Vous êtes sur la page 1sur 64

       

!" # $ % &' ( )   

' ",-. .'.*


          
 !     
: "
()
&'% (   ! "#$% "       "     
           ! "#$ %&  '() *!
.()"Le passage sportif laissé la place au consommateur d’un service public"
$% &'( ) *+ ,- '.$/0 12  3( 4 , 3 )'
6 7 8 95: ;<= >'? @ AB- (" C ? "D E"D F5 ( 5
.EBG HI  /(, ,J '.$/  9FK LM? NO
QORD S  F-   . T ( 5 U) V   W UX "Y O 
()
$"23& 45  "-6 7 4  )  +, '- ./ . 0 1  
7.? S'  C ? 7 $Z  \ ]" ^ 6D _  :AZ $ XI [

(1)
"Un transport assuré par des pionniers pour des pionniers", voir, Loic Grard,
l’obligation de sécurité et le transport aérien des personnes, acte du colloque
l’obligation de sécurité, presse universitaire, Bordeaux, 2003, p 160.
(2)
Delphine Barault, l’évolution des causes d’exonération du transport aérien, la
convention de Varsovie à la convention de Montréal, Dess, des transports
maritimes et aériennes, université de droit d’économie et des sciences, Daix-
Marseille, 1998 – 1999, p 64.
(3)
Sabri Nasraoui, la responsabilité du transporteur aérien, mémoire D.E.A,
université de Tunis III, 1996 – 1997, p 02.

--
` R   0  4 a ! Q/@ T "'"2 bc QD 4 *H'
.()d e O a ! 7<K< '.$/0
de i(Wjk – 9 'R ) fNB ge  T 9@J<- U@
< AZ $D A W  e Qn o$ NB T? pZn C ? – lm
.())qr i5 Qm, A s,  4 6@
A BW D i, tR i"c  7 c uv 7 w  B(D AB  g c -n?
@+ )A?& B" 1()<+= >2? *! 7+  8 2 1    9)"2 :;
CD(  :; "$ CE # )! F GH  IG$ J4 "KL CM N + 1929

{ S  H*()F5 x. c 'Zy   BW ' deB z 4 *E"D


. "/| gn- '? uv dc a ! Q@ ?@w J"c d( A@6D Z $D
S'  4 ( mD s o "'"8 uv Qme ^ _me'  _6'"n T
~ C ? *()} "  . dZZ$ ( /e0 c< 9z g c aU
D  ? @ H/ g8 U) *FK €'( d  Q ge  T E- ‚$@
)0 uv _?" d  ( 6„ .()consumérisme A 6D ƒ$ '
N5D ^  Hq Tc T *x.   $ 9 90  4 T'( mD  y 

."# ! 1998            :      ()
, -.,*  /        0 ! 123  4   &' ()* + (%)
.;< ! 2010 ! 2009  '56  7 / '  8  9 :
.## ! B C -.,*  / ...  4   &' ()* + =7 >?6 @,A (#)
En ce sens voir Delphine Barault, Op.cit, p 119 . (D)
  * F '5 G : HA FI  4   &' J6 F5K L  (M7 E  (<)
.#D ! 1999 N
  = G PI QRS.    K TUV.'W X > FI Y  I Z ,[ FI 5\W ] (O)
 =7    0 * >.4) / ' 
Gerard Gas, Didier Ferrier, traité de droit de la consommation, presse universitaire, 1986, p 16.

--
T? @t )(n? uv C6B A@6D  j 7† 4 At i, (f 5 ~ " 
.()( mD Z $D x. 
$@ s Hy  C ? i( J 1@   . T f 9?" ^  O 
*ƒ$D BW D i"'" Kw €q M? '"! <  4 BG s
[ 1999 @ 7'B  /e 7<= T  " H'R df  lm L"
v *7.  QR S'  4 ^ 6D s eZ  o$ "'"? 4 ‡@ 9.?
 * jD "'"8 "n C ? .f  * j  _? y D ˆ| }  C ?
.()s ‚ H' d w  .   G 9)OG QU M?
7 " "'"? T  D S  d ' 7W 0 BW D i, 4 7 Z U) ~ Cn'
Q-‰  ) *c<D ŠOR >; D ‹ Hy   k  @ 6$= –
9Œ$ 6v Vm@ *( )ƒ$D BW D i"c D i‡@  c 9B)(
*()7 tD *()>; *()D W  : W  ‚w 4 6@? X M D i." D
.( )7.  EBG *( )ˆ

.#" ! 2007 N   *    /* ^. 5  W  &'W NV2 N* 4 ()
.DD !  V _ N 2` ab / -.,* ()* + (%)
 &' ()* + ( .  4 ?6 c_ 8 5\ M \  d+ U: F 8 W ef  0 E  (#)
.%g! 2004-2003             ! " # $%&
()
Christiane Albiges, de l’équité en droit privé, L.G.D.J, 2000, p 149.
()

Yahia Z.D. Alhidjazi, the conflit interst, the warsaw system, Crisis, Bibliothèque national du
Canada, 1997, p 02.
()
Ibid, p 96.
()

A. Kotaite, la convention de Montréal, 1999, sur l’indemnisation des victimes d’accident


aérien, RTDA, 2003, p 311.
()

A. Tunc, au frontière du droit et du non droit, acte de séminaire organisé à Liège, les 21 et 22
Octobre 1977, publié en 1978, p 287.

--
Qw \I "'"n 4 (7'B  i") ) "'"!  " W  { e'
 Q6 _y T 7   }  7 c 7 " 9?@/ "Rc ie b $‘
l.tO n? f) ^U QU ’ (^ 6D Q/@) ()T'" .= LU) W 
 U) ’  " a ! Q/@  jD O bY  "  B "c 
S  H *@D BW D ( !  7<= T d@? G “D LU) 7 Z
.  BW   _?" d  )"  aM@ (7f | pZnD) Q/@ ƒ$D H
.f"” ‰‘ (" •  (E- pZnD) Q@ "= ^ 6  c i.  H
. '| ./ 4 ie 7 t  nD '] ;<= T

/0 1)2
- 3 4 5 60 6 7 68  9: 6,4" 6( ;0
‡@ _)  =" 9 'R 6v g6B [ 7  4 {y  T'n ~v
i"c  Kw T? pZn uv 7 " g ,. *,D Q/@ ƒ$ A BW D  ?
_ nq .() " ?I    ƒ$D N K B B ‡B| ‚ r A , 
–5 '.$/ @ 95  T de@'  ‹   Q U) 3n' 
7 Z "'"R 4 E"D F5 96v ‡  D  " a ! Q@
9<'"  m' d, k) ( ‡B —? "/ .( )'Rn  4- a.$/0
U) 7W 0 7'B  ‡B 7 c H ˜c dfB Q lec0 U) s™ (d c<
()

Pierre François Cuef, le conflit d’intérêt : essai sur la détermination d’un principe juridique en

.## !  V _ N 2` ab / -.,* ()* + (%)


droit privé, D.T.D. com, n° 1 janvier. Mars 2005, p 1.

()

Jacques Navau, droit du transport aérien international, Bruylant, Bruxelles, 1980,


p 218.

--
Œ $D 9(MD š" 4 ymŒ  "› 0 *d@?  ,"' ($B d "› €5
T BW  @ ? €' aU (7f | N 5D) TD W  uv ?" c q+
, s/" T *a ! Q@ "? l/, ƒ$ uv 9e0 7 8 "nD pc
Q2  ) (E- N 5D) A /@ ƒ$D `e { C ? Q"' ow T df"'
d S/@ "'" €q i.0  9"6 d  U) O( 9 ) W g/  ( k
.(p- N 5D)
7f | N 5D
d  9(M
6@ , '.$/0 D @ 9Œ $D 95 D ? † 9,m
* ( /e v s,( aU ‹   5œ 9<D 3n 6m 
Šc q ?" Ic @ 7 " d" C ? $ k  w d =z S n
.U) @ ' uv @q  F5 9O2 6f" [ 
: žz 4 9(MD LU) 7Ÿv T, U) C ?
7f | –e
.' ! ?@$ HIR a ! Q@ s, ' 4 :! nŒ
?" uv ™ ) aU ()"" "  "Hy" a ! Q@ –5/ ‚w D5
Cm'  U) *a ! 7<K0 (D '.$/0 ` R ‚e¡ ‹ D
.()A'M A'Zn A /@ T if"2 ~Q/ A' ! A /@ lD E B/ ‡B Œw

.#g ! 1998  *A =j.  J   @  k.U      P/ F'[ h i ()
.#% !  V _ N 2` ab / -.,* ... ! 123  4   &' ()* + (%)
- Leopold Peyrefitte, progrès aéronautique, progrès du droit, mélange Jean Pierre Sortais,
Faculté de droit, Université de Lausanne, Bruylant, Bruxelles, 2002 , p 446.

--
.()' ! q¢D , eœ n $  /  V ‡ H N@' d~ ?
E- –e
'.$/0 D @ 95 D QJ‰
/e0 C ? H/  g/  " 
"c )."? *1929 ? ( /e C ?  / D 7 " nO C ? {y 
7 . 6n Œ *‹ D Hy  4  J '.$/ ( 6fB * .  J<J
–5 U) ?. uv i") C  *()F5 ?@w uv 6'q sR 9"  @$
"c  i( m  . OR ?@/ 7 c Ve< (M Q~2  ) *L e8
.( )d"/ gn- "  –5 U) ' 5 . 6! 7 
p- –e
a ! 7<K0 qr S n ,D Q8 i( y
 U Théorie de l’acceptation du risque
()
5Y 7 n/ '‡@ , ,
4 a ! Q@ "= ^ 6 C ? Tf ' dfB£, * ( i")  v g/ g$
 ? qr T ("/ QZ'  f ! 4 u | d"/ 4 gn-' BG O TW
C$/ C ?  dc _c@ ˜2 4 d dc aU AnD {e H iW D Q@
S'  4 dc "'"8 7<= T ‚ D a ! 7<K0 e O 4 d“ '"

()
En ce sens voir, Loic Grard, Op.cit, p 150.
()
Yahia Z.D. Alhidjazi, Op.cit, p 27.
()

.D! 1999 N   * ..FI  4   &' J6 F5K L  (M7 : \l
Jacques Naveau, Op.cit, p 218.

()
Loic Grard, Op.cit, p 151.

--
*s 5D T| s8 ¤UB Q/@ T  5 T' ¥ v *() réparation limité

'c ") uv @ _6@ < T } D U) Qme t ¢( ?@ gBO
.()'.$/0 i(.nD
H –e
a ! Q/@  j C ? )FJt aZn Q/@  i."œ  jD
aU €I@ *d c< 9<'"  ( /e _ /  Jt   )„ "
@ 6@ ¦ d d@  ( , *sœ aZn Q/@  jD E B ‡@ dc
 j  ¢( .n 6@  /t, *§eD t5Y i, * jD "'"8
.( )a ! Q/@
—Y –e
6 ? At  (y| "'"8 4 At 9O2 nŒ(
 ) *6 ,. \ 5D onD ¢y (y|  F5 x. c 
– @ U) ( e *a ! Q@ 9   At 9O2 ,  _?"'
Q/@ H "/  C ? 7n/G 9OR LU) C ? F?   *()7<K0 T
"/  lv ` 2 ~£, ^U g,W v ˜c *d jD "'"8  " a !
¨e C ? w/ F=| U) {n$' Q@ (  C ? — @' ˜ ‡)  

()

."D ! -,n ab / =7 ... ^. 5  W  &'W NV2 N* 4 E  m n >?6 0 (%)


Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 446.

0 r / Fs  L]t kul l"     k, [l FI j o: p .,     b (#)
vk  4   &'W 5w  ',b 4 ?6 u G PI x2l F yV I yC / 4 ?6 Nb
}~ =7 >?6 @,A "vk   &' c_ 8 E  zn  F = { s   ** y| [ ' ,
.%g !  _ N 2` ab / j o[ p ., 
.%#% ! ab / =7    =7 >?6 @,A (D)

--
.()ˆ@ T i( D
ˆ. –e
( ‡@ D @ 7 " 1Ic
C$/ C ? W I' 0 ‹W  5n L<? gn [ 9(MD gBO v
uv  gW 0 @ 7 " "'"? ~£, ge  T 9@ n '"
*()(I) ( ‡B L( aU a ! Q/@  _ E B ‡@ U) @ '
Qn C ? *( )a ! Q@ –5/ E"D F5  ‡@D (KD AB  7c U)
*() ' ! 9"Y s D 166/64  B N k a !  B ~£, @) 7-D
V")t  7W 0 *() 06/98 "'"! E"D F5  B/ ( "w H ˜c Q
 ) *()1955   a)0 7 O   ( i") D B B c| 9 $e
Q@ 95  n 4 iU=| i") D 6c/ [ BW   d@n ‹ ' 
' ! ' ! ` 5Y OR @ '.$/0 V ‡ * ! 4 a !
p'"Z ?" uv  f— 4 _) [ *( ) a ! Q@   iœ

.          ()


()
En ce sens voir, Yahia Z.D Elhijazi, Op.cit, p 56.
()

4 1964  ' 90 y4 .€  z t b a.W 1964 7 28 0 * >  1966/64   (D)
En ce sens voir, Sabri Nasraoui, Op.cit, p 13.

0 ‚&W 74/64 8/W h7  C) (,6b / NC  c_ d+ 8 5\  m n ak/


.1999  / ( .  NC  c_ b yE 6 ƒ 1964  ' 26 y4 .€ 1964
.1998  ' 48 y4 .€ 1998   27 0 ‚&W 06/98   (<)
>?6 @,A „W 0 V _  JW T.   T.  = †5\ V4f  0  b f. zL 7  b (O)
 V _ N 2` ab / Q.'7  N,s =d \k  ! 123  4   &' ()* + :=7
.%<!
()
Touafak Rabah, les accords aériens bilatéraux, mode d’expression de la souveraineté et
enjeux économiques, édition Houma, Alger, 2006, p 127.

