura contingit fumere:in qua mcdiúprimo íubijcitur,
& tertio præclt,nanq; fiquidé fallit y ficonclufio non
e(t vniuerfal:s,& verè médium aflumi, g) oportct altc
ram præmiflarum effe non vniuerfalem.& quia inftan
tia adduéìa affumpfit mcdiú, quod & primo & terti9
fubeft,idco nóctè cótra intentioné textus.Sccundodí
g) illud diétum eft vcrum vniuerfali, crin omni figura,
fiando tñ infra limites demon[trationis. nó,n.nunclo
quimur deforma ylogitica impliciter, edad demó
ítratiuá materiá applicata &c. Et diciturq; illa conclu
fio.f.quoddâ animálefi rifibile& fibi fimiles, funt Per
fe &de omn,vtex dictis pater,& vniucraliter oís con
clufio cxncceflarijs conclufa tam in illo , quã quocůqj
alio modo clt ncceffaria,quia ex ncccflarijs non fcqui
tur nili ncceflariú,vtdocuit Arif.omncin auté propofi T.c.rt.
tioné neceſſarià eſlc perſe, 3 còſequenter de omni, ſu- Cap.o.
pra declaratü & probatum cft &c. Vndelicet ifta. aial
&lt rifibile,lit per accidens,& ifta quoddam animalclt
riſibile, fit particularis prioriſtice pp tingulariû parti
culare,rcdu&tiuetii apud pofteriorilticum eft de om
ni,qfh nihil elt fumere,fub quodam animali,quod non
fit fifibile, & nullum tempus eft fumcre in quo non
fit rifibile omne cötentum fub quodä animali &c.(vt
defc patet &c.) Scd contra qim de omni pottcrioriiti
cum præfupponitde omni priorilticum , erg9 refpon
fio nülla. Ad hoc dicitur, q, illa propofitio virtualitcr
eit de omni prioriftice,qm ömne quóddâ animal cttri
fibile&c.&hoc fufficit. Dixivtrãnq; relponfioné cffc
bonam,quoniam prima rcfponfio conncxionem Praegi
cati cú íubiecto abfolutcconfidtrans, 9 pottcriorilti
ci negocijprimaria intentione eft,veritatem dicit.ſcc.
ergo bona cft, fcd prima Ariftotelis mcntem demon
ftíátioni potifsimâ intentam penetrare magisvidctur. . . .
C Irca propofitionem illam.Scicntia ett öorruptibi-Scia qūoft
lium smaccidensnotanda ſuntduo. Primo cauſa ºpº
រ៉ Im e
nem.Secundo (cníus multiplcx ciu(đẹm cạuíc PP quá taphyncc.
adiecit hic hanc propofitionem, fuit diuerfitas opinio- t.t.4.& ;.
nisfuae ab opinióne Platoais. Cum.n.effct communis
animi conceptio, g) fcientia eft impofsibiligm alitcr£
habcre& fempiterfiorum.Plato fccurus;in hoc Cratilü
& Heraclitumi,dixit,q, entium corruptibiliü,qu£ apud
nos{unt fcientia nö étt,& adinuenit ideas horú entiü,
feparatas ab eis £n effe, incorrupμbiles& PPetuas, de
qüibusdixit dari diffinitioncs& dcmóftrati9nes, & ad
fiocfequebat,q, fciédo huiufmodi idcas, nefcicbamus
entia córruptibilia quæ apud nos funt (vt.7.Metaphy- r.c.%.
fica deducitur)& maxime fingularia &c. Arif autéfen
fibilia (equens & nihilintelligens cffe,ad quod (enlibi
lia non manu ducant,tales ideas figméta putauit & fcié
vltra hoc poſuit ſciétiâ eſle corruptibilium ſecundüac
cidens.Intuitus fiquidem eft in re corruptibili, Puta So
crate, natură ſeu eſlentiá,ſ.humanitatem,& códitiones
ciusindiuiduas.f.hascarncs,haec ofla, hunclocum &c. .
Tho. de Vio in Poft. H Confide
 I I4. Thom.à Vio Caiet. Comm.
Cöfiderandamq; cenfuit naturam nö confidcratisindi Arift.primo.Quia iuxta hüc tfh fcnfum a&ualiter fci
uiduátibus conditionibus. (ficut & vniuspomi videtur mus & vmiuerfalia iucorruptibilia & fimgularia eorum
color vſo odorc)& qfn natura, cuiuſauerci abſq; con £orruptibilia,licet diucrfimode.Secundùm.n.priores
ditionibus indiuiduantibus confidcrata {ecundú rem, ' fenfus vniuerfale actualitcr fciri tantummodo diceba
quidem eft cóiunéta fingulari,£m abftraéìionem verò tur(vt Patet,) Et confcqucntcr funditus oppofita opi
intcllc&tus,fcu £m fe non includit aliquod fingulariü, nio dcltruitur,dum ad oía fcientiam cx:cnđimus.[eĉū
& corruptio omnis & motus ad (ingularia pcr fetermi do quia fecüdum hunc fenfum di&a periparcticorum
natur,ideo naturas rcrum, {ccundum {e{umptas incor profundius intelligütur,dum dicitur ab cis,quod diffi
ruptibiles & perpetuas dixit,& de eis dari diffinitiones nitiones & dcmonftrationes rerum cxtra afiimam exi.
& demonſtrationes & de corruptibilibus(incorruptibi ftentiü & particularium funt.vt habetur à commcnta
litcr fumptis) fcientiam eflc ponens, ipfa corruptibilia tore primo de anima.commento o tauo & c.
fm accidens (ciri pofuit,cuan dixiflet.crgo, incorrupti Adfupradi&orü maiorem cuidcntiä aduerte quòd Gomm£.$.
bilum & fempiternorum efe diffinitiones, & demon cúdicitur naturas rerū corruptibilium ſecundiſcºſum Yminerſalia
Ոunt PerPe
ſtrationes, ne forte credercs talia ſempiterna ideas eſſe Ptas,de quibus dantur demohftrationes & diffinitio. tula
aut quçcunq;ſcparata fm res,à corruptibilibus, addit, nes,cije incorruptibiles & perpetuas pát intelligi dupli
9 etiam ipforum corruptibilium £m accidens, fcicntia citgr.Vno modó potitiue,& fic cft fénfus quöänüquâ
eft,vt Platonis opinioné fimul & caufam «lideret &c. definunt eflein rerü natura,quia fempcr aliquod indi
Qpinio quidcm dcijcitur in cxpofitione iftius propofi uiduum corü faluatur,licet hoc & illùd corrumpatur.
fitionis(vt patcbit.) Caufa auté quia declarat, sp radix & hoc licet de multarü rerü naturis fecundum pönétes
1lla opinioris Platonicg.f. corruptibilium non pót effe #ternitatcm mundi verificaripoffet,nõ tũ poflêtfccun
fcientia.intelligi debet,pcr fe.& non per accidens. Et dum cos, dc oíbus,quorü cft fcicntia, vcrificari. Clarú
$onl¢qucnter 9 deceptiis eft,nó diftingucns interpcr cft.n. (vt inferiora omittamus quaein alijs terræ quar
1. elencho. fe & pĉr accidĉĥs,nec mirum,quia etiam fapientcs (vt tis pcrpetuari forte dicentur) q, coniun&iones,&'fitus
Сар 4. primo Elenchorü dicitur) per accidcns falli contingit. &afpe&ius celeltium corporü in rerum naturâ femper
Ad euidentiâ aüt fenfus praediûg propofitionis ad nó funt &c.propterea hgc modo intelligendü non&ft.
uerte,q» ly fm accidens, poteft detefminare ly corru vniuerfalia incorruptibilia & perpctua fic. Alio crgo
ptibilià,8 pót determinare ly eſt. Si primo modo ſu inodo intelligitur.f. ncgatiue, & tunc eft fenfus g, äb.
matur,tücly corruptibilium ftat provniuerfalibus. Et ftrahunt à sorruptione& tcmporum diffcrcntij.£non
cft fcnfus,gfcientia eft eorü vniuerfaliú quæ funt cor habent in fe vndccorruptióni,aut tépori fubdafitur.li.
ruptibilia per accidens, & ab(q; dubio hoç vcrum eft, cet hoc habcát£m quod in Particularibüşfunt, quorú
quia fciëtia cft nó devniuer(aiibus fcparatis fecundum Pcr fe primo tä generatio qúá corruptio cft.&hºcren
rem à fingularibus, quæ corrúpuntur (vt Plato pofuit) fus eft verus in oibus, qfh fiucin rcrum natura rcs ſine,
fed vniucrfalibus habentibus cffc in particularibus gc fiue non vniuerſaliter coceptg, variabilita éaliqui né
neralibus & corruptibilibu;,& conſcquétereſt de his, incurrunt. nihil.n. minus ha6itudines & connexioncs
çjcorruptibilia funt fecúdum accidés.i. aliud (particu rofæ,ad ca, quæ per feilli infunt, faluantur particulari
lare.f.)vere£m accidcns,fccundú particularia quæ acci bur r9fis corruptis, quàm exiftcntibus vt patct indu&i
dunt eis vt fic.&c. Si autem fccundo modo fumatur fic uc in his,quæ pér fc ifi(unt fecundü omncs modosper
ly corruptibiliú,[łat pro particularibus,& cłł fenfus g♭ Icitatis,yt nunc probabitur.Conftatautem g) neque in
fcientia per accidens tcrminat,ad corruptibilia.i, parti ditfivitionc,ncc in fciétia cadunt nili ea jpër,lciiifant.
cularia quæ per fe corruptibilia funt. Et ideo abfolute Num pofitiones in quibus praedicantur praedicata qüiddita.
corruptibilia vocätur.& hicfenfuscft nóminus verus, tiua,vel eflentialia,fimt perpetuae veritatis.
& magis(vt arbitror)fccundum mcntcm Ariltotclis. Irca fupradiétas conclufiones. fimu!;occurrit du
Verusquidé duplicitcr. Primo quia cum fciétia per bium,an propofitiones,in quibus prædicátur prae
fe & primo terminetur ad vniuerfalia, quae incorrupti dicata quidditatiua,vel effentialia fint perpetuae verita
bilia funt,nô feparata fecundũ cflc à corruptibilibus(vt tis.Vidctur.n.g, nô cx duobus.Primo ex éo quod dici Сар.х.
Plato pofuit)fcd in quibus contincntur fingularia cor turin fccüdo perihermenias.q» non fequitur,efthomo
ruptibilia, oportct g ſciétia per accidés termineturad mortuus.crgo eft homo, qa mortuü opponií homini.
fingularia.Di&um €ft.n.g. fcire ré prout eft in alio, ett Ex hoc argüiífic non magis opponitufhominimors,
{circ rcm illá £m accidcms.Tali fiquidem mó; Sciës om çjnö effe:fed mortuo,hoiç propofitio quidditatiua, pu
në dualitatë effe parë,:fcit hanc dualitatë çfle parë, &c. tâ Sor.eft homo,rcdditur falfa crgo vniuerfalitcrqua
& fciés hominus naturâ fcit oia hominis fingularis &c. cunq; re non exiftéte falfà eft prædicatio quidditatiua
fccundo quia ex eo quòd fcicntia pcr fc & primo tcrmi dcilfa,& ficin hyeme ilta erit falfa. Rofacttfubftantia. I, r, ,n;.;,
naturadvniue falia,extendere (e pôr adminiculo infc Secundo ex eo quòd in prædicamcntis dicitur,ab eo g circa finé.
riorum virium ad fingularia corruptibilia, quorü natu res c(t vcl nó cft oratio äicitur vera vel falfa. Ex hoc.n.
rg funt illa vniucrfalia, Pöt.n.fc:és vti vniucrfali cogni clare habetur,fi res non cft perpetuo tépore,quod nec
to dupfr.Vno modo vt cb ecto,& hoc facit kü intelle etiam veritas orationis ppetuo perfeucrat.Mutabitur
&tuales limites non egrcditur, diffiniendo demóftrádo enim oratio de vera in falfa re non exiftcnte.
pafsioncs&c.Alio modo vt mcdio rcfpcctu fingulariü In oppofitum aút ett textus dicens, quòd tá diffini
& hoc minifterio inferiorü viriú applicatus fùcit, quo tio quấ dcmõ{tratio fempiternorũ eſt. Ad hoc dicitur,
tcs conclufioeft propofitio fingularis, cportet fiquidé quod oés propofitiones quidditatiug et effentialcs funt
tunc alterâ præmißorum faltem efle vniucrfalé. Quia aèternæ veritatis.& caufa huius cft, quia nö fignificant
crgo ſcientiania cſt devniuerſalibus ſempiternis, non rem habcre quocunque efle,fiue intellcétu diuino, aut
tahbus,quae fingularium naturae non funt , vt Plato po creato,ſed abſtrahunt ab omni eſſe (vt in metaphyſica
fuit,fed talibus, vt corü applicationc ad corruptibilia, deo faüéte dcclarabitur.)Pro nunc autêfuppofitiS his, Сар.6. pri
quorum funt naturae,ipforum corruptibiliumi notitiâ áin (exto cap.diximus de neccfsitatc.propolitignum, mo dubio
habeamus,corruptibiliü dicit fcientiâ cffe pcr accidés, ih quibusfpecics de fingulari 5dicatur.prQbat. duplici in fine.
tum quia tcrminari ad indiuidua corruptibilia non có tcr intentum rónibuslogicalibus. Primo fic,ois propo
uenit fciétiæ in intelle&u confiflenti & dirc&c, {ed düfitio categorica, ad cuiùs fubiectum neccflario fequi
egreditur quodammodo & rcflećtitur adminiculo fen tur prædicatü, ett necellaria & perpetua,oés ppofitio
fuum fupra corruptibilia in quibus {aluatur vniuerfale nesquidditatiuę&cfienialesfunthmói. e:go. minor
illud&c. Dixit aút huncfenfum cfle magis intcniü ab cft clara.Maioraüt habci ab Ariftotele in ca.4. vbi de
clarauit
T.c.3:
 * - ‫ هـ‬- ‫ﮑه حده‬

- ln Polter:AnalytiArift. i I 15:
clarauit fempiternitatem propofitionis attendi penes A. vltra procedatur, quia hinc fumitur q) QÜo fciéti,
lqqucláprædicatiadſ biećtú,dixtn. Idcoltá eſſe ſem I\.fcicntia
modis eft vniuérfaliú,ideo
intelligitur declarädumefte(t,quóc
propofitio illa.Scicndum fit vniuerfà
ergo 9» lium.
Piternam,homo cfl aial,quia femper tenet confequen
tia, a cft homo ergo eft aíal, & probatur nihilominus cum vniuerfaledicat hæc duo.f.rem vniuerfalé:quadru
ex regulis logicalibusdicentibus,9 qmnis côditionalis plicitcrfum pöt.primo pro re,fecüdo pro vniuerfalita
- fimplicater Vera,eft (impliciter neceffaria & perpetua. te,tertio pro toto coniücto exrc& vniuer(alitate,qua
& gº con{cqucntiabona & formalisaequiualet conditio fi cx duabus partibus.quarto prototo coniun&o, fed
nal':& q vtraq; equiualet quoad ncceſsitatem & ppe non quafi ex partibus,[ed ficut ex re & rei conditione,
tuitaté, categorice illas luftcntantiæqualis liquidem ne fine qua nö&c.Primo modofenfus cft.Scicntia clt rc
cefsitatis & ppetuitatis funt,fi fortcs cft hő,ett animal. rum.fecundo modo fcientia eft vniuerfalitatum. ter
& lortes Χ eft,aial.& homo eft aial. cuius tio autem fcientia eft totius compofitu.f.rerum vniuer
virtute illæ tenent.Si igitur confequentia& códitipna falium.quarto demum modo {cnfus cft, fciétia cll rerü
lisnccefsitatem & fempiternitatem habent, oportet q. quæ habent vniuerfalitatem tanquàm conditionem, fi
#tcategorica hmốiperpetua ht, fecundo fic, duorum pe qua non fciuntur &c. Quis autem horum fenfuum
contradictoriorûneceſleeſt alterü eſſe verum.ſed haec verus& intentus à peripateticis ſit manitettari facile
funt duo contradiçtoria,homo e(taial, homo non eft Potcſl.,pigſupponédo ſignificatum ſimillimum propo
ſitionum, in quacunque materia fiant &c.ſ.gp cum di
aial,etiá homine non exiltente (vt patet qx p9ft praedi
citur.Scientia clt, hominis,bouis, c;li Dci &c. nihil fi
carnéus. capitu. de ºppolitis) crgº necelle cítalierum
efle veium,Quæritur ergo quod coiü fit verum. Siaf
gnificatur nati $p fciétia rpfa ad hominem boucm &c.
firmatiuum,habetur intcntü.Si negatiuü , tunc fic,no
terminatgf tanquàin ad obiectum cognitum, &c. hoc
,.,,.,., ■no non cft aîal,crgo homo nó elt animal rationalc.a
fiquidem fenfu dicimus, mathcmaticäm eflcnumcro
Ä fuperiorladinferus deftruétiue hömononett aial ra; rum & magnitudinum,& phyficam rerum naturaliü, Primus n5
" jönale ergo hgmo non eft homo à diffinitione ad dif & mcdiclnam corporis hiimani fcicntiam &c. Hoc.n. intenditur à
finitum.hóc eft manifefte impofsibile.erg9 &ς.-a;q; ftante dicitur, quod primus fenfus non clt intétus à phi
Philoſophis
lotophis pér illam propouuoncm fed fit verus, aliquo
Reſponde ; Ad primum in 9ppofitü dicitur,9 aliüd eft loqúide
tur adrēnes ilta&obfequentia.Sof. cft homogyortuus.ergo sit hò. modo &c. Non elt1ntcntusquidé,quia fi folum hoc vo
& aliud de veritate iftius, Sor. £ft homo, pofito cafu,q» luflcnt dicerg,f,i£uiffct dicére,g, fcicntia elt rerum &
Syrtcs fit mortgus. Differüt.n,hgcadinuicem muluù aon oportujfict voiucrfalis vocabulo vti.Vcritas verò v.u. a,,&
qii in illa c9nfequentia, mortuum Ponitur pars hgnifi eit;quiafcientianfa ad res ipfas terminatur aliquo aüt eft.
cati per accidens,iniſta aut propoſitionc nò ſignifica, modu,qu fcientia nó tcrminatur ad res qüolibct fum
tur,íed fupponitur tñ vt denotansSortem non, cxìíte Ptat,aut qualitercunque fe habétes &c. quia non ad fin
re(vt.n,fùpcrius dictum fuit) ncccfsitasin propolatio gularcs{ingvlariter &c.Secüdus quoq; fenfus cxtra in- Secúdus n5
nibus & confequentijs attcnditur pencs connexionem tcnionetnºphilofophorü ett icet verus particulariter ****Ph*
fignificatorum per erminos. & non Penes exiftentiam fit.logica.n.elt fcientia de vniuerfalitatibus,'non autem lolophis. .
cap *.dº £örunde,Vndejuiaqfi digitur.Sor.cit hgmò mòrtuus. aha ſºientiae-proterêtes aût dictam propolitioncm de ..
bio primo . ly mortuus d:ffiuit fignificatüm perly.homo quia ni {sicntia in cólloquuntur.Tertius verò fcnfus omnino É`
hil alud fignificatur nifiq Sor.et cadaucr humanum, fallus elt,qm fcicntia nulla cft circa tale compófirü nuu ìììì. {,1.
& ideo notif.quitur,çrggSoitc cft humo, quia huma forte peråcctden» &c.fcientiæ.n. rcales funfde rcbus , fus et.
num cadauer non clt hjmo,(.uii aut ab(òlùts disjtur. quae funt in rerum naiura.tale aütcompo(itu aih l elt r.cö 8. vide
Sor. eft hgmg ;((inod*quiugce Sort. aomine viari») in rerum» aatura (vt dicitur in primo de aia. Scientiæ con-c $•
juaníüìïíüfiqúéfuppónis ipfum ncn cflc,fçümortuâ quoq; rativnales de intentionibus funt,& non de com
fide;non vajaiur vêritas própvlitiónis, licct ex hâc hy pofìis eximtentionibus& rebus &c. ងូ Iiզսl
pethcl) V4tic, tr rcs incon Pix3x9m rcs, quẫvocamua idé1naliqua diftinitione dtcitur, a.vniucrfale eli.s.&c.
vbi fupra
$ort&£££gìn cadijcfet ifiütata,&jtoßïéffiöc (ted, a eſt &c. & ſimiliter in ylogiſmis non aſluinitur
(vt diximus) accipiuntur multi in hac, re qììììligada somnc.a.yniueriale cttiquod &c. & fimpliciter omne. Quartus eft
cap-6-
ueri Sgr.itipqnityulgus: de quo patet; nec homincm iA.»lt. s.Quartus igitur lenfus cft verus & intentus, ve- verus & in
necaiiiiiiäläigi£thî¢}άζίάrroi diccntiua,g mor rus quidcm,quiaicientig obiectü cft res ipla, qiii ad ip íí, ïT
tuum addi.u humini cu;n dicitur.Sor. cß homę mor famu fcicndi actus terminatur, aliterfciétke- fcales non rus.
tuus, hofis ppgnitur viüo, quod quidditigüç çìüôi -effent de rebus.Et quiares non pótintcllcctuí objdict
turam hqmifie,fcd a&uali viuerc: iâm.n.no(ia, quid fi cicndiactú terminare,nii repra entetur ablq; condi
gnifica y homo u ortuus & ticus humanum cada £tionibus indiuidualibus quod cft repræfentari valuer
μcrqudόιαιιυς υΡΡυnitur, νιuω (ις homo πΐortuus. faliter, & réhabcre vniuerſalitatis conditioné,idco ha
£larûs auiem «luc£e quod dicimus, figqujüglentem .bentium vniuerfalitatem vt conditioné, inne qua non,
. -contẹqu&ntiạm 1crutatus fuer15 dicentem. Sorje# họ fcientia elt. Intcnus aùt à peripatcticisclt, quia volunt
Amo Pictus.crgo cfthomw.Quâdo crgo dicitur, non ma dicere per hanc propofitióné çy fcientia cit' de rebus, Intentus.
gis öpponitur m9rs homini än9n cilc.i.non cxiftcfs. -noo fuigulariter fumpti,quia iic variabilitati fublunt,
ûicitür j hgc cft fimpliciter falfum: qfh mortuü addi · ſed vniuerlaliter ſumptis, ita q vniuer ſalitas ſeu vni- : -- L.
tuin hoihini dëftruit eius lignificaturfi. nö exiftens ve uerſaliter cocipit non eſtresicuta,ncc ratio 9 resiciaf,
rò illud non deltruit.vt de (c patet.Dicitur praetcrea ad -nec pars reifcitae,nec terminat actu iciédí, ièd clt códi
minorem, quod fallum cit: @Sorte martiio:falfared -tio {ine qua res non fcit ab intcllectu nfo difcéte.Sicut
.datur iltaSórtes cll homo.licét falfa fit ifta.& füc fem capproximatio ignis ad combuftibile,ncc cft ignis, nec
| per Sortes mortuuseft homo.Ad fecundum dicitur, g* -Pars crus necrauo p cöburat,necPrincipiú cóburcndi
„illa auctoritas Ariftotelis mâle cxponitur arguendo, tícd cõditiofinc quanô Potett cõburcre.Diligenter au
qin intelligitur non dc clfe : vcl noh effe rei ificomple » tcm notato haec quæ diximus,qm ex his habú$ qüo res
xae:fcd dc èffe & non effe fignificati cóplcxi ipfius Öra 1. obit£tum Icicnug fit,& quomodo vniuerfulua iunt ex.
tionis, ita g) fenlus elt:ab co ºp res lignificată per ora • tra animam & quomodo ue eis probentur palsiones
tioneii) (;iùm per eius tcrminos) clt vclnvn eft, oratio &:afsigoentur diffinitiones, & qüo praediceâí 1n pro
' dicitur vera vel falfa. H»c autem fenfus nihil obltat di poſitionibus, & genera ſint & ſpés, & In Praedicamétis
ctis: quoniam ſignificatum per enunciationes quiddi i eponantur & limilia-temper.n.intelligitur de vniuer
tauuas & eflentiáles tale habet vt lignificatum fit li- r {alibus fecundum quartum fcnfuma.dc rebus vniuer
cet termini non fint &c. . . . .. . falitate fultis tanquam conditione finc qua non:tahter
- Thom. de Vio in oft. H a liqui
 ii 6 Thom.à Vío Caiet. Comm.
•** fiquidem rebus haec omnia conueniunt, præteríi effe necefitatẽ materiẹcirca quấ verfậtur, acperhoc non
-

• • in rcrum natara, g, ipfis vniucrfalibus conucnit abfq; e(t maior fempitefnitas inipropofitionibus, jin rebus
vniuerfitatis conditiónc,licet non demonftretur de eis necefsitas exigenda.Secundo quia qualis eft proportió
abfq; illa &c. Et fi contra hoc arguatur p fecundú húc demonſtrationis ad ſimpliciter neceſſariú & ſempiter
fenfum fcientia & diffinitiones &c. nonTint de rebus num fimplicitcr, talis cft, proportio demonftrationis
extra aiam,fic,fcicntia cft de vniuerfalibus.i, rcbus ha Phyfice ad neccflariù pbyficum(vt patet) hmói autem
bentibus vniuerfalitatis conditionem, res habentes t4 fempiterna,dcquib'löqüimur, naturalé'necefsitaté &
lem conditioné,vt fic. non funt extra aiam,ergo fciétia fempiternitaté haberecőfiat,demonftrationēergo nő
non de rebus exiftentibus extra a1am. Refpondetur φ fimpliciter,fedphyficâ ingredi nö prohibentur.Quia
in tali proccſſu qualitercunq; formetur accidcntis falla verò hoc in loco circa demòſtrationè ſimpliciter, ex
cia vel figuræ dictionis,vel à fecundum quid ad fimpli pofitorum intentio-verfatur,ideo conatifunt reducere
citer inuenitur,quia proceditur à modorei, ſeu à rccû ea qugfaepefiunt ad fempiternitáté fimpliciter; itavt
tali conditione,quod idé cft,ad ré ipfam &c. vt patet; deeisforinari poflent pröpofitiones fimpliciter fempi
quia in præmifsis fumitur tcs fcita vel diffinita velpræ torm£,& dixerúnt(umendâ effetalia quæ fæpe fiunt ip
dicabilis &c.fultatali conditionevniuerſalitatis, in con ordifieadfuafubie&aficdifpofita &c.& fic ex prgmif
clufione autem rcs ipfa, quæ a&tum fciendi: terminat ſistaliter ordinatis,demonſtrationéſimpliciter fieridd
abſq; conditione,ſine qua non diffinitur,necſcitur, neº cuerunt. Et quia hoc obfcuris verbis dixerunt,iö bre
prædicatur,&c. concluditur non effe extra aíam , quod uiter declarafida cenfeo.Dicunty ifta;quæ fgpe fiunt;
fophifticü elt.dcberet.n.fic concludi,ergofcientia non {unt fempiterna 1 ordine ad caufäs vel fimpliciter furn
c(t dc rebus exiftétibus extra animam, ábfque vniuer ptas,vt in coeleftibus,vel nő impcditas, vtin inferiori
falis conditionc,quæ extra animam non inuenitur , & bus,&c.Qug verba poffunt dupliciter intelligi vno mó contra Egi,
hoccft verifsimum. ; ; ; ; ; ; ; ; ; * ** * vthmóiſintſempiternain ordinead caulas præcile, & dium.
£ccundum huncfenfumfalfitatcmcontinent,yt efficaci
ùuæ propofitiones fint fempiternae veritatis , & deniomftrae
tionem ingrediantur. terprobauimus in c.6.quia tam altera præmiffarü quâ
C Irca quartam conclutioncm,& es, qប аsтеho.im
- - - -
o.in
-

coiidufio,effet'nöfempiterna.Alio modó poffunt intel …, • •

in ciu$ £xpofitione dicuntur, notandæ funt inpri- Jigihfa6i:eflefempiterna in ordine ad caufas, fed non . -,.
mış duae diftin&ioncs,ac dcindc ad dedaratiónem pro præcife.fed pp caufasetiáin ordine ad fubieétafempi
* , ;a; cedendum eft. Prima diftinäio eft ifta, Scmpiternitas terna ita,çpiicet iordinc;ad ipfafubieétà abfolute fùm
eft duplex quaedá fimplicitcr & qugdam taìis,fempiter ptafempiternitatem ſimpliciternóhabeant, in ordine
num fiipglicitereft quod nunquàm effedefinit,vt,ho- iii adfubie&afumpta feéundü carn difpofitioné, qua
minem efleaial,& triangulum habere tres,Sempitcrnü caufis per (e connéxa funt fempitcrnitatcm fimplici
ல் aüt tale £ft, qu9d nunquätalítpe deficit,vel fimplici- ter pp ipfas caufas habent &c. & hic eft fcnfusiptêtus
-- ' ter,vt folêgriri,& eclipfim cffe,& fimilia, yolvtiâ plu- ab&i§.vh&c Albertus dicit, qjlicct ecliptisnö ififit Lu
ribns,wt lub canccfeficcitatem,&frigusfubcapricor- næfemper;inclt tamë tempër Lune lumpte fub caufa
º po,& fimilia &c. Secunda diftinctio eít, quòd éag quæ eclipfis,puta lung in talifjiu,&c.& S.Tho. in finehu- *'º rurg
* • ^°°
* * **
«
fgpe in rerú natura fiunt, poffunt cófiderari duplicitcr iusčapířalïloquēns de his áit. In vtrifq;autë ordimâdę
- - -

器 in ordine ad ſubiecta ſua abſolute, uteclipſis ad dicfuntdemonftrationes,vtcxvniucralibus inferatur

unam,& ficcitas ad dics caniculares,fecundo in ôrdine -êôclufióvniuerfalis, remöuendo illa,in quibus pót effe
-- ad ſubiecta eadé ſicdiſpoſita, vt eclipſisadlund in tali defe&usve ex parte tpis:yéfèxparte caufae.vbi gpct:
- * * * fitu &c. & ficcitas ad aerem canicularé,cxtrancisacci te vult.quddfublatis defestibusterminifuthendifunt.
dentibus fublatis.Et exhis prælibatisfcicndü eft, 9 ca qd nihií aliud eft jfümére eös, vt fùnt fub talibusdi
quæ funtf£pe, vtranq; fcmpiternitaté habent.diucrfi fpöfitiofiibus,quibùs def&tu$tâ tpis, quâ impedimea
mode fumpta.fi.n.confiderenturin ordinead (ubieöta ti excluduntur.Ad maiorếaúťê claritatě dictórum içi:
fua abfolute {icfempiternitaté talem habent(vt Patct) redebes,yinteriftos tres rerάσrdines de quibüs habe
- f qin fempcr infuntqj nata fontinefle,vel fimplicitcr,vt beturfciétia,magna difterkrià eſt quo ad appličationš ༧༧༩༧)º
'*'***** in cgleftibus, vcl vt in pluribus, vt infcrioribus &c, $i vniuerfìlium adíingülariä&t.Ínfiis;ti; jfernper fun: ' '
;”,
-
autem cófiderenturin ordineadfubiecta fic difpofi;
vcl fituata,&c.ficfupt fempitcrna fimpliciter, qiú cft
នុ៎ះ fubiećtum fub vniuerfali
fübfumere;vtoisduaíítas & par,haec dualitas: ergo &d.
impoÍsibile{ubic¢tis[ìcacčcptisabe[]c talia, nó fót{ì- -In hís auté,quæ femperfunt regulariter, vt in coeleſti
quidem fieri, vt Lunæ in tali fitu refpe&u, folis$ ve*- bus,öportét fubfumere tépus ម៉្លេះប់ qm non
r£ &c.cclipfisnon infit &c.Et qiù própofitioncsfuntfi -omiiiipe{impliciter inueiitiritùí,& dicere; f&gaup£
gna rcrumi,vurqque modo propofitiohesformæ fornpi . terraiíterpohit interfolé &c. In his verò qu棣£?ger
tcrneveritatisſunt, & dem9nftrationesingrediuntur. .{unt deduétis impedimentis , oportet vltra haecfubfû
Propt£r qu9d inter propofitiQncs de omiiiii& ncccffa- • mere&fihgularizare caufàs, pér excluſionem impedi
››:.' iias,nó fólü neceflarias'fimplicitcrnumerauimus, fed efh&torum;& dicere,fed hoc fiunc ex talibus PrintiPijs
êtncceffarias necefsitate phyfica diftinéta in duos or- • non'deficientibusnec impeditisgefieratur.ergo
| " " ' , i.v.
- " ' " i ij : . . . &c.-
. . . . .' * * * * *
. . .” ---.
ſupra.c.4. dines,proportionaliter ad ca quæ nüc dicimus, &c. Ne •i'', ... Quod demonftratio eâ ex proprijs & non
-- - - - - * * ** * ** - - - -

aüt videamur hoc voluntarie dicere, oftenditur propo

fitü rationc:9p,n.prop^fitiones, in quibus ea,quæ faepc # 32-135 ex communi. **Cap. ros
fiunt,de (uisfubiectis abfolute enuhciantur;(ernpitex - -\ voniamaūtmanifeſtã,quòd vnữquodq; demº”
naevcritatis,(modo diéto) {int, clarü cft cxco g) figna \-
funt rerü taliter fempiternarü. Quod verò talis fempi -* ,
- Ç
fraremon efi, nifi exoniucuiuque principiº,
-%.fi quod monftratür imifitfecundù quôd illd/ಂಗ
-

ternitas fufficiat ad demonftrationé,probatur,Prinìo, " est ſcire boc.Etſi ex Périet indemonſtrabilibus möſtra
-quia,cum fempiternitasnecefsitaté fequatur,&ad hbc timſitºimmediatis. Eff.n.monſtrare,4u admoº Bry
g derebus naturalibus habeatur fcientia fulficiatqha Jö4uadraturāſecundum communë.m.monſträt tal°r":
beát talē nccefšitatē, tá in fequàm in ProPofiti9nibus tiones,quod et alteri inerit.quocirca etim 4iή, cbaptabū
dc eis formatis, quia nccefsitas in propofitionibus ex turröiies nócognatis.igjtuí nó fecüdü quòdillud/fit, /e
rerü necefsitate oritur & illius eft fignú, confcqués eft -
qd talisfcmpitcrnitas ad demonfträtiones fufficiat. Et , aliudgenus.Vniquodq;
cundi accident negaticoaptar poljet demôftratio & in
ait ſcimus non ſecundi, accidés,
çonfirmatùr hoc au&toritatc Alberti dicétis, quod (em *
p:ternitas in propoſitionibus demonſtrationis, eſt Pp è quando fecundum illüd cognofcamus, fecundum qttod
ineft
. . if *- : - - - -
 In Poſter, Analyt. Ariſt.
inef, ex principijs illius,fecundum quòd illud. vt duobus
retiis æqualcs babere, cui imejl perfè quod diëtum eft ex
principiis huius. Qgare fi per fè et tllud ine$t,cui ineft,ne Qùo ergo vcrificabitur quod Ariftot. dicitin f- cunda
zeje ejimediи in eaаѓcog: испее[u.fiverónбfdфиà conclufione fi vcro non,fimiliter demonftrantur?
admodi Harmonica per Arithmeticam.Talia ait mon
$trantur quidem fimiliter.differunt verò,ipfum.m.quòd,
alterus fîuemtue,fubieëtum nanq; genus alterü,ipfum ve
rò,propter quidfperioris,cuius perfè paffiòes süt. Qua
re & ex his manife$tü quòd nom est demon$trare vnum
quodq; fimpliciter,nifi ex vniufcuiufq; principijs.Sedho
?um primcipia habent cómune:Si verò mamifèfti e$t hoc,
manifèflü & quòd nó eft vniufîuiufq; propria principia
demonftrare,erunt.m.illa oium principia, & fcientia illo
rum domima omniü:et namq; magisfcir, qui ex fùperiori
bus caufis fit,ex prioribus.m. fciuit, cü ex nom caufàtis
féiat ct fus:quareft magis fciuit,& maxime,et fifciëtia
illa effèt,& magis,&- marime. Demon$tratio aüt mò coa
ptatur in aliud genus,nifi vt diíiü eft,geometrice in per
f}e£tiuas,aut mechanicas,ct arithmetic£ im harmonicas.
Summa huius capituli hæc eft.
Prima con-
clafio & pri
Dង្គ្រ proccdit cx principijs vniufcuiufq;
fecundum quod illud cft &c.probatur dupliciter
“?*'* àpriori.Primo quia adfcire non fufficit difcurrere ex
veris, indcmonftrabilibus & immediatis. quod proba
tur dupliciter.primo exemplo Briffonis.fecundo quia
talcs rätioncs proccdunt ex cöibus illis & alijs, quia in
alijsnö proximis caedé rationcs locum habent.fecundo
probatür, quia f.ire nö ex principijs íllius inquátú cft
illud,c(l fcife,illud nô£m g, cft illùd, qa demöftratiuc
{cire nö cöuenit in aliud génus, fed talitcr fcire eft fcire
illud £m accidcns,quia vfiumquodquefecundum acci
dens fcitur quandonon(fecüdum quòd tale) fci ur &c.
Corr. Si perſe illud.i.paſsio vel mcdium ineſt cui ineſt,ne
ceffe cft medium in eadem proximitate cffe &c.
2. concluſio Si verò nó, pafsio vel mediü p (e incft fubicéto &c.
Sed ficut harmonica per arithmeticâ,fimilitcr demon
ftratur.Tunc(quia eft)taliü conclufionü, eft alterius.i.
inferioris, quia genus (ubie&um eft alterum, propter
quid verò fùperioris,cuius funt pafsiones per fe.
3. cóclufio- I Quare,non eft vniu(cuiufq; principia piima dcmon
ftrare.t; qucla probatur dupliciter à priori.primo,quia
funt principia'oium.f.cundo quia fçientiailloruom cft
propria omnibusi.et exoibustăquam cxproprijs &c.
quod probatur,quia intelligens cx fuperioribus caufis
magis Icit,quia cx prioribus&c.
Corr, Scicntia illaeft magis,& maxime fcicntia &c.
Series autem hæc e(t.
INT END EN s in hoc capitulo oftcndere g, demon
ftratio ett exproprijs,& noncx cóibus, quod pcrindc
£ft ac ollcndcic 9 eft ex his quæ funt fecündum $p ip
fu m,tria facit.Primo oftendit hoc vniuerfaliter, prima
concluflonc,& eius corrclario.fecundo qúo hoc faluc
tur in ſubalternis ſcientijs, fecunda concluſione often
dit,tcrtio qü9in communifsima fcientia metaphyfica
.f.inueniatur infinuat in probatione (ecunda tertiá có
clufionis exduabus prioribus fequcntibus.
Num fi Paßio, vel medium non per fe infit fubie&o ex tali
procefsu fiat demonftratio .
` Irca fecundam condufionédubitatur,qüo eſt poſ
ſible.ppaſsio velmedium non per ſe inſit tubie
cto, & tamen fiat demonltratio.hæc.h.fibijnuicem ad
ucrſantur,8 deſtruunt ſe mutuo. Si.n.paſsio non inett
Pcr {c Íubiećto, cóclułio erıt per act idës & nō ncccfìa
ria, & ſi mcdiú non ineſi per ſe ſub coto altera prgmiſ
larú,in qua mcdiũ tubiccto coniungitur per accidens
& non neceflària erit,& confequcntèr deii.onltratiuus
º ) legitmi dehis, aut c his, non fit, c» oppoſito,ſide
I ty
monltratio fit,oportet,& præmiffas o&s,& cóclufió
nem necefariam & perfe effe. (vt ex distis patet &c.)
Ad cuidétiam huiusdifficultatisfciendü eß, q, paf
fio pyramidis vel trianguli feu numeri, vel numî ralis
proportionis,& vniuerfaliter cuiufque pertinentis ad
1cicnttã fubaltcrnantẽ, quấ fcicntia tubalternata nouit
ſuo ineſe ſubicéto, aliquo modo ineſt per ſe ſubiecto
ſuo alternate,8 aliquo modo no pſe, ſed per accidès.
Subıeétü.n.fciétiaefubalternatç,cü includat in feid qd
£ft fuperiorisfcientig, & addat extraneâ differentiâ vt c;..,..:,.
fuprà dixitS.Tho.& infra declarabitur injtum inclu- §.íí.}.
ditid quod c(t fuperioris, eius pafsioncs pcffe (ibi ven
ducat,inquantfi verò addit differétiá cxtraneâ,illas non ... --*
per fc fibi cóiungit.quiaid,rationc cuius aliquid per fc
inelt,ciufdem generis efle oportct cum eo quod per fe
incft(vt plurics diétü cft.)Rurfus,qa mcdiú propriam,
cui talis pafsio primo inc(t,dcgenere füperiori$ fcien
tiae, & fubie&tů [ubalternatę 蠶 eſtà ſubiecto ſub
alternantis per differentiam nonillius generis, fed ex
trancâ, oportet ipfum quoq: medium áliquo modo per
ſe,& aliquo modo non per ſe in ſubiecto ſubalternate
inueniri,co modo quo dc pafsione di&tü elt,eo q» me
dium & pafsio eiufdé fimpliciter gencris ponunt effe.
fubic&um au é aliquo modo eiufdem,& áliquo modo .. . . .;
extranei &c. Rufus,quia fubie&um fcicntiæ tubalter- T«c. 3o.
natae e(l proprium ciusfubiectum rónc extrancg d ffc fupra*7.
rentia(qm per illam diſtinguitur à fubalternãtis tubic
&to)cum loquimur de his, quae infunt fubie&to fubal
ternarg,vt di(tinctcà fubalternâte magis debemus in
ſpicerc q á habitudincm habeat ad differenciá illá ex
traneam, jqug fit corum habitudo ad illus differentig
fubftratum,quodde proprijs fuperioris fciétig ett &c.
His prælibatis facilc eft refponlioné deducere, quia in
praſenti textu eſt ſermo non de quibuſcunq; non per
fe,{ed de his, qug pcr fe nó infunt,licut pafsiones fubal
ternantis ſubiecti ſubalternato inſunt &c. Vnde Ariit.
nó dixit,Si vero non fimiliter demöfträtur,fed dix:t(fi:
verò nó,fcd ficut harmonica per arithmeticam, huius
fimilitcr demonftrátur)quafidiceret, fi pafsio vcl mc
dium non ineſt ſubiecto ſimpliciter per ſc, ſed taliter
per fe,ficut fubalternás per fe incft fubalte, natis, fiunt
nihilominus dcmonfträtiones p:r illud tfi medium qd. ,
fupcrioris eft,cuius iila palsio cit fimpliciter pcrfe &c.
Dicitur crgo ad dubium.9 quia nec mcdium,necpat
fio ſuperioris ſcientie ſeu ſubalternantis, per te ine ſu
biećto fubaltcrnatę róne differentięcxtrancę, quáad
dit,ideo Aritt.fubalternaturn taliter intucns ca nô pcr - -- -
{e dixit.quia verò & pafsio, & medium hmói funt per*
{c(cidé fubieóto) öne fubftrati,idco in ea dicinonftra
tione aſſumidixit &c. & medium eſle ſcientie ſuperio
ris& fubic£tum infcrioris docuit. Nó rcpugnât igitur;
quæ dixit,fcd fubtiliter intellc£ta, inodu dcmoftrandi;
in his,quæ non oino per fe infunt,nccpropria funt infi
nuant&c. Ncc obttat dictis fi in hmó- dcmóftrationi*
bus fubicétum vidcamur ponere aggregatum pcr ac
cidés.ſ.coniãctum cr ſubſtrato, & differentia extranea,
putalincá vifualé,& de toto conjuncto prgmitias face
reperfe.quia tam medium jpafsio per ie incit illi rò
neſubſtrati &c.hocinquà non obſtatprælcnti intentio
ni,qin ſiue ſubječtum ſubalternate ſit aggregatum per
accidcns,(iue nô(ncutrum.n.nunc diximus) Propoli
tiones ſupradićte per le ſunt,docuit ſiguidé.S.Tho. in 3 di 1o q 1:
tertiolen.ditt.1o.q. 1.ar.2.q ad pcrieitaté ppoſitionis ar**
licet exigaturquicquid et in predicato por le conuc
nire ſubiccto,& pptereaiſta non eſt per le Soreltnó
albus.cum contingat ipfam cffe falſan, non tú exigi
tur,cuilibct,quod'êltifi fubieétg P fc inefle ipfuin prg
dica u,& propicrca ifta cit per fc.Sor, albus elt hô &c..
cü lit ncceffafia & fempiternæ veritatis &c. nih:l crgo
Tho. dc Vioin Poft. H 3 oficit
 -i i8 Thom.à Vio Caiet.Comm.
oficit perfeitati diétarum propofiticnum fifubicétum habeamus ex veris quibufdä fyllogifmum,& primisfci
carum pofuimus coniunctüm.de quo(ratione fubftra re.hoc aüt non e$t,fed oportet primis cognataeffc. Dico
circa.t.e.3e ti)medium,8 paſsionem per ſe praedicauimus. Vtrum aüt primcipia in vnoquoq;gemere,haec,quæ quodfiint,nó
autem intcr fub(tratum,& illam differentiam accidcn contingit monftrare.quid igitur fignificant &- prima, et
talcm,qua in ſubalternata ſcicntia ſubiectum fit, ſit per que exis, accipitur:quod auté funt, principia quidéne
fe connexio.Et vtrum coniunétum totum fit per acci ceffe e$t accipere,alia veròmiè$trare,vt quid vnitas,aut
dens, in c. 13. vbi de ſubalternatione fcientiarum age
quid reëtum,aut triangulum,eße autë vnitatem accipe
tur,aliquid dicctur &c. re &• magnitudinem,altera veròmon$trare. Sunt autë,
Num Metaphyfica fit vere fcientia. quibus vtuntur in demon$tratiuis fcientijs, alia quidem
Irca vltimuni corrcfariú occurrit dubitatio,an me ,
taphyſica ipſa fit verc (cientia.Ingerunt.n. duo du propria vniufculufque fciëtiæ,alia verò cóia. communia
bitationem hanc.Primum eft, quia vefe fcicntia proce autem fecundum proportionem,quoniam vtile vtiq; quâ
dit ex vcris caufisin effendo. Metaphyfica autem non tum in eo,quod fub fcientia e$t, genere,propria quidem,
vidctur pofle proccdere ex vcris caufis in cflendo, quia quemadmodum limeam effe talem, & reífam, communia
paſsiones cntis idé ſunt realiter cum ente, 8 conſequen verò,vt fi ab æqualibus æqualia auferätur,quod æqualia
Сар. 4. ter non habent caufam p quâ infint &c.Scdm eft quia funt reliqua.fufficiës aüt efl vnumquodq; horù, quantâ
metaphyfica fapiëtia cft.vt dicitur in primo metaphy eſt in genere.idem.n.faciet,cºſi non deoibus acceperit,
ficç.fapíentia aút contra [cientiam diftinguitur infex fed im magnitudinibusfòlum,JMrithmetico autem in nu
to Ethicorum.Hoc dubium, quia partimlogicale,par meris.Sunt aüt propria quidem,& quæaccipiuntur effe,
tim aüt metaphyficale cft:ideo nuficfuccinctc traétabi circa que feiếtta ſpeculatur inexiſtētia per鷲 ?>eluti vni
T.c.1.
tmus,in metaphyficc,fi Deus nobis cócefierit vitâ, quæ tatis,.Arithmetica,Geometria veröpüôfa,et limcas:hgc
hicinchoamus terminaturi.Dicendü ergo 9 metaphy .m.accipiunt effe,& hoc effe. horum aut paßiones perfe,
fica vcrc cft fcientia.vt Arift.loquiturin hoc librode quidguidē fignificatvmaquaeq; accipiūt:veluti„Arithme
fcicntia demonftratiua &c. Tum quia non folü pafsio
nes cntis habent caufam, fed ét ipfùm ens.vt in princi tica quidé,quidimparaut par,aut quadrangulum,aut cu
pio fcxti metaphyficg dicit Arift.Tum quia pafsiones bus.Geometria verò,quid irratiomale,aut refrägi,aut có
Сар.з. currere.quod ait funt,monftrat &- per cöia,& ex demö
partium cntis habent caufas &c. Tum quia ad rónem
fcíç humano intelleótui conformis (ufficit fcirc ex cau ſtratis,cº. Aſtrologia conſimuliter.Omnis.m. demonstra
fis in cflcndo virtualitcr,& nó exigitur fcire cx caufis tiua fciëtia circa tria e$t,& quæcunq; effeponuntur.hgc
formaliter vt exfupra diétis pateticapitulo fecúdo. & 4üt Jünt gemus,cuius perfepaffionü e$t peculatiua,& có
per hoc patet folutio primae obic&ionis, quia illud nô munia,quæ dicimus dignitates, ex quibus primo demom
obftat:alia.n. j diximus paétú reformauit.Ad fecüdam firat, & tertiū,paßiones,quarũ quidfignificat »naqueq;
aüt obicctioné df,dupliciter,Primo g, fcicntia duplici accipit.N9nnullas tamë fcienti.ts mihil prohibet quædã
ter fumitur,vno mô vt fic.i. vt habitüs per demonltra horü depicere,vtgenus nőfpponereeffe fifit manif.fiu,
tioné acquifitus. Alio modo,vt virtus.i,vt bonü reddit quòd e$t:nó.n.fimiliter planü,quod numerus e$t,& quòd
habentè & eius opus.& fimilitcr fapiëtia duplicitcr có frigidù,et calidù,etpajfiones mó accipere,quid fignificat,
fidcratur.ſ.vt virtus,8 vt per demonſtrationé acquiri fi fint plang,quemadmodü neq; cómuniamò accipit,quid
tur &c.Siloquimur de fapienta & {cicntia(vt in gene.
re virtutisfunt)lic vna non cft alia, fcd contra aliâ diftin fignificant, hoc, quod e$t, æqualia ab æqualibus demere,
guitur,qfh alio modo pcrficiiintelleétus iudicando dc quoniä notâ:fedmihil minus matura tria hæc fùnt,circa
rerü naturis,per cau(as altifsimas,& alio modo per cau quod mon$trat,& quæ mon$trat,& ex quibus. N9m eft
fas inferiorcs &c. vnde& circa agibilia, alia virtus cft, äüt fùppofitio,ncq; petitio,quod neceffeë effe propter ip .
per quá iudicamusper caufasinferiorcs.s.finelis & alia fum eo videri neceſſe.non.n.ad extrinfècā rationẽdemố
£m quâ iudicamus p caufas altiorcs,f.gnome vt patet $tratio,fedad eam quæ im amima,quoniâ meq; fyllogifmus
Cap-9. fexto Ethicorü.Si aút loquinur de (apicntia & fciétia, ſemper.n.eſt instare ad extrinſecaronem,ſedad intrinſe
vt per demonttrationé acquirritur,fic fapientia fcien cam rationem nó femper. Qugcumq; igitur mon$trabilia
tia eft&c.& quia Ari(.in 6.Ethico.loquebatur de cis, exiftentia accipit ipfè non monfträs, baec quidem,fi appa
Boe.tri.4.5. vt virtutcs funt,vt cxprcfle dicit,S.Tho.fuper i3oetium rentia diftentiaccipiat fupponit, ø fint nonfimpliciter
‫امآ‬ar ۰ de trini.q.5. articuio primo.ldeo fapicntiâ contra fcien fùppofitio,fed ad illum fòlii.fi verò, aut nulla umexijtéte
tiä diſtinxit,ponens quinq; virtutes intellectuales.ſe opinione,aut & cótrariaiiiexi$tête,accipiat idépetit.ét,
cundo dicit q fipientia nổ diftinguitur cótra fcicntiá, hoc differüt fùppofitio & petitio.eft.n.petitio quodfub
ficurvnafpecics cótra aliã,fed ficut propriũ cótra có eß äddifèenti opimiomi,aut quod aliquis demó
mune.ficut pcrfe&iifsimüaial contra aial côiter dictü, contrariü
Strabile exiftensaccip iat & vtatur nömonfträs.Termi
& perfectifsimü entiú contra ens & c. Scicntia.n. nihil
aliud nominat nifi habitum per demonftrationé acqui mi quidë igitur nó funt fùppofitiones, meq;.n.effe aut mom
fitum,quod commune eft ojbus fciétijs:fapientia verò effe dicüt,fed impropofitio nibus fuppofitiones. terminos
notat talem habitü ex primis caufis rerü procedcnté, aüt fòlum intelligere oportet.hoc autem non eft fuppofi
quod eft vltimum in quod pót fcicntia, & propriü vni tio mifi,& ipfùm audire fùppofitionem aliquis effè dicat.
T.c. 1o. ibi. tfh &c. Et quia virtus rci attcnditur £m vltimum fui fed quibufcunque existentibus,eo quòdilla funt,fit cõclu
Cap-8. p9fle,vt dicitur in primo cgli:ideo fapientia non folum fio. Neq; Geometra falfà fùpponit,quemadmodum qui
cft fcientia fed eft maximefciétia,& virtus omniü fcié demaffèruere dicentes,quod nó oportet falfo vti,Geome
tiarum &c.vtin {exto Ethicorum habetur, vtraque re trā verò mentiri,dicentem pedalem non pedalem, autre
T.c.14. fponlio.S.Tbo.coníona cít, licct Íola fecunda formall tam deſcriptà, non rettam existentem. Geometra verò
ter habeatur ab ipfo in.q.fupradictis &c. mihil conclüdit,eo quòd hæc eft linea,quä ipfe locutus eft,
fed quæ per boc ofiemdütur. Prgterea petitio & fùppofi
De principijs communibus & proprijs tuo òìs,aut vt totü,aut vt in parte,definitiones veròneu
demonſtrationis. Cap. 11. trum horü.Formas quidem igitur effe aut vmum aliquid
Ifficile aüt e$t cognofcere,fifciuit,aut nö:difficile praeter multa,non meceffè,fi demon$tratio erit.effe quidë
D et.n.cognocerefier vmuJcuiufq; principijs Ji igitur vnü de multi* verum dicere,neceffè e$t.mó.n. erit
m£,aüt mó,quod e$t fcire:exi$timamus autem,fi vniuerfale,nifi hoc fit: fi autem vniuerfale mom fit, me
dium
 In Poſter.Analyt. Ariſt,
dium mon erit,quare meque demon$tratio.oportet igitur
aliquid »mum & idem pluribus effe,mon æquiuoce.
Series huius capituli hæc e(t.
Ifficilc eft cognofcerc fi eft fciens aut non: proba
JL/tur à priori quia difficilc eft difccrnere an cx pro
prijs cuiufque fciamus,quod eft vere fcire, an nô.quod
robatur à fign^,quia opinamur qfiquefcire, fi cx ve
fis & primis habcamus fyllogifmüm,qd fecundumve
itatem non eft fcire, fed oportct proxima efle primis.
Diffinitio. ' Principia in vnoquoque generé funt illa, qüae cum
ſint vcra non centingit demonſtrare:
Cóueniétia. Quid fignificant prima, & quæ ex his funt differen
- tia accipicndum.vt quid vnitas & quid reétum.
Differcntia. . Quöd fint principia, ncceflc eft acciperc, vt vnitaté
Diuifi cſſc.guód vcrô m, vtunturftdemonftratiu
alia,neceflee
fintquibus .. .
monſtrare. ae fcien
I u lllo. Principioru
tiae,aliqua funt cömunia, vt fiab æqualibus gqualia de
mcs:aliqua prop:ia,vt lincá eflc huiufmodi & reétam.
Diffinitio, Principia cöia funt quae fecundum analogiarn quan
tú vtilc eft in eo quod clt fub fciëtia,gcnera accipiuuf.
Concluſio. Sufficiés cft acccptio communium principiorum ap
licatorum ad genus propriü.dcclaraturâ figno , quia
idem facict geómetrà,fi non de omnibus accipiat, fed
in magnitudinibus. -
Diffinitio. Pröpria principia funt, quæ accipiuntur cffc,& hoc
efle,circa quae fciéntia fpecülatur qüae funt per fe,idcft
paßioncs quarum quid fignificant accipitur,& quòd
I IO
Series autem hæc eft. r,
Cv M docuiſſet non excommunibus, ſed propriº
principijs oportere procedere,intenditin hoccapitulo
tra&tafc de principijs cóibus & proprijs diffinitiue &
diuifiuc.& quinq;facit primo nccefsitaté tra&tandi in~
finuat vnica conclufionc. fecüdo de ipfis principijs de
terminat diffiniédo principia cuiufqüe generis,& cófe
quentiam & dfiam inter principia & principiata poné
do,& diuidendo diffiniédoq; membra, vt clarcliquct,
excludens vltimo inſtantiam ſumptam ex eo, ºp non
- quælibet fcientiain principio fui omnium horü memi
nit.tertio defcendit ad diffinicndum & difcernendum
- fpccies principiorum,diffiniédo quid fit dignitas,quid
fùppofitio,qüid pofitio,& quid qugftio quart9 Qfhin
tefprincipia demonftrátioñisinca, fecundo diffinitio
ncm pofucrat& eius adhuc nö mcminerat hic,ideo vni
ca cóclufione ab oibus nunc fupradiétis câ fcparattri
bus rónibus hoc probans.Scd inter ſectida & tertià ex
cludit inftantiam ortähic, ex eo q» probationesverum
vel falfum diccreaflerat tam in prima j in fecüda ratio
ne,per hoc feoaransab eis diffinitiones.quinto qfh de
principio dcmonftrationis,quodclt diffinitio agebat,
& diffinitio fignificatipfas naturas rerü, quas Plato fe
paratas ponebat,idco eis à principijs demonftrationis
cxcludit cõditionali conclufioncin calcc pofita.
Num alijs (cientijs à metaphyfica conueniat primorum, cir
ca quæ fumt,quid elt accipere. -

iint demofi(tranturper communia& ex his quæ demö
flrantur declaratur quia.
Declaratio. Omnis demonftratiua fcientia circa tria eft fcilicct
quae fupponuntur cffe,gcnus, fcilicct fubicctum, cuius
co
per fe ßäfsionü fpcculatiua cft:& dignitates, cx quibus
äcmohftrat primìis:& pafsioncs,quarum quid fignifi
cant vnaquæque fcientia accipit.
Excluſio. Et fi qüafdäm fcientias nifiil prohibcat quaedam ho
rum defpicere,quia nó fimiliter manifcfta funt in om
nibus fcientijs,genus fubic£tum & pafsio,ficut & com
munia defpici çontingit,quia valde nota funt:tria tamé
fupradiéta in omni funt fcientia,fcilicet circa quod, &
quod,& cx quibus demonftratur.
Diffinitio. Qüod própter feipfum efle neceffecft videri ncccf
fe eft,nó éft pctitio,neq; fuppofitio, fed dignitas, pro
batur àpriori,quia non eft ad cxtcrius ratióné, fed eâ,
quæ c[tin aia inftare,quod probatur duplicitcr à pofte
riori,& quia neque fyllogi[mus cftcius, & quia adexte
rius ratid¡në Ícmper ëlt infłarc, ad interius nó ícmper.
Diffinitio.
Omne demonftrabile, quod accipitur efleabfque de
monſtrable, ſi probabilceſt diſcenti ſuppoſitio eſt,fi
neutrale.petitio,ſi contrarium queſtio.
Termini fuppolitiones nő funtSed in propofitioni
Concluſio.
bus fuppofitiones funt. probat prima pars a priori du
plicitér primo,quia nec effe,nec non éfle dicunt.fecun
do quia intclligcre eos oportet,quòd fupponerc nó elt,
niliaudire fupponcredicatur.
Exclufio. Gcometra dicens lineam dcfcriptâ re&am aut peda
em,quæ non eft re&ta aut pedalisfalfum non fupponit
(vt quidam dicunt)quia geometra nihil concludit de
hac,quam pofuit linea, fed de vniuerfali,quae pcr hanc
Probatio. intelligitur. Amplius omnis petitio, aut fuppofitio,
tertia prgce aut ficüt totü cft,aut ficut in parte, termini aütem neu
dentis con- trum horum.ergo.
:!''*°'* :
Concluſio. Si demonftraîiocrit fpecies,'aut vnum aliquidextra
- - - quid ;
conditi multa effc nó cft necefle,eflctamcn vnum de multis vc dere metaphyfica
On 4 - - -
Irca conuenientiam primorum cú his quae ex his
funt,in hoc,9p vtrorüq; ncccfTc eft accipcre quid.
aduertc.S.Tho.itïexpofitiönc vult hoc intelligi in fcié
tijs alijsà mctaphyfiça,quia cófidcrarc dc qugftiöe qd
eit própria metaphylici eft cuius e[t cófiderare de fub
ftafitia, cætcrae aüt fcientig à metaphyfica accipiunt ip
fum quid.h;c verba valdcprofunda funt,& multas hi
bét dubitationes.Qűo.f.metaphytica nő accipiat quid
fubiectifui cum vniucrfaliter dictú fitíuperius QP fcm
per de [ubicĉto præfupponitur quid,&qŭo aliç fçicn
tig accipiant quid fubiecti& pafsionis à metaphyfico,
& an metaphyſici ſic conſiderare de quidditatibus ſu
bie&torum &pafsionü aliarum fciétiarum , & an meta
phyſica ſola conſiderct quaeſtionëquid eſt, & quantum
vaíeat illa redditio caufg, quia metaphylicæ PPricelt
confiderarc quid eft,ideo aliæ accipiunt quid & quia,
metaphyfica'cft de fubftãtia. idco eius e[t Proprie cófi
derare de qd quid eft,quia cü aliae fcientiae fint de fub
{tantia,& quidem partes nö fint hæc, qfh metaphyfica circa t. c. 1,
lia funt & horũ Aritkotelcs hic nõ meminit, fanctusq;
Tho.incidenter hoc dixit.& in fexto metaphyficae dc
hoc traCtatur,ideo illuc ufq; differenf oia,primo excc
pto quod præfentis intentionis cft, & facile ſoluitur:nó
In.dicimus metaphyficalem doctrinam,a ut difcurfum
nó praecognoÍcęte& þ{upponcrequid & 體 (ubie
&ti &c.& ãius fcientiàs hic praefupponcre, fed dicimus
alias {ciẽtias hacacctpcre, Mctaphyficấaüth rc nó ac
cipere,qfh caput cft oíum,& à nüllä accipit fupcriori.&
qüia múltum intcre(t intcr hoc, & illud(vt de [c patet)
ideo accipcre hæc alij, fcientijs à metaphyfica conuc
nire dictüm eft.Amplius,qfh tota fcientia inferior.j.ag
gregatum cx principio fciéntiae,& fcientiaipla accipit
çiuiû à mctapfiyfico,tota aüt metaphyfica nihil accipit
aut præfuppofiit quomodolibet, quia nihil ante fc ha:
bet,<ôuefiièntcrdictum clt,alijs hòc (cientijs conucni vide com
re nóvis, ,quod fiad mctaphyfic
& acciperc praefuppone
am hgc&cxtế
re,glofare vis,
**********
Per 6.metaphy.

lis. rum diccre ncccfle.& probatur fecúda fequela à deftru

Čtione conſequentis ad deſtructionem antecedents,
quia aliter non erit vniuerfale & cófequenter non erit
mcdium, & conſequenter non crit demonttratio:pro
batur fimiliter vtraque cófcquentia vltimo illata, (juia
in demonftratione oportct vnum & idem non æquiuo
ce de pluribus cffe.
nnetaphylicá, diicurium nietaphylicalem intelligere ,
fentcntiam tencas,fed linguam cohibeas.
Num Paßio inter principiá annumeretur,vcl principiata •
*Irca diuifionëm principiorum fcicntiæ dubitatur,
C quia Ariftotclcs videtur fibimet cótrarius. in haç
Iiquidcin diuiiione numcrgt ıntct Princ'Pia (cičtig gd
Tho. de Vio in Pot. H 4' pafsió
 I2O ThomaVio Caiet.Comm.
pafsionis,vt patetim exéplofecundo quod dat dc prin φ cum ratio multis modis fumatur, in propofitofumai
&ipijs proprijs, cum ait propria principiavtlineam effe tur pro caufa proxima euidentiæ propófitionü, jquia
hùiufmodi & re&ü, reάi.n.nomine pâ(sio intelligitur, quandoq; interius, inaia.f. quandoq; exterius idco ra
ficut nomine lincg fubic&tum.Vnde & S.Tho.cxponé tionem diuifit Ari.per interius & exterius. Intendens
do ait tam diffinitioné fubie&i jpafsionis inter princi per (róncm interius) lumen intellectus agentis, & per
觀 propria fcientiæ effe, In principio aüt huius capitu röncm cxterius mcdiü terminum.Ad cuius manifclta
i afsignando conuenientiä & diferentiam inter princi tioné fciendum cft q, propofitiones dupliciter cuidem
pia,& ea quæ ex principijsfunt,pafsionë nö intcr prin tes redduntur intelle&tui noſtro. Vno modo per ſolum
çipia fcd inter ea quæ ex principijs funt.i.principiata, lumcnintellcétus agentis.folũ dicimus,nõ excludendo
numcrauit,dans exemplum de vnitate & magnitudine terminos eius,fcd cxtrinfeca, & iftis caufa Hpxima tam
tanquam principijs, & dc rc£to & triangulo tanquàm euidentiæquã affenfus noftri,eft id quodintus cft. In
principiatis:pafsioncs ergo & non principia, & princi tcrius ratio vocata ab Arift. eo quia ratio e(t g) vidétur
pia efle dixit.quod cft impofsibile. Ad hoc facile refpö illæ Appofitiones, & affcntiamus eis,& animg ipfi intra
detur dicendo,g' cum principiũ relatiuum fit,nõ incố neum eft,vtpote connaturalcm.I[tg autem 器 prime
ucnitpaſsiones reſpectu diuerſorum non eſſe principia propofitiQnes,quas dignitatcs vocamus, iuxta illud Cö
& effc principia.Si.n.pafsiones confiderenturin ordi mentatoris primo deanima, commento primo. Intel
ncad gia,quæ cótinentur in aliquo gcnercfubic&to de le&us agens eft caufa primarü propofitionum quoad
quo eft fcétia,fic pafsio eft intefprificipiata, qfh ex ge euidentiam.ſ.& affenſum.
ncrcfubic&to oritur,& vnú cft illorú principiatorum, Quædam vciò propofitioncsfunt,quibus,vt fiât eui commé. 1.
quæ in illo gencre contincntur,fi verö cöfidcrentur in dcntcs intellcđìui,nó fufficit interius lumen,fed requi
ordine ad fcientiâ, quæ acquiritur de illo genere fubie ritur medius terminus applicatus &c. & in ittis caufa
&o,ficpafsio qu9 adfuü quid inter principia numcra proxima euidětię & afenfusnfieftipfum medium cx
ta cft,licet quo ad fuü quis,inter prificipiatafit.Et quia tcriusratio vocata ab Arifto. Ratio quidem quia ratio
Arit in principio capituliprincipia invnoquoq; gene eſt,q' vidcantur propoſitionesillæ & aflentiamur cis
rc(oíum,qug in illo gcnerc funt afsignabat,ideò 5affio Exterius verò,quia non ab ipfa natura aiæ mcdijtcrmi
ncm inter ca quæ ex principijs funt)numerauit. Quia ni lumé cmanat,fed à fenfibilibus,qug extra aiam funt
verò poftmodum principia fciëtiæ dctcrminauit, ideo acquiſitú clt,bmóiaút propolitioncsfunt vere guidé,
inter principia pafsioné,quo ad fuü quidnumcrauit,ho fcd non primae,fed demonftrabilcs,quæ (uppolitiones,
rum åüt fignü eft,g/ tücâbfolutc dixit quid fignificát vcl Petitioncs,vel quæftiones denominätür &c.Cótra
prima, & quæ ex his &c. poftmodü cumi additionedi primas:quia intcriùs.i.ex natura quæ cónis oibus eft ra
xit Principia , quibus vtuntur in demonftratiuisfcicn tio,non potcftin(tari intrinfecus, licet extrinfecus £m
tijs funt&c. & ficcx ipſorü vocabulorù additione di vocem pofsit contradici. Contra fecundas.Quia cx fcn
{crctioné fcnfuü perciperc pofIumus. Poflct & fecun îibilibus extra ratio venit ration bus apparentibus in
do nö inconucniénter dici, q, primo pafsioné intcr ea ftari,adeo poteft,vt decipi etiam po{simus, vt Patet.
蠶 ex principijs funt numeráuit, non quid paßionis, C i R ca illam conclufionem , qua dicitur vcrminos nıtıomes nç
cindc nó ipfäm pafsionem,(cd eius quid inter princi ſuppoſitiones non eſe, nota in ſecundarònc(lyiotelli ſuppoſitio
pia computauit,S. ſic nulla contradictio eſtinterdicta gerς)cύ ait terminos intelligere oportet.pöt tanq; (ly nes funt.
eius, quia diftinéìio rationis inter diffinitioné & diffi intelligere)ſumi dupliciter. Vno modo vi diſtinguitur
nitum inuenta fufficit ad diucrfitatem fubie6torum in cótrafcntire prout âb intelligereaiam humanâ intcllc
Propofitioncfaciendá,& ficetfifit affirmatio & nega &iuä vocamus,& fic comprchéditfub fe,oés 9peratio
tio eiufdem non erit dc eodcm. nesintelleétus cuiufq; & ficnö fumitur hic dum dici
pe progrto CiacA defcriptioné principiorü propriorum ad- tur,y terminos opórtetintelligcrc&c. Alio m9dofti
rum pr* uertenda funtduo.primů çft φ Arift.dicés g) dc linca mitür vt diftinguitur cótra ratiocinari, pr9ut ab intel
;” .i. de ſubiecto accipitureſle, & hoc eſſe, inſinuauit de ligere ſubſtätiasſeparatas intelligentias dicinus & ani
fubiecto oportcrcàccipiquid rei,ly.n.hoc cffe,quid no mâ humanâ rönalè potius jintélleétualé appellamus,
minisnon fonat,fcd qüid rei, nifivocabula perücrtcre & qfh apprehcnderé abfq; difcurfu propriü eft fubftam
vclimus. £m cft g) Ariflot. quid pa(sionisinter propria tiarum feparatarú,& anime
dam participationem humanenon
conuenit, nifi perinfimi
co q fuprcmú quan
principia vel non enumcrat vellâtêter ponit. finö enu
merarc credimus,quia inter principia minimü eft,prae attingit infimum fupremi.vt Dionyfius.aitidco dg9: Intelle&us
teriffe credimusprincipaliušintétú.Silatéter infiñuaf bus fîodis inuenitur in nobis intelligcre ficfumPfü:£ qüo habi-*
fcaccipimus cx illius vérbis(quid fignificãt vnã quãq; refpe&u primorü cóplcxorum, quæ nücdixit mus folo primorum
recipiunt)ex eadé caufafaétum accipimus.necimimcii iïïëïéíicáôçãïíere,&àtafiintelligere habitum principior*
to,quia cum principiü analogice dicatur dc ipfo fubic principiorü intelle&u vocamus,& refpcctu incóplexo
£tofatfuit explanare primü;jnalogatorum.& £m vel fü,quae(vt fic)nec vera nec falfafunt, ncc.comPolitio
fic infinuare,vel ex diétis infinuaffé abfq; repetitionc. nencediuiſióne percipiunf,ſed ſolo intellectualiaſPe:
Que fuppe CI Rça deſcriptionem dignitatis. Aduerte q’ fup ctu.& tale intelligere pp ſui excellentiâ propriº nome
fitiones va
C£nlur •
poneredupliciter íumi potcifvno modoimproprie & fortitü eft & abfölute intelligcre vocatur côicato cum
largc & ficdiftinguitur contra quærere & démonftra fuperiorü fpüum operatione vocabulo,& fic in ProPo
re,& hoc modo diccrc cófucuimusg) ante demonftra fitofumitur, cú dicitur, tcrminosintelligere oportet,
tioné præfupponimus tria.f. quid & quia fubic&ti, quia fh diffinitiónes,neq; difcurrendo, neq; côP9p£d9;.&c
dignitatis & quid pafsionis, eo qd ifta nó demonftram ម្ល៉ោះ cognófciimus(nifi forte per áccides) fed fim
tur,fcd præcognofcere oportet,& fic nó fumitur in „p piciappreherifione. Suppofiti9nēš aütquę clīewgl nč
poſito:ſecudo modo ſumitur ſupponere proprie, 8 fic cſſedicunt componendo & diuidédointucmur.APPcl
diſtinguitur còtra euidenter pponi, & h cmodo dici lauit autem diffinitiones terminos ab ipfotcrminandi
mus dignitates nó eſſe ſuppoſitiones, coq nôiô præ a&u, qñh ficuttcrminus reirēifa cóPlet, vt nihildcfit,
ponuntur,qa fupponamus ita eflc.fed ex éxuidëtiâ pro alite£términata nó eft,& nihil illius extra terminü eft;
pria fibi vendicant,g principia fint cófequcntiū & di aliter non concluderet totã rẽ quá terminarcty & nihil
¿Édorú.& illas tñ fuppofitiones ,pprievócamº, q.quia intra terminü eft,quòd illiusrci aliqd nó fit,alitcr Pro
ita fupponim' effe vel non ée,prifiçipiorü & fundáníéti prius terminus eius non effet, fed excederct tcrgninu;
(Quid digni aótü habét,& hoc modo acccpit hic Ari.fuppofitióes. terminatü.ita diffinitio rem à prima Potentia vfq; ad
- 8 Ci R cA candcm dcfcriptioné dignitatis aduerte , vltimum a&um explicans, Pcroiafacit vt dcfe 醬 •

21ſ C3
 In Poſter. Analyt. Arift. Ꭵ2[
definitio C 1 ac a tertiam rationem qua terminosnonefle
uomodo
fit vni
fu
ſuPpoſitiones probat.dubitatur, quia fibijpfi contra dum Perſpeäua. conſimiliteraüt G in aljs. C-de bis
º
lium, fi non ri
Äs""Wiញុំ - diffiniti
Ariit.itprananque in cap.9.diffinitionem quidem & rationem fùbijciendum exgeometricis princi
;រ៉ាវ៉ៅ cie yiueffalium dócuit & fion fingularium,quæ cor pis,o concluſionibus.De principiis però ratione non ſu
iis, neque {Ptibiliafunt,nücverò ait 9 diffinitioneq;çítvniuer tjciendum Gemetræ,inquätum öéometra. confimiliter
particularis lalis,neq; particularis.Ad hócfacile dicitur,g> illud elt ait & in alij: fcientijs. Ncq; igitur'oùm interrogationê
Tex-••• diffinitioficm cfTc vniuerfalis, i.rei conditiôôïýíí vmuſquiſq; ſcètificus interrogare debet,neq; omne inter
vcrfalitatis habcntis, & aliud e(t diffinitioncm non rogatum refpondere de vnoquoq;: fèd quæ fécüdum fcien
includere fignû vniuerfale, aut particulare-primum.n. tiam determinatafùnt.Si aütem difputabit cum Geome
fignificatrë quae diffinituf ad hocvt diffiniatur opor tra, inquantum Geometra ſit,manifeſtum quòd bene,cº
tere efse à materialibus conditionibus. fecundum aút ſi exhis aliquid monſtret:ſi autem no,non bene. Planiau
dcnotatin diffinitione ipfa fignum nullum aſsumi.hçc tem,quodneq; redarguit Geometram,nififecundum acci
autcm duo non folum fibijnüicem non contradicunt, des.quare nó erit im Geometricis de Geomatria dijputan
ſedneceſsario conueniunt cuilibedifinitioni. & pri §um,latebit.n-praue difþutans.cößmiliteraŭt &ín alijs
T.c. * *.
gum quidem fuperius declaraucratArifto.cum'difiini feietijs fe habet. Quoniam autem fùnt Geometricæ intér
tiones fcmpiternorum efse docuit,fecundum vërömo rogationes,funt me igitur & mon Geometricg ? & iuxta
dò dicit, (éd caufam non afsignat, quia valde euidens
eft , quia cum in diffini;igné nihii ponendum fit nifi ?namquanq; fcientiam quæ fecundum ignorantiam qua
lem nam Geometricę funt? Et vtrum fecundum ignoran
qu9dfignificat ipfum diffinitum vei eiusprincipia &c.
& fignänö fignificant ted confignificit,'quoniam vni tiäßllogifmus,qui ex oppofitis fyllogifmus,aut jaralo
ucrſaliter vel particulariteratfirmatvelnegatur, vt di gifmus,?Secüdum Geometricâ verò,äüt ex alia árte.vt
citur in Primo& Iecundo perihermenias čonfequens muſica eſt interrogatio non Geometrica de Geometria.
c%9 nuilü fignum indiffifiitione ponatur,&iáéôïon coalternas verò coincidere exi$timare,Geometrica 4ио
eft ficut in toto, necficut in Parte,nó.n.dicimus quod dammodo,& mom Geometrica alio modo. Duplex.m.hoc,
dam animal rationale,aut animal quoddam rationale, quemadmodum irrhythmicum:& alterum quidem Geo
ºrimo. cap. terminü h9Ìninis aßignantes, fedfimpliciter animai metricum,eo quòdhabet,quemadmodum irrhythmicum:
a cap. I Pol rationale. Neccredas Arifto oblitum indefinitorum, alterum verò,eo quòdmale habet, & ignorantia hgc &-
cum dixit gis petitio ficut in toto aut in parte,fedfub quæ ex talibus principijs cótraria. In ì1athematicis ve
Particularibus cöprehendifle cas fcito quiagqúiualét. rò non eftfimiliter Paralogiſmus:quoniammediúeſt ſem
Dc vfu principiorum communium & proprio per,quod duplex.de hoc.n.omni, &-hoc rurfùs de alio di
citur omni:quodautem prædicatur non dicitur omne:hgc
rum infcientijs demonftrationis Cap. 12. autem funt, ac fi intelleétione viderentur.In rationibus
vcrò latet.numquid ommis circulus figura?fi verò deféri
Nr On&la accipit
contingere aüt fimulaerere c5. megare, nul
demonftratio,nifi oporteat monßrare
conclufionem fic.Mójiratur autem accipiem
fperit,plamum.quid autem,carmina circulus? manifeftü
quodnom fümt. Nam oportet aüt infantiam in ipfumfer
tibus primum demedio,qüód verùm negare autem nö ye re,ff fit propofitio induétiua.quemadmodum.n. meq; pro
rum;7/1edium autem mihildiffert effè.& non effè,accipe pofitio eji,4u£ non eft impluribus,non.n.erit in omiiibus:
reſimiliteraút & tertium.f.m.datieft de quo homi exvmiuerfalibus aŭt fyllogifinus,planü 4uödneq; injian
tem verum dicere, & fi non hominem verum ßaſiſolä tia : eædćn-propofitionese&initantia...?uă.n.fèrtinfîä
hominem animal effe,totum,nonanimal autem, поп,erit. tiam,hæc fieri pote$t propofitio,aut demón$tratiua,aut
m.verum dicere Calliam,fig- nö Calliam, tamen animal, dialeäica. Contingit autem quofdam móßyllogistice dice
non animalaiit no. Cauſa, quoniamprimum mom fòlum de re,eo quod ex vtrifq; confequentia accipiunt,quemadmo.
medio dicitur,fèd &- dealio.eo quòd e$t in pluribus.qua dum & Cæneus facit,quòd ignis inmultiplicata propor
re neque fimedium & idé eít,& non idem,ad concluſio tione.etenim ignis celeritergignitur, vt ait,& hac pro
jem muhil differt.Omne aüt afferere, aut negare demon portio.fic autem nö eft fjllogifmus,nifi celerrima propor
liratio agimpoſibileaccipitế hec meq; femper vniuer tiofèquaturmultiplex : & ignem celerrima immótu pro
ſaliter,ſed quantum ſufficiens e$t füfficiens autem eft in portio.~4liquädo quidem igitur non contingit fyllogiza
$emere:dico autem ingenere, vt circà quod gemus demon re ex acceptis,nonnumquam verò non contingit fed non
Jirationesfert,quemadmodum di£tum efi & prius.Com videtur.Si autem impoßibile effet ex falfò verum mon
municant aüt omnes fcienti£ fibijnuicem fecundum com $trare, facile vtiq; effet refòluere,conuerteretur. m.ex
mumia:cöia aüt dico,quibus vtuntur,tamquam ex his de neceffitate.Sit.n.d,ens,hoc autem exi$tête,haecfùnt,quae
monſtrantes.ſtd.monde quibus monftrât.neq; quodmom noui, quòdfùnt,vt b:ex his itaq;monftrabo, quòd illud
Jirant. Et Dialeifica oibus,o-/i aliqua vniuerfaliter tē e$t. Conuertumtur autem magis quæ funt in Mathemati
tet mó$trare communia, vt quòd oêaffèrere,aut negare, cir,quoniam mullum accidens accipiunt,(fede hoc dif
4*£{ubd æqualia ab æqualibüs, aut tálium nonnuiíí ferunt ab iis,quæ funt in difputationibus)fed definitio
\ lethica verò non e$t ità determinatori, quorundam, neq; meg. J4ugentur autem non permedia, fed eo quòdaffu
gemeris alicuius *nius.nom.m.interrogaret.demonjiran mät.Vta deb:hocaät de c:curfus hoc de dø-hocinin
*""·"? est interrogare, eo quòdoppoſitis existientibus finitü.Et hoc im latus.vta,& de E.vt ef numerus quan
703 móftrauit idem móftratám eíáí boc in ijs,qua de tus,vel & infinitus,hoc,in quo a: impar numerus фиап
ſyllogiſmo.Si verò idem eſt interrogatio ſyllogištica, & tus in 4uo b:mumerus impar,inqno cieši igitur a,dēge
propoſitio cótradiäionis.propofitiones äütfècundù%na par quantus numerus,in quo D:par verò numerus,in quo
1“"15/®ientiam,exquibis/5liogifimus Ječúndumynål e:eft igitur. a,de e.
quanq; fcientiam:erit vtiq; äliqüä interrogatio ſcientia Summahuius capituli haec eft.
!is ex quibus, quifecunduih rnamquanq; proprius fit fyl N. demonſtratic vtitur hoc Principio contin- Prima con
logifnus. Plajium igitur,quòd non ois interrogatio geó
gere ſimulaffirmare & negare eſt impoſsibile,ſ d §º
Äreferit,neq medicinalis, ſimuliteraäÄn alijs: non conuenit
fedex quibus aut honfiratur aliquid, de quibus Geome Priori, (imulaffirmare & negarc. probatúrá -

quia fivtetur ex parte maiöris extremitatis

tria efhaut ex eifdem móftratur'Geometjie, quemadmo fuPerfluefieret , quiaidem fignificat dicendo homo
eſtanimal.
 I 2, 2 Thom.à Vio Caiet. Comm.
eſt animal.& dicendo homo cſt animal, & non eſt nò
animal. {i ex parte medijaut minoris extrcmitatis ni
hil diffcrt, quoad illationem conclufionis & nccefsita
tcm praemiflam, nö minus.ij.praemiffae funt veræ, & fe
quitur conclu(io vera, fi de medio affirmato tantum
vcrificetur maior extremitas quàm de f de eo affirma
to & ncgato verificef. & fimilitcr e(t dc minori extre
mitate tam refpectu medij quam maioris extremitatis
probatur, quia primum non foluum de medio dicitur,
fcd de alio, quoniã de pluribus dicitur quàm medium.
,.„.„;.,, DcmonftratiQ ducens ad impofsibile vtitur hoc prin
cipio.otnne affirmare aut negare verum eft,& nófem
per vniuerfaliter,fed cótractó ad genus, circa quod de
.. cóclufio. monftrationesfunt.Communicánt omnes fciæ (ecun
dum communia,vt cx quibus,non vt de quibus, nec vt
4.conclufio. qug dcmonftrât. Dialcctica &'fi aliqua vniuerfaliter té.
3. cóclufio. tct dcmonitrarc communia,omnibus vtitur. Scd dia
lc&iica non eft fic detcrminatorum quorüdam, nequc
generis alicuius vnius.probafà poftcriori,quia fi cfTet, tia conclufione,quomodo vtantur principijs commu
6. cỏclufio . non
-
: interrogaret. probatur, quia demonftrat9r non nibus vniuerfalitcr loquendo: apponitquc in quarta &
- - -
- interrogat:probatur,quia idem oppo{itorum efle non - quinta differentiam, quoad vfum communium inter
poteft demonftrari. In qua'ibet (cientia [unt propriæ
7. <5außo. intcrrogationesfcicntialcs.probatur à prigri,quia pr9
pofitio & interrogatio fyllogiftica idem funt.Propriae
interrogationes ifi geometria funt, ex quibus aut de
monftratur aliquidäe geomctricis, aut aliquid dcmon
ftratur geomctfice,ficüt in fpcculatiua, & fimiliter cft
8. c6cluſio, in alijsicientijs, De proprijs interrogationibus.gcome
triæ ponenda ett ratio cx principijs, & conclufionibus
geometricis,principiorum vcrò ratio non e(t danda à
-- geomctra fecundurn quòd geometra eft, & fimilitcr
9. cóclufio • eft in alijs.In qualibet fciantia funt propriæ rc(pontio
nes, quæ fcilicct funt fecundum illam dctcrminatam.
ſcicntlam :dcclaratur cx proprijs interrogation bus,
1o.c5cluſio. quia non eft vnumquemquc fcientem quolibct inter
rogare,nec fccunduin omne interrogatum refpondc
dere. In qualibet fcientia (unt proprig difputationes,
qug.f.vt inter geometras fecundum q) geometrae. Pro
Cor. baturà priori, quiaaliter non arguit geometra ni(i fc
cundum accidens: Quare non erit in non geometticis
Qji primâ, de geometria difputandum.probatur,quia latebit pra
ue difputantem, & fimilitcr ettin alijsfcientij5. Vtrum
ſintaliquae interrogationes non geometrica, 8 ſimili
ter in alijs fcientij$ Vtrum intcrfogationes qug funt fc
Secunda cundum ignorantiam geometriæ íint geomicíticae, &
íumiliterin aljs ſcicntijs. Vtrum ſyllogiſnus igno" át12
in vnaquaq; (cientia fit cx oppofitis fyllogifinus, an Pa
Ad primă. ralogiſmus.Interrogatio exalia arte, Puti muſica,non
secundam. geometrica cl! . Sccundum ignorantiam geometrica
ណ្ណ eſt, & quodammodo non geometrica
iciturn.non geometricum dupliciter.ſin non haben-
do & praue häbcndo.ficutirrhithmicum dupliciter.f.
Tertiam. non fönans& praue fonans. In do&rinis non fimiliter
eft paralogifmus. probatur à priori.priino quia mediú
in éis femper clt duplicitcr.f.de ipfo omni, & ipfum de
alio omni,& quod praedicatur nó dicitur de omni,pro
batio maioris,quia hgc funt vidcrc intellejtu.Dcclara
tio huius probationis,l'cct 1n orationibus lateat 9 om
nis circulus fitfigura,ti tamë fcribatur, manifcltum eft,
Propoſitio. q, non (unt carmina circulus.Non 9portet tcrrc inttan
ñam in ipfum fyllog1fmum.fl.demółtrators,li lit pr9
pofitio ifiductiüa,i.particularis,Probatur à Priori,quia
inſtantiain demonſtratione eſ propoſitio demonſtra
tiua,quia quàm ferunt inftantiám, propofitionem fa
Secunda. ciunt,propofitio autem demunftratiua vniucrfalis eft,
quia deorùni. Aliquando non contingit fyllogizare cx adiccit,vcl vt ratiòne ad idem,vt in S. Thomae. habcs,
Tertią. acccptis. cum accipiunt vt ifque inhgrentia vt Cgncus
facit,aliquando contingit, fed non videtur,St & fict im
oſsibile exfallo verû monſtrarc facile eſſet reſoluere.
probatur à priori,quia cóuertcretur &x nccelsitate ve
jitus conclulionis & praemifiarutn , vt Patet in tcrmi
nis a anteccdcnte verò, & B confequente. Conuertun Qwarta.
tur magis quæ funt in mathematicis, probafà priori,
quoniam nullum accidens rccipiunt, quod dcciaratur,
器 in hoc differűt ab his, que funt in difpoſitionibus,
ed aſſumunt diffinitiones. Augentur demonſtratio
nes non per media,ſedin poit aſſumendo: vt A de B:B
de c:.c,& hoc in inffinitum. Et iterum in latus, vt a
primo modo, dec,tertio modo: & E tertio modo per
a medium. vt in infinitum, aut infinitum de nurmero
pari & impari per numerum quantum.
. . . . Series autem hæc eft. --
r - -
I nt endens in hoc capitulo declarare quomodo
fcientiæ vtantur communibus, & proprijs,tria facit.&
primo, quomodo vtantur communibus declarare in
tendens, primis duabus conclufionibus infinunt, quo
modo vtantur principijs communifsimis addés in ter
ſpeciales & communes ſcientias, & communes inter
fe.fecundo quomodo vtantur proprijs infinuare intcn
dés, qualiterinterrogando reſpondendo & diſputan .
do cisvtantur,quinqüefequeníibus conclufionibus or.
dinate enucleat,tertio adhuc circa proprium.vfum in
fiftcns, & qualiter cum decipiuntur proprijs vtautur. -
declarare volens tres quç|tioñes circa proprias interro ' ' '
gationes,& yllogimos deceptorios proprios mouct
& ordinate ſoluit vt poſunmus.Sed circa te tiae quaeſtio
nis fo]utionem, quia difficultaté patitur,lic Proccdit,
quqniam in ipfo principo rcfpgnfionis in demonftra
tiuis non eſſe paralogſmos in dictione, declarat ex eo
quodintcllc&iu videfitur adducens exemplum in falla
cia aequiuocationis,& dc fimilibus idem fumcndum re
linquens iudicium.deindc in prima propoſitione qua
les fint propriæ intantiæin demontratiuis interponé
do Iubdit, íubdit quidem quia hic determinãdum crat
quomodo demonftrationes proprijsinltandovtcrcn
tur:interferit verò, quia hocàd declarandam fccüdam
rcfponfionis partemi, 9.f.non funt paralogifmi extra
diétionem &in demonitratiuispræparat, vnde Profe:
quendo reponfionem intendens, y nec paralogimi
extra di&ionem fiunt in demonftratiuis:vel & in idcm
redit intendens declarare, quod demontrationes ha
benthoc peculiarc, qP vtuntur proprijs abq; ea forma
fyllogi[ti&a,cuius negligentia fit fophifmra confcquens
in alis & pcr hoc habctur, q in demonſtratiuis non
eſt paralogiſmus extra dictionem, cK quo non cft ille,
de quo máximè elt dubium,quia inquam hocintcndit
& fóphiſma conſequensà poſitionc confequentis fic
ri,& ex puris affirmaticis in fecunda figura, æquiualct.
có q' fyilogifmus infecunda figura cx affirmatiuis Vti
curinédio vt conféquenie&afitccedcnte. Primum fi
cutargucns à poſitione conſequentis vtitur vno & co
dem vt côfequente & antecedête,idcoin fecunda Pro
poſitionedeclarat quädoq;licercexaffirmato bis Prº
dicatofyllogiznre, & quandọq; nó.8 cx tertia Propo
fitione conditionali, fubintcllecta vcra categorica. ftp
demonſtratio non pót eſle ex falſo, que ponit Particu
lariter antecedensillius conditionalisintentum habo
tur quod diximus , & confirmat quarta propolitione
iderâ alia ratione fpccialiter in mathematicis.quintam
veró,qug vltima cit propofitionem, vclrelpondens ta
citæ obiéctioni, quæ ex quarta propofitione oriri Pöt
vcl quia determinatis proprijs interrogationibus, rcf
poniionibus, difputatio n bus,dcceptiónibus, tam di
çtione quàm extra diétioné, & inltanit;s fupercrat de
proprijs augmentationibus demonſtrationum dcter
minare,
Num
 In Poſter.Analyt, Ariſt.
Num prima principia ingrediantur formaliter demonftra
tionem oſtenſiuan.
T* Irca Primam conclufionem occurrit dubium. An
prima principia ingrediamtur formalicr demon
ftrationem oltenfiuam.videtur.n.qp fic.primo quia cx
perimur hunc procellum efle dcmonftratiuum(faltem
ita arg.c. v. matcrialiter loquendo) idcm fimu! ellg& non cfle cft
Phyfica. 11. impofsibile: matcriam primâ cflc fine forma elt idem
fimul cfle & non eflc:ergo materiam Primâ elle abfque
forma elt impofsibilc,& iñ maior huius demonltratio
nis eft principium primum ir, {ua communitate fu'n-
ptum.ergo prima principia formaliter demonftratio
ncm ingrediuntur.Sccundo:quia Ariftot.in hac Prima
conclufione ponit exprcfie primum principium affumi
in dcmonftratione éxparte maioris cxtrcmitatis, &
experientia cöuincitur hoc poffc fieri, vt patet in exé
plocx textu fumpto.l.homocítaial,&nón cít nð ani
inal:Callias e!t hömic,crgo Callias e(t,animal,& nó elt
non aial.ergo idem quod prius.Tcrtio,quia nifi Prima
principia formaliter ingredercntur aliquá o teniuam
demohftrationcm fequëretur alterum horum. f. vcl 9p
inter concluſioné demonſtrabilem & prima principia
cflet infinita diftantia,vcl quod dcmóftratio ad impof
ſible eſſet prior demonſtratione oltchſiua, quorum
vtrunque clt inconucnicns confcquétia deducitur fic.
fit A conclufio, que democtretur per B principium:&
B pcr C,&C pcf D:& fic deincep$ afceiidendo:aut de
uenietur ad id quod immediate çoncludctur oltcnfiue
ex primis principijs,& habetur intcntum,aut non:&fi
nofi,deuefiieturadaliquid,quod immediate concludi
tur ex primis principijs deinonftratione ducente ad
impofsibile,&habetur fecüdum incóuenicns:aut nun
quẫn deuenieturad aliquid immediate concluíum cx
primis principijs, & fic cftdiftantia infinita intcr cqn
clufioncm illam & វ្នំ cnim finita effet
pertranſiretur tandcm, aſcendendo ex concluſionead
pa principa.
Ad euidcntiam huius dubitationis fciendum eft y
principia ingredi demonftrationem,duplicitcr intelli
gi potett.. virtualiter & formaliter. Virtualiteringre
íidcmonftrationcm eft virtutcm fuam ad demohitra
tionem cooperari, & in propofito fit quado id, inquo
faluatur prificipiorum virtus, illorum virtute cóclufio
nem infért.& hoc modo non cft dubium prima Princi
pia oés dcmonltrationes ingredi, quoniam in 9mni
bus praemifsis,que demontrationé integrant, faluatur
priifiorum principiorum vis, qua conciufionem infé
runt,roborant &'confirmant,ficut in omnibus caufis
fecundis vis primg cauf; opcratur.Vnde Arift. adfcicn
infra. tiam rcquilita nuñneraňsloco praemiflarum dignitates
Тe.cзо,
enumerauit cauíam principalem tangens, à quo om;
Te.c.27. ncs praemiflae dcriuaiìtur, & in hoc cìpitulo ait, quod
omhcs fcientiæ communicant fecundum communia,
vt ex quibus dcmenftrant.i.vt dignitatibus feu princi
pjs virtualitcr ( Modum autem declarare quo Prima
principia coopcrantur omnibus præmilsis altioris,nc
gotijett, nec Pigeret fi logicus intellectus tantae rei ca
5ax clsct.) Fórìaliterauîem ingrcdi dcmóftrationem
ett fccundum feipfum in demöttrationeaflumi. Quod
quia multiplicitcr in propofito fieri potcft , duplici di
ftinctionc ad hoc ciucidandum ctt opus.
Prima ett principia prima dupliciter fumuntur fin
terminis comimuniisiiiìis, vt nön contingit fimul cfle
& non eſſe, 8 ad term inos ſpeciales contructa, vt non
contingit fimul habere trcs angulos & nó habere,mo
ucri & non moueri, & huiuſmodi. Sccunda diſtinctio
cft,p, incipia prima fumütur dupliciter. {. in actu figna
tw , vtmon coiıtingit limulcfìe,& nó ct]c,Imoucrı & nó
moucri,& fimilia. & in actu cxercito, vt A eft cns, &
non cns:& B mouetur & non mouetur, & huiufmodi.
Cum.n.primum principium fit. affirmationem & nc
123
gationem eiufdcm de codem &c.non fecompati, hoc
úuod dico,non contingit fimul efle& non c(Te , vel af
firmare & negare,vel moueri & no moueri, ſignificit
illud, fed non exercent affirmationem contingentem,
& negationem non, vclcconucrfo.Illud verò quQddi
co A'êtè ens & non elt non ens & (imilia ip(iusatfiruma
tionis & coniunctioncm & ncgationis feparationem
cxercent. Secantautern ſe mutuo predicte diſtinctio
ncs,quia & priucipia tam cötter quùm coatraëte fuin
ptainaĉtum fignātum & excrcitum diuiditur: & econ
uerfo, principia tam in aétu fignato quàm in cxgrcit9
in communiter ſumpta & contractaſecantur. Tangit
vcrò vtraquc diftin&io principia formaliter fumpta,
quia cum membra vtriufquc coincidant,& mcmba Pri
ihae dillinctionis principiã fint formaliter fumpta, in
omnibus membris pr.ficpia formalitcr fumcnda crüt.
Quod autem primæ diltinctionis mcmbra, principa
fint formalitei fumpta,licet ex fe euidens fit, tamen ex
eo ſuadcri potcſt, q, ſupcrius formaliter fumitur non
folum quafido fccuiidum fumitur, fed etiam quando
applicatü ad fuum inferius accipit,eo 9infcrius aëtu &
ifiicllcctu includit in fe fuperiùs. ficut in mathematica
libus non folum formalitcr fumitur hoc Principium, fi
ab æqual.bus &c. quando dicitur fi ab æqualibus
æqualia demas &c. fed etiam quando dicitur , fi ab
aequalibus rnagnitudinibus æquáles magnitudines , &
fi áb æqualibuSlineis &c. Poteit crgo, ad propolitum
deſcendendo, principia prima ingrediformaliter de
monitrationéoitenfiúam,intelligiºquadrupliciter: Pri
mo loqucndo dc principijs primis ihfua cöitate fsm
ptis inàctu fignafo,putà g) hocquod dico,non contin
git efìe & nó ēiì:,afşümitúr vt premifsa alicuius dęinõ
ſtrationis.& hoc modo nu inucnit prima principia de
monftration.cm oftcntiuaon formaliteringredi , vt Pri
mum argumentum & fimilia oltendüt & demonftra
tiones,in quibus principium ipfum cócluditur dcin
fcriori:quod fit,quúndo conclufio eft princip.um com
traétumi.verbi, gratia,idein fimul cfse & non cfse non
contingit: mouéri & non moucri funt efse & non else:
ergo idem fimul moueri, & non moueri non contin
git.Secundo, loquendo de principijs primis contractis
tamcn,& in actu fignato. puta A non poteft (imul mo
ucri,& hoc modo ét demónftrationem ingrediuntur,
vt patet in exemplo adducto de matcria priina,dicédo»
idém efse in actu & non inactu non contingit:materiâ
efsc fine forma elt matcriam elc in aciu & hon in aétu
ergo materiam efse fine forma non contingit,& ficde
aljs. Tertiò, potcft intelligi de principijs primis in fua
communitate in aćtu exercito. puta A citens & non
eſi non ens, Et ſimpliciter quarto & vltimo modo,po
teſt intellig de principijs primis côtractis in actu exer
cito.puta Å eft mobile & nó cft non mobile.Et neutro
horum modorum principia prima demonftrationcm
ingrediuntur oftcriliuâ, quiafupcrfluitaté dcmonftra
tiö abhorret, vanum aůtcit poítquá affirmauimus ali
quid dc aliquoadúc e negationem cótradiétorijab eo
dem, fuificit. n.affirmalsč.Si..n.intendimus demonitra
re mundum non efse infinitum,fcd finitum, non opor
1et afsumcre,oé corpus eft finitum & non cft infinitű,
fedfufficit dicerc,oiiine corpuscft finitum, munduscft
corpus, crgo &c. nihil minus vel magis e(ficax reddi
tur demonitratio illius fubtračtionevcadditione. Et
nota sp quia Arift.de vfu primorum principiorum age
bat nünç, vfus autem rei attendatur penes cxercitium
eius,idco indiftinctc docens,quomddo dcmonftratio
ncs accipiunt prima principiã dixit, neque vnam d$-
monfträtionefi oftefifiuamiilla accipcre, intendcns de
illis in actu cxercito(vt patct in cxemplo fubdito)ho
mo cft animal & non e(t non animal &c. -
Ad primü crgoaliter rcfpondere non oportet quia
primum membrum oftcndit. Adfecunum dicitur,9
tcxtu
Í 24 Thom.à Vio Caiet. Comm.
textus Ariftotc.non vniformitcr vidctur haberi apud
omnes, & S. Tho.tex.fi quidcm qui hodie cöiter inuc
pitur illc non cft quem.S.Tho. gloflauit,vt diligenter
intuenti clare liquet & lor.ge rnelioreftlitera.S.Tho.
litcra cói in hoc pafu,vt patchit.Secădum.n.commu
nem literam Arift,affirmat(conditionalitertfi) princi
pium primum affumi in demonftratione.Secüdum vc
rò literam. S. Tho-probat oppoſitů vt ſummaric dedu
ximus,& licct còi literae applicare verbalcs glo.S.Tho.
ſit difficilc (niſiforte cxtorquendo) à ſenſutamen ſua,
expofitio non longceft, qiii dicimus 9 proptcr formâ
fyllogi[ticam illud affirmáuit.& g. cónditiónalis nihil tio cft vera,negatio cít falfa, & econucifo & çþ mcnte
ponit,fedvera ett tamantccedentequån confequente non cótingit dubitare de ncgatione,pofita affirmatio
£xiftenreimpofsibili, & g breuitatévtens diccns prin
Ac pium primü contingcre cxerceri in maiori extrcmi
tate, fubintelligi voluit hoc eflefuperfluum vi litera. S.
Tho.habet,velípfo exponendo adieti, qm cuidcn, cx
fe cft,!icet alijantiqui fibi in hac expoíitione non con
fentiant.Scdcontrà hanc refponfiohcm vr magis eluce
fcat inftatur dupliciter, Primiìo quia fi volo coiicludere
aliud incffe alicui,& cius oppofitum non incffc,nccefla
rium & non ſuperfluum eſt conditionare maiorcm ex
fremitaté,affirmatione cius & negationc cppofiti.Ver
艦 fi ccncludcndum cft mundü cflc finitü & non in
nitum,oportet aflumere,Oé corpus eft fìnitum,& nó
infinirum mundus c(t corpus: crgo mundus eft finitus
& non infinitus.Sccundo juia illa additio non cft fupcr
fua,qu£ pofito eo, cui additur, cadit fub dubio : fcd
pofitâ affirmatione alicuius praedicati dc aliquo adhuc
cadit fub dubio rcmoto oppofitæ negationis ab illo.er
go &c.mimor cxéplaritcr dcclaratur, quia fcito 9 cor
pus fit 31aladhuc ficfcitur φ nó eft nó aiul,quia ilta ad
diiiofùlfa cft,cù ejus cótraáiétoriù fit verü,ï.corpus eft
nő aial;vt patet,Adprimű horúdf,g aliud elt loquide
requifitis ad fyllogifmum,& aliud de rcquifitis ad dc
mö[trationcm , licct.n.ad formam fyllogifiicâ integrc
feruandá ltäteilla hypothcli oportcfcódítionarc mãio
rem extrcmitatem affirmatiofic & gcrationc &c.quan,
tum tfi ad vim demon[trandi non minus cfficacitcr co
cludereturcócluſio illa, ſi aſſumcretur,oé corpus eſt fi
nitum quàm fi cũ negationc oppofiti aflum.it .nihil.n.
importa plus veritas illius, mundus eft finitus & non
eft infinitus,quàm iftius,tmundus cft finitus(vt dc fc pa
tei ) & forteantiqui rónc formae fyllogifticæ fic intcl
lcxerunt Arift.non ratione vis demöftfariuæ, quia hoc
valde clarum eſt cuiq; d ſciplinato. Sccundo di q con
ditionalisila, [ conclude nd...m c[t mundú cfic hnitú,
& non infinitü &c. cft vcra: [cd tam antcccdcns quàm
conícquensclt falfum, qm dcmonftratio nó minus vi
tat ſupeflutaté in concluſione, quäminpraemiſsis. &
ideo fiulla demon[tratio illam conclufionem concludit
formaliter,ſedvirtualiter,dû concludit affirmatiuä,ſcd
mundus elt finitus.& hoc fufficit, adhoc 9 fit (cibilis,
8c mgrito, quia ncgatio pcr affirmationé cognofcitur
& Friuatio per habitum.Ad fin verò horú dř.gp atgu
mcntum illüdex inaduertëtia fuppofitionü proccdit.
corpus,n,pót fumi duplicitcr. Vno nodo pro corporc
in cöi,cü abftractioné ab inferioribus, & fic, (i quæra
tur,aut cft aial,aut cft nó aial, vcre icfpondctur neut, ú
quia iilæ contradiétoriæ non funt , fcd affirmatiuæ dc
Prædicato finito & infinito,intcr quas cum rcduplica
tione & pre iſsionc&c.datur medium.fi verö Quara
tur,aut citìial,aut non cft aial,ncgatiua cögeJitur.qfh
yera elt denominatiue tamen, & fic corpus habet fim
驚 fuppofitionem, Alio modo fumitur corpusvt
upponit èrfonalitcr indcfinite tamcn & fic du£,quæ
contradiétgr;æ videntur fimul vcrificantur, vt corpus
eft aial,& corpus non cft aial,quia £m diuerfa fuppofi
ta ( licet vage) vuique parti !ub!tcrnitur( vt patċt) fi
fiant particùlarcs,dequibus cft idcm iudicium giccndo
aliquod corpus cltaial, & aliquod corpus non cft i!
\
Scicndum cft fecundo,9 cum dicitur affirmationi fu.
perflue addinegationé oppofiti,intc!ligimus refpe&u
eiufdem ad idem,& fimiliter,& qugcufiq; cótra fophi
fticasimportunitates,qualia hgcét dicere cófueuimus
aliàs de vfu primi principijſermo nò cſſet, 8 in equi
u9co laboraretur.& ideo cú dico, corpus eft aial,& nó
eft non aial, corpushabet pro eodem, vcl eiflé prgcife . . ..
accipi,wtftat lub affirmatione aialis,& vt (tat fub nega -
tionc non aialis,alitcr fubicétum non effet idem. Con
ftat aüt adco,vt cuidentius apparerc non putiatur natu
ra humana,9 vniformiteracçeptofubicčto,ſi affirma
ne,licet qre inftari pofsit, vtdf.4. metaphy.His praeli
batis iá patet g) falfa eft minor arguméti,& g, eius pro
batio corpus non vniformiteraccipit,qin in prima ci
dicitur corpus eft aiui, corpus ibfumitur pro {enfiti
uis corporibus,licet cófufe, in fecüda aút cum dicitur,
9 haec elt falfa, corpus non cft non aial , fumitur cor
puspro nó fenfitiuis, pro quibus fua cóntradiçtoria cft
yerâ.f.corpus eft nonãîal.Nosaüt corpus vniformiter T.c.9•
fumimus.&idcocócludimus fuperflueafumi in maio
re extremitate affirmationé huius & negationé oppo,
fiti, & nihilominus dicemus hanc,f. corpus eft aiil.&
non eft non animal, efle veram,& eius oppofitam fub
c9ntraric. f. corpus non eft animal , & eft non anirnal
cffc fimilitcr veram, quoniam funtin materia contin
géti,& pro diucrfis fuppofitis fumuni(vt dc fe patet.),
Ad tcrtium principale df,y loquendo de principijs
in aétu exercito,manifcfte patet argumcntum non có
cluderc qfh fupponif ip(a fic fumpta effe & alia . q, eis,
non rcpugnetaflumi,& præmiffa, cuius oppofitum cx
fupcrfluitate incidentc iäliquct.Nec videtur conclude,
dcle ét loquendo de principjs primisin aétu ſignato:
dicä,n. φ nunj deuenietur adid quod immediatc con, ༥༥ ྋ
cluditur cx primis Principijs , quia fortc nulla eft eorú.
immcdiata conclufio,qug fitvére cóclufio, fed venief
in geomctria ad prlncipia p fe nota,& fimiliter in phi
ಸಿಪಿ & fimilitcr in metaph.qug funt primæ præ
miflę fuarum demonfrationú, &ille prętnifię reducé
tur in prima Principia non eo modo quo conclufiones
reducuntur in præmiflas, fcdquo prificipiafecundaria
rcducuntur ad priora, ficut innatüralibus aliqua redu
çuntur adprimas cauſas,v: effećtusad cauſas, vtiſtain
feriora ad fuperiora,& aliqua, vt caufæ fecüdae ad prio
res,vtinfcri9reş,Íphçrçadfupçriores,yclintelligétius. De „flı pri.
CI RcA declarationè eiuſdé cócluſionis dubitatur, morti prin
co $y Arift.aequiuocare vidctur de vfu primi principij cipiorü ex
in maiorcextremitate & minore & medio.exparte ſi parte minº
quidé maioris cxtremitatisait,cft a1)l,& nó eft nóaial.ris **t***o*.
ex parte aüt medij& tertij, ait hö & non hó,Callias &
*
non Callias. vbi clare patet 9 non vniformitcr, vtitur ., . . . .”
t
affirmatione & negationc,& confequenter in æquiuo
cationem lapfus apparet.Augeturq; dubitatio quia vti
medio vel tcrtio taliter affirmato& negato, nó eft vti
primo principio.non.n,lignificat primùm principium
Q de A & non a predicetur B:aut non praedicetur, ſed
potius 9 dc A & non a verificatur B:ergo &c.
Ad cüidétiam huius dubitationis, notandae funt duas
diftinctiones. Prima cft g vti affirmatione & ncgatio
nc fimul cótingit dupliciter.Vno modo vti affirmatio
ne alicuius& negatione oppo(iti cgntradiétorie , vt
aial& non animál.Al.o modo vti affirmatione alicuius
& ncgatioue eiufdem,vt animal,& non animal -
Scèunda cft propolitionum dcmonftrationis oftcn
fiuae:aliæ funt éx tcrminis conuertibilibus, vt hó eit ri
fibilis.Alig cx prgdicato maiori,vt hó eftaial,patet ifta
ex co 9 oportet demóftrationis oftenfiug propoliti9
nes cſſe nó ſolü verasſed de oi,& per ſe,qd non contin
git nifi æqua de æquis vcl maiora deminoribus prae di
cemus.His notatis dicitur q cü tota vis rationis Arift.
- - - ad
 -

a In Pofter Analyt. Art.

ad declarandum vfum primi prihcipij in demonftra
tionibusollenfiuisitet in hoc, q, aut demóſtrator eget
affirmatione & negatione fimitl ex parte prædicati,
aut exptefubie&inccfic,necficergo &c.3 egere vfu
affirmätionis & negationis duobus modis contingit
{upradictis;vidêsîdicatum femper maius, agt æquùm
fubie&o efle,vidit ex parte 5di&ati non poffevtiaffir
dum eft necefTe e(t cffe, ducendo ad
- *
* I2
impoſsibile hoc,... . . ... •
*... * *
quia.falter contingeretidem fimulefie & non effevt
clarehabes ibi à S.Tho.Etconfirmaturqa Auer.iniRo Cap.26. "
loco có.f.z6. indiftinéte loquiturde iftis duobus prin
cipijs dicens demonßrationem non cgere enunciatio
nécommuni, nifi in duobus locis quorum {ecundus
eſt, quando demonſtramus ad impoſsibile. -

matione& negatione eiufdé,qfh fal$a fuiífet Appofitio - - Ad euidentiâ huius,oportetjfupponere eas,quas fu

diccndohöefaíal,&non aíal;auteltrônalis &non ra pra'diximos diftin&iones de primisprincipijs, habere ,
tionalis,ac p hoc illü aliâ modü quo vti pofsit feruata iocüét in hoc principio,oé affirmaré,aut négareeft qdf
vcritate exprcfsit.f.vtédo affirmatione vnius,&nega cxemplofacilé eft declarare. Accipitur fi quidé cóiter
tione oppofiti contradi&orie,& dicere,e(t aial,& noh in a&u fignätö,qfi dicitur,o£ aut âffirmare aut negare
eßnö aiål,nec opus erat aliteráicere.Ex parte aüt fub &c.contráêe verò in a&u fignato, vt hoiem currere
ieâi,licet viderét vtroq; modo poffevti veritate falua aut nö currereeltverü: cöitér vcrò & cótra&ein aétu
affirmatione&ncgatione, qaviatfirmationeſubiedi exercito.vta,eltb: ergö non cft dicendum a, non eftb.
& negatione oppofitinunéjveritatê deftruit,vt fidica º Hoc ſtante quattordicimus. Primo 9 ambo hec
tur,hö & non hô eſtaialriſibilis,8 vti affirmationeſu rincipia inastu fignato ſiue cỗiter fiue côtracte fum
prin.
bie&i & negationeeiufJem, qúia qfimaiùs déniitigri 器 ingrcdiuntur formàliter tã dcmonftrationề oftcn
predicat,nihiladimit veritatis vt fidicat, hô & nộ hố iuam'ij ducentem ad impoßile.& deprimo quidem
eſt aíali terminis.n.cõuertibilitus hoc nõ liccrct,hcct exempfâ funt data.defcάo aüt facile elt cuique cxer- •
inįįvtrunq; viderit,quiatń vtiatfitmatione & negatio citato adducere, & habetur ibidéin primo perinerme
ne oPP9fiti,eadem rónevanú efse apparet , qüod pro fiias.se¢undo dicithus,& illúdprinçipiumì;nó cótingit
manifeſtorelićtú eft circa 5dicatumi,idcohocfub.lilé fitfitfeffe&c.in aâu exercito, ncq; ingredituf demon
tiojteriuit& adreliquüfëtrahftulitdeclaransg) nihil រ៉ាវ៉ៅ
refért quo ad inferenêáconclufioné,& veritaté ômiffâ adimpofsibile cadé róne, quia $uperfluitaté tcrmino
rum an defubie&o & eius negatione pofsit verificati rum óis demôftratio abhorrct.Tertio ficimus,9 hoc
pradicatũ,onpradicatũ maius põtefiểfubieótỏ, & có principio,oé affirrnare aut ncgare&c. in a$u exercito
iequenternéutro modo affirmatione & negatione fi άemofiftratio öftenfiua vti nön pót, patet iftud cxter- ' " .
mutvtifdemöftratio oftenfitia.Et phocpatet rcípoh hninis.quia demóftrare oftenfiúe effo{tendcrclic efle '.
iio adPrimū n6.n.vitiogquiuocationis detecit,fedih velficifön cffet exveritate affumptarum. v(us autem ,
ஆ ប្ដ6ēs circunfpiciés 器 {ìuiusprincipjconfiftitingftendendo fic cfle,qa eius
tione feparauit.Ad fm df,g, cùprimú principiü(cuius o驚 itüm èfalfum &c.Quarto dicimus, ghöc prin
ម៉្លេះ ಧ್ಧಿ? 蠶 ಘೀ icfpio deinönftrátio ducens ad impofsibilcvti cogitur,
tingerc fimul ad excludédascauillatiónes,qùofà?leni jñ dcmonſtratioad impoſsibile à deſtructionevnius
tudinedoarine alient nóeſt,nedúaffirmatibhé &ne Éppolitidd confrűětiörléalteriusdirečte procedit ad
gationégppofiti,quod primi principijyeritas eft;fepà '£f? prpprié & vere cxercerc hoc principiúm (vt Patct
ម្ល៉ោះ 蠶 #xáiété}Signumāåtphæc fint #n mentern Ariſtor;
tem cópatitur.i.cx
ius,vbi 驚
quaedam parte fübieóti,qñ predicatüeltma
ತ್ತಿಲ್ಲ.
iscſtº; extra
dịétảihdẻíũmitur,quĩợguêsdeillo principio, nọn có
demotiftrationéponefevoluit, Et nota δ εῖiáé indi ç驚 ipit.loquésaüt នុ៎ះ prihcipiúgixit,oë auté affirma
£tum de tertio & 驚器 fu rè,aut negare quae eft adimpofsibilcdemonttratioac
bicäiaccepit,& nó expärte prædicati;alitefì:; efset cipit ex ip(of.ęmoiiisfiiio, infinuans g+aliquid con
eadé devtroq; 醬 'uênit huic principi5,1; alfümiin dcmófiftrationedu
bus dici, vt de primo declaratimus.nec opuseratme
醬
por,qiii opoftetaeqüä dëgquis, aut miäiora de minori centé adimipoßiöile,j{illi
O iin prºcédelitenon còrìgenit.Negatguas
concluſioneloquësdºvlu
, dij (pecialiterine.minfieëxpirte predikal yqffi caderh 體 isip locutusigirimdedemonitrations agentig,
- T - r * - - - - - - -
.* r * ~ *
déiþſö exparteprædicati&primo ratio elt Necfalla -qiiifi;alaritaté doctringid faétum eft , & abfqu£ fal
ris hoc in loco,putans,qubdoque oporterciá demon -fitaté,iiec diutius permiífum cft ftareaiumfufpéfum:
ftratióne affumifubiéêüm aút médiù affirmatam& ·Adargumentú ergo iá patet refpófio, qa de Principio
negatum, ad concludendum de fubieóto affirmato & illo pföccdit vt fighato;at nö exercito.Ad confirmati9
negatov.gad concludendum Callias & non Callias eſt Hẽ{bb antiquorum rcưerentiấ)dicitq indefinite,ốc nố
ឆែ្ក ,ve{hgrno'8&fqne{tani
*mál,Čalìias,& moñ CaÍfiásēÍčłityfriö, vē#€åifia$ & tion
-vtnuerfalitet intelligendumefrenunciationėvniueffa
.lë ngredi demonftrationë &5. Itavi deillo principio.
Calias eſthomo,&non homo.ergoCallas&inò Cal ſinó contingit ſimuleſſo,verificef primuslocus ſ.ſi con
}; chimerasprócúñabijč£ãöste:çao “cludeda eft affirmatio aliсuius & negatio oppfiti puta
niam demonſtratio vaum devno concludif, fight & <munduseft finitus& möefkinfinitus verificet dico pp
: prbp6fitéticseius efiuhciant,vtfupra dixit Ariftoteles, formăfyllogyficăvt declaraumps, 3: dailtofomne
*^*Güó fiaiii primo principig ytatur demonftratio3iicens ad -affirmare aöí negare;vcrificeffcäfus loeus. Scd qìde
- impoſsibile,& quomódo,*** *** :‫م‬:-:‫د‬:‫ن‬.
‫ ؛ دن‬: ‫ل‬:، : ‫د‬: monitratigeltdúcês adipoísibile,necaliena cítgola
CIkea ſecundath concluſionem dubitatºr; an ſt iftaàverbis Auer.(yt patét diligétcrituét)$iquisyerò
'i'; ဂ္ယီါိုီ degrnnibus primis prificipijs, ände > cötéâat deci* aut âlteri* métejmihi curgnô eft,qû nô
hôc tantùí,omne affirmare,àut regarévérúffi eft:& * qd hic velilles&feritinqrimus,fed qdveritas rei béat.
greಿಖ್ಖಳ್ಲ್ಲಿಲ್ಲ! ii7 Ciaca quartâ condlufionem nötag Arift. dicetis Diale&tica
illoäliö 醬 contingit ſimuleſte & nó eſſe. dialecticam & metaph, omnibusvti. Intendit per (ly &- Metha.
*Videtu£h;giiidiftitiáe;dc primis ឆែ្ក oibus) dibus modis di&tis,f.exquibus,de quibus& qug qüo omni
bus vrätur.
dum fit quôd dicitur, quia noh minus demonftratio | * & hocidem declarare intendit & gloriofe declarat.S.
mp
i ducitad impoisibile 器
oppolitum iiti primo pri p ncipio, • Tho.táindialeċti&a quàtnin metāphylıcainucniri, li
de quolibct cft affirmárty£fnegat£ ម៉្លេះ cetnon vniformiter, vi diligenslector percipere facile .* * *

