Vous êtes sur la page 1sur 6

LACONSTI

TUTI
ONETCONTRÔLEDECONSTI
TUTI
ONNALI

Rachel
Zai
n:Loui
s,pouv
ez-
vousmepar
lerducont
rôl
edeconst
it
uti
onnal
i
té?

Loui
sLi
tt:
bien-
sûrRachel
,n'
oubl
i
epasquej
esui
smei
l
leurqu'
Har
vey
.

Écout
eRachel
:«LECONTRÔLEDECONSTI
TUTI
ONNALI
TÉDESLOI

Sel
onMicheldeVill
iers,l
econt
rôl
edeconst
it
uti
onnali
téestune"
procédur
eayantpourobjetde
gar
anti
rlasupr
émat iedelaConsti
tut
ionenannulant
,ouenparalysantl
'
appl
i
cati
ondet out
act
e,quil
uiser
aitcontrai
re"
.

Eneff
et,
cell
e-ciestpl
acéeausommetdelahi
érar
chiedesnor
mes.Uneloi
,apr
èsavoi
rété
exami
néeparl'Assembléenat
ional
eoul
eSénat
,doitêt
repr
omulguéeauJour
nalOf
fi
ciel
pour
êtr
eappl
iquable.

Prenonsparexemplel
ecasdelaRépubli
quefr
ançaise,avantlaVèmeRépubli
que,aucune
autor
itén'
étai
tcompét
ent
epourvér
if
ierquel
elégi
slateuravaitbi
enrespect
élaconsti
tut
ion.

Aujourd'
hui,l
eConsei
lConsti
tut
ionnel
estgarantdelaconsti
tut
ionnali
tédeslois.I
lestalor
s
confrontéauxpr
oblèmesrécurrent
sdel'
actuali
téj
uri
dique,
depar tcert
ainescontr
adict
ions
entrelesloi
setl
aconsti
tut
ion.

Onpeutal
orssedemanderquel
ssontl
esr
ecour
scont
rel
'
inconst
it
uti
onal
i
tédesl
ois?

Ondist
inguedeuxtypesdecontr
ôles:
lecontrôl
e"apr
ior
i"
,avantl
apromulgat
iond'
uneloi
,etl
e
cont
rôl
e" apost
eri
ori
"lor
squelaconsti
tut
ionnal
it
éd'
uneloi
bdéjàpr
omulguéeestcont
estée.

1.LECONTROLE«APRI
ORI»
A.MI
SEENPLACEETCONDI
TIONSDECECONTRÔLE

Lecontr
ôle«apr i
ori
»esteff
ectuéenser éf
érantaublocdeconstit
uti
onnal
i
té.Cel
ui-
ci
comportel
epr éambul edel
aConst i
tut
ion(notammentlaDéclarat
iondesDroi
tsdel'
Hommeet
duCit
oyen,etl esprinci
pesfondamentauxreconnusparl
esloisdelaRépubli
que)
,ai
nsiquel
e
const
it
uant,qui pr
ésentel
estextesdelaconsti
tut
ion.

EnFrance,l'
art
icle61delaconst
itut
iondisposeque«Lesl oisorganiques,avantleur
promulgati
on,l
espr oposi
ti
onsdeloi menti
onnéesàl'
art
icle11av antqu'el
lesnesoi ent
soumisesaur éférendum,etl
esrèglementsdesassembl éesparlementair
es, av
antl eurmi
seen
appl
icati
on,doiventêtr
esoumisauConsei lConst
it
uti
onnel quiseprononcesurl eurconfor
mit
é
àlaconstit
uti
on.

LeConseilpeutêtr
esaisi
parlePrési
dentdelaRépubl
ique,l
ePremierministre,l
ePrési
dentde
l
'Assembléenati
onale,
lePrési
dentduSénat.Lamodif
icati
ondelaconsti
tut i
onen1974v a
ouvri
rdelacontrôl
edeconstit
uti
onnal
it
écar60sénateursou60par l
ement air
espeuventl
e
sai
sir.Unci
toyennepeutdoncpassaisirl
eConseil
Constit
uti
onneldanslecadr ed'
uncontrôl
e
apriori
.

