-- I - - - -

- -*-------

-----
-

-
E.

---: insan-menea
|
|
 L |

. . F L
SRR. L L

71.F 3
g s

THOMAE DE VIO
C. A. I. E. T. A N I
C A R D I N A L I S
T I T V L I S. S I XT I,
In Prdicabilia Porphyrij, Prdicamenta, & libros Pofteriorum
Analyticorum Ariftotelis caftigatifsima commentaria,
Nunc primum ab innumeris erroribus dili
gentifsime catigata.
Addit annotationibus, & holijs in margine pofit, (apitum fmm

ac Indice quetionum , copioisimo.

Quae omniaita diligenticura funt typis excula, vt nihil fuperfit quod defiderari valeat.

V E N E T I I S.
- Apud Haeredem Hieronymi Scoti,
v M D L x X X V I I:

----|-
... *----
- ,|-* -

-
-- *
-~ :
-->

--
|-
|---------
|-
|-
|------|-
*
|-
-----
|- |-|-----
----
' + 1 -
|-* |-
|-- - --
-*
|-----. '
|-
--------|-----
- -
-|--
|-- -
|-|--
|-- -|-
----~- -
---------|- |-
|-
~~----|-
|-----|- ----
|-|-|-
- -: ~~|-

-,----* |-----
|-| - -
--------- :|-|-|-
|-
*|-
----|-|-|-

--
----- -
|- -|-s-
- ----|----------
--
----|-
|----- *-
-
|-... *
----.
|-----|-
|- *
|-|-|-|--
|-|------
|--
|--
----|-----
|-

----** |-----
----|-- |----
|- |-|-|-----
|-|-- -
-----
**----- -
-~
-----|-
|-|-|-----,
--------|-
-----------
--
-|-|-
|-----
----
|-|--
|-----}
------
|---
\
-----
-
 I N D E X Q_V AE S T I O N V M
A B E X P O S I TO R E M OTAR V M,
In libro Predicabilium Porphyrij.
inTrumliber prdicabilium fit neceff Vtr calor & frigus fint intertia fpecie qualitatis. 66.
rius ad praedicamenta Arift. pag.*. Vtrum aperum &lene fint pecies qualitatis. 66.
Vtrum genus diffiniatur prore: an Vtrum caliditas fufcipiatintenfioncm & remifsionem,
d pro intentione. - - 4. an corpus calidum. 9.
$|Vtr diffinitio generis fit diminuta.6. Vtrum abftra&a fufcipiant magis,& minus. ibidem
|| Vtrum ver fit, vnum relatiuum Po Vtrum fitus fit vnum dedecemi gcncribus. 7.I.
- niin diinitione alterius. . 6. Vtrum quatuor vltinia genera fignificent abfolutum,
Vtrum diffinitio fpeciei fit bonaj, qua dicitur,fpccics an rcfpe&iuum. 7.I.
eft,qugde pluribus, &c. 8. Vtrum oppofitio dicatur vniuocc.
- 72.
Vtr diffinitiopicueniatfpiinquant fpecics, 8. Vtrum priuatio & habitus ordinate fiant,anqualiter
Vtrum prdicta fpcciei diffinitio fit diminut. . . 3. refpiciant fubie&um. 75.
Vtrum praedicta diffinitio competat oinnifpeciei. 8. Vtrum priuatio & priuari fint idem fecdum rem. 76.
Vtrum praedicta diffinitio tm {pecialifsimae cpetat. 9. Vtrum vnibono cntrarictur bonum & malum. 8o.
Vtrum Phorphy.benedeclaret, fpeciem Ipccicivnam Vtr fi vn ctrarior fit,ncccffe fit & alter eflc.ibid.
habere habitudinem tantum. IOe

Vtr genus fit magis colle&iu 1 vna natura jfps.12. Bin prdicamentatituli finiumt.
Vtr ;ppofitio oprtet gqua de gqs 5dicari fit vera.t 3. In primum pofteriorum Thom de Vio
Vtrum indiuidum prdicctur deviio tantum vcl non Caictani indexincipit.
Prdicetur de mltis. 14 VT cum dicitur dc fubie&o praecognofcitur,
Vtrum diffinitio indiuidui conueniat indiuiduo vago, quid e(t intelligatur quid rei.T chaf.84.col. i.
an ignato. 14 Vtrum um dicitur dfubieo praefupponitur, quia
Vtrum genushabcat differentias a&tu. 15. ctt,intelligat de ecirer natura actualiter.85 ibid.
Vtrum genus habeat differentias potcftate. ibidem Vtrum cum dicitur, de pafsione praefupponitur quid,
Quare poteftate genus habeat differcntias. ibidcm intelligatur quid nobis,an rei. 86.ibidem.
Vtrdfia praedicCf de pluribusfpccic differtibus.29. Vtrum ficfcientia fupponat fuum fubietum efle,ibid.
Vifum diifioaccidcntisin fcparabile,&infeparabile Vtrum de pa(sione prcognofcatur quia, ideo quod
fit bona diuifio. 25. cfle ipfius partis quaeratr per demftrationem.87.
Vtrum diffinitio accidentis fitbona . 27. Vtrum depasione hon praecognofcatur quid rei,idco
Tituli Qufiionum Thom caietani in Prdica quia pafsionis fit inefl , & ante demonftrationcm
bilia Porphyrij finiunt. . ignoretur ipfam ineffe, & confequcntcr ipfam effe,
confcquenter quid eft. ibidem.
Eiufdem tituli Q. in prdicamenta Arifto. Vtrum praecognitafint tantum quatuor. ibidcm.
V* diffinitio ipfius efTe in fubic&o fit bona.car. Vtrum dcmofiftratio fiat per caufam quae realitsr di
31.col.1. ftinguitur ab co cuius cft caufa, an pcr ea,quae cft ra
Vtum cum diffinitur fubftantia prima, aliquidcommu tio frmalis,qudilludfit. 88.
ne diffiniatur,an fingulare. . 37.. . Vtrum diffinitio immediate competatomni immedia
Vtrum verificari pofsit, g-homo & animalfint fecfi t propofitioni. - -- ... 92;
d fubtantie. 38 Vtrm mielius difpofitusqum fcicns dicatur,quiintel
Vtrum primisfubftantijs deftru&is,impoibile fit . ligit principia. .91.
quidaliorum remancre. Vtrm cum dicimus,principia cognofcimus maximc:
Vtrum indiuiduum fignificet hoc aliquid. c terminos cognofcim',intclligafc fuis rnib.92.
Vtrum fccundafubftafitia fignificet quale quid. 46. Vtrum omnis propofitio per fe nta fecundumfe fit
Vtrum fubftantia habeat contrarium. 46. notanobis. 96.
Vtrum magnum fit contrarium paruo, 47. Vtrum demonftratio circularis fit pofsibilis. ibidem.
Vtrum recipere ctrari cpetat fecdisfubfttijs.48. Vtrum qucunque ponunturin diffinitioncpraedicen
Vtrum recipcre ctrari altcri ubfttia cpctat, ibi. tur de diffinito per e. 97.
Vtrum oia enumerata ab Ari.fint pere quatitates.51. Vtrum propofitiones in quibus fpecics prdicatur de
Vtrum in loco fit contrarietas.
53. genere,intin ecundo modo. 9.
Vtrum quantitati,qu eft corporis,fit ctrarium.ibid. Vtr quecunq; neutraliter infunt accidtaliter fint.99.
Vtrum fufciperemagis& minus conueniat rclatiuisra Vtrum propoitio per le conuertaturin propoitione
tione relationis,an fundamenti. 55. per fc. 1OO.
Vtrum omnia relatiua fint fimul natura. -
Vtrum perfe & fecundum quodipfum fintidem. ioi.
Vtrum verum fit,caputeffe ad aliquid,& hoc caput n Vtr in diffinitione vniueralis cmiutat nugatio. lo3.
efle ad aliquid. 59. Vtr difinitio wris explanet tot diffinitinatur.ibid.
Vtrum cognitiorclatiuiper relatiui, it diffinitiua,an Vtr quod conucnit alicui primo,pofsit inueniri in ali
atualisexiftenti. .
quo in quo eiusfubiet primo'non iuueniatur,io4.
Vtr habit'&difp fint dug,autvna ps qualitatis.62. Vtrum omnc per fc fit necefTarium. 1 5
Vtrum calor&frigus fintin Prima, n in tertiafpecie Vtrum o perfc[it neccflarivcrificetur,&qo. 1c6.
qualitatis. - 63. Vtrum fkicntia corrumpatur corrupta refcita. io7.
Vtrum naturalis potentia debeat ordine prcedercfia Vtr cclufio demtrationis positcle p accids.to8.
bitum veldipoitionem. 64. Vtrum accidens ineparabile non init. cod.
Vtrum dcdita opera,an cau,Arif, explificansin qua Vtr cmittaffallacia in termino inefie necefario.ibi.
litatibus tertiae fpecici prtcrmiferit qualitatcs odo Vtrum in diffinitione accidentis infcparabilis ponatur
rabiles,& audibiles. 64. indiuiduum. II O.
Vtrum Arilt.vtatur nomine pafsionis cum dicit,pafsio Vtrum accidcns inleparabile fit accidcns per (e. 1 1 1.
vel Pafsibilis qualitas communiteran propria. 66. Vtrum Arift. committat circular dcmonftration c
Tho.de Vio.in Pot. * * fupe
 I ndex quaeftionum.
uperius demontrauerit, demontrationem ee ex Vtrum eadem eifdem fint eadcm. 162.
neceffari;s,quia eft ex his, qu funt perfe, nunc at Vtrum fcientia& opinio differant, quiahocfitverum
qf fit ex his,qu; per fe d dicit e ex ncccffarijs.iiz. contingens illud ncceflarium. ' 163.
Vtr ille proceflus.f.qd demonftratio fit ex neceffarijs, Vtrum de eodem enumtiabili pofsit haberi opinio v.
exhocqd it exhis, pie, ivere demontratio.113. ra & fala. 164
Vtrum cum dicitur, media cxtrcma effe eiufd generis Vtr vni* & eiufd obiei pofsit cfcia & opinio.165.
fuma genus,vteftvn de quinq; vniucrfalibus.114. Vtrum pofjibile idem opifiabile ab eodem opinari &
Vtrum concluio non vniueralis inferat praemiam al ciri. 167.
teram non vniueralcm. 115.
Vtrum propofitiones in quibus praedicata quidditati In primo pofteriorum Thomae de prio index explicit.
ua prdicantur,inteternveritatis. I 16. Index fecundi Poleriorum Thome de Vio.
Vtrum pofsibile fit fieri demonftrationem paione, Tr tot verecibilia. char. 169.col.z.
vel medio per fc non inexiftentefubic6to. II 7. ' Vtr q quid eft:fit q de fccundo adiaccnte. ibi.
Vtrum metaphyfica fi vere fcientia. . I 18. Vtrum an eft fit.q.de efIe:n de veritate. ibidcm
Vtrum quid pafsionis fit inter prinicipia fcientiae. 1 19. Vtrum an eft fit.q.dc effefubic&i,an pafsionis. ibid.
Vtrum diffinitio fit vniuerfalim,an fingularium.i io Vtrum qugrerc de prgdicatis quae finit partes diffinitio
Vtrum prima principia ingrediantur formaliter dem : nis fit qtiaeftionis quid,aut quia. ibid.
ftrationem ofter,fiuam. I2 I Vtr.q.quid cft, fit q de cplexo, velincplexo. 17o.
Vtri Arift.vtatur equiuocehoc termino primprin Vtr os quaetiones prcognitionibus differt.171.
cipium,c dicit, nulla demftratio vtitr hoc prin Vtrum ojs fcicntia fupponat fuum fubic&ium cfle. 173.
' cipio,'non contingit fimulaffirmare& negare. 123. Vtrum os q quaerat medi fuijpfius an quaefiti. 173.
Vtr demonftratio dimpgfsibile vtatur ill alio prin Vtrum quod quid cft fit vniuerfle. 176.
cipio,fcilicet contingit fimul efTe & non efle. i23. Vtr intendat Arit. Pyllogimus debens concludcre.
Vtrum demontrator interroget; 125. qdquid, debeat hbcre terminos tales,q prim fit
Vtrum contra propofitionem demonftratiuam pofsit qquid cit medij: mediti terij,3: hoc futficiat. 77.
fieriinftantia cum propofitione indu&iua. * 1 z6. Vtrum fequatur, primum cft proprium vltimi feu tr
Vtrum ficffet impofsibile ex falfo concludi verum li . tij,ergo etiam medium. ibid.
ceret propofitione confequentis arguerc. ead. Virum fyllogimus , qui_dicitur peccarc fecundum
Vtrum posibilis,fitdemontratio circularis. 128. pctitioncm principij: fitille, qui dcmonfrat vnam
Vtrum propter quid fit caufa remota ipfius quia cum diffinitionem de diffinito per illam. 178.
_ pertineat ad diuerfas fcientias. 13o. Vtrum medium in demcnftratione debeat conuerti
Vtrum fint duo,aut tria genera demonftration. 133. cum pasione. - ibidm.
Vtrum altero cxtremorum cxiftentc in quodam toto, Vtrum habita diffinitiQne circuli,reftet inquirere pro
reddatur propofitio negatiua mcdiata. 136. pter quidcirculus eft. - 182.
Vtrum praedicainenta fint impermifta. eod. Vtr diffinitio dicat diffinit cffe vel poibile efle. ibi.
Vtrum nihil vnius prdicati prdicetur de aliquo alte Vtrum quQdquid eft pofsit fyllogifmo demonftratiuo
rius praedicamenti. eod. dcmonftrari. . . . . 183.
Vtrum bene diffiniatur ignorantia dipoitionis. 137. Vtrum de tali proceffudi&um fit prius. '' i86.
Vtrum quandofyllogizatur affirmatiu falfa contraria Vtrum demonftratio confueta concludens vn quod
negat nc vere mediate per medium extraneum exi quid eft per aliud fumpt penes aliud genus &aufae
ftens fub primo, minor non eft falfa, fumatur pro ratione eorum, quibusfmuntur diffinitiones, fit
maiorianpro minoricxtremitate. I 39. vcre & fecundum fe demon[tratio... ibidem
Vtrum quando ubie&um praedicatur de pasione tit Vtrum pofsibilc fitdc aliquo cognofcere quide(\ igno
praedicatio per accidens. rato an fit. ibid.
I44
Vtrum fieri propter quid ignorato quia. 186.
Vtrc pdicatur accids de accidte it p accids.145.
Vtrum praedicatio accidcntis realis de fbie&o vniuer Vtrum fit verum,9 quorum habetur fcientia,quia m
. fali fit (ecundum fe. 146. accids nullo modo habentur ad quodquid e(t. 187.
Vtrum vnum accidens pofsit cffe fubie&iue alio. edd.' Vtrum cognofcere rem fecundum accidens fit cogn
Vtrum omnia, qug funt in fecundo modo pcrfcitatis (ccre rem ipfam. ibidem
int conuertibilia. eod. Vtr facile fit quor habemus quia, habere ga eft.i6i.
Vtrum proprie an tranfumptiue nomine elementivta Vtrum ficut pcr demonltrationem fcitur quodquid
tur Ariftoteles. I47. cft pafsionis,fciri pofsit quodquid eft fubie&i. 188.
Vtrum propofitionesimmediate fint elementa dem Vtrum medium in demontratione it quodguidet
ftrationis. eod. , lubieti... - 189.
Vtrum vniuerfale magis fit qum particulare. 15o.' Vtrum diuifio fa&a ab Arift.f.quaedam funt, qu fiufit
Vtrum habcns particulare habcatvniuerfale in a&u aut, femper:etiam fit bona,vel non. eod.
potentia. -1 5 I. Vtr differat diceremfuet aial,& aial mfuet. 199.
VtrAri decds ad particularia sfibilia, c loquifde Vtr facilius fitfingulare qu vniuerfale diffiniri.z.
mtratione vi & particulari: ppoito recedat. 152. Vtrum via vcnandquodquidcft,fitdiuifa,cpolita,an
Vtr Ari.q pbat demtration ex minorib'abolu demonftratiua fecundum Arift. 2.01 e

te ee dignior,incidat in viti figure dictionis.153
Vtri itvn cie coiderare gen & ci p e partes.154.
Vtr Ari per prima intelligatprincipia intrineca. 57.
Vtrum ad vnitatcm fcienti requirantur omnes pofit
& expofitae particulae. - 158.-
Vtrumvna& eadem conclufio pofsit eflc diuerfarum
(cicntiarum.
Vtrum demontrationesaugeantur per mcdia. 159.
Vtrum cum dicitur media diuerforum ordinum non
dicuntur adinuicem,& quod ncceffeeft eidem vtiq;
inee, it implicatio in adicto. eod.
Vtrum cum Arift.dicit vtrum contingat eiufdem effe
&us eandem caufam in omnibus, fed diuerfos effe,
aut non,intelligat caufam in effendo,aut communi
ter caufam fiucinclendo fiuein cognpfcdo, zo7.
Vtrum ad generationhabitus principir, Prexiga
tur neccfIarioexperimentum velnon:fedfuificiat 3o*
eod. gnitio fenfitiua intentior. - . .. 209.
Vum habitus principiorum Praeexigat experim^.
ratione cognitionis terminorum, an ratione com
plexionis eorundem. 2 IOa
- F I N I S.
. 162.
itverum T HOMAE DE VIO CA IETA N I
. . 163.
Dinio ve. C A R D I N A L I S T. SA NCT I S I X T I,
I6

91nari& I N P R AE D 1 C A B 1 L I A PO R T H T R / 1.
167.
plicit. - Et sAri$totelis pradicamenta,fubtiliima commentaria.
0.
- P R O OE M I V M.
.Col.z.
|te. ibi. H. X. T E DIT IS cum duino g* mVONIAM, Liber ifte non tam
bidem | auxiliohis , que demonstra RTV | pars Logicg qumviaad Categorias
ibid. tiua dottrina necearta vi | Aritotc.et, vt efustitulus tetatur.
finitio i (Ifagogen.idem fonat, pintrodu
ibid.
f fint, antequm adaltio &io ; ) ideo dilata tam diuifionc;
(0,170,
$ ra cepta me transferam per qum inttione Logic vfq;ad prin
2t.171. sj agenda, rapere tantum tem cipium prdicamentorum, vbi faci
ic.173. $j poris decreut, vt Porphy lius dicenda percipi 5oterut,ad textum meftatim com
1, 17. - rij, ac Ari$totelis logicalia fero,prmittens,y porphyrius Chryfagro (vtaiunt)
176. ***szse===; principia exponere pofim ; Romiano patritijrdinisrequifitus;vt qfh Prdicam
ludcre. non quin ab illu$trioribu viris longo, ante tempore ta Arift.obfcura tibi erant,inftruere ipfum vellct,qua
ft gloriofeexpofita fint,fedquoniThmillarum, Pri tenus valeret predicta Arit.doctrinam aequi preens
latum, pu no$tr religionis fratrum profefuime totum dedi; opuculum edidit.Quod diuiditur primo in procemiti
euter iullamque vnqam viderim,aut audiuerim lecturame & tratatum, incipientem ibi)Videtur autem neq;ge
ib. fe, que communiter his gratior videatur , fetus Di nus&c.)Progmium at fecatur in duas partes. In qua
Indum
Thom e uffragis, tanto auuaimme dicrimini crede rum prima reddit auditor beneuolum, necesitatem
! W[] vtilitatem; dicendorum oftendens.Infecunda atin
re. Ngn aatem mihi cupidoineft, vt aliorum dia cipiente
178. ibi(Mox dc generibus&c.)Reddit eum doci
etiam mala arguere , aut illuftrium expofitorum difa lem fimul& attentum, ordinem & fines dicendorum
muerti
omnia compili;e,vel neceffaria refpuere , aut frripere
dm.
pro
arrogante* velim : fed antiquorm quandoque diuique infinuans. Proponit ergo primonecefsitatcm dicendo
rum, inculcans fimul intefitionem opcris,& eius caufa
181. Thom indefeff ve$tigia fetaturus, eorum nominibus & modum procedendi.Intent:onem quidem duplici
bi praepofitis, vbi aliquid fingulare occurrerit : prfens ter.& primo quoad exequenda;dicens fe aggreflurum
ggredior opus, fecundum proprii facultate ingeni ea,;qu ab antiquis de gcnerc,fpecie,dfia, Ppri9,& ac
proficua incipientibus peripatetigis videbuntur, cidente, di&ta fnt.fecndo quoad repellenda dicens,
83.
36. iligenter #; . Vnde & abstinendum ab om abtincndum forte ab altioribus qutionibus. Cauas
Od nibus qu$tionibus cenfi , quibus, metaphyicales -> autefm fufcepti laboris quatuorafsignat, iuxta nume
1z aut phyficales difficultates cum fint, mouitiorum in rum eorum,ad quorum notitiam habendam oportere
it tellefus fuccumbercmt. . . . . - praecognofcerc upradita , dixit.Eft ergo prima cau
IIl fa,eo g neceffarium e(t noffe quid fit gcnus, quid fpe
cies &c.ad percipiendam doctrinam traditn lib.prae
0
d
6.
dicamentorum rif.Secunda,at cognofleitta ett ne
ceffrium ad definitionum aignatiohem.Tertia,quia
T N T R O D V C T L 'O hoc eft neceflarium ad artem diuifiuam.Quarta, quia
hoc eft neceffarium ad artem demonftratiuam &c.Ne
P O R P H. Y. R. I I ceflaria fiquid ett horum notitia ad prdicamenta;
qin predicamtum integraturex genere,pecie,8 dria
tanqum partibus,& habet aliqua propria,& aliqua ac
A R I S T O T E L I S, cidentia cia &c.Ad diffinitiuam ver art, quoniam
diffinitio conftat ex gencrc & differentia vt partibus,
fpecies ver eft qu diffinitur , propria at magnam
T partem conferufit ad cognofcendas diffinitioncs,& fg
peloco diffcrcntiarum ponuntur . Accidcntia autem
Seuerino Boetio interprete. euitari debent, incognitaautem n nificafu cauentur.
ad diuifiuam aut artem, qfh diuifio eft vel gencris in
sl M it necearium chryaori & pecies per differentias, vel ubicti in accidentia pro
ad eam,qu e$t apud.Ariftotelem pria, vel in accidentia communia, vel cconuerfo acci
prdicamemtorum dotrinam,nof dentis in fubie&a &c.Ad dcmonftratiuam artcm,quo
fe quidfit genus, quid differentia, niam demonftrationis mcdium cft diffinitio,qu exge
quid fpecies. quid proprium , &> nere & diffcrentia conftat.minor autcm extremitasfpe
quid accidens : & ad definitiomum cies eft,maior ver proprium, quod de fpecie conclu
affignationem , & omnino ad ea, ditur.Accidens, at proculdemonftrationibus infpi
que de diuifione, vel demontrationefunt: tili existen cere oportet. Modum ver procedendi apcrit cum fe
compendiofe, & introdutorio m tractaturum pro
ti iftarum rerumJpeculatione, compendiofam tibi tradi mittit, & fimplicioresqncs mcdiocriter conietatu
tionem faciens tentabo breuiter velut introdutionis rum &c.vt & breuitatc incipicntium faltidium depel
modo,ea,qu ab antiquis ditia fnt aggredi: altuoribus lat,& clarita tc eorum rudes intcllectus illuftret,& faci
quidem qu$tionibus abftinens ,fimpliciores ver me litate tum qnum, tum mediorum corundem mentes
diocritar conieians. promoueat paulatim addifficilia & ardua capefcenda.
Tho.dc Vio.in poft. A Vtil enn
 2 Thom Vio Caiet.Comm.
Vtilem potius quam neceariam eff: Prdicabilium noti difputationcs, qu ertintcr peripateticos,& Platoni.
tiam ad Categorias-Ariotelis oftendit. - cos.Platoni.n.afcribi,q' naturasrer ponebatvniuer
fales fubfi[tere cxtra aim, & vniuerfalia mathematica
Irca illudverbum(ncccffarium ad eam , quae eft
Primo Top. in prdicamentis Ariflotc!is dotrinam) dbium & confequentcr corpalia,& feparata e fenfibilib&
"4-
commune efi,an ifte liber {it neccffarius fimpliciter ad pticularib. jvidem*.Quib' oib* pipatetici obuiarunt
Praedicamenta Arift, anfit neceffariusadbene efletim. fnibus efficacib* qu filentioinuoluendae nunc funt.
Si.n.dicatur, 9 eft neceflarius fimpliciter, diminutus Degenere & pecie. . 1.
apparcbit hic Arif.& fupcrfuus in Topicis,cum dehis
ibi determinauit, qu determinda in principio erant. V 7 Idetur autem nequegemus, neq;fpecies fimpliciter.
Siautem dicatur,g eft ncceflariusad bene fe dici., Gemus. m. dicitur & aliquorum quodammodo
quctur,q, aliquis poflct fcire Praedicamcnta ab(quc hu fe habentium ad vnum aliquod, & adfeifiuicem colle-.
jusoperis dotrina: quod impofsibile videtur, quia tfto.fcundum quam fignificationem RQmanorum dici-.
non potcft fieri,vt di$ta Arift.ibi intelligantur nififkia turgenus, ab vnius,fcilicet habitudine.(dico autem RQ
tur quid genus,& qd fpecies, & quid dfia &c. Ad hoc muli ) & multitudinis habentium aliquo modo adimui-.
duplicitcr relpondetur,primo ii Albertm,qui intui cem eam,quae ab illo eft,cognationem,fecundum diuifio-.
tus duoinueniri in doctrina Praedicamentorum, , q, nem abalijsgeneribus diium.
prdicabilia ordinantur ibidcm , & g, adunantur h
res ad uagfia,gencradiuiditur in uas pecies &c.di Ra&atus hic incipis diuiditur in duas partes prim
xit, 9 rne primi neceffariineuitabiliter cft praefens T cipales. primo nang; determinat de ingulis prae
dicabilibus. fecdo in fexto c.de omnibus fimul com
opus ad Pricamta: qiii hic rnes prdicabilium ibi
ordinandorum exprimuntur; ordinare autcm nefcit, paratiu.prima pars diuiditur in quatuor ca. ln quor
qui rnes ordinabili ignorat. rne ver ecundi vtil yrimo dgenere,& fpccie, qfh correlatiua funt,fimul
ee praeentem doctrinam predicamentis aieruit &c. detcrminat. Diuiditur at prfens capitul in dcccm
Cap.ri Aucr. at in principio fuae expofitionis putat hunc li partes principales, qugin fuislocispatcbunt.n prima
brum n cfaliquo pato ncfarium, icctwt:lem; & rgo prte propofit multiplicita tchor nominum, f.
gnfis & fpcici in illis yerbis(vt aut neq;genus, ne
muctur cx co q id,q pcr diffinitiones hor predica
bilium hf, aut pcrtinct ad materi ncccflariadi, & fic que pccies impliciter). i.vno mdici, declarat quid
fignificat hoc nomen qi plurcs fignificatio
pertinctad artcm dcmonftratiu:aut ad materiam con
tingentfu probabil, & fic pertinct ad dialecticam: ns ht,quatuor facit.Primo ponitvnam eius fignifica
& hoc mihi magisplacct. Et ad obic&tion in oppofi tionem dicens. Prima generiscit collectio
tum df cum Auerroi,9 hicliberinquitum tradit quid multor quodamm fehabenti ad vnum aliquod &
nois gcncris,fpi,&c.cfl necefrius,fcd non erat opus ad feinuic.Vbi aduerte, genusiuxta hanc fignifica
fpecil cderetra&atum pp quid nois:qiii cxponcndo tion non fignificat ducunq;collectionem,edeam,in
praedicamenta not fit quid nois terminor, inquan quainueniunfite dug cncxiones: ..qrilla multa que
tum at ctinet quid fit gcnus &c.vtilis:& fimiliterad dmodo fe habctadinuic, & g illamet Inulta quod
rnem.pro Alberto df,qp fufficit nofle qd nois ordina modo fe habeant ad vnum aliquod.quodamm at fe
adinuic habcrenihilaliud fonat, jgp inter fe habcant
Pimo Toe. bilium addifc ti tal , licet hocn fufficiat fta &nc&tentcs habitudines, qbus abalijs differt, vt os,
cap,4-
tuenti ill ordin.Siquis at Albert futincre vult faci
lediccrc pt, g) alia rne traduntur illa hic, & alia in qui funt de vnafamilia inter fe ciuncti funt, dum ibi
topicis,& gp ficut Arift.n tradiditart diuifiuum nec fnt fratres,forores, nepotes&c.& fimilitcr cciues fe
diifinitiu, ita nec hgc fpeciali tractatu dixit. Ncc hoc mutuo refpicit,dum alij re&tores, alij cfules,alijmi
inconuenit,qfh non cft opus c cunta cplexum cfle. fitcs,alijaftificcs&c.st.Ad vnver aliud hfc fe quo
, 740x degeneribus & ffeciebus, illud quidem fiue fb dmodo, nihil aliud importat j illa multa origin hfe
ab illo.vt os eiufdcmfamili exvno primo patre, &
?non habet itat,iue in olis nudis puriq; intellettibus poita int: gscciues exvna patria oriuntur.Talis ergo aggrega
litera Boce Et tue ubittia corporalia fint,an incorporalia, G v tio genus vocatur vfu valde frequenti, d decognatig
tij verbum. trum fparata,am in fmfibilibus pofita: circa hc con
nibs homin loquimur(vt in explotcxtus aPparct)
ftentua, dicere recufbo. J4ltiffimum emim negocium ejt
huiufmodi,&* alius maioris egens inquifitionis. Jlludve Dicitur aut & aliter rurfusgenus,quod eft vniufcu
r quemadmodum de his, ac de propofitus magis?'probabi iufq; generationis principi:yel ab eo quigemuit, vel ab
co in quo quis genitiis est.Sic.n.oreitem quid dici
liter antiqui tratiauerunt,& horum maxime pripate mus Tajitalgenus habere, Hylum aut ab Hercule
tici, tibi nunc tentabo mon$trare. - - -

cj- rurfus,Tind arum quid Thebam effe genere, Plato

Reddit auditorem attcnt & docilem,attent qui
dem,dum oftendit in fpeciali, g) nvult inuolucrcius
intclle& arduis quibufd pofitignibus,quae in princi
pio tratandae occurrerent.Docilem ver,dum peripa
tetica via ordinate procedendi, genere & pecie in
choando,proponit. Qu[tiones at, quas omittcndas
ccnfct,qrii de effe vniuerfali funt, quod metaphyfici
cft negcij,qu9d altifsim eft,trcs funt.Primac(t,an.f.
cner & fps fublifttin rer natura, an potius fint in
folis nudis purisq;intellectibus(folis) di&it excluddo
res cxtra animam (nudis)ver excluddo accidentium
indumenta (puris)atremouendo materie, phantafma
tumq;admiftionem.nec eft fcrmo de quocnqueintcl
letu, ledde intelletu in atu, qui ett id cum intcle
Tex... c. 15. &o in ctu(vt df in 3. de A1a)Secunda q eft de quiddi
Patet. i. Me tare corundcm , anffint corporalia, an incorporalia
ta.t.c.l. 4 Tertia q auren. eft dcipfis vniuerfalibus in compara.
5.item-7. tionead tingularia, an fintin enibilibus poita, an vt patet explis;exinttionedicti Romanostrahe
Met t.c. 15
,fen.billbus fcParata : & Proccdunt hg qncs fecund
nem verJthemienfem. etenim patria principium quod
d eft vniuf.uiufq;generationis , quadmod & pater.
Hicfcd.oponit fccundgfirisfignification dics, p
genus qfiq;vocat id,qd elt principiumyniufcuiufqu
gfiationis.Vbi notandum eft, 9 genusfignificare prin
cipi vniufcuiuq;gatignis Pt intelligi duptr . Vno
m,9 gcncrisnoieappellatur id, quo aliqui trahunt
origin, puta 9 genus Romanorudicatur Romulus, a
quRodiani initifumunt. & hoc n vf mihi formali
ter dictum;qih non cfucuimus dicere Romulum effe
Romanorum gcnus,ncq;Tantalum genus Oreftis; in
textu atd, quddhacignificatio citfrequcntifima
invfu. Alio ergQ mintelligi pt,vtipfum initi origi
nisquodcunq;it illud, fiue fcmcn,fiue vis aliqua,fiue
quodcq;aliud in pre,fiuc patria mans, genus vocet,
& ficgetius vfitata vocc fignificat Principigiationis,.
regen Romulo, & Athen.ab alai,latjip
---
 -

atomi.
'niuer.
In Prdic
hgc diccre,q) Romania Romulo initium
abl.
habentfuae
Porphy
-
rij. 3.
Hc eft fecunda pars huius capituli.in qua, poftqu Secda Ps.
matica generationis,& fimiliter g, Atheniles ex Athenis ini- declaratum i eft quid nominis ipfiusgeneris,intendit
ilib& tium originis (umpferunt. Oltendunt at hanc effe declarare quid rei eiufd eo modo qutalia entia ratio
llarunt intentiofi Porphyrijduo,prim eft, quia dixit genus nishabt quid rei.Declaratum eft.n.quid fignificat,fed
clunt, dicitur quod cft vniufcuiufq;gencrationis principium modo declarabitur quideft id quod fignificat. Et tria
I
vel
&:tfab ,tigenuit,vclab
e qui
e non eo loco,inquo
xid vt illequigcnui t,vel locus gnitus
quisquoqus facit.primo elc&a
illa philofophi tertia generisfigni
fermonem ficatione,qf
faciunt;genc h de
ris fic fumpti
liciter gcnituseft &c.Secundum ft, quia cxempla ponendo diffinitionem philofophis datam ponit dicens, genus
17mod emper tam patr qum patriam in obliquo ponit,& effe qd de plurius diffrtibus fpeic in eo qu9d quid
0 nqm in recto vocat patrem,aut patri genus. Nec e(tprgdicitur.Vbitribus cditinibus diffinit effege
icole- obtat, qp aerat patri ee vniuculuq;generationis nus notato.Prima et,q prdicetur de pluribus.Secun
ndici- principim : qfh fioc dixit,vt ab ipfa gens trahificut da,q illa plura dffert Ipecieintcr fe.Tertia,9 prdice
em R patr doceret : & non g, ipfa fit genus nifi caufaliter, turde eisin quid.vtafgenus effe dicimus, qi prdi
at materialitcr,quia.f.ab e, vel in ea genushabetur. ca de pluribs,hoie.f.& Ieonc,q differunt{pecieinter
kijio- H.cc autem videtur promptiffima eff fignificatio. Re fe,& prdicaf de eisin qd. Qurti.n.quid cfthgino,
mani.n.dicutur qui exgenere decendunt Romali: & Ce rete repondetur,aial,& timiliterquerenti qdet lco. Vide.1. To
esprin crcpide qui ex genere defcendt Cecropis & eorum pro Egrum .m.que prdicantur,alia quidem de vno dictm .
is pre- ximii.Et quid prius appellitum e$t genus vniufcuiufq; tur ficut indiuidua,vt Socrates,& hic, & boc: alia
lcom- genera:ionis principiiim : de hinc eti multitudo eorum g de pluribus.qucmadmodum genera, & pecie:
quor jui funt ab5mo principio vt i Romulo, quam diuiden- differentia,& propria,& accidentia communiter,fedn
, inul tes & ab alijs fprantis,dicebam us omnem illam: colle- proprie alicui:e$t autem gemits quidem,vt animal;ffecies
cccm tiomem Romanorum genus. , per,vt homo difertia, vt rationale proprium,vt rifi
prima Hic tertio compart praeditasduas fignificationes bile,accids, vt album,nigrum,jedere.&,his ergo,quae
um,f. adinuic quoad vfum &jordin,m vifumquid dics, de vno flo prdictur differunt genera : eo qud hc de
us, l- hcfecund cflc improprijlsim;& cfequenter illam pluribus prdicantur..4his autem rurfus qu de pluri
1t quid efe minus cfuetam, & declarathocexplo claro &c. hus: (pcciebus quidem,quoniam fpecies & fi de pluribus
icato. Sccund ordin vcrdicens, fignificationem fecundo prdictur,n tamem de differentibus fpecie,fed numero
};:PolitPriet est: & cau: Prim: ignifica::is: homo.nc fi:pecies, descratec dplatnepradica
(10.
:
&
-pf1 uSTlCll CXOt"Cj. I.t! fT) CO
tur,quinom fpecie differunt,fdnumeroflum:animal ve
v - - :- rw - -

ifica-
,in
ipfa:,& Primo appcllat initi illud, deinde
fpard defccndentcs ab vn filijs alterius, ia cft ? j d Je numero i.#pr
tgenus de homine, equo, &
quo coiic&tiovna genus Romanorum, alia Albanor &c. ''''! art proprium quidem gevm; . -

di Jpecie,cuius et propriumprgdicatur,& de his 4/

c fiterate cy rrfi dicatrges , /pr
tle fpecies adboriimjifimilituinem iimi.'Etenim Jj?egeffnfiidit;du ! rifibile de bomine
cil! principium quoddam efi huiufmodi genus eorum,qu fub Jolo,a departicularibus bominib .genus aut no de yn4
oi, upf fnt. P^idetur etiam multitudinem continere om- Jecieprdicai , fedde pluribus& differtibus...A diffe
1 ibi * non ht nium qu fab eo funt*.ipccierum. & ab his,quciter fnt accidentia,differt
sfc god. grxci Hiquarto ponittrti gencrisfignification.Vbi ge*4?"4 gfi depluribus & diferentibus/pecie
mi- pecieri tria ordinate
, d dicit.Primo
it ignificatione ipam dics,q predicantur differenti e o cotteraccidentia non fane
acifin gi
cuifupponiif jccies in ret.f.linea praedi in eo quod quid eft prdicanturf edin eof -
quodquale In
he cmtali,tanqu inferius fuperiori,vt animali fupponi terrogantibus.m. aliquibus,quid e$t illud, de quo praedi
& tur homo.Sccundo dicithahc fignification exfsimi cantur hc.gemus rejpondebimus,differentias autem &-
g4 lati9ne ad Primas fupraditasfortaffederiuat. Addit accidentia non refpoidebimus:non.n. in eo quod quid e$t
T autfortaffe:qfh eor,quingmina impo{uerungmen- praedicantur de fbie&o,fedmagis in eo qud qule quid
w $c. crta cognition$ nefcig':Tcftio explanatgo h efi.Interroganti.n.qua efi bmo?'dicimus ationlis.
fignificati9 prcedtibusfit fimilis:& primo fecund: qualis eft cruus?dicimus qud niger eft.eft autem ratio
y riale differentia, nigrum ver accidens. qudo aut quid
-

y
&ipiuiii quodd cftfuarum fpccierum:qo autem prin >
e5t interr:
-

#
-

: cipium fitin cap.z.dicetur.i)cindeprimae :q gnus '* ; ... :P ## !

0 primomodo fmptum fignificat mltitudinem defc
dentiumab vno;idautem,cui upponitur pccies,
3**%*;!!*! evmofolo
mul- boc ver de difertibus
dicuntur,fic
pecie,epara indiuidua.
ut abbis,que
t genus
ld
re titudinem continet fub fe fpecirum, qu fibi inuic Jicut pecies predicini, welftcut propria.in eo quod4uid
cognat funt, & ab vno oriuntur principio,vt exem- et predicari, diuidit a. differentis c0mmumtter acci
plfacile eft manifeftare. Qccurrit autemi hic dubita- dentibus,qu non in eo quod quideftprgdicantur,fedma
Il iiuncula,quia videtur Porphyrius diminutus,qiii figni gis in quod quale quidem, vel quomodo fe habet vnum
|0 ficationcsgcneris explorns non omnes dixit;habent quodque prdicatur de his, de quibus prdicatur.
1t n.grammticigenuin alia fignificatione, dumvnum Hic fecundo diffinition datam dclarat adeo mani
inter nominum &verborum accidtia genus vQcant. fefte,vt non fit opus explanatione, feddire&ione tan
t Ad hoc dicitur fin Albert g non elt intentionis P;e toltendente,gartificiofe declarat,Primo diuidcndo
le fentisdiftinguere generisvoabulum in ognesfuas i primpart diffinitionis,f.quod prdicatur feu prdi
il gnificationcs, fed in castiii, qu habet affinitatcm c cabilg,induo mbra &fubdiuidendo ideindegenusin
14 gcneris fignificatione, qu Logici vtuntur;hau- alter mbrum diuifionis&fubdiuifionis ferper du
gi -
maticivtnt Porphyrius
temunt qusur;& pofut,noneft
ido diminutusn illg, quibu$ Gram
Porphyrius: cit;oftendd
non o qocpari
modicg fuit. membro
Colligit at differat,
talis diuifio qd artis
ex textu. Et.
* Tripliciter igitur cum genus dicatur, de tertig apud m fingula membra cxvno latere diuifionis fingulas
s pbilofphos frmo eft,quod etiam defcribente; affignaue particulasin diffinitione pofuit vt intcxtu clare decla
. %unt gnus ffe quod dpluribus dicentes, differentibus raf&adunatur.Illudtfiprtergnd non clt, 9 prgdi
P fpe.te in eo,quod quid e$t prdicatur:vt animal. cariim gd ctingit dupliciter. Vno modo cpletc,i.ita
ho.de Vio.in pot A 2. qud
 4. Thom.V to Caiet. Comm.
9 prgdicat a&ualiter dicat tot quidditat ci*,de quo bilifsimae entitatis efi;extenfum eftintentionis vocabu
Prgdicatur:& hoc m nonloquimur hic de prdictio l ad id cui attditur,& vocatur fccda intentio,id qd
ne quidditatiua.fola.n.diffinitio illo m prdicatur in intellet ccipit fca atttione,q nihilaliud i qi
9uid.Ali (n contingit praedicariin Quid incomplete, d ens rnis. Fins at rnis c fufficiter diuidaf fcfm
i.ita 9 prdicatum dicat quidcm quidditatem cius de dotrinam.S.Tho.in q.z i.de veritate,in negation &
quo Praedicatur;& per modi ubtitiae, non per modi
qualitatis(vt de dfia dicetur)fcd non explicet totam il
lus quidditatem;& ito mgenus df predicariin quid
ge fpeciebus;qfh fignificat ffentiamvniufcuiufq;fuae
fpciei per modum fu5ftanti, non tfi complete' ani
mal. n. non pcrfcte fignificat quid eft homio, licet fi
gQificct quideft homo; perfe autem fignificat quid
eft hom.animalbipes; fi hc fit hominis diffinitio.
'Nihil igitur fperfluum, nequemimus continet gene
ris dita difriptio notius. -
Hi tertio ex ditis ccluddo probat,q fupradi&ta
giffinitio fuerit bona,tali rne;d;cripti nihil fupcr
fui aut diminuti habs cft bona;qih altero illorum no
dor viti accidit in difinido,vel.f.c non ncceflaria.
admittuntur, vel cum ncceffaria dimittunt fupradita
autem diffinitio cfl huiufmodi; qim non continet ni(i
ncccflarias cditiones, quibus ab alijs differt genus,&
nullam prtermittit,vt patet cx distis. igitur&c.
Nomine diffiniti generis non rem nature, vel ex re & inten
tione aggregatum, fed ipfam; generis fecundam intentio
nem genus denomitataam , hric diffinit am fuiffe oftndit.
qug formaliter praedizari, res ver formaliter fiue denomi
natiue de pluribus dicitur. -
Quam ne circa fupradita occur.it dubium, an c diffinitur
ceflaria eft
hc do&ri gnus fumaf genus proipfa gcncris intentione, an
pro rcfubie&a,aut pro vtraq;. hinc.n.& inde rationes
na: quippc
quod totius unt.Quod.n.diffiniaturgens pro re fub{trata, exeo
logic fco videtur,quia id diffinitur,cui cuenit diffinitio,fed rei
pus eft. ubtrat cucnitita diffinitio,8 non intentioni, nei
que aggregato ex vtraq;: probatur.qm id quodprgdica
tur de fpeciebus in quid n eft intentio gcneris.fecun
da.n. intentio n praedicaf in quid de rc5us,nec eft ag
gregat ex re & inttione:quocunq; n.modo aggrege
tur,fcmper falfa effet praedicatio in juid talis aggreg
tidc fpeciebus, ex eo q, altera pars illius peftinet ad
quidditatalicuius fpeciei.fed res ipfa fub(liata giieris
inientioni eft,quae prgdicatur dc fpecicbus. animal.n.
quod generisinttioni fubijcitur,prdicatur de homi
ne & boue in quid, & n aal genus ncq; genus. Jod
at intentio ip{a diftiniatur,ex eo haberi 5t, q) Logi
ca diffinitio ad intentiones diretetdit, & non adres.
Quod ver tot aggregat diffiniatur ex co fuadetur.
quia Logica eft de fccdis intentionibus adiuntis pri
mis(fm Auic.)& n de primis abfolute,neq; dc fecun
disabfolute. Ad euidenti huius dubitations(qiii ian
ua eft difputatio hc ad Logicales diffinitiones & tra
&atus)tria facida funt.Primo declarabimus tcrminos
pofitos in quatione.Secdo qni refpondebitur. Ter
tio fatisfict argumcntis in oppofit.Intentio idfonat
tttio, & diuiditurin prim & fecunda.Cuius diui
ionis ratiofumitur ex co g) rei,qu intelligif, duplici
teraliqua cucniunt. Quaed cueniunt ei tinun
quam intelle&tui prgfentarctur.vt homini cuenit efle
refibil,&alb,& huiufmodi:& qud conueniunt illi
rei non nifi cx hoc 9 intclletui prgfentatur,vcl ex hoc
circa ill intellectus nogociatur; hmi conucni qi
fit fubie&um vel prdicar in aliqua propofitione &
hmi. haec. n. & fimilia non inueniuntur in ho mine in
rerum natura exiftte, fed tfim in eo vt in intelletu eft.
Ex his itaq; fic pro nc crcditis,fciend cft,q prima in
ttio vocat illa intellectus attcntio qua infpicit in reb*
fibi oblatis ca , qu conueniunt illis in rer natura.Se
cda at inttio df il!aintellcctus atttio, qua in rebus
fibi oblatis intueuur ca,qu conueniunt illis ex intelle
&tus adinutione. Vcrquia occultiora ex notioribus
nominam.us,& id,qucd fccca in tione ccipitur,de
s malis
Inde veri
relationem;hmientia,qu fecundas dicimus intentio tate q. 21.
4. Le
nes, inter relation.cs rnis annumerda fore uppoma
tur. Intentionis ergo fecund nomine, licet poflimus
intelligere duo, attentionen fecundintellectus, que
eftfecunda intentio formaliter, & id, quod illa atten
tione ccipitur(g) eft fecda inttio obiectiue) cis tfi
vfus intclligit id quod concipitur.i. relation rnis fa
6t per intellect in rebus vt in eo unt.Nomina aut e
cundg inttionis vocamus ea,qug meditefecunda at
ttioncintcileius,iftas relationes fignifict; wt ubie
&tum, prdicatum,fyllogifmus & hmi.Nomina ver
rim intcntionis rliquafunt , qu mediante prima
inteliectus attentione ad ua reerunt ignificata; vt ho
mo,bos,lco fignifict fiquid vt. 1 Perifiermcnias dici
tur,nomina fignificata fua medijs cceptibus anim.
Aduertcnd quoq; cft qud,quia hmiintcntiones fe Cau. I.
cund, feu relationes fundtur in rebus vt intellecis,
& denominteas.licut, ly ubiect, denominat homi
n,& ly Prdicat,denominataal, cum dicimus h eft
animal. in huiufmodi mominibus fecundar intentio
num duo confiderant, fintcntio,qu relatio eft,& res
fubie5ta intentioni, qu deniatur b illa rclatione, fed
hc duo non vniformiter irnporttur talibus nomi
nibus.fed rclatio ipfa fignifictur, res vcr fubftrata co
pulatur,ficut alb fignificat purialbedin(vt in prdi
camentis df.)copulatatfubicct,q denominaabal
bedine alb.V, genus nom fecund inttionis In cap. de
eft;n eo pt cfi erafi id qd fignificat, & illud eft re- fubftantia
-
iatio gficitatis,quintcntiongeneris vocant.Etid,qd
copulatur generis nomine,& illud eft resfubftrata,qug
genereitate genus denominatur,qu rfubiectint
tioni voct.& ic patet uperficietenus nouitijs termi
ni in qnefumpti . Ad euidenti atqugfit veriratis
incipere9p9rtet notitia illius termini(prdicatur.)
quod in diffinitione generis ponitur. Prgdicari.n.cum
fit terminus ecund intentionisduoin e claudit, in
tcntion & r fubiect;& vt de ctero prolixitas & ob
curitas vitetur, dicemus,qud o nom fecd inten
tionis fumit dupliciter.Vno m formaliter ; & hoc e(t
cum fumitur Proilla intentionc. Alio m fundamenta
liter, & hocelt cum prore ubtrata umitur.Praedicari
igitur dupliciter fumitur.fiformaliter;& fic nihil aliud
elt qum relatio qudadinuta ab intelletu inter ex
trema cplexionis verbalis,& fundamtaliter, & fic ni
hilaliud ett, cnexioipfor extremorum orationis.
Imaginand.n.et, q intellectus vids ort habereal
bedin, prima ua atttione format hic propoition
mental.Sor.eft albus,in qua Ppofitione tot terminos
ponit, quot videt extraaiam res; tria fiquid ibividet
..Sort,albedin,& inhaeion albedinisin Sorte; & tri
busterminis Propofition format,dics Sortes ett alb
ly etnq; ignificat compoitionvt in I.Periherme Cap-3.i.
nias df. Hac igitur propofitione formata intelle&us
ecido attdit uoi operi, ortubiecti, alb pre
dicati,&(eft)praedicatonis relatione donat.fundam en
taliter crgo prdicari eft ciuntio rei prdicat cum
refubiecta,formaliter at cft relatiofufidata fupraipfa
verbali copula. His ergo prlibatis, refpondetr qni
tribus cclufionibus.Trima elt, genus non diffinitur
hic Pro rcfubltrata; APbatur. qfn aut prdicari in quid
de pluribus&c.fumitur formaliter,at fundamtaiter
fi formaliter,cum conftet 9 relatio rnis,non cadit in
diffinitionc reiextra aiam, fequitur 9 genus non dif
finiatur Pro refubftrata.St materialiter,cum ctiam c
ftct 9 conncxiorei,qu dcnominatgenus cum fpecie
bus, non fit derationeillius reiquon;l de rationcani
 In prdicabil.Porphyrij.
malis non eft effe in fuis fpeciebus,quia animal abftra
hit ab cflc in homine & equo, & omnibus fpeciebus,
fequitur idem g) prius :& fic quocq; modo fumatur:
predicatur, non aluatur # genus pro re fubftrata
iffiniatur.Secda cclufio eft,genus n diffinitur pro
aggregato ex re & intentione: probatur;t qih totum
aggregat non et difinibile.cplexorn non et dif
Tex.c.13. finitio(vt dicirur. 7.Meta.)fed oportet id p diffinitur
effe vnum in vna aliqua natura. Tum qfh non facile cf
fet fingere,qo fumitur(ly predicatur)in tali diffinitio
ne.Tertia cclufio eft,genus diffinitur pro ipfa inten
tionefecda; Apbatur hc cclufio:primo authoritate
5
prdicari df,fed requirif& fufficitq, prgdicetur,i.refe
raturadilla;ei at, cui diffinitto cuenit denominatiue
exigitur g) prgdicari fundamentaliter fumptum .i.in
effecucniativfiaial ett id quod predicatur.i.inett ho
mini & equo:intentio at generis cft id,quod prdicat
in quid.i.tali praedicationis rclatione refer ad ip(as fpc
cies&c.Et fic patetrefpfio ad prim ration in oppo
fit,cuius,quia tota vis exprgdicatione fundamtaliter
fumpta pdebat,& diffinitio de praedicatione formali
ter loquitur,ideo merito ruit. Ad vltim ver ration,
quaprobatur,g, diffiniatur tot aggegat.dr, 9 pro
ceditex malo intelletu authoritatis Auicn:n.n.in

,4. S. Tho.hoc expreffe dicentisin Tra&tatu de Ente &
efientia capit.4.vbi& hoc declaramus.Sccundo ratio
ne addu&a,quia,f.diffinitio Logica id refpicit,9 dire
&e e Logicg cfiderationis;hoc eft autcm ipfa inten .
tiofecund.ego &c. Tertio , qn ni ad hoc veniatur
uibufcunq; verbis oppofit palliari videatur,impof
e{ [alare q diffinit fit vcre vn:ue. n. dicatur
q, diffinitur res fubinttione, fiue intentio in ccreto
ad hoc oportet vcnire g, ipfa inttio fit id diffiuitur
fi crror vitari debet. Sicut fiquis diceret niu diffiniri
inquant eft alba,aut albedin in niue & hmi.Ad pri
mm at ration in oppofit dicitur,99,quiadiffinitio
dcbet conuenire diffinito n qualitercunque, fcd quid
ditatiue,maior illa, illuddiffinitur,cui cucnit diffini
tio,modificda e(t c hac conditione, cui quidditatiue
conuenit diffinitio.Sedtunc falf eft minor:qfh diffini
---, -, - " " - tio generis rei fubftratn conuenit quidditatiue,fed
* *- : *~ * denominatiuc;ipfi at intentioni generis, quia conue
**
* : * * nit quidditatiue,ideo ipfa diffinitur; & hc {it quarta
probatio terti conclufionis,& potifsima.Et vt g) dici
De ente e mus clare percipi pofsit,prfupponere oportet, q;(vt.
fentia ca 4. S.Thomasloco allegato dicit) prdicare in diffinitio
ne generis pofit,fumitur formaliter pro ipfa intentio
nepraedicationis, ita g) rclatio praedicatinis in quid
de pluribus &c.caditin diffinitione relationis j fignifi
cat genus.Hocat pra'uppoito ciend et, p diffini;
tio licuius accidentisaliter cucnit ipfi accidti, & ali
tercueniteius fub1cto;ipfi fi quidaccidti cucnit
quidditatiue, vtei p formaliteret tale, tubietovero
eiusdenominatiue, vt q, fubie&iue vel denominatiue
eft tale.v.g.fidiffiniaturalb,& dicatur,q) e(t difgrega
tiu vifus;talis diftinitio cuenit albedini quidditatie
& vt eiqp formaliter ett difgregatiu vifus, ead verd
diffiniti cuenit ntui denatiue,& vt ei, quod fub
fternitur illi;ita diffinitio generis conuenit ihtentioni
generis qdditatiue,rei at fubftrat denominatiuc; ita
p illa propofitio,genus prdicatur de pluribus &c.eft
quidditatiua,ifta at, aial prdicatur de pluribus &c.
eft denominatiua.Rurfus{cicnd cft , g) (icut accids,
cui formaliter conuenit aliquid,habct in fe duo.Prim
eft, q ipfum poteft vocari tale vt quod,formalitcr tfi;
& fic dicimus,qalbedo difgregat vifem.Secund eft,
qud ipfum eft id quo fubiect df tale;& fic dicimus,
$p albedo eft id,qua nix difgregat vifum.lta inttio ge
ficris habct in fehaec duo; & nq;dicimus,q, genus
quod prdicatur, intelligtes per hoc gen$ fle quod
formaliter prdicatur;& dicimus,q, genus eft quo res
fubflrata grgdicat &c Sicut.n.nix difgregat,quia cft
alba,ita aial prgdicat de pluribus differntibus &c. qa
eft gcnus &c. Pqftremo curand eft vt in hac& fimiii
bus dubitationibus homo fit valde attentus,nc fallatur
ex idlitate vocabulor,qu obfcuritat in re hac parit
oportet fiquid pfpicaciter aduertere,g) prgdicariqi
que fumiffundamtaliter pro inele, qq; atformali
tcr,P illa relatione;& plicct prim alterius fundamen
t fit, maxima tfi inter ea diuerfitas eft;& cfequenter
c in 1tta & limilibus diffinitionibus,forma liter fuma
tur(vt dii e[t)n cxigifytidcu quiddita tiue conne
r.1t 11:3 diffinitio , 9 Prgdicctur.i,idfit illis, de quibus
tdit Auic.qy Logica ita (it de fecdis inttionibus ad
iuntisprimis,ita gp cx quo conlideret vtrafq; aut g
dc aliqo ex vtrifq;agregato fit ; fed q fit de fecundis
intentionibus n abfolute vt entia funt:qmhoInw Me
taphy.fpeculationis elt, fed adiunctis pritnis, i. vt fun
dantur in primis,& denominantcas;ita vt per ear ap
plication rer,qugyrimis attcntionibus oftertur,co
nitio habeaf, ex diffinitione.n.generis nchabita, n
innotuit abfolute qd resilla qug gcnus eft, fit,fed quid
it vt denoat rem prim; intentionis:didicinus ex data
diftinitione qu res pritng intentionis generis dcno
mination habeat,& qu n, & qu exigantur ad hoc
vt res aliqua talem denominationcm fortiatur. Volu
mus autem hgc Pauca in hac qultione dita fufficere
omnibus diffinitionibus fccundarum intentionum;&
ideo funt diligenter notanda & applicanda cgteris.
C 1 R c A ca nd generis diffinition eet dubitan
d cx eo diminutav;ga aliqd eftpprdicat dc plu
ribus diffrtibus fp in eo 9 quid;& tfi non elt genus.
T quia ens pedicatur taliter. Tum quia aia feniciua
praedicatur de pluribus differentibus fpecie; puta aia
bouis & lconis in eo qud quid,vt patet : tfi n elt ge
nus. Sed q prima inttia metaph. eget dicusione; Lege infe
oimittda hic e[t.Veritas t e[t 9 cns n praedicatur in rius in libel
quid.Secuuda at inftantia inferius in hoc capitulo qii lo ; de ente
& effentia.
fpeciei diffinitionem examinabitur, excludtur qu de entis vni
ni par e(t de generc & fpecic difficultas quo ad hoc. uocatione :
C 1 Rc A diuifionem in textu fatam elt dubium
an rete diuidatur Prgdicatum in id, quod de vno folo
& id quod de pluribus prdicatur,quia indiuiduum dc
nullo prdicatur. Scd quvni hoc indiuidui decufsio
nem exigit, inferius in hoc capitulo ( cum indiuidui
diffiniti examinabitur) patet folutio.
Species autem dicitur quidem &* vniufcuiufj; for
ma,fgundum quam ditum eft f Priami quid fpecies di f Al. 1.ic,
Prima qui
gn t eft imperio. Dicitur autam fpecies &* ea,qii eji fub dem pecies
a]ignato genere fcundum quam flemus dicre homin digna et im
quidemJpeciem animalis,cum fit genus animal:album au perio,
tcm coloris ffectem, triangulum ver figur fpeciem ,.
Hgc elt tertia pars huius capituli,in qua dcclarat qd Tertia pst
fignificat hoc nom fpecies,pons duas eius fignific
tioncs,prima elt forma, quaformofidictur,qui cor Eft at haec
oris cmenfuratione natura donatifunt, hi hamq; caufa mem
peciofi quoq; fua diir fpecie,& fim hanc fignificatio. furatio debi
toru II1 C0I
nem fpecics Priami impcrio digna dicta eft.Secunda
autem fignificatio eft id, quod ponitur fubafsignato por dimen
fiones pro
genere,m quam dicimus hominem efle animalis fpe ximis quali
ciem, eo qud ponitur direte ub animali.Aduerten tatib difpo
da funt hoc in loco quatuor.Prim eft,qud Porphy fite [ecund
rius (fon Albertum) contpfit fignificationes os ipe debic om
ciei poncre, vtuntur liquidem Grammatici pecie pri ni parti-
mitiua & deriuatiua. Motus autcm elt eadcm, quaiu cmen{ura
tion conue
Pra,ratione,ill.n.fignification pofuit, cx qua deriua niens. indi
ta crcditur fignificatio,qua phillofophi vttur,ea at ci peciei
(vt Aui.dicit)elt Prima lignificatoin textu polita,Ex for ma . n.
eo.n.9 pecies formoitatem ignificat,derluutu cit,vt pecifica
fpecics ncupctur id quod phulcritudo generis elt.ge haecfunt
nus cnim m fe informe & imperfect & potentilc
Tho.de Vio.in pot. A 3 ct
 6 Thom Vio Caiet.Comm.
et & appetit pecifici ee tanqum formale perficis mutua eft eorum diffinitio:n, ergo talis diffinitio
& diuin pulchritudinis imitation.Sccund elt,qud n facit innotefcere dtffinitum; osnamq; notitia'diffi
(y afsignato)poteft dupliciter accipi.Vno modo afsi niti ex notioribus ipcedit.Praetered, fivn correlatiudi
nato.i.pdiffinito nobis generc.i. gcncre tertio mo diffinit reliqu,equct q1dponeretur in diffinitione
dofumpto.& hic fenfus licct prae(cnti non obltetlitc fuijpfius,quodeft fmagium peccatum in arte difniti
r,fequentitfi, vbi hoc repctit, confons non eft:alio ua;tenet cfequentia ex dotrina Ariftotelesin v. To .3.
modo afsignato.i.determinato,non vago, & hic cft ve picorum vbidicitur, loco nominis pofiti in diffini
rus fenfus. {pccies.n. qulibet neceffrio ponitur fub tione al cuius licet ponere eius rationem.Si n.loco cor
genere,detcrminato, & impofsibilc e(t qud ponava relatiui diffinientisalterum ponatur diffinitio cius,c
ge fub genere g-atu includit in fc genus qd vage fieri in diffinitionemftius correlatiui diffinientis.([ecundum
non poteft.fecs at eflet fi includret ipfm inpotcn hanc dotrinam)debeat poni alterum corrclatiuum,
tia.Terti eft,q, ly fub(tm Albcrtum)notat duplicem quod diffinitur, fequitur neceflaro g) id fciplum dit
ordinem, naturalis politionis & participationis; qn finiet.v.g.igenus & pecies mutuo ediffiniunt; & dif
pecies naturaliter etinferior genere, & genus natura finitio fpeciei eft illa fps eft qug ponitur fubafsignato
liter eft fuperior fpccie.Et fimiliter fpecies generis po gcnere;lucolygencre, ponctur gcneris diffiniti, &
tetatem participat.Coarctatur.n.genus,& fue amplitu gigetur,fpccies eft quponitur fb afsignato prdica.
dinis pars pcr differentiam ad fpccicm trahitur.Quar bili de Pluribus diffcrentibus fpeciein o quod quid.
tum cft, p fimui Phorphyrius quid nominis & quid vbi apparet fpeci in fpeciei diffinitione cadere. ifi op
rci ipfius fpecici afsignauit in prditis verbis, & dc pofitum eft Porphyrij authoritas. Hc quaeltio, qm
quid nominis n cft dubi,de quid rei vcr patct, tum mctaphyficalis elt, fuccincte tractabitur, he incipien
ex dubitationc ftatim mota,in cuius refpfione cxpref tiutn mcnts ignorantiam praug difpofitionis eotg
fcdicit hanc fuifle fpeciei rncm.Conltat at qud q veritatiobicem pont. Multiplex in qultione hacett
locum non haberct fi quid noininis tfhafsignatio fuif QPinio. Qgidam dicunt,9 correlatia non fe mutuo
fet.T ex eo g) fubds deinde alias fpeciei diffinitiones diffiniunt diffinitione quid rei, fed quid nominis.Qgi
not copulationis apponit dicens, afsignt ergo & fic camver, 9 necquid rei, nec quid hois. Quid ver,
pm &c.infinus ex ly, &,ipccsile alidiffinition. 9 & quid nois, & quid rei.Primar opinionum, rncs
Qgodfi etiamgemus affignres fpeciei meminimus di iuntille,qtas adduximus. Vltimever opinionis ratio
centes, quod depluribus & differentibus fpecie in eo cit; qm vnumquodq;m modum fui efe quidditatiui
quod quid efi prdicatur,& fpeciem dicimus id,quod fub diffinicndum ct;relatiu at cequidditatu hocip In praedica
fum quod clt alterius,i.fui correlatiui eft (vt in prdi mento rela
Quarta aignato genere est. camtis d)crgo diffinicnd n eft ne {u corrlatiwo tionis.
pars Hgc eft quarta pars huius cap.iam inchoata in parte Maior elt euidens fcitibus,9 n eft qurda vni for
prcedeati inquantum in ea anticipatum cft, quid fit mttcr oium rcr diffinitio,(icut nccefcntia;fubftantia
fps;intendit ergo parsi(ta declarare quid fit id quod fi r.n.complctar diffinitio abfque addito fit, quia ca
nificat fpecies;& qfh hoc inchoatum eft vt diximus, r eflcntia abfoluta omnino cii, formarum vr tam
idco dubitatione incipis: quatuor facit:primo dubi fubitantialium qum accidentalium diffinitio aliquid
tat circa diffinitionem adductam tali modo. In diffini
additum recipit, fubiectum.f.quia abfoluta fubiecto
tione gencrispofita eft fpccics,c ditumcft:genus cft cntia n Iunt Et imiliter rclatiuor diffinitio addt
quod praedictur dc pluribus differtibus fpccic;& mo tcrmin rccipere debet, quia cns abfolut termino
do in diffinitionefpcici ponitur gcnus cin dicitur ; non cft. Et hc ratio elt dcmonftratiua & eos tim non
fpccics eft quae fuba(signto genere ponitur; crgo cir conuincit,quin capit iPfam.Scd diligenter notand
cularis diffinitio commiffa e(t, qu b arte alich a elt. citm Albertum, paliud clt diffiniriper reliquum,&
N9ffe oportet qud quon:am & genus alicuius eft ge aliud clt diffiniri ad rcliquum; ly namjque per,caufali
mus &- fpecies alicuius eft fpecies, vtri;iiq; vtrtufjue:ud tatcm quandam denotat, quam neutrum correlatiuo
circo neceff c$t in vtrorumq; rationibus vtriufjue vti. rum formalitcr fumptum habet relpe&u alterius: &
Hicfecundo foluit dubium mot dics, qud quia ideo vn corrclatii non debet diffiniri per reliquum;
genus & pecies unt correlatius;genus.n.pecieiet gc ly ver ad,caulalitatem aliquam non defiotat, nccetu
nus, & fpcies generis ctt fpecics.Ideo non fuit incc formalitcrloquendo dependentiam, fedtih habitudi
niens,ed neccar:u vn poniin difinitionealtcrius & nem & refpectum fonat ad aliquid vt termin;,& hoc
conuero.Notand et hic, p genus & pecies duplici nodo intclligitur, g) vn relatiuorum ponitur in diffi
teraccipiuntur. Vno modo formaliter.Alio modo fun nitione alterius:ita p relatiuum non diffinitur per reli
damtaliter,vcl fub alijs verbis,pro his,quae fignifict, quum, fcd ad reliqu. cflntia. n. Propria relatiui vt fic
aut Pro his quae dcnomint,vel fub alijs verbis. proin in ipfo ad,cfiltit(vt in Prdicamcntis dicctur)& ideo
ttionibus,aut pro rebus fubiectis; hc.n.omni qui vt diximus, m modum fui [ubflantialis effe diftinien
ualt.Si fumtur demtalitcr,tic n funt correlatiua; dum clt.Et hoc abfq;dubio credendum eft ab his, qui Vbiupra
animal.n.& homo n wnt corrclatiua,fcd funt [ub(tan funt debilioris igcnij, & cltnia cformis Aritotelik
tig;& fimilitcr color & albedo &c. ncc hoc modo acce exprcla phorphyrio,Boctio, Auicenna,Alpharabio,
pit genus& fpeci Porphyrius. alio modo fumuntur Albcrto& S.Thoma.Nec mihi obijcias g) dc rclatiuis,
formaliter,& fic,funt corrclatiua, icutpater & filidfis non de relatione rationes procedunt; rclatiua autem
& feruus &c.genus. n. & fpecics fumpta en non funt in genere, relationes autem per proprium gc
tia rnis, &relatiua funt,& adinuicem referun(vt hic nus& differcnti diffinid furit: pueriliaTunt hc:dc
dicitur)& fic de gencrc & fpecie loquitur Porphyrius. de rebusip(is abfolute fermo no[fer eft, non de eis vt
Cum relatiuorm efle in vnius ab altero dependentia effem. fignificant in abltracto vel in ccreto (vt patet ex vi ra
tialiter non confiltat,pcr reliquum diffiniri alterum, non tionis adduct)necett posibile diffinire relation per
contingit,fed ad reliquum. propri genus & differenti abfq; termino:ficut hec
Irca hanc rc(pon(ionem occurrit dubium. An accidensabfq;fubiecto:& hc fupponerc ncoportet.
( verum fit,9 vnum correlatiuorum dcbcat poni Ad prima ratione in oppoiti di dupliciter, primo ci
, : in diffinitionc alterius. Vidcturn.gp n,quia c Aucna,& Alpharabio,9 wn elt noti altero,& 9 n
diffinitio dctur caufa innotcfccndi(vt in 6. Topi.dicii) inconuenit vn correlatu cflet noti* & ignot,* altcro
aut vnum correlatiu cft notius altero, aut non-; fi fic, diucr[imodevtdoiplis.Vn,n.relatiu diffinit ad reli
ergoid crit notius & ignotius repcctu ciuldein; qm quu vi tcrininu:terminusaut vt fic notior cltco :p ad
i,elu:m
 In Prdicabil. Porphy. -

ipfum terminatur, vt fic,qfh intcrminat,vt fic, igno
tum elt,& fic vtrunq; corrclatiuorum elt notius alero
vt terminus, ignotius vt terminatur, & quia diffinitur
vttendit ad aliud, d ffinit vt terminat,ideo non eft in
conuenicns vnum ad aliud mutuo diffiniri.Siadducere
tur adconfirmationem,qud relatiua funt fimul natu
ra & intelletu, dicatur conccddo qud fimul cogno
fcuntur,vnum tfiaccipit vt notius altero,aliud eft.ii.fi
mul cognofci,& aliud cft magis cognofci.Secundo m
dicitur,qud vnum relatiuorum nq;aflumitur in difi
nigone vt prius notum, necyt magisnotum,fed vt ne
ceffario connot, & q (tat diffinitionem dari caula in
notefccndi, & notificarc rcm , t (inon qulibet pars
diffinitionis it notior diffinito. Diffinitio.n.(vt dit
eft)m diffinibilium naturas proportionabiliter requi
renda cit.Cum.n cftat, g diffinitio exigir duas con
ditiones,f.q, fit ex notioribus, & fit ex prius notis:
qfi omnisqifciplina ex praeexifttfit cognitione, &
fecunda cdition exigaturad os partes diffinitionis
vniuerlaliter loqudo,Tvt apparet ex verbis Auicenng,
q dicit,qud dictes q) vn relatiuum diffini per reli
qu,non aduertunt 9 aliud eft cognofci creliquo, &
aliud cft cognofci per reliqu,& ex S.Thoma exprefle
dicente,& relatiua funt fimul natura S< intclletu,cfe
quenseit 9 ncc prima cditio vniucrlaliter requiratur
ad omncsparticulas diffinitionis PP eandcm caufam.
Vi dicitur m hanc refponfionemi, qud difiinitio illa
facit notiam difniti , tum quia alig particul diffini
intz1. tionis funt notiores, t quia connot!tia corrclatiui ad
mento rtl hoc cooperatur. Ncc et mirabile i ingulare genus
tou enti fingulau fibi mod diffinitionis,& notiti; ven
dicat.Adfecund rnem dicitur negdo confequcnti
eius. n. dcdutio proccdit cx malo intclletu doctrin
Ariftc.cum.n. df, qud loco nominis ditnnicnuslicct
ponerc eius rnem,intclligitur quo ad ea,qu iutrinfc
ce cadt in illius nominis ratione,& n qu cadunt vt
addit. Corrclatiu at conitat quod in diffinitionc al
terius caditvt addit , & ideo n lequif 9 iq diffiniat
fcipfum.Et vtos polsint ilt glofiam prcipcre pono
exemplum, tidiffitiatur homo & dicatur,homo ett uni
mal rtionalcilocoly animal,potclt poni tota fua ratio
quia nihil habct in fua ratione vt addit, & dicetur,ho
mo cli ubttiaan mata entibilis,vbi prius dicebatur in eo $p quid fi-predicaf. Aducrte ps tl IIl
defcreptiones iftus, quemadmodum contingit illos
perfectius vel minus perfeste defcripliic.
Id omnefpecies eft , quod ita dire&efub genere ponitur,
qud nihil includit, quod genere non oriatur.
~\ Irca hancdiffinitionem dubitatur,quia videtur
( illa diffinitio diminuta, qincucnitlteri dilfi
" nito.cuenitin.indiuduo..Sortes.n.ponifdire
&c fubgencre,quod clt animal,& dc Sorte prgdicatur
animal in quod quid.Qug rcnti.n.quid eftScrates c
uenienter repondebituraial.Sidicatur, quddiffinitio
intelligitur non de quacunq; poitione ub genere,ed
gire&tii& immediat: mod licct indiuidu. ponitur
fub generedirecte,non t ponitur immediat, qin in
ter indiuidu & genus mediat{pccics.Ctra,quia haec .
rtPontio non fdfficicnterfaluat, qud diffinitiotit c
Plta,habcf.n. inlttiain prptu d indiuiduo gcneris.
tale. n. P9nitur directe& imincdiatcfuo gener, & t
non clt fpccies. Indiuidu ac genere dicimus hoc ani
mal,hoc corpus, hc fub(tanti & nmci, &c. hoc ani
malnamq;contineanimali abfque aliqua media fpe
cies qm nou eit maior r, qudvna fps mediet q alia.
. A D H oc dubiumdr cum Alberto & atis ubtili
tcr, quod qn di,fpccicseit qu ponitur fub genere,ly
fub dqnotatim ordinem plitionis & participationi$.
1cd r notat Participi totius potitionis effe genus.alt
tcr. n. !ndiuiduum & aliter fpccics ponitur lub gcnere
Princ Piufm Politionisfpcciei fub giie eft ipfum genus,
qum id,quod addit fpecies fupra gnus, dfia,l.qu con
ititui Pnit pn fubgenere, exiptoge oritur.f)if
frgg.niunt vlut qud propricfatejeius, vnde &c
qualitates eius dntur. Principi aut politionis indiui
d i ub genere non ex plagenctis eentia,ed materia
lupiecta accidentibus cit: au qu Plato dc1ccndcrc pro
hibcbat. Neganda elt crgo quod indiuidu generis po
nat lub genere cond quo Ipecies & intelligenda et
dilinifdePolitione directa,que tota a genercoritur.
-Amplats aut Jic quoq; Jpecies et qu de pluribus &*
dijerentab.numero tih in eo,quod quid es* prdicatur. non legi
Hic quarto ponit terti fpccici defcription dicens, musin ein
qud fpccies cit, qu de plribusdiifcrtibus numer verbum
datis cod
t

animal.loco vcroly rationale non potcft poni tota tua unulipliciter accipi pt,ideo multiplicier difinit.pri
ratio: qm fua ratio aliquid includit vt intrinlecum,& mo diffinita et im p genere ubalt in linea predica
aliquid vt addit,quo ad ea qug includit intrinlcce,pu mtali, cdo prout generi ubet in ppoitione, 8 nic
ta Potens vti ratione, licite poni potcft ratio loco no tertio diffiniturm qud prdicabieft ab a!ijsdiftim
&tum. Huiusautem diffinitionis tcrmini ouniies clari
' minis:quo ad id ver quod includit vt addit,puta ani funtcx dictis,nifi vnus,f.difcrcntibus numero. Differ
nial,poni non Potclt ratio loco nominis,quia fequeret
nugatio in diffinitionc : in rationc pamque afferen ia nurnero dr quaecunque conueniunt in conditiJni
ti claudit geuus vt addit, & ideo fi loc diiae liccret bus pecificis, & ditinguuntur materialibus conditio
Poncre tot cus rncm,genus bisponeretur in dftin nibus & Proprietatibus, vt Sortcs & Plato conuenit
tione, emclrncui, & femel rationc diferentiae,& tic in his,qu funt cia toti fpeciei human : vterq;.n.eft
Patet tam gloffa cius ratio mcmoriae comenda,.da. homo admiratiuus &riibilis, &c. ditinguturait
Whiupra
cx cditi9nib' inatcrialibus qaSortes habefhas carncs
J4jignt erg & fic fpeci fpecies eft,qu fb genere & hc9lfa, Plato vcr ht hc aitera offa & has, alias
ponitur, & de qu4genus in eo quodquideft prdicatur. carncs.Vocantur athmi dfia numcro, qa numerus
Hic teftio ponit fecund fpciei defcriptione dics. caulatur cx diuifione ctinui, cuius diuilio materialis
Specics cft qgae ponitur fub genere, & de qua gcnusin cit ngn formalis,vt patet,qii diuiditur lignum. Ponun
eo quodquideftprgdicat.Vbi notand eft,g, quia fpe tur at fingul,particul addifferent aliorum prdi
, cics duplicitcr refpicit genus,f.& vt inferius,in re&tj li cabili.n jy praedicatur depluribus,ponitad differen
nea prdicamtalifu fuperhus,& vt fubijcibile fuum tiindiuidul,9pdf devnofolo.ly atdifferentibus nu
quidditatiuti predicabile ideo itta defcriptio vtrqsha mer9, Ponitur ad differentiam generis,qd prdicatur
bitudin complcctitur,Prim quid c dicitur, fpecies de pluribus differentibusfpecie y vero( nqud)ad dif
eft qu ponitur fub gencrc,fecundi ver c lb ditur, ferentiatn cterorum,qu in qule prdicntur.
& de qua genus in eo 9 quid eft prdicatur. Et qim pri Species noneentialiter,ed fecundum quandam eius pro
ma connexio et caua leuncde deo.n.le pecie genus : Prietatcui,intcrpiaedicabilia annumeratur.
praedicat,in quid,qua f; ecies ei fubie&ta cft in li;j&a re
cta, ppterea fic ordinata ett defcriptio,vt primo decla TY Irca diffinitionem occurit dubium, quia omnis
ref prima habitudo & "eindeccda.Nkcmireris, (iin G* diffinitio dcbet conuenire diffinito inquantum
huiuimodi. Diffinition.hominis cucit homi*
ilta diifinitionc includit prima ficut pars in tot 5(qiii
ex diuciils Peripateticorum ditis)adunat Porphyrius niinquantum homo,& diffinitio circuli conucnit cir
- Tho.de Vio. A 4 culo
 8. Thom. Vio Caiet. Comm.
reliquit haec omnia, qu prdicantur inquid deenti- r

culo inquantum circu!us: & fic de alijs: Iftaat diffini

tion conucnit fpecici inquant fpecies:ergo &c,De bus incpletis.Dicitur, g), quia ifta prdicabilia extra
claraf minor,quia fpecics,vt fpecics,gcnus refpicit,re re&tam lineam prdicamentalem exiftentia, quae nul
fpe&iu at generis fion cft vnierfale, neque prdicabi lum nom horum quinque praedicabilium proprie (ub
l fed inferiusfubijcibile: definitio ver ift explanat intrant, imitantur i(ta quinque, de quibus determina
fpeci vt refpicitindiuidua,ergc &c.Nec poteft tur,ficut in propoito vdcmus puntum prdicari de
hoc & illo pncio pcr modum fpecici,quia prgdicatur
pecies vt pecies,repicit & genus & indiuidua:Qin re
tiuum femel tih rcfertur, licet pofsit plures terminos de eis vtdiffertibus numero & in quid,& ide fat fuit
ex ead caufa, feu via relpicere ficut filius ead filiatio dcterminaffe de his , ad quorum fimilitudinem cgtera
ne rcfcrtur adpatr & mtr pp ed generation: pe prdicantur. Si ver accipianus Porphyrium locut
cies at diuerfis vijs rcfpicit gen & diuidua & expref effe de fpccie cxtenfo vocbulo ad omne praedicatum
ca Porphyriodf,q) cius correlatiui genus:ergo &c. pecificum,ficdiffinitio nulla eget glofa : & cceden
A D H o c duium dicitur,q, quia fm omnes fere dum effet, cp illa diffinitio cucnit tiam illis, qug pro
antiquos(Alberto telte) fpecie;inquantum rcfpicit prie non funtfpecies, quare fecundum hoc non datur
nus n habet,qud fit vniuerfalc& prgdicabil,& fpe illa diffinitio d fpecie proprie fumpta.Mihi magisipla
cics inquantum fpecies refpicit genus,confequs eft,g, cet prima via, qn ubtilior & dignior tanto viro & tot
ifta diffinitio n conueniat peciei in eo q fpecies, fed Peripateticis eft. Et per hc pattrefpfio ad fimilcm
cucnitfpcciei m quand eius proprietat,qufequi quaetionem motam de genere, pariformiter. n.ditin
tur ad effe fpccicm.cum.n. fpeciesvt fic fit fub gcnere, gui poteft de generc proprie & communiter,& cgtcra
ita qud fuppofitio eius tota ex gcncre oritur, ncceffa facile applicari pount.Conclude ergo qudhuiumo
rio ex hoc emanat, qud fpecies aliqua fub fe refpiciat, di predicata,que entium completorum principia unt,
quorum fuppofitio alid oriatur:hoc at e(t rcfpicere vt form materig, motus,priuationcs,&c.nccfpeciei,
indiuidua vt prdicabile in quid, &c. Vnde praefens ncc gcneris appellatione digna funt, nec cis conucnit
diffinitio dc(criptio cftfpecici un quandam eius pro diffiiiitio eorum,fed prdata generica, velfpccifica,
prietatem:& n eft eius quidditatiu diffinitio. Pteft idcft ad modum generis& fpccicinuncupentur.
t ccedi,qud cueniat peciei in eo qud fpccies n Species in eo quod fpecies neque n&tu vel aptitudine naturali
quidditatiu,eu vt diffinitio, ed ccomitatiu eu vt plura indiuidua neceffario haber,fed fecdum quod intel
proprietas. Necturbetur quipiam i de pecie in quan lectui obijcitur indifferens eft ad vn vcl plura indiuidua.
t fpecies cfb,loquimur hacdiffinitionc;c t-de fpe Y Irca eandem diffinition adhuc aliudcftdubi,
cic fpecialifsima loqui dcbcrem* qfm hgc claritatis cau ( qui non videtur conucnire omni fpeciei: mult
fa fccimus.Ead:n.difficultas cmcrgit circa fpeciern & fiquidfunt fpccics,qu n prdiantur de plu
circa fpccialifsimam : qfn neutrum cor ad indiuidua ribus, quia non hfit plura indiuidua,nec fimul,nec fuc
dicitur,vt patct cx cor rationibus:& euidenter dotri ccfsiu,nec actu,ncc aptitudine, vt patet de oib.fpecic
na fit dcfpecicloqudo.Remancttfi hic difficultas vna bus corpor celcti & intelligentiar, non.n.pofunt
propter fui difficultatcm omittenda:qo vniuerfale di effe plures Soles,nec plures Lung m veritatcm:fimili
diditur in quinque vniuerfalia, dc quibus tra$tamus, ter non pofTunt effe plures intelligcnti vnius fpeciei.
fi pecies ex eo, F fpsnon habet g, fit vniuerfale, &c. A D H o c dubi,pro qutologici negocij eft,prae Supra de
Speciei;& generis nomine illud dignum eft,quod de pluribus fupponendo ea, que dicta funtarguendo efe vera, qn ente & e
pecie, iue numero differentibus prgdicatur;ita quod plu (vt libi probabitur)ita fc habet vritas. Dicitur,qud fentia ca-*
ra illa differentia entia fint perfet 17non autem partes,* el
is fpecies prdicabilis ef de pluribus non ideo,'quia %?*
principia, qu (pecifica,feu generica prdicata dicuntur.
actu vel aptitudine fua habeat pluraindiuidua,fedideo
Irca cand diffinition occurrit dubium aliud: quia resilla, qu denominatur fpecics, fecdum con
quia etiam ifta vidctur diminuta, & conuenirc ditiones quas fortitur ex hoc, i. obijcit intellectuino
altcri diffinito. Anima. n.humana vel equina, ftro,vnde& habet, 9 fpecies denominctur, ab(trahit
& fimiliter punct prdicatur de pluribus diHerenti ab vno & pluribus indiuiduis, & indifferenter refpicit
bus numcroin eo quid:& tfi nihil hor cft fpecies, vnum & plura,eo, gy reprgfentatur nobis ad mod ifta
cnibil horum fubgencre aliquo dirc&tc Ponatur. Al rum rerum,quas intelligimus per abftra&ioncm c
fumpt patet, quia anima humana prdicatur in quid ditionibus indiuidualibus.Denominarinamque fpcci
de anima Sortis & de anima Platonis, que numero dif non conuenit reifccdum fefumpt,neque fecundum
fcrunt.qugrentibus.n.quid e[t anima Sortis, refponde cffe quod habet in fingularibus, fed fecundum effe qf
tur rete,etanima rationalis,& fimiliter qurentibus habet in intclle&u. it qud proximum fundamtum
quid eft hoc punt,rcte refpondetur clt punt, fi talis denominationis non elt res abfolute, nec vteftin
cut quaertibus quid et Sortes,tcpdetur hom e,&c. ingularibus, ed res ic obieSta intelle&ui notro. Et
A d H o c dicif,9 fpeciei nominc duplicitcr vti quia hoc conuenit omni natur, fiue coelefti,fiue ange
poffumus,f.proprie pto co,qugd cft vercfpecics,& ci licae,idco nihil pr9hibet cas fpccies dcnominari,& prg
ter pro omfii praedicat9 fpecific9: fide Ipccic pr9pric dicabiles eflc de pluribus,& vniucrfales,quemadmd
loquimur,ficpecicst ctidq fubgenere inrctali nihil prohibet eas intellectui noftro offerri. Non ergo
nf i prdicamtali P9ngtur modo fuperius declarato; cxigitur adfpeciem,qud actu aptitudine phyica na
fiautcm fpecici vocabulum extcndcre volumus,fic fpe turi illa fit in pluribus, idcft qud pofsint effe plura in
cicsdicctr omne,qud de pluribus di per modum fpe. diuidua illius fpeciei in rer natur fimul vcl fuccefsi
cici. Vnde fermo Porphyrijdupliciterintclligi pott uc,(ed fufficit g vt in intelle&u cft, plura refpiciat,de
Si.n. accipiamus ipfum loqui defpccic proprie, tunc quibus vt fic
intelligif(in quid)aptitudine
diffinitiogloand act ic,pecies et que predicaturin logica,qug nihil aliud eft qum indiffercntia naturg in
quid de pIuribusdificrentibus numer , non quocun effe cognito ad vn & plura,& cft aptitudo hc nega
que, cd numero naturae completg:& fic fugantur om tiu exponda,ita 9 fenfus eft, fpccics e(t prdicabilis
fiesdubitationes, qibhgcanima & illa,& fimilitcr hoc de pluribus.i.fps vt fic n magis dc vno jde pluribus
pun&um & illud,& fimilia non dffferunt numcro na habct vt dici pofsit, vt dc fubiecto inferiori, qa gquali .
tura completa,em nonfunt entia completa in fpccic, ter abtrahitab vno & infinitis in ee obietiuo repe
fed principia entium completor. Et fi inttctur, ergo Ciuintelletus noftri, cui resfic obijcitur vt dixims.
fecndumiiRam cxpefitioncm Porphyrius non fffi Sedhac quide affignatio Jpeciali/Sima , @ quefolism
cientcr declarauit omnia prdicabilia vniuoce,qfh de fpecies eji : ali vero eruiit etiam non fpecialijfimtrum.
- - - Hac
 In prdicabl. Porphyrij.
Quinta / Hc eft quinta pars huius capituli, in quafimul de
pars clarantur...differentiainter addutas diffinition.cspe
ciei,& quid fit generalifsimum, quid (pecialifsimum,
quidve fubaItcrnum.Facit aut ob hoc (ex. primo po
nit differenti inter diffinitiones dicens , 97 hec vltima
defcriptio conuenit tm Ipecieifpeciali(simiae, aliae vcr
priores diffinitioncs conueniunt & fpetialifsimis fpe
cicbus & non pecialisimis. Appellatur autcm vtub
ditfpecicsfpecialifsina in Rma (pecies in totalinca prg
dicamentali,fub qua nihil efl nuti indiuidua, vt homo,
fub quoSortes, & plato funt. Non fpecialifsimg ver
$pecies dicuntur omnesfpccies fuperiores, qu & ge
nera funt, vt animal,corpus animatum, &c.
Specialifsima fpecies eft, quae ttum per feipfm de pluribus
differentibus numero praedicatur.
Irca hanc partcm occurrit dubium, quia non vi
detur verum,quod vltima fpccici dcfinitio con
ueniat foli fpcciei fpecialiisima:qfim cuenit ipe
ciei tubalterna,fiue generi,puta afali,animal.n.predica
tur dc pluribus diffcrentibusnumero in eo qud quid,
qm pdicatur de differtibus "" at diffe
runi fpecie,differt ctiam numero.Si dicatur (c Aui.)
qudintclligitur dcdiffertibus numero folo. Adhuc
ra,vtver fuperius,fpecies nuncupantur.Attde, qud
cum in litera dicitur , in vnoququc prdicamcnto
funt " generalisima,collectiu accipidum et,
ita quod dicatur in omnibus prdicamentis, quaedam
funt qu generalifsima vocantur,non quod in fingulis
prdicamentisplura fint generalifsima,nec quod in ali
quo corum vnum um decrit, fed quia in
fingulis praedicamentis fingula funtgencralifsima.
'Fiat autem manife$tum in vno quidem prdicamento
quod dicitur. Sub$tantia e$t quidem, & ipf genus : fub
bac autem e$t corpus:fub corpore animatum corptis,fb
quo animal:fub animali ver rationale animal,fub quo
bomo,ub homine verSocrates,T'lato,& qui unt par
ticulares homines.
-
fu
*N
/ ~s )
J /: "
' <.

habctur propofitum,quia animal prdicatur de Sorte -

*iat
, .
& Platone, qui differunt olo numero: & tfi animal non
3 Meraph. efl fpecies fpecialiima:crgo gloffa nulla cft.Ai bocdi
cap. de di viuens !
citur duplicitcr;primo cu uicen.cuius glotfam cre /
uerlo.
Sir
do ob fcriptorum vitium unalelcgi:legitur liquidem fo
lo, & dcbt lcgi folum.Sed diligentcr aduertend hic ( , le
- bile

:
et q y folum, potctcadere fupra illud participi dif . N Aial { ,TS
fcrcntibus: & fic in idem rcdit, ac fi diccrctur numero
folo. cft .n. fenfus 9 fpecies c(t, qu prdicatur de his # tna'c ~5 irrale \
Int
li
qu differunt tfh nunfieraliter, & hicTenfus non elt ad
propoitum:qn vt probatum et, tantehoc enu ilta
\-- -- - - w

L animal r ""
--

ei. diffinitio conuenit generi. Potett quoq; cadere(ly o *

. yoo
r6maef \fmor N
tale .*
Su lum)fupra illud verbum prdicatr, & fic elt fcnfus, W t , e
' 2 . . .
i ente & d. q, fpecis cft qu folum prdicatur dc pluribus diffe
d entil a
rntibus numero in eo quod quid,& (ecundum hunc
a 1% fenfum clare patet gy illa dcfinitio nulli conucnit nifi - Plato -

O fpccici fpeciaifsim genus.n.omne,& fi de differcnti

bus numero predicetur, non ti pradicatur olum de
illis,fed cti prdicatur de diffciehtibus fpecie. Et hoc
f modo intelligenda et diffinitio illa cum gloa Auic. Se Sed horum fub$tantia quidem generaliimum eft,& :
cundo dicitur cum Alerto, q illa dcfinitio intclligcn qudgenus folum,homo ver fpecialiffimum,& quod fo
da et de praedicatione per eipum, non depraedica
tione per aliud; fpccicsautcm per feiplam prdicatur lumfpecies,corpus
r corporis
autemfpecies eft fub$tantiae,genus ve
animatisfeder animatum corpuspecies qui
de indiuiduis qm perfeiplam participatur ab eis,genus
ver ficut mediante pecie participa turab indiuiduis, dem e$t corporis,genus vcramimalis,rurfs animal/pe
ita per fpeciem & non pcr feipfum prdicatur de eis. cies quidem e$t corporis animati,gemus ver animalis ra
Et idco diffinitio hc, quae d d icatione per feipfum tionlis,fed rationale animal fpecies quid e$t animalis
inteligenda et,generi cu pecie ubalterna non con genus aut hominis,homo ver fpecies e$t rationalis aut
ucnit.Vtraque rcfponfio gratios iufcipienda elt, &c. 7nalis, non autem genus particulari hominum, fd fl
Tlanum aut erit quoddicitur hoc modo.In vnoquo
fpecies,& omne,quodante indiuidua propimque prdica
quepredicamento junt quedam generalfsima,c rurfus tur, fpecies erit flum, mom etiam gemus.
Hic tertio exemplariter in vna prgdicamentali co Ca 3. fi.
aliu (pecialijima:y intergeneralijima Jpeciali/3ima ordinationedeclart ordines propofitos & fermo eius
fnt alia qu genera & Jpecies dicuntur eadem. Est at e valde clarus.Duo tfi hic ntanda funt. Primum cft ,
generalifimum: quidem,Jpra quod non fit aliud fperue q, hic Porphyrius pofuit generalifsimum primi praedi:
iens genus. Spcualiimum atem eji po$t quod non eft camenti effe ubtantiam, quod Auer. interpretaturdi
aliaiiiferior/pecies. Inter generaliimum aut & fpecia &tum excmpli gratia,qfh gutat,9 fccundum veritat
liimum alia,qu genera & Jpecies fnt eademi, ad aliud ubtantia non fit genus generalisimum, eo qud in
tamen, -ad aliud fmpta ~ telligcntiasin praejicamento reponi non credit. Etin
Hic fecundo qihfpecialiimi mcininerat, vt plan hoc quidem lco dicit,9 gcneralifsimum huius Praedi 2. Coe. c5.
rcddat & apertam diuerfitatem intcr harc, lternit ordi camti elt corpus.In cm.ver.49. fuper fecundo cocli 49. fi.
nem praedicamentalem: & intertrcsordincs omnia di remouet corpusco ete pradicamento, coequen
tribuit,.gencralisimorum,pecialisimorum, & inter tcr generalifsimum apud eum non eft corpus,fed cgr
mcdiorum: generalisimumquc in upreino collocat, pus generabilc.Verum,qiii fccundum vgritat intclli
pecialisimu inimo,intermedia vero in medio fita bi gcniiae os citra prim in prgoicamento funt, & omnia
nomia ele dicit:vocartque & genera & pccies, repe corpora caeleftia,n hocaudendus non elt, ed'genera
ctu un diuerioru:umpta.n.vt repiciunt interius, gcne lifsimum primi prdicamcnti iubftantiam Il
 Thom. Vio Cajet.Comm.
dum eft cum Porphyrio. Secundum autcm notdum ttorum;& propterea,quia fermo nofter diucrfitatem
ett,quddPorphyrius ftoicosin hoc fequens animalra habitudini inquirit,merito in pecie pecialisima vni
tionale genus hminis& Dci pofuit,inte!ligs Dei no tantum habitudincm induxit, intermedijs ver duas.
mlnc (vt arbitror poft Albertum ) animali qud ae Que nam fit habitudo fpecieiad indiuidua.
rea qu Apuleius Platonicus defcribit , diccns a efTe lrca hanc partem occurrit dubium non difsimu
corpore aerea,mte rationalia,tcmpore aetcrna,animo
pafsiua &c.huiufmodi autem animalia ponere pcripa
( land;qui Porphyrius male vidctur declarare
^ qo fp&tiesfpeciiimavnam tm habet habitu
tetici figmentum putant,& ideo fecundum prfentem din. dclartio.n.fa,vt patct ex dictis, cfiliitin hoc
dotrinam animal rationale genus non e(t , fed cxem quod quia habitudofpeciei ad indiuidua n cft diucrfa
pli gratia fu[cip1atur. ab habitudine fpeciei,ideo vntm habet babitudincm.
Qgemadmodum igitur fbftantia,cum fprema fit eo Aut.n.;loquituf de diucrfitatchabitudinutn fccundum
uod nihil fpra eam fit gentcs generaliimum, fic etiam vocem;autfecundum rem.fifecundum vvccm verita
tem quidem dixit,affirmanscandem cflc habitudinem
fit fpecies,poft qu non e$t aliaffecies,neq; ali fpecii
quid eor, poffunt diuidi in Jed olid indiuidua: adindiuidua,& ipfius fpcciei,,qm non diffcrunt
prdict habitudinesvocalitcr ; quia eadcm vox.i. ly
(iiiduiduum.n.eft,Soc.c. Tlato, & hoc album)pecies pecies viranq; ignificat, led ridiculoa olutio dubita
erit fl,et vltima fpecies &(vt dif eft)fpecialiffima. tionis logicalisett hc. Si aut loquitur dc diuerlitatc
Qg ver fiimt um medio,eorum qu d,qu ante ipf fnt, habitudihum,{ecundum rcm,falfum dixit, qd n fit di
ecies erunt,eorum aute;;?,quae pofl ipf fnt, genera. ucrf habitudo importata nomine fpcciei ab habitudi
Hic ad id vnde occafionem fumpfit fermo i!le ad de ne ipfiusfpccici ad indiuidua. Clare.n.liquct cx dictis,
clardum,f.diftin6tionem inter fpeci fpccialifsimam 9 habitudo, Per qu [pecies fignificat, gcncrts clt cor
qu fylum fpccies eft & fubalterfia,& regrcditur con , relatiua. Habitudo aut ad indiuidua ad gcnus non ler
cluddo ex proportionali fimilitudine ifitcr fpccialiffi minaf,ed ad indiuidua, & cequenterdiuera cit abil
mum & generalisimum inuenta quid upradictorum la,qu ad gcnusterminatur:non rete crgo vidctur fol
appc!latinc dign fit,& ait,q, ficut fubftantia in fum uifiedubittionem, quam tiifacilc foluefc potuiffet di
mo fita gencraliisimi nomine vocatur, co qp null fu , cendo,q licet fpecies fpecialilsima habeat duas habitu
pra fegnushabcat: fichomo in 1mo pofit fpccialif dines, iion t habctad duas,de quibus clt fermo,f. im
ima (pecicidcnominationcm haber,co q fub fe null portatas nomine fpeciei & nomine gencris. vtranq;.n.
habct fpcci, nullumque infcrius,quod pofsit amplius horum intermedia tfi habct, cxtrcma vero lingulis c
diftingui, fed funt tantum fub homine indiuidua, vt tenta funt.Ad hoc dubium dicitur, 9 Porphyriuslicet
Sor. & Plato,qu omnino diuifionem c,qua fuperius potuiet modo diSto dubitation oluere, interiusti
in infcriora {ecatur,non patiuntur . Infimum ergo cft jpeculatus maius aliquid fua fglutione infinuauit.Con
fpccics fpecialiflima, fict primum eft genus generalif fidcrandum eft nanquc,qud habitudo generis, & ha
fimum. Qu ver in medio funt, & fpccici & gcncris bitudo fpeciei non ita coeunt in vnum fubaltcrnuin,
appellationem habcnt:gcncra quidem infcriorum, fpe vna ex alia oriatur,fed vclut cxtranea qudam intcr fc
cies autcn upcriorum. aduntur in vnius dcnominationc.Ex hoc.n. 9 aliquid
Jare hgc quidem duas habent habitudines,il:am, qu genus denominaturn oriturg pecies it, altergne.
e$t adjperiora,fcundum quam fpecies dicumtur eff ip falifsim cum gcnus,fit fpecicsquoq; cfict, & finliter
forum:& eam qu e$t ad po$teriora,fecundum quamge ex hoc p aliquid fpccies appcllaturgencris denomina
mera ipfrum eff dicuntur. Extrema ver habent vnam rio in cdnon prouenit, alitr {pecialilsimurn c {pecies
habitudinem.?Nam - generali/fimum adea,qua pote fit gcnus quoq; eflct.Habitudo aut fpcciei, & habitu
riora fnt, habet babitudincm,cumgemits fit omnium id, doad indiuidua,licct inter ic difcrepent ita t coeunt
in vnius denominationem, vt altera ex altera oriatur.
uod est fpremum:am ver,qu est ad fperiora, nom
{ fit fupremum & principium prim,&,vt dixi Ex hoc nanque,g aliquid gft fubgenere politum po
fitione uperius declarata.f.qu tota originatur gene
mus, fpra quod mon efi aliudfperuehiens genis.Specia rc,ncceflario in illo pullulat habitudo ad indiuidu,qm
liffimum aufem vnam babet habitudinem,e.im qu efi ad imposibile elt aliquidita generis participare natur,
fuperiora,quor eftJpecies.cam ver,que efi ad pofterio & indiuiduis carcre faltcm in cfle biectiuo apud no
ra,non diuerfm habet h.tbitttdinem,Jed eandewu & indi ftram cognitionem, fupcr qua huiufmodi intcntioncs
uidiorum fpecies dicitur: fpecies quidem indiuiduorum fundantur.Quia ergo (vt cti fupcrius diximus) rcla in eo capi
velut ea continens:fpecies ver fperiorum velit ea qug , tio {peciei ad indiidua proprietas quaedam emanans tulo.
ab illis corti;ietur. ex fpecici relatione eft, & confequenter non omnino
Hic quinto habitudines proprias cuiufq; trium or extraneacft ab ca;idco Porphyrius dixit, q habitudo
dinum ditorum concludcndo numerat & diftinguit ; fpeciei ad inferioraindiuidua jon eft diuerfa ab ipfius
dics,media duabus fulta cflc habitudinib',altera adfu fpcciei habitudine;n quin diuerfa fecundum rem; (it ,
periora,quae fpecici nomine defignatur,a!tcra ver ad fcd quia non ita diucrla eft,9 extranea fit ab illa. Pullu
inferiora,quam gencris denominatio importat. dicun lat.n.ab ea, propter quod & idem nomfortita cit. Ex
tur.n.omnia media fpecies,& gcncra:cxtremos autcm his patet quid dicendum (it ad cbie&a, quia neque de
ordines fingulas habere dicit habitudincs,diffcrtcr tfi; diueritatevocali,neque de quacunque diueritate rea
qiim generliim ad inferigratii rcfpet habct, qui li,fedde diuerlitate extrancitatis loqucbatur,quamin
gcneris ngmine dcnotatur; pecialisimum vero ad u tcr gcncris & peciel habitudinem inuencrat&c.
criora tih habitudinegaudct, qugfpeciei vocaba!o fi Determinant ergo generaliffimumgemus ita,quod,c
gnificatur.Verum, qiii dubitationi locus relinquitur, genus fit,n et fpecies, & rurfs fpra quodn eft aliud
juomodo,f.fpccics fpecialifsima adinferi9ra habitudi Jupraueniens genus Specialijimam ver fpeciem que
ne careredicatur,cum exqistis contct iPam relpicere
indiuidua inferiora, de quibus prdicatur in e quid cum fit fpecies,non e$t genus:& qu cum fitjpecies, jum
ideo folicite Porphyrius , 9 habitudo qu pe quam: diuiditur infpecies : qu de plurib: diferenti
uus numero in eo quod quid ejt prdicatur.&t vcr,qu
cics fpccialifsima ht ad indiuidua,n ctt drucr{ ab hd
bitudine importata pcr fpcciei nomcn;qi fpecics, di Jnt in medio extremorum,jiialterna vocantgener &>
citur,& gcnris & indiuiduorum,fpccics,licet diucrfi 3,9 4o; /pecie elle, o ge:s
n ccc,qm illius ft vt coniincntis, hoium ver cii con : lia 4,9 ad aliad/pt. a >ro, ag
fuit
 In prdicabil. Porphyrij.
ntante pecialiima Pj; adgeneralisimum atenden ccm & rationem qu eft fecundum illud nomen : ens
tia,&- genera dicumtur,&- fpecies , &*fubalterna gene autem eft commne (ccundum nomen folum & non
ra,vt.Agamemmon,&-JMtrides, & Pelopides,&> Tanta fecundum rationcm,probatur, qfh prima principia in
lides, & vltimum Iouis. * praedicando funt dccm prdicamefita : & fi ens effet
commune fccundum nmen & rationem illa non ef
Hicexto ex ditis concludit decriptionem cuiu
ordinis,& ponit duas generaliimi defcriptio fent prima,fcdens eflet primum principium in praedi
..:'nes,& tres fpccialisimi, & vnm fubalterni. In diffin cando.Secunda at conclufio Aritt.auctoritate proba
Jinibiis autem generali(simi,& fpccialifsimi attenden tur,& concluditur &c. Aduerte 9 cum dicitur prima
j dum &lt;gr quia vtrunq;eorum fuperlatiu eft quod& rincipia effc dccem,& non vn,gp n eft fcrmo de qui
* , pofiti& negatiu exponitur,ideo diuera tanguntur principijs,fed formalibs, qu funt notioncs
:'indefeiptionibus iftisivt prima exordiamurcum di totius.principium,n,dicitur multipliciter, & de Prini
*'' citur generalifsimum eft, qud c fit genus non poteft pijs extrinecis..efficiente & finali & de his non et er
: cfc (pccics.In prima particula tangitut habitudo, qu imo nunc,qfh vnum eft omniagens eti, ad quod om
ponit:fiffecnda autem habitudo,quacaret. Alterave niatndunt, Dcusgloriofus;& de principijs intrinfe
r defcriptio negatiue expoitum ipfum detcrminat. cis matcriali.f.& formali,& de materiali quidem etiam
Specialifsimi quoq; tam prima defctiptio qum fecun nunc fcrmo non eft.Formale autem fccatur in princi
da fimilis prime defcriptioni generis eft; diferuntat pium quod cft forma partis,& de hoc quoq; non cft
inter fe,quia in prima habitudo ncgaturgeneris.In fe fermo; & quod forma,& notificatio totius clt,& de ta
cunda quaedam generis proprietas, f. diuifio in plures li loquiinur nunc cum dicitur, q decfunt prima prin
fpecies,tcrtia ver adindiuidua ipfam trahit.Subalter cipi;omnia fiquidem prdicat notifictia totumicffc
ni aut defcriptio per politioner vtriufque habitudi rei rcducuntur ad decem prima prdicata ctcrisfupc
nisdatur;qiii neutrius negatio illi ineft.Subdit poftre riora exquibus ctera oriuntur tanquam primis ele
mo clarum excmpl qu innotefcat tam ord qum mentis potcltatc omnia continentibus &c.
C1 Rc A hanc partcm dubium eft an fit ens vniuo
ordinatorum rati.ficut.n. in vna familia Iouis aliquis cum:& an fit fccufidum nomen folum cmune, an fit
eft pater tantum,vt primus parens Iuppiter , & aliquis
ctfiliustantum:vt vltimus haercs Agamemnon; & ali ambiguum eu analogum &c. Sed qm hc logicales
quis cft filius & pater.vt intermedijgcnitorcs. Atreus, tranfccndunt metas fifubtiliter tractanda funt,difer
Pelops & Tantalus. Sic in vna coordinationc prdica turvquc ad Metaphyicam &c.
mentali fummum e(t genus tantum; infirnum cft fpe Specialiffima verin numero quidem quodam fnt n
cies tantum:media verfunt gcncra & pecies&c. tamcm infini, *). Indiuidua autem, qu fnt po$t fpecialif
fima infinita funt:quapropter vfq; adfpecialiima ge
Sed um fmilijs quidem plerunq; reducuntur ad vnum neralifimis dejendtes iubebat Plato quiefcere,defcen
primcipium.y.g. ad Iouem:imgeneribus autem &-fpecte dcre autem per media diuidentes fpecificis differentijs.im
bus mom fic fe babet.neque enim vn commune genus om. finita ver,inquit,relinquenda fnt. neque enim eorum
mium e$t ems,nec omnia eiufdem generis fnt, fecundum frientiam poje fieri.
vnum fpremum gemus,quemadmodum dicit.Ari$to.fed Hic fecdo numerum fpecicrum & indiuiduorum
fnt pofita quemadmodum difum e$t in praedicamem fimulaflignat,diccns fpecies effe in quod certo quid
tis, prima decem genera quafi deccm prima principia, numero,fed nobis incrto,ficut magnus exercitus non
/i nia q entia yocet,ce,inquit, numeratus determinatum habet hominum numerum
bit, mon vniuoce, fi enim effet co;nmune omnium genus licet videnti incertus fit numerus illorum,. Indiuidua
ens, vniu0ce omnia entta dicerentur: cum ver fint dcc autem & infinita funt in feiplis,& nobis propter con
principta prima, commune ens omnium fcundum mo tinuam fucccfsioncm eorum in potentia. atu.n.licct
men eft flum, non autem fcundum diffinitionis ratio femper finita funt,nunquam tfi fotfa&a funt,aut fient,
nem,4uae fecundum momem eft.Decem igitur quidem gene uin adhuc alia producenda fupcrfint & ideo infinita
ralijima funt. in pottia.Propter quod Plato iubebatduo :
Sexta pars.
dcfcenfus.f.quietc in fpecialifsimis;& quibus medijs de
Haec eft fexta pars huius capituli,in quo agitur de nu cendendum erat.volcbat.n. q generalisimis decen
mero gencrum & fpecierum & indiuiduorum ; vnde derc incipiens vfq;ad fpecialifsima veniat. fed ibi qui
duo facit,qfh primo numerum gcneralifsimorum de efcat;qfh infra fpecialifsima indiuidua infinita funt; in
terminat duabus cclufionibus,quarum prima e(t, n finita autcm ab arte rclinqucnda funt, co q> dc eis difci
cft vnum, genus generalifsimum,in quo fint omnia ge plina fufcipi non poteft bllante eorum infinitate &
nera. Secunda cit, genera generalifsima funt decem . mutabilitate &c. Media autem quibus defcendendum
Primam conclufionem ex difsimilitudine ad exempl erat quali femitis quibufdam, differentias diccbat cffe
datum in familtjs probat, ex Arito.auctoritate: & ra fpecificas,quibusgcnera in fpecies trahuntur;huiufiao
tione. Ex difsimilitudine quidem , qfh licet fit fimilis di autem differcntijs fpecies fpecialifsimg carent ; qiin
dicta coordinatio praedicamentalis vhi famili,quo ad (vtdi&um eft) non pflunt amplius diuidi fpecificis
ordincm fuccedcntium in ea;non tfi fimilis cft quoad differentijs,fedatom funt,participanturtab indiui
redutionem plurium familiarum ad vnum primum duis per differcntias materiles,qui quoniam infinit
Patrem-plures.n.famili ex Ioue deriuat diueris vijs unt,emita certe ele non potunt, per quasipeciali
eundcm patrcm habcnt,in quo omnes conueniunt,plu fimis ad indiuiduaveniatur &c.
rcs autem ordines prdicamentales, non deriutur ex 'Defcdentibus igitur adfpecialiima neceffe eft diui
vno capite,quod fitgcnus& principium dit dc om dentes per multitudin ire: acendetibus ver ad gene
nibus & idco n reducuntur advn genus omni &c: raliima neceffe eft colligere multitudin in vmum: colle
Exautoritatc vcr Arilt.,qfh dicit mnia n e(Tc ciuf tfiuum.n.multorum in vmam maturam fpecies e$t, & ma
dcm gcneris fecundum vnum fuprcmum genus. Ratio gis id quod et genus particularia ver 29 fingularia ec
nc autem tali,fi elfct vnum genus omnium illud maxi
mc cflct cns:fcdcns non cft gcnus; crgo probatio de trario im multitudinem fmper diuidunt quod ymum eft.
tructionis conequentis.Si cns clct commune omni Tarticipatione.n.fpeciei plures homincs,vmus homo:par
genus elet vniuocum, ed ens non et vniuocum: qin ticularibus aut &-fingularibus vnus homo & com;nu
4.Metaphy. Ariii.dicit,q> fi quis omnia cntia vocet, quiuoce nun
mis plures.diuifiuum.n.est fmper quodfingulare eft,col
cuPauit. &qm vniuocum clt commune tecund vo letiuum autcm &- adumatiuum quod commune e$t.
- Hc
I2 Thom. Vio Gaiet. Comm.
Haec eftfeptima pars huius capituli, in qua modus quo clare patet n fequi,ergo funt vnushomo,vclfunt
acenddi &eti decdendi in praedicamentali ordine vnum,Modus autem,quo plures homines vnitatem in
declaratur duabus conclufionibus. Prima cft dcfcenfus homine fpeciehabent, logicum cxcedit negotium;&
fit diuidendo vnum in multa. Secunda e(t: afcenfus fit, ideo fat fit pro nunc fcire, p ideo vniuerfaliter loquen
colligendo multa in vnum. Dcclaratur vtraq; ex pro do infcriora, qu plura funt inter fe,in fupcriori adun
prietatibus terminor vtriufq;vig qfh tcrminus afcen tur,& participatione illius vnum dicuntur,quia vt funt
usabindiuiduis et pecies, & pccicbus et gcnus. & conueniunt in illo fuperiori,differentiar quibus il
fpecies autcm colle&tiua & adunatiua eft multorum in' lud fuperius diuiditur,& cx quibus corum pluralitas
vnum,& fimiliter genus, immo genus magis eft colle oritur, cxpcrtcs funt, pluralitate autem fublata ncccffe
tiuum & adunatiu qum fpecies.terminus ver de cft remanere vnum id quod rcitat. ficut in propofito
fcfusa gcncre in fpccies st particularia.i.partcsfubic for.& Plato.ideo funt vn in hominc: quia nn diftin
ctiu,& pecie in indiuidua funt ipa ingularia,parti unturnii per proprietates indiuiduales;& vtuntin
cularia autem & fingularia vnum fuperius diuiduht & omine carent proprietatibusindiuidualibus, quibus
Partiuntur in multa.Exemplum autm, g, fuperius, g) . homo defcenditadfor. & Pla, ablatis autem per intel
afcenfum tcrminat,fit colltiuum,eft,qia dmnes par lctum forte & Plato.eor APprietatibus,nofi habcnt
ticularcs homines,qui valdc n)ulti funt, inquant pr per quod diftiogutur;ac Per hoc id quod rcmanet, pu
ticipant fpeciei humanae naturam, non rctinent fam ta natura bumana, non dittintum c[t;qnin eo diftin
pluralitatcm,fedadunantur,& funt vnus homo fecun &iua non funt atu, & fimiliter homo & leo participa
gum fpcciem.Explum ver q, inferiora, quae defcen tione animalisvn animal unt; qfn vtunt in animali
fum tcrminant,ditiifiua & multiplicatiua fifit, eft: quia differentias proprias, quibusdiltinguuntur pruenit
homovnus fecd peci & communis per cdiciones qih animal n includit aiurationale,aut rugibilc;amo
matcrialcs multiplicatur in particulares homincs &c. tis aut per intellc&t ab homine & leone rationabili
Genus extenfiue magis colle&iuum e qum fpecies, qu* & rugibili non habent per quid diftingutur;& confe
iutenfius plura continet . qucnter rcmanent vn, & quia remanent animal, ideo
debent cfle vnum animal inquantum animal funt.
Irca illud ditum, genus cft magis colle&iuum in
vnam naturam qum fpecies; dubitatur, quia op .Affign;ito autem genere & fpecie quid fit vtrunq; eo
pofitum dicere dcbuiflent.illud.n. cft magis in vnam riim,& genere quidem vno exi$tente,fpeciebus ver plu
naturam vnitiuum, quod in fe eft magis vnum,& cuius rubus (Jmper. m.diuifio generis in fpecies pii.res eji: )
natur vnitate retenta minor diftin&tion res illius na
gemus quide fmper dejpeciebus prdicatur, & omnia f
tur inter fc compatiuntur.Sicut illud eft magis calefa perior de inferioribus;}ecies aut meq; de proximo fi
&iuum,quod in fe cft magis calid,& quo res calefa bigencre,neque defperioribtts:neque enim;! cucrtitur.
&ae minus compatiuntur frigoris, cteris paribus &c. oportet.n.tut qua de equis prdicari, vt binnibile de
Speciesautem in fe cft magis vna qum genus:qfh fpe :aut maiora deminozii:*, t animal de homine : hei
cies dicit natur omnino indiuifibilem formalitcr, vn
dc & atoma dicitur,genus ver naturam formaliter di mora ver de maioribus minine: leq;.n.dices animal eje
uifibilem importat:& fimilitcr res fecundum fpcciem hominem:q:emadmodum dices bominem efe animal.
adunatae minorcm diltinionem compatitur.n.n. Hc eft o&aua pars huius capituli,in qua ordinatur
poflunt diftingui nifi numeralitcr: quvcr in gcncrc praedicatio cxercenda in ipfa prdicamtali coordina
tfh conueniunt, formaliter diftingui neccflc eft. magis tionc tribus regulis, quarum prim fimul ponuntur,
crgo colletiua eft fpccics in vnam naturam qum ge & funt ill.genus dc fpeciebus & vniuerfaliter omne
nus.Ad hoc breuiter dicitur q) e(Te magis colle&tium fuperius de inferioribus prdicatur. Altera eft, fpecies
nultorum pote(t intelligi dupliciter. Vno modo inten degenere & vniucrfalitcr inferius dcfuperiori nn prg
fiue,& ficfpecics cft magis collctiua,quia magis vnit dictur &c. Ad ponendas autem has regulas ex prdi
adunata,vt ratio adduct probat. Alio modo extfiue ctis continuationem dicendorum aflumit;commemo
& ficgcnus eft magis colletiu , quia multo plura fub rans g ex diffinitione iam generis& fpeciei habita &
fua adunatione cadunt qum fub pecici ambitu. Vndc numro fpecicrum femper numerum generum cxce
fpecies & genusfc habcnt ficut duo duccs, quorum al dente;qingenusvnum non potet diuidi in pecies pau
ter habct excrcitum paruum, fed valde vnanimem,al cioresdtiabus;conequens et,9pponatur prima regu
tcr cxcrcitum inagnum,(cd diuerfarum fationum.il la.f.g. genus prdicatur defpecicbus &c. patet autem
lc.n.magis col!igit intcnfiue,hic cxtcnfiuc.Porphyrius fequl ex diifinitione ipfiusgcneris,in qua dit,eft,g>
autcm lquebatur hic de cxtenfiua collcctionc,& idco pr&dicatur de pluribusgifferentibus fpecie.Secdaat
dixit genus efle magis collcctiuum. regula tabilitur Porphyrio exquad fundamtali p
pitione dicte,y oportet qua de quis, aut maiora
, Participatione fpeciei plures homines qua ratione funt dc minoribus prdicare,minora ver dc niaiorib* mi
wn us homo.
nim.pm.n.contat ee minor genere, vniueraliter
Irca illud verbum , participatione fpeciei plures o&infefius eft minus fuo fuperiori,& loquitur dc maio
hominesfunt vnus homo.Notand eft, qud Por ritate, minoritate,& aequalitate ambitus cor,que c
phyrius non ab(olut dixit plures homincs funt vnus tincntur {ub eis; fccund quam dit fuit,9 genus ma
horno,fed cum illa cditionc.f. participatione fpeciei. gis eft colle&iujfpecies,ita g> illud eft maius,9 con
ifta autem conditio,ell conditio diminuens y vnus ho tinct oia qug ctiniet alter,& vltra illa aliqua alia,ficut
mo:qiim, cum abfolute dicitur vnus homo, ifitclligitur animal ef miaius homine;illud ver minus, quod non
de vitate numerali, qu elt maxima vnitas, cum au continet quicquid alterum ambit, vt homo refpe&u
tem adigitur fib,ly Participationcpeciei, iam ditra animalis:illud autem eft gquale quod adgquat alter,
hitur quodammodo Praeiacens predicatum: & de ho & adgquatur ab illo fecundum contenta fub eis; ita g
mine vno fecundum fpecicm, qui non clt homo vnus, de qcunquae dicitur vnum, dicitur & rcliquum,&
accipioportct:& ideo non valct, plurcs homincs funt ecofiuerfo , vt homo eft rifibile &c.
vnu$ homo participatione fpcciei, ergo funt vnus ho Qucunq; per fe praedicantur,qua de quis, vel maiora de
mo. ficut nec valet bos & leo funt idcm gencrc : ergo minoribus praedcari oportet.
{unt idem &c.Idem.n.eft dicerc,participtione fpccici C Irca hanc partem occurrit dubium dc qua prdi
plures homines (unt vnus homo, & diccrc, plurcs ho catione intelligenda fit Porphyrij hc propofitio
mines unt vnum in homine denominato pccics: cx oportet qua de aequis,vcl maiora de minoribs prae
dicare
 In prdicabil. Porphyrij.
dicare: qfh vniuerfaliter non eft vera.Clarum e enim
uodilla eft aliqua prdicatio, animal elt homo: & tfi
ibi minus de maiorc prdicatur.Ad hoc dicit,g) prdi
catio et duplex: diretta & indire&ta. praedicatio dire
&a eft,qfi prdicatum fe habet vt forma fubic&i : qih
prdicata tenentur formaliter, fubiecta vero materia
Prdicatioautcm indi, ecta, eft qfi fubiectum eft
potius forma prdicati qum cconuerfo. tunc.n. ordo
retus prdicationis non taluatur:vt fi diceretur, alb
eft homo.Et quia fupcri* le habct vt forma inferioris,
& inferius vt materia quaed fuperioris eft, ideo dicitur
9 illa propolitio intcllgcnda cl de prdicatione dire
&ta. medium.n. talc prucationem portct vel praedi
catum efie fuperius: vt cum divitur , homo e(t animal:
vel quale, vt dicendo hono ett ritibilis &c. Sed hc
refponfio.dubitationn fugat;qm admittendo defcri
ptionem prdicationis directg clarum eft,9 multae di
fect fiunt prdicationcs, in quibus mins de maiori
Prdicatur vt Patet dicendo, nafus ett fimus; numerus
lt par;& huiufmodi fubiectum.n. in omnibus huiuf
modicnuntiationibus minorise(t ambicusqum pr
dicatum;& prdicatum forma c(t fubiecti; c eius ac
cidentalisquaedam forma fit. Nec potelt fugido dici,
9 Porphyrius intendit loqui de Predicatione, qua c
mittitur intcr terminos eiufdem prdicamcntittum
.f.gcnusfpcciem differtiam & indiuiduum.Et primo;
quiafecundum doctrinam prfentis operis non inue
nitur Prdicatio qualis de qualiinvno prdicamen
to;quoni ipfa nullam ponct diffcrentiam conuertibi
Jem cum fpecie fpccialisima.Secdo quia hic cxpref
edicit Praedication aequalis de aequaliee predicatio
Comy.
nem Proprijde eo cuius elt proprium; vt hinnibilis de
cquo.Dicendum cft crgo g) ill propofitio intelligitur
de Predicatione per e, non dequacunq; predicatio
ne.prdicationem per fevoco e, qu in primo pofle
rior diftin&a eft in modos pcrfcitatis&c.Secundum
.n.omncm prdicationem per fe oportet aut qua de
quis,aut maiorade minoribus prdicari.Minora n
que peraccidens prdicantur dcmaioribus.accidit. n.
nafo quod fit fimus,& numcro quod fit par, licet non
accidatnumero quod fit par vel impar;& nafo, qud
fit fimus vel aquilinus &c.&ideo ill quamuis dire&g;
per accidcns tam prdicationes funt.& ideo n eft mii
rum fi priens Propofitio in cis locum non habet&c.
De quibus autem fpecies prdicatur,de his neceffrio
&fpecietgenits predicabitur , c generia genua vfq, ad
generaliimum.fi.n.verum eft dicere Socrat hominem,
homincm aut amimal,amimal vero fub$tantia:ver eft,
& Socratem animal dicere,atq; fub$tanti.femper.n.c
uperiorade inferioribus prdicetur pecies quidde in
diuiduis prdicabitur,gemus at & de fpecie, & de imdi
uiduo:generaliffimum at vel degenere,&> degemeribus,
fi plura fnt media & fubalterna, vel de /pecie,&-de indi
uiduo.dicitur.n-generaliimilquidde omnibus ub epo
fitis gemeribus,fpeciebus,&- indiuiduis. Genus aut quod
ante fpecialiimum eft,de omnibus indiuiduis.
Hicfccdo ponitur tertia regula qu talis eft;de qui
bucunque pecies pradicatur dc his neceatio & pe
ciei gens prdicabitur;& generis genus;vfqucad ge
neraliimum;& fatis clare declaratur; atquefummari
colligitur dc quibus quodlibet quod in prdicamento
eft prdicatur. ncc opus cft cxpofitione.
Indiuiduum aut de vno olo particulari. Indiuiduum
.n.dicitur Socrates.< hoc album: hoc veniens, & So
phromifci filius fi flus fit ei Socrat, filius. Indiuidua at
dicuntur huiufmodi,quoniam ex proprietatibus confiftit
qo4; r4arcoiletit4adatioe tum fict.hgcautcit, qu duo qualitrculs dultincta
13
dem erit:Socratis emimproprietates nunqum in aliquo
alio porticularium erunt ed:h ver qu funt hominis
proprietates (dico autem eius qui eji communis) erunt
dem in pluribus:magis autem in omnibus particulari
bus bominibus in eo qudhomines fnt,.
Haecnona pars huius capituli,qu licet textus feriei Nona'pars.
fuperioris potius fit terminus qum alia pars feparata, /
quia t nouam ingrcditur materi, fcparata fit abilla.
Agitur ergo in hac partedc indiuiduo, & quo ad quid
fit,& quot modis fit;& quare dicatur indiuidu.Quid
.n. fit indiuiduum perfuadetur cum dicitur, qud in
diuiduum devno olo pradicatur. Tripliciter aut in
diuiduum ignificari tradit..termino dicreto, vt So
crates; & termino communicum pronomine demon
ftratiuo,vt hoc album;& circunlocutione vt filius So
promifci, fi vnicus e(t &c. Quare autem iudiuidua vo
ctur huiufmodi cntia fubdit dics.hoc ideo eflc, quia
cx proprietatibus conftat,quae diuidi non poflunt, ita
in hoc & in illo inueniri pofsint. ficut proprietates
fpeciei inueniuntur in pluribus,hae carnes nanq;& hc
ofla & hi nerui cum hac complexione non nifi in hoc
vno funt.Carnesautem & offa & nerui, qug pertincnt
adfpeciem in pluribus partita fingularibus inueniun
tur;ita 9 ficut plures homines (vt fupcrius ditum eft)
Hunt vnus homo, inquantum comuenlunt in Ipecie hu
mana, ita conuentunt in hoc quod elt huberc ea(dem
carnes fecundum fpecicm ; & fimilitcr eadem ofla m
fpeciem, & reliqua, qu ad fpeciei naturam pertinent.
oinnia.n.huiufrnodi eadem funt fecundum fpeciem in
omnibus particularibus.fecdum autem indiuiduales
proprictates multa elt inter ea diucrfitas &c.
Indiuiduum artificiofa prdicatione de nullo,neq; de multis
praedicatur naturali ver de vno (olo.i. feipfo p teducaris .
C Irca illam indiuidui defcriptionem ( indiuiduum . s.
eft quodde vno folo prdicatur) dubium occur
rit; quia Arift.(in primoperihermenias) dicit fingula .
reelt quod non prdicatur de multis. multum atem
refert dicerc non de multis & de vno. ex hoc.n. quod
diciturindiuiduum non prdicari de multis non fequi
tur,crgo devn9 folo;quia ftat g de nullo praedicet. x
eo vcrqu9d dicitor.de vnofoIo, rccte fequitur, ergo
non de multis.dcfcripto ergo Porphyrij, quia rttrih.
git ditum Ariitqtclis,fubdubio cdit;qiii liqua indi
iduafunt, qu de nullo Prdicantur.i.indiuidua pr ln praedica
dicamentifubftantia;vtfortes & Plato.a prima nangue umento [ub.
fubftantia (ytin Prgdicamentis dicitur)fiulla elt prdi flanti.
catio non eft ergo dclcriptum ipfum uidiuiduum. Ad Cap.3 fi.
ho$ dubi dicit Auerroi$tij hoc loco, qud aignatio
indiuidui data Porphyrio non ett vri
gnatio,quia non conucnit omni individuo, (cd indiui
duis accidentium t,que Prdicantur de ubic&isuis
denominatiue,vt cum dicitur for.elt hoc aloum &c.in
diuidua.n.fubftantig.nequc dcnominatiue, ncq; quid
ditatiuegealiquo Prdicantur, vt Arillot.in prica
mcntis dicit;& Proptereainquit Auerrois, q, vcra afi
gnatio indiuidui elt illa. Indiuiduum ett qod non di
$itur deinultis &c. Scd qih Porphyrium communis
fchola lullinst & merito,ideo aliterdicendum eft; vtri
ufq;ditumfuftinendo,!.9 vero
Prdicatio elt duplex.
dam elt artificialis,quaedad naturalis. predicatio
nem artificialem voco abarten effectiue, qfm onnis
Pradicatio artis opus cit,Icd finaliter,ga,0.rtistini di.
reteferuit. Natralem autem praedi&ionem voco,
qu artis finin9n clt dirccte prficua, ex natura t re
fignificat verifsima cxiflens naturaifi imitatur, qu
ad ynum determinata clt. Cum igitur finis iogicii, ac
tisfit inftrumtacderc, quibus iiicognita iuolefcant
Praedicatio artificialis illi crit, qua aliquid guotum no
adunat,
 I4 Thom. VIo Caiet.Comm.
, adunat,vt honc eft anima!,vel refibilis&c. praedicatio
autcm naturalis erit illa,qua nihilnotificatufignotum.
hcautem eft,'n qua omninoidcm de feipfo prdica
tur;vt homo eft homo.nullam.n.quaeftincm dubita
tablem terminat enunciatio dicens,a,et a,b,ctb, &c.
vrifsima tamcn eft adco, g) Boetius dicit ca nullam
efleyeriorem.De artificiali igitur prdicationc loqus
Arift.dixit,g) prima fubftatia nulla elt prdicatio; licitus eft fc de omnibus prdicabilibus trataturum,
& 9 ngn dicitur de multis indiuiduum:& Auerrois di
xit,qp Porphyrij afsignatio non c(t vera. De naturali
autem praedicatione loqucbatur Porphyrius dicens,in
diuiduum devno olo pradicari, quoniam praedicatur
de eipo diccndo,ortes et ortes &c. dum dicitur,9 indiuiduum vagpraedicatur in quale,
Indiuiduum vgum predicatu de pluribus,ed in quale cui
non obilat indiuiduum predlcari de vnofolo. : dus aliud quid quantum quorum &c.ProPrium au
C. eandem dcfcriptionem dubitatur,an conue
a niat indiuiduo vago,an indiuiduo fignato ttum.
Digitur autem indiuiduum vagum aliquis homo, ali
guis bos & huiufmodi;indiuiduum ver fignatuni hic
h9mo, hicbos,&c. Sortcs &c. Eft autem raio dubitan
di , quia communitcr dici vidctur,qud indiuiuiduum
vagum devnofoiopradicatur,x tam exercitium pre
dicationis conuincit, qud de pluribus prdicatur:Sor.
.n.eft aliquis homo; fimilitcr Plato cft aliquis homo
& fic deal.js.Ad hoc dubium dicitur, Qp ifta defcriptio
conucnit etiam: indiuiduo vago,& conequenter q in
giuiduum de vno folo prdicatur fccundum rem,iicet
fccundum vocem praedicetur de pluribus.vnde, quia
cum dicitur aliquis homo eft Sor. & Pla. nulla rcscm.
munis Sorti & Platoni prdicaturnii natura humana
importata per ly hom , & lyaliquis homo importat
naturam non abfolute,fed prticularizatam: ido fola
illa vox, aliquis homo, cft communis vtriq; fi ficut fi
plureshomincsvocentur Sortisnominc, quod impor.
tat naturam humanam dcterminatam ad hoc,fola vox
communis eft vtrifq; forti.Sed huic rclponfioni,cui c
muniter ab omnibus affentiri vidct, obl&atS.Tho.do.
trina,qu Peripateticis plurimum confcntanea eft.ha
bctur fiquidem abipfo in q. difputata de pottia Dei.
potentia q.9.ar.3.9 indiuiduum vagum praedicatr depluribus
dei q. 9. ar. non folum fccundum vocc;i, fd fecundurn rtionem
2. ad pri- fignificatam.Fundatur autemi doctrina fua fuper hoc;
ll
quia infortria polunt confiderari,qua inco funt;na.
tura,f.humana,& modus, quoilla ntura cft in for.qui
mod* nihil aliud eft qum particulariter exiftere.eft.n.
in orte natura humana non vniueraliter,ed particu
lariter;& principium,quo illa natura determinatur ad
fortcm,puta materia fignata. Horum autem trium na
tura ipfa communis eft, & prdicabilisdc multis; mo
dus quoq; nature communis ctomnibus indiuiduisil
lius naturg fikut & naturaipfa, ficut in quolibct homi
nc eft naura humana,ita eft etiam in quolibct hominc
natura humana particulariter. nullus cnim homo eft
qui non fit homo,& qui non fithomo particularis; nifi
fecund Platonicos poncntes homin vniuerfal &c. utduumautem pars.pecies ver & totume & Par::
Principium autem, quo naturaad hoc determinatur, fedpars quidem alteruus, totum aut$m not. alterius,Jed
propri elt ita huic quod nulli alteri cuenit.Quemad in alijs.inipartibusenim totum e$t alijs.'De genere 4ui
modum crgo,quiafpccies naturam abfolutefigfiat, dc
pluribus prdicatur,ita indiuiduum vagum, quia mo dem &
d natura non determinat ad hoc,eu natura ub mo liffimum,& qu genera eadem & fpeciesfint, y que in
do non determinar ad hoc,importat,de pluribus prg
dicabilc cft;indiuidu ver fignatum, quia hoc fingu
larc fignificat de multis nullo pacio dici poteft.Nofi er
go aequiuoce dicitur undiuiduum vagum de pluribus,
fed fecundum nomen & rationem. Et licct contra do
&trinam hanc obijcipofsit, pro nunc tfi tripliciter intta
ri poteit logicaliter,Primo;quia fccdum hoc Porphy
rius diminutus efict determinans de praedicabilbus, &
taccns de indieiduo vago.Secundo,quia fuperius pofi
ta c(t diuifio prdicabilium,& non apparet fub quo il
lorum membrorum claudatur indiuiduum vag; quia
non predicatin quid (eet.n. pecies) nec in quale ere
go&c.Tertio:quia prceptum Platonis quo quicfcen
dum iufsit in fpecialifsimis, non cffct implendum; qi
dcfcenderc adhuc poteft diuifio; indiuiduum vagum
mcdium cftinter fpeciem & particularia. Ad pridium
horum dicitur, g/arguendus non cft, quia ea qug non
promitit non ferauit.Porphyrius autem nunqu pol
fed tantum de illis quinque abipfo enumeratis in pro
oemio(vt ibi patet) & ideo non cft mirum fi dc indi
uiduo vago non tra tauit,icut necde diffinitione tra
&tauit,quam conftat fpeciale efle prdicabile. Adfec
& non in quid,perly quale, vero intelligitur onnismo
tem interrogatiu de indiu duo vago videtur efe hoc
quod dico cuiufmodi.Quod fic perfuadetur:dc,a.puta
forte poteft triplcx quaeftio formari.prima de quiddita
te eius, & fic querimus pcrly quideft, & refpondetur
homo; tcrminata hac qugflione per hanc rcfponfion
cmunem Peripateticis & Platonicis reftat inquiren
d cuiufmodi homo et,vniueralisan particularis,pcr
fe an participatione. mukum.n.rcfert quid hor rc'p
deatur. Platnici.n.de aliquarc exiftentc in rerum na
tura,quam dixerunt efle hominem, qurensibus cuiuf
modihomo eft ;refpdent, per fe,& vniuerfalis.de ali
quavcr puta Sorte,repondent, q non et homo Per
e, ed et homo aliquis.i. particularis&c. Peripatetici
autem quertibus ciufmodi homo fit, vel cuiufmodi
bos fit,femper refpdent g, cft aliquis homo,&aliquis
bos; qin naturas rerum pcf (e non crcdunt fubittcs
tcrminata autem fecunda quaettione per indiuiduum
vagum qurimus quis, & rcfpondetur hic, quod im
prtatifidiuidu fignat.praedicatur ergo indiuidujm,
Vagum in cuiufmoi,& cnfequenter non in quid, fed
in quale.Ad quartum dicitur praeccptum Platonicisttm
plehdum efle, fcdfane intcllectum. loquitur cnim de
ienu perdiuiionem formalem, & non dequacunque
diuifine, polt fpecialilsimam autem Ipeciem nullam
dicimus cfl diuifionem formalem;nec etiam dicimus
proprie loquendoindiuiduum vagum ee medium in
ter fpeciemi & fingularia; q medium coordinationis
pfitalis res ipfa,cuiur eft e(Ie,debet ee non modus rei.
vt patet degeneribus& fpccicbus& fingularibus.In
diiduum tem vagum vt diftinctum fpecic & fin
ularibus modum ttum rei dicit, & idemedium il
m dicitur efleintcr Ipeci & fingularia,licct que ad
aliquid medij rationem habere videatur Dicendum
eft &rgo,q diffinitio indiuidui hic afsignatajndigigu9
fignato htum conucnit,in cuius fignu}, Porphyrius
fignata tantum indiuiduain textu exprcfsit&c.
continetur igitur indiuiduum quidem fub fpecie:/
cies autem fb genere.Totum.m.quiddam ejt genus:iudi
pecie, o quid it generaliinum, go quidJpecia
diuidua: & quofmodis genus &Jpecies dicautur, ufji
J
cienter diium eft.
Hc eft decimaparsbuiuscapituli,in qua compa- Pesima
rantur ordinata in prdicamentalilinea fccundum to pars.
talitatem& partialitatem;&dicitur,9 genusett tant
totum,indiuiduum eft tantum pars.fpccies autem eft
totum & pars, qih genus contihet fubfe fpecicm , &
non continetur fubea,indiuiduum ver cotinetur fub
fpecic,& non continet eam fub fe.fpccies autem &
continetur fub genere;& idco pars eiuseft:& continet
fub fcindiuidu ; &idco totum inillis cft &c.
Genus
 In prdicabil. Porphyrij. 15
genus. totum yniuerfle tantum eft, indiuiduum ver pars returqingenus & pecies unt correlatiua;legitimack
fubietiua,fpecies yer totum, & pars eft fubie&iua, qum cufatione id fa&um effe non eft dubium: vndc ftatim
uis totum diffinibile fit,genus ver pars illius . poft eorum notitiam ante reliqua de differcntia fermo
Irca hanc partcm notandum eft , g totum dicitur nem inchoauit.Secundo notand eft, gp diftintio dif
duplicitcr.f. totum vniuerfalc', & totum diffinibi ferenti in fupraditas trcs fignificatines n et ficut
le;& fimiliter pars dicitur dupliciter,fcilicet pars fubie diftintio generis,aut fpcciei in fuas fignificaties. C
&iua & pars diffinitiua. Tot vniuerfale vocatur fu enim diuifum fuit gentis,aut fpecies, fit giuifio qui
perius refpetu inferiorum,qu partes eius fubic&tiug uoce vocisin uasignificationes,ficut idiuidereturca
dicuatur.Totum aut diffinibile vocatur id, quod dif nisin pifcem marinum,& coelefte fydus , & animal li
finitur refpetu partium fuae diffinitionis, qu partcs trabil.Cum autem diuiditur differentia in fua fignifi
diifiaitiu dicuntur. Diffcrt autem tfb altero iftorum cata,e(t diuifio vocis aliquo modo analog in fua par
modor dicere aliquid,totum, aut partem, vcid quod tialia fignificata.Fuit aut ncceffaria talis diuifio in hoc
totum vno modo cft,pars fit eiufdcm altero modo, & loco,licet quiuoc non effet differentig nomen: quia
differcntia non fccundum totum ambitum fuum c(t
econucrto.Superius.n.rcpecu inferioris cft tot vni
uerfale, quia continet in poteftate fua illud & alia , & vnum de quinque vniuerfalibus,fcd tertio tantummo
prdicaturdc eis:& eft pars diffinitiua eiufdem, quia doumpta.Tertio notandum et, p differentiam voci
continetur a&u & intrinfcc in diffinitione illius: & ri cmuniter proprie& magis propric ex duobus or
confequcntcr inferius refpc&tu fuperioris tot eft dif tum c(t. f. ex cognitionc noftra,& cx rcbusipfis: ex co
finibile cft pars cft fubieiua.Quando crgoin textu:fit gnitionc quidem noftra vocata eft differentia commu
fermo de totalitate& partialitatc,& dicitur,genusto niterilla,qu fit ex rebus, per quas communiter homi
tum tant eft &c.intellige g, dc toto vniuerfli& par ncs apprehendunt ditinctionem & disimilitudinem
intcr entia mundi huius.Res autem cmuniter caden
Super de tefubieiua locutio cft.TPoflet quoq; negari fimplici tes fub
hominum,quia funt fenfibilia ac
ente, & e ter qud genus fit parsformaliter loqucndo, vt patct cidentia,fecundum qu non differt hoc ab illo nifi al
entia.c43. cxdi&is,in capitulo tertio de ente & efTentia, Sed quia teritate quadam,ide differentia communitcr dicitur,
hoc altioris negotije{t, wide ibi: confiderando, 9 ge
nus,vt {ic,eft ttum vniuerfale,& vnde habct,qud fit qua res diffcrunt abinuicem alteritate quadam. Differ
totum;& vndequod fit parsdiffinitionis.Vltimo Por tia vcr Apprie dita e[t qua difcernimus aliqua occur
facit erum qude genere & fpecie corum rtia,p rprictates eoruminfpiciendo: vclut quofdam
chara&eres.vt patet cum lufcum aliqucm aut
dita funt.Oftenditur autem ex epilogo qud vnicum natura, vel cafu fignatum aliqucm ab alijs differen
tantum capitulum dcgencrc& fpeciefimul fecit&c.
tem dicimus: & qiihuiufmodi differenti m acciden
De differentiarum varijs acceptionibus , & tiainfeparabilia fiunt,idco Porphyrius dixit, qud dif
ferenti proprie dicitur qi altcruim ab altero differt ac
| Quidnam fitipfa diferentia vtpredi cidente infeparabili. Magis proprie autem differentia
| cabile eft; oftendit. Cap.2. . . . dita eft,qu fpientibusinhotit; g) nihil ca magisin
Ifferentia ver & comuniter, o proprie,3 ma time differrefacit,qu conftituit.hc autem, qui Per,
D gispropriedicitur. Communiter quidem diferre cflcntialia principi,n qucunq;,lcd Propria fit: idco
^ alterum ab altero dicitur, ::; 4nad Porphyrius dixit,9 diftrentia ihagis proprie dicit,qfi
differt quocumq; modo, vel feipf vel ab alio.-Differt alterum ab altero differt fpccifica differcntia. Ex rebus
vcr noinin hc diucrfitas robur maximum habet :
enim Socrates Platone alteritate,& ipf f fene vel qfh differentia communiter dicitur, qu caufatur ex
iam puero veliam viro: veliam faciente aliquid vel quie
Jcente, femperin aliquo modo habendife alteritatibus rcbus,qunon funt propri huic,vel illi,fed multis c
muniteraccidunt & adueniunt & recedunt. Differen
?roprie autem differre alterum ab altero dicitur, quan tia vcr proprie dicitur quia cauftur exhis rebus,qu
do infeparabili accidente ab altero differt. Infeprbileproprictatesfunt aliquar rcrum,vt ridcre,& mugire,
veratcidens efi,vt nafi curuitas:cacitas oculorum 9- vel parti earum,vtccitas & furditas &c. Magis pro
cicatrix cum ex yulnere occaluerit. Magis autem pro pric autem ideo dicitur,quia ex his, qu maxime pro
prie alterum differre ab altero dicitur, cm Jpecifica dif pri rebusfunt,caufatur,ex conftitutiuis.f.eflentiavum
ferentia differt: quemadmodum homo ab eqo fpecifica fuarum. Quomodo autem mbra diftin&tionis huius
differentia diffrt rationalis qualitat&u . . - - non coincidant,in expofitione fcquentis liter declara
H. incipit fecundum cap.huius operis, in quo tra bitur, quoniam tunc facilior eritintellcius.
, Vniuerfaliter ergo omnis differentia addita alterati.
&taturdediffertia, & diuiditurin tres partes prin
cipales. In prima declaratur quid nominis ipfius diflc fcit alicui.fedea qu e$t communiter,& proprie altera
renti, infecda diuiditur.Intertia diffinitur.Afsigns. tum flum facit,illa aut quae eft magis proprie,aliud. Il
erg9 quid fignificetdifferenti nom,dicit,quodifi tri lg quidem qu faciunt aliud fpecificg vocantur,ill ver,
plici fignificationeinuenitur. Quandoq;.n.fignificat qu alteratum,fimpliciter differti..Animalis emim ra
difparitat,qu in rebus fit cmuniter accidfitibus, tiomalis differenti adueniens aliudfacit,&^ fpeciem ami
& dicitur differtia cmuniter.Qiiq; autem ea, qu ifi malis facit.Illa ver,qu est mouendi,alteratum facit f
rebus fit proprijs accidcntibs,&fdiflerti ;pprie lum quiefcente.quare illa quid & aliud, illa ver alte
Qq; at eam,quae in rcbus fit ab effentialibus & pro ratumfolumfacit.Secund igitur aliud facientes,diuifio
Prijs conftitutiuis,& tunc df differentia magis proprie. nes fiiit generibus inpecies,et diffinitiones aligntur
Generis & fpeciei notitia,cum fint relatiua, differentiae co quae.ffumt exgenere &- buiufmodi differentijs:fecundum
gitionem iure praecefsit, quae effentialiter fpecie prior aut eas,qu filum alteratum fciunt,alteratio fola con
.eft,& an tum ex noftra, tum ex rebus ipfis in tria
fi$tit:&- in aliquo modo f habentis permutationes.
analogata diftin&um quorum differentia magis proprie
Prdicabile et. * . . . . - Hc eft fecnda pars huius capituli, in qua differen .
C Irca hanc partcm notanda funt quatuor. Primo, tiam diuidere intendens tria facif. Primo priman dif
-^ qud ord praepoflerus Porphyrio fcruatus e(t, ferenti diuificnem affcrt introducens eam ex prdi
dum diffcrcntium poftponitfpecii ' nam differenti ciarum fignificationum conucnicntia,&difconueni
fgccic,ficut Principium prius eft principato: tia; vnde dicit, communc ele omni ditlerentie facerc
d,quia ideoPcrmutatuse(t,vt gnerisnotitia cple- alteritatem;(cdintcr diffcrcntiaum cinuniter, & Pro
- * prie
\
 I6 Thom. VIo Caiet. Comm.
prie ex vna parte,& differentiam magis proprie ex al pafsiones & proprietatcs fecundum quas fit diuerfitas
tera parte, tanta eft di(tantia, q, ill lteratum tantum accidentalis.Aducrte autem hic diligenter gy multum
faciunt id,quod per eas differr dicitur, ifta aut aliud rcfcrt dicere facit aliud,& diccrc,infrt aliud:{icut non
facit id,qudd pcr ipfam differt &c.Et huic ftatim diffc parua differtia eft intr facere,& inferre.Inferre fiqui
rentiae primam diuifionem extrahcns, aut differentia dcm diuerfitatcm fubftantialem poteft effe&us, eius,
rum ali alteratum faciunt,aliae aliud: & fubdit tria,in faccre autem illam non poteft:& ideo differentia pro
quibus inter fe prdit diuifionis membra difcrept. prie,licet qfiq;inferat diffcrcntiam magis propri, &
Primum cft, 9 facientes alterum differentiae vocantur conequenter infert aliud.i.diueritatem ubtantial,
fimpliciter, facientes ver aliud, differentiae fpecific quia qu differunt in pafsionibus proprijs differt eti
dicuntur.Secundum eft,q) facientes aliud diuidunt ge fpecificis differcntijs, ficut diffcrentia fecundum rudi
nera,non autem facients alterum. Tcrtium cft, qd bilcz riibile infert differentiam m irrationale;&ra
facientes aliud funt ill,ex quibus cum genere fit diffi tionale:non tfi propter hoc fequitur, qud iifferentia
nitio,facientcs autem alterum diffinitincs non ingre propric faciat aliud:qfhinfert aliud pfteriori vt eius
diuntur,fed permutationes & alterationcs fecundm effetus,& non facit:conuerfo ver differentia magis
eas fiunt:alterationes quidcm ,'ficut aqua frigida poft proprie & facit& infert alteritatem.i. diuer{iatem c
modum per calcfa&ionem differt fe,& ab altcra frigi cidentalem,quia caufat illam & concludit candem.
da,& ccucrfo, pcrmutationes ver, ficut cum aliqis Diuifum fuit a Porphyrio differenti nomen abfolute in in
mutatur ecundum differentiaspoitionis; vt qui ede tentiones , non autem res , cum eandem rem contingar
bat ftat,vel de vno loco trfit,ad alium,vcl m. quafcun comnuniter, proprie, & magis proprie rebus diuerfis dif
que alias praedicamentales denominationes variatur. ferentiam efle in ordine autem in vnum, rerum forte fuit
diuifio illa. - - -

