Vous êtes sur la page 1sur 5

SOMMAIRE

AVANT-PROPOS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

1 - REPÈRES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

1 - NOMENCLATURE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

2 - CONTEXTE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Aperçu historique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Une tradition de métissage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Politique et culture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Le socialisme africain. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Le mouvement de la Négritude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

3 - LÉOPOLD SÉDAR SENGHOR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

4 - LA FORMATION ESTHÉTIQUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
L’héritage sénégalais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
L’héritage européen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
L’harmonisation de ces deux héritages . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

5 - LA POÉTIQUE DE SENGHOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
La poésie consiste en « la simple nomination des choses »
(p. 158) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
« Le rythme demeure le problème ». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
L’image . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

6 - PLACE D’ÉTHIOPIQUES DANS L’ŒUVRE. . . . . . . . . . . . 34

2 - ÉTUDE DU TEXTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

1 - EXPLICATION DU TITRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Pourquoi l’Éthiopie ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Pourquoi cet adjectif substantivé ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

2 - COMPOSITION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Trois mouvements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
L’harmonie thématique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Une ontologie, une éthique et une théologie . . . . . . . . . . . . . 41

3 - LE VERSET SENGHORIEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
La segmentation du verset . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
La rythmique senghorienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
4 - LES INSTRUMENTS D’ACCOMPAGNEMENT . . . . . . . . 46
5 - EXÉGÈSES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
1 - L’Homme et la Bête . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
2 - Congo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
3 - Le Kaya-Magan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
4 - Messages . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
5 - Teddungal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
6 - L’Absente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
7 - À New York . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
8 - Chaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
9 - Épîtres à la Princesse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
10 - La mort de la Princesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
D’autres chants… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
11 - Par-delà quelle nuit d’orage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
12 - Ce soir Sopé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
13 - Je ne sais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
14 - Si je pouvais haler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
15 - Absente absente. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
16 - Bec inutile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
17 - Laetare Jerusalem et… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
18 - Mais c’est midi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

3 - THÈMES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

1 - LA FAUNE ET LA FLORE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Faune . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Flore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
2 - CHROMATISME SENGHORIEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
3 - LE CORPS ET LES ÉLÉMENTS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Le corps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Les éléments . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Les liquides . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
4 - LE TAM-TAM, LE RYTHME, LA DANSE . . . . . . . . . . . . . 93
Omniprésence du tam-tam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Le rythme et la danse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
5 - LA LANGUE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Le pouvoir créateur de la parole. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Le poème . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
La parole européenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
4 - ÉCHOS ET CORRESPONDANCES . . . . . . . . . . . . . . . . 103
1 - SENGHOR EN SON MYTHE PERSONNEL . . . . . . . . . . . 103
Lumière et pénombres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Le métissage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
La parole. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
2 - L’HÉRITAGE POLITIQUE ET LITTÉRAIRE . . . . . . . . . . 106
Destin d’un surdoué . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
La double ambition. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Les grandes inspirations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
De la civilisation de l’universel à la francophonie . . . . . . . . 108
L’inactualité de Senghor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

5 - ANNEXES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
1 - ORIENTATION BIBLIOGRAPHIQUE. . . . . . . . . . . . . . . . 113
2 - GLOSSAIRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
3 - LEXIQUE DES TERMES RHÉTORIQUES . . . . . . . . . . . . 124
1
REPÈRES

Notre édition de référence : L. S. Senghor, Œuvre poé-


tique, collection Points Seuil n° 210, Paris, 1990.

Nous avons choisi de numéroter les poèmes


d’Éthiopiques de 1 à 18 selon la nomenclature ci-
après.

Pour qu’il puisse repérer instantanément nos cita-


tions, nous conseillons au lecteur de procéder de
même. Nos citations sont composées tantôt de deux
nombres, tantôt de trois, selon que le poème auquel
on se réfère comporte ou non des subdivisions. Par
exemple :

– 4, 12 signifie : poème n° 4 (Messages), verset 12.

– 8, 2, 71 signifie : poème n° 8 (Chaka), chant 2,


verset 71.

– 6, 5, 10 signifie : poème n° 6 (L’Absente),


strophe 5 (Sa venue), verset 10.

REPÈRES 11
1 - NOMENCLATURE

1. L’homme et la bête, p. 99-101, ⎫


30 versets. ⎪


2. Congo, p. 101-103, 36 versets. ⎪


⎪ 149
3. Le Kaya-Magan, p. 103-105, ⎬ versets.
34 versets. ⎪



4. Messages, p. 106-107, 26 versets. ⎪


5. Teddungal, p. 108-109, 23 versets. ⎭

6. L’Absente, p. 110-115 ⎫
1. Jeunes filles, 7 versets. ⎪
2. Jeunes filles, 9 versets. ⎪

3. Or c’était une nuit d’hiver, ⎪
10 versets. ⎪ 78
⎬ versets.
4. Jeunes filles, 14 versets. ⎪
5. Sa venue, 13 versets. ⎪

6. Salut, 16 versets. ⎪
7. Qu’ils soient néant, 9 versets. ⎪

7. À New York p. 115-117 ⎫


1. New York, 16 versets. ⎪ 40
2. Voici le temps, 15 versets. ⎬
⎪ versets.
3. New York ! je dis, 9 versets. ⎭

8. Chaka, p. 118-133 ⎫
1. Chant I, 113 versets. ⎪ 195

2. Chant II, 82 versets. ⎪ versets.

12 L. S. SENGHOR, ÉTHIOPIQUES

Vous aimerez peut-être aussi