Vous êtes sur la page 1sur 10

fdb ~ fdbK dh okj 1 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko fdb ~ fdbK dh okj 2 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk

2 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko


3H ;G s'I gfjbK sK fJj ;'u e/ ubDk gýrk
fe L
1 ekYK dk d'F eh j? ? wB[Zy dh ;'u dk d'F eh j? ?
iK e/tb ftekoh (F?skBhns) Goh wzdh ;'u dk jh ;kok e;{o
j? ? fJBQK rZbQK pko/ y[bQ e/ fBogZy ftuko eoB dh b'V ikgdh
;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko j?.
4H nkw s"o s/ p}[orK ns/ B"itkBK d/ pko/ fJe
1H fJ; b/y ~ nkgD/ gotko, ;wki ns/ fJ; d[Bhnk nykD ;[DB ~ fwbdk j? fe @@fi;dk skb-w/b nZi dh gBhoh
d/ Gb/ bJh fby/ rJ/ b/yK @@wK-fgT[ ns/ pZu/##, @@;kv/ pZu/ ;kv/ Bkb BjhI pDdk T[j Gkt/I T[wo d/ fe;/ th gVkn s/ j? ;wM'
tko;##, @@wB[Zysk Gog{o ftnkj,## ns/ @@fgnko ftnkj## Bkb obkn fe p[ZYk j?.## fJ;/ nykD dk d{ik o{g fJzi th ;[fDnk frnk j?
e/ gVQBk ;kv/ ;G tk;s/ bkj/tzd ;kps j' ;edk j?. ;kfJz; dhnK fe fi;~ @@n;bh y[Fh wkDBh j? T[j jo/e T[wo d/ wB[Zy Bkb
fBZs BthnK ekYK ~ e'Jh ;kv/ ftZu'I o'e s/ BjhI ;edk ns/ n;hI nkgDk skbw/b pDkt/, toBk T[j wB[Zy Bt/I :[r ~ p[ok-Gbk
th nZi d/ }wkB/ ftZu T[BQK ekYK ~ nkgD/ ihtB ftZu tosD'I nkydk-nkydk fJe e'B/ ftZu g? e/ T[dk;hB (sad or depressed)
o'e BjhI gkT[_d/ jK. fco ;'uDk fJj j? fe ;k~ fJ; pko/ eh nt;Ek ftZu gj[zu ikt/rk.##
eoBk ukjhdk j?. ;", ;tk-;" ;kb gfjb'I id'I wFhBK bkJhnK iKdhnK
5H eJh dck p}[orK ~ fJj efjzd/ ;[Dhdk j? fe ;kok
;B, pj[s ;ko/ ftuko/ |ohpK dh B"eoh ikD Bkb T[BQK d/ NZpoK
e;{o gVQkJh dk j?. fJsBh gVQkJh eoe/ jh wB[Zy y[nko j' frnk
d/ NZpo popkd j' iKd/ ;B. T[BQK |ohpK tZb'I G[Zy jVskbK iK
j?. eJh fJj th efj fdzd/ jB fe e[VhnK ~ s/ gVQkT[Dk jh
woB tos th oZy/ rJ/ go ni'e/ :[r dhnK wFhBK d/ ;kjwD/
BjhI ukjhdk, i/ gVQ rJh sk nkgj[doh j' ikt/rh, T[; bJh w[zvk
jo/e nktk}, ;wki s/ d/F ~ Bt/I :[r dh JhB wzBDh jh gJh,
GkbD ftZu w[Feb j't/rh, fJfsnkfd. nfij/ eJh nykD nZi dh
nZi wFhBK dh Gowko T[; dk gqsZy ;p{s j?.
gBhoh ~ p}[orK s'I ;[DB ~ fwbd/ jB. fBogZy B}ohJ/ Bkb
2H i/eo n;hI wFhBK iK ;kfJz; dhnK y'iK ~ o[etk t/yhJ/ sk jo/e wK-fgT[ dh f}zdrh ftZu T[BQK dh Gog{o itkBh
jh BjhI ;ed/ sk n;hI nZi dh N?eB'b'ih ns/ whvhnk (technology ;wÉ th p}[or fJj' efjzd/ ;B fe @@}wkBk pVk ]okp nk frnk
& media) Gkt ekYK s'I w[Zy w'VB dh pikJ/ fJBQK okjhI d[BhnK, j?, d[Bhnk ftrV rJh j?, j[D s/ fiT{D ~ fuZs BjhI eodk.##
;wki ns/ gotko d/ Gb/ dk o;sK eZYD bJh feT[I Bk ;'u ftuko n;bhns ftZu ;[D/ rJ/ fdB oks d/ oNB o{gh nykDK s'I fJj
eohJ/, sk fe n;hI j[D th ns/ nkT[D tkbh gBhoh ~ th T[; gsk bZrdk j? fe jo/e gBhoh ns/ jo/e }wkBk jh Bk}[e, ftrfVnk
d/ B[e;kB s'I puk e/, T[BK dk Gbk eo ;ehJ/. efjbkT[_dk j?. nZi d/ p}[or th nZi dh gBhoh ~ fJ;/ wB[Zyh
fdb ~ fdbK dh okj 3 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko fdb ~ fdbK dh okj 4 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko
fcsos d/ fFeko pDk oj/ ikgd/ jB. oZy fdZsk. nZi n;hI t/yd/ jK fe pZu/ ezfgT{No s/ nbZr-nbZr
ewo/ ftZu pzd j' e/ nkgDk sB, wB, nZyK ns/ fdwkr ;G e[M
6H fJsBk jh BjhI pbfe jo/e }wkB/ ftZu B"itkB
popkd eo oj/ jB ns/ Bkb' Bkb gotko s'I th N[ZNd/ ik oj/
gBhoh tZb'I ;wki dh g[okDh ukb Bkb p|ktsh fposh j'D ekoB,
jB. pZuk xo tVdk j? o'Nh wro'I yKdk j?, xofdnK ~ fgnko
nZi dh gBhoh th p|kts eoh ik ojh j? ns/ p}[orK ~ fJ;dk
;fseko Bkb fwbdk se th BjhI pbfe S/sh Bkb nkgD/ ewo/
fFeko pDk e/ T[BQK s'I w[y w'Vh ik ojh j?. f;ZN/ ti'I n;hI ;ko/
ftZu ezfgT{No ;kjwD/ p[Zs pD e/ p?m iKdk j?. eJh w[zv/ e[VhnK
d[yh, nFKs ns/ N[ZN/ j'J/ jK. fe;h NKt/_-NKt/I xo ns/ ;wki ftZu
gfjb'I xZN fwbd/ iK xZN rZbpks eo gkT[_d/ ;B, go nZi
nZi dh gBhoh p}[orK Bkb edw fwbk e/ fgnko tbtb/ ftZu
g/io, phgo iK ;?b c'B (pager, beeper, cellphone) okjhI T[BQK
p?mh j? toBk wkbk d/ wDe/ y/o{z-y/o{z j[zd/ fd; oj/ jB ns/ n;hI
~ xo gotko, ;wki s'I N[ZND dk tZX s'I tZX w"ek pDdk ik fojk
][nko j' oj/ jK.