- -
* ' "   ' ..  g¨,  [ a ! Q@ "Y A 6D 9n 5 I0
.() " F5 7† 4 D  F5 9O2 Qn/ T  œ R/@D 6 D
_?" d  ƒ$  ,  g [ 9(MD 1I _) LU) gBO v
i, 9"© ‚, * " *a ! Q@ "? Vq A @D BW D uv
  {< "n T' ’')„ A 6D A /@ ƒ$ i?
.d@? G . N 5D 7 Z  U) *A /@ 
E- N 5D
A /@ ƒ$D { S  H @ª BW 
ƒ$ }]( A s,  s8 7 c  . "6 7f  6fBt ( /e 9 ‰
« O m' sn Qm, ; ~ O . e B B/ ', 9?@ _@ 7 .
A /@ ƒ$ A Fn §(     D . " 4  F 6m?| gZ¬
 nq , *"?  E"D F5 –5 F= 'Rn 9Rn TW 4 T',D
uv B [ (7  –,) B B  /  T (" ( 4  ‰jD C Z' 
S  6 ? _ B  ˜c 7  D TD (" *.m U) A BW D Œw
.(EJ –,) A /@ ƒ$D {
7f | –e
TD . "c 4 ƒ$  BW 
e = C ? *a ! Q/@  j qj'  . e uv Qfw  i, 96„
4 ­ K ‚e¢ Q *t  iqjD  =" AB  d@? gB aU € 

 4   5: d+ J.  / '  z]W [i 0 ()* + =7 >?6 @,A ()
.D‡ !  V _ N 2` ab / -.,*... 4   &'

-  -
LU) ~ Zy O *‡@ LU) Qn/ T  /@ d@ _2 aU  jD
—) ~£, ^ C ? *()mK a ! Q@ ?@$ iFnO 9'"8 g - 9/(jD
7 c uv 7 w  «£ [  /  C -D K$ 4 O O(RD 7 " _ -ª
g 6fB" S n 6, }' v ()de T FnO NB d ? "Oj'  ) *, 
/G g " 6fBt  = (f"' Ac 4 "B B 9)©0 A $ i( $
6 ? s~  .( )"95 _   A' ! A /@  y( D ƒ$D A W 
.()"$ 6 ? 4 "n 6fB" Yven Lambert i|
A  5D i D y  . TD 7"  /v V"6 BW  v _6,
 T'" .=  jD j Q    D . " 4 K *()A,5
‡B ~v ;  Delfine Barault i| dv g6fnB aU ) *()A  D
˜c A,5 "c|  "?  V '  pn '  /e0 T €D  jD
FŒ 4 i"? 9(/ T Z $ _?' ™ )"  )"'"8 ") 7 ®
T ?| N Œ+ O: „B 5= dfBtO @ " d  U) ~Q  .( )dw

.D ! ab / =7 F5K L  (M7 ()


/* yV..l ! 12A PI =4  \  FI    4   &' \ 'u P'I (%)
."% ! 2008  *A =j.  J   @  *   
."% ! ab / =7    yV  (#)
()
Yven Lombert Faivre, droit de dommage corporel, système d’indemnisation, 3ème édition,
Dalloz, 2001, p 181.
()
"apprécier les intérêts divergent afin de rétablir l’équilibre, sans nécessairement garantir une

F' *  U l PI N4 F [A ˆ : =d J  lkW xM PI sC (O)
parfaite égalité" voir Christiane Albiges,Op.cit, p 150.

"Nul ne peut servir deux maîtres à la fois", Voir en se sens, Pierre François Cuef, Op.cit, p 1.
()
"En disant "à peine reconnaissant on une règle protectrice des usagers ou du transporteur que
l’on se pressait de le limiter voire de l’anéantir par une autre disposition", voir, Delfine
Barault, Op.cit, p 64.

- -
FnO – y D U) 4 pcn "› 0 * ( ‡B Q„ 4 Q/@  j c
Fqt i" D B B 96 D C ?  ' <q£, *•@0 UX • ¢  R
:B B 9BW  T ? † C ? ‚B @ © a ! Q/@  j ‡B
:   D '@  7Un 5nD ‹6D Qn/ T 9nJG N  t5Y i, -1
 ' 0  4 Q/@ Z $ A 9BW  a") C ? g/ 6c 4 . D
*(5Y) (m x "c .† T 0 j  ' 0 *LF$ gnJ v ~0v S' 
s8 0 _  7U L(" *L("  *M! 4 ( mD s ND 7<=G ~
F$ 9nJv R T Ce? Q@ "Y ^ 6D ~£, ^U iW D *I@
.B B/ cD Qn 5 L"'"n Q/@ C ? A ' aU
4 ~0v 7t' 0 QD  j  ee¢D ` R •(.v Q/@ C ? ‡® -2
•(.v uv l I   j T \6 T Q/@ T' 0 ˜c : .": (qv
C ? 23 i.D N k /e0 9"? *d, o nk "'"Z  le?G 9q(R
d j T Q/@ Q$@ «t2 T gBO v * 5 B<5 ` R LU) <5
 U) uv ‡@' S n O v *()/e0 d."c ? Q' } D )"'"8
"› 6ee¡ ~£, *() B " T  @6D X d ' [ $  i( w dfB C ?
‡B i"?/  '  d "'( aU *( )A /@  jD . "œ (5'G 7<= T
d 7  D   "nD T? • = T 6,  Œ( *6@? ¤eB< Qn T —
.()"(m QO T? QR S' "

."D ! ab / =7    ()


()

 U/`  z IkfW *  ‰W Qf   4 LH 0     I Ql I (#)
Yven Lombert Faivre, Op.cit, p 184.

."D ! 1996
()
Sabri Nasraoui, Op.cit, p 6.

-  -
*S'  4 ( mD s S'  "'"8 i"?/ d -‰ aU " Œ( U)
$"23+ P)  :; P& CE  >Q R   2 S"$ ()A   G C.  O. !
9nJv lN? gn / [ §eD t5Y @' iW D 9l ie LU) ~  k
"n ~ d  ^ T "  N) T ^@) ~ Q Q/@ uv ( mD T 7<=G
"O  4 , 3 )' fBv *A /@ ®2 3, "% 0 U) "'"Z
^ D U) s,  T w= *()( mD Qn/ T d ? 7 $ F *S' 
.( )A  ‚ "@? ~0v (y+ 5K "? 4 At 9O2 9nŒ( H "'"Z)
( ‡B ~v :  0 7<=G @'/ iW  4 iD  jD H,. Qn -3
– B a T *()t5Y 9nJv uv ( mD i ?.  . T *   j i(Jv Q 
i"e 9(/ Q/@  jD 5 @'/ Q-  ) *()Q/@ NB T O
, *6? 9nJv Q/@ C ? k  6 T H/  4 dfB C ? *( mD
v *()a ! Q@ _@6 7c *."R  y N' ."$ U) 4 (D
f" ' 0" dfB C ? f¯@ [ ( /e T (20)  R  i.D uv – 
 (m _/  '( m F" QO  U¡ L  dfB gnJ  v 0 j Q/@
)  6 de@ Q/@ le?v Bv ‹ ' U) *")¡ 6 ? QZ O
i( m F" L¡ C ? Q" de' *. D i| \( '@? 7Un ‚ D

.gg ! ab / =7 \ 'u P'I ()


.;; !  V _ N 2` ab / Q.'7  N,s ()* + (%)
 7 / '  8  9 : , -.,* [il 4   W  &'W =*  Š 5K (#)
.<D ! 2011-2010  '56
()
Rosine De Barbeyrac, droit aérien, organisation et accords internationaux, Jean Mermoz

."D ! ab / =7    (<)


formation PN, 1998, p 80.

.D% ! -,n ab / =7 P/ F'[ h i (O)

-  -
S n ?.  ) *()§eD d¨5= leB C ? Q" /G )¡ Z 
()

.aM 7  4 A /@ dB/ T ‚= d j (n? uv


: d gZ@ [ 9 eZ S  iW  4 Q/@  j "'"R 90c -4
‡B c N k Q/@ 6@ .e [  jD "'"8 c T ‚5  
[ H," Qn *d N5D (    0) ‚e¢D  0 (Œ C ? (
."R  9,  v «t2 T BW  'W  c  / T'‰jD ~£, *d gZ@
 90 ^  T *9<me S  T i.e0 T d8 Q/@  j
c *( )ŠB Q@ sJ ‚ ¢  D /e0 T 8-4-3 . D d ? g$B
Fn  s, ) a(.G t5Y  (_Be Fn  Nc) >K  a D t5Y
90 LU) QO _e, */e0 T 25 i.D 4 6 ? b $@D *(_' °|
n5  ' *S'  "'"8 i, T "e' <, *­ K Q/@  j ~£,
Q@ "Y A 6D ( 6! l  S  Q- "/  ) *()QR S' 
.() ( ‡B c 4 Q/@ ƒ$D _ H5 T  U'  ¨,  T'U
4 ‚/  d  ‚ " T c 5D BW D }  ~ U) ‹ ' Q6,
H@5$  *()S n d@? M ' O Fragile >) W  /v  : C ? ˆ|

9 : , ‹  Œ (W  C) (,6b / 4 ?6 0  4   &' NQ, F'[ ()
.#% ! 1959 1958  ' 2 1 *   U/`  7
()

.# !  C,n ab / Q.'7  N,s  4   &' ()* + (#)


Sabri Nasraoui, Op.cit, p 06.

.DD ! ab / =7 F5K L  (M7 =7 m n >?6 0 (D)


()
Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 450.
()
Yahia Z.D. Alhidjazi, , Op.cit, p 1

-  -
"c| { 92j S  6  ¡ 0 [ i( $ *() =z S n  ® O
’ '"/  /<  Vq
E- –e
A /@ ƒ$D { S 
?@/ aUK gBO [ _) T',D A /@ ƒ$ A BW D  ~ Œ(
 j ‡B 1B T "  "› ¥ /e0 a(: T * ( i")  4 T'‰jD
_ *()a ! 7<K0 wY V ‡ n U=t [ i( $ Q/@
F5 –5/ ?" i eZD  @$D 7 " T VO ."? s'"$ mB  @m'
^ a ! Q/@  W< ' 4 6nŒ( Ÿ C ? 6 I2  ) *( )E"D
–n5B0 H ˜c ( ‡@, *()A /@ ƒ$D _ E B/ (qG )(/v M?
"'"n 4 { e' ¥ ƒ$D A BW   d8 B£ de S  d"/ aU QeD
 " U=t' dfBt" d ? B @c _Be de 9J T ‚e gB [ V ¢D
( 5 H ˜c dfB Q *()"T',D ( 6! }=| " Qn/ T d"/ "/ O
1955 a)0 7 O   Q„ 4 *| T 7? }  6Œ  F5 ?@w
v *T',D ƒ$ C ? N K A' ! A /@ ƒ$ g * ( /e0 7" D
4 Q@ ‹6  j ‚$'  W”0 U) 7c  de Q„ *()9..W QB ¥

()
Christiane Albiges, Op.cit, p 149.
()
Sabri Nasraoui, Op.cit, p 06.
()
Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 450.
()
M. De Juglart, traité de droit aérien, Tome1, L.G.D.J, Paris, 1989, n° 2439.
()

."# ! ab / =7  \ 'u F'[ (O)


Loic Grard, Op.cit, p 153.

-  -
.l0j) X Cਠ[  j< T? Fn  6fBt @K 7 "
.() "Il équivalait pratiquement à un régime d’irresponsabilité du transporteur aérien"
 , . ": " dfB *T',D ƒw FŒ 4 dfBt d B n'Œ — , ~± T
Q/@  ‚  FŒ _¨5= ‡B S n ‡B 4 dfB *()d ,. 4 iFnO  6
.( )d(JG / q 2 N 5'
{ )‡ S  3 @ ? Tf ' dfB£, Q/@ ƒ$ Q  §  U) " 
.Q/@ ƒ$
: . ": _¨5= ‡B -1
7<=v 9nJv 4 ( mD T? • S  g ,( [ t5Y @'/ T? Q/ 6
( ‡B ~ ‹ '  U) * jD @'/ uv C/ 0 5 Cn 6fB£, *‹6D
—' n@  «n™ t5Y i, uv W” *5Y i, T? Zew \y
4 ^2 0 .()a ! Q@ –5 – T'‰jD , g5= [ –  
"due déligence" T"A PG  E UO  A)+  V! "WM >0 @ 'G(O XK C.  4
*a( m  7  D ‚w Q/@ T N 5D bZ  ‚er }  T? iM D
fBv *I@ uv 7 w  F=| U) ' 0 L$/ 4 7 c| QO 4 )
U) (n? uv de S n H,"'  ) *()~0v —   D '@  7U "@? ‚/ '
%G$;  [ \4+ ! & 1())  :; Y   DGM  )  2 )A?O  Z3

()
En ce sens voir, L. Bary, le projet de modernisation de Varsovie, R.F.D aérien, 1991, p 05.
()
"trop limitée et accompagnée d’une trop grande facilité d’exonération".
()
En ce sens voir, Yahia Z.D. Alhidjazi, Op.cit, p 25.
()
Yven Lombert Faivre, l’éthique de la responsabilité, RTD, civ, Jan. Mars 1998, p 01.
()
.<< ! ab / =7   Ql I (O)
Rosine De Barbeyrac, Op.cit, p 80.

-  -
_? y D 5@ uv _$¢R (5'G T ˆ| g B [ %G$; 
7'  e) ED "'"Z Q  fv dc C ? _ Hy  ~£, *()(5Y)
.() ( /e0 " D B B 9z C ? 7 " 9'"$    *(1966
(m C ? d j 9 nJ H ˜c dfB Q/@ ƒ$ { T "' '  U)
T .f": o n 6 ' *(y| T .f": (" ~0v QKR@ 0 d ~£, ,D sc<
*NO( Q *B! (y| T? ^B, ‚ 125  | '" 4 .f"c *7D
1500000  4 *! ; 11955 KO 7M?+"& F 1Z"2 ^  250 Z V 0& ]G;
0 n S'  o n M? 6 *( )
1975   7'B  7 O   N k ^B,
VO FŒ ")W (derisoire) 6, ()de S  Fn  f"c C ? Zy " dfB£,
U) C ? Hy  .()BG . O H n N@' 0 *(insuffisant)
 4 9a F b G$ c ()   C) 2 C. _2 1)  :;3 ] "   ` 
i"?/ C ? ( a‰j T) 4 9 ( *a ! Q/@  W< ' ~" M?
? ,"D 9m'  T? a ! Q/@  j "'"8 "n 4 6' ~² *') 
6m  Q (y| QO S'    Q/@ C ? H' 0" dfB *( )T'( mD uv

8  ) 567 (,6b  1966 8  ( .  9 ?6 1961 8  Gwadalajara 4 ?6 h7 ()
.1975 8  ( . W =bA zM,6] 
1971

.1955 8   C) ),6b k Il Ž  zM.  ( [ C 5, ( %)


.%#% ! ab / =7    ( #)
.<O !  V _ N 2` ab / -.,*  Š 5K ( D)
()
En ce sens voir, J. Constantinoff, la révision de la convention de Varsovie et la responsabilité

\V  *   W   0  4   &' i/A ˆ l zR E     ?  0 (O)


du transporteur aérien, RFDA, 1970, p 393.