Differenti omnes alteritatem, feu diuerfitatem a!iquam fa

cere formaliter, vel virtualiter dicuntur, fed u umiliter :
nam communiter & proprie differenti e alteritatem olam
formaliter facere aliud vei virtua!iter inferre dicuntur:
mag s autem propria aliu dforma!iter, alteritatem ver,
quam inferre poceft , non nifi virtualiter facit. - --
Irca fupradita aduertendum eft,g, quia differen
tia ficut poteft accipi dupliciter,f. formaliter &
materialieria potett diuidi dupliciter:& confequen
ter har diuifionum duplex fenfusefle poteft. Primus

eft,q> differentia diuidatur materialiter, i. in res,qu

C hanc partem du tcrminorum cbinationes
de larand orcurrunt,ly alferum,eu alterat, &
denominantur differentiae;ita qud iftg diuifiones fint
rcrum diuifioncs,& altera res differentia comnmuniter,
aliud Ly fccre alterum & fccre aiiud. Aliud, cum ft altcra proprie,altcra magisproprie, & fimiliter altera
relatiuum diuerfivatis fubflanti, nihil aliud fonat in. resdifferentia faciens altcrum tantum, & altera res dif
propoito, nii diueritatem ubtantialem, eu quid ferentia faciens aliud:& ifte fenfus oino e(t erroneus;&
ditatiuam . Altcrum ver, quia relatiuum diuerfitatis. gm vnamet res rclata ad diuerfa, deneminaf omnibus
accidentis apud philofophos e!t,quod multifariam (u- iftis vifus eft dif
mi potcft,dupliciter in propofitoaccipi pote{t. Primo ferentia communiter repet lignilapidis & fimili ,
vt fonat diuerfitatem in cjmmuni, qu ob fui abftra uibus nigredo ineft, vt accidefisfperabile, & eftdif
&tionem ab imperfctiori nomcn fumat, & alterius di erentia proprie refpectu corui& carbonis, ni
catur:Secundo vt fonat diuerfitarem accidental, quae gredo inct vt accidens ineparabile;& et differtia ma
proprio nomine alteritas vocetur. Facere altcrum,& gis proprie repectu ipius nigredinis, qui pecie con
fimiliter facerealiud dupliciter intelligi in propofito ftitit,& facit liud inter nigfedinem & albedin & fa
poteft.Vno modo formaliter, ficut albcdo facit lbum cit alterum tfh lignum lapide;non ergo cft diuifio re
formaliter, Alio modo virtualiter,{icut albcdo facit di[rum.Secundus fchfus eft,quod differentia {umatur for
grcgationem vifus, quia ad iplam fequitur naturaliter naliter,& diuidatur in intentiones; ita 9 fit diuifioin
talis proprietas &c. Duplcx crgo fenfus verbor Por tcntionum differcntialium,& hic eft fenius verus & di
phyfjcffe poteft.Prims cft,g!oquatur de alteritatc.i. gnus Peripatcticis, qn lermonem formalem explanat.
diuerfitatc in communi : & de facere alterum & aliud; Diftinguuntur.n.intentioncs differenti velfccndum
formaliter:& tc cft fententia valde clara, & omnis dif modos, quibus vnum ab alio diffcrre contingit,& fic
fercntia facit alteritatem,i.diucrfitatcm aliquam, ali quia tales modifunt tres, qih res aut differt pcr cffen
tcr differtia n eet: ed differenti cmunitcr,& p tialia,aut per proprietatcs,ut per accidentalia,& vna
prie facit tm alteritatcm.i.diucrfitatcm aliquam,non mct rcs hic eft cffentialis, illi eft proprictas, alij vcr
t talem,qug mereatgr aliud nomen fpcciale, qfh vere accidens;idco primo differentia diftincia cft in trcs in
non nifi ajteritatfaciunt. Differentia ver magis pro. tentiones,f.citer,proprie& magis proprie;vel fecun
pria a!iud facit,i.diuerfitatem non qualemcunq;,fcd po dum fuos cffctus, & fic quia tales funt duo; qfh auteft
tifsimam,quam ly aliud fignificat:ita 9 ly aliud impor. alteritas; aut alietas: fimiliter, quiavnamet res in hoc,
tat duo.f.diuertitatem fubftantialem, & rationcly di facit alietatem,& in illo alteritatem,ideo data eft fccun
uerfitatem, diciturfaccre alteritatem, rationclyub da diuifio differentiarum velfecundum connexionem
fantialem dicitur facere non folum alterum,fedaliud: cum his,quorum differenti dicuntur;& fic, quia con
& iuxta hunc fenfum clarum eft,9 differentia magis nexio vel e(t folubilis, vel infolubilis, dabitur tertia di
propria facit & alterum & aliud formaliter. Alter at uifio bimcmbrisquoque,& diuidentur differti in (e
enus ct, q loquaturde alteritate.i. diueritate accid parabiles & in ineparabiles.In omnibus.n.his diuiio
tali & de facere alterum & aliud formaliter,vel virtua nibus rerum diuifio nunquam fit,fed intentionum;di
litcr.Et iuxta hunc fenfum clara quoq;fententia cft,g> uerfimode tfi, qfh prima fundatur fupra diuerfum mo
omnis diffcrentia alteritatem.i. dierfitatem accidenf dum, quo res dcnominata diffcrentiaineftalicui,fecun
lem facit,licct difsimiliter, quia differcntig cmunitcr da upra diuerum effectum in diueris, tertia upra di
$ proprie faciunt eam formialitcr , magis propria aut ucrfam conncxionem cum diuerfis;&q loqundum
facit cun virtualiter, vt dicetur.Scd diffcrnti cmu- - cft formaliter(li Peripatetici effe volumus)ido impli
niter & proprie alteritatem.i.diueritatem accidental citer aflcrend eft g, ifferentia propricn eft differen
tm faciunr,diffcrentia autem magis proprie facit aliud, tia magis proprie,neq; citcr;neq;cconuerfo;& fimili
quia facir formaliter diuerfitatcm fubftantialem: dum ter faciens aliud n eft faciens alterumtfh; nequc ccon
giftinguit fpecificc fpccicm fe conftitutam ab alia, & uerfo;&fimiliter feparabilis,n eft infeparabilis, neq;
facit alterum:quia facitvirtualiter diuerfitat accidcn ccuerfo;licet vna rcs oibus iftis denomiiationibus fu
talen.: qii.cx differentijs cffcntialibusfpccicrum fiut iaceat.Potetaut contrahancdetermination obijci.
la
 In prdicabil. Porphyrij
quia impofsibile eft vn & id diffcrre ab vno vel plu
ribus cmuniter propric & magis proprie per eandem.
r;qfhimpofsibilc eft 9 ead res alicui vni fit cflcntia
lis,& proprictas,& accids.Videtur ergo gp diuifio pri
madriae non fittin intentionum, ed rerum; & imili
ter potet arguide ecunda & tertin;4m imposibile et
vnum,& idem ab cadem re habere alictatem & alteri
tat tn,& effe eparabile & infeparabile ab illa &c. Et
confirmatur,quia qua rationedicitur,9 ilta eft diuifio
intcntionum,;Ppterea quia vna res pt omnes iliasfu
fcipere dcnominationes in ordinc ad plura, cad ratio
inedici debct,q* cft etiam diuifio rcr propterea, quia
in ordine,ad vn n potcttres vna fucipere os ittas
denominationcs, fcdoportct effc plures rcs fubftratas
denominationibus talibus;qug.n.maior ratioibi j hic
et,8 c.Huicobiectioni atisfit dicdo q quia dria diui
ditur abfolute & n in ordine ad vn vel plura, & abfo
!ute loquendo oia mbra harum diuifionum aduntur
in vna re,& non in vna intentione,idco nulla ear eft di
uiiorcrum.Ad confirmatiob ver df, qp non et par
ratio vtriufq; partis; qfh c hic fint duo.I. res differs,
puta homo diffcrcnsleonc,& rcs qua differt, quae dif
ferentia denominatur puta rationale vel rifibile, vclal
bedo &c.qii dfia abfolute diuiditur non elt refpicicn
darci differcntis vnitas,vel pluralitas, qin hgc differen
tia longe refpiciuntur,fed attendend eft potius rei,
qu dfiinominafquot modis a&tdifferendi habeat,
quot cffectus,quomodo connexa &c. Vnde diuifiones
... iltae(vtditum c(t,) n fupra vnitat vcl pluralitatem
rei differentis fundantur,vt obiectio upponit, ed u
pra diuertos modos diffcr.cndi& effectus & connexio
nes,& qn omni horum diuerfitas(abo!ute loqudo)
ab vna fluit re,quae differentia denominatur.ideo rer
diuiio non et,quamuisi non abolute cd in ordine
ad hoc, puta vnum quid differcntiam fccare volueri
mus diuifioncm rcrum ncccflario oportcat fieri &c.
Cum differentia faciens alterum folum differre faciat, [impl"
citer di&a eft.aliud ver faciens, cum fpeeifice differre fa
ciat non appellata eft differentia fimpliciter.
C Irca primam differentiam afsignat in tcxtu inter
membra huius fccund diuifionis,notdum eft,g>
dificrentia faciensaliud ideo differentia vocat,quia fpc
ciem contituit, & pecifice ditinguit e ab alijs:dife
rtia vcr facis;alterum,non ide fimpliciter differen
tiadicitur,quia facit diffcrre fimpliciter, qfh hoc eft fal
fum:quia non facit differre nifim ideo diffe
rtua fimpliciter dicit,quia n facit fimpliciter & com
plete differre.Intelligend.n.eft,g c in textu df 9 fa
cis alter fimpliciter dfia dicitur,n cft fenfus,gdfia
fimpliciter,fed clt fenus,qP habeat pro noc hoc, dif
ferentia:abfq; aliqua alia Ferfetiua additionely,n. fim
plicitcr id fonat qd abfq; additie aliqua. Dfia ergo
faciens aliud in hoc difcrepare dicit facite alter, qa
faciens aliud fpecialc nomien habet,& vocatur differn
tiafpecifica,faciensvcr alter cmune nomen retinet
abfq; additione.Sed accidit hic non immerito dubita
tio,qfh qiifuntduo contenta fub aliquo communi, &
vnura eorum fortitur nomen illius cmunis abfq; ad
ditione, &altcrum cum additionc, id quod fortit illud
finc additione fapit nobilius rationem illius nominis,
vt patet defub(tantia & accidente refpe&u entis, fub
tantia.n.ideo ens abfq; additionedf, accidens ver n
nifi cum additione dicitur ens m quid,quia fubftantia
pcrfctius cft ens qum accidcns. In propofito autem
larum e(t,qud differcntia facicnsalterum non habet
perfectius differentia ration, qu differentia facicns
liud;immo cftecuerfo, quia perfetius differre facit
differentia faciensaliud jfciensalterum tantum; non
ergo re&c dixiflcvidctur Porphyrius affercndo diffcr
tiin facient alterum dicidifferentiam fimpliciter &c,
17
Adeuidentiarn huius eft fciendum, qud fufcipere
aliquod nomcn fine additionealiqua oritur n ex vna
tfh caufa,fed pluribus. Qiiq;.n.hoc oritur ex perfe&io
ne; quia.f.illis nominisratio perfecte feruafim illo&
non in alijs,(icutfortes diciturhomo abfq;additione,
fortes ver pitus n dicitur homo, fed hmo pi&tus,
& hoc modo subfttia dicitur cns fine addition, acci
densver cum additione m quid,fcd ex hac radice m
pullulauit in dfia fcicnte alterum, differentig nomen
fimpliciter.i.fine additione,vt ratio adducta probauit.
Qfiq;autem hoc oritur eximperfe6lione ; qia.f.illud
contentum adeo modicam perfc&tionem addit refpe
ctualterius membri, vt non mereatur habere peciale
nom,ed communeretincat, quai nihiladderet, icut
bruta abfg; additionedicerecfueuimusaalia,homini
at iniuriam fieri ftimamus fi animal fimpliciter vo
caretur. Ex hac prodijt radice,9 diia facins alterum
Porphyrio differentia impliciter vocaretur,quali ni
hil amplius dignitatis habert, jquod diffcrrefaciat,
differentia vcr faciens aliud differentia fpecifica voca
ta clt,quoniam perfetius differre nqninueniturqum
fpccifice;& propterea nomen fibi fingulare vdicauit.
J4fuperioribus ergo rrfus incboanti dicendum,diffe
reutiarum alias,quidem eff fparabiles,alias verinf
parabiles.moueri.n.c quiecere, 9 Janu elle, zo agrum
& qucumq; his proximafiunt,feparabilia fnt.at ver
aqulimum eff vel fimum, vel rationale vel irrationale
infparabilia/inc. fnfeparabilium autem ali quidem
fnt per f,alie verper ccidens.mam rationaleperfin
eft homuni,& mortale,& difciplin effefufceptiuum : at
per aquilinum ee velimumper accidenso non pere
flt igitur,qu perfe fnt in rme fbftanti accipiuntur
&^faciunt aliud:ille ver qufcundum accidens, nec in
fbftanti ratione accipiuhtur,nec faciunt aliud,fedalte
ratum.quae quidem igitur perfefunt mom ffcipiumt ma
gis & minus que ver per accidens ( 29 fi infeparabiles
fimt)intemfionem accipiunt & remiionem.Njm neque
genus aut magis &- minus prdicatur de eo cuius fuerit
genus,neq; generis differentiae,fecundum quas diuiditur.
p/t.n/int, ni/ii/q; ratione omplent,ejeat
vnicuiq; vmum et idem,nec intenfionem nec remiffionem
ffipiens e$t.aquilinum autem effe,velfimum, vel colo
ratum aliquo modo &- umtenditur & remittitur.
Hic {ccundo differcntiarum fecundam diuifion af
fert cum fubdiuifione & triplici differtia inter mbra
ubdiuiionis. Diuiio elt;differentiarum aliae unt fepa
rabiles,aliae ineparabiles;ubdiuiio et,differentiarum
infcparabilium li funt pcr fc,aliae per accids. Trium
autem differentiarum inter mbra (ubdiuifionis huius
prima eft,9 differti per fe accipiturin ratione fub
tantiae.i.ingreditur diffinition fubtantialem rei: dif
ferentiaever per accids manent extra. Secida et, p
differentia per etaciuntaliud,differentiaever perac
cids facit alter.Tertia et,q differtie pcr e non u
fcipit magis & minus,differtia per accids fufcipit
mgis,& minus,fcu intention & remifsionem, quod
ideft.Probat at hanc terti difparitatem quoad vtr
que part.&primo quoad prim innuens duas rncs
ad hoc. prima eft, quia genus n prdicatur magis&
minus de eo cuiuselt genus,& fimiliter differentige
neris diuifiuae non dcbt magis & minus prdicari de
eis quor funt differtiae,& tenet fimilitudo c fequcla
cx co q> vtrunq;eft Praedicat fubftantiale.z.eft:quia
id,quod completreiration,intenfionem & remifsio
nem non recipit.probatur;quia tale cplet cle quiddi
tatiuum rei, quod omnino vnum eft non fufcipiensin
tention nec remifsion;differenti autem pcrfcfunt,
qu vniufcuiufque rationcm complent; ergo &c. ,
Tho.de Vio.in poft Diffc
 18 -
-
Thom Vio Caiet.Comm.
Differentias infiparabiles per fe oportet effe & generis diuifi magis modo minus cftituat aut diuidat,autdiftinguat
uas & per le fpecierunt, idcit non extra effea tias , ed illa ab lijs &c. Cuius fundamcnt eit; quia res denomina*
1um effentiali:er conftitutiuas . . -
ta diia pcr fc,circfpcctu cuius dicit per e dia n imelt
C ubdiuiion rotdum,et q dfia pt dici per on magis & minus;cuius lignun clt,quia non Prgdica
fc fimiliter per accideris duplici rcfpectu. Potcit tur dri degencre, aut fpccie c magis & minus. Diia
quid dici per e vt repicit genu, quod diuidit; & vt vcro per accidens ideo dicit fufcipcre magis & minus
repicit peci contituit: & iquid dicatur idco per quia cur, magis& minus, comunicatur his, quor elt
fe, quia repci por fe peci, oportct accipere y per e differentia pcr accides.Nec quali orte accidie cr
T.c. 9. ftritius. (v Albertus dicit) i accipiaturinlib. 1. Pott. das diffcieriti per fe,nonfuliipcrc magis & minus,dif
qfh ibi vocat refpicere fpcci per fe t prdicat quid ferentia per accidens ucipere quoniam differentia
ditatiu,j prcpri,hic ver dria,quae fundaf fupra prQ per fc veridicat (ibi hoc neccffario,& vniucrfalitcr. pe
prio,per accids df:accipitur crg hic per fe vt id cft celle ell fiquidem, vt dicetur, conttitutiuam (Pecici yt
quod eflentialitcr,& pcr accid$vt (onat id g, extra ef ficcarereltitudic,dria vera peraccidens non vendi
{enti rei eft:ta q) fcnfus cft, dfiarum infeparabilium dicatfibi neceflario fufcipcre magis & minus, fcd Per:
quad funt eflcntiales his,quorfuntdfie,qu ed ver mifsiue & particularitcr. Ex eo nim quod aliquid sit
{unt cxtra cffentias cor,quae differrc faciunt. Si autem difcrentia pcraccids n prohibetur ufcifc# imag*
dria ideo dicatur pcr fc,quia genus per fe refpicit,altior & minus,& in multis hoc feruatur:puta in diffcrcnujs
fenfus cft.& ly pcr fe ali mdo accipere oportct. Dif fm calidum & trigidum,album & nigrum,fimum aqui
fcrentia.m. iuxta hunc fcnfum non idco df per fe , quia linum &c.non at in omnibus, vt patct in ditieretijs lc
per fe praedicet de genere,aut quia cifcntialis fit gcncri, cundum numeral.a accidentia; duo,f. & tria &c. Patct
fed quia pcr fc diuidit ipfum gcnus &c. gen' n.puta ani crgo ex distis lenlus giffertig huius,& cgnfiltit in h9$
ma,pt du d different jsper accidens,vt idiuidatur quod difierentia per fevt fic, caret neceffario mag***
an1ns al pcr nauigatiu & volatiu , aut per mafculin minus,diflerenti at pcr accidens, vt fic,non pronube
& fminum, & huiufmodi, quae funt animaliurn acci tur fulc pcrc magis& minus.Secundum at notdum
dcntia.& potet druididfjs pere, vt id:uidaturani eft ratio lecda in textu adhocadducta; oportct liqui
malin rationale & irrationale, quae funt animali non den & hic aduertcre q, eius termini formalitcr intelle
proprictates nec accidentia, cd principia formalia.nec cuperpicu il reddit.conitt nanq; in h939 Qu
parui rcfcrt qualibus genus dfij$ diuidatur per fe, an efl quiditatiu rci vt fic, confiltit in indiuilibui qtm
per accidens:abque di js.n. per e necdiffinitones nec fpecics rerum (vt dicitur in.8.Meta.)funt iisutnun* T.c.ro
fcicntia rer haberi pount,& mult errores euenit. ri,quibus n pt adeo parum aufcrri aut addi quiBy$.
quia non difccrnitur quando aliquid diuiditur, an per ritur fpecies;quia fic iqu eflequidditatiu conliliit
fe differcnti fint fumpt, an pcr accidens, &s. Quid in indiuifibili, oportet q, careat magis & m nusj qm
autem exigatur ad hoc quod diae fint per fe differentig magrs & minuslatitudinem & duiibilita: (uPPoout
alicuius gncris altioris eft negocij;n. io. nanquc Me in f fufcipicntc illi;fi aut tic elt opqrtet vlterius 9 di
taphy. tratanda potius cft res hc.Sat fit in hoc loco ferentia cnltitutiua & cplctiua ipfius ellc quidditati
nofle qud dfig pcr fe,dc quibus Porphyrius loquitur ui confiltatin indiuitibil, aliter contitutiu ellentiale
vtranque perfcitatcm habcre dcbcnt;& refpetu.f. ge habcrct latitudine & constitutum non; quod clt iinPol
neris & fpcciei.Verum nc nouitijtur bentur,attendcn fibile, ex proprio ergo cffcctu iplius gciie ditfcienti
dum cft,g, licet perfcitas differcntiarum & gentis & fpc dcclarauit tubtiliter Porphyrius,tp ipla n futtiPit ma
ciem refpiciat,infcparabilitas tamen folam fpeciem at gis & minus. bgc autem, qin incdi9critcr coniectantes
tingit;vnde fenfus fubdiuifionis cft differcntiarum in ngemus alibi,diffutius difcuiicnda,relinquamus &c.
Heprabilium ab his, qu diffcrrefaciunt, ali funt pcr m igitur tres fpecies differetu conjiaeretur, & p*
fe,aliafuntperaccidens. quidfiiiifparaiies,ill vero infeparabiles: & rurfus
ineparabili,hquid fint pere,1lle verperaccidchs;
Per fe differe nti intention aliter modo nragis vel minus, ge
nus & fpm refpiciunt d uidendo vel cftituendo, differenrujs earum, qu perfefunt, differentiarum,aliae, qui
tuar ver per accids nonnunqu mag s & minus fufcipits dem fnt,fcudm quas diuidimus gemera in Jpecies,aliae
Irca tertiam dfiam afsignat in tcxtu inter dfias
, pcr fe & per accids duo notanda funt. Prim eft verjcundum
cum per f
quas ea,qu diuif funt,fpecificantur. **
differenti omnes hmi animalis fint anima
fenfs illus.Senfusautem orationis quia cx tcrminis de
pcndet, terminis inchoandum cft.Sufcipere nagis & tig enitirationalis G irrationalemortals G im
minus nihil aliud fenat pro nunc j rem illain quae df mrtale;ea quid qu animaii & fnfibilis differti con
fufcipcre magis & minus,magis & min' Participari vel fiitutiu est fuUjiti animalis;(eft.n.animal fub$ttia
ab eod in dierfis tporibus, vel diuerfis fimul, vel animata fenfibilis. )ea ver,qu eji mortal t immorta
fuccesiue,ficut calor fufcipit magis & minus , qa ead lis differentia,& rationalis & irrationalis diuifiuae fnt
aqua modo cft minus calida, modo magis; & ttta aqua animalis differtig;per eas.m.genera inJpecies diuidimus
cft magis calida,j illa &c.Dfia per fc(vt (uperius dict Sed hae quidem,qu diuifiuae funt differentu generu,com.
In hoc.c. fuir)pt accipi dplicitcr.Vno modo pro re, cft da, pletiujunt e constitutiu pecier.diuiditur-n.animal
& fc talis res fit eti dria per accidens, de ea verifica ationalis & irrationalis differentia,& rurfs mortalis
bitur & g, fufcipit magis & minus;& copfequterin c immortalis differtia.edea que est rationalis diffe
hoc loco'n eft fcrmo de dfia pro re abfolute. Alio mo rtia & mortalis cflitutiug fnt bominis:ratuonalis ve.
ccipit pro rc,vt induit intentivndfig pcrfc, & fic r & immortalis,Dei:ill ver qufumt irratiomalis &
Afi hi& fermo;& dcipfa verificaffermone formali nmortalis irrationali animali.fic eti fuprema fubtam.
non ucipit mags & minus. Ad hoc.n.9 dria per e
tua cum diuia it animati & inanimati differentia,eni
5., fufcipiat magi$& minus, n cxigit 9 tes;lla carcat bili
tione & remfsione,fed rcquiritur & fufficit res o injenjibili:animatacijen/ibiliscogregate adjub
illa,inquant eft dfia p fe,n fufcipiat magis& minus. stantia,aial perfecerit: animata ver & inenitiua per
Efqm rcs in illa non dcnominatur pcrfegria;nifi in or fecerunt plantam. Quoniam ergo ed alio modo acccpt
dii ad fpcci,q conftituit & genus quod diuidit, con fiunt conjiitutu,aliquomodo aut diuifiu,omnes Jpcci
fcqs ct,9 dcodfiaperfe,non fufcipit magis & mi ficg dictur;&- bus maxime opus eft ad diuifiones generi,
nu$,quia atum dfiae.f.conftitucrc fpcciem, & diuide &- diffinitiones fpecierum,fd mon his,qu Jcundum acci
re genus non cxcrcet cum magis & minus,ita g) modo dens infeparabiles,nec magis his, qu Jnt /eparagiles.
Hic
 In Prdicabl. Porphyri. IO
.. Hic tertio,vt cpleat diuifion immediate antece Haec eft tertia pars hui* capitu!i,in qua dfig,qug vn
pt,realumit e cum fubdiuiione; & fubdiuidit alte eft quinq; prdicabilium,i. dfiae pcr fe,quinq; diffini
r morum ubdiuiionis..differentiis per e, declarat tionesasigntur iuxta numer uar proprietat, eu
quc mbra vltim fubdiuifionis: tota ergo diuifio eft. operation,qu fuislocis patebt;Ponit t primo diffi
Differtiar all eparabiles,aliae ineparabiles.Inepa nition prim,& deide & dubitation qudam mouet:
rabili ali per fe,alia per accidens.Pr fe:aliae diuifiuae Determinit ergo diffinido driatn Peripatetici primo
gener,aliae conftitutiug fprum ; qu per generis diui ic,dria e t,qua pecies abidat genere. Vbi nota ply
iion acccptg funt; declaratio huius vltim diuifionis qua,n fol denotat illud plus quod habet fps, & qua
ante oculos ponit prgdicamtal arbor fupra pit,vt caret genus eedfiam,ed eti denotat dfiam ee cau
infpician differtig, jin vtroq; pofitg funtlatere, hac fam quare fpecics plus habe ut in fe j gcnus. Vfi fenfus
a arbore prfentat, prim dcclarationem aggrcdif. diffinitionis cft,dfia cft,qua & vt cauf abundanti, &
antc j aduertcnd elt, quod mbra huius fubdiuifio , vt re abundante, vel rcdundtc fps abundat genere.
nis.differentiar per e,alig unt diuliug,alle contitu vtroq;.n. modo pecies abundat genere per driam &
tiua, dupliciter umi pount. Vno modo abolute, S& non altcrotfh;qfm fpecics nihil includit, quo carcat ge
fic ilta ubdiuifio necelt diuitio rer, ncc differentiar nusnili dfia;& proxima caufa, q fpecies plus inclu
proprie loqudo;(ed potius a$tu ipfius differtig; vna dat jgenus,eft ipfa dfia,qu ex natura fua habet g ex
.n.mct rcs & vnica diffcrentia(vt dicit ipfe Porphyrius) tra genus it & pm ingrediatur.Abdare aut licet di
elt,diuifiua & cftitutiua; quia habet vtrq; act refpe ftingui pofsit inbundarc in potentia & in actu, & ge
ctu diuerfor.Alio modo poiunt umi in ordine ad ali nus abundantia potentiali qualibet fpecic abundet;
quod vn fubaltern ;& fic cft diui(io differcntiar & fpecics aut abundtia atuali gencrcabundet ; quia
rer co modo, quo alia res eft differentia inferiori fu tam abundarc in potcntia non elt abundare,{icut nec
pcriori; qfh ali funt differentiae diuitiuae animalis, ali diues in potentia clt diues,ideo abfque diftinctione di
funt differtu cllitutiu ciufd:ill.n. funt inferiores ctum elt, q fpccies abundat genere; quia actualiter
animali,iltevero funt,eo fuperiores, vt patet in arbore. plus habet in fc quam genus in fe actualiter habeat: fpe
Quia fic crgo duplicitcr intelligi pt diftin&tio inter cics cnim habet in (e actu differcntiam , quam genus
huius fubdiuifionis mbra,Porphyrius primo declarat actu non habct,vt patet in exemplis textus&c.
qo tint aliae diflertiae diuifiu ctitutiuis; umdo
eas in ordine ad aliquod {ubaltern:& in obiccta aroo Ngm Pnde haberent pecies differtias?nec ver om
re oftdit, p refpectu animalis,alig funt dificrti cuti nes oppofitas habet:quoni idem fimul habebit oppofita
tutiug,& ali diuifiua;qrh cftitutiug animalis funt ani Jd {aetuadmodum probant,potestate quidem hat om
mat & fenfibile;uiuiiiuae ver rnale & mortale. Se nes diferentias fubf,actu per nullam,acfic,nec exhis
cundo declarat qo int alia dri diuifiue contitutl. Tug no Jintaliquid fit,necidem fimal habebut fita .
uis abfolute lJqendo de eis; & oftendit in ead arbo
re, tp n funt alic drie conftitutruz iuIhuts, fed ca Hic dubitat, quia dixcrat, dfiam haberi fpecie &
dfnt diuifiug fupcrioris generis & cltitutiug inferio ProPterca abundare generc, dubitatio non exprimi
rum fprum. Declarat t hoc primo in illis dfiis, quas ur intextu intcgrc,(cd in refpfione infinuai. Et quia
diuiiuastmaialis dixerat,otendendo q illecti conti oluere necit, qui necit nod(vt diciturin.3. Meta. T.c.1 ;
tutiug funt non aialis,fcd fprum eius; deinde in illis, Phy.)ideo proponcnda cft Illa dubitatio,Gugrif,i
quas conftitutiuas tfn aialisdixcrat, ottenddo eas cflc cies abundat genere dria,vnde hubet pecies differen
{upreme fubtantie diuifiuas, cltitutiuas verprum tias;aut gencre,aut nullo; nam ante differentius ni
fubalternarum cius. Et fic completa declaratione, ter hil clt nifigcnus.non genere;qfh cum nihil det quod
tio declarat mcmbra huius diuilionis nominc eor di n habct,fequeretur 9 genus haberct omnes fuas diffc
cens; 9 ittg funt dfiae ill , qu ipccificae vocantur; de rcntias,quibus diuiditur,cum n fit maior ratio de vna
quibusfuperius meminimus. quarto dcclarat eorvti ide altera;& c tales differtig fint oppofitae,fequctur
litate diccns,9 talibusdfijs ops e(t,cum diuidere ge 9 idem fimul habebit oppolita, quodvidct imposibi
nra,& cdiffinirevolumus fps;& proptcrea caetris lc,licet.n.vn& id fucccfsiue hberc oppofit videa
relictis,de iftis tractandum elt &c.Nota hicquod licct mus(d aliquid priusfrigidum fit calidumi)fimultii ha
ilta vltima fubdiuilio abfolutc non fitdiuifio rer,ficut bcre oppofita impoisibilc omnino ccnfetur.Si at fpe
ncc.aliaediullies fuprapofit;itta t (ola pcculiari qua cics habcre dictr differentias nullo,fcquctur, q, ex
d fortcobtinuitvt ab aljscxplanata tit; p ut diuilio nihilo fiet aliquid; hoc at cft cQntra omhcs philfo 1. Phyic.t.
Jiium diuerfos actus,& non m diuerlasics. Hoc at phos dicentes,9 ex nihilo nihilfit. Huius dubitationis Comm.33.
non idco accigifie putand cft,quia latucrint tot inge Prim Partcm Porphyrius ponit, & ftatim fubdit folu
nia alia: fupradit diuiliones, fed quia ca.ter diuio tion gugtionis dics.Sedgucmadmod probr 8c.
ncs,c ti n rcr,laltem driarum diuitioncs crant:alia. & cfiltitrefpQnfio in hoc,q, fpccies habent drias a ge
<p>gfia cft,qua: fcparabilis cft,& alia qu infcparabilis, nere habente differentiasin e non actu,ed potetate;
& ficde alijs;qiii lio modo differre fciunt, vt dicium & hoc fufficit, qfh lic euitamus vtrunque incueniens
clt fuperius. hc vero fubdiuilio ncq; etiam dfiarum in quaeftione adductum;quia nec diciihus dfias venire '
diuifio cft,qm vnica res vnica inttione dfiae duo fimul ex nihilo,fcd oriri cx genere,nec dicimus in eod effe
oPcratur;diuifion.f.generis & cltitutionem fpeciei : oPP9fita, quoniam oppofita cfle in potcntia in eodem
ottenditur at vnicaintentio di; & ex eo p dria co n elt oPPofita efle in eodcm, ficut hec hominem e(Ie
dcm modo facit differre fpecicm & genus; qm que di calidum in Potentia et hominem ee calidum.
ftinguit vtrunq; fpecificc.l.rationale.n. non Iolum ho Cum idem numero fubiectum impoibile fit informari duo
mincm abafino differre facit fpecifice, fed etia n ani bus contrarijs , & idem genus & fpecies in tui ratione non
mal in hominc pecifice ditiguitabanimaliinalino(vt includat oppofita, feu oppofiti alterius rationem, genus
T.c.14. non includere oppofitas differentias actu dictum eit] licet
in-1o:Mlet.habetur)& cx eo quod n qualicq; (timul in codem genere int actu oppoita. -

tatc illos du9s actus in fe vnit,fcd tali& tanta vt vnus al

tcrius ratiofit,& altcr fine altero ficri nequcat.
^ iJt.ts etiam detcrminantes dicunt,. 'Differentia efl,
qua ausudat fpecies genere. bomo.m. pliis pabet qum
ai.tulii rationale & mortale;aminual.m, nihilhorum ejt,
Irca ea,qu hic dicuntur,triplex dubium eft,quo
modo.l.gcnus non habeat differentias actu & quo
modo habeat Potcltate, & qua potcltate illas habat.
Rati9Primae dubitationis elt: quia videmus, q, genus
actu fimul habet differtias oppofitas, antiual.. gcnus
Tho,dc Vio.in pot. 13 * a tualiter
 , 2*O Thom.V o Caiet. Comm.
a&ualitcr &{imul eft rationale,& irrationalc:qiin a&ua dicat in quale;peciesctituitexgencre&differtia,
liter eft fimul coniun&tum homini & Lruto. Ncc pt ita quod genus fe habct vt materij,& differtia vt for
fupterfugi diccndo, q, non cft idcm aial quod eft rna ma;crgo differetia predicai in quale &c.Minor decla
le & irrationale:m Porphyris in textu n fol repu . rat exploin artificialib* nobis notioribus;quemadmo
tat inconuenis id numcro haberc actu dt:o' oppofita d.n. ftatua Cfaris cft quid compofit cx re & fi
fimul,fed etiam id genus,vt patct. Conftat at 9 aial gura Cefaris,ita g s clt inateria [tatu , figura ver
vn & id gen exift s actualiter & fimul eft rn ale & faris ett forma,& {tatua ett tot cpolitum ex rc &
irrationae.Ad hoc breuitcr d, q) hcduo oppofita li. gura;lic homo,(n hic vcl ille,fed cis,)g de nomina
mul in actu ctingit dupliciter.f.per mod conjunctio tur pecic,ett quid copoit ex animali tanti materia;
nis,& p mod incluionis. Per mod cnunctionis op & rationalitani forma.Maiorat n declara in textu
po{ita haberi dico,qfi oppofitu ciungtur alicui, ficut . nec alie particul diffinitionis afsignatg; oportet ergo
accidentia fubieto,vel forrnae inateriae,vel quouis alio hecoa ordinatefacerc,incipido priorib'particulis
modo qucq;extra natur alicuius, illud pcr mod
informationis determinat; & hoc modo oppoita non Differentia vltima qu eft vere differentia elt quae non repu
gnanter,feu negatiue de piuribus differentibus Ipecie prae
poflc cffe in eod a&u et fimul intclligend cft in eod dicetur,8 i conuertibilis cum pecie fit.
numero tfm : qiii impofsibilc eft vt vnum & idem nu
mcro fitfimul calidm & frigidum &c. idem at fpe O Ccurrit at primo antiqu dubi circa illam par
cic,aut gcnerc pofsibile cft hoc nodo fufcipcre fimul ticulam,pluribus differcntibus Ipecie.Qm differ
contraria,vt ratio ad duta probat. Per modu ait inclu tia vltima fecunduin varietat conuertibilis ett c fPe
fionis tunc habcr dico oppofita,q oppofita includun cic fpccialiistma,& ctequtcr n pd1cai dc plurabus
tur in rationc illius; & hoc modo impofsibilc clt idem di licretibus pecie,ted vna ola pecie; & fictita diffini
tio n cucnit omni ctento fu diffinito. Hanc dubi
fiue numero fiuc fp fiuc gencre includcre actu fimul
duo oppofita, qm vnum dettruitrcliqu & n fc con tation licct multipliciter diuerti le folucrc credant, vt
patitur in vna natura: & iuxta hunc Icnfuum cib dit diffuse Albcrt* recitct,dug tfi folutiones mihi digngvi
Porphyrio; 9 genus non habct atu differentias cius fg funt vt in medi adducant.Prima elt,9 qa diiferctiae
dtuifiuas,qin cas n includit in fua ration c.Species at viumg funt nobis ignotg,eas dilas diffinierunt Peripa
a&iu eas ctinct;quia fingular diffinitioncs lingul in tetici,quas habcmus,& qtous vtimur in diffinitionibus;
grcdiuntur.& per hc patet rcfpfio ad obiectum; qiin talcs aut funt (vt in.2. Poftcrior df) qu in plus ic ha l cm.57i
prim enum impugnat,qu non approbaunus.Secun bt jfpccics.N ergo ideo diffiniuo ditfcrenu, ut 9
dum at & tcrtiuin dubium, qiii mctaphyficali egent Prdicar dcpluribus differentibus fpccic,qa ois diltct
fpcculatione,indifcufla relinqutur, fai q;tit fcire nc, tia fit talis;fed quia ois differentia nobis nota prdicat
g) gcnus ideo potc(tatc df continere diffcrentias, quia de pluribus dfibus fpccic.Nec obttat fi de nouo cogno
differti cx co nafcuntur;non ita 9 in co prius latitan fccretur aliqua diffcrtia vltima ; qm quod in pluribus
tes prodct,fcd fic vt inchoatae in ipfa forma gcacrica inucniilogia Probabilitatc funt 1ntuii:hgcreipli9,li
indiftincte, ad proprias actualitatcs difiincte & pfcctc cetab Alberto ridiculoa iudicci, PPterea qa n aluat
fortdas cx eo originem trahant; P p quod genus prin diifinition conuenire oi contento tub diffinito, c qa
Supra. e. 1. cipium fuarum fpccierum dict e(f.ficq; poteftashaec oppolit iftius diffinitionis conuincit cuenire alicui
gneris adatum rcducitur, vt diffcrenuat omnium cntento fub diffinito,i.dfi vltirng , quia non de Plu
& fingularum,qu potcftate in gcnerc ctincntur,om ribus,ed devna tm pecie praedicat,ego ti riu abiti
nes indiuiduis actualitcr & liml ipfum gcnus cfficiat. ncnd clco;eo S. Tho.in.2. Polterior ;alleritideo Lect.232
Aritotele dixile drias os ee in Plus qu diffinitum,
'Difjimiunt at eam,& boc modo. Differentia eji qu quia Proprijs didcrcntijs caremus. Lt Plemet Albertus
de pluribus differtivus fpecie in eo quod q'iale quia eft ibi aflcrit dici poffe, 9 Arilt. loquit de differtijs nomi
prdicatur.rationale enim & mortale de bomime prdi natis,qufunt ccs,qm APPrias n habemus.Vnde iux
catuim eo qud quale quid e$t,homo dicitur;fd uom in eo ta hoc rationes cius facilc loluuntur,dicendo, gr diffi
quod quid est. quid est ho interrogatis nobis conueniens nut non elt hic differtia abfolute,led dfia nominata,
eft dicere animal; quale aut inquifiti, quoniain rat.ori: & fic conuenit omni, & nulli conuenit oPpotitum &c
le o mortale couentemter asaggiaoimus. Rebus.n.ca ma Altera rcfpfio elt,9 hic non diffiaitur qucunq; git
terta &-forma consian;ib..s, vel fcuiidum proportioii fercntia,lcd ca tm,qu elt vcrc dfia;vereaut diffcrtia
ad materiam et forman,conftitutioneim bavew ibus.qu non eft differentia vltima conucrtibilis cum fpccic,led
admodum ftatua ex materia est aeris,forma autem jg4ra fupcriores;& ideo optime dictu eft, quod ditfgrcgia Pr
Jic c b nis cz.Jpecialis,ex materia quidenfi dicatur de pluribus diffcrcntibusfpccie.Quod at vlti
ma differefitia& conuertibilis non fit vcre differentia,
militer proportuomajiliter confi$tit ex genere,ex frma declaratur fic.Differtia vltima habet in tria (c.f.99 diui
autem differentia ; totum au:em boc Jiilicet arumial ra dat genus;X pconttituataliquid lub gcnerc; &quod
tionale mortale , homo est, quemadmodum illuc ftatua. ad vnicam & ndiuidual naturam determinet; Primi
Declarata ii differentia in quant genere in peci actusconucniunt differentiinquantum differtia ett
deriuai, per prima diffinition, ecunda ponitoiffinitio ita q differentia habct,q fit dificrtia ex primis duo
n,in qu dcclarat differentia inquant prdicabilc eft bus, quia diuitio {eparatio clt; cx hocipio at 9* ali
diftintum ab alijs quatuor.Vfi diffiniflc ait Peripateti quid feparat differre facit feparata,& contrahit & coar
cos diffcrenti cti ic, Differtia elt g) pra-dicat de plu ctatid q diuiditur ad Part, qu cPardo cftituitcc
ribus differentibus Ipccie in eo q' quale.&ltatim decla Tertius veractus differenti naturam n ingreditur.
rat vltima particula, . in eo q quale dupliciter. Primo aliter oporteret 9 omnis differentia hc haberct;ticut
ex motis interrogation; qm, qurtibus quid cft ho omnis differenti habet primos, duos actus.f.diuudere
mo;retpdcinus generis nom puta animal,ac per hoc & conllituere;(ed accidit alicui differenti illc tcrtius
animal prgdicat in qd:qurtibus at deindc qualeani actus ex eo,9 res aliqua dcnominata diffcrcntia ex Pro
mal ctt; reipdemus differti nomine,puta rmale. & pria naturanabct p n inucniatur niti in vnanatuta,&
ic differetia Prg dicat in quale;quiarclpodetur in terro indiuifibilis fit formalitcr &c. Sic ergo, quia vltima &
gtib quale.ccdo declarat hoc rone tali, qn aliqd c cuertibilisdificrtiavere differentia n clt, lub diffini
itituit cx duobus,matcria.f. & forma, vel I c habtibus ta diffcrtia hoc io loco no copreh ditur:& contequen
{jcut maicria & forma,id,quod fc habct vt forma, Pr tcr vniuerfaliter vcrificatur $p differtia,quae vcre diffe
WCay Cl.\
 In prdicabil. Porphyrij 2I
rentia eft,praedicatur dc pluribus fpcciebus. Haec eftre ne fuperioris,(v.g.quantitatinon repugnanter conue
fponfio Albcrti ab Auicenna Alpharabio & Auer.fum nit diuidi in infinit, quod tfi non potftabfolutc veri
pta(m ipfum)& Ariftoteli attributa. Appellat quoq; ficari de omni quanto,vt patetin qutitatibus phyficis
vere diffrentiam, differentiam fimplicis virtutis diffe ed verificaturde oibus qutis c ita pecificatione in
renti, eo qud habeat impliccin differenti cfficaci eo quod quant,quantitas.n. humana fi eft diuifibilis
diuidcre,& conftituerc: dfiam at non vere, diffcren in infinitum,quia fi in mcdio fecaret [tatim defincret
tiam non fimplicis virtutis termini diffinitiui, co q, vl elehunana, led qutitas humana inquant quantitas
tima & conuertibilis differentia ctineat in fe omnes e(t diuifibilisin infinit. Ex hac inqu rcgula tradita
fuperiorcs ficut tctragon trigonum &c. Haec folutio, I. Phyico
S. Tho.in phyicis oluitur ps quetro, dicendo cum Lec.9. & t.
qj cx limpido fonte emanat & ad quaeltionis propo Auic.& cteris fupraditis, gy dfiae vltim non cue
fit veritatcm ducit, difcutienda aliqualitcr eft. Poteft nit ifta diffinitio abfolute,nec oportet q, fibi cgeniat cmen. 36.
iquidem dupliciter intclligi.Pritno fecund 9 (onat, abolute,q diffcrtia vltima taliter contrahit di ra
vt.f.diffcrentia hic non diffiniatur fimpliciter m tot tionem,q> cx illo addito repugnat tibi, q n repugnat
uum ambitum,ed diffiniatur tm differentia non vlti dfig rationi,& hoccftdicere,qiii differentia vltima n
ma, quia talis tfh vcrc diffcrcntia eft, & fimpliciter vir habet fimplic virtutem dfi, & non e(t differentia
tutem differcntiae habct.Hicfenfus licet prima facie ab vere.i.pure,fed conuenit diae vltimae itta diffinitio c
cis intentus videatur quo modo vcl voluntarius vel c fpecifications dfig. ita.n.elt vera, Differentia vitiana
tra rnem non fit, nofi video : contra rnem quidcm , (inquant differetia eft,) e[t prdicabilis de pluribus
quia cum dfiavltima habeat os atus vere differtiae.f. differentibus pecie quocumq; modo preexpoito: li
diuidere & conftituere,quare diffinitio ver differti cet 1(ta fit falfa dfia vltima eft prdicabilis de pluribus
fibi cucnire non deber.Ncc fufficit dicerc,q, hoc ideo differetibus pecie,quocunq; modo exponatur. Et qm
accidit, quia vltra actus verg dfiae habct gy determinet hic fenfus differenti naturm formaliter explanat,nc
ad atomam naturam. Hoc.n. tertium non eft conditio gatiu tfi: magis dignus tot Peripatcticis cehfeatur, fi
diminucns rationem dri:dato qp eet extranea condi placet.Eo prfertim g, hic modus exponendi confor
tio,& confequenterdiffinitio vcfae dfiae fibi repugnare mis elt Ariftotelicae do&rin in 6. & 7. Phyfico. Trcs
non debet.icut ois diffinitio n repugnat orti necho crgo fuftcntabilcs expofitiones collige nouitie. prima
mini albo, licet rcpugnet homini pigto. Quod aut ille ett qud differcntia nominata hic diffinitur.Sccda eit
tertius atus non fit cditio diminuens ex co cert eft, 9 dfia prcife feu pure.Tcrtia eft quod differentia for
quia cpatitur fimul fccum os atus verg dfiae exple maliterfeu vtfic:m primas duas expolitiones y pre
ri.Voluntarius at non minus jprima rcfponfio , qu dicabile de pluribus differtibusfpecie pofitiu intelli
depictur, fifug:endo dicatur provere differentia non gitur: iuxta terti vero ncgatiue,feu non repugnantcr.
abolute diffiniturfed cum preciione cuiucunq:pote prima facilior & intentioni diffimicntium frte confor
rioris atus aduenientis,ita gdiffinitum eft differentia mior,fecda fupradictor viror illuftrium verbis ma
praecife,& proptere no claditur hic fub diffinito diffe gis cfona,tcrtia ipfi rei naturg magis Ppinqua videf.
fentia vltima:quialicet fit vere dfia,non t cft praeci(e Diferenti fundamentalis ratio, fcundum quam differentia
differentia edaddit aliquid vltra..dctermination ad predicatur in quale eentiale, non autem accidentale.
atomam natur.Hc.n.glofTa qua rne magis, jprima
refponfio fulciri pofsit, libteraudir ( prfertim quia C Irca alteram vero particulam (..in co qud quale)
lict confueuerint philofophi derebus abftratc & prg notanda funt tria.Primum eft,q> cum praedicari in
cifc difcutere,qu debcan illis ex rnibus formalibus, quale duplicitcr ctingat, I.acciden'alitcr,ficut album
non tfi in diffinitione pofitiue ponere cfucuerunt, id dr de hominc cigno,& cflcntialiter:ficut rationale dici
quod n rei rnem,{cd prcifionem fcquitur) prdi tur de hoie: differentia non praedicatur in quale acci
cari at de pluribus Ipeciebus fequitur non dri ratio dentaliter,fedeflentialiter.qm res denominata dfia Per
ncm: quia fic inueniretur vbicunq; inuenitur dfiae ra e,de qualoquimur,cft eentialis, & intrineca ipi pe
tio: feddiffercntiae praecifion, quia (i res praecife diaeciei, & non ft extra ipfam. fpm aliquo pato, nec, f.
rnem habct,de pluribus fpeciebus prdicaturmift m rem,necm intellctum, qucmadmodum funt illa,
viam.Alio modo potetintelligi praedicta olutio,vtdif qua predicanturin quale accidentaliter. Non eitait
finitum fit differntia abfolut & formaliter fumpta in explicata particula hc in diffinitioae differenti, qim
quantum dia cft,& qud y praedcari de pluribus dif hoc tanqam per fe totum relinquebat,Auic.at intc
ferentibus pecie,non umatur poitiu, ed non repu diffinitinem adunauit dicens,dfiam ele vniuer
gnantcr,& fit fermo formalis cuius fenfus fit, differtia ale prdicatum cffentialitcr de pluribus differcntibus
cft quod prdicatur.i. vniuerfle, cui inquantum diffe fpecic in co g, quale.Secund cft, g) diffcrcntia ideo 5
rentia clt,n repugnat praedicari de-pluribus differcn dicetur in ql effentialiter, quia lt qualitas efientia,
tibus pecie&c. Ethic fenfuset valde fubtilis & rpfun lis generis& fpecici,licct diuerfimode.qualitas.n,id [o
dus:qfn formaliter differti rnem rimatur, differen nat quodformalis determinatio. dcterminatur at non
tia.n.( vt cx dictis patet, ) ex eo gp diuifiua & cftituti folum fubiecti potentia fecundum efic accidentale, pcr
ua clt,habct g) fit differentia,ex his at non vendicat (i formas accideritales, & materi potentia m effe fub
bidiia,tp praediceturde plaribus fpeciebus: qi opor tantiale,per formas ubtantiales, fed&gencris poten
teret (vt dit et) p omne, cui conueniumtiti duoa tia fin effe quidditatiuum per dfias, icut.n. es in Poe
&tus,ex quibusdfiae ratio integratur, prdicarei de plu tentia vt fiat talis vcl talisfigur,& poltmod figurat
ribus fpeciebus, qd manifelte apparet falfum in vltina per operation artis Cfaris fimilitudine iam determi
dificrentia, qua conuertibilis ett c atoma fpccie. Sed haturi e(t per ill figur, ac pcr hoc fit Cfari ftatua:
x his n repugnat dfe, quod prdicctur de pluribus ita gcnus puta anim1m fe indeterminat eft, & effe
peciebus, qfn i exhis repugnaret, nullu cui hi actus in potlt rfiale & irrationale, fed cum aiali coniungitur
-
funt,prdicaretur de pluribusfpecic : quod manifefte fnale;iam poffc eius determinatur ad hoiem. Gcnc
apparet effefalfum in differentijs fubalternorum.Iuxta ris crgo qualitaseft dfia,quia determinat ci* Pottiain.
hunc aut fenfum oportet folucre obiection factam, & quale it ignificat.Speciei at qualitas non predicta
vtcndo illa regula(q aliquid non repugnter cuenit rfie e(t:qiii iion elt in pottia ad iffcrenti , (ed quia.
tuperiori abfolute, & repugnat inferiori expropria ra conltituendo fpm ipfm vt formale cius Principium
-tionc,vel ex quacunq; alia additione, illud tale fimpli determinat. forma.n.(vt declaraninus, & intextudi
ctcr non Ptenunciari deinferiofi,fed c tpccificatio citur,)qualitas vocatur, & eius rncm habct inquan
Tho. dc Vio.in Pot. B S
 2 2. Thom Vio Caiet.Comm.
tum fornaliter determinat. Eftentialis quoq; qua'itas quem,& hoc funt partes illius diuifi,ad quas diuifio ter
eneris & fpeciei:differentia diformitereft:qm fpeciei minat,incipiens ab vno:qa vnitas principi multitudi
ideo clcntialis eft,qa ciu c{t detcrminatiua.vtformale nis naftcr cft:vt in mari diuifionc ligni apparet: dfia er
principium & Intrinecam determinat compoitum ; go genus diuidit vr terminum quo,diuiddoinchoat
eneris at idco effentia'is, quia ipfum non fpccificat fpm fcparation,ad quas diuifio vltimo termin
upponit,fed ita qualificat,vt ad cflc fpecificum trahat; Differentia non diuidit genus fcundum id quod effentialiter
accidtales fiquid qualitatcs rci adunicntes ipfam in eft , fed poteftatis eius partes fecare dicitur.
fpecic complet prcxigunt; nec rcponunt rem fubie
t n propria pecic;difertia vcr genusipfum deter S Edificet, inquirendum ctcur in diffinitioncita
mindo diuerfificat fic,vt in Ppria fpecie rcponat cius diffcrcntiae a Peripateticis prtermiflum fit, quod
ubtant;arimal.n.rationalidet erminatum in pecie differcntia fit diuifiua gcncris,& cxplanatum tfh eft,g>
hominis cft,adeovt fpecie differat ab animali in lcone fit diuifiua fpecier,vtrunq;.n. comple5tendum erat ,
per irrnale poito &c. Terti et, q Porphyrius hic & primum magis,qfh ratio fecundi eft. Ad hoc quid
particul dcclardo rotantcr fub difiuntione dixit; re ctfi facile dici poffet,qp quia in po[jerioii includit prius
bus.n.ex matcria & forma,vclad fimilitudin propor explicitcponcndopoterius idiuiionem prum, im
tionemq; materi & form, cttitution habtib'&c. plicite peifuafum eft prius.i.diuifiogencris.Ego autem
Videbat nquc,p genus nec differentiae nec pecieima ipfam diffinitioncm,& Pcripateticos, quibus emana
teria eft;& fimiliter, q differentia nec generis nec fpi uit,intuitus,altiori id fact confilio arbitror. Ad cuius
forma eft;qiii t materia j forma pars cit rei ; pars at manifcftationem fcirc oportct,9 omnc q diuiditur,
de toto, cuius ft pars non prdicatur in recto ; non.n. cum in partcs diuidatur,tot aliquod eft;gcnus at, fi
dicimus q homo cft anima; t vcr genus qun diffe cut dupliccm totaiitathabet, ita dupliciter diuidi po
rentia de pecie predicatur;& m vetitat genus & dif tcft,eft fiquidcm totum cflcntiale,& eft tot potcftati
p. .,. ,;. fercntia viia res funt,quQd partibus alienum cft.Dili uum;inquant totum effcntialc eft, non d uiditur per
- gcnter itaque intuituscft,p gcnus matcriae fimile pro dfias in fpecics,qiii partcs cffcntjg eius n funt fpecies,
te & cflen. portionaliter cft, & differntia form, & fpecics toti {cddiuiditur per rcfolutioucm in partcs fuae rmis, ge
.ca
P ;oqfh t ficut
i materiafubicct
fop determinabile
c, eft nus,f.fuperius,& dfiam cius ititutiuam fi habct &c.
& forma eius informitatcm amoucndo dctcrminat, & Inquani vcr et tot potetatiu,Pcr differcntias in
ex eis reultat cpolitum,fic genus ubstrat quiddicit fpccies diuiditur,qm partes potentiales gius, ipfae funt
effentialiter formabile, & diia adueniens ipfum detcr fpccies,qu n niii pteftate in gcncrc funt.Et quia ge
minat,ficq; (pecies virung; cpl. &tens conttituitur, & fius m q, totum cflcntiale cft non diuiditur per drias,
fic patet tot diffiniuio c eius declarationc. Nlaior.n. idco cflcftia gencris cft tota in oibus fpeciebus & tota
qu Porphyrio dcclarata non fuit, cxditis iam clara in ingulis.non.n.parselentiae animalistrahitur ad ho
li.Nec fallafis putans Porphyrium voluiflc dicerc, 9 mincm pcr rationialc,& pars ad brut per irrationale,
forma praedicatur in quale, n hoc.n. infcndcbat,fcd 9 fcd tota ad vtrunq;.Quia ver gcnus fm 9p totum po
ficut fJrma cft qualitas matcriae, quia determinat cam tcftatiu eft,diuiditur per dfas,& quod diuiditur poft
formaliter, ita pradicat, qd fe habct vt forma, prgdica diuifioncm non vnum rcmanet,fcd partitum ;idco PQ
tur in quale,quia aci forma participat..formaliter de teftas gcncris non fcruatur tota in qualibct fpecie, fcd
tcrminare. Iilud pottierno 5tcrmittcnd n cft, quod pars pteftatis eius ad vn fpm & altcra Parsad aliam
driavt praedicabile ab alijs ditint,nec genus,ncc in deuenit per differitiam.animal.n. cum potetate ua e
feriora liqua pcr rctl:ncain rcfpicit, fed fps:dc gfie extdat adrnales & irrationales quidditates & pprie
n.n prdicat rifi per mcd accidtis vel proprij. i)e tates&c. contratum ad hoiemambit fuae potcftatis
indiuiduis ver fuis, puta hoc rnali , & illo rnali per amittit,per hoc, 9 Potctas ua advn Part eius coac
mouum fpccici df.De fpecic at vt diia prdicatur, & &tata eft,& n niiiinali quidditate & proprictatc &
propterea hic, vbi dfia vt ynum fpeciale prdicabile operationegauderept,& fimiliter ctractum adbo
diffinitum elt, in ordine ad fps diffinitionm fumpfit, uem,bouin quidditatis arctatur terminis, merito at
vr ex dictis facile declarari pt,fingule particulae ad dif fpccies ipfae partes poteflatiu gencris aPpellantur, n
fcrcntiam alicuius prdicabiliuru polit funt &c. ico quia pGteftasgcneris cPonaf cxfpeciebus, ficut
Defribunt autem h;:iufmodi differentiam & hoc mo totifitegrale cxfuis partibus, qm potcftas generis in
do.Dtffertua e$t quod esi aptum natum diuidere ea, qu eo,ipfaf eflentia ffi rem cft, qu ex fpcciebus n9n
ub eodeir genere int.cationale.enim & irrationale ho cpnitur,fcdvclideo, quia partcs funt potcftatis cius
minern <^ equi:m,qu f eodem: genere fnt, diuiduiit .
cxparte obie&i,quia,f.q!ibctfps eft pars eorum,ad
que potetas gencris terminatur,Potetas.n generis ad
Hic ponitur tcrtia dcfcriptio differenti, qua diffini ds fb fe extnditur fpecics.oium at fpecier quli
tur m prinum fu cfiectum diuidere.f. & dicitur, 9 bet eft pars.Vel ideo & fubtilius, quia nulla fps potclt
difcrefitia elt quod apt natum cit diuiderc ea qu fub perficere tot id quod in generis natura radicaliter ini
eodem gne funt.i.fpecies,quas fupcrius ditum cft cfle iatum eft;qfh nulla res adgquat gcneris Potenti,ita 9p
ea, qu}uo gnc pountur.Vbi notandum clt Primo, ficut partes poteftatiu ai dicuntur yifes fenfitiu &
diffrentia i cffe id quod cft aptum natum diuidcre, vegetatiuae,quia ex ea oriuntur, & nulla car Perficcre
& non impliciter di differentia ct qua diuidi,vtini pote(toia,ad qu radicaliter visanimg,fe cxtendit;ita
nuetur q) hic actus,f.diuidcre,n qualitercunqj conue quidditates fpcificae,quia cx gcncrc nafctur velut ex
nit ipfi dfiae,fcd cx rne fibi propria , ita 'p differentia formaliinchation erum, vt alibi declarand eft , &
inquantum dfia cft,adco fibi appropriauit diuiderc,vt nulla (pecics pt (e cxtendere ad omnia ad qu natura
ab ipfa infcparabile fit,& altcri cicarin pofsit,vt cx eneris radicalitcr fe cxtdit partcs potcltatiug gcneris
praeccdcntius paret. Quia igitur n ex aducntitio ac . Et quamuis n fit fimilitudo fimpliciter in
cidcnte,,aut altcrius ad miniculo,fed cx Propria natura tcr ilta,quia ab aiavna numero cffluunt potenti cffc
apta cft diia vt diuidat fub gencrc illius fps,ideo diffi ctiug,& n fic oritur fpecics gencrc, eft tfi fimilitudo '
niicndo dictu eft,g, cft aptum natum diuidcre.Sccundo proportionalis,quia ficut ab aia vna numero cffluunt
notand et, p differentiadiuidjt non fol pecies ub ffctiuae potenti, ita natura gcneris, vna m genus
gcncrc, fcd eti ipfum gcnus (diuerfimqdc t) diuilio cifluunt frmaliter quidditatcs fpecificg, quar quli
..aliquid rcfpicit,vt terminum quo, & hoc clt illud bet part poteftatis illius Perficido fufcipit:aialitas,n.
vn,quod ciuidendofcinditur,& aliquid vt tcrmin;ad (vt dicium cft,)ad oium naturarum fcnfitiuarum per
r
- -
- fectiones,
 v

In Prdicabl. Porphyri. 23.

festione, proprietates & operationes illimitata, 8 for & xaius autem perfcrutantes &fpeculamtes quae ad
male initium omnium carum in fe eft,in boue autem differenti pertinent, dicunt non quodlibet eorum, quae
pofita vclut ad part tu potcftatis arctata, ad bouina fub eod funt genere diuidenti effe diferentia,fd qud
tih fc extendit. $ fimiliter eft in alijs &c.Qih igitur(vt ad effe conducit,&- quod quid erat effe quod est pars rei.
ad qufitum redeamus,)differentia nom ett diuitiuage Neq;.n.quod aptum matiim eft nauigare erit hominis dif ,
neris inquantum elt tot eflentiale, {ed eft diuifiua cius
inquantum eft tot poteitatiuum:& taliter diuidcre ip ferentia,& fi proprium/ut bomimis.Dicere.m.poffumus,
fum nihil aliud elt gea,quae fub pfo funt diuidere: qm animalium hc quidem apta m utit fnt ad maugamd,illa
talia partes fuae poteltatis funt; & mhilaliud elt diuide verminime,diuidentesabalisednaturn ee & aptuyn
re aliquod tot q eius partc- fcpararc:ideo Peripatetici ' ad mauigandum mom exit completiu fubjttntiae, mec eius
diffinicndo diffcrentiam,vt diuifiuarn,non dixerunt qp pars,fd aptitudo qudam:idcirconom e$t talis differtia
diffcrtia diuidit genus,& ca,qug fub generc funt,quia uales funt differenti qu$pecific dicuntur.Erit ergo
putaflcs qud dri ipfamgcncriseflenam fcindcret,& }. differenti qucunque alteramfaciunt fpecicm,
fpecies eiusfepararet:led dixerunt,g, differentia diuidit & qucumque in eo quod quid erat effe accipiuntur. Et
ca,quae fuo eodem genere funt, vt ifitclligercs quoddif de differentijs quidem tot tifficiant. --

fcrentia partes poteftatis gcneiis fecat: & confequenter

qud ipfum genus m 99 totum pote(tatiuum eft diui Hic ponitur quinta diffinitio differentiaetali ordine;
dat.vfi nonfimpliciter dixerunt differentia efl g, diui primo proponifeius fubtilitas,quiaad inferius praefcru,
dit ca que unt ubgenere,ed appouerunt,ly eod,di tantibus, & modifictibus fupraditas diffinitiones da
centes fub cod gefierc funt : adiectio.n.illa & denotat tad.deinde ipfa diffinitio recitatur, differentia inquit
q differentia non diudit pecies diucrorgener:ra cft,9 coiiducit ad cfle,& eius quod cft cffc rci pars eft:
tionale.n.non diuidithominab albedine, fed bruto; protuuditatq; eius declarat, explo ab oppofito , quo
& denotat,97 differcntia diuiddo pecies genus ipum. fupradictae ditiinitiones diminute infinuantur;& hc )
in fua vnitate relinquit.& id pcrfeerare pmittit.No pcrfccta comprobatur.Vlumo concludit qug tpeciiicae ,
tantcrat dico in vnitate ua : qn vt upra tatum ct; differenti lint. Voi qm tcxtus clarus cit, non n.ti tria ;
differentia ipfam generis eflen iam diucrfificat. m norda occu runt.Princt; , parato itius diffinitio Potiorea!
- vnitatem,& ditinctionem pecificam,adq trahit gene nis ad alias, qm aliud fuperncics veroorum Porphyrij, diffinitio ign lta qui
' ris natur;fed generis propriam vnitat, qu generica oltcndit,& aljud in entio eorund fupprimit.Ex
diiiinitioncs vcrbis
--

quid infinuatur qaod Praeccdcntcs & fpe cte

c,n violat &c.Et [ic patet olutioqueitionis,& q9
intelligendum fit cc dictum, qud genus diuiditur cialiter tertia,fuccint diminuta,& g couen t etinis,
per differentias non ecund eentiam ci ecundum, qug non funt (pecificae differenti;hoc.n. inlinuant illa
potcftatcm:quia.f.non diuiditur in partcs fuae effentiae: veiba,non q.diibct diuidcntium eorum, qu [ub ge
alitertota cfientia generisnon clfct in qualibet,fpccte , nere funt,differenti efic;x explaris declaratio,g pot
{cd diuiditur in partcs potcftatiuas,qu fpccics funt;& mod ubdit,quati ilia diifinitio dixcrit, oin nc diuids
idco non tota pteftas eius:id c(t potefla$cius; non fe ca,quae fub cod genere funt,differenti elfc.l eduntur
dum totumfuum pole,ed in fingulistpeciebus &c. & pari ratione prima & quarta;qm nec quodl oct, quo.
fpecics , buiid.t genere, nec qu9dlibct, quo vna ips .
JAJfignant eti hoc modo.Differentia efl qua differunt differt ab alia,difiertia ett pecifica. proprietas.n.& di
dJefingularmanq; equus homo fecundu genus non dif uidit gens,vtin textu declaratur,dcaptitudineadnaui
ferunt fumus.m.animaliamos et irrationabilia.fd addit gandu;&ettoua pecies abudat genere, per i via
rationale,difuxit nos ab illis,&> rationalefmusnos &* pecies ditferi ab lta.Inttio at Porphyrijaiio tdit,
Dij:fed mortale appofitum nobis difiumxit nos ab illis. dffinitiones i luiden has lab-tactare no utendt; lin
*
Hic ponitur quarta diffinitio dfiae, qua defcribitur iplemet dixerat has cle defcriptiones differentiaru Pe
m effectum eius proprium ex fuo nominc, qu ponit cificaru,non quibucuq;led peripateticisasignatas
Diferre qd in fingulis per differentias diuifis.i.ldifferre, Vbi notan Ncc latebat ipfum 9 ficut in fccta difiimitione fuoin
nam it.
dum eft quid (onat ly diffcrre(vt habet cx.i.Meta.)om' tclligat lyclicntialilcr,ita in omnib' his diffinitionibus ;
ne cuicunq; comparat,eft id vcldiuerfum, nnaut fubtcliigcoatur,ly primo,quo fubintellecto conitat
idvcl differs.i.diuerfitas onatalietat inter qucq; qud drjs Ipecincis tum conueniunt diifinitiones 11t.
ditincia;differtia ait non importatalietat interque differentia.n.magis Pprie & Per le elt, qua primo ipes
cunq;diltin&a,fed inter illatm, j ita (unt diftincta, c abundat gcnere,& qua primo diuiduntur ca,quae fub
t in aliquo vno cueniant;& ideo differre non dicun eodcm geiiere funt,& qua priis9 differunt inter te fin
proprie loquendo,nifi illa, qu vnum diuerlim ode fc gule fpeces.Sed ntedt magniticarc & Prponere hi
iunt;talia at funt,quae fub vno gencrc funt;& ideo res uintim diftinition oibus lijs,quia cum ditanitio ad
diuerfor generum vtlign,& albedo n differunt,fed hoc inuta fit,vt id quod diffinitu implicitc impurtat,
diuerf funt; & licet in frequenti v(u differtig nomen explicite ligniticet, cgtere drig, diftinitiones nou ex
nonita proprie aumamus, fcd extendamus ad omn plcite attigerint vfq; ddrig naturam: qm aliqu9 luo
alictatem.in hoc tfi loco proprie fumit.Vnde Porphy intellecto egebant,ita atimnerga le vil; ad ps dif
rius volens declarare,gp dfia eftid,quo fingula differt, fcrenti infima,explicite, ideo hc diftinitio alijs mc
incepit conuenientia ingulorum;diccns, 9 conueni rito anteponitur:& ab interius percrutantibus & pc
mus m gencris naturam cum brutis,fed diffcrimus ab culantibusdata clt Scdm ct,ly cducitad elle appro- Dinerentia
- -- - - -

cis proptcr differentias additas.f. rationalc & irratio prato quippe vocabulo dfiae natur dcclarauit:qui.n., cgnducit ad
fial;&'fimiliter conuenimus cum Dijs sm fubaltern liquid dcit aliquo, n prgfuPPQntillud conduct
gen.fanimal rationale;fcd differims per mortale& efl illuc,led iplc cft qualiundc iiludducit illuc vlquc: . #
immortale;intcllige autem pcr Deos animalia illa Pla- ProPfietates aut 1pru(n, uitaglunat up vol, & genus e
tonica.Dicitur ergo quod differentia eft qua diffcrunt qu funt prQprietates hois&auis,&fi genus Plum,l. f. -

a feinuic finguli; qa tingula contenta ubgenerenatu
ramgeneris diuerfimodcferunt roc differentiar: n
.n.ex genere ett,puta animali, p natura enitiua it di
uerlimode in hoie & cquo,fed hoc cx differtijs ct, ra
tionali.f.& i:rationali; qu gcncris naturam m pro
prias modificantes,differentescontituunt pecics &c.
animal diuidt,& partitutm cxigant,non t cunJucunt
ipfum ad hoiem & auem,led conduct PrgfupPonut,
qm fluunt a naturus fpecificis iam coititutis. d.ifcreti;
vero p (c, puta rationale, & irrationalc, genus ipium,
aniinlad ipecies conduci non lupponunt, ncq; fup
poncre pollunt, fed cducut plum ad cie carum, ta
Tho.de Vio.in pot L 1 od

*
 24 Thom.VIo Caiet. Comm.
quod ab(q; differentijsconducentibus i mpofsibile eft
genus trahi ad fpecificum cfle.conducit autem differen
tia ipfum genus non ad effe talc,vcl tfh,quod eft effe fe
cund quid,ed ad ee impliciter,id ct ad elc quiddi
tatiuum,qfh vt plurics dit eft,gcnus non accidtali
Differentia
ter ubitee pecificum, ed eentialiter. Tertium no
o fit pars tanduni eft(ly & eius quod eft cffe rei pars eft ) potcft
diffinitionis ialuidem nomincee ei, intelligi velipum ele elen
tiale fpeciei,vel ratio cius.Siperefte reiintelligatur cfle
cflcntialc rci,tunc non eft accipicndum g) it
pars illius eflc fecundum rem;qih formale fignificatum
differenti,puta rationale, eft totum effe fpccieifecun
dum rem.fi effet nanq; pars non prgdicaretur de fpecie.
nifiin obliquo&c. fed accipiendum ett p differentia
fit pars fecundum rationem,ideft partialitcr explicans
ipfum cfleeffentiale rei;fignificat nanq; differentia to
tum cfle fpeciei, fed partialitcr, vt alibi dcclarauimus.
Si ver per eerci intelligatur ci Alberto ratio ei im
pliciter,verificatur,g, differcntia eft pars efle rei.i.diffi
Super de en nitionis rei.Diffinitio enim ipfa cponitur ex genere
te & een- & differentia.Appellariat non incongrue potuit ee
tia. c. 4 rciipta diffiniti;qindiffinitio nihil aliud cft j oratio
cxplicatiua illius.Quo modo at hc intclligcnda fint,
ij profundior fenttia in hac diffinitionclateat diffufc
ib cmentarijs de efle& eflentia profecuti fumus.Tan
git igitur diffinitio ifta naturam diffcrentiae intuitiuc;
quia eam cducere genus ad cfle quidditatiuum dicit
non extrinfece,fcdita quod cft pars ipfius effe rei,&c.
De proprio quatuor modi ponuntur.Cap. 3.
Roprium ver quadrifartam diuidumt. N4m& id
P prium
quod fli alicui fpeciei accidit,& fi mom ommi,pro
dicitur: vt homini effe medicum,velgeome
tram.Et quod omni accidit & fi momfli,quemadmodum
homin eff bipedem.Et quod foli,& omni& aliquando:
vt homini imfemettute canefcere.8t quodfli,&- omni et
femper:quemadmodum homini effe rijibile.nam& fi mom
fmper rideat, tamen rifibilis dicitur, non qud femper
rideat,fed quod aptu$ matu6 fit ad ridendum. boc autem
ei fmper naturale eft quemadmodum & equo bimnibule,
Hcautem mominantur vere propria,quoni etiam com
uertumtur. quicquid.m.e$t equus, himmibile e$t,&- quic
quid est bimnioile eft cquus. - - -
N hoc tertio cap.de proprio detcrminat, quod quar
tum loc inter prgdicabilia iure rctinet,eo q ex prin
cipijspecici,generg.. & differentia pot contitutam
immediate emanat. Dcterminat autem de co
1 uifiue tantum.ne{kio ver cur non diffinitiuc c eius . na Porphyrium reprehendit, quod ad diffinitionem
diffinitio pcripatcticis n fit omifa,vt Patct in. I. To
.Cap.4. picorum.Diuifio autcm cQnfiftit in fcparationc trium
onditionum fimul requifitar ad id quod elt proprie
proprium.Exigit fiquidem 9 conueniat omni foli &
femper:omni indiuiduo illius fpeciei, cuiusdicitur pro
prium,& foljilli fpeciei,& femper, exharum.n.fepara
ta participatione triplicitcr aliquid proprium fit. Pri
mum qud conuenit ol peciei,ed non omnicius in
diuiduo;vt habere a&ualiter art medicin.hoc enim
foli homini conuenit, fed non omnes homincs habt
hoc,vt patet. Secundum e[t quod conuenit omniindi
uido fpcciei,fed n foli,vt habere duos pedes. hoc.n.
& alijs onuenit animalibus. Tcrti eft quog conuenit
foli fpecici& 9mni cius indiuiduo,fcd non femper; vt ficut & cgtera prdicabilia antedicta. Vocatur at c
canos habere.hoc enim in fenc&tute communiter acci
- dit.hgc autem tria cum o quod proprie Proprium eft
quadrifariam proprium facit vt in textu dicitur.Hoc
,4. iii loco notandum eft,quod vt ex. 1. Topic. colligitur,
proprium non fecundum totum fuum ambitum quar
tumi eft praedicabilc, fcd quarto tantum modo fum
ptum;Probatur autem hoc primo cy diffinitione pro
prijibi afsignata,qu eitilta,Proprium cit quod n in
dicat quidefteffe,foliautem ineft,& conucrfim de re
praedicatur.Vbi tres particulas pofuit;primam ad diffe
rentiam diffinitionis & generis, & conequenter diffe
renti, qu indicant eflentiam rci.Secundam addiffe
rcntiam accidentis & proprii fecundo modo, qu non
foli infunt.Tertiam ver differentiam proprij primo
& tertio modo quorum ncutrum conuertibiliter pr
dicatur de eo cuius eft proprium.Con(tat autem g, ibi
diffinitur proprium vt praedicabile diftintum abalijs:
ergo.Secundo patet ex rcfutatione iltorum trium mo
dorum proprijibi nanq; Arift. dicit,g) proprium fim
liciter.i.abfq; additionealiqua, non ett nifiquod dif
nitum nuncelt.illudver,quod n foliineft, & quod
etiam qiiq; loliincft,proprim non cft fimpliciter,{ed
elt proprium qfi, vclad aliud, i.fed ett proprium cum
aliqua tporis,vel refpe&usadditione.Nec elt dubium
quin fub iftisverbiscmprehenderit tria prima mem
bra diuifionis Porphyrij;proprium.n.tertio modo c(t
Proprium qfi.i.fecundum tempus.proprium autem t
primo qum fccdo modo elt proprium adaliud, quia
non e(t proprium illius abfolute,ied refpeCtu eorm,
qui illo carent. v.g.effe bipcdem eft proprium homini
rc petu qadrupedum; &efle medic repetu eor,
qui non funt mcdici,&c. vnde eft coincidentia proprij
fecundum tres primos modos cum accidcnte: inquit
ibidcm Ariftot.g accidens nihil prohibct denominari
propri quando, veladaliud;vt cum aliquis folus fe
det federe illi vt proprium refpe&u n fedentis eft.Eft
1gitur proprium fimpliciterid quod quartum prdi
cabile elt proprieloqendo, reliquiautem proprij mo
di redutiue huc accedunt.licut & differenti peracci
cidens cum differentia perealiquo modo coordinen
tur;{impliciter tamen eperiuntur&c. -
De accidentis varijs acceptionibus, &
quidfit Cap. 4,
Ccidens eft quodade$t & abeft prter fbieii
-A corruptione. Diuiditurat in duo; ineparabile
- * & in infeparabile.Separabile.m.accidens e dor
mire,nigr vero effe infparabiliter coruo &- J4ethiopi
accidit.pote$t aut fubintelligi & coruus albus,&-.A
thiops * mitems candore,praeter fbieti corruptionem . *abijcis cs
I N hoc quarto capitulo intendit Porphyrius tra&ta lorem .
rc dc accidcntc,quod vltimum rcmianilit, eo quod
extrancum & aduentitium et. Determinatautem dif
finiendo primoipfum dcinde diuidendo & tertio ite
rum duas alias diffinitiones ponendo.Sed qm Auicen.
proceeritaccidentis,non praeditinta aequiuocatione
cius,ideo primo declarandum eft quid nominis ipfius
accidentis.Accidens enim dupliciter fumitur.Vn mo
dovt diuiditur contraubtantia,in diuiione, quadi
tinguiturensin ubtanti & accidens: &licaccidens
eftnomen primg impofitionis,& fignificat naturasno
uem Praedicamentorum.f. quantitatem, qualitatem,
relationem, &c. Alio modo vt diltinguitur contra gc
nus,fpcciem, diflerentiam,& Proprim in diuifiofie,
qu prdicabile diuiditur in qatuor, vel quinquepr
dicabilia;& ficaccidens elt nom fecdg impofitionis,
& n fignificat naturam aliquam,ficut fiec genus, nec
fpecies,&c.fcd fignificat quandam relation ratinis,
vocabulo relatio ifta prdicatum accidentale.
oc igitur in loco n9nfumitraccidens m primam fi
gnificationem:qm equeretur qudnulla natura in pre
dicatncntis accidentium eflet genus,aut fpecies &c.
quod cft manifcfte falfum.pateffcquela, quia fecunda
diffinitio accidentis dicct,quodaccidens neque eft ge
nus,ncq;fpecies, meq; dfia, neque propriumfedaccipit
iuxtafecundam fignificationem;qih dc fecundis int
tionibus
 In prdicabil. Porphyrij.
tionibus adiun&is primis fermo hichabetur,& non de
Cau.4: rcrum naturis.Vndc & in 1. Topicorum Arifto. dicit,
qudomnia ilta przdicabiliain quolibetunt predica
mento. es.n. non olum praedicamenti ubtantiae ha
bet aliquod praedicatvrjgenus,& aliquod vt propri,
& vtaccidens &c.fcd t res in praedicamento quanti
tatis & qualitatis & cgtcrorum haec omnia habt. Et
hinc eft,quod acccidns,de quo modo tra&amus, nul
lamnaturam ignificat, ed fub eo omnia prdicamen
ta comprchendit;qfh ficut res praedicamentorum acci
dentium, puta qualitatis & vbi 8:caccidentale przdi
catum denominatur reftu,fubitantia , puta homi
nis,cum dicetur,homo e(t pallidus vele(t in foro,&c.
ita conuerforefpctu prdicamentifubtanti deno
minatur prdicatum accidentale refpetu rei cxilten
tisin praedicamento accidentium,vt patet cum dicitur
quod triangulus cft ligneus: m veritatem ergo San.
Th.de fpiri Thoma quoque approbat in quae(tione vltimia defpi
tualib* crea ritualibus creaturis,accidentis quintum praedicabile li
turis: quae gnificat hoc,quoddico prdictum accidentale. acci
tio vltima dentale autem vt diftinguitur ctra prdicatum cffen.
in cap.circa tiale,non folum intrinfece vt genus,fpecies, differen
medium.
tiam & diffinitioncm , fed cxfinfece vt proprium.cft
enim pr9prium prdicatum effcntialc, quia a Princi
eflentialibus fubie&i fluit. Necputet quifpiam
ancaccidentisfignificationcm nouam aut ctrariam tur illa particula,&,ad differentiam aliorum prgdicabi,
antiquis efle:proptcrea, quia communiter ab eis dici lium,quorum ncgationcs {ubiectorum fuorum ratio
tur,qud accidens quintum prdicabilc importat ac
cidens indiuidui,Proprium ver accidens fpecigi.Bene
namque eos dixifTefateor; tum quia accidentia indiui
qui'accidentalia prdicatafunt fpeciei,qt:ae fubiecium
in omni problemate e(t.tum qui ab accidentalibus in
diuiduiortum habuit diftinio inter hocprgdicabile,
& alia,quoniam manifcftum valde eft,ea neque vt ge
nus,neque,vt fpeciem,ncque vt diffcrentiam,neque vt
proprium, de his, quibus pofsint inefle, & non inefle,
prgdicari,fed vt accidcntalcs denominationes. poTct
igitur ex dictis cxcufari. Porphyrius diftinctione n
prmifla,eo quod in logicafcribcns, logicaliter intel
ligendos terminos tanqum per fenotum dimifit.
Accidens,ideft accidentale prgdicatum,id ee dicitur,quod in
differenter affirmari &negari contingit abfque hoc quod
fubie&i ratio deftruatur.
Oftquam igitur declarauimus quid importct acci
dentis nomen, ad diffinitionum declaratiorern pro
cedendum clt.Prima diffinitio eft ifta, accidens ett gd
adel&abelt pretcr [ubiei-corruptionem. Vbipi
mo declarandi funt termini,deinde dubia foluda.Ad
efle&abeffe poffunt accipi dupliciter vno modo pro
efle, quod eft atus cflendi. i. pro adeffe reali & abeffe
reali.ficut aqua adct caliditas fm realem inexitenti,
quando et calida,S abet quando non ct calida; & ic
non fumitur hic.tum quia intentio non debet diffiniri
per cfle reale,tum quia impofsibile eft oi prdicato ac
cidentaliconuenire talem inexiitentiam, c multa fint
prdicata accidentalia, quae funt entia rnis. Alio m
poteftaccipi pro eo quod fignificat veritatem propo
itionis,i.pro affirmatione& negatione;ita9 adefleim
portet compolitionem que fit per affirmationcm , &
abefle diuiionem,que fit per negationem,& fitfenfus,
accids eft quod adeft & abcft.i.quodaffirmatur & ne
Cap.6. gatur &c.& fic fumitur in hoc loco adcffe&abefIe,vt
ex textu& dicendisincius expofitione&glola.Auer.
euidenter habetur.gloflat nanq;Auerrois fic, accidens
e(tquod adeft, i.exiltimat adcflc, & abcft,i.exiltima
tur abeffe. idcm at clt dicere, exiitimariadefle & ab
efTc,& dicere, q) afhrmatur& negetur ; qfhaffirmatio
non nifi in cxiflimatione intellctus eft, & econucrfo,
exiftimatio non nifi in affirmationc vel ncgationc exi
it.Ly &,nota eft copulationis,non fimul,fedfuccefsi
25
ue, non ordinealiquo, fed differenter; itaq* denotat
indifferentcr affirmari& negari accidcns delubieto,
& non quod fimul affirmetur & negetur,quia hocim
plicat.Ly prter fubie&i corruptioncm, duplicitcr ac
cipi pot(-f.pro corruptione im rem, & detali n eft
hic fermo.alio modo pro corruptione m intelletum
eius.i.pro defetu rationis ipfiusfubie&i,& ficfumitur
hic;itq; idem e(t dicere prter fubieti corruption,
& dicere ablque hoc gy (ubiecti ratio, feu diffinitio de
ficiat, velvtendoverbis Auer.ab(que hoc quod exilti
ftirnetur fubiectum corrumpi. Et aduerte hic diligen
ter, ply praeter ubieticorruptionem,potet duplici
ter conftrui.f.cum ly fubieto,quod fubintelligitur;&
eflet fen[us, accidens e(t quod adeft & abe(t fubiecto,
praeter ubicti corruptionem.i.manenti,S hoc modo
nonct contrucnda ditadiffinitio; qin uperflue addi
taefletilla particula, prter fubiecti corruptionem; in
omni.n.vera affirmatione & negatione de liquo fubie
&ofubintclligitur illius fubiecti rationem manere, ali
tcr non de [ubiecto, fcd de alio affirmatio aut negatio
verificaretur.Alio ergo modo pt contruic y adet
& abell,tanqum copulae verbalis modificatio , vt fit
fenfus;accidens e(t quod defubie&o affirmatur & ne
gaturn quocunq; modo, ed tali modo. non detrue
do eius rationcm,& hicfenfuseftin propofito;& poni
nes deltruunt;& ad includendum omnia prdicata ac
cidentalia; omnibus fiquid eis conuenit indiffcrenter
defubietoaffirmari& negari, ablq;ubieti detruen
ctione;non ti omnibus indifferenter affirmari & nega
ri dc fubiecto, vt patct de accidtibusinfeparabilibus
qu conftat non fine additione aliqua fubietis nega
ri poflc, Pofita e(t igitur particulailla,f.praeter fubieti
corruptioncm,vt intelligercs,q nin hoc confittit na
tura Praedicati accidentalis, . p ubieto adit & ablit
fimpliciter, fed in hoc 9 fubiecto adeft & abeft cilta
modificatione,f.abfq;eius dcltrutione.e(t ergo fenfus
tQtiusdiffinitionis, accidens.i.accidentale prdicatum
eft,qd adeft & abeft.i.indifferenteraffirmtur & nega
tur prtcr ubieticorruption.i.abol;hocq dettruat
fubicti ration: quod fub alijs verbis breuiusdici po
teft 9 accids clt, cuiusnec affirmatio nec negatio fub
iectirationem tollit.Etquoniam fermo diffifiitiuusfol
uit omnes difficultates accidentes in re, exeo magnifi
cabififteintelletus diffinitionis, 9 $m ipfum ominia
foluantur dubia,qu etiam aliqui Arabum, vt Alber
tus dicitfoluere ncfcientes, hanc Porphyrij diffinitio
ncm reprehendcrunt.
Accidens infeparabile contingt abefe,& adele idet afirma
ri & negari ftante fubiecto,& eius ratione.
P Rimiim dubium elt illud qd Porphyrius in textu
poit diuiionem tangit. diuiditiquidem accidens
diffinitum in accidens fparabile,& inteparabile,& Ita
tim dubium tangit dicens, pote(t autcm {ubintelligi
& coruus albus:& intendit talem foluere obie&tionem,
nullum membrumalicuius diuifionis debet repugnare
diffinitioni rei diuifg ;fcd huius diuifionis alterum m
brum,.ineparabile, repugnat diffinitioniaccidentis di
uifi,quia in diffinitione eisdf, 9 poteftadelle & ab
eflc.fi.n.eft infcparabile,abeffc,non poteft;& fi abeTe
pt,infeparabile non clt;crgo vel diifinitio vcl diuilio
mala et &c. Huicinquam obiectioni repondet Por
phyrius non aliter qum dicendo, q, Ptubintelligi
coruus albus& thiops candorenitens, Prter fubie
&ti corruptionem,acfi dixifTet, 9 hcct accids aliquod
fit infeparabile fecundum rem, poteftt abeffem in
telle&tum. Et ininuauit per hoc formalem reponio
nem, f.qp difformirer accipiturefle in diftinitione & in
diuifione; cum enim diuiditur accidcns infcparabile ,
& in infeparabile, elt fernio defeparabilitate & inle
eparabilitte
 26 Thom. Vio Caiet. Comm.
parabilitate fecundum rem,velquia omnino fit infcpa
rabile,velquia valdedifficile fit feparabile: vtroque.n.
modo infeparabile df, ficut & inuifibilc dicit vcl quod
9moino n potcft videri,vel quod difficile videri pof
fit. Cum ver in diffinitiorc accidtis dicitur adeft &.
abct, in telligitur dece&abefle frn intellcaum; &
adcolicet corusnon pofsit m rem fieri de nigroal
bus,poteftfubinteligi albus,quia rationidiffinitig cor. ne fiquidcm complcxa & vcra,de qua loquebatur,non
ui non repugnat albi denominatio.& fic patct qygloffa
fuprapofira ex textufumpta eft,&q exillofenfu dif
ficultas hgc foluta eft.Et forte pp induertentiam illius
{enfus reprehcnfus eft ab Arabibus Porphyrius; dicti
bus eum in quiuocationem lapfum,dum'deinfcpara
bilitate accidentis difputans,ad feparabilitatem im in
tellect conugit,qm equiuocedf ee,de ee fm rem;
& ee fm intellectum-procedit.n.haecobie&to exmalo
intcllectu diffinitionis accidcntis,quia creditum eft,q,
ibi cffct fcrmo dcadefle & abcfTe m rem. rcfoluituir
ergo primum dubium cx diffinitione modo fupradi
&t9 exp9fita &c.Scd aduerte hic duo. Primum eft, q,
nulluin inconueniens et accepie bifformitcr ele in -
diffinitione& in diuifione;quin potius ncccliarium elt
ficfccific. qfi vniformitcr cfle acceptum fuiffct, vel
diffinitio, veldiuifio mala fuillet. Sin.infeparabile elt
m rem, abeflc non poteft fccundum rem':& fi abeffc
non poteft m intellectum infeparabile erit fccundum
intelictum,bifforinitcr autem accipicndo omnia con
fona inucnitur,vtexditis patet.Secundnm notdum
propter importunitates arguentium eft,g> fubicctum
intclligi finc albedine,aut fiigrcdinc, vcl quocunq;alio
prdicato poteft intelligi dupliciter . Vno modom
primam operation inte lc&us. Alio modo m fecun.
dam operationcm intcllcctus, intelligi fubicctum fine
tali Prdicato per primam operationem intclletus,ni
hil aliud e[t qum ipfum fubicctum intclligi,prdica
to n intcllQ&to,ficut color pomi videtur non vifo eius
odore,& fic non acepitur hic cum dicitur, y coruus
poteft intclligiabfque nigrcdinc. fic nanquTubicct
poteftintclligi non folum finc accidente, fcd etiain (i-
ne proprie proprio, vi patet quando diffinitur homo:
fufficit.n.tunc intclligcrc gcnus & differtiam eius, &
non oportet intclligere prprium.Intelligi autem fu
biectum ine tali prdicato per ecundam operation
intelletus, ett formaripropolition negatiam illus
praedicati dello ubiecto.ver.g. dicendo, coruus non
efl niger,& hocmodo accipitui hic, cum df, qp (ubie .
tum poteft intclligi fine accidte infcparabili, & cum
eius oPPofito,quia,f.poteft formari enuntiatio ncgati
-
: *.
ua vera,in qua accides inleparabile negatur fubiecto
-
vt dicendo coruus non ci niger,8 poiett formariaffir
matiua vcra, in qua oppolitum accidcntis infeparabi
lis prdicatur de fubiecto vt diccndo coruus eft albus,
aut coruus non eft niger. Nec inuadet te dubium qo
ift propofitioncs fint ver, & tfi in rerum natura nul
lus inucnitur coruus albus aut n niger fi mcmor eris
eorum,qu diximus gloffando diffiditioncm accidcn
tis.cx dictis fiquidcm habctur,9 dupliciter contingit
diccre aliquam propofition efle veram. f. fimpliciter,
vel fic.i.cum aiia additione,& conltat 9 ilta n eft fim
pliciter vcra,coruus non elt niger, quia ab eo 9 res c(t
vcl ndn elt oratio dicitur vcra vel falla fimpliciter. Ett
tfi vera fic.i.Prter fubiecticorruptiunem.1. non pro
hibetur ee vera ex ubieticorruptione.n.n.ideo elt rem; cuius oppofitum in oppofito accidit;quoniam ly
falfa ifta,coraus non cft niger. quia negatio nigredinis
interatnegationem naturg coruine, fedaliunde, puta
quia cuilibet coruo coniun&ta eft m rem nigrcdo.Vn
de non intendunt Peripatetici dicere,coruum vere in
tellig uigrum & non nigrum impliciter,ed cum ilta
clauuia Praeter ubjecti corruption.cm, acpcr hoc, v.
ditum e(t,valde fubtiliter naturam accideritis diffinie,
runt tradcndoaccidens cflcid,quod verc affirmatur,&
negatur de aliquo prter illius corruptionem.i. acci
dens eft cuius necaffirmatiua compolitio,nec ncgati
ua diuiio, iponaturvera, cum ubiedti detructione
excrcetur, quod nulli aljpraedicabili conucnit, vt Pa
tet inducendo, propter quod fignanter Porphyrius
non dixit poffe fubintclligi corum album lmplicitcr
fed addidit, prter fubiecti corruptionem, intelletio
intelligitur coruus albus abfolute, quoniam albus non
et, ed tic, idettabque hocq equatur ubie&ti nega
tio,fcuablquerepugnantia intelletuum.
Mors & combuftio & qucunque ab his denominatiua noa
, aceidentia, fed inter repugnantia prdicata annumeran
tur,& iure ab accidentis iatione hic tradita cxcluduntur.
Ecundum autem dubium principale e$t hoc, mors
Y & cbuflio, fiue dcnomifiatiua ab his fumpta funt
accidentia, & t nonadfunt prterfubiect corruptio
nem,ergo diffinitio mala.Soluiturnque hoc dubium
exintelie&tu diffinitionis accidentis fupradito duabus
vijs, ex quid nominis.f.accidentis, & cx illa particula,
prgter fubie&i corruptioncm.Ex quid nominis accid
tisquidem , qih huiufmodi denominatiua non funt
prdicata accidentalia refpetu cor,qua motivclc
buitioni {ubiacent, fcd fnt prdicata oppofita fubje
ctis,vt declarabitur. Exillaver particula, .praeter u
bieti corruptionem,quia hic nofi eft fcrmo de quoc
que fubiecto,ed de fubicto predicationis, nec de qua
cung; cius corruptionc,fedca; qua r cius non potett
tar; dum praedicato,ita at denominatiua morte &
combltione & hmi deriuata talia funt, 9 Jubie&a il
la,puta hoiem vel bouem, de quibus in propolitioni
bus prgdicantur,dcftruunt;ita 9 dfiinitio eorum non
et coposibilis diffinitionitalium ubiector ne con
uero;& confequenter Predicata hc n (unt accidenta Propoitio
lia,{ed remota.Ad cuiuis cuidenti cft rm g ProPolitio nes funt in
num triplexet materia..necelaria,contingens, x re triplici ma -
mota.in matcria necearia funt os propoitiones, in teria de qua
quibus genus,fpecics,dfia,diffiniti9,& Pr9prium pr in lib. Peri
herme.
dicaiideTuis fubie&is.In materia at contingenti funt
illae, in quibusaccids prdicatur de eo cuius cft acci
dens.In materia ver remota funt,in quibus rcpugnan
tia alicui enuntian de illo. Ad vidcndum at,qu fint
predicata necefaria,& que contingentia,& que remo
ta non oportetvagari, (cdfufficit roncs terminor in
tueri;exiporum.nrnibus conurgit connexio x mo
dus cnexionis & repugntia interie, ad hoc qdadu
nentur in vno.Conftat t ex rnibus mortui & homi
nis,vel cuiufq;alterius reiviug,qd impofsibile clt cor
rhesin vnum tcrtium fimul cnucnire: qfn ii aliquid
homo ctt,corpus animatum eft:& ficorpusanimatum
eft, iam mortuum n eft,& conuerfo,ti aliquid mor
tiuum e(t,corpus animatum non cft,& fi corpus anima
tum non ett,homo non eft;& fimilis r ett de combu
{lo & domo,vt patet;& coofequenter den9minatiua
morte,& hmifumpta non funt accidentalia Prdica
ta fcd repugnantia. Et fi contra hocinltetur, quia Icx
propofitioiium in materia remota hc clt, 9 affirma
tiulcmpereft falfa& negatiua vera;in buiulmodi au
tem &affirmatiua,& negatiua eft vcra. fnnt. n. amb
iftae wer,homo clt mortuus,& h9mo n c[t m9rtuus
Refpondcndum e(t , illa regula intelligitur fcruata
identitate fubie&i,noniecdum vocem , fed fecdum
mortuus,in affirmatiua propofitione non denominat
homincm, fed rationc ampliatur visquam habet,quia
e[t participium prgtcritit poris verificatur de co qui
fuithomo, &inncgatiua verificatur de eo quiett ho
mo.ampliat. n.ad cos, qui luat, vcl fuerunt homincs.
Et fi vlterius inquiratur) eo modo , quo ver funt hu
iufmodi affirmationcsquid prgdicant,accidentalc pr
dicatum an proprium. Dicendum eft,qud Prdica
tione
 In prdicabil. Porphyrij.
tiones huiufmodi in fenfu vero funt per fe pcrtinentes
ad quartum & m modum perfeitatis redutiu, ideo
prdicant proprium & nonaccidens. q' autem huiuf
modi propoitiones in enu vero int per e patet ex
ipfo fenfu: cum.n.dicitur honio cft mortuus,fbiet,
pro quo verificatur, eft hoc, quod dico, olim homo,
eu homo prteritus cft mortuus. Conftat autem g
fuifle hominem ratio eft qp mortuus fit,qiii cx prteri
tione vit.ecaufatur mors.Nec ob!at,gy fubiectum ta
lispropofitionis ett totum difiuntum.f.gin ett vclfuit
homo; de quo non praedicatur per e mortuum ele,
hocinquam non obltat; qn non fimplicitcr diximus
eam per fc, fed diximus eam in fenfu vero.i.comparan
27
dum occurrir; nifi qud vltima particula. f. femper au
tem cft in fubieto fubfiftens,non folum ea ratione ad
dita eft, quia difinitio per pu.am negationem dari n
dcbet, fcd etiam ad differentiam prdicatorum repu
gnantium,qu in fubietonqum fubfiltt,fed fem
procul fubiectis,quibus repugnant , funt, intelligen
dumq; eft accidens fempcr in fubieto non inhgfionis
vniueralitcr,ed prdicationis oportcreubitere,qa
ficut accidcns fecundum rem non nifi fubieto inh
fionis {ubfttatum inuenitur, ita prdicatum acciden
tale,vt fic, fubltcntante eget fubicto, alitcr acciden
tale non eflet ficut adicCtiuum,fi fubftantiuo non ege
ret,adie tiuum non elet &c. -

do prdicatum ad illam partem fubieti rationc cuius

verificatur propofitio.funtergo denominatiua mor
te & combutione & hmiumpta repectu corum vi
uentia unt &c. non predicata accidentalia, ed repu
gntia abfolute loquendo.Ncc diminutus fuit propte
rea Porphyrius non ponchs extum Praedicabile, .repu
gnans. tum quia prdicabilia, qu vera affirmatione
enuntiari poflunt,tradebat;tum quia oppofitorum ca
dcm e(t difciplina, repugnantia autem alicui funt op
Qu communitates & differenti fint gene
* ris,fpeciei , differenti, proprij, & ac
cidentis. . 5.
Mnibus igitur determinatis, quae pofitafunt(di
coauten genere,pecie,differentia,proprio,
accidente ) dicendum est, qu eis propria fnt,
. -

Qn nam
poita vel generi,vel differentie,vel peciei,vel proprio ommune quidem omnibus eft de pluribus praedicari, in omnibur
eius ; & proptcrea fatfuit de illis dediffe cognitionem; quem admodum di$um eft.Sedge:i;is quidem de omnibus prdicabili
prfertim qui priuatio per habitum,& mal Pcr bo fpecieb:ts & de indiuiduis: & differentia fimiliter predi bus comu
niration cognofcitur naturalircr.Et fic patet folutam,
catur. fpecies quidem de his, quae fb ipf funt, induui nia fint.
dubitationcm hanc effe ex ipfa accidentis expofitione duis.JAt ver proprium de fpecie, cuius ejl proprium,&-
Ne me putes tu Thomilta immemorem doctrin. S. de bis,que fibfpecie funt,indiuiduus...Accidens autem,&
' Thom in Secundo contra Gcnti!es. cap.5 1.dixifie,p. depeciebtts & de indiuiduis . Nanque animal & de
81: * in ifta diffinitionc ly fubieti,fumitur nn pro quoch eqiiis & bobus, & camibus praedicatur,qu fnt fpecics
que fubiecto,ed ubiecto ppofitionis. Nouin.p pic c> de boc equo & boc boue, quc indiuidua : Irratio
ibidem gloflat accidens ft quod adeft & abeft pr ale vero de equis & bobus, de bis, que funt parti
ter corrptionem fubicti. i. compofiti ex matria &
forma;& quod fubdit per fubicctuin non poffe intclli culares prdictur.Species autem, vt homo,de inferiori
gi materiam primam,qu principium fubiei compo bus & de his,qui fnf particulares,prdicatur. Propri
Iiti cft. Sed mens eius contraria fioftris ditis ndn ctt, autcm quod eft refibile,de homine & de his,qui funt par
quia non intendit ibi gloffare hanc diffinitionem ad li ticulares,praedicatur. Nigrum autem defpecie coruorum
teram fcd qfh arguendo diffinitio hc applicata elt ad & de his,qui fnt particulares,quod e$t accidens infpa
realem vnionem formae in fuo fufccptiuo, propter pro r.tbile.& mouere de bomine & de equo, quod e$t acci
portionalem fimilitudin, qu cft intcr prdication dens fparabile : fd principaliter quidem de indiuiduis,
prdicati accidcntalis de fubicto, & vnioncm forma fecundar o ver c9 de his, que continent indiuidua.
acidentaliscum fubieto, ideo refpondendo,accepta Commune,ejl autem generi & differenti continentia Que cia
applicatione iltibs diffinitionis ad formam accidenta fpecierum:cofitinet enim differentia fpecies,& fic n om ****
ht gloflat modo fupradito, & caufam afsignat,vt pa mes quot genera.rationale enim & fi n continet irratio &differtig.
tcti5i.Vndc gloflaftia optima c(t applicata hac diffini
, ^ tionc ad difccrnendas formas, qu accidentaliter vni mabilia,vt genus quemadmodum amimal. tamem continet
hominem & Deum, quae fmt pecies. Et 4 pre
* :* *
untur:& noftra, immo fua , qu diffinitionem ipfam
: fimpliciter refpicit, vera nihilominus elt,&c. dicantur degenere, pt genus,& de bis,que fub pfo fnt
Diffinitur etiam fic quoq;..{ccidens ejt quod contin fpeciebus, prdicantur:& qucumque de differentia prae
* ----

gtt eidem ineff &- mon ineffe . Et quod meque genus me dicantur,vt differentia,&> de his, quaefub ipf fnt fpe
quefpecies, meque differentia,neque proprium: fmper ciebus,prgdicabuntur. Ngm cumgenus fit animal non f
autem cft in fbiecfo fbfiftens. -
lum de eo praedicantur vt genera,fbtantia -animat
Hic ponuntur du rcliqu diffinitiones accidentis, fdetiain de his, qu fb animali fnt fpecieb;s omnibus
circa qarum priomam notdum eft dely inefle, potclt predicantur vfq;ad indiuidua.Cumq;fit diferentia ra
duplicitcr accipi, ficut in prdicta diffifiitione diftin tionale,prgdicatur de ea vt diffrentia id quod e$t rne
ctum eft.fiaccipiatur inefle pro affirmatione, & non vti , & non flum de eo quod eft rationale,fed etiam de
inefle pro ncgationc, haec diffinitio in hoc differt Pri his, quefub rationalifuntJpeciebus,pracdicabitur ratio
ma,g, bccxplicite accidentis naturam dcclarat,quia me vti.cmune at eft &- perempto gemere, vel differem
potefitiam logicam cxplicatinly contingit,quam dif tia, fimul perimi quae fb ipfis fnt . Quemadmodum
finitio prcedens non explicauit.Si autem ly inefle,fu enim fi non fit animal, non eft equus, meque homo,ita fi
matur m rem,tunc ifta diffinitio differt prima, quia mom fit rationale,null erit animal,quod vtatur ratione.
illa conuenit accidentitam feparabili qum infeparabi Troprium at generis eftde pluribus prgdicari qum Qu int
li,ifla autem feparabilitantum,& hoc placet Aucrroi: differentia, &- fpecies, & proprium e$t accidens.amimal ndiffertig ge
eris,& dut
mihi autem mgis placet primum,quniam ilta diffi enim dehomine & equo,&- aue, & ferpte predicatur: ferenti.
nitio eftfumpta ex. primo. Topicrum devcrbo ad
verbum , vbi expreiTe Ariftotelis diffinit vniuer quadrupes ver de flis quatuor pedes habentibus,homo
falitcr accidcns,prout cft prdicabile ab alijs diftin ver de flis indiuiduis , &> bimnibile de equis,& de his
ctum,fub quo cludi etiam accidens in:eparabile non qui fnt particulares: & accidens fimiliter de pauciori
cft dubium.Et confirmatur, quia ibi Arift. duabusac us. Oportet autem differentias accipere, quibus diui
--
cidentis diffinitionibus datis.f.hac & lequente , hanc diturgnus, non eas, que complent fubftantiam gene
laudat. Circa vltimam vero diffinitionem nihilnotan ris,fd qu funt diuifiuae..Amplius,genus continet diffe
ICI]t12In
t
 28 . Thom. Vio Caiet. Comm.
rentiam poteftate.(.:nimilis enim hoc quidem rationale Intenfonem ver & reniionem fucipit rcidentium :
eft illud ver irrationale,)differenti ver non ctinent participatio,generum: ver minimie. Et accidentia quid
genera. Amplius genera quidem priora funt his, que fub in indiiiiduis principaliter fubfiitunt , genera ver c%-
ffunt pofite diferentis:propter hoc quidfimul eas au Jpecies naturaliterpriora funt indiuiduis ubtantijs. Et
ferunt,n autem fimul aufruntur:fublato.m. animali au genera quidem in eo qud quid fit prgdicantur de his,qug
fertur rationale &- irrationale.Differenti vero mom au fub ipfs fnt, accidentia ver im eo qud quale aliquid
ferumt gemusnam fi omnes interiimantur, t fubflamtia eft, vel quomodo f habet vnumquodque.qualis eft enim
amimata fnfibilis fubintelligi pote$t, qu eft animal. &tbiops interrogatus,dicis,miger: &^ quomodo Socrates
vmplius quidemgenus in eo quod quid e$t, dria ver in f habet,dicis quoniam fdet vel ambula;. ... -

eo quod quale eft prdicatur,quemadmodum diium eft. Gemus ergo quo ab alijs quatuor differat, ditum eft.
JAmplius genus vnum quidem e$t fecund vnamquamq; Contingit autem etiam vnumquodq; aliorum dfferre
fpeciem, vt homimis id,quod amimal,differti verpluri ab alijs quatuor:vt cum quinq; quidcm fint, vnquodq;
m,yel rmale,mortale, mtis & difcipling perceptiu, autem ab aliis differat,quater qutmq;viginti fiunt omnes
quibiis ab alijs aialibus differt.&-genus quid confinile differentiae,fd non ita f habet,fedfmper poflerioribus
est materie,forme ver differtie.cum aiit int &-alia emumeratis,& duobus quidem vna differentia deficiem
cia & propria generis & differtig nunc ifla ffficit. tibus (propterea quia fmpta eft, )tribus ver duabus,
Quae cmu Genus autem &-j}ecies co///mtime quidem babent de quatuor ver tribus,quinq; ver quatuor: dec fnt omw
nia fint ge pluribus prgdicari, quemad/wodum dium eft. Sumatur
neris & Ipe nes quatuor,tres,duae, vna. Genus etenim differt diffe
ciei. autcm fpecies vt fpecies, non at vt gemus, fi fuerit idem rentia & d pecie & proprio & accidente. quatuor er
fpecies & genits. Cm;!;ue at bis eft & propria bis effe, gofnt omnes differenti .'Differentia quo differt ge
de quibus prdicantur. Et totum quoddam eff vtrumq;. mere diium eft,q) quo differret gmus ab ea;dicebatur,re
. Quae fint Differunt autem eo qud genus quidem fpecies con lnquitur ergo quo diferat differentia a pecie, proprio,
diftinet,fpecies ver continetur & mon continet genera: in & accidentidicere,&- fumt tres.Rurfs fpecies quo qui
***** pluribus.n.efi genus qum fpecies.Genera quid preiace dem differat differentia diti eji,quando quo differret
re oportet, & informata differentijsfpecificis perficere d fpecie differentia dicebatur Quo aut differat fpecies
pectes. nde priora naturaliterunt genera, imul a genere dictum eft,quando quo differat genus fpecie di
interimentia, fedfimul quenon interimantur: &> fpecies cebatur. Reliquum e$t igitur,vt quo differat fpecies d,
quidem cm fit e$t geniis,genus ver cumfit,n omnino proprio & accideti dicatur,o unt due. Quo ait differt
erit fpccies. Et gemera quidem vniuoce de fpeciebus pr proprium ab accidti relinquitur. Nam quo gemere &-
dicantur,fpecies ver de generus minime.. Amplius ge fpecie differat praeditfum eft in illorum ad ipfm differem
nera quidem abundant etrum , quae fb ipfis fpecierum fjs. Quatuor igitur fumptis gemeris differentijs ad alia,
funt ontinemtia,ccies ver de eneribuabd pro tribus ver differenti, dua3us autem fpeciei, vma aut
priis differentijs. J4mplius nec fpecies fiet vmquam ge proprij td accidens;decem erunt omnes,quarum quatuor
._ meraliffimum,nec genus fit vnquam fpecialifimum. Qu erant generis ad reliquas fperius dem$trauimus.
. ?%
n1a 1int ge- Generis autem & proprij coumiine quidem eft fqui
.. . /, 1 - ~~ /. I -- : /2 - :

o pecies Namibo el animal est,6 fi bomo el ribile Numerus differentiarum quinque prdicabilium. .
prij. e$t. Et qualiter diciturprdicari gemHs de fpcciebus,&-
propriu de his, queparticipantillo. equaliter.n.c9 bomo Gcnus. Spccics. Differentia. Proprium. Accidens.
- -

, , ,
& bos animal e$t,&- Cicero & C.tto fnt rjiiles.Com -
I
-
-
-
mume autem e$t vniuoce pracdicari: genus de proprijs fpe
ciebus,& proprium de his,quorum eft p:oprium. V
E)e ipforum Differt autemgenies proprijs : quonianlgenits prius I : -- = = I
differentijs. -

e$t,pofterius ver proprium.oportet enim effe pris ami
mal,de himc diuidi differentijs & propiis. Et gemits quid
de pluribus fpeciebus prdicatur, proprum ver de vna
fla fpecie,cuius eft proprium. Etproprium quid conuer
fim de eo cuius eft proprium prdicatur, genus ver de
nullo comuerfim praedicatur.nam nec fi animal e$t, homo
eft,nec fi animal eft,rifibile e$t. fi ver rifibile eft,homo
et, o conuero. e Amplius omni peciei inest pro
prium,cuius e$t proprium & fli,& femper,genus per
omni quidem fpeciei, cuius fuerit gemus, & fmper, nom
v autem foli..Amplius autem, ipecies quidcm interempt
non imul interimunt genera,quoru unt pecies,propria
ver interempta interimumt ea , quorum fiint propria:
D & his intcremptis,ipf fimul interimuntur. - - -
Cmune igitur eft differenti & fpeciei qualiter par
ticipari. Homine.n.qualiterparticiptparticulares ho ferenti, x
mincs,& rationali differenti. commmne ver e$t fm fpeciei.
per adee his,que eis participant./emper.n. Sor.rnalis
e$t.& femper Sor.homo e$t.TProprium at eft differem
ti quidem in eo quod quale fit prgdicari,fpeciei ver in por dif
eo qud quid eft. Ngm fi homo velut quale quid accipia- i.
tur,non tam impliciter quale, ed ecundum id quodge
meri'aduenientes differentie eum confiituerunt.JMmplus
differentia quidem fpe im pluribus fpeciebus confidera
tur,quadmodum quadrupes in pluribus animalibus fpe
cie diferentibus, fpecies ver infolis his, que fub vna
fpecie fnt,indiuiduis.JAmplius, differtia quidem prior
--

eft ea fpecie,qu e$t fecundum ipfam:fimul.h.ablatm ra

n : Generis ver & accidentis commune eft de pluribus, tionale interimit hominem, homo ver interemptus non Angelus
ris, & cci- quemadmodum diium e$t, praedicari,fiue fparabilium aufert rationale,cum fit* Deus., Amplius differentia qui ' -

dentis. fit accidens,fue infeparabilium.etenimmoueri de pluri
bus,& nigrum de coruis, & de ethiopibus &* aliquibus
inanimatis prdicantur.
Quae illor Differt autgemus ab accidente: quoniam genus ante
differenti : fpecies efi: accidentia ver fpeciebus pojieriora funt.n
& fi infparabile accidens fumatur,tam prius eft illud,
cui accidit,qum accidens.& genera quidem,qu partici
pant qualiter participant,accidentia veron'equaliter fqualiterparticipari ab his,que eis participant.equali- proprij.
dem componitur cum alia differentia(rationale enim &-
mortale compofitum eft in fubftantia hominis ) fpecies
ver fpeciemom componitur, vt gignat aliquam aliam
fpeciem: qudam enim equa cuidam afino permicetur
ad muli generationem: equa autem fimpliciter afino
compofitamumquam perficiet mulum. '' De citati
Differtia ver & proprium cmune quidem habent ,
ter Cnt in
 In prdicabil. Porphyrij. 29
ter.n.rationalia,rationalia,funt, z rifibilia,fntrefibi tur.quemadmodum enim praet er rifibile non fbfisiit ho
lia,& cnper & omniadee commune vtrique est.i.n. mo,ita nec prter nigredinem fubfiftit cthiops: Et quem ' '
curtetur qui est, non fubftantia perit,fd ad id ad admodum fmper &> omni ad e$t proprium , fic &> in fe
arabile accidens.
quod matm eft fmper dicitur.n.tm &-jifibile ad id quod
mar eft femper dicitiir,fd no.t in eo quod fmper rideat. Differunt autem,quoniam proprium vnifoli fpecie ad Differenti,
. T'roprium autem, 4. ferentiae eft, quod bc quidem de eft,quadmodum rufibile homini, infeparabile per acci ipforum.
pluri:is fpeciebus dicitur fcpe, vt rationale de homine deni, vt nigrum,n folum gthiopi,fdt coruo adest , &*
J^ de Deo: proprium ver de vna fla fpecte cuius e$t carboni, ebeno,49 quibufd al fs: Amplius proprium
proprium. Et differentia illis eji confequens quorum eft erfim de i jtpropri predicarr
differentia,ed conuertitar propria ver conuerfin liter:ineparabile ver accidens conuerim non prati
Qu c5mu praic or/it propria. catur.Et propriorum quidem qualis eft participatio,ac
In 1 a differen Differenti
de pluribus autem,& accidenti
dici.commune
. . . ver adeacommune
que fitntquidem
-
eft
infepara
-
cidentium ver hc quidem magis,illa ver min43. Sunt
ti & acci quidem & ali communitates vel proprietates eorum,
aentibus. bilia accidentalia fmper & omnibu tdeffe. bipes enim qu dita fnt,fedffficit quidem hc ad defcriptionem
femper adeft omnibus coruis,& nigrum fmiliter. eorum,quae difa fnt,communitatisque traditionem.
IP{9;
ICI Ulde.
diff> differunt autem, qud differti quidcm continet &-
-

mon continetur,ct.net.n.ratiom.tle bominern,et 'f)eum: T H U M AE TD ZV tv C A 1 B Tv4 N ['

accidentia ver quodammodo continent, eo qaod implu sacre Thelogiaprfeoris, es? (ard
ribus funt:quodammodo continentur, eo od
S. <> 1xt 1n C ategoria*
accidtis/i/ceptibiliafunt fbieia fed plurimorum. E:
differentia quidem intenfibilis et irremijibilis e$t: acci e Ariflote.
dentia verminus & magis recipit:&- imper;miff fnt
quidem contrarig dijferentig,mifla,ver contraria acci : p R O O E M I V M.
dem:i4. Huiufmodi quidem commuiiiones & proprieta ONSV ETV M inquit Auerro.
tes differenti? & cgterorum funt. fpecies ver quo qui in procemio phyicoru)vt expo In princi
dem differant genere o differentia dittum et in eo fitres in principio libror octo Pioi.
quod dicebamus,quogemus differat cgteris:& quo dif praelibent.f.intentionem, vtilita
. feremtit differt cteris. -
tcm,ordin, diuitionem, propor
tioncm,viam doctrin,nomen li '
"i speciei ver & proprij commune efi quidem de f in bri, & nomen authoris: & ideo
prij. uicem prgdicari.Nam homoriibile et,g riibilehomo morem hc eruare intendentes
e$t. rifibile ver quoniam fcundum id quod notum eft Inttio hu
hoc in loco,vbi principium doctrin Peripatcticae elt,
4igitur fpe iam dium e$t. .equaliter.n.fnt fpecies ab operis huius intentione cxordiarnur.quoniam aut ius operis.
bisylug ch participt,3-propriquorum fnt pfopria. difficileadmoduin elt fin proprium tractatus huius
j*
int difleren . Differt autffcies proprio: quomiffecie; quidem clare infpicere,ex totius Logic fine tentandum ett in
tls potest & alijs ff geuui,proprium verliarumjecie : uenire illum.Logica cum nihil aliud fit qum ars atu
rum effe impoffibile eji. Et fpecies quidem anteffflit rationis directiu,ordinaturad ipfum retionis opus vt
qum proprium : proprium ver fit im fpecie : oportet -proprium finem, ita g- logici negocijintcntio prima
<!-hominem effe,yt fit rifibile.Amplius, fpecies quidem fia ft reddere opcrationes rationis rcctas faciliter &
femperatu ad e$t fbiecto, proprium ver aliquando prpte,ficut finiseffectus artis cuiufq;elt, rectitudin
adiu-pote$tate ver femper:homio enim femper rifibilis. in operationibus uis ponere,faciliter & pmpte.opera
-4mplius, quorum termini differentes fnt,& ipf fnt. tiones atrnis cum tres fint..fimplexapprehlio,c
differentia. Eft autem fpeciei terminus eff emper ub. politio & diuilio,& difcurus tres quoq; ele partes Lo
genere, & de pluribus differentibus numero in eo quod gic neceffe cft,vt vnaquque operatiore$tc exerceri
quid e$t pr?dicari & cgtera huiufmodi:proprij ver et po{$it. Ad regulandum autem difcurfum inuenta cft ,
& foli & fmpero omniade|j v. . * *
arstraditain libro Priorum , & conlequcntibus vlque
Communi ,Speciei yero & accidtis commune quidem efl deplu ad finem Logicg. Ad compofitionem ver & diuifio- .
tates fpei & ribus prgdicari.Rtr ver alia fnt communitates:pro nem ars tradita in libro Perihermenias inucnta e(t. Ad .
dirigendam autem primam operationem,qu indiuiii
.
accidentis- ptere quoniam quamplurimum ditant eacccidens bilium intelligentia dicitur , prdicamentorum liber
& id cui accidit. . . . . . . .
Trpria per vitriuq; unt, pecies quid in eo 4od nunc exponendus,inuentus aileritur;fufficienter tam, .
id per hocopusfieri nequaqum affirmatur.Quia ver
1** Predicaride bisquorepecies, accidentisau in Prima operatione intellectus necfaltitas, ncc veritas
rem in eo quod quale quiddam e$t, velquomodo f habs. inueniri pteft,qfh intelletus tunc non affirmatautnei
& proprium eft vnamquamq;fubftanti vna quidem fpe gat, & operatiorationis ideor,egula eget,quia pro
jarticipare, pluribs autem accidcntibus& fepara Pria perfectione,qugveritas cft,dencere poteti,nonfa
bilibus & infeparabilibus.Et fpecies quidem printelli cile et intelligere, quo operatio prima intellectusre- i
guntur accidentibus: &#ffntjeparabilia: (oportet.n. gulatur Logica.Singularis ctiam difficultas clt, quo
ante effe fbietfi vt illi aliquid ccidat:)accidtia ver; modo ab arte hic tradita dirigatur. Sciendum igitur ,
po$terioris generis fnt,& aduentitignturg.Et fpeciei clt,9 prima operatio intellectus, 3 i ad incomplexum
terminetur,quod vt fic ncc verum nec falfum ett,mul
14td Participatio equaliter ct: accides ver veli in
parabile it non gpitaliter. etbiops.n.chalio thiope ha tipliciter tamen contingitadmifceri fibi verum vel fal
bebit color vel intenfm vel remiffum fecund nigredi fum,ac per hoc duplicitcr de caloqui poflumus. Vno
n.Reftat igitur deproprio & accident dicere: 4.. modo per e. i. in ua puritate. Allomodo per uccidens,
.ivtei admilceturaliquid alteru, putacpolitio,vclap
PPrin pecie & differentia & genere differt di. Plicatio. iloquamurde prima operatione intellectus
ium eft. / - -

per e, ic ex parte ui regula non egetdante ei rectitu ,

Cmune aut proprio & accidenti ineparabili et. dinem.qua ad obie&tum abfquc crrore pertingat; qiii :
*i*od Prter ea nunqu cfijiat ea,in quibu confideram intellectus m primam opcrationcm aut totum,at.
nihil
 3o Thom. Vio Caiet.Comm.
. . nihil attingit, qih ad incomplexum vt fic,quod indiui bisintcrioribus.vel (quod idem eft)qum rcs conce
fec. vltimi fibilc lonatndit;fimplicia autem vt in 9. 1etaph.di ptg conceptibus firnplicibus:& res hmi nihil aliud
citur,aut non attinguntur,aut id totum attinguntur: fint qum restignificat vocibus incomplexis, q vo
& confequenter cum omnis error in componendo vcl ces (unt figna cnceptuum & conceptus rerum ; idco
diuidendo veldicurrendo &c.ctingat,prima opera dicitur etim ab;illuftribus viris, 9 ifitentio huiuslibri
tio intclletus per fe ex pers elterros, eget tamen rc cft tratare devocibus incplexis vt fignificatiu2 funt
gula ex parte obic&ti, dinte ipli intellect facilitatcm rernmincomplexarum, idem.n.eft tratarc de rebus vt
& promptitudinem ad attingcndum fuum obictum, conceptisfimplici apprehenfione, & dc vo cibus vt fi
& hoc fit per librum ifl. Erat fiquidem cns incomple nificnt illas fic conceptas , quoniam quicquid attri
xum, quod cft obiectum primae operationis, confufe vni attribuitur reliquo,eriata ti proportione,
diperfm & obfcurum invniuer, ita vt li firnplcx, quia rci fic concept & {gnificatae attribuitur vt rei,
Puta albcdo prgfentata cflet,q> quid eft eius intucri dif, voci ver vt igna.homo. n.reponitur in praedicamen
ficilim fortc;jfh confufionc qadam albedinis natura to (ubftantiae vt res ibi pofita,iy ver homo,vt fignum
cum figuris,cum quantitate, cum fubltantia, cum rela illiusrci,que ett homo. Quamuis autem fic intllc&ta
tione mifta eft: modo aut diftintis rerum ordinibus intcntioiita fultinenda fit: ncmores tamen efle opor.
& adunatis cuiufq; orJinibus ad deccm incomplexa, tct cius optime ab Auic. in principio fuae Logig di
infignita fuis proprictatibus,vclut quibufdam figuris, citur.f.qud contiderare dc vcibus non clt logici ne- .
facilc ac prompte circa quodcunq; incomplexum, au gocijcX intentionc, fed necesitas ad hoc compulit,
demus inteiletus aciem figcre. Tollitur fiquidem ex quoniam rcs fic conccptas n nifi verbis exprimimus,
adunatione omnium incoinplexorarn ad decem capi docemus,adunamus,& ordinamus.Si.n.abfquc verbis
ta vagatio intellectus ad incomplexorum notiti hab cxtcrioribus hgc omnia expere poffemus,folo fcrmonc
dam;ita 9 ficut difcurfus argumctationis finibus con interiori ctenti,aut alijs fignis hgc fierent,de vocibus
cluditur:& fic intellectus,cin difcrrdo aliquid qu fratandum non ellet.Et propterca fi quratur de vo
ritur,ccrtis modis difcurrendi affumptis,fccutus ince cibus,an de rcbus principliter hic tractarctur:Refp
dit, ita c fimpliciter aliquod apprehendcre volumus, dendum eft, q, de rebus non abolute,ed incomplexe
deccrn Sa-c incomplexa citcunfpicimus, & non opor conceptis, & confequenti neccfsitate fignificatis. C
tet nos vagari per partes diucrtas in tot o vniuero c autetn audis res fic cceptas adunari & reponi prgdica
infinratc quo ad nos, & confequcntcr incertitudinc. mcntis,non arbitreris gp aggregatum ex re & fic conci
ToJlitur qonue ex ditiinctione & ordinationc hor pi, tit id quod adunatur & reponitur &c.fcd intclligas
dedem'incomplexorum confuio,qua limpide infpici qud res habcntes fecum fic concipi, vt conditionem
ab intellc$tu prohibebtur.Toliitur vltimo ex afsigna Hinc qua non ett id quod rcponitur colligitur & figni
tionc propritaturn eordem obfcuritas, qua occlta ficatur , ficut c audis,ignis approxiinatus cornburit
ta maficbant, dum qu ea prferrent figna non habc non intclligas 9 aggregatum cx ignc & aPProximatio
rent.ccrte igitur & facilitcr ac prompte fimplicia ap ne combufat,fcd j) ignis non comourit,niii fit appro
prehenfibilia fiunt nobis per prdicamentorum d ximatus.Elt cnim in complcxe concipi conditio rei ad
&trinam.Si aut loquamur de prima operatione intel fupradtcta,ficut approximatio ctt conditio ignis ad c
Huius libri
lectus per accidcns,fic regula egct;& eius regula e(t ars btircndum.Et (icp, et intentio operis,& quod conue ubiecti c e
diffinitiua,ficut rcgula difcurfus clt ars{yllogiltica.Ars nitius poniturfubiectum huius libri(li fubicium ali teris a! rius
at diffinitiua adhuc ab antiquis vel tradita n clt vel quod fibi afsignandufn eft)cns propogibile primae ope explanati
ad nos non perucnit. cflct at illius artis determinare rationi interius qum cns ordinabile ecundum uo & Ilotato.
quid fit diffinitio, & ex quibus conftat, & quaiibus, fupra,hoc enim d fecundam fpcctat opcrationem,ad
& de pafsionibus eius & partibus fubiectiuis , (icut quam hic libcr non primo ordinatur.
de demonftratione tractatur in libro Pofteriorum. Vtilitasaut ex coproueniens valdemagna et. non Vtilitas hu
In hac quoquc arte deterininandum efletquid genus, cnim foli Logicg prodell do3rina hgc,vt pars cius,(cd ius artis.
& quid fpecies , &c. qm diffinitionis natura five his alig fcientigiiu doctrin abfq;hac expleri non pof
intellig non pt,& ante libri l'opicorum ha cars lo funt:quonim demualtrationum Principia funt diifini
cum hbet;qin regulatiua elt intclleitus a d notiti in tiones, quas abfq; huc cognitione Perhccrc ctt impo!-
complcxi; iialectic ver regulat ad notitiam comple fibilc.Vhde in fertio Phylicorum Ariftote. qurens,
Triplex er- xorum problematum &c.Et quamuis hc ars non ha-; quodquidelt motus, ad prdicamenta rccurrtit,& in Te c. 3.
ror in diffi- beatur, prgfens tfi libcr cius inchoatio qudam cft;quin* Secundo de Anima qugrcns, quod quid clt anim id Tex.c.1.
hind? c?- c tripliciter errare ctingat difinido.f.in application facit.nifi.n.effet doctrina prdicamentorum,curn qug
'"** ne pafti diffinitionis ad diffinitum;& in coniunctione! ritur alicuius, quod quid clt, oPortret vagando pcr
partidiffinitionisaddftinit: Primus error ex hoc li totum vniuerfujn difcurrcre, quod illius genus prim
bro qo vitandus fit habctur inchgatiuc, qm hic docet fit; nunc autem,vt dictum eft,limites Politi funt, infra
mur cui prima pars cuiucunq; diffinitionis rccte, allt quos omnia diftinte continentur inlignita proprieta
non rcteapplicetur,dum per propricates cuiufq;ge tibus fuis, vt ftatim collatis proprietatibus eius, cuius
neraliimdilcernimus oia contcnta fub vno genere, quritur,quod quid clt cum ProPrietatibus cuiu(que
contentisfub alio gcnere. Ett ergo prgfentis operis decem generum, reponere & applicarefciamus fingu
intentio adunare ad decem genera oa entia difperfa. la lingulis. Sumit quoquc Perihermenias doctrina , &
& infinita,ordinateq;ditlingucre, ac figiilata fuis pro fyllogiftica hinc vlitatem n Paruam.quoniam hinc
prietatibus clariticare, & fic primam opcration intel habetur e(fentialis ordo terminorum incomplexo
lectus & per e & per accidens umptam dirigere que rum, ex quibus hunt propolitiones, & Procedunt de
at.Seddirigorc Piimoperationcm Pur ett finis pro monttrationcs &c. -

rius & a ieptus, Dirigerc at eam admittam elt finis Ordo huius operis intcr alialogica cft, 9 fibi debe Ordo.
cis etiam arti diffinitiug , & hic tfm modo inchoatus tur primus locus fimplicitcr , ita P non lolu m prgce.
conummandus in arte diffinitiua.Et qm resincomple ditartem enunciatium & ylloguticam,ed etlam dif
xg non adunan & diftinguunt c conditionibus,quas. finitiuam .qfh id, quod clt per fe,Prius cft eo quod e(t
hbent in rerum matura,Ted vt fic acceptg per intlle cr accidens. Dictum ett autem, p Praefcns ops ordi
&ium.i.vt ftant fub fimplici apprchcnfione intcllectus naturad perfectionem prim opcrationis per fe fum
idcft, vt cbiet fimplici apprchcnfioni intcllcctus. ptae, ars aut diffinitiua ordinatur ad Perfection eius
&res fic accept nihil aliud funt qum res dict ver admiitae, Et quia,vt ex dictis Patet,diffinire genus,fpc
C: In
 In prdicabil. Porphyri. . 3 I.
ciem,&c. diffinitiug artis opus cft:ideoliber ifte natu umitur nom provoce ignificatiua ad placitum, que
raliter prgcedit librm Porphyrij pp 9 confulto Prin dicitur nomen, quafi notmen,i.mcntis nota. Vcrbum Cap-3.
ccps phiIofophorum logic ab hoc vpcrc ipchoauit. cnm & vniuerfaliter omnis hominis vox, inquantum
`Diifio prfcntis opcris in grgstratatu
I>;u;o ope:prdicamta sfitia Ant$ ablolute fignuficat rem aliquam, nomen dicitur ab
prdicamta
ris. ,prdicamtd,& Poi ;quor Arilt in 1. Perihcrmenias. Ly folum non excludit om
cum ad textus cxpnem perueijtum fuerit dicetur. niaalia nomine, fcd ratione cius tantum,de qua fub
Proportio Proportiohuiuslibriadiplam Logicam ett propor dit q elt diuer(a,nihil fiquidem obltataequiuocis,fi eis
iopartis ad!totum,adalioscrlibrs Logic eltPro & nom commune,& multa alia communia lint,dum
portio ianu ad intrinfcca domus. modo rationem nominis communem non habcant.
-

Via dori- 'via do&ring non eft dcmonflratiu a,(ed potius dif Ly ratio,licet multiplicitcr fumi pof$it,hic fumiturn
n- finitiua & inductiua: Vt & modus doccndi rci quam
pro difinitione, qinres generalisima, equiuoca dici
docemus confonct. . . .. .
hon pofTcnt, co9 diffinitionc carent,fcd fumitur pro
" . . . . . .. . . . "

5Somen li-. Nomlibri clt categorig.i.prgdicamtai . coordina conceptu fignifiato per nomen , qui in habcntibus
bri. deccm gencr,vci ipfa dccem genera,qu capi
.tioncs diffinitionem cft diffinitio ipfa, non habentibusvcr
ita funt coordinationum. de his enim fractat liber hic. diffinitionem ratio , quam fignificat nomcn vocatur,

til D T19
*- . Nomcn autem authoris cft Ariftoteles Peripatetico
rum patcr, qui non folum author, fcd inuentor huius
mirabilis doctrinae tuit, vt i hemiftio & Auetroi pla
cet,licet Iamblicus (vt tcliatur Boetius) Archit tarcm
tinc,hunc dcfcrat honorcm, &c.
A N T E P RAE D I CA M E N T A
A R I T S or E L is . . . .
cum 1 heme de vio (ard acutifimit
-
commentarjs. -
- -
De acquiuocis, vniuocis,& denominatiuis, & fed fccundum illud nomcn.Refponfio nanque ad quid
corum, qu dicuntur, diuifio. Cap. 1.
) i quiu oca orinflum momem
gymh:;ime eft,fcundum momen ver fb
flanti ratio diuerf : vt animal,homo,
& quod pingitur. horum. m. flummo
ne eft,/nd ve
- - ~ - r fbftanti ratio diuerf.Siquis enim
aJignet quidfit vtrumque eorum quo animal eft , pro
priam affignbit vtriufque rationem. * * **
Iccndum eflct hic, quare incpcrit librum iftum
ab i(tis diffinitionibus & diuifionibus & reguIis
fequentibus Anteprdicamenta,& quis inter hecor
do fit. Sed qih ratio ordinis abfq; ordinatorum notitia
non percipitur, & nouitijs loquimut; ideo differemus quoni homo vcrus & homo pictus,modo purequi
haecvfq; d fincm huiu$prim Parti, interim autem uoce d cuntur animal.Sed quiuocatione cilio eu
fingula exponere uficiat. Et qm tanto Philoopho analogicc, vt patet ex rationibus eorum fccund illud
diffinitiories iftae dat{unt,lingula notandafunt verba
antiquos expofitores imitando.Aequiuoca crgo diuer
Acquiuoca fis repetibus & nomina , & rcs fignificare dicuntur.
dicuntur Dicitr.n.nomen aliquod quiuocum, quia fignificat
*"in*
JTCS.
plura m diuerfas
* ftem,marinu rationes,
m,atq;tcrre vt lycanis,
ftrem fignifiat
canem,ip(gv cle
er res fi
gnificat dicuntur equiuoce,non guia ignificant,ied
uia (ignificantur,ynico vocabulo diuerfisrationibus.
vt fyds illud,& pifcis,&aiallatrabile aequiuoca appel
lani.Vnde ipfum nom appellar cfueuit quiuocum.
aequiuocans, res vcro quiuoca quiuocata, & quia
Arift.rcs eft adunaturus,vt ftant fub incomplexis con
ceptibus,vtditum e(t,idco rcbus incpit,intendens
per quiuoca, quiuoca gquiuocata, vnde& coatus
ft in humero plurali gquiuoca diffinire, eo 9 res vna,
aequiuocationis capax non cft fine altcra; oportet.n.ad
minus duas res figniticari vno nomine,vt gquiuocatio
effc pofsit.Signafitcrquoq; dixit dfit,& non dixit funt
quia rebus nn conucnit quiuocari vt funt in rerum
natura, fcd vt funtia vocibus nottris. Acquiuocari, n.
prfupponit vocari,quod rebus cx ngtninibusaccidit.
1 y noiem,non accipitur hic prout eft vna pars oratio
nisdiltinta ctra ycrbum,Participium,&c.qii etiam
in vcrbis & participijs,&c.quiuocatio inucnitur,{cd pantur,& eft fbfttig ratio eadem.Siquis enim affignet
& nihil aliud cft, qu id quod dirctc fignificatur Per
nomen.Ly fubltanti , fumitur Pro quidditatc; ita 9
idem cft dicere ratio fubitanti, & ratio quidditatis
Ly m illud nomcn,detcrminat ly ratiofubftantig.qm
t: non dc quacunquc ratione fubftnti ipforum qui
ocorum,fcrmo clt,feddc ea rationc fubftanti, qu
fignificatur in cis per illud nomcn commune, in quo
quiuecantur;& qm illa c[t, qug refpondetur ad inter
-- rogationcm factam Pcr quid,c[tquguis illarum rerum
vt fignificatur nomineillo coinmuuni.v.g.quid elt ani
mallatrabilc,inquantum canis,quidelt pifcis illc inqu
tum canis, & c.ideo talis ratio dicta ett ratio fubftti
ideft quidditatis illorum aequiuocorum non abfolutg
quidditatis ratio rete dicitur, ly diuerfa,non coarta
turab diucritatem impliciter, ed cmuniter accipi
tur & comprchdit fub fe diuerfitatem fimpliciter.vel
fecundum quid,totaliter vel partialitcrsita 9p gquiuoca
dicuntur & illa quorum ratio {ecundurn illud nomcn
commune clt penitus diuerfa:& illa,quorum ratio fc
undum illud nomen commune eft aliquo modo di
uerfa. Et Propter hoc caucne dixcrishiceflc diffinita
tangum pure gquiuoca, qu alio vocabulo dicuntur
gquiuoca cau, ed dicito,aequiuocain communi, vt
comprehdunt analoga,que quiuoca conilio unt,
& Purc equiuoca diffiniri, &q pure aequiuocis conue
nit habcre rationem fubftantiae diuerfarm Penitus,ana
logis, ve. diucrfam aliquo modo.Suadetur autem
hanc c(fc mentem Arifto.tum cx cxeimplo fubiuncto,
nomcn, quoniam non funt pcnitus diuerf,fed aliquo
odocedem. Qurenti.n. quid ett homofecundum
animali repondetur Q etubtantia animata eni
bilis.Qugrenti autem quid elt homo pictus fecundum
9 animal? rcfpondetur g, cft imago fubftanti anima
tae enibilis,vbiexpreleapparet rationes n ee peni
tus, cd aliquomodo diucras.Tum ex intentione ope
ris , quoniam ad quodcunque ordinetur communitcr
aflcritur 9 intendit diffinirc hic res vt adunatur fub
vocibus tranfcendentibus, quas conftat non pure gqui
uocas, fed analogas cfle. Quot autem modis contifigat
variarianalogiam & quomodo, nunc quoniam fum
marie loquimur,filcntio pertranfibimus,fpecialem de
hoc tractatum fi Deo placuerit, cito confecturi . Ett
igitur fenfus totius diffinitionis, qud gquiuoca qui
uocata dicuntur illa entia, qug fignificanturvno qui
dcm nomine, fed fecundum illud vnum nomen iion
habent vnum conceptumfed diuerfosfimpliciter, vel
fecundum quid, &c.
J^niuoca dicuntur, quorum nomen commune eft, & f
cundum momen ead ratio fub$tantiae. vt animal homo,
atque bos:communi emim nomine vtraq; amimalia muncu
- -
vtrufque
 32 #. Thom. Vio Caiet. Comm.
triifque rationem quid trumque fit, quo animal efi, ne.Et,q vtinduunt illud nomen,habeant eundem om
eandem affignaoit rationem - nino conceptum, fiuc ille conceptus (it cflentialis illis,
Tota ifta diffinitio intclligcnda eft ficut prcedens, -fiue accidentalis;iltc fecundus fnfus extdit diffinitio
cxceptavltima particula. Et iquidcm duplex vniuo nem hcad omnvniuocationem,ita Qp m eum boui
cum,1.vnruocans vniuocum, & devniuocatis ct mo & lcon animalet yniuocum,& coortum,& magn
do lerno.& in numero plurali,&c.(icut fuperius expo -& pulchrum,& vidcri & audiri,& breuiter comprh
fuiinus.vitima autem purticula (.(. ly eadem)non dicit diturfub ifta diifinitione vniuocatio edentialis& acci !
idcntitatem fimp!iciter,vel fecundum quid. fed identi dentalis per fe & pcraccidens,intrinfeca & extrinfeca,
tatem fimpliciter:.ta quod licet ad quiuocarion fuf. primus ver fenfus diffinition hac extra cffentialiter
fic:at qualifcunq: diuerfitas rationis m illud nomen vniuoca non trahit,qualiafunt genera,differti, fpe
ad vniuocationein tamcn non fufficiat qualifcunque cies.Sccundus rurfus fenfus dignus Ariitotelis intentio
identitas rationis m illud nomcn, fed cxigitur qud ne vidctur; quia vniucrfaliter comprehendit vniuoca.
ratio vniuocorum, quae attcnditur penes illud nomcm, Sed mihi apparet,9 primus fenfuslitin intentionem
in quo vniuocantur , fit totaiitcr eadem , & nihil plus eius;quoniam infra,in prgdicamento fubftanti dicet,
aut minus includat vnum qum reliquum in ratione il accidentia non Prdicri fecundum nomcn & ration
lius nominis. Fundamentalis ver ratio huius eft, quia dcfubftantia, quod nihil aliud eft qum diccre, g non
malum contingit omnifariam ex particularibus defe Prdictur vniuoce per locum diffinitione ad diffini
&tibus, bonum autcm vno modo ex caufa intcgra ; vt tum: & rurfusPonet proprietatem fubftantiarum fe
Ariftotc.& Dionyfius docent. Ad pulchritudinem li c ndarum & differentiarm earum,vniuoce prdica
quidem hominisi equiritr; 9 omnia membra confo ri dc primis,quod fa!funt cffct. fi vniuocatiore fic am
net,ad turpitudinem vero fufficit vnus micrnbri, puta plo vocabulo vterctur , & prfertim,quia ibi remittit
oculorum deformitas. quiuocatio aut ex partc mali fc ad hancdiffinitionen.Accedit adhc.q vaiuoca c
fc tenct,quoniam diuerhtatem [equitur,qu in allotto muni vocabulo non confueuimus dicere nifi cflentia
gia malorum eft;& ideo fiuc fit diuerfitas fimplicitcr, litcr vniuoca,quod ex hoc vno percipi poteft,qu:a dif
Pater pri iue aliquo modo, quiuocatio fit. Vniuocatio vero, putantes vtrum prgdicamenta habeant aliquod com
!mno mamOuct. quoniam vnutatem fcquitur,qu in bonorum coordi nunc vniuocum , abfque di(tinctione intclligimus de
nationceit, no copiurgit niti omni drucriitate ablata, vniuocatione cflentiali,quoniam deaccidentli nullus
totalitcr eadem fit ratio vniuocatorum fecundum vni dubitat quai viniuoca accidentaliter non intv niuoca
uocum nomcn vt animal nomen communc & vniuoi nifi fecundum quid.Vnde dicendum e(t, qud priumus
cum ett homini & boui, quonian tam h qum bos fenlus eft intentus ab Ariftotele, ncc tamiem erat opus
animal vocatur , & ratiocorum inquantuns animalis alter diffinirevniuoca accidentaliter,quia cxita diffi
nomen habent,idcm totaliter clt. Jjaerenti.n.quid ett nitionc facillimc fuinitur omnium vniocorum ratio.
homo m g clt animal rcfpondetur fubitania anima diffinitis.n.vniuocis impliciter, facile ct determinare
ta icnliullis. Qurenti quque quid elt bosfccundum quid tint quodammodo, eu fm quid vniuoca, &c.
ett animal, clpondetur fubfttta animata fenfibilis. a non h fit
pi apparet omnino candem rcdditam rationem m L:ia yerg dic:r, e ab aliqo" cod. aliqui
vniuocum nomen. Aducrte hic ne imbuaris ignortid folo differentia cafu Jcundum moriem habent appeila.io
praua dipoitionis,9 glolaita,Gua vndevuncrit ne nem, vi grmatica grmaticus,et fortitudine fortis.
icio, f.v ,iiuoca dicuitr, quorum ratio elt eadem & Tria funt in denominationc, f.forma denominans,
aequaliter participata,dcftruit tcxtum ;quoniam vere rcs dcnominata,& ipfum dcnominatiu.forma, qua
vniuoca ub quiuocis ponit, & logica velitate alle rcs denominatur,eft vt albedo, qua res illa dicitur al
4.Met & 1. na cit;quoniam ad vniuocationein vertatem & Al ba;& grammatica, qua homo grammaticus dicit, &
COC, COIIl. 2 a bertum hic & S.Tho.4.Metalec prima fufficit omni huiufmodi ; res denominata cft fubiectum,quod ab il
moda indittioctio vniuocatorum in cceptu nominis la forma dicitur tale,vthomo,lignum,&c.Denomina
vniuoci;& in hoc os antiqui,quos vidi, conlcntiunt; tiuum autem elt illud mct ens,quod elt forma denomi
ncc puto aliundc ortain gioiiam hc quarn ex incom natiuum;vt lignificatum nomifie dcfcendentc, nomi
prehenione vnitalisanaigg.cg. Diito rgo tu analo ne proprio forma denominantis,vt album,fortis,gri
mticus.Dimifsis ergodenominantibus, & denomina
galubaquiuoci comprehendi, & his chimeris*
tem neimpleas. Aduertcndum quoque diligenterett, tis, dcnominatiua diffiniuit; pluraliter quidm , non
q, ftantibs omnibus fupradictis, adhuc difinitioiila quia denominatio in vno non' faluetur fcd ad multitu
duplicem habitudincm, qu intclligi Poteft efle dincm eorum defignandum,abvna forma denominan
intervniuocata,& y iubitaua,pofitum in diftinitione te orientern;vt iltitia uultus,iulti,iuftum, &c.( Dc
eorum.Poteit efiimi iutclligi Primo,vt ly fubitanti de tur ver)addidit eadem, qua fpcrius rationc, quia.f.
n,,tet fubftantiam.i. quidditatem ipforum vniuocato entia denominatiua non fnt,fcd dicuntur.Tribus at
rum:ita 9 ad vniuocationcm requiratur 9 ratio lugnt cditionibus diffiniuit denominatiua Prima et,9p ha
ficata pcr illud nomen cotnmune, it ratio id ett conce bent appcllationem m nom ab aliquo.Secunda cft,
tus non corum qu funt extra quidditates vniuoca gydidrant cafu ab illo.Tertia eft,9 folo Prdict9 ca
torum, fed fit ratio fubltat.l.quidditatis eorum : & fu differantabillo prima nihlaliud onatnili qud de
ficly ratio conditionatur hinc & inde.& cx parte figui nominatiuum debet deriuariabilia forma denomin
der nominis,quia dcbct eflet fignificata directe:& pri , tc , nomen, non ita nomen denominatuum QPor
mo pcr illud nomen communc,& Proptcr hocap teat formari fcundum vocem nomincform dcng
minatis, cum hoc plerunquefalfum fit,quoniamiulti
nitu}]ym nomen. x parte ver9 rcrum, quia dcbct tiaaiutus
e(Ic intrin{cca, leu cflcntialis illi;& Propter hocaPPo venit fcunduih eius formationem & non
nitur ly fubftantiae. Alio modo intellig vtly ubtan conuerfo;& grammatici ncgotjetttratarc de huiuf
ti non dcnotet quidditatem rerum yniuocgtatur in modi nomnim dcriuationibus;puta 9 genitiuo hu
quidditatem carum vt habt id qu9d Per illud ius nominis iuftus, addito tia, formatur iultitia & hu
cmmne nomcn lignificatur: liuc illud ttfubltanda julmodi.fedita quod oportetnom denominatiuum
jaccidentale illis vniuocatis, & fic n9n folum ly deriuari nomine forme denominatis fecundum na
turam. ficut.n.prius natraliter res eft fecundum fc
ratio,led hoc totum, quod dico,ratiofubtantiae,con quam fecundum 9 alteri adiacet > quia adiacere alteri
diuoiiatur pcrly {ccundum nomcn,& ad vniuocatio
nem tulfict 9 aliqua duoconucniant in aliquo nomi fio poteft quodiden cit, ita Prius naturali$crettno
menform
 Inante prdicamen. Arit. 33
men formedenominitis, puta albedo, quod fignificat tur tale, fiue illud fit fecundum rem accidens,fiuefub
ipfam albcdinen m fc,qm nom dcomintiuuin, ftantia,fiuc materia,fiue forma.non.n.cft mihusdeno
puta album, quod fignificat albcdimcm, vt in fubieto minatiua Prdicato ilta.i.trigulus ett ligneus, vclvas
pofitam; & ficut caufa naturaliter dcriuatur fuus pro
elitcrreuni,gumitta, homo ett albus, ventfiguidcm
rius effcctus, ta nomine form denomintis,qod ignoligneum & terra terreem, ficutab albedine
, fignificat cim, naturalitervenit denominatiu,quod album-Aduerte quoq; hic,q, licet dnominatiuum in
importat cius eifet.albedo.n.caufa formalise(teius, fra latitudinem vniuocorum & gquiuocorum nomi
quod cit cfle album,albcdo.n.non caufatur ab albo,fed num materialiter claudatur. quidiffert tamen ab cis
'album aliquid idco & eft & dicitur,quia albedinem ha fm rationem formalcm,ideo di(tincta funtdcnomina
bet,proptr quod denominatiuum rhcrito dicitur. n tiua coutra gquiuoca & vniuoca; album enim inquan
.n.aliunde habetur noic quodfubftratam rem notni tum ab albcdine vcnit, differcns folo cafu dcnomina
: nct talcm,nili quia ab ipfo denominante,cuius effectus tiuum ett,inquantum in Pariete & ligno cft fecundum
Proprius eft, illud eft effe tale nofcitur m natur ordi Ynam rationem vniuocum eft,licet accidcntalc;& fimi
ncm.Secunda ver conditio..gp differt cafu; intinuat literridens inquantum rifu venit, &c. denomina
9 dcnominatiua dfirdifferrc nomine form denomi tiuum clt , inquantum ver(ccund diuerfas rationes
nantis calu in fine vocis.i.intransfiguratione (eu flexio dc hominc & agro florente dicitur quiuocum, &c.
ne vocis,vt ly album differt ly albcdo,& lygramma
ticus grammatica, 8 c.Tertia ait conditio..p non . Eorum, qu dicuntur alia quidem fcundum comple
aliter differant,fcd cafu folo:oftendic qp non dcbet de xionem dicuntur,alia ver jiae complexione. E ea igi
nominatiuum differre nomine formg denominantis tur/cundum complexionem dictiir, fnt,homo currit,
in ignificatione; hoc.n.clet difterre non olo cau,cd homo vincit, ea ver, qu fine complexio te dicum:ur,
--~ * - - -

ignificationc,3 cotcquenter diffinitione & eentia Juni, vt homo,bos,currit, vincit.

idem ignificat album &albcdo; quoniam(vt infr di
In praedica cet Arit)albumpuram qualitatem ignificat.differen '. Diffinitionibus tribus prponendus iam complctis;
gnento fub- tia autcm in modo ignificandiinuentainter dcnomi diuifiones inchoat.Quar prima clt,corum, qae diir
fiaatiae.
natiuum & denominans non excluditur perly folo ca .i.cntium,qu intellectu & voce dicuntur,qugdam di
fu,quoni talis differentia comes c(t differti fecun cuntur fine complcxione,& qudam cum complexio
dum cafum.regula atgeneralisel,9p ditio excluliua ne.Vbi ngta quod dici cum complexione ctingit du
non excludi concomitantibus. dicendo enim olus plicitcr.Vno modo cum verbo,vt homo currit,homo
Socratcs currrt, non excluditur hocriibile curu.ncc . eft albus. Alio mod line verbo: vt homo albus;& licet
ocioe has adunauit conditionos Arito.ed ingulasad dici cum complcxione principaliter fonet complexio
differentiain aliquorum pofuit.defecturn.prim, tu nem verbalem,quia verb
cpofitionem impor
diofus non dicitur denorinatiuum virtutis, hct um tat, xtcndendum t ett cmplexinis nomenin hoc
rem virtute veniat.Defecuverfecundp lygramma loco ad cplexionem etiam nominalem abfq;verbo;
tica,cum dc aliqua mulicre df, 9 eft grammatica dc qih,vt ex pofitorestefttur,hgcdiuitio fcparat ea que
: nominatiuum, non et grammatica venies, vt Boctio perfe funt in prgdicamen is b his, qu non nifi per
Placet,lfcctdcn9minatiuum ccedipoflet;vt per acci partcs funt in eis ; alibi at funt & complcxa vcrbali
ter & fine verbo. nihil.n.horum vnicum locum habet
dens non inueniri differentiam cafus,Ariftotciem ve
r docuileid quod perfe denominatiuiscuenit.dete fecundum fe totum in p, dicancnto.homo. n. albus
tuattertig virtuofus monett denominatiuvirtutis. in duobuslocatur gcnribus, & animal rationale duo
Et intelligcnda funt haecde denominatiuis proprie& loca in prgdicamtofubftanti habet,generis.f.& dif
ferenti, fi vt complexam fumatur; fi autem circum
{trictel.formaliter & fimpliciter fumptis,quibus.Arif,
hgc fufficere putauit;licet poltcriores horiignobiles ad locutione ad defignandum innominat genus,tcvo
$endum Putuerint,9 illd, quo dcponiinatiua ha calistfh complexio eft non conceptu, & ideo inter di
bent appellationcm m nomen, italiuda redenomi &ta fine complexione numeratur. coraplexio.n.ifta &
nata, quor fiiam Propterea libentcrfequor,quia cis incomplexio,fecundum conceptus, quibus ante dicun
Tex.c.8.
ylus Pradication dcominatiuam cotitra dnticam tur rcsqum vocibus, confidcrandaeft. Ditum enim
diftifgucrevi: & quia Arift,in 7.Metaphy.textu com eft iam p cntia vt incomplcxe concepta prgdicatmen
men 8.8 matcria Prdcationisdcnominatiuk mate ta ingriuntur.Eftcrgfenfusdiuiiionis,p entium,
riam diftinct conludit efferualiter ab omnius pr qug intellectu & voce dicuntur, qudam dicuntur fi
gicomcntorum naturis,vt exprc(Ie ibiS.Tho.dicitur ne complexione conceptuum, & conequenter vocti,
Neaut fateamur Arito.dimmutum in hacditiinitio nifiadfit impedimentum, quedam ver cum comple -
c efle,vcl dicamus, quafi per fe notam hanc particu xiQne cceptuum,& confequentcr vocum nifi pcr ac
lam tubintelligenia fcliquit,proptereaq,ly denomi cidcns fimplici vocabulo rcfpondendo,tuc verbaliter,
natiua,onat quai nois datiua,non rationis.denomina fiuc finc verbo hgc fiat complcxio,&c. ' -

tiua.n.n9men folum dant denominato,non rationem, Entium diuifio, . 2

qm Prgdicantur tantum m nomen,&non fecundum * -- - -

rationem de eis, vel gloflemus, ly habent appcllation Orum qu fiunt,alia de fbiefo quodam dicuntur
ngn folum Pafsiue,f etiam atac.i.qr appllcntur ab
aliquo,&c.& appellentaliud.f.denomnitum.appella
E
-
-

in fbie&io ver mullo funt.vt b de fbieto qui

dem ducitur aliquo boie,in fbietio aut nullo eji.
re autem cum idcm fit y nomen dare, oportet qud JAlia aut in fbietio quidfunt,de fubietto at mullo di
aPPellans fi pure appellanselt, q nomen tantum dct
ei,quod tali nomifi appellatur; & confequenter opor cuntur.Infubiecto at eff dico, quod cum fit in aliquo,
tet q, litaliud ab eo. Quod.n dat mom& rationem ali non ficut qudam pars, impoffibile e$t fine eo eff un quo
cui intimum elt illi,vtunferius,qfi hi termini declara 'eft:vt qugii grammatica imJubietfo quid e$t in tia, de
A ubtan
tia fiunt de buntur,Patcb t. Velm-Albertum habent appcllatio fbiedio ver nullo dicitur:& quoddi album infpietio
nominatio nem.i.ad aliud applicationem. Vcrum nc failaris cum jore,unis.n. in corpore e$t,de fubicio ver
n CS. audis dcnominatiuum a forma dcnominante oriri,& [nullo ducitur..Alia ver de fubiecto dicuntur,&- in fbie
crcdas pp form vocabulum 9 rcs dcnomins debeat itoJmt.vt fientia in fbietio qidem eft imaiiimia,def
elig forma eius,quod dcnomintur;!cito 9 formgnoie bueiio ver dicitur,vt degramiuatica..Alia ver neque
in -"hac materiaintelligimus omne id,quo aliquid dici /viectio]tne4; deileiodicuniv. aliquis bomo,
* Tho.de Vio in pre. vcl
34 ' Thom Vio Caet. Comm.
vel aliquis equus. nihil enim hor. m neque in fbieto nis fubftantia; illud at vocatur dici defubic&o,quod
eff,neque de fbiefo dicitur.Simplici er autem qu fnt habet fub fe aliquod inferius,de quo praedicetur,vt ani
imdiuidua & vmum f.umero de mullo fbiefo dicuntur, mal,h,albedo,qutitas,&c.& vniucrfaliter omne vni
um fbieto autem nihil prohibet ea ef : qudam enim uerfale fiuc fit fubfttia,{iue accidens.Et per oppofit
grammatica in faviefo eft, at de fbjeto nullo dicitur. non dici de fubieto g) nullum habct fub fe infcfius,vt
hic h,& hc albedo;& vniuerflitcr oinnc indiuidu
Ecunda diuifio ponitur hic,in qua notandum eft,g> tam fubftanti qum accidentis. Et quoniam Ari(tot.
VY quatuor res funt,due reales,& dne rationis,fecants folcitus fuit circa illum terminum cffc in fubieto, ip
vniuer{itatem corum, qu in prdicamentis funt,fcili fumq; diftiniuit ftatim poft fecundum diuifionis mem
cet ubttialitas,& accidentalitas.vniuerfalitas,& par brum, enucleanda e(t diffinitio illa,quoniam valdc vti
ticularitas.o.n.quod efl in prdicamento, aut eft fub lis cft.Ait ipfe,in fubiccto cfle dico, quod cum fit in ali
{tantia,aut eft accids :& iterum,aut c(l vniuerfale,aut quo, non fjcut pars qudam, impoibile e(t cfTe (inc .c.*;
particulare.hgc at quatuor fingulis cicatainccdunr coinquo eft.Vbi quoniam vt ex. 4. Phyficorum habe
tur,o&to funt modi eflendi,qui verfibus nottur.
proprietatibus infeparabilibus,fbftantialitatem fequi
tur non ee in ubicto,accidtalitat ee in ubiecto: Infunt pars,totum,fpecies,genus. M.quoq; forma.
vniueralitat dici deubiecto, particularitatem non di Rcx in regno,res in fine,locoq;locatum.
ci de ubieto.Nec ptereas,quin conideres apt cuiq; Tres particulas appofuit quibusic modus ab alijs fe
eflecomit,& fui oidinis:rcs.n.realcs effe,aut non efle paretur: prima (iquidem particula.f.cum fit in aliquo,
in fubicto:rcs ver rnis dici aut n dici dc fubiccio pt dupliciter intelligi. Vno mvt intelligatur de ele
focictfunt. Quamuis at quatuor fupradicta difpa in aliqo realiter dilnto,& fic ponitur a differenti
rata funtproprijs; gaudct focijs, nccvnquam easde duorum modorum cflcndi in.f.fpeciei in gencrc,& ge
ferant,ncc delerantur ab eis,adunantur t adinuiccm, neris in pecie. Aliom pt intelligi in coi de ee in
non quodlibet cum quolibet , fcd vtrunq; illorum rca aliquo,quouisunodo hoc ctingat, & ficaccipiendum
lium cum vtroq; ittorum rnis;ita q ex taii conitio ett locogeners in diffinitione hac.Sccunda ver parti
ne quatuor conftituuntur, in qu vnica diuifionc oia cula nefficut pars cxtcndcnda cft iuxta fecundum fcm :
contcnta in prdicamentis d:flinguuntur. coniungi; fum prim particulad om part.f.integralem, ellen
tur primo ubtantialitas cum vniueralitate, 8 conti tialem, fubie&tiuam&diffinitam;& intelligendum ett
tuitrfub#antia vniucrfalls:dcindc c particulartate, qudd trahat fccum oppolitum mod,quo.f.totum ett
& contituitur ubtantia particularis.Contunglicdo in partc,& fic ponitur ad diiierentiam quatuor modo
accidentalitas c vniucifnlitatc,& conftituitur accides rum cliendi in, f. partis in toto, & totius in parte, &
vniucralc:dein de c Part'cularitate,& copititw1tur ac generis in pecie & pecici in genere, quoniam hi duo Supra c-z.
cidens particulare;ic; oa contenta in omnibus gene modiad primos reducunturvtcx fecundo.c. Porphy
ribus hbemus:omne iiquidcm quod in gfie eft,at cft rij patet.Si autem fequi volumus primam cxpofition
fubftantia vniucrlalis,aut particularis: aut accidens vni Prim Particulae, fufficit, qud hc fecunda particula
uerfale,aut particularc.Et qfn coniunio iltorum (vt cxcludit duos modos.f.partis in toto,& totius in par
vt dtum #) n feparat coinitibus crum, oportt te.Tertia autem particula.f.& impolsibile eft cfle fixe
quodiibct corum cftitutorum haberc duos comites: illo in quo eit, duplicitcr intcllig: Pt. Vno ntodo liq.
& vt exemplariter dicatur,fub(tantiavniucrfalis comi impoibilcclt effe fine illo,in quo elt.i.imp9fsibileclt
tatur n in fubicto,& dici de ubicto rng.n.lub efi nn exittenteillo in quo elt,& h^cfenfus non in
tcnditur ex iitis verbis; quoniam iuxta hunc fenfum
ttalitatis n c& in ubielo,fne vcr vniucrlitatis
df dc fubiecto: & boc cft primum mcmbrum diuifio tetum vaiucrfum cflet fubiectum, quoniam eft 1n ali
nis in tcxtu fatae.Subflaniia autcm particularis comi quo..in primo ente,non ticut pars, & imposibile et
tatur non ee in ubiectoratione ubitantialitaiz, & cfle, primo cntenon exiltente;qudautem totum vni
non dici deubieci o ratione particularitatis: & hoc uei fm fit in Deo (altcm ficut in fine, nullo negatur,
cft quartum mcmbrum diuifionis. Accidens vcr vni & confequencr modus, quo rcs cftin fine,non diitin
ueralc comitatur ab eflc in fubict rne accidcntali gueret muodo,quo res clt in {ubuecto. Aliomodo Pt ,
tatis,& dici dc fubieto rne vniucrfalitatis , & hoc intelligi fc, & 1fipofsibiie elt clie hne eo in quo cit.i.
cft tertium mcnibrum diuifioiiis.Accidcns tdem par imposibile ett exiitere eparatum abegin guo ett - de
hicfenfus e{t huc intentus,& ponitur ifta Particula ad
ticularc comitatur ab cflciii fubic&io fne accidenta; differentiam
litatis,& n dici de lubiectornc particularitatis. & trium modorum e(lendi in,fcilicet clfe
hoc cft m mbrum diuifionis. Clara igitur cx dictis ctusin efficiente,rci in fine, 8 locati in loco.hgc nom
jam redditur diuifio Arift. Dixit fiquidem,corum qu nia,licet in aliquo fint & non ficut pars,Po(funt tfi cfle
funt, & non dixit ccrum, quae diir, quia diuifjohc feparataabcis, n quibus unt,vt patet.Sed occurricdu
rerum elt,n vocum,licet n tota realis.Quatuor vcr bium tunc non difsimulandum,& ctttalc;aut hicdifh
mcmbra diuifionis fecit,& diffiniuit (ingula bin's pro nitur eiein {ubieto, Prout elt cc ad c[lein ubieto
prictatibus, pp ca,qug ditafunt.Vnde fenfus diuitio forme
form
ubtantialis.i in materia, ad ee in ubicto
accidentalis. i.in compolitio,aut non diffinitur
his c(t,eorum,qug funt, alia funtfubftti vniucrfales,
vt homo,animl,&c.alia fubltantig particulares,vt hic cfieinfubiectoita citer [umptum, fcd proprie,vt.f. -

h,hicbos,&c.alta accidcntiavniuerfalia,vtalbedo,fi conucnit tantum form accidentali. Si dicatur qud

ra;alia accidentia particularia,vt hgc albcdo;hictri diffinitur estein ubieto primo m,lcquitur Primo q
gulus,&c.fedalioordine in textu numerantur.Ad eui accidcntalitati Arift.n iunxerit proprium comitem,
icnti aa terminorum in proprictatibus affumptor fed cewn fibi&formg fubltantiali,cgteris autem Pro
fciendum cft,9 fubiecti nomen quiuocfumitur,qii prios coalitesdedcrit;quod artingnclgnat:fequitur
coniungitur cum efle vcl non cflc,& quando ciungi fecundo,qp fubfccdo & tcrtio mbro diuifionis clau
tur cum dici aut non dici. cum.n.dicitur,eftvcl n cft dantur nn folum accidentia,fedformg fubltantiales,
in fubiecto, ntclligitur dcfubic&io inhaefionis,cum au quoniam funt in fubie&o & dicuntur defubieco, fi
tem audis, diciuurvel non dicitur de fubieto,intelligc unt vniuerales, & unt in ubiecto& non dfir deu
de fubieto.i.infcrior;ita q) illud cffevocatur in fubie bicctofifuntparricularcs.hocautem omnium expoli
&to quod inhrct; ficut albcdo inhgrct parieti, & vni torum aures ofiendit,quoniam vnanimiter dicunt ac
uefaliter o accidens:8 per oppoitum,non elic in fu cidentia folain illis claudi membris.Siautdicatur , g/
bicto qnulli inharet,vi homo, & vniuerialitcrom bic diffinitur cficin lubicto,quemadmodumaccidsett in

 In antepradicamen.Arift. 35
c: in ubicSio, otendendum retat, qo diffinitioita bieto;quoni abfq; illa particula regula ifta eft locus
fuerit afsignata fufficienter, qfh no apparet Pcr quam fophifticusfundatus in fallacia accidentis, c ifta ver
particul modus illc excludatur, immo tota difhnitio Particula ordin docet prgdicamcntalem, fecunda tfi
conuenit forme fubitantiali, puta tormg lapidis: qim praedicationc exiftcnte cflentiali; ita q, ad intellcctum
eft in aliquo.f.ifi materia,& non ficut pars cius,qfh for iltius rcgulg oportet concurrere duas prdicationes
ma non eft pars matcrig ; & impoibilc eft fit fepa eflentiales licet Arift.primam tim explicct;neceffarium
rat matcria. Nec recrras ad pottiam diuinam, qfh fiquidem eft qp primo prdicatum fit fuperius fubic
loquimur de pofsibili & impofsibili m curfum hatura &o,& q illud terti, qd de antcriori prgdicato dicitur
leto rerum,tam cum dicitur qud accidens non poteft cflentialiter deillo dicatur,fiue vt genus,fiue vt differ
cfle (ine fubicto jc dicitur y forma non potclt efte tia.,Pt tamen extendi regula ifta etiam ad prdicatio
finc materia. Ad hoc dubium dicitur, qud hic diffini nes non eentiales, ed non et preentis intentionis;
nitur eflein fubictovteft proprietas accidcntis, & g quoniam hic non intendimus nifi de cfTentiali habitu
ex qualibetillarum trium particularium diffinitionis fine cor,qu in prdicamto funt: fufficiat crgo hic
t umidifferentiainteree in ubiecto & eie forme literalem gloffam habcrc,q.f.cum dicitur qucnque
ubfttialis in materia. primo potcft fumi ex ly aliquo, gc co quod prdicatur dfir,intclligitur cflentialiter.&
Dicit namque Auer. quod Ari(t, in hoc lib. contcntus hoc fiquidintelletu {eruato omiies fophiltic obie
e(t (ermon famofo,fecundum qucm fubie&tum fenfi tiones.fSo.efthomo, h eltpecies; ergo Socratesett
bilc aliquid cfle difccrnitur, matcria autem prima ne fPccies,& fimiliter homo ett animal; animal eft genus:
quaquam, cum ttapientesdcilla dicant, quod non elt & fi qug funt alig,facilefoluuntur,aducrtcndo,qud fe
quid, neq; quale, neq; quantum:8 dcodicens cum fit cunda predicatio non et eentialis, neque per e,S&ci
in aliquo.i,iii fubiccto fenfibili,cxcludit mod quo for
ma fublttialis in eft qfim vt df in lib. de Generatione, Quomodo genera fubalterna, non fubaltcr
generatio ad formam fubftantialem eft mutatio nullo nis diftinguantur. . 4.
fenfibili remante, accidcns at fubic&t habct fenfibi Iuerorum generi o non ubalternatimpoito
de gener.
".c. 2 . 3.
le.Sccundo pt fumi cxiy,non licut pars, & duplicitcr
hic fumi poteft,qim forma fubfttialis,etti n fit in ma
rum diizerefunt pecies, differetia:vranim r
lis & Jiti.animalisquide differenti; funt,xt
teria ficuit parsim toto, eft tamen in matcria exilteatc, greibile & volttile,& bipes,fiuenti ver nulla bar
ficut parsin toto quoniam eft de cficntia eius,accidens et,neq;.n.c
at'nequc e(t pars fubicti exifttis;deinde, qfh forma ientia cientia differt in co qud eft bipes,
fubflantialiscft ctiam in ipfa materia ficut pars , n9n Subalternor um vergenernthul probibeteafde cedf
quidem in toto, fed in pafte,accidens autcfm eft in fu ferent;s,fup erior.t.n.de inferioribus prdictur: quare
bicto ncque vt parsin toto,neq;vt pars in parte; qfii qugcumq; ferunt prgdicati differentie egd&et fibieti.
cxaccidtc & {ubieto n refultat vhum totum , {icut I Aec e(t fecunda regula,in qua aducrtendum eft
cx matcria & forma. Tertio potc(t fumi(exly impolsi primo, q, tcztus citer legitur corrupte; legitur
bile c(t effc fine eo in quo cft)quoniam form fubtian: iquidcm,pe cies & drie,& dcbetiegi, pecie differen
tiali vt fic non repugnt cfle fine matcria, aliter omni ti,vt patet cx cmentis Boetij& Auerrois & fubiun- Cap. 1.4:
formg fubltantili fepugnaret feparari \ materia,quod &tis intextu, in quibus non fpccici mcmoria habctur
in aia humana falfum oftenditur, licet aliunde ei repu fcdtindifferentirum;ita qud regula cltifta,diucrlo
gnct,puta quia eft materialis,& confequenter ifta Pro rum generum & non fubalternatim pofitorum, diuer
pofitio cft falfa formaliter loquendo, frmam fubltan f fut. fpecie dfiae;& vocantur dfiae diuerf [pecie
tialem impolsibitecttefle fine materia, accidentiaut qugfufit diuerfg foimaliter;& dicum cft propter dif
vt ic repugnat ee ine ubietto;& ideoformaliter & ferntiasdiuerfs materialiter , ficut funt differenti
impliciter verum et, accidens non poe ee fine u . indiuidualcsoum praedicamentorum. Subalternatim
bieto.Et quoniam fermonem Arik.cltat effeforma
lem,habcmus differtiam inter effe in fubieto, & effe tpolita genera, quamuisnom propridicantur, niti
illaquorum vnumlt fubaltero,fequentia tcogun,
in materia formcliter loquendo, Et ficpatet tota diffi vt iiitelligamus,& ea, quorum vnum elt fubaltcro; c
nitio cius quod cft effeinfubie&o.Qgod finguitius c ea,qu fnt fubvno gncrc,ita qud fenfiisgit diuero
cludat, eigo hic modus effendi in quo accidcris elt in
fubiecto cxtraneus e(t ab illis o&to fprapo(tis.Dicitg ruiii gcncrum,quorm vnum n9n pgniturfubaltero,
neq;mbo fub vno tertiogiie, diurfae funt fmfpcci$
cxtramicus non cft , fed parsfubiectiu quinti modi diffrenti.Cogimur autm ad hunc fenfum,quoni
ett,in quo largovocabulo inateria cxtcnditur ad fub:, Arilt.loquitur differtijs pcr fe quidem, fcd in ci,
tratum format ubtantiali& accidentali..c. . . . .
fiuecftitutiug,{iue diuifiu {int, quod patct cx c99.
l'rdicatorum eflentialium regul. Cap. 3. deckarando hanc rcgulam,fubdiditcxempium in diffe
rentijs diuifiuisanialis, & fcicntiae,quae funt gncr,
- * Vando alterum de altero predicatur vt defi neq;fubinuicem pofita,neq; fub yno tertio; & dcinde
bietfo,qucunque de eo quod prdicatur dici, afsignansrationcim quare id regula appofuit!y,& non
- ' tur,omnia etiam de fbiefo dictur.vt homo. fubternatimpofitorum,dicit, hoc idcQ factum,quia
pr.cdicatur de quodam homine : animal ver de homi nihil prohibctfubaltcrnor gcncrum eflc cafdcm dif
iie,ergo &- de quodam bomine animalprdicabitur. Aut fereniias, quiafupcriora dcififerioribus Prdictur;&
dim enim homo,& bomo e$t,& animal.. . confequriter qugcunq;funt prgdicatidrigfat etiam,
{ubie&iidfig,v51 expreffe apparet,9 ad diifertias con
P Oftdiuifionis regulas duasfubdit, quarum prima ftitutiuas gnerum fc ctulit, talcs.n.hg funt, qu quia
cft hc,qfi aliqua duo (icfc habt, 9 alterum eo fuperioribusgencribusprgdicantur,oportet iuxta Pr
rum prdicaturdereliquo,vt de fubiectori.ficutfupe ccdcntem rcgulam,qud dccorum inferioribgs Prdi
rius de inferiori,qucunq; dfir de illo Prdicato fupe centur;& ficgdem differcntiae, qu funt conftitutiu
riori, dfir etiam de eius inferioii {ubiecto.vt Socrtes prdicatifuperioris, intrant etiau, contitutionem tu
& homo,quia ita fe hfit g, homo dicitur de Socratc,vt bicti inferioris; vcrbigratia,diffcrcnti conltituttu
de inferiori fubiecto, oportet 9 animal quod dicitur animalis,puta crporcm & fenubile funt ctiam diffe
dc hoie,dicatur etiam deSocrate:dicimus.n.dc Socra
rcntigintrinfecg conltitucntcs homincm ; qm omnes
te& q, eft h& q) e(t animal.Notdum eft hic,qud difcentig fupriorum funt cti diarenti infetor
Ariftteles notafiterappofuit in hac rcgulaly, vt defu licet noncoiuerio.Qgia igitur Ariftotclcs regulde
Tho.de Vio.in Pot. C 2 clarando
 36 Thom. Vio Caiet.Comm.
clarando modo de diuifiuis, modo de cftitutiuis diffe nanda funt refutatis complexis, & brcuiter multa alia
rcntijs fermonem facit,oportet dicerc, g dediffertijs
frimus exhis, puta quomodo...aliqua perfe, aliquarc
pcr fe in communi locuts fuerit cum dixit, q, diuerfo du6tiue funt in gcnere, & qo diuerfimode reducum.
#um gencrum & n fubalternatim poitorum diuere tur?quiuoca, & denominatiua, & complexa, & qo.
funt fpccic differentiae,& q> non per fubalternatim po multiplex eft predicatio. His at prgpofitis & merito,
fita,intclligat ea genera que neq;fubinuicem,neq;fb quia voces funt figna rcr & priore$ quoad nos qum
tertio pofita funt.Si enim S pofita funt,ht
jes cnceptae; confequens ert diffinire rcs, de qibus
necelario quadam diferentias diuifiuas cadem ; qm fermo habendus eft non fimplicitcr,fed vt caduntfub
qu diuidunt inferius diuidunt fupcrius,& poffufit ha hac:arte; huiufmodi at funt rcs non abfolutc fumpt,
bcrequa{dam c[titutiuaseafdem, quardo..neutrum fed indut quafdam intentiones. i. lubftantia vniuer
eorum eftgeneralifsimum: tunc enim diffcrentia fupe lis,ubtantia particularis, accidens vniuerale, & acci
rioris conftitutiua e(t t inferioris. Si ver ambo fint ds particulare;& hoc ubtiliter fecit diffiniens non e
fub vno tertio, neq; conftitutiuas neq;diuifiuas necef cundum cditiones realcs pure,necm intcntionalcs
fario habenteafdem:q poluntelle immediate fub ge Pur$,fcdmifte,vtfuperius declaratum fuit.Si ordinem r ...,
neraliimo,vt ctinuumi & difcretum rcfpc&u quan
' titatis; pofliint tamcn habcrc quafdam cltitutiuas caf ver queresfupradictorum inter fe, aduertas qinc
Plexum Pur prgcedit incomplcxum mifl coplexo;
dem,qudo fcilicet funtfub vnio fubalterno, vt animal 3 idc9 poft illa fria purcincplexa, fuit pofita iflin.
& Planta fub corpore animato; tunc enim differenti &i9 cplexi ab incplexio; aequiuoca at propontur
illius fuperioris edem communicantur vtriq; infcrio quia primitcrmini.f.ens & vn &c.aequiuocifunt,vni
rgm 3 ProptereaAriftotcles ncgutiuo modo ioquendi uoca quoq;antc denominatiua funt,quia denominati
vfus eft dicens, fubalternorum ver nihil prohibct caf. ua ab quiuocis& vniuocisdcclinand veniunt.Ordo
dem effc differentias, contingcntiam eniin quandam, at & fcruiti regularum vltimo pofitarum fatis clare
quam dcclarauimus,infinuar voluit.Et fic finitur pri Parent.qfh prim regula fingula ififeipfis ordinat pr
ma Pars huius operis. Vbi vt promifla fcruemus rd dicamenta,fcda at cparaiido vn altcri,&c,Vtilita
denda eft ratio prmifforum. tes quoq; exhis emantesfatis exfeiprptu funt, &c.
Ratio omnium ante prgdicamentorum.
In decem prdicamenta incomplexorum diui
Voniam intendit,vtditum cft,adunare ordina fio , quorum nuilum affirmationem, vcl
tce diftinguerc omnia entia; hc autem non
adunur & ordinanturabfolute,fed vt incomplexe c negationem contituit. Cap. 5.
cepa,& confequenter fignificata per voces, quia vo
ces funtPropria conceptuum figria;ideo qutor pr
mittenda crant:aliqua.f.declarantia conditiones cnti
E 0rum,qu fecundumnullam complexionem dicum
tur.vnumquodq; aut fb$tanti fingificat , aut
quitum aut quale,aut ad aliquid,aut vbi,aut qii,
vt fignificantur per voces, & h funt trcsdifiinitiones, aut fitum, aut habere,aut agere,aut pati.Et at fb$tan
& prima diftintio, & aliqua declarantia quid fint en tia,vt in figura dicatur, t pomo,equus. Quantum, vt bi
ia adunantia.v cad{ubhacarte,& harfunt ca,qu cubitum tricubitum. Quale, vt album. Adaliquid,vt du
infecunda diuifione dfir; & aliqua declarantia habitu. plum. Vbi yer vt in foro. Qudo autem, vt heri.situm
dinem inter fe eorum,quae fub vno gencrc adunantur, ver,vt fedet.iacet. Habere,vt calceatum,effe,armat,
& hofitin Prima regula in parte vima fccunde reg
l;;& aliqua declarantia difttiam corum, qu adunan .Agere.vt fecare, vrere. T'ati,vt fecari,vri.Singula igi
tur in vno gfieab his,qug adunantur in altro; & hoc tur eorum,qu difa fnt,ipf quid fecundum fe innl
fit in vltima regula. Qujnq; at conditioncs cntium vt laaffirmatione dicuntur vel negatione.borum autem ad
fignificantur per conditiones explicauit.f. equiuoca feinuic complexione affirmatio fit,& negatio.Videtur
tionem,vniuocationem,denominationem,Incomple at omnis affirmatio vera, velfalfaeffe : eorum autem,
xionem, & complexionem; qi ex horum notitia ma qu fecundum nullam complexionem dicuntur, nullum
ximgvtilitatcs do&rin huic frouemit. Exnotitia n meque vewum,nequefalfum efi:vt homo,album,&c.
:: {cimusprimo,qo aiesintellectusm pri Prfatio in Prdicamenta Ariftotelis.
mam opgration figi debeat qudo hg voccs offerunt
fcimus nque 9 aequiuocum non eft (implicitcrinfpi. Ic incipit tradere dorinam ipforum prdica
ciendum,quia non habet vn conceptum, v:iiuocm H mentorum tali ordine. Primo enumcratoia prae
ver fic. Dcnominatiuum vcr licct extraneum quid dicamenta diuidendo fecundum mcmbrum prim di
adunare in fui fignificatione appareat, ficut denomi uifionis antepofitg.f.id quodfine complexione dfi.
nans,tamen quo vcnit videndum clt,qfi non differt incomplexum,& dicit decem effe,qu fihe complexio
ab eo nificafu,& feparat habemus obie&um prim mcdiir.f.fubltantiam,quantitatem,&c.&exemplariter
operationis dum incomplexum complexo difcerni dcclarat fingula,vt clarepatct intextu.Sccundo decla
tur. Et ex hocdicimus fecundo, quidadunandum vel rat qudam Proprietatem communem omnibusiftis.
gurendum invno:& quid in plurimisgeneribus,aut .{g) ipfa fmfeifolitarcfumpta, in nulla affirmatione
locisfit: quiuoca.n.& complcxa in plribusgcncri drig'dicens quodcunq; iftorum figillatim fignafiir
bus,vel locis neceffario pofit, vniuoc at & incom mat nequc negat,fcd affirmatiofit cniungendo vn
plcxain vnormnouimus, denominatua ver denomi cum altero ciuntione verbali.Etfubdit perfuafon
inans fequi. Et cx hoc fcimus tertio jdiucrfimode res huius proprictatis tal: ois affirmatiovf vera,vel,falfa
fub conceptibus&vocibus t incomplexisadunantur effe,fifigula incplexa non funt vera aut falfa; ergo fin
..complexe & incomplexc;& hoctripliciter, acquiuo gulainzplexand dicunturfm affirmation:(probare
ce,vniuoce,veldenominatiue;& qualis fit adunatio la non fequitus maior,quia metaphy,negocij opus eft,
cienda in hacarte. .9 non ad gquiuoca,nec denomi & hic accipit)idco dixit, vf omnis affirmuatio vera vel
natiua, neccomplexa, lcd incomplexavniuoga. Etcx falfa,& non dixit,eft, in dubictfitcnenda eft.minor au
hoc fcimus quafio,9 pia genera adunari poffunt ad y tem patens efl cxcmplariter. Tertio ad fingula prdi
num non vnuocu, ledequiuocum, puta cns,& camenta defcendit, quatuor eorum diffuf tra&ans;
contenta fub vno gcnere adunantur ad caput illius ge cx vervltima uperficie tenus tetigile at ee pu
neris vtad vniuocum;& g" vaum prdicamentum vni tans.inchoat autem fubftantia, quofiiam primumige
tur alteri pdenomination, & 9 incomplexatmadu nus& temporis & dignitatis ordine & R AE
 In prdicamen. Arift. 37
P. R. A.E D I C A M E N T A qum nominatur diuiio italogicalis.ac perhoc per
A R I S T O T E L S modos intentiqnalcs intelligd cft,& cfequcnt fe
cundo m intelleta {impliciter vcritat hact , pri
mover m non veritatem impliciter, qin metaphy.
- - - -