j?.
7H fJ; d[odFk dh iVQ ns/ fJ;dk jZb bZGD bJh
11H ekoK ns/ ijk}K ekoB d[Bhnk ftZu fisBh
;k~ BthnK ekYK d/ Bc/-B[e;kBK ~ fBogZy j' e/ ftukoBk
gotk}rh tZX ojh j?, T[; s'I tZX pdwkFh tX ojh j? ns/ gotkoe
gt/rk. gfjb'I B[e;kB ;wM bJhJ/ fco Bc/ ;KM/ eoKr/.
;KMk N[ZNdhnK ik ojhnK jB. fJBQK ;j{bsK eoe/ e[Vh eko ftZu
8H i/eo 20-30 ;kb gfjb'I dh Mksh t/yhJ/ sk BZ; iKadh j? iK xo dk w[zvk gqd/F ik e/ ofjDk g;zdk eodk
NKt/_-NKt/I xoK ftZu jh N?bhc'B ns/ NhHthH j[zd/ ;B ns/ fe;/- j? Gkt/I xo, wkg/, G?DK-GoktK ns/ nkgD/ ebuo ~ SZv e/ feT[I
fe;/ e'b ekoK nkfd. fJ; dk xZN' xZN ;wki ns/ gotkoK T[&Zs/ Bk fiT{Dk gt/.
nkg;h d{oh tkbk rzdk n;o BjhI ;h go fiT[_-fiT[I NhH thH tX/
12H eJh feskpK fbyhnK ik ;edhnK jB fe BthnK
jB, ;kvh gotkoe f}zdrh nkg; ftZu N[ZN fijh rJh j?. gfjb'I
ekYK dk ;wki, d[Bhnk ns/ gotkoK T[&Zs/ eh eh B[e;kB iK wkVk
fJe ewo/ ftZu p?m e/ ;ko/ ob e/ NhHthH t/yd/ ;B, j[D
n;o j'fJnk j?. e/tb NhH thH ezfgT{No ns/ ;?bc'B jh Bjh_,
jo/e ewo/ ftZu tZyo/ NhH thH B/ gotko d/ ;ko/ ;zrh ;kEhnK
d[BhnK d/ jûe y/so ftZu fisBh soZeh j'Jh j? T[sBk jh tZX
~ s'V e/ oZy fdZsk j?.
fJB;kB ;[ZyK (luxury) ~ wkDdk-wkDdk nkgDk nkgk th G[b frnk
9H i/eo ekoK ubhnK ;B sK ;kok gfotko fJe eko ns/ gotkoe ;KMK th N[ZN rJhnK ns/ nZr'I th N[ZNdhnK jh ik
ftZu ob-p?m e/ x[zwZD fcoB iKdk ;h go nZi jo/e gotko ftZu ojhnK jB. i/eo fJBQK gotkoe i}pksh fgnko dhnK ;KMK dhnK
3-4 ekoK B/ sK xo d/ ;ko/ ;zrh-;kEh fBy/V e/ oZy fdZs/ jB. rzYK ~ ;zGkfbnk Bk frnk, fJBQK dhnK N[ZNdhnK szdK tZb ftuko
10H fJBQK s'I ghfVQs wB[Zy j[D/ ;zGfbnk th BjhI ;h Bk ehsh rJh sK wB[Zysk dk rbk x[ZN x[ZN e/ Xosh s/ e/tb
fe ezfgT{No B/ ofjzdh yfjzdh dFk ~ T[&Zek jh y/o{z-y/o{z eo e/ ni'Vsk dh fBw'M{zDsk jh ofj ikt/rh ns/ jo/e gk;/ (;'rh)
fdb ~ fdbK dh okj 5 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko fdb ~ fdbK dh okj 6 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko
T[dk;hBsk jh g;o ikt/rh. j' frnk j?.
13H b/y d/ gfjb/ pkoK gfjfonK ftZu wB[Zysk d/ i' 16H fBoQk fJe ]/so jh Bjh y/vK dh d[BhnK ftZu th
B[e;kB j'J/ jB T[BQK dh N{e wkso ftuko ehsh rJh j?. ftu'bk, iZi, o?coh, n?wgkfJo - e'Jh p/fJwkBh BjhI eo ;edk
nkU ! j[D fJwkBdkoh Bkb fJj th ftukohJ/ fe ;kfJz; dh y'i feT[&Ife Xhwh rsh (slow motion) Bkb ;Zu ~ bZG fbnk iKdk
B/ wB[Zy ~ i' e[M fdZsk j? T[; Bkb eh-eh ckfJd/ j'J/ jB, eh- j?.
eh ;[Zy gqkgs j'J/ jB ns/ fetÉ T[BQK ;j{bsK ~ wkDfdnK j'fJnK
17H fBogZy ftuko ehfsnK gsk bZrdk j? fe i' ekYK
th n;hI fBzdd/ gJ/ jK.