Lasaisinenepeutint
ervenirquependantl
edélaidepr
omul gat
iond'
untextevoté,
c'est
-à-
dir
e
pendantquinzejour
saupl us.Lasai
sinesuspendlapr
omulgati
ondut exte.LeConseil
consti
tuti
onnelauraalorsunmoispourrendresadéci
sion

SurdemandeduPr emierminist
re,uneexcept
ionpeutêtrefai
teaupr i
nci
peenramenantl
e
dél
aid'
unmoi sàhuitj
ours.LorsqueleConsei
l const
it
uti
onneldécl
arel
aloiconf
ormeàla
Consti
tut
ion,
cel
le-
cipeutêtrepromulguée.

Àl'i
nver
se,unedécisiondécl
arantunel oicontrai
reàlaConst i
tut
ionempêchesapr omulgati
on.
Laprocédurelégi
slati
vequiaétémenéej usqu'
al
or ssetrouv
eannul ée.Lelégi
slat
eurdoit
repr
endrel'
élabor
ationdelaloisonorigine.Parail
leurs,l
econseilconsti
tut
ionneln'
est
compêtentquepourv éri
fi
erl
aconst i
tutionnali
tédeslois.

Sonexerci
ceneconcer
nealor
spasl
esnormesint
ernat
ionalesparexempl
e.I
lnepeutnonpl
us
connai
tr
elaconst
it
uti
onnal
i
tédesl
oisadopt
éesparréf
érendum.
B.AVANTAGESETI
NCONVÉNI
ENTSDECECONTRÔLE

Cecontrôl
eapri
oriapouravantaged'
évi
tert
out
ecrit
iqueconcer
nantl
aloi
.Lesél
éments
cont
rai
resàlaConsti
tut
ionsontsuppr
imésdutext
eav antmêmequelaloi
aiét
épr
omulguée.

L'
inconsti
tuti
onnali
téestneut r
ali
sée.Onpeutaussi voirquel econt r
ôl eapri
oriper
metau
Conseilconsti
tut
ionneld'i
ndiquerlesvoi
espossiblesaul égislateur
.Lel égi
slat
eurpeutdonc
êt
reguidét outenrestantl'
auteurdelaloi
.Cependant ,
cecont rôleprésentedesinconvéni
ent
s.
Onconst ateeneffetunesurv i
vancedesloi
si nconstit
utionnellesant éri
eur
esà1958.

Lecontrôl
eneconcernantquelesloi
snonencor epromulguées,ilesti
mpossi bledecont ester
desloisdéj
àpromulguées.Lesloi
sconsidér
éscommeét antinconsti
tuti
onnellesperdurent
al
ors,carlecontr
ôle«apr i
ori
»n'estpascompétentpourlesloisdéjàval
idés.Depl us,certai
ns
accordspoli
ti
quespeuventêtr
econclus,demani èr
eàpromul guerdesl ois
i
nconstit
uti
onnell
essansqueleConseilConsti
tut
ionnel
nesoi tsaisi
t.

Il
estalor
spossibl
e,aveclecontr
ôle«apr i
ori
»decont our
nercert
ainescondi
ti
onsde
consti
tut
ionnal
i
tédeslois.Lar
éformedelaConst i
tuti
ondu23j ui
l
let2008permetal
orsun
contr
ôledeconsti
tut
ionnali
téaposter
ior
iquiconcerneuneloi
déjàpromulguée

2.LECONTRÔLE«APOSTERI
ORI»

A.LAQUESTI
ONDEPRI
ORI
TÉDECONSTI
TUTI
ONNALI
TÉ:
condi
ti
onsdemi
seenœuv
re

Toujoursendroitfr
ançais;l
'ar
ticl
e61,al
inéa1del aconst i
tut
iondisposeque«Lor squ'à
l
'occasiond'uneinstanceencoursdevantunej uri
dicti
on,i
lestsout
enuqu' unedi
sposit
ion
l
égislat
iveporteatt
einteauxdroit
setli
bertésquelaconst i
tut
iongarant
it,
leConseil
constit
uti
onnelpeutêtresai
sidecettequestionsurr envoi
duConseild'ÉtatoudelaCourde
cassati
onqui seprononcedansundél aidéterminé» .

Cetar
ti
cleoct
roi
eal
orsunnouv
eaudr
oitauci
toy
en.Le10décembr
e2009,
unel
oior
gani
que
prév
oitquetoutej
uri
dict
ionpeutêtresaisi
ed'
unequestionpr
ior
it
air
edeconsti
tut
ionnal
i
tépar
unepartieàuneinstance.Cettequest
ionestpri
ori
tai
renonpasparrappor
tàlapromulgat
ion
delaloimaisparr
apportaulit
igedanslequelel
l
eestposée.