Cum Thome de Cio commentarijs. cft diuitio hmi, 9 ncutrum cis mbrun conftit
ubtantiam cdam, cd altcruelt ubtantia primavo
Subftanti diuifio in primam & fecundam ,& cata,alterum fubfttia,qug clt qd quid crat efle, habct
eiusproprietates. . Cap. I. tfi vcritatem quodam m.fi. f.ncgatio illiufmodi rea
!is.i.pticularitr fubfilterc accipit, vt frat fubillo m
Ad ali. ) Vb$tantia autem * qu proprie &- princi intentionali.,vniueraliter concipi. ic. n.logicamin
od. et paliter & maxime dicitur, qu meque de greditur confiderationem & fcdam facit fubitantiam;
fbieio aliquo dicitur, meque im fub:eto ncuter crgo fenfus logicarn c alienus e(t,& confe
aliquo e$t: vt aliquis homo, &- aliquis quenter vterq;fufcipicndus cft.ois ergo fubftantia di
eqs. -
rctein Prdicamto exiftens, aut ett prima.i.particu
lariter fubfiftens, aut cft fecunda.i.non eft in fe particu
principaliter docet circa praedicament fub laritr {ubitens, m expofito.vclaut e[t priin.i.par
L7ftantig primo ea,qug in ipfo continentur. fecun ticulariter conccpta,autTecunda.i.vniucrfaliter cnce
do propriettes eorum , pars prima diuiditur in qua pta.mad text veniamus. Duo in hac prima particu
a tuor,Ifiprima docet qd fit prima & quid fecunda fub la agunturprimo diffinitur ubttia prima ic.ubtan
ftantia. Infecunda comparat primas fubftantias om tia quae proprie principaliter & maximcdf, quae neq;
nibus alijsibi (Manifcftum eft autcm. ) In tertia com dcfubicto df,neq;in fubielo eft,vt aliquis h, &c.
parat fecdas fubftantias inter fe, & primas inter fe ibi Wbi notda funt tria.Primo,?diffinitum ct tothoc
(Secundarum ver fubftantiarum.) In quarta reddit fubftantia,qu propric principaliter & maxime:his.n.
rnem eius,qd in prima parte dixcrat de fecundis fub 9ibus citcumlocutus fuit Arift. fubftantiam prium.vii
{tantijs ibi.(Merito igit poft principales fubftantias.) fcriptor vitioin multis cdicibus infert fit, ly c(t
Antejat text exponamus prliband eft,9 Arifto. adeo vt iam penc os legant lic,fubftantia at eft, qu
mbra diuiionis ubtitiae ponendo,diuiione ininua proprie, 8 c.& malelegunt, vt tex Alberto colligitur.
uit ubtantie in prim & cdam;& ideo videndum et Diffinitio alit etid qd equitur..neq; deubiectodf,
quid diuidif,& qualis fit ifta diuifio.Subfttia pt acci Scdo declarandi funt termini. dixit(proprie) qfn fub
pitripliciter. Vno mvteft prim genusgeneralifsi ftantia [umitur dupliciter.Vno m pro clentia cuuq;
mum diftin&t fuperius ctra alia nou giia,& fic non rei.dicimus.n.9 color ef: defubftantia albedinis, & fic
fumitur cdiuidifin primam & fecund ; qim fubftan fuperius in diffinitione aequiuocor & vuiuoc, fub
tia qu dcnominatur genus generalifsirn, cft fubftan ftanti vocabulo vfus eft.Alio m fumitur fubftantia
tia fecda, quamconftat non poffc diuidi in prim & pro re & p fe ftante,& alia fubftentte,& ficfubftantia
{cdam.Secundo m fumitur fba vt eft primpars en eft vnum plegenus dtnt uperius ctra aliaga;
tium,qug funt in vniuerto,vt diftinguitur ctra acci & hoc modo fumitur hic. & quia prime m fubfttia
dens;& fic non fumitur fubftantia c diuiditur contra fumitur citcr, qin cxtenditur ad o genus, ideo fcdo
accidens,fi diuifio fufficiens efle debet;qiii multa funt mfubftantia accipitur proprie,& Propterea Arift.lo
fubftantiaifto m, q nec prima,necfecunda fubfttig quens hoc m defubfttia addit ly proprie.Dixit(prin
funr,vt patet de partibus fubftti & differentijs.Tcr cipalier.) qm ubtare accidentibus ce et omnibus
tio m fumitur [ubantia pro re dirette exitcnte in li fubftantijs.principaliteratfubtare proprium eft Pri
mea reta prdicamenti fubftantiae,non vt generis,aut mae fubltanti.fecund namq; , idco fecund dicun
{pcciei,aut indiuidui rnem ht,fedabfolute, vt.f.hc. tur,quia fccundario,rnc.f.primar fubftant,homo.n.
oia pruenit & res eft p fe cpleta & finita &c. & hoc idcofubftat grmaticae, quia Sor. & Plato illi fubftat.
m{ubfttiafufficienterdiuiditin prim & fcdam,n Dixit(maxime)ad infinuandum & nihil fubftat ma
diuifione giiis in fps, fcd diuifion rei in modos eius, gis illa, & p illa fubftat magis oous alijs , qm fubftat
& eft diuifio analga,& ptintelligi fubtantiam diui omnibus quibucunque ubtat ecunde ubtanti,&
di hic pcr modos reales,& per . inttionales, fcd vltra hoc fubiact t ipfis fecundis fubltantijs cuiufc
diuerimode.finitaduifio detur p modos reales, fic que ordinis,generici.f. & pecifici. Terminiver diffi
non eft pcr diuerfos modos,fed vn tfh;per inclufion. nitionis declrati funt fupcrius in fcda diuitione,ficut.
f.illius modi, & non inclufionem ciufdem;& ille no n.fubftantia prima duodicit,ita duo dixit diffinicndo*
dus cit Particulariter fublittere.ita gefenfus diuilionis dixit.n.ly non eft infubiccio,quia eft fubfttia,ly ver
eit,res directe fubftantia, aut eft fubtantia prima, aut TiO[] cft prima,& fic patet tota diffini

fecunda,i.aut cft particulariter fubfilts,ita qp includat tio.Nectemoueat,ti p puras negationes dari vidcatur:
jn fui rnc particularitcr fubfiftere,aut niiicludit par qin fubintelligitur 151 id qfefffcu res qu eft id. ii.
ticularitcr fubfiftere,in hoc.n.differt fubfttia primia oportet hic (bintclligi qp diuifum fuit fuperius in fc
fecda,quia fubfttia prima,puta Sor.eft non fol fub cnda diuifione,qdit eft,eor quae ftnt,alia dcfu
fttia talis,puta h,fed aliquis fubfifts n in alio.fcda biecto dfir,&c.Notanter at dico id quod eft.i.ens n
verofubfttia,puta h, etli m rem non inueniatur,ni qualitercunq; fumptum, fedvtcuacuatur per retas li
fi c particulari fubfiftentia, in rne tfi fua talcm mo neas oium generum;hgc.n.proprie funt, qug funt, alia
du cflendi non includit, vt patct ex eius diffinitione.Si athorum funt differtig vel partes vel principia. &c.
at diu ilio illa detur per nodos intentionales,non per Qim niti hoc fubaudiatur, diffinitio ifta non conuertc
vn,fed vere duos modos diuilio facta c(t. piit arifti retur c primafubfttia;cueniet namq; partibus cius
modi vniuerfaliter & Particularitcr concip; ita g (cn & indiuiduis dfiarum. hgc.n. manus ncq; cft in fubie
fus diuifionis eft fubfttia aut prima,aut fcda.i.at par cto,neq;df de fubieto: & fimiliter hgc anima & hoc
ticularit er ccepta funnitur, aut vniuerfaliter.& q di rnale:lubintellccta atdita particula conuertif diffi
ucrfitus iltorum modor fequitur affirmation & ne nitio cum diffinito; qfh omnis fubftantia prima eit id,
gationem ullius modi realis idco diuifio vtroq; min quod clt neq; de fubie&o ditum,ncq;in fubiecto cxi
tellcta vcritatem habet,non vniformiter tfi;jih cx eo ftcns,& omne id quod eft nequc de fubiccto dictum,
. 9 diuilio itta hic tradi,& fcda fubittia logic quid nequc in lub cto exiltens eil fubfiantia prima: partes
lvnat,vnde & in metaPhyica totics diuia ublttta n enum & differtig & huiulmodi n funt qu funt, fed
Tho.de Vio.in pot. C 3 alioru m
 38 1 homa Vio Calet.Comm.
aliorum potius a!iquid funt.Necmireris fi accidcnsvo cxiftcre,n habet hoc.f.gy non dicatur defubie&o,qfh
cctur hic id qd cft,& pars fubltantig non;qfh hic digni pluribus cis eft,vt exprcfle ponit S. Tho. ibi in q.3o.
tates rer pen{amus ex modo quidditatuin ear, quia ab vltimo ad m , & cuidcnter patet, quia Socrati & Prima pa*
tractamus decisvt aduntur ad genera & ordinent in Platonice eft incommunicabilitcr exiftcre, licet non q-3 art.+
cis,quod ex quidditatibus habcnt cntia. Conftat at 9 fit ce eis indiuiduationis principium.Qgod ver reli ad **cum*
licet accidentia imperfectiora entia fint, jpartcs fub quum eft. {. 9p prgfens diftinitio conueniat diffinito,
fttigiprgcmint tii quo adhoc,q, partes habtes quid vt quo ex co fat fit pro nunc nofle , 9p ideo Sortes elt
ditatem n funt:fcd ipfahabt fas proprias quiddita quod eft& ncq; eftin fubiecto, neque df de fubie&to,
tes ex quibus fortiuntur hanc dignifatem, g) gcnera di quia eft fubfttia prima.i. quia eft fubfttia incicabili
rete ingreditur, cx qua fatum cft vt Logicus atten tcr exiftens.Et ex his patet quid ad rationem in oppo
dens dignitatibus predicamtalibus ret ubtantiam fit dicendum fit,9 f.quamuis non dici de fubic&tore
& rectm accidcns, ea, qu funt tant modo dixerit. pugnet ci vt quod & e conuerfo,non t repugnat rei,
u denominatur cois vt quo.i.vt modus eft alterius;
Diffinitur prima fubftantia vt quo aliquid non eft in fubie&o itat.n.iptam incicabilitatem exitenticem denomi
nec dicitur de fub ie&to.
nari,& tfi ex ca oriri in omnibus in quibus eit 9 null
Cius de
pecie.
T finitione;&
Ertio videndum eft quid fit diffinitum in hac dif
qih hoc habet multum difficultatisin
corum ce fit. Haec autem jconformia.S.Tho.fint,ve
mo audet cenferenifi memor,q, hypoftalisidem fonat
quo cfiftat difficltas propter rnes difficultatcm in q, fubftantia prima, diligcnter fcrutatusfucrit doctri
crenteshincindeprmittendum cft. Dubium eft hi nam cius inldcis adductis. & in quftionc nona dc pq Pottia dei
in diffiniatur aliquod cc an aliquod fingularc.Quod uentia Dei,articulo Primo. Ncc ei quod ditum eft.f. q-9.art. I
.n.ce aliquod diffinitum fit Platonis Porphyrio in fubftantiam primam,idcft,rem natur diffinitam,cflc
duta authoritas oftendit dics,fingularia rlinquenda obtat diffinitionem per intentionem ecundam da
ab artc cffe;neq;eor pofle fieri difciplinam.Quod at tam effe;quoniam logicalishaec defcriptio eft,&c. ,
fingulare dicribatur ex eo oftenditur, q, aliterdiffini: secundgaut fbftanti dicuntur fpecies,m quibus il
tio`repugnat. contrariantur.n.fibi iniem ha-cduo.f. le,que principaliter ubtantig dicutur,inunt & be qui
ce,(iuevniucrfale. & n dicitur dc fubiecto.fi.n.vni dem rbara pecierum genera vtaliquia bomo in pecie
uerfale cft,dcfubiecto dicitur,et fide fubiccio non di
citur,finglare efle oportct.Ad euidentiam huius diffi quidem eft infiomine,genus ver fpeciei aniina.fecundae
igitur h fbftti dicuntur: vt eft homo,atque tmimal.
cultatis ducrtendumi eft, q,licet hic non difiniaturali
quaintcntio fccunda, nec ggregatum exre&intn Hicfecundo declarat quid fint fecundg fubftti.di
tione,qm prima ubtantia nihilhorum ignificat, ed cens,q fecundae fubtantig funt [ps,nguibus funt pri !
res natrg, quam primam fubftantiam vocamus: tfi me ubtantig & ga illar pecigr. Vbi nota,g Gum
diffinitio itt intelligcnda cft quafiad modumdiffini dillas fps cffe fbfttias,inquibus funt primgfubft
tionis intentionis fcund iuxta do&rin traditam in tie intelfigiurdc elfe in, ficut infcrius efio fuo fupe
c.deGenere, diffinietur iguidem resprima intentio riri efleiitiali;quemadmodum.f.pars fubictiua cft in
nis cis pluribus,& cfequenter dicta de fubjccto;quia fuo toto vniuerali,in quo ctinct;talcs fiquid fpccics
diffinitiotfiifta ei non conuenit vt quod,fed potius vt & car fuperiora dfir fbftti,quia dict naturasfub
quo,ideo diffinitur per n dici de fubiecto, ficut genus ftantiarurh.fccund ver refpcctu Primarum quarum
diffinitur pcr praedicari de pecie, 8 th ipum non cit naturas dicunt,vtifta fpcciesh, & ciuz genus aial di
quod prdicatur dc fpecie,fed quo rcs denominatage ct natur Sortis & Platonis, ifunt prime iubitantir.
nius df defpccie.Declartur fingula horum,& Primo, S Ed (tatim occurrit dubium qoverificari p9fsit 9 in po prg
homo & animal fint ccund ubtantig, 8. indiui-dicamentis
g res diffinita fit.cis:qm g fit prim inttionis decla
rtum elt ex quid nominisfubftanti prim:declara dua.f. Soc.& Plato fint primg. cum. n. prius fit,vt in c.de priore
tur crgo duplicitcr. primo fic,o diffinibile vel certitu pot predicamentis d, quo n conuertur concqu
dinaliter cibile eit vniuerfale, qinde fingularibus non tia, &pecie &ghe non conuertaturcequentia ad
e(l certitudo intellcCtualis, fcd fenfus. (d res diffinita indiuida; fequitur, gyga & fpecies fint Priores fub
hic eft diffinibilis, feu (cibilis, qfh perartem iltam fci ftanti jindiidua.dclratur minor in Propolito,ifta
tur.ergo.Sccundu fic,id,cuius diffinitio prdicatur de cfequehtia eftformalis,S9r.cft fubftantia,ergo h eft
pluribs vniuoce, eft vniuerfale:fcd diffinitio tota rei ubtantia,iueaccipiatur ubtantia perc ellendo, i
hic diffinita cft vniucrfalis. minor euidcnter clara eft. ue fubftando;fedcuerfo nonvalctnifi forte gratia
qim totum hoc.f. id quod cft ncq;infubiccto exiftens, materig,velcxfuppofitionc aliqua.n.n. valet h fub
neq; de iubiccio diciu predicatur de Socrate & Plato {tat albedini,feu eft albus, ergo fortcs:vt patct:n crgo
nc,& cgteris primis fubftantijs.Eft ergo tam res diffi fpecies& gfia rationabiliter appcllat funtfecd lub
nita j diffinitio cis pluribus,ac pcrhoc vtriq; cucnit
ftantig. A euidentiam huius declarandifunt amplis
de dici.Quid autem fit ifta res cis qu diffitermini quetionis..ubtantia prima & ecunda.Sub
Prima par- nitur. S.Tho.in 1. parte q. 29. primo ad primu c. ftantienom,cum quoddfubts & luftentans aliafo
q;>9. af;. primitur,& dicitur 9 eft id, qod pertinet ad cem ra net,& qd vcre alior cft fuftentatiu ipfum alterius fu
*ad Primu- tionem $ingularitatm indiuiduorum fubftti.i.mo fttatione n egeat,(alioquin illudaltervcrefultins
dus,quo ubitunt indiuidua ubtantiarum,velubt principaliter eet) duabus proprictatibus umptum
tia habens talcm modum , quivocatur in cicabiliter vf.f.ab a&tu fuftandi alijs, & negatione prioris fubften
exiftere.Sor.n.exiftit ita in cicabiliter, q, non poteft tantis, & m acceum ad has proprietates, vel rece
cicari alteri,ficut accidens fubiccto, ncq; (icut vniucr fum ab eis aliquiddicitur mais vcl minus ubtantia;
fale particulari,neque ficut pars toti;& propterca tres & quia vtrunq;horum indiuiduum fubfttig maxime
particulas in diffinitionc primae fubftti pluit, duas fapit,& fps elongantur aliqualiterab eis,ideo indiui
xplicite,& alteram quam declarauimus implicite.Mo dua prima fubfttia,Ips verfecundae fubftantia me
dusautem iftc cmuniseft omninibus indiuiduis fub rito dicuntur.Patet at hocquod dicimus. primo qu
ftanti;& ideo diffinibilis: & quod fequitur ad iilum tum ad negationem.f.priorisfuftentantis,indiuidum
commune eft omnibus dictis indiuiduis; & ideo non cnim fubftantig caret duplici fubie&to.f.fubieto inh
eft mirum fi praefcnsdiffinitio pluribus conueniat. Et fionis,per oppoljt ad accidcns,9 oportct aiicui inhg
per hgc patet,9 praefcnsdiffinitio non cuenit rci duf rerc,iinucnuri debetin rer natura, & [ubie&to prgdi
finitg vt quod, qm resilla qug eft incommunicabiliter cationis, quod noic rcali Poteft vocari fubie&um in
cxiftenti,
 ln Prdicamen. Arift. 39
exiftentiae,per oppofitum,ad vniucrfal:a,qu non in dicabitur.In aliquibus autem nomen quidem nihilprohi
ueniuntur nifi inexitentia fuoruni particularium: pe betprgdicari aliquando de fbjeto,ration ver impof
cies autcm fubftantiae, puta homo, & fi careat priino ible eit predicari.vt album cum in ubjeto it, Pt in
fubiecto,habet tamen m.non.n.cxillit id quod figni corpore,praedicatur de fbieto. dicitur enim corpus al
fcat ly homo, nifi fuftentatum in aliquo homine.' Et bumu.ratio vcr tlbi nunquam de corpore prgdicabitur.
propter hoc Metaphyiic. confideransfub(tantiam hac
proprietate Perfectanfpcciem n effe fubftantium di . Haec e(t fecunda particula huius Primg partis.in qua
cit in feptimo eius.Patet deinde quoad actum fuban intendens comparare primas fub!ttias alijs, duo facit.
dialjs, quoniam indiuiduum fubijcitur omnibus, qui primo comparat eas caeteris m habitudincm quam
busfubijcitur fpecies tam accidcntibus qum fuperio liabct ad ali,vt de ipfa primn fubftantia praedicantur.
ribus,& vltra hoc ipfi fpeciei,propter maxim fub fecundo comparatcas cgteris per habitudinem quam
ftantia dicta elt vt in textu dicetur. Primum & m in habct ad alia,vt fub(tentansad fubltentata. ibi (Alia er
dupliciteriumi poffunt.Vno modo iuxta il go omnia &c.)Ad claritatem eor, qug hic dictur, re
um modum prioris, quo prius ctt quo non conuerti colendum e(t, g) in Antepraedicamentis diuifa & enu
tur in cflcndo conlequcnti,& fic non fumitur hic.quo merata funt omnia, qufuntin omnibus prdicamen
nam(vt diceturnecpecis, nec indiuidu ett hoc mo tisimilladluifione.(Eor qufunt &c. ) Et oitcnfum
., dc primum,autfccundum : fed funt limul:conucrtitur et,qudunt guatuor..ubtantiavniucralis & parti
.n.confequcntia ea in propolito. Alio duodo iuxta il cularis, accidens vniuerale & particulare; vnde Arift.
lum modumprioris,quo prius dicitur quod e(t caufa, volens compararcfubttantiam particularem alijs, qu
vel ratio alterius.& non conuerlo:& hoc modo lumi habitudinem reliqua tria membra habeant ad eam tra
tur hic. Indiuiduum.n.dicitur prima ubittia,& pc dit.Verum,quia accidensvniuerfaleSc particularc ean
cics fccunda, quia indiuiduum eft ratio ipfi fpcciei, & dem habitudinem leruant, quoad predicationem &
g fubltetaccidentibus,& q> abfq: fultentaculo exaltat fubitentationem refpen prim lub tantie,wt patebit
in rer natura,ideo.n.homo eft grammaticus,quiaali quiavtrunq; corum elt in fubie&o ; idco cain vnum
quis homo eft grammaticus.&fimiliter ideo homo nunc adunauit mcmbrum ci vocabulo vocs ea, qu
elt,quia aliquis homo eft;homo.n.pcrfeipfum non ctt funt in fubieto; & quia multum rcfcrt quoad praedi- .
nifi apud Platonicos. Ad rationem aut in oppolitum cationem an accidentia ignificentur in abtracto, an
dicitur duplicitcr.Primo, g, quiafermo Arifto.intclli in concreto; idco nouam innuens diuifionem eorum
gitur deprimo & ecundo non fm conequentiam,ed qu funtin fubiecto in duo eamembra fecuit, abftra
3m caulalitatem, vt ditum e(t,& argumentumloqui &ta.f.& concreta.Oftenditur ergo hic habitudo Prim
tur depriore m conlequentiam,ideo nibil,concludit, fubltantiae ad tria . Primo..adTubtantias. vniuerfa
inaquiuocolaborat. & hocdicitur comparandolpe les,eu ecundas,quvocanturea,qu dr de ubiecto.
ciesindiuiduis fignatis.Dicitur fecundo.qudquialin. & df g, ca,qu rmidicuntur de fubieo,i.fecundae fub
gula indiuidua fignata abarte relita futut, proptereo {tanti? pricantur de primis fccundum nomen & fe
rum vcritatcm, & oportet ea adquandam vinitatem cundum rationem. Secundoad accidentia in abtracto
vniuerfalcmrcduccre.vt de hisftabilis pofsit fieridif & dicitur,y corum,quae funt in lubiecto,i.accidenti,
ciplina, & confequenseft 9 oinnia indiuidua fignata tam vniuertalium qum particularium, plurima,idcft
vtfubhaccaduntarte vnius rationem habcant; & fic abltruta,ncq;lm nomen,neque fecunduun rationcm
decis trateturtalcatvmum ett indiuiduum vagum, praedicitur de prima ubtantia. Tertio ad accidentia
quod omnium fignatorum vim obtinet;& ficnon fit in ccreto,& etiam dicitur,q) in aliquibus corum,qu
comparatiohicidter fpeciem,&hocindiuiduum,quid funt in fubiecto.i.in concretis accidentium , nom ni
orum fit priusfubftantia,puta intcr bominem & or. hil probibet, &c.i.accidentia in ccreto Przicantur
fedinter fpecicm & indiuiduum vagum.puta interho de prima fubltantia m nomen, & n9n m rationcm.
minem & aliquem hominem: conitat autem ex textu Vbi primo declarandi (unt termini, deinde defcenden
praefcntis capituliquod fecundum rcalem exiltcntiam dum ad fingula. Prgdicari de aliquo, cum nihil aliud
quam nunc confidcramus, iftae confcquenti conuer importet,qm ineffe feu cuenire illi, de quo prdi
tuntur, homo c(tfubantia.ergo aliquishomo cft fub catur, confcquens clt qudd prdicari de aliquo fin no
ftantia.& conuerfo:& fimiliter hoio e(t albus. ergo. men, nihil aliud fit qum nmen praedicati conuenire
aliquis hqmo e(t albus& econucrfo:& ficquia iuxta fubiecto,ita qud nm prgdicatilitctiam nomenfu
hc modum prioris,fpecies&indiuiduum imul funt bie&i. nec refert an tale fiomen fit fubiecti m fubitan
fubftantia; argumentum ctiam ftando in hoc modo tiam,autm qualitat,vel quodcunq;aliud extrancum.
non intento, non ccludit propofitum quiagquiuocat . fufficit.n. qud nomen illud eius aliquo mudo notum
deindiuiduo.quia vervt dictum cltiuxta lium mo fit cfTcntialiter, vel denominatiue,intrinfcce vel cxtrin
dum Priorishic intcnt indiuidu tarn vagum qum fecc,& fimilitcr fequitur qud prdicari fm rationcm
fignatum eft prius fubltantia; idco fimpliciter dicen nihil aliud fit qum ratioem prdicati conuenirefu
dum eftindiuiduum cfle primam fubftantiam,& fpc bic&to,ita qud ratio prdicati fit etiam ratio fubieti
cicm fecundam.Potcitat,& in idem rcdit,etiami di nec refert an ratio prdicati fit tota ratio fubiecti,
ci decendendo ad indiuidua ignata, quolicct pecies antit pars rationis.dm modo fit parsintrinfeca,quod
Putahomo fit prior, hoc & illo homine, non tamen dico proptcr ca qu cadunt in ratione vt addita, ficut
hqc velilloideitlicet fit prior fingulis;non tamcn om fubiectuin cft pars rationisaccidentis, & corpusani
nibus , quia non inuenitur honio praetcr omnesho m. His prlibatisclara ett fententia trium dictorum
mlncs,&c. fecundg fiquidem fubflantig dicuntur deprimisfecun
dum nmn & rationem , quia nomen earum eftno
7Manifeftum eft at ex his,qu diiafnt,qudeorum men primarum,& ratio carum ett ratioprimarum:ho
qu defubietio ducuntur,neceffe est &- nomen & ratio mo.n.dicitur de aliquohominefecdum nomen,quia
nem defublettopredicari t homo defubiettoaliquoho aliquis homo vocatur homo, & fccundum rationem,
mine prdicatur.&- ratio quoque hominis defubieto ali qurcdiffinitio hominis,putaanimal rationale,eft dif
quo homineprdicabitur:quida.m.homo & homo eft,&- finitioalicuiushominis.Dicitautem Ariftote.hoc cle
animal rationale mortale quare & nom & ratio prdi manifeftum ex ditis, quia huius manifeftatio fcqui
cabitur defubietto.Eorum ver,que un fubietiofnt,in tur ex di&isin illa regul Ante prgdicamentali (qudo
pluribus quidem meque momem dejubieo,neq; ratuopra alterum dc altcro prgdicatur.)ii.n.fecund fubitanti
Tho.dc Vio.in polt 4 funt
 4O Thom. Vio Caiet.Comm.
funt ea,quaedc fubicto.i.prima fbftantia dicuntur.f. flantijsimposibile eft aliquidele,deducedo exprima
tanqum de inferiori.hoc. n.importat dicide ubiecto. docet fubdens; non ergo cxiftentibus primisfubftan
& ratio cuiuqjfubltantir diciturde ca;fequitur p ra tijs impofsibile c(t aliquid aliorum cfle, probat feque
tio fecundae [ub[tantig dicaturctiam dc prima.Accid lain,quia iam dictum elt, qud omnia alia fubftentan
tia ver in abflracto ncc fccundum nomen,nccm ra tur in primis,aut quia dicuntur de cis, aut quia funt in
tion de primis (ubftantijs dicuntur, quia nullo modo eis:conftatautem g) rcmoto eo quod fultiuet, necefle
de eis prdicantur;non.n.dicitur albcdo,aut quantitas elt reliqua ruere.Notundum eft primo,quod Arift.vo
nccratioalbedinis,aut quantitatis ett ratioSortis.Acci lcns probare omnia alia aut dici dc priinis fubttantijs,
dentia autcm in concreto fccundum noinen quidem aut cilc in illis, quo ad fccundas fubftantias tetigitge
dicuntur dc primis, quia nomina eorum conucniunt nera,S&quo ad accidentia tetigitaccidentia in abttra
illis.Sor.n.vocatur Philofophus filiusSocratis,quodd &to;vtrunq; autem ead ratonc fccit, quia & gencra re
quantum, &c. Ratio autem de hoc reddi ab Arift. in motiora funt primis fubftantijs qum Ipecies,& acci
textu dicente,album cum in iubicto fit vtin corpore dentiain abftrado qum in concreto;& confequenter
praedicaturde ubic&to; dicitur.n. corpusalbum: non fiilla,qu remotiora funt non poffunt cffc fiae primis
eft fic intclligenda,ac fi diceret,ideoalbum prgdictur fubitantijs, fortiorinccfpecies, nec concreta proxi
de fubieStofm nomen,quia eft in fubie&o.ifta.n.ratio miora e(Ie potcrunt fine cis;Dubitatur fecudo hic ci
fi valerct concluderct qp ctiam accidens in abftra&o ter, quomodo valcat proccffus Arilt.T quia Porphy
prdicatur de fubie&tofecundum nomcn, quia ett in rius dixit(g) deftructis fingulis animalibus remanctad
iubicto:albedo.n.mon niti in fubieto corpore eit: fed huc animalis ratio)& fimilis ratio elt dehominc,9 de
intelligenda et ic, q cum album it in ubiecto non ftrutis omnibus hominibus adhuc remanct diflinitio
folumTecundum rem,fed ctiam n modum fignific hominis remanentibus autem diffinitionibus hominis
di.i.fignificet per modum cxiftentis in fubiccto quod & animalis , conftat qud animal potcft prdica
eft corpus, necefle eftalbum dccorpore pr;dicari fe ri de homine , & fic peremptis omnibus hominibus
cundum nomen.Et proptcr hoc tetigit dfiam inter ac animaldc homine dicetur,& tdcnullo homine,quod
cidens concretum & abftratum, ex qua critur hc, contra prfentem clt textum.Tum qihab infcriori ad
qu nunc tratatur differentia in prdicando de pri fuum fuperius negatiuc non valct argumtum; non.n.
ma fubftantia lecundum nomen. ideo nanq; abftract valet,homo n crrit,ergo animal non currit;& tam
non praedicatur de prima fubftantia qu {gnificat Ariltot. proccdit hic ab infcrioribus, fingularibus.[.
non per modum adiacentis,ed permodum per ettan ad fuperiora,vt patet. crgo&c. Ad hoc duium brcui
tis, & confequenter denomintis fubiectum Secdum ter df, p aliquid dici dc alio contingit duplicitcr, Vno
rationem ver imposibile et accidentia in concreto modo abfolute, & ad hoc fufhcit habitudo & cncxio
prgdicari de prim fubftantia;qih ratio eorum non po tcrminorum;& hoc modo animal dicitur de homine,
telt efle diffinitio,aut pars itrinleca diffinitionis primg & tfi dc nullo,Iicut nulla rofa cxiftente, fubttantia dici
fubftanti : albi.n. diffinitio, nec el: diffinitio alicuius tur dc rofa;& tfide nulla rofa; & hoc concludit autho
corporis,ncc pars diffinitionis cius vt de fe patet. Nec ritas Porphyrij,nec oppofitum lentit Arifto.Alio mo
ft opus hic dubitare quomodo album non prgdicetur dom realem exiftcntiam. Voco autem prdicari ali
fecundum rationem, fi diligcnter notata c expofitio quid dealiquo m realem exilttiam,quando praedica
terminorum:cx illa.n.appafct fophi[ma aequiucatio tum in ett fubiecto in rerum natura exiltcnti. & hoc
niscommitti,ficxe9 q aliquod corpusnon folum cft modo loquitur hic Arilto. de Prdicatione, quod pa
album,fed etiam difgrcgatiuum vifs,concludatur er tct ex hocquod concludit,qud dcftrutis Primisfb.
go album praedicatur fecundum rationcm: quiuoce ftantijsimpofsibileeltaliquid remanere.conftat.n.gp
enim accipitur prgdicari {ecunduin rationem,vt & in hoc intclligitur fecundum realem exiftentiam, & non
ferius amplius xplanabitur,&c. fm elc intellcctuale.dixit.n.hoc corrcllari impatiens
J4lia ver omnia aut defbieiis dicuntur primis fub doctrine praeceptoris fui Platonis, quicas, quas nos fe
$tantijs,aut in fubietis eis funt.hoc autem mianife$tum cundas fub(tantias dicimus,non fub(tentaru1nittis indi
et exhis,que peringula proponuntur. vt anmal de bo uiduus dixit. {ed per fe eflefcparatas ab iltisfecundum
mime prdicatur : ergo de aliquo bomime prgdicabitur. cfle reale. Secdum exiltentiam autem realem loquen
mam fi de mullo aliquorum bont,tum,neque omnimo de ho do, conltat qud fianimal non inuenitur in hoc velin
illo hominc, qud nec in homine inuenitur; qh fion ,
mime. Rurfus color in corporc e$t:ergo &* im aliquo cor inuenitur in rerum natura, nifi hic vel illc. Ad aliam ,
pore:namfi nom in aliquo fingulorum, non omniiio in cor obiectionem dicitur, p Ariltot, non arguit Pcr locum
pore. Quare alia omnia aut de fbietis primis fiibftan abinteriori adfuperius, fedper locum partibusfuffi
tijs dicuntur,aut in fbietti* Jimt. N9m crgo exiftenti cienter enumeratis. vt patct ex illa ncgatiua.nam fide
bus primis fubfiantijs impojiile efi effe aliquid aliorum nullo homine,ergo nec dc homine,locus autem Par
ommta emim alia aut de fb$tanttjs eifdem dicuntur, aut tibus fufficientefcnumeratis in prdicatisfecundum
in ubtantijseidem unt. realem exiltentiam, tenct ctiam negatiue,vt Patct di
Hicfecundo comparat primasfubflantiasomnibus cendo,ncc huc,nec ille,&c.currit.ergo homo non cur
alijs&m habitudin fubftentantisad fubftentata,& duo rit; fecusautem cft in prdicatis intentionalibus,&c.
docet, primo 9 primg fubltantiae fubftentant omnia Secundarum ver fubfttiarum, magis fubftantia eft
alia.fecund9 giine ipfis nihil effe pote(l.Primum pro fpecies qum gemus:propinquior.n.eftprimg fub$tanti.
ponit concludendo ex dittis quanidam vniucrfalcim de
Siquis.m.affignet primam fpjtitiam quidejt,euidentius
prdicato difiuncto. f.99 oiaalia aut dcfubietis princi &-conueniemtius
palibus fubftantijs dicuntur,aut in eis funt,&deciarat ajignabit|peci profers qum genus.
cam inductiue& primoin illis,qu dicuntur defubie vt quemdam hominem aliquis affignans, manifeftuus affi
to.i.In fecundis ubttantijs,dics: qp animaldicitur de gnabit,homin qum animal ajignansillud,n proprium
hominc,ergo de aliquo homine;& probat confcqucn magis alicuius homimis.hoc aute coius.Et cum aliquam
tiam,quia fide null dicitur,crgo nec de homine:dcin arborem affignabit manifeftius affignabit cum arborem
de in his,9ug funt in ubieto,dicens:9 coloret in cor reddiderit,qumplamtam. JAmplius prim fbftanti,
in aliquo corpore,& probat fimiliter fcque eo quodalijs ommubusfbiefunt,&- alia ommia aut de
am,quia fi in nullo corpore clt: nec in corperc, & fic bi prdicantur, aut in eis funt, ideo maxime dicuntur
habctur Primum.Secundam ver. f. g> fine primisfub fubfttig.Sicut autem primfiibftantig ad alia omnia fe
habent.
 In pradicamen. Arift.
babent.& fic fpecies adgenus f habent.fubiacet.n.fpe
cies gemeri.gemera enim defpeciebus prdicantur,fpecies
autem cumgemeribus n conuertumtur.quare & ex his ,
* Al.l. ad- * fpecies magis genere fubftantia e$t.
dit , ex his
* Hgc cft tcrtia particula huius primg partis,in qua c
manifetum
quod parareintendensfecundas lubtantias inter{e, & pri
imas intcr fe,tria facit.Primo nanq: cparat fpecies ge
ncribus dicens Ipecicm efle magis fubltantigenere.
& probat duplici ratione. Quarum prima cft,fbftan
tiapropinquior primae fub(tantig eft magis fubftantia:
fpccies cft propinquior prim fubftantiae j genus:er
gofps cft magis fubfttia.maior n alttcr Probat, ga
exe euidset.icut. n.propinquius maximc calldo et
calidius,ita Ppinquius maximc fubfttig eft magis fub'
itantia:minor ver pbat fic,q euidtius,& coucni
tius notificat qdet prima | et illi,Ppinquius:
fpecies eft hmi refpc6tu generis: crgo. Maior huius
profyllogitni fic, qd cft propri magis prim
fublfanti cft illi propinqius;cmmunia.n.egent ali
quo approprite,vt propinqua fint huic magis qum, il
li.quod cuidentius & conuenientius ipfam manifeftat
cft magis propri;vniufcuiufq;.n. cognitio ex proprijs
eiuspendet.crgo quod euidcntius& cuenientius ma
nifeitat quid eft prima fubftantia elt illi propinquius.
Secunda ver ratio ad hocpofita ibi. (Amplius princi
palcs)eft talis,ficut fehabent primae fub(tanti ad om
iia alia.f. fpcciesgencra & accidentia, ita fc habet fpc
cies ad genus:fed prim fubftantiae, quia fubiacent m.
nibus,ideo maximg {ubftantig dicuntur; ergo fpccics,
quia tubiacetgeneri, 8 non conuero, genus.n.pra di
Capi depecatur de pecie & non conuero (vt Porphyrius do
cie.
cuit)fequiturg fit magis fubftantia qum genus, &c.
Iparum ver pecierum, quecunque non unt genera,
nihil magis alterum altero fbftantia eft,nihil enim fami
liarius affignabis de aliquo homine hominem affignando,
qum de aliquo equo, equum , . -
41 -
Haec cft quarta & vltims pars huius prim, in qua
intendens reddcrcration eis, quod in principio hu
iuscapituli dixcrat.f.qy fecund fub(tanti funtfpecies
& gcncra,in quibus funt prim, duas rationcs ad hoc
adducit.Quarum prima talis elt: ea fola funt (ecundae
fubftanti,qu indicant quidfunt primg;fedfola gene
ra & fpecies indicant quid funt primae fub(tantiae, licet
diuerfimode,quia fpecicsfamiliarius indicat ge
nus,wt ditum et: crgo ola genera & peciesunt ecti
dae fub(tantiae.maiorx fe euidens relinquitur, quia fo
lum id quod pcrtinet ad naturam prim fubltantigett
fubftantia:caetera.n. accidentia.Minor ver declaratur
infingulis praedicamentis, quo ad ipfam exponcntem
affirmatiuam.f. cp fpecies & genera huiufmodi indict
primar fubftantiarum,qii interrogationi, quid
it aliquishomo,conuenienter afsignatur refpfio pro
fcrens tam fpecicm qum genus; manifeftius t dics
hominem qum animal: & qud ad altcram exponen
tem negatiuam.f. omnia alia fpeciebus & generibus
non indicant quid primarum fubftantiarum; qfhafsi
gnationes & reponiones extraneae quaetione quid,
non indicant quid:clarum e[t autem qp quaerenti quid
eltaliquis homo extranea rcfponlio elt dicens, elt al
bus, aut currens. haec.n. qualitates& difpofitiones fr
tis oftcndunt, & non indicant cius fubftantiam.Secun
da autem ratio politaibi.(Amplius principales fubftan
ti)talis eft,ficut fehabent prim fubltantiae ad omnia
alia,ita (e habent fpecies& genera lubltantiarum ad re
liqua omnia.Sed prim ubtanti ex eo q omnibus
alijs fubiacent,prprie dicuntur fubftanti: ergogene
ra & fpccies dicend funtfecundfubltanti, cxco
omnibus rcliquisfubiacent, quod declaratur quia om
nia reliqua dcfecundis fubftantijs praedicantur;quod '
dcclaratur,quia accidentia,quae reliqua funt,ficut prae
dicantur de primis fubftantijs, ita dcfccundis. Si.n.ali
quis homo clt grammaticus, fequitur, ergo homo e(t .

grammaticus,ergo animal eft grammaticum,&c.Nos

Hic lecdo comparat fpecies fpecialifsimasinter fe
docens,g nulla earumeft qum alia.
& probathoc, rcaflumendo mcdium prim rationis
nunc dit.f.fubftantia propinquior primae eft magis
fubftantia,nulla fpccies, qu non eft gcnus.i.fpccialif
fima,cft propinquior primg fubftanti,crgo.& dccla
ratur minor,quia nihil familiarius, ideft magis proprie
indicat quid cft aliquis homo,qu hgno,& quid fit ali
quis equus, qum equus, & fic de alijs,&c. ' _ '
Similiter autem &* imprimis fub$tantijs; nihil magis
altcrum altero fbflantiaeft.nihil enim magis aliquis bo
mofbftantiaefi,qum aliquis bos. . . . .
tandum c(t,q, quia Arifto.adlicnon diftinxit diffcren
tias fubltantiarum abipfis fubftantijs,& differenti i
fe fecundumvcritatem nfuntali res rebus, quar
funt differenti, & etiam eo modo quo diltinguuntur :
ab eis, ad idcm genus reducuntur, in quo rcponuntur
res,quarum funtdiffercntiae,idco perly omnia generi
bus,& fpeciebus primarum fubftantiarum nonintel
lexifniffaccidentia,quae conditiintafuntfuperius c
, trafubftantias,& vere alia funt ab eis,&adidem genus
non reductur.Et propter hoc foluitur obictio con
tra prim rationem quqmodo omnia alia gencribus
-

& : cxtrancasignent primas {ubitantias,c

Hic tertio comparat primas fubftantias interfe,do giffcrcntiae fubftantiarum intrent quidditates carum;
ccns fimiliter nulla carum eil magis fubfttia qum iam cnim patct, quod differenti non continentur
alia, sontentusfuperioribus diis, foiam exempli ma {ublyomniaalia &c. -
nifeltationcm addens,&c.
Merito autem poft principales fbftamtuas fola alior Commune eft autem omni fb$tanti im fubieto non
omniumfpecies & genera dicuutur effe fecundae fubjian effe prima.n.fubftantia neq; defubieto dicitur, neq; in
tiae.Eorum emim,qu prdicamturprimas fubftantias f fbieto eft.Secwndarum ver fb$ttiarum constat qui
la hc indicant,aliquem.n. hominem fiquis afignauerit dem etiamfic, quod nulla eft umfubieto. etenim homo de
uidet ipeci protulerit cuenientius aignabit, qu fbieio aliquohomine dicitur,infbieto aut nullo efl:
} genus & manifeftius faciet affignando hominem qum neque enim in aliquo homine homo eft. fimiliter animal
animal.JMliorum ver quicquidajfignauerit quilibet, af defubieio quidem dicttur aliquo ho:nine, nom eft autem
fignabit extrane: velut alb, aut currit,aut quodcunq; animalin aliquo homine..Amplius,eor,qu funt in fb
talium reddens.Ergo merito ha ole aliori ecunde ub ieto,nomen quidem de fbieo aliquandonihilprohibet
$tantiae dicntur.JAmplius prim fbftti,eo quod alijs prgdicari,rationem ver impoffibile eft praedicari,fecum
omnibus fubijcitur, velim ipfis funt, idcirco proprijsfi darum verfbtantiarum debiekoratio predicabi
mefub$tanti dicuntur. Sicut at primfubfttie ad om tur & momem,rationem emim bomimis & amimalis de ali
nia alia f habent, ita primar fbflantiarum genera & quo homine prgdicabis,ergo momerit horum fubftantia,
fpecies ad omnia reliqua fe habt. de his enim omnia reli que Junt in fubietto.
qua prgdicamtur, aliquem enim hominem dices gramma Hc eft fecunda pars principalis huius capituli, in
ticum ee:ergo & animalc hominem grammaticum di qua intendens tradere proprietatesfubftti, iuxta nu
ces. fimiliter autem & in alijs. - -- merum Proprictatum,fexfacturuseft. Circa primam
2Utefn
 42. Thom. Vio Caiet. Comm.
autem, tria facit,primo eam ponit dicens,9 commune eft cffe in aliquo (icut partes& aliud effein aliquo vt
et omni ubtantiaein ubicctonon ee: & probat du in fubie&io;hiccnim moduseflendiin,excludit illum,
pliciterprimo inductiu, quoniam neque prim{ub & econucrlo &c. -

ftanti iunt in {ubiecto,vt patet ex diffinitione eius af fmest autem fbftantijs & differentijs omnia vniuo
fignata,qua dictum ett,qud ncq;dicitur defubiecto, ce praedicari.omnia.n. qu ab his prdicata fnt, aut de
nequeeft in fubiecto, nque fccund fubftantiae funt indiuiduis prdicantur,aut de fpeciebus: primananq;
in fubiecto fiue fpecies (int, vt homo, fiucgcncra,vt a fub$tantiamulla e$ praedicatio. de mullo.m.Jiibieio dici
nimal;hc enim & fide fubiecto dicanturliquo homi tur.Secumdarum ver fbftantiarum fpecies quidem de
nc,in nullo tfifubicct olunt. fi enim cffcnt in fubieto,
indiuiduo prdicatur,Genus at zo de peciebus, & de
fubiect illud cffet aliquis homo ; nuncautem ifta non indiuiduo, fimiliteraut & differenti & de fpeciebus,
funt in aliquo homin,vt in fubie&o funt accidentia;
manifcftc.n.liquet, p neq; homo,neq; animal, elt acci & de undiuiduis prdicantur. Rationem etiam ffcipit
densalicuius hominis. Deinde probat ratione fpeciali prima ubstantiepecierum & generum, ftecies gene
uoad fecundas fubftantias fic, ca, qu funt in fubie ris.qucumq;.n. de praedicato dicuntur eadem &- de fb
o,praedicaripoflunt de primis fubllantijs fecundum ietto dictuw.Similiter autem & differentiarum ration
nomen & non fecundumTrationem, vt patet ex di&tis ffipiumt fpecies &- indiuidua. Vniuoca aiit ert, quo
fecundae fubftanti prdicantur de primiis,fccund no rum & mom commune &- ratio eadem efi,quare ommua,
mcn &fecundum rationcm; crgo fccundae fubftantiae que ubtantijs & differentus unt,vniuoce dicuntur.
In hoe ee- non funt de numcro corum,qu funt in fubiecto. om Hicponitur fecund proprietas fubltanti, non o
dem cap. nia clara funt cx textu & fupraditis, vbi dcclaratum mnis,fedfccund;,non folius,{ed etiam differentiarum,
clt quid importet eflein fbiecto; cius enim negatio cius. & dicitur, ineft fubftantijs & car diffcrtijs,
conuenirc nunc dicitur omnifubltanti & c. q; omnia.fprdicata inucntain eis vniuoce prdicen
tur.Vbi adertendum eft, qi(ta proprictas,l.vniuocc
^Non eft autem proprium fbftanti hoc.fed& differ prdicari,licet vt videbitr n inueniatur niliin (ecum
tia erum eft,qu in fbieto non funt.bipe;m.&rgreifibi dis fubftantijs& carum differentijs,ab Arift.tam non
le defbie&io quidem homine dicitur, in fbieto autem eft hicattributa fub(tantijs {ccundis & diffcrcntijs fcd
null ei:non.n.im homine est bipes,neq;greibile.Ratio attributa eft fubftantijs in cmuni, & diifcrentijs hoc
quoq; differentia de illo dicitur, de quo ipf differentia modo,9 omnia qu inueniuntur in earum latitudine
prgdicatur,utfigreffibile de homine dicitur,et ratio gref Prdicta,oportet efle prgdicatayniuoca: vnde fubie
ibilis de homine predicabitur,et.n. homogresibilis. Ctuomitiusproprietatis proprieloquendo, et hoc p
Hicfecundo declarat quare cmune dixerit n pro dico,omnc praedicatum fubftanti,lcu in ubtantia in .
rium fubftanti in fubiecto non efle.& dicit, Q, hoc, uentum ; erit autem hoc manifcltius, cum ad lcti tex
.non effe in fubie&o non eft proprium, f.quarto mo f tus veniemus.exipa,n.clarchicfenfus haberur.Aduer
do q, conueniatfemper, omfii,&foli fubltantiae. qfh tendum quoq;eft,q) Arift. ponit proprictatem Pr#di:
contienit ctiam differentijs ubtantiarum in ubiecto cari fubftnti.prdicari vniuoce,non dehocvcl illo ,
non effe.& probathocvtcns medio rationis nuncdi fed fimpliciter.vcl quia fola prdicata fubltantiae yni
a fic,ea,qu funt in fubie&o dicuntur dc fubftantia uoce dicuntur de e,qeft fiimplicitcr, & Primurn fub- -
ietum omnium,i.prima fubttantia.Vcl quia lola Pr
fecundum nomcn quandoque, fed nunqum fccund
rationem ; diffcrcntiae fubftantiarum dicuntur dcfub dicatio vniuoca conuenit praedicato ubtantiae, qm di
ftantijsfecundum nomcn & fecundum rationem:crgo cuntur tantum dcindiuiduis& fpeciebus fubitanti,
differnti fubftantiarum non funt de numcro corum, de quibus(vt patet in textu)vniuoce dicuiitur; Prdi
qu funt in fubieo.Dcclaratur minor cxcmplariter, catisfiquidem accidentium,&i conucniat Praedicatio
vniuoca,non tamen fola,fed etiam denominatiua.alb
accipiendogrefsibile pro differtia contractiua anima .n.dicitur dchomine non fecundum rationem , vt di
lis ad hominem,greibilis nq; vocatur homo,& cius
ratiohominisrationcm conficit.N obftat, fi diffcren tum ett. Hisprelibatisfcito, quod Arifto.declaratu
tia diffinitionem non habet,(icut pecgencri generalif rus propofit ficprocedit.Primo declarat qu fint ca,
fimohoc obltat. quoni rati9 communius quid fonat qu funt praedicata fubftanti, & hoc,vt infinuet Pr9
qum diffinitio,licet (quia in habtibusdiffinition ra quibus diltribuitly omnia, qi abfolute propofuit di
tio cft diffinitio)quare fynonymis vtamur,importat fi cens,p ineft fubftantijs& diferentijs ex hisomniavni *
quidem ratioformalcm & diltintutn conceptum rei, uoce prgdicari.Deinde adducet rationem ad proPoli
qucumque fitilla fiue diffinibilis, fiucn9n.' .. . tum probandumibi(Secdarum vcr fubftantiarum.)
Non nos ver conturbent fubftantiar partes, j ita Bt;qih prdicatum relatiue dicitur adfubiectum, de
funt in toto corpore,quafiimfbieo fimt,ne forte coga clartqu fint prdicatafubltti ex fubiectis dicens,
mur confiterinon eas ee.ubstttas,no.n in ubieuto ee g) omnia, qufubftantijs& differentijs Prgdicataef
ficitur,aut dicuntur dcindiuiduis,autdefpeciebus;& .
dicuntur,qu tamqu partes fnt in aliquo, non.m. dice probat hoc;quia,fi effet aliquodaliud prdicatum fub
btur effeea,qu fnt infubie&o,vt quafi partes effent. itantiae,illud cfletipla (ubltntia prim; hgc.n. clt qu
Hic tertio excludit quand inftanti, qu contra af. neq;deindiuiduis Sneq; depecibus dicitr, fed Pri
ignatam omni ubttia cem pprietat fieripolct. mafubltantia nulla clt prgdicatio, qi de nullo dici
& eft talis,partes fubftantiarum,puta caput,majus&c. ' tur lubicto.ergo folum ea,qug deindiuiduis & fpecir
funt in fubje&to Pbatur,qfhfuntin toto,l.in prima fub bus pradicantur, prdicatafubitantiae funt,hcautem:
sttia,qu ubieceft,& futentat eas; crgo, licuenit funt fecundg fubftafitig & diffcrcntiae earum, vnde*: *
9mni fubftantiae in fubje&o n efIe,fcquitur, g) partes probatum fuerit,9 omncs ecund; ubtantiz, & earl.
fubftantiar non funt fubfttig;gcftsnanifeftflfum. differentigaprgdicantur vniuocc, erit fufficienter dc
ubtantia.n.nonnii ex ubtantijs ctare potet.Hc clarat intentm. Sedantcqum vltra procedatur tria
obie&ionem foluit ex diffinitione in anteprcdicamcn notandafunt. Primonotandum, q Arift.dixit omne

un
fe tis afsignata illi* termini(effeinfubie&io) & dicit,illa, d
funt in aliquo,vt in fubie&o, non funt in illo vt partc
eius.qfh cum diffiniebatur(effein fubico)dicebatur,
g) in ubie&o effe eft cffein aliquo non ficut part.ex
ipla ergo vocabulor rne,foluiturinftantia, qii aliud
prdicatum fubfttig diciaut defpeciebus,vt genus &
differcntia; aut faltem de indiuiduisin numero plurali,
vt fpecies(non quia opinatus fuerit omnem Ipeciem.
oprtere habere plura indiuidua in efle naturali, qiii
hoc patet efle falfum dc coeleftibus fpeciebus,{ed qm
opus
 In prdicamen. Arit. 43
opus eft omni fpeciei non repugnare prdicari de plu rationem fuam vfq; ad hoc,q, omne praedicatum fub
- ribus,/al ctii fccundum cfle,y babct in intellectu)nc. ftantiae ett fecunda tuoltanti,vcl differentta tuulttts;
* * ' ceffe ett.n.vt vniucrfalis ratin habeat, & confequen oltendit nuncconfcqucnter, p tam fecundae lubltan
tur,9 mulra tubfc contineat.Sccundo notandum ett, ti qum earum differenti prdicantur vniuocc, tali
q ignificanter Aritt. probs,qp prima ubtantia nul rationc;oinnia, qu prgdicantur fecundum nomcn &
la,fit praedicatio,non dixit,qui n dicitur de fubiecto, fc, undum ration,de indiuiduis fubftanti,&c. praedi
fcd dixit, quia de nullo dicitur lubiecto,vt per ly nullo cantur vniuoce, fecundae (ubltantiae & caru differentig
excludcret & fubiectum inferius, & fubiectuih inhae :: fccundum nomcr. U. rationem. ergo &c.
fionis: prdicatio nanq; cx natura ipfarum rerum non uius autem rationis primo ponit minorcm explicitc
fol conlurgit cx habitudinc lupcrioris ad interius, [ed continentem vtraq; fecundas fubltantias, pecies.f.ge
etiam accucntis ad fubiectum;& propterea ad proban ra , & etiam differcntias.& primo 9 prdiccntur fe
dum aliquid nullo modo prdicetur,non fufficit di cundum nomen,vt aperte patet ; dcinde qp Prdictur
ccre j carct inferiori,fcd eti oportet adderc q caret fecundum rationcm,& toium de fe liquet. vltimo Po
fubiccto, cui intit. Accidens.n.indruiduale, puta hocal nit non maiorem,fcd eius probationcm,quae cft diftini
bu prdicatur dc Socratc,& tamen non dicitur de fub tio vniuocorum diccns.Vniuoca at funt&c. & ett ma
iecto inferiori; prima aut{ubttantia, qm omni fubic nitelta probatioadiffinitionead diffinitu.Wbi clara lu
Aprima ub io caret,nulla omnino elt praedicatio. Tcrtio notan ce apparet, 9 fimpliciter vniuoca Arilt.vocat vniuoca
lantia nul- dum cft,9 primafubfttia nulluin fieri prgdication effentialiter,& g, idem eft apud c prdicari nomine ,
la eft artifi- poteft intelligi dupliciter.Vno modo (ecuhdum fe, feu & rationc,& prdicarivaiuoce;aliter Prdicurivniu9
cialis praedi &x fe,& fic et vefum. Alio modo cx intcllectu,& fic cc etiam de primis fubftantijs conucniret etiam accid
$'3, 9"* cft fallumi.Dico autcm prgdicari ex le,aut cx intellctu tibus.& dicend tutictab Aritto. p hoc non et pre
aliqu;!}fm- 5; qp opinarim
manifest
inarim aliquid prd b(quc intcllcctu :
aliquid prdicari abfquc intcllcctu ; dicatorum fubftanti proprium , fcd conuenit ctiain
T. quoniam prdicat10 'pf opus elt intellectus,&confe alijs;Prtertim quia fuperiusdixerat 9 accidentia no
-qucnter ablque ipfofieri nequit:feu quia aliquid eft,q min& n rationc dc!ublbantijs ptaedicantur. Vcrum,
exfolo intellct componente habet q, prdicetur, quoniam hic Aristo. repctens ditiinitionem vniuoco
& hoc dixi prdicari ex intellectu, & aliquid elt, quod rum non repetit totam,fed dimitit ly ubtan.ie, uper
ex natura fua habct g) prdicari rationem induere de qua particula fupcrius fundauimus icnlum intentum.
beatin intelle&tu componente,&c.Quae at fintitta,& modo ad amplituuinem & clarutatem doctrin, alium
uae illa cx natura prdicationis fumendum eft. Pr de & communius & breuuus idem manifetaturcx Al
affirmatiuavera,de qua eft fermo, exigittria.f. berti documcntis; praedicari ratione vei fecundum ra Predicarif
aliquam ditinctionem, & aliquam identitatem cxtre tionem, potettaccipi dupliciter.vno modo materiali cundum ra
morum,& alterum cxtrem refpicere alterum, vt for. tcr,a!io modo formaliter. prgdicari lccundum ration tionem bifa
riam
male materiale.diftintionem fiquidcm exigi faterico matcrialiter loqudo,elt illud, quod lignificatur perra e

git ipfa pluralitas prgdicati & fubiecti;idtitatem ver tionem prdicari, prgdicari vcrofccuudum rationem
ipfa ompqfitio piaedicati cum fubiecto pcr copulam formaliter loquenuo,eft illud, quod fignificatur Per ra
verbalem denotat ; habitudinem autcm form ad ma tionem pr;dicari per modum rationis.l. eo modo,quo
teriam regula illa fuadet,qudicit,9 Prdicata tcncn ratio prgdicatur de co cu us eft ratio,liue totalitcr,tiue
tur formaliter,fubietaautem materiliter.Hgc autem, partialiter. Vnde primo modo alb predicatur de So
& fi quodammodo:nomnibus inueniantur veris& af cratc & Platone lccund nomen & rationem ; qm non
firmatiuis cnuntiationibt s(diimiliter tamen.)n qui fola vox albi dicitur de cis, fcd ctiam dilgrcgauuum vi
bufdam.n.inueniuntur exiptis extremorum fignifica fus.Secundo autem modo alb. m non dicitur de homi
tis etiam fiintellectus propolitioncm n formafct. vt nc fecundum rationcm;quoniam dilgregatiuum vulus
patet in ittis,homo ett albus,Sortes ett homo,&c.ma non dicitur de hoic vt cius ratio,aut pars rnis. Et qm
iiifelte.n.patet,9 & diltin&io & idcntitas qudam clt fermones tanu Philofophiformalitcr funt lumendi;
inter extrcma ilta extra propolitioncs,& qp altcrum co ideo fimpliciter loqucnuo illud tantum Prdicatur ra
rum vt alterius forma ctt;t.n.accidcns qum fuperius tione cuius ratio elt fubiecti ratio.Et confequciiter,c
form rationem habet.In quiDuldam autcin non inue in diffinitione vniuocor dicitur g) funt illa, quoru no
niuntur haec ex mcritis terminorum, led tantummodo mcn ct ce & r cad intelligendum cit formaliterra
exipfa intellc&tus propolitione. vt patet iu ilta, fortcs tio in quant ratio leu per mdum rnis;& fic continet
eft fortcs. extrema.n.iiic nullam cxtra propofitionem et vniuoca elientialitcr tm,& in id redit cuPradi
diuerfitatem habt, fed intellectus vfus vno & eodem ctis;ted hoc crataddendum ad plenitudinem doctring .
termino bis extremum vtrunq; confecit ;& limiliter
Sortcs non habet in fe,vndc Sortis formale, aut cuiufq; Omnis autem fubftantia videtur hoc aliquidfignifica
alterius fit,led habetpotius vnde omnium materia &: re. Inprimis igutur Jubftantus umdubitabile & veru eft
fubiectum fit. Vnde ille terminus eft, quo fecundum quod boc altlnud/ignificant.induriduum.n.vnun nume
fe potcft fieri prdicatio, qui cxfe habct habitudinem ro ejt quod fignificatur:infcundis ver fbftantijs vide
ad alium,vt formale ad materialc. Ab illo vero cxintel
turquid fimaliterappellationis figura hoc aliquidjigni
lectu poteft fumi praedicatio,qui ex fe n habct q ali ficare,quando quis dixerit hominem,vel animal, non ta
refpiciat vt forma materiam.Ncc eft opus alias condi
tiones repetere:qfm implicite 1n hac contincntur:opor mem verum ejt,/d magis quale aliquid fignificant,. meq;
tct nanq;fi aliquidexl elt alterius formalcelle aliquo .m.vnum eft quodfuuetium ejt quemadmod primaJb
modo diftintum;quoniam rationes form & mate $ttia:fd de multus bomo ducitur &* amimal. N9nautcm
. riaevalde oppo(it; funt.vt Commentat. dicit in lib. de fimpliciter quale quid Jignificat, quemadmodum album
t: de Ani-- Anima,& aliquo modo idem,alioquin non efletul (nubil.n. aliud albu jignificat qum qualitatem.) Genus
** **** lius formalc.Qui ergo prima fubftantia cxic non ha autem & fpecies circa fubjiantiam qualitatem determi
bet 9 alterius formalefit, &c.licet ex intcllectu hgc mant.qualem enim quamdam fub$tanti fignificant plus
quodammodo parucipet,idco ablolutc Arift. dixit,g> autemium generc qum in Jpecie determinatio fit : dicens
ab ea nulla eftprgdicato. Nec oportuit cum diftinctio animal plus complectitur qum qui hominem.
neloqui, qih illud cltde vnaquaq; rcvcrum iudicium
abolute, qd ex propri rei certitudinem fumit. Hicponitur tcrtia proprietas fubftanti, circaqu
Ad einem crgotcAtusredcundo qm produxcratnar fic Proccdit.Primo narrat,quid Priinatavic vidcatur di
cendum :
 44 Thom. Vio Calet. Comm.
cendum:dicens,g) videtur nais fubftantia fignificare tcrae fuperficietenus tatae. Ad interiorem autem fen
hoc aliquid & dcckarat caufam huius apparcnti indu fum procedendo,oportet terminos declarare, Hoc al - Hoc aliqu
ccndo vtranquc fubftantiam.f. primam,& fccdam,& quid,compofitum cum fit ex ly hoc, importat quod- fignificat
ait,g) in primisfubftantijs hoc adeo apparct, qucd clt dam demontrabile.tale aut oportet ele aliquod par ntia
indubitabile & verum,vt indubitabilc rcfcratur ad cla ticulare.vniucrfalia.n.n poilufit fcnfu,aut digito, ut P*********
ram apparentiam , & verum ad exi(tent ; dubitatio.n. quouis modo mltraii;& ly aliquid importat fubltan
cfurgit ex aliqua occultationc, & veritas ab eo quod tiam ficut.n. aliquantum notat quantitat,& aliquale
res cft,vt infra dicetur:& fubdit caufam indubitabilita qualitatem,ita aliquid fubitanti.Vnde hoc aliquidni
tis huius & veritatis;quia.f. quod fignificatur nomine hilaluld ett qam fubltantia particularis feu demon
prim ubtanti,elt indiuiduum & vnum numero, Vt ftrabilis;& qm omne nomcn primae fubltanti figni
fic formetur ratio omne fignifics indiuidu & vnum, ficat fubttantam aliquam particularem,vt fortem,Pla
numero fignificat hoc aliqid;prima fubltantia fignifi tonem,hunc lapidem,hunc ignem &c. idco indubicye
cat indiuiduum & vn numcro; ergoprima fubltan rum e(t omni primae fubftanti conuenit fignificare
tia fignificat hoc aliquid; in fecundis ver fubftantijs hoc aliquid.Sed occurrit hic dubitatiuncula circa ratio
caufaa huius proprietatis eft appella;ionis fi nem ad hocaddutam in textu; quia.f indiuiduum &
gura.i.imilitudo cum nomine prim fubftanti, quae vnum numcro elt quod fignificatur.qm id quod (igni
imilitudo conliftit in hoc; g, {icut nomen prim fub ficat ly hoc album, feu y hc albedo, aut heclinea, eft
{anti folitarie prolatum [um ignificatuin per fe cxi inuiuiduum & vn numcro;& tfi non elt hoc aliquid ; . , , , ,
flcns,& ab alijs feparatum indicat,ita qfi abfolute dici & fic mair rationis format fuperiusruere vidct. Ad
tur homo aut animal,propriem fignificatum pcrfe exi hoc dicitur,9 quia fcmperfubintelligitur in ermoni
ftcns, & ab alijs feparaturh infinurevidctur; & magis bus matcri fuiccta, de qua eft feriiio;& fupcrflua c
olldit cooperatio fecundar fubftantiar loco prima fetur eius rcplicatio,ideo nunc,c defubftantia [crmo,
rum cum volcntes de fub(tantialibus hominum fingu fit,tubuntclligitur (ubftantia;& eft fcnfus, 9 id quod fi
'lariumloqui attribuimus ea homini tanqum cuidam gnificatur noic prima ubtantia;cit ubtantia indiul
rci fedrlum ab his,vt diffinitionum, & dcmonltratio dua,&vna numcro;& Apptcrea eft hoc aliquid. Addi
num cxercitium oftcndere videtur. Deinde cum fub dit autem poft ly indiuiduum (lyvnum numero) aut
dit.(Non tfi verum cft)declarat fupradictg apparenti quiadifferunt ratioe;qfn indiuiduum dicitur ex priua
inucnt in fecundis fubftantijs non fubeflc veritatem tione diuiibilitatis in inferiora, vinum ait numero per
rci,& dicit,non cfle verum fecundas fubltantias fignifi pofitionem vnitatis materialis. Aut quia indiuiduum
care,hocaliquid,licet vidcatur ic;ed ignificant quale commune nomcn cli ctiam fpeciei Ipccialifsimg, quae
aliquid ; & probat vtrunquc.& primo partcm negati atona id eft in diuifibilis dicitur;& pcr ly vnum nume
uam.f.'p fecunda fubftantia non lignificat hocaliquid, ro contrahitur ad particulare. Ipecies cm. In atoma vt.
vtendo codem medio negatiue,& benc(qm i affirma homo, vnum numero non cft,fed fortcs e(t & undiui
tio eft caufaaffirmationis, ncgatio crit caufa negatio duum & vnum numero, ..

nis)& dicit, neq;.n.vnum elt quod fubiccium elt.l.ti Qualc aliquid,fcu,quod idcm cft, qualequid multi
gnificationi fecundaefubftantig.i.fignificat pcr ullam; pliciter exponitur.Ab Auic. fiquid, & ^lbcrto com
quemadmodum prima fubftantia.Addidit autem hc potitum dicitur cx quali, de quo dixit Porphyrius, 9P
Particulam,q ignificat per fecundam fubtantiam differtia prgdicatur in quale;& quid de quo cti idem
contingit cfle nedum vnumi, fed vnum ctiam indiuifi dixit g tain genus qum fpccics Prdicatur in quid;ita
bile fofmaliter,vt patet dc fpccic fpecialifsima;fignifi q) fccnd fbftanti fignificant qualc quid:quia im
1. Pole.t. cansautcm hocaliquid; oportet q) fignificet vnum nu portant quidditatem importatam per genus,& qualita
) 30, mero;& hoc circloquitur ly quemdmodum prima em importatam pcr dfiam.v.g.hom9 fignificat qua
Mubantia;vt formctur tic rafio, omnc [ignifics hoc {i lc quid,quia fignificat animal rationale; animal.n.cft
gnificat vnum numero;lccundafubftantia noo lignifi quid, & ratioiialc cft quale: & fimilitcr eft in alijs fe
catvnum numero; ergo & c.Sccdo probat Parie atfir cundis lubftantijs.Et li inftctur conria quia [ecundum
natiu,q .ignificetuale aliquid ubdens;ed deplu hoc genus generalilsimum fubftantig non eft fecunda
ribus homo dici,& animal; vt formctur fic ratio, fub fubftantia;qm non fignificat quale quid, fed quid tfh,
fttia fignificans id,quod dicitur de pluribus fignificat. qfh gcnus gcnerali[simum nullam d/ffcrcntiam inclu
dualcaliquid.fecda fub{ttia ett huiufmodi-crgo &c. dit. Rcpondent 9 generalisimu & fi non dicat quale
Deinde um fubdit. ( Non autcm fimpliciter) dccla in actu,dicit tfi qualc in potcntia.Vnde Proprieloquen
rat quo fenfu dixerit, fubltantiam fccdam fignificare. do deberet dici de ipfo 9 fignificat quid qualificab le.
qualc quid, juale.n. dicitur dupliciter.vno modo fim Et fialitcr inftetur.9 fecduum hanc doctrinam, ligni
pliciter,& fic efi fpeciale praedicamentuin quod ideo ficare qualc quid non crit proprium fecundar Iubil
impliciter quale dicitur, quia fecundum cflcnti qua tiarum,fcd cmmunc etiam alijs: Tum quia hoc con
litas eft.& iuxta huncfcntum non cft dictum, gp fecun ucnit omnibus fpeciebus cgteror Prgdicamentorum.
da ubtantia ignificet quale quid, quia non ignificat omnes.n.pecies componunturex gencrc & differen
qualc quid,qucnadmodum album lignificat qualefim tia;& ctequenter ex quid & quali tali modo umptis.
pliciter, qm album nihil aliud fignificat qum qualita albcdo.n. fignificando colorem difgrcgatiuum fgnifi
tem.i.qfh fignificat albi nihil aliud e(t fccdum effcn cabit quid ratione coloris, & quale rationc dilgregati
tiam qum qualitas;quae cft pafsio fubftantig. genus au ui.Tum quia Prima fubftantia ctiaum fignificabit quale
tem & !pecies i.fecundae fubitantia, circa fubitantiam quid;qin actu& intcliectu includit in fegeneris quid;
qualitatem determinant,qm ignificant non qualcab & differenti quale.fortes.n.fignificat animal rationa
folutc,fcd qualem quandam fubftantiam. Et hic c(t fe le hoc;& ic ignificarehocaliquid, 8 quale quid non
cundus modus,quo dicitur quale.f.fecundum quid,feu opponuntur. Repondetur, C. ad prima ubtantia di
cum additionc. fecund ergo fubftantiae non fignifi citur,9 quia in alijs prdicautis non inuenit quid le
cant,quale impliciter cd quale ubtantia.Et qn dixe cundum rcm,fcd tm lccundum modum; ideo liimplici
ratinduttincte p genera & pecics qualitatem circa ub terloquendo, ola ecunda tubttantia ignificat quale
ftantiam dcterfiinant.& hoc non conucnit eis vnifor quidSed 1ta reponiorevedit fundamentus proprijs
niter;ideo fubdit declardo hunc difformitatcm,9 in m.n.hanc refponlion, quale quid non eft coinp(ii
gencrc fit plus extcnfiue determinatio qum in fpccie ex quid , dc quo dictum cft; 9 genus di in quid,fcd cx
qm Plura complcctitur qum homo.haec cft fcries li quid fccundum rcm.i.fubitaua.Et prscrea,li caratio
ne quale
 In prdicamen. Arit. 45
nequale quid non fignificatur ab alior praedicamcn tonem cft{ermoitte dicens,#fecundafubftantia n fi
torum fpccicbus, qiain eis non inuenitur quid fimpli gnificathocaliquid,8 imiliter ermo affirmatiuus di
citer,pari ratione,nec fpecies praedicamcnti fubftantiae cens,fed figfiat quale quid. Ad cuius euidcnti recolen
ignificabunt quale quid: qm in predicamento ubtan d eft,g, hic loquimur de fubfttia fecda formaliter,
ti non inuenitur qualcfimpliciter, fed fecundum mo k n materialiter;tratare nq; defecdafublttia ma
dum tfi.Ad horumi primumfi dicitur,g, rcfponfio fuper terialiter n eft tratarc defccda fubtttia, fed dc q
propria fundamta dificata eft; qfh quid fecund mo quid erat efle;quod eft fundament proxim fecund
dum,dcriuatur ad qid fccund rem;vndc omnia qu fubftti;hoc autem ell metaphyfici; tractarever de
praedictur in quid, inquantum huiufmodi, participt ubtantia ecunda formaliter,proprietractarc de ipi:
modum fubflantiae:& propterea dicdo, q* quale quid qih vnumquodq; tunc proprie cognofcitur, cum for
compoitum ct quid ecundum q genus praedicatur malitcr docetur: fecunda autem fbftantia formaliter
in quid,non exclufm eft quin fit compofitum quid (vt fuperius ditum fuit)fubftanti indutam intcntio
fecdum rem, immo implicite hoc ditum , qfh quod nem fccdam,puta vniueralitatem importat. Vnde &
fumiturfecdario,fumitur ctiam principali. Quale fuperius Ariftteles pofuit Apprietat fecundae fubltam
quid ergoeft compofitum cx quid, & fecndum mo ti dici de fubieto, quod cohftat cffc degenere fecun
dum &Tecundum rem; ex quli autem fecundum mo darum intentionum;& quia logici cft tradere intentio
dum tantum.Ad id autem, quod contra hoc obijcitur nes fecundas;ideo hoc in loco de fubftantia lecda for
fecundo loco dicitur,y in textu cxprefle declaratur;9p malitcr loquitur Ariftoteles. Hocautemftante fcicn
hicnon fumitur qualemplicitcr: & ideo n cft qua d vlterius eft,g, cum fubftanta fiat fccunda pcr opc
ratio de quid & quali, quia quid fimpliciter rclict eft : rationem intclletus,qua abftrahitur ab hoc & ab illo,
quale autem declaratum e non fum impliciter:dixit & accipiendo quandam vn tatem, rationis, qua eft vna
n.Arift. q fccdafubftantia nfignificat qualc qcm in multis & de multis, quibusab(trata eft, & omneil
admodlbum quod fignificat id quod nihil aliud eft lud,quod fit pcr atum intelletus circa fubftanti, lit
qum qualitas. Adfecufidarn ver inftantiam Princi accidcns. qm accidit ei & ipum denominat. & quale
palem dicitur, q, proprieft fecundar fubftantiarum cmune vocabulum fit ad omne accidens, vt patet ex
iignificare qufe quid pure,primg autem fubltanti fi diffinitione accid.is;qua dicitur g* prdicafin quale,
gnificant quale quid coniunctum cum conditionibus confcqucns cft gp fubftantia, cum fit fecunda,tranfit in
indiuidualibus:& fic aluaf oppoitio inter quale quid accidcntis & qulitatis fere natur, non amittendo na
& hoc aliquid. Hanc expofition & fi ob reuercntiam turam propriam ubtantialitatis,edinduendo accide
talium virorum defenderim :nontfi fequor , quia nec tiseu qualitatisact,accipit.n.vt dict et ration vni
mcntem, ncctextum Arift.penetrare videtur;vt ex fe formis,& fic quale aliqd fit;& Ppterea dicitur,9 figni
quenti expoitionc poita S. Tho.in7.&.1o.Meta. ficat quale quid;quia qualitat.i.vniformitat, quaeft
& quoad`aliquid clrius exprcfTa in tra&atude natura vna in multis,& de multis, circa fubltanti qudam.i.
gcneris([ibiaitributo)patcbit.Sciendum eft igitur,qd, ubtitias particularesdeterminat. & huicenui Prom
cum inter Platonem & Ariftotelem fuerit diflenfio de tifsime cfentiunt omnia fequcntia & antccedentia.
fubfifttia fpccicrum, Platone vltra has quas cernimus it vtfigillatim videatur ratio intextu probans,qudd
particulares fubtantiasponente qualdam alias fubitan ubtantia ectida ignificct quale , exprelchoc (o
tias per fefubfiltentes,quas nos fpecics vocamus:dice nat, ait.n. qih de plcibus homo df& animal. vbi cla
bat iiquidem inueniri vltra fortem & Platonem & c ra luce vides ex dici dc multis, Pbaffc in fubfttia qua
teroshomines,hominem feparatum perfefubfifttem lita*.Senfus dcinde exclufus, iuxta hc expofitionem,
& fimiliter de equis,& lconibus&c.riftotcle vero af maxime excludendus erat; ex co nanq;9p Ariftoteles
ferentc,g, vltra hos homines non inucnitur hom9,& fignificatum (ecundarfubtantiarum n hoc aliquid,
vltra hoscquos non inuenitur equus &c. Ex hacdiuer
fedaliqdquale.i.vniforme pcratum aig dixerat, & n
cfTe hoc aliquid accidcntis proprium eflc videatur, qm
fitateopinionum de rebus,orta vidctur diuerfitas Qpi
fubftantia aliquid per fe fubfiftensfonat,potcrat appa
nionum de nominum fignificatione,nifi forte Pofte
rioriproceffus fa&us fuerit: ex eonamque apud Pla
renterinferri, ergo fecund fubltanti apud tcfigifi
tonem, homo cft res vna numcr9 per fefubfiftensin
cantgualitatem & conequenter non unt reponenda
rerum natura, fequitur homo aliquid
inpradicamento fubftantiae. & ideo eleganter exlu
dit hoc dicens, q non ignificant qualitatem implici
fignificare enim hoc aliquid,(vt in textu dicitur,)cft
fignificare aliquodindiuiduum vnum numero. ncc re
ter,quemadmodum album,fcd determint qualitatcm
frt an illud fit materiale, ficut fortes, an immatcrialc,
circ ubftaniam.album.n.fignificat albcdinem, quae
ficut homo Platonicus.Ex eo autem quod apud Ari eft ita qualitas,qud non elt fubftantia, nec fubttantiae
ftotelem homo non eft aliquid in rerum natura,prgter intrinfcca.& fic nihil aliud eft qum qualitas. fccund
iftos homines,fequitur,quod homo non fignificet hoc autcm fubftanti fignificant qualitatem.i.vniformita
aliquid;vnde huius rationemaftignando dixit, neq;.n. tem fubitantialem plarum Primarum fubftantiarum,
vnm eft quod fubiectum eft. & qfh radix i(ta meta quae Principaliter & propriefubftanti funt.& ideo n
phyficalis potius eft:artifex lcicntiarum Arifto.expro ignificant qualitatem impliciter.i.duodcunque extra
prijs dialecticam conficiens cauam deceptionis figu neum prima ubtantia,cd iparum primarum ub
ram appellationis dixit, cz cop eparatim prolatum ftantiarum eflcntialcm qualitatcm detrminant.acfidi
ly homo, euly animal ubtantiam qudam & vnam ccret,quod non cffe hoc aliquid proprium non eft ac
fiumcro fignificare,ficut cum dicirurly fortes apparet: cidentis, ed cmune accidenti. & prdicatis commu
& apud Platonicos loc habet hc appartia: gy etiam nibus,qu funt fccundg fubftantia;& licct habct hoc
Cap. 1. homo fignificet hoc aliquid.C.n. nomina fint figna commune fubtantia fecunda cum accidentibus, dif
intcllectu(vtin principio dicif){icut ferunt t ab eis in hoc;quod fccundae (ubftanti figni
occafio errandi Platoni fuit feparatio concepto. (cre ficant ipfs effcntias fubftantiarum communitcr; acci
didit.n.ea effefcparata fecundum rem, quafccundum dtia autem fignificant naturam cxtraneum fubftan
conceptus abftrahunt ab alijs)ita occafio quoq; erran tia, Vltima quoque verba.f, plus aut in genere, qum
T.c.3 9. di fuifle videtur, fimilitudo appc!lationis (vt Arif. cti in fpecicdeterminatio fit;huic loii expofitioni confona
in. 1. Pofteriorum innuit) loquimur nanq; de homine vidcntur. ex co.n. quod tam gcnus qum Ipecies qua
tanquam de vno quodam ddfiniendo, dcindnftrando, litatem.i.vniformitatem circ primas fubfttiasdeter
qud ficut dicimus 9 currit,g) moritur.&c.Ctra Pla mint.rectc ubiunct et, qp plus fitita determinatio
vniforni
 Thom. Vio Caiet. Comm.
vniformitatis in genere qum in pecic;qfm genus plu & duo f3cit,quia primo oftendit, quod quantitati eti
ra complc&titur. Anteccdcntibus autem mitum on. conucnit non habere contrarium per hoc q nec pecie
fentan prgbatur cxpofitio ifta, ex eo q fic prima bus quantitatisctinue,puta bicubito & tricubito, nec
rig Ariftotclis intentioni fatisfit: dum ficttaliter elidi {pcciebus quantitatis difcretg;pura decem, o6to &: alijs
tur P9fiiio Platonica: & adeo vilificantur fpecies & ge huiufmodi aliquid contrariatr.Sccundo oftendit hoc
nera fubftanti,qu nunc vt fecundas fubftantias tr non efleccrtum vniuerfaliter de qutitate,qud.f. om
tanus,vt fercinter accidentia annumeranda vidcan nc quantum carcat contrario,quoniam aliquis fortedi
tur ; qu Plato adeo magnificaflevifus eft. ' cet quoad quantitatem dicretam,q multiscontrarian
Secunda fubftantia quomodo qualitatem importat, vt con tur pauca;&quoad quantitat continu,q tnagno c
ditienem ine qua non. trariatur paru;fed quicquid fit de hoc,pfo nn eft
Ed eft hic vnum dubium;quia iuxta hanc expofitio cur;fufficit.n.praefcntiiiitentioni, q, alicuiquantitati
hoc cueniat.Et propterca hoc certificans Arit. ub
ncm fecunda fubftantia nn fignificat qual quid: dit;detcrminatar qantitatum, ad ccrtam fui generis
quia non fignificat illam qualitatein; tam cnim homo fpccicm nullam alteri effe contrariam.Vbi infifiuatdu
qum animal fignificat tantummodo rem natur, &
non fignificat aggregatum cxfubftantia & illa quali pliciter fumi quantitatem,quedam.n. important quan
titatcm ccrtam,vt bicubitum,tricubitum, deccm,cen
tate.i.vniformitare. Ad hoc dici dupliciterfecundum
dupliccm qualitatm in iftis nucntafm.in hominc fiqui tum, mille &c. Quaedam autem important quantitat
dem:aut animali abtratopcr opus intellectus, potet incertam,feu indeterminatam,vt magn paruum, mul
confiderari duplcx vniformitas.Vna quae cft res fccun tum & paucum; dicentibus.n.aliquidhorum intelligi
d intcntionis qu fit pcr atum intefiectus, quam fu tur quidem aliquam quantitatem efTc,fed non detcrmii
pracriptlectur primo apicit. Altera,que ct respri natur quanta fit &c. certas ergo & determinatas quan
im intentionis,& eft fundrncntum illius dit;& hc titates conftat non habere contrarium;inquit Ariftote
nihil aliud eft qum eflcntialis indiuiduor vniformi lc.quicquid deindeterminatisdici con ingat.
tas.i.natura ipfa,in qua eflcntialitcr indiuidua confor Subftantiae nudae acceptae nulla eft fubftantia contraria, nifi
mantur: effentialem autcm vniformitat dico naturam ratione qualitatuaa. -

ipfam hominis vcl animalis n6abfolute, fcd vt afsiften
tem habet intentionem intcllc&tus ( vt condition finc
qua n)fic.n.vniformis in mgltis inuenitur;& propter
exationem huius conditionis vniformitas ipfa cffen
tialis qualitas dicitur; quia.f.ab opcrc intellctus quo
dammodo fit;qih fine ondition illa, quae pcr opsin
tellctus fit, atu non inucnitur, fi ergo ratio in ppofi
tum loquitur de qualitate illa accidciitali dicitur, jy ca
dit ub ignificatione ecunda ubtantiae, non vt resi
gnificata, aut cius pars, fcd vt conditio rci fignificatg
on folum fine qu non, fed etiam, per quam ubftan
tia eft fecunda; homo.n.& finon {ignifict nili huma
nam effentiam,non tfi fignificat illim,nifi vniucrfliter
conccpt:& perhoc habet quod 'ccundu fubtftia fit,
&{ublogica confiderationc cadai,vtdictum et.ficat
fignificre illam qualitar accidcntal.f.vt condition,
ffficitad verificandum q fubftantia fccda fignificct
quale;&idco argumentum nihil obtat. Si autm volu
mus loqui dc qualitatc cflcntiali, fic ncgatur gfitfcc
da intentio,fedetres naturg; & cadit fb fignificatio
ne ecundarum ubtantiarum,wtics ignificata: & hoc
9pus eft, vt antc oculos fupradita legtis proponatur,
ficut & prima vt ipfius primae fubftata;& cfifidere
turfcmpcr vt illam primam afsiftentcm habet,alitcr
ropo{itologico n ubcf\:t; vtraque fiquidcm hartam
refponfionum bona & ncccflaria ft. & prima trata
tui illi de natura gencris confona, fecuiida vcr ver
bis. S.Tho.in 7.& 1o.Meta.innititur &c.
+
-
-
Oc in loco fnt du dubitationes.prima cft an
H fubftantiahabcat contrarium. fecd, an magno
fit contrarium paruum.fed quoniam hcin fequcnti
cap.ab ipo tractabiturArit. S: prima logici negocij
limites exit,peque tractaturin phyics & Metaphy
fica,vtraque omittenda et. nouitium t terminisin
ftruend vt decet ccnfco.fubftanti nominc hoc in lo *-
co non omnis rcs,quae accidens non eft intelligitur.fed
prima tantum;& fecunda fubftantia;quod cxco patet.
iy Arift.probans vniuerfalem indutiuc, harum fitum
neininit;& nullam aliam fuperius fubftantiam pofuit.
Vnde huic propofito non bftat (i formae fubftantia
les, aut differenti fint contrari;iicct nihilhorum.fit
{ubftantia. Rurfus tam prima qum fecunda pote du
plicitcr fumi.Vno modo fecdum feipfam,alio mod
ecundum fuaaccidentia: ficonfideretur fubftantia vt
vcftita cft accidtia fua, puta calorcm vel frigus &c.&
fic non fumitur hic;lic.n.vna fubftantia eft contraria al
teri ratione fuarum qualitatum; & fecundum hoc in {e
cundo degeneratione dicitur,9 ignis eft contrarius a
quae.Subftantia autem in fua nuditate confiderata ab
intcllcciu(licct nunqum nuda inueniatur in rer na
tura)omni carct contrario;& icumitur hic.contrarie ..49
tasautem, qua contrarij nomen deriuatur,dupliciter .
fumi poteft.Vno modo communiter, & fic diftinitur i. Phy.
in 1o.Meta. q ct perfetta differentia; & icnon umi- t c.5, 2.
-
turhic,qm hecinuenitur in omni genere, vtibidem di

citur,& in 1. Phyfi. Aliomodo funiitur propric ; & fic

Ineft autem fbftantijs cti nihil illis eff contrarium nihil aliud eft qum maxima diftantia fub vnogenere
?rim.m.fbftanti quid erit contrarium?vt cuidam ho eorum,quae nata funt ab codemfufceptibili fe tinue
mini nihil et cotrarium.at ver nec bomini, ncc animali expellere; qualisc intercalidum & frigidii album &
aliqui est contrarium: Non e$t autem hoc fiti pro nigrum;& dehac cft hicfermo, cum dicitur,fubfttig,
prium:fed & etiam multorum aliorum, vt quantitafi,bi ee contrarium.duae.n.ubtantiae, 8 i in codem
vubito.m.mihil eft contrarium.at ver nec decem nec ali gencre maximdiltantestint, puta homo & imperfe
cui talium. Nifi forte quis multa paucis dicat effe cn Ctifsimum conchylium in gcnercanimalis, non tamcn
circa vnumaliquod natafntfufcipi,quoniam in nullo
trarium,velmagnumparuos determinatorum ver quan fucipi polunt cmune etnomnifubtantigin fubie
torum mullum mulli est contrarium ,.
cto non eflc,& con{equenter omnesali conditiones
Hic Ponitur quarta proprietas fubftantig conuenis defunt.Vocaui autem contraria primo modo commu
--------
omni fubftantig,fcdn foli.f.carere contrario.vbi duo nitcr,& {ecundo proprie ; quoni nominibuseftvtcn
facit,Primo ipfm proprictatem ponit dicens, g) ineft d vt plures.Siquis n. resi e conideret contrarietatem
& fubftantijs nihil cfle illis contrri;& indutic dc ee terminum metaphyicalem, primo modo proprif
clarat in Primis & fecundis fubftantijs,vt patet. Secun fime contrarictas apparcbit;vndc& mihi magis placet
do otendit hoc non cleita propri ubtantiae 9 con illam vocare contrarietatcm metaphyficam;hanc ve
vcniatfibifoli, quoniam cnucnit ctiain quafititati; roPhyficam ; rationabilitcr tamcfi loquentium
r
vfus
obt inuit
 In prdicamen. Arit. 47
obtinuit,vt phyfica contrarietas vocaretur fimpiiciter ab oppofitodicens,(edip(um albg magis & minus al
contrarietas,& n alia,quia ipfum contrarijnoinen ab bumi fci fo;corpus.n.prius album mdo et magis Al
ipfo contra aliud pr9 ceffu fumptum videtur &c. bum,fubftantia non fic&c.Contrahanc propriccm
- Videtur autemjub$tan:ia hojifiipcre magis & mi trcs inflanti unt:Prima de elementis;lm Auer. (in 3. C67.r.p.r.
nitae.Dico autem non qudfb$tantia non fizmagis &- mi Cocli.)dicit cafufcipere magis,& minus. Secdadcan- *** *8*
nus fubfiantia.hoc.n.ditum e,t,quod est, fedjuod vna maintelletiua;quniam S.Tfio.in.z.fenten.& in pri- ?*'*'*:
quzq; fub$tantia hoc ipfm quod e$t, non dicitur magis ?artdicit non cffe qualis pcrfetionis fecundum .
& minus.vt fi eft eadem fbftitntia homo, n erit magis, ubtantiam in omnibus h9minibus.Tcrtiadcgcncri- N.
& minus homo.ncq; ipfe fipf,neq; alter altero:n efi bus ubtantig;4.S.Tho.in prima parte.q. 93.ar.3 ad
n --- tertium.videtur illa exciperc ab hac propriette;& ex
.n.alter altero m*&
agi horio.neq;ci;:
1:ck e$t
c alb alterum al exci de peciebus.Sed
Prcle dicit, pintelligitur
- - a proprictate;& x
quoni dif
teromagis & miiitus album
min?, hamum-feder inf : & bonum al;criim

magis, ;ctc hcaitioris ngocij eft, fufficiat nunc attentos
- -
- - - - -

# r-
""""""""" tionem fultinendus non eit; exprefetiquidem Arlito
,ag
tur qum prius;& cum calidumfit,magis & minus cal- teli
dum dicitur fbflantia vero non dicitur mag** neq; mi- quidcontradicit concluden
aliud dicitur ti, P neq; homo, neq; quic
lubftanti, fufciit magis & minus,
mus:nihil.m. bomomagis nunc pomo qum prius: mec alio idem iudicium de vna & omnibu$facieno. Animam;
rum quicquam, que fubfiantia fiunt.quapropter non re- vcr intciiectiu perfetiorcmin vno qum in alio cf
cipit fbftantia magis & mimts. . * fc huic non obftat propofito.Tum qui vt dicetur hoc
Hic poniturquinta propriets fubftantiae cueniens $on fufficit ad falcipcre magis& mihus.Tum quiafub
quoq; mni fubftanti, fed non fol.f. n fufcipcre ma ftanti nomine noii intelligitur hic niti fubttahtia pri
gis & minus,& tria facit Ppofita ipfa proprietate. quia Jna vel fccda,vt iam dictum elt. anima autcm ncc eft
rimo excludit fenfum fifum.fed delarat fcnfum fubftantia Prima,ncc fecunda,fed principium vtriu(q;.
intentum, ibi.(Sed quoniam vnaquq;.) tcrtio ipfum Dcgencribus autem fic dicendum cft, j, fufcipcre mia
intentum fenfum veritatem habere inanifeftat ibi(vt gis & minus,realiter loquendo, potelt ifitelligi duplici
fi e(t haec fubftantia.)Aducrtendum cft.n. q, quia ffci ter.Vno modo pro eo j) eft efl perfetius & imperfe
pere magis & min* nihil aliud elt, vt logic loquamur, tius & hoc modo onfiegenus ciufq; prdicathcnti
um prdicari cum ly magis,& ly mihus: cm dici- fufciPit magis & minus: qin fpecies refunt ficut nu
tur fubttantiam non ffcipre magis & minus, poteft mcri,ita portct vnam cffc perfectiorem,& alteram
habcre dupliccm fcnfum.Vnus eft p lyfubftanti non minus pcrfcciain;non ideo folum quia difierentiacon
prgdicetuf cum magis & minus,& fiuiic fcnfum (latim ftitutiua vniuscli perfeclior differntia conftitutiua al
cxcludit Arif.qfhfupcrius dit eft oppefit, q decla- tcrius, lcd quia ctiam natura ipfius generis perfectiori
rat fuit,9 fpecies lt magis fubftanti jgentis.& qfh n9do fcruatur in nobiliorifpcic qum in'minus no
dit fuitjpprima fubfttia,elt maximibfttia, vn- bili, proptcr qd Aucr.in.i z.Met.dixit,q, genusPraedi
de dicit:dico autem hoc.f.fubftantinon fufcipere ma- gatur per prius & pofterius fccundufn cil;& iuxta hc
gis& minus,non gfubftantia vna', puta fpeies n fit fenfum dixit. S.Tiio. quod non intclligitr fubltanti Comm. s.
magis& minusfubfttia fub(tantiaj,quin altera (ub non fufcipcre magis& minus.vt patetibi. Alio modo Magis & i
g., ,,., ftajtia,Puta genere,quod eft magis fubftantia prima Pot;!;intelligPfo eo quod elt ifitcndi & rciniiti; ita ni
T fubftantia,quae cft minus fubltantia.Sccundus at fen 9 f aliquanj fufcipere magis& minus, nihil aliud fit re.
T- fuseft,gid,quod digitur,feu quodammodo dcnomi- qum intendi.'.fum proprium cfle proficileu augeri;
ta non di- naturfbftantia, vt homo, bos,leo, non dicitur c ma- & remitti.i.diininui feu miinus perfetionis acquirere.
citur magis gis & minus, & hic eft fenfusintentus.vnde fobdit, ed & hoclicct dupliciter ctingat ee & cognofci cilicet
* minus. jm vnaquq; fubfttia, vtputa homo, bos, hocipfum in vpo & eod ucceiucveIin multis.(Wtdixit Arilt.)
quod c(t,i.fecundum id quod proprio nomine fignifi- ita tibivtrunq; mod vendicat plicct defactoaltertm
cat.(id.n.eft id quod eft vnufhqodq;, quod eiuspro modus inueniretur in rer natura, dc pofsibili tiide
prionominc defigtatur.)non diitur inagis& mins. bethfcvtrq; , ita 9 ad hoc 9 aliqua rs fufcipiat hoc
declarando deinde hoc infinuat duplicir inueniri& modo magis & minus,exigif& pin pluribus inucnt
cognofci fulceptionem magis&minus;neceft poibi- in vno Perfectius & in altro miiius perfect effcpof
leihueniri.3.m.Primus ergo modus clt, qudo idem fit.Et qin vno,& eod fucccfsiu perfccti* fieri poisit,
nunc minus,nunc magistafcft.Sccundus lt, quando alitcr a6 P9fset intfionis & remisionis motus fecun
alterum eft magis aut infnus tale altero.oportet.n.ma- dum illud faluari.Ethoc modo fufcipere magis & ni
is & minus,vel in vnotantuum rcfpetu.f.luijpfius, vel mus aon inuenitur in fubltantia,neq; in quantitatc, vt
ih multis inueniri; g) fiin vno, cum hocnon pofsit efTe hicdicitur;& quoniam hocninunitufnifi quia c
in eodem temporc,quia implicat,elt primus modus, fi cics magis participatur ab codcm in vno tpore qum
in pluribus,effecundus. Quod crgo neutro iltormo in alio,vel ab vno indiuiduo magis qum a6alij,ideo.
dorum magis & minus habet, non fulcipere magis& S. Tho. ibi ubdit,9 cum dicitur fubltantiam non fu
minus cor probatur.vt formetur ratio fic, omnufci fcipere magis& minus intelligitur g fpecics fubfttig
pis magis& minus aut ipfum feipfo, aut in altero re non nunc magis& poft minus participaturab eodem,
pectu alteriusdicitur magis & mitius; nulla fub(tantia aut ab vno magis qum ab ali. Vt fic exprimodi&o-
c(t huiufmodi.ergo nullafubfttiafufcipit magis & mi magis & minus primo modoinfubfttia affirmauerit,
nus.cuius rationis maiorem Ariit.primo ponit inferen- cxiubiunctis vero inagis & minus fecundo modo in
do cam declarationi minor; dicens; vt fi hc fubftan- ca ncgaucrit.Et quia primo modo largefumitur fufci
tia,puta for.(it homo, non c(t ipfe fortes fe ipfo nunc Pete tmagis& minus,& (ecundo mod proprie:ideo qi
mifius,nunc magis homo;non, h. e(t minus hmo [or. umpliciter profertur,ficut hocin loco ccidit fecundo
puerqum iuuenis,licet fit minor homo,nec altcrabal modo intclligendum cft. Et ex hoc eti patet animam
tero.i.n.forteseft magishomo Platone. vbi patet & , intcllectiu non fufcipere magis & minus;licct vna tut.
maior,& aliqualiter minor. dcindc inductiue & exem- alia pcrfcctior.Sufcipienda at haec funt, ii reales re
plo ab oppo{itodeclarat minorem fccundum vtranq; rum proprictates intueri voluerimus, quis intra iog
partcm;& primo {ccundam diccns,non.n.cit alter alfe cg limites,quae prius diximus amplccteiiua iiot &c.
ro magis homo ficut albclt altcro albo magis album. : eproprium elje tuctur, pa od
Deindc dcclarat Primam Partemh inchos ab cxemplo , cum vnum & vdcin numerofit,ctrariorumP -

elle ; -
 1 hom. Vio Caiet.Comm.
eff;quale in alijs quidem n habebit quifquam quodpro hocacccptaturoftendere differentiam intcr modum,
fertt tale: qugcuiiq; mon fnt fbftnti, quod cum fit quo fubftantia fu{cipit vtraria,& quooratio:& illum
vnum numero,fufceptibile ctrariorum fit,yelut color, mod addercin asignationc proprietatis fubttantie,
qui eft num &- idem numero,nom dicitur albus & niger: cum df,maxime proprium eft fubftantiae,&c.vt fic {ibi
foli cueniat:& ideo hocvids Arift.duas rcfponliones
neq; eadem affio & vna numero erit praua &- $tudiof. dedit,quarum prima dato g) orationem trantire de vc
Similiter autem & in als,quae fbitnti non fnt.fub roin falfum (it fufcipere contraria; oftendit differenti
$tantia.n.cum vnum & idem numero fit, capax contra modo fubtantia fufcipictraria: & contitit in hoc,
riorum et.vt homo cum vnus & id numeroit aliqu 9 ubtantia uceptibilis et contrariorum per lui mu
do quidem niger aliquamdo autem fit albus,& calidus et tation,oratio at n pcr fut, [ed al:erius trutationem
frigidus,& prauus & ftudiofs;in mullis autem alijs ali fortes.n.cft fufceptibilis calidi & frigidi:quipfe eft trf
quid tale videtur. Nfi quis frfitam inflet dicens oratio mutabilis de efle calido ad cffefrigid, orti aut hec,
memh & vifmeiufmodi effe: eadem n.oratio,&- id vifus fortcsfedet tranfit dc vero in falfm, n quia ip(a trf.
ver velfalfum effe videtur, veluti fi vera fit oratio,f mutctur,fedomnino immota mancns, qia rcs fignifi
dere quemdJrgte eo falf erit. Similiter at de vifu; cata per ipfam mutatur,fortcm.f.federe,furgtc.fi.for
fiquis.m.vere putat fdere aliqu frgte co falfm videt tc oratio fata eft falfa;quiafefsio cius, qu rat,mod
non cft.&fic iuxta hanc refponfionem icciid elfet,
ei eund babente de eo vifum;sed erfiquis hoc fucipiat maxime proprium eftfubftti c fit vaa& cadcin nu
tantmodo differt;n ea, que in ubstantijs funt ip mu mero, fm fui mutationcin
tata uceptibilia unt contrariorum; frigidi.n.de calido rum.Scdqrh cle fuceptibil contrario
haecfefpfio, licet optima & veralit, per
fafummutatum eft;alteratum.m.faktum et G-nigr er mittit dici oration trlirc dc vcro in falfum,q> fit eam
albo,& ftudiofim ex prauo. Similiter autem & in alijs , fulcipcre contraria;& hoc non eft ver,ideo fcundam
vnumquodq;mutationem ucipiens et uceptibile con reponionem ubdit, qua ex dictis in prima otendit
trariorum. Oratio autem & opinio ipf quid immobilia hoc cffc falfum;& fic fine additioncalijua optime di
omnino perfeuerit,c vero res mouetur ctrarium circa ct e maxime propriu & c.probata i intentu p ora
efit;orationanq; permanet ead eo qud fedet aliquis. tion tranire devero in falun non et ucipere con
Cum ver res mota fit,aliquando quidem vera, aliquan traria,fic,v fufcipiens ctraria oportct moueri ex vno
dofalffit.fimiliter aut & in opinione: Quapropter pro ctrario in aliud & recipcrceain fcip(o ; oratio trante.
prium flummodo fubftanti e$t eo qud fecndm miuta undo dc vero in falfum non mouetur at vno in aliud,
tionemfuam ffceptiua eft contrariorum. Siquis autcm n rccipit aliquid & aliquid pdit: ergo oratio du tran
etiamrecipiat placitum'& orationem dicens fiufceptiua iit de vero in fallum n fufcipit ctrri.Mlaior ex ter
effe contrariorm, non eft hoc ver:oratio namq; & opi miniS Patct;fucIPcrc.n.ctraria c n ctingat Iimul,
mio n in eo qudipfa aliquid recipiant contrariorumj oportct9fiatfuccelsiue; & nifi aequiuocc vcci fafci
pcre, oportct 9 Per fui inutatione dc vno in aliud fiat ;
fceptiua eff dicitur,fed in eo qud circa alteram aliqua & 9 rccipiatur vtrunq; fucccfsiuc in eo ficut in fueie
paljiofata fit. Namin eo qud res et pel non et, in eo cto. Misngr vcro cx dictis patet, qiii oratio n cxco g
etiam oratio vera autfalf dicitur; nin eo qud ipf fit ipa patiafabiection alicui' le per action cuiucu -
/fceptiua comtrariorum. Simpliciter autem mullo nec quegtis efficit falla,fedex eo ? res extra,Putafortes
oratio mouetur nec placitum;quapropter n erunt ffe mutat de clsione1n (tation;ccludit tand ad clarita
ptiua ctrariorum,cnulla in eis paffio fasta fit.Verum t amplior doctring , q propri et fubltantie , p vna
Jub$tantia in eo quod ipf contraria recipiat, in hoc fit numero per ui mutation uceptibilis et cotrarioru. - ----- - *

fceptiua dicitur contrariorum effe.Languorem.n.& fni Notdum ett 9 guiaveru & talfunn tunt relatiua,& -----
- - - -- -

- - --
tatem ffcipit, candorem & nigredinem,& vnumquodq; relatio cum exigat duo cxtrcma ex auterius mutatione
talium ipf ffcipiendo contrariorum eff ffceptiua dici perdatur,&acquiratur,vt Patet decolumna,qu mihi
tur ; quare proprium erit fub$tanti, qud cum idem &> ad dextram P9lita,dcxtra di,&ipla immobili pericue
vn fit numero, ctrariorumfiifeptiuum cfii per rate ad oppolit mc part tranflito,liniltra,& non uex
tatione effe.Et defubflamtia quidem haec dia fifficiant. tra mihi ipfa columna di; & fimiliter fortes calidus ii
Hic ponitur fcxta proprietas fubftanti conueniens milis elt Platoni calido, Platone at frigefazto, tortes
omnifoli & femper.&propterea dicitur maxime pro in uo calore pereueransdisimilis Platoni elfectus et
prium efle.quatu9r autem circa hoc facit. primo pro cxfola Platonis mutatione; quia inqu hc eit natura
itintentum dicens maxime proprium cdo fubttan relatiuorum:idco oratio qu ideo dicitur vera,qui, ett
tiae,g, cum vna & eadem numero fit,ctrarior fit fu adquatarci,quid.i.lignificat ic eeficut ct,ex rei mu
fceptibilis:quia id, quod eft maxime proprium opor tatineinadquata redditur& ficcfticiffalia.iit aduer
tetnulli alteri uenire,fed illi cuius ft firopri:idco te hic diligter 9 illa maxima Ariftotclus hic pofita,ab
oratio wera vcl falla; muel
ftatim vtrunq;horum eodem feruato orin declarat: co.9 rcsct wcl n clt d
nec eget declaratio,cdaitentione.Secudo ligit de rc qug clt fubiect aut prdicatum orationis
ed derc ignificata peripiam enuntiationem.v.g.cum
inftanil affertaflerentem,g conuenit alij fubftantia.
Et dicit,(nifiquis fortein[fet &c.)& cofifjftit in hoc, dicitur homo eft albus; non idco cft vcra1ita : quia ho
ead numcro oratio vocalis,& fimilitcr oratio men mo aut album fit,fed idco quia hominu efle album elt.
tlis,quae dicitur opinio, vifus,& placit contrariorum hoc enim elt fignificatum per illam orationcm. .
eft fufceptibilis:ifta enim oratio,fortes fedet,cofcden. Sed vltra hanc qu Aris.attulit intttiam du reltant
te elt vera,illo autem furgte eftfalfa; vcrum autem & adhuc contra afsignatam proprietatem obiectioncs. ,
falfum ctratia ee cftai.crgo.Tertio ponit primam Primaclt;quia non vf conucnire omni fubltanti .
reponhonem adhancinltantiibi.(Sed liquishocu fed tin principali;fccunda nanq; fubttantia c vua n
fcipiat tantummodo diffcrt&c.) Quarto pnit fecun mcro non fitjquia non lignificat hoc aliquid; alienaab
dam refponfioncm ad candcminltantiamiibi.(Siquis hacproprietatc videtur.Sccuda eft:quia videtur conue
autem &c.)& quoniam tcxtus eft valde clarus fmma nire alteri tubtantia.. quantitati; cad manq; uperfi
rie dicere fcnttiam fat erit.Aduertcndum elt ergo, q. ics fccundum fui mutationem modo e(t alba,poltmo
cum ncgari n Po[sit 99 oratio eadem numero fcccT d nigra;& limilecft in naturalibus Potentijs: idem.n.
fiue fit vera & falfa, 9portct velnegare, gorationem intclletus prius ignorans lecund prauam difpolitia
tranlire de vcra in falfam fit fufcipcre cofitraria,vclfi ncm;poftmodum ett fcicns&c. Adprimam obie&tio
- nem di
 in prdicamen. Arift.
nem df g haec proprietas conuenit oi fubftantia fine
intellecta;non.n.lyvna numero e tenet ex parte ub
ieftivt fenfusfii;propri etifubfttia jeltvna nume
ro.uceptibil ee ctrariori: ed ex parte praedicati;
& c[tfcnfus; proprium eft fubftantig omni , g/ feruata
vnitate numerali fufceptibiijs,eft contrarior ; hoc at
conatconuenire,&primae,&fecund fubantig.ho
mo.n.feruata vnitate numeraliquam in fortehabet;eft
uceptibiliscalidi,8 frigidi,q non conuenit colori, co
lor.n.feruata vnitate numcrali quan) in liocalbo habet
n pocft efie nigcr. Adfccpd vcr df: tp ncq; quan
dilct.Simul ver vtranque diuiion pouit:eo q ea
dcm habeant fpccies & intrinfecent fc;ita quod mnia
qug vni diuifioni fubiecta funt, & alteri fubie&a funt,
& econuero. Praepouit verumtam.cn diuiioncin in
gontiuuum & dilcretum ; quia ilia per politiuas diffe
rentias data eft ; ifta per alteram negatitiam,& quia il
la cffentialis & naturliter prior c(f; ifta accidentalis,
& pofterior cft. In cuius fignum metaphy(ico taci
ta elt.Dixit quoq5 in neutr genere qutitutis aliud&c.
vt infiruaret diuifionem hinc fieri in genera fubal
terna &c. . .. . . .. . .

titas,ncq; naturlis;'otcnti eft fufceptibilis contrario *&$t autem difreta quantitas,vt numerus & oratio;
rum: fed funt medi quibus;fubftantia cft fufceptibilis continua per,vt linea uperficies,corpus, ampliusaut
ctrarior;proprium et.n, ubtanti ee uceptibi prter hc tempus & lofus. - - -- s
lem contrarior medit;v}immcdiate.non.n. quan Secundo hic cnumerat membra prim diuifionis
titasmouetur propriede albo innigr;fedfubtantia cxemplariter fitiiul ipfm dcclarans, preponit autem.
uantainccintelle&tus propriemouefde ignorantiaad difcrctum continuo nmerando & dcclarandd, quia
cientiam;ed homo fm intellectum.Sed repio hgc 'quantitas difcreta fecundum fuam rationem prior na
patitur difficultatem;quia fi proptcrea propri eftfub turalitcr c(t cotinua quoniam vnitas qu cft princi ,
itanti; cfie fufceptibilem ctrariorum ; quia fla ipfa pium quantitatis difcreiae e(t prior puno qui ft prim
fit qud fufcipit conjaria; quia oportcbat !pligteffe cipium quantitatis continug,diuidndo autem pr;epo
Ariftotcl dtutand hanc proprictatem & difputan fuit continuum difcrcto ; cum dixit; quantitati alid
dum dortion;cqnftlt.n.g) c;icra gener3cidentia continuum.&c.quoniam difcrctum caulatur,& fecun
funt & tpvfium ccidns noft fublterius vt gum eflc,&fccudum cognitionem noftram ex diui
g; fd vt quo. Adhc digjdcv opQrtuit Ariftot ione continui. Dxit quoque enumerando pecies con
Yem!olicitariqu 9ntrri quaeddnofjnt pri: tinui. Amplius praetcr haec tempus & locus, quoniam
moubltantiam, 8 i denominantaccidentia hoc non hc duo non codcm modo quahtitatcs funt, icut ali
facint pifi pro quto ill accidtiainde noiminata fub praenumeratae.Aliae cnim fuit hic qutitates, quiafunt
agtia fntjvt clid album duice; c fuis ctrarijs&c. jmenfurae intiinfccg;tempus autem & locus fntmen
de his noh fuit folicitus propter rationcm tatam.Qu ur extrinfccg &c. "
dam vero funt qu primo dcnominant ipfa accidentia 'Partium etemim m;meri nullus eft cmunis terminus
#m fe;&fubftafitiain:ycl non dcnominant vel fecun
dario; vt verum & falfum qu dcnominant ipfam ora ad quem copulantur partes eius.vt quinq; & quinq;fi de
tionem nfe; prau &#uiofomipfam a&inem &c. cem fnt partes,ad nullum communem terminum copul
non.n. df oratio vcra, qa homo fitverus, necdfactio tur quin7; 4uinq Jdfemper difereta funt. Ertriac
Praua;quia homo fit praus ,{cdeconuerfo, quia agtio fptcm ad nullum comunem terminum copulantur, meq;
ft gfa;ideo hom praus. Et dc his folcitusfuit oinnimo habe.** um numero communem terminumparti
Arifto..vbi dubium propxit.fin,acidens fundum accipere,fedfemper difretae fnt,quapropter numerus,
fe contraria fufcipeiet, igbftanti progriupjifjgedi quid? difcretorum est. Similiter aut et oratio quod.n.
yct, quod non facit fijpfum,yt fmgdijfii qugfubftti quamtttas e$t oratio mamifjtiim e$t: :
breui & longa.Dico te rati prolat
-

tiadenominaturtalis cntrriafufcipit&'', ,,'.'

Dequantitate.lis peciebus;& rprie ad nullum.n. communem terminum partes eius copulan
.- 7 - , -- : 1 : :. III ** f : :: T: * *-C(!
- -

tatibus. '.*'Cap. '?""r turnon.nei communis termints, adqucm/ytlabe copu

f: -, *, : 2 lentur,fed vna quq; diuif est, ipf fcundum feipfm.
* al.l.quan ,~\ Pantitati**atttemali;idquidem eft continuum,
tle O; difcretum,& tlied quidem ex habentibus
-<pofition?idf inuicem in ipfis partibiis conflat,
Tertio hic declarat fupradita duo.!,. numerum &
orationem cffe quantitatem difcretam;& primo denu
mero.& quoniam cftat numerus c(t quantitas', dc
aliud autem ex non abentibuspofitiohem . clarat tantummodo quodcft difcreta tali rationc;om
Iuiditur prefenscapitulmin tres partes,nam pri nis quantitas cuius partes non copulantur ad vnum ter
2 moconltruendo ipfum prdicamcnt quantita minum communem eft difcreta,numeri partes non co
tis, cnumerantur quantitates perfe.fecundo quantita pulantur ad vnum terminum commun,ergo &c. vn
tcs pcr accids,tertioproprietates qutitatis,enumcr de ubintellecta maiore incpit minore; & e mani
dot,& ftabilido quaniitatcspcr fe tale ordinem tcr c[tat cxplariter in numero denario, & cius partibus
uat.prim proponit duas famofas diuifioties quantita tam a:qualibus vt quinq; & quinq;,qum inqualibus:
tis;dicens,qutitatis aliud continu &c. Vbi (multano vt feptcm & tria. Qujd autcm importat terminus com
tda occurrunt.f.pidco flatim poft fubitanti de qu munis inferius c de continuis agetur,patebit. Dein
titate tratauit, qih quantitas propinquifsima cft fb de oratione dc qua vtrunq;probat.f.& q> fit quantitas
fiantia;&m rcfm, quia immediatius ineft fubttanti & q> fit dilcreta, primum probat fic, illud cuius partes
qum infint qualitates,&m modum,qfh fbicet & menurantur longitudine & breuitate et qut tastora
pafsioncshabct quemadmodum fubitaiitia(vt patet.in tionis partes men[uranturlongitudine & breuitate er
T. c.18 5.Meta.c.de quanto) Diuidendo autincepi; quoniam go&c. huius rationis minorem ponit dics.9 (yllaba
non intendcntibus nunc naturas rer fcrutari:fcd adu gue ett parsorationismenfuratur brcuis anlnga fit;
nare;conuenienter diuidendo notificatur quantitas;di & qfh n loquimur de oratione mtali,fcd vocali,ideo
luifiqne quafpecics patcfiunt. Nec opus crat praeponc a Boetio vt ipemet dici; addit et in textu (dico ait
re diffinitionem,qfn extra propoitum fuilet,ed [ ad orationem cum voce prolatam.)m at probat fic,vt
intima peruentum cffct;aut nihil prodcflet, fi quid fu. de numero probauit;quia.f.partes orationis ad nullum
perficietenus asigna um clict, pura p ct mentura fub terminum cmunem copulaniur.yllabae.n.inter e di
Itantiae.menfur cnim cum ncn vno modo inuenitur fcretae font & niliil vniusjaliquid altcrius cft; vt patet.
in continuo & difcreto,diuidcnd rurfus ficut & quan Aducrtenda [unt hic duo.Prim, sp Arift. ratio,qua de
vitas luiflet;& nihil nitiquid nom nis quantitatis often clarat oration ee quantitat,directe otendit oratio
Tho. de Vio in Pl ar. D nem
 Thom Vio Calet. Comm.
ncm ee quanti.ex eo.n. yllaba breuis, vel longa et, Pun&us in quocq;locolinedefignet, vtriufq; partis
concluditur ipfam cfTe quant, eo 9 breue vc' long hinc;!.& inde terminus cft. Et qih'terminus inqant
pasio ct quantitats.Sed qm ex hoclequitur ibi efe ali tcrminus 9portct 9 fit indiuifibilis;qiii fi pofscfdiuidi
quam quantitatcm;quia oinnc quantum aliqua quanti iam non vltim terminis eflet;quia fiabert aliquod vl
tate cft quant;& iila quantitas nomine fui mifurati vo tcrius terminus;ide9 termini cmunis nominciignifi
catur oratio:idco non folicitus circa vocabula (ic breui catur aliquid indiuitible cmuniter terminans vrq;
tcr intent conclufit. Accipitur at hic breue vel lon Partem,liocinlinca elt punctum;in fuperficic linca;ih
gum tranfumptiue, qfh proprie funt pafsioneslincg.Se corporcfupcrficics;& in temporeinftns,locus autm
cund eft,quod,vt communiter dicitur, oratio ptcft vt diceturvcleti fuperficies vel corpus &c.
dupliciter umi. Vno modo provoce prolata;& lic et at talium & tempus & locus ;prfens.m. tem
qualitas in tertia fpccie qualitatis.,Alio modo pro m pusEji
adprter itum & ad futurum copulatur:Rurfum lo
fura feu qutitate vocis prolat qua formalitervna fyl
laba dfbrcuis,a!ia longa;& fic ponitur fpccies qutita cus contin uorum efl.locum.m.quaed corporis partes ob
tisdifcretg: qutitatis quidem, quia mcnfurg rationem tinent ,que adque nd communem terminum copulantur.
habct,difcret ver,quia d;fcrctorum mcnfur difcre Ergo & locipartes,que obtinent ingulas corporis par
t oportct e{Te, wthomogcnca fit mcnura nenfurato, tes adeunde communem terminum copulantur, ad quem
conftat at locutionem ipfam,quae menfuratur, difcre & corporis partes. qu3propter ctinuus erit locuf; ad
t cfle,vt in textu dicitur;quia fniliterarum,& fyllaba vnum.n.ttrminum copulantur eins particul.
r,cx quibus integratur oratio, feparatim & diftinte Quinto hic dcclarat rcliqua duo continuimbra;t
fonant, adco vt nibil prcedcntis cmune fit fibi & fc primo tempus effe continu ; qiii partes
pus & loc,&
quenti, vt patet, vtrum autem m veritat inueniatur ius.f.prgfcns,prterit,& ftrum,copulunur.i.con
in rerum natura tals quantitas ditincta 'cliquis fm tinuantur & confcqutcr habt termifium ccrm.f.in
eflc,nctaphyfici potius negocij eft, & me n vidcrc ftans;quod cft finis vnius partis & principiuin alterius,
fatcor.putafit.n. quidam fic cflc, alij non : fignum non Appcliaturat tempus Prfensfmi famim id, quo gri
T.c. 18. paruum umentes exco 9 in 5.Mcta.wbide quantitate
maticivtuntur tpora verbrum;noq;
m cffc traatur non nminatur,& hoc Albcrto ibi m vcritatem poit liquid temporis efTe praefens fiifi
d confon cft; numcrat tfi fuit hic ab Ariftotcle;vel inltans.Deinde declarat loc effe continu cadem ra
quia fimofofcrmonem. Aucr. colligebat fps & pro artcs eius copulantur ad vn termifim
Collige os frictatcs hoc in libro;vel quia fpecialm mo mcfu tionc:quia.f.p
quantitatis cmun em.Scd ad declarationcm minoris viitur tali ra
pecies,
rg dicit.entisuccesiui dicreti. Siquis.n.diligtcr con tione.partes corporislocati copultur ad vnfn termi
fideret, collc&iae funt hic omnium cntium men fur:
& permanentiu Guidi ctinua unt,quatuor mgurg: num communein,crgo partsloci copulturadvnum
tres intrinfecae. linea fan longitudinem, fuperficies e terminum cqmmunem.Probat confcquentiam ; qui
cundum latitudinem,8 corpis m protund tatem, 8.
fingulis Partibus corporilocati corrcfpdent ingul
vna cxtrineca.locus;idicrcta funt, numerus.uccel afies lci:fed ill (yt dictum cft)continuantur,rg
fiuorum at fi continua funt, tcmpus: fi difcreta, ora & ili;& non{oluin hqc fcqgitur;fedctiim gifigpit
tio;propter quod quibuldam dit clt g tempus, di tcs,floci cgplentur ad eundem terminum, d qco
pulantur ill.llocati corpgris partes. Qu vcrb dupli
Aug. 8 up crct S.Aug. & Ihoma poitum Philoophis pr &itcr expfintr. Primi'dicentibus riftotclcm fo
Gen.ca.19. inucntum fuerit,& orationis nominc inlinuatum. qui hiclocgfm opinionem antiqugr dicciitimlo
all it.S. Th.
quolibet. :. Linea ver com:inus : ft.n.fumere communem termi cum c(fe fpati habehs trinam dimnfionem &c,& fic
2 ** minum,pum&fum adquem partes eius copulcn:ur ; &-f clai eft locum cfle continu,ficut & corpus loctm
%j?* perficiei lineam, plti miiq; partes adaliquem commu & penetrare illud fm omnem dimcnli Jngm : & eund
nem terminum copulantur. Similiter autem & in corpo habere terminum communem cum corporc locato.
re poteris fmere communem terminum lineam, velf Secundo cxpontur dicentibus Arilt.lqui {ccund
propriam fententiam,fm jlocus elt vltimum corpo
perficiem,adquam copularitur corporis partes, iis continentis&c. & df9 per ly cund,non intelligit
Quarto hic declarat tria mbra continui probans fo eundem m rem,fedm propcrtionem,& adquaio
16 gctinua fint,qfh quantitatcs cflc conltut, dcclarat nem : & per partes corporis locati intelligit partes fm
ade fingulis.f.linea fupcrficie & corporc vnico me cnexum eius.tales.n.partes obtinent fingulas fuperfi
dio fic.id,cuius partes copultur ad vn termin com ciei,qu locuseft partes: & quia tales partes continu
mun,eft contifiu; hc funt huiufmodi crgo &c. Hic funt,fcquitur fuperficiem il:am,qu locus eft effe con
nihil aliud diccnd rcor, jquid nominis horum tcrmi tinuam,vt partcs partibus,& totum toti,& terrninitcr
nor.f.line,fupcrficiei,corporis,& tcrminicis. Linea minis corr!pondet. Necobat li duor corporu fu
longitudin onat tinclatitudine,uperficies latitudin pcrficicsvnis corporis locus fint,vt patct, qiTbaculus
fin profunditate;corpus long,latum, & profundum, eft'm mcdietatem in aerc, & fecundum ali in aqua;
nec hc ficfunt intelligda 9 lgitudo inueniatur finc qni licut ill du fupcrficics vnum numero locum coh
latituding; ut latitudo inc profunditate;ed qm ignifi ftituunt; ita & coutinuugi, hoc autcm qualiter fit
catur longitudo nomine liicae, non lignificatalautu phyfic determinationis eit;nunc autem fufficiat fcire
dinc illo fiomine, ficut color pomi licct n lit fine cius q, inquantum locus continuus eft,licct inquantuam in
odore, videtur tfi ab oculo fine odore.. non vifo eius fiac vclilla huius vel illius corporis fuperficic firmitur
odore.odor.n.non vide f. & firmilitcr elt de profundita continuitatem non habeat ficut ncc vnitat aut iden
( is termi- te refpectu fupcrficiei,quae plan vocatur in textu.Tcr titatem.Prima expolitio Alberto placct,fccda autem
i us cuiusli minus cis cum compoitum nomen fit, cz coponch S.Tho.ifi 5. Mctaphyfic confonat &c.
bec citinui tibus naturam trahat necefie cft : & confequenter gp ha JAmplius autem alia quid con$tt ex particulis,qu
quid. beat haec duo.f.& p tcrminet,& q tit cis: & qm adic in els Jnt,pojitionadje inuicem babentibus , alia aut
&tiuum decerminatio & modus ctt fubftantiui, non fuf ex nvm babctibus pofitionem,vt line quid particu'; po
fisit ad hoc y aliquid dicaf terminus cis, quod fit tcr fituvnem babet ad Je inuic, fingui nun}; car fit.cjnt
minus,& q fit cinunis, ficut nec ad hoc 9 aliquis tit alue:bu; & babeas viide dijiumtte filmas J .:}ignes vbi
nonachus olbus,fulfisit y fit monach* & qd fit albus fingui? fitfint implunv,& ad quam partem rei; qiiarum,
ed exigf pact terminandi habcat coein.I. p its it cop...v:ur: fimiliter autcm & partici.i.c plani bavent,
tcrmifius vnius partis,9 cti fit tcrminus altcrius;ficut an dam
 In prdicamen. Arift. 5I
quamdam pofitionem,fimiliter autem affignaretur vnu tempus multum fit,& motus multus.neque.n.horum fin
queq; biiacet,z, que adfe inuicem copulantur Jed c9. gulum per f dicitur qu.tnt;vtiquis itjignct quan:a fit
flidi partes fimiliter & loci ; atio temporis definiet animenfuran, velfic alig
Sextohic incipicns profcqui fecund diuifion,eam do aignans, album quantum it aignans, uperficiem
difjiniet. Quamta.m fperficies fuerit, tantum album effe
repetit & eius affirmatiuum membr declaratJ. habs a ceres.Quare
in partibus;& quia textus clarus eft;hoc fo folc proprieg fcundum feipfan quan
um notandelt, ppoitio dupliciter umif. Vnomo t.tates dicuntur, qu difae fmt:aliorum ver nihil per
do vt dicit ordinef partium in toto in cparationcad f,fedfi forte per accidenr. - - -

loc,& ficcit vnum prdicamentum, quodalio voca Haec c(t fecda pars principalis huius capituli:in qua
bulo dicitur fitus.Aiio, modo vt dicit ordinem parti in uficienter eenumerale quantirates otdit;quantita
toto abfolutc;& fic tria exigit.f.pcrmanentiam,fitt atio tes per accids ab his quae funt Per fe difccrncns, vn cx
nem,& continuation partium; & tic eli dfaquantic clufiu proponit dics;h fol; funt propr ; qutitatcs.
satis in hoc loco prolata Permancntiam quid, quia n; Alia vcr omnino am accidcns.Et licct ad probandum,
fi partcs manct,quomodo pofitae iuxta f inuic ert? hanc cxclufiuam oporteret vtranq; cxponnt, proba
quae.n.iuxta fc inuic fita funt permanere oportet Si re,f.9 hae fupradict fint propri quantitatcs; & g ni
tuationvcr, quia debes poffc monltrare vbi bt vna hilab cislit proprie quantitas;primam Arito.r liquit
ars & vbi alia.Vbiaut dico non in quo loco propric tanquam pcr fe notam cx dictis,fecundam aut declara
qucndo,qiii fola corpora in loco prprie funt; (cd in uit aperido ill fibi quipollentem vniuerfalem.f.om.
qu loci dr fecundum quam,quc diuiiionem (it; Puta ne aliud uprad1tis ctt Fm accidens quantum tali ru
ante,vel poft,fub,velfupra,dcxtr vel {iniftrae.Conti tione;illud quod non pcr fe.i.folitariefumptum, fed im
nuationcm autem ; quia ad vnum terminum commu ordine ad aliquod horum df quantum elt quant per
ncopulari partcs dbt,aliter vnius totius partes non accidens;fed omne quantum aliud ab ultis e(l huiufino
cffcnt. Harn, autcm trium conditionum Ariftoteles. di.ergo &c.maiorcm Arifte.fupponit ; qih cuidens ex
duas vltimasexplicite hic ponit. Primam aut,qu in tcriminis clt, minorem ver primio cxplicat,& declarat
-

fccunda praefuppofita intclligcbatur infcrius explicat: in tribus.[iu qualitatc & ationc& motu. di.n. album
cum tcmjpus pibat non habcrcpofitioncm,linea crgo multum co,9 (upcrficics multa fit,actio quoq; longa;
fuperficies feu plan,foliditas,feu corpus,&locus,quan & motus multus,co 9 tempus mult fit . Dc ndc po
tifates funt habcntcs pofitioncm in Partibus: quia par bat lic;llud quod in eo q) quant non pt diffiniri line
tes cuiufque permannt; & iuxta fc inuiccm iuccns:& aliquo horuin,non eft fccundum fe quantum;fed in or
connectuntur ad vnum terminum &c. dine ad aliquod horum,omnc quant aliud ab iltis eft
huiumodi.. g 'n eo p quant non pt diffiniri line
?nnumero autnpoterir quiuam fendere quem aliquo horuin.c go &c. maiore fuppofita,dcclarat mi
admod particul eu3 pofitionem aliquam adJe inuicem nor,quia qurebui qut, ett actio, non nifi quantitate
babent:ut vbi iacent, aut qu partes adfe inuic coune tp: applicata ad menfurandi actioncm fi pr horam;
&iuntur.Neq; ea qug rporis unt.iiihil.n permanent par aut diem; aut annum durauerit refpondcbitur;& lirnili
iclete,qod: estper, 4lia ter quanta ct albedo,non niti ex lupei ficlci quantitate
n aliquam habebit ? fedmagis quendam ordinem dices afsignabitur &c.hae crgo fol proprie qutitates Iunt.
habere:eo quodali..d quidem fit prius,aliud vcr po$te , Aliorum vcio nihil ctt per fc quantitas,ted forte perac
rius.Sed et in numero fimiliter,eo qudprius numeratur cidcns. Dixit (fortc) ad cxplanationcm ilius vnierfu
* -

lis Primo alIumpt.I. aiia vero omnia fccundum acci

vmus,qum duo,& dko qu tres;& ita babebunt quend dcaaec.n.modificanda
* ordinem,pofitionem ver n omnino accipies.Sed & ora {unt quta, (unt fccundum erat lic,alia ver omnia, quae
---
accidens quanta;& hoc in
* tio fimiliter:mulla.n permanet partiume:Jddi eftfi tinuault per ly torte, ac li diveret nihil aliorutn per fe
mul,& non eft hoc amplius affumere; quapropter n erit elt quantitas,1<u fictt,elt per accidens.
pofitio particulari eius;fiquidem permanet..Alia itaq; C primam cxpofitinem illius exclufiuae,dubita
confiat ex particulis, que in eis fint,pfition dd/e inui \~ tio non mod ca clt,an..veru lit oi . {upradicia { .
c batibs;alia.tutem ex non habent:bus pcfitionem. fc pcr fc quantitatcs,t proptcr rationes, tum proptcr
,, Septimo hic altcrum fecundg diuifionis mcmbrum iplius Arittotelis auctoritatiu 5 Mictaphyfice tem
dcclarat:& fi;riiiter fen- tia clara in textu habct, oftcn pu* Pontis qutitatem Pcr accidsns,locum at & ora
dit nanq;tres reiquas quantitatis Ipccies fub hoc mem tion, nec nomintis.Scd qm Metaphyicalis percru
bro contineri:numer.f. tempus & orationem; numc atio hcc c(t;idco nuncuranleat. Scicnd ti p quia Ari Famofas
rum quid,quia carct duabus conditionibus potitionis ltote.tamolas fpccies quantitatis col gebat,que pecia tantum fpc
.f,fituatione,& cunuationc. Vnitatcs.n.ex quibus c lcm tnem meilure exprimunt;& non cas tm,jugfpe cies quatita
tis , vt huic
ponitur numcrus, non habcnt determinationin cti ciaiein rationcm quantitatis habent,ideo omnia fupra difciplin
nuo, tcdabItrahunt a politione,in hoc.n. differt vnitas dicta,qu vt cx fupcrius dictis apparet fpccialcs oftn C : illt c
puncto;lla.n.et indiuiibile, itud at et indiuiible duni modos mcnfurand quantitatcs pcr ledixit, pro numerauus
fituatum.Tpus ver,quia caret & duabus, Prima,f.& ptcr quod m Aucrr.& S.Tho. rnotum, qui in gcnerc Arft,
fecunda..permantia,& fituatione;&ibiinferitg tem quantitats.coliocari videf,inter quantitates non nume
poris & nmcri partes,& fi fitum non habcant,vt ante merauit,quia.l.no habct aliquam fpecialem rationem
& p ,aut fub vel fupra &c. vbi eor partes defignari mcnfur,licct Albcrtus ali huius ration reddit: quia
posint, habcnt tfiordincm vt prius & poftcrius in eis .!.caret indiuifibil fubltantifico vnius gcneris.fubltan
inueniatur:praete itum.n.et prius futuro, 8 vn prius tia n.eius duerforum generum et.. vbi fluens, quale
eftnumcrationequm duo.Oration ajt: quia perma flucns, quantum fluens &c. In Mstaphyfica aut, quia
ncntia careat;volt enim irreuocabilc verbum, & rcue de quantitate ecund 9 parsentis cit, tractatur & di
ra orationi dclunt omnes tres conditiones, quoniam ucrium cflc quantitatis non mcnfur afpicitur; aliqua
ncc fituationem, nec continuationcm habet &c. ' hurutn inter quantitates Pcr fe non numcrantur; quia
'Proprie autem qutitates hgc f la dicuntur,qu dixi cile quantum due Itum non ha ocnt & c.
^mus: alia ver omnia Jcu, dum accidens fnt, ad baec.n. Jmplius quanti, at nibilesi contrarium.In definitis
4jpicientes;& alia dicimus quanta. vt multum dicitur al at manifesti: eft, quod nihil contrarium. vt vicuvito,
bm eo quodfuperficies multa fit;& aio longa,eo qud tricubit, vel fperficies, vel alicui tali iubileft cotra
- Tho.de Vioin Pr. D 2. rium
 52 Thom. Vio Caiet. Comm.
rium.Nifi forte quis mult pauco dicat effe contrarium ca non effe quantitates,fed ad aliquid, duplici ratione
vel magnumparuo:borum autem nihil e$t quant fed ma probat . Prima cft quod non conucnit alicuipcr fcip
gisadaliquid. Nihil.nipim pereipim paruii velma fum,id eft abfolutc,fcd in ordinc ad aliud,non cft qun
gnum dicitur,fd eo qud ad alterum refertur, nam mons titas,fed ad aliquid, quodJibet horum cfl huiufmodi.
quidem paruus dicitur milium ver magn, eo quod hoc crgo nihil horum eft q antias,fed ad aliquid.maior pa
quidefi gemeris maius fit iilud ver minus.ergo adalte tet exterminis; quoniam in hoc ditinguunturubtan
tia,quantitas,& qualitas ab ad aliquid;g, ipla funt prae
rum eft eorum relatio.nam fi per feipfum magn vel par dicamenta abloluta,ad aliquid ver repctiuum, vnde
uum diceretur,nunqum mons quidem aliqudo paruus, mini rem Arifto.poncns probat e ab cuidenti figno;
milium vero magnum diceretur. Rurfs in vic quidem quia.f.milium dicitur magn, & mons paruus; & limi
plures homines effe dicimus.JAthenis verpaucos;c fint liter homines in vico vnd multi dicuntur, in ciuitate
illis multoplures.et in domo quid multos in theatro ve ver pauci&c. cx!quibus oibus hoc manifcfte patet;
r paucos cfimt plures.J4mplius bicubit ver,vel tri q) res non dicitur magna fifecundum feipfaim confide
cubit,& vnumquodq; talim quantitat fignificat, ma retur:quoniam conftat q, mons quilibct maior quan
gnum ver,velparuum mom quantitat,fed magis ad ali titatem habet quocunq;grano milj;& ufi hoc dicitur
quid,quoniamadaliud confideratur, magni, velparuum magnum & illc paruus;quia hoc refpetu minor gra
quaremanifeftum e$t,quoniam hc ad aliquidfunt.JMm norum milij magnum cli, & illc relpetu alior njon
plius autem fiue ponat aliquis h.cc eff qunta, fiue npo tium paruus eft;& fimiliter ett de multitudine & pau :
mat,nihil illis contrari erit. Quod.n.nom poteft fiimi per citatc.mille.n.homincs rclpetu multitudinis requifi
feipfm,fed ad filam alterius ration refrtur, quomodo t ad ciuitatein,pauci funt,quingcntiautem refpetu
huic aliquid erit contrarium?.Amplius aut,fi erunt ma multitudinisrequifitiad vicum multi funt'. Secunda
rauo cll;cuius nomcn non fignificat quantitatem, fed
gnum c5 paruum contraria,contingeret idfimul contra ad aliquid,ipfum non eft quantitas, fedad aliquid; ma
ria recipere,& ea ipf fibimet eff ctraria.Contingit.n. gnum velparuum non ignificat quantitat,ed ad alt:
idem ipum imulparuum ee,& magnifet.n. aliquidad quid.ergo. Declaratur minor quoad part ncgatiuam
hoc quidem paruum, ad aliud ver idipfm magn,quare per exempl ab oppofito.i,ab his quae fignificant quan |
idem paruum & magnum in eod tempore effe contingit. tutatem;vtbicubim,tricubitum;quo ad partem vcr |
quar contraria fimulffcipiet.Sednihil eft,quod videa affirmatiuam,quoniam ad aliud fpcctat magn & par
tur fimul ctraria poffffcipere vt in fbfttia quidem: uum.Notand et hiu, qp haec ratio in hoc prceden- - |
fufceptibilis contrariorum quidemeffe videtur;fd n f te differre videtur;quia illa refigniticata, tuc nomi
fcipit vno eodemq; tempore. mnullus fimul & fnus eft nis fignificationc procedil;&fpicies g, hgc nomina,& fi
& ger:nec albus &* miger fimul efl; nihilq; aliud fimnl quantitatem aliquo modo important,non tamen eam
contraria ucipiet. Et eadem iblipis contingitee con proprieloquendo fignificant, fcd magis fignificant ad
traria .n fi eft magni paruo contrari ipfm at idem liquid circa quantitatcm.Cum.n.dico aliquid magn
fimul eft paru & magnum : ipfmfii erit contrarium : aut paruum non dico fimpliciter illud effe quant, fcd
fed impoffibile est ipfmfibi ejje contrari. non eft igitur illud cxcedcns in quantitate,aut cxcefum feu dcficis
in quantitatc. Excdcns aut & exceflum ad aliud fpc
magn paruo contrarium,nccmult pauco: Quare nifi re &a.alterum.n.refpicit quo exceditur, vel quod exce
latiuorum hoc quilibet dicat, tamcn quantitatis nihilha dit,n fic cft debicubito & tricubito;qm hor quodli
bebunt ctrarium.7Maxime autem circa locum videtur libet quantitatem iplam abfolute fignificat. Secundam Mag um
effe contrarietas quantitatis. frfm.n.ad id quod eft de autemifolutionem, qua dicitur fallm efle, 9 magn & pat ium
orfm ctrari pomunt:locum,qui in medio e$t, deorfm & paruum, mult & paucum int contraria,triplicira- non fui c
dicentes eo,qud multa di$tantiamedij ad terminos mun tionc confirmat.Prima cft. Quod pcr feipfum non Po- traria
di fit./identur at:tem & aliorum contrariorum diffini tcft fumi,(ed adaltcrum tih,carct contrario; qu9dlibet
r tion ab his auferre.quae.n. f inuiccm multum diftant horum eft huiu(modi. crgo&c. omncs propofitioncs
eor que fub eodum genere fun",contraria determinant. Arilt. tan notas rclinqui; & minor quidcm merito ;
Hc eft tertia pars principalis huius capituli: in qua qiii dcclarta nc cft,niaigr at,quia ctraria si,qu
proprietates tres quantitatis otenduni.Incepit at par #m (cipta fumpta cxfeipfis extreme dittant,& vndele
t hanc ly amplius n fine mifterio. Infinuavit fiqui expellere nata fint habt; in eo at, 3 fin eiplum umi
d pcr hoc,g, pars hcincpta fecreto cft ; t qui ex hon poteltimaginable hocnon eft(vt in cap deadali
immediate prmifsis fumenda ftenfa ett prima pro 'quid manifeaif.Sccda rati9,(ccipisns infe etiam
prietasquantitatis.!.g, ipfa fecund feipfam fit quanta terti,d ducit ad duo impofsibilia, clt ifta,fi magnum
& per habitudin ad ipfam omnia alia dicuntur quan & paru elent ctraria, fequerent duo imposibilia.f.
ta,tum quia eximmediate prgmifsis finfs aignndar &'q,id numcro reciperet fimul duo contraria; & P
proprietat habetut.f.difccrnere qutitatcsn quan vnum & id eet ibijpi contrarium,8 primo deducit
itatbus.Praeoftfis ergo, his ad miaiorem figillation prim confequentia,per hoc,9 idin codgm Pc elt
- * & dcfcription quantitatis;fubdit(a mplius quantitati imagn & pafu refpcctu diucrfgr; dcindc fubdit im- :

* * nihil eft ctrari.)Tcrmini declarati funt;text* ver di posibilitat concquentis,argus fortiori,eo.t.9 ub

ftintionc & collectione magis declarationc eget. ittia,dequa ditum eft 9 fufceptibilis eftcontrarior;
Tria crgo facit.Primo oftendit hnc proprietatinue non 5t rccipere duo ctraria {imul,fcduccesiue,nul
niri in omnibus qu'tatibus definitis.i.determinatis & lus.net imulanus & aeger,ed Priusanus, Poltmodi
certis ecund pcciem:vt bicubito,tricubito,dualitati ger.secundo deducitiecdam confequentiam ibi(&
cad ibijpi contingitee contraria) creo g idem et
trinitati.&c.Secdo ibi(Nili forte quis.) Affcrt inftan
fimul mgn& paf & omnia clara funt.Tertio prin
ti quo ad qutitatcs;ndetcrminatas: ctinuas,vt ma
gn & paru;j difcrctus, vt multa & pauca. Et Itatim cipaliter dit ad qutitates diffinitas fuperius;& aficrt
foluit obictionem hanc dupliciter. Primo oftendcn initanti oftendcfit 99in aliqua earum.f.in loco, inue
& Magnum
paruum do hc non ele quantitates,cdad aliquid ibi (Horum niatur contrarietas;& hoc cfirmat ex duobus. Primo
, autcm nihil cft quantitas.Secundo oftendcndo 9 fiue cxauctoritate cmuni philofophor, diccns, maxime
at circa loc videturcontrarietas;quia ponunt {urlu il
ritates, fed hc fint quantitates, fiue non, falfum eft ipfa efle con
ad aligd po traria.ibi( Ampliusfiue ponat quis &c. Primam foiu cle contrari deorum,eo p maxima ditttia fit inter
tius funt tioncm,qua diciuur magnum, & paruum,nulta & Pau med.u & extrema mundi,ccundo ex diffinitione con
tfl
 In prdicamen. Arift. 53
r

trariorum,quia contrarietas maxima diftantia dicitu r
diftanti autem nomen locali diltantia deriuatum eft
ad alla:& maximc ett qu inter furfum & deors ett.
contrarietas crgo in loo effe vidct ex eo q> omnis alia
ctrarietasabilta oppoitione diffinitionem umpit.
Circa hc particulain dubitatur primo,an fit verum,ih
loco eflc contrarietatcm,vt in txtu dicitur: & fi non,
quare Arift.abfq;folutione tranfiuit.Secundo,quia n
vfvcrum 9 qutitati quae eft corpus, nihil fit contra
*** rium;mottis.n.dc contrario in cntrrium eft,vt in 5.
Phyfic.dicitur.ad quantitatem autem efle motum ibi
dxprelle df.ergo. Ad haec & fimilia timul dr, quod
quia cum dr quantitati nihil cft contrari fiintelligitur
de quantitate nud acccpta,feu in eo P qutitas, nihil
obitat,fcd quantitati, indut aliquam liam rationcm
contrarium inuenitur. fic at ett in omnibus inftantijs
hmi.loco.n.abolute, alterlocus contrarius non et,
tum dicitur, fedmagis fimilis & diffimilis: &-album ae
quale & inquale non multum dicitr, Jdfimile. Quare
quantiratis eft propri4a, ! qale dici.
Hic vltimo ponitur vltima proprietas quantitatis,
quam quia maximc propri dicit,ideo duplicitcr con
firmat primo inductione ondente p hoc conucniatoi
quantitati,vt clare patet in textu.fcdfo inductione o
dente, q, alijs quantitatc non conueniat ibi (in ctc
ris ver)& induci duas fpecies qualitatis.t.prim & ter
tiam;in quibus inaxime poflctapparcre quale vel ing
quale,vt ic,fi de quo magis vf ifieflc, non ineft,cclu
datur ergo nec alijs,de quibus minus vf. Notdum elt Aequale &
hic,quod qualitas ptfumi duplicitcr. Vn9 m9 Pro inqdale P
pri fecua -
prie vt di(tifiguitur ctra fimilitudincm;& nihil aliud dum
qu * n
eft qu relatio vnius quti ad aliud quant fm ncgatio titat nt
nem exceflus hinc & inde;& fic feqitur quantitatem, tantune

ILoco phy fed loco phyfico,puta conuerfatiuo calidi, ettaliquid ita qd ipfa fola df qualis vcl ingqualis: & liquid aliud
c locus c contrari:& vniuerfaliter licet efle in hoc loco fit con df quale,autinquale,non nifi n quod qutum ett
trarius eft , trarium cfle in illo loco;ipfa tfiloca ctraria non funt. dicit,ppcllantur fiquid duo lignagqualia,quia quan:
: wn in quantita e non cit contrarietas,edin vbi. Adap titates eorum qualcs funt.& fimilitr du actiedcsdi
cuntur qualcs,quia car tpora funtqualia.Alio uno
. parcntlas atin textu adductosad oppolitum dicitur, doumituraequalitastrumptiue,
, furfum & degrium n funt contrariarne quantita eu metaphorice,
f- tum,(cd rnevbi & virtutum phyficar. Nomen at vt idem eft qd perfecta fimilitudo, & n hilaiiud ett
Ta'o - dvttantuae deriuatuom eflc cxlucaliad contrarietatcm ni relatio vniusfehabentis per modum quanti: ad aliud
hilal ud ccludit;nii forte,q interloca phyica, qui fehabenspcr modum qunti, fecundum ncgationem
bus diftanti nomen venit fit contrarictas, quod gra exccflus hinc & inde. & ficaequalis fequitur quantita
tis conceditur.fm tfi veritatem diltantia non vniuoce tem fum:litudinarie di&tam, qu vocatur qutitas vir
dicitur de locali & contraria,ed analogice. Tacuit aut tutis:& ficgqualitas inuenitur extra genus qutitatis.al
Aritt.huius ambiguitatis dccifion; qia loci naturam bedo.n.vt qatuor in forte, & albedo vt tria in Plato
ccundum veritatem non declarauerat,ed fam equi ne fimilesquid funt.fcd quia n perfcte a(similanf,g-
tur.Vcl quia fimili modo procedit obiectio hc ficut qualesn unt.iatin Platone intendatur, & fiataloe
illa demagno & paruo ref,'ctu motus augmtationis dovt quatuor,tunci perfetcfimilcs funt ; & Jfir non
& diminutionis;ficut.n.magn & paruum aliquid cir fol fimiles,fed quales,& fimiliter elt in alijs. Vfi,qiii
ca quantitatem dicunt magis jqutitatem,ita iurfum qualitas propric fequit quantutatcm propric dict,&
& deorfum,vt (unt contraria, aliquid circa loca potius qualitastifumptiuc fcquitur quantitate tranfuinpti
jloca fignificant.Ad fecundum dubium,quod iam fe ue ditam,ac pcrhoc velut indiuifua proprietas dicit,
mifelutm eft,dicitur ; 9 motus non vt quantitatem quot modisdicitur fubiet retilsime dictum elt;ma
xime propri cft quantitatiaequale,vcl inquale dici
T.c.36. abfolute,fcd vt phyficarii..vt terminum crporis phy
ici(vt di in.I.Phyic.) & Idco quantitas non et quan De his qu funt ad Aliquid. Cap. 3
titati ctraria,fcd qutitas minima in aliqua fpecie pu
tahominis,autleonis&c.elt contraria quntitati mxi Daliquid ver talia diir,qucq; hoc ipfo quod
nmgin illa fpccic.maximc.n.diftant refpcctu illius fp,
& continuo motu de illa impcrfe&a ad pcrfect veni
A funt lior effe dictur. vel quolibet aiiter ad al
ter. P^t maius id quod eft alterius dicit,aliquo
tur.Simili quoq; m oluuntur obiectiones delineare .n.maius dicitur. & duplum alterius dr boc ipfm qi:od
ta& curua,fuperficie afpcra & lcni , oratione vcra & e$t;alicuius.n.duplu dicitur fimiliter aut & alta qualcun
falla & alijs huiufmodi.hic.n. non ratione quantitatis que junt hmt.vAt verJuntetiam 2 bcadaliqud;t
ctrarietatcm habt fed rationc alicuius adiun&i,&c. habitus,effeius,difciplina,fenfus,pofitio baec.n.oia
Y9m videtur quamtitas fijiipere magis & minus: vt ditafunt, hoc ipfm quodJnt, alior effe dicun-ur, vel
bicubitum:neq; enim est aliud alio magi bicubitum.neq; qolibet aliter adalterum & non aludal,uid:bavitus
um numero:vt tria qum quimque mihu magis tria dicun in.alicuius e$t habitus,& difiplina alicuius e$t dufeipli
tur qudm quinque; mec quinque magis qum tria. meque ma:et pofitio alicuius pofitio;et alia quo4;fimiliter.-Ad
* alidao gis cy dicttr. in bi,4 aliquid ergo fnt,qucmq; haec ipfa qu fnt,aliori effe
diiu fint magls & munus dicitur. guare quantitas non dicuntur;velquodlibet aiiier ad alter,vt mons magnus
ffcipit magis & minus. dicitur ad altr(magnus.m mons ad aliquid dicitur.)et
Hic ponitur alia proprietas.f. non fufcipcre magis fimile alicui fimile;&Soia taliafimiliter ad aliquid auc
& minus; in qua quoniam tcrmini dcclarti fuperius tur.sunt auty accubitus, & tatio,& fjGio politiones
funt,& textus per fe clarus cft;indu&iuc probans;& in qugdam pofitiones ver ad aliquidJunt,iacere autem et
continuo Permanentc; & in dcreto, & continuo uc jiare,velfedere,ipf quidemmom fmt pofiiiones;demom
esiuo,nihiladdendum reor &c. matie ver dicuntur ab his,qu dit funt,pofitionibus.
Proprium at maxime quantitatis eft,qud & qua
le,& inequale dicitur.Singulum.n. eari que dicta unt, D ncreprdicamtum qutitatis flatim tra&at dege
ad aliquia, qfn quantitatcm maxime fequitur
quantiiar,&quale dicitur.et inquale.vt corpus quale ad aliquid; &i in predicamto quatitatis ermo dead
& in?quale dicitur.&,tpus gquale & inquale dicitur; aliquid imcgptus eft,vbide magno&paruo difputat
numerus qualis et inqualis dicitur, & oratio gqua elt;& iterum in praedicamento qualitatis de ipfo ha
lis & inqualisimiliter aut et in alijs,que distafuniv bcndus clt lermo;licct natur ordine,Poft qualitat&
numquodq; quale &- imquale dicitur.jm caeterus vero, action& paionem fit.Tria at in hoc tractatu facit.
qu qutitates nom fnt,nom prorfus videbiturgquale et primo diffinit.fecundo ponit proprietates.tcrtio dubi
in&quale dicinq; dipoitio equalis & inequalis nmul tatvtpraepoitam ditfinitionem corrigat. Antequau
Tho.de Vioin Pr. D 3 TCIIl
 54 Thom. Vio Calet. Comm.
tem diffinitionem declarcmus,ipfam diffinition dili uerfitasiftafit multiplex,& vtdiceturin textu,tangan
genter difcutiend eft. Videndumq; cur magis adali tur cxempla inducendo,hgctfi difiunctio diuerlitatem
quid vocetur j relatio,aut relatiu.Scicndum eft ergo illam dc(ignat,qua alia dicuntur ad aliud fecundum ca
q (vt Porphyrius, & Alexander; Alberto tefte dict ) fum genitiuum, & hocmbrum infinuaui ply altor
Plato adinucnii ly ad aliquid. Ab antiquis nanq; voca dfir;alia ver dicuntur ad aliud , quomodolibet aliter
batur rclatiu,vt ipfe dicit. rnabilis at ac necearia .i.fecundum qucmcunque alium cafum, & quouis alio
adinutio Platonis duplici rne oditur.Primo ek par m.Propofita ergo diffinitione ftatim declarat e ex
te modifignificondi: quialy relatio ignificat relatio plaritcr quoad vtranq; difiunctionis partem.& primo
ncm vt conceptani,& n vt exercitam: pp quod ad al quo ad prim dicens,vt maius minor maius, duplum
quid non dicitur m illud nomen.ficut ncc paternitas; dimidijduplum dr, & ficde alijs hmi. Necturberis
nec filiatio.ly ver relatiu fignificat rclation va exer 9 maius df ad aliud fecundum ablatiuum, qfh grco
cendam magis jvt exercitam . potenti.n.quand im idiomate fcripfit Arifto.qp genitiuo pro ablatiu vtit ;
' portat ad referdum.ly at ad
relation ipfam deinde adhuc fubdit exempla ad idem d cens. at ver
ignificat vt exercitam :importat iquidcm repect vt funt etiam hc ad aliquid,vt habitus, affectus &c. qu
terminatur ad aliud; qd eft (vt fic liceat loqui) rclatio clara funt, ni(i quod ofiddum reftat cur hc cxempla
nis excrcitium;tutc fiquid relatio in vero & proprio primis feparait. Deindevolens dcclarare diffinitio
excrc.tio ponitur,c ad aliud rcfpicerc ponitur.Cftat nem quoad fcdam partem concludendo repetit e, &
at q mclins cognofcenda fignificatur res vt cxercita ftatim exempla fubdit (cd partis dicens, vt mons ma- -
ijaltcr : & propicrea conuenienter Plato nomcn hoc gnus ad alium;fimile fimili dicitur, &c. & vltimu, alia
adinuenit. Sccndo p p rem fignificatam ipfa nq; re quaedad aliqd enumerat,exco p ps poitionisint,
fpcClus cu relationis natura,perly adaliquid,ade c vt fesionem,ftation,&c. & feparat denominatiua eo
ucnienter & expreffc fignificatur,vt vnico nomine im rum ab iliis dicens, accumbcre at & ftare pofitiqnes
pofsibile reputm poffe c'arius fignificari, relatio nq; non funt,fcd dcnoiatioties pofitionibus fuinptg,ficut
cum inter duo fit extrema.. fundam.cnti & terminu, nec album eft albedo,fed denominatiu cius. Aducr
non ht 9 fit rclatio ex cffc qd in fundamto pofsidet; tendum hic clt, p quia multipliciter exercetur relatio
fed ex eo P terminum repicit. v in diffinitionc rela inter correlatiua, i tres di{lintiones afsigntur ipfo^
tiuor hic df 9 hoc ipfum quod funt,aliorum.i.termi rrclatiuorum.Prima ett,9 audreferuntur fola fic
nor funt. refpicerc at terminum ncfcio qo melius xionc cafuum, vt dis fcruis dis, & fimile fimili fimile;
fignificctur:perly ad aliquid.ly.n.(ad)rcfpetum ip quaedam non nifi addita propo(tione vcl aliquo qui
fum ofidit:& ly(aliquid)tcrminm.Propri ergo eflen ualcnte,vt magnum n d Paruum, aut parwo magn,
tia relationis,quae vt inferius ofidetur,amplius confiftit fed ad paru magn.Scda eft, g) corum, qu refrun
in e[fe ad aliud,optime per ly ad aliquid cognofcda fi flcxione calu, alia vniformi fiexione hinc & indc re
gnificata eft;& lnge mielius jrclationis ne;quod fu feruntur,vt duplu dimidij duplu ;& dimidu dupli di
pradicta non cxplicat,fcd ipfaim vt quand rem fignifi midum.alia difforini, vt fcientia fcibilis fcientia,fcibi
cat;aut relatiui, qd magis ex parte fundamti ipfam im lc at non dicitur fcienti, fcd Icientia fcibilc;vt patet
portat. Mi ad diffinitionis cxpofition veniamus , vbi difformitas cafuum.Tertia cit,9 eorum , qu folafic
tria notda funt.Prim eft qpin numero plurali Plato, xionc cafuum rcferuntur,liue vniformiter fiue n,alia
cuius crcditur haec diffiniti, dixit adaliud talia dfir ad m gcnitiuum,re(eruntur,aliafccundum alios cafus, vt
infinuandum tp genus hoc entis n inucnitur fingula patt.Quia ver non omnianomina, qu fignifict ad
riter,{ed oportet intcr plura faluari fundam;t.f.& ter liquid,aequaliter fignificant relationcm, ideo confue
min.non.ncl dsfitola potcftus coercendicit, fcdfi uit herialia ditinctio..g, quaedam unt relatiua ecun
huic aliquis fubditus fit dfis illc habens poiit erit.Duo dum cfle,vtdfis duplum, &c. qudam fecundum dici,
ver relatiua mifcuit.f.ly talia, & ly qaecque; vt pri vt fcicntia fenfus,&c. Qu diftinctio, vt S. Thom. (in
mo fuaderetur,adal quidempfundari upcr accidcn qu[tionibusdc potentia Dei)docct,n cft intelligcn Materia -7.
r.c.ao. te aliquo(vt in 5-patet Metaphyficae)eft.fi.iy(tale)re da fccundum diftin&tionem rclationis realis & rnis, 4.7 . .dI ..
latiu idcntitatisaccidcntis. levdo atly qucunq;, ita q, rclatiuafecdum eflc fint,qu important relatio
quod elt rclatiuum fubitantiae pcrcipcrctr, qd funda nemi realem,fecundum dici vcro qu important rcla
mentum ipfius adaiiquid,potcit cfl fubflti m rem; tioncm ratinis, qm patet manifelte falfitastalis intel
ita q cx his docemur 9, adaliquid n fondant nitiac lectus,ex eo qud fenus rcaliter referturad lcntibile &
cidcntia vel Jubftantig II: qv accidentis mod indute; cientia ad cbile, fed intelligenda cit m gitinction.
& boc approbatum eft 5.Metaph.ab Aritotele & S. fignificationis nominum;ca.fi.vocantur relatiua m cl
T.c.ac. Tho. Scd m eft, 9; per hoc Plato docuit cognofccre ad fqu impofitafunt ad fignificandum Primo relatio
aliquid.f.fi id quod funt non abfolute funt, nec fui fed nem,fiuerealem,fiucrationis;vt dns,dupl,genus,Pe
alior funt;ita g per efie aliorum excludtur duo.f. q> cies, prdicatum, fubiectum &c. Ea autem vocantur
non funtabfoluta.vtalbu,quantum & hmi;& q non rclatiaom dici, qu primo quidcm fignificant rem
fnt fuimeti.9 non referuntad felpla, qm hocctt lim abolut, & ex conequcntiimportat repeciu,liuc rea
Fliciter impolsibile; in hocergo pcrcipics ad aliquid fi lem,fiuerationis.& talia alio vcabulo dicuntur lignt
id quod cft non abfolute, fed aliud alpiciendo dfv. g. ficare n tam refpectum qum abfolutum rcfpcctiue,
dns ad aliquid elt;quia id,quod cft effe dominum,non vt fcientiafenfus& hmi;icientia.n.formaliter impor
eft res abfolute, vt effe album, & eflc hominem, quod tat,id quo fcimus, quod qualitas cft;fcd importat hoc
cft.hoc patet quia fortcs cffet homo & albus,fi nihila adiun&ta rclatione adfcibilc,&c.& ideo ad aliquid fum
liud etiet aut intclligeretur, fcd dfis non effet:fcd hoc dici vocatur , omnes autcm has diftinctiones Arilt. in
ipfum quod cft altcrius clt.f.ferui.dfis.n.n fui clt diis, textu tetigit.Ethancquidcn vltimo ditam fignanter
fd ferui;& fimiliter cit in aljs. Ncc obltat quod rela notauit giy,at ver fnt etiam & hc ad aliquid,vtha
tio idcntitatis numeralis fit eiufdcm ad fcipium : qii bitus.adu ctis.n.prius relatiuis fecundum cfic.t. maius
licet fit eiufdem ad fc fccundum rem,non tn fccundm & duplum connumerauit cum diitintionis tfi nota &
rationcm,qu vtitur vno vt duobus, vt fundamento.f. rclatiua fecundum dici, licet per ly(at vero) pofsit cti
Jnfra.t c.i ; & termino(vt patet in 5.Mctaph.) Tcrtium elt, g) fub denotari fecunda diftinctio;qm habitus,fcnfus, fcicn
& 62 diliunctione diffinitionem compleuit dicens, alirum tia,&c. non fimili flcxione cuertuntur, ficut maius &
dicuntur,vcl quomodohbet aliter ad aliud, proptcr di duplum.vt patet, primam autem & fccundam & ter
ucifum maodum , quo ad aliquid cxcrcctur.& licet di tiain in declaratione illius Particul, vcl quolibct aii
- (CIT
 In prdicamen. Arit.
ter ad aliti*,expreffetetigit.primam quidcm in exem $tigmmodo fimia dicitur animal magis fimile homini
p}o de magno.tertiam autem in cxemplo de fimili, li afinus,Proptcr varictatem animli;
cethanc in ipa dirfinitione poitam ee dictum it, 95 modos effendi in hoc & in illo, & non qim
qugd idco cenifle creditur, quia genitiuus praecipue {ufcipiat Propric magis & minus.Neceiire.
poflefionem ottendit , & conleqenter naturam ad !atiu fufcipiat magi & minus rationc fundament, &
fundamentum non fufcipit magis & minus: quoniam
liquid quod eius quod dicit non eft, fcd altcrius, &c.
ne tutein y cotrarietas un bus queJintadalqud, $"neitede magis& minus lgice inteilgedus eft,
vt virtus vitio comtr.trtum, cum fit vtrunq; ad aliquid idelt de prdicationecumly magis, aut minus.phyfi
& difciplina ignoranti. Non au:em omnibus relafiui* ce.n.loquendo conftat ad rlatin poffe motum uli
ineft contrarietas:duplici enim nihil eft contrarium,
-
-

ne quem terminari, & confequenterncc motum intentio
gue triplici mec vlli talium .. ~
{s& remifsionis, quo fit magis, aut minus phyfice.
Hic incipit fecunda pars huius capilidiuia in qua Ncctc moueat quodin tcxtu icitur, quale dici ma
tuor partesfecundum numcr proprietatum quasafsi g***t minus,accipendum ett enim hode qualite
gnat,quae fuis patebunt locis.Prim proprietas i $tindum rcputatinem. reputantur enim aequal a non
proprietas vocari pt,quia nec oi,necfoli conuenit,im folum qu nullo modo fe xcedunt, fcd q* parum
imo nulli cuenit inquantum cft ad aliquid,vt patebir, quidexceus habent,& inf.a illam pjruamlatitudin,
e(t habere contrari.virtus.n.ctraria vitio eft,& fci magis yel minus qualedicitur.fict ctiam virtus, qu
ia ignorantiae prau difpofitionis:& tfivtrunq;eft ad confitticinattingend medium,fi circa mcdium attin
aliquid.Non cuenit at omnibus relatiuis, &c. & et git virtus nihilominus elt, &c.
-
-