eZYhnK rJhnK ;B T[BQK fg&ZS/ wB[Zysk d/ Gb/ dh fposh jh ;h
14H gfjb'I p?b rZvhnK okjhI fJe EK s'I d{ih EK s/ go y'i eoB tkb/ ~ eh gsk ;h fe fJB;kB dh fcsos eh
iKfdnK wjhB/ bZr iKd/ ;B. nZi p?b rZvh d/ w[ekpb/ ekoK, j? ? i/eo uke{ Jh}kd ehsk frnk sK vkeNo T[; Bkb
ijkiK okjhI n;hI e[M jh xzfNnK ftZu j}koK whbK dh d{oh sfj nkgo/FB eoe/ wB[Zy ~ puk b+dk j? go F?skB fposh tkbk wB[Zy
eo b+_d/ jK. i' pZuhnK ftnkj wro'I nkgD/ gotkoK ~ eJh-eJh T[;/ jh uke{ Bkb b'eK dk esb, xks eo fdzdk j?. i/eo }fjo
;kb fwb BjhI gkT[_dhnK ;B (Gkt/I nkgD/ jh d/F nzdo d{i/ gqKs d/ r[DK dh Gkb ehsh rJh sK ;kfJz;dkB B/ }fjo fwbk e/ dtkJh
ftZu feT[I Bk ofjzdhnK j'D) nZi T[BQK dk fwbDk gfjbK Bkb'I pDk bJh fi; Bkb wB[Zysk ~ pukfJnk ik ;e/ go F?skB fposh
nk;kB j' frnk j?. fiZE/ gZso, ;[B/jk gzShnK iK g?db vkehJ/ tkb/ ;kes wB[Zy B/ }fjo Bkb j'oK ~ wkoBk jh F[o{ eo fdZsk
okjhI G/fink iKdk ;h fi; ekoB eJh wjhfBnK wro'I ;[Zy-d[Zy iK ftrV/, fgZSV/, d[yh fjod/ B/ fJ; }fjo Bkb nksw jZfsnk
~ gotkoK Bkb ;KfMnK ehsk iKdk ;h, nZi T[E/ c?e;, c'B, eo bJh.
Jh-w/b, e'ohno (fax, phone, courier, e-mail) okjhI MNgN jh
18H r?; iK fpibh dh wB[Zysk d/ Gb/ bJh y'i ehsh
;[Zy-d[Zy ;KMk eo b+d/ jK.
rJh sK fjNbo tofrnK B/ bZyK b'eK ~ r?; u+po okjhI wko
15H gfjbK wK d/ g/N ftZu pZuk jh BjhI ;r'I eJh tkoh e/ ;[nkj eo fdZsk. i/eo w?vheb y'i B/ Gkfbnk fe wK d/
wK ;w/s d't/I wo iKd/ ;B go nZi 6-7 wjhB/ d/ pZu/ ns/ wK g/N ftZu pZuk BjhI pukfJnk ik ;edk sK ew;ew wK ~ s/ puk
~ puk fbnk iKdk j? id fe gfjb'I fe;ws efj e/ t/bk ;ko fbnk ikt/ fJ; eoe/ roGgks (abortion) dh ;j{bs tosh rJh
fbnk iKdk ;h. fJZE'I sZe jh BjhI fpibh dh ekY d/ ekoB vkeNoh go F?skB fposh iK fJ;soh }ks Bkb XZek eoB tkbh wzdh GktBk
y/so ftZu nfijhnK wFhBK dhnK ekYK j'JhnK jB fiBQK Bkb wB[Zy tkb/ b'eK B/ wK d/ g/N ftZu e[Vh t/yfdnK jh Go{D jZfsnk (killing
~ jo gZy'I ckfJdk fwb fojk j?. gfjbK eksbK ~ bGDk Bkw[wfeB girls before birth) eoB dk wkVk o;sk fJ]fsnko eo fbnk.
j[zdk ;h go nZi c'N'nK, T[&IrbhnK d/ fBFkBK, ihB}, e/; (hair) fiE/ p?b rZvhnK ;B T[&ZE/ nZi ekoK, }jk}K dh s/}h dk ckfJdk
nkfd d/ ;ko/ jhü-t;hfbnK s'I ekfsb dk pZu fBebDk Bkw[wfeB b? e/ ekfsbK, mZrK ~ BZ; ikD dk okj th fwb frnk.
fdb ~ fdbK dh okj 7 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko fdb ~ fdbK dh okj 8 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko
19H ;koh ftuko dk f;ZNk fJj fBefbnk fe wB[Zysk 22H jo/e gy'I ftuko ehfsnK, Bshik fJj' fBebdk j?
d/ Gb/ bJh i' ekYK eZYhnK, (;kfJz;, N?eBkb'ih, whvhnk, fJzNoB?N, fe nZi d/ ;wki, d[BhnK ns/ ;kv/ gotkoK ftZu i/eo e[M th
ekoK, }jkiK, nkfd, ;G e[M pDkfJnk frnk) fJ; ftZu ;kfJz;dkB wzdk j' fojk j? sK fJ; ftZu ;kfJz; dhnK y'iK, wFhBK, nkfd
dh y'i Bkb pDkJhnK fJBQK uh}K dk eh d'F ? don;b d'F s/ dk e'Jh d'F Bjh_. i/eo ;kfJz; dhnK ekYK j'D s'I gfjb'I d/ ;wÉ
wB[Zyh fcsos ftZu F?skBhns dk j?. T[;/ jh uke{ ~ vkeNo ftZu Mksh wkohJ/ sK T[; tes th wB[Zy jh wB[Zy ~ wkodk, fJe
dh fposh Bkb iK xo ftZu o;'Jh d/ ezwK dh ;j{bsK bJh tofsnk gqKs tkb/ d{i/ gqKs tkb/ ns/ fJe d/F tkb/ d{i/ d/F tkb/ ~ wkod/
iKdk j? ns/ T[j jh uke{ fe;/ ~ wkoB bJh tofsnk iKdk j?. ;B, r[bkw pDkT[_d/ ;B, b[ZN-y;[ZN eod/ ;B. j}koK ;kb gfjbK
go fJ; ftZu uke{ dk eh d'F ? d'F sK uke{ tosB tkb/ wB[Zy tkgo/ oktD, ez;, e"otK, who wzB{, n"ozr}/p, uzr/}ykB ns/ fjNbo
dh wzdh ;'u dk j?. Bk d'F }fjo dk j?, Bk ekoK dk, Bk }jkiK dk fJfsjk; th fJj' dZ;dk j? fe Bk ;wK j[D wkVk j? s/ Bk
dk ns/ Bk jh ezfgT{No, whvhnk, t?p, fJzNoB?N, c?e;, ;?bc'B jh fJj @ebi[r# j? pbfe ;wK T[; tes th Bk uzrk ;h s/ Bk
dk. jh T[j @;si[r# ;h. e/tb ns/ e/tb wB[Zy dh wzdh ;'u iK uzrh
;'u ekoB jh ;ko/ f;ZN/ fBebd/ jB.
