SÖÙC BEÀN VAÄT LIEÄU

(MECHANICS OF MATERIALS)
STRENGTH OF MATERIAL)

TS. Traàn Minh Thi

 CHÖÔNG 2

LYÙ THUYEÁT NOÄI LÖÏC

 CHÖÔNG 2-
LYÙ THUYEÁT NOÄI LÖÏC
 1. Khaùi nieäm
 2. Caùc thaønh phaàn noäi löïc
 3. Baøi toaùn phaúng
 4. Bieåu ñoà noäi löïc (baøi toaùn phaúng)
 5. Lieân heä vi phaân giöõa noäi löïc vaø taûi
phaân boá
 6. Bieåu ñoà noäi löïc cuûa khung
1. KHAÙI NIEÄM VEÀ NOÄI LÖÏC-
1.1. Ñònh nghóa
 Vaät thöïc coù bieán daïng khi chòu taùc duïng
cuûa nguyeân nhaân ngoaøi
Caùc phaân töû vaät chaát di chuyeån töông
ñoái, löïc lieân keát giöõa chuùng thay ñoåi
 Ñònh nghóa: Söï thay ñoåi cuûa löïc töông
taùc giöõa caùc phaân töû trong vaät theå
ñöôïc goïi laø noäi löïc
1. KHAÙI NIEÄM VEÀ NOÄI LÖÏC-
1.2.Phöông phaùp khaûo saùt- PP maët caét

PP maët caét
 1. KHAÙI NIEÄM VEÀ NOÄI LÖÏC-
1.2.Phöông phaùp khaûo saùt- PP maët caét
P1 P1
P4
P2 B B' P5 P2 B C
P
P3 P6
 P 3 A

 P - vectô
 noäi löïc taùc duïng treân A.
 P
p tb  -ÖÙng suaát trung bình treân A.
A
P
p  lim -ÖÙng suaát toaøn phaàn taïi C
A  0 A
 1. KHAÙI NIEÄM VEÀ NOÄI LÖÏC-
1.3.ÖÙNG SUAÁT

 Caùc thaønh phaàn öùng suaát:

+ ÖÙng suaát toaøn phaàn thöôøng  p
phaân laøm 2 thaønh phaàn:

+ ÖÙng suaát phaùp  coù phöông
phaùp tuyeán cuûa maët phaúng 
+ ÖÙng suaát tieáp  naèm trong
maët phaúng .
+ Vaø p   
2 2 2
 2. CAÙC THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC-
2.1. 6 THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC

 6 thaønh phaàn noäi löïc:

Hôïp caùc noäi löïc treân toaøn maët caét A
Löïc R
P1 P1
R
P2 B C P2
P B

P3 A P3
 2. CAÙC THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC-
2.1. 6 THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC

 6 thaønh phaàn noäi löïc:

Taïi troïng taâm O cuûa maët caét, gaén heä truïc
vuoâng goùc (xyz)
Löïc R
 Dôøi R veà troïng taâm
vaø moâmen M
P1 R R
P1
x
P2 P2
B z
B
M
P3
P3 y
2. CAÙC THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC-
2.1. 6 THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC

P1 R R
P1
x
P2 P2
B z
B
M
P3
P3 y

P1 Qx x P1 Mx x
Mz

P2

P3
B
Qy
Nz
z
+ P2

P3
B
z

My
y y
 2. CAÙC THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC-
2.2. CAÙCH XAÙC ÑÒNH

 Nz - Löïc doïc
R  Qx- Löïc caét
 Dôøi R veà O  QY- Löïc caét
 Mx- Moâmen uoán
M  MY- Moâmen uoán
 Mz - Moâmen xoaén
 2. CAÙC THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC-
2.2. CAÙCH XAÙC ÑÒNH

