CHUONG 7

H THNG LAM MAT

Trong qua trnh lam vic cua ng c, khi nhin liu chay trong xilanh cua
ng c co mt nhit lng ln toa ra, mt phn chuyn thanh cng, phn con lai
toa ra ngoai khng kh, hoc cac chi tit ti p xuc vi kh chay tip nhn (xilanh,
piston, np xilanh, xupap thai, voi phun ng thai....) mt khac nhit lng sinh ra do
ma sat gia cac b mt lam vic cua cac chi tit trong ng c.
Nh vy nu khng lam mat hay lam mat khng u cac chi tit o se nong
ln qua nhit cho phep gy ra cac tac hai nh: ng sut nhit ln, sc bn giam
dn n pha hong cac chi tit, tng tn tht ma sat v nhit l n do o nht b
pha huy dn n mt tac dung bi trn. nhit cao (200300
o
C) du nht se bc
chay, nhom piston co th b bo ket trong xilanh v gian n, h s nap
v
se

gia m,
ng c xng d chay chay kch n.
V vy, cn lam mat ng c bng khng kh hay bng nc (bng cht long).
H thng lam mat bng khng kh co cu tao n gian hn h thng lam mat
bng nc (khng cn ket nc, bm nc va ng dn nc..,) giam c trong
lng cua ng c va d s dung, nhng nhc im la kho iu chnh nhit khi
tai trong cua ng c khng thay i, hiu qua lam mat thp.
H thng lam mat bng nc c chia ra nhiu kiu khac nhau nh lam mat
bng nc kiu bc hi, kiu i lu t nhin, kiu cng b c, kiu h.
Hu ht cac ng c t trong lam mat bng cht long (nh nc, du hay
nhin liu) nhng chu yu lam mat bng nc, mt s ng c co cng sut nho,
ng c 2 ky lam mat kiu khng kh. ng c t may keo hin nay s dung h
thng lam mat bng nc tun hoan cng bc mt vong kn v chung co nhiu u
im nh ap sut nc cao, nhit bc hi cao, v vy lng nc bc hi chm,
hao nc giam t (68) ln so vi kiu kn.




60

7.1.H THNG LAM MAT BNG NC
H thng lam mat bng nc trong ng c co c im la hiu qua lam mat
cao nhng trong qua trnh lam vic oi hoi phai b sung nc lam mat, v nc c
dung lam mi cht trung gian tai nhit khoi cac chi tit.
Tuy thuc vao tnh cht lu ng cua nc trng h thng lam mat, ta co cac
phng an lam mat sau:
7.1.1 H thng lam mat kiu bc hoi
H thng lam mat bng nc kiu bc hi la loai n gian nht. H thng
nay khng cn bm, quat.
B phn cha nc gm hai phn: khoang nc bao quanh thanh xilanh,
khoang n p xilanh va thung cha nc bc hi pha trn.
S nguyn ly cua h thng nh sau:

Hnh 7.1. H thng lam mat bng
nc kiu bc hi
1. Thn may; 2. Piston; 3. Thanh
truyn; 4. Hp cacte truc khuyu; 5.
Thung nhin liu; 6. Bnh bc hi 7.
Np xi lanh.





Khi ng c lam vic, nc nhn nhit cua thanh bung chay se si tao thanh
bot nc, ni ln mt thoang cua thung cha bc hi ra ngoai kh tri. Nc
ngui trong thung cha co ty trong ln chm xung in ch cho nc nong a ni
ln, do o tao thanh lu ng i lu t nhin. Cn c vao nhit lng cua ng c
thit k h thng kiu bc hi.
Do lam mat bng cach bc hi nc, mc nc trong thung cha se giam
nhanh, cn phai b sung nc thng xuyn va kp thi. V vy kiu lam mat nay
khng thch hp cho cac ng c dung trn phng tin vn tai ma thng cho cac
ng c t trong kiu xilanh nm ngang trn cac may nng nghip c nho.
7.1.2.H thng lam mat bng nuoc di luu tu nhin
Trong h thng lam mat kiu i lu t nhin, nc lu ng tun hoan nh
chnh lch ap lc gia hai ct nc nong va lanh.
Trong h thng lam mat i lu t nhin, nc lu ng tun hoan nh chnh ap
lc cua hai ct nc nong va nc ngui, ma khng cn bm. Ct nc nong trong

61

ng c va ct nc ngui trong thung cha hoc trong ket nc. Nc nhn nhit
cua xilanh trong thn may 1(trn hnh 7.2), khi lng ring giam nn nc ni
ln trn. Trong khoang cua np xi lanh 3, nc tip tuc nhn nhit cua cac chi tit
bao quanh bung chay, nhit tip tuc tng va tip tuc giam, nc tip tuc ni
ln theo ng dn ra khoang pha trn cua ket lam mat 6. Quat gio 8 c dn
ng bng puli t truc khuyu ng c hut khng kh qua ket. Do o, nc trong ket
c lam mat giam nn nc se chm xung khoang di cua ket va t y i vao
thn may, thc hin mt vong tun hoan.

Hnh 7.2.H thng lam mat bng nc i lu t nhin.
1. Thn may; 2. Xilanh ; 3. Np xi lanh ; 4. ng nc ra ket ; 5. Np rot
nc ; 6. Ket nc ; 7. Khng kh lam mat; 8. Quat gio ; 9. ng nc lam mat
vao ng c






chnh ap lc c tnh theo cng thc :
p = .g.h.. t [N/m
2
]
: khi lng ring cua nc[kg/m
3
]; g: gia tc trong trng[m/s
2
]; h: hiu
chiu cao trung bnh cua hai ct nc nong va ngui[m]; : h s gian n cua nc
(=18.10
-5
m
3
/m
3o
C

); t: chnh nhit cua hai ct nc nong va ngui.
T cng thc trn co hiu qua lam mat th vn tc cua nc phai u ln,
nhng vn tc cua nc lai phu thuc vao p ma p t l bc nht vi cao h.
Trn thc t, p co gia tr be v chiu cao h b han ch bi kch thc b tr
chung. H thng lam mat bng nc kiu i lu t nhin co u im la ch lam
mat phu hp vi ch tai cua ng c. Khi mi khi ng do t be nn p be. V
vy, nc lu ng ch m, ng c chong at n gia tr nhit ch lam vic.
Sau o phu tai tng th t tng theo va vn tc nc cung tng ln. Tuy nhin, h
thng co nhc im la vn tc nc lu ng be vao khoang V = 0,120,19 m/s.