20H rZb dh rfjokJh ftZu frnK gsk bZrdk j? fe
;kok d'F wB[Zyh wzdh GktBk dk j?. ftseok, d{i/ d/ ftrkV, 23H wB[Zy ~ uzr/ wzd/ dh gSkD BjhI j?L
j'oK ~ wko w[ek e/, dpk e/, g?oK EZb/ fbskV e/ oZyD dh fposh
;o ng;o eh ;ko B ikDfj
ns/ uzr/} ]kB iK fjNbo tKr wB[ZyK ~ wko w[ek e/ ;koh d[Bhnk
fcfo fcfo ehu p[vkjh ihT Ò (gzBk 598)
s/ oki eoB dh fposh fg&ZS/ F?skBhns Gog{o w?bk wB jh sK
uzr/ wzd/ dh gSkD Bk j'D ekoB wB[Zy dh gF[sk Goh
j?.
;'u Bkb ;dhnK s'I wB[Zysk dk rbk x[ZfNnk ik fojk j?. fJ;
21H ;kfJz; dh y'i jh BjhI pbfe XowK dh, w}QpK ftZu ny"sh ebi[r-;si[r tkbh ;'uBh nB[;ko ;wÉ iK }wkB/ dk
dh y'i dk th eh d'F ? don;b fJe w}Qp d/ wB[ZyK tZb'I j'oK e'Jh d'F BjhI ns/ Bk jh gVQkJh, ;kfJz;, wFhBK, ;j{bsk, XowK
w}QpK d/ b'eK ~ wko w[ek e/ e/tb nkgD/ Xow dk Mzvk M[bkT[D dk d'F j?. d'F e/tb ns/ e/tb wB[Zy dh nfrnkBsk tZ; x{e
dh ;'u iK tZX s'I tZX rbs sohe/, bkbu wkfJe ;jkfJsk d/ Bh_do/ ;[Zs/ ofjD ekoB gF[sk Goh e[wZs iK e[p[ZXh dk j?. XowK
d/ e/ d{i/ w}Qp tkb/ ~ nkgD/ w}Qp ftZu Fkwb eoB dh wkVh w}QpK d/ MrV/ ns/ Xow d/ Bkw s/ b[ZN-mZrh ekoB b'eK dk Xow
;'u ns/ w}Qph NeokU ekoB, nZi wB[Zysk dk rbk x[ZN fojk s'I ftFtk; T[&Zv u[Zek j?. wB[Zysk dk rbk x[ZND dk ekoB, wB[Zy
j?. f;ZN/ ti'I fJj' efjDk gt/rk fe gVQkJhnK, ;kfJz; dhnK ekYK tZb'I ;Zu ns/ ;Zu/ frnkB o{gh Xow ns/ uzr/ eowK s'I w[y w'VBk
ns/ XowK dk d'F Bjh_, d'F sK e/tb wB[Zy dh ftseo/ tkbh j? Bk fe ;kfJz;, ;[Zy nkokw d/ ;kXB dhnK ekYK ns/ Bk jh
F?skBhns Goh ;'u dk j?. }wkBk ns/ gVQkJhnK dk d'F j?.
fdb ~ fdbK dh okj 9 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko fdb ~ fdbK dh okj 10 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko
24H j[D }ok xo ftZu B}o wkohJ/, ;kv/ xoK ftZu ;wMdhnK jB, gsh Bkb ;fseko dh dhtko s'V b?_dhnK jB, gsh
gsh d/ woB wro'I fJ;soh ~ o'}h o'Nh d/ bkb/ g? iKd/ ;B. s'I b[ekT[_dhnK iK gsh dh i/p (gkeN) ftZu'I th g?;/ u[okT[_dhnK
i/eo gsh sbke d/ d/t/ ns/ g/fenK tZb'I ;jkfJsk Bk j' ;edh jB nkfd nkfd. nfij/ eJh wzd/ eow fe;/-fe;/ irQk gsh-gsBh
j't/ sK th ftukoh ~ do-do dhnK m'eoK ykDhnK g?_dhnK ;B. d/ MrfVnK ftZu ;[DB ~ fwbd/ jB. eJh irQk gsBh gsh s'I
;wki ftZu fJ;soh dh d[odFk B/ n"os ~ gVQB dk ;'jDk fynkb S[gk e/ g?ç, uh}K nkfd nkgD/ g/fenK ~ fdzdh j?. f;ZN/ ti'I gsk
pyfFnk. nkf]oeko ;wki tZb'I ;skJh rJh fJ;soh ~ gVQkJh bZrD s/ gsh-gsBh dh ftFtk; dh dhtko Yfj g+dh j?. eJh
eoe/ wod dh pokposk s/ ezw, B"eoh iK eko ftjko iK Nhuoh dck FZe d/ ekoB eJh gsh th, gsBh ~ rbs ;wMd/ ofjzd/
(teaching) eoBk nk frnk ns/ fJ;soh th ][dw[yfsnko (self- jB, Gkt/I T[;dh Bhns mhe j'ý. (i/ mhe Bhns tkbh gsBh Bk
dependent ) j' rJh. (fJj rZb tZyoh j? fe nZi dh y'i s'I j't/ sK gsh dk FZe eJh d\k mhe th j[zdk j?.)
gsk bZrdk j? fe pZfunK d/ ftrVB dk fJe ekoB fJj th j'
26H eJh e[VhnK gVQ fby e/ gsh, ;Z; iK ;j[o/ gotko
frnk fe wK xo BjhI ofjzdh, ezw eoB iKdh j? s/ fg&ZS'I pZu/
T[&Zs/ fJ; eoe/ ;tko j' iKdhnK jB fe w+ gVQ/-fby/ gotko ftZu'I
d/ ykD, f;js, gVQkJh nkfd dk e'Jh fXnkB BjhI oZy gkT[_dk.