P1 R x P1 Mx x
P1 Qx Mz
P2
B P2 B N
z
+ z
P 2 B
z

Qy P3 My
P3 P3
y y
Duøng caùc phöông trình caân baèng tónh hoïc

 Nz M/Ox  Mx

Y  Qy Vaø M/Oy  My
X  Qx M/Oz  Mz
 3. BAØI TOAÙN PHAÚÚNG -
3.1. CAÙC THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC-
QUY ÖÔÙC DAÁU
Ngoaïi löïc naèm trong moät maët phaúng ( thí duï (yz)), chæ coù
ba thaønh phaàn noäi löïc Nz , Qy , Mx naèm trong mp (yz).
P1 Qy > 0
Mx > 0 P4
P2 O Nz > 0
Nz > 0 P5
B z
O
z B'
Qy > 0 Mx > 0
P3 P6
y
y

Nz> 0 khi keùo phaàn ñang xeùt

Qy > 0 khi laøm phaàn ñang xeùt
Qui öôùc daáu:
quay thuaän kim ñoàng hoà
Mx > 0 khi caêng thôù döôùi (thôù y >0)
 3. BAØI TOAÙN PHAÚÚNG -
3.1. CAÙC THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC-
QUY ÖÔÙC DAÁU
P1 Qy > 0
Mx > 0 P4
P2 O Nz > 0
Nz > 0 P5
B z
O
z B'
Qy > 0 Mx > 0
P3 P6
y
y

M x 0 M x 0
 3. BAØI TOAÙN PHAÚÚNG -
3.2. CAÙC THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC-
CAÙCH XAÙC ÑÒNH
 3. BAØI TOAÙN PHAÚÚNG -
3.2. CAÙC THAØNH PHAÀN NOÄI LÖÏC-
CAÙCH XAÙC ÑÒNH
P1 Qy > 0
Mx > 0 P4
P2 O Nz > 0
Nz > 0 P5
B z
O
z B'
Qy > 0 Mx > 0
P3 P6
y
y

Xeùt caân baèng phaàn traùi (B)   Nz

hay phaûi (B'), vôùi caùc phöông  Y  Qy
trình caân baèng tónh hoïc:   Mx
 Thí duï 1:
Tính noäi löïc ôû maét caét C
270 N/m

 Heä ñaõ cho A  B

3m C 6m
 Xeùt caân baèng cuûa BC:
180 N/m 540 N
QY
 X =0  NZ = 0 NZ
 B
 Y =0  QY = 540N MX C
2m
6m
  M/C=0  MX = -1080 Nm
 Thí duï 2:
Xaùc ñònh noäi löïc taïi tieát dieän C

 Tính phaûn löïc

 Y =0  Ay+ By - 120 - 225=0
  M/B=0  Ay = -18,75 N

 By = 363,75 N
Thí duï 2:
Xaùc ñònh noäi löïc taïi tieát dieän C

 Tính noäi löïc

 X =0  NC = 0
 Y =0  VC = -58,75 N
  M/C=0  MC = -5,6875 Nm
 Thí duï 3: Xaùùc ñònh noäi löïc taïi tieát dieän
(maët caét ngang) 1-1.
q = 10 kN/m; a = 1m; P=4qa;M0 = 2qa2 ;=300

 Tính phaûn löïc

q
P 1 M = 2qa
2
Z=0 HA A  k
B
HA = Pcos=34,6kN 1
1,5a
VA VB
Y=0 a a

VA +VB - qa – P = 0
11
  M/A = 0  qa . a/2 + VA 
4
qa  27 ,5 kN
+Psin.a - M0 - VB..2a = 0 1
VB  qa  2 ,5 kN
4
 Thí duï 3: Xaùùc ñònh noäi löïc taïi tieát
dieän 1-1 ; q = 10 kN/m; a = 1m; M0 = 2qa2
 Tính noäi löïc q
P 1 M = 2qa
2

Xeùt caân baèng phaàn traùi HA A  k B

1,5a 1
Z=0 VA a a
VB
Nz =-HA+Pcos =0
q
Y=0 P
Mx
Qy = VA - qa - Psin HA A 
Nz
= - qa/4 = -2,5 kN VA=11/4 qa 1,5a Qy

  M/O1 = 0 
Mx=VA.1,5a - qa.a-Psin.0,5a = 17qa2/8 = 21,25kNm
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC -
BAØI TOAÙN PHAÚÚNG

