Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Sikh Papoulation Cinta Da Visha
Sikh Papoulation Cinta Da Visha
fijV/ b'e bZrGZr 100 ;kb gfjb/ 16 gfotko ;B, T[BQK d/ fJe
pZu/ B{z iBw d/D d/ wko{ o{MkB eoe/, e/tb fJe gfotko jh pkeh ofj 16 x 3 ÷ 2 = 24 x 3 ÷ 2 = 36 x 3 ÷ 2 = 54 x 3 ÷ 2 = 81
frnk. pkeh ;ko/ gfotko ;w/I d/ ekb uZeo ftu Bekok iK ysw j' rJ/. e[M
j'o th ekoB jB fiBQK eoe/ ;kvh nkpkdh s/ih Bkb xNB tkb/ gk;/ s[o 100 ;kb fgZS'I nk
pkdh
g?Idh j?, fit/I
8 9
(;) uko pZfunK tkb/ gfotkoK dk GftZy L 3H fJ}s, o'jp s/ FkB d'jK ftu'I fe; dh tZX j't/rh.
wzB bt' 16 gfotko c?;bk eod/ jB fe f;Zy e"Iw dh frDsh, d{ihnK 4H fe;/ ;oeko B/ 100 b'eK ~ y[F oZyDk j? iK 6 ~<
e"IwK d/ w[ekpb/ pj[s E'jVh j?, fJ; bJh T[jBK dk jo fJe 5H nkgD/ nkg B{z ;[oZfyns e"D ;wM/rk<
gfotko, uko-uko pZfunK B{z iBw d/t/rk . fJ; soQK 16 gfotko 6H fejV/ b'eK dh p'bh s/ ebuo gqc[Zbs j't/rk<
u"Eh g[Fs sZe gj[zue/ 256 gfotkoK dk pkr gfotko fyV g?Idk j?. ;', fJjBK gOFBK d/ i' T[so jB, T[BQK ftu jh f;Zy e"Iw d/ w"i{dk
fit/I ukoN do;k fojk j? L ;zeN dk jZb b[fenk j'fJnk j?. ;kfonK ~ nwbh s"o #s/ f;nkDg gOrN
eod/ j'J/ f;ZN/ fdykT[D/ ukjhd/ jB.
xkNk jh xkNk L
16 x 4 ÷ 2 = 32 x 4 ÷ 2 = 64 x 4 ÷ 2 = 128 x 4 ÷ 2 = 256
n;hA (f;Zy) gfotko-fB:'iB d/ pV/ gZe/ XkoDh jK feT[Ife ;kv/ b'eK
~ nwho pD/ ofjD dh fsqFBk d{ihnK e"wK Bkb'I f}nkdk tX/o/ j?. nwho
100 ;kb fgZSI' nk FkB'-F"es ~ ekfJw oZyD ftu e/tb fJe pZuk jh ;jkJh j'D dk ftFtk;
pkdh
pD frnk j?. }whB, ikfJdkd dk pNtkok Bk j't/, fJ; bJh eJh gfotko
B'N L fJe pZu/ ~ jh iBw d/Dk ek\h ;wMd/ jB.