nkJh jK, s[jkv/ fJZE/ ;G nBgVQ jB iK w/oh B"eoh tZvh j?, nkfd.
f;ZN/ ti'I pZuk ntkorh dk g[sbk pD iKdk j?) ;wki tZb'I n"os
n?;/ feZ;/ (cases) th ;[DB ~ fwbd/ jB fe eJh gsBhnK gVQhnK
~ bskfVnk frnk, nBgVQ efj e/, rK tKr{z fe;/ th feZb/ Bkb
th BjhI j[zdhnK, e/tb i'pB iK tZv/ xokD/ iK dki d/ f;o s/
pzB d/D dk wkVk sohek jh n"osK ~ gVQB-gVQkT[D tkb/ gk;/ b?
fJsBhnK nkeV e/ ofjzdhnK jB fe gsh iK ;j[o/ gotko Bkb
e/ nkfJnk. gsh dh T[wo gsBh s'I tZvh j't/ gsh gfVQnk f}nkdk
T[BQK dh ;koh T[wo jh BjhI pD gkT[_dh. T[j nkg th ns/ ;ko/
j't/, g?;/ nkgD/ jZE oZy e/ gsBh ~ g?o dh i[Zsh, r[bkw iK fGykoh
gotko ~ ][nko eoh oZydhnK jB. nkw s"o s/ gsh iK ;j[fonK
pDk e/ T[;dh sbh s/ e/tb T[sB/ g?;/ oZy/ fisB/ gsh ukj[zdk
tZb'I th f}nkdsh ehsh iKdh j? go fJ; b/y ftZu n;hI e/tb
j't/, fJBQK ;G rZbK dh eh iVQ ;h iK eh ekoB ;h, ;k~ BjhI
fJj ftuko eo oj/ jK fe fJ;soh tZb'I ehsh rJh gVQkJh dk
gsk. go fBogZy ftukoK dh rfjokJh ftZu frnK gsk bZrdk j?
d'F Bjh_, ;kok d'F T[; wzdh GktBk dk j? fi; ekoB y[nkoh
fe ;wkie rbs ftt;Ek ekoB fJ;soh ~ gVQkJh eoe/ nkgD/
j[zdh j?.
g?oK s/ yVQk j'Dk jh g? frnk. fJ; ftZu gVQkJh iK fJ;soh dk
eh d'F ? 27H i/eo gVQkJh dk, dki iK tZv/ xokD/ dk jh d'F
j[zdk sK nBgVQ iK gsh s'I }ks, nwhoh d/ o[sp/ s'I S'N/ gotkoK
25H don;b d'F fJ;soh dh gVQkJh dk Bjh_, wkVh
ftZu'I nkJh gsBh tZb'I T[j ;G wzdk ehsk ;[DB ~ Bk fwbdk i'
;'u dk j?. wkVh ;'u ekoB eJh fJ;sohnK ewkJh eoe/ f;oeZY,
e[M n;hI nkws"o s/ eJh d[yh gsh iK ;j[fonK-;Z;K ~ o'&IfdnK
youhbhnK, c?FB, rfjD/ nkfd ftZu g? iKdhnK jB. wodK tKr
efjzd/ ;[Dd/ jK. f;ZNk fJj' fBebdk j? fe tZv/-S'N/ xo iK gVQh-
f;roN, Fokp gh_dhnK jB, nkgD/ nkg ~ wkvoB (modern)
fdb ~ fdbK dh okj 11 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko fdb ~ fdbK dh okj 12 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko
nBgVQh fe;/ th uh} dk B[e; BjhI j?, B[e; sK wB[Zyh nfrnkBsk ns/ wFhBK Bkb spkjh d/ ezw eoB dk j?.
Goh tZytkd, MrVkb{, n;zs'yh, ftekoh fposh dk j?.
30H n;hI nZi eow eKvh iK nzX ftFtk;h ns/ eokwksh
28H nZi pj[s ;kohnK fJ;sohnK n?;hnK th t/yD ~ rZbK ftZu yuZs j' rJ/ jK. fJ; eoe/ ;kv/ ny"sh Xow ~ iK
fwbdhnK jB i' gVQ/-fby/ NZpo dhnK j' e/, nkg gVQhnK th j' nzX ftFtk;K ~ id'I y'i ekoB ;ZN tidh j? sK n;hI ;kfJz; ~
e/, nkgDh nDy ~ ekfJw oZydhnK jB s/ fe;/ th F?skBhns fBzdD bZr g+d/ jK. eJh dck eJh wB[Zy fJj th efjzd/ jB fe
~ BjhI ngDkT[_dhnK, gsh iK ;j[fonK Bkb ;fseko dh dhtko ;kfJz; ns/ N?eBkb'ih wB[Zy ~ wB[Zy d/ B/V/ fbnkT[_dh j? go fBogZy
th BjhI s'VdhnK ns/ Bk jh nkgD/ g/fenK ~ u'oh fSg/ g?;/ iK ftuko s'I fJj' efjDk pDdk j? fe ;kfJz; dh fBzfdnk iK Fbkxk
uh}K fdzdhnK jB. eoB dk e[M ckfJdk jh BjhI feT[&Ife ;wMD tkb/ gk;/ nkT[D
pdb/ ;kv/ nkg;h pfj;-w[pk;/ F[o{ j' iKd/ jB. f;ZN/ ti'I n;hI
29H pbfe ftukoB:'r rZb sK fJj j? fe e[VhnK
nkgD/ Gb/ bJh e[M ;'u jh BjhI gkT[_d/ fe i/ n;hI ;kfJz; dhnK
~ }o{o gVQkfJnk ikt/ sk fe T[j nkgD/ pZfunK ~ ;e{b ekbi
y'iK ekoB gdkoEtkd ~ tosD'I o'e BjhI ;ed/ sK fco @oki i'r#
dh gVQkJh eokT[D ftZu tZX s'I tZX ;jkJh j' ;eD. nkgD/ ftnkj
fetÉ wkDhJ/, ;G e[M d/ ftZu ofjzfdnK ns/ tosfdnK fetÉ w[es
s'I gfjbK xo d/ tgko (fp}B;) ftZu iK B"eoh eoe/ wK-fgT[
j'JhJ/.