Ñònh nghóa: Bieåu ñoà noäi löïc (BÑNL) laø ñoà thò
bieåu dieãn söï bieán thieân cuûa caùc noäi löïc theo
vò trí cuûa caùc maët caét ngang.
ÖÙng duïng: + Xaùc ñònh trò soá noäi löïc lôùn nhaát
vaøvò trí maët caét ngang coù noäi löïc naày.
+ Xaùc ñònh trò soá noäi löïc ôû baát kyø
maët caét ngang .
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC -Caùch veõ
4.1. PP GIAÛI TÍCH
 Ñeå veõ bieåu ñoà noäi löïc ta tính noäi löïc treân maët
caét ngang ôû moät vò trí baát kyø coù hoaønh ñoä z so vôùi
moät goác hoaønh ñoä naøo ñoù maø ta choïn tröôùc.
Maët caét ngang chia thanh ra thaønh 2 phaàn.
 Xeùt caân baèng cuûa moät phaàn (traùi, hay phaûi) ,
vieát bieåu thöùc giaûi tích cuûa noäi löïc theo z.
 Veõ ñöôøng bieåu dieãn treân heä truïc toaï ñoä coù truïc
hoaønh song song vôùi truïc thanh (coøn goïi laø ñöôøng
chuaån), tung ñoä cuûa bieåu ñoà noäi löïc seõ ñöôïc dieãn
taû bôûi caùc ñoaïn thaúng vuoâng goùc caùc ñöôøng chuaån.
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC
Thí duï 4. Veõ BÑNL daàm Console
P z 1
 Xeùt maët caét ngang 1-1 coù A
K B
L
hoaønh ñoä z so vôùi goác A, ta 1
M
K
coù ( 0  z  L ) A N
Q
 Xeùt caân baèng phaàn traùi : N
 Z=0  N =0 Q+
z
 Y=0  Q+P =0  QY =-P Q P
PL
 M/O1 =0  Mx + P.z =0 M z
 Mx=-P.z M+

 Cho z bieán thieân töø 0 ñeán L, ta seõ ñöôïc BÑNL

 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC
Thí duï 5. Veõ BÑNL daàm ñôn

 Phaûn löïc: 1 q
Boû caùc lieân keát taïi A vaø B, A
B
H =0 K
thay baèng caùc phaûn löïc A
z 1
+ Z = 0  HA =0. V = ql/2
A
L
VB = ql/2
+ Do ñoái xöùng 
ql
VA  VB 
2
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC
Thí duï 5. Veõ BÑNL daàm ñôn
1 q
 Noäi löïc : Xeùt maët caét A
B
ngang 1-1 coù hoaønh ñoä z so H = 0 A
z
K
1
vôùi goác A, ta coù ( 0  z  L ) V = ql/2
A
L
VB = ql/2
 Xeùt caân baèng phaàn traùi : q 1
Mx z
 Z=0  N =0 z Qy
Nz
V = ql/2
 Y=0  Q =qL/2 - qz A

y
 M/O1=0  Mx=qLz/2 - q.z.z/2
 Cho z bieán thieân töø 0 ñeán L, ta seõ ñöôïc BÑNL
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC
Thí duï 5. Veõ BÑNL daàm ñôn

 Veõ BÑNL : Qy laø haøm baäc nhaát theo z,

Mx laø haøm baäc 2 theo z
+Khi z=0  Qy = ql/2 , Mx = 0
+Khi z=l  Qy = -ql/2 , Mx = 0
+Tìm Mx cöïc trò : cho ñaïo haøm dMx / dz =0,
ql l
 qz  0  z 
dMx / dz =0  2 2
ql 2
 M x, max 
8
 Thí duï 5. Veõ BÑNL daàm ñôn

1 q
q 1
Mx z A
B
HA = 0 K
Nz
VA = ql/2 z Qy z 1
L
y VA = ql/2 VB = ql/2

N=0 NZ
 Q = qL/2 - qz qL
+ qL
2 -
 Mx= qLz/2 - q.z.z/2 z /2 2
Qy
ql2
8
Mx
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC
Thí duï 6. Veõ BÑNL cho thanh
P=qL
 Phaûn löïc: q Mo=qL2