1H uko pZfunK tkb/ fJe gfotko d/ 16 gfotko pD iKd/ jB. uko fJe pZu/ tkfbnK ~ B[e;kB jh B[e;kB j'D dk ysok pfDnk ofjzdk
pZfunK tkb/ 16 gfotkoK d/ uko g[FsK fgZS'I 256 gfotko j' j?. fJ; wkV/ o[MkB ~ s[ozs pzd eo fdZsk ikDk ukjhdk j?. eJh gfotko
iKd/ jB. n?;/ jB fiBQK dhnK e'mhnK sK jB go T[BQK ftu ofjD tkbk e'Jh fJB;kB
2H fJj T[jh feqFwK j? i' ;kvhnK nZyK y'jb fdzdk j? fe 1947 BjhI j?! }whBK jB go y/sh eoB bJh pzd/ BjhI. tZv/-tZv/ ekbi jB go
Jh;th ftu eohp d'-uko e[ ;" w[;bwkB gfotko (wb/oe'Nbk) gVQB bJh d{ihnK e"wK d/ pZu/. tZv/-tZv/ eko'pko sK jB go B"eoK s'I fpBQK,
gzikp ftu ofj rJ/ ;B. nZi T[BQK dh gzikp ftu frDsh bZyK eoB tk;s/ xo dk e'Jh pzdk BjhI, ;'u'HHHHHfeT[< r[od[nkfonK d/ jkb tZv/
ftu j?. go fJe pZu/ B{z iBw d/D d/ o[MkB tkb/ 400 gfotko, -tZv/ jB, go frDsh nzdo xNdh ik ojh j?, ;'u'HHHHHfeT[<
e/tb 25 s'I th xZN jh pkeh ofj rJ/ jB. i/ ;kv/ nkgD/ XhnK-g[Zso eko'pko ~ ;zGkbD bJh j'D, sK fJj
frDsh pBkw skes L e'Jh p[oh rZb j?<
iok ;'u' ! i/ d' tZy tZy e"wK d/ b'e, fe;/ Ffjo iK e;p/ ftu fJeZm/ eh n;hI nkgD/ pZfunK Bkb'I B"eoK ~ tZX JhwkBdko s/ fwjBsh
tZ; oj/ j'D, fJe d/ f;o\ 6 gfotko j'D ns/ d{i/ d/ 100 gfotko, ns/ ;wMd/ jK< idfe eJh ypoK jB fe bkbuh B"eo p}[orK ~ fJeZfbnK d/ye/
gfjbh e"Iw d/ 6 gfotko 4-4 pZfunK B{z iBw d/Id/ jB. idfe d{ih e"Iw T[BQK dk esb eoe/ coko j' oj/ jB. xZN s'I xZN nkgD/ pZu/ nfijk sK BjhI
d/ 100 gfotko 1-1 pZu/ tkb/ jB sK uko g[FsK fgZS'I 6 gfotkoK tkbh eo ;ed/<
e"Iw 100 j' ikt/rh ns/ 100 gfotkoK tkbh e"Iw xN e/ 6 sZe nk gj[zu/rh. uko-uko B"eoK dk g/N gkb ;ed/ j'! T[BQK d/ pZfunK d/ ftnkj eo
fJZE/ e[M rZbK ftuko e/ nkgD/ e'b'I T[^so wzrD/ io{oh jB L ;ed/ j'! sK i/ s[jkv/ nkgD/ pZu/ j'D, sK eh T[j, B"eoK Bkb'I th wkV/ jB <
1H okiGkr 100 tkb/ eoBr/ iK 6 tkb/< ;', i/ fJe-d' j'o pZfunK ~ iBw d/ fdZsk sK nkg ih d/ f;o #s/
2H e'Jh ;oeko 100 b'eK dh rZb ;[D/Irh iK 6 dh< e'Jh nk\s BjhI nk fvZrDh < fJe pZu/ tkb/ ofj e/ nkgDh nwhoh sK e[M
10 11
;kbK bJh puk bt'r/ go uko g[FsK fgZS'I s[jkvh j'D tkbh n"bkd ~ gsk sK T[BQK d/ wkfgnK B/ jh gkT[Dh j?. fe;/ j'o ~ fJ; rZb dh eh b'V j?<
uZb/rk fe T[j nwho j' rJ/ iK popkd j' rJ/. r[o{ ;kfjp dk \owkB j? L ;', wkfgnK bJh ;Zuk XB uzrh n"bkd j[zdk j?.