dk tZX s'I tZX jZE tzvk ;eD. eJh e[nkohnK e[VhnK B"eoh iK
fp}B; okjhI ewkJh eo e/ nkgD/ wK-fgT[ T[&Zs/ Fkdh dk }ok j;zfdnk y/bzfdnk g?Bzfdnk
th Gko BjhI g?D fdzdhnK. ftnkj wro'I gsh dk fp}B; i/eo yktzfdnk ftu/ j't? w[efs Ò (gzBk 522)
;zGkbDk gt/ sK T[;dh gVQh-fbyh gsBh ;jkfJsk eo ;edh j?. fJ; B[es/ nB[;ko ;k~ e[M ;'uDk gt/rk. i/ n;hI ;kfJz;
i/eo ftXtk j' ikt/ sK th ezw eki eoe/ nkgDk ns/ gotko d/ po]bkc p'bd/ jK sK e[M b'e jZe ftZu th p'bD tkb/ jB,
dk youk ;jko ;edh j?. i/eo ezfgT{No ikDdh j? sK xo'I p?m ;' ;k~ ftZu dk jh e'Jh o;sk bZGDk ukjhdk j? i' ;G bJh ekoro
e/ d[Bhnk Go d/ ezw fJzNoB?N okjhI eo ;edh j?. gVQh-fbyh j' ;e/, wB[Zysk dk Gbk eo ;e/ ns/ ;kfJz; s/ gdkoEK dh y'i
fJ;soh rohpK ~ w[\s fNT{FB gVQk ;edh j?, fe;/ th b'Vtzd Bkb ;kvk B[e;kB th Bk j' ;e/. eJh b'e efjzd/ jB fe ;kfJz;
~ gVQkJh iK fe;/ th ;/tk okjhI ;jkfJsk eo ;edh j?. ;e{bK, wB[ZyK ~ B/V/ fbnkT[_dh j?. fJe gotko tkb/ nkgDh jZv phsh
ekbiK ftZu gq'c?;o pD e/ pZfunK ftZu nkdoFe i}pk Go ;edh nB[;ko fJj eEB rbs ;kps eo oj/ ;B feT[&Ife 9 G?D-Gok
j?. gVQh-fbyh vkeNo pD e/, fJ;soh o'r ns/ fJ;sohnK pko/ rohph ftZu fJeZm/ ofj oj/ ;B s/ b_+g (bkbN/B) dh o"FBh ftZu
y'i Gog{o ezw ehs/ ik ;ed/ jB. Gkt fJj' fBefbnk fe gVQkJh fJeZm/ gVQd/ ;B. id'I 50-60 ;kb gfjb'I fpibh FfjoK ftZu nkJh
dk d'F Bjh_, d'F e/tb @@t/jbV wB F?skB dk xo## dk j?. don;b sK T[BQK B/ 40 whNo d{o s'I fJe sko okjhI fpibh xo fbnKdh
d'F sK uzrh GktBk dh xkN ns/ wzdh ;'u Bkb gVQkJh, ;kfJz; sK fwb-i[b e/ ofjD dh GktBk ~ ;ZN tZih. tZytkd dh fposh
fdb ~ fdbK dh okj 13 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko fdb ~ fdbK dh okj 14 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko
ekoB d{oh tZXdh rJh s/ xo d/ tZv/ 5 Gok fJe-fJe eoe/ xo'I iiH i/eo w?vheb y'i okjhI gsk bZr/rk fe ;kv/ bJh
N[ZN rJ/. j[D T[j ;kok d'F fpibh dh Jhikd (invention) s/ eh ykDk bkGdkfJe j? ns/ eh B[e;kBd/j sK n;hI
brk oj/ ;B. go fBogZy nZy Bkb t/fynk ikt/ sK gsk bZr/ nkgD/ sB dh y[oke Yzr dh pDk e/ yktKr/.
rk fe fpibh ekoB tZy-tZy BjhI j'J/ ;h pbfe wBK ftZu tZytkd
iiiH i/eo wkfJe gdkoEK d/ fdykt/ tkbh GZi d"V s'I
dh fpwkoh d/ ehNkD{ ;B fiBQK ~ tZXD-cZ[bD dk w"ek fwb frnk.
nkgDh fposh ~ puk e/ nkgD/ o'} d/ ihtB ftZu
31H eJh b'ehI fJj efjzd/ jB fe y'i ekoB gdkoE ;?o, tof}; eoB dk T[gokbk eoKr/ sK ;oho
th tZX rJ/ s/ nZi wkofeN ftZu fp}B;, B"eoh s/ g?;k pj[s mhe (fcZN) oèrk fco ;kok fdB ekoK dk ;co
e[M tZX frnk j?. jo/e ~ g/N GoB dk w"ek th fwb frnk feT[&Ife ;kvk e[M BjhI ftrkV ;e/rk.
ezwK dh Gowko j?. go eJh fJj th efjzd/ jB fe fiZE/ n;hI
ivH i/eo n;hI ;wki ~ ftykT[D bJh tZX s'I tZX
5-10 cobKr, e'j iK whb g?db N[o e/ iKd/ ;h sK f;js mhe
gdkoEK ~ fJeZmk eoe/ fdykt/ dh ;'u s'I T[go
ofjzdh ;h, T[&ZE/ nZi fJe e'j (1 whb) iK nZXh cobKr sZe th
T[mKr/ sK n;hI ezw XzX/ ftZu iK pj[sh wkfJnk
ikDk j't/ sK eko s/ iKd/ jK. f;ZN/ ti'I ;kvh f;js yokp j'
ewkT[D s'I ;zs'y tkb/ gk;/ nk iktKr/.
ojh j?.