62

iu o dn n hiu qua lam mat kem. Do tc nc be ma mun am bao lu
lng nc lam mat th phai tng tit din lu thng cua nc trong ng c va h
thng lam mat nng n cng knh. Do vy, h thng lam mat kiu i lu t nhin
khng thch hp cho ng c t may keo, ma dung trn ng c tnh tai.
7.1.3.H thng lam mat bng nuoc tun hoan cuong buc
H thng lam mat tun hoan cng bc khc phuc nhc im trong h
thng lam mat kiu i lu. Trong h thng nay, nc lu ng khng phai do hin
tng i lu t nhin ma do sc y cua ct nc do bm nc tao ra. Tuy theo s
vong tun hoan va kiu tun hoan ta co cac loai h thng lam mat nh: h thng lam
mat cng bc mt vong kn, kiu cng bc mt vong h, kiu cng bc hai hai
vong tun hoan. Mi kiu lam mat co nguyn ly lam vic, u nhc im, pham vi
s dung cung khac nhau. Ta ln lt tm hiu c im cua tng kiu lam mat trn.
7.1.3.1.H thng lam mat cng bc tun hoan kn mt vong

Hnh 7.3.H thng lam mat cng bc tun
hoan kn mt vong
1. Thn may; 2. Np xi lanh; 3. ng nc ra
khoi ng c; 4 ng dn bot nc; 5. Van hng
nhit; 6.Np rot nc; 7. Ket lam mat ; 8. Quat
gio ; 9. Puly ; 10. ng nc ni tt vao bm ;
11. ng nc vao ng c ; 12. Bm nc ;
13. Ket lam mat du ; 14. ng phn phi nc






Trn hnh (7.3) gii thiu h thng lam mat tun hoan cng b c cua ng c
t may keo mt hang xi lanh y nc tun hoan nh bm li tm 12, qua ng
phn phi nc 14 phn phi vao cac khoang cha cua cac xi lanh. Nc lam mat
co nhit thp c bm 12 hut t bnh cha pha di cua ket 7 qua ng ng
10 ri qua ket 13 lam mat du sau o vao ng c. phn phi nc lam mat
u cho mi xilanh, nc sau khi bm vao thn may 1 chay qua ng phn phi 14
uc sn trong thn may. Sau khi lam mat xilanh, nc ln lam mat np may ri theo
ng ng 3 ra khoi ng c vi nhit cao n van hng nhit 5. Khi van hng
nhit m, nc qua van vao bnh cha pha trn cua ket nc. Tip theo nc t
bnh pha trn i qua cac ng mong co gn cac canh tan nhit. Tai y, nc c
lam mat bi dong khng kh qua ket do quat 8 tao ra. Quat c dn ng bng puly

63

t truc khuyu cua ng c. Tai bnh cha pha di cua ket lam mat, nc co nhit
thp lai c bm hut vao ng c thc hin mt chu trnh lam mat tun hoan.
H thng lam mat cng bc mt vong kn, nc sau khi qua ket lam mat lai
tr v ng c do o phai b sung nc, tn dung c tr lai ngun nc lam
mat tip ng c.
u im nay rt thun li i vi cac loai xe ng dai, nht la nhng vung
him ngun nc. Ngay nay h thng lam mat kiu cng bc mt vong kn c
dung rt ph bin trn ng con t may keo va ng c tnh tai nh ng c
kamaz-740, ng c zil-130, ng c AMZ-236v.v...
Trong ng c tau thuy, co th dung hai kiu tun hoan lam mat: h thng
lam mat kiu mt vong tun hoan h va h thng lam mat cng bc kiu hai vong.
7.1.3.2.H thng lam mat cng bc tun hoan hai vong
Trong h thng nay (hnh. 7.4), nc c lam mat tai ket nc 4 khng phai
bng dong khng kh do quat gio tao ra ma bng nc co nhit thp hn, nh
nc sng bin. Vong th nht la m mat ng c nh a xet h thng c ng bc
mt vong con goi la nc vong kn. Vong th hai vi nc sng hay nc bin c
bm 6 chuyn n ket lam mat lam mat nc vong kn, sau o lai thai ra sng, ra
bin nn goi la vong h. H thng lam mat hai vong c dung ph bin cho ng
c tau thuy.







Hnh 7.4.H thng lam mat cng bc kiu hai vong tun hoan.
1. Thn may; 2. Np xilanh; 3. Van hng nhit; 4. Ket lam mat; 5. ng nc ra
vong h; 6. Bm vong h; 7. ng nc vao vong h; 8. Bm nc vong kn.
H thng nay lam vic nh sau: nc ngot lam mat ng c i theo chu trnh
kn, bm nc (8) n ng c n lam mat thn may va np xi lanh n ket lam

64

mat nc ngot (4). Nc ngot trong h thng kn c lam mat bi nc ngoai tau
bm vao do bm (6) qua li loc, qua cac bnh lam mat du, qua ket lam mat (4)
lam mat nc ngot ri theo ng ng(5) ra ngoai tau.
Khi ng c mi khi ng, nhit cua nc trong h thng tun hoan kn
con thp, van hng nhit (3) ong ng nc i qua ket lam mat nc ngot. V vy,
nc lam mat vong lam mat ngoai, nc c hut t bm (6) qua ket lam mat (4)
theo ng ng (5) ri ra ngoai. Van hng nhit (3) co th t trn mach nc ngot
khi nhit nc ngot lam mat th p, no se ong ng nc i vao ket lam mat
(4). Luc nay nc ngot co nhit thp sau khi lam mat ng c qua van hng nhit
(3) ri theo ng ng i vao bm nc ngot (8) bm tr lai ng c.
7.1.3.2.H thng lam mat mt vong h :
H thng lam mat kiu mt vong h ban cht khng khac nhiu so vi h thng
lam mat cng bc vong kn. Trong h thng nay (hnh: 7.5) nc lam mat la nc
sng, nc bin, c bm 6 hut vao lam mat ng c sau o theo ng nc 4
ra sng, bin. u im c ban cua h thng nay la n gian.






Hinh7.5.H thng lam mat mt vong h.
1.Thn may; 2. Np may; 3.Van hng nhit; 4.ng nc; 5.Loc li; 6. Bm nc.
Tuy nhin mt s kiu ng c nc lam mat at c 100
o
C hoc cao
hn. Khi nhit cao nnc se bc hi. Hi nc co th tao thanh ngay trong ao
nc lam mat (kiu bc hi bn trong) hoc hi nc b tao ra trong mt thit bi
ring (kiu bc hi bn ngoai). Do o cn phai co mt h thng lam mat cho ng
c, h thng nay c gii thiu sau y.
7.2.H THNG LAM MAT NHIT CAO
H thng lam mat nhit cao c trnh bay y bao gm hai h thng
lam mat chnh la h thng lam mat cng bc nhit cao kiu bc hi bn ngoai

65

va h thng lam mat cng bc nhit cao co li dung nhit hi nc va nhit cua
kh thai. Do vy, tm hiu c im, nguyn ly lam vic cua h thng lam mat
nhit cao, ta tm hiu c im cua hai h thng trn.
7.2.1. H thng lam mat cuong buc nhit d cao kiu bc hoi bn ngoai
Trong h thng nay co hai vung ap sut ring khac nhau (trn hnh 7.6).
Vung th nht co ap sut p
1
truyn t b tach hi 3 qua b ngng 4 n bm tun
hoan 6. Quat gio 5 dung quat mat b ngng tu 4. Vung th hai co ap sut p
2
> p
1

truyn t bm tun hoan qua ng c n bm tit lu 2 cua bnh tach hi 3,
chnh ap sut p = p
2
- p
1
c iu chnh bi bm tit lu 2. Nc trong vung co
ap sut cao p
2
khng si ma ch nong ln(t nhit t
vao
n t
ra
). Ap sut p
2
tng
ng vi nhit si t
2
> t
ra
nn nc ch si b tach hi co ap sut p
1
< p
2.
.