nZr'I d/ i/ u/shn? s ekfJs fwb? ;ikfJ| nkw s"o #s/ b'e efjzd/ jB fe ;koh d[Bhnk dh nkpkdh pj[s tZX
fJZe pZu/ sZe ;hws ofjD tkb/ gfotkoK ~ j/m fby/ T[^s/ }o{o r"o ojh j?. fJ; bJh f;ZyK ~ nkgDh xZNdh j'Jh nkpkdh ~ tXkT[D dh ;bkj
eoBk ukjhdk j?. nodk; j? gOwkswk Bk eo/ L d/Dh mhe BjhI j?. fJj :kd oZyD tkbh rZb j? fe 1% nkpkdh tkbk f;Zy
1H i/ fJe pZuk bkvbk j'D eo e/ ftrV frnk sK c/o eh pD/rk < irs i/eo nkgD/ 2-2 j'o pZfunK ~ iBw fdzdk j? sK d[Bhnk dh nkpkdh
2H i/eo T[j nkb;h, t/jbV iK fBopb ofj frnk sK c/oHHH< ftu H000001% dk th tkXk BjhI j'Dk go s/}h Bkb g? fojk xkNk }o{o
3H e'Jh phwkoh iK wkVh xNBk th, fe;/ e'b'I g[ZS e/ BjhI tkgodh. o[e ikt/rk.
4H pj[sh ikfJdkd th fJeZb/ ftnesh bJh w[;hps dk ekoD pD nZieZb ;oeko ~ F/o, uhs/ s/ j'o izrbh ikBtoK d/ ysw j'Jh ikD
iKdh j?. dh fuzsk ykJh ik ojh j?. r[o{ e/ f;Zy'! s[;hI xZN ojh nkgDh e"w dh fuzsk
5H ;koh ikfJdkd dk wkbe j'D d/ ro{o ftu i/ T[j wkfgnK s'I ed'I eo'r/< ;', ;k~ ukjhdk j? fe n;hI nkgDh e"Iw gOsh }[zw/tkohnK ~
pkrh j' frnk sKHHHHH< fXnkB ftu oZyd/ j'J/, nkgDh ihtB F?bh ns/ ;'u ~ pdb bJhJ/.
n;b nwhoh L e[nkfbNh iK e[n?IfNNh L
jo wksk fgsk dh fdbh fJZSk fJj jh j[zdh j? fe T[BQK dk pZuk uzrh jo nkw ns/ yk; nkdwh fJ; rZb ftZu :ehB oZydk j? fe ;k~
f;js tkbk, fwjBsh, fwZm-p'bVk s/ BfFnK s'I d{o ofjD tkbk nkfrnkekoh nkgD/ pZfunK dh e[nkfbNh tZb fXnkB d/Dk ukjhdk j? ns/ j'o pZfunK d/
j't/. go i/ izwdk jh pZuk e'mh, eko, d"bs, ;[y-;[ftXk d/ ;ko/ ;kXBK s/ fynkb ~ oZd eoBk ukjhdk j? feT[Ife fJ; Bkb ;wZf;nktK ftZu tkXk
B"eo-ukeoK dk wkbe j't/rk sK T[; B/ tZv/ j' e/ fwjBs ekjd/ tk;s/ j[zdk j?. go fJ; ;ZukJh tZb'I th e'Jh w{zj BjhI w'V ;edk fe e[n?IfNNh ftZu'I
eoBh j? < fJj th j' ;edk j? fe T[j ikfJdkd ~ T[ikVB tkb/ gk;/ th jh e[nkfbNh fBebdh j?. d[ZX ftu'I wZyD fBebdk j?, wZyD ftZu'I d[ZX BjhI
s[o gt/. fJ; soQK d/ jkbks ftu Bk d"bs puh Bk n"bkd. wB[Zyh ihtB fBeb ;edk. fJ; bJh n;hI ;kfonK B/ nkgDh e"w dh frDsh tZb th
dhnK b'VK g{ohnK eoB dh fyZu jh jo wB[Zy ~ fwjBs eoB bJh g/qoDk fXnkB d/Dk j? ns/ e[nkfbNh tZb th. ;kvk frDsh gZy'I th r[ikok BjhI ns/
fdzdh j?. go fizBK b'eK d/ ihtB ftu e'Jh fyZu jh Bk ofj ikt/ T[BQK dk e[nkfbNh gZy'I th BjhI.
ihtB oZ[yk, fuVfuVk s/ eo{o ;[Gkn tkbk pD iKdk j?. T[BQK d/ fJeZb/-gB fijV/ b'e ;k~ e/tb e[nkfbNh-e[nkfbNh dk gkm gVQkT[Id/ jB.
dh T[dk;h s/ sDkU, wkBf;e o'rK ftu spdhb j' iKd/ jB. ;', wkfgnK dk T[j ;kv/ f;ZyK torh pj[s xZN frDsh tkbh e"w d/ fwZso BjhI j' ;ed/.