Ell
eouvreledroi
tatoutj
ustici
abledef airer
econnaî
trequ'uneloi
appl
i
cableaulit
igeauqueli
l
estpar
tiestcont
rai
reàlaconst i
tuti
on.Surleplanprocédural
,cett
epr
océdurereposesurla
sai
siedetroi
sjugessuccessif
s.Toutd' abor
d,i
lfautsai
sirlej
ugedufonddevantlequelest
i
nvoquéelanon-conf
ormitédelal oi
.

Ensuit
e,lacourdecassat i
onoul econsei l
d'État,
jouentunrôledefi
ltr
e,demani èr
eàne
renvoyerdevantleconseilconst
it
utionnel,quelesquestionsnouvel
lesquiprésententun
caract
èresérieux.Lacourdecassat ionoul econseild'
Étatdi
sposentd'undélaidetroi
smoi
s
pourstatuersurlebien-
fondédur env oi
.

Enfi
n, l
econseilconst
it
uti
onnel,quiestleseuljugedel aconst i
tuti
onnali
té,peutsepr ononcer
surlaloicr
it
iquée.Unefoislaquestionportéedev antleconseilconsti
tuti
onnel,le
rai
sonnementmenés' apparenteàceluieff
ectuépourl econtrôl
eàpr iori
.Ilcompar elaloi
cri
ti
quéeaubl ocdeconstitut
ionnal
i
t é,
etildécl
ar elaloii
nconst i
tuti
onnell
es'ilrel
èv eune
contradi
cti
on.

Cependant,l
'effetdeladéclarati
ond' inconsti
tut
ionnal
i
téestdi
ff
érentparrapportaucontr
ôleà
pr
iori
.Lorsqu'uneloiestdéclaréei nconsti
tuti
onnell
eavantsapr
omul gat
ion,ladéci
sion
empêchequecet teloisoi
tpromul guéeenl 'Ét
at.

Enrevanche,l
orsque,
encasdequestionpr
ior
it
air
edeconst i
tut
ionnal
i
té,
laloiestdéclar
ée
i
nconsti
tuti
onnell
e,l
aloiestabr
ogéeàcompterdeladéci
sionduconseilconst
itut
ionnelouˆ
compterd'unedatequ'
il
fixer
a.

B.LESLI
MITESDUCONTRÔLE«APOSTERI
ORI»

Lecont
rôl
e«apost
eri
ori
»compor
tenéanmoi
nscer
tai
nesl
i
mit
es.

L'
él
argi
ssementi
ndui
tparl
aQPCcr
ééeunr
isquedemul
ti
pli
cat
iondesquest
ionsetd'
i
nsécur
it
é
j
uridi
que.Eneffetàtoutmomentunel oipeutêt
recr
it
iquéeetabr ogée.Leconseil
consti
tut
ionnel
peutalor
sêtreabordé.C'
estpour
quoil
'él
argi
ssementr éali
séparlecont
rôl
e«a
poster
ior
i »
,s'
estaccompagnéd'uneséri
edelimi
tesquiencadrentcecont r
ôle.

Onobservealorsdesl i
mitessubstantiel
les.Touteslesquesti
onsnesontpassoumi sesau
consei
lconsti
tutionnel
.Seulesl esquest i
onsposéesaucour sd'unprocèspeuventêtr
e
soumises,etuniquementparl ej
usti
ciablequif ai
tpar
tidupr
ocès.D'autr
esli
mitessont
poséespourévit
erlamul t
ipl
icati
ondesquest ions:Laquesti
onpriori
tai
redeconsti
tuti
onnali

estsoumiseàtroiscondit
ionscumulatives.

•Toutd'
abor
d,l
adi
sposi
ti
oncont
est
éedoi
têt
reappl
i
cabl
eaul
i
tigeouàl
apr
océdur
e.

•Ensui
te,el
l
enedoi
tpasav
oirét
édéj
àdécl
aréconf
ormeàl
aconst
it
uti
onparl
econsei
l
const
it
uti
onnel.