 E     ?  F .#;g ! 1966 > b 


.< ! ab / =7 F5K L  (M7 E  (g)
M.DE. Juglart, Op.cit, n° 2439.

-  -
.()" ( ‡B Qn/ T Zy  i"BD  meD   D T @) *3,
: ( m  ) Š(Jv ` 2 9nJG n w  j -2
Q/@   ³,v uv _6@' ( ‡B ~£, *()_Be de S  Fn  N™
d@ 9<,G q 4 {, *dee¡ d@  4 Q O *dB m T S' 
  ( mD ^ 6D sc C ? n  ^ D U) — B "/ ( jD H,.)
7c  jD } ?. i(Jv 3(  "  aWI _® ( O" a( C ? *d/ c
"› 0 Jean constantinoff <  U) .stricts conditions / ` R Q/@
Qme \ w 6I gBO ( /e a(: i.(v" ~ C ? "Ot T c
w= *( )"9nJG n$? Q/@  j Q  7<= T ^ *Q/@ Z $
& 7i  C+= 7j Les grades fou f$g = h – 0  eG – 5  F 4 C. +
($ Fqt T Q ›  ) *()'( m '@  7U "@? d ‚/  *L6@ uv
i <? v *La sévérité de cet encadrement ()  '. ( mD 7c ($
5nD ."$ U) 4 } ?" H,( )"' [ ! G 9 $ C ?
l"p =3 F TDW  %O4p  ! Bk? 1lk  m; O ng o@6 4
T? ^)B U) *Q H/  leB A' "? T ^ dnf'  H * =" AB  
.()e@ n$  (y|  O2 T  jD } ?. T i@-D (y| eq

()
Sabri Nasraoui, Op.cit, p 06.
()
Loic Grard, Op.cit, p 153.
()
Yahia Z.D. Alhidjazi, Op.cit, p 25.
()
J. Constantinoff, Op.cit, p 399.
()
Delphine Barault, Op.cit, p 10.
()
Michail Sdika, particularité de la jurisprudence anglo-saxonne dans le transport aérien,
indemnisation de la lésion mentale, D.E.S.S, Aix Marseille, 1999, p 3.

-  -
9n' $ Œ( *Q/@ Z $D ZD BW D ( ~ *7  b ¢,
'.$/0  ‡B+ .f"ID *7 ZD (D T? e ¢ g *D
  ‡@ U) Qwe 4 6‡ 9W I  9" *7 "  ?0 D
g?" iF5= W n? C ? @Znw ˜c ge  T 9@Y g c
\w aU Q) c , *6Kw BW   B B e e 4 ‡@ i.?v
.B(D ‚ B B  ‡@D
p- N 5D
TD W  uv _?" d  W
(" 6m/ 7 "  An ˜c *6'« C ? B- D  \ g,2  
¥ {5 C ? 9" i)„ @ '.$/ ? 9FK ^@) ~ *u |
i( m 9 ?" d, 9"?$ aU g/  4 *Š(† 4 ( c { e
"= ^ 6  c uv 9e0 *Q/@ Z $D ZD BW D ow {Z$
 y  )0 uv ?" ' ! 9O ( 6„ "  w= *()a ! Q@
lm/ " T FnO ?. g [ *consumérisme  ? ( mD ^ 6D
* ( /e0 c<D 9<'"  uv l I  C?"  ) *()7 " 9BD
l6e  ®  ) *1975 ? H(| 7'B  90 O   uv a)0 7 O  
[ "by a protocol to protocol to protocols"( )  d@? Fn    °|

()

 :   W b  .   W y‘ E b N4 H 0 7    V  z k.I PI m n (%)


Delphine Barault, Op.cit, p 2.

c_ j.  N* I_ c_ ”I  (  F ’“ -sC  :    mV.' VI 7 Ž  2 J|
1– *   0 8MI` b 8+. ) — kI kIb =7 >?6 @,A .T.• TUV.'W Tb z 4M 
.g ! 2008 B,  i  4  kf
()
Yahia Z.D. Alhidjazi, Op.cit, p 36.

- -
F5Y 7 Z H BW    " (5'G it'6 s8 4 ' @ QnB ; HeR ¥
.de,< dn w 4 Q@ Q *d? C ? 'Rn g aU
'‡@ 'e e Y S'  4 " '| i"ZD ( . )„ " "
96 D ‡@ U) *()d ' / "@ gBO "  U) *‚ d   B B
T 9@Y U@  " LU) ‚/    T'U T'"'"R § 0 .B0
.1999 7'B  /e v &'( ˜c ge 
 ) 6@ @6'  dfB£, ()W| LU) 9nn 9< T? ‡@ SK U)
:A')  A, 4 )$c @'t( ).f"  6? @ C ? [ * 1B 6@? S¢‰
*(7f | –e) ^ 6D *Q/@ ƒ$ BW     „@ c| gR
6,? [ 9"I  I< 6 / "? ( ‡B c "/ 9 nJ
.(E- –e) T'R   T E- ‚$@
7f | –e
BW D ie iqjD c| gR
X + 7+  9k) G)  @+ )A? 4 & 8q+ X  DG  " X  r 
aU | *( )"  )., 6v g6B [ 7  '( . "? 6 ? C B
uv C  aU a)0 7 O   N k *^ s8 < , 6 '"  4 nŒ 6„
%$O  C  s &) N  kK3  + 1tM" = u v$0  ^@ Ak

.D ! ab / =7 F5K L  (M7 ()


(M7 "% ! ab / =7    jA z @[ 0 > Ž  =7W PI  [` b ?.U (%)
 V _ N 2` ab / -.,*... 4   &' ()* + g ! ab / =7 F5K L 
.OD!
()
Delphine Barault, Op.cit, p 64.

--
y z  K+ 1()@+ )A?  M w`O& K $ x+ $" 6 T `3
[0 Œ 7 O   ~± *()1966 ? 7'B  e C ? H/  C ?  "
.( )
1975 7'B D H(| 90 O  M g ˜c 9 @ H( ‰ ¥ 1971 ?
7'B  i")  C ?  ()
_ 'R Qw| 9 9(.nD iD C@B 0
FŒ  j  Š"'"8 n ( 7 c W © uv g  90 : 6 O
*=z S n  . Ue@ c 90 O  M S  7 =. @ ? v .6@? _yD
c| "?  ge )„ @ " *=z S n  . 7 " S  mB
/e 6,"6 [ "c  i, 7<=  " a ! Q/@  jD „@
.()6  T g y (
B B 6.n ( ‡B 7 ™ ncD FŒ 7 ,| . . ‡@ U)
 /G 9.80 *7 " " T d5 g i"'"? 9/ = ~£, *iD
^R ´@ g?2 [ E"D F5 9O2 *E"D F5 ‡@ *7 " 
a ! Q@ "? Vq 9 aU E B T< —) T? ^)B *A "?
.9(5RB0 T E  i † g ( i")  0 ‚O *()d <:  "
( )
"Le texte apparaît aujourd’hui morcelé"

.%% ! ab / =7 F5K L  (M7 ()


()* + E  d+  –ft V  b  Qf  z ,2 F Q@U  VI 4 4 (%)
.D% !  V _ N 2` ab / -.,*... 4   &'
.d+ V  (  F Q@U  VI 9* >6 ƒ (#)
.J.  GA zn z* kW FI 8MU   I C,n Lo/ (D)
.;D !  V _ N 2` ab / -.,*... 4   &' ()* + (<)
Yahia Z.D. Alhidjazi, Op.cit, p 41. ()
Loic Grard, Op.cit, p 135. ()

- -
E- –e
I0 C ? Š("/ "? ( ‡B c "/ 9 nJ
T'R   T E- ‚$@ 9"ID
 @ '.$/ 9FK ¤@) ~ Zy " B- D  \ l6B H
 6 {@ 'A?+ 1CD(  7| F 5KX (? e  S3  K} % r@
.' 0 _ ' a.? `RB dfBt ‚w ' {nw aU *()–5 U) 4 <
.()<qG C ? @ -O| dfB Q (' ! 'M) }=| Q@ q T? ‚ %
N H *9@Y 7 c H 2 B V  9" 7 " 9'.$/ ~ O
F5 C ? 7n/G .W * @$D 7 " "'"? 4 R D 9'  –e( T d@?
..W 6qRB H iFnO {( > ) 7  U) 4    9OR gc
A| s,D a.$/0 ‚  At 9O2 gZnw  "  w=
„@ c| ~£, 9"ID 90 Z T mY U) QO H *( )Š<c
‚e¢D  D ‡B  jD 9"'"8 :s X. C ? 9 BW D ie
uv ‡@" ;  /(eD LU) T? Fn  uv A-cn T F- H,.  ) .Q/@ 
‡B Qn/ T Q/@  c @D ' Qme  ~£, 95 D 9"ID LU)
.()"6, on " 9" (
•  4 ) `RB H ‡@ U) Œ@ g/  T® ¥" 7] uv )"cv ?. ª
.()"L( 5 dI) 

.#‡ !  V _ N 2` ab / -.,*... 4   &' ()* + ()


Loic Grard, Op.cit, p 136. ()
Yahia Z.D. Alhidjazi, Op.cit, p 35. ()
Boussedra, la responsabilité aérien, du risqué à la garantie, thèse Aix Marseille, 1984, p 330. ()
Loic Grard, Op.cit, p 152 ()

--
 C ? aU * ( ‡B a‡@ uv l(z LU) }"w Q$' ¥ A@ 9
Les règles de varsaie '"  g L"? / ~ Q ()x"c| ŠW © "/ "n'
? @D i"' D 9c0 H N@ 0 *sont devenues archaïques

C5   / ‡@ gZnw dc ~ 7  0 ¥ *()a ! Q@ T  i"'" 


~ i+ x #? 0? c+ 1 W  30  w" C?    7 @! [    E
‚ d  ' T Q   ) *'‡B  5@ i(M B B Š@@
ƒ$D BW D 9 Œw ( " ' "'" ‡@  @D ^ "  ¤ *i. " 
.' ! c<D g"= _ 6 T S'  ( 6! A' ! A /@

E- pZnD
Q@ "= _ 6  c i.  H BW   _?" d 
*A /@ ƒ$ { i, C ?  *TD W  ( T 7 Z ~v
Q@ x. c 'Zy  ™ Qe Tc C ?  7.  W  ( uv
Qn/ T (D U; 1'  g6B \(RD i.f"  9  “ N~ 5 *a !
dn@ g,"6 B B 9 ,D T ? † C ? l0 U) *7'B  i") 
k *š"  B C5  *( 5D ¤ZD _ /  C5 D A Fn 9 e uv
N 5D) 7 c uv c 4 _) [ 9/(jD 9/(eD "'"  a"$ d  ‹ '
C ? i(./ O ow .›v uv c 4 gBO 90KRB0 ^  QO *(7f |
s – y  }  C ? O v *E"D F5 x. c 4 'Zm  y A8
d t O 7.  W  CKn s8 ~ )„ " "/ .dv 7 w    d

Ibid. ()
J. Constantinoff, Op.cit, p 393 ()

--
[ 9B) 9'"Z "'"  ,2   .›v i( m _?"' 7'B  
.(E- N 5D) 'm/ U; QR S'  "nD   7?G  .  c ‚
7f | N 5D
d , d  9 
QR 7.  S'  4 ( mD sc uv 9e0 i( m i"'"! ?@ ~v
›   " z LU) Q-µ fBv *1999 @ 7'B  /e i" g
s™ g¶ ·-¸ ( 'R *@6 *m/) \(RD e r 9“ 9(.n i( F
–fR  aJ E B/ ",O g“ *()les régimes intermédiaires 5 ‡B
. " a ! Q/@  jD O ‡@  dŒw i.?v v  "
* ( ‡@ 9 D LU) d aU gR  I T? ‡@ SK U)
c| C ? 6 =. [ ¨'! 9n' $ 9ZZ$ ^  Š. : T ~£,
b$ 6@ [ *A 6D A /@ A ƒ$D BW  ie „@
"'"! H/  H "?  ‚ \ © "? "/ C ? . 3¢ 9 
.()T'R   T E- ‚$@ 
_@6 S  X C 8 [  jD € ( ) *."$ U) 4 LnB0 F-'  U)
  nD n Hy  C ? ).‰  @ '  c( D  " a ! Q@ –5/
T? «<?£ ( /e c 9n5 T? 1B aU F5 x. c 'Zy
" B d) (D lm ~£, dnB T *T'( mD  y  T: a"/  ‡B
_@ H "D 9m'  N@ "? *\O A /@ A ƒ$D W 
‡B ¹.n C ? ) 9  a› €, *D  F5 9O2 {( > )

()
.g ! ab / =7 F5K L  (M7 =7 m n >?6 0 (%)
Loic Grard, Op.cit, p 164.

--
7  6,"6 [ "  H *(...6 ,. \n * jD "'"8) (
6IB c| i"c "? T s  le=v 4 { e ¥ 6fB£, *m /e0
BW D 9(D dZZ$ M? d  \ I uv  " –RD –  )
HI  _ D a.$/0 ‹ 7 Z  NI ˜c *6Kw
Q/@ T   ( 4 (e 7f Z ~Q  .(7f | –e) ()aRn
H "'"! C5 D s,  ,"6D d  U) 9 ,D e = Q~- ,D uv
gW 0 [ 9/(eD 9/(jD S n L"'"n 4 < *i."ID  B 9
.(E- –e) d  U) 7?v § 
7f | –e
d  9 
66  i( n   i. g ~-  9  qj 9l 7'B  /e ~v
_@6 Qn/ T i 7 c A  " a ! Q@ x. c 'Zy ' uv _?"
d g q aU Fn ( " B º . (BJ) lm 9“ (0f ) –5
.(-J) 9 D ‚ • O  'R 9(.nD
.–5 _@6 Qn/ T iD 7  : 0f 
 i.'W  : uv 6m  H,. D  F5 9O2 A ,@D ."2 ~v
6Z@ %#  !"# $! .           
0- ZZ$D '"/  9(D S  Q=" gc( * ( /e )'v
.révolution contractuelle $ )0? T€ G$  2 1Y)4 +V + `k 
 0 iF T i.'  uv Bc gn)U, Loic Grard | Fn  f"c C ?