vH fJzNoB?N, NhHthH, whvhnk, N?eBkb'ih ns/ gVQkJh
32H id'I sZe n;hI ;kfJz;, N?eBkb'ih, whvhnk, N?bhc'B,
iK w?vheb y'iK okjhI nkgDk, nkgD/ gotko, ;wki
NhHthH, ezfgT{No iK nZi ehsh ik ojh y'i d/ ckfJd/ iK B[e;kB
ns/ fJ; d[Bhnk dk Gbk th eo ;ed/ jK. ;ko/
d/ B}ohJ/ s'I T[go T[m e/ BjhI ftukoKr/ sd'I sZe ;kvk fXnkB
XowK dk s[bBkswe nfXn?B eoe/ ;jh frnkB
wB[Zyh wzdh ;'u tZb BjhI gt/rk. fJBQK ;G gdkoEK d/ j[zfdnK
~, fJzNoB?N ns/ whvhnk okjhI tZX s'I tZX wB[ZyK
i/eo n;hI nkgD/ ihtB dk s'b ;Ktk oZyDk ukj[zd/ jK sK n;hI
sZe gj[zukT[D dk T[gokbk eoKr/.
uzr/ r[DK ~, oZpsk ~ nkgDh ihtBh ftZu fiT{D dk fXnkB ns/
T[gokbk eoKr/. viH fe;/ th Xow dh fBzdk BjhI eoKr/. wB[Zysk,
;z;koe GkJhuko/ ~ w[Zy oZy e/ ;ko/ XowK d/
;wZf;nk dk jZb$T[gkT[ (solution) L e/tb uzr/-uzr/ r[DK ~ goukoKr/. i/eo w}QpK
iH o'}kBk ihtBh ftZu nkgDh f;js ns/ nkswk dk d/ MrV/, d/FK d/ MrV/ ekoB ftFt :[ZX ns/ n?Nw
frnkB tXkT[D bJh tZX s'I tZX y'i Gog{o pzp jw/Fk bJh w[ekT[D/ jB sK w}Qph iK d/FK
ikBekoh b? e/ T[; nB[;ko ihtKr/. d/ ftseo/ dh GktBk SZv d/tKr/. fiBQK fiBQK
fJfsjk;K, fe;/ th Xow d/ eowK-eKvK ns/ nzX
fdb ~ fdbK dh okj 15 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko fdb ~ fdbK dh okj 16 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko
ftFtk;K ekoB, wB[Zysk dk rbk x[ZNdk j? sK n;hI ftrkV eoBr/.
T[BQK ~ goukoKr/ BjhI ns/ Bk jh T[BQK ~ T[sFkfjs
xiiH ;kBz{ xoK ftZu ns/ j'oBK wB[ZyK Bkb fet/I tosBk
eoKr/.
ukjhdk j?, fJ; pko/ fJzNoB?N, whvhnk okjhI tZX
vii H fJ;/ rZb s/ gfjok d/tKr/ fe NhH thH whvhnk, s'I tZX goukoKr/ sk fe ;kvk fwbtosD
fJzNoB?N ns/ nZi dh N?eBkb'ih dk jo/e fe;w (relationship) ;G Bkb uzrk j' ikt/.
dk ckfJdk b? e/ e/tb ns/ e/tb wB[Zysk d/ Gb/
xiii H n;hI gdkoEtkd (wFhBK, n?F'-nkokw (luxury) d/
bJh ;ko/ w}QpK ns/ ;z;feqshnK ftZu'I uzr/-uzr/
w[Eki BjhI j'Dk go ;G e[M ~ tosfdnK-
r[DK ~ jh goukoBk j?.
tosfdnK
viii H ;kfJz; dh y'i, fBT{ebhno ns/ n?N'fwe Fesh
ws[ d/fy G{bk th;o? s/ok
Bkb tZX s'I tZX fpibh g?dk eoe/ jB/o/ tkb/
fufs B nkt? BkT[ Ò (gzBk 14)
d/FK, fgzvK ns/ xoK sZe gj[zuktkr/. tZX s'I tZX
nBki, egVk ns/ ;;s/-;;s/ wekB pDk e/ oZph r[DK ~ ihtKr/. fJzNoB?N, ezfgT{No, ekoK,
w[jJhnk (available) eoktKr/. wFhBK, NhH thH, nkfd ;ko/ ;[Zy-nkokw G'rd/-G'rd/
xo tkfbnK dk fXnkB th eoKr/. nkgD/ ihtB
ix H tZX s'I tZX phwkohnK dhnK y'iK eoe/ dtkJhnK,
~ fJ; soQK YkbKr/ sk fe xo tkfbnK Bkb
wB[Zy dh ikB pukT[D bJh iKu tk;s/ ns/ fJbki
T[&ZmD-p?mZD, ;[Zy-d[Zy c'bD dk ;wK eZY
tk;s/ wFhBK pDk e/ jo/e bJh w[jJhnk
;ehJ/. n?;h fe;w dh ihtBh pko/ jh sK NhH thH,
eotktKr/.
whvhnk, fJzNoB?N d/ gouko ftZu'I f;yKr/.
xH T[&Zuh s'I T[&Zuh gVQkJh eoKr/ ns/ Bkb_'-Bkb wB[Zysk
xivH i/eo BthI gBhoh, ;[Zy-nkokw dhnK uh}K tos ojh
d/ n;{b, fwbtosD, fgnko ns/ oZpsk Go/ r[DK
j? sK p}[or, nkgD/ ny"sh Xow d/ eowK eKvK,
(full of humanity) Bkb ihtB fiT{Dk goukoKë.
ohsh-fotk}K, fdykt/ dh tZX wkfJnk ewkT[D ftZu
xi H b'ehI wB[Zysk Gog{o ihtBh fiT{Dr/ sK fe;/ ~ yZus BjhI j'Dr/ pbfe nkgD/ pZfunK tZb fXnkB
th wko w[ekT[D tkbh BhthI ns/ YfjzdhnK ebK eoDr/ fe pZuk ;G ;[Zy, wFhBK tos e/ fe; ;'u,
tkbh wzdh ;'u d/ XkoBh BjhI ofjDr/. wFhBK, nkuoD iK fe; fpwkoh tZb tX fojk j?. xo
jfEnko iK Xosh dh fe;/ th uh} ~ tos e/ dk ofjD-;fjD n?;k pDktKr/ fi; ftZu pZu/
fe;/ dk p[ok BjhI ;'uBr/ ns/ Bk jh fe;/ dk ;KMhtkbsk f;ZyD, tZyo/ ewo/ ftZu Bk ofjD ns/
fdb ~ fdbK dh okj 17 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko fdb ~ fdbK dh okj 18 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko
ezfgT{No i?;hnK wFhBK ;ko/ xo tkfbnK ;kjwD/ g[oyh (ancestors) dhnK ;kohnK wzdhnK nkdsK
tosD. ~ th pZu/ d/ izwD s'I gfjb'I jh T[;dh i?B/fNe
fJfsjk; (genetic history) ftZu'I eZY d/D d/ y'i
xvH ihtB ~ ;[ykbk pDktKr/. ;wki ns/ w}Qp d/
Gog{o T[gokb/ eoKr/.