XB d"bs jh pZu/ bJh d[FwD pD iKdk j?. r[o{ ;kfjp dk \owkD j? L d/F bJh ;wZf;nktK T[j b'e yVhnK eo oj/ jB, fiBQK dh nkpkdh fgSb/
@XB d"bs d'fJ t?oh j'fJ, fiBh oy/ ozfr bkfJ|# 60 ;kbK ftZu tZX e/ d' r[DK j' rJh j? idfe fJ;/ no;/ ftZu f;ZyK B/
fJ; bJh ;k~ ukjhdk j? fe n;hI nkgD/ pZfunK ~ ezw eoB dk nkgDh nkpkdh ftZu pVk ysoBke gZXo dk xkNk gk fbnk j? ns/ fJj xkNk
F"e g?dk eohJ/. ;z;ko ftu jw/FK T[j b'e jh ;[yh ofjzd/ jB, fijV/ i/eo Bk o'fenk frnk sK nkT[D tkb/ ;w/I ftZu ;kvhnK B;bK bJh pVk
fwjBs eod/ jB. ftjb/ ofjD tkfbnK dk sB s/ wB o'rh pD iKdk j?. xkse ;kps j' ;edk j?.
fwjBs eoB tkb/ pZu/ ;oho gZy'I seV/ th j[zd/ jB. T[j XBtkB th ofjzd/ gfotko d/ rfmB dh rbs :'iBk L
jB s/ ;[yh ihtB tkb/ th. fco nkgD/ pZfunK ~ fwjBs eoB dh nkds nZi eZb pZfunK dh Fkdh 25 iK 30 ;kb dh T[wo ftZu eoB dk
12 13
fotki$ o[MkB gquZbs j' frnk j?. go fJ; o[MkB d/ wko{ gqGkt tZb fpbe[b BfiZmD bJh pi[orK ftZu Bk sK nksfwe Fesh j[zdh j? ns/ Bk jh
fXnkB BjhI fdZsk ik fojk. don;b dofwnkB/ s/ j/mb/ tor dh ;op nkofEe Fesh. fJ; soQK xo/b{ MrfVnK d/ jZb, nD-;[bM/ jh ofj
ftnkgh wzXjkbh dk G/s 30 ;kb sZe dh tZvh T[wo ftZu gj[zu e/ Fkdh eoB iKd/ jB, fi; Bkb nkg;h d{ohnK pj[s tZX iKdhnK jB.
dh rbsh fgZS/ S[fgnk j'fJnk j?. fJ; soQK dh gfotkoe :'iBk pVh d'F g{oB j?. 40-50 ;kb dh
(T) Bt/I ftnkj/ pj[s/ i'V/ nfij/ jB, i' nkgD/ ftnkj fgZS'I ;?o-;gkN/ T[wo d/ wksk fgsk ~ ;jko/ dh b'V bZrD bZrdh j?. nZi eZbQ d/ ofjD-
s/ j'o eJh jbe/ fynkbK d/ gqGkt eoe/ uko iK gzi ;kb sZe nkgD/ ;fjD d/ Yzr, ykD ghD dhnK fwbktN tkbhnK t;sK ns/ j'o eJh ekoBK eoe/
xo ftZu pZu/ ~ iBw d/D dh o[uh iK b'V BjhI ;wMd/. i/eo gzi e{ eJh o'r th x/oBk F[o{ eo fdzd/ jB. 60-62 ;kb sZe gj[zud/ gj[zud/ wksk fgsk
;kb fgZS'I pZuk iBw b?Idk j? sK id sZe T[j pZuk gzi e{ ;kb dk tZvk Bk sK nkgDh f;js no'r oZy ;ed/ jB ns/ Bk jh nkgDh nkofEe jkbs.