()
En ce sens voir Sabri Nasraoui, Op.cit, p 10.

--
4 n .. ¥ 6fB Q *T',D ( 6Ÿ ƒ$ 6 )O C ? H/  <
T? W@ *()6  A  D H i  .   4 ? y D  jD ‡@ —t
– 6(ª 4 g6B "/ . ( /e T 20 i.D N k ; c @D – ,"
' ! q¢D QO T? NO y uv – '"! (y| ¯% , w=
B B/       . T 9O  LU) ~ ) U) QO T f)| ~Q  .()
A   `  4 ( )
Lex Mercatoria ‹6  B i( w L(n? T  uv @ 8
( ‡B C ? g@ ? i( J 7  ~ i(2» "e d~  .()a ! Q@ 7† _/
'| 6( C ? D  F5 9O2 g@ ? 6/ 1966 ? 4 gBO
 " ‡@D iv g8 ^ O * ( /e 9 $e C ? $  c
9O2 }MO A w= /e L(n? de  ® aU ) (IATA) a ! Q@ 
' ! ` 5Y O2 (ΠC ? e 9OR S  6v gmB F5
.' !
  ‡@ – e0 U) gq [ "@ 6 T Œ C ? U)
• Y '"n 6  c M? QD 4 d@ *. "œ LJ *)( [ ' 
*$ 4  jD "'"8 i"?/ gy @c w= 6D ( ¹.n C ?
F5 9O2 "  , g I2 *   ? y D  jD e g

()
Loic Grard, Op.cit, p 164.
()

yUv.  9 ?6  UJ 9* G I 8 JC =7 >?6 @,A T VW  o.   4 b >  (#)
Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 452.

.;# ! 1985  U/` x W NSJ     G t z 4M  0 T5U• L ˜l T6 F
  ]™    z /  ‹ ' W ( ‹ 0 4 .  7.  *[ NV2 N* 4 E  (D)
.‡‡ ! 2007  ' 04Y  '56  7 9 : , –! t

--
@ 5 e V  D s,  7<= T ) Uc U C ? B  ( |
_/ uv . } "? Q@  jD "'"8 "n T? d, g= [ 1987

 (G '"@ '(K n  'WM 0 : D  9OR


()

31 &'( (IATA)   T? (.$ ( 7<= T A' ! A /@ 6v 9 c
+, $ j  0& C0)3 9k6 }  $ K  X + G3O& 1996 "&M
Le régime de responsabilité A' D a  jD ‡B Hy .a ! Q/@
< i( m Q/@ C ? H/   0 (n? l6B0 *à double détente
~   )„ " dfB£, i( 5D ¨'! 9(.nD LU) 7c .()I@  
4 U) T',D ƒ$ ' 4 NŒ }=| _) 9" a ! Q@ 9O2
(IATA)   ge?  ) .( )"d< EBG  V ' 9  (qv
7<= T d' C ? – AD  A' ! A /@ d  T? iM   -ª «n™
A   l( M _'| ¼ ( | } D C ? Š [ 9("
9  {Z$ i.?G Z D i( m uv 6'« 4 g$ = [ T',D
( O" a( C ? g [  jD "'"8 i, b $Y * ( ¹.n
. ? i( $ 6 '"  _?" "'"! Hy  H iD  I FŒ" aWIc _®
.) "Grossly in a dequete and sould be reused a matton of urgency"
.lm 9“ : BJ
   7y F ‚ 3 CD(  '() 4 N  T"A( + 1 "ƒ„ )? YH

(1)
- Yahia Alhidjazi, Op.cit, p 44, voir Delphine Barault, Op.cit, p 53.
(2)
Intercarrien agreement on passager liability, it was considered as an "umbrulle
accord" and this agreement was signed in January 1997, by 80 airelines.
(3)
G. De Cugnac, responsabilité aérien vis-à-vis passager , RFD aérien, 1997, p 116.
(4)
Measure to implement agreement difinit modalite d’application du Ila voir,
Delphine Barault, Ibid.

--
'Zy ~£, œ D i,  d<c( 4 T| < 9'  –e(
a") C ? ; "D 9m'  Zy T  B '  W 0 95 x. c
/e0 b $B H' 5  : uv (D lm H,.  ) .() ( ‡B c
*()a ! Q@ x. c 'Zy T   ®2 V v T d@ aU Z@ C ?
€( ; W< ' F,  4 : nŒ ? ," Q / aU €" d FŒ
). "c "  uv  " b $@  5@ Fe 4 H ' 7 " ‚ r 4 lm
_ n5 i' uv ,D Q/@ /<? 4 . eD W  i.?G T'( mD ƒ$
aM@' i( 6, .( )"/e< i"'" m/ O" «tO 9M? [ i( $
)  [ $"23 = F k3 +,3   %ƒ3 =0G@O (@ o
.()Un véritable travail refoulement des clauses de non responsabilité
0 ˜c Q/@ B l  C ?  "D F' D H  uv gn) }= c 4
~£, OU Qn C ? .() ( /e d y [  jD "'"8 T "e'
_ MO B  a.(G t5Y bY ¯@ l5?v C ? \. _'| lm
Oœ ~v Q .() w (y| T? <O m'  ( mD {@ uv Qw '
T L(  C ? ,yv 9m'  {@ 9(/ D ^ T "  uv gn) '|

.#O !  C,n ab / -.,*  / ! 123  4   &' ()* + ()


, 0  bu 5E  d \4 V76 U * U b  Qf  ›*[ b *?.6 ) P' C (%)
 >  hkf.  € . ` ( ‹ u PI ! 12A b \  9 :_ ! V j+.6 Ž  z) œ
 i  4  kfW *   0 8MI` b 8+. )  J  5K =7 >?6 @,A ...k 
.%g ! -,n ab / ^. 5  W  &'W ? & c_ !>ž =7 O ! 2002 B,
.%D ! ab / =7 F5K L  (M7 m n 0 E  (#)
() Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 448.
.D; ! ab / =7 -.,*  / ! 123  4   &' ()* + (<)
.%D ! ab / =7 F5K L  (M7 (O)

--
9m'    9m'  d ? V( '  ) *(y| T? S' 
"? T *7'B  *[0  7 O   T QO d ? f¯B k d FŒ *?.
()
Froman m/ "  w= *\n| T Nn a| 6, i(D onD W ©
*EBG   _ A-  d,† pc T ( ‡B s™ 9f? [
'Zy H O eq  -O| dBn™ dv ‡@' Q„ _m/ ‡B 4 w=
sc H n s,  0 S'  ‚ i, ~ & ).?0 ()Q@ x. c
.( )d c< (y| QO T? QR S'  4 '( . ˆD Tq D
Vizioz i™ 9.  [ m 4 d $, n@k _Be lm ~£, d6 T
 jD c S  " n (1945 @ 4 .(       O "?)
C ?  /  9 < ‚e¢D H5 6 ? C B [ ( /e 4 i(D
C ? 0 I@ C ? ½n L(n? E B N D U) ­ K uv C6B Q/@ Q)O
T _'| d@'/ \(. C ? 6, ( [ 90 " B 0 Q .()3, _  7U
 ,. )(n?0 Q/@ T )¡ N 5D 9lG 6eD d   pc T
"' ( F t5Y @' T g  [ i( $ *()(\ 5D b)  j 

0 UA z b ,J b .  [  Ÿ , F5H  , Ž   To[ UA 5o  k' ()
Ÿ ,  b N  V.o. F , ( k [Sb fG UA Nv.W z )  c_ V i
¡b  W / 4 ?6 0 *’• P>4A : | ¢  Ž   T7 yV  HSb k  b G_
5o   i Ž  ?.1W HA FI . x , Qu Cj 7 £k C Ul )* 8,300
." ! ab / =7 F5K L  (M7 =7 >?6 @,A ...UA
.%‡" ! -,n ab / =7    (%)
()
L. Baby, le projet de modernisation de la convention de Varsovie, RFD aérien, 1999, p 51.
()

=b   U[A 66 0 ¤* kW -sC ' ?  L \  —, 4 (<)


Loic Grard, Op.cit, p 153.

- Z. civil. T de toulouse 10/20/1938 caillage c/Air France, rop Lemoine.


- Z. Com Nice, Preyvalc, Air France : 07/05/1973 R.F.D.A 1973, p 345.

- -
. jD @'/ \ w "' ( "' (
()
.La faute pour la présomption de responsabilité
 Nn 6, Q6› [ 90 QO 4 0 j f" ' a ! Q/@ ~ ‹ '  U)
.()At C ? d("  *dl<D ‡@ U) *(m ("$
._ 'R Qw| 9 9(.nD : -J
68 uv g  [ V")| QnµB ) e 9“D 9. : T O v
6f@ * ( /e0 _m'  ‡@ C ? 6 =. [ iM D 9n'U6  ‡@
aU | *A' ! A /@ l  ` R  I T c g?2 QD 4
„@ 7  A i"c  Œ@ s Y }= i  " –RD Q=" C?"
d"/ aU "'"6 g8 *a ! Q@ "? l/, A ƒ$D BW  o$
/e v "  ˜c ( /e T \ZB0 '| i"ZD 9'0 
@'" 4  . ‰j E"D F5   " ‡@D 9"? *1966   7'B 
E"D F5 ¥  "'"! H/  R/@D 1971 ˆ( 08 &'( [0 
i"c  C ? ‡,œ ^ T )| .d   "  B ‡@ \ © eO
 . J uv  ‰jD C6B *( ) " a ! Q/@  jD O  'R
T- 4 [0  @'"k H/ D ( /e0 7" D 7 O  M  g,?
 jD i, )  " ¯@ U) dJ"Z  f) ~Q  .()"1971 ˆ( T
i R? ‹J aW ' k S'  ‚ d  *5Y i, C ? i@nD ? y D

()

: =7 m n >?6 0 T VW  &' z) ‹ , 0 I 5  ”7 ‰ 4 lk C (%)
Cass. Civ, 16 Février 1982, epouse Hadect/Cie Nationale, Air France.

.O" ! 2001 J * b 1–  4   &' 5K (* I Q (#)
- Gindo Alpa, la responsabilité civil en Italie, R.I.D.E, N.C oct du 1986, p 104.

.U (D)

--
H ˜c  5 e$ " U) W © ye L‡c H ( /e "'"8 T?
*¯@ U) 6 - [  'R i( - T Œ .() t5Y Q/@ \(
7O "?  jD "'"8 i, lKv b $‘ d ? " aU €  ~£,
.()/"$D L", d ? 7 " /.$ \$B
c 4 gZnw ? y D  jD n? ~ Zy " " , | O eO
4 . eD W  –  ? d   m  f) ^e  5 9 *iW ID
aU .( ) jD "'"8 i"?/ 6fBv *a ! Q@ "= ^ 6k Q/@ /<?
Fm8 v B! (y| 7† 4 w=   " 9?@/ dw $‘ 9"
^ m= 4 .ge  T F=| "  4 ( /e Q'"  i. 
1994   24 &'( ¼ ( | —  "'"Z * ( | ?   9("w
c< (y| 7c a ! Q/@  j – y k  $ 9 w 
Q/@  jk  D Z< Règlement uv g 8 6'") C ? [ *T',D
c f) ~Q  *()1998  O 18 U@ Ue@ c  =" x.  v a !
Q? [ (y| Q QR S'  ‡B ) ¼ ( | ¯@ U) L( E B/
i, C ? "Ot B º . ()dn5 H  5/ x"cv C ? ( ‡B
\5/| _/n f"/  ( |  ‡@D  B/ ~£, d  UX *? y D  jD
"C’est le premier régime A 6D ƒ$D ?" d    º B B

()

.D ! ab / =7 F5K L  (M7 E  "g ! ab / =7 \ 'u P'I (%)
Loic Grard, Op.cit, p 167.

Sabri Nasroui, Op.cit, p 10.


()
Yahia Alhidjazi, Op.cit, p80.
()
(5)
En ce sens voir, Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 453.

- -
.()favorable au consommateur sans réserve"
f"c Hy  U¨/ L"c  Qe T )" de S  a( C ? Q~- dfB (n? C ?
.()"6 ," iD Qn * jD "'"8 * ( ‡B N- f)|
¦T'"c C ?  j  ‡B –" dfB£, V”0 f"c uv ‡@ U) Q$' 0 ˜c
.( )‚e¢ i( w uv d, . B E- * j  "'"R )‡ d, }f"n 7f |
*Š( R = lRBv 4 ICAO 'G g6B ¼ ( | 6G U; iW D
U) (  ‡@ ‚ ¢D "c D "'"!  " E B ‡@ 7 c Š(.
‡@D — † –<q 6 ? B B @I  9"?  "  *()IATA H   
&'(  . ‰j uv iF=| LU) g?. /e0 i.  C ? E"D F5   "
* . ‡@ 11 uv ,yG  . 122 T \ "@ 544 d, ¤(2 1999 a 28

S  "c  7'B  /e C ? H/  uv  ‰jD C6B  ' 5 9R/@D " 
 B 7 @ C ? c 4 /e0 LU) 9l "/ .() " a ! Q@ "? /
 j 7† 4 i"'"! ¹.nD f)| d' pc T 1998   ¼ ( |  B
*q¢D i, C ? 6/ Q/@  i. "œ FŒ  jD "nO a ! Q/@

(1) J.P. Tosi, le nouveau régime du transport Aérien personne Mel Cabrillac, 1998, p 323.
(2) "qui met fin aux deux tares du régime varsovien la limitation de responsabilité et les

IH  &'W   N[ 100000 z \.  j o.6 )  I (*JW) (’A ”.'W akf (#)
possibilité simplifiées d’exonération", voir J.P. Tosi, Ibid.