Caùc phaûn löïc A B

C
taïi caùc goái töïa laø: L L

HA=0 P=qL

3qL q Mo=qL2
VA  A B
4 HA =0 C
3qL L L
VB  VA = 3qL/4 VB = 3qL/4
4
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC
Thí duï 6. Veõ BÑNL cho thanh
 Noäi löïc : 1 P=qL
q Mo=qL2
A 2

Phaân ñoaïn thanh: H =0 C

B

Vì tính lieân tuïc cuûa caùc

A
z
z
haøm soá giaûi tích bieåu dieån L L

caùc noäi löïc neân phaûi tính

V = 3qL/4
A V = 3qL/4
B

noäi löïc trong töøng ñoaïn cuûa thanh; trong moãi

ñoaïn phaûi khoâng coù söï thay ñoåi ñoät ngoät cuûa
ngoaïi löïc .
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC
Thí duï 6. Veõ BÑNL cho thanh
1 P=qL
 Ñoaïn AC- Xeùt maët caét 1-1 A q Mo=qL2
2

trong ñoaïn AC caùch goác A H =0 C

B

moät ñoaïn z, ( 0  z  L ).
A
z
z
Xeùt caân baèng phaàn traùi V = 3qL/4
L L
VB = 3qL/4
A

caùc bieåu thöùc giaûi tích cuûa noäi löïc: 1

q Qy
NZ  0 A Nz
3qL z Mx
(a) Q y  VA  qz   qz
4
VA = 3qL/4
z 3qL z2
M x  VA .z  qz.  zq
2 4 2
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC
Thí duï 6. Veõ BÑNL cho thanh
1 P=qL
 Ñoaïn CB- Xeùt maët caét 2-2 A q Mo=qL2
2

trong ñoaïn CB caùch goác A H =0 C

B

moät ñoaïn z , (L z  2L ).

A
z
z
Tính noäi löïc treân maët caét L L

2-2 baèng caùch xeùt phaàn phaûi:

V = 3qL/4 A VB = 3qL/4
Q y 2
NZ  0 Nz
B
3qL Mx 2L -z
(b) Q y   VB 
4
3qL VB =3qL/4
M x   VB (2L  z)  (2L  z)
4
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC
Thí duï 6. Veõ BÑNL cho
P=qL
thanh
q Mo=qL2
A B
HA =0 C
Töø (a) vaø (b) deã daøng L L

veõ ñöôïc caùc bieåu ñoà VA = 3qL/4 VB = 3qL/4

NZ
noäi löïc .
3
3
qL qL
4 4
1 Qy
qL
4
3 2
qL
4
Mx
9 1 2
qL 2 4
qL
32
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC-
4.2. CAÙC NHAÄN XEÙT
Caùc nhaän xeùt :
- Nôi naøo coù löïc taäp trung, bieåu ñoà löïc caét nôi
ñoù coù böôùc nhaûy. Trò soá cuûa böôùc nhaûy baèng trò
soá löïc taäp trung. Neáu ta veõ töø traùi sang phaûi thì
chieàu böôùc nhaûy theo chieàu löïc taäp trung
- Nôi naøo coù moâmen taäp trung, bieåu ñoà
moâmen uoán nôi ñoù coù böôùc nhaûy. Trò soá cuûa
böôùc nhaûy baèng trò soá moâmen taäp trung. Neáu ta
veõ töø traùi sang phaûi thì chieàu böôùc nhaûy theo
chieàu moâmen taäp trung
 4. BIEÅU ÑOÀ NOÄI LÖÏC-
KIEÅM CHÖÙNG CAÙC NHAÄN XEÙT
P0
M0
Khaûo saùt ñoaïn z
Phöông trình caân baèng  z z
1 2
 Y= 0  Q1+P0 -Q2 = 0  P0
1 2
Q2 - Q1 = P0 M0
Q1
M2
 M/K = 0  K
z 
M1+M0- M2+ Q1. +Q2 . z
=0 M
1