Сар.6. ' oppoſitumillinon cötingit ſimuleſſe,& non eſſe(vt de ºpót, diſtinguédoti dialediciquam demonſtratiuam
féíatety& excmplgifi clìis habetur exfinc primi peri - în docentem & utentem, & afsgnando earum interfe
íííííííííííííWípiobaturitta Propofitio.vnàmquòdq; diffcrentiam,& à metaphyfica, & in quo ့ပ္ရုခ္ရင့္
I RCA
 126 · Thom.à Vió Caiet.Comm.
£gilibe; ... C 1 * c A fextam conclufionem,in qua dicitur,oés in terminis conuertibilibus à poſitione cöſequentis ar -
{##_* fciètiasgaudere proprijs interrogationibus,dubitatiů ucrelicei:fieri.n.non pótivt conuertibila tint:&vnă
រ៉ែ . cula occurit vnica quia Arift.ltatim (ibi aduerfari vide 醬 rcliquü non:quia inçj haec eft caufa,fi impolsibile
tiones º turin quintafiquidcm concluſionedixit, demonſtra eflct cx falfo vcrun fyllogi(tice concludcrc,oportcret
- torem non intcrrogarc, nüc aüt in demonftratiuis pro con{equente exiftente vero antecedens cflcverum, fi
Priasiaterr9gationcs ponit, Ad hoc dicitur, φ interro cut cconuerſo: & conucrtibilitas eſſet interveritatcm
gare nö vniförmitcr accipitur hic & ibi, vt ab oibusex confequentis cuiufqirectg confequentie & fui antece
· poſitoribus cóceditur.vbi ſiquidé interrogare eſt vträ détis:ita 9 ficut moâo digirnus q, cuiufq; rcvtæ confe
que quationis parté proponere, & vtramuis conclu quêtia, velrećtifyllogifmi,gd idéeft:antecedensverti
dere, hic verò alterätätum & illâ detcrminate,qih duo infcrt conclufioné verâ:c9;y ex veris nil nifi verum:&
oPPofita dcmonftrari non poffunt (ficut necéfîc vera) propterea vniucrfalircr cócludcrelicet à pêne antecc
proptcr quod Arißo, cum dixit demonftratorem non dentis ad pofitioné confcquentis:ita tunc, quia verum
Сар.м. interrogarchäc 6ncm afsignauit : Quæfintaútinter ex veristin fequeretur in quocunque rectodifcarfu !
rogationes demöftratiuæ ifi principio fecundi dicetur. verü côſequens uerü antecçdês inferret, & à poſitione
Non eft in- . C 1 r ca rcfponfionem, datam ad tertiam quaeftiq-, confequcntisad Politioněantcccdětisvn:uefaliter ar
conuenien* nem diligenter aduerte ex hoc loco haberi nullű incon guere licerct.Et qñ cx puris affirmatiuisin lcda figura
ßï****$'''- ucnicns èflc,& nullam dcccptionem fequi, ex co q,in vitiü proptcrca cft, quia, medio tcrmino conlequchte
* "º" ficntisytinurno minisanºlogis,que equívocainprg `Primá.v; anteccdente vtimur', quod m9do non licct,
*'*"" dicabiiibus & in prædicamcntïvöcaíiíur,pro cög;'nö PP dictá cauíam,quia.tpótcó{equensefe aofa; inte
habcnt rationem fimplicitcr.Scicntig.n.(inquif Afiff.) ĉćdéţć,ideo,fi impoſsibile eſct ex falſo fyllog ttice mó
vidcntur intellc£tu qua, fignificatione vtafitur, licu; firarc vcrú.Paralogifmus cx puris affirmatiuis non in
fcnfu vidcmus circulum defcriptü, Exignorántia érgô ucniretur,tiču neča politione confequentis, vi radi
poftcriorifticaeartis prouenit ponere vnioncm nómìì, cssfyıl9giltici difçurfusfubtilıter Arif.intuıl'exyniça
Scot, num mctaphyficorum fcilicct?ntis,aéìus, & potenti£ convivi, ne yirüquemodü ម្ល៉ោះ excluſità de
- &c.vt aequiuöcationis vitetur fallacia. . T. I. – monftratiuis prgptcrca qüiä cxfalfo non Pât monftra
Num inde- . C i R c A primâ Propofitionem poft fupradiçiâ ra; riveruna,&.cófequenterata fehét demonitiatio wi fiç
monflratio- tioné pofitâ dubitaf. Quia cótrariüm vidétür cflcho ad hos Paralogifmos,ficut fc håbet fyllogifmus fiúpli
në fit afer- quod dfci,qu9d diétü eltin,quarto capitulo. ို ciigràíegîgô non pgjgtgxfjligfyilogzafi veruju.
*=jw#ày¡# fiquidé dí q*iníyllwgifºmō dçmöh[trát¡onüm nóøpq# Ad Primú aúrin oppólitü iiégafaſſuinptú,qin cx falli
Fi: "．.." teiferreinflantiam 3 propolitioneindu{tiua.i: parij, 眾醬 fallitas modialis.
j','"" culari ibi v$rêgiciü efi, £irapropofitioncm 3sgi, Aliud cft.n.diccre,fiveiü «xfilfjionfyilogizátur.li
Š, quae proculdubiodcmíôïítiaijja ftratiua cf
cft, ferturinftanti; «etarguer&##9fiiioñeśggfequétis,& äliudelt discrº
Tex.có.23. 9. ဂ္ယီဒီ့မြှူရွိဳ႕ႏိုင္ဆိုႏို
h໘ failed, QQualiuⓛjnitaⓛk
* * ** * * * * * ~ * ** fivcijcx falfô non pót fyllogizári,licet နိူင္ခ်ိန္ကဂ္ယီ）
tio[cⓞlⓞriດນິເກ ເີ failum £¤ ¦．¦．
eft fcrrcinftántiám propriâ ಘೀ -
ប៉ុនែ្ថម្ភិ
4． dicta funt,quz ເຜົb໘໐ ເ◌[ເraiກໍແir.ⓥºາກບໍ່ wide tºploaditiágošířiends S.Th.hical Täällä
{tratio,vt liç,íitvniucrfalʻuñj(yt
- ------‫|مچرپ‬F (üprá di$túc[t.) Qujá
-
e in materia necenaria, quo ad ubicctum con ludes
in corruptibilium oportere effe, X ad ſingulafia hon vtrunq; prgdicatum in primo mipſetum quº ſuppº
nifi pa&idésfççxtédat,&idjú938d cftjííçíáöçx fiitjfiàquôd cft animafefle hoicíniftn vcio cft ygrilsi
tra propriare numeretur: ξαίifcqύcnscί,9 ឆែ្ក mürb,vndeftantc illa conditionali,vcrú mágis infcírcí
fingularisinterinfátias prºprias demótrºfoi nõ cô εκνειρξhός νgrum nuncabhως,9uία τυης: "ΕΡΡίο
ႏိုင္တို႔ႏိုင္ဆို
Arift. hic íéêárjjggg 蠶 န္က ႏိုင္ၾိုီပီ၊ ဂြို့ပြီမှီiိုပါSitါိုင္ijင္ႏိုင္ဆိုႏိုင္း
.ĝtabai,ide9iñïîátiaș{inguläîëššššlüfiþâlšignăș?căți τιςxfaiίο hύξauthoςvorύξίιός:ίpίcratυτεχνείο, βο
fagáásiñðîíäíioctivjiijiiijiú:iigíaitõaútà;vbi teſt នុ៎ះ alſº,º eſse ម៉ូមុំា ເcເe
adhuc de Pprijs nô agebai;iiif 驚 nõ faiίο. Αdίξευήiuή άί,qιςxhiξεβdiίional,4ulfigiξιεί
erat cxclügër£. Qiiïèrgêy£j£iltátis füntjggg ibifij Vterq; ម្ល៉េះ醬 puris at
vbis ta, merāgqääüină:Ppŕġġğöliiäöii.iöbiššxćlg[š. Ipai£Àdpróbatiofié autem obpofiti djg]i££££££* Ex firmatiuis
Num,fi ex falfis non poliri, ijionfitari verum, validümfie logfmus $puris affirmátiuis nan idc9fis , quia fit cx in conuerti
- --
- ret arguugntum â patiu9ne confequeutis; ad ant£v*- faiiis,citiiìijc£,quiá íncgium, qugdaflumitür vt £on bilibus wa
ºt. dentispoſitionem.: ് ു: , :::: T, ili fcqijenskxitciiiàiiivtraq; praefììfia concludit inyian: let arguné
C Irca tertiâ propofitionep) illam.f. conditionalem, jtgócdcntj§t§fpcctu majgii$ extigmutatisy* cxgii Plari tum ,
V , fi eflet impo{sibile ex falfo monftrarc vcrum $c. tgr Patek,
ſ Cum,n.dico 驚
$iìicô,5gfhggfgajal,leo
ίς ggjeipfcr9, quiaºftáíal?rg?
cft abimal, -

Dubitatur dupliciter. Primo quia no vidctur vcrum, tlc9cf, hôideohoic

: q ſi eſſet impoſsibile ex falfo concludcreyeuណ្ត»១ - ក្ញុំ ឆែ្កវ៉ូ
ceret à poſitione conſequétis argucre. nô.n.magis Euc 器 tcccdit,& fcquitur ad qüødli
fequerétur vcrù cxvero j nùs hoc vcrum} fequitur £x beistališformà feruandangnprohibetur, & Pergandé
: hoc alio rero.Sed nunc vidcInus 9 p9ftäverùm ex ge . ក្ញុំត្បែក
ro deduximus, non licet rcdireâ confcqucntcadán£ i£fi£rgo fagi;ifiiusPaialggi(jid, quodjnärgutneto
cedéns, nó.n.cü diximus fortesett hó.ergo£faial:dici adduëitur,fed quod hos diximus,arguereſ àpoſitione
, musfor.eft aial.crgo cft bó, crgo ncc tunc ho<liccrct. ¢onfcqu£ntis quod $ommgne e[t fiuic & fu?tagiao ,
:
;Secundo quia datô g- cffet vera illa conditi9palis,,& huic íideiiiyirtualiter,iliivciô formalitef, propter
conſequenter q non ម៉ខ់ | quödyterque paralogiſmus conſequentisvocatur .
apofitione cóléqucntis,adhuc tfi non habctur, 9,non . . Aductićhičg deceptiones.augasciduntin demon
º poilet fieri ide paralog imus infeđa figura expuiisaf {tratiuis ĉxpäťalogifinis ို deceptions & ag
firmatiuis.hic.n.paralogiſmns non peccatſco p ex fal generahicsignotinuâ paríæ íiifpolitigiiisin jllafciia
fis inferat.)fcd qâ mediú matus cft vtroq; £xtrcmo , vt tia,fcdiunt វ្នំ
cócs[cientijs & noň ícićntis,
patet dicehdo.öishöeltaialleo cft aial ergo lco clt hö. '& illi fcicptiæ & älteri, deccgtidnes áutem grougnicn
Te c.1 7. Adhoc dicitur9 cauſa quare à poſitione conlcqué ：ផ្តែរ៉ែ
tis nó licet vniuerfàliter arguere:cit quia ex falfo fequi I m 3itrationü in illa f;iciiiia 證 dcccption-sproprię,
tur uerum(vtfuperius dictum elt, (pö t.n.ccuſequente , & iggo paradogilm & non ex oppofitis [yllogiimit ex
exiftcntc vcro aiitcccdcns ciie falfum (vt Patct)p quod -
clufifuìtà dçìon[tiatiuis,Ei hîc Gucpiiyt" jjralogi!-
- - " mo
--~ * : - .
 In Poſter.Analyt. Ariſt. I 27
mosin demonſtratiuis inducereridiculum ſit, & phi caufà est ipfius non effe,affirmatio caufa eft ipfius eff<_/.
lofophorum non cfle fophilicas rationes foluerc; vt quemadmodum fi hoc,quod est incomºníjürabilia eJe ca
dicetur primo Phyſic .
r.com. 1s. C1 aca vlimä propofilionem, 6deaugmětatione luda & frigida,eius,4uod est non fánum effe,boc,quod eft
De augmen deindnftrationü eil.Aducrtéda funt duo. Priinü cft,q> commenfùravilia effe,eius,quod est Jänücffe.com/iiailiter
to d mon: túaugere demäſtrationé in longú multipliciter c6tin aüt & fi affirmatuo ipfius effe,negatio ipfius mon eJe.In
"fºtiºn"º gatvi cópolitiua.í. efecndendo tm cx pte fubiectiin us aut,qua fic alJignata funt, moncontiñgit,quod ductum
:::ಸಿ áliud,& de illo in aliud &c.& defcendédo cx parte paf est.nom.m.omne repirat animal.SyllogJmusaüt fit tali*
*.*.
mendo.*" Goniº tm exp ima in ſecundá, & exſcda in tertià &c.
-
cauJ? in mediajigura.vt fit./1. an.mal,im quo B. repura
& defcédendo exparte veriufque timul, vtà triangulo re,іп 4иo С.partes A. igitиr inest отті В. отле.т.relрі
& eius pafsionibus a 1 ifochele & fuas proprias pafsio rans ejt animal,ipfiaut C.пнlli.quare neq; В.С.ниlli.non
nes:& exparte medijvia relolutiua ex medio adante itaq, repirat paries.Aljimilanturaút tales cau/? us,que
rius mcdiü afcendendo in eodé vcl diuerfo gcnere cau Jecundum exceßum dicuntur.hoc aut est plus distans di
farú &c.oia conclut Arilto.fub vno verbo dicens,de ceremedium.v illudJAmacharfidus
t ,quod Scythis non
monltrationesaugeri in Pott afluniëdo,&cóplexusett Junt tubicines, neque.n. P tes. Secundum inquidem igitur
S. Í hon.exponens poſtallumere elle medium fub me eamdemJùètiam,& fècundum mediorum pofitionem Jtæ
diofunere. Ialuatur.o.hoc noibusfupradictis,vt tac dijjere
lc patere pót exercitatis &c.Sccundú eit påritt.d.cens ipju3 ntiæ fium: euus, qui est ipfius,quòd,ad cum,qui e$t
poit afìumptioné procedcrc iii 1í Íinitu ñó intendit af propte r quid, fjllogifmum...auo aut modo differt
fcrtre demùnftrationis augmentù aliquo modo infini pjimpropter јиа ао рјо quod,eo диodper aliaтјен
tú efle,(cd intclligendus sit,vcI cóuitionaliter.f.li infi tiam vtrum4; |peculatur. talia aŭt funt,quacumque jic Jè
nita pott „flumencia elleni & hoc,vklslata nondu decla bavent inuicema, vt fit alterum fub altero, vt perfpeéiiua
rauerat, quod inferius dcterrninabit.l.finitaiè dcmun ad Geome rum,&7 mecbanica ad Stercometriam,et bar
ftrationü vndiq;.Vcl quia fpecies numcrorü & figura тописа ad Artгртиeticaт.о- apparentia ad.Astrologi
ru,& c, nlequentcr qones corü infinitae funt in potcn cara. Fere aut vпиоce/unt nonnulle istaru/cientiarum,
tua.Au- (& mclius) invelligcndus eft pcr ly in infinitum vt /Jtrologia, & quæ Mathematica,& quæ Nautica,
in édific in Incertu, co q nó ctt dctcrminatus numcrus ati; Armonica, qua ſecundum auditum. Hic.n.ipſum
polt aflumcnuoru,led qfiq;funt tria,qiiq; dcccm,qnq; 4иiden4иodjenfirıиоrитestjäre,ip/ит ycröproprer
octo &c.ac $i dixiflet,augcmur demòitrationes in poit quid, hiatbematicorum. bi тапq; babent caufàrum de
aßumêdo,vt a de b,& b dc c,& c de D: & fic in infini monјtrationes,e plerung; n njiunt ipfum quod, juem
. tü.i.& fic quoulq;iin aliumeda, quotcuq;fucrint &c. admodum qui pniuerfàle peculantur,multotiens non mul
Demonftratione quid. (‫ رهبا‬. I 3. la fingularuum meJèunt, puia nom aduertunt.Sunt autem
O J^ vd vero
q lide in
aJJert,
cadeJċi
^ propter quia Jºire prшит
eutia, & in bac depliciter. Vno
bgc,qu
vtutur
gcunq; cum alterum quid fint Jècundùfùbftantiâ,
formis ,diſcipline nand; circa form.ts junt:non.n.
-

диіает а „liторесташейiaraeliciatигЛуПо de jùviecto ali, uogeometrica funt. fi.m. de fubieéto ali

gjiana,non.n accip.turpin. саија,Jientia veropjiие quogeometrus a fümt, fèd non unquantum geometrica, de
propterquidJ? иdйprітап сауат:JALoай…jiper IIп Jubietto.Se hapet au.ernet au Peripecituam, vt hacc ad
mediata ſudè,ſea non per caufàm,fca per поtии еorит, Geometriam,alia ad pamc. » quod est de uride. ipjùm.m.
фиесопиertun иг.пири.п.propive eorии,фиесбиerјт quod, Naturalis estJeire, pſºm vero propter quid, Per
prædicantur,no uus aliqn effe,quod est non caufâ. quare Ipetitui,autfimpliciter,aut fecunduinmatbema . Multe
erit per boc demonstratio.vt quòd plane:£ prope,per ud, аиte, пon/ubjeinисéjčientiarum,itajehnt,y: Medi
диоапonjčintillant.Sir in jио C.planete,in 4ио В.non cunaad Jeometruam. quod.m.vlcera orbicularia tardius
Jcintullare,in quoJA.prope eje.verum itaq; B.de C.dice Jänantur,Medici e$t fiire,propter quid verò,Geometræ.
replanetæ.n.nonjointtuani.Jċd & i. de B. qu d.m.non Summa huius capituli haec eft.
Jiintulant prope ejt.hoc aut acceptum fit per induciione, S Cire quia,& fcire propter quid,in eadem fciétia du
plicitéridifferunt. Viio modo quando fit fyllog{. t.concluſio
autperjeijim.necejeigtur-z.intjepji C.4иaredeтo
$tratum fuit, quòd planetæ prope Jnnt. Hic igitur fjllo mus perremotam ca ſan. Alio modo quando ſi per
giJinия поп ірfiия proprcrquidJia i}}<us quod,elt-поп-п. affectum conucrubilem quidem (cd notiorem. proba
propter појéntiuare:p opejin, Jedpropterеa quapro tur vtrunque à priori, quia fcire propter quid eit fcire
peJünt momfèumtillant. Euemut au. &* per alterümonstra per caufam Prunam,idelt proximam & dcclaratur fna
ri alterum:& erit ipfius propter quid demonstratio. Vt cxemplaritcr, lanctæ f, nt propc, quia ltellæ non lcin
fit C. planetae:um quo B.prope effe:.….mom Jiuntullare.umeft tilant es lunt & in tcrminis a primo,c tertio, B mcdio.
“Contingit quando ſcilicet cauſa per eff, ctum con 2.concluſi
itaq; & B.ipfi C.quare & ipfi C..4.&^.^.ipfa B.mo fèun ucrtıbılem ucmonltratur altcrum per alterum , econ
tillare. & ejt Jyllogfnus ipfius propter quid:accepta.n. uerfo demonftrare, & erit propter quid demonftratio
e$t prima caufâ.Rurfùs quemadmodum lunam mon$trat. (vt patet in exemplo dato) mutanfo maiorem extre
quòd fphgrica,per augmeta.fi.m.quod ita augetur eftfpbg mutatem in tnejium , & cum Luna circularis monltra
ricum, augetur aüt luma,planum quòdfpbæruca.fic igitur tur,quia incrementalumnis corniculariter accipit, in
ipfius quòdfaftus fuit fjlloglfmus. Econuerfo aut pofito terminis A primo, ctcrtio,S. B medio. *

nmedio ipfius propter quid. non.m. prop:er augmenta est Qnautcm medium non conuertitur & eſt notius & 3 concluſº
[phærica:fèd quia est/phærica,accipit augmeniatalia.Lu non caufa (quia) demonltratur, fed propter quod non.
па,in4ио С.jpbarica,n 4ио В.augmentum, inqио.4.In Qp meuium cit extra fit demonltratio, quia & non 4.conclufi
quibus aut media non conuer tuntur,& eft motius, quod pp quid.p robaturâ priori,qu'a non affumtur id quod
ejt саија, рјит4uideтчиodтопjiratur,pjит aur pro animal ett caula.t. proxima,vt Paries non refpirat,quranon ett
,negato,tiquidein animalitatis non eſt propria
pter quud uo..Ampliu*um quubus medium extra ponitur. caula negótionis refpirationis,quia affirmatio animali
есептиіп bk ірJius qидd, e» топ ірJius propterquideji, tatis non cft propriâ vaufa affirinationis relp ratiouis.
demonjlratio. non.n:dicitur caujâ. Vt propter quid non q)portct liquidcm li alfii mativ.cit caufaafurmatio
repurat partes, qñn non animal ft. m. boc repirandi cauja nis, q» ncgatio fit caula negationis, & cconuerfo i ne Regula
eft,oporteret animaleje caujàm relpirandi.vt fi negatio gauo clt caulanegationis9 atfirmatio ut caula affir
mations,
 \{ 28 Thom.à Vio Caiet.Comm.
mationis,vt cum menfura calida & frigida fanandi cau modo vt in quocunq; fit caufa,fit effe&us,& econuer
fa,fine menfura vcrò non fanandi. fo,ficut fe habét humanitas & rifibilitas, & hoc modo
;.concluſio Syllogifmus huiufmodi dcmóftrationis, quia in me non potcft vniuerfaliter intclligi conucrtibilitas 5dica
dia fit figura,probatur à priori,quia conclufio cft vni tionis inter caufam & cffeétü conuertibilem,qfh\multi
ucrfalis,& oportet maiorem eflc affirmatiuam, vt pa süt effectus,qui nó funt in fuppofitis,in quibus funt 1a
tet in terminis,B primo,Ctertio. A medio. tiones caufandi illos(vt patet)çü cx generatione & cor
6.concluſio Comparantur huiumodi caufae alumpte dictis fe ruptione in inferioribus demonſtramus cétrarios mo
cundum excellentiam:probatur à priori, quià tale mc tus in celo,6conucrſo. Alio mó pót intclligi, vt de quo
dium eft primum diftans,ficut illud Anacarfidis in fcy cnnq; fuppofitopdicat că, de eodem pradiccturdeno
this non funt fibilatores,quia non funt vites. ninatio cáufalisàb effcctu fumpta,& ecóuerfo,& hoc
7.concluſio Alio autem modo diffcrtnit propterquid fyllogif modo vniuerfaliter vcrù eft effeétü & caufam neccfsi
mus ab ipfo, quia, qfi ad diuerfas fcientias pertinent. tate mutua connexionem bñtes conuertº fm pdicatio
3.concluſio §§ fcientiae diueríae funt,quecunque ficha nem,oportet fiquidem oé naturaliter causăs gáationé
bcnt adinuicem,quòd altcrum fubaltero eft, vt fpccu & corruptionem hfc contrarios motus fic &c.& oé fic
latiua ad geometriam &c. habens fiiotus caufat giiationcm & corruptioncm.De
9.concluſio Fere autem vniuocæ funt harum quaedam {cientia monftratio ergo qa ett p cffeétú cóuertiöilcm ecöuer
rü,vt aſtrologia, mathcmatica &que naualis clt,& har tibilitatc caufalitatis,& prgdicationis modo declarato.
monica,math matica, & que cít fecundum auditum. Num fit pofibilis & conueniens demontratio circularis.
p,.j„„;., Hoc enim ipfum(quia) fcnfibilium cft fcirc,fcd pro Irca fecundam conclufionem dubitaturam à caufa
Ë& ptcr quid mathcmaticorum: probatur à prigri, quia dcmonltrata,q;iia elt. per effeétum po[sit effectus
Å. T hi habcnt caufarum demonftrationcs,& multoties ne demonftrari pp quid, & vniuerfaliter an fit pofsibilis
fciunt ipfum,quia,quoniam non applicät ad &c. Sicut dcmonftratio circularis.vf.n.g) fic.Primo quia cxpref
vniuerfale confiderantes multoties quedam fingulariú fe Ariftot. hic dicit,g, demonftrata caufa pcr effectum
nefciunt propter id quod non intcndunt. conuertibilem ipfufi demonftrari poteft à priori. Se
1o, cóclu fio Sunt aüt haec, quæcunq; alterü funt £m fubie&um, cundo quia expre{Ie Albertus dicit in hoc 1.libr. tract.
& vtûtur ſpcciebus,.ម្ល៉េះ hoc ſecundúš priori,ga fecundo c. i 5.gp dcmonftrare vnam caufam per aliam
mathcmaticæ circa fpecies funt.probatur,quia geomje & cconuerfo non conuenit, eo φ caufae funt fibi inui
trianô ế dc fubicéto aliquo;probatur, quia nộ êm q de cé caufg & in cffcndo,& in demonftrando.Tcrtio quia
fubicctosüt geomctricalia funt, licet dc fubie&o fint. ſi dcmôftratio circularis eſſet fm ſe prohibita nunquá
11. cóclufio Habct autem fe alia ad pcrfpcctiua, vt pcrfpeéiiua aliquis poflet ea ablque reprchenfione vti . Vidcnius T. com. 1;.
ad geomctricâ,vt id quod cft dc iride ipfum quia phy aüt Qp Arift. plurics vfuscft ca in diuerfis locis, & præ
ficicft fcire,fed proptcr quid perfpe6tiui. fertim in fecündo cglt, vbi primo oltcndit dextrum cg
12. cóclufio Habent fc & fic inultæ,& non fubinuiccm fcientia li cfle partcm oricníalem,quia inde incipit motus cgle
rum,vt medicina ad geometrium, quòd enim vulnera fis,déinde oftcndit inde ijcipcre motuin cgli,quia ibi
circularia tardius fancntur mcdicing elt fcire,quia,gco ctt dcxtrum.ln eodem quoqüe Iibr.oftendit ftellus ciic
metriæ autcm Proptcr quid. - - - - immobilcs £m fe quia süt fphæricæ, deinde oftédit eas
else fphæricas, quia funt immobilesfecundum fe &c.
Series autem hæc cft. In oppofitum'cft ratio fecundo loco faéìa ab Arift. £c.48.
IN r E N D EN s in hoc capit.demonftrationem quia in ca 3.ad probádum,9 demonftratio,fimpliciter non T.c. 59.
•c.6.
declarare,differcntias inter ipfam,& demó[trationem Pót effe circularis, cócludit fiquidem illa ratio, fi bona
pp quid afsignare vult, pro eo φ in rcliquis ei aequa &lt de oídemonltratione, qm exforuna circularis pro
tur, & duo principalitcr facit, qiii primo differentias, ccffus emanat, & non variâtur ad quod fuus terminus
quia& proptcr quid in cadem fcicntia ponit in fcx pri applicct,Arguit.n.fic dcmonftrare circulariter,eft Pro
mis conclufionibus,in quarü prima duàs differétiaspo cederc ab eòdem adidcm, fiue per vnü, fiue per multa
nit,& in fecunda differéntiæ fecundæ conditioné pro media fiat hoc. difcurfus aüt ab codem adidcm Perfici
{equitur,& in tertia ciufdé diffcrentiæ alterümébium tur concludendo idé cxīcipfo,vt patct arguĉndo à pri
declarat.In quarta verò quinta &ſexta claro ordine pri mo advltimú,fi A.eft B.cft,fi B.eft C.eft.crgo fi C. eft,
má difierétiá declarat,& ordinatin tormaſyllogiftica. Bé,8 fi B.cfi, A. elt. cigo de primo ad vltimü,ſiA.eſt.
fecundo principal ter inter quia & proptcr quid,diffc A.eft.Taliter aüt dcmdiìftrafe ridiculum cft.ergo &c.
1entiá in diucrisſcientijs inſinuat,ſcº alijs concluſioni ' Ad cuidentiam huius dubitationis diligétcriulpic£
bus.In feptima {iquidcm illä proponit.Id o&aua & no re oportet, vii habct proceffuscírcularis φ ab arte alic
na, q&qualesfint talas fciétie intinuat declarationem nus cenicatur,hoc.n.viſo facile erit oſtenderc qñ Poſsit
ipſiusinéte differetie ſubdens.la decima aut quale ſit cxerceri,ốc qn non.Ad habcndum aút hoc Cũ dcmon
illud, Pp quidalterius fcientiæ inf,nuat. & in vndccima f ratio circularis duo dicat ex conditionibus demou
& duodccima cxtcndit intcntam diiïerentia m, dccla ftrationis, & circuli, quantum ad propofitum fpectat
ransinucniriinter alterius ordinis à prædictis ſciétias . procedendü eſt, & vt perfectior fit doctrina à demon
.. Qúo demonftratio quia fit per effcctum conuertibilem. . ftratione in côi adfpcciales dcmôftrationcs cít dcfccn
. ^ Irca primam conclufionem aduertendú eſt,9p effe dcndum, In demoníìrationc igitur cöiter fumpta duo
.\L &lufì effe conucrtibilcm cum caufa contingit dù cxiguntur.alterum ex partc rerü,circa quas cft dcmon
pliciter.vno modo (ccundum prædicationem. Aliomo ftratlö. alterum ex parte demonftratiu difcurfus. Ex
dofccundum caufalitatem,& licet vtroq; modo opor parte quidem rerum in omnidemonltrationc cxigitur
tcateſſe cffectum conutrtibilem cum cauſa in propoſi “neceflario conncxio tcrminorum, vt cxprcflc habitum
to,conuertabilitas tfi £ m caufalitatcm eft principalitcr cit cap. 6. Sed vltratioc demonſtratio ſimplicitcr; ſcu
intenta,quia dc caufa & cffeciu,vt fic fermo eft. confi (propter quid)cxigit q) proccdat femper à caufa ad ef
ftit aút hmódi conuerubilitas £m caufalitatcm in hoc, fectum,& confequenterà notioribus fm natură admi
, q talis cffcétus neccfTario prgcxigat talem caufam & ta nus nota.Demóftratio verò(quia)exigit oppoíitas com
Îèm caufam ncccffario fcquatur talis cffecius. tunc.n. ditiones. Ex parte aut diſcurſus, exigit demonſtratio
ab cffectu(quia)concludimus de caufa,& à caufa (pro ois, 9 proccdat cx notioribus nobis,fiuc cum hoc illa
ptcr gd)dc cffc£tu qíi conncxio cft ncccflària cx vtraq; , cx quibus procedit, fuerint etiam fccúdum fc notiora,
partc.Cóuertibilitas autem fccundum pradicationem fiuc non, vt patct ex dittis in capitulis fccundo & ter
duplicitcr intclligi potcft,intcr caufam & cficúü. Vno tio. & ex iplâ difciplinæ gíìationc, quæ fempcr cx no
- tloribuş
 In Poſter. Analyt. Ariſt.
tioribus & credibilioribus nobis proccdit & facile pro
bari poffct vtcndo illa maxima, proptcr quod vnüm
quodq; &c. Circulus aüt in propofito nil aliud cxigit
nifi q) praemifla fiat conclufió , & conclufio fiat prae
mifla,feu & in idcm redcat, q, a.inferat pcr B.& B.pcr
A.hg funt cöditiones dcmonftrationis curcularis,quas
«xaminando deſcutere oportet,an fint cópaſsibiles,an
deftruant {cinuicê.Si.n.còpatiuní fe dcmô[trat ocircu
laris refutanda nó e(t, fin aüt, abijcier.da inerito eft.A
prima igitur dcmonftrationis conditionc inchoantes
dicimus,9» circuli conditioni nó aducr[aturvniucrfa
liter,ſcd qñg; Sicóncxio nanq; neccſlaria eſt interter
minos demontrationis, cx omni parte vndecúq;inci
pias circulus admittitur. pr9pterca quia quantücunq;
procedafab Ain B,& regrefus fiat à Bin A femper tal
üatur nçceffaria cöncxio: İı verö cönexio claudatur cx
partc maioris extremitatis circulatio impcdit qfh re
grcdicndo nó procçdtrctùr ¢x nec«flirijs.Códitioncs
quoq; rrquifitg ad demonftrationé proptcr quid qfiq;
circulo contrariantur, qfiq; nô.Triplicitcr.n.talis pro
Te.c.3 1. ccffus fieri pctclt.Primo à caufa ad effcctum, qui tii c(t
caufa fuae caufæ in altero gcncrc caufg,co m caufae fint
ſibijnuicem cauſe,vt dr in 2. Phyſic.& in tali proceſſu
cum mutuü inueniatur propter quid, citculi ratio nö
impedit,procedendo.n.ab A.in s. propter quid demó
fratio fiet:rcgredédo quoq; ab Ain B demóſtratio P
ptcr quid stt,licet in a'io genere caufae,& fimiliter fem
per proccdetur à notioribus fm naturam, tot manque
inodis df notius natura, quot df caufa,cü ab codé de
pendeant cfle & cognofcibilitas rei.Sccundo fit à cauía
ad effcétù, qui ti elt cauſa ſua cauſa in codem genere
caufae,nö ita 9 idem numcro fit eflcótus & caufa eiuf.
dé,ſedidé ſpecic(vt patctin his, que generationé circu
laté habét)vtvapor & pluuia &c. de quibuseritfcrmo
in fecunda huius ca.9.in huiufmodi.n.ficut in naturali
generation e inuenit circulatio, itain intellectuali di
ſcurſu, qinars imitaridcbet natură, ſed vcra ratio cir
cularis demonftrationis in iftis non eft qm non cft ab
eodé ad idé numcro, {cd fpecie,proptcr quod propric
loquédoin rali proccffu circulus(dc quo loquimur)in
uenirinó pót,qm impoſsibile eſtide numero cſſe cau
circa.te.có. famfuæ caufg in codem gcncrg cuafae.Tertio fit à cau
12.8 13. {a ad effcctü, qui nullo mó cft cáufa fuæ caulæ,& in tali
procellu manifclte patet, 9 circulus à priori nó admit
titur, co ç regrcdiendo, ûato q» fcruárctur neceffaria
connexio,non tfi herct dcmòitiatio proptcr quid,fed
quia. Admitti :fi nö prohibctur in tali proccffu circu
lus difformis,fi cffcétus fit cóuertibilis,ita q) vnus pro
ccffus erit proptcr quid,& altcr quia.Ex parte crgo re
rum nilinuenitur repugnås vniuerfaliter demonftra
tioni circulari. Códitioaūt rcqfita addemonftrationē
omnem,cx parte difcurfus.f. g) fit ex notioribus nobis
circulari proccflui obltat,qm circularis difcurfu , licet
• inchoetâ notioribusnobis,rcgrcditur tfi à non notio
ribus nobis,quia ex conclutioìie ad cius principum,ex
guo cogita ett redit.Eftigitur circularis demonitratio
vitanda ex eo q> non procedit ex notioribus nobis, &
confequcnter cum nil nobis de nouo manifcftetur nifi
ex notioribus nobis, circularis difcurfus nihil manife
ſtat.vnde,cum dí demóſtratio circularis, iy circularis
c{t condito diminuens rónem demonfrationis, de cu
ius róne eft,9 fit cx notioribus nobis,& confcquenter
demóftratio vcre circularis nó cft demonftratio,ablo
lute loquendo, cum atit hocinuariabiliter inueniatur
in omni circulari procellu,vt fic, oportet diccre quòd
non licct circulariter dcmonftrare, neq;fimplicitcr,&
à priori,neq; mutando poſterius in prius, qm ſemper
, faluatur hoc,quód nó rcgredimur à notioribus nobis.
Quãuis aüt ita fcvcritas habeat(vt diximus.) Duabus
un cauli contingit circulari dilcurfu abſq; repræhen
fionevti.Primo, qíi circulari difcurfui ante rcgrcllum
I 29
admifcctur aliquis alius difcurfus vel quodcunq; aliud
adminicuiû, quo aug t cognitio concluſionis à,regre
dicndum cft. Tunc.n.à notioribus nobis fit rcgrcfïus,
& manifcftantur tunc nobis duo.f.illa propofitio, quæ
fuerat præmifla nö fimplicitcr(quia nóta erat)fed álio.
modo,8 conuertibilitas concluſionum, & ſiccirculo
ſuper.t.
vfus fuit Arift:£m Aléxan.& S.Tho.in (ccundo caeli qfi св.г9.
oftendit [tellas efle {phaericas, quia immobiles &c.Se
cundo qñ circularis difcu us non ad hoc fitvtad prin
cipium manifestandi regrcilatur, fedad hoc vt redu
catur id à quo incæpimus ad illud ad qd pcruenimus
vt cffectus in fuâ caufam : vt fi oftéderé primo Sortem.
cfle viuú,quia ex (e mouctur, & deindc habitudincm
terminorum in ſcintuendo ingrederer dicendo 9 mo
ueri ex fe nó cft caufa g, Sortes viuat,{ed potius ccon
ucrfo,quia viuit, idco moucí ex fe:& fic £m. S.Tho.in
z.cocli lcc.7.Arift.vfus fuit circulo, qíi cx dextro cœli ſuper.t.
motum inciperc dixit &c. Ad argumenta crgo in op co In. # 4
poſiti dr, quod ſermo noſtcreſt formalis, & idco non
loquimur niíi dc demõttratione circularipura, quã cõ
itat non procedere ex notioribus nobis,8 conſcquen
ter nó cſic verá demöſtrationé. Auctoritas vero in op
pofitü,& vfus Arift.&c.huiufmodi, quae ab illuftribus
viris dicta contrariü fonare videntur,intelligéda funt
de dcmonftratione circulari admifta & fulta aliquo
alio adminiculo ante i cgrcffum,vcl rcduccntc cifectü
in caufam,vt diximus.Dffecundo,quòd doctores illu
ftrcs ideo dixerüt, quòd circulus difformis elt cócciius
fiuc ibi fit difformitas£on dfiam,quia,& proptcr quid
fiuc £ m diuerfa gcnera caufarum & cognitionü, tiue
quouis alio modo, circulü vniformé negaucrüt, quia
quantum eſt ex parte rerù de demonitrationeloque
batur. patct autem ex distis,quod ex parte rerum non
prohibcntur huiufmodi circuli difformes, fcd vnifor
mes,ſed prohibétur ex parte noſtri, qui ex notioribus
nobis procedere debemus neccffario, vndc(licut iam
dictü cft)fialiundc nobis prima cóclufio notior ficrct,
quod multis modis cucnirc potcft,rcgrcffum & circu
lo difformem committere non crit vitiofum.
Medium quot nodis contingit eiie non conuertibile , & qux
ex tali me dio demonitrationes fiunt. -
Gಸಿ tcrtiã concluíioné quatuor ridtanda funt.P:i-
mü cft,g) non conucrtibilis mcdij, dc qua clt hic Adnotatio
(ermo,cum comprghcndatin (e vtrunque extremorú incs.
inter quæ mcdiat conuerubilitas,non ett iutelligenda
quocunq; modo, ſed ad diuerta relata diuerſimode ſu
menda cit,qfh nanq; conucrtibilttas in quadam gqua
litatc contiftit, & æqualc megiü eit inter maius & mi
nus, mcdiú nó cóucruibilc cffc côtiwgit dupitciter, wcl
quia cft maius,vel quia eft minus, & quia mediü inter
inaioré & minoré extremitaté me ili cit, quatuo mo
di nö cöuertibilitatis ipfius mcdij fiunt, quod. I.cft vel
maius maiore extremitate, vel minus,aut quia eit mu
ius minoi c cxtremitate,vel minus, aut quos. S. Th .in
cxpofitionc Pulchcrrime tangit, & fiquidé mcdiu , dc
quo loquimur,effectus.f.cft ita non conucrtibile, 9 iit
maius primo,nó fitdemöftratio.ingt.S.Tho.($ bene)
loqucndo de demöttrationea!firmatiua, qfm negatiua
fieri pót in fecüda figura,vt patct demöltrando lapidë
nó clcanimal,quia non habet operationes vitales, ic,
oëaniwal habct opcrationcs vitalcs, lapis non habet
operationes vitalcs, ergo lapis non eſtaial. Affirmatiui
verò fieri nó pofle claru elt, qa maior erit falfa 5 dicis
minus de maiori. Si vcrò mcdium idco non conucrtat,
quia minus primo eft, optime fit demonftratio,vt pa
tct demonltrando de limia g) fitaial, quia rcfpirat,uc,
omne rcfpirans eli aial, (imia rcfpirat: crgo.Negatiua
aüt ficri non pöt, qa oportct in maiori contungi etfe
ctum cauſe,ac pcr hoc elle vniucrſalem,atfirmatiuam,
qd nec in prima necinteria figura ieri pot,8 in ſecu
da falfitas accidere (licct tertia figura in hoc cafu fub
Tho. de Vio. in Pot. I ſilcntio
 I32 Thom.à VIo Caiet.Comm.
ſilentiopertranſiri debcat, qfi, concluſionesdc omni
ibi nö fünt.)Si aút mcdium idco nó conuertibile, quia
maius eft tertio demonftratio affirmatiua fit (vt patet
in exemplo nüc dato)& ncgatiua,fi dici pót maius ali
quoquod negatiug illi & alijs ineit (vt pâtet) dicendo,
omne habcns taάü elt,animal,paries non habet ta&tü:
ergo non eft aial.Si verò medium ideo nó cft conuerti
bile,Qa minus tertio, nec affirmatiua, ncc negatiuadc
monitratio fit(vt de fc patcr.)Vnde cum dr,in quibus
aüt nó comuertuntur media &c.intclligendú c[t dum
modo effe&tus maioris cxtrcmitatis, qui pro ncdio fu
mitur, fit ideo non cóuci tibilis,quia excedit à maiore,
vcl quia excedit minoré quoad affirmatiuas,licet quo
ad negatiuas medio excedcntc maiorcm fieri pofsit de
monftratio.Scdm notádum in hac cdnclufiofieeft, y
illa vcrba Aritt.quae in praedicato conclulionis funt (.f.
fcd non propter quid)duo infinuant, primü cft qp de
monftratio procedens cx incdio non convcrtibili, &
nó caufa,cócludit quia c(t, (cd nó propter quid clt.Sc
cundum eft,g, dcmonftra io talis demóltrat(quia ett)
{cd nó conueftitur in propter quid,mutando maiorcm
extremitaté in mediü,ficut conuertitur demonftracio
procedés ex cffcctu conucrtibili,qfh tunc contingerct
mcdiü cfle maius priino quod nó contingit.Tcrtium
notádum cſt, q Aliſt.tertiu mébrum demonſtrationis
(quia)ex hac cóclufione oftédit,vt demonftratio quia
diuidatur in demonftrationem pcr caufam remotam
fiue communem & per cffcétum,& hgc per conuerti
bilem aut nö conuertibilé. Quartum notandum eit,qp
oportet taleni effectum, non conuertibilcm affumcn
düm in mcdium cflc effc&um neccflarium requircn
tem talem caufam,ad quam conc!udendam aflumitur,
licet caufa non ncccflafio caufet talem effeétum, vt pa
Hex. cö. 18. tet de reſpirare & cſleaial. Si.n.talis neceſsitas non eſ
{et non poffet ficri dcmonftratio ( quia) dictum fiqui
fiquidem eft fupcrius,quod non contingit fcirc,ncque
quia, neque proptcr quid, neque pcr mcdiata ncque
per immediata fi prgmiflae non funt neccflariae.
Scire rem per communia cuiufmodi.
T. c6.1.pri Irca quartá cócluſioncm.Aduerte tu Thomiſta q,
mo Prio.
fcirerem percommunis,&non perucnircadpró
pria cft cognofcerc quia, & non proptcr quid,& çon
fequentcr nec quid , quia vt in fecundo dicetur idcm
eft quid, & proptcr quid &c. Ex hoc comprehenditur
quàm Peripatctica fit do&irina. S.Tho.quà dicimus q,
de fubftantijs materialibus,quas per cffectus & cómu
nia tfh cognofcim.us &c.& nunquani peruenire poffu
mus ad vltimas dfas, ncc proprius paísioncs quia co
gnofcimus,& non quid. Aduertc & tu(qui non deli
nislatrarc quðd pcripatetica & doctrine & logucle
expers cs)& videns At ilt.hoc exprcfIe lonare,quic(cc
& vcncrare quæ dicimus. -
Quo nam medio extra pofito fiat demonßratio quia,non
autem propter quid
C Irca candem quartâ conclufioné anima aduertcn
dù eſt,9 per mediſi extra ſiuc per cauſam remo
tam, duo poffumus'intclligere.f.omné caufam non im.
mcdiate proximấ cffcétui,& hicfeníus nó cÍt ad mcn
tcm Arifto.qfh illud vocat hic mediú extra vcl caufam
remotam à cuius alfirmatione nó caufalur nect[]ario
affirmatio effeétus,velnegatione, ncgatio, vt patet in
textu.Multæ aüt funt caüfae non imiiiediatg proximæ
cffcctibus quarü affirmationes cffectus affiriiiat& ne
gationes negãt &c. ergo multae caufae non iinmcdiatæ
proximg effectus non funt hoc in loco, numcrandae in.
termedia cxtra, feu caufas remoras &c. Minor patet
vniuerfaliter de fubiectorepectu [ccüdę wc! tertię Paſ
fionis Proprie, cuiusimmcdiate proximà caufa cfi paf PcrcusPtg, Petimunt, nec aliqua, aut alia liinilatione
{io immcdiate prçccdcns, & nó fubicctú.w.g.cfìc njtu
r; immaterialis & ſubſiſtétis ct caula appetitus intel
lectui, quivocaf voluntas, fcd nö inmdiatc proxima.
qih mcdiat habere intcilectü.ideo.n.habet volútatem,
quia intellectù,& non ccöuerfo.Sicut ideo habcturin
tellcctus qa eſt naturae immaterialis ſubſitt.cntis, & né
ccóuerſo &c. & ti affirmatio immatclial's ſubſiſten
tiæ, caufat habere voluntaté,& negatio immaterialis
fubfiftentisq; nature non habere vòluntaté,vt de fe pa
tct &c. Non cft igitur intclligcndü per mcdium extra
omnis caufa nó immcdiatc proxima effectui &c.Secü
dus aút fenfus cſt q (p mediú extra) intelliganus cau
fam cómunem cöitate tali, g) non fit cóuc tibibilis cü
fuo effectu conuertibilitate caufalitatis. Talis fiquidé
caufa qfh non habet mutuâ connexioné neccflario cü
fuo effectu eft,cuius negctio & fi infcrat,vt caufa cóis,
neceſſarion.cgationé.nótfi affirinatio affirmationé, vt
patct in exemplo Arift.derefpirare&animalitate.Vbi
nota q) vnius effcctus(ctfi mültiplicitcr contingat effe
plures caufas)in propc fito dupliciter contingit. Vno
modo ita, 9p vna tih (it cöue tibilis,& altcra excelleus,
vtrefpirare caufafab habere pulmoné & ab habcre ani
mam enfitiuá, & in tal libus demotratio pcr cuan
immediatc proximâ eft propter quid. Deinon[tratio
vorò per caufam dißantem(eo miö,quo fieri pöt) clt
demonitratio quia. Alio modoita qy non tfh vna , lcd
plurcs ordine quodi fint eius caufae conuertibiles con
uertibilitate cauſali &c. vt patet in ſecunda paſsione
propria ciufdéfubiccti,& tăc demontratio iguacun
que illarücaufarú procedit, ett demonftratio propter
quid,licct nö potifsima &c. datur (iquidé latitudo in
ter dcmonftrationes pp quid.Docuit aút hoc Arift.cú
(medium extra) interpretatus e{t caufam cuius ne
gatio etfi negationéinfert,nö tfi affirmat o affirrnatio
ncm caufaret , vt fupra dcduximus, & nuncalia via
de ducimus cx eo q oppofitorű eadē eſt difciplina.Si
.n.mcdiü extra faciens dcmon(trationé quia, cit caufa
talis cuius ncgatio,etfi ncgationé inferat,vt caufa cóis
non tfi affirmationé caufaret: mediü intra faciens de
monftrationem pp quid e(t caufa talis, cuius & affir
matio affirmationem & negatio negationem cauſat
iuxta illâ regulâ,βicut propofitum in propofito ita oP
pofitum in oppofito,& cü illa caufa fit cöis& non có
uertibilis,ifta verò conuertibilis, licet non immcdiate
proxima femper fit, confequens e(t 9 pcr mediü ex
tra,non omnis caufa non immediate proxima,{cd illa
quæ non conuertibilis eft,intclligatur &c.
Quoniodo fi affirmatio caufa eft affirinationis , negatio fit
caufa negationis.
C Irca ilă regulă, fi affirmatio cft cauta affirmatio
nis & c. Aduerte ºp exinſufficiëtiruminatione ver
borutp Arift.accidunt circa hanc regulam impertinen
tes dubitationcs, quas attendentes tcxtus nulla radice
fultas Pcrfpiciunt.Aliud fiquidcm cft dicere,(i affirma
tio eft caufa affirmationis, negatio e(t caufa negatio
nis, & ecöuerfo:& aliud eft dicere, fiaffirmatio infert
affirmationem,negatio infert negationem & econucr
fo.Tantaq; dfia intcr hgc duo «ft,quanta cft inter cau
fare& infcrre&c. Secufidum, Ariftotel. non dixit,qfh
fallú eil & deſtructiuủlogicæ. fundaf.n.paralogiſmos
confiquentis à detructione antecedentis,& à politio
ne cólequentis,obſeruãdo nåq; talé regulā, qảlicet di
ccrc cụrrit,crgọ mọục#,dịcem” nõ currit, ergo nõ mo
ucf,Primüyerô Arift.dixit,Qa verüc[t & cöItructiuü
Poftcriorifticg artis,dü ex höc difccrncre nouim* cau
fas à non caulis, & confcquentcr demonlirationes pp
quid,à demôftrationib' quare&c. Et tenet regula iftì.
(vt cºiter di)in cauſis proprisin quocuq; genere cau
ſa. Talesſiguidem ſiverg cauſa-funt, tantancceſsitate
conncxg ſunt effectibus proprijs, q poſite ponunt &
cgcrc àPPa et maxima hgc. infinuauit autem Arift.in
tcx udcctructionem adduớtain,cũ dixit:negationcm
animulis
 In Poſter.Analyt, Ariſt. 13 I
animalis non effc caufam non rcfpirationis,& dixit ne eft medium proximum.oportet.n. vt di&ú eft mediâ
gationem animalis,inferrenon refpirationern.Et fidi efle eiufdé gencris cum extremis. Cófiat autcm q, rale
ligenter infpiciamus, non folum diftinctioné diétam proptcr quid,f.ad alterâ fcientiam pertinés elt alterius
dócuit, fed gloflam à pofterioribus expreflam infcruit gcncris,vt patet de medicina & gcómetria &c.non cft
jn ciufdé vcfbis: diccns.n.non animal non effe caufam igitur talc proptcr quid caufa proxima,& cófcqucntcr
non rcfpirandi,de caufa propria loquebaí, qfh caufam primusfenfus vndiq; ruit &c. Si £m fenfum intendat
commúnem & remotam cfle,ipfc propoluit,& clarum falfius apparct quod df. Primo qnin eft cótra duo dicta
c{t cxíe:non refpirare.n.à priori concluditur ex nó effc Ariſt.in hoc capitulo. Dixit.n. q ſcire per cauſam re
animal. Cum autem audis ncgationem efle propriam motam eft fcirc quia, & non propter quid, ergo pro
cauſam ncgationis intellige pportionaliter,eo fcilicet, pter quid in propofito nö fonät caufam remotam.Dc
modo quo ncgationi conucbit cffe propriam caufam, inde dixit, φ per caufaum remotâ dcmonftratio fit tan
aut cffcctum, quia vna.f. cft propria ratio alterius &c. tum in fecunda figura.Clarü cft aüt φ per 醬
Quonodo demonftratio per caufàm remotam fiat folum in quid,f.pertinensad alterã {cientiam, pöt demônftrari
* fecunda figura. vniuerfalis affirmatiua, & confcquenter in prmo pri
mg.concluditur.n.exeo q, circulipartes non appropin
Irca quintá conclufionem nota,g nó ociofe Arift. quant fibi, quia eft figura fine angulo 396 vulnus cir
J, adiecit, 9 Pcr caufam remotâ fit demonftratio in culare tardius fanat,& firniliter cöncludit,quod omqe
ſecundafigura.Inſinuauit ſiqu'dé cx hoc quod in nul vifum à remotis videtur minus, qa &c.no lonat igitur
la alia figura talisdemonltratio ficri pöt, quod nifi ipfe Proptcr qd in propofito caufam remotâ.Sccùdo,quo
docuiflèt, non aducrtificmus. v. aufìåüt quare in nülla niam clt contra ipfa.S.Tho.verba.ait.n.quód ifta dria
alia figura ficti pót dcmonftratio per caufam remotam intcr(quia)&(propter quid)£m diuerfasfcientias con
eft ,quia mcdium & maiorcm cxtrcmitatcm oportet tinetur fub altero di&orum modorum , inter modos
cöiungi affirmatiue in maiori propoſitione,cum me aüt diétos nullus eft vbi propter quid fit caufa remota,
dium iit caufa,& maicr cxtremitas effeétus.Et oportet fed eft totü oppofitum: quoniam caufa remota diltin
medium non particularizatum eſſe. S.n. particulariza guitur cótrapropter quid,& dictü eft quòd facit fcire
rctur,non cópararetur maiori extremitati £m eminen quia. Tertio,quoniã hoc eit cótra róncrn.Si.n.qfi pro
tiam,quod e[t cötra hypothcfim. Ex primo horum fe ptcr quid habctur ab vna fcientia & ipfum quia ad al
quitur in nullo modo prime aut tertiae hgurg habent tcra:ipfum propter quid eft caufa remota cocluliouis
maiorem vniuerfalénegatiuá,aut vniucrfàlé affirmati illius, cü illa cóclufid lit demonftrabilis, & habct cau
uam ficri pót,quia eflet falfa maior. Ex fecundo verò Iam proximâ neccflariá &c,Cuius crit diccrc illud pro
£equitur g) in cgerismodis tcrtig figuræ ficri non pöt, ptcr qd proximum non alterius ab illa, qug nouit,quia
infola ergo fecüda figura,non tfiin omnibus eius mo £om te dicentem, quod proptcr quid ad alterâ Iciéuam
dis fed trn fecundo vniueríaliter & quarto particulari Pertinens, diffcrt à quiá: quoniam Proptcr quid dicit
ter fieri pöt talis demöftratio: qfh miinvr eorum fubij caufam remotam : érgo dicere proximú proptet quid
cit affirmatiue & vniuerſaliter, maioré extremitatem elt fciétig cognofcétí$ quia,& cófcquenter icict quia,
medio termino communiori.Vnde colligere potes, q” & Propter quid,quod cit contrà hypotheiim.
per caufam remotâ non pót fieri demöftratióaffirmã. Secundo dubitaf qualitcrcunq;iitellgätut iſta, Tüo
tiua,& exhoc roborare que fupra diximus, qº per me ftat iltam dfiam intér quia,& propter quid, £ m diuer
dium extra non omnis caufa non immediatè proxima fas fcientias contincri {ùb altcro iltorü dictorum mo
intelligéda et: olam.n.caufam remotam eá vocare e dorum £m S.Tho vcrba & condimeri fub alio modo fc
Arilto.declarauit nunc, ex qua demonftratio negatiua cundum Arilt.textum diccntcin,alid aút nodo diffcrt
fieri poteft,affirmatiua autem non . Conftatauíem ex propter quid fyllogifmus ab ipio quia,fccundum 9 ctt.
fupradiétis, 9 ex multis caufis non immediatc proxi peraliain lcieiitiam vtrunq; fpcculari. Ad Primum du
μιis pofTunt demonftrationes affirmatiwg & vniuerfa bium df,9 primus fcnfus nó elt intcntus a S.Tho.vt ra
les fieri,vt patetin excmplis adduéìis quáre&c. tioncsadduétæ concludunt,& ipfa S. Tho.verba oftcn
Quomodo in diuerfis fìientijs quia & propter quia abinuicé dunt. paulo. n. ante fupradicta vcrba exponens cxcm
º diftinguantur, & num per cauíam remotam demontretur Plum Ariſtotelis de vulnere circulariait,quðd vulnera
tantum in ferunda figura. , circularia tardiusfanantur, medici elt fcire (quia)qui
` Irca particulariaverba.S.Tho.in calcehuius capi hoc experitur,vbi exprefle inlinuat 9 fcire(quia)inte
tuli pofita,multiplex c(l dubiü.Verbafiquidé cius rioris ſciétiae in propoſito non eltſcire per cauſam re
funt ifta.Sciendum äüt elt g, illa diia quia,& propter motam,fed cognofcere fic efle,liue expericntijs & in .
<quid,quae cft fecundum diüerfasfcieniias continêtur ductione,(iue fenfu, fiuc à Polteriori &c. Primus crgo
iubalterodićtorum modorum.f.qń fit demonitratio fenfus ab cius méte alicnus ell, £m igitur fcnfum , £m
pcr caufam remotâ.Dubitatur.n.primo quid intendat mentem cius oportet efle,& ita clt,ita quod intcndi ,
Per hgc vcrba,aut intendit 9 quia,& propter quid,ad gy qn quia, & pp quid pertincnt ad diucriss lcmcntias,
άiucrfasfcientias pertincntiâ;dificiât 5er fioc gipfüm proptcr quid eit caula rcmota Ipfius quia,& hoc pro
$ua,dicat caufam remotam,& propter quid dicät cau baftripliciter. Primo rónc adducta contra primú len
fam proximam,aut pcr hoc, g, ipfum pröptcr quid di fum ex parte propter quid, qm.f.cft medium alterius
£at caufam remotâ,& ip(um quia, dicat nullâ caufam, generis,ncc ctt 9pus rcpctere.Sccundo probatur rönc
led tm ſcnfu,velexperientia hábeatur &c.Tertium ſen Ariftot.hic, fic,id,cuius affirmatio non clt vniuerfa
fum cx verbis eiusęlici pofle omnino non vidco. Si pri litcr caufa affirmationis non cft caufa proxima illius;
anü fcufum intendat:faiium ett quod df, tum ex parte fed proptcr quid alterius fcicntiae eft id, cuius aifirma
|jplius(quia)qm fciétiainferior nó oportet, g) pcfcau matic non clt caula vniuci laiitcr aitu Inationis mauo
fasremotasfciat quia,corü quorü nöfcit propiër quid, ris extremitatis, ergo tale proptcr quid non cft caufa
fcd vcl (enfu,ipfum , pcrcipit quia, vt patct in pcflpe proxima, minor exeplaritcº patct, qa ad -lle circuiure
€tiua cognofccre qp resà rénotis minòr videtineridi nó Jequitur vniuet lalutc r .arcius {anari , quia mo wiıine
cando propter quidà geometra, quia.i.angulo minori circulare tardius fanaf,vt patet in circui» cglettiu*,qui
fubtëditurlinea minoÉ: vel expctiéntia,vt íhirurgicus nec citius ncc tardius fananr.Sicut & Arift.dixit, y ad
cxperit vulnera circularia tard.usfanari, cuius próptcr elicaial non ſequitur reſpirare, quia no oe antina, re
quid gcometra nouit,vt in litcradf &c.Tü cx parte ip tpurat. l crtio cauta proxnua denoitrat in prima ligu
fiusProptcr quid, quoniä mcdium altcriusgcncris nd raafiirmatius pp gdaltcrius [cientiæ noa dcmonitrat
Tho.de Vio in Pot. L 2. til Prynna
 I 32 1 hom.à Vio Caiet.Comm.
in prima figura affirmatinc. ergo&c.minor exempla
ritèr patct,quia falfa eft ifta maior,omne circularetar
dius fanatur.Ad euidentiam aüt folutionum , & huius
materię notandę funtduędiltinétioncs.Prima eft;cau
faremdta,i,non conucrt-bilis(dc qua loquimur)cft,du
plex.f. ex cuiusquod quid e(t non oritur talis effectus,
nifi per diuifiuas e.us dfias cörrahatur ad hoc,vcl illud
Quædã verò ex cuius quod quid eft oritur quidé talis
effc&tus,fcd nó nifi pofito in tali materia. Lxcmplum
pfimi: effe animal eft caufa rcmota rcfpirationis,nó ita
çuod ex natura animalis fluat refpirare,fcd quia cx na
tura animalis (pecificata ad tale genus animaliu , puta
habentiū pulmonė etnanat relPiratc.ExėPlum fccūdi,
el circulare cft caufa remota tardae fanationis ita qº
ex natura circularis figuræ nó alicuiusfui inferioris(po
fite tñin vulnere)fluit tarde fanari. Vñ haber pót tri
plaxdria interiſtas cauſas remotas. Prima eſt, 9 effe
άus caufg remotae, primo modo vcre emanat ab illius
cau'£ infériori,& nó ab illa caufa remota,nili eo modo
quo pafsiones fpecierum oriuntur à generibus radica
li:er, cffectus aüt caufae rem otg fccundo modo vere
fuit ab ipfa(licet nö nifi pofitain tali materia)propter
qd rcmòta caufa eft.Secunda dfia cft, 9 in caufam re
morâ primo modo non oportet fieri refolutioné talis
effcctùs, fißit fiquide intelleélus quærés caufam refpi
rationis, cü ad habere pulmoné,vel aliquid huiufmodi
venitur,in caufam aüt remotâ fccundo modo oportct
refoluere talé effectü: non.n. filtitur qugiendo quare
vulnufs circulare tardius fanafdonec in circula, é natu
rä veniatur, quia.f.habet partes diftátes &c Ex hacfc
quitur tertia dfia, 需 caufa remota primo modo in de
In hoc cap. mon[tratione nó afïumitur affirmatiua, & in negatiua
facit icirc(quia) vt docuit Ariftotcles. caufa aüt rcmo
ta ſecudo modo in demoltiaionevniuerſali alfirmati
ua affumitur ,& facit fcire proptcr quid. Vbi vt clarius
pateat vtunq; horū; ſ.& ‘p in demonſtratione affirma
tiua affumat, & g) faciat (cire propter quid.Nota fccun
dam & tcrtiâ diftinótioncs.Secunda eft, caufa remota
fccundo modo, i.ex cuius quod quid cft fluit effcctus
modo di topòt dupliciter ſimi. Vno modc abſtracte,
alio modo cöntraéte ad matcriâ,Exéplum pruni,figu
ra.circularis.Exéplum fecüdi,figura circularis in vulne
re &c.Tertia cft,icirc proptcr quid cötingit duplicitcr
Vno modo ſolitarie. i. abſq; applica ione ad eſrectum
Alio modo applicatc, i.cum applicationc ad cffectum.
Exemplum primi,cognofcctislunam : cccdcrc quoti
die à quatuor púcis cyli,& acccdere ad illa,& ncfcicns,
vcl nó aduertcns ad ἀus cffcctü&c. nouit pp quid flu
xus & refluxus aquarü ia (folitaric)co quòd iion aPpli
cat ad effe&um caufam,quarn nvuit. Exemplum fccü
di,qń & nouit taié accellum & rcccllum & q talis va ·
rietas ett cauſa fluxus & refluxus, Yuibus ſtantibus,di
cimus primo, 9 caufa rcmota, ex cuius quod quid cft
ſuit effectus in tali tm nateria poſi io abſtracte ſum
pta non aſſumitur in demonſtration e vmuerſali affir
matiua, qñ maior effet íalla medio cxcedéuc maiorem
extremitatcm,vt patct in exéplo Arifto.dicendo, om
ne,cuius partcs fibi non appropinquat t, tardius fanaf,
hæc.n.cit falfa, ſicut & ilta omne circulare ta dius lana
tur.Iccundo dicimus, 9 eadé caufa eodcun modo lum
pta facit (cire Proptcr quid folitaric & nó applicatc,pa
ict hoc qm geometra,vt fic, cognofcit circulai £, & 9
partes ciüs fibi non appropinquant &c. quod c(t caula
çuare vulncra circularia tardius fanantur , & tamen
non applicat caufam iftam ad talem cffcctum fcilicct
tardã fanationcin, qm hoc geometria limites exit &c.
Tertio dicimus, 9 eadcm caufa contractc'fumpta,
aſſumit in demonſtratione,vniuerſali affirruntiua, 8 fa
cit (circ(, Apter quid)a PPlicatc, vt patct in codé cxcm
pio dicédo, onanc vulnus habens pártes nó fibi appro
pinguàtes tardius fanat:vulnus circularc clt huiufmo
di ergo.Quarto & vltimo dicimus, l eadé cauſaremo
ta,etiam abftra&e afluri/pta, ingrcditur dcmóftratio
ncm vniuerfaiem affirmatuam non formaliter, fed vir
tualiter & refolutiuc,qm vis totus demó{trationis ( cũ
demóftratur tardius fanari de vulncre c'rculari) ' cobur
habet ex ipfa circuli(in eo,g, circulus)natura, & in illâ
oportet tandem rcfolutionem fieri. Ad primü autem
corum, que in oppofitů obijciuntur, dřív hoc neutri
eorum , quae dixit Arilt.rcpugnat,qin qfi 3ixit, φ fcire
per caufam remotam, clt fcire quia intellexit de caufa
remota primo modo, vt patet excmplo fubdito, & ex
co quod addidit,qy.f.iyilogifmus huiufmodi fit in fecü
da figura vcl dicatur p Aritt.loquitur qñ con lufio &
caufa remota ciufdem funtícientię, fecus vero cft qń
funtdiucrfarum fcientiarum.Qfh nangue dueríarum
fcientiarum diuerfa funt genera fubiecta ftatim, vt df
quod,quia pertinct ad vnam fcié, iam.& propter quid
ad alteram caufam rcmotam (per ly, propter quid}
intclligere cogcris, co g) taie propter quid df quale di
uerfa fcient ia habet, diue: farum aüt fcientiatn mediú
extranci habere neceflc eft generis , & confequenter
caufam rcmotam, infert ergo ( propter quid)in altcra
[cicntia,caufam rcmotam, in eadem aüt fcientia vnum
deftruit reliquum.Si.n.eft proptcr quid, non cft caufa
rgmota, & econuerfo,fi eft caufa remota non eft pro
pter,quid, qfh in eadem fcientia propter quid non na
tutn cft dici nºfi fit proximü, vnde fi in eadcm fcentia
acciderct 'cóclufioiicm & mcdium ita {e habere, (icut
fe habét vulnus circulare & tardius fanari & figura cir
cularis, cxillo medio abftracte non polTet demonftra
t o pp quid fieri, fcd oportcret contrahcrc ipfum &:
ideó fiori diccretur propter quid in eadé fcientia cufa
remota,in diuerfis autem fciëtijs, quoniam contraétio
nem medij abftračte cointelligitur oportere ficri, eo
ipfo q diuerfa fcientia clr, nihil obftat dicere, φ cau
fâ taíí modo remota fit pp quid a ! diuerfa y ic étia;
pertinens.IIlud verò, qüöd fecun fo addúgit ex Arift.
.f.quòd caufa remotâ non demonftrat nifi in fecunda
figúra,intelligitur fimiliter,vcl de caufa remota Prim9
mïòdo, vel in eadem fcientia: qfhverum eft vniuerfali
ter dc omni caufa remota,i.non conuertibili abftraste
(umpta, quòd non pót ex cademóftrari nifi negatiue,
& ififecunda figurâ & fi ad eandem fcientiam pertine
redf talis caufa,& conclufio,cü illa {cicntia non coga
tur,vti illa caufâ contra&te. Clarum eft,qu9d ex ea fic
fumpta demöftrare affirmatiuc nö P9[sit, fcdin fccun
da figura &c.Sccus aút cft in diuerfișfciétijs loguendo
quoíáttatim(vt df) quod mediü eft altcrius {c£ntiae
&ontrahédum vel proximandü,df ad hoc quodafluma
tu ab vna ſiquioè ſcientia ad aliam,nonnificòtractio
ne,vcl approximatione venif.Vfi qfi df, quod talis cò
clùfio própter quid e(t alterius fciéntiae,& cft caufa rs
mota,iion oportet intelligere hoc,ac fi illa caula fic ab
ftra&eafturhatur in demùnftratione (icut intelligitur
cum loguimur in cadem,ſed quod illud propter quid,
& talcm caufam abftracte confideratam a fupcriori
contrahêdo vclad cognitioné ducendo alumereºPºr
tet,ể confequentcr nổ cít opus dcmonttrarc nhuiuf:
modi,in ſecunda figura,ſco in primo prima , 6 c. Ad
fecüdum quod cx verbis,S.Thö.fumitur, dicitu; quòd
modi fupràdicti ab Ariit.funt quatuor(yt Patet dilig$£
terintuentibus). ſ.demonſtrare per cauſam conuettibi
lcm,& per caufam remotam.i.non conucrtibilem, &
per effectuni conuertibilem,8 per effectum non cººr
üertibilem, necefi poßibilc quintum modum oltenfi
ug demonftrationi§ inueniré. Modus verò [$unqu§
fontuifus eft abArift.quidem,fcdnô nifià.S.Tho.fub
diuilio patefacta.eft.f.per caufam rcmotam, ex cuius
quod qüid clt &c.vt diximus,vcl pcr caufam remotam
in cadéſcientia, & indiuería.Siin eacé fit demonſtra
tic,quia,(i in altcra fit dcmóftratio ProPter quid,quo
n1am S& C.
 in Poſter. Analyt. Ariſt.
niam &c.continetur ergo differentia inter quia,& pro
pter quid,& qí ad diuerfas pertinent fubaltcro dicto
rummodorum, qā.ſ. fit demonſtratio pcr cauſam re
motam,nó idco qp fuprapofitus fit aliquis modus, quo
dcmonftratio proptcr quid fit per caufam rcmotâ.Sed
idco,qiii fupraílictus e(t vnus modus, quo dctnonftra
tio firper caufan remotam & dcclaratus ett tunc qui
dem fécundum vnum fui mcmbrum,incdò ve ò fecü
dú reliquum &c.Ad tertiü dr,y illa cóclulia,cuius Ap
pter quid alterius clt fc £crae,puta vulnera ci cularia tar
dius fänätur,habct mcdium proximü, quod nihil aliud
eft qnâ caufa remota cótracta ad taié materiam , & cu
quæritur cuius erit jlud medium proximü cognofccrc re ett,quam cuius caufae cffcctus fit.Et his duobus ge
dr q neq; geometria fimp'iciter,neq, mcdici timplici neribus demonſtrationi quaſi ſcimpervtitur philoſo
ter, fi vtriufq; limites cxig't cognofcere illud cü appli phia naturalis. I)emonftratio vei ò fimplicitcr vocatur
catiöne,fed medici,vt accip vå geomerta: guoniá om
nc robur talis de mouttrationis ex principijs gcomctri
cis eft(vt dictum fuit)& idco non fvquitur, crgo mcdi
cus fcit quia,& proptcr qoid, contra hypothclim, mc
dicus.n.in eo q medicus tm qa nuit, ticut geomctria,
vt fictm proptcr quid.Ad fccundi' tn dubium brcuiter
df q, vcrè bi& nodus intcr dictos ötinetur,& vcrc alio
motio diffcit quia à proptcr quid fccundum diucrfas
ſcienta.Primo qm ſecundus modus «ötintitum (vt
diaü cft)eo q, cft eius membrü, & ab omnibus modis
declaratis,!.pīimo.łccundo [ccunduțn vnum Mui mcm
brum,&tcrtio & quarto h calius clt.Secundo, qm qº,
& propter quid infccundü
cadcm media,qm
fcicntia dificrunt
cognófcendi,fcu PP quid, cx tnodg
fcire, elt
fcire per caufam proximam,quia vcrù per etfcctu , vel
caufamrcmotamIn dueris vero cientijs dife un fe
cundum obiecta,eo q, plum proptcr quid,altcriusge
ncris tubic&ii cft,ab ijlo quia:& tfi ipfum propier quid
in alia fcientia cóucnit in modo cognofccndi: cü fcirc ,
quia,in cadem fcientia pcr caufam rcmotä:qúvtrunq;
caufám rcmotâ tm habët(vt ex di&tis patet)Vnde pro
ptcr criam ex partc obiecti Arilt9.dixit,alio auté no
äo. Propter cönucnicntiam auté in mod9 cognofcêdi
ſupracicaam.S. l ho còtineri ſubaltero dictorum mo
doru. Tertio,qm Arifto.aliter formauit (upradiétan di
{tinctioné:diftinxit cnim fic: quia & propter quid aut
{unt in eadem fcicntia,aut diuerfis.deindc fubdiuitit in
eadé fcientia(ipfum quia) ideo qí dixit, alio auté mo
do,rculit diuertitatcm ad illud membruin in eadem
{cientia,euacuauit cnim fic priumam à fc factam diltin
ctioncm.S.] h.verò quoniam diftinctionem corundé
mcmbrorü aliiei formauit, mcdo fcilicet fupra dccla
rato,ideo ſubaltero dictorum modorum cot neri di
xit, & vt intelligercs9 aliter formauit c.liinctionem,
addit(fcilicet qüando fit dcmonftratio per caufam re
motam)infinuans pei boc tria reliqua mcmbra fupradi
cta, non tibi ergo contrariantur Ariftotclcs & S. Iho.
{cd addiucrfa al ctatcm retulcrunt.
Num demonitratio diuidatur fufficienter in demonftratio
nem quia & proptcr quid.
Proœmio ( > 1 ca diuilioncm dcmonftrat onis in quia, & pro
primi phyſi C; quid , dubium ingerunt ucrba Auerrois in
$%$%' p olögo ptyticorum,&
do phyfico- i« tria vene
in fécundo comincnto. zz.& . & hi ex obferuatione conditionù fuprapolitarum mo
- - - --- -
Ë'?'? álibi ponentis tria gencra demonflrationisfcilicetquia, ti funt.Si.n.llud additú elt res alterius generis, & non
§Ă; & proptcr quid,& fimplicitcr aut cnim i Pſc ſuperfluus
com 3 5. T aut Ariftoteles diminutus apparet.
Octauo. Ad hocbreuiter dr.9(vt patet ex fecundo cgli cöm.
Phy.cö. 33. 35.)diuifio, quâ facit Aucr.clt fubdiuifio vnius mébri abftractione,fcd fic contracto, & hl mouentur exfe
• Ariftotclis hoc modo.Dcmonftratio prino diuiditur
* in quia,& proptcr quid.Dcindedemonftratio Pioptcr
quid diuiditur in dcmonltrationc 10 Proptcr quid tm,
& limpliciter.APParct.n.ibidé, 9 deinonitrat o quia,
ſeu ſigni vocaturilla,quæ à Poſteriori proccdit, quam
tunc öportct ficri cu vifcctus cft notior caufa, vt ii de
möltrémus terrâ intcrponi intcr folé & lunâ, quia vi
dcmüslunâ ccl Plari, Dcmöltratio vcro Proptcr quid
I 33
vocat illa,quae à priori quidé procedir, fed non ad con
cludendum effeötü cfIe,fed ád oftendcndum proptcr
quid talis effectus eft, vt fi demonftremus eclipfimi de
luna proptcrinterpoſitioné terræ inter ſolé & lunam.
Hoc.n.queriturvi fciamuslună eclipari,qm fenfuhoc
apparet , fed vt fciamus quæ eft caufa p luna eclipfetur
Vnde in illo modo demon[trandi prædicatum effe &c
incffe fubieéto ab(olutc, cft prius & magis notú, quàm
caufa,prædicatum tii fub róne certi eff: Stus, feu in rc
latione adcaufam prop ii eft ignotius, & per dcmon
flrationéinue(tigatur. Nun quæritur enim an ecliplis
fit,aut infit lunae,fed quare eft,quod nihil aliud quære
illa,quæ à priori fic procedit,9 fimul oitédit & præ di
catum ineffe fubiecto,& quare inelt, & ideo vocaturét
demonſtratio cauſe & eſſe, vt quäuis audierim,neſcian
tamen trianguiü haberc trcs &c.& dcmonftretur,quia
figura rectilinca habens angufum extrinfecü &c. fimul
acquirá fcientiatn q> triangulis habet tres,& causâ eius.
Et tali inodo demionftrandi maxime vtuntur mathe
matici, proptcr quod funt in primo grudu certitudi
nis.Neuter ergo füperfluus aut ditninutus e(t,fcd Aucr.
“Pಳ್ಗ Ariftotclcs implicite dixit.
efcientiarum fubalternatione.
Icantcquam vlta procedatur de fubalternatione
[cicntiarurn agendum eft,quid fit.f. vná fcientiam
fubaltcrnari alicri.Ad cuius cuidentiam fcicndum eft. Opinio.
Albertus hoc in loco rccitat tres códitiones rcquiri ad Albersi.
fubaitcrnationé ícicntie, & dicir, 9 ct: politio cómu
nis,&fatis fubt!is & bona.Prima cöd.tio e(t , 9 fubie
ctum tubalternate concpiat in fe fubiectum iubalter
nanus cum additionc dfiae contrahcntis ipfum ad na
turam , vcl materiam detcrminatam, vt linea vilibilis
contrahit lineain. Sccunda cſt, q illud additù à ſubal
ternata oportet efle alterius gcneris ab co, cui additur.
& Prºpterea ſcientia deſpeciebus & drij» diuitius ſu
Perioris,nó fubalternuí tééii; de illo fuperiori.Tertia
clt,quod illud additü à fubaltcrnata n.ii fluat à natura
& fubiecto illius,cui additur, aliter {. iétia de pafsioni
bus Iubaltcrnaret fciétiae de fubiecto. quod eft falfum,
quia ciufdem fcientiae eft pal- ioné & (ubiectum conii
derarc.A,S.Tho.aüt fccu ndam códitionem habcnJs,
quin de prima & t rianulli duoiù elle debet, & quar
tam.i.quòd fcicntia Iubalternás dicat proptcr quid de
Principij, fcientir lubalternatar, quoru : Pla tubalterna
ta accipit quia.& hanc velut mag.s neccffuriam pl.urics
蠶 iu doctrina fua,& femper præ oculis(cù de hac
Ic oquitur)vitus cit habcrc.Verum quoná na na du
Quomodo
bitatio elt,quomodo fubiectum fubaliet nat e (visutiæ diif:
1éria ac
fit illud,quod cli fuperiorisfcientiæ per drt an acci'cm ci dévatº ad
talcm contractum,*d-ovt hoc cluceicat aliorun intcl ditur tu ve
lectum ºccitandu cenſui &c. Quidi intclligunt ºp dria toſuperio
-
illa addita lit ita acc détalis, φ cum co cui ádditur,facit c,s . .'..,.;.
vnum per accidens, & ficlubic&tuni perfpectruar po ‫ا‬Pr ،u‫ں د‬lp-
nunt aggregatum per accidens, puta lineam vifualcm, nio •
palsio purum accidens cffevidetur Qjidam vcro intel *°P'**•
ligunt illi dfiam ita accidcotulé,quod tfi ponüt eâ pal
ſuonem cius cui ad i tur, coucnicntem tim ei non in un
cunda conditionc, propter quam coguntur poncre ■'•
ludadditum clic acçidcntalc al.quo invdo, vt patet in
fubiectis Perlpectiuæ & Mluficae,quoniam PeripcCtiua
ett dclınca viſuali, Geometria autem dcl.nca un pli
citer.Ex fecundo autem dc anima nubctur ab A uto
tele ºp viſibilitas cit paſsio quititatis, qin licit picnii
bilia Communia iuni fenfibilia pcr is, & iriuiliter sit de
numcro fonoro. Piumi in hoc iudicio mco cirät quod
I ho. de Vio in Polt. 1 3 P ‫ں‬ilu.lk
 I 34 Thom.à Vio Caiet.Comm.
Reproba ponunt ſubiectum.ſcientiæ eſle aggregatum per acci quæ per fe dfiaeillius dicunt, & funt. Quomodo autem
tio primx dens.Omncs.n.demöftrationcs vfiiüs fciëtiæ, cum fint hæc duo ad cóftitutioncm fubie&i fubalternatae fciétig
opinionis - inter fe ordinat;, oportet 9 habeant pafsiones colliga concurrant pcrcipi facilius poteft, fi fuppofuerimus v
tasadinuicem,& ad ſubiectu,à quo ordinate emanant niuſcuiuſque ſcientiae,ſiue ſubalternata tit,tiue non, ſu
ab aggregato auté per accidens paſsiones, quo ordine, bie&um vnicum oportereeffe,vnicum autctn non qua•
aut qüa aggrcgationc & colligatione orientur? Praete licunque vnitatc,fed vnitate rationis formalis; quuniâ
rea qüo fübiectum illud habébit vnam difhnitionem, ab illa vnitate fumitur fcicntia ipfa,& pcr illam áb alijs
cum entis per accidés nulla ſit diffinitio, vt di ſcptimo diflinguitur.hoc n.ftante ftatim habemus, g) nilobftat
Tex... c6.1z. metaphyfica3Praeterea qua róne de hoc aggregat9li res quantücunque diſtantcsvni ſubijci ſcientiæ,ſivnica
& 13. mea vifiíali e(t fcicntia, pari i óne de linea tångibili & ratione formaiieas confidcrat, g) oportet coniüétum,
dulci & calida erit fcientia,& fic infinitæ erunt fcicntig illud,quod ponitur fubieétum (übaiternatæ fub vnica
Reproba fubalternatæ geomctriae. Secundi verò propriam vocé ratione formali fubieétum effc. Quod qualiter fit, fic
tio tecundae ignorare videhtur dum dicunt illud additum cffc paf accipiendum elt.Coniunétum ex rebus diucrforü ge
opinionis. |ိနီ cius,cui additur & addunt, g non conuenitin nerû,multipliciter pót intelligi eſſe ſubiectü in ſciêtia,
fuaabftračtione.Sienim pasfioeiuselt perfe, & de om ſeu cadere ſub vna ſcientia,vt ſubiectum. Primo ita, q»
nicit,& fic conuenit in quodá quidem fic, in quodam totum aggregatum fubvtriufqueratione fubie&tüfit,
verò nó pasfio eius non cft.Si dicatur g> illi intclligunt & hoc ett impolsibilc, quia nö eflet vna ratio formalis
non q illud additú fit pafsio cius,cui additur abfolute, obicctiua in vna flientia,& propterea diximus, g nec
fed g eius cui additur contraéte fumpti pafsio fit,Sific aggregatum cKſubiecto & accidentc., nec ex ſubječto
inquam intclligunt,ad propofitü non loquuntur, quia & proprio fubiectü effe potelt. Secundo ita, qy totum
quæritur qüo illa dfia fit açcidentalis illi fupcriori cui aggregatum,vt Partcs cius adumantur in tertio, ſubic
addita fubiectum facit fubalternate:cóftat n.qp illa dfia &tum fit , & hoc dcltruit feipfum.fi.n.vtadunantur in
additur in fuperiori abfolute & cótrahit ipfuú, & non tertio fubieéìum funt,neq; ipfum aggregatum, neque
præſt Pponit cótraétum:vilualitasn.contrahutlineam, partes eius fubieótum funt,fed illud tertium, fiue illud
& non præfupponitlincä effe contraétam ad mategiam tertium fit magis vniuerfale, fiuc (ubieétum commu
vifualé,aliterTübicétum Perfpe&iuae cflet non linéa vi ne vtriqueaccidenscömunc,liuc caufa communis,&c.
fualis,{cd linea.B vifualis,quod falfum eft,& non conce nifi forte quis dicat,9 quia illud tertium innominatum
derctur ab eis. Falfum quoqueaffumunt, φ f.vilibiiitas fubicctù dicitur circumloquédo tcrtium innominatü,
paſsio quantitatis; primo, quia non conucnitei per ſe fed hoc in propofito diceré , fingcre, & fugere potius
(vt patct)quia non quantitati mathematicè fumptg.Sc videtur,quàm veritatem fect&ri.Tertio ita, quòd totü
cundo,quia omnis pafsio fluit ex principijs quiddita aggregatum fubijciatur,{ed vna pars vt ftat (ub ratione
ºfex, e.86. tiuisfubiecti fui.Ciarum cft autem, g, ex quätitatcin alterius,ita quòd ratio vnius partis íe attingat, alterius
eo q quantitas non emanat,viſibilitas,alioquin mathe vcrò non, nifi pcr accidens,ficut homo al5us vidctur,
maticü quid eflet viíibilitas,ficut & cætcrae omnes quá eo 9 album per fe videtur,cui vt ficaccidit effe homi
titatis pafsiones(nec ex fecüdo de anima) hoc habcnt, nen,& hoc etiam dcltruit fcipfum proprie loquendo,
ſed q color ſit per ſe viſibilisin ſecundo modo dicendi eo quod hoc modo fubiectum non elt totum aggrega
perfe.Exhoc autem q> fenfibilia cómunia dicütur fen tum,fcd illa tih eius pars,quæ e(t ratio obie&tiua.Eftét
fibilia perfe,non fequitur,ergo vifibilia per fc.Qüo aüt contra communem asfignationem obic&torum Poté
nec fcquatur,ergo fenfibilitás cft pasfioquanti, nó elt tijs & habitibus.non enim dicimus,quòdfubftantia co
ræfentis intentionis.Incidunt ctiam & ifti in eandem lorata fıt obiećtum vifus, nec quòd ſubſtantia quanta
qucam,in quâ & priores;quia ponunt fubiectü fcien fit fubieétum mathematicæ,(ed coloratú obiectum vi
tig aggregatum ex fubiecto & pafsione,quod diffinitio ful,& quantum mathematicae fubiectum damus.Quar
nem habere non poteft.Sicut enim hominis aibi nó eft to ita,quod totü aggregatü fubijciatür, & vtraq; pars
diffinitio,ita nec nafi fimi, qfh diffinitiovnâ naturam , per fe attingatur,vt vnâ tamé rationé alterius ingredi
Opinio pro fignificat,vt dffcptimo mctaphyficæ &c. Mihi vidc tur,vcl ab alia per fe dependet,& hoc non poteft iaue
ria. tur q inter illà driam additá, & id, cui additur ſit con niriin omniconiãcto ex rebus diuerſorã generú, qm
鹭 с6. 13 nexio per fe primo modo dicendi per fe, non ficut in ad hoc exigitur quòdinter partcs illius cóiunéti fit per
Tex.com.15. ter diffinitumi & eiusgcnus, veldfiam, nec ficut intcr (c connexio ex partc alterius extreminö folnm in effe
pafsionem & fubiectum, fcd ficut intcr diffinitum, & naturæ,(ed vt aítingitur à tali habitu,aliter per fe non
eius principium (icut inter iineam & punétum. in di£ attingeretur vtrunque,& confequenter, quòd vnú al
finitione fiquidé illius dfiae accidétalis oportet ponere terum inful ratior.e fulcipiat, velab illo per fe depen
illud,cui additur,licet nö econuerfo. In róne.n.vifualis deat.Et hoc modo vidctür mihi quod fubieétum fub
caditlinea, 8 in rône ſonori,numerus.Quantitatem au alternatae aggrcgetresdiuerforú gencrü, & habeatvni
tem dico cadere in ratione viſualis & c. O ſoli materia cam rónem formalé(quod vt clarius fiat)exemplariter
liter fumptam,qüo ponitur in ratione cuiufque phyfi declaratur.Subiectii Mulica eft hoc coniunctü nume
ci,co q Phyfica nõ abftrahuntà quâtitate, fed ctiã tor rusfonorus,conítat autế q muticus nó confideratfo
maliter fumptam, qüo non cadit in róne phyficorum, num in eo quod fonü,qíh hocphyfici cft,neque numc
eo q diffinitiones mathematicæ, & naturales funtim rum in eo quòd numerü,co quòd arithmetici eft, fed
permiftae,imposfibile e(t fiquidem intelligcre vilibilia, confiderat humerüin fonis.i.vt facit fonorü dfias, vel
vtconfiderantur à perfpectiua.idelt inquantú funt Pro magis proprie loquendo fonü vt proportionalé fecü
portionalia fecundum lineas,& fimiliter fonos, vt pro dum numerum.Cófiderare aŭt{onů vt proportiona
ortionales Íecundum nuamcrosnó intellcćtis linča wt lé clare patet g* eft attingere,& fonü & numerum per
蠶 numero vt numcro, & fimilc eft de medicina, ſe,& ſonum vt dependet à nu meralibus proportioni
&agricultura & alachiuia rcípcétu naturalis phylofo bus,& quod eft vfiica ratioformalis. Attingi verò dixi*
phiæ,hæc oia addunt ea,dc quorum róne fubalternan vtrunq; pfe,co quòd numerales PpQrtioncs funt me
tia funt,(anabilc fiquidem ab arte abfque natura intel dia muticalia,& fonora funt conclufioncs, adduasilla
ligi non põt&c.Elt igitur interdfiam illá accideutalé, media applicant,& qa(numeralis ſpportio)eſtratioſo
& id,cuiadditur per fc vnio in Primo modo pcrfeitatis ni quòd attingat à mufico,& fonus eft ró numerali „p
& tamen differentia accidentalis df, qua gcnus fubie portioni quod ab eodéaccipiat, licet diuerfimode, qa
ctum ſcientiae ſubalternantis non per ſe diuidit aut co primü vt formale, £m vt materiale hoc facit, & fimile
trahit,vtdifferentiæ diuiliug cuiufquc gencris faciunt cit in proffeëtiuarefpcčtugcometriæ. Vnicam verö
rationem
 : In Polter.Anal yt, Arift. I35
rationem formalé dixi nö alterius partis,necvtriufque £Quod autem contingit ipfum B nó effe in quo toto eft.4, :
necalterius tertij,fcdvt vna parsab altcra per fe dcpcn aut rurfùs J£,inquo e$t B,manifeftum ex coordinationi- !
det, feuvt Partes funt fibi inüicé coaptatg proptcr hoc bus,quacunque non commutantur adſe inuicem.St.n.nul
Сар. ло.cir. vna alterius róncm penetrat, & illius diias facit &c. lum eorū,que funt in „A C D coordinatione, de nullo pre
ca medium
Et licet itafit, p.f.fubié&tü fubalternatg vniuocã habet dicatut eoru,quæ fùnt in B E F, ipfum verò.4 in toto e$t
circa.t.c. 23. rónem farmalem,obieétiuam „quia tfires diuerforum
H coordinato exiftenti, planum,quòd ß non erit in H.có
gcnerü cótinet,ideo diximus fuperius in capitulo. io. mutarentur enim coordinationes,confimiliter autem &-
qp ea.qug funt fuperioris nö contra&te fumpta, nö per fi B in toto aliquo est.Si verò neutrum fit in toto nullo,
feinfunt fubalternatis rónedfie accidentalis addita.
Stant fiquidem hgc duo fimul, eo q dfia illa, cum ex monumfit autem,/ ipfi B,neceffe eft indiuidue non ineffe.
tranci gcneris fit, non habet ex fuo genere p illa, quae Si cnim erit aliquod medium,neceffè alterum, ipforum in
fubalternantis per fe fibi conucniant, fcd hoc habet cx toto aliquo effe,aut .n. im primafigura, atit in media erit
Quæ requi eo g) fuperiori cöiunóta cft. Ex diótis crgo patet, q ob ſyllogiſmus, fiquidemigitrr in prima. Berit in toro ºli
run fad lub
alternäten fubalternati
onem fcientiarum poft tres;conditioncs ab quo,affirmatiuam namque oportet,quæ ad hoc,propofiti9
antiquis pofitas oportet adderé quartam, quae elt fun iiem fieri, fim autem iììmedia vtrumque contigerit, ab
veçan.
燃
damcntum eius,quam addidit.S.Tho.& non differt ab vtraque enim accepto priuatiuo, citurJyllogifmus,
ca,nifi ficut fundamentum à fundato.dicemus igitur, ambibus verò negàtiuis exi$tentibus,non erit. 'Planum
႔ရြ႔ျ primo ſubieciun côtineri ſub ſubiecto &c. itaque,quòd contingit aliud alü non ineffe indiuidue: &-
ęcundo, g dfia contrahens fit extra naturâ contra&ti, 4uando contingit,& quomodo diximus.
tertio φ nón fit eiuspafsio: quario g) per fe dcpcndeat Summa huius capitul: hæc eft.
ab illo&c.Ex hoc.n.fequitur,qp priiicipia iftius accipiá
tur abillo,& g, ille nouit eorü proptcr quid, qfh nouit F. magis faciens icire, maxime prima eft, 1. cóclufio-.
id,à quo dcpcndent, quod à S.Thò.erat additum,& ad prabat à pofteriori, quia aut omnino, aut ficut irc
claritatem quintoloco ponatur y.f.fubalternans dicat qucntius , & in pluribüs pcr hanc figuram fit Proptcr
propter quid Principiorüfubaltérnatg,quorü ipfa acci <quidfyllogiimus, dcclarat hoc inductiue,quia tuas hc
pit,quia , & fic manifeftum elt qug fit conncxiointer maticę.f.aiithmetica, geometria, PlPcctiua & iere &c.
íubalternans& ſubalternatú, & qúo ſubalternatg ſub {ccundo quia ipfius quod quid clt fcicntia pcr 191â Pri
ie&um fit vnum,& quid fit vnâ fcicntiam fubalternari má venari poísibile eit.declaraturly ſolum, qin fciétla
alteri.Et nota q»de fubalternatione proprieloquitnur, <quod qd eft affirmationis cft,in fccuda aut fit iyllogif
vt Ariltotelcslocutuscft, & non extenfo vocabulo ad dnusaffirmatiuus,& qin quod quid cft vniuerlalium,in
omncm modum, quo vna fcicntia ab altera mendicat, vertia aüt nó cócluditur voiuerfalitcr.tcrtio qa Prima
modo di è quibuſdam, q chirurgia ſubalternaturgeo alijs non indiget,ille aut per hacdenſantur & argumé
tantur quoufque in immeJiata veniant.Sicut datur vni Propofi.
d illam m, vulnera circularia
…
..ºx &c. & diltinguitur conclufione
metrigquoá ab eis fubalternatio quo, ad mo uerfalis affirmatiua immediata,ita & ncgatiua &c. ..c5cluſio.
dum fciendi, vel quo adfubic&tum vel principia. Qjando prædicatü aut fubicctum in quodam toto
cft, aut ambo,non fit propofitioncgatiua immcdiata,
De fyllogitica forma demontra probat à priori,quia tunc femper clt mcdiu, Pcr qued
tionis . Сар. 14. 3. vnü negatur ab alio, declaratur hoc in omnibus ductis
F Igurarum autem maxime fcientialis eft prima, Ma.
thematicæ nanq;fcientiæ per hamc demonftratio
nodis,in tcrminis,fcmper ponendo illud totü Pro mc
-dio &c,interminis aút A Prşdıcato: B [ub:ečto:C toto
1clpcctu Prædicati & mcdio D , toto rclpcctu tubiccti …„.!„■,.,.
mes ferüt,vtJArithmetica,& Geometria,&- TPer & incdid. Contingit fubicctunon cfle id quo toto cit ſuppoſiti.
fpeéiiua.& fere dixerim,qugcumque ipfius propter quid prgdicatum, & econucrfo,declaratur à polteriori,quia
confiderationem faciunt.aut.n.omnino,aut vt plurimü. «coordinationes non córnutantur adinu:cem, ita 9 ni
¢ in plurimis per hanc figuram ipfius propter quidfit hil vnius prgdicatur de aliquo alterius, Patct in termi
fjllogifmus,quare & propter hoc erit vtiq; maximefcië nis A C D E: & B C, f.coordinationibus duabus;& P,
tialis.maxime nanq: propriü ipfius fcire eft propter quid capite Primae coordinationis . Scd negatiuº vere, mcc 3-cicluſio
|ſpeculuru. Poštea či % quid eft fùam perfòlam hanc fubicétum,necpraedicatum cft in toto nuilo,ncccliecit
vniuerſalcm, negatiuâ eſle immcdiatam,pro»atur à de
venari poffibile, in media.m. figuramon fit prædicatiuus
fjllogifinus,ipfius verò quid,eft fcientia affirmationis, im ſtructione, ſeu oppoſito conſequentis ad oppolitum
vltima autem fit quidem,fèd non vniuerfàliter:ipfùm au antcccdcntis: quia.i.fi medium habct aut fubiéctu, aut
tem quideji,Yniuerfaliñei?.non_n.homo alíquo modo eft Prædicatum in quodam toto crit, hæc fcqucla proba
animal bipes..4mplius haec quidem illarum mihil imdiget, iur, qfh autin Prima aut in fecunda figua lyllgizari
vniuerialem negatiuă oportct, & in Pi na fuoiectum
ill; verò hamc eondemfàtur &- augentur, quoufq; ad im in quodam toto cfle oportet: quoniaim ruinor iui lem
*mediata »emerint. Manifeftum itaque,quòd adjèiendum per affirmatiua cit, & in ſecunda indifferenter ſubie
maxime proprie eft prima figura. Quemadmodum verò ctum, vel prædicatum in quodam toto clie dportet:
contingebat JM ineffe B indiuidue, ita & non ineffe acci quia vtriufquc ncgationcIyllogifmus fit ibi, &vtran
dit,dico autem indiuidue ineffe aut möineffe,eo quòdnon quc fimul ncgatiuam eflc eft impofsiblle . Dcclaratur
efi ipfòrum medium: fic.m.non erit fecundum aliudineffe in tcrminis Aprædicato,B fubiecto &c. mcdio.
aut non ineffe.Quando igitur aut J{ aut B in toto aliquo Series autem hæc cft.
fit,aut & ambo,nó contingit./ ipfi Bprimò nó ineffefit INTE N DE Ns de forma yllogitica maxime con
.m..4 im toto C: fi igitur B mom eji in toto C(contingit.m.grua demonitrationi tradarc,qmiyllogifmus quidam
ipfùm quidem JM effein aliquo toto: ipfùm verò B mo effe dcmonftratio cft, duo facit,Primo vnicú cóclufionc tri
in hoc)fyllogifmus erit, quòd./ ipfi B mo infit:fi.a.c,-/! bus rationubus Primam figurâ maxime viilé ucinon
uidem ommi:ipfi.verò B nulli:JA nulli eorü,quæ B.Com. ftrationiaflcrit - Iccundo, qm in Prima figura ex nega
imiliter autem &•fi B imtoto aliquo e$t, vt in D, ipfum tius Proceditur, & oportct ccmonitration é ex imme
namque D omni B ine$t:ipfi autem.A mulli ipfum B:qua diatisficri,intcndés, p ncgatiug fiat immcdia æ, dccla
reipfim.Anulli corã,que B,inerit per/yllog/mum, eo rarc Proponit hoc,& quia oppoii* oi ü eade clt difcipli
dem pa£to monflrabitur &• fi ambo in toto aliquo fint. na,tres modos ncgatiuaemediate 11, fecüda conciulio
Tho.dcVio,in Polt. l 4 ne dc
 r;6 Thomà Vio Calet. Comm.
ne declarat &c.addens quandam conclufionem, quam róne cuius negetur ab illo,ve! id ab eo.hoc auté, quia
fupponit. Et fic tandem quæ fit ncgatiua immediata, cótingit dupliciter.f.vel qn non in toto nó funt, vel qú
tertia conclufionc explanat. - in toto quidé funt,fed non tali róne cuius negatio in
Num alter o extremorum exiflente, in quodam toto fiat ne fit alterius, idco negatiua immediata contingit dupli
gatiua mediata. -
citcr.E(t aüt hic fenfus.abfq; dubio vcrus, & Ari(totelf
circa.t.c. J -
& 6.
C Irca fccúdam cóclufioné dubitatur quomodo fit idcirco attributus,qfh in calce capitul,epilogans ait fc
vcrum 9 altero extrcmorum exiftcnte in quodá dixifle,quádo & qüo fit negatiua immediatâ innués fe
toto reddatúr propofitio negatiua mcdia.hoc n.v có ſufficicnter tradidiſle,quâdo hoc côtingat. ſufficienté
tra ſuperius determinata in c.lecundo, & tertio arguen aüt doctrinä nö video,nifi fupradicta{entcntia eius fit
do fic,nulla propolitio, cuius rationibus terminorum & fortè infinuauit hunc fenfuim, per ly qnædam, & ly
pro terminis pofitis redditur immediata eft mcdiata: nullo,cum dixit toto quodam,& toto nullo, vt adden
propofitio negatiua,cuius alterum vcl vtrunque extre do(ly quodá)oftendat fe accipcre efie in toto non fim
morum eft in toto,pofitis rationibus cxtremorum pro pliciter,fcd tali róne, cuius negetur, & apoonendo ly
tcrm;nis, multoties rcdditur immediata. crgo huiuf nullo,oftcndat feloqui de nó effe toto,quod ncgatio
modi propofitiones non funt mcdiate,fed imimediatg. nis tario fit.Et fecüdú hoc per coordinationcs,que nó
Maior cx fi:pradictis habetur. Minor declarat exépla commutanturadinuicem non arétamur ad intelligen
ritcr.in iita linea non cft qualitas, ponendo loco lineæ dum prædicamenta tih,(ed quafcunque etiam in codé
quátitas.AB c.cóftat.n.g, cü illa fit immediata,f.quan Prædicamento,quæ ad inuiccm non cómutantur,pro
titas nô clt qualitas,vt Ariftotc.docet in hoc capitulo. pter quod Arifto. categorias in fpeciali non nominat,
iftâ etiã oportct effe immcdiatam quantitas ABC, non fed communi vocabulo coordinationes. .
ett qualitas. Ad hoc dubiú,quod idco motü cft vt atté Quomodo vere medium oporteat elfe dißinäum ab vtroq;
extremo.
ti & conformes fuperioribus reddamur, dicitur quod - - --

ratio adduéta verum concludit & cogit loquendum de
propofi:ione immediata fccundum, fe non autcm de
immcdiata £m rónem, feu róne noftri. regulam fiqui
dé iliam,quae in maiori aflumitur, vniuerfàliter veram
eſſe probuuimus(ſuperius inlocis allegatis) wbi & ter
minos,quibus vtimur declarauimus.Sic ergo, quoniã
Arift.de mediatis immcdiatis fecundum rationem lo
quebatur,ideo illas etiã mediatas dixit,quæ fecundü fe
inmediatæ ſumt.quarcaút de mediatis & im mcdiatisſe
cundù rationem loquatur non ſecundù ſe ſuperius di
ximus, quia f. cóformc nobis inftrumentü fabricabat.
Num res vnius prædicamcnti praedicari posfit de re
prædicamenti. - - - - -
alterius
• * ** *
-
C Irca illius cóclußonis fuppcfitae dcclarationé, du
biü primo accideret.an cápita coordinationü pf e
dicamcntaliü habcant aliquid fuperius. Scd quia hoc
mctaphyficale eft,illucufquc differatur. Dubiurr. fecü
do eſlet an fecundum vcritatem prædicaméta ſint 1m
C Irca candem conclufioné aduertcndü eft quod ex
hocloco firmatur quod fuperius tradidimusf. 9p
vere medium dcmon(trationis debet efle formaliter dt
ftinétum ab vtroque cxtremorum. Deducitur autem
hoc cx hocloco fic, propofitio negatiua vera habens
ncutrü extrcmorum in toto eftiminediata, & cutalis,
habct mediü indiitinétú formaliter ab altero extremo
rum,ergo tale mcdiú nó eft vere mediú quod rcddat.
Propolitioné mcdiatá, confequentia elt euidcns exter
minis,antccedens quo ad primâ partem e(t Arift.im li
tra, quoad ſecundam vero exempluriter oſtenditur in
vtroq; genere immediatarù. Primo, quando extrema
funt iimpbciter in toto,vt nulla fubftâtia eft,quãtitas,
ratio.n.ſubltätie ſeu côceptus formalis diſtinctusmc
dum ele potet, cótat nanq; fubtantiā concipi pole
In de ente
cóceptu proprio,coiusè & diſtinctè(vt alibi hoc decla & e[fentia
rauimus)& fimiliter sóltat conccptü formalem:diftin
ctum alicuius non di(tingui formalitcr ab illo, vocato in prognio
Գ. 1-
|
|

ermilta,ita j) nihil qd in vno cit in altero fit, fcd qiii crgo cóceptioilla A fyllogizabitur fic, nullüA ett quå
metaphyfice perfcrutatioms ett dirnittat. uitis,ois fubttantia eft A : crgo nulla fubftãtia cftquá t

Dubitatiuncula quoq;orif qúo fit vcrù sy nrhii vnius
T.c.9. rædicamenti prædicatur de aliquo altcrius,cú non fo
體 per accidens,ſed per ſe, nedum in ſecundo modo
perféitatis,fed ctiam in primo,vt fupra dixit Arifto, in
cap.4.res vnius prædicarnëti praedicetur de rcaltcrius,
Adhocbreuiter di p intelligitur de predicatione per
ſe in primo modo intrinſecc:licct.n.linea predicet de
triigulo in primo modo,nò ti intrinſece, fedvt extra
effeiitiam eius. Df fecundo, q, intelligitur de prgdica:
tione quacunq; tn reéto,tumT& ycrâ & formali, quod
addo proptcr eos,qui tenét praedicáméta cflc idem rea
liter.Ét ifitclligitur de his quæ propric funt in praedi
camétis nó defiominationibus ab ilfis fumptis.ncc albe
do nãq;,ncc r.fibilitas praedicatur dc homine, fed albü
& rifibile,& fimilitcrlinea nó praedicatur de triágy!9,
fcd rectilincü & huiufmodi. Et hoc magis fonant ipfa
Ariftotelis vcrba,vtrunque tamen verum elt. '
uitas,cft ergo ibi mcdiü indiltinctum formaliter.Secü
dò quâdo cxtrcma nó funt in toto per quod alterü ne
getur,vt nulla albedo cft nigredo,rátio.n.albedinis fcu
eius Ppria & conftitutiua dfia, mediü efle pót indiftin
&tü tâmé formaliter,vt diximus.Ncc obftat propofito
fiquis dicatoém dřiam cíle totů vniuerlale ípcciei,
quia dfia 5dicatur de pluribus &c.Tü quia clarum cft
gy dfia nó éft totü vniuerfale diffiniti.Tüquià fatuú elt
dicerc, 3 dria propria pecici atoma, predicatur de
pluribus differentibusfpecie.penuria.n.qriarü propria
tum vcrificat fortc omnem differcntiä eflc in pluribus.
JXř crgo Propoutio immediata m Ariítotelem , qua
carct priòri imedio formalit£r diftinéto ab extrcmis,li
cet aliquo modo mcdiú habcat fecundum ronem, nd
tainen hoc cóftituit Propolitionê inmediatá fecundú
- * * *
fe aut quoadvniueriàliter, fcd latitudiné mcdiatarum
-

quoad nos qftcndit , & diucrfam rónem mcdiationis

Quot modis contingat vnam hegatiuam propofitionem & immediationis, dü aliquæ propter mediü diftinéte
eile inimediatann. - -

cognitů tím,quädoí mediů cíťfola diffinitio, q' aliqua

Irca tertiá cóclufioné aduerte, 99 Propofitionem
negatiuá eſſe immediatam dupliciter côtingit. ſ.
cum extra in nullo toto vniucrfali funt, vt fubftantia
non cft quantitas, & quando immcdiate funt fub ali
quo,vt rationalc nó cft irrationale. Et fi diligentius p
{ęrutati fuerimus tcxtú Ariltotelis nó Primú tñn mò
dum,fcd ctiam (ecundum inlinuauit intclligédo perly
cflc in toto,nó abfolutc,fed gêne cuius ncgatur ab illó,
vcl illud negat ab co,& fimiliter pcr ly nö effe in toto,
êt proptcr mediú formaliter diftinctü, clauf m tamé
in extremo,quádo fcilicct mcdiü elt aliquod fuperius
mediatæ nobis fiunt:& fic quae hac ratione immedia
tæ nobis funt,mediatæ illa alia ratione remancant.
Deignorantia demonſtratiua. Cap.15.
gnorantia verò,quae non fècundum negationem, fed
fecundum difpofitioné dicitur, est quaem deceptio,
quæ per/jllogifinum fit.Haec autem in primo quidë
inexitent bus
 In Poſter.Analyt, Ariſt. - 137
umexiflentibus aut nomimexi$tentibus contingit duplici numigiturquod & ambabus existentibusfalfis,3, alte
ter.aut.m.quädofimpliciter existimet ineffe,aut non un raſblum,ertyllogiſmus deceptorius in indiuidus.n bis
effe,aut quando per fyllogifmi accipiat fùpicionem. Sim τεro, 4μα mſunt indiuidue, aut non inſunt, quando qиі
plicis quidem igitur fufpicionis fimplex est deceptio, eius dem per proprium medium eficiaturfalſifyilogiſmus,nố
¥erò quæ e$t perfjllog!ffimum plures. Ngn infit.m.a, mul poffünt ambæ fálfa effè propofitiones,fèd ea fòlum, quae
li eorum quae B indiuidue, fi igitur fjllogizet a, imeffè ipfi e$t ad maius extremum. Dico autem propriummedium ,
b, medium accipiens c, deceptus erit,per fyllogifmum. per quod jit cótradiétionis fyllogifmi:s. Infit enim a. ipfi
cótingit quidem igitur vtrafq; propofitiones effè falfàs, b,per medium c:quomiam igitur meceffè e$t c,b, afjirm.i-
contingit autem alteram fòlum.Si.n. meque a, mulli eorü tiuam accipi, cum fit fjllogifmus: planum, quodJèmper
quæ c,infit,neq; c,nulli eorum quæ b: affumpta verò fuc hæc erit vera.mom emim conuertitur:a, c, vero fàlfa , b.tc
rit vtraq; è conuerfo,ambæ fálf? erunt.Euenit autem ita emina conuerfà cótrarius fit fyllogifmus. Coiifimiliter au
ſchabere c,ada,& b, vt neq, ſub a,ſit neq; vniuerſaliter tem & fi ex alia coordinationeacceptum fúerit medium.
imb:impoffibilemamq;b,effe in toto aliquo,dicebatur.n.a: vt d licet im toto a fit, & de b, omni praedicetur:meceffe
primo ipfi momimeffe:a,verò momneceffe omnibus entibus enim d,b,quidem propofitionem manere, alterâ verò con ,
ineffe vniuerfàliter,quare ambæ fálfe. Sed &- alteram uerti,quare hæc femper vera, illa autem fèmper
comtingit veram accipere, non tamem vtram voluerus, falfa,& quafi talis deceptio eadë eft ei, quæ e$t per pro
Jeda, c, c, b, namquepropofitio femper falfà erit:eo quod prium medium.Si verò non per proprium mediu efficia-.
ipfum b, un mullo imfit:a,c, verò euenit, quemadmodumfi tur fjllogifmus,quando fub a quidé fit medium : ipfi verò !
a,&- ipfi c,& ipfi b,infit indiuidue.quando enim idempri b nulli infit,neceffe eft falfts effè ambas,accipiendg máq;
mo praedicetur de pluribus, neutrum in neutro erit. Dif ſunt è contrario,quamſehabet propoſitiones,ſi debetſyl
fert autem nihil,neque;fi non indiuidue infit. 'Deceptio logifmi,& fieri,fic autem acceptis,ambae efjiciumturfùlfc,
quidem igitur inexiftendi & per hæc, & ita fit fòlum, quemadmodum fi a quidem toti d, imefl:d, verò nulli e0
mom.n. erat in alia figura inexi$tendi fjllogifmus. Quæ rum,quæ b:bis enim conuerfis,fyllogifmus erit, &• propo
verò e$t non exiftemdi &- um prima fit,& in media figura, ſitiones amba faſa. Quando verò medium non ſit ſuba,
Trimum itaque dicamus quot modis imprima fit, &> quo vt d, a, d, quidem vera erit, d, b, autem falfâ, mam a, d,
modo fe habentibus propofitionibus. Comtingit quide igt quidem vera,quoniam mom erat ima, ipfùm d.d, b, autem
tur vtrifj; filfis exi$tentibus,quemadmodumfi a &• ipfi falja,quoniam ſi effet vera,&- # vera eſſet.ſede
c, & ipfi b, infit indiuidue. Si enim acceptum fuerit a rat falfâ. Sed cü per mediam figuram efficitur deceptio,
quidem mulli c,c, verò omnib: falf? erumt propofitiones. ambas quidem mom comtingit falfàs effe propofitiomes to
contingit autem &- altera falfâ exi$tente, & hac vtra tas. Cum.n.fit b, fub a,nihil contingit huic quidem om
vis. Euemit enim a,c,quidem veram effe,e,b.verò falfàm, mi,illi verò mulli incffe,quemadmodü diétum eft &-prius.
a,c,quidem veram: quoniam non omnibus entibus ineft JAlteram autem euenit, &-vtramlibet. Si.n.c; &- a,
4.c,b, verò falfam: quoniam impoffibile e$t c, ineffè ipfi & b, inſitſiacceptifuerit,ipſiquidema,ineſeipſive
b,cui mulli inefta, non enim amplius vera erit a c. pro rob,nom ineffe:a,c,quidem vera erit, altera autem falfâ.
pofitio. fimulautem fî ò~ amb£funt vera, ø-cončlufio Rurfus,fiacceptum fuerit c ipfi quidem b ineffe, a verò
erit vera.Sed &• c,b,contingit vera eße,altera exiften mulli:b,c,qutdem vera erit,altera autem falfà. Si igitur.
te falfi,quemadmodum fi b,& in c, & in a, eft, neceffe priuatiuus fit deceptio. Sin autemaffirmatiuus, quan
enim alterü fub altero effe, quare fi acceperita,mulli eo do,zº per que erit deceptio,Sin autè afirmatiuus quan .
rum,quæ c, ineffe,falfà erit propofitio.TPlanum igitur, - do quidem per proprium medium,impoffibile ambas effe
** ., , s quòd altera fal/a exiftente,& vtrifque,erut falfus fyllo falfùs. meceffe e$t enim c,b,manere, fiquidem erit fjllo
gifmus.In media autemfigura,totas quidem effè propo giffimus, quemadmodum diíium eft & prius , quare c, a,
fitiones ambasfalfas, nõ contingit,quando enima, omni Jemper erit falfa,hac enim e$t quæ conuertitur.Comfimi
b,imfit,mihil erit accipere,quod alteri quidem omni, alte liter autě &• fi ex alia coordinatione accipiaturmediŭ,
ri verò mulli umerit. Oportet autë fic accipere propofitio quemadmodum diëium eft,& in priuatiua deceptione:ne
nes,vt huic quidem infit,illi verò nó infit: fi quidem erit ceffè.n. d, b, quidem manere,a,d, autem conuerti,& de
fyllogifmus,fi igitur fic acctptæ falfe,planum quod è con ceptio eadë e$t ei quae prius. Quando autem non per pro
º trario è conuerſo ſe habebunt, hoc autem impoſſibile. In prium,fi d,quidem fit fiib a.haec quidem erit vera, alte
aliquo vero vtranq; mihilprohibet falfàm effè, quemad ira autë falfâ euenit enim a pluribus imeffe, quæ mom fùnt
modum fi c;&:a,& b, alicui infit. Si enim à quidem om fùbfèinuicem,fi verò mom fit d,fub a,plani quidem, quòd
, mi acceptum fiierit imeffe:b,verò nulli : falfâ quidem am hæc femper erit falfa,affirmiatiua námque áccipitur;d,b,
bæ propofitiones,non tamen totaefedum aliquo. Et è con verò contingit & veram effe & falfàm,nihil enim prohi
uerfo quoq; pofito priuatiuo,cofimiliter.JMlteram verò bet,a,quidem mulli d,imeffè,d, vero ipfi b, omni, vt ani- . .
falfüm effe,& ytramuis,cótingit,quòd enim ine$t a, om malfcientiæ, fcientiam autem muficæ. Neque rurfùs fi L
mi,& b,ineft.Si igitur accepti fuerit ipfum c, inefi.Si igi neq;a,nulli eorum,quæ d,neq; d,nulli ງູ 7.14–
dem toti a,toti verò b,nomineffe:c, a, quidem vera erit, mife$tum igitur, quodmom exiftente mediofub, a, & am
b,c,autem falfa.Rurfùs,quodb,quidem nulli ine$t, neque bas euenit falfàs effe,&- vtram volueris. Quot igitur
a omniinerit.fi.n.ipfi a,& ipfib,fednominerat. Si igi modus,& per quæ euenit fieri deceptiones, quæ fecundü
tur acceptum fuerit c,a,quidem toti ineffe,b, vero mulli : fyllogifinum,ó-in immediatis,&-in ijs, qua per demon
B,c,quidem propofitio vera,altera autemfalfa. confimi itrationem,manife$tum.Tlami autem eft,& quòdfi quis
liter vero & träfpofitio priuatiuo,quod enim nulli ine$t fènfus defecerit, neceße & fcientiam aliquam deficere,
* -* a,neq; b nulliimerit. Si igitur acceptum fuerit c,a, qиі quam impoffibile e$t accipere: fiquidem addifcimus, aut
dem toti mom ineffe:a,c,quidem propofitio vera erit, al induifione,aut demon$tratione.Eft autem demon$tratio . . .
tera autem falfa.& rurfùs quod omni b ineft, accipere in ex vniuerfàlibus,induífio verò ex eis,quæ fecundum par
effe mullia,falfum,neceffe ehim,fi b,omni & a, alicui in tem, impoffibile autem vniuerfalia fpeculari mifi per im
effe. Si igitur acceptum fuerit c, ineffè quidem omni b, duétionem, quomiam &• quæ ex ab$traétione dicuntur , ,
mulli veròa;c,b, quidem vcra crit,c,a,autem fùlfá.TPla erunt per induäionem nota,fi quis voluerit mota#မှာ
4μο
 138". : Thomà Vio Caiet. Comm.
擔 inſunt vnicuique generi nonnulla, ci ſi non ſepara
.f.camefires,g maior firvera & minor filf, medio in
toto primo éxiftente probatur, qih quod omni inclt
ilia funt,fecundum quodtałe hoc vnumquodque, indu
cere autem non babentes fènfum,impoffibile:fingularium primò,omni tertio inefle fupponitur quod vere ecog
namque fènfùs eft,non emim contingit accipere ipforum üerlo.Minor vera,& maioffalfa,patct medio in nullo
fcientiam,neque cniin ex vniuerfàlibus fine induítione, tertio exiftéte probatur.Si.n.in nullo eft tertio neque
meque per induffionem fime fènfù.
in primo toto érit,qih quod in primo omni ineft,in ter
ti6 eft,quod cft oppofitum anicccdcntis & c. Declara
Summa huius capitulihaec eft. tur deindc & in primo ciufdé.f. caefare, p maior vera,
Prina pro-
pofitio.
I驚 non fecundum negationcm,fed fm difpo & minor falfa,mèdio in nullo primo exiftcntc, proba
Secunda.
fitionem dióta pcr fyllog1fmüm cft fuéta deceptio. tur,qfh'quod in n ullo eft primo,in nullo cfle tertio fup
Ignorantia fecundú difpofitionem in his, quæ funt onitur. Quod verò minor vera & maior falfa, medio
primo aut uon funt contingit dupliciter. f, cum fimpli in toto tertio exiftente, probatur, qfh qd omni tertio
citer & cum per fyllogifmúm acçipitur opinio falfa. ineſtfalſum eſt in nullo primo eſſe: oportet cnim ſalté
Tertia. Simplicis opinionis cſt ſimplex deceptio, eiusauté, in primo ineſſe. - --

quae cft per fvllogifmum plures funt. Exvtrifque ergo falfis & altera tantum fit fyllogif- epilogus.
1.concluſio propofitione vniucrfali vera negatiua & immedia mu: deceptiuus in indiuiduis &c.
ta exiftente affirmatiuam vniuerfulem oppofitamfyllo In hisäutem,qug non indiuidua funt,negatiuâ con- 6.conclufio
gizans per aliqd acdiü deccptus eft pcr fyllogifmü,pa trariam affirmatiue verc & mediare per medium pro
tct in tcrminis gìalib' a prio:n tcrtio, & c mcdio &c. prium in prima figura eſt impoſsibile concludere ex v
Declaratio. Contingit in hmóifyllògifmis vtrafque propofitio trifque f.lfis.fcd maiorc tantum falfa: probatur, quia.
nes efle fallas,contingit & älteram tih, primum decla in ſyllogiſmo falſitatis minor affirmatiuaremanet, ma-.
ratur dupliciter,contingerc.f.qfi a primum nulli con- ' ior vcrð cóucrtitur in oppofitam qualitatem reſpcctu
tento fub medio conuenit, & fimiliter medium nulli fyllogifmi veritatis.
contento fub tertio.vtraque.n. tunc acccpta contraria Pér mediü ex alia coordinatione in quo tfi toto eft 7.concluſio
ſunt.Et qſi medium non eſt ſubprimo, 8 eſt non con primum & de tertio toto dicitur,fimili modo fit dcccP
tinens totum tertiü.minor.n. tufic ncccfIario ett falfa, iionis fyllogifmus.Dcclaratur cadcm ratione &c.
qiii tcrtium in nullo toto eft fecundum vcritatem, qim Pcrfmcdium n9n pr9prium feu cxtrancum vtranq; g...„„;.
iam diétum eft primum immediate negari a tertio fe ne cde cít quandoq; eflcfal{am, qń.í. medium eił lub `
cundum veritat cm. Maior quoq; eft falfa,quia nó eft primo, & in nullotertio:probatur, quoniam contrarig
neceffe primü incffe o 1bus &c. pätent hæc in terminis feu conuerfaein oppofitâ qualitatem aflumendae funt
generalibus A primoB tertio : & C medio &c.fecun in ſyllogiſmo falſitatis, quandoq; verò maiorem con
dum aút.f.cótingit alteram tih cffe falfam, vctificatur tingit effe vcram & minorem falfum,qii.f. mcdium ex
non indiffcrcnter, fcd quo ad minorem tfh. Maior.n. urafieum non c(t fub primo, probatur, quia nifi minor.
poteft cffevcra, Minorautcrm cft neceflario falfa pro elet falà conclufio clctvcra contra hypotheim.
batur hoc.quia totum in nullo toto e(t, probatur 'llud, , In mcdia autem figura fyilogfmus deceptionis ne- ,.concluf.
Primo immcdiate cxiftcnte in mcdio,& tertio . . gatiuę huiufmodi contrarig.f.affi 驚
Regula ge Cum primum praedicetur idcm dc pluribus neutrü poteit effe ex vtrifque totalitcr faliis.probatur,quiaim
neralis. in neutro erit, patent hac in terminis gcncralibus A poßibilc eft medium inuenire, quod totaliter intit Pri
primo B tertio:C mcdio & c. I)iffert autem nihil ncq; imo,& nulli tcrtio,vcl cconucrlo, vt dictum elt fupra ,
ſi non indiuiduali crinſit & c. -

«x altcra vero totaliter falfa & quacunque cffc potctt .