)¥ _ . &' = k/ F  ˆ  o.  a ¦ -*& M' b 4  8+.  i 1W PI N k
Sft PI N k  &'W  C I : sC j o. 5 V ‰ @  ”.'W ’ l § 7A hk'  z kR“b
:=7 >?6 @,A . &' =* Q> .  8I z kR_ 4  U“b ¨.?W
L. Grard, la législation communautaire sur la responsabilité des transporteurs Aériens en cas
d’accident, colloque CEDECE, potiers Oct 2000, sous presse documentaire Française.
(4) Wagré Hamadi Gatta, la convention de Montréal de 1999 relative au transport international
et les pays africain, conseil pratique, le 21/06/2011, www.legavox.fr
.‡ !  V _ N 2` ab / Q.'7   / ... 4   &' ()* + (<)

--
.() jD – ,. T sm
U) ^ 6D uv Q/@ T ' `RB 4 7 Z ) ^ QO 4 f)|
6-'"8 ( /e 4 ‡@ i.?v i( m A, " ;  /e0 n'. L"Oj
S'  uv  a ! Q@ 4 A 6D ƒ$ ' y “t A, 
.()"(m €<wv "n ˆ C ? / 7.?
g =. "/ *6v v 7'B  /e C ? g /  . 53 ~ n T? ‹Œ
‚ r T  . 97 Qn/ T 6 ? /.$D ~² *2003 M, B 62 4 sn5 c
6fB C ? se Q Q *6 gK /e0 LU) ~ _?"B T U) .( )9(
H/  H s [ 7  i"'"? C ? g 6e (D ZZ$ 9l
.()T'R  "c    "'"!
9"ΠT  ( k 9 'R m /e0 9 D ~ 7  i ew
." D FŒ 7.  W  —' HD d  '‡@ 'e e Y  
lR TD ƒ$   BW ' – 7f | D 4 – T A /@ ƒ$D
.F5 x.  'Zy )(n? 4 V ‡
d ? Q" C ? ‚  U) ’ 7 tD 7 Z U) s8 G Q6,
.d  U) 9 ,

()

.U ()* + (%)


Loic Grard, l’bligation de sécurité, Op.cit, p 167.

=7 >?6 @,A 2010/09/28   z d >[_ (#)


Organisation de l’aviation civil internationale, 37e session 27/09/2010 http:/legasy icao
int/icao/en/assemblé.rev.Fr.pdf.
()

--
E- –e
"'" cq N 5' "'" H/ :d  9 ,
4 ) 7 8 H/ C ? @R? U) @ ' uv ge  T 9@Y U@
) F- _? _ ¤c ,( E"D F5 –5 D @ 95 D
 5@ d‡@ d  9"Œ [ i( $ M  [ *f ) ( ‡@ B B ¹.nD
4 ‡@ i.?v uv _?" "'"! E B e H ¾ D H H/   $
 c '  | _?' 'K d  uv F Q/@ ƒ$D  
 B/) J"Z B B/ 9 ( mc N 5  ) *(0 ) ()i5 _  
NI O Leopold Peyrefitte d'  *()Droit de l’avenir "K
9/(eD S  "'"n 4 "e 6~ ? *( ) (BJ) d8 LF, H/  U) 9W,G
.(-J) U) @ ' uv  9/(jD
."'" H/ : 0f 
l  *  @ / T?  O ‚ % ( /e 6, gKw [ n H/ ~v
7 Z 6 T  *a ! Q@ –5 D @ 95 D | s~  
E B e  }  C ? ˜c Q EBG HI  _?0 _
.¿2@ 7 Z U; s, D
: F5 –5 i"'"! D @ 95 D -1
‹ Hy  2RX 1IZ 0 n " ' ¥ dfB£, T ABÀ T -O (  " 

()
N.M. Matte, Traité de droit aérnantique, 3ème édition, Pedone, Paris, 1980, p 478.
()
Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 452.
()
Christiane Atias, l’introuvable question de droit RTD. Civ, Avr/juin 2010, n°2, p 248.

--
F5 ?@w ~t ® Q ~£, *^ T —  C ? Q *F5 ?@$ D
Q *iKD ‹  i5 "  ¥ .() ' "   ' ).  ; nO D   @
1M ™ U) *()@ -O|    ‚w  g ^ T —  C ?
i 6| / ,D ' ! c<D T m J"ZD  " ‡B| *@|
% 0 "3 k + %"l(  i  (?+ ) + T9A  0  % 03+
7"' "' ¥ .( )‚R ¯Ze B T }  C ? C ? B$ /
aZn aM Q@ —,@' Q _)m' a ! Q@ {nw ˜c L _yD 
)  0 %& N  T; &  "Ġ3 0 8)+ 1 5 +  6 %$ F
T S'  ( 6I  d"= V ' '.?  ' '.$/ qRB (' a !
.()NZ, i( D 9n5 C ? c " ' ¥ *a ! Q@ "= _ 6
x.  ."? E" ‹ Hy  T8 T LO sn  C ? e5? : 
IyB F5 ?@w i( F uv Cm/ ^ ~£, 95 _   ."? i.'W
(e  3Ky) '.$/0 i5 }  uv Q/@ ) QB *™
()

9(  ."? uv Q$ iFnO '.$/ i / 9 F5 9O2 gZnw 9" 
} " At 9O2 –@/ "  w= D )' W ? ª 9(0 " T
.()@t `R@ U) , '"?

()

.<g !  V _ N 2` ab / -.,*  / ()* + (%)


Loic Grard, l’obligation de sécurité, Op.cit, p 158.

.U (#)
()
Loic Grard, Ibid, voir Jaques Naveau, Op.cit, p 220.
()

.%; ! ab / =7 F5K L  (M7 (O)


Yahia Alhidjazi, Op.cit, p 38.

--
Hy  (/v T  S' e «t2 T n/ D 9"ID LU) ~£, * ! 4
*()s’averait excessive d, on dfBt 7  n'Œ " ' ¥ v *A' ! A /@  D
‡B a") C ? c @D 9m'  ~t" Leopold Peyrefitte ‚w f"c C ?
C ? F5 9O2 Z $D (/ _8 W U) @@W 4 Q-‰ gZnw (
.()"a ! Q@ x. c 'Zy \c
: iw D 9 I  ?0 '.$/0  95 D FK -2
C ? i@nD ¥  ZD q"   ) iw D 9   f  f) ~v
*a.$/  _ (/ a ?@w C ? FJt 4 d("/ ¼¢B0 l?  5 
5Œy e = 9m'  4 'Zm s A?" An¢@  9?@/ gB O "/
.( )A /@ T',D ƒ$ A BW D i, Œw i.?G a / ? a
' ! x(  4 T'( mD  y {Z$ ~ S n "@? –@/0 . D5
*q" 7 " ^  4 B"D 9 I    — 0  sZ O 
._ ( _ Bw C ? 5Œm ' ! O i / (UI ,  D
pc T   '. A 6D ƒ$ ' _?" d   )‡ FJt ~Q 
” 6c @ 4 a ! Q@  B/ 6 ...-'" AB  X gKn5w [  @$
.OR LU) "= 4  B Q 

()
J. Constantinof, Op.cit, p 393.
()
"De nos jours il était au contraire ressenti comme étant plutôt un privilège
arbitrairement maintenaux au profit des compagnies de transport aérien au
détriment des victimes, pour plus de détaille voir, G. Virrey, Op.cit, p 736.
ab / Freman \4 b UA U: PI UA 8   l  ©H m n PI ‚ >  ( @W (#)
ab / =7 F5K L  (M7 .* =7 m n >?6 0 / 4 ?6 FI ‚M' M  C,n
.%"!

--
_R D } D –e( i.(n \ l6B ¥  4 c0 ~ / ~£, QD
D  i, H w= * " a ! Q@ Oc i.'W 4 )' 7 " "'"? 4
4 nŒ ˆ e@ 4 gOc 9. 6n/ geRO *. " 6  g2< [
.T'=z ,J C ? –<q0 e Q@
T? c M ' *7 . 9 uv ' 9 E"D F5 –5/ ~£,  ! 4
‚ % *,@ ‚Á *ƒ$D "'"? X s  9'.$/0 Iv ?@w
.@ ABÀ U d ? O ? '(U ,<=
."'" E B/ 3: : BJ
_ C5 D N@ <O B B/ /e Q„ 4 ( /e gKw
\ l6B T *ge  T 9@J<- 9  _?0 a.$/0
*^6D E B x 9 Œ *"  d@ ¥ 9" B B/ i( - ´( B- D 
7 ” I? C ? *"'"! H/  \  dB£ * ./ E B/ e g
.()d  U) 6 ? ( [ i"  ¹.nD f) ¯¢ 
S'  uv Qn Q _  A@6  B"D  j  ."RD d  
N 5' x. ~v" d  Savatier <  "$ d@? M?  ) .()T'( mD
(y QO H" "nk V '  U) *( )"S'  N 5 "  ~ *s s8
.()"S'  ¤@)

()
Loic Grard, l’obligation de sécurité, Op.cit, p 163.
()

  ' ?    0 4 .   &'W Q> .   W  &'W 9 f hft F'[ (#)


Philippe Le Tourneau, Loic Cardiet, droit de la responsabilité, Dalloz, 1998, p 16.

.;O ! 1968 N>k  *[ kf 4 


()
Philippe Le Tourneau, Loic Cardiet, Ibid.

--
la valorisation de la : d sc< }+ BG i _ A- "n 
le bien être collectif   L, ie "nD U) 3n' personne humaine

§f ' [  ", Y (y| Q s A- i, C ? 
.()' ! J. l T d/ c a  *Zm 6v
d s® l_R He@' T dfB L.j : Risque-Profit @K K "n 
.–eB0 U) 9 n QZ'  d ? {( > ) " ?
C ? (ARD dO  C ? O) 7 jD 6 T  jD ("k 7B0 
(la victimologie) ‡= 0&  ! 7R N  0- + +"k3& )5  " R S
.()5Y i, C ? i@nD ? y D  jD d de  ®  )
*L( w ‚ ¢k Q@ "= _ 6D ' Kn$ leyv uv ?" (D 
.( )
Consumérisme du droit contemporain

x"c *e @ AY (" C ? º "'" E B/ , ~ 7   ,B
c 4 ) *_yD  T 7f | ‚$@ 4 i" B B  ‡@D H  5/
.i.?G  " –(R " T LFqt d  uv
.< B B/ 9I uv c 4 9/(j 9(ª : -J
‹) ( –" i( y uv B ?"' – dy? s – "'"! H/  ~£, @'
ƒ$D –W@ i, b $‘  9I "'"? ^e <)j  .f"I E B/
9/(eD S n  @D  | .›G  ) Q * " a ! Q@ "? 4
, )$” 6? @ ?. [ *B B/ *"? Œ$D FŒ –y | * ID

."# ! -,n ab /... ^. 5  W  &'W  ? & =7 m n >?6 ()
.O !  V _ N 2` ab / Q.'7   / ... 4   &' ()* + (%)
()
Loic Grard, Obligation de sécurité, Op.cit, p 163.

--
:_'
i( m ( R _@ i - H'W  4 "  q" / $? 4 -1
V ‡ 9l2 T l n 0 n — dfB£, *x.  ‚ r 4 'Zm V v
i( J H w= ()
Q2 7.? S'   . T F5 x. c 'Zy 6  4
H   a ‚q  T 9.W aF)Ÿ }"w x(  LU) gn [ <?G
.()6/ c a  T'( mD
FK x.  ^  'Zy 9<? –@/v im  AnZ  ‚O QD -2
4 *T V? 4 *= uv L© T *}=  c( A 6c  S'  /
iF 2 O Zm 9  T? ND }| uv ‡@ QnB  T "? a
 H ARD ^ D U) ' ‚O *( )d@ uv ‡@  C-B| d w N™
< 4 dc BG .  @ / T iw D 9   dR 
4 ( mD sc  '  T Q) ’()¯¢R ^  ' T @O B!
i - @ FŒ V") T ; — *B B/    i( @D <: 7.  S' 
’ `R@ U) 4 D  9OR {( > ) O
d<c( 4 6? [ ™(| E"D F5 6c [ ie5 H -3
‹ 7 Z U) @)(   6fB£, b¢2| 7c s,D   | } 

.gD ! -,n ab / ... ^. 5  W  &'W ? & m n G ?6 0 E  ()


.%< ! -,n ab / =7 F5K L  (M7 (%)
()

4 ,s ;< ! V _ N 2` ab / / 4 ?6 }¦ YJ 7 0 Baby n ./A  (D)
Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 454.

)* 350000 *[ 0 C l.8. 0 .  ( ¥ l PI ,& UA L \  W& Ž/ ª
.  sC **+ U6b Gl F v\  , n_ )* 200000 b4 c_ (« Ul
.¢4 Ul Gl F , n_ )* 300000 PI >

- -
q¢D w@? T $@? (m ~t 7"  ^ "  Qn' — dfB£, *d  n 4
a ! 7<K0 qr C ? "Ot ( 5 ^ T i.e< "D n'm QR'
.()’ _  @ ( 5 V   `R@ ^ T {( d ? . '  C ? H
T "D 90W@ @)( a ! Q@ "= _ 6  c   ˜ uv -4
'm '( 'M 9.60 C ? Š( F ;Á 4 e/  *F5 9O2 Qn/
^  7 c  C ? i!  " – RD _ Z "  g/  T® ¥ *7" 
/ 7<cv Q:   JtD L"c ) —  .()7ÁD } D  eD 9(D
| a( C ? T 6@c ’ 7 Z U) N?  i"'" B B/ ¹.n
T )"@? *'m/ U) 4 .. €  c W I 7  Marc Galanter
  ( )
?0 ƒ$  W” Q- 9  " a ! Q@  B/ ~t !
4   .$/ ?2 9(. C/( Q-‰ i( $ LU) ~ (n? C ? ?I 
.()V”0 9'  C$/ uv d w  . 7 jD 7  U)
90 i"'"! –y + F5 x. c T? ©@  jD  B/ it'6 ~v
– ^ T   "¢ L"' © d/ i.?v C ? 7f | D 4  S' 
.  ? {2 d *i"'"? ? '.$/ ƒ$
"On cherche plus a dire le droit, mais proumon voir au profit de large
.()groupe, de vaste intérêts économiques et sociales"

()
Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 455.
()
En ce sens voir, Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 452.
()
André Tunc, où va la responsabilité civil aux états Unis, R.I.D, Cmp 1989, p 713.
()
Pierre François Cuif, Op.cit, p 26.
()
André Tunc, Ibid.