j' e/ ;e{b dkyb BjhI j' iKdk sd sZe d{i/ pZu/ ~ iBw d/D s'I fJ; soQK dh :'iBk tkb/ wkg/, fiBQK d/ e/tb d' pZu/ jB, T[BQK dh
gqj/} jh BjhI ehsk iKdk pbfe r?o-}o{oh th ;wfMnk iKdk j?. gkbDk, gVQkJh, g?oK #s/ yV/ eoBk s/ ftnkj nkfde dhnK i[zw/tkohnK
(n) gfjb/ pZu/ ~ ;e{b dh nkgDh gVQkJh g{oh eoB bJh xZN s'I xZN 12 fBGkT[Id/ j'J/ tZvh T[wo j' ikD eoe/ nkgDh ;koh Fesh ysw eo p?md/
e[ ;kb sK bZr jh ikD/ jB. fco uko iK gzi ;kb dk e'Jh e'o; jB ns/ nkw jkbsK ftZu T[BQK ~ pZfunK dk ;jkok BjhI fwbdk, fi; ekoB
eoe/ fe;/ uzrh B"eoh iK o'irko dh Gkb bJh e[ZM ;kb XZe/ yk yk p}[or wkfgnK ~ d[yh, gq/FkB ns/ sBkT[ rq;s ofjD bJh w}p{o ofjDk
e/ popkd th eoB/ g? ;ed/ jB. fJ; soQK ibdh s'I ibdh th e'Jh g?Idk j?. nfij/ wkfgnK dk i/eo shik pZuk th j't/rk sK T[; dh Bk gVQkJh
fe;ws tkbk pZuk bZrGZr 25 e[ ;kb sZe dh T[wo dk j' e/ jh nkgD/ j' ;edh j?, Bk uzrk nkofEe t;hbk. ;', T[; d/ ihtB ftZu n"IeVK jh
g?oK #s/ yVk j'D d/ :'r j' ;edk j?. n"IeVK j'D dk nB[wkB ;fji/ jh brkfJnk ik ;edk j?. go fJj ;kohnK
(;) fJ; ;w/I sZe wksk fgsk dh T[wo n";sB 57 ;kb s'I tXhe j' iKdh n"IeVK wkfgnK dh b/N Fkdh, b/N pZuk ns/ nrb/ pZu/ d/ iBw ftZu r?o io{oh
j?. i/eo d{ik pZuk th nkgD/ gfjb/ G?D iK Gok d/ BeF/ edwK #s/ d/oh eoe/ jh g?dk j[zdhnK jB.
uZbdk j'fJnk jh ;zGkfts Bh:s ;w/I ftZu nkgDh gVQkJh g{oh eoe/ fJ; gqeko d/ gfotko ~ ;Ekfgs eoB dh :'iBk, Bk wkfgnK d/ fjs
nkgD/ g?oK #s/ yVQk j'D ftZu ekw:kp j' ikt/ sK wksk fgsk 62 ;kb ftZu j?, Bk pZfunK d/ fjs ftZu ns/ Bk jh f;Zy e"w d/ fjs ftZu. fisBh
dh T[wo eok; (NZg) eo iKd/ jB. S/sh j' ;e/ ;k~ rbs o[MkBK ~ SZv d/Dk ukjhdk j?.
(j) fJ; T[wo ftZu gj[zu e/ pZfunK bJh foFs/ bZGD/ fco o'e/, mke/, eh ehsk ikt/ L
FrB s/ ftnkj eoB ftZu 4-5 ;kb sK bZr jh iKd/ jB. fJT[I wksk 1H fijV/ pZu/ nkgDh gVQkJh SZv d/D, T[BQK ~ e'Jh jZEhI ezw f;yk
fgsk d'jK pZfunK tZb'I nkgDhnK i[zw/tkohnK fBGkn e/ nkgD/ nkg e/, e'Jh o'irko dk t;hbk pDk e/ 21-22 ;kb dh T[wo ftZu
~ ;[oyo{ ;wMd/ jB. go fJj sK jh ;zGt j[zdk j?, i/ ftnkj/ rJ/ T[BQK dh Fkdh eo fdZsh ikDh ukjhdh j?. 25 iK 30 ;kb sZe T[BQK
i'fVnK d/ nkg;h ;pzX sBkT[ iK fpyoB tkb/ okj #s/ Bk g?D. toBk tZb fXnkB Bk d/Dk f;tkJ/ nkgD/ g?oK #s/ e[jkVk wkoB d/ j'o
;koh ;koh T[wo dk o'DK th (e[ZM ftF/F ekoBK eoe/) eJh gfotkoK e[ZM BjhI j?. fco ftjbk wB F?skB dk xo j[zdk j?.