Hnh 7.6 S h thng lam mat
cng bc nhit cao kiu bc
hi bn ngoai.
1. ng c; 2. Van tit lu; 3. B
tach hi; 4. B ngng tu hi nc 5.
Quat gio; 6. Bm nc.






7.2.2. H thng lam mat cuong buc nhit d cao co loi dung nhit cua hoi nuoc
va nhit cua khi thai
H thng lam mat nay co hai vong tun hoan qua trnh hoat ng nh sau:
Vong 1: b tach hi 8 n bm tun hoan 14 n ng c diezel 1 b tng
nhit trc cua nc tun hoan 5 n bm tit lu 7 b tach hi 8. Nc tun hoan
trong h thng tun hoan lam mat kn nh bm 11, bm ly nc t b tach hi vi
ap sut p
1
a vao ng c vi a p sut p
2
. T ng c nc lu ng ra vi ap sut
p
2
va nhit t
ra
ri vao b tng nhit 5 , y nhit nng ln t
ra
> t
ra
.

Nhng do ap sut cua nc p
2
tng ng vi nhit si t
2
> t
ra
> t
ra
nn
nc khng si trong ng c diezel va ca trong b tng nhit. Nc ch si b
tach hi sau khi qua bm tit lu, tai y ap sut giam t p
2
xung p
1
vi

nhit
t
1
.

66

Vong 2: Hi t b tach hi 8 qua b tng nhit 4, sau o vao b tucbin 10 ri
vao b ngng tu 11. Nc lam mat do hi nc ngng tu trong b phn ngng tu 11
c bm 12 bm vao bung cha 13 ri qua bm 15 bm va b tng nhit 6.
Sau o qua van iu tit t ng 9 ma vao b tach hi. Nc lam mat cua vong tun
hoan ngoai lu ng qua bnh lam mat du, i lam mat nh va qua b ngng tu 11
u do bm 16 cua h thng bm cp vao mach h piston lam mat nc trong
mach kn.






Hnh 7.7. S h thng lam mat nhit cao co li dung nhit cua hi nc va
nhit cua kh thai.
1. ng c; 2. Tuc bin tng ap ; 3. ng thai; 4.B tng nhit cho hi nc; 5.
B tng nhit cho nc ra; 6. B tng nhit cho nc trc khi vao b tach hi; 7,9. Van
tit lu; 8. B tach hi; 10. Tuc bin hi; 11. B ngng tu; 12,14,15,16. Bm nc; 13.
Thung cha nc.
Nng cao nhit nc lam mat khng nhng ap dung ng c diezel tau thuy
va ng c tnh tai ma con ng dung trong ca ng c diezel va xng dung trn t.
u im cua h thng lam mat nhit cao la :
Co th nng cao hiu sut lam vic cua ng c ln 6 7%, dung h thng
lam mat nhit cao th hiu sut co th at 0,46 0,47 trong khi o nu dung h
thng lam mat thng thng ch at 0,40 0,42.
Giam c lng tiu hao nc va khng kh lam mat, do o co th rut gon
kch thc b tan nhit .
t chay c nhiu lu huynh trong nhin liu n ng. Nhng h thng lam
mat nay cung co nhng nhc im ma c ban la nhit cua cac chi tit may cao.
Do o cn am bao khe h cng tac cua cac chi tit cung nh cn phai dung loai du
bi trn cho ng c co tnh chu nhit tt hn. Ngoai ra i vi ng c xng con
phai chu y n hin tng kch n. Khi tng ap sut nng nhit cua nc lam

67

mat trong h thng, cn phai am bao cac mi ni ng ng, cac khe h cua bm
phai kn hn, b tan nhit phai chc chn hi.

7.3.KT CU CAC B PHN CHNH CUA H THNG LAM MAT BNG
NC
Trong h thng lam mat bng cht long th s tun hoan cua cht long c
thc hin mt cach cng bc di tac dung cua bm nc bm vao ao lam mat,
nc b hm nong va qua ng nc np may tr v ket nc. Quat gio co tac
dung lam ngui nc c nhanh chong.
7.3.1. Kt cu ket la m mat
Ket lam mat co tac dung cha nc truyn nhit t nc ra khng kh
ha nhit cua nc va cung cp nc ngui cho ng c khi lam vic. V vy yu
cu ket nc phai hp thu va toa nhit nhanh. am bao yu cu o th b phn
tan nhit cua ket nc thng c lam bng ng thau v vt li u nay co h s toa
nhit cao. Kch thc bn ngoai va hnh dang cua ket lam mat phu thuc vao b tr
chung, chiu cao cua ng c, chiu cao cua mui xe, kt cu cua b tan nhit...
nhng tt nht la b m t on gio cua ket lam mat nn co dang hnh vung cho ty
l gia din tch chn gio cua quat t sau ket lam mat va din tch on gio cua ket
tin gn n mt. Trn thc t ty l o ch chim 75 80%.
Ket la m mat c phn lam hai loai : ket lam ma t nc- ncva ket lam mat
kiu nc - khng kh .
Ket lam mat kiu nc-nc : c dung trn ng c co hai vong tun
hoan nc lam mat nh a noi trn trong o nc ngot i trong ng, cu tao cua ket
nc ny cung tng t ket lam ma t du nhn bng nc.
Ket lam mat kiu nc- khng kh: thng dung trn cac loai t may keo
bao gm ba phn, ngn trn cha nc nong t ng c ra, ngn di cha nc
ngui vao lam mat ng c, ni gia ngn trn va ngn di la gian ng truyn
nhit. Gian ng truyn nhit la b phn quan trong nht cua ket lam mat.
Kch thc bn ngoai va hnh dang cua ket lam mat phu thuc vao b tr
chiu cao cua ng c, chiu cao cua mui xe, kt cu cua b tan nhit...Nhng tt
nht la b mt on gio cua ket lam mat nn co dang hnh vung cho ty l gia

68

din tch chn gio sau ket lam mat va din tch on gio cua ket tin gn n mt.
Trn thc t, ty l o chim 75 - 80%.
anh gia cht lng ket lam mat bng hiu qua lam mat cao tc h s truyn
nhit cua b phn tan nhit ln, cng sut tiu tn t dn ng bm nc, quat
gio. Ca hai ch tiu o u phu thuc vao 3 yu t sau:
Kha nng dn nhit cua vt liu lam ket tan nhit.
Kha nng truyn nhit i lu cua ket.
Kt cu cua ket.
KET NC HNH T NG
KET N C HNH NG DET










Hnh 7.8.Kt cu ket nc
giai quyt vn th nht, ngi ta dung vt liu ch tao ng va la tan
nhit co h s dn nhit cao nh: ng, nhm.
Vn th hai c thc hin bng cach tng tc lu ng cua mi cht
thai nhit (nc) va mi cht thu nhit (khng kh) tng tc lu ng cua mi
cht thu nhit (khng kh) tng h s truyn nhit i lu cua chung.
Tuy nhin, tng tc lu ng oi hoi phai tng cng sut tiu hao cho dn
ng bm nc va quat gio.
Vn th ba bao gm vic chon hnh dang va kch thc cua ng va la tan
nhit, va cach b tr ng trn ket.