--
He@ "  _) 7.  S'  4 Zm s G ' gBO v -5
T    'M T ‚, .()s U) }"  m .f"Z' 6  X *()d@
4   \Zw } ?. gW  [ i" D )@< G 9)OG
 "' x(  LU) 'Zy }B  AR Hy  dfBv ’ X Qn F5 x. c
QIB  m' ‚jD dfBv .( )Šm'  C ? 7 $Z  D A@ (  R
9O2 H Š? B 1B 7Á 4   ^  ?" d d ' aU € 
Les  ("D 9/e0 V '  @)( ?| N Œ| 4 g [ *()F5
9¨) lM= " T 6, ~pn  F$ — / _?" [ *accords étudiés
C ? _Œ5 d  i( F H Œ@ FŒ 4 @'( 4 "n' | ~v .()a ! Q@
T ( mD ^ 6D T "  N' uv _?   " a !  B
4 d~c uv d w  .   G 9/ D QO H,( *F5 x. c
.()S' 

d / 2 / 5K : =7 m n >?6 0 >W  5U• NQVJ  zQk.  h'[ ()
.;" ! J  / b b f §Cs  '  @: z kR`
()
R. Claude, comparative right research some intersection between law and social sciences in
comparative human right, Baltimore, Johns up buns, university, press, 1976, p 382.
()
Delphine Barault, Op.cit, p 66.
 \4 0 F¬ y‘ \6 PI I'b T>v.W , R* [  vH Tb f'k    W ¥ l n_ (D)
=7 >?6 @,A 1989 8 I DC10D’UTA Nd f  yf¦ R* [  vH l NI
- Loic Grard, Op.cit, p 163.
- Delphine Barault, Op.cit, p 66.
()
Ibid.
()
"le mécanisme apparaît trop compliqué, et conduit à d’interminables procédure peu
compatible avec les perspectives consuméristes" voir, Loic Grard, Op.cit, p 163.

- -
[  ,D T ­Œ T S, _) 9/(jD 9/(eD LU) ~ *€5  ,B
gBO v _) *a ! Q@ x. c 'Zy sc 4 d  U) 6n k —t'
~Q„ *)(B µN⸠¥ " 6f@ *ge  T 9@Y 9 @ uv . 
"'"! ‡@ £ Q6, .U) @ ' uv 6Of® ). ' T ) m ˆcG
4 . eD W  i.  – Ll  7'B  i")  H, aU  ƒ$D BW D
[ 9'"Z f) _)  ’C D U) s~Z' B B/ ow at T',D 6
’T'( mD ƒ$D   LU) §   T
E- N 5D
9'"Z S  7.  W  /G cD K$
i, C ?  KRD B B ` | g ? T  T / ‚$B (" C ?
'Zy  ™ s aU VZG uv dn@ C ? *,D Q/@ ƒ$ W 
(7'B  i") ) "'"  . s,  §¢D U) C6B "/ .E"D F5 x. c
9fn? *s ‡@ 6/ [ BW D e e m)@D }] ‚ r ~q ¯~Y
n Qw  " a ! Q/@  jD  B/ T? s™ '"!  " z LU)
 6v C6B [ 9( 5 x"ZD n?  B B/ ¹.n  HnR
aU a ! Q@ "? l/, A d/ [ W  }  C ? w= *T'R 
.( )
Equitable 0.? Q *()Délicat /. *()Subtil O  '  d 9.(
? 4 *QR S'   d/ c a  ‚ m s $@ E B/ d  s,

()
Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 466.
()
A. Kotaite, Op.cit, p 312.
()
Christiane Albiges, Op.cit, p 148.

--
.A' ! A /@ H d?W@ 4 Q$e
N 5' *()BW D 9@ Œw i.?v F5Y 7 Z U) _?"'  _ nq
­ K : A' ! A /@  j "'"© A €  *i"'" B B/ 9!  (
At 6 v "'"Z i, lKv *lD T ¤eB0 Qn sm *Š 
uv s \Zw 7 w  .   G 9/ D QU A *(7f | –e)
."$ U) 4  9'"Z 6  *(E- –e) S'  T dB ?f"' 
.(p- –e)
7f | –e
A' ! A /@  j "'"R
'Zy 6  4 A@6D  j "'"R uv _?" d  _@ ­c  "n
Hf@$ QR, *d c ‚ ¢k a ! Q@ 7† K' "nD U) " *x. 
 j 75 f" *( )' ! 9<c  ‡@D e 90O i5
()

.()(T',D FΠT) FK c< (y| T? F5 9O2


U) *T',D H Š/<? 4 A' ! A /@ ¨, C ? d?£ | C6B
: d  U) 92j –f @

()

0 xiS, zd f   > ( *_ c_ Qf  ›*[ 0 F\W  v = ,  C (%)
A. Kotaite, Ibid.

2000 b  \V  * Nd f  = >  &' ¨I 5K * E  T4  ( [ y‘ Ij 
.%D# !
 ' 2 *  U   7 ‹  VdM5I ?'  [ '   , Tb 4M   [/ 5K I (#)
.#‡O ! 2007
>?6 @,A 4  n 0 M' b 8+. M k6 ! 12A   I  k.I c_ A PV.  }[ (D)
! 2005 b  \V  * TS.   I 0 5\  F 4 ?6) * k./) '  b 7 x2l =7
.D%

--
T 7 Z c C ? 92jD A T ~Q  : A' ! A /@ 9  ­ K -1
q¢D ie W”0 ) ,D  ™ Qe }  uv Q/@  _ (qG
Hy  N T € @! U) d ~- k t5Y i, T? 9e0 *E B/ ˆtO
E"D s _?f"D T? « RD H,( *()Q@ _@6 7c .f"R E B/
ƒ$ ( 5D) ? y D  jD ‡@ ^U j *()F5 x. ™
‚?mD < a"/  d 0 a ! Q/@ g' e c d/ c a  Zm
'@  _  7Un leO0 0 I@ s8 C ? L("
.( )
Une obligation de sécurité de résultat renforcée

C ? O [ 7'B  /e T 1 i, 17 i.D  5@ T ^ ‚R'


0 [ (y+ n@ Q/| C ? *T',D Qn/ T i‡@D < ., i,
‡@  'R n- Q-  ) *DTS w= NZ i"c ‚ 100 . "c W I
'.$/0 ÂKD "  Q 4 *Stricte et aggravé ­ KD  ($  jD
.()F5 9O2 " T œ
4 S'  H," c n  L(n? \ w dI'  0 ‚ " ¨R, ¨2

l  &'5 *W  b fk6 — /A NU ¥ l PI ,&6 Lambert Nn ./A ¥ “ *>  sC 0 ()
:    4 / / t / a~ @­ V k6

c_ (G h' A k'  ’l    V.7 k* 0 I ,S.  PI ( .  4 ?6 G[  C (%)
- Yven Lombert Faivre, l’éthique de la responsabilité, Op.cit, p 1.

.F 'W T4 b  .W m6 V>l X >5 @A j. 


www.orgusdelassure.com
()
Loic Grard, Op.cit, p 163.
RK PI M' b 8+. ) h66 NH c_ I  i 1W E ¤* k ”[` kf6 @{  C (D)
ab '  ^. 5  W  &'W  ? & =7 >?6 @,A  CdI F T5 .W =5.œ 0 i 1W
."; ! -,n

--
Zm ƒ$ Une véritable obligation de payer (m T? 7 jD 6
()

4 ,D s c By ()


S n a( 4 Q-  ) .  a  
.l6B QR S'  4 d~  , ' *l" B"n <
4 A' ! A /@ 7c  jD @'/ C ?  lD ‡B if"2 }"n U)
‚ 100  .  7f | } D 4 Q/| C ?  jD T le?G 90c sm
Les causes d’exonérations sont désormais en très peux w= NZ i"c

U) (y| 6, W I 0 [ 90 4 le?G \n S  Cn Ac 4


(régime automatique ou absolu) .

i( m At 9O2 N5 A /@ ƒ$ S  C ? „ec U) *( )f"


.$cG nœ 9   lG {e S  C ? lG
‡@ W T dy? ~²  Nc – {y " " : 6 j "'"8 "? -2
4 Q-‰  $e i"?/ C ? ( a ! Q/@  _ ‡@ )  ~ – s
d@? tRB aU x. T? d j . B 7c a ! Q/@  j "'"8 "n
i. "œ FŒ  jD i, ' g~‰ 16@ U) H  5 ~£, U *()(m
‡@ 9 ª f) T 35/ "  " a( C ? *9M? [ A' ! A /@ 

()

 5\ b 8+. ) F h4 ’l PI M' b 8+. ) ®G6 c_ Ÿ Cs  c_ L V ?  b =*  C (%)
Delphine Barault, Op.cit, p 65.

=7 m n >?.

¥ ª’ / 4 ?6 0 * yU: sC ¥ l A =4 4 ?6) F %‡ N* W 0 I !> W C (#)
B. Stark, domaine et fondement de la responsabilité sans faute, RTD civ, 1958, p 475.

=4  = Ÿ o.  FI C w C+oI b Ž  8 U[A hs‘ ¢v>6 PI ( .  4 ?6 ![ PI
.
 VI TS.  yE  ! 123    4   &' ” ki f6  H j bl =7 (D)
ab / =7 ¨ 5K *  ! 1974 16 ' 1 *  * >.4)    8  ‹
.%D# !

--
* ( ‡B Cmk Q~5 D "nD – ~² dn k v *()7'B  i") D "'"!
‚ T ^@) — ~ il" ‹ ' U) *"(m QO T? S' " uv _?"
¥ d/ c a  Zm ~ O .9l. T f"' D . "c 0 *f"D 9m'  
CKnD U) uv 7 w  ! d¨5=  Q/@ B l  9nJv uv c 4  . '
()

*( )' ! J. n@k  Nn x"c (m ~ 9nJv 3, 6 ? H' fBv
J. ¼›G Q=" T? nD N 9 , }| ( w A- f' 6@c
'. 1@O iM D (y| Q S'  5K i( m ‹ '  ) *F5
1+"k3 T  ^ ?+ m†aŠ $  5 & "aG3 o $= DH +
  ' e (y| ‚ r *ge N Q2 iU¢D D (y|
.()9 D (y *(@ , ¯B  Q  .,) ."(0 (y| ' @ D
: T',D c< (y| T? B"D 6 j C ? At 6 v -3
s™ l,  b, '  i( mO At 5‘ 6f‰ '| i(.G 9"
*()(H©) Pool ‡B /v C ? F5 9O2 i ?. M? S'  4 'Zm
*D  F5 9O2 QO C ?     d  iF=| LU) g c "/
D I0 4 I  ~ " .()7 " _/ T iFnO m)@ g6 6f@
*6/ c a  'Zm " T  5D ¢m onD 6  4 A' ! A /@ 

()
- A. Kotaite, Op.cit, p 311.
()
Gaspar Schiller, de la convention de Varsovie à la convention de Montréal : quelques
nouveaux régimes de responsabilité sous l’angle de droit suisse, RFD aérien, 1999, p 467.
()

.gg gO ! -,n ab '  ^. 5  W  &'W  ? & =7 m n >?6 0 (D)
Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 465.

.#; !  V _ N 2` ab / -.,*... 4   &' ()* + (<)


.D; ! ab / =7 F5K L  (M7 =7 m n >?6 0 (O)

--
s8 4 L " At i( m Q €5 “t 7 " }" i"'" ?@/ C(
4 F5 9O2 i"? 'Zm S'  D il<D F,  A N@
.()At 9O2 X ‹ B D Tm ; , ' dfB Dq *dqRB 4 (0
le'G Q/@  0 Ty F= _)  jD C ? At @ ~ )„ d  9
/e (: bc  ) *()d/ c a  ( mD Zm Z $D S' 
C ? 6, lm?| 7 " g  [ *50 i.D 7<= T L"Ot C ? 7'B 
T? ©@ (y| 5K At J \O0 A' ! A /@  v i( y
T aZ C ? dn@ 4 .f. ¥ 6fB Q *( )b¢2| c< 6 j
4 ` n; ˜c *Q/@  a ! 7<K0 ¯= 6  Qn/    LU) lv
7  U) 4 At i, H _q  4 f6 7f 8 ^@) ~ ‹ '  ) .9(5D
S  H  nq *a(nG At  0 "n uv a(=0 At T F
 k *  0 U;  " sn5 ‚e¢ ? @ 7 " " T 9m)@D
.)"@? At ?@w J"c 6'" a ! Q@ –5/ 2R)
E- –e
S'  4 sZ  H' 7 w   .   G 9/ D QU
W  sZ S'  4 Zm s ? y D ' (/G _e' —
G ' T 7   (" 6/,(v T f"0 Q *Q/@ ,D ƒ$D 7. 

.#" ! ab / =7 ^. 5  W  &'W NV2 N* 4 ()


.U (%)
()
En ce sens voir, Valerie Bailly Hascoît, la convention de Montréal relative au
transport aérien international,
www.dit.asso;fr/revue/document/doctrine42MontréalP.D.F

--
/e (: dO(.  ) .()€<wG M! 4 dc lm/ F «t2 T [
4 l3n _G €  T @R 90c C ? 0f 5  e/ T'U 7'B 
*Désordre procédural ()G Cy e ‡B0 "? *a ?" 4 Q$e
Les procédurales G 9Bm —' 4 c nŒ( T?  fn?
uv _me 6~ ? *( )E"D F5 9?W@ 4 E"D s _?"  garanties

les tracas G 9/(jD ,O .f"n (m T? 7 j  .  lD
()

4 7 " . , A 92@ "'"? ; c T 9(J [ *de la procédure

4 F  nc$D G QD 7 c  . s,  uv "  , _6@ /e0


"6 T? s™ fn ' LB  ) .6,   " a ! Q/@  j } ?.
D 7 e H' 7 w  4 ( mD s ($B0 T FnO ("/ d, <= –"n
S'   (0 ) b$=0 tk | s~  l  *()9m'  T dn 5'
 4 T 5 Bv (BJ) '( . d  Bv  jD } ?" s
.(-J) @q  Oœ 

8  9 : , Q.'7  N,s mV.'5 d7`  5: (vb b4 =7 >?6 @,A ()
.< ! 2009-2008  '56  7 / ' 
()
François Gilbert, obligation de sécurité et responsabilité du fait des produits défectueux,
coll l’obligation de sécurité, université de Bordeaux, IV, presse universitaire de Bordeaux,
2003, p 44.
()
G. Closset Marchal, la sanction des délais en droit judiciaire privé, Mélanges phillippe
Gerard, Bruylant, Bruxelles, 2002, p 395.
()

.DD !  V _ N 2` ab / -.,*... 4   &' ()* + (<)


Gerard Gas, Didier Ferrier, Op.cit, p 31.