•Etenf
in,
laquest
iondoitprésent
eruncaract
èreséri
eux.Leci
toyen,s'
i
lveutposerune
quest
ionquantàlaconsti
tut
ionnali
téd'
uneloi
,devr
at outd'
abordvéri
fi
erquelaquesti
onn'ai
pasdéjàét
éposée.

Onconst ateégal
ementdeslimitesprocédur
ales.Laquesti
onpr i
ori
tai
redeconsti
tut
ionnal
i

nepeutpasêt reunmoy end'
attaquerunedécisiondejust
iceetdoncdecri
ti
querunedécisi
on
rendue.Cettel
imit
echronol
ogiqueposeal or
sl '
i
mpossibil
i
tédeposerunequesti
onavantle
procèsni apr
ès.Onconstat
eaussi queladécisi
onpeutêtremoduléedansletemps.

L'
abrogati
ondelaloipeutavoi
rlieuàcompt
erd'unedatepostéri
eure.Lorsquel
econsei
l
consti
tut
ionnel
ret
ardelemomentd' abr
ogat
iondelaloi,i
ll
aisseaulégisl
ateurl
epouvoi
rde
modifi
erluimêmelaloi.Onvoitdoncquel
econseilconsti
tuti
onnel
n'aqu'unpouvoi
rnégat
if
,il
nepeutquesuppri
merl arègl
e.

I
ln'
apasdepouv oi
rposi
ti
f,c'
est-
à-di
relepouvoi
rdefor mulerunenouv
ell
erègl
equi
r
emplacer
aitl
arègl
esuppri
mée.Enef fet
,lecont
rôle«apost eri
ori
»port
esurunel
oidéj
àen
v
igueur
.Il
créedoncencasd'éradi
cati
on,unvidelégi
slati
f.

Danscertai
nscas,l
econsei
lconsti
tut
ionnel
estobl
i
gédemaint
enirl
'
appl
i
cati
ond'unel
oi
i
nconsti
tuti
onnel
l
edurantuneduréeli
mitée,
demanièr
eàév
itertout
esortedelacune
l
égisl
ati
ve.
Parexemple,l
econseil
constit
uti
onnelacensurécert
ainesdispositi
onsconcer
nantlagardeà
vue.I
ladunéanmoinsr et
arderladated'abr
ogati
ondel aloi,
etatt
endrequelégisl
ateur
modifi
eetsuppri
mel esmesur esinconst
it
uti
onnell
es.Si l
'
abrogat
ionavai
tétéimmédi at
e,l
a
gardevuen'
aurai
paspuêt r
eappliquéependantplusieursmois.

L'
int
érêtgénéralpeutdoncjust
if
ieruneff
etnonimmédiat.Lejusti
ciabl
equi aposéune
quest
ionseratoujour
ssoumi sàl'
appli
cat
iondecet
teloimêmesi cell
e-ciestdécl
arée
i
nconsti
tut
ionnel
le.Leseff
etsdelaQPCpr ofi
ter
aauxautr
esj usti
ciabl
edansl espr
ocèsfut
urs.

Onconst ateparail
l
eursunconfl
i
testnéentreleconseilconsti
tuti
onneletlesjuri
dict
ionsqui
setrouventausommetdesdeuxor dr
esdejuri
dict
ions:lacourdecassat i
onetleconseild'
État
.
Aveclefiltr
eoctr
oyéparlecont
rôle«aposteri
ori»
, cesj
uri
dict
ionsdécidentsurquel
les
questi
onsl econsei
lconst
it
uti
onnelpeutseprononcer.Ell
eréduisentdoncsonchampde
manœuv re.

_
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
___
_

Pournousencour
ager
,mer
cidepar
tager

l
apubl
i
cat
ionetdev
ousabonneràmapage:

•Facebookencl
i
quantsurl
eli
ensui
vant:
htt
ps:
//www.
facebook.
com/
Toni
Lokadi
/.

•Twi
tt
erencl
i
quantsurl
eli
ensui
vant:
htt
ps:
//t
wit
ter
.com/
Lokadi
Toni
?s=08.

•Inst
agram encli
quantsurl
eli
ensui
vant:
ht
tps:
//www.inst
agram.com/p/
CAfwO72hymC/
?igshi
d=1sc7t
hww5qv
g0

•Li
nkedI
nencl
i
quantsurl
eli
ensui
vant:
htt
ps:
//www.
li
nkedi
n.com/
in/
toni
-l
okadi
-56b138181

Vous aimerez peut-être aussi