69













Hnh7.9.Kt cu b phn tan nhit cua ket lam mat kiu nc khng kh
Thng thng ket lam mat c lam bng cac ng det, cm sau trong cac la
tan nhit bng ng thau (hnh 7.9a). ng nc det lam bng ng co chiu day
thanh ng la (0,13 - 0,20)mm va kch thc tit din ngang cua ng la (13 -20)(2 -
4)mm. Con cac la tan nhit co chiu day khoang (0,08 - 0,12)mm.
Cac ng c b tr theo kiu song song (hnh 7.9a) hoc theo kiu so le
(hnh 6.9.d). Loai so le dung ph bin nht v hiu qua truyn nhit cua no tt hn
loai song song. Trong mt s trng hp, tng hiu qua truyn nhit (tng khng
ang k), ngi ta t ng ch ch i mt goc nao o (hnh 7.9c).
tao xoay cho dong khng kh nhm tng hiu qua truyn nhit, ngi ta
con dung ng det han vi la tan nhit gp khuc (hnh 7.9b), trn la dp ranh thung,
hoc dung ng det han vi la tan nhit hnh song (hnh 6.9e) va trn phn song cua
la o c dp lom (ch co s 1). Hai loai nay co h s truyn nhit kha cao, nn
cung c ng dung rng rai trn ng c t. Trn mt s may keo va tai nng
ngi ta con dung ng tron co gn tan nhit hnh xon c (hnh 7.9g). Loai nay co
u im la thay th do hong hoc cua t ng ng rt n gian v cac ng khng phai
han vao ngn trn va ngn nc di nh cac kiu ng det ma ghep va lam kn bng
cac m cao su chu nhit.

70

Cac kiu b phn tan nhit nu trn y dung la tan nhit hoc gn tan nhit
th ng tan nhit u la ng nc.
Trn mt s rt t ng c may keo ngi ta con dung b phn tan nhit ng
khng kh hnh tron hoc hnh luc lng, mang tn ket nc hnh t ng (hnh
6.9h,i). Loai nay t dung v h s truyn nhit kem.
Mun nng cao hiu qua truyn nhit cua ket lam mat th phai giam bc cua
la tan nhit, bc cua ng ca theo chiu ngang (chiu on gio) va ca chiu su
(chiu gio) cung nh tng chiu su cua ket (tc la tng s day ng theo chiu su).
Nhng tng chiu su nhiu cung khng co hi u qua ln v rng khi h s truyn
nhit cua day ng a n nh th nu tng chiu su ln 50%, kha nng tan nhit cua
ket tng15% , con nu tng chiu su ln 100% th kha nng tan nhit cung ch tng
thm 20%. Cn chu y rng cac bin phap nng cao hiu qua trn y u keo theo
s gia tng sc can kh ng cua ket. Thng thng ket nc dung trn t sc can
kh ng cua khng kh qua ket khng vt qua 300N/m
2
.
anh gia kt cu ket lam mat dung trn t may keo bng h s hiu qua va
h s thu gon nh sau:







Hnh 7.10. Quan h cua h s truyn nhit K vi tc khi cua khng kh
(
kk kk
. ) cua cac loai ket lam mat khi tc cua nc la 0,4m/s.
1. Cac ng d n nc b tr chch vi hng gio mt goc 45
0
.
2. Cac ng dn nc b tr so le
3. Cac ng dn nc b tr song song
4. Loai ket nc t ong

0
20
40
60
80
100
4 8 12

kk
.
kk

1
2
3
4
w/m
2

H s hiu qua
e
lm
N
F
= (m
2
/W)

71

H s thu gon
k
im
V
F
= (1/m)
Gia tr cua va nm trong khoang sau:
= (0,14 0,20).10
-3
m
2
/W : i vi t du lch
=(0,20 0,41).10
-3
m
2
/W :i vi t tai
= 900 1100 (1/m) : tr s ln nht i vi t du lch, tr s nho i vi
t tai; F
lm
: din tch tan nhit cua b phn tan nhit (m
2
); N
e
: cng sut co ch ,
danh ngha cua ng c (W); V
k
: th tch tan nhit cua b phn tan nhit (m
3
)
7.3.2.Kt cu cua bom nuoc
Bm nc co tac dung tao ra mt ap lc tng tc lu thng cua nc lam
mat. Bm co nhim vu cung cp nc cho h thng lam mat vi lu lng va ap
sut nht nh. Thng vi tn s tun hoan khoang(7 12 ) ln /phut. Cac loai bm
dung trong h thng lam mat ng c bao gm: bm ly tm, bm piston, bm banh
rng, bm gung...c ln lt gii thiu phn sau.
7.3.2.1.Bm ly tm
Bm ly tm c dung ph bin trong h thng lam mat cac loai ng c.
Lam vic la li dung lc ly tm cua nc nm gia cac canh dn n c t
trong ra ngoai ri i la m mat.
Hnh 7.11.Bm nc
kiu ly tm
1,8. Pht; 2. Truc bm; 3.
Canh bm; 4. Np bm; 5.
Thn bm; 6. bi cu; 7.
Puli
Trn hnh 7.11. gii thiu kt c u mt loai bm nc ly tm dung trn t
lp mt u cua thn may va dn ng quay bm nc bng ai truyn nh puli 7.
Np bm 4 va thn bm 5 c ch tao bng gang, cach bm 3 thng c ch tao
bng ng hoc cht deo. giam kch thc bm ty s truyn gia truc bm nc
2 va truc khuyu thng chon gn bng 1(i vi ng c cao tc) va 1,6 (i vi
ng c tc thp). Nc ch vao cach co ap sut: 0,02 -0,04 Mpa va tc

72

1,0m/s. Ct ap do bm tao ra khoang 0,05 - 0,15 Mpa va tc nc trn ng
ng dn vao bm khng vt qua 2,5 -3m/s. Cng sut tiu hao dn ng bm
chim khoang 0,5-1,0% cng sut co ch cua ng c tc la (0,005 -0,01)N
e
. Truc
bm c t trn hai bi cu 6, bao kn du m bi trn bi dung cac pht 8 va
bao kn bng pht 1.
Bm ly tm co c tnh cp nc ng u, kch thc va khi lng nho, khng
n va hiu sut cao. Tuy nhin nhc im cua bm li tm la khng tao ra c
vung ap thp u khi hut nc (khng qua (2,94 4,9).10
4
N/m
2
), do o khng co
nng lc t hut, nn trc khi khi ng phai nap y nc vao ng hut va bm,
ng thi phai xa khng kh ht ra khoi bm. Bm nc ly tm AMZ236 co nguyn
ly hoat ng tng t trn










Hnh 7.12. Bm nc ly tm dung trn ng c AMZ236
7.3.2.2.Bm piston
Bm nc kiu piston thng ch c dung trong h thng lam mat cua
ng c tau thuy tc thp.
ng c tc cao v tranh lc quan tnh rt ln cua cac khi lng
chuyn ng cua bm va tranh hin tng va p thuy lc cho chu trnh cp nc
khng lin tuc cua bm nn ngi ta t dung loai nay.