--
._m b$=0 :0f 
‡B 4 6 ? b $@D H(| 9(Y C ? 1999   7'B  /e g‡,c
[ i( $ L(= (D we } ?" H, gc *()(28 i.D) (
"= ^ 6 Z $ d 3n €D – @ ~ 4 f^2 T  .()d$ s, 
6  —t (= ~ (n? C ?  " a ! Q@ "? 4 ( )(mD Q@
.()6 ? Q$ZD 9m'   '.D  ' W T K “ d m/
,O FŒ  (| 3 m ~£, */e0 4 ¤(RD _'| ",  ‡B 4 U)
C ? "Ot a( m T dfB£, U *F5 x. c T (mD T "  N'
_( gJ /v 7: _?"  X " ' [ œ 3nD x"ZD b$=
.dwv NO i, T? @ (m – / 7c
_' N 5 ) La cinquième juridiction —Y _m b$=0 ~v
D *'| FŒ F5 O2 7c (mD ,D ƒ$ C ? ‡,œ d "'(Ä
lm  –Å 4 Q$e qBv uv i( m _6@ 0  (| 3 m gBO
U) T Fy "/  ' a ! Q@ "Y ^ 6D _'| Tq D ~£, _'|
S'  C ? 7 n  ‹q  dy/  7 -D  Zµ dfB Dq *b$=0
d  U) gy(? 9y eD 4 O(RD . ,  _/ ~£, QD .()l¢

V | U Ž  V 5UK (€ i J 'd  +,W 5UK (Ÿ 4  Fi 5UK (l : C ()
.(G  V7 5UK (*  V.    8b_ V I  6 NSJ 
.%%D ! ab / =7 \ 'u P'I (%)
.##g ! ab / =7 ...^. 5  W  &'W NV2 N* 4 (#)
! >. F ¯ l †S2 F Ž  ©b\   . 9 : n  v\   K ku °[M M@5 (D)
.  (  N \4 F  W £ kW  vH °[M Tb   v\  = V?i .b W UA y, •
()
Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 564.

- -
e  6 8 F5 9O2 )(v dBt2 T b$=0 U) (/v ~  k
 jD T? At ¯  `/ –e( 4 ) "/ *) ,yv 
a.j 0 "/ }= 3 m dqn(0 L " "? T? ^)B *()Q/@  B"D
—Y b$=0 i, 6 -‰ [ m)@D B º . *d?v uv i( m
.() " 9") D g J H 6m/@ * "  B ¹.nD
U; .f"œ 7'B  /e T 2 ie 33 i.D ~£, *ˆ| U) C ?
C ? i"/ D Vq| A s,  uv g6B *iFnO 9R/@k g‡c b$=0
Hy  4 '| i"ZD 9'0  " T "D 90W@ S  H d U=|
.( )/e0 T }=
U) •=v g,( [ B B 9c(5D 9I T? ‡@ SK U)
4 9(Y d ge?m "/ fUD ^ 6D ~ ) @f6'  ~£, *.   ¯@
e O T? }t@ 4 "'"! d  U) s, {nw * " a ! Q/@ i?"
/v Q:  B/ ~ m' C@B 0 *_?"D )"fn' O [ ‡)n Q@ ‚'($
T .d, ' aU _y  m 7  H/  @ (mD ,  ~, ' NO
T',  0.? e$@ n 5 @'( 4 Q~- b$=0 U) x"Z ~£, ~±
e$@D  ' "  uv 7 w  4 ,D s™ c <e *T'( mD
[ 9W IZ  i"'"! o$ B G "/  9 l y 4 w=
}MB @) * eB 6  a © 0 H(| < 9w$=0 gZnw

],l UJb ' ?    \l ˆ t ! >.) sC C  , s  ‰ WA   l C ()
.z H ?W 0 , JW   (  *
.##" !  V _ N 2` ab / -.,*... 4   &' ()* + (%)
()
Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 565.

--
.()."B0 U; U@O —Y b$=0
.'( . d  Bv  jD } ?" s S'  : BJ
Q$e if" 7 q ) S'  4 dc uv 7 w  ( mD d6 ' a"8 f) ~v
4 *'m/ U) 4 }  ‹ sZ iMY tk dqn(0 ‡@ *L ?. 4
.u | 9, G 6 D  ?. uv  f— 4 ) d,  ' aU g/ 
*X d œ S'  on ~£, = NB T *() snD H," V '  
_?"' aU | *R d("/ §eÆ ¢m 6  C ? i(. g
.(\) i(  D –w ‚ r 4 _@D l<K H NI 6 '( .  
 ' [ ' tD  uv ,yG :  jD } ?" s S'  (
D 9n 5D ) d )O s)'  ~£, *J. N? d/ c a   ( mD 6 ?
U .   nn5 '.$/0 dc 6 D 6v  — 4  ' [
K$ *(7'B  /e)  " i"'"! z ,   g?" i( m ~£,
4" ;  28 i.D 4 L"Ot C ? Q e ge?  ) *'Zm V G <D
 . H,"'  Q/@ C ? 6wv  \O i, 6@? 1@' [ 95 x. c
 _ n5 ¯¢R uv n on *‹q  dB B/ N k   O v *l5v
'.$/0 Šc n  S'   n5'  ; s® T'U A n5 b¢2|
 d f"' *x. "w ( mD T? ‚~e%   U) t2 T .()"  

.  /#0 , -. )*+"...% &  '#(  !" "#$# ( )

# 12 #$  + 0  2" % &  3$0 45 # ,"  )67 8- +# 3 ()

9 B C@ # '+- 
9 :2 ; 12  '<#= )67 > '#  15" ?*  =@ A 5
12  67 C"9#;2 # # '#& D*! CD& 6 &  BE  F*5 G* )67 3$. ,+2
 /#0 , -. )*+"...% &  '#(  !" "#$#  .;2 ' =. , 2 ' 
.HH

- -
9t( " ._6@ S'  d  'Œ uv D )(J 6  T d@~
"  *@q  9 'R uv L'" gc QI D o nD "'"8 T? 6e@ i") D
0  C ? *Q  D F" U) C ? ¯@ i( m m@D 7 " gnq 
. " a ! Q/@  j C ? J a  U) N'
Z< M? ¼ ( | .8< sn ", *?"n f" ' 0 ~Q U) ~ n T? ‹Œ
f‰ " .x.  c 4  jD  D 884/2002 6e ‘ " D 2027/97

&'( T ' 15 if"D L"'"8 (n? C ? *s/" T FnO (" ¼ ( | Q


c 4 o nD 9(f"/ "/ *S'  4 s 9 nJ &'( T  *-! C ? V 
d ? Q$Z'  ~v U) .()Q/| C ? w= NZ i"c ‚ 16  i, 
gnJ v S'  o n T H5' *\ g8  ,. | c 4 Q- ( mD
.Q/@ uv d?(v d ? Tf , geB v f * jD
T  D  I D D 9l.| c C ? ‚/ ' 0 snD H," ~ C ?
(/v uv Š./ (mD _?"D Q)O T? G \ $ QU 4 /e0 i.(v
9O2   jD 9OR _: 'Zm _: A '.  $D i,
d ? "Oj'  ) *'Zm  g/ 7 "6 T L,  D *; ,D At
d ? b $@ )  a") C ? S'  ~v" d  Philippe Delbacque |
H '. S'  '  f' x.  T f?| NK 4 * F' /e0 4
J.c "@? BtD e/  ~v Q .()"At 9O2 H e0 'Zm 9<?
'( T 6ID 2009   01 &'( AF445  c 4 Be ' ! ` 5Y

()
En ce sens voir, eu-lex,europa-eu-/transport/air/transport/4255-frhtm
()
lefigaro.fr/victime-convention-motréal.htm

--
H e0 4 'Zm <? nŒ( ^R  0† –"' 0 k "Oj' —'( uv  'WM
9 lv ) *Oœ 9lv 4 ( D  . 4  o n C ? At 9O2
.6/ c a  'Zm 9nŒ NK d  lG Q~-
D  '.$/0 9n  ~ 4 f^2 T  : S'  o nD '( "  D (\
fª W )< ^ 6  R i(" §f   «t2 T ¢m i)‡  Z$D
[ ^  w= 9m' O X œ on  R    :   Q-
Š. 4 /e0 d ? 9"O  ) *b= NZ sc i"c ‚ 100 T? ~Q
U) */e0 ' "  *9 @ 5 QO     / )f"c g  [ 24

  7f  ~ d  ‹ ' k 2003/11/04 &'( T l" if"D LU) \c ‹ '
W © ¢m Q? ~  D    A  " v .2008 M, B 4 gBO
* D lm?| 7 " 5¡  ICAO E"D F5   " ‡@D C , %10
.()i"/ D Vq| 6K n T 62 06 "  iU,B {n$
"@? – H@  ^@) — dfB£, *'( "  D LU) 5B •(= dfB C ?
*^ 4 Vq| 7 " ^  gnŒ( v  9  uv l I  T i( m
$@? F-' 0 ~ _ nq .%30 a.? FŒ ¢m 2j W M 6‡c< " 
9m'  T 1971 0  7 O   4 d 0   O  H *U)  D
.()6@  n5  mD (MD V<=0  
.@q  œ   4 T 5 Bv : -J
U) *29 Š. 4 S'  sq@  4 T 5 "n 7'B  i")  9/

.D;O !  V _ N 2` ab / -.,*... 4   &' ()* + ()


1985 NC   7 -.,* 0/ ?  8 E    4   &' ¦ Cj 9  (%)
.#‡<!

--
 m 4 ‡@ i.?v N q d gct, *d/ c a   ( mD ,  n@
s _?"D T "  N' C ? /e0 ? ~v .@q  Oœ  
x. c 9?W@ ~ w= d  U) uv 6 ,. 6c B$c y *E"D
H ˜c *( mD /v ~Q: T? i"  _) Tq  4 6, ‡@'  nŒ F5
.()d@? NB im/ T? ("$ *—Y b$=0 ( 6„
T *–Å "| d ' 5 *"  i,  S  d, ^ D U) ~ {Zw
7 $c b, T Wf '  Рi  9 D T LFΠH  dBt2 T dfB "?
.()d/  (mD _?"D
p- –e
7.  W  /v §  [ 9'"Z S 
ƒ$ ' _?" d  dJ"c aU Fn J| 4 ^2 T ^@) —
H w= E"D F5 x. c 'Zy S'  'm/ 4 Q@ ' _ 6
"n Q  ” i _) "n'  C ? [ *Ue@ c 7'B  /e 7 =.
w@ (D lm  — * " (D i"?/ QR 7.  S' 
.i"'"!  " z X g  / [ iFn I0 "  U) .6@? 9e<
E- H BtD e/ , *–n5B0 U) n K (/G @ {n' 0 ^ ~ C ?
7.  W  /v ~t ‚fRB @ © *7'B  i")  sn5 $@D 9 @
C ? 9B) "'"? 6  uv c 4 ) *g/  S  d 7W 0 *7 tD
0  @ ? ~± ’  , ( ( ) š"  (7'B ) "'"! x(  s~8 Q) :  O2

()
avocat-mundubeltz.fr../laconventiondemontréal-responsabilité de…
()
Leopold Peyrefitte, Op.cit, p 403.

--
 " s,  Vq| '.$/   @ 9("D 4 9 e t C@B
uv 7 w  l.tO n? Q~- @' 6fBv .B }= ?@w 7 . T "'"!
g¨,  [ 90cG 2v ^ "  žt .\ ŒD W  ie "c  (f $
.– @ 4 Q$e $¢D 7 " lm/ C ? ^@) @) 6'© 7'B  i") 
'"! z dJ"c aU ($B0 H/ g8  W 0 d  U) ($B O v ~±
7 " 9'.$/ ' ) T "Ot «£ Q6, *F5 x. c 4 Zm s
’ ($ <?G U) T? Ÿ@ e D D 9I<
z 7 =. T Π( /e 7?v (  D 2G :0f 
.Ue@ c i"'"!
/e 4 lm?| 7 " _ ¡ i( m s~ ' "@n 7'B  /e •(.v "? ~v
T 6 ? 7 " T 4O ."? H/  .Ik *" 9z 4 Š  T? 7'B 
.()i"'"! i") D dv g  aU a"c  V"; ³   . 7 ®  «t2
C ? w= V tD FŒ Hy  U) T? nD iF5Y 1@ Ce¡ — U)
Conflit dans
()
  pc T O v : Az A b$=0 –W@ } 
y, ~ ‹ '  ) .Conflit dans l’espace
( )
D pc T  temps

0  * 150 c_ >  C) (,6b / 4 ?6 PI 4* >W (  *I ¥ l y W G  ()
()* + =7 >?6 @,A (100) d W  b j o.6 ( .  NC  PI 4* >W (  *I ¥ l T[
.DD !  V _ N 2` ab / -.,*... 4   &'
T6C W PI (  4* >  [ 0 ( U2` s| ’ [ =H ( .  4 ?6 F << N* W   [ 4 (%)
: =7 >?6 @,A ( .  4 ?6)  A U6  : -sC ?

 [ 0 M@5 : N   j ) z H?  ¥ “ UW }[ F T6C 5 akf.  ( U2_ !>ž (#)
www.stateges.fr./spip/phs?pagearticle8-article67.

 rM, PI 4* >  * / NC  PI 4* >  * Tb N*I hCn G 0 R* : (>[
  NC W Pf6  A ¥ “  : -sC ? N[ ' V7  YM4`  *  , n_ C I
.+  #=D* G+J ," = 8I&. '" C + 60 #* '#& D*! ," #  +* #

--
/e ' J ‚/  ~ *U) @ ' uv i.( gW 0 A$@  _@- 7?G
.()g/  S  d 7W 0 (
 uv 7'B  /e 7 8 '" 7 c 7]  de S n H,.  )
()

F5 x. c T? ©@  jD 9?Å 6‡@ pc T '(-¨  .
.E"D
f" ) Hy  U) ~  ' /e0 LU) D? ƒ$ A ,D S  ~ {Zw
uv Š0 O   ( T B  ck s  | ~  k *V t _ nq
"? ´@ Q'"n d  4 — 7]e U) T *i"'"! /e<   7?G
0 * " a ! Q@ "? l/, 9/<? 4 –RD E B T< A
R c uv i.  T (B,) 7 " S  d'"n aU V ¢ le=v dB£
.7'B  i")  ( "w Qn/  " z 6 ? gBO [ b $@
 @$D 7 " A '.$/    " 9("D 4 9 e n? : BJ
.@
— "? 4  t' ,D Q/@ ƒ$ BW  i, C ? A KRD S 
7 " nO V<=0 ‡@ T *éviter de politiser le débat ¾@
( )

v .Y ‚w ' €5 U) ~£, *E"D F5   " ‡@D 4 lm?|
š" 4   C ? d<‡ _ '  ) Tf @  @$D 7 " A 9 e
A \ 5D W  /v 4 }] V<= uv _6@' .(),@ 9' k "Y

()
www.admin.chf/rs.europeu
()
cette convention sera tell aussi universelle ? voir Loic Grard, Op.cit, p 172.
()
Jacques Naveau, Op.cit, p 212.
()
Yahia Z.D. Alhidjazi, Op.cit, p 69.