2 concluſo Negatiue vniucrtalis oppofræ affirmatine vniuer JDeclaratur medio exiftente primo toto,& tertio toto,
ſalivera & immediate deceptio fit in prima & media &hoc patetin fecundo &în primofccundg&c.
figura in prima quidém tr plicitcr.prifno ex vtraq; fal 'Affiimatiuam contrariam vniuerfali negatiug vera 1o.côclufio
{a,declaraturhoc, primo inmediate exillétein nmedio &mediate ſyllogiſmus deceptionis per proprium me
& in te! tio &c. {ccundo cx maiorevera, & minorc fal Jium ex vtraq;falfa concludcre non potcft. Probatur,
fa. Dcclaratur.maior vcra cfie poteft,qfn prìmum non quia minor manet cadcm,quae erat in 醬 veri
inct* omnibus quæ funt.Minor autcm falta neceflario, tatis contrarig, maiorcm aut conucrfam cflc oportct in
maiorc exiftentc vera eft. Tum qrn inpo[sibilc clt in vppofitä qualitatem,vtdiétum cft Prius, ficut & con
tertio cffc mediü in quo nullo cft prim tim. Mlator cfi,
cíüìioncm,in primo.n.orimg hoc tfi fieri Pofie Patct •
cſſet folſ,ſi minor eſſet vcra.Tum qm ſi vtraque eſſet Per mediuñı exalía coordinatione, fimile tù „Pprio i tacóclußo
vcra convlufio non erit falfâ, crtio ccyntingit cx mino .(.in quo nulio ett primü,& quod toti ineft tertio, fiint
rc vera & maiorc falfa.Dcclaratur b.oc tcrtio, Hubiecto litcrºfit deceptio vt & ſupra diſtä cit, in negatiuis eadē
primo,& medio cxiften c ordine q uodam,itá q tertiú rationc, quià.f.minor manet,& maior conüci titur &c.
fub primo & primuni fub medio fit,parcnt hæc omnia Per medium non proprium (cu extraneum qfique epilogus.
in términis gcneralibus A primo; Bfertio & C medio. minorem ncccíle ełłę[Tefalfam .qń.f. medium lub pri
3 concluſio In media aüt figura,totas eflc pvopofitiones vtrafq; mo continetur:potcſt.n. à n pluribus eſle, quæ nô lunt
falfas non contingit:probatur , oinintcr terminos vni fub inuicem, qfiq;autem maiorcm oportct cflefallam ,
uerfalis affirmatiuae vcræ & iramcdiatg, cuius negati qii.i. mcdium non cft fub primo, qiii affirmatiua aflu
ua contraria concludenda cft nullü mcdiü potcft inue mitur.Minorem vero tunc contingit verain efle & fal
niri quod toti infit primo,& nulli infit tertio, vel econ fam,veram quidem medio non exiftentc fub primo,
uerfo.Si aüt in media figura fiat fyllogifmus, oportct & inexiflente tertio, vt fcientia refpectu animalis vt
ficaffumcre mediü,confer}uentcrTi ambæ erunt tota primi, 8 muſicaevttertij, falſam verò medio neg: ſub
litcr falfae,carü contrariae crunt veræ, & cófcqucnter, primo,ncq; in tertio cxiftentc,patent hæc oia in termi
cum illa vniuerfalis affirmatiua fupponat vera,dabitur nis generalibus A primo: Btcrtio:& C medio &c.
mediü intcr eius termir.os, quod vcrc nulli primo in Juot modis,& pcr quæ fyllogifmus deceptionis in iv.c6clufio
cft & c 1 tertio,vcl econuci [o,quod cft iu^pofsibilc &c. immediatis & mediatis per demonſtrationem fiat ma
4.concluſio Contingit tamen in huiufmodi vtranq; cffc falfam nifcftum eft ex dlétis.
in quodani:dcclaratur,mcdio cxiftcnte un primid S. ter Si quis fenfus defecerit,necefleeft,& aliquâ fcientiâ
tio particularitcr &c. -
dcficcrc,quam impofsibile cft acquirere, fi vere addi
5 concluſio Contingit & in huiufmodi altcram cíle falfam, & ſcimus &c.probaturå priori, qfindeficiet indućtio, &
‫م‬
quamhbci Indificrcntcr, primo dcclaratur in fvcundo conſequcnter demonſtratio,probatur;qin vniuerſalia,
ex quibus
 In Poſter.Analyt. Ariſt.
ex quibus eft demonftratio.impofsibile eft abfq;indu
ctione fpcculari, probatur, qih & quæ per abftraétio- '
nem dicuntur,indu&ione nota fiunt, probatur : qiii in
vnoquoq; genere ſunt non ſeparabilia quedam ſecun
dum quod vnumquodq; illorum habet efle. Inducere
autem non habcntes fen(um,eft impofsibile,probatur:
qucniam ſingularium proprieſ.cnſuscſt&c.
Series autem haec eft.
Qvon 1 a M oppofitorum eadcm eft difciplina,de
terminare intendi in hoc cap. de ignorantia oppolita
dcmonftrationi fcicntificg,& quatùor facit.Primo nan
que primistribus propoſitionibus ignorantiam mul
tipliciter & multis modis contingcre dcclarat,fccundo
qüo fit ignorätia deceptionis perfyllogifmum,quoad
immediatas propóncs quacuor စ္သဖ္ရင္ဆို႔ခြဲ့၊ cõclufio
nibusimmediate ſequentibus docet tali ordine. Prima
concluſione declarat qāo affirmatiua falſa oppoſitane
gatiu= vere & immcdiatcły;logizețur, infercnsibire
點 diuilionis generalem. Secüdagüoncgatiua fal
á oppelita atfirmatuęvere & immediate ſyllogizetur do glofsäda funt fimilia verba antiquorú doctorü &c.
in Prima figura,tcrtia vcrò,quarta,& quintâ, in fccun
da, & c. tcrtio quo dcceptio per fyllogifmum fit quo
ad mediatas própofitiones feptem feqüentibus cöçlu
ſionibusinſinuat tali ordine, qin primo oſtendit quo
negatiua falfa oppofita affirmatiuae veræ & mediatae
fyllogizctur in prima figura, tribus fcquétibus conclu
onibys.f.fcxta per medium proprium illi affirmatiuae
vere. ſeptima per medium ſimile proprio: oétaua per
medium extraneum,quo in ſecunda figura nona con
clufionc:deindc,qüo álfirmatiua falla contraria nega
tiuae vere & mcdiatc fyllogizctur,tribus alijs fequenti
bus côclufionibus,decima per propriü modum ipfius
negatiua.vndccima per ſimile proprio duodecima per
dul extraneum.quarto& vltimo quomodo accidat igno
rantia negationis vltima conclufione detcrminat, &c.
Num iguorantia fecundum difpolitionem fit per (y|logit
mum facta deceptio.
C Irca principium huius capituli dubitatur, quoniá
Ariftote.difiiniensignorantiam praue difpofitio
nis ait,quod eft pcr fyllogifmum faéta deccptió, & dc
inde diuidens eam,diftinguit eam, quae fit fimpliciter,
& eam quæ fit per fyllogifnum: cxpreffe fiquidem al
terum membrum diuifionis repugnat diffinitioni &
cconucrfo,vt patct.Ad hoc diciturtripliciter fu(tincn
do pibi diffiniatur ignorantia fecundum prauam di
fpolitioncm, quod fccundü S.Th. expönem fuftinere
non oportct.Primo, quia ignorátia £m.difpofitionem
vt plurimum ex lyllogfinō fit, idco për fyllogifmum
tanquam caufam difünita eft more naturálium fcicn
tiarum confiderantium quod in 醬 inuenitur, &
qiim ctiam qiiq; caulatur abfq;{yllogifmo &c. ideo di
uifa cft in eam, quae pcr fyllogifmtim &c.Secundo df
(& cft rcfponfio Albèrti) qp ditfinitio illa non eft data
de ignorántia fecundü difpofitionem vniuerfaliter,fcd
ea,de quaintendimus loqui.intendimus aüt deilla,qug
pcr rónem fit,& non de illa, quæ propter protcruiàm
vel ineptitudinem cóplexionis accidit. Et ím hæc non
eft idem oino diffinitum & diuifum,fcd ratio diffinitio
ni fubdita cft vt fcgregaret aliud membrum ab inren
to à nobis.Poflettcrtió forte dici,quod quia nullusope
ratur ſecundú quamcunq; potentiam aſpicicns adma
lum £m Ariftot.& Dionylium,idco omnis ignorantia
é
fccundü difpofitioné ex aliqua rationc procedit.Tam
proteruus.n.ijquicunque incptus nonnulla ratione du
citur ad affenticndum magis huic partiquàm alteri.
Sed qfh hoc contingit multipliciter, quia qúq; ratio
cauſans fallam opinionem,non eſt ratio concludensil
lam conclufionem,fed concludcnsaliud extraneum,ad
quod tamè fequitur aflenfus illius ad falfum.puta cü
teruus ne fupcratus videatur,et:ã {juijpli cfficaciam fa
I39 . .
tionum verarum auertens, vel peruertés fìlfe aflentire ;
fua libertate vult,vt vcrc tàmci. Quandoque ró tila nil
aliud j quoddá virtualefcuh abituale et miedium,ficut
vidcnsftellus,& nulla róne motus loquens dc quaati
tate carü dicit eas effe paruiorcs itclla magna de pista
quafi cx quantitate iftius concludat quititátem lia- ì,
cuius fimile pativfir incruditi& inepii,de quibus dici
turin quarto metaphyſiceq non perſuaſi falſo aſſen
tiugt,quia inquam tót modis rónéfalfo affcntire con
tingit,& folü primus modus vere & proprie (yllogif
mo vtitur,vt patct,idco Arift.ad vtrunq; infinuandü,
duo fecit,qfh ad infinuandum,q> omnis error cx aliqua
rónealiquo modo oritur, diffiniuit ignorantiam ἐm
difpöncm,quae nihil aliud eft j error per fyllogifmü.
Ad infinuandum aüt q»aliquis érror directè fi: per fyl
logifmü,aliquis veròåire&è fit per proteruiâ vcl ifie
ruditionë,quod ett ficri nô directè per fyllogifmú, di
uiioné fecit upradictam. & fin hoc idem o ino et dif
finitum & diuifum,fed non codem modoacipitur fieri
per 蠶 in diffinitione& diuiſione,& eodémo
ùuomodo &: quando per medium extraneum contingat
fyllogizari minorem falfàm.
C Irca duodccimam conclufioncm dubitatur quid
intclligat Arift.perly a,cum ad probandum hanc
conclufiofiem, quando íyllogizatur affirmatiua falfa
contraria negatiue vera & mediata per medium ex
traneum exiftens fubprimo,minor ncccflario ett falfa,
aflumunt quod A poteft in pluribus efle, quod nó funt
ſub inuicºm.Si.n.pcrly A, intelligit maiorcm extremi
tatcm,vel non c(t ad propofitum, vel male adducitur,
qm quädo dfA,id clt adprimum pöt eflein pluribus,
quae non fub feinuicem, aut ly pluribus 醬 Pro
his,quibus non cft opus ad cofifëctionem talis fyllogif
mi,& fic dicit verum,(ed non ad propöfitum, ad fyllo
gizandum fiquidem ilti,linea eft numcrus, per mediü
cxtrancum cxiltens fub primo nil refert, an numerus
Pofsit ine0c p!uribus qu¢ aó funt fub imuicem,an non
Si.n.numerus in dualitate tin cſſet, nil minus diceretur,
omnis dualitas eft numerus,ois linea clt dualitas, ergo
omnis linea e(t numerus,Aut ly pluribus,fupponit pro
his, quibus opus e(t ad illum fyllogifmum.f. medio &
tertio,& hoc quidem e(t ad propolitum : qfh fi primù
ineft pluribus, quæ non funt iub inuicem, & vnum illo
rum âlfumaturvt mcdium,& alterü vt tertium ne.cf
fc clt maiorcm cffe verâ, & minorcm falfam , vt patct
dicendo,oisleo clt animal, ois homo cftlco.crgo &c.
Scd tunc non habetur intca;um, qim conclulio ctt ne
ceſſario vera,qin primu enunciabitur de ſua parte ſub
icctiua,quod e(t contra hypothcfim.Si autem pcr ly A
intelligitaliquodaliudà maiori extecmitạtc, túc Arift.
aequiuöcationem cómifit,cum Aloco primi in eadem
rationc cxprcfle vtatur, & fi æquiuocätio concedatur,
quae crit via ad certitudinem lumendam de verbis Ari
ftotelis,quoniam in terminisgencralibus loquitur. Et
praetereähoc clt contra expöfitores illultrcs cxpreflc
exponcntes a maiorem extremitatem . . .
Ad hocbreuiter dicitur,g, per A intellcxit maiorem
extremitatem,& perly plura intendit medium & ter
tium non quoad falfitaté conclufionis,{ed quoad veri
tatem maioris & fallitatem minoris. Non.n. Ariitotc.
adduxlt dire&è illaverba ad probandum directè niti
hoc tantum,Q.[.cótingit medium extraneum ſumere
cxiltens fub primo & fic fieri maiorem verum,& mi
norem falÍam,& hoc íufficienter declaraturPerilla ver
ba,& i hoccontingit conclutione exiilentevera attir
matiua,à fortiori cotinget concluſione cxtttente attir
matiua falfa,& cófequenter indirectè declarauit inten
tum.Roboratur aüt refponlio uita exfuo fimi i , quod
in hoc capitulofupra fecit Arift.vt S.Too.gloiiauit, &
habcur ex Alberti verbis diligenter nudi ulla
 Ι.4Ο Thoma Vio Calec. Comm.
Num contingit aliqua cognofcere abfque induétione cx
fenfibilibus accepta.
Vide c. 36. Irca fiiicm capituli aduerte quôd fecunda opinio,
per tutum. quam dcducit S.Tho.in expofitionefua cffe cQn
It*. 1*. me. tra doétrinam Arift.hic traditam,cft opinio,quam fin
£*8*^?'* xit Auerrois in tertio de anima circa facilitátem no
蠶 ftram in contemplationc fubftantiarum feparatarum, militer
jí, ïÀ potuit.n.9 in poftremo cognofcemus fubftantias fcpa
tuntur,non fimiliter fé habet, non eft enim in ijs,qmae re
trouerfùm praedicantur de quo primo prædicatur, aut vl .
timo,omnia emim ad omnia fic coiifimiliter fè habent, fi-: •
ue funt infinita, quæ de ipfò pradicantur, fìite ptraque
funt que dubitantur infinita.præterquam quòd fi nonfi
contingit co;iiierti.fed hoc quidcm, v: accidens, -
illud verò vt prgdicamentum.
- -

te & eſſen- ratas non per ſcientias ſpeculatiuas & ſenſibilia, ſed per Summa huius capituli hgc eft.
em
tia.c.6 q 14. coniunétion cum intelle5tu agéte,&c.& fic pofuit Mnis fyllogifmus cft pcr trcs terminos , ex qui Prima pro
circa.t.c.9. aliquid cognofcià nobis abfquc induétione cx fcnfibili bus affirmatiua cum affirmatiuis, & ncg tiua cũ pofitio.
15, 16. bus manduccntc. Ncc fufficit dicere, 9 præfupponi affirmatiua & negìtiua, ex quibus monftratur con
tur,tunc cognita fu1fic (enfibilia,quoniã eodem modo ftant,patct in terminis gcneralibus, A primo:C tertio, '
dicerem coñtra Arift. p adacquircndam metaph. non & B medio.
requiritur fenfus & inductio mctaphyficalium,fcd fuf Principia & dićtę fuppofitiones,hęcfunt.
ficit quòd mathematicalium vel phyficalium habita Accipientes hgc fic,iècefle eft monftrare, p.f.primü Secunda
fit.Qgomodo autem de fubftantijs ifiìmatcrialibus, & infit tcrtio pcr miediú, & iterü g) primum iiitit imcdio Tertia.
vniuerfaliter non fcnfibilibus fcicntia fit, in tertio de pcr aliud miediü,& fimiliter,9 mcdiú infit tertio.patet
anima traótandum eft,ideo hec nunc {ufficiant. in tcrminis generalibus A priino: C tcrtio B mcdio.
Dc quæftionibus circa infinitatem dciiion Syllogi[nius
{itiňtendit, dialc&ticus
& ideo propőncm ad vere vt ex verifimilibus
hoc mcdiatam , fed nó Quarta.
ſtrationis. Cap. 16. fm apparentiam, vlterius non probat. Syllogiſmü aut
inu:
St autem omnisfyllogif per tres terminos. 25 ad vcritatcm , ex his quæ funt,oportet intcnderc vt fit. Qginta.
qui quidem póftrare po:est,quòd M im e$t ipfi C, Sunt quaedam,qug £m fc prædicantur, non £m acci
eo quòd ine$t ipfi,B.&• hoc ipfi C,priuatiuüs aiit dcns. dico autem fecundum accidcns,vt album dicétes
alteram quidem propofitionê habës. quòd aliud quid alij homincm,non fimi!iter hominem dicentcs album.
ine$i,alteram verò quod nó imeft. Manifeftü igitur quòd Nunquid tertio exiftente infimo cótingat in infini- „ .
principia,& quæ dicunturfùppofitiones hæ fùnt:.tcàpië tum irc,accipiendo eius primo prædicatú,& prgdicatü Primaquęx
tem enim hæc ita neceffè e$t moniirarc, quòdJA ineffi թ prædicáti,& fic deinccps, aut ficcefTe eft alicu5iftarc. "'°*
fi C per B Rufus verò quòd ./1 ipfi B per aliud meaiiim, Nunquid primo criſtente ſummo,contingºt in inti secanda.
& quòd B ipfi confimiliter. Secundum opinionem igiti:r nitum irc fumendo cius primo fubiectum, & fubicctü
fyllogizantibus & fòlum dialeiiice, planum quôáboc fubic&i,& fic deinccps,aut neccffe cft & hic ftarc.
Differt fecunda quæftio à prima , quoniam prima Di£erentia.
fòlum cófiderandü,fi ex quibus comtingit probabiliffimis incipitab infimo particulari & fulfum infinitatem que
fiat fjllogifmus.quare &• fi e$t aliquid in veritate eorù, rit,fccundaecontra incipit à fummo vniucifli & dcor
quæ funt./ Bymedium, videtur aüt mom cffè, qui per hoc fum infinitat em quaerit. - -

fjllogizant,fjllogizatus eft dialeéfice..Advé;itátem au Nunquid contingitinfinita cfTe ncdia determinatis _ .

tem ex ijs,quæ fùnt, oportet confiderare, fé habet autem
fic. Qgoniam e$t quòd ipfùm quidem de alio praedicatur
momfècundum accidens, dico autem fecuudùm 4ccidens,
vt album aliquamdo illud dicimus effè homincm.non fimi
liter dicentes & hominem album:bic quidem enim non
alterumaliquid exiftens album est,a bum gerò,quoniam
terminis&citaq inter primă & tertiü & acceptă ine Tertia
diüiterü fitaiiud mediü,& po{titerü , & fic deinceps,
patét hæcin tcrminis A primo:Ctertio & I3 mcdio &c.
Quaercre hæc, elt quærcre, an dcinonftrationes in Declaratio.
infinitum veniant , & an fic omnis rci dcmonftratio,
& an ad inuicem includantur. -

accidit homini effe albo,fùnt itaq; monnulla talia, vt per Similiter in priuatiuis fyllogifmis & Pr9Pofitioni. Extenß,
fepr£dicantur.Sit igitur C tale, quod ipfüm quidem hon bus quæritur,ah proccdatür,in infinitü, in ftetur,quia
amplius infit alij,huic autem B primo,& nó fit aliud in enim vnum ncgatur ab alio quæritur, an priusnegctur
ab alio, & iterum an prius ab alio & ficdcinceps. patet
termedium,& rurfus E ipfi ipfüm E confimiliter,& boc hoc in terminis propofitionis negatiuae, A prgdicato,
ipfi.B.am'igitur hoc neceffe eft ftare, a;it aontingit inimfi & B ſubiecto,8 ideſt priori, c..t.adhuc priori&c.
nitum ire?Et rurfus fide./ quidem nihilpradíatur per In conucrfibilibus ficn fimiliter mouétur quaeftio- Conclufi••
Je.J4 verò ipfi H ineft primò, intermedio autè null; prio nes ilt;&c.probaturà priori.qfh ibi non cft dc quo pr£
ri,& H ipfi G,& hoc ipfi B: am &• hoc flare mcceffè e$t, dicatur primo, aut vltimo &c.& omnia ad omnia limi
aut & hoc contingit in infinitum irc?differt auteiì})oc á liter fe habent, & fi funt infinita prædicata, vndique
priori tantum,quoniam hoc quidem eft,am contingit inci funt infinita &c.licct non fimiliter contingat conucrti ,
piêtiâ tali,quod nulli ineft alteri fèd aliud illi,fjìm in gavnü ficut accidés, aliud verò vt prgdicátüineft &c.
imfimitum ire,alterum verò incipicntè à tali, 4иodip/іт Series autem hæc cft.
quidem de alio, de illo autem nihil prgdicatur, deorſum INTENDEN s determinare in demonftrationibus
confiderare,fi contingit in imfinitum ire.Amplius media finitù eſſe proceſſum, inchoat in hoc cap.diſputationé
am contingit imfimita effè determinatus extremis, dico au circahoc,& tria facit.Primo nanque proponitquinque
tem velutifi. A ipf Cinefi; medium verò ipfòrum B,ip ប្ដ quibus rónabilitatein,& ncccfsitâté
fius verò B &• J4 altera, horum autem altéra ,am & hæc uius tra&atus & numerü qönum accipcre debemus,
in infinitum contingit ire,<ut impoffibile ? efi autem hoc quatuor fiquidé primae numerum & necefsitatem in
ccmfiderare idem & fi demonftrationes in infinitum va ſinuant.quinta aut cum prima parte quarte rationabi - e
dunt,& fi eft demóftratio cuiufque,aut adfeiniticem ter liter in demonftratiuis moueri has quæftiones docet
dum nec in diale£ticis,nec in prædicatisfecundum ac,
tninantur.confimiliter autem dico. & in priuatiuislyl cidens locum habere has quaelticncs videmus &c. fe--
logºfiuis ac propofitionibus,vtJ4 inefl B iiulli,aut primo cundo mguct trcs quæftioncs circa principale inten
aut erit aliquidmediú cui priori mom inejl, velutj fi ipfi tum in affirmatiuis, & declarathasincludcre trcs alias,
c quid B inefi omni, & rurſisaliſadhucprior hocºvá Ji ac extcndit eas ad negatiuas demonftrationes &c. ter
傲 .4,quod C omni ine$i,imbis etcnim aut infinita, qиі - tio vnica concluíione excludità praedićtis qua [tioni
ius nò ine$t privribus,aut fiamt.fn ijs verò,,que conuer bus dcmonftrationcs Per tcrminos conucrtibilcs &c.
Dc redućticne
 In Poſter.Analyt. Ariſt.
De rcduétione omnium quæftionum notarum
adduas primas. Cap. 17.
J^od igitur intermedia nö contingit infimita effe
O ji deorſum & ſurfilm ſtentprgdicamenta,mani
fe$tum,dico autem furfùm quod im magis vniuer
fale,deorfùm verò quod im id,quodfecüdum partem.fi.n.
a,praedicamte de fjiifimita fiint intermedia, in quibus eft
แพ b,plamum quòd contingerepoffet, vt &• , b a, in deorfum
alterum de altero prædicaretur im imfimitù: antequäm.n.
inf,deueniatur,infinita funt intermedia: & ab f, furfum
infinita,antequäm ad a,deueniatur:quare fi hæc impoffi
bilia, & ipſiusa,& fimpoſſibile # eſſe media. Ne
que.m.fi quis diceret, quòd alia quidë fumt ipfòrum a, b,
c,inuicem,vt mom fit medium,alia verò mom est accipere,
nihil differt:quodcumq;.n.accepero eorum,quæ b, erit ad
a, aut ad f, aut infinitamedia, aut mom : quo autem fimt,
primum infinita.fiue $tatim,fiuemom ftatim mihildiffert:
quae.n.funt poft haec, infinita fùnt. Tlanum aüt & in pri
uatiua demonstratione,quðdſlabitur, ſiquidem in prædi
!. catiua statur advtraq; ſit,n.non contingens, neq; ſursi
ab vltimo in infinitum ire.(dico autem vltimum,quod ip
fum quidem alij nulli imefi,illi vero aliud,vt f ) neque â
primo in vltimum.(dico autcmprimum, quod ipfùm qui
dem de alio,de illo verò muhilaliud)fi vtiq; haec Jùnt, &-
in negatione ſtabitur.Tripliciter mâq; mostratur no in
exi$tens,aut.n.cui quidem ipfùm c,b ineft onun.: -ut verò
ipfumb,ipfuma,nuli pfius:itaque b, c, co femper alte
rius di$tamtiae,neceffe e$t progredi ad immediata, prædi
catiua manque haec distantia:alterum verò manifestt m,
quodfi alij non imeftpriori,vt ipfi d,hoc oportebit ipfi b,
omni ineffe:& fi rurfùs alij priori ipfo d non ine$t, illud
oportebit ipfi d:ommi ineffè:quare quomiam, quæfurfum
eft,via fiat,& quæ deorfùmfiabit,& erit aliquid primo,
£ui momimeft. Rurfùs fi b quidem omnia, ipfi verò c,nul
li ipfùm a, eorum,quæ c,nulli inefl. Rurfùs hoc fi oportet
monftrare,plamum quod aut per fuperiorem modum mon
$trabitur,aut per bunc,aut tertiü. Primus igitur diétus
fuit:fecundus verò mon$trabitur.Sic autem vtiq;mon
$traret,vt quod d,ipfi quidem b omni umeft,fi verò c, mul
li,fi neceffe eft ineffe aliquid ipfi b. Et rurfus,fi boc ipfi c,
nominerit,aliud ipfi d,ineft,quod ipfi c: mon imeft : igitur
quoniam ineffèfèmper fuperiori $iat,fiabit & non ineße.
Tertius verò modusfuerat,fi a,quidem b, omni imeft,ip
v
I4 I
Ncq; fiquis dicat,q) primum medium & tertiü ha- exclufio.
bita cíie adinuicé lupponimus,& ideo efinita 1t ncce[-
fe efle media &c.nihil,n.differt, qñ quodcunq; mcdio
rum acceptum,fiueftatim fiue non ftatim, iunctum al
teri extremo fiue per infinita media diftct a praedicato
& fubie£to,fiue non oportet φ per infinita mcdia abal
tero extremorumdiltet, & cóníequenter g'infinitaein
terciplantur praedication.cs,vt prius deducebatur&c.
tiuaIn(tatur
priuatiüa demonitratione
in vtrifq3.i.furfum [tatur, li & in pra-dica
in vniueríalifsimů, * conclufiº
& de- In PA fi
orfum in particularifsimum &c. probatur in lingulisfi í'' clt Ita
guris,& primo in prima,quoniam Inter mcdium & tcr ”
íium fuiit finitamedia, quia ibi eft diftantia affirmati
ua,que finitafupponitur,inter primum aút & mediú,
fi infinita funt media,ita qd primü prius remoueatur
ab altero jà m edio,& iterum prius ab altero, jab illo,
& fic deinceps in infinitum,opcrtet infinitas cflc prae
dicationcsaffirmatiuas,quod cft oppofitum antecedcn
tis &c. probatur confequentia,quoniã oportet quodli
bct acceptü mediú affirmari vniuerfaliter de eo, quod
prius fumptum erat &c. patetin terminis A C ptimo
tcrtio B mcdio.& D mcdij medioin negatiua &c.
• £t (ecunda quoq;figuraidem accidit, quqniam prae I, t..tia, 5
miffa negatiua mediata,fi infinita habet media oportct gura cít [ta
cum mcdjmultiplicatione, multiplicari ſemper affir-tus.
matiuā pradicationé medijde anteriore medio fupra
fumédo,& (ic furfum in infinitü ibitur. patet in tcrmi
nis A, primo:C tertio:B medijmcdio &c.
In tertia quoq; figura idem accidit, quoniam finc- In tertia fi
gatiua prgmifla mcdiatainfinita habeatihedia,oportet gura eft ft*
& ibi aifirmatiuam multiplicare femper prædicationé °**
medijanterioris dc mcdió pott fumpto fúblumendo,
& fic deorfum in infinitum ibitur. patet in terminis C
Primo:A tcrtic:B medic,&C medij medio.
Si nonvna via demonſtratur negatiua, ſed omnibus, concluſo
modo per primani, 8 modo per ſecundam, 8 modo in negatiua
per tertiam figuram, adhuc oportet effeftatum in ne- eft fiâtus in
gatiuis ſi eſt ſtatus in affirmatiuis, probatur à priori, omni figu
quoniam omnestales vig funt finitæ finita, autem íini- ***
nitiesfumpta finirincceffc elt &c. -----"
Series autem hæc eft.
Mor As quationes intendens oluere, reducitin
hoc capitulo omncs ad duas,vnde duo facit. 1'rim.o rc
ducit quæ[tionem de infinitate mediorum ad Primas,
vnica conclufione, & excludcndo obicctionem quan
dam, ſecundo reducitvna alla concluſione quaſtiones

fum verò c,mom ine$t,non omni ihefi c,cui a. Rerfus vérò dcinfinitate negatiuarum ad illa[met manifeilans hoc
boc,aut perfùperius diéfa,aut fimiliter monfl;abitur.jl ; in prima fecunda & tertia figura figillatim: & tandcm
loquidem itaque modo íiatur, fim autem fic, iterum acci jnôminibus fimul tertia conclufione. --

pietur # ірfif;сиi ірJйт с‚пб omni inest,et hoc rur Quomodo in negando Ariftoteles proceffum in infinitum
inſecunda figūra in negatiuis quin infinitentur affirmati
fùs confimilitcr.Quoniam autem fuppofitum efl $tari &- uς, proceſierit ex fecundo modo tantum eiufdem & non
deorfüm,plamum quod $tabit,& c,non inexiflens...* £a ex primo - * -. -

mrifeftum autem quod,& fi non vna via monftretur,fed (*Irca declarationem addu&amin textu.adiniinuă
omnibus, aliquando quidem ex prima figura, aliquando \ » dum quòd infecunda figura non poteit, proccdi
autem ex fècunda,aut tertia,quòd & fic $tabitur.finitæ in infinitum in negatiuis,quin infinitentur aifirmatiuę
enim fümt viæ:fimita autem finities,neceffe efi,finita ef prædicationes in furfum &c. Dubitatur.quare, Ariti,
fe omnia. Quod igitur in priuatione fic quidem et in éo declaraùithocin fecundo m0do {ccund¢ t*wlum,& nó
ef ineffe,flatur,manifefium. , , , , , …, … iinprimo modo,& idco qugritur,quiafión eft eadem ra
, Summa huius capituli hæc eft.…; stie de primo & ſecundo.In ſcdo liquidem modo ſem
1. concluſio Nញុំ infurfumideft per mediú oportct affirmatiue prædicari de anterioris
magis vniúerfale,& deorfum.i, particulare-ftent dcmófìratióhis medio,qiú femper mcdium anterioris
Prædicata, probatur à dçſtructione conſequentis &c. efficitur maior cxtremitàs, pofferioris
hfitis maiorcm
qñinterpredicatum & fubicciú infinitis exittentibus “affirmatiuâ, vt patet &c. idéo ratio Arift. ftaúo infra
medijs côntingit a prædicato in infinitum defcendere in modi optime cócludit, qa ſemper aſcendit, ed in
Prædicationes,quofiiam antcquam in fubieétum eue primo modo hocnò habct loci, qin medium ineo fit
នុ៎ះ media, 8 ſimiliter contingetà ſub ' tiuá,vt maior extremitas in protylogifmo hñte maiorênega
facile excmplò patct, díminutus igfvf'Arift. in
icéto in infinitum afccnderc praedicationes: qihantcj
veniatur ad prædicatum infinita ponuntus media.patet -fccunda figtirà. Ad hoc facit, & breuiter df, qu9d ma
lin $siminis A primo:Ftertio & B infinitis medijs &c. • gna arte vfus Arift.omilit illum modum fqrmaliter,&
fecundum
 142 Thom. à Vio Caiet. Comm. -

fecundum aggreflus eft, qí. fecundus modus regularis de hominealbum.non.m.efl homo neq; quod album,neque
cft in omnibüs profyllogifmis ininfinitú, quo ad hoc, quod album quid,fed animal fortaffe, quod quideт.т. anі
q mediüſequitur ſemperalterum extrem um determi mal e$t,homo e$t. Quæcunq; vero non ?abft.tntiam figni- '
nate . primum.f. In primo aüt mediü neutrum extre ficant,oportet de aliquo fibie£fo prædicari,& nó efféali
morum dcterminate fequitur. Sed in fyilogifmo ter quid a'jiim,quod non alterì quid exiftens album eíí.spe
tium,& in primo profyllogi(mo primum,& in fecúdo cies.m.yaleant manq;& teretifratafumt, Ö-Jifunt ñi
tertium,& in tcrtio primú, & fic alternatim in infini
tum proceditur. Quia igitur (ecundus modus femper hil ad fermonem fùnt,demonfirationes.n.de talibus fùnt
regularis,pced.t, & per illü facilius infinitionem in fur JMmplius fimó eft hoc huius qualitas,&- illud huius,neq;
fum cöpréhendimus,& in tertia figura, vbi etiam regu qualitatis qualitas, impoffibile eft mutuo prædicari fiè,
lariter inter medium fub priore medio affumerc opor fed verum quidem dicere contingit: mutuojìt praedicari
tet declaraturus facillime erat, q fequebatur infinita vere non contingit..Aut.n.vtſubstätia predicabitur,ve
tio in deorfum primum m.odum fecundo rónabiliter luti figemus exiflens,aut differentia praeditati. Hgc aüt
omifita facilioribus tradens difciplinam. Ncc tí ita o nöstrata fùnt,quòdmom erät infinita,neq; deorfim,neq;
mifìt,quin ex diétis fciatur ctiä ibi feqniidem incóue furſum, vt homo ### animal,hoc aüt alterum, neq;
niens: qfh liinficiabitur primus, oportct infinitare af 4nimal de homime,hoc aüt de Callia in eo quòd eft quid,
firmationcs tam fcquentes minorcm cxtrcmitatcm j Jubflamtiam.n.omnem eft definire talem, infinita verò nó
maiorem {emper infurfum, qin alternatim oportct af eft pertrgifire intelligentem,quare neq; fùrfum,neq; de
ſumere mediti ſequensvtrano, (vt facile patcre poteſt orfim infinita:illam nanq; nô eft definire,de qua infinita
in terminis.) N:hil ergo neceflariorum oiniffcm elt ,
fed facilior affumpta cft via ad eundem perduccns ter predicantur,fic itaq;genera interfe nö retrouerfum pre
minum,{cilicet ir finitate affirmationis in furfum. dicabuntur,erit.m.ipfùm quod ipfùm aliquideft. Neque
tiq; qualis,aut aliorum nullum,fi non: accidés
Dur fecun C1 R c A declarationem,quam in tertia figura addu
ìum certiae cit,aduertendum cft,g> Ariftot fm tertiæ, vt fyllogif prædicatum fuerit?omnia.n.bæc accidunt, G- de ſubſtan
igurae me; mum proponit, & quintù ciufdem profyllogifmü fa tijs prædicamtur:fed certe meq;furfum infinita erunt, de
vº ſyl ci t,motus forte ea róne, vt gltédat q) nihil diiïert quo vmoqitoq; mäq;praedicatur,quod vtiq; fignificat, aut qua -

蠶 ad prgpofitum,fiue vniuerfalem fiue particularé cótin ie quid aut quantum quid,aut de talibus, aut quæ in fùb
...;';' gafcfle maioré,qug negatiga Pbanda ci... Oporte;n. Han:ia:bæc aät determinataſunt,G-generaprædicinen
ΈΚ, f.mveribi minorem cfle affirmatitam, & confequéter toruin determinata fùm::aut.m.quale,aut quantum, aut
Ärofyllogif medium potterioris fyllogifmi ſemper ſubijci nmedio ad aliquid,autfaciens,aut patiems, aut vbi, aut quando.
* , unſh. anterioriş,qñn minor@xtrêmitas poiterioris fit,vt盡 Suppofitum aüt fuit vnü de vno prædicari. ipfi vero de
tct,& fic dcorfum infinitatur affirmationis proccflus. ipfis,quæcumq; mom quid,funt, non predicari, accidentia
Defolutione quaflionum motarum logice, alterum manq; funt omnia:fed haec quidê per fè, illa aüt fecundutu
*

& analytice . Сар. 18. . . . . . modum:hæc aüt omnia de fùbieéio aliquo præ
dicari dicimus,accidens aìt mom effè fùbie£fum, aliquid ,
Q Vod autem in illis,logice quidem fpeculantibus nihil.n.taliumpomimus effe,quodnon alterü quid exiftés
ita manife$tum .7: js quidem igitur quæ in eo, dicitur,fed ipfùm alijs,& alia qugdâ de alio. Neque für
quodquideít prædica;itur,plamum: fi.n.eft defi fum itaq; vnã de vno neq; deorſumineſſe dicetur. de qui
mire,aut çognofcibile ipsù quôd quid erat effe,infinita ve bus.n.dicuntur accidentia,quæcumq; infùnt in fùbflantia
ronon eft pertràſire,neceſſe eſt terminata eſſe,que in eo, vniufcuiufque,hæc infinita non fùmt. furfùm aut &- ipfà
quòd quid e$t prædicátur./ niuerfaliter aut fic dicimus: quoq; accidentia vtraq; non infinitafunt. Neceffe est igi
ê$t.n.dicere vere,album ambulare, &• magnum illud li iur effe atiquid,de quo primü aliquidpraedicatur, & de
num effe &- rurfus lignum magnü effe &- hominem am hoc áliud & hoc ftare,& effe aliquid,quvd non ampliu*
fcdalterum e$t ita dicere,& illo modo.quándo.m. Meque de alio priori,neque de illo aliud prius prgdicatur.
album effedixero lignum,tüc dico, quod cui accidit vt fit *fius igitur modus dicitur demóftratuonis bic.J4mplius
album,lignum eft,fednon tanquam fiibietium lignò il aüt alius eft,fi de quibus priora aliqua prædicantur, e$t
bum e$t,neq; etenim al'um exiffems, neq; quod eft albü horum demonftratio,quorum aüt e$t demon$tratio, neq;
aliquid faäum fuit lignum ; q;iare non eft nifi fècundum meliùs euenit fe habere adipfà,quam fcire,neq; fcirefime
accidens,quando autem ìgi:im albü eße dixero,non quòd demon$tratione:fi aüt hoc per hæc notum,bgc autem mons
alterum quid eft album,illi però contigit lignum effe, ve mouimus,neq; melius nos habemus ad ipfà quâ fcire,neq;
luti quädo muficuma!ium effè dixero.uitcm.quòd homo quodper hæc notü fciemus. Si igitur eft aliquidfcire per
albus eft,cui contigit effem.ufcum, dico: fèd igiium eft demonſtrationem ſimpliciter,&nd ex quibuſdā, neq; ex
fubieétum,quod quidem & erat mom alterâ quid exuités, ſuppoſitioneneceſſeeſt ſtareprædicationis intermedias:
quam quod lignum,aut lignum quoddam.fi itaq; £partet ſi.n.nonſtant,ſed eſt ſemper acceptioadſuperius,omniit
hominaponere.fit quidem ita dicere prædicare illo vero erit demonftratio;quare,fiinfinitanó euenit pertrâfire,
modo,aut nequaquam praedicare, aut prædicare qui quorum eft demonftratio,hgc nomfciemus per demonftra
non fimpliciter fecundum accidens autem prædicare: ' tionem.fi igitur neq; melius mos habemus ad ipfà quàm
autem.vt quidem album,quodprædicatur, vt vero lignü fcire,non erit aliquid fcire per demonftrationëfimplici
illud,de quo prædicaturfùpponatur itaq; prædicatù præ ter,fedex fùppofitione.Logice igitur ex his quidem ali
dicari fémper de quoprædicatur fimpliciter ,fednonfè uis crederet de eo,quodditium eft,reflutorie però per
cundum accidens? fic.n. demon$trationes demon$tramt. 燃 manifeftum breuius,quod meq;furfum,meq; deorfum
quare aut in eo,quod quid eft,aut quod quale,auttuanti, infinita predicata contingit effe in demonftratiuis feien
aut ad aliquid,aut faciens,aut patiens,aut vbi, aut quam *tijs.de quibus cófideratio eft.demóftratio näq; eorü eft,
do,cum yfium de vno prædicatum fuerit..Aemiplius fub 'quaecumq;perfe infùnt rebus,perfe verò dupliciter funt.
$tantiam quidem fignificantia,quod illud, aut quod illud juxcunq; etenim imillis infùnt in eo quod quid eft,& qui
aliquid fignificant,de quo prgdicantur.qugcunq; vero nó 麓 ipfâ im eo,quod quid eft imexiftentibus ipfis, vt innu
fùbstantiâ fignificant,fedde alio fubie£to dicuntur, quod mcro impar,quod ineft quidem mumero,ineft aüt ipfi nu
non efi, neq; quod illud aliquid accidentia. quemadmodù merus in ratione ipfius,& rurfus multutudo, aut indiuifi
... - bile
 in Poſter.Analyt. Auſt. I435
Primű Ոնր
bile in ratione numeri imefl:horum autem neutra comitim Predicatun aut ſignificat quale aliquid, aut quan
tum &c.aut quæ funt in fubftantia. , pofitи т.
git infinita effe,neque vt impar numert.iterum.n.inimpa Hæc & genera prædicamentorum infinita funt.
-

, Secundum.
}ialiudeffet,cui inerat exi$tenti,hoc aut fiprimi fit mu Vnum de vno p, ;dicari conceflum e(t. ' 1 ertium.
merus inerit exiflentibus ipfi. Si igitur mom contingit Qgartum.
De quibufcunq; nô aliquid exiftétibus nihil praedi
infinita talia effe in vno, neq; furfum eruit infinitá:fed catur,quoniam accidcntia funt, & de fubiecto dfir, &
neceffe vtiq; omnia ineffe ipfi primo, vt numero, illis mu Íecundú accidens,nó c[t [ubiečtum aliqut*d quoniam
merum,quare conuertentia erunt,Jednon ſipertédentia. nihil talium ponitur (ubiectum, nili ratione alterius. tłuintum .
Meq; etiam,quæcumque in eo,quod quid e$t imfìnt,neque Subftantiæ £m feiplas (ubftantiæ (unt. Tunc fic,qd
hac infinitajunt:neque.n.effet vtiqiie definire. Quareſi deorfum non infinitcntur, qfh de quibus dfir acciden
prgdicata quidem perfe gmnia dicuntur:h£c aut non infi tia,(unt quæcunq; 1n fubftantiavniufcuiufq; funt.Hsc
jiiia, $iareht vtiq; quæ furfù*n : quare & deorfum.fi aut autem nön funt infinita q,furfum infinitentur, qiii ij
fic & qu.c in medio duobus terminis femper inerunt fimi fa fub(tantialia,& accidcntia infinita non funt.
ta:fi verò hoc,planum iam,quòd neceffe eft demonstratio Eorum,dequibus priora prædicani, citgemonftra
nimprincipia effe,& non omnium effe demóftrationem: tio.Quorū demonltrātio cíînò potius poflunt fe ha
quoddicebámus quofùi dicere à principio.fi.n.fùnt prim bere ad ipfa, jfcire: fcire non eft fine dcinonltratione.
Si hoc per fiaec notum eft.Hæc autcm nefcimus neq; fuppo[itio
cipia,neq; omnia demonflrabili3,neq; im infinitum iri po Incs. ,
tési.éffèá.vtrumuis hori,nihil aliiid eft, quâ g effentil mclius häbemus adigla quam fcire, ncquc Per hoc nò
tum fciinus,tunc luc. -

lm diflanciaminmediatam,cº indiiiiblemJed Es diui Si cft aliquid fcire per demöftrationem fimpliciter, • concluſe
fibile, intro manq; proiiciendo termină,feddon affuтеп– & non ex aliquibus,neq; cx fuppolitione, necce eſt ſta
do demóftratur, quod demonftratur:quare f hoc in infini re praedicaméta mcdia. Probatür confequétia a dcltru
tum comtingit ire,comtingeret vtiq; duorum termimorü ctione confcqucntis, qfn,fi non ftctcrint,oíum erit dc
infinita in intermedio eſentedia: ſedhoc impoſsibile, ſi monllratio,ex prima fuppofitione:& quoniã infinita
fiant praedicamenta
monsiratăfuit logicefùffim & deorfum. Quod vero
quidăprus,refolutorie aütflagt,
пйс.
non eſt tranſirc ha cnon ſcimus per demonſtratione,
& quoniam neq; mcliushabcmus adipfa jfcire, cxtc
Summa huius capituli hgc eft. cüda fuppofitione,oportet cx vltima Iupp9fitione, 9;
1.conclufio m N his, quæ prædicantur in jf qd eft,nó pccditur ip nihil critfcire per détnonftrationcm fimpliciter quod
(វ៉ៃ bafdupliciter. Primo à prioriqa cótingir eltoppotitumantecedétis. Logice quidem igitur&c:
Ncq;in furfum, neq; in deorfum, contingit infinita
diffiniri,ſcdo à poſteriorinotû eſt paliquid erateſſe ,
-
circa.t.c.36
tenet cöfcquentia vtraq;, qfh infiiiita non eft tranfifg. eſſe pdicantia in demonſtratiuis ſcientijs.Probatus ana 5. couclufio
Diuifio. Prædicatio affirmatiüi & vera multipkr fit.ſ.vt albú lytice fic,qin demonſtrationem non mitica di per ſe in
… ambulat,& magnum ett lignum,& lignú ett mag%- íunt ingrediútur.Hẹcaũtduplicitersút,autPrim9 mộ,
Differentia ' DifFcft tertiùs modus à fccundo: jfhid,quod fubj aut fcdô.Iuxta fcdrì modum non proccdifin infinitü,
Prim* citur in fcdo,non eß ipfum prædicatü nifi £m accides. qim non infinitani qug ita,fe hfit, vt numcrus d;ffigiat
Declaratur,qfh ratione alterius,cui accidit effe album • ih par & impar,aliüd,& fic deinceps. Et fic ftaíiafuf
& non fui fúbie&ú eft, pbaturaúta Priori,qñncq, al furh.Et prgtéreàiuxtìhunc m9dü, viaconuertibilia3
bum,ncq; quod vf albü aliquod cft, factum cft lignú. non excedētia funt,qñ oía in fubicéio prinoinfunt &
sicut etiám in primo modo accidit.id autem, qugdin ininfinitü,qim periretprimü
iniiisfubiccìù.Iuxta quo 5 moäü nó Proccdit
diffinitio,ltabitur crgo furfum,
tertio fubijcitur,e( i}lud fimpliciter. Declaratur & P & confeqúéntér deorfum,& confcquentcrin mcdjs
Diserenti, batur per cadem principia oppoſito mºººººº: - Si ſtatürin medijs neceſſarium ett demonſtrationü
fecunda Si oportet noia ponere,tertiusmgdus pdicari vocef,
cæteri'nö,vel em accides:& cófequéter 53icatüyo£et , efle principia, & nón oíum elle demonitrationem,Pro 6.conclufio
quod cft vt albú,& fubieétum, quod cft vt lignú, ficq; batur ex cöuertibilitatc horü trium, quæ ex oPPQbto
fùbijciatur nobis,qfhficdemóftrationcs dcmonftrant. rum conucrtibilitate.ſ.oia eſſe demoſtrabiliain infinitü
ſubdiuiſio . Praedicatum eft, aut in eo quod quid eft,aut quale, ire,& oia efle mediata. Manifcltatur, qfh impigendo
άinum,non aflumendo dcmonltratur,& fic&c.
aut quantum,aut adaliquid,aut faci ns, aut Patiės &c-
cum vnum de vno prædicatur. Series autem hæc eft.
Înferior Predicata ſignificătia ſubſtantii quod vcre illud clt,
fubliயிo. R. ovcris omnibus quaeftionibus adduas, deif
aut qά vere illúd aliquid cft, fignificät dc quo Prædicá finitate affirmatius in ſurſum.ſ.º. in deorfum,intédit
turwt aîalde homine.Pr;dicaîá nō fub[łátiam ſignifi in hoc cap.foluerceas,& duo principalitºr acº; Qña
cantia,fcd de alio fubic&o dicta ncq; qd vcre,i. Rcque rimo ſoluit caslogicetali ordine. In Prº cóclutio
9, vcrc illud aliqd cft,accidëtia funt,vt de hoic album. he oſtéditin affirmatione predicatoru quidditatiuorű
<Quæcunque?)on fubftantiam fignificant , 9Portct nó proccdi in infinitü. Deinde vດiuະrialiter onಿ
de fùbie&to quodam praedicari, ita quòd fubieëtü non q in nulliuspdicati affirmatione infinitat Pcc;itis'iue
quoniam aliud talc cft,tale ſit.
Speciesgaudeant, monſtra.n.ſunt, & ſi fint nihilad jier modü circuli,& hccin fcđa concluſione, bac Per
íôáúmlineae rcétæ, tam furfum q deortvn'»* hocin
ratiònem íünt, quoniam dcmonftrationcs funt £x hi$. ìentia cóclufione.Scd antc vtranq;;sarù ?r*!m''''' di
Hoc non cftttiufmodi qualitas,& illud huiufmodi, inctioné predicatiaffirmatiuc, & ſubdiviſion.” &
& vniucrfalitcr qualitatis non eft qualitas. membrorudriam & declarationem, viiode, quid tam
Impoßibile cfloia aequc prædicariadinuicem •}icet pdicati ifubiecti noie intelligai,&quot vere prædica
contifigat verc dicere , probatur à pri9ri» qfh aut ficut {δίύ mo'di,& de quibus Édicentur inlinuans X* ad in
• fafunt,gº
fubft: ítiañon
prædicabitúr, vt genus
infinitantur, & dfia,&
àñ contingit hæc 91t£n tclligéda, quæ in his [9lutiofibºs dfir,patet. Moingr
diffiniri oém
ditq; intcr hgc Platoné,exadinuéto. Pe ſubječto. Dc
ſubtantam interſupremü & infimu.Etſigenera ad incé alıomöprincipale intentü oſtédit in 4. concluſio
inuicéæqualiterprędicantur,crit ipſum qd vereipſum nefinittens guatuór(uppolitioncs, quaru£fulg! In ºl
aliquid sit,aut fiçut quale,& hcc gt â non, qin de quali ničue patet.ſcdo PinºPaitºr oltédit principale inten
tate nulla al orü predicabitu, niti fin acciden““Чо
niam omnia haec accidunt & cc fubiccto Prædicantur. . tú analytice.in 5.cỏclutiene & in texta,applicat veriiS
et ، ‫ة بن علي‬tan‫ ة‬ad ‫ د ف الد كدال‬، ) Int S ‫ال و‬G ‫ الان لاة‬iftis coincide
3-concluſio Neq;in furfum,nequc in dco: tum contingit infinita
efle þdicata„pbatúr réſumédo & appleá^^ Præmi^^ • ."...uud,tic.nuoc‫ د‬u ‫ہاں‬c‫ ذ‬،
"**"‫اب‬il‫ا‬%‫ال‬n
، ur
q “།བ: .16 ‫במנט‬
 144. Thom.à Vio Caiet.Comm.
Num ſubtestuin per fe an per accidens prædicetur de fua
pafsione :3 num quodus accidens prxdicetur de acci
dente per accidens.
C Irca diftin&ioné prgdicationis affirmatiuae , quae
Ain litera fit, occurrüt multe dubitationcs propter
{ui conncxioné fimul mouendæ. Primo enim dubita
tur,an in id quod dicitur.f. quòd prædicatio fubic&ti
de accidentc,e(l pcr accidens,habcnt locum,quando fu
bicétum dicitur de fua pafsione. Sccundo an id quod
dicitur.f. quòd prædicatio accidentis de accidente eft
peraccidcns,lit ita vniuerfaliterverú,quòd quoties rcs
praedicamenti accidcn:ium dc re ciufdem vcl alterius
gcneris accidcntis dicitur,fit prædicatio per accidcns.
Terticiuxta hanc fecundâ dcfccndendo fpecialiter
dubitatur, an hoc diétü habeat locum, quando pafsio
vnius fubjeéti de altera ciufdem pafsione prædicatur.
сар. 4.
dubio prìo
lÜatio primae dubitationis eft, quoniami fubicétum
circa mo dicitur dcpafsione in primo modo pcrfcitatis, vt fupc
dos per ſe. rius dcclaratum fuit,& confequcntcr non df pcr acci
dcns de eo.Ex oppofito autem ratio qua Arift. probat
hic,praedicationcm fubieéti de accidcnte effe pcr acci
dens non iainus habet locum inter fubic&um & paf
ſioncm jintcr ſubiectum & accidens. Rario ſecundae
cft,qfi geometria & arithmetica perircnt fi i!lud cffet
fcd id,cui accidit effe album, infinuans quod tunc ha
bct locum haec ratio, qiiid, quod improprie vt fubie
&tum fumitur, per accidés eft coniunétumi ei, quod c(t.
verc fubieótum talis prædicati. Hoc aút non verifica
tur qfi inter id quod fubijcitur & praedicatum c{t con
nexio per fc puta rifibilc cft homo. qfi non accidit ei
qd eft homo, g) fit rifibile.Sccundo confirmatur, quia
fieri non habct locum in ncccffarijs,quae fempcr funt,
non.n.oportet fi triãgulus habet trez angulos gquales,
& q, triangulus fiat.i.fubijciatur faétioni ralis förmae , Repófio e
quæ prædicatur cxtrinfece de co, fed fufficit q, cx natu cundú pri
ra fuà fibi illam vendicct cognam.Ifla fenfus Gifficulta mam expo
tates ſubterfugit, eo p fecundű ipfumiä ſolutæ sút oés fitioné Re
quaeftione£,ex co φ hic non ef* fermo nifi de contingé fucatie.
tibus.Sed diligcnter intuéti videbit, iudicio meo quód
fenfùs ille volúntarius fit magis quàm rationalis. fun
demcnta eaim quæ fumit,& alia quae fumcrc pote(t,fci
licct Ariftot. fcmpcr dcdit hic cxempla de accidenti
bus contingentibus,& qp hic logice proccdit &c. friuo
la funt vt infra olłendetur.
Erit igitur (ecundus fcnfus, quòd vniucrfaliter opor Secundùs
t£t id quqd vere elt tale,fieri,& tale accipimus tale, vt î';.
dicitur à forma extra quidditatern rei, vi ritibile relpc. ‫مة مراعاة للنات‬
&tu hominis,& albuin & magnum. luo.

vniuerfaliter verum,vtraq;.n.dc quantitatc, qug acci Ad cuius euidentiam fciéJum ell, g, quia praedicata
dens eft demonftrat. Ex oppofito auté cft tcxtus fub tenent formalitcr & fubiccta materialiter, idco Arift.
dcns q) vniuerfalitcr qualitátis nó eft qualitas,& quod £x conditionibvis phyfici fubicéti, & formg, naturam
fubítartię fm fefubtłátę funt & huiuímodi Ratioter fubiccti,& prgdicati in „Ppofitionibus dccfarat.in phy
tiæ eft qm tam fccunda pafsio pcr primam à priori, ä ficis aüt hgc quatuor inücniuntur,f. g) idem fubltcrnit
prima pcr fecundam à poftcriori mùonftratur dcfubie factionialicuiusformae,& illi formæ, vt patct qí aqua
ćto & confequentcrvna alij{ubijciatur in demonftra calefit:ipfa fiquidcm aqua clt quæ non fo'ü áícalida,
tione & per fe dicitur de alia, & non pcr accidens. Ex feu mouetur ad ca!orcm,fed etiam recipit caloré.Scdo
oppofito ratio eft Arift. quæ militat non minusaduer 9 fornma neq;fubftcrnitur fubieéto neq; faétioni cius.
fushoc,quàm a duerfus duo accidentia feparabilia . Tcrtio p forma non fubftcrnitur fictiônialtcrius for- · ····
Ad horum cu dcntiam, primo dcclaranda eft diftin ma niſi fortevoa mediante alla fuſcipiaf, vt colorre
&io facta ab Arilt.Sccundó cxaminanda cft cius ratio, cipitur in (ubflâtia media quantitate.Quarto quod qá
& tertio rcfpondendú eft. Diftinétio,licet trimernbris fubicótum hfis aliquam formam,mouctur ad vnä aliam
formalitcr ponatur,tfi fccunJum veritatem, & tcxtum non oppofitä, illa etiã forma dicitur moueri per acci
diligenter infpeclum bimembris cft, & nihil al:ud in •, dens:ad illam aliam formâ,quia.f.cft coniuuêta ci, qif
tcnditur,nifi φ prædicatum aut inell fubiecto £m fe, moueturadillam.ſicut.n.cx parte cauſe efficientis dici
aut fccundum accidcns.primi cxcmplum ponitur, qá mus Per accidcns muficus ædíficat, ita cx partc caufae .* *
accidens dc lubiccto prædicatur, fccundi duo cxcmpla matcrialis dicimus 9 album fit dulce. Haec igitur qua * -
ponuntur,{ubdiuifioncm infiuuantia, qiì fubiectù dc tuor Arift.ad propölitionum affirmatiuarü iion qüid
accidcnte,& qfi accidcns de accidcnte df. Cùm autem ditatiuarü fubie£fa & præuicata trantulit, volensy id
dicitur hoc in loco predicari per (e,& pcr accidcns (cu proprie ſcu per ſe ſubitctum propoſition bushmôicé
fecundurn fe & £m'accidcns, meminiffe oportet co featur, quòd ſubſternituripii prædicato, & confequen
circa t.9.
rum, quæ in 4. cap.cum dc perfeitatibus traétareiur tcr factioni cius fi ficrct:& confcqucnter qfi vnum ac-'
diximus.Non.n. ſumunturbic pe: fc & peraccidens eo cidens mó ſubſternitralterig nön lit fubicetů in p
modo quo fumunuur ibi,qfh ibi per fe fùmptum cft po „politione refpc£tu illius nififecüdun accidcns. i. röiie
fitiue,vt d ltinguitur contra accidentaliter, hic autem vcri fubiccti cui coniunctü cft.Prædicatum aut id tan
per fc fumitur (vt ibi ctiam tetigimus) negatiuc, vt di tum effe voluit,qd in fubicctorccipitur, & própèrà -

itinguitur contra per aliud,& idcm tonat quod nò per ºnce ſubjectude accidente, necaccidens predicaido
aliud,aut ratione áltcrius,vt patet in textu dicéte quód .cuit.&idco cdidit illam viituciflcm.Oiinc quod pr9
jlla,lignum cft album,eft per fc,co qp lignum ipfum clt pric cft talc,fit tale,hic cft fenfus rös huius. Ex his aüt
*, albumi,& nó dicitur albuin, Tua aliquid aliud fit albù, Jiligéter pcrfpeëtis manifcltc patct qp hæc ratio habct
& pvoptcrca multæ prædicationes nünc cenfentur Pcr locum non folum in còntingcntibus, & abinuiccm fe
fe, quae uperius iudicate funt pcr accidens, ppter con Parabilibus,fcd etiam in nccc(Iarijs, qin non magis ri
ncxionem contingentcm fubiecti cum predicato. iibile homini fubftcrnitur,q album cidem. ficut .n. al
Ci Rc a rationem autem Arilt. ex qua omnis tur bum et homo,quia hoc cui còiunéta eſt albedo ctt ho
batio oritur. Sciendum, q, dupliciter potcft intclligi. m9,ita& rifible cft homo, quiahoc cui coniuncta cft
Ratio fiquidem cius conh;!it in hoc,vére fubjcctù prae rifibilitas ett homo. Etprobåtur hocratione Arilt. id
dicati non intrinſeci,oportet 9 fiat praedicati i fubie quod non fit nec façtum cit prædicatuum propric fubie
ctum illius nó cft, ritibilc rcfpectu hois cit hüiufmodi,
| ctum lit factionis pra dicati, aliter non potelt dici prq
piicefie illud & póteft formaii lic. Omnc quod PPrie ergo &c, Ncc obtiat foluta iám obieéiio fupra ta$ta.f.
quod nec homo ficri potcft rifibilis, nccriiibilc homo.
cſt tale,fit,velactù cſt tale accidens autem non fit alte
rum accidens,quia accidentis non cft accidcns,& fimili quia coæua funt. Dicimus.n.abipfo Arifto.in fcdo de T.c.13.
ter accidçns nó fi¡ fuum Íwbic€tum, et go &c. Primius cocio, pad cognocédum principium tam eficiens, ă
crgo fcnfus huius rationis ett,vt maior,in qua fiat tota matcrialc,& quodcunq; aliud nó debcmus intucri, afi
v,intelligatur qfi illud non ci ſemper tale ſeu nò per incgpcrit illud caufarc,an non,fcd habitudiné vnius ad
{econiunëtü illi tali. Et hic fcnfus ex duobus cöfirmaf. aliud; fufficit.n.9 fiinciperet illud,hoc cflct matcria il
' Piinc cxco quod Ariit,aut, album non fitlignum, lius ſiue efficiens &c. Vnde,4m ſiriſibile homo ficrºt
-

riſibile
 In Poſter.Analyt. Ariſt. I45
riſibile ſbi non nili per accidens ſubſterneretur,econ ex alia,fed non reperitur in illa,vt appctitiuum ex'co
-y
uerto aứt li hó fierit rifbilis homo. fm fe ei lubijceret gnoſcitiuo.Aliqua verò naſeitur exalia, &recipit in il
idco nihil minus illa.ſ.reſibile cſthó, eſt per accidens
la,vt vifibilitas excolore, & color ex córpore términa
in propofito(juis ncceffaria)quâ illa,aibum clthomo. to. Dicitur ergo 9 ficut ró Arift.cü quadä latitudinefu
Prima autinſtantia còtra hocad cófirmationem Prio ſcipièda é in cótingétibus & neceſſarijs,vt magis.ſcen
risfenfus addućta,ex dićtis êt reconditur,qm cx textu featur per accidésilla,Albú elt hó,j illa. Ritibilcé hő,
cöuincimur terminos hicafTumptos phyficc cffc intel ita & in neceflarijsipfis magis per áccidens fit illa, Rifi
ligendos,qiii ratio ipfa phyfica cft.Scdfu autcm phyfi bile eſthó, jiila,intellećtiuú é appetitiuum..illa verò,
cãdocuménta,nô rcfert qüo ad ficri ex aliquo per acci in qua pafsig de anteriorc pafsionc,in qua reperitur,í-
**
dens,fiueillud fit neccffario coniunétum ei, ex quo fit dicatur pcr fe fimpliciter cenfeatur,licct aliquo modo
1.
լ T.t. &g.7;。
pcr fe,fiue contingenter. Vnde in primo phyficorum 慰蠶 participarc videaf.qa cft potius mediü, quo
0: 76,
expriuatione fieri per accidens rcs di, ſily ex denotet equés pafsio recipitur in fubiecto,çj fit recipiés illim.
caufam materialé, & tii contat că eflencccflario con Prima rcfponfiologica eft,vt pote res vt ftänt fubinté
ala.
iunéti materiae, cxqua res fit per fe.Qíi ergo dicitur ab tionibus quidditatii & denominatiui, fubiecti & pdi.
Ariftotclc hic g, albü (it vclclt iignti per accidcns,quia cati,cófiderás.Scfa aüt rcs ipfos potius confiderat. &
hoc, cui accidit effc albú, fit vcl eft lignú,phyfico mo-. licet prima tcxtui magis confona videatur,eo p logice
醬 accidit)(umcndú cft. Quodlimites egrediar , fic fe lo q Arift.aflerit in hoc c.fcđa tã cljcienda nỗ eft,qm
decla raffefufficiat.Ad primum crgo dubjúdigit,9, qí. dcicédcndo ad hãc parté logicae,demóliratiuå.f.opus é
ſubicciù pdicatur in recto de paſsiones é pdicatio per ad matcriâ ncceffariá,& re$ipfas cóuertere métis acié.
accidés,& q> ficut multae prepo{itione, hoc in loco cé ÉÍertim,qa vfus huius artis rébus magis attédit, jlogi
º, fcntur perfe d fupcrius funt pcr accidens,v hóeft al calibus pprietatibus. Vfi & Arift.hicanalyticc loqués
ai
bus, ità multae fupcrius iudicatae funt p fc, licet impr9' in probatione qntæ cóclufionis,vtitur iniparis pafsio
Adfecundű
dubium. pric,q hic céletur per accidcns,vt fimüs eft nafus:Adfc ne,vt cius 5dicato,vt in fecundo modo diccndi per fe ,
cüdum rcfpódctur negatiuc.multae.n. funt res de genc & iterü pafsione ulliuspafsionis, & fic deinceps: ex hoc
re accidentiü, jproprie ßdicantur de rcbusalijs de gc intinuás, p cóſiderantibus rerů naturas per fe quãdoq;
nere accidétiú,vt patct de paſsionibus numeri & line? eft, quod logicis per accidens fit.Scd cótra vtráq;rcfpó
& coloribus & hmói.Ncc Arilt. dicit oppofitü.qfi per fìoné inftattir:qm Ariit hic in tcxtu dicit,q* prædicatio
łubltantiâ,Íubieĉtü,& fimilia intelligit þdicata (ublţan nes per accidés,demonftrationes abijciunt . & v tuntur !
tialia,tá rei exittcntis in prædicamcnto fubltantiæ, jac Éducationibus per fe,& ppterea has tm pdicationcs vo
cidcntis.Et pcr ly accidens, feu qucd dicitur dc fubie cari abfolute vult.Superius auté pluries habitum é, 9 Т.с. те.
' ' &o & fimilia intelligit jdicata dénominatiua vt fic,ip jdicationcs,qbus vtitur demóftrator, funt i primo vt
fius rci pdicata náq; infrinfcca funt illa, á fubfternun infcdo modo perfeitatis. Exqbus arguiffic. Ois predi
tur extrinfecis & denominantur ab eis.Vfi Arift. in pro catto ingrediens demonſtrationè eſt per ſe, eo modo,
bationé tcrtiæ conclufionis cxprefTe dicit,9 ca,dc qui quo nunc loqmur,vt patet ex prima auctoritate. Ois
bus dicunturaccidentia,in fubftantia vniufcuiufq; funt pdicatio primi vel fecundi modi pcrfcitatis ingreditur
(quafi fuimct interpres)p fubiecta fubftantialia rei pcr demonftrationé,vt patet ex fecunda auéìoritate:crgo
verò denominatiua ciufdé intclligéda diccrct. ois praedicatiop ſeillo modo, eſt per ſe hoc modo.Cu
otanterautem dixi (denominatiua vt lic) qm deno ius òppofitüvtraq;refponfio,& oia hic dicta fultinét.
minatiua tripliciter fumi poſtunt,i. denominatiue, ſu Ad hoc di, qa proprieloquendo pdicatio per ſe poſiti
bic&tiue,& quidditatiue.Ver.gra. coloratum pót fumi uc,de qua i pcrfeitatibus locuti fumus, Édicationé Per
injtum dcnominatiuü c(t,& {ubftratú refpicit vt eius ſe negatiue de qua modo ſermo habetur,ſupponit, fi
qualitas & cófequentcr vt fic nulli fublternitur. & hoc cut propriú cóe,& demonftratio fyllogifunú, idco oís
- -
-- - -
-
modo qualitatis non cft qualitas. & accidcntis non eft pdicatio per te illo modo eft per ſe, hoc modo. Sedex
accidés,Si vcro fumatur fubicctiue,vt cú dicimus,Co hoc nố fcqtur,q oĩs connexio aliquorum Per fc in Pri
1oratü cft quantü,tunc fubfternitur alicui, fedqiiihoc movclfcdo vcl quarto modo, fit 5digatiopfe.qfi f
accidit fibi,idco dicimus 9 hmói funt pcr accidcns.Si prietaté vocabulórü fcruádo, j hic Ari. fcruandâ célet,
aūtfumatur quidditatiuc„vtdicimus coloratū cft vifi Ἐmultæ funt coniunctiones per fe, quæ non faciüt prae
bile.ficét aliquid prædicaiur de co, fcd qüo tüc nó fub 'dicationé per fc aliquo modo,nifiimproprie, proptcr
ftcrnitur coloratum, inquantü dcnominat Prius fubic hic.n.caufàm ibi rcprehendimus dicehtesfubiectü ßdi
ctum,fedinquantúquidditas qdam eft,ideo vniuerfali cari de pafsione peffc,licet cöiunétio fit pcr fc,& inter
tcr verificatur, p denominatiuo,v fic,proprie predica eas jimproprie per fe funt annumcrauimus, Adargu
tafunt&nonfubic&ia-Non crgo doccmur hoc loco ac <métùm érgódi concedendo totü.pr9prietaté pdicatio
cidens de accidente non prædicari, fed (icut dicimus in nis per ſe feruádo, nec oppoſiti aliqſi ſuftinuimus, ſed
, . . . fuperiori dubitatione,{ubicctum vel fubiecta.i. quiddi , cóiunctiones per fe multorü pdicationcs per fe funda
tatiuú non dici de fuo deaominatiuo,ita nüc dicimus re non poffc diximus.Vbi fciéndü cft, 9 qfi demonitra
dcno minatiuü de altcro ciuÍdé dcnotminatiuq nó dici , tur fecunda palsio pcr primâ, tunc maior, fi ProPrictas
• *... " • nifi £ mn acciis.hoc.n.modo ftatü quærcndo inuenit in pdicationisícruabitur nô afumitPrimã Paísionề vtfu
fcf1us & fuperius.Adtertium dubiú duplicitcr dř, Pri bicctă fecunde,fcdvt cautam proximă fecunde, & fict
Ad 3. dubi u mofcquédo dicta,9 ratio Arift. habct locum, qú pa[-
- dennonttratio hoc modo,habès intellečtum ett appe
fio de palsione Þdicatur. ſicut & qñ fubicótum de Paſ titiuum:hó efthabcns intclleétum,ergo homo eftaPpe
ſionedf,& cóſequenter, pomneshmói predicationes titiuus.& fic de alijs.Veruum qa vfus huius artis, vt di
funt pcr accidens.i.imprópriæ, Et ficut ftat fubicctum ximus, matcriâ mägis jformâ confiderat, iö Philofo
dici de paſsione per ſe in primo modo Perſeilatis. & P phi frequêter in nećeſlaria matcria hãc PPrietaté Édi
* .
accideris vt modo loquimur de Pcraccidcns,ita Parii9r cationis đcípiciũtin vfu,nó tn in fpcculationc,ở tradi
mitcr ftat palsioné dé pafsione pcr fc iuxta fupcrius di * tioneartis. pp g, mirädü non è,fialitcr docemus & ali
cta & per accidens im nunc dicta predicari.Secundo di ter facimus(lògimur.n.vt multi, intelligentcs vt pauci)
citur 5ræmittendo duas differétias. Quarum Prima clt Num praedicatio accidentis realis de iublccto fit prædicatio
jnterjdicationé fubiecti de palsionc & pafsionis Poftc fecundum fe, feu per fe, - -

· ' * rioris de paſsione priori.l.ſubicctuin non oritur à Paſ - C Irca candé màteriâ occurrit quædam dubitatiun
fione,pafsio autcm potieri9r naſcitur cx Priore,ſecun culâ,quia nó vidctur vcrum g) Praedicatio acciden
då ett inter Palsionésinter fel. Pallquà Palsionafcltur. tis rcalis Tho.
défubiecto vniucrfali fit iccundu lc,Puta albs
de Vio in Pot. K dinis
 146 Thom.āVioCaiet.Comm.
dinis dehofe,dicendohô eft albus:quoniam hmóinô
infunt vniuerfalibus,nifi róne fingularium,quæ alterú
quid funt ab vniucrfalibus.non.n.hö eft albus, nifi quia
Sor. eft albus &c. Ad hoc dicitur qp oéshmöi prædica
tioncs funt pcr fe,eo quod prædicatum non ineft fubie
- &o rónealterius:alterum.n.hic nó dicimus proprium
indiuiduü, fcd alterius vniuerfalius indiuiduü,alterum
vniuerfale.& ratio ett qa proprifi indiuiduú idé fecun
dü cfTentiä eft quod fuá vniuerfùle.Vii Arifto. in textu
dicens hane efle pcr fe,lignum cft album.dicit hoc ideo
effe qfh non ideó dflignum album, quia aliquod alte
rum fit album j quod vere c(t lignum,vcl lignum ali
quod cxprcfle 5cfdifiunéìü mé5rum appolitùm, infi
nuäs 9 aliquod lignum à ligno altcro non cenfetur.
De acciden CI Rca id quod in textu dicitur.ſ. qualitatis non eſ
ta cap.7.di- fe qualitatem,dubium occurrit.an vnum accidcns pof
uifione. „3: fit efIe fubicčiiue in alio. Sed qa hoc metaphylici &.
gra mºdº in commentarijs ſuperlibeliù de cnte & cſentiame
## ့ ့ ့ ့ mini declaratü cffe,vbi & difcufsimus quomodo genus
蠶 priກດ້ fit aliquid fpccici,& hmói multa huius capituli expla
pium qugfi. nationi proficua,ideo haec nunc omittenda ccnlui.
ſupra.t.c 2. Num quae in ſecundo per ſe modo predicantur, ſint con
uertibilia. -
C Irca quintaq, conclufioncm dubitatiuncula quedá
cft.quia ibi Arifto.dicit, φ cia, quæ infunt iuxta fe
cundum modum perfeitatis, funt conuertibilia.Hoc.n.
fupcrius dictis repugnat. Didicimus (iquidem non fo
lum hanc cffe in fccundo modo, triangulus habct tres,
fed háciíocheles habct tres, vbi termini conuertibiles
non funt.Ad hoc breuitcr df, quod qa pcrfeitas fecun
di modi latitudinem habet, 8 propoſitionesillae, que
primum tenent locü, funt in quibus pafsio de fuo pro
prio fubicéto dicitur,vbi conucrtibilitas faluatur,& rô
ne iptarum cæteræ Icdi modi perfcitatem ingrediun
tur.mcrito Arift. ca, quæ principaliter p fe funt, intui
tus,dixit oia effe conucrtibilia; non ea rationc quia de
quibulcunq; pfc dicütur, dicuntur conuertibiliter, vt
obic&tio accipit, fcd quoniã eis conucrtibilitcr infunt ,
cù qbus primo còſtituut ſcdi modi pſeitaté, & qm ad
hmói cöucrtib:]1a,cgtcra in hoc cóprghenfa mcdo rei
ducuní, ita nó cft in {cdo modo ifocncles habet tres.
nifi qa i(taé in fcdfo modo,triãgulus hét trcs,vt patet.
Dc reductione mediatorum ad prima imme
· diata. Сар. 19 .
onftr.tis autem his, mauifjlii, quòdfi aliquid
M nompr.cdicetur
-
idem duobus infit, vt a , &• ipfi c,& ipfi d: cum
alterú de altero,aut mulio modo,
aut non de oi,quòd non fèmper fecundù commune aliquid
inerit.vt æqui cruri & gradato boc quod e$i duobu3 re
tiis æquales babere fècundum commune aliquod ineft:ſº
ситай qиoа плgиra4исаатитей, съ поплесинай чида
alterü.hoc aüt non femper ita fè havet,fit.m.b,fecundum
quoda, ipfi c d,ineft,planum igitur erit,quod & b, ipfi c,
&- dJecumdü aliud commune, & illud fccundü alterum ,
quare inter duosterm.nos infiniti vtiq; inciderent termi
íi fèd impoffibile.fecundü igitur commune aliquld ineffe
non meceffariù eft fèmper idem pluribus , fiquidem erunt
mediata imterualla.in eodemtii genere&* ex eifde indiui
duis neceffè eft termimos effe : fiquidem ipfùm coe erit ex
js, quæ perfe infunt, mom.n. erat ex alio genere in aliud
tranjcendere,jmonftràtur.71anifeftü aüt,ó quod quan
do a,imfit b:fiquidem e$t aliquid medii,eft móftrare quod
a,ine$t b,& elememta huius fùnt haec,& tot,quot media
fumt:immediatæ mäq;propofitiomes elemëta fùnt, aut oës
aut vniuerfàles:fi aut non ejl aliquod mediu, ■io amplius
e$t demomfiratio:fed imprincipia via e$t haec. Cofimilitcr
autem & fi a,ipfi b nomine$t.fi quidem eft aut mcdiit,aut
priия,сиi топ umeít,eft demonftratio:fi autem non,nó eft,
fedprincipia & elemëta tot fin quot termint.Horu nā
que propofitiones principia demã/trationis fanter quêa4
modü monnulla principia fumt in demö$trabilia, quod eft
u$tud hoc &• ineft i$tud buic,ita & quòd non eft iftud boc
neq; ine$t ifludhuic:quare haec quidé effè aliquid,illa ait :
non effe aliquid, erunt principia. Quando auiem opus fit,
mon$trare,accipiëdumi e$t,quod de b, prædicatur primo,
fic c,& de hoc comfimilitera, &• ita fèmper procedenti
munqi:am extra ipfùm propofitio,neq; exifle:* accipitur
in demonstrando,ſed ſemper incáium condenſitur, quouſ
que indiuifibilia fiant c9 vnum : ef: autem vnum, quan
do immediatum faéfum fuerit,&-yma propofitio fimplici
ter quae immediata. Et quemadmodù in alijs principium
fimplcx hoc aüt non idem vbiq; fed in ponderc quidë mi
ma,in camtu verò diefis,illudaüt in alio:cófimiliter um fyl
logifmis ipfum vnú e$t propoßtio immediat.t : um demon:
ftratione vero ac feiêtia intelle£fus. In demóflr.ttiuis igi ,
tur ßllogifinis ipfius inexifrentis,nihilextracadit,in pri.
uatiuis verò, vbi quidem quod oportet ineße, nibilextra
hoc cadit vt,fi a,ipfi b,per c,non ine$t, fi.m. oi quidem b,
c ine$t, verò ipfùm c,nulli rurfùs fi opus fúerit,quod a,
c, mulli imeft, medium accipiendum e$t ipfiu* t , &• c, &•
itafemper progrediet.Si aüt oportuerit, májárire quod
d,ipſi e, non incft eo quòd c,d,quiden oï in efi,e, »er cul
li , aut ncm oi , numquam cadet extra: hoc autem ejî, iit
mom oportet ineffe.Im tertio autê modo,neq; à quo opor
tet,neq; quod oportet priuare,neq; mumquam extra ibit.
Summa huius capituli hæc eft.
S I aliquid ineft pluribus,quae non praedicantur de in 1.concluſio
uicem.vel nullo modo, vcl non de omtii, non fem
pcr fecundum commune aliquód ineft. Probatur du
cendo ad impoßibile, quoniam inter duos terminos ef
fent infinita media.patet in terminis a,praedicato : c, d
fubieétis:b communi illo. -
Secundum tamcn commune aliquid effe non neccf- Secunda.
fe eft femper idé in pluribus.probatur ducendo adim
pofsibile,quoniam perircnt immediata fpatia. -
In eodem tamé genere,& ex eifdem atomis, necef- Tertia
fe è terminos effe.Probatur à pofteriori,quoniam com
mune illud crit dc his quæ funt per fe,quoniam non de
monftratur de generein genus. - - - -
Propofitio affirmatiuávera, fi habct medium eft de quarta.
monftrabilis,& elementa huiufmodi funt haec, & tot ;
quot funt media . probatur fecunda pars copulatiuc,
quoniam 1mmediat; propofitiones funt eleméta , aut
oés,aut vniucrfalcs.Si non habet medium non erit dc
monftrabilis,fed in principia via hæc clt.
Propofitio negatiua vera, fi habet mcdiú, aut prius quinta
cui prá dicatum hon infit,erit demöftrabilis, fiaütem
non,non crit demonftrabilis. fed principia & clemen
ta tot funt,quot funt termini, & horum propofitiones
principia demonftrationis.
Sicüt quaedam princ pia demonftrabilia funt,q»hoc Sexta.
fit illud & quòd hoc fit in illo,fic & quod nöfit fiocin
illud,& quod non fit hoc in illo.
In atfirmatiuis demonftrationibus medium nequa- Septima.
quam extra primum & tertium accipiatur, fed femper
medium denfeturde, quo primum.& quod de tertia
quoufq; indiuifibilia fiant , & vnum: pátet in terminis
a,primo:b, tcrtio:&c. medio.
Vnum cft cum immediatum fiat,& vna propofitio O&aua.
fimpliciter,cum immediata eft.
Nona.
Quemadmodum in alijs cft principiü fimplex, non
tamen idé vbiq;, fcd in grauivncia, in melódijs tonus
fic cft fyllogifmo propofitio immediata, in deimöftra
tione autem & fcientia intclleétus.
In priuatiuis demonſtrationibus in prima figura me De:ima. •
diù non elt extra affirmatiue minoris termlno§ aflumc
re,Íed femperintra Proceditur.patet interminis, a, pri
mo:b,terτίο:c,mcdio,
In
 ln Pofter. Analyt. Ariſt.
Vndecima.
147
In fecundæ autem figurae fecundo & quarto modis, aliarn prioré fpecié,qfh immediatæfunt (vt fuperius di
D primo:Etertio:C mcdio mediú nunquam cxtra E ctũ ct:,)q immediata ett,qua nó cft altcra prior'. & fic
cadit.hoc autem eft cui non oportet ineffe. patct ad primü.Ad fm dr, plicet Arilt.diuérfimodelo
ſupra cap.t
, In tcrtia autem neq; à quo óportct priuari, ncq; qdf cutus videatur hic & in quinto meta. qfh hic ponii Ap T.c.; .
oportet priuari ncquaquam extra ibi. Et confcquétcr poſitiones immediatas cíle clcméta demóftrationū,ibi
in a non poteſt condenſati. vcrd primas demótrationes eleméta demotrationú ‫هم‬.T.c
- Series autem haec eft. effe dixit.Scđm tñ veritatē pibidixit ab eo phic dřnó
difentit,fed doctrinaeh c tradite declaratio et.(Con
Qv o N 1 A M declarauit {uperius nődari proceflum ſentaned quidéhis eſt)qm nihilaliudelt demonſtrati,
in infinitü in demonftrationibus, fed cffe ftatum , in
ncs primas ee eleméta potteriorú ppofitiones con
tédit in hoc c.principa!itcr declarare,quo modo pofte ficicntes prim s de nonltrationesele elementa,in ire
rioramcdata toluuntur demontratiuc in priora im foluunť potteriorů demo[trationum propoíitiones.nó
med ara,in quibus eft ftatus. Et duo facit quoniam Pri .n.aliter refoluitur demontratio, jreoluédo cócluio
mo cx didtiscorrelariè manife!tat dari primum vniuer né & pimilas in anteriores,áintegrat prioré demótra
faliter.f. & quando vnum pluribus per fc incft, tribus. tioné,& illæ in alias priorcs áemónftrationcs.& fic de
primis conclufionibus.quárum primum modú fccun-. inceps vfq; ad prine demonstrationis propofitiones,
dum pcr fc conccrnst, & fecundá primú, rc rtia auté ta ó amplíus non refoluútur,qa immediatae fuñt. Declara
citae quæftioni refpondct,vt habesia S.Tho.vel homo tiuü aút huru lud ett,gm exeo pcipimus,qüof n nu
gencitatem illius primi aperit,& quádo vnú vni ineft » mcrü primorü niediorù e[t numerus elemétorü. opor
tribus alijs concluíion büs. quarum prima in affirmati ter.n.prima nmcdia primis demonftrationib° aequalia cé
uis,fccunda in ncgatiuis declarat,infercndo,hæc prima fm numer ú,& conſequenter, ſi tot elementa quot Pri
elemcnta cffe demö[trarionis&c. tcrtia aüt ex his dua
mae dcmonftrationcs, ambæ prgmiflc cuiufque demon
bus.prima principia complexa,a!!firmatiga& negatiua flrationis,vnum elemcntum fùnt & nó duo. Àc per boc
in fcicntijs explicat.fecundo ad principale perueniens tot funt clcmcnta, quot funt media, ad quae fit vltimo
reducitmediatas oés per demonſtrationem ad immc rcfolutio.& quod funt termini rcfolutionis, quod idetn
diatos quas primaz p. íuit.docct, fex rcfiduis conclufio cft. dcmonltrationes ergo primg materialiter furnptg,
nibus.quarum prima affirmatiuas.quarta aüt quinta & quae nuh! aliudfunt quàm luae propolitiones immedia
{extº negatiuas, fecundum lingulas figura perluttrarit. tae,elcmenta funt demonftratudnüj& ideo t9t funt me
In fccunda vero & tcrtia vni;aié & (iriiplicitatcm illius dia prima,cx quibus fiunt primae demonltrationcs.Qj.
primi declarat, ex hoc à priori infinuans y oportet ad aút itta fit més Arttt.percipi primo poteft ex eo qº nul
ipfum fit ri reductioncm Jium,quæ funt iliiusgcncris. la hoc modo fit extenfio fcnfuü , ne facilc arbitror in
Quid fit elementum demonftrationis, & quomodo immedia ueniri à quoquá poffc aliü modü, quo hgc dicta cócor
tæ7ropoſitiones cementa fint demonſtrationum.
dct, 5fertim φ hic tradita oportet,quia locus proprius
Irca quartam & qu ntam conciuliones primo quę rci huius eft,ölligenter confiderare.Scdo quia exprefle
a ritur fine argumentis quo Ariſto. elementi nomi S. Iho.in 5. Meta.idem dicit,ideo primam demónftra circa-t.c. 4,
ne hic vtatur. Seciindo dubitatur circa id quod dicitur tioné efle clementum pofteriorum,quia primæ demó
T.c. 4° .ſ. P elementa demonſtrationis ſunt propoſitiones im ftrationis cóclufio,q præmiffas in fc continet, quia ha
mediatae, coquia quinto metaphy.c.de elemento, Ari. bet in fe primum & tertiü tcrminü explicite, & mediü
expreffe ponit elementa demonftrationum primasdc implicite,fit praemifla fequentis demónftrationis,ac p
monftrationes & duo oppo{ita hic fimulafferit, dum hoc fecüda demonftratio oés tcraninus prioris demon
dicit elementa demonffrätionis tot effc quot fuat me ftrationis includit.& addit vnü tcrminüü,minorcm.f.
dia vcl termini,& addidit, q, p;opofitiones immedia extremitatem.& fic cft ex quatuor terminis,tribusfor
tae funt hmo clemcnta. Si.n.eleíhcnta primis medijs maliter & vno reiolubiliter. & fimilitcrtcrta demon
aequátur cum vnico mcdio fiant duæ propolitioncsim ftratio addct vnum terminum alium & erit ex 5. & fic
mcdiatæ clcmcnta ipfa non crunt propofitiones imme deinceps. Ex qua declarationc apparet demonftratio
diatae . Et fi clcnicnta funt propcfitiohes immcdiatæ, ncm primâ & eius propolitiones cfle elemcnta demon
cum numcrvs eorü cxccdat numeium primorum me 1trationis, idé cffe & tot e* elerméta quot prima media.
diorum,non erüt tot «lcmenta quot funt mcdia fed plu Qd fubtiliter verò declaratio haec S. Tho, on enté Arift
Refpenfio ; ra mcdj.Ad hoc dicitur q củ clemến nominc vt (cri penetret,fcrutanti textü filippus non cft facile liquet.
Τ.c 4ξ btur quinto mc.a.duplc ter vtamurf. proprie. S tri Quo modo negatiua mediata in lccunda figura reducitur
fumptiuehºcf mitur proprie, vt exprçffe éx ipfo tcx ad immediatam . -

tu allegato percip t. Declarat ſiguidé Ibi Ariſt. propria

ſignificationé elementi ex demonitrationis elementis
C. modum condenfanii negatiuâ in fcda figura,
in vndccima conclufione poiitum,aducrtédâ funt
'(vt Patet ib . Proprie aut fumptü elemêtüfignificat id verba illa.ínunquam med um extra.e.cadet. qm perly
£x quo fit aiiquid primo exi(teiite ia diuifibili fpecie .e.potlumus duo intelligere,vel minoré cxtremitatem,
in aliâ Pegé.v; ibi dicitur.& iic ad hoc q, aliqd fit pro vel negatiuâ Émiffam.Si perly.e.intelligit minor Appo
P, ie clemétú alicuius quatuor códitiones requirutur. fitio clt fenfus,9p adreducédå mediatå negatiuå adim
primo g* tit id cx quo fit.. fit materia illius ad diffcren mediatâ in fcdãfigura,oportet affumerc fcmp mcdiü,
tiá aliarù cauſalitatù.ſcdo q ſitia cxquo primo fiat via <qd non elt extra téi minós illius negariug Émillae:qa in
cópºlitionisad diferenriã materiaru próximaru. Ter fcda figura nö pötniti negatiua pmilla mbbari, q pbaf
tio.9 fit incxiftens.i.immanens in illo, ad differentiam p fuperioia fubiecto,vel fùperiora 5dicato ipfius nega
maicfiae tranfútis.quarto 9 fit indiuifible £m Ipccié tiuae(vt fuperius dictü eft) & cófcquenter nunquâ me
in aliâ fpeci*.i. habcat talé fpeciè quæ non fit rcfolubi diü exit tcrminos illius negatiug. Et fi obijciatur con
!is in alia 1pecić Prioré,ád differenîiá matcriae pritag, đ trahanc cxponcm, g £n hoc Arift. £quiuoce vtitur in
fpccie nullâ habet. Quæ oia in propofitionibus imihc vnanmetrônely.e.du exprefle ponit.é. minoré extremi
dia is rcipectu demonitrationū,qūaru elementa ponu taté,& Pottmosú lubdés,nunquáextra.e. cadet,demő
T.c. 31.
• tur,faluant,qfh propoliti, nes irnmediatg matcriâ funt ftrat £m hanc expòné per ly.e.negatiuam 5 mifiam.Re
1-c-3. demonitrations,vtpatetſcdo phyſi.& quinto mcta.et fpondetur p non ett ppriégqutuocatio, fed pSynech
ex cis primo nunt dcm oltrationes, vi infra exponct. & goche poluit parté pro toto.qa(ly.e. fuerat terminus.
' narét pig in demonftratione,& habent naturâ propo infubiečtopotit' negatu.epmfie, vt patctí textu: Et
İıtıonu,ex quıbus fiüt demöftrationes, irrefolubılesın fi incit,qa.Arit.cú fixifler nunq extra.e.cadet, fubdit -
ho de Vio in Pot. k 2 hoc
 148 Thom. à Vio Caiet. Comm.
hoc autem eft cui non oporret incffe, infinuäs pcr hoc vtiq; qu£ fècundü partí efl,demonftratio erit.Amplius.
minorem extrcmitatem. Rcfpondctur 9 per illa ver fi vniuerjäle quidem non eff aliquid praeter fingularia, de
ba fubdita non prohibcmur fequi expofitionem diétâ, monstratio verò opiniouemfacit effè aliquid hoc fecuri
qñ dicemus,pipfapramiflanegatiua cft cui nő oPor dum quod demon$trat,&- quandam naturam effe in enti
tetinefle,quiäeßfignificans cujfion oportet ineffe. Si bus talem vt trianguli præter quoflam,& figuræ præter
autem perly,e.intélligimus ipfam minorcm extremi quafì:n,&- mumeri præter quofdam numeros: melior au
tatcm,hunély.extra.é.non ténebitur, vt tcrminus, ad tem,qu.c e$t de entc,quä quae de mon ente,&- propter quâ
qué,vt primâ expofitio accepit, fcd conftruetur in ha mom decipietur,quám propter quâ decipitur. vniuerfàlix
bitúdine tcrminià quo,& erit fenfus g nunquam me
dius terminus cadct ab extra.e.quia femper mcdiuster autem est talis, procedens enim mon$trat quemadmodù
minus,qui affumetur manebit extra.e.i. minQrem ex de proportiomato,vt quod vtique fit aliquid talc erit pro
tremitatem, eo q femper oportet medium afumere, portionatum,quod meque limea,neque numerus meque fòli
quod fitdegenere maioris extremitatis(vt cx fuperius dum,ncqueplamum,fedpræter haec aliquid.Si igitur vni
di&is patetjquiafemper maior propofitio in fecundo uerfalis quidë magis hæc,de emte autem mimus quàmpar
& quarto modo ſecunde figure eſt affirmatiua & ſubij ticultris,& facit opinionem falfàm,peior vtiq; effet vni
cit ßrimum medio:& cohfèquénter fi in infinitum af merfùlis,quàm particularis.Et primiim quidem mihil ma
fumatur infraillos modos, oportet medium clc cxtra gis in vniuerfàli quâ in particulari attera ratio e$t, fi.m.
minorem extremitatem,& ifitra maiorem,vt fupcrius quod duobus reëiis ine$t,mom inquätum æquicrus,fed in
Cap. 16. dcclarauimus.Eft autem fenfusifte primo mclior quo quanti triangulus,moſt ens, quod cquicrus, minus mouit
ad hoc, quod aequiuocationem aliquam non incurrit, inquantum ipfùm,quám qui mouit,quodtriangulus et om
primus autem micliorifto,quoadhoc,qugd ly cadct cx mimo fi mom quidem fècundum quòd fit triangulus po$tea
Vbi ſupra tra magis fecundum confuctum intellc£tum accipit. monflrat,non erit vtique demon$tratio, fim autem mouit
Etſi objciaturcontraiſtam ſecundam expoſitionem, vnumquodque, imquantum vnumquodque imeft magis mo
quod fecundum eam Arift. nó tradidit vniuerfaliter re uit: fi itaq;triangulus im plus eft, &• eadem ratio,& mom
gulam accipiendi medium adcoadenfanduin infecun
ãa figura,íéd tantúftando infralimitcs quarti&fecúdi fecundŭ 4 jitiuocationč triangulus, &• ineŝt omni triam
modi, &fccundum primam expofitioncm rcgula elt gulo hoc,quod e$t duos,mom triangulus inquantum æqui
vniuerfalis, refpondctur, quòd eadem ratione motus crits,fed &quicrus umquamtum triamgulus b;:bet tales an
Cap. 17. Ariſt.hicſecundi & quarti modi ſecundae figura memi gulos : quare vniuerfaliter fcit, magis mouit fecundum
dubio vlti
mo-circa tº nit,& non aliorum,quafuperiuseorundemtantum me quod ineft,quám qui fecundum partem:melior itaque vni
com,34
minit cum de infinitatione demonftrationum agere uerfàlis quam particularis. JAmplius fiquidem effèt ali
tur.& ficutibi rationabilitcr hoc fecit,vt ibidem decla qua ratio,&- mon £quiuocatio,vniuerfàle vtique nihil mi
rauimus,ita& hic vtriufque generis expofitionisfcn nus eſſet quibuſdam particularibus ſed & magis,quanto
fum fequere,& textuiquam vistribue. incorruptibiliain illis funt, que verò particularia corru
1.q.».ar.in CI Rºca ſextam concluſionemaduerte, q in hoclo ptibilia magis.Træterea nulla meceßitas efi fùfficari ali
prime con co expreffehabetur aS.Tho. gy propofitio immcdiata
ζΙ2. ge.c. • quid effe hoc præter hgc.quod »nü fignificat mihil magis,
feu pér fenotafecundum fe,& fifit illa,in qua prædica quam in alijs,quæcumq; mom aliquidfignificät,fed aut qua
tumj eft de ratione fubie&i (vt fuperius dixit')non ta
men eſtſola illa, qſm quando paſsio de ſuo primo ſu le,aut adaliquid,aut ficere, fi igitur e$t, mom demon$tra
bie&o enunciatur, immediata, 8 per ſe nota propoſi tuo caufà,fèd qui audit.J4mplius fi demonftratio quidem
tio fit,vthicdicitur.Et confcqucnter hinc habetur, φ eji fyllogifmus móftratiuus cauf?;&• ipfi* propter quid,
cum S.Tho.in z.c.(& albidicit) g) propofitio perfe no vmiuerfale autëmagis eft caufà:cui.n.perfè inefl aliquid,
ta, eft in qua prædicatum ponitur in rationc fubic£ti , hoc idem ipfi caufá eít,vniuerfàle autem primü,caufà igi
non diffinit propofitionem,perfenotam, licct princi tur »miuerfàle cft quare & demó$tratio jmelior:magis.m.
palem eius materiam declaret. -
cauf? & ipfius propter quid,eft:praeterea yfq; adhoc qu£
rimus propter quid & tunc opimamur fêire, quándo non
De comparatione demonſtrationum vniuer fit aliquid aliud quäm hoc fáétum aut exiflens : finis.m.
falis & particularis. Cap. 2o. termimus ipfum extremum, iam fic eft. /^t cuius gratia
vemit?yt accipiat argétum:hoc autem? vt reddat, cui de •
Vm verò fit demonstratio hec quidem vniuerſali bet:hoc autem?neiniuiiitiam commitat.c… ita proceden
( ter,illa verò fecundum partem, & hæc quidè præ tes quando mom amplius eft propter aliud педие alterius
dicatiua,illa veròpriuatiua, dubitatur ptra me caufâ propter hoc,ficut finem dicimus veniffè,&- eße,&-
liorfit,confimiliter autem & de ea quæ demon$trare di fieri et tüc cognofcere maximepropter quid venit, fic au
citur,cº-deducentead impoſsibile demonſtratione. Tri temfimiliter fè habet in omnibus caufis,& ijs,quæ fùnt
mum igitur cófiderabimus de vniuerfali & particulari. propter quid,im ijs verò,quæcumq; fümt caufæfic,ficwt cu
bocautemcum declar:uerimus, & de ea qu£ monftrare ius caufà,fic mouimus maxime &- in alijs: igitur tunc ma
dicitur,& ea quæ ad impoßibile, dicemus. Videretur xime fcimus quädo mó amplius infit hoc,qiioniä eft aliud
igiturfortaffeäliquibus ita confiderantibus, eam fecun quando igitur cognofcimus,quod quatuorexteriores funt
dum partem effe meliorcm:fi enimfecundum quam magis æquales,quoniã æquicr',adhuc deficit, propter quid æqui
fcimùs demonstrationcm, melior eft demonßratio ( hæc crus?quoniam triangulus:& hoc quoniam figura retfili
.n.eft virtus demon$trationis:)magis aüt fcimus vmum mea:fi aüt hoc,non amplius propter aliud erit, tumc maxi
quodquecumipfumfciamus fecundumfe, quâm quando me fcimus,et vniuerfàle eft tüc. vniuerfàlior igit melior
jècunäum aliud,vt muficum Corifcum, quando quòd Cori eft.Amplius quæcumq; magis particularia fùnt in infimi
fius muficus eft,quäm quädo quòd homo muficus eft,fi ta incidunt, vniuerfilia verò in fimplex & terminum:
ìmiliter autem &-in alijs. Vniuerfalis autem, quod aliud funt autem inquamtum autem infinitáq;iidem móßibilia,
non,quòdipſum còtingi ”nfirt,) quòd equierusſed inquautum autemfiniunturfcibilia, ijiquantâ igitur vni
quödtriangulus,que verðfecundum partem, quodipfum uerfalia magis fcibilia,quàm inquanti particularia , de
mon$trat.fi igitur melior quidé,qu£ fecundü ipfùm, talis mon$trabilia igit magis, qu.c vniuerfàlia fùnt : demößra
autem qu£ fecundumpartem, vniuerfali magis,& melior bilium veròmagis,magis eft demonftratio,fimul.m.magis
quae
 !. In Poſter.Analyt. Ariſt. I49
quæ ad aliquid exiftumt, melior itaq; e$t vniuerfalis quo Amplius fifit quaedam ratio vna,& non aequiuoca Ad fecundă
miám & magis efl demóftratio. JAmplius f eligibilior fit tio, vniucrfalc crit nihil minus quibufdam fecundum
illa fecundum quam hoc &aliud,qüám ilia,fècundù quâ partem fed magis. Probatur, quoniam vniuerfalia
hoc fòlum mouir,qui verò pniuerfàlem habet , nouit,&- incorruptibilia in illis funt', particularia corruptibi
quodfècundum partem,hoc autem vniuerfùle non nouit, lia magiš.
Neq; vna neccfsitos cft opinari,efle hoc præter haec; Ad tertiam
quare & fic vtiq; eligibilior erit.JAmplius autë fic,vni quoniam
uerfale.n.magis fcire e$t eo quod mon$tratur per mediü magis cogit vnuu, oßendunt. P:obatur, quoniam nihi
in fubftantijs quàm in alijs, que non ali
quo eft prºximius principio, valde autem proximum eft. quid {ignificant,fed quale,aüt ad aliquid,vnde demon
immediatum, hac vero principium.Si igitur qu« ex prin ftrationon ett dcceptionis cauf,fcd male audiens.
cipio eft eâ quae mò ex principio,aut qùæ magis ex princi Demonitratio vniuerfalis potiorest particulari. Pro
pio eft ea quæ minus certior eft demonftratio,eft autê ta batur ſeptem medijs à priori, primo, demonſtratio di
lis,qug vniuerfalior,mellor ytique
> фие еeffet vniuerfalis, ve cens magis caufam & propter quid,eft potior. Demon cőcluſio ve
luti fi oporteret demonfír.ireajde d,per media,in quibus ftratio vniuerfalis dicit màgis caufain & proptcr quid f3
b,c:fùperius itaque b,eß.quafe qquæ per hoc vniuerfalior ಳ್ಗೆ ularis.«rgo pröbatio inaioris, quia demon
, • eft.Sed ex ijs,quæ di&ti fùit,nonnulla logica fùnt,maxi ratic clt ſyllogi mus demonſtratiuus catiſæ &, pro
me autem miamiffum,qund writ.erf.lis ef? potior quo pter quid.probatio minoris.quoniã vniucrfalc cft ma
• miampropofi:ion;i;n prioremi quidem habentcs,nouimus gis cauſa probat quoniâ cui p ſe paſsio per cineft.cau
quodammodo & pofiri rem & habemus potentit,vt fi faclt vniuerfale autcm ef pfimum,cui pa(sio per fc in
qui h^tjt , qüod ömná triahgulis h.ubet trcs di.obus re cit crgo vniuerfale magis caufa eft.
Sccundo tunc maximc fcimus, cum non eft pp quid
flis æquales noui: quodāmodo e equitrurem,quòd dud alitici.Vni, eiflc autem clt trinc.ergo vniucrfali$eft po
' bus reíiis e$t potentia,& fi iiom mouit æqutcrurem quòd , lior:pr« batio maioris, quoniâ , fque ad hoc quaerimus
triangulus fit, qui vcrò bau£habet prcpofitionem, vni propter quid, & tunc opinamur fcire cum non fit ali
uerfale m;ilio modo mouit,neque potentia,neque aétu. Et quog-i d proptcr quid,aut qbod fiat, aut quod (itä
vniuerfîliô quidcm intclligivilis eft, fèd particularis im lioc.Dcclarâtur exéplariter in caufis finalibu$, quibu$
fenjim, definit. Qi:od igitur vniuerfàlis melior ea, quæ `quo ad hoc fimilcs funt caufae, reliquorum gcnêrum.
fec mdum partem,tot τοῦis diéia fint. -**' Mincr dccla- atur cxemplariter in æqualitate angulo
rum,qui ſunt extra.
. Summa huius capitulihaec eft. , ' Tertio, magis demonftrabilium magis eft demon
Diuifo P Voniam demon[trationum ,alia voiuer(alis, alia [trátio,vniuerialia f nt magis demonftrabilia particu
poſitiua. particularis alia catcgorica, alia priuatiua, alia laribis, crgo dcmonftratio vniue falis ett magis & di
&sclulio fal -
fa. °- oftenfiua,a!ia duccn$ ad impofsibile.Dubitatur gnior.Probatio maior s,quia quæ funt ad aliquid,timi
fecundum quam!:bet combinationum,quæ fit potior, liter magis funt.Probatio minor's, quia (unt magisfci
& primo de prima. ' ', " . bilia.probatur,quoniam vniucrſalia vttic finita t,par
prima rõ. Dcmóftratio particularis eft prior vniuerfali.proba ticulária autem infinitant.probatur, quoniã vniucrfale
tur dupliciter primo fic.Demonftratio,fccundum quấ tcndit in fimpicx & finem, fecundum particularia verò
maxime fcimùs,cft potior. probatur quoniam hgc cft in infinita proceditur.
virt* demößrationi, fcd fm particularé magis fcimus, .. Quarto,dcmonftratio,fecundum quam hoc &aliud
crgo.probatur minor, quia imagis fcimus cùm aliquid cognofcimus præponcnda cft e,fecundum: quâ hocfo
cognof. imus fecundum ipfum quàm £m aliud. Decla ]uñn tio'imus,f&d cogtiolcens vnit cifalecognouitctiá
ratur exemplo . M.gis fciinus Cörilcum cflc muficum particulare,& non econuerfo.ergo &c. .
fcié es plum «fic mùlicum, q fc êtes hoien effe mu Quarto, demonftratio cx medio pi opinquiori im
ficum:fcd fecundum particularem {ci nus fecüdum ip mcdiato principio eft certior ea, quæ clt per medium
fum, & fc, urdum vniuerfalem fcimus fecundü aliud, diftans, fed dcinonftratio vniuerfalis magis cft hmói.
Secunda.
Dcclaratur cxcmplo fecundum.n.vniucrfalé fcimus,9 crgo.Apbatio maioris. Demóftratiocx Principio Pri9r
aeqnilatcrus habct tres, non fecundum g, æquilaterus, clt ca,quæ non cx principio.& quæ magis cx principio
ſed inquantum triangulus.fect ndúvero particularem, ca inunus. Declaratio minoris in terminis A primo : D
quoniam ipfæ æq iliterus slt habens tres.Secundo fic. tcrtio,BC mcdijs fubordinatis, ita quod B vniuerfalius
Tertia. -
I)cmonftratio potior clt quæ cll de c(ïe, quàm quae 'fit. Scire pcr Bsrt magis. …”

de non cffc & proptcr quam non erraditur, quàm pro Sexto quoniam ha5ës propofitioncm vniuerfalem,
pucr quam errabitur,{cd vniuerfalis cft dc co quod ctt fcit quodammodo pofteriorem, & habet potcntiâ:ha
minus & facit opinioné falfam,crgo &c. probatur mi ibcns autem particularem, vniuerfalcm nullo modo co
nor quo ad ptinìam partem qüa§niucrfàle non cltali gnouit,neque potcntia,ncquc actu. . . . --

quid Praeter fingularia.quo adfccundam vcrò,quia de Scptimo,quoniam vniuerfalis intclligibilis eft.parti

montt'atio vniucrfalis facit opinari cflc aliquid hoc, cularisautem in fcnfu perficitur.
& quandam naturam hanc in rerü natura, prgter parti
cularia, quoniå demonftrat dceo quod ett analogum. Scries autem hæc eft. -

quod ncque hoc,ncque illud eft. '
RefponGo Primum quidem nihil magis in vniuerfali j in par
ad primam. :icular ratio eft.Probat,qfh (iue pafsio (it propria triã
gulo,ốc dc Inferiori monítrctur, fue nó fit propriatriá
gulo & de co monftrctur, non fit cognitiòfccundum
quod ipfum,neq; demonftratio vera.ted magisfcmper
cognouit,cognolcens vnüquod; fecundü quod vnum
quodq; eft.Si igitur triangulus in plus elt, & vnâ ratio
INTEN DEN s de comparatione demonftrationum
tractatum faccrc,inchoans in hoc cap.lllü, quatuor fa
cit primo ponittriplicem demonſtrationum combina
tioncm, mouens trcs quaeftiones.fccundo primam qug
ftionem prolequens tribus medijs,quorum, duo in fe
cunda ratione includuntur,ad partem falfam arguit:tcr
tio foluit dictas raticnes, quaito paité verä feptem ra
tionibus confirmat. -

ncm habet & omni triangulo incit habcre trcs,&c. nò
inquantum æquilaterus,lcd inquantü triangulushabct
ti cs.acpcr hoc ſcicnsvniuerſal ter, magiscognouit ſc
cundum quod ipfum quàm fciés particularitcr.potior
itaquc vniucrfalis cft particulari.
Quae dicatur demonflratio vniuerfalis , & qua ratione.
• Iica terminos huiusprimg jltionis aduerte, 9 ali
qd dicit vniuerfalc vel partiçulare dupliciter. Vno
modò vniuerfale quidem,quia eft vnum in multis & de
multis. Particularcvcrò quia elt vnum numero: & fic
Tho de Vio in Pot. k 3 devni
 I5o Thom.à Vio Caiet.Comm.
devniuerfali & particulari Porphyrius traćtauit & nő eſſeëincorruptibilitaspoſitiua,vniuerſalia aút,vt ſupra
eft ad propofitum noftrum,quóniá demonftratio ngn probatum eſt,non ſuntincorruptibilia poſitiue,ſed ne
dicituf vniuerfalis vcl particülaris, eo quod vt defu gatiue,ad euidcntiam autem huiusdubitationis primo
bie&o,quod c(t communc mu!tis, vel de fubie&io vno dcclaratndi funt termini & fenfus refpönis. Ariltotelis. circaCap-9.
fecundum, numerum. Demonftratio cnim cócludens & deinde relpondendü obicëtis.Tcrmiini fùnt,vniucr medii
Cut C.J. C. C. : :
Ifochelcm habet tres particularis eft,& tamê Ifocheles fale,particuläre, crit feu eft,& imagis. Qui crgo tcrmi
de multis prædicatur. - . .” nos ifi refpónibus oportet cé conformcs tcriìinis obic
T.c.11. Alio módo aliquid dicitur vniuerfale,qa cft adgqua ctionibus poſitis, vt euitet equiuocatio, vniucrſale &
tum illius prædicatum & vt fupcrius in cap.5.dc vniuer particttlarè in hac refponfionefurnuritor primio módi
fali locutus fuit Ariftotelcs.& hoc modo áccipimus hic ftin&tionis fuprapofite, vre. f. pro co φ'vìù'imrinultis,
vniuerſalc.cx tali ſiguidé vniuerſali demonſtratur de & particulare pro eo quod eft vnum numcrè dcmori.
monftratio vniucrfalis illa quæ demon[trat pafsionem *ftratum, nec fumitur hic vniuerfale pro aggregato cx
de eiusadaequato fubic£to, vt habere tres de triangulo. vniuerfalitate : quoniam de talibus fionttijjt- demon
& pcr oppofitum illa dicitur particularis dcmóftratio, {trationes (fcd pro ipfa refulta tamcn conditione vni
quae dcmonftrat pafsionem eius inadæquato fubic£to, uerfalitatis,vt conditione (ine qua non.i.pro ipfì quid
vt habcrc tres,&c. dc Ifochele. . . . i. -
ditatc formalitcr fumpta. de túlibus. n. vniuerfalibus Cap 9.
Penes quid attendenda fit dignitas demotißratioiiis vniuer fcicntia eft vt fupra diximus: £le autcm, quod figni. poft medii
- ~ falis fub particulare. . . .. . . .. ficatur per li eſt, in propoſito ſumi poteſt dupliciter. circat.c. ::,
„Vno mod» pro effé quidditatiuo. Alio modo pro efle
C Irca refponfioncm ad primam rationem áduerte a£tualis cxiltentiae.Mlagis talc quoque fumi pótclt du
A primo, quòd ila prima ratio ex malo intellectu ti plicitcr.vno modo linipliciter ìlio modo quo ad hoc,
tuli quaeſtioni procedcbat.concluſit ſiquidem vcrc, p iputa demonftrabilitatém,vcl fcibilitaté. Ad percipicn
dcmonftratio particularis eft prior vniüerfali rcfpeStu dum igitur fcnfum diétorú Ariftotclis oportet aάuer
fubie&ti particularis,& tamê côncederc dcbcbat, quòd tere,q^ cóclufiofua e(t vna comparatiua, & quòd com
demonitratio particularis cēt ſimpliciter potior vniuer 'paratio non fit inter idcm & feipfum, fedinter di(tin
fali.nó.n. quæritur hic,an rcfpe6tu fubieéti £>rticularis &ta. Et quia & vniuerfale & particulare non diuidunt
vna fit potior alia.clarüfiquiáé eft,q, perfeétius fcire fa rcm diuerlificanio eam, quemadmodum differentiæ
čit fubicétum particulare effe tale, puta Ifоchclem ba diuidunt naturam genericam multiplicando cam, fed
bere tres;dcmonftratio particularis,quàm vníuer[alis vt modi vnius & eiufdcm rei.eadem fi quidé natura nu
faciat,quia illa facit illud fcire in a&tu, hgc in potcntia: mana eft, quæ modum vniucrfalitatis& particularita .
fed qüíritur fimpliciter quæ fit potior.Adueftc fetun tishabet:ideo còparatovniuerſalisad particulare non
do, j quia ratio illa nôquàm affùmpfit quòd deniöltra eft accipienda,vtintcr duas res:ficut intér hórnineun &: ,
tio particularis faciat [circ fccundú q, ipsü, fcd 9 facit boué,nec vt interidem et feipfum, quia periret natura
fcire quoniam ipfum.f.particulare éff talc, vniucrfàlis comparationis: nec vt inter includens & inclufum, tü
autem facit fcirc non quoniam ipfum ctt tale, fed quo quia vana eflet comparatio; tum quia vnus modus non
niam aliud.ſ.eius ſuperius cſt tale: Aritt. vcrò reſpòden includit alium,fcd vt inter rcm fub vno modo & fcip
do tranfijt(ad fecufidum quodipfum ) & mutaré vidc 'fun fub alio modo. Ad pcrcipicndurn autem line erro
tur terminos argumcnti, propter hos inquipoffet for re comparationem inter A ſub C modo, 8 ſeipſum A
te alicui vidcri fiinus benè Afittotelem foluiffe.Scd ob fub D modo,nó oportet infpicere quid habeat A C cx
hoc neminem turbari decet:quia fcire quoniam ip{um A:(ed quid habeat ex,velfub C,nec quid habct A D ex
non particulare, fed abfolute, & fcire £m quòd ipfum A:fed quid ex vclfub D. Aliter comparatio non habe
cx additionc fe habét.& pofterius includit primum:& ret fundaméta diftincta,vt habet, quioniam A idcm eft
addidit,& proptcrea dcclarâdo 9 dcmóftrátio vniucr in vtroq; Et fic ad vidcnduin, an vniucrfale magis fit j
falis facit fcire Íecundum quodipfum particularis auté particulare Intuendum cítvniuerfalcvt vre, modo ta
non,ſufficienter inſinuauit p demonſtratio vntucrſalis mcn dcclarato.& fimiliter particulare vt particulare.
facit fcirc quoniam ipfum,licet nö faciat actualitcr fci Intucri auté vniuerfaie,vt fic in propofito, nihil aliud
re qm ipſum particulare eſt talc.& per hoc argumentù cft quàm loqui de ipfa natura, quæ vniucrfalis dcnomi
fatisfa&tum eft,quia iam habctur,sp non attcnditur di natur formalitcr.vt de homine in eo quod homo & nó
nitas demonltrationis pcncs fcirc, qú ipfum particu vt hic. hoc cnim eft conspiccreip(am non coiifpeétis
áre eft tale, fcd quoniam fccundü 99 ipfum fcire facit. indiuiduantibus conditionibus. Intuer autem párticu
Num vniuerfale magis fit quam particulare, eo quod &pcor lare(vt fic) eft intucri naturam ip(am vt coniunëtâ con
ruptibile fit.
C. rcfponfionem ad fecüdum datam, vbi dicitur, ditionibus indiuiduantibus, Vniuerfale ergo magis ef
-