73

A
A
A - A
6
5
1
3
4
9 8
10
8 7
7
2
Hnh 7.12. Kt cu bm nc kiu piston
1,3. Xilanh dn hng; 2. Piston; 4. Vo bm; 5. Thanh truyn; 6. Truc khuyu cua bm
piston; 7,8. Van nc; 9. Lo xo van nc; 10. Np van.
Trn hnh 6.12. La bm nc piston co qua trnh hoat ng nh sau:
Piston bm 2 bng ng chuyn ng trong xilanh dn hng 1,3 cua vo
bm 4. Piston ni vi thanh truyn 5 va chuyn ng nh truc khuyu 6. Khi piston 2
i xung, nc se i qua van 7 vao khang cha bn trn piston 2. Khi piston i ln,
nc trong khoang b y qua van 8 i vao h thng lam mat.
7.3.2.3.Bm banh rng
Trn tau thuy cung thng dung loai bm banh rng bm nc cho h
thng lam mat ng c. No co u im gon nhe , song khi lam vic vi nc h
(nu dung cho nc sng hoc nc bin) th do nc bn nn banh rng chong mon
. V vy, ngi ta b tr trong trng hp nay mt cp banh rng truyn lc vo
ngoai cua bm, khi o ca c rng trong vo bm se khng chu lc truyn, va giam
mai mon banh rng bm, ngi ta con ch tao mt trong hai banh rng bm bng
vt liu tec-t-lit hoc lam bng cao su lu hoa .
hnh 6.13.Kt cu bm banh rng dung trn h thng lam mat cua ng c
tau thuy 413/18 . Bm quay nh banh rng 8 n khp vi h thng banh rng truyn
ng t truc khuyu. Truc truyn ng bm 1 mt u dn ng t trn bi cu 9,
con u kia lp banh rng bm ta trn hai bac 2 va 3 , cac bac nay c bi trn

74

nh cac m bng tec- t-lit 4 va vong cao su 5. Con bao kn du bi trn bi bng
vanh chn du 7 va ren hi du 6. Banh rng b ng 11 c lam bng tec-t-lit.
7.3.2.4.Bm canh hut
Hnh 7.13.Kt cu bm nc kiu banh rng
1. Truc truyn ng bm; 2,3. Bac; 4. m; 5. Vong cao su ; 6. Ren hi du; 7. Vanh
chn du; 8. Banh rng;9. bi cu; 10. Pht bao kn; 11. Banh rng b ng.
5
4
3
2
6 7
1
8 9
10
11
11
Bm canh hut thng c dung cho mach ngoai (mach h) cua h thng
lam mat ng c tau thuy. No hut nc t bn ngoai vo tau (nc sng hoc nc
bin) lam mat nc ngot mach trong cua h thng lam mat. Kt cu va nguyn
ly lam vic cua bm canh hut c th hin hnh 7.14
Kt cu cua bm gm: na trc 3 va na sau 2. Cac na vo bm lp vi hai
n p truc 1 va 4 bng cac bu lng. Banh canh 5 c nh trn truc 8, truc 8 nay c
dn ng bng banh rng cn 9. Na vo sau co ca vao 10 va na vo ra trc co ca
ra 11. Bn trong mi na vo co mt ranh vong cung (ranh 6 va 7 ). Chiu su cua
cac ranh o thay i, gia ranh co chiu su ln nht va chiu su giam dn n
khng v hai pha u mut cua ranh (hnh 7.14b).
Nguyn ly lam vic cua bm canh hut nh sau :
Ban u, dung tch cng tac gia hai canh c mi y nc (v tr I). Khi
canh quay th nc nm gia hai canh cung dch chuyn theo (v tr II). Do chiu
su cua ranh 6 va 7 tng dn nn dung tch gia hai canh tng ln. Do tng dung tch
nn trong bm hnh thanh chn khng. Nh co chn khng nc c hut vao
qua ca 10: canh quay tip tuc c na vong th chiu su ranh se bt u giam
dn nc b nen theo ca 11 i vao h thng lam mat

75

Nhc im c ban cua loai bm canh hut la hiu sut bm rt thp. So vi
bm li tm th thua kem 34 ln va khi bm phai mi nc. V vy, ngi ta ch
dung loai bm nay bm nc ngoai tau vao. Chiu cao ct nc cua bm khng
di 1,5m vi lu lng 8000l/ph.
Hnh 7.14. S kt cu va
nguyn ly lam vic cua bm
canh hut .
1,4. truc bm; 2,3. Hai na
thn bm; 5. Banh cng tac
cua bm; 6,7. Ranh cha
nc; 8. Truc bm; 9. Banh
rng dn ng bm 10. Ca
nc vao bm ; 11. C a nc
ra.

7.3.2.5.Bm gung
Cung nh loai bm canh hut, bm gung dung cp nc trong h thng lam
mat tun hoan h. Nhng loai bm gung co ap sut ct nc kha cao. Hnh
6.15.gii thiu s kt cu bm gung dung trong ng c diezel. Bm gm co
:banh cng tac 2 (banh gung) quay trong vo 3 va np 1. Trn banh cng tac ngi
ta phay cac ranh hng knh 6. Vo va np co lam ranh xoay 5 thng vi ca hut 8 va
ca thoat 4. khi banh cng tac quay, nc vao cac ranh va di tac dung cua lc li
tm, cac phn t nc chuyn ng t trong ra ngoai va quay theo cac canh 7 ri
theo ranh xon c 5 trn vo bm i qua ca thoat 4 vao h thng lam mat cua ng
c. Loai bm gung cua ng c diezel 20 ma lc c dung cung cp nc cho
h thng lam mat h (nc sau khi qua ng c c thai ra ngoai ). Ct ap cua loai
bm gung cao hn ct ap cua bm ly tm khoang 37 ln nhng hiu sut thp
=
b
0,25 0,45, trong khi o bm li tm =
b
0,65 0,9. Tuy vy so vi bm
canh hut th hiu sut cua bm gung vn cao hn khoang 2 ln.