r[zMbdko s"o sohe/ SZv e/ ;KMhtkbsk, tzv
SZeDk, GkJhukoe ihtBh dk ;wki pDktKr/. ;[uZi/ 33H nkf]oeko ;k~ ;ko/ b/y dhnK nB/eK fdqFNhe'DK
ns/ ;kd/ ohsh-fotki pDktKr/ sk fe fdykt/ bJh s'I ehshnK ftukoK dk fJj' f;ZNk eZYDk gt/rk fe N?eBkb'ih,
fe;/ ~ ckbs{ ewkJhnK eoBhnk jh Bk g?D ns/ whvhnk, ;kfJz;, gVQkJh, y'iK ns/ gdkoEK dk e'Jh d'F Bjh_. d'F
fJ;soh ~ nkgD/ pZu/ SZv e/ d' o'NhnK ewkT[D e/tb wB[Zyh ;'u dk j?. wB[Zy d/ w?b/ wB, gF{ fposh dk j?.
dh w[Ekih bJh pkjo ikDk jh Bk gt/. i/eo w?vheb, i?B/fNe; dhnK y'iK Bkb nZi wB[ZyK ftZu g[FsK
(ancestors) s'I nkJhnK fpwkohnK ~ w[ekT[D dk T[gokbk ehsk
xviH fiBQK fJ;sohnK ~ wip{oB iK ;wki d/ Gb/ tkb/
ik fojk j? sK n;hI fJj th y'iKr/ fe wB[Zyh wB ftZu w?b feT[&I
ezwK bJh xo'I pkjo i/eo ikDk th gt/ sK
bZrdh j?. fi; th Xow dh gVQkJh Bkb wB dh w?b bZEdh j?,
;KMhtkbsk tkb/ gotkoK dhnK phphnK, wktK,
wB[Zysk dk fgnko tZXdk j?, ;wkie GkJhukok, ftFt GkJhukok
XhnK, G?DK, T[BQK d/ pZfunK dk g{ok-g{ok fXnkB
pDdk j?,
oZyD.
J/e[ fgsk J/e; e/ jw pkfoe (gzBk 611)
xviiH i/eo NhH thH, fJzNoB?N, whvhnk, w?r}hBK, fcbwK
pDdk j?, w}QpK dk ftseok, MrVk w[Zedk j? sK T[;h
okjhI Bzr/}, pdubBh, Bht/I nkuoD dk gouko
Xow ~ tZX s'I tZX wB[Zysk d/ Gb/ bJh goukoKë. fe;/ th Xow
ehsk ik fojk j? sK nfijk ;wkie GkJhukok
dh frDsh tXkT[D, Xow-gfotosB, XVQ/pk}h iK j'oK w}QpK, d/
Jhikd eoKr/, fi; ftZu fJ; ;koh rzdrh d/
FK, B;bK ~ wko w[ekT[D' SZv e/ ;KMhtkbsk dk Xow, fJB;kBhns
gouko ~ o'fenk ik ;e/ ns/ jo/e ;wMdko
dk Xow goukoKr/ ns/ ihtKr/. fco fJj ;G ;kfJz; ftZu'I spkjh
fJB;kBhns Go/ wB[Zy ~ n?;/ e'M/ ezw eoD' nkgD/
d/ ezwK bJh eZYhnK wFhBK, jfEnko, pzp, nkg/ jh Beko/ j' ikDr/
nkg ftZu Fow jh nk ikt/.
feT[&Ife
xviiiH w?vheb i?B/fNe; ( medical genetics) y'iK Bkb
;G/ ;kMhtkb ;dkfJfB sz{ fe;?
nZi pZuk izwD s'I gfjbK jh fgsk-g[oyh
B fd;fj pkjok ihT Ò (gzBk 97)
(ancestors) phwkohnK ~ i/ w[ekfJnk ik fojk
w[skpe e'Jh p?oh fprkBk jh BjhI oj/rk sK fJj jfEnko,
j? sK j'o y'iK eoe/ wB[Zy dh F?skBh Goh fgsk-
wFhBK, pzp, fe;/ bJh th tosD/ BjhI g?Dr/ ns/ fco fJj ;G
fdb ~ fdbK dh okj 19 ;kfJz;, gdkoEtkd ns/ ;kvk gotko fdb ~ fdbK dh okj 20 wB[ZyK dh nkg;h d{oh feT[I
uh}K pDktKr/ jh Bjh_.
34H ;ko/ w}QpK, ;wkiK ns/ d/FK tZb'I nkgD/ nkgD/
;kfJz;dkBK, fbykohnK, p[ZXhihthnK, ;wki ;[XkoeK, rkfJeK

D I S H A R M O N Y

F E A R - S O R R O W - S U F F E R I N G - P L E A S U R E
(singers), BktbekoK, ethnK, fcbw pDkT[D tkfbnK, n?eNoK,
c"ihnK ns/ tZv/-tZv/ okiBhseK okjhI ;koh wB[Zysk d/ Gb/ bJh
;ko/ ;z;ko bJh e/tb uzr/, tkX/ tkb/ (constructive, creative)
ezwK, ;'uK, wFhBK ns/ gdkoEK dhnK y'iK eoKr/ sk fe fJj Xosh

K N O W L E D G E
pfjFs, ;tor (paradise) efjbtk ;e/. wB[Zy- wB[Zy bJh iht/

C L O S E S
L I F E
Bk fe wB[Zy wB[ZyK ~ wko e/ e/tb nkg iht/.

O T H E R S


I N S E C U R I T Y
T H I N K I N G
J U D G I N G

M E M O R Y

U N S A T I S F I E D
I M A G E

L I S T E N I N G
B L A M I N G
I N C O M P L E T E
O F
C A U S E S

Vous aimerez peut-être aussi