--

fcntentia clara.Sed vnum dubium ce re(tat, qo veri Omnia autem relatiua ad convertentiam dicuntur,vt
ficetur in ad aliquid reperiri contrarium,& id quod di feruus domini fruus dicitur,& dominus frui domuius,
&tum elt in praedicamento qutitatis.f.qud ei q* adfo & duplum dimidi duplum,& dimidi dupli di nidium,et
lam alterius rclation dicitur,qo aliquid contrarium naiks minore mai', et munus maiore minus.fimiliter au
<rit.Ad hoc dicitur,quod relatiua fecdum id,quod re tem et um alijs.Sed cafu aliquoties differunt fcund locu
latiua {unt,contrarietatem non habent: vt in praedica
mento quantitatisditam fuit.vnde fignanter ibi dixit &tion.vtfcientiuftibilisfttia,ca fiibile/cl.iafabile,
Ariftot.qy.n. non fccundum fe dicitur,fedad folam al enus enatienus,enatu enuenat.JAt ve
terius rclationcm, qo habcbit contrarium,fecundum r aliquoties non videbitur conuerti,nji conueniterad
illud autem g) altcrius gcneris concipiunt, contrarium quod dicitur affignetur,fedpeccet is qui affignat.vt alaf
habere poffunt,vt dfhic.virtus.n.eft contraria vitio n a!figmet aui, m cuertitr,t fir ais als.neq;.m.priis
rnc rclationis,fed qualitatis, quam in anima ponit.du couenienterajignat efi ala auis.neq;.n. in eo qud auis
lum aut nec ratione relationis,nec quantitatis,quam eft,in eo auis ala dicitur,fdin eo qud alata est:multor
equitur,quia quantitati nihil cft contrarium, contra .n. &alior al fint qu non funt aues. quare fi affigne
rietatem patitur.vnde poteft breuiter dici, qud rela turcuenienter & conuertitur,vt ala alati ala,et alat
tiua formalitcr non habent c sntrarium, (cd materiali al alatii.vtliquoties at forte & momina fingere nccef
tcr.Vel relatiua fecundum eftccarent contrario,relati fe erir,fi monferit pofficum nomen,ad quod conueniter
ua autem fecundum dici po(funt habere contrarium. aignetur.vtremus fi nauis aigneturn erit conuenis
vnde dedit exemplum Ariftotelcs de virtute & fcicn aignatio.neq;.n.im eo quod eft nauis,eius remus dicitur
tia, qu funt rclatiua {ecundum dici,&c.
Juninnauer guaru reminonjunt quare no conertitur.
P^identur autem magis &- minus relatiuaffcipere.fi mauis.m.m dicitur remi mauiae.Sed forte cuenitior aff$
mile enim & diffimile magis & minus dicitur,& qua gnatio erit,fi ficquodmodo affignetur,remus remit rei
l & inquale magis, & minus dicitur, cum vtrumque
fit relatiuum.fimile enim alicuifimile dicitur,& in remus,aut aliquo modo aliter ditium fit. nom.m.non eft
poitum:conitertituraiti comuemienteraignetur:remi
quale alicui imaequale. N9nautem omnia relatiua ffci tum.m remo remitum eft. Similiter at & im alijs.vt ca
piunt magis &- minus, duplum enim non dicitur magis put cuenientus affignabitur capitatt, qum fi animalis
& minus duplum, nec aliquidtalium ,. . . affignetur.neq;.n.eo qud animal e$t caput bt:multa.m.
Hicponitur fccunda quordam relatiuorum citas fnt amimalia capita n habtia.Sic at facillime fortaf
.f.fufcipercmagis& mins circa qu procedit ficut cir fe fiimet quibus pofitafnt momuma, fi ab his, qu prima
ca prcedentem diccns.primo g, hoc conuenit relati
uis,vt finili & difsimili,&c. & fubdens fecundo q n funt,&- ab his,ad qu conuertuntur,nomina pontur,vt
cuenit hoc oibus relatiuis.non.n. df magis aut minus in his, qu diffafunt,abala alatum, remo remitum.Oa
dupl,aut triplum.&c.& tcxtus quidem clarus cft.Scd ergo qu ad aliquiddictur,f cuemienter affigntur, ad
vn relinquitur dubium, an fufcipcre magis & rninns conuertenti dicumtur. mamfi ad quodlibet aliud affign
conueniat relatiuis ratione relationis, an rationc funda tur & non ad illud, ad quoddiir,non conuertuntur. Dico
menti,ficut habere contrarium.Si.n.dicatur q rnere autem quoniam neque eorum,qu indubitanter conuerti
lationis, quae crit maior ratio dcvno rclatiuqum de bilia dnr, 29 nominaeis pofita funt, nihil conuertitur fi
alio non apparct.Si rne fundamti,tunc fequeretur,*p adaliquid eor,quaefunt accidentia,ajigntur,& nonad
fi fundamefit non fufcipit magis& minus, necipfum ea,que dicuntur.vt feruus,fi domini non ajigneturfer
relatiuum fufcipet magi$& mifius, quod eft manifelte uws,fd hominis,vel bipedis,aut alicuius tali, n cuer
falfum,aequale.f.& inquale fufcipiunt magis& min*: titur.neq;.n.dicipt homo et erui homo.non.n.et coue
& tfi quantitas,fupra quamfundantur, non 4
gis & minus, vtdi&um fuit. Adhocdicit g, fuf.ipcre niens ajgnatio.J4mplius fi conuenienter affignetur ad
magis & minus conuenit relatiuis rne fundamti:fcd quod dicitur, bus alijs circfcriptis quaecq; accidtia
hoc ctingitdupliciter.Vno m ita gp ex magis& mi fnt,relifoflo illo,ad quodaffigjiatum est cuementer,
nus in fundamento relatiu dicatur magis& minus.vt fmper adipfm dicetur.vt fi feruus dicatur ad domunu:
fummo calido,quanto aliquid eft magis calidum, tto circfcriptis oibus,qu fnt accident,adomino, vt effe
eft magis fimile.Alio m ita g) ex aliqua varietate feu bipedem,velfcientia ffceptibulem,velboiem,relito ve
alteritate fundamcnti rclatium dicatur magis & mi rfilo dio,femperferuus diceturadipfim:fruus.m.do
nus:& hoc modo inqualedicitur magis & minus.ex minieruus dicitur.Si aiit non couenienterdicaturadid,
co quantum variatur {ecund maius& minus, hoc ad quod dicitur; circfriptis oibus alijs, relio illo fo
Tho.de Vio.in Prg. D 4 lo,
56 T hom. Vio Caiet.Comm.
lo, td quod redditum eft,n dicitur adiilud; affigietur.n. Vbi tria raa relatiuorum genera infinuauit: quzdi,de
feruu$ hominis et ala auis:circi fribatur ab hmine eff quibus dubitatur an fint cuertibilia; vtala, de quadi
domimum,non i ruit ad hominem dicttur.cum.m.domi um cft,qp vidcbatur non conucrti; qud innomina
mus mom fit, feruu& n e$t.fimiliter aut & de aue,adima ta,quoad terminii,vt remus; qudam,& nominata, &
tur ab eaalatam effe,& amplius non erit alaad aliquid ad omnibus cfeffa abfq;dubio conuertibilia;vt domi
cum non fit alat,nec ala erit alicuius.quare oportet affi nus,dupl,maius,&c.Si ergo in iftis oportct cuenien
gnare ad id, ad quod co:iueniter dicitur:&-fft nompo tem terminum afsignare ad faluandam comuertenti,
Jitufn facilis erit affignatio,fi at non fit,frtaffe erit'ne fortiori & in alijs oportet hic fieri.feptimoibi.(Ampli*
fi conuenienter.)tradit canon vniuerfalem quo abfq;
ceariumfingere nomen.fi autem fi: reddantur, manife errore femper cognofci poit cuenis cuiq; relatiu
tum eft,quoiiiam omnia relatiua conuerfim dicuntur . terminus;& eft talis,tunc cft terminus conueniens, qfi
Hinc ponitur vera relatiuorum proprictas.f.dici ad illo folo reli&o caeteris circunfcriptis eft ad quod dfre
conuertenti,quam quia Arift. in tcxtu clare, & diffufe latiuum;&'per'ppofitum tcn eft conuenienter ter
pertratat, n oportet textum gloflando declarare,ed minus afsignatus, qfi caeteris circunfcriptis& illo folo
tar.tummodo diftingucre texts particulas & quid no reli&o,nofi eft id ad quod df; exempla clara funt intex
minis cuertentie aperire.propofiit ergo prim relati. tu.Intdit autem perly accidcntia tam in hac qum in
uor proprictat dicens,omnia aut relatiua ad cuer immcdiateprecedente particula,naccidentia..quan
tentiam dicuntur,& cxemplaritcr dcclarat; vt duplum titatem qualitatem &c. accidentium genera,ncq; acci
dimidijduplum dicitur,&conuertitur,quia dimidium dentia.i. praedicata accidentalia,ed accidentia..omnia
duplt dimidi dicitur,&c.Et qfh non eodcm modo om illa ciunta,quae funt extra rationem formalem litus,
nibus hoc conucnit relatiuis, ideo oftdit fecundo ibi fine illud coniuntum fit fubfttia,(iue proprium, &c.
(led cafu)duos effe modos,quibus rclatiua dicuntur ad Vnde accidentia eruiunt echominem, ee album.
conucrtentiam.Primus eft fecund fimi!em cafum,cu bipedem quantum;quoniam nihilhorum eft in ratio
jus exempla pofita funt. Sccundus eft fccund difsimi ne ferui vt fic.Vltimo ibi.(Quare oportet afsignari ad
lem cafum,de quo dicit,fcd cafu aliquoties differunt fe id,&c.)epilogando concludit principale intentum, ci
cund locution,vt fcientia fcibilisin genitiuo fcitia licet omnia rclatiua dici ad conucrtcntiam. ' * '.
df,[cibileautem dicitur,fcitia in ablatiuo fcibile, &c. pro declaratione autem illius terminiconuertcntis, S??******
Quia ver hc proprietas conuenith s, quaevcre rela notand eft ex magno Albcrto qugd bic tria.f.conuct $.
tiua adinuic funt,& n alijs;ac per hoc non conuenit fioicos;
conuertibilitas
q) conuerfio&pafsio
cuertenti, ficdifferunt&apudlo
clt propofitionum j'j
confi- . i.
alicui relatiuo,nifire(pe&tufui pprijcorrelatiui; opor
tet diligenter attenderevt vn quodq; relatiu ad u tranpoitione ubseti & predicati, ditingui
proprim correlatiuum rcfcrarius.fi.n.hoc nonfeceri turin tres fpecies.f.implici cr,peraccids, & ctra po
mus contingct q videbit proprictasifta n vniucrfali fitionemvt patet in 1.Prior.Conuertibulitasautem ett Cap. a.
tcr conucnirerelatius;q q relatiuum non afsignabi pasio terminorum, & confittin mutua cecutione
tur,ad ftim propri cort clutiu,non dicetura d cuer eorum, & diuiiitur in duas fpecies.f. fubftantialem &
tenti.Scd hocaccidet non ex defectu itius proprieta non fubftantialem(vt patetin.Topicorum.)Conuer- Cap-4-
tis,fed ex errore noftro,ex quo proceit incpetens af tentia au:em conliflit in mutuo liquorum rcfpectu,&
fignatio eus,ad quodd relatiuum.relatiu.n.n dad ideo eft pafsio relatiuorum;& hic ab Ariftotele quot
conuertenti cuiufcun:; fed eius tfh, ad quod proprie modis fit oftenlum eft. Relatiuum ergo dici ad con
terminatur,i.correlatiui.Ad explicand crgo hc duo uertentiam eft ipfum ita dici ad aliud, qud conuertat
.qrelatiu dfadconuertcn:,n cuiu&nq; fed tcr aliud ad dicendrn ad fe. Dominus.n. ideo dicitur ad
mini conuenienter afsignati,& quomodo in hoc con conuertentiam ferui, quia fcruum conuertit, vt dica- '
tingat crrarc & caucretotum refiduum fcrmonis facit. tur domini fcruus;& fimilitereft ex parteferui, &c.
Vnde tertio ib.(^t ver non aliquoties videbitur con pridentwr autem ipf ad aliquidfimul eff natura,et in
ueri.}oftendit quomodo contingat apparcre fallam di alijs quidem pluribus ucrum eft,in aliquivus ver uou ve
&tam proprietatcm propter pcccatum quod fit in afsi
quod dr relatiu, & dat exemplum rum,fimul.m.duplum eft & dimidium; e: cum fit duplum
e hoc relatiuo ila rcfpectu uus,cui male afsignat, quia dimidi est:& ufi:Jra:;s dominus eft.Similiter autem
debctafsignari aluto.ali.n.aluti e[t ala.vnde & conuer bis,e alia.imulm.auferuntjeirccm innon it du
plum,nom ejt dimidium,&- /i non eft dimidium,non et du
titur, ala,um ala alatum;& quia praedi&us error ex du
plici caufa nafci poteft.t. exignorantia applicationisvt plum,fimiliter autem & im al.js quacunque taliafmt.
itum cit de aa,& ex pcnuia vocabuldr,ideo nccef Hic ponitur alia vera relatiuorum proprietas.(. efle
friam cautel contra hunc fccundam caufm, quarto fimul natura.Circa qu Arilt.ficprocedit quia primo
apponit ibi.(Aliquoties aut forte& nomina fingerc) } Propricta em & declarat ita cffe in multis re
& omnia clara funt in textu,nifi gp curiofo nouitio di atiuis;iecundo dicit,91[ta proprietas non vf conueni.
ccndclt,aniinalia line capite effe conchylia ; habtia; re omnibus rclatiuis. Notand cft hic pro notitia tcr.
autem alas & non aucs,effe mufcas apes vefpas, &c. Et mingr,9 cflc (imul natura,licet fuperficictcnusloqu
vt facili* poit quis fibi abhoc errorc cauerc. In quinto do, importet aliqua efle fimul in effe & non efle,fc in
ibi.(Sic utcm facilius) clarum documentum fingendi , ortu & occau, C. per nocimportct,9 fivn illor it,
nomina,quae fint ;ppria corrclatiua cor,quibusvolu reliqu quoq; fit,& fialtcrum Pcrimitur rcliqu peri:
mus rectc ca adquere{cunf,afsignarc,tradit texto ib. mi,& ilta declaratio huic,loco ftisfacerevidetur; qiin
{Omnia crgo,qu ad aliquid dicunf.) cxclufo iam er vt Patebit,cx his procedctur tam pro qum contra; fc.
rore,& cautelis adhibitis,red;t ad oftdendum fupradi cdum tfi vcritatem plus fignifict.vt.n. patet ex Polt Caps' r. de
&fenfum afsignatae proprietatis.f. q, rclatiua dici ad Prdicamentis,cfle fimul nturaimportat duo.f.(imul i
conuertentiam non imitclligitur c quocunq; aut cuiuf tatem confequentiae fupraditam,& ncgation caufa- simul natu
cq,fedful proprijtermini ad qu di; & fimul oftcn litatis i.p ncutrum alterius cau(a fit.homio.n.& r,fibile ra funt,qu
dit jnccefltia fit conueniens als gnatio eius ad quod & fi fintimu! fccunduin ortum & occafum,n tfnt $c fini&
di.Et otendit hc per locum maiorc, cx eo..p in his, fimul natura,quia vnum c(t caufa alterius: duplum au- equtur vt
quae indubitanter ad conuertcntiam dicuntur, & nomi tem & dimidium,& confeguunturfein efle & n c[le, :
na impofita habenr,non inuenitur dici ad conuertcn & neutrum clt alterius caufa;& ideo merito fimulna. 4
tiam ificucnicnsfitafsignatio eiusad quoddicitur, turafunt.Ethoceftattentenotandum,quiaomnibus
u-
non eft ab
- -
 In prdicamen. Arit.
omnibus perceptum.Ly ver ad aliquid,fiuerelativa, circuli non aufertur,ex eo q fcientia deilla non eft.Ter
poteft accipi dupliciter.f.mate, taliter, pro re illa,quae
tia PQfita ibi(Amplius aniifialiquidem fublato.)eft ta
relatiua vel ad aliquid denominatur; & formaliter pro ]is,fublato gener animal fublata cft omnis fcienria:
ipfa relatione,feu re vt habet relatioi&.v.g.dominus po & tremant fcibile. ergo fcibile n e[t fionul ccien
te(t accipi pro illo homine,qui denominatur dominus $ia.antecedcns euidens c(t quo ad omnia,quia omnis
& pote(t accipi illo inquant dominium habct:im fcientia eft in aliquo animali,&animalia nn funt om
prfentiautem litera ficut & in prgcedentc n eft fcr nia cntia mundi.remancnt.n.lapidcs & elementa, &c.
imo de relatiuis materialiter, fed formaliter, quoniam
relatiua materialiter relatiua non funt,ficut nec ftatua Smiliter aut bis habent fefecy ea que defenfu Junt.
materialiter cft ftatua. Et hoc eft valdc & nouitijs ad Semfibile.n.prius qum fnfis videtur eff fublato.n.fem
uertendum; quoniam cxhoc folutur omncs obictio fibili fimulaufertur fnfits fmfs ver fenfibile nfimul
nesde priori & polteriori, caufa& caufato,&c.haec.n, aufert.fenfus.n. circa corpus & in corpore Jiint.fnfibi
omnia formalitcr funt fimul natura; licet materialiter li autem peremptopcremptum eft & crpus fnfibile.m-
vnum corum fit alio prius tpore, aut natura.Eft ergo corpus cum ver corpus non it,ublatus et enis, Qa
enus proprietatis, qprclatiuis formaliter eu inquan refimlaufrt fnfibile fnfiim, fnfs verfnfibile n:
tum relatia funt,conuenit cflc fimul natura.i.cfequi animali.n.perempto,fnfs quidem peremptus est fenfi
fe in effe, & non eflc, ita q, neutrum caufa alteriusfit. bile autem permnet: vt corpus calidum, dulce,amarum
Declarat ergo Arilt.propfitam proprietatem, expri & omnia alia qugcumque talia fmt..Amplius fnfs qui
ma tantum conditione fiinultatis naturae. f. 9 Ponunt demimulcumenituofit.imulenim animal fit Gen
feinuicem,& q auferunr einuicem.Vnde quo ad Por s Senibile.n.ante et qum enatum eet. ignis.n. &
fitionem dicit cum duplum eft dimidi e(t,&c.quo ad
ablationem ver fubdit.Et li non (it duPium non sit aqua & alia huiufnodi, ex quibus ipfm animalcofiat,
dimidium,&c.eft fentcntia clara,&c. -*
ante fnt qum animal fit mnino , vel fnfs. quare
prius fanfibile juamfenfils effe videbitur.
gnautem & in omnibus relatiuis ver videtur e Oftenfo, quodfcicntia&fcibile n funt fimul natu
fe fimileff maturafcibile.m fcitia prius naturaliter effe ra,oftendit hic q fenfus & fenfibilc non funt fimul na
vidcbitur.N4mq; in pluribus rebu3 prgexiflubus fiiem tura;duabus rationibus.Prima cft,fenfibilefublat au
tiam accipimus.inpaucis ver vel mullis bocquis reperit fert fenfum & non conuerfo. ergo fenfibile eft prius
et fimul cumfcibilifcienti effeffam..Amplius fcibile fcnfu.& dcclaratantecedens quodvtranq; partem &
ublatum imulaufert cientiam.cientia ver non imul primo quo ad primam fic; perempto fenjbili periini
aufert fcibile.nam fi fcibilemom fitmom erit fientia,feue* tur corpus, quia omne corpus elt fcnubile, Pcrcmpto
tia ver fi n fit mihil prohibet effe fibile,vt circuli qu4 corpore perimitur fcnfus:quia mnis fenfus ctt in cor
dratura fi efffcibilis,fcientia quidem eius j il pore tanju in fubiecto,& circa corpus tqum ob'e-
&tum.ergo perpto fenfibili perit tentus. Deinde qu9
lud verfibileefl . JAmplius, animali quidem fblato ad fecunijain,qia ablatiuofenfus non aufcrt nifiaial,
non eft fcicntia, fibilium ver plurima effe contingit. ablato aut aiais non aufert omne fenlibile.remanenti
Hic fecundo proponit, 9 di&a proprietas non vide n.corpora calida & frigida;qug fenfibliafuni.Segu da
tur conuenire omnibus relatiuis. & intendit hoc oten aut r pofita ibi (Amj)liusieiifus quidem)c't talis:fcn
dere in duabuspartibus rclatiuorum.f. in fcientia & fci fibile eft prius a1 il. ergo cft prius fenfu: confequenti
bili,& in fenfu & fenfibiii,& in fcientia &'fcibili tribus probat,quiafcnfus finulfit & ett c fenfato.i.aial, in
rationibus.Quar primaftatum fubditur ;& eft huiuf uo eft fenfus;generantur.n.vires fenfitiugqua do ge
modi. Scientia vt plurimum fit nobis rebus fcibilibus ficratur ipfum nimal. Et puto qd litera fit corruptu;
iam praeexi(tentibus, ergofcibile eft priusfcientia, & & dcbcat legi cum fcnfitiu.antccedetis aut pr9bat
non fimulc ca.antcccdens cft cuidens;fubfittentibus quia corpor fcnfibilia.i.ignis & aqua & alia huiufmo
nanq;prius infeiplis rebus venamur fcientiam.& qu1a di priora funr,qum aial:qm funt ca,cx quibus cponi
inantcedente dixerat non vniuerfalitcr q fcienti fie tufaial.conft.tuquidem $p partes,cx qujdus componi
ret rcbus exiftentibus,fed vt in pluribus;idco ad decla tur aliquod totum, funt priores naturalitcr ipfo toto.
rationem illius particul fubdit,in paucis ver vel nul Qugcunquerelatiua fi proprie & vere & fecundum eandem
lis repcriet quis fcitiam (imul factam c fcibili.Quod rtionm affignantur,fimul natura tunt. '
diuerfis diuerfimode exponitur; Boetio quidem fic, Edoccurrit hic dubium an ita fit fecundum verita
in paucis.i.in chimeris vel nullis, quia ipfa chimerica tem.f. non omnia relatiua cffc fimul natura, & five
nulla fcibilia funt.Ab Alberto autcm in paucis.i.in mo rum non e(t,cur Ariftote.tam accurate Partem falfm
ralibus,vcl nullis, quia ipfa moralia vt concepta praece profecut* fuerit, & abfq; veritatis decifionc reliquerit.
dunt fcientiam;licct non prgdictipfain inefle,fed po Ad hoc dicitur, g, vniuerfaliter verum cft omnia cor
tius fequantur;m vtranque ergo expofitionem dixit relatiua effefimunatura,(i formaliter,i.inquantum re
pauca,propter ca,qug cx noftri intellectus opere fiunt. latiua (unt confidertur, non autcm limaterialitcr,&
Et addit nulla;correptiue.i.ad corripicnduiii,licet pau quia rationes Arilt.im textu non comcludunt nifi de r
ca. Poffet autem non incongrue eahdem conftru&io ltiuis materialiter confideratis, ideo non curauit fvl
nem ferudo dici, 9 pauca retulit vniuerfaJiter ad om uerc.vnderesfenfibilis eft priorfenfu;fed fenfibilein
nia practicavt ic: quoniam ine intelle Stu non unt;& quant fenlibile non elt prior fenfu.& limilitcr dcfci
nulla proptereffe obiectiuum eorum addiderit; vt Al bili.Sed hac relpontiopjcrilem pcrlcrutationem foli
bertus dixit.Secunda verdratio poita 1b (Amplus ci citudini Arilto, attribnt.tum quia nullus cit ita rudis,
bile ublatum)etttalis;{cibile percmptum perimit cien quem lateat iclatiua matcrialitcriumpta n efle limul
tiam, & non conuerfo. crgo fcibilc non ett limul na natura. Tum quia maior crat inducdi cpus,& mani
tura cum fcientia. antecedentis declaratio quo ad pri fcftior.f.dc patre,& hlio,caula & caufato,&c.inquibus
mam partcm intextu non ponitur, fed iam polita cft clare liquet vn prgcedcrc rcliquum. T quia relauua
C.1.de ub in capitulo defublttia.vbi dict elt,quod ab co quod matcriaiitcr,vt dicu elt,relatiua n {unt;& conlequcn
funtia. res cft vel non eft,oratio dicitur vcra vel falfa.& cnfe ter van aut puerile elt rclauuorum Proprietates{cru
qucnter fcitia,quae de orationc cft,fcientia autem fal tando,illa reltiua aflcrere:conltat aut p Aritto.aflerit
fa,fcicntia n clt,ficut necaurum fallum aur eft.Quo fcabile & {cienti relatiua. V predicta cipontio Por
<ad fccdam vcroPaitcin dcclaratur, quia quadratura phyrio & Albcrto attribuendo non vider:lonat,
C CX
 -
-

Thom. Vio Caiet. Comm.

fcd cxpofita vt dicetur;qih non eft verifimile Porphy ftatfub forma fcientigin a&u eft fimulcumfcientiaim
rium,hgc non aduertiffe;& Albertum conftat, qu di a&tu;& vt ftat fub forma fcig in habitu n elt prius (ci
cemus tetigifle in hoc loco. D:cendum ergo cit ad hoc tiain habitu,& fic proportionalitcr intelligcn !o,nihil
duabus prpofitionibus. Prima eft, omnia relatiua fi aliud qum {niam dacfaratam dixerunt, exprcffc quo
vcre & propric aignentur funt fimul natura.Secunda que fcientiam hanc S.Tho.in i.parte q. 1 3.ar.7.ad vlti 1-par.g. if,
cft:qudam relatiu non funt fimul natura , quia non mum,dixit, vbi vltra prgdicta tradidit regul ad difcer af- 7. ad vl,
t1atama
funt proprie afsignata . vt fcibile & fcientia : fenfibile nendum rclatiua,qug non funt fimulnatura ab his,qug
& ferfus,&c.Prima probatur (ic,omnia relatiua rectc funt fimul natura dicens:9p (imultas aut prioritas natu
afsignata dicuntur d conuertentiam ; ergo omnia r in relatiuis n attenditr m ordinem, aut fimulta
talia funtfimul natura,dcducitur confequeta, omn* tem rerum,qug dfir rclatiue,fed .n mutuam, aut non
relatiuum diciturad conuertentiam cius, ad quod di mutuam incluionem ipforin ignificdo.fi.n. vnum
citu1;ergo pofito quocunq; relatiuor, ponitur id, ad claudat in fuo intelle&u altcr & conuerfo,tunc func
quod df:& non folum ponitur,{ed contjertitur fua re imul natura, vt dns & eruus, &c.iatvnum includat
latione ad illud:aliter relatiua non dicerturad conuer in fuo intclletu alterum & non conuerfo, tunc non
tentiamtunc vltra,pofito quocunq; relatiuorum rcli funt fimul natura:{edid q n includit alter ett prius;
qu ponitur & concrtitur ad ipfum.crgo funt fimul vt fcibile & fcienuia.fcia.n.includit (cibilc,quia non elt
natura.hoc.n.eft cffe fimul natura , vt ptet ex ditis, {cientia ni(i eius quod fciri pt.fcibileautem non inclu
Praefuppolito femper q, ncutr fit cauf alterius. vnde dit fcicnti,quia fcibile eft bfq; eo q fcentia fit. Nec
Albcrtus hic dicit,39 exilla proprietate fluitifta. Am turberis audiens aliqua efle relatiua, qu n femutuo
plius vnum relatiurum cluditur in ratione fu* pro in luis rationibus claudunt ; quoniam de relatiuis m
prij correlatiui & conuero:ergo unt imul natura. communem famam & vfumt fapient fermo ett: &
antecedens\ Porphyrio habit eit & inferius habetur. aPfcllantur rclatiua,qu=Proprie felatiua n funt,.ci
confequentia patct ; quoniam diffinitum non potcft bile,& fcientia,&c.Nec mouearis quia dixit fcicntiam
abfq;difhnientibus eflc, quod accideret fi rclatiua non includere cibile in uo intellectu & non conuerto;
cffcnt fimul natura; quofiiam vtrunq;alterius cft diffi propterea q vnicum relatiuum n includit in fud in
pitiuum. Ad euidentiam atfecund propofitionis, telletu duo correlatiua; & conlequenter cum habeat
ciendum et,q defectus inasignandoielatiua proue proprium correlatium.f. fcitu in habitu n includct
nit ex eo q* ca,qu dicuntur m potentiam, afsignan cibilc.Scire.n.oportet, q, includcre in uo intellc:tuali
tur referri ad ea,qu diir in a&tu aut habitu, vel con quid n vno,fed pluribus modis dicitur:& fc entia qui
uerfo.dcbet. n. relatiu quod attenditur m pottiam dem includit proprium correlatiuum primo, includi:
dici ad alter m potentiam,vt calefa&tiuum n habet autem fcibileprgiuppofitiue.fcientia.n.primo ett fciri
dici adid qd calefit, edad calefatibile, 8 conuero: m habitum idclt eius quod cum volumus contempla
& fimiliter id quod attditur m at, ad altcrum m ri poflumus; & quoniam nihil cft tale nifi fcrip-it;
act,vt.calcfaciens ad calefat.i.quod calefit dr, & quoniam non fcibile nullus noflc pote(t. idco fcientia
conuerfo,& funniliter ett in his qu attendtur fm ha praefuppofitiueincluditfcibile; fcibile autcm quoniam
Scibile &
bitum,qui medius eft inter potcntiam & atum, Vnde dicitur m pottiam,ncutro modo includit fcicntiam,
fcientia non
vere relati. quiafcible attenditur fm potenuam, n recte afsigna fd [citiuum quod elt prius fcicntia.Omnia ergo rela
ua funt. uur fi adfctiam afsignatur,qug atum aut habitum,no tiua,qu m vcritate funt proprie aignata, funtfi
minat: ed cibilead citiu als gnaridebetcitiu au mul natura,& nubilominus relatiuor quibus vtimur,
tem ad fcientiam ; fed quoniam caremus nominibus quaedam non funt fimul natura.Sed dignum quaeftio
proprijs & timplicibustinguloruni (tatui... rci fm po ncremanct,fi Arift.intendebat n folum rcm (cibilem
tentiam, habtum, & atum, & ideo vtimur vno loco fed fcibile opponere relatiuis 9 non fint fimul natara,
alterius.quia.n.caremus nomunc fignificante fcibile in cur in rnibus quas adducit fiou loquitur niti de rc
habitu,vocamus illud quandoq;fibiie & quandoque bus fcibilibus;& fenfibilibus;& casprobat cflc priores
citum, medium cy extremis appellando; quoniam fcientia & fcnlu, cum debuiflctex eorum Potius figni
vtrunqi extremorum quodnodo ct. exhacinquam ficationibus&rnibus procederc.Ad hocdf, 9 Aiiit.
enuria, & accomodatione vocabulorum fatum cft, ex reium, quidem ordinc proccfsit,non ad concludcn
vt aliqu reiatiua priora alijs fint n fiinul cum eis, illa dum rem fcibilem cffe pris fcientia,fed ipfum fcibile,
.f.qu dicuntur in potcntiam illis, qu dicuntur m & in primis quidem duabus rationibus hoc ygrc con
actum,aut habitum:quod vt patct exditis non eucni clulit, in tertia autcm & illius duabus defenfibili& lcn
ret i bene & proprie asignata relatiua eent.fin.com fu non conclufit, fed foluend funtfvlutione Porphy
ucniens afsignatio fierct ; vn m prius alio n9n eflct rij& Alberti.Conueniunt.n.in hoc omnesadduct ra
Scibile. n. 1iviuo prius non eft, licet fit priusfcientia: tiones,9loqutur de fcibili & feniubiliformaliuer; &
& fimiliter fentibilelcniitiuo prius n elt,licct fit prius in hocqudide upponutiudicium quo ad ee & non
fcnfu,quiaum aut quati habitum nominat, Quia cr efle defcibili & re,dug ett fcibilis,& tenfibili & re, qu
go nofi folum res fcibilcs, fed etiam ipfumfcibile clt elt fenlbilis.& hocpropterea, quia ad hoc qud ali
frius fcia:& fimilitcr g folum rcsfenfibilis,fcd ipfum quid polsitfcntiri, aut fciri nihil exigi vidct, nifi qud
ientibile elt prius fenfu, & om comm.ylum corrclati ipfum habeat talem naturam ; puta calidam vel frigi
uadicuntur;ideo Arift.dixit,9 non vidctur conuenire am,&c. {cd diffcruntm cfhcaci prim du rationes
omnibus relatiuis effe (imul natura.Jgia ver Perfcru abalijs in hoc; qud in primis m veritatem n folum
tatio declaratae nunc vcritatis dependct ex natura po reslcibil s,fed lcibilc remanct,vt patet de rebus[cibili
tent e &actus:quorum intento famoa non eli,cd oc bus peculatiue,que ante acceptam fcientiam untfci
culta valde:ide Arilt.fumofo fcrmone contcntus{hic, bilcs,dc quibus cit icrmo in prima ratione,& quadra
abq; ubtiliori percrutatione pertrlit(vt Auer opti tura circuli nondum (cita,de qua loquitur fecundara
medixit) & hc eit rclponlio abantiquis cxpolitori tio. Eft enim & quadratura & fcibilis ablquc fcientia;
bus data, vt Auer.tctatur.&hanccredendum cit Por in reliquis ver quoniam non folum fcientiam,fedfci
phyrium & Albertumbreuiter Protulifle; qin quoddi tiuum deltruunt,& non folum fcnfum,fcd tcniitiuum;
cufit.i.rcmfcibilem prgcederc fcitiam, non at ipfm ftantibuscalibusnon remancret nifi resfcibilis;fcibile
rcm vt ftat fub forma,icienti, fcnfus huius capaxelt; autcm fimul pcrirct,c fcitiuo,puta aimali:& fimiliter
quvni gloflabitur $ic,resfcibilis vtltat fub forma ci feufibile cum fcnfitiuo. Dicend crgo cft, 9 procefsit
t in Ptcnta non cft Prius (cicntia in Potcntia, & vt Arilt.cxrcrum ordine non liltcndo in rebus, fcdad rc
latiua
 In prdicamen. Arit. 59
1atiua formaliter dirigen*o fermoncm; quoniam qfiq; fcd cxcedit illa, fua at diffinitio conuertibiliseft cum
idem cft iudicium de re & fcbl , quo ad effe & non diffinito. Notda funt hic tria.Primum cft quod caute
efle. Mifcuit autem rationes habtcs aliquod falfum, Arift.dixit, fi fufficienter diffinitio ad aliquid afsigna
vr peruaderet, qud non aerendo loquebatur, pro ta efl.poterat.n.quifpi Platonis fectator, facilc eade
pter quas rationes viri illi illuftrcs dixerunt,qud fcibi re dicendo,diffinitionem illam logicam eflc; & a&i ali
: lc matcrialitcr rcmancrct, & non formaliter, &ideo
rationes non conciuderc,&c.
quid comprehcnderelogice confideratum,ideft fccun
dum dici. Vnde & notanter diffiniendo ditum eft ad
aliquid talia dictur, & non ett ditum ad aliquid talia
Habe: autem quaeflionem, vtrum mulla fub$tantiaad funt, quia itiquam fccdum hanc intcrprctation,dif
aliquiddicatur.quemadmodum vide:ur,an hoc ctingat finitioad aliquidnon ett fimpliciter fufficiens,fedlogi
fecundum quafam fecundas fbftantias. Nam imprimis calis:ideo Arift.dixit,fi fufficienter a(signata clt dtfiini
Jbftantiis verum eft. mam me j; tota, neq; partes prima tio,difficile nimisaut impofsibiic cft ca fere,quin ali
rum ubstantiari ad aliquid dir. na aliquis b monon di qua fubftantia fit ad aliquid. Dixit ver m Alexandr
citur alicuius aliquis homo:nec aliquis bos, u icuius ali & Porphyrium, difficile aut impoibile, cxponendo
quisbos.Similiterait et partes.queda.n.manus non di difficultatem illam impofsibilittem importare.Secum
citur alicuius qugdi manits,fdalicuius manus.et quod dum notandum c(t, diffinitio ad aliquid ab ipfo Arilt.
dajm caput non dicitur alicuiiis quoddam cagut,fd alicu fubiun&ta cum dixit,led funt adaliqid quibs hoc ip
ii:s caput.Similiter autem & in fcundis fubftitijs,atq; fum efle ett ad aliquid quodmodofehabcre. Vbt tia
hoc qidem in pluribus.t homo mom dicitur alicuius bo aducrtentiafunt.Prim elt,sp Arift.ad aliquidm eius
mo,nec bos alicuius bos, nec lignum alicuius lignum, fed naturam qua effe babet, diffinitur ; & non fccundum
quod ftatfub cognitionc, aut dictionc.& ideo dixit ad
alicuius poffeffio dicitur.in huiufmodi ergo manife$tum aliquid funt,& non dixit ad aliquid dicuntur. Piurali
e$t quoniam iiom fnt ad aliquid.In aliquibus ver fec ter autem diffiniut ea ratione, qua Plato.Secundum
dis fbfttijs habet aliqu diibitatiom,vtcaput alicuius elt, qiy efle c dicitur quibus hocipfum efle ftat pro
caput dicitur, &- mtnis alicuius manus dicit & fingula effc quidditatiuoreiatuorum;& non pro effe a&tualis
buiufinodi quare becfortaadaliquidelje videbuntur. exiftentiae. Etlefiquidem exilitiae cuiufque rci ablolu
Hgc cft tertia pars huius capituli,in qua dubitat, vt tum clt faltem pcrmitsiue, & fecundum rationem:qfn
Platonis fuprapofitam diffinitionem emendct.& qua vt fic,ctt id,quo res eft,aut ineft.Efle autcm qu:ddita
tiuum relationis ncceflario & rn rem & rationcm im
tuor facit qug fuislocis patebt.Primo ergo dubitatio
nem mouet,n aliqua fubfttia fit ad aliquid, & in qui ipfa habitudine ad aliud confiltit. Tertium elt, quod
bus fubantijslocm habet ambiguitas hgcfubfcqucn Arit.non folicitus de vocabulis,v fuselt in diffinitione
tcr dcclarat enumerando fubantias omnes, & primo diffinit rcpetere cuin dixit, aj aliquid quodammodo
primas fubftantias,diftingucndo casin totas & partes; fc habere, fcd quod ad circumloqucndum qo quid
eindcfecundas fubflaniias, diftingudo fimilitcr cas .ditasrelationisin ipfa habitudine ad aliud conuitit ,
in totas & partes & eft fcnttia clar in textu cfiftens factum effc crcditur. quod vcro dixit quodammodo
in hoc, quod ncq; in primis fubftantijs,aut earum par comprehendendo multos modos, quibus relatiua rcfe
tibus,neq; in fecndisfubftantijs, qug totg fupt,vtho runtur,infcruit. Tertium ett notaodum, pinfecunda
mo, & bos,locum habethgc quaeftio, fcd in partibus diferentia Aritoteles diffinition em Platoniz, ideo ar
tinfecundarum fubfttiarum,vt caput, manus,Pcs.&c. guendam cenlet , quia ex illa non habetur quiduitas
Accidit hic dubi qo caput fit ad aliquid & h9c ca reiatiuorum,qu ex fua diftinitione clarc rclucet.
put n fit ad aliquid, cum quicquid conueniat fpcciei Ex his ergomanife$tum ejt,qud fquis aliquid eor,
onucnire inucniatur cius indiuiduo. Ad hoc dicitur,
q, cum dicitur hoc caput,duo fignificantur. f. caput & qug funt ad aliquid, diffini:efet:& uud,ad quod dici
ius indiuiduatio,& licet ratione primi rclationefn im
tur,diffinitefiturus ejt:f&quoniam eorum ejje,qu fnt * non ha
orter,rationc tfi fccundi extra rclatiua eft;& quia Ari ad aliquid,eji ad aliquid quodmodoJ babere. Si enum bentur hec
hoc caput confiderabat fecdum quodindiui mom nouit ommuno ad quod hoc quodammodo Jehavet, verba in a
nec f aliquidad quod boc quodmodo fe habet futurus col .s
duum ef p. cui diflinguitur capitcin communi,idco -

dixit qud n eft ad aliquid. kationi vcrin oppofit eft,fd & in fingulis palam hoc e$t. vt hoc fiquis mouit
addute,in calce huius capituli plene fatisfiet,vbi Arif. diffimite quod est duplum, &- cuius duplum cft mox diffi
ipfc tra&abir, quomodo aliquid fit relatiuum fecun mite mount.Sivernihil diffinite moultipumvulus dupli.
dum fuperius & non fecundum infcrius,&c. eft,neq; fi ejl duplum omnino nouit.Similiter a: &-hoc
ad aliquid fi mouit quis quodmelius eft & quo melius
Si igiturffficienter eorum, qufunt ad aliquiddiffi e$t neceffrium eft noffe. T>ropter haec autem no/i unde
nutio fignita eft,aut omnino difficile,aut impoffibile eft
o$tendere, quoniam nulla fubftantia eorum , qu Jnt finite hoc cognofent, qud hoc eft peiore melius:opumio
ad aliquid dicitur. fi autem monJfficienter, fed funt ad enim hc eft, mom difiplina.nom.n.adhuc fiet ex late,
aliquid quibus hoc ipfm effe eft ad aliud quodammodo quod ejl peiore melius.fi.n.fic ctingit mibil eft peius eo
f habere frtaff aliquid contra i$ta dicetur.Triorve propter boc : Quapropter palam e$t, & neceffarium
qudfi mouerit quis aliquid relatiuorum dijinute,nece/-
r diffinitiofquitur quidem omnia relatiua, non tamen frium eft & illud,ad
eis hoc e$t effe quodjint ad aliquid, qud ea ipf, qu quod dicitur,dijfinute noe.
Junt, aliorum dicantur. * Hic tertioconcludit quand relatiuor proprietat
deducenseexasignata nc diffinitione. Vnde ait,9
Hicfccdo cparat diffinitioncm Platonis& fuam ex his manifeft eft, 9 fiquis diffinitenouit aliquideo
quftioni propofitg;exqua carum pofsit,aut non P9f r,quae (unc ad aliqd, diffinite t nouit & reliqu , &
fit,{olui di&ta dilficultas. & ponit duas differentiasin fubddo principiu & rnem tequelg ait;qm ad aliquid
terpredictas diffinitiones. Prima differentia elt,qud {unt quibus hoc ipfum e(le confiltmt un ad aliud fe hfe;
fi fufficies eft diffinitio Platonica, difficile aut impof ncceeett, p iquis noulthocqd adaliud quodammo
pofsibilc elt foluere praedi&am quaeltioncm. (i autem dofe ht quiditatiue,q) & illud cognofcat, ad qd hoc
vera eft difinitio (ua aliquid poteft refponderi eidcm quodammodofeht; & ct r cudenter cogs;non.n.
ex illa. Secunda ver differcntia elt 9 Platonica diffi cft intelligibile,9 ab aliquo intellctu cognofcit quid
nitio conuenit quidem omnibus qu funt ad aliquid, ditasque cltad aliud fehfe,& n cognofcafly aliud.
Relatiua
 Thom. Vio Caiet.Comm.
Relatiua mul cognofcuntur & quo ad diffinitiu & exiflen
tiae cognitionem. L
In hoc lo. Ed occurrit dubium circa aignat proprictatem*
an intelligaf de cognitione ipfius ad aliquid diffini
tiua,vt Auer & Alberto placet, an intelligaf de cogni
tione eius quantum ad actualem cxiltcntiam, vt Boe
tius fcutire vidctur. Ad hoc dicitur,9 m veritatem in
telligitur de vtraque cognitione. & de diffinitiua qui
dem; qm cumcentiavnius relatiu1 formaliter fit ad
aliud,impofsibile eft diffiniri fine corrclatiuo,ad quod
et, aliter diffinitio naturae diffinita conformis non e
fet,nec explicaret eatn m propriam eflendi rationcm;
& icoportet conequenter, q vne relatiuorum noto
quidditatiue,alterum fit connotum. De cognitione at
quo adact alem cxifttiam rclatiui, verittem habere
ex co percipitur,9 fiquis non vaga, aut incerta opinio
nc, fed cognitione cuidti cognofcat alter relatiuum
exiftere, oportct q cognofcat rcliqu per certitudin
exiftcre:aliter fimulcognofceret & n cognofccret ip
fum exiftcre. Si quis.n.certc nouit hunc patr effe,ne
cefie eft e non iatere e fili habere; alitcr {i vage crc
dat e filium habcrc abfq; ccrtitudine (ciet hunc pa
tremee.Sequif t enlusite exasignata diffinitione: tfi cuius eft hoc caput non eft necefle diffinite fcirc,vt
qfh ex quoad aliquid efientia confiftit in ad aliud, im
pofsibile eft aliquod ad aliquid vt fic,cognofcere efle,
& non cognofccre ad quod illud cft,efle, ficut vniuer
Malitcr impoibile elt fcirc aliqu rem cfle,& ignorare
quidditatemill extere. Et i fecdo modo goletur
fubfequcns indutio valdc apta cft, printelligendo gy
ly diffiniteidett detetminat ftaj pro determinatione
vtriuq; correlatiui proportionaliter. i. 9; icognoci
tur patrem effe dcterminate ad hunc homin,portet
cognofci fili cfle dcterminate ad illum hominem;&
fi cognofcitur q) pater fit dcterminate ad homincm.i.
qyhmo fit pater,portet cognofcerein ci qudho
mo fit hlius,& fic de alijs,ait ergo,9 in fingulis.i.tungu
laribus manifettum ct,q, fiquis nouit vnum relatiuo
rum,p nouir & reliqu & dat expla de duplo & me
jiorc vbi apertc dicit,g fiquis nouit illud relatiu me
lius determinatum ad a puta q A melius,oportct eum
cire correlatiuum..peius determinat elead B. nam
fi nouit g, a cft melis peiore indefinite,i.abfque dcter
minatione ad s.non lcict.i.non certa cognitione tene
bit,g, a eft melius;fcd opinionc quadam hoc cogita
bi:;n.n.ciuit ubtiliter ubtilitate de
teruninationem,q) A cft peiore melius,& rationfub
dit,quia fific contingit.l.habcri vnum im relatiude
tcrininatein rcrum natura,aut in intcllcctu,nullum fe
querur cxhocponi correlatiu.ficut fi a poniturme
lius & non ponitur B vcl c eo peius, nibil fequctur efle
pcius a.Quod.ti.nullo Pciore eft , aut intelligit mclius
hihilpeius fe ponit. 1'ilam crgo eft,9 fiquis dcfinict.i.
determinate nouit ele vnum relatiuorum qp diffinite
.i.determinate nouit eflc rcliqu.Si autem primo mo
doglofletur,vel eodnihilominus modo inductio cx
Ponatur.Necobtat q cognitionem diffinitiuam in a
ignation.c proprietatis Propoit,ex cognitione actua
lis exitentiinducendo declaret;qm hoc confultofa
&um eft,vt notioribus nobis conueniens ficrct difci
plina. Velcxponaturindutio decognitione quidita
tiua, ita 9 cxfingulis rclatiuis.f.dupl meliore,&c.Pro
cedat,& fermo de duplo manifettius ct perc. De me
liore autcm,cxpofitione aliquali eget.eft enim fenfus,
9 fiquis nouit melius quidditatiue oportet eum no[-
eft melius idcft pcius.indiffiniteautem.i.abfquc
dittntiua autcm,cognitione mclioris, n feictur me
luseflc peiore mclius,licet opinione aliqua teneri pol
fit, quia non fubtiliter not eft(!idiffinitio abfit)qud
melius ett Peiore mclius; fubtilis fiquidem hulusco
nitio diffinitiua notitia eft,& huius probationem fub
.1,n.lic.i.ablqucdlfinitione contrhgt noflemelius minatiui,vt albcdoeftfecdum quam
nihil crit peius, eo propter hoc,ideitex tali relatiuo(ic
noto, non fcquetur fuum correlatiuum (cilicct pcius,
& confcqucnter nulluui aiiud.
Caput ver & mamus & horum fingula qu fub$tan
tig funr,hoc ipfm qud fmt poffnt jiiri diffinite : ad
quod ver hc dicantur non c$t neceffrium fcire. cuius
enim caput hoc vel baec mamus,non eft fcire diffinite.qua
re mom erunt haec ad aliquid. Si ver non fimt relatio
rum, verum erit dicere qud nulla fhbftantia relatiuo
rum est. Fortaffe autem difficile fit de huiufmodi rebus
confidenter de clarare,nififepe pertractata fint : dubi
taffe autem de fingulis nomerit inutile.
Hic quarto ex praedi&a proprietate refpondct quae
ftioni motae,& primo applicafproprietatem ipfm ad
partes[ecundarm fubftantiarum negatiue dicens, g
capiti & manui & alijs huiufmodi fion conuenit hc
proprietas.f.g. fiquis diffinitenofcat manum,oporteat
g) difnite cognofcat cuius eft manus:poflunt.fi.caput
x manus & alia huiufmodi hocipfum y (unt diffinite
fciri,abfque notitia eorum ad qug dicufitur.Et hoc pa
tet in hoc efle caput;&
clare liquet.fi quifpi folocapite patens videatur;& fi
militerdemanu.Deinde ex negationc Pprictatis prg
gict partibus fecundarum fbftantirum infert, g
huiufmodi partes n funtad aliquid dicens.Quare non
crt hgc ad aliquid,& ex hoc formalitcr relpdet qu
ftioni mot,fubdens, p quia haefccund fubftanti,de
quibus eratdubi an flnt ad aliquid,non funt de nu
mero relatiuor; verum erit vniuerfaliter nulia fub
ftantia eftad aliquid. Et fic foluta ett g mta.qulata
men relatiuor natura valde difficilis c(t(propter eius
minimam cntitat,) ideofubdit q fortal difficilc cit
confidenterde his determinareniliepe, &c.cducic
at plurimum fcientiae dubitare defingulis, quia(vt in
1. Topic.di(potentes advtranq; partemarguere facile
verum codicctant.Adclariorcm fiotiti huius folutio Cap-a
nisfciendum eft, g quia c de aliquo fcrmo implici
ter fit,intelligitur de eo quoad r fignificatam: ideo,
qfi de relatiuisfecundumi dici locutio fimpliciter elt,
accipienda cft quoad rem fignificatam per ea, & non
quo ad rem connotatam, fignificant autem huiufmo
di relatiua connotata relatione ralterius generis, ex
qua quia n habt g adaliquid fint,ideo meritoabfo
lute loquendo relatiua ee negantur, & cognoci po
funtdiffinitiueabfque cognitione eiusad quod ex con
notata relationc reieruntr:& qfh caput & manum &
alia huiufmodi conftat relatiua fm dicieile,& fubftan
tiam confequenter fignificare, cuius intclletus non
pendctadaliud,fedexfubftantijs confurgi;ideo.Arift.
fimpliciter dixit, hc non effe ad aliquid, & cognofci
pofle diffinirc abfquc eo adquod dicuntur , non enun
impliciter unt relatiua,ed ecundum dici.
De qualitate & quali. . 4
Valitatem autem eff dico, fcundum quam qua
les quidem dicimur.
N \oc capituloquatuor fiunt principaliter. Primo
tractatur de qualitate.Sccund dc quali. ibi(Qualia
Vec.)Tertio afsigntur proprietates. ibi (Incitat&
ctrarietas.)Quarto excluditur qugdam obicctio, ibi,
(At vero non decet.) Tractans at de qualitate Primo
dilfinit ipfam dcinde diuiddo eius fps detcrminat.
Ait crgo. Qualitatem autem dico,&c.Vbi aducrtenda
funt tria.Prumumeft,q ly(fccundum)denotat habitu
dinem cauf formalisjita 9 lenfusc(tm quam forma
litcr vocamur,aut nominamur quales, lecdum qud
formalitcr formadencminans e habet repectu dcno
formctal
is
 ln pradicamen. Arit. 6I
eft albus,& nigredo qua quis eft niger;& vniuerfaliter uatur. Hoc ergo prmio ad prim qalitatisfpccicm
abltra5tum refpctufai concreti,vt humanitas elt qua defcendit;& circa hoc facit quatuor. Primo proponit
formaliter aliquis eft homo, & cquinitas, qua aliquis eam dicens:& vna quidem fpecies qualitatis habitus&
eft'equus.Qualitas ergo e(l m quam.i.qua formaliter dilpofitio dicitur. Vbi primo declardum eft quid no
quales dicimur, vt albedine albi &c.Secutidum cft minis habitus & dipoitionis. Habituscum abhaben:
quale,licet umatur multipliciter, vt patet.5.Metaph. do dicatur,{icut habere tripliciter fumitur, ita t habi
in propoito ti dupliciter umi ufficiat..communiter tus triplicitcr fumi pote(t. Primo modo communitcr,
prout inueniturin omnibus gencribus:& quando dici vt vn res dicitur hbere aliquum, prout dicitur habe
tur,9 differetia pradicatur in quale, quando pom rc amicum , aut fcicntiam, autquantitatem;& fic cum
nia gencra accidentium qualificant ubtantiam & Pr, confequaturdiuera prdicamenta,interpoltprdici
dicntur in qua!e. Alio m fumitur proprie, vt c(t fpe ; menta annumeratur, &ibi de eo erit fcrnio. Secundo
cialc praedicamentum & certam entis naturam,gcncra modo minus communitcr, vt e(t quoddam mcdium:
lifsimiam tfi explicat.In propofito quia ly quale$, fine per modia5tionis,8 pasionis, interhabtem & habi.
additione probat cft,proprie fumitur:& [tat pro qua t, prout dicimur vetitivel armati ex vetium velar
libus impliciter, curat generishoc qualitatis nomcm morum adiacentia,& fic habitus cft vn genus genera.
fibi proprium vcndicauerit,quolibet accidtis genere. lifsimum. Tcrtio modo fumitur habitus adhuc minus
qualificnte aliquo modo fubict inferius in afsigna citcr,vte(t id,quo res quodam modo,i,bcne vcl male
tione [ufficite fpecierum qualitatis dicetur. Tcrtium fe habet in ordinc ad naturam, vcl opcrationem,prout,
eit q ly dicimurvclnos (ubtantias fubaud,velnos ho dicimur bcnc vel malc habituati fecdum virtutcs, vel
mifics, n quia alia abhominc qualia noii diir,fed quia vitia;& fic c id, quo formaliter rcsficfc habet [it qua
loli homiues fm omne genus qualitatis qualcs funt; c lits(vt inducticfacile patet)& cx (ufficientia fpecie
tera nanque vel qualitatibus corporalibus tih,velfpiri
rum qualitatis clarius apparebit,vna (pecierum qualita
ritualibus tihafficiuntur, homo autem vtralque fulci tis habitus ponitur hic ab Arilt.difpfitio, etfi otdin
pit;illasfecundum corpoream naturam, iftas (ccund habcntis prtes (ignificare dicatur.5. Meta,ac pcr hoc T.c.14
incorpoream,quam in partc intelle&iva hbet,Sed ad, non vidctur pcrtinereadgcnus qualitatis, fi rccte ta
huc obfcura rcmanet diffinitio ilta , propter dubium mcn confidertut non longe gencre hoc iudicabitur.
mot Boetio.Si.n. difinitio 1ta et bona, circularcs difpolitio fiquidcm vt ibidm icitur importat ordin
tieri diffinitiones non crit vitioum. Quale.n.dilfiniri ha&litis partes, ut m locum, aut fecndum poten
debet pcrqualitatem, quia;ett eius effc&tusformalis,& tian, aut fm 1pc.icm:vb(vt Simplicius.S. Tho.tcte Prima 2,q.
conltat,diffinitioncm propriam rei caufam intrinfeci dicit)os estetigit.Primo corporeas diccns .4 ar.t . a
explicare debei e,i ergo qualitasrecte per quale diffini (ecufidum lcum,& fic difjofitio pertint ad prgdica- """
ta eft,}apertc circulus fiet.Apparet t ex his aliud pecca mtum fitus, quia dicit partes ordinatas fecundum lo
tum,quia.f.per polterius difliniuit qualitatem,effctus cuin ; & fic dicimus aliter difponi {edcntem, & aliter
.n.pofterior clt,lua caula:quale aut iam dictum elt cf [tantem. Dcinde fpirituales fimpliciter, vt fcicntia,
fe&tum cfle qualitatis. Ad hoc cum Boetio dicitur, 9 vcl refpectu primafum,vt fanitas,& has tctigit fccun
quia gencralifsimum proprie diffiniri ncquit,eo 9 ge duin dupliccm [tatum.f.inchoationis, pcr ly m po
nerc caret;diffinitio ifta difcretio qudam eft,dcclars tentiam, quia quod inchoatiuc elt, in potentia qua
notioribus nobis quid nominis iltius qualitatis:no dam eft:& perfectionis per ly (ecundum peciem,quia
tius.n.cft nobis quale qum fit qualitas, licut vniucrfali resfpeci{a perfectione frtitur : & fic difpolitio in
Cm.3. ter compotitum nobis notius c{t fimplicibus(vt Com quaiitatis gefire inucnitur,quia dicit n ordincm, c
mcntator ait in promio phyticorum)grammaticum fit rclatium m dici,fed potftatigas partes qualitatis
{iquidcm grammatica magis nouimus,& fortem forti in ordine ad liquid,putariatur,vt fanitas & pulchritu
tudine,&c. null crgo viti hic accidit, quia ditfinitio do,vclopcrationem, vt fcicntia & prudcntia;fignificat
non cft,fcJ defcriptiua qugdan quoad nos declaratio, ergo hoc in loco tam difpofitio qm habitusqualitu
Eft autem quautas eorum, qu multipliciter dicun tcm quandam,qua rcs bene vel malcfcabet ad opcra
tur./^ma quiaem /pccies qualitatis habitis &* difpofituo tionem:vt virtus & vitium,&c.veladnuturam;vt ani
dicantur. * ~ * . . . . . tas& infirmitas;licet difpofitio illam qualitatem non
tam Iccundum fe imporiet, qum vt partes potentia
Hiin ipit diuifiuc determinare de qualitate.afsi lcs habct , vel fecundum perfectionem , vt completa
guando cius Ipecics,& antcquam casnumeret dicit,9 fcicntia, vel fccundum prgparationcm & idoneitatem
qualitas clt de numero corum, que multipliciter dicun vt virtus, aut fcientia inchoata &c.Secundo eit viden
tur.Quod potet dupliciter intelligi de multiplicitate dum,quomodo vna fpecies (int habitus & difpofitio.
analogie excludcnte vnitatem genericam,que ctt ana Sed quia plene fciri nequit abfque notitia [equcntium,
lvgia tumpliciter,ficut cns,prinipi,cau(a,<lemtum, ideo vfqe ad lequentium particulam diffcratur.
& alia huiufmodi multipliciter dici aifirinantur;& fic 'Differt autem pavitus dijpofitione, quodpermanem
non fumitur hic,quiai non de qualitate proprie, qu tuor &- diuturnior e$t.Tales.m.fmt fcitu & virtutes.
dctcripit eet ermo,ed de qualitate citer (vt de ea fcientia.m. videtur effe permanentium & diuturnorum.
T.c. 19 , tractatur in 5. Metaph.) Aliomodo potclt intelligi de vt fiquis vel mediocriter fmatfcientiam,mififortegram
: multiplicitatc,cuiufdam analogi coinpatientis lecum dis permutatio fta fit vel ab gritudine,vel ab aliquo
vnitatem genericam, qua et analogium ecundum buiufmodi:fimiliterautem & virtus,vt iuftitia, vel ca
quid,qualis elt intcr fpccics cuiufq; gencris,intcr quas $titas & fingulatalium non videntur poffe fcilemouc
-ell analogia fm cile perfectius & minus perfectum,
Cm.2. pri ## qua dicit Auer. 1n2.cm. 12.Metaph. 9 non impe
ri, neque facile permutari difpofitiones verdicuntur
diit. 19. ditgcnciis vnitat,quam analogiam S.Tho.in i.Scn
qu funt facile mobiles &- cito permutabiles, vt calor
- .o tcntiarum, diltinctione. i9.vocauit analogiam fecun frigiditas & fanitar, & gritudo, & alia huiuf
Primuna dum cfle & non fecundum intentionem ; & ficintelli modi..Afficitur.n.circa eas homo quodammodo:cito afit
gitur hic qualitat clle de numero cor,qu multipli permutatur, & ex calido frigidus fit, & ex fnitate in
* ter dicuntur ;contubet fiquidem multasfpccics , de gritudin tranfit.fimiliter autem & in alijs, mifi frte
- quibus fccdum prius & pvftcrius dicitur, attenddo in his,que contingut per temporis longitudinem in natu
vcilc earum;licet vniuocc dicatur dc eis infpicido eius r;im cuiufjue transferri,vt infriabilis,veldifficilemo
* Propriam rationem, qug cad omnumoin omnibus ter uuus exijtt affeius, quem iam quilibct habitum ..
ic
 64 1 hom. Vio Caiet.Comm.
Hicfecundo differentiam inter habitum & difpo
fitionem tradit dicens habitum in hoc diffcrrc difpo
fitione, g) habitus e(t qualitas difficilc inobilis, difpo
fitio autm eft facile mobilis , excmpla habitus funt
fcientia, vt Geometria, Arithmetica, &c.& virtus vt
iu(litia,caftitas.Excmpla difpofitionis (unt calor,trigi
ditas,Manitas,& g ritudo;& qh hg c naturalia unt en-"
ti,ideo more naturalium intelligendum efle docet :
habitus difficillime mobilis & g) difpofitio facile mo
bilis {it.Mos autem naturalium;cfl, qud talia femper
fiunt nitiimpedimtum aliquod accidat. homo enim :
gencrat hominem nifi impcdimenturn aliquod fit,&v
fimiliter oliua oliuam; longioris quoque vit funt ve
geti corpore qum debilcs; contingit tamen ex aliqua
cau(a alitcr euenirc.Et (imiliter habitus difficfe mobi
lis clt;contingit tamen cx aliqua infirmitatc aliter cue , '
nire, & idemcft iudicium quo ad facilem mutabilita
tcm difpofitiouis,propterea Ariftotelcs vtrobiquc in
fcruii(nifi fort,&c.) : - .
Num habitus & difpofitio , vna vel dur fpecies qualita
cis fint. .. - -
-
^ Irca differentiam inter habitum & difpofit onem. non diffcrrctfpecifice ab habitu. Tertio,quufiiam in
dubium praeta&tum occurrit, an fint du fpecics,
an vna.Quod.n.non fint du, fed vma x textu duplici
ter patcrc videtur. Primo, quia cxprcfle ditum cft,
g vina ipecies qualitatis cit habitus : difootitio. Nec.
cIt cur; an it pecies pecialisima,an fit ubalterna.uf
ficit.n.propoito p n n lint dua ubaltern, necdur
fpecialifsimae,{ed j) vnam diuerfimodc fignificcnt. Sc
undo quia ea,qu differunt accidcntaliter tih,non dif
ferunt fpccic, initxtu autem nulla alia differcntia afsi
natur nifiaccidentalis.l.fcilc & difficile mobilc: has
iquidcm difierentias clc accidentales ex co patet, 9p
failis vel difficilis mobilitas ad motum & pafsionem
pcrtinet, ac pcr hoc qualitas difici cntia cflcntialis effe
hon poteft,vt pjtc qae cft cxtranet gcncris. In cPpe
fiturh cft authoritasS.Tho.in prim fccundg,cx cuius
q. 49. art.2"
ad tertium quliionibus.49.& 5o. ferc omnia bona, qu in hoc
praedicamto fcribimus,fuinpta funt. Ad hgc dubium
dupl citer repoildctur, primo ecundum loetium &
Alcrtum, 9 habitus & difpofitio differun; ficut per
fk&tum & impcrfetum in cadcm fpecie. vt Sortcs pu
cr & ipfe vir, vndc n, hanc viam, ideo coniunctione
cwpulatiua iunxit hgc nomina Ariltoic.diccns habitus
& difpofitio,quia cndcm rcm important.Duplici at
vocabulo cam fignificauit ad infinuandum dupliccm
modum eflcndi illius f.perfc&t; & imperfectc.Secundo
p.imafect;- retpordctur frh S. Th. 9 habitus & difpofitio fuit
d , :.a. diuer pecies;Necobitat Arit.dixitic vnan eile "Pe
z. ad teru. cicm, quia hoc dixit ad infinu 'um geuus proximum
nabitus & difpofitionis non cfle qualitatcum, fcd quod
dam fubalternum vocatum ab antiquis applicatio quae
vna fpecics fubaltcrna eft, in qua vniuntur habitus3:
& difpofitio Nec ctiam impedit propolitum, facile
aut difficile moueri (ad pafsionis gcnus) perttnct ; qm
ad circumioqucndum proprias rerum diffcrcnitas no
bis ignotas,oportet accidentalibus proprietatibusyti;
& hc hic dbleruatum eft.Ad claram autem notitiam
{cntcnuae S.Tho.noffe oportet, alicui Potclt conue
nire cfie facilc vcl difficil mobilc duplicitct.l. cx rati9
ncipeciel,vel exconditionc indiulduilluddicitue
e difucile mobile per e , eu cx rne pecie quod ex
natura lua vcndict libi caufasdifficile variation$u) co
patcnues,vtfcicntia, cuius cautxfunt iurae intcll;$t;s
agent se intellectus posibilis, Premiile lui feali pore vt fanitas & Pulchritudo,&c.
h.berc non pollufit.Et fimiliter illud dicitu clfcfa
cile mobile per icfcu cx rationc fpccici,quod ex natu:
ra fua vcndicat fibi caufs facilc tranimutabiles; vt lani
tas,qu caulatur cx calido& frigado,&c.qu Pr*Pter
altcratioics continuas facilctranfmutantur , illad aut
dicitur cfTe facile vcl difficile mobile per accidens feu*
cx conditione indiuidui, cui ex co q et in ubiecto ic
difpolito,&c.facile vel difficilctrfiiiutabile eft,vt fci
tia;qu ex e difficile mobilis et , per accidenst exeo
elt in hoc male d:fpofito inchoatiue &c. facile mo
bilis eft.&per oppo{itum infirmitas, quae per te facile
et mobilis, exeo p et fic firmitcr radicata in hoc dif
ficile mobiliscft. Illg ergo qualitatcs,quae difficile mo
bilesfunt ex ratione pecie,hab tus funt,ila aut, quae
cx ratione fu e pecie facile nobiles unt, dipoitio
ncs funtjita 9 habitus & dipofito diftinguuntr fpeci
fice per differentias circumlocutas, per difficile mobile. Propri
- . - - - * - 4 Z _ _ Propria &
& facilc nobile ex rationc fpecici. Confentaneus au- r;j;.
tem Aritt.magisfentusifte oftenditurex tribus.Prim
cx co,.9 excmplariter dcclarans habitus & difpofitio- bitus & di
nes inter habitus non nifi ea quae per fc pcrmianentia (poticionis.
funt numerauit,f.fcitias & virtutes:& inier difpolitio
nesfimiliterca tih, qu fcile tranfmutantur , vt cali-'
. dum & frigidum,(anitatcm & infirmitatem.Sccuado
cx co 9 dicit; fcienti.im ctiam mediocritcr fumptam
- -
llc habitum,qu9d conftarct effefallum ; qfh fcientia
imperfcta difpofito effct, non habitus, fi difpofitio
articula fequenti cxpele inducit communem mod.
oquendiad probandum q quae per le diuturna unt,
funt habitus,qu autem per fe;cit tranfinutabilia fuac
difpolitioncs funt,& arguit cx eo quod etiain ipii habi
tus quando debiliter retinentur, ditpolitiones vocaa
tur, vt ibi clarius patebit. Nec obltat,9p Ariftot.dicat,
quod infirmitas infamabilis habitus vocatur*; qm vt ex
diciis & diccndis in fequenti particula patt, hec eft;
intclligcnduni quo ad modum, non quo ad rem. ' ;
C i R c. A cxempla prima de dipoitione.l.vt calor
& frigiditas,dubium cit, quomodo calor & frigus po
nantur in hac prima fpccie qualitatis, cum pcrtineaut Prima e
ad tertiam.Scd qm hoc clarius perci pi potcrit declara cde. q-5 o.
ta tertiafpecie.idco illucufq; uiffcrat. Circa aliud ex* ar-Pri.c.
plum dedipoitione dat i.vt anias & infirmits,ad
ueitendum ct? Alexander(vtSimpliciusS.Tho.te
fte rcfert.)putatis primam fpeciem qualitatis inueniri '
tfn in anima, dixit hc Arilto. verba ita cxcmplariter
accipcnda,vt non intelligamus fic clie,fed cxhis excu
plisiicamus naturam habitus & difpoiitionis,vnue fe ,
cundum eum fanitas & pulchruudo & ali dilpofitio
nes corporcae habitus non funt, cxtcnfo habitus voca
bulo ad omne id qd clt in Prima Ipccie qualitatis. Scd
intendebat apud ipfum Arift.9 ficut lanitas & infirmi
tasfuntfacile mojilcs,ita difpolitiones vcrg,qu in ani
ma (unt inueniantur facile mobiles. Sed hc fcntcntia
dupliciter S. Tho. rcfellitur;tum,quia Arifto.codcm
mdo adduxit hc exempla, & illa alia Pcrtinentia ad
animam. {. Icieotam & virtutem ; tum , quia cxprclie
in 7. Phylicorum,(anitat & pulchritudinetn in$crba r.c.it.
bitus mmerat,intcndcnstfi per habitum (vt dixitnus)
primam fpeciem qualitatis.kelinqucndus ergo hoc in
joco Alexander videtur;& dicendum famitatem & pul
chritudinem & aha huiufmodi in prima fpccic rcponi,
non tamen habitus proprie effe, (d difpofitiones,quo ...
niam caufas corporales habent facile tranfinutabiles,vt
experientia docet. Ex praedictis habcs ftudiofelector
decifioneum illius qultionis, an habitus aliquis fit in
corpore; quod fcilicet nullus habitus propricloquen
doltin crporc,(ed omnesfunt aut totaliter aut Prin
cipaliter in nima, intcliigcndo autem Per habituin o., ,,.
primam fpcciem qualitatis, aliqui habitus funt in cor- bis iANi
*- * mafnt.
Manifeftum efi at, quod hgc volunt babitus momimia
ri qujant diuturniora, difficilius bilia. Nant; di
Jiuplalis mom multum retinentes,fedfcile mobiles,dicum
tur non habitum habere:quus Jint ad difciplina peius
vci
 In prdicamen. Arit. 3
vel melius dipoititquare differt babitus dipoitione, le & durum fe habent. durum enim dicitur quodha
qud hoc quidem facile eft, illud ver diuturnius & diffi beat potentiam non facile jcare, molle ver qudha
cilius mobile. - beat eiufdem ipfius impotentiam:
Hic tertio declaratam differcntiam inter habitum Hiciam ponitur {ecunda fpecics qualitatis.(.natura
& di(po(itionem clarifsime probat ex ciloquentium lis potentia vel impotcfitia,& duo facit.Primo propo
vfu : dicens, hoc efle manifeftum , quia in difciplinis, nit cam cum exemplis dics,aliud ver genus,&c.Vbi
quas habitus effe diximus, etiam mcdiocriter fumptis, duo aducrtenda funt. Primum eft,9 fpeciem hanc ge
habitus nomine vti non confucuimus; q non multum nus nominault:tum vt peruaderet, 9 pecies ubalter
retinentes,fed facili mutabilitate eas habentes funt ali nasqualitatis cnumerat, tum quia manifeftum clt nu
qui, dicuntur fiquidem tales peius vel melius difpofiti turalem potcntiam & impotentiam in vnam fpcciem
adhuiuimodi difciplinas: puta gcometriam vl phyti fpecialifjimam non conuenire.Sccundum cft,qj genus
?! cam magis qum geomctr, vel phyfici.diffcrtia igi hoc ab antiquis vocatum aptitudo ab Arifto. fioinini
:
t
tur inter habitum & difpofitionem haec elt , 9 ille ex bus fuarum fpecierum vocatur naturalis potentia vci
feibivendicat difficile poe moueri, ha caut facile. impotentia, n copulatiue,fed diuifiue,vtAlberto pla
...+abitus ali Aduertendum cft hic primo g) quia multa cueniunt cet,quia in vnam non conucniunt naturam, pluribus
'Huis dipoi rci per accidens, quae natura propria ibi non vendicat autcm hominibus,quia impotentia fubaptitudine n
-io ,& econ
ra, difpofi idc nihil prohibt inueniri habitum aliqu facile,fpu
em aliqu conuenienter annumerantur.Secundo propofita ma
'i, tabilcm iri illo, & fimiliter difpofition diffi
nufcttat:propofuit autcm nom gcncris huis & exem
dicitur, fed cile in co inobilcm,ex aliqua occurrente caufa;& tunc pla : & ideo lingula explanans in primis declarat(ly na
per accides. contingit habitum ee non dipoitioncm, cd permo turalis)diccns qualitatem hanc ideo dici naturalcm,
dum dilpofitionis & fimiliter difpofitionem effc non quta n cxercitio acquifta,fed natura indita fit : n
habitum, fed modum habitus. fcicntia enim qu non n.dicuntur curlores, potcntcs facilecurrerc,eo g [int
firmitcr rctinetur,habitus quidem eft, fed pcr modum difpofiti per artcm aliquam ad currdum,fedco qud
difpofitionis e(t,quia facilc pcrdi ab illo potcft : ipfif naturalem habt aptitudinem feu potentiam ad facile
mitas ver iam firmiter radicata difpofitio quid eft, currendum, quia.f.babentcruralonga & agilia & cor
{ed per modum habitus ineft.vnde fit vt talibus m9 pus non graue,&c.fumitur ergo hic naturalc,vt diftin
cis &flendi potius qum naturis rerum,infirmus habi guitur contra acquifitum.Sed difcretcaudicndum eft
tus dicaturdipolitio,& firma dipofitio dicatur habi naturalem potenti & impotentiam naturam confe
tus, etiam abipfo Ariftot.vt ex habitis hucufquePa qui; qfh naturalis potcntia naturam fequitur, ita g, ab
tet.Aduerte ecundo nouitie, q difficile mobile & fa ea cmanat tanqum cius proprietas perfc&iua,natura
cilc mobile vt funt dfiae fpccifica- diftingucntcs habit lis at impottia naturam itacfequitur, q potius na ;
& dipoitioninter e, &vtunt modielendicorum turaedefetumequi dfabAlberto;lla iquidem equi
aequioce dicuntur, difficile mobilc, & facilc mobile. tur vitoriam formefupra materiam,idelt, pcrfectam
Primo namque modo naturas eorum conftituunt, & fubiection materiaeub forma, ita at victorian ma
diffinitionem eorum ingrcdiuntur, fepararique ab eis teri fupra formam.i.incomplctam comprehlioncm
Q. non poflunt ctiam per intelletum, ficut nccrationale materi forma.Deinde declarat(ly pottia vcl impo
ab hmine & irrationalc ab equo.Sccundo autem mo tentia) dicens 9 potentiavocatur principium facil f
do accidcntia eorum funt & extranea ab cor naturis cidi aliquod, aut nihil patiendi. i.fortitcr rcliitendi,vt
fucccdere; libiinuicem circa idcm poffunt vt magis pugillatores dicuntur, eo g) naturalem potentiam ha
& mirus circa calidum&frigidum fehabent, &c. L; beant ad facile dandum fortes 1ctus, & anatiui eu a
' Sunt autem habitus & diffofitiones: difpofitiones ve lubres dicuntur,qui potentiam naturalem habent nihil
Secunda patiendi contrarijs indutis infirmitatis, impoten
Qualitatis r non me;effe eft habitus effe. qui enim retinent habi
ecies. tia autcm dicitur principium impotens ad refiften
tum,& quodammodo difpofiti funt fecundum ipfos, qui dum autadfacile facidum talc; fiquidem aut idem clt
autem dijpofitifunt mom omnimo retinemt habitum. q, impotentia adnihil patiendum, vt ggrotatiuidicun
Hic qrto conuenientiam habitus cum difpofitio fr eo g habeant imptentiam naturalem vt nihil re
nc alio modo fumpta ponit.Vnde aduertendum folici fiftcre pofsint contrariis;ac per hoc facilepatiuntur,&
te elt q, difpofitionis nomine quiuQceytif hic & fu confcqucnter impotentcsfunt ad nihil facile patien
perius.Dupliciter iquid umitur dipoitio.Vno mo dum; aut id eft quod impotentiaad facile aliquid ex
do vt diftifiguitur contra habitum,& fic fupcrius de plend,vtinepti ad curfum dicuntur impotenti habe
ca habitus ctt fermo. Alio modo vt eft genus ad habi rc naturalem ad currendum,&c.Demum addit q limi
tum & difpofitionem prgdi&tam:& ficfumitur hic;vbi liter his fe habent durum& molle & cft fcntcntia cla
dicitur,qp habitum nccefle eft difpofitionem effc,ficut ra. Notdum eft hic,g> impotentia dupliciter fumi po
homincm oportct effe animal,difpofitioncm ver etfi
contingat habitum, non tamen cft neceffarium,vt teft.f.priuatiuc,& fic quia hon fignificat aliquod pofi
animaf: & ficontingat efiehotninem, non tamen ne tiuum , fed priuatioem potenti idco,non { mi
tur hicimpotentia priuatiue. Alio modo fumipo:eft
ccffe e(t effe hominem,poteft enim cfle leo. contrari,& ficfignificat aliquid pofitiuum,f.princi
JAliud vergenus qulita:is cft fecundum qwod pugil pium facile patidi,aut difficile oprdi,vt dict cft;&
latores,uel curfores,yel flubres,vclimflubres,dicimus ficfumitur hic,qfh fpccies qualitatis poni; conftat.n.
G-impliciter qucunque ecundumpotentiam natura (pcc:e qualitatisclienpole niti politiuum aliq,&c.
Quomodo
lem velimpotejitiam dicuntur. Ngnin.quoniam funt di C 1 R c a ordinem duarum iam expolitar fpccic prima &hgc
fpofiti aliquomodo , vnumquodqit buiufodi dicitur. : rum dubium occurrit;eo 9p prae poterus videtur; na fecunda (pe
jd quodbabent potentiam maturalem, vel impotentiam turalis fiquidem Potentia vel impotcntia, cum natus cies (ubunui
facere aliquid facule, vel nihil pati, vtpugillatores,vel cem ordin
fcquaturprior naturaliter ett habitu & dilpolitioncad u
curfores dicuntur non qud difpofiti aliquo m fed qud uenientibus alide faltcm complctiue, crgo naturaiis r
habeant potentiam naturalem, vel impotentiam hoc f potentia debuit primo loco poni. Ad hoc dubium du Prima eci.
cileficiendi.Sanatiui autem dicuntur eo qud habeant pliciter rcfp9ndet.S.Tho.Primo 9 quia habitus & di dr.d49.ar.
potentiam naturalem vt n.bila iubuslibet accidenti ipofitio perficiunt fubiectum nori abfolute, fcd in or 3.ad cun
us, f;:cilc patiantur : 4egrotatuui ver qud habeant dine ad naturam, & natura efi Primum quod e(t iii re,
jdco habuius Primum tcnct locum. Et iuxta hoc dici
dum.

impotentiam nihilpatiendi.Similiter autem his & mol tur ad

 4 Thom. Vio Caiet.Comm.
turadrationemin oppofium.p licetres,qug efthabi qu diff , fnt,fcundum fnfm qualit;it paffionis per
tus,fit poftcrior po'tia naturli;quia tamcn id in or feiiua fmt,paffibiles qtialitates dicuntur, dulcedo enim
dinc ad quod pefficit habitus,cft prius eo in ordine ad quandam pajonem fcundum gu$tum efficit,& calor f
quod perficit fiotentia naturalis: quia natura eft prior cumdum tatit;;,fi;n;iiter autem & alic., -!lbedo autem,
dperationc:& hoc cft potius intudum ideo &c.Secun & migredo &- alii colores n fmili;cr his q:;e difa fnt
d dicit q, licet naturlis potentia fit prior habitu or pafEbilcs quti!irates diciuntur,fd eo qiid ipjg.ib aliqua.
dine gcnrationis,habitus tamcn cft priornaturalipo
tentia ordine perfcctionis,{icut atus cft prior potcn paione inn futur. Quodenim fiunt per aliquam paffio
tia;& quia hic ordo cft prior fimpliciicr,ideo habitum Wem inult colorum: muzatione: manifeftum est, erube
primo pofuit,& iuxta hoc patct rcfponfio &c. fens cnim aliquis,rubeus faius e$t:&- i;;/;s pallidus.
&> vnumquodq; talium.Qua:e etiam fq;,& ma::ira ali
Tertia per f}ecics qualitatis eft, paffibiles qualita
quid talium perturb:10mum vel paffis e, fimilem colo
tes & paffiones , fnt autem, huiufmodi vt dulcedo &- rem oportet eum habcre. Qug enim affeiio nc ad vere
amaritudo & auferit,** & oia his cogitata. 4mplius *cundiam circa corpiis fta e$t; &> fcundu;* n.tturalem2
autem & calor & frigus &- albedo &- migredo. 2uod paffonem eadem fiet afio,vt n.tturalis color fit finili*. .
quidem;igitur & h qualitates funt manife$tum eft. g Declarato,q, hufufmodi fint quafitatcs declarat mo ,
J Hic ponitur tertia fpecies qualitatis, cicca qv tria do q non qualecunque qualitates funr, fed Gtalitates
facit,primo proponit eum cum cxemplis diccns. Ter pasibiles.Vb prelibindum ct,q),cum pafsibile phf, #
-tia vcr fpecics &c.Vbi aduertendum primo eft,quod fionc dicatur,a!iquid poteft, dici pafsibile qu^rrup!ict. :
altcrnatim vti nomine fpccici & gcncris; vt iofinuet ter.Primo & propriimc.quia eft aptum fiat hd fufci
vt fupra diximus,qp dcfuba'ternis fpccicbus fermo ett,
piendam paionem.Secdo quia ifi rcccptione ipfius :
deinde licct ab ntiquis fpccics haec cafus vocarctur,
in alio,fufcipis ipfum ptitur.Tcrtio qtiia c!i caufati
Ariftotlcs cam vocauit;& duobus quidcm vfus cft no um pafsionis. Quarto quia cft'cffc&tus paionis; so
minibus, non quia du fintfpecis, fcd quia rum utem modorurn tres vltimos Arifttc. cxprirnit
modos ciufdem fpcciei important fcilicet difficilc & inlitera;primo ub ilntio crtrifito,quia clirifirn
facilc mobile ; cofiiuntionautcn copulatiua often cft,quod qualitas non ptc(t dici pafsibilis i!!o mod6;
dit eandem rema vtriquc tubefie. . . . . . . qui ipfa fubieStum alirum non ft;fedfih fubicto fu
C1R cA exempla demum data notandum et,p du crgo hos trcs modos, prino cxclu
bitatio quaedam, quofdam inuafit, cur.Ariftotclcs n90 dit eorum prifiumi ifidin noftro pi8potito dics,
adduxit in exemplum qualitatcs odorabilcs; & audibi pafsibilcs ver qualitatesii idc dictiiret;$p figefub
les, edgutabilcs tangibiles & viibiles tm.Necvide ieta,qu iilas fufceperint,liquid recip<i:d ptitur
tur eis ftisficri dicendo, g) non exigcbat tratatus hic & hoc declarat cxcmplaiitcr,fimojiiguftibilibus,de
adduccre omnia in cxcmjjlum; qfh'cum credatur Ari inde in tangibilibus,vt patcf. xclufo utem hocmd.
ftotc, nos, nifiartificiofc loqui, dubium rcltat qur fcn do, qfh duo rcliqui propofit cftru&iuc defruiunt,
fibilia gultu,taiu,& vifu inagis qum alia adduxit.Ad tali cos ordine tagit:gnod ftatin ubdit, p ideoaliquae
hoc(qicquid ab alijs dicatuf)videtur mihi diccnd 9 qualitatcs,vt guftabilcs &tangibilcs dicntur pafsibi
confulto Arto. tres has peciesfnibilium adduxa; '1s,quia funt ufatiug pafsionim fccdum fehfum;&
intendcbat fiquidcm ftatimi ofldcrc quomodo diucr (ic trtium modum ttigit. vnde ait.(Sed qfh fingula
:{mode h qualitatcs pafsibilcs eflcnt:& vt clare patet 'eorum,quae dita funt,figuttabilium & tangibili funt
infra, alia ratione qualitatcs vifibiles dicuntur, pafsibi- paionis perfetiua,fccndum qualitatem fenfuum:i;
les,& alia caetcrae.Et qfh intcr caetcras eft haec difcrcn ecund p qualificant fenfus; & ideopafsibiles dicu
tia g vel faciunt pafsionem{ccundum illam qualitat tur qualitts.)& fubdit excmpla manif.fta. Deinde vl
fenfibilem,velfcctndum aliquam adiunctam ; & hc timm modum tangcns, quo.i aliquid dicitur Pafsibi; -**
gifferentia manifeftifsime patet inter tangibile,&gt lc; quia eft cffc&us jafsibiis,lubdi;dc vitibilibus 9 al
ftabile, quia calidum tatm facit orgaum calidum bedo & nigredo & alijcolorcs n dicuntur qualitates
In hoc caP.duJcevcr guttatum.&fi non fciat organum dulce,fa pafsibilcsa ratione,qua prgccdcntes, fcd quia ipli co
- - -
#
cit tamen ipfum humidum;idco ad ininuandam mni lores qualittes funt, qu aliqibs pa(sionibus in
tete diueritatem qualitat in hocq pasibiles dicun nafctur. Et qfh dubium efle potcrat circa hoc vltimo
:
-- - - - -

-tur,fupradicta dclcgit expla. Vclico quia pafsioncs di&um.l.q, clores ab aliquibus pafsiqnibas innafcun
animae fecundum haec fenfibilia ccmmnuiiitcr ab omni tur,idco ftim huius dcclratiofiem fbdit. Ad cuius
bus experiuntur inagis qum fccundum alia; vt patet. cuidentiam fcicndum primo cft, g color vnius fccun
ue.n'bar/iji perint,quali dicuntur fcum um fpecicm habctdplicem mum cfcndi.l.firmi
----- * ** - -

ter,vt patet in naturaliter rubco;& intabiliter,vt patct

dum eaae,vt mel qucniam dalccdinem ffepit,dulce dici in fubicundo cx vcrccundia; & qia cffctus propor
tur corpus album,eo tuddalbedinem ijcepit, imil ' tionati funt caufis,conlequcnsclt,hc triajfi caufa co
ter autem f habet im cteris. ***, . ..
loris inucniri; ita q, cauim coloris vnam im fpccicm
: Hic fecundo vols prpofita manifcftare,incipit & tabile & fluxibile habere cle contingit, vt licvni
qualitatc,intdens declarare,qudfupradita tas caufevnitatem cffectus, & modusefiend caule mo
dum eflndi effcctus prgueniat.Scicndum fecundo eft,
int & qualitatcs & pafsibilcs, & pridio declarat quod
int dualitatcs ex decriptione qualitatistic, ed,ecun g) quia color cito tranficns,vt patebit, non numeratur
dum quae alia dicuntur, qualitates funt, fcd ifta funt inter qualitates, fcd pasioncs; & [crmo prafenset de
huiufinodi, quia qucunquc fufcepcrint ifta dicuntur colorc,qui fimpliciter appcllatur qualitas; hc autem
qualia.melcnim quoniam dulcedin ucepit quale dici contatelle colorem habentem efe firmum & tabile;
tur & dulce&c. crgo ifta & fimilia funt qualitates&c. ideo Ariltotcli;n fat fuit 9 ad fcnfum pateat colorgm
'affibiles ver qualitates dicuntur non quod ea,qu gcnerari ex pafsione in verecundo & timido &c:fcd
illas fjeperint qualitates,aliquidpatiahtur.neq; ei;im Voluit ration manifellare,q) color firmus cx paionc
mel quod aliquid paffiim fit dicitur dulcc, re aliquid fierct. Et quia notioribu$ nobis innata cft nobis via
procedendi, ideo cx caufa coloris tranfcuntis caufam
aliud hujufi:odi. Similiter autem bis &* calor & f?igus coloris permantis maniftauit,vt patetin textu.Com
paffibiles qualitates licitntur,non qud ca quae eas j fi fiftit auiem ratiocius in hoc ; color tranfeuntis ca'ifa
ji,aliquid]]JintJdq naqit{que eq, cft p.fsio,crgo & coloris pcrmancntis caufa eft Paio,
pcrm ancnt
 ln prdicamen.Arit.
permanenstamen,cfequentia fundatur fuperilla
pofitione,vniuseffe&us m fpeciem vnica eft caufc fe
cundum peciem in vno genere caua &c. & alijsdi
&is in primo notdo,ab Arif. vcr hic vbi fuperficiete
nus loquitur, non probatur, fed declaratur, dum p9ft
qum antecedens pofuit fubaudito confequente fub
dit,9p fiquis aliquid talium pafsionum.f.timoris vel ve
recundi paffuseft. naturaliter ideft non per modum
pafsionis, qu tranfit cito,fed firmiter per mod, quo
naturalia infunt : puta p fit naturaliter timidus velve
recdus,fimilem,h.habere colorem neceflario eft : qfh
ex fimilibus caufis fimiles proucnit effetus.Sic enim
corpus eius,qui ex verccundia rubet, affectionc quad
immutatur: puta quod fpiritibus ad corvnitis fanguis
in faciem fpargitur, ita in co,qui naturaliter rubcus elt
fanguineminaturaliter in facie iparfum efle contingit,
vt iccolor naturalisequatur pasionem naturalem;&
color traniens cquaturpasionem impliciter. ter pro omni receptione, (iue pcrfetiua tfh fiue corru
Qggcunq; ergo talium accidentii ab aliquibus paffo
nibus difficile mobilibus o permanetibus principi im
pfrunt:paffibiles qualitates dicuntur.fiue.m.fecundi ma
turalem con$titution p.tllor fit,autmigredo, qualitates
dicuntur) Quales.m.fcumdum eas dicimur)fiue propter
gritudinem longam, vel etdem propter ftum com;ungit
migredo, vel pallor;& non facile prtereunt, vel et um vi
tapermanent, qualitates & ia, dicittur.imiliter.n.4na
les c fecundum eas dicimur.Quascunq; ver ex bis,quac
facili fluuntur &- cito tranfeunt,fiunt,paffiomes dicum
' tur,qualitates ver minime,nom.m.dicimur fecdum eas
quales.neque.n.qui propter verecundiam rubeus faius
eft,rubeus dicitur: nec cui pallorpropter timor venit,
pallidus e$t ,fedmagis eo qud aliquid paffus eft, quare
paffiones huiufmodi diir:qualitates verminime.Simili
ter autem his & fcundum animam paffibiles qualita
tes & paffiones dicuntur. Qucumque.m.moxim mafcen
ao ab aliquibus paffiomibus difficulter mobilibus fiunt,
qualitates dicuntur:vt dementio,velira, vel alia buiuf
modi:quales.nfecundum eas dicuntur.i.iracundi,& de
memtes.Similiterautem & qucunque alicitationes non
maturales,fed aliquibus fafnt difficile prtereuntes viderc,qo pasfionem acceperit diltinguendo cam c
& omnimo immobiles, etiam huiufmodi qualitates fnt:
quales enim & fcundum eas dicuntur. Qucumque ve
r ex his qu fcile & citius praetereunt fiunt, paffio te;quam vocauit pafsionem,vt dictum eft, m effen
nes dicuntur,vtfiquis contri$tatus iracundior fiat. mon
enim iracumdus dicutur, qui huiufmodi paffione iracum
aior e$t,/d magis aliquidpaffus. Quare paffiones qui
dem buiumodi dic1,4alitates yer . modorum teftimoni praebet textus, g.n.accepta fit
Hictertio concludit qug int qualitates pasibiles &
que Pafsiones ficq, driam inter casotdit&qvter
quc non fol inter corpor accidentia, fed etiam inter
animae accidentia inucniunt:id circo primo manifetat
Propofit in corporibus, deindc in afiima. Diftinguit
at qualitates Paibilcs corporum in duos modosjqui
bus caufari Poffunt natura.f. & ab infirmitatelonga,
vel continuo aeftu vel aliquo huiufmodi.Dicit ergjg,
qucunq; talium cafuum.i.qualitat,quas ab antiquis
calusv9caridict cft,quia caufaliter qfiq; fiunt, infiaf
ctur pasionibus firmatis & difficile mutabilibus,
Pafsibilcs qualitates funt: fiue pafsiones ill firm ex
naturali cplexionc fint:fiue ab cxtrinfeco aduenerint;
dummod firmatgtint,&ration fubdit qua m tales
quales dicimur, dftiquidem pallidus & qui naturaliter
etpallidus, & qui exaliquo timore pallorem radicitus
fufceperit.Ad pafsioncs dcinde declrandas fe transfe
rens 9 qucunque huiufmodi funt cito tranfeuntes,&
n radicat Pasioncs dr,& d qualitates pasibilcs,& pafsibilis pafsionc proprie dicta,colorautcm dicitur
fubditrncm quarc non dfir qulitatcs: quia fcilicct
m huiulmodi affc&tioncs tranfcuntcs nondicimur
- lho, de Vio in Prae.
Oj
quales,fed pafsi potius tale quid.fi.n.quis ex verecdia
rubor incurrit, non di propterea rubens,edrubor
paflus. Differt ergo qualitas pafsibilis pafsionc m
modum efendi quia.fpafsio importat dualitatem faci
le mobil, pasibilis vero qualitas qualitat difficile mo
bilem. Expeditis at his quo ad corporalcs qualitates,
adanima qualitates fermonem dirigit;tres fimiles gra
dusin cis ditinguens,.cito treaneuntium, que pasio
nes vocantur,vtfubitg ir & triftitiae &c. & caufarum
firmiter ab aliqua infirmitate vel accidti aliquo forti: .
vt dementia examisione rer &c.que pasibiles quali
tates dr; & cauatavum natura , vt naturalis timor,
vel ftultitia&c.quae pafsibilcs t qualitatcs funt:probat
que fingula vt fuperius circa qualitates corporis fecit
& eft fermo clarus cxfe. Ad euidentiam eor, qu hic
dfir, fcrutandum e(t, qo pafsionis nomine hic vtatur
Aritot. pt iquid quadrupliciter umi. Primo cdi
ptiua contrarij.prout non fol calefieri & triltari & la
tari,[edilluminari,entire,& intelligcrequoddam pati Tex.c. 1..
dfir,vt patet in tertio deanima. Secundo proprie pro
pasiua tranfmutatione c abie&tione contrarij.prout
calefieri & frigetieri in pasionis genere collocantur.
fic.n.fumpta pafsio gens generalifsimcli.Tertio tr
fumptiue Pro operatione appetitus fenfitiui,provtira
gaudi,dolor, [pcs & hmi pafsiones dicuntur, eo q*
per tales operationesaia ad res obiectas quodammo
do tranferat pasione corporali vt materia uberuien
te.Vclideo,quia c voluntari cliftatin agdo,& opc
rationes h inter voltaria annumerat,inuitos pler
que afficit,ac fi voluntati n fubeflent, pafsiones me
rito vocaniabiccto tiationisiioperationis vocabulo
&c.vtin moralibus determinat.Quarto modaliter pro
qualitate fenfibili &c. exiftente per mod pafsionis in
tranfitu: pafsio.n.c vel motus fit vel in mdtu cfiftat,
fluens efle habet. C autem Arifto.pafsionis vocabulo
duplicitcr hic vtatur, f.vt nomine fignificante aliquid
in hac fpecie tertia repofit,d dicit;tcrtia fpecics qua
litatis clt pafsio &c.& vt hominc, quo fumpt elt ly
pafsibilis, d dicit,;qualitat pafsibilem dici vclideo q
inferat pafsion, vcl q> infertur ab ea:non eft difficile
tra pasibilem qualitatem. contat. n. q quarto modo
acccpit pafsion.l.pro qualitatc fcnfibili cito tranfcun
di:quia..et per mod pasionis. Sed difficile ct clare
pcrcipcre quomodo vfus fuerit pafsionis nomine dum
qualitatcm pasibilem pasione vtefectu velvt cau
la denominauit ; vnicuiq; fiquid antecedcnti trium
pafsio citer, ex eo habetur,quod text di calorem &
iaporem eflequalitates pafsibiles, quia fecundum fcn
fum qualitat pafsionis perfe&iua funt. Conftat enim
q perficimenus qualitatem non n i communiter
eitpasio.In oppoiti aut et pi pasionem comuni
tercccpifTct , idcm cflet iudici de colore & calore
& faporc; quod cxprcfle Arift.negat,pafsionem ver
propric fumptam efle Albertus teltatur.Et ratio cfir
mat;quia nomina fimpliciter Plata ProPrie inteiligcn
dafunt.In oppofit at eft;quia fi pafsione Pprie di
&ta qualitasdf pafsibilis, cur non melius dcnominat
in fubiecto fit, j pafsionc,qu in alio cau
at, melius at dico quia ab illa pafsione pt dcnomi
nari qualitas pafsibilis non fol gultabile aut tangibile
fedt color;qm Patiturpalsioncpropric dita {ubic-t
dum coloratur.Propterea oportet fecund hoc qui
uoce Aritt.vum ee pasione, qua di qualitas pasi
bilis,quoniam iuxta hancviam, fapor dicitur qualitas
qualitas pals:bilis Paisionc tranfumptiue lumpta;
quoniami cxprefle Ariftotcics ait colorcm cffc Psisi
ki bilem .
 66 Thom. Vio Caiet. Comm.
bilem qualitatem,quia innafciturexpafsione.i.timore, verbafubie&pati Ppriefufcipiendo qualitates pai in eam rei
ut verecundia.Qod at pafsio tertio m.i, tranfum. biles;hoc.n.finegaretfalfum diceret, fd negat ex tali Cl2.
Picn o. ***
ptiue pro a&u appetitus fcnfitiuifumpta fit, indu&us
inunc vltimo textus explicitc fonat. Ifi oppofitum at
f: fubietidict efe pasibil qualitatem, volens
ubfequteraperire 9 ab aiae pafsione vt cffc&u vcl
funt ea, qu prinducta membra cfirmfit. Quamuis caufa(vt declaratum fuit) dit cltqualitas pafsibilis.
at difficultas hgc folui pofsit fubftinendo, q dc pafsio Ci Rc a illa verba,qucunque ver facilc foluuntur
ne proprie fumpta pro trfmutatione.f. corporali cum pafsiones dicuntur,qualitates ver minime.Attenden
obie&ione ctrarijfermo fit.Videtur tfi mihi paion dum eft aliquid dici qualitatem duplicitcr.f.fecundum
tertio mfumptam efle.f.Pro operatione appetitusfen rem tih,velfccdum rcm & moduih;illud vocatur qua
itiui puta delectatione, trititia, timore, 8 deiderio litasfecundum rem,cuius effentia res huius gcneris &;
&c. Tum vt non fateamur difformitcr accipi pafsion, & hgc modo paioncs; dequibus Arifto.loquitur hic,
qua denominatur qualitas pafsibilis, qi vt cfie&us,& qaalitatcs indubie {unt.Nec oppofitum docre intde.
qvt caufa, nomen dat.T quia pafsio h;cfumpta paf bat addu&isverbis. Illud df qalitas fecundum rem &
ion proprie umpt per e includit.Cadit iquid ma modum fimul, fecund y qales fimplicitcr dicimur;
terialiterin diffinitione operationisappetitus fenfitiui & quia ficdequalitate loquitur nunc ritbot.(vt patet
pafsio propriefumpta,vt patet cum df 99 ira cft accfio ex eius diffinitione fuprapofita)ideo negauit pafsiones
irca cor. T quia tcxtusplufim fauct huic efle qualitatcs; conftit fiquidem, qud ccundum cas
fenfui;verba fiquid illa, P pafsione perfc&tiua adduta quales non dicimur non enim pallidus impliciter di
hoc infinut;quia fenfusverbor eft,9 guftabile & tan citur,qui aliquantulo timore pi!let.
gibilc qualitates pafsibiles dicuntur, quia m fenfuum
qualitatem.i.quia ex hoc g) fenfus qualificant perfecti 2uartum ver genus qu 1'i:a:is eft frma,ex circa ali
ua funt pafsionis;puta deletationis,vcltriftiti,cxpcri quid comitans figura.Amplius autem adhuc retitudo &-
murnafiq;, y gultabile guftat, dele&tationcin vel tri curuitas,&- ft quod fimile eft his.fcundum.n.vnumq;;od
ftitivcldefiderium &c. parit;& fimiliter tangibilc.Te que eorum quale quid dicitur,&- re&tum aut curuum, &-
ftimonium ver Albertiratione confirmatum nihil pe fecundum etiam formam vnumquodque quale dicitur.
nitus obtat;Sm(vt cx appetitusfen Rarum ver &- ffiffum &- afferum &- lcne putabuntur
itiui pasionem proprie di tam includit non per acci quidem qualitatem fignificare,fd aliena huiufinodi put
dens.dia elt ergoqualitas pafsibilis pafsione animae, tur ele diiiiitione, que circa qualitarem est. quan
quam nata e(t cfarc ; vel quanata eft caufari &c. dam.m.poitionem quodammodo videntur vtrumque par
Quomodo C 1 R c a illa exempla, calor &frigus, dubitatur ea tium fignificare. Spiffum.n.dicitur eo qud partes ipf :
calor & fri eo g, Arifto.expreffe pofuit calorem &;frigus in prima
propinqu fint,rarum ver eo quod di$tent f inuicem,
gus ad fu fpqualitatis,& nc ponit in tcrtia, quomodo poffunt & lene quidem in reium fibipartcs iacent, afpe
qualitatis hc fimul{tarc?Ad hoc dubium multipliciter refponde
peci per tur(vt (anto Tho.accepimus.)Quidam.n.dicunt calo rum ver quod hc quidem pars fuperet, illa ver fit in
rineart. ferior. Fortaff quidem igitur alis quifpiam modus ap
Prima eci rem & frigus,vt funt in motu collocari in hac tertia fpe paruerit qualitatis,fd qui maxime dicuntur hi fnt, qua
dr.d.; o ar.cie,vt atje, fe$tum cfle habt; reponi in prima fpecie.
pri. ad ter Sed contr hoc inftat Simpiicius ; quia fccundum hoc litates itaque funt que prcdicie funt.
tium. Arift.debuiffet reponere in tertia fpccic calefationem, . Hic ponitur quarta fpecies qualitatis vocata ab an
& in prima calorem, quod non fecit: quia in vtraque tiquisquid cpofitio,ab Arifto.a. forma & circa ali
pofuit calorem. Porphyrius autem fcalam quatuor gra quid conftans figura;vt circularitas,triangularitas,qua
&um fecit,& dixit calorem participatum ita impcrfecte drangularitas & aliae huiufmodi qualitatcs circa quan
non pofsit aliud calcfacere , fi eft facile mobilis paf titatcitentes;vtretitudo & curuitas &c. Appellata
iionem ele:i difficile mobilis, qualitatem pasibilem; eftat ab illis fpecies hc compofitio, eo g) fecundum
participatum ver ita 9 pofsit alterum calefacere fa eam fubttanti cponitur non abfolute, fcd quo ad de
cile mutabilis dipoitionem, i radicitusver,8 immo tcrmination quantitatis in partibus fuis.Hic at voca
bilis habitum cfle;vt fic naturalis proce{lus de inperfc tur forma m Albcrt ab a&tu continendi.eo gy conti
Cto ad perfectum pasione ad pasibilem qualitatem, net & concludit ubtantiam quantam.Vclco p vicem
& ab hac ad difpofitionem,& ab hac ad habitum com formae fubftantialis obtinet, dum diuerfitatemfpecifi
plcretur.Scd hoc quoque Simplicio non placct, quia fc cam rerum, qu ex forma caufatur & ccgnofcitur ab
cundum hoc non e(t diuerfitas fpecific inter diucr intclle&u, figura diuerfa fcnfibus clare offert. Vel (vt LeR. J - cit.
fas fpecies;quod rationi repugnat. Manifefte fiquidem S.Tho.in 7. Pfiy. placet)ab a&u fpecificandi artificialia t-Con. I 6.
liquet omnem dictam diffcrentiam materialem cfle; figure.n.forme [pecifica artificialiu funt.Figuraver
vt pote qu fecundum maiorem vel minorcm partici vcatur ex eo g, ih ipfa quantitatis terminatione c9n
pationem in Iubiecto attenditur & formalem diuerfita fittit,n g figura fit terminus qutitatis:qfn quantitas
tem non faceret.Propterca aliter dicendum ct,qud.. uigeneristerminis clauditur;corpus iquid uperficie
calor & frigus fimpliciter in hac tcrtia fpccie rcponun bus,fuperficies ver lineis;linea at pctis terminatur;
tur, calor tcm & frigusvt conuenientia vel difconue fed quia exterminatione quantitatis refultat , (Ly at
nientia natur in prima fpccie repofita funt. ficenim circ aliquid conftans) dupliciter exponi pt ; vel acci
conftituunt fanitatcm,auinfirmitatcm;& fimilitcr ctt piendolyconftans, in af nominatiuo; & tun deter
de colore & figura vt conftituunt pulchritudincm vel iminat(ly figura)& e{t fenfus, & figura cltans circaali
turpitudinem, hoc autcm dixifle nihil aliud cft, qum quid; qia figura fuis cftat tcrminis circa fubfttiam.
dixfle lanitatem,dc cuius ratione efl qud conhttat in vcl in cafu accufatiuo;& tunc dcterminat ly aliquid; &
adaequationc caloris & frigoris cfle in prima fpecie ;& e(t fcn(us g, figura circa aliquid cftans,i.n fluens,ed
fimiiitcr pulchritudinem , dc cuius rationc cit qud fimul fts;'& iuxta hunc fenfum infinuat natura fubie
ccnfiftat in proportione figur &c. &ti vendicantis fibi figur.res.n.conftans propri habet
Non a pa. C 1 R c A llavcrba,pafsibiles ver qualitates dicun figur, qu at fluit,lienam figuram fufcipit (vt patet
ione ubie
t der uari
t;ir non qp hc qu illas fufccpcrint qualitaics aliquid deaqua, vino, 8 olio & c.)Et qm huiumodi forma &
voluir pai patlantui & ... Aducrte nouitie diligter intention Ari figur proprie dicuntur cflc in corporibus & fuper
blena qua itote.& ccffbit dubium;non intditi:quircrc nunc de ficiebus, ideo eor palsiones in hac cad fpecic reponc
iitat, i rebus, fcd de rationabili nominis impofitionc, vnde.f. re vols fubdit, amplius retitudo& curuitas &c. Pr9
Tubietti qualitas dicta fit Pafsibilis. Et ideo non ncgat per hc pofita igit hac quarta fpccic duo fubdit,Primo Pbatio
- 162
:* - In prdicamen. Arit. 67
* ncm q contcnta in ca int qualitates cz co Q' ecun tantie determinabilis velin ordine adnaturi,vel ecun
. dum vnumquodquc horum qualc dft m-n.triangula dum actioncm & pafsionem vel fecundum quantitat.
ritat triangulusvcl triangulris di:& fic de alijs.Qua fi in ordine ad naturam conformiter,fcilicet vel diffor
litas autem cft m quam qualcs dicimur. Dcindc cx miter,feubcn vel malc ; {ic ponitur habitus & difpofi
cludit quaedam ab hac fpecic, qu in ea contineri mul tio.Siin ationem & pafsionem , qu confequuntur
tis forte apparct,funt autcm hc rar & fpiflum:afpc Principia naturg,vcl fecund actionis & pafsionis prin
rum &lent;quae tratine quantitatis ubtantiam dc cipia , & fic habetur naturalis potentia vel impotentia
nominant.Sd haecaliena qualitatisgcncrc effe dicit: vcl fecundum actionis & pafsidnis terminos, & fic ha
eo q; pofition ignificanti fium parti:quodex eor bemus pasionem & pasibilem qualitatem. Si ecund
diffinitionibus mnifeftat,& eft tcxtus clarus cx fc.Ad quantitatcm fic ponitur forma & circa aliquid cftans
can.depo- ucrte hic,g) vciba Gilberti p9rretani(in libro Scx.Prin figura.Prtcr hos aut inodos inueniat qui poteft alios,
itione. cipiorcap, depoitionc.)dubitation inducunt; cop bulbus qualificari pofsit fubitantia.Conueniens autcm
ibi aflerif,fpcr & lenequalitates fignificarc,Scd banc otcnditur praensditintio non olum ratione dicta,
dubitation cxplanat Albcrtus diccfis;afperum & lene,
fed etiam, quia ex ea ordo fpecierum di$tarum clareli
& pofitioncm & qualitatem importare : fcd 99fitio quet;quia nanq; natura eft prim, qd e(t in re&ipfam
nem principaliter, qualita em atfecundario. Et Pro fcquuntur naturalcs potentiae,qug funt principia $pera
ptera diurfimodcint utcs h=t Arif.& Gilbcrtus n tionum;quarum multas qualitat.csposibiles
contraria,fed que diucrfirnodevni conucniunt dixert ad quas tcrminantur fieri necefle elt;qfm ad eas folas elt
Vltimo fub dubitatione rclinquit, an ala int qualita motus;vt probatur in 7. Phyfi.ideo habitus primo; na
tis pccicsdices, & fortae aliquoq, appareunt quali turalis potentia fecdo;& pafsibilis,qualitas tcrtio pofi
tati$ modi,affirmat tfi fupradics qaior fps cffecas, ta ett loco:figur aut polticmus remanlit, cogpfecun
qu maxim;c m famani numcrantur inter qualitatcs. dum quantitatem poltcrior e(t dignitatc omnibus prae
Vbinotandum et q Boetius cx his Arit verbis opina dictis;& generationc primis duobus; quorum fecundo
tur,alias quoq; effc qualitatis fpecies,ab Arifto.alibi ex naturali affinitate anncxum e(l tcrtiuim qualificat&c.
prcfias;& hic idco miflas t quia liber hic pro incipi
tibus fa&tus cft, quibus n oportet otnnia aperire,tum Qualia ver fnt,qu fcdum hc demomimatiue di
vt nos adinquirend dc noltro ingenio noui aliquid in cuntur,vel quomolibet aliter ab hae. Iii pluribus quidem
citeret. Communistfivia tcnet lufficientcr cnumcra & pene in omnibus denominatiue dr;vt candore can
tas ab Arift.hic fpccies qualitatis & omnes conlcquen didus, c grammatica grammaticus, & iustitia iu
ter qualitates reduciadaliquam har quaturpecier. ftus,fimiliter aut,&- im alijs. In aliquibus ver eo quod
Qudautcm dixerit, fortaiic quide igitur aliusquifpi non int poita qualitati nomina,non contingitea que di
modus apparucrit qualitatis, vt morm plulgfophgr ctur ab cis denomina:iue dici,vt curfor,autpugillator,
& fuum przcipuefcruaret,caufam fuifle credimus. C qui fecundum potenti naturalem dicuntur nulla qua
fucucrunt.n.n dctcrminatam rem adhucratione(nili litate denominatiue dicuntur,uom.n.pofita fnt nomina
quafi pcr le nota relinqua)fub dubio pertranfire:eo9 potentijs.Secund qua* ifti quales dicuntur,ficut in di
,,,;, r,. nihil dcbct vcrae fcicnti traditor temere aerere. Ne ciplinis,fecundum quas vel pugillatores vepalefirici f
tario pe- - - - - t uffici
,
, , autem omyngeiuni$$angs
tia harum fpccicrum breuitcr mdcclaranda
doirinam.cftfu
S. Iho. cmdum affeiionem dicuntur.pugillatoria enim vel pa
lefrica djciplina dicitur,quales ver ab his denominati
3i Siquis autvclt aliorum fcnttiam videre,lcgat Alber uehi,qui
mia Secun- turh hic& fanctum Tho.vbi fupra.Jgalitas,cum mo ad eas afficiuntur,dicuntur..Aliquando autem
dae.q.49.ar. dum fubftanti importet,modusautcm detcrminatio & pofito nomine demomimatiue non dicitur id quod fec
2. . nem, oportct q ficut diuerfimode modificaturfeude dum ipfm quale dicit vt virtute fiudiofs dicitur: vir
termintur potentia fubftantiae; fic diucrfimodcqua tutem.n.babendo virtuofus dicitur; fed mom denomina
lis dicatur;vfi fa&tum cft vtid quo dctcrminatur Potgm tiue virtute dici:ur:hom autem impluribus hoc tale eff.
tia fubftanti m cflc fubftanae qualitas fubftantialis !Qu autem dicuntur qualia aut demominatiue d praedi
vocaretur;propter quod dria in quale predicaturiid, iis qualitatibus dicuntur,aut aliquomodo aliter ab his.
quo deternintur potentiafubftanti m ele acciden Hec eft fecda pars huius capituli,in qua intditde.
tle,qualitasaccidtalisdiceretur; Propter quod omnia terminare dequali;& circa hoc duo facit. Primo diffi
accidentalia vt determinantubiecti potentiam quali nit qualedicens. Qualia funt qug m hc. i. qualitates
tates vocantur.Scd qualitatis nomen proprium fibige: di&isdenominatiuc dicuntur , vel quomodolibet ali
nus hoc rcr vendicauit,m Albcrtum quia facit fimpli
citer quale,cgtcra autcm non fciunt fimplicitr quale tcr ab his;(.qualitatibus.Secundo declarat datam diffini
tionem & primo quo ad prim part, f, denominatiue
cdcum alqua additione.quantitas.n.facit quale quan dicuntur;icens q, pcnein obus qualia dcnominatiue
tum,vel qu]c quor;vt filiccat loqui & fimile cft im deriuantur qualitatibus,vt ab albedine albus &c.dein
alijs.Vel & in i redit;licct dctermians pottiam fub de quoad altcr part.vel quomodolibet alitcr ab bis;
tnti m cfle accidentale qualitas fit;quia tfi qualita oftdcns duobushoc modis contingcre; yel quia quali
tis ratio attenditur penes detcraminationem potentia tasipa nom propri non habet,ynde dcnominatiu
rci,& folum genus hoc cititin ipa determinatione dicatur;& hoc maximcaPP3rct in ecida pecie quali
fubiecti; & diftinguitur m Q, diuertimode fubictipo tatis;vt potentia naturalis ad percutiendum & curren
tntiam determint;idco qulitatis libi & rationem & dum &&.ofldit,pugillator.n.fm ill Potentiam ditus
nomcn vcndicauit, ita tfi g ( vt dictum cft) 9unne aliud ab illis potentig nomine m venit,fed ab artis pugillato
accidens v determinat potentiam ubjecti Qualitatis riae nomine; & fimile e(t de curfore& alijshuiufmodi.
rationfapiat,& nomcn quodainmodo habcat;& hc Vel quia ipfum quale qualitatatc nominata n habet
appropritio hominis qulitatis fuit caufa,quare quali dcnominatiue;vt virtute habet ftudiofus& non vir
tas decripta et per quale impliciter, ex hot n. 9 fm tuofus; his ergo duobus modis qualcinuenii n deno
aliquam rquales finadditione dicimur,qualitatis c minatiue,ed qolibet aliter qualitatc dict.Dubium
nu cjcer docuit. Quiaigitur qualitas dicitur fecun
hic accidit cxo q, Arifto.quale per qualitat diffiniuit
dum qdeterminat {ubftanae pjtentiam m efleacci & uperius qualitat pcr quale, quod aburdun videi;
dcntale,opori ct tot qualitatis ponere partes, quot mo quia circularis d9trina vf,Ex dictis hic [olui:ur;quali
dis potentia fubfiantiae Em elcaccidentale determina tis fiquidcm dicriptio poteriori data et, qualis
tur;vt diuifio fit per fc : inuenitur autem potcnt afub Iho, de Vio in prae, E 2. autem
 68 Thom. Vio Calet. Comm.
autcm \ priori, tal autem circulum difformem com
mitterevitiofum non cft ; dummodo fcmperid, quo
procedimus,tunc (itnobis notius,) vt in pofterioribus
diximus &c.
Incst autem contrarieta: fcid*m qualitatem vt iu
$titia iniustiti ctrarit est , albedo migredini &- alia,
altero magis & minus dicitur,fd& ipfim:entionem f
fimiliter autem &- ea,qu fecundum eas qualia fnt, vel feipiuut.cum candidum nanq; fi ; amplius ctingit candi
dicuntur.vt iuftum iusto,& album nigro, non autem im
omnibus hoc efl.rubro.m. vel pallido aut huiufmodi colo
ribus mihil contrarium eft qualibus exi$tentibus.
Hgc eft tcrtia pars huius capitulitradsproprietates
qualitatis,diuifajue in quatuqr partes iuxta Apprietat
fiumerum;qu fuislocis patebunt. Afsignans igit pri
mo primam proprietatem,f. 9 qualitas habet ontra
rium,tali ordine procedit, primo explariter declarat
qualitatcm habere contrarium ; deinde quale quoque
habere contrari ; demum hoc non conuenire omni
bus qualitatibus. aut qualibus oltcndit;& verba quid
textus fatis clarc haec omnia manifclta,adeo vt expoli
tione non egeant. Notandat duo exigunt. Primum
et, p hic et ermode contrarietate impliciter & non
fcc3um quid:dupliciter enim aliqua vctur proprie
contraria Philofophis. f. fi.mpliciter: & fic vnum vni
tantum contrarium ponunt..fic.n.ctraria funt extre
ma vnius generis,qu maximc diftant;& non nifi duo
efle poflunt,vt albcdo & nigredo in gcncre coloris;dul
ccdd & amaritudo in genere faporis.Vel fecd quid,
& fic vnum pluribus trariatur:fic enim contraria di
cuntur media fub aliquo gcnere tam intcr fc qum re
lata ad extrema, vt pallidum contrarium dicitur & ru
bro & albo & nigro:& cconuerfo quodlibct horum
pallido quodammodo contrariatur. Sedcentrarietas
hgc fecundum quid;pallidum liquidem vt fapitalbcdi
nm contrariatur nigrcdini, vt autem (apit nigredi
Tex. c.6. nem contrariatur albedini &c.(vt dicitur in5.Phyfic.)
quia igitur ifta contrarietas clt m quid contrarietas, '
& non impliciter, eo 9' ic non unt contraria im e,
{cd ratione alterius,vt patct ex ditis: ideo Arift.abfq;
additione ctrarietatem hic proferens, de contrarieta
te fimpliciter intelligcndum fe voluit , propter quod
fubiufigendo dixit, in medijs coloribus ctrariettem
non efle: quod verum non cft nifi contrarictatem fim
pliciter accipiendo &c.Sccundum elt, quod notanter
. 9. Arit.exempla ponens contrariorum in moralibus, di
xit vt iuflitia iniuftitig,iuftitia nanque (vt in 5. Ethico
rum 1pfe docet) non clt virtus mcdia inter duas mali
tias;qucmadmodum ali virtutes moralcs: vt libera
litas intcrprodigalitatem & auaritiam ; & fortitudo
intertimiditatem & audaciam &c. fed opponitur in
iuftiti vt vnum cxtrcmum altcri extrem, ficut egri
tudo famitat &c.
Amplius i contrariorum vaum fuerit quale,hoc pa
lam est quoniam reliquum erit quale proponenti exjin
gulis aliapraedicamenta,vt fi est iustitiainiustitiae con
trarium:quale autem e$t iujiitia: quale igitur eft iniusti
tia, nullum enim aliorum prdicmentorum aptabitur
iniutitie nec quantitasnec adaliquid,nec vbi: necom
mino aliud quicquam mifi quale: fic autem & in alijs qug
ecundum quale contraria unt.
Hic ecundo non ponit cdam proprietatem,edvi
cem fecdae Proprietatis.c. n.ad hoc pontur hic pro
Prietates vt inugni cis illucefcat pra;dicament quo
ad contenta & n ctenta: & hoc in loco document
quo diccrncredicimus qualia n qualibus tradstur,
merito vice proprietatis Poni dit eit. Ett aut docu
ment tale, qeodivn contrarior et quale reliqui
teti quale; quod atis aperte in litera declaratur, in
duciiuc oftendendo 9 niihil contcntorum in aliis gene
ribusqualitati contrariatur.Et ex collabcmus vi fci
liorcm ad dilccrnidum qualitatcs ab alijs;ltatiin.n.vt
vnum contrariorum in qualitatis genere potuimus, ci
mus ex hoc 9 reliquum in eodem gcneie cft, & non
oportct vagando qurere cuius naturae fit.
Suipit autem qutitas magis & mimus,album.n.ma
gis & mimus alterum altero dicitur: &- gu$tum alterum
dum fieri. N9n tamem omnia. fdplura. Iuftitia nanq;i
dicatur magis & minus iustitia,poteft quilibet ambige
re:fimiliter & in alijs affeci.bus.quidi.ji.de talibus dbi
tant,iuftitiam mamq; d iujtitia jiom multum aiunt magis
& minus dici, nec/anitatein fanitate. Minus autemal
terum altero habere fnitatem aiunt,&- iufliti minus
alterum altero habere: fic aut & gramm.ttici & alios
affetus : fd tamen ea qu fcundum eos ajfeius dicun
tur indubitanter recipiunt magis &- minus,gr miticior
emim alter altero,dicitur, & iuftior & fnior; finiliter
& inalis.Triangulus ver & quadrangulus non viden
turmagis & minus ffjpere,nec aliqua aliarum figura
rum. Quaccunq;.n,diijinitionem trianguli juftipiunt &-
circuli,omnia fimiliter tria;igali vel circuli fnt:Eorum
ver,qu mom recipiunt ratuonem eandem mibil magis al
ter altero dicitur.mihil.m. quadratii magis qum parte
altera longior forma,circuls efl; mullum.n.ijfrum reci
pit circuli rationem. Simpliciter aut fi vtrunq; non re
cipiunt huius propofiti rat:on non dicetur,utej altero
^magis. Non ergo omnia qualia reciput magis &- minus:
horum itaq; j predita fnt nihil e$t propri qualitatis.
Hic ponif tertia proprictas qua'itatis.f.fufcipere ima
gis & minus,vbi ipfa propofita tria facit. Primo dccla
fat qualitat fufciper migis & minus ex duobus, f.ex
hoc g) vn cft magis tale ltero;& ex hoc quod id cft
magis talcfe fuccel$iue,vnde quo ad primum dicit,al
bum.n.magis & minus alterum altcr df,quo ad fecun
d ver pot fubdit fed & ipa..qualia intntion fuci
Piunt;candid nanq; c [ir,contingit fcri ampl;us can
did.Deinde c fubdit.(Non tii omnia.) oftendit g) in
aliquibus qualitatibus verti dubi, an fufcipiant ma
gis & minus; & intendit 9 apud multos dubitatur, an
qualitatibus fm e eu in abtracto ignificatis conue
niat fufcipere magis & minus; puta iuititia: fanitati , &
cgteris affe&ibus.i.habitibus vcl difpolitionibus;& fi
mile dubi et de albedine & nigredine & alijs; indubi,
tanter tfi tenent prditi, g, qualia m qualitates Pr
di&tas lufcipiunt magis& fiifius,vt iufts,fanus,albus
& alia huiufmedi.Rtio at huius diuerfitutis non alia
alsignaf in litcra,nifi modusloquendi; quia n dicitur
magis aut minus iultitia aut fanitas aut albedo,fed df
magis & minus iuftus vel fanus aut albus. Tertio cum
fubdit(iriangulus ver &c.)oftend.t quod abfq; dubio
n conuenit omnibus qualitatibus fufcipere magis aut
minus; & circa hoc duo facit,primo proponit quod fi
gura,qug eft quarta fpecics qualitatis, niccipit magis
& minus,dicens,triangulus ver & quadrangulus,qu
funt fpccics figurg, nec aliqua aliar figurarvidcntur
fufcigcre magis & minus. Dcinde decIarat tali ratione
fi in figuris inueniret magis& minus,aut hoc efletquo
ad ca,dc quibus non prgicatur diffinitio illius figurg,
aut quoad ca,de quibus prgdicatur,fcd necin i!lis,nec
iftis inuenif figur aliqu c magis & minus,ergo figu
ra non fufcipit magis & minus:minor in tcxtu quo ad
prim partfic declaratur; quia qucunq; diffifiition
triangulivel circuli fufcipiunt; oia fimiliter & n ma
aut minus trianguli aut circuli funt. Quo adfecun
vcr fubdif.Eor ver qug non recipiunt trianguli,
aut vi- culi rnem nihil magis alter altero triangulus
aut circulus elt;& fubdit cxplum huius. figura.n.qua
drata non elt magis circuli j figura altera parte lon
gior;quia neutra eft circulus,fe circuli aiffinition rc
cipit,
 . .. . . In prdicamen. Arift. 69
cipit , & fimpliciter acvniuerfalitcr conftat q) verum ftih& eft de qualitate, ita in propofito diftinguen
eitnhilefie magistale nififit tale,feu,vtin textu dicif, d et de imilitudine.. proprie & imilitudinarie; eu
& id eft,nihil dici magis tale quod propotitalis dif {ub alijs vcrbis formaliter & modaliter (& ficut ibidi
finitionem non recipit:qfn comparatiu prupponit &tum elt)qualitatem proprie fcqui quantitatem pro
fuum pofitiu;non ergo omnia qualia recipiunt magis priedit & qualitat metaphorice feu quan:itatem
& minus;horum itaq;quae di&ta funt nihil eft propric metaphorice dict;ita nunc dicimus fimilitudin pro
proprium qualitati:quia nihil hor cuenit omni qua prie u formaliter ee proprietat qualitatis, quaeve
itati;vt ex dilis patet.Notand eft circa hanc partem, re eft qualitatis fimilitudincm at modaliter cflc pro
9 pradita dubitatio dupliciter intelligipt.(.philofo prietat qualitatis Em modum.i.rei fumptae per mod
hice & logice:& fiquidintelligaturphilofophice per qualitatis, Appellaturait imilitudo proprie relatio
iuftiti & fnitatintelligd funt qualitatcs in feipfis: conuenienti inter duo qualia ratione illarum qualita
per qualia at intclligend funt prticipationes ipfa t,vt album albo;& calid calido fimile dicitur.Simili
rum in fubiectis, feu ipfvt participtur fubietis:& tudo at modaliter df relatio conuenientie inter duo,
ett dubitationis fenfus,an qualitates fufcipit magis & qucunq; fint illa,vt induunt rationes qualium , feu vt
minus in fuis eflentiis;cum tfi indubitter cftet g, fuf
habent modum qualis,vth homini fimilis dffm hu
cipit magis & minus in ear participationibus in fub manitatem,quia hic talis eft qualis illc; cum t mrcm
icctis; prut magis aut minus participantur ab hoc vel huiufmodi conuenicntia idcntitatis non fimilitudinis
ab illo.v.g.conftat colore magis & minus participari relatio fit;& fimile efl in alijs, vt pater patii fimilis df
diucris,aqs calidis,v clabvna uccesiue:& conequen fm patcrnitatem & quantum quanto m quantitatem
tcr calid fufcipcre mgis & minus. Dubium tfi cft,an &c.quia fcilicct hoc e(l tale quale illud eft &c.Dixit er
illa res , quae ett caliditas, per hoc infeipfa augeatur,an go proprie proprium c(fe qalitati fccundum eamfi
ola eius participatio augeatur. Et nec q vlgue in ho inilc & difsimil dici;quia quocunque modo fimilitu
diern diem habet diucrfos opinantes: & quia philofo do capiatur proportionaliter comitatur qualitatem.So
phica,eft derclicta hic ab Arilto.eam t dctcrminauit. cundum enim verc qualitatcm verefimile aut difsimi
S.Tho.dicens,qfi calidum intditur,t caliditat ipfam le dicitur ; & fccundum rcm habentem modum qua
intendi.Si ver intclligatur logice, tunc per iuttitiam litatis fimile,aut difsimile modalitcr dicitur &c.
& fanitatem intelligenda eft qualitas vt fignificatur Jt ver n decet cturbari,ne quis mos dicat de qtta
in abllrato, pcr qulia autcm qualitas vt fignificatur
in concreto; ita vt diucrfitas m modum fignificandi lit::e propofition facites, multa de relatiuis in:er po
difficultatem hanc ingefTerit,& eft fenfus dubitationis fuiff : haitus.n.& difpofitiones eorum, quad aliquid
cum conftet concreta qualitatis..iultum album gram fnt efl dicebamus. Ten. m. in omnibus talibus gemera
maticum &c. dici c magis & minus. Dubium tamen ad aliquid dicuntur, nihil at eor,qu fingularia. Ngm
apud quofdam e(f,an . carundcm qualitatem cum difiplina gemus fit, hoc ipfm qud eft alterius dici
dicantur cum magis & minus,puta an iuftitia,aut fani tur:alicuius.m.difciplina dicitur.Eori ver, qu fingula
Qualia , n tas dicatur cum inggis, & minus. Et hgc dubitatioma riafunt,nihil ipfum quod e$t alterius dicitur, vt gram
autem qua gis logica clt & facioluitur diccndo,quod abftrata matuca non dalicuiusgrammatica:nec mufica alicuius
non dicuni magis & minus qmimitanturfubttiam alterius mufica,fd forte fecumdigemi hgc adaliquid
in modo ignificandi;ubtite iquid adePrPrium dicuntur:vt
modo dici- et non fufcipere magis & minus', vt non fol ipfa his
grammatica
cuius grammatica;& di alicuius diciplina, non ali
mufica alicuius difciplima,hom a!i-
Tur- gareat,fcd etiam omneillud, qyod modum fubftanti j, mufica. Quapropter quperf quidem fingularia
funt,non funt ad aliquid.dicimur. m. fecundum fingulas
> -

ftrato permodfubltantig fii ula fignifica

-

./ :*
- -12. : w

tur vt perfe [tans:quod eft proprium fubftanti.Vnde riumjcicntiarum aliquas,quare baec {. 1.

&.V
Ergignifiipere hc aut non grum: gorum,quefnt,adaliquid: Amplig;
magis & minus,& non fufcipcre,propter diuerfos mo contingat hoc ipum quale & relat effe, nihil e$t
do$ignificani; quorum alterufh rpugnat cum ma- inconueniens, in vtrifque hc generibus enumerare.
gis & minusprgdicari; proptcr quod & apud gramma Hc eft quarta pars huius capituli:inqua Ariftote. In ante prae
ticos abftrata comparatiuis nominibus carent &c. excludit qund tria facit. Primo ipf m dicamentis
Similia ver & diffimilia fcundum flas dicuntur obic&ione Proponit, quae eft tali.fngererc qualitatis g;"ta eci
qualitates.Simile enim alterum alteri noefifecundum non debcntrcP9nirlatiua, qdit cft,9 diur|9r 8
aliud,mififecuduuillud quod quale efi. Qgare proprium 3'''''' &nd ofitorum ducr funt
erit qualitatis fcumdam eam fimile & dijjimile dici. . ipecies& dfiae, ergo habitus & difpofitiones, cum in
- - - * - - praedicamento ad aliquid, numerati fint, non debcnt
Hic quarto Ponitur propric. Propri qualitatis.ffe huncintcr qualitatesponi.Secundo ibi(cne.n.in om
cund eam fimile,& diffimile dici; qp paliter in textu nibus talibus.) refpondct huic obie&iofii diccns tria.f.
declaratur nifi cx hos 9 tn nullum aliorum generum hmi. habitus & dipoitiones fm ua genera di
vnum alteri imile di led ecundum quale ti Vbino- cunturadaliquid;&qudgm ingulai.pecies non di
tandum cft Primo, 9!y(fecundum) non gcnotat habi cuntur ad aliquid;& qd prgdi&a fihgula.i.fpecies qua
$udjnem caufae formalis aut fundamentalis. non, n.eft iitates funt.Ex qibus tribus conficip6t refponfiddi
fcnfus 9 Proprium cft qualitatis m cam formaliter fi- cens g, n idem pofit in prdicamnto ad'aliquid &
mile&difsimile dici:quia falfum ett,dffiquidem timi qualitates;fed gcnera habituum fita funt in ad aliquid,
1fm fimilitudincm formaliter, & difsimilcfecundum quia ad aliquidicuntur;fpeciesver in qualitate,qui
difsigilitudinem, qu relatignes funt,& non fecund qualitates & n ad aliquidfunt.Huius reip6fioni$ pri
gualitatem gliquam.Sed
litati fecundum ft fenfus 9 Proprium eft qua
cann fundamentaliter fimiie & disimi-
rha propofitio
plum clare Secuda
de diciplina. patet intextu,& ponitur
quoq; clare ubdifibi
cumc;em
df,
c dici,&hocverum, gtt : quoniam fundamentum, cau &or ver,qae fingulafuntnihipfum quod eft alte
fa,& ratio 9 aliquid dicatur di[simile eft qvalitas;ficut rius di;vt grmmatica & mufica. fiaec.n.fion dicuntur
1 n capit. de fundamentalis rati9 9 aliquid dicatur gqualc clt quan fecundumjeadaliquid, licet per aliud. i. per ua gene
quasititate, titas. Notanduin eft fccundo, quod ficut fuperius di- ra dicuntur ad aliquid;& ideo {ubditur,fcdforte fecun
Tho. de Vio in Prae. E 3 dum ge
 7o Thom. Vio Caiet. Comm.
dum gcnus,hgc ad aliquid dictur;& cft fententia pla candi defubftantia, fecunda autem confiderat ea qno
na;vbi diftintionem quam(in quinto Meta.) pofit, ad id quod funr.Vnde quia modus dcneminaudi min!-
Te. c. 1o, inter ad aliquid m fe,& fccundum aliud tetigit.Voca t attcnditur m modum quo res fignificatur & conci
tur fiquidem ad aliquid m fe , quod fui ratine refer pitur, & res qu funt habitus vt fignificantur nomini.
tur, vt patet de Scicntia &c.Sccundum aliud ver qd bus fuor gcnerum,vtditum i eft, fignificantur per
ratione alterius; vt in propofito grammatica fccdum mod adaliquid , & confequcnter denominant c or
fe non rcfertur, fed vt fcicntia vel difciplina dMcitur. dincad aliud,vt autem fignificantur nominibus fpecie
Tcrtiam autem propofitionem ab ciu s probatione in rum,ignificantur per modi qualitatis, & conequen
choando fubdit dics,dicimur autemm fingula qua. ter dcnomitiant abfolute,ide in prim refpfione me
lcs,& intdit talcm rationcm,ea,m quae dicimur qua rito di tu ct habitus genera elc ad aliquid,fpecies at
les,funt qualitates , fed f m {pecies habituum dicimur qualitatcs.Quia at dierfae funt rcs,relatio fignificata
qualcs: ergo fpecicshabitu funt qualitates, probatio Pcr huiufmodi relatiua, & qualitas per eadcmi fignifi.
minoris,m e,qu habemus, dicimur qualcs fed fpe cata, ideo fccunda refponfid ad res cccdcns dixit non
cics habitus habemus,ergo m eas dicimur qualcs. De effe inconueniens idcm.f,fubie&o & nomine in diuer
claratur minor huius pro fyllogifms ; quia ideo fcites fisgcneribus effe rnc diuerforum, quae clauduntur in
dicimur;qfh fingulas fcitias habcmus,& non quia ge co.Et licet hgc re(ponfio fufficientius videa refoluere
nus fcientiarur) habemus: omnis.n,fcicns dicitur fcis dubitationem propofitam,quia tamen prima magis lo
vel quia habet ph lofophiam,aut geomatri,aut aftro gica elt, ideo accuratus eam cft profectus&c.
nomiam,aut aliquam iingularcm fciiiam.Appellauit
autem fpecics fingularia, co 9 comparantur ad gcnus De ipfo agcre , & patiac ctcris
vt fingularia cius:y fingulas naturus fingulae fpc&ics in prdicamentis.
portant gcnere;nulla vanam natura dicte. Tcrtio ibi
aut facere & pati comtrarietat maes,&
(Amplius (i contingat ;) Alio m rcfpondct cidem ob
ictioni: & tcnditad hoc reponio, p non inconuenit
idem collocari in duobus praedicamcntis: relationis.f.
R Ecipit
gis & minus:caleficere.n.ei, quod e$t frigeface
re contrarium eft; & calefieri ei, quod efi frige
& qualitatis,ictingitid cferelatiu & qualc; quod fieri, & deleari ei, quod e$t contriftari : quare recipit
fine dubio ctingit:ipfetfi fub dubio protuIit,qui n comtrarietatem,&> magis & mimus:calefacere.n.dicitur
determinaucrat eflc(vt moris fui eft.) quia ergo habi magis & mimus,et calefieri magis & mimus:Recipit ergo
tus & difpofitioncs & qualitates funt & ad aliquiddi magis & minus age, e & pati,de his itaq; tota dicuntur.
cuntur,ideo in duobus poni gcncribus null inconuc Ditum e$t autem & defitu in his; qu ad aliquidfhnt.
PRAE;kuum nicns cft.Ad euidenti di&torm primo notand cft y denominatiue.n.pofitionibus dicuntur.De reliquis au
enera 1 ad prima refponfio dics,gfiahabituum cffe ad aliquid,& tem quando, & vbi,c? habere, eo quod manifefta Junt,
iliquid,fpc fpccics qualitates, pt habere duplic fenfum. Primus nihil de his aliud dicitur qum quodin principio difum
cies ver n et vt it ermo de ad aliquid feu relatiuis fm elc, &
ulit**. hic eft falfus omnino; qia impofsibile fimpliciter eft eft:quia Habere quidem fignificat calciatum effe: vbi au
alicuus qualitatis genus efe rem,que formalteradali tem im loco. Quando vt heri,fd & alia, qu de ei dita
quid, ficut impofsibilc cft hominis genus eflelincam, Junt,de propofitis itaq;gjiribus,qu ditfunt,ffficit.
pradicamenta. n. oportet impermita elevtin primo N hoc vltimo capitulo huius tra&tatus breuifsime
T.c. 21.
j oftcriorum df.Sccundus fcnfus efl yt fit fcrmo dere I refiduis fex generibus, quia manifcfta
latiuis m dici,& tunc verum eft quod df.f.genus qua unt de e, primo depredicamento actionis & pa
litatisalicuius ee adaliquid, qm cum relatiu fm di fionis fimul, duas eor citatesafsignando.f.contra
ci, vt cxfuperius ditis apparet,n fit relatiuuun,feddi ria habere & magis& minus fufciperc,vt clare patet in
catur relatiuum ; eo 9 res fignificata tali nomine non textu.Deinde depredicamto itus determinat, remit
cft ad aliquld, fed eft conccpta & fignificata c ordinetcns nos ad dia in prdicamento ad aliquid fcilicet
In primo adaliuj,n inconucnit r,qua et qual tas,vt ignifica denominatiuc poitionibus dr ituatum ele,vtiacere
capi ad ali- tur nomincfpcciei,n fignificari c ordinead aliud,& & fcdcre,tertio de reliquis tribus.f.vbi,q,& habere,
quid. confcqucntei gcnus cflerelatiuum m dici,& fpecicm nihil aliud dicendum cenfet, nifiquodin principio di
n,fed qualitatcm purc rcmancre.Sic autem cft in pro &tum eft.f.declarare quid nominiscor, puta g,vbifi
Pofito;qm cum genus & fpccics eandem rcm (licct di gnificat effe in loco, (qi)e(lein tcmpore(habcre) ver
uerimodc)ignificent, res ignificata cientiae, cudi calciatum ee, vetitum ee &c. Vltimo ufficerehaec
fciplinae nomine,& grammaticae,feu mufic nomine, vult pro nunc de dcccm praepofitis gencribus &c.
qualitaseft, fedvt fignificatur fcicntig nomine, c re Tametfi fitus pofitione denominatiue dicitur, quae quo ad
lationc adfcible, importantur,vt at fignificafur no modum fignificandi in ad aliquid pofita eft, vnum tamen
mine muic; aboluteimportatur,& ideocitia dr ad fpeciale prdicamentum eft.
aliquid fm d:ci, mufica autcm non,fcd qualitas.Ex his
autem patct inteiletus fccund relponfionis, qy.f.in C Irca hanc partem occurrit dubium,qofitus fit
illa quoq;fcrmo cft dc rclatiuis fccdum dici, nihil.n. vnum decem gencrum, & tfi denominatiuedica
minus impofsibilc eft idcm effe qualitatem vt ad ali tur pofitione, qu cft fpecies ad aliquid, vtin textu
quidm cffe, qum genus cffe ad aliquid& fpeciqua hicdf.Ad hoc refpdctur multipliciter. Primodicitur
litat,immo magis impofsibilc videtur, qui impfsi g) pofitioquidem eft fpeciesad aliquid,& nqp eftge
bilitas illius cft ratio impofsibilitatis iftius,ideo.n.qua nus gcneralifsimum,fed fitum eleet generalisimum,
litatis gcnus non ptefle ad aliquid,quiaidcm non po cuius fign e 9 Arift. t in principio jingencre ad Cap.r.ibi
tet ee adaliquid & qualitas Intendit ergo ecdare aliquidjaccre & federe in prdicamento fitus pofuit, eorum quae
Ponlio, 9 quia huiufmodi. f. habitus & difpofitiones feionem ver & ftationin ad aliquid&m expreffe fecund aul
funt rclatiua m dici,& confequentcr important.duo vocathocgen
usit ee.Necobtat denominatiue di- lam &c.
.fabolutam & relatiuam,idco n inconucnit in diuer ci pofitine, qi diuer(us modus prdicandifufficit
fisca gencribus collocari, in ad aliquid&uidratione ad diltintionem horm gener.Sed ctrahoc eft cx
iclationis, in qualitatc atratione qualittis,quae abfo prcfle autoritas Gilberti porretani, & Qmnium penc
luta reselt. Secundo notand ef, q prdicta dua re hiloophor dicenti dipoitioncm ee vngenera
fponfionesdifferunt in hoc, g) primia cnfidcratadali Prgterea non qugcunq;diucrfitas modi prae
quid & quale, quoad modum denominandi & prdi dicandiufficit addiltintion Prdcamtorum,dato
q non
-
 In Predic amen . Arit. urintradatud71ere
relationi sge ner e dupliciter)vtdicit
9 non diftinguatur nifi ratione;diuerfitas nanque, que latione:attributo.S.Tho. Primoinhoc g genus rels,a
inucnii inrcr abtractum & concret,cu denominans ibu
& denominatiuad hoc n ufficit; qiii haec in eodem tinis inunitur&in corporalibus&inpitual
tu athor quatuor in corporalibstiii, conf
funtgenere.album.n.& albedo,&piter & pri qupe rcf
tur .n.loc tpus,aut aliquid tcgcns; quae cor
i!}99gcmfmanifcfte funt genere: cm igitur pofitum Porum&corPoraut li um tnfunt.Secundin hc q rela
t
ele & Politio, non differin niti licut denomi nan s &
tion is gen us fun daf fuper resquinq; generum fub mo
denominatiuum,vt patct defefsione & fcdente;(tatio goabflutas; repct usat umgener fundantur
ne & tante &c.op9fte9jn eodcm gcnere fint.Secun fupcr aligs refpectus, vt patehr t exe.
qodf9P Pofitio triplicitffumitur. Pfimo pro ordina bus Gilbertpofitis;(vbi) nan q;&pofitio confcqu
ta perpancntia arum
fituat parti; & ficcii dfia quan turadiaccntiam pafsiui corporis locutia loco(quando
titatis.Seundo pro ordine 5artium in toto refpctulo Vcr)fequitur adiacentiam temporis, & habitsadi.
ci;& fic cft fpeciale prdicment. Tcrtio pro relatio $entiam c9rum qu circa corpus funt. A quibufJam
ne, & fic eft numeratain ad aliquid.Sed hc rcfponfio ;em diciturghecfex genera important repectus
& falfum fonat,& non fo!uit. Falfa quidem vf,quia ter giffercntgs reftionisgeiicrein ho ; q, relpe&is g
tia acceptio poitionis chimerica videfque nanqi et il neris adaliquid elt refpetus intrinfecus adueniens,re[
la relatio? qod eius fundament;aut quis tcrminus? Pc*tu$ autem aliornm generum efi rcfpctus cxtrinfe
Non foluit t; quia cx hoc non habetur qodcnomi cus adueniens; & vocatur rcfpcctus ifitrinlecus aduc
natiuc dicantur ca qu in fitu fnnt,ab his, qu in adali nicn$,qui ncccflarium fequitur extrema;vt fimilitudo
quid!; immo ex hoc potius habcrctur oppofit ; eo nccellariofcquitur duo alba, rcfpectus autem extrinfe
denominatiua folo cfu & n fignificatione differunt cusadueniens dicitur qui nneceflario fequiturad ex
ab his, quibus dfir denominatic. Tcrtio df & eft for trcnna Polita in actu;vt vbi non ncceffarioequitur cor
tc dcclartio prccdcntis;'p quia p9fitio vt cttfpcciale Pus & locum, &c.& quoniam Ariltotelcs noii eflc pro
prdicamcnt, dicit rcfpctum cfequent relation, tclandum fcrmoncm dehis hic ccnfet;latfint haec &c.
idco pt fumi duplicitcr. Vno mgdo formalitcr & eft
vnum prgdicameht.Alio modo fundamtaliter & fic 4' ( 1 ' '
eft in a liquid.Etfi qurat,qu eft illa relatio? di g
eft pafsiua adiacentia lci ad corporis partes fic adini
cem & refpctuloci coordinatar.Sed contra hoc.cft;
?offpraedicamemtorum , Aristotelis.
quia ncc fic faluatur qo pofitioformaliter pofitio De oppoitis. . I
ne fundamentaliter denominatiue dicatur: immo Po
tiusoppofitum exhochabcret,vt dedut eft. Et prae J^oties folet opponi dicdum eft.Dicitur au
terea,cum abftrat fignificet rem formaliter tfh;male rem alterum altcri opponi quadrupliciter;
Arit.numeralet esioncm & tationem in ad aliquid, aut vt ea,qu ad aliquid,aut vt contraria,
... & tat&cdet in itu.Debuietiquid oppoitface 2ut vt babitus G priuatio,aut vt affirma
,* rc;quia concreta vtroq; modo fumiipofIunt, abftrata tuo & negatio. Opponitur autem vnquod
ver minime. Quarto df g, quia pfitio vt cft vnum que itorum,vt it figuraliter dicere. vt relatiua,vt du
prgdicamentum fignificar dorir abfolutam,fed repe plum dimidio : t contraria,vt malo bonum: vt fcun
<tivam:licet n degenere ad aliquid;& largelgudo; dum priuationem & habitum,vt cgcitas vifui: vt affir
omnis refpe&us reIatio vocctur.idco Arift.cxtenfo vo
* abulo aliquid pofitioncm inter ad aliquid numerauit matio,o negatio vtedet & non edet.
Sed omiflo ghgcrcfponfio voltaria df,contra ipfam H Ic eft tertius tra&atus huius operis;tradens noti
' eft;9 pari rtiohciacere & federe inter ad aliquid nu tiam poft prdicamentor.i.eor,qu cfcquun
mcraflet;vcl{altea ab adaliquid n fparaflet;fignifi tur diuerfa praedicamenta. haecin.fupercrant determi
cant.n.hgc refpe&,ficut fe(sio & ftatio. Df crgo quin nanda hocin loco m veritatem;licet Andronicus(Boe
' to; 9 politiogenusgeneralifsimum clt comprhends tio tcftc)dixcrit Arilto.non cfle dotrinam hanc,ficut
in fualatitudine fesionem & federe, tation & tare; namq;antedotrinam prgdicamentor tradit eorunu
ficut qualitasalbcdinem & album;& qy federc & ftare notitiam, qu velut principia & fumdamenta iacienda
denominatiue dfir fe(sionc& [tatione,ficut album & crant;& poftmod fingula genera c fuis proprictati
dulce balbcdine & dulcedine,&cfequenter ypofi - bus numerauit,fic modo ca,qug ad omnia vclut multa
tio non eftfpccics praedicamcntiadaliquid:fcd pofuit gcnera confequuntur,doccre confequentcr vult. Suht
Arift. pofitionesihter ad aliquid: quia fignificant per utem hgc quinquc.f.oppofitio,prius,fimul, motus, &
mo dhoc
cuit uid.fac
aliqum
d ipf eret.n.
Dici in hoclibr licuiiius
po(itioao;qi icciti
logpof idedo
cfo,& rat : habere.Qurumi primm m&tcrtium omnia&fin
' resvt dictum fuit;non dicimus crgo ca, quae funt in ge * gula gencra comitantur, quoniam inter omnia gene
ra ett oppolitio, cum fit dittintio, qufilper oppofi
.'nerefitus,denominatiuedici ab his qu funt in genc tione fndatur,& vnum e(t prius & aliud poftcrius,&
re ad aliquidm illud quod funt, quoniam paiones omnia funt (imultcmpore, in fingulis quoque gencri
fecundum id quod funt, non inter ad aliquid,(cd in fi bus manifefte hgc patcnt,differentig quidem cconuer
. tus generc colloctur;fed dicimuina s ea,qcdi funt in gene fodiuidtes genus quodlibet fimul natura & oppofit
uaeci
ycfitus.f.federe,&iaccre,dcnom tiu ab hisqug funt generaver priora fpeciebus funt. Motus autem
funtingeneread aliquid, quo ad modum {ignificandi, perfquidem quatuor rfpicitgencra. f.fubltantiatm,
.j; hoc autem manifefte patet nullum inconucnicns cffe. ' quantitatem,qalitatcm,&vbi; pcr accidens autem ad
ri.
Cap
I pri. C 1 R c A bgcvltimo dita giia vt vclquid nominis dmniafe exteridit. Haberc autem lubltantiam refpe
- - - - - - -

Heiueus.*' nouitijhabct,fcid cft quatu9 r clein fc hac opinio : u certorum generum comitatur. Declaranda igitur
quol. nes.Qjdam.nputanthgcfexga fig nificarcabfolut mcritohgc ab Arillo,fucrant,incipiensautem ab ppo
Lc.4:{ fu- cum rpetu;putaqvbitignificatic c rcpcctuad ' fitis quator facit.Primo proponit,&in communima
$*$*:. 1ocatumi&c. lijvefg) fignificaatfo tdcnotninationcs cx * nifcftat intent.Secundo exequitur de fingulisoppofi
Capri. 2. di, ...; ific ueigitur
a y nihilalid fignificat fortem cfTc in loco tionibus tratando.ibi(Qugcunq
t:infccas;it
: -- -- ^ .T. ;
-- -

vt relatiua.)