76










7.3.3.Kt cu quat gio

Hnh 7.15.S kt cu bm gung .
1. Np bm; 2. Banh cng tac; 3. Vo bm; 4. Ca thoat; 5. Ranh
xon c; 6. Ranh gung; 7. Canh gung ; 8. Ca hut .
Trong h thng lam mat bng nc, dung ket lam mat bng khng kh, quat
gio dung tng tc cua khng kh qua ket nhm nng cao hiu qua la m mat.
Quat gio thng la quat chiu truc .
Quat gio cua ng c co th chay bng khng kh hoc in. Nhng ng c t
doc thn xe co truc sau la truc chu ng thng s dung la quat c kh (hnh6.16)
c lp cung truc vi bm nc.

Hnh 7.16. Quat c kh
1.Canh quat gio, 2. Puli bm
nc




Co hai ch tiu anh gia cht lng cua quat: o la nng sut (lu lng
gio ) cua quat va cng sut tiu tn cho dn ng quat. i vi mt ket nc cu th,
nng sut th hin bng tc gio qua ket la m mat.
Hai ch tiu trn phu thuc vao nhiu yu t khac nhau: s vong quay cua quat,
kch thc cach, goc nghing cua cach va v tr tng quan gia quat va ket nc.
Tng goc nghing cua canh va tng s vong quay cua quat u lam cho cng
sut dn ng quat tng ln. Thng thng goc nghing tt nht i vi quat phng
la 46 -45
0
va vi quat canh li la 38
0
. Tng goc nghing va tng chiu rng cach
quat co lam cho lu lng tng nhng cng sut dn ng quat tng manh lit, v
vy i vi ng c t may keo ng knh quat khng vt qua 0,65m va chiu
rng khng vt qua 70mm.

77

Khoang cach t quat n ket phu thucvao vic t chc dong kh lam mat
tip cac b phn di np xe. Khi co lp cac ban hng dong kh th khoang cach o
cho phep n 80 - 100mm. Nu khng th khng nn vt qua 10 -15mm. S canh
tng lam nng sut tng theo nhng khng nn vt qua 8 canh.
Cach quat c dp bng thep tm co chiu day 1,2 1,6mm ri bt chnvao
may, trc khi lp phai cn bng. Loai cach quat ch tao bng vt liu polyme th
khng cn cn bng. giam ting n loai quat 4 canh c ch tao theo hnh ch
X vi goc gia hai canh la 70 1100. Qua t c dn ng bng ai truyn hnh
thang, tc cua ai truyn khng vt qua 30 35 m/s. Trn mt s ng c quat
c dn ng bng xch, con dn ng banh rng th t gp. Ty s truyn ng quat
nm trong khoang 1,0 1.3. Ngoai ra con co b phn ao lam mat.Ao lam mat c
hnh thanh bi khoang trng nm gia thanh ngoai np may vi thanh bung t.
c bit nhng ch b tr ng xa th cn c tng cng lam mat.
7.3.4.Van hng nhit
Van hng nhit hoat ng tuy theo nhit dung iu chnh nhit
nc lam mat bng ca ch iu khin nc lam mat i t ng c n ket lam mat.
Van hng nhit c lp trn ng nc gia np xi lanh vi bnh lam mat. Van
hng nhit ong hay m tuy theo nhit nc lam mat . Khi ng c con lanh van
hng nhit ong. Khi ng c nong ln van hng nhit m, iu o cho phep hay
khng cho phep nc lam mat i qua ket.
Bng cach ong ng nc dn ti ket khi ng c lanh, ng c se m ln
nhanh chong khi nhit cua ng c vn c gi lai trong ng c thay v ra ket
lam mat, nh o rut ngn thi gian hm nong ng c, tiu hao t nhin liu va giam
c lng kh xa. Sau khi hm nong, van h ng nhit gi cho ng c lam vic
nhit cao hn so vi trng hp khng co van hng nhit. Nhit lam vic cang
cao se cai thin hiu qua cua ng c va giam c kh xa.Van hng nhit dung trn
h thng lam mat bng nc chia lam hai loai : loai dung cht long lam cht gian n
va loai dung cht rn lam cht gian n.
Van hng nhit dung cht long lam cht gian n (van hng nhit kiu hp xp):
Van hng nhit co tac dung giup cho ng c nhanh chong at ti nhit
quy nh trong trng hp ng c mi khi ng.

78




Hnh 7.17. Van hng nhit
Van hng nhit kiu hp xp:
a. t th ong; b. t th m;
Van hng nhit dung cht rn:
c. t th ong; d. t th m.
1.ng dn nap; 2.ng chuyn; 3.ng; 4. Van hng nhit; 5. Thanh; 6. Thn van
hng nhit; 7. Bu cha; 8. Xrzin; 9. Mang; 10. ng dn hng; 11. Lo xo tr v; 12. C
chn.
Van hng nhit kiu hp xp (hnh: 7.17b) gm co bu cha mt cht long d
bay hi. Phn di cua bu bt cht vao thn 6 van hng nhit, van 4 han vao thanh
5 cua phn trn bu cha. Khi nhit lam mat thp hn 78
0
C, van hng nhit ong
lai (hnh 6.17a) va toan b cht long i qua ng chuyn 2 (ng hai nga) tr v
bm nc, ap sut trong bu cha tng ln, lam cho bu cha 7 gian dai ra va nng
van 4 ln. Nc nong i qua ng 3 vao bnh trn cua b tan nhit. Van 4 m rng
hoan toan nhit 91
0
C.
Van hng nhit dung cht rn lam cht gian:
hnh 6.18c co bu 7 cha y xrzin (ly t du mo) 8 va y kn bng
mang cao su 9. nhit 70
0
C, xrzin nong chay va gian n y mang 9, c chn
12 va thanh 5 chuyn ng ln pha trn. Luc nay van 4 m ra va nc bt u chay
tun hoan qua b tan nhit (hnh 7.17c).
Khi nhit giam xung, xrzin ng c la i va giam bt th tch.
Di tac dung cua lo xo tr v 11, van 4 ong lai va mang 9 ha xung (hnh
6.17c)
Van hng nhit kiu lo xo xon: s kt cu cua loai van hng nhit dung
lo xo bimtaN gm hai thanh dai kim loai co h s gian n dai khac nhau. Dai thep
hp kim inva co h s n dai 1,5.10
-6
, dai ng co h s n 20.10
-6
. Van hng nhit
dung lo xo bimtan lam vic rt tt nhng t tin.
7.3.5.Np ket nuoc