--
C ? – [ 7'B  /e v v   ^ 6„ *,D Q/@ ƒ$
7c Š0KRB T? 9fn? *i  @ 7 " 6, gO(2 – ( V<=
‡B T ‚e¢ gnq *)l  z LU) g  [ e D  
i, i"R gy(? *—Y b$=0 i, C ? gIc *€ eD  jD
e ŠO2  v "? uv g?. 6fB O */e0 4 •("D _e@ (m
.a( e At
H T *i"'"! Ç _D  sn5 7 n C ?  Š , ~£,  ! 4
'Œ uv ( /e 7?v (  *()X wY Ç (n?0 A  U=|
uv *6'" a ! Q@ "= š" 9 c ‚ r  " _?@$ 6?5/ "2
T? NK T   ~ ()
S n H " B @fB£, "? D ^ A® 
.\ @! 7 . T 6/, 7R 7 . " T c 5D BW D 9(
./e0 b $@ ($ "c D sn5 )( : -J
uv  , ( ‡B W  mZ 7'B  /e a(: ~ ^2 T 
7 " i ?" U) .6c| "c D sn5 y C ? )"O  7<= T 6,<
E B ‡@ 9B  T B  6 ? /.$D ( , )(n? uv 6 ?  / D
6,") H Œ@D Fe a8 C ? im ­c * m   "  _ ="
0† –"' 0 k "Oj' iF=| 9 @ 4 /e0 sn5 H/ ~ " .( )'"c 
:9n  S  W I A)( ) CKnD U) uv 7 w  ~ *^R 

()
www.legavox.frblog/dr-wague-hamadi-gatta
()
Jacques Naveau, Op.cit, p 212.
()
conclusion de l’avocat général Mr Jan Mazak, affaire axel wallz/clickair.SA, le 28/01/2010.
eu-lex.eiropeu/uriserv/lex uriserv.purricelex.fr

--
17 . D 4 .(  6~“ _6@ 0  =" AB  C ? /e0 90c£, 
.()dc 'q S'  7 " "'"8 b $‘ 2 i, 22 *2 i,
*sn5  HO La loi du fort _y  B/ C ? "  gW 0 6fB O 
O.A.C.I ., H w= *()b $@  ‚ ¢D 9n5 y, f '  )
 " 9‡@D S  4 d 7   )  —? C ? *"c D sn5 9z
:  " E"D F5 9?W@k w= : lRBv  ' "/ .( )(O.I.T)
.()7 tD V"6 
 5D e D D 9I0 F,  6' ) 7 " 9'.$/ :  (
.E"D Fq 'Zy S' 
‡)n 6e  ) ' ! x.  l T T',D c< (y| f 
2v aM@ @) .()9 I  D 'Rn 9("D 6,"60 ‡@
L’introuvable question de droit de la  . 6@? x ZnD  jD  B/
6  T 9   )=" [ D il<D }"  _) :()responsabilité
c 5D o$ a *6/ c a   'Zm T  5D iFn D 9l.|
D 9I0 F,  «£ (m s'.@w *At '"y  *At 9O2)

xi F y| N fW Q/ ?.  xM. ”l c_  * F -G I \  (  xM. P?± ˆ  ()


: =7  V _ T5. W    zMd   xM. b N \ 
www.orgusdelasurance.com/mediateque/000007292pdf
()

.U =7 5    5E W Π>  (#)


Michail Sdika, Op.cit, p 74.

.U (D)
.#"< ! -,n ab '  ...^. 5  W  &'W NV2 N* 4 (<)
()
Christian Atias, Op.cit, p 243.

--
()
’'m/ U) 4  ŒD
/G } ?" F T *7.  S'  4 Zm s F‡@ Q6 TD dfBv
T” Q) ) ¤ U) T f)| T *,D Q/@ ƒ$ A 7.? W 
 s, a ! Q/@  j /G e D ` R QfZ –  –  )
6'") C ? g/ [ '( - B B ¹.nD / , ’ 7'B  /e dv g6B
T? "$ M , *'.$/ @'" 3n ¥ v *7  U) 4  jD  ‡@
()
’ 'Zm S'  ‚   \ 5D D 
–5 U) T *."$ U) 4 At  _@D ( " @B 0  N› {Zw
*BY D  D W| l T m'? i ; §f ' 5RB| _/ (Œ C ?
.( ) 5D 9m'  y 4 ( KR 90c QI y, " nB T , d 
C ?  *df _?0  ¤2v uv ,.; 90 œ C  QnB @B 0
 on T x.  LU) d8  Q' ‰ 4 “D 4   {2 Q/|
D– V G uv \/ )B @f@ (_?0 Tm ow m s'.@w)
N D uv 6@ – ()
x(  6nn [ 6? . 6, {‰  " T @c
.()QR S'  E B

()

T VW  &'W ‰  8 E  PI i 1W NU QRS6 ” 6 Fb 5 m n >?6 0 E  (%)
Quel assurance de responsabilité pour demain ? www.ff.sa.fr

.‡ ! 2012-2011  '56  7 / '  8  9 : , Q.'7  N,s
N,s  .  a: PI -Rl * >.4)   W  &'W PI TS.  NC+  j UIb (#)
."; ! 2011-2010 d+ U'  7 / '  8  9 : , Q.'7 
  8 U[l LH 0 Ÿ: z ?™ Hl 6 FI    W  &'W  U  ² kI +d  (D)
. ! 2€ 2004 9 : ‹ ŽU 
 '56  7 / '  8  9 : , ‹ ›*: FI     &' 4` NV2 N* 4 (<)
.%;; ! 2010 10 * 

- -

‡@ N$? Q-‰ g ,D Q/@ ƒ$ W  i, ~ 6‡' f^2 0
A@6D  jD qjD  B ~£, @' .A " A' ! A /@ lD E B
a ! Q@ "? l/, ƒ$ A s,    ' | C ' ."$ U) 4
. "
 Š5  a") C ? W  U) /v C ? g. 7 " gBO v
* $ 'Œ 4 "n  " 7  4 dv 7 w   : ~£, '.$/  
.}= uv  . T e 95 D 4 Tfn €   ‡@
T F-O 9cI@ S  6, /  (. ( ‡B © @Z@ "
C ? aU *ƒ$D W  ie ‡@D "K  B ņÈ? "Ot _) *9/e=G
(D ^ "  C~  *7'B  /e "' C ? u | dZew 9~5 "n' 
.L5 T C~n  ‰v  "
 . I ¿n@ /e0 sn5 T? $@D E- 9 @ gBO v U)
W  /G _  ~t (/G f@ N 5 B B  /  ~£, *6c| iRn
¥ 7W 0 *i"'"!  " z dv n$ O ,D Q/@ ƒ$ A 7.?
."  sZ'
^@) 7W 0 dfB *"  ‚/  ¥  B b$=0 9?W@ 9I ~v
'Zm  Qe Z $D  ,D  @$D 7 " A }] 4 Tf V<=
S  N 5 6fB " *V"; U) QnB @µ 0 B 7 . *E"D F5 x. c
.fe @q  ŠO2 s ($ 7'B  ‡@ 9 ' 5f
_?" ."$ U) 4   7 " Z $ ~ OU f6µ dfB£, | O f'

--
 " s,   mB0 7<= T ~0v ^  ' T *LU) W  Kw "c 
F5 "= D ? 6 D -O if ?" _) *d =. T FK  : *"'"!
9O2 Qf «F5 "c  lm, s ‘ ~0v ^  ' T *dq. ‹q 
.Q@ 7† 4    At

- -
: HD /
*@q  /(   n5 *1` *.   4 <?G  0 *ˆn? "n?  
.2008 *>O
m6@ (. *(D  B 4 a ! Q/@  j *_q | —B 9 J 
.1966 *$ * 
 w (y| T? a ! Q/@  j "'"R *T'": l, 7< 
.1999 *i"'"!  ! (. *T', 
 w (y| T? a ! Q/@  j "'"R *T'": l, 7< 
.1999 *i"'"!  ! (. *T', 
 B 4 '"/   jD 'F$ B"D  jD 5B *N5Y Tc 
.1968 *i$n ."c  n5 *_/   B _Be
.2001 *RB (.  " *1` *a ! Q/@  j *": 7.? F= 
*H'W  R@  ,- n * " a !  B *C  Tc Nq 
.1998 *.(|
(. *"'"! E"D F5  B/ l y 4 a ! Q@ "? *F "? 
.1996 *'("@G *"'"! 9? n5D
C ? H/  (m T?  " a ! Q/@  j *_m'( ΠC? 
.2008 *.(| *H'W  R@  ,- (. *B( (. *6  b¢2|
* ! (" * " _ =" a ! Q@ :a !  B *‹'  "', 
.1998
*i"'"!  ! (. *B( (. *1@  B"D  jD *i"62 i./ 
.2007

--
*>O *@q  /(   n5D *.   4 <?G  0 *_ ,R ": 
.2002

- André Tunc, où va la responsabilité civil aux états Unis, R.I.D, Cmp


1989
- B. Stark, domaine et fondement de la responsabilité sans faute, RTD
civ, 1958.
- Gerard Gas, Didier Ferrier, traité de droit de la consommation,
presse universitaire, 1986.
- Jacques Navau, droit du transport aérien international, Bruylant,
Bruxelles, 1980.
- L. Bary, le projet de modernisation de Varsovie, R.F.D aérien, 1991
- M. De Juglart, traité de droit aérien, Tome1, L.G.D.J, Paris, 1989.
- Philippe Le Tourneau, Loic Cardiet, droit de la responsabilité, Dalloz,
1998
- R. Claude, comparative right research some intersection between law
and social sciences in comparative human right, Baltimore, Johns up
buns, university, press, 1976.
- R. Claude, comparative right research some intersection between law
and social sciences in comparative human right, Baltimore, Johns up
buns, university, press, 1976.
- Rosine De Barbeyrac, droit aérien, organisation et accords
internationaux, Jean Mermoz formation PN, 1998.
- Touafak Rabah, les accords aériens bilatéraux, mode d’expression de
la souveraineté et enjeux économiques, édition Houma, Alger, 2006.
- Yahia Z.D. Alhidjazi, the conflit interst, the warsaw system, Crisis,
Bibliothèque national du Canada, 1997.
- Yven Lombert Faivre, droit de dommage corporel, système

:x ™
d’indemnisation, 3ème édition, Dalloz, 2001.

b¢2+  " a ! Q/@  j }"  nq ( 5 * y( "'W  


.1974 *16@ *1 ."  *'.$/0 B B   † *6 ? At ‡B
a)0 7 O   , , /e 4 a ! Q/@  j *iFO Tc 
.1959 *1958 @ *2 1 ."  *'("@G   *   O  † *X 7" D

--
   † *6<? e c O A /<  *c ": B"? 
.2007 @ 2 ."  *g' 
\ 9e r (y S'  T?  "  B"D  jD *a"@ É "n? , 
.2• *2004 *   † *['   B c l y 4
    O  † *x.  T?  "  jk (/G *i"62 i./ 
.2010 *10 ."  *    *
*B B 9("  † *,@D 7† 4 a"/  d  . "c *i"62 i./ 
. 2007 @ *04– *    *   O – bY  B Mr

- A. Kotaite, la convention de Montréal, 1999, sur l’indemnisation des


victimes d’accident aérien, RTDA, 2003.
- A. Tunc, au frontière du droit et du non droit, acte de séminaire
organisé à Liège, les 21 et 22 Octobre 1977, publié en 1978.
- François Gilbert, obligation de sécurité et responsabilité du fait des
produits défectueux, coll l’obligation de sécurité, université de
Bordeaux, IV, presse universitaire de Bordeaux, 2003.
- G. Closset Marchal, la sanction des délais en droit judiciaire privé,
Mélanges phillippe Gerard, Bruylant, Bruxelles, 2002.
- G. De Cugnac, responsabilité aérien vis-à-vis passager , RFD aérien,
1997.
- Gaspar Schiller, de la convention de Varsovie à la convention de
Montréal : quelques nouveaux régimes de responsabilité sous l’angle
de droit suisse, RFD aérien, 1999.
- Gindo Alpa, la responsabilité civil en Italie, R.I.D.E, N.C oct du 1986.
- J. Constantinoff, la révision de la convention de Varsovie et la
responsabilité du transporteur aérien, RFDA, 1970.
- L. Baby, le projet de modernisation de la convention de Varsovie, RFD
aérien, 1999.
- L. Grard, la législation communautaire sur la responsabilité des
transporteurs Aériens en cas d’accident, colloque CEDECE, potiers
Oct 2000, sous presse documentaire Française.
- Leopold Peyrefitte, progrès aéronautique, progrès du droit, mélange
Jean Pierre Sortais, Faculté de droit, Université de Lausanne,
Bruylant, Bruxelles, 2002.

--
- Loic Grard, l’obligation de sécurité et le transport aérien des
personnes, acte du colloque l’obligation de sécurité, presse
universitaire, Bordeaux, 2003.
- Pierre François Cuef, le conflit d’intérêt : essai sur la détermination
d’un principe juridique en droit privé, D.T.D. com, n° 1 janvier. Mars
2005.
- Yven Lombert Faivre, l’éthique de la responsabilité, RTD, civ, Jan.
Mars 1998.

:   Q(
s C ? LJ a.$/0   B"D  jD C ? At *i)  W?  
*    *     O *F iOU *S' 
2011-2010 * !
   O *L( O. c q *Q/@  B"D  jD H,. *B ": 
2011-2010 *    * 
*A@6D  jD E B ‡@ C ? q¢D i, FJt }" *' T   
. 2012-2011 *    *     O *F iOU
* " _ =" a ! Q@ 4 b¢2+ a ! Q/@  j *70. "' ' 
2009 *    *     O *L( O. (
- Delphine Barault, l’évolution des causes d’exonération du transport
aérien, la convention de Varsovie à la convention de Montréal, Dess,
des transports maritimes et aériennes, université de droit d’économie et
des sciences, Daix-- Marseille, 1998 – 1999.
- Sabri Nasraoui, la responsabilité du transporteur aérien, mémoire
D.E.A, université de Tunis III, 1996 – 1997.
Boussedra, la responsabilité aérien, du risqué à la garantie, thèse Aix
Marseille, 1984.
Michail Sdika, particularité de la jurisprudence anglo-saxonne dans le
transport aérien, indemnisation de la lésion mentale, D.E.S.S, Aix
Marseille, 1999.

--

Vous aimerez peut-être aussi