2 2 Q2
Boû qua voâ cuøng beù baäc 1  z

M2 - M1 = M0
 5. LIEÂN HEÄ VI PHAÂN GIÖÕA NOÄI
LÖÏC VAØ TAÛI TROÏNG PHAÂN BOÁ
q(z)
P0
Xeùt thanh coù q(z) M
0

chieàu döông höôùng leân . z dz

Khaûo saùt ñoaïn vi phaân dz. 1 2

Vì dz raát beù neân coù theå xem 1

q(z)
2
taûi troïng laø phaân boá ñeàu. Qy Mx + dMx
Caùc phöông trình caân baèng . NZ
Mx NZ + dNZ
 Z= 0  -NZ +(NZ + dNZ) = 0 Qy+d Qy
dz
 dNZ = 0
 5. LIEÂN HEÄ VI PHAÂN GIÖÕA NOÄI
LÖÏC VAØ TAÛI TROÏNG PHAÂN BOÁ
q(z)
P0
Caùc phöông trình caân baèng M 0

 Y = 0  z dz

Qy + q(z)dz – (Qy + dQy) = 0 1 2

q(z)
dQy 1 2
 q( z) 
dz Qy Mx + dMx
NZ
Ñaïo haøm cuûa löïc caét baèng Mx NZ + dNZ

cöôøng ñoä cuûa löïc phaân boá Qy+d Qy

dz
vuoâng goùc vôùi truïc thanh.
 5. LIEÂN HEÄ VI PHAÂN GIÖÕA NOÄI
LÖÏC VAØ TAÛI TROÏNG PHAÂN BOÁ
q(z)
P0
Caùc phöông trình caân baèng M0

 M/O2 = 0  z dz
1 2
Qydz+q(z).dz.dz/2+Mx-(Mx +dMx )=0 1
q(z)
2
dMx
Boû qua VCB  Qy 
Qy Mx + dMx
dz NZ
Mx NZ + dNZ
Ñaïo haøm cuûa bieåu thöùc moâmen Qy+d Qy
baèng bieåu thöùc cuûa löïc caét . dz
 5. LIEÂN HEÄ VI PHAÂN GIÖÕA NOÄI
LÖÏC VAØ TAÛI TROÏNG PHAÂN BOÁ
q(z)
P0
Heä quaû: M0

d2Mx
q(z)  dz
dz2 z
1 2

q(z)
1 2
Ñaïo haøm baäc 2 cuûa moâmen Qy Mx + dMx
taïi 1 maët caét baèng cöôøng ñoä NZ

löïc phaân boá taïi maët caét ñoù. Mx NZ + dNZ

Qy+d Qy
dz
 6. CAÙCH VEÕ BÑNL NHANH
6.1. Phöông phaùp veõ töøng ñieåm
 Daïng bieåu ñoà
+ q =0  Q = haèng soá, M = baäc nhaát
+ q = haèng  Q = baäc nhaát, M = baäc hai.
.....
 Nôi q=0, Q cöïc trò Q
 Nôi Q=0, M cöïc trò
 Bieåu ñoà M luoân höùng q(z)
Traùi Phaûi
 Coâng thöùc dieän tích:
Mph-Mtr =Dieän tích bieåu ñoà Q trong khoaûng traùi - phaûi
 6. CAÙCH VEÕ BÑNL NHANH
6.2. Phöông phaùp Coäng taùc duïng
P = 2qa
q P = 2qa q

= +
a a a
qa+P
qa P
+ +
+ Q

qa2/2 + Pa qa 2/2
Pa
M
 7. VEÕ BÑNL CHO KHUNG
Thí duï: Veõ BÑNL cho khung nhö hình
q
P = qa
 Phản lực: qa 2

2
 X=0  HA = P = qa
a
 M/A=0  VD = qa HA = qa
 Y=0  VA = 0
VA = 0
a
VD = qa
 q
P = qa
qa qa
2

 Nội lực: 2 B C
 Caân baèng nuùt: a

HA = qa
qa 2 B qa 2
Q
qa
2 2 qa2
VA = 0
a
VD = qa
qa2 qa 2
2 qa 2 qa
B
qa 8
qa M

C
qa P=qa N
qa