2. : qu fort denominari loco ; vtmbraintrincca&c. Tcruo comparandocasadinuicem differentiam intcr

q. 1, in fo-
1.
--.' -- - - - - - -- -

& hoc cfonarcvidctur doctrinae.S.Tho.in tcrtio phy' alias ottdit,ibi(Qgoniam autem priuatiu & habitus.)
=li L. con
I. COnt , ficorum ab Hcrveo defcnditur.Alijcrcdunt quod quia
cifrl. Quarto rcdit ad amplius contrariorum naturam tra
t ." . tuor yltima genera fignificent rcfpcctu,qui diffcrcntia - I ho, de Vio in Pra, , E 4 ctandam.
---
 74. 1 hom. Vio Calet.Comm.
&tandam.ibi(Contrarium autem eftbono &c.)Propo
ncndo ergo primo quid dicendum fit,aperit. f. Quo
ties folet opponi. Deinde enumerat quoties folet op
Poni diccns quadrupliciter oppofitiofiem fieri.Vltimio
figuraliter,idett exemplariter quatuor oppoitionis in
gula exempla apponens,vt de fe patet. - -
in genere entis, & icinfirmitas minus remous anita
tis pcrfetior eft.Cftat autem g, epjofitio in li fI
gi maloruu eft; ficut non eas&di intio;vtcx oppo
fitiscgrum apparet.f.conucnicntia,& vnitate; qu im
coordinatioiiebonorum funt;& iJco confeqn$

guant9;liqua 9Ppofitio migis reccdit ab itis p

Oppofitio - ' C 1 R c A illd verbum(quoties folet opponi)com fitione Poftcrior interentia locum tcneat, & ea qu
nis pomen mune dubi occurrit;am oppofitio vniuoce dicatur de minuscntitatis remouct,priorem locm obtineat,C
ad 9$s 9P- his quatuor oppofition:bus,an quiuoce. Quibufdam r:m vcrcit q conuenientia cnsponit, ficut & vnum
pofitons .n.viderar q> vniuocc; quia nom elt cmune & ratio cfle;& confcqucnter quod quto aliqu oppoitio mi

*j. fecundum ppfitionis nmfimul
oppofitio incompofsibilitas eft cadem:& eft in
exiftendi fiquidem
codem nus conuenienti habet, tanto magis ab ente recedit;
ac Per hoc contradictio vltimum entium inter
m idem ad idem &c.& in hoc conueniunt omnes op fitiones erit,& aliae prgccdcntipfamfccundum rg
pofitiones. Alijs autem (quos fi um minorem conuenientia,qui upra declaratus et.
tionem quiuocc, m analogi tii dici dc his quatuor. Sicredimus ergo Arift. oppofitiones voluiffordii
Tum quia Arift. non diffinitiueaus defcriptiue fed.di fe in genere oppoitionis minus oppoitisacendie
uifiue incpit de oppoitistratare dicens:Quoties fo fempgr dicams. Si autem opinamur ipum ordinaflc
let opponi diccndm eft. Conftat enim q, hic modus oPPoitiones inter entia; dicamus perfectioni in
tratandi analogorum proprius ett , Tum quia i!la op choae & ad minus pfetiua indefeeproperafle.&c.
Pofitionis dcfcriptio adducta n oppofitionis,fed c J!cuiiq; igfur(P; relatiua)oppontur ea tpl,4?
traditionis eft; vt patet in i.Elcnch.Tum quia relati
ue oppoita (vt infra patebit) aequiuoce oppoita dr. fnt,pofitor dicitur, ut qiimiodolibet alit&a a,
t duplum dignidif,ipfm, quo efl alterius dicuntur,alj1
Quatuor ' Ci R c A illud vcrb quadrupliciter opponi dicitur; cuiits.n. duplum dicitur,& fientiaibili tangi.am rela
tantum efle aduertcndum e[t, q, fufficicns ratio numeri oppotitio tiue opofita e$t;& dicitur,et feiti hoc ipfm quod e$t
opp9fitig- nuin habetur cx hc, q, oppofitio aut attenditurinter fibtlig;fedfcibile
nis fpeci** ens & non ens, aut intr chtia.fi primo modo duplici hoc ipfm quod efi ad oppofitii dicitur
ter contingit;vel inter ens& non eris omnino,& fic eft .i.adfeienti fcibile.n.aliqudicitr ibileJcitia. Que
contradictio, velinterens & non ens in tali ubiecto, cknq; ergo oppofitafnt tanqu ad aliquid,ipfi quid
& fic eft priuatiua oppofitio;fifecundo modo,duplici quo.i fnt aliorum diir,aut oodo4;ad #uicern.
ter etiam, vel interentia expellentia fe mutuo ab eo , Hgc cft,fecda pars Principalis huius capituli;in qua
dem fubicto,& fic eft contrarietas:velinter entia ad in:dens determinare igillatim de inguis oppoitio
inuicem contrapofita,& fic eft relatiua oppoitio. mibl>qgatu9{facit iuxt numerum oppofitifi,qyae
Oppofitio-' . Ci R c A ordihem harum oppoitionum notandum 'fjsl9cis patcbunt. Primo ergo breuitr determinns
ni$i ps du- eft;g, dupliciter ordo inter ca$confideraript, primo drelatiua oppoitionc decribit relatiue oppoita fic.
pliciter or- in latitudine oppoitionis, ecundo in latitudine entis. Qugcunq; vtrclatiua opponuntur,ea ipfa,qgfuntop
dinantur. Si ordinand funt in ordinc oppofitionum, fic contra pofitorum dicuntur,aut'quomoliberaliter ad ea;& de
ditio primum tenct loc dcinde priuatio, tertio con larat exemplariter poneris duo exempla,primum de
trariets, & vltimo rclatiua oppofitio remanet ; quia 'feruicns Prim particul,&fccundur fecund, vt ex
tanto priorem inter oppofitioneslgc obtinet oppo his,qu ditafunt in cap.rclationis patet. Notandum
itio, quanto minusconuenientiaecpatitur; icuttan , eft hic attente,9 fecundum duplicem viam exponen
, to magis calidum eft, quanto minus frigoris compati di.relatiuam oppofition dupliciter exponitur dita
tur, & vniueraliter quanto minus vnum extremum defcriptio. Qgidam.n.putantrelatiue oppofita exhoc
compatitur aliquidalterius,tanto magis perfetiusm , habre oPpofitionern relatiuam,quia noh compatiun
illud cft. Conftat autem ctradi&ionis cxtremain nul tur fe inicem in eodem fecundum idcm fimiliter &c.
lo conuenire,quia alterum ens, altcrum purum nihil rcfpe&tu eiufdem; impo{sibile efl fiquidem aliqu cffe
cit. Priuatiue autem oppofita, etfiin nullo formalitcr patrem & filium eiufdem, aut duplum, & dimid&c.
conueniant,in ubjetitfi poitionc conuenit; virun & m iftos, hc dcfcriptio non dcclaratin quo confi
que.n.fubiectum ponit. Contraria autem ctfi mutuo flit relatiue 9Pponi, fed cft potius regula qaedam ad
fe cxpellant;quia tfi in vnius generis natura cucniunt cognofccndum relatiue oppofita;qfh hincdifcimus g
, quoniam vtrunque eorum efis ponit, formaliter illius reltiue oppofita femper fnt correlatiua adinuicemi.
' generis tertium merito fibi locm vendicant. Relati , talia.n.{unt qu? n fe cpatiuntur refpcu ciufd &c.
e autem oppofitavltimo reftant; quoniam in genere ita 9 m hanc viam dcfcriptio ifta mgis e(t ad decla
formaliter concniunt; vtpote natras pofitiuis illius rdmqug fint relatiue oppofita,qum quid fint, licet
dicentia, necfecx hoc prelatiue oppofita funt expel habeatur cx ea via ad cognofcendm quid fint; f. qu
lunt,vt infra patebit,fedquia oppofita ide[t contr po qu non compatiuntur fe&c. Alijautem dicunt rela
fitafunt,inter oppofita numerntur. Si aut in ordine. tiuam oppofitionem in hoc cfifterc formalitcr quod
entium collocand funt fic contrarius ordo cft; qfh re ad inuiccm rclatiua funt,(eu dicuntur;ita quod ex hoc
. latiu oppofitioni primus dcbetur locus, contrari fe patcr& filius opponuntur relatiue;quia pter ctrafi
cundus; priuatiug tertius,& contradictoriae qnartus,& lium ponitur,& conuerfoper hoc quod patcr filijeft
' ratio cft; quiain his, qug impcrfectionem important ' pater,& filius patris eft filius;& fimile efinalijs rela
oppofitio ordine attendiur magis & minus eorum in , iue oppofitis:&fecundum hanc viam dcfcriptio ifta
illo genere,& in genere entis:in illo fiquidem genere, optimcdeclarat.quid fint relatiua oppolitavt fic; qin
attcnditur magi$& minus fecdum acccfium ad fum explicite dicitin quo confiltat eorum relatiua oppfi- ' '
inum illius geiicris; vel quod idem elt m maiorcm tio,[.inhocq) ad{e inuicem referuntur-Etquonihaec '
recuflum ad oppolita ; in gencreautem cntis attendi- . via vcritatem tradit,ideo ad eius euidentiam & prioris
turmagis fecuffidum minorem reccflum ab cntis pofi manifeftationem in quo deficiat notdum eft; p quia
tionc;ita g illud e(t perfetius,quod minus ab entispo relatiua oppoitio vltimum inter oppoitiones loc te
fitione recedit.y.g.infirmitas,quae imperfctionem fo net,& confequenter contradi&oriam participat; quae
nat,duplicitur melior dici poteft ; yelin genere infir pritima ett oppolitio,ideodupliciter pfit contiderarirc
mitatis, & ficilla erit perfectior infirmitas, qu magis latiue oppoita. Primo inquanti opponunturctradi
appropinquat morti; feu magis recedit fanitatc; vel &tione participata,{ecund inquantfunt TC
at IUC.
 ln prdicamen. Arilt. 73
latiue.fi confiderenturinqutum relatiua oppofita, fic natiuis nominibus refertur,vt fortes eft rclatiuum fe
???entia, q. apud.S.Tho.in quaeftionc fcptima de potentia Dei,ar cundum accident fibi paternitatem;& patris nmen
******* ticu.otauoad quart, duabus fingulribus differtijs indutus,Platonis filijdicitur pater; neceffe quippc eft
feparantur ab alijsoppofitis. Prima eft, 9 caeterorum quod contrarie oppofita fccund ca, qu fuht fb pro
cppofitorum femper alterum,ideo oppoiiti rationem prijs nominibus rclatiua ad fe inuicem non fint ; vt al
hbet,quia alterius negatio cft;vel negationem fecum bum n dicitur nigri alb;nec eguerfo,& quod deno.
ducit.Ctraditoric.n. & priuatiue oppofitor alter minentur contraria,ac per hocfecundum additam c
negatio cft:contrariorum ver alterum vt priuatioeft; trarietatis relation,relatiuc dicantur induta contrarij
vt dicitur decimo metaphyficg , relatiue autem oppo vocabulum,dicitur.n.nigrum (& fi non albi nigrum,al
fitorum vt fic,neutr altcrius deftru&io ell;fed cx hoc bi tamcn contrarium) & econuerfo,album dicitur ni
quod oppontur mutuo feponunt.non.n.pater oppo gri contrarium, & fic oportet contraria oPPofita non
nitur relatiuc filio exhocquod id non poteft efl pa ee correlatiua & ee correlatiua.Nectamen hoc uf
ter & filius ciufdcm, fcd cx hoc quod contra poniturfi ficit ad difcernendum contrarie oppofita, fcd oportet
lio, vt ditum eft, ex hoc autcm ponit filium; & econ. pecificare quali relatiua denominatione oportet ca
uerfo,& fimilceltinalijs relatiue oppolitis;fempnan efle corielatiua : & hocfecit Ariftotc. (cum dixit ea
que inueniturhoc,q ex hoc,g relatiuum adfuum cor oportere contrarictatis relatione denominata,fibiin
relatiuum df,ponifipfum & on negar, exhoc autem uiccm contraria dici.) Tertium 9 quia Ariftoteles fu
opponuntur; vt in textu dicitur, 9 hoc ipfum, m funt perficietenus(vt logicum decetics ub intentionibus
o,nunt aliorum funt.erg9 &c.Secunda elt 9 caeterorum oPPo confiderantJoppolita contrarie manifetauit per dif
j- fitorum alterumifehabet vt imperfctum rcfpetl ferentiam relatiuis & diparatis, necapcruit quid con
traditione tcrius,vt patet difcurrendo pcr finguli; relatiuie autem traria oppofitio fit,tcd qu contrarie qppofita dicun
participata oppofitorum vt fic ncutr ltero perfectius cffe opor tur, nohvera defcriptione, fed aliqui maiore cxplica
* ter;qmvtfici.inquantum oppofitahocipfum 9 funt tiofie,qum contrariorum nomen fonet, ideo nn eft
vnumnega-
rius alte-adaliud furit;inqantum autem res aliqu ad alid cft,
- - - i -
mirandum fi contrarie oppofita declarauit; perdici fi
tion clau- nec perfet,nec imperfecti rationem habet.Siautem biinuicem ctraria.Ex dictis nanque iam patet,9 ad
di, rei contidercntur relatiue oppoitavt oppontur contra junct huic particule du aliae, tres contrariorum con
ua ver in- ditioncparticipata, ficabfq;dubio verum e(t 9 alte ditiones oftdunt; quas ctrariorum , autctrarie op
quant inui rum alterius negationem cladit, refpetu eiufd &c. pofitorum nomen non explicat &c.
se cerre & hoc modo intelligendifunt expoitores illi, qui di guccunq; ver contrariorum talia fnt, vt in quibus
*****func- cunt relatiue oppofita opponi. exeo q n pt cfic in nata fnt firi,& de quibus prdicantur neceffarium fit
--
eodem refpet eiufdem,& non eft accipiefid de rela alterum ipfirum ineff,nihilhorum eft medium: quorum
tiue oppofitis vt fic praecife, qiii vt ex duabus conditio ver non neceffrium e$t alterum meffi,borum omnium
' nibus corum inductisapparet, 99 relatiua oppofitio for aliquideft medium omnino,vt egritudo,& famita4 in cor
malitcr & prcifefumpta non conliftit id negatione oe animalis nata fmt fieri,&^ meceffarium e$t alterum
& imperfectione,cdpoitione obtrahdo perfectio ineff animalis corpori vel gritudinem, velfumita. Et
ne & imperfetione.Et q fermo Ariftotelis formalis
cft,ide9 veram relatiuc ppofitorumi dcfcriptionem af paro imparde numero predicanturic neceariumeft
fignauitdicens,relatiue oppofita efl illa, qg ea ipfa, lterum in numero eff,vel impar,velpar, & mullum eft
qu funt oppofitorum funt &c. i; medium eorum,neq; aegritudimis,& fnitatis,neq; impa
ris,atq;paris. Qjoriim ver non eft neceffriij alterum
Illa ver qu funt vt contraria ip quidem' qu funt ineffe
mullo modo adimuicem dicuntur:comtraria ver fibi inui eorum eft aliquid medium, vt migr & alb in cor
poreanimalis natajunt fieri,& non est neceffari alteri
cem dicumtur.neq;.n.bonum mali dicitur bomum, fd com aori cffein corpore.m.m:omnegorpus aut album, aut ni
trarium, nec album migri album,fed contrarium: quare grum efi.Sedprauum & $tudiofum prdicaiitur quidem
differunt e inuicem be oppoitiones. e bomine,& de alijs multis:fednon e$t neceffarium al
Hicfecundo determinansdc oppofitione contraria terum eorum ineffe illis de quibus prdicantur. m.n.om
duo facit, primo quai decribendo cotrarie oppoita, `mia velpraua velftudioffnt,fedeft horummedium.Ml
gicit.(Illa ver &c. Vbitria notanda funt. Prim elt gy bi quidm & nigrifufum & pallidum,& quicunq;alij
ecund triplicem contrarie oppoitorum conditio fnt colores:praui ver & $tudiofi quod neque prauum,
m em,tria Arift.tangit.funt.n.contrarie oppofita entia, meque fudiofm eft. 7m aliquibus # momima pofita
& in hoc conueniunt cum relatiue oppoitis(ad leinui hi qu media fnt,vt albi &- nigri fufcum & pallidum:
cem noh repectiua.) & in hoc differunt relatiue op in aliquibus autem nomina quidemmedio aignareido
poitis(& denominata ibiinuic contraria)S per hoc meum'non eft,fd per vtriufj; extremorum megationem
differunta difparatis, puta albciline& dulcedine. Pri
mam condition innuit dicens, ipfa quidem qu funt, (quodmedium efi) determinatur: vt neq;bonum, neque
.i.fecundum fuas proprias effentias. Secdum fubdens, malum,neque iu$tum, meque iniuftum, -

nullo modo ad fe inuicem dicuntur.Terti adiungens, , Deinde diuidendo contraria per mcdiata & immc
nullo modo ver fibi inuicem dicuntur.Secund cft,g> diata,magis eor naturam aperit,tali ordine.Primo po *
-
oppofita contrarie, vt in tcxtu patet, oportetfecdum nit diuifionem bimembrem cum membrorum defcri
ea qu funt.non fe inuicem refpicere: & aliquo modo tionibus dicens,contrariorum qudam effe, quorum
(.f.vt contraria.) feinuicem refpicere;&confequenter hihil eft medium.i.immediata;& iftafunt qucunq;ta
non eflerelatiua & efferelatiui. Non proptereaqud liafunt;vt in quibusnatafunt fieri,& de quibus prdi
oporteat contraria non cflc rclatiua fecufidum effe;& cantur;necefl et altcrumiplorum inefle;qugdver,
' effe relatiua fecundum dici; qfh album & nigrum;dul quorum eftaliquod mediu, ideR mediata;&ia funt
ce & amarum & alia huiufmodi neutro modo funt rc-- quacunq;talia [unt,yt n it neceffe alterum ipforum
latiua, fed propterea, quia 9portct contrarie oppofita ih cflcei,in quo nata funt fieri.Secundo declarat cxcm
n e[]c correlatiua p fe& cf correlatiua peracids. plaritervtrung; membrum:& quoad Primum addu
Vocantur autem rlatiua perfe, qufecundum feipfa &itin exempllanguorem & fanitatem in nturalibus.
feu proprijs nominibus rcfcrtur;vt patcr & filius,du &in mathematicisparem & imparem dcclarsin cis
'plum & dimidium &c. relatiua autem fecundum acci aluari decriptionem primi mebri;& ex decriptione
dens,qu fecundumaliquid {ibiadditum feu denomi dcfcriptum. Quoad fccundum autcm adducit album
& nigrum
 f

74 Thom Vio Caiet. Comm.

& nigrum in corpore;& prau & ftudiofum in anima* uis Ariftote. explicite non dixerit in hac defcriptione
& imiliter pcedit decriptione ecidi membri adde Priuationem ee negationm, implicite t hoc ininua
fcriptumi,vtclar patetin tcxtu.,Tertio diftinguit,quo uit,qfh impofsibilc cft duo purc pofitiua fieri circa id
ad fios(fecundum mcmbrum) cntraria.f.mediata di roximum fufceptibile ordine..tali, adqu equatur
cens in aliquibus ctrrijs mcdiatis impofitum efle no irregrefsibilitas:pofitiua nanq;,qu in eodem fuifccpti
mcn ei,qud cft mcdium,vt fufcum, pallidum , croce bili fiunt contraria funt,inter qu(vt dicetur)trfmuta
um &c. homina funt mediorum inter alb & nigrum; tio mutua eft; nifi in aliquo fubieto, cuialter ine(t
in aliquibus ver fiomen proprium medij non habc natura.Tertium eft,q) Arift. valde obfcurc. infinuauit Infra eo33
mus, fcd negatione vtriufq; cxtremi circumloquimur nobis priuationis & habitus natur, contenrus additio cap.8.meta.
(vt patet de mcdio intcr prau & ftudiofum ) quod di ne illius particulae, ordine. Seddiuus Tho.in 8. Meta- circa t. c.14
imus,ncc prau,nec tudiofum, & fic de alijs. Aduer phyficae letione.4.& 1 o. eiufdcm.le&tionc.6. obfcuri fi: 1 ms$.
tenda funt d intcllc&t huius liter duo,Primo p me iatm hnc produxit in lucem diccns, duplcx effepri- ********
dium elt duplex.f.pcr participationem, & per abnega uationum genus. Quaedam priuatio eft,q ita immc
tionem. Mdium perparticipation dicitur, quod ita diate rcfpicit fubiectum,ficut habitus, cui opponitur,
ab vtroq; extremo differt,quod tamcn vtriufq; nattr ficut tenebra& ignorantia &c.& iftae non hjbcnt ficri
participt:yt pallidum iti,iiec album nec nigrum eft ; circa idem ordinatc;cx eo nanq; q priuatio immcdia
vt tfi albinigiiq;n turiapiat. Mcdium ver per ab tum ordincm habct ad fubietm,ficut habitus;n eft
hegation dicitur, quod vtriufq; extremi negationcm ordo circa gcncrationcm eorum;quamuis fit ordo pri
prjnino habetjvcl fimplicitcr,vt lapis nec prauus, nec uationis inter omncm habitvm & eius priuationcm.
ftudiofus;velfccundufh tcmpus, vt hon in infantia Qudam ver priuatio cft,quae non habet immedia
ncc prauus,ncc ftudiofus;vel fecundum partcin,vt ho tum ordinem ad fubictum,fed refpicit illud median
m fecdum corpus nec prauus, nec tudiotus. In hoc te fuo habitugvt mors n refpicit ce fufccptibilevit
ergo loco non cft fermo dc medio per abnegationem ; & mortis,nifi mcdite vita..n. mors fieripoteft nili
iii intcr omnia contraria inuenitur tale medium ; fcd vita praeccfferit;& tales priuationeshfit fieri circa id,
eltcrmo de medio per participationem ; qn ex hoc circa quod fiunt habitus ordinatc;& propter iltum or
diuidurf ctraria intere, q quadan eo i habt tale din(vt infra patcbit)c(t in eis irregreflibilitas. Et quia
mcdium,& qudam non. Diligentcr autem attdc , 9 (vt iarn dit cft.)Arifto.defcribit hmi priuatioiiem |
non dixit Arifto.aliqua contraria cffe indiuifibilia. fed & habit,ideo appofuit illam particulam rdine; ita g,
immediata, & ideo non oportet ex hoc loco dubium babiturn & Priuationem dixitquae nata funt ficri cira
tjucmpim reddi quomodo intcr contraria immedia idcm ordincimmediationis & mediationis,habitus.n.
pof$it cfle motus; immediatio fiquidcm rerum non natus cft fieriimmcdiate priuatio at medite habitu.
obltat motui,{ed indiuifibilitas, vt patct dc motu, qui Scd occurrit hic ftatim dubium: quia ifta diffcrentia ementialis
eft inter nigrum,& immediatc fibi vicinam fpeciem co afsignata non vidctur, habere vcrittcm.aut.n.loquc- eft haec pri
foris,puta ufcum;vndc fic potcft motus de infirmita ris e priuatione & hbitu in ordine ad fubic&tumi ab- uationis .&
te in fanitatcm,ficut dc fufco in nigrum (non obftante folutc,aut in ordine adgenerationcm corum in fubie- habitus dif
immediatione;)licet intcr ca mots cflc non poflet ; fi cto,i primo modo,de omni priuatione & habitu veri-- |
vtrunq;eorum in indiuit,bili confitlerct. Sccundo ad ficatur 9 fubietum n quliter refpicit vtrunq; qfh
uertendum cft circa ea,qu cxplaritcr in textu dicun ad habitum ordinatur pcr fe, ficut perfctibilc ad pro
tur, g) etfi vbiquc cxcmpla cxcutienda non fint (quia priam pcrfctionem;ad priuationcm vcr non nifi ac
cxcmpla ponimus non g) ita fint, fcd vt addifcentcs in cidcns; quia.f.habitus non eft perpetuus &c. Si fccun
telligant.) In logica prlcrtim Ariftotclis ponderanda do modo,tunc falfum eft quod dicitur,quia fcqucretur
minimefunt;qiii aliorum opinionibus frequenter in hu quod nullus poflct cfle ccus nifi prius generatus fuif
iufmodivtitur;vt patet hic c dicit,prauuin & ftudio fei in co vifus;quod in cgcis natiuitate falfum apparct
fum inucniri in alijs ab hominc. Platonicum.n.elt,voca non enim talcs ccantur cum ex vtcro cxeunt; fed in
re deos omnes bonos; dgmonum vcr quofdam bonos matcrno vtcro cci nafctur.Ad hoc dicitur,qloqui
& quofdam malos,{ignificando pcr deos fubfttias in tur dc Priuatione & habitu.ccundo modo.i.fecundum
telletualesfupraglobum lunarem, pcr dgmoncs ve ordinem generationis corum; ita g, dicimus inter pri
r cas,qu funt intra &c. * uationcmj& habitum'cfle ordinemii gcnerationis, ad co
Priuatio ver&- habitus dicuntur, quidem circa id 'vt impofsibilc fit ficripriuationcm immcdiate, fcd nc
aliquid,vt vifio & ccitas circt : culum, * niuerfliter cefario oportcat cam incdite habitu fieri,i. mcdiantc
autem dicere e$t,in quo natws e/! habitus fieri,circa hoc gencrationehabitus,ncc
buit qque vifum , fcd
(equitur,crgo omnis cgcus ha
fcquitur,erg omnis ccus ha
dicitur vtrumque eorum ordine u- - - -

buit generation terminabil advium; qu & termi

Hic tertio determinsdc oppofitione priuatiua qua : nata{fct nifiimpcdimentum affuiffet. Imipofsibile eft
tuor facit.Primo defcribit quid fint priuatio & habitus .-fiquidem,aliquod cfTe prius ccum,aut fufdum,quam
dicens;priuatio & habitus funt qu circa idem,i.in eo , actio gcnerantis fatiua vifus,aut auditus, d facit im
r.c.sj. dem natafunt ficri ordine.i.ordinatc. Notda funt hic , Pediatur, ita p cx corruptione gencrantis vifus caeci
7. tria.Primum eft,g, quamuis priuatio(vt in quinto mc tas fit;efterg inter habitum &riuationem ordoge
' ' taphy.fcribitur) multis modis dicatur; quos vide ibi , nerationisvclin fe, vel in fuis gnerationibus, & hoc
fiplacetin communitfi vfu loquentium dupliciter fu i. eft fimpliciter ncccflari: it gilla priuatio dicit fieri
mitur;& vno modo dicitur priuatio, negatio alicuius , , non nifi mediante habitu;cuiiis fa&io fationem habi
forma infubiecto apto natlhabere illam; & hoc mo-; tus Praefupponit;immo in ipfius habitus fatione,aut
*

T.c.66. dotcncbradiciturpriuaioluminis& ignorantiapriua conferuationisimpedimto cu corruptione per fe con

tiofcienti;& fic priuatio pgnitur vnum principium {iltit.Et quia hoc fion conuenit alijs priuationibus(de
ntralium (in 1. fhyfic.) lio modo & ftri&tius dici- . quibus diximus Ariftotcl modo non loqui)idco Pa
tur priuatio negati forma in fubiero apto nato ha- . tct afsignatam differentiam & expofitionm illius par
berevtranq; ordine irregresibili;& hoc modo carcitas. ticul ordine,optimam cffe.Explariter aut liquet in
diciturpriuatio vifus,&mors priuatio vit;& ficfumi , ter Priuation & habit vniueraliter non ee talem
turinhocloco ab Arift. priuatio, vt patct cxilla parti gencrationis ordincm,tcnebra cnim non fit neccffario
cula,grdine;& ex o quod inferius dicet.g. priuatio-. luce PrfuPpofita, aut ciusgenerationis impedimto;
fc ad habitum non fit regreffus,Secund clt, J) quam-. , (cd flaluhtis sbfcntiadiaphano; ignorntia fimi
liter
 * In pot prdicamen. Arlt. 75
Iiternobifcum nafcitur abfquc cuiufcunque a&ionis qem prdicarentur, nunc verminime,fedcacus dicitur
impcditione,vt patet &c. bomo, ccitas ver nullo modo dicitur. --

Triuari autem tunc dicimus vnumquodq; fufceptibi

lium habitus qudo in quo matum eft,ineff, vel quod ma Tertio oftendit non cfle idcm,fcd interfcdiftingui
hc duo qu defcripfit.f.priuationcm & priuari, &fi
tum e$i habere,mullo modo infit.&lentul.n. dicimus m militcr habit & habere habit,&adducitrnm ta-'
uod mom habet dentes,& cgcum,mom quod nom habet vi lem ad hoc, ccum cffe ncn cft &gcitas & fimiliterha
fm,fd quod non habet qudo matum efl habere. qugd bere vifum ncft vifus.ergo priuarin eft priuatio,&
.m.gemeratione, meque dentes, meque vifum habent,fd hfc habitum non elt habitus, declarat confequenrim
mon dicumtur edentula,neque cca_, . exterminis,quia cftat g) cgc cfle eft priuari, & cci
Secundo defcribit quid fit priuari dicens: Q) priuari tas prinatio,& fimiliter vifus cft habits, & hfe vifum
eft fufccptibile habitus nullo modo habere ill,vbi trcs ct hehabitum.Antecedensvcr probat fic.ficaecum
conditioncs requiri dixit ad priuari.Prima eft, q illud effeeflet idem quod ccitas, prdicarentur de eodem,
quod dfpriuari fit aptum ntum fufcipere habitum; fed non Prdicntur dc eodem,quia effe cgcum praedi
propter quod lapis non efl priuatus vifu.Secda eft g catur dc homine,cgcitas autem non, ergo dcftrutio
non liabcatillum habitum;alitcr priuat n effet.Ter ne confequentis fequitur 9 caecum cfl non fitcgcitas,
tia cft nullo modo habcat illumi: idcft p non habcat quod cft oppofitum antcccdtis, & ratio adeo clare in
illum e modo,quonatum eft habcrc:fiuc ifta modi6 litera patet vt n fit opusapplicatione.Dubium tfi cir
catio attcndatur fccundum tempus;vt patet in catulo, ca hoc occurrit tale,aut Ariftot.intendit concludere
qui non eft priuatus vifu cx hoc 9 ante nonum' diem priuari,& priuatio diftingutur ficut denominatiuum
non videt;quia licct careat co quod eft aptus natusha & denominans, aut ita q vnum non fit fecundum rem
bere;non tamen caret illo quando natus elt habcrc; fi omnino idem quod altrum,eo modo, quo inter entia
ue fccundum locum;vt patet de aerc exiftente in ca rationis pote(t dici diftintio,fecdum rcm,i. q) vnum
ucrnis, qui non dicitur priuatusluce, vnde ibinon eft non cft aliud,fi primum intendit fuperflua vidcturfol
nox,fiue {ecund partem, vt patct de homine,qui non licitudo ifta; iam.n.in Anteprdicmentis declaraue
dicitur priuatus vifu ex eo q non videt (ecund aurcs, rat,quomodo denominatiu diffcrant ab his, quibus
aut partem pofteriorcm capitis; fiuefccundum quan dicuntur Siverfecundum intendit, falacia confequ
titatem,vt patet de homine,qui non dicitur aliqualiter tis in proceflu eiuseft, proccdit.n. ex hac maxima,quae.
cgcusq- cx eo non videt ita acute ficut aquila;& breui cunque funt idem prdicantur de eod, in virtute nan
ter fecundum quamcunque circunltantiam attendatur qu huius categoric,tenet illa fua conditionalis,fi cg
modificatio feu dctcrminatio Ifta, femper verificatur citas & caecum effe eflentid predcarcntur de codem.
!s 9 priuari non dicitur nifi fccundum illm circunftan conftatautcm g cxilia maxima non potcft concludi
wr tiam fibidcficiat;& quia omnis circun[tantia modifi dctcrminatc talis vcl talis diftintio fed aliqua,qu po
cat rem,cuius eft circunftantia, ideo communivocabu teft etiam cfTe diftin&io fecundum modum fignifican
dif
lo omnes comprchdcnsdixit Arift.(nullo modo ha ditantum,varietas nanq; modi fignificandi fufficitad
bet (acfi dixiflet.i.non habet:fccundm illam circun hoc quod aliquid praedicctur de liquo & non prgdi
flanti,qua natum eft habere;& declarauit ftatim hoc cetur de eodem, vt patet de albedine& albo, lbum
quoad circunftantiam tcmporis, quam important ly cnim de forte prdicatur,albedo autem non, & vtdi
(quando & declaratio eius hon cget expofitione; nifi tum fuit (olo cafu diffcrunt.Ad hoc dicitur,qud Ari
9 nouitijsdicendum cft, g) per generationes intendit toteles intendit concludere priuation & priuari, non
res gcnitas fecundum id qud habcnt exgenerationi effe omnino idem fccundum rem, ideft rem fignifica
bus,fic nanq; generatio catuli e(t fine vifu, & hominis, tam pcr priuari,non cflc omnino idcm cum re fignifi
fine dtibus. ducrtehicg i enuspaditus ex Ari cata per priuationem,vnde n ditinguit intercecum
ftotelisdcfcriptione verbliter fumi dcbct,negatioim & cacitatem, diftintio liquidem ift exdcnominati
inly null,upra verbcadcre immediate de cc cfTe & ccitat, & fimiliter non diftinguitvifum
uorum ratione ufficiter nota et, ed ditinguit inter
t; vt dicatur nullo modo habet.i.non habet aliquo
modo.i.illo modo, quo natum eft habcrc &c. Quri vidente,{edvifum vidente effe, vt exprefe patet in
tur autem hic,cur Arift.defcripta priuatione {corfum. textu.Conftat autem licet albedo & album differant
dcfcripferit priuari;& tfic dcfcrip(it rclatiuc aut con. folo cafu , albedo tamn& album differunt fecundum
traricoppofita,non dcfcripfit pofthodum refcrri, aut rem, cflc nanq;album non eft ip(a albedo, licet ipfam
contrariari,v difparitas haec?Ad di{pa-: exigat,ita in propofito efle cgcum aliud ccitate eft,
ritas ifta orta ccx fingulariconditione,quaddit pri & fiabere vifm liud vifu eft.Nec eft in proccftu Ari
uari fupra rcm,quae eft priuatio:quam noh additrcfcr ftot. fane intellco vitium,qfh etfi exilla maxima fic
riupra relationem,necctrariorum eleupra r con vniuerfalitcr fumpta non ifta (pecialis diitintio
trariam.Inaljs nanque priuatione ad hocq ubiect concludi,ex ipfa tmen dfignifigatisrcbusintclleta,
dcn9minetur tale fufficifq; resillahabeatur, ad hoc.n. fccluis modis ccipiendi & fignificandicuidcntcr c
9 aliquis paternitate patcr dicatur,fufficit,q, pater cluditur, aliqualisfccundum rem fignificatam diftin
nitatau habcat, & fimiliter adhoc q, aliquid fit cali &tio.Si.n.aliqua duofcclufis modis ccipiendi &c. n
dum fufficit,9 habeat caliditatem.In 5riuationc ver prgdicanturde eod,oportet illa n effe omnino idem
nfufficit g habeat fubieto apto atores illa quae ante omncm mod concipiendi& (ignificandi.fi aut
formaliteret priuatio.i.negatio habit",ed oportet ap fe habent cgc effe & ccitas, cfle nanque cgc de ho
Ponere circumittias.f.qii;vel vbi&c. n.n.ncgatione mine prdicatur, ccitas n,quia res illa,qu eft cci
vifus rcsaptanatavidefedicitur caeca, ni(i appnatur, tas,aliudquideft ab effe cgc, feu habere ccitat, fic
9 negatioilla habcatur qdebeat haberihbitus, vn ergo Ariftotelis conditionalis cx parte rci fignificatae
de Ariftot. nihilaliudin priuari defcriptione cxprefsit intelligda cft,& fimiliter in propoito,
nificonditionem hancfingularem,vt patetin textu. qu clt eius fundamentum , ficaut accipicndo intcn
Priuari ver zo haberehabi: non et habitus,et pri tum abfquc fallaciaconcluditur, vt ex diciis patct &c. '
4atio,habitus.n.est vifus,priuatio ccitas, habere vi Oppoita vereti hec videntur ee, ideit priuari et
fum nom eft fiis,nec cacum ele,cacitas,priuatio.n.que habitum habere,tamquam priuatio &- habitus.modus.m.
dain et cecitas,cecum ver ee priuari,n priuatio et. oppofitionibus idem eji,namficut ccitas viji oppofita
'Nemi idem eet cacitas, cacum veroee, vtraq, de eo cjt,fic ccum effe & vifm babere,opponuntur.
Quarto
76 Thoma Vio Cajet, Comm.
' Quarto dicir, j, quuis priuari;& habcrc habitum cuntur alia qudam duolatere,de quibus fubdit com
non fint idcm ctim priuatione & habitu, eadem tfi fpe fequenter quomodo opponantur diccns, q, concedcii
cie oppoitionis opponUntur,icut.n. caecitas priuatiue dum ett ca,qu fubaffirmatione & negatigne iacent ,
opponiturvifui,fic ccum effe priuatiue opponitur ci quuis affirmatio,& negation int,oppoita ec icut
qd eft habere vifum &c. affirmatio & negatio opponunturi, opponicontradi
'Non eft autem i,od/i: affirm itionec ne torie.non.n.contra ditoric opponuntr (ol oratio
nes,puta fortesfcdet,fortes norifcdet, fcd earum funda
gatione e$t,afirmatio et negatio,affirmatio mq; efl ora menta in re,f.fcdere,non fedcrc. Ex hoc !oco fumitur.
tio afrmatii:a, & neg.i:ic oratio megatiua , qod ver udduplicia funtcontraditoria.[.complexa & inc
fub affirmatione &* regatio*;e eft,nulla e$t oratio,dicum piexa, complexa funt affirmatio & negatio,incomple
tur autem hc cff oppofita adinuicem tanquam affrma xa vcr ea quaefub affirmatione & negationciaccnt.i.
tio & megatio,nam & in his mi dus oppofitionis efl id. earum fundamcnta extra animam &c. -

Sicut.n.afirmatio admegation opponitur, vt qui edet Qgodat pri#3:19 c: b.ti:4 n fic opp983tur t ad
ei,quinonfedet fic & res,que ubvtroq; et, opponitur, aliqtiid,mani fefti efl, neq;.n.hoc ips qiicd cft oppofiti.
fcilicet fdere aliquem ad non fdere . ' ' vifis.n.n eft ccitatis jifs,nec alio3'llo foedo id ips"
Hicquarto dc oppoitionedeterminat contradito
ria, omiffa defcriptionc eorum, quia affirmatio & nc dicitur, fimiliter aiit meq; cgc.tas dicit vifionis ccitas,
gatio in notitia omnium unt,tali qud at itad con ed priuatio quide viionis cecitas dr,caccitas ver viio
fraditoric oppofita rccipicnda,vnde duo dc contradi mis n dicitur. J4.ipii;!* ad.iliquid omnia advoiier:en
di&orie oppfitis tradit.Prim eft diftin&tio eorum, tia dicuntur,quare & ccit.t* fi efft eorum,qu ad.ili
Sccunduni cft,9 c diftinctionc ifta vnitas manet op quidfnt,vtique & cor;uertcretur adillud,ad quod dici
pofitionis.Quoad primum dicit, in oppofitis contfa tur.fd non conuertitur, neq;.n. vifs df ccitas vfs.
ditorie ce duo ex parte cuiuque extremi, cy parte Haec elt tertia pars principalis huius capituli, in qua
fiquidem affirmationis eft affirmatio ipfa, & id, quod cparaturus declaratas oppofitionesinter c, fico; ott
fub affirmationc iacct,ficut fignatum in figno,cx parte dereintds, q n coincidt,fed feparata ct vnaqu e
quoque ncgationis funt duo,f.negatio ipf, & id quod que oppolitiondictar ab altera,tria facit.Primo pri
fub ncgatine iacet,fimilitcr ficut figntum in figno, uattuam oppoitionem eparat relatiua. Secdo iepa
verbi gratia, in iftis contraditorie ppofitis forts fe. rat eand contraria.ibi (Qnaut ncq; vt contraria.)
dct,fortcs non fcdet, non fol funt orationes ipf affir Tertio eparat oppoitionem contradictoriam c
ratiua. & negatiua,fedfuntearvltimo fignificata.. teris.ibi(Jucunq; vcr tanquam affirmatio.) Aduer
frt fcdcrc & fortcm non fcderc. Scicnd elt hic ante tend eft,} quia fupcrius Arifto. contrariam oppofi
qui vltra Apgradiamur, 9p nomine affirmationis & fi tion re!atiua feparauit, ideo nunc earum difinctio
militcr negationjs, non intclligitur affirmatio fcripta, nes non meminit, edad priuatiue dri ab vtraque ear
vcl vocalis, ed afhrmatio f n quodcunque eeide in' fe*{tatim tranftulit d:ft:nguendam;& vt inchoatum or
fcripto, fiuc in voce, fiuc in mente, nonine at eius, din,quo ditingudo poterior oppoition priori
quod fub affirmatione ve! negationc iacet,intclligitur procedit obfcruaret, non eparat priuatam contradi
res cxtra conignta tali cxpofitioni, vcl finc illa, puta &toria ficut nec contrari priuatiua, nec rclatiuam .
fortcs habcns fcfsioncm vl finc fifsionc. Cum ergo in contraria diflinxit,fed cconuerfo,quia contrari, qu
oppoitis contradictorie fit coniderare ex parte cuiu poft relatiu polita ett, relatiua eparauerat,ubfcqu:
que extremi duo, p: obat Ariftote. talia nofi cffe idcm ter nunc pritiatiu relatiua & ctraria diftinguit, &
tali ratione,affirmatio cft oratio affirmatiu,& fimili fic conequter ctraditori ab omnibus antepolitis
ter negatio eft oratio negatua,c?, qug fub aftii matic feparabit, necpp hoc necele doctrinae aliquidadem
& negatjgneiacft,non fnt ortioncs, crgo id quodia pfm e(t,fedrdinatg brcuitati confultuqa, mutu li
cct fb affirmationc ngn cft affirmati, nque i quod juidfunt dfig,quibus feparantur & fimul dcclartur,
iacet fub tegationc eft negatio.Aducrtchiprim, g, qin ex parte viriuque extremi differentes conditiones
dict Aritot.affirmatio et oratio afhrmatiua, & nc diffcruntur,vt in proccflu patebit.Ponit crgo primo ta
gatioeft oratio negatiua, non elt vt diffinitio acipien Hem conclufioneam. Oppofita priuatiue nor, oPPonun
d:rudis nanq; diffinitio eet affirmations pcraftirma tur relatiue & probate duplciter. Primo fic, relatiue
tiuum,& negationis pcr ncgatiuum,fcd accipicndum oppolitor vtruq; hocipum qd et fui oppoliticlt,
tanquam fimplicitcr vcrum, ficut fi diccrcin,' p homo ij habitudinern cafus genitiui vel quomodolibet ali
eft animal humanum,non.n. fuit fibi cur bio loco? tcr priuatiue oppofitorum neutr altcrius clt,aut quo
res hc, quia propofito fuo fufticit g) tam affirmatio modolibet alitr ad alterum df,ergo priuatiuc oPPofi
qum negatio fit oratio,fcu cnuntiatio quae elt erum ta vt fic,non opponuntur relatiue. Declaratur minor
genus.in hgc.n.ftat vis rationis fug, ex hc nanq; q af cxplariter.vifus.n. n df cacitatis vius , ncc caccitatis
firmatio eft oratio, & id, quodfubaffirmationjcct, vifs ccitas, licct dicatur vifus priuatio,ficut fuperius
non eft oratio,ccludit,ergo id quod fub affirmatiorie ditum ell,g, calidum non di frigidi calidum,licct dica
iacet non eft affirmatio.(In primio aut libro periher tur frigidi cntrarium.Sccundo ac,omnia relatiue QP
menias) ubtiliter diffiniuit affirmationem & negatio pofit dicuntur reciprocata.i.ad conuertcntiam,priua.
nem,vt patet ibi. Aducrte fecundo quia omnis com tiue oppofita n dicuutur reciprocata:crgo,declaratur
plexio yerbalis, in qva confittit taiii affirmatio j ne minor, quia vifus n df cgcitatis vifus, qod t ellet ne
gatio, fit per actum nim, res extra qu per affirma ceffarium,ti ccitas diceretur relatiue ad vifum. opor
tionem,aut negationcm fignificatur complcxa effe n tet.n.vtaffumptum clt omnia correlatiuaad conuer
poteft,eo qd atus intcl!cctus nihil ponit iii recognita, tcntiam dici. Notand eft hic, g) ifta fecunda ration
c pcr hoc non potcft cfle oratio affirmatiua aut neg folum addu&a cft propter principale intentum, ed ad
tiua,fcd cft rcs habens fibi coniuntum illud, quode excludcndain apprcitiami,qu in fine Primg rati9nis
ea ajfirmatur,vel non habcns illud fibi coniun&i, for rcmantit,qfi ditum eft,9 ccitas,nom df viluscgcita*
tes.n. habcns albedinem, aut carens albcdine nn eft fed ad vifus priuatio,niiius liquid clare dimifs vide
complexum quid,fcu oratio, fed res coniun&ta fecun batur quomodo ccitas non effct vifus ccitas,c con
dum raltcri rei,aut conita. Vtrunque igitur aflum fonans videatur prima facie fcrmo dicens, cgcitat cfie
ptorum ab Ariftotclc vcrum cft, fcquitur rgo in affii vitus ccitatcm,excluf ett autem apparentia h&cluf
mationc & negatione,qucontraditoric oppofita di ficientcr cxfecundaratione,vt patct &c.
Quo d
 In polt prdicamen. Arilt. 77
Quod autem neque vt contraria opponuntur ea, quae conditiones inucniri in priuatiuc oppofitis dicens. (In
fecundum priuatuonem & habitum dicuntur, ex his ma- Priuatione aut &c.)vnde per oppofit ad illas trcs c
mife$tum e$t. Quorum.m.contrariorum muhil est medium, ditiones ponit tres conditioncs rclatiue oppofitorum.
neceff eft im quibus mata fnt fieri, aut de quibus|. Prima clt,9 non femper omne fufceptibile corum ha
ct?,alteruhipfrum iiiejjmper,eoruih.n. nihilerat bct alterum cog, vt patetggcatuloh;e non diem ,
medium, quorum alterum neceffrium erat imeff ffce qui cum vifus & ccitatis fufceptibilis fit, non df pro
tc ccus,aut vidcns,& pcr hoc patet dfia contrarijs
ptibili vt languorem & fmitatem, & impari atq; pari. immcdiatis.Secunda cft 9 omni fufceptibili eor ne
quorum veral quideftmedium,munqu necelje est om ceffe elt altcr incfle, qumuis non fcmpcr vt dictum
ni ineffe alterum.neq;.n.neceffe est /eptibile c-
e(t,neceffc elt.n. om catulum qiiq; for vidtem, vcl
didumi, velgigrum:einequgfrigidum tigi; calidim, bo- <^;&AE$:;j.} trarijs mediatis
rum.n.medium aliquid nihil prcbivet effe, egrum autem relpcctu omnium fubietorum eor. Tcrtia c(t quod
rat aliquid medium, quorum non erat necefftrium alte- nuiiineffcefinficlterum &or dtriin ate,ed o
riiineffe ffeeptibili,prgter illa fbiea,quibus natura- fu(ccptiu vnius c(t fufceptiu altcrius,omnc.n.quod
liter vnuminest, vt ignicalidum ee, z niui candidum. poteft videre,potcft caecari, & per hoc patet diffcrcn
In his.m.determinate meceffrium e$t alter ineffc,& n tia contrarijs mediatis refpe&u fubietorum quibus
vtrumuis contingit.non.n.pofibile e$t ign frigid effe, naturaliter infunt.Demum ccludit. (Vfi pal cft &c.
neque miuem migram,quar omni quidem fiifceptibilimon Eft autcm adco clare contexta rationgcab Ariftote,vt
e$i neceffrium alterum eorum mff,fedfolis, quibus ma no ti9Pus applicationc dictorum ad tcxtum,idtfire
tura vnminest,in his determinuie Jaam,non vtrum.is colendum eft 9P Vis rationis conliftit in hoc, contrarie
- contingitin priatione vero 3-babituniilborum, que PPlitahabutillas tres cditiones lctera Priua
dita funt,verum eji.neque.n.fmper fufeeptibili necej- ! oppoita non , led earum oppofitas,
frium e$t alterum umeffe eorum.quod.n. nondum matum ergo priuatiue oppolita non funt contraria.
- - - - C1 R cA tcrtiam conditionem contrarior aduerte Contrari
ejt habere vifum,neque caecum,neque vifm habens
y I4? dici-
habens dici cum df alter contrari inclc alicui naturaliter, du- naturaliter
- - - - - - - - -

tur,ideoque non erunt hc talium contrariorum, quor pliciter potet intelligi.Vno modo vi naturale di ana- alieninelle
mibul e$t medium. Sed neque vt ea, quorum eft medium, tura,qu cft principium paiuum, & fic non intelligi- quid fit.
$eceffarium.u.est ommififceptibii; alterum iftorum inef r, immiicite'lri, ej ncri ineficiiiie
fe,quamdo.m.iammatum fueri: habere vifionem,aut c- contrari, mutatio.n.naturalis de contra lo in contra
cum,aut habens vifionem dicetur,et horum non determi riin fubicSto naturalitcrffceptiuo vtriufq; fit. Alio
* mate a!terum,fedvtrum;uis ctingit.?m ctrarijs autem, modo vt naturale dicitur natura, vt eft principiqua
quibus medium eft,numquam neceffi;ium fuit omni ffce fia&tiu eo modo,quo fubiecti naturam pafsio fequi
ptibuli alterum ineffe,fd quibufam,&-bis determina- tur.&fic fumitur hic naturalitcr fcu natura ineffe c
te,vnum./nde palam eft,qudjcundum neutrum mo- tfarium alicui fubicto, & lic verificatur 9 nccefle ett
dum tanquam contraria oppofita fnt hc, qu fecund illud contrarium detcrminate incflc taii fubieo fem
priuationem &- habitum opponuntur. pcr,co (cmpcr comitatur saturam cius, vt naturalis
Hiciam fcparat priuati oppofitionem ctraria, Pr9Pfictas sig$y gui$$QTP9533g839: _,.._,
Ponendo
pofita nonimiliter vnicam concluion.f, priuatiue op Ci R ca Exempla adducta ad ciufdcm
cppontur contraric probando eam dupli geclaratiQn em,dubitati on9n parua cflct ficonditionis
cxempla ef
&iter,& qiiiprr prii nt Ponderanda, y\de quia & s:empla fup; &Phy
poitadiltingu igilatim ingulis mods contrarior ficamthunt qu!tionem Prn negc #
o
idir - ncam,idco exemplgrum morfuipiantur,: Qu9d*
mem c vbique etiam in noftris exemplis oblcruandum duci
nes,exquibus
riorum intendit
ergo inquit concludere
qud intentum.&Contra-
{unt immediata, hc fu- m !
CI Rca ecundam ...,
conditionem iuatiu oppofi
priuatiu oppoi
perius diximus efle ea,quorum neceflc c(t alter inefle torum.f.g Qmni eorum fufceptibili aque
eorum fufceptibili, modo autem deJard9 dicimus, cee et inee notato, p intelligiturphyico more,.
g) funtca, qorum alterum ncceffc clt ineflc eor fu[- nifi tempore fit fufpcnfm, ncccflc nanq; catulum
&iin omncm vidcntem,vcl ccfore,Pifiaft 99fjicia
pore oportet quod fit par,aut impar.Qud ver funt moriatur,hoc autem non crat in ctrarijs mcdiatis,qa
mediata.& hc dixims efleca,quorum non eft necef- 9$a!%Jp9u aliquid colorabile duret,non et nccelle
fealter eorincie, modo autein dicimus, 9funtea, id quandoque ficrialbum,aut nigrum & ctcra. -

quor
eorum non ett ncceffari
fufceptibili alterum
quocunque eorum ineffe
tempore,& omni
li alicuifu- . . .
JAmplius .
in ctrarijs .
quidem ibil pof
cum fit ffeptibile,
fptib,limncarii,6tingitvirun- fibilee4din4cemfieri m4ttione, nifalter!{4fer;
quilli ineffeinon cnim etineffemne corpus cle ca- naturaliter infit, vt igni calidum effeinanqueposib leeft
}idum,aut frigidum,ncque nunc neque in futurum, & quod fm e$t l.nguere,& candidum nigrum fieri, & ex
illud corpus, quod ncccfario eft calidum, excuius na- $tudiof prauum,& ex prauo ftudiofumpoffibile eft fieri.
tura.f.neceflario fluit in eo caliditas, n poteit cfficide prauus enim ad meliors exercitationes deduus, doiri
calido frigidum, fcdvnum contrariorum detcrmina; jam(&-fiadmodicum aliquidproficiat vt meliorfit. )
fu{cipere?oteft,yt pate$ deigne, qu{q neceflafio$ fi certe fmper quamuis mdicum incrementumfimpf
c.,..;.,. lidusnonPoteftficrifiigidus Habgy*$#39;$ %ir,palm eji,qd aut perfeie mutabitur, aut ftis mul
rum tres c ditioncs cqntrariorum,quarum primaps ad tumiincrementum fmet. Semper enim bene mobilior ad
ditiones.T mediata,eft, Pnegele etaltereorum ine e '''!'- ,,j,tutem fit,etiam quodcumqe incrementum fmpferit
{ceptibili omfii&
fiaiiiediata femper.Secu
refpem nda pcrtinensumad
nium fufcptibili contra
eornc- $?
*'!?'''* ''''*i veriffimile
verilimile eft plenius fmere im
efi plenius fumere in
cemenium,& boc dumfmperfit,perfein contrari
ce(Ie cft alteruih
contraria eorinefle.T
mcdiata,fcd refpe&uertia pertinens
fubietor etiam ad
quibusna- habitum reftituetur,ni fort temporeprohibeatur./ e
- -

turalitndlibusfbie&tsnc&lle etal- ruminpriuatione& habituimpoffibile'#*

tcr determinate ifilie,ideltn hoc,vcl illud, fed hoc,
adiii#icemfieri.ex it habitu enim im priuationemf muta
putacalorem,autalbcdinem.Dcind oftdit ppolitas tio, priuatione ver inhabit impoffibileeft.neq; enim
cecus
 =-&-

78 Thom Vio Caiet.Comm.

c: tis f {fus aliquis rurfus vidit,neque cum fuerit tal habitu, & priuatione, vt fmit.ts & languor contraria
rus, ruifs crmptus fus,neque ciim fuerit edentulus funt, & meutrius neque verii, nequefalfm e$t.fimiliter
dertes ei irezi in artifnr. auteqt & duplum &- dimidium tanquam relatiua oppo
, Hrcfccunda rario ad cadem conclu[ion,& cft ta fita fnt,& non eft eorum neutrum, neque verum, mieque
lis, inter contraria pt cfe mutua tran mutatio tante falfiim,fed neque ea, qu fcundum priuationem et habi
codufceptibili:nifi altcr infit naturaliter: inter pri tum dicuntur.ficut vifio & cgcitas.Oninino aut eorum,
uatiue oppofita non pt cfle mutua tranfmutatio,ftan qu;c fcundum complcxuonem nullam dictur, nihil neq;
tc cod fufceptibili, crgo priuatiue oppofita non funt verum,neque falfm eft,omnia autem,qu difa fnt,fine
contraria. Maior cxplis fultis manifcftaf, & in con complexione dicitur.Sed maxime videutur hoc tale c
trarijs circa corpus,8 in contrarijs circa animi, vitium
f.& virtut,& eft fcrmo cius valde clurus. Minor quo tingere in his,qu fecundum complexionem contraria di
quc manifeftatur explis praedcclarando ex quo extrc cuntur, fnum mamque efT Socratcm adl;;:g;c;e Socra
mo mutatio incipcre r pt.f.ex priuatione, quamuis tem contrarium e$t.Sed neque in bis alterum fmper ve
.n. ex habitu mutaiiqu s pofsit in priuationcm, non tfi rum,alterum autem falfm effe contingit.cum.n.$ocra
econucrfo ex priuationc ad habitum &c. Ex hoc loco tes fit, erit illud quidem verum, illud vcr flfm, cum
habes duas propofitioncs notabiles,f. 9 contraria na ver non fit,ambo falf fnt.neque.m.languere,neqiie f
ta funt fieri circa idem;nifi alterum infit natura, & g/ mum effe verum cst,cum non fit ipfe Socrates omnino. Im
de priuatioreaJ habitum non cft rcgreffus, & primia priuatione ver & habitu cum non fit, meutrum verum
In eo. cp quidcrn propofitio dcclarata iam cft.Secda autem ((i eft,cum ver fit,non erit alterum verum,altcrum autem
terminorum declaratio rccolatur(adco patct,vt in[tan fa!fum,habere namque pifiim Socratem ad id, quod efl so
ti de tcncbra & lumine & fimilibus ccffcnt, non.n. elt cratem cci, efe,oppofite$t,ficut priuatio &> habitus,
fcrmo ifte de omni priuationc & habitu communiter, c cim fir,:ccesari non et alternm verum, velfalfum
{ed {tricie fumimus priuation & habit (vt fuperius effe.ctim.m.nondum fit natus habere, vtraq; falf fnt :
dcclarauimus).f.propriuatione & habitu ordinem ge
nerationisintcr fe habentibus. Nec eft ftipcrficictenus & vifm e habere,& eecu ee.In affirmatione ver &-
attcndendum,g, dixit exiftcnte fufceptibili, finc nan ncgatione femperfiue fit,fiue mon fit,aliud quidem ver
qure hac claufula ruit fccunda hc propqfitio, qfh de erit,aliud ver flfm.Langwere nang; Socratcm c non
priuatione ad habitum potcft fieri fegrcflus, rcdcdo langiiere Socratem, cum ipf fit, palm efl quia alterum
iurfus ad primam feu rcmotam materiam, vt habetur eorum verum,alterum ver falffm eft , &-?j mon ft f
ex o&auo mctaphyfic.tcx.com mcn. i4. tion autem militer.languere.n.ctim non it,falim est, non languere
Tex.c.i4* exiftte fufceptiili; non.n ficri poteft cx mortuo im autem verum. Quare in his flis proprium: erit fmper
mediate viuum ide(t q cadauer illud manendo mute alterum eorum verum, alterum flfiim effe, qucumque
tur in viuum,hoc autm cft regredi cxiftente fufcepti tanquam affirma:io,& negatio oppofitafint].
bili,quamuis pofsit cx mortuo multis medijs tranfmu Hic feparaturus oppofitionem contradi&oriam ab
tationibus fioriviuti, puta ii corpus illud mortuu co alijs,vnica hocfacit rtione, qu talis eft.Contradi&o-
medatur, digeratur,conuertatur in fcm aut menflrua ric9ppolit9rnecclari et emp altereeverum,
& organizetur,& ctergthocautcmeltregrediredeun & altcr falfum,contraric relatiue'& priuatiue oppofi
do inprimam materi,& quia in tali regreffu non ma torum n eft neccffarium (emper alterum cffe verum,
net illudmct prius habuit vitam,fed & alterum falfum,crgo contrdi&orie oppofita, affir
corrumpitur neceffario per tct tranfmutationes, iaco matio, cilicet & negatio nec relatiue ncc contrarie
dixit de priuatione ad habitum non effe regrcffum exi ncc priuatiue oppofita funt . Maiorem ftatim ponit
tente{ufceptibili. Nccvageris quardo in textu hanc tanquam primum principium, idem cnim importat
particulam in fubfumptionc aut declaratione minoris quod illud principi,de qolibet eft affirmatio vel ne
fationis fatae, qfh ibin eft,fed in maiore oppoitam, gatio vera vel falfa, & dc nullo ambo firnul. Minorem
fubintelligend n minore, religt, vt nosformauimus, vcr diffufe fubiungit tali ordinc primo ipfm fubfu
cx his vt S.Tho.vbi fupra dicit , apparet caufa quare mit, & prgfupponit tacite talcm aliorum ppofitorum
8.Metaphy. de priuationc ad habitum non pt fle naturalitcr re ditintion.cm.. p polunt accipi incomplexe & com
& io. . greffus cxifttefufceptibili.elt.n. caufa huius irrcgref plexe, & fubdit indutionem declarantem minorem
A privatio ibilitatis, naturalis ordotali gencrationum, variatio inducendo de ctrarijs & relatiue & priuatiue oppoli
ne adhabi; cuius aut praetcritiq non fubeftpoteftati caufarum na tis incomplexe, vt patet. Dcinde dicens( Omnino au
.$." turali.oportet.n.finaturalia
regre
agtia debcnt producere
e, tali materia, puta cadauer viuum , q, pcr multas ge tem &c.)probat candem minorcm ficlimitat tali ra
tione,null incomplexum e(t verum aut falfum, om
nerationes ordinate procedatur, ita q ex priore in po nia huiufmodi oppofita funt incomplexa,crgo nullum
fteriorem fit immediatc mutatio & fion econucrfo, vt eorum cft vcrum ut falfum. Poft hc dcclrat mino
patet dc pane,cx quofit {anguis,& n cconucrfo& cx rcm loqudo de oppofitis illis complcxec dicit (Sed
ianguine lac & n ccuerfo,& fimiliter ex vino fit ace maxime &c.)& primo in contrarie ppofitis, putaSo
t, & n econuerfo, & in propoito ex cometi carni cratem effc fanum , & Socratem effe infirmum, & in
bus moriuisfit {anguis embrio animal&c. tandcm cx tendit, licct in iftis fit verum aut falfum,& qudoq;
viuo fit mortu; & nunquam ecuerfo in immediate neceflario vnum fit verum& altcrum falfm,' non f
prius mutatio immcdiate fieriptex pofteriore. cx na femper,quia fubicto non exiflente ambo falfa funt,
turali igitur ordine gcncration habitus& priuationis deinde in Priuatiuc oppofitis, puta fortem effe viden
fi:,vt cx habitu po(sit mutatio in priuation ficri,& ex tem&fort ele cecum, & intendit fimiliter q licetin
priuatione rcgredi non poit fttc fufceptibili,licet(vt iftisfit verum aut falfum,& qfique neccffefit?lterum
icium e{t) redeundo ad primum regrcdi pofsit &c. efle verum &alterfalfum, n tfi femper, quia & fub
!Qucumque ver tamquam affirmatio et negatio oppo ieto non exiftente, & fubie&o exilente'pro aliquo
fitaJumt,palam efl qud mullo praeditorum modo oppof tcn Pore,amb9 falfa funt.Quod in contraditoriep
nire,-fiue.n.fortesfit, fiue
ta fint.Im folis.m.ijiis meccffitrium efi fmper aliquid qui n,oPortet altcrumcft.inus
Politis imposibile
efiewcrum & altcr falfum, & (ic
dcm eor verum, aliud autem falfm effe.meque.m.in om tota ratio,quae ex fe clara eft in textu.Ex qua cor
Patct
trarijs neceffrium e$t fimper alterum veru effe, alter relaric concludit,q propri et contradictoriorum ne
vcr falfim,neque in his,qu fnt ad aliquid, meque in ccfiario fcmper altercfic verum,&altcr fallum &c,
- Con
 ln polt Prdicamen. Arlt. 79
IDe contra contrarium autem bono quidem ex, neceffitate mal extrem,vt oportet de timiditate,cui ctrariatur for
r 1 5 - et:hocautempalam ef perfingulorum induion,vtfa titudo & audacia, 8 auaritia cui cotruriatur liberalitas
mitati lguor,&- iu$titi iniuftitia, et fortitudini timidi & Prodigalitas,& febri cholerice contrariantur anitas
tas,fimiliter autem & in aljs. 71 alo at aliqudo bon & fcbris phlcgmatica &c. in rcliquis autem quor bo
quidem ejl contrarium,aliquando autem malum, egeftati nitas ngn eftin medio inter duasmalitias,qumuis cir
.m. cum fit malum, fiiperabundantia contraria e$t, cum camedium conliftant malo non contrariatur malum,
fedbonum.Tum ex eo g/ ftantibus diciis omncs am
etiam ipf fit malum, fedimpaucis hoc tale quilibet imffi biguitatestoluntur.Ex prima mangue ditinctione,ex
ciet:im pluribus ver femper malo bonum ctrarium eft. qua diximus 9 de bono'formaliter elt lermo prgfens,
Hgc eft quarta pars principalis huius capituli,in qua foluitur dubium quod fit de calido,cuibonumcum fit
redis ad contrarior fiatur magis dilucidand quin altcrum bonum coutrariatur.f.frigidum, & fim:lc
quefacit,iuxta quinq; conditiones. quas eis attribuit, dealbo & nigro &c.hoc nanque non elt contra docu
qu fuis patebufit locis.Prima cditi, qua incipit eft. mcnt huc traditum,qfn non ncgatur bono tnateriali
g) bono contrarium eft neceffario malum, fed non ec terbonum contrariari,lcd bono formaliter, calidi ait
erfo,malo.n. & bonum $ malum contingit contra & frigiduabolute, necdonunccinalum onant. Vnde
riari.Aduertenda funt hic diligenter duo. Primo quid potes diltingucndo dicere q, effe calidum poteft acci :
nominis terrninorum.Secundo fenfus proprietatis afsi pi duplicitcr.Vno modo inquantum calid, & fic hbi
gnat,exhorum.n. minus perfpicaci intuitu, male in ctrariatur frigidum. Aho modo inquant bonum,
tellectus videtur,& dubijs circndatus textus ifte, cum & fic fi habet contrarium , fibi non iurmalitcr contra
tfivt clare patcbit,nulla ambiguitas remaneat his intel riatur frigidum fed malum.Vcrbi gratia calido inquan
letis.Bonum dupliciter fumi poteft.f. materialitcr & tum cit bonum conplexionis humanae contrariatur
formaliter, fumndo matcrialiter id ft dicere bon malum complcxionis humang, quodcltinfirmitas cui
& ens:fumendo formaliter muitum differt, qfn addit fortc fubfternitur frigiditas & n contrariaturforma
ration appetib lis,hic fumitur bonum formalitcr(qm liter ipfa frigiditas,cius fign elt,quia fifrigidita$ ipfa
philofophi cfuetudo eft formaliter loqui.) Rurfusbo n cft matcriale in infiritate,& iniirmitascflet, ni
num formaliter dupliciter fumi potet.f.precife, & fm hil minus contrariarc illi bono, & fimiliter elt dicen
totam fuam formalem latitudinem, fumere bon for d dcalbo & nigro,amaro & dulci & alijs huiufmo
maliter prcife e(t fumere bonum fub ratione bonita di, hc.n. omnia inter materialiter bona numeranda
tis in communi, prcidendo omnem fpecialem boni funt,& fibi inuic contraria c funt, ex hoc fumitur
tatis rationem,loqui autcm de bono formaliter fecun quodcunq; eorum vt boni aut appetibilis rationem in
dum totam fuformalem latitudinem,e(t loquide ipfo duit,tunc malum ncceflario contrariabitur, fi contra
vt extenditur ad per fe boniinquantum boni dfias, hic rium habet {ecundum illam boni rationem . Notanter
. eft fermo de bon formalitcr vt cprchdit in fe fuam autcm dico(quodcunq; eorum)quia nihil minus boni
tex.6. 43. formalem latitudincm. Nec hoc nouum videatur aut rationcm induere ctingit frigidum qum calidum;&
abfon, qm vt cx Sept. mo metaphyfic habetur, pe amar qum dulce &c. vt patetin medicinalibus. Ex
dale nedum fumiturformaliter pro prcila ratione pe fecda ver diltinctione, qu bon formaliter extcn
dalitatis,led pro fe differentijs pcdalis,qrh,vt ibi df, di diximus ad omncm formalcm differentiam boni, &
oinnis pcdals differcntia pedalitus qurdan) c{t, & limi fimiliter malum ad omncm formalem rationem mali
liter inpropofito omnis per fe differtiaboni formali excluditur obiectioinfers, crgo alicui bono inquan
ter fumpti,bonitas qud eft,ac pcr hoc fub bono for tu m bonu eft aliquid contrari, & confequcnter crgo
maliterfumpto comprehenditur,eft aut latitudofor omni bono,taiis fianque illatio, etfi poifet ficri cxan
Prima pa*- malis boni,qu fit per illam diuifioncm boni, qua diui tcccdcnte, in quo dicrctbon formlitcr praecife ha
ti,q***ar* ditur in honefl, & dele&tabile, & vtile.haec.n.ctt for bcre contrarium, non tfi ex antecedente quod cx do
- malisboni diuilio(vt funcio Tho. in Pringa Parte qug cumcnto hoc habetur, qm df contrarium liquid clie
ftione quinta articulo vitimo placet)ficut latitudo en bono formalitcr non prcifc, fed fecundum aiiqu fpe ,,.,.
tis materialisclt, qu attenditur penes diuifionem cius cialcm rationem bonitatis. Ex fenfu autcm declarato,
in deccm prdicatmcnta, qfh hc diuifio conuenit fibi tot intantias manifete pater excludi,quot enumeraui ##
vt cft idem quod cns, vr ibidem Santo Tho. habe mus ibi propofitioncs,ex eo haberi ctrarium ,
A, $.,,a tur.Malum quoquc fumitur formalitcr,& ngn prcife, RE si af tfi adhucaliqualiter dubium, quomodo bon ver,
rimum. fed pro tota latitudine fua formali quaeatuditur penes malo vnicontraritur qiique bonum & malum, cum yt medium
diuiion mali in oppofita praedictorum, inhoneitum in Io. Metaphyica cypree dicatur p vnum vnitn inter ctta
..inutile & indelestabile, contrarie umpta non nega ctrariatur.Ad hoc exqictis olutio accipi potet, qm a
tiuc.Senfus verd proprietatis afsignate ett, omne con iam diximus q, hoc nhabet loc nifi q bonitas con *******
trarium bono eft malum,n omne autem contrarium fi(tit in mcdi duarum malitiar, tunc autcm vt in fc
malo ettbonum,fed qquc bonum,qudoq; malutn. cdo vt verecthicorum di,malo
ctrarium, bonumalterum
aut vt malum
mediumopponitur,
1nter con- c,.,
8
Ex hoc autem fcnuu patet nec haberi q bonoinquan
tum bonum,lut aliquod contrarium,nec Vp omnibono traria.Vndeficut albo ctrariatur nigrum & viridc dif
fit aliquod contrari,nec 99 malo inquantum malum, fimiliter,quia nigrum vt verc ctrarium, viridc autcm
nec g) omni malo aliquid contrarietur,{cd tm habetur vt medium,rmedium enim vtrique extremo ctraria
99 (i 5ono cuiq;inquantum bon elt, aliquid contra tur,vtdicitur in Quinto Phyfi. fic prodigalitati con- r.c. rs.
fictur,illud oportet effe degenere malor, fiver ma traria eft auaritia,vt vcre contrarium, libcralitasvt me
lo aliquid coiitrarium df, illud non oportet effe dege dium.Conceditur crgo vniuerfalitcr, vnutn vnittum T.c.14.
nere bonorum,fed poteft effc dc genere bonorum & contrariari,vt vcre ctrarium,feu,vt cxtremum , fice
malo, , vt naanifeitc patet, tum cx verbis textus, tum nim intelligitur propofitio illa 1o. Metaphyfico. quia
cx excmplis, t ex eo quod fubdit g.f.in paucis malis contraria ibi proprie accipiuntur fcilicet pro maxime \.

hoc inuenitur.l.y malo contrarictur tam bon quam diltantibus, qu cxtrcma cflc conttat, & conccditur
malum,illa nanque pauca funt, qu bon non habcnt malo contrariari Lonum & malum, altcrum vt mc
pro altero extremo, fcd mcdiu, vt clt in ornnibusfcrc dition,& alterum vt extremum &c.
moralibus & quibufdam naturalibus, in his nque qfm
b )nutas conliliit in incduo duorum malorum oportet ~/npiis contrariorum non neceffari efi fi alterum
cxtrcaaoaaalo contrariari,& bonum & altcra maluum /ite religie, ;
erit
 8o Thom. Vio Caiet.Comm.
erit,languor vernon, fimiliter autem cum omnes albi contraria aut funt in eod genere, aut incontrarijs ge
fimt,albcdo quidem erit,nigredo ver mon. neribus,aut funt genera contrariorum,& declarat fin
Hic ponitur fccunda cntrariarum conditio.f,g, n6 gulas particulas fingulis exemplis, vt clare patet:loqui
eft necffarium fivnum contrariorum fit, q, rcliqum tur autnom de gcnere phyfico,ideftfubi&o,de quo
fit,& declaratur excmplariter, vt patet. locutus eft in qurta coiiditione,(cd de generclogi&o,
-

Sed hic dubitatur, quia in fecundo dc coelo & mun id eft prdicabiliin quid. Quod ver dixit bonm &
f c.8, malum efle genera contrariorum, vt fantus Thomas
dodf,g, fi vnum contrarior e(t, reliquum quoq; ne
cefle ett cfle&c. Ad hoc dfdupliciter. Primo,qpdimi in prima quetione de malo, ex Simplicio refert qua
nute adducitur textus Ariftot.inquit.n. g) fi vr con drupliciter exponitur.Primo quibfdam fic,bonium De male
trarium fuerit natura,reliqu necefle e{t,vt fit natura, & malum funt gencra contrariorum.(.virtutis& vitij, . I
& intendit vt Aucr.in commento. 18. dicit & arabica & non funt in gencre.f.contrario.i.non funt in contr] Bon & ma
tranflatio teftimonium perhibet, q, fi vnum contra rijs gcneribus,fed in qualitatc.Sed hc expofitio non5, !n $on**
riorum ge
ri fuerit naturalc, quod rcliquum rit naturalc, cuius videtur confona textui, in quo fiunt tria hembra, qii. nera funt.
9ppofitum hicnon dicitur.Sccundo dfpropter expo tcrtium coinciderct c primo nifi aliqua limitatio ibi
fition fan&i Thom & conclufion ibi ab Arift.in addatur.Propter quod Porphyrius diftinxit contraria
tentam,fign efle eo g) terra e,quod propofitio illa, in vniuoca ct aequiuoca,& dixit, vniuoca aut efle in eo
fi vnum contrarium cft in natura & reliquum neceffc dem genere proximo,vt album & nigrum fub colorc,
cft cffe,intclligitur dc neccfsitate phyfica Appter quod aut efle in contrarijs generibus proximis, vt caftitas&
ex identitate fubic6ti phyfici probatur ibidein,hic at impudicitia fub virtute & vitio,cum tfi fint in vno ge
loquimur dcnecefsitate logica, propter quod non fir nere remoto. prima pecie qualitatis.Aequiuocavero
matur in textu, nificx calibusimaginarijs, ex quibus ncc effe in vno genere ncc pluribus, fcd omnia gene
non concluditur oppoitum phyicae necesitatis inter ra circuire,& propterca aliorum genera cffeeo miodo,
ee contrariorum, ed ufficienter concluditur oppo quo tranfcendcntia gencra vocantur, & hc funt bo
fitum logic necefsitatis, quia logica necefsitas eit ex num & malum.Ipfe ver Simplicius dixit bonum &
habitudine tertninorum, qu nllo imaginatio cafu malum ele genera contrariori pro quanto quorum
poteft variaii. phyfica autem non folufn imaginarijs, cuxq; contrariorum alterum habet rationem boni &
fed rcalibus euentibus impediri pt, licct non vniuer alterutn mali, extendendo mali vocabul adimperfe
.4, faliter(vt in poftcrioribus,declarauimus.)Eft ergo fen &luna,quia altcrum ctrarior cft vt habitus & lter
Cap. 6.
. . fus praefcntis textus,9 fi vnum contrariorum eft, non vt priuatio(vt dr. 10.mctaphyfic)& in id redit ex
cft neceflarium alterm eflc:ideft nonimplicat contra Pgfitio Auicenng dicentis,9 funt gcncra ctrariorum, T.c.16.
ditionem alter non ee,vt patet in caibus &c. cum idet generalia contraria.n generales conditiones con
hoc tfi ftat g) fi vnum contrriorum cft in rerum na trariorum.Vltimo dici pote[t quod Ariftote. fecdum
tura . quod altcr etiam fit neceflario necefsitatc natu famofam Pythagor opinionem loquitur, pofuit at In prooemio
ralis curfus propter appctitum naturalem matcriae Pythagoras(vt patct in primo mcthaphyfic)duos or - - -

ad aliud contrarium &c. & in hoc tandem redit tex. dines rcrum, quorum altcr fub bono, alter fub malo
arabicus,quoniam (iambo funt naturalia,& nihil eft comprehcnditur &c.
natura fruftra vtrunquc oportct natura quandoque
Poniincffe,& fic naturali neccfsitate fi vnum cft rli De priori. Cap. 2.
quum oportct efle&c.
JAmplius fi ci,quod e$t, Socratem efffn ad id quod P Rius autem alterum altero dicutur quadrupliciter,
Trimo quidem & proprie,fcundum tempus f
cumdum quod antiquius alterum altero & fnius
e$t Socratem languere contrarium efi,non contingut au
tem fimul vtraq; eidemimieff , mon erit pofsibile cum al dicitur.im eo.n.quodtempus amplius eft,&* amtiquius &-
terum contrarium fit,& rcliquum effe. cum.n. fit Socra femius dicitur.Secundo autem quodmom conuertitur fc
tem fmum effe,mom erit languere Socratem .. diim fbfiftdi confequentiam, vt vnum duobus prius e$t
Hic ponitur tertia conditio contrariorum, qu talis duobus.n.exi$tentibus,mox confequs eft vmum effe,vno
eft,impoibile eft cuin alterum contrarior ineft ali autcm exiftente non eft neceffrium duo effe:idcirco nom
cui,reliquum illi inefle,quodidem cft ac li dixiflet, im conuertitur ab vno confquentia, vt fit reliquum, prius
oibilc cft ambo ctraria alicui incfle. Probat autem aut videtur illud eff quo mom conuertitur im eo, quod
oc, quia contraria non fe conpatiuntur in eodem fi ei effe,confequentia.Tertio ver fecundia ordinem quen
mul,& eft fermo clarus &c. damprius dicitur,quemadmod & im difiplinis & ora
'Palam ver e$t,qud circa id aut fpecie, aut genere tionibus.mam & in demon$tratiuis difciplini eft prius
matauntfieri cotraria:laguornanq; et anitas in corpo & po$terius per ordinem, elementa enim im Geometria
re animali mata fnt fieri:albedo autem &- migredo fim priora fnt his,qu defcribuntur per ordin.Sed um gram
pliciterim corpore,iustitia ver & iniuftitia in amima. matica elementapriora funt yllabia, in orationibus
Hicponitur quarta conditio contrarior talis,con proamium prius eft marratione per ordinem. e^mplius
traria habent naturaliter fieri circaidem.(. fubic&tum prter ea,qu diia fumt,quodmelius eft et bomorabilius
numero autfpccie,aut gcnere, quod idem eft cum eo prius naturaliter effe videtur,confueuert.m.&- plurimi
qu9d pluriesin philofophia dicitur,f.q, cadem cft ma honorabiliores,et magis fe diletos priores dicere apud
teria contrariorum, declaratautem hoc exem plariter, fe.Eft quidem & peme alienilfimus hic priorum modus:
iicct ratione tranfmutati9nis facilc probari polet,qui modi itaque,qui ditii funt de priore, i$ti fumt. Videtur
fufficit hicfupcrficialis declaratio .
'Neceffarium e$t autem omnia,contraria vel in eod aute(m prter eos,qui ditii fnt,alter effe prioris modus,
eorum.n.qu conuertturfecdum effentic confequti
genere ee,vel in contrarisgeneribus ee, velipagene quodalteri quomodolibet cauf e$t, digneprius natura
ra effe.album.m.& nigrum in eodem generefmi,color.m. videtur. Quod verfmt quaedam huiufmodi palam e$t ,
genus eorum e$t, iu$tutit ver & iniustitia incontrarijs eemanque hominem comuertitur fecundumeentie con
generibus,huius.m.uirtus,huius autem vitiumgenus et, fequentiam adveram orationem defe. mamfi eft homo ,
9omum ver et malum mom fnt imgenere,fedip/#fint ge vera eft oratio,qua dicitur homo eft:&-homo conuerti
mera aliquorum existentia_. tur orationi,quia efl:et fi vera eft oratio, qua dicit quia
-

HicPonitur quinta cditio contrarior talis;omnia homo eft,confequitur effe homin, eft aut, quid vera
Ordt.1Q
 Inpotpredicamen.Arilt. 81
oratio nequaquam caufa * fit res, veruntamen videtur niaritur,& ficilla verba,neutrum.n.ef prius,neque po
quodammodo res cauf t fit oratio vera. dum enimre* terius gloanda funt.i. ieutrum citantiquius, aur mi
eft vel non e$t, vera oratio aut falf d.atur heceffe eft. nusantiqu altero.& hoc modo dicimus gemelloscfTe
Ideoque fecundum quinque modos prius alterum altero eiufdem tatis& neutr altero antiquiorm, vtraque
dicitur. . - - - --
expolitiobona ett,& licet prima Albertoplaceat,fec
dam vfus cfirmat, hicpercipue vbi famofus fermo
hoc ecido capitulo pot predicamentorum tra habetutr.Secu ndus modus fimultatis eft, quo illa,quae.
dit modos prioris & primo famofos,&ideo quatuor conuertuotur fecun dum c[Iendi cfequcntiam & nou
;os nominfin principio,de inde addit quint um fatis
trum elt alteri caufa cffcndi, fimul natura dicuntur, vt
latentem.adeoat ordin te aperte explanateos, vt correla tiua. Et aducric, q, intelligitur ditt, hoc czclu
non fit opusexpofitione {cripta, (ed doctoris letio fuf dendo caufalitatcm fecdum omnc genus caufe, & n
ficiatadnouiticrum intructionem. Notandum tfidi
ttum fufficientis aut materialis, prpter quod modus
ligentercft quod ex quintomodo prioris manifclteap iltein folis relatiuis inueniri videf. Tcrtius modus eft,
parct falfum cffe ill maxim fcoticam,omne abfolut quo illa, qu ex eod genere diuerfodiuiduntur ad
prius natura alio diftin& rcaltcr &c. Ft cfle finefuo: inuiccm fimulefle dicuntur,& declarans quid fit quod
pofteriori,cxprefle nq;df ab Arift. hic quod [tant ifta dicit fubdit, e diuerfo at alterutrum dijidi dicuntur
duo fiunul, !. liquid cffe prius natura altero,vt caufam illa , qug fecundum eandem funt diuifioncm,i.oppofi
caufato & conuertiintcfulla n cendo conequentr, ta fnembra eiufdcm diuifionis, vt volatile & aquiaiile
& couf-quenter va non pofc cfle fine altero,fi enim rcfpc&tu animalis, & pennatum & non pennatum ref
prius poffet cffc finc , vfteriori, & iam non conuerte pcctu volatils &c. Aducrtc qud quia fimultas natu
rctur n cflendo corum <.qu otia, ideo non valerct,
hoc eft, ergo illud eft, & ecoiiucto, nili f;rre cogtio r duo exigit,f.cocxilttiam necesariam, & neutrius
genter quod abarte relinquituriermo.n.praenston Prioritab altcro praeluppolitionem , & primum hoi ttat c
ate nature, vt patet de biecto & proprio &
iequentia neccaria inteli gitu, vt dc le patct & c . fvrtein fedcre,& veritate orationis, per fecundum fio
De fimul. ** Cap. 3. rum, fclicet pcrncgationem prfuppolitionisvtring;
complctur ratio fimultatis nafuralis.Et quoniam in ra
S 1mulautem dicenturimplici era proprie quid tione fuperioris conucniunt omnia infcriora,ideo vter
quor genera:io ejt in eod tpore. neutrum.n.co que modus timultatis nature continctitas duas condi
r neq; prius,ncq; poe, t. 3 mal .hc di tioncs, ita q) quouis mod dicamus aliqua cflc fimul
cunturfcumd id tempus. Natura ant,nual/itut qua natura,affirma musea fcinu:c:m comitar,& ncgamus
e coert, c ;,4. dei ell, altcrum ab altero prgfuppon ;& dcpruno quidm mo
#j nejuaqu caiif est alterim alteri pt do p.tct, dc fecun'o ajfem cx co manifclfum cfse po
; fit.vt in duplo & dtmudio,conuertuntur etenim hc, n tet, ud imposibile et gcnusdiuidip-ralter mem
aum fit duplum,eft dimidi,& cum fit dimidium, e$t du brum tantum, & conftat neutrum altero priusd.utde
plum,fedheutrum alteri caufa e$t vt fit. Dicuntur aut reipfum,quia cflct tunc altcro tantum d 0:fum ; duos
Jimulmatura & qu ex eod gener diuerf diuudumtur tanicn tnodus fingultatis naturalis dixit Arilt.quia dif
ad im:icem. E diuerfo autem diuidi a inucem dicuntur, fert in hoc qud primus eft fine diparitatc naturalis*
nobilitatis,fccundus autem ef cum difparitate natura
qu fecdum eand diuifionfunt, vt greJivile, volatile lis nobilitatis, quoniam neutrum relatiuorum eftalte
v aquatile,bac.m.ed uerf diuiduntur,cum fint er eod ro nobilius,& d.uidentium idem genusalterum feha-,
genereecundum diurionem, animalnangue diuiditur in bct vt habitus & alte um vt priuatio, vt dicurur 10.Me.
Ibc, volatile & greJibile & in aquatilc.& nihil horum taphylic, propter quod modus iftc aliquid habet ad
prius vel po$terius eft,Jedfimul per r:turam haec eff vi. mitum prioritatis naturalis,i prius nobilitate natura,
demtur.Diuiditur aulem & vmuquodq; horum in fpeciem prius natura vocandum ef, & hoc eft verum loquen
rurfus,vtgreffibileanimal& volatule & aquatile. Ert do de rebus,qu diuidunt,proptcr quod diximus in fo
ergo & illafimul matura qucumq; ex eodegenere fecum lus relatiuis fimultatcm naturae faluari, fed confideran
dum eand diuifionemjat , gcmera ver fpeciebus fem do membra diuifionis inquantum diuidentia diucr
perpriora fnt neque. n.eouertunturfcundum qud e$t fo vnum &c.Simultas naurg omnino&pure {aluatur,
effe comfquentiam,vt c fit quidem aquattle,efi animal: & fic intelligenduscft textus praefcns,caetcra ex fc cla
cum verfit animal,n eft meceffe vt aquatile. Simut. ra unt kc. ,*
* ** :
ergo matura dicuntur qugcunq; conuertttntur quidemJ
surdum eius qud e$t effe confquentiam,fd nequaquam
quidem cauf e$t alter alteri vt fit,& ca qu ex eod
Di
i
motu.
otus
..
autip ecies nte
i *
rgener
.
atio,
4
corrup tio
genere & diuerfo diuidumtur abinuicem, & fimpliciter -

M* mutatuo...Alij itaq;motus palam

augmt uin,di minati o, altera tio,Je cudum lucia
Jimulfnt,quorum generatio in eodem tempore . , , eft,4ud alij
abimuic fint.nom.n.eftgenertuo corruptio,neq; atgm
1 hoc tertio capitulo tradit duos modos principales tum diminutio,mec alteratio fecund loc mutatio,fimili
imultatis..temporis & natur, ledubdiuioccun
do modo in duo membra,tres modi efficiuntur omnes. ter aut & alij:Im alteratione,ver habet quamdam du
Primus eft eorum,qug (nt fimul tempore.haec autcm bitation: ne forte meceffrium fit id quod alteratur per
dcfcribit cffe quor generatioeft in edcni tpore qd aliqu relatiuar motiom alterari.Hoc at non e$t $e-
dupliciter exponi Pt,primo intelligendo per genera: rum.nam pene fecund os paffiones, aut plures alterart
tionem t conferuationem,ita 99 illa dicanturiimul t mos accidit,nulla a'iarum motionum cicamte {nam neq;
pore, quorum generatio & conferuatio funt in eodem augeri neceffarium eft quod perpaffon mouetur,neqe
, tcmporc,adaequatc,& hc vocantur coquua, vt fu minui,fimiliter at in alijs.Ideoq; erit alia prter illos
bic&um & Priora ciusaccidentia quarto modo,& fic motus alteratio.mam fi ead effet oporteret id quod alte
verba fcqucntia,f.neutrum.n.eft prius ncque pofterius ` ratur,mox vel augeri vel minui,vel/equi quandam alia
abfolutc fufcipida funt vt declarantia prdictum fcm rum motionumfd n eft meceff.fimiliter autem &- quod
fum. Secundum intelligdo pcr gencration, ipfam rei auget, aut alia aliqua mntatione mouetur alterari opor
lationcm,ita vtad efle fimul teiiipore,fufficiat eodem teret.fedfumt qudam crefcentia,qu mom alterantur vt
cmpore inPifse, ncc rcquiratur 9 cou tempore fi quadrgulum circpofitognomone creuit quid, altera
S. Tho. de Vio in Pot. F tum
82 Thom. Vio Caiet. Comm.
Aduerte hic, q, quia vtpluriesdi&um eft fecdum
tum ver nihil fafum e$t,fic & in alijs hmi, quare alij famam loquitur Arifto,fecndum quam augmentatio
funt motus abinuicem.Eft at fimpliciter quidem motui, extenditr ad omnem quantitatis additioncm qua res
quies ctrarium,his at qu per fingulafnt,generatio maior dicitur ;ideo augmcntationem abfque altcratio
ni quide corruptio,augmtationi quid dimimutuo,fcum. ne fieri dixit,& caute dedit exemplum in mathemati
dum locum ver mutioni fcundloc quies:maxime at cis vt vel fic cognofceretur,q) fecundum vulgusloqui
videntur oppofita eff ad contrariumlocum mutatio, tur,fi enim fubtiliter de augmentatione dicend cffet,
vt ea qu eji inferius ei,qu eft fuperius & eaque efl fi ipfam infeparabilem concederet, & modum arguendi
perius ei,que et inferius. Reliquo ver affignatorum, mo prdictum fophilticum fecundum fallaciam cohfequ
tuum,non facile eft affignare quid eft contrarium, vide tisaperiret.Tertio contrarietatem in motu inuentam ,
tur autem mihil et effe comtrarium, mif? quis & in hoc apcrit,extendens contrietatem ad oppofitionem quo
fecundum qualitatem quietem opponat , aut in contra que priuatiuam,qu illius eft radix, & motui in com
rium qualitatis mutation; ficut & immutatione fcun muni quietem contrariam ponit, ingulis ver moti
dum locum quietemfecundum locum, aut in contrarium busfingulos motus&quictes, vt clare, patet in tcxtu,
locum mutationem.eft.m.alteratio fecundum qualitatem in quo omnia,quae dicntur,licct dubittiucdicantur,
mutatio. Quapropter opponiturmotui fecdum qualita, quia adhuc , non probata, funt tamcn, vera vtin
tem quies fecundum qualitatem.aut in contrarium mu quintoPhyficorum patet &c.
tatio qualitatis, vt album fieri ad id quod e$t nigrum
fieri, alteratur enim in ctraria qualis mutatione fafa. De habere. . 3.
N hoc quarto capitulo dc motu tria dicit,primo nu ;: . -
- *: *

I merum fpecierum.dicens eas eflc fex,quar dug pri .Abere autem multis modis dicitur. JMut.m.tam
-

m funt mutationes m fubltantiam, dug fequents fe quam habitum,& effeium, aut aliam quamli
cundum quantitatem, quinta frn qualitat,wltima fm iiimur.m.difciplinam
locum, has.n.tfh fpecics generalcs fama diftinxit pro : iibet qualitatem,d habere
pter ear maniftin petio nemidi uerfit at fecun do atque virtut em.J4u t quanti tat,q u ctingi t & qui ba
prgdi&arum fpccier tradit dicens, alios motusideft bet magnitudinem.dicimur.n.habere tricubitam magni
mtusquos alios dixirus fpecifica alietatc, palam efTe tudinem vel quadricubitam.Aut vt ea,qu circa corpus,
spa!: m veritatem funt, licet de alteration dubitari funt,vt vesiimemtum,vel tunicam..4ut im membro, vt
pofsit ex co q, aliquis credct alterationem n feparari immanu annulum.Aut membr vt mami vel ped. .4ut
ab alijs muttionibus. Scd hoc non inducat qncm, in vaf vt im modio grama tritici, aut in lagem.t v.num.
quia fallum clt ipfam n inueniri fine alis motibus, vt J^im.m.habere lagena dicitur , &-modius grama tritici
de eoquinmotus,
igrecit inolis apectu quiccens fin
ergo altcratio eft alius motusab
haec ergo oia habere dicuntur vt in vafe., Aut vt pofff
ocum & alios fionem habere enim domium,aut agrum dicimur, aut eti
alijs, & ftat ratio in hoc, fi alteratio eet idem motus vir vxorem habere, aut vxor virum.Sed videtur alie
cum alijs nonpoet eparariabcis,edpt eparari. er niffimns qui nunc difus e$t modus effe eius quod e$t h*-
go &c, Etgfin ex eparabilitate concluit ditinction bere.mihi enim aliud vxorem habere fignificamus , m;fi
alterationis ab alijs,ne aliquis cx infeparabilitare aug tant.Forte tamen & alij quidem appare
mcntationis ab alteratione clcuderet augriientation: quia cohabi
n efle diuerfam ab alteratione, fed potius fp vel m unt modi eius quod e$t habere:fd qui confueuerunt di
d cius. Adddit imile eede augmtatione, .ppte ci pene omnes numerati int. -

parariabalteratione, & dat explum in mathematicis

de augmento quadrati circumpoitognomone:vocaf
at gnomon quadrat fuperdiametr cfifts c duoi I mus aliquid haberer aliqua
bus upplementis hoc.n appoito quadrato manifete
quadratum maius conftituitur, vt in hac figur patet, haecdifcutienda relinquuntr, metaph
2uadrati a gmentum Gnomone ircumpoito,
_ _ _
Nhoc vltimo capitulo enumerat quot modis dica
m, & quiafetmo fuus
cft fuffici enter ex fe manife ftus fecundum Prfentem
ionem, in e yficae fubtilius
intent quinto nanqu
ideo nihiladdendum,
reor,de(tinionem tmcn inter habcre Poft Prdica
mentum & habitum pradicamcntum, & habit Pri
mam fpcciem qualitatis potitam uperius in Prdica
mento qualitatis diligcns Le&or poterit nQuitijsrec
tere & fictandem finitur praefens opus Dictionali
nuarij,Anno chriianae faltis millefimo quadringcn
telimononagefimoo&tauo,in conucntu fncii Appol
linarisin fuburbjs PapigQuicquidigitur veritat con
trarium , aut minus confonum in his commcntarijs
alicui videbitur, quoniam mallcm viuens aut reuoca
re,aut confonunotiendcre quam poltmodum teme
redefpiciaut impugnari , Rogo dubitaptes aut defra
hcntcs, vt viuo tm in his qum cteris fcriPtis & fcri
bcndis congredi velint cb veritatis cxaltationcm, &c
gloriam primg veritatis. Ad cuiusPartici
ationem mcia diui Thom doctrina traberc tudio
cmnes viribus totis nitimur&c.

(ommentatorium Thome Dio (aietani fuperpradicabilia

'Porphyrff & Ari$totel pradicamenta, Finis.
.... A-R I STO
. . . . . . . . . .
*: - . - - - - -
 83
A R I S T O T E L IS S T A G I RIT AE, s
PE R I PAT E T I C O R V M P R I N C I P IS
P O S T E R I O R v M A N A LYT I C O R V M
L I B E R P R I. M. V. S.
) 24 T H O r o ) r E r N r
(rdin. Sani Si/ii acutiffimis Annotationibus.
Deneceitate.Demontrationis. Cap. 1. Przcognitio eft duplex.fquid: & qa:probafa prie- a.conclufio
-
-----

!
1mis:anir-

tod &
omnis
-
-
difcipli * - - - - -- riquia prcognita funttria.fprincipa:fubiet:& pa
*a.l.Difcur naintelletiua,expr;exiftentefit fio:principia, quia funt,fubiet quia e(t,& qd et paf
fio,quid eft , probatur priori,quia non fimilitervn
fiua yllogi cognitione.7Manifetilet aut loc quodq; hor e(t nobis cgnofcibile ad dcmonftratio
fiica ratio- i fbeculantibus in omnibus. 71athe
n Principiavniueralia Prius tpore cognocuni con- 3 concluio
\\}\fj%
-
f fJ/;
ma:ic.e.n.f
dum fiunt,&ientiarper

huncmo
aliar naqugque ar cluione,principia ver ingularia nota: in ipaubum
ptione fub vniuerfalibus effe fimul tempore cum con
3 ti. Similiterat & rira;ati)- clufionibuscognofcuntur,prius tamcnnatura,proba.
mes o que per Jyllogifnos & que per induffion.vtreq; tur priori, quia quorundm hoc modo difciplina cft.
.m.per prius mota fciunt do&rin,illae quid accipientes Ipfa conciufio antcquam fyllogizetur c(t cognita fe 4.conclufio
tqum notis, ille ver demtrantes vniuerale per id cundum quid:ignota autem fimpIiciter;probatur dedu
quod manifeft eft fingulare.Similiter at & Rbetoricg cdo ad impofsibile:quia alitcr rcdit ambiguitas Mem
perfadent.aut.m.per exempla,quod e$t induiio,aut per nonis.f.aut nihil difccre,aut ca quaenouimus.Solutio.n.
a. cclufio. enthymema,quod e$t fyllogifmiis.'Duplicit at neceff dicentium non cognofci omni fingularia cognofcen
vniucrfale,fedqugnota funt cfffingulari
go
rium eft prcognofcere,aliamamq; qudfnt prius opima fa a illius:fal
ri neceTe ver quid e$t quod dicitur, imtelligere elt, quia vniuerfaie eo modo fcitur, quo 1n demon
ftratione aflumitur, af$umitur autem omne fimplici
oportet. qugd ait vtraq; vt quoni omne quod eft,aut tcr:& non omne quod nofi,vcl noui.
affirmare,aut negare ver eft,quia eft;trigul at quod
hoc fignificat, fd vnitatem vtraq;,& quidfignificat,&- Series autem hc eft.
qud et.non.n. fimiliterbor vnumquodq; manifestium T Raat de demon[tratione Arift.q demonttra
. cclufio. nobis eft.Eft at cognofcere alia quidem prius cognofem tio quatuor quaeftiones habet fi&ut & quodlibet
tem,quorumdam at fimul accipere notitiam, vt qucum fcibile.f.in e(t, quid,quia e(t,& pp quid eft,nec perfe
que contingunt effe fub vniuerfalibus,quorum habet co &a notitia rci fine hishaberi p,in hoc primo capitu
gnituonem. Quod.m.ommis triangulus habet tres angulos lo anit demontratio, in equentibus ver vque ad
equales duobus retiis prfcit,qud ver hic, qui eft in fcxtum decim capitul excluiue, pertinentia ad que
femicirculo trigulus fit,fimulinducs cognouit.Quor ftioncm quid e(t dcmonftratio. Indc at vfquc ad fin
primi libri pertintia qnem quia elt.i.quafi paiones
d. n.hoc m difciplina eft &- mom per medi extremum demonfiratio
cognofcitwr,qugcunq; i fingularia ctingumt effe,&- m certitudin, nis, puta initate,perfetion, vnitatem,
diucrfitatem Iiifecundo demum libro
4. cclufio. defiibietio aliquo. Ante at qu fit inducere at accipe de pertintibus ad qnem&c. propter quid.i.de caufis dc
refyllogifmum quodammodo quid fortaffe dicdum st mnftrationis.i.de medio,vfq; ad vltimum capitulum
cire,modo aitalio non quod n. neciunt i est implici cxclufiue,& de dignitatibus ih vltim9 capitul deter
ter,boc qiii fciuit,vt quod duos retios habet fimp!iciter? minat,ficq;(vt Alcxan.dixit) demonftrando docet d$-
fed mamifeft eft qud fic quid fcit, fimpliciter at non mftrare.Quia ver id eft quaercre& determinare in
cit.St verm.7Mnonis ambiguitas accidet,aut.m.nihil fcibilibus,analiqd it,& an herefle titilluded: :guia ni
addifcet, aut quae nouit. Nom at ficut quidem nituntur hiltalefuperfiu,aut paccidsctingtee,fedaut n
oluere,dicendu et, nunquidciuiti om binari qui par efse,aut necefsario ef$e, quia per accid efscreputatur
* ; eft,aut mom?dictiat,attulerunt quemd binarim,qu n e(se in huiufmodi, ideo vois determinare demon
' non opimatus eft effe.Soluunt.n. non dicentes cognofere {tration efse in hoc capitulo,intcndit oftdere ncccfsi
'omn bimarium effe poffe parem,fed quemfciunt,quod bi tatem fyllogifmidcmftratiui:cuius ncccfsitas(quia in
marius fit. Et t fciunt quid cuius vere demon$tratuon3 ftrumt eft)ex eius fine,qui nihilaliud cit,j fcit g ge
babent,& cuius acceperumt,accepert autem n de om neratio {umda eft.Et vult dcclarare fcicnti generri
denouo in nobis ex praecxiftente in nobis notitia:&
21i cuius vtiq; feiumt qud triangulus aut mumerus fit,fd .confeqwtcr ese obisindit, fedaliunde infy!am;
impliciter de omni numero c triangulo:nulla.n propo vt Socrates &nPlato dixer,ed demotratiu dicuru
fitio accipitur hmdi:qu tu no$ti numer,aut q nofii ex noto ad ignoti acquiita;& conequenteoradcien
: line reft,fed de omnifimpliciter.Sed nihil(vt opinor) ti generatin neceari nobis efsc demlaratiuum
prohibet,quoniam eft quodaddifcit fcire,effat fic igno {yllgifmum,de quo prgfcnsliber tractat. Vnde ab ip- .
rare:inconueniens enim mom eft fifcit quodammodo quod fo fine inchoans popnit difciplin intelleualem ex
addicit,ed i hoc modo,vt inquantum addicit, c-cit. prgexiftente in nobi$ cognitione gencrari. Deindc ad
Summa huius capituli haec eft. ntent defcdens oftdit qu & quotuplex fit Ifta Pr
1. cclufio. exiftens cognitio. Et qu & quot fint ilia qu prco
M NIs dotrina & diciplina intelle&iua gnocuntur ante demontration.(inecunda conclu
ex Prgexitentefit cognitione, probatur ione.)Inde quomodo in1plo cxercitio dcmonftratio
indu&iue in omnibus modis fcindi.f.iyl nis principia,de quibus 9portct cognofcere,qa, tggt
ZAi logimo, enthymemate, indutione & qu; $cognofcunt diucrimod c.(i 3.concluione.) De
aei exemplo & in omni genere diciplina: m qumodo ipfa conclufio prae cognita fit,antcidc
tam fpeculatiu qum pratic :'& tam (ciefitific monftrarctur.(quarta conclufionc) infinuat:& riidct
quam opinatiug. , - - -

ambiguitati ponicg, excludcusfimul talfin quorun

--- S. I ho.dc Vio un Polt. F 2. dan re
* .
 24r 3 hom. Vio Caiet.Comm.
am reponfoncm . Et fcnotitia cclufionisgenera
tur exprexiftte cognitione principiorfubiecti, paf
fionis,& ipfius conclfionis fm quid, praecxilfente di
co ordine tcmporis,que ad principia vniuerfalia:ordi
ne autem naturae tantum quo ad principia fingularia.
Ex preexi C1 R c A primam conclufioncm adcrtcnd cft qp
genti cogni ly ex praecxittente cognitione,poit in prima conclu
tione. fione non oportct gloffari,f.fenfit:ua, fed indefinite rc
linqucndum eft.Et cxpctanda cft cxpofitio Arift. qu
fubiungit in fequcntibus conclufionibus. Quod enim
ab ipfo cxpofitum eft noftram non cxpofcit glofsam.
Fuit autem adco folicitus circa cxponendam illam par
ticulam refolucndo vfquc ad primas cognitionis ra
dices, vt cum hic proponat quid & quia praecognofci,
in fccundo libro diligtcr inucftiget, quomod ipfum
quid cognofcitur & confumct praefens opus declaran
do,quomodo ipfum quia fit nobis notum.
Quot nam prae cognitioncs & praecognita fint, & quibus prae
cognitionibus praecognitorum quodlibet ante fcientiam
prcognolci oporteat.
Irca fccundam conc!ufionem.Ad euidentiam pr
cognitionum & numcri carum, Aduerte q, cum
praecognitio non dicgfin propofito qulibet cognitio
alteram prcedens, fed ea tfh cx qua difcurfus difcipli
nalis fit : oportet praecognitionem omnem primae, vel
fecunda operationis intelletus opus efle;catobie
&um prim operationis intelle&us fit incp!exum n
dicens efse vel n cffe, quod fufficicnter diuiditur per
quidrci,& quid nominis,& cbje&tum fecundg fit cm
plexum verbaliter, in quo df efTc vel n efle, quod fuf
ficientcr diuiditur percomplexum fignificans cfle ve
r,& fignificans efle reale:cunta cplexus mira breui
tate Arift pcognitiones os reduxit ad duas.f.quid, &
quia,fub quid rei,& quid nominis,fub quia,& quia e{t
& quia ver eft(analogice)cprehendcns.Rurfus quia
n quodlibet qd;ncc quodlibct quia difcurfum quemli
bet facit, fed limes aliquis cor ett , ex ipfa quae difcur
rendo inueftigatur cocl.fione, fumere oportet , cuius
quid,& cuius quia,prcognofci neccffe fit. Conclufio
ncm at quia cclufio e(l ex aliquibus principijs inferri
neccle et & duos erminos in fe habcre. ubiett &
prgdicat;quor ciuntio vel diuifio inferatur.Hor
igitur tri prgcognitiones illas oportet effc non vnifor
nter:quia vniformin n funt, ncc fan fc, nec vt cogni
ta. Quia crgo principia, cx quibus conclufio infern
da e(t cplcxa fnt, qu vi fic non habent nifi cflc vcr
ideo prcognofcda funt tfm quia funt, idc(t,quia vera :
funt.Subietum at quia incplexum cft; & vtrunque
quid habet & cplexioncm facit.c fuo cfse & indep
dcns clt tam fm efsentiam cfse qm m efse fua paf
fione,qu prdicat in con jfio ac praecognofci opor
tct duplicitcr.f.quid elt,& quia cft.Prgdicat at quod
pafsio vel per modum pafsionis fe habens cft, incom
plcxum quid cnseft,& vtrunq; qui ;& cffc proprium
cum quo complcxioncm facit habct:fcd qincl.c quaeri
tur,& eius quid rei ante eius else cognofci non poteft
folum quoad quid nominis cognofci oportet.
De princi C u R c A eandcm fecund cclufioficm, quoad id
piorum pr quod ibi di,dc praecognitione principiorum, aducrtc
cognitione. quofd minus bene inclligres dita S.Tho. in cxpo
fitione textus inficiari eis rnem,quam rcddit dc hoc
9 de principijs non praecognofcit quid. Ratio {quid
Egidiuis fu eius e(t quia complcxorum n eft diffinitio; principia
per tex.c.z. autem cplexa funt. Aiunt ifti 9 afsignantcshanc ra
dubio vlt.
tioncm vcritate deuiant, quia in quiuocatione la
bort. Complcxor.n.n cft diffinitio quid rei.Philo
fophus at loquitur hic de diffinitione quid nominis;
quae t complcxis conucnit.Sed argucntcs hoc modo, cxpcrimur falfum clsc: multa.n.de Luna,S
Ariti.textum minus pcr fpicaciter funt intuit1 . Falfum fciinus , quor qd quid e(tign oramus
eft fiquidem 9 Arifto. hic coarctct fe addiffinitioncm hic auctor itas Porphy rij, Albert i, & fanti Thomae.
quid nonnunis;licet de illa t loquatur. Vndc textusaut
Alia nanque(quideft quod df) intelligere oportet: Quid ef
vbi exprcffeapparet prfundc fpcculantibus q'diffini quod dici:
cognoftere
tionem quid fei non cxclufit dido quidelt quod df. eft
Quamuis.n.cognofccre quid dicitur irt fol cgnofce quidip(um
rei e
re quid nominis, cognofccrctfi quid eft id quoddicit, tiam attin
n cft praecife cognfccre quid nominis,fcd cprchen gere.
dit in fe t quid rei,nec obltat cxpofitio.S.Tho. inter
pretantis, quid eft qd df. i. quid fignificat nomen qfh
fcrmo Arift.praegnans eft:& vtroq; modo cxponi pt.
Et cxponitur S.Tho.hic & alibi:volcnte ex fioc txtu
qp de fubicto praefupponitur quid rei. Si.n.voiucrfali
ter intclligatur quid nominis, exponendum e(t; fi aut
in demttratione fimpliciter,gdrci, t (ubletiquam
paionis qque,vt intra oftdtur.Vndc Arift.dequid
in ciloquitur,c duas praecognitioncs ftatuit.f. quid,
& quia :ficut t loquitur de quia in c; vt extendit fe
ad cffever,& ad cflc fimpliciter. Quia ig.tur dc quid
in ci fermo cft,& fimpliiter loqudo,principia,quia
con Plcxa funt,n habcnt quid,quia abiolute loqen
do, non habet difinitio ve in . [deo San&t;is Thomas
fimpliciter dixit,qugd dc principijs ngr, prcognofci
tur quid: quia complcxa (unt &indiffinibiiia.Amplius
quia cplexa,vt fic, quid nominis proprie non habt :
fat fuit diuo Thom dc complexis vt iic loqucnti de
clarare,9 quid rci n habcnt.hoc.n. declarato nullum
rcmanebit quid principior prgcognofcdum. Quod
autcm cplexa vt fic proprie iion hbeant quid nomi
nis, pa' ct t cx Boctijverbis hic dictis quod quid fi
gnificat, non in propofitionibus totis accipitur, icd in
tcrminis tfh,tum ex ratione,qu ibi innuit..p propo
fitio fignificat in clscaliud alijs magis j fignfiat li
quid,t cxadurfarijs dicentibus,j complexa babeat
quid nominis dupliciter , vcl vt fi3nificntur nominc
incplexo,vt hiftoria Troiana df Ilias, vel rationc ter
minor fuorum liquet. n. p.ncutro itor modorum
ipfis cplcxis, vt fic quid afSigna- ur, fed r ve alicuius
incomplexi.Amplius cum cx ca dem radice complexis
jnfit clare, qd rci& quid nominis,cx hoc.f. q, cplcxa
funt vt ex dictis patct.Afsumens S. Tho.q, cmplcxo
rum non eft diffinitio,& ideo de principijs non prco
gnofcitur quid vtrunque quid fufficicnter excldit.
Quftiones Quatuor.
i Num fubie&um praecognofci oporteat quo ad quid no
minis, vel quid rei.
Nuin fubiectum praecognofcatur quo ad efle in rerum na
tura,vel obicitiuum.
3 Nuny paffio praecognofcatur quo ad quid rei.vel quid no
TI, II) 1S.
4 Num quglibet fcientia fupponat fuum fubie&um efle.
C It ca cdcm fccund conclufioncm dubitatur qua 2. de anima
drupliciter. Primoian cum d, dc ubjeto praeco Tex.co. 6.
guofcitur quid intclligatur quia rci, an qd noiiiinis.
Quod.n.intclligend non fit quid rci exipfius Ar.f.ob
fcruatione videtur. In fcicntia.n.dc anima,cuiusfubie
cium cft anima,inucftigat quid eft aia,& non prgfup
pt dici hoc fecit: non inquantum trads
cientiam de anima,fed indutus alterum habitum.Pri
mo, quia cum diffinire animam fit Philofophi natura
Jis,quia n abttrahit materia fenfibili, non erit facile
fingere, ad qu partem naturalis philofopliig hocper
tinct,fi n ad fcienti de anima. Secundo,quia admifla
hac btioue quid diceretur ad id quod fuperius ta
cft,9.I.in hoc opere,cuiusfubic&u eft de
m|tratiuu, Arif inquirit qd fit demonitratio?Prter 1,...4.
ca, Si antc demftrationportet fcire quid rciiplius
obiecti;oportet dicere g, habemus qd quid eft ciuf
quc rei,dc qua fcimus aliquld demonftrtiue, hoc at
ole, & Deo
.
In oppofit eft
Secun do dubita tur,an c dicitur de fubie &o prgco
gnocitur
 In Poter.Analyt Arlt.
: ... gnofcitur quia eft, intelligatur de eflcin rerum natura
actualiter.Videtur.n.qp fic,per ration, qu ad hocin
:
nuit Porphyrius,illudele ubiecti retur quidditas fubici cognita eft, & per hocjatet.
fubfatpfoni, fcdfubictum n{ub[tat Pafsioni nifi fponfio advtrunque obie&r & fimilia.'Dico fiduid
: fm uum ce reale in rerum natura, upponendo q
pa(siofit accidens(vt communis via tenct,)crgo fubie
tum eflcinrer natura fupponf. Maior ett cuid: ex
-eog, tota ratio quare defubiecto prgfupponif effe,eft
quifubftat pafsioni. In oppofit at elt primo 9 fci
entia abtrahit ab effe atualis exittenti.n abtrahit concedcnd cft SP Arift.rcgulam hanc obferuait.Nec ,
contingenter accidenti(quale ctee actuale)Secundo
quonim contingcret 9 (cientia fupponeret falfum
quoniam corruptis rofis ille qui iam acquifita {cicntia
de rois vtitur, iupponitroam ee upponit fallum, telletus Per accidens mfcetur fecda, dm diffinitio
quoniam rofa tunc fcundum veritatem noneft.
, Tertio dubitatur,an cum df, g, de paione prco
nofcitur quid,intclligatur quid nominis, aut quid rei,
fiquidcm g, quid rci praecognofcenium fit,
quia medium oportct cfle praecognitum, fed medium
clt quod quid eft palsionis ( vt dicitur in fecundo hu
ius.) ergo, in oppofitum funt verba Ariftotelis in hoc
loco dientis, qddc pafsione praecognofcitur quid
fignificat,& S.Thoilla cxponentis.
TQuarto dubitatur,an omnis fcientia fupponat fuum
fubie& cffe:an aliqua tfh: Ad euidcntiam hor.Primo
declardi untternini in dubijs aium pti. .guidrei &
quid nominis. Secundo figillatim refpondendum elt.
Quid nominis : vt alibi diximus: nihil aliud cft qum
quidditas nominis, ficut quid rei cft ipfa rci quidditas.
Nominis at cum ad aliquid fit & effentialiter alterius
fignum,tunc prgcognofcitur quidditas quando cius fi
gnificatio innote(cit.Rei autem quidditas,non nifi pcr
flcntialia omnia patefit. Vnde & propriinterroga
tiu quid nominis eftquid fignificat, propri verin
terrogatiu quid rei,elt quid eft.Differt ergo quidno
minis quid rei,quia cognofcere quid nominis,eft co
gnofcerquid fignificatnom.Cogpofcere aut quid
fei eftcognofcere quid'e(t rcs fignificata per nomen.
Et quia reiquidditas cflentia eft,qu cntiatfh habent,
& resnon cognofcitur quidditate nifi per fuam diffini
tionem explicantcm eam prima potcntia vfqucadvl.
timum a&um , ideo quid rei entium tfh eft,& vnico
modo cognofci poteft.Quia ver ad quidnomen refe
ratur:vt fignum ad fignificatum effen oportet,& per
communia & accideritalia,& nutus,& figna, declarari
poteft,ideo quid nominis non entiscfle poteft,& incer
tos habct modostu manifestationis. Ad prim ergo
.,,.,. dubium dicitur,9 demonftratio, vt infra dicetur,ft
duplex,qudam priori,& qudam poteriori.Si lo
. !
quamur defcientia priori, fic opottet cognofcere
. quid reiipfiusfubieti, quia quod quid eftfubie&i, e(t
caufa pafsionis,ad quam oportet vltimo refoluere de
monftrationem propterquid, vtin{ecundo huiusdici
tur,& hoc exprcffeponufit hic Porphyrius, Albertus,
S.Tho.Si vero loquamur dcfcicntia \pofteriori, tunc
fufficit quid nominis prcognofcerc defubie&o, vti
mur fiquidem in talibus demonftrationibus eftectu lo
co diffinitionisipius fubiectivt medio termino & cau
fa in cognofcendo.Ad9bica;at in oppofitum df,q
cin qalibet fcicntia fpeciali vltra principia comm
hia cplcxa & incplcxa,guae fuppountuin metaph.
fint principia propria illi fcienti, oportet fcienti{c-
cari induas partcs, in quar prima iactant poitiones
cplexe & incomplexe,in ecda vero inuetigani pa
* fiones virtutc illor principiorum, cuius euiden
ter apparet in principio Euclidis. Et quia huiufmodi
pofitines fi funt incplex, cognofcuhi prima opera
tione intellectus, i per e nota, idco in do&rinia eius, qr inuentiam cflc apud ipfum nihil
oportet diuidcre opus (cicntificum in intcllcct, cuius
eft cognofcere, qd quid clt,& per fc nota,vt in fecdo
T.c.*7. huiusdf,& fcientiam ProPric diciam,qug preceflu dc
.
85.
mftratiuoacquirit,& ficcvnum principiorum pro
priorum fit quodquid eft fubie&i,afitejfientia gne
9 mos fl Arift.pofitiones facere in libris fuis,vt patet
i predicamentis & principio Perihermenia, & Pri
mo Priorum,& primo Phylicorum, & locis addu&is,
pofitioncs at tales funt ante fcienti,& non pars fcien
tiae,fcd fcicnti? Propria principia. Et ideo fimpliciter ,
obtat qP in predictis locis demontratiuo dicuru dif
finition material per final inueftigat,aut ccludat, ,
qin hoc cit per accidens. Sicut.n.prime operationi in *
cponendo partes eius cognofcitur,ita etiam eid im
applicaturyllogimo di
mifcetur tertia,d diffinitio
fcurfiu9 ipfi difhnito, & qaifi his qug fnt 5 accidcns
ctingit fallifapientes (vt in clenchis df)ideo habitus ,
in praeditis locis acquifitus putatur fcientificus; fed re
vera non cft,quia per accidens e(t pcr dcmonftration ,
acquiitus. Advltimverobetiondf,qud de Sole, .
& Luna & huiufmodi n habemus fciti priori fim
Pliciter,& ideo ngn cft opus prgcognofcere quod quid ,
eft ipforum.AdSecund dubimf, quod dprtet pr $ecund;.q.
cognofcere fubietum effe in rer ntura actualitcr; decido
tporibus tfi fuis,fi fubietindiuidua n continua,fed
fccundum fuccefsionem habet,& nocinfcientijs reali
bus in rationalibus.n.ufficit quod ubiectum it in ee
obiectiuu,& fimiliter in n ehtibus. Caufa aut huius
ct ratio facta dubitdo, que confirmatur ic, illud ee .
prgfupponitur dcfubieto, quod deipfoin illa fcientia
npofTe probari df: fed tale e(t effea&ualiter in reruma
natura:ergo-Maior patct cx co, qud ideo dicitur non
pofle probari quia hic Arift.df praefupponi.Minor au- Primo Phy.
t nec proteruis negaripotet. Ex ipo.n.difputatio- :lt: h.
nisexeritio cqnuigi pofunt.Cum nim CQrmen in j$:
t9;locis ait,nullam fcintiam probarefubie&um fugm j?'*
efle : nec priori nec potteriori,qa prefupponit illud **"****
cfle,clarum eft qud de ee actuali actualiter .
in rer natura, quia de fubfttiarum[eparatar efse lo rex.c.4,.&
quitur,quod Probatur.8.Phyfico.de illis.Qergo ver- 46 iaid,
titur in dubium Commentatoris ditum, quod cx ifta com. 78.&
Arift.propolitioneCommen.acceptum alserit contra 3.te; c. 53.
Auicennm, de efse fubie&o atualiterin rcrum natu- VP' Pr*. .
ralocutio eft.Si dicatur 9 (ecus cf, defubftantijs fepa '******
ratis & de alijs,quia ili perpetug,funt, & in perpetuis .
non differt efle & pofle,vtdf in 3.Phyfi.& cnfcquen-
ter praefupponere de cis poffc exiftere; pcrinde e[t ac
rfupponere exiftere ; hocnihil obttat. Primo, qih
differt t in perpetuis effc & poflc,licet n
duratione, & confequter quoq; dicatur prfuppo
nitur effe,& non dicitur prgfupponitur pf efle por
tet formaliterloqudo, vt Arif.confueuit dcip(o pffe
vtinduitipfum cffe,loqui,& nccoue: fo.S cundo qfh ,
licet particularia horum inferiorum corrumpantur &
intelligentiarum perpetucntur,yniuerfalia tumen viro,
ramq;de quibus tantum Perfe funt fcientig & demon.
ftrationes & diffinitiones,Perpetua funt, & n differt,
in eis effe & poffe, quoni illa prop9fitio,in perpetuis
&c.cum ex perpetuitatis vi formliter neceffaria fit,
in omnibus perpctuis tcnet, quo fit vt propofitio illa
magis faueat propofito quam aduerfae opinioni. Vn .Cap
de 5ropriam vocem ignorant & negant quidicunt, g
defubie&to n praefupponitur eflein rerum natura,&
Commentatorinlhildminus expreffecontra dicunt in
ditis locis,& hic diccnti, de fubic&to quod prgcogno
{citur g ipfarcs itinuenta. Claram.luce patetaflctis rets.
aliud eft qum rcfsc.Amplius c clsc(Jgint9 Mcta.)
lit duplcx.f.actualis exiftentiae,& quod fignificat veri
tatem propolitionis;aut ifta cciulio, de fubiecto pr
Tho. de Vio in Pot. F 3 fupponitur
 86 Thom. Vio Caiet. Comm.
fupponitur quia eft,intelligitur de effe a&ualis exiftcn Metaphyfi. Diffinitio atquid rei non eftnifieorum Te.c.4:
tiga&ualiter,& habetur intent, aut potentialiter, vt qu {unt,quia entium rcalium tfh eft ; igitur diffinitio
fit fenfus, de fubie&o praefupponifquia cft.i.quia pt alicuius non cognofcitur fub ratione qid rei, nifico
efle,feunom repugnat efle,quod quid eft: quis(non re gnofcatur illud effe. Et ideofi aliqua rs fit ignota quo
logica cft, & hoc n primo, quia d fu effe, & haberetur eius diffinitio quali$,tunc pt
ic poffct dicig, de paione praefupponitr quia clt :i. haberi, diffinitio illa habct rationem qid nominis &
qu'a pt ele,& ibin repugnat ee.Quis.n.faciens de non quid rei.Vnde & quftio an e[t prccdit quliio Cap.13. cr
monftration demonfrt dealiquo pafsion, quam nm quidett.Secundum notand eft q demonftratio ca.t.c.13.
non upponat posibilvt it?Nullus iguid conaturad in propofito cft duplex, qugdam terminans quaeltion
cognofcendum eflc,qd impofsibile putat c(lc,fccundo quia elt, & quaedam terminans quaeftionem proptcr
quia gloffa hgcdeftruit text.C.n. compofito & ali guidtfi,vt intra dicetur.Differt autcm in prpofito,
tcrmino,& cius cditioc diminuentc,nliceat in hg demonftrationcs; quia per prim {citur paionem
crre ill tcrmin fimpliciter, ex hoc quod dico, quia iieffcfubiet9,in (ecundavr praecognofcitur pafsio
ptefle,feu n6 rcpugfiat cfle;n licebit inferre quia eft nem inefIe fubie&o,quia q quia eft 5rcedit quftio :
quia potentia cft conditio diminuens, vt Cm.dicit.4. nem propter quid,& fcitur per ei caufa , propter qu
Comm.11. Metph.cmen.i 5. Et confequentcr ex veritate illius ' inefttalis pafsio,vt patet in;inueftigatione caufgecciip
n fequct veritas textus dicentis , g) oportet de fis,quam Lung in eflevidcmus. His prfuppofitis dici
ubiccto prgcognofcerc quia eft. Aut ergo gloffa non tur ad dubium cum diftintionc,q, in demnftratione
reta e(t aut Arift.male dixit,aut intclligitur de effe qd tcrminante quaeftioncm, quia eftpafsionis de fuo pro
fignificat veritatem propofitionis,& hc in idcm redit prio fubicto,impofsibile cft coghofci quid rei(pfsio
c prioribus,quia fundament vcritatis eft cfle rei.Q f nis)formalitcr loquendo. i. fub ratione quid rei ; quia
i de rubic&io prfupponi quia e(t,id cft quia cum pafsionis effe fit fubieSto ineffe, & ante demon
eft tale,de quo aliquid pofsit demftrari, cifdcm rtio ftrationem ignoretur ipfam inefIeignorabitur ipfam
nibus refcliitur; hc.n.modo proportionalitcr loquen cfle, & confequcnter eis quid rei, quod entistafitum
do,g> dcpafsionc prgfupponi quia cft,quia demftra eft.Pt t prgcognofci aliquo modo eius quid rei ma
tor fupponit e efltlem,qu poit de aliquo demon terialiter fub ratione quid nominis, quod aflumctur
* ftrari,aliter n aflumcret ipfami vt extremum demon. vt mediti in demontratione. In demontratione ait
ftrabile,& cditio minus n eripitur per hoc.Ad pri tcrminante qnem pp quid tih nihil prohibet prco
mam obietionem at in oppofitum df, q, cientia ab gaofci,quid rei ipfiuspafsionis,quia ipfius cffe prco
strahitab eie auali exitti in particulari, & non ab gnitum fuit. Et fimilitcr in deinonftratione tcrminan
exitentijsin communi, nec uppoitione exitentia tequiade non proprio ubiecto, ed parte ubiecti,qfn
rum.Du fiquidqnesderer exiftentijs qugruntur. jam ipfum ineffe prgcognitum cft,& quid eft.Ad o6ie
an et,& quia et. Et ccrt et q qnes unt equales ta ergodf,9p diffinitio pasionis, quain contingitee
rex.c.1. numero his qu vcrc fcimus, vt in fccundo df. Quo medi in deinonftratione & oportet effe praecognit,
modo aut ee contingenter &quo non contingenter eft diffinitio quid nominis fomalitcr, quaetfi liquo
adfit rcbus,in principio fccundi declarabitur. Non ac modo materialiter cft quid rei.Et ideo nottcr S.Tho.
ceptetur at interim, ee ita contingenter adiacerere dicens hic q) antequm fciatur de aliquo an fit n pc
bus,g (citiam fubterfugiat.Ad fecund ver df qp fc fciti proprie de eo qd eft,appofuit illud verb propric;
cus ett in acquifitioncfcienti & in vfu eius; in acquifi & hc loquendodc demohftratione terminantc qu
fubietum cfle in rerum natura, vt ge ftioncm quia eft; quia (vt di& elt)in ea,qu terminat
-

neret uicientiam in nobis, qm nihilagit niti it:n vu qncm propter qid, medium eft diffinitio quid rci
autem acquifit fcicntiae ceflat hc caufa, fcd remanet jpfius pafsionis, vt in fccundo huius dicitur.Et hancgi.
alia,qucommunis eft acquifitioni & vfui.f. q, opor fintionem diligenter notato.Si vis intclligcre diuerfa
tet ubiect entisration habere, nullus.n.quaerit non Arifto.& Santi Tho.dita Quartum dubom quia cxi Tex.c.8;
cntis pafsiones,entis at ration aliter habetur ab a!i- git difcufsionem quaeftionis an eft,in principio fecun- *****
quo quamp effe, qin ens effe lignificat (vt in fecundo di libri Deo fauente oluetur.
T7: dicet Arilt'c.fexto.) & ideo oprtet fupponere fubie 1. Cur de pafsione non praecognofcitur quia.
um cfle. Nec cft flfum fubiet effe propter hoc q, : C4. Cur de pafsione prcognofcitur quid rei.
i****** a&ualiter non eft, qiii non fupponitur ipfuih effe nuiic Irca dictaS.Tho.in expofitinc eiufdem fecund
.10.no. vci:unc, fed cfle tporibus fuis, ficut & conclufiones cclufionis,duplex dubium occurrit. Primum cft
`i:" demon$tationis perpetuas, hoc modo dicemus infra. circa caufam afsignat quare depafsionc nof Pr$9-
Ncc obtat fi rccrratur ad Dcftruat Deus &c. qn ad giciqia.i5ieflepropterea, qfn cffcipfius $ig;?jm dubio.8,
huc vere fupponereturfubieum efle, eo q fuppone pasionis per demontration quarit;videtur n.9 hoc
retur effe teinpore fuo, fubtra&is talis cafus imginarij quod afsignatur pro caufa non fit vniueralter verum;
impedimentis vnde cxditisi patere ptg) nihil aliud qn experimur nos cognofcerepafsion ee, & qugri - - -

intcndit Arift. per hoc quod dixit, 9 de fbie&to pr rhus pr demonftratiohem an tlis pafsio infittali fub
fupponitur quia e(t, ni(i qud oportct fubieto ifi de ic&o.Conftat at gr tunc non qugritur effe ipfius paf
mftratione vti,fuppofitio q, fit,feu ac fieffet cuius fi fionis,(edtih ineffeius huic,n ergo inconuenit Pr
gnum cit,q fiquis qgrat centaurifcientiam c inucnc cognfccre pafsionem cffc ; neccafa quodd Palsio
fit ipfum n effe, defiftet, & fivellet vltra progredi ad ncnon praecognofcitur quia eft,eft,qiii ele ipius con
inueitigandas proprietates ignificati per centaurino cluditur.Afluptum qu ad prim partcm declaratur
-- men vteretur,ctauro ac fi cflet,& fic ad vltcriora pro (qfh quo ad reliqua clarum eft)q quaerimus an tcrra
Tertiae q. ccdcret fuppondo fubict cflc. Ad tcrtium dubium fit rotunda,an coel fitfphgric. Iam n9uimus,rotun:
' dicitur prnotando duo. Primum cft,g, licet quid rei, ditatem eff in rcrum ntura, nihil aliud inquirimus ni 1.Dubium,
& quid nominis formaliter fumpta plurim differant Mi an rotditasinfit tcrrg,[phricitas coelo &.Secund
(vtupra otenumelt) materialiter ti coincidere po dubium e(t circa caulam fsignat, quarc dePafsione
funt,vt patet c ad quid nominis tcfpondetur per flen non prgcognofcitur quid rei; dicit.n.hoc efleq paf
tialia propria;vndc & ctingit qiique g, ipfa diffinitio #onis dffe ett incffe & ante demftrationem ignoratur
quodammodo quidditatiua non habet rationem quid ipaminee,& conequenter ipam ee,& conequen
rei, (cd quid nominis, quod fic manifeftatur,ficut rcs ter quid eft,quoni qaeftio qid clt praefupponit qu
fe habct ad cffc, itafc habct ad cognofci ex secundo ftiofiem ancit. Accidit cnim hic dubium.Tuma quia
vt dedu
 ... In Poter.Analyt Arit. 87
vt dedut eft;non fequitur, non prgcognofcitur paf fciemus:& fi fic,ergo nihil difcimus.Confequentia pa
ion inee tali ubiecto,ergo non precognocifipam tet explariter de querenre feru fugitiuum; i.n.illum
efle.T quia alia qugltio cft qugftio an eft, & alia quia non nouit.c inuenerit ncciet e inuenie.H rc inqui
eft,vt patet in principio fecdi.Et propterca dicet qui omnia foluuntur diccndo: quod conclufio fiquidem
fpiam,9 de pafsione quritur quia clt, & prgcognofci prcognofcitur.i. m quid;fimpliciter at non. Nec
tur an elt.Et confequenter quid cft:& fic ratio.S.Tho. intclligas per hanc folution ; quod conclufio praeco
T.c.1.
non concludit intcntum. Ad primum horum df,g, dc gnocitur in potentia & necitur in attu.hic. n.non et
pafsione contingit loqui duplicitcr.Vno modo mate intellectus Arift quoni fim hunc fenfum;non dcijciun
rialiater.i.pro rc illa,qu eft pafsio probanda de tali fu tur aduerfariorum rationes.non.n.fufficitad notitiam
biecto.Alio modo formaliter.i.pro revt c{t pasio.Pri j feruifugitiui & fimilium , cognofccre ca in potcntis;
mo tmodo n incucnit pasioncm prcognit e[]e q quia hc nihil aliud eft j poff illa cognofcere , vt pu
fit;fcd nibil obtiat ditis.S.Tho.eo 9 dc pafsione for ter.Et fimilitcr fecunda opinio, qu expugnat cxprcf
maliter loquebatur.Secundo autem modo fumpta paf fe hic Ari(t. non dicebat concllinem it ignotam q>
fiovt;fubiectum non quodcunqi, fed proprium refpi non poffet cognofci,quia poncbnt conclufionem 3llam
cit & aliud cffe: vt fic non habct niliinefle propriofu omnno imprecognit poltmod cognofci ; fed intel
biecto:& impofsibile eft ipfum prcognofcerc efle an ligend cft pcr hnc folution qud conclufio cft prae
tedemontrationem terminantem quaetionem quia cgnita virtualiter; non cognit fimplicitcr.Coghofci.
eft ; vt di&tum e(t : eft quoniam tuliineffe quritur. Et n.Virtualitcr plus eft qum cognofci pottialiter, ficut
quia S.Tho (iuxta confuetudincm fuam)formaliter lo eflchomin plusef j effe animal. Dr at cognita vir
quebatur;ideo dixit;9 quia cfie ipfius pafsionis qugri tualiter,quia cognita eftin eius principijs,in quibus vir
tur non precognocitur.Secundo di q S. Tho.attends , tualiter ctinetur conclufio,fict,in fuis caufis.Et tan
his,qu per f concurrunt ad prcognition ob eaqug to perfectius virtualiter cognocitur, quanto principia
per accidens immiccntur rectitudine regul vniuer prpinquiora funt cclufini. Quod at hic fit verus
falis rccedere noluit.Con{tat.n.q demon[trationi non fenfus;patct ex omnibus antiquis cx petitoribus.Et cx
cntingentcreuenit q praecognofcat de fubicto:quid hoc sp fic omnibus prgdictis fatisfecit Arift.Sufficit.n.
& quia:& de pasfionc quid; & dc principijs qa;qm ex ad ntiti cclufionisprincipia eius complexa & inc
his proccdit dmonftratio neceflario. Accidit aut de plexa, de quibus diximus quod oportet prfupponere
mohlirationi;q) paionem praecognofcatur cflc. n.n. quid,& quia cognofcere,quod fecunda opinio non ad
vis demflratioiiis hoc exigit,fed potius oppofit;qfh uert t,& fic ad ius notitiam fimpliciter proccdcrc.
hoc eft proprie per eam qufitum, qfh igitur per fe lo C1 RcA quarti concluion dubitatur ic. Conclu Si concluo
quendo dcmontratio pafsionis elc querit; & pcr acci fio cft aliquo modo cognita antc dcmftration;crgo etorLcogui
dens praefupponit ipfam efle; ideo de ca non prfuppo ti, quomo
raecognita non funt tria tfh ; fed quatuor.f. Princ!pia; do non fint
2. Dub. ol. nit qia elt. Ad ih dicitur;9 ad habendum quid rei {! cclufio.& c{equenter in fufficien quatuor 5
pafsionis non fufficit qualitcrcunq;cognofcere ipfam tcr deteriminat cft depraecognitis; Anteceds cft ipfa cognita.
ffe:{ed oportet cognofccre pafsioncm in primo fb quarta conclutio.Contequetia atvalde euidcns ct
iecto;;in cx principijs primi fubiecti caufatur&diffini cx eo quod conclufio, ncq; principi,ncq; fubic3tum,.
tr,idco valtim propofito, non cognofcitur ipfam in neq; paio eft, fi.n.nihil hoi eft, & prcognofcitur,
cffe primo fubieto; ergo necipfa,fi efle; ita fufficien qurt praecognit cflc oportet. Ad cuidentiam huius
ter gy pofsit hfe quid rei . At id ver quod additur de dubitationis fdum eft, quod ad hocquod aliquid(ab
qnibus an e(t & quia cft;dicii,licet diltintg fint;dato folute loquendo)pofsit dici cognit, exigitur 9 ipfum
etiam y q am eft,etiam quaerat de pafsione,nihil aliud cognition terminet primg vel (ccundario.i. !i Primo
equitur qum q contingit pracognocere pasionem tcfminans act cognofccndi,vel fit ctermins 1llum,
cffe,non tamentalitcr qd fufficiat ad diffinitionem {icut fpeculum e{t primum tcrminans atum videndi,
quid rei.Qgod autcm S.Tho.idem uideaturintcllige {pecies autem in eo eft conterminans eand vifionem,
re hic pcr quftionem an cft pafsionis; & quia eft; ni vfi fi aliquid in fcipfo cognofcatur cognitum abfqlute
hil obtat; quoniam ver et de pasione vt pasio et; dicendum eft, liatcm cgnofcatur in alio (abfolute)
Scd de nis in principio ecundi crit amplior ermo. nec cognit necincognitdicend cft.Scd vidjcit
Nunc fat fithgc dixiflc. - * * . . " "," ". . . . . . . e(t qumodo in alio gnofcaf.Si.n.in alio cognofcif.
Conclufio quomodo ante demonflrationem fit praeco ita quod cum illo terminet ctiam ipfum cognitionem
. gnita. illam, tunc abfolute dicendum elt illud cogiiitum effe,
cap.1.uper
C.COnl. I.
C. quartam conclufioncm & eius probtionem licct fccundario. Si aut in alio cognofcitr, ita quod
illud,in quo cognofcit, terminet cognition,& ipfum
Ti
adueitc g) Arifl. tangit duas cxtrgmas opiniones;
circa cclutions qum qurimus:& non contcrmifict illam, tunc abfolue fatcnd non eft,
id quod in alio cognitum df,cognit cfle, fcd cum ad
ponit fe mgium, Prima fuit Socratis & Platonis dicen
tium;conclufioncs fimpliciter prgcognofci . Secunda ditione diminuen cognitum efle quodammodo, ve!
fuit quorund;quor nomina ngcni,dicenti con Accurdum quid, vel viitualiter, vcl aliqua huiufmodi
clufiones nullatenus precognoci . Media ar eft Arit. conditione.Hisprglibatis df ad dubium,quod quia pr
cognitum oportet effe cognitum. Et cgnclufio dfpr
dictis:concluion vniucraliter quidcogncfi,atua
cognofci aliquo modo, qia principia fua cognofcun
literver eu impliciter ignorari. Primam opinionem
tetigi Memnonis ambiguitatemponens, fecund ret tur,& non ideo, quia aum praecognitionis contcrmi
pofitionem quorundam falamadijciens, mediam ver net in principijs,quia fic effe cognita fimpliciter & cx
biunxit.Et nota 9 licet prima opinio pons ; nos aut cellentisimo modo,ccquens ct q ccluion it di
nihil difcere; aut ea qu nouimus; multis fufta fit ratio ccnda fine additione aliqua prgcognita, fcd c cditio
nibus: quas habes in Alberto,ab Ariot.tih vna addu ne diminuta dici dcbct prgcognita aliquo modo, eu
cta cfi;qia ift(logici negocij) cft diffolucre,& in eius {ecundum quid. Ad formam rationis ncgatur cqnfe
falfa foltione,alter cfutat opinion; & illius fofutio qucntia.Cmmittitur fiquidem in illo pfcccffu falla
vcra,fua dire&e opinio eft,& ftisfacitdirete altcri lo cia ecundum quidad impliciter, prcognita cnim
icofundamcnto illius opinionis,quod eft tale.Conclu cnumeratafuntprcognita ab[olute,idettabfque addi
iio,quam qugrinus;aut ett nobis nota;aut non;ti nota, tionc aliqua. Cnlufio autcm (vt cx dictis patct)non
ergo ditcinusga, qug nouimus, fi ignota,ergo c inue cft prcognita abfolute,& icco eorum numerum non
nfimus e ncfcimus nos fcire ili, , cfcqucnter non ingreditur, nec in
Tho.de ufficientm
Vioin Pot. arguit.
F 4 Dcdif
-
 88 Thom. Vio Caiet. Comm.
De diffinitionedemontrationis. Cap. 2. 7Magis autem debcmtem habere fiemtiam per demftra
tionem, non flu:m oportet prumcipit magis cognofcere
1. propofi- Cire aiit opinamur vnumquodq; impliciter,& non & magis credere ipfis qum ei quod demonfiratur : fd
- I - - - - - - - -
tie. ophistico m,qui et cundi acctds,cu cm arbi neque aliud ipf credibilius effe; neque motius oppofitis
tramur cogio, erepropter qu res &,qud illii;s principijs.ex quibus erit fjilogifimus contrarig deceptio
c eft, & non ctingere hoc aliter f habere. Manifeft uis,quidem oportet f icntem mom increat...em effe.
igitur qud tale aliquid fcirc e$t,nanq; efi n fientes &
Cor cientes:hi quidem opinantur fic fe habere,cientes t
* & babt caiigm. Quare cuius fimpliciter eft fitta boc
impoffibile e$t aliter f habere. Siqaid igitur & alius
3. propofi- effciendi modus dicendi pofterius. Dicimus a:;tem feire
tio. per demon/tration intelligere, demonftrationem au
., tem dico fyllogifm apodyticon.i facientfeure fed apo
lepite- dyticon dico fcundum qu in habendo ipfm fimus. Si
ImOa 111COIly
r- a- - -
;, ergo e$t fire (vt pofiif:us ) neceffe eft demon$tratiu
- -
fiiam effe ex veri$,& primis & imediatis,& notiorib*
lem.
& prioribtts,& cattfis cclufionis. fic. m. eriint propria
principia cis qiod demfratur, yllogjins quide erit
c ine bis,demonstratioaiit en e,it:ne..tciet ten
tii,>erum quid igitiir oportet eff,quonia), h m eji fi
re quod n et,vt qucddiameter cijienfi;r.iliiis. Et pri
mis autem demon$trabilibus eft eo quod non fiet n ha
bens demorfirationem ipfrum. Scire.n.est quori dem
tratiocit Cy non ecund accidens babere derstratio
nem. Caufas quoq; c; notiora oportet effe, priora cau
fs quid,qiii tunc fcimus cum caufae cognofimus : &
priora,fi vere cau fint,& notiora m fol al:eromodo
IDifinio, intelligendo,fd & infiendo quodfunt.Triora aut &
motiora dupliciterfint.nom. m.idet prius natura & ad
mos.ncq; motius nati:ra &* nobis motius. Dico at ad mos
priora'e%~ notiora proxima f;.Jui:fimpliciterat priora
c notiora que lgius fint. Stentat longiora quid vni
uerfliamaxime,proxima ait fingularit,&: opponuntur
hc adinuicem.Exprimis ait cft quod ex proprijs princi
pijs;idem.m.dico primi;m & principium, eft a;item prim
pium demonflrationis propofitio immediata. I. mediata
at eft qua n efl altera privr;Tropofitio aut eft cnum
ciationis alterapars hwn de yno.Diale#ica fimi!iter e$t
accipiems vtramuis. Demflrariut at determimte alte
r,quoniam verum eft.Eniiciatio at eft contradifionis
vtrauis particula.Ccntradiiio at eft oppofitio cuius
m eft medium fcumdfe. Tars aut ctradifionis, qttae
quidem aliquid de aliquo eft,affirmati^,qu ver ejt ali
quid ab aliquo,negatio: immeditti autem principifjllo
Diuifio. giftici pofitionem quidem d;co, quam non eft mcn$trare,
nec neceffe eft habere aliqi;cm docd:.*;;,qu vcr neceffe
e$t habere quemlibet docendi;*m dignitatc vel maximam
propofitionem.Sunt.n.qiidii huiufmodi,hoc.n.maxime
in huiufcemodi confueuimus nomen diccre.Tofitionis au
s;Go. tem 4uae quid e itlihetpart enunciationis aceipis,
vt dico aut quid eff aliquid,aut non eff fuppofitio eft,
qu ver fime hoc,d ffinitio efl. diffinitio.n.pofitio quid
est:ponit.m.arithmeticus nitate hoc induiibile eee
Conclufio, cundu quantitatfppoition.net: n quideli vnitas
& eff vnitatem non idem eft. Quoniam aiit oportet fi
re & credere , bui: fnodi habendo fjilogifmi,quem vo
camus demomfiration;eft at hoc eafcire,ex quibus eft
fjllogifmus:ncceff e$t n fl prcognofere,primt,aut
-
d9 m* oia,ut quaed,fd etiam mag.Semper.n.prpter quod
quadamamus
taph. tex.4. 'eft vnumquodq; illudmagis eft,vt propter
illud amic m.igis cft. Qgare fiquidem fimi;s per prima
& credimus,illufimus magis & credimus, quonipro
pterilla ^ pofteriora, non aiit potefi crdere magis que
fi: quae non ctingunt, leq; fiens,neq; melius difpofitus
qum fcis..Mccidit aut boc nifi aliquis prgcggnoueri t princ:pi dcmonftrationis quod eft id, g) primumi,
per demonstration credenti. Magism.nece : eii crede
e principijs aut omnibus,aut quibufd qum cclufioni.
Summa kiuius capitu;i hc eff.
Cire impliciter arbitramur, r per cauam cogno- Prim Pr
quam res eft,& qin illius elt caufa, J2 poitio.
*fccrc,proptcr
ncn ett contingereahter fchochabcre. Declaratur fi
gno quia omnes fic ipfius (cire nomine vtuntur. -
Simpliciter cibile ctt necearium. Cor
Scircvocamus,intclligerc per demonftrationcm. _ `.`***
-
DemQnftrationem vcamus!yllogifmum apody&i .
con,ideft facientem fcire. , -
I)emonllratiua fcientta cft ex veris,& primis, & im Conclufio.
mcdiatis,& notioribus, & prioribus, & caufis conclu principalis.
fionis, probaf priori.Exfupradita ifnitionc, quia
alitcr non faceret fcire &c. 7 ; 3*;;.
Ex veris.Pbaf priori,qaqd no, fion eft fcirc&c.
Ex primis & imediatis.ipbaf priori, qa nciret &c.
Ex caufis.probatur piiori, qih tcfcimus c cs&c.
Ex prioribus.probatur priori,quia ex caufis.
Ex notioribus,vtroquc modo fcilicet quo adquid,&
quia.probatur priori,quia cx caufis. -
Priora & notiora dupliciter m natur,vtremota Ditindi
fcnfibus,vniuerfalia.f.& quoad nos, vt'proxima fenfui,
fingularia.f. Principium demonflrationis cft propofi
tio Immediata.Immcdiata cft,qua non uttaltra prior.
Propofitio clt vn dc vno,cnunciationis altcr pars.
Dialcctica fimilitcr clt acccipicns quamlibct partem.
J)cmonftratiua detcrminat lterum , qin veium cft. ^
Enuncia tio ci kontradictionis qua-libet pars.
Contraditio eft oppofitio: cuis n cft mcdi m fe
Pars contraditionis cft duplex. affirmatio & ncgatio. Diuifio.
Immcdiati principij,aliud elt pofitio,aliud digoitas.
& afsignatur diffcrcntia intcr ift pofteriori,quia qu
libet docendum ncccflc cft habere dignitatem, non po
itionem.Poliionis alia cft [uppo!ti,alia diffinitio.Et Subdiuifio?
afsignatur differentia interilt priori , quia non cft
idcm vnititatem cffe,
Principia dcmonfirationis oportct non fol prco- Concluf**
gnita cflc, fed magis cognita nbis qum conclfio fo
`Ia demonftratione tota. probatur duplicitcr. Primo
oltcnfiue priori, quia propter quod vnumquodque
&c.Sccundo dcduccngo ad impofsibile, quia ncque
fcicns,ncquc melius dfpolitus qum fcicns &c.
Qppofita principijs demonfirationis oportct eflc no
tifsima & ccrtifsi'ma nobis in falfitatc. probatur prio
ri,quia oportctfcientem non incrcdibilcm cflc.
Series autem haec eft.
IN T E N D E N s in hoc capitulo diffin're demonflra
tion tria facit.Primo prgmiittit trcs difinitiones quid
nominis;duas ipfius fcire,qd eft nominisdemonftra
tionis,& vnipius demrationis diffiniendo,in pri
mis tribus propoitionibus, vt cx his quid,it demon- -
ftratio cijcere queat .Sccdo ipfam dcmnftrationis
diffinition,ex premifsis ccludit,{cx particulas in eius
diffinitione pondo & fingulas ex ditis bcneappofita
robat. Et qfhvltimo loco probauit quartam particu
notioribus,quia ex caufis, qu non videntur
cffc notiorcs, fcd ocultiores effe&ibus, ideo {ubiunxit
diftin&ion prioris& notioris, intdens 9 demonftra
tio eft ex notioribus,& prioribus fimplicitcr. Tertio
probatar particular tres declarat.f.cx primis,immc
diatis,& notioribus, primo illas duas fimul dictas, q
cft propofitio immcdiata;&fubdit quid fit iminmediata,
& quid Propofitio,& cfequenteraddit differentia in
ter dia
 In Poter. Analyt. Arilt.
terdiale&icam & demonftratiuam propofition, en
ciationcm, vt declaret quomodo propofitio dcmon
ftratiua cft cnunciationis altera pars, & confequenter, fia inter principi & caufam,quia principi alicuius
quia contradictione, deciarand ifla vfus fuerat, diffi
nit cam cum fuis partibus;& fic notificato principio
immcdlato diffinitiue, dcclarat illud diuifiuc n folum
cius diuifioncm,fed fubdiuifioncm apponens. Vltimo
ly ex notioribus declarat in duabus vl im sconcluio
nibus;addcndo 9 intelligitur ex notioribus r.on folum
fimplicit r,fed etiam nbis,non folum quo ad fui vcri
tatem,fed etiam quo oppofirorum falfittcm.
Non etiam
C 1 R ca probationem illius particulae,ex veris.No
nefciri quo ta 9 iila propofitio affumpta. f. quod non eft, non cft
modo intel
fcii c,potcft hfc dupliccm fenfum.Primos cft,quod n
ligatur.
c!*.'.id dc quo non vcre prdicatur eft fccdum adia
cens,non cft fcrrc.i.de con efi fcientia , & hoc ncc cft
fecundum mcntcm Ariftotclis, quia inrcndit probare
complxa principia cflc vcra, de quibus n vere df cft
fccundurn aviaccns, & quia xcmplum adductum ab
ipio..q diameter fit cincturablis,extraneum et ab
hoc fctliu,ncc cft vetus,quia mu ta,d quibus non prg
dicatur vere ct {ccundum adiacci, s fcitur,vt patt de
coniunctionibus & fiiibus & afpctibus cgleftium cor
porum,& multis inferiorum,q non funt. Secundus
fenfuscit quod non cft,id cft,quod alicui n inclt, non
et cire.illudei inee, 8 hicenus et ver, 8 ad pro
potitum.Verus fiquid, quia aliter fcirc effct falfofum.
Ad propofitum autem, quia cxhoc vniucrfaliter pro
batur y fcitia ft vcrorum, fiuc fint propoitioncs dc
fccundo ad acente, fiuc tertio . De nullo.n. contingit
{cire g) fit , aut g fis tale,ni{i effe aut cffe talc illi infit,
& quia ex boc direte concluditur , principia com
plcxa cx quibus e(t (cientia, funt vera.aliquid.n.ineffe
aucui cft fundamentum vcritatis ipfius enunciationis
fignificantis hocincflc illi. Et quia cxemplum Arifto
tclis hocprfc fcrt,vt patet. Et quia iuxta hc (cnfum
prior, probatur demontrationem ee ex veris,qm vt
in pradicamentis dr,abeo 9 rcs ignificata per oratio
nem cft vel non cft,oratio dicitur vel a vel falfa.Et vt in
poft praedicamcntis df icct fic cffe vt per orationem
iignificatur,& ipfam cfic veram fint conuertibilia, tfi
fic e(Ic 9 nihilaliud cft,quam quod hoc locovocamus,
quod cit,caufa eft,9 oratio illud fignificans fit vcra,fi
cut per oppoitum,ic non ele vt per oration ignifi.
catur,quod hicvocamus.quod non elt, caufa eft quod
oratio fit falfa.Ex his patet quam fupcrflua fit folicitu
tudo corum, qui cx hac propofitione occafionem fu
munt difputandi,ande his, qu non habcnt exiftcnti
in rerum natura fit fcientia & hujufmodi.
Num demontratio fimpliciter procedat ex caufis in effen"
do,quae ver caufg funt,an ex caufis in eifendo virtualiter.
Irca il}am particulam cx caufis, nota quod c cau
C f rei {citae funt dupliccs,in cognofccndo& eflcn
do (imu!,& cognofcendo tfi,in prpofito non c(t du
bium qud {itfcrmo de caufis iii cffendo & cognofcen
do fimu',quia fcire,de quo loquimur,c(l rem cgnofce
Caufa in e re per caufam,propter quam fescft.Scdquia cafa,pro
1endo dupli Pter qu rcs cit,fcuin cfendo,df dupliciter,quadam.n.
citer . cft verc & realiter caufans (fecundurn aliqod genus
caufalitatis)id cuius caufa dicitur, qu & di(linguitur
rcalitcr ab co,cuius c(t caufa,ficut rationalitas efcaufa
rifibilitatis;quaedam autem eft, qu non tam eft caufa
eius,cuius caufa dicitur,quam ratio q illud infit;& n
folum ratio 9 cognofcatur ineffe,fict omnimoda im
mutabilitas in Deo eft caufa fu ternitatis;& imma
terialitas(proprie dicta)inuenta in anima eft caufa fuae
immortalitatis.Ideo dubium eft an dcmonftratio fim
pliciter procedat ex cauisvtroq; modo, an primo tin.
Qgod.n.demonitratio fimpliciter cxigat premiflas c
tinentes caufam primo modo cx ipfo aufae nomine ac
cipi potcft.Caufa.n. Propricloquendo propter quam
9
reseft: oportet gcaufetyere&proprie illud qd pro
pter iplam cft:aliter caufa propfie non eft.' H;.i. eit
df efle illud,quod ciusnome(t caufa,vt punct cit prin
cipium lineae, caufa ver proprie font id quod vcre
caufat.Et confirmatur quia Ariftot., n t xtu d1ltinguit
caufam contra principium, dicens denltratiuam cffe quinto
lex.c.1.
me.
ex primis & cafis. declarando.i.fcipfurn ait,id dico
priin & principium .Confirmatur fecundo hoc idcm
ex illo vcrbo textus. Scire ctt rem cognofcere pcr cau
am propter qu res eft,ly nanq; proptcr,habitudincn
caufalitatis notat inter cufam & cllc rci, vt ipfa vcrba
pr feferunt.Vbiaut talis caulalitas cit, vcr oportct
efle caufam. Qjin autem fufficiat dcmonttration fim
pliciter procedere ex caufa ftcdo modo dicta, acxpt
pote(t cx demonflrationibus metaphyficalibus, quae
um priori fiunt cx huiufmodi caulis proccdunt, vt
paterin exemplo adducto de crernitute Dei cx omni
moda immutabilitate. Ad hoc dubium di prentte n
do,quod duplcx e(t demonftratio (implicitcr. Qud
ex natura rei [cibiis.qu nam rne noltri.!Deinonttra
tio fimpliciter ex natura rei [cibilis;ett illu,cuius coiiclu
fio cx natura (ua (ibi vcndicat,qud nobisnon nifi dc
mottratio dicuru implicitcr nota fit.Huium 3di at
conclufio e(t fola illa,qug cx naturafua medium habct,
& cfequenter coniunctio fuorum terminorum ex fe
habct,quod non nifi per mcdium illud fimpliciter co
gnofcatur. Demftratio at fimplicitcr rati9ne noftri
ftilla,cuius conclufio merito fui poteft nobis fimpli
citer & perfete cognofci exterminis,licct ratione no
ftri offulcati & impediti luminis difcurfum dcmllra
tiuum exigat.Talisautem concluio et omnis illa,que
ex naturaiuorum terminorum immediata clt,fed ra
tionc noftri mcdi habct priori, quia nos non com
prehendimus terminos cius, fecundum corum conce
completos,fed alterius eorum duo conccptus no
isiafunt,quorum altero vt medio vtimur,vt in fequ
ti dubitatione declarabitur. His ergo tantibus repon Solutie.
detur qud dcmonftratio fimplicitcr(ex natura rci fci
bilis)proceditex caufisin cffcndo realitcr caufantibus.
Demonfratioautcm fimpliciter rationenoltriproce
dit cx caufis in eflcndofccndo modo.Vndc fi tenea-.
tur qud Ariftoteles loquatur hic tih de dcmonftra
tione (impliciter,cx natura rei fcibilis, i patet quomo
do vfusfitnominc caufae,& g, demonltrationes meta
phyficales adduta non clauduntur tubdemonitratio
hc hic diffinita.Quia ver mihi videtur, de omni de
mtratione timpliciterloquotur.idco dico, p per cau
fas intellexit caufs tam primo jfccundo mdo fum
ptas.Et ad obictione in oppofit dico,9 licet apudla
iinoscaufa proprie non dictur nifi quae vcre caulet,
grci tii cafae nomine vttur, vbi apud nos principij
& non cauf nom aflumitur,v teftatur. S. Tho. in.q.
dilpu.dc potentia Dei.q.io.ar.primo adoctau. Vndc
cuim Ariftoteles graeco fcripferit idiomate cautam n
ita ftri&te accepit.Ad cfirmationem ducitur, 9 n ca
rationeaddit caufas fupra principia in diffinitionc dc
monftrationis,g) per cafas intellexcrit caufs,quae ve
recaufant,fed principia rctulit:ad ipfas primas propo
fitiones,quas poftmodum ibi declarauit efTe inmed a
tas &c. caufas at retulit adipfas propofitiones ratione
medjjctenti in ipfis,quod dcbet cfle caufa in cffendo
altero ditorum modorum;ac fi diceret,demonftratio
fimpliciter proccdit n folumex ProPolitionibus quae
funi principiaimmediata in illa [cientia,lcd cti cxcon
tintibus caufam rei fcitg.Et exhoc patet quid rc(p
dcndum fit qurtibus,cur addidit ly prioribus, Poft
qum dixcratcx primis, cum fuperlatiuum compara
tiuum includat, praefertim fecdum expolitionum.S.
'i ho.dicentis 9 propofitiones hic appellantur primae
in ordinc ad pvltcriores,qu per cas ? C3
CIIl
 90 Thom. Vio Caiet Comm.
dem fiquidem radicenafitur rcfponfio diccns, q hoc
idco fa&um cft, qia fpra diuerf cadunt.ly.n. primis
(vt ditum cft)cadit fpra ipfis propofitionibus;& ly
prioribus,fupra medium, quo conclufio dcmonftran
da cft,ita q vt itcrcm dicatur,fenfus cft. Dcmftratiua
r fcientia eft cx vcris propofitionibus, qu funt princi
pia immcdi.ta illius fcinti, & continent in fc caufas
rei fcit priorcs & notiores ca, fign autem Q) ly prio
ribus,rationc mcdjjdeterminct principia &c. cft,quia
Aritoteles propoitionem immediatam diffiniuit per
negationcmi prioris, abfq; dubio vt dicctur intdens
pcr propofitionem priorcm ctinentcm in fe mcdium
[ riori,per quod praedicatum infit fubicto.Sic fiqui
dem immediata,& principia funt nota non pcr aliud,
quia.f. (unt nota, non pcr alium medium tcrminurp, vt
3. cir infra patebit. Ad fecundam confirmationem dr, ply
ca.t.c. 6.
propter,dc fe non habct q, certam habitudin impor
tct,quia con munius cft,qp cauf nom.Dics rc.n.pcf
fumus,q,linca cft propter punt, ideo cam habitdi
n ponit,quam id fupra qd cadit cxigit.Vnde in Appg
fito quot m ccis diftiiguit c, tot modis diftingucnd
cf ly pp. Poffct at principali difficultati bi cuius vni
co veibo fatisficri dicdo y demonftratio fimplicitcr
proccdit cx caufisin cflcndo formalitcr vel virtualiter.
Caufa in cffcndo formalitcr cfl illa j vcre caufat,&c.
Caua at in clcndo virtualiter et ipa r esdi prio immediata di per negation medij in cendo, 8 non
ri.qug(liillud cuius c df, caufaretur) fufficiens in fo
ordinc c illius eflct. Sicut in explis addutis oimoda
immutabilitas aeternitatis c cft virtualiter; n q aetcr
mitas ab immutabilitate caufctur,{ed quia fi caufaretur
immutabilitas eflct illius caufa, & fimiliter inmatcria
litaspropric difta ct caua immaterialitatis,non q ill
propric,caufct,{ed quia fi caufareturimmatcrialitatem
ortiretur ,bi cauam.Nec par uipcndcnda et repon ipfam ali fccundum fe probaricgeant, licet forteali
.. 3. io ita,qm Aritot.ipe in 2.dc Coelo & mdo tetatur cui male dipoito per prima principia manifetari po
fuavcrba qiiq; tctaliter cxponda.C.n.probaret dcx
trum coeli effe oricns,quia inde incipit coelcftis motus
T.c. f. obijcit ctra fe fic,motus c!i nunqu incgpit fccund
T.c.6. praedetermination otaui Phyli. ergo falfo dict cft,
q) ab oricnte incipit motus cleftis. Et rcfpondet 9
motus coeliincipit ab orientc,non q) indc inccpcrit,fed
quia fiincgpiflet, inde incgpifict. ac {i fub o[tris ver
bisdiceret, q, non incipit indeformaliter, ed virtua
litcr,quia fiificiperet, ihdc incipcrct.Elt qugquc n ir
ratiofiabilis hic modus loqudi, qfh rationibus forma
libus innititur.Wnde fermone formal loqudo n in- * .n.conueniant in terminis prmiavtraq;& concluio
compate d immutabilitatem cflecauam ternitatis,
& immaterialitatem immortalitatis,& fic de alijs.
Medi quo Ci Rca illam particulum ex notioribus vtroq; mo
modo opor do aducrte,q) duplex cit modus cognofcendi aliquam
teat prco
gnofci pro
conclufionem demonftratiue. Vno modo m confe
cclufonis quentiam cius ex prmiis talibus feu tali princpio bus necefsc eft carcrc, & econuerfo,& fic diffifiitio &
notitia. lio modo m feipam conclufionem confequentem,
proptcr tfi talc prihcipi vel talcs prgmiflas. Ad cogno
fceridam aliquam conclufion priino modo fufficit cq
gnofccre ncceffari conncxiorien talis cclufionis ad
talc medium, fiue multae fint conclufiones, fiue Pau
cae,fiue vna,& ad vnum vcl plura principia talem ha
bitudinemcognofcatur habere,noii rcfert, Ad cogng
fccndum autm concfufion fecundo modo non fuffi
cit cognofcere nccefiariam conncxionein conclufio
nis ad talc mcdium vel principium, fed hoc cxigitur
& vltra hoc rcquiritur, cognofcat cuidtcr tale prin
cipium efle.quuis.n.qjlibt intelligs animal rati9
nlc,intelligt fibi nec&ffario cohercrc admiratiu,&
huicrifibil&c.nunqum tii fciet hominem cflc rifibi
lem,nifi fciat animal rationale incffe hqmini. Quia igi
tur d prim miodum cognofcendi fufficit cognofccrc
quid cft fcu importatur pcr modum vcl principi aut
premilas & deriuationem concluionisinde, & non
cxgitur cognofccrctic cle vt premiedcnotant;ta
liter fcire conclufioncm non cft verefcire, quia huiuf
modi n cft vcrc {cientia ccnfcquenti,fcd cfequcn
tiarum. Ad (ecund autcm cognofcendi modum cxi
gatur cognofccre & quid eft mdi, & quia cft, feu fic
ffe vt prmiffg imp*rtant , & hoc cft verc fcire, quia
fic vcrfcitur ngxio ccluficnis ad principia & ipf
conc!ufio.Idco Arifto. haec infpicicns dixit,quod opor
tct dcmonftrat:onem cf!e cx culis notioribus non fo
Jum altero modo intc!Iigendo, fcd cti in fcicndo quo
niatn funt. Euidtcr autcm hinc fcire poflunt ornnes,
qui dotrinas quaque defendere praeumunt, q cum
principia ficcflevt fignificant n norint, cfequenter
ad illa principia loquendo, confequentiarum tantum
fcicntiam acquirunt & tradunt, conclufioncsver ip
fas inccrtas,ficut & principia fuflincnt. -
CI RcA diffinitionem propoitionis immediate no Propoitio
tato duos terminos.f.ly immediata,&ly altcra prior. imme iata
Sicut.n.caua dita ett dupliciter.f. in effcndo & cogno d med i
fccndo fimul,& in cognofccndo tin, ita mcdi diitur excludat
duplicitcr,f.in cffcnd & cognofcendo fimul & in co
gnofccndo tfh.Et quia mult propofiticncs cart me
dio,quo prdicat in fit fubiecto,& funt ill,per quas
fit rcfoluitio demnonftrationum fimpliciter, quae tfi ha
bent medi quo ad nos poftcriori, quo nos cognofci
mus illas dcmonftratiuc;idco in propofto, propofitio
per priuationem medij in cognocdotm. Et qm non
omnis propofitio carens m fe medio eft omnibus a
Hijs prior aut qua, cum dignitas prima(puta dc quoli- -
bct eft affirmatio vel ncgatio) omnes cdat, ide non
per cuiufque prioris ncgationcm diffinitam intelligas,
ed cius per qu fm e probari egeat. Prima dignitas.n.
ctfi fitalijs immediatis prior,ngntfiita ett prior,qpper
it. Et i ubtiliter inpicitur verba.Aritot. gloa non
egnt,qi immcdiat prgpofitio cft , qua n cft altcra
prior..propoitio:ly.n.altera cum relatiua it propoi
tionem antcdictam refert.Et cum fit rclatiuum diuer
fitatis accidentis,diuerfitatem accidentalem fonat;quo
fit vt in diffinitioueita negetur non enunciatio prior,
fcd propofitio prior,i.qu pro ipfa inferenda fit, & n
quglibet propoliti,x qua quomodolibet, puta virtua
litr inferri pt,negetur, fcd ea tfh qu eft altcra ab ip
fa,qualis cft vtraquc prmiffa rcfpectu cclufionis, c
magisalteritat quandami jalictatintcreas cfle vidc
mus.Erit crgo fcnfus integcr, propofitio immcdiata.i.
carens medio in cffendo,(t qua non cft altera priqr.i. Nota.
cuius non cft aliqua prgmifla, qu fit prior fimpliciter
ipta Sinprior micdio fermino caret, prgmisis priori
diffinitum conucrtuntur. Et hc cxpofitio licet in id
redeat cum prima,in boc tamen differtab illa, quia ifta
nullam addit limitationem liter nifi quo ad illud ver
bum prior;quod etiam Arifl.prdcclarauerat, fed pro
pricttem vocabulorum cnuclcauit.
Num omnis immediata propofitio fit qua non eft
altera prior .
Irca eandem diffinitionem propofitionis imme
C diatg dubitatur,quia non videtur conucnirc omni
immediat : nulla fiquidem propofitio demonftrabi
bilis priori eftqua n clt altera prior(vt de fe patet.)
Multgautem propofitiones immcdiatg funt, demon
trabiles priori,omnes.t.illa, inquibus diffinitio da
ta per cauam materialem prdicatur de diffinito.
Non omnis igitur propofitio immediata cft qua non
cft altcra prir.Quod propofitio autcm,in qua diffini
tio inatcrialis pra-dicatur de diifinito (it immediata li
quet, eo q; interditfinitionem & diffinitum nihil eft
medium.nulli.n. prius inet diffinitio j in lQ
, me
 In Poter.Analyt.Arit. 9I
dio autem,quod vere eft medi, prius ineft extremum non vt praediffinitum, fed vt ratio inhrendi, licct fe
jalteri cxtremo, q, vcro fit deinnftrabilis priori in cundum (e inter diffinitionem & diffinitum null om:
fra tefiatur Arftot. docens diffinitioncm mterialem nino i medium. Aduerte aut diligenter p non dico
$ectdohu- poitionedupliciterloqui
us.
demoniirare per finalem.Ad hoc dubium
poumus. Vno df,
modoq, deecun
pro demonitrationem percaufam finalen elle Gemontra
tioncm quo ad nos, feu rne noftri,& non (crund fe.
T.c.8. d feipfam.Alio modoratione noftri.Si loquamur de Noui.n.g) demonftrarc dentes antcriores effe acutos
propolitione fecundum fe, fic df gp illa fola eft imme Proptcr lcilsion cib,& q' arboribusdat9 fint frondes
diata,cuius terminorum fignificata fm feipfa fumpta ad conferuationem fruts&c. huiufmodi eft demon
nulloconiungtur medio; huiufmodi at clt omnis,P trare vere & fin rem;ed dixi p demtrarevnam dif
Pofitio,in qua diffinitio dc diffinito praedicatur, & vni finitionem dc diffinito per altram ciufdem diffinitio
uc:faliter omnis propofitio in primo modo dicdi pcr nis,qugcunq; fit illa, cft proceflus dcmonftratiuus ra
fe.Illa ver eft imimediata rne noftri,cuius terminor tione noftri, qm m remi non funt in tli proceffu trcs
fignificata ficconccpta nullo concipi pofIuntiungi me tcrmini(vt infra amplius patebit.) hoc.n.tfh modo hoc
dio,dico autcm (ic &onccpta.i.vt ftant fub illis conce in loco oltenderc intendimus. Vtrum at ratione eius
ptibus, quos nomina in propofitione aflumpta expri quo fumitur diffinitio pofsit diffinitio vna n rcm.
munt.& quia quot modis dfvn oppofitorum tot uno vcre dcmon[trari per aliam,inferius perfcrutdum eft,
dis d& reliquum;ideo propofitio dupliciter mediata cum de hoc Aritt. tractabit in ccundo libro cap.7.
inuenitur,qud m fe,& cft illa cuius fignificata pcr CI RcA diuition immediati principijaduerte Tho
terminos, cx natura fua abfq; medio non cohaert, que milta,9 S.Tho. licctdicat omnis prpolitio, in qua
dam, ver eft mcdiata ratione uoftri,licct non m fc,&: prdicat eft de rnefubiecti, (it imimcdiatu,& pcrfe,
cft illa,inter cuius fignificata tcrminor fic concepta , non ti dicit 9 fola talis fit immcdiata & pfe nota. De
aliquod nobis paterc potc(t mcdi,quod fit ratio, qua clarabitur.n.infra,quod probatio, in quaprima paio
re alterum extrcmrliquo infit.Dixitat Ppqfition predicatur dc uo primo ubicto,et immediata ecun
mcdiatam ratione noftri,quia ex intellctu noftro,qui dum fe,& qud cum vnum gcn: ralifsimum negatur ab
natuscfl adunata diuidere prouenit 9 aliqua Ppqfitio alio elt Ppofitio immediat. Quomodo autem tutari
* * fecdum naturam fuam imimediata,fit nobis mcdiata, dcbeas ditinction propoitionis immediat S. Iho
eo quia fimplex fignificat fubietidupliciter concipit mahicasignat in equenticap.diffucotdetur cum
& vt ftat fub vno cnceptu,facit ipfam minor cxtrc de propoitione per e nota agetur.
} mitatcm,vt at ftat fublio facit ips medium tcrmi; Qj & ga Propofitionem illi maxim affumptam ab p,.,,., ae
t num,& fic diuiddo tcrminum vfi ratione fignificati Ariftotele,femper propter quodvnquqq;, illud ma- vnqj,ij,
fccundum fe,in duo,apud nosimmediatam fecund fe gis,eft diligcnter attendcnd quod unultiplicitcr glof- tale & illud
y " . facit mediatm nobis.(verbi gratia.) Et eft exemplum fuf diucrfis,& ab ip{amet.S.Tho. quadruplicitr ex- m g s .
ad propofit obiectionisitius ppolitionis, in qua dif ponit in diucr{is locis,hic.f.& in primia part.quaett.87. * huius cir.
finitio materialis predicatur de diffinito, . domusct arti.2.ad tortium.Et in prino cutchtiar.di.12.1.pri- i cap.3.
- operimentum cxlupidibus & ccmento & lignis:{ubie maarti.2.Etin qdev&i.io.arti.g.adter,Hiciiqi
- - - - 3
.
{} -
"''''''';''
ex po ito.
& pt dupliciter accipi: vno modo quoad fufignifi dem dicit,qud cum caufa fit P. tigrcffetu , licgnue- ,.j,.
cat fecdm feipfum,& fic cum eius fignificatum fit nit in nomine cum eo,eft magis talis, fi at non,habet
ipf domus fecurid feipfam,quae cxfeifife claudit om. aliquid dignius.Et ficfemper caufa eft magis.In prima, cir.t.ca.8, c.
nem fuam diffinitionem,confequens eft,9;intcripfum ver parte dicit, 9 ifta maxima tenet in his,qu (unt.7.dub.z.ca.
fubiet & prdicat,null omnino cadat medium,& eiufdem ordinis, puta in vfiogenere cau(alitatis, non. 19. circa t,
cequter q ita ppoitio fm e it immediata.Si at autcmdiuerorum(v.g)reted,(anitasquaeritur pro-8"3.
ubiet illud fumaturquoad fu fignificat,vt fic c Pervitj,ergo
riturvt finis,fedvita
nonmagis
rectcquritur, quia vtrunq;juae-
videtur. Sanitas quritur Ap. j;;**
3 I
cept,tic c fignificat eius fit domus cfufe acccpta,
Tex.cf. quiadiffiniuitnom diffinit cfufe fignificat(vt df in pter medicinam, ergo mcdicina magis quritur, quia.
Primo Phy.)Domus at fub tali conceptu differat fe anitas vt fins, medicina quaritur. In primo
ipfa concepta diftinte t fm diffinitionem final qu vcr fcntentiarum dicit, qud ifta maxima tenct qi il
materialem; confeducnselt vt interfubiectum talc & ludquod conuenit alicui propter aliud cit diuer{um in
praedicatum medium it, . ipummet ubitum ub. vtroq;,& caufa eft eflentialiter ordinata.i.elt caufa to
alio conceptu(puta diffinitiofiis finalis) & confequcn tiusfpecici,vt calorinuenit in ignc & in mifto.In quae
ter propofitio ifta eft mediata ratione noltri. Cum au ftionibus at de veritate dicit, qud hc maxima non.
tcm dic mus fignificatum alicuius termini effe rem tenet in caufis non fu(cipicntibus illud nomen,quod ef
confule vcl diflihe cceptam & huiufmodi; non in fetui dant.Sicut non valet, fortcs eft albus proptcral
tendimusg) confufio aut diftintio fit pars fignificati, bedin,ergo albcdo eft magis alba,quia albcdo non eft
ita vt fignificatum domus fit totum hoc,doms confu alba.Poffmus autem,vt hc propotitio formaliter te
fe concpta, aut domus fccundum feipfam, fed inten neat,has os&c.gloasad vnbreu & verisimaon in
dimus 9 huiufmodi fint conditiones fignificator. Ex emni genere caue reducere, dicendo, quod tin tenct /
his patet quid ad obietion dicendum fit;fcruando fi finomen totius acccpti effectus rcflctitur c diuer
quid vniformitat inter immediation & indemon fitate fupra vere caufam. Notantcr autem dico(totius
ftrabilitat propofitionis, & fimiliter inter mediatio cffe&usccepti)quia propter defe& huius conditio
nem & dem(trabilitateiudem. Refpondeturq nul nis n valet,Socrtes efthomo propter Platonem,ergo
la propofitio immediata fecundum fc ft demonitrabi Plato eft magis homo.totius.n.cffectus hic non eftTy
lisfecundum fe priori, licet aliqua immediata fecun homo,{ed tot hoc qud dico, eft homo,quod non re
dum fe fit demftrabili:(rne nftri) priori,quia eft flectitur upra cm. Illud.n. antecedens citfallum, So
ratione noftri mediata,& fimiliter habet alter prio crates eft homo quia Plato efthomo;& fi eflet verum
r fed rne notri.Hmi aut funt os propolitiones, valeret cfequentia,ergo Plato cft magis homo.Quod
in quibus diffinitio materialis prgdicat dc diffinito. Et vcraddidi(refleciiturfuper cm)infinuat 9 nomen
ideo talcs propofitiones funt demonrabiles& jnde illud totius cffetus,reducatur per aduerbi caufale in
monftrabiles, demonftrabilcs quidcm rne noftri,in id fupra quod cadit ly proptcr (v. g.) Luna eftlucida
demonftrabiles vcr m fc, (icut & funt mcdiat ratio proptcrSolem,ergoSol clt magis lucidus,reflexio fiat
ne noftri,& immediatg mcritofui, propterea & inter fic:Luna eftlucid quia Soleft lcidus,ergo Sole(t ma
diffinition & diffinit inucnitur mcdi rne noitri, gis lucidus.Etita reflexio clt valdcnotanda, PI
CtC.
 92 Thom Vio Caiet. Comm.
defe&um fquidem eius n valct,colorvidetur Appter immo quod fcicns fit melius difpofitus j
fpeciem, ergo {pecies magis Sequitur praetcrea, g) idem fit fciens & mclius difpo
reficxio dcbita,vt dicatur color videtur,qui{pccies vi fitus qum (cicns.Et ficfuperflue Ariftoteles addidit,
detur. haec.n.caufalis cft falfa. Quod autem (ubditur.f. neque melius di{pofitus qum fcicns. fat.n.erat dicere
(cum diucr{itatc)ncd diuer{itat, caufae & cffe&us& fciens,quia vt(di eft)oportet fcient habere vtrun- '
eius in quo cffe&tus cft aut fit,dcnotat,{cd eti diuerfi que habitum.Et confirmatur hoc rationc, quia habitu
tat rei $gnificate noic effectus.ita.{.qp oportet rem il [!!!!!!! cognofcuntur conclufiones in potentia,
lam diucifam cflein cauf & in cffe&u. pp cuiusdefe-. abitu ver fcitifico cognofcunt in a&u.atus autem
&um n valct homo eft rifibilis pp anii! rationalc.i nobilior difpo(itio elt j potentia,intelligens crgo non
quia animal rnale eft rifibile, crgo animal rtuale eft c(t melius difpofitus jfcicns.Ad haec df qp (cicns & in
magisri{ibilc, non eft fiquidem diuerfa rifibilitas ho telligens pfit comparari dupliciter, vno modo per mo
minis & animalis rationalis,nec eti eft diuerfitas inter d ttius& partis,vt.f.fcis cft intelligens & fcis quia
hominem & animal rationale,qu eti requiritur.No agnocit concluiones principia,& intell gs etin
tanter quoq; dixi(verc caufam) quia reflexio ifta cau telligs tm, & ic n e fani capitis dubitarc quis eor ,
falis non cft intelligendalogice tffi & fecundum quid.i. . fit mclius difpofitus,clar eft.n.gp fciens ett nobilior, fi
m nominis praedicationem,fed etiam Phyfice& fim cut tot ua parte.Alio m pfit cparari per modi dua
pliciter.'.ita qud res nominis cffectus reducatur in id rerum,quarum neutra cft pars alterius, fumendo intel
quod accipitur vt cau{a,& prdice f de illo fecund il ligentcm formaliter & praecie,vt. nouit principia, &
lud nomch & propric caufctur ab illo.Si.n.illud propric cicntem formaliter & precic,vt..nouit concluiones. .
cauf,quae ab(q; fufficientia non cft, talis cffectus non Et hoc eft comparare habitum fcienti habitui princi
effet, i non cffet vere caufa eius & confequenter refle pior.Et fic fecundum Ariftotelem,Albertum S. Tho.
xvo fi ficretvere& propric caufalis non eflct,fcdlogice & omnesilluftresdo&ores, quos vidiffe memini no
tfh& fm quid,ppquod uon valet,rempus e(t qutum bilior eft intelligs fcientc.Primo,quia quod eft pcr fe,
T. c. 18.
propter motum.i.quia motus eft quantus,vt dicitur in eft nobilius eo quod eltper aliudex.8. Phyficor. tex
3.Mcta. ergo motus eft magis quantus. Motus,n, nec tu commti.39.fed notitia principiorum efteuidens,
quantim fcm praedicationem fufcipit, fed extrin(eca & certa cxfe,conclufionum autem perprincipia.crgo. T. c.39.
denominatione, nec proprie quantitatem in tempore Secundo,quia notitia quto certior & cuidentiorftto
caufat. Quod autem fic intelleta maxima haec teneat nobilior, notitia atprincipioriet certior & euiden
in omni gcnere cauf indu&iue patet,& dc caufa qui tior n fol quo adfios,fedetiam(m naturam) qum
dem & efficite excmpla pofita funt, & in textu fit notitia conclufionum, vt in textu huius capituli ha
habtur.adfinalem.n. pertinet cum df,magifter ama betur.ergo.Tertio,quia quto per fe caufa proxima &
tur propter puerum,ergopucr magis amatr,fit.n.hgc fufficicns euidenti & aflenfus in aliqua propofitione T.c.
' rcflxio fic,magifter amat,quia puer amatur.ergo &c. eftnobilior tantoipfa notitia eft nobilior.(Nobilitatur
Ad efficientcm autem pertinct cum df(Conclulio co .n,notitia ex certitudinis caufa, vt di in procemio de
gnofcitur propter prmiflas)ergo prmiffae magisco-* anima)(ed caufa prima euidenti & aflenfus in primis ,
gnofcurtur. Reflectiturniq; &ita dicendo concluio, principijs e(t nobilior quacunque cauf proxima cui
cognofcitur, quia praemiffae cognofcuntur, ergo pr dcntig conclufionum,ergo &c. patet minor, quia prin ,
,.7 miffg magis cognofcunf.Quo ad cm vcrforinlem cipiorum caufa eft intelle&us agens, vtCommentator
vtitur ea Aritot. in 7. Met. c fm deduction S.Tho dicit in primo de anima commnto primo, qui eft no- Cm-i- ,
ait textu com.7.Materia eft ens pp formam, ergo for bilior cuiufque medijterminilumine quo ccrtificatur
ma ett magisens.pt.n.fierireflexiodicendo. Materia, conclufio,&quia Albertus magnus.&San&. Tho. fic
eft ens,quia form eft cns.ergo forma eft magis ens,in comparauerunt cient intelligenti, qm doctores ma
Caufisquoq; materialibus id apparct diceudo.Quanti ximo pollentes ingenio fuerunt,quorum eft loqui fer
tas et ubict equenti accident pp compoit, moncformali, ideo optime dixerunt g, intelligens eft.
cpofit efi magis fubietum, ptfiquid,& hic: melius difpolitus qum fciens. Eft.n.difpofitusforma
reflcdo dici,qutis efl fubiet, quia cpofi: eft liter ad cognofcdum habitu principiorum,qui ett no
fubict,ergo cpofit elt magis fubictum.Et h;ccft. bilior habitu fcicntifico,quo formaliter difponit fciens
glofia,qu occulte tetigit S. Tho.in hoc loco, c abfqj (vt fic) ad conclufiones intucndas. Vnde ad prim ob
diftintionc dixit, ficaufa & effc&tus conucniunt in ie&ioncm patet refpon(io,quia nos loquimurde fcite
nomine,c e(t magistalis,quia caufa c(t potior cffc&u. &intelligente formaliter & prgcife,argument autem
Sciebat fiquidem ipfe,9 ni(i cflet conucnivntia in no loquitufde cis vt vnus includifaltcrum.Secunda quo
mine (modo declarato)g, haec maxima vniucrfaliter que exeodem fundamto oluitur licet.n.idem fit fup
non tcnerct etiam in caufis conuenientibus in nomine pofitaliter fciens&intelligcns, tfi propter diltin&ion.
' upra.
cum effectu,eu vniuocis.vndc& in.q. de veritate con rcalcm,quae e(l intcr (cicntiam & intelle&um non in
firmauit hoc idcm,vt ex fupraditis patet.Applicando conuenit,qud,idcm fm diuerfa fit fciens & melius
ergo ad vcrbafua di$trm gloflam dicimus, g formali fciens,Et fimiliter licet (cicns vt includit jntelligentem
tefnontcnet ifta maxtma,nifi qii eft conucnientia in non exigeret additionem intelligcntis,tfi fcisformali
tcr vere caufam & effetum in nomine totius effc&us ter exigit qud fibi addatur intelligens,& quia Arifto
cum caufali reflexigne eiufdem fupra cau[am praefup teles frmaliter de illisloquebat; ideo dixit neq;fcicns
ofita fem per necc{laria alietatc, - - nequc melius difpofitus jfciens.i,ncque intelligs. Ad
Num intelligens fit melius difpofitus quam fkiens. cfirmationem dicitur g, quia comparatio aliquorum
ar- Irca illam particulam.Neq; mclius difpofitus,qu fimpliciter non fit penc5ea, qu continentur in cisio
C fciens&c. duertend eft quofdam non capcre Al potentia,{ed penesea,qu fibi a&ualiter & per fe in
bertimagniac S.Tho.expoitionem,& proptcreainer funt: ideo habitus principiorum non clt comparandus
rorem labi.Exponunt fiquidem concorditer duo pra habitui fcientifico fecundum notitiam conclufionum,
di&i, melius dilpofit fcientc effe inteiligcntem, i.ha qu virtualiter contineturin eo , atualiter aut in ha
bentem habituri, principiorum, qui intellectus voca bitu fcientifico,fcd exercda eft cparatio fecundum
tur.Inftant aut pofteriores contra hoc,quia c fciens notitias atualiter in eis contentas. Vnde licet habitus
habeat vtrunq; habitum.f.principiorum & conclufio fcicntificus fit nobilior habitu principior quo ad hoc
-nis,intelligens at non,oportet $phabeat vtrunque, le g) c[t cognofcereconclufiones,quia ille a&u,ifte in Po
quitur intelligsnon eft mclius difpofitus qu fcis, tcpria ropncfciteas,habitus tfi principiorum fimplici
tct
 In Polter.Analyt, Arit. 9.5
ter cftfcitifico nobilior.quia notitia a&ualiterelicita logifimus,aut non de acceptis. Ngn aiit qualiterpraedi
ex illo,cft nobilior fimpliciter notitia atualiter clicita ciitia nequaqu e$t mcjistrare circulo, quare quoiiiam
cxifto.Ncc9bfiat,q, habcns habitum Principigri;m fit pauca in hmi dcmcnftraticnibus fint,manifeti ciau
in pottia ad fcicnti,quia hoc non ineft ex ipo habi em quoniam vanum e$t & impoffibile fic dicere ex bis
tu principior,aliter fiantc habitu nunqu fciretur fed quajnt adinuiccm effe demon$trationem, & propter
cx natur ipfius intellctus, qui eget continuo & tpo hoc omiiim contingit demcn$trationem eff<>.
re & cxercitioad difcurrendm ex noto ad ignotum.
Summa huius capituli hc eft.
Duo eliduntur errores: alter eorum , qui vo ex eo q, oportct prima fcire orti funt crrores Propofitiv
omnino demonftrationem tollunt , alter ver cxtremi.fimus eft. Nullius cft fcicntia.Sccg'us
nium fcientia eft per dcmonftrationem. Primi
illorum omnium, qui demonftrationcm cffe ratio c(t,quia in Principijs alicuius conclufionis aut elt
pomunt Cap. 3. proceffusin infidit,& ficnihil fcitur, quia infimita n
prabuflam quid igitur propter id quod oporte* :fttranfire. autelt status,& ficremanent ignota.gam
Propofitio .
O 'Quib autem effe, omni tamen demonftr4
-

prima fcire nvidetur ffe fcientia fimpliciter : poflunt fciri,cxquo carcnt prioribusSccung; rati eft.
uia contingit circulariter demonftration fieri. No$ c,, ir.,
tionem effe,quorum neutrum neque verum,fe4;e necef Aut dicimu$,non omnium fcicntiam demftratjuam jii-i ,
frium eft.Supponentes.n.non
ommimofeire biin infi ee,ed immedia orum cic indomonftrabil,probatur Secunda c
ium
exifiimint reduci,tanqueri non feientes Pofteri?- pfiori.Quia principia in quibus cit ftatus,funt inme- cluti .
non funt primarrette dicentes: im
ra per diata.Cognofcuntur at ifiquantum termi9s$og99
poibile.m.et infinita tranire:& it.it ci int principia fimus.Dmonftratio fimplicitcr non poteft cflc circu
laris.probatur triplicitcr.Primo priori,quia circulus,
ignorat e[[c demonratio nomfi; ipforum: quod oteft cfle prioribus fimpliciter,quia impofsibi
ericunt effe fiire flum.Si vero n e$t primafaire me le ct cadem ee eipis priora & poteriora fimplici
que qu funt ex his e$t fire impliciter,neq; proprie,ed ter,uicet hoc fit poibilc altcro & ltero modo.Secun
onef illa fint. Qgidam at quod ipfm fcire fit dotiam priori: quia circulus eft ab eodem ad ideg
confitentur per demonstrationem eff flum,fd omnium vt patet fumptis tiibus tcrminis & loco tcrtij pofito
Concluio efdemfirationnibilprohibetfecund eos:ctingit.n. priino.Tcrtio etiam priori; qu'a circulus cotnpletus
principalis rculariter fieri demontrationem & exhis quafimt ad onftat ex terminis conucrtibilibus in primo modo pri
inuicem.Nos at dicimws neq; omnemfrientiam demon m figurae tantum ; non omnis autem demontratio
fratiuam ee fedeorum,que imediatori, indr fimpliciter conflat x talibus terminis etiam in illo pri
irabilem.Et Doc quod neceariit manifetum et.i.m. mo modo, ergo. -

jieccff, quid fcire priora,& ex quibus eft demStratio, Seriesautem ftis clara haec eft.
fan autem aliquando immediata,hgc quidgm priora in
abilia effe neceffe eft. Hc igitur fic dicitus & tionis qv , a di&um eft,q, oportet principia dcmonftra
efTc fcita;& hinc errres duo orti unt, quorum
non flum fcientiam:fed &-principiumfcienti effe dici imus erat Hracliti fequacium.Secdus autcm Lin
mus.ipa.m.ccgnotinue inqut terminos cognofmus. pocii (vt teftatur Albrtus.)idco intendcns e$ de
circio quoq;{qud impoffibilefit demftrare fimpliciter facit.primo eos proponit cum fgisrationi
evere x prioribus & motioribkop0yte; bus.Seundo quia vtrufa; cmrhune propofitum erat;
effeemoniirtionem.impoffibile.n;e$t eademJubpis i qud Icirceft per demonftrationcm tantur? intellige
mulprioraz? pofieriora ee,niialteromodo:t hgc qui reideo principali concluione determin ctr "tu
ns,illa #e#ofimpliciter:quo certemodo indutiiue que,8. imiliterfoluit primirationem, fecunda con
facit notum.fi aut est,non vtiqueerit impliciter tire clufionc fecundum elidit errorem
eterminatum:fd dupliciter aut non fimpliciter al Quidnam it propoitio per { nota,& quot
r

.,, demon$tratio fit ex nbis motioribus. 4ccidit aur? - iusgenera fint .

jtibus circulo demon$tration effe non fol quod nugc
aiiti efi,fed nihil aliud dicere qum fe$t hoc,eft hoc:ic
autem fcile e$t demon$trare omni4-74 anife#um atei
quod hocaccidit trib' termini;pofitis,per muitos.m. aut
perpaucos refleere dicere nihil differt per paucos au
tem aut perduos Quandon, a exis#*** neceitate it
tem ipfmc: cum igitur afit ex neceffitate ri*
cfi igitur cum fit a neceffe est b effe:hoc autem cum fit ,
Irca illud di&um,p incipia cogno(cimus inquam
t terminos cognocimus.Ouia principi imme
diatic: proprije terminiscognitum nihi aliud clt qu
propofitio perfe nota(qih rc!9!gt9 conclufionis, qu
3ger aliud notafit ad cam.) Et deiP[a 599 Pa$ et
jrdo&oresdifputatio;idco hic vidcndum et,que
fit perfc nota,& quae no!. E$ circa hoc tria Prima,q. 2.
cim. Primo determinbovcritat ex S.Th9. prima art. I -

a?rit.hoc.n.inerat circulo.Ponatura in {*? efic: b au parte quatio.2.art.pri mo.Et primo citra Gtiles c.
{cimo,& primo'fententiafum diftjp-tegi*gt* fe
tem cum fit,a effe dicere, ef ipfum dicere,hoc aut e$t
quoniam cum fit a,ef c.fedc. cumaideme: "; acci cdo,& quat, deve
doobijciturin q decima,arti-l:
oppefitum:Tertjo fumpta.Secun
obie
re circulo demonrationem effe nihil aliud nifi ionibus. Mcrit quoquc hucvque dilata eft quaeftio
lumfita e$t a:fic autem mon$trare omnia leue eft. JAt hacquiavtinprocefu qua-ftionis aPPareb dif
vernec hocpoibile est,nii in his Altechnl; feimuicem ficuits eft;an cum dicitr Principia cognocimus &c.
confequuntur:ficut funt prgpria??? quidem pofito oft pcrly terminos , accipcre dcbeatius ipos terminos
fm eff quodnequaquam eft necearium ee alteri dico 'finitionibsvel rationibus, nipfos {crmi
4 neque termino vno, neque propofitione
autt 77 V770 oncorum rationes.Scicndutn eft*'59,
vnapofito: ex duabus autem ropofitionibus primis &- qud propoitio per e nota multiplicitcrinuenitur;
qudam nim cft pcr fe nota fecudum fe, tantum
minim contingit,iquidemet yllogiKari4idg qudam quoadnds tantum.qudam (ecundum fe &
tur oraipfi b, z cinert, & hc adinuicem ipfi a qui quoad ncs.Et hoc dupliciter,vclquo ad nos omncs,vel
dem:contingitex alterutrismonftrare omnia qufitaim
primafigura,fcut ofenfim efin his que de Jyllog fino fpientes. Dsfcribatr autem ad faciliorcm perciptio
funt.ojienfm eft at quod in aljs figiris aut non fitffl nem diuiio ita ic. - Pro
 94 Thom. Vio Caiet. Comm.
Propcitio per e nota. mus capitulo. Vnde loqucndo de propofitione m (c
nulla cft dfia inter iltam, homo eft lbs,& iftam. ani
mal rationalc elt difgregatiuvifus, quia nu!la ett in
ter fignificata fc fumpta dierfitas,licet quo
'ad nos differanr,quia differunt ficut diffinitio & diffini
turn,quor nos diftintion facimus; propterea & di
.xinus 9 omnis propofitio,cuius prdicarum eft dcra
tione ubiefti,et per e nota ecundum e, & imiliter
Sccundum fe tantum, Sccundurn fc,& quoad nos. $a, cuius prgdicatum eft prima & primo paio. Tales
Qgoad nos tantum -
fiquidcm propofitiones habent forum terminorum
fignificata talia 9 fecundum fe fumpta nullum ; cnitus
medium fimpliciter compatiuntur, vt dc fc pafct. Ex
quibus equitur q qf de propoitione per e nota e
cdum fe tractatur d terminus funt diffinitio & dif
finitum;quia fignificatum m te fumptum idcm e(t, li
cct quo ad nos diftiuguantur fecundm confufion,&
Omnes. Sapientes. diftintienem, quia vt d. 1. Phytir.cm.5.nomen dif ...
finiti fignificat fiaturam cfuf, diffinitivcr diftin
.te. Et quia hoc eft noftrae pofitionis fundamcntum,
- C Vm.n.propoitio perfenota dicatur, ex eo q, eft ideo probo illud dupliciter,priino fic. Diffinitio & d.f
Primo top. \ , non per alium terriminum nota, fcd ex proprijs, & finitum differunt tm im cofifefe & diftin&econcipi,
qu9t modis dicitur oppofitorum tot dicatur & rcli ergo nullam differentiam fccundum fe habent.Antece
qu,confequens cft,vt quoties dicitur propofitio nota ds ctt cx le euidens. N,n.facle eet fingere aliquam
Pcr medi:oticsdicatuf propofitio n.. ita Perfe,fcu n cifiam,quae illam prgueniret, aut maior ilIa effct.Con
Per mcdium,quod idcm cft.Cum at mcdium propo equentia probatur,vtic. Concipi nihil reale pont u
fitionis fit triplcx;quodd quo ad nos tfi (vt patet qfi pra rem conceptam, ergo dfia fecundum concipi non
procedimus ab eficctu ad caufam,) & quoddam m fc cft dfia quidd iatis fignificatg fecundum fe,crgo diftin
& quo ad nos(vt patet qfi proccdimus caufa ad cffe ctevel confue concipi non ponit ditinStonem in re
&um.)Et quoddm fecundum (e tfn(vt patct in Propo fm fc. Quaecunque crgo differunt tfh m
fitionibus,in quibus prdicantur proprictatcs fpccifi confufe & dftinte concipi,nullam habcnt fccundum
cae intelligentiarum deip(is.) Talcs.n.habcnt mediurn fe gfiam,quod crat probandum. Sccundo fic. In pro
#m fe,fed non quo ad nos, triplicem quoque oportct ccfluquo probatural quod prdicatum ineffe fubie
effc propofitioncm pcr mcdiuin notam. Et'confcqucn &to, quia inclt cius diffinitiqni cx parte rci fiue fccum
ter triplexerit propoitio nota per e,cu non per alti d fe,cmittitur fallacia petitioni$principij, ergo diffi
terminum mcdium,icut & triplex citnegatio medij, nitio & diffinitum m fe funt idcih uerminus, conie
refpondens triplici affirmationi mcdij fuprapofit. fcqucntia tenet,& antecedens probatur,pritno austo
Qaedam ergo propofitio cft nota non per aliud me ritate.S.Tho.in fallacijs.cap.de fallacia petitionis prin .2.6.
dium fimpliiter,licet fit nota p medium fimplicitr, cipij.Et Alberti magni in 1. Elench. cap. eod. Vbi ex
licet fit nota per medium quo d nos vt ifta. [)cus Ett. pfeffe dicunt,9 procedcre diffinitione ad diffinitum,
Qudam ver clt nota non per aliud mcdium, quo ad cft petitio principij;quia fi negatur y homo currat.n
nos,licet cx natura fua habcat medium f.mpliciter, vt minus negatur q animal rationale currat: 2.autorita
nxeft alba. Dubitans.n.dc ca cgct ferfu, n mcdio : vt te Aritot, dicentis in 1. Elencho. q fallacia petitionis .3.
dr.z.Topicorum. Quaed ver cft nota non per aliud principij,fit totidem modis quotis contingit 9 erat
medium fimpliciter,ncc quo adnos, vt de quolibet df in principio petere.Vbi Albertus magnus ait Ari[t.
eflevel n cfle, & hoc quo ad omncs homines: quo ad remitiic fed ad Otau Topico. vbi dcterminat cft, . 1 .
apientesver,quia..ipis ct nota non per medium,vt quot modis contingit pctere quod elt in principio, pa
incorporalia n elein loco, vt Boctius in libro de heb. tet at in 8.Topicorum.cap.vndecimo, P quinq; mo
.;, ;,, domadibus ait. EtPufiunt
fic ratiomu:do
diuifionis & membra ciuf; dor ibi politor primus cit, qi diffinitm pctiturin
b, dcm facile patcrc vocabula...dem.n.et fua diffinitione,vtAlbcrius magnus gloflat vtrobiquc.
madous c. dictu propoito non per mediemnota, & pere nota. Ncc hoc videatur alicui mirabiIc;qiii(vt inquitS.Thg.
prim. infra. Vi propoitio per e nota crundum e tm,et, qua c vbi upra) proceus diffinitione ad diffinitum coni In fallacijs,
c 19. circa. cundum fe caret medic,haec at prop9fit:o , qu ex na dcratur dupliciter, vno modo cim e, & icaccidit in cap. 26.
$e$9m: 38. tura fua immcdiat diximus,cft qu fit quotics prdi eo pcccat praedit,quia idcm accipitur vt diuerfum,
3''?:'3* cat cadit in ratione fubic&ti; & cum pafsio primia Pr ali modo fatione noftri,apud quos differt diffinitio
dicaturde uo primo ubicto,vtinfia patebit, & cum diffinito,& diffinitio cft ntior , quia explicat id quod
vnum generalifsim negat ab alio &c. Propofitio at implicite dicit diffinitum, & fic nullum vitium accidit
per fe ota,qu9 ad ngs , cft illa, quae certa nobis ct in tali Proceflu,immo vnuslocor 'lopic. eft, & quod
bfque medio licet illud m fehahcat. Propcfitio ver plus cit demonftratiuus proccflus illo vtitur applicato
er fe nota m fc,& quo ad nos, eft qu vtroque caret ad materiam neceffariam. Contra hanc autem dcter
mcdio.Et fi hoc fit refpetu omnium noftrum voca minationem mulii diuerfimode arguunt. Et quidem
tur dignitas,quam necflc cft qucmlibet doccnd habe ctra primum membrum diuifioni$.q.f.aliqua fit pro
re.Si tcm quoad aliquos fapites,corum cornmgnis pofitio per fenota fcd m fe tm, & fuam declarationcm
animi conceptio df. Diligcntcr at attendgnd ell, 9 qua df,g, ca eft perfe nota fcd m fe, qu ex rationibus
cum dicimus;propofitio pcr fc nota m fe,ly m fe de fcu diffinitionibus tcrminorum fuorum eft euidens.
terminattam y per e nota, qum ly propoitio;ita q Scotus in primo fententiarum.di.*.q.z.arguit quaedru Sco. primo
{cnfuseft,prop9fitio m fcipfam fumpta nota non pcr pliciter intendens probare,9 quo ad propoition per declaratio
i . .q . in
.
medium, quod ex natura ua it mcdiu,cd cx propri c notam,alius terfirinus c(diffinitum, & alius diffini ne per fe no
tantummodo tcrminis, loqui tamcn dc propofitione tio.Et cfequter fi propofitio aliqua eft euidcns non t-E -
fecundum fe, eft loqui de ipfa m fuorm termino nifi ex diffinitionibus iorum terminor, non e(t per
rum fignificata fccundum fe fumpta,& non vt ftant le nota; quia non ex fuis,led alijs terminis euidcntiam
fub hoc vcl illo conceptu, vt in Prccdcnti declaraui habct. Efet.n.cuidens ex diffinitionibusfuorum ter
minorun)
 ln Poter. Analyt.Arit. 95.
minorum qui funt alijtermini terminis quorum funt teseffc cceptus complexi,quia eftpropofitio.Omnis
r.c.8. diffinitiones.Arguit ergo primo fic./Quod qu id e(t al
-
ergo propolitio perfe notutecund fe onmi formanti
verius termini eft mcdi in dcmonftratione, ex fecun cam eft per fe nota,& confequenter nobis, qui forma
do Poltc.ergo altera praemiffarum non differt conclu museam,aliternec potteriori cffct nobis nota, vt di
fione nifi ficut diffinitio.Tunc vltra praemifla talis de t eft.Ad foluendas has obietiones non oportet alia
montrationis et propoitio per e nota, concluio aut iacerefundamenta:cdex prm[sizrefpondetur, vteo
eft dcmonftrata.ergo quoad propolition per fe no pulchrior& efficacior,ottendatur dostrina, quo cx ea
tam,alius terminuseft diffinitio;& alius diffinit.Cu omncs difficultatcs accidentes folutur. Talis.n. ett na
ius oppolitum profundamento tu afumis. Et confir. tura recte diffinitioni-(vt dicitur in 4.Phyfico.) Agu re 31.
matfhoc dupliciter primo quia fi in propolito diffi menta crgo Scoti folutur extuprapolit ditinctione
nitio & diffinitum clentidem terminus in demontra 9p de propofitione & diffiuitione & diffinito contin
-
tione potifsima effet petitio principij.Secdo quia ef gitloquidupliciter:vno modo fecundum fe,alio modo
fcnt ibi tfh duo termin.; quod falfum elt. Secundo ar ratione noftri,lifecund fe loquanur, (ic nulla elt in
guit ic Imposibile eteundconceptum effepriorem ter diffinitionem & diffinitdria. Et fic conclutio de
& pofteriorem:& haberi & non haberi de eadem re; montratarationcnotri etecundum e per e nota,
fed idem poteft ccipi prius fecundum nomen qum s quia nihil aliud ett qum ea q..am nos alteram praemif-;
* fccundum diffinitionem ; ergo conceptus per nomen tarum facimus,& fimiliter lecundum fc incidit ibi peti
diffiniti & diffinitionem non eft idem. Minor patet ex tio principij,licet nom ratiqne noftri. Et (imiliter funt
T.c. Je 1. Phy.vbi dicitur 9 nonina fu(tinent addiffinitiones, in tali proccflu fecundum (e duo tim termini, licet ru
hoc quod totum ad partcs.i. gp nom confufe impor- . tione notri int tres. Siml ter ad fecundum gratis con
tans id quod diffinitio diftin&tc, elt prius notum diffi ccditur 9 alius clt conceptus diffinitionis a conceptu
nitione.ergo&c.Tcrtio fic ad idem; quiaaliter fequc difnniti,lcd non fccunduimfe,fcd ratione noftri. Ter
, rctur q, omnis propofitio in primo modo dicendi per trjquoque tam Prima confequentia qu m eius confe
*** ** fe eflet pcr fenota;quod cft falfum.Et q, qulibet Pro- ' gucns coceditur.Secda autem confequentia nihil va
pofitio effet per fe nota in fcientijs fpccialibus; quam lct,& cius coniequens implicatin idiccio. I uplicat.n.
metaphyfics poflet habere per fe notam cx diffinitio 9 Propolitio,cuius tcrmii quiddita iui cogaofct ir
nibus terminorum ;quod nn cft vcrurn. Quarto fic., a Metaphy.uco,& Imcz quidditatibus terminur clb.
Bcneftat demonftratio alicuius prdicati de diftinito; per te nota finte,lit per e nota in cientia pirituali uf,
cum hoc qy 1llud prdicatum fit pcr fe notun, dedifti ticit.n. P fit per le nota Metaphyi. Ad quartu n dici
nitione, (icut habere tres ett demftrabile de triangu tur (icut ad Primum.I. p illud affamp;u(ta* p aliquod
lo,cum tfi notum lit per fe de eius diffinitione, dicen- , Praedicamcntum lit peffc notum diffinitine alicu
do omnis figura plan &c. ergo alius terminus eft diffi, 1us,& de diffinito demonttrctur) ett ver ratioae mo
nitio; & alius diffioitum quoad propolitionein per le. ti, led non fum e, iam.n. distum et, p ecundum e
notam. Et confcquenter inale dictm clt 9 Propoli-, incidit ibi pcutio principij.Vndc ad clariorcm horum ,
tio qu ex rationibus feu diffinitionibus tcrininorum intelligcnti, aduerte qod demonliratio etiam potii
in 5. huius cft euidcns; cfi pcr (e nota (ecundumfe. Ex quibusjn fuma unitrumcntum intclle&us humani coniunti cit.
dclaratio- fcrt Scotus,9 quia propofitio pcr fe nota clt nata hi & non rcrum proprietas.rcs.n.ipfeindiffertes funt vt

' berc euidentim ex proprijs terminis in quocunq;in dilcurtiue,aut ablq; difcurfu cognofcantur, ab intellc
., tcllectu potitis;licct actu non concipiantur nulla elt ctu uquldem leparato, timpl ci inteliectuintcllgturs
' diltintio interpropofitionem perfe'notam fecdum nobis autem1yllogiltico d fcurfu attingt.r, Vndein
. . . fc & quoad no$. Et fimiliter nlla cft diltinctio inter 5.Meta.di.-pfcio l n rcfcrtur adicienam, quia eius:
per e notam api ntibus vel inipienti cxpcrsclt . <Juia, autem deindnltratio intellectus n9-!T.c.so. ;,
us,qa hoc pertinet ad cognitin terminoru;qui pr? ttri ett inltrumentum, addifcurliue concludendum in -

upponuntur ad intelle& propoitionis per ic note. materia necelaria, & intrument oportetelle confor
Num omnis propofitio m fenota,fit etiam per fe nobis noi. une.vtenti illo,c proportionato materie, circa quan
( Ontra cdem diuifionem, & primium cius mcin verfatur, opor et demonitrationem conformem efe
brum arguit Petrus Aureli rdinis minor , ifi-' intellectui noltro, & conclufions (cibili vt fic Sed qm '
Aure, pri: tendens probarcq omnis propoitio per le nota tecum, 1nftrumenti vtilitas nulla elt nili in v(u agentis, idco an
mo- di .q. dum fe,fit perfe nra nobi$ fic. Omnis propofitio ex' upfa inlt. umcnti confectione prmittendae funt al:qu
********* proprjs cnceptibus nota: cuilibet habenti illos, cit conditiones cius,requifitg ex parte matcrig, Tuerumpe*
per fc nota;fed omnis propofitio per te nota fecun dirent vfum agentis,&atteniendum ett, vi tit Propor
dum fe, eft ex proprijs onceptibs nota, ergo omnis tionatum vteiiti lncpte.n.imbeciliiartifici daretur in
propofitio pcrfe fiot fecdum fe cuilibet hbw eius ttrumcntum non facilc mobile, propterca quia mate
propr os cceptus eft perfe nota fed quilibet formans ria exigeret inltrumentum adeograue, melius.n. Pr9
- * : " ' cam babet eius proprios conceptus.ergo cuilibet tor
-
portiohat tibi inltrumentum trderetur, vt Poflet [&
*.."
manti eam eft per f nota: fcd nos formamus ei, aliter dum vires operari.Demonltratio ergo ctli fccund
- u
ncc pofteriori illa effet nobis nota,crgo nobis elt Pcr Me leu ratione fiateriae, quod idem cft,exigat 9 conclu
. . . "

.. fe nota, probatio g, quilibet formanseam habeat eius fiu eius non fit ex rationibus tcrminoru nota,uttamen
Proprios conceptus,quia nifihabeat eius proprios com eximbecillitate intellcctus, qu cmuniter iuuenitu
ccptus iam non format cam, fcd aliam, quia identi 1m hominibus, qua fit vt aliqd ignoret de diffinito q f
tas propoitionis ex identitates conceptuum, non vo nouit de difhnit onc, oritur 9 Jemltratio conformis
cum umcndaelt. Confirmatur hoc ic.Sorte, tormans nottio vlu (it illa, in qua mcdi ett quidditasalterius.
propofitionem quam vocas perfe notam fecundum termini,& cfcquentr 9 in ea praeteromittaturid qd
c tantum, puta Deus eft,atfert intuitum fuum fu cxe exigeret,prpterca Arltot. S. ceteri Sonicciuri
erillos conceptus, ex quibus confurgit per fe notitia demonratioiiem,talem nobis edidere,qualcm vtilcm
illius propofitionis,aut fperalios:fi fuper illos,ergo il elle cognoiccbant, ncc tfi lilucrunt 9 aliae ellent eius
Joshabet& eft fibi per fc hota:li (upcr alios, ergo non cond. ones,li noit a no obitaret infinitas.Ad ea aut
fcrtintuitfufupr ilia propofitione, fed upcralia, quae addit SJotus contra diuiliones ilias,uf quod ul* ut
quia illa propofiiio ita integratur ex proprijs ccepti lio S. Tho. artificiofe facta clt Pcr drias ProP-u-9-
bus99 non ex alijs. alictas fiquid partium : alietatem nis perfe note,quia.n.propolitio pertenota, "-"{"-
.totius inducit.Contatatconceptus incplexos, Par nat propoito non per altam propoitionem 6. 0.
 6 Thom Vio Caiet.Comm.
hocautem quod dico non per aliud notum,re&ediui. punfiumlinea fbftantia.n.ipfrum ex his eft,& quc
gatur in fm fe & in quoad nos,vt patet per Ari. diui. que infant ratione dicete 4 .t quibji; or, T.c.3.
dentem eiys oppofitum.f.per liu notm, in hc ca qu infnt ipfis, ipf quidm funt in atione quid est de
dem membra.f.in per aliud notum m fe,& pcr aliud noi tranti, pt retium inest linea ci cir iilure; & par -

potum quo ad nos.per hoc.r. diflinguitur demon[tra

tio qgia Propter quid confcqucns t q, prima diuifio & mp4rnumero,& primum & compofit,& ## 3.

neccflria & non folum rea fuit. Et fibiliter fecunda qaod cst equilucerum, & calenon.i. l3era parte lon
diuiio pcreadem drias magis ctra&tas fata cft,vt pa g, enibus bis innz in ratione diccn quid eii ;
tetin ipfa diuifione. Quod tem tcrminorum cgni pine, quid linea,inde vcr numerus, fimilter & in alijs
tionis in huiufmodi divifionc meminerimus ad infinu huidiuodivnicuid; perfe effe dico,qucq; ver neutra
$am feu circumloquendam vcram(quam diximus)dif. fer fhJint accidntia j::t,pt m1jium,t albam
Aureo. ar- ferentiam fatum &lt,vt philofophorum mos eft. Ad mali.4mplius quod non ducitur defbieto alio quodam, Tertius.
'Tirl- argumenta vcr dicitur j, cum identitaspropofitionis t ambulans & album, cum quod alterum ambulaus
" ecund e attend tu penesidentitatcm ui ignificati # & album:Sttbftantia autem & qucumq; boc aliquid,
$opmplexi. & rgtalis fignificati,quod pt concipi con fignificant n alterum $iliquodfnt quod vere fnt. 2ug*
fue, & ditinte; eadem ecundum e propofitio eft quidem igitur mon de fbie&to fntpere dico, qua ver:
qu conftat cx diffinitis,c illis qu contat' cx ratio
nibus corum, & non differt nifi ficutdifuntc & con de fbiecto accidentiafnt. Item aiomodo q quidem Qgartus.
N tato. fute cognits, to delt differre quo ad nos. Vndeadur Prgpter ipfm
ips inefi mcuiq; perf, quod ver n prpter.
accidens, eft v: fi.ijnbuln:e'corfo corufa , c.-
ugncntom d'f} maior cft Gc modificanda,omnis p
Pfitiosx Proj js onccptibus nota&uifie habnti, cidens eft. non.n.propter id quod amblat co;j.af,:d.
!!!**!iincte cft pcr f nta;aliter non eft vcra vniuer qud accidens dicimtis boc : i verpr"pter ipfmper
faiigei:habri.n. llos cfule licet qfiq; fit pe note,non J,*ffaliqu0d interf#mmtert f%# dhm " 1-
!et,qua qfiq; ad evidentim'coniplexi fignifi nem,quoniamon
propter id 1uodinterfet tiigert. sed r.c.1o.
accidit interfrium inferire, 4... igitus d cun
fuifciunt conceptus cfuiterminorum,vtin itta.
Qmne fofgm clt mius fua parte,qiique non,vtin 1ta tur infimpliciter fiblibus perf fie fant , cut ineje
Deus cft.Elt ctiam, diftinguenda iil propofitio,9 qui
s,aut uej propterip//: ex '
libct formans cam,habeeus proprios conceptus,di-: Jurate, Non.n,contingunt non ,nef, aue fimpliciteraut,
fun&c vel confufe. Et per hoc patet reponioad con
^4f*: firmationcm. quiaSofrm propofitio Parau PP fra, vrline aut retum aut obliquum, es namero.
"*" nene, De sett, ferre intium fuum fuper illos cceptus tradiiioimpar.in
Est.n.contrarium autpriuatio aut con
eodem genere, vt par &-' impar i nuc, i,i
c quibus confurgit perfe notitia illis propofitignis. fecundum quod fquitur. Qgre f;
ef u: affir
nte ligi di pliciter, vno modo ditinte, & ic et.
allum<!n. tibi pcr f nota,alim,&fic, mare,aut negare neceff eft, & qu perf fnt ineffe, de
verun. Et hoc uffici,Iden itas.n. propolitionis fun fe omni igitur & per fe dete, mimitem %. mcdo. ' :

*********lietate conceptuum obictalium m (e,&: '. ' Summahiiius capituit hc ct. ... ... . ..

tate con eptuu formalium, & ideo non va

ritur ex diiunctc vel cnfuf concipi, vt di& ft,quia !
S Yllogifmus dcmonftratiuus cft x neceariis: pro- Prima coi
batur Priori,qua quod fcitur pcr cum c ficc- clulio. .. i
P***Portet q varietur exvrictatepefterris. farium,quia impolsibilc cft aliter f habere. IT.
9 CAccunda c polet an A$$Picndus? ctt crgo cx quibus & qualibusdcm&- Cor.
demonitiatio circularis tit aliquo modo pofsibilis.f moijftrationesfiunt. ' - - - | Diffinitio
er.tes.c8. Ft:Y!!Polleriori.Scd q de he?3.. Deom;m dico, quod cft non in quodam quid fic, P*******
go.dubio. habebiturfermo,& muita porte: Praecognocere an &in quo$dam n9n, neque aliquand fic,& a iquando
$!'j}$$usltionem,idco illucifq;qulij, hdifra. no': Probatur figno;quia aitero iftor
tur.lllud tamen aduerte,q nec prima nec tertia r rm Prgfcruntur inftafitiae cntrade m. -

Probat demontrationecticulare ee imposibll, cx Primo modo per e inuntguscino, inu ntin rne Diftinicio.
$pd*$9 demonftrationcmd, & q, dite quidelbytline inetriangulo:&puni linc.
cunda autem ratio quantummie contr demon". Secndo modo per e intunt quacuno; infini aljs, Cor. .. .
$trationcm c rcu arch, proptcr quid. qu in ratione cormirifunt qui. - -- -

**lira quia,tunc dictiirsc g contra Rucunq; neutraliter infunt accidentia fugt. . . .

demnitrationcm circularem fim pliciter acccptetur. ,.Tcrti fnodop fc funt,qua n de fbietictr
De omni & pere. Cap. 4 aliggo quodam, Juae vcr de fubie&oaccidcntit
Conclu. 1. ( !
, it%
^"'* aut impojiiile necerium
eft fci?;iaJimpliciter, efi alit, f habere cu elt;Q%rto
vtiq; erit
modo per fe inc(t quod propter ipfum in.
Quod vro nn proptet ipum ccideris $i.
ambulante aliquo cofufcauit. - -

* ideffefeibile quo eflfecundemonjiii Qu rgo dicimus, in fimpliciter (cibilibus, per fc Sectida c5

fientiam.Dem."tratiua autet quam habemus im ha clufio.
fic funt,fit in elle dictibuSjie opter ipf. Tertia
Cor. bendo demonira: or. Ea nece/arts itaque fyllogfmus con
E!\cin{un nerio, vel{implicitr,. cluio.
T.c.8. demontratius *f.4ccipidum eft igitr ex quibus & fiunctione.Probatur hoc vltimum Priori, quia talia
4u4libus demonftra tonejimr. Trimum autem determi difiunaaut opponuntur contrarie' mediate, aut
tiabimus quidfit de omni,& quidperf,& qaia v iuer Priuatige,aut contradictoricin eod Hcncrc, quae ne
Jale. De omniquidem igitur hoc dico,quod vtiq; e$i n in ccle et affirmarevelnegare. . - -

4uodam quidem fic injuodam autem, mom, nec aliquando
*****/tc,aliquando per nen, vt de omni homihe ani
mal, fi verum efl dicerehominem, verum ef! dicere ani
mal:& fic tunc alterum & alterum, & fi ii, omni linea
punitum.imiliter eft.Signum autem efi quo iam inftar:-
fia fic proferimus, fict de omj interrogati, aut fi im
primus mo 7*044unom,aut aliquando non.pe,J autm Jun: que
dus per fe. **Jnt in eo quod quiJeii, j, trianguloingi linca &
-: Series autem hc eft.
Pr Nra demontratione, intendensotende.
re in fcquentibus ex quibus& qualibus ncceflarijs ett
dcmofliratio in hoc ap.triafacit.prim
Procelus Prima concluione afsignat.Secundo prmit
tendori trid ide omni, pere, 3 vnueriali quid iint.
Du9,Prima diffinit figllatimi. Tcrti qol
monitrator fe,)infiuuat fecunda conclufio
n&&duit taliafuntycefria,i.
Quae mam
ln Pofter.Analyt. Arift. 97
u bi &ori
C1 R ca diffinitionem dcommi,aducrte qud vni eft diuiddum per hos tres modos.f.fimpliciter,& qu
uerfalitas fubie&orum & tporum diffiniens de omni do natum eft inefse,Et vt in pluribusneccfsario,qudo
& tempo
r vniuerfa non oportet qud fitvniuerfalitaspolitiua& atualis. nat eft inefse . Et conftituit trcs fupraditos ordines
lutas adde ita.n.Dcusetatuspurus,et de omni,c tit pere,& propofition.f.e ar,in quibus e(t vniuerfalitas fubie
ni fingularis,& tfi necau nec aptitudinceius fubie&um &oium & temporum fimplicitcr,& earum, in quibus
ratur. habet partes{ubie&iuas,& fimiliter eius fignificatum c# vniucralitas vtraq; n ctinua, fcd regularis,&ea
nec menfuraf,nec eft mcnfurabile tporum dfijs.Scd r,in quibusvniuerfalitas vtraq; eft necfsaria quid,
ufficit pitvniueralitas vtrad; negatiua & virtualis, fed cum per accids defetu.Ncc oportet vt fi qulibct
negatiu inquam ita q) nulla pars fubietiua fit cui tale cuiuq; ittorii ordini cft de omni,q diffinitio asigna
praedicati non conueniat & imiliter nulla it dfia tem ta de omni ab Arift.conueniat fimpliciter cuilibet.Sed
poris in qua non conueniat. Virtualis ver quia fi fub fufficit gyin primo tota fimpliciter fluci & in alijs m
icctum haberct fub fe partes fubiectiuas & menfurare quand proportionalem imitation:aliter vniuoce,n
tur tempore,cuilibet,& femper adeffet tale praedicat analogicely de omni diceretur de omnibus (upradi
vfi nottcr(vt Albertus dixitjArift. diffiniens de omui, &is. Ad euidentiam modorum dicendi per fe notan
vtranque vniuerfalitat negatiue pofuit,dicens aon in dum eft,q per fe potclt accipi dupliciter. vno modo
quod fic,& in quod,n,ncquc aliqi fic,&aliqfinon. pofitiue.alio modo negatiue.Si fjmat pofitiue,vel e(t
Aduerte fecundo q vniuerfalitas tporis fiue pofitiue, conditio incomplexor,& ficdi(tinguitur contra hoc
{iue negatiue intelligatur n oportet spintelligat pro quod dico,in aljc,& cftituit tertium modum m qu
omni tempore fimpliciter,fed pro ombi tcmpore quo fubftantia & quaecq; fignifict hoc aliquid, cntia per
tale praedicat datum clt inefietalifubiesto.n.n.illud fe funt. alb ver & ambulans, entia in alio.Vel ett con
tfih df efTe fcmper quod nunqum abeft, fed illud quo ditio complexorum,& fic diftinguitur contra per acci
que fempiternum dicimus, qudinfallibiliter fuo tem dcns,vt id fonat quod accidentaliter feu contingen
pore inuenitur.vt ortus & occafus folis,& coniun&tio ter,& cftituit reliquos tres modos,perfeitatis.Prim
nes planetar & fimilia,qug perpetuo perfeuert.Hgg. quid ti fit conditio complexi ubtantialis.Secundum
n.omuia in demontrationibus vtccluiones necela vero fi fit accidtalis.i.cxtra rei effentiam. Quartum fi
ri cadunt,vt patet in aftrologia , & confcqucnter de fit cditio caualitatis in ubiecto.repectu praedicati,
omni unt. Quod atitackpoitio it frn ment Arit. vt patct in tcxtu.Si at fumatur per fc,negatiue,potcft
probatur fic.De omni po(trioriftic exigit vniuerfa accipi t duplicitcr.l.vt conditio incomplex, & icdi
litatcm fuppofitor,propter form fyllogifini,vniuer ftinguitur ctra hocquod dico cum ali,& nihil aliud
falitatem tmporis,ut(vt Albertus it)proptcr matc ni(i {olitudin dcnott & fic dicimus q, quantitas per
riam ncceflarim,circa quam verlatur demouitrator. fc neq; circularis neq;recta , & aninal per fe,n eq; ra
ncccfTarium.n.immutabile & perpetu eft.Talis ergo tionale neq;irrationale, nihilaliud intendentes,nifi q?
exgitur temporis vniuerfalitas, qa! neccffaria mate qutitati & animali folitarie fumptis r.ihl eorum imelt
ria requirit.Cftat at q) praediata omnia ncceflaria & hoc modo per tc n contituitaliqu perfeitatismo
funt,aliter de cis non eflct (cicntia,& rfi pcrpetua non dum.Si at perfenegatiue fumpt fit cditio comple
funt nifi modo di$to, quia.f. infallibiter qfi nata funt xi,ficdiftinguitur contra per accidens, vt idem Ionat
Infra primo incflc infunt. ergo tlis temporis vniuerflitas fufficit 9 peraliud, & ficdicimg ita,hcft albus,ctpcre,
huius, ad de omni.Et cnfirmatur, quia in primo huius Arif. quia homo eftalbus,nquia aliquid fit album.fed quia
Te.c.49. cxprcfle dicit,talcm pcrpetuitatem cclufioni dcmon ipfum informat albedo,ifta vero,alburncft homo, eft.
{trabili fat effc:Si dicitufq, de coniunctionibus & afpe per accidens , quia albo non ineft homo, nifi quia id
tibus planetarun,,& firfiilibus in actu non eft fcitia, quod fubfternitur albcdini , eft homo,& hoc quoque
led in aptitudinet, & cfequenter qp huiufmodin modo,per fe nullum perfeitatis modum conftituit.
funt nec perpetua, nec necelaria, fcdaptitudincs ad Num definitio,& quae in defiuitione ponuntur per fe de defi
ipfa. Contra primo quia hoc videtur ctra intentign nito predicentur.
cxplicit loquenti de huiufmodi,non.n.dicunt 9 Lu Irca prim modum diccndi per fc,dubitatur.quia
na clt eclipabilis,nec q mars et aturno ciungibilis, non videtur verum,q, qugcnq;ponuntur in dif
fe f,9 Lun ineft cclipfis,& marti coniunio,licet n finitione predicentur pere de diffinito Subiectum.n.
dicant hoc efl: nunc.Secundo quia m hocita erit ci poniturin diffinitione fui proprijaccidentis, &tam
tia dc coniuntionibus,8 afpetibus & retrogradatio non prdicatur perfe de eo,fed pcr accids (vt infrain
nibus,& tationibus,& huiumodi,que inueniturin hoc primo di c.18.)nec pt dici q hoc intelligitur de
cleftibus corporibus,ficut eft fcientide ultis, homo partibus diffinitiwnis in feto,& n in obliqu3;=xPrcf :..44.
elt albus,homo currit, homo nauigat, homo difputat ie nanq;in textu dantur expla de partibus diffinitio- & 36.
& histimilibus.hc.n.omnia demhltrabilia funtin po nis in bliquo vt patct de lifiea refpctu trianguli, &
tentia. Alcrere authoc,alienumab hun, uno enu et. punto refpcuiincg,& Albertus & S.Tho.hic dicunt
omnes.n.dicimus de iftis non haberi (cientiam & dc il quod ad hunc modum pertinent nqn foium ea,qu in
l s haberi.loqucntes proculdubio de vtriufque in actu, recto, led t in obliquodiffiniuntaliquis. Ad hoc du
in vniucrfalitfi,non in particulari. Aduert tertio non
ce extra latitudinem propoitioni de oi poterioriti
bi dfg, qulibet pars diffinitionis eo m, quo poni- Prima re
tur in ditfinitione, predicarur in primo modo dicen- ponfie.
<o,Prgpofitiones natrals, in quibus prdicat ineft di per e de diffinito, ita q i diffinit in recto,praedica
necefrio fubieto,vtin plribs t {upfitis, qum tur per fe in recto,& fi in obliquo,in obiiquo.Et quia
tporum dfijs,qfi natum eft ci incffe,licetin aliquo,vel accidens dupliciter diffinif. . in concreto & in abtra
aliqfi fallat per ccids.Tales fiquid Appofitioncs funt cto,& qudo diffinitur in ccrcto, fubiectum ponitur
& Prmila & concluion.cspc in dmtrationibus ibi in recto,vt patet dicdo,fimum cft nafuscuruus:&
naturalibus,cum fcibiles (int,& confequenter funt pcr quando diffini in abftracto,fubicct ponitur in obli
T. c. 18. e & necelarig,quia(vt infra otditur)neq; de his.que quo,vt patet c,df,limitas elt curuitas nati: idco {ubie
T-c. 15. unt per accidens, neq; dc pofsibilibus alter fe habcrc, ctum prdicatur iii primo mdicdi per fe in obliquo
dcmoftrationes fiunt, pcr f at & neceflari dc omni de proprio accidtein abtracto, in recto ver deco
!uPPost,funt igitur & ill dc omni & habt vniucr dcin inconcreto. Adauctoritat at Arift, dicentis QP
falitatcm temporum & uppoitorum,non impliciter ubiectum pre icatur de uo proprio accident Per
neq; qudo nat cft cfTe, fevt in pluribus neccffariam. accidens,diciur qud ficut pcr fc fumitur dupliciter
Vndc uc omni pollcrioiillicum analogum quoddam vito modo vt diftihguit contia pcr illud , a'io m9dovt
Tho.de Vio in Poft. G diftinguitur

 98. Thom. Vio Caiet.Comm.
diftinguitur contra accidentaliter: ita per accidens fu uertc gy tam accidentium, qumformarumfubftantia
mituR duplicitcr.vno modo vt id fonat qd per aliud, lium diffinitio fecundum corum exigentiam in abflra
Tej, alio modo vt id cft quod accidentaliter : & q, Ariftot. to pcrpicienda et, ubtantiarum ver compoitar
diuerfimode vfus cft pcr fe & pcr accidens: hic & infe in concieto.cuius cufam requircfivis, vbi fpra. Ad ***
riushic fiquid accipit pcr fe & per accids.i.acciden claritatcm huiusprimi modi dicendi per f. aduerte qd & gea
taliter,ibi ver pcr fe & paccidens.i. pcraliud. Vita in hoc modo tripliciter propoitiones reponi urGuei"
propoitio,im ct ratus,et per e in primo modo,8. dam proprie & principaliter,& hg funt tam illgainqui- -

n accidtalis,& ett pcr acccids,i.peraliud,quia natus bus diffinitio data de rcfecundum cxigentiam praedi
n inelt (imo, fed eius fubftrato copulato per ipfum, caturde diffinito, vt animal ett fubfttia animata fen
vtinfra dicei:otare nulla ctt contrarietas inter repon fbilis, qum ilae,in quibus dfia effcntialitcr conuerti
Reprobat, fionem,& Ari{i.dicta.Hc refponfio licet fubtilis fit, bilis de eo cuius e(t prgdicatur, vt animul e{t fenfibiie,
proprictate tfi rccedere vidcf: quia propofitiones,qug Qudam autem proprie & fecundario ; & hg funt,in
propricfuntpcr ie, de quibus hic loquimur, funt illae, quibus reliqu talis diffinitionis partcs dc diffinito
quibus vtitur demftrator vcl in prmiisvcl in con pracdicantut ; iue in rccio, vranimal ell ubtantia,i
clulionc.propofitioncs at, in quibus fubiect prdi ue in obliquo,vt linea et ex punitis.Quaedam ver im
catur de accidente proprio n unt illae, quibus vtitur propric, & hg funt in quibus d.tfinitio data derc non
dcmonftrator;igitr propofitiones talcsn funt perfe fccundum rci exigentiam, fcd fecundum exigentiam,
eo modo,quohic eft fermo de pf.Maior bu s rationis modi fignificandi prdicatur de diffinito, vt fimum
tti cuidens, & infra cuidtior apparebit, minor at elt cft natuscuruus, &in quibus talis diffinitionis pars dc
Ari!!.infcrius loco aliegato:vbiait, qd praedicatio fub diffinito prdicatur, autem n qulibet,fcd illa,
jccti dc accidte n vocatur praedicati, & fi vocatur, qu extra eflentiam cft diffiniti fecund veritatem, &
dcbet vocari c additione diminuente,pradicatio fm ratione modi diffiniendi vt intranca fita eft, reliquati
Seennda're accidens,quia tali n vtuntur dcm, ftratores. Oportet quidcm pars propric & fecundaria per fe praedicatur,
fponfio.ve- ergoaliter refpondcrc, rittcndo g, ficut res pt du vt patet dicendo, limum et curuum.Neciolum atten
Je
plicitcr cfidcrari.vno miodo m fuaim natur abfolute daslatitudinem dari in primo modo perfeitatis pro
aiio modo vt fic vcl fic tigiiata, ita natura diffinibilisPteritostres ordines propoitionum, edin quolibet
pt dupliciter diffiniri. vno modo m exigentiano fuae hor ordinum latitudo cft,& fempcr qug prior ct, di
inaturae fimpliciter, alio modc m g) figfiiur in concre gnior cft vt in hoc modo repomatr.Caufa aut huius
to,vcl in abftra&to. Diffcrt at plurim itti duo modi latitudinis & ditinctionis iti aperta et extebusordi
diffiniendi: quia qiircs primo m diffini nihil ponit natis,& adeo clara vt explanandm amplius non iudi
in cius diffinition in rccio nifi genus & dfia, licet in cem.lllud at lupcficictenus pertranfeundum u ccn
obliquo ponaf qfiq; aliqd vt adii, quod cft cxtra rci feo,9 Aiif.defcribcns hunc prim perfeitatis modum
fenti, vt patct in diffinitionibusformar t ub[tan duo excmpla adduxit,inqur neutro, id quod ponit
tialium jaccidtalium.Qn ver rcs diffinitur vt igni in diffinitione praedicatur dcdiffinitoin recto, vt fua
ficata contingit q in ei sdiffinitioneponaturin reto dt rct eaetiam qu in obliquo cadt in rne,iuxta hc
id,qugd eft extra rei eflcnti,quod vt ddit ponend mod perfcineffe , eo tii modo quoin rne funt. f.in
cflet,fi fecdum natur; exigcnti diffinirctur, vt patet obliquo proprieloquendo(vt dici eft)in primo quo
c difinitur accidensin concreto, dicimus.n. q, imum , que &xplo id quodin obliquo cadit indiffinitione,ter
elt nafus curuus,ponentes nofum in rccto vt genus, & minus sit altcrius prgdicamti diffinito. Linea.n.eft
th naum extra imitatis centiee contta, & p po in predicamto quititatis & triigulusin quarta pecie
Nota nend in obliquo in eius diffinitioue,(i natura diffinita qualitatis,in (ecundo at excmpl, id quodin obliquo
' fol refpicerctur. Hisprglibatis df ad dubium,q) ilta rc cadit eiufdem gencris eft (per reductionti)vt putet;
gula Arift. Quaecung; infunt In rne dicontc qu deft, vt infinuarct 9 fiucrcs fit iufdem, fiuealterius praedi
per einunt primo modo intelligenda et cum duplici camenti,dummodo ponai in diffinitionerei in primo
gloa.vna upra ly 1ne dicente quid ct, vt intcl iga modo przdicatur d diffinito,fuoti modo. Eft quoq;
turine dicente quid cft rcs, fecundum rei xigtiam, in cifdcm exemplis aduertcre g) in neutro dedit exem
& non im q ic ignificatur. Altera upialy per e in plum de tota diffinitione aut parte, qug fit gcnusvel
unt: vt intelligatur, per e inunt ditinto comodo, dfia rei diffinit,vt patct in vtroq;, in quidcm,
quo in ipfa diffinitione cadunt, ita g) (i in:rinfcce,aut quiadiadcbctcle eiufd generisc diffinito, in fe
in rcto ad diffinicndurn fumuntur,intrinfcvc etiam & cundo as,quia dfia diuidii genus,Pupt quantitagis
in reto de diifinito dictur, i aut vt additum,& obli diuifiuadfi non cft,docuittem xhoc,qud n fit
qu, fimili quoq; modo diffinito inicrunt Et pcr haec nobis curgadintueridum ad id, quod in diffinitione
facile paterfifioad obicta. Dicendum c(t. n.j [ubie ponitur,n it genusveldifferentia diffiniti; ad hoe9P
&tum in resto proprie no praedicatur per ede proprio infit per fe, qudcunq;enim inratione quid eft Poni;
accidentc,fed in obliquo,quia fubtec ett extra cficn tur,fiue gentis vel diffrentia fit, fiue nqn,fcd aliquod
tiam proprij accidents,& c(cquenter n ponitur in eius prinipium fit,per fein primo modo ineft. -

trinfece & in recto in diffinitiorie m fuae fiatur{exi Num propofitiones, in quibus fubie&um cadit in diffinitio
gcntiam data,licct ponai in reto in diffini.ione eius ne praedicati,fint per f in fecundo mod9. - -

data m exigentiam cus , vt fignificatur n concreto, irca fecundmvdum dicdi perfedubitatur, quia
quia tum ex modo fignificandidiffimiendum cft more C in propofitionibus, in quibusfpecies Prdicaf de
fubtantiarum cumpofitarum,vt in fine cxpofitionis li gcnere, fubie&um ponitur in diffinitionePfgdicati3
belli de ente & estia diffue declarauimus.Vi pprie
.7. de praedicatione loquendo fccund dotrinam in hor
i n eltprgdicati per fe.ifta.n.animalefthomo, ef;
per accident,clin it de omni. Et imiliter in Prpoi
capitulo tradit, ubiectum in obliquo per e in primo tienibus,in quibus diia prgdicafde genere,fubietum
modo predicatur dc proprio accidente, 8 ccundum ponitur in rne prgdicativt addit, quia $it eius Pro
dorinam inferius fufcipidam, fubicct in rcto per pria materia,& tfinecibi eft 5dicati9 pcr fe, quianon primare.
re; r. accidenspradicatur de uo proprio accidente. E sme et de omni.ita.n.animal et rnale,et peraccidens,V ipono. Egi
rit9,quia prgdicatio in rect dcnotat fubiectum ineffc ce fe patet. Adhgc facile refpondentadpauca rgfpici iij.
paioni,quod non nif'pcr accidens verum cfl,prdica tes, & dicunt qd quia prdicatio per fc Prgfuppo
in " dcnotat dependentiam patsions
nit predicationem elle directam,'& ifte Predicationes
fubicto,qug clt ad fuum Principium pcr Id &c. Et ad n iufit direg.ideo non funt ad Propo it
- Xit fr 11?,
-
 In Folter. Analyt. Arilt. 99
xit.Arit p per e ecundo modo unt, quecunque in lariter fumpto,vt qued figura habet tre si& ille,inqui
funtalij &c.intelligiflalua predicatione direta. Hc busPa[sio alicuius fubiccti prdicatur p er fe dc (ubie
rgfponfio & (i quo id prim obie&ioncm repellda n ctqlllius fubiecti, vu iniftum elt vilibile, fi color mifto
videatur,in {etfi nplene yeravf:quia vt patebit,pro per fe iocft,& illae , in quibus Pa[sienes mathematica
pofitio,in qua diffinitio accidcntis in coneptu prdi les prgdictur de fenfibilibus,de quibus funt demftra
catur de coet per e in primo modo, licet improprie, bils, vl per medium naturale priori, vt terra eft ro
& tfiibi interuenit prgdicatio indirecta:n ergo prdi tunda, vel perjmedi mathcmaticum, vt radijreflexi
catio indirctam perfeitat omnino deftruit,Sed dato, habrtres angulos arquales &c. Quedam ver impro
9 fic cffet obiectini fecdae non fatisfit, quia prgdica prie: & funttam ill, in quibus diffinitum prdicatur
tio driae degenere non citminus directa i predicatio de diffinitione data non m exigentiam rei, fed modi
fimi denato,& crifpitudinis de capillo, &pris de nu figuificandi,vt nafus curuus eft fimus,qum illae,in qui
mero,& (imilcs, ficut.n.iniftis fubietum caditin rn, bus diffinitpla dicatur defua diffinitione data fecun
Prdicat & cluselt prdicato, & prdicat compa dum rei cxigentiam,vt curuitas nafieftfimifas, & ani
raturad fubiect vt frma de materia, ita in illis fit in. mal rationle mortalc eft homo. In hisfiquidem, quia
, quibus diia prdicatur de genere.genus. n. rt dituta ubiectum et ipa ratio praedicati, p predicatum non
, cft,quia proprie eft dfiae mteria,ifi eiusrne, vt addi denominaturfubiectum,ideo in fecdo modo impro
* tum cadit,& cius eft ipf,& dfia fe habet adipfjm vt prie rcponi oportereduximus.Sunt etiam hiclocand
*.* * * forma ad, materiam. Non eft ergo indireta prdica-, & illg in qubus directe inferiora ub diiunctione de
* * tio diig de genere, aut os iftae (uht indire,qu9d cft. fupcrioribus prdicantur, vt quantitas difcreta eft nu
Secunda re voluntari, Qportetigitur alitcr refpondere & diccrc. merus vcl 9ratio. Eft quoq;&hic attcndcnda latitudo
cum Arift. in hoc cap. qp prdicar recipiens in fua fg;. fccundi modi diccndi, pcr fc non folum fecdum iftos ,
tione {ubieum,quod eft,quod fimpliciter illi ingft trcs propofitionum ordincs,(ed in quolibet ordine,illa '
ncceffario, vt rifiile homini & habere trcs triangulo, digniorem locum videtur tenere qu P rius numerata
quoddatn ver qnop impliciter,ed ub dijunctione eft.Caulas autem horuin fatis ex rerum conditionibus.
ncccffario incft ibie&o,vt par vel impar refpetu nu eluccfcerc crcdimus: ,,., ...; 3: ".

meri.Etfm hocdicitur '), huiufmodi adduig:ProP9 Num gmnia, qux non priino,yel modialant, per
-- - -

fitioncs,eo m quo funtficceflarig funt per fe,& quia. accidens inliut. . . . ... .. ::: - :
non unt necearie nii pradicato ub diiun tione ui C Irca propofition ill correlari quam poft duos
oppofiti fumpto, ideo honfunt pcrfenifijllo modo. La primos pcitatis modos addit. (Qujecunque ve
vndeita,animaletrationalc, non et pere, ed 'ta, r neutraliter inunt accidentia funt) dubitatur.Si.m. .
animalcftrnalevelirrationale; ficutifta,numerus ett hoc ver cttfequitur qu9d illa,quginfunt pcr (e iuxta
par,non et per e, edita, numerus et parvelimpar, quart modum per fc,ccidentaliter infunt, quod eft;
vnde Aucrris, hc ait,q, quia gcnusdiuiditur pcr oP fanifefte falfumi: quiapropofitiones quartimodi in
pofita diuitione , non euaditab vno corum, grediuntur demonftrationcm; vtin textud. Adhoc
3 Proportio cius ad vtrunque membrum fub difign ft dicdum c quartus modus vt diftinctus forma
&tion eftficut proportio ominis ad rifibile. Arilto. literabalijs vtat per e vtcditione caualitatis,& effe
quoq; in textuait,g, in cdo modo per e inunt trian: ctus,& vt fic nofi habeat vt prgdicct de caufa,quglibet.
;ulo Ifopleuros,&calcn,& altcrapartelongius,intcl propofitio quarti modi, inquant includit pcrfcitat
igens pr hgc,dias triguli diuifiuas,potius qum fpe prdicationis, ingreditur prim vel m, mdum : in
gies.Q ergo df in text , q, pcrfe fecundo modo in qutum includit perfeitat caufalitatis ingreditur quar .
funtquecunq;&c.intclligiffic, qucunq; infuntalijs, tum mod. & proptcrea omnis propofitio Per {Gr
uzincorrnefunt;pcrc fimpliciter,vel fub. ne prdicationis, oportct 9 fit in primo vel infe&do ;
ifiuntione fui Proprij oppoliti. Et Pr hoc patet re modo. Vnde ita(decollatus interijt)rne caualitaris
plio adaliasinttias fmiles.nafusettimus capillus et in quarto modo, r&never Praedicationis etines,
et cripus & c.he. n.omnes fub diiunctione unt per cdo: quia interitus etvtpafsic decollationis,licct n,
fc feco modo, quia fubiecium ponitur in rne prae. adgquta fibi, fcdfubicct fuperiorici decollationi,.
dicati.Confidern cft rurfus, g, quia ad Prqpofitio ,& cgtcris huiufifiodi. Subtilitr ergo ac.
nem perfe in fecundo modo fiiicitin fubie&fo inclu optimc dixit Arift.qugcunque nec in primo,nccinfc-;
diid quod ponit in diffinitione praedicati,& non opor. cndo modoinfunt accidcntalitcrinfunt, quia omnisi
ter femperiptum fubiectum Poni indiffinitione Pradi inhaefio expcrsvtriu(que perfeitatis , c(t etiam expcrs, *****
cati,vt patet qfi pafsio fuperiorisdc iaferiori Prdica quarti moi refpectu'lligis {ubiccti.Vndc notantcr di
*pr,ideocintextu diffiniturfecundus modus dicen xit neutraliter infunt,infins Q de, p{ci
di pcr fc,& dicitur gipfafubie&a infunt in diffinitio tate prdicationisloqueret,ince iquidPrdicatio
'ne praedicati,glofltur, ipfa m fe vcl aliquid fibi in n fundat.Sign neq; huius n paru et,q Art con-.
trinfecum. Ad maiorem claritatem buius fecdi modi tra quodlibct per fc, ponens fuum accids ctra pere.
*** *** dicendi perfe,aduertc 9 tia hoc m triplicitcr pro quarti modin oppouit accidental praedicattone,ed,
poitiones reponitur.nam quad propries: principa caualitat,dics,q ver n propter ipum,accids et
Iiter: & h {nt.t illg,in quibus propri defo primg vt fi ambulante corufcauit,Quod at omais Propoli-:
fubieto vel eius diffinitine enuncitur, vt homoc tio cxtra primum &m modum fit Purc pcr accidcns
rifibilis,& animal rnalc mortalc cft rifibile, ulig,in declarat fic: tcrmini ppofitionispofunt dupliciterfu,
quibus diffinitio proprij de primo fubiecto vel diffi mi.f.quidditatiuc , vlm cfle qod habent in koc&.
nrtignefui primi fubicti df, vt homo eft naturaliter in illo realiter, velm rnem Manifctt eft at quod
pots rider&c.& aial rnale moriale cltnaraliter. Prfeitas Propofitionis.9or#ctae excis n {cqqijur ba .
pots ridcre&c.vclaliquid huiufmodi,& hoc tin Pro bitudinem erum m c(lcquod habthic vel ibi, quia.
prijs impliciter, in diiunctis,sue diiuntaint dfig tale ee particulare contingens & corruptibile ct, c
eft rationale vel irrationalc;fiue fint omnico quod fcquiturad ipfam ; propofitio autea.
* " Propria,qu vocantur pafsioncsdifiunt,yt numerus pcr fc cft ncccflria& pcrpetuae vcritatis:vndc fit, vt,
<fi:r vel impar.Qu jam at Proprie & fecundario: Propolitio per fen fiat exterminis,niti fecundum ha
&ae ntll,in quibuspafsio'fugerioris prdicatur bitudinem, quam quidditatiue {umpti inter fc habent..
dc inferiori,vt Ifofchclcs habct trc$ angulos,& illae,in Talis aut hibitudo in propo{ito nihilaliud cft qum
$uibus pafsio inferioris Prdica dc{upcriori Particu q cxdiffinitione tua cnineti corneceffaria fit, &
:ti.4 -
Tho.dcVio.in Pot. . G 2 quia
 3) Thom. Vio Caiet. Comm.
propofitio ex duobus refultat terminis, fbie&o ri &in ecundo & quarto modo,vt
-.f.& prgdicato,oportet g) quadruplicitcr fc habere pof patct dicurrendo per demontrationes, quando de
"fine propolitionis extrcma ad pereitatem. Aut.n.fub montratur per aliam, vel pafsio prima*
-ictquidditatiue detcrminat fibi prdicat,aut econ per diflinitionem fubiecti,vel (ecda pafsio per prim"
uer(o prdicat quidditatiue dercrminat{ibi fubiet &c.Tertius at modus rne fbibti, etiam demon
aut vtrunq; rliqu,ncutr alter.Si primo rnodo,fit ftratione vniuerfaliter n excluditur.Siautcm loqua-'
propofitio per fcin primo modo perfeitatis ,'in quo murdedemontratione impliciter concludente tal
prdicatum et ipa quidditas ubiecti, vel de ubiecti conclulionem.f.verc & fimpliciter m naturam fuam
quidditate.SiScundo modo,fit propofitio per fe in fe fcibilemtf,& quo ad eius conclufionem tih,fic dicitur
cundo perfeitatis modo, in quo prdicat dcterminat. fecundus & quartus modus tih demonftrationem ifi
fibi ex fua diffinitione tale fbie&um. Si tertio modo dc tertio, quia incomplexus eft. Et' cap...10.
hoc cft impofsibilc nifi in correlatiuis,quia daret ciru pcmodo intelligendos eft.S.Tho.in hoc loco,quifim
lus diffinitionum.Correlatiuor at diffinitio altcrius fcibilia,cnclufiones fecundum naturam fuam ;
non facit alterius prgdicat extra prim modum,quia impliciter fcibilesinterprctatus e(t.Them:ftius autem p,(;;., fui,
vnum correlatiuor ndiffinitur, ad reliquum nifiin Auer.& Albertus primo modo intelligendifnt, cum nio
obliquis. Sia i quarto moticpropoitio et pure per dict prim modum in fimpliciter fcibilibus admitti. ne quomao
accidcns:vnde nanq; coniuntidnis termino ' CiRca terti cclufionemfciend eft q, pafsio fub dooypa.
rum erit,fiheutr ex fua diffinitione, alterum fibi ne difiunctione necflaria,cuius textus meminit,non eft vt ff adfubie
ceflario vendicat#Iam.n.ditum et, q ola fin diffini quidam putant pafsi6 vna fimplex circumocuta per <**
tionem habitudo perfcitatem prgdicationis con(tituit. tale diliuntum, fed (funt) dua pafsionesinadaequatae
d* {ub Qgecunque igitur naturaliteritifunt, accidentia funt. figillatim tali fubieto fuperiori,adgquat autem eius ' '
G R ca tertium modpcrfeitatis aduerte ex fupra ififcrioribus,& ideo, curh difiun&ione, neccflarioin
U1C111C. - - perfefunt,
'*" ditis quod cum in textu di(g,- -
qu noti
eiunt, qu ! de -
funtfuperiori,& illud in earum diffinitinevtadditum
fubiccto digunturalio qugdffficit g intlligatur de recipit,ficut & du differenti ex oppofito euacuan- !
fubie&i 9 inhaefionis, quo fubftantia cret, &fiocinfi tes generis potetarem generi neceario inunt ub
nuafle videtur Arift.perilla verba,alio qud, fubie& difinlionc,& in vtriufque rationegenusvt additum*
enim inhaefionis cft vcre aliud ab co qod de eo dici cadit. Scdquia metaphyfici negocij hoc eft fufficiat)
tur,& fm hoctam prima qum fecunda fubftantia per dixifle, quia fic eft,ibi autem(fiTtudiofam vitam con
fe cft iuxta hunc tertium mod, vt t textus manif(le ceflerit nobis Deus)propter quiddicetur. . ..
proponit.VndecS.Tho.dcclarando tertium modum' Num omnis propofitio per f conuertatur in propofitio
dicit qud pcr fe vt fignificataliquid folitari, confti nem per ft. * : * ~*

tuit tcrti modum perfeitatis, non intclligitur de qua Vbitatur an propofitio per fe conucrtarur in ppo'
libct folitudine, fed ea tfh qu diuiditur cntra in aio. ition per e. Proparte iguid afirmatiua et:
hgc.n.folitudo eft quae tcrtium cftituit mod,ncc ifla. quia omnis prgpofitio, in qua fbiect ponitur in r
folitud9fecundum rem intelligenda eft ncgatiue,quia; nc prdicati cftpcrfe fecundo modo,&in qua praedi
modus importatus(in ly per f)vt conftitit fubftan ctponifin diffinitionefubie&i eft perfe primio mg
tiam,pofitiuuselt,liceteatiu ignificetur. do: conttatait q propoitio pere in ecundo modo
Quartus C} RCA quar mod perfeitatis diligenter aduer conuertitur in eam, in qua prdicat ponitur in rne:
modus as te fubtilisimam.S.Thospofitionem, sim Guamifie fubiccti:ergo conucrtifi propofitionem pcrfepritn9
aufali, quartus modus diftinguituf fecundo'formliter (vt
licet ul dit eft) quia perfeitasfecundi eft peifcitas prdica
m,vt ifta,humeruseftparvefimpar,cnertifia ift,
. ,e- tionis,quarti ver cauflitatis. Et qia contingi qq parvclimpar cftnumerus.Propartever negatitia eft,
quia in fubiecto cuiufcunq; Appofitionis per feclaudit
- Qpid it perecaula alicuius, & percubieteiud,
intrineceratioformalisinhgrentiae predicati, fed hoc
vt patet defubieto refpe propri pafsionis, ide non pt aluari inconuertente propoitionem per e:
quandoq; fccundus mddus & quartus coincidunt in quiaimpofsibile eftg fubie&& prdicatum alicuis.
vnam propofitionem m diuerfs eius cditiones.Ap propofitionis itafehabeant g, vnm dependeat ab al
patet autem hoc manifeftius qum fupra in hac pr terccGnuerfo in eodgenere caufae. ergo&c. In hac scotim.
animal rationale mortale effrifibilc, inqua dubitationc quid {cotiftae tenent fimpliciter partem'
... ,. fubietum,& pohitur in rne prgdicati, & caufa illius, negatiuam,quid mouentur ex rne fecundo 19coa3-'
^gidiushic. propria eft. Vide n intclligufit.S.Tho.qui eius expo duta, & eo q credunt fubiect prdicarip Pofte
tition impugnant, 8 ex rudi ingenio prouenitimpu dc pafsionein primo modo, quia pnitur in diffinitio-'
nare hoc: quia quartus modusrequifit caufam, qu ncius vt addit,qd nihil aliud eft jefle cxtraneum
ita fit caufa qud non fubie&,& g, dici debet,intrie rne formali illius. Cfirmantoue opinione ua ex di
*
&us interijt fecundum intcrcmptioncm,hoc.n.falfum crisauer infecundodeonima.com.86.8.67.vbidici-Sn":4%
eft,vt Albertus magnus ifi hoc loco dicit,& cx Ario tur
#q color.Sed
eft vifibilis per fc,quia fubicctum eft caufa *7: ..
hc o n con[9nat, Reprobat
telis yerbis habetur. ait. n. Item alio modo quod pro
pter ipfum ineft vnicuiqe perfe.In quibus Verbi$ fuf quiaj oftfum cft omn propofition neceflari
ficicnter quartum modum per fe diffinientibus,redu-* effe per fe,ac per hoc c ifta fit neceffaria,rnaleett ho
plicationis, aut caufe, de quia non prdicatur effe&tus, mo,erit pcrfe. Tum quia ill propofitiones funt per
nullo modo meminit quin potius praedicationem cfie fe,quibus cuenit modi pfeitt m diffinitiones da
&usge caufainhoc modo concurrere affirmatpcr ly: tas ab Arift.Cftat aut pittis (rationale eft homo) &
quod ineft:ineffe enim praedicationem fundat. ` ' '; his fimilibus,cuenit diffinitio fccundi modi perfe,&*
Qui modi Circa fecund conclufioncm fciend eft q) aliud iftis(parvelimparef numerus)conuenit diftinitio pri
per fe ingre eft loquide his modis perfeitatis in ordine ad tt de mi modi,quia in illisfubietum ponitur in rne pr
iantur de- monftrationem fimpliciter,& aliud in ordine ad eius dicati, & in hispredicat poniturinrnefubiecti, er Refpon.
mouitat dinead
conclufiontih. Sifhiliter liud ft loqui de illis in or go &c.Neceft audiendum dictiieor,f,g, id,quod po fcoti.
nem demontration concludentem tal concluio nitur vt additum,n.praedicaturin fiodo,quia
nem,& aliud in oraincad demnftration (impliciter ett extra rnemformaldiffiniti. Contrariatur.n.pri
& in vi.Si n. loquamur de tota demonftratione, fim mo Ariftoteli.quiin hoc loconotantet exemjpla dedit
pliciter & in ci, fic omnes modiingredi poffufit de de his,qug cadnt in diffinitionevt addita.Ctrar:afe
monftrationem, maior cnim & minor& cclufic fic.
- - -
cdo veritati,quia crati&formalis rei&
1dcIn 1IM
T.e. 41.
In Poter.Analyt, Arit. IOI
idcm in habentibus diffinitionem,& apud Arift.fepti Devniuerali. . 5. Definitio,
mo metaphyiicae,per longum proceflum pafsiones& iuerfle at dico quod vtique de omni fit,&-
.. . 16. accidentia aut non hfit diffinitionem aut habent per
& 17.
additum,nulla eft diffinitio quidditatiua accidentis in perfe,fecund qud ipfm.71amifefti igitur eft Correlaciti.
Ka.io erro
ris. qua non claudatur intrinfece fubie&um.Scd quod de 4uec und; fant vniuerfalia er necellitate infint Propofitio
cepit eos ett : quia aliud cft fubie&um effe extra cffen rebus.Ter fe at & fecund qud e$t ipfum,idem eft.vt prima
ti pafsionis& accidentis, & aliud eft fubie& effe ex perfeincfl li ieg puntum,& rei etemim fecundqudli
tra rationem quidditatiu eius, & cum primum, fit ve mea. & triangulo fecdum qud triangulus,duo recfi.et
r,credidcrunt rn quoq; vcrificari: quod tamen apud enim pcr f triangulus duobus , eius qualis eft. /^miuer
peripateticos cfterror. Ett ergovia media approban fle at e$t tc, c in quolibe&- primo demjiraf : vt
da, p ncc vniueralis affirmatiua.f. omnis propolitio duos reifos hre,neq; figurg cuilibet tm vniuerfle,quuis
per e conuertitur impliciter in propoitionem per e, eft demostrare de figura,qudduos reos bt, fed non de
cfi vcra,quia n cuertituri!?a,h et animal,nec vni qualibet figura, me vtitur qualibet figura demonftrans. ,
teralis negatiua.. nulla propoitio per e conuertitur !Quadrangulus.n.figura quaed eft,nbt at duobus re
fimplicitcr in propofitionem per fe, e(t vera,quia ifta tis gquales,fed ifofcbeles quidem, duobus reftis quales ;
h ett animal rationalc,conuertiturin iftam,animal ra
tionale eft homo fecundo modo (vt etiam in tra&atu babet.fd mom primum,fd triangulus,prius. Quodigitur
de demonftratione S. Tho. nomincinfignito dicitur) quodlibct primm$tratur duos retos habere,aut quod
& ex ufficiter p fubiectum politum in ra cumque aliiid huic primo incff vniuerfle e$t, &- perfe
tione prgdicati, imo quod pluseft,cft ipfa ratio prdi demonjratio huius vniuerfliter eft, alior autem quo
Nota.
cati,& eius caufa.Sed quadam Propofitiones perfc c - dammodo n per fe,teque de quicrure eft miuerfliter,
uertunturin per {e. & h funt omnes quarum conuer fed frequentius.*.per aliud.Oportet at mom latere,quod
T.c.3: tentes fimpliciter funt neceflariae ex terminis. Nec ob nmultoties contingit peccare & mom effe quod demonftra
ftat his quod Arift.inferius dicit. q, ifta elt peraccids, tur prim omuerfale,fecund quod videtur vniuerfle
rifibile eft h: ibi.n.non accipitur accidens vt opponi demon$trari prim. Decipimur deceptione hac cum aut Modi erran
tur ad pere, de quo modo loquimur, vt in c.18. Pate nihilfit acci pere uperiori extrafingulare,qumfingu di circa vni prae
bit diffufe ex textu.ConfirmJt autcm fic efle ( vt dixi laria..Aut fit quidem, fdinmomimitum eft in differenti dicat
uertale.
mus)frequens philofophorum exercitium in demon lus fpecie rebus..Aut fi contingat effe ficut in parte tot
{trando, dum onuertendo prmiflam demon[tratio um quo monftratur,eis at qu funt in parte qid in e$t
nes faciunt, vt patet dvtufitur in demon(trationibus demonftratio,&- erit de omni, fed tfi non e$t huius primi Secundus.
vtraque harum, omne intclle&tiuum cft libcrum & demstravio vniuerfliter, dico at huius primi fcund Tertius.
conuerfo, cmne libcrum cft intelletiuum. & fimili
ter omne necearium ct aeternum,& econuero, om quod est demftratio cum fit primi vniuerflis. Si igitur
ne ternum eft necearium, & fimiliter omnc gene aliquis demftr abit quodrete quidem non coincidunt,
rabile eft corruptibile,& conucrfo, omne corrupti videbitur vtiq; effe demonftratio propter id quod omni
bile eft gcncrabile,& infinitis huiufmodi propofitio bus reiis imest,non at e$t,fiquidem non qiii fic quales
nibus Philofophi vtuntur in diucrfis demonftrationi fint fiat hoc,fea fcumd quod quomodocumq; gquales.Et
bus:conftat at 9 demonltrationes non nifi propofi i triangulus n eet aliud qum iocheles,videbitur vti
tiones p feaflumt. Vndc vel fateamur omnes errare, que effe demonstratio. Et proportiomale quidem cmuta
quod temerarium eft,vcl ccedamus multas propoli biliter eft fecund quod nmeri fnt,& fcundum quod
tiones per e conuerti impliciter in per le. Ad ratione lineae,& fcund quod firma,& fecundum quod tempora
autem in oppofitum dicitur primo j) loquendo defu fnt quadmodum demftrabatur aliquandofeorfum,fic
bic&to,vt diltinguitur contr prdicat inaiorilla nec ctingens e$t omnibus vna demonfrtione demon$trari
cft Probata,necapparet vera vniuerfaltcr: in ifta.n.h. fedfunt propter id,quod umnominat quid oia hc vmii,
cft animal rationale,praedicatum magis cxprimit cau vt longitudines,firma tepora, pecie differunt e in
fam inherere in fubic&o qum econuerfo, tamcn non uicemJeorfccipiebaturnunc aurvniuerfalitermon
eft dubium quin fit per fe in primo m. Dicitur fccun $tratur.nom.n.fecumdum quod line funt, aut fecumdum
do quod dato q, ifta admittcretur.f.q, in omni propo quodnumeri inert,fedfecundum quod hoc, quod vniuer
itione per e ubiectum claudit in e cauam,quare Pre
gicatum infit fibi, fophifma confequcntis elt ex hqc fle pont effe.Tropter hoc neq; fi aliquis mon$trauerit Correlari
inferre,ergo clauditifccaufam formalem,quoni di vnumquq; triangulum demftratione.aut vna aut alte fecundum.
uerfisgeneribus caufarum contingere hoc pt,& pro ra quod duos retos ht vnumquq; ifofchelforfum &-
pterca ftat cx cifd terminis fieri duas propofitiones j .gradatum,nondum cognouit triangulum quod
per e, 8 in viraq; claudere ubiect cauam in einhae duos retos habet mifi fopbiftico m.meque vniuerfliter
rentiae praedicati in fubiecto,diuer(imode tamen,in al triangulum,neq; fi nullus e$t praeter hc triangulus al
vcra.f.materialem & effectiuam, in altera formal,&c. ter,neq; fecundum quodtriangulus e$t cognouit,neq; om.
Non cft opus tam hanc defcriptionem propofitionis nem triangulum,fed aut fecundum numerum, fecundum
per fe admittere,(cd ftand eft inillis, qus dedit Arift. fpeciem mon autem omnem, etfi nullus eft,qu non nouit:
Comm. 66.
ex quibus hc non habentur. fat. n. cffe propofitioni Qudo igitur n mouit vniuerfliter, & qudo mouit Correlarii.
perfc dixit fi prdicat ponitur in ratione fubie&i & fimpliciter. Manife$tum e$t quodfi idem :
triangulo tertium.R*
econuerfo, nifiquidiminute eum diffiniflefingat.Au eff&- ifofcheli,aut vnicuiq;, aut obus. fi mon idem,fed cen ula cogno
di vni
ctoritasver Aucrrois execundo de anima non con alterum,ineft autfcundum quodtriangulus,non nouit. uerfale.
firmat aduer(arios,fed magis deijcit, qfh ibi Auerrois J^trum autem fecundum
exprefie dicit qud in hoc differt fccundus modus Per dum quod eft ifofcheles, quod eft triangulus, aut fcum
qudo fecdum hoc ineftpri
&
e primo, quod in ecundo ubicctum et caua pra mo &> vniuerfaliter cuius eft demftratio ?Manifeftum
dicati, inprimo vereconuerfo prgdicatum eft caufa
fubiecti. Vnde fi ex hac au&oritaic arguendum elt remoto eft,quod quando ablatis inerit primo,vt ifofcheles neo
manifefte concluditur qud non in omni propofitio triangulo infunt duo retii.fed eneum efe remoto
ne per fe fubicctum claudit caufam inhrenti prdi & iffchele, Jd non figura aut termmo,fed non primis
cati in fubito, cuius oppofitum aducr(arij indc con duo ergo primo.fiqui dem triangulo fecundum hoc ineft
cludere volcbant. -
alijs,& huius vmiuerfliter eft demonftratio.
Tho.de Vioin Pot. G 3 Sum
 2 Thom. Vio Caiet.Comm.
Summa huius capituli hc eft.
Diffinitie.
Niuerfale dico quod cum de omni fit & perfe
Correlariti. V e(t (ccundum quod ipfum.
Quaecunque funt vniuerfalia ex neccfsitatc infunt re,
bus.Pcr fc & fccundum quod ipfum eft idem.vniuerfa
Propofitio leautcm tunc cft cum in quolibet & primo demonftra
prima. Pro tur, declarantur vtraque exemplaritcr.
pofitio fec
da. Demonftratio per fe huius vniucrfalis eft, aliorum
autem quodammodo non pcr fe.
Modi erran Ei ramus autem circa vniueralis acception triplici
di. ter.vel cum nihil fit accipcrc fuperiori extra fingula
rc.vt fi triangulus non eQct aliud qum ifofcheles.Vel
cum innominatum eft fubie5tum proprium. (icut in
differentibus fpecie rcbus, vt commmutata proportio
inuenitur in numcris,lineis firmis, & temporibus. Vel
fi contingat cffc ficut in parte totum in quo monftra
tur, vt fi de retis lincis non concurrere monftretur.
Correlari. Siquis monftraret.vnqucmq; triangul y duos re
#tos ht,triangulum n cognouit , quoni duos retos
habct,riifi fophiftico m,ncc vniuerfalc triangu!i nec
dmnem triangulum fecundum fpccicm, fed fcdum
Correlari. numcrum,ctiatn fi pullus eft quem non nouit.
Si triangulo & ifofchele, aut v;icuiq;, aut orhnibus
idem erat effe cognof- ens,haec fimpiiciter nouit:fi ve
r non idcm,fed alterum,non nouit vniucraliter. piat quod dici confueuit g) i(ta fe hfit ficut fupcrius &
Id cui primo incit aliquid fcu cuius aliquid eit vni
uerfale,nn cft id quo remoto illud rcmaiiet.neq; om
ne illud,quo remoto illud n remanet, fed illud cui in
eft,& priptum aliquod quibufque ini.
- Series autem hc eft.
I n t E N D, E N s tcrtium prmittendum. f. vni
uer{alitet in hoc capitulo explanarc quatuor facit.Dif.
finit nanq;primo ipfam vniucrfale & declarat eius dif.
finitionem ex conucnicntia inter fc,& fecundum quod
ipfum prima propolitione.fecdo oitcndit,quoniodo
monltrator vtatur vniuerfali fecur.da propofitionc.
Tres modos errandi circa vniuerfalc trtio declarat,
duobusadiun&is correlatijs, quorum primum fequi
tur exfecundi erroris detrutione.fm verex radica
Ii ratione,qua omncs eliduntur errorcs, diftin&ione.f.
vel indiftintione formali, quam errantes non aduer
tunt. Regulam vltimo valde notabilem fubdit, adfu
mcndum vniuerfale accommodatis excmpiis ifofche
lisfigure, & irianguli refpetu ipfius habre tres &c.
Num diffinitio Praedicativniuerflis fit competens.
C. dffi itior vniuertalis dubitatur dupliciter.
primo quia vidctur in ca cmitti nugatio.Cum.n. tam in primo qum in ecundo m pradicatum con
fecundum quod ipfuni fit iccm quod per fe, (vt in tex uenit{biccto ratione eius, quod actualiter & forma
tu dicitur)fperfle vtrunque in diffinitione ponitur. liter in ubie&to clauditur. Et de primo quid manife
fufficiebat.n.p onere fccund quod ipfum.Inupcr c
per fe fitde omni, non oportcbat ibi ponere dc omni,
Secdo dubitatur quia non videtur diffinitio illa ex
planare tot diffiniti naturam, fed diminuta.ifta fiqui
d propofitio, fofchclcs habet tres,(eu homo htfen
fum tatus deoi & per fe fecutidum quod ipfum cft,ta
men praedicat 0 clt vniuerfale tal.fubie&i, vt de (e
: quia habcre tres cll vniuerfale trianguli, & efle
nfitiuum fm tactum eft vniuerfalc animalis. Aflum
ptum dcclaratur quo ad tcrti particulam, quia quo
ad primas duas euidcns cft.probt ergo fic, illd cuc
nitalicuim quod ipfum,quod conenit fibi cum re
duplicatione fui, qiia rm quodipfum & inqut tale
idin {unt,fed in qalibct iftarum hoc inuenitur: i(ta.
n.elt fimpliciter vera, h inqutum h habet fenfum
tactus,& fimiliter ifta,ifofcheles inquantum ifofchclcs
habet tres.crgo &c.Et confirmatur, quia illud ineft ali
$ui cum reduplicatione & fecund quod ipfum,quod
incft rne fuae diffinitionis qdditatiujae : fed fupradicta
funthmi;crgo &c.patct minor,quia difGnitio fubie
--- -- - iPlum,
&i affumeretur pro mcdio fecundum viam cmunem
ad dcmon(trandum talem conclufionem.Vledium at
eft r quare maior, extrcmitas infit minori. Ad prim
dubitation.cm d, p quia in diffinitione oportct expli
cite ponere fuperira oia vfq; ad vltimi differentiam,
& tfipofteriorcm implicitc quodamm claudere prio
rem(vt patet:c dicitur. aial c(t (ubftanta anirnata fen
{bilis)ideo in diffinitione vniueralis explicauit de o,
& per fe.Nec ob hoc lcquifnugatio. quia ad nugatio
nem non fufficit qualifcunq; iiiclufio vnius in altero.
fed exigiturg, vnum includatur formalier & intrinle
ce in conceptu formali alteriss . V dicereaial rnale
non eft nugatio,quia animal vt additum in cceptu ra
tionalis cadit,;& fimilitcr dicerenafus limus & fimilia.
Et qubni per fe non includit formaliter de oi,nec(m
quod ipfum)inciudit formaliter per fe,licct ilia infert
ficut ctiam rationale infcrtaniml,idco nullu nugatio
in propolito accidit.Quod at per fe non includit for
malitcr& intrinfece de qi,patet ex diffinitionibus per
fe in c.praecedenti. Quod ver(fecundum quod ipfum)
non includat formaliter & intrinfece vtrunque patet
ex hoc.vbi Arift.in prima propofitione,exponcns fec
dum quod ipfum, ait quod id fonat quod primo:cla
rum ateft ex dicendis,g in ratione(primi)formaliter
& intrinfece n clauditur aliquod hoium.Ncc te deci
inferius,eo.n.fenfu dictum e(t,quo dicimus quod ratio
nale & animal fe habent vt inferius & fuperius, quia
omnerationale ett aninal, & non econtra, vnde ex
hoc non habetur,qud pofterius inter ifta includat for
maliter & intrinece uum prius.
Ad fccund dubitation dicitur, quia fecundum
quod ipfum duo fonat.f.ly(lecdum quod)quod deno
tat cautalitat, & ly(ipfum quod importat ipfam cau
[am vcrnem ndi: idco cum dplici diitintiqne
intclligi pt.prima cft q) y (ip(um) pt d 'pliciter fu
m 1.vn m pro oi eo qod a&tualiter & formaliter res
elt, alio modo pro eo tfh quo formaliter cteris res
differt Secundaditintio eit quly ccundum qd Pt
dupliciter fumi. Vno m vt nott reduplicatum effe
rnem prdicatum infit huic. Alio m vt ngtat rc
duplicat ee ration adequatum qud Praedicatum
infit fimpliciter. Si primoni vuriufq; dittintionisac
cipiatur iecund qod ip(um,lic reduplicat rem rne
cuiufq;quod foimialitcf & intrinfece fibi inclt. dcno
tans effernem, quare ipfum fit tale:& ficper fe,
& m quod ipfum funt tcrmini conucrtibilcs.Sic.n.ois
propolitio per fe,efttn quod ipfum & cc crfo, quia
{tum eft,de fccundo at declaratuir:quia palsio inelt fu
bicio rne alicuius intrinfec parusfuae diffinitionis
partes at diffinitionis tales contat claudiactualiter &
formaliter in diffinito: vndc, cum non ois propoitio
per {etit ccund quod pfum, vt hic de eoloquimur,
hon accipitur in proplit, fecndum quod ipfum Pri
mo m.Si ver intelligatur fecdo m,vtriuq; dittin
&ionis,fic(m quod ipfum)rcduplicat rem rne pro
prijfibifoli conceptus,quo formliterclt talis,& deno
tat illud cfleadaeqat rncm talis prdicati, & ficPer
fe eft fuperius ad fccundum quod ipfum.fic.n. non cis
propofitio per le eltfecund quod ipfum,quoniqu
docunq; genus dicitur defpecie elt per fe in primo m
& nonlfecundum quod ipfum, eo 9 ipeifica diffe
rentia non e(t r adquata quare genusinfit, cum ge
nus nucniatur extra il, & multa conueniunt inferio
ri per fe rne fuperiorum,quae non conueniunt ei rne
eis quo differt ab illis , vfpatct de omnibus paioni
busuperior,&fic fumifin propotito.Wndead obie
&ioncs dicitur g) proccdunt vtendoly lecupdquod
 . In Polter. Analyt. Arift.
ipum, primo modo &non ecundo homo n.habeten
fum tatus fccundum idquidem quod formalitcr eft,
quia rn quod eft animal, fcd non m id quo differt ab
animali, 8 cateris pecicbus.Et imiliter iuxta primi
{en fum rcduplicatiua admitti potcft. Ad confirmatio
ncm dicitur, g, 1neflc alicui ratione fuae diffinitionis
quiddittiug,pt intelligi dupliciter.Primo modo ac
cipicndo diffinitionem uis partibus,& hoc modoin
dubieverum eft, q, Quicquidvendicatfibi aliquidra
ttone fue diffinitionis, conuenitei fecundum quod ip
{um , qia diffinitio folidiffinito conuenit,& ipfum
cteris diftinguit : & hoc modo falfa eft minor. Alio
modo poteftintelligi incfle alicbi rne fuae diffinitio vtatur,& onus refpondendi affumat.
nis,accipiendo diffinitionem rne{uarum partium, & C part propofitionis primae.f.vniucr Vniuerale
ficlfuin cft in propofito quod affumif in maiQri,&. Lfale eft, cumprimo demontratur.Notandun et cft quod in
quia probationiinoris proedit hoc modo,qfh ditfini qP cfuperlati dupliciter exponaffnegatiue & po- el Pri
tio hminis non aflumitur vt medium ad concludcn
dum ipfumhabere tatum nifi ratione fuae partis, qu
ctaminal.ufficeret.n.animal aumere pro medio, 8.
fimihtcr cft deifofchele & habcrc tres, ideo non con
cludit maiorem in eo fenfu,in quo probanda crat.
Num perfe & (ecundum qaod ipfum fint idem.
' I c primam partem prim propqfitionis{.Per i,
&(m quodipfum) c(t idem. Aduerte aliquosS.
Tho.cxpofitoneminon penetrare,credunt.n.q fecun
dum.S.Thv.per fe & fccdum quod ipfumid fintc
uerubilitcr.occaionematit (Icopindiumunt ex duo
bus. Primo ex eo q, introducendo prfata Ariftotelis
verba S.Tho.aitgnc aliquis crcderet aliudcflc quod
indiffinitione vnierfalisdixerat per fe & fecundum
quod ipfum eft, fubdit per fc & fm qu9d ipfum cft,
idem clt;(ecdo exeo g) pauloante diuidendo textgtm
ait,Circa prim duo facit, primo 9ftdit g- vniuerale
ctinet in e & dicide omni & per e ecundo otendit
Secundo c quid addit fupra ea, ibi vniuerfaleat. Hiautideo ad
trag.e. 15. S.Tho.ment n pcrueniunt , quia.S.Tho.cxprefleir
fecundo ctra Gentiles cap.15, mult intereffe fentit
inter per fe,& fm quodipfum.pt.n.vt clare patet id
conuenirepluribus per (e,fed n pt idem conuenire
duobusfecnd qud ipfum,qui quod conuenit ali
cuim quodipfum,ipfm nxccdit.ficut haberetres
non excedituriangulum- . i torte dixerint q Pcr
fe& fcundum qudiplum, fimpliciter , apudS.Tbo.
differunt,fcd n differunt {ccundum ipfum in hoc tex
tu,refrcnehrlingu proprei tria. Primio quiafuperfiai
tatem m hocimpofuit Arif.fi.n.fynonyma, aut idem
formaliter & conuertibiliter funt, altcrumfuperfluit
vbi upra Sccundo quia diminutuseflct.S. declarando
ostra gen
til. g) quiuokc accipit hic m quod ipfum,& in cmuni
Vfu Philofophorm, piaefcriim qia& omnes, & ipfe
ex hoc cap.vti cfueuerunt proprietate vocabulorum,
fumendo fccundum quodipfum, vt differt per fe,&
fonatid quod primo vt in allcgato cap.euidenter ap
paret. Nec fuperficietenus ctidercs hoc prfertim
fiquid apud me valct. Tcrtio quia S.Tho.
oc exprcfle dicit,9) Principium huius capituli,in quo
dicitur (vniuerfale at dico quod cum de omni fit, &
pcr (e elt fccdum quod ipfum elt)e(! diffinitioipfius
vniuerfalis: 9 fi diffinitio eft,tot diffiniti maturam ex
licat, & coiifcquenterly fccundum quod ipfum non
umptum elt vt conuertitur cum ly per fe vndeideo
Arifto.dixit 9 fecundum qod ip[um], & Per.fc idem
{unt,quia idm effentialiter [unt ficut infcrius & fupe
Refpondet rius,propter quodfubiunxit quid addit fupra perfe,qp.
argumtis . .additly prino. Quando ergo dixit S.Tho. q, ne aii
quis credret aliud effe &c.intcllexit aliud eefitialitcr.
Quod ver prmiferat diuidendo textum intelligen
dum eltexplanatiue,feu dedaratiue Ariftote.n.pimo
oendit.i.xplanat g) vniuerfalc includit de omini &
perfe.&fecundo oliendit.i.explanat quid addit fupra
.ca,& hgcundubievera funt,fcd chlstlat 9ctiampri
- - - -
-------
\,
1O3 -
moponat integram diffinitionem ipfius vniuerfalis, im:
qua non ita clare plan fit quid addat vniuer{alc fupra
ea,ficut qincludat illa,propter obfcuritatem illius vo
cabuli,4 m quod ipfum declarat poft,per ly primo. Et
haec videtur mihiTcnttia Arift.Siquis tfi pr fe, & fe,
cundum quodipfurh idem conuertibilitef effe conten Them. pri
dcritiimpliciter hoc teneat, ctra veritatem Theo mo potte
rior c. 12.
phraftrum Albertum:S.Tho.& viam cmmunem rc Auer.c. I 1.
ihet. Si autem hoc in loco tibid intclligat,quia Thgmi
ftijAuerois,& S.Tho.verba hoc fibi fuent(iy fccun
dum quodip(um)non fecundo,fed primo modo expo
nat.welly per fe,exaltet,& fecundum eius fummum co
-
fitiue, hic ly primo?troq;modo cxpofitm veritatcm 3?j***"*-
habcre oprtct:quia qud conuenit alicui vt vniuerfa 8**
lecius(vt m loquimr devniuerfali) nulli altcriine(t
prius, & ibi inet prius omnibus alijs, alias ci non con
enirct primo,vt ifi textu habetur, cum at audis vni
ucrfale oportcre inefTe ita ei cuius eft vniucrfale, g, nul
li alteri prius,efto cautus, & fcito g, quo ad hoc id t
cenfef altcrum q formalitcr differt fubicto {ump to
m quod ipfum modo cxpofito. i.fumpto fecundum
id quo formalitcr differt cteris, propter quod tam
gcnus ipfius fubieti,qum quod inferius ipfo, altcr
in propofitocft fubiecto: ita q fi aliquid incft fubie
&to rne fuigencris,vel cuiului${vpiois vel infcrioris
non inetilli primo . Dfia ver propria ubiecticon
ftitutiua c ipfo conucrtibilisalter fubiecto non eft
in propofito, licut ncc tota diffinitio fubiccti altcrum
ab ipfo hicccnfetur.neq;.n.dfia talis formaliter differt
fubieto fumpto m quod ipfum eft, neq; diffinitio
tota vt de fe patet.id nnq; cit furmalis conjccptus ora
nium trium.differens fm diueros modos concipiendi,
feu fignificandi illum, vnde ex hoc g-hominis dilfimi
tioni,leu conuertibilidfig prus ineffcdiciomus rilibile
qum homini,nonfequitur, ergo n conuenit homini
primo: quia vtdictum elt, alteri conueniri non di nifi
altcr habeat concept formalcm fubiccto n quod
ipum.Necprtcreundet Pliuetalepraedicatum im
mediate fluat ; differtia certibili, fic mediate hoc
non obftat.Tam.n.primam paion qum fecundam
& qum terti inele primoubiecto quo originan
tur dicimus, co y omnes fubieto fumpto m quod
ipfum effluit,licet qud priusnatura alia.Necin hoc
crgofallaris, vt qui pafsio tertia pcrfccund defubie
cto demontraf priori, S imiliterecuda per primi
9 propterca negs ipfam incflc primo fubieto.Ad dc
mnftrationepm.n. fufficit medi cffc caufam proxim
prgdicati,& n oportet effe id quo primo fluit pr Uous
dicat.Eti arguatur,Prius ecunda pisia inclt prime,
qum fubie&o.quia prima pafsio vere medi eft tunc,
& prima pasio differt formaliter ubieci o, ergo non
primo ineft fubiecto. Dicitur primo gy maior cit falfa.
qlicct{it[cda primg proximus q fubiccto ti t tur Reponde -
primo,
prius. Dicitur fccdo 9 maior vniucifaliter loquend9 ecudo.ter
ctimpropria,qn pa[s fecunda n vniucralitrincf tio quarto
prim, {ed fluit ab illa,fubie&o at & fluut & eft in
illo.dftertio g) primapafsio vt manet in ea vis quid
ditatis fubieti non cenfetur alterum fubiecto, Dici Nota.
tur quarto ad euellendas omneshuiufmodi ambiguita
tes,g cum dicitur vniucrfalcalicuius et quodinet illi
primo &c.intclligitur vt fubieto ita q id cuius,a eft
vniuerfale m quod ipfum, debetfubijci ipfi. a. ita P
nullo formaliter diltincto meo dicet {ubijci illi, licct
alteri communicet vt medio,& fic cauat illud, quod
nullo fibi mendicat hoc licet alteri communicet vt
caul mediae,& fic omnes obie&iones ce(Iant. .
C i R c A declariqnfccund partis prim propo
Tho de Vio in Pot. G 4 fitionis
 IO4. Thom. Vio Caiet. Comm.
fitionis aduertc qud cx eisqug ibi dicuntur,fumitur cipatiuetantum:ergo aliquid;quod conuenit alicui pri
illa regula generaiis,9 quando aliquid conuenit alicui mio,potcftinueniri extra cius primo fubietum forma
fubieto pritno,per illud fubie&um potelt de qtfolibet. liter,Iicet n participatiue,quod erat intenturm.Maior
alio, cui conucnit ('tam fupcriori qum inferiori)& elt ipfa Arift.regula,minor autem ex metaphyficaefup
qum coniuncto realitcr eidem denontrari priori.. potitis.Et quia multis forte videbitur hocloco nouum
-
-

Hc tamen rcgula qualiter intelligenda fit ( Propter & qugrt quomodo potcrunt gloflare regulam Arift.
qugdam prdeclarand:) dicetur in 7.cap.', ; ;; 1* ideo tonfirmo[upradita auritate.S, iho.in [ec- !
Vniuerfale praedicatum conuenire fub e&o oportet ita quod do ctra Gcntiles.ca. 15. volentisq, effe conuenit Deo
per ipfum formalit r, vel participatiue inuentum
tur in alijs.
reperia m quod ipfum,& ctgris ipfius prticipationc.Funda
A .2% t . A
- -
turat do&rina hc fupra ipfis ferum naturis,quibus
f.t.c. 13. CIrca regulam cognofcendi vniuerfale. Dubitatur opor:et notros conceptus conformes ee: ita, vt fm
is lutie an illud,quod cofiucnit alicui primo, poitinue diuerfitatem rerum de quibus loquimur diuerlimode
primi dubij niri in aliquo, in quo cius primo fubie&um n inueni oporteatapplicarc vniuerflcs regulas adipfas.vndc fit
circa tin . tur m {c. Et quia hc quaefto eft inconfueta & valde, vtquia res hiis aliquod proprium, cicatur alijsm
neceffatiaide cxcmplariter declaro titulum.Vidcmus feipfam tih modis fupraditis, & etiam proprium eius
- - --
g) habere tres angulos quales &c. primo conuenit cicetur eifdem, rne illiusformaliterttm inuenti,
3. * triangulo, & (ccundario conuenit'fuperioribus& in in cis,vt detriangulo & eiusproprietate patet.Juiave
ferioribus eo, puta figur & ifochel,& fub eto & acci r rcs aliqua non eft cicabilis fecundum feipfam,.fed
dentibus eius, puta grt &albedini, triangularibus, In partacipabilis,oportet cius proprium in alijsinuen
omnibus autem nunqu inuenitur a&tualiter hc tres tum participatione quadam illius primifubtcctieisin-.
&c.nifi praeinueniatur in eis ipfius triangulinatura fm fit,vt fic,cicatio proprietatis, cicationem quandam ,
fcipfam, vt patet. Nunquam.n.figura hbet tres gqua naturae (equatur, vt fic proprium non fateamur exire
les&c. nifi fit triangularis & fimiliter nunqu s, aut fuam primo fubie&um.Sunt.n (vt propofita exempla
albedo habet tres &c.nifi trigularitatcm fapiat. Quia fequamur)omnia alia Deo, quaedam diuin naturae
igitur ficvidemus in hmi,dbitamus,an vniuerfaliter participationes,quai deitates participate, 8 ideoiid,
verum fit,gy id,quod cuenitalicui primo,ita vendicet qd primo diuinae conuenit natur eis conuenit, noa.
fibi illud primo fubiet,q) inueniri non pofsit in ali cxigit fuum primo fubict ;imo comitaturullud,Sal
uo, in quo noninueniaturillud primoubetum frn uatur igitur mutua adequatio fubicti, & fuivniuer
e.Dico atm fei.formaliter, vtditingultur contra falis,non (olum qfiipfjm vniuerfle inuenitur tantum
virtualitcr,ita 9 oporteat ad hoc q) vniurfale alicuius in eis, in quibus fubieum eius formaliterinuenitur,
inueniaturin alio,q, eius primo fbjetformaliterfit fed t q inuenitur extra fuum primo fubietumifor
coniun&t'illialij, vel vt (uperius infeiori, aut econuer malitcr,quia n inueniturextra fu primo fubie&um
fo,vel vt a&us potentiae,aut econuerfo vel vt pars toti, participatiue,& hoc fuficit,& maximie qfi tale vniuer
aut econuerfo,& huiufmodi,& nunqu fufficiat coni ale t participatiue inueniturextra uum primo ubie
um cfle illi virtualiter.Oritur at quae(tio haec hocin &tum, licet formaliter vtin {imilibus eft. Regula ergo s. i.

loco pp examenvltima particulg,que regulcplet.. Ari.dics p idelt primo alicuius fubiet,cuiilludin

per ipfum alij quibufq; ineft,oportct nanq; ditcurre: eft,&#ni ipsalijsine[t;non eltreftringenda que ad il
ie(uly,alijs,qu referriintelliguntur,& qu non.Pri lam particulam, &m ipfum alijs, vtihtelligatur ra
ma at facic intuentibus textum, & expolitores illu ipum formaliter inuentum in alijs, fedin fua ampli
flres apparet, g) impofsibile fit inueniri vniuerfaleali tudinefufcipienda, vt qualitercunque hocfiat, dum- .
cuius abfque eius primo fubiecto formalitcr.Ex textu modo falueiitur ift dg conditiones (cilicetgr illud ta
quidem,quia in tta eiusferie n nifi dchis $it fcrmo , le predicatum infit formaliterfubiecto, & q non nii
quibus fieum formalftcr cicatur, vt in omnibus pr illud, velfm illud,
* : * - - -
vel ratione illius -ctcrisinfit.
"T 2 ;ri'
-- : " r
exemplisaddutis.;ibi etiam in figulis erroribus mani
fefteiiquet.Ex expofitoribus ver quiadfit Pyniuer Quod demonftratio eexijs qu funtpcr f
fale, de quoloquimur,cfititin adequatione fubicti * &exnecearijs. Cap. 6.
ad praedicat,& econuero,9 imutuoadgquanturer 1 igitur e$t demon$tratiiiafcia exneceffrijs prin
govnum non inucnitur, vbralterum non et.Subtilius
t fi pcrfcrutati fuerimus,inucniemus,q) id,quod cgn
S.'atprf
tipij*quod.m-feiturnonpotetalter ehabereue
fnt neceffrio infnt rebi,h&c.n.funt
**, * * **
--
ncnitlicui primo, inuenitur vbi eius primo fubiet, in eo quodjuid e$t, quibufd,alia infunt in eo qugd quid
n formalitr,{ed participatione tfih rcperit , Quod fic
manifeflatur, quemadmodum in textu habctur, idcm ei prdicntibus de ipfis, quorum alterum 9ppofitrum.
fonant hgc tria.a.inelt alicui per $e,m quod ipfum elt, necffe efi ineffe manifeft eji quod ex huiufmodi quibf
& a,inc[alicui primo,& a.idcft alicui,& per illud inet dam $tiq; fit dem$tratiuus fjllogifmus.Omne.n.aut
cteris,ac per hoc neccflc e(t, vt vbicunq3 verificatur est,aut fcundum accidens,accidentia autem mom eceffa
aliquodhorum trium, ibi verificetur quqdlibet illor. via fnt. Aut igitur fic dicendum,aut principiumponen
Et quia multa funt, qug alicuiinfunt & per illud cte dum quod demonftrationeceffaria et,& fi demftratum
ris qu illud participant,ita g) non funt illi fubietorea efi,uiudaliter f habere non poteit, ex neceffrijs igitur
oportet effe fyllogifiium;ex veris 4uidem nieteno de
liter cojunt, non multa fnt,qu conueniunt alicui
mon$trtem fyllogizaffe:ex neceffarijs antem n eft,ni
primo, & cxtra illud formalitcr, licct ngn extra illud
patticipatiuc nucniuntur. Suntut hmi Perfectio demon$trantem,hctem propri demonftrationis eft.
nes ccs Deo & alijs,w tin metaphyica oftenditur, pcr signum,autem,qud demon$tratio ex neceffarijs,quoni
fetiones fiquidcm talcs Deo formal ter infunt, & per cntantias firimusic adopinantes demontrare,4udd
ipfius participationem formaliter infunt alijs , in qui non neceffe,fi opinemur aut omnimo tingere gliter,aut
busnatur plan divin formalitar noninucnirimani
feftum eft,vtide ex hoc poteft fic formari ratioad pro Ifrmoni? cauf.7Manife$tum at ex bis quod $tulti funt,
jpofitum oedcnd.Qicqujdincltalicui & per ipfum qui e exitimatrette accipereprincipia, prohabilis fir
propofitio,& vera,yt fophijfe,juodfcire,ficutiam eft
&gteris;ineft iprimo, fiu m quodipfum : perfc&tio habere. N9n.m.quodprobabile eft,aut veri,principium
cis Deo,& alijs,ineit Deo, & per ipfum cteris,ergo
incit Deo primo,fiuc fm q> ipfm.Tunc vltra.Scd in il egJedprimingemere,circa quod demonitratur,& ve
lis caterishoninett natur diuina foi malitsr,ledparti rumjnon omne proprium.24odautem Hir
----- - - tt !le
 *:: ln Polter.Analyt, Arift. t I Q5.
tet effe fyllogifmum manifeft ex his efi.Si.n. qui n eft. , Seriesautem haec eft.
habens rnem propter quid exiite demonftratione n:
- eftciens.Ee aut poet vt a,de c, ex neceitate eet : tio,intendefq:inhoccapitulo
Rataturus promiff,f'ex qualibusfit demontra. Egidiush,
declarare qudde
b,autem medium,pr quod demonflratumeft, non ex ne monftratio eft ex neceffarijs,duo facit,primopnit c
ceffitate:mon fciuit prpter quid.Non.n. eft hoe propter clufionem principalem & quadrupliciter cam probat,
medium.hoc.m.contingit n effe,conclufio autem neceff, adiunto pft quartam probatiohcm correlatio, fe
ria.JAmplius [i aliquis mefciuit rem nc, habens rnem, quentibus deinde alijs dubus terti rationis propofi- '
& faluatus eft fala re,nec oblitus,nequeprius fciuerat. tionibus:ecundo declarathabitudinem intermedium,
corrumpi at poffet medium fi n e$t neceffrium: quare. & conclufionem infyllogifmo,penes hoc quod cft effe?
habebit quidem rationem faluam,re falua,nefcit autem; nggeflarium tribus cqncifionibus quartaih refiduam'
nequc ergo prius fcuerat.Si vernon corruptum et,c] otendentibus, correlario oppoito - -

tingit autem corrumpi;quodaccidit, vtiq; effet poffibile, Intentum philofophi in hoc capitulo quod fit. ' * '
Ccluo. 1 contingensed e im oibleiefebabnr#ire. Ci C Irca concluionem cito quod, qui
igitur cclufio ex neceffitate quidfit,nihilprobibet me, \- busfionfafoftcndere ingenium fuuminadinun-*
tione nouae expofitionis, nifmordeant alienam, qu `
dium non neceffarium effeper quoddemonftratum eft.eft ; averitate
enimex non neceariis necearium yllogizare, icut & non recedit, hoc in locoS.Tho. expofitin:
}
cclufio. verum ex mom veris.Cum at medium ex neceffitate eft;: inprima huiuscapituli Ul||
non recta et expoitiodics q .
propofitione Afilt. probat d
& conclufioex neceffitate:ficut ex veris verumfmper. : monftratiufciaih efle x ficceflrijs, quia quod fcitur*
Sit emima,de b,ex neceffitat:& hos de c: neceffeefter--
*3 gozacinefesedc non neceuria est conclufio, neq; impoibilestt aliter fe hfe, pptere, quia intextu fit.
ferino cditionalis fic.(Si igit eft demiftratiua {cfa,
imedium effemeceffrium poffibile e$t.fit.h.a, in c, non ex x necearijs principijs, quod.n.citur non pt aliter
neceffitaie:ipfi autem b x necejfitate;hoc in c,ex necef chfc) Ex hoarguitr fi.Nota cditionis.f.lyG.non
fitate:ipfi autem b ex ncceffitate inerit, fednon concef-. cfucuit ponifupra cfequens,fedanteccdens.ergon '
fum e$t. Quoniam igitur quodfcitur demon$tratiue,opor. Probatur in fta confequntia demonftratiuam
tet ex neceffitate ineff, iianife$t, quod& per medium. ccx neceffrijs {cdafumitur. Pudctrdere.Manife.'
neceffrium oportet habere demonration.aut nfciet, Matur fiquidemeornm cecitas, dum fibijp[indn inten
neq;propter quid,neq; quod neceffe e illud effe. daut; dcntes aliena fgdarc volt, non.n.illud tot eft antece
dens apud nos, qd fit ab ipfis, neq;totus {ermo addu- '
opinabitur nefciens, fi ccipiatur tamquam neceffarium ctusvn
non neceffarium,tut neq; opinabitur:fimiliter& fi quod; integrat conditional,fed anteceds eft.Side
fciat per mediata,fiue propter quid,& per immediata. monftratiuaca eft.c[equs verex neceffarijs prim-
-

s cipijs.upple oporteteam ee: reiduveroetpbatio

Summa huius capitulihgceft. ' ,. cfequentiae,vt clarehabes in xpofitione.S.Tii.illor
Emonftratiuafcientia e(t ex neceflarijs. Probatur at cxpofitio an retavcl non reta fit', mihi curg non
quadrupliciter, primo priori.quiaqd fcitur c(t et,qm circa textus expoitione, cuilibetlicentiam non
neceffarium? fecundo probaturpofteriri fic.quod negodicendi,velibet, dummodo textinon dettuat: .
eft ex his,qu funt perfc,elt ex neccffarijs,vt patet in -;, Num omne perte it necearium. ..
dutue in primo & ecundo modo peroitatis.Demon C
Irca fecundam Propolitionprincipalis concluio.
ftratioeftexhis,qu funt per fc:qia omneaut ficin nis occurrit dubi hon difsmiuldm ex c qd ,
ftautm accidehs quod fiece(farium n cft. ergo&c. affumitur ibi, q, omne per fe eft ncceffarium.Hocin.,
tertio probatur priori, quia conclufio pcr eam fcita non vidctur verm,quia ifta,fortes efthgmo,eftpetfs,
et necearia.tenet conequentia, primo ex differentia in primo modo dice di per e, cum predicati ponatur,
inter fyllogifmum & demonrationem orta ex fine in diffinitione fubie&i,fi diffinirct,vt habetur`inquini
, ;, proprio dcmobltrationis,quieft {cire. Quartoproba to meta perfe,& tfiifia gon eft necefria*T.c.1.3.
* **
turafignQ,quia contra opinantes demonftrar infta quia rplijctt & corruptibilis.neceflarium aaetcrn; * *t
orrelari, mus gaffmptum non finecefTarium.Stulti {unt opi effe conftat quia impofsibile cft aliter fehfe:patet, au-,
--- - nati accipere bene principia, fi tem quod gius veritas tporalis& ctingensfit ex cor-. . -
--
--

& vera vt {ophift, qi principium demonftrationis ruptione alterius extremi,fortis.f.neque.n.fieri potcft. i. i*

po eftprobabilc vel improbabile, aut omne verum, vt coniuntio fignificata per affirmatiuam propofitio,
fcd primwm & proprium ynicuique , Socundoproba nem remaneat inter aliqua altero cor corrupto. Ad.
euidentiam huius dubitationisfciend eft, qud quia,
tur illa confequentia a priori, quiafcire eft cognofcere
quidie$eit,neccffari tpropter quid nccef enuntiatio affirmatiuadetertioadiactcn fignificat
arium e{fe oportet, aliter concluonem oportct efle ubictum,aut praedicatum ee, ed coniunctum pre
& jmiflasn,vt patct in termnis generalibus. Tertio dicati cum fubie&io,ideoad vidend perpetuitatem &.
Probatur apoftriori,quiafiquis nunc nefcit,hfis ratio necesitate veritatisignificata per talem enunciatio
nem faluatus,falu*re non oblitus,neq; Prius fcruit-Ta nem,non oportet attenderean fubie&,vel prdicat,
lis et cognocens concluionem necelariam perme ityelnon ity & c.3equenternec anit corruptibile,
Conclui jium non neccffarium.quia contingit Jlud corrugpi, velincorruptibile,fed portct diligenter infpicerc, afi.
"""* li corruptum non eft,eigo &c. Cnclufio neceffati coniunigprdicati cm fubieo fit tpalis &corru
moninfrt mcdium non nece(Iarium, (icut nec conclu feu contingens,an Perpetua & incorruptibilis
concluio.fio vera infert Premilas veras. Medium necelarium eu necelaria.omne.n. necearium et incorruptibile,
* infert conclufionem neccflariam efle,(icut ex verisnon
& econuerlo,& fimiliter omne contingcns eft corr
nifiverum.patct irfterminisgeneralibus. ptibile & econuerlo. Advidendum at an coniun&
Concluo. Concluio non necearia infert medium non nece prdicati cum fubie&ofit incorruptibilis,non oportet.
farium ele, patetin terminisgeneralibus. attendere, an Praedicat n positele,autintelligi
concluio. Medium non neceatium non inert concluionem tali ubiecto,edecuoro an ubiect, non positee,
addita . . . non neccflarim cffe.Rcliquum crat hoc. Cognolcens nec intelligiprimavel ecda operatione intelle&us)
9orrelariti neceflari conclufioncns pcr medi non nccflarium, ine tali predicato. Tuncan.cuidenter apparct coniun
fecundum aut opinei% pcr medincefrifcire aut n nefciet &tio Pradicati&fubiectiincorruptibili, quando fubie
.t quia&mediata,quam pp quid pcr immediata. &umiintelligi n Poteftabfq; cqfiiuntione ad praedi
- - CaUUll
 1-o6 Thom Vio Caiet.Comm.
catum.Quomodo enim corrumpitur coniun&io, quae funt,q cludantur, easper fe oportet effe, & tfi neceffrig non
tiec ecund ee,nec ecund intellectum definere po uia poffuht aliter fe haberc cor lignificata. Cla p,;;,,.,
teft3c autem in prdictione quidditatiua prdict rum corpora coeleftia aliter
a,
& aliter fc habent ,
fecun dum huiufm odiacc idcnti qfh non {emper eis finem.
ita claudatur in ubiecto,9p ubie&t nec ee,nec intel .Ad iciter detur,
inunt hoc multipl repon
ligi fine illo pofsir,confeqens cft quod verits per ta-, tur, pite propoitiones int per e, quia non primo nega
!em propof ition ata
impor fit incfla bilis & ncefla ftrantur in a&u,fed in aptitudine, fcd hoc eft {uperidemon
ria.Quia vcr omnis propofitio, in quafpecics praedi in quarto capitulo improbat.Sccdo df, g, i(tg (unt us
catur de pprio indiuiduo, eft prgdicatio quidditatiua. ncccffariae in ordine ad caufas fuas, ita g, eclipfis relata
(vt patet exfpeciei diffinitione)oportet q* qulibet ta. ad lun non ineft fibi neccffario,relata aut ad caufam
lis fit ncceffaria & perpetua,& fic ifta propolitio fortes ncm
fuam,puta interpolitio terra, ine fib necclario,
eft homo,cftpcrpetuae&inc9Trypt bilis veritatis pro
pter neceariam connexion ubiecticum predicato. pofita interpofitione neefario ne[t.Scd necr Egidij opi
Donfiohaecfi cintclletafatisfacit, quia hoc ad neccf
Adid vcr quod obijcicbatur df, g, nihil obeft perpe fitatc
tuitati vcritatis fignificat per oppofition,corruptio? in rei veritate conclufio non ncccfsaria, qfh in ea cau.
m ccluf ionis n fufficit . Primo, quia remarieret
--

extremorum.Siue n.homo it,iue non, emperet ve-, Man ponitur,fed fubieti,puta luna & ecliptis.Secun
rum diccrc,homo eft animal, ncc minus fiufortes fit
fiuc non, femper eft ver diccrcfortes e(i homo, fi vni do,quia iterum redit quftio eadem dc neceitate uta al
uoce vtamur fortis nomine. Si nanquc fortis nomine, ' terius prgmif lg,in qua {ubie &o caufa ciung itur,p
pf ft
intcrpofitio tcrraei lun,non.n.e magis ncccfiaria
modo intclligas indiuiduum humafium, & poftca in-, interp
qiuiduum cadageris,iam non vniuoce accipis fortem., tur prcif ofitioterr qum echpfis. & fihociterum dica
c ncccfIarium in rdine ad caufam, iterum
Simile.n.eft ac fi fortis nomine cancm, aut pifc intel
ligcres.Vnde vniuocatione tcrminorum ferata fimpli de illa caufa quaerctur,& fi afsignabitur firus lumina
citer& abfolute neccfIaria eft ifta,fortes e(l homo,ficut rium in talibus locis,iter de neccfsitate talis fitus qug
Tes. & ifta,homo cft animal. Et ad maior claritatem fua-, rctur,cum & ipfe non fit neccflarius magis, aut prc
dco hoc ex verbis Ariftot.in 4.capitu. Declaransfiqui detur ergo in infinit in huiufmodi nccfIarijs in or
d ipfe in diffinitione de qmri, quid fit fcmper dicidc, dine ad caufas.aut ad aliquod neceffarium in ordine ad
fubietum & caufm fimul venietur. Et confirmatur
aliquo,ait 9 eft fi nunc e[t homo, nc eft animal, ideft ' hoc, quia oportet non folum maiorem extremitatem
quodcunq;de aliquo verificatur fubie&um de codcm , inefle mcdio neccfsario, fed etiam mcdium necefsario
verificetur prdictum,ex quo habetur,y illud praedi incfe minori,& maiorem minori neceffario coniun
catum fcmper eft in fubie,quod (emper fequitur ad cr dcmonftratio neft Secundum autem hc ra .
fu fubie&um,& fi neccfTario fequitur propofitio illa. gi,alit
iione m tantummodo colligatio maioris extremitatis infr* Tex
non folum eft pcrpetua,fcd fimpliciter eft ncccflaria. cum mcdio cft neceff aria,vidcn ria
magis ncccffa e(t ***
C at adfort nccfiario fcqutur homog oportet gi , ifta,lu na cclipfa tur qum ifta, homo ft'difgrcgatiuus
propofitio dicens fortes eft homo, non folfmpcr fit. vius,vtriuque fiquid cm prdicatum ncceflarium et
?Anto erro ver,fedncccflaria.Dccipiunfver in hac materia di in ordine ad caufam fuam, difgregatiuum banq;vifas
ris alior. ccntes oppofit,quia e quiuoce fortis nominc vtun neceflarium cft in ordinc d albedn, qua cft cius cau
tur,& non aducrtunt, non minus elt neecffaria ifta, fa.Etcum clarum fit quod necefsitas iftius non fufficit
for.chomo ia fortcs eft fortes, qa neceario pri ad demoftrationis conclufionem,dicatur q nece{sitas
maadiftam fequitur.Non minus.n.fequitur.fortes cft. in ordinc ad caufam praecile ad demonftrinis con
fortes,ergo fortes eft homo,ijfequat a cft fortcs, ergo clufionem non fufficit.Amplius neceffarium praecife
a eft homo,ill at..ortes fortes, cfTe perpctug in
in ordine ad caufm et: neceflarium non nifi x fup
corruptibilis.f.& neceflari veritatisfimpliciter eft ad- . pofitionc.f.fi cauf fit,fed ad necefsitatem cclutioriis
eo per fenotum,vrindifciplinati & indifpofiti ad phi demon(trabilisnon fufficit,g, reducat ad necefsitatem
lofphandum fit quaerere eius probatioriem. Amplius fuppofitionis,quia fic omni$cclufio cflet neceflaria : circa n.
f,.,&;a. Pr9Pg9tU9* & debilioris ingenijyiros. Omnis cum ex fine primi perihermeniashabeatur:p qualibet
neto ub- enunciatio cuius res fignificata n pr aliter fc habere, gropofitio necearia clt ex fuppofitione. Ex fapradi- in primo*
. j ficut per illam enuntiationem fignificatur, eft enun ctis ergo in quarto capitulo umda etreponio:& di tando
ca g. di&a ciatio neceffaria,patct ifta ex Ariftote.in prdicamen <endum cft,g> ift lunt perfe& neccfsari: eo modo :
vltima tis.Sicut.n.ab eo p rcs fignificata cft vclnori eft oratio quo perpetu funt:fempitern at veritatis; non m
df veravelfalfa,ita ex eo ip res fignificata n pt aliter omne tempus fimpliciter, fed fecundurn ornne tcm
effe,vel poteft,oratio dicitur neceflaria vel contingcns: : pus,quo prdicata nata funtinefse obietis, nunqum
fedcnuficiatio qulibet, in qua fpccies de indiuiduo liquidcmitallit q nata eftefse coniun&io, vel oppofi
proprio pradicatur et huiufmodi, 9 rcs ignificata tioluminarium.Vndead id quod af$umitur,qpsunt
er eam hon poteft aliter fe habere, qum fict figni eorum fignificata aliter fe hberc,codem mio df q.
perillm.ergo & ctera.patet minor, quia res impoffibile eft eorum fignificata aliter fehabere tem
fignificta per huiufmodi propofitigncs nil aliud eft, Porc quo nata funtcfse,licet aliquotempore non fint,
qm coniuntio fubie&i cum prdicato vt patet.Ta & hoc fufficit: immo(vt in philfophi, haturali expe
lem autem coniun&i )ncm (vt probatum cft) impof ritia otendit) ad necesitatein concluionis demon
fibileeft aliter fe haberc. Eftigitur ifta, fortes e(t ho rabilis fufficit,qd vt in pluribus n pofsit aliter feha
mo, perpetuae & fimpliciter neceflari veritatis,licet bere.Necefsitas.h.propfitionum,de'qua pofteriori(li
vtrunqu extremum poit non efle, hoc enim nihil
cus loquitur,ex matcria fumda eft;& ficut analogice, .
obet,wt declaratum et. & nvniuoce inuenitur,in diucrfis rebus,ita analgice
Qucunq; funt perfe eo modo quoeorum naturalis difpo in Praem isis & cclufionibus dem[tration diui[a- - -

fitio exigit,necearia funt. rum tcquirda eft,fatuum effiquidem quaerere propo -

C Irca eand fecundam probation principalis con fitiones9mnes neceariasvniuce necesarias,6 resip
is.
clufion tur
Dubita do quomo et
iiludmi afum fg fignificat n fuat vnuuoc necearig, Vfi(icut (u.
ptum..Quacunque per e funt necearia,vcrificetur. pcrius diftinct elt)dc omni,in tres ordines:iia ncccfsa ,
um enim omnis conclufio dcmonftrationis fit pcr fe, ium diftinguend eft.In fepratis liquidem materia
& propofitiones, in quibus coniunionbs, afpectus& ct ncccsari regularitcrimmobilibus aut,fedincor
luminarium praedicantur demontratiue con ruptibilibus,elt neccsariregulariter:in mobilibusau
CCIIl
 In Poter.Analyt. Arit.
tem,& corruptibilibus eft necefTarium vtin pluribus.
Quouis crgo horum trium modorum propofitio ne
cearia fit, demonitration ingredi non prohibetur.
Omn:m propoitionem neceiriam ele per le & econuero,
alias omnes p er accidens effe & non neceffarias oflendit.
C# id quod aflumitur in probationc eadcm.f.om
~ ne aut fic ineft,aut fecundum accidens.) Acciden
tia.ti.non neceflaria (iint.) Aduertendum quod cx pro
ccflu Arittotelis euidter apparet,qud oppofitio per
fe in primo vel fecundo mdo & propofiti neccffaria
conucrtuntu, 8 propoito per accidens & propoi
tio non ncccflaria fimiliter cohuertuntur. Si.h. ominis
Propofitio cft aut fic.i.pcrfe in primo vcl fccundo mo
do aut fecundum accidns, & qulibet aliter per fc eft
nccefiaria,& fecundum omnis accidens eft nn neccf
faria,nulla remanet propofitio neceffaria, qu non fit
per e modo dicto, & nulla remanet propoitio nece
faria,qu non fit per accidens. Aliter dilio (ufficiens
n fuiflet, quia dit e(t,omnc aut fic ineft, aut fecun
4-de p dum accidcns.Cum igitur oportcat hanc conuertibili
e . tatcm acceptare,& veraIn ee,cito propoitiones Pcr
io.7
9 cumab eo q> res eft vel non efl, oratio & vniuerfali
ter fcientia, qu cclufionurn eft habitus, fit vera vel
falfa vt in prgdicamentis dicitur,& fcienti fal(um fieri
fit ipfam non efse,impofsibile eft fcienti remancre rc
fcita corrupta,& ideo notanter Aritto. addidit in texlu fubftantiae
illam particulam,faluare.Scdaduertcre oportet, g, res arcatiaem
fcitaPr9Pricloquendo non elt fubieuni vel prd.ca
tum fcd coniunctio praedicati cum fubiccto, qu quia
necelsariam effeoportet & per feincorruptibilem cle
conttat,fi tamen crrumpeetur,citia piu nccefsario
corrumperetur.Vndcad id quod in oppolitum adduci
tur dicitur,glicet tcmpore hyemali corrupte intos
ro,restamen cita crrupt n eft.T quia res fcita
* elt rofa(fcdroam e[e:a.)qd eft imptiib:le aliter
fe habere quoniam neceflarieli & incorruptibile.T
quia rof fuo modo(cita.i.vtde quo c(t fcientia, vt lic
incorruptibiliseft.rofa.n.vniuerflis de qua e(t fcicntia'
corruptibilis n eft,vt infra dicetur, (ed haec rofa & illa
corrumpuntur, de quibus non e(t fcicntia. Et argua- .9.
tur rofa eft corrupt tcmpore hyemali. Rofa e(fci
ta,faltem vt [u biectum.ergo res fcita efl corrupta. So
Phifma fit fecundum falliam accidtis.fcd de his in- -:

fein Primo & fecundo modo vocari hic omncs, quas fra.Ex hac autem tam facili fundata & breui refponfio Arguitur,
upra diximus ee per e tam propri qu improprie. ncaPparet quantum vagentur,illi qui fcientiam rema
& cas vocari pcr accidens,qu ncc proprie nec impro nere corrupta re ideo faluant,quia rcmant (etnper res
Prie primum vel fecundum modum pcrfeitatisingre in cauis fuis.hoc.n.et peraccids, nihil.n.minus rema
ditur. Tu autcm qui fcrutator cs operis hinc aducrtas perct fcicntia mea dc trianguli pafsionibus & rof &c.
qum reta & confona Ariftoteli ferint fupra a nobis fi omnia annihilarcntur mifol remanente, qum ti
explanata docirina(in capitul de pere)& quam opti remanerct prima caufa,aut corpus coelcfte &c. extra
medici fit, g) omnisprpofitio pcr fc , op9rtet 9 fit nea enim hc funt fcientia iam habita,nulla cnim mu
in primo vel lcundo miodo. Reliquas.n. Ariflotclcs cx tatio ex his fequitur in ca.
prefle hic ponit cfle n neccflarius. Et quoniam Prauae
difpofitiohis ignorantia multos occupafle ac detinere Qud dcmonftratio eft exhis qu funt perfe,
videtur in hac ccitate(vt tam velut communis animi & non ex his qu funt per accidens. Cap.7.
cceptio multis proferatur)g, propofitio neccflaria Ccidentum autem non per f,quomodo detcrmi-, i. ce'ufio.
communior e(t propofitione perfe.Vltra ea qu dixi
mus confutandos eos ee dix musauctoritatibusaper-.
A natum eft perfe,non ejijiuentia demonftratiu4,
Ngm enim eft ex neceffitate demonrare conclu
tis vt vel fic rcfiplcant,aut erubefct.Themiftius in c. fionem.accidens emim contingit non ineffe. de tali.n.dico
14. huiuscxprefle dicit 9 fola ea,quae dicuntur Per {e,
tqui dubitare fortaffe aliquis poffet.cuu*
* Artotelem hocdemonitrade, accidente..
cauf hac oportet interrogare debis,fi non neceffe eft c
cftat autem ab exclufiua ad vniuerfal terminis tran
fpofitistencre argumtum:ergo omnia necelaria funt clufiom effe.Nihil.n.differtfi aliquis interrogatus que
cumque,& poftea dicat conclufionem.Oportet autem um Reponfio
r-.am..,. cr fe.Auerrois qoque in coiiimcn. i$. huius expree terrogare,nom tamquam neceffarifit propter iuterroga
dicit, ficut dixit Afiftoteles demonltratio n euadit
quin fit aut ex propofitionibus per (e,aut accidentali-. ta.fedquoddicere neceffe eft illa dicenti &- ver dicere
bus,8 accipitaccidentale vi infert conuertibiliter non fi vere erunt qu funt. Quoniam autem ex meceffitate in
neceffati(vt probabitur.) ergoapud ipfum & Arilto. fnt circa vnmquodque genus qucumque perfe & f
propofitio per fe,& propofitio accideritalis.i.non ne cundum,quod vnumquodq; eft,manife$tum eft, qud de
ceflria diuiduntfufficiter propofitionem.cum crg9 his,qu perffnt,demftratiug Jiti ex talibus /nt
con[etpropofitionem necfaiam non claudi[ub n accidentia.m non ncceffria fnt. Quare nonneceffarium ;.conclufio
ncccfsafia.&go clauditur fub altero membro.f. PPofi eft concluionem repropterquidit,neq,iemperit,
tione qu eft per fe.nulla ergo reftat foris propoliti9 nper/eaut.vtfuntperfignafyllogifmiquod.n.perfe -

neceffari,fed omnes clauduntur fub perfe.Quod aut$
Auerroisaccipiat(ly accidtale) vt ditinguitur contr;
neceflari,patet ibid,quia immediate polt diiuifion
factam fubdit has confquentias,qud fi eft exaccid
tibus non eft ex neceflarijs, quiaaccidentalia non funt
noii perfeftiet,neque propter qid. Propter quid autem Correlarii.
fcire eft percaufm fcire.propter ipfum ergo oportet &-
medium tertio,& primum medio ineff_.
Summa huius capituli hc eft. -

Inf neceria,& i et ex necearijs non et cx accidenta
''***** libus.Ariftot.& hic(vtdiximu& in capitulo fequen
****?* ti,vt ibi di.itur,&ih capitulo de per fe,vbipot diffini conclionem,ccidens autem contingitnon efle. .
tos modos pcr fe dixit,qucunque neutraliter uniunt,
accidentia funt,hocidcm fentit.
. .. Num fcicntia corrumpatur corrupta refcita.
- " - - C Ircavnam illarum quatuor conditionum quibus
- amitti fcientia dicitur in tertia probation illius
quaeltionis.f.faluare, Dubitatur an fcientia corrumpa
, tur corrupta refcita.Experientia.n. oftenderc videtur
qud non oporteat corrumpi fcientiam refcita corru
pta.Philofophi nque habentes fcientiam derofis,non
/ erdunt am hyemali tempore, quo rot corrupt
unt,&fimiliseftratioinalijs.Ad docbrcuiter dicitur
Cicntia demonftratiua non e(t accidcnti non per i.conclufio
fe.,pbatur priori, quia ex necefsitatc dcm9nttrat
Quare de accidentibus n per fe fiunt interrogatio-, Oppofitio
nes,fi cx eis non pote(t fieri cnclufio necesaria.
Oportet intcriogare dehis,non vt cx eisfiat cclu- Refpoafi
fio# conequentis, ed necesitate
conequentiz & vera fit i vereunt Premise.
Deinonltratiug fcientiae funt dc his,qug fnt per fe, coadufi*
& fecdum q vnmquodq;eft.Probatur Priori quia
eft de & ex necefsarijs circa vnumquodq; genus: Ac
cidentia enim quae reliqua funt, monfunt necesaria. .
NOn eft necfarium conclufionfcire propter quid t.cendufio
fit fimedi femp cft,& non perfc cft.Probatur 3 TT;o-
ri,ula
 io9 Thom. Vio Caiet.Comm.
ri,quia fcire propter quid,eft fcire per caufam,tunc au ferioris de uperiorivtatur ipo uperiori non vi fupe
tem concluio per e, non per e citur. rius eft,{eu non vniuerfaliter, fiuc hoc faciat particula
Correlarii, Propter ipfum ergo oportet medium tertio,& pri rizatione,fiue indefinitionc,n ef cu**e, quouis nanq;
mum medio inee, modol9quaris oportet fi demftrare vis, q, fupcrioi
particulariter fecundum rem vtaris.Vnde & Ari(tote
Series autem hc eft. li(vbifupra)non fat fuit diccre, noo cuiuslibct figur
DacL A RAr vR vs in.hoc capitulo demonftratio ct.fcd addiditnecvtitur qual betfigura demontrans
nis APpofitiones cfle p fe, prima cclufione determinat habcre tres,fophifticas importunitaes pcr hocexclu
concluiones demontrationis non ele accidens, ub dens. Ex his habes qualitcrintelligda it rcgula illa ex ex.t.c.11-in
fine.
iungens circa hoc dubitationem quandam & foluens. quinto capitulo fumpta.f. Quando aliquid uenit ali
Hn fecunda deinde conclufione,demonftrationis cclu cui, primo, per illud ubictum potetde quolibctalio,
fiones perfe,& prmiflas pcrfe,& fecdum quod vn cui inet priori demontrari,intelligenda et.n.quido
quodq;eft fore determinat, Et quia praemiffs,qu fa conigntillius alterius c primo fbie&o illiu$ pro
ciunt fcire fimpliciter oportet efle per fe 5miffs, ideo prjet necearia & per e,aliter altera premifari elet
deducit tertiam cclufionem,& eius correlari ex ea, pcr accidens,qud demonftratio non patitur,vt hic pa
tct.Hanc gloam diligenter memorie commendato.
Num demonftrationis conclufio poit effe per accidens.'
Dubium, Irca prim conclufionem dubitatur, quia vidctur. Num quae per fe infunr neceario infint.
qud demonftrationis conclufio polsit efle per ac C Irca probationern eiufdem primae conclufionis,
cidens,omnis cnim conclufio, in propria paio in aduerte gp ibi expreffe Arift. ait accidens non per
ferioriz prdicatur de (upcriori elt per accidens, cum e non ex necesitate inee,3 declarateloqui de pere
etiam ipfum inferius fuperiori accidat.multae autem ta. eo modo quo fuperius determinatum eft de pcr fe. &
les demonftratiue concluduntur. Igitur multg demon confequenter omnino vult q> omne accidcns,quod ne
trationisconcluioncsunt peraccidens. minor habe ceario inet per einet,8 omne accidens,qudnon p
tur ab Ariftotcle fupcrius in capitulo quinto vbi dixit, fe ineft,non neceflario ineft,ita qud accidens necefTa
T.c. 11.
qudlcet vniuerfletriangulinon demonltreturpri rio inefle & perfe inefse conuertibiliterfefcqui aserit.
mo nifi detriangulo,per ipfum tamen triangulum con Et quoniam fententia hc profunda eft, fubtilifsima
efpdetur tingit mftrarce figura,y habet duos recios.Ad hoc eam.S.Tho.expofitione dcclarauit, & quia fua quoq;
dicitur,9 aliud eft concludere pafsionem inferioris de expofitio difficultate& dubitatione n carct, eim de
fupcriori,& aliud eft concludere pafsion inferioris de clarare volo& enuclearefecundum vires,Iatcndcns igi
eodcm fuperiori particularitcr fumpto.pa(sic fiquid tr declararc S.Tho.praditam Arift.{entcnttam, qua
inferioris,quamuis accidat fuperiori, non accidit tam dicitur.qud i accidens per e non inet, necesario n
ci particulariter umpto. Vndeita et per accids,figu incft.Cum accidens triplex fit.f. feparabile, inieparabi
ra habct tres angulos qualcs duobus re&is,ifta autem le,8 propria pasio:primo rciecto, quia non necesario
ett per fe(licet redu&iue)aliqua figura habet trcs angu inclt,ad duo reidua fe conuertit, & upponens qud
los qualcsduobus rc&is. Et gp prima fit per accidcns vtrunque eorum necefsario infit, declarat quod vtrun.
6.t, c, 17 robatum ufficienteret.Quodautcm ccunda fit per que eorum per fe inefteicui, necefsario incft tali pro
ie & neceflaria, probatur fic. Omnis conclufio cx vei is cefsu,omneaccidens,quod necefsario ineft alicui (ubie
neceflarijs & pcr te rcdefyllogizata, & nccc/Iaria cit cto, oportet qud habeat in illo fubiecto caufam, ex
& per fe,vt hbs tur cx prcedentic.vbidictum ett cx qua it fluat,quod non pofsit non fcqui, alitcr n clsct
neceffarijs neceffari ttum fequi, & q propolitio per afsignare caufam huius necelsari connexionis. Sed
e & necearia couertuntur, ed concluio, in qua pa vtrunque horum.i.tam propria paisio, quam accidens
io inferiorisdicatur de uperiori particulariterfum ineparab le necesario inet, ergovtrunque horum ha
pto rctc iyilgizatur cx vcfis neceflarijs,& pcrfe, cr bet in illofubieSto,cui necefsario ineft,caufam, cx qua
gotalis concltio ett neccfaria & perfe.Minorexpla ita fluit qud non potcft non fequi. Tunc vltra. omine
fitcr d{tenditur,facicndo talcm demon[tration in Pri accidens habs talitcr caufam in fubiecto, aut caufatur
mo tertiae.omnistriangulis habet trcs angulosaequalcs principijs fpeciei,aut ex principijs indiuidur.li taliter
duobus rc&tis, omnis trigulus elt figura.ergo quaedam cauaturex principijs pecie,et propria pasio, 8 con,
figura habet tres angulos quales dui bus ictis. Quia fequtereiusfubit,cui necefsrio ineft,cft fpecics.
cigo aliud eft concldcre de (uperiori, & aliud dc fupe Si ver taliter caufatur ex principijsindiuidui ett acci
riri particulariter fumpto,dicitur ad dubium 9 nulla dens infeparabile, & confequenter eius fubictum cui
nccefsari ineft eft indiuiduum. Tunc vltra omne acci
conclulio,in qua pafsiojnfcrioris praedicatur defupe
riori,ct demontrabilis, licct it demontrabilis deco ds,quod caufatur ex principijs fubicti, rccipit in fua
particulariter fumpto.Et ad id quod adducitur ex tcx diffinitione illud fubiectum,ex cuius principijs caula
Nota.
iu Ariftotelis, dicitur q, Ariftotclis intendit eo modo tur,quia vnquodq:diffinitur ex proprijs principijs.
vbifupra t. quo nunc dc claratum cft.Vnde cum dixiflet,& tamen fed accidensinfeparabile caufatur ex principijs indiui
C. J. I.e. clt defigura mftrare,y ht duos reos,fubixit.Sed dui.ergo in diffiitionc accidtis infeparabiiis ponitur
non cuiuslibet figura vtitur qualibct hgura de indiuiduum.Tunc vltra,ergo accids infeparabile per
* *.
monftranshabere tres. Vbi clarcinlinuat y non de h fe prdicatur deindiuidu in tecundo mdo dicendi -

ura,fed dequadam figura deumonftratur habere trcs.
Arguitur. Ouod fi obieceris cx c q indefinita particular qui
ualet,9 ficut paiticularis in tcrtia figura cclufa ett ita
indefinita concluditur,& concquent.crita cft necea
ria ilta,figura habet trcs,ficut ifta, qud figura habet
trcs. Mlcimto 9 poftcriori(lica doctrina traditur hic,
Reponfio. fecundum quam,quia ad materiam defcendit fubiet
fimplicitcr & abfq;figno,vniuerlalis magisvim obti
nct qu particularis & propterea incpactcloco parti
culaisbicct limplicitefabfq; figno poneretur.Sed
m in verbisvis facienda n cft , vbi dc rebus conltat,
iqcodicitur 9 dummodo dcmonftrans pafsioncm in
per e.crgo de primo advltimum, o accids,quod ne
cclsario ineft,alicui,ineft illi per le,q erat dcclarand,
CIR cA hc procesum quadrupiiciter dubitat.Pri
mo circaid quod fupponitur.f.qud accidens infepara Dubium, 1
bilc necelsario infit.Primo quia boc eft cotra Porphy
rium dicentem quod accidensvt comprehendit fb fe
feparabile & infeparabile'eft quod contingit eidem in cap. de acci
else & non incfse,& quod adeft,&abe(t fubiecto pr dente.
ter ubieticorruptionem, Sineaccidens ineparable
abcfse potcft,n ineft necelsario,quia quod neccfsario
ineft lmpofsibile elt non inefle (vt dicitur in {ecundo Secdo per
Pcrihcrmcnias,) Sccund9 quia quod necefrio ineft, hiermigs,
pull
 tn rolter.Analyt.Artt.i 1 :
accidens aut infeparabile non femperineft, quomiarfi: &accidcns quintmiprdicabile,&vocatur accidens c. de aceid
Pulli coruorum albi nafci dicuntur,& poftmodum ni-i, infeparabilej&ficaccipit ipfum Porphyrius ponensil'** .'
grcfcunt. Tertio qih Albertus in prpicabilibus fuis , lasdcfcriptioncs&cSiautfumiturfecndorhodo tc a - -

cap. de aeci dicit 9 coruipoffunt fieri albi.impofsibile eft at fie,- cadit fubquarto Prdicabili proprio.l. Neccueniunt ;
dente, rioppofitum eiusquod neceffrium cft effe.crgo&c.* t diffinitiones accidentis afsigiiat Porphyrio, q(vt
* Secvndo dubitatur circa proceffum ipfm yide-* oftfum eft) prgdicatur peffe deindiuiduo,&vocan
Dubium tur.n.99 committaturaequiuoctio illius termini;(n-p dum eft proprium,qfh refpe&u eius(vtdit e[})acci- t
eflcneccflario) quia nuncvt fumitur proincffeleconio dens n ft,fedproprium.Etqiii S.Tho.hoc fecundo ;
dum rem,nunc ver pro vt furnitur pro ineffe m in- modo loquebaturde accidente infeparabili(vtverba: *
* * * telleum componentem & diuidcnrom.curhin.fupps eiusofleridunt) ideo rete fuppofuifipfum ncccffario :
nitur accids ineparabile ineencCerio intelligitur, 2 inee.Ad reliqua duoobiecta imiliter df,q) qa opor
fecundum rem tantum (vt Porphyrius dixit) qwipo- tet difformiter appiicareregulas poftcriQribus rcbus , ,
teft coruus intelligi albus.Cum at Arift. attg m-* & non vniformitervtiillis in omnibus, inde e 9 ni
ne accidcns,quod ncceflarioiheft,perfe ineft,itlligip hilobttantdo&ringhuicea, quae obijciendo adducum &
tur de illo accidente:quod neceflioinelkintlf-i> tur.ficut.niam diximus,fempiternitas non eodem mo *?*
&um componentem & diuidtem.i.gitaineeintelli do reperitur in phyicis &alijs & impliciter necesi-.
gitur 9 prpofitionegatiua remo$iale ccidcns ab tas:propter quaefict ftat aliquam probationem in ma ri
iilofui&d,fit nonfl falfa,fcdimpoibilis,&impli-* tcriphyficalieflede omni,& t carere vniuerfalitate
canscontradi&ioff&c. accidefis.ri. 56f fic neceffario * fuppofitrum& temporum fimpliciter, vt patet de il- .
ineft,per {eineft,quia ab(q; fubie&odiffirijrihoh po- s lajmniscanishabetvifum,& fimilibus, ita ftat e cffet;
teft,ionat omh quod fcundm rem febic&t6re- t nceffariam,& tfinonfempiterna fimpliciter,fed Phy.
moueri non poteft,vt de nigredinc corui patct &c. ' '* fice.Cftat at gaccidentia,de quibus loquimur,phy ;
TE RT 1o dobitatur circ id quod in fifie af$umbitur : fica funt,& ideote(tin eis inueniri necefsitatfempi :
pi, ,, .f.g. in diffinitione accidtis ihfpar$il;$ponit indiui- tcrpitatem vniucrfalitatem & Perfcitat phyfic9 mo f
dum.Hoc.n.videtur omniho inipoibil; quia inter re.f.vtfrequcnterfeufemper deutis impedimtisqfi
accids& fubie propri, perqfdiffinitur ge(t talis natum affefle, ergo coiui nafctur albifempiterni- -
adaequatio g) foliili cohuenitpriiio,& fi altericonue- tati timpliciter obftat non phylic, (icut canem care- ,
nit,rne illis cuenire neceff eft. nter ccidensat t revifuntenonm diem. }iod autem coruiPofsint ;
infeparabile,& indiuiduum, taliyadaequatio non, Vide $ fieri albi,negyneceitati fimpliciter, non Phyfic ob- .
tuf.intuemur.n.ni. redinem;qusccidensinfeparabile > ftat, ficut &hominem nafcivelfieri ccum aut mut, *
e crui,extrafpecicoruoruininueniri,& non pro- Clarum eft.m.g.huiufmodi propofitiones(homo ha-'
pter indiuidualm complexioncm coruorum,vt patet * bet vifum homohabctaudit,&huiufmodi)funt ne-.
& ctera & fimilitcr de albedine refpetu cigai&c- ce{farig&perfe,& demonftrabiles (nifi ad fenfum ef-.
*Qvarro dubitatur circa conclfion rincipali- . fehtnt)&tfiimpedimenta aliquafacilius inuenium- .
r.ais & 1; ter intentam exhocProcefIu,f.gr accidensinfcparabile s tur priuantia hominem talibusqum cgruum nigre- .
.
fit accidens per fe.Eft.n.regula generalise* quinto ca- din.Cauf autem quare impediripoteft accidesjfife- $olutp
pitulohuiu$fumpta,q> omihe aidens conunieris plu i parabile videtureff,non quia illud quo primo fluit, $uarti da*
ibus per fe & vni nfiratione alterius,conuenit eis ra- feparabilefit abhoccoruo;qillud(vtinfra dicetur) J*
tione alicuius conmunis per fe inuti in illis,qpor-* primo modo perfeitatis conuenit huic coruo,fed quia '
tet cuiuq; accidentis per einucniri ubiect cui con- impediripotetfluxusnigredinis abillo principio inta
uenit fecund g, ipfum.Accids at infeparabile, puta- li particulari,ficut& vifs impediturin homine cco.
nigredo conuenifcoruis pluribus,& norne alicuius : nn perfubtra&ionprincipij,ex quo originatur ocu-*:
communispcrfeillis conenientis, ergo n conuenit,* lus,tm quoad potentiamvifiuam quam quo ad orga
indiuiduis coruiperfe.&c.equod non conueniat eis ra- num,{ed per admiltionem alicuius impedientisne ta
tionealicuius cmunis,ex e parct,quia principiaindi li cau(a veniatnunc talis effe&us & in propofito plus;
uiduifunt caufa accidentisinfeparabilis, vt dicium e(t. eft:n.n.puto coruita nigredine poeabduci juin
rincipia.n.indiuidui communia nfunt pluribus, fed fufcus redhaneat& fic faluatr neceitas phyfica &c.
indiuiduo cuius funt principia propri fut.Quod au- Ad secvndv M dubi df9 nulla eft ifi hoc pro .i., t._
tem illud commune(fi fingeretur) non infit perfeindi: ceffu quiuocatio,qfhloquimufde accidente infpag. 3iijibij.
uiduis ex eo patet qd omne prdicat per fe,aut eft ge- rabiliin ordinead proprium cius fubie&um quod'eft . .
nus,aut (pecies,aut dfia aut proprium.Tale at com- indiuiduum,mod6declarato , Indiuiduo auteh ihe(t.
mune nihilhorum eft,vt clr eft. Prgterea, iltud com- accidensinfeparabile nece(fario,nn folum m rem,'
mune aut eftfubftantia,aut accidens:fi fubftantiSer-: fedetiam fm intelle&um componentem & diuiden-*
go datur gradus fubftantialis mediusinter fpcciem &* team, phyficetamen, cum in eius diffinitione cadat fe--
indiuidu,quod eft alienum philofophia.Si accidens cund aliquid fui,quia proprium illiuseft.Vnde pro-*
iterum redit quftio, quomodo per fe infit illis pluri- pofition negans accidens infeparabile ab indiuido il-.t
-- * :*
busindiuiduis cum non initeis per e in primo modo fpeciei cuius eft accidens infeparabile non folum !
percitatis,& oportebit inuenire vnum commune ali- et fala.edimposibilibus, icut negans quodcunque !
quod comtnune perfe eifdem, ratione cuius tale acci- aliud prdicatm necefTarium Q ergo df :
dens illisconueniat,& tunc iter quratur de illo, aut Porphyrio,qaccidensinfeparabile non fecundintel:
elt fubftantia,aut accidens,& proceddo vt prias,dabi- letmi,fedrem eft infeparabile,eft intelligendin or-*
, , . tur proceflus in infinitum,quod cti abfurdum &c. Po- dinc adfpecirefpe3u cuius dehominatur illud pr
'' ' ftreinodicere,g) accidcns ibleparabile fit accidens pcr dicatum accidcnsinfeparabile,&nonrefpc&u iniui
fe cft ctra cmunem concept philofophorum, vna- duircfpc&u cuiusdedominatur Pprium, & fic fermo:
nimiter dfiam, ponentium inter ccidcns proprium &: eius formaliter vcrificatur& noitrg non obftatfcnten?
infeparabile,cxeo qud illud eft accidens per fe,hoc au ti quia(vt diximus) hicloquimur de accidentc infe- !
tem ett accidcns Per accidens,infeparabiletamen. parabiliin ordinead indiuiduum.Nullaigitur quiuo;
3. Ad P a 1 M v M dubium dicitur, p dc accidentein catioc(t,fedfemperdenecefsarioine(se fecundutn im
Solutio pri- eparablli ctingit dupliciterloqui: Vnomn ordins tellectum component & diuidentem ett ermo, An-!
ni dubij ;ad'{pciem.A!idmodoin ordine ad indiuiduum,li pri tequam autem tertio fatisfat dubio, quartum foluen
nuo rnodo fumatur,tunc cit Prdicatum accidentule,
-- - - -
duincenfeo, vrfacilior [it difciplinaw `-; '-'-
- - - - --

 I {O) ; Thom Vio Caiet Comm.
soluti. :-) Ad qyaarvu drgo dbiumdicitur, g, accidens bile prdicatur perfeiti eiusdiffinitione ponatur quias
suarti du infeparabile incft indiiduis rne alicuius communis i hocnonoportet,fed q perfe in fcipfo ctincat cm
bii :
pcr feinuenti in illis, & commune illud ipfa indiuiduit cxqa necflario fluit,& confcquentcr {ubietum, pcr,
principiafunt.Et ad huius improbation dgy c prin- , quod diffiniri debet&c.Et fic patet vnqierfalitcr wc ;... .',.--
cipia reiint duplicia,formaha..& materialia, & prin-, rificabfit Arift.ditum qy.f.omine accidens, quod nont ** * * * *

cipia formalia fint pocifica, principia indiuidui mate-o iae{&pcr fe,non ineft neceflario &c. Ottondimus enim
fialia principia effe oportet.Principia t materialia du-b qud etiam accidetis infeparabiicilli, cui neccflario in** . -r a.ia^i
liciterumi pount.Vno modo vi cotitutiua unt hu , clk.peefcinci nullaguuuocationeinterucnienie... ... , ..
ius,& fic propria (unt huic, & communia neq;effe ne- n -i xca eandprobationem eiufdem coaclufionis, $elutio-*
queintcliigipoflunr. Aliqmodo ab(olute m fe &vni-ro adytfrte,quS. Thg mouet dubium cx eo g Arifto. cir- *****
er(aliter, jfii cum qudam latitudine plura vel omriia;i, cularcm demonfbrationem, feciffe videt,d fupcrius de,
indiuidua illiusfpccic, vgl generis ambiunt,& materia : monrationem neceffarior efle oftefidit, qia eft de ;
lem fimilitudinvel disimilitudin interilla facit, & 2 pcr {,&nc ofditipfam effe eorum qu iunt per fe, i
ficcmunia funt pluribusnonfol indiuiduis,fed fpe- :; qia eft dcneccffarijs&c.Et in refpfione quatuor di-:
' ciebus & gcncribs:quia forma,qu prirno refpiciunt, , , cit dubitation inducentia Prim et, q oltenderede-:
eft forma valde generalis,vt alibi di& e.v.g. princi-., mon[trafign effe meceflarior(quia quod fcitur cft ne ,
pia materialia animali,ex qbus oritmatculincitas, &: cclarg)et vra dcmontratio.Secundum et,q oten-s
ea,cx quibus criff:mineitas,c latitaidihabeant;um ; dcredetmonftratiQn cflc ncceffariorum 6 qui eft co-.i
au hgc funtomnibus fgmcllis cia,& illa omnibus,ma: rum, qu funt per {c) n eft vcra dcmonftratio , fc6 ad
fulis,dupliciter polunt accipi.vt cotituunt hc ma-. homin oftenfio.Tertium, g* tfi non cxprefTc confir-:.
fcul vl illi fgmina, & vt funt cia oibus vel ma{culis ; mat,fed ncccflg eft fubintclligi ett 9 oftdcre demon-,
veifgminis, omnes.n.maculi cum asimilturin macu ftration effccor,quae fuptjcrfe, quia o(i neceffario-r.
lincitate,in principijs quoq; talis fexus neceflario afsi-., rum,e vera demonftrafio,qua in hc cap vtifArifto.
milantur,& fimiliter e(t de fgminis interfc, hic quoq; ,; Ex his at conficitur quartum,quod eft rcfponfio fua .
mafculus,ficut ita cft hic mafculus y D ille,ita hc ha., , ad dubium motum,9 licet Arifto,fecdo & tertio Ap- i, '
bct fuifex* principia,Ppria,q) n il, & 6c de alijs &c.; ccflu,quigirculares fnt,vfus fuerit, fqcdo t n vfus .
Ad Prim ver probation,g tale commune non infit ; cft vdetnonftratione $impliciter, fcd ad hominem,&.
induiduis pfedf p tale commune incft: indiuiduis p i ideocirul dcmftrationum nonfacit, proptcr quod si
fe,non vtgefius,aut fpecies,aut dfia,autproprium, fed,i prim procelum qui impliciter dcmtratiuus ct & ,
vt Principi materiale eorum, quodin cuiufq; eorum ; circulo carct ad dcfpon|trafid conclufioncm fecundi, ,
difieitieneidiffinircnturiapponeretur, vndgonue- , proceffusaPpofuit.Indijjht autem horum fingula du*
niteis pcr fcin primo mod dicendi per fe,ficut pun-., bitationes figulas, figillatim Proequendas.,
um incftline, & tiiaeq; genus, ncq;{pccies yneque, C1* c^ prim.n.vidctur,g, falfo diium fit,9 ille:; -

dfia,neq; proprium eius e, Adfecundam probation , pr####### pracedenticapitulo demtratio et

eiufd df, talc cmunceft {ubftantia, qui e princi-. fifeffacceflarifn,fityie- ,, 3.
;
' pium materiale indiuiduifubfttig. Nec fequitur crgo ;, mftratio.Njus fiquidcm proccffus ab cffectu ad cau. ;
t.
w datur gradus medius ihtcr fpcci & indiidua, qia , fam e verc(vt modo loquimur) demitratio,fcire at ;
falc communc parsim diuidui materialis cft.Sola autem ; effe& efle demonftratinis ipfm deniirationis no !
formagradum in prdicamento contituit, Vndenong In CIl ! oftendit,qfi dictum eft dcmonftrtio cft ;
amplius per quod tale commune infit. fyllogifmus faciensfcir,igitur Procedere cditioni,
pluribusindiuiduis, quia (yt dit c()in primo modo : bus ipfius [circ ad conditignes demonftrationis n9fi eft:
inelteis,ficut nec pcr aliquid, animal peffe ineltbouit, vcre dcmftrarc.Ad hocfaciliicrdi,qd quia caufg funt T.c.x.
lconi & homini&. Ad id quod vltim additur df, 9 ; ibijnuicem cauae (vt df in quinto metaphylica)non,
fccundum philofophos illa dfia inteJligenda cft de pro-: incnuenit fcire cffe&um & caufam demonttrationis,
prio & accidente ineparabili in ordine ad peciem, & i cffe.Vnde ptduplicitcr accipi,vno modo vt cffectus.
nqnin ordineadindiuidua. Et merito, quia aliter non , et demtrationis in genere caue efficientis, & icilia
eet locutio formalistres.n.qua et accidens inepara- . lo non vfi fumus in propofito procefiu. Alio inod9-vt;
... bilcvt ditum.ct)denominatur accidens incparabile finis eft demontrationis,qu nihil alind eft, infiru-;
in ordine ad fpecicm, in ordine nanque adindiuidua, mentintcllc&us ordinat ad fcire. & fic cft caufa dc-*
Solutio ter proprium denominatur..... . ::i':. . . . . , mftrationis in gcncre caufae finaiis , & lisumptiqus
tij dubij. : Ad R vM munc dubid, y quia accids in-: fcire in proppfit,& qfh caufa finalis eft Prirn omni,
epa rab}]c nfluit ncipijs materialibus fpeciei, qas caufar & caufa caufrum,ideo proccfius Ariftotc. af,. p,,.
eius gpria pafsio effct, nec principijs materialibus in ! 1uncpromedio ipfum fcirc,vt caulam final demon . 3 I
diuidui vt conflitthoc,guiaficextra hocnnnueni ftrationis,verc priori demonitratiuusfuit,dum cx dif;
retur,fed principijs materialibus;qu extra illi fpcci, finitionecire, demontrationem elle neceariorum
indiuidui abfolute inueniuntur : idco ncc hic coruus, conclufit diccns.Scitum cli ncccflarium. crgo dcmon-:
nec aliquis coruu$ in diffinitione nigredinis,9 accids. ftratio eft neceflariorum. ...
coruicit infcparabiksrecipitur, fcd principia illa matc. - C 1 Rca & m veio maior occurrrit dificultas: mani-Solutio. 2.
rialia exquibus necc(lari&oritur nigredo, cu ce illud. feftc fiquid apparet fallum illud fecdo dict.f.9pro ;
principium materiale,giooueoifiiigredo, puta cor ccflus i prcedcnti quoq; capitulo factus, f.dcmon-.
uus terminatminiinugallucisfapisi diffinitione ni-! fratioaft neccflaiior,quia elt dc his qu funt Pcr fe,.
gredipis ponere dcbct,fiquis eain diffinire vellet.Et qa , n wcredcmftratiuus fit,{cd oftenfio ad homin. pro : -

tale crnune(vt diximus) per fe imprimoimodo cue celus.n.priori (ceteris aluis conditionibus) verd-F"
nitindiuiduis corui ccarboni:(&iguuunthmi) vt. mratiuus eft,ill at priori cft,quia per fe prius eft ;
principium t materiale,ctequens eft, 9 nigredo pcr. neccflario,idco.n.propofitio cft ncccffaria,quia per fe.
fcin (ecundo mgdo infit talibus indiuidwi}% %tint. n. ctgror at conditin nullus aPparct dcfcctus,crgo.
pcrfein feipfisfubiepropri,pcr quod diffinienda, dcmratiuus vere vidctur.Ad hoc dupliciter. Pritno.
ft nigredo.Sicut Sor.& Plato contincnt,in{t ipfis fu q necearii et prius impliciter per e, 8 q ideoct
bietm propri ri{ibilitatis..Vndo-cxinaowotsiistu: rgyitio pcr Je,quia citheceflaria,& n cctra cum. . ..,,., .
corum,quae ixit,S.Thp.procedit obictio.non.n.vo b, ncccflarium pertincat ad ration caufae,vtS.Th. ait.fuper, t.c.6
$umus qjipfum ihdiuiduum, de quo accids infcpara*, quinto mctaphyficae caP.de ncccflario, quja caufa cft,
* * - - ad quam
 In Poter.Analyt. Arit. II. I.
ad qr de necesirareequitureffe&us,& per e velmo conuertibiliterfefequantur,cuiusoppofitum fuperius
d' s a; 'ard,vcl m *v praedicandi,ponitur in quinto dixit Arift.Si.n.aliqu prmifla c(t neccfTaria, qunon T.c.is.
nctophy icar.prtsatstein fit caut ratio quam aufan eft perfe(vt hic df)cfarum cft q non conucrtibiliter
i.& v * :, n f modus, confcquehs cft,qod necefla fe comitat.Sequi quoquevf ex hc aliud incueniens,
fup.t.c. 13
arvi, u; pliciter it prius pere. Et confirmatur hoc udd fin demontrationibus pofieriori premifig n
cx nafori arbitu ipfiiis necearij, nccefsitas.n.inucni unt perfe,& confequenter nec neccariae, fin doctri
tur in rerum natura inter illa, qu ti ficrcnt cxtrema nam traditam.Etti in fine exicap.dictum et,9 nec
Pr&pofitionis non facerent propofitionem pcrfe,vt pa quia,nec Ppter quid fciri potcft nii ex ncccfsarijs &c.
tctin Qmnibus propofitionibus de fecund adiacente Adhc fimuldicitur,q, praemiff & eft prgmifla,& eft r.c.is.
infubtijsincorruptibilibusalijsa deo.Vndeideoifta enunciatio,inquantum enunciatio eft ad hoc q tit per
ft Pcr fe,homo eftrifibilis, quia homoncccffario cau fc,fufficit g) prdicatum fitin diffinitionc {ubicti,vel
fat in fcrifibilitatcm,& ficd alijs &c.Secundo dicitur cconucrfo.Inquantum at eft prgmiffa(quia refpe&u
qud quicquid fit de ordine nccefsitatis& perfeitatis, conclufionis efl prgmiffa)non ofum exigit qd dictum.
clarum cft, qud necefTarium prius incft fcito, vt fit elt,fcd etiam g fitpcrfe prmiffa illius cclufionis,&
Per fe,co quod neceflariin diffinitione ipfius fcire Pg quia hochabct ex medio, idco exigitur, q medium fit
nitur,Percautemnon. nihilat ct magisintimum ali per femedium illius conlufionis,mcdiufim at nyllum
cui, j fua diffinitio &c. Clarum quoqu eft, q> fcire po ft per te medi,nifi fit perfe caufa illius conclufionis,
nitur in diffinitionc dcmonftrationis ex fine fumpta,& & ide9 oportct dc primioadvltim, q, fi prmiffa de
conequeter de primo ad vltimum necearium cadit bet efle per fe,q> fit per fe caufa cclufionis.Quia ergo
in diifir*tione dmonftrationis, & cuenit ei in primo aliud eft propofition cfle perfe(inquant cnuntiaiio .
mcdo dicendi pcr fe,& ideo dato , qed per fe prius cft)& alid ifiquantum prgmifsaeft,quia ad illudfuffi
fimpliciter fit rieceffario,non tfi prinsnc(t dcmonitra cit perfeitas Pradicationis, & adhocexigitur perfeitas
tior,ficut efle corpus cft prius fimpliciter jeffedifgre caufalitatis ifi mcdio refpetu conclufioiiis. Et mult.
gatiu vitus, intitriest albedoinetrefie digregatiu funt enuntiationes pcr f,qu non funt { per fe,
vifus jefle corpus,&c.Vnde quia conclufio in hoc P x fimiliter quia adhecefsitatcm prmiflar(vt fic) fuf
ccfiu eft,de mohftratio cft necffarior,& mcdi erat , ficit 9 continet medi,quod ncsario infcrat talem
quia cft de per fe,fatis fubtilitcrintuendo terminos c ccluionem, & ad perfeitatem earvt fic exigiturg
lufionisfoimalitcr,quia maior extremitas inerat fub medi it caua per e concluionis, & multe unt pra
iceto intimius & prius, jq edium, oftenio ad homi mifg ncccfsariae,quae non funt perfe,vt patet, qiex ter
nem,dita eft,& n vcrcdemonf ratio. & haec refpon tia palsione ccluditur fecunda,&ex fda prima &c.
fio videtur mihi (ecundum mtcm.S.Tho.tcneda.Hoc idco conuertiblitas per fe & neccarijin ppolitioni
enim vir e'us vcrba fonarc cum ait.fed eft oftcnfio ad bus Polita, intclligchdacftdeeis m gcfintiationes,
hominem , apud quem notun cft g demontratio fit funt,& non fecunum praemifsg fuit.Et quia Arift.
corum,qu fnt per fe: quafi diceref, quod iccundum k S.Thom.hoc inlocode premisis vt przmisz unt
maturam netit.s ctt qud demftratio fit neccflarior, loqucbtur,ideo dixerunt $pin fyllogifmis poftcrio
fccundum homincni ver quod fit pcr fc,&c. Et qin' ri,Prmse,& fint necesari, non tamunt pere.
oppofitorum cadcrn cft fcicntia,vt dicitur ncmo meta Quod at hc fit corum mens,patetex verbisfubiun
pbyficae,idco patct ex his ratio tertijdi&ti S.Tho. ' ctis,qfiait,hoc.n.pcr e,non per ecitur,quai diceret,
Concluo C 1 k ca qatum vero poteft dubitari, quia ex re tunc.n.concluio per e non perprmias, qu,
met t.c.32 fpcnfiorc ifla non vidctur incueniens dari circulum fint Pcr fe prgmifi; cius,fed per accidehs.accidit enim
Quarro me diioi mnem,ita qud primus procefius fit vcredemon eis ex noftrointclletu,vt fcire faciantillam conclufio
saph, . tra i ,& ecundus demontratio poltcriori. Vtrum ncm,quia n inefsendo, fcdin cogoofcdocaufg funt..
Tex. 4.
Soluti 4 autem talis
circulatio pofsitfccundum veritatem fieri, vnde hocmagis explicansfubdit,ficque Propter quid.
fcd quia vt praemifimus,oportct antehoc multa difcu Quod demonftratio non eft ex extra
ucrc. in capit.13. vbi ex intcntionc de hoctratabitur,
qufiio hc difputabitur:fufficit pro nunc Ariftotel neis . . 8.
circulum feimprobatum non fcciffe. -
on igitur eft exalio generetranfcendentem mors
fupert.c.3o CI Rca probatione da concluionisdubitatiun
in dubio cur cula qudam elt, qo probatio fit cfficax:non cfh vidc
N trare, t Geometrici Arithmetica.Triainti
funt indemftrationibus,vnquidem, quo dem
ca fecund tur fequi, demonftratio eft ex neccflarijs circa vnum
cluion. quodq;gcnus.ergo eft ex per fe,& fm qud ipfum &c. firaturipf cclufio,hoc at ei,quod ineffgeneri alicui,
perfe:viii at dignitates,dignitates at funt ea, queex
quia deiiionftratio poftcriori ett ex ncccflarijs in illo quibus:tertigenus ipsi fubiei,cuiuspasiones & per.
genere,quia ncc ipfa egreditur fubic&um genus, & tfi accidemtiaeclarat demonftratio.Ex quibus quid igi
jion cfl cx his, quae lufit m quod ipfum, cum non fit j
ex caufis,m quas infunt pafsiones &c. Ad hocfacilc tur demon$tratio,contingit eadem effe, quor at genus
df,quod quia iam praefupponimusex declaratis dem alterum,quemadmod JArithmetic & Geometri, nomt
ftrationem efleexprioribusfimpliciter,& fcire de quo eft vrithmetic demontration:c0aptare ad accidentia .
loquimur effcr per caufam cognofcerc,non oportet magnitudinibus,nifi magnitudines nmerifintl. Hoc at -

amplius folicitum cfle de neceffrijs polteriori.Quia vt contingit in quibudpoterius dicetur...Arithmetica

qurimus ergo cx qualibus prioribus eft dcmftratio, ver demnftratio femper habet genus,circa quod dem
ffficienter probat cft,qud eft cx pcr fe,& fm quod iratio,& alig confimiliter,quare autfimpliciterneceffe
ipfum,quia exneceffarijs, circa vnumquodque genus cfi id effegefius,aut aliquo modo,fi debet demonftratio
b&c.Poffet qwoq; n incwcnienter dici, 9lyirca, tranfcendre,alitcr ver,qud impoffibile,manife$ti. ex
quandam nccflarior prioritatcm infinuare videtur. eodem.m.genere neceff efextrema & media effe. namq;,
Num i praemiae eent necearia & non per e ciretur con finon pefe,accidtia crt. ?ropter hoc Jong
clufio proptcr quid. licet monflrare,quod contrariorum ymae /tientia,/'d
Irca tertiam cclufionem dubitatur,quia ibi fccun
neq; qud duo cubicubus,neq; alifeitie quod alterius,
d expofitionem S.The. d:citur q fi praemiffae cf nifi qucunq; ita fe babent interfe,vtfit altcrum fbal
fent femper & ncccffari, & n per fe, ncfcirctur con
tero.vtTerpethuaad Geometriam c Harmonica ad
clufio pp quid yt funt Per figna fyllogifmi. Ex hoc.n, Arithmeticcm. Neq; fi quidim e$t lineis , non"
videtur j ncccflarium & Periein propofitionibusn qu
 BI2 Thom. Vio Caet.Comm.
qudlinea, fecundun qudex principijs propriis : vt monftrando defcenderc dc vno generc in aliud omni
. . . fi reta pulcherri na linearii,aut fi in contrarif habet no gcnus,quia alia omnino funt principia,& alig pafsio
ipf circumferentia. nom enim fecundumqud proprium fioncs eor &c.Nec reputo hanc expnem cffe contra
gemus ipforum eft.fedfecundum qud commune aliquod Albert hic diccntem,g) hic n accipitur genus,vt e(t
Vnum predicabilc,qm extendimus n 2eneris nomen -
- Summa huius capituli hc cft. -
adid,ad quod genus prim prgdicabili non fe exten
Condatio
principaliss
N. eft ex aliogenere demonftrare dcfcendcntcm
Declaratur ic. Tria untin demontrationibus,. dit &c, Siaut ly generc denominer principia (ubieti,
vel fubietum rne fuorum proprior principiorum
quod demonftratur,& hoc eft pa(sio conclufa,ex qui tunc gcnusfumitur (ecundo modo,vt figfiat principi
bus demonftratur,& h funt dignitates:& de quodc gationis,& eft fcnfus,q) non licet dcfcndere de prin
monftratur,& hoc genus fubiet cuius pafsiones de cipio vnius giiationis in aliud oino principi alteri* ge
monftrantur.Etin his quorum gcnus c(tlterum, di nerationis,& hoc verum e[t, quia cum id it Apprium
nitates eafd eflc ctingit,per f autem accidcntia n principium fubie&i & fuar pafsionum & fcienti de
contingit ec ead, vt patet in accidentibus numeri & cis,vbi cft aliud omnino principi, eft aliud fubic3t,
magnitudinis,in arithmetica & geometria. Sed & ub ali pasioncs, & cequenter primdemttrationes
igtum non contingit effe idem Arithmetica,n. habet non pfit decendere ad itas, & fm hoc media & extre
Apprigenus,circa quod fit demonftratio, & ali fci mafunt ciufdcmgcncris m origin vt patct , & illud
2. concluio $imilitr
fic,fi debct&c.Ncceffc cft defendere,pr6atur
dcmftratio fimpliciter id gcnus eflc, aut cenfetur aliud omnino genus,qud nec pcr dfiam ex
priori,
trem,prius ante fe pri5cipi contrahit,hcc pcr diiarn,
uia necee ct cx cod genere media & extrema ee: propriam &c. Si autolygenere)denominctoia,que ub
cor.prim alitcr non per fginfunt,fedaccidtia funt. Alteriusfcig vnica cadunt feia (vttic) fubiectum.f.partes & pas o
-- ` non cft dcmonftrare,quod alterius cft, vt patet in gc nes,tunc gcnus fumitur primo modo vt id fignificat,
metria qu non demonftrat,quia contrrior cad eft q collctioncm multor adfcinuic & ad vn prin
difciplina,nec q duo cubifunt vnus cubus,nifi qucun' cipium quodammodo e habenti:S: ct enus, & non
que fice qud alter fit fub altero, vt pcrfpc&tiua
licet dcfcendere dcgenere in genus.i.de vna cognatio
Secdicor, ad ge9mgtri.Nullius fcig eft demonftrare id qd ineft
Hubiedo fuo & ngn ex proprijs principijs eius vt fic,vt nc,vcl colligationc per fe rerm fluentium ordine quo
amab vno in oino aliam cognation &c. Et hoc vc
patet in geomctria, qu non demgnttrat g) linea recta. rum cffe cprobatur exditis, quia tales coiligationcs
ft pulchcrrima linerum,ncc q, fit contriia circulari. oino diucrfae oino diuerf neccffe cft habere principia.
Series autem hc eft. ,. , , propria,& ea qu principijs oriuntur,& cfcqucntcr.
INTEN DEN s in hoccap.declarare dmonftratio ex vna alia fciri non potcft &c.&m hoc mcdia & cx-.
nem non cflecx extraneis duo facit.Primo cx fine prae trcma effe eiufd gcncris,nihil aliud cft q cffe ciufdem,
cedentis capituliccludendo propont principal con cogoationis.&c.& vnum genus cffc oin aliud ab alio.
clt vnam colligationcm ndn includcre aliam, quod ac
cluionem & enum crando requiita ad ciam declarat
cam indutione:{ccundo cx dictis ccludendo, reperit cidit qi Principiuin vtriufq;gencris oino aliud clt, tno
eandcm quam tfecundam fecimus conclufionem, vt dofupra cxpofito.&c.Et lit hc tertia cxpofitio cla-.T.c 43.
eius fenfum fub alijs verbis aperiat& pbet, corrclaria nus quodmodo infinuct veritatcm,fccundaq; Alber
duo addcndo.Dixi at eandcm cfle primam,& fcdam to cfona fit,prima ifi fecda participans iudicio unco
conclufionem,quia cum in fccda dicatur, oportet diret text comprehendit,co qp Afift.exprelic up- - -
effe idem genus fimpliciter, vel fic, in demonftratio 1etum ipfum genus dcnominat fam hic, j infcrius di
ibus,& in prima dicatur,9 aou potett eflealiud & a &turus fciam vnus cflc vnius gcncris fubiecti partes &
genus:nihilaliuden fecunda fit, niti qd declaratur, genus
palsioncs confidcrantem,&c.& puto q, Aritt. fub cct
nominct non folum ea rnc, quia vi in pluribus . .
99 ly aliud in prima pofi: intelligaturaiiud omnino.
et prdicabiic dc Pluribus dificitibusfpccic: lcd cti , .
Num & quomodo, medium & extrema e;ufdem gemeris & Potius quia eftyniucrfale id,vndc gcnerun cius Paf
ee oporteat.. figncs Pcrfc accidcntia,& partes fubieciiug,ficut & in
- G conclufion dubitatur, qo Ariftot. phyficis aliqua cfTc ciufd generis & dr q funt ciuf
\_/ gcneris nominc vtaf.Si.n.gcnus accipit vt eft vn dcm fubiecti,quod elt cor generationis principign,
quinque vniucrfalium , flfum efle videtur, p mcdi & in quo immcdiate rccipiun&c.Et fecund hoc addcn '
extrema oportet effc eiufd generis,ctingit.n. medi do primg cxpolitioni,& fubict ipfum dcnominatur *
cflcin genere lubfttie,& alter cxtremol n genere genus:vtroq; modo clarius clt qo media & cxtrcma
qualitatis.Si at genus aliter accipit, qo verificabitur; nt ciufdcm gcncris,quia oportct ad candcm gcncra
quod S.Th9,in cxpofi:ione fecundg conclufionis df, tion oia in demtratione poita per le pertinere & c.
g, tunc fimpliciter id cft gcnus, ad inferius,ppri Licct diucrfimode hoc vt principi,illud vt effcct* &c.
dfia fuperioris conftitut defccnditur,& tc eft idcm, C1 R cA Dcclaration primae concluionis dubita
fic,q ad inferius conftitut per extraneam dfiam ve tiuncula oriri potcft,cur Arift.numerans ca, qu in de
In ean. de
nitur.Ad hoc df,9 genus(vt Porphyrio dicitur) po. mon(lrationc iunt:medij non memincrit.Ad hoc faci
tcft accipi tripliciter,& m quamlibet fignificationem, l dicitur, numcranscxtrcma fubict.f.& pa(siou
genere cius verificatur,qud n licct dcfccndcre de gcnerc in fuificicntcfpcr eainfinuauit mcdi, quod fubiungen
gcnus,Si.n.(lygcncrc) denominet fubiectumTcicntiae, do dcclarauit cffc ciufdcm generis cuin cxtrcmis.
tunc genus fugitur tcrtio modo, vt c(t vn dc quinqs
vniucrfalibus, extenfo t gencris nomine, & ad anal Quod dcmonftratio eft fempiterno
fpeciem fpecialilsiimam.Et fic cum df, q, mc rum. Cap. 9 *

iumi & extrema oportct effe vnius gcncris, n (l in .

tclligd in rcto,fed in obliquo,fc n formalitcr,fed
cliter.i.oportet media & extrema eiufd gencris e(Ie M' Jnife$$um ait, & fi fuerint propofitiones vmi
uerfaliter,ex quibus eji fjllogifnus, quod hecef
e & ccluioni perpetui eehm, demontra
ita g, alter extremum c(t ipfum genus, altcr cft eius
tionis, 3 vt impliciter dicann demonstrationis. Non esi
per e accidens, & ic et eiud generis caualiter,8 in
igit demon$tratio corruptibilium, meq; ia fimpliciter,
obliquo.Medium vcr cft alterius illorum vt fic pcrfe
principi & concqucnter ctin obliquo ciud gene Jed it.t,ficutfcund accidens: qi mom vniuerflis ipfius
iis,& m hunc intcllcctum clarc Patet,9 nalict de ei fd aliqn,& quoda:mm0do. i autcm fit , necee e:#
- a!terum
-
 In Poter. Analyt. Arit.
alterum non vniuerflem effe propofitionem,& corrupti
bilem.corruptibilem quidem,quoniam & conclufio, exi
fente,non vniuerflemautem,quoniam hoc quidem erit,
illud vermom erit,in quibus. quare nom eft fyllogizare,
vniuerfliter.fd quod munic. Cfimiliter autem fe habet
e> circa definitiones . quoniam definitio eft, aut princi
pium demon$trationis aut demonftratio pofitione diffe
irens,aut conclufio qudam demonftrationis. Eorum ve
r,qu fepe fiunt,demon$trationes, &- fcuenti, vt lun
defe&ius.manife$tum,quod fcundum{quod quidem tales
fnt,femperfnt,fecumd qud ver noufemper,fecumd
partemfunt,quemadmod at defeius,cfimiliteralijs.
Summa huius capituli hc eft.
1.concluio N Ecefle eft conclufionem demonftrationis fimpli
citer perpetuam ee .
Non etergo demontratio, nec cientia impliciter
Secunda.
corruptibilium probatur vtraque conclufio a priori,
quia dcmonftratio fimpliciter cft ex vniuerfalibus. te
nct confequentia,quia tporalitas conclufionis inclu
dit non vniucrfalitat eius, n vniuerfalitas at cius in
fert nvniuerfalitatem mifle,& econuerfo, nvniuer
falitas pmifle infert n vniuerfalitat conclutionis &c.
AdpoGtio. 3. ' Scientia cft corruptibilium fccundum accidens.
Diffinitio quoq; eft perpctuorum,& non corrupti
bilium.probatur pofteriri, quia aut eft principium,
aut conclufio demonftrationis, aut demofftratio poli
tione differens. -
Quarta. Eorum autem, qu fpe fiunt demonftrationcs, &
fcienti funt, declaratur priori, quoniam fecundum
9 huiufmodi lemper funt,inquantum autem non lem
per fecundum partem funt.
Series autem hc eft.
C. ;qtirexudcdemontrati
beredeclarafet onem
d inde non ce perfeitatem ha
ex extraneis,in hoc
- capitulo intcndit cx eo;qud demonftratio e de om
~ ni,{empiternitatem eorum, quorum eft demonftratio
oftdere,& tria facit.Primo ponit primas duas propofi
tum contincntcs conclufiones,quarum (ecunda oritur
ex prima poita per modi conequentisivnius condi
tionalis,cuius anteceds fecimus medi,& (equel ma
... .. , nifcftamus&c. Subditq; quafiaducrfatiu prpofitio
' nad prior declaration perfct.Tertiam fecdo c da totam propoli ionem amplectens, p Polterioriti
<lufion quia diffinitio eft de numcro eor, qu ingre co alienum non e(t,veritatem quoq; declarat.vtraque
diuntur demontrationem,fatis commodcincruitter
tio quomodo non fempiternorum fimpliciter qug ta
men faepe fiunt fcicnti fit,quarta cclufione declarat,
quia hoc contradicere detcrminationi videbatur.
..: - - , . . . ApvERTE, circa literam duo:primum e(t g, textus S.Tho.pofita, qua motus elt Arif. adeius QPPofitio-
.',,.,,.,.. gloffatus S.Tho.affirmatiuc legitur,ibi(Quo autem
vniuerfaliter nonipfius eft.) Dicoat hoc,quia alior
textushabct.(Quod at vniucrfaliter &c.)fccundum
e(t,'9 cum multa antiqua commcntaria S. Tho.vide
rim in nullo inueni gloffata ab eo verba textus imme
diate quare & conclufioncm,vfq;ad ly,fi
.militcr fe habet &c.) Miror at dc hoc,qa in antiquis
textus cxemplaribus verba illa inuenitur.&funt hc,
cumfit n vniucrfalem at,thhocquid crit,lhocaut
n crit cxquibus ct quare n cft fyllogizarevniuera
}iter,fed qfh bunc eft. Quae faluo ihcliri iudicio pof
funt {ic continuari cum expofitioneS.Tho. quare &
| concluionem necele eft ee empitern, cum it prae fibilia (equens & nihilintelligens cffe,ad quod (enlibi
mifla vniuerfalis. non vniuerfalem autem prmiTam
gico,g hocquidem erit,hoc autem non erit.i.quando tamee corruptibilium,& empiternorum faluauit;&
hoc vel nunccontinget.& in hoc alio vcl tunc ni con
tinget c9niungi tei minos cx quibus eft,& propterea
cum tali praemia non et yllogizarc.i. concludere vni
uerfaliter,fcd quoniam nunc eft.
I (3
Num non vniuerfalitas conclufionis inferat non vniuerfli
tatem alterius praemiflae.
C Irca probationem prim & fecund conclufionis
dubitatur,quia videtur vcrum quod ibi aflu- , , ,
mitur & exponitur non
S.Tho.f. q nvniuerfali tas con- dubi.
clufionis inferat non vniuerfalitem alterius prgmiffae.
hoc.n.falfum efle apparet. in primo tcrtio non fol fyl
logizando fed demonrando, vt patet dicendo.ois h
eft rifibilis ois homo eft aial.ergo quodd animal ctt ri
fibile,vbi euidenter apparct conclufionn vniuerfu
lem efle.& tfi prmiffae funt vniuerfales prioriltic, &
pofteriorifticg &c. Ad hoc dicitur dupliciter& bcn Refbonfio
primo,q di&m Arift.& S.Tho.intclligendum eft de *""*
premifsis affumentibusverc mcdium, $in primatfi fi
ura contingit fumere:in qua mcdiprimo ubijcitur,
& tertio prclt,nanq; fiquid fallit y ficonclufio non
e(t vniuerfal:s,& ver mdium aflumi, g) oportct altc
ram prmiflarum effe non vniuerfalem.& quia inftan
tia addua affumpfit mcdi, quod & primo & terti9
fubeft,idco nct ctra intention textus.Sccundod
g) illud ditum eft vcrum vniuerfali, crin omni figura,
fiando t infra limites demon[trationis. n,n.nunclo
quimur deforma ylogitica impliciter, edad dem
tratiu materi applicata &c. Et diciturq; illa conclu
fio.f.quodd animlefi rifibile& fibi fimiles, funt Per
fe &de omn,vtex dictis pater,& vniucraliter os con
clufio cxncceflarijs conclufa tam in illo , qu quocqj
alio modo clt ncceffaria,quia ex ncccflarijs non fcqui
tur nili ncceflari,vtdocuit Arif.omncin aut propofi T.c.rt.
tion neceari elc pere, 3 cequenter de omni, u- Cap.o.
pra declarat & probatum cft &c. Vndelicet ifta. aial
&lt rifibile,lit per accidens,& ifta quoddam animalclt
riibile, fit particularis prioritice pp tingulari parti
culare,rcdu&tiuetii apud pofteriorilticum eft de om
ni,qfh nihil elt fumere,fub quodam animali,quod non
fit fifibile, & nullum tempus eft fumcre in quo non
fit rifibile omne ctentum fub quod animali &c.(vt
defc patet &c.) Scd contra qim de omni pottcrioriiti
cum prfupponitde omni priorilticum , erg9 refpon
fio nlla. Ad hoc dicitur, q, illa propofitio virtualitcr
eit de omni prioriftice,qm mne qudd animal cttri
fibile&c.&hoc fufficit. Dixivtrnq; relponfion cffc
bonam,quoniam prima rcfponfio conncxionem Praegi
cati c ubiecto abfolutcconfidtrans, 9 pottcriorilti
ci negocijprimaria intentione eft,veritatem dicit.cc.
ergo bona cft, fcd prima Ariftotelis mcntem demon
fttioni potifsim intentam penetrare magisvidctur. . . .
C Irca propofitionem illam.Scicntia ett orruptibi-Scia qoft
lium smaccidensnotanda untduo. Primo caua p
Im e
nem.Secundo (cnus multiplcx ciu(m cuc PP qu taphyncc.
adiecit hic hanc propofitionem, fuit diuerfitas opinio- t.t.4.& ;.
nisfuae ab opinine Platoais. Cum.n.effct communis
animi conceptio, g) fcientia eft impofsibiligm alitcr
habcre& fempiterfiorum.Plato fccurus;in hoc Cratil
& Heraclitumi,dixit,q, entium corruptibili,qu apud
nos{unt fcientia n tt,& adinuenit ideas hor enti,
feparatas ab eis n effe, incorrupbiles& PPetuas, de
qibusdixit dari diffinitioncs& dcmftrati9nes, & ad
fiocfequebat,q, fcido huiufmodi idcas, nefcicbamus
entia crruptibilia qu apud nos funt (vt.7.Metaphy- r.c.%.
fica deducitur)& maxime fingularia &c. Arif autfen
lia non manu ducant,tales ideas figmta putauit & fci
vltra hoc pouit citi ele corruptibilium ecundac
cidens.Intuitus fiquidem eft in re corruptibili, Puta So
crate, natur eu elenti,.humanitatem,& cditiones
ciusindiuiduas.f.hascarncs,haec ofla, hunclocum &c. .
Tho. de Vio in Poft. H Confide
 I I4. Thom. Vio Caiet. Comm.
Cfiderandamq; cenfuit naturam n confidcratisindi Arift.primo.Quia iuxta hc tfh fcnfum a&ualiter fci
uidutibus conditionibus. (ficut & vniuspomi videtur mus & vmiuerfalia iucorruptibilia & fimgularia eorum
color vo odorc)& qfn natura, cuiuauerci abq; con orruptibilia,licet diucrfimode.Secundm.n.priores
ditionibus indiuiduantibus confidcrata {ecund rem, ' fenfus vniuerfale actualitcr fciri tantummodo diceba
quidem eft ciunta fingulari,m abftraionem ver tur(vt Patet,) Et confcqucntcr funditus oppofita opi
intcllc&tus,fcu m fe non includit aliquod fingulari, nio dcltruitur,dum ad oa fcientiam cx:cnimus.[e
& corruptio omnis & motus ad (ingularia pcr fetermi do quia fecdum hunc fenfum di&a periparcticorum
natur,ideo naturas rcrum, {ccundum {e{umptas incor profundius intelligtur,dum dicitur ab cis,quod diffi
ruptibiles & perpetuas dixit,& de eis dari diffinitiones nitiones & dcmonftrationes rerum cxtra afiimam exi.
& demontrationes & de corruptibilibus(incorruptibi ftenti & particularium funt.vt habetur commcnta
litcr fumptis) fcientiam eflc ponens, ipfa corruptibilia tore primo de anima.commento o tauo & c.
fm accidens (ciri pofuit,cuan dixiflet.crgo, incorrupti Adfupradi&or maiorem cuidcnti aduerte qud Gomm.$.
bilum & fempiternorum efe diffinitiones, & demon cdicitur naturas rer corruptibilium ecundicum Ymineralia
unt PerPe
trationes, ne forte credercs talia empiterna ideas ee Ptas,de quibus dantur demohftrationes & diffinitio. tula
aut qucunq;cparata fm res, corruptibilibus, addit, nes,cije incorruptibiles & perpetuas pt intelligi dupli
9 etiam ipforum corruptibilium m accidens, fcicntia citgr.Vno mod potitiue,& fic cft fnfus qunqu
eft,vt Platonis opinion fimul & caufam lideret &c. definunt eflein rer natura,quia fempcr aliquod indi
Qpinio quidcm dcijcitur in cxpofitione iftius propofi uiduum cor faluatur,licet hoc & illd corrumpatur.
fitionis(vt patcbit.) Caufa aut quia declarat, sp radix & hoc licet de multar rer naturis fecundum pntes
1lla opinioris Platonicg.f. corruptibilium non pt effe #ternitatcm mundi verificaripoffet,n t pofltfccun
fcientia.intelligi debet,pcr fe.& non per accidens. Et dum cos, dc obus,quor cft fcicntia, vcrificari. Clar
$onlqucnter 9 deceptiis eft,n diftingucns interpcr cft.n. (vt inferiora omittamus quaein alijs terr quar
1. elencho. fe & pr accids,nec mirum,quia etiam fapientcs (vt tis pcrpetuari forte dicentur) q, coniun&iones,&'fitus
4. primo Elenchor dicitur) per accidcns falli contingit. &afpe&ius celeltium corpor in rerum natur femper
Ad euidenti at fenfus praedig propofitionis ad n funt &c.propterea hgc modo intelligend non&ft.
uerte,q ly fm accidens, poteft detefminare ly corru vniuerfalia incorruptibilia & perpctua fic. Alio crgo
ptibili,8 pt determinare ly et. Si primo modo u inodo intelligitur.f. ncgatiue, & tunc eft fenfus g, b.
matur,tcly corruptibilium ftat provniuerfalibus. Et ftrahunt sorruptione& tcmporum diffcrcntij.non
cft fcnfus,gfcientia eft eor vniuerfali qu funt cor habent in fe vndccorruptini,aut tpori fubdafitur.li.
ruptibilia per accidens, & ab(q; dubio ho vcrum eft, cet hoc habctm quod in Particularibfunt, quor
quia fcitia cft n devniuer(aiibus fcparatis fecundum Pcr fe primo t generatio q corruptio cft.&hcren
rem fingularibus, qu corrpuntur (vt Plato pofuit) fus eft verus in oibus, qfh fiucin rcrum natura rcs ine,
fed vniucrfalibus habentibus cffc in particularibus gc fiue non vniueraliter coceptg, variabilita aliqui n
neralibus & corruptibilibu;,& concquteret de his, incurrunt. nihil.n. minus ha6itudines & connexioncs
jcorruptibilia funt fecdum accids.i. aliud (particu rof,ad ca, qu per feilli infunt, faluantur particulari
lare.f.)verem accidcns,fccund particularia qu acci bur r9fis corruptis, qum exiftcntibus vt patct indu&i
dunt eis vt fic.&c. Si autem fccundo modo fumatur fic uc in his,qu pr fc ifi(unt fecund omncs modosper
ly corruptibili,[at pro particularibus,& c fenfus g Icitatis,yt nunc probabitur.Conftatautem g) neque in
fcientia per accidens tcrminat,ad corruptibilia.i, parti ditfivitionc,ncc in fcitia cadunt nili ea jpr,lciiifant.
cularia qu per fe corruptibilia funt. Et ideo abfolute Num pofitiones in quibus praedicantur praedicata qiddita.
corruptibilia voctur.& hicfenfuscft nminus verus, tiua,vel eflentialia,fimt perpetuae veritatis.
& magis(vt arbitror)fccundum mcntcm Ariltotclis. Irca fupraditas conclufiones. fimu!;occurrit du
Verusquid duplicitcr. Primo quia cum fcitia per bium,an propofitiones,in quibus prdictur prae
fe & primo terminetur ad vniuerfalia, quae incorrupti dicata quidditatiua,vel effentialia fint perpetuae verita
bilia funt,n feparata fecund cflc corruptibilibus(vt tis.Vidctur.n.g, n cx duobus.Primo ex o quod dici ..
Plato pofuit)fcd in quibus contincntur fingularia cor turin fccdo perihermenias.q non fequitur,efthomo
ruptibilia, oportct g citia per accids termineturad mortuus.crgo eft homo, qa mortu opponi homini.
fingularia.Di&um ft.n.g. fcire r prout eft in alio, ett Ex hoc argific non magis opponitufhominimors,
{circ rcm ill m accidcms.Tali fiquidem m; Scis om jn effe:fed mortuo,hoi propofitio quidditatiua, pu
n dualitat effe par,:fcit hanc dualitat fle par, &c. t Sor.eft homo,rcdditur falfa crgo vniuerfalitcrqua
& fcis hominus natur fcit oia hominis fingularis &c. cunq; re non exiftte falf eft prdicatio quidditatiua
fccundo quia ex eo qud fcicntia pcr fc & primo tcrmi dcilfa,& ficin hyeme ilta erit falfa. Rofacttfubftantia. I, r, ,n;.;,
naturadvniue falia,extendere (e pr adminiculo infc Secundo ex eo qud in prdicamcntis dicitur,ab eo g circa fin.
riorum virium ad fingularia corruptibilia, quor natu res c(t vcl n cft oratio icitur vera vel falfa. Ex hoc.n.
rg funt illa vniucrfalia, Pt.n.fc:s vti vniucrfali cogni clare habetur,fi res non cft perpetuo tpore,quod nec
to dupfr.Vno modo vt cb ecto,& hoc facit k intelle etiam veritas orationis ppetuo perfeucrat.Mutabitur
&tuales limites non egrcditur, diffiniendo demftrdo enim oratio de vera in falfa re non exiftcnte.
pafsioncs&c.Alio modo vt mcdio rcfpcctu fingulari In oppofitum at ett textus dicens, qud t diffini
& hoc minifterio inferior viri applicatus fcit, quo tio qu dcm{tratio fempiternor et. Ad hoc dicitur,
tcs conclufioeft propofitio fingularis, cportet fiquid quod os propofitiones quidditatiug et effentialcs funt
tunc alter prmiorum faltem efle vniucrfal. Quia atern veritatis.& caufa huius cft, quia n fignificant
crgo cientiania ct devniueralibus empiternis, non rem habcre quocunque efle,fiue intellctu diuino, aut
tahbus,quae fingularium naturae non funt , vt Plato po creato,ed abtrahunt ab omni ee (vt in metaphyica
fuit,fed talibus, vt cor applicationc ad corruptibilia, deo fate dcclarabitur.)Pro nunc autfuppofitiS his, .6. pri
quorum funt naturae,ipforum corruptibiliumi notiti in (exto cap.diximus de neccfsitatc.propolitignum, mo dubio
habeamus,corruptibili dicit fcienti cffe pcr accids, ih quibusfpecics de fingulari 5dicatur.prQbat. duplici in fine.
tum quia tcrminari ad indiuidua corruptibilia non c tcr intentum rnibuslogicalibus. Primo fic,ois propo
uenit fciti in intelle&u confiflenti & dirc&c, {ed dfitio categorica, ad cuis fubiectum neccflario fequi
egreditur quodammodo & rcfletitur adminiculo fen tur prdicat, ett necellaria & perpetua,os ppofitio
fuum fupra corruptibilia in quibus {aluatur vniuerfale nesquidditatiu&cfienialesfunthmi. e:go. minor
illud&c. Dixit at huncfenfum cfle magis intcni ab cft clara.Maiorat habci ab Ariftotele in ca.4. vbi de
clarauit
T.c.3:
 * - -

- ln Polter:AnalytiArift. i I 15:
clarauit fempiternitatem propofitionis attendi penes A. vltra procedatur, quia hinc fumitur q) Qo fciti,
lqquclprdicatiad biet,dixtn. Idcolt ee em I\.fcicntia
modis eft vniurfali,ideo
intelligitur declardumefte(t,quc
propofitio illa.Scicndum fit vniuerf
ergo 9 lium.
Piternam,homo cfl aial,quia femper tenet confequen
tia, a cft homo ergo eft aal, & probatur nihilominus cum vniuerfaledicat hc duo.f.rem vniuerfal:quadru
ex regulis logicalibusdicentibus,9 qmnis cditionalis plicitcrfum pt.primo pro re,fecdo pro vniuerfalita
- fimplicater Vera,eft (impliciter neceffaria & perpetua. te,tertio pro toto conicto exrc& vniuer(alitate,qua
& g con{cqucntiabona & formalisaequiualet conditio fi cx duabus partibus.quarto prototo coniun&o, fed
nal':& q vtraq; equiualet quoad nccesitatem & ppe non quafi ex partibus,[ed ficut ex re & rei conditione,
tuitat, categorice illas luftcntantiqualis liquidem ne fine qua n&c.Primo modofenfus cft.Scicntia clt rc
cefsitatis & ppetuitatis funt,fi fortcs cft h,ett animal. rum.fecundo modo fcientia eft vniuerfalitatum. ter
& lortes eft,aial.& homo eft aial. cuius tio autem fcientia eft totius compofitu.f.rerum vniuer
virtute ill tenent.Si igitur confequentia& cditipna falium.quarto demum modo {cnfus cft, fcitia cll rer
lisnccefsitatem & fempiternitatem habent, oportet q. qu habent vniuerfalitatem tanqum conditionem, fi
#tcategorica hmiperpetua ht, fecundo fic, duorum pe qua non fciuntur &c. Quis autem horum fenfuum
contradictoriorneceleet alter ee verum.ed haec verus& intentus peripateticis it manitettari facile
funt duo contraditoria,homo e(taial, homo non eft Potcl.,piguppondo ignificatum imillimum propo
itionum, in quacunque materia fiant &c..gp cum di
aial,eti homine non exiltente (vt patet qx p9ft praedi
citur.Scientia clt, hominis,bouis, c;li Dci &c. nihil fi
carnus. capitu. de ppolitis) crg necelle ctalierum
efle veium,Quritur ergo quod coi fit verum. Siaf
gnificatur nati $p fcitia rpfa ad hominem boucm &c.
firmatiuum,habetur intcnt.Si negatiu , tunc fic,no
terminatgf tanquin ad obiectum cognitum, &c. hoc
,.,,.,., no non cft aal,crgo homo n elt animal rationalc.a
fiquidem fenfu dicimus, mathcmaticm eflcnumcro
fuperiorladinferus deftrutiue hmononett aial ra; rum & magnitudinum,& phyficam rerum naturali, Primus n5
" jnale ergo hgmo non eft homo diffinitione ad dif & mcdiclnam corporis hiimani fcicntiam &c. Hoc.n. intenditur
finitum.hc eft manifefte impofsibile.erg9 &.-a;q; ftante dicitur, quod primus fenfus non clt inttus phi
Philoophis
lotophis pr illam propouuoncm fed fit verus, aliquo
Reponde ; Ad primum in 9ppofit dicitur,9 alid eft loqide
tur adrnes ilta&obfequentia.Sof. cft homogyortuus.ergo sit h. modo &c. Non elt1ntcntusquid,quia fi folum hoc vo
& aliud de veritate iftius, Sor. ft homo, pofito cafu,q luflcnt dicerg,f,iuiffct dicre,g, fcicntia elt rerum &
Syrtcs fit mortgus. Differt.n,hgcadinuicem mulu aon oportujfict voiucrfalis vocabulo vti.Vcritas ver v.u. a,,&
qii in illa c9nfequentia, mortuum Ponitur pars hgnifi eit;quiafcientianfa ad res ipfas terminatur aliquo at eft.
cati per accidens,inita aut propoitionc n ignifica, modu,qu fcientia n tcrminatur ad res qolibct fum
tur,ed fupponitur t vt denotansSortem non, cxte Ptat,aut qualitercunque fe habtes &c. quia non ad fin
re(vt.n,fpcrius dictum fuit) ncccfsitasin propolatio gularcs{ingvlariter &c.Secdus quoq; fenfus cxtra in- Secdus n5
nibus & confequentijs attcnditur pencs connexionem tcnionetnphilofophor ett icet verus particulariter ****Ph*
fignificatorum per erminos. & non Penes exiftentiam fit.logica.n.elt fcientia de vniuerfalitatibus,'non autem lolophis. .
cap *.d runde,Vndejuiaqfi digitur.Sor.cit hgm mrtuus. aha ientiae-protertes at dictam propolitioncm de ..
bio primo . ly mortuus d:ffiuit fignificatm perly.homo quia ni {sicntia in clloquuntur.Tertius ver fcnfus omnino `
hil alud fignificatur nifiq Sor.et cadaucr humanum, fallus elt,qm fcicntia nulla cft circa tale compfir nuu . {,1.
& ideo notif.quitur,rggSoitc cft humo, quia huma forte percctden &c.fcienti.n. rcales funfde rcbus , fus et.
num cadauer non clt hjmo,(.uii aut ab(lts disjtur. quae funt in rerum naiura.tale atcompo(itu aih l elt r.c 8. vide
Sor. eft hgmg ;((inod*quiugce Sort. aomine viari) in rerum aatura (vt dicitur in primo de aia. Scienti con-c $
juanfiqfuppnis ipfum ncn cflc,fmortu quoq; rativnales de intentionibus funt,& non de com
fide;non vajaiur vritas prpvlitinis, licct ex hc hy pofis eximtentionibus& rebus &c. Iil
pethcl) V4tic, tr rcs incon Pix3x9m rcs, quvocamua id1naliqua diftinitione dtcitur, a.vniucrfale eli.s.&c.
vbi fupra
$ort&gn cadijcfet ifitata,&jtoffic (ted, a et &c. & imiliter in ylogimis non aluinitur
(vt diximus) accipiuntur multi in hac, re qligada somnc.a.yniueriale cttiquod &c. & fimpliciter omne. Quartus eft
cap-6-
ueri Sgr.itipqnityulgus: de quo patet; nec homincm iA.lt. s.Quartus igitur lenfus cft verus & intentus, ve- verus & in
necaiiiiiiligith}rroi diccntiua,g mor rus quidcm,quiaicientig obiect cft res ipla, qiii ad ip , T
tuum addi.u humini cu;n dicitur.Sor. c hom mor famu fcicndi actus terminatur, aliterfcitke- fcales non rus.
tuus, hofis ppgnitur vio, quod quidditig i -effent de rebus.Et quiares non ptintcllcctu objdict
turam hqmifie,fcd a&uali viuerc: im.n.no(ia, quid fi cicndiact terminare,nii repra entetur ablq; condi
gnifica y homo u ortuus & ticus humanum cada tionibus indiuidualibus quod cft reprfentari valuer
crqud nitur, u ( homo ortuus. faliter, & rhabcre vniueralitatis condition,idco ha
lars auiem luce quod dicimus, figqujglentem .bentium vniuerfalitatem vt condition, inne qua non,
. -contqu&ntim 1crutatus fuer15 dicentem. Sorje# h fcientia elt. Intcnus at peripatcticisclt, quia volunt
Amo Pictus.crgo cfthomw.Qudo crgo dicitur, non ma dicere per hanc propofitin y fcientia cit' de rebus, Intentus.
gis pponitur m9rs homini n9n cilc.i.non cxiftcfs. -noo fuigulariter fumpti,quia iic variabilitati fublunt,
icitr j hgc cft fimpliciter falfum: qfh mortu addi ed vniuerlaliter umptis, ita q vniuer alitas eu vni- : -- L.
tuin hoihini dftruit eius lignificaturfi. n exiftens ve ueraliter cocipit non etresicuta,ncc ratio 9 resiciaf,
r illud non deltruit.vt de (c patet.Dicitur praetcrea ad -nec pars reifcitae,nec terminat actu icid, id clt cdi
minorem, quod fallum cit: @Sorte martiio:falfared -tio {ine qua res non fcit ab intcllectu nfo difcte.Sicut
.datur iltaSrtes cll homo.lict falfa fit ifta.& fc fem capproximatio ignis ad combuftibile,ncc cft ignis, nec
| per Sortes mortuuseft homo.Ad fecundum dicitur, g* -Pars crus necrauo p cburat,necPrincipi cburcndi
illa auctoritas Ariftotelis mle cxponitur arguendo, tcd cditiofinc quan Potett cburcre.Diligenter au
qin intelligitur non dc clfe : vcl noh effe rei ificomple tcm notato haec qu diximus,qm ex his hab$ qo res
xae:fcd dc ffe & non effe fignificati cplcxi ipfius ra 1. obittum Icicnug fit,& quomodo vniuerfulua iunt ex.
tionis, ita g) fenlus elt:ab co p res lignificat per ora tra animam & quomodo ue eis probentur palsiones
tioneii) (;im per eius tcrminos) clt vclnvn eft, oratio &:afsigoentur diffinitiones, & qo praedice 1n pro
' dicitur vera vel falfa. Hc autem fenfus nihil obltat di poitionibus, & genera int & ps, & In Praedicamtis
ctis: quoniam ignificatum per enunciationes quiddi i eponantur & limilia-temper.n.intelligitur de vniuer
tauuas & eflentiles tale habet vt lignificatum fit li- r {alibus fecundum quartum fcnfuma.dc rebus vniuer
cet termini non fint &c. . . . .. . falitate fultis tanquam conditione finc qua non:tahter
- Thom. de Vio in oft. H a liqui
 ii 6 Thom. Vo Caiet. Comm.
** fiquidem rebus haec omnia conueniunt, prteri effe necefitat matericirca qu verftur, acperhoc non
-

in rcrum natara, g, ipfis vniucrfalibus conucnit abfq; e(t maior fempitefnitas inipropofitionibus, jin rebus
vniuerfitatis conditinc,licet non demonftretur de eis necefsitas exigenda.Secundo quia qualis eft proporti
abfq; illa &c. Et fi contra hoc arguatur p fecund hc demontrationis ad impliciter neceari & empiter
fenfum fcientia & diffinitiones &c. nonTint de rebus num fimplicitcr, talis cft, proportio demonftrationis
extra aiam,fic,fcicntia cft de vniuerfalibus.i, rcbus ha Phyfice ad neccflari pbyficum(vt patet) hmi autem
bentibus vniuerfalitatis conditionem, res habentes t4 fempiterna,dcquib'lqimur, natural'necefsitat &
lem condition,vt fic. non funt extra aiam,ergo fcitia fempiternitat haberecfiat,demonftrationergo n
non de rebus exiftentibus extra a1am. Refpondetur fimpliciter,fedphyfic ingredi n prohibentur.Quia
in tali proccu qualitercunq; formetur accidcntis falla ver hoc in loco circa demtration impliciter, ex
cia vel figur dictionis,vel fecundum quid ad fimpli pofitorum intentio-verfatur,ideo conatifunt reducere
citer inuenitur,quia proceditur modorei, eu rcc ea qugfaepefiunt ad fempiternitt fimpliciter; itavt
tali conditione,quod id cft,ad r ipfam &c. vt patet; deeisforinari poflent prpofitiones fimpliciter fempi
quia in prmifsis fumitur tcs fcita vel diffinita velpr torm,& dixernt(umend effetalia qu fpe fiunt ip
dicabilis &c.fultatali conditionevniueralitatis, in con ordifieadfuafubie&aficdifpofita &c.& fic ex prgmif
clufione autem rcs ipfa, qu a&tum fciendi: terminat istaliter ordinatis,demontrationimpliciter fieridd
abq; conditione,ine qua non diffinitur,neccitur, ne cuerunt. Et quia hoc obfcuris verbis dixerunt,i bre
prdicatur,&c. concluditur non effe extra aam , quod uiter declarafida cenfeo.Dicunty ifta;qu fgpe fiunt;
fophiftic elt.dcberet.n.fic concludi,ergofcientia non {unt fempiterna 1 ordine ad caufs vel fimpliciter furn
c(t dc rebus exifttibus extra animam, bfque vniuer ptas,vt in coeleftibus,vel n impcditas, vtin inferiori
falis conditionc,qu extra animam non inuenitur , & bus,&c.Qug verba poffunt dupliciter intelligi vno m contra Egi,
hoccft verifsimum. ; ; ; ; ; ; ; ; ; * ** * vthmiintempiternain ordinead caulas prcile, & dium.
ccundum huncfenfumfalfitatcmcontinent,yt efficaci
u propofitiones fint fempiternae veritatis , & deniomftrae
tionem ingrediantur. terprobauimus in c.6.quia tam altera prmiffar qu
C Irca quartam conclutioncm,& es, q sho.im
- - - -
o.in
-

coiidufio,effet'nfempiterna.Alio mod poffunt intel ,

in ciu$ xpofitione dicuntur, notand funt inpri- Jigihfa6i:eflefempiterna in ordine ad caufas, fed non . -,.
m duae diftin&ioncs,ac dcindc ad dedaratinem pro prcife.fed pp caufasetiin ordine ad fubietafempi
* , ;a; cedendum eft. Prima diftinio eft ifta, Scmpiternitas terna ita,piicet iordinc;ad ipfafubiet abfolute fm
eft duplex quaed fimplicitcr & qugdam tais,fempiter ptafempiternitatem impliciternhabeant, in ordine
num fiipglicitereft quod nunqum effedefinit,vt,ho- iii adfubie&afumpta feund carn difpofition, qua
minem efleaial,& triangulum habere tres,Sempitcrn caufis per (e connxa funt fempitcrnitatcm fimplici
at tale ft, qu9d nunqutaltpe deficit,vel fimplici- ter pp ipfas caufas habent &c. & hic eft fcnfusipttus
-- ' ter,vt folgriri,& eclipfim cffe,& fimilia, yolvti plu- ab&i.vh&c Albertus dicit, qjlicct ecliptisn ififit Lu
ribns,wt lub canccfeficcitatem,&frigusfubcapricor- nfemper;inclt tam tempr Lune lumpte fub caufa
po,& fimilia &c. Secunda diftinctio et, qud ag qu eclipfis,puta lung in talifjiu,&c.& S.Tho. in finehu- *' rurg
* ^
* * **

fgpe in rer natura fiunt, poffunt cfiderari duplicitcr iusapalloquns de his it. In vtrifq;aut ordimd
- - -

in ordine ad ubiecta ua abolute, uteclipis ad dicfuntdemonftrationes,vtcxvniucralibus inferatur

unam,& ficcitas ad dics caniculares,fecundo in rdine -clufivniuerfalis, remuendo illa,in quibus pt effe
-- ad ubiecta ead icdipoita, vt eclipisadlund in tali defe&usve ex parte tpis:yfxparte caufae.vbi gpct:
- * * * fitu &c. & ficcitas ad aerem canicular,cxtrancisacci te vult.quddfublatis defestibusterminifuthendifunt.
dentibus fublatis.Et exhis prlibatisfcicnd eft, 9 ca qd nihi aliud eft jfmre es, vt fnt fub talibusdi
qu funtfpe, vtranq; fcmpiternitat habent.diucrfi fpfitiofiibus,quibs def&tu$t tpis, qu impedimea
mode fumpta.fi.n.confiderenturin ordinead (ubieta ti excluduntur.Ad maiora claritat dictrum ii:
fua abfolute {icfempiternitat talem habent(vt Patct) redebes,yinteriftos tres rerrdines de quibs habe
- f qin fempcr infuntqj nata fontinefle,vel fimplicitcr,vt beturfcitia,magna difterkri et quo ad appliation )
'*'***** in cgleftibus, vcl vt in pluribus, vt infcrioribus &c, $i vniuerflium adinglari&t.nfiis;ti; jfernper fun: ' '
;,
-
autem cfiderenturin ordineadfubiecta fic difpofi;
vcl fituata,&c.ficfupt fempitcrna fimpliciter, qi cft
fubietum fub vniuerfali
fbfumere;vtoisduatas & par,haec dualitas: ergo &d.
imposibile{ubictis[caccptisabe[]c talia, n ft{- -In hs aut,qu femperfunt regulariter, vt in coeleti
quidem fieri, vt Lun in tali fitu refpe&u, folis$ ve*- bus,portt fubfumere tpus qm non
r &c.cclipfisnon infit &c.Et qi prpofitioncsfuntfi -omiiiipe{impliciter inueiitirit,& dicere; f&gaup
gna rcrumi,vurqque modo propofitiohesform fornpi . terraiterpohit interfol &c. In his ver qu?ger
tcrneveritatisunt, & dem9nftrationesingrediuntur. .{unt dedutis impedimentis , oportet vltra haecfubf
Proptr qu9d inter propofitiQncs de omiiiii& ncccffa- mere&fihgularizare caufs, pr excluionem impedi
:.' iias,n fl neceflarias'fimplicitcrnumerauimus, fed efh&torum;& dicere,fed hoc fiunc ex talibus PrintiPijs
tncceffarias necefsitate phyfica diftinta in duos or- non'deficientibusnec impeditisgefieratur.ergo
| " " ' , i.v.
- " ' " i ij : . . . &c.-
. . . . .' * * * * *
. . . ---.
upra.c.4. dines,proportionaliter ad ca qu nc dicimus, &c. Ne i'', ... Quod demonftratio e ex proprijs & non
-- - - - - * * ** * ** - - - -

at videamur hoc voluntarie dicere, oftenditur propo

fit rationc:9p,n.prop^fitiones, in quibus ea,qu faepc # 32-135 ex communi. **Cap. ros
fiunt,de (uisfubiectis abfolute enuhciantur;(ernpitex - -\ voniamatmanifet,qud vnquodq; dem
naevcritatis,(modo dito) {int, clar cft cxco g) figna \-
funt rer taliter fempiternar. Quod ver talis fempi -* ,
-
fraremon efi, nifi exoniucuiuque principi,
-%.fi quod monftratr imifitfecund qud illd/
-

ternitas fufficiat ad demonftration,probatur,Prino, " est cire boc.Eti ex Priet indemontrabilibus mtra
-quia,cum fempiternitasnecefsitat fequatur,&ad hbc timitimmediatis. Eff.n.montrare,4u admo Bry
g derebus naturalibus habeatur fcientia fulficiatqha J4uadraturecundum commun.m.montrt talr":
bet tal nccefitat, t in fequm in ProPofiti9nibus tiones,quod et alteri inerit.quocirca etim 4i, cbaptab
dc eis formatis, quia nccefsitas in propofitionibus ex turriies ncognatis.igjtu n fecd qudillud/fit, /e
rer necefsitate oritur & illius eft fign, confcqus eft -
qd talisfcmpitcrnitas ad demonftrtiones fufficiat. Et , aliudgenus.Vniquodq;
cundi accident negaticoaptar poljet demftratio & in
ait cimus non ecundi, accids,
onfirmatr hoc au&toritatc Alberti dictis, quod (em *
p:ternitas in propoitionibus demontrationis, et Pp quando fecundum illd cognofcamus, fecundum qttod
ineft
. . if *- : - - - -
 In Poter, Analyt. Arit.
inef, ex principijs illius,fecundum qud illud. vt duobus
retiis qualcs babere, cui imejl perf quod ditum eft ex
principiis huius. Qgare fi per f et tllud ine$t,cui ineft,ne Qo ergo vcrificabitur quod Ariftot. dicitin f- cunda
zeje ejimedi in eacog: [u.fivernfd conclufione fi vcro non,fimiliter demonftrantur?
admodi Harmonica per Arithmeticam.Talia ait mon
$trantur quidem fimiliter.differunt ver,ipfum.m.qud,
alterus fuemtue,fubietum nanq; genus alter,ipfum ve
r,propter quidfperioris,cuius perf paffies st. Qua
re & ex his manife$t qud nom est demon$trare vnum
quodq; fimpliciter,nifi ex vniufcuiufq; principijs.Sedho
?um primcipia habent cmune:Si ver mamiffti e$t hoc,
maniffl & qud n eft vniufuiufq; propria principia
demonftrare,erunt.m.illa oium principia, & fcientia illo
rum domima omni:et namq; magisfcir, qui ex fperiori
bus caufis fit,ex prioribus.m. fciuit, c ex nom cauftis
fiat ct fus:quareft magis fciuit,& maxime,et fifcitia
illa efft,& magis,&- marime. Demon$tratio at m coa
ptatur in aliud genus,nifi vt dii eft,geometrice in per
f}etiuas,aut mechanicas,ct arithmetic im harmonicas.
Summa huius capituli hc eft.
Prima con-
clafio & pri
D proccdit cx principijs vniufcuiufq;
fecundum quod illud cft &c.probatur dupliciter
?*'* priori.Primo quia adfcire non fufficit difcurrere ex
veris, indcmonftrabilibus & immediatis. quod proba
tur dupliciter.primo exemplo Briffonis.fecundo quia
talcs rtioncs proccdunt ex cibus illis & alijs, quia in
alijsn proximis caed rationcs locum habent.fecundo
probatr, quia f.ire n ex principijs llius inqut cft
illud,c(l fcife,illud nm g, cft illd, qa demftratiuc
{cire n cuenit in aliud gnus, fed talitcr fcire eft fcire
illud m accidcns,quia vfiumquodquefecundum acci
dens fcitur quandonon(fecdum qud tale) fci ur &c.
Corr. Si pere illud.i.pasio vel mcdium inet cui inet,ne
ceffe cft medium in eadem proximitate cffe &c.
2. concluio Si ver n, pafsio vel medi p (e incft fubicto &c.
Sed ficut harmonica per arithmetic,fimilitcr demon
ftratur.Tunc(quia eft)tali conclufion, eft alterius.i.
inferioris, quia genus (ubie&um eft alterum, propter
quid ver fperioris,cuius funt pafsiones per fe.
3. cclufio- I Quare,non eft vniu(cuiufq; principia piima dcmon
ftrare.t; qucla probatur dupliciter priori.primo,quia
funt principia'oium.f.cundo quia fientiailloruom cft
propria omnibusi.et exoibustquam cxproprijs &c.
quod probatur,quia intelligens cx fuperioribus caufis
magis Icit,quia cx prioribus&c.
Corr, Scicntia illaeft magis,& maxime fcicntia &c.
Series autem hc e(t.
INT END EN s in hoc capitulo oftcndere g, demon
ftratio ett exproprijs,& noncx cibus, quod pcrindc
ft ac ollcndcic 9 eft ex his qu funt fecndum $p ip
fu m,tria facit.Primo oftendit hoc vniuerfaliter, prima
concluflonc,& eius corrclario.fecundo qo hoc faluc
tur in ubalternis cientijs, fecunda concluione often
dit,tcrtio q9in communifsima fcientia metaphyfica
.f.inueniatur infinuat in probatione (ecunda terti c
clufionis exduabus prioribus fequcntibus.
Num fi Paio, vel medium non per fe infit fubie&o ex tali
procefsu fiat demonftratio .
` Irca fecundam condufiondubitatur,qo et po
ible.ppasio velmedium non per e init tubie
cto, & tamen fiat demonltratio.hc.h.fibijnuicem ad
ucrantur,8 detruunt e mutuo. Si.n.pasio non inett
Pcr {c ubieto, ccluio ert per act ids & n ncccfa nire ubiccto,& pptereaita non et per le Soreltn
ria, & i mcdi non inei per e ub coto altera prgmi
lar,in qua mcdi tubiccto coniungitur per accidens
& non neceflria erit,& confequcntr deii.onltratiuus
) legitmi dehis, aut c his, non fit, c oppoito,ide
I ty
monltratio fit,oportet,& prmiffas o&s,& cclufi
nem necefariam & perfe effe. (vt ex distis patet &c.)
Ad cuidtiam huiusdifficultatisfciend e, q, paf
fio pyramidis vel trianguli feu numeri, vel num ralis
proportionis,& vniuerfaliter cuiufque pertinentis ad
1cicntt fubaltcrnant, qu fcicntia tubalternata nouit
uo inee ubicto, aliquo modo inet per e ubiecto
uo alternate,8 aliquo modo no pe, ed per accids.
Subet.n.fcitiaefubalternat,c includat in feid qd
ft fuperiorisfcientig, & addat extrane differenti vt c;..,..:,.
fupr dixitS.Tho.& infra declarabitur injtum inclu- ..}.
ditid quod c(t fuperioris, eius pafsioncs pcffe (ibi ven
ducat,inquantfi ver addit differti cxtrane,illas non ... --*
per fc fibi ciungit.quiaid,rationc cuius aliquid per fc
inelt,ciufdem generis efle oportct cum eo quod per fe
incft(vt plurics dit cft.)Rurfus,qa mcdi propriam,
cui talis pafsio primo inc(t,dcgenere fperiori$ fcien
tiae, & fubie&t [ubalternat et ubiecto ub
alternantis per differentiam nonillius generis, fed ex
tranc, oportet ipfum quoq: medium liquo modo per
e,& aliquo modo non per e in ubiecto ubalternate
inueniri,co modo quo dc pafsione di&t elt,eo q me
dium & pafsio eiufd fimpliciter gencris ponunt effe.
fubic&um au aliquo modo eiufdem,& liquo modo .. . . .;
extranei &c. Rufus,quia fubie&um fcicnti tubalter- Tc. 3o.
natae e(l proprium ciusfubiectum rnc extrancg d ffc fupra*7.
rentia(qm per illam ditinguitur fubalterntis tubic
&to)cum loquimur de his, quae infunt fubie&to fubal
ternarg,vt di(tinctc fubalternte magis debemus in
picerc q habitudincm habeat ad differenci ill ex
traneam, jqug fit corum habitudo ad illus differentig
fubftratum,quodde proprijs fuperioris fcitig ett &c.
His prlibatis facilc eft refponlion deducere, quia in
praenti textu et ermo non de quibucunq; non per
fe,{ed de his, qug pcr fe n infunt,licut pafsiones fubal
ternantis ubiecti ubalternato inunt &c. Vnde Ariit.
n dixit,Si vero non fimiliter demftrtur,fed dix:t(fi:
ver n,fcd ficut harmonica per arithmeticam, huius
fimilitcr demonftrtur)quafidiceret, fi pafsio vcl mc
dium non inet ubiecto impliciter per c, ed taliter
per fe,ficut fubalterns per fe incft fubalte, natis, fiunt
nihilominus dcmonftrtiones p:r illud tfi medium qd. ,
fupcrioris eft,cuius iila palsio cit fimpliciter pcrfe &c.
Dicitur crgo ad dubium.9 quia nec mcdium,necpat
fio uperioris cientie eu ubalternantis, per te ine u
bieto fubaltcrnat rne differenticxtranc, quad
dit,ideo Aritt.fubalternaturn taliter intucns ca n pcr - -- -
{e dixit.quia ver & pafsio, & medium hmi funt per*
{c(cid fubieto) ne fubftrati,idco in ea dicinonftra
tione aumidixit &c. & medium ele cientie uperio
ris& fubictum infcrioris docuit. N rcpugnt igitur;
qu dixit,fcd fubtiliter intellcta, inodu dcmoftrandi;
in his,qu non oino per fe infunt,nccpropria funt infi
nuant&c. Ncc obttat dictis fi in hm- dcmftrationi*
bus fubictum vidcamur ponere aggregatum pcr ac
cids..conictum cr ubtrato, & differentia extranea,
putalinc vifual,& de toto conjuncto prgmitias face
reperfe.quia tam medium jpafsio per ie incit illi r
neubtrati &c.hocinqu non obtatprlcnti intentio
ni,qin iue ubjetum ubalternate it aggregatum per
accidcns,(iue n(ncutrum.n.nunc diximus) Propoli
tiones upradite per le unt,docuit iguid.S.Tho. in 3 di 1o q 1:
tertiolen.ditt.1o.q. 1.ar.2.q ad pcrieitat ppoitionis ar**
licet exigaturquicquid et in predicato por le conuc
albus.cum contingat ipfam cffe falan, non t exigi
tur,cuilibct,quod'ltifi fubietg P fc inefle ipfuin prg
dica u,& propicrca ifta cit per fc.Sor, albus elt h &c..
c lit ncceffafia & fempitern veritatis &c. nih:l crgo
Tho. dc Vioin Poft. H 3 oficit
 -i i8 Thom. Vio Caiet.Comm.
oficit perfeitati ditarum propofiticnum fifubictum habeamus ex veris quibufd fyllogifmum,& primisfci
carum pofuimus coniunctm.de quo(ratione fubftra re.hoc at non e$t,fed oportet primis cognataeffc. Dico
circa.t.e.3e ti)medium,8 pasionem per e praedicauimus. Vtrum at primcipia in vnoquoq;gemere,haec,qu quodfiint,n
autem intcr fub(tratum,& illam differentiam accidcn contingit monftrare.quid igitur fignificant &- prima, et
talcm,qua in ubalternata cicntia ubiectum fit, it per que exis, accipitur:quod aut funt, principia quidne
fe connexio.Et vtrum coniuntum totum fit per acci ceffe e$t accipere,alia vermi$trare,vt quid vnitas,aut
dens, in c. 13. vbi de ubalternatione fcientiarum age
quid retum,aut triangulum,ee aut vnitatem accipe
tur,aliquid dicctur &c. re & magnitudinem,altera vermon$trare. Sunt aut,
Num Metaphyfica fit vere fcientia. quibus vtuntur in demon$tratiuis fcientijs, alia quidem
Irca vltimuni corrcfari occurrit dubitatio,an me ,
taphyica ipa fit verc (cientia.Ingerunt.n. duo du propria vniufculufque fciti,alia ver cia. communia
bitationem hanc.Primum eft, quia vefe fcicntia proce autem fecundum proportionem,quoniam vtile vtiq; qu
dit ex vcris caufisin effendo. Metaphyfica autem non tum in eo,quod fub fcientia e$t, genere,propria quidem,
vidctur pofle proccdere ex vcris caufis in cflendo, quia quemadmodum limeam effe talem, & refam, communia
pasiones cntis id unt realiter cum ente, 8 conequen ver,vt fi ab qualibus qualia aufertur,quod qualia
. 4. ter non habent caufam p qu infint &c.Scdm eft quia funt reliqua.fufficis at efl vnumquodq; hor, quant
metaphyfica fapitia cft.vt dicitur in primo metaphy et in genere.idem.n.faciet,ci non deoibus acceperit,
fic.fapentia at contra [cientiam diftinguitur infex fed im magnitudinibusflum,JMrithmetico autem in nu
to Ethicorum.Hoc dubium, quia partimlogicale,par meris.Sunt at propria quidem,& quaccipiuntur effe,
tim at metaphyficale cft:ideo nuficfuccinctc tratabi circa que feitta peculatur inexittia per ?>eluti vni
T.c.1.
tmus,in metaphyficc,fi Deus nobis ccefierit vit, qu tatis,.Arithmetica,Geometria verpfa,et limcas:hgc
hicinchoamus terminaturi.Dicend ergo 9 metaphy .m.accipiunt effe,& hoc effe. horum aut paiones perfe,
fica vcrc cft fcientia.vt Arift.loquiturin hoc librode quidguid fignificatvmaquaeq; accipit:velutiArithme
fcicntia demonftratiua &c. Tum quia non fol pafsio
nes cntis habent caufam, fed t ipfm ens.vt in princi tica quid,quidimparaut par,aut quadrangulum,aut cu
pio fcxti metaphyficg dicit Arift.Tum quia pafsiones bus.Geometria ver,quid irratiomale,aut refrgi,aut c
.. currere.quod ait funt,monftrat &- per cia,& ex dem
partium cntis habent caufas &c. Tum quia ad rnem
fc humano intelletui conformis (ufficit fcirc ex cau tratis,c. Atrologia conimuliter.Omnis.m. demonstra
fis in cflcndo virtualitcr,& n exigitur fcire cx caufis tiua fcitia circa tria e$t,& qucunq; effeponuntur.hgc
formaliter vt exfupra ditis pateticapitulo fecdo. & 4t Jnt gemus,cuius perfepaffion e$t peculatiua,& c
per hoc patet folutio primae obic&ionis, quia illud n munia,qu dicimus dignitates, ex quibus primo demom
obftat:alia.n. j diximus pat reformauit.Ad fecdam firat, & terti,paiones,quar quidfignificat naqueq;
at obicction df,dupliciter,Primo g, fcicntia duplici accipit.N9nnullas tam fcienti.ts mihil prohibet qud
ter fumitur,vno m vt fic.i. vt habits per demonltra hor depicere,vtgenus nfpponereeffe fifit manif.fiu,
tion acquifitus. Alio modo,vt virtus.i,vt bon reddit qud e$t:n.n.fimiliter plan,quod numerus e$t,& qud
habent & eius opus.& fimilitcr fapitia duplicitcr c frigid,et calid,etpajfiones m accipere,quid fignificat,
fidcratur..vt virtus,8 vt per demontration acquiri fi fint plang,quemadmod neq; cmuniam accipit,quid
tur &c.Siloquimur de fapienta & {cicntia(vt in gene.
re virtutisfunt)lic vna non cft alia, fcd contra ali diftin fignificant, hoc, quod e$t, qualia ab qualibus demere,
guitur,qfh alio modo pcrficiiintelletus iudicando dc quoni not:fedmihil minus matura tria hc fnt,circa
rer naturis,per cau(as altifsimas,& alio modo per cau quod mon$trat,& qu mon$trat,& ex quibus. N9m eft
fas inferiorcs &c. vnde& circa agibilia, alia virtus cft, t fppofitio,ncq; petitio,quod neceffe effe propter ip .
per qu iudicamusper caufasinferiorcs.s.finelis & alia fum eo videri necee.non.n.ad extrinfc rationdem
m qu iudicamus p caufas altiorcs,f.gnome vt patet $tratio,fedad eam qu im amima,quoni meq; fyllogifmus
Cap-9. fexto Ethicor.Si at loquinur de (apicntia & fcitia, emper.n.et instare ad extrinecaronem,edad intrine
vt per demonttration acquirritur,fic fapientia fcien cam rationem n femper. Qugcumq; igitur mon$trabilia
tia eft&c.& quia Ari(.in 6.Ethico.loquebatur de cis, exiftentia accipit ipf non monftrs, baec quidem,fi appa
Boe.tri.4.5. vt virtutcs funt,vt cxprcfle dicit,S.Tho.fuper i3oetium rentia diftentiaccipiat fupponit, fint nonfimpliciter
ar de trini.q.5. articuio primo.ldeo fapicnti contra fcien fppofitio,fed ad illum flii.fi ver, aut nulla umexijtte
ti ditinxit,ponens quinq; virtutes intellectuales.e opinione,aut & ctrariaiiiexi$tte,accipiat idpetit.t,
cundo dicit q fipientia n diftinguitur ctra fcicnti, hoc differt fppofitio & petitio.eft.n.petitio quodfub
ficurvnafpecics ctra ali,fed ficut propri ctra c e ddifenti opimiomi,aut quod aliquis dem
mune.ficut pcrfe&iifsimaial contra aial citer dict, contrari
Strabile exiftensaccip iat & vtatur nmonftrs.Termi
& perfectifsim enti contra ens & c. Scicntia.n. nihil
aliud nominat nifi habitum per demonftration acqui mi quid igitur n funt fppofitiones, meq;.n.effe aut mom
fitum,quod commune eft ojbus fcitijs:fapientia ver effe dict,fed impropofitio nibus fuppofitiones. terminos
notat talem habit ex primis caufis rer procedcnt, at flum intelligere oportet.hoc autem non eft fuppofi
quod eft vltimum in quod pt fcicntia, & propri vni tio mifi,& ipfm audire fppofitionem aliquis eff dicat.
T.c. 1o. ibi. tfh &c. Et quia virtus rci attcnditur m vltimum fui fed quibufcunque existentibus,eo qudilla funt,fit cclu
Cap-8. p9fle,vt dicitur in primo cgli:ideo fapientia non folum fio. Neq; Geometra falf fpponit,quemadmodum qui
cft fcientia fed eft maximefcitia,& virtus omni fci demaffruere dicentes,quod n oportet falfo vti,Geome
tiarum &c.vtin {exto Ethicorum habetur, vtraque re tr ver mentiri,dicentem pedalem non pedalem, autre
T.c.14. fponlio.S.Tbo.conona ct, licct ola fecunda formall tam decript, non rettam existentem. Geometra ver
ter habeatur ab ipfo in.q.fupradictis &c. mihil concldit,eo qud hc eft linea,qu ipfe locutus eft,
fed qu per boc ofiemdtur. Prgterea petitio & fppofi
De principijs communibus & proprijs tuo s,aut vt tot,aut vt in parte,definitiones verneu
demontrationis. Cap. 11. trum hor.Formas quidem igitur effe aut vmum aliquid
Ifficile at e$t cognofcere,fifciuit,aut n:difficile praeter multa,non meceff,fi demon$tratio erit.effe quid
D et.n.cognocerefier vmuJcuiufq; principijs Ji igitur vn de multi* verum dicere,neceff e$t.m.n. erit
m,at m,quod e$t fcire:exi$timamus autem,fi vniuerfale,nifi hoc fit: fi autem vniuerfale mom fit, me
dium
 In Poter.Analyt. Arit,
dium mon erit,quare meque demon$tratio.oportet igitur
aliquid mum & idem pluribus effe,mon quiuoce.
Series huius capituli hc e(t.
Ifficilc eft cognofcerc fi eft fciens aut non: proba
JL/tur priori quia difficilc eft difccrnere an cx pro
prijs cuiufque fciamus,quod eft vere fcire, an n.quod
robatur fign^,quia opinamur qfiquefcire, fi cx ve
fis & primis habcamus fyllogifmm,qd fecundumve
itatem non eft fcire, fed oportct proxima efle primis.
Diffinitio. ' Principia in vnoquoque gener funt illa, qae cum
int vcra non centingit demontrare:
Cuenitia. Quid fignificant prima, & qu ex his funt differen
- tia accipicndum.vt quid vnitas & quid retum.
Differcntia. . Qud fint principia, ncceflc eft acciperc, vt vnitat
Diuifi cc.gud vcr m, vtunturftdemonftratiu
alia,neceflee
fintquibus .. .
montrare. ae fcien
I u lllo. Principioru
tiae,aliqua funt cmunia, vt fiab qualibus gqualia de
mcs:aliqua prop:ia,vt linc eflc huiufmodi & retam.
Diffinitio, Principia cia funt quae fecundum analogiarn quan
t vtilc eft in eo quod clt fub fcitia,gcnera accipiuuf.
Concluio. Sufficis cft acccptio communium principiorum ap
licatorum ad genus propri.dcclaratur figno , quia
idem facict gemetr,fi non de omnibus accipiat, fed
in magnitudinibus. -
Diffinitio. Prpria principia funt, qu accipiuntur cffc,& hoc
efle,circa quae fcintia fpeclatur qae funt per fe,idcft
paioncs quarum quid fignificant accipitur,& qud
iint demofi(tranturper communia& ex his qu dem
flrantur declaratur quia.
Declaratio. Omnis demonftratiua fcientia circa tria eft fcilicct
quae fupponuntur cffe,gcnus, fcilicct fubicctum, cuius
co
per fe fsion fpcculatiua cft:& dignitates, cx quibus
cmohftrat primis:& pafsioncs,quarum quid fignifi
cant vnaquque fcientia accipit.
Excluio. Et fi qafdm fcientias nifiil prohibcat quaedam ho
rum defpicere,quia n fimiliter manifcfta funt in om
nibus fcientijs,genus fubictum & pafsio,ficut & com
munia defpici ontingit,quia valde nota funt:tria tam
fupradita in omni funt fcientia,fcilicet circa quod, &
quod,& cx quibus demonftratur.
Diffinitio. Qod prpter feipfum efle neceffecft videri ncccf
fe eft,n ft pctitio,neq; fuppofitio, fed dignitas, pro
batur priori,quia non eft ad cxtcrius ratin, fed e,
qu c[tin aia inftare,quod probatur duplicitcr pofte
riori,& quia neque fyllogi[mus cftcius, & quia adexte
rius ratidn cmper lt infarc, ad interius n cmper.
Diffinitio.
Omne demonftrabile, quod accipitur efleabfque de
montrable, i probabilcet dicenti uppoitio et,fi
neutrale.petitio,i contrarium quetio.
Termini fuppolitiones n funtSed in propofitioni
Concluio.
bus fuppofitiones funt. probat prima pars a priori du
plicitr primo,quia nec effe,nec non fle dicunt.fecun
do quia intclligcre eos oportet,qud fupponerc n elt,
niliaudire fupponcredicatur.
Exclufio. Gcometra dicens lineam dcfcript re&am aut peda
em,qu non eft re&ta aut pedalisfalfum non fupponit
(vt quidam dicunt)quia geometra nihil concludit de
hac,quam pofuit linea, fed de vniuerfali,quae pcr hanc
Probatio. intelligitur. Amplius omnis petitio, aut fuppofitio,
tertia prgce aut fict tot cft,aut ficut in parte, termini atem neu
dentis con- trum horum.ergo.
:!''*'* :
Concluio. Si demonftraiocrit fpecies,'aut vnum aliquidextra
- - - quid ;
conditi multa effc n cft necefle,eflctamcn vnum de multis vc dere metaphyfica
On 4 - - -
lis. rum diccre ncccfle.& probatur fecda fequela deftru
tione conequentis ad detructionem antecedents,
quia aliter non erit vniuerfale & cfequenter non erit
mcdium, & conequenter non crit demonttratio:pro
batur fimiliter vtraque cfcquentia vltimo illata, (juia
in demonftratione oportct vnum & idem non quiuo
ce de pluribus cffe.
I IO
Series autem hc eft. r,
Cv M docuiet non excommunibus, ed propri
principijs oportere procedere,intenditin hoccapitulo
tra&tafc de principijs cibus & proprijs diffinitiue &
diuifiuc.& quinq;facit primo nccefsitat tra&tandi in~
finuat vnica conclufionc. fecdo de ipfis principijs de
terminat diffinido principia cuiufqe generis,& cfe
quentiam & dfiam inter principia & principiata pon
do,& diuidendo diffinidoq; membra, vt clarcliquct,
excludens vltimo intantiam umptam ex eo, p non
- qulibet fcientiain principio fui omnium hor memi
nit.tertio defcendit ad diffinicndum & difcernendum
- fpccies principiorum,diffinido quid fit dignitas,quid
fppofitio,qid pofitio,& quid qugftio quart9 Qfhin
tefprincipia demonftrtioisinca, fecundo diffinitio
ncm pofucrat& eius adhuc n mcminerat hic,ideo vni
ca cclufione ab oibus nunc fupraditis c fcparattri
bus rnibus hoc probans.Scd inter ectida & terti ex
cludit inftantiam orthic, ex eo q probationesverum
vel falfum diccreaflerat tam in prima j in fecda ratio
ne,per hoc feoaransab eis diffinitiones.quinto qfh de
principio dcmonftrationis,quodclt diffinitio agebat,
& diffinitio fignificatipfas naturas rer, quas Plato fe
paratas ponebat,idco eis principijs demonftrationis
cxcludit cditionali conclufioncin calcc pofita.
Num alijs (cientijs metaphyfica conueniat primorum, cir
ca qu fumt,quid elt accipere. -
Irca conuenientiam primorum c his quae ex his
funt,in hoc,9p vtrorq; ncccfTc eft accipcre quid.
aduertc.S.Tho.itexpofitinc vult hoc intelligi in fci
tijs alijs mctaphyfia,quia cfidcrarc dc qugftie qd
eit prpria metaphylici eft cuius e[t cfiderare de fub
ftafitia, ctcrae at fcientig metaphyfica accipiunt ip
fum quid.h;c verba valdcprofunda funt,& multas hi
bt dubitationes.Qo.f.metaphytica n accipiat quid
fubiectifui cum vniucrfaliter dict fituperius QP fcm
per de [ubicto prfupponitur quid,&qo ali ficn
tig accipiant quid fubiecti& pafsionis metaphyfico,
& an metaphyici ic coniderare de quidditatibus u
bie&torum &pafsion aliarum fcitiarum , & an meta
phyica ola coniderct quaetionquid et, & quantum
vaeat illa redditio caufg, quia metaphylic PPricelt
confiderarc quid eft,ideo ali accipiunt quid & quia,
metaphyfica'cft de fubfttia. idco eius e[t Proprie cfi
derare de qd quid eft,quia c aliae fcientiae fint de fub
{tantia,& quidem partes n fint hc, qfh metaphyfica circa t. c. 1,
lia funt & hor Aritkotelcs hic n meminit, fanctusq;
Tho.incidenter hoc dixit.& in fexto metaphyficae dc
hoc traCtatur,ideo illuc ufq; differenf oia,primo excc
pto quod prfentis intentionis cft, & facile oluitur:n
In.dicimus metaphyficalem doctrinam,a ut difcurfum
n praecognocte& {upponcrequid & (ubie
&ti &c.& ius fcientis hic praefupponcre, fed dicimus
alias {citias hacacctpcre, Mctaphyficath rc n ac
cipere,qfh caput cft oum,& nll accipit fupcriori.&
qia mltum intcre(t intcr hoc, & illud(vt de [c patet)
ideo accipcre hc alij, fcientijs metaphyfica conuc
nire dictm eft.Amplius,qfh tota fcientia inferior.j.ag
gregatum cx principio fcintiae,& fcientiaipla accipit
iui mctapfiyfico,tota at metaphyfica nihil accipit
aut prfuppofiit quomodolibet, quia nihil ante fc ha:
bet,<uefiintcrdictum clt,alijs hc (cientijs conucni vide com
re nvis, ,quod fiad mctaphyfic
& acciperc praefuppone
am hgc&cxt
re,glofare vis,
**********
Per 6.metaphy.
nnetaphylic, diicurium nietaphylicalem intelligere ,
fentcntiam tencas,fed linguam cohibeas.
Num Paio inter principi annumeretur,vcl principiata
*Irca diuifionm principiorum fcicnti dubitatur,
C quia Ariftotclcs videtur fibimet ctrarius. in ha
Iiquidcin diuiiione numcrgt ntct Princ'Pia (citig gd
Tho. de Vio in Pot. H 4' pafsi
 I2O ThomaVio Caiet.Comm.
pafsionis,vt patetim explofecundo quod dat dc prin cum ratio multis modis fumatur, in propofitofumai
&ipijs proprijs, cum ait propria principiavtlineam effe tur pro caufa proxima euidenti propfition, jquia
hiufmodi & re&, rei.n.nomine p(sio intelligitur, quandoq; interius, inaia.f. quandoq; exterius idco ra
ficut nomine lincg fubic&tum.Vnde & S.Tho.cxpon tionem diuifit Ari.per interius & exterius. Intendens
do ait tam diffinition fubie&i jpafsionis inter princi per (rncm interius) lumen intellectus agentis, & per
propria fcienti effe, In principio at huius capitu rncm cxterius mcdi terminum.Ad cuius manifclta
i afsignando conuenienti & diferentiam inter princi tion fciendum cft q, propofitiones dupliciter cuidem
pia,& ea qu ex principijsfunt,pafsion n intcr prin tes redduntur intelle&tui notro. Vno modo per olum
ipia fcd inter ea qu ex principijs funt.i.principiata, lumcnintellctus agentis.fol dicimus,n excludendo
numcrauit,dans exemplum de vnitate & magnitudine terminos eius,fcd cxtrinfeca, & iftis caufa Hpxima tam
tanquam principijs, & dc rcto & triangulo tanqum euidentiqu affenfus noftri,eft id quodintus cft. In
principiatis:pafsioncs ergo & non principia, & princi tcrius ratio vocata ab Arift. eo quia ratio e(t g) vidtur
pia efle dixit.quod cft impofsibile. Ad hoc facile refp ill Appofitiones, & affcntiamus eis,& animg ipfi intra
detur dicendo,g' cum principi relatiuum fit,n inc neum eft,vtpote connaturalcm.I[tg autem prime
ucnitpasiones repectu diuerorum non ee principia propofitiQnes,quas dignitatcs vocamus, iuxta illud C
& effc principia.Si.n.pafsiones confiderenturin ordi mentatoris primo deanima, commento primo. Intel
ncad gia,qu ctinentur in aliquo gcnercfubic&to de le&us agens eft caufa primar propofitionum quoad
quo eft fctia,fic pafsio eft intefprificipiata, qfh ex ge euidentiam..& affenum.
ncrcfubic&to oritur,& vn cft illor principiatorum, Qudam vci propofitioncsfunt,quibus,vt fit eui comm. 1.
qu in illo gencre contincntur,fi ver cfidcrentur in dcntcs intellcui,n fufficit interius lumen,fed requi
ordine ad fcienti, qu acquiritur de illo genere fubie ritur medius terminus applicatus &c. & in ittis caufa
&o,ficpafsio qu9 adfu quid inter principia numcra proxima euidti & afenfusnfieftipfum medium cx
ta cft,licet quo ad fu quis,inter prificipiatafit.Et quia tcriusratio vocata ab Arifto. Ratio quidem quia ratio
Arit in principio capituliprincipia invnoquoq; gene et,q' vidcantur propoitionesill & aflentiamur cis
rc(oum,qug in illo gcnerc funt afsignabat,ide 5affio Exterius ver,quia non ab ipfa natura ai mcdijtcrmi
ncm inter ca qu ex principijs funt)numerauit. Quia ni lum cmanat,fed fenfibilibus,qug extra aiam funt
ver poftmodum principia fciti dctcrminauit, ideo acquiit clt,bmiat propolitioncsfunt vere guid,
inter principia pafsion,quo ad fu quidnumcrauit,ho fcd non primae,fed demonftrabilcs,qu (uppolitiones,
rum t fign eft,g/ tcbfolutc dixit quid fignifict vcl Petitioncs,vel quftiones denomintr &c.Ctra
prima, & qu ex his &c. poftmod cumi additionedi primas:quia intcris.i.ex natura qu cnis oibus eft ra
xit Principia , quibus vtuntur in demonftratiuisfcicn tio,non potcftin(tari intrinfecus, licet extrinfecus m
tijs funt&c. & ficcx ipor vocabulor additione di vocem pofsit contradici. Contra fecundas.Quia cx fcn
{crction fcnfu perciperc pofIumus. Poflct & fecun ibilibus extra ratio venit ration bus apparentibus in
do n inconucninter dici, q, primo pafsion intcr ea ftari,adeo poteft,vt decipi etiam po{simus, vt Patet.
ex principijs funt numeruit, non quid paionis, C i R ca illam conclufionem , qua dicitur vcrminos ntomes n
cindc n ipfm pafsionem,(cd eius quid inter princi uppoitiones non ee, nota in ecundarnc(lyiotelli uppoitio
pia computauit,S. ic nulla contradictio etinterdicta ger)c ait terminos intelligere oportet.pt tanq; (ly nes funt.
eius, quia diftinio rationis inter diffinition & diffi intelligere)umi dupliciter. Vno modo vi ditinguitur
nitum inuenta fufficit ad diucrfitatem fubie6torum in ctrafcntire prout b intelligereaiam human intcllc
Propofitioncfaciend,& ficetfifit affirmatio & nega &iu vocamus,& fic comprchditfub fe,os 9peratio
tio eiufdem non erit dc eodcm. nesintelletus cuiufq; & ficn fumitur hic dum dici
pe progrto CiacA defcription principior propriorum ad- tur,y terminos oprtetintelligcrc&c. Alio m9dofti
rum pr* uertenda funtduo.prim ft Arift.dics g) dc linca mitr vt diftinguitur ctra ratiocinari, pr9ut ab intel
; .i. de ubiecto accipiturele, & hoc ee, ininuauit de ligere ubttiaseparatas intelligentias dicinus & ani
fubiecto oportcrcccipiquid rei,ly.n.hoc cffe,quid no m human rnal potius jintlletual appellamus,
minisnon fonat,fcd qid rei, nifivocabula percrtcre & qfh apprehcnder abfq; difcurfu propri eft fubftam
vclimus. m cft g) Ariflot. quid pa(sionisinter propria tiarum feparatar,& anime
dam participationem humanenon
conuenit, nifi perinfimi
co q fuprcm quan
principia vel non enumcrat velltter ponit. fin enu
merarc credimus,quia inter principia minim eft,prae attingit infimum fupremi.vt Dionyfius.aitidco dg9: Intelle&us
teriffe credimusprincipaliuintt.Silatter infiuaf bus fodis inuenitur in nobis intelligcre ficfumPf: qo habi-*
fcaccipimus cx illius vrbis(quid fignifict vn quq; refpe&u primor cplcxorum, qu ncdixit mus folo primorum
recipiunt)ex ead caufafatum accipimus.necimimcii iicere,&tafiintelligere habitum principior*
to,quia cum principi analogice dicatur dc ipfo fubic principior intelle&u vocamus,& refpcctu incplexo
tofatfuit explanare prim;jnalogatorum.& m vel f,quae(vt fic)nec vera nec falfafunt, ncc.comPolitio
fic infinuare,vel ex ditis infinuaff abfq; repetitionc. nencediuiine percipiunf,ed olo intellectualiaPe:
Que fuppe CI Ra decriptionem dignitatis. Aduerte q fup ctu.& tale intelligere pp ui excellenti propri nome
fitiones va
Cnlur
poneredupliciter umi potcifvno modoimproprie & fortit eft & abflute intelligcre vocatur cicato cum
largc & ficdiftinguitur contra qurere & dmonftra fuperior fpum operatione vocabulo,& fic in ProPo
re,& hoc modo diccrc cfucuimusg) ante demonftra fitofumitur, c dicitur, tcrminosintelligere oportet,
tion prfupponimus tria.f. quid & quia fubic&ti, quia fh diffinitines,neq; difcurrendo, neq; cP9pd9;.&c
dignitatis & quid pafsionis, eo qd ifta n demonftram cognfciimus(nifi forte per ccides) fed fim
tur,fcd prcognofcere oportet,& fic n fumitur in p piciappreherifione. Suppofiti9n atqu clewgl n
poito:ecudo modo umitur upponere proprie, 8 fic cedicunt componendo & diuiddointucmur.APPcl
ditinguitur ctra euidenter pponi, & h cmodo dici lauit autem diffinitiones terminos ab ipfotcrminandi
mus dignitates n ee uppoitiones, coq ni pr a&u, qh ficuttcrminus reirifa cPlet, vt nihildcfit,
ponuntur,qa fupponamus ita eflc.fed ex xuidti pro alitetrminata n eft,& nihil illius extra termin eft;
pria fibi vendicant,g principia fint cfequcnti & di aliter non concluderet tot r qu terminarcty & nihil
dor.& illas t fuppofitiones ,pprievcam, q.quia intra termin eft,qud illiusrci aliqd n fit,alitcr Pro
ita fupponim' effe vel non e,prifiipior & fundnti prius terminus eius non effet, fed excederct tcrgninu;
(Quid digni at habt,& hoc modo acccpit hic Ari.fuppofities. terminat.ita diffinitio rem prima Potentia vfq; ad
- 8 Ci R cA candcm dcfcription dignitatis aduerte , vltimum a&um explicans, Pcroiafacit vt dcfe

21 C3
 In Poter. Analyt. Arift. 2[
definitio C 1 ac a tertiam rationem qua terminosnonefle
uomodo
fit vni
fu
uPpoitiones probat.dubitatur, quia fibijpfi contra dum Perpeua. conimiliterat G in aljs. C-de bis

lium, fi non ri
s""Wi - diffiniti
Ariit.itprananque in cap.9.diffinitionem quidem & rationem fbijciendum exgeometricis princi
; cie yiueffalium dcuit & fion fingularium,qu cor pis,o concluionibus.De principiis per ratione non u
iis, neque {Ptibiliafunt,ncver ait 9 diffinitioneq;tvniuer tjciendum Gemetr,inqutum ometra. confimiliter
particularis lalis,neq; particularis.Ad hcfacile dicitur,g> illud elt ait & in alij: fcientijs. Ncq; igitur'om interrogation
Tex- diffinitioficm cfTc vniuerfalis, i.rei conditi vmuquiq; ctificus interrogare debet,neq; omne inter
vcrfalitatis habcntis, & aliud e(t diffinitioncm non rogatum refpondere de vnoquoq;: fd qu fcdum fcien
includere fign vniuerfale, aut particulare-primum.n. tiam determinatafnt.Si atem difputabit cum Geome
fignificatr quae diffinituf ad hocvt diffiniatur opor tra, inquantum Geometra it,manifetum qud bene,c
tere efse materialibus conditionibus. fecundum at i exhis aliquid montret:i autem no,non bene. Planiau
dcnotatin diffinitione ipfa fignum nullum asumi.hc tem,quodneq; redarguit Geometram,nififecundum acci
autcm duo non folum fibijnicem non contradicunt, des.quare n erit im Geometricis de Geomatria dijputan
ednecesario conueniunt cuilibedifinitioni. & pri um,latebit.n-praue difutans.cmiliterat &n alijs
T.c. * *.
gum quidem fuperius declaraucratArifto.cum'difiini feietijs fe habet. Quoniam autem fnt Geometric intr
tiones fcmpiternorum efse docuit,fecundum vrmo rogationes,funt me igitur & mon Geometricg ? & iuxta
d dicit, (d caufam non afsignat, quia valde euidens
eft , quia cum in diffini;ign nihii ponendum fit nifi ?namquanq; fcientiam qu fecundum ignorantiam qua
lem nam Geometric funt? Et vtrum fecundum ignoran
qu9dfignificat ipfum diffinitum vei eiusprincipia &c.
& fignn fignificant ted confignificit,'quoniam vni tillogifmus,qui ex oppofitis fyllogifmus,aut jaralo
ucraliter vel particulariteratfirmatvelnegatur, vt di gifmus,?Secdum Geometric ver,t ex alia rte.vt
citur in Primo& Iecundo perihermenias onfequens muica et interrogatio non Geometrica de Geometria.
c%9 nuil fignum indiffifiitione ponatur,&ion coalternas ver coincidere exi$timare,Geometrica 4
eft ficut in toto, necficut in Parte,n.n.dicimus quod dammodo,& mom Geometrica alio modo. Duplex.m.hoc,
dam animal rationale,aut animal quoddam rationale, quemadmodum irrhythmicum:& alterum quidem Geo
rimo. cap. termin h9ninis aignantes, fedfimpliciter animai metricum,eo qudhabet,quemadmodum irrhythmicum:
a cap. I Pol rationale. Neccredas Arifto oblitum indefinitorum, alterum ver,eo qudmale habet, & ignorantia hgc &-
cum dixit gis petitio ficut in toto aut in parte,fedfub qu ex talibus principijs ctraria. In 1athematicis ve
Particularibus cprehendifle cas fcito quiagqiualt. r non eftfimiliter Paralogimus:quoniammediet em
Dc vfu principiorum communium & proprio per,quod duplex.de hoc.n.omni, &-hoc rurfs de alio di
citur omni:quodautem prdicatur non dicitur omne:hgc
rum infcientijs demonftrationis Cap. 12. autem funt, ac fi intelletione viderentur.In rationibus
vcr latet.numquid ommis circulus figura?fi ver defri
Nr On&la accipit
contingere at fimulaerere c5. megare, nul
demonftratio,nifi oporteat monrare
conclufionem fic.Mjiratur autem accipiem
fperit,plamum.quid autem,carmina circulus? manifeft
quodnom fmt. Nam oportet at infantiam in ipfumfer
tibus primum demedio,qd verm negare autem n ye re,ff fit propofitio indutiua.quemadmodum.n. meq; pro
rum;7/1edium autem mihildiffert eff.& non eff,accipe pofitio eji,4u non eft impluribus,non.n.erit in omiiibus:
reimiliterat & tertium.f.m.datieft de quo homi exvmiuerfalibus at fyllogifinus,plan 4udneq; injian
tem verum dicere, & fi non hominem verum aiol tia : edn-propofitionese&initantia...?u.n.frtinf
hominem animal effe,totum,nonanimal autem, ,erit. tiam,hc fieri pote$t propofitio,aut demn$tratiua,aut
m.verum dicere Calliam,fig- n Calliam, tamen animal, dialeica. Contingit autem quofdam myllogistice dice
non animalaiit no. Caua, quoniamprimum mom flum de re,eo quod ex vtrifq; confequentia accipiunt,quemadmo.
medio dicitur,fd &- dealio.eo qud e$t in pluribus.qua dum & Cneus facit,qud ignis inmultiplicata propor
re neque fimedium & id et,& non idem,ad concluio tione.etenim ignis celeritergignitur, vt ait,& hac pro
jem muhil differt.Omne at afferere, aut negare demon portio.fic autem n eft fjllogifmus,nifi celerrima propor
liratio agimpoibileaccipit hec meq; femper vniuer tiofquaturmultiplex : & ignem celerrima immtu pro
aliter,ed quantum ufficiens e$t ffficiens autem eft in portio.~4liqudo quidem igitur non contingit fyllogiza
$emere:dico autem ingenere, vt circ quod gemus demon re ex acceptis,nonnumquam ver non contingit fed non
Jirationesfert,quemadmodum ditum efi & prius.Com videtur.Si autem impoibile effet ex falf verum mon
municant at omnes fcienti fibijnuicem fecundum com $trare, facile vtiq; effet refluere,conuerteretur. m.ex
mumia:cia at dico,quibus vtuntur,tamquam ex his de neceffitate.Sit.n.d,ens,hoc autem exi$tte,haecfnt,quae
montrantes.td.monde quibus monftrt.neq; quodmom noui, qudfnt,vt b:ex his itaq;monftrabo, qud illud
Jirant. Et Dialeifica oibus,o-/i aliqua vniuerfaliter t e$t. Conuertumtur autem magis qu funt in Mathemati
tet m$trare communia, vt qud oaffrere,aut negare, cir,quoniam mullum accidens accipiunt,(fede hoc dif
4*{ubd qualia ab qualibs, aut tlium nonnui ferunt ab iis,qu funt in difputationibus)fed definitio
\ lethica ver non e$t it determinatori, quorundam, neq; meg. J4ugentur autem non permedia, fed eo qudaffu
gemeris alicuius *nius.nom.m.interrogaret.demonjiran mt.Vta deb:hocat de c:curfus hoc de d-hocinin
*"""? est interrogare, eo qudoppoitis existientibus finit.Et hoc im latus.vta,& de E.vt ef numerus quan
703 mftrauit idem mftratm e boc in ijs,qua de tus,vel & infinitus,hoc,in quo a: impar numerus
yllogimo.Si ver idem et interrogatio yllogitica, & tus in 4uo b:mumerus impar,inqno ciei igitur a,dge
propoitio ctradiionis.propofitiones tfcund%na par quantus numerus,in quo D:par ver numerus,in quo
1"15/ientiam,exquibis/5liogifimus Jendumynl e:eft igitur. a,de e.
quanq; fcientiam:erit vtiq; liq interrogatio cientia Summahuius capituli haec eft.
!is ex quibus, quifecunduih rnamquanq; proprius fit fyl N. demontratic vtitur hoc Principio contin- Prima con
logifnus. Plajium igitur,qud non ois interrogatio ge
gere imulaffirmare & negare et imposibile, d
referit,neq medicinalis, imuliteran alijs: non conuenit
fedex quibus aut honfiratur aliquid, de quibus Geome Priori, (imulaffirmare & negarc. probatr -

quia fivtetur ex parte mairis extremitatis

tria efhaut ex eifdem mftratur'Geometjie, quemadmo fuPerfluefieret , quiaidem fignificat dicendo homo
etanimal.
 I 2, 2 Thom. Vio Caiet. Comm.
et animal.& dicendo homo ct animal, & non et n
animal. {i ex parte medijaut minoris extrcmitatis ni
hil diffcrt, quoad illationem conclufionis & nccefsita
tcm praemiflam, n minus.ij.praemiffae funt ver, & fe
quitur conclu(io vera, fi de medio affirmato tantum
vcrificetur maior extremitas qum de f de eo affirma
to & ncgato verificef. & fimilitcr e(t dc minori extre
mitate tam refpectu medij quam maioris extremitatis
probatur, quia primum non foluum de medio dicitur,
fcd de alio, quoni de pluribus dicitur qum medium.
,..;.,, DcmonftratiQ ducens ad impofsibile vtitur hoc prin
cipio.otnne affirmare aut negare verum eft,& nfem
nis a anteccdcnte ver, & B confequente. Conuertun Qwarta.
tur magis qu funt in mathematicis, probaf priori,
quoniam nullum accidens rccipiunt, quod dcciaratur,
in hoc differt ab his, que funt in difpoitionibus,
ed aumunt diffinitiones. Augentur demontratio
nes non per media,edin poit aumendo: vt A de B:B
de c:.c,& hoc in inffinitum. Et iterum in latus, vt a
primo modo, dec,tertio modo: & E tertio modo per
a medium. vt in infinitum, aut infinitum de nurmero
pari & impari per numerum quantum.
. . . . Series autem hc eft. --

per vniuerfaliter,fed ctract ad genus, circa quod de r - -

.. cclufio. monftrationesfunt.Communicnt omnes fci (ecun I nt endens in hoc capitulo declarare quomodo
dum communia,vt cx quibus,non vt de quibus, nec vt fcienti vtantur communibus, & proprijs,tria facit.&
4.conclufio. qug dcmonftrt. Dialcctica &'fi aliqua vniuerfaliter t. primo, quomodo vtantur communibus declarare in
3. cclufio. tct dcmonitrarc communia,omnibus vtitur. Scd dia tendens, primis duabus conclufionibus infinunt, quo
lc&iica non eft fic detcrminatorum quordam, nequc modo vtantur principijs communifsimis adds in ter
generis alicuius vnius.probaf poftcriori,quia fi cfTet, tia conclufione,quomodo vtantur principijs commu
6. cclufio . non
-

: interrogaret. probatur, quia demonftrat9r non nibus vniuerfalitcr loquendo: apponitquc in quarta &
- - -

- interrogat:probatur,quia idem oppo{itorum efle non - quinta differentiam, quoad vfum communium inter
poteft demonftrari. In qua'ibet (cientia [unt propri peciales & communes cientias, & communes inter
7. <5auo. intcrrogationesfcicntialcs.probatur prigri,quia pr9 fe.fecundo quomodo vtantur proprijs infinuare intcn
pofitio & interrogatio fyllogiftica idem funt.Propriae ds, qualiterinterrogando repondendo & diputan .
interrogationes ifi geometria funt, ex quibus aut de do cisvtantur,quinqefequenibus conclufionibus or.
monftratur aliquide geomctricis, aut aliquid dcmon dinate enucleat,tertio adhuc circa proprium.vfum in
ftratur geomctfice,fict in fpcculatiua, & fimiliter cft fiftcns, & qualiter cum decipiuntur proprijs vtautur. -
8. c6cluio, in alijsicientijs, De proprijs interrogationibus.gcome declarare volens tres qu|tioes circa proprias interro ' ' '
tri ponenda ett ratio cx principijs, & conclufionibus gationes,& yllogimos deceptorios proprios mouct
geometricis,principiorum vcr ratio non e(t danda & ordinate oluit vt pounmus.Sed circa te tiae quaetio
-- geomctra fecundurn qud geometra eft, & fimilitcr nis fo]utionem, quia difficultat patitur,lic Proccdit,
9. cclufio eft in alijs.In qualibet fciantia funt propri rc(pontio quqniam in ipfo principo rcfpgnfionis in demonftra
nes, qu fcilicct funt fecundum illam dctcrminatam. tiuis non ee paralogmos in dictione, declarat ex eo
cicntlam :dcclaratur cx proprijs interrogation bus, quodintcllc&iu videfitur adducens exemplum in falla
1o.c5cluio. quia non eft vnumquemquc fcientem quolibct inter cia aequiuocationis,& dc fimilibus idem fumcndum re
rogare,nec fccunduin omne interrogatum refpondc linquens iudicium.deindc in prima propoitione qua
dere. In qualibet fcientia (unt proprig difputationes, les fint propri intantiin demontratiuis interpon
qug.f.vt inter geometras fecundum q) geometrae. Pro do Iubdit, ubdit quidem quia hic determindum crat
Cor. batur priori, quiaaliter non arguit geometra ni(i fc quomodo demonftrationes proprijsinltandovtcrcn
cundum accidens: Quare non erit in non geometticis tur:interferit ver, quia hocd declarandam fccdam
Qji prim, de geometria difputandum.probatur,quia latebit pra rcfponfionis partemi, 9.f.non funt paralogifmi extra
ue difputantem, & fimilitcr ettin alijsfcientij5. Vtrum ditionem &in demonitratiuisprparat, vnde Profe:
intaliquae interrogationes non geometrica, 8 imili quendo reponfionem intendens, y nec paralogimi
ter in alijs fcientij$ Vtrum intcrfogationes qug funt fc extra di&ionem fiunt in demonftratiuis:vel & in idcm
Secunda cundum ignorantiam geometri int geomicticae, & redit intendens declarare, quod demontrationes ha
umiliterin aljs cicntijs. Vtrum ylloginus igno" t12 benthoc peculiarc, qP vtuntur proprijs abq; ea forma
in vnaquaq; (cientia fit cx oppofitis fyllogifinus, an Pa fyllogi[ti&a,cuius negligentia fit fophifmra confcquens
Ad prim. ralogimus.Interrogatio exalia arte, Puti muica,non in alis & pcr hoc habctur, q in demontratiuis non
secundam. geometrica cl! . Sccundum ignorantiam geometrica et paralogimus extra dictionem, cK quo non cft ille,
et, & quodammodo non geometrica de quo mxim elt dubium,quia inquam hocintcndit
iciturn.non geometricum dupliciter.in non haben- & fphima conequens poitionc confequentis fic
do & praue hbcndo.ficutirrhithmicum dupliciter.f. ri,& ex puris affirmaticis in fecunda figura, quiualct.
Tertiam. non fnans& praue fonans. In do&rinis non fimiliter c q' fyilogifmus infecunda figura cx affirmatiuis Vti
eft paralogifmus. probatur priori.priino quia medi curindio vt confquenie&afitccedcnte. Primum fi
in is femper clt duplicitcr.f.de ipfo omni, & ipfum de cutargucns poitione conequentis vtitur vno & co
alio omni,& quod praedicatur n dicitur de omni,pro dem vt cfequente & antecedte,idcoin fecunda Pro
batio maioris,quia hgc funt vidcrc intellejtu.Dcclara poitionedeclarat qudoq;licercexaffirmato bis Pr
tio huius probationis,l'cct 1n orationibus lateat 9 om dicatofyllogiznre, & quandq; n.8 cx tertia Propo
nis circulus fitfigura,ti tam fcribatur, manifcltum eft, fitione conditionali, fubintcllecta vcra categorica. ftp
Propoitio. q, non (unt carmina circulus.Non 9portet tcrrc inttan demontratio non pt ele ex falo, que ponit Particu
am in ipfum fyllog1fmum.fl.demtrators,li lit pr9 lariter antecedensillius conditionalisintentum habo
pofitio ifiductia,i.particularis,Probatur Priori,quia tur quod diximus , & confirmat quarta propolitione
intantiain demontratione e propoitio demontra ider alia ratione fpccialiter in mathematicis.quintam
tiua,quia qum ferunt inftantim, propofitionem fa ver,qug vltima cit propofitionem, vclrelpondens ta
Secunda. ciunt,propofitio autem demunftratiua vniucrfalis eft, cit obictioni, qu ex quarta propofitione oriri Pt
quia deorni. Aliquando non contingit fyllogizare cx adiccit,vcl vt ratine ad idem,vt in S. Thomae. habcs,
Terti. acccptis. cum accipiunt vt ifque inhgrentia vt Cgncus vcl quia determinatis proprijs interrogationibus, rcf
facit,aliquando contingit, fed non videtur,St & fict im poniionibus, difputatio n bus,dcceptinibus, tam di
osibile exfallo ver montrarc facile eet reoluere. tione qum extra dition, & inltanit;s fupercrat de
probatur priori,quia cuertcretur &x nccelsitate ve proprijs augmentationibus demontrationum dcter
jitus conclulionis & praemifiarutn , vt Patet in tcrmi minare,
Num
 In Poter.Analyt, Arit.
Num prima principia ingrediantur formaliter demonftra
tionem oteniuan.
T* Irca Primam conclufionem occurrit dubium. An
prima principia ingrediamtur formalicr demon
ftrationem oltenfiuam.videtur.n.qp fic.primo quia cx
perimur hunc procellum efle dcmonftratiuum(faltem
ita arg.c. v. matcrialiter loquendo) idcm fimu! ellg& non cfle cft
Phyfica. 11. impofsibile: matcriam prim cflc fine forma elt idem
fimul cfle & non eflc:ergo materiam Prim elle abfque
forma elt impofsibilc,& i maior huius demonltratio
nis eft principium primum ir, {ua communitate fu'n-
ptum.ergo prima principia formaliter demonftratio
ncm ingrediuntur.Sccundo:quia Ariftot.in hac Prima
conclufione ponit exprcfie primum principium affumi
in dcmonftratione xparte maioris cxtrcmitatis, &
experientia cuincitur hoc poffc fieri, vt patet in ex
plocx textu fumpto.l.homoctaial,&nn ct n ani
inal:Callias e!t hmic,crgo Callias e(t,animal,& n elt
non aial.ergo idem quod prius.Tcrtio,quia nifi Prima
principia formaliter ingredercntur aliqu o teniuam
demohftrationcm fequretur alterum horum. f. vcl 9p
inter concluion demontrabilem & prima principia
cflet infinita diftantia,vcl quod dcmftratio ad impof
ible eet prior demontratione oltchiua, quorum ab qual.bus &c. quando dicitur fi ab qualibus
vtrunque clt inconucnicns confcqutia deducitur fic.
fit A conclufio, que democtretur per B principium:&
B pcr C,&C pcf D:& fic deincep$ afceiidendo:aut de
uenietur ad id quod immediate oncludctur oltcnfiue
ex primis principijs,& habetur intcntum,aut non:&fi
nofi,deuefiieturadaliquid,quod immediate concludi
tur ex primis principijs deinonftratione ducente ad
impofsibile,&habetur fecdum incuenicns:aut nun
qun deuenieturad aliquid immediate concluum cx
primis principijs, & fic cftdiftantia infinita intcr cqn
clufioncm illam & cnim finita effet
pertraniretur tandcm, acendendo ex concluionead
pa principa.
Ad euidcntiam huius dubitationis fciendum eft y
principia ingredi demonftrationem,duplicitcr intelli
gi potett.. virtualiter & formaliter. Virtualiteringre
idcmonftrationcm eft virtutcm fuam ad demohitra
tionem cooperari, & in propofito fit quado id, inquo
faluatur prificipiorum virtus, illorum virtute cclufio
nem infrt.& hoc modo non cft dubium prima Princi
pia os dcmonltrationes ingredi, quoniam in 9mni
bus praemifsis,que demontration integrant, faluatur
priifiorum principiorum vis, qua conciufionem inf
runt,roborant &'confirmant,ficut in omnibus caufis
fecundis vis primg cauf; opcratur.Vnde Arift. adfcicn
infra. tiam rcquilita nunerasloco praemiflarum dignitates
e.c,
enumerauit cauam principalem tangens, quo om;
Te.c.27. ncs praemiflae dcriuaitur, & in hoc cpitulo ait, quod
omhcs fcienti communicant fecundum communia,
vt ex quibus dcmenftrant.i.vt dignitatibus feu princi
pjs virtualitcr ( Modum autem declarare quo Prima
principia coopcrantur omnibus prmilsis altioris,nc
gotijett, nec Pigeret fi logicus intellectus tantae rei ca
5ax clsct.) Fraliterauem ingrcdi dcmftrationem
ett fccundum feipfum in demttrationeaflumi. Quod
quia multiplicitcr in propofito fieri potcft , duplici di
ftinctionc ad hoc ciucidandum ctt opus.
Prima ett principia prima dupliciter fumuntur fin
terminis comimuniisiiiis, vt nn contingit fimul cfle
& non ee, 8 ad term inos peciales contructa, vt non
contingit fimul habere trcs angulos & n habere,mo
ucri & non moueri, & huiumodi. Sccunda ditinctio
cft,p, incipia prima fumtur dupliciter. {. in actu figna
tw , vtmon coitingit limulcfe,& n ct]c,Imoucr & n
moucri,& fimilia. & in actu cxercito, vt A eft cns, &
non cns:& B mouetur & non mouetur, & huiufmodi.
Cum.n.primum principium fit. affirmationem & nc
123
gationem eiufdcm de codem &c.non fecompati, hoc
uod dico,non contingit fimul efle& non c(Te , vel af
firmare & negare,vel moueri & no moueri, ignificit
illud, fed non exercent affirmationem contingentem,
& negationem non, vclcconucrfo.Illud ver quQddi
co A't ens & non elt non ens & (imilia ip(iusatfiruma
tionis & coniunctioncm & ncgationis feparationem
cxercent. Secantautern e mutuo predicte ditinctio
ncs,quia & priucipia tam ctter qum coatrate fuin
ptainatum figntum & excrcitum diuiditur: & econ
uerfo, principia tam in atu fignato qum in cxgrcit9
in communiter umpta & contractaecantur. Tangit
vcr vtraquc diftin&io principia formaliter fumpta,
quia cum membra vtriufquc coincidant,& mcmba Pri
ihae dillinctionis principi fint formaliter fumpta, in
omnibus membris pr.ficpia formalitcr fumcnda crt.
Quod autem prim diltinctionis mcmbra, principa
fint formalitei fumpta,licet ex fe euidens fit, tamen ex
eo uadcri potct, q, upcrius formaliter fumitur non
folum quafido fccuiidum fumitur, fed etiam quando
applicat ad fuum inferius accipit,eo 9infcrius atu &
ifiicllcctu includit in fe fuperis. ficut in mathematica
libus non folum formalitcr fumitur hoc Principium, fi
qualia demas &c. fed etiam quando dicitur , fi ab
aequalibus rnagnitudinibus qules magnitudines , &
fi b qualibuSlineis &c. Poteit crgo, ad propolitum
decendendo, principia prima ingrediformaliter de
monitrationoitenfiam,intelligiquadrupliciter: Pri
mo loqucndo dc principijs primis ihfua citate fsm
ptis inctu fignafo,put g) hocquod dico,non contin
git efe & n i:,afmitr vt premifsa alicuius din
trationis.& hoc modo nu inucnit prima principia de
monftration.cm oftcntiuaon formaliteringredi , vt Pri
mum argumentum & fimilia oltendt & demonftra
tiones,in quibus principium ipfum ccluditur dcin
fcriori:quod fit,qundo conclufio eft princip.um com
tratumi.verbi, gratia,idein fimul cfse & non cfse non
contingit: mouri & non moucri funt efse & non else:
ergo idem fimul moueri, & non moueri non contin
git.Secundo, loquendo de principijs primis contractis
tamcn,& in actu fignato. puta A non poteft (imul mo
ucri,& hoc modo t demnftrationem ingrediuntur,
vt patet in exemplo adducto de matcria priina,dicdo
idm efse in actu & non inactu non contingit:materi
efsc fine forma elt matcriam elc in aciu & hon in atu
ergo materiam efse fine forma non contingit,& ficde
aljs. Terti, potcft intelligi de principijs primis in fua
communitate in atu exercito. puta A citens & non
ei non ens, Et impliciter quarto & vltimo modo,po
tet intellig de principijs primis ctractis in actu exer
cito.puta eft mobile & n cft non mobile.Et neutro
horum modorum principia prima demonftrationcm
ingrediuntur oftcriliu, quiafupcrfluitat dcmonftra
ti abhorret, vanum atcit potqu affirmauimus ali
quid dc aliquoadc e negationem ctraditorijab eo
dem, fuificit. n.affirmals.Si..n.intendimus demonitra
re mundum non efse infinitum,fcd finitum, non opor
1et afsumcre,o corpus eft finitum & non cft infinit,
fedfufficit dicerc,oiiine corpuscft finitum, munduscft
corpus, crgo &c. nihil minus vel magis e(ficax reddi
tur demonitratio illius fubtrationevcadditione. Et
nota sp quia Arift.de vfu primorum principiorum age
bat nn, vfus autem rei attendatur penes cxercitium
eius,idco indiftinctc docens,quomddo dcmonftratio
ncs accipiunt prima principi dixit, neque vnam d$-
monftrtionefi oftefifiuamiilla accipcre, intendcns de
illis in actu cxercito(vt patct in cxemplo fubdito)ho
mo cft animal & non e(t non animal &c. -
Ad prim crgoaliter rcfpondere non oportet quia
primum membrum oftcndit. Adfecunum dicitur,9
tcxtu
 24 Thom. Vio Caiet. Comm.
textus Ariftotc.non vniformitcr vidctur haberi apud
omnes, & S. Tho.tex.fi quidcm qui hodie citer inuc
pitur illc non cft quem.S.Tho. gloflauit,vt diligenter
intuenti clare liquet & lor.ge rnelioreftlitera.S.Tho.
litcra ci in hoc pafu,vt patchit.Secdum.n.commu
nem literam Arift,affirmat(conditionalitertfi) princi
pium primum affumi in demonftratione.Secdum vc
r literam. S. Tho-probat oppoit vt ummaric dedu
ximus,& licct ci literae applicare verbalcs glo.S.Tho.
it difficilc (niiforte cxtorquendo) enutamen ua, ftat at adco,vt cuidentius apparerc non putiatur natu
expofitio non longceft, qiii dicimus 9 proptcr form
fyllogi[ticam illud affirmuit.& g. cnditinalis nihil tio cft vera,negatio ct falfa, & econucifo & mcnte
ponit,fedvera ett tamantccedentequn confequente non ctingit dubitare de ncgatione,pofita affirmatio
xiftenreimpofsibili, & g breuitatvtens diccns prin
Ac pium prim contingcre cxerceri in maiori extrcmi
tate, fubintelligi voluit hoc eflefuperfluum vi litera. S.
Tho.habet,velpfo exponendo adieti, qm cuidcn, cx
fe cft,!icet alijantiqui fibi in hac expoitione non con
fentiant.Scdcontr hanc refponfiohcm vr magis eluce
fcat inftatur dupliciter, Primio quia fi volo coiicludere
aliud incffe alicui,& cius oppofitum non incffc,nccefla
rium & non uperfluum et conditionare maiorcm ex
fremitat,affirmatione cius & negationc cppofiti.Ver
fi ccncludcndum cft mund cflc finit & non in
nitum,oportet aflumere,O corpus eft fnitum,& n
infinirum mundus c(t corpus: crgo mundus eft finitus
& non infinitus.Sccundo juia illa additio non cft fupcr
fua,qu pofito eo, cui additur, cadit fub dubio : fcd
pofit affirmatione alicuius praedicati dc aliquo adhuc
cadit fub dubio rcmoto oppofit negationis ab illo.er
go &c.mimor cxplaritcr dcclaratur, quia fcito 9 cor
pus fit 31aladhuc ficfcitur n eft n aiul,quia ilta ad
diiioflfa cft,c ejus ctraitori fit ver,.corpus eft fupcrfluitate incidentc iliquct.Nec videtur conclude,
n aial;vt patet,Adprim hordf,g aliud elt loquide
requifitis ad fyllogifmum,& aliud de rcquifitis ad dc
m[trationcm , licct.n.ad formam fyllogifiic integrc
feruand ltteilla hypothcli oportcfcdtionarc mio
rem extrcmitatem affirmatiofic & gcrationc &c.quan,
tum tfi ad vim demon[trandi non minus cfficacitcr co
cludereturccluio illa, i aumcretur,o corpus et fi mifl fuarum demonfration, &ille prtnifi reduc
nitum qum fi c negationc oppofiti aflum.it .nihil.n.
importa plus veritas illius, mundus eft finitus & non
eft infinitus,qum iftius,tmundus cft finitus(vt dc fc pa
tei ) & forteantiqui rnc formae fyllogiftic fic intcl
lcxerunt Arift.non ratione vis demftfariu, quia hoc
valde clarum et cuiq; d ciplinato. Sccundo di q con
ditionalisila, [ conclude nd...m c[t mund cfic hnit,
& non infinit &c. cft vcra: [cd tam antcccdcns qum
concquensclt falfum, qm dcmonftratio n minus vi
tat upeflutat in concluione, quminpraemisis. &
ideo fiulla demon[tratio illam conclufionem concludit
formaliter,edvirtualiter,d concludit affirmatiu,cd
mundus elt finitus.& hoc fufficit, adhoc 9 fit (cibilis,
8c mgrito, quia ncgatio pcr affirmation cognofcitur
& Friuatio per habitum.Ad fin ver hor d.gp atgu
mcntum illdex inaduerttia fuppofition proccdit.
corpus,n,pt fumi duplicitcr. Vno nodo pro corporc
in ci,c abftraction ab inferioribus, & fic, (i qura
tur,aut cft aial,aut cft n aial, vcre icfpondctur neut,
quia iil contraditori non funt , fcd affirmatiu dc
Prdicato finito & infinito,intcr quas cum rcduplica
tione & pre isionc&c.datur medium.fi ver Quara
tur,aut citial,aut non cft aial,ncgatiua cgeJitur.qfh
yera elt denominatiue tamen, & fic corpus habet fim
fuppofitionem, Alio modo fumitur corpusvt
upponit rfonalitcr indcfinite tamcn & fic du,qu
contraditgr; videntur fimul vcrificantur, vt corpus
eft aial,& corpus non cft aial,quia m diuerfa fuppofi
ta ( licet vage) vuique parti !ub!tcrnitur( vt patt) fi
fiant particlarcs,dequibus cft idcm iudicium giccndo
aliquod corpus cltaial, & aliquod corpus non cft i!
\
Scicndum cft fecundo,9 cum dicitur affirmationi fu.
perflue addinegation oppofiti,intc!ligimus refpe&u
eiufdem ad idem,& fimiliter,& qugcufiq; ctra fophi
fticasimportunitates,qualia hgct dicere cfueuimus
alis de vfu primi principijermo n cet, 8 in equi
u9co laboraretur.& ideo c dico, corpus eft aial,& n
eft non aial, corpushabet pro eodem, vcl eifl prgcife . . ..
accipi,wtftat lub affirmatione aialis,& vt (tat fub nega -
tionc non aialis,alitcr fubictum non effet idem. Con
ra humana,9 vniformiteraceptofubicto,i affirma
ne,licet qre inftari pofsit, vtdf.4. metaphy.His praeli
batis i patet g) falfa eft minor argumti,& g, eius pro
batio corpus non vniformiteraccipit,qin in prima ci
dicitur corpus eft aiui, corpus ibfumitur pro {enfiti
uis corporibus,licet cfufe, in fecda at cum dicitur,
9 haec elt falfa, corpus non cft non aial , fumitur cor
puspro n fenfitiuis, pro quibus fua cntraditoria cft
yer.f.corpus eft nonal.Nosat corpus vniformiter T.c.9
fumimus.&idcoccludimus fuperflueafumi in maio
re extremitate affirmation huius & negation oppo,
fiti, & nihilominus dicemus hanc,f. corpus eft aiil.&
non eft non animal, efle veram,& eius oppofitam fub
c9ntraric. f. corpus non eft animal , & eft non anirnal
cffc fimilitcr veram, quoniam funtin materia contin
gti,& pro diucrfis fuppofitis fumuni(vt dc fe patet.),
Ad tcrtium principale df,y loquendo de principijs
in atu exercito,manifcfte patet argumcntum non c
cluderc qfh fupponif ip(a fic fumpta effe & alia . q, eis,
non rcpugnetaflumi,& prmiffa, cuius oppofitum cx
dcle t loquendo de principjs primisin atu ignato:
dic,n. nunj deuenietur adid quod immediatc con,
cluditur cx primis Principijs , quia fortc nulla eft eor.
immcdiata conclufio,qug fitvre cclufio, fed venief
in geomctria ad prlncipia p fe nota,& fimiliter in phi
& fimilitcr in metaph.qug funt prim pr
tur in prima Principia non eo modo quo conclufiones
reducuntur in prmiflas, fcdquo prificipiafecundaria
rcducuntur ad priora, ficut innatralibus aliqua redu
untur adprimas cauas,v: effetusad cauas, vtitain
feriora ad fuperiora,& aliqua, vt cauf fecdae ad prio
res,vtinfcri9re,phradfupriores,yclintelligtius. De fl pri.
CI RcA declaration eiud ccluionis dubitatur, morti prin
co $y Arift.aequiuocare vidctur de vfu primi principij cipior ex
in maiorcextremitate & minore & medio.exparte i parte min
quid maioris cxtremitatisait,cft a1)l,& n eft naial.ris **t***o*.
ex parte at medij& tertij, ait h & non h,Callias &
*
non Callias. vbi clare patet 9 non vniformitcr, vtitur ., . . . .
t
affirmatione & negationc,& confequenter in quiuo
cationem lapfus apparet.Augeturq; dubitatio quia vti
medio vel tcrtio taliter affirmato& negato, n eft vti
primo principio.non.n,lignificat primm principium
Q de A & non a predicetur B:aut non praedicetur, ed
potius 9 dc A & non a verificatur B:ergo &c.
Ad cidtiam huius dubitationis, notandae funt duas
diftinctiones. Prima cft g vti affirmatione & ncgatio
nc fimul ctingit dupliciter.Vno modo vti affirmatio
ne alicuius& negatione oppo(iti cgntraditorie , vt
aial& non animl.Al.o modo vti affirmatione alicuius
& ncgatioue eiufdem,vt animal,& non animal -
Scunda cft propolitionum dcmonftrationis oftcn
fiuae:ali funt x tcrminis conuertibilibus, vt h eit ri
fibilis.Alig cx prgdicato maiori,vt h eftaial,patet ifta
ex co 9 oportet demftrationis oftenfiug propoliti9
nes ce n ol verased de oi,& per e,qd non contin
git nifi qua de quis vcl maiora deminoribus prae di
cemus.His notatis dicitur q c tota vis rationis Arift.
- - - ad
 -

a In Pofter Analyt. Art.

ad declarandum vfum primi prihcipij in demonftra
tionibusollenfiuisitet in hoc, q, aut demtrator eget
affirmatione & negatione fimitl ex parte prdicati,
aut exptefubie&inccfic,necficergo &c.3 egere vfu
affirmtionis & negationis duobus modis contingit
{upradictis;vidsdicatum femper maius, agt qum
fubie&o efle,vidit ex parte 5di&ati non poffevtiaffir
dum eft necefTe e(t cffe, ducendo ad
- *
* I2
imposibile hoc,... . . ...
*... * *
quia.falter contingeretidem fimulefie & non effevt
clarehabes ibi S.Tho.Etconfirmaturqa Auer.iniRo Cap.26. "
loco c.f.z6. indiftinte loquiturde iftis duobus prin
cipijs dicens demonrationem non cgere enunciatio
ncommuni, nifi in duobus locis quorum {ecundus
et, quando demontramus ad imposibile. -

matione& negatione eiufd,qfh fal$a fuifet Appofitio - - Ad euidenti huius,oportetjfupponere eas,quas fu

diccndohefaal,&non aal;auteltrnalis &non ra pra'diximos diftin&iones de primisprincipijs, habere ,
tionalis,ac p hoc ill ali mod quo vti pofsit feruata ioct in hoc principio,o affirmar,aut ngareeft qdf
vcritate exprcfsit.f.vtdo affirmatione vnius,&nega cxemplofacil eft declarare. Accipitur fi quid citer
tione oppofiti contradi&orie,& dicere,e(t aial,& noh in a&u fignt,qfi dicitur,o aut ffirmare aut negare
en ail,nec opus erat alitericere.Ex parte at fub &c.contre ver in a&u fignato, vt hoiem currere
iei,licet vidert vtroq; modo poffevti veritate falua aut n currereeltver: citr vcr & ctra&ein atu
affirmatione&ncgatione, qaviatfirmationeubiedi exercito.vta,eltb: erg non cft dicendum a, non eftb.
& negatione oppofitinunjveritat deftruit,vt fidica Hoc tante quattordicimus. Primo 9 ambo hec
tur,h & non h etaialriibilis,8 vti affirmationeu rincipia inastu fignato iue citer fiue ctracte fum
prin.
bie&i & negationeeiufJem, qia qfimais dniitigri ingrcdiuntur formliter t dcmonftration oftcn
predicat,nihiladimit veritatis vt fidicat, h & n h iuam'ij ducentem ad impoile.& deprimo quidem
et aali terminis.n.cuertibilitus hoc n liccrct,hcct exempf funt data.defco at facile elt cuique cxer-
invtrunq; viderit,quiat vtiatfitmatione & negatio citato adducere, & habetur ibidin primo perinerme
ne oPP9fiti,eadem rnevan efse apparet , qod pro fiias.seundo dicithus,& illdprinipium;n ctingit
manifetorelit eft circa 5dicatumi,idcohocfub.lil fitfitfeffe&c.in au exercito, ncq; ingredituf demon
tiojteriuit& adreliquftrahftulitdeclaransg) nihil
refrt quo ad inferenconclufion,& veritat miff adimpofsibile cad rne, quia $uperfluitat tcrmino
rum an defubie&o & eius negatione pofsit verificati rum is demftratio abhorrct.Tertio ficimus,9 hoc
pradicat,onpradicat maius ptefifubiet, & c principio,o affirrnare aut ncgare&c. in a$u exercito
iequenternutro modo affirmatione & negatione fi emofiftratio ftenfiua vti nn pt, patet iftud cxter- ' " .
mutvtifdemftratio oftenfitia.Et phocpatet rcpoh hninis.quia demftrare oftenfie effo{tendcrclic efle '.
iio adPrim n6.n.vitiogquiuocationis detecit,fedih velficifn cffet exveritate affumptarum. v(us autem ,
6s circunfpicis {uiusprincipjconfiftitingftendendo fic cfle,qa eius
tione feparauit.Ad fm df,g, cprim principi(cuius o itm falfum &c.Quarto dicimus, ghc prin
? icfpio deinnftrtio ducens ad impofsibilcvti cogitur,
tingerc fimul ad excluddascauillatines,qof?leni j dcmontratioad imposibile detructionevnius
tudinedoarine alient net,nedaffirmatibh &ne ppolitidd confrtirlalteriusdirete procedit ad
gationgppofiti,quod primi principijyeritas eft;fep 'f? prppri & vere cxercerc hoc principim (vt Patct
#xit}Signumtphc fint #n mentern Aritor;
tem cpatitur.i.cx
ius,vbi
quaedam parte fbieti,q predicateltma
.
isct; extra
dtihdmitur,qugusdeillo principio, nn c
demotiftrationponefevoluit, Et nota i indi ipit.loqusat prihcipigixit,o aut affirma
tum de tertio & fu r,aut negare quae eft adimpofsibilcdemonttratioac
biciaccepit,& n exprte prdicati;alitef:; efset cipit ex ip(of.moiiisfiiio, infinuans g+aliquid con
ead devtroq; 'unit huic principi5,1; alfmiin dcmfiftrationedu
bus dici, vt de primo declaratimus.nec opuseratme

por,qiii opoftetaeq dgquis, aut miiora de minori cent adimipoiile,j{illi
O iin prcdelitenon crgenit.Negatguas
concluioneloqusdvlu
, dij (pecialiterine.minfiexpirte predikal yqffi caderh isip locutusigirimdedemonitrations agentig,
- T - r * - - - - - - -
.* r * ~ *
di exparteprdicati&primo ratio elt Necfalla -qiiifi;alaritat doctringid fatum eft , & abfqu fal
ris hoc in loco,putans,qubdoque oporterci demon -fitat,iiec diutius permifum cft ftareaiumfufpfum:
ftratine affumifubim at mdi affirmatam& Adargument ergo i patet refpfio, qa de Principio
negatum, ad concludendum de fubieto affirmato & illo pfccdit vt fighato;at n exercito.Ad confirmati9
negatov.gad concludendum Callias & non Callias et H{bb antiquorum rcerenti)dicitq indefinite,c n
,ve{hgrno'8&fqne{tani
*ml,alias,& mo Cafisityfri, v#ifia$ & tion
-vtnuerfalitet intelligendumefrenunciationvniueffa
.l ngredi demonftration &5. Itavi deillo principio.
Calias ethomo,&non homo.ergoCallas&in Cal in contingit imuleo,verificef primuslocus .i con
}; chimerasprcabijste:ao cludeda eft affirmatio aliuius & negatio oppfiti puta
niam demontratio vaum devno concludif, fight & <munduseft finitus& mefkinfinitus verificet dico pp
: prbp6fitticseius efiuhciant,vtfupra dixit Ariftoteles, formfyllogyficvt declaraumps, 3: dailtofomne
*^*G fiaiii primo principig ytatur demonftratio3iicens ad -affirmare a negare;vcrificeffcfus loeus. Scd qde
- imposibile,& quomdo,*** *** ::-::.
: : : : monitratigeltdcs adiposibile,necaliena ctgola
CIkea ecundath concluionem dubitatr; an t iftaverbis Auer.(yt patt diligtcritut)$iquisyer
'i'; degrnnibus primis prificipijs, nde > ctat deci* aut lteri* mtejmihi curgn eft,q n
hc tant,omne affirmare,ut regarvrffi eft:& * qd hic velilles&feritinqrimus,fed qdveritas rei bat.
gre! ii7 Ciaca quart condlufionem ntag Arift. dicetis Diale&tica
illoli contingit imulete & n ee. dialecticam & metaph, omnibusvti. Intendit per (ly &- Metha.
*Videtuh;giiidiftitie;dc primis oibus) dibus modis di&tis,f.exquibus,de quibus& qug qo omni
bus vrtur.
dum fit qud dicitur, quia noh minus demonftratio | * & hocidem declarare intendit & gloriofe declarat.S.
mp
i ducitad impoisibile
oppolitum iiti primo pri p ncipio, Tho.tindialeti&a qutnin metphylcainucniri, li
de quolibct cft affirmrtyfnegat cetnon vniformiter, vi diligenslector percipere facile .* * *

.6. ' oppoitumillinon ctingit imulee,& non ee(vt de pt, ditingudoti dialediciquam demontratiuam
fatety& excmplgifi clis habetur exfinc primi peri - n docentem & utentem, & afsgnando earum interfe
Wpiobaturitta Propofitio.vnmqudq; diffcrentiam,& metaphyfica, & in quo
I RCA
 126 Thom. Vi Caiet.Comm.
gilibe; ... C 1 * c A fextam conclufionem,in qua dicitur,os in terminis conuertibilibus poitione cequentis ar -
{##_* fcitiasgaudere proprijs interrogationibus,dubitati ucrelicei:fieri.n.non ptivt conuertibila tint:&vn
. cula occurit vnica quia Arift.ltatim (ibi aduerfari vide rcliqu non:quia inj haec eft caufa,fi impolsibile
tiones turin quintafiquidcm concluionedixit, demontra eflct cx falfo vcrun fyllogi(tice concludcrc,oportcret
- torem non intcrrogarc, nc at in demonftratiuis pro con{equente exiftente vero antecedens cflcverum, fi
Priasiaterr9gationcs ponit, Ad hoc dicitur, interro cut cconuero: & conucrtibilitas eet interveritatcm
gare n vnifrmitcr accipitur hic & ibi, vt ab oibusex confequentis cuiufqirectg confequentie & fui antece
poitoribus cceditur.vbi iquid interrogare et vtr dtis:ita 9 ficut moo digirnus q, cuiufq; rcvt confe
que quationis part proponere, & vtramuis conclu qutia, velretifyllogifmi,gd ideft:antecedensverti
dere, hic ver alterttum & ill detcrminate,qih duo infcrt conclufion ver:c9;y ex veris nil nifi verum:&
oPPofita dcmonftrari non poffunt (ficut necfc vera) propterea vniucrfalircr ccludcrelicet pne antecc
proptcr quod Ario, cum dixit demonftratorem non dentis ad pofition confcquentis:ita tunc, quia verum
.. interrogarchc 6ncm afsignauit : Qufintatinter ex veristin fequeretur in quocunque rectodifcarfu !
rogationes demftratiu ifi principio fecundi dicetur. ver cequens uer antecds inferret, & poitione
Non eft in- . C 1 r ca rcfponfionem, datam ad tertiam quaeftiq-, confequcntisad Politionantcccdtisvn:uefaliter ar
conuenien* nem diligenter aduerte ex hoc loco haberi null incon guere licerct.Et q cx puris affirmatiuisin lcda figura
****$'''- ucnicns flc,& nullam dcccptionem fequi, ex co q,in viti proptcrca cft, quia, medio tcrmino conlequchte
* "" ficntisytinurno minisanlogis,que equvocainprg `Prim.v; anteccdente vtimur', quod m9do non licct,
*'*"" dicabiiibus & in prdicamcntvcaiur,pro cg;'n PP dict cauam,quia.tptc{equensefe aofa; inte
habcnt rationem fimplicitcr.Scicntig.n.(inquif Afiff.) d,ideo,fi imposibile ect ex falo fyllog ttice m
vidcntur intellctu qua, fignificatione vtafitur, licu; firarc vcr.Paralogifmus cx puris affirmatiuis non in
fcnfu vidcmus circulum defcript, Exignorntia rg ucniretur,tiu nea politione confequentis, vi radi
poftcriorifticaeartis prouenit ponere vnioncm nm, cssfyl9giltici difurfusfubtilter Arif.intul'exynia
Scot, num mctaphyficorum fcilicct?ntis,aus, & potenti convivi, ne yirquemod excluit de
- &c.vt aequiucationis vitetur fallacia. . T. I. monftratiuis prgptcrca qi cxfalfo non Pt monftra
Num inde- . C i R c A prim Propofitionem poft fupradii ra; riveruna,&.cfequenterata feht demonitiatio wi fi
monflratio- tion pofit dubitaf. Quia ctrarim vidtr cflcho ad hos Paralogifmos,ficut fc hbet fyllogifmus fipli
n fit afer- quod dfci,qu9d dit eltin,quarto capitulo. ciigregg non pgjgtgxfjligfyilogzafi veruju.
*=jw#y# fiquid d q*inyllwgifm dmh[trtonm npq# Ad Prim arin opplit iigafauinpt,qin cx falli
Fi: ".." teiferreinflantiam 3 propolitioneindu{tiua.i: parij, fallitas modialis.
j','"" culari ibi v$rgici efi, irapropofitioncm 3sgi, Aliud cft.n.diccre,fivei xfilfjionfyilogiztur.li
, quae proculdubiodcmtiaijja ftratiua cf
cft, ferturinftanti; etarguer&##9fiiioeggfequtis,& liudelt discr
Tex.c.23. 9.
h failed, QQualiujnitak
* * ** * * * * * ~ * ** fivcijcx falf non pt fyllogizri,licet
tio[clri failum
eft fcrrcinftntim propri -

4 dicta funt,quz b [raiir. wide tploaditigoiends S.Th.hical Tll
{tratio,vt li,itvniucrfaluj(yt
- ------|F (pr di$tc[t.) Quj
-
e in materia necenaria, quo ad ubicctum con ludes
in corruptibilium oportere effe, X ad ingulafia hon vtrunq; prgdicatum in primo mipetum qu upp
nifi pa&idsfxtdat,&idj938d cftjx fiitjfiqud cft animafefle hoicniftn vcio cft ygrilsi
tra propriare numeretur: ifcqcnsc,9 mrb,vndeftantc illa conditionali,vcr mgis infcrc
fingularisinterinftias prprias demtrfoi n c h grum nuncabh,9u : "

Arift. hic rjjggg iSitij
.tabai,ide9itia{ingullfilign?ci xfai hauthovor:pcrat,
fagsiioctivjiijiiiji:iigaitat;vbi tet al, ese ce
adhuc de Pprijs n agebai;iiif n fai. diu ,qxhidiional,4ulfigi
erat cxclgr. Qiirgyjilttis fntjggg ibifij Vterq; puris at
vbis ta, mergqin:Ppliiii.ibixlg[. Ipaidprbatiofi autem obpofiti djg]i* Ex firmatiuis
Num,fi ex falfis non poliri, ijionfitari verum, validmfie logfmus $puris affirmtiuis nan idc9fis , quia fit cx in conuerti
- --
- ret arguugntum patiu9ne confequeutis; ad antv*- faiiis,citiiijc,qui ncgium, qugdaflumitr vt on bilibus wa
t. dentispoitionem.: : , :::: T, ili fcqijenskxitciiiiiivtraq; praeffia concludit inyian: let argun
C Irca terti propofitionep) illam.f. conditionalem, jtgcdcntjtfpcctu majgii$ extigmutatisy* cxgii Plari tum ,
V , fi eflet impo{sibile ex falfo monftrarc vcrum $c. tgr Patek,
Cum,n.dico
$iic,5gfhggfgajal,leo
ggjeipfcr9, quiaftal?rg?
cft abimal, -

Dubitatur dupliciter. Primo quia no vidctur vcrum, tlc9cf, hideohoic

: q i eet imposibile ex falfo concludcreyeu -
ceret poitione conequtis argucre. n.n.magis Euc tcccdit,& fcquitur ad qdli
fequertur vcr cxvero j ns hoc vcrum} fequitur x beistaliform feruandangnprohibetur, & Pergand
: hoc alio rero.Sed nunc vidcInus 9 p9ftverm ex ge .
ro deduximus, non licet rcdire confcqucntcadn ifirgo fagi;ifiiusPaialggi(jid, quodjnrgutneto
cedns, n.n.c diximus fortesett h.ergofaial:dici adduitur,fed quod hos diximus,arguere poitione
, musfor.eft aial.crgo cft b, crgo ncc tunc ho<liccrct. onfcquntis quod $ommgne e[t fiuic & fu?tagiao ,
:
;Secundo quia dat g- cffet vera illa conditi9palis,,& huic ideiiiyirtualiter,iliivci formalitef, propter
conequenter q non | qudyterque paralogimus conequentisvocatur .
apofitione clqucntis,adhuc tfi non habctur, 9,non . . Aductihig deceptiones.augasciduntin demon
poilet fieri ide paralog imus infea figura expuiisaf {tratiuis xpalogifinis deceptions & ag
firmatiuis.hic.n.paralogimns non peccatco p ex fal generahicsignotinu par iifpolitigiiisin jllafciia
fis inferat.)fcd q medi matus cft vtroq; xtrcmo , vt tia,fcdiunt
ccs[cientijs & no cintis,
patet dicehdo.isheltaialleo cft aial ergo lco clt h. '& illi fcicpti & lteri, deccgtidnes utem grougnicn
Te c.1 7. Adhoc dicitur9 caua quare poitione conlcqu
tis n licet vniuerfliter arguere:cit quia ex falfo fequi I m 3itration in illa f;iciiiia dcccption-spropri,
tur uerum(vtfuperius dictum elt, (p t.n.ccuequente , & iggo paradogilm & non ex oppofitis [yllogiimit ex
exiftcntc vcro aiitcccdcns ciie falfum (vt Patct)p quod -
clufifut don[tiatiuis,Ei hc Gucpiiyt" jjralogi!-
- - " mo
--~ * : - .
 In Poter.Analyt. Arit. I 27
mosin demontratiuis inducereridiculum it, & phi cauf est ipfius non effe,affirmatio caufa eft ipfius eff<_/.
lofophorum non cfle fophilicas rationes foluerc; vt quemadmodum fi hoc,quod est incomnjrabilia eJe ca
dicetur primo Phyic .
r.com. 1s. C1 aca vlim propofilionem, 6deaugmtatione luda & frigida,eius,4uod est non fnum effe,boc,quod eft
De augmen deindnftration eil.Aducrtda funt duo. Priin cft,q> commenfravilia effe,eius,quod est Jncffe.com/iiailiter
to d mon: taugere demtration in long multipliciter c6tin at & fi affirmatuo ipfius effe,negatio ipfius mon eJe.In
"ftin" gatvi cpolitiua.. efecndendo tm cx pte fubiectiin us aut,qua fic alJignata funt, moncontigit,quod ductum
::: liud,& de illo in aliud &c.& defcenddo cx parte paf est.nom.m.omne repirat animal.SyllogJmusat fit tali*
*.*.
mendo.*" Goni tm exp ima in ecund, & excda in terti &c.
-
cauJ? in mediajigura.vt fit./1. an.mal,im quo B. repura
& defcdendo exparte veriufque timul, vt triangulo re, 4o .partes A. igitr inest . ..rel
& eius pafsionibus a 1 ifochele & fuas proprias pafsio rans ejt animal,ipfiaut C.lli.quare neq; ..lli.non
nes:& exparte medijvia relolutiua ex medio adante itaq, repirat paries.Aljimilanturat tales cau/? us,que
rius mcdi afcendendo in eod vcl diuerfo gcnere cau Jecundum exceum dicuntur.hoc aut est plus distans di
far &c.oia conclut Arilto.fub vno verbo dicens,de ceremedium.v illudJAmacharfidus
t ,quod Scythis non
monltrationesaugeri in Pott aflunido,&cplexusett Junt tubicines, neque.n. P tes. Secundum inquidem igitur
S. hon.exponens potallumere elle medium fub me eamdemJtiam,& fcundum mediorum pofitionem Jt
diofunere. Ialuatur.o.hoc noibusfupradictis,vt tac dijjere
lc patere pt exercitatis &c.Sccund eit pritt.d.cens ipju3 nti fium: euus, qui est ipfius,qud,ad cum,qui e$t
poit afumption procedcrc iii 1 initu intendit af propte r quid, fjllogifmum...auo aut modo differt
fcrtre demnftrationis augment aliquo modo infini pjimpropter quod,eo odper alia
t efle,(cd intclligendus sit,vcI cuitionaliter.f.li infi tiam vtrum4; |peculatur. talia at funt,quacumque jic J
nita pott flumencia elleni & hoc,vklslata nondu decla bavent inuicema, vt fit alterum fub altero, vt perfpeiiua
rauerat, quod inferius dcterrninabit.l.finitai dcmun ad Geome rum,&7 mecbanica ad Stercometriam,et bar
ftration vndiq;.Vcl quia fpecies numcror & figura ad Artetica.- apparentia ad.Astrologi
ru,& c, nlequentcr qones cor infinitae funt in potcn cara. Fere aut vce/unt nonnulle istaru/cientiarum,
tua.Au- (& mclius) invelligcndus eft pcr ly in infinitum vt /Jtrologia, & qu Mathematica,& qu Nautica,
in dific in Incertu, co q n ctt dctcrminatus numcrus ati; Armonica, qua ecundum auditum. Hic.n.ipum
polt aflumcnuoru,led qfiq;funt tria,qiiq; dcccm,qnq; 4iden4odjenfirrestjre,ip/ ycrproprer
octo &c.ac $i dixiflet,augcmur demitrationes in poit quid, hiatbematicorum. bi q; babent caufrum de
aumdo,vt a de b,& b dc c,& c de D: & fic in infini montrationes,e plerung; n njiunt ipfum quod, juem
. t.i.& fic quoulq;iin aliumeda, quotcuq;fucrint &c. admodum qui pniuerfle peculantur,multotiens non mul
Demonftratione quid. ( . I 3. la fingularuum meJunt, puia nom aduertunt.Sunt autem
O J^ vd vero
q lide in
aJJert,
cadeJi
^ propter quia Jire pr
eutia, & in bac depliciter. Vno
bgc,qu
vtutur
gcunq; cum alterum quid fint Jcundfbftanti,
formis ,dicipline nand; circa form.ts junt:non.n.
-

liiaraeliciat de jviecto ali, uogeometrica funt. fi.m. de fubieto ali

gjiana,non.n accip.turpin. ,Jientia veropji quogeometrus a fmt, fd non unquantum geometrica, de
propterquidJ? dpr :JALojiper II Jubietto.Se hapet au.ernet au Peripecituam, vt hacc ad
mediata ud,ea non per caufm,fca per t or, Geometriam,alia ad pamc. quod est de uride. ipjm.m.
ertun ...propive eor,er quod, Naturalis estJeire, pm vero propter quid, Per
prdicantur,no uus aliqn effe,quod est non cauf. quare Ipetitui,autfimpliciter,aut fecunduinmatbema . Multe
erit per boc demonstratio.vt qud plane: prope,per ud, te, on/ubjeinjientiarum,itajehnt,y: Medi
onjintillant.Sir in j C.planete,in 4 .non cunaad Jeometruam. quod.m.vlcera orbicularia tardius
Jcintullare,in quoJA.prope eje.verum itaq; B.de C.dice Jnantur,Medici e$t fiire,propter quid ver,Geometr.
replanet.n.nonjointtuani.Jd & i. de B. qu d.m.non Summa huius capituli haec eft.
Jiintulant prope ejt.hoc aut acceptum fit per induciione, S Cire quia,& fcire propter quid,in eadem fcitia du
plicitridifferunt. Viio modo quando fit fyllog{. t.concluio
autperjeijim.necejeigtur-z.intjepji C.4aredeo
$tratum fuit, qud planet prope Jnnt. Hic igitur fjllo mus perremotam ca an. Alio modo quando i per
giJin fi proprcrquidJia i}}<us quod,elt--. affectum conucrubilem quidem (cd notiorem. proba
propter ntiuare:p opejin, Jedproptera quapro tur vtrunque priori, quia fcire propter quid eit fcire
peJnt momfumtillant. Euemut au. &* per altermonstra per caufam Prunam,idelt proximam & dcclaratur fna
ri alterum:& erit ipfius propter quid demonstratio. Vt cxemplaritcr, lanct f, nt propc, quia ltell non lcin
fit C. planetae:um quo B.prope effe:..mom Jiuntullare.umeft tilant es lunt & in tcrminis a primo,c tertio, B mcdio.
Contingit quando cilicet caua per eff, ctum con 2.conclui
itaq; & B.ipfi C.quare & ipfi C..4.&^.^.ipfa B.mo fun ucrtblem ucmonltratur altcrum per alterum , econ
tillare. & ejt Jyllogfnus ipfius propter quid:accepta.n. uerfo demonftrare, & erit propter quid demonftratio
e$t prima cauf.Rurfs quemadmodum lunam mon$trat. (vt patet in exemplo dato) mutanfo maiorem extre
qud fphgrica,per augmeta.fi.m.quod ita augetur eftfpbg mutatem in tnejium , & cum Luna circularis monltra
ricum, augetur at luma,planum qudfpbruca.fic igitur tur,quia incrementalumnis corniculariter accipit, in
ipfius qudfaftus fuit fjlloglfmus. Econuerfo aut pofito terminis A primo, ctcrtio,S. B medio. *

nmedio ipfius propter quid. non.m. prop:er augmenta est Qnautcm medium non conuertitur & et notius & 3 conclu
[phrica:fd quia est/phrica,accipit augmeniatalia.Lu non caufa (quia) demonltratur, fed propter quod non.
,in4 .jpbarica,n 4 .augmentum, inq.4.In Qp meuium cit extra fit demonltratio, quia & non 4.conclufi
quibus aut media non conuer tuntur,& eft motius, quod pp quid.p robatur priori,qu'a non affumtur id quod
ejt , 4uideodjiratur,pj aur pro animal ett caula.t. proxima,vt Paries non refpirat,quranon ett
,negato,tiquidein animalitatis non et propria
pter quud uo..Ampliu*um quubus medium extra ponitur. caula negtionis refpirationis,quia affirmatio animali
bk Jius qd, e Jius propterquideji, tatis non cft propri vaufa affirinationis relp ratiouis.
demonjlratio. non.n:dicitur cauj. Vt propter quid non q)portct liquidcm li alfii mativ.cit caufaafurmatio
repurat partes, qn non animal ft. m. boc repirandi cauja nis, q ncgatio fit caula negationis, & cconuerfo i ne Regula
eft,oporteret animaleje caujm relpirandi.vt fi negatio gauo clt caulanegationis9 atfirmatio ut caula affir
mations,
 \{ 28 Thom. Vio Caiet.Comm.
mationis,vt cum menfura calida & frigida fanandi cau modo vt in quocunq; fit caufa,fit effe&us,& econuer
fa,fine menfura vcr non fanandi. fo,ficut fe habt humanitas & rifibilitas, & hoc modo
;.concluio Syllogifmus huiufmodi dcmftrationis, quia in me non potcft vniuerfaliter intclligi conucrtibilitas 5dica
dia fit figura,probatur priori,quia conclufio cft vni tionis inter caufam & cffet conuertibilem,qfh\multi
ucrfalis,& oportet maiorem eflc affirmatiuam, vt pa st effectus,qui n funt in fuppofitis,in quibus funt 1a
tet in terminis,B primo,Ctertio. A medio. tiones caufandi illos(vt patet) cx generatione & cor
6.concluio Comparantur huiumodi caufae alumpte dictis fe ruptione in inferioribus demontramus ctrarios mo
cundum excellentiam:probatur priori, qui tale mc tus in celo,6conucro. Alio m pt intclligi, vt de quo
dium eft primum diftans,ficut illud Anacarfidis in fcy cnnq; fuppofitopdicat c, de eodem pradiccturdeno
this non funt fibilatores,quia non funt vites. ninatio cufalisb effcctu fumpta,& ecuerfo,& hoc
7.concluio Alio autem modo diffcrtnit propterquid fyllogif modo vniuerfaliter vcr eft effet & caufam neccfsi
mus ab ipfo, quia, qfi ad diuerfas fcientias pertinent. tate mutua connexionem btes conuert fm pdicatio
3.concluio fcientiae diuerae funt,quecunque ficha nem,oportet fiquidem o naturaliter causs gation
bcnt adinuicem,qud altcrum fubaltero eft, vt fpccu & corruptionem hfc contrarios motus fic &c.& o fic
latiua ad geometriam &c. habens fiiotus caufat giiationcm & corruptioncm.De
9.concluio Fere autem vniuoc funt harum quaedam {cientia monftratio ergo qa ett p cffet cuertiilcm ecuer
r,vt atrologia, mathcmatica &que naualis clt,& har tibilitatc caufalitatis,& prgdicationis modo declarato.
monica,math matica, & que ct fecundum auditum. Num fit pofibilis & conueniens demontratio circularis.
p,.j;., Hoc enim ipfum(quia) fcnfibilium cft fcirc,fcd pro Irca fecundam conclufionem dubitaturam caufa
& ptcr quid mathcmaticorum: probatur prigri, quia dcmonltrata,q;iia elt. per effetum po[sit effectus
. T hi habcnt caufarum demonftrationcs,& multoties ne demonftrari pp quid, & vniuerfaliter an fit pofsibilis
fciunt ipfum,quia,quoniam non applict ad &c. Sicut dcmonftratio circularis.vf.n.g) fic.Primo quia cxpref
vniuerfale confiderantes multoties quedam fingulari fe Ariftot. hic dicit,g, demonftrata caufa pcr effectum
nefciunt propter id quod non intcndunt. conuertibilem ipfufi demonftrari poteft priori. Se
1o, cclu fio Sunt at haec, qucunq; alter funt m fubie&um, cundo quia expre{Ie Albertus dicit in hoc 1.libr. tract.
& vttur pcciebus,. hoc ecund priori,ga fecundo c. i 5.gp dcmonftrare vnam caufam per aliam
mathcmatic circa fpecies funt.probatur,quia geomje & cconuerfo non conuenit, eo caufae funt fibi inui
trian dc fubicto aliquo;probatur, quia n m q de c caufg & in cffcndo,& in demonftrando.Tcrtio quia
fubicctost geomctricalia funt, licet dc fubie&o fint. i dcmftratio circularis eet fm e prohibita nunqu
11. cclufio Habct autem fe alia ad pcrfpcctiua, vt pcrfpeiiua aliquis poflet ea ablque reprchenfione vti . Vidcnius T. com. 1;.
ad geomctric,vt id quod cft dc iride ipfum quia phy at Qp Arift. plurics vfuscft ca in diuerfis locis, & pr
ficicft fcire,fed proptcr quid perfpe6tiui. fertim in fecndo cglt, vbi primo oltcndit dextrum cg
12. cclufio Habent fc & fic inult,& non fubinuiccm fcientia li cfle partcm oricnalem,quia inde incipit motus cgle
rum,vt medicina ad geometrium, qud enim vulnera fis,dinde oftcndit inde ijcipcre motuin cgli,quia ibi
circularia tardius fancntur mcdicing elt fcire,quia,gco ctt dcxtrum.ln eodem quoqe Iibr.oftendit ftellus ciic
metri autcm Proptcr quid. - - - - immobilcs m fe quia st fphric, deinde oftdit eas
else fphricas, quia funt immobilesfecundum fe &c.
Series autem hc cft. In oppofitum'cft ratio fecundo loco faa ab Arift. c.48.
IN r E N D EN s in hoc capit.demonftrationem quia in ca 3.ad probdum,9 demonftratio,fimpliciter non T.c. 59.
c.6.
declarare,differcntias inter ipfam,& dem[trationem Pt effe circularis, ccludit fiquidem illa ratio, fi bona
pp quid afsignare vult, pro eo in rcliquis ei aequa &lt de odemonltratione, qm exforuna circularis pro
tur, & duo principalitcr facit, qiii primo differentias, ccffus emanat, & non varitur ad quod fuus terminus
quia& proptcr quid in cadem fcicntia ponit in fcx pri applicct,Arguit.n.fic dcmonftrare circulariter,eft Pro
mis conclufionibus,in quar prima dus differtiaspo cederc ab edem adidcm, fiue per vn, fiue per multa
nit,& in fecunda differnti fecund condition pro media fiat hoc. difcurfus at ab codem adidcm Perfici
{equitur,& in tertia ciufd diffcrenti altermbium tur concludendo id cxcipfo,vt patct argundo pri
declarat.In quarta ver quinta &exta claro ordine pri mo advltim,fi A.eft B.cft,fi B.eft C.eft.crgo fi C. eft,
m difierti declarat,& ordinatin tormayllogiftica. B,8 fi B.cfi, A. elt. cigo de primo ad vltim,iA.et.
fecundo principal ter inter quia & proptcr quid,diffc A.eft.Taliter at dcmdiftrafe ridiculum cft.ergo &c.
1enti in diucriscientijs ininuat,c alijs concluioni ' Ad cuidentiam huius dubitationis diligtcriulpic
bus.In feptima {iquidcm ill proponit.Id o&aua & no re oportet, vii habct proceffuscrcularis ab arte alic
na, q&qualesfint talas fcitie intinuat declarationem nus cenicatur,hoc.n.vio facile erit otenderc q Posit
ipiusinte differetie ubdens.la decima aut quale it cxerceri,c qn non.Ad habcndum at hoc C dcmon
illud, Pp quidalterius fcienti inf,nuat. & in vndccima f ratio circularis duo dicat ex conditionibus demou
& duodccima cxtcndit intcntam diierentia m, dccla ftrationis, & circuli, quantum ad propofitum fpectat
ransinucniriinter alterius ordinis prdictis citias . procedend et, & vt perfectior fit doctrina demon
.. Qo demonftratio quia fit per effcctum conuertibilem. . ftratione in ci adfpcciales dcmftrationcs ct dcfccn
. ^ Irca primam conclufionem aduertend et,9p effe dcndum, In demonrationc igitur citer fumpta duo
.\L &luf effe conucrtibilcm cum caufa contingit d cxiguntur.alterum ex partc rer,circa quas cft dcmon
pliciter.vno modo (ccundum prdicationem. Aliomo ftratl. alterum ex parte demonftratiu difcurfus. Ex
dofccundum caufalitatem,& licet vtroq; modo opor parte quidem rerum in omnidemonltrationc cxigitur
tcatee cffectum conutrtibilem cum caua in propoi neceflario conncxio tcrminorum, vt cxprcflc habitum
to,conuertabilitas tfi m caufalitatcm eft principalitcr cit cap. 6. Sed vltratioc demontratio implicitcr; cu
intenta,quia dc caufa & cffeciu,vt fic fermo eft. confi (propter quid)cxigit q) proccdat femper caufa ad ef
ftit at hmdi conuerubilitas m caufalitatcm in hoc, fectum,& confequenter notioribus fm natur admi
, q talis cffctus neccfTario prgcxigat talem caufam & ta nus nota.Demftratio ver(quia)exigit oppoitas com
m caufam ncccffario fcquatur talis cffecius. tunc.n. ditiones. Ex parte aut dicurus, exigit demontratio
ab cffectu(quia)concludimus de caufa,& caufa (pro ois, 9 proccdat cx notioribus nobis,fiuc cum hoc illa
ptcr gd)dc cffctu qi conncxio cft ncccflria cx vtraq; , cx quibus procedit, fuerint etiam fccdum fc notiora,
partc.Cuertibilitas autem fccundum pradicationem fiuc non, vt patct ex dittis in capitulis fccundo & ter
duplicitcr intclligi potcft,intcr caufam & cfic. Vno tio. & ex ipl difciplin gationc, qu fempcr cx no
- tloribu
 In Poter. Analyt. Arit. I 29
tioribus & credibilioribus nobis proccdit & facile pro admifcctur aliquis alius difcurfus vel quodcunq; aliud
bari poffct vtcndo illa maxima, proptcr quod vnm adminicui, quo aug t cognitio concluionis ,regre
quodq; &c. Circulus at in propofito nil aliud cxigit dicndum cft. Tunc.n. notioribus nobis fit rcgrcfus,
nifi q) praemifla fiat conclufi , & conclufio fiat prae & manifcftantur tunc nobis duo.f.illa propofitio, qu
mifla,feu & in idcm redcat, q, a.inferat pcr B.& B.pcr fuerat prmifla n fimplicitcr(quia nta erat)fed lio.
A.hg funt cditiones dcmonftrationis curcularis,quas modo,8 conuertibilitas concluionum, & iccirculo
xaminando decutere oportet,an fint cpasibiles,an uper.t.
vfus fuit Arift:m Alxan.& S.Tho.in (ccundo caeli qfi .9.
deftruant {cinuic.Si.n.cpatiun fe dcm[trat ocircu oftendit [tellas efle {phaericas, quia immobiles &c.Se
laris refutanda n e(t, fin at, abijcier.da inerito eft.A cundo q circularis difcu us non ad hoc fitvtad prin
prima igitur dcmonftrationis conditionc inchoantes cipium manifestandi regrcilatur, fedad hoc vt redu
dicimus,9 circuli conditioni n aducr[aturvniucrfa catur id quo incpimus ad illud ad qd pcruenimus
liter,cd qg; Sicncxio nanq; necclaria et interter vt cffectus in fu caufam : vt fi oftder primo Sortem.
minos demontrationis, cx omni parte vndecq;inci cfle viu,quia ex (e mouctur, & deindc habitudincm
pias circulus admittitur. pr9pterca quia quantcunq; terminorum in cintuendo ingrederer dicendo 9 mo
procedafab Ain B,& regrefus fiat Bin A femper tal ueri ex fe n cft caufa g, Sortes viuat,{ed potius ccon
atur nceffaria cncxio: ver cnexio claudatur cx ucrfo,quia viuit, idco mouc ex fe:& fic m. S.Tho.in
partc maioris extremitatis circulatio impcdit qfh re z.cocli lcc.7.Arift.vfus fuit circulo, qi cx dextro cli uper.t.
grcdicndo n procdtrctr x necflirijs.Cditioncs motum inciperc dixit &c. Ad argumenta crgo in op co In. # 4
quoq; rrquifitg ad demonftration proptcr quid qfiq; poiti dr, quod ermo notcret formalis, & idco non
circulo contrariantur, qfiq; n.Triplicitcr.n.talis pro loquimur nii dc demttratione circularipura, qu c
Te.c.3 1. ccffus fieri pctclt.Primo caufa ad effcctum, qui tii c(t itat non procedere ex notioribus nobis,8 concquen
caufa fuae cauf in altero gcncrc caufg,co m caufae fint ter n cic ver demtration. Auctoritas vero in op
ibijnuicem caue,vt dr in 2. Phyic.& in tali proceu pofit,& vfus Arift.&c.huiufmodi, quae ab illuftribus
cum mutu inueniatur propter quid, citculi ratio n viris dicta contrari fonare videntur,intelligda funt
impedit,procedendo.n.ab A.in s. propter quid dem de dcmonftratione circulari admifta & fulta aliquo
fratio fiet:rcgreddo quoq; ab Ain B demtratio P alio adminiculo ante i cgrcffum,vcl rcduccntc cifect
ptcr quid stt,licet in a'io genere caufae,& fimiliter fem in caufam,vt diximus.Dffecundo,qud doctores illu
per proccdetur notioribus fm naturam, tot manque ftrcs ideo dixert, qud circulus difformis elt ccciius
inodis df notius natura, quot df caufa,c ab cod de fiuc ibi fit difformitason dfiam,quia,& proptcr quid
pendeant cfle & cognofcibilitas rei.Sccundo fit caua fiuc m diuerfa gcnera caufarum & cognition, tiue
ad effct, qui ti elt caua ua caua in codem genere quouis alio modo, circul vniform negaucrt, quia
caufae,n ita 9 idem numcro fit eflctus & caufa eiuf. quantum et ex parte rer de demonitrationeloque
d,edid pecic(vt patctin his, que generation circu batur. patct autem ex distis,quod ex parte rerum non
lat habt)vtvapor & pluuia &c. de quibuseritfcrmo prohibcntur huiufmodi circuli difformes, fcd vnifor
in fecunda huius ca.9.in huiufmodi.n.ficut in naturali mes,ed prohibtur ex parte notri, qui ex notioribus
generation e inuenit circulatio, itain intellectuali di nobis procedere debemus neccffario, vndc(licut iam
curu, qinars imitaridcbet natur, ed vcra ratio cir dict cft)fialiundc nobis prima cclufio notior ficrct,
cularis demonftrationis in iftis non eft qm non cft ab quod multis modis cucnirc potcft,rcgrcffum & circu
eod ad id numcro, {cd fpecie,proptcr quod propric lo difformem committere non crit vitiofum.
loqudoin rali proccffu circulus(dc quo loquimur)in Medium quot nodis contingit eiie non conuertibile , & qux
uenirin pt,qm imposibile etide numero ce cau ex tali me dio demonitrationes fiunt. -

circa.te.c. famfu caufg in codem gcncrg cuafae.Tertio fit cau G tcrti concluion quatuor ridtanda funt.P:i-
12.8 13. {a ad effcct, qui nullo m cft cufa fu caul,& in tali m cft,g) non conucrtibilis mcdij, dc qua clt hic Adnotatio
procellu manifclte patet, 9 circulus priori n admit (ermo,cum comprghcndatin (e vtrunque extremor incs.

titur, co regrcdiendo, ato q fcrurctur neceffaria
connexio,non tfi herct dcmitiatio proptcr quid,fed
quia. Admitti :fi n prohibctur in tali proccffu circu
lus difformis,fi cffctus fit cuertibilis,ita q) vnus pro
ccffus erit proptcr quid,& altcr quia.Ex parte crgo re
rum nilinuenitur repugns vniuerfaliter demonftra
tioni circulari. Cditioat rcqfita addemonftration
omnem,cx parte difcurfus.f. g) fit ex notioribus nobis
circulari proccflui obltat,qm circularis difcurfu , licet
inchoet notioribusnobis,rcgrcditur tfi non notio
ribus nobis,quia ex conclutioie ad cius principum,ex
guo cogita ett redit.Eftigitur circularis demonitratio
vitanda ex eo q> non procedit ex notioribus nobis, &
confequcnter cum nil nobis de nouo manifcftetur nifi
ex notioribus nobis, circularis difcurfus nihil manife
tat.vnde,cum d demtratio circularis, iy circularis
c{t condito diminuens rnem demonfrationis, de cu
ius rne eft,9 fit cx notioribus nobis,& confcquenter
demftratio vcre circularis n cft demonftratio,ablo
lute loquendo, cum atit hocinuariabiliter inueniatur
in omni circulari procellu,vt fic, oportet diccre qud
non licct circulariter dcmonftrare, neq;fimplicitcr,&
priori,neq; mutando poterius in prius, qm emper
, faluatur hoc,qud n rcgredimur notioribus nobis.
Quuis at ita fcvcritas habeat(vt diximus.) Duabus
un cauli contingit circulari dilcurfu abq; reprhen
fionevti.Primo, qi circulari difcurfui ante rcgrcllum
inter qu mcdiat conuerubilitas,non ett iutelligenda
quocunq; modo, ed ad diuerta relata diuerimode u
menda cit,qfh nanq; conucrtibilttas in quadam gqua
litatc contiftit, & qualc megi eit inter maius & mi
nus, mcdi n cucruibilc cffc ctiwgit dupitciter, wcl
quia cft maius,vel quia eft minus, & quia medi inter
inaior & minor extremitat me ili cit, quatuo mo
di n cuertibilitatis ipfius mcdij fiunt, quod. I.cft vel
maius maiore extremitate, vel minus,aut quia eit mu
ius minoi c cxtremitate,vel minus, aut quos. S. Th .in
cxpofitionc Pulchcrrime tangit, & fiquid mcdiu , dc
quo loquimur,effectus.f.cft ita non conucrtibile, 9 iit
maius primo,n fitdemftratio.ingt.S.Tho.($ bene)
loqucndo de demttrationea!firmatiua, qfm negatiua
fieri pt in fecda figura,vt patct demltrando lapid
n clcanimal,quia non habet operationes vitales, ic,
oaniwal habct opcrationcs vitalcs, lapis non habet
operationes vitalcs, ergo lapis non etaial. Affirmatiui
ver fieri n pofle claru elt, qa maior erit falfa 5 dicis
minus de maiori. Si vcr mcdium idco non conucrtat,
quia minus primo eft, optime fit demonftratio,vt pa
tct demonltrando de limia g) fitaial, quia rcfpirat,uc,
omne rcfpirans eli aial, (imia rcfpirat: crgo.Negatiua
at ficri non pt, qa oportct in maiori contungi etfe
ctum caue,ac pcr hoc elle vniucralem,atfirmatiuam,
qd nec in prima necinteria figura ieri pot,8 in ecu
da falfitas accidere (licct tertia figura in hoc cafu fub
Tho. de Vio. in Pot. I ilcntio
 I32 Thom. VIo Caiet.Comm.
ilentiopertraniri debcat, qfi, concluionesdc omni
ibi n fnt.)Si at mcdium idco n conuertibile, quia
maius eft tertio demonftratio affirmatiua fit (vt patet
in exemplo nc dato)& ncgatiua,fi dici pt maius ali
quoquod negatiug illi & alijs ineit (vt ptet) dicendo,
omne habcns ta elt,animal,paries non habet ta&t:
ergo non eft aial.Si ver medium ideo n cft conuerti
bile,Qa minus tertio, nec affirmatiua, ncc negatiuadc
monitratio fit(vt de fc patcr.)Vnde cum dr,in quibus
at n comuertuntur media &c.intclligend c[t dum
modo effe&tus maioris cxtrcmitatis, qui pro ncdio fu
mitur, fit ideo non cuci tibilis,quia excedit maiore,
vcl quia excedit minor quoad affirmatiuas,licet quo
ad negatiuas medio excedcntc maiorcm fieri pofsit de
monftratio.Scdm notdum in hac cdnclufiofieeft, y
illa vcrba Aritt.quae in praedicato conclulionis funt (.f.
fcd non propter quid)duo infinuant, prim cft qp de
monftratio procedens cx incdio non convcrtibili, &
n caufa,ccludit quia c(t, (cd n propter quid clt.Sc
cundum eft,g, dcmonftra io talis demltrat(quia ett)
{cd n conueftitur in propter quid,mutando maiorcm
extremitat in medi,ficut conuertitur demonftracio
proceds ex cffcctu conucrtibili,qfh tunc contingerct
mcdi cfle maius priino quod n contingit.Tcrtium
notdum ct, q Alit.tertiu mbrum demontrationis
(quia)ex hac cclufione oftdit,vt demonftratio quia
diuidatur in demonftrationem pcr caufam remotam
fiue communem & per cffctum,& hgc per conuerti
bilem aut n conuertibil. Quartum notandum eit,qp
oportet taleni effectum, non conuertibilcm affumcn
dm in mcdium cflc effc&um neccflarium requircn
tem talem caufam,ad quam conc!udendam aflumitur,
licet caufa non ncccflafio caufet talem effetum, vt pa
Hex. c. 18. tet de repirare & cleaial. Si.n.talis necesitas non e
{et non poffet ficri dcmonftratio ( quia) dictum fiqui
fiquidem eft fupcrius,quod non contingit fcirc,ncque
quia, neque proptcr quid, neque pcr mcdiata ncque
per immediata fi prgmiflae non funt neccflariae.
Scire rem per communia cuiufmodi.
T. c6.1.pri Irca quart ccluioncm.Aduerte tu Thomita q,
mo Prio.
fcirerem percommunis,&non perucnircadpr
pria cft cognofcerc quia, & non proptcr quid,& on
fequentcr nec quid , quia vt in fecundo dicetur idcm
eft quid, & proptcr quid &c. Ex hoc comprehenditur
qum Peripatctica fit do&irina. S.Tho.qu dicimus q,
de fubftantijs materialibus,quas per cffectus & cmu
nia tfh cognofcim.us &c.& nunquani peruenire poffu
mus ad vltimas dfas, ncc proprius pasioncs quia co
gnofcimus,& non quid. Aduertc & tu(qui non deli
nislatrarc qud pcripatetica & doctrine & logucle
expers cs)& videns At ilt.hoc exprcfIe lonare,quic(cc
& vcncrare qu dicimus. -
Quo nam medio extra pofito fiat demonratio quia,non
autem propter quid
C Irca candem quart conclufion anima aduertcn
d et,9 per medii extra iuc per cauam remo
tam, duo poffumus'intclligere.f.omn caufam non im.
mcdiate proxim cffctui,& hicfenus n ct ad mcn
tcm Arifto.qfh illud vocat hic medi extra vcl caufam
remotam cuius alfirmatione n caufalur nect[]ario
affirmatio effetus,velnegatione, ncgatio, vt patet in
textu.Mult at funt cafae non imiiiediatg proxim
cffcctibus quar affirmationes cffectus affiriiiat& ne
gationes negt &c. ergo multae caufae non iinmcdiat
proximg effectus non funt hoc in loco, numcrandae in.
termedia cxtra, feu caufas remoras &c. Minor patet
vniuerfaliter de fubiectorepectu [ccd wc! terti Pa
fionis Proprie, cuiusimmcdiate proxim caufa cfi paf PcrcusPtg, Petimunt, nec aliqua, aut alia liinilatione
{io immcdiate prccdcns, & n fubicct.w.g.cfc njtu
r; immaterialis & ubittis ct caula appetitus intel
lectui, quivocaf voluntas, fcd n inmdiatc proxima.
qih mcdiat habere intcilect.ideo.n.habet voltatem,
quia intellect,& non ccuerfo.Sicut ideo habcturin
tellcctus qa et naturae immaterialis ubitt.cntis, & n
ccuero &c. & ti affirmatio immatclial's ubiten
ti, caufat habere voluntat,& negatio immaterialis
fubfiftentisq; nature non habere vluntat,vt de fe pa
tct &c. Non cft igitur intclligcnd per mcdium extra
omnis caufa n immcdiatc proxima effectui &c.Sec
dus at fenfus ct q (p medi extra) intelliganus cau
fam cmunem citate tali, g) non fit cuc tibibilis c
fuo effectu conuertibilitate caufalitatis. Talis fiquid
caufa qfh non habet mutu connexion neccflario c
fuo effectu eft,cuius negctio & fi infcrat,vt caufa cis,
necearion.cgation.ntfi affirinatio affirmation, vt
patct in exemplo Arift.derefpirare&animalitate.Vbi
nota q) vnius effcctus(ctfi mltiplicitcr contingat effe
plures caufas)in propc fito dupliciter contingit. Vno
modo ita, 9p vna tih (it cue tibilis,& altcra excelleus,
vtrefpirare caufafab habere pulmon & ab habcre ani
mam enfitiu, & in tal libus demotratio pcr cuan
immediatc proxim eft propter quid. Deinon[tratio
vor per caufam diantem(eo mi,quo fieri pt) clt
demonitratio quia. Alio modoita qy non tfh vna , lcd
plurcs ordine quodi fint eius caufae conuertibiles con
uertibilitate cauali &c. vt patet in ecunda pasione
propria ciufdfubiccti,& tc demontratio iguacun
que illarcaufar procedit, ett demonftratio propter
quid,licct n potifsima &c. datur (iquid latitudo in
ter dcmonftrationes pp quid.Docuit at hoc Arift.c
(medium extra) interpretatus e{t caufam cuius ne
gatio etfi negationinfert,n tfi affirmat o affirrnatio
ncm caufaret , vt fupra dcduximus, & nuncalia via
de ducimus cx eo q oppofitor ead et difciplina.Si
.n.mcdi extra faciens dcmon(tration quia, cit caufa
talis cuius ncgatio,etfi ncgation inferat,vt caufa cis
non tfi affirmation caufaret: medi intra faciens de
monftrationem pp quid e(t caufa talis, cuius & affir
matio affirmationem & negatio negationem cauat
iuxta ill regul,icut propofitum in propofito ita oP
pofitum in oppofito,& c illa caufa fit cis& non c
uertibilis,ifta ver conuertibilis, licet non immcdiate
proxima femper fit, confequens e(t 9 pcr medi ex
tra,non omnis caufa non immediate proxima,{cd illa
qu non conuertibilis eft,intclligatur &c.
Quoniodo fi affirmatio caufa eft affirinationis , negatio fit
caufa negationis.
C Irca il regul, fi affirmatio cft cauta affirmatio
nis & c. Aduerte p exinufficitiruminatione ver
borutp Arift.accidunt circa hanc regulam impertinen
tes dubitationcs, quas attendentes tcxtus nulla radice
fultas Pcrfpiciunt.Aliud fiquidcm cft dicere,(i affirma
tio eft caufa affirmationis, negatio e(t caufa negatio
nis, & ecuerfo:& aliud eft dicere, fiaffirmatio infert
affirmationem,negatio infert negationem & econucr
fo.Tantaq; dfia intcr hgc duo ft,quanta cft inter cau
fare& infcrre&c. Secufidum, Ariftotel. non dixit,qfh
fall eil & detructiulogic. fundaf.n.paralogimos
confiquentis detructione antecedentis,& politio
ne clequentis,oberudo nq; tal regul, qlicet di
ccrc crrit,crg mc#,dcem n currit, ergo n mo
ucf,Primyer Arift.dixit,Qa verc[t & cItructiu
Poftcriorifticg artis,d ex hc difccrncre nouim* cau
fas non caulis, & confcquentcr demonlirationes pp
quid, demftrationib' quare&c. Et tenet regula ift.
(vt citer di)in cauis proprisin quocuq; genere cau
a. Talesiguidem iverg caua-funt, tantanccesitate
conncxg unt effectibus proprijs, q poite ponunt &
cgcrc PPa et maxima hgc. infinuauit autem Arift.in
tcx udcctructionem addutain,c dixit:negationcm
animulis
 In Poter.Analyt, Arit. 13 I
animalis non effc caufam non rcfpirationis,& dixit ne eft medium proximum.oportet.n. vt di& eft medi
gationem animalis,inferrenon refpirationern.Et fidi efle eiufd gencris cum extremis. Cfiat autcm q, rale
ligenter infpiciamus, non folum diftinction ditam proptcr quid,f.ad alter fcientiam pertins elt alterius
dcuit, fed gloflam pofterioribus expreflam infcruit gcncris,vt patet de medicina & gcmetria &c.non cft
jn ciufd vcfbis: diccns.n.non animal non effe caufam igitur talc proptcr quid caufa proxima,& cfcqucntcr
non rcfpirandi,de caufa propria loqueba, qfh caufam primusfenfus vndiq; ruit &c. Si m fenfum intendat
commnem & remotam cfle,ipfc propoluit,& clarum falfius apparct quod df. Primo qnin eft ctra duo dicta
c{t cxe:non refpirare.n. priori concluditur ex n effc Arit.in hoc capitulo. Dixit.n. q cire per cauam re
animal. Cum autem audis ncgationem efle propriam motam eft fcirc quia, & non propter quid, ergo pro
cauam ncgationis intellige pportionaliter,eo fcilicet, pter quid in propofito n font caufam remotam.Dc
modo quo ncgationi conucbit cffe propriam caufam, inde dixit, per caufaum remot dcmonftratio fit tan
aut cffcctum, quia vna.f. cft propria ratio alterius &c. tum in fecunda figura.Clar cft at per
Quonodo demonftratio per caufm remotam fiat folum in quid,f.pertinensad alter {cientiam, pt demnftrari
* fecunda figura. vniuerfalis affirmatiua, & confcquenter in prmo pri
mg.concluditur.n.exeo q, circulipartes non appropin
Irca quint conclufionem nota,g n ociofe Arift. quant fibi, quia eft figura fine angulo 396 vulnus cir
J, adiecit, 9 Pcr caufam remot fit demonftratio in culare tardius fanat,& firniliter cncludit,quod omqe
ecundafigura.Ininuauit iqu'd cx hoc quod in nul vifum remotis videtur minus, qa &c.no lonat igitur
la alia figura talisdemonltratio ficri pt, quod nifi ipfe Proptcr qd in propofito caufam remot.Sccdo,quo
docuiflt, non aducrtificmus. v. auft quare in nlla niam clt contra ipfa.S.Tho.verba.ait.n.qud ifta dria
alia figura ficti pt dcmonftratio per caufam remotam intcr(quia)&(propter quid)m diuerfasfcientias con
eft ,quia mcdium & maiorcm cxtrcmitatcm oportet tinetur fub altero di&orum modorum , inter modos
ciungi affirmatiue in maiori propoitione,cum me at ditos nullus eft vbi propter quid fit caufa remota,
dium iit caufa,& maicr cxtremitas effetus.Et oportet fed eft tot oppofitum: quoniam caufa remota diltin
medium non particularizatum ee. S.n. particulariza guitur ctrapropter quid,& dict eft qud facit fcire
rctur,non cpararetur maiori extremitati m eminen quia. Tertio,quoni hoc eit ctra rncrn.Si.n.qfi pro
tiam,quod e[t ctra hypothcfim. Ex primo horum fe ptcr quid habctur ab vna fcientia & ipfum quia ad al
quitur in nullo modo prime aut tertiae hgurg habent tcra:ipfum propter quid eft caufa remota cocluliouis
maiorem vniuerfalnegatiu,aut vniucrfl affirmati illius, c illa cclufid lit demonftrabilis, & habct cau
uam ficri pt,quia eflet falfa maior. Ex fecundo ver Iam proxim neccflari &c,Cuius crit diccrc illud pro
equitur g) in cgerismodis tcrtig figur ficri non pt, ptcr qd proximum non alterius ab illa, qug nouit,quia
infola ergo fecda figura,non tfiin omnibus eius mo om te dicentem, quod proptcr quid ad alter Iciuam
dis fed trn fecundo vniueraliter & quarto particulari Pertinens, diffcrt qui: quoniam Proptcr quid dicit
ter fieri pt talis demftratio: qfh miinvr eorum fubij caufam remotam : rgo dicere proxim proptet quid
cit affirmatiue & vniueraliter, maior extremitatem elt fcitig cognofct$ quia,& cfcquenter icict quia,
medio termino communiori.Vnde colligere potes, q & Propter quid,quod cit contr hypotheiim.
per caufam remot non pt fieri demftratiaffirm. Secundo dubitaf qualitcrcunq;iitellgtut ita, To
tiua,& exhoc roborare que fupra diximus, q per me ftat iltam dfiam intr quia,& propter quid, m diuer
dium extra non omnis caufa non immediat proxima fas fcientias contincri {b altcro iltor dictorum mo
intelligda et: olam.n.caufam remotam e vocare e dorum m S.Tho vcrba & condimeri fub alio modo fc
Arilto.declarauit nunc, ex qua demonftratio negatiua cundum Arilt.textum diccntcin,alid at nodo diffcrt
fieri poteft,affirmatiua autem non . Conftatauem ex propter quid fyllogifmus ab ipio quia,fccundum 9 ctt.
fupraditis, 9 ex multis caufis non immediatc proxi peraliain lcieiitiam vtrunq; fpcculari. Ad Primum du
is pofTunt demonftrationes affirmatiwg & vniuerfa bium df,9 primus fcnfus n elt intcntus a S.Tho.vt ra
les fieri,vt patetin excmplis adduis qure&c. tioncsaddut concludunt,& ipfa S. Tho.verba oftcn
Quomodo in diuerfis fientijs quia & propter quia abinuic dunt. paulo. n. ante fupradicta vcrba exponens cxcm
diftinguantur, & num per cauam remotam demontretur Plum Aritotelis de vulnere circulariait,qud vulnera
tantum in ferunda figura. , circularia tardiusfanantur, medici elt fcire (quia)qui
` Irca particulariaverba.S.Tho.in calcehuius capi hoc experitur,vbi exprefle inlinuat 9 fcire(quia)inte
tuli pofita,multiplex c(l dubi.Verbafiquid cius rioris citiae in propoito non eltcire per cauam re
funt ifta.Sciendum t elt g, illa diia quia,& propter motam,fed cognofcere fic efle,liue expericntijs & in .
<quid,quae cft fecundum dierfasfcieniias contintur ductione,(iue fenfu, fiuc Polteriori &c. Primus crgo
iubalteroditorum modorum.f.q fit demonitratio fenfus ab cius mte alicnus ell, m igitur fcnfum , m
pcr caufam remot.Dubitatur.n.primo quid intendat mentem cius oportet efle,& ita clt,ita quod intcndi ,
Per hgc vcrba,aut intendit 9 quia,& propter quid,ad gy qn quia, & pp quid pertincnt ad diucriss lcmcntias,
iucrfasfcientias pertincnti;dificit 5er fioc gipfm proptcr quid eit caula rcmota Ipfius quia,& hoc pro
$ua,dicat caufam remotam,& propter quid dict cau baftripliciter. Primo rnc adducta contra prim len
fam proximam,aut pcr hoc, g, ipfum prptcr quid di fum ex parte propter quid, qm.f.cft medium alterius
at caufam remot,& ip(um quia, dicat null caufam, generis,ncc ctt 9pus rcpctere.Sccundo probatur rnc
led tm cnfu,velexperientia hbeatur &c.Tertium en Ariftot.hic, fic,id,cuius affirmatio non clt vniuerfa
fum cx verbis eiuslici pofle omnino non vidco. Si pri litcr caufa affirmationis non cft caufa proxima illius;
an fcufum intendat:faiium ett quod df, tum ex parte fed proptcr quid alterius fcicntiae eft id, cuius aifirma
|jplius(quia)qm fcitiainferior n oportet, g) pcfcau matic non clt caula vniuci laiitcr aitu Inationis mauo
fasremotasfciat quia,cor quor nfcit propir quid, ris extremitatis, ergo tale proptcr quid non cft caufa
fcd vcl (enfu,ipfum , pcrcipit quia, vt patct in pcflpe proxima, minor exeplaritc patct, qa ad -lle circuiure
tiua cognofccre qp res rnotis minr videtineridi n Jequitur vniuet lalutc r .arcius {anari , quia mo wiine
cando propter quid geometra, quia.i.angulo minori circulare tardius fanaf,vt patet in circui cglettiu*,qui
fubtditurlinea mino: vel expctintia,vt hirurgicus nec citius ncc tardius fananr.Sicut & Arift.dixit, y ad
cxperit vulnera circularia tard.usfanari, cuius prptcr elicaial non equitur repirare, quia no oe antina, re
quid gcometra nouit,vt in litcradf &c.T cx parte ip tpurat. l crtio cauta proxnua denoitrat in prima ligu
fiusProptcr quid, quoni mcdium altcriusgcncris nd raafiirmatius pp gdaltcrius [cienti noa dcmonitrat
Tho.de Vio in Pot. L 2. til Prynna
 I 32 1 hom. Vio Caiet.Comm.
in prima figura affirmatinc. ergo&c.minor exempla
ritr patct,quia falfa eft ifta maior,omne circularetar
dius fanatur.Ad euidentiam at folutionum , & huius
materi notand funtdudiltintioncs.Prima eft;cau
faremdta,i,non conucrt-bilis(dc qua loquimur)cft,du
plex.f. ex cuiusquod quid e(t non oritur talis effectus,
nifi per diuifiuas e.us dfias crrahatur ad hoc,vcl illud
Qud ver ex cuius quod quid eft oritur quid talis
effc&tus,fcd n nifi pofito in tali materia. Lxcmplum
pfimi: effe animal eft caufa rcmota rcfpirationis,n ita
uod ex natura animalis fluat refpirare,fcd quia cx na
tura animalis (pecificata ad tale genus animaliu , puta
habenti pulmon etnanat relPiratc.ExPlum fccdi,
el circulare cft caufa remota tardae fanationis ita q
ex natura circularis figur n alicuiusfui inferioris(po
fite tin vulnere)fluit tarde fanari. V haber pt tri
plaxdria interitas cauas remotas. Prima et, 9 effe
us caufg remotae, primo modo vcre emanat ab illius
cau' infriori,& n ab illa caufa remota,nili eo modo
quo pafsiones fpecierum oriuntur generibus radica
li:er, cffectus at caufae rem otg fccundo modo vere
fuit ab ipfa(licet n nifi pofitain tali materia)propter
qd rcmta caufa eft.Secunda dfia cft, 9 in caufam re
mor primo modo non oportet fieri refolution talis
effccts, fiit fiquide intellelus qurs caufam refpi rgmota, & econuerfo,fi eft caufa remota non eft pro
rationis, c ad habere pulmon,vel aliquid huiufmodi
venitur,in caufam at remot fccundo modo oportct
refoluere tal effect: non.n. filtitur qugiendo quare
vulnufs circulare tardius fanafdonec in circula, natu
r veniatur, quia.f.habet partes difttes &c Ex hacfc
quitur tertia dfia, caufa remota primo modo in de
In hoc cap. mon[tratione n afumitur affirmatiua, & in negatiua
facit icirc(quia) vt docuit Ariftotcles. caufa at rcmo
ta ecudo modo in demoltiaionevniuerali alfirmati
ua affumitur ,& facit fcire proptcr quid. Vbi vt clarius
pateat vtunq; hor; .& p in demontratione affirma
tiua affumat, & g) faciat (cire propter quid.Nota fccun
dam & tcrti diftintioncs.Secunda eft, caufa remota
fccundo modo, i.ex cuius quod quid cft fluit effcctus
modo di topt dupliciter imi. Vno modc abtracte,
alio modo cntrate ad matcri,Explum pruni,figu
ra.circularis.Explum fecdi,figura circularis in vulne
re &c.Tertia cft,icirc proptcr quid ctingit duplicitcr
Vno modo olitarie. i. abq; applica ione ad erectum
Alio modo applicatc, i.cum applicationc ad cffectum.
Exemplum primi,cognofcctislunam : cccdcrc quoti
die quatuor pcis cyli,& acccdere ad illa,& ncfcicns,
vcl n aduertcns ad us cffcct&c. nouit pp quid flu
xus & refluxus aquar ia (folitaric)co qud iion aPpli
cat ad effe&um caufam,quarn nvuit. Exemplum fcc
di,q & nouit tai accellum & rcccllum & q talis va
rietas ett caua fluxus & refluxus, Yuibus tantibus,di
cimus primo, 9 caufa rcmota, ex cuius quod quid cft
uit effectus in tali tm nateria poi io abtracte um
pta non aumitur in demontration e vmuerali affir
matiua, q maior effet alla medio cxceduc maiorem
extremitatcm,vt patct in explo Arifto.dicendo, om
ne,cuius partcs fibi non appropinquat t, tardius fanaf,
hc.n.cit falfa, icut & ilta omne circulare ta dius lana
tur.Iccundo dicimus, 9 ead caufa eodcun modo lum
pta facit (cire Proptcr quid folitaric & n applicatc,pa
ict hoc qm geometra,vt fic, cognofcit circulai , & 9
partes cis fibi non appropinquant &c. quod c(t caula
uare vulncra circularia tardius fanantur , & tamen
non applicat caufam iftam ad talem cffcctum fcilicct
tard fanationcin, qm hoc geometria limites exit &c.
Tertio dicimus, 9 eadcm caufa contractc'fumpta,
aumit in demontratione,vniuerali affirruntiua, 8 fa
cit (circ(, Apter quid)a PPlicatc, vt patct in cod cxcm
pio dicdo, onanc vulnus habens prtes n fibi appro
pingutes tardius fanat:vulnus circularc clt huiufmo
di ergo.Quarto & vltimo dicimus, l ead cauaremo
ta,etiam abftra&e afluri/pta, ingrcditur dcmftratio
ncm vniuerfaiem affirmatuam non formaliter, fed vir
tualiter & refolutiuc,qm vis totus dem{trationis ( c
demftratur tardius fanari de vulncre c'rculari) ' cobur
habet ex ipfa circuli(in eo,g, circulus)natura, & in ill
oportet tandem rcfolutionem fieri. Ad prim autem
corum, que in oppofit obijciuntur, dv hoc neutri
eorum , quae dixit Arilt.rcpugnat,qin qfi 3ixit, fcire
per caufam remotam, clt fcire quia intellexit de caufa
remota primo modo, vt patet excmplo fubdito, & ex
co quod addidit,qy.f.iyilogifmus huiufmodi fit in fec
da figura vcl dicatur p Aritt.loquitur q con lufio &
caufa remota ciufdem funtcienti, fecus vero cft q
funtdiucrfarum fcientiarum.Qfh nangue duerarum
fcientiarum diuerfa funt genera fubiecta ftatim, vt df
quod,quia pertinct ad vnam fci, iam.& propter quid
ad alteram caufam rcmotam (per ly, propter quid}
intclligere cogcris, co g) taie propter quid df quale di
uerfa fcient ia habet, diue: farum at fcientiatn medi
extranci habere neceflc eft generis , & confequenter
caufam rcmotam, infert ergo ( propter quid)in altcra
[cicntia,caufam rcmotam, in eadem at fcientia vnum
deftruit reliquum.Si.n.eft proptcr quid, non cft caufa
pter,quid, qfh in eadem fcientia propter quid non na
tutn cft dici nfi fit proxim, vnde fi in eadcm fcentia
acciderct 'cclufioiicm & mcdium ita {e habere, (icut
fe habt vulnus circulare & tardius fanari & figura cir
cularis, cxillo medio abftracte non polTet demonftra
t o pp quid fieri, fcd oportcret contrahcrc ipfum &:
ide fiori diccretur propter quid in ead fcientia cufa
remota,in diuerfis autem fcitijs, quoniam contratio
nem medij abftrate cointelligitur oportere ficri, eo
ipfo q diuerfa fcientia clr, nihil obftat dicere, cau
f ta modo remota fit pp quid a ! diuerfa y ic tia;
pertinens.IIlud ver, qd fecun fo addgit ex Arift.
.f.qud caufa remot non demonftrat nifi in fecunda
figra,intelligitur fimiliter,vcl de caufa remota Prim9
mdo, vel in eadem fcientia: qfhverum eft vniuerfali
ter dc omni caufa remota,i.non conuertibili abftraste
(umpta, qud non pt ex cademftrari nifi negatiue,
& ififecunda figur & fi ad eandem fcientiam pertine
redf talis caufa,& conclufio,c illa {cicntia non coga
tur,vti illa cauf contra&te. Clarum eft,qu9d ex ea fic
fumpta demftrare affirmatiuc n P9[sit, fcdin fccun
da figura &c.Sccus at cft in diuerfifcitijs loguendo
quottatim(vt df) quod medi eft altcrius {cntiae
&ontrahdum vel proximand,df ad hoc quodafluma
tu ab vna iquio cientia ad aliam,nonnifictractio
ne,vcl approximatione venif.Vfi qfi df, quod talis c
clfio prpter quid e(t alterius fcintiae,& cft caufa rs
mota,iion oportet intelligere hoc,ac fi illa caula fic ab
ftra&eafturhatur in demnftratione (icut intelligitur
cum loguimur in cadem,ed quod illud propter quid,
& talcm caufam abftracte confideratam a fupcriori
contrahdo vclad cognition ducendo alumerePr
tet, confequentcr n ct opus dcmonttrarc nhuiuf:
modi,in ecunda figura,co in primo prima , 6 c. Ad
fecdum quod cx verbis,S.Th.fumitur, dicitu; qud
modi fuprdicti ab Ariit.funt quatuor(yt Patet dilig$
terintuentibus). .demontrare per cauam conuettibi
lcm,& per caufam remotam.i.non conucrtibilem, &
per effectuni conuertibilem,8 per effectum non cr
ertibilem, necefi poibilc quintum modum oltenfi
ug demonftrationi inuenir. Modus ver [$unqu
fontuifus eft abArift.quidem,fcdn nifi.S.Tho.fub
diuilio patefacta.eft.f.per caufam rcmotam, ex cuius
quod qid clt &c.vt diximus,vcl pcr caufam remotam
in cadcientia, & indiuera.Siin eac fit demontra
tic,quia,(i in altcra fit dcmftratio ProPter quid,quo
n1am S& C.
 in Poter. Analyt. Arit.
niam &c.continetur ergo differentia inter quia,& pro
pter quid,& q ad diuerfas pertinent fubaltcro dicto
rummodorum, q.. fit demontratio pcr cauam re
motam,n idco qp fuprapofitus fit aliquis modus, quo
dcmonftratio proptcr quid fit per caufam rcmot.Sed
idco,qiii fupralictus e(t vnus modus, quo dctnonftra
tio firper caufan remotam & dcclaratus ett tunc qui
dem fcundum vnum fui mcmbrum,incd ve fec
d reliquum &c.Ad terti dr,y illa cclulia,cuius Ap
pter quid alterius clt fc crae,puta vulnera ci cularia tar
dius fntur,habct mcdium proxim, quod nihil aliud
eft qn caufa remota ctracta ad tai materiam , & cu
quritur cuius erit jlud medium proxim cognofccrc re ett,quam cuius caufae cffcctus fit.Et his duobus ge
dr q neq; geometria fimp'iciter,neq, mcdici timplici neribus demontrationi quai cimpervtitur philoo
ter, fi vtriufq; limites cxig't cognofcere illud c appli phia naturalis. I)emonftratio vei fimplicitcr vocatur
catine,fed medici,vt accip v geomerta: guoni om
nc robur talis de mouttrationis ex principijs gcomctri
cis eft(vt dictum fuit)& idco non fvquitur, crgo mcdi
cus fcit quia,& proptcr qoid, contra hypothclim, mc
dicus.n.in eo q medicus tm qa nuit, ticut geomctria,
vt fictm proptcr quid.Ad fccundi' tn dubium brcuiter
df q, vcr bi& nodus intcr dictos tinetur,& vcrc alio
motio diffcit quia proptcr quid fccundum diucrfas
cienta.Primo qm ecundus modus tintitum (vt
dia cft)eo q, cft eius membr, & ab omnibus modis
declaratis,!.pimo.ccundo [ccundun vnum Mui mcm
brum,&tcrtio & quarto h calius clt.Secundo, qm q,
& propter quid infccund
cadcm media,qm
fcicntia dificrunt
cognfcendi,fcu PP quid, cx tnodg
fcire, elt
fcire per caufam proximam,quia vcr per etfcctu , vel
caufamrcmotamIn dueris vero cientijs dife un fe
cundum obiecta,eo q, plum proptcr quid,altcriusge
ncris tubic&ii cft,ab ijlo quia:& tfi ipfum propier quid
in alia fcientia cucnit in modo cognofccndi: c fcirc ,
quia,in cadem fcientia pcr caufam rcmot:qvtrunq;
caufm rcmot tm habt(vt ex di&tis patet)Vnde pro
ptcr criam ex partc obiecti Arilt9.dixit,alio aut no
o. Propter cnucnicntiam aut in mod9 cognofcdi
upracicaam.S. l ho ctineri ubaltero dictorum mo
doru. Tertio,qm Arifto.aliter formauit (upraditan di
{tinction:diftinxit cnim fic: quia & propter quid aut
{unt in eadem fcicntia,aut diuerfis.deindc fubdiuitit in
ead fcientia(ipfum quia) ideo q dixit, alio aut mo
do,rculit diuertitatcm ad illud membruin in eadem
{cientia,euacuauit cnim fic priumam fc factam diltin
ctioncm.S.] h.ver quoniam diftinctionem corund
mcmbror aliiei formauit, mcdo fcilicet fupra dccla
rato,ideo ubaltero dictorum modorum cot neri di
xit, & vt intelligercs9 aliter formauit c.liinctionem,
addit(fcilicet qando fit dcmonftratio per caufam re
motam)infinuans pei boc tria reliqua mcmbra fupradi
cta, non tibi ergo contrariantur Ariftotclcs & S. Iho.
{cd addiucrfa al ctatcm retulcrunt.
Num demonitratio diuidatur fufficienter in demonftratio
nem quia & proptcr quid.
Promio ( > 1 ca diuilioncm dcmonftrat onis in quia, & pro
primi phyi C; quid , dubium ingerunt ucrba Auerrois in
$%$%' p olgo ptyticorum,&
do phyfico- i tria vene
in fcundo comincnto. zz.& . & hi ex obferuatione condition fuprapolitarum mo
- - - --- -
'?'? libi ponentis tria gencra demonflrationisfcilicetquia, ti funt.Si.n.llud addit elt res alterius generis, & non
; & proptcr quid,& fimplicitcr aut cnim i Pc uperfluus
com 3 5. T aut Ariftoteles diminutus apparet.
Octauo. Ad hocbreuiter dr.9(vt patet ex fecundo cgli cm.
Phy.c. 33. 35.)diuifio, qu facit Aucr.clt fubdiuifio vnius mbri abftractione,fcd fic contracto, & hl mouentur exfe
Ariftotclis hoc modo.Dcmonftratio prino diuiditur
* in quia,& proptcr quid.Dcindedemonftratio Pioptcr
quid diuiditur in dcmonltrationc 10 Proptcr quid tm,
& limpliciter.APParct.n.ibid, 9 deinonitrat o quia,
eu igni vocaturilla,qu Poteriori proccdit, quam
tunc portct ficri cu vifcctus cft notior caufa, vt ii de
mltrmus terr intcrponi intcr fol & lun, quia vi
dcmslun ccl Plari, Dcmltratio vcro Proptcr quid
I 33
vocat illa,quae priori quid procedir, fed non ad con
cludendum effet cfIe,fed d oftendcndum proptcr
quid talis effectus eft, vt fi demonftremus eclipfimi de
luna proptcrinterpoition terr inter ol & lunam.
Hoc.n.queriturvi fciamuslun eclipari,qm fenfuhoc
apparet , fed vt fciamus qu eft caufa p luna eclipfetur
Vnde in illo modo demon[trandi prdicatum effe &c
incffe fubieto ab(olutc, cft prius & magis not, qum
caufa,prdicatum tii fub rne certi eff: Stus, feu in rc
latione adcaufam prop ii eft ignotius, & per dcmon
flrationinue(tigatur. Nun quritur enim an ecliplis
fit,aut infit lunae,fed quare eft,quod nihil aliud qure
illa,qu priori fic procedit,9 fimul oitdit & pr di
catum ineffe fubiecto,& quare inelt, & ideo vocaturt
demontratio caue & ee, vt quuis audierim,necian
tamen triangui haberc trcs &c.& dcmonftretur,quia
figura rectilinca habens angufum extrinfec &c. fimul
acquir fcientiatn q> triangulis habet tres,& caus eius.
Et tali inodo demionftrandi maxime vtuntur mathe
matici, proptcr quod funt in primo grudu certitudi
nis.Neuter ergo fperfluus aut ditninutus e(t,fcd Aucr.
P Ariftotclcs implicite dixit.
efcientiarum fubalternatione.
Icantcquam vlta procedatur de fubalternatione
[cicntiarurn agendum eft,quid fit.f. vn fcientiam
fubaltcrnari alicri.Ad cuius cuidentiam fcicndum eft. Opinio.
Albertus hoc in loco rccitat tres cditiones rcquiri ad Albersi.
fubaitcrnation cicntie, & dicir, 9 ct: politio cmu
nis,&fatis fubt!is & bona.Prima cd.tio e(t , 9 fubie
ctum tubalternate concpiat in fe fubiectum iubalter
nanus cum additionc dfiae contrahcntis ipfum ad na
turam , vcl materiam detcrminatam, vt linea vilibilis
contrahit lineain. Sccunda ct, q illud addit ubal
ternata oportet efle alterius gcneris ab co, cui additur.
& Prpterea cientia depeciebus & drij diuitius u
Perioris,n fubalternu tii; de illo fuperiori.Tertia
clt,quod illud addit fubaltcrnata n.ii fluat natura
& fubiecto illius,cui additur, aliter {. itia de pafsioni
bus Iubaltcrnaret fcitiae de fubiecto. quod eft falfum,
quia ciufdem fcientiae eft pal- ion & (ubiectum conii
derarc.A,S.Tho.at fccu ndam cditionem habcnJs,
quin de prima & t rianulli duoi elle debet, & quar
tam.i.qud fcicntia Iubalterns dicat proptcr quid de
Principij, fcientir lubalternatar, quoru : Pla tubalterna
ta accipit quia.& hanc velut mag.s neccffuriam pl.urics
iu doctrina fua,& femper pr oculis(c de hac
Ic oquitur)vitus cit habcrc.Verum quon na na du
Quomodo
bitatio elt,quomodo fubiectum fubaliet nat e (visuti diif:
1ria ac
fit illud,quod cli fuperiorisfcienti per drt an acci'cm ci dvat ad
talcm contractum,*d-ovt hoc cluceicat aliorun intcl ditur tu ve
lectum ccitandu cenui &c. Quidi intclligunt p dria touperio
-
illa addita lit ita acc dtalis, cum co cui dditur,facit c,s . .'..,.;.
vnum per accidens, & ficlubic&tuni perfpectruar po Pr u lp-
nunt aggregatum per accidens, puta lineam vifualcm, nio
palsio purum accidens cffevidetur Qjidam vcro intel *P'**
ligunt illi dfiam ita accidcotul,quod tfi pont e pal
uonem cius cui ad i tur, coucnicntem tim ei non in un
cunda conditionc, propter quam coguntur poncre '
ludadditum clic acidcntalc al.quo invdo, vt patet in
fubiectis Perlpectiu & Mluficae,quoniam PeripcCtiua
ett dclnca viuali, Geometria autem dcl.nca un pli
citer.Ex fecundo autem dc anima nubctur ab A uto
tele p viibilitas cit pasio quititatis, qin licit picnii
bilia Communia iuni fenfibilia pcr is, & iriuiliter sit de
numcro fonoro. Piumi in hoc iudicio mco cirt quod
I ho. de Vio in Polt. 1 3 P ilu.lk
 I 34 Thom. Vio Caiet.Comm.
Reproba ponunt ubiectum.cienti ele aggregatum per acci qu per fe dfiaeillius dicunt, & funt. Quomodo autem
tio primx dens.Omncs.n.demftrationcs vfiis fciti, cum fint hc duo ad cftitutioncm fubie&i fubalternatae fcitig
opinionis - inter fe ordinat;, oportet 9 habeant pafsiones colliga concurrant pcrcipi facilius poteft, fi fuppofuerimus v
tasadinuicem,& ad ubiectu, quo ordinate emanant niucuiuque cientiae,iue ubalternata tit,tiue non, u
ab aggregato aut per accidens pasiones, quo ordine, bie&um vnicum oportereeffe,vnicum autctn non qua
aut qa aggrcgationc & colligatione orientur? Praete licunque vnitatc,fed vnitate rationis formalis; quuni
rea qo fbiectum illud habbit vnam difhnitionem, ab illa vnitate fumitur fcicntia ipfa,& pcr illam b alijs
cum entis per accids nulla it diffinitio, vt di cptimo diflinguitur.hoc n.ftante ftatim habemus, g) nilobftat
Tex... c6.1z. metaphyfica3Praeterea qua rne de hoc aggregat9li res quantcunque ditantcsvni ubijci cienti,ivnica
& 13. mea vifiali e(t fcicntia, pari i ne de linea tngibili & ratione formaiieas confidcrat, g) oportet conitum,
dulci & calida erit fcientia,& fic infinit erunt fcicntig illud,quod ponitur fubietum (baiternat fub vnica
Reproba fubalternat geomctriae. Secundi ver propriam voc ratione formali fubietum effc. Quod qualiter fit, fic
tio tecundae ignorare videhtur dum dicunt illud additum cffc paf accipiendum elt.Coniuntum ex rebus diucrfor ge
opinionis. | cius,cui additur & addunt, g non conuenitin ner,multipliciter pt intelligi ee ubiect in citia,
fuaabftratione.Sienim pasfioeiuselt perfe, & de om eu cadere ub vna cientia,vt ubiectum. Primo ita, q
nicit,& fic conuenit in quod quidem fic, in quodam totum aggregatum fubvtriufqueratione fubie&tfit,
ver n pasfio eius non cft.Si dicatur g> illi intclligunt & hoc ett impolsibilc, quia n eflet vna ratio formalis
non q illud addit fit pafsio cius,cui additur abfolute, obicctiua in vna flientia,& propterea diximus, g nec
fed g eius cui additur contrate fumpti pafsio fit,Sific aggregatum cKubiecto & accidentc., nec ex ubjeto
inquam intclligunt,ad propofit non loquuntur, quia & proprio fubiect effe potelt. Secundo ita, qy totum
quritur qo illa dfia fit acidentalis illi fupcriori cui aggregatum,vt Partcs cius adumantur in tertio, ubic
addita fubiectum facit fubalternate:cftat n.qp illa dfia &tum fit , & hoc dcltruit feipfum.fi.n.vtadunantur in
additur in fuperiori abfolute & ctrahit ipfu, & non tertio fubieum funt,neq; ipfum aggregatum, neque
prt Pponit ctratum:vilualitasn.contrahutlineam, partes eius fubietum funt,fed illud tertium, fiue illud
& non prfupponitlinc effe contratam ad mategiam tertium fit magis vniuerfale, fiuc (ubietum commu
vifual,aliterTbictum Perfpe&iuae cflet non lina vi ne vtriqueaccidenscmunc,liuc caufa communis,&c.
fualis,{cd linea.B vifualis,quod falfum eft,& non conce nifi forte quis dicat,9 quia illud tertium innominatum
derctur ab eis. Falfum quoqueaffumunt, f.vilibiiitas fubicct dicitur circumloqudo tcrtium innominat,
pasio quantitatis; primo, quia non conucnitei per e fed hoc in propofito dicer , fingcre, & fugere potius
(vt patct)quia non quantitati mathematic fumptg.Sc videtur,qum veritatem fect&ri.Tertio ita, qud tot
cundo,quia omnis pafsio fluit ex principijs quiddita aggregatum fubijciatur,{ed vna pars vt ftat (ub ratione
fex, e.86. tiuisfubiecti fui.Ciarum cft autem, g, ex qutitatcin alterius,ita qud ratio vnius partis e attingat, alterius
eo q quantitas non emanat,viibilitas,alioquin mathe vcr non, nifi pcr accidens,ficut homo al5us vidctur,
matic quid eflet viibilitas,ficut & ctcrae omnes qu eo 9 album per fe videtur,cui vt ficaccidit effe homi
titatis pafsiones(nec ex fecdo de anima) hoc habcnt, nen,& hoc etiam dcltruit fcipfum proprie loquendo,
ed q color it per e viibilisin ecundo modo dicendi eo quod hoc modo fubiectum non elt totum aggrega
perfe.Exhoc autem q> fenfibilia cmunia dictur fen tum,fcd illa tih eius pars,qu e(t ratio obie&tiua.Eftt
fibilia perfe,non fequitur,ergo vifibilia per fc.Qo at contra communem asfignationem obic&torum Pot
nec fcquatur,ergo fenfibilits cft pasfioquanti, n elt tijs & habitibus.non enim dicimus,qudfubftantia co
rfentis intentionis.Incidunt ctiam & ifti in eandem lorata ft obietum vifus, nec qud ubtantia quanta
qucam,in qu & priores;quia ponunt fubiect fcien fit fubietum mathematic,(ed colorat obiectum vi
tig aggregatum ex fubiecto & pafsione,quod diffinitio ful,& quantum mathematicae fubiectum damus.Quar
nem habere non poteft.Sicut enim hominis aibi n eft to ita,quod tot aggregat fubijciatr, & vtraq; pars
diffinitio,ita nec nafi fimi, qfh diffinitiovn naturam , per fe attingatur,vt vn tam ration alterius ingredi
Opinio pro fignificat,vt dffcptimo mctaphyfic &c. Mihi vidc tur,vcl ab alia per fe dependet,& hoc non poteft iaue
ria. tur q inter ill driam addit, & id, cui additur it con niriin omniconicto ex rebus diueror gener, qm
6. 13 nexio per fe primo modo dicendi per fe, non ficut in ad hoc exigitur qudinter partcs illius ciunti fit per
Tex.com.15. ter diffinitumi & eiusgcnus, veldfiam, nec ficut intcr (c connexio ex partc alterius extremin folnm in effe
pafsionem & fubiectum, fcd ficut intcr diffinitum, & natur,(ed vt atingitur tali habitu,aliter per fe non
eius principium (icut inter iineam & puntum. in di attingeretur vtrunque,& confequenter, qud vn al
finitione fiquid illius dfiae accidtalis oportet ponere terum inful ratior.e fulcipiat, velab illo per fe depen
illud,cui additur,licet n econuerfo. In rne.n.vifualis deat.Et hoc modo vidctr mihi quod fubietum fub
caditlinea, 8 in rne onori,numerus.Quantitatem au alternatae aggrcgetresdiuerfor gencr, & habeatvni
tem dico cadere in ratione viualis & c. O oli materia cam rnem formal(quod vt clarius fiat)exemplariter
liter fumptam,qo ponitur in ratione cuiufque phyfi declaratur.Subiectii Mulica eft hoc coniunct nume
ci,co q Phyfica n abftrahunt qutitate, fed cti tor rusfonorus,contat aut q muticus n confideratfo
maliter fumptam, qo non cadit in rne phyficorum, num in eo quod fon,qh hocphyfici cft,neque numc
eo q diffinitiones mathematic, & naturales funtim rum in eo qud numer,co qud arithmetici eft, fed
permiftae,imposfibile e(t fiquidem intelligcre vilibilia, confiderat humerin fonis.i.vt facit fonor dfias, vel
vtconfiderantur perfpectiua.idelt inquant funt Pro magis proprie loquendo fon vt proportional fec
portionalia fecundum lineas,& fimiliter fonos, vt pro dum numerum.Cfiderare at{on vt proportiona
ortionales ecundum nuamcrosn intellctis lina wt l clare patet g* eft attingere,& fon & numerum per
numero vt numcro, & fimilc eft de medicina, e,& onum vt dependet nu meralibus proportioni
&agricultura & alachiuia rcpctu naturalis phylofo bus,& quod eft vfiica ratioformalis. Attingi ver dixi*
phi,hc oia addunt ea,dc quorum rne fubalternan vtrunq; pfe,co qud numerales PpQrtioncs funt me
tia funt,(anabilc fiquidem ab arte abfque natura intel dia muticalia,& fonora funt conclufioncs, adduasilla
ligi non pt&c.Elt igitur interdfiam ill accideutal, media applicant,& qa(numeralis pportio)etratioo
& id,cuiadditur per fc vnio in Primo modo pcrfeitatis ni qud attingat mufico,& fonus eft r numerali p
& tamen differentia accidentalis df, qua gcnus fubie portioni quod ab eodaccipiat, licet diuerfimode, qa
ctum cientiae ubalternantis non per e diuidit aut co prim vt formale, m vt materiale hoc facit, & fimile
trahit,vtdifferenti diuiliug cuiufquc gencris faciunt cit in proffetiuarefpctugcometri. Vnicam ver
rationem
 : In Polter.Anal yt, Arift. I35
rationem formal dixi n alterius partis,necvtriufque Quod autem contingit ipfum B n effe in quo toto eft.4, :
necalterius tertij,fcdvt vna parsab altcra per fe dcpcn aut rurfs J,inquo e$t B,manifeftum ex coordinationi- !
det, feuvt Partes funt fibi inic coaptatg proptcr hoc bus,quacunque non commutantur ade inuicem.St.n.nul
. .cir. vna alterius rncm penetrat, & illius diias facit &c. lum eor,que funt in A C D coordinatione, de nullo pre
ca medium
Et licet itafit, p.f.fubi&t fubalternatg vniuoc habet dicatut eoru,qu fnt in B E F, ipfum ver.4 in toto e$t
circa.t.c. 23. rnem farmalem,obietiuam quia tfires diuerforum
H coordinato exiftenti, planum,qud non erit in H.c
gcner ctinet,ideo diximus fuperius in capitulo. io. mutarentur enim coordinationes,confimiliter autem &-
qp ea.qug funt fuperioris n contra&te fumpta, n per fi B in toto aliquo est.Si ver neutrum fit in toto nullo,
feinfunt fubalternatis rnedfie accidentalis addita.
Stant fiquidem hgc duo fimul, eo q dfia illa, cum ex monumfit autem,/ ipfi B,neceffe eft indiuidue non ineffe.
tranci gcneris fit, non habet ex fuo genere p illa, quae Si cnim erit aliquod medium,neceff alterum, ipforum in
fubalternantis per fe fibi conucniant, fcd hoc habet cx toto aliquo effe,aut .n. im primafigura, atit in media erit
Qu requi eo g) fuperiori ciunta cft. Ex ditis crgo patet, q ob yllogimus, fiquidemigitrr in prima. Berit in toro li
run fad lub
alternten fubalternati
onem fcientiarum poft tres;conditioncs ab quo,affirmatiuam namque oportet,qu ad hoc,propofiti9
antiquis pofitas oportet adder quartam, quae elt fun iiem fieri, fim autem imedia vtrumque contigerit, ab
vean.

damcntum eius,quam addidit.S.Tho.& non differt ab vtraque enim accepto priuatiuo, citurJyllogifmus,
ca,nifi ficut fundamentum fundato.dicemus igitur, ambibus ver negtiuis exi$tentibus,non erit. 'Planum
primo ubieciun ctineri ub ubiecto &c. itaque,qud contingit aliud al non ineffe indiuidue: &-
cundo, g dfia contrahens fit extra natur contra&ti, 4uando contingit,& quomodo diximus.
tertio nn fit eiuspafsio: quario g) per fe dcpcndeat Summa huius capitul: hc eft.
ab illo&c.Ex hoc.n.fequitur,qp priiicipia iftius accipi
tur abillo,& g, ille nouit eor proptcr quid, qfh nouit F. magis faciens icire, maxime prima eft, 1. cclufio-.
id, quo dcpcndent, quod S.Th.erat additum,& ad prabat pofteriori, quia aut omnino, aut ficut irc
claritatem quintoloco ponatur y.f.fubalternans dicat qucntius , & in pluribs pcr hanc figuram fit Proptcr
propter quid Principiorfubaltrnatg,quor ipfa acci <quidfyllogiimus, dcclarat hoc inductiue,quia tuas hc
pit,quia , & fic manifeftum elt qug fit conncxiointer matic.f.aiithmetica, geometria, PlPcctiua & iere &c.
ubalternans& ubalternat, & qo ubalternatg ub {ccundo quia ipfius quod quid clt fcicntia pcr 191 Pri
ie&um fit vnum,& quid fit vn fcicntiam fubalternari m venari posibile eit.declaraturly olum, qin fcitla
alteri.Et nota qde fubalternatione proprieloquitnur, <quod qd eft affirmationis cft,in fccuda aut fit iyllogif
vt Ariltotelcslocutuscft, & non extenfo vocabulo ad dnusaffirmatiuus,& qin quod quid cft vniuerlalium,in
omncm modum, quo vna fcicntia ab altera mendicat, vertia at n ccluditur voiuerfalitcr.tcrtio qa Prima
modo di quibudam, q chirurgia ubalternaturgeo alijs non indiget,ille aut per hacdenantur & argum
tantur quoufque in immeJiata veniant.Sicut datur vni Propofi.
d illam m, vulnera circularia

..x &c. & diltinguitur conclufione
metrigquo ab eis fubalternatio quo, ad mo uerfalis affirmatiua immediata,ita & ncgatiua &c. ..c5cluio.
dum fciendi, vel quo adfubic&tum vel principia. Qjando prdicat aut fubicctum in quodam toto
cft, aut ambo,non fit propofitioncgatiua immcdiata,
De fyllogitica forma demontra probat priori,quia tunc femper clt mcdiu, Pcr qued
tionis . . 14. 3. vn negatur ab alio, declaratur hoc in omnibus ductis
F Igurarum autem maxime fcientialis eft prima, Ma.
thematic nanq;fcienti per hamc demonftratio
nodis,in tcrminis,fcmper ponendo illud tot Pro mc
-dio &c,interminis at A Prdcato: B [ub:eto:C toto
1clpcctu Prdicati & mcdio D , toto rclpcctu tubiccti .!,.,.
mes fert,vtJArithmetica,& Geometria,&- TPer & incdid. Contingit fubicctunon cfle id quo toto cit uppoiti.
fpeiiua.& fere dixerim,qugcumque ipfius propter quid prgdicatum, & econucrfo,declaratur polteriori,quia
confiderationem faciunt.aut.n.omnino,aut vt plurim. coordinationes non crnutantur adinu:cem, ita 9 ni
in plurimis per hanc figuram ipfius propter quidfit hil vnius prgdicatur de aliquo alterius, Patct in termi
fjllogifmus,quare & propter hoc erit vtiq; maximefci nis A C D E: & B C, f.coordinationibus duabus;& P,
tialis.maxime nanq: propri ipfius fcire eft propter quid capite Primae coordinationis . Scd negatiu vere, mcc 3-cicluio
|peculuru. Potea i % quid eft fam perflam hanc fubictum,necpraedicatum cft in toto nuilo,ncccliecit
vniueralcm, negatiu ele immcdiatam,proatur de
venari poffibile, in media.m. figuramon fit prdicatiuus
fjllogifinus,ipfius ver quid,eft fcientia affirmationis, im tructione, eu oppoito conequentis ad oppolitum
vltima autem fit quidem,fd non vniuerfliter:ipfm au antcccdcntis: quia.i.fi medium habct aut fubictu, aut
tem quideji,Yniuerfaliei?.non_n.homo alquo modo eft Prdicatum in quodam toto crit, hc fcqucla proba
animal bipes..4mplius haec quidem illarum mihil imdiget, iur, qfh autin Prima aut in fecunda figua lyllgizari
vniuerialem negatiu oportct, & in Pi na fuoiectum
ill; ver hamc eondemftur &- augentur, quoufq; ad im in quodam toto cfle oportet: quoniaim ruinor iui lem
*mediata emerint. Manifeftum itaque,qud adjiendum per affirmatiua cit, & in ecunda indifferenter ubie
maxime proprie eft prima figura. Quemadmodum ver ctum, vel prdicatum in quodam toto clie dportet:
contingebat JM ineffe B indiuidue, ita & non ineffe acci quia vtriufquc ncgationcIyllogifmus fit ibi, &vtran
dit,dico autem indiuidue ineffe aut mineffe,eo qudnon quc fimul ncgatiuam eflc eft impofsiblle . Dcclaratur
efi ipfrum medium: fic.m.non erit fecundum aliudineffe in tcrminis Aprdicato,B fubiecto &c. mcdio.
aut non ineffe.Quando igitur aut J{ aut B in toto aliquo Series autem hc cft.
fit,aut & ambo,n contingit./ ipfi Bprim n ineffefit INTE N DE Ns de forma yllogitica maxime con
.m..4 im toto C: fi igitur B mom eji in toto C(contingit.m.grua demonitrationi tradarc,qmiyllogifmus quidam
ipfm quidem JM effein aliquo toto: ipfm ver B mo effe dcmonftratio cft, duo facit,Primo vnic cclufionc tri
in hoc)fyllogifmus erit, qud./ ipfi B mo infit:fi.a.c,-/! bus rationubus Primam figur maxime viil ucinon
uidem ommi:ipfi.ver B nulli:JA nulli eor,qu B.Com. ftrationiaflcrit - Iccundo, qm in Prima figura ex nega
imiliter autem &fi B imtoto aliquo e$t, vt in D, ipfum tius Proceditur, & oportct ccmonitration ex imme
namque D omni B ine$t:ipfi autem.A mulli ipfum B:qua diatisficri,intcnds, p ncgatiug fiat immcdia , dccla
reipfim.Anulli cor,que B,inerit per/yllog/mum, eo rarc Proponit hoc,& quia oppoii* oi eade clt difcipli
dem pato monflrabitur & fi ambo in toto aliquo fint. na,tres modos ncgatiuaemediate 11, fecda conciulio
Tho.dcVio,in Polt. l 4 ne dc
 r;6 Thom Vio Calet. Comm.
ne declarat &c.addens quandam conclufionem, quam rne cuius negetur ab illo,ve! id ab eo.hoc aut, quia
fupponit. Et fic tandem qu fit ncgatiua immediata, ctingit dupliciter.f.vel qn non in toto n funt, vel q
tertia conclufionc explanat. - in toto quid funt,fed non tali rne cuius negatio in
Num alter o extremorum exiflente, in quodam toto fiat ne fit alterius, idco negatiua immediata contingit dupli
gatiua mediata. -
citcr.E(t at hic fenfus.abfq; dubio vcrus, & Ari(totelf
circa.t.c. J -
& 6.
C Irca fccdam cclufion dubitatur quomodo fit idcirco attributus,qfh in calce capitul,epilogans ait fc
vcrum 9 altero extrcmorum exiftcnte in quod dixifle,qudo & qo fit negatiua immediat innus fe
toto reddatr propofitio negatiua mcdia.hoc n.v c ufficicnter tradidile,qudo hoc ctingat. ufficient
tra uperius determinata in c.lecundo, & tertio arguen at doctrin n video,nifi fupradicta{entcntia eius fit
do fic,nulla propolitio, cuius rationibus terminorum & fort infinuauit hunc fenfuim, per ly qndam, & ly
pro terminis pofitis redditur immediata eft mcdiata: nullo,cum dixit toto quodam,& toto nullo, vt adden
propofitio negatiua,cuius alterum vcl vtrunque extre do(ly quod)oftendat fe accipcre efie in toto non fim
morum eft in toto,pofitis rationibus cxtremorum pro pliciter,fcd tali rne, cuius negetur, & apoonendo ly
tcrm;nis, multoties rcdditur immediata. crgo huiuf nullo,oftcndat feloqui de n effe toto,quod ncgatio
modi propofitiones non funt mcdiate,fed imimediatg. nis tario fit.Et fecd hoc per coordinationcs,que n
Maior cx fi:pradictis habetur. Minor declarat expla commutanturadinuicem non artamur ad intelligen
ritcr.in iita linea non cft qualitas, ponendo loco line dum prdicamenta tih,(ed quafcunque etiam in cod
qutitas.AB c.cftat.n.g, c illa fit immediata,f.quan Prdicamento,qu ad inuiccm non cmutantur,pro
titas n clt qualitas,vt Ariftotc.docet in hoc capitulo. pter quod Arifto. categorias in fpeciali non nominat,
ift eti oportct effe immcdiatam quantitas ABC, non fed communi vocabulo coordinationes. .
ett qualitas. Ad hoc dubi,quod idco mot cft vt att Quomodo vere medium oporteat elfe diinum ab vtroq;
extremo.
ti & conformes fuperioribus reddamur, dicitur quod - - --

ratio adduta verum concludit & cogit loquendum de
propofi:ione immediata fccundum, fe non autcm de
immcdiata m rnem, feu rne noftri. regulam fiqui
d iliam,quae in maiori aflumitur, vniuerfliter veram
ee probuuimus(uperius inlocis allegatis) wbi & ter
minos,quibus vtimur declarauimus.Sic ergo, quoni
Arift.de mediatis immcdiatis fecundum rationem lo
quebatur,ideo illas eti mediatas dixit,qu fecund fe
inmediat umt.quarcat de mediatis & im mcdiatise
cund rationem loquatur non ecund e uperius di
ximus, quia f. cformc nobis inftrument fabricabat.
Num res vnius prdicamcnti praedicari posfit de re
prdicamenti. - - - - -
alterius
* ** *
-
C Irca illius ccluonis fuppcfitae dcclaration, du
bi primo accideret.an cpita coordination pf e
dicamcntali habcant aliquid fuperius. Scd quia hoc
mctaphyficale eft,illucufquc differatur. Dubiurr. fec
do elet an fecundum vcritatem prdicamta int 1m
C Irca candem conclufion aduertcnd eft quod ex
hocloco firmatur quod fuperius tradidimusf. 9p
vere medium dcmon(trationis debet efle formaliter dt
ftintum ab vtroque cxtremorum. Deducitur autem
hoc cx hocloco fic, propofitio negatiua vera habens
ncutr extrcmorum in toto eftiminediata, & cutalis,
habct medi indiitint formaliter ab altero extremo
rum,ergo tale mcdi n eft vere medi quod rcddat.
Propolition mcdiat, confequentia elt euidcns exter
minis,antccedens quo ad prim partem e(t Arift.im li
tra, quoad ecundam vero exempluriter otenditur in
vtroq; genere immediatar. Primo, quando extrema
funt iimpbciter in toto,vt nulla fubfttia eft,qutitas,
ratio.n.ublttie eu cceptus formalis ditinctusmc
dum ele potet, ctat nanq; fubtanti concipi pole
In de ente
cceptu proprio,coius & ditinct(vt alibi hoc decla & e[fentia
rauimus)& fimiliter sltat conccpt formalem:diftin
ctum alicuius non di(tingui formalitcr ab illo, vocato in prognio
. 1-
|
|

ermilta,ita j) nihil qd in vno cit in altero fit, fcd qiii crgo cceptioilla A fyllogizabitur fic, nullA ett qu
metaphyfice perfcrutatioms ett dirnittat. uitis,ois fubttantia eft A : crgo nulla fubfttia cftqu t

Dubitatiuncula quoq;orif qo fit vcr sy nrhii vnius
T.c.9. rdicamenti prdicatur de aliquo altcrius,c non fo
per accidens,ed per e, nedum in ecundo modo
perfitatis,fed ctiam in primo,vt fupra dixit Arifto, in
cap.4.res vnius prdicarnti praedicetur de rcaltcrius,
Adhocbreuiter di p intelligitur de predicatione per
e in primo modo intrinecc:licct.n.linea predicet de
triigulo in primo modo,n ti intrinece, fedvt extra
effeiitiam eius. Df fecundo, q, intelligitur de prgdica:
tione quacunq; tn reto,tumT& ycr & formali, quod
addo proptcr eos,qui tent praedicmta cflc idem rea
liter.t ifitclligitur de his qu propric funt in praedi
camtis n defiominationibus ab ilfis fumptis.ncc albe
do nq;,ncc r.fibilitas praedicatur dc homine, fed alb
& rifibile,& fimilitcrlinea n praedicatur de trigy!9,
fcd rectilinc & huiufmodi. Et hoc magis fonant ipfa
Ariftotelis vcrba,vtrunque tamen verum elt. '
uitas,cft ergo ibi mcdi indiltinctum formaliter.Sec
d qudo cxtrcma n funt in toto per quod alter ne
getur,vt nulla albedo cft nigredo,rtio.n.albedinis fcu
eius Ppria & conftitutiua dfia, medi efle pt indiftin
&t tm formaliter,vt diximus.Ncc obftat propofito
fiquis dicatom diam cle tot vniuerlale pcciei,
quia dfia 5dicatur de pluribus &c.T quia clarum cft
gy dfia n ft tot vniuerfale diffiniti.Tqui fatu elt
dicerc, 3 dria propria pecici atoma, predicatur de
pluribus differentibusfpecie.penuria.n.qriar propria
tum vcrificat fortc omnem differcnti eflc in pluribus.
JX crgo Propoutio immediata m Aritotelem , qua
carct priri imedio formalitr diftinto ab extrcmis,li
cet aliquo modo mcdi habcat fecundum ronem, nd
tainen hoc cftituit Propolition inmediat fecund
- * * *
fe aut quoadvniueriliter, fcd latitudin mcdiatarum
-

quoad nos qftcndit , & diucrfam rnem mcdiationis

Quot modis contingat vnam hegatiuam propofitionem & immediationis, d aliqu propter medi diftinte
eile inimediatann. - -

cognit tm,qudo medi cfola diffinitio, q' aliqua

Irca terti cclufion aduerte, 99 Propofitionem
negatiu ee immediatam dupliciter ctingit. .
cum extra in nullo toto vniucrfali funt, vt fubftantia
non cft quantitas, & quando immcdiate funt fub ali
quo,vt rationalc n cft irrationale. Et fi diligentius p
{rutati fuerimus tcxt Ariltotelis n Prim tn m
dum,fcd ctiam (ecundum inlinuauit intclligdo perly
cflc in toto,n abfolutc,fed gne cuius ncgatur ab ill,
vcl illud negat ab co,& fimiliter pcr ly n effe in toto,
t proptcr medi formaliter diftinct, clauf m tam
in extremo,qudo fcilicct mcdi elt aliquod fuperius
mediat nobis fiunt:& fic quae hac ratione immedia
t nobis funt,mediat illa alia ratione remancant.
Deignorantia demontratiua. Cap.15.
gnorantia ver,quae non fcundum negationem, fed
fecundum difpofition dicitur, est quaem deceptio,
qu per/jllogifinum fit.Haec autem in primo quid
inexitent bus
 In Poter.Analyt, Arit. - 137
umexiflentibus aut nomimexi$tentibus contingit duplici numigiturquod & ambabus existentibusfalfis,3, alte
ter.aut.m.qudofimpliciter existimet ineffe,aut non un rablum,ertyllogimus deceptorius in indiuidus.n bis
effe,aut quando per fyllogifmi accipiat fpicionem. Sim ro, 4 munt indiuidue, aut non inunt, quando q
plicis quidem igitur fufpicionis fimplex est deceptio, eius dem per proprium medium eficiaturfalifyilogimus,n
er qu e$t perfjllog!ffimum plures. Ngn infit.m.a, mul poffnt amb flfa eff propofitiones,fd ea flum, quae
li eorum quae B indiuidue, fi igitur fjllogizet a, imeff ipfi e$t ad maius extremum. Dico autem propriummedium ,
b, medium accipiens c, deceptus erit,per fyllogifmum. per quod jit ctraditionis fyllogifmi:s. Infit enim a. ipfi
ctingit quidem igitur vtrafq; propofitiones eff falfs, b,per medium c:quomiam igitur meceff e$t c,b, afjirm.i-
contingit autem alteram flum.Si.n. meque a, mulli eor tiuam accipi, cum fit fjllogifmus: planum, quodJmper
qu c,infit,neq; c,nulli eorum qu b: affumpta ver fuc hc erit vera.mom emim conuertitur:a, c, vero flfa , b.tc
rit vtraq; conuerfo,amb flf? erunt.Euenit autem ita emina conuerf ctrarius fit fyllogifmus. Coiifimiliter au
chabere c,ada,& b, vt neq, ub a,it neq; vniueraliter tem & fi ex alia coordinationeacceptum ferit medium.
imb:impoffibilemamq;b,effe in toto aliquo,dicebatur.n.a: vt d licet im toto a fit, & de b, omni praedicetur:meceffe
primo ipfi momimeffe:a,ver momneceffe omnibus entibus enim d,b,quidem propofitionem manere, alter ver con ,
ineffe vniuerfliter,quare amb flfe. Sed &- alteram uerti,quare hc femper vera, illa autem fmper
comtingit veram accipere, non tamem vtram voluerus, falfa,& quafi talis deceptio ead eft ei, qu e$t per pro
Jeda, c, c, b, namquepropofitio femper falf erit:eo quod prium medium.Si ver non per proprium mediu efficia-.
ipfum b, un mullo imfit:a,c, ver euenit, quemadmodumfi tur fjllogifmus,quando fub a quid fit medium : ipfi ver !
a,&- ipfi c,& ipfi b,infit indiuidue.quando enim idempri b nulli infit,neceffe eft falfts eff ambas,accipiendg mq;
mo praedicetur de pluribus, neutrum in neutro erit. Dif unt contrario,quamehabet propoitiones,i debetyl
fert autem nihil,neque;fi non indiuidue infit. 'Deceptio logifmi,& fieri,fic autem acceptis,ambae efjiciumturflfc,
quidem igitur inexiftendi & per hc, & ita fit flum, quemadmodum fi a quidem toti d, imefl:d, ver nulli e0
mom.n. erat in alia figura inexi$tendi fjllogifmus. Qu rum,qu b:bis enim conuerfis,fyllogifmus erit, & propo
ver e$t non exiftemdi &- um prima fit,& in media figura, itiones amba faa. Quando ver medium non it uba,
Trimum itaque dicamus quot modis imprima fit, &> quo vt d, a, d, quidem vera erit, d, b, autem falf, mam a, d,
modo fe habentibus propofitionibus. Comtingit quide igt quidem vera,quoniam mom erat ima, ipfm d.d, b, autem
tur vtrifj; filfis exi$tentibus,quemadmodumfi a & ipfi falja,quoniam i effet vera,&- # vera eet.ede
c, & ipfi b, infit indiuidue. Si enim acceptum fuerit a rat falf. Sed c per mediam figuram efficitur deceptio,
quidem mulli c,c, ver omnib: falf? erumt propofitiones. ambas quidem mom comtingit falfs effe propofitiomes to
contingit autem &- altera falf exi$tente, & hac vtra tas. Cum.n.fit b, fub a,nihil contingit huic quidem om
vis. Euemit enim a,c,quidem veram effe,e,b.ver falfm, mi,illi ver mulli incffe,quemadmod ditum eft &-prius.
a,c,quidem veram: quoniam non omnibus entibus ineft JAlteram autem euenit, &-vtramlibet. Si.n.c; &- a,
4.c,b, ver falfam: quoniam impoffibile e$t c, ineff ipfi & b, initiacceptifuerit,ipiquidema,ineeipive
b,cui mulli inefta, non enim amplius vera erit a c. pro rob,nom ineffe:a,c,quidem vera erit, altera autem falf.
pofitio. fimulautem f ~ ambfunt vera, -conlufio Rurfus,fiacceptum fuerit c ipfi quidem b ineffe, a ver
erit vera.Sed & c,b,contingit vera ee,altera exiften mulli:b,c,qutdem vera erit,altera autem falf. Si igitur.
te falfi,quemadmodum fi b,& in c, & in a, eft, neceffe priuatiuus fit deceptio. Sin autemaffirmatiuus, quan
enim alter fub altero effe, quare fi acceperita,mulli eo do,z per que erit deceptio,Sin aut afirmatiuus quan .
rum,qu c, ineffe,falf erit propofitio.TPlanum igitur, - do quidem per proprium medium,impoffibile ambas effe
** ., , s qud altera fal/a exiftente,& vtrifque,erut falfus fyllo falfs. meceffe e$t enim c,b,manere, fiquidem erit fjllo
gifmus.In media autemfigura,totas quidem eff propo giffimus, quemadmodum diium eft & prius , quare c, a,
fitiones ambasfalfas, n contingit,quando enima, omni Jemper erit falfa,hac enim e$t qu conuertitur.Comfimi
b,imfit,mihil erit accipere,quod alteri quidem omni, alte liter aut & fi ex alia coordinatione accipiaturmedi,
ri ver mulli umerit. Oportet aut fic accipere propofitio quemadmodum diium eft,& in priuatiua deceptione:ne
nes,vt huic quidem infit,illi ver n infit: fi quidem erit ceff.n. d, b, quidem manere,a,d, autem conuerti,& de
fyllogifmus,fi igitur fic acctpt falfe,planum quod con ceptio ead e$t ei quae prius. Quando autem non per pro
trario conuero e habebunt, hoc autem impoibile. In prium,fi d,quidem fit fiib a.haec quidem erit vera, alte
aliquo vero vtranq; mihilprohibet falfm eff, quemad ira aut falf euenit enim a pluribus imeffe, qu mom fnt
modum fi c;&:a,& b, alicui infit. Si enim quidem om fbfinuicem,fi ver mom fit d,fub a,plani quidem, qud
, mi acceptum fiierit imeffe:b,ver nulli : falf quidem am hc femper erit falfa,affirmiatiua nmque ccipitur;d,b,
b propofitiones,non tamen totaefedum aliquo. Et con ver contingit & veram effe & falfm,nihil enim prohi
uerfo quoq; pofito priuatiuo,cofimiliter.JMlteram ver bet,a,quidem mulli d,imeff,d, vero ipfi b, omni, vt ani- . .
falfm effe,& ytramuis,ctingit,qud enim ine$t a, om malfcienti, fcientiam autem mufic. Neque rurfs fi L
mi,& b,ineft.Si igitur accepti fuerit ipfum c, inefi.Si igi neq;a,nulli eorum,qu d,neq; d,nulli 7.14
dem toti a,toti ver b,nomineffe:c, a, quidem vera erit, mife$tum igitur, quodmom exiftente mediofub, a, & am
b,c,autem falfa.Rurfs,quodb,quidem nulli ine$t, neque bas euenit falfs effe,&- vtram volueris. Quot igitur
a omniinerit.fi.n.ipfi a,& ipfib,fednominerat. Si igi modus,& per qu euenit fieri deceptiones, qu fecund
tur acceptum fuerit c,a,quidem toti ineffe,b, vero mulli : fyllogifinum,-in immediatis,&-in ijs, qua per demon
B,c,quidem propofitio vera,altera autemfalfa. confimi itrationem,manife$tum.Tlami autem eft,& qudfi quis
liter vero & trfpofitio priuatiuo,quod enim nulli ine$t fnfus defecerit, necee & fcientiam aliquam deficere,
* -* a,neq; b nulliimerit. Si igitur acceptum fuerit c,a, q quam impoffibile e$t accipere: fiquidem addifcimus, aut
dem toti mom ineffe:a,c,quidem propofitio vera erit, al induifione,aut demon$tratione.Eft autem demon$tratio . . .
tera autem falfa.& rurfs quod omni b ineft, accipere in ex vniuerflibus,indufio ver ex eis,qu fecundum par
effe mullia,falfum,neceffe ehim,fi b,omni & a, alicui in tem, impoffibile autem vniuerfalia fpeculari mifi per im
effe. Si igitur acceptum fuerit c, ineff quidem omni b, dutionem, quomiam & qu ex ab$tratione dicuntur , ,
mulli vera;c,b, quidem vcra crit,c,a,autem flf.TPla erunt per induionem nota,fi quis voluerit mota#
4
 138". : Thom Vio Caiet. Comm.
inunt vnicuique generi nonnulla, ci i non epara
.f.camefires,g maior firvera & minor filf, medio in
toto primo xiftente probatur, qih quod omni inclt
ilia funt,fecundum quodtae hoc vnumquodque, indu
cere autem non babentes fnfum,impoffibile:fingularium prim,omni tertio inefle fupponitur quod vere ecog
namque fnfs eft,non emim contingit accipere ipforum erlo.Minor vera,& maioffalfa,patct medio in nullo
fcientiam,neque cniin ex vniuerflibus fine indutione, tertio exiftte probatur.Si.n.in nullo eft tertio neque
meque per induffionem fime fnf.
in primo toto rit,qih quod in primo omni ineft,in ter
ti6 eft,quod cft oppofitum anicccdcntis & c. Declara
Summa huius capitulihaec eft. tur deindc & in primo ciufd.f. caefare, p maior vera,
Prina pro-
pofitio.
I non fecundum negationcm,fed fm difpo & minor falfa,mdio in nullo primo exiftcntc, proba
Secunda.
fitionem dita pcr fyllog1fmm cft futa deceptio. tur,qfh'quod in n ullo eft primo,in nullo cfle tertio fup
Ignorantia fecund difpofitionem in his, qu funt onitur. Quod ver minor vera & maior falfa, medio
primo aut uon funt contingit dupliciter. f, cum fimpli in toto tertio exiftente, probatur, qfh qd omni tertio
citer & cum per fyllogifmm acipitur opinio falfa. inetfalum et in nullo primo ee: oportet cnim alt
Tertia. Simplicis opinionis ct implex deceptio, eiusaut, in primo inee. - --

quae cft per fvllogifmum plures funt. Exvtrifque ergo falfis & altera tantum fit fyllogif- epilogus.
1.concluio propofitione vniucrfali vera negatiua & immedia mu: deceptiuus in indiuiduis &c.
ta exiftente affirmatiuam vniuerfulem oppofitamfyllo In hisutem,qug non indiuidua funt,negatiu con- 6.conclufio
gizans per aliqd acdi deccptus eft pcr fyllogifm,pa trariam affirmatiue verc & mediare per medium pro
tct in tcrminis galib' a prio:n tcrtio, & c mcdio &c. prium in prima figura et imposibile concludere ex v
Declaratio. Contingit in hmifyllgifmis vtrafque propofitio trifque f.lfis.fcd maiorc tantum falfa: probatur, quia.
nes efle fallas,contingit & lteram tih, primum decla in yllogimo falitatis minor affirmatiuaremanet, ma-.
ratur dupliciter,contingerc.f.qfi a primum nulli con- ' ior vcr cucrtitur in oppofitam qualitatem repcctu
tento fub medio conuenit, & fimiliter medium nulli fyllogifmi veritatis.
contento fub tertio.vtraque.n. tunc acccpta contraria Pr medi ex alia coordinatione in quo tfi toto eft 7.concluio
unt.Et qi medium non et ubprimo, 8 et non con primum & de tertio toto dicitur,fimili modo fit dcccP
tinens totum terti.minor.n. tufic ncccfIario ett falfa, iionis fyllogifmus.Dcclaratur cadcm ratione &c.
qiii tcrtium in nullo toto eft fecundum vcritatem, qim Pcrfmcdium n9n pr9prium feu cxtrancum vtranq; g...;.
iam ditum eft primum immediate negari a tertio fe ne cde ct quandoq; eflcfal{am, q.. medium ei lub `
cundum veritat cm. Maior quoq; eft falfa,quia n eft primo, & in nullotertio:probatur, quoniam contrarig
neceffe prim incffe o 1bus &c. ptent hc in terminis feu conuerfaein oppofit qualitatem aflumendae funt
generalibus A primoB tertio : & C medio &c.fecun in yllogimo falitatis, quandoq; ver maiorem con
dum at.f.ctingit alteram tih cffe falfam, vctificatur tingit effe vcram & minorem falfum,qii.f. mcdium ex
non indiffcrcnter, fcd quo ad minorem tfh. Maior.n. urafieum non c(t fub primo, probatur, quia nifi minor.
poteft cffevcra, Minorautcrm cft neceflario falfa pro elet fal conclufio clctvcra contra hypotheim.
batur hoc.quia totum in nullo toto e(t, probatur 'llud, , In mcdia autem figura fyilogfmus deceptionis ne- ,.concluf.
Primo immcdiate cxiftcnte in mcdio,& tertio . . gatiu huiufmodi contrarig.f.affi
Regula ge Cum primum praedicetur idcm dc pluribus neutr poteit effe ex vtrifque totalitcr faliis.probatur,quiaim
neralis. in neutro erit, patent hac in terminis gcncralibus A poibilc eft medium inuenire, quod totaliter intit Pri
primo B tertio:C mcdio & c. I)iffert autem nihil ncq; imo,& nulli tcrtio,vcl cconucrlo, vt dictum elt fupra ,
i non indiuiduali crinit & c. -

x altcra vero totaliter falfa & quacunque cffc potctt .

2 concluo Negatiue vniucrtalis oppofr affirmatine vniuer JDeclaratur medio exiftente primo toto,& tertio toto,
alivera & immediate deceptio fit in prima & media &hoc patetin fecundo &n primofccundg&c.
figura in prima quidm tr plicitcr.prifno ex vtraq; fal 'Affiimatiuam contrariam vniuerfali negatiug vera 1o.cclufio
{a,declaraturhoc, primo inmediate exilltein nmedio &mediate yllogimus deceptionis per proprium me
& in te! tio &c. {ccundo cx maiorevera, & minorc fal Jium ex vtraq;falfa concludcre non potcft. Probatur,
fa. Dcclaratur.maior vcra cfie poteft,qfn prmum non quia minor manet cadcm,quae erat in veri
inct* omnibus qu funt.Minor autcm falta neceflario, tatis contrarig, maiorcm aut conucrfam cflc oportct in
maiorc exiftentc vera eft. Tum qrn inpo[sibilc clt in vppofit qualitatem,vtditum cft Prius, ficut & con
tertio cffc medi in quo nullo cft prim tim. Mlator cfi,
cioncm,in primo.n.orimg hoc tfi fieri Pofie Patct
cet fol,i minor eet vcra.Tum qm i vtraque eet Per mediu exala coordinatione, fimile t Pprio i taccluo
vcra convlufio non erit falf, crtio ccyntingit cx mino .(.in quo nulio ett prim,& quod toti ineft tertio, fiint
rc vera & maiorc falfa.Dcclaratur b.oc tcrtio, Hubiecto litcrfit deceptio vt & upra dit cit, in negatiuis ead
primo,& medio cxiften c ordine q uodam,it q terti rationc, qui.f.minor manet,& maior conci titur &c.
fub primo & primuni fub medio fit,parcnt hc omnia Per medium non proprium (cu extraneum qfique epilogus.
in trminis gcneralibus A primo; Bfertio & C medio. minorem ncccle e[Tefalfam .q.f. medium lub pri
3 concluio In media at figura,totas eflc pvopofitiones vtrafq; mo continetur:potct.n. n pluribus ele, qu n lunt
falfas non contingit:probatur , oinintcr terminos vni fub inuicem, qfiq;autem maiorcm oportct cflefallam ,
uerfalis affirmatiuae vcr & iramcdiatg, cuius negati qii.i. mcdium non cft fub primo, qiii affirmatiua aflu
ua contraria concludenda cft null mcdi potcft inue mitur.Minorem vero tunc contingit verain efle & fal
niri quod toti infit primo,& nulli infit tertio, vel econ fam,veram quidem medio non exiftentc fub primo,
uerfo.Si at in media figura fiat fyllogifmus, oportct & inexiflente tertio, vt fcientia refpectu animalis vt
ficaffumcre medi,confer}uentcrTi amb erunt tota primi, 8 muicaevttertij, falam ver medio neg: ub
litcr falfae,car contrariae crunt ver, & cfcqucnter, primo,ncq; in tertio cxiftentc,patent hc oia in termi
cum illa vniuerfalis affirmatiua fupponat vera,dabitur nis generalibus A primo: Btcrtio:& C medio &c.
medi intcr eius termir.os, quod vcrc nulli primo in Juot modis,& pcr qu fyllogifmus deceptionis in iv.c6clufio
cft & c 1 tertio,vcl econuci [o,quod cft iu^pofsibilc &c. immediatis & mediatis per demontrationem fiat ma
4.concluio Contingit tamen in huiufmodi vtranq; cffc falfam nifcftum eft ex dltis.
in quodani:dcclaratur,mcdio cxiftcnte un primid S. ter Si quis fenfus defecerit,necefleeft,& aliqu fcienti
tio particularitcr &c. -
dcficcrc,quam impofsibile cft acquirere, fi vere addi
5 concluio Contingit & in huiufmodi altcram cle falfam, & cimus &c.probatur priori, qfindeficiet indutio, &

quamhbci Indificrcntcr, primo dcclaratur in fvcundo conequcnter demontratio,probatur;qin vniueralia,
ex quibus
 In Poter.Analyt. Arit.
ex quibus eft demonftratio.impofsibile eft abfq;indu
ctione fpcculari, probatur, qih & qu per abftratio- '
nem dicuntur,indu&ione nota fiunt, probatur : qiii in
vnoquoq; genere unt non eparabilia quedam ecun
dum quod vnumquodq; illorum habet efle. Inducere
autem non habcntes fen(um,eft impofsibile,probatur:
qucniam ingularium proprie.cnusct&c.
Series autem haec eft.
Qvon 1 a M oppofitorum eadcm eft difciplina,de
terminare intendi in hoc cap. de ignorantia oppolita
dcmonftrationi fcicntificg,& quator facit.Primo nan
que primistribus propoitionibus ignorantiam mul
tipliciter & multis modis contingcre dcclarat,fccundo
qo fit ignortia deceptionis perfyllogifmum,quoad
immediatas propncs quacuor cclufio logifm,aliquis verire& fit per proterui vcl ifie
nibusimmediate equentibus docet tali ordine. Prima
concluione declarat qo affirmatiua fala oppoitane
gatiu= vere & immcdiatcy;logizeur, infercnsibire
diuilionis generalem. Secdagoncgatiua fal
oppelita atfirmatuvere & immediate yllogizetur do glofsda funt fimilia verba antiquor doctor &c.
in Prima figura,tcrtia vcr,quarta,& quint, in fccun
da, & c. tcrtio quo dcceptio per fyllogifmum fit quo
ad mediatas prpofitiones feptem feqentibus clu
ionibusininuat tali ordine, qin primo otendit quo
negatiua falfa oppofita affirmatiuae ver & mediatae
fyllogizctur in prima figura, tribus fcqutibus conclu
onibys.f.fcxta per medium proprium illi affirmatiuae
vere. eptima per medium imile proprio: otaua per
medium extraneum,quo in ecunda figura nona con
clufionc:deindc,qo lfirmatiua falla contraria nega
tiuae vere & mcdiatc fyllogizctur,tribus alijs fequenti
bus cclufionibus,decima per propri modum ipfius
negatiua.vndccima per imile proprio duodecima per
dul extraneum.quarto& vltimo quomodo accidat igno
rantia negationis vltima conclufione detcrminat, &c.
Num iguorantia fecundum difpolitionem fit per (y|logit
mum facta deceptio.
C Irca principium huius capituli dubitatur, quoni
Ariftote.difiiniensignorantiam praue difpofitio
nis ait,quod eft pcr fyllogifmum fata deccpti, & dc
inde diuidens eam,diftinguit eam, quae fit fimpliciter,
& eam qu fit per fyllogifnum: cxpreffe fiquidem al
terum membrum diuifionis repugnat diffinitioni &
cconucrfo,vt patct.Ad hoc diciturtripliciter fu(tincn
do pibi diffiniatur ignorantia fecundum prauam di
fpolitioncm, quod fccund S.Th. expnem fuftinere
non oportct.Primo, quia ignortia m.difpofitionem
vt plurimum ex lyllogfin fit, idco pr fyllogifmum
tanquam caufam difnita eft more naturlium fcicn
tiarum confiderantium quod in inuenitur, &
qiim ctiam qiiq; caulatur abfq;{yllogifmo &c. ideo di
uifa cft in eam, quae pcr fyllogifmtim &c.Secundo df
(& cft rcfponfio Albrti) qp ditfinitio illa non eft data
de ignorntia fecund difpofitionem vniuerfaliter,fcd
ea,de quaintendimus loqui.intendimus at deilla,qug
pcr rnem fit,& non de illa, qu propter protcruim
vel ineptitudinem cplexionis accidit. Et m hc non
eft idem oino diffinitum & diuifum,fcd ratio diffinitio
ni fubdita cft vt fcgregaret aliud membrum ab inren
to nobis.Poflettcrti forte dici,quod quia nullusope
ratur ecund quamcunq; potentiam apicicns adma
lum m Ariftot.& Dionylium,idco omnis ignorantia
fccund difpofition ex aliqua rationc procedit.Tam
proteruus.n.ijquicunque incptus nonnulla ratione du
citur ad affenticndum magis huic partiqum alteri.
Sed qfh hoc contingit multipliciter, quia qq; ratio
cauans fallam opinionem,non et ratio concludensil
lam conclufionem,fed concludcnsaliud extraneum,ad
quod tam fequitur aflenfus illius ad falfum.puta c
teruus ne fupcratus videatur,et: {juijpli cfficaciam fa
I39 . .
tionum verarum auertens, vel peruerts flfe aflentire ;
fua libertate vult,vt vcrc tmci. Quandoque r tila nil
aliud j quodd virtualefcuh abituale et miedium,ficut
vidcnsftellus,& nulla rne motus loquens dc quaati
tate car dicit eas effe paruiorcs itclla magna de pista
quafi cx quantitate iftius concludat quitittem lia- ,
cuius fimile pativfir incruditi& inepii,de quibus dici
turin quarto metaphyiceq non peruai falo aen
tiugt,quia inquam tt modis rnfalfo affcntire con
tingit,& fol primus modus vere & proprie (yllogif
mo vtitur,vt patct,idco Arift.ad vtrunq; infinuand,
duo fecit,qfh ad infinuandum,q> omnis error cx aliqua
rnealiquo modo oritur, diffiniuit ignorantiam m
difpncm,quae nihil aliud eft j error per fyllogifm.
Ad infinuandum at qaliquis rror direct fi: per fyl
rudition,quod ett ficri n direct per fyllogifm, di
uiion fecit upradictam. & fin hoc idem o ino et dif
finitum & diuifum,fed non codem modoacipitur fieri
per in diffinitione& diuiione,& eodmo
uomodo &: quando per medium extraneum contingat
fyllogizari minorem falfm.
C Irca duodccimam conclufioncm dubitatur quid
intclligat Arift.perly a,cum ad probandum hanc
conclufiofiem, quando yllogizatur affirmatiua falfa
contraria negatiue vera & mediata per medium ex
traneum exiftens fubprimo,minor ncccflario ett falfa,
aflumunt quod A poteft in pluribus efle, quod n funt
ub inuicm.Si.n.pcrly A, intelligit maiorcm extremi
tatcm,vel non c(t ad propofitum, vel male adducitur,
qm qudo dfA,id clt adprimum pt eflein pluribus,
quae non fub feinuicem, aut ly pluribus Pro
his,quibus non cft opus ad cofifctionem talis fyllogif
mi,& fic dicit verum,(ed non ad propfitum, ad fyllo
gizandum fiquidem ilti,linea eft numcrus, per medi
cxtrancum cxiltens fub primo nil refert, an numerus
Pofsit ine0c p!uribus qu a funt fub imuicem,an non
Si.n.numerus in dualitate tin cet, nil minus diceretur,
omnis dualitas eft numerus,ois linea clt dualitas, ergo
omnis linea e(t numerus,Aut ly pluribus,fupponit pro
his, quibus opus e(t ad illum fyllogifmum.f. medio &
tertio,& hoc quidem e(t ad propolitum : qfh fi prim
ineft pluribus, qu non funt iub inuicem, & vnum illo
rum lfumaturvt mcdium,& alter vt tertium ne.cf
fc clt maiorcm cffe ver, & minorcm falfam , vt patct
dicendo,oisleo clt animal, ois homo cftlco.crgo &c.
Scd tunc non habetur intca;um, qim conclulio ctt ne
ceario vera,qin primu enunciabitur de ua parte ub
icctiua,quod e(t contra hypothcfim.Si autem pcr ly A
intelligitaliquodaliud maiori extecmittc, tc Arift.
aequiucationem cmifit,cum Aloco primi in eadem
rationc cxprcfle vtatur, & fi quiuoctio concedatur,
quae crit via ad certitudinem lumendam de verbis Ari
ftotelis,quoniam in terminisgencralibus loquitur. Et
praeterehoc clt contra expfitores illultrcs cxpreflc
exponcntes a maiorem extremitatem . . .
Ad hocbreuiter dicitur,g, per A intellcxit maiorem
extremitatem,& perly plura intendit medium & ter
tium non quoad falfitat conclufionis,{ed quoad veri
tatem maioris & fallitatem minoris. Non.n. Ariitotc.
adduxlt dire& illaverba ad probandum direct niti
hoc tantum,Q.[.ctingit medium extraneum umere
cxiltens fub primo & fic fieri maiorem verum,& mi
norem falam,& hoc ufficienter declaraturPerilla ver
ba,& i hoccontingit conclutione exiilentevera attir
matiua, fortiori cotinget concluione cxtttente attir
matiua falfa,& cfequenter indirect declarauit inten
tum.Roboratur at refponlio uita exfuo fimi i , quod
in hoc capitulofupra fecit Arift.vt S.Too.gloiiauit, &
habcur ex Alberti verbis diligenter nudi ulla
 .4 Thoma Vio Calec. Comm.
Num contingit aliqua cognofcere abfque indutione cx
fenfibilibus accepta.
Vide c. 36. Irca fiiicm capituli aduerte qud fecunda opinio,
per tutum. quam dcducit S.Tho.in expofitionefua cffe cQn
It*. 1*. me. tra dotrinam Arift.hic traditam,cft opinio,quam fin
*8*^?'* xit Auerrois in tertio de anima circa facilittem no
ftram in contemplationc fubftantiarum feparatarum, militer
j, potuit.n.9 in poftremo cognofcemus fubftantias fcpa
tuntur,non fimiliter f habet, non eft enim in ijs,qmae re
trouerfm praedicantur de quo primo prdicatur, aut vl .
timo,omnia emim ad omnia fic coiifimiliter f habent, fi-:
ue funt infinita, qu de ipf pradicantur, fite ptraque
funt que dubitantur infinita.prterquam qud fi nonfi
contingit co;iiierti.fed hoc quidcm, v: accidens, -
illud ver vt prgdicamentum.
- -

te & een- ratas non per cientias peculatiuas & enibilia, ed per Summa huius capituli hgc eft.
em
tia.c.6 q 14. coniuntion cum intelle5tu agte,&c.& fic pofuit Mnis fyllogifmus cft pcr trcs terminos , ex qui Prima pro
circa.t.c.9. aliquid cognofci nobis abfquc indutione cx fcnfibili bus affirmatiua cum affirmatiuis, & ncg tiua c pofitio.
15, 16. bus manduccntc. Ncc fufficit dicere, 9 prfupponi affirmatiua & negtiua, ex quibus monftratur con
tur,tunc cognita fu1fic (enfibilia,quoni eodem modo ftant,patct in terminis gcneralibus, A primo:C tertio, '
dicerem cotra Arift. p adacquircndam metaph. non & B medio.
requiritur fenfus & inductio mctaphyficalium,fcd fuf Principia & dit fuppofitiones,hcfunt.
ficit qud mathematicalium vel phyficalium habita Accipientes hgc fic,icefle eft monftrare, p.f.prim Secunda
fit.Qgomodo autem de fubftantijs ifimatcrialibus, & infit tcrtio pcr miedi, & iter g) primum iiitit imcdio Tertia.
vniuerfaliter non fcnfibilibus fcicntia fit, in tertio de pcr aliud miedi,& fimiliter,9 mcdi infit tertio.patet
anima tratandum eft,ideo hec nunc {ufficiant. in tcrminis generalibus A priino: C tcrtio B mcdio.
Dc quftionibus circa infinitatem dciiion Syllogi[nius
{ititendit, dialc&ticus
& ideo propncm ad vere vt ex verifimilibus
hoc mcdiatam , fed n Quarta.
trationis. Cap. 16. fm apparentiam, vlterius non probat. Syllogim aut
inu:
St autem omnisfyllogif per tres terminos. 25 ad vcritatcm , ex his qu funt,oportet intcnderc vt fit. Qginta.
qui quidem pftrare po:est,qud M im e$t ipfi C, Sunt quaedam,qug m fc prdicantur, non m acci
eo qud ine$t ipfi,B.& hoc ipfi C,priuatius aiit dcns. dico autem fecundum accidcns,vt album dictes
alteram quidem propofition habs. qud aliud quid alij homincm,non fimi!iter hominem dicentcs album.
ine$i,alteram ver quod n imeft. Manifeft igitur qud Nunquid tertio exiftente infimo ctingat in infini- .
principia,& qu dicunturfppofitiones h fnt:.tcpi tum irc,accipiendo eius primo prdicat,& prgdicat Primaqux
tem enim hc ita neceff e$t moniirarc, qudJA ineffi prdicti,& fic deinccps, aut ficcefTe eft alicu5iftarc. "'*
fi C per B Rufus ver qud ./1 ipfi B per aliud meaiiim, Nunquid primo critente ummo,contingt in inti secanda.
& qud B ipfi confimiliter. Secundum opinionem igiti:r nitum irc fumendo cius primo fubiectum, & fubicct
fyllogizantibus & flum dialeiiice, planum quboc fubic&i,& fic deinccps,aut neccffe cft & hic ftarc.
Differt fecunda quftio prima , quoniam prima Dierentia.
flum cfiderand,fi ex quibus comtingit probabiliffimis incipitab infimo particulari & fulfum infinitatem que
fiat fjllogifmus.quare & fi e$t aliquid in veritate eor, rit,fccundaecontra incipit fummo vniucifli & dcor
qu funt./ Bymedium, videtur at mom cff, qui per hoc fum infinitat em quaerit. - -

fjllogizant,fjllogizatus eft dialefice..Adv;ittem au Nunquid contingitinfinita cfTe ncdia determinatis _ .

tem ex ijs,qu fnt, oportet confiderare, f habet autem
fic. Qgoniam e$t qud ipfm quidem de alio praedicatur
momfcundum accidens, dico autem fecuudm 4ccidens,
vt album aliquamdo illud dicimus eff homincm.non fimi
liter dicentes & hominem album:bic quidem enim non
alterumaliquid exiftens album est,a bum ger,quoniam
terminis&citaq inter prim & terti & accept ine Tertia
diiter fitaiiud medi,& po{titer , & fic deinceps,
patt hcin tcrminis A primo:Ctertio & I3 mcdio &c.
Quaercre hc, elt qurcre, an dcinonftrationes in Declaratio.
infinitum veniant , & an fic omnis rci dcmonftratio,
& an ad inuicem includantur. -

accidit homini effe albo,fnt itaq; monnulla talia, vt per Similiter in priuatiuis fyllogifmis & Pr9Pofitioni. Exten,
feprdicantur.Sit igitur C tale, quod ipfm quidem hon bus quritur,ah proccdatr,in infinit, in ftetur,quia
amplius infit alij,huic autem B primo,& n fit aliud in enim vnum ncgatur ab alio quritur, an priusnegctur
ab alio, & iterum an prius ab alio & ficdcinceps. patet
termedium,& rurfus E ipfi ipfm E confimiliter,& boc hoc in terminis propofitionis negatiuae, A prgdicato,
ipfi.B.am'igitur hoc neceffe eft ftare, a;it aontingit inimfi & B ubiecto,8 idet priori, c..t.adhuc priori&c.
nitum ire?Et rurfus fide./ quidem nihilpradatur per In conucrfibilibus ficn fimiliter moutur quaeftio- Conclufi
Je.J4 ver ipfi H ineft prim, intermedio aut null; prio nes ilt;&c.probatur priori.qfh ibi non cft dc quo pr
ri,& H ipfi G,& hoc ipfi B: am & hoc flare mcceff e$t, dicatur primo, aut vltimo &c.& omnia ad omnia limi
aut & hoc contingit in infinitum irc?differt autei})oc liter fe habent, & fi funt infinita prdicata, vndique
priori tantum,quoniam hoc quidem eft,am contingit inci funt infinita &c.licct non fimiliter contingat conucrti ,
piti tali,quod nulli ineft alteri fd aliud illi,fjm in gavn ficut accids, aliud ver vt prgdictineft &c.
imfimitum ire,alterum ver incipicnt tali, 4odip/ Series autem hc cft.
quidem de alio, de illo autem nihil prgdicatur, deorum INTENDEN s determinare in demonftrationibus
confiderare,fi contingit in imfinitum ire.Amplius media finit ee proceum, inchoat in hoc cap.diputation
am contingit imfimita eff determinatus extremis, dico au circahoc,& tria facit.Primo nanque proponitquinque
tem velutifi. A ipf Cinefi; medium ver ipfrum B,ip quibus rnabilitatein,& ncccfsitt
fius ver B & J4 altera, horum autem altra ,am & hc uius tra&atus & numer qnum accipcre debemus,
in infinitum contingit ire,<ut impoffibile ? efi autem hoc quatuor fiquid primae numerum & necefsitatem in
ccmfiderare idem & fi demonftrationes in infinitum va inuant.quinta aut cum prima parte quarte rationabi - e
dunt,& fi eft demftratio cuiufque,aut adfeiniticem ter liter in demonftratiuis moueri has quftiones docet
dum nec in dialeticis,nec in prdicatisfecundum ac,
tninantur.confimiliter autem dico. & in priuatiuislyl cidens locum habere has quaelticncs videmus &c. fe--
logfiuis ac propofitionibus,vtJ4 inefl B iiulli,aut primo cundo mguct trcs quftioncs circa principale inten
aut erit aliquidmedi cui priori mom inejl, velutj fi ipfi tum in affirmatiuis, & declarathasincludcre trcs alias,
c quid B inefi omni, & rurisaliadhucprior hocv Ji ac extcndit eas ad negatiuas demonftrationes &c. ter
.4,quod C omni ine$i,imbis etcnim aut infinita, q - tio vnica concluione excludit praeditis qua [tioni
ius n ine$t privribus,aut fiamt.fn ijs ver,,que conuer bus dcmonftrationcs Per tcrminos conucrtibilcs &c.
Dc reduticne
 In Poter.Analyt. Arit.
De rcdutione omnium quftionum notarum
adduas primas. Cap. 17.
J^od igitur intermedia n contingit infimita effe
O ji deorum & urfilm tentprgdicamenta,mani
fe$tum,dico autem furfm quod im magis vniuer
fale,deorfm ver quod im id,quodfecdum partem.fi.n.
a,praedicamte de fjiifimita fiint intermedia, in quibus eft
b,plamum qud contingerepoffet, vt & , b a, in deorfum
alterum de altero prdicaretur im imfimit: antequm.n.
inf,deueniatur,infinita funt intermedia: & ab f, furfum
infinita,antequm ad a,deueniatur:quare fi hc impoffi
bilia, & ipiusa,& fimpoibile # ee media. Ne
que.m.fi quis diceret, qud alia quid fumt ipfrum a, b,
c,inuicem,vt mom fit medium,alia ver mom est accipere,
nihil differt:quodcumq;.n.accepero eorum,qu b, erit ad
a, aut ad f, aut infinitamedia, aut mom : quo autem fimt,
primum infinita.fiue $tatim,fiuemom ftatim mihildiffert:
quae.n.funt poft haec, infinita fnt. Tlanum at & in pri
uatiua demonstratione,qudlabitur, iquidem in prdi
!. catiua statur advtraq; it,n.non contingens, neq; ursi
ab vltimo in infinitum ire.(dico autem vltimum,quod ip
fum quidem alij nulli imefi,illi vero aliud,vt f ) neque
primo in vltimum.(dico autcmprimum, quod ipfm qui
dem de alio,de illo ver muhilaliud)fi vtiq; haec Jnt, &-
in negatione tabitur.Tripliciter mq; mostratur no in
exi$tens,aut.n.cui quidem ipfm c,b ineft onun.: -ut ver
ipfumb,ipfuma,nuli pfius:itaque b, c, co femper alte
rius di$tamtiae,neceffe e$t progredi ad immediata, prdi
catiua manque haec distantia:alterum ver manifestt m,
quodfi alij non imeftpriori,vt ipfi d,hoc oportebit ipfi b,
omni ineffe:& fi rurfs alij priori ipfo d non ine$t, illud
oportebit ipfi d:ommi ineff:quare quomiam, qufurfum
eft,via fiat,& qu deorfmfiabit,& erit aliquid primo,
ui momimeft. Rurfs fi b quidem omnia, ipfi ver c,nul
li ipfm a, eorum,qu c,nulli inefl. Rurfs hoc fi oportet
monftrare,plamum quod aut per fuperiorem modum mon
$trabitur,aut per bunc,aut terti. Primus igitur ditus
fuit:fecundus ver mon$trabitur.Sic autem vtiq;mon
$traret,vt quod d,ipfi quidem b omni umeft,fi ver c, mul
li,fi neceffe eft ineffe aliquid ipfi b. Et rurfus,fi boc ipfi c,
nominerit,aliud ipfi d,ineft,quod ipfi c: mon imeft : igitur
quoniam inefffmper fuperiori $iat,fiabit & non inee.
Tertius ver modusfuerat,fi a,quidem b, omni imeft,ip
I4 I
Ncq; fiquis dicat,q) primum medium & terti ha- exclufio.
bita cie adinuic lupponimus,& ideo efinita 1t ncce[-
fe efle media &c.nihil,n.differt, q quodcunq; mcdio
rum acceptum,fiueftatim fiue non ftatim, iunctum al
teri extremo fiue per infinita media diftct a praedicato
& fubieto,fiue non oportet per infinita mcdia abal
tero extremorumdiltet, & cnequenter g'infinitaein
terciplantur praedication.cs,vt prius deducebatur&c.
tiuaIn(tatur
priuatia demonitratione
in vtrifq3.i.furfum [tatur, li & in pra-dica
in vniueralifsim, * conclufi
& de- In PA fi
orfum in particularifsimum &c. probatur in lingulisfi '' clt Ita
guris,& primo in prima,quoniam Inter mcdium & tcr
ium fuiit finitamedia, quia ibi eft diftantia affirmati
ua,que finitafupponitur,inter primum at & medi,
fi infinita funt media,ita qd prim prius remoueatur
ab altero j m edio,& iterum prius ab altero, jab illo,
& fic deinceps in infinitum,opcrtet infinitas cflc prae
dicationcsaffirmatiuas,quod cft oppofitum antecedcn
tis &c. probatur confequentia,quoni oportet quodli
bct accept medi affirmari vniuerfaliter de eo, quod
prius fumptum erat &c. patetin terminis A C ptimo
tcrtio B mcdio.& D mcdij medioin negatiua &c.
t (ecunda quoq;figuraidem accidit, quqniam prae I, t..tia, 5
miffa negatiua mediata,fi infinita habet media oportct gura ct [ta
cum mcdjmultiplicatione, multiplicari emper affir-tus.
matiu pradication medijde anteriore medio fupra
fumdo,& (ic furfum in infinit ibitur. patet in tcrmi
nis A, primo:C tertio:B medijmcdio &c.
In tertia quoq; figura idem accidit, quoniam finc- In tertia fi
gatiua prgmifla mcdiatainfinita habeatihedia,oportet gura eft ft*
& ibi aifirmatiuam multiplicare femper prdication **
medijanterioris dc mcdi pott fumpto fblumendo,
& fic deorfum in infinitum ibitur. patet in terminis C
Primo:A tcrtic:B medic,&C medij medio.
Si nonvna via demontratur negatiua, ed omnibus, concluo
modo per primani, 8 modo per ecundam, 8 modo in negatiua
per tertiam figuram, adhuc oportet effeftatum in ne- eft fitus in
gatiuis i et tatus in affirmatiuis, probatur priori, omni figu
quoniam omnestales vig funt finit finita, autem ini- ***
nitiesfumpta finirincceffc elt &c. -----"
Series autem hc eft.
Mor As quationes intendens oluere, reducitin
hoc capitulo omncs ad duas,vnde duo facit. 1'rim.o rc
ducit qu[tionem de infinitate mediorum ad Primas,
vnica conclufione, & excludcndo obicctionem quan
dam, ecundo reducitvna alla concluione quationes
v

fum ver c,mom ine$t,non omni ihefi c,cui a. Rerfus vr dcinfinitate negatiuarum ad illa[met manifeilans hoc
boc,aut perfperius difa,aut fimiliter monfl;abitur.jl ; in prima fecunda & tertia figura figillatim: & tandcm
loquidem itaque modo iatur, fim autem fic, iterum acci jnminibus fimul tertia conclufione. --

pietur # fif;i J omni inest,et hoc rur Quomodo in negando Ariftoteles proceffum in infinitum
inecunda figra in negatiuis quin infinitentur affirmati
fs confimilitcr.Quoniam autem fuppofitum efl $tari &- u, proceierit ex fecundo modo tantum eiufdem & non
deorfm,plamum quod $tabit,& c,non inexiflens...* a ex primo - * -. -

mrifeftum autem quod,& fi non vna via monftretur,fed (*Irca declarationem addu&amin textu.adiniinu
omnibus, aliquando quidem ex prima figura, aliquando \ dum qud infecunda figura non poteit, proccdi
autem ex fcunda,aut tertia,qud & fic $tabitur.finit in infinitum in negatiuis,quin infinitentur aifirmatiu
enim fmt vi:fimita autem finities,neceffe efi,finita ef prdicationes in furfum &c. Dubitatur.quare, Ariti,
fe omnia. Quod igitur in priuatione fic quidem et in o declaraithocin fecundo m0do {ccund t*wlum,& n
ef ineffe,flatur,manifefium. , , , , , , iinprimo modo,& idco qugritur,quiafin eft eadem ra
, Summa huius capituli hc eft.; stie de primo & ecundo.In cdo liquidem modo em
1. concluio N infurfumideft per medi oportct affirmatiue prdicari de anterioris
magis vnierfale,& deorfum.i, particulare-ftent dcmfratihis medio,qi femper mcdium anterioris
Prdicata, probatur dtructione conequentis &c. efficitur maior cxtremits, pofferioris
hfitis maiorcm
qinterpredicatum & fubicci infinitis exittentibus affirmatiu, vt patet &c. ido ratio Arift. ftao infra
medijs cntingit a prdicato in infinitum defcendere in modi optime ccludit, qa emper acendit, ed in
Prdicationes,quofiiam antcquam in fubietum eue primo modo hocn habct loci, qin medium ineo fit
media, 8 imiliter continget ub ' tiu,vt maior extremitas in protylogifmo hte maiornega
facile excmpl patct, dminutus igfvf'Arift. in
icto in infinitum afccnderc praedicationes: qihantcj
veniatur ad prdicatum infinita ponuntus media.patet -fccunda figtir. Ad hoc facit, & breuiter df, qu9d ma
lin $siminis A primo:Ftertio & B infinitis medijs &c. gna arte vfus Arift.omilit illum modum fqrmaliter,&
fecundum
 142 Thom. Vio Caiet. Comm. -

fecundum aggreflus eft, q. fecundus modus regularis de hominealbum.non.m.efl homo neq; quod album,neque
cft in omnibs profyllogifmis ininfinit, quo ad hoc, quod album quid,fed animal fortaffe, quod quide.. an
q mediequitur emperalterum extrem um determi mal e$t,homo e$t. Qucunq; vero non ?abft.tntiam figni- '
nate . primum.f. In primo at medi neutrum extre ficant,oportet de aliquo fibiefo prdicari,& n effali
morum dcterminate fequitur. Sed in fyilogifmo ter quid a'jiim,quod non alter quid exiftens album e.spe
tium,& in primo profyllogi(mo primum,& in fecdo cies.m.yaleant manq;& teretifratafumt, -Jifunt i
tertium,& in tcrtio prim, & fic alternatim in infini
tum proceditur. Quia igitur (ecundus modus femper hil ad fermonem fnt,demonfirationes.n.de talibus fnt
regularis,pced.t, & per ill facilius infinitionem in fur JMmplius fim eft hoc huius qualitas,&- illud huius,neq;
fum cprhendimus,& in tertia figura, vbi etiam regu qualitatis qualitas, impoffibile eft mutuo prdicari fi,
lariter inter medium fub priore medio affumerc opor fed verum quidem dicere contingit: mutuojt praedicari
tet declaraturus facillime erat, q fequebatur infinita vere non contingit..Aut.n.vtubsttia predicabitur,ve
tio in deorfum primum m.odum fecundo rnabiliter luti figemus exiflens,aut differentia praeditati. Hgc at
omifita facilioribus tradens difciplinam. Ncc t ita o nstrata fnt,qudmom ert infinita,neq; deorfim,neq;
mift,quin ex ditis fciatur cti ibi feqniidem incue furum, vt homo ### animal,hoc at alterum, neq;
niens: qfh liinficiabitur primus, oportct infinitare af 4nimal de homime,hoc at de Callia in eo qud eft quid,
firmationcs tam fcquentes minorcm cxtrcmitatcm j Jubflamtiam.n.omnem eft definire talem, infinita ver n
maiorem {emper infurfum, qin alternatim oportct af eft pertrgifire intelligentem,quare neq; frfum,neq; de
umere mediti equensvtrano, (vt facile patcre potet orfim infinita:illam nanq; n eft definire,de qua infinita
in terminis.) N:hil ergo neceflariorum oiniffcm elt ,
fed facilior affumpta cft via ad eundem perduccns ter predicantur,fic itaq;genera interfe n retrouerfum pre
minum,{cilicet ir finitate affirmationis in furfum. dicabuntur,erit.m.ipfm quod ipfm aliquideft. Neque
tiq; qualis,aut aliorum nullum,fi non: accids
Dur fecun C1 R c A declarationem,quam in tertia figura addu
um certiae cit,aduertendum cft,g> Ariftot fm terti, vt fyllogif prdicatum fuerit?omnia.n.bc accidunt, G- de ubtan
igurae me; mum proponit, & quint ciufdem profyllogifm fa tijs prdicamtur:fed certe meq;furfum infinita erunt, de
v yl ci t,motus forte ea rne, vt gltdat q) nihil diiert quo vmoqitoq; mq;praedicatur,quod vtiq; fignificat, aut qua -

ad prgpofitum,fiue vniuerfalem fiue particular ctin ie quid aut quantum quid,aut de talibus, aut qu in fb
...;';' gafcfle maior,qug negatiga Pbanda ci... Oporte;n. Han:ia:bc at determinataunt,G-generaprdicinen
, f.mveribi minorem cfle affirmatitam, & confequter toruin determinata fm::aut.m.quale,aut quantum, aut
rofyllogif medium potterioris fyllogifmi emper ubijci nmedio ad aliquid,autfaciens,aut patiems, aut vbi, aut quando.
* , unh. anteriori,qn minor@xtrmitas poiterioris fit,vt Suppofitum at fuit vn de vno prdicari. ipfi vero de
tct,& fic dcorfum infinitatur affirmationis proccflus. ipfis,qucumq; mom quid,funt, non predicari, accidentia
Defolutione quaflionum motarum logice, alterum manq; funt omnia:fed haec quid per f, illa at fecundutu
*

& analytice . . 18. . . . . . modum:hc at omnia de fbieio aliquo pr

dicari dicimus,accidens at mom eff fbiefum, aliquid ,
Q Vod autem in illis,logice quidem fpeculantibus nihil.n.taliumpomimus effe,quodnon alter quid exifts
ita manife$tum .7: js quidem igitur qu in eo, dicitur,fed ipfm alijs,& alia qugd de alio. Neque fr
quodquidet prdica;itur,plamum: fi.n.eft defi fum itaq; vn de vno neq; deoruminee dicetur. de qui
mire,aut ognofcibile ips qud quid erat effe,infinita ve bus.n.dicuntur accidentia,qucumq; infnt in fbflantia
ronon eft pertrire,necee et terminata ee,que in eo, vniufcuiufque,hc infinita non fmt. furfm aut &- ipf
qud quid e$t prdictur./ niuerfaliter aut fic dicimus: quoq; accidentia vtraq; non infinitafunt. Neceffe est igi
$t.n.dicere vere,album ambulare, & magnum illud li iur effe atiquid,de quo prim aliquidpraedicatur, & de
num effe &- rurfus lignum magn effe &- hominem am hoc liud & hoc ftare,& effe aliquid,quvd non ampliu*
fcdalterum e$t ita dicere,& illo modo.qundo.m. Meque de alio priori,neque de illo aliud prius prgdicatur.
album effedixero lignum,tc dico, quod cui accidit vt fit *fius igitur modus dicitur demftratuonis bic.J4mplius
album,lignum eft,fednon tanquam fiibietium lign il at alius eft,fi de quibus priora aliqua prdicantur, e$t
bum e$t,neq; etenim al'um exiffems, neq; quod eft alb horum demonftratio,quorum at e$t demon$tratio, neq;
aliquid faum fuit lignum ; q;iare non eft nifi fcundum melis euenit fe habere adipf,quam fcire,neq; fcirefime
accidens,quando autem gi:im alb ee dixero,non qud demon$tratione:fi at hoc per hc notum,bgc autem mons
alterum quid eft album,illi per contigit lignum effe, ve mouimus,neq; melius nos habemus ad ipf qu fcire,neq;
luti qudo muficuma!ium eff dixero.uitcm.qud homo quodper hc not fciemus. Si igitur eft aliquidfcire per
albus eft,cui contigit effem.ufcum, dico: fd igiium eft demontrationem impliciter,&nd ex quibud, neq; ex
fubietum,quod quidem & erat mom alter quid exuits, uppoitioneneceeet tareprdicationis intermedias:
quam quod lignum,aut lignum quoddam.fi itaq; partet i.n.nontant,ed et emper acceptioaduperius,omniit
hominaponere.fit quidem ita dicere prdicare illo vero erit demonftratio;quare,fiinfinitan euenit pertrfire,
modo,aut nequaquam praedicare, aut prdicare qui quorum eft demonftratio,hgc nomfciemus per demonftra
non fimpliciter fecundum accidens autem prdicare: ' tionem.fi igitur neq; melius mos habemus ad ipf qum
autem.vt quidem album,quodprdicatur, vt vero lign fcire,non erit aliquid fcire per demonftrationfimplici
illud,de quo prdicaturfpponatur itaq; prdicat pr ter,fedex fppofitione.Logice igitur ex his quidem ali
dicari fmper de quoprdicatur fimpliciter ,fednonf uis crederet de eo,quodditium eft,reflutorie per per
cundum accidens? fic.n. demon$trationes demon$tramt. manifeftum breuius,quod meq;furfum,meq; deorfum
quare aut in eo,quod quid eft,aut quod quale,auttuanti, infinita predicata contingit effe in demonftratiuis feien
aut ad aliquid,aut faciens,aut patiens,aut vbi, aut quam *tijs.de quibus cfideratio eft.demftratio nq; eor eft,
do,cum yfium de vno prdicatum fuerit..Aemiplius fub 'quaecumq;perfe infnt rebus,perfe ver dupliciter funt.
$tantiam quidem fignificantia,quod illud, aut quod illud juxcunq; etenim imillis infnt in eo quod quid eft,& qui
aliquid fignificant,de quo prgdicantur.qugcunq; vero n ipf im eo,quod quid eft imexiftentibus ipfis, vt innu
fbstanti fignificant,fedde alio fubieto dicuntur, quod mcro impar,quod ineft quidem mumero,ineft at ipfi nu
non efi, neq; quod illud aliquid accidentia. quemadmod merus in ratione ipfius,& rurfus multutudo, aut indiuifi
... - bile
 in Poter.Analyt. Aut. I435
Prim
bile in ratione numeri imefl:horum autem neutra comitim Predicatun aut ignificat quale aliquid, aut quan
tum &c.aut qu funt in fubftantia. , pofit .
git infinita effe,neque vt impar numert.iterum.n.inimpa Hc & genera prdicamentorum infinita funt.
-

, Secundum.
}ialiudeffet,cui inerat exi$tenti,hoc aut fiprimi fit mu Vnum de vno p, ;dicari conceflum e(t. ' 1 ertium.
merus inerit exiflentibus ipfi. Si igitur mom contingit Qgartum.
De quibufcunq; n aliquid exifttibus nihil praedi
infinita talia effe in vno, neq; furfum eruit infinit:fed catur,quoniam accidcntia funt, & de fubiecto dfir, &
neceffe vtiq; omnia ineffe ipfi primo, vt numero, illis mu ecund accidens,n c[t [ubietum aliqut*d quoniam
merum,quare conuertentia erunt,Jednon ipertdentia. nihil talium ponitur (ubiectum, nili ratione alterius. tuintum .
Meq; etiam,qucumque in eo,quod quid e$t imfnt,neque Subftanti m feiplas (ubftanti (unt. Tunc fic,qd
hac infinitajunt:neque.n.effet vtiqiie definire. Quarei deorfum non infinitcntur, qfh de quibus dfir acciden
prgdicata quidem perfe gmnia dicuntur:hc aut non infi tia,(unt qucunq; 1n fubftantiavniufcuiufq; funt.Hsc
jiiia, $iareht vtiq; qu furf*n : quare & deorfum.fi aut autem nn funt infinita q,furfum infinitentur, qiii ij
fic & qu.c in medio duobus terminis femper inerunt fimi fa fub(tantialia,& accidcntia infinita non funt.
ta:fi ver hoc,planum iam,qud neceffe eft demonstratio Eorum,dequibus priora prdicani, citgemonftra
nimprincipia effe,& non omnium effe demftrationem: tio.Quor demonltrtio cn potius poflunt fe ha
quoddicebmus quofi dicere principio.fi.n.fnt prim bere ad ipfa, jfcire: fcire non eft fine dcinonltratione.
Si hoc per fiaec notum eft.Hc autcm nefcimus neq; fuppo[itio
cipia,neq; omnia demonflrabili3,neq; im infinitum iri po Incs. ,
tsi.ff.vtrumuis hori,nihil aliiid eft, qu g effentil mclius hbemus adigla quam fcire, ncquc Per hoc n
tum fciinus,tunc luc. -

lm diflanciaminmediatam,c indiiiiblemJed Es diui Si cft aliquid fcire per demftrationem fimpliciter, conclue
fibile, intro manq; proiiciendo termin,feddon affu & non ex aliquibus,neq; cx fuppolitione, necce et ta
do demftratur, quod demonftratur:quare f hoc in infini re praedicamta mcdia. Probatr confequtia a dcltru
tum comtingit ire,comtingeret vtiq; duorum termimor ctione confcqucntis, qfn,fi non ftctcrint,oum erit dc
infinita in intermedio eentedia: edhoc imposibile, i monllratio,ex prima fuppofitione:& quoni infinita
fiant praedicamenta
monsiratfuit logicefffim & deorfum. Quod vero
quidprus,refolutorie atflagt,
.
non et tranirc ha cnon cimus per demontratione,
& quoniam neq; mcliushabcmus adipfa jfcire, cxtc
Summa huius capituli hgc eft. cda fuppofitione,oportet cx vltima Iupp9fitione, 9;
1.conclufio m N his, qu prdicantur in jf qd eft,n pccditur ip nihil critfcire per dtnonftrationcm fimpliciter quod
( bafdupliciter. Primo prioriqa ctingir eltoppotitumantecedtis. Logice quidem igitur&c:
Ncq;in furfum, neq; in deorfum, contingit infinita
diffiniri,cdo poteriorinot et paliquid eratee ,
-
circa.t.c.36
tenet cfcquentia vtraq;, qfh infiiiita non eft tranfifg. ee pdicantia in demontratiuis cientijs.Probatus ana 5. couclufio
Diuifio. Prdicatio affirmatii & vera multipkr fit..vt alb lytice fic,qin demontrationem non mitica di per e in
ambulat,& magnum ett lignum,& lign ett mag%- unt ingreditur.Hcatdupliciterst,autPrim9 m,
Differentia ' DifFcft tertis modus fccundo: jfhid,quod fubj aut fcd.Iuxta fcdr modum non proccdifin infinit,
Prim* citur in fcdo,non e ipfum prdicat nifi m accides. qim non infinitani qug ita,fe hfit, vt numcrus d;ffigiat
Declaratur,qfh ratione alterius,cui accidit effe album ih par & impar,alid,& fic deinceps. Et fic ftaiafuf
& non fui fbie& eft, pbaturata Priori,qncq, al furh.Et prgtreiuxthunc m9d, viaconuertibilia3
bum,ncq; quod vf alb aliquod cft, factum cft lign. non excedtia funt,q oa in fubicio prinoinfunt &
sicut etim in primo modo accidit.id autem, qugdin ininfinit,qim periretprim
iniiisfubicc.Iuxta quo 5 mo n Proccdit
diffinitio,ltabitur crgo furfum,
tertio fubijcitur,e( i}lud fimpliciter. Declaratur & P & confeqntr deorfum,& confcquentcrin mcdjs
Diserenti, batur per cadem principia oppoito m: - Si tatrin medijs necearium ett demontration
fecunda Si oportet noia ponere,tertiusmgdus pdicari vocef,
cteri'n,vel em accides:& cfequter 53icatyoet , efle principia, & nn oum elle demonitrationem,Pro 6.conclufio
quod cft vt alb,& fubietum, quod cft vt lign, ficq; batur ex cuertibilitatc hor trium, qu ex oPPQbto
fbijciatur nobis,qfhficdemftrationcs dcmonftrant. rum conucrtibilitate..oia ee demotrabiliain infinit
ubdiuiio . Praedicatum eft, aut in eo quod quid eft,aut quale, ire,& oia efle mediata. Manifcltatur, qfh impigendo
inum,non aflumendo dcmonltratur,& fic&c.
aut quantum,aut adaliquid,aut faci ns, aut Patis &c-
cum vnum de vno prdicatur. Series autem hc eft.
nferior Predicata ignifictia ubtantii quod vcre illud clt,
fublio. R. ovcris omnibus quaeftionibus adduas, deif
aut q vere illd aliquid cft, fignifict dc quo Prdic finitate affirmatius in urum... in deorfum,intdit
turwt aalde homine.Pr;dica n fub[tiam ignifi in hoc cap.foluerceas,& duo principalitr ac; Qa
cantia,fcd de alio fubic&o dicta ncq; qd vcre,i. Rcque rimo oluit caslogicetali ordine. In Pr cclutio
9, vcrc illud aliqd cft,accidtia funt,vt de hoic album. he otditin affirmatione predicatoru quidditatiuor
<Qucunque?)on fubftantiam fignificant , 9Portct n proccdi in infinit. Deinde viurialiter on
de fbie&to quodam praedicari, ita qud fubiet non q in nulliuspdicati affirmatione infinitat Pcc;itis'iue
quoniam aliud talc cft,tale it.
Speciesgaudeant, montra.n.unt, & i fint nihilad jier mod circuli,& hccin fca concluione, bac Per
mlineae rct, tam furfum q deortvn'* hocin
ratinem nt, quoniam dcmonftrationcs funt x hi$. entia cclufione.Scd antc vtranq;;sar ?r*!m''''' di
Hoc non cftttiufmodi qualitas,& illud huiufmodi, inction predicatiaffirmatiuc, & ubdiviion. &
& vniucrfalitcr qualitatis non eft qualitas. membrorudriam & declarationem, viiode, quid tam
Impoibile cfloia aequc prdicariadinuicem }icet pdicati ifubiecti noie intelligai,&quot vere prdica
contifigat verc dicere , probatur pri9ri qfh aut ficut { mo'di,& de quibus dicentur inlinuans X* ad in
fafunt,g
fubft: tiaon
prdicabitr, vt genus
infinitantur, & dfia,&
contingit hc 91tn tclligda, qu in his [9lutiofibs dfir,patet. Moingr
diffiniri om
ditq; intcr hgc Platon,exadinuto. Pe ubjeto. Dc
ubtantam interuprem & infimu.Etigenera ad inc alomprincipale intent otdit in 4. concluio
inuicqualiterprdicantur,crit ipum qd vereipum nefinittens guatur(uppolitioncs, quarufulg! In l
aliquid sit,aut fiut quale,& hcc gt non, qin de quali niue patet.cdo PinPaitr oltdit principale inten
tate nulla al or predicabitu, niti fin acciden
niam omnia haec accidunt & cc fubiccto Prdicantur. . t analytice.in 5.cclutiene & in texta,applicat veriiS
et tan ad ) Int S G iftis coincide
3-concluio Neq;in furfum,nequc in dco: tum contingit infinita
efle dicatapbatr rumdo & apple^^ Prmi^^ ."...uud,tic.nuoc u c
"**"il%n
ur
q : .16
 144. Thom. Vio Caiet.Comm.
Num ubtestuin per fe an per accidens prdicetur de fua
pafsione :3 num quodus accidens prxdicetur de acci
dente per accidens.
C Irca diftin&ion prgdicationis affirmatiuae , quae
Ain litera fit, occurrt multe dubitationcs propter
{ui conncxion fimul mouend. Primo enim dubita
tur,an in id quod dicitur.f. qud prdicatio fubic&ti
de accidentc,e(l pcr accidens,habcnt locum,quando fu
bictum dicitur de fua pafsione. Sccundo an id quod
dicitur.f. qud prdicatio accidentis de accidente eft
peraccidcns,lit ita vniuerfaliterver,qud quoties rcs
praedicamenti accidcn:ium dc re ciufdem vcl alterius
gcneris accidcntis dicitur,fit prdicatio per accidcns.
Terticiuxta hanc fecund dcfccndendo fpecialiter
dubitatur, an hoc dit habeat locum, quando pafsio
vnius fubjeti de altera ciufdem pafsione prdicatur.
. 4.
dubio pro
latio primae dubitationis eft, quoniami fubictum
circa mo dicitur dcpafsione in primo modo pcrfcitatis, vt fupc
dos per e. rius dcclaratum fuit,& confequcntcr non df pcr acci
dcns de eo.Ex oppofito autem ratio qua Arift. probat
hic,praedicationcm fubieti de accidcnte effe pcr acci
dens non iainus habet locum inter fubic&um & paf
ioncm jintcr ubiectum & accidens. Rario ecundae
cft,qfi geometria & arithmetica perircnt fi i!lud cffet
fcd id,cui accidit effe album, infinuans quod tunc ha
bct locum haec ratio, qiiid, quod improprie vt fubie
&tum fumitur, per accids eft coniuntumi ei, quod c(t.
verc fubietum talis prdicati. Hoc at non verifica
tur qfi inter id quod fubijcitur & praedicatum c{t con
nexio per fc puta rifibilc cft homo. qfi non accidit ei
qd eft homo, g) fit rifibile.Sccundo confirmatur, quia
fieri non habct locum in ncccffarijs,quae fempcr funt,
non.n.oportet fi trigulus habet trez angulos gquales,
& q, triangulus fiat.i.fubijciatur fationi ralis frmae , Repfio e
qu prdicatur cxtrinfece de co, fed fufficit q, cx natu cund pri
ra fu fibi illam vendicct cognam.Ifla fenfus Gifficulta mam expo
tates ubterfugit, eo p fecund ipfumi olut st os fition Re
quaeftione,ex co hic non ef* fermo nifi de conting fucatie.
tibus.Sed diligcnter intuti videbit, iudicio meo qud
fenfs ille volntarius fit magis qum rationalis. fun
demcnta eaim qu fumit,& alia quae fumcrc pote(t,fci
licct Ariftot. fcmpcr dcdit hic cxempla de accidenti
bus contingentibus,& qp hic logice proccdit &c. friuo
la funt vt infra olendetur.
Erit igitur (ecundus fcnfus, qud vniucrfaliter opor Secunds
tt id quqd vere elt tale,fieri,& tale accipimus tale, vt ';.
dicitur forma extra quidditatern rei, vi ritibile relpc.
&tu hominis,& albuin & magnum. luo.

vniuerfaliter verum,vtraq;.n.dc quantitatc, qug acci Ad cuius euidentiam fciJum ell, g, quia praedicata
dens eft demonftrat. Ex oppofito aut cft tcxtus fub tenent formalitcr & fubiccta materialiter, idco Arift.
dcns q) vniuerfalitcr qualittis n eft qualitas,& quod x conditionibvis phyfici fubicti, & formg, naturam
fubtarti fm fefubtt funt & huiumodi Ratioter fubiccti,& prgdicati in Ppofitionibus dccfarat.in phy
ti eft qm tam fccunda pafsio pcr primam priori, ficis at hgc quatuor incniuntur,f. g) idem fubltcrnit
prima pcr fecundam poftcriori monftratur dcfubie factionialicuiusformae,& illi form, vt patct q aqua
to & confequentcrvna alij{ubijciatur in demonftra calefit:ipfa fiquidcm aqua clt qu non fo' calida,
tione & per fe dicitur de alia, & non pcr accidens. Ex feu mouetur ad ca!orcm,fed etiam recipit calor.Scdo
oppofito ratio eft Arift. qu militat non minusaduer 9 fornma neq;fubftcrnitur fubieto neq; fationi cius.
fushoc,qum a duerfus duo accidentia feparabilia . Tcrtio p forma non fubftcrnitur fictinialtcrius for-
Ad horum cu dcntiam, primo dcclaranda eft diftin ma nii fortevoa mediante alla fucipiaf, vt colorre
&io facta ab Arilt.Sccund cxaminanda cft cius ratio, cipitur in (ubfltia media quantitate.Quarto quod q
& tertio rcfpondend eft. Diftintio,licet trimernbris fubictum hfis aliquam formam,mouctur ad vn aliam
formalitcr ponatur,tfi fccunJum veritatem, & tcxtum non oppofit, illa eti forma dicitur moueri per acci
diligenter infpeclum bimembris cft, & nihil al:ud in , dens:ad illam aliam form,quia.f.cft coniuuta ci, qif
tcnditur,nifi prdicatum aut inell fubiecto m fe, moueturadillam.icut.n.cx parte caue efficientis dici
aut fccundum accidcns.primi cxcmplum ponitur, q mus Per accidcns muficus dficat, ita cx partc caufae .* *
accidens dc lubiccto prdicatur, fccundi duo cxcmpla matcrialis dicimus 9 album fit dulce. Haec igitur qua * -
ponuntur,{ubdiuifioncm infiuuantia, qi fubiect dc tuor Arift.ad proplitionum affirmatiuar iion qid
accidcnte,& qfi accidcns de accidcnte df. Cm autem ditatiuar fubiefa & pruicata trantulit, volensy id
dicitur hoc in loco predicari per (e,& pcr accidcns (cu proprie cu per e ubitctum propoition bushmic
fecundurn fe & m'accidcns, meminiffe oportet co featur, qud ubternituripii prdicato, & confequen
circa t.9.
rum, qu in 4. cap.cum dc perfeitatibus tratareiur tcr factioni cius fi ficrct:& confcqucnter qfi vnum ac-'
diximus.Non.n. umunturbic pe: fc & peraccidens eo cidens m ubternitralterig nn lit fubicet in p
modo quo fumunuur ibi,qfh ibi per fe fmptum cft po politione refpctu illius nififecdun accidcns. i. riie
fitiue,vt d ltinguitur contra accidentaliter, hic autem vcri fubiccti cui coniunct cft.Prdicatum aut id tan
per fc fumitur (vt ibi ctiam tetigimus) negatiuc, vt di tum effe voluit,qd in fubicctorccipitur, & prpr -

itinguitur contra per aliud,& idcm tonat quod n per nce ubjectude accidente, necaccidens predicaido
aliud,aut ratione ltcrius,vt patet in textu dicte qud .cuit.&idco cdidit illam viituciflcm.Oiinc quod pr9
jlla,lignum cft album,eft per fc,co qp lignum ipfum clt pric cft talc,fit tale,hic cft fenfus rs huius. Ex his at
*, albumi,& n dicitur albuin, Tua aliquid aliud fit alb, Jiligter pcrfpetis manifcltc patct qp hc ratio habct
& pvoptcrca mult prdicationes nnc cenfentur Pcr locum non folum in cntingcntibus, & abinuiccm fe
fe, quae uperius iudicate funt pcr accidens, ppter con Parabilibus,fcd etiam in nccc(Iarijs, qin non magis ri
ncxionem contingentcm fubiecti cum predicato. iibile homini fubftcrnitur,q album cidem. ficut .n. al
Ci Rc a rationem autem Arilt. ex qua omnis tur bum et homo,quia hoc cui ciunta et albedo ctt ho
batio oritur. Sciendum, q, dupliciter potcft intclligi. m9,ita& rifible cft homo, quiahoc cui coniuncta cft
Ratio fiquidem cius conh;!it in hoc,vre fubjcct prae rifibilitas ett homo. Etprobtur hocratione Arilt. id
dicati non intrineci,oportet 9 fiat praedicati i fubie quod non fit nec fatum cit prdicatuum propric fubie
ctum illius n cft, ritibilc rcfpectu hois cit hiufmodi,
| ctum lit factionis pra dicati, aliter non potelt dici prq
piicefie illud & pteft formaii lic. Omnc quod PPrie ergo &c, Ncc obtiat foluta im obieiio fupra ta$ta.f.
quod nec homo ficri potcft rifibilis, nccriiibilc homo.
ct tale,fit,velact ct tale accidens autem non fit alte
rum accidens,quia accidentis non cft accidcns,& fimili quia coua funt. Dicimus.n.abipfo Arifto.in fcdo de T.c.13.
ter accidns n fi fuum wbictum, et go &c. Primius cocio, pad cognocdum principium tam eficiens,
crgo fcnfus huius rationis ett,vt maior,in qua fiat tota matcrialc,& quodcunq; aliud n debcmus intucri, afi
v,intelligatur qfi illud non ci emper tale eu n per incgpcrit illud caufarc,an non,fcd habitudin vnius ad
{econiunt illi tali. Et hic fcnfus ex duobus cfirmaf. aliud; fufficit.n.9 fiinciperet illud,hoc cflct matcria il
' Piinc cxco quod Ariit,aut, album non fitlignum, lius iue efficiens &c. Vnde,4m iriibile homo ficrt
-

riibile
 In Poter.Analyt. Arit. I45
riibile bi non nili per accidens ubterneretur,econ ex alia,fed non reperitur in illa,vt appctitiuum ex'co
-y
uerto at li h fierit rifbilis homo. fm fe ei lubijceret gnocitiuo.Aliqua ver naeitur exalia, &recipit in il
idco nihil minus illa..reibile cth, et per accidens
la,vt vifibilitas excolore, & color ex crpore trmina
in propofito(juis ncceffaria)qu illa,aibum clthomo. to. Dicitur ergo 9 ficut r Arift.c quad latitudinefu
Prima autintantia ctra hocad cfirmationem Prio cipida in ctingtibus & necearijs,vt magis.cen
risfenfus adduta,ex ditis t reconditur,qm cx textu featur per accidsilla,Alb elt h,j illa. Ritibilc h,
cuincimur terminos hicafTumptos phyficc cffc intel ita & in neceflarijsipfis magis per ccidens fit illa, Rifi
ligendos,qiii ratio ipfa phyfica cft.Scdfu autcm phyfi bile eth, jiila,intelletiu appetitiuum..illa ver,
cdocumnta,n rcfert qo ad ficri ex aliquo per acci in qua pafsig de anteriorc pafsionc,in qua reperitur,-
**
dens,fiueillud fit neccffario coniuntum ei, ex quo fit dicatur pcr fe fimpliciter cenfeatur,licct aliquo modo
1.
T.t. &g.7;
pcr fe,fiue contingenter. Vnde in primo phyficorum participarc videaf.qa cft potius medi, quo
0: 76,
expriuatione fieri per accidens rcs di, ily ex denotet equs pafsio recipitur in fubiecto,j fit recipis illim.
caufam material, & tii contat c eflencccflario con Prima rcfponfiologica eft,vt pote res vt ftnt fubint
ala.
iunti materiae, cxqua res fit per fe.Qi ergo dicitur ab tionibus quidditatii & denominatiui, fubiecti & pdi.
Ariftotclc hic g, alb (it vclclt iignti per accidcns,quia cati,cfiders.Scfa at rcs ipfos potius confiderat. &
hoc, cui accidit effc alb, fit vcl eft lign,phyfico mo-. licet prima tcxtui magis confona videatur,eo p logice
accidit)(umcnd cft. Quodlimites egrediar , fic fe lo q Arift.aflerit in hoc c.fca t cljcienda n eft,qm
decla raffefufficiat.Ad primum crgo dubjdigit,9, q. dcicdcndo ad hc part logicae,demliratiu.f.opus
ubicci pdicatur in recto de pasiones pdicatio per ad matcri ncceffari,& re$ipfas cuertere mtis aci.
accids,& q> ficut multae prepo{itione, hoc in loco c ertim,qa vfus huius artis rbus magis attdit, jlogi
, fcntur perfe d fupcrius funt pcr accidens,v heft al calibus pprietatibus. Vfi & Arift.hicanalyticc loqus
ai
bus, it multae fupcrius iudicatae funt p fc, licet impr9' in probatione qnt cclufionis,vtitur iniparis pafsio
Adfecund
dubium. pric,q hic cletur per accidcns,vt fims eft nafus:Adfc ne,vt cius 5dicato,vt in fecundo modo diccndi per fe ,
cdum rcfpdctur negatiuc.multae.n. funt res de genc & iter pafsione ulliuspafsionis, & fic deinceps: ex hoc
re accidenti, jproprie dicantur de rcbusalijs de gc intinus, p ciderantibus rer naturas per fe qudoq;
nere accidti,vt patct de pasionibus numeri & line? eft, quod logicis per accidens fit.Scd ctra vtrq;rcfp
& coloribus & hmi.Ncc Arilt. dicit oppofit.qfi per fon inftattir:qm Ariit hic in tcxtu dicit,q* prdicatio
ubltanti,ubiet,& fimilia intelligit dicata (ublan nes per accids,demonftrationes abijciunt . & v tuntur !
tialia,t rei exittcntis in prdicamcnto fubltanti, jac ducationibus per fe,& ppterea has tm pdicationcs vo
cidcntis.Et pcr ly accidens, feu qucd dicitur dc fubie cari abfolute vult.Superius aut pluries habitum , 9 .. .
' ' &o & fimilia intelligit jdicata dnominatiua vt fic,ip jdicationcs,qbus vtitur demftrator, funt i primo vt
fius rci pdicata nq; infrinfcca funt illa, fubfternun infcdo modo perfeitatis. Exqbus arguiffic. Ois predi
tur extrinfecis & denominantur ab eis.Vfi Arift. in pro catto ingrediens demontration et per e, eo modo,
bation tcrti conclufionis cxprefTe dicit,9 ca,dc qui quo nunc loqmur,vt patet ex prima auctoritate. Ois
bus dicunturaccidentia,in fubftantia vniufcuiufq; funt pdicatio primi vel fecundi modi pcrfcitatis ingreditur
(quafi fuimct interpres)p fubiecta fubftantialia rei pcr demonftration,vt patet ex fecunda auoritate:crgo
ver denominatiua ciufd intclligda diccrct. ois praedicatiop eillo modo, et per e hoc modo.Cu
otanterautem dixi (denominatiua vt lic) qm deno ius ppofitvtraq;refponfio,& oia hic dicta fultint.
minatiua tripliciter fumi potunt,i. denominatiue, u Ad hoc di, qa proprieloquendo pdicatio per e poiti
bic&tiue,& quidditatiue.Ver.gra. coloratum pt fumi uc,de qua i pcrfeitatibus locuti fumus, dication Per
injtum dcnominatiu c(t,& {ubftrat refpicit vt eius e negatiue de qua modo ermo habetur,upponit, fi
qualitas & cfequentcr vt fic nulli fublternitur. & hoc cut propri ce,& demonftratio fyllogifun, idco os
- -
-- - -
-
modo qualitatis non cft qualitas. & accidcntis non eft pdicatio per te illo modo eft per e, hoc modo. Sedex
accids,Si vcro fumatur fubicctiue,vt c dicimus,Co hoc n fcqtur,q os connexio aliquorum Per fc in Pri
1orat cft quant,tunc fubfternitur alicui, fedqiiihoc movclfcdo vcl quarto modo, fit 5digatiopfe.qfi f
accidit fibi,idco dicimus 9 hmi funt pcr accidcns.Si prietat vocabulr fcrudo, j hic Ari. fcruand clet,
atfumatur quidditatiucvtdicimus colorat cft vifi mult funt coniunctiones per fe, qu non facit prae
bile.fict aliquid prdicaiur de co, fcd qo tc n fub 'dication per fc aliquo modo,nifiimproprie, proptcr
ftcrnitur coloratum, inquant dcnominat Prius fubic hic.n.caufm ibi rcprehendimus dicehtesfubiect di
ctum,fedinquantquidditas qdam eft,ideo vniuerfali cari de pafsione peffc,licet ciuntio fit pcr fc,& inter
tcr verificatur, p denominatiuo,v fic,proprie predica eas jimproprie per fe funt annumcrauimus, Adargu
tafunt&nonfubic&ia-Non crgo doccmur hoc