79

H thng lam mat c ong kn va iu ap bng mt np ket nc lam mat
(hnh 6.18). y kn cho phep giam s hao hut nc lam mat do bc hi va cho
phep s dung bnh giam ap. S tng ap a lam tng nhit si cua nc lam mat
do o lam tng hiu qua lam mat. ap sut kh quyn thng thng, nc si
100
0
C nu ap sut tng ln, im si cung tng.
Hnh 7.18. Kt cu np ket nc
a. M van xa.
b. M van nap khng kh.
1. Np; 2. Vong an hi; 3. Lo xo
van; 4. Thn cua van hi nc; 5. a
cao su cua van xa; 6. m cao su cua
van xa; 7. Mu cua can khng kh; 8.
Lo xo van khng kh; 9. Vong m
van khng kh; 10. Thn cua van
khng kh; 11. Vong m; 12. L
thoat hi nc










Khi ap sut cua h thng lam mat tng ln, im si cua nc cung tng cao hn
100
0
C. S chnh lch nhit gia nc lam mat va bn ngoai tng, nc cang
nong th kha nng truyn nhit th kha nng truyn nhit ra ket nc cang nhanh.
Tuy ap sut cua h thng lam mat cung lam tng hiu qua bm nc. ng c
np ket nc co hai van, co mt van khng kh va mt van hi. Van hi dung
khng ch ap sut d h thng lam mat trong gii han 0,281KG/cm
2
, nh vy se
nng cao nhit si cua nc ln khoang 119
0
C va giam bt s hao hut cua nc
do bc hi. Khi ap sut tip tuc tng cao, van hi m va hi qua ng thoat xa ra
ngoai. Van khng kh ni thng h thng lam mat vi khng kh bn ngoai sau khi
ng c ngui phong ket nc b v do hin tng giam ap sinh ra.

7.4.H THNG LAM MAT BNG KHNG KH
Nhng nm gn y ng v quan im mai mon xi lanh, ngi ta nhn thy
h thng lam mat bng mat bng khng kh u vit hn hn ng c lam mat bng
nc. H thng lam mat bng khng kh co cu tao n gian hn so vi h thng
lam mat bng nc, ng thi no tranh c nguy c nc trong h thng b ong
bng. V vy, nhiu hang a san xut ca c ng c lam mat bng khng kh co cng

80

sut ln dung trn t va ca trn tau thuy (c t 200 ma lc n 1500 ma lc) nh
hang Chevrole (My), Komatsu, Hon a (Nht), Tatra (Tip)...
7.4.1. Cac phuong an lam mat bng khng khi
H thng lam mat bng khng kh chia lam hai loai: lam mat bng khng kh
kiu t nhin va kiu lam mat theo kiu cng bc (dung quat gio). Tuy vao c
im cua tng loai ng c ma trang b h thng lam mat hp ly.
7.4.1.1. H thng lam mat bng khng kh kiu t nhin.
H thng lam mat kiu t nhin co u im la rt n gian. No ch gm cac
phin tan nhit b tr trn np xi lanh va thn may. Cac phi n mt trn np xi lanh
bao gi cung b tr doc theo hng di chuyn cua xe, cac phin lam mat thn
thng b tr thng goc vi ng tm xilanh. Tuyt ai a s ng c m t va xe
may b tr h thng lam mat theo kiu nay. Tuy vy, mt vai loai xe may t ng
c nm ngang lai b tr phin tan nhit trn thn may doc theo ng tm xilanh
gio lua qua khe gia cac phin tan nhit.
H thng lam mat kiu t nhin li dung nhit cua xe chay trn ng ly
lam mat ca c phin tan nhit. V vy, khi xe ch nng, leo dc, cha y chm...thng
ng c b qua nong do lam ma t kem. khc phuc nhc im cua h thng lam
mat t nhin ngi ta a ra phng an lam mat bng khng kh kiu cng bc.
7.4.1.2.H thng lam mat khng kh kiu cng bc.
Kiu h thng lam mat khng kh cng bc co u im ln la am bao
cng lam mat cua ng c, khng phu thuc vao tc di chuyn cua xe du xe
ng mt ch, vn am bao lam mat tt. Nhc im cua h thng lam mat kiu
cng bc la co kt c u thn may va np xilanh phc tap, rt kho ch tao v do cach
b tr cac phin ta n nhit va hnh dang cac phin tan nhit.
Hiu qua lam mat phu thuc vao rt nhiu v hnh dang s lng va cach b
tr cac phin tan nhit trn thn may va np xilanh.
S , nguyn ly lam vic cua h thng lam mat bng khng kh kiu cng
bc nh sau:
H thng lam mat bng gio (hnh6.20) bao gm ba b phn chu yu, cac
phin tan nhit trn thn may va np xi lanh, quat gio va ban dn gio. Nhng b
phn quan trong la quat gio, gio cung lng gio cn thit, co tc cao lam mat
ng c. Quat gio 2 c dn ng t tru c khuyu cung cp vi lu lng ln lam

81

mat ng c. rut ngn qua trnh qua t trang thai ngui khi khi ng n
trang thai nhit n nh, quat gio trang b li hp in t hoc thuy lc.
Quat gio dung trong ng c m t xe may a s la quat li tm thng lp
lin vi truc cua rto may phat in, vi banh a hoc rto cua may phat in khi
ng, canh thng lam thng hoc cong theo chiu quay cua truc khuyu.

1
2
3
4
5



Hnh 7.20.H thng lam mat
bng khng kh
1. Xilanh; 2. Quat; 3. Np xilanh; 4.
Cai chup; 5. Canh tan nhit

7.4.2.Dc dim kt cu, phn loai cua cac b phn trong h thng lam mat
bng khng khi
7.4.2.1.Ban hng dong gio
Ban hng gio co nhim vu am bao phn b lng gio hp ly va hng
dong gio o (khng kh) i sat ca c b mt ta n nhit. anh gia cht lng ban hng
gio bng hai ch tiu sau y: Mc ng u cua nhit cua cac v tr khac
nhau trn thn va np xi lanh. Sc can kh ng cua dong kh lu ng theo ban
hng gio (tc la tn tht cng sut cho quat gio).
Ban hng gio(hnh 6.21) c dp bng tn day 0,81 mm c nh cht trn
thn may bng bu lng hoc vt. Do c thu cua ng c lam mat bng khng kh
ng c co nhiu kiu khac nhau. Do vy cac phng an b tr ban hng gio
phn chia dong khng kh lam mat np xi lanh va thn may cua ng c co ca c loai
nh sau:



Hnh 7.21. H thng lam mat bng gio cua ng c 4 xylanh dung truc hng
truc.
1.Quat gio; 2.Canh tan nhit ;3.Tm hng gio; 4. Vo; 5. ng thoat khng kh.