fe quàm particulare,i.hominem magis effé quàm for

, q, nihil minus vniuerfale crit particularc, fcd ma tcm,& bguem quàm hunc bouem,&c. fily cffe, intel
gis. Dubitatur,an vcrum fit, vniuerfale magis cfic quã ligitureſſe actualisexiſtentiae,& ly magis, dicat magis
articularey& quantum valeat ratio huiufmodi addu fimplicitcr,falfum eft,quoniam cxiftcfc particulariùm
čtaab Arittotelefvniueríalia incorruptibiliafunt. wi eſt primo & ſimplciter,ticut & generari.Vniuerfalium
detur.n.99 particulare fit,quoniam particulare habet ef autem fccundario per particularia.f. (icut & gcncran
{e fimplicitcr.vniuerfale autem habet effe fecundú qd tur & corrumpunturygenitis & corruptis particulari
.i.intcllectuale,fcu obiectiuum, fecundum doctrinam bus.Vñ in prgdicamentis loqués de cflê aêtüalis exiften
peripateticam non ponente vaiuerſalia ſubſiſtere.Ma tiae Arifto.dixit,Deftru£tis primis fubltantijs impofli- Cap. de
É;.
gis autem effe conftát habens cfle fimpliciter j habens bile eſt romanereſecundas, quaevniuerſales ſubitantiæ
elſe obicºtiui,crgo &c. Præterca in particulari inclu ' funt.Si aütly magisdicafmigis quo ad hoc, puta fub.
difvniuerſale actu,& non cconuerſo. & conſequenter tilitatem,loquendo ctiam dceffeâôtualis exifíentiæ, vc
quicquid effe e(t in vniuerfali clt in particulare & non rificatur,9 vniuerfale fit magis particulari ad hunc1cn
cconuerfo.ergo vniuerfale non clt particulare, fcd po fum,quia vniuerfale magis cit fecundü cxtenfionem j
tiuf.ecóuerfo.præterea quod aut nihil eß,aut poftcrius tingula particularia:& talis cxittétia vniuerfalis magi§
particulari,non magis cit ipfo particulari,fcd vniuerfa confert demonſtrationſ & ſcientig jexiſtenti e ſingu
ic aut nihil eft,aut pöfteriusclt,vt dicitur in primo de lariù.bos n.diuturnior cſt quàn linguli boues, & Iาร 1
T.c,8. anima ergo&c. Similiter videtur 9 ratio illa Ariftote gis prodcft fcicntiae cxiltétiîbouis jiinguloruii). Hic
lis,non cócludat,quia incorruptibilitas argucns magis icnlus,licet fit verus,non tamcn in iüdicio mco c;i;nté
[ \ly
 In Poſter.Analyt Ariſt. I5 I
tus ab Arißot.Si autem fumarur y efTe, pro efTe quid tione particularis eſſet in potétia cognitio vniuerſalis
ditatiuo qualitercunq;fumatur(iy magis)verù eft vni Ad hoc dicitur, p di$tú Ariitotelis elt (implicitcr ve
uerfale effe rnagis pa ticulari,& intentum ab Ariftotc huiuſm argum
rum,n ee odi
lc.Verum quidcm, qfh rationem quidditatiuam ipfius Primum fiquidem dcficit, quoni enta cogunt ad oppoſitü,
am aliud eft, id quod
vniuerfalis particulare non habet nifi quia vniucrfale eft vniucrfalc claudi a&tu in particu lari,& aliud cft vni
participat.impofsibile eft aìt y participans habeat ma particulari.Ad primum.n.fufficit rem
uerfalc claudi in
gis rationé formalé illius cuius formalis participatione fignificatam pcrnomen prime impofitionis illius vni
eft talc. Vnde quia Sorteshois rarionem quidditatiuâ ueríalis includi particulari,vtres fignificata per ly aíal,
non habct,nifi quia cft hö,impoßibile eft q, magis ha in homine clauditur.Ad fccundam autcm requiritur,
bcạt eflequidditatiuum hominis quàm hổ quoniấ nố g) res illa vt habetactuin vniuerfalis, i. diltr:buta clau
quia eft hic vcl ille,fed quia elt homo,effe quidditatiuü . datur in eq.vt q, omnc animal fitin homine , prirnu'n
humanü habet nihil crgo minus vniucrfale quam par. uidcm eft verum & non ad propofitum. fecündü eft
ticufare eft fccundum eflc quidditatiuum, fcd magisé, នុ៎ះ & eius contradictorium affirmatum eft ab Ari
-

quanto in corruptibilia in illis funt. Quoniam. n. cflè ftotele

quidditatiui conditionesfuntfixio,immobilitas, &cer , & cft ad propofitum quoniam ad cognofccn
dam hanc,T riafigulus habet tres,vt vniuerfalem, fiuc
titudo,& particularitati coniunctum incertum & va priori(tice,fi pöfter iorifìicc(quos demonti ratio exi
riabiabile atq;corruptibi!e eft,quia materialia funt qm git)no fufficit ue
n
nia particularia,quorum habemus fcientiam, & vt fun vt patet.Secundum autcm cogncf cerc hanc, Ifochele habct tres,
dat vniuerfal:tatéinuariabile & ce:tum eft, idco nó fo phyſic dupliciter.p deficit ex ignorantia fneta
e rimo quia
}um nihi! minus vniucrfafc effe, quâ particulare dixit, tetitia loquatur Ariitoteles.fecüdo nò aduertit de quali Poe
quia mcminit quid
ſed magis quanto incorruptibiliora funtipſavniuerſa fit proprie ele in potentia, procedit figuidé argumen
lia, infinuans cx hoccĤc qûidditatiuum.ibi magisinuc tü,ac fi Arift. loqüeretur de potentia logica, aut de po
niri,vbi £m proprias eius cónditiones inuenitür quàm tcotia pnyſica quacunque, cum ti Ariſtot-loquaturde
vbi cxtrancis coniunétum cft.Quodautem taliter inue potent
ia phyſica actiua volens particularé eſſe in acti
niri quidditatiue rhagis profit fcfcntiae,non eft opus de ua potenti avniuerſalis, & non cconuerſo, qſmvniue ſa
clarare. Intentü autém ab Ariftotelé hunc eflefénfum lis éft fecun naturam præmifla ipfius particularis
patet,tum qufa hoc modo dire&c& vniuerfaliter vni includens in dum fe rhediu m,quo pa(sio de particulari con
verfalia magis magnificantur, tum quia cx tali vniucr cluditur. conftatautē 盟 ęcundo Phyfic
{àlium dignitate pçripatcricg demonftrationes nobili miſe in genere cauſe efficientis conclu у orum,» ¶ፇ circa.t.
q» !præ- Ém. c. 3 t
S. ris.
tantur. Ad primü ergo non oportet aliter fcfpondere ſionem interut ,
quia proced iuxtá íimu fenfum
it m .id £j qüoq; iam &g nihil cft cfficicfis fug caulæ effectiue,fimilitcr cffe
dictum cttq, hic nón lòguimur dcvniuctfali & parti in 5otentia aliquod nö propriedicitur omnc illud, qd
culári.vt vnú includit rcliquú,fed dc eis,vt diftinguun quotcunq;& quibufcüq;auxilijs pót in illud duci,fed
tur modo declarato.ficer.fi.narura particulaiiincludat þvnico tm mótore eget vt deducaturin aćtů, vt dici-r •C.? •
ûur.9.Mctaphyficg.& proptcrea qua fciens vniuerfa
totü id,quod eft natura eadem forfinalité* fùmipta,non lem propoſitionê vnicatm mutatione pôt particularé
tiincludit modum illttm,fed oppofitùm ponir,neccft Isiré agìofccndo.f.illud particularc cóntinerifgb tali
idcm natura vt particularis, & fi$tura vt vbiuerfalis furi vniucriali. Sciens autcm particularcm propolitionem Т.с.3 г.
damentalitcr.i.vt vniformaliter fumpta.Ad tertium di
citur,9 non militataducrfusintërum no{trum, quoniã non vnica,fed multis cgct cognitionibus ad cognofcgn
Ariftot. ibi loquitur de toto coniunéto f. re vniucrfali, quin vniucrfalc, vt fic : tum quia induétionc opus eft,
fum quia,vt dictum fuit in c. 5. ctiam fi omnia Particu
hic autem loquitur defi:bftrato, vt fic cuius fignü clt Iaria effent nota adhuc non cflct notum vniuerſale ſc
9 ibi dixit,aialvniecrfJlc nihil cft. hic autcm vìuerfa
His tantuin nomine vfus cft.Ad id veró,quod contra ra : cundum fpeciem,fcdfccundum numerum tantü.ideo
tionem obijcitur,dicitur, Pét Incorrnptibilitas negati merito fciens vniuerfalcm dicitur icirc particularcm in
ua arguit dire&c perfcétiórem inodù ipfius effe qüid potentia & non econuerto. - - -

ditatiui dc quo loquebatur Ariftot.vt ex di&is patct,&
indirećte arguitdiuturnius cíle ačtualisexu(tentig,qfm,
fi exfe non Corrumpirur in aljs exiftens,corrup-ovno
faluatur in alio,quod particularibus non conuenit.Pro
ptcr quod Arift.in litëra non dixit abfolute quanto in
corruptibilia funt,fedaddidit in illis,quafi dicerct,quo
niamºniuerſalia in particularibus poſita corruptibili
busjncorruptibilitatem fecundü fe fcruant,& illis diu
turnicrafunt, magis fcccndü effe quidditatuum funt,
& quodammodoſecundum eſie actualis exiſtentiç.
Num habens particulare habeat ipfum vniuerfale.
C Irca quartam & fcxtam ratiofies dubitatur.Quia
falfum vidct effe quod habens particularem nóha
beat vniuerfalem in aétu,neq; in pótcntia. Quod cnim
cognofccns particulare cogniofcãt vniucrfale in actu,
Probaturexeo,quòd vniuerfale aétualiter clauditurin
fuo minus vniuerfàli,quod particulare dicitur, tam in
terminis, quàm in propofitionibus. iii Ifochele enim
gláuditur triangulüs,& in hac propofitionc, Ifochclcs
habct tres clauάitur ifta a&tu,Triangulus habet tres,
vt Patet poncndo diffinitioncn) loco nominis, &c.
Quod autem fcicns particularcm, fciat vniuerfalem in
Potentia,probatur cx eo quòd vniucrfaliorisnotitia cx
minus vniuerſalibus colligitur.ſicut vniuerſalis ex par
ticularibus:impoſsibilcautem cſfet exinferiorum con
ucnicntiafuperioris notitiam acquirere, niti in cogni
C 1 R ca feptimam rationem dubitatur, quia Arift.
videtur cgredi limites propolit, tractat.n. dc dcmon
stratione vniuerlali & particulart, quarú vtraq:intellc
&tu côfpicitur,& ab eo fit & dcfccndit ad Pa* ticularia
fenfibilia, quod vitiofum cffe videtur. Au hoc dicitur
9 Ariit, à propofito non rcccfsit. fcd vtrique rationes
adunans,fiçut éx modo generationis particularium cx
vniuerſali & proceſſus ad vniuerſale à particularibus ,
tertiam rationem conlecit,quia partitió ducit in infini
ta, collećtio aūt adunat & finii,ita núc ex terminis vint
uerſalis proceſſus vt fit & particularisvt fic, vniucrſa
lem magnificat.termini liquidem Particularis Procef:
fus, particularia fcnfibilia funt. Ad quæ cum Pcruentü
fuerit non amplius particularizari pòteft dcmóftrati9,
tcrmini autcm vniucrfalis proccffus, vt fic vniucrfalia
oportet cfle quae intel'ectu confiftunt, non eft igitur
extra propoſiti tcrminos vagatus .
Dc côparatione demonſtrationſ affirmatiue
& negatiue & ducétis adimpolsibile.C.2 I•
Vodaät demófì dignio
ratiua fit rpriuatiua hinc
( ! manife liú fit.n.bgc demótratio inclior(alis ef
de existentibus que ji expaucioribu petitio
) s
mib',aut fùppofitionib',aut propofitionib'.fi.m.not£finit
litersi: celeri” cognoſcere per b.ts ineria,bocaiit eligibi
lius.ſ.Ratio ait propoſitions, luod nellor, iea minori
Thom. de Vio in Pot. K 4 bus,
I52 Thom.à Vio Caiet. Comm.
bus,vniuerfàliter haec e$t:fi.m.cófimiliter eèt, quod e$t, adimpoffibile, quare & quæ hac melior prædicatiua, ef?
mota efe media,priora notiora efSét. Si demoJtratio qui mamfefium quòd & ea quæad impoffibile eft melior.
dem per media b, c, d, quod a,ipfi e, ineft. quæ verò perf, Summa huius capituli hæc cft.
c,quòd a,ipfi d.Comfimiliter itaq; fe babet,quòd a, ipfi d, Dណ្ណ affirmatiua dignior eft demonltra
1.concluſio
ine$t,&- a,ipfi e,quòd a,ineft ipfi d,prius motius ejt quàm tione negatiua,probat quinq; rationibus. Primo
quòd a ipfi e,per hoc.m.illud demonflratur,credibilius au fic,demonftratio exminoribus quæftionibus, aut fup
të eft id,quod eft,per quod igitur demonftratio, quæ per P9fitionibus,aut propofitionibus(alij, cifdcm cxiften
pauciora,et melior alus efem existentibus, amba igit tibus)eft digniorea,quae ex pluribus ef::dcmonftratio
ά- per terminos tres & propofitionesduas mjtrant:fed affiimatiuá eft cx mihoiibus j negatiua, crgo maior
baec quidem effe aliquid áccipit, illa verò & cffe & nó ef probatur dupliciter primo,qa ſi ſunt vtrobiq; ſimiliter
fe aliquid,perplura igitur,quare & peior eft. Træterea hota,velociùs cft cognofccrêper pauciora.hòc aütap
quoniam monftratum fuit. quòd impoffibile cft,vt vtriuf Pctibilius cft,&c.(£fa Apbaffjppdnédo mcdia.f.ciufdé
que existentibus priuatiuis propoſitionibus fiat ſyllogiſ ordinisſimiliter eſſe cognita & priora eſſe notiora, qin
mus,fcdhanc quidem oportet talem, illam verò, quòd demò[tratio cx pauciofibusécx prioribus, & cófèquê
incft.Amplius ad hocoportet hoc tccipere,praedicatiua* ter cxmagis cogno(cibilibus, qm credibilius cít per qdº
r.
.m.(auéta dcmon$tratione )ncceffàriû e$t fieri plures,pri Iit ex prioribus Quod
demonftratu aüt demóflratio ex paucioribus
& notioribus declaraf in terminis dua
uatiuas verò impoßibile eft plures effe vma in cmim /yllo rum dcmonftrationum primae.Quarum a elt primum:
gi/ino.Sit.n.mulli in exiflens ipjùm a,in quoipfùm b,c,ve c, tertiü:b,c,d,tria mediâ pofita fub a,&fupra e, ita qd
ro omm imexi$tès ipfi,m b, fi verò oportcat rurfùs auge fcala fita,b,c,d,c.Sccundùm autem demofiftrationis p
re vtrafquc propofitiones,medium inijciendü,ipfius qui Paucioraa,Primum,d,tertiü, b, c, duo media funt: ita
dem a,b,fit d, ipfius vero b,c,e:e, quidem igitur mamife gP cala eta,b,c,d.Manifetú et aút q, imiliter fe ha
ftum,quòd eft prædicatiuü,d verò de b, quidem prædica bent concluiones vtriufq; demontrationis & q con
tiuum,ada, verò vt priuatiuum ponitur:demum de omni clufio fecundæ eft prior cóclulionc tcrtig cum fit illius
b,a,autem mulli oportet eorum qu£ d,imeffe:fit igitur vna principium (Vel £m aliam litcri)fecunda dcmonftra
priuatiua propofitio, que eta,d. Idem veró modus & in tio in alijs formctur, ita q, a, fit primum,c,tertium,z,
alijsfyllogiſmisifemper.n.medium prædicatiuorum termi h, duo mcdio,& fubdatur. Manifcftum clt y fimiliter
morum prædicatiuum in vtraque,priuatiui autcm im alte ſehabent conclufio ſecunda. & penultima cocluſioto
ra priuatiuameceffarium eft effe;quare haec yma talis fit tius Proceffus primi,fed hæc priörvltima côclufione,
quia eft cius Principium,ergòconclufio fcdæ, quæ eft
propofitio,alia vero praedicatiug.Si igit moti*, per quod ex paucioribus,éprior ea,qeft ex pluribus. Minoraüt
mon$tratur,&- credibilius: mon$tratur autem priuatiua principalisProbai,quia affirmatiuâ accipitaliquidefle,
quidem per praedicatiuam:hoc autem per illam non mom negatiua verð efle& non effelicct vtraq;fit p tres ter
$tratur, priorigiturcº notior exifies & credibilivrme minos & duas propofitiones:Secundo quoniam expu
bor vtiq; erit.JAmpliu« fi principiumfyllogifmi eft vmi ris negatiuis nón potc(t ficri fyllogifmus, fed alteraaf
uerfàlis propofitio immediata: eft autem im monftratiua firmatiua opusett,&c.
uidê affirmatiua in priuatiua verò negatiua vniuerfa Tertio qiùdemonftratio affirmatiua eft prior &no
#. propofitio: firmatiua айt negatiнаprior & motior, tior & credibilior negatiua.probatur, qiii priuatiua p
propter manq; affirmationem ncgatio nota.Et prior afjir prædicatiuam,prædicatiua äüt per illami nó demóftra
matio quemadmodü &• ipfùm effè ipfù non effe: quare me tur.probatur,quoniã augmcntata negatiua demonftra
lius principiü momftratiue quā priuatiug, que vero melio tione ncccffe eft fieri plüres affirmatiuas Appolitiones,
ribus primcipijs vtitur melior e$t.JAmplius principalior, negatiuam vero vnam tfi in oifyllogifmo. declaratur
fine.m.móftrante mó efl priuatiua. Qj verò prædicatiua hocin ſecundo primg in terminisa,Primo:e, tcrtio:b
medio,d,mcdio mäioris,& c, medio minoris: nulia li
priuatiuamelior e$t planum quod & ad impoßibile du quidcm ncgatiua fiet propolitio,nifi maior Pfyllogi{
céte oportet aiit ſcire,que eſt differentiaipjariiſit itaq; miad maioré probandä,reliquae oësaffirmatiua funt 1
eorum quæ c,nulli imeffe ipfùm a.Sic igitur acccptus,often Quarto demonitratio viens dignioribus principijs
ſiua »tiq; priuatiua eſſet demonſtratio quod a,ipſi c, non dignior,(cd affirmatiua eft hmói:èrgo. probatiomino
ineft:quæ verò ad impoßibile ita fé habet,fi oporteat mö risqfh affirmatiuæ principiü eft vniucrfalis immedia
ftrare,quod a,ipfi b,nomine$t, accipiendü e$t a uneffè ipfi ta affirmatiua, negatiuae vero ncgatiua & illa elt prior
b,& b,ipfi g; quare côtingit a,ipfi c,ineffe hoc aùt fit no notior.dPbatur,qm negatiua paífirmatiuá nota clt, &
tum & confeffum, quòd impoffibile, non igit pót a ipfi b, rius eft effe jnó eflc,&c.Qùinto quoniãfinc dcmon
meffe,fi igitur,b ipfi c,confeffiim eft ineffe,aipfi b,impoß tratiua non eft priuatiua,fcd econucrfo,crgo &c.
fibile eft inefetermini igitur cófímitter ordinātur. Dif Dcmonftratiua ncgatiua oltcnliua eft,qu£ primü de
fert aüt vera fit motior propofitio priuatiua, vtrù quod tertio negatiue concluditpcr medium, à quónegatur
a,ipfi b,nomimeft,am quod a ipfi c:cum igitur cóclufio eft Primum,& affirmatur de tertio.declaratufin tcrminis
motior,quodmon eft quae ad impoßibile fit demonftratio, a,Primo:c,tertio:b,mcdio.
cú aút in ßyllogifmofit,demóftratiua É: natura aüt prior Dcmonftratio aüt ducensadimpofsibile cft,q pro ùuid.
eft,quòd a ipfi b,quäm quòd a,ipfi c,ine$t:priora.n.funt batverá negatiuá,aſumit affirmatiuäoppoſitä,&ſub
fumitaffirmatiuã vcrã,ốc infert concluíiỏnế,de qua no
conclufione,ex quibus eft cóclufio, eft aút a,ipfi c,nó in tũ & ccrtum elt9, fit impoſsibilis, & fic certificata ß
effe,conclufio,a, verò ipfi b,ex quo eft conclufio.Nó.m.fi mifla vna cócludit aflumptâ affirmatiuâ oppofitâ, prò
contingit ablatù effe aliquid,hoc eft cóclufio,illa veró éx . bando eſſe impoſsibile, 8 per hoc ibi oppoſiti negati
quib* sut,ſed hoc quidë eſt,exquoſyllogiſmus eſt,qui vti uá efleverá,&c. dcclaratufin terminisa, primo, c, ter
queficfe babet,vt aut totius ad partem aut partis adto tio:b,medio,ita quòd non cftnegatiua probanda.
tum habeat rationem,feda,c,& a,b,propofitiones mom fè Tcrmini quidem fimiliter ordinátur in vtraq;, fed
habèt ita interfe.fi igit,quæ ex notioribus &> prioribus differt quo & qualisfit notior priuatiua oppofitio,qm
melior,fùnt autem ambacex eo quòd non fit aliquid, cre quando conclufio eft notior, quoniam non cft, fit dc
qibiles fed quidë ex priori,illa vero expoficriori:melior monftratio ad impofsibile. cum autem qug verc nega
fimpliciter ytiq; erit priuatiua demonjîratio ea, qu« eft tiua Praemiſſa cit,notior ſit, oſtenſiua demonſtrato fit
declaratur
º
/
 In Poſter.Analyt. Ariſt. I 53
dcclaratur in terminis eifdem, ita.f. φ nullum B eft A clufio primg & concluſio ſecunde, & concludit,9 con
fit vera & vcre prgmifla fccundum fe, & illa, nulium clufio iccüdae cít prior.vbi non ita apparet,qüo fiocfe
Q clt A fit veiafccundum fe cóclufio illius fuit (iquidé ဂျွိုီ႔ို qüo fimiliter fe habeãt.Dcclaratio tfi ftat
illa maior negatione oftenfiua, & ilta condlufio eius,& icendo quód fimiliter fe.habent, non quo ad nume
deſtructioconcluſionis impoſsibilis in demonſtratio rum mcdiorum,fcd quo ad cgtera.puta 99 (unt cx prio
o ne ad impofsibile, vt clare patet,& conlequenter ibi af ribus & notioribus (ecundum naturam&c.& quòd nó
3. cóclu fio.* fumpta vt pra:mifla ad illain negatiuam probandam. infcrtur ex fimilitcr fe habere conclufio ergoconclu
* ... Demóſtrationegatiua potior ſimplicitcreſt duccin fio fccundæ ett prior, fed pper(ly fimilitcrfehnbere)
.. teadimpofsibile.probatur,demõlträtiocx notioribus declaratur y caetera funt päfia , & poft modum quia
& credibiliorbusdigniorelt negatiua ett hmöiergo. conclufio fecundg ex principium conclufionis primae
' ' probatur ininor, quóniam cum vtrgq; fint ex non èffe declaratur quòd cft prior. -

, credibiics,negatiua é ex priori, adimpo(sibile verò ex Quantum j. proceffus Arifto.probantis demonftratio

- - - ... Poftcriori. Probatur quoniam ncgatiua eft cx quibus nem ex minoribus abfolute procedentem digniorem efe
cít concluíio,adimpoisibile vcrò cít cx cõclufione.de ea,quae ex mineribus qualitátiue procedit.
claratur in terminis eifdem,& propofitionibus eifdem
.ſ.nullum Beſt A: & nullum Ceſt A: ex quartù prima
C Irca probationem minoris eiufdem rationis du
bitatur,qiii Arift.vidctur incidcrc in vitium figu
Rádet taci- Proccdit negatiua, & fçdaroburtrabitad impo(sibile. ræ di&tionis, quoniá aflumit& probat demonftratio
t» qöni. ... Non.n.li éx diftinéiione affirmationis verificari ne nem ex minoribus abfolute effe digniorem,& Poftmo
gatiuam contingit negatiua tita cft concluſio, & ca,tz dum dcclinat ad minorcs qualitatiue, vbi expreße mu
quibus infcrtur funt ex quibus, fed illud cli,ex quo fit tafle vidctur tcrminos qualitatis in qualitaté. Adhoc
fyllogifmi', qd fe habct ad conclufioné vt totü ad parté, di duplicitcr.Primo,g, maiorafsumpta ab Arift.con
illa ad ipfum vt pars ad totü. hoc aüt non conuenit illi ditionanda eft, ficut probatio minorisconditionatur,
nulü Ceft A rcfpc&u illius,nullü B cft Afed ecöuerfo. ita vt intclligatur ficp ocels fte,demóftratio ex paució
3.cácluſio. Quarc quoniam praedicatiuadignior clt negatiua, rib. qualitatiue eft certior: Affirmatiua eft hmói.ergo
& ea quæ cft adimpófsibilc prior erit. -
£n hoc nulla deccptio accidit proceffus. tfi Probans
• * Series autem hæc eft. maiorcm hunc fenfum nec tangere videtur, fcd fimpli
citer probat demonſirationcm ex paucioribus eſſe po
Der 1N1r Aprima quaeltione, reliquas excquitur, tiorem.Secundo di, Q Arift:breuitatiftudens fub ter
& primo im vnica còcluſione quinq;rönibus firmata, minis quititatis qualitatiuos ſubſumfit,non vt quali
fcâo tertiâ oftendens quid fit demonftratio negatiua, tatiui funt,lcd qiiiexeis quantitas cognofcitur maior
quid ad impofsibilc,in quo conucniant& différant & vcl ininor &c.& confequenter nullum fuit in eius pro
concluſioncm reſpontiuâ vnica röne roboratam,exclu ceflu vitium, fed fubtilisbreuitas. Qgod autcm ita fit,
dendo quandâ contra 1ónem cbicctionem. & licet ex gr.f.demonftratio ex pluribus in qualitate fit ex pluri
clufio róni infcratur ab Arift. fcparauimus tí eam,vt bus in quantitate & expaucioribus ſecundum qualita
clariusvideat quod df. vltimo tértiâ conclufioné adie tem fit expaucioribus fimpliciter, & confequenter Qº
cit, affirmatiuam demonſtrationé & extollcntem,&c. affirmatiua demonftratio, quæ conftat ex affirmatius
Aane C1 Rca primamrénem prima concluſione aduer tm fit cx paucioribus,ốc ncgatiua, quæ conſtat exaffir
te,q, ideo dupliciter formata cft, quia difformiter ha mativa & negatiua fit ex pluribus fic manifeftatur. Ad
beturin ductlistrantlationibus. litera fiquidem cóis, probandumTpræmiffas demonftrationis afarmatiuae
quâ fccutus cft ét Albcrtus, primum fenlüm oftendit. hon poffunt affumi,nifiea, quæ infunt per fe in primo
Litera autem, quâ expofuit S.Tho. fm fcnfum habet, vel in fecundo modo,antecedétia.f.& cófequcntia.qfh
quem & habet tranffatio quædam. cui cxdiuerfislocis oés premifle affirmatiux funt. Ad probádum aut prę
perpendicxpoſitionem S.Tho.vcrbaliter conformio mifas negatiuae demontrationis,qm vna Prçmifla cít
fenì cffc j communé. Dico aüt hoc, qfh penes me ha affirmatiüa oía fupradiéta contingit fumere,quoniam,
beo quandani tranflationem, quæ nilifciptorum arbi verò altera premifla eft ncgatiuâ extraneü ab altero
trio ĝu:buídam quibusanncxa cft commentarijs [ocia, extremorü mediüoportetfümere, & fic plura media
ta fit Boetiana eft,quoniam eloquentia commcntario funt,fi praemiffae plures fecundú qualitatem íunt,vtrá
rum Boetiüfonat,compcrtütfi hoc mihi nó eft, eo gr. que repontuo conueniens videtur, fed fecunda Alber
in capitulo dc vniuerfali, jdâ recitatAlbertus ex Böe to placet,& ip(imagis textus confentire videtur.
tio,qu£ in eo nuilo modo funt,licet ad hoc poffct dici,
gy Böcüus duas æditiones fuper libro Poftcriorü fecit, De certitudine & vnitate & diueritate fcien
ficut fuper libros Perihcrmcnias& Porphyrij.Vel for tiarum & demonftrationum. Сар. 22.
te, g: vitio ſciptorisab Alberto Boetius nominat. nec
tfi tfanflatioifta eftills, quam cxpofuit.S.Tho.vt exfe. cientia aüt eft certior & priorfcia, jipfius quòd,
quei)ti cap.conftat,nifi libros dcfeéìibus plenoshabca & propter quidem eadë,fed mom ea,quæ feorfum ip
mus,vclhâbuerit.Cuiufcunq; crgo fit trã$latioillaha fius quòd ab ea,qu£ propter quid:& qu£ non defu
bet cxprcffe,vt S.Tho.exponit. Et melior videtur ifta; bicão eftea,3 defubiečío, vi.Arithmetica Harmonica:
translation hocãcóis(fivtratio hocintroductur)ſe. c* j expaucioribus ea,qu£ & ex appofitione,vt.Arith
cus autcm fi vt dcclaratio, quoniam iuxta hanc Arift. metica,Ĝeometria.dico aŭtexappofitiome.vt vnitas eſt
facit candcm conclufionem primgdemonftrationis& fubflantia fine póne pun£tus verò fubftantia ^um pofitio
fccüdæ, & dicitfimiliter fc haberé illam cóclufionem, me, hoc autem ex appofitiome./ma autemfciëtia e$t, quæ
vtinfcrtur per ſecundi & penultimam concluſionem
e$t vniusgeneris quæcumq; ex primis compomumtmr, &-
primae, quòd indubievcrum eft, quia vtraq; per duo partes funt, aut paffiones horü perfe. J4ltera veròfcia
media proccſsit.& per hoc cum penultima fit prior vl
tima& cius principium,fequiturg conclufio ex pau e$t abaltera,quarumcunq;principia,neq; ex ijfdé, meq;
cioribus fit prior.fm cõem vcrò translationem ari alterae ex alterisfumt.huius autem fignü,cù adimdemon
fto.nò vere áccipit duos Pr9ceffus,fed primo totü,dc ftrabilia venerit.oportet.m. ipfa in eodêgemere effe cum
inde partcm. primam fiquidé demonfàrationem facit his,quæ demóftramtur,fignumaüt & huius,cum,ea quæ
coniúngcndofupremum infimo per tria media,fecun mostrantur per ipfa in eodegenere fint,ó cognata.Tºlu
dam verò fupremum coniungédo penultimo & fic mi res aüt demonftrationes effe eiufdem euenit, mo fòlum ex
nuit vnü mediü, & fubdit g, {imilitcr fe habent con eadem coordinationc accipiêti mom comtinuu mediü, (vt
eorum,
 154 Thom.à Vio Caiet.Comm.
eorum,quae. 4 B,& D & E) ve! & ex altera, vt fit.A Vnde reſtatº devnitateſpecifica ſeu formali ſimpli
tranfmutari,in quo autem D myeri, ipfiim verò B leta citer fermo fit,curn dicitur fcientia eft vna &c.Notam
ri,& rurfùs Eqiiicf;ere.'^erum cft igitur&- D de B,&- t£ra*t dixi 9 primaria intcntionc & fimplicitcr non
JA de D predicari,n? jtt9d'etatur móuef,& quod moue eft hic fermödcvnitate generica, qf, ex 3onfcquenti
tur tranfmutatur : rijfes, 4 de E,& E de B $erum præ (vt ex dicendispatebit)vnitas generica apparet ex ver
dicari;qu.tre per alte... , :edia,&- non ex eadem coordibis Arift.& nó fpecifica.Similiter cum dicitur gcneris Quid cunf.
vnius non eftjntelligendum devnitate numeráli, aut 9gens vgi.
natione fjll^gifi;us eft ,n in tamen, vt neutr7 de neutro
dicatur mcdiorum:neceffè eft.n.eidem alicui ambo inef. generica,ſed ſpecifica ſeu formall, lynāq; genus(vt in ºil
fe. Confideramdum autem eft &- per aliasfiguras, quot ca.declaramus)& fpeciem atoma, & analogumin fe º º º:
modis contingit eiuffem fieri filiogiffnum. cóprchendit.Eft ergofenfusconclufionis, fcientia #ိီ
vna formalitcr eft cuius obie&um eft vnumi formali- lis.vna.4.
*

Summahuius capitulihgctft.
1.conclufío. S Cientia eft certiqr & prior alia tripliciter.f.quae ea
' ter.Vnde autemfumatur vnitas formalis generis fubie mìéáÉÉ;.
άiexverbis Arifto.& S.Thom. fic acciperc contingir. cæ.tex.c-3.
dcm eft ipfius quia,&'pp quid.fed non eft eâ, quæ Cum enim ab eodem res habeat efle& vnú cfle,opör
eft ipfius quia ti, extra cam, quae eft pp quid & quæ ter, idem ete principium formale contitutiuum ge
non cft dcfubie&o iIla,quæ eft dc fubié&to,vt arithme heris ſubie&i in tåli eſſe, & dansei talem vnitaten.
tica,harmonica,&quae ex minoribus ea,quæ ex appo(i Conftat autem quòd rcs plurime ab eadem fcicntia i-e -
tione,vtarithmetica devnitate, geometria, depúéto. Góſiderantur, vt in geometria trianguli & quadrangu -------

a. concluſie Scientia eft vcra ó eft vnius gcneris.qugcúq; cxpri
miscôponunf,& partes aut pafsiones horù süt per fe.
g. cóclufio. ' Altéra fcientia ab altera eft quorumcunque princi
pia,neq; cx cifdé,neq; cx alterius funt, Declaratur,à fi
gno, qüoniam rcfoluendo vnitur in dcmonftrabilia
öuæ oportet effe ciufdem generis,cü his, quæ demon
ftrantur.Dcclaratur & hoc a figno,quoniam demon
ſtrabilia per ſeipſa in codern genere ſunt & proxima.
4. cỏclufio. IPIurcs demonftrationeseffe eiuf{em po{sibi!c eft,
non folum excodem ordine accipicndi non continuú
mcdinm,fed ex altero. Declaratur primum in termi
nis A primo, B tertio,C D E medijs cx eodem ordine
fubordinatis. Declaratur £m in terminis A primo , B
tertio, D E in medijs diuer'orum ordinú, & applican
tur ad fpcciale exemplum,'çtás terviú, tráfmütai pri
mü mouetur & cjc£it mcdia diucrfa. probatur dein
de de hoc fm , qii.-fieiitrrm de neutro dici contingit maliter ſub eadé ſcientie côſideratione contificri,vt
mediorum, & ne&efle eft eidem alicui patet in gc9mctria,de tot fpeciebus figurarú,& arith'
vtraque ineflc.
- * ** * * ~ * : * : * ~. ‫' " سه‬ -
li &c.& habent q» fubijciantur talifcientiæ non vnde.
cunquc,fed ex aliqua rationc formaliaaliquo modo in
eis inucnta,& confequêter ab eadcm rónéformali ne
cefle eft habere vnitáté formalé fubie&um ta}is fcien
tiae,ac phoc quae fit illa ratio formalis,aut vfifumatuf . *
opyrtet videre ad intclligédum vfi fciéntie fubieétuin *** ***
vnú formalitcr fit,Sciédú eft crgo q, res diuerfe ad ali
quấ vnấfciẽtiã pertinêtes poflunt ီ|ိုး cőfidera
ri. Vno modo £m eorum fingulas naturas,vt triangu
\ùs inquantum triangulus, & quadrigulusvtfic, & fiç
quot funt res formaliter differéntcs,`tot funt rationc$
formales. Alio modo conſiderantur, vtaduniturinali
qua cõirationc formali, vt triangulus & quadrangu
his &c.inquantù coueniuntinrò ne figure,vel quanti
ratis &c.& quantuncunq;res diftét,ofum élt vnicara
tio formalis. Et qa experimur res dinerfãs #m fe for-º
t

mctica de fpcciebus numcrorum & in metaph. de 61

.…. Series autem haec eft. . bus prædicam.cntis & ſubſtantijs immutabilitatis:ideo
Co M P a r AT 1 s dcmonftrationibus, fcientias ca opórtet rationcm formalem conftitutíuá gíris fubie
rum cffeétus cópararc intcndit in hoc capituko,& tria ttiin aliqua fcientia efsc rónem cóem oíbüs in ea con
facit: quia primo in prima conclufione comparat eas fideratis,alitcr nö effct fubie&um verum, ficut mccra
fccundum ccrtitudinem. fccundo fccundü veritatcm, tio formalis effet vna , fed tot fubiectiua quot naturae
& diuerfitatcm.duabus cóclufionibus.tcrtio quotupli formalitcr differentes, &cóſcquenternócaderent ſub
citer cótingateiuſdëeſſe dinerſasdemöſtrationesoſië vna (cĩa,fed dịuerfis,qđeft contra hypothcfim, Et cố
dit fic ex hoc inßnuans tantam vim diuerfitatis prin. firmátur, quia aliter fubic&um fciéntiæ nö folum có
cipiorum ad fcientjasdiftinguendum, vt ét circa ean tingeret non haberc p fe partcs fubieâiuas. fed effet.
dcm conclufionem diucrfaspariantfcicntias. impofsibile ét tales partes habcre, cótra Arift. hic pa-'
Quae nam ad f&ientiæ vnitatem & diftin&tionem fpe&ent. tet fequela,qm tã partes fubicótiue interfe,quàm à to
Quid Icien- Hrca ſecundam & tertiâ concluſiones,& ea quae à tovniuerſaliformaliter diſtinguuntur. & conſcquen -

ìVìIT \ • S.Tho.in carum expofitione dicuntur, multa oc tcrfidiflin&a formaliter fecundum proprias rationes
vna
ter.
triplici tet
currunt notanda & dubitánda, ante cgtera aüt opor diftinčta formalia (ubiečta funt,& diftiri5tas formali
declararc principales terminos, quid.f. importet terfcicntiasfaciút, alterius fpeciei crit fciétia detrian
fcientia vna & genus vnum, & quid conftituta gcnus gulo,à ſriêtia de Iſochele, & vtraq; ſcia de Scalenone
vnum, & င္ဆိုႏို ad fingula defcendcre.Scientia ergo & hmói,quod ridiculum eft. Conftituitur ergofubie
ficut& quglibet res pöt tripliciter dicivna.f.ngmero, (tum ſcientiae in tali eſſe per aliquà ratione formalem
fpecie&genere.ficut poppofitů aliqugfcie díítinguů vnâ formaliter cöem multis, quâtuncüq; diuerfis adı!:
turnumero.vt geometria in aia iſtius, & geometria in láfcicntiâ pertinentibus. Rcquiruntur ergo duo ad ra
aia illius:& aliqùg fpccic,vt geometria & arithmetica. tioné formia'é cóftitutiuâ vnius fubic6tiin aliqua vna
& aliágenercºvt geometria & mctaphyſi, & phyſica. fciétia.Primo q» fit cöis pluribus quantuncunq;fecun
Qfm aütem vnira$ & diftin&io numeralis fcientiarum , dum fe formalitcr diuerfisin illafçicntia confideraf,{i
ex vnitate& diftin&tione animarü, in quibus funtfu-. talia in ca inueniãtur(qd dico pp cauillationes, jpro
bieétiue fumuntur,& inter ea, quæ per accidensfunt poſito noſtro non ီ|ိo q vna fitfoemaliter,
ordinátur,eo q»in infinitum prócedit valis diftinctio. nó £mi quid, fed, fimpliciter ficüt fpés atoma vna eft,
& nunc dêfořmali tá diflinščione äwnitate [\îaruim aliter tale {ubiećtű vnű fubie&tú fimpliciter nő cflct,
fermo fit,clarum eft q> non de vnitarc numcraliintcl & confequêter neceius fcia eflet vna fimpliciter.Cum
ligendù eft, cum diciíur fcicntia vna cft qug &c.Qgia aút ſit impoſsibile inuenire vniuerſaliter in rônibus
verò vnitas generica non eſt vnitas formalisſimplici formalibus fubieétorü fciëtiarú has duas conditioncs
ter,qfh iuxta gencra latcnt multa,vt df in 7. Phy, &yt £m genus,necefse eft rationé formalé cuiu(cunque fu
dićtù cſt,formalévnitaté ſcientia inquirimus ſimplici bic€ti in duobusgcncribus reponi, in quorum altcro
ter,& Fm primáintentionéloquendo, nec ét de vnita vnitaté formalem fimplicitcr obtineat & in altcro cói
te generica ſermo eſt qſidicitur,vna autſcétia cſt &c.
- -
taté pluribus formaliter diftinćtis.Patentaūt hęc ɖ di -

C1 ()) ԱՏ
 , a. In Poſter. Analyt. Ariſt. I 55
cimus exemplariter in mathematiticis. Snbicélú nan whitutem formalem,inquantumfenfibiliafunt,& diui
que arithmeticæ numerus etl,qui£ m £c diuilibilis for fibilitatcin formalcm vt res funt. fupponamus quoq;
maliter ettin plures numérorum fpecies,quibus oibus pronunc(quod & verú elt)q, fcnfus proprij fint fpc
ratio numeri communis clt. & confcqucnter ett im cics (pecialiísimae. & q tam dittinctiọncn quá vnita
' pofsibile φ numcrusinfral1imitcs (uigeneris|lando fit tem formalem fumāt exobiectis.& videbimus q cum
indiuiſibilis formaliter, eſct. n.ſpecies ſubalterna & ſenſus ſenſibile(vt ſic)per ſe reſpicit, & per proprias
ſº fpccialifsima in eodem genere, quod efljinpofsibile. differentias (cnfibilis diflinguéf Ipccificè obiécta ip(o
& idco oportet numcrü eflc vnum formalitét feu (pe. rum ſenſuum, non inquantù res,ſed inquantum obie
ciem fpecialifsimam fecüdum aliquod aliud gcnus, & ćta.1.ſenſibilia ſunt,vniét,8z diſtinguenteos. ita quod
. fimile eft de continuo in gcometria, & cntc in meta odor inquantum eft fpccies 蠶 fen libi
phyfica,oia.n.huiufmodi diuifibilia (unt formaliter fe lis c»ifaSium fpeciíicc di(tinguit ab audita, quem fo
cundum ſe, & indiuitibilia formaliter eſle oportet,vt nus inquantum alteram Ipccicm [enfibilisingreditur
aliud ingrcdiütur gcnusad hocvt quolibct eorum fit in fpccie reponit, & fic dealijs. Afcendendo ergo ab
ſubiećtum vnum ಘೀ vnius (cientiæ {ccundum iltisad intclligibilia, propQrtionaliter dicimus,quòd
fpecem . Eft autem tale gcnushoc quod dico fcibile. fcientia inquätum fcientia fcibile pro fubie&o håbet,
R5 forma- vt S.Tho.hic cxprcile& 醬 docet.Et Appterea opor & (ccufidum proprias differentlas {cibilis diftinguitur:
ter dittinguendo diccre, pratio formalis fubicctipót & quòd res obieétae fcientiae duplcx quoq; genus in
dupliciter accipi.Vuo modo(vt reselt).i.ſecudum ſe, grediuntur.f.fcibile,& genus proprium £m quòd tales
feu fccundum genus proprium . Alio modo (vt obie rcstunt,& vocamus illúd ens.Manifeltum quoq; clt, r. metaphy
&tum eft).i.fcibilisell,qp li contidcretur vt res ett non quod & ens formaliter per modos, & diffcrentiasdi-ſica t. c 15.
oportct earn ſimpliciter clievnam formaliter, fivero uerfificatur,& quòd fcibile proprijs difcrentijs diui T.c.a.
confideretur vt hoc gcnus.f.fcibilc ingrcditur, lic vna ditur.Et de diuerfitate quidé entis non-oportet aliud
formaliter & ſimplicitcr eit:ita q, vt exemplariter di dicere,quia clara elt.& fit pcr prgdicamenta,& carum
catur,fi numerus confideretur iii eo g nunierus,fic(yt diffcrcntias, & per actum,& potentiam &c.!)iuilioné
dictum vlt)numerus nó clt vnus forinaliter fimplici autcm [cibilis(licet in fexto metaphylicæ facilius per
ter, eo 9pdiuitibilis ett formaliter, & confcqucnter(vt fuaderemus)tii tägamus & nunc,dicentes, quòd cum
fic)non dat vnitatem fpccificam arithmcticæ. dictum 醬 & immobile ſoneteo quod obie
fcıbıle
eft.n.qp genus fubiectuin debet efle vnum fimplicitcr, ctum immatcriaie, oportct effe, quia fubitantia in.
'fifciétia cft vna firnpliciter,alitcr cum fcientia [ccctur tcllcctu cft,& impo{sibile aliter fehabere,qa fcire non
' ficut & rcs fub;c5ta,vt dicitur in tertio dc anima,fcié cótingit nuli huiüfmodi,quia eximmaterialitate:ergo
tianon cflet vna !implicitcr Íubicčto lornaliter diui propter poteat:am intellectiuam, & ex immobilitate
fo.Si verò confiderétur numerus vt genus fcibilis in propter habituma fcicntificum cóltat fcibile, vt (ic,&
grcditur, ficvnius [pecica Ipeciali(simacit, & confe proprig differétiæ alicuius funt, quæ illudgcnus,vt fic
quenter vnum forn.aliter, & confequcnter vt fic vni non ſoli diuidunt, ſed diuerſificant,ſcibile optime di
tatem dat (pecificam arithmcticæ. Sicut fi dicercmus uidit per diuerfimode habere immaterialitaté, & im Diuiſio ſcië
q animal poteſtaccipi dupliciter, vno modo in gene mobilitaté in fubalterna,& fpeciali(sima, vt facit Arif. tia ie cói.
-re proprio fubftantiâ f.& fic non eft vnum formaliter 6.metaphyfice.vtfccetur cible in vniueriale abltra Tex. s.a.
fitipliciter,alio modò vt ingrcditur gcnus Potétig fcn ćtum à materia & motu fecundum cíle, & rationé, &
ſitius, & fic ſuppoſito ºp tactus ſit ſpecies ſpecialiſsi abftradum fecundum rationem,& non fecundum et
ma,animal eflct vnü formaliter. Dicimus igitur fccun fe.& ab(lraétum non lecundum clsc,necfecuodum ra
dum S.Tho.doĉtrinam,gy fcicntiae [ccantur qucmad tioncm tanquä ingenere diltinguentia tres partes phi
modum & rcs,non vt res,fcd vt fcibiles, & qp iccundü loſophiae.ſ.metaphyſicam,& mathematici,c. natura
vnitaté genericam rerum vt (kibiles funt (uinitur vni lem.Et primum qüidcm membrum,licet diuidi pof Diuifio ſci
tasgcnetica [cientiarum, & fecundurn vnitatcm ipe fet in aóitra3tum (ecundum efse, & rationé totaliter, bilis in fpe
cificam {umitur fpccifica.& fimiliter fccundum diuer cies, pecia
vt funt iubitantia feparata fecundum propria libi, & litiimas.
ſitatem ſpecificam velgenericam ſcibilium,dittinctio abftra&um fccunduia cfse rationem cum quadam ana
gcncric , fcicntiarum vel fpecifica accipienda clt. Ad logia ad materialia,& material a,vt metaphytica.quia
quorum ampliorum cuidentiam (um ſecreta ſubtilis tfiTc.undum veritatcm de proprijs fubltantiarum fc
vcra,atque peripatica doctrit;a hæc c(t)cx tcnlibilibus paratarum non elt pofsibilis fcientia homini(vt etiam
dcclarandum cenfui qüo fe habeant hæc duo gcnera Aucr.probat) ideo primum membrum & gcnere, &
inter fe & ad fcientiâ. ln fcnlibilibus ergo & fenlibus fpccie atoma diffcfc à cæteris,ficut & corpora cholcri
infpicicndum cit,q obicćta fenluum duplex genus in cainter ſe genere & ſpecie dittinguùtur. Sccundù ait
grcdiuntur,(.fenfibile & paßibilcm quaiitatem, vt ta & tertium membrum gcnera fun* fualterna, & in di
lcs res,{unt, puta odor, fupor, color Scc.fub pafsibili uerfas fpecies diftinguúntur.vt S.Tho.cxprcße hic di
qualitatc cticntialitcr continentur. Vt fenfibiles vero cit. Diuiditur fiquidcm abſtractum à materia fm ra
denominãtur,fic fub fenſibili continentur. vtrúq; aút tionem in abitractusa à continuo, qò materia quaedi
horum generü in diuerfas fpecies per proprias diifcré e(t,& non abttracturn ab eo &c.& hæcfuntfpecialif
tias diuiditur , fcd non eòdem modo le habent ipfa fima,& conftituunt arithmeticum,& geometriam.Sci
inter fe,& eorum fpccies intcr fc,qm genera ipfa inter bilc autcm abftraëtum nccfecundum cfse,nec fecun
ſecóuertunt.omne.n. per ſe primo ſenſibile a ſenſa ex dum rationem diuiditur fecundum p'us & mtmus, ma.
tcriori(detal".n.logulinur) ett qualitas pafsibilis, & tcrialitatis, & motus infra mobilium latitudinéqd in
econuerfo,ois pafsibilis qualitas ett fenlibilis &c. Spe libris pbilofophiae Arif.clare relucet.diuilit liquidcm.
cics autem corum fpccialifsimæ non ita conuertibili im mobile abitractúm ab omni (pccie motus,& fnate
ter ſe conuertunt,ſed in vna ſpecie ſenſibilis multe ſpc riz.i.in mobile ſimpliciter, & mobile advbiad for
cics paſsibilis qualitatis claudunur. vnde ſpeciesſen main &c.quae Ipccialifsima funt in gencrc (cibilis Phy.
fibilis cum (Peciebus fubalternispatsibilis qualitatis có fici. Videmus érgo claralucc ylicct lcibilc conucrta
ucrtunf Diuiditur.n.lentibile in vilibile,audibile,odo turcù illo genere, puta ente,S genera ſubalterna ſci
rable &c,tanquain in ſpecies ſpecialiſsimas, quorum bilis cum quibuldamgen.crious entis,peciestá Ipecia
nulium cum ſpecialiſsimis paſsibilis qualitatis, ſcq ſub lilsianæ [cibilis non códiuiduntur Ipeciebus entis , (cd
aiternis conucrtitur,odorabilc cum odorc,audibilc cũ in vna pecie fcibilis multe fpcces, multa quandoque
fono &c.Cernimus ergo in (cnfuum obicctis proprijs gcncra cntis cadunt,vt Patct ia metaphyiica,& acicn
Ractica,
 156 Thom.à Vio Caiet.Comm.
metica,& fic manifeftarum fubic6tum fcicntiae & in.
metaphyſica, & in geometria,& arithmetica, & phy.
ficis habere rationém formalem diuifibilem formali
ter (ecundum fe,indiuifibilcm autem in generc fcibi
lis,& qvideo metaphyfica,& mathematica, & natura
lis diltinguuntur generc, quia rationes formales fubie
άorum earum in generc {cibilis,generc diffcrunt.Ap
ស្គ quo; cxhisgp cnsfcibile pótduplicitor.diuidi.
no modo vt cns,alio modo vt f:ibile, q) fi diuidatur
vt cns fic per entis diffcrcntias rerum diuerfificatiuas
in latitudine entium abſolutcdiftinguitur in prædica
menta,& eorum fpecies,& in aćtum, & potentiã,cau
fam,& caufatum,neccffariú & pofsibilc, & alia buiuf
modi. Si autem di[tinguatur (vt fcibile) fi per fcibilis
proprias differétias diftin&iuas rerum,vt fcibilesfunt,
& cóßitutiuas earum in proprijs gradibuslatitudinis
Mcibilium diuiditur in cns in dcpcndensâ materia fe
cundum efTe & rationcm,& dcpcndcns fccundum ra
tioncm tantum , & dcpendcns vtroquc modo &c.&
confequienter, q diucritas cntiú penes entis,ytic, dif
' fcrentias,matcrialis diucrfitas cft fcibiliü,vtfic,& quia
diftinétio fcientiarum non attéditur pcncs matcrialé
diucrfitatem fcibilium vt fic, {icut ncc diftinóìio fen
n.ncquc (omnio cóccpimus)fcd doccmus fcientias di
fiingtii per rationesformalcs ipfarum rerum, $ed non
quafcunquc rationes formales, nec per quamcunque
rationum formalium carundem dittinótionem, fedeã
tṁ diſtinćtionem rationum formalium ipſarum rerú
quam comitatur diftinétio formalis (cibilium.intendi
mus.n.q» non q uæcunque entisfe&tio fccat {cientias,
(cd ea tfh quaefit pcr cns impcndcns à matcria fecun
dum effc & fationem &c.vt fupra qfh hanc diùtinétio
nem comitatur diftinótio fcibilis &c. Comitaturaűt
impliciter & abolute vt polterius comes ett prioris,
qfh.n.numerus, vtnumerus talis quidditatis eft, ideo
abítrahità materia, & continuo fecundum rationcm,
& non econuerfo, & fimiliter quia cns inquantum ens
tale quid fonat, ideo abftrahit fccundum effe & ratio
ncm,& (ic dcalijs, in ordine verò ad fcientiam diftin
&tiofcibilis talem diftinctionem entis.f.in cns quátum
& mobile &c.Comitaturve prius (in gencre cauſe for
malis) fuum pofterius, quoâiam quia ifta entis mcm
bra fcibilium gencra & fpccics intrant, ideo {cicniias
diucrfihcant gcnerc & fpecie,& non econucrfo, quo
niam fcientia,vt fcicntia,fcibilc vt (cibilc, rcfpicit ficut
fcnfus fcnfibile &c. - - -

fuum fit (ccundum matcrialem diftinétionem fenfibi Quando quae vnius funt generis fcibilis,compofita ex primis
lium, idcoS.Tho,(pluries clamat) g) non quæcunque eſſe oporteat. - .. . . . * ** *

diucrfitas rcrum,aut rationü formalium caufat diuer C Irca illam particulam fccundæ conclufionis. f. ex
{itatem fcientiarum,fcd tãtummodo diucrfitas earun primis componuntur. Dubitatur quid intelligat
*.q.i. in ar. dcm vt fcibiles funr.eft igiturfcicntia vna fimpliciter Arilt.pcr ly primiis.eft aüt ratio dubitãdi,quiaS. Tho.
3 virtug:t gug cſtvnius ſubiečti ſimpliciter, vt ſubicétum eſt.ivt exponit per prima, principia intrinſeca, 8 pp deie&tù 3. met3.
ar. 4. ho*" fciöilc:hoc.n.fubieétum fiomen íonat,& vna fecüdum huius códitionisvült de íubttantijs feparatis non cfle .ே.ே ைெ
့ ့ ့ ့ ့ ့ genus,que ett vnius fubiectifccundum genus,vtfcb {ciam eo modo quo dc fcicntia loquit Àrifot.& fouef
ိိ 3“ Ic cft.Ex liis autcm,qug diximus, intellééìus facileha eius oppofitio cxillo vcrbo cóponunf.cópofitio-n: cx ; : *-*.
fç: §. & beii poteft egrum,qug vel ab illuftjibusviris dicuntur cis, jinfunt ht, fi ergo p primia intelligit Principia in
4 prologi. ſº hac materia, vel cis attribuütur,f.g, duplcx cft ratio trinieca, cü principiá iítfinfeca fint pártes cflcntiales
formalisfubic£ti cuiufq; fcientiae.f.qug & fub qua,vel rei,vt quid, additur in textu. & parteshorum funt, &
fub alijs verbis rei,vclrcs cft,& cius vt óbieótum eft vel hoc præfertim militat contra S.Tho. cui magis placet
ex parte obicéti,& ex parte potentiae. & q ſcientiae di nomine partim accipcrc partes cffcntialcs, quàm paf
ſtinguuntur cy ratione ſormali ſub qua.paſsionesverò tcs fubieëtiuas.Ad hoc diçitur duplicitcr. Prim9 tcné
fubie&i fluunt ex rationc formali, qug &c. Saluantur «do, quòd idem fccundum rem intclligatur Per ly Pri
fiquidem haec &huiuimodi,quoniam in fuGiecto fcié ma,& ly partes,& fic df dupliciter.Vno modo 9 cum
tiæ attendenda funt duo.f.res ipfa, quae fubijcitur, de docuiflet ea quae fub eodé genere [sibili cadunt 9Por
qua fccundum propriam rationem formalem habetur tere compofita efic ex primis.fubdit aualiadebcátelle
fcientia(vt in arithmetica ett numerus in eo, quöd nu prima.f.qj dcbcnt cffe partesper fc illorum ad diifcrcm
mcrus,ingec metria continuum vt fic,& talis rci'ratio tiam prificipiorum quae nofi funt per fe partes rci, &
formalisappella ur(ratiu formalis quç ) quoniam eft il hocin fcientia pridriÍccundum rei naturam.Alio Ino
la quæ primo attigitur ab illa fciêtia,à qua fluunt paf do dicitur,9 quia principia intrinfeca Partcs,& prima
fioncs,& vocatur ratioformaiisrci, quia ipfius rei fu funt diuerfis ratiohibus, ideo non fuit fuperfluum, (i
biectae ratio quiddi attua cſt, 8 ex parte obicéti eadé primis partesaddidit. infinuauit. n. 99 fcientia vtitur
ratione fecundum qvod cit in fubicóto {cicntiae cft mo principijs intrinfecis rerum & vt primis à quibus inci
dus, quo tale fubieétum cadit fub confidcratione talis pit,& vt partibus ex quibus con[tituuntur rcsiplæ.Sc
fciétiae, vt in arithmetica eft abftrahcrcà matcria fcnfi cundo rcſpondetur tenendo, q non intelligitur idem
bili, k continuo,& in metaphyſica abſtrahcrcâ mate conuertibiliter pcr prima & partcs , & dicttur quòd
ria fecundum eflc & rationë &c, talis nodus appellat 9 per prima intellexit ca ex quibus id de quo habctur
(ratio formalis fub qua) qfh huiufmodi modus eft vc fcientia componitur,non quâlitercunque,fed vt cx his
lut quoddam lumcn fub quo manifcllantur rcsad ta incipit tâ res quàm fcientiæ proceffus,fiuc illa fint par
lem fcientiâ pcrtinentcs,& quia talcs modi nihil aliud tcs cflcntiæ rei,vt materia & forma, fiue partcs rónis,
funt,quàm differentiæ proprig (vibilis, ideo dicitur,q» vtgenus,& diffcrentia,fiue alio quocunq; modointrin'
fccundum eorum diltinótionem attenditur diftin&iio feca, vt pun&um refpectu continui, vélintclligentiae
fcientiarum , & propter candcm caufam vocantur ra rcfpcctu cntis &c. pcr partes añt intellcxit perie Par
tionesformales rerum, vt obic&ia fcientiarum funt,& tcs,vt fupra,& vltra hgc partes etiam fubie&tiuas, vn
rationcs formales cx Parte potentig, (cu habitus fcicn , dc expofitioS. Tho.extenditur(ly primis)ad prima &
tifici.Iam-n.dićtum cít,9 fcibile,&immaterialitate ex quo ad nos, & prima ordine naturæ, & dicitur , quòd.
intellectu, & immobilitate ex habitu ſcientifico con omne de quo clt demonftratiua {cicntia, ett compofi
ftat &c. Ncc mirctur quifquam, quòd diffcrentias fci tum fccundum fc cx primis. i.cx prioridus fecundum
bilium modos rerum fcibilium dixerimus , quoniam rcm, aut eft compofitum in cognitione noftra cxpri
inconucnicns non cft id quod cft fpecies vnius c(Ic mo mis quo ad nos, hon ergo fuperfluus fuit Arilt. iüxta
dú alerius, vtin fenfibilibus clarcapparct, ſpecies inn S. Iiw.expoſitionem.
mutationum fpiritualium cfle modos,quibüs res obie C1 RcA eiuſdem particulæ expoſitionem eſſet du
$tæ immutant fenfus. Ncmo quoq; arbitrctur no(træ bium quomodo vcrificetur , quòd de cffcntijs fub
intentionis eſſe, 9 ſcicntiae diſtinguantur per differen ftantiarum immaterialium non pofsit haberi fcien
tias proprias ſcibilis, & non per រ៉ែ cntis(hoc tia demonftratiua cx earum naturis quicquid fit dc fu
cultate
 In Poſter.Analyt, Ariſt. 157
cultate intclle&us noflri, fed quoniã hoc in nono me docens cum vnitate formali generis fubie5ti & fcien
taphyſica determinandum cit illucuſque differatur. tiæ itare diuerfitatem principiorum,& partium,& paf
Num quæuis fcientia vna confiderans vnum fubie&tum , de fionum,dum modo eius fint pcr (c. Èt fecundum hoc
patet refponfio ad qugfitum, vt tfi fingulis fatigfiat vt
necéffitate omnes eius fubiectiuas partes contempletur •
circa. 1. cö.
> Irca illam particulam,partes per fe (unt, fccundo prgfentem intentionem dccct,& non ampligs dicitur,
*** $phctaphylicæ fubie&um ficut habet principia, vtin
modo cxpofitâ.f.pro partibus fubic£tiuis.Dubita Â.& in 6.eiuldem dicitur, ita habet & prima: & fimi
tur,quia non videtur verum, 9 ciufdem fcicntiæ fit có Jitcr dicitur dc partibus intrinfecis, quomodo autem
fideràie aliquod vnum gcnus & cius pcr fc Partes fu hoc tit ibi Deo optitulante notum fiet.Subiccta verò
biectiu s.Metaphyſics.n.conſiderat de genere ſu oſti fciétiarum de accidentibus,& de anima,&c.huiufmo
tiæ.& tiinon confidcrat omncs per fc partcs [ubiccti di haucnt partes rationum fuarum,& hoc futficit. Par
uas ſubſtantiæ. omnia.n. genera & ſpeccs ſubſtantiæ tes verófubiediug fublecti formaliter diitinctae,ergo
per fe partcs fubie£tiuae fuöitantiæ cónftituuntur,& ifi non vidco, q, reqüirantur in fcientia, quamuis aliquis
hon oinnes confidcrantur à,metaphyfico (qm vt dicií forte diccref, q, omnis fcicntia cft de aliquo gcnere.i.
primo metaph.)Sapient sefi fcirGoiììnia,ngn fecundú aliquo diuilibili formaliter,& q> Arift. de fcientijs lu
In proce proprias fpccies, fed vt dccet. Nec obftat lidicatur,® mine naturali nobis pofsibilibuslocutuseft,& quo ad.
tºnio, fubftantiâ non fit fubiectum in mctaphyfic.Tum quia hocbene dicetur. -

fi effct cius fubiectù nihil plus cóliderarct, quàm mo Quid magis oftendit diftin&ionem fcientiarum, principio
do.Tum quia amplior datur arguendi campus,qin om rum diitinctio,an fubie&torum.
nesdifferéntiæ funt differentigêntis.Similitcr non ob C lrca tertiä concluſionem,& ea quae à S.Tho.ibidi
{tat fidicat,9 mctaphyficus çonfiderät omncs Pecies cütur:aduerte, g, quia diftin&io propria fcibiliú
fubftantig,vtfubftantiæ funt,non vt tales puta h9m9, coutiitit in diucrfitaíe quorundã modorum cogno(-
bos,leo,&c.hoc enim puerile cft,quoniam quando di cibilitatis rei , quos fupra diximus attendi pcncs elon
citur,q, eiufdem fcientiæ clt conlidcrare genus,& eius gationem à motu & materia, & diuerſitas modorum.
pcr ſepartesſublečtiuas, intelligitur,g ſcientia termi çjuibus res funt cognofcibilcs, fequitur diftin£tionem
hatur ad partes in proprijsmaturis , & non tantum in quorundam modörum,quibusresfunt diffinibiles, di
fuo gemcfc. hoc cniiom hoh cflet confidcrarc partes miti üerlitas autem mudorumi diffiniendi fequatur diucrfi
fecundum accidens,gabarterelinquitur. Au hoc faci taté quandam rationum formalium ipfarum rerum,di
liseſtreſponſio. praluppofitistupra determinatº,di ftinctio verò rationum attendatur penes diftinctioné
citur narique g) tion orifies partes fubiectiuæ alicuius principiorum intrinecorum earundé,fequitur de pri
generis caduntfub fcientia illius generis, fed illa tuntű moad vltimum:9 diftinction.cs(rerü,wtfcibilesfunt)
quæ ipfum genuscxtraillam fcibilisdiffcrcntiam (qua attenditur penes diucrſitatem principiorum proprio
vnitaíem fóímalem habct)non trahunt:vcrbi gratia in rum fubicčiufcibilis,& confequenter,9pfcientiæ diftin
metaphyſica iilæ entis & ſubſtantie diffcrcntiæ & Pºr guantur abinuicem ex diftin&tione Principiorum g£
tes lubiectiuar confiderantur, qua cns,& fubltanttam iicris fubiccti,vt dicitur inlitera. Eflicet diltinctio fu,
extraabftractum à materia fécündum rationem & cfle bic&torum fecundum fuas rationes formales & diftin
non ducunt, vt a&us & potentia, caufa & caulatum. ctio propriorum principiorum mutuo fe confequan
vnum & multa. Illæ verò quæ gcnusfubicctum extra tur,qm principiain qualibes [cientia(fideincomplexis
propriam ſcibilis differentiam trahuntſubcadem ſcie loquamur)funt ipfa ratio formalis fubiecti &c.vel cius
tia non cadunt. accidit autem hoc mcrito , quoniam termini.fiverò de complexistit fermo ex ratione iubie
partes illæ quæ cxtrahuntlubiectum à proprio fcicndi cti & cius partibusconificiuntur,&c.Ariito.tamcn di
modo,licct eius abfolute partes per fe fint, cius tamen ftinctionem fcicntiarum declarans,diuerfitatis Princi
vt fcibilis partes per fe nón funt, fcdextraneae. Vnde piorum meminit potius quàm fubiectorum. Tum
propter maiorcm amplitudinem fubic£ti fccundum çuia principia priora fubiectis fùnt,& dignum erat Pri
iua principia,& talcs partes quæ vnitatcm fcibilis non fhami radicem tangere. Tum quia diltinctionem fubie
egrediumtur, vna ſcientia communior altcradicitur,vt ctorun ex antecedente concluione vnitatem declará
mctaphyfic3,geometria,licet vtriufquc fpccics atoma dodocuerat.Tü quia exprefsius rclucct, 9p diftinctio
in gcncie (kioilis fubieétum fit,&c. principiorum facit diltinctioné fcicntiarum, quàm P
suficientes conditiones vnam fcientiam conflituentes. di{tinctio fubicctorum illud faciat . Creditur nanquc
C Irca tetam fecundarn conclufionem dubitatur an quod quia diuerfae fcientiæ funt de rebus eifdcm fu
Jomncs Politæ,& cxpolitae,conditiones requiran biecto.i.materialiter & nunquã vidcmus diuerfas fcié
tur de necefsitatc ad vnitatem fcientig. Vidctur fi tiascommunicarc in proprijs principijs quòd fcicntia
quidem quod non,& primum de illa particula(cx pri rum diſtinctio non ſitex ſubiecis,ſed principijs &licet
mis ) quoniam (ubicctum metaphylicæ cum fit ens hoc(vt dcitum cft)fecundum veritatém non fit, quia
£atct Prioribus.Sccundum de illa particula(partesper impofsibile clt duas fcientias efledc cifdem formali
fe) qm & fubicctum metaphyfic£carct paríbus cficn tcr, vt tamen ex facilioribus & cuidcntioribus trade
Valvus , & in qualibet icientia vbifubiectum cltacci ret difciplinam,ex principijs diucrfificari fcientiasoP
dens ibi non inüeniuntur partcs cflcntialcs, quia acci time dixit.Notanter autem nunc dicimus quandä pria
gentia non componuntur ex talibus partibtis.& fimi cipiorum & rationum formalium diltinctionem , &
liter infcientia de anima Similiter(qüo adpartes fubie qùofdam diffinitionis & cognofcibilitatis modos fci
Şiua$)$mfecundum hocfcqueretur,q nulliusíciétię bilia & fcicntias diftinguere, qm vt exfupradičtis Per
fubiectü eíle poflct aliqua fpécies fpecialilsima, quod cipi potet, non qualibet modorum cognoſccndi di
pom bcnefonat, cum Magous Albcrtus de hoiniheli ucrtitas(vt puta fcientia à Priori & Potteriori, &c.)
brü fecerit,& nulla ratio όgens ad hocappareat,quin Nec qualibet diffinitionum difparitas, vi puta diffini
Potius à diuo 1 homa,& alijs thcologis i)eusponitur re pef additamentum, & fine, ctcgt. Nec quælibct
fubiecium theologg, quem conftat indiuifibiiemfor principiorum dittinctio, vt puta për Principium ctii
maliter effe.Ad hóc dicitur (laluo meliori iudicio)g, ciens,finale, tormale, di materiale, c.c.Ncc qualibet ra
Arilt.hocin locogenuslubicčtů, principia pcrfe par tionum formalium dillinctio(vt dictum fuit)fcientias
tes,& Pafsiones enumerault non i cduiſita ad ſciètiam diuertificat, quoniam eiufdem fcientiae elt cognofce
velfcicntiae vnitatcm, fed vt olteiidcrct hæc vbi in re,& quia,& propter quid,& fubicctum & Paisioncs,
uºniuntur ſcientia vnitatem non impedire, ex hoc & diuçrfa gchcra cautarum, & diucrforü ration£s tor
males,
158 Thom.à Vio Caiet.Comm.
males,vt patet in metaphyfica & philofophia,non qug
cunqueergo,fcd illa tsntum omnium iftorum diftin
&io fcientias diflinguit, quae conformis vel proportio
nalis eft proprie & per fc diftin&tioni fcibilis, g) cum
immaterialitatc & immobilitate conſtet, & differetiae
eius fccundum in, materialitatis& immobilitatis diuer
fitatem fint fumendg fecundum Arift. do&rinam (vt
dictum eft)illa praedi&orum diftin&io fcientias diftin
guet,quæ ſecundum acceſlum & rcccſlum à materia
& motu fiet modo fupcrius declarato. ,
Quam in principijs diftinétionem , exigant diftinétae
fc1entiæ. -
tie formaliter diftingui dcbet,p principia propria că
fideratorum in illis ncq; oriantür ex eifdé proprijs &
primis in illo genere principijs alterius earü,neq; oriä
tur ex inuicem infra latitudiné gcncris fubieéìi alterius
earù. Prima expoſitio, Alberto Magno, conſona eſt.Se
cunda ett S.Tho, j& mihi magis placct, qm ficut locu
tus vniueraliter et de vnitatc orinali ciente, ita núc
dc diucr(itate formali [ciétix vniuerfäliter fu(cipićdus
videtur.vtraq; tfi ncceffaria eft, qm diuerfùs infinuant
conditiones fcientiarú, & multas dubitationes foluüt.
Hoc in loco videbitforte quibufdam modernorü g) de

vnitate fcientig & diuerfitate difputans dcbcre difcu

C Irca eiufdem cóclufionisillas particulas neque ex tere,an fcia vnâfit vna fimplcx qüalitas. an non. mihi
eifdem,neq; ex alterutris (unt.Aduertcndü eft,g> aút q decreui in vmaquaq; ſcia extranea abijcere qui
proportionaliter fumcnda cít altcritas fciẽtiarum cũ tuncunq;vera & neceſſaria alias forêt,difieremda quae -

non idcntitate principiorum. Si cnim fcicntiæ alterae
abinuicem fint fccundum gentis, habcnt principia pro
pria,neque ex ciufdem gencris principijs dcriuata, nc
que ita gº principia propria vnius dcriuantur cx princi
pijs proprijs alteries.S. aut funtalter2 #m ípcciem &
ftio hgc vfq;ad locum proprium vifa eft.quare &ç.
Quomodo diuerfae fcientiae eadem conclufionem confide •
rent, & nô communicent in fubiecto, neq; in pafsionibus.
C Irca quartà concluſionem dubitatur, qin, cum de ſupra. t.cö.
cóibus & proprijs fcicntiarum traëtarctur dictù 2O.

non fecundum gcnus, tunc oportct habcrc principia fuit,® ca, qug communia funt pluribus fcientijs, cöia
altera fm fpeciem quae aliquo modo £m genus con funt eis vt principia, non tì própria, dc quibus modo
ncxa funt.Poteft.n.multipliciter contingcre.Vno mo diximus g, diftinguunt fcientias,& quòd fcientiae non
do vt fint velut fpecics dcfparate, úc prificipia propria communicant ſccundum ſubjectum,nc.cſccundu paï
vtriufqucfunt cxeifdem,vt patét in geomctria & arith fionem.Modo auté dicitur, g) diuerfarum fcientiarú
metica.principian.propria cătinui et diftinctiex prin Poteft cfie vnica conclufio, vt etiam exprcffe videmus
cipijs quanti funt, propter quod dantur cöes propo in Philoſophia naturali, S&attrologia circa 1ſtam con
fitioncs vtriquefcicntiae(vt omne totum eft maius fua clufioncm.terra eft rotunda, aducrfantur {iquidé inui
器 , & fiabacqualibus aequalia demas.)Si auté feha cem hacduo diéta.Si nanq;vnica conclufis diuer(arú
eant £m fub & fupra,tunc principia earum funt ex al eft fcientiarum,oportet d:uerfas fcientius coinmuni
terutris:principianang; inferiorisiunt ex principijs ſu care in fubicéto & in paf-ione, & fiftientig nó com
perioris,vt patet in peifpeétiua & geometi ia. Poflunt municant lecundum fubieéta nec fecundum pafsiones
ergo verba Ariſt.duplicitergloſſari. Vno modo,vt in impoſsibile cſt vnicá concluſionem diuerſaru effe ſcië
tclligantur cius termini fimpliciter,i.9 cum dicit,alte tiarum.Ad hoc dicitur 9 hgc duo diéta fane intciiccta
ra aütcm fcicntia intclligatur altera omnino & fimili fimui ftant, quoniam non communicatio fcientiarü
tcr nó cx cifdem ncque ex alteris omninc(circa prima in {ubicéto& pafsionibus intelligitur,quo ad idcin fu
principia tfi)& fic quia vidit Arift. huiufmodi princi bieétum formaliter,& fimiliter quoad pafsionem cá
piorum propriorum dupliccm connexioncm,quæ om dcm formaliter,& non quo ad idcntitatem matcrialé
inimodam alietatem fcicntiarü impcdit,& aitcritas in corum.communicatio auteum fcicntiarü in vnica con
fcientijs non vniformiter,fed £in quandam proportio clulione,quae modo traditur,intelligitur quoad eandé
concluſionem materialiter & non formaliter. Didici- Cap. 8. i.
nôlitatem rcquirenda eft, tetigit (more fuo) primum
analogatorum, infinuando inquo confiftat diuerfitas mus(fiquidem fuperius)9p fcicntig non communicanc
omnimoda fcientiarum,volcnsex hoc fciétiarum quae fecundum fubiecta formaliterfumpta , nec fecundum
pcnitvs altcrg non fun: cxprimarum imitatione alicta pafsiones formaliter fumptas. i. impofsibile eft idem.
tem intinuatá iri. & pp hocad diíłinĉiienem íciarum ſubie&tum ſub eadem ratione formali cadere ſub di
cluas conditioncs exigiappcfuit. fy principia Propria ucrfis fciétijs,& fimiliter impofsibilc eft candé pafsio
nó fint ex eifdcm(circa prima principia cöia vtrifque) nem fub eadem ratione formali dcmóftrari à diucrlus
& 9 non ſintexinuiccm. hoc.n.ſimpliciter intellect ſi fcicntijs.Nuncaút dicimus ppafsibile cltvnius fubie
non faluatur nifi in fcientijs pcnitus diucrlis, vt Phy/i- Cti(materialiter tô)& fiuniliter vnius pafsionis materia
ca & mathcmatica.Sed cx hoc ſcimus P ctiam 1læſcié liter.f.fub diuertis rationibus diuerfascffe fcienuias.Có
tiæ funtalter£,qu£ liccthabeant principia ex cifdé,nó ftat autem hgc non oppofita eflc. q) aüt ita fit vt dici
tfiilla ex quibus funt eiufdé gcncris próximi {unt cum mus,declaraturin exemplo adducto.hec conclufio,ter
proprio gcnere fubiecto alicuius carü, vt patet in geo. ra ett rotunda demonftratur å naturali & altrologo,
metria &arithmctica, & {imilitcrfcimus cx hoc,ý li fedà naturali terra in eo q terra confideratur, & ro
cet Principia vnius fint exalterius principijs. quia tii tüditas vt terminus corporis phyfici, & pp tcrra pa[-
aliquo modo cxtrancant ab illis, ideo étaluquo modo fioné.i.grauitaté vt mcdie ad illam conciulionem vti
funtdiucrfæ{ciëtiæ, vt patct in prefpcétiua & gcome tur.Ab aftrologo vero terra,oé vt terra, (ed vt corpus
tria.Sccüda aütglofla dicit g) Arif.loquif dcalicritate in tali ſitu luminaribus oppoſiti còſideratur & rotü
ſpecificaſcietiarum qumodocung; ſit, & 9 perly ciſ ditasvtcorporis fic intcrpófiti vel tituati figura,vnde
dé,intclligitur ciufde generis fubiecu & pcr lyexalte vmbrã luminariú rotunditaté terra demontrat,&c
ris, intellig tur altcris in codem tigencrciubie&to, & Vniuerfaliter igitur dicimus, 9 quia non inconuenit
sp primâ particulâ dixit Pp diuerfasrerü naturas, qua ſcientiascóicare impaſsiones materialiter,8 formali
rum principia eifJcm principijs infra idé gcnus fubie ter elt impofsibile,vt ex hoc capitulo conuinci poteft
&tum propium dc(cendunt, vt in geometria trianguli etiam Proteruus,& dc rotufiditatc, patct in naturali
& quadranguli & Pentagoni, &c.principia ex figurae bus & mathematicis,& medijs fcicntijs& fimiliter fe
principijsfunt:fecundamauté particulam appofuit pp cundü fubiecta,vt de quanto patet, ideo qfi dicitur q,
multa quae fub cadcm {cicntia cadunt,& vnius princi cadé conclufio demonitraturà diuerfis fciétijs,intelli.
pia exalterius Principijs funt, vt patct dc principijs in gedum eft dc eadcm cóciufione materialiter, cuius op
ferioris dependétium à principijs ſupcriorioris, neutra fitufn nunquâ fuit fuperitis dictü, & hoc modo muj.
wn.diuerſitatáinter Pincipia ſcicntias.diſtingui, qin in tas çöcluíionesProbarccótingit in naturalibus,ćj;pba
fraidé gcnusfubicctü elt,& Proptcrca opJrtct fifcicn tur à metaphyſico, vt ſubſtätiasimmateriales cſſe &c.
Quomodo
 In Poſter.Analyt Ariſt.
Qvomodo augeantur demonflrationes per media, & non
pcr media,fed n poft aliumendo.& in latus
c. 1:..fi. Irca eandé conclufioné Dubitatur ite, ü, quia fu
T.c.29. Pcrusd1-tú et paugentur demonttrationes nő
Per media,fcd in poft affùmendo & in latus,&c. Mo
do autcm docemür augere demonftrationes per me
dia,quoniam media ad fcientias diucrfas pcrtinentia
neque poft affumuntur, imo in textu contra illa , գԱ2
po* aflumuntur d ftinguuntur, neque in latus augét, bétur fcilicet neutrum de neutro cótingit dici medio
qm v' ium cx tcxt , patet, augmentum in latus ab codé
mcdio incipit, hic autem diucr(a media funt:Ad hoc
df dupliciter.Pr, mo q, qa augmcntú vnitaté rei auctae
no deltruit,fed via ctad entitatis & vnitatis rei maio
rẽ quantitaté, augcri dcmothrationes nô funt dicendz
quae £x vi ipfius multiplicationis diuerfitatem {cicntia
rum fortiuntur,fed illè trh, quae eandem augent fcien
tiant, & fin hoc qm Arittot.fuperius nõ de multiplica
tionc, fcd uc augmcntatione demonftrationü trá&ta
bat,ideo ea quæ dicit in eadcm fcia intelligenda funt.
Tunc.n.vt dictü eft, augméti momen cöfoiiat.ea verò
qug hic dicit indiucrfis áccipicnda (unt fcientijs.Secun
do dicitur φ vniuerialitcr impoßiblle elt augeri de
monftratioiics pcr mcdia fiue in cadem fiuc in diuerlis
fcientij»,loquendo de dcmonfttationiòus pp quid,nó
qualibufcunquc, fcd diccntibus caufam própriam &
Vbi ſupra immcdiatam.Qjm vt ibi declaratü fuit, vnius clicctus
cap. 11.ſ. vnica cft propria caufa fufficicns,& jp qfi vnica conclu
fio dcmonflratur in cadcm vcl in diucrfis fcicntijs pcr
plura mcdia,qu¢ nó funt fubinuicé,tuaPoÍsiwilc cli cfle
ambas demontrationcs per cauíam propriã ciuidem
cóclufionis, vt patet in cxéplo adducto gc rotunditatc
terrae. Prima reſponſioli ei cifugiat difficultatem mo
tá,qfi media divcrfarum fcicntiarú funt,non tn latis
facit fimplicitet qin contingit ciufdem cóclufionis me
dia,quæ non funt (ubinvicém c.ufdcm elle fcientiae, vt
Albertus hic dicit,& in cxemplo tcxtus habetur , qm
moueri & quic(cere ciufdcm funt [cicntiæ.Secüda aüt
rcſponſio, lºcct ſaluet ºp demonſtrationes ſimpliciter
nunquam augcantur pcr media,nó ti dicit, quulc aug
mentum eft demonftrationum, qn eadem vonclulio
3.reſponſo per plura media quæ non funt Iubinuiccm demon[tra
tur:& ideo oportet cx vtraq; refponfione,yQam cóficc
re ſuific entem, dicendo q caodem concluſionem per
plura mcdia non luLinuice demcjurari duplicitcr con
ting1t,wn9 inó pcruneJia ducríarú,fci , ru & tunc ncc
augumensü e!t , ncc piura mcdia potifsima,&c.alio nó
pcr medium eiuf.tcin generis fubiecti,& tunc augmé
tum quidé «emonftrationü cft, icd nö per mcdia cius
pr9xima . Paicnt hæc oia «x dict s in refponlionibus
primis, praeter pes,ultimum.f. 9 talis mnlùplicatio fit
augmentum, qm ditticle ett videre, qualc augmen
tu lit in latusan in longü, Hocaüt dcclarat . Juod.n.
fit tal s multitudo augmcntü patct cx ipla augmcnvi
ròne,que còfiftit in ciuldé i cicnug quatitatiua exten
fione, que hic manifelte fit, necvideo q” tale augmen
tú polsit reduci nuli ºd augmêtum in poſt aflumendo,
qm cũ cõtingit vnius concluíioniscfic plura media nó
fubinuicé,non magis diftant talia mcdia quàm duo op
olita. lingulum aüt eppolitorum cfic caufam ex qua
វ៉ែ cffcCtu monftrari pofsit non nuli ordine quo
dá contingere pofle vf,vtin exemplo Atitt.aliqualiter
videmus motum & quietem tranfmutationem & dele
&tationem inferre.Dicit.n.Albcrtus hic gyin dicto cxé
plo motus demóftrat i gcncrc cauf£ formalis & quies
ingencre cau|: finalcs.conftat aüt g» forina & iinis or
dinc quodã te nabét.Nec obttat nuicrcſpôſioni q co
incidere videtur in primü mébrum diuitionis factæ in
litcra.i.ciufdcm coniklufionis poflunteffc plures demö
ftrationcs dupliciter. i.per media ciulucm ordinis, &
«diucrforü ordinü , &c.qfh non idé elt diccrc mcdia
ciuidcm ordinis, & mcdia ordinate rcfpłcientia ean
I $9
dem concluſionem.primum.n.ſonat mediaformaliter
fubordinata,vt fubiecta & pafsiones ordιnem adinui
ccm habent:fccundum autem hoc non aflerit,fed tan
tum modo ordinem qucm refpectu conclulionis ta
lia media habcnt,inlinuat, qui abfquc formali fubordi
nationc m:diorum inter fc ftat.
Cu R c A illa verba, quae in declarationc eiufdem'c6
clufionis quartae dicuntur,qug in lltera S.Tho.rion ha
rum,necefle clt enim eidem alicui ineflc.
Dubitur quia implicatio in adiecto vidctur com
mitti cum dicitur,quòd. media diuerforum ordinum
non dicuntur de inuiccm,& g, neceflceft eidem vtraq;
incffe.Si.n.eidem vtraq;infuìt ergo adinuicem conne
&untur £m prgdicationem iuxta illâ rcgulâ, Quæcun- primo phy.
q; cidem fufit éadcm,inter fe funt cadé. Et fi vnü non °°?*
contingit dc altero dici, crgo nec dc eodem dfir. Ad
hoc brcuiter dicitur dupliciter primo 9 talia mcdia,
quia nò dìr de inuicé fórmaliter fed fubiectiue, ideo
vtrunque diuerfimode verificatur . fecundo dicitur
& eft dcclaratio prioris,9 quia talia media, vt media
fma fe con-exioncm nofi habent neccflariam, aliter'
diuerforum ordinum non eflcnt,ideo neutrum de neu
tro fccundum fe contingit dici, quia vere in tertio vni
untur cffcJtu aut fubicóto, aliter eandem conclufioné
non inferrcnt, idco eidem inefle oportet.Et ex his pla
niora tunt vl:1mo dicta in dubitatione prgccdcnti.
De fortuito & ſenſioili in ordine ad ſcin .
Ildull- ‫ مخ‬P ۰ 23۰
‫ש‬-‫דר‬ Ius Però quòd à fortuma,non efl fcienzia per de
巴 noliratioлeт,пејзе.п.vt nece[ariит, пе4; ran
qui vt plurimi, est,quod est â fortuna, fèd quod
prgter bgc fit. 1)em: mjlratuo autem ejt alterius bori, ois
.n./jung-finas,aut permece!]àrias, aut pereas, que vt
plurimumpropofitiones coiificitur , &• fi propofitiones
quidé funt neceffaruæ, & concl.fio erit neceffäria,fi ve
ròv: plurimum,& conclufio talis. Qgare fi ud, quod e$t
à fortuna,neq; vt plurimu eſt neq; neceffartum,non eſſet
vtiq; ipfius demoftratio. Ncq, per# eft fcire:ft.n.
e$t fènfùs talus huius, &• mon huius alicuius, fèdfèntire
neceffariù e$t boc aliquid &• alicubi © nunc,vniuerfàle
vero, puod ef in oibus,impoßibile cffèntire, non.n. eft
hoc meq; müc,neq;.n.vtiq; eét vniuerfàle, quod.m. sèper
& vbiq; vntuerſale eſſe dicimus, Qinigstdemonſtratio
nes quidem vniuerfàles funt, hgc autem non eft fèntire,
manifefu'n ef,juod neq; feirc perfènfûm efi.Sed planû
cº fi eje Jentire triangulu, quðd duov”retfis cqua
es babet a guios, quæreremus vtique demõftrationem,
& mom quemadmodum dicunt monmulli feiremus:fèntire
quidem.n.meceffe eft fi gulare,fcientia veròeft in cogno
fcendo vnuuerfàle. Quare &• fi fupra lumam effêmus, &-
videremus obie£fam terram,non vtiq; fciremus cauf(um
defeétus,fentiremus.m.mumc.quòd deficit,& mom proptcr
quid omnino nom.m.erat fenfus ipfius vniuerfàlis,fèd ex
eo,quod peculamur hoc plerumque cótingere,vniuerfàle
vtiq; venati demóstrationem habemus, ex fingularibus
.m.pluribus vniuerfalemanifeftum eft. Pniuerfaleaūt
honoratü eft,qiú fignificat caufám: quare de talibus vni
uerfàlis motutia homoyatuor ef? fenfibus,&- intelle&ione
quorumcumq; altera eft caufa: fed de primis eft alia rö.
}1am feftü igit eft,quòd impoßibile # aliquid
fcure demó$tratiuorum,nifi quifpiä fentirehoc dicat,fcié
tiam babere per demonjirationě, funt tři monmulla, quae
referuntur in fènfus defeétü in problematibus.quædã.m.
fi videremus,mo vtiq; quærerem ss,fed non tamquamfèiè
tes.co qudd videmº,ſed vt habetesvniuerſtle exeo,guöd
videmus: quemadmodu/i vitrum proforati, videremus,
&lumen
 І бо Thom.à Vio Caiet. Comm.
& lumen permenas,planum vtiq; effet, & propter quid .n.eft fcnfus talis huius & nó alicuius,tfi fentirenccefle
cóburjt,&- ex eo planè,quia videremus fieri fèorfimnim cft hoc aliquid,& vbi, & nunc exponit S.Tho.99fcn
vnoquoq;,intelligeremus fimul, quòd in omnibns fic eft. ſus cognoſcit quale,8 non ſubſtantiam, 8 quia quali
tates quæ {entiuntur efficiunt fingulares fubftantias in
Summa huius capitulihæc eft. determinato loco & tpe, iö fentire neccffe e:: hoc ali
1.c5cluſio . F. nő cft fcientia pcr demon[trationem, quid alicubi,& nunc,'&c. Albertus auté & oés(vt opi
probatur a priori. Qiis omne fcibile eft neccffariü. nor) alijlicct forte inter ſe in modo exponé di diſferàt,
aut ficut frequentcr,fortuitum aüt extra hgc fit.proba in hunc tfi fenfum prorumpút. f. g, licet fenfus fit vni
tur maior, quia omnis fyllogifmusdemóftratiuus aut ucrfalis,fentiretfi éft fingularis.Et forte tanta eft diuer
eft pcr neceflarias,aut càs,qùg funt tanquàm frcquen fitas orta fenfuum pp va rietatcm tráflationum , cuius
ter propofitioncs, & fi præmiffae ficut neceflariæ con fignum cft quod S.Tho.lcgit illud affertiue.nos autcm
clufio éft necefTaria &(i præmiffae funt vt frcquenter,' cöditionaliter legimus vcladucrfatiue.Videtur aüt mi
concluſio vtfrequenter,&c. hig intentioni Ariſt.in hoc loco magis feruat prima
,.«5clnfio. Cognofcerc pcr fcnfum non eft fcire. Probatur à expofitio fenioribus vcrbis prolata, quam prims. Jji
priori,gih demonitrationes vniuerfalium funt.Sentire exvniueralis & fingularis cognitione proceditad dif
àutcm vniucrfalia non contingir,probatio huius fecun ' fęrentiam oftendenčłá inter {čientiam & {enfum,& mó
di.Qgonia licet fcnfus talis huius & non huius alicuius cx ſubſtantie & accident is cognitione.Vtraq; tā expo
fit fcjtire,tamcn ncceffe eft hoc aliquid & vbi,& nunc fitio vcra cft , & poffunt vniri ita q, idem fonent quo
vniuerfale autem «ft vbique,&c. ad vim rationis.Si intclli gumus perfubftantiam & qđ
3. côdufio. . Si contingcrc; fcntirc triangulü duobus rcétis gqua quid eft, ipfam cuiufq; r &i naturam,fiue fit ម្ល៉េះ
les habcre angulos, quaercmus tñ demonſtrationem, fiue accidentis natura,& per qualitates fenfibiles intel
& non fcirctmus,ficut,quidá fatentur,probatur à prio ligamus eas fingularizatas & non quidditatiue. & £m
ri. Qin ſcntire neceſſ.ccſt ſingulariter, ſcientia auté eſt höc nulla diffenfioprocefluum cómifla ett fed magna
in cognefcendo vniucrfale. Declaraturfeeúda à figno, diuerfitas expofitiónum relinquitur S.Tho.cxponen
qih fi in lgna cxiftcrtcs videremus obic5tam tcrram tenegatiue q ſenſus ſit ipſius qd quid eſt ſeuvniuerſa
non vtiq;fciremus vniuerfalcm caufam defcctus.pro lis,& alijs exponentibus affirmatiue conditionaliter tñ
batür. quia fcntircmus 9 nunc deficit, fed nó propter vel aducrfàtiuc.Et licet vcrba S.Tho.prima facic fupra
quid omnino.probatur, quoniá fenfus pö erat vniuerfa expolitum fcnfum non ferant,diligenter tfi infpecta il
lis, fcd cx confideratione multorum fingularium vni lum nö refpuüt,vt patet ex eo φ copulatiue addidit qd.
ucrfatc venantes,dc;mou:{trationcm facimus,&c. uid eſtad ſubſtantiá dicêtes.Non.n.obiectü per ſe ſen
4:5cluſio. Demonſtratio honorabilior cft ſenſibus & cogni us cft fubftantia & quod quid eft. Infinuafle. n. ex hoc
tionibus quorûcunq; cauſa eſt.probatur à priori : Qm vf 9 de fubftantia & vni uérfaliter dc quod quid clt lo
vniuerfale honorabilc cit,quiacaufam oftendit,&c. qucbatur.Hæc aút idco d.xerim vt ottenderé non alic
Rfifio.ta. • Sunt quædã reduéia ad fcnfus dcfc€tum in propofi riú ab cxpofitionc.S.Tho.cfTe tcxtum noftrum nec alie
tis,ita li vidercmus nó inquircrcmus nó tanquấfcicn nam à doctrina cius eſſe cxpoſitionem aliorü. Verû.n.
tes in vidcndo,fed tanquam haDcntes vniucrfale in co eft qd (enfus & fentirc.i. Potentia fenfitiua & eius haec
vidcmus. Primú patet.Si videremus lumcn per tran opcratio differunt in hoc,q, fentire non termìnatur ni
體 vitrum perforátum,& c.Sccundú vcrò patct,qüia ſi ad hoc certü ſingularc.(Vifus.n nunquam videt quin
videntur fcorfum ca quæ funt in vtroque vitro. Scire hoc certü coloratum vidcat) ip{a aüt vis fenfitiua non
autcm clt fimul,quoniam in omnibus fic clt,&c. eft dcterminata ad hoc vel illud definite {entiendü,fed
vniucrfalitcr pòt hoc vel illud {entire. Oculus.n.nó e(t
Series autem hæc eft. . . . . dcte minatusad hoc magis quâ ad illud lucidü viden
os iecT t ipfius fcientig naturâ plenc declaraturus dum, fed pót quocunq; fibi lucidum offeratur videre,
fortuitum & fenſibile ab eo excludere intendit & duo & propter hoc dicitur q fcnfus eft vniuerfàlis. fcntire
facit.primo nanque vnica conglufione turtuitú cxpcl aüt eft fingulare. Sed hic ad euitationé crrorum & pro
lit,ſecuda in toto reſiduo ſenſibile excludit tali ordine prietatem fermonis eft aduertcndum, 9 magis refcrt
{ecunda conclufione di c&te illud à fcibili fcpärat. ter diccre,fcnfus,puta oculus eft color;s vniuerfalis, & di
tiaautcm Heracliti imitatores arguit eorum motiuum cere,oculus c(t coloris vniuer(aliter. Primum.n.ett fal
fcnfu illi nihil nouerant, & vltimo altcri corü obie&tio fum, grii fonat pfenfus obiectum, adquod terminari
ni tacite fatisfacit,&c. , ' ' ..
pốt cft color indutus vniuerfalitatem, quod eft impof
- ' C1 R ca ca, quæ dicuntur in prima conclufione ab fibilc,hoc nanque c(t proprium intellectus.Sccundum
circa. t.c.8* Ari$to.& additâ à S.Tho. duo aducrtcnda cenfco.Pri autem eft verum . qfh vifus non eft determinatus ad
醬 mű cft p doátvina tradita fuperius in capitulis; quar hunc vcl ittum colofem vidédum,{cd pöt quemcunq;
capitulo. 4. to,fextó& nono de propofitionibus de omni& ncccf fibi oblatum coloré vidcrc.Vndc hæc tria fèntire, feni
;oc8. ' farijs & {empiternisex hoc textu aućtoritatis robur fus & intclligcre fiuc fcire,ita differunt,q, nullum fcnti
fol. trahit, cxpreſſe liquidem diſtinguit Ariſt.hic propoſi rein ferü natura inuenitur quin fit huiüs determinati
ſecundidu-tiones demonſtrationis in necciarias ſimpliciter & nc fingularis.Senfus autem inuehitur ad multa fingularia
bij cap'9 ceſlarias vt frequenter. Scd um notandù eſt gº S. Tho. indcterminatus,fed in vniuerfalc non pöt. fcircautem
circa fin& in his(quæ vt fréquenter fiunt) duplicem mögüdemó advniuerſale terminatur.Ethocintendit Ariſt.dl.q ſi
- ftrandi tradit.Vnü in quo feruatufneccfsitas fimplici fenfus (it talis huius,& non huius, fentire tfì necefféctt
ter, et his à pofteriori orginc gencrationis, priori aüt fingularc. Propter q» notanter non dixit & fi fenfus vt
ordine naturæ forma & finc.f incipit. Alium in quo nó vniucrfalis, fcd & fi fenfus fit talia huius, & non huius
inuenitur nc. cſarium ſimplicitcryſed vt frcquenter & &c.Intcndcns(pcr ly talis obie&tum quod qualitas eft,
hic oppofito modo {c habet , quia incipit à Prioribus & per ly huius & non huius diucrfa illius öbie&ti fin
viagèìcratignis, & hic cft mQdus;de quo intelligenda gularia vt profundc fcrutatus e(t Albertus &c.ac (idi
' (uníquæ in fupradi&tis capitulis dicta funt. ccret licet fenfus fit obiecti non in vno tantum fed in
Quomodo fénfus vniuerlalis,fentire verò fingularium fir. pluribus fiugularibus, quod idem fonat cum eo quod
- Irca ſecundam concluſioné aduertendü eſt q tex. vnico vocabulo diximus (cd obiecti vniuerfaliter, &
in cxprcfsione rationis addu&tæ ad illius proba fecundum hunc fcnfuum clare tota intentio Ariftot.
- tioncm S.Tho. multum à cöi fenfu, & fortc liíera di habetur,nec aliqua ambiguitas oritur quomodofcnfus
£tat.in principio fiquidem illius rónis textus ni dicit Si fit vniuerſalis, &c. -

De diuerſi
 In P oſter.Analyt, Arift. 16i
De diuerfitate principiorum in demonftra prgmiffae.probatur, quia omnis conclufio falfâ ex falfii
' tionibus. Сар. 24. eſt.declaratur in termini: A primo,Ctertiovere aduna
tis,B mediovtrique extremorum falfo coniunóto.
veròprincipia omnium effe fjllogiffnorum
E. J£dem
-

impo/fibile,primum quidem logice confideranti

bhs: hi quidem enim veri fùnt fyllogifmorü,illi
Syllogifmorü fal(orum nöfunt eadé principia. pro
baturà priori,qñn contingitfalas concluiones inter fe
contrarias, & incóposibles ele, & ex politis ficfunt
autem fùlfi:quanquam enim liceat verum exfalfis fyllo Syllogifmorum verorú non funt eadem 蠶
gizare,fedfemel hoc fit.velutifi./ de C verum, medium probatur. primo,quia diuerforum generc altera furi,
autem B falfum: meque enim.ae ipfi B ine$t,neq; B ipfi c: principia nec cöuenirent,vt patct de vnitatibus ex puti
fed fi harum media accepta fuerint propofitioiium,falfae άis.Syllogifmos autem ex eiídem principijs neceflé eft
erüt propofitiones, eo quòd omnis conclufio falfà ex fúl aut in media,aut in furfum, aut in deorfüm conucnirc:,
fis {! autem ex veris,altera aüt funt falfi et vera. probatur, qún hihñt terminos medios interius, hi aúr
exterius,&c.fecundo qih nec aliqua communia Princi
?oftea meq;falfâ ex eifdem fibijpfis : eft.n.falfa adinui
cem zo contraria c9 impofibiliafimulefe, velutiiusti pia funt ex quibus folis omnia dcmonftrari poflunt.
tiam effe iniuftitiam,aut timorem,& hominem equü, aut probatur, qih gencra cntium altera funt, & Principia
quãtitatisfolum. alia funt à principijs 蠶 foluffi,
bouem,& æquale,aut maius, aut minus. Expofitis verò cum quibus per communia fit demöftratio.tertio qfh
fic. neq; enim verorum eadem principia omnium, altera principia non multo minora funt conclufionibus, qfh
enim mudtorum gemerefùnt principia, & meq; conueniem principia „Ppofitioncsfunt, jtermini aut aflumpti,aut
tia,quemadmodum vmitates punëtis non conueniumt, illae immif$i fufii.cóclufiones autém infinitae funt,licet ter•
enim non habent pofitionem,hæc autem habent.Neceffe mini fiaiti funt. quarto qih quaedam principia funt ne
autem eft,aut immedia conuenire, aut fùrfum,aut deor ccflaria,& quadam contingentia, &c. fecundo Proba
füm,aut hos quidem imtrababere,illos autem extra, ter tur conclufio principalis miultiplicem oppofiti fenfum
mimorum.Sed neq; communium principiorumpoffunt ef dettruendo, & primo qfh fitenendo eadem omnium
fé adiqua,ex quibus omnia monftrabuntur: (dico autem Principia concedatur alia cffe principia geometriæ &
çommiunia,veluti omne affirmare, aut negare , )genera medicinae,cöceditur diuerfa efle fcicntiarum principia,
aenim entium altera fumt, & hæc quidem quantitatibus, & confcquenter ridiculum cft dicere p cadcm fint,qfh.
illa verò qualitatibus infùnt folù, cum quibus monftram cum cadcm cifdem fint eadcm,omnia effent eadcm.fe
tur per communia..Amplius principia mom multo paucio cundo quoniam fi teneatur ex omnibus fyllogizare
ra fùnt conclufionibus;principia enim propofitiones funt quodcunque,quod eft omnium quercre principia ca
propofitiones verò aut ipfi* termimi, aut imietfi dem,multum infipiensefl. propbatur,quoniam nec in
manifeſtis doctrinis nccin reſolutionchoc eſt poſsibi
funt.JAplius conclufiones funt infinite,termini verò fini le,probatur, qfhaltcra fit conclufio accepta alte ra Pro
ti.J4mplius principia hgc quidem ex neceffitate illa verò poſitionc immediata, principia.n.propoſitiones im
contingentia.Sic igitur confiderantibus impoffibile eadè mediatæ funt:tertio quia (i aliquis dicat, primasimme
effe,aut finita,infinitis exiftentibus conclufionibus.Sive diatas propolitiones cile principia, fciat vnum in vno
rò aliter quodammodo dicat aliquis, vt quòd hæc quidem quoqi genere exigi, & c.quarto qſh ſi non ex omnibus
geometri; illa verò ratiociniorum, illa autem medicina: quodlibct,fcquitùr g, neque crifcx altcrius Principijs
ijuidvttq; effet,quod dicitur aliud,pr£terquam quòdfùnt hacprobare:fcderunt vniufcuiufq; altcra-quinto qin
principia fcientiarum? dicere autem eadem effe, ridiculü fi id quod rclinquitur.f. principia ómnium c[fc Proxi
èft : quomiam hæc fibi ipfis eadem effemt : fic enim omnia ma téneatur & cü hoc ex his hæc, ex illis vei ò illa,ma
fiunt eadem. Sed neque ex omnibus monftrari quodlibet nifeftum eft,q» hoc non cótingit, quoniam iam mof
idem,eft quærere omnium effe eadem principia, valde.m. ftratum eft,gdiffereutium genere altera fint principia
fútuum eft:neque enim immanife$tis do£trinus hoc fit,ne genere, principia cnim feçundaria (unt cx quibus &
ue in reſolutione poſſibile eft;immediate nanque propo çirca quod,illa communia,ilta propria funt,&c.
靂 principiafunt, altera autem conclufio affùmpta , , .; . . . Series autem hæc eft.
fit propofitione inmediata. Si veró qupiam diceret pri Qgoniam fcientias principiorum diuerfitate diftin
mas immediatas propofitiones eadem effe principia , xerat, intendit in hoc cap, ottendere q impoſsibile (it
»ma in vmoquoq;genere eft,fi verò neque ex omnibus tam omniü demonftrationum efle eadem principia,& duo
quam oporteat momitrari quodcumque, meque ita altero, facit, quia primo ottendit hoclogicefaéta diftin&tione
iamquamwfit vnaqu£que fcientia altera , derelinquitur, yllogímorum in veros & falfos,exeorum inter fe dif
cognata fint principia omnium, fed ex his quidem ferentia triplici conclulione fubferuiétc, polt quarum
ec, ex illis autem illa. Mamifeftum autem & hoc e$t, primam cxcludit obie£tionem, quae contra illám fieri,
quòd mom contingit, monftratum mamque fuit, quòd alia poterat, {ecundo probat principalem conclufionem ,
principia genere ſunt differentium genere. Principia quinquc oppolitifenius opiniones ecludendo.Subd
enim duplicia fùnt,ex quibus, & circa quod,quæ quidem poftremo de quibus principijsloquatur. ** -