d/ gZb/ g? iKdk j?. 2H fijV/ pZu/ nkgDk uzrk GftZy pDkT[D bJh T[u/oh f;Zfynk b?Id/
fJ; jkbs ftu pi[or wkfgnK ~ pZfunK dk ;jkok fwbD dh EK jB, T[BQK dh Fkdh e[ZM fBFfus ;w/I bJh nZr/ gkJh ik ;edh j?.
T[bNk w[;hpsK d/ gjkV f;o s'I fvZr g?Id/ jB. fJBQK jkbksK Bkb 3H ftnkj d/ d' ;kb fgZS'I sZe, gfjb/ pZu/ dk iBw io{o j' ikDk
14 15
ukjhdk j?.
4H pZfunK dofwnkB iBw nzso th tZX s'I tZX d' ;kb dk jh j'Dk
ukjhdk j?. fJ; io{oh nzso ~ B}o nzdki eoB tkb/ i'fVnK
~ fgZS'I gSskT[Dk jh g?Idk j?.
5H nkgD/ pZfunK ~ gfotkoe o{g ftZu ;Ekfgs eoB dh :'iBk
fpp/e p[ZXh dh tos'I eoe/ B/go/ ukVQBh ukjhdh j?, Bk fe okw
Go';/ iK n?e;hv?INb.
iok ;'u' L
fi; pZu/ B/ nZi iBw fbnk j?, T[; B/ 30 e[ ;kb sZe jh nkgDk
GftZy xVBk j? ns/ fgZS'I d/ 30 ;kb T[; B/ nkgDh nrbh tzF bJh ezw
eod/ j'J/ nkgD/ p[Y/g/ ~ pshs eoB fgZS'I ;z;ko s'I s[oB bJh fsnko
ofjDk j?. nZi eZbQ d/ iwkB/ ftZu 60 ;kb dh T[wo fgZS'I fijV/ ;kb fizdk
ofjD bJh fwbd/ jB, T[; ~ sK p'B; ;wfMnk iKdk j?.
s[jkvh ;[uZih gfotkoe :'iBk Bkb e/tb s[jkvk nkgDk GftZy jh
BjhI i[fVnk j'fJnk. fJ; Bkb f;Zy e"w dk GftZy th i[fVnk j'fJnk j?.
rohp wkg/ nkgD/ pZfunK d/ ;jko/ Bkb jh y[Fjkb j' ;ed/ jB go
fijV/ pZu/ 40-40 ;kb d/ j' e/ th nkgD/ wkfgnK d/ ;jko/ d/ w[Eki ofj
iKd/ jB, T[j Bk nkg y[Fjkb j' ;ed/ jB, Bk T[BQK d/ wkg/. nkgD/ gfotko
~ rfms eoB d/ rbs s/ p/Yzrh o[MkB ekoB wkg/ th wzdjkbh ftZu ihtB
p;o eod/ jB ns/ n"bkd th. fJj f;bf;bk nrKj T[d'I sZe ubdk ofjzdk
j?, id'I sZe e'Jh i'Vk nkgDh gfotkoe :'iBk ~ mhe BjhI eodk.
fJ; uouk dk T[d/F L
fJ; ;koh ftuko-uouk dk fJe' fJe we;d, e"Iwh GbkJh ~ :ehBh
pDkT[Dk j? sK fe r[o{ BkBe ;kfjp ih tZb'I brkJh rJh f;Zy c[btkVh, jw/FK
gqc[Zbs ofj e/ wkBtsk d/ efbnkD bJh ;/tk ekoiK ftu ;orow oj/.
so;/w f;zx
u/now?B, Xow gquko ew/Nh
fdZbh f;Zy r[od[nkok gOpzXe ew/Nh
16