82

Nh co ban dn gio nn dong khng kh c phn chia u cho cac xilanh,
khin cho nhit cac xilanh tng i ng u. Hn na do khi co ban dn gio,
dong khng kh i sat mt nh cua cac phin tan nhit v vy co th nng cao hiu
sut truyn nhit. Ngoai ra nh co ban dn gio, ta co th b tr u tin cho dong
khng kh n lam mat cac vung ln nht nh xupap thai , bung chay.
Theo s hnh (7.22.a), th phn khng kh i sat trn mt phn ln cua chu
vi thanh xilanh. pha gio vao cac phin tan nhit c lam mat tt hn, v vy gy
ra hin tng lam mat khng u. chnh lch nhit trn thanh xilanh theo chu
vi n 51
0
C. S ny co c im la nhit khng kh lam mat cao va sc can
kh ng ln.
Hnh7.22.S phn b dong khng
kh lam mat np xi lanh va thn may
cua ng c lam mat bng gio.
a va b. Ca gio vao rng hn ca ra c.
Ca gio vao hep, ban hng gio gy goc
tao xoay cho lung gio; d.B tr ca gio
ra trong ng c nhiu xi lanh; e. Lam
mat np xilanh.
Dang ban hng dong gio c dung ph bin nht trn hnh (7.22.b). Loai
ny thng dung cho cac ng c co cac phin tan nhit khng ln lm. chnh
lch nhit trong phin tan nhit khng vt qua 23
o
C, sc can kh ng hoc nho
hn 15 20% so vi kiu hnh (7.22.a).
B tr ban hng dong gio theo s (7.22.c) th dong khng kh lam mat i vao
ca gio hep ri phn u cac phin tan nhit. Khi va p vao thanh xi lanh, dong kh
tao thanh cac xoay tao iu kin cho cac phin tan nhit, tan nhit mt cach d dang
hn. Du vy nu trang thai nhit cua cac xi lanh nh nhau th lng khng kh cn
thit so vi s trn hnh (7.22.a) se giam c 40% va ng thi sc can giam
khoang 25%. chnh lch nhit trong thanh xilanh khng vt qua 25
o
C. Cac
ban dn gio co kt cu phc tap t chc lung gio lam mat phn b u dn cac
xilanh gii thiu trn hnh (7.22.d).

83

Trong ng c co nhiu xilanh b tr ngun gio lam mat sao cho nhit cua xi
lanh t chnh lch nhau la mt vic rt kho. V vy kt cu cua ban hng gio, v tr
cua ca gio vao va ca ra ht sc quan trong, no anh hng trc ti p n tng nhit
cua cac xi lanh.
7.4.2.2.Quat gio.



7
QUAT GIO LY TM
1 3 2 4 6 5
8
9
QUAT GIO HNG TRUC
10
12
11
Hinh 7.17. S cac phng an dn ng va kt cu quat gio.
Canh quat; 2. Bulng; 3. Banh ai dn ng c cu phu; 4. Vong bt; 5. bi; 6. Banh rng;
7. Truc; 8.Banh cng tac; 9. Np u truc; 10. Truc cua quat gio; 11.Banh ai truyn; 12.
Tang trng co canh.
Quat gio dung trn ng c lam mat bng khng kh co th la quat li tm
hoc co th la quat hng truc, nhng thng dung nht la quat hng truc.
Quat gio cung cp lu lng gio cn thit va co tc cao lam mat ng
c. ng c quat gio thng dung lam mat la quat li tm, co cu tao bao ngoai
canh quat la vo, truc quat c quay trn hai bi. Vo va canh quat gio thng c
ch tao bng nhm, c lp bn phai ng c, pha trn cua vo quat gnvi np
xilanh, con pha di gn vi cacte. Khng kh lam mat c thi do qua t gio t
pha trc ng c thi vao phin tan nhit hoc c hut qua phin tan nhit bi
quat t pha banh a.
Khi lu lu lng kh tiu hao nh nhau th sc can kh ng cua dong kh
khi dung quat hut cao hn 1223% va cng sut tn tht cho lam mat trong trng
hp nay cung tng ln 1532% . chnh lch nhit tng khoang 46
0
C. Cac
kiu b tr quat gio cua ng c mt hang xi lanh gii thiu trn hnh 6.18 va kiu
b tr cua ng c ch V trn hnh 6.19.

84
















Hnh 7.18.Cac phng an b tr ban hng gio va dn ng quat gio trn ng c
mt hang xilanh.
Hnh 7.19. B tr quat gio va ban dn gio trong ng c
lam mat bng gio, xi lanh b tr theo hnh ch V.

















85



Quat gio cua ng c mt hang xilanh cung nh ng c b tr theo hnh ch
V c dn ng bng nhiu cach: bng banh rng, xch, ai truyn hoc dn ng
trc tip bng ui truc khuyu hnh 6.17. Dn ng quat gio theo hai cach u tt
hn so vi cach th ba v khng b trt nh khi dung ai truyn dung banh rng va
xch co b mon, rao. Hn na do ty s truyn gia tru c khuyu va truc quat khng
i , nn tc cua quat gio thay i ung theo s thay i cua s vong quay truc
khuyu. Dn ng quat gio bng banh rng thng c dung trong ng c co s xi
lanh t hn 4 va ng knh xi lanh nho hn 120mm. Dn ng quat gio bng xch,
nu dung loai xch c bit (xch rng) th co th giam c ti ng n so vi dn
ng bng xch rng. Nhng do sau mt thi gian lam vic, xch b mon rao, ta dung
banh cng xch, tuy nhin, phn ln cac ng c lam mat bng gio thng dn ng
quat gio bng ai truyn. Phng an nay dn ng rt n gian, m va cung tng
i bn. Nhng khi dung ai truyn n ng quat gio, ai truyn thng chong
b rao gy nn hin tng trt ai anh hng n s vong quay cua quat. V vy
khi dung ai truyn dn ng quat gio, bao gi cung phai dung banh cng ai
am bao cng nht nh cua ai truyn. i vi nhng ng c lam mat bng
khng kh co s xilanh t hn hai th quat gio thng c dn ng trc tip bng
ui truc khuyu.
7.4.2.2.Gn tan nhit cua xi lanh va np xi lanh.
Khi thit k hnh dang va kch thc cac gn tan nhit thng giai quyt hai
vn mu thun vi nhau: tan nhit tt nhng tn tht kh ng be. Vn d th
nht oi hoi phai co b mt gn, chiu day gn va s lng gn ln. Nhng vn
th hai th ngc lai. B mt gn tan nhit, trn ly thuyt truyn nhit co th co cac
dang nh trn hnh 6.20.





86


Hnh 7.20.Cac dang b mt gn tan nhit cua ng c lam mat bng gio.
a.Dang b mt parabol lom; b.Dang tam giac; c.Dang hnh thang; d. Dang hnh
ch nht









V mt truyn nhit ma noi hiu qua truyn nhit cua gn parabol la tt nht, v
no co gradien nhit theo chiu cao h la khng i. Hiu qua o se giam dn theo th
t cac b mt: tam giac, hnh thang va hnh ch nht.
Trn thc t ch ta o th ng ta thay th b mt ch tao parabol o bng b mt
tao ra bi cac cung tron, con dang hnh thang la bin tng cua dang tam giac.
Cac dang gn thc t khi thit k va khi ch tao c gii thiu trn
hnh.7.20.

87