-- Quomodo principia non multo pauciora fint ipfis con

igitur ex quibus,communia funt, quæ autem circa quod, cluſionibus.
-
-

propria,vt numerus magnitudine. - - - -

Irca rationes addu&tas aduertendum eft , g, licet

Summa huius capitulihxc cft. ab(q;textus corruptiqne plurificari poßint, qiinfa
Concluſie E. cffe principia omnium fyllogifmorum eft cile patet tam primam quàm tertiâ in düas diuidi pol
Principalis. impofsibile, probatur duplicitcr .TPrimologice Ie,vifum tamen eft mihi ob reuerentiam diui Thö. sd
1...concluſio multiplici concluſione. - -
cum reducere numerú, & quamuis tertia ratio (ninus
Syllogifmorumverorum & falforum non funt ea confidcrantibus vidcatur male adunata, fubtiliter ca
dem principia,probatur à priori. Qgia veræ ex veris, men ſcrutantibus oppoſitum videbitur. Ait manque
falfae ex falfis cónclufionesfunt,alterae autcm (unt pro Alpharabius (quòd pcr multo plus ) infirmitus exceflus
poſitiones veræ & falſg. " - -

apud philofophos fignificatur, & fimiliter per nö mul

Si contingit ex fallis verum fyllogizare hoc tantum tó mifius,defe&u , nön infinitus dcnotatur.Et propte
ſemel fit. Declaratur, qin in 醬 media illo rea in eadem rationc legi debet vtrunquc,fcilicet infi
rum propofitionú aflumenti us»Pro omhi falfaeerunt nitas conclufionum,& non multo minora Principia ac
Tho de Vio in Poft. L f1apcrte
162. Thom.à Vio Caiet.Comm. .
ſi aperte dixiſlet, q, principia non funtinfinite exceſſa dicantur,& hunc fenfum tertioloco remouct. quinto
fecundum numcrüm ab ipüus conclufionibus,fed com vt quia cx quolibet omnia demonftrari teneantur,ideo
clufioncs funt infinitg : ergo & principiafunt infinita, omniü eadé principia dicantur, & huncfenfum quar.
& confcquenter ncn funt cadem omnium , & fecun to loco dcftruit. fexto vt qa oium principia proxima
dum hæĉidqaod fubdif.!.tcrminiaŭtfunt finiti,aducr efsccredatur, ideo omnium eadem principia dicantur,
ſatiue legendum eſt vt S.Tho.exponit. Adeuidcntiam & hüc fcnfum quinto loco rcpellit.Siautcm alicui haec
aă nume principiorum,Sciédum cit q quadam pro non placcnt,inùcniat mclius profc & pro me.
pofitioncs fünt principia tris,quaedá cóclufincs tfh,quae
dam concluiones & principia. Prime nanq; propolitio De comparatione fcientiæ ad alios habitus
nes principia funt & fion conclufiones,alitér priòresha intelleétus. Cap. 25 -
bercnt.vliimg aüt conclufiones,& non principiaaliter
醬
oteriores haberent.media aút & principia poterio
& conclufiones priorum funt. Etfccundum hoc
S• cibile aüt & fcientia differunt ab op nabili &- opi
nione, quoniam fcientia quidem vniuerfàlis &per
recefíaria(nece||arium verò non cõtingitaliter fe
aequalis ctt numcrus ßrincipiorum & conclufionum in habere)funt aüt nom nulla vcra quidem,qug contingunt
醬 tota inæqualitas çonfiftit in exceflu cxtremq aliter fe habere: planum igitur, quòd circa haec quidem
rûm. Et ideo non multo minora principia conclufioni
bus funt.Si.n. omncs mcdig propofitiofies cóclufiones fientianon est,elent.m.impojibiliaaliterfebauerepof
cflcnt & non principia, principia remanerent paucil fibilia aliter fè babere./erù emimuero nequeumtclleéius
fima.Nunc aüt quia(vt dictum eft) in medijs non eft in (dico.m.intelicttumprimcipium fcientiæ)meq;fcientiain
çqualitas, principia ampliáturvoue advltimas conclu demon$trabilis:hoc aüt e]t acceptio immediatæ propofi
fiónes, qug quia plurcs funt j primæ propofitiones in tionis./^erus autem est 'mtelleétus,& fcicntia,&- opinio
quocunq; ordine,qug principiátím funt, ideo Pauciora &- quod per hgc dicitur. quare derelinquitur opinionem
quidéfunt principis cönclufionibus, fed non multo,& effe curca »erum:quidem, vt falfum. comtumgens aüt , &-
hoc.S.T.dicit,licèt libri incorre&ioppofitü ofidant, & aliter fe,habere;hoc aüt eft acceptio immcdiatæpropofi
hoc Arift.intendcre videt ibi affumë§ 9 principia pro tionis,& non nece|faria.. Et conce|fèm aŭt eft ficapparen
poſitioncsſunt. propſtiones aütſuntterminiäut im tibus,näq; & opimio umcertü eít,&- matura talis..Ad hgc
mifsi,aut affumpti:qüafi diceret, g) ideo principia nó aüt memo putat opimari quando exiftimet impoffibileal;
funt multo paučiora, ga principianóſolú ſunt Primae terfè babere,fed fcire fed quando effe quidem fic,fedta
fppoſitiones ſedile sùt termini immiſsi in prima figu men & aliter nibilprohibet tunc opinari,tamquam quod
fââut afIumpti in fecunda & tertia.i.fcd ét inter princi
talis opinio fit.Neceffarij verò fcientia ejt.qüomodo igi
pia annumeranfoés premiº, que exterminis immisis tur eft idé opinari &- fcire?& propter quid mon erie opi
àut affumptis fiunt , eft fiqüidem prædicatio caufàlis
terminorum de propoſitionibus & non identica, 8 c. mio fcientia, fi quisponet, omne quod mouit, contingere
Eifdem eadem quomodo cadcm inter fe fint, opimaru?confequemter enim hic quidem fciens, ille verò
opimans per media,quoufq; ad immediata venerit, quare
C. primärönem ſecundi proceſſus, eſſet quæren fi quidem ille mouit, &- #". opinaturnout.quemadmodit
dum quid veritatis habeat illa maxima.f. eadé eif enim &- quod opimari eft,& propter quid,hoc autcm ip
dem funt eadem. fed qiii prætentis negocijlimites exit
fufficiat pro nunc φ intelligitur eo modo identitatis in
ter fe extrema adunari quo in tertio vnum funt, vt fi in
ſim medium. Anſiquidemita ſuſpicabitur non contin
gentia aliter fe habere, quemadmodumfe babent defini
:
{int cadem generc inter fe eadem gcnerice funt, & fic íiones,per quas funt demonftrationes,mò opinabitur,fed
de alijs,& hoc fufficit Arif.intentióni in hoc loco,quo fiet.fi autem vera quidem effe, non tamen baec vtique
niam nihilaliud intcndit nifi deducere ad hoc 9 om ipfis ineffe fecundum fubftantiam,& fecundum formam,
nes concluſiones eſſenteaedam genere, ſi principia ea ôpinabitur,& mom fciet vere ipfùm quòd, & ipfùm pro
dem haberent,&c. - - . pter quid,fi quidem per immediatg opinabitur: fi autem
Omniura quomodo eadem effe principia dicantür ' ¤on per immediata,ipfum quòdfolum opinabitur: Eiufdé
Irca totum fm proceſfum,qui analyticus à S.Tho verò opinio,&- fcientia mon omnino eft,fed quemadmo
df ad demon , rationum principia dcfccndit; illo dum & falfà & veraeiufdem quodammodoJumt, ita &•
nanque Arilt, probat non eadcm cflc pcincipia omniü fcientia & opimio eiufdem, etenim opinionem yeram &*
demonftrationum,aduertendum eft, plicct nouo mo fâ jam(vt nónnulli quidem dicunt) eiufdem effe,abfurda
do introdu£tus videaturà nobis textusin eius fumma contingit erigi,& alia & non opinaui,quod opinatur fal
atque fcrie,nótí falfò aut cxtortc aut incógruediftin fo.Quoniam verò14empluribusmodis dicitur, eft quidë
&tusapparet,immo qfh mens mca multis diebus inquie vt contingit,eft aüt vt nom:commenfùrabilem máque effe
ta & folicitacrat circa huius textusdrdincm &fcnfum, diametrum vere opinari abfurdum eft,fèd quòd diameter
, adeo,vt de eius claro intuitu defperarem tandem mu circa quam opiniones,idem,ita eiufdem eft:quod quid au
tuo acceptiscòmentarijs Boetij, qua non niſi un princi tem crat effe vtiquefecundum rationem mom e$t idem,cö
pio,& hic vidi, excita cß in mc cxpolitio {upradiéta, fimiliteraüt & fcientia& opinio eft ciufdem: hæc quid;
& nuncdeclaranda,nô q ex Boctio illã (umpfcrim; fed enim fic animalis vt mom contingat nom effe amimal, illa
exquibüfdam eius Veibis cómota funt 5hâtafmata verò vt cótingat,veluti fi h«c quidem quòdhominis eft,
fic.&c,Imaginádum crg9 ex fcx modis, aliquos dicere illa verò bomimis quidem mom autem quòd, hominis :
potle omnu Jemonitrationum cadem clic propria.pri idem enim eft, quoniam homo, hoc autemficmom idem.
imoabfolutc,& huncfenfum antequam hunc ímpro 7Manifefiumautem eft ex his, quòdneque opimarifimul
ceffum aggrediatur Arifto.deftruxit.fecundo (ophifti idem & fcire contingit,fimul emim haberepoffet füfpicio
cè,vt dicatur alia cffe principia medicing,& alia rheto
ricæ, quia tfi tam hæc quàm illa funt Principia, ideo nem quòdaliter fè habere, & momaliter,idem effe, quod
omniuin eadé funt principia,& hunc fenfum in princi non cotingit: inalio quidem enim vtrumque effe cohtin
pio huiusfecundi proceflüs clicit. tcrtio vt quia oxom git eiuflem,vt diftum eft, in eodem autè mom fic poffibi
nibus conclufioné quâlibct monftrari pofse tenet.ideo le e$t.habebit enim fufpiciomè fimul vt qtiòd bomo,effet,
eadé omnium dicuntur cadé principia, & hunc fcnfum fecundum quodamimal;hoc enim effet non contingere effè
tcrtio loco excludit.quarto vt quia ex primis dignitati non amimal, &• non fecundum quod animal, hoc enim
bus omnia dcmonftrátur,idco omniü principia eadcm effet fic contingere. Reliqua verò quomodo oportet di
ſtribuere
 In Poſter.Analyt. Ariſt.
itribuerec, in difturfu,o intelletiu,c fiscntia,3, ar
te;& prudentia,& fapientia, illa quidem maturalis, haec
autem moralis fpeculitionis magis fùnt.Solertia verò efl
bona quædam conieëtatio in mom perfpefto tempore me
dj.zelutiſ quiſhiam videns,quod Lunaſblendoremſem
163
Probatur quoniam fimulidem haberet opinioné eiuf.
dem,alitcrhabcndi,& nonaliter habendi, quodelt im
pofsibilc, vt quòd homo cflct quod verecît animal,&
contingat non eſlcanimal &c.
: In alio & alio contingit effe fcientiam & opinionem
ciufdem {icut di&um éft&c. - -

per habet ad Solcm, celeriter excogitauit propter quid

boc,quoniam propterid, quod/plendefit à Sole:aut diſþu artëQüo oporteat dettribuere infapientiam,hçcquidcm
& Prudentii&frientifi,& ဂြို့to
rónem &intellc&í,& ੈ।
tantem cùm diuite,nouit,quoniamfgiieratur:ut propter,
quid amici fùnt? quoniam inimici eiufdem.Omnes.n.cau Phyficæ, illa verò ethicae fpeculationis màgis fùnt &c:
/ar medits videms Jummas cognouit plendidum effe ad Solcrtia cft fubtilitas quædam in non pröfpe&o tcm
pore medij &c.vtvidens g Luna ſempercónucría ad
folem fit in quoJM,fblendere à Sole,in quo B, Luna c:imef? íolélumé habet,ftatim intelicxit proptér quid, quia [.
itaque, Lumæ quidem ipfi C ipfùm, Bffendere à Sole ; ipfi. illuftraturà folc. & videns difputantem cum diuite co- .
autem B ipfum J4;ad hoc effefflendidum,á quo fplendet:, gnouit,quia accommodatum eft. Et videns inimicos,
quare & ipfi Cimefi ipfùm.A per B. amicos cognouit,quia inimici eiufdé. dcclaratur difíi.
nitio, quoniam folers omnes caufas medias videns,
Summa huius capituli hæc eft. cognouit& vltimas:ordinatur autem medium folerti$
iuxta primum exemplum in (yllogifmo in terminis A
Cibile & fcientia differunt'ad opinabili & opinione, primo:B mcdio;& C tcrtio in primio primæ &c.
&c.Probatur dupliciter.Primo à priori, qm intcllc
&us,fcicntia,& opinio,& q, pcr haec dfverâ funt :fcd Series autem hæc eft.
nec $cientia vcrorum contingcntium cft, qfh vniuerta INTEN DE N s diftinguere fcientiá abalijs habitibus
liter & per neceflaria cf,& cunfequenter fi cflet contin , intelleétus tria facit.primo diftinguitipfamí& eius obie
gcntium impofsibile fc àliter habére eflct pofsibile ali &tum ab opinione & fuo obiectò.Sccüdo circa corum
ter ſe habere.nec intellectus principium ſcientiae vero dittinctionem quartiones duas mouet & foluitvt ordi
rum contingenüum eft, qiiifcieniia indcmonftrabilis ; nauimus, addés anncxas cóclufiones côfiderãtes fcíam
eft.probatur, qiii acccptiö eft immediatae propofitio & opinionem in ordine ad opinantes, & ſciétes. Tertio
nis, opinio autein circa verum & falfum, & eft contin praeexcufando fe ad dcclarationé diftinétionis fcientiae
gensàlitcr fe habere&c.& ipfa eft acceptto immediat£ , ab alijs habitib* intelleét* dc folertia dcterminat diffini'
jjropofitionis & nó ncceffe,Sccundo qüoniam confcn tiuè cxéplariter declaräs in diuerfis rerü ordinibus&c.
tanéumclt apparétibus,opinio.n.fonat incertum quid,
& naturam fiuiufmodi.Tertio quoniam nullus arbitra, Vergtcientiae, ab opinione diftin&io.
tur opinari cum exiftimat impolsibile aliter effc,fed C Irca principium capituli, vbi afsignatur dfia inter
efle arbitratur fe opinari&c. tahquam (cicntia fit nccef fcicntiâ & opinionë ex necefsitaté & contingentia
Marij & opinio contingcntis &c, . . · &c.Dubitatur dupliciter. Primo quia non apparetve
器 fecñda. Qualitcr eft idem opinari & fcire &c. -
- :

rum,9 (cientia& opinio differant proptcr hòç q, (ciem

: ಲ್ಗ; Qualitcr non crunt idem opinio & fcicntia. . . tiae obiectum fit verum ncceflarium, ópinionis autem
ேே Siquis pofuerit omne opinari, aut faltem nihil effc verum contingens,vtin litera df.Exquirimur nanquc
Pro fecüda. (cittim,quod non contingit opinari. - - 9 multarum opinignum obieéta funt vera neceffaíia,
quaſtione. . Côſequenter& ſciens & opinas per media quoufq; vt patetin opinionibus oppoſitis. De corpori coeleſtii
immediata veniât. probatur, qfh eft opinari & quia & matcria motibus&c. Cum. n. oporteat cótradictionis
proptcr quid,qd mediü fonat. ប៊្រុ &c. alterá Parté ele verã, necede cítalteram veri necefarij
folutio fecü
Si arbitrabit non contingentia alitcr fc habcre ficut cfle,qfn ibi nihil contingens cft &c.Sccundo quia S. T.
dę quęft. fe habét diffinitiones. per quas fiunt demonftrationes, in prima ſecunda.q.67.expreſſedeterminatº ſcientia prima ſe ci
die.d.67.ar.
non opinabitur. fcd fciet.fi aüt vcra quidé,non tiì haec & opinio nö difterüt ex parte obieéti,nec ex parte mc 3.с.
eis in eflc £m {ubftantiam,vcl £m fpeciem non fciet vc dij,fed ex parte fubieéti.Arilto aüt hic ex parte obic6ti
rc,fed opinabitur,quia & propter quid.Si.n.pcr imme dfiam inter eas ponit &c. Ad euidentiam huius dubita
ſolutio pri- diata, propter quid,8 ſi per non im mediata .գսla Հջ. tionis,qfa facilis non cft,Primo dicendum e(t abfolute
mæ quèft. . Sicut opinio vcra & falÍá nó ciufdé pcnitus,(cd eiuf quid tcnendü fit de dfia inter fcientiam & opinionem.
dem quodammodo funt. fic & fcientia & opinio non Deinde quid intendat hic Arif.& quomodo S.Tho.nó
ciufdcm pcnitus. fed ciufdé quodammodo funt,decla difscnti£ ab e9. Vt autem certa cognitione percipiatur
rantur fingulu.iE primo prima pars primi,qfh eiufdcm 9 intédimus à quid nominis eft ifichoandum. (jpinio
fccundum fubicctum & röncm, qpinionein veram & vtin textu dfincertam cognitionem fonat. Incertam
falfam cfle,ficut dicunt quidâ, multa incóuenientia in aüt non 'P ita ambigua fit, 9 ad neutram partcm con
ducit , & hoc.f.non opimari quod opinaífallo.{ccundo tradiétionis dcclinet, fed quia ita alteram partcm con
fecunda Pars primi.Omidé multipliciter df,& fm vnti tradiúionis cognofcit,vt de oppofitavcritateformidet
modum idcniitatis contingit,& fm alium non:ciufdé. talcsfiquidem hos cfse experiiiiur opinantes. Scientia
n.£m fubic&um contingitverum & falfum effe,eiufdé aút (cxienfo vccabulo)ad cognitioncm principiorum
autem £m quod vnicuique caufat cflc fecüdum ratiq immcdiatorum,certâ vnius partis conträdictiónis co
ncm non contingit. Sicut diametrum commcnfurabi gnitioncm fonat,adeo vt de öppofiti poßibilitate nulla
lem eſſe, non contingitvere opinari, ſed de diametro etă fufpicio relinquatur. Certitudo aútin cognitione,
circa qu9d opinionés funt,cótingit verc 9pinari.tcrtio nö niti cxcogniti euidcntia eft. Infra limites íiquidemi
principalc intcntum.fccundo propofitü.f.9 fcicntia & intcllectus & eorum quae ipfum perhciunt difcurrédo
opini9 non funt eiufdé 9mnino, ßd quodâmodo,ficut nulla alia caufa ccrtitudinis in cognitione inuenif, nifi
&c.qiî fcientia c(t alicuius quod fit tale cx neceßitate, praedicta. Ncc mihi aliquis obijciat certitudinem fidei
puta qugd homo fit id quod vcre hom nis clt, opini9 non cfsc ex euidentia obicéti. Qm talis certitudo non
verò q ſit tale, ſed non cy neceſsitate, ſed contingatali c(t intellcctus vt fic,fed vt ftat fub imperio voluntatis,
tcr fe habcrc,puta 9 homo fit quod non vere hóminis proptet quod fides inter virtutes intclleétuales numc
« li.& fic funt êiufdcm fcicntia & opinio, quia hominis rari non pòt &c.Ex euidentia igitur cogniti certitudo
Corr. con - fcd non omnino,quia n9n eadem rationc. . . . . intellectualis eſt, & cóſequen er cx eufdentia incerti
cluſio. Non contingit fimuleiufdcm idcm fcirc& opinari, tudo, & quontã cuidcntia alicuius complexi dupliciter
Tho de Vio in Pot. L a contingit.
 164 Thom.à Vio Caiet.Comm.
contingit.f.vel ex proprijs terminis, vt patet in primis, & diligenter aduerterc,quod Arift.ineuidétiam quam
princijs, & ex,alicuius ncccííária cönexione yifì , ad dixi:nus circumloquitur per ly contingens aliter (e
prima principia, ideo omnis cognitio certa vcl clt cir habcre, & culdentiam per l neceſlarium &c. intelli
ça principia ex extrcmis nota,vcl cóclufiones,in illa re gens per neceſſarium neceſſarium in ſe,S in cognitio-o
Holubiles. & refolutas &c.ln euidétia añtaliculus com ne noft ra(& per contingens verò) contingens in ſevel ,
plexi,qin per priuationé eorum quæ euidentiâfasiunt, in apparentia &c. ita g) fcientia d ffert ab opinione in
fic mült;plicitcr ctiam cötingit, vt patet de (ufpicionc, hoc 9 fcicntia clt veri ncceffàrijs, vtroq; miö.i. qy non ,
& æftimatione,& opinione,vt S.Tho. in „Poemio huius; felü fit neceffarium, (cd ct á tit vifa fua necelsitaS. opi
libri dilucide docet.In opinionc fit,ex eoqp vel tcrmini nio aüt ett contingentis altcro modo.i.vclpropolitio
In prognio ipfi propofitionis,vel cönexio conclufionis,adpropoli ' nis contingcntis, vel neccflc contingentcr: & imcrito, '
huius. tiones alias,quæ certæ funt,præfeferunt alteram contra quia malum cófurgit ex particularibus delectibus,bo
di&ionis partem;detcrminatâ, altcram dcijcicndo.fcd num aüt cx caufa integrâ,&hic fenfus clt magis dignus
neceflarió &c.Differunt crgo fcientia& opinio, Pcncs Ariſt.qm enuncleat opinionisnaturam. Vnde magnus
cuidcntiä & ineuidentiam óbiecti,ita q> cuidcntia fcié Albertus dicit, 9 Aduerbialitcr uccipicndum cft ly nö
tiam facit.ineuidentia aüt(talis) opinionem. Notanter neceffàrie. cùin tcxtu df 9 opinio elt acccptio própo
2üt dico(jncuidcntia talis)proptcr duo. Primo quia nö. fitionis immediat? nő neccfiarie. EtS.Tho.dicit in cx
omnis incuidentia opinioncm facit,fcd aliqua fulpicio pofitione, quod opinio de his clt quae accipiuntur, vt
nem, aliqua cxiftimationcm, vt dictum eit. Secundo cótingcntia aliter fc habcrc fiuc fint talia,fiue non &c.
quia non intclligo ineuidentiam priuatiuc fuccre opi- ; Ncc pcrmittcndum c(t quod opinabile accipi, (cu co
nioncm,fcd ineuidentiaam contraric,cum cnim omne gnoíci vt cótíngcns pót duplicitcr intclligi.Vno modo
manifcftatiuum luminis rónem habcat, proptcr quod vt(cótingentia)cócurrat vt cöditio cognita opinabilis,
& ipfc mcdius tcrminus lumcn conclufiónis dicif.ima & hoc modo talfum eft ponere opinabilc apparere
inor plumem quo clarcnt quæcunq; cognofcuntur, vt conting.cns, nechoc intclleximus cum diximos opi
醬 non paruam habcát,& g, fm cius diucrfam nabile oportcie elic côtingés in apparentia ſaltcºm.giin
articipationem,diuerfimode res patefiant intellectui, fecunduin hunc fcnfum opiniovera de ncccflarijs ef
ta p quædam funt quæ tim in felüminis, feu manifcfta tct,nô folũ d1minutacognitio,fcd lalfa apprachẻtio,qm
tiuihabent g, euidcntia intcllcctui funt pcr fc, vt prin apprehenderet necefarium polic alterfe habere &c.
cipia.Quadam per rcdu£tioncm ad alia vt eorum con-, Alio modo pót intelligi vt cótingétia còcurrat vt mo
clüfiones&c.qüaedam adeo parum habent luminis, vt dus cognitiunus feu euidétuæ. Et hic fenfus clt verus &
. . .‫الامر‬ ad cuidentiam nó fufficiat.futficiat tã addctcrminatio intétus • Verus quidem, qa opinas cóplcxu tibi obicctu :
ncmintclleétus ad vnam partem, quod clt ipfum relin guantuncunq; fitncccfiariu in le cognotcit cótingen
qucrecum formidine alterius. & fiaecfunt opinabilia. ter.i.aPprghédit tali claritate,qua vidct hoc fic cfle,fed
Quaedam adhuc minus habcnt,ita vt nec ad vnam Par non vidct 9 non pofsit aliter clfc &c.ita φ (icut ipfum
tem determinent,licet magis incinent ad hanc j illam còplexum diuiditur per neceſſarium & contingens,ita
vt fùfpicabilia. Quædam adhuc minus &c.Talis ergo , et1an cognitio ſeu claritas eius diltinguitu rin cogni
gradus luminisfcu manifeftatiui vcl ineuidcntiae icu tioné pcr modum neccflarij, & pcr modü contingen
6bfcuritatis opinionéfacit.Et qfh talis incuidentia ori tis,& illa vocatur.claritas neccffafia quæ oflédit fic cfse .'
tur qúquc cx natura ■plius rei cognitg. qú. f.ipfum com & non pofse alitcr cfse;ilia autem contingens qug licet
plexum contingenes c{ìnullo.n.inodo Incomplexo có oftendat (ic cfsc:non tamcn ita quin po(sit alitcr cfse, .
tingenti inucnitur aliquid, vñfue complexionis cuiden, Intentusaut, qin per hoc vniuerſaliter,c primo dif
tia oftendi pofsit, qiii ncc tcrmini cius tale manifcfta-. ferüt fcia & opinio (vtvi&iü 1ä eft)q (cientia necefsario
tiuum eſle poſlunt,necaliquod mediü, qm contingens attingit obicctü fuü. opinio verò contingentcr &c. Et
eft.Qiìq; aüt oritur talis incuidentia cx inodica paruci fm hoc patet quid rcipondcndum fit primæ rationi
patione luminis intcllcĉtus dum vcl proPrijs, termino dubitandi.dicendů eft.n.quod Arilt.dittinxit opinioné
rum conceptibus vel medijs neceffarijs carere contin & fcicntiam non ex cótingentia,& ncccfsitate obiecti
it, vcl male ordinant mcdia, vcl acics intcllectus non abſolute,ſed ex cótingentia & neceſsitate corū in co
figitur, propter phantalmatis motum &c. ideo opinio gnitionc fcu apparentia.Pofset quoqi & torte nó male *
pót cfic de còtingentibus,& dc ncccflarijs, licct diüerfi dici p in principo capituli Ariſt. ſeparat opinabile in
mode: quia de contingétibus elt proptcr iplius vbicdi fe,ab ipfo £m fe lcibili,& opinioné à fciétia, in ordine
naturam,quae fciri noii patitur. De neccfiarijs aüt Pro: ad opinabile & fcibilc ablolute, & poitmodum in pro
pter ipfius intellccius dcfcctum. Ad Arift.vero intentú ccfsu capituli inlinuauit vniucrfalioré diiam quam di
defcehdendo dicitur, φ quia opinabilc tali incudëtia xunus &c.Ad id vcrò qđ diflcntioncm inter Arift.ổz S.
conitat,& duplex cit:quoddam cx lui natura.quod.i.ex T ho.inducit df gp nulla elt inter eorum dicta contra
natura fua non păt eliceudens, t complexum contin dictio,qfn S. Tho.de opinionc vniuerfalitcr locutus elt
gcns,& quoddam ex parte intcllcctus, quod.f. licct cx fiuc cx parte obicct,fiuc cognofcentis,fiuc aliundc có
îc euidens cfle pofsit,huic tii & illi ineuidens & incertü tingat,& dixit quod non diltinguitur à fcientia ex par
eft &c.vt complexum neccflarium &c.ita de opinione te običti fecundum fc fumpti, qa fciëtia de necelsarijs
dupliciter loqüi contingit.Vnomodo in ordine adip c(t,& opinio de ncccfsarijs efse pót.nec ex partc mcdij
fum opinabile fecunduiii fc. Alio modo in ordine etiá fm fe fümpti,quia qfiq; idcm medium ficlare videatur
ad opinabilc quo ad nos &c. Et fi fubitinere volumus conncxü cócluiioni,facit fciam, & u non ita clare facit
Arilfotclem locutum fuifTe de opinionc in ordine ad opinioué,fed cx parte fubiecti, qa fciétia includit eui
opinabile ſecundum ſe, neceſſarium & contingens no dentiâ abfq; formidine,opinio claritaté quandâ cü for
minaiter ſu mere oportct ex parte obiecti, & dicédum midine alterius Partis.qd nihil aliud eft diccrc,q dicere
ctt fecüdum ipfum,quod opinio differt a fcientia, quia q differütexhoc pobicstüfciétig ncccfsariu ett non
fcicntia eft veri ncccfiaruj, opinio aüt vcri contingentis ſolu in ſc,ſed in ſua apparentia,obicctù verò opinionis
& confequenteretiam falfi,quiavei um contingens mu et cótingcns vel in fe velin'fua apparétia,vt Arilto.di
tabile cft in falfum &c.& tumiliter cum dixit,quód op1 xit,apcllaui aüt S. Tho. dfiam hanc ex parte fubiecti,
niv eft acceptio propolitionis immcdiatg,nonnecclla & nò cK parte obietti,ncc medij,quia necez diuerſita
ria,intelligenda c{t contingentis &c.Si autem tuttinere te obiccti necex diueriitate medij vnluerſaliter Pro
vvlumus y fcrmo Arilto. Iit de opinione vtroque mo uenit.fcd fempcr eft ex diuerfitatc talis modi cogno
do, tuc Profundus dicta Ariitotciis intc!ligere oportct fcendi,qua ex partc fubiecti ic tenet,& quomiâ forma
- lc im
 In Poſter.Analyt. Ariſt. I бs
lc in opinione cft,quod contingcntcr, fcu cum formi omnino eiuffcm obic3i eßet opiniovera & falfa,ve
dine cognitio habcatur & c. ritas opinionis non attenderei º m adaequationem, vcl
Anuot. C1 RcA illam propofitioně affumptam in textu,fqp conformitatem ad fic efse in rc,ut opinió dicit,{cd cófi
vcrus eit intcllectus & fcientia,& opinio, & quod pcr ficrct in apparcntia,& túc quodcunq;apparerct efse ve
hæc df,plura notanda funt. Primu m cft quod quatuor rum,& quia quilibet opinat £ m p fibi âpparet, quæli
illa vcra qug ponit,difsimiliter vcritaté habcnr. Alia.n. bet opinio c(set vera, & cófequcnter nulla efsct opinio
ratione verum c{t,q, dicitur pcr fcientiarn,& intellcctú falſa,& côſequenter qui opinat falſo,nö opinaret,ticut
& opinioncm,& alitcr ip(a fcientia & opinio & intclle fi nu!lus homo clset albus,quicúq; hfct albediné, non
ctus,illud.n.eft verum,quia ipfj m eft talc.hgc vcro quo cſſet homo &c. Ad argumentü in oppofitum df qp cum
niam illius funt cognofcitiua &c.Scd quoniam alterius idem fit iudiciü dc oppofitione, & vcritate, & falfi:ate
negocijhoc cft,alibi diffcrcndutn rcoi. -
opinionů,& enutinationů,& cnun:iabiiium, vt cx finc
Secundum cft q» notanter Arif.dixit,& quod per hgc fccundi pcrihet menias habctur. Sicut inpofsibile ett
df,& non dixit, & fubieétum corum vel aliquis hmói, idcm oitio enuntiabile efse fibi oppofitü, ita impoisibi ,
qfn res de qoibas funt huiufmodi habitus poffunt con bile eft 9 de eodcm oino fint oppofitg opinioacs &c.
fiderari dupliciter.Vno modo in feipfis , & fic cü com Scd ficut enuntiabili aftirnato véro, vt ibidé df,oPpo in fin. ,.
plexionc carcät, eo quod extra animã nulla complexio nitur negatiuü de eiſdé terminis,& affirmatiuú de op- periherm.
cft veritatë qucq; ncccfle cft non habeant. Alio modo Poiito, tu opinioni vcrg de aliquo affirmatiuo,oppo
confidcrant,vt fiant fub fcöa opcrationc intcllcctus,& nunt opiniones non de eodé, ſed de negatiuo corundé
fic cóplexionein quandan fort út ut , & verita em auc terminorü & de affirmatiuo contrarij,vñ non funt opi
fallitatë addiſki ncccffect &c. Et ſimiliterprædicti ha niones oppofitae de hoc enuntiabili, epiciclos cfse,fed
bitus habent duos tcrminos, vnum ad qucm proxime vna opinio cft cuius proprium obiectum c(t cpiciclos
terminantur, & hºc eft complcxum quoddam, quòd cfsc,altera quae dicit gpiciclos non efse &c.Conltat aüt
obieétu in corü Ji,& altcrum qucm vltimo attingunt. 9 aliud er untiabile ett epiciclos clse,& aliud epiciclos
i.mcdiante illo proximo,& ilia clt rcsincóplcxu, I.cfle non cfsc.Fallunt aüt in hac rc minus confiderantcs, ex
ſubicati, fm ſuas paſsiones & c. Et Pp hoc dfºp aliud co quod nõ folũ ciufdcm fubiectl,fcd etiấ praeducati có
eft obic£tum,& aliud fubic6tum fciétig & c. Quia crgo tingit efse diucrfa enütiabilia &c.Et p hoc patct rcfpó
talis dfia in huiufmodi ncgligenda non cft ideo Arilto. fio ad confirmationê: qa opiniones oppotitas nó opor
notâter dixit 9 vcrum cfl(& quod pcr hæc dí)qm hoc tet efse circa idé oino obiectum ad hoc vt (int ir. com
fonat,complexum quod obiectum cit, & non rcs ipfas pofsibiles, fed fufficit q, (ìnt circa idem fubicctum &:
abſolute,non.n.dicuntur res niſiad complexionem re prædicatuin contradictorie complexa vel circa idem
ductae,ni{i fortc in Prima opcrationc intcllcctus, quod íubicctuin , & prædicata oppofita.Et nota 9 dicit opi
propolitum non ifipcdit &c.Tertium cit,9 cum dici niones oppofitas feu veram & falfam,non clsc ciufdem
tur opinionem cfte veri,velfulpcniiucfufcipiédurn clt, omnino,intclligitur,vt proprij obiccti: nihil.n. pr9ht
cxpcctando fubicctam dcterninationem , qualis veri bet opiniones òppoutaSefse eiufdcm omnino confcqé.
fitjquia contingcntis , & ideo vcri & falli &c. vclqgia tiæ,opinio nanque arbitrans epiciclos non clsc, confc
omnia appctufit bonum, & 5unum intcllectus conftat quenter deſtruitepicicloseſle:& ſicelt per ſe primo ne
efle verum,opinioncm cflc vcri, intchigcndum clt pcr gatiui & quodammodo cius oppoiiti.&c.Aducrtcndü
fe,quonlam folfi eft pcraccidens &c. quoq;cft,9 quia nihildiffcrt ifi propolito,an circa idé
C1 Rca ſolutionem ſecundr quaettionis.Aduerten fubiectum opinemur contraria prædicata,an idem prg
dum ett,quod cx ca clarc habctur dilicrcnta opinionis dicatum,affirmatiue& ncgatiue.qin vtrobiq; cit,idéti
& fciens ae cx partc fubicčti, quati, fupra diximus,qfm tas ſubiecti,& non identitas omninoda:idco Aritt Pro
hinc habctur quod icicntia & opinio diffcrunt pcr arbi pofito infiftens abfque diltinctione dixit, ejufdcm om
trari & non arbitrari. & fuit adco ir:tentus Arilt.hoc in inino non eſse opinionem & c. veram & falſam.
loco,vt infinuarct hanc differcntiam, at prgtermiflae vi Num eiufdem obie&i fcientia & opinio cfle vadeat
deatur fcicntiam rcquircrc nccc(sltatcm in obiecto,dü
eam tacuit,quoniam clarum hoc crat &( propter hoc) Irca ipfàm folutionë prime quæftionis. Dubitatur
vt dictum cit, non d fiert primo ab opiniorc, fcd per , an verú fit, q, ciufdem oino obiecti nópofsit cfSe
Annot.
eumden lani & inculdent am. - -
fçicntia & opinió&c.Vidctur,n.9 hoc nihil prohibcat
CI Rca dºp di in ſolutione primae quaſtionis, ſ.qp quoniam [cicntia & opinio nihil ponunt, aut Politum
nó de eodé penitus furt opinio vcra & fala,& iilá con connotant in obiecto, per quod diffcrant.vt ex dictis
fequétiá,qug ibi fit, f.li oino ciuldé cffet opinio vera & patet.qim cx modo coghofcendi diffcrunt.& fi fic eft ni
falfa,non opinarctur,qui faif» opiuaretur. Dubitatur, hilapparct ex partefcicntig,aut 9pinionis,qd vctctcas
quia nonfoluti, de cadé rc,fcd dc codem cnuntiabili nó in vnů cóuenire obiećtů. Et cófirmatur.qfn experiétia
inconucnit aliqucm habcrc vcrâ opinioné, & aliquem docet q, huius enütiabilis Deiicf;c vnú,cótingat vnam
alterú talium. de hoc.n.enuntiabºl epiciclos eſſe, cum róné aiiqualé habcrc,& demonitrationénó pcnetrare
duæ fint opinionescótradistoriæ oppolita, necelse clt adco q) Cù formidinc alterius partis intcllc£tus rcltct,
alterâ cfic vcrâ & altcram falfain. Et confirmatur,quia altcrü aüt penctrare, & tüc mánifefte ciufdé 9ino erit
nili op:nio vcra & falfa clTct circa omninoidem,fcd fo opinio, cuius eft fcientia &c. Ad hgc df multiplicitcr,
lum circa idéſubiecto, vtin litcra di opiniones oppoſi £im q, multis modis cótingit loqui dc opinionc & fcié
tg non eſſent incompoſsibiles, qa è un diuerſarcipicerét tia &c.Si.n.fequendo primú fenfum fupraPolitum fer
vnú fubicctù & c.Ad hoc df, φ quia opinioncm c(sc ali mo fit defcibili & opinabili, Ém fc,clara ett refpontio,
cuius nihil aliud clt quam illud cfsc opinatum vcl opi , quod, impofsibilcelfidcm oino cßofcibile,tam in eo
nabilc:& opinioné vcl á cfse alicuius nihil aliud clt quâ dem quam in diuerfis,line ſuppoltis,fing tcmporibus.
illud op:natum efsc vcrum, opinionem falfam cfsc ali qih fcibilc cx proprianatura eit cnütiabile necefsariü,
cuius nihil aliud cft quam iilud opinatum cfse fallum, & opinabilc éxfe cft cótingés,& impotsibile ett traní
confcquens cft,& opinionctn vcrám & fallam efsc om ferré coniingcnseft ncccfsärium.& ccöuerfo&c.pof
nino ciuidé,nihil aliud fonat quam φ idem oino opina fibile c[ttfi èiufdé quodämodo cßc fcientiâ & opinio
bile fit timúlvei um & faltum . Hocaut cum manifefte né fimul. qih non incóucnit circa idem fubicctù fimul
in, pofsibile fit,rclinquitur,9 inpofsibile fit oino ciuf diuerfa coiifidcrare, altcrum opinando.altcrum [cicn
dé obiecti efse opinioné vcrâ & faif, m , licct pofsit cfsc do.&c.vt dcle patet. Tcnctnus.n. de multis fubiectis
ciufdé fubiccti xc. Valct aüt confcqucntia illa, quia li aliqua dcmonftratiue fcientgs;illis Conuenire , aliqua
Tho. de Vio in Polt. L 5 Vero
 ! 66 Thom.āVioCaiet. Comm.
vero opinantes q, eis infirit &c. Et fccundum huncfen frm ſubie&tum &c.iſta auté reſponſio vltimo indu&a
fum faluatur (imilitudo, in textu addućta interidenti dicit idem oino enuntiabilc dcnominari fcitü & opina
taté veri & falſi opinabilis,8 idétitatem ſcibilis & opi tum &c. Tum quia diuerfitas iila, quam ponit ducia
nabilis,qiii ficut ibi non crat idcntitas oimoda,fcd £m refpontio,non eft diuerfi as varians obie5tum, fed tin
fubieétü,ita hic non cft identitas omnimoda, quia ton eft diftinctio modi attingendi idem obicctum &c.Di
eft idé cnuntiabilc & fcibilc & opinabilc, fed £ m fubie ſtinctio.n.eiuſdé cnuntiabtlis,per hoc tp nd uit rônen
&um quia cötingit cöicare in fübieclo opinabile & lci contingentis,vel habet rónem neceffarij,clt diflinétio
öiie &&.Et huic fènfùimulü faucntoia , quae dicuntur (ccundum modos quos* n aja h .bet qui obicctum non
in hoc capitulo &c.Si aüt lit (ermo de fcibili & opinabi variât. Arift.aüt exprc(Ie voluit varietatem obieSti effe
li non fecundum fc & abfolutc , fedin 0rdincad vnum inter fcitum& opinatum &c, Poilet tn hẹc refponfio
hominem & fimul, fic df,9 impoßibilc cft idem om palliari dicendo , qp licet non tit hic diftinctio obieéto
nino eſſe ſcitü & opinatum,qm ſequeretur qp idem om rum abſolute,eſt tidiſtinctio obiectorſ incllecognr
nino cnuntiabile cflet huic cuidens & ineuidés,certum to,quod oia qug Ariftotel.dicit de diucrfitate obiecti,
& incertum, ncccflario acceptũ,& incontingenter,qđ intclligenda fùnt vniucrfalitcrloquendo in cfle cogni
eft impolsible &c.pofsibilcifi eft ciufdemquodammo to.Voluntaria tfi vidctur expfitio magis q textus inter
do cflc fciétiam & opinionem in eodem fimul &c. qfh pretatio, eo q» firnilitudo adducta in textu non habet
non inconuenit de eodem fubicčto, puta folc , aliqua jocum,& verba Arift. ibi diccntis,qp fcientia & opinio
opinionc puta g) moucatur ecccntrice,& aliqua fcien funt ciufdem, quia hominis, & non ornnino eiufdem,
tia puta accefu Se recefu caufet generationem & cor quia fcientia cft vcri hominis,opinio nonveri hominis
ruptionem &c. tcncamus, & £mtunc quoquc fenfum faluari non nificxtorte vidcntur. poffe namque dici,g»
faluatur finnilitudo fupradičta,qñ non contingit idcin fimilitudo tenct quo ad non omnimodan identitate,
enuntiabile,fed idé (ubiečtú cffċ opinatum & İċitum li fed nó quo ad modum non idcntitatis.& gp illa vcrba
mul ab eodé &c.& hicfensus à S.Tho.ex textu fumitur intelliguntur de eo, quod nó cft homo inclfe cognito,
Si autem ſit ſermo de opinabili & ſcibili non ci meritis fcu fccúndum apparéntiam, vt dictum elt,ac fi dixiflet
obiecti, nec cz ordinc ad eundem, fed ſimpliciter de q)fcientia c(l néceflarijapparcntis ncccflarij,& opinio
opinabili,& (cibili,dupliciter reíponderi pót guettio apparentis contingent:s &c. Quicquid igitur intcnie
ni motae . Primo conckdcndo quod non inconuenit rit non elt inutilc çognouifle, & hanc rcfpontionem,
ciufdem omnino efle opinioncm & fcientiam,qfh idem qm vera & principalis intêto proticua,multa exprelsit
enuntiabile pót ab vno opinatione tcneri(3& vcrc)&ab & c. Ad rationes ergo in oppoſitem non oportet all
altcro vera Icientia haberi &c. vt cxpcrimur quotidie, ter rcfpondcre, qiinloqucndo de opinione & fcientia
& licct ncga: c hoc fit indifciplinati, atta mé declara ur {implicitcr, vcruri elt, ; eiufdem oinnino obieéti efle
{equendo (ìmilitudo Arift.Scicndum ctt nanque quod pofíunt,fed non eodé modo, vt cxtcrtia & quarta rcf
ideo opinio vera & falfa non pofiunt cffe omnino eiuf pontione patet.ncc hoc negauit Arilt.& finegaflet ful
dcm , quia vcritas & falfitas in opinionc cx cflc rei ori fum dixifset,loquendo aüt de opinione & fcientia, cx
tur,qiú ab co,g, rcs ett vel non clt oratio df vcra vcl fal mcritis obiecti,ficett impofsibile efse eiuídem, vt pri
fa &c.Et fic fequcrctur quod idcm omnino cflct & nó ma rcfponfio dicit, & fimiliter loqucndo de eiufdcm
eflct fimul,fiidém omnino cflct vcrc & falfo fimul opi in eodem fimul,vt fccunda relponfio dixit &c.quarum
natum &c.Certitudo aüt fc étie,& incei ttudo opinio alteram,vcl vtranque Ar (lo. infinuare voluit &c.
nis non vniucrfalitcr oriunt cx rcrum, aut mcdioruin , CI Rca concluſionesillas correlarias, Aduertendi Annot
códitionibus(vtfup crius declaratú cit.)&idcotiidem eſt primo,q qa Ariſtoteles in cis expreſse ponit dram
omnino cft fcitum & opina, um,non fequitur 9 idcm inter idem ópinari & fciri ab eode hòic, & diuerfas in
omnino habeat in fc conditioncs cppoiitas. fcd folum eodcm tcmpore, & diuerfis, primâ refponfionem \fe
9 habeant oppofitas conditiones, puta certitudinсm expcllcre videt;qiii fi opinabilc , non elt idcm omnino
& incertitudinem in aia. hoc ai non inconuenit in di quod fcibile,ideo quia opinabile elt in fc cótingens, &
uerfis homiuibus licetin codcm (vt diximus)fit impof fcibile necelsarium,& ideo ett quodammodo idé,quia
fibile.Quod.n.inconuenicns fcquitur,ti vnum enuntia idem elt fubicétum viriufque, licut ncc rcfpc&tu vnius
bile mihi certum, tibi dubium elt.Et confirmatur,quia hominis,ita nec refpcétu plurium cótingit, idem om
{icut nihil prohibet idé omnino enuntiabilc cflc notü nino cfse opinatum & fcitü,& ficut relpcctu plurimú
ttbi & mihi ignotum, ita nihil prohibet mihi cfle cer contingt iden fm fubiectum cc opinatú & citum,
tum & tibi incertum, ccrtitudo c:enim & inccrtitudo ita refpcctu vnius:poflum.n.ego opinari aliqd de Dco,
mediæ cognitionis funt.Et licet hgc rcfponfio fit vcri!- fcire aliquid dc eodé, & fimilitcr éft refpcótu eiuldem
Iu fine. fima,non tñ cft nic intenta ab Ariit.vt exprefie patct in temporis diuerfi.Sicut.n.impof.ibile eft idem omnino
litera.Ncc putet quifquam hoc cflc contra Ariftot. qfh cfsc fimul necefsarium & cótingens, ita & fucccfsiue,
verum verò non eft còntrarium . vt df in fccundo Peri quia non (it mutatio dc contingenti in neccfsariü,nec
hermenias.Et qd ipfe dixit verum,clt,& quod nos &c. econuerlo.& fimiliter idé fubie&#o cfse ncccfsarium &
diuei timode,vt cx præcedentibus pauet. Ncc obitat q* contingens fm diuerſa tumul, nulla repugnà a ctt & c.
eius fimil:tudinem iii dilsimilitudinem vcrterimus,qm Et lic nullam dfiam facit ad idcm cfse opinatú & fci
fimilitudo eft & non identitas, imo & hoc ipfum con tum,pluralitas fuppofitorum vcl temporum: cuius op
fert difcretioni ciufdem, vt fciatur in quo afsimilatio pofitum Arilt.hicdicit, propter quod fola (ccunda re.
fit,& in quo non &c.Poffct forte aliter duci, ioquendo fponfio tcxtui conformis vidctur. qm vt cx ea patet,
ctiá de opinabili & ſcibili vniuerſaliter, 6 impliciter, : multum refert an abvno,an pluribus,an fimul, an di
g) opinió & fcicntia nó funt eiuldcm omnino,ied quo ftin&tis remporibus idé omfiino fit opinatü & fcitum,
dammodo,quia licct fint eiufdein enuntiabilis, tfi illud licet nulla dfia fit,an ab vno vel piuribus fimu! vel fuc
enuntiabiie non codcm modo fc habet vt rclatiù clt ad celsiue idé quodammcdo ſit opimatum & ſcitum &c.
fcicntiam , & vt rclatum ad opronem, qfh vt rcfpicit Proptcrea qňin textu dřgd in aliovnumquodquc císe
opinioncm,induit róne in contingcntis,vt aút rclpicit contingit ciufdcm, ficut diétum elt , ly(ficus dictum
fcientiam,habct rónem ncccfiarijScd hgc rcfponlio li eft)non refert ly ciufdcm , qfh non eft fcnfus, quodim
cct fit vcra,non tfi vidct tcxtui cóformis. Tum quia ti alio contingat idem quodammodo cfse opinaturn &
tuius dubitationis ab Arift. not£ eft.n. an ittae denom fcitum,led quod in alio contingit idé omnino ciscopi
nationes.f.fciri, & opinari, pols ut idédcnominare,ani natum & fcitum, fcd rcfcrt totám conclufioné quæ éx
non,& rìfio eius eft,9 nó denominás idé oino, lcd idé dictis icquitur &c. Si quis tamcn pro reucrentiâ Ari
!i ‫اں‬c!‫دا‬.
 In Poſter. Analyt. Ariſt. 16ク
ftotelis cui etiam, quæ nunquam a&ualiter cogitauit, nari & fcire idé,ita q) nö inquirimus an intelle&us pof
vera tíí à pofterioribus attributa funt,quantü congrue fit hfe fimul plures a&us circa idé.Scd fufficit noltro
poflet adaptare refponfioné textui faluabitur, itta nüc ' propofito an fimul po(simus habere habitü opinionis
di&a dfia,intcr vnüm & plures opinãtes. Dixi autem & fciae circa idem omnino.Et ad hoc df cum Ari(tote.
pro reuerentia Arift.qih minus dignú Arifto,videtur, 9 non, & ratio eft, quia cum opinio & fcientia circa
g, particulariter determinauerit qüaeftionem hanc,& idem opponantur primo fccundum certitudincm &
iuxta quartam refponfionem vniuerfàliter fit decifio incertitudinem ex parte ſubiecti, non medij,neq; obie
&c.Poffet tfi aliter inducendo has conclufiones perfpi &i,& impoßibile fit oppofita fecundum id in qüo op
cacitas Arift faluari,tenendo primam rcfpoafioncm in ponunturadunari, non pót fieri vt opinio & fcicntia
præccdenti dubio pofitam cfle intentam ab eo, & di èiufdcm omnino infint `eodcm fubieéto fimul, &c.
ccndo, q) primo foluit quaeftionem intuendo opinabi Quòd. n.opinio &{ciétia opponantur£m certitudinë
le & fcibile fccúdum fe,feu ex partc obiecti, &: deinde & incertitudinem extextu párct : q»autem talis certi
in his conclufionibus locutus éft de opinabili & fcibili tudo & incertitudo vninerfaliter (e teneant ex parte
in ordine ad vnum vel plures fimul vcl fucccfsiue. Ad fub cóti,& nó obieóìi, ncc medij: declaratur,primo q>
uertendum cft fecundö g- licct prima conc'uli9 corre non ex parte obieéti, quia dc codem omnino cnuntia
laria,iuxta fecundam rcfponfiofiem fit conclufio prin bili contingit efle opinionem & fcientiam in diuerfis
cipalis,& non fuiſlet 1eparanda à ſuperioribus, vttamé (vt diximus)& tunc e(t manifeftum q, equa eft certitu
via detur facilior adfupradicta, (cparauimus eam, & do obie&talis vtriu{que. Deinde q) nön exparte medij.
etiam quoniam hicexplicitc mcminit Ariftoteles vni Tum quia nö omnis opinio e(t per medium,fed contin
tatis& pluralitatis, opinátium, fimpliciter.vel fccun git opinionein effe propofitionis immediae,vtin textu
dum tempus &c. . . df,& conſequenter ex parte mcdi; non poteit vniuerſa
Num* enuntiabile & fciri opinari fimul ab eodem lis dfia aßignari intcr opinioné & fcientiam. Propter
1t. . .. "' ". ." -

quod Albcrtus dicit g fiotäter Arift.dixit opinionem

- -

Irca hanc partem occurrit dubium. An verum fit eſſe acceptionë immediatae propoſitionis, vt ſciamus
\_» vniuerfalitcr,q, impofsibile fit idem omnino enun à fortiori Qp & mediata & immediata ſub opinionc ca
tiabile opinari & fciri ab codé fimul&c. Videtur .n. p. dunt.Tum quia contingit per idem mcdium in altero
non fit vniuerfaliter verum,primo quia nihil prohibet debilioris ingenijfieri opinionem,& in altcrofcicntiâ.
idcm cnuntiabile ab eodcm fimul tcneri per medium Et tunc certitudo medij æqua eft in vtroq;,quia idem
contingens, & permedium neceſſarium, vt continue eft,&c.Vltimo q, fit cx partc fubie&i.Tum propter fuf
experimur in fciētificis proceſsibus, vbi probabilia ne ficicntem diuilionem . Tum ex quid nominis ipfius
ceffàrijs annectuntur,opinio aüt & fcicntia in hoc dif opinionis.Omnes.n.tücnos opinari arbitramur & dici
ferunt, quia illa per medium contingcns, haec pcr nc mus,qfi in intellcciu no(tro förmido aliqua remanet
ceflarium c(t. crgo &c.Secundo quia contingit eidem altcriùs partis vndecunq; veniat formido illa, quæ nil
enuntiabili neceffario ab eodé aflentiri fimul per duo aliud eft jnon plena determinatio intellectus ad hanc
media,quorumvnü eftverenccefiariü, & alterum ett partem,& tücfçirc arbitramur & dicimus,cum abfque
contingens,exiftimatù tficflc neceflariù :&tunc cum formidine alterius partis altcrâ certam intellectus(nô
aſſenſus per vere neceſſariù ſit ſciétificus, per apparens voluntas)habet,&c.Ad argumcntü verò Primùin op
aüt neceliariü fit opinatiuus, {cquiíin eodé fimul cfle pofitü df, q, licet contingit idem cnuntiabile cogno
fcientiam & opinioncm ciufdcm onunino , &c. Cafus ſcere ſimulper mediu contingens & neceſſarium, non
efì pofsibilis , & omnia affumpta manifefte funt vcra tficontingit illud fimul opinári & fcirc. N9n.n.diftin
Praeter hoc quòd aflcnfus pcr mcdium còtingens appa ctio ex parte medij ſufficit ad diſtinstione opinionis
*ens neccfiarium fit opinaiiuus & hoc Probatur. Quia & fcientiae,fed exigitur, vt diétum clt, inccrtitudo ex
{itaiisaficnfusnonetíaétus opinionisálsignetur cuius partc fub;e&t;.Et áduerte,prout dicit S.Tho. tcrtia par
habitus aétus fit, & nifi quis fingat aliqué alium habi $e.q.9.articulo tcrtio, g) licut in gcncratione fubftan
tü ab his quos in, intellectu pofùit Ariftoteles non in tíz formă antecedunt difpofitioncs,& in aduentufor
ucnict nifi id quod di&tum ett,ergo &c* Terrio,quia ti mæ corrumpuntur & firmiores concomitantur, ita in
aliquid impcdiret opinioncm & fcieotiã ciufdéeííein proceſlu ſcientifico opiniones per probabilia media
ecde finui,haec cflct oppofitjo cuidétis & ineuidentis, præcedüt demonftrationem fm quám introduciftgié
certi & dubijquæ cft inter opinioncm & fcicntiâ .Scd tia,& in aduentu fciétiae de(inunt quidé opiniones,fed
hocnou impcdit, qm mediu necuflariu & contingens concomitantfirmiorcs cxiftimatiohesperillam, & me
poſtunt dupliciter inueniri. Vno modo ſcortum cau dia probabilia . Habentes.n.media demonitratiua faci
fantia fuos proprioseffe&us. Et (ic circa idé caufat, al lius & firmius probabilia coniečtamus & poſsidcimus,
•* * *
fenfus conditionúincópolsibilium-Quravnus ett cer & hocnctandum cſt non parû, qm liberat à laqucove
-
-

‫حم معهم‬ tus,& alius dubius. Et hoc modo clarum eft 9 fcicntia nantiú&c. ad fm dřadmittcndó calum, fed negando
& opin:o eiufdéin eodem non funt.Alio modo inue 9 aſſentire per mediti contingens exiſtinatù neceſſa
niuntur fimul caufantiavnicü aflcnfum certü & nullo fium fita&tüs opinionis.Et cü quaerit, cuius ergo habi
modo dubiu.Quirònemedij probabilis opinatiuusrò tus a&us cft* dfjy c(t aétus ignorátiæ prau£ difpofitio
ne medij necefTarijfciét,fic* eit,& fic vnusafTenfus crit inis,& non oportet fingerc nöuü habitum.Ad tcrt.um
vtriufq; habitus fimul,opinionis [vilicct, & fciétiæ &c. df quòd illud argumeítü fi aliquid concludit, conclu
Quod aüt haec diftinéìio non {it fiétitia declaratur exé dit id quod diximusin rcfponfionc ad Prirnum,9.f.ti
Plo,ſol & candela accena, ſi tumuntur vt ſeorium cau , mul për incdium probabile & neccllarium allentire
ianicslumina, fic caufantìumina condiuonum incom contíngit . Et cxemplum & declaratio addu&ta nihil
pofsibilium, quia ille caufat luinem clarum,hæc obfcu aliud indicant, qih cfaritaté & obfcuritatem medijcò
rú.Impoſsibileeft. n idem lumen eſſe elarum & obſcu cernunt.Scd cx hoc nó (equitur ergo. opinio & fcicn
:runi.Si aüt mcdium, illuminatum illo lumine obfcuro tia [tant (imul. Qin iam declarauims 9 obfcuriuas &
rccipiat folé,tunc (imul Ivl & candela caufant vnu nu claritas fccundum quas diffcrunt fcicntia & opinio cx
mcro jumen,& duo agentia partialia. Clarum cft.n.9 parte fubiecti fe tcnent. Argumcntum aüt procedit ac
caudcla nô dcfinit tunc illuminare.Similiter his le ha iifc tenerent cx parte cautae.QJapr9pter dicta. (a Du
bcct opinio & fcicntia.Quarc iimul Poffunt effe if co rando)in illo argumcnto quo ad diutinctioncm iliam
Regelfio. den &c.Ad hæcarpieuttende pnon ett Pr*lentis & excinplum lint in declarationem & roɔur eoru a
un.cntionis dilcuriere an timulcótingataktualiter opi quæ diximus in rcfpunfione ad Primum &c.,
Tho.de Vio in l'olt. L 4 Circa
168: Thom.à Vio Caiet. Comm.
C1 R ca vltimam partem capituli aduertendum eft fîgnificant, quorumcumque medium cft femfibile. quæri
q Ariſt.ſolertiae & opinionis & intellectus tantum me mits.m.cum honJènfimus,veluti de eclipfi fi eft,aut mó: fi
minit de lciétia trattās,reliquorum habituum differen mer0 е[ети: fupra Lипá, по vtigие фихrereтна тефче
tias alijs relinquens.Fecit autem hoc quoniam intelle fi fit,neque propter quid,fèd fimul vtiq; mamiffum ef
&tus principium eft {cicntiæ quæ conclufionem rcfpi fèt,ex eo enim quodjentitur,&- vmiuerfàle nobis faétum
cit,opinio autem & principiorum conclufionum eft . eft fèire fènfùs manque eft, qi.bdmunc obftruitur.manife
Solertia autem medij conicctatrix clt,à natura initium ftum emim eft quod numc dejicit , ex hoc autem faitum
fumens & ab exercitio promptitudinem • Reliqui au vtique fuit vniuerfàle, Qu¢m.tdmodum igitur dicimus,
tem habitus extranei à fcientie propolito funt. quid eft fìire,idem eft,& propter quid ft,boc verò fim
pliciter&• mon imexiftentut:m alicui,aut imexifiemtiu,vt
ez RTT y T O TETL 7 5 quòd d«o reéti fùnt,aut qucd maius,aut mimus efl. Quod
igitur omnia,quæ quæruntur,eft medij quæfiio, plamum.
Pofferiorum eAnalyticorum.
L I B E R S EG V N D V S
Summa huius capituli hæc e(t. 1. cóclufio.
Vaeftionesfunt gquales numero his quæ vere fci
Cum Thoma de Oio Caietani clariſſimi, mus.lDeclaratur: quoniã quæfita funt quatuor,
Quia,proptcr quid,ficlt, quid elt. -

Commentarjs. Ipfüm quia tiinc quaeritür, cum ponentes in nume

De quaeftionibus,quot & cuius fⓤnt : Сар. 1
V JA E queruntur funt æquala nu
тero ys,фиeсит4; /itтия, фисrt
77iſts .214 tº/7, qttatuor,quod, propter
quid.f est,quid est.cii.n.vtrâ boc,
aut boc infir, guarimus in nume
rumi quærimus vtrum tit hoc,authoc,vt vtrum fol de
ficiat,aut non. Declaratur ex duobus fignis, primum
efi,quoniam inuento quia deficit,paufamus:fecüdum
eft, quoniam fi à principio notum fuiflet, quia dehce
ret,non quaerercmus vtrum,&c.'. - *-: *
Ipfum proptcr quid qugritur fcito quia, vt fcito q»
1unâ deficit,propter quid qugrimus. -

rum poncntes, velut »trum deficit :: Iplum fieit qüaeritür, cüm quærimus, fi eft aut non
eft fimpliciter., & non cum quærimus ficttalbus aut
Sol,aut nom,ipjim quodquerimus, non, vt Iielt,aut non cft centaurus,aut Dcus,&c.
'' Signum alitë huius , cum enim in ' Ipfum quid eft fcito qrh ctt quaerif, vt quid clt Deus
uenimus quðd deficit, ceaumus,3 fia principio fire quid c(t homo , Quæfita ergo & fcita haec& tot funt.
mus,quòd deficit,mom quæreremiis vtrii:cum iüt fcim μs Contingit in omnibus quæftionibus quaerere, aut fi z.concluſio.
ipfùm 4ија,иne ipfùm propter quid quaerimus, »tftiem: efl mediü,aut quid eft mediü. Declaratur hoc. Primo
tes,quòd deficit,& quòd mouetur tcrra,propter quid d; qim cum quæritur quia, aut fi cft fimplicitcr,qugrimus
ficit,aut propter quidmouetur, quærimus hæc quidë fic, vtrum fit mediú ipfiusaut mó.Cum aût cognite quia
'Nommulla verò alio modo quærimus,vt fi eft,aut mom eft eft,aut fi eft,aut ifi parte, aut fimplicitcr,Propterquid
cemtaurus,aut 'Deus. Si autem eft mom fimpliciter dico, clt,aut quid clt, quærit, qugrimus quid ht mcdiü,&c.
fed mom,fi albus eft,aut mon . cum verò cog;iouerimus Probatur deunde $ocidcm,qm in omnibus ftis quæri
quòd e$t,quid e$t quaerimif«,vt quid igitur ejt Dei!*, aut tur cauſa, caufa ait medium ett.Dcclaratur hoc Primo
quid eft homo?Q;iæ quidem ig:tiir quærimus,& qu? ciim in compoſitis quaeſtionibus, qin quarrendovtrum luna
inuemimus ftimus, becc tot fant. Querinus auren că dcficiat,an lit âliqua caufa dcfectus qugrií:& hocfcito
quærimus體 tutſieſt ſimpliciter, mest med:ü i ‘fius quid (it caufa illa, propter quid inucttigatur quæren
do,&c. Deinde vniucflaliter quia caulätäcffcndi fub
aut mon eít:quido aüt cognofcentes,'aut quòd:tut fi eft, ſtantiam ſimpliciter i non finipliciter, ſed eſſendi al
aut quòd in parte,aut fimpliciter, rürfus ipfùm propter quid eorum quæ funt pcr fe,aut£m accidens incdium
quid qugrimus, aut quid e$t, & tuhc quaerimús quiá eít ett. Confirmátur hoc idem qni in uonibus his quid&
medium.Dico autem quôd,aut fi eft jm par:e,& fimplici Proptcr quid idé eft.Probatur,qm idem.i.quid paísio
ter,imparte quidem, in deficit Laiia,aüt au# η.ίft bis rcfpohdetur vtrique, vt patet dc defectu lung &
aliquid, aut non eft aliquid in talibus quærimus, fimplici cobfonantia.'{)icitur h æc fecúda pars confirmati o
ter verò fi eít,aut mon e$t Luna,autmox.Contingit itaq; nisin exemplisconfonantiae. Etahterin textu non ha
im omnibus quæfiionibus quærere,aat fi eji mcdium, ait betur. Et (iioiiiter quia, & fiett idem funt. Quærore
efi medium:caufa enim eft medium:in omnibus máq; nanque,quia,elt quaercrcam fit,quid illius Prædicati,vn
de & hoc aeccpto quid<tt sllud,quaeritur. · · · · · ·
oc quaeritur,amne dcfici:<.inne e$t aliqua caufà,aut mö?
poft hæc, cum ಗ್ಳ! . Omnis qugilio éft medij. Probatur figno, qfi me 3-concluſio
efl aliqua, quid igitur
dio exiſtenteienſibili ſinon ſentiturquærimus. Siaüt
eft haec quærimus. Caufa.n.eft quòd fit non hoc,aut illud,
Mentitur non qugrimus fi e(t,ncque proptcr quid, vt pa
fedfimpliciter fubftantia,aut mon fimpliciter,fed aliquid
eorum,quæ perfe aut fecüdum accidensfunt,medium eft. tet de elipti lunæS .n. effemus fuPralunamneutrum
qugrcreiììus.Sed fimul manifeftufk elletJEx fcnfu qui
dico autem fimpliciter quidem fübie£fum,vt Lunam,aut dem lingularitcr&intcllectuaccipiente, exlingulari
terram,aut Solem,aut triangulum,ipfùm verò quid defe fenfatoviiiucríale. Sicut ergo diximus, idem elt lcire
ítum, វ្យែ imaequalitatem,fi in medio, aut non:
quid elt,&propter quid fcire, hoc autem autclt fim
in omnibus namq; his mánife$tum e$t,quòd idem e$t quid pliciter,aut eorum qug infùnt,&c. ' --

eft,&propter quid e$t. Quideft defeíius?priuatiolumi • * : --- - ெ … . .

mis à Lunapropter terre obſtructionem,propter quideſt
dcfe£tus?uut propter quid deficit Luna ?eo quòd lumem
terra obftruéta. Quideft cófòmantia? ratio mumerorü iu
acuto & graui: propter quid còJonat acutü graui ? quòd
rationem babent mumerorum acutum & graue, numquid
eft confomare acutum & graue ? munquid eft in numeris
rasio ipforum?cum autem acceperimus,quòd cf?, quæ igi
tur efi ratio qugrimus. Quod autem eft medij quæfiio,
Serics autem hæc eft. .."
Demonftrationis natura declarata, qńhipfum ex pri
morum principiorum & medij praeexiftenti cognitio
ne procedere dictum fuit:intédens in hoc libro de his
determinare à medio inchoans intendit in hoc capitu
lo omnia fcibilia & dubitabilia ad medij {cientiam &
dubitationem reducerc.Etidco à quæftionibus merito
cxorlus cft, & in prima conclufionc tam earum quàm
- qu§ſitorum
 In Pofter.Analyt. Arift. -

169
quaefitorum numerum ponit.In fccunde verò ad duas & c9nícqucnter dcmonftrationem qu= finefcientia nó (ubieši, an
mcdij quaeftioncs omnés rcducit. In tertia auté ad me eſt,ſupponere ſubiectum ſuü eſſe,qm de ſubiecto præ- paſsiºis,ve
dium abfolute omnes tendcrc dcclarat. ſupponif quid & quia.Si aüt dicatur quôd quærit eſſe vºls .
Num tot fint queitiones (cibiles quet funt feita pafsionis fupcrflue ponitur qugftio quia eit, qih ipfa
C髓 Primam cóclufioncm & dicta in ca multiplex quærit de eſle paſsiouis, qm eſſe paſsionis eſt ineſſe,qd
illa inquirir.Si dicatur, p quærit 鬣 vtriufq; & qd dif
dubium occurrit.Dubitatur.n. primo circa ip(am
conclufionem,quia maior numerus vidctur quaeftionü fert à quaeltiore,quia elt,qfh quia e(t qugrit dc pafsio
numcro vcre [citorum [cu lcibilium.(:mihii.n.di[łat in nc tantum,an cftverò de vtroquc obijciíur, tum quia
Propofito inter vcre fcibile & vere fcitum. (Quaeítio cifdé qugfitis non dcbcnt cfle plurcs quæltiònes, tum
ncs fiquidé vt i tcxtu dicitur,funt quatuor,veré áutem 'quia Arift. in tcxtu loqucns dé qugltióne an elt, fubie
fcitaduo tantum funt.f.quia.& propter quid. Quod fic cti cxépla dedit.f.de dco,dc centìuro,de tcrra de luna.
-Probatur,quoniam perly(vcre fcitüm) äut intclligitur , Qgint9 dubitatur cöiter circa quæltioncs quid e(t, queſtio qd
idem quod Pcrdcmon(irationcm norum, aut intélligi & quia cft, an quaerere de prædicátis quæ furit partes άζυξ.
tur idem quod ccrtitudinaliter cognitum. Non eniì diffinitionis,fit qugftionis quid,aut quia: vf nanque g, quæ háí
potelt dici quòd fumitur hoc fecundo modo, quia fic quaeltio quia clt,quaerat de tingulis prgdicatis qüiddi- dicata átat.
.maior cflet numerus fcitorum jqugfitorum,quia prin tatiuis,qm quaeftio de tert:o ádiacente elt quæftio quia
•cipia prima hoc modo fcita funt,quia ccrtifsime cógni (vt S.Tho.exprcflc hic dici.)Quærere autcm am homo
ta,& tamen ipfá nó funt dubitabilia. Relinquitur ergo fit animal,velan fit fubftantia,ett qugltio de tertioad
-vt fumatur primo modo, & tunc probatur intcntu ffi, iaccntc,vt patct.crgo &c. Ex altcrâ auté parte videtur
quoniá quod quid c{t non fúitur per dcmonitrationé. 9 fit quæftionis quid,qiii illud quod rclpondctur con
Т.с. п. ~Tum quia immcdiatè incli diffinito.Tum quia ad pri , ucnicntcr ad ints rrogationcm factam per quid, quaeri
mam operationem intellectus pcr e pertinct. Tú quia tur Per quaeltioné quid. Oportet .n. refponfioncs quæ Primo top.
T.c.1.
.Prgfupponitur in demóti
dictum eft. Quaeltio rationc,vt
quoquc ifi principio
an clt,pcr primi ftionibus proportionalcs cfTe, Cö[tat autem ex Arifto c.4.in ca.de
demonflratio ftotclc & Porphyrio 9 genus prædicat in quid defρς genere.
5'**''"°,'* ncm fciri non poteft, qiii praecognóìccre & praedcter cie & rcdditur quærenti quid dc fpccie.igitür &c.
ಶ್ಗ§ minatam cffc ip{am oportet, vt demonftratiö fiat. Ois ' Scxto dubitatur çircà quaeltioriem qüid eft, an quæ quaeftio ς4
?, " cnim fcientia,vt io principiô Primi dictum fuit, & Có -rat dc cóplcxo vcl incomplexo.huic. n.videtur φ quæ eft num ter
· métator inhnities rcplicat,ſupponit ſuû ſubicctû elle rat de Ευrοφleκo,qή qualit de ſcibili. Scibile aut non minctur ad
qu.mi., qas Secundogubitatur circa deçlarationem quaeftionü cft n:fi vtrüqj quod in cnuntiationis cóplexione con incóplexů »
vel cóplexü.
èfnum ter aßignatam à S.Tb9, Dicit.n,ibiduo ambiguâ,Primum fiftit.Et confiriiiatur cx vcrbisS.Tho.diccntis hic, q
minetur adielt $p quaeltio quidcft,elt quaeftio de cnuiniiatione fe quia fola cnuntiatio eít fcibilis, confequcnter fola ipfà
fi adiacè s.-cundi adiacentis,boc aüt fallum vf,quia quæftio quid, eltqueriolis &ºlºdeautem apparct P quaerat dein
veftertium--aut quaeiit de cóplexo, aut dc incomiplexö. Si de com complcx9,qfhid quæritur quo inucnto cclfat. Inuenta
.Plcx9,conftat q) qugrit incgmplcxum in quo diffinitio autcú diffijitione ciarum cft g) non quaerimus quid,
-pradicatur de diffinito. Ialisaut complexio ad enun diffinitio igitur quæritur. Diffinitio vérò vt in piim6 T. c.z r:
º2 .tiationcs de tertioadiacente pertinct, vt de (e patet. Si
* habitum cft,non dicit efle vcl non ဗူဖို့ ို့ &c. Сар…:
Averode incomplexoncqucad fro,0cq; adtcrüü adºa Septimo circa oés quæftiones abfq; argumentis du
iccns talis quæ[tio pertinet, qiii incomplexum,neccffe, -bita urqño interfe, & à precognitionibus diferant.
'ncc non efle dicit.Scdin cft g, conclufiones illæ.f. quia, Octauo & yltimo.iterů propóni ur qugſtio omista quaeftienes
& propter quid,idco diìr poncntes in numeruam, quia , in principio primi,an omnis fcientia fupponat fuü fub qüo à præco
:quærunt de comp9fitione guqrum,f.fubiccti & prgdi icętu[n cï¢ iřá q′ nó probat illud c(le. Vidctur.n.9 fub gnition ibas
dittinguant.
' : '‫ ترانه‬ocati-hæcin.ratiofibona cltå paringuæltio an elt pönit icctum cflc P9 iri pqlsit in fciétia $uius elt fubicétum. Nūāuis fcië
... .'? in numcrum, quia quærit de comipolitione prædicati , primo quia óis fciéntiâ potclt vti demôftratione quia. tia fuppo
" .. j •cumfubjccto,
" - Cuin cnim quaerit, áncentaurus (it, ni
- - - - - --
, & propter quid.cgo póteft demonftrare fuü fubieĝŭ natſubiectä
quodnã efle ibulaliud quæritur,ni{ì ab exiftcntia infit centauró.,
, eßcà pofteriori, Antcccdens Patct, quia ficut per cám elle circa.t.
Tertio dubitaiur circa quaellioné an e(t. Quod c(Te. • probátur effc£tus PP qud,k econuerſoper citectum Coinn• *-•

蠶*quញុំ vt in 5 mctaphyficæ dfett duplex. . demouftratur caula quia,CQnfcqucntia probatur , qii. Dubio. 4. -

T.c.14: «Quoddam quod cftactus eius.jpîâexiftentia refum, I{ubicctum clt caufa aliquorü in illafcia, & confequén
Cap. 14. *& quoddam quod confiltitiujpfì vcritate propo(itio. ter cum cx efectu posità poteriori concludi caufm
-nis.Et vtC9tnmcn.5 mctaphyíicæ dicit « Expofitores clic,fcquitur fubieóìum cffe formalitcr dcmóftrabile.
íiftius quaefitipropter:hoc duplcx cf}: diuer(inodè cx ., Et confirmatur inductione,quoniam in libro Elcti
iponuat.Si cnim quæfiioan.clt quærat deipfarci cxi chorumi, probatur fyllogifmum fophifticum cle per
tentia, tuncfcquitur q querai da non neceſſaria, qin º ſimile.S. Priſcianus in libro conſtructionum oſtendit
fecundù veritaté mctaphyticalè ab antiquis prolatäm siqrationem conftructam effe ‫ني‬c. . ..”. . . ...
Cap. 1.
& vere doétis poftcrioribus approbatami nullius quid *. • Ad primuin dubiü dicitur duplicitcr.Primo quòd
' iditatis cü fua exiftcntia cóncxio e(t ncccflària fimíligi. Ariítaccepitvercfcitum ncutroill9rum modorů,fcd
tcr,excepta ipfa primæ caufae &{Ientia: potclt.n.intellc -intcllcxit vcrefcitum idé quod inueftigationc certü,
-čius abſºlue contradićtione intelligere componendo , vt per ly(certú)diftinguatur ab opinato,& perly (ia
iquamcunq; poſterioré natură cum non eſſe,&c.Si aût ueſtigatonc)diſtinguatur à principijsà natura inditis.
=quæratur dccfle quod fignificat veritaté,Ppofiuonisi. & ſic claudit in ſe oia dubitabilia que pit per certitudi
, an iftae propofitiones fint veiæ, centaurüs ött, decima - nem cognofci,fiuc perdcmonftrationem, fiue non.&
- fphæra elt, &c. Tunc fcquitur g) fcia non lit de rebus, … cöfequëtcr notitiaipfius quod quid eft, &c. Ad id ve:
• fcd dc propofitionibus, & 9 Præcognitio quia eft,non . rò quod additur dc qugftionc an cft, df9 non clt verü
i. intolu {it nifi de cfle propofitionis, cuius oppofitum in 1. o(té vniueríaliter qº oís demonftratio fupponat cius fubie
É'$ dimus. Et früfträtur gis intentio qüêrentium.Non.n. ctum efie,vt in primo dictü fuit & infra dcclarabit,& Сар.1.
äîjî; qugrimus vi ad Propofitionum notitiam veniamus,lcd i ,ppterea ftat q»iit prgcognitio rclpectu dcmonftratio
Са.СС 2. . vt res ip!as efie cognofcamus, vt patet cum quæritur.
- -
fì$ terminantis qu£ftioné quia cft, vel PP quid. & fit
an ſubſtantia: ſeparata ſint. cöclufio repectu anterioris demonfirationis termină
quaefhio an Quarto circa eandé quaeltioné dubitatur, cuius effe
* - - - - - - - - - - tis quationé an et &c. Diciturfcfogº Pervere{citú
eil cuius ef- quaerat,anfubiecti,an pafsionis,an vtriufq;.Si.n. dica accépit pcr demóftrationé cognitú.Scd cognitú pcr
te quçrat, tur,9 querit,an lubicëtu [it, ttatim obltat oën (ciam demoniurationé non vniformiitcr fumcndum eft, quo
- - - Il13 III
 1zo Thom.à Vio Caiet.Comm.
niam aliquid cognofcitur proprie per demonftrationé S.Tho.proccditobicétio prima. Ad ſecundi verò dici
vt conclufio,& aliquid mihus proprie, vt mcdiú quod tur, y ratio illa cft optima ex modo qugrédi fumpta, Cap. 1.
eft ipfum quod quid eft,quod pcr demöftrationé quo nec fiabctlocù in quæftionc dcfecundo àdiacente, qfh
Infra. c.7.1 £m formam enuntiationis (implicis nulla media com
dammodo cognofcitur,vt infra dicetur. Vnde Albcr
tus dicit g, verè fcita hic dicuntur ea qug per dcmóftra pofitio inter duo ponitur.£m verö tcrtiü adiacens duo
tionem,vcl in demonftratione cognofcimus. rum cºmpoſitio quaeritur, qm(ly eſt)compoſitionem primoer. G. 3.
peri
Ad fecundű Ad £m df, q, duplcx ifta diftinétio harum quae(tio importans,inter duo mediat . Ad tertiu dr,qy quaeltio Ad 3.dubnů
dubium.
num.f.in fimpliccs & compofitas non poncntes in nu an eft. quaerit de vtroque efle diuerfimodc,qfh ipfam
merum,& poncntes in numerú,non eft ita accipienda, exifîètiam rei quærit, vt terminum yltimo formaliter
vt eodem modo quælibet fimplcx fit fimplex, nec co qugſitum,veritaté aüt propoſitionis quaerit, vt termi
dem modo quglibct cöpoßta fit compofita. Simplices num fecundum quid feu medium.Inquirentes nanque,
.n. quaeſtiones cum ſint,an cſt,& quideſt,ſi exparte rci ian centaurus fit nunquã defiflimus quoufq; cogaofca
quaefitg fimplicitaté fumis difsimiliter fimplices funt, 'mus ccntaurum haberc cxiftcntiam . P;t quoniam a d
quæftio nanq; quid eft ideo fimplex eft, qfh purum & hoc non pcrueniturniſi media còpoſitione intelle&tus
immiftü quid eft, quærit,quaeßio vcra an eft, ideo fim cuius veritas ex eo q, res eft vcl non eft,rcfultat, idco ét
plex cft,qfh cflc rei fimpliciter.i.abfque aliqua additio. fub eadem inquifitionc cadit an illa propofitio (it vcra.
ne quærit.Quaerendo enim ar ccntaurus fit,non qugri centaurus cft.Veritatem fiquidem huius intucri eftco
turancétaurus habcat cffct level tm,&c. fed abf;;1d gnoſcere centaurum efle. . . . . * ..

'ditione an habcat cffe.Si auté cx parte modi quærendi Ad primü verò eorü quae obijciuntur in oppofitum
fimplicitas fumatur,di(similiter quoq; fimplices inuc df gp effentias rerú exiftere, pôt accipi dupliciter. Vmo
niunturiqm quatio aneft, per modú enútiationis fim modo ab(olute. Et £m veritatem fub demonftratione
plicis cxcrcctur,& enūtiatiónë fimplccm proponit.& -non cadunt categorica,quoniam rcsnon neceffario exi
patet cum qugrif,ficétaurus eft:qua:(tioverò quid per ftunt,& caufa exiftétig earum efl libertas primæ caufae,
modù enuntiationis ſimplicis exercetur, ſcd eam non qug neccfsitari fimpliciter non poteft, &c. Alio mo
proponit.Cum.n.quæritur quid eft homo nô proponi do praefuppofito vniuerfo,& ficheccffariumeft fpecies
tur dilcutienda fimplex cnuntiatio, fedincomplexū il oés effe,& confequenter demóstrari põt eas effe. Cu . . .
lud, puta homo. fórmalitcr tfi talis quaeftio p modum ius ſignù eſt q cum demonſtratur intelligentias eſſe,
fimplicis enütiationis(abfq; praetcrito.f.) vt patet. Eo ex colligatione,quá habent cü orbibus, &c. oftenditur
dé modo el dicendú ex parte cópolitarú que tionum & (imiliter cum demonftratur,(pheram eſſeexip.驚
.f.quia eft,& proptcr quid cft.Si.n.cx parte rei compo Mawnluefli perfectione & connexioneo tenditur,&c., e.
fitio fpeâetur,qüaeftiô quia eft,idco compofita df, qiû -Sub filétio aüt hoc antiqui rctinuerunt, quoniã vniuer
ad duarü rcrum compofitioné qnae cndá`inuciita fuif • fum cffe clare liquet , &. radice necefsitatis manifefta
ſe videtur, & ſemper compoſitionem extremorum di hó fuerút foliciti circa modú neccfsitatis talis qugftio
reάe,qugrit,& realé cópqfitionem eorum quaererc p * nis.Ad id verò qd {ecundo obijcif patet ex diétis, &c.
mittitur.'QJaftio verò propter quid n6 quæftio com 'Sed contra datãreíponfioné obr¡c¡pót g non fit con
pofita df,quia compofitioriem dire&c quærit,fed quia 'formis doéìrinæ S.Tho.quam profitemur,quoniam S. 1...q.3.ar. 4
compofitionis caufäm poftulat.Ex parté quoquc modi Tho, in prima parte, q. 3.ar.4 ad fm ait.9 terminata
ု႔ႏိုင္တို႔ႏွံ႔ျဖို့ quia duorum mediam inquirit com , quæftione an eft dedeò.nó fcimus exiftentiâ eius, ſed
poſitionem,qṁ exercetur per modumenuntiationis de -9 illa propofitiofit vera.Deus eft.Nó crgoÍęcungú i
tCrt1O 驚 ponit, vt patet,cum quaeri
fum quæftio,an eft;quærit de exiſtentia rei, fedefleq
tur,vtrum homo fit pérféciiísimum aia!ium. Quaellio - tignificat propofitionis veritatê.Ad hoc dĩ, p cũ rộnc
verò(propter quid) jih cäufam tilis cöpofitg enuntia cönuincatur& abipfò alibi habeat expreffey quaeftio
tionis qugrendo proponit. Altera qùoq; diílinétio in i an eft.quaerat de exiftentia rei, patet in quoli.fecundo quol.i.art.
3.circa me
ponentcs in numcrum, & non poncntes in numerum -ar.3. verba eius allegata oportet fano intelle&u accipe dium.
eodem quoq;'mcdo diftribuitür. Simplices.n.proptcr re,duo cófiderando.Primũ cít 9 nố dxit quaftionệm * E-5, cº->
fupradićtas caufasnon ponút in numcrú, & coinpófit; can eſt,non quarere de exiſtétiadei, ſed dixit q per de 3.1' ºn - "" - о

propter antedi&as quóq;rationes in numerú ponunt, • monftratiohem qua illa quae(tio apud nosterminaturT.is., , :
ponerc.t.in numerü in Appofito nihil aliud elt, jquæ , nefcitipfa exiftentiadcifed propofitio,&c.Secundum +1.2.1
i rere de duorü adunationé,vt S.Tho, exponit. : quæ -cft φ non loquitur vniuerfaliter fcd dc Deo. Propter + 1-º-'
rere de eſſe ſubiecti non ſimpliciter,ſediali, vi Alpha « quod dico q» nó intendit per illa verba diccre g, quae
rabius & Auicenna exponuntvtrunq; aúthorum fim -ftio an eft,no quæratde ipfa exiftcntia dei,fcd(ecundü
plicitati& cópolitioni fupradiâis proportionabiliter -q:-quaíita tah exmtcntia,cũ inuenta fueritnỏ cognofci
refpondet vt facile dedući pót. Ad'priimá dubitationé turper demonſtrationéſimpliciter, ſcdfolā-vtfunda
ergo in oppofitum df, p S.Tho.nofi dicit quæftioncm í turtéſle verú propolitionis rcſponfiug ad quæltionem
quid quaerere enuntiationé dcfecundo adiac«nte, fcd -am c(t.Et li inftefq, fi propter hoc dixit nosnö cogno
' tih dicit p fimplices quaeftiones rcferütur ad primum - ſcere exiſtentia dei,ſequitur q vniuerſali pariròne dici
modum chuntiationi$.ifta aüt relatio quoad quæftio - põtde qudlibet #. non cognofcit exiftentia cius, cum
néan cft,clara cft,quo ad quaeltioné verò quid eft, pöt * tcrminatur quaeftio an eft.qa non fcitur alio modo ni
accipi & pro relatione fimilitudinis,quia quæftio quid º fi vt fundat veritaté propofitionis. hoc auté conftat ef
ad modü fimplicis enuntiationis exefcctui,vt diéîum ..ievoluntarium.ergo,&c. tenet conſequentia, qin ſiue
cft,& Pôt accipi pro rclatione confequcnris ad præce cócludatur,ergo deus eft, hue,ergo decima fphæra eft,
dcns,qfi ficut quæftio propter quid fequitur qüaeftio fiue aliquidaliud,nihil refert quo ad hoc quòd eft co
' nem,quia cft,ac per hoc pér tinct ad enüntiationem de " gnofcere exiftentiam vt fundat veritaté propofitionis.
tertig adiacente, ita qugftio quid fequitur quaeftionem 3 Ad hoc dí q quia vnaquæque res tunc fimpliciter co-.
ancſt,ac per boc reſpicit enuntiationé de ſecundo adia . gnofciaffirihatur vel ncgatur. qii £m proprium fibi
ccnte.Pöt quoq; accipi pro relatione propriae caufg ad i, modum cognofcitur,vel non cognofcitur,& inter exi- , ,
Propriü caufatum,qiii ficut(qugftio propier quid)cau ftentiam dei & aliorum hgc dfiacft 9 propria cogni
fam enuntiationi:detertioadiācētequgrit,ità qualtio tio cxiítentigaliorú fit peřquaeítionêmian cft, qñïnul
(quid) caufam enuntiationis defecundó, licct hoc non la aliarum quaeftionü quæritde exiftentia rei. propria.
faciat ex modo qugrendi,& his duabus rclationibus at autem cognitio exiftentiæ dei fit pcr quaeftigné quid,
tcltatur Auerrois in hocloco, ex malo ergo intclle&u qfh ipfa cxiftcntiadcicft ipüus quod quid cft.Ideo cxi
ſteutias
 In Poſter.Analyt, Ariſt.
ftétias aliqrum terminata qugltionc an eft cognofci di
cimus abfolute, exiftentiam aút del terminata queftio
nean clt non cognofci df,non quia omnino ignoretur
fed quia non fimpliciter. i. £m proprium modum fuae
cognolcibilitatis cognofcitur & cognof, i df propofi
tio vera.i.ipfa exiftentia vt fundamentum ett veritatiz
& cflc illiu$,Ppofitionis.f.deus eft.Conformis eft ergo
refponfio data doctrinæ S.Tho. & habes hinc dcfectü
Sco. 1. di. 3. Scoti vel Scotiftarum in prima fcntétiarum dift.5. q. i.
q. 1 in prin in principio. vbi adducúntur praedi&ta verba.S.Tho.
cipuo. Ad quartum dubium df,9 quæft o an eft,quaerit de
Ad.4. dubiű ſubiccto & paſsione non vt paſsio eſt,ſed vtres qugdam
in fceli.qfh dubitare contingit de rebus illis,quae paftio
nes funt,an fint,& pofsunt rcs ilæ accipivt fubltantia
aliarum pafs;onum,& confequenter de cis tunc fuppo
nctur an clt , vt patet de triangulo de quo quaeltioan
T.c.1.
eft formatur, & tfi pafsio cft vt dixit Arift.in principio
primi,Ad primum áüt obicčtorum in oppofitum dici
turgp licet vtraq; quæitio.f.an clt, & quia cft, nequirat
qúq; idem efle,non tfi proptcrca ciufdcm quæliti for
malitcr funt duæ quæftioncs, qiii aliud formali cr quæ
fitun eft ré illam quae elt pafsio, efle quod quæftio an,
inquirit,& aliud päfsionem vt fic cffe,i.rem illam inefIe
tali fubiecto quod quæftio quia eft, quærit,licct mate
rialiter ſit 1dcm eſle quo resilia fit & infit.Adſecundü
verò di dupliciter. primo ſecundù Albertum p Ariſt.
dcdit ctiâ exemplumi de pafsione, cum dixit fi nox clt.
Sccundw & quia formalitcr lwquêJO quaetlio an clt, nó
inquirit de pafsione,quia nó de pafsione (vt pafsio cft)
qm cius vt fic cffe non e(t,fcd ineflc,ideo exeinplum de
Pafsionc nó dedit,fcd tantuminodo dc fubiccto, cuius
eſſeadcoinquirit,vt ſicutiam diſtſ eſt, circa paſsionem
nô nifi,vt ſubiecti ſeu ſubtiâtie rationé induit,ſolicitet.
Ad 5. dubiű Ad quintum dubium dr, 95quia fccundum oés illu
ftrcs expofitorcs quæftio quia eft,qugrit de tertio adia
ccnte,& nulla in vnquam viderim exceptionem fieri de inter quçftiones non variatur ex his que contingunt P
prædicatis primi modi aut fccundi,nullaq; ratio mihi 'accidens. Licet enim ad fcire quod quid eft præcedat
òccurrat cògens,aut probabiliter duccns ad talcm cx fcirc,quia talia praedicata qugfunt partes diffinitionis
ccptionè, nçjuircrc défingulis prædicatis quidditatiuis in[unt illi diffinibili,tamcncît hocpcr accidens Pro ġ
quæitionis (quia eft) fore ccnfco. Tum quia hgc infra to priinę operationi intcllečtus immifcctur fecunda,
latitudinem tertijadiacentis funt.Tum qim in textu di
ftingu:t duplex cffc,quod potclt quæri dc rc.f.cfle fim
plici ci & eſlc in parte. 8 prinum attribuitur quaeſtio
ni,an cft,£ in vcro qugftiofii qu!a eft.pcr cfle aüt fimpli
ter ſecunduur, omnes intelligitur eſſeſine additioneali
qua.per eſſe aut in parte ſecundum Alpharabium, Aut
cennam & Albertü intelligitur cfle particulatú contra
čtum & determinatú per praedicatum fubftantiale vcl
accidétalc.Conltat aüt gy cum quæritur de aliquo prg
dicato quidditatnuo, puta vtru celd fit corpusaiatum
ablq; dubio quæritur âliquod cæli cflc, & cu non quæ
-ratur cffc pcrtinens ad quaeltioncm an eft, relinquitur
g) quæratùr cfle in parte, pertincnsad quaeltioné quia
cli.quaerendo.n.vtrum coelum fit corpus aiaum, ma
nºfcite patet sp quærimus non vtrum cglü habeat eflc,
fcd vtrüm habeat efle talc , licct ly tale non notct acci
dentalem dřiam: , hoc aút clt cfle particulatum & ccn
tractum per prædicatum.Tum qm fi iftius quæltionis
non cſt quaerere praedicata quidditatiua, ad quaitioné
quid rcduccntur, & hoc nó conucnienter dici potcft,
qm vnice qugltleni velvnica reſponfio danda étt, vel
fi plures pfit dari, quælibct faltcm dcbet efle fuificiens,
aliter in tęrınıno inquılıtionis nó cfict quicIccnJum,&
fic qugftio cflet terminata & nó tcrminata, quod impli
cat contradictioncm. Conftat aüt $p quærcnti quid uc
hcic, vel bouc non latisfit a!signando fingulas Partes
… diffiuitionis,fcd oportct,afsignari diffinitioné. vnde &
in primo libro dictü cft,sp cognofccre pcr communia,
non et cognofccre proptcr qiiid, qugd idem clt quod
quid vt in hoc capitulo dicitur,lgd cit cognofcere quia
T. c.39. Ad rationcm autcm in oppofitum df, 9 licct apud
171
dialccticum omnia prgdicata in quid reducituradqug
ftionem quid,um ipfi non eft cur£,an per propria,an p
cornmunia foluatur quæltio in po(icriorilticis, tamen
vbi quaeftiones fcibiles tradütur & non parui refert fci
rc per communia & propria,&c. ad quæltionem quid
non nifi ipfum quod quid e(t pcrtinet.Negatur ergo af
fumptum 蠶 quod prædicat in quid, pertinet
ad quaeßionem quid, loquendo de quid poftcriorilti
ce,&c. Nec mihi(ex his motus)imponas,aliam me fate
ri quæltionem circa partes diffinitionis& totam diffi
nitionem, & quia partes funt priorcs toto me P9ncre
quæftionem,quia ell ante quæftioné quid elt, & fi qua
funt huiufmodi. (Nihil.n.horü cx dictis fcquitur) qrh
de partibus diffinitionis,vt prædicata funt alicui inexi
ftentia fermo habitus intclligédus elt.Nihil enim aliud
quæfiuimus nifi an quærercvtrum homo fit animal,
vtrum albedo fit color, & hmói pcrtineat ad quaeltio
nem quia cft,aut ad quæftioncm quid cft.de cis aut, vt
partes diffinitionisfunt nihil diétum eft. Sed nunc dí
quod pcrtinent(fecundaria intentioné tfi) ad quæftio
nem quid.tum qfh quærens de ipfo quod quid cft, qu£
rit neccflario dc eius partibus, tü qih eiufdem rationis
eft,dare primum genius,&vltimam dfiam vt adunan
tur in vna quid fitatc. Vndc vt cauillatorum importu
nitas cxcludatur,reſpondeatur cum diffinitione, quðd
inquirere predicata quidditatiua abſolute ſccundu in
xittentiam eo, ü.f.infint vel non,pcrtinet fimpliciter ad
quæftioncm quia cft,inquircre auté ca quo ad nodum
inexiftentig,ex quo hfit g, partes fint diffipitionis,Per
tinet principalitér ad qugîtionem quid, qfh cius «ft qd
quid eft,totum inueftigire, fecundaria tfi intenti9ne.
quia partcs funt,& pcrtinet ad qugftioncm quia cft, P
quanto abfq; complexione tertij adiacentistalis լոգuւ
fitto non cft, mimifterialiter tamen quia hoc inquirit i
quantum famulatur quæftioni quid &c. Ordo autem
vt alibi declarandum cft &c.
Ad (cxtum dubium,df quòd qugftio quid,qugritfor Ad 4.dubit;
malter de incomplexo, qin querere de incomplcko,
iuxta £n adiacens pertinet ad qugftioné an eft, & iux
ta tertium ad qugfionem quia cft,& proptcr quid. Tü
quoniã quaeltio quaercns complexc dc qu9d quid eft,
ad qugftionem quia eft pcrtinet,vt exS.Th. verbis in
hoc loco haberi potet, cü dicit 9 omnes quæfiioncs ,
dialectice reducúntur ad qu;ftionem, quia: conftat fi
quidem cx i.Topicorum.p vna illarum quatuor qug- Cap.s.
ftionum ibi cnumcratarum eft qugltio de diffinitionc,
tum propter rónem tactam obijciédo,qfh id elt qugfi
tum quod refpondctur.Relpondetur autem qugltioni
quid,vt cx diótis patet,ipfa diffiniti9 , qug incomple
xum quid eft , ergo &c.Ad röncm in oppolitum dicif
.dupliciter.primo p diifinitio licet formaliter nõ tit ve
ra vel falfa,virtualitcr tfi cft vera,vt in principio primi
dixit S. Tho.& hocfufficit.Sccundo dicitur,quòd licet çirea t.c. 8.
in medio.
qugftio quid,qugrat foiina'iter de incomplcxo.qu£rit
tí id quod cft ratio veritatis complexi,qfh ipfum,quid
cft mcdium ad concludendum an cft,& propterea fci
bie & veruin & cnuntiabile appellatur.Scibilia fiqui
dcm non cadem róne omnia dicuntur, fcd alia vt con
ciufioncs & hgc proprie funt an cft,& quia eft,alig vt
caulg conclutionum,& hgc funt quid , & PPter quid.
Ouag qm tn cnuntiation1ous polita veritatcin formali
tcr foruuntur, non 1m merito folam enuntiationé qug
ribilcm & feiblem efledictum cit. Et per hgc patet du
plex etiam rcfpontio ad coa iirmationcm &c. -
Ad 7.dubiũ
Adfept mum dubium di,g quamuis diucrfi diucr
fimode has fugftiones ordinarc vidcantur, magis tfi
in ver
 172 Thom.à Vio Caiet.Comm.
in verbis quàm in reinter eos differétia vidctur.Opor
tet,n.omnes conuenire in hocg, quaeftio an eft,quærit
an homo fit, quid eft verò quærit quid eft homo. quia
eſt aütinquirit qualis eſt homo, feu an homo fit riſibi
lis'propter quid,candé caufam percunétatur,vt Ppter
quid homo cftrifibilis. Hoc.n.apertc traditur cx tcxtu
& expo(itoribus.Sed dfiam inter quofdam pcpcrit di
uerfioà (ermonc formali dum alij conucnientiam ca-
rum infpicientes.alijabftraéta quæfitis magis jquaefi
ta confiderätes,alijad pauca refpicicntcs in diuerfùs Ap-
rupcrunt voces.Non.n.propterea, quia omnes quæ[tio
ncs conueniunt in hoc q» quaerunt medium.ncc ex hoc
quòd exitta, res creditur diftingui, aut non diltinguià
rc,aut quia primo debet fingulari ncc ex alijs hmói or-
dinandæ funt quæftioncs hae. Scd negociologicgin-
tendendo fatendum fimpliciter c{t quationes diferre
& conucnirc.Diffcrre quidem in hoc q) fimpliccs quæ-
runt efe fimpliciter, compofite verô ele tale. E fim-
plices intcr fe in hoc différre quòd altcra quaerit de rc
án fit,altera quid fit. Compofitae verò in hoc 9p altcra
quaerit de re an habeat talem difpofitionem , altera pp
quid illam habeat, ncc poteft mcns humana plures de
re quacunq; qugftiones formarc,vt patct.Nec cft difpo
fitiad philofophiam dubitationibus mcntcm inuoluc-
re quid fit qugrere an ccntaurus fit,hoc.n.quilibct mca
tis compos intelligens terminos nouit. Solos,n, cosla-
Dequibus
2.phy.
ູº' neſcuntdiſcernereinternoti per ſe, 8 nutum
Per aliud. Conuenire vero in hoc 9 oes quaerunt me-
f£%&«.« dium indiftinéiè à priori vela pofteriori,quia(vt in tex
tu df)nihil aliud eft quærerc an cétaurus fit, jam fit ali
qua caufa cx qua habcat urcentaurum efle.Caufam aüt
intellige in eflendo vel in cognofcendc(.Aliter de Deo
non pöfict quaeri an fit.) Et fimilitcr clt de quid cft &
quia eft. Et propter hoc inueniuntur iiluftres philofo-
phi qìque dixiffc y qt:gftio an eft, quaerit de re in ordi
head fuam caufam cfficientem.hoc.n. & fimilia intcili-
gcnda funt co modo quo intclligitur fermo Arift9t. p
quæftio an cft,querit de medio,& nó confidcrailcboc,
fuit caufa tcmcritatis praeicrcntium fe. A pigcognitio
nibus verò qugftioncsdifferunt in duobus. & primo in
hoc g) fub prgcognitionc quid concluditur quid no-
minis,fubqugftionc vcro quid minime,9 quid nomi-
nis non eft pars fcientig,fed vat iationi & piacito huma
nofubiacef.neceflatioií prgfupponi oportct quia à vo fe habet vt pafsio,vtinferiùs habebitur. Alio aüt mo- Cap.*.
cibus dc&rina & difciplifia fit.Scxüdo in hoc quòdfub
prgcognitione quia concluditur veritas principiorum
& eflefjmpliciter fubicótt quorum neutrum clauditur
fub qugftione quia,fcd veritas principiorum cxtra qug
ftionesomnino cít,vtpotecxfe euidcns.& cíle fimplici
ter fubiecti clauditur fub qugítione an ett.
^%.%%* Ado&auum dubium dídiftingucndo prius fcnfum tatad oppofitum.Quod.n.tactüm cft y omne quod de
d:"*"-
;„;' queſtionis poteſtiquidemicic
qugtt;onis.19tcft ie accipi inſch
fiquidcm £icttiae noic accipi plcha
bitusfcientificus,pura mctaphyfica aut geomet ia,&c.
vt fit fenfus. vtrum omnisfcicnJa tam inctaphyfica j
geometria,fupponat fuum proprium fubieciú cfle, &
non p9[sit probare illud cfle. Et pote(t fcientig nomi-
ne accipi demonftratio,vt,fic fenlus.vtrum ois dcmon-
ftratio fupponatillius,demonftrationis proprium fub-
iectum eſie & c. Si primo modo intelligatur,reſpondet
Expreffe. (fecundü Aucrroim)qucm Thomi£tg in hoc imitari vi
Auer.*., dcntur.9 non pót probari ncq; à priori ncquc à Polte-
jbYc*** riori.T Üm quia cxprcfle Arilt. d6cuit de fubiccto prg- . te. Et in primo Euclidis.vbi concluditur triangulum
ငိါး. fupponi quia elt.Tum quia(vt ibi diótum fuit.)fcicnti£ efse &c.Hic,inquam,vfus,non o(tendit intcntuin. qm
qugrütpafsioncsde lubiccto vcl pcr principia fubicéti, £m vcritatem non quærebatur in hmói locis qugftio an
vcl per effcctus,vtroq; autem modo oportet prgfuppo cft,fcd quia cft,vt patet ibidem, fubicétum.n. quæftio
nerefubicćtum cíle; qmfatuum clt qugrc1c non entis | n;s. in 8. Phyfi. eft motor primus. & in primo Euclidis
pafsiones.Pafsio.n.cum quæratur vt inhgrés alicui £m
imaginationé prºſuppoſito eſle, neceſle cſtvt inquiraf
crca. t.c., & concludatur inharens. Confentiuntgibis dicta Por
phyrij & Alberti & S.Th.in principie priint.Et fi obij
ciatur,crgo nulla fciétia probabit qugftioncm an clt.re .
ſpondetnr dicendo q committitur paralogiſmuscóſe
qucntis.Nam non fequitur. nulla fcia cócludit qugftio
nem an e(t,de fuo fubiecto.ergo nulla fcia probat cam
vniuerfaliter.Sat.n. q, termini: eam dc partibusfubie
&tiuis fubie&i.vcl alijuo alio,& nó de fubicSto. Vnde
metaphyfica nö probat ens.quod e[t eius fubieétü effe.
& tí ad ipfum máxime pertinct qugftio ao cft.vt in fex
to ciufdcm df. Si aüt intelligatnr fécundo modo, tunc T·c·t.
dupliciter refponde:ur. Priino qp ois demóftratio {up
ponit fuum fübieétum efse, qiii Ari(t.ind:ftim$tè dixit
in primo de fubic&to præfupponi quia cft. Et fi inftet ,
ergo quaeftio an ett,non pót demon[trari. qfh id cuius
qùæritur efse non prgfupponitur cfse ;kcfpondetur φ
quaeftio an cft.non cónclüditur in fcdo adiaccnte, fed
in tcrtio ita q, id cuius(vt fubiect) qugrt efse in Appo
nendo quetionem in cóclofione (umiturvt predicatú,
& concluditur de aliquo praefuppofito. & fic dcmóftra
turcfse.v.g.queritur vtrú Deus fit in fecundo adiacen
tc.Scd concluditur,crgo aliquod cns eft dcus,& fic de
alijs,& fic feumper fupponitür fubicótú nó quaeltionis,
(ed demonftrationis & conclufionis efse. Et fi inftetur.
ergo nulla dfia eft intcr cóclufioncm qugftionis an e(t.
& conclufionem quæftionis quia cft.qih vtraque cft de
tertio adiacétc,& fi cóclufiones quæfitg non diffcrunt.
ergo nec qóoes different. qn ex fcibiliöus quæfitis di
tingountur. Refponderurg diferútin hoc p quetio
(qui)eget per ſetertio adiacete qin querit de certo ſu
bieóto certum predicatú vltra verbum [ubftantiu'uin .
Non.n.inccrtum quæritur vtrum quodcunque habcat
tres angulos aut fit aial &c. fcd dcterminate fubieétú
conclufionis,pponitur,vtrum homo fit aial,vtrum Ifo
chcles habcattfcs &c.Qugftio aüt an e(t non proponit
fubie&um cóclufionis fcd quaeftionis tfh,necpcffc ex
vi quaeftionis eget altcro termino, fed accidit vt in re
fpondcndo terminetur coafTumpto tcrtio nö determi
riato {ed vage.Concluditur.n. ergo aliquid c(t deus.er
go aliquid eft centaurus&c. Hufic modú dicendt oino
hon repcllo.Fundamentum tfi non habct vndc tantam
prouiniciâ fubire cogai,qm Arilt.in primo lib.cxprcfsc r.c.z.
Ioqueba:ur de demónftratione in qüa pafsio dc fubie
&td concluditur,vt ex textu & cxpυfitoribus patct.Sed
ad hoc pofset dici quòd tenetur hoc, non auçtoritate il
la pura.fed adiunéto hoc quod oé quod demóftratur
do rcfpondetur, & iudicio mco nunc mclius (licct ego
priorcm olim modum cxcogitauerim) 9 nö omnis dc
monftratio fupponit fubic&iüm fuum else,qrn aliqua j
rit & demóftrat illud, & hoc tcneo vniuerfaliter in oi
bus demontrationibus terminantibus quaetionem an
eſt. Moueor aùtad hoc primo qſn nulla ratio me inci
ſträtur,ſchabetvt paſsio, intelli
m9nftratur,fehabct dh
yt paßio, intelligitur quo aghpc
qd eft dici de altero,fcu altcriincfsc, qih omnc qά dc
monftratur fe habct vt prgdicatum fiüc fit in fcdfo fiue
, in tertio adiacente,& nò intelligiturquoad alias c9ndi
tiones.f. q) fc habeat ita q) fuppónat eifubieétü cßc &
prædicetür tcrtium adiaçens &c. vfus quoque artis de
móftratiug in fcicntijs qui pofset ad hoc idein adduci,
qm non vir inueniri dcinonſtrationesinſcio adiacen
te.ctiá fi tcrminent qönem an eft.vt patet.§.phyfi. vbi T c.78.
concluditur fubftantias fcparatas cfsc in tertio adiaccn
linca recta licet ex hoc cliciatur etiam conclufio an cft
Et qm ſiitaqfique inuenitur, facilitativſui grate attri
bucndum efset potius j art. Vt.n.in primio lib.dixi-
- - - - -
蠶 ‫ﺑه ی‬
mus,contingit artcm dcmóftratiuam alitcr doccre & ម្ល៉ោះ
alitcr exercere.Secundo qm omnc verum ncccſsarium Adictm.
habcns
 In Poſter. Analyt. Ariſt. 173
*^* habens caufam cft demonftrabile. Conclufiones quæ quaefiti pcr ipfam,an alterius.Si.n.fit fcnfus,q) quælibet .
ftionis an eft.etiá in fcdoadiacéte funt timó.crgo &c. quaeftio qugrat ncdium qugfiti pcr ipfam,ftatim fcqui.
Et fi dicatur 9 funt demonftrabiles,fcd nótali niodo.f. tur φ diffinitio nö immédiãte incft diffinito. quod e(t.
in ſcdo adiacente. Contra.ex tribusterminisquorum impofsibile. patet fcqucla, quoniam quando qugritur
vnú cft vcra caufu propter quấ altcr neceffario inclt al quid cft,qugritur mcdium quaefiti. Quæfitum autem
teri (ufficiéter fit demònftrátio cibus alijs tcrminis fe- . cft ipfa diffinitio.Si aüt fit fenfus 9 quglibet qugftio j
cluſis. Sedretcnta concluſione deſecundo adiacente rat medium alterius qugfiti.ftatim fequitur gy non om
inueniunfhmói trcs tcrmini, crgo &c. Inuenitur fiqui, nis qugftio quærat mcdium, nifi quis infinitas dicat ct
décü de igni cft qd quid eft ignisvt verc caufa & mie- , fc qug tiones,aut circulariter fe inuicé quærétcs, quo
dium duo efle de igni cócluditur.Scot (ig tfi (c£tantes , rüvirunq; elt falfum , patet (cquela, quia fempcr cfset
Scotift; Af Antonium And.in quæfiione prima fuper metaphyfi-; altcrum dare quælitum, cuius altera quaeltio medium
cam dccepti funt in hac quaeltione,qfh nó diftinxerüt querit. Ad hoc dr q, ambaeillaevniuerſales affirmatiue
intcr fciétiam & demóftrationé probare fubicétù pro. funt falíç. Neq, nomnis quetio quarit medium fui
prium eſſe,vt nos fccimus.Et pi opterca impugnansille ipfius,ncq; omfiis quæftio inquirit mediü alterius, fed
Auerroim tenet ſciêtiam probare ſubiectü eſſe à poſte dug earum.f.fi e(t & quia elt inueftigant {uorum quæ
riori praeaccipiendo quid nominis & dcclarando illud ſitorum mcdia,0m quarrendo an homoſit, quarrimus
fignificatum ¢fìe,& nó pofìe probarc fubicętum cfìc à an [italiquod medium ad probandum homincin eſse ,
priori.Qfi; ipfum fubiectù clt primo cognitum priori & fimiliter,quaerendo an triangulus habeat tres &c. j
tate naturæ. Primú dičtü declaratú et fuperius elle fal rirnus fi eft aliquod medium ad concludcndum trian
fum dc fcientia,& vcrum dc aliquo gcnere demonflra-, gulum habcrc tres &c.Non.n, aliquid horum quæren
tionum.fm auté dictù ex cius cauſa aſſignata deprehé-, tibus (atisfact fimplex reponfio atfirmatua, fedoPor
ditur male intellectum,qin [i indifferéter de cuiufque tet modum oflcndcre quóad hoc tencatur., Reliquae
demonftrationis & fcientifici habitus intclligatur fub auté duae.f.quid,& proptcr quid non fuorum quaefito
iecto. falfum cft. qih ipfum quod quid eft fübieéti ha- i rum fed præccdcntiü media alio modo inquirunt. In
bentis alteram caufam cuius €(fc quaeritur propriü eft terrogantes nanq; quid e(t homo non medium quiddi
fecundü natură mediüad cognofcendă quaettioné an tatis humanæ,quærimus,{edipfum quidditaté,quae me
cft,ficut quod quid clt pafsionis mcdiú eft ad conclu diù e(t in quaeltione an eft,& fimiliter in propter quid.
. ' ^ dcndum ipfam efle,& non confequenter ex eo poteltfe relpectu quæltionisquia.Et aduerte quod cum dicitur
cundum nature ordinéà priori cócludi quatio anct, qminis quâftio elt qugftio medijnonctt fcrmo forma
, quicquid fit de ordine quò ad nos.Si aüt intclligatur de lis.Tü qih fola quaeitio proptcr quid inquirit medium
fubiecto fcientiæ tfh,tunc nihil concluditur,qfi quod, fubratione mcdij.Cæteræ autê inquirunt id quod cft
quid cft fubic&ti prius motum ordine naturæ & pofl ip mediü:Tum, quóniam etiam id quod e[& medium quæ
fum cffe,qiii jttjj quid cft, et prima quaeftio fecundü fìiones an cft & quia c(t non primo,fed fccundario in
fe,fcd non qt:o ad nos.& confequenter ex hoc non fe quirunt,quoniam fecüdario ilts quærunt deipfo qu9d
quitur quòd non pofsità priori probari.Taceant crgo cft mediüm,vt patet &c.Ad rationcs dubitando addu
& audiant 1 efponfiones ad argumenta fua. - &tas non oportôtaliter rclpondere, quia neutra pars fu
Ad primum negat confcquétia. & ad probationem. ſtinetur,ſed medij prvccſsimus.
di q non ſemper ex cffeétu ncceſſario pòt probari cau
fam cffc, íed tünc tih qiì caufam effe eft minus notum. Difputatiue concludens, idem non effe dif
nobis.Qonnis.n.dcmonltratio cx noticribus nobis (li a. finibile & demonftrabile diffinitionem & de
nobis ficri dcbet) procedere dcbct , qih proptcr quod Cap. 2.
• vnumqugdq;i:lud magis cft.In fciétia aüt nihil magis monftrationem. - -

notum cft quâ fubie&tum cfse, proptcr quod in omni Vomodo autë quodquid cft monftratur,& quis
fciciitia vcl pcr fe notum eft fubiectum cfse velà fupe
riori fcientia fumitur.vndein primo phy. Arift. contra
Oº: reduétiónis,et quid e$t definitio & quo
.rü, dicamus cum dubitauerimus primo de ipfis.
negantes ſubiccttim naturalis philoſophiæ cſſe non à Trincipium verò fit futurorü,quod eji conuenientiffimi;
potteriori ncq; à priori diſputauit, ſedad metaphyſicü habiti fermonibus. Dubitare.n.guipam poljet,an neeft
confugit; & hoc merito qſm negatovelignorato ſub idé c> fecundum idè definitionefoire o demò/tratione ?
iectum cfleqüo alto, um dependentium exeo e{se íta
bilitum affumi paterit,praefertim cum quglibet fc:étia JAm impoffibile:definitio manque ipfius quid eft effe videt
à ſubiecte inchoet#Vnde non proucnit ex defectu me quid e$t aüt omne,vniuerfàle & prædicatiui :/yllogiſini
dij φ{kicntia non probet fuum fubicctum cfse.fed ex veròfùnt hi quidè priuatiui,illi äüt mom »niuerfàles: ve
defcctu huiuz conditionis.quia fubic&tum else non po luti qui quidè im fecüda figura,priuatiui omnes,4ui verò
nitur vt minus notum fed vt notifsimum. Ad confir in tertia,non vniuerfàles.T o$tea neq; prgdicatulorú om
cap.1.info-mationem duplicitcrdf,Primo 9 aliud cítdcmôítrarc niü,qui funt in prima figura,eft definitio, vt quod omnis
lutiqne pri ex proprijs fubiectum efse,& aliud clt aliquali declara triãgulus duobus reítiæ æquales habet.Huius aüt ratio,
tione patcfacere.Ncq;.n.hoc negatum eft,fed illud, vt quoniâ fcire,eit demoniiratiue demon$trationë habere:
cx fecüdo phy.Ab Auerroi habetur,vbi tentantes de quare,fi in talibus e$t demonftratio,ptanü quod non effet
monftrare náturá efse,deridentur,& aliquam innuitio vtiq; ipfòrum & definitio:fcire m.poffet aliquis & fecü
né dari pofse nó reprghenditur.Tales aut funt declara dum définitionë non habës demon$trationé,nihil.m.pro
tionesà fimili,quas argués inducit.Secüdö df. g, ficut hibet mó fimul habere.Sufficiës autem eft fides &- ex im
in primo dićtum eſt,0m in ecdétépore tradificientia du£iione,nihil.m.vmquà definiëtes mouimus,neq; eorum,
cuin principio ciétia, quéadmodum principiú cien qua perſe inſunt,neq; accidenti. Amplius ſi difinitio,
tiæ poncndo quod quid eft fubieéìi inueftigatur,quod
tń praluPponitur inquilibct Icicntiaä Priori, italub jub$tantiæ quædã cognitio eft,talia manifeftum quòd nó
ieétum cfse in illo principio declaratur. Et fic fcientia fùnt fub$tantig.2uòd igitur nó eít definitio omnis,cuius
Proprie dicta fupponit fuum cfse. &- demóftratio,planü. Quid autë,cuius eft definitio, am
Quomodo quæuis quæfiio fit ipfius medij. me omnis eft dcmóftratio,aut mon?/ ma quidëratio, et de
C Irca conclufionem & tertiam fiumul dubitatü. An hoc eadé:vnius.n.inquantü vmum vna efi fcientia, quare
\_• cü di omnem quaeftioncm inquircre medium,in fiquidë fcire demonftratiuü eft demonftrationë havere,
stclligatur QP inquirat mediü fuijpfius quaeftionis fiue cötingitaliquidimpofibile,difinitionë manqs hapësſine
dcmonſtratione
 w"-

(174 Thom.a VioCaier Comm.

mon$tratione fétet., £mplius principia demon$trationú
*
ſunt definitiones, quorum non eſſe demonſtrationes mon
$tratum eft prius,aut fuerunt principia demon$trabilia,
&-principiórum principia & hoc in infinitum prodibit,
aut prim£ definitiones erunt indcmonftrabiles.Sed amne
mom omnis eiufäë,fèd alicuius eiufäë e$t definitio, & de
mon$tratio,an impoffibile fit? non.n.ef demonfiratio cu
ius definitio,definitio nanq; ipfiu« quid eft & fubjlantiæ
definitiones verò apparent omnes füpponûtes & accipië
tes ipfum quid eft,vt Mathematicae,quid vnitas & im
par,& aliæ confimiliter. e^nplius omnis deoomf?ratio
âliquid de aliquo monftrat, vt quòd eft,aut mom eft,im de ' ua ipfius aut econuerfo.Probaturâ priori, quoniam ea
fimitione verò nihil altcrum de altero praedicatur.quem
admodum,neq; animal de bipede, neque hoc de animali ,
meq; vtiq, deplano figurt, mon.n.ejt planum figura meq; '
& non demonftrant, vt patct in metaphyficis quidvnì
tas& quid impar.fccundo qiii omnis demonftratioali
quid de aliquò demonftrat affirmatiuc vel negatiue.In
diffinitione autem nihil alterum de altero prædicatur, ;
nec genusde differentia,ncc econuerfo. tcrtio quoniá
alterius altera demonßratio cft , ni(i fit tanquarn pars.
illius vt fe habent ifocheles& triangulus. Diffinitio au •
tem & demonftratio altcrius & alterius funt, quorum
neutrum eft pars alterius, quoniam diffinitio oftendit
quid eft:demionftratio autem quia cft:quæ altera funt, * - .
& alterum non eft pars alterius. .
Diffinitio non eft dcmonftratio ncq; pars fubic&i- Conduio.
rum fubie&ta.i.diffinibile & demon(trabile (imiliter fc
habcrent,quod conclufum eft efle falfum .
- 1.
Series autem hæc cft. .

figura plamum .. •-/mpl;it: altcrum eft q;:id ef?,& quòd 71

eft monftrare,definitio namq; quid eft fignificat, demon- .
ftratio autem,quòd aut eft hoç de boc, aut non cf.24 te
rius verò altera demonftratio,mifi tamquam pars fit ali
qua totius(hoc autë dico,quoniam monftratum eft aequi
cru« duobus rettis æquales habere, fi omnis triangulus
monßratus fuit)pars enim hoc illud verò totum eft:h£c
autem adfèimuicë mom habent fic ipfùm quòd efí, & quid ;
eft,non.n.eft alterius altcrum pars. 74amifèfium igitur
quod neq; cuius definitio,huius omnis demóftratio: neq;
Inre N D EN s tra&tare deipfo dcmonftrationis ine: ''''.",
dio,quod omnis quæftio quærit, qfh ipfum cft quod
quid cft, per diffinitioneni iignificatú,aggreditur tra- !
&tatum dc eifdem proponens quatuor in exordio hu-;
ius capituli,quod eft principium huius tra&tatus. & vl
timum,principalitcr exequcns in hoc eodem capitu- .
lo tria facit fecundum tres quæftiones,quas multiplica
uit ad idem,difputatiue eas dcterminando.Quarum or*
do fatis clarus in fumma habetur. Et tandem pcnulti
mum vltima concluſione negatiue tetigit. -

cuiits denicnftratio huius omnis definitio.quare omnino Ci Rc a titulum quaeftionis tra&atæ in hoc capit. $,
eiufJem mullius contingit ambo habere. 71anife$tum igi Aduertendum eft, g aliquidfcitur per demonftra£i6. £$°°°*
tur cft,quod ncq;definitio &• demùfìratio,neq; idem effe mcm dupliciter,vno modo vi paſsio.Alio modo vt con .ே
poßint,neq; alterum in altero,fubietta etenim confimi clufio.Vtrunq;.n. horum vocatur quod fcitur, feu de
liter vtiq;fe haberent.H«c itaq; hucufq; dubit ttafùnt. nontratur.Et quamuisin primo libro neglccta fueritº
diffcrcntia inter haec duo fcita,ita vt vnü eis locum de- !
Summa huius capitulibæc eft. • • , derimus,qfh tunc non variabatur propolitum ex hoc,
Propoſitio. Q: quod quid cft demöftratur,& quis mo nunc tfi noffe expedit g, pafsio diçitur(quod demon- .
dus introductionis,& qd cſt diffinitio, & quo ftratur)ea rónc,quia elt quod de fubicéto concluditur.
rcm,dicemus opponentes primum de ipfis. Conclufioverò ipfa dicitur(quod dcmonftratur)non
-

Vtrum fit idém & fccundum idcm diffinitione fci proptcrea quia ipfa de aliquo concludatur,fed quia eft ,
re & demonftratione fcire.: - -

id quod dirc£tc cx praemifsis (citur & quod demonftra

quaeflio cô
cluſio. re Non omne demonftrabilc cft diffinibile, probatur tioné terminat.ltem pa(sio cft quod fcitur, vt incom
‫ا‬nop‫ للمنا‬3 . tripliciter à priori. Et primo qm diffinibilc ctipfum plexum,conclufio elt quod fcitur, vt complexum. In '
quodquid eft,quod prædicatiuú,& vniucrfale cft. De propofito igitur qú quæritur vtrum idem fit demon
monftrabile autem nö c(l tale.qfh in fccúda figura oés ítrabile & diffinibile poteít accipi dupliciter.Vno mo- ... . . * *
{yllogifmi funt negatiui,&in tertia non vniucrfales. fc doloqucndo dedemonftrabili per modum pafsionis, . , . ,.
cundâ qim ncc omine dcmóftrabilc in prima figura eft & fic eft fenfus. Vtrum idem fcdm idcm fit fcibile per
diffinibile.v.g.omnis triangulus habet tres,&c. qfh fe diffinitioné, & fcibile vt paísio per demonftrationé.i.
queretur q dcmonftrabilc ſciretur ſecundû diffinitio an id quod dc aliquo, putà dc homine fcitur per diffini
nem abfq:demon(trabile.Tcnet {equela,quoniamfci tionсm,puta q fit animal rónale,tit (cible per demon
re demonftratiue cft demonlirationem haberc,& nihil ftrationem: ita 9 animal rönale & fit id quod per dif
prohibet non (imul habere diffinitioncm & demon ' finitioncm dc homine cognofcamus& pcr dcmonftra.
ftrationem fallitas confequcntis cx induéìione patet, tioncm. Et ifte fenfus non vf intentus ab Ari(t. hic, vt
qiii nihil eorum quae per fé,aut per accidens infuht dif ex Pbationc altcrius fcnfus patebit. Alio modo poteft
finieutia vnquani cognofcimus. tcrtio quia diifinibile accipi loquendo de dcmonftrabili per modú conclu
fubftantia eft,cum diffinitio cognitionc fubftantiæ fit. fionis& fic cft fenfus . Vtrü idem £m idem fit cogno
. - Demon[trabilia autcm non font [ubftantiae. ſcibile pcr diffinitionem & conciuſio dcmonſtrationis
$g£!tio$- Nunquid ois cuius cft diffinitio fit demonftratio. v.g.Vtrum homo fcdm id quod fcitur de eo pcr diffi
ಸಿ £*T ' Non omnc diffinibile cft demonftrabile. Probatur nitionem pofsit fciri , vt conclufio dcmonftrationis.i.
º“ dupliciterà priori. primo ex radice ſecundaròni, ſu an fignificatum per diffinitioné pofsit cffe fignificatü ' ' '
per conclufionem demonftrationis. & hic fénfus cft
prapofitg.f.qfh vnius inquantum vnü eft vna fcicntia.
Sequcrctur.n.aliter hoc impofsibilc y dcmonftrabilefccundù mcntem Ariftote.vtcx quatuor patct primo
fciretur per diffinitioné abfq; demonftratione , fecun ex fcda róne ad primam conclufiónem.Affumiffiqui
do qin diffinitiones funt dcmonftrationum principia. gcm ibi 9 demonftrabile cft totum hoc, ( Triangulus
t.c.6.t.c.44. Quorum non eſle demonſtrationes oſtëſum eſt in pri habet tres &c. & quia hoc non e(t diffinibile)fcdo cx
quaeftio, mólibro,qin aut erunt principia principiorüin infini {ecunda rónead tertiam conclufìonem,vbi affumit q,
tum.Aut primę diffinitiones c runt indemonftrsbles. demonftratio prædicationem alicuius de aliquo fcif.
Vtrum cuiufdá ciufdcm fit diffinitio & dcmonftra. Diffinitio aüt omni caret praedicatione, quia öcc gen*
tio aut impofsibile fit. de dria,nccdifferetia degenereincapredicatur.tºrtio
cócluſio re Nullum idcm cft diffinibile & demonftrabile. Pro qiii quaeftio mouenda in fcquenti cap. inquiret, vt ibi
íponfiua. batur tripliciter à priori. £t primo quoniam diffinitio patebit,an diffinitio fit dcmonftrabilis pulsio.quarto,
ipfius quod quid cft & fubftantiæ eft. Demonftratio qfh prgfcns quaeftio cft dc fubiectis,fcu de obiectis ,p-
rcs aüt c mn«s fuPpvnunt & accipiunt quod quid cft, Prijs diffinitionis & dcmonftrationis:conftat autcm p.
Pгори 1.: 1Ա
 In Poſter.Analyt. Ariſt. I75
proprium obie5lumfcientiæper dcmonftrationem cft mimo erit prius ipfùm quid erat effe.Etomnimoß eftmom
jpla conclufio,& de diffinitione cft ipfa fubltantia rci, ftrarequid est homo,fic c,homo,a, verò quid eft,fiue ami
Poteft ctiam aliter neutrum fenfum ambigendo dici mal bipes,fiue aliud quid: fi itaq; fyllogizabitur, neceffe
9 quaeftio altior cft,& quærit anfumpta qüacunq;re, esta,deb,omni prædicari.huiiis autem erit alia ratiome
fiuefubieéto , fiue pafsioncid quod cognofcitur dei! dia,quare & hòc erit,quid efi homo : accipit igitur quod
laproceflu diffinitiuo fit omnino idé qüod illud quod oportet monftrare namque & b eft quid e$t homo. Opor
cognofcitur deilla proceflu dcmonfträtiuo. hoc.n.cft tet autem in duabus propofitionibus,&- primis & im
dicere,vtrum fit idem £m idem diffinitione& dcmon
mediatis confiderare,maxime enim manife$tum, quod di
ftratione [cire,fiue illud attingatur à demonftratione, citur,fit:qui igiturmoniiramt per id, quod conuertitur,
vt conclufio,fiue vt pafsio,fiué quocunquealio modo.
T.c.3. Ethic abfque dubioeft vere intentus (ënfus, qihquae quid eifamima,aut quideft homo, aut aliud quodcunqu?
{tioifa nó dẹtcrminaturvfq;ad capitulũ (eptimũ.vbi èntium quod expriiicipio e$t petunt. quem idmodum.fi
dicetur qüo idem fccundum idem pótattingiâ diffini aliquis éxiftimat & animam effè idemfibijpfi caufàm vi
circa.t.c. 3.
tione & demonſtratione, 8 quo non.Etin principioil uendi, hoc autem numerum ipfùm fèipfùm mouentem,
lius capituli exprefleAriftotë. dicet fe exaiminarêvelle neceffè eft enim petere animâ, quod numerum effe ipfùm
& quidbene & quid male di&ú fit ab hoc cap.illucufq; feipfum mouentemfic,vt idem exijlere. Ngm cnim fi aJe
vnde rónes addü&; ad probationem illius particularis quitur b,& hoc c, erit a quod quid erat effe ipfius c,fèd
fenfus cfficaccs nofi funt contra hoc. qfh Arift.difputa verum erat dicere,erit fòlum, neque fi est a, quod quid
tiuc qugrcns vcritaté fub quæftionevniucrfali optimc eft,& de B,prædicatur omni,hoc enim, quod eft animali
¿Pccfsitàrguédo adfcnfusparticulares veros,,pbando, effe,praedicatur de eo,quod eft homini effe, verum emim
.f.g) fignificatum diffinitionis non e(t ipfa conclufio, eft omne homini effè animali effe,quemadmodum &• om
nece(t ipfa pafsio,vt cóclufa,i.vt inhgrés(fecundü,n.im nem hominem animale/fe,fednonfic vt vnum fit.Siigi
hærentiàm per demonftrationé fcitür)nec ipfum fub tur mon fic acceperit, non fyllogizabitur, quoda,eft ipfi
ieéìum. fecüdü aliquid fibi inhgrés,hæc.n.oriìnia ex ad c quod quid erat effe,& fubflantia:fi veròita acceperit,
duétis rationibus concluduntür vt facile e(t deducere,
qiiì haec abfq; complcxione & prædicationc fciri non prius erit acceptum c, quod quid erat effè ipfiusb, qua
poſſunt.Resautcm à diffinitione abſque prædicatione re mom demonftratum fuit,hoc enim imprimcipio accepit.
& complexione attingitur.& tanguntur fic excellcn ., Summa huius capitulihaec cft.
tiori modo propria obiecta demonſtrationis & diffini Trum ipfius quodquideft fitfyllogifmusautde quaeftio pri
tionis.f.natura & efferei,in quo aüt differat åîens quae monftratio,aut non. mũ {uppofi
tuin.
ftio a cquente.in capitulo fucccdente dicetur. Syllogifmus aliquidde aliquoper mediü monftrat , Secundum.
1.1. བ་༑:་༑༑།; quod quid effit vniuerfàle & praedicatiuum. Guodquid elt proprium éft,& in eo quod quid ctt
C bitatiuncula
rca Primam fationcm pro prima conclufione du
qugdam occurrit cx eo quodhicdf,
prædicatur,& confeqüenter conuertibiliter.
Syllogifmü monfírantë quod qd eft ex oibustermi Tertium .
quod quod quid eft vniuerfàle eft & prgdicatiuum.Su. nis fuis çonuertibilibus cöflare necefle eft & talibus, 9 *:
pcrius aüt in primo libro di&um eft,çp termini.i.diffi primú funtin co qď qdett medio & mediŭ funtin c9
nitiones neq; vniuerfales neq; particulares funt,neque qd qd e(l tertio. Probat prima pars in terminis a pri
affirmatio,ncq; negatio in eis éli. Ad hoc facilc dicit, mọc,tertio b,.medio:qmprimũ Pprũ cít tertij,fcdạ
Primo 9 quia diffinitio formaliter nihil horum habet. verò pars in eifdé termini$, qiù fic duplicans qd qd cft
viitualiterautcm vtrunq;habet,ideo diuerfimodè oia cócludit.aliter,aüt nö: qihlicet primüm fit quod quid
y£r;ficantur,fccundo g) quia diffinitio fecundum fe ni e(t medij,non fequitur ipfum effe quod quid eft tertij.
hi horum habet,appIicáta aüt diffinitio vtrunq;habet , Quod quidcfînô dctìonftrabilc. Pbatur ex præmif
idco diucrfis rationibus omniavcrificantur&c. , fis fic.Si quod quid erat efTe ambæ præmiffae hfit,in cöcluſio re
Annot Ci a ca. Primam rónem pro fecunda conclufion* medio eft quodquiderat effe tertij Priufquáin cóclu ſponſiua.
aducrtcndü £ft,q) illa propofitio vnius, inquantú vnü {jonc & fic acciditaflumere Pbandú. Patct fequclain
et,vnica cít cía, et vera loquendo de cientia, quá res tcrininisgiialib'eiufdé applicatis ad fpcciales.f.hoiem
ſcibilis sxſe exigit,ſeu genera.qm res ſicut ſe habct ad vt tcrtiü & quod quid efíéiusvt primü, qfh erit quod
cffeitafe habctád cognofciquantü eft ex fe. Et Ppte quid eft hoisetiá íncdiü.probat (cfoin duabus Ppofi
reaſ resvnaeſtſid,vnicücxigit cognitionis ſua mo tionibus & primis.&tefiminis immediatis conuertibi
dü,cxparte aüt noftriiiö incóuenit plurificarc modos libus.v.g.Aìima fit tertium:fibi ipfi cauá viuédi, fit,
c9gnofcédi vnicâ rem,&idco loquédo de cognitionis primú:& numerus feipfum mouens mediü: oportcbit
-31 tº
módo cxparte noftri,propofitioilla non cft deccflaria. 醬 aiam efle quod verc eft, petendo numcrü ígi
* Difpùtatiue concludens quod quid eft non. pſum mouêtem ſic,ficutidem qin ſecſi primi côſe
quatur mediü & mediü tertium,fequitur ergo Primü
efe demonftrabile. Cap. 3.
.... .
Iº verò quid eft,eft me fyllogifmus et deinóftratio;
aut iiom eft,quemádmodum nunc ratio fùppofiut? ffl
êïí quodquiderat tertij,fedabfolute, crgo Primüinelt
tertio,necfi primü fit quod qd eft,& vniucrfaliter Pr*
dicatü de m£dio,qin quod qd cft aia'is dicitur dchois
… logifnus:ii.àliquid de aliquo monflrat pêr mediuin, $႔ႏိုင္ဆိုႏိုင္ၾ
eft,{icut Aial dehöie,non tfifig, ficut quod
ipfùm verò quid e$t,& propriú eít,& in eo quod quid eft vnumë.Quia ergo ficoportet repetere, fihocnon fiat
praedicatur,haec autem neceffè cft conuerti. §i.n.ii,ipfi c, nonlyllogizabitur primû eſſe quodquideſt tertij: Si
proprium eft,plamum, quòd & ipfi b,& hoc ipfi c, quare auté fiat,íemôftratio non eft,fcd acceptio Principij.
оттia adiтиісет.»erй етітиerocy /ia, тео 4иod4иid ...;;;. ;. i, Serics autem hæc c
esti inefi omni b,e） vminerfaliter b,de omnic, in eo quòd Secv N dw m propolitorum excquiintendens lon
quid e$t dicitur meceffe &- a,im eo quod quid eíi de c,dici. gotra&atu tria in hoc capitulo facit &£.
fi verò nó fic aliquis accipiet duplicans, non neceffe, erit “ Primo q3nem mouet devno ſpeciali modo intro
a,de c, prædicari in eo quòd quid e$t: fed fi a, quidem de du&ionis iplius quod quid eft.fcdo tria praemittit nc
b,in eo quod quid eft,ipfùm verò b,non de qutbufcumq;im ccflaria ad relpondendü. quorum Primum & t£rtium
eo qucd quid e{i,ipfiim autem quid e$t ambo eadem habe prędicati guęltionis qualitatatė declarat.ſecundû auté
bunt,erit igitur & b,de c quod quid eft , fi itaque ipfum iubicóti eiufdé.Vltimo negatiue refpondct qua{tioni ,
quid eft & ipfum quiderat effe ambo habent immedio ter dupliciterreíponfiuam conclulionem mani
- -
-
IГСа.
 176 Thom.à Vio Caiet. Comm.
Annet. CIRcA quaeſtionistitulum aduertendum eſt,vt ſcia qή Themiftius,Auerrois,Boetius,& S.T.nihildicit de
tur ſcnſus quæſtionis & qüo differat à pcedenti, q ip illa conditione apponcnda. Albcrtus autem magnus t
fum fignificatum dilfinitionis cuiufque pöt dupliciter qué fequit Egidius,illi apponit. Textus verò vfriufq;
accipi.Vno modo abfolute feu fecundum fe. Alio mo expofitionis capax videt, quarum tfi fecunda primam
dovt eft quod quideft huius: puta circuli vel hominis. non admittit.Ad euidétiá huius dubitationis in qua li
Differt aüt nö parü altero modo ip(um accipere.Si.n. bentius ipfos difceptãtes audiré,çj me medium pono,
abfolute id quod importafper diffinitionéinfpiciatur, . tria videnda funt.Primo quae fit vis fyllogifmi cùm illa
neq; veritas,neq; falfitas,neq;affirmatio,neq; negatio ; cotiditione ab Alberto fa&i.fecundo qug fit vis fyllo
inuenitur, {ed {ola prima operatio intclleétus illuc adi-. gi(mi,quë faciunt alijfupradi&i& an fufficeret ad cö
tum habet.Si auté fumat vt eft huius.i.applicet ad tale , cludendũ qđ quid eft.tcrtiơ an vtraq; expofitio faluari
diffinibile, iam veritas vel falfitas & affirmatic fit,& fimul pofsit &c. Vis {yllogifmi cum cofiditione quod
cöfequentcr fecüda & tertia operatio intelleótus circa quid eft adfe&a eftdfia interipfum & alium finè tali
illud negociari poffunt.De quo quid cft igitur, qόf per additionecognoſcific pót.Si.n.ſyllogizef ſimpliciter
diffinitiónem conftat fignificari, duplexèft qugftio ab ' a,de«,per b,nihil aliud conc!aditùr nifi q» infint Cvt
Ari[t.mota fm cius duplicé acceptionem , & quaeftio ” patet ordinando in primo primæ B e(t a, c elt b, crgo
quidcm prima in cap.praecedenti tra&ata,dcipfo abfo c;efta.Si aüt addif in qualibet prgmifla, ly in eo quöd
lute fumpto quæſiuit an poffet attingi demóſtratione, quid,tunc non folum concludetur.ſ.q, a,inſit c. fed €t
vt cx diétis ibi approbatis patet. Praefens aüt de ipfo re quòd tali modo infit,quemadmodumj.f. quòd quid eft
fato ad id cuius eft inquirit an pofsit dcmonftratione ineft ei cuius eft,fcu diffinito.talcm fiquidem niodum
fciri ipfum efle huius qόf quid eft,i.an applicatio diffi addit ly.in eo quod quid.fupra fuam prgiacenté. Vnde
nitionis,vt fic ad diffinitü, poßit per dcmóftrationem arguédo ficb,cfta,in co quiod quid,ceft b,in eo quid:
fciri &c. Notanter aút df (vt fic) qṁ præfens quæſtio erg9 c,eft a, in eo qíf quid manifefte& explicite con
nó eft an id quod fignificatur per diffinitionem gofsit cluditura,cffc quod quid eft ipfius c. Eftigitur vis ta
proceffu demonftratiuo cócludi g) infit rei fignificatae lis fyllogifmi, explicite probare quodqüid eft deco
per nomen diffiniti.puta, an pofsitdemonftraii 9 ho cujus eft.Syllogifmi aüt ab alijs fa&i vis £m quid rna
mofitaíalbipes,vtcxtextu colligitur & ab9mnibus nifeta,& fecundú quidlatéset.Manifeta quidem er
expofitoribus vnanimiter df: fcd ìnid,qu9d fignifica quo ad hoc y concludit neccflario id quod eft, quod.
tur per diffinitione, poſsit proceſſu demóſtratiuo con deft de eo cuius eft.Si.n.primü eft quod quid eft me
cludi q) infit,vt quod quid eft feu per inodü quo quod 畿 mediü eft quod quid eft tertij, neccffario fequi
quid eft fineft ipfireifignificatæ nomine diffibiti.vnde tur primü cfle quod quid eft tertij.oppofitú nanq: non :
quaeftio ifta eft formaliter de modo inexiftétig, an pof eft intelligibile.Latet aüt hic,an ex vitalis proceflus 1p
fit demöftrari & non de ipfa inexiftcntia fimpliciter, fum quod quid eft,quod concluditur concludatur, vt
& hoc fonant verba Arift. perfpicaci intelle&u forma «quod quidçftillius, ita 9 ex hoc cognofcatur, hoc effc
liter acccpta. (dixit.n.ipfius auté quod quid e{t, vtrum <quod quid eft illius.Eft äüt caufa latitationis qih,vt di
fyllogifmus&c.)Sicut.n.qgodquid ett alicuius nefcire &úcſúſyllogiſmus ſinc conditione ſimpliciter primú.
quis df,fi fciat totã eius diffinitionem,& nefciet efíe il itefse tértio concludit & non modù inexiftêdi. ex op
lius completam diffinitioné,qm materialiterhét quod pofito aŭtintellećtus cóuincitur aflentire q, primú [it ,
quid eft,nô formaliter.i. fcit illud quod vere eft quid «quod quid tertij,finguit primü eflcquod quid eft me
ditas illius, fed non fcit g) fit illius quidditas,ita non di* dij,8 mediti tertij. Ethoc mihirationabilius appatet,
demonftrari quod quid eft alicuiusde illo nifi demon itá q fyllogifmü fa&ü ex talibus terminis non fo!um
ftret qd fit illius quod quid eft: hoc.n.ett demonftrare cö.:federe fateor,quod quid eft materialiter,fcd ctiam,
quod quid e{t inquantú huiufmodi (eu formaliter &c. formaliter.Quod fic fuadeo. cx ,ppofiti6nibus perfe
Et quiafermo Aiiftotelis formaliter intclligendus cft qui ur cóclufio per fenó folú materialiter, fedctáforº
idcirco ex verbisipfis fcnfum declaratüinfihuäuit &c. ::::: *.
maliter.inon folú que fit perfe, fed cognocitur exvi
&ficpatet quid quaerat,& quæ fitinter quae(tiones has talis fyllogifmi g) fit pcr fé abfq;eo q» äddaf ply per fe
dfia.Nec propterea diſſentimus à S.Tho. qui nó iftam in præmißis. ergo cx propofitionibüs quod 盟είt(ντ
videtur afsignare dfiam,qfh &a quam ipfe dcdit,dfiam ficficcat loqui)fequifcóclufio quod qui3 cft fgrmaii
noftram non excludit immo adiuuat dü docet 9 pri ter abfq; vlla additions:antecedêscft ñotum, qiíi nun
ma quzſtio quzrens diſtinctionem diffinibilis à dem6 quãgcnerathabitusfciétificus nificognofcatur Pradi
ftrabili declarauit id quod fub diffinitione cadit effe catú cóclufionis perfe ineße fubie&o cx præmißis, &
quod quidett.fecunda autem circa propriuit, modum tfi nulla fciétia affumit praemiffascü illa cöditione per
tradendi illud (olicitatur • - -- - -
fe.nö.n.dicit geometra,öis figurare&ilinea habet per Cap. 18.
Difpofitio demonftrationis concludentis quod quid eft. ! : fe tresangulos aquales&c.Sêd fimpliciter, oís figùra
C Irca tertium ſuppoſitº ab Ariſt.cubitatio non par habet tres& fimiliter in alijs.Conféquentiâ aut nefcio
, ua eft.an intendit Arift. diccrc gfyllogifihusáfis quare pofsit aliquisinficiari,cumly per fe notet modü Tex.c.6.
concludere quodquid cft,oportet φ hábeáti errhinos inexiííendi non minus jlyin co quòd quid. Amplius
tales g) primum fit quod quid eft médij, & rnedium fit (in primo di£tum eft)g, ad fcire nön fufficit conclufio
quodqùid eft tcrtij,& höc fufficiat: An itirédat dicere né èffe neceflariá,fed óportet fcire ipfam efse necefía
quòd talis fyllogifmus debct habere termiinòs ördina riam Etexnecelarijspremifsisfyllogizandoabfquely
tos tâ in præmißis quarn in cóclufione, ita q) primum neceflario infitfubic&tohedeffario,gjin premi(sis po
dicai dcnedio cü hac conditioneaddita.[. in ed quod naily neceſſario.patet antecedes pprima器expri Vbi ſupra
qd clt,& fimiliter mediü dicaf in fmihori de tertio cú molibro,&profecüda parte ex exercitio fciarü, nulla
illa additione.f.in eo quod qd eft,&fic concludai pri .n.ſcientia aſsumit5miſsascúly neceſsario (nifi forte
mum detertio,cü eadë cöditioné addita. verbi gráiá, «qfiq; gratia materig&c.)& tfi dés demonftrationes ea
An fyllogifmus demöftratiuus quod qd eft hois, pu rüfcientiam generant.túc vltra,necefsarium dicit mo
ta aiål bi5es effc quod qd cft hois debeat fic fieri,A, eft dum quo prgdicatú fubieéto ineft.Et ad hoc y praedi
aial bipcs in eo quod quid eft:Homo cft A, in co quod catú (ciaturñecc[sario ineÍsenó exigiturly nece[sario.
quid ell:E rgo homo e(t animal bipes in co 9 qd cft.Vel ergo quodquid eft quantücunque importetmodùin
fufficit φ fiatabfq; tali additioue vtendo,ipfoa, primo exiſtendi non exigit,q cxpramiſsis ci tali conditione
quod qd elt mcdio,hoc modo a, eft aial bipes: Homo concludat,fedfufficit 9 in vtraq; præmifsa quod quid
cit a Ergo homo c!taíalbipcs. Eftaüt ratio dubitandi eſt aſsumat.ſicutibiq vtraq; pmiſsa ſit neceſsaria, con sº
fequen
 In Poiter. Analyt.
fequentia non alitcr probat j fuperius.Et côfirmatur.
ga iyllogifmus al:quis ex vi praemiflarü infcrt £ m rem
ipíum quod'quid cft,fi ex eo nó cognofcatur illud eflc
quod qd eft cius de quo concluditur, hoc nó prouenit
exdefectu talis pcciſus fyllogiſtici,fcd ex eo p [mifię
minus penetrant Äoportc.at.Si.n.cognoſcerétur fm
cognofcibilcs in fe funr, ficut ex natura fua inferüt q
qutv* clt. illius,ita in cognitione noftra illud generarét.
Patcnt manifefte haec öia in fimilibus.puta qú cóclufio
ncceſſaria infert cy premiſsis neceſsarijs, & non cogno
fcif illius necefsitas &c. Còttat aüt ex dictis q, fyjlögiî.
inus,cuius primú cíl quod quid eit medij, & mcdiú cft
qd quid eft tcrtij,ncccffario cócludit primü cflc qd qd
cft tertij.Ex taii.n.ordinationc termifioiurn necefiario
Arift. 177
nü debct c(se quod qd eft medijfic ficut vnú, ipfa ná
que reduplicatio bgccxplicitc oñdebatalias talfitas fuif
fct in maiori & in minori,&c. Et praefertim φ pcnitus:
nö meminit talis códitionis in toto hoc capitulo, q, fit
fic apponenda.& tfi cft principale quod erat dicédum.
Qúo auté hæ duæ expofitiones fimul faluari pofsint fa
teor me non videre:qmfi concedatur fyllogfmum à
S.Tho.formatü fufficere, fupcrfluum erit adderc illam
conditionem.Si aüt dicatur illâ conditionè efse neccfsa
riá,falfum ef$et fyilogiftnü illum fufficcrc.Pofsct tú tic
adiuua,vt neutra alterä elideret, q ille ſyllogiſmus ſut
ficiens acceptaretur, & pitte ad malorencxpreisioné
inuentus diccretur, & hoc Alberti verbis,in fine capi
tuli conſonum videtur in penultimo notato. -

hoc fequitur: crgo quod non cognofcatur ex hoc fyllo Num per terminum non conuertibilem fyllogizari poíficº
gifmo primum cfle quod quid ck tertij, hoc nó eft cx pro, rium de eo cuius eft proprium . -

dclećtu Íy Îlogifimi,!ęd qa iıó penctranī premifìae.Syl C bitaíiuncula

Irca probationë prime partis eiuſdé ſuppoſiti du
logifmus crgô talis ex „Ppria vi quod quid eft formáli quædã oçcurrit. vii fcquatur, Prianù
tcr concludit.Signú aút huius eft,q, fiquis formatis ta cft proprium vltimi,fku tertij,crgo ctiá mediü,& con
lé fyllogifnüb,è a:c cft b,crgo c, §tt a, intcllcétualiter
videret c[ic quod qd cft ipfius b, & b qd quid eft ipfius fequétcr crgo oés termini talis fylIogifmi funt conucr
c nó poffet fubtcrfugcre quin vidcreta, effe qd quidé tiÜ¡!cs,núqăid nó pót Íyłlogizári Prop' #ú qe go cuius
ipfius c.Et forte proptcr hoc aliqui declinât ab hac via. eft propriü per tcrminü nofi conucrtibílé: Ad hoc bre
quia.f.non aducitunt q dcmonftratio fit cx notis £rn uitcr dr g, Jöfequëtia clara cft(loquendo de conclufio
intelleétam,& nò cx vocibus,ita 9 oportet demonttra nc vf) dc qua citfcrmo,quia al1tcr nó cõcludcretur &P
toré intcllectualiter intueri, non iolü quòd vocibus in priú de fuo Iubiecto.patctaút clarita» fcquel?,cx co p
vłıs a#¡irmatiúg nó ní¡i in Primo Prim* Iylivgtzatur, .
pmusis politis lignificaturabfolute, fedconditiones & in quo oportet mcdiü fub primo & fupra tertiu cfse,et
inodos fignificatg rci,alitcr demonftra:io nó fit.noti.n. iö fi cxtrcma funt conucrfibilia, mediú nó pót exccdi
opcrtct demonflrantè triangelü habere trcs,folü intel à primo,alitcr nó vír 5 dicarctur dc tertio,& fimui nor.
ligere {ignificatum praemiflarü abfolutc puta,qp habcat dëbct cxccdcre tertiùm , alias non vfr fubijccrctur pri,
angulos extrnſecos æquualcntes & c. ſed ét p hocha Ino,&c.optime ergo dixit,9 qº Primú eff, Propriú ter
bcat neceſſario & per ſe, aliter non vere demonſtraret,
quas tih conditiones nó oportet vocibus proprijs in ß tij,oportet fyllogiimum cfse ex oibus cóuertibilibus.
ihilsis notarc.& fic patct vis fyiri à S,Tho.& alijs facti, Num procellus,que vaa diffinitio Per aliam probatur fit pe
t1t1o pr1nc1pmj .
& φ fufficicnsclt ad côcludeiidü quod quid eft forma
liter,&c. Nec obftat illud quod in oppofitü addu&tú é C Ircarónem q adducit Arift. ad probandű p quòd
.I.qp fylfus (inctah conditióne in hoc diffcrt à fylfo cü quid cft nó fit demon(trabile, i)ubitatur an fyllo
códiiione adiecta qόf ilie concludit inefle, hic verò im lmus qué concludit pcccare fm petitioné Prune Pºj
efie & modum. Hoc.n.intelligendum ett loquendo de íit ille qui demonftrat vnâ diffinitionem de diffinito P
ſyllogiſmo ſimpliciter & non centračto ad tales termi alii an âcn?hinc.n.& indc ró cft dubitandi, qfn fi talis
iios,quales s diximus.f.qd quid ctt,&c.Quo ad tertium proccfsus petit principium,ruit nö parua Pars demon
propofitorú,quod minus lioc^tcr excquor,qfh odiofa itrationtri,qin pluries v na diffinitio demöltraturper
elicoparatio. vſ nuhi q textui conformior cxpoſitio aliâ.& fi taii* próccfsus non petit principiú,quis cft ilic
fit T nern. & aliorú doctorum q altera,& g, vix faiuare proccfsus quém hic rcprobat Arift.In hacqubitagone
fimul pofiunt. principiü horü oiìditur duobus. Primo kuatuvı(İı’Deus illuminarc dignabitur) videnda funt.
cxcorifueto módo loqucndi Arif. nunquá.n.cum dicit Ε, imo p procefsus formatus ab Arift. li psccatú pcten
aliquid praedicari in co qόf quid eft,gloflatur.i.cü illa cx do non înçurreret,efsct demonftratiuus ipfius qd quid
pl.Jita códitionc in co qd quid, fcd intclligitur φ illud eft foi maliter.(cdo q tais procc{sus a{sumit duas dit
ίαιcatú fit talc 9 habeat le ad fubiectu, vt quod quid finitiones ciuldé.tertio qûo in tal proceſsu accidat pe
Üft,erti vbilibct fic intelligitur,& hic fic intclligédo fal titio prmcipij,quarto quid dicendü fit ad qugfitu,&c.
f;tas non inuenitur,quare alitcr hic exponëdü cft.Scdo primü horü cx quatuor apparct vltra ca , q fupra dixi
cx eo 9 vcrbü illud textus, quod fortc occafio fuit al imus.primo ex co,quod Arif.cxprclse dicit !n sextu, 9;
trius expoliticnis,f.fi vcro âl quis non accipit fic du fi fic íyllogizabitur, cócludctur vcrc primü clsc qu9d
plicans,&c. cóucnientcrâ S. Tho.& Boctio cxponitur. qd cfftertij.Et fubdit cxprcfse,9 fi aliquid horum de
im: o Arfi.Ipfc fic cxponcndum cx his, quae fubdit infi ihittatur fyllogizabit quidé sp primum infit tertio,led
fuauit:fubdit.n.immcdiatc, y Jì prìmù fit quod quid non in co quoä quid cft,fcdo patet cx eo 9 fi P. £dictus
cft mcdij,nó pp hoc fcquitur ipfum primü cise quod procefsus peccarct in hoc quod non concludcret quod
quid ett tertij.& iö oportet vtráq; præmiisarù alsume , qd eſt formaliter,com hoc tm ab Ariſt.inquiratur,nul
rc quod quid eft.Et poftmodü coplcns cgptâ doctrinâ 1à crat melior via impugnadi ipfum,çj dicerc, quod nô ,
exprcisius nro faués propotito fubdit, p ti primů fit qđ cft efficax,quia nö cönë!udit primü ci$c quodquid cft
quid cit in fe & infit efsentialitcr mcdiJ,quod clt quod tcrtij formáliter,quod tfi nüj cixit,fed potius oppofi
quid est tertij, non tú vt oinoidè illi non fcquitur Pri tú,vt clarc patct itextu.Tcrtio aPparct cxvcrbis S.Tb.
mü eße quod quid cft tcrtij,&c.& dat cxéplü dc quod diùidcndo tcxtum dicentis.Primo dicit qualé oportet
quid eft aialis.& quod quiu cfthois, & hvic. & itatim cfsc fyllogifmum cócludenté qugd quid cft, fi hoc fit
ſubdit. Siquidéigit non iic accipiat non ſyllogizat Pºi pofsibilc, quali diccrct docere vult qualis dcbcrct cfse
mú cfse quod quid cft tcrtij.fi aüt 1. c Pctit, cx hoc lua iyllogiſmus,qui nò pòtinuemiri, quare&c quarto pa
def propofitü fic Si intédebat y cx vi i cauplicationis tet idé ex illa rcgula antcprgdicamcntali (qfi alterü de
ficrét yilogimus quod quid etí,& quòd oportct affu alteropdicatur)Si.n.mediu in co quod qd cft 5dicatur
mcic iem p cum illa rcdupiicationc,vcl conditione, in de altero vltimo,&alterü,l.Primum Prædicatur de me
c9 quod quid elt,vt quid iolicitus fuit,primo 9p ét me dio in co quod qd cft,nccefsc cft primum Prgdicari gc
diuin opcrtet efsc quod quid c(t tcrtij.& dcindc 9 Pri vltimo in eo quöd gd eft,& ett confequcntia formalis,
Tho de Vio in Pot. M1 & օpti
 178 Thom.à Vio Caiet. Comm.
& optima,a!iter fundamenta fyllogifmorú aliunde fu de quo dirc&c loquitur tertia expofìtio 3 data ad decls
mat,qui fcit.Eft ergo proceflu$ imjpugnatus ab ^ ri.fuf randü qüo interuéniat petitio principij.f.qfi primü af
ficicns ad concludédum quod qd e(t cum petitionetfi fum í vt vere quod quid eft medij,& mcdiü tertij.Ta
principij vt dicetur, & fic patet primü.Scdm aüt , f. sy. lis liau dé proċeſſus impoſsibilis eſt fcđm veritatế qín
talis proceflusafumat duas ciufdé diffinitiones. Ex to nösüt ibi trcs termini nifi £m você,& iö petitio princi
ta tcxtus ferie clarehabctur, qih nihil aliud intelligit p pj.Horü oium quae in hoc capitulo diximus, cóuiétus ‫ع‬.daoc‫هﻣانا‬
ly in co quod quid eft nifi q,fit diffinitio illius&c. g, ex rónibusaddu&is & au&oritate vltima S.Tho. non
quid eft nanq; & diffinitio cönucrtibilia (unt, &c. ex abfq;dubitatione,vltimä determinationé teneo,&c. il
preffe quod df in tcxtu ponendo talé proceflum inter li cóformia,rogás vt nullus temerarius iudex accedat,.
minis,qy quod quid cft hois de hoie möftrandum fic £, fed vt poftquam vtriufq; partis rationes afpcxerit liber
puta aial bipes de hoie,erit alia ró media, cum prima v'r cenforaducniat,gratiafque illi ex tunc ago,&c. -

ineſt,& poſtmodum adducunfin cxéplum, aía & duæ Relinquifaüt propterea adhuc in intellectu meo dui
eius diffinitiones £m viâ Platonicâ. Ncc pote(t obttari bitario,co q» noo video Arif.illü proceffum impugna
dicendo,& q Arift.ponit duas quidé diffinitiones aflu. requé diximus.Albertus tfi Magnus me plurimum cô
mi,fed non êiufdem,fedalterâ alterius. Hoc.n. puerile folatur nunc,cum inipfo aduerti eü hoc ipsü {cntire,&.
eſt, qfn rô media cſt neceſlaria diſfinitio tertij cû prœ quâ excogitaui& pofui tertiam expofitioné fuá quoq;
dicciur de ipſo in minori. & ró prima eſt étró tertij, fuifle pcrcepi. Dubito quoq; propterea quia nö habeo
cum concludatur cflc,quod quid eft eius in conclufio adhuc rónem mihi fàtisfacienté, quare,5ccffusex vno
ne,&c.& fic patcr £m.Tcrtium aüt qúo,l.in tali proccf quod quid eft cócludcns aliud,nó fit dcihöttratiuus ip
fu accidat petitio principij,&c.tripliciter intelligi pöt. fius qd quid eft,vt S. Tho.exprcfTe dicit,& ex Arif. fü
Vno modò g) petátur principium quantum cß ex na mi pót,qűn ipfe demonftrationé inutile ad cöcludendű
primo hu tura rei,licct non quo ád nos,vt.n.(in primo libro dixi qd quid cít dcterminabit,qũo.n.hocpốt ítare cũ oĩbus
ius cap.3. mus)Sires ipfas abfque diftinétione quae ex intelle&tu rónibus (upradictis concludentibus p ex duob' quod
noftro prouênit intuemur, vnius rei vnica tfh eft'diffi quid eft necefsario fequitur quod quid c(l?in illo tí vt
nitio,& non eft ibi ex rci meritis aliquis difcurfus, fed diétum cft capitulo dc hoc fccundoaliquid dicetur.Si Cap.7.
ab codé ad idem £ m rcm tendit,licet £m eos quos nos. quis tú quia Arift.difputatiue loquitur in hoc capitulo
formamus conceptus à notioribus nobis procedendo, inteiligere vult pdiéta difputatiue Aplata, & propterea
non pccccmus.& hoc modo eft ibi pctitio principijfe forte ab antiquis cxpofitoribus nödifcuffa, & dicit q,
cundü fe,fcd nö quo ad nos&c. Aliò modó pót intelli Arifloquitur hic de proccffu confucto quo vna diffini
gi , vt fit ibi petitio principijnon fm 蠶 propofitio tio demóftratur paliâ,dcbet talis tria fàccre,primü é,
nes,fed fm id qº principaliter & formaliter diritur. Cú declarare,qúo in tali proccffu appareat petitio princi
n.demon[trafâ,éfle quod quid eft ipfius c, qa eft quod pij,& hocfacile facere poterit fequcndo (ccundä cxpo;
quid efl ipfiusb,quod eft ip(ius c,qd quid clt, nö pctit iitioncm adductâvel primam, fm eft reddere caufam,
ipfa cóclufio.f a,cffe quod quid e(t ipfius c, qm nunquã quare fi talis procefIusfecüdum vcritaté non cft repcl.
hoc aflumit,fcd afsumitur áliud qd quid ctt ipfius c, & lendus pp hunc dcfeétú.f. petitionis principij, fed pp
pp hoc dixi 9 non eft petitio principij £m ipfas pro aliü.f.quia non fufficientcr probat, g) id quod cócludi
ófitioncs, qüia tfi in tali „pccßü aflumitur qd quid cft tur fit quod quid eft illius de quo cócluditur, quare in
ipfius tertij& eius quod quid cft principaliter çjritur , quá,ab Arif. fit repulfus abfq;alia róne, nunçj.n. in to-,
iö dixi 9 petitur id quod principálitcr ct formaliter j ta huiuslibrifericalia róne reprehédiffe inuehitur pro.
ritur,pctiffiquidem £m vcritatë in tali proccffu, quod ceflu demóftratiuo cócludi qüod quid cft,nifi qa peti
quid eft ipfiüs minoris extremi, non tfi illudmct quod tio intcrucnit.& hoc non facilc quisĝfacit.ĝ{ertim qa,
cócluditur,& qfh nunc agit dc dcmonftratione quod vtin primo deaia comm.$.df, opinio 9 demonftratio Cap-5.
quid cft de eo cuiusclt (impfr,& non de dcmonftratio cócluderet,qd qdeſt,é prima interſolènes opiniones,
ne huiusvclillius quod qd cft,iópcti dicitur quod prin & j tenuit Hippocrates.nec é cófuetudinis Ariftotelis
cipaliter & formaliter qrif,&c.Tertio modo pótintel rcpcllcre opinionéconcrariâ,abfq; aliqua vcra rationc.
ligi,vt qa £m vcritaté qüf quid cft.non cft quod qd cft, Tertium cft qp oportet talé refpódére & fatisfacere.
ficut nec diffinitionis e[t diffinitio,alitcr proccdcrct in rationibus inductis quibusprobatü eft, 9 proceflus ,
infinitü.Sifyilogifmus ita ordinctur, g) prirnü fit quod cuius hic meminit Arift.f.qfi primü cft qüod quid cft
quid cft médij,& mediü vltimi,quod qd cft , crit quod medij,& mediü eft,quod quid eft vltimi,neccfsario cô
quid e{t,& qiii hoc £m veritaté fiö inuenitur, fequif9 cludit & demonftrat,quod quid eft dc co cuius cft', cú
inter illa duo quod quid cft nó erit nifi vocalis dfia & 醬 tanen principij,&c.& hoc difficile adco mi
fic crit manifefta petitio principij,&c.dú nó folü idcm ividetur quòd nullam ad hoc video viam,&c.
£m rem,fcdét formalitcr folis vocibus diffcrés petctur Difputat,quod per fyllogifmú diuifiuum non
& foitccócluſio inſinuauit perilla vcrba, ficticut idé.
haecde tertio.Quartü aüt qüod principaliter qugrii fa poteft concludi quodquid eft: Cap. 4*
teor,me nö plene videre.Vfi£m q, mihi nunc occurrit r Erü enimuero neq, per diuifiones fyllogizat qué
plequar,dićturusaliasaliter,li verites aliter apParebit: \/ admodù in refòlutióne circa figuras diötü eft,muf
ì)icòigiïq»proccflusille,de quo nüc elt {crmo, nó cft quam.nneceſſariumfit réillå eße, cum bæc ſint,
醬 döïuctus quo cöfueuimus diffinitioné vná fed quemadmodum neque inducems demonftrat, nom.m.
aliá pbare,vt in ſecundo de Aia fit,8 in primo hui fa oportet conclufioné interrogare, neque m eo quoddatur
ctum eſt.Talis ſiquidé proceſlus, vt expreſſe habcfa S. effe,fèd meceffe eft effe illis exiftêtibus.etemimfi dixerit ,
Tho.inferius in illo capitulo (iterü aüt fpcculädü, &c.) refpondens,amne höaial,aut imamimatü?poftea accipiat
莓* nó fufficienter demốttrat,q idqd cốcluditur fit quod aiäl.non fyllogizatum fuit: rurfus omne aial, aut pede
T.c.8. quid cft illius de quo concludif, licet aliqd ipfius quod ftre,aut aquaticum,accipiat pedeffre,et hominë totu
quid cft fyllcgizet,&c.;Pceflus aüt format* hic ab Ari. aial pedeſtre,non
妮
vt rónibüs&έx textu deduétü cft, ipsü quod quid eft # eſtex dićtis, ſedaccipit ethoc,
demöftraret,nifi pcccatum petitionis acciderct.Quare differt aüt nihil in multis aut paucis itafacere,idê.m.eft
aſit cóſuetus pceſſus ex vna diſfinitioncadaliá non ſuf MÜømfyllogifticus igitur vfùs fit ita progredientibus &-
ficientcr demionltret,in fupradicto tangetur capitulo. adea, que contingit fyllogizari, quid.n prohibet hoc ve
Сар.7. Ad id aüt quod obijciédo jrebaf,f. quis igit ille pro rum quidem effe omne de bomine mom tamem quid eſt ne
cefìus cft quëhic rc,Pbat Arift. df 9 cit próceflusille que quod quiderat effè fignificans? Amplius ''
1bet,
 &
In Poſter.Analyt. Ariſt.
* bet,aut addere aliquid aut afferre,aut fùpergredi{fiibjtä
* tias?hgc igitur præmittantur quidem.Comtingit aut fol
uere,fiquis accipiat ea,qfunt in ipfo quid e$t,oia,& cófe
#. diuifione faciat petës primü, &• mihil derelinquat,
.hoc aüt hecef$ariü eft, fi oë in diuifionë cadit, & nihil de
ficit,hoc aut neceffariü, indiuiduü.m.iâ oportet effe.Sed
fyllogifnus tiï nö e$t,fedfiquidë alio modo cognofcere fà
cit,hoc quidè nihil abfurdúfuit,neq;.n.imducensforte de
monftrat,fed tii oftëdit aliquid.Syllogifmü verò mò dicit
ex diuifione dicens definitionê,quemadmodü.m.im conclu
fìonibus,quae fùnt fine medijs,fi quis dicat, quodbis exi
fâtibus neceffe e$t hoc eße,cótingit interrogarepropter
quid,uta &• im diuifiuis definitionibus, quid eft hö? aial
mortale,habens pedes,bipcs,finepénis propter: quidiux'
ta 'vmåquāq; appofitionë?dicet.ni.et mâftrabit diurfione
ficut opinatur,quod oè,aut mortale aut immortale efi.ta
lis aüt oratio tota non eft definitio,quare & fi demóftra
retur ditiiſionenö tamë bæc definitioſyllogiſmus efficit.
... Summa huius capitulihaec eft'.
senelufio.1 (YVod quid eft non eft demonftrabile per fyllogif
i- mum duiiſiuù.probatur tripliciter, Primo qin
' omnis cóclufio fyllogizata c(l neceífaria expraemiflis,
ctiam fi rcfpondens nihil concedat, qiii non oportet
concluſionem interrogare neq;injcócedendo eſle.ſyl
logi(a:us aüt diuifiuu$ non habet cóclufioné taliterne
ceffariâ licut nec indu&io, qfh diuidés accipit alterum
membrü diuifionis,& non probat cx diéìi$ fic ncceffe
cfle,&c.ergo proce[$* diuifiuus nó cfł Íyilogifticus &c.
lecundaqín dato q' ſyllogiſmusdiuiſiuus oltédatom:
ne puta animal grcisibile de homine verificarinom tri
oftendct quod qúiderat effe,&c.tertio quoniam nihil
prohibet fccundum fyllogifmum diuifiuum apponcre
Solutie. aliquid aut auferre,aüt cxcellerefub(tantiam. -
Côtingit folucre fupradićta,dicédo,q oía fumenda
ſunt in eo qd quid eſt,& q à prioribus conſequêter di
uifio fiat vfq;ad jfitü & fiihil relinquai,qfh tale indiui
duum fpé oportcfeflc,& ncccflario critquod quid eft.
Excluſio fo Prç dićtüs ,pccfìus nó fyllegifmo{ed alio modo ço
lutionis. gnofccre facit qđ qd cft, nec hoc incõucnit qm & indu
ctio aliquid ofidit & nó demonftrat. declaratur prima
pars.ſ.9 dicés diffinitioné ex diuiſione ſyllogiſtice hoc
nó faciat, primo qfh ficut in coclufionibus fine mcdijs
coutingit quærere pp quid fequatur cóclufio,& ita ét
induitis terminisfmvnamquân; oppofitioné contin
git örcrc pp quid.,pbatur qñ diuidés monftrabit diui
fioné cx quo difhniiio non habetur faltem fyliogifmo.
Series autem hæc eft.
INTEN DE Ns in hoc capitulo excluderefyllogifmă
diuifiuum à vijs fufficicntibus,ad qd qd eft. tria facit.
primo cóclufiodô vnicâ direéîe cötra hoc trib' rónib?
ponit firmatá.fcdo quandă (olutionem,qua: poflet dari
fccitat:tcrtio excludit illâ,vt clare patet in fumma,&c.
C1 R c A fimilitudiné afsignatafim ab Arift.inter diui
fionè & indu£tioné, Scicndü cft y quia multis modis
pót intclligi ficut multipliciter accipit proceffus diuifi
uus:idco.primo quotuplicitcr fumâtur vidcndum e(t.
Prime • fecüdo penes quid attédatur fimilitudo.tertio qüo fal
uetur in eis talis {jmilitudo. Diuifionis noie tria poffu
musintelligcrc.f. purü fyllogifmü diuifiuü, cuiüs mc
minit Arift.in primo priυτά. c.28. qui fic fit,aflumit Ap
mcdio cómunc diuifufr,& cócluditur de aliquo illius
diuiſi inſeriori ois diuiſidific rentia diſiúčtim hoc mo
do.oëaial cft rónale, aut irrationalc.hó cft aial, crgo
cſt rönalis vel irrationalis.& ſiquidem diuiſionis noie
hoc in loco fyllogifmus hmói intclligatur, planum eft
9 diuilio citinutilisad diffinitioné concludendam. &
. `carct ncccfsitatc côfequcntiae & petit quod quaerit.&
179
intentű nő demőftrat,qñl diffinitio nő a[fumit vtrăq:
driam diuiíi,fcdaltcrã dctcrminate, quấ per talem fyt
logiſmum impoſſibile eſt concludere. qin media côis
e(t qualibct differentia fua,& confcqucnter nulla ne
ceſſitate ex tali ſyllogiſmo ſequitur intentum.ſ.altera
dŕia determinate,& cóíequcnter fi accipiatur poft ta
lem proceffum petitur, & intcntü non dcmonftratur. $ecunde.
Potéft quoq; diuifioaccipi p toto fupradiéto difcurfu
addito difcürfu illatiuo vnius partis ex deftru&ione re
liquae vel reliquarü. hoc modo,omne aial eft rationale
vcl irrationalc.leo e(t aiul,ergo eft rationalis vel irratio
nalis,fed nö eftrönalis,ergo e(tirrationalis,&c. (ic de
inde,omne irrationalee(t mugibilc vcl rudibile vel ru
gibile, &c. Lco eft irrationális, ergo clt rudibilis vel
mugibilisvelrugibilis,&c.lednon ett mugibilis necru
dibiíis,&c.ergo eft rugibilis,&{ic dcinceps quoufque
oés particuleâiffinitiónis adunatg fuerint,&c.& li hic
„pcéflus diuifionisnoic hic fumaf, clarü elt,9 diffini
tioné non demonſtrat.qm & ſi neccfsitatéconſequétig
habeat iuxta regulas logicales à difiunéìiua ad alteram ,
parté cú deftructione altcrius,&c.vim tfi probatiuam
inon habet,qfh duplex petitio interuenit vna ineuitabi
liter.quádo.f.ex deltructione vnius oppofiti rcliquum
infertidé.n.cſt ſubaſali deſtruereirrönalcóz conſtrue
rerónale,& æquedubium aut ignotü eft polt conclu
fioné difiunctä, puta ergo leo e[trónalis vcl irrationa
lis,an fit rónalis,& an nô fit irrationalis, vt de fe patet.
Alia petitiointeruenitin maiori propolitione qñatsu
mitur.oë aialeſt a, velb, &c.hæc.n. talt proccſlu nec
probat nccprobaripőt.& propterca fufnciës nő cft ni
ſiadiuuetur. Contingit tſihäcpetitionem vitareſiſuf
ficientia diuifionis fitper fe aota. Deficit quoq; in hoc
proccfsu vis probatiuâ.qfi, non infert alterâ partem à
priori,fed ex negatione oppofiti quae eft cffectus con
&lufionis,non.n.ideo leo eftirrationalis,quia nó eft ró Tertie.
nalis,ſedéconuerſo. Poſlumus & diuiſionis noie intel
ligere diſcurſum quédā formaliter diuiſiuû qui fit hoc
miodo,aialium aliud volatilc,aliud natatile,aliud grcfsi
bile,&c. leoé animal,& nó volatile,neq;natatile, ergo
eft ánimalgrefsibile,&c. Et fihunc procefsum diuifio
hic fonct,cIarü quoq; eft,g, diffinitio per cum fyllogi
ftice cőcludi nő pőt, qfm necesitatécőfequentiz non
habet nificxfuppo(itione.non.n.eft necefsariü ex toto
hoc difcurfu feqüi,ergo leo e(l rugibilis, nififupponat
9 diufiofueriťfufficiens, qďextal procedu nôhabe
tür,cú pofsit refpondcns dicere,9 dat aliud genus aia
lium.Accidit quoq; in hoc proccfsu petitio in dcftru
&tionc reliquarü partium,& dcfe&us medijà priori.li
cut& in 5cedenti,haec de primo.;Dixit Ai iltotcles (i-
milem efsc diuifioné indüétioni in hoc 9 diuifio non
habct neceſsitatem céſequentiar, & inductionó dcmö
trat, qafsimilatio póttripliciter intellg. Vno modo
accipiendo ly dcmóftrat,large Put idem cit quodfyl
logizat,& fic afsimilato confiltit in hoc, 9 neutra ha
bet neccfsitatem cöfequentiae. Alio mó accipicndo ly
demonſtrat ppric, & fic aſsimilatio ºpportionalis elt
& confiftit ifi fioc,q, ficut in inductione dcficit vis dc
monttratiua,ita in diuifione deficit vis illatiua. Tcrtio
modo accipiendo ly dctnonftrat Ppric,fed 9 non tfh
vniuocâ led duas fiimilitudines infinuauerit fingulas in
fingulis extremistâgés,& fica(similatro cólittitin duo
bus,& in hoc q vtrãq; caret necefsitate cófequëtiae.&
in hoc q vtraq; carct videmöftratiua.&c.Ad vltimum
aút intentůdcícédédo,dř q'ců expfle Ari.in textu di
cat diuilioné carere neceſsitate cólequétıę prino mó
& tertio diuifionéaccepifse videt.in vtroq;.n.m9do(vt
cx diétis patct)ncccfsitâs côfequêtiae dcficit,i fcdo, aüt
rõ:ncce/sitas cốfequentia nó fitnplr deficit,fcddcficit
hoc modo,qa non € ibi nifi cü petitionc priacipijanter
primú ergo procefsum & inductioné limilitudo i hoc
eſt,gavtrobique non ſequiturintcntum neceſsario cr
T lic,dc V iv in I'cit. M. z. Præ
 18o Thom à Vio Caiet. Comm.
prºmiſsis&hoeverificatur deindu&ione incompleta .n.oportet 9 fimilitudo tcneat in oîbus, fed fufíicit
j.f.nô afTumit oia, fed multa fingulariü, intcr £m'auté tcneat in eo quod fit affimilatio quod hic faluatur& %l
&inductionem c{tmaior fimilitudo,qñ vtrobiq; non teriusfaluatur hic fimilitudo, quoad caufam proximâ
eft neceßitas cöfequentiæ nifi cü petitione principij,& vtriuſq.ſignorantia partivndecunq; veniat.Siaùt di
hoc verificaturdc indu&ione cöfilcta j conftat petcre ulfio fiatper differentias nő veras, tűc fiet pcroppofita
principiü co g) accipit oés fingularesad vrem cóclud& £ontradiâorie vel priuatiue,& tunc verifiçaturj mé
dä.Tcrtius aût proceſſus ſimillimus eſt inductioni,qm bra diuifionis funttfh duo.vt patet cú diuidiffuôßátia
vtrobiq; nccefsitasc6fcquentiæ incerta eft ex cadé cau Per corporcú & incorporeum, & aïal per :ónale & irra
fa.f.quia a diuifispartibus incipit vtraq; via. diuifio aüt tignale.fed talis diuifióquoniä res logicè potius diuidit
vt fic certitudinem non habet, qfh ab vno & ente decli íj fecundum naturas rerum non cfl ínferenda huic ne
nádo in incertum pergitur.& cófequêter nifi vtrobiq; gocio quod de arte dcmonftratiua eft,cuius vfus ex,p.
fupponatur oés ណ្ណ acceptasefie nő fequif neccfsa prijs rerú neccfsario fit. Pcccatum ergo tã in iodu&iò
riointentum.& hoc modo expofuitS.Tho.accipi diui ne äin diuilione accidit, quia vtrobiq;numerü partiü
fionéin hoc loco,& fimilitudiné interdiuifionemi & in ignoramus,ita 9 dato g oés partes af$umeremus, fi ex
dučtioné: poftrcmo interoés ct quélibethorú proce(- diuifionis vi non conftáret eâs efse oés, peccatum etiá
fuá & indu&ioné, haec eß (imilitudo g, nunqâ priori ìdcm accidcret ficut & in induétionc,& nihilominus
Egidius fuproceditur,& femper petif.Verum quia afsighatá fimi Petitio oibusafsumptis incuitabilis eft in vtraque, &c.
蠶 4.in litudincm àS.Tho.diÍcipulus cius nó penetránslabefa
oe dubio.
&arc conatus eft,cius róni nunc fatisfäciendú eft.ait.n. Difputat, quòdquod quid eft ncq; eft demon
q male afsignat fimilitudo inter diuitioné & inductio ſtrabile per diffinitionem, neque per con
nem in hoc.gºvtraq;fupponatoês partes acceptas efe. trarium:nequealio quouis modo.- Cap. 5.
qfh induétio quidé hoc facit p fe eo, g) particülariain Edan neef demonfrare pfum quid effecidifub
finita funt & ignota.diuifio aüt hoc nön facit ni(i forte
accidés,qfh ois diuifio per oppofita debet fieri,& bi $tantiä? ex fùppofitione aüt accipiétè ipfùm quidë
mébris eſſe ſaltë rcduétiue. & ió obſeruato ritu diuiſio quòd qd erat effe,hoc,quod eft ex proprijs in eo quod
nis patet 9 aflumuntur oia mébra,qfh duo tfh funt,& quid eft,haec aüt in eo quodquid è fola,& propriü omne:
fi nó hoc,ideo cft quia nö fit diuifio per oppofita, & iö boc.m.eft effe illi.4m rurs* accepit quod quiderat effe,et
Сар. 18. hoc clt pcraccidés.Ad hoc di pmittendog licet Arif. im hoc?neceffe.n.eii per mediümonflrare. JAmplius quë
in textu non exprefľenoíarevidcať aliů procefľum quá admodü mcq; imfyllogifaeo accipitur quide{t ipfim fjllo
primú, qfniſtetm habetur in primo priorum ad qué ſe gizare femper.m.tota aut pars eft propofitio,exquib'/jl
remittir,& formaliter yllogiticus cft, & titulo qtio !ogifmus,ita neq; ipsì quòd quid erat effe oportet ineffe
nisformaliter deferuit,acceptatum tfi à multis antiquo in ſyllogiſinoſedſeorſum boc à poſitis eſſe,etaddubitätë,
rum expofirorum é,vt& vis proccfsus diuifiui hic tan fi fyllogizatü eft,aut mó hoc.occurrendü eß quòd.hoc.m.
gatur,& reprobef:relucet adt diſcurſus diuiſiums,maxi erat fyllogifm',et ad illi,quod,nó ipfùm quiderat effe ffl
mc in tertio procefsu qfh illc folus formaliterdiuifiuus logizati, £,quod certe,hoc.n.pofitü fuit nobis ipsü quod
eft,& cx diuifione robur trahit:caetcros auté magis di qd erat effe,quare neceffè eft,& fine quid eft fjllogifinus,
fiunćtiuos q diuifiuos dixerim, qṁ licet diuilionis mé
bra periračtét, tú vel p diſiunktionem adunét,vt fit in aut ipfi',quodnemoſtret,
quid erat effe fyllògizátü fuiffè aliquid. Et
rimo,vel cxdifiunĉtionis vi neceßitaté confequentiae erſuppoſitio velutiſimalo ineſi diuiſibile če:
abent vt fit infcdo.pp quod £m fuum diuinüS.Tho. contrario aüt hoc,диоа e$t contrariù ineße quibufcumq;
ingeniüdiuiſioni, vocabuliformaliter intuitus tertià eft aliquid cötrariü,bonum autem malo e$t cótrarium,
appofuit proccfsum, in quo ipfa diuifio & eius vis ope &• indiuifibile diuifibili. e$t igit bono ineffe indiuifibile
ratur.His prælibatisdf prö adduéta upponit vnú fal effe: Hinc etenim accipiems ipfùm quid erat eßemó$trat,
fum.f.ex eo 9 diuifio fit pcr oppofita. patet numerus accepit ait admon$trandum ipfùm quod quiderat effe,
partium,& caufa rationis eft vniü aliud falfum afsum alterů tři fitin demonfirationibus manq; quodešt hoc de
ptum.f. 99 partcs cuiufq; totius vris fint tfh duæ. caufae hoc,fèd mò ipfùm,neq; c:;ius eademef rö,& cóuertitur.
aüt huiuseft,vnü aliudafsumptü, verù quidé fed male .4d vtrofq; verò,et admonftramtê fecüdum diuifionem,
intellečtü.ſ.oisdiuiſiocſt bimembris velreducibilisad & adfic fjllogix item,eadcm cf* dubitatio,propter quid
bimébrcm,& iö ró nihil cócludit. vnde ab hoc vltimo
hõeji aial bipes,pedefirefèdnõaialet pedefire,ex js.n.
inchoando,lciendú eft g, aliquod genus pót dupliciter quæ accipiuntur,nulla neceffitas e$t »mum fieri quodpr£
diuidi,Vno modo perveras differëtias, Alio módo per dicatur fèd quemadmodü homo idem
non veras:& ſiguidem diuiſio fiat pcr veras diffcretias, effèt, &• muficus &-
oportet quòd diuifio fiat per diffc* étias non oppofitas grammaticus. Quomodo igitur definiens monftrabit fub
cóntradiétorie,aut priuatiue, fed p oppofitas contra ftantiá,aut ipfùm quid efi? neq;.n.ficut demonftrans ex
rie, vt patct 1o.Mctaphy.haec.n.ſola interdictas eſt op confèffis effe manifeftum faciet,quod neceffe eft illis exi
pofitio rcalis jexigitur in vera gcneris diuifione. Di ftétibus alterum quideffe,demóftratio.m.hoc eft,neq; fi
uifio aűt faćta per tales differêtiasbiměbris (impfr nő cut inducens perfingularia cum manifèftafimt, quod om
cił,[ed quodammodo,funtfiquidéibidua differentiae me fic eft,eo quod nihil aliter eft,non.n.quid eft möftrat,
extremæ & multae mcdiae vt patet in Io.Metaphyf. & fed quod aut eft,aut mom eft.quis igitur alius modus reli
inquantü media ad extrema reducunt bimébris e[t di
quus?nom,n.monftrabit vtiq; fenfu aut digito.
uifio,inquantüvcrò ab cis fpecificefcdm vcritatem dl
ſtinguuni multimebris eſt.&quonia via diuiſionisſu Summa huius capitulihaec eft.
pradi&a venádo aliquâ parté generis,non ſufficit exclu Vod quid e(t non cft demonftrabile per diffinitio 1. conclufie
dere alterü extremum, {cd oportet excludere oia inter ΟΆ ipfiusquod quid eft feu diffinitionis.pro
rimo à priori,qfh & hic cóntingitac.
mcdia,ſi ad alterà extremi neceſsitas còſequenti e per batur dupliciter,p
tingcre debet,ió quátum cunq;fiat vera diuifio & per ceptio principij in medio pcr qάoportet monftrare.
oppoſitanon cſt clarus numerus partià,& cóſequenter fecundo à fimili,qfh ficut fyllogizando nó accipit quid
opòrtct fupponcre acceptas effc oés, fi conclufio fequi eft fyllogizare,quia fempcr tota, aut pars eft praemifsa.
-débct.Nccobftat g) non in oîbus fimilitudo fit inter di ita in {yllogizädo quod quid cft,non opcrtgt cfsc quid
uſion.cm & induction.cm, qa,ſ, inductio ſupponit hoc fit quód qùid erat cfse,& ficut feorfum pofito quideft
-PP infinitatē Particulariú, diuilio a út non ip hoc.Nó {yllogifmus ad homincm dubitantcm virum fitfyllo
giza
 In Poſter.Analyt.Ariſt. 181
izatú,an nö,exipfa fyllogifmi ratione fit oftétio, qfh fubftantia nô.m.genus eft ipfùm ens, demóftratio igitur
: hic stat fyllogifmus,ííá fe5tfum habitis, quog quid $it erit quod eíi,quód & nüc fáciunt fciëtia. Qugd.n.figni
£g;ditionibüs,& ad hüc dubitantem an quod quid eft, ficat triangulü,,accipit Geometra,quod aüt 燃 mõftrat,
- 醬|ஆ , exipfius quod quid cft diffinitione, quid igitur mon$trabit definiens quid eft, aut triangulij?
oftemfio fit,quòd illud eft quod quid erat efle. ........ /είε" igitur aliquis definitione quideſt,ſi eſt nö ſciet,ſed
.sonelufio • Qgod quid cft non e(t demonilrabile , per cótrarij impoſſibile eſt. Manifeſti, aut & fúmáum modos i.
quod
traria quid eft fuppofitionem.vg.
funt quod contrarigrum
quidcrat cffc, bonü & malú funtcon-
con mitionü,qui
好 º mumc funt quod
0 nö monfträt definiëtes,
ម៉ៃ ,ዊquod
traria, & fimiliter diuifibile & indiuifibile & mali qd f ηumetβεβ ex medio æquaie,fedpropter º of ipfùm
definitu, o propter quid hoc eſ: circulus querit.elſet.n.
· quid eft,c(t diuifibile efle.ergo boni quod quid eft, éft
រ៉ាស្សែភ្ងាក់ ថ្ពា oſ
& hic contingit accipere demonftrandü,fecüdo qfh in fibile ef eße quod dicit,affignät definitiones, neq; quod
demonßratiöhibus licet fit hic dehoc, nótí ipfuin ne- illud eft,cuius dicüt effe definitioné,fedfemper licet dige
v que cuius eft ipfa ratio,& conuertitur,mediuin e(t,led repropter quid.Si igitur definiës monjîrat aut quid eff,
> alterum oportet efse.tcrtio tä contra hüc procefsum j aut quid fignificat nomen(fimó eft vllo modo ipfius quid
contra
(fm
illú,qmodos
Édictos fm diuifioné demóftrat
inquirendü reftat,qd
pp uidett: qffi fed
quid eft ho- eft )abfùrdä,primum
effet vtiq; definitio oratio,idê
quidê.n.& nonquod nomê fignificis,
fubftantiarum eßet
moaialgrefsibile bipes,(cd non aialbipes, Pbatur,qfh vtiqiie & nó entiü,fignificare.n.licet & nomentia. Am
exacceptis no elt neceflcvnum figriqu9d prædicatur. pliùs oës orationes definitiones »tiq; effent,effet.n.momê
а ఫి 醬 驚 nullo modo à ဖွံ့ဖ္ရင့္ႏိုင္မ ''°''* ponere cuifumq; orationi,quare definitiones vtiq; diffu
rapitur.probatur in បន្ស៊ាំ """
"" taremus ois,&'Ilias definitio vtiq; effet. JAmplius nulla
Pcrfe
& cumnotis .qfh talis
praemifsae proccfsu$ cft vcra
fint,neccfsarium dcmonftratio.
cft cóclufioné efie, fcientia:demon$traret vtiq;
definitiones igi {q}|quòd hoc-uomem quidfignifi
- 燃 iafıgnın

neq;ficut ex fingularibus manifeltis,y omnia fimiliter cat,neq; deji ಲ್ಗಳ್ಗಿ affignāt. Exhis igiturne
ម៉ែផៃសឹះ º; eiuf
omne eft aut non cft,nequc fenfu aut digito, &c. dem fyllogifmus g+ definitio.Ad hac autem quoddefini
-

Scrics autem hæc દ.િ -

-
tio mihil
meque demonfèrat,neq;monftrat
definitione,neqae neque
demonftratione eftipfiim quid ef
cognofcere.
PRqssq vENs, difputatiuâ inquifitioné an quod . Summa huius capituli haec eft.
quid cftdemqnftrabilgfigtria inh9$&Pi;ulo facit:Pri r-\vod quidem nó elt demönßrabile.primo proba- i.conclaá•
mo vnica declarat cõclufione ipfum nô cfsc demốttra tur à priori, qm non cf. primú 器 qfn im- L
ಘೀ ប៊្រុ
ಜ್ಜೇ। fciri quid fignificat ao • •
trarijdiffinitioné. Tertiovltima conclufione rönegc- •
Med
iti quo
nerali ႏို့ quòd nullo ဖ္ရပ္ရပ္ရပ္ကို ម៉្យាង្ន
CI RcA ſecundi rônem proſecunda concluſione
ੇ cſ: non tⓞ montrabile eadé demon-
Quod
- - - - - -- - : * «СОac
‫متنا‬
£££ c£uer: dubitatiûcula quædã e(t,qin 盟 Ariftoteles dicit φ me ឆ្លុះ cú ipÍo an ម៉្លេះ醬 -

#***###* dium in dcmonitrationibus nổ debet efieldqđ cõuer mo A Prio!!,qmfam giltinipllc gdemoifrabile vou ali
fua pafsio- ;,T. Ísione f. lufi fi conſt quid sit;qd quidelt aút hoi;,& figicm cfse,altera funt,
Wę. titur cum Patsione feu conglutions , cºm tn copitet gº fcdo étà priòriqñ cú necefsariúfit totú qd demó(tra
盘 蠍 ខ្មួ P9$*!*!"'£, tur cfsc ly quia cit probat hoc duplicitcr.piimo,qfh ali
醬 驚 um,qm quod eit,{eu ens non cit genus, secunq9 quo
-ម៉ែរ៏ - - - - y

niáſcientie hoc )‘ျိါို 醬 醬

modo per adequationem praedicationis,quia.ſ. de qui- 器 醬 វ្យែ rat. Tú
- -

ម៉ខ់
uertibilitate fuperius habitus eft (ermo:ali យឿ ‫و د دﯧ‬، + ‫م م‬:‫ء‬،- : ‫ب‬: - - - - - -

ad ತ್ಗវ៉ែ º :::::::: 醬ို႔ႏိုင္တို႔ို º aliquis qd eft,&

cfficax ad alterů probandů อุบáเก็ econuerfo, quia ncu nefciet fi eft,quod cft impofsibi ို့ဖွံ့ ီ|ိုး
trum eft caufaalterius. & hoc modo ក្រៅ hic de qfhfm nunc modos terminorum nô fit manifeftum,
ចំប៉ាស្ទៃក់ oppofita quod զսla quoniã adhuc reftat ឆែ្ក
quid e(t,quòd non magisvnius quod quideft demon- քք գաi quod diffinitur, vt 體့ 蠶 T2
ftrat alterius quod quid e(t quàm econuerfo.& tale ge
nus mcdiorum dcmonftiátibus procefsus abiicit quo
រ៉ែ ម៉្លេះ propºstQu ႏိုင္ႏိုင္ၾuluန္ဟင္၊ ႏိုင္ဆိုႏို့
atur hoc dupliciter,Primo, quoniam conuenit ctiam,
- - P J$it 999
- montisgnci talcm rationem habere,fecundo quoniam
niam Proccditexcaufis. cum diffinitio afsignatur, neque dicitur illud else, ne
-

- quòdို
Quod quid cft neque eft demonſtrabile pri- Գ ue်ိ - pofsibilc fit demonftrabile
eft non illud efsc.
-- -
autfcibile demö 3*°ncluf^
- - -

mo,neque cum ipfo an eft, neque cum quid ftrando quid eft,aut quid fignificat nomé. Probaf, qfi,
IlOII)1IllSe
- - - San “ A6. º
Сар. ſequeretur схор
ex oppoſito concluſioniss g
q dung
diffinitionihil
-

- - - - *' **. aliud efsct j rò interpretatiua nominis,qd cftinc9nge

Mplius qüo monftrabit quod quid e$t hö?neceffe niés,confequëtia patet,qj fi illiusfignificatú nó é vllo
Aಳ್ಲ
-

quod quid jl bomo, aut aliud qùòd

cüq;,fêire quod eft.nó ens.m.mulius nouit quod eſt
ingdo qd quid efi,non differt diffinitio à rationc nois.
falſitas aüt cófcquentis probatur triplicitet,Primo qfi,
fed quid qüidè fignificat oratio,aut momen,cü dixero bir %n% ſubſtantiarù & non enti eſser diffinitio, quonia
coceruus,qd aüt est burcoceruus impoßibile eft fcire.P^e. ! ſta ſignificabilia ſunt.ſecundo, qm oés ofones diffini
rumtamem,fi
,ſi móstrabit qu:d
q e$t,&* & qqüo eadë. tioneselsent,quoniá
,& quòd eft, &• ni & fic Ilias diffinitiópô; cuilibet vnum
cfset.tcrtio, ពpលត្រា
quoniã ៣po
nulla fciétia
róne monftrabit,definitio.m.vmü quid fignificat,&- demó- -

Stratio,quidaut est bö,& eſſe {ನಿ

: demonstratghoenopétalequodquideleſignificat.
per demomstrationè dicimus neceffàruu effè mó$trari om Series autem haec eft. -

me, quòd e$t,nifi fùbftantia fit, fpfùm verò effe nulli ejt ' Inren D E N s difputatiuae inquifitioniiâ terminü
Tho. de Vio in Pot. M 3 impo
 182 ThomàVioCaiet.Comm.
imponcretria in hoc capitulo facit,fecundum tres con
clufiones guas probat,quarum diftinétio adeo clare pa
tct in fumifma,vt addere non fit opus.primam tfi con
ciufioncm non aliter quàm vclut quoddam clarius fup
poſitúm ſecundæ ſeparauimus.
Efle nuomodo diftinguatur ab eflentia, & qüo ex eo quod
ens non eft genus, ens diflinguatur ab effentia. -
C鬣 fecündam rationcm pro fecunda cóclufione
_• notanda occurrunt duo. primü eft, g) hoc in loco.
cxprcffe Arift.gicit, q, effe noh eft ipfa effentia rei, qd
eftmaximumfundamentum dočtrinę S.Tho.Secundū
eft,9 Ariftoteles facit hâc cöfequentiâ, ens non cft gc
nus,ergo cffe nö eft fubftätia rei.illud.n.affumit Ap ine
dio ad hoc cócludédum.Hæc aüt cöfequêtiâ non aliter
tenct,niſieſſc diſtinctum à ſubſtätia ſignificet ply ens,
& valcat ifta alia cófcqucntia.cns c(t 5dicatü quiddita
tiuum crgo eft វ៉ែ negetur, con
fequcntia nó fit formalis.qfi nó valet,a e(t de fubftan
tia b,ergo roiné formalitcr {ignificansa , eft genus b,
ftat.n. φ illud fit differentia effcntialis ipfiusb:pp hoc
inquã nó turberis,neq; declines à fupraciétis, qm gra
tia matcriae optima fuit cöfequëtia Ariílotelis.ens nan
queefe diferentiá rerú admentes hoium nó afcendit,
propter eius maximä cömunitatê, cffc vcro genus du
bitabile efi, & idco non fuit opus vt folicitarctur circa
vim fua rónis,fateúnãq; cft folicitú efic de obieótio
nibus inopinabilibus. Sed de his alibi longior habédus
eft fermo,núc aút hæc ad declarationé tcxtus nc ieiuni
oĩnọ trấfircmus dicta (int . Bft igitur fm veritatcm rõ
Arif. qua probat efle nö efle de {ubftantia rci, quia cns
fignificat ipfum cfIe,& nor cft gcnus, & confequenter
nön eft prædicatum quidd:tatiuucn.Ex his.n.immcdia
te fequitur, quod cfle eft extra cflcntiam rei per locum
à nominc eius fignificatum, &c. - - •.

fequentiâ nô teííet & rô Ariftotélis non eft füfficiens. Num diffinitio ditiºguatur à medo,& num dicat diffinitum
Ad euidentiâ primi fciédum cft,qp radix iftarú cófe cfle vel pofsibile elfe . . . wº ‫ش‬----..‫ باشد‬- fupra.۴ -

quentiarum,quae cx hoclocoab Arif. habcnf.fi cffe clt Irca igrtiam rónem pro eadé cóclufione occu$it $j.'*
fubftätia rei,ergo cns eft genus,& ens nó cft genus, cr A duo dubia.primú eft,qfi Aril.dicit g, habita diffi-“*
go eſie nó è ſubſtätia rci,eſt locus à ſignificato formali nitione circuli adbuc rcftat inquirendü p p quíd circu.
adnomgn cuiusgſt ſignificatum,&ſimile cſtac ſi dice lus eft;&tň ſuperius diétűeft g mediű ad cóncluden
ref,fenfibilitas eft de fubftantia hois, ergo aial cft hois dumſieſt diffinitio eſt.Secundú eſt, qin dicit 9 diffini
gcnus & negatiuc,aĩal nố genus hoĩs, ergo fcnfibthtas tioncq; dicit diffinitü cfle,ncq;po{sibile cffe,& tfi con
non cft dc cffentia hois.Si quis ergo ncgat, ens impcr ftat 9 dilfinitio cú dicat cfìcntiá rei nó chimìertçã n9[1,
· tat ipfum cfle, non habct vnde deducat confequêntiá dicit impoÍsibilceffe,Íed poisib¡lc cfle, licet nó dicatil
Ariftotclis.hoc fiquidé negato tiii valet illa confcquen lude(le,&c. Adhaecbreuitcr dr. Et ad primâ quidë tri
tia,quantitas non eft gcnüshois, crgo cfle non elt fub plicitcr primo 9 illud nunc dictü vcrificatur dc diffini
,.,.-._.
Vide §£ ftantia
non efthois,ficut
fubftantiaifta,cns non cft盟
hois.paré.n. géîus hois, crgo £fle
de vtraq:róficm ex tionedicéte quid tfh,id vcrò,qd {uperius diximus, ve-,
rificatur de diffinitionc dicétc quid,& pp quid,& hoc
jད་":༣༥§. eo çôuincitur quia nccjuanti:as,neccns ijîum effe fi dcnotauit p ly£m nüc modos fcrminörü.Scdfo df,$
Ä.£§`ÃÄ gnificatím iftam opinióncm. ^onftat attém 9 prima hoc verificatur de diffinitionc dicentcqd p modu q
ὐδό iiihil valet,ergo nec fufficit adhoc euadendum dicere nominis,illud verò dc diffinitione dicété qüid, fub ró
mediüm. & ideo non elt par rö,quia «ntis nomen ;umitur abip ne quid rei.& hoc infinuauit per ly cffet vtiq;& mótis
- fo effc,non aüt quantitatis nomen,tiihi!.n.rcfcrt à quo gnci diccre ipsâ,&c.Tertio Pét hocverificari,yt § dixi- … .
ncm;& fumptum fit,aut in pófit;onis initium fumpfit, hus,de diffifiitione dicétc quod quid eft abfolute furn , , , ,
adhoc q lit vcl non ſit gcnusal çui', fiiilud à quoſum pta,illud vcrò de eadé accepta cü fuppóncord;nis vni- • ' ' ' '
ptum cít,nó importctuî.nón.n.Jap;s cxtra fp¢či¢s cor üer(i. ad fm vcrò dubium dfprimo, 9 nulla diffinitio *** * *
poris annumeratur,proptcrea p ab accidcntc(laefione dicit efsc aut pofse efsc formalitcr, & hoc intcndcbat **

pedis) nominis impofitioncm habct &c. fignificatum Ari.licet aliqua dicat pofsc efsc fundamétaliter,vt obie
crgo intucri oportet & fufficit iii huiufmodi. ctio probat.Dffccúdo cóformiterad expofitionesin
in d. q. 1. & Adeuidentiá auté ſcoundiaducrtèdum cll, q ſiquis ducias,9 ferano modò cft dc diffinitionibus dicétibus
3-di.8 q-2.
diceret enscfle pdicatüquidditatiuum cómunius om qđ qdvaldc remotc,8 iõ nõ ẽ mirũ fincc formalitcr »
nibusgcneribus,ficut Scòt.tcnct,ifta cófequentia nih 1 º dicút cße,vcl pofsc cfse fufficiéter.,
valcret.cfle eft de fubftátia rei, crgo ens cft genus & fi Diffinitio quid nominis & quid rci quid fignificet,& quomo
militer ifta,cns nó cf gcnus,ergo cffe nó eft de fubftá do diſtinguarur . .

tia rei. Dicetur.n.ad vtrâq;, j ſtat ens eſſe predicatum Irca tertii concluſionemaduerte primo p diffini Cap.t.in d
quidditatiuũ & nócfle gcnus. & ppterca nõ cfle opus, tio quid noisita difiertàĝiffinitioñc quidîcificut Şİğ;"¡¡
g) fignificatum eius quödcunq; fit illud, elt dc fubitan ipfum qüidngis différt à quid rci.h£c aütguo quid, vt íŸ.
tia rei,'} ipfum ens fit gcnus,vi infcrcbat prima confe ih primo & alibi dcclarauimus, cx hgc diffcrüt 9 alte- circa fiäcm.
quentia viens cffe pro ëïus fignificato, & fimilitcr fiip rü eft rei fignificatae qu:dditas, altcrü quidditas ipfius
fùm non cft genus,nó cft opùs fignificatum cius nó cíle nois.cuius ró infignificatione cófitt.Et Ppterea dif
de fubftãtiaiei,vt infcrcbat fecúnda cófequëtia. Quia finitio quid nois nihil aljud cft q nois intcrpietatio. dif
igit fcd m häc opinioné nuila rcmanct via probãdi có finitio aüt quid rcieft c£scn;ialium ipfius rci explicati
cquentiasiſtas, Ariſtotclisſurtl cet nö pbate abeo ua ořo:vndc & ſi vtraq; diffinitio explicet qu d per no
hic,oportet altcrum duorü cligerc, aut g, cölcqucntig mé importatur,illa nois (ignificationé declarando,ifta
iltgnô tenét fcdm vcritatê,auígo ópiniöilia cffchimè aüt rem fignificatâ diltitictc dilucidando à prima po.
rica,primum diccrc e{t contradicere principi phflofo tentia vfq;advltinů aĉtú.& ideoinquirit Arif.gy fino
Phorú qa licct hic difputatiue loquaf, tfi cum infcuius mine non fignificet efsentia aliqua, vel declaratio nois
cxaminarcfe fateaíqüid bcnc & quid malc dictü fit,et nô cxplicet èfscntiâ aliquá,d Ifinitio.i.diffinitio qd rci,
nuſquá inueniaturinferius hoc reprobaſle, imo hoc fa quæ{implicitcr vocatur diffinitio,nó diffcrta róne no
uct diccndis, & côfonü cft alijs locis doctrinæ fuæ, au minis.Aduertcndurn, fccundo gy ex hoc loco habctur
čtoritatis fuæ robur retinet. Ett prætcrea hocafferere, g) quid nominisnö debetur cöglexis(vt fit)fcd ct con
cótradicercantiquis cxpofitoribus, qfh nullus cas infi-' plcxa ad incóplcxionis formâ ducuntur,vt aliquod no
ciatur.cft fatêdum crgó potius imaginauioné iilâ Scoti mcn toti complexo imponitur, vt hiftoriae 'l i oianae,
caula ociofain fuifle,& cótrariä viæ Pciipatcticæ, fiue. Ilias,inquit.n.Arif. hic volés probare o&s orationes ef
acceptcturensfignificare cíle,tiúcnon,vt cx dićtispa fediffinitiones φ eis nomé aliquod imponi ; <(set, vt
tet,qñ cfic Édicatü quidditatiuú,& cns eífe genus con-' llias,& fic oratio interpretans illud nomcn cfset diffint .
uertiUilitet fc fequi,oportet Atiliotcli attribuerc,fi rö tio ficut & elset ratione nominis.£t cx hoc cöfirman
fua cocluvit,&c.Nec turbcris fi cü his oibtis, adhuc cò tur ca quæ in Primo capitulo Primi diximus.
‘. . . . . " -. Circa
 In Poſter.Analyt. Arift. 183 -

- Craca totâ habitãdifputationem afecundo huc- extinguitur igmis in nube:fit nubesc,tonitruus,a, extin
cufq; Notádum cft p Ariftoteles propofita quatuor, íiio igiis b,ipfi vtiq; c,nubi ineft b,extinguitur.n,in ipfà
- " figchter executus efí.l;$et Primuin & fccundü fimul ignis huic áütem a jùnus,& eííb,%tiq; rätio ipfius ajri
difputauerit & fuptili difcurfu cun£tos pertranfijt mq iii extrem,fi verò rurfùs huius illud medium fit ex Äel;
dos, quibus quodquid ett demontrar aut introduci quis erit rationib'. Qualiter igitur accipitur ipfùm quid
pofsit.Septem nãq; modos adduxit,quibus quod quid èjt & fit motum diäum efi. Quare fyllogifmus quidem ip
eft imaginatur induci.fper veram dcmonltationem, : ‫حل ما لم‬.. ‫ا ع س‬ - - 5.2 ‫تحد‬
per diuiſionem per artem ditfinitiuam, per oppoſiti, fìus quid est nó fit,neq; demon$tratio, planum e$i tì per
perindu&ionem,per admiftionem cum ficlt,quia cft, fyllogufinumcº per 0 trationemiquarench;ſne de
, _ & per quid nominis,vt patet cx diétis,praetcr hos enim móftratione eft cognofcere ipfùm quia eft,cuius eß caufa
módos non fàcile eft očtauum inuenire. ad vcritatis er alia,” εφ, εξt demonftratio ipfius, quemadmodum & in
go decifionem properandum eft, &c. 3 dubitationibus diximus.Eft autem horum quidc:r: altera
> .. . . . • quædam caufâ,illorum verò non eft:qucre planiam, quod
a " , . ‫• • مہ‬
Quomodo tam quod quid cft, quam diffinitio 3, ipfòrum quid efl alia quidem immediata &- principia
fe habeat ad demonftrationem. ' C. 7. , finíquæ &'effeet quid íit fùpponi oportet,au£ alio ho
Terum autë cöfiderandum quid horum dicitur bene domanifeſtafaceré,quodJArithmetic' facit,etenim quid
&• quid non bene,& quid eji definitio,& ipfius quid e$t vnitatè fùpponit,& quod e$t:Habcmtum autcm me
… & fi humquid quodammodo efi demonfiratio & defini dium, c- quoiiim e$t aliqua altera caufà fùb$tantiæ, e$t
tio,aut mullo modo.Quoniã aut eft(ut diximus)idé feire per demojiftrationem,quemadmodum diximus,oftendere
quid esi,& fcire caufam ipfius f est. RO aut buius quòd non ipfùm quid e$t demon$trantcs. 'Diffinitio autem quo
èji aliqua caufà,& hæc aut eadem,aut alia,& fi/it alia , muam eft oratio ipfius quid est manifeftüeit quod aliqua
aut demonftrabilis aut indemonftrabilis:fi igitur eft alia quidem erit oratio quid fignificat momem, aut oratio ilte
& contingit demonftrare neceffe eft medium effe caufam, ra nominalis. vt quid fignificat quid e$t fècundkm quod
& impwimia figura mon$trari,vniuerjäle namq; eft et f- triãgults,cuius habëtes quod eft,quaerimus propter quid • * * * *

dicatiuâ quod moftratur. K mus igitur modus effet vtiq; effidifficile eft autcm ita accipere, quæ nó nouimus quod
qui nüc exquifitus eft,per aliud ipfùm quideii mó$trari; fìnt,caufa vero ditia efi priuâ difficultatis, quoniã neq;
ipforú manq; quid eft neceffe eft mcdium effe quid e$t, & fifùnt,aut nò,nouimus,nifi fecundü accidens.oratio tu
proprium propriorù, quare hoc quidem tuoitrabit, illud tem vna dupliciter e$t, gc quidem cöiunétione,vt Ilias,
$erònon momjirabit ipfùrù quid erat effe eidë rei.Hic igi illa verò vii.m de »no fignificans non fecundum accidês. Cºm = Яe
.,., tiir modus, quodnonfit vtiq; demonftratio, diäum eß vna quidê defi;;itio eft definitionis,qu£ diífa fuit. Alia
prius fedeiflogicus fjllogifimus ipfius quidest. Joaiit áüt ejl definitio oratio fignificamspropter quid eft,quare
inodo cótingit, dicamus aggredientes rurfiis à principio prior quidem fignificat quidem, mon$trat autem non;po
quêadmodii.m.propter quid querimus habëtes quòd,nó- $terior verò,mamfejlum effe quod erit tanquä demóftra
питфиатero я /iти! manifeſta fiunt,ſed nóprius vfiq; tio ipfius quid e$t pofitione differës ä demoflrati one,dif
propter quidpojfibile eft cognofcere,quä quöä,manifejî fert h.dicere,proptér quid tonat?& quid efi tonitrus?di - - -
zji, quòd cófimiliter g^ ipfùm quiderat effe nó fine ipfo cet.n.bic quidem,qm extinguit igmis immubibus, quid au
quòdeft,impoffibile eft.n.fcire quod eft ignorätes fi eft,p tem cft tonitrus?fonus ignis,qui extinguuturim miibubus,
jùm verò fi eji aliquädo quidë fecundü accidés babemus quare eadem oratio alio modo dicitur. & fic quidè demö
aliquädo aüt habêtes aliqd ipfius ret, vt tomitruit, quòd $tratio continua,fic autê definitio..Amplius definitio to
fonus eft quidämubiù,et defe&iù quòdeft priuatio qugdâ mitrus,eft fùmus in nubibus, hoc aüt eft ipfius quid eft de
lumimis,& bominê,quod aial quoddä eft,&- aiam, quòd monftrationis cóclufio,immediatorum autê definitio po
efi ipjumfeipfum mòuens.qu£cunq; igitur fecundi acci fitio eft ipfius quid ef indemonftrabilis.Eft igitur defini
den} mouimus quòdfunt,neccffariü e$t, nullo mó fe habe tio, vna quidê oratio ipfius quid cft imdemójtrabilis,vna
. . read ipfùm quid est,neq;.n.quôd eft fèimus, quærere aüt vero,fyllogifmus ipfiüs quid eft cafù differés à demôftra
quid eft,nó habêtes quòd eft,nihil qugrere eft.De quibuf- tione,tertiaautê demófírationis ipfius quid eft cóclufio.
êunq; autà habemus aliquidfacilius, quare vt habemus, Manifeftum igitur ex diétis,& quomodo eft ipfius quid
'quod ejl,ita nos babemus & ad ipfum quid eft. Juorum eß demonftratio,& quomodo non eft,& quorum eft &-
babemus aliquid ipfius quid e$t fit primü quidê fic, defe quorum non eft.JAmplius autem definitio quot modis di
£i* in quo t,Luna in quo c,objtru£tio terr£ um quo B,vtrú citur,& quomodo ipfùm quid eft mößratur,& quomodo
igitur deficit,aut mö?quærere e$t an b,fit,aut mó? hoc aüt non,&- qüorum eft,& quorumnom..Amplius autem ad
nihil diffcrt qugrere,quä fi efi ratio ipfius,et fi fit hoc,et demonftrationem qnomodofehabet,&- quomodo contin
illud dicum14 уtrtия # eft ró, vtrù git eiufdem effe,& quomodo non contingit.
habendi
-mus duos
fimul reëtos,aut
ipfùm quòd, &momipfùm
habëdi ? quâdoдиid ##
aüt поиітня
inueneri Summa huius capituli hæc eft.
- - --

fi per media fit,fi autë non,ipfum'quodmouimus,propter I. fpcculandü cft quid fupradi$torum bene,& propofitis
'qüid verònon
.5mbram nónpoffe
fit igitur Liiia c.defc£tus
facere,nullo a in plenilunio
inter mos exiflëte manife !Qdé
quid ngh bsne,& qd diffinitiô et nunqyidipfiusgd
fit demôftratio,autdiffinitio,aut nullomodo,&c.
1.concluís
'fo,in quo b fi igitur ipfi c,ineft b,quòd e$t non poſſe vm : Quod quid eft ottendi pót per aliud quod id
* ipfum
bram facere
a quodcum nullus no$trum
eft deficere immedio
quòd quidem huic autë . ęiuÍdėrei,1yll9gilimo
fit,plani,pro
deficit, :: ticဖြုံ့ႏိုင္ဆို tñlogiçõ, nódemó!!ratiuo.P{9
麗 爛 рº 蠶 ရွှံ့ဖြုံ့၊
jier quiàautem,nondum;et quìdquidem deféiius eiigio í$$íÉÉÉ
итие,циiаνενοείi,no nouimus,cum autem planum fúe íí點 quid ನಿಧಿ 醬 caufà 盟 aut clt ါါ်
rit quod a ipji £,inejt,fedpropter quidinejignerere ip- .jjîâ quid eft,& habct intétú, aut alia,& túc aut P
.fümiö quidë e$t, vtrù obßruätio,aut conuerfio Lumæ,aut cá rcs cft monttrabilis,aut nó,tinô,abijctur, fi aút cit
- - -

extinffio lumini$,poc 4it c5i ratio alterius extremit, vt , alia & potés demonftra e, túc oportefg, ipfà fiat mc
in his ipſiusa,eſt.n.defectus obiettio terra.quideſi toni diu in primo prima,qm vie & predicatiuù cit, qd dc
-: truum ? ignis extiíiio im nube,propter qd tonat? eo quod monftratur,hoc aüt facto, conifat ex caufa illa vxtrin
- Tho. dc.Vio in Poit. M 4 feca
 184 Thom,à Vio Caiet.Comm.
feca confe&um cffe vnü quid mcdiú ad aliud quid &c. Diffinitio eft ratio demonftrans proptcr quid e(t. Dfia inter
& fic patet vtrunq;.f.aflumptum,qy idé cft fcire quid , Prima diffinitio,quod quid cll fignificat, fed nó de
membra di
& caufam eflendi,& cófcqucntia.f.quòd ex hoc vnum monftrat. fccunda vcrò ઈ dcmonftratio quod quid uifionis.
quid dcmonftratur per aliud quid.fecundo,quoniá me ctt,poſitione differens à demonſtratione. Dcclaratur
diù ipfius quod quiá eft,ncce(fariú cft effe quod quidvtraq; parshuius vltiani,qfh (ic diffcrt qtixrcrc propter
eft,ficut & proprij proprium . uid tonat,& quid eft tenitruum, probatur, qim illire
Cerm» Eiufdcm rei plúriumj quod quid eft, hoc demonftra Pondetur propter cxtinciioncm ignis in nubibus, ilti
61t, illud autem non. auté fonus cxtin&ti ignis in nubibus.vbim unifc(le ea
-

a.conclufio Quod quid cft non cft demonftrabile ficut & oppo-. dem ratione alio nodo dicitur, illi quidcm vt cótinua
ncndo diximus.Quod quid c(t tí cuius eft caufâ alia , demonltratio,hic verò vt difhnitio. , . . -

manifcftum cft per demonftrationcm. dcclaratur & P - Diffinitio quædam cit lignificans quid eft pafsionis, Sub diuifio
batur haec conclufio quoad fccundam partem quinq; vt fonus tonitrui.& hæc cft dctnon{lrationis cóclufio. Primi bri.
mem
Prepofitue
propofitionibus. Diffinitioqugdam ett immcdiatorüfignificisquid,
sicut quandoq; quia ante propter quid habetur, &, vt diffiniti9 fubie&.& haec elt indémonßrabilis &c.
quädoq; vtrunq;fimul & nüquam propter quid ante Exhis clare patct concluſio rcſpóſiuatrimébris &c.
quia,fic fimiliter quid nüquam antè quia habetur, qfh ---

Series autem haec eft.

Secunda. impoſsible eſt ſcire quid cſt ignorando fi eſt.
-- - -

'Qucmadmodü hábcmus âd quia,fic habcmus & ad D1 s Pvr a r 1 o N E cópleta veritatem determina

qucd quid eft.Declarat,qfh fi e(t dupliciter fcitur, vno turus tria facit in boc capitulo, poftquá dicéda propo
modo fm accfis,alio modo per quid ipfius rci vt toni fuit.Primo dcterminat qüo quod quid e(t po(sit cóclu
trui,qir. fonus quidã nebularú elt, &c. quorum primo di ſyllogiſtice,vnica concluſione ci correlario. ſecun
modo f.itur quia funt nullo modo habemus, quid, qfn do dcterminat qüo quod quid e(t pofsit haberi per da
nec quia funt fcitür,& jrerequid,non habédo qa,elt j monftrationé,licet non pofsit dcmi6ftrari, & hoc infe
rere nihil,quorum aüt habctur quia facile eft quid. cüdacãcluſione declarata cz quinq; propoſitionibus
Teitia . Cum quia per propriú mediú quaeritur,feu demon adiumétis.Quadărntionead tacită dubitationem fublă
ftratur,nihil difícít quærere,Vtrum paisio infit, & nun éta,& aPPofita polt diuifioné. determinatiua principa
quid mediü fit.& fi ratio ipfius Pafsionis qfh fi eft tale lis refponfionis &c. tertia determinat qüo diffinitioàd
mcdium pafsionis cflc dicimus, & inucniédo fimul fci demonftrationcm fe habcat, & hoc intertia cóclufio
mus quia& proptcr quid. Declarafin terminis gene ne declarata p ſubditas duilioncs,vt patctin tumma
ralibus a,primo,é,tertio & b mcdio, applicatis ad ccli Qgidam facilis modus concludendi quod qu1d efl., '
pfim,lunam,& oppofitionem terræ,&c. - C rca Primam conclutionсm aduertendi, elige mo T.e.,.
Quarta Cüm quiá nó për proprium mcdium fcitur,quia eft dus hic traditur ab Arittotclc concludcndi quod
cognofcimus, fed neikimus pp quid & nefcimus quid. quid eft,iltc cft,quem excrcuit in principio primi, qú
Déclaratur in terminis a, primo,c,tertiob, medio, aP quideltdcinonfirationisinueftigàuit.iöi fiquidcm â¢
plicatis ad eclipfim,lunam,& lunam plenam non poffe ccpit primo caufam cxtrin{ecâ eifendi ipfiüs dcmofi
vmbram faccre, &c. .." ftrationis, accepit.n.canfam eius finalé.i. fcire proptér
Cum folum quia manifeftú eft,quaerere pp quid,eft duodneccfle ett demonftrationem effe, & illå ိုဋ်
quinta órere quid primi termini declaratur primo in lung ecli medium fccit, conficiendo penes ipfam quandam di£
pfi,an pp obieétioncm,aut cóucrfioné, aut cxtinctio tinitionédemonſtrationis, aſſumpſit.n.9 demonſtra,
né,& ifi nubis tonitruo an „Pptcr cxtinctioné ignis.& tio cft fyilogifmus faciensfcire,& ex tali mcdio, quid,
ordinat in terminis a,primò, c, tertio, b, n:cdio appli fit dcmon(tfatio conclufit.vnde dixit. Si fcire eftvtpo
catis ad tonitruû,ſeu ſonü,nubê, & extinct1oné ignis. ſuimus, neceſleeſt demonſtrationem eſſe ex prºmisve
Refpäßo'ta Si quod quid e(t primi termini aliud medium clt,cx ris &c. non.n. faciet fcientiam &c. fimili modo proce
ατς qfiioai reliquis erit rationibus. ditur in excmplo aſsignato à S. Iho.in litcra ad côclu
Ex his dcduciturfacile cöçlufio principalis quod qd denduam qu9d quid c(t virtutis, & elt fatis facilis inue
eſt paſsionis,eſt per demòſtrationè manifeſti. qm tale ftigatioais modus quoniã {i finisaflumaturuin mediü
quid cft pp quid vt patct cx quinta propolitione & in nihil áliud cft concludcre,quod quid cft,quàm ex ipfo
tali proceffufimul fcimus quia & proptcr quid, vt pa fine deduccre conditiones necelarias cius qd et pro
Refponfio tct ex tertia propofitionc cü quarta & antecedétibus.
pter illum finem & c.Sauté efficiés aſſumaturin mcdiû
principalis. Ipforum quod quid cft, alia finc medio & principia concludere quod quid cft, nihil aliud crit quâ dcduce
funt,vt quod quid cft fubic&torum.alia hét mediü, illa re exagente conditiones cffe&tus. vtrunq; autem horü
aùt ſupportuntur, aut alto modo di per demonſtratio non multo labore eget,quia cx ipfa finis rationc, qualc
nem manifeitatur, vt patct in Arithmetica.ifta perde $it mediü neceflariüm ad illum aflequendum habetur
monftrationem, ytdićtum ett,ottenduntur. Probatio & cxipfaforma agétis fimilis illi effe&us cognofcitur.
diuifionis & omnium: quoniam quorundam cft altera quod fi caufa formalis pro medio affumeretur, facilli
caufa quorundam autem non, & c. . . mum eflet quodquid e{t materiaic concluderc. qm for
3.concluſio Diffinitionû vna eft ratio ipfius quod quid eft inde ma materiae ratio cft &c. Hic cft ergo vnus facilis mo
reſponfiua, monttrabilis.vt dicens quid fubiecti: alia non elt $yllo dus concludcndi quod quid cft dc éo cuius eft.
gifmus ipfius quid calu diffcrens a dcinonftratione, vt Quomodo & qua de cau(a fyllogfalo nó demonſtratiuo, ſed
pafsionis dicens quid & proptcr quºd.Tertia autem cft • Tlogico vnum quod quid ett dcm9nftretur per aliud.
' ipfius quid cft conclufio,id dicens quid pafsiodis, Dc ^Irca eiufdem conclufionis fccundâ partcm,qua di
Corm.
claratur proceſſu diuifiuo & probatiuo ſic. citur yllogifmotfilogico, non demonftratiuo.
Diffinitio eft ratio ipfius quod quid c(t. . . . , Dubitatur íum de vcritatc eius,tum de caufì eiufdém.
Alia ergo ratio cft, tam ratio cius quod fignificatno De vcritate quidé illius dubitatur, qfh fupradictus pro
mcn,quam ratio nomina altcra ponens.probatur con ceſſus demonſtratiuus videt & non logicus, qim proce
fequcntia, qm has habemus quia clt inquirentes quid dit ex neceffarijs & p fe & £m quod ipsü,&c.in mino
Diuifio dif & propter quid, cum difficultate,quoniam neq; fi cft, ri.n.pdicaf diffinitio de diffinito, & in maiori Þprius
ferentia in neque fi non eft fcimus Pcr eas nili fecundú accidens. cffcétus dc propria caufa cóucrtibili &c. De caufà aùt
ter diffini 18atio eft vna dupliciter, vno modo coniunétionc, maioriníurgituubitatio,qfnir textudř? talé pcel
tionem & vt Ilias, alio modo vt vnum de vno refpondens non (e {um demoriftratiuü nö effc,dictü eft prius, nufquá aüt
alias rónes · curdum accidens. inuenit in oibus praeccdentibusbocdićtum clie, niti in
СаP. s.
 In Poſter. Analyt. Ariſt.
cap.3.huius fccundi: vbi di&tnm eft, g, difcurfus con monftrationem quod quid eft,deficit.& nó ideo, quia
18;
sludens quod quid cft,per quod quid éit,non elt demô petat.logicus autcin dicitur, quia cx hoc Probabilitcr |
£tia;iuu;quia pctit probandum.Caufa ergo {ccundum quod quid ctt coticciamus , & cit haec expolitio nom.
Ariftotelem quare iftc proceffus de quo nunc agitur, folum S.Tho. valde conformis, fcd Ari(tdtelis mcnti
non cftdemonftratiuus,e(l quia pctithoc autem ett fal multun conſentanea.
fum, quoniam in ilto proceílu riò cft idcm qd quid e(t.
Si auté fccundo modointclligatur, vt.f.ly hic,demó
conclufum & affumptüm, fcd funt duo quòd quid eftftret hüc modum ingencrc.Túc tcxtus (icexponitur,
diſtinćłafecundum diuerfagencra cauſarum, & vnum difcurfus ifte.l.quod quid cft, per quod quid eft pro.
accipitur, & alterum concludi.ur, 9an crgo interuc bis,dictum cit quod non clt dcmóftratio, quoniam in
*
nut pctitlo. ‫רוזית‬ :* - - * .. . .
cap.3.oftcnfum cft, quòd proccffusâ quod quid c(t in In dubio vl
Сар;" |--- Amplius fi proptcr vitium petitionis talis fyllogif quod quid elt limpliciter loquédo, & fion de tali quod timo.
musdemonitrationon elt,cum talc vitium ét fyllogif quid cft ad tale,Proccffus dcmonftratiuus nó cft , quia.
motoPico opponatur,vt patet in8.topicorum, {equc petit,Propter ca,quia quod quid cft non clt,ni(i fccun
tur 9 ncccritlogicus, ncc demonitratiuus tals fyllo durn nominum intcrprctationcm (vt ibi declarauimus
gifmus. Cä quoq;,quam afsignat S.Tho.non minüs ha in tertia expolitione) & confcquentcr difcurfus iltc de
… bet dubitationis;ait.n. 9, ideò tali difcurfu logice& nó quo nunc agitur, quoniam cx tali quod quid e(t , tale
demonftratiue ipfum qüod quid ett concluditur, qm quod quid eft concludit, dcmonftratiuus non elt ip
non fufficientcr pcr hoc probatur, qy id,quod conciu fius quod quid eft. & fic fecundum hâc expo!itioncm,
ditur,fit qucd qüidelt iiliisrvi,de qüacoficluditur,fcd ideo difcurfus i(te non cft dcmonftratiuus, quia non
folufu q inlit ci &c. Dubium.n.rcmanctiuxta hoc qua clt ille, qui in tertio capitulo compofitus fuit quem ét
rg tali Proceflu non fufficientcr concluditur quodqüid dcmonftratiuum non efle, dictum elt,quia pctit,quo
ett:probatum eft fiquidcm in c.3.90 primum fit quod niâ ab codcm ad idé Proccdit.Et ex hoc fequitur prin
ºuid elt mcd1j,& medium tcrtij,nĉçcíîario [equitur pri cipale intentum,/.9 hic modus.f.fyllogizádi quod qd
mum cfle quod quid eft tcrtij&c.,.,.. ,. . . .;,'I. elt,Pcr quod quid cft,nunquam elt demonllratiuus P
Ad hoc dubium quo ac pr:mam partem facilc dici lius quod quid clt. quoniam hoc non fit fidiftinguafi
tur,9 Ariltote.non ncgat bunc prodeffum cfle demon tur quod quid elt fccundum voccm. nec fi diltinguan
ftratiuum,fed efle demonflratiùum quodquid eft.Vfi tur fm diuerfa genera caufarum &c.leu modorú diffi
idcm proccflus crit dcinonftratiuus,& logicus, diuerlis niendi qu9d in idcm rcdit, puta gyna diffinitio dicat
rationibus.Topicus quidcm quantum ad vim proban quid,& àlia proptcr quid. Talis.n.diuerltas ad diucrfi
di ipſum quod gd sít (vt lic)ieu formaliter,vt ſupcrius tatem caulatum r&ducitur, quoniam vna,fcilicct dicés
declaratum fuit. Demonftratiuus autcm quantùm ad quid fumitur fecundum caufam fortnalem,& altera fe
vim probandi 9 primum, infit tertio.habeiur cnim ex cundum kifečtiuam,v<l&c.logicus autcmdf vt íupra.
tali dircurſusvi, pmaior cytremitasinelt neceſſario mi & hec cxpô non multû diflert à ſcda vt patct,led perfi
nori,led quòd (ìt eius quodquid eft. *:3.｡t::. *1 clt cã. Ad illudaüt qđ Pottmodú obijcitur.9.f.vitium
Сар. 3. Ad ea vcrò,quæ obijciuntur in (ccunda parte dubij, petitionis opponitur & dcinêltratiuo & topico,&c.dí
difficile cft fufficicnter dicere. df. n. primo 9 jlla vcr quod licct p:iitiolit vitiü oppolitum vtriquc fyilogif
ba Ariftotelis. hic quidem igitur modus g) non {it de mo,& topico.f.& demonftratiuo. non tamen óis pcti
monftratio,diéium cft prius,Poflunt dupliciter intelli. tio in dcinöttratiuis ett petitioin topicis.quoniå vnus
gi.Vno modo vt(iy hic)dcmonftret, nunc diétum pro intcr locos tqpicoseft à nomin.s intcrpretationc Pce
cuflum in fpccic.Alio modo vt demóftrct,dictum pro dere. quod iiqcmonf:räsfacerct pctcret,& fimiliter fi
ceſſum quoad genusſeu in genere. Primo modo ſen demonftrans quaerat quod quid cft , & aflumat quod
fus clt iite, dilSui fus probans quod quid c(t fumptum quid eft,pctit.dialecticus autcm non,quia tot fubtilita
ab vno gcnerc caufae,peraliud quod quid fumptum ab tibus non vacat ſecundum primam c.poſitioncm mo
alio gcnere caufae,dictum clt, quòd non clt dcmonftra doadductam &c. Ad id vcrò,quod objcitur contra S.
tio. Sccundo modo [cnfus cłł: dilcurîus probans,quod Tho.exp9liticné df,g caufa illa opuma cit;vi ex fecú
quid elt,pcr quod quid eft,diéium c(t quòd non eltde da expoſitione & tertia Patet.ideo.n.diſcurſusitte non
monttratio.Si primo modo intclligatur,fic pót textus dcmonftratiuus quod quid cft, quia non fufficicnter
dupliciter cxponi.primo lic, hic difcurfus Probäs quid probat id quod concluditur clfc quod quid clt, cius de
fccundum vnum gcnus caulae,pcr quidfecúndum alte çuo conclüditur.i. quia non fufticienter probat Primü
ram caulam , dictum clt quòd non cft dcmodttratio, eflequod quidcft vltimi.Hoc aut prouenit cx eo, 9 in
qm dictum ett in cap.3. quod quarcns quid. fialiuma* ifto Proceffu primum non eit quód quid clt mcdij. Si.
quid,Petit,licct.n.alterum quid afiumat& alterum con n. cfiet quod quid cft medij. cæteris rcinancntibusvt
ciudat, quia tamen nó quæritur inoc vcl illud quid hu „ftant ncceflario dcmonltrctur primum cffc quod quid
ius, fcd qugritur fimplicitcr quod quid clt huius,ideo „eft tertij.vt cx capitulo tertio aPparet. Sed quoniam Cap. 3.vbi
Petiter, vt ibidem in fecunda rcfp9nfionc dcclaratum impofsibile elt hæc duo fimul faluare.f.talcin cönexio upra
eft. Et in hoc loco Boctium confirmantcm inucniri. ncm terminorum.i.quòd Primum fit vere quod quid
Erit ergo fecundum iliam exPotitionem lyllogi/mus elt medij, & medium vitimičkfufiicientem diltinctio
non demonftratiuus quodquid eft fimpliciter, quiafu nem corundem,quoniam fihoc faluaturillud interimi
mit quod quid eft. erit auté logicus, quia aliquod ali stur(vt in hoc proceflu de quo nunc agiturliquct)& li
quoinodo quod quid eft habctur ex hoc &c.Sccundo illud faluatur, hoc intcrimitur, vt in proceliu declara
pót exponi fic, hic difcurfus&c. dicium elt quòd non to in cap. 3. Albcrii auétoritatc confirmato manifctte
eft dcmonftratio ipfius quod quid cit. qm dictum eft ;videtur &ć.idco.clt impoisibils Proce[ium dcmonitra
in ca.3. quòd difcurfus dcmonitratiuus quod quid eft „tiuum inuenire, quo quod quid clt probetur iufiicien
oportct quòd fit cxtcrministalibus , quòd primum fit , ter,oportct. n.(vt in textu dixit) 9 quod quid eft per
quod quid clt medij,& mcdium vltimi, & quòdaltero quod quid c(t concludatur &c. QJod autcm in illo de
prædictorum dchcicntc non concluditur:quod quid quo nunc elt fcrmo difcurfu 9rimu non fit quod quid
e(l.ln hoc autem nuncdiéto dilcurfu,priraum non e(t º clt medij,exeo declaratur,q maior propolitio,non cit
quod quid c(t medij, licct {it quod quid clt vltimi. & - in primo modo dicendi per ſe, ſed in quarto. predica
iô procefIus ille non dcmonltratiuus quodquid eft,£tm tur enim ubi cftecrus conuertibulis de fua propria cau
- illam cxpofitioncm, iJco di(curfus ilte noa aemgoflra £a:oportct nat:quc mcdium, ciic caufam priini, alitcr
uuusdicitur, quia conditiofupradicta nccc(iariaaa de , non cílet procellus à priori,ốc conucrtibilcm.alitcr nó
ellenr
 186 Thom.à Vio Caiet. Comm.
cffent medium & primum diffinitiones vltimi. Habent: Scd qiiod quid eft verificatur de re cuius cft abfque eo
ergo fe praediétae diffinitioncs (ccundü q) diftinguun cp resſit quonie m neceſſario ci incſt ; vr ex dictis in
tur,vt caufa & effečtus conucrtibilis, & quodammodo primo capitulo.7. patet.ergo pofsibile cft cognofcere
vt fubie&iuin & pafsio, quoniam ex anteriori emanat quod quid cft,& non an eft. ' ' ' ' "' -

naturaliter pofterior, & per iilam fit nccef$itatis & co * Praeterea acquifita iam fc cntia naturali , & corru- circa. t.c. 1.
gbcfcitur.Logicus autciii ifte difcufus,ideo dicitur fc ptis rcbus naturalibus puta,rofis,(cimus quod quid cft ca.9.t.c.zz.
öundum S. Tfio. co φ ex tali proccffu, licet neccffario rofae,& ncfcimus rofam effe. crgo cótingit fcire quod
fciatur primum ineflèvltimo,tamen non nifi probabili quid e(t & non rci effe.Ad hocdicitür cum Arifto.plu.
ter cognofcitur primum ineffe quod quid cft tertij.li rìes in hoc libro repetíre,q, impofsibilc eft fcire quod
cet.n.èx fine cöditiones eius quod elt äd finé concludi quid eft alicuius & ncfcirc illud effe. Ad cuius euiden
pofsint,nô tamen ex hoc fcitur, g, illi intclligant quod tiam fciendum eft,çp ficut res fc habct ad effc ita fe ha
çuid cft illius, vt patet in proceffu faéto in principio bct ad cognofci, vt habetur in fecundo metaphyficae,
primi. cx ratione enim ipfius fcire dcdu£tum cfl quas nulla autem matura eritis rationé habct nifi fit vel {cm
conditiones haberc dcbct dcmonftratio.f.g, conftat ex per,ve! frequenter;ve! raro pcrfccte vel imperfeéte, &
primis veris &c.cx hoc tamen non fufficienter cogno breuiter tempore fuö nodofuo.ens.n.(vt iam diëtum* T c.4.
ùimus, an illg conditiones intcgrent quod quid cftde eft)e{fe fignificat, & perhoc nullius reiquod quid cft, Cap.%.
monftrationis,an aliquid aliud requiratur, an fint eius quid rei rationem habet, nifi {it ens. Inhoc.n.differt
T.c.). propreitates illae conditiones &c.Et fic cum Dci gratia quid rei à quid nominis, quia illud e{t tantum cntium,
foluta iam funt quæ dubia in cap.3.reli&a funt. hoc.n. hoc etiam eft non entium. Vnde rof£ quod quid cft,
eft firmiter tcncfidum quod mòdo fecundtih S. Tho. quid rei nô eflet , nifi rofa tcmporibus füis effet &c. Si:
determinatum cſt, & cauta ab eo afsignata fuſcipienda ergo ita eft fccúndum cflendi drdiné oportet fic quo
eft,vt à nobis expofita, & fic omnia cönfofia remanent que ele fecundú cognocédi rationem, vt... quod quidº
&c.Confulto autem nolo veritate inuenta fupradiâa elt quod proprie quid rcifonat,iu cognitione nó fitni
mutarc aut aliter texere,fed fic determinata litdifputa fientis rationem habeat.entis autem fationcm non co
tio in cap.3.habita. ‘. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
gnofcitur habere, nifi accipiat e(Ie id cuiusclt & ideo
' Nun procelfus,quo quod quid eft per aliud oftenditur, fie oportet φ cognitio quod quid cft non {it fine cogni
proceffus demonftratiuus. · ºf . . . .” --
tione an eft. & hæc ef'ratióS. Tho.dicentisqucd hoc
me C Irca eâdem conclufionem dubium in primo libro
ideo cft, quia nó éntiura non eft quod quid cft Arifto.
Circa
dium. cap.z.tactutn,fed indifcuffum occurrit, an.f.dc mö dicentc 9 quaerere quid cft non habendo quia eft, eft
ftratio confucta, concludens vnum quod quid elt per quaereremihili. non ens.i. non cntis quidditatem. Ad
aliud , fumptum penes aliud genus caufæ ratione eo vtranq; crgo rationé & in oppoſitum ſimuldf 9 defa
rum à quibus fumuatur diffinitiones, fit vcre&{ecun £to fallum eft tä verificari quam cognofci quod quid
dum fe demonftratio , an tantum quo ad mos&c. hinc eft proprie loquendo.i.quid relaliqüo illo non exiften
enim videtur 9 ciu$ conclufio fit fecündum fe demon te temporefuo.non.n.vólumus quandocunque cogno
ftrab;lis,co φ habet mcdium,quod cft vere caufà qua fcrm usquid cítrola fciamus ro(am actualiter cfe túc,
rcfubiecto infit. forma cuim éft vere caufâ, quare hu fed dicimus q- oportet -fcire eam effe aétu tcmpori
jufmodi fit materia,& cfficiens quarcfo; ma , & finis bus fuis,quod nunquam deficit focundun mundi cur
quare efficiens,8 c. * 1: . . .. . ... . . . . . . . .
fus.Sed quoniam multiplicatur cafusâ dicentibus fa*
Indc auté apparet oppofitum, quoniam talis demö ciat Deus deftruat deus &c.ideo ét figillatim alteri re
ftrationis conclufio e(t ἐm fc pcr fè nota,& conlequcn fpódetur, & ad primæ minorem dicitur.9 quocunque
tcr fccundü fcindemonfirabilis :effe autema eam pér{e cafu oppofito tota rei diffinitio licet verificcturde re
notam cx eo patet,9 prgdicatum eft dc ratione fùbie nullum cllc habcntc, non tamen vcrificatur de ca vt
&ti,&c.Adhoc duburn breuiter df, p hmối đemon quid rei:quod propterea quia ficut rcs fc habct ad vcri
ſtrationes ſi veras diffinitioncs quidditatiuus conclu tatem, ita ad cognofcibilitatcm,confcquens eft , quòd
dant(licet potius moreantur dicidcmófiftrationes quo Pofsit forte cogiiofci id quod cit quid rei, ab(q; hoc g
2d nos)proptcr rationcm fccundo loco adductam,poí ét cognofcatur retm cffe,& quòd non cognofcatur for
funt tamen medig poni illæ;quae ex caufà'cxtraneâpro malitcr ipfum quid fci. Ieu quod quid cit,abfq; cogni
cedunt,fapiunt.n.naturám démonftrationis fecunduth tiofe quia cft &c.Ad fecundâ dicitur,quodin vfu fcien
fc, Pro quanto caufa aliqua cft, quare altera caufa quæ tiæ acquilitae non eft ita neceflariü cognofccrean clt,
primum fit, ipfit vltima& illa caüfa non cft de quiddi ficut in acquifitione.in acquilitione.n.iieceflarium cft,
tate fubicSti propric,eo quòd cxtranea eft.fapiùnt aüt tum Proptcr gcnerationem fcientig,quia fciétia noftra
naturam; demonftrationis quo ad nos,pro quanto con gencraturà rcbus quæ funt; & non ab his quæ nó funt.
clufio cft propofitio per fe ho- a fecunJum fe. caufa. n. Tum propter ipfius quod quid cft rationein,quia.f.nó
| intrinfccáà qùo fumitur quod quid efl, quod fit praedi 'eft nifi entium, vt diximus.in vfu autem necefsarium
catum conclufiomis;ettani in obliqfö ett deratiönefu feit propter ipfius quod quid cft rationcin tantum &c.
bie&i.nöfolumn-perfenota ett ifta propolitio.hö eft •& ideo Poft acquifitam fcientiam nii officit fi corrum
«patur& annihilctur,& nunquárcditure ponanturres.
fubftantia corporea afata &c. {cd ctiám ílla, homo eft
ex corpore,&aia &c. Nihil cnim refcrt quo ad per fe quoniam & fiin tali cafu non poflit accipi rcs illas eflc
notitiâ an in re&io an in'obliquo caufae fuáìantur. licet * temporibus fuis,accipietur tfi quod rcs illae cfsent tem
referat multum quo ad caufàlitatcm, quóniam fi caufa •poribus fuis. fi talis &afus nö pöneretur & hoc fufficit.
materialis vel formalis in ebliquo fiat praedicaturn,con ' Si miraris quarc non dicam quod fufficit & oportct
ccditur Propolitionem illam habere caufam fm rcm.ti 3 cognofcere an ett.i.anfit cns cuinörcpugnat exifterc.
autcm in recto non ta cóccditur. Mcdiae ergo fint hae • Mlemor clto eorum quae in principio piïmi & princi
dcmonftrationcs,& quodammödo perfenotae,& quo &pio fccundi di&a funt. & cum cofitciiiplatus ca fueris
datnmodo non dicantur earum conclufiones,&c. * • * dclinct admiratio. oportct enim formaliter loqui, &
Num pofsibile fit fcire de aliquo quid sit ignóraado in fit. iæquiuocationcm vitare,quantum pofsibile ett &c.
• Nuin poflibile fit fciri, propter quid eft,ignorato quia eft. •
irca primam Propofitionem proprima condu ". CŞ. eandem propofitionem dubitatiuncula quae
.)‫ م‬tione dubitatur,an pofsibile fit (ciicdc aliquo qd \~ dá eft,an,fpolsit fciri propter quid alicuius& nc
ett ignorandoan fit. videtur. n.9" fic,quia ficut resfc * fciri, quia eft.videtur coim'quöd fic, quoniana contiu
* habct ad vcritatcm, ita (c habctaï cognofcibilitatem git cognolcere caufam & non cognofccre effe&uum,
vt apparet.
 In Poſter.Ana yt. Arift. 187
vt $pparet in geometria vbi cognofcitur caufa quare tur fccundum accidens proprium non vere fcitur rem
vuluus circulare tardius fanatur,& tfi purus geometra efle:non enim fciret inofîiném effe, qui tantum modo
nefciet an ita fit 9 vulnus circulare tardius fanatur, fciret rifibile efle, confeqacns c(t(quod quandiu)purc
circa.t.c.go. quoniam fcire hoç eft medici.Adhocbreuiter dicitur (Icirurrem cíle)fecundum accidens quodcunque, non
cx dictis in primo capitulo 1 3. quod cognofcerc pro l1abeatur via ad quod quid cft. Dico autem qüädiu pu
pter quid,contingit dupliciter.vno modo formaliter, reſcitur, quoniam ſi ex tali notitia propri; cffectus de
idcft,caufam cum applicatione ad effeétum, hoc.n.fo ueniretür in cognitioné ipfius quia élt,iam poffet faci
nat, ly propter quid,& fic impo{sibile cft cognofcere le haberi qd quid eft.vnde Ariffinlitcra rejdit rönem
propter quid,abfq; cognitione quia, quoniam hoc eft quare fciendo rem cffc fecundum accidens non habc
cognofccre caufam,& quoniã illius ett caufa. Alio mo tur via ad quod quid cft, quoniam tunc ncc habctur ip
do materialitcr.i.rem, quae eft cau(a abfquc applicatio, fum quia elt.Vnde quantumcunque effeáus totam caù
acad efiectum,& fic non inconuenit cognofcere pro fæ virtutcm adaequet nifi cx hoc cognofcatur vere il
Pter quid,& nefcirc quia,vt in cxcmplo adduéto patet. lam effe,núquam viâ ad quod quid éft habcrc, & hoc
Quia crgo nunc loquimur de proptcr quid formaliter his intcndit Arift. quod ex relponfione ad fequens du
& non materialitcr , ideo optime dicitur q) non potcft bium erit magis clarum. , •,
cognofki propter quid abfque quia &c. * * * Ad fccundüm crgo dicitur φ cognofcendo aliquid
Num illius quod quid eft haberi poßit, cuius quia per acci eflcfecundum accidcns dupliciter pöfsumus ex haç no
dens fcicur,& nim fic fcire,fit (cire rem efie fecundum acci titia habere notitiam quod iila rcs fit. Vno modo di
* * dens,& num facile cognofcatur quid eft,cum quia eft co fcurrendo ab illo accidëteadid cuius eft, itaqf ex hoc
gnofčimus vere. . ) . . . . . . . . . . . * ** * * * * cluccfcat cfsc, propria cfsentia illius,feu rem illam fc
Cº propofition m multiplicite dubi cundum fc cfse, ficut ex cognitionc g) in nobis intcllc
tat,primo an fiívcrum çy quorum hâbctur quia fc. ctus (it ceucnimusin cognitioné 9 intclleâualis fub
cundum, áccidés, nullu modò iiabcatur quod quidelt. ftantiain nobis eft, & cx hoc quod quid eft inueftiga-,
videtur cnim quod non,quoniam fi fciatur rem cfle fe tur, Ethoc modo licctà prificipio non cognofcatur
cundum accidés,proprium &:adæquatum, iam ex hoc quia élt,fcd folum £m accidés, poftmodumtamcn co
facilefviri poterii quod quid eft illius rei,quoniam adg gnofcifquia cit cx effectu,nechoc intédit negare Arit.
quatus cffe£tus totam ; cauf; virtutem ottcndit (vt in. vnde in quarta propofitione prohac fecunda conclu
primo dc anima dicitur) accidentia propria magnam fione exprcffe dicit quod per difcurfum ab effc£tu fci
partem conferunt ad cognofccndum quod quid cft.s turquia cf rei, quae cft cáufa.dat cxemplum dccclipfi
T-38 4 • Sccundo dubitatur an verum fit, quod cognoicere & non pofse vmbram facere, quoniam exhoc non {o-
rcm cfle fecundum accidcns non cft cognofcere rcm lum innotcfcit cisc aliquid non potens vmbram facerc, ,
ipfamcfle &c.Videtur enim g) hoc quoque fit faifum, quod cfsct fcurc defeétum luminis fecundum accidens,
quoniain fiue cognofcatur reim cflc (ccundum accidés. fed ctiam eflc dcfectum luminis.Alio modo difcurren
feparabile,liuc inlcparabile & proprium,{emper opti do ab illo accidente, ita quòd per modom fufufionis.
ne fcquitur obicctum cflc,&confequcnter coguofccn. cognofcatur aliquid fubclie,lcd quid vel qualc fit illud :
doaccidens eflecognofcitur fubiectum cfle,imposibi ignotum relinqüatur, ficut ex cognitione primi moto ;
le eſt.n.accidens quodcuque ſubiectum elle &c. I crtio riscognvſcimus aliquam ſubſtantiam immaterialem
dubitaturan vcrum fit, φ quorum habemus quia eft, & intellectualé &c.c(ss, fed quod quid eft illius cogno
facile habcrnus quid &c.Vidctur enim & hoc a verita ſcere non valemus,quoniam propria eſcntialia rema
tc alicnum, quoniam euidenter fcimus fubftantias im nét ignota, & fic cognofcere qoia eft, non cft cogno
maus iales cllc,& tamé vel difficillimum,vcl impofsibi. fccre quia cft,nifi fecundum accidcns & arguitiuè, ar
bilc cit nos Icirc quid funt, & fimilitcr argui potett de guimus fiquidem ex hoc illud efsc, fcd quid demóftret.
ccrporibus coelcftibus &c. ; -
(lyillud) ncfcimus & confequentcr nclcimus ipfum(fe.
-

Ad cudcntiam horü primo dcclarandi funttermini cunduin quod ipfum) efsc,fed fcimus ipfum fecundum
deinde fatisfacicndum obiectis.Secundum accidcns ni quod induitillud accidens &c.& proptcrca tuncnó ha
hii aliud fonat in propofito quàm ἐm aliud: aliudauté bctur via ad quærendum quod qüid cft. - -

hic dicitur non fòlum cxtraneum accidens fed pafsio Ad tertium dubium df, quod quia vere non fcitur
propria.& non folum vtrunque horum fcd ctiam præ quia cft nifi fccundum cfscntialia propria (ciatur rem
dicat&m fubltantiale commune &c. vndc ita lumitur cisc.propter quod Arift.excmpla multiplicauit ad ofté
T.c. : 1. கccide,licut & fumitur in clenchisaccidés,a quo dici dcndum qfi verchabctur qua ett,& dixat hoc efsequå
tur fallacia accidcntis &c.Scire ergo quia clt fccundum do quod quid c(t illius,aliquo modo cfse fcimus,vtpu
• • a* cidcns cft fcire ré cflc, non niii quia induit aliquod ta,fiicimus tonitruü efsc fciendo efse tonum in nebulis
aliud à fc moco expofito.v.g Scireintelligétias eflc, qa. qucndam &c.ideo fimplicitcr detcrminauit,quod quo.
motores orbium funt,elt fcire quia £m accidens, quo rü habcntcs vere quia eft,facile cft qugrcre,Ppter quid
niam cx hoc non aliter ſciuntur quàm vt habent ratio quoniam iam propriorum cfsentialium conicέturam
ncm moucndi & fimilitcr fcire eas c(Ie quia tubltantiæ habcmus. Id vcro g) obijcitur deintelligentijs & cor
immatcriales funt,ctt fcirc eas eflefecundum accidens, poribus cglcfubus,& his fimilibus nihil obftat,quoniã
quoniam cx hoc neſcimns tales res in ſpecie cile,fcd in non vere cognofcuntur quia funt {ecundum le& ablo
communi in coºp immateriales ſunt&c.;Scire autem lute,c quoniam ſecundum predicata ſiuc extranea,ti
vcrc,quia cit, cft cognofcere p ipfum {ecundum pro uc intrinfcca,lecunduin quae rcs vere cognofciturcfse,
prium clIcntialcm conceptum hi &c. non fuffodiendo fecundum illa facile cft cognofci quidelt,vtfacilc cfset
& arguitiuc cogno(ccndo,vtdicitur,feditaquód acies cxemplisoftcndcrc mctaphylicalibus. & hgccft, abf
intclicctus feratur fupra 1pfum cfTe vt ipfum eis:vt di que dubio mcns Arit. vnde & concluditicut nos ha
ftinguitur ab cxtrancis & cómunibus modo dicto &c. bcmusad quia eft,fic& ad g, quid etiam &c.fccundum
& hoc eit fcire , quia c(t pcr medium proprium vtun enim eos conceptus quibus rnduta rcs fcitur cfsc iecun
exemplis tcxtus patct.His prælibatis. Ad primum du dum cos facilefcitur qutd eft,fccundum eos conceptus
bium dicitur quod quiaimpofsibile cft rectè incedere fecundum quos latet,latct ctiam quid lit &c. . . . ;,
ad quaercndum quod quid c{\ alicuius n:fi vcrc fviatur - Ci Rca hanc fccundam conclufioné & rcfiduüca Annot.
illud cfie, quoniam(vt in tcxtu dicitur) quærerc quid pituli. Aduertcndum eft g Ariftotelcsin hac fecunda
cit non habito quia clt,eft qugrei e nihil,quia non entis conclutione determinatiuu cm tractat quattionis mo
quod quid cftquaercrctur,& cx hoc quod rcm cfic fci tę inc.6.Wtrum.l.cadé demonitiationc contingatícure
գսld
 * ゾ､

188 Thom.à Vio Caiet. Comm.

蠶 eft,& quia e(t,& determinat quod ficdiftinguen eſt paſsionisnon eluceſcit per demonſtratione vt con
o ſciri per demonſtrationemvt concluſionem, 6 vt clufum perillamfed potius vt proptcr quid,quod vt di
medium proprium,& dijîinguédo demonftrationes in &um eft,conuenit etiam ipfi quod quid e(t fubie&i. Ef
terminantcs propter quid tim,& quia tantum,&vtrun fct fiquidem facile ex fupradicta diferentia, deducere
que & diftinguendo quodquid e(t, & diffinitionem,vt y ipfum 9 quideft paísionis poteit cócludi per demö
patet in textü &c.Habetur fiquidem cx his, quod licet {trationem,quod quid cft verò fubiccti non, quoniam
quod quid cft,& non fit id quod pcr dcmonftrationé oportet conclufum per demonftrationem habere cau
concluditur, & tamen id, quod pcr deinonftrationcm fam,& hoc dire&c ex ratione afsignata fequirur. Sed
habet propter quid, quod eft ipfum q) quid eft,& huic quoniam hoc non intendit Arif.diccns exprefIe,g, ip
feruit prima diftin&io.Quia verò nó quglibct demon {um quod quid eft,habés medium,habetur quidem
{tratio dicit vere propter quid& contingit quãdoquc demonftrationem,non tamen demonftratur. illudve
fimul quia, & propter quid, quandoq; quia anteipfum rò quod caret toedio fupponitur, & aliter quam p de- .
propter quid.ideo oportuit addere fecüdam diftin&io monftrationem habetur, ideo non fic deducere opor
nem,ex qua fcimus, quod quádo eft demonftratio per ter,lcd vacandum cft vt intentum ex hoc cluccfcat.No
proprium propter quid,fiue fimul etiam (ciamus quia, tanda funtigitur verba textus,& fciédum y prima di
fiuc ante , tunc pcr demonftrationem habemus quod ftin&io.f.quorundam eft altcra caufa,quorundam aüt
quid e(t,aliter aüt non. Quoniam aüt non omne quid non,non eftdiftinétio ipforum 9 quid eft,fed ipfarú te
alicuius c(t verum propter quid. ideo tertia diltinctio ruin quarum funt quod quid e(t, ita q» exponendum
addita cft,ex qua fcimus, quale quid innotcfcit pcrde eft quarundam rerum eft altera caufa,quarundam aüt
monftrationé vt propter quid,& quale non &c.& quo non.Ncc ocioſe appoſuit(ly altera)quoniam exilla par
niam talis determinatio nó obftat rationibus in illo ca ticulavtapparebit folutio queſtionis habetur.refert.n,
pitulo addu&is,ideo non oportuit illas foluere.Cóclu (ly altera)vt Bogtius hic dicit diuerfitatcm abipfa fub
dcbant fiquidem illa, quod per demonftrationem non ftätia , rei ita q fenfus diftinctionis cít,quarüdam rerú
fcitur φ quid eft,vt conclufio,quoniam fic fcitur, quia cft altera caufà ab efientia cuiu(quc quarüdam aút nó
e!t, quod nunc conccditur. non autem crant fufficien idcft rerum quaedam funt,quarum efle caufaturâ cau
tcs ad concludendum, quin per dcmonftrationcm ip ía cxtrac{ientias earũ. uaedam aüt nõ habent cấm nifi
fum quod quid cft,aliter habctur &c. . . • ■ " ; proprias eflentias&c.Secüda autdiftinćtiofeorú quę
Num & quare pcr demonſtrationem fcitur, quod quidet
-
funt quod quid eft,alia fine miedio,alia habcnt mediü,
paſſionis, non autemquod quid elt ſubiecti,- ſ
eft diftin&io ipforum quod quid efi.& fequitur ex pri
- -

ma,quoniálfires habet.cffe-caulatů à cauſa extra esten

C. refponfionem principalem huius capituli. Du tiam fuá, oportet gefTentia (ua fit caufata. idem.n.eft
bitatio non difsimulanda occurrit. Quare per 3e caufa cffenti;& efle rei,& confequêter oportet q» eius
monftrationcm fcitur quod quid cft palsionis, &fciri' quùd quideft habeat mediuum & per cppotatum (i ca
IlOI! Poteft quod quid clt fublccti,& mouetur hæc du rct caufa,altcra:ab eflentia cius quodquid cft carebit
bitatio fupponendo, quod etiam quod quid elt fubie medio.Confiderandum eft vlterius,q ipfum fubiectü
& pofsit eflc medium in demonftrationc, quod poft caufa extranea carct,vel fimpliciter, vel in tali fcicntia,
modum probabiliter à S.Tho.cxpreflc habetur plurics caufa,inquani, extranea p quam demôftrari pofsit ip
&c.Eft autem ratio dubitandi,quoniam par ratio paf fum efle,quoniam(vt fupra di$tum eft)quglibct fciétia
fionis,per demonftrationcm haberi dicitur, quoniam à PriorifjPpgnit quod quid cft, & eflefubjecti&c.Et „.„„.,,.
ipfum eft proprium mcdium,& propriü propter quid. Per hoctíqífquid cftfubiecti, quisius cfle carcre df íŸÙ,
hoc autem conuenit ctiam quod quid clt fubiccti, ali altera cá,& medio, & principiü efle & fupponi vcl po í , primo.
cuius,n.demonftrationis,quæcunquc fit illa,proprium ni,vtin primo di&ú fuit&c.ipfa verò palsionecellario
medium & proptcr quid eft quod quide[t fubiecii.er habet caufam altcram ab eflentta fua, & taliter altcrâ,
go illud per dcmonftrationcm fcitur, & hoc,fcitur, & & extraneam,9 tfi cadit in cius completa diffinitione primo hu
fihocnon fcirdr pcr dcmóftrationem,fcd fupponitur, quarp additamentum fit neceſſario, vt df in 7. mcta-lius capitulº
& aliter fcitur & illud eiufdmodi cenfendú eft &c.Mo phyficae.Et per hoc tam cfTentia pafsionis quàm quod primo in £•
uendi autem hanc quaeftiqné occafioncm præbet Ari quid e(l eius nabct alterâ caufani ab cffentià & mëiiü. !9;i°** du
íto.doćtrinaintextu.ait.n.in refpomíionc principalidi patetañthoc manifcítein exemplo ecliptis:ipfa enim ???"":;
ftinguendo quod quid eft,q) quædã quod quid elt funt eflentia eclipfis caulatur ex oppoíitione terræ, quae cx 器 ; 4.
finc medio, & quaedá cum medio, & g ll a fupponun tra eflentiam eius cft,& in diffinitione cius cadit &c. ...‫ءو‬. .
tur,& aliter quam demonftrationcm habentis, ilta au ' Confiderädum eft vlterius q, alitcr fe hét ad dcmó* -

tcm habentis demon[trationem (vt dictum e(t.)non di {trationć{ubieStů,& aliter paíšio.fubieĉtú.n.noneftid (upra: pri
xit autem aliter haberi quod quid cft per dcmóltratio quod demóftratur,fed de quo demóftratur,pafsio ve- mò huiüs t.
dem quàm modo declarato.i. vt propter quid.fecun rò eft id qd demonftratur,& cófcquenter cü caufa paf- c.so.
dum intentioncm crgofuam, talis elt differentia inter fionis,& eius qdditatis fit eadé,fi vcre déat demöftrari
quod, quid eft pafsiónis & fubiečti. pafsio,oportetipfiuspafsionis cßëtiæ feu qdditatis P
-

Ad huiusdubitationis euidentiam oportct diligen. priam cäm pro co medio afiumere,& fic cü p Appriam
tcr confiderarc in textu rationem talis differentiæ, & <äm rcicognitio fufficienter habeatur ipfäqüidditas
exilla caufa deducere quarcmagis quod quid elt pafsio pafsionis extali proceffu eluccfcit,& nó fólüipfaquid
nis, quam fubie£ti per dcmonltrationcm habeatur : in ditas,fed& tota diffinitio eiufdé ex tali demonftratio
textu autem nonafsignatur ad propofitum alia diffe ncinnotcfcit,quoniam caufa illa cum fit propria,eft il
rcntia inter fubic&i & pafsionis quod quid cft, nifi φ ludadditum qüf diffinitionem paßionis cóplet. Ex vi
quorundam eft altera caufa,quorundam autem non, & ergo demonftrationis醬 quid habetur p qd eft
g) quædam quod quid cft {unt finc mcdio, & quaedam pafsionis,quoniam pafsio cft id quod dcmóftratur,&
habent mcdium &c.Et hgc quidcm applicata ad fubie eius cffentia caufatur à mcdio, q» diffinitioncm cius
&tum & pafsionem & corum quod quid cft, veritatem complet &c.horum autem nihil lubiecto conuenit.
ab(q; dubio inucniuntur habcre, quoniam fubieétt vt 3 Et iö ad dubium dfsp nô eft æqualis rö de g quid
: {ic non eft altera caufa. palsionis autem fic,& íimuliter eft fubie&tt& pafsionis.Tuncquoniam quodquid cft
{uorum qu9d quid clt. Scd qüo cx his fequatur gy paf pafsioais non innotefcit praecife ex hoc quòd fit mc
tionis quod quid eft,cxdcmóltrationc nofcatur.Iübie dium feu proptcr quid,vt ex di&ispatet.tumquoniã
cti autcm non, diihcilc cft accipcrc,quoniani quod qd licctvtrunq; pofsit affumi in proptcr quiddiúerfis de
nonſtra
 In Poſter. Analyt. Ariſt.
monftrationibus tamen,nunquàm tfi quod quid eft fu
bie&i affumetur,vt pp qd fubieéti, fed vt „ppter quid
alterius,puta pafsionis,vel cuiufcüq; alterius fc habétis
pcr modü paßionis.quod quid eft aüt pafsionis aflumi
.turvt propter quid cifdem,qfh includit alterâ caufam,
vt patet,ex diétis. Et confequcnter exvi ipfius demon
fìrationis nunquã habetur g) mediü fit quod qd eft fu
bie&i,fedfupponitur potius.fufficiéter aüt habctur cx
videmonflrationisg, quid cft pafsionis,qih mcdium câ
cfTentialis pafsionis e(t, & applicaf in démonftratione
adipfam pafsionem dü aflumitur vt eius propter quid
& eiusqucd quid cft complete cognofcitur, dü vt cius
propria caufa affumitur.Et ideo dixit Arifto.q, per de
monftrationem habctur g, quid cft rei habentis altc
ram cãm,non aüt rei carentis illa.Et fic patet,quale qd
quid elt demonftrationis ritu elicitur,& quomodo, &
qüo non pót per demonllrationcm monftrari,licet fyl
logifmo topico aliquo concludi poßit g, quid eft &c.
Quod nam fit nedium demonftrationis an diffinitio fubie
Cti,an paílionis.
Ocin loco occurrit tra&anda quæftio de medio
demonftrationis, quæ qiii agitata eft,diligéter cö
fidcranda eft, fideliter recitatis opinionibus, quatuor
ergo faciemus.Primo declarabitur titulusdubitationis.
fecundo recitabitur opinio Egidijcumfundamétis.ter
tio examinabitur di&a opinió.quarto ponetur opinio
S.Tho.Scicndum eft ergo g non dubitatur de medio
cuiufquc រ៉ូមុំា potifsimg,quid, f.fitin il
la medium proprium,diffinitio fubie&i an pafsionis,an
vtriufq;, anncütrius, fed alterü quid.Demonftrationis
aüt potifsimg nomen(vt æquiuocatio tollatur)intclli
gendo demonſtrationè prima ordine natura, in ſciétia
ſimpliciter.prima autdico ſincreſpectu oium demon
ftrationü illius fcientiae.fiue rcfpe&u oium demonftra
tionú de al quo certo fubieéto:puta triangulo,vel hoíe.
nihil.n.rcfcrt vtromodo accipit prima dcmóftratioin
propofito,vtraq;.n.merito potifsima vocatur, quoniã
ceteris paribus cſt prima ordine còpoſitionis, 8 eleme
- tum,& fundamcntü,& caufa caetcrarum, & clt vltima
ordinis refolutionis. & ad eam refoluütur reliquae dc
primo h u-monſtrationes.Verù quonii ex dictis capitulis, ſecudo
ius c.x.& 3. & tcrtio primi libri demóftratio fimplicitcr e(t duplcx
.f.ratione ipfius conclufionis fcibilis in fe,& ratione no
ſtri. vt oisambiguitas tollatur ſermo nolter quarit de
medio demó[trationis potiÍs:mg abÍolute & nó dc me
dio demonftrationis primşex mcritisconcluiionis fci
bils.facile.n.cx diétis haberi pót 9 medıum propriü in
dcmonftratione tali clt prima palsio. quonii taiis de
monftratio non concludit primâ pafsionè dc fubiecto.
quoniá illa taliter demonftrari non pór, eo q inclt fin
ſe immediatcfed cócludit fecủdā paſsioné dc ſubiećło.
propria.n.caufa fecundg pa(sionis cft prima. quoniam
oés pafsioncs ordine quodã ab codem fluunt fubie&to,
Egidius in vtalibi dcclarãdum elt &c.Vertii crgo in dubium hic
m& loco. quid (it medium in prima fimplicitcr demonftratione
cuiullibet fcientiæ fimpliciter &c.Egidijopinio in tri
bus conſiſtit concluſionibus.prima eſt.Subiecti diffini
tio non eft mediü in demonltratione potifsima.Secüda
e(t. Pafsio (eu pafsionis dcffinitio eft mcdiüin demon
ítratione potiſsima.Tcrtia elt. Diffinitioſubicóti ingre
dií potifsimam demonftrationé vt anncxü mcdio &c.
Prima cocluſioné probat tripliciter.primo ſic,Si diffi
nitio ſubiecti eſſet mediü in potiſsima demôltratione,
fcia nő refolucret fuas cóclufiones in principia propria
pcr fc nota,& certa,hoc eft incóucnies. crgo. Declarat
cófequentia,[i intcrpaísiones alicui” particuluris lubie
~ cti in aliqua fciétia,puta trianguli eft ordo talis,qy vlti
ma demonftrat pcr pcnultimà,& illu, per anterioré,&
hcalcendcndo vfq;ad primä. Si prirna pafsio fiuc eius
diffinitio,demóſtrabit de triâgulo pcr diffinitioné triä
guli, fiatvltima refofo oíum diétarú demonttrationú
189
qfi perueniet ad quod qd eft fubie&i,quodnon ampli*
demôftratur, faéta aüt vltima rcfolutióne,ltatim,ergo
tunc[tabif.cóftataüt 9 nondü peruentù eft refoluén
do vfq; ad prima principia Ppria in illafciétia, quoni4
illa vniucrfaliora funt jhuiusfpccialis fubie&i,&rgo fi
diffinitio fubieftiponii mediü,fequit pfciétia demon
ftrationis rcfolueñdo nó perducatad për fe notas pro
poſitiones.Secundo ſic,Si mediú,in potiſsima demon
ſtrationc ê diffinitio ſubiccti, lequeret q ſcientiavnius
gũris fubicéti,puta geometria nó cífet vna.Scd hoc cft
incôueniens.ergo.Declarat conſequentia addendo ſu
pradictis,q cû par ſit rö de triangulo & quadrangulo,
ícuhoíe & lcone.Sicut faĉia refolutione paßidnútrian
guli ad quod quid elt trianguli [tabitur demon[trando,
ita faéta rcfolütione pafsiönü quadrâguli ad eius quòd
quid eft ftabitur &c. & fimiliter de alijs, & fic tot erüt
geometriæ quotfpecies figurarum. Tertio fic,Si diffi
nitio íubicéticflet medium,fcqucretur q multarũ có
cluſionumeſlet vnd mcdiſi.hocalitcſt inconueniens
in propoſito, qſm loquimur ို့ဖွံ့ဖြုံ့ demonſtra
tionc,in quavniusvnicü ett mediå propriü.confequen
tia patet qa.eadědiffiinitio [ubiećtieïîët mediŭad`pro
bandum oés pafsiones ciufdem fubiccti &c. Sccüdam
auté concluioné primo probatauétoritate Arif dicen
tis.9 ratio primi termini, i. pafsionis eft medium &c.
Secundo fabricat eâ fibi fic, pafsionunu trcs funt or
dines.In primo funt pafsionestranfcendétes giira pro
pria fcicntiarum,& hæc cum fubicctis fuis conftitüunt
dignitates,vt oétotum é maius fua parte&c. In Iccun
do ſunt paſsiones prime in aliquogfie ſubiecto,& con
ftituunt cü fuis fubiectis pofitiofies vel fuppofitiones
indemon[brabilcs, vt linea# paralellae nó coñčurrunt in
醬 &c.In tertio funt pafsiones demonftrabiles
e fuis fubiectis.Rurfus pafsionum demonftrabilium,
quaedam funt priores, quædam poflcriores, quædam
funtabltraćtiores,teuvniuerfaliores,quadā minus vni
uerfalcs.Pafsiones ergo poftcriores alicuiusfubic&ti pu
ta trianguli, dcmóftfantur pcr priorcs pafsiones eiufûé
fubiccti,yfqucquo Peruétum füerit ad primä.prima au
tcm ti nó con(tituit cum fubiccto propofitidncm per
fe notam demonttrabut per pafsioncin abftractiorem
fcu fuperioré, quæ cft Ppria pafsio fuperioris fubiecti,
& cum hoc cítết Ppria cã Pảfsignis propria & prinia
inferioris fubiccti, & fic afccndédo.Tandé dcuenietur
demonſtrando per paſsionesad paſsionesvniuerſaliſsi
masin illogñc,que ſunt de ſubiectis ſuis perſe note,&
principia fcía: cóftituunt,nec vltra afcendetur demôn
itrando, robur tfi& firmitaté habét hae propofitiones
P fe notg exdignitatib' primis, jex primiis pafsionibus
fiunt,haec cft fcala Egidij, jafcchdciido cóhcstit,& re
ſoluit vſq; ad perſe nota ſemper paſsiones media po
nédo.Tcrtiâ vcrò cóclufioné probat fic,quia fi mediü
épaisio ſupcrior ſeu abſtractior,oportct quôd coaſſu
mat fibi diffinitio fubiccti tanj,detcrminatiuum illius
pafsionis vniucrfalioresad hoc 9 caufet. Appriâ palsio
në in inferiori iubiecto, de quo demötträt,liautë mc
dium cft Ppria pafsio ciufdé fubiecti,annectet ét tunc
diffinitio tubiecti,coquod paſsionó pât plane intelli
gi finefubiccto, & fic diffinitio fubiécti fe hfis ad paf
fioncs fuas , ficut caufa gúulis adiuncta vni pafsioni de
monitrabit aliâ &c.haec eft pofitio Egidij, &um funda
métis&c. Vt auté veritas eluceſcat ſigillatim oia diſcu
tienda funt &c. Prima cóclufio dicés diffinitioné fubie
cti nó Po[fecé mcdiúin potiÍsima dcmóitr.itionc,fal
fù abfq; dubio eft vt patebit Apbádo fuá oppofitá, cum
adducct opini9 S.Tho.Rationcs aüt quibüs „Pbat Egt
dius illâ cócludere,ex dicendis nunc manifcfiü elt &c.
Prima crgo & fecunda rò ex codem „Pcedentcsfunda
méto codé peccato deficiunt, Cu.n.ordo reſolutiuus,
cótrario modo fe habeatad ordiné compoitiuum, &
eandė viá,& cadé media, & eadéçónnexionē oportcat
faluarı
 U.9 Ο Thomà VioCaiet Comm.
'faluari in vtroque ordine:(icut cô nendo dcſcëditur ris vt diftincti à fupcriori, quoniam pafsiones alicuius,
in fcientia abfq; tali pafsionum dcfcenfu,ita afccndédo puta hoís funt duolices. qdi fluentes à principijs hois
regreditur abſq; tali paſsioni connexione &c. Mani in coq animal:3 hęc funt cóesoibusan malibus,vtha
fette aût patet in fcicntijs tale c(le cópolitiuum ordiné bere táctum &c.$& dchis nó ett [crmo.qñ hæc mó funt
' quo ab vniuerlalioribus inchoaí & dcmóftranfpalsio inferioris vt diſtincti à ſuperiori,ſed côueniunt inferio
nes primi fubiecti ordinate, deindc ad partes fubiecti rirônc{uperioris. Quardã veröfluunt à principijs hoís
uas fubicćłi venitur,nó per demó{trationë mediá,fcd in eo phó, puta abaía intellectiua vt fic, & materia hu
pcr inchoationé noui tra&atus vel capituli, & ab carú mana vt ſic.&c.& sales funt paſsiones ho1escòueniétes
9 quid eft exordium fumitur & pafsiones demon[tran fibi vt diftinct* formalitcr cft ab animali , wt de fe patet,
tur &c.& fic pceditur vfq: adfinem fciēta &c.Rcfoļ qfh fluunt ab humanitatis gradu, & nonà gradu a1ali
ucndo ergo cüm refolutio faéta fuesit, vfq; ad q, quid tatis:pafsiones crgo talitcrproprias inferiori, impofsi
eft alicuius partis fubie&iug,nö (tabitur in illa fciétia, bilc cſt eſſe proprios effectus ſuperioris ſuoiecti, niſi
fed refolucntur principia propria illius fub;e&ti partia quis vfq;adéo deliraret vt diccret,q» fupcrius & inferi*
lis,in principia fupcrioris fubié&ti, & fic refoluédo in effent idem formalitcr, & haec rö cöuincit intellcctum
gredictur in fuperioré ordinem & fiet rcfolutio ad illâ meum &c.Secundo probafidctn fic, tu dicis duo. f. 9»
& principia cium pafsionê illius fupcrioris ordinis, & paſso ſuperioris é ppria cauſa paſsionis inferioris, &
fic deinceps afcenfüs fit vfq;ad quod quid eft primi fu quod non caufat illâ nifi dcterminetur per quod quid
biecti,in quo erit finis totius rcfolutionis, & tunc erit eft fubiectiinferioris. Quaero,ifta patsionisfuperioris
facta reſolutio vſq; ad perſe nota fm ſe & p ſe notano determinatio per quod quid & fubiécti,aut diuçrlificat
bis in fcientia&c. & idco non erunt tot fciétiæ quot fu ipfaom pafsionem fuperioré formaliter,aut nô. Si fic,er
biccta partialia, qa oia talia rcfoluunt ad vnä rationem go medium demóftrationis diftinguitur formaliter a6
formalé,q elt indiuifibilis formaliter igfie (cibili,vt cx iiia pafsione fupcriori, & confequchter non cft illa paf
diétisin primo li.c.1z.patet,neque certitudo.ergo ne fio nili (icut infcrius elt fuü fupcriusidentice vcl pârti
que vnitas ciétiae tollitur ponendo diffinitioné fubie: cipatiuc:finö,qugritur qüo päfsio determinat pcr tale
cti efle mcdium in potifsidìa dcmóftrationc. Ad quod quod quidé fubiecti ad caufândi eius pafsioné, áut de
magiftri fciétiarumi Arift.f.libros teftes adducto,perpé terminafficut forma, per applicationé ad talcm inate
dimus.n. in eis traétatus diftinétos inchoantes étà que riá,aut ficut agens determináí p approximation.cm ad
ftionc an el} de illis partialibus rcb. de quibus tractat• Pafsü,aut ficut virtus cäæ fuperioris dctcrminaf pcr vir
vt Patet in Philofophia naturali,& in logica,& in mg tuč & operationem cáginferioris. Aliú modú dctermi
ralibus&c.'Judd ſi credimus cönexionem ittá demó nationis ad propofitü non reducibilcm ad hos quatuor
ſtratione oportere fieri dici pòt, q qa proportio diffe non video &c. Si dctcrminaí ficut forma per materiá.
Сар. to: rentiarü diuidétium aliquod fuperius(fi fub diliunétio ſicut circularitasin vulnere pofita, determinafad cau
ne fumanf)cít proportio paſsionis ad lubiećtů, vt Auer fandum tardioré fanitaté, & fimilitcr fi dcterminatur,
rois in primo dixit, idco & à fupcriori dcfccndcre de ficut cá fupcrior, ficut foldeterminatur per femen ad.
móftrãdo podumus cócludendo fub difiunctione fuas Productionem olluç, & ars per inſtrumenta ppria ad
p fc partcs fubiectiuas, & deinde de qualibct figiliatim artiíiciú,& fimilitcr fi determinat (icut agcns, lucutfol
proprietates oftendendo.3, ofcendcreeconuc; fo pofu dctcrminatur ad gìationé caufandâ pcr motum, quia
mus dctcrminatas fingulas partcs fub difiüëiionc in fu fit propinquus,& brcuitcr quouis alio módetcrmine
pcrius refolucndo.Neėobítät Íciétiae fi dó intieniuntur tur paisio tuperioris pcr fubiectum inferius,fi remanet
vti cxplicite tali conne&téte Gemonttratione, quin mani eadem formaliter,oportet horum alterü dicere, aut φ
feftc patétibus alicuius partibus fubigétiuis fufficit im,- pafsio infcrioris non elt propria pafsioinferioris,vt'ic,
plicite connexioiié hanc infpiccre , ficut & (upponere aut q' pafsio fuperior nöctt propria caufâ illius, quorú
principia fua cxplicite à quioufdã delpici dixit in Pri vtrunq; eft contra pofitionem iftâ. Declaratur fcquc
T.c.: t. mo libro Arit.pp corum claritaté, lerta aútró faci la,qiii fi pafsio fuperior remanet eadem formaliter &
le ſoluitur dicendo, q ditfinitio ſubiecti non eſt pro ex fe habc- q) fit propria caufa illius infcrioris, & non
prium mediü nili rcfpeétu primae pafsionis feu eius dif ex determitiatione, qñn determinatio illa concurret vt
finitionis.fcquÈtiü.n.pafsionum,fem pcr precedés pa{- conditio fine qua non, vel per j,vcl in qua. Tunc paf
fio, ficut caula „pxima cft ita medium erit &c. Fabrica fio cat:fata non eft propria inferioris, vt diftinguiturà
vcrò pp fccundäm conclufioncm facta folidum vide fupcriori,fed potius includit in [e fupcrius,ficut qa tur
tur fundamentü habere. qin impofsibilc c(t pafsionem dius lanari fluit ex natura circuli applicati ad vulnus,
ſuperiorem cſe propriam cim paſsionis interioris, da nó cft propria pafsio vulncris abfolute,fcd vulneris cir
to quod pofsit dcmóftrare aliquo tnodo illain. Et hoc cularis. Si verófuperior rcmanés eadcm formaliter nó
pronunc probatur dupliciter. Prino fic ois proprius ex fe habet quod fit propria caufa illius,{ed ex dctcrmi
effectus alicuius propri£ pafsionis cft ét cffcctus Pprij natione,iá non ipfa éit propria interioris caufa,fed po
fubiccti illius pafsionis, ita g' mediate fluit cx piifici tius illud determinans.{cmper.n. proptcr quod vnum
pijs illius fubiécti &c.nulla propria pafsio infcrioris fu quodq;,iilud magis cft, fcd talis paßio fuperior cflet P
bicctivt diſtincti à ſuperiori eſt proprius effectus ſupe pria câ propter fübiectum detcrminans.ergo fubicctú
rioris fubiecti. crgo nulla Ppria palsio inferioris fubic determinans effet magis propria că,3: hgciufficiâtetiă
cti eft proprius effectus pafsionis fuperioris fubiccti,& contra tertiá cóclufionem. Minus.ti.libcnter impugna opinio S.?
confequcntcr pafsio fuperioris non clt Propria cá paf tionibusinfilto.Scntétiaaüt S.Tho.ab ipfo duabus cft Lec. 7, cir
fionis inferioris.difcurfüs cft in fecundo fecüdae.Maior propofitionibus probata. Prima pofita in hoc fcdo e(t tc.8. cirs
aüt probatur cx co,quidquid eft cã caufg cft caufa cau 9 pafsio demóftratur p propriâ diffinitioné diffinitio C-ն •
fati.& ex doctrina Arifto.in 8.Phyfi.& 2.metaphy.vbi aüt pafsionis pcr diffinitionem fubiccti.lccüda habita
pofitis tribus vcl pluribus caufis ördinatis eiufdcih effe in principio piimi cft g)'mediü in dcmonltrationc con
ctus dicit effcctum ita depcndercà Prima g) fi illa non ftat ex diffinitionefubiecti & pafsionis.Scd cxhisver
caufct, ncc caetcrae caufaùunt . Conllat aüt 9 fubicctü bis pötduplex fenfusaccipi,£im 9 duplex elt diffinitio
ct propria cá pasionis fue &í gñe caufe matcrialis & pafsionis.f.diccns quid tim,& dicens quid & PP qd.Pri
cf{iciétis & finalis(fccúdú cóem viâ & veritaté.)& ideo mus fenfus eft, quöd paßio prima demonftretur de fu
fi alicuius Appria câ c{t ipfa Paßio, ciufdcm Ppria ctú biccto, P diffinitionem pafsionis dicétem quid:lla aút
(prior tfi)ca crit proprium iubiectù illius. Maior vero diffinitio demonftret tandem per diffinttionvin ſuoie
cx tcra, in is cit nota. "Dico.n.bi di e notante inferio cti,& fic mcdiú rcfpcctu ciufdém pafsionis multiplica
t titiԱ
 In Poſter.Analyt.Ariſt. I9I
tum conftat ex rönibus vtriufq;&c. Aliusfenfus eft q, qih primum in vnoquoq;gfie eft cíofum eorum qua
pafsio pofterior dcmóftretur per fuá diffinitionem di funt poft.Poffunt aüt haec, jdiximus Arifto.auctorita
centé quid& propter quid. ac per hoc demóftretur tibus muniri,fed qm vnufqüifq; gloflat cas vt vult,ideo
T.c. 23, c. priorem pafsioncm jin cius diffinitionccadit vt caufa fat fit hgc dixifIc,quibus & ratiònem primi tertnini, &c
11-poſi, me ficut eclipfis demonfirai per interpofitionem terrae,cü róné vltimi in medioru numero collocari detcndimus.
d, una.
auté dcuentum fuerit ad primâ pafsionem, illa dcmon Sicq; nihil nobis aducrfari in Arill. libris inuenium* &c.
ftrefper diffinitionéfubicéti,& pafsionis fimul. excis Quomodo caufae omncs habeantur per de
.n.intcgraf diffinitio dicens quid & Appter quid primae
pafsionis,quoniã vt infra probatur quod quid eft fubie monftrationem. Cap. 8.
&ti cft proprium propter quidrefpectu primæ pafsio / oniam autě fêtreputamus,quandoJсития саи
mis,fic auté dcmonftrandó primam paßioné principa Лат„caиje vero qиatиorfйтt,»пa qиidé, 4иog
lem locü tenet quod quid cit fubicάi, quoniàm ipfius qd erat effe,vnaaüt quibus exiflëtibus neceffe
ratione medium illud continet propter quid, quod eft eft hoc effè,altera verò j aliquidprimum mouit, quarta
altcra caufa pafsionis &c. Et hic fcnfus mihi màgis pla
aiit cui cauſa,oésista permeaiù demostratur, ci hoc.n.
ſupra.t.c.1. cet,& conformior eſt Ariſto. & S.Thom & dignior vt quod cü fit hoc, neceffe eft effe,vna quidë accepta propofi
tanto ingenio attribuatur. Conformior qdem Arito. tuone mom eft,duabus aüt adminimü,hoc verò cit,qj vnú
quoniam cxpreffe mediü ponit diffinitionem diccnté medium habeant:hoc igitur vno accepto,conclufioné me
APpter quid, S.Tho.verò tum quia ipfe idcm aflcrit gy ceffe e$t effe.Manifeftü aüt & fic propter quid ejt reëtus
Arifto.& in eodem loco.Tum quia éxprefle ita princi
pio prirni lib.vtadduçtum cft,hocdixit. Tum quia ex infemicirculo?aut quo exiftete,rett" eftefit vtiq; retius,
hoc nullum fequifin doétrina fua incóueniés,quoniam im quo.4,dimidium duorú rettorum,im quo B qu; e$t imfe
quod quid e[t fubieéti primum mcdium ponitur hoc micirculo,in quo C, quod igit 4 reétus infit ipfi C et, qui
modo.Iuxta primů aůtícníum vniformitasexpofitio e$t in fèmicirculo,caufà e$t ipfum B.hoc. m.ipfi JA £quale
nis faluari non vf,dü prima pafsio non demonltravidf eft,b caüt c ipfi B,duorùniq; retiorú dimidiú e$t, cum
ficut pofteriores,fcd imperfe&iori modo quod nó bfi igitur B fit dimidiu duorum reétorü, Ja,ipfi C ineft,boc
ſonat &c.Dignior autelt tanto viro.Tù quoniam me autê erat,in fèmicirculo re£tum effe, boc verò idem e$t
dium potifsimę demöftrationis Proprias caufas Palsio ipfi quid erat effe,eo,quodhoc ſignificat oratio.verhenim
nis in fe fic continet, & formalè quidé róne diffinitio verò &• ipfius quid erat effe,cámóftrata e$t media:Pro
nis diccntis quid, materialé aüt & cfficienté ratione φ pter quid aüt Medorü bellum fatium eſt J4thenienfibus
quid efl fubieéti, à quoin fcipfo emanat pafsio &c.Tü Φue cä bellum inferendi JAthenienfibus,quoniã in Sardes
quoniã hæc fcntétia illuftribüsdf viris conformis, The cum Eretričſibia irruerit,hoc.m.primo mouit. ſit belli,
mittio.{.Ioáni Grämatico,Aueroi,& Alberto Magno, in quo .A priores irruiffe B, Atheniêfes C.imeft itaq; B ip
quorum fcntentiâ nunq in hac materia S.Tho. impu
gnauit.Ncc dico propterea g) fm S.Tho. diffinitio fu f: !,quod efi prius irruiffe.Atheniemfibus:.ae verò ipfi B,
Bicčtı Íola non pòÍsit cé mediú:huius.n.oppofìtú:fate bellüm infèrunt.m.ijs,qui prius iniuria affecere,inest igi
mur abfolute,qiii hoc poflefieri probabitur, & confe tur ipfi quidem BJ£,quod e$t bellum inferre ijs,qui prius
quenter primus (en(usverborü S.Tho.ét acceptabitur. incgpere,hoc autem ipfi c.Atheniêfibus,prius.m. c£pere,
Quòd.n. diffinitio {ubiccti fola fit medium ad prımá medium igitur &• hic cã e$t q primo mouit. Quorumcúq;
Palsioné Probandá deducitur fic: oíscaufa ppria & ne autê caufà ipfum gratia cuius, vtpropter quid a m0ulat,
ceſlaria, pp jſuificienter & immediate res eſt pôt eſſe vt fámus fiat,propter quid domus est?vt conferuetur fù
verum & próprium mediü ad demonftrat,uc fcicndü pellex:illud quidë gratia coaualefcendi,hoc autemgratia
rcm illä.patct illa cx diffinitione ipfius [circ:quod quid zonfèruandi.propter quid ä prandio oportet deambulare
è fubiccti,é talis câ primg pafsionis fug.ergo:nninor li &-gratia cuius nihil differt : deambulatio â prandio C,
cet n9n nifi ab inepto ad philofophiâ ncgari pofsit Ap nojifupermatare cibaria,in quo B, fuigri in quo./1, imfit
bat tã tit : id cui côuenit áliqua pafsio £mi q» iplum feu igitur à prando deambulare,ei,Įuodestfacere non ſiiper
primo € APpri& fufficicns,& immcdiata câ illiüs, proba iiatare cibaria ad os vêtris,& hoc fàlubre, videtur enim
2.T.c ‫مه‬ tur quonamr(vt in 5. cap. primi df)elt id cui illa palsio
incffe ipfi deambulare, quod e$t C,ipfùm B, quod ejf nom
1nelt,& per illud inclt caetcris quibufq;, fubiectum aüt
APpriù clt id cui prima pafìio conuenit £m quod ipfum fùpernìtare cibaria, hinc aüt ine$t ipfum.A falubre,que
ieu primo, crgó fubiectü cft propria cã & mcdiü fuf igitur è caufà ipfi c, quod ipfum JM imfit,quod effgratia
ficiésad demonſtrandã propria paſsionem, & hoc eſt çuius? B quod eft nó fupernatare,hoc aüt ef veluti illius
indubiè fcntiendum proptcriltä rationé. Quod fiali ratio:.A enim ita affignabitur:propter quid autem B ipfi
quis contenderit talcm demonftrationem non eé po cimeft,quomiam hoc eft fàmari ita fe habere. Oportetau
tiisimi,memorfit qdfonetdemoniłratio potifsima & tem tranfumere orationes, critamagisfingula appare
ccffab:t contento. Si dicatur crgo eadé pifsio poterit bunt.Generationes verò èconuerfò hic,&- im caufis fecum
demonftrari duabus demonfträtionibus potilsimis. f. dummotum:ibi enim mediü oportet fieriprimum huc au
Pcr quod quid cft fubic&i folum , & per quod quid tem ipfum cextremum, vltimum vcrò ipfùm cuius gra
ett fubiecti & pafsionis, feudiffinitionem formalem & tia.cótingit autem idem & cuius gratia effe &- ex mecef
cauſalem paſsionis.Df hoc non eſſe conueniens diuer fitate vt per lucernam egredi lumè ex neceffitate etenim
iis rcipectibusfcruata identitate proprijmedij&c. di progreditur,quod minores habet partes:per maiores po
ueriis quidé refpectibus,quoniã illa in quo folum quod iros fi quidem lumé fit,eo,quodperträfit,&gratia cuius,
quid eft fubiecti affumitur,df potißimâ quia cft prima mom offendamus.J4m me ergo fi effe cótingit &- fieri com
ſimpliciter ordine compoſitions, 8 vltima reſolutio
nis,&hét ppoiitiones ſimpliciſsimas. Iita autépotiſsi tingit?quemadmodum fi tomat,cumextinguitur ignis,nec
ma df, quia aggregat in fe giia caufarum ex quibus eé necelle eftfridere ø firepere, vt pytagoreidicunt mi
paßionis dependet vt Albertus in hoc fccundo tracta marum gratia ijs qui fumt im tartaro,vt timeant.plurima
tu capituli docet diffufc.Seruari autem identitaté me verò talia fùnt,& maxime in ijs, quæ fecüdum naturam
dij oportct,quoniã demóftrationes non augentur pcr conjiituuntur &- comfiftunt,haec enim alicuius gratia fá
media,& medium in vtraqueipfum quod quid elt fu cit ipfà natura,illa verò ex neccffitate,neceffitas aüt du
biecti eft,quo obtinent reliqua p medij vim habeant, plex,haec quidem.n.fecundum naturâ & appetitum, illa
vt Albertus dicit in 7. metaphyficæ, tractatu i.ca. 12. autem vi,qu£ præter appetitum eft,quemadmodum lapis
ex inc
 I 92 Thorn. à VIo Caict.Comm.
ex neceffitate,&- fi:r£m: & deorfùsfertur, fed nom pro *
demonftrationem innotefcat& non qua!iter demon
ter eandem meceitarem.?r: #; verè, que à diféurfis nó ftratio fiat per quodlibet genus catifr, licet hoc fecun
mulla quide:n numquam d c.;i; fìnt, vt domnus aut $tatus, dum ex his quae dicuntur faciilime fumatur.non.n.pro
neq; neceirace,fedallcuius gritua, queda vcrocº i for ' pofuit Ariit.quod o£s hæ quatuor caufae demonftfant,
tuna, vt fånitts &-fålus: marine autemin #tibuftung; ,: vt fcd 9 per medium non[trantur,i.pcr defi* oaitrationé
media cognofcuntur , vnde & volens lloc declarare
contingit & fic,& a!iter, quando no;: i fortuit gencra
in caufa formali dicit.At vero ipfius quod quid erat ef- *-*?*7*
tto fit.quare fimis, quod efi bonum gratia alictius fi: aut fecaufa demonftrata eft media, conftat auicm cx prae-.
matura,t;it arte:â fortuna verò nihil gratia ali^uius fit. cedenti capitulo,g> de caufa formali feu quodquid eft,
Summa huius capituli haec eft. oftenfum eft non quornodo demonftret ; fcd quomo
concluſio. O Mnes quatuor caufae per medium monftrantur. do per dcmonltrationcm habcatur.haec clt ergo inten- *
principalis probatur à priori, qfh fcire eft caufam fcire &c. tio textus,non pofterganda. . .. ..

Caufà materialis,ideft, qüae cum fit nccefTe eft hoc ef- . Circa oftcnfioncm caufæ materialis, Moleltia Egi Annot.
fe,vt medium mon(tratur cum duabus ad minus pro , dij mihi occurrit cuius impatiens proptcrca fum, qüia
pofitioxibusvnum habcntibus mcd um: declaraturin praeceptorem tuum ablq; caufa mordet, propter quod
terminis gcneralibus A primo,C tertio,& B medio, ap ; vellein ipfum ordinate vidiflct, quod hucufq; nonfeci,
plicatis,ad rc&tum angulum in femicirculo,& mcdieta nec difpofitus fum ad facicndum vt nihil quod contra »
tem duorum rectorum &c S.Tho.dixerit abfquc refponfionc tran(iret.Duo ergo ,
Caufa formalis qüo habcatur vt medium diéìù eft. S.Tho.di£ta in hac re impti gnat primum ftipfadedu
'
Caufa efficiens , monftratur mcdia affumpta caufa ctio exépli Arift. ait.n.qd dcdu$tio illa deficit duplici- ;
prius mouête pro medio.dcclaratur in tcrminis A pri tcr. Primo quia ex ea non habetur g, angulus femicir- ;
mo,Ctcrtio, & B medio,applicatis ad bcllari Athenié culi fit rectus,nifi fiat rcéte in mediò femicirculi,& có- •
fcs,& priorem offcnfam. ` ` ` * fequenter fecundum hanc dedu&tionem non quilibet:
Caufa finalis monftratur media, af{umpto ipfo finc angulu in femicirculo cft rc&tus, quodinnuit philofo
vltimo pro primo,& fine mcdio pro mcdio, & effeétu phus & cft vcruni.Secüdo,quia non arguit angulum fe ;
pro tertio &c. declaratur in terminis A primo, B mc micirculi cfle rcctum,quia eft medicta$duorum recto
did,& C tertio applicatis ad fanari, non cminere cibos rum,fcd quia funt duae mcdictatcs vnius reéti,&c.Secü
in orc ftomachi, & ambulationem &c. Et propter cö durn dictum c(t cxpofitio illorum verborum Ariflote..
mutare rationes , & fic niagis vnaqugq; apparebit &c. , (huic autcm idcm eft quo quicquid erat efie cum hoc
differentia. fignificat ratione Scc.)Exponit cnim S.Thotn.g mo-.-
Gcncrationes cffc&tiui & fjnalis procefTus ecótrario
fiunt:declaratur, quoniam medium illius cft primum , dus demonſtrandi per cauſam materialem pót ad cau
quod fit,iftius autcm vltimurn icu tertium & primum fam formalem reduci, quoniam efle mcdium duorum ,
quod fit , & ipfum propter quid cft vltimum quod fit. re&torum pót accipi, vt ratio {ignificans quod quidcft •
fecunda có Contingit vnuin & idetn & propter quid & ex ne rccii anguli.Obftat cótra hoc, quia pars quantitatiua,
‫إ‬c ‫هتانا‬. ceſsitatc elle. de claratur exemplariter in diffuſione lu qualis cit medietas noniugrcditur diffinitionem, vt pa τις 34.
minis pcr pcllcm & in tonitruo &c. tct in 7.metaphyficæ non enim debet diffiniri angulus
rertia con Plurima funt hmói,& maxime in naturalibus.decla rcctus, quia ett medietus duorum re6torum , fed quo
cluſio. niam c!t conititutus ex linea reéta &c.
ratur duplici diftin&tione,prin.a cft eorü,quæ funt à na '
tura,alia funt proptcr hoc,alia cx nccefsitate,& horum : Ad primum eorum quae obijciuntur contra primü
alia ex necefsitate materiae,vt lapidis dcfcenfus,a!ia ex • df JP S.Tho. non intcndebat hic docere geomctriam, ,
-

necefsitatcagcntis,vt lapidis afccnfus.Secunda eft.Eo qiii prgfentis nó cft negotij,& idco non aflumpfit pro
rum quæ fiunt ab intcll:gcntia,alia funt proptcr finem uinciam probãdi 9y quilibet angulus in fcmicirculo fit
8 nő à fortuna, ncc cx ncccfsitate vt domus & effigics rc&tus.fat. n.fuit 9 oftendcrct g angulus in femicircu
alia funt à fortuna,vt få nitas & falus &c. . · -
lo fit rcctus. Ariſto. n.quem exponebat non adducitin
Finis bonus cli proptcr qué aliquid fit à natura, aut . exemplum nifi 9 angulus in fcmicirculo eft rc&us&c.
ab artc,& non à fertuna,decla atur, quoniano maximc . Ad aliud df, 9 probatio illa procedit cx hoc quod
apparct finis in qniv -£unquc fic, & aiitcr contingit angulus ſemicirculi eſt medietas duorü rcctorum non
fieri,& non à fortuna fi;r, & c. £ m fcnfum arguentis,quia,!. totus ille angulus cxcedit
iu duplo à duobus recti», fedfm fubtiliorcm fenfum,
Series autem hæc eft. quia.f.angulus illc conftat ex medietatibus duorum re
Cv M dcclarauit quomodo quod quid cft ad demon Čtorum, qm conſtatex angulis acutis duoru triangulo
ftrationem fe habeat & pcr illam nofcatur,intcndit de • rú.angulus.n.acutus vnius trianguli et medietas vnius
clararc quomodo proptcr quid,pcr illa *n habeatur, & recti, cui a qualet, cum reliquo angulo acuto eiuſdem
quoniam propter quºd (ccundum caufarum gcncra di triãguli, & fimiliter angulus acutus alterius triãguli eft
ftribuitur,doccrc vult quomodo quodlibet genus cau medietas alteriusrcoti, cui aequiualet ci reliquo acuto
fae per demonftrationem habeatur,& duo facit. primo cuufdé trianguli. Et hæc eft vera demonttratio ex caufa,
intentum vniucrfalitcr proponit & probat in principa materiali, qfh demonftraf angulus femicirculi rc&tus
li conclufiore & {ubiungit declarationcm íccundum cx hoc, 9 conftat cx mcdictatibus duorum re£torum
quamlibct caufam, addk ns diffct entiam inter eflc£tiuü tanquam cx partibus, & hoc fit manifeftum, protraéta
proccfum & finalcm. Sccundo docct quod ct rcfpe li nea pcrpcndiculari in mcdio angulo ipfius fcmicircu
du vnius, poffunt haberi perdemonltritionem diuer li,vt Patctin figura formata à S. Tho.Ví arguens nó re
ía: caufe. in fecunda conclufions : & dcclarat qualiter ćte.dcducit rationé S.Tho.& ideo nó ë mirú {$ errauit.
hoc inu niatur in naturalibus & intellectualibus, in ter Ad id verò quod obijcitur contra£m dictum, df pri
tia côclufionc, fubiü&to corrclatio cxcludente fortuita mo qº cxépla ponimus non p ita fit,fed vt additcentes
ab habentibus caufam finalcm. -

intclligant:doccre volcbat Arift.g” cã materialis potett

Annot. Circa principalcm conclufionem. Aduerte quod ex
illa habctur intentio Arift.in hoc cap.quam non âduer
tcrc occafio videtur fuific tanti laboris aflumpti ab
alijs circa proccfium caufg finalis,vt ibi gicctur. Habe
tui (iquidcm ex hoc ipfo cxordio capituli , çp intentio
tua cit declara: e qualiter quodlibet genus cauſa per
reduci ad qd gdeft,co q pöt dari derediffinitio fum
pta cx caufa materiali.Talis.n.diffinitio ad quod quid
c!t pertinet.& ex caufa materiali vim habet. Et ideo S.
Tho.cxemplariter locutus fic expofuit. Dicitur [ecun
do y licet huiufmodi matcrialia nó admittuntur ad q,
quid sit fimplicitcr, admittuntur tamen ad quod quá
elt fic,
 In Poſter.Analyt. Ariſt. I93
* * eft fic,ideft (ecundum materiam,(eu matcrialitcr confi cendo g-ly:plurima aút &c.coniungitur cum conclu
deratum, lakem rcdu&iue, & hoc fufficit intentioni S. ſione precedente, 8 diſtinctionesſeorſum ſequuntur
Tho.qui dixit, quòd effe medium duorum reétorum vt patet ex eis in quibus habeat locum oltenlio caufae
potelfaccipivträtio re&i anguli, & non dixit, quòd finális folius,& in quibus materialisfolius,& in quibus
hoc fit ratio recti anguli. vtriufquc,& in quibus nullius. Et huic propolito om
Ann0t« 1. Circa oftenfioné`caufae finalis. Notandü eft quod, à nes diſtinčtiones conſtructiue deſeruiunt &c.
diccntibus Ariftot.oftendereqüo fit demen[tratio fm
caufam finalè, extorqueriquodammodo textum opor De differentia ipfius propter quid, in his »
tet,& fuperfluitatem in eo confiteri, qín demonſtratio quae fiunt fimul vél non fimul: circulariter
oräinatâ ab Arifto.non affumit mediüm q> fit caufafi vel non circulariter ; femper, vel frcqucn
nalis,quare praedicatum conclufionis infitÍubiećto, fed [RCI • Сар. і І.
cau(am etfiêienté:& qm abillo vcrbo (quæ igitur cau
fa &c.vſq;adly generationes&c.)non facile exponi證 Jrdem autem caufà eft js,quæ fiunt & fattis , &
teft íerie$ textu$, iuxta iilum fenfum nifi inculcan O,
vcl&c.Ampliusquisnon arguet Ariſt.inſufficientia,ſi
E. futuris,qu* efi &• j* quæ junt:mediü.n. e$t £auß
prgterqüä quod ij&uidem quæ funt , quæ eft, ijs
intcndit tradereqüo fiatdeihonftratio per cám finale: verò,quæ fiunt, quæ fit:fatii: autem fačta,&fututis fu
ab ipfo nanq;in fècûdo phyficorü traditur modus d$- tura;ít propter quidfa&us fuit defeëius,qugniamfatta
möftrandi pcr illâ,qui hoc in loco,rccitetur,& tfi fecú fuit ter;a ih medio.fit autem,qj fit,erit verò, qiú erit in
dum illâ viâm, hic e(t proprius locus,vbi determ;nari Imedio;e$t aüt,qim e$t. Juid e$t cristallus? accipiaturvti
debcat modus demon(trandi per caufam finale.Dicen que quðde aqua congelatataquan quo c,cógilatum im
T.6.14 dú ergo cft iuxta fuperius diéîa, g) intentioArjft,eftge quo a caufàniedia in quo B, defeäus calidi omnino:in
clarafé qüo p demönßrationéirinotefcit caufafinalis;
, & q, doçet à haberi, qiì termini fic ordinanf, quod id. iji iiaqueÅ.ipfi c,huiè autem congelatum; effe ,44e£
in quoJ£,fit autemcryſtallus,cum fit B: fatium eft autē
quöd habetur pro fine,fit primú,& cffe£tus cuiusqua faíto,erit autem futuro:fic igitur eft caufa,& cuius ca*
rimus caulam finalé,fitvltimú,& alumitur promedio fa fimulfiunt,quâdofiunt,zy funt,qhfint, 29 in ** фиod
quod eft vcremediâ,caufà.f.& ratio, 9 primùinfit vlti
rho.apparet.n.tunc, q illud mediü eíïcäufa finalis n9n fiâum fuit,& in futuro confimiliter.Inbis уero, 4ие
q, priíüinfit vltimidi,fedipfiusvltimi,& 9 Primum fit λήuifìt,an
moáum videtür
hefùnt in continuo tempore? quemad
nobis alias aliorü caufas effe,ipfius qui
&aùfa finalis mcdij&c.Et hocmanifefte patet exemplo
& verbis textus, qih in tcxtu proponitur q: quaeratur demfafiifa£tam alteram,&futuri alteramfuturam,&-
propter quidambülationis póti cœnam,& finistePuta ipfiüs fieri,fi quidprius faéfumfuit.Est »tique à poste
iurianitás,& mcdium affuihitur non eminere cib9sit £ìs fá£tofjllogifihus,principium autem & quorum ipß
oreftomaćhi.hoc.n.eft vere mediûinter ambulationé fa£ta,quare & in ijs qu£ fiunt confimiliterà priori verò
& ſanitaté, & eſt cauſa & ratio q ambulatioſitfana. „on ji , vt quoniám hoc faétumfuit,quia boc po$teri*
iExtaliaritácmonftratione habetür, q> non eminentia fi£tum fuit,&: in futurum confimiliter: neque.n.indefi
Ki5,ex hoc, q, eft caufa 9 fanitasinfit
finsproximus'ambulationis,& q fanitasambulationis£
eft finis non niti,neque definiti erit temporis,quare quoniam hoc ve
: - > 2 è <mihcntiae cibi,& confequentefambulationis,& huic ,um e$ídicere fa£fum fuiffe: boc autem e$t verum, dicere
intento dcferuíuntillaverba Ariftotelisfupradištº, fi fiâumfuiffe po$terius,in intermedio namquefal/um erit
ait(Quae igitur caufaeftin C 9 A fit ProPte; quid eft) 7icereboc íam altero fa£to.Eadem autemratio &-im fu
turo:neque quoniam hoc faííum fuit , hgc erit: mediums
jÂùafiiialis eft ipfius
nõ [upercminere ambuftionis;&
cibos,hocaũt hæc fitambula
cít,tiẹutilh4: B 9 <{t enim coisgehitum oportet effè,fùêtorum fastum,& futu
ôôïí ratio,(icut finiscft r6efficiés&c.A.n,i.
eiusquodeft ad fincm,"£l ,orum fìurum, eorum quæfiunt quodfit. enti;m ensi4
íítis.f.fanitatis,ratio,ficut fanita: de
ambulationeficinonítrabitur,qfm rá mediu*finis# ef. Jerá qüodfuit,& id quòd erit non coutingit effè co'§*
ìiumi.limpliua neque indefinitum götingit efferet?*
Ęóftrat vltimü finé &ç.propter quid aüt B eft intermedium;,neque definitum, falfum enim £rit dicer*
Êêïíçìutafinalis propter quâ hö fuperemipere ineß intermedio. confideraiidum autem quideftipfum £o***-
âïíôïtioni, cft,qfh fioc eft,tanari ficfehabere.i.qà nuü, vt po$t ipfimfaíiumeffe,ipfumfieri fit in rebus,an
non fupereminerc ad fanitaté ducit &c.& fubdit. opor manifefìum eíi , quod non eft contiguum fatto quodfit,
tetaitcò mutarerónes&c. quaſi dicat, non mirerisſi neq; enim fa£ium faiio:termini man4; funt & indiwidut.
fic ofenditur caufà finalis.f.faciendo ipſam Priműter quemadmodum igitur neque punfiaJunt fibijnuicem con
minú&
<ii faéiafincmintermediů,
cómutatione rónum mcdú,&
modo effeáum
di$t? .Í\vtvitimú
mediú iigua, neque faëia,ambo enim indiuiduafunt neque vti
afpiciatur vt propter quid vltimi,& Pfimü V PP quid que quodfit fatto propteridem.namquod fit, diuifibile
ëł fatum autemihdiuifibile:quemadmodum g* linea
medij, magis vnâqggquc caufa diftinéte apparcbit &c.
'£ζηάφῖextus cöiiér videritur incorrc£tiinillisylti ÂÃÄuntiumfehabet, ita quoà fit adfaffum:infig*enim
infinita fa£ia in eo quodfit: magis autem manifeste in
mi elementis.pp quidaut Beſtin C, &c.habentenim vniuerfàlibus demótu oportet dici de bis. De eo igitur
ropter qdaűt Ā eſt in Cg, ex eo vitiofum deprehen quod eß quomodo,cum generatio confequent?'fit, fe ha
*3itür,quia iam in fuperiori linea dixerat,caufam quare
Ἀíôçft,ligendum cft ergo. pp quid aüt BeftinC.8c beat medium quod eß caufa,in tantum accept*ſit: me
fiéìaberâliâ tranflatio,& íic exponit Boctius &c: ... ceffè eft.n.&§ in his medium &rprimum immediata eſſe,
Τάζertiâ
rendum elt 9conc!ufioncm & contenta in ea.[erie:
(i faterivolumu*vt&textu: Aduerin
v: 4 fa£tumfuit,quoniam cfääumfuit,poflerius aüt B
fa£iumfùit:prius äüt J4 principium aüt C;eo quòdproxi
inuare vidci p..lia diftinctioncs,d;e in literaţiu! mius ipfius nüc eft,quod èst principium temporis,C verò
íôùíát tertig öclufioni, oportct intelligere quôd pri fa&um ejî,fi Dfaäü eít,cü igitur D fit,neceffe eji J4f3
maditincto ex extremis det intelligere medium, er áum effe,cáufà autem e$t c,eum.n.Dfúém cfi, necelje
άζῆinatera a!iaficit proptcr finé & alia ex Asc£fsita » e$i c fääum effe,cautemfaito meceffe est Pri!*•4factù
te, multaintermediaficit, propterytrunq;&çlecun fuje. Ita »ero accipientimediиm,štabitur alicubi in im
dātit diftin&tio pofita fit magis adfeparangūsa 'luar ‘mediatum,anſºmper extra cadet propter infinitum?non
Íì habent vtrafq; nccefsitatë magis § ad oftédcndí, enim e$t contigiüm fifum fiífo , quemadmodun di
siquit sũtvclletícparare hac,forte nó malc facerct,di Tho.de Vio.in Poft. N &um
 I Q4 Thom.à Vio Caiet. Comm.
£tum fuit,fcdincipere tamë neceffe eft â medio & ab ip
fo müc primo.Similiter aüt & in ipfò erit:fi.n.verum e$t
dicere,quòd erit D,neceffeprias uerù dicere quòd J4 erit:
huius aüt caufà ipfùm C. fi.m. D erit, prius ipfùm C erit,
fi verò cerit prius ipfum.A erit:fimiliteraüt infinita eft
Jettio & in his nom.m.ſunt futura contiguainterſe, prin
cipium verò &• in his immediatü accipiendum e$t. Se ha
bet aüt fic in operibus,fì fatfa eít domus,neceffè e$t inci
fòrfuiffe lapides, &-fačtum fuiffè hoc propter quid:quo
miam neceffe effundamentum faéìumfuiffè,fi quidem &-
domus fatiafuit: ß verò fundamentum eft,prius lapides
fatios fuiffe neceffe eft.Rurfus fi erit domus,confimiliter
prius erunt lapides(móftratur autem per medium fimili
ter)erit.n.fundamëtum priuseyQuoniam autem videmus
in ijs,quæ fiunt circulo generationem quandam effe,com
tingit hoc eſſe,ſiquidem ſequantur ſeinuicem medium &
extrema:in his.n.ipſum conuertere eſt: möftratum verô
eft boc imprimis, quòd conuertumtur conclufiomes, quod
autem circulo hoc eft,in operibus aüt apparet fic,made
faéia terrameceffe eft vaporem fieri,hoc autem faíto mu
bem,hoc autem fa&o aquam,hoc autem fatio neceße eft
madefa£tam effe terram.hoc aüt erat, quod à principio,
quare circulo circuiuit,vmo.m.ipforum quocumque exiftè
te,alterum eft,& illo,aliud,&- hoc primum.Sunt autem
monnulla quidem,quæ fiunt vmiuerfaliter, namque & fem
per & in omni,aut ficfe habent,aut fiunt,alia verò fem
per quidem mom, vt plurimum autem, vt mom omnis ho
imomafculus barbam emittit,fed vt plurimum. Talium
itaque neceffeeft & medium »t plurimum effe,fi enim.4
de Bvniuerſaliterpredicatur,6-hoc de cyniuerſaliter,
neceffe eft.4 de cfemper &- um omniprædicari,hoc emim
eft vniuerfale & in omni & femper, fedfupponebatur
Faétum effe non eft continuum cú fieri, nec alio fa 3. cóclufo.
êto effe. probafprimo fecunda pars, qih funt termini,
& atomi,declaratur,qfh funt indiuidualia ficut pun&a
que cótinua nó funt.fccundo probatur prima párspro
pter idé,qí ipfum fieri de diuifibile, & nó pót conti
nuü effe cü indiuifibili, fed infinita taliü inäiuifibiliú
in eo funt,dcclaratur ex fimilitudine lineæ adpüátum.
Caufa media fehabct cum eo quod cófeqüenter fit
vt de factum eſſe diëtù eſt.Declaratur,qin neceſſe eſt in 4 cỏclufo.
his,quæ confequenter fiunt, medium & primum fine reſponfiua .
medio c(Te,quodfaluaturà pofteriori arguendo fic,im
terminis praetcritis à priori faéìaC mediö& D poftre
moineſſendo,Primoaüt in ſyllogizando.Tuncinprin
cipium & caufa media per quã ex D infertur A eft C
qfh prQximum eft ipfi fiüc quod eft principium tcin
poris.fine mcdio aüt feu immcdiationie, licet obftet q»
fa&um faéto continuum non e(t, quia infinitantur,&
propter hoc videatur accipiendo fa&a pro medijs nun
quam perueniri ad immediatum quod tfi non obftat,
fed neccfse clt incipereà medio & nuncprimo,& fimi
liter per omnia habet in tcrminis eifdcm futuris,& dc -
-- a
claratur exemplo in artificio domus.
In his,quae fiunt£m circular# generationé,cótingit f. cóclufio.
hoc e(Ie,vt.f.circulariter in eis fumat mediü,fi vere ihe
diº & terminiadinuice conſequétur probatur, qin cir
culo demonftrare eft cóuerfim demonftrare, in huiuf
modi aút & terminos necefle eft conuerti,& conclufio
nes ex talibus terminis in prioribus oftenfum cft con
uerti.dcclaratur deinde in opcribus naturae,terra.f.de
pluta, vtpotc nube,& iterú terra depluta, declarat dc
múincipicndo à quouis eorü, qfh vndecunq; incipias,
ad illud nece{sitas generationis & illationis redit &c.
Qugdam funt qug fiunt vniuerfalitcr,vt ea quæ fem
per & in omni,aut fic fe habent aut fiunt. >

plurimum: neceffe eft igitur & medium vt plùrimum ef
Te quodeft,im quo Bierunt igitur & eorum, quæ vt pluri
mum,principia immediata, quæcumque vt plurimum ita
funt,aut fiunt. Quomodo igitur ipfùm quid eft in defini
tiones aßignatur, &• quomodo demomffratio aut defini
tio eftipfius,aut mom eft,diífumeft prius.
Summa huius capituli haec eft
1. cỏclu0o.
C fmfubf
Aufa in his,quæ fiunt,& fa&is,& futuris,efteadem
tantiam,quae vere eft in his quæ funt. pro
batur,quoniam caufa áffumptain medium in his, quae
funt cft,&in his quæfiunt fit, & infa&isfa&a,& futu
risfutura eft,declaraturprimo in eclipfi, & interpofi
tione terræ fecundo in cryſtallo.i.aqua dentata ex defe
&u caloris,& ordinatur in terminisA primo, C tertio
& B mediò addenfatum, aquam , & defe&um caloris
applicátis.probatur deinde, quoniam caufam &.cuius
器 caufa,(imul fiunt cum fiant, funt cum fint &c.
q6 princi Vtrum cum cau(a & cffectus non fimul funt, fint in
pal. continuo tempore. º **
*. cãclufio: Syllogifmu$in huiufmodi quæ non funt fimul, cftà
႕ိ faćłowelfieri, ad 蠶 non à prioriad po
erius,tamin prşterito,quàmin futur9.probatur Pri
mofecunda párs.f. q) nohàpriori, qâ fiueponantur
comitari fe éxtremâ per determinatum tempus, fiue
er indeterminatum, nec exfactum effe prioripót in
器 effepofterius,pofter
qfh in medio tempore inter
duofa&a efle,falfum crit, iusfaáú.effe afferere,
nec cxfa&umicffcpötinferri fore.probatur duplicitcr.
Primo quoniam medium fimul genitum oportet effe
cum co, cuius eft medium. cfleaütem & futurum cffe
non funt fimul genita. Secundo quoniam nec finitum
nec infinitum contingit efle tempus medium intcrfa
&um,&id quod futurum infertur, mcnfuranslyerit,
quoniam in mediofàlfum eritafferere. vere eft res caufans, efsc fimul cum eo cuius eft caùfa,
propoſitio speculandum eft igitur quid elt contingcns,yt poft & fieri cum fit&c. vt patet de arte & artificiato , &
vel qugftio. idqüod fa&um cflc fic fieri in rebus.
Quaedam verò fiunt ficut frequentcr, vt g, homo Diuifio.
mafculus habcat barbam.
In his qu; vt frequenter fiunt,necefsc eft medium&
immediatum principiumvt frequenter,non vtvniuer 6. cóclufio.
faliter cflc:probatur,quoniam fimedium vniuerfaliter
eſſet, concluſiovniuerſaliter & nó vt frequenter eſſet,
quod cft contrahypothefim,declaratur in terminis A
primo,C tcrtio,& B medio.
Series autem hæc eft.
Oftenfa diuerfitate caufa feu pp gd , attenta penes
diuerfum genus caufalitatis, intefidit in hoc capitulo
diuerfitatém ipfius pp quid declarare, £m reliqüas di
ftinétiones faciente$ dfiàm quo ad afsumèda media in
dcmőftraétionibus. f. fimul & nő fimul,circulariter,&
nõ circulariter,sếper & frcquếter:& quatuor facit.Prị
movnica cécluſionedeclarat qiāo aſsumédiſit pp qd.
«qí'caufa & effe&us fimul funt:fecüdo determinat qüo
afIumendü fit,qfi nó funt fimul, mouendo vnã quæftio
né & eâ ſoluendotribus concluſionibus, quarû prima
modú arguédi tägit.fecunda cótinuitaté.tertia refpon
fiua cft principali intéto per quaeftionem.tertio qüoin
his que circulariter generantur pp qd fumendum fit
infinuât conclufione quinta.quaftöifi his quæ fiunt fre
quenter qüo propter quid fumatur oftendit conclufio
ne fcxta præfinittens corum quæ fiunt diuifionem.
Circa primâ cóclufioné & totum cap.primo decla
randum occurrít qd caufenomine intelligaf.Caufa fi fæ Quid cau
quidëtria importât,réilli,quæ eft caufa,& caufalitaté,
nomine.
qua rcsilla caufat,ốc relationề ad caufatum. Nec parui
refert qd horum accipiafin propofito.Siquisaüt dili
· géterintueatur proceſſum textus,videbit q cauſæ no
mine hic nonintclligitrcs illa,quæ e(tcaufà,qfh vhiuer
faliter verù non cft,vere caufam hoc modo,i.rem, quae
wniuerlaliter in agótibus phyſicis,uccdiuiſiones cauſe
- hic
 In Poſter.Analyt, Ariſt.
hic fa&tae locum baberét,vt in proceffu apparebit.Nec non:nunc aűt cxdičtisliquet,q nő de recaufante, fed.
minus perfpicuc videbit, g) caufae nomine relatio hic dc câ formalitcr loqmur,& fimiiiitcr de cffcctu, & pro
non intelligai,qm de câloquimur,vt cauſat effectù.re pterca fenfus diuifionis vndiq; clarus e(t.Qualitas verò,
latio aüt cáufae nec effcétum, nec effc&tu* relationem huius diuifionis, quoad hoc tih nunc infpicicnda cft, ,
-
cau[at,vt ir pwft praedicamcntisdí.wñ rcliquum elt, 9» 9.ſ.mébra diuiſioris duiſiróné non equalitcr ſapiút.
caufae nomifie, çaufalitas feu operatio ipfius intclliga Cấ nanq; đ fitnuleft cũ cffcétu,verc cấ cít, vt fupra di
tur,feu res fub caufalitate,& merito, quia nomina for
maliterfumenda funt,prolata prefcntim a táto philofo
pho. caufae aüt nomefi nec rem ncc relationé fórmali
ter importat,fcd caufalitatem, quod ex duobus liquet.
Primo cx hoc geius abftra&um caufalitas e(t,& confe
quenter ficut albù purâalbediné,ita, cá puram caufali
taté fignifiat.Scdo cx hoc q» ca, j caufi$ fermone for
mali aitribuunfà philofopfis,de çaufalitatibus oportet
& fufficit verificări. vtpote q că diftinguitin caufam
in aétu,& caufam in potétia,& q finus é çã caufarü &c.
Cü igit caufam audiés nominari formaliter nomé con
téplare,& caufalitaté ipfam cófiderás clarioré habcbis
ad vü ad dicta penetiäda:& qdf di&tù c(t dc cä, intelligé
dum cft proportionalitcr de effectus, feu caufati noie.
In his quae fiunt & fa&is,& futuris,quomodo eadem fit cau
fa fecundam fubftantiam.
C Irca eandem primam conclufioncm in particulari
2 aduertenda funt duo.Primum eft(ly eadé fm fub
ftantiavm ) pöt. n. dupliciter accipi caufam cfle eandcm
fccundum (ubftãtiam. Vno modo accipicndo fubftan
tiam,vt diftinguitur contra sccidens, & hoc modo cau
fa df cadcm fecundum fubftantiâ, quae cft eadé quò ad; fcco inftanti,vno termino continuantc vtrunq;. Jgia
rem jcaufat,licet non fit cadé quoad accidcntiä.i.ope
rationé:ficut dicimusq> multorum filiorum ex eodem
patre eft eadé caufa fecundü fubftätiâ, licct non cadein
វ្នំ hic fenfus iam exclufus cft, qiii dc caufa
ormaliter & non materialiter ſermo cſt: & vltra hoc
oportet chimcrizare ad fàluandâ hâc conclufioné,ecli
pfis nanq; futuræ & 5teritae, qüo eadé ci erit hoc mo
do.Scdo ergo modo pót intclligi accipiédo fubflantiâ,
vt diftinguitur contra accidentálc,vt fic illorum cau(a
dicatur eadé, quae ett cadem quo ad fub(tantialia & fcu
formalia, licct non fit cadcm quod ad accidentalia, hic.
fenfus eft intcntus ab Arif.oportet. n. corundé effe&tus,
fm fpeciem, differčtium tantú penes eflc ficri fuifle &
fore,ºffe caufas caf3cm £m fpcciem,differentes propor
tionaliter Pcnes cffe & fieri &c.(vt patet in cxcmplis in
litera Pofitis)eclipfis.n.praeteritg cáeft interpofitio ter
ræ prætcrita, & futurae futura, confiat aút gomnes in
tcrpofiti9nçs cædéfunt quoad fubftantialía, qihoium
eadékft diffinitio,licet nő fint egdéfin numerű,& acci
dentia ဖ္ရစ္ရပ္ရပ္ရပ္တုိ့ဖ္ရင္ဆိုႏိုင္ဆို
fore.Secundum eft(ly
quae vere cft in his quæ funt.)Notanter.n,Arift.addiííy
vcre, non.n.vult 9 jcunQ; caufa c(t cá efie rci, φ illa ea
dcm fm fubftãtiã fit cá ficri eiufdé&c. qih hoç aperte,
falfum £ft, vt patct in caufis rcmotis & Éartialibüs, (cd
yult 9 illa quae vcrc cft caufì eße rci, fit i!la quæ cadcm
fecundum fubftantiam elt cá ficri,& fore &c.quæ aüt
fit vere caufa cérci, metaphyfici negocij cft difcutcrc,
Annot.
Pro nunc fufficiat quòd eft íufficiens & propria caufâ.
Circa Primam quæftionem noianda funfquatuor.f.
diuifio,qualitas diuifionis,titulus, & cã.infinüat in pri
mjs Ariftote, moucndo hanc quaeftioncm diuifioném
tale,caufarum quædã tunt fimul cüfuis cffcétibus, quæ
dä non funt fimul,primæ funt,quas in præcedenti con
cluſione tra tauimus,ſecide ſunt,de quibus modò tra
&tare intcndimus:huius aüt diuifionis fcnfus cx dictis fa
A cilc Percipi pót,qfn cx partely fimul, nulla obfcuritas
inucnitur, còſtat nang; 9 de ſimultate teporis ſermo
çft,& 9 fimul temp9fc diçunt illa,quæ funt coaequeua.
Talia.n.ſunt qugeodé tepore menſuritur. Ex parte au
té(ly caufarum)àn,b guitas , que oriri poterat lam lo
cum nó habct, poterat.n. dubitari an pcr ittã diuifioné
ii,tédaf, 9 res caufans qñq;é linul cü cfte3tu,& qñq;
195
xit Arif. & neceflarıo infcrt effeétüvt dicet hic:<ä aüt,
q nô fimulcft cũ effeStu,nccvcrc cấ cft, nccnccefỉario
infcit efleétü, fcd occafionisvcl mcdijvel partialis vel
caufae rcmotæ fcu alicuius hmói róncm habet, & ideo ,
non cft mirü finon c(t fimul cum eo cuius cft ci, & fic.
patcnt duo prima. Ad tituli aüt euidétiâ fcire oportet,
9 aliqua cflc in continuo tépore nihil aliud cit á dura,
tiones corű còicurcin termino côi,[iuc extrinfeco [i.
uc itrinfcco eis, ita q vnümct infläs fit finis durationis
vnius,& principiù durationis alterius. Dixi liuc cxtrin
feco fiue ಕ್ಗ qih duobus modis cótingit aliqua
eſſe in tépore côtinuo, qugdin.ſucceſsiuä cötinuatio
né habét in feipfis.i.quia aliquid fui cótinuat ea vt pars
prior & po(teiior eiüfdé,mótus continuai,& fimiliter
pars épors, &lta haben: terminü cÖem nirnlecum
.f.nutátum cílevelinítás. Quadá verð in fcipfis quidě,
difcontinua funt,& nó copulant ab aliquo fui,commu
nc vtriq;habent tfi fc, fic confequenter J* idetn inltans.
cft finis durationis prioris, & principiù duration:s po
fterioris vt motus löcalis,& febris qfiq; vcl quicunque
alijduo motus vt dicitar.8.Phyſico & ilta habcntvnu
terminum communé extrinfecum,qfn vtuntur extrin
ergo ea,qug nö fimul feu codem tempore lunt,contin
git continuari fccundum tempus,& contingit non fibi
fuccedcrc in tempore continüo,{cd mora intcllect;ua,
& continuari ſm tºs pluribus mod's contingit, idco
Arift. vocabulo cöi ad vtrunq; modü vfus,quae(iuitam
caufa & cffe&tus,quae non (imul funt , fint ut continuo
tcmporc,& nó fiñfl:citer,an habeant continuitatctm.
Cauſa aut quaeſtionis motº non eſì vtipſa diſcutiatur,
abfolute,qiii logicg facultatis hoc non elt,ied vt coulq;
vcntilcí qüo infiotç{cat, qüo proptcr quid dcmonftra
tor accipère pofsit in hüiufmôdi,qrh in his fpccialis dif
ficultas eſt in accipiendo proptcr quid,vt cx ratione S.
Tho.declarabitur,propter qüod Ariftot.in textu nun
quam formaliter réfpóndet huic quaeltioni,fcd ftatim .
ad modum (yllogizándi in huiufmodi fc transfcrt,&
ea dc huc quæftioiic dicit,qug fupradictæ intentioni nc
ccflaria credidit. -
* Circa ſecundi concluſionéaduertenda ſunt duo. Pri
Atanot.
mum cit ºp Ariſt.volens determinare queſtionein no
tam in ordinc ad demonftrarionem, qni hmói caufa &
effeétus non fimul exiftentcs, vt infcrius patcbit,fe ha
bent ficut duo facta cé vel ficut factum eé, & ficri &c.
ideo inchoauit à modo demóftrandi,qui inucis;tur 1n
ter ficri & facta cfle &c. Ex his.n.dicciido lcu applican
do dicta ad propofitum facile patebit,quo Proptcr qd
{umendum fit in hmói caufis.Secundum elt, φ in cou
clu(ione ifta,loquamur defieri & factum cile forinaii
ter & non materialiter.i.de ficri, vs fieri elt in cói, non
tale fieri,& fimiliter de fa&tum cffe, vt fic in cói, & non
dc tali factum cfle,ficut & in phyficis fcrmo clt de mo
tu formaliter, vt motus clt,'&'non vt in tali vel in tali
ſubiecto,velà tali cauſa &c. Notandua ai teſt hoc di
ligenter& femper hic prae oculis habcndum,quoniam
apparebit qñque falſa eſle, quae dicentur recurrentibus
ad excmpla particularia proptcr hoc, quia accipiuntur
ficri,& factúm efle,vtfufitab agente iotuliibilitcr & re
gulariter vel necefiario &c. vt puta fi fol ortus clt hora
12. occidit 24. & huiu{modi, hæc enim omnia fcrmo
formalis de ficri & fa&tum cflc difloluit.& oftcndit non
eſſe contra concluſionem poſitam.
Circa rationes addu&tus ad probandam fecundam А mи ot.
conclutionéaducttendú eit prino, P Arift.reduct ta
Thc.dc Vio.in Poít. N 2. с1t с
 Thom.à Vio Caiet. Comm.
cite omnes modos argcédiâ priori, in huiufmodifieri to aüt videmus, q, ftatim non fequit pofterius effc qiia
& fa&tum cfle adduós, dum il'os tantú excludit. Cü.n. falfum eft dicere,in tépore medióillud efle.ergo nöctt
multis modis arguerc contingat,fiucbenc fiue male,in neceſſarium ex priori ipſum fore,&ſic necdetermina
hmớiàPrioriad poſtcrius.ſ. à priorifieri ad potterius tü,nec determinatü cóntingit ponere t5s medium, in
fieri,& à priori fieri ad poſterius factum eſſe,& à priori cuius tcrmino neceffario i!lud poftcrius fit cx priori.Si
factum eſle ad poſterius factum eſle, & à priori factum aútfecundo modo intelligaturiquia faifum etin tem
eflc ad pofteriùs fieri, & à nunc faétum cffc adforc&c. Po e rncdio dicereii'uderit,vis pròbation:s ftat in hoc,
duos tängcns Arift.omncs cxclufit. Tetigit aüt augmé tp cx priori ncccfìario inferentcPofterius,{cquitur cõ
tum à priori factum eſle poſterius factum eſſe, & à nûc clu{ìo nó qúalitcrcùq; vcra,fcd ñcccfsario vćra,{bante
facticſcad fore & merito,qm ſilicet arguerc in himói antecedcntis vcritate: in propofito aüt,licet contingat
a priori, aut concludetur fuum fimilc pofterius aut dif ipfum cófcquens cfsc verum, nö tfi ncccfsario infertur
fimilc, fimilia funt duo faéta cfle, difsimilia funt faétü
verum,quoniam contingit ipfum efse falfum,ftante.n.
effe & fore.Si ncutro iftorum modorum argumcntum ! 9 A factum fit,eucnirepőt,q Bpott tps fit,& cuenire
tenet palam effe, q, non oportct amplius folicitari, & pót q> non fit, & propterea non eft necefsaria illatio A
fic patet proceflus.Vis autcm ratignis probantis Pri factum e[t, ergo Bcrit£m quodcunq; tÉs fiuc certum,
mú membrú.Í.qp non põt ex priori faćtum effe conclu fiuefnccrtum.contingit.p.faltum eße dicere q, erit &
di poſterius factum eſſe conſiſtitin hoc,q prius infcres confequenterfalíum cit fimpliciter, in medio tempo
ncºcſario ſuum poſterius, infertillud ſimpliciter, & re diccre,crit fub rationc cófcqucntis,qfhdicereipfum
propterca fi priusfactú efecócluderet poterius, opor fic eft dicere crit neccfsario,& hæc vidétur mcns Arift.
tet φ fcmpér ad prius factum cffe feqüatur pofterius C 1 R ca vcrba illu. Speculandü igitur.Aducrtendú Annot.
factúm cflè,ita qyàffirmatioprioris, nullo tcmporc ftct cft preptcr obfcuritatem magnä hüius capituli quòd
cum ncgatione poftcrioris. Àliter illatio nö eflet necef diuerfimode ab illuftribus expofitoribus cxponufitur.
ſaria.hocaútfaluari non poteſtinferendo poſterius fa Auerrois nanq; & Boetius,tanijqönem circa dicta ex
cum effe ex priori factufh efle, qfh inter quælibet duo ortam itıducunt, quia.n.dictum eft gp expriori in his,
facta cffe cft ijs mediú, in quo vcra eft affirmatio prio qu= nó {imul funt þo{terius ncccfšario nó{equitur,in
ris,& falfa affirmatio pofterioris, nec refert fi inter ifta quirendü eft,quare in rebus cernitur, q, fine intermif
duo facta efle,ponaturtfis determinatum,fiuc deterini fione poft factum vnius fequit fieri altérius,& Boctius
natü cffc,qualitercüq;.n.ponat,femper oportet efle ali quidé vult hãcinquifitione tactam cfsc ab Arift. fed [ta
quodtjs medium inter duo facta effe.Vis aüt rónis pri tim dcrclictam tanquam impertincntem.Auerrois au
hæ ad probandum fm membrum. f.99 argumentum à tem aliqualiter reponfum e{se futtinere vr.S.Tho.aút
facto efle priori ad forc non tcnet, confiftit in eo quod & Alber.Magnus, & ipfemet Boctius iuxta primâ ex
dictum eft in prima conclufionc huius capituli. f. 9 cá pofitionem volunt Arif.ita texifse,vt poft declaratum
infercns ncccflario {uum cffectum cum fit vere caufa, modum arguendi in hmói quae non fimul funt,q'.f.nó
oportet quòd fimul fit gcnita cum cffectu,vel & in idé licet à priori argucre, tãquam ad id quod reliquü erat
redit, q ſit congenita cum effectu.i.proportionalitcr trantulerit,fed ad contemplandum.f.cótinuitaré ifto
afsimilétur effectui, vt effc cffcctus e{fe caufæ, & fieri, rum,qfh quaeftio de continuitate eorü erat mota.vnde
effectus,fieri caufae refpondeat. conftat aüt, 9 factum & cum nota illationis, fubdit,fpeculandum igitur,&
effe,& fore nö funt fimul genita nec cógcnita. Vis aüt ficproponit fpcculandum quid fit continuanSifta, aut
fecundæ rónis occultior eft, pp ambiguitaté terrning non e[ŝe,aliqnod continuás,& hoc determinat,vcl pri
rü.cü.n.ibidf q non contingit tps mcdium eſſefinitū. mam partem tátum proponit& determinat deftruóti
Tcmpus mediüm nó pót intclligi inter factum effe, & ue,quoniam ly(aut) apud græcos affirmantis eß (vt ex
erit, quoniam nec inter præteritü& futurü, ncc inter problematis Arift.patet.) Qualiterçunq; aút introdu
praefefis nunc & fuurüeft tempus mediü, fcd oportet canf prædicta verba, manifeftum eft tertiam conclufio
q intelligat tépus mcdium inter factû eſle, & terminû në âppofitam cfsc & probatam propter qönem motá.
ipfiusforé, quòd tempus menfuratur ly crit,vt in fum qfh vt dicetur caufa quæ non fimul eft cüm effectu &
rha ad facilitátem doctrinæ infertum eft, fic aút intclle cffectus fe habét,{icut factum efse, & factü eé vel fieri.
cto tempore medio, qúo nec finitú,nccinfinitum con C, acA quartam conclufionem, qm multa videnda Annot.
tingit effe,non palatn çft,nifi intclligatur.Si talc argu funt, omi[sis pluribus modis quibus exponi pofsunt
méhtum à priori.f. A factum e[t, ergo Bcrit tcnet, aut termini eiufdé, quoniã in fententia non difcrepamus,
hoc tenct, fecüdum aliquod determinatü t5s medium breuiter fciendum e(t , g^ ly(câ mcdia) ftat pro medio
inter A & B,puta factum clt nunc. crgo B crit cras,aut teı mino,qui meritovocatur caufa media,nó Íolum Q»
£m tps indeterminatum,puta A factum eft.crgo B erit. cã {it in fyllogifmo,fed qiin vere media cã eft inter vlti
fed nec finitum, nec infi;itum cótingit cflc tëpus me INUIIl ಸಿಸಿ & primam caufam , vt in litera patet,
dium.i.fed fm tempus medium determinatuno,nec£m lyaút coníequenter fit,{tat pro genere eorum,qủẹ cõ
tempus medium indcterminatum contingit inferre ex fequéter & non fimul fiunt, ita p (enfus clt,caufa me
priori facto pofterius forc, ergo &c. Et tunc non par dia fe habet cum eo quod confequéter fit.i.medius ter
uadubitatiocófurgit circa probationem minoris.f.tal minus fe habere in his quae confequcnter fiunt, vt &c.
fum.n.erit diccre in medio.pöt fiquidem, intelligi du Nec miretur aliquis me ficglofsare,qfh minusfcrupu
pliciter.Vno modo vt dicafin illgtjs medio vt cxpo lofa & magis manifeftäsintentü Arift.oibus forte älijs
fuimus,falfum cfTe diccre.i.falta cftatfirmatio digensil cxpofitionibus é, & in eadé incidit fniam.Mibi.n.non
lud pofterius cffe,velfalfum cft. Alio modo,yt dicatur e(t cur£,in hmóitâ verborum ferics j rerü claritas.Cö T.c.15.
in iliomet tempore medio falfum cflc dicere.i.affirma fequêter fe habere,vt in 3.Phyfi.df.elt vnum efse po(t
re,ly erit,i,illud pofterius fore, & fi primo modo intel aliud abfq; medioeiufdé gfiris,vt dom'poft domü'abf
ligatur,vis probationis ſtatin hoc, p de quo magis vi que media domo licet mediaret bos vel aliquid aliud.
détur incfTe & non ineft, ergo nec de quo minus, fed C1 Rca eandem concluſionem penſanda ſimilitu Annot.
magisvidet,g) ad Prius neceifario infcrcns pofteri', ip do,intcr caufam & effectum confequentcrfchabcntes
furiípofterius ftatim fequat, j téporc intcrpofito,quo & facta efse,vel faéìum efse & fieri,ab Arifto.afsignata
niami haec eft natura talis prioris,vt dictü elt,quoniam occurrit. diligéter fiquidem textum intuentibusäppa
fcquela ncceflaria cffcctus eft ex natura caufae,& nqn ex ret,g, duo principalitcr,circa facta cfse docuit,f.miodù
tempore, &idco ſi tali cauſa e le ineſt p neceſſario argüëdi,&continuitatem:& iuxta Prinü dixit duo.f.
fequatur effcctus fimpliciterfcquit cffcctus,in propofi q à prioni non infertur Polterius, et P ex poſteriori
neccfsa
 In Potter.Analyt.Arift. I 97
ncccflario infcrtur prius,iuxta £m quoq; dixit duo.f. ſtionimotz reſpondiſſe fatcbitur affirmatiuc, q.ſ.ficri
faéta effe & fimiliter fieri & faétum cfle nó funt conti caufæ centinuü eft tempore cum ficri effectus fug cau
nua,& g, in vero fierifuntinfinita fa&a cfle.Quiaergo fae poftcrioris,& non neceflario continuü cft fecüdum
intulit,g) intantú eft de iftis di&tü inquantú ficfehabet fe,& g factü efle caufe & fieri cffectus (eu cauíe potte
mcdia caufa in eo quod cófequenter fit. An fimilitudo rioris, modo dicto continuât. Quo ad vltimum verò.f.
¡n oíbusteneatfupradi&is fcrutandú nó immerito du gin fieri funt infinita facta effe in potentia, fimilitudo
ximus,Quoad modů arguendi, exprefein textu dř,Q fiö tenet,loquendo dc factum efle caufæ, & factum efle
afsimilantur, qm vtrobique à poteriori & non à priori effectus.haec.n.finita ſunt vt dicef,& idco pót in cis for
arguendum eft.Aflumendo pro medio caufae verè me mari propofitio immediata.vfi nec Arift. dixit illud tá
diae in cſlendo factü eſle, & cöcludendo ex vltimi effe quam principaliter intentum, fedinferuitinter dicen
ótus factú effe anterioris caufae factú efe. Quo ad con dum,forte vt pararet locü obiectioni, quam poftmo
tinuitatem aút $m aliquid facile, & £m aliquid diffici dum cxclufit,vbi haec clarius patebunt.
le eſt ſimilitudiné ſaluare,aut manifeſtare, Côtinuitaté Circa eiufdem cóclutionis declarationem dubitatur.
- - - - - - - - - - ****** accipiantur
dicofm tempus non in fe.Clarum quidem eft,q» ficut qfm non vidctur folui fufficienter obicctio facta in li- ជីវ្នំ
duo facta efe, necêm fe, nec fecundum tempus conti- tera.Cum.n.intéditfaluarc propofitú.f.g in huiufmo-ucinó ime.
nua funt,ita cótinua funt fa&um efle caufae , & fa&um di primum & mediü fint immediata, & obiectio fit q diata duo fa.
cffe effectus poßerioris.Si.n.continua cflent £m fe,fieri impoßibile eft duo facta efle,quorú alterum df effc pfi &ta effc.
ex(factis eſſe) componeretur, qd eſt impoſsible,vt dc mum & alterum mcdiû eſle immediata,qm inter qu e
monftratur.6. Phyfi. Si aüt effent contifiua £m tempus libet duo fìcta effe, quae non funt (imul,cadit fieri me
tia,hec non aliter tmaginatur,nifi quia idem inftans e(t diü,& in quolibet fieri funt infinita facta efle. Rcfpon
cómune vtridjue,& lic cum faëta elle fint initätanea, of fio Ariftotelis eft,9 oportct à medio incipere, & nunc
fent ſimul.eodé.n.inítãti adæquate menſurarcnt, & fic ಶ್ಗ aút,ф niti equiuocemus per mediu intcl
nó cố{equentcr fe haberết,vt fuppofuimus.Clarũ quo exit cauſam mediá,ſeu q idê eſt effectü mediû & pro
queeft,9 ficut iactü efle & ficri nö funt cötinua, ita ét ximum vltimo, & per nunc primü intellcxit effectum
factum e(Ic caufae,& fieri effectus cófequentis non funt vltisnum.ab his.n.inchoádum eft tanquam à medio &
eótinua in fe.qfh illud eft indiuilibile, & hoc diuifibile, primo &c.vel vt cxponit S. Tho. intellexit effectü vl
quae continua dici non poffunt, eo g) continua oportet timum pcr vtrüq;, quia oportet initiüarguédi fumere
habere vltima,qua fint vnú,&indiuifib^le carct vltimo. ab vltimo cffcctu , qui e(t medium infcrens oés caulas
Non tii liquct,an ficut ad factum effeabfque tempore anteriores. & primü ita g, à nulla earü inferí, co 9 eft
medio fequitur fieri,{icut ad pun&tü linea, & ad inftäs invltimo núc,quod primü df,velin ordine fyllogiitico
tcmpus, ita ad factum effe caüfae fequatur ficri cffcctus vel refpcctu tcmporis futuri, vel refpectu menlüratio
pofterioris , feu caufae mediae.v.g,an fumptá medicinà uis feu notificationis praeteriti,quod per approximatio
immediate fequat fieri alterationé humoris conurarij, nem ad ipfum certificatur. qualitercunque aűt intelli
& alteratü humoré expelli,& cxpulſum confortari, & gatlicet fufficienter dixerit q cft dare primum, à quo
& confortatum fanari &c. in hoc aüt pendet quaeftio Ìyllogifmus exordiü fumat,nö ex hocliquct q, fit dare
mota a principio,an.f.ea,quæ nó fimul funt,fint in cóti ímediationēinter Primű & mediú & alterű cxtremű.
nuo téporc,puto aüt hoc non efTe ab Arift. cxprefium, Dicam.n. qp licet fit dare fanatü cfle tanquam vltimum
qú quoad vim denuonftratidinihil refert,an mediet té & principium arguendi, non tfi pót furni vnum aliud
pus,an non,vt patetin artificialibus,quorum cauſe non factum effe pro immediato medio , quo fanatü cfle in
continuantur : & tfi eadé vis eft argumenti in eis, & in fert medicinâ ſumptam eſle.qm inter ſanatü eſle & me
his,quae continuo tépore fibi fuccedunt, vt cxépla lite dicinâ fumptá cfle , funt infinita facta e(fe &c. Ad hoc
ræ oftendunt,& ex dicendis patet. Quid aüt fit dc hac df,q, rcfponlio Ariftotclcs intcllccta, vt dicetur, fuffi
difficultatc tcnendü,cöpertum mihi non cft róne con cienter difficultaté foluit. Ad cuius euidentiâ (ciédum
uincente, qfh nec motum augmentationis nec altera eft q vt tangit Boetius(cuius quae vidifragmcnta hoc
tionisfimpliciter cócauitaté habcre didici, & interpo in löco definiunt)in generationibus horum,quæ confe
Gta quietë crefcuntaíata, nec diípolitionesmediaslcu quenter fiunt duo cófidcranda funt ; id.f.quod (etenct
motus difpofitiuos, ita fefe cöfcqui video, vt quies ali exparte téporis menfurantis,& id quod fe tcnet ex par
qua dari nö pofsit. Opinor tfi AP nüc non effe medium te ipfarú caufarú & effectuủ cóſequéter fe habētium,
tjs inter prioris caulæ factum eife,& pofteriorisficri in fi.n.confideretur eius tépus,cú illud fit cótinuum, vt di
naturalibus,qfn nullancce[sitas quictémediá ponendi ctú elt,nó inuenifaliquòd factú effc cóÍequentcr Íe ha
inter alterationes difpofitiuas video, & causä talis quie bens,qih oia,quae funt ibi facta cflc, feu inftätia funt in
tis nefcio confidcrare, & agens naturale cum ex necef potétia & funt inhnita,& inter quglibet duo funt infi
fitate & non libere agat,indeſinenter agat ſi pòt, & nò nita in medio & confequenter [tando infra temporis li
Potius tunc jnunc, licet nö fcmper idé faciát, fed po mites impoßibile e[t acciderc primú & mcdiu imme
tius difponat &c. Accedit ad haec ratio S.Tho.quá $ro diata &c.& exhoc & frn hocGwt Boctio placct)proce
caufa mouendæ quæ[tignis dixit.f. q, nifi continuâtio dit obiecto in litera facta. Si verò confidcrct in cis quae
6m tempus inter huiufmodi caufas conccdatur,eritali confequentcr fiuntid quod cauf;& effcctus conncxio
quod inter cas tépus medium, & crit aliqua caufa mc habet,fic duo inueniunf.f.fieri ipfarum cärum vel effe
dia, & iterum cum illa propter eandé rónem non fuc ctuum,& facta effe eorüdé quæ in actu funt,qin termi
cedat continuo tempore erit media alia caufa,& fic in ni actualiter funt factionü, & ficinueniütur in huiuf
infinitum proceditur,& nunçjad immediatum venie modi duo genera factü eflc,vnú corum,quae actualiter
tur,fic nec dcmóftratio erit.Qj fi aliquis dixerit hanc terminantgenerationes, alium confequenter fe haben
rôné nô cflc adductấà S.T. ad concludcndum, fcddu tuum,& ifta funt in actu,alterú eorum, qug in potentia
bitádú, & rñderit q debit tỆs mcdium inter duas cau funt in ipfis fieri et generari earundé caufarum &c.Si
fas,fed non caufa media, ficut inter dccifos lapides,& confiderentur itta facta effe,quæ funt in potcntia,fyllo
Poſtmodum ad parietiscòtructionem procedere, in gfmusnon habet terminos immediatos huiufmodi,
quiratur à fic diccnte in naturalibus(de quibus loqui qfm huiufmodi infinita funt &c.vnde ex hoc quoq; &
mur)wbiactiones non funt libcre, quare interponitur £m hoc proccdit obiectiolitcrae, vt ex S.Tho. colligi
quies,& fi quiesinterponitur qüo fit connexiocffcctus tur.Si vcrò cófiderentur illa facta cfle quae funt in actu,
cum iuaanteriori caufa. teneat crgo fimilitudo quo ad talia immediata funt,qfh ita confequcnter (e habcnt qy
omnia fupradicta, quoniam & 器 Ariftoteleta quæ nihil clt medium ciufücm geacris. licet .n. inter ex
Tho.de Vio.in Poſt. N 3 pullam
198 Thom.à Vio Caiet. Comm.
pulfam. cfTc cholerâ & fanatú cffe mcdient multa faéta libet cft prius & poftcrius,non tfi negauit quinà priori
&fe in potétia,quae cötinuant ip[um ficri fanü, nullufn procedi in his pofsit fyllogifino phyfico, i.vtfrequen
tfi mediat factum cfle in aéiu fuppofito, 9 nulla alia tcr.Habct aút multa anncxa dubia. Primum ett, quia
caufa fit mcdia inter illa duo &c.& ideo cofifequcntcr circulum ponit caufarum , Sed hoc folutum eft à S.Th.
ſe habét & immediata ſunt.Nec turberis audiés mc di dicente, q hoc non inconucnitin cauſis per accidens.
cere, q, facta effe in aétu & in potétia fint alteriusgenc Secundü elt, quia circulü in demoniiratiònibus ponit
ris,& &p ppterea dentur fačta cfle immediata, perinde in primo libro reprobatù, & hoc ét ſoluit S. l homas di
ac fexïú?hyficorú dcftrucrc velim:op9rtet fiquidem ccns,q» non rcditurad idé numero, & idco nó elt vere
fcirc q nóloquimur modo vt fuperius.f.de faéìum cffe circujus dcmonftratiuus. Et licct veræ fint folutiones
& fiefi formaliter, fcd loquimur contra&ie de fùétü cf iftg,circa tfi primü horum aliquidaddcndü eft.Adpri
fe & ficri caufae,& effeétus pofterioris,vt fic &c.& ideo mum ſiquidé reſpóſio nouain dubitationé gcnerauit,
ficut formalitcr & in cómuniloquendo ad hoc 9 duo qfh fihuiufmodi caufae,in quibus fit circularis demon
fasta effefintimmediata,exigitur, q nullo oino faétü ſtratio,ſunt cauſe per accidens, demòſtratio procedit
effe medict, ita ad hoc φ caüfa faéta & cffectus fìctus, ex his,quæ funt pcr accidés,cuius oppofitü determina
ſeu q' due fačte cauſæ fint immeditatæ exigifq aliqua tú clt &c.Ad hocbreuiter df fuPPolitis phyticis prin
caufâ faéfa medict,& non fufficit q, aliquöd fäctü effe cipijs,qfn non cft praefcntis negócijtractaré de pérfei
mediet &c. qfh intcr caufam & caufam oportet altcri tatc caufarü,fed mctaphyfici potius &c. g) ftatåliquid
caufam mediarc,(i immcdiat; nó funt. lä.n.dictü cft, eflc caufam pcr accidés altcrius,& tfi illa duo habcreor
g) cófcquenter fc haberc cft vnú fequi aliud abfq; me diné pcr fe,ficut patet dc vino & aceto:vinü.n.cft pac.
dio fui generis &c.Qj fi dixeris,9 & ét caufam aliquâ cidens materialis cauſa,ck qua fit acetù, fittſiacetu cy
fcmper oportet mcdiare inter hajufmodi duas factas vino pcr fc,fi y(ex)dicit ordincm formarü.& fimiliter
caufas,qfh femper mcdiat fieri, qd elt media caufa, & dc forma cadaucri: & aíalis &c. Et ideo cü huiufmodi
pcr hoc mediafitipfius ficri fa&ta efle, vt caufae mediae. demonftrationes, de quibus ett fermo, non fint potif.
Refpondctur, p caufam faćtá nő accipimus hocin lo fìmae,fed cx imperfcétis caufis,quæ præcedüt fuös cffe
co,nifi aétu factâ & terminatâ, qfh ordiné & immedia ćtus nó incóucnit 9° Procedant excaufis per accidcns,
tionem in fyllogifmo inuenirc volumus,& fufficicntcr habentibus tì aliquid perfcitatis quoad ördiné ad luc
{cicncia illaiionisi[torú habcí,vtendo tiii caufis iu aĉtu ccfsioné,qualis manifclte apparet, ex motu cœli in exé
& cas immediatas affumcndo, vndequo ad vim argué plo Arift.&c.Tcrtium dubium clt propter quid, in his
di non rcſert quot ſit media facta cſe in potentia, qn çjuae confcquenter fiunt circularitcf, tenct argumentü
non numeranf mcdia fyllogiftica £m eorum numcrü, à priori & à pofteriori,&in his,quæ confcqucnter fiüt
ſed fm numerü factü eſſe in actu,vnius.n.medij & cau non circulariter, non tenet argumentum à priori, ſed
{æ vim habet fanatum cfle cü ipfo fanari ad concluden à poſterioritm,vnde hæc oritur dria. Ad hoc df, q di
dum expulÍam cfe cholcră:vcl faltem fanatum cíle eft ucrtitas ifta oritur cx differéti neceßitate inuéta in cir
vnum rhediú,& fanari feu ficri fanü alterü, qfh ipfum culari & rećta gcncratione.In circulari fiquidé neceſſa
fieri magis actu cffc nó pót j in fieri.cius.n.eflc iii actu ria vndiq; connexio cít,qñn de primo ad vltimü & vlti
fic eli,{cd plura media his multiplicari ncc oportet,nec moad primu fit reditus, in recta aut poſteriora quidé.
poteft, quoniam infinitas ftatim fcquctur.Eft igitur & neceflario priora infcrunt , fed Priora,vnde pofteriora
in huiufmodi caufis & cficétibus inuenire tcrminosim neceſsitcnt nò habét,qm necex natura cauſalitatis hoc
mcdiatos cötemplando caufas in aétu,fiue ficri & faétü habét, ja verg cauſenč funt, vt dictu elt,ſcd principia
tcrminans vnâ caufam in aétu,fiue duas dicamus & £m potius appellãda cflcnt,nec ex cönexione neceffaria qiii
poſitionem ſylllogiſmi,qui certâ ſciètiam fucit à poſte vniuerfaliier hoc falfum c(t, licct in aliquib' gratia ma
riori arguédo, tali immediationevtens, &à deceptione teriæ hoc cótingat vt patet in fyderü afpcctib* & iri cö
immunis remanet&c.Et qfn hoccx reſponſione Ariſt. Potitione cx matcria inferiori & corruptione, ốc in cố
fumitur fupradicta,qm intclligéda cft £m ca,quæ ante ceptione fgtus & Productione luctis & huiuimodi &c. Quomodo
dixerat.fq pro mcdiofumcndum cltid qď cit proxi Circa duiſione prepoſitam ſcrte concluſioni dubi diuidantur
mum nunc primo.i.effcétui vltimo velà incdio,& núc tatur, gm primi membri fubdiuilio contradicere fibi eaqu n.
primo,idcft,à factum cffc mcdio inter primam caufam ipfi videtur. Primum fiquidé membrum diuilionis eft, ueríáliter
& vltimum effcétum, vel mcdio principali in infcrédo quaedá fiunt vniuerfaliter,& fubdiuidit fic:hgc aut funt fiunt.
non qualicunque,fed qd cft ipfum nunc primum.i.qd femper,aut fiunt femper,ti.n.membra iltiusTubdiuitio
elt corrcfpondcns nunc primo tcrminanti factionem nisfunt oppofita,alia funt, quæ funt fcmpcr,& alia quæ
illi.i.fedàfaçìü effe in aéîu, quod nüc primo, i.vltimo fiüt femper, & fi ita cft impofsibilc cft fub ficri femper
quoad nos a&tualitcr tcrminat ipfum fieri. & declarat. contincriele emper, fed vnú excludit reliquú,& con
exemplum de duobus façtis. f.C & D infinuans haec fa fequentcr, cü diuifum in fubdiuifione fit ficti vniuerfa
&ta. qfn a&tu inueniuntur in tali conncxione caufarum liter,l.icmper & in omni, ſubdiuiſum, & alterú ſubdi
le accipere vt immediata &c. incipicndo à poſtremo ' ulionis mcmbrum oppofita erunt,quod cft maximum
effeétu,tanjâ primo & indcmóltrab.li principio,ideo vitiü.Ad hoc facile df qd(fieri)diucrfimodefumitur in
fufficienter rcfponfio eius difficultatem euacüauit,& fubdiulfo,& cius membro,& pp hoc deceptio accidit:
primum & immcdiatos tcrminos manifcftauit&c. ficri enim in fubdiuifo fumitur,vt idem elt quod cau
Quomodo in caufis , & in demonftrationibus per caufas cir fari,& diftinguitur cótra indepédés cfle. in eius autem
culus cótingat,& cur in his,quae confequêter fiunt circula diuifionis membro fumitur fieri vtdiftinguitur cótra
riter tantum tenet argumentum â priori & á pofteriori, efTc , ita quod fcnfus totius diuifionis eft,eorum quæ
in his verò quæ confequenter fiunt non ci culariter, tencc caufantur,quardã femper & in omni caufantur, quedá
tantum argumentum ä pofteriori. frequétcr tam £m tempus quàm fecundum fuppófita.
C Irca quintam concluſioné aduertendû eſt g ſalua £orum autem quæ lcmper & in omnicaulantur, quæ
quacüq; alia expofitione, fcnfus literalis &intcn dam ita caulantur quod fempcr funt,vt triangulum ha
tus ab Arifto.in illis verbls,ille mihi v:detur , quem in bere tres,& huiufmodi. Qugdâ aüt ita femper caufan
fumma pofuimus, nec difcordat à S. Tho. fi diligentcr tur φ non femper funt, fei habent hoc folü quod fem
videatur, licet non omnino£m verba cóformis fit &c. per fiunt, qíi nata funt fieri,& nunquam fallit &c. vt
S.Tho.nanq; modum dcmonftrandi fimpliciter in i[tis cclipfis Lunæ, & afPcctus fyderum qui non fempcr
docere volens, à poftcriori dixit tfi proccflum fieri,& funt &c. vndc nullú eft cómiflum vitium in hac diui
hoc circularitcr,vndccüq; incipias,qn quodlibct quo fione,{ed fubtiliter cóclutionisfribilisquasnecefle ett
! haberc
 In Poſter.Analyt. Ariſt. I Q9
babere caufasdiuifc funt,vtqualiter Appter quid in hu mal omne.huius.m.differentia hæc, prima verò differëtia
iufmodi fumendum fit infinüarctur, Nec praetercun eftanimalis,in quâ omne animal incidit:fimiliter aüt &-
dum cft quod ex hoc loco exprefle habetur ab Arifto aliorum vniufcuiwfq; & extrinfècorü generü,& eorum,
tele coiufirmatio eorum , quiæ in primo libro diximus quæ fub ipfo,vt auis,in quâ omnis auis,&- pifcis,in quam
devniuerfalitate,nece(sita e,ac fempiternitate, enun
tiationum,quae demonftrationcm conficiunt,quæ vti omnis pifcis:ita igitur procedenti eft fcire,quoniam nihil
lia admodum funt claro intellectu eorum,quae hic tra dereliííü fuit, aliter aüt &- derelinquere neceffàriü eft,
duntur,de his qug fiunt ut frequcnter. & mófcire. Nihil aüt oportet defijiientê & diuidentem
omnia fcire entia, quamuis impoffibile dicunt effè aliqui,
De venatione,quod quid eft. Cap. 1o. differentias feire,que funt ad vnúquodq; non fiiêtê vnü
}^omodo autem oportet venari, qug in eo quod quodq;,fine aüt differentijs mö effe vnâquodq; fcire:i quo
Q. quid esi prædicamtur,müc dicamus.Eorü igitur
qu£ infùnt fèmper vnicuiq; mom nulla extëdum
.n.nó differt,idê effe huic,d quo aütdiffert,alterü ab hoc.
?rimum quidé igitur hoc falfùm eft.mon.n.fècundum om
tur in plus, uó tamen extragemus. dico aüt in plus ineffe, nem dfiam alterum eft,multæ.m.differëtig infùnt eifdem
" quecunq, infunt quidèvnicuiq; vniuerfaliter,at verò et ſpecie,ſed non ſecundum ſubſtantii,neq; perſe. Postea,
alij: veluti est quiddam, quod ommi imeft trimitati,fed&- quädo acceperit oppofita &- differêtiâ,&* quòd omme in
mon trinitati,quemadmodú ens inest trinitati,fedc9 nò cidit hinc aut inde, &- acceperit in altero quod qugritur
numero : fed &- impar ine$t omni trinitati & in plus in effe,& boc cognofcat.nihil differt fcire, aüt monfcire, in
eft. mâ & quinario ine$t fèd nó extra geniis,quinarius.n. quibufcunq;predicăturalijs diferentia :manifeftü.n.est
ef: numer”,nubilaut cxtra numerú,• impar.Talia itaq; qñ fi ita procedens venerit in bacc,quorum non amplius
accipienda, fuit vfq; adhoc,quoufq, tot accepta fuerint e$t differentia,habebit ratiom£ fub$tantiæ,omne aüt inci
primum,quorú vnumquodque quidé in plus iuerit,omnia dereum diuifioné, fi/imt oppofita quorum nó efl medium,
verônon in plusſünt:bancºnnecelſe eſt eſſe ſubstantiam nó e$t petitio, meceffe eft.n.omne in altero upforum effè,fi
rei.vt trimitati ine$t omnis numerus impar, primus vtro quidem illius differentua erit. JMdcon$truendä verò de
4ue mod0, ö- vt mô тепjureturnитеrо, сл vt поп сот finitionë per diuifiones,tria oportet comieëiare, vt acci
ponatur ex mumeris:hoc igitur iam eji trinitas,numerus piätur,quæ pdicätur in eo quod quid e$t,& hæc ordinare
impar,primus,&^ ita primus:horü.n.vnúquodq;, alia qui quidprimü aut quidfecüdum eft,&- quòd bgc omnia fint.
dë imparibus omnibus infùnt, vltimü verò & dualitati Efi autem horum vnum primum per id, quodpoffumus,
omnia aut nulli.2goniam verò declaratü eft nobis in fù quemadmodū ad accidens, fyllogizare, quòd inefi,& per
periorib*,quod meceffariaquidë funt quæ in eo quòd quid genus con$truere,ordinare aüt, vt oportet, erit,fi primi;
eft prædicant, vniuerſalia verò neceſſaria funt,trinitati accepcrit,hoc aüt erit,cù acceptum fuerit,quod omnibus
aüt,&- cuilibet alij fic accipiütur in eo quod quid eft,qu£ fequitur,illiaüt nö oia,neceffè eft.n.effe aliquid tale,hoc
accipiuntur fic, ex neceffitate quidë # vtiq;trinitas aát accepto,iam in inferioribus idémodus est,fecundum
hæc.quòd aüt fubftantia fit,exhis planum e$t: neceffe.m. mamq; aliorumprimü erit,& tertium confequentiù, abla
•jt,fimó hoc effet trinitatis effè,vt genus aliquid effè,hoc t9.m fùperiori,quod confequitur aliorum primi erit,com
aut nominatu aut immominatü erit igitur in plus quâ tri Jimiliter verð 3 inalijs. Duodaut omnia,bæc fint, na
mitatiinerišiens ſpponaturn.tale ſegenus, vtinſt ſe mife$tum e$t ex eo quòd accepit,& primum fecundu di
cumdum potentiam im plus. fi igitur mulli imeft alij quàm uifionem,quoniam omne aut hoc aut hoc animal eji,ume$t
Hindiuidustrinitatibus,hoc vtique effet trinitatieſe,ſup aüt hoc,&-rurfùs huius totius differentiam,vltimi verò
ponatur.n.& boc ſubſtantia vniuſcuiuſq; eſſe, que eſt in mom amplius effe differentiam, aut &- $tatim cum vltima
indiuiduis vltima talis prædicatio: quare cófimiliter &- differëtia á toto nó differre fpecie hoc,manifeßum enim
alſ cuicunq; itamojiratorum eidë eſſe erit.Oportet aüt, quòdneque plus adiacet, omnia enim in eo quod quid eft
quamdo totum aliqui4 negotietur quifpiä,diuideregcmus accepta funt horum, meq; deficit vllum,aut emim gemus,
iu indiuidafþecie prima , vt mumerú in trimitatë &›~ dua aut differentia vtique effet,gemus quidem igitur &- pri
litatë : pofteafic ullorum definitiones tötare accipere, vt mum, &• hoc quod cum differentijs affù m;tur, differem
retiæ lineæ & circuli,& reéti anguli. poft haec äüt acci tiæ verò omnes habentur, non emim amplius funt po$te
pientë quid est gemus, veluti vtrum quätorü, aut qualiü riora fpecie , namque differret rtique ipfùm vltimum.,
proprias paffiones fpcculari per communia prima: acci hoc aut diëtum eft mon differrc.Quærere verò oportet im
dentia man4; lis,que componunturex indiuiduis ex defi [picientem adfimilia &- imdifferentia, primum quid om
mitionibii3 ergpt plaiia, eo quòd principium e$t omnium ne idem habent, poftea rurfus in alteris, quæ in eodem
definitionü ipfùí fimplex,& fimplicibus fòlisper fe in quidem genere funt,cù illis : fùnt aüt ipfis quidem eadem
funt accidentia , aljs veròfecundum illa.Diuifiones aüt, fpecie,ab illis autem altera,quando autem im bis acceptü
qug fuñ:fecundü diferentias,vtiles funt aditapertran fuerit aliquid omnino idem,&- im alijs confimiliter,im ac
Jèundum, vt tamen monJirant, diëtum eft in præceden ceptis omnimo cöfiderare,fi idé,quoufq; ad vnam deuene
tibus:vtiles verò effent ita fòlum adfyllogizidum ipfùm ritrationem,hac.n.erit rei ಕ್ಲಿ; verò non proceſſe
quid eji ..Atqui videret vtiq; nihil fèd statim accipere rit in vnâ,fèd in duas,aut plures,planum quòd non effet
omnia,ac fi quifpiâ à principio accipcret abfq; diuifione. vtique vnum aliquid quod quaeritur,fed plura. P^t dico,
Differt aüt aliquidprimum &- po$ierius eorüm quæpræ fiquid eft magnanimitas quæreremus, confiderandum in
dicantur praedicari vt dicere, gnimal manfuetum bipes, quibufdam magnanimis, quos fcimus,quia habcnt vnum
aut bipesanimal manfuetü: fi.m. omne ex duobus e$t, &- omnes inquantum tales, vt fiJAlcibiades magnanimus,
vnum quiddam eft animal manfuetum,& rurfùs ex hoc 414t 鸞 JMiax,quid vmum omnes habent?nóto
& differëtia,homo,aut quodcumq; eít,quod »mum fit ne lerare iniuria affetfi,ille.m.bellauit,ifle autem iratus eft,
ceßarium e$t diuidemtè petere. Jmplius vt nihil derelin bic verò interemit feipsü.Rurfus in alteris,vt Lyfandro
quatur in eo quod quid eff,ita folum contingit,quamdo.m. aut Socrate, fi vtiq; indifferentes funt &- bo;ia &• mala
primam acceptum fit gemitæ,fi inferiorù quidemaliquam fortuna affeiii,haec duo capiens cófidero,quid ide h.tbit,
diuifionem accipiat,non incidet omne in boc: vt nö omne & nó impaffibilitas circa fortunas,&- ro tolerantia cum '
an malaut integris aut fciffispánis eft,/èdpennatä ani iniuriäturfi verò nibil,due vtiq; ſpecies elènem ignani
Tho.de Vio.in Poſt. N 4 mitatis.
 2CⓁⒾ , Thom.à Vio Caiet. Cmm.
mitatis.Semper aìt ef ommis definitio vniuerfália:nó.m. in eifdem fpecie.Secundo qfh nihil differt fcire aut nô
alicui oculo dicit fàlubre }1cdicus,fed aut oi, aut fpecie fcire illa, dc quibus differenti; praedicantur obferuatis
determinas:facilius ai test ſingulare definire,quim vni iftis.[. 99 diuifio fiat per oppofita, & taliter quod omne.
uerfàle.quapropter oportet à fingularibus ad uniuerfalia diuifum incidat hinc autihde, & accipiaíinialtero m#
trâfire,àquiuocationes etenim latét magus im vmiuerfali bro efle quod quæritur , & hoc cognofcatur. proba
tur,quoniam fific vadens vcniatin ātoma,habebitra
bus,auám in indifferentibus. Quemadmodiait in demon tioncm fubftantię. -

ftrationibus oportet effe ipfùm fyllogizati fuiffe, ita &- Totú diuiſum incidere in diuisù in oppoſita imme- reſponſie
in deffinitionibus manifeftù eft,hoc aüt erit,fi per ea,quæ diata non oportet petere.probatur à prior, quoniam tacita.
ſingulariter diciturſit in enoquoq; genere definire ſeor ncccffe cft omne in altero ipforum efle . probatur, qiú
fum vt fimile non momine, fed quod in coloribus &• figu per proprias illius differentias diuifio faéta eft &c. -

ris,&- acutum,quod in voce,&- ita im commune progredi Ad ĉon[truendá diffinitionė per duilionétria funt ĝxta cººu
obfèruantem,nè æquiuocatio imcidat.Si verò neque diffu obferuanda. Primo vt fumantur prædicata in eo quod *°*
tare oportet tranflationibus,plamum quòd neque defimire quid eft.fecundo vt ordinetur quid eorâ primum, aut
neque tranflationibus, neque quæcúque dicuntur tran/la fecundum, tertio vtfumantur oia. Declaratur primo
tionibus,difputare enim # erit tram/lationibus. modus obferuandi haec.primú horú per methodum ac
çidentis,& methodum generis ficripôt, per illá q» in
Summa huius capituli hæc eft. fit,Pcr hanc 9 in eo quòd quid,fccundum aüt obferua
1. cicluſso. Ꭰ Iffinitio fubftantialis rei conftat ex his,quae infunt tur Præponendu fcmper id, à quo non conuertitur in
feinper,quorü quodlibet eft in plus, non tí extra cxiſtendo coſequentia,hoc.n.ſemper prius eſt&c.ter
genus & tot quoufgue oïa non fint in plus. Declaratur tiū verò manifeſtů fit cx eo, quodprocedif diuidendo
primo tam fecüda quàm tertia particüla tali diuifione, primum genus per primasdfias euacuantes totum, &c
eorum , quae infunt femper, quaedam extenduntur in accipitur id,quod quæritur eflefubaltero membro,&
plus, & quædam non:eorum aüt, quç extendunturin iterum illud membrum codé modo dividitur, & eius
plus quædan extra genus, vt ens,quedam infra,vtim altcrum fumitur,& ficprocedendo donec veniatur ad
ar refpe&u trinitatis &c. declarat deinde exéplariter dfiarn vltimam,quae tunc habetur,cum diffinitum nul
ipfa conclufio . In numero trinitatis numcro impare la fpecifica dfiadiffertà tota colleétione . Declaratur
vtrobique primo &c.probatur tertio prima particula, deinde,9 hgc tria obferuata fufficiant ad conftrucndâ
quoniam praedicata in eo quod quid fünt ncceffaria,& diffinitionem,qfh fic nihilfuperflui admittitur, vt pa
hgc funt vniuerfalia, feu de omni &c.probatur demù tet ex primo.omnia.n.acccpta in eo quod quidcft{unt,
ipfa conclufio. Quoniam fi talis colle&io vel oratio nó & nihil neceflarijdeficit , quoniam neque genus defi
ett diffinitiotrinitatis,& fimiliter in alijs,fequeretur 9 cit, vt patet cxfccundo. quoniam genus primum cum
eflet genus eius nominatum,aut innominatüm,quoniá proprijs differentijs acccptum clt,neque differcntia ali
praedicatur in quid:& fi fic, ergo erit in plus, quoniam qua deficit,vt patet ex tcrtio. quoniäm po(t vltimam
genus fecundum potcntiam ifi plus eft , fed non eft in nulla rcftat. probatur, quoniam fequcretur quòd vlti
plus,ergo eſt diffinitio. mum fpecie differret,cuius oppofitum dictum efl &c.
fecunda có
cluie.
Cum aliquod totum diffiniendum eft, cógruum eft Quaeritur quod quid cft intuendo fimilia,& differé- septima cã
haec obferuare. f. departiri genus in atomajpecie pri tia hoc modo.f. quòd primoafpiciat id in quo commu clüfio.
ma,vtnumerü intrinitaté&`dualitaté: pofteä ficillorü nicant habentiailludifiquâtum huiufmodi;poftea fimi
diffinitiones tentare accipere,vt reétg lincg & circuli,& liter afpiciatur in quo communicant caetera eiufdem *
rcớti anguli: poft hẹc aũt accipicntế qđ gcnus fit,vtrũ generis cum prioribus,& fpecies inter fe nó cum prio
quãtitatum,aut qualitatü; proprias pafsiones fpeculari fibus, poftea fimiliter intuendum eft in quo communi
per communia Prima &c.probatur, qfh compofitis ex cant vtraque hinc inde accepta, inquantum huiufmo
àtomis conuenientia ex diffinitionibiis erunt manifc di,ſi idem ſit vtriſoue quouſque veniatur in vnam ra
fta.probatur,quoniam principium omnium diffinitio tionem,& illa crit diffinitio.& fi non in vnam,fed duas
num cft quod fimplcx eft, & fimplicibus infunt conuc aut plures rationes peruenitur,nô eft vnum quod quae
nientia per fe folum , alijs autem (ccundum illa &c. ritur,fed plura &c.Declaratur primo exemplariter in
re[páfio ta- Diuifiones fm dfias vtilcs funt ad colligendum qd quirendo quid fit magnanimitas, primo refpiciendo
cit; q&ni. quid cft, non ad dcmonftrandum ipfum &c. quoniam quofdam cadcm ratione diétos magnanimos,quid có
omnia accipiuntur ac fi fine diuifione fiercnt &c. munc habeant, ds inde alios alia ratio nc magnanimos
tertis
elufie,
con- _ Differt gd prius & qd pofterius in diffinitione
dicetur.probat,qfh fi omne ex duobus cft, & vnum ali prae qd cöe habcant, & deinde quid cömunc habeant vtri
que,& ſic fiillud eſt vnum, magnanimitas eſt vnum &
quid aial manfuetum, & iterum ex hoc & dfia cft ho. illud eft ei' diffinitio.Sin aút mägnanimitas vna natura
mo,neccffe eft diuidentem ordinatc petcndo inccderc. non clt &c. probatur fecundo quod talis inue(tiga
Vt nihil relinquaí ncceffariorü ad quod quid eft, ne tio fit bona, & primo quoad terminü quia omnis dif
ceffe eft primü acceptü genus diuidere p primas dfias, finitio eft vniuerfalis: declarat quoniã miedicus nó dif
& fic deinccps & nó per dfias alicuius ihfcriorum. De finit fanabile particulariter in quodam oculo , {ed aut ,
claratur,qfh in primam diuifionem totum diuifum in in omni,autin 醬 denominans.fecundo quoad pro
cidit, & in alias non, & confequenter fcmper inceden cestum ipſum. f. à fingularibus ad vniuerſalia duplici
do per primas diuifioncs nihil cffc dercliëtum fcietur, ter.Tum quia facilius eft fingulare diffinire quam vni
aliter autcm non.declaratur in exemplo animalis &c. ucrfale,probatur,quoniã æquiuocationes mägislatent
Nó oportet diffinienté & diuidenté oia {cire j funt. in vniuerſalibus qiin carentibus diffcrétijs ſeu atomis :
quinta con Quídá tamen dicunt oppofitum buius, & probatur tum quia diffinitio ficut & dcmonftratio, procedit ex
cluſio.
Error.
fic, impofsibile ctialiquid fcire fine diffcrentijs illius à certiori:hocautem fit in propofito fcparatim, praedif
cgteris omnibus,qiii à quo aliquid nó differt, eft idem, finiendo fingula, & fic in commune afcendendû,quo
à quo autem differt eft alterum:cognofcere autem dif niam fic timor æquiuocationis aufcrtur. declaraur in
ferentias, quae funt ad vnumquodquc, impofsibile eft ſimiis & acuti venation: .
non cognofccntcm vnumquodque. - Diffinitio neq; mçtaphoras,neq; quçcunque dicun- •&aua eaa
Rcprehen Dupliciter errât ifti. Primo qih falfum eft, q, omne tur in metaphoris affunicrc, aut iiifpicère débet.Apba- cluí.
fio. à quo aliquid diffcrt eft altcrum , qfh multæ fúnt dfiae tur,qnia non e(t difputandú metaphöris.& fi diffinitio
nou fccundum fubftantiâ neque pcr fc,quae inucniütur illis vtcretur , oporterct dceis, & exeis difputarc &c.
Series
 … In Poſter.Analyt.Ariſt.
Series autem hæc eft. : : ;- -
Intendens ottendere qüo oporteat vcnari ipfum
quod qd eft,tria facit. Priino qualia debcnt cflc ca,quae
diffinitionem integrant, infinuauitvnica concluione.
Secundo ponit mödum vnum venandi,quod quid eft
.ſperduiſione ſex ſcquentibus concluſionibus tali or
dihe procedés. primo fecunda conclufione ipfum mo
dum venandi pönit, & ftatim refpódct tacitæ cuidam
quaeſtion,quare.ſvtafdiuiſiuoproceſu,cum lupra im
probatus fuerit.fecundo in tertia cóclufionc ordinem
វ្យែ tradit. tertio in quarta cóclu
ione complementù carundem docet.quarto in quinta
concluſione errorem fequcnté excludit, & eo excluſo
ftatim rcfpondct quæ[tioni tacitae, quae cx quarta con
clufione óriri pöt, an.f.oportcat petcre omne cótcntú
(ub diuifo,includiin mébris primæ diuifionis &c.quin
to & vltimo adunat toti tradită regulă,ordinás, decla
rás ac Probás eam.tertio principaliter Ponitalú modú
inucftigädi qd quid eft,duabus cóclufionibus, feptima,
f.& oéiaua,in quarü prima ipfa via vcnidi Pónit, in fc
cunda autcm quid caucndum fit in illa dcclaratur &c.
Quis modus venandi definitioncs a varijs expofitvribus ex tet, qm vt in quinto capitulo primi libri dictù fuit, fic
Ariſt.accipiatur. . ."
C Irca fecundam conclufionem aduertendum eft,9* Defcendere pottrnodü opörtét,qfh vt infra diccf, niti T.c.14.
-
2C [
intento non eft,Opinatus eft quod Ariftoteles ab(olu
teloquatur & non magis dcfubaltcrni quod quid eft,
quami fpecialifsimi.Etfexfccundum ipfum obfcruãda
accipi poſtunt.primo quod fiat diuiſio ſubalterni gene
ris.(ccundo q tententür diffinitioncs{pcciciü, in quas
facta e(t diuifio. tertio g accipiat genus Primum.qua£
to q» propriae pafsionés illius quod diffiniendum cft
afpiciantur £m fe & earum caufas. quinto qp afpicicn
dö tales pafsiones debemus ad primü genus Primo rc
currere & in eo inuenire caufam paßionis, & fic fexto
defcendere obferuatis conditionibus inferius declaran
dis.Ettaüt fingulorü feruitium id quod nunc diccf. Di
uiſio ſubalterni in atoma extremori ex inferiori parte
cognutioné,parit, tentatio aüt ad diffinienda ipfa extre
mâ acceptaàcceptioni generis primi, quæ tertio loco
faciēda ēib,deferüit.Tenùrc.n.diffinire nó e[t dilfimire
fcd conditiones potius defcriptiuas confiderare,ex qui
bus primü genus elicií. & fic ex vtraq; parte tcgmim;s
{tabilitis,fadilior fit venatio medioru.Intuitus aut Paí
fionú,dfiarum notitiam facit.qih caufae pafsionü funt
ip{ae formae à quibus dfig fumütur. Recurrcrc vcròim
couſideratione paſsionum ad commune genus oPor
oportetinuefiire fubicctù próprium ipfius vniuerlaiis.

, methodus ibi tradita adinuenienduin quod quºd fic fieret,{altüs in diffinitionc acciderct,qui vitâdus clt. - :
e(t,non vniformiter ab illuftribus cxpofitoribus intclli Quod conformis quoq; fit expofitio illa textui,ex iplo
gitur, propter quod decreui fingulorum intcllc£tus textu liquct & pralertimcxqůarto & quinto obleruan
jjonefe, vi via ád inue(tigapduiii quod quid elt fa dis.Expreflc fiquidé in litera dicitur,quod op9rtet Pal
<ilius ex diuerfis adiunétis vijs habeatur.Auerrois crgo fiones çonliderârc pcr communia Prima, & aßignatur
& Albcrtus moti exillo verbo,totum,& diuifionc fta huius cau(a,qúnca,qug cònucniunt compofiiis PP fima
tim facienda in atoma, vnanimiter fentiunt quod Ari plicia ſeu atoma ex difnnitionibus compoſitorum fiut
ftotcles intendit hic trádere viam venádi quod quid cft manifefta:qiia (implicia illa,quibus pcrtc infunt Paisio
ſpecie ſubalterne. Diuerſimode ti illá interpretantur. ncs,principia (unt diffinitionum compolitgrú, Exhoc eo cap
Auer. Eº 13,
Aucrrois ſiquidé quatuor obſeruâda accip. Diuiden .n.clare habet,qüf quia ipf: pafsiones éxdifiimiti9nibus Нn
f\rgyro Py
dum primo dicit ipfum fubalternü in fpccicsdiftinicn manite(tanturâ priori,ábeis à polteriori vcnandae funt lum videc.
das,deinde fingulas (pecics accipiédú, deindcid,quod diffinitiones, & quòd primo ab atomis inchoandu elt, С. 19.
cómune eft in oibus diffinitionibus, & anteponédum quia Principia aliorum funt &c.
demü genus illius fubalterni,& fic habcbitur diffinitio Circa tertiâ conclufioné aduerte 9 (vt ex alia tranf
{ubaltéín:.Vt fi,v.g.lincg quod quid cft quaeritur, di lationc habctur)litcra noftra dcfectiua videtur,non tá
uidatur linca in uas {Pccics, Puta i cštá & circularé : č¢ variaí fententia, PP quod pofuimus probatiqné cóclu
deindc diffiniantur illae fpccics, diccndo linea rccta eft lionis,vt ex alia tfànslatiotic habetur.Et cöfiitit in hoc
longitudo fine latitudine, cuius medium non diſcre 9quia diffinitio ex duobus conftat,gcncre.f.proximo,
patab extremis:linea circularis cit longitudo fine lati & vltima dfia, & ipfum genus proximü vnü Per fecit,
tudinc,à cuius centro ad circunferentiám omncslinc; ex fupcriori genere & eius dfia conftitutum. & itcru
ductg luntzquales: accipiatur deindc totum id,in qu9 exillo gcncre proximo & dfia vltima vnum per fe fit,
cömünicanthae diffinitiónes, putalongitudo fine lati fpecies.floportet colligcntem diffinitioné per diuiuo
tudinc.& præponat huic eius gcnus,puta quãtitas,hoc ncs,ordinatc inccdcrc à communioribus ad minus có
erit diffinitio lineę.ſ.quantitas longa tine latitudinc. Et munia.Si cnim prepoſtero ordine incedatur, non fict
addit Auerrois quod hæc via ctfi facilior lit jvia diui vnù per ſe cr priori & poſteriori,ſicut ex propria pote
fidnis,& (it iter fecundum ordiné naturæ, qiia genera tia & Proprio aétu, vt magis cx diccndis apparct &c.
funt cópofita & fpecics fimplices, Ariftotclcs ifi eam Num tranfponere nomina in diffinitionibus liceat.
Albertus. fufficiefité non reputauit, fcd dialeéticos locos ad de Irca candê concluíioné occurrit du31u , qň (ia fe
monſtratiuam arté trahercoportet. Aibcrtusalit Mla 2 cundo Perihcrmcnias)di , 9 tranfpolita nvmina
gnus aliquaiitcr diffcntit,qfh fcx facienda céfet. Primo idem fignificát.Si aüt idé fignificat cüdf,aial manfuc
diuidi vultipfum fubalternum ditfinibile.lecundo dit tum,& cum dí máfuctum âial. qûo vcrŭ elt sp diftcrt
finiri fpecies fingulasfccundum artem datam in præce dicereaialmanſuetum & manluctum aizofpolita er
denti çonclufiofie. tcrtio fumigcnus Primum.,quarto go videt docuifle hic & ibi &c. Ad hoc df, φ quia fcr
pafsioncs.i.dfias proprias, quifito quodin acceptione mones accipiédi funt£m fubicétam matcria, & ibi de
talium dfiarum à communioribus proccdatur côpo enütiationis veritate,hic vcro dc diffinitionc {ermo elt
nendo vfq;adatomas fub illo fubalterno. fexto quod oportet diucrfimode intelligere ea, quæ in his locis di
afTumatur totum id,in quo conueniunt omncs illarum cuntur. Enuntiationè non variari ex traſpoſitione no
fpccierü diffinitiones,& fic ex illis diffinitionibus erit minüibi docuit, eo 9 alitcr fcquerct 9 vnius affirma
manifefta diffinitio fubalterni. Exéplü aliud adducere tionis eſſent dua negationes,& ecouerto,vt clarc dedu
$.Tho. nõ oportet, fed vtcrc fuPradiớto.Sanctus Tho.aút non čtú eltillic,diffinitionis verö & viá & vmitaté Impediri
motus ex illo vcrbo,cum totum aliquod &c.qfa nó cft ex tráfpofitione noninü docet modo. Et in via diuili
cpus intclligere, per ly totum vniucrfaletale,quod ha ua quidé quantâ dfiam faciat tranfpolitio, manifcftum
bcat dfias fórmalcs, fcd fufficit intclligcre totum vni elt.Multum.n.rcfert,fi aial praepono,& diuido ipium
uetfale & totum diffinibile, vt fic & intima & (uprema per domeſticu & ſyluettre, & i cconuerto, domeſtici
excludantur , & fimiliter non motus ex diuilionc {ta #ိန္တြို diuido ipfum p an1mat£ & inaniinat ü &c.
viminatoma facicnda,qfh hoc, vt patebit,alienum ab ralmutatur ſiguidé ex talitri poſitione gen sin dri
*.* Tho.dc Vio.in Poſt. N 5 fcrcntiata
 2Ο2 Thom.à Vio Caiet. Comm.
ferentiam & econuerfo&c. Vniras aūt diffinitionis, bis,in minus vniuerſalia procedédum eſt. S.Th.autem Leót.1.in
impediatur ex tali tranfpofitione, liquet ex eo q» diffi qiijn prooemio metaphyficae dicit,q, magis vniuerfa medio.
nitio debet explanare rem ordine naturæ à primîa poté lia funt magis nota & faciliora fccüdum fimplicem ap
tia vfq;ad vltimü actum, ita y femper ex priori & po prehenſionem : conſtatcnim q ſimplex apprehenſio
fteriori fiat vnum,ficut ex poíétia propriâ& a&u pro diffinitiuam cognitionem importat&c.
prio: hoc aüt, fi poftponenda præponuntur, fieri non Ad hoc df φ fecundum dtiplicem ordinem intelle
pöt,qfh tali träfpofitione fa6la,pofterius non erit a&us &tualis cognitionis.f.fecundú fe,& quoad nos,duplici
& perfe&io prióris,fed ecóuerfo. Quia igitur enuntia terloqui polumus de ordine procedendi, filoquamur
tionon tot exigit quot diffinitio , ideo tranfpofitio fecundum ordinem naturæ & do&rinae £m fe fic opor
enuntiationi non nocet,fed diffinitioni &c. tctab vniuerſalio ibus inchoare,vt prima obie&tio có
Adrönemin oppofitum df q,licet idem fignificét; cludit.& Ariftotelesin au&oritatc adducta dicit ; fi au
eft aialmanfuetum, & e(t manfüetum aial:ficut,eft ho. tem fermo fit fm ordinem notre inuettigationis, ficº
moalbus& eft albus homo,vtibidf,& per hoc non va oportetà minus vniucrfalibus afcendere ad magis vni
rietur enuntiatio tranfpofito nomine, ex hoc tfi non fe uerfalia qin vnitas minus vniuerfalium(vt in litera di)
quitur, ergo non différt in diffinitione, quid prius & facilius inuenif, dü non oportet per tot vagari& vnius
quid poft ponatur, qih diffinitio non folü exigit figni equiuocationis interuenit &c. vnde primus ordo cx dif
ficata nominum & eorum vnitatem, fed modum vni ficilioribus proccdit, propter quodliber phyficorum,
tatis.ſ.gp exeis ſecunduu natura ordiné fiat vnum per qui primus eft in philofophia naturali , valde difficile
fe,quod tranfpofitio nominum violat, & fimiliter ex intelligitur, & longc difficiliusinuëtus fuit &c. Ordo
identitate figfiificati non fequitur,q, via diuifiua indif autcm fecundus ex facilioribus procedit, & cum hic
ferenter pofsit tranfponere:qihoportet diuifum præpo tradit Arifto.primi tfi non oblitus. Duos.n.modos ve
nere & diuidentiafequi, & non indifferenter, hoc aut nandi quòdquid eft docuit:primus quorum fecundum *
illud diuifiuum, & econuerfo &c. ordiné naturæ procedità fuperioribus diuidés, & nihil
Circa rcfpontioné datamin textu cuidá tacitae quae
Oppofita ftioni vſq; ad atoma praetetmittens:ſecundusaût à nobis inci
vportet im ante fextâ conclufioné immediateaduertendum pit,& à poterioribus in prima pceditex minus com
mediata ef eft,gp oppofita eflc immediata, feu quib" nihilintereft, munibus magis communia quærens. vnde fitvt ille do Сар. 2 т.
fe. eſt intelligendum non ſolum de immediatione inter ctrinali proceffui magis feruiat, hic inueftigatiuo.Ad circa med.
ſe,ſed ét de immediatione inter ipſa & diuiſum; opor id ergo,quod obijcifdeimpofsibilitate, df,quod(ficut
tet ſiquidé oppoſita, in qug fit diuiſio,& eſſe immedia in primo di&um fuit)cöparatio inter vniucrfale & mi
ta inter fe, ita q> nihilinter ea cadat mediü, aliter diui nusvniuerfalc,non eft accipienda inter ea,vt vnú clau
fum non neceffario euacuaretur per talia oppofita, vt datur in reliquo, qfh eflet fátua talis cöparatio, fed di
patet in diuifione coloris p albü& nigrü: in talinariq; ftin&a funt formaliter inter fe. Vnde cum hicfiat com
diuifione non eft neceffe totum diuifum cuacuari &c. paratio inter ea fccundum facilitatem diffiniendi,non
oportet quoq; talia oppofita immediatc contineri fub dicitur facilius eft diffinire minus cömune, quam ma
diuifo,alitcr idé accidéret incóucniens,vt patet fi diui gis commune, accipiendo minus cómune vt includit
deret quátitasin parem & imparem.. eftergo fenfus,9 in fecömunius& aliquid plus:fed dfg) facilius eft diffi
qfi fit diuifio alicúius in oppofita, qbus nihil intereft,tâ nire minus commune formaliter fumptum &c.& hoc
inter fe,öjinter fc & diuifùm,non c(t opus petere g, to cft verum,vt probatum fuit. Et {iinftetur contra hoc,
tum diuifum euacuetur,qfh hoc cft neceflariú, & hoc quia in minus communi ét formaliter fumpto includi
oftendit probatio fequés, cum dicit,qiii talis diuifio fit tur cömunius,quoniā inferius nō abftrahitā fuperiori
per illius diuifi dfias & nó dfias alicuius inferioris &c. homo.n.non poteſtintelligi ſine aiali. Reſpondeturº
Wec obftat fi ex hoc fcquatur q nullius generis habcn quia minus cömune formaliter fumptum hoc in loco
tis fpecics plures duabus diuifio p veras dfias & Ppria nihil aliud vocatur nifiipfum inferius fecundum fuum
eftfufficiens fifiat bimembris.Fatendum eft.n.qp talis differentialem conceptum,ſecundum qucm conſtat q’
diuifiobimcmbris eftinfufficiens fimpliciter & forma nó includit formalitcr fuperius, ideofalfum cft in pro
litcr,poteft tamé cffe aliquando fufficiens fi fiat diuifio pofito quod affumiturinftando.Poteft quoquediftin
pervéras differentias extremas, quoniam habendo ex guédo dici, g) inferius pót dupliciter fumi formaliter.
tremas, quodammodo habentur mediae; quoniam me Vno modo fecundum totum id,quod formaliter eft,&
diae differentiae ex extremis conftant , vt dicitur in io. fic includit fuperius formaliter, quonã quod quid elt
T.c.;. metaphylicae, & vniuerfaliter principijs habitis princi fupcrioris,eft quod quid eft inferioris,licet nó conuer Cap-3.
pata quodammodo habentur. tibiliter,vt in cap.3.huius ſecundi dictù eſt,8 ſic modo
Annot. Circa fextam conclufioné nihil notandum occurrit non accipitur inferius formaliter. Alio modo fecundú
nifi quod Ariftotelcs vocat genus & dfiam praedicata idquo formaliter conſtituitur, & diſtinguitur ctiam à
in eo quod quid eft, non quod opinetur dfiám prædi fupcriori, & fic non includitfuperius, quoniam ficac
cari in quid, fcd qih ingreditur, & elt pars intrinfcca cipitur fecundum differentialcm conceptum, qui ex
ipfius quod quid eft, & fubdit '} per problcma de ge pers eſt generis formaliter, vt in quarto Topicorü di
ncre vtrunque manifetum fier, qm problema de dif citur,& hoc modo loquimur hic de minus cömuni, vt
ferentia non ponit in numerum cum problematc de extextu côuincitur.Tum quoniá cóparationem Arift.
genere,vt inTopicis manifeſtandum eſt&c. facitintervniuerfale,& minusvniueriale, comparatio
Nun facilius fit definire fingulare quam vniuerfàle. aüt fecundum ea, in quibus diftinguuntur intélligéda
primo topi Ircafeptimâ conclufioné occurrit vnum dubium, eft.Tum quoniamidvnum,in quo cöminicant fingula Cap.3.
corums qfh ibi df q, facilius eft fungulare diffinire j vni ria,diffinitioné dicit effe. conttat aüt g) ex proceßü ex
Cap.3. uerfale, & ideó oportct ex fingularibus in vniuerfalia fingularibus,fcu minus communibus, puta huiufmodi
afcendere.videtur enim hcc cffe cötrarium & veritati, & illiufmodimagnanimis, fiveniaturin vnum in om
& ipfi Ariftoteli,& S.Tho.Veritat, quidcm , quoniam nibus magnaniiiiis, illud vnum nihil aliud eftquàm
impoſsibileeſt diffinire ſingulare.i. minus vniuerſale, propria diffcrétia magnanimitatis,fiue aliquidcircun
nofi praediffinito magis vniücrfali, qfn minus vniucrfa ioqiicns illam dfiam.& tunc fiftit proceflus, qfh tunc
le a6tu & intelleétu includit vniuerfalius: fi aurem hoc. dicit Arift.haberi rónem. Clarum eft autem g, genera
eft impoßibile, qùo pót verificari 9 fit facilius? Ipli magnanimitatis adhucinucftiganda rcmancnt,&ma
Arifio.veró, qin in procemiophyticorum exprefiedi gnâeltdifficultas ad venanda illa,quoniam vniuerfalio
cit, qp cx vniuerlaJioribus tanquam ex notioribus no raiunt,vtin textu dicit&c. Adidq'inducitur expri
no phy
 ... In Pofter Analyt. Arift.
mophyfic.dicitur q) Ariftot. loquitur ibi de proccffu
Т.с.4. doétrinalifecundum fe,hic autem quo ad nos.Ad vlti
ijs,quæ fùnt fùb communi,vt propter quid homini aut e
timum quod ex S.Tho.adducitur dicitur, g) per fimquo infùnt.fit autem animalim quo a:b verò confèquen
plicem apprehenſion.cm intelligitur apprehenſioter
tia omne animal;im quibus autem c, d, e, aliquaajiima
minorum.& non apprehéfio quidditatiuia perfeéte, vt
ibidem declarabitur. Quoniam verba illa non faci lia:planum igitur propter quidb, ine$t ibi d, hanque per
le omnibus patent. a: comfimiliter autem & alijs. Et femper in alij eadem
- Cr m cA determinationem.fa&am in hoc capitulo
occurrit dubiom, quoniam in proœmio de anima ab
Auer.c. f.
con. The. Auerroi,Alb.& S.Tho. attribuitur Arift.g, via venan
Lec. 1. di quod quid eft,6t via compofitiua.Platofii autem via
. diuifiua,Hippocrati verò via demonftratiua.In hocau
tem capitulo vbi determinatur difficultas hæc, non ap
paret Ariftot. ponere viam compofitiuam venantem
quod quid eft,nccapparet quod reprehendat viam di
uifiuam,fcd potius quod ipfam magnificct & ample
&tatur.Quomodo ergo hæc fimul ftant?&c.
Com. 18. Ad hoc dicitur fecundum Auerroim 9 via pofita in
fecundaconclufione & ab ipfo expofita,ett via compo
fitiua. Accipiuntur fiquidem quatuor viae ex hoc cap.
ducentes ad quod quid eft.primia ponitur in prima con
clufionc,fecunda in fecunda.tertia à tcrtia vfq;ad fex
tam inclufiue,quarta in feptima.& pritna quidcm fub
ieétì quod quid eft venatur.fecunda aüt fpeciei fubal
terng. tertia fimpliciter ipfum g, quid eft, quarta paf
fionis. Sed fihaec vera {unt, quómodo fecunda viâ eft
via compofitiua, per quam Arift. differt à cæteris? illa
nanque methodus non ducit fecundum eos ni{i ad fpe
ciem ſubalterná, & ſufficiens eſt ſcdm Auerroim &c.
Aliter ergo dicitur q, vltimavia eít,quam Ariftote.do
cuit.g haeccompoſitiua & adunatiua eſt,qm à multitu
dine inchoat & adunando afcendit. Sed contrahoc eft
quoniam vltima methodus non eft methodus fimpli
citer,{ed quoad nos.Quaeftio autem de modo venan
di quod quid eft quae(tio eft de proceffu fimpliciter.
Idco diccndum mihi videtur q, via pofita infccüda có
clufione cum conditionibus füis vfque adfextam inclu
T. c.3. fiue, eft via compofitiua,quam ponit Ariftote. Ad cu
ius euidentiam reducéda funt ad memoriam fuperius
?. C. 4 dióta.examinauit fupcrius Arift. quanta fit vis demon
ftratiuiprocefTus ad habendum quod quid eft,& vt pa
tuitncctotaliter reprobauit,nectotaliter approbauit.
& fic opinionem Hippocratispertranfiuimüs. Exami
nauit quoq;quantg cificacig fit proceflus diuifiuus, &
determinauit q ad ſyllogizandum inutilis eſt. 3 per
hoc arbitror eum င္ဆိုႏိုင္လိုိ႕ Platonis opinionem, falté
fecundum .
S. Iho. fecundum fonum verborum,vt alibi cónfueuit. Con
cludit tandcm in hoc capitulo quòd congrua viaadvc
3-metaphy nandum quod quid eft,proceflüs eft diuitiuus, non fyl
fcę. logizando,quia hoc reprehendimus,fed colligendo in
T-c. 15. cipicndo à ſupremogenerc cum cateris conditionibus
diciis, additis regulisex problematibus topicis:& hæc
cft via compotitiua. Licet enim diuifiua dicatur,quo
niam à diuifione incipit & diuidendo incedat, efficaciâ
tamen ex compo(itione fortitur, & non exvi diuiflo
nis &c.Vnde notanter Aritt.tatim pot fecundam con
clutionem fubiunxit,qudd diuifionesvtiles funtad col
lugendum quòd quidc[t, non ad demon[trandum. Et
fic pofuit ópinionem fuam non cxtraneam omnino
ab alijs,fed vtétem aliquo modo vtraqueillarum, dum
huic viæ & diuifiones,& fyllogifmi fecundum proble
mata diuerſimodeleruiunt &č.
De venatione propter quid &c. Cap. 1 1.
y D boc autem quod habeamus problemata,eligere
oportet &• decifiones,et diuifiones,ita verò elige
reſupponentemgenus commune omniu, vt ſi ani
malia effent,ju« fpcculata funt, qualia omni animali im
, , . Ji nt:bis autem a.ceptis rurfùs rcliquorum primo, qua
lia omneßquantur: vt fi boc e$t auis, quaiia omnem fe
quanturauem,& it4 Jèmper proxima:planum.n. quod
2O3
habebimus iam dicere,propter quidimfunt confequentia
e$t ratio:numc quidem igitur fecundum tradita commu
mia momima dicimus.Oportet autem mom folum in his com
fiderare,fed & fi aliud quid ipfum fuerit inexistens com
amune, excipiemtem,po$tea quæ hoc fequitur, &- qualia
hocfequütur, vt cornua វ្យែ habere erinaceum,&-
mom vtrimque dentata effe:rurfus cornua habere, quæ fe
quitur,planù enim propter quid illis inerit quod diétum
eft,propter enim cornua habere inerit. JAmplius autem
alius modus e$t fecüdum proportionale eligere: vmum.n.
accipere mó eft idem,quod oportet vocare fèpeum, & fpi
nam,&- os,erunt autem conſequentia et his,tanqua vna
quadam matura tali exi$tente. Eadem verò problemata
funt,haec quidem eo, quod idem medium habent, vt quo
niam omnia contra refiftentia. horum autem quædam ge
nere eadem fùmt,quæcumque habent differentias eo quod
aliorum aut aliter funt.»t propter quid refònat?aut pro
pter quid apparet?&• propter quidiris? omnia enim hgc
idë,problemata funt genere, omnia enim fùnt refraiiio,
fcd fpecie altera.JAliqua verò eo,quod medium fub alte
ro medio eft,differunt problemata,vt propter quid Ni
lus decrefcente memfe magis fluit? quoniam htbernior de
crefcens eft, & propter quidhibernior decrefcens e$t ?
4uoniam Luma deficit,hac emimitafe habent inter f<_».
Summa huius capituli haec eft.
A. habendum propter quid,oportet decifiones,di
uifioncsq; eligere,& genus ſubicctum commune
•oim,& qualia infunt omni generi&c.dcindc rcliquo
rum prima qualia inhgreát,& fic femper proximo &c.
dcclaratur qfh fic manife(tum fit „Pptcr quid talia in
hæreant, his quae/funt fubillo communi, vt patet in
terminisb, primo, c,d,e,vltimis.& a medio applicatis
ad propria ánimalisquaedam animalia & animal &c.
Oportet non folum in his cöfiderarc propter quid, Regula .
fed & fi aliud aliquod accipiatur efle cóé, & accipcre
quibus illud inhæreat,& qualia haecfequátur.declarat
exemplariter ad cornutum efse fequitur hfe duos ven
tres & carere dentibusfuperioribus, inuenitur auté in
boue,& hirco:declaratur, quoniam fic manifcftum fit
Propter quid illis hæcinlunt,puta propter cornua &c.
Qportet aliquádo analogum propter quid eligere. Regula:
probaturà priori quoniá qüaedam fünt qùg fequuntur
analoga,tanquam fit eorum natura vna,vtfepion, fpi
nam & os,vnum non funt,& ea quædam (equuntur. propofiti•
Eadem Problemata funt,quæ idem habét medium,
vt puta antiparittafim . Diuifie.
Horum qugdam habent idé medium genere,& dif
ferunt fpecie,vt Pptcr quid echon, idolùin fpeculo,&
ìris&c. propter repercufsionem diuerfarum fpecierí ,
Quædam hfit medium fubalternum.vt propter quid ni
lus rnagis fluit in fine lung,quia hibernior cft finis. Pro
ptcr quid autem hiberniör,quia Luna deficit &c.
Series autem hæc eft.
In T s N D E N s tradere modum inueftigandi pro
pter quid, duo facit.primo tres regulas dat,quarü pri
ma proptcr quid vniuocum genusnoiatum inucftiga
tur,:fecunda vcrò vniuocü nön tfi cflcntiale genus, aut
nominatu in „Ppter quid inuenitur.tcrtia aüt non fcm
per ad vniuocum Ppter quid rccurrendü fore diccf.
fccundo non efse lemper in diuerfis diuerfum propter
quid inquirendum,fcd qiique idem, diuerl1mode tfi in
diuerfisdocet vnica propofitione & diueifione &c.
Extcrtia regula habcs Scotifta vnde εποι tԱԱ Ո götra Scot
срге
 2O4 Thom.à Vio Caiet.Comm.
deprehendas,dum putasideo oportere ens & alios ter in omnibu*:huius autem fìmiliter effe colorem colori,&•
mihos metaphyficálcs cffe vniuocos, vt pofsint de eis figuram figuræ, aliam alij, equiuocum enim effìmile is
& ex eis demonftratione: ficri, aliter omnia in aequi his : hic quidem fortaffe proportionaliter habere late
uoco conftitui. Eccctextus Ariftote. exprefse dicens, ra,&- æquales angulos,incoloribus verò femfum »mum ef
quod analoga media (umenda quandoquc funt quae li fe,aut aliud aliquid tale: quæ verò fecundum analogiam.
cctvniuoca non ſint, ſcouun urtamcn ca, qua damac eadem & medium habebunt ſecundum analogiam. Se ha
ſieſient vniuoca, vt patet in ſpina &c. - -bet autemfic,confequi,caufà fibijnuicem,& cuius
-
::
& cui caufa:fingulum quidem accipiemti, cuius caufà in -------
De tribus quæftionibus circa propter plus eft,yt extrinfecos æquales effe quatuor in plus eit,
quid. Сар. 12. quâm triangulum,aut quadrangulum, omnibus vero ae - i
E caufâ verò & cuius caufà dubitaret vtiq; ali qualiter:qu£cumque enim quatuor retiis æquales effe ex
| ) quis am quamdo e$t caufatum & caufà eft,quem
admodum fi fluunt folia, aut deficit, & caufà
trimfecos,& medium fimiliter. eft autem medium ratio
primi extremi:quo circa omnes fcientia per definitionë
fluendifolia, aut deficiendi erit,veluti, fi huius eft la fium:,vtfolia fluere fimul fequitur vitem & excedit, &•
ta folia habere,ipfius verò deficere, e$t terram in medio ficum &• excedit,fedmom omnes,fèd æquale eft : fi igitur
effe: fi enim non efi,alia quedam erit caufà ipforum,fiue acceperis primum medium, ratio folia fluendi efl: erit.m.
caufà efi fimul &• caufátum,vt fi immedio terra eft,defi primum quidem in altera medium, quomiam talia omnia
cit,aut fi latifolium eít,fuumt folia-. Si veròfic, fimul fùnt,poftea huius medium quoniam fuccus congelatur,
vtique effemt,& mon$irarentur per fé inuiccm. fit emim aut aliud aliquidtale. quid äutem eft folia fluere?conge
folia fluere, in quo a: latifolium verò in quo b: vitis au lari fuccum in រ៉ូមុំា tm figuris verò ita affi
tem in quo c. fi itaque ipfi b, ineft a, omne enim latifo gnabit,quaeremtibus affecutioncm cauf& &- cuius caufâ.
lium fliiitfolia, ipfi verò c,ineft b, ommis enim vitis eft fit 4 inexifens Bomni,Bveròºnicuique eorum, que D,
latifolia, ipfi c, ine$t a,& omnis vitis fluit folia caufâ in plus áutém;B vtique vniuerfàle effet ijs, quae fùnt D,
verò b, médiumJèd & quoniam latifolia eft vitis, eft hoc enim dico vniuerfale,quodnon conuertitur: primum
perfolia flucre demon$trare. fit enim D quidem latifo verò vniuerfàle, cum quo vnumquodq; quidem mon com
lium,E vero folia fluere,vitis autem in quo F:ipfi itaque uertitur,ommia autem conuertuntur, &• mom excedunt ;
F ine$t E:fùlia fluit enim omnis vitis,'ipfi autem E Dom ipfis itaq; D caufa eíi, ipfius.A ipfiim B.oportet igit J4
me enim foliafluens e$t latifolium, ommis igitur vitis eft inplus quàm Bextendi:ſi verò non,quia magia cauſa erit
latifòlium:caufâ autem efl folia fluere. Si verò nom con hoc illius ? fi itaque omnibus E 燃 ipfum JM,erunt ali
quid illa vnü omnia aliud à B:fi emimnom, quomodo erit
tingit caufàs effe fibijnuicem , caufà enim prior e$t eo,cu
ius eft caufà,& deficiendi quidem caufà eft in medio ter dicere,quod cui ineft E,ipfum,/ omni imeft: cui veròJ4,
ram effe:quod autem im medio terra fit, mom eft caufù ip mom omni ipfùm E?propter quidenim mom erit aliqua caw
/ùm deficere, fi igitur per caufùm quidem demon$tratio fa,vt infit omnibus D?fed mumquid &* quæ funt, & quae
efi propter quid, quæ verò mon per caufam ipfius quod, aliquidvnum? Confiderare oportet hoc,& fit C;contin
quòd quidem terra quidemim medio eft, mouit,propter git itaque eiufJcm plures caiifàs effe,fed non ijfdemJpe
quidautem mom : quoniam ipfùm deficere mom eft caufà, cie. vt quod longæua fimt, quadrupedia quidem, ro quia
quodfit immedio,fed hoc ipfius deficere,manifèffum eft : mon habent bilem,volatilia verò eo quod ficca funt, aut
in ratione namq; ipfius deficere imefi effe immedio: quare alterum quid.Si verò adindiuiduum non ftatim veniüt,
planum quod per hoc, illud cognofcitur,fed nom hoc per non fòlum vnum eft medium,fèd & plura,& cauf& plu
illud. e^/m comtingit vmius plures effe caufas ? fi enim res. vtrum verò caufà mediorum,quod ad vniuerfàle pri
eŝtidem de pluribus primumipradicari: fir JM ipfi b pri mum, aut quod adfingulare,fingularibus?plamum itaq;
mo inexifiens, «¿ ipfi C aljprimo,& hºc ipfi D E, ine ea effe quæ proxima funt vnicuique, cui fùnt caufa,pri
rit igitur.A ipfis D E,caufâ verò eft ipfi quidë D B, ipfi mum enim fùb vniuerfàli effe,haec e$t caufa.vt ipfi D, in
verò E C:quare caufà quidctm exiflemte, neceffè e$t rem effè ipfiim c:ipfùm A ineffe,efl caufà:ipfi igitur D ipfum
effe : re autem exiflente, mom neceffe rit omne effe,quod c,caufà ipfius eft.4,ipfi verò Cipfiim B,huic autê idem.
cunq;fit caufà fed caufà quidem,mom tamen ommis. JAut “Defyllogifmo igitur ac demonftratione,& quid vtrumq;
fi femper vniuerfàle problema eft,&^ caufà totum quid e$t, &-quomodo fit, manife$ium eft : fimul verò & de - - -

dam,& cuius caufâ vniuerfale, vt folia fluere totó ali ftientia demomiiratiua,idem enim e$t.
quo determinato,licetfpecies ipfius fint, & his vniuer Summa huius capitulihaec eft.
fàliter,aut plantis, aut his plantis, quare &• medium æ N Vnquid cum eft caufatum,& caufa eft, vt fifolia 1.Queſtie.
quale oportet effe in his,& cuius caufà,& conuerti. vt fluantfithabcrelatifolia, & filuna dcficit fit in
propter quid arbores folia fluunt,fi itaque propter com terpoſitio terræ.
gelationê humidi,& fi folia fluit arior, oportet effe com Caufa & caufatum fimulfunt,probaturdupliciter, cócluto P.
elationem,2% ſi congelatio ineſt non cuicumque,ſedar primo quiafi caufa af$umpta nöfequitur ad effectum, parte,
驚folia fluere. /tr;im autem contingit mon eamdè όportet caufa &
illius caufati effe áliquam aliam caufam, fiue
caufatum
caufam effe eiuflem omnibus,fèd alteram,aut mon?amfi -tio.fiuenon,vtlatafint fimul, vt ecliptis & interpoli
folia & fluere.Si autem fic e(t,& fi
quidem perfè demonftretur;& noni. fignum, aut acci mulvtique erunt. Secundo,
quia demonfträt fe inui
dens?nómpote$t fieri:nanque ratio éxtremimedium eft, cem vt,patet in terminis A primo, Ctertio: & B mc
fi verò mom ita,contingit.Eft autem & cuius ca fá , &- . dio applicatisad fluxum íoliorum,vitem, & latum fo
cui confiderare fecundum accidens, non tamem videntur lium,quod caufae demonftrat effe&tum.& in tcrminis
probieinata effe.fi verò non fimiliter habebunt medium, D, primo, Z, tertio: & E mcdio applicatis, ad latum
fìquidem fùnt aequiuoca æquiuocum medium e$t: fi verò foliùm, vitem, & fluxum folij.quod effeétus demon
vt in genere,fimiliter habebunt,vt propter quid & per ſtret caufam.
mutatim proportionale? alia emim caufà eft in lineis,&- Dcmonftrationum di&arum altera eft per caufam Di£reati,.
mur;eris,& eadem vtiq;,inquamtum quidcm limeæ, alia, & proptcr quid,altera autem per non caufam, & quia.
,inqu.intum verò habcns augncntum tale,eadcm, ita, &• probatur à priori,quoniam non contingit ilia dua me
dia
 ‫مح‬-‫سیاهین‬

In Poſter.Analyt. Ariſt. i. : zo;

dia efleadinuicem caufas, quoniam caufa prior eß eo Series autem hæc e(t.
cuius eft caufa,& alterum corü eft alterius caufa, quo
fiam indiffinitione illius cadit. Declaratur exempla 1 n r s N p e N s terminare traëatum deipfopro
riterineclipſilunæ & interpoſitione terræ. Pter quid, Tria facit (ccundum tres quaeftiones juas
$°"°°f°* §i contingit vnius plures'caufas eic, ád caufam ne. mouct & determinat.fed quoniam prima & fecúda fe
့tionaliter
့ ့ ့ဖွံ့ဖ္ရင့္4 ditur
ccflario feqüitur effe&us,ex cffectu autem non conclu interfecant, attendcndum elt,quòd íic proccdit, mo
fed caufa haec,vel illa &c. Declara
caufa certa, t3Prima quaeftione, duas ratiónes adducit ad pártem
itivni. tur antecedens.Si contingat idem dc pluribus primis affirmatiuam, & differentlam ſubdit inter aſſumptos
Praedicarivt A de B& Cpiimis fubieâis. & D fübB& proccflus in fecunda ratione, vcl in idem redit, inter
E,lub C,liquet fiquidem tunc quód B. & C, funtdu2 confcquentiasdetcrminatas. Deinde fub difiuin&io.
caufae,quare A,infit vltimis,fcilicet D & E. neduabus conclutionibus reſpondcndo queſtionimo
Siautem femper vniuerfale propofitum eft & cau tae eius categoricam folutioném ex alia quae(tionc de
fatotum quoddäm eft, & cffcâus'vniuerfaliter iurii. Pcndcrc cx ipfis conclufionibus oftendit. Sicque ad
tur.neceſſe eſt medium cffectum æqualia eſſe & con {ecundam qüaeftionem propcrat', & motae flatini dua
¥erti:declaraturcxemplariterin fiuxúfolij vt eHečtu, bus concluſionibus reſpondet, ſubdens declarationes
º denſitate in arborevt cauſavniuerſali & tali plan earum praepoftero ordine. & fic reuertitur ad primam
ta, vt fubieéto &c. quaeftignem & vnica illi conclufionc plurcs pärtes ha
prima qs. Vtrum autem contingat eiufdem effe&us non can bentc fatisfacit, multipliciter dcclarando eim &c. Et
dcm caufam in omnibu5,fed diuerfis cflc, aut non. tandc:n tcrtiam cócluíionem corrclarie deductam re
ºººººº" . Quando demonfiratur, per ſe, non contingit eiuſ fponioni adecundam quetionem addit &c. potre
::::; dem efic diuerfas caufasin omnibus probatură priori, mo tcrtiam mouet quæftionem,& illi ftatim fatisfacit
ម៉្លេះ qugpiam raiiovltimi cft medium. _ vnica concluſioned:c. &cpilogat &c.
iecúnáôçò , Quand9 dcmonftratur fecundum fignum, aut acci Ci k ca primâ rationem,aduertc,quòd tcxtus fen- Adefteåara
clufionis. dcns,contingit eiufdem effc diuerfas caüfas &c. tentiam,quam in $umma pofuimus, cxprefle habet& $aufa qüo
Contingit caufam & cffcétum in quo fccundum ac valde c9nformis cft titulöquaeltionis.'propter quod !¥Per fe
£idcns confiderare, non tamen videritur propofita cf. ပ္ရုမ္ဟု expoſitori-ºr.
alietas fortc tranflationis cäufa fuit
fe, vcl immo vidcntur problemata cflc&&. bus conformis non fit. Differt fiquidem rat:o pofita
Sinihilinteruenit per accidens, fimiliter fehabebit ; ab interpretationc aliorum in hoc,quòd nos aflümpfi
medium cum co cuiu$ eft medium, ita quod æquiuoci musconfcqucntiam primam abfque probatione, eoq;
Oeclaratio ºquiuocum & generici genericum, & analogi analo verba illa,fcilicet caufa & caulatum fint fimul,vt ad cx.
Primæ. gum medium erit. Decláratur exemplariter,& primo planandum confcqucntiam quòd vniuerfaliter fermo
quo ad generica, incommutata proportione, & lineis. fit inducuntur, ab alijs aüt adprobandum confcquem
& numeris &c. fecundo quoadæquiuoca in {imilitu tiam inducuntur. Confentaficam autem noftram in
Concluſio
dine inter figuras interfe,& colores interfe. terpretationê quaeftioni efle duximus.Tum quia tex
Caufa,& effe&tus, & fubie&um ita fe habent fecun tus noltcr & Boctijexpreffe ita habet, fiue caüfa fit fi
selpomfiua
primae quae $ługn confcquentiam,quôdparticularitcracceptis fub mul & caufatum,vt fi in mcdio eft terra,deficit,aut {i-
#ieni - je&o & caufa in plus eft effeäus quàm fubic&ü& cau latum folium eft, folia fluunt.ex quibus vcrbis patct,
fa &c. vniuerſaliterauté fumptis, omna equalia funt. quôd dicit,fiue caufa & caufatum fimul fint, vt inter
Peclaratur Primoin habere ängulos extrinilccos æqua pofitio & defeétus, fiue non, vt latum folium, & flu
les quatuor rectis, vt effectu: & triangulo & quadran xus. Tum quoniam fic intcllcâayt expofuimus nos,
gelo, vt Particularibus fubie&is & ómnibus talibus titulus quaeftionis ab iplomst Ariftotele cxplanatusin
vuiuerfalifubicâo & mcdio fcu caufa vniuerfali : & uenitur & dubium quod pofteriores inuafit : an fcili
quo ad caufam probatur, quoniam mcdium eft ratio cct cum hic quæritur,fi eft caufatum, fit caufa. intelli
Primi termini,ex quo ominës fcientiæ funt per dilfini gatur de fimultate temp9ris, an de fimultate cgnfecu
tioncs&c.declaratur itcrum in naturalibus in fluxu fo tionis abipfo Ariftotelé folutum accipitur in illis ver
lij, vteficétu, ficu, & vitae,vt particularibus fubie&is bis. Perſpicuum ſiquidem fit, quóddelimultate con
omnibustalibus,vtvniuerfali îubicĉio & ratione pri fecutionis quaeltio eft ex co 9 dicitur,quòd (iue caufa
mi termini,vt vniucrfali medio, per quod ineft dm & caulatü ſimulſint vt interpolitio&c. ſive non, vt la
nibus, Puta feminis fuccidenfatione in contraćłu &c. tum folium &c. confiftit igitur vis primæ rationis in
££rtio declaratur primo ordinando formam fyllogi-! hocquòd fi ad Beffe&um non fequitur A caufa, fiue
{ticam affumpto éffcétu communi, & caufis fpeciáli. fimul tempore fiue Prius, op9rtct ipfius Baltcram effe
bus,& fubicétis particularibus illum cffectum particu caufamquåm A. & hæc confequentia ett manifetta ex
laribus diuerfis intcr fe propter illasfpeciales çaufas,in co q» nullus effe£tus e[t, ad qucm non fcquatur caufa
terminis generalibus A'effé&u : B caufa fpeciali,& D aliqua &c.& fi fic eft fcilicet quòd fit altera caufs,erüt
fub;e£t9 Particulari,& ex alia parte C altéra caufa fpc vtiq;fimuleffe&us & caufa,licet non rectè fcqiatur,
ciali & Equbicáo altero particulari applicatis ad na erunt vtiq; fimul effeâus & caufa haec. ncc inconuenit
turalia , fcilicet longam vitam refpe&iü modicæ cho nihil plus concludi pcr hanc rationcm,quoniam inue
leræ & quadrupedum.cxalia parte refpc&u Gccitatis, ſtigando proceditur paulatim ad vcritatem à commu
& volatilium. nióribus &c. ad fpecialia quo fequens ratio ducit &c.
3.concluſio
aP fecunda Contingit igitur plures caufas effe eiufdem, fed non vel.Si autcm fic eft , fcilicet quod illa aflumpta eft ve
ſt
quzftione. eiufdem fpecié.
- - - -
i.
-
ra,feu fola caufa fimul vtique erunt cffcctus, &çaufa
§.qu*fiio. _Sinonitatiminatomum venitur,fcd plura media& haec. Nccputet aliquis haec dicta efle vt non imitetur
cöçlutio re- caulæ occurrunt eiufdcm, qualis elt caüfa mcdiorum S.Tho. expofitionem , fcd quoniam textum eius non
fpoafiwa. Pr9xima vniuerfali,aut proxima fingulari. habeo & noftrum in hac parte forte mcliorem faluare
Magis Proxima vnicüique caufa fumenda eft: pro volumus,abipfiusfententia non difcrepantes, quoniã
5atus à Priori, quoniam hâc eli Primo caufa,quódil talcm cfle quaeftionis titulum,ipfc exprcffe dicit,expli
lud fiș [ubvniuérfali &c.dcclaraîur in tcrmińš A pri cans quod Ariftotc. tacuit, fcilicct quod dc mutua con
mo , B fecundo, C tcrtio, D quarto inchoando efiim fecutione quaellio agitur,an fcilicct ad cffcctum caufa,
ab vltimo &c. & gradat9 afcéndendo, femper caufà & econuerfo fequatur &c.
Proxima Præinuenitur vſque adatomum, ſeu imme Cı RcA reſpontiuas concluſiones aduertenda funt
diatum &c. tria. Primum eft g Ariltotclcs (ecundum vcritatcm
difium
 -º-º:

2O6 Thom. à Vio Caiet. Comm.

difiunétiue eas format, vt patet pcr praepofitam cuili fent conucrtibilia, non cßct maior ratio quare me
bet carum pgtam difiunétionis aut ; fed quoniam ve dium cffet caufa primi magis quàm econuerfo, ex quo
ritasillius di(iunétiuae vfq;ad fequentem qüaeftionem euidenter apparet, quod de caufa illatiua fermo eft, de
pendet,& ab Ariftotelc prima pars cx quadam condi-. tali nanq; vérificatur, quod duorum conuertibilium,
tionali declaratur, & fccündümi vcritatem conditiona netjtrumi magis altcro caufa e(t, & de caufa in effendo
libus quas formauimus æquiualet: ideo ad faciliorem I falfum cft,quoniam fubie&tum eft caufa fuae pafsionis,
erccptionem conditionafcs fecimus, nccpropter hoc & non econuerfo &c. Amplius dc caufa in eflendo(in Т.с.29,
.Tho.aducifamurdiccnti Ariftotelem dcterminare primo ly) di&um el}, quod augentur demoftrationes
quaeftionem his conclufiorìbus,Ipfe.n.ideo hoc dixit, non per media;vt quid ergo iterum de hoc dubitandü
quoniam yt ex dicendis patcbit vtraq; difiüctiuae pars, cft : Intuentibus autcm tra&atus rationcm , quòd de
vera,& ipfa decifio eft quaeftionis. nos autem decifam , caufa in eflendo fermo tantum fit,vidctur,tum qih im
quæftionem non cffc dicimus, quoniam veritas difiun tentio praefentis ncgocijcft de ipfo propter quid, & in
ĉtiuaecx [equcntidependet quaeltione &c, litcraexprcffe cxcluditur ab ordine demonftrationum ,
. Secundum cft,quòd conditionalis illa fcilicet fi con propter quid dcmonftratio ab effe&u ctiam conuer
tingit idem de pluribus primis praedicari, aflumpta ad tibili,vt patet. Tum quoniam haec quaeltio ad pcrfe
declarationé primæ conclufionis poteft dupliciter in &tionem primæ quæftionis introduéta cft,vt exprefle
telligi: Vno modo de pedicatione pcr ein fcdo mo ex textusferieliquet,adeo vt ncgare hoc, fit proterui
do perfcitatis, & ficillius catcgoricâ eft impofsibilis, re.cóftat auté quod prima quæitio decau(a in effendo
quoniam quælibct pafsio habét vnum tantùm primo loquebatur,& nó communiter.Tum quoniam in to
fubjc&um quod ponitur in cius diffinitione,cofiditio toproceffu huiusάapituli & dubitando, & refpondcm
nalis tamen ipfa eft vera,vt patct. Alio modo intelligi do,& exempla púerido, de caufa in eflendofermo
potcſt depraedicatione eſſentiali in primo modo, S. ſic cft. Tum quoniam quaeftio de caufâ illatiua non e(t
non folum conditionalis, fcd categorica illa vera c(t. poterioritica, fed prioritica, vbi & determinata ct
animal enim & fimilitcr omnegenüs, depluribus præ quaeftio-i!la determinando conuerfionem conclufio
dicatur immediate &c. Multü autem intcrcft qudifto nis ad praemiflas.& Ariftotel. exprefle fupcrius con
rum modorum accipiantur verba Arillote, quóniam, fefus ett fe circularem fyllogifmü determinale in an
vt ex fcqucntibus apparct,ipfe intendit per primâ con terioribus,ideft libro priorum, vt dicit idcm Albertus
clufionem peruenire ad hanc decifionem, quòd quia &caetcra. Ad hoc dubium dicitur quòd quaeltio eft de
contingit vnius efie&us 醬 cauſas partialcs ſeu cauſa in eſſendo,necoportet aliter probare quàm per
fpeciales, ideo cum de illis ferrmo cft, dicitur quod ad rationes vltimo adduétas. {unt cnim efficaccs & ratio
caufamfequitur effc&ius & ad effc&um non fcquitur nibus alterius partis facile e(t refpondere. Ad primam
caufâ determinata &c. huic autcm intentioni prima namque dicitur quod per ly fignum aut accidens,non
expofitio exemplariter deferuit,& non aflcrtiue,quo- ! intellexit effeétum,(ed caufam fpecialcm,vc nunc dice
niám falfum affumit &c. fccunda vcrò cxpofitio affer tur.Ad fecundâ dicitur,quòd verum cft illa verba opor
tiuc opitulatur quoniam inter mcdia genera feu diffe- ' tere intelligi de cauſa in inferendo,ſed non tantum.ar
rentiæ funt caufae feu rationes,quod fuperius inferiori guit enim ibià poftcriori, vt ibi declarabitur, Ad ter
bus infit,& quodlibet eorum infcrtipfum genus,ad ip tiam dicitur quod in primo libro dcterminatum elt g . ‫ د‬. ‫قاء‬
fum autem nullum eorum dctcrmináte fcquitur, fed vnius vna cft caufa potifsima, & non fiumpliciter quòd
interminatc hoc vel illud &c. ' ' ' -
vnius vna fit caufa in eflendo.agcbatur enim tunc de
Tertium aducrtcndum cft, quòd vt membra iftius demonftratione fecundum eius fummum &c. Nunc
diſiunctiuae ſeu conditionalis reſponſionis ex oppo-- propter quid declaratur communiter & in dcmonftra
fito diftinéta, & çuqcuantía quæíîtum a:cipismîîîs ly tione vniuerſali,& particulari & caetera.
vniucrſale propoſità in ſccunda concluſione poſitum Ci wca eiufdem qugftionistitulum aduertendum
pro concluione feu problemate quaeito exponi po cft, quòd adhuc poteft accipi fecundum duos fcnfus.
teſt,8 non dequacunquevniuerſalitate, ſed ca, fecun Primus fenfuseft, vt inquiratur hocin loco, de caufæ
c. 31. circa gum quam dcmonftratio vniuerfalis differt à particu
vnitate& pluralitate fimpliciter refpeótu eiufdem ef
t.c.29. lari(vtin primo librQ diétum eft)ita quòd mefibra di- ! fe&us,propter dcmonftrationem tamcn &c. ita quòd
uifionis funt g, quæfita aut funr particularia, aùt vni- ' quæftiò fitan contingat eiufdé cffeéìus effe caufas plu
uerfalia,& fub aiijs vcrbis,aut häbcnt plures caufas;aut res,an vnam tantum,& hic fenfus eft alicnus à prælcn
vnam. & fic cxponendo totum refidtjum conclufiòriis ti intentionc,licet \ curfim ftudentibus approbet pro
declaratio & dearticulatio eft antediéti. Poteft quoq; ! pter abbreuiata verba Arift.in re(ponfione, & expofi
expqni pro fubieóto ipfius quæfiti& vniuerfalitate ea. torum vnitatem & pluralitatem caufarum hic fonan
dem,& íic nó expofitiue reliqua addita funt, fed vt om tia.Alius fenfus cft, vt inquiratur dc vnius & eiufdcm
nia cnumerarentur,łubieĉtuñ.f.caula,& cffcĉřuŝ, quae effećtus cauía vnitate di pluralitate nő fimpliciter, fed
ad dcmonftrationem concurrunt,& vniuerfalia pröpo in omnibus, in quibus ifiuenitur ille cffcélus,ita quòd
nerentur, habenturque nihilominus mcmbra diffini non eft quaeftio, an vnius effeétus fint plures caufae, vel
tionis oppofita , vt prius &c. * *** : : vna tantum, fcd an vnus & idcm cffcctus in omnibus,
in quibus inuenitur,caufcturab cadem caufa,fiuevna,
Quomodo demonßratur accidens, eiufdem plures efTe cau fiue plures caufae ad cundcm cffeéìum concurrant,an
- fas contingit. - - -" * * *:: *
non ab eadem, fcd diucrfis. & eft fcrmo non de iden
C Irca fecundæ quæftionis titulumdabitatur. quid titate & diuerfitate numerali fed formali &c. Quanta
intelligat Ariftoteles nomine caufe.an.f. cauîam verö fit inter hos fcnfusdifferentia, cxemplariterma
in £flendo,an communiter caufam fiueih cffendo, fiùe nifcftatur. Iuxta primum cffet quaeftio,an vnius effe
in infcrcndo. Eft autcm ratio dubitandi hincindecx &tus,puta domus fìnt caufæ plurcs, an vna tantum &c.
multis. Confiderantibus cnim diuifionem fa&tamin & tal: quzftioni diceretur quöd ciufdcrn effećłus funt
tcxtu rcfpondendo huic quaefliorfr, apparet cau(am plurcs caufæ per fe in naturalibus,qnia materialis & fi
$onyn)unitet fumi, quia diftinguitur in caufa in per nalis & formali, &c. Iuxta fccundum verò fenfum c(t
fe,& fecundum fignüm feu acçidens. conflat autem quaeftio,an taliseffc&us vnus,puta domus,vbicunq; in
quod fignum caufâ non cft nifi illatiua. Amplius dum uenitur,proucniat ab eifdem caufis,an a diucrfis.púta,
in tcxtu ordinatur in figuris confecutio caüfae& efHc. an domus vbiq; habeat pro caufa matcrialilapides cę
ctus cxprcfle dicitur; quod fi nicdium & primum et.
a «* ‫هﻭ‬ mentum &c. Pro formali quadraturam, pro cificiente
a I (CII)
- ~
 In Poſter.Analyt. Ariſt.
artem, profinali habitationean non, fed alicubi do
mushabeataliud efficiens, puta naturam vel aliam ma : Vocatur fecundum flgnum,aut accidénsdiuerfis ratio
teriam,putaferrum.&c.Et fimiliter in ffmplicibus, an
habere trcsangulos æquales &c. conucniat omnibus
pervnammet caufam, an diuerſis per diuerfas &c. Et
hic fenfus efl intentus ab Arift. qüi breuitcr ex multis ,
dcclaratur,ne alicui vidcatur nouus,& infipienter veri
tatem refutet. primo hoc patet cx verbis Arift.in titu
lo quaeftionis. ait.n.vtrum autem contingat non can
dcm caufam eiufdem in omnibus, fed altcram,aut nö:
vbi ex ly in omnibus,& ly eandem,& ly alteram,liquet
quod dicim*,vt cuilibet exercitato facile e(t deducere.
Secundo ex co g) fccundum huncfenfum intenta ve
ritas de cófecutione caufae & efic&tus inter fe habetur,
& totus proceflus Arift. clarus valde eft.Iuxta primum
autcin, proceflusinfufficiens& fcrupulofus inuenitur,
& extorqucnda vcritas magis quám elicicnda cx co el
fet. Tcrtio quoniam exprefle Arifto. in tertia conclu
{ionc determinat concludendo ex antedi&is ad hanc
quæ[tionem,q, licet vnius cffeétus contingat efIe plu
res caufas, non tamen hoc contingit fi cffc&tus ille e(t
vnus ſecundum ſpecicm. quae concluſio eſſet manifeſte
falſa, ti devnitate & pluralitate cauſarum abſolute lo
queretur,qfh fpecierum naturalium funt multæ caufae
per fc, & cít manifefte vcra loquendo de vnitatc & plu
ralitatein omnibus:quoniam ficut effe&us eft indiuifi
bilit fecundum fpccicm,ita& caufae atomæ funt,& có
{cqucnterin omnibus eædem &c. Eft aüt valde notan
dusfenfusifte,& præ oculis femper habendusin hoc ca
pitulo, qfh oportet omnia រ៉ែ conformiter ad
quæſitum. Etapparebunt impertinentes quæſtiones de
vnitate& pluralitate caufae hic agitatæ &c.
De varijs demonflrationum generibus per caufàs proce
dentibus.
C Ircaconclufiones refponfiuashuic quæftioni, no
tanda funt quatuor. Primum eft quòd Arift.nó di
ftinxit caufam in per fe , & per accidcns & c. fed diuifit
dcmonftrationem, in demon[trationcm per fe, & de
monftrationem fecundum fignum,aut accidens,vt pa
tetin litera. quid autem intelligat per talis diuifionis
membra ipfemet dcclarat in fequentibus duabus pro
poſitionibus. Demonſtrationem per le vocat, quando
roprium defuo adaequato fubiecto, p propriam cau
醬 dcmóftratur,& merito, quoniami tunc faluátur in
demonſtratione oésmodi pradicationisperſe perfe
&ae.Dcmonftrationem verò fecundum accidcnsvocat
quando aliquid prædicìorum trium deticit, vt fi cau
fá inadæquata,velfubieétuminadæquatum, vel pafsio
inadæquata fumatur.hoc enim intendit in illis verbis.
contingit caufjm,& cuius cft caufa,& in quo fecundü
accidcns confiderare. Vocatur autem mcrito demon
ftratio fccundü accidens talis demonftratio, eo quod
eft fecundú aliud & non perfein primo gradu perfei
tatum,quotiefcunque enim fubiectum inadæquatum
fumitur perfcitasfecundi modi non nifi per alias falua
tur.& fimiliter depafsione & caufa inadæquatis dicen
T.c.14. dum cß,vt cx diçtisin primo libro & exemplis hic po
fitis ab Arilt.& S.Tho.patct.vocatur quoq; prædicta
demonftratio fecundum lignum, non propterea quod
per cffeétum dcmonftret caufam, quoniam vt diâum
èft , praefens fermo eft de caufa in cflendo,{cd quia in
adaequatione ſupradicta interueniente, non completc
cognofcitur pafsio in proprio fubieéto, quod demon
ftratio quaerit,fed fignum cius habetur, fciendo enim
volatilialongg vit; cffe fignú ducens ad notitiam am
Pliorcm diuturnæ vitæ accipimus: fiue propria caufa
aflumatur pro mcdio, quoniam proprium fubieétum
ex tali proçcfiu non fcitur,fcd fignum cius, inferius fci
licct,&c. fiue pcr fpecialem caufam fciatur, quoniam
tunc non pcr caufam Propriam, fed per fignum caufa
-
207
propriae fcitur paßio &c. Eadem ergo demonftratio
nibus,& fic diuifio Ariftot. bimcmbrisfecundum rem
cft. trimembris auté attentis diuer{is rationibus vnius
membri &c, necdemóltrationem exhisqua funt per
accidens pofuit, ncc nouam diuifioncm demonfträtio
nisinduxit, acſi inſufficicnter in primo lbro demon primo hu
flratio diuifa fuiffct.patet cnim ex dictis quòd diuifio 1uՏ
ifta reducitur ad illam qua diftinéta e(t dcmóftratio in l.c.39.
vniuerfalcm & particularcm.Secundum notandü elt,
quòd licet quæftio fit dc caufa & caufato, demonftra
tionem tamen diftinguere placuit Arifto. co quia non
agitur de caula nifi in ordinc ad deinonitratiónem,ita
niliilominus demonftrationem diuifit, vt caufae diui
fionem immifceret. Accipitur fiquidcm hinc,q, cau
fa in cffendo eft duplex,quaedam adæquata cffc&iui,&
quaedam excefla abcffcctu, quæ vocatur caufa fpccia
lis,& partialis,non eo modo quo quilibet trahehtium
nauem clt cáufa partialis,pcr modum partis integralis,
quoniam talis caufa partialis non infert cffcétum, quia
non cft caufà fufficicns:fcd potius per modum partis fu
bicctiug, quae fufficiens clt adillationé fui totiús &c.ta
lcs enim de quibus loquimur, caufaefpecialcsfufficicn
ter fit gulæ caufant & infcrunt cffeéîum fed nulla ea
rum cft vniuerfalis fcu adaequata caula illius, vt in exé
plis textus,in mathematicis & naturalibus patet. Sunt
autcm hae caufae figna non cffcétuum,fcd propriarum
caufarum,& cauf; {ecundum accidens,quia caulæ funt
fecundum aliud, fccundum propriam , íilicct& adae
quatam caufam,ad quam reducuntur.
Tertium notandurn ad claritatem doétrinæ, eft fen
fus ipfarum conclufionum. poteft enim fcnfus earum
diftingui ficut & qugftionisfenfus diftin&us.clt,vt iux
ta primum fit fenlus quòd quando aliquid demonltra
tur per fc,ideft per adgquatam caufam &c. vnicum eft
mcdium,& quòdvniuseffcétus vnica c(t caufa per fe,
ideft adgquata &c.inadæquatae verò plurcs, & hicfen
fus licet infe aliquo modo verificari pofsit, vcl potius
aliqualiter tolerari, recurrendo ad immediationem &
perfectioncm ſeu complementum cauſarum, alienus
tamen cft ab Ariftotclis intcntione, vt cxtitulo patet,
quoniã nihil refert in hac quæftione, an vnius cficétus
fint plures caufae vcl vna tantum. Iuxta fecundum au
tem fit fenfus 9 quando aliquid dcmonftratur pcr fe,
modo expofitò ciufdé effc£tusin omnibus cadem e(t
caufa & non eft in ittis caufa illius cffcctus altera à cau
fa illius effeétus in alijs. Quando verò demonftratur fe
cundum accidcns modo cxpofito eiufdem cffc&tus in
omnibus plures funt caufæ & non vna & cadem:& hic
fenfus direéie quaeltioni, & cius fini fatisfacit, quoniã
ex hoc habemus,9 duplcxcft caufa(vt diximus)fcilicet
per ſe.i.adaequata, 3 ſecundi accidens.i. ſpecialis. & ſi
de illa loquamur, vnius cffeétus in omnbus cadem e(t
caufa,fiuc vna,fiue plures fint illae caufg,fiauté de cau
[a fpeciali fcrmo fit,non eft eadem in omnibus,fcd plu
res in diucrfis vt exempla dicta manifeftant &c. Qüar
turn autem notandum c(t probatio Primæ conclufio
nis.f.ratio.n.vltimi eft medium nomine fiquidem vlti
mi accipi poteft ipfa 醬 fuperius & inferius vo
catur:Primum diuerfis rationibus, vltimum quidem di
cipoteft, quia in cffendo vltimum cft, qiii cffectus cft
fubiecti & mcdij.Primum autem dicitur, qin primum
locum tenet in dcmonftratione, qfh maior extremitas
e(t,& {ecundum hoc qfh ratio vltimi.i. pafsionis dicés
ipfius propter quideft,medium propriuin, includitur
j) eiufdem eadcm cft in omnibus caufa,qfh talis paffio
iis ratio vnica et.i.nó diuerificaturin dueris, qm dif
finitio cuiu(que vnius rei.fiue genericam,fiue fpccifi
cam, fiue analogam habcat vnitatem,illam retinct in
«quibufcunq; inueniatur. Potcft quoq; vltimi nomine
tubicctum ipfum accipi, quod quia minor extrcmitas
n cít,
 2ο8 Thom à Vio Caiet.Comm.
eft,vltimum vocatur in demónftrationis ordine refpe , e(t:fcd non e conuerfo,cum caufatû eft, talis caufa eft,
&u primi & medij.& fecundtim hoc quia ratio vltimi fed haec vel illa.qfh caufa £m accidens non eadcm fed
ideft fubieâi cft proprium medium ad quod oportet altera in diuerfis e(t, & hoc c(l fumere effeétü vniuer-,
tandem refoluendo venire,& à quo oportet componé falem, & caufam particularem &c. Scd m notandum
do inchoare, ideo vnius cffeétus in omnibus vna cau eft,q) quia Arifto.probans a,i.cffectum in plus extendi
ſa concluditur, quoniam ratione ciuſdem ſubiecti pri ijb,caufam fpecialem illius ex eo probar,qu*a (1 nö eft
mi & proprij.in omnibus eius pa(sio inucnitur. Vtrum in plus non magis b,erit caufa ipfius a,çj econuerfo, & ia koc cap.
que autem horum intelligi abfque diffonantia pát,quo exponitur decaufa inferédo,qñn i conuertibil a elent,
niam propofitio declaratiua huius primæ cóclufionis, neutrum altcrum magis infcrt. ex hoc fuperius argue-,
vtrunq; comprehendit, dicens identitatem effeétus & batur,q de cauſa in inferedo fermo eſſet. Sed hoc non
cauſæ per fefemper proportionaliter fe comitari &c. moueat,qfh tripliciter refpódcri poteft. Priino gy fub
ita quòd fi effe&us in omnibus eft vnusfpecie, caufa tiliter Arito à poteriorideclarauit cautam fpecialé in
ſe non quaratur eadcm genere,ſed ſpecie ſi effettus 器 effendo in minus extendi quâ fuus effeétus exte;ndatur,
vnus genere, caufa pfe erit vna in omnibus generice: ita q) fermo eft fcmpcr de caufa in cflcndo &c. proccf
č fi effečtus eſt vnus analogia, cauſa inquiraturvna in fit.n. fic, b eft caufa propria 9 a, effeétus cöis, fit in d, .
omnibus analogice &c. hæc fiquidem,& de diffinitio particulari fubieóto.ergo a, ett in plus jb, probatura,
ne propter quid pafsionis,& de diffinitione fubieóti ve deſtru6tione confeguentis, qſn ſia, non ci ſet in plus i
ritatem habent&c. b,{ed conuerteretur, non magisb, cffet caufa,ppria g) ,
- Vera ſubieóti & cauſe formalis conſecutio. a,ſit in d,particulari ſubiecto quàm e conucrſo,a eſſet .
C Irca cóclufionem refponfiuam primae quaeftionis, caufa quodb,fit in d,particula:i fubieéto,quod eft con,
aduertenda funt duo. Primum eft, q» conclufio il tra hypotheſim,tenet conſequétia iſtavltima,qm duo
la tam ex verbis textus quâ ex fenfu habetur,oportet fi rum conuertibilium neutrum e(t magis propinquum ,
quidem,vt verbaliter ex textu habeatur fic gloffarc(ac particulari ſubiećto &c. & confequenter ncutrum eft;
cipiệti vnumquodque).i.ſubiećtum particulariter (& imagis altero caufa propria,® alterum particulari fub-,
caufa)[upple propria particulari fubie&o accepta cu ieéto infit,& fic ex hoc concluditur caüfam propriam ,
ius eft caufa.i.effe&tus in plus eft.f.illis. vel fic, &aufa & fubie&o particulari quòd infii fibi cffcétus vhiuerfalis,
cuius eft caufa.i.fubie&tó fecundum vnumquodque.i. efle in minus ipfo effeCiu, & coafcqucnter ex hoc non ;
Particulariter acceptis in plus eft fupple effe&us &c. habetur,quod fcrmo fit de caufa in infercndo. .. ;
Pöt auté dici fubicétum έuius eft caüla,eo q, eius etiá Secundo dici poteft q, non inconuenit,g, (erino vl-,
£ft caufa vt in quo fuftcntatur,velfaltem vt in quo cau timus,fit de caufa in inferédo, qfh caufis fpeclalibus dc.
fatfuum effe&um,& forte vitio fciptorú,aut transla quibus eft fcrmo ifta duo cóuertibiliter infunt.f.g fint.
tionis hoc accidit &c.fenfum.n. conclufionis exempla caufae inconuertibiles in eflendo: & fimiliter 9 fifit in-,
fubdita clare oftendunr,& S. Tho.accipit.Poflet aliterconuertibiles in inferendo.& Propterca à poterioride
formari conclufio , vt Albertus dicit. & nihilominus claratun1 eft prius tali fcnfu,b cft caufa „Ppria in cflen
eadem fcntcntia rediret, & textus integer faluaretur. do quoda,fit in,particulari fubiecto,crgo a,elt in plus
Ad cuius euidcntiam fciendum cft, quöd quando ali quam b,tenet confequcntia,quia nifi eflet in plus, non
quis effe&us,puta diuturna vita, håbet vnam caufam magis b,eſſet cauſainferens a, je conuerſo. ex hoc au
adæquatam puta tardam paſsibilitatem, & diuerías in tem interiusfpeculando caufae propriæ illius cffectus in
diuerfisinadæquatas, puta in quadrupedibus choleá, particularifubicéto Proprietatcs cogno{cuntur, & nõ.
$& volatilibus ficcitatem,dupliciter pöteft fieri demon èxcluduntur. Tertio poteft dici 9 fion inconucnit q».
ſtratiotaliscffećtus de fubiecto particulari. Vno mo tota i(ta ratio loquatur de caufa in inferédo,& fît à po
do per caufam adæquatam. Aliò modo per caufam fpe ſteriori,qim de ordine ſyllogiſtico cauſarum ſpecialiu
cialcm tcncntem ex fe partem illius particularis (ubic & effectus cöis agitur hic. Et propterea alienum aon
άi. Et fccundutn hunc duplicem modum demonftran eft fi ex proprietatibuslogicis eorü hic arguatur,Phyli
di dupliciter formari poteſt praſens còcluſio.Vno qui ficas próprietates prae fe ferentibus.Ex hoc autem non
gem modo,ficut formiata eft, & tüc accipitur tam fùb habetur p decaufain inferendo quæftio fit, fed gy ex
ie&um, quâ caufa particulariter,& vt diétum cft ver natura illationis cauſasin eſſendo declarauerit ſpecia
ba textus noftri aliqualiter diffona funt. Alia modo for lcs,&c.Vltimg rfifionesantiquis cxpoiìtoribus confor
matur (ic. Caufa eftećtus & fubiećtum ita [ehút fcdm miores funt.prima aüt Arilto. profunditati attcftatur.
confequentiani,9 vnumquodq; accipienti.i. {ubiecto CI RcA vltimam quaeſtionem breuiter notandum
Particulariter accepto,tam effectus qùàm caufa in plus eft 9 vtdiétum núc fuit,qfi cóis pafsionis „Ppter quid
eft &c. & tunc accipitur caufa;adaeqüata,& hoc màgis uæritur & illud non hf adhuc,quod in omnibus cau
¢onfonat verbis textus,nec exémplâ ab hoc aliena fùnt fâ illius e(t,quod atomum df,Tum quia vnum & idem f
fenfu,fedvt clareliquet primü exemplum fauet huic. e(t in omnibus vt diétum clt,Tum quia irrefolubile eft
Secundum verò cú ordihatione in figuris fauet primo in fuperius propter quid.Sed hfir plura & particularia
fenfui. Amplectere igitur vtrunq;,& faciliorem habe fubié&a,& funt plures partiales caufæ illius, tunc dubi
bis ad alia progreffuíí,& fiueifté,fiuc ille, fiuc vterq; tatio eft,qualisett caufa mediorum. Quod poteft du
accipiatur ម៉ែរ៏ប៊ីយ៊ែក់ inuentâ, inter cau(am pliciter intelligi.Vno modofm ordinem inueltigandi,
effectü & fubiectum habemus, q, quia ex eo quod eft vt (it fenfus qualis caufa de numero mcdiorum (quæli
in plus non fequitur quod eft mifius, fcd cconücrfo có bet.n.huiuſmodi eſſe mediù ſufficiens praeinquirenda
fecutio conuertibilis crit fi tria vniuerſaliter lumantur, e(t,proxima vniuerfali,aut Pxima fingulari.)Alio mo
& ex illa partc deficiet,cx qua aliquid vniuerfàlius fu do ím ordinem caufalitatis ipfarü (vt fit fen{us) qualis
metur,fiue illud fit caufa cüm paßione fiuepafsio fola, caufa eft vere cã,9 illa pafsio fit in intermedijs.i.fubie
quoniam tuncparticulare fequetur vniuerfìlius & nó &tis particularibus quae mediafunt intcr fingularia in
£conuerfo.Et fic patet quid dictum fit ad primam qug fimâ, & vtefummü.Et refponfio eft vtrique fenfui de
ftionemfcilicet g, cum caufatum eft,caufâ eft,& e cofi feruiens,9 caufa proxima vnicuiq;.i.particulari,& pr£
uerſo ſi ſermo ſit de cauſa per ſe (modo expoſito) qfn accipienda eft & magis Propria caufa eft, 9 illa palsiq
hanc in omnibus in quibüs inuenitur effeëtus ille éffe íìt in particulari fubicčtolicct nó abÍolute.Laula {iqui
oportet,qfh eadem eft in omnibus.& hoc eft fumere dem inagis remota à particularibus, q „Pxima eft vni
caufam & effectum vniuerfaliter &c. Si auté fit fermo uerſali cifectui,vere propria & prima cauſa eſtabſolute
qc caufa fccundum accidens, cum cau/a eft, caufatum illius pafsionis &ChugiriosixHPFInಣ್ಣ ſen
Ա T\
 In Poſter.Analyt. Ariſt.
fum ratio fupcrius habita eft.qih.f.ex particularibus fa intelie£ius vtique erit fèientiæ principium,& principiä
cilior eftvia&c.& in textu datur aliâ quæ etiam de quidem principij vtiq; erit, j, autem omnis, comfimuliter
feruit huic refponfioni iuxta fenfum feçundum.quo fe haùet ad omnem rem ,.
niam,f.proximum particulari c(t propria caufa párti
culari quòd participet vniuerſalem effećtum &c.vt fa
tis patetin terminis &c.
De cognitione principiorum demonftrabi
lium. Сар. 3.
E principijs verò,&- quomodo fiunt mota,&- quis
D cognofcens habitus,hinc eft planum addubitamti
bus primum.quod quudem igitur mom comtingitfci
re per demonftrationemnom cognofcemtiprincipia imme
diata,ditium eft prius. 7mmediatorü verò cognitio vtrü
eadem fit,aut mom eadem,dubitare poffet aliquis,& vtrü
fciemtia vtriufq; aut mom,aut huius quidem fciëtia,illius
verò alterum quid gemus,& vtrum non imexi$tentes ha
butus inmafèantur, aut inexiflentes latuere.Si itaque ha
bemus ipfòs,abfurdum efi,contingit.m.certiores habëtes
cognitiones demon$tratione latere,fi veròaccipimus,nó
habentes prius,quomodo vtique coguofceremus,& difce
remus ex mom præexiftête cognitione? impoffibile mamq;,
quemadmodum & in demonftratione dicebamus. 71ami
fe$tum igitur,quoniam neque habere poßibile e$t, neque
ignorantibus,&- mullis habentibus habitum immafci. Ne
ceffe igitur habere quidem aliquam potentiam,nomtalem
autem habere,quæ efi his honorabiliorfecumdum certitu
dinem..Apparet autè hoc vtique omnibus imexifiems ami
malibus,habent.n.congenitam potentiam iudicatiuam,
quam vocant fènfum, inexi$tente aüt fenfü,in alijs quidë
ánimalib* fit permäfiofenfati,im alijs verò mò fit,in quot
cunq; igitur non fit,aut omnino aut circa quæ mom fit,ná
eft his cognitio extra ipfùm fèntire,in quibus verò inef
fentientibus,habere vmum quiddam in anima, cum mul
ta talia fiant,iam differemtia quædam fit, vt his quidem
fiat ratio ex talium permanſione,bis però non. Ex ſenſu
quidem igitur fit memoria, quemadmodum dicimus , ex
imemoria verð, que plerumq; eiufdemfit , experientia.
multae manque memoriaº numero experientia »ma eýt,ex
perientia autem aut ex omni quiefcente »miuerfàli imani
ma,aut vno propter multa,quod vtique im ommibus vnü
fit illis idem,e$t artis primcipium &- fcientiae,fi circage
merationê quidem artis,fi verò circa ems fcientiæ. Neq;
ttaq; infunt determinati habitus,neq; ab alijshabitibus
fiut notiorib”,ſed à ſenſu,vt impugna verſione fatta vno
ftante,alter fletit, poflea alter, quoufque ad principium autem eft vcrius fcientia,quàm intellc6tu3.Tertio quo
venit,anima verò eft talis,vt poffit pati hoc. Quod autê
di£fum quidem fuit pridem non manife$te verò diétum
fuit, rurfùs dicamus.Cum.n.fteterit indifferentium vni,
primum quidem in anima vniuerfàle eft, femtitur etenim
fìngulare,fènfùs verò ipfi* vniuerfàlis eft,vt hois,fedmö
Callig hois.Rurfus im his ftatur, quoufj; adimpartibilia
fieterintet vniuerfalia,vt tale hoc animal,quouf; aïal,
&• in hoc comfimiliter,plamum itaque, quodmobis prima
induétione cognofcere neceffariü eft,fenfius etenim fit umi
uerfàle facit.Quomiam verò habituum,qui circa difcur
fùm fùnt,quibus verificamus,aliquifemper verifunt,alij
veròfùfcipiunt falfùm vt opinio & ratiocimatio: veri au
tem/emperfunt,feiêtta, ó, intellečius, & nullã/cientie
genus aliud certius e$t,quä intelleétus:principia verò de
mon$tratiomum motiora fùnt, fcientia autë ommis cum ra
tione e$t, primcipiorum quidem fcientia vtique mon erit,
qim verò mihil contingit effe verius fcientia quâ intelle
rtum,intelleäus vtique erit principiorum,&* ex his cöfi
derantibus, & quoniam demonftrationibus principium
mon e$t demonftratio,quare neq; fciëtiae eft fcientia.fi igi
tum nullum aliudpraeter fcientiamgenus habemus verà,
209
Summa huius capitulihaec eft.
Rincipia quomodo cognofcantur & quohabitu 1-concluſio
dicendum eft,probaturâ priori.quoniam non con
tingitſcire per demonſtrationem non cognoſccntem
immcdiata principia &c.
Vtrum immediatorum principiorum eadem fit co „ . _.
gnitio,aut non eadcm. Q5 prima.
Vtrum vtriufque fcientia fit,aut non,aut huius qui- Qó fecúda.
dem fcientia, iilius autem alterum cognitionis gcnus.
Vtrum habitus principiorum fiatifi nobis dc nouo, Q§tertia.
aut inditi fint & lateant &c.
. Habitus Principiorum nó cft inditus,probatur,quo …,„.,, r...;
niam inconuenicns e[t certifsimas cognitiones latcre dam parê.
demonſtrantem. tertir con
Habitus principiorum non cft de nouo acquifitus. clußonis. .
probatur,quia impofsibile eft difcerenifi ex præexifté cosra pri
ti cognitione &c. រ៉ែ
Habitus principiorum neque determinati, neq; ab င္ငံႏွစ္ျပီးျဖ္ရင့္
alijs habitibus fiunt notioribus, fed quadam potentia quaeft.
ignobiliore fccundum certitudinem, id eftà fenfu &c.
Dcclaratur.quoniam principium artis & fcicntiæ, fit
ex omni vniucrfali quiefcéte in anima vno præter mul
ta,& vro in omnibus,& cxperimento, experimétum
autem fit ex multis memorijs,quoniam mültae memo
riae experimentü cft vnum numcro. Memoriæ autem
exſenſu. Declaratur proceſſus iſte quadrupliciter pre
mifsis duabus diuifiofiibus.Prima diuifio eft,animaliü
quædam habent memoriam, (eu retinent fpcciem fen
fibilcm,quaedam non. Sccunda eft animalium haben
tium memoriam quædam habent rationcm, quædam
non , Sccundo fubiunčto cxcmplo reparationis pu
gnæ. Tcrtio, quoniam ftante vno indifferenti vniuer
falc primum eft in anima,fenfus autem vniuerfalis eft,
licet fentire particularis fit. Quarto, quoniam prima
ncccfse eft cognofcere snduétione,fenfus autem ficfa
cit vniuerfale. -
Habitus principiorum non eft fcientia, fedintelle- $clufio re
&us.probatür tripliciter præmifla diuifioiie habituum 'P°'''*'**?'*
intellećtualiū န္တြ furit quibus verum & falfum di- ‫مفاعيل‬
cimus,vt opiniö&c.Ãlijfemjperveri, vt fcientia & in- """**
telle&tus.Primo quo ad partem negatiuam,quia fcien
tia omnis cum ratione e(t, principia autcm funt notio'
ra,feu certiora ratione.Sccundo quoad fecundam par
tem,quia principia funt veriora conclufionibus, nihil
ad vtranque fimul, quoniäm habitus principiorü cau
fat fcientiam,fcicntia autem non eft principium fcicn
tiae,ficut nec demonftratio demonftrationis. Et quia
nullus verus habitus reftat nifi intellectus, intelleétus
ergo erit habitus principiorum & principium {cientiae
& principium principij&c. -
Series autem hæc eft.
TERMINAT v R vs doctrinam de demonſtrati
uo ſyllogiſmo, declaratis demonſtrationis natura,con
ditionibus,mcmbris,& medio principiorum, eiufdem
notitiam,vt res exigit,tradere ihtendit, vt fic comple
te docuerit propofita in principio primi.Facit aüt qua
tuor in capitulo hoc. primo oſtenditneceſsitatem tra
ĉtatushuius:fecundo quaeftiqnes traĉtandas proponit.
tertio vitimam quæftionem difputat & determinat,ta
li ordine, quoniam primo determinat praeexiſtentem
potcntiam & cognitioncm, ex qua fit habitus Princi
piorü,pertinercäd fenfum.& hoc ex duabus diuifioni
bus,cum membrorü differentijs deducit. Deindc con
clulioné induétam cxemplo declarat, cx quo vis mul
torum fingularium, vt ex eis fiat principium fcientiae
in propoííioaato pafsibiliapcritur.vndc habeat鷺
us
 2 IO Thom.à Vio Caiet.Comm.
fus tamen efficaciam.deinde fubdit,& vltimo modum
quo generatio ifla pcrficitur ponit, &c. Quarto princi
paliter fatisfacit fiinul prirnis quaeftionibus,&c.
Num ad notitiam primorum principiorum exigatur experi
fnentum , vel fola fufficiat fenfitiua interior cognitie , &
qua ratione.
C2 Irca conclufionem refponfiuam primae quaeftio-
ni occurrunt duo dubiâ fimul pcrtra&anda pro-
Ptcr corum connexioncm. Primum eft,an ad gcnera-
tionem habitus Principiorgm præexigatur neceflario
cxpcrimentum,vel non, fed fufficiat cognitio fenfitiua
intcrior. Secundum eft. an habitus principiorum pr£
An.and. pri exigat cxperimcntum ratione cognitionis termino-
ÂÃÄÈÉ; rum , an ratione complexionis eorundem, Ad hanc
vltimam dubitationcm,à qua ordiendum arbitror,qm
ex fine fumitur ratio eorum quae funt ad finem, Anto-
nius Andrcas in quaeftione quinta primi metaphyticæ
º dicit,Q expcrimentù non requiritur nccellario ad hoc
vt fiat 11 nobis cognitio coinplexa piincipiorum fed fo
lum ad hoc 9 fiat in nobis cógnitiò incomplcxa termi
norum. Secundum hqrum non aliter probat quam cx
co quod cognitio intellectus dependet exfenfu , ita g,
phantafya faétum intclligibilc in actu eft id,quod mo
uct intcłłcčtum ad cognifion.cm 1ncomplexá,&c. Pri-
mum autem probat, quia intclleétus cxfc ipfo poteft
conccptos tcrminos componerc & diuidere, & confe-
quentcr cognofcere Principia, quoniam cognitio com
plcxa principiorum ex folis terminis cum lúmine intcl
T. c.6. leétus agcntis rcfultat. Vnde( & in primo huius) dici-
tur,9 Principia cognofcimus inquantum terminos co
gnofcimus . Scd(vt mihi vidctur)opinans prædictus à
vcritatc dcclinauit,dum dixit , g) adcomplexam cogni
ticncm principiorum non ett ncceflaria experimenta-
lis cognitio.Hoc.n.contra Ariûotelem & ràtionem vi-
detur. Contra Ariftotelem quidem,quoniam experi-
mentum eſt cognitio complexa, cum ſitcolatio mul-
. t9rü particularium (vt dicitur in primo metaphyficæ.)
I» Posm*° Habétur.n.ibi expliçite g) cx, crimentalis cognitio eft
,, . cognofccre quòd hæc hcrba contulit huic morbo, &
- fimilis illi, &c. ergo cxperimentalis cognitio complc-
· xa clt, & complexa confcqucntcr dcfcruít cognitioni
intcllcctus.Vndc & ibi fubditur g) ex cxpcrimëtali co-
gnitionc huius ct illius herb£ fit viiiuerliic complexü ,
omnis talis hcrba eft curatiua talis morbi. Se:údo,qin
Arift.hicdicit cognitionem principiorum fieri ex fén-
fu via indu£tionis,induétio áuté(clarum e(t) 9 ex par-
ticularibus complexis ad complexum tendit. Coììtra
rationem áuté, qucnium oportct ponere aliquod mo-
tiuum & determinatiuum intellectus ad tal.m cóple-
secundo. xioncm facicndam.Termini auté accepti,licct fi cóm-
ponercntur haberent cx fc euidentiam, non fufíiciunt
tamed ad nouchdum & determinandum intellectum
ad hanc compolitioneri potius quàm illam. Experi-
mur nanq; continue in nobis iplìs, quod habemus diu
multorum tcrminorum cócepius abfque notitia prin-
cipiorum complcxorum,quae ex illorum terminörum
coniunétione conftat.Fatcor.n.me cognouifle, quid ;-
quale,quid demere, 8 quid remanet, neſciuffe tamen
hoc principium,Si ab a qualibus æqualia demas,quae rc
manent funt æqualia,& íimilis ratiò eft in alijs.oportet
ergo vltra conceptus terminorum incomplexorü po-
nére aliquod detcrminatiuum feu notiuü intellc&us
ad talem cgmpofitioncm faciédam: talem aut motiuü
oportct cffe fenfum,quoniam ante cognitioncm prin-
cipiorum Ariftotcles nullum motuum intellectus no-
uit niſi ſenſumergo neceſſario cognitio côplex, prin-
cipiorum praecxigit fentitiuam experimentalem.
Et confirmatur,quoniam cum ex cifdé terminis va-
ric polsint fieri corripo{itioncs vt manifeftum c(t, nifi
coptitle cxPciimentalis dctcrn, inct inteilck ü ad häc
- qυος
compofitionem,nö erit maior ratio quarc intelle6tus
acquirat hanc cognitionem complcxam (quam voca
mus principiorum)ex illistcrininis magis, j aliam &c.
Praetcrca cum particularia cxtra animâ fint in vno ex
tremo & vniuèrfalis complexió intcllc&us fit in altero fab fènfat*
extremo,& in huiufmodi (ccundum Auerroim in lib.
dc Scnfu & fcnfato,& non fiat tranfitus dc extremo ad
extrcmum nifi per media,oportet pertranfiri mcdia an
tequamad cognitionè vniuerſalcm pcrucniatur. Con
ftat autcm g, Vnum imo vltimum & fupremum medio
rum ad cognitioncm complexam principiorum cfl co
gnitio expérimentalis eorúndem.&rgo expcrimentum
jjraecedere oportet.Fatcndum cltigiíur qüod ad gene
rationem habitus principiorum præexigitur cxperimé
tum (ratione complexg cognitionis) quìnis m &fi pro
prium motiuû ſeu determinatiuum intellectus adhoc,
& quoniá cft medium effentialitcr ordinatum ad boc.
Sedvt clarior parcat fupradictorum,& materie hu- Noti modă
ius inteil:&tus, notandus cft modus, quo à ifto. hoc in hüc fingul.
loco putat cx fenfus cognitione generari cognitioncm fé quo ; n'•
princìpiorum.hoc.n.plurimum proderit.Cùm vidiflct bis Princi
Ariftoteles q, intellc£tus non mòuetur nifi ab intc{igi £%£*?'''?
bili in atau,& resintelligibiles(prout funtin particut, "s'é"
ribus fenfibilibus) effe iìtclligibiles(in poteritia valde
remota) ed quôd plurimum řnatcriālitatis habcant.po,
fuit ipfìs res intclligibilcs dcfcrri primo ad (enfus,vt in
eis pofitg fine materia magis appropinquent ad hoc q, ,
fiit intclligibiles actu.dciiidc quoniam in f.nfibus exte
rioribus & communi politg muitas habét conditioncs
materiales,pof it cas poni ifi cogitatiua, vt fpiritualio
res fint & magis proxime intelligibilitati, & quoniam
fimplex cogitariug operatio nqn fufficit vaiuerfaliter
ad hoc vt res per cam cognita fit tát£ fpiritualitatis, vt !
poisitačtione intellečtus agentisfieriačtu intelligibi
體 , pofuit frequentcm conucrfioncm & operationem ,
cogitatiuae circa eandem rem, difp9nere rem, illam vt
cogitatā,ad hoc vt proxima'tit intell gibilitatiin actu,
& iiabilis fit vt cam transferat intelleétus agens in ordi
ncm intclligibilium in actu. Habent autem vim taliter
difponendi huiufmodi aétus frequétati pro quanto ha
bcfit vim collectiuam,& aduratiuam particularium in
vnú quafi vniuerfalc, qucdeft obiečium cxperimenta
lis habitus,qui cx frcquétia talium actuum gcneratur.
cù.n.tcrminus vltimus iltius proccfTus (it cognitio vc
re vniuerfalis,confentancum cft,vt id, quod vltimum
medium & fimillimum termino cft,fit quafi vniucrfa-'
le(quod vniuerfale confufum pofTumus 驚 Sic *
autçm re difpofita & reducta ad tantam fpiritualitaté,
operatio intellcctus agentis fit verc vnigcrfalis & intel
liġibilis in actu,& mouet confequenterintellestű pol
fìölcm ad lui cognitionem &c. hic clt rnodus ab Ari
ftotclc hic pofitus &c.vt paiet. Tum cx co quod dicit,
p & experimétalicognitionc fit cognitio vniucrſalis.
çonftat .n. experimentum cx frcqucntibus memorijs
ficri,vt in textu dicitur. Tum ex co 9 vniucrfalem co
gnitionem quicfccntem in anima fieri addit.non.n.eft
dubium,9 de quieteà varietatc inucnta in particulari
busloquatur,ad quam omnimodam quieté rei cogni
te non potete particularibus tumultibus veniriim
mcdiate,lcd mcdiante exPerimétali cognitione in qua
res à variatatc plurimü recedit, & iam quafi quicta cit
per priuationé exteriorum immutationum.Tum ex eo
quod, comparat rcm fcmcl phätafiatam vni pugili,qui
principium pugng cllc non poteft, rcm autem frequen
ier cogitatam in diuerfis &c.multitudini, quae princi
piurn pugnæ cit.Tum ex eo quod ad declarâgum qüo
exſenſitiua cognitionefit cognitio vniuerſalis Princi
piorum cxpliçite affumit quòd fenfus cognofcit quo
dammodo vniucrialej &c. Tum quoniam per in9
dum induéìiouis cognitionem vniuerlalcm cx fcnfu
fieri allerit. Diccnduin clt crgo ad primum du ಗ್ಧ p
 In Poſter.Analyt. Ariſt.
quòd adgcnerationcm habitus principiorum non fu£
' ficit,quæcunque cognitio fenfitiua interior etiam co
gitatiuae,fed requiritur frequcns actus cogitatiug circa
Idcm formaliter &c. vt probatum fuit, & fignis pluri
bus apparer.Primo in pucris,in quibus (nö quia careät
aéiu cogitatiuae, fed quia propter multitudincm humi
di fluentis, non figitur cogitatio)impeditur vius intel
le&tus.Sccundo in nobis experiinur & multa cogitan
tes aciem intcllectus figere nõ postumus, vt vniuerſale
limpidum habeamus.Tertio quia ab omnibus philolo
phis vnanimiter conceditur quòd ob me!iorcm vel pe
jorem difpofitionem phantafmatum,in hoc & in illo,
& in eodcm (diuerfis teimporibus) melius vcl peius in
tclligerc fit, funt.n.haec omnia figna g) oportet phãta
{mata difponi & fpiritualiora redderé,vt pofsint intel
tellectui offcrri,& actu intclligibilia fieri, quod frequé
tia ačtuum facit adunando, vt dičtum ett &c. -
Ad fecundum verò dubium dicitur quod ad cogni
tioncm incomplexam terminorum primorum princi
2 I [.
fed mcdijs virtutibus fupcrioribus, principiorum au
tcm habitus,ipfa naturalia principia tanquä proximas
caufas fibi vendicat. Quia igitur cognitio principiorú
à lumine intellectus agentis proxime emanat, & fen
íuü cognitio non nífi vt determinatiua pafsiui princi
pij, ideft intellcctus ad talem cognitionem concurrit.
Idco Ariftot.dixit, quòd habitu5principiorum ncque
ab alijs habitibus fiunt ficut cæteræ virtútes, neq; ita à
natura quod determinati omnino fint, fed in potentia
proxima tam paßiua quàm aétiua funt inditi ad perfe
ctionisterminum reducendi ſeruitio ſenſuſ experien
tiam detcrminatiuam miniftrantium, vt ficnoň folum
inchoatiue, ſed radicaliter ſintà natura, compleſtiue
auté ab extra &c. Nec mireris fi pluraliter Arift. habi
tus principiorum nominat, quoniam fpeculabilium &
agibilium non funt eadem prima principia &c.
CIRcA candcom concluſionem notandum eſt quo Nota.
modo fenfus fit vniuerfalis, fentire verò particularis,
vt perfc£teintelligaspropofitiones has, diligenter in -

piorum,cxpcrimentum non propriedictuin exigitur,
fed multiplicata apprehcnfio illius termini in parte fcn
fitiua fufficere vidctur quoniam cognitio incomplexa
terminorum, rcquifita ad cognitioné primorum prin
fpicias gloffam.S.Tho. ifihoc loco,& addito ea quæ in primo hu
2.3.cap.primi libri diximus de hacre. Ex hisenim illu 1us-c.23.
lucefcet quomodo operatio partis fenfitiuæ attingcre
poteft vniuerfàle &c.& quomodo non &c.
- 2.

cipiorum non cft notitia completa quid rei terminorü.

Sed c(t notitia confufa & parüm vel nihil excedcnsco Num fenfus fit minoris certitudinis, quam intelle&us ;
gnitionem quid nominis. Ad talem autem cognitio Irca eandem conclufionem dubitatur, quoniam
nem habendam,quiavniuerfalis cft & quiclcens,opor ibidicitur quðd ſenſus eſtincertiorintellcºtu,hoc
tet frcquentein cognitionen, fenfitiuam adunantem enim non videtür vcrum, quoniam cognitioilla, quæ
procedere.quia verò confufa cognitio, cft cxperimen cft principiü omnis noftrae cognitionis,& in quam re
tuin proprie diétum quod collationcm & complexio folüitur'étt certior cæteris. Cognitio autem fenfitiua
nem fonat cxigi non video. &c. cft,& à qua omnis; noftra intcllcctualis notitia ortum
Ad cognitioncm vcrõ complexam principiorum , habet(vt in textu dicitur)& ad quam omnisnoftra co
quæ propric cognitio principiórum a&iualis vel habi gnitio refoluitur.Tum quoniam primum in compofi
tualis dicitur, praeexigitur, vt diâum e[t, cxpcrimen tione cft vltimum in refòlutione.Tum quia(vt in ter
talis cognitio illius cömplexionis. oportct énim non tio coeli dicitur) notitia tam pra&ica quàm fpeculati
folum conceptus tcrminorum vniuérfales gencrari , ua, cuius iudicium non peruenit vfque ad fingularia
fcd etiam compofitionem eorum, quæ ita fé habet ad vndcincœpit,perfeéìa non eít , &c. Ad hoc brcuiter
complcxionem expcrimentalem , ficut cognitio ter dicitur quód ábfque dubio intcllectualis euidentia elt
ininorum ad frequentcm apprehenfionem Icnfitiuam ccrtior íenfitiua.Tü quia intclleótus operationcs funt
illorum. Ad rationcm auterii Antonij Andreae in op immateriales,& per hocà varietate, quæ caufa eft in
Pofitum dicitur,quòd principia funt cuidentia ex pro ccrtitudinis, rcmvtg (unt.Tum quia lumeninteiiectus
prijs tcrminis,tuc iam compofitis.vcl(&idem eft)fitali : agentis cfficacius&in fc cft,& opcratur in intcllc£tu
ter componantur eorum terminiab intellc&u,fed ta pîincipiorum quàm quodcunque mcdium in fcnfu.
liter compgni ncqueunt, abfq; expcrimento detcrmi Neceft verum φ cognitio fenfitiua fit prima in com
natiuo iutclleétus ad hoc &c.Vnde quando dicitur qd ponendo notitiâmifitcllecìiuam,licet fit Prima Qrdine
Principia ex iJlis tcrminis lumine ifitelle&us cogno öriginis. Ad hoc cnim quòd aliquidfit primum in có
dcuntur non excluditur adminiculum fenfus,[[editan poiicndo (nili æquiuoce loquamur) exigitur quod il
tummodo termini medij,fic enim principia cognofci jüd ingrcdiatur compofitum, conftat autem quod co
musinquantum terminos cognofcimus , quia abfque gnitio intellectiua non integraturex ſenſitiua, ſedfit
alio medio termino complexum illud quod princiíiü Ex illa in genere caufae efficientis miniftratiue,&c.Si
cit,cuidens eft,& non quià abfque experimefitali còra militcr auótoritas Ari(totelis nihil obftat, qihaliud e(t
plcxionc compofftio intellectus fiat,&c. Ex his autem notitiam fcnfitiuam eflc prinripium in quod refolui
quæ diximus, nullus arbitrctur, mcæ opinionis eflc, g/ tur intclleétiua, & aliudeli eam effe principium. ad
omnem cQmpofitionem intcllcctus oporteat prgcede quod oportet terminari cognitionem intclle£tiuam.
rc compcfitioncm cxperimcntaléfimilem illi &c. hoc Primum enim ncgamus, quoniatn nimis vilificat in
enim non teneo, ncquc fcquitur ex di&is:fermo enim tclle&um & magnificat fenfum.Sequeretur cnim fen
nofter verfatus cft circa gênerationem illius compofi fum efic caufam principalem intellectiua certitudinis
tionis intcllcctus, quae nön fit ex præcxiftenti habitu, & cuidcntiae,quod intelle&tus agentis opus elt. Secun
& non circa omnem, quare &c. " • ..*.. ' dum, atìt(fecundum fententiam peripateticam quam
D to habit” fequimur)verum efle oportetjquóniam finc phantaf
primorum
C1 R cA eandem côcluſionem notandum eſt,quôd
habitus Primorum principiorum, neque eft pure na māte,necaccipcre, nec cxcrcere intcllcĉţiuam cogni
Principiorú tioncm poteft anima. Et vt in loco allegato dicitur,li
fint à natu turalis,neq; Purcacquilitus, fed partim ab intfa & par
‫ة‬r a = tim ab extia, vt enim dicitur in tecundo Ethicorum. cut iudicium artis, quod non extcnditfc vfquead fin
‫ مرددة‬. .1 Virtutum feminaà fiâtura fünf in anima nollra: ipfæ gularia, imperfeâü eft(eof} finis practici intcllc&us
autcm virtutes in actu cx aéiibus noßris funt, fcd in öpus eft)itâ iudicium fpecùlatiuum nifi vfqj ad natu
tcr virtutcm qua benc intellcCtus nofter fe habet cir räs rerum in fingularibüs cxiftens, pcr fenfus reprcfcn
ca Principia, & alias tantum intereft, quòd cum omncs tatas pertingat þcrf¢ćtum nō ¢[l, co quōd philoÍoPhia
virtutum habitus idco aliqualiter à nätura fint, quia in non quæritur vt loquamur in aerc,lcd vt dc rcbus rea
nobisà natura congenitum eſt tam principium Paſsi libus quas vniucuüm integrarc ccrnimus ccgnitioné
uum quàm actiuum earum, cæteræ virtutcs à princi habeamus, proptcr quod, ligatis fenfibus (oinno vel
Pijs naturalibus non oriuntur immcdiate & Proxiinc, infìrmitate, aut pafsionc iudicium intcllc£tus impcdi
tur, čc.
 2 [2. Thà Vio Cai. Com. In Pot. Anal. Arit.
eur,&c.Quare autem ab hoc anima humana liberari Saluatori noftr6 Is sv CH R 1 sro, Qgi opushocim
in hac vita non poteft altcrius negocijett. Et fic fit prg conuentu Brixicnfi, Anno Chriftianæ falutis: Mille(i-
fentis operis finis,in quo6 qua falfa fint, omncs cuiuf mo quadringentefimo nonagefimo fexto,In die Sacra
cunq;ordinisviros rogovt(pafsionibusreie&is) dum tifsimae Natiuitatisfuae confümmari conce{sit, &c.
{uperûesfum,aut verbis,aut fcriptis arguant: gratifsi
mùm enim mihierit ab errore reuocatum effe,& opi ! . ; : ". -

niones meliores ample&i.Si autem veritati confona Commentariorum Thomae de Vio Caietani, fuper
deprehendent, ob diui Thomae gloriam pro qua hoc Praedicabilia Porphyrij,Ariftotelis Praedicamenta,&
onusfu(cepimus,dilatent : Gratiafque mecum agant libros Pofteriorum Analyticorum. Finis.

L E C "Τ Ο Ι Κ Ι.

gga haétenu opufcula eiufáem Tho. de Uio (aietami /aper libellum de

Ente, & effentia $. Thoma, & de eAnalogia momimum,& de Cam
býs,cum acut/ima de Naturalů Philo/phia /ůbie&fo9aestione cum
hü edita legebantur,ture omifimur, proprys locù inferenda, maturalis,
/çilicet Philo/ophia, & e%etaphyficü librù dicti $an&i Thomae.
Series Chartarum.
А в с о Е Р с н і к L м N.
Omnesfunt quaterniones, præter N quinternio.
Tabula per fe patet. .

Nº ...:

VENETI 1$, Apud Haredem Hieronymi Scoti.

«%4 ‘D L X X X }Z 1 I.
º

Österreichische
ис Nationalbibliothek
º
吧刪
Tºlºſ. "|
+21, 9."23804 * -
F. FF ------

Österreichisch ºf N at ionalbiblinthek
rt ||
||||||||||||| |

| till:
+21, 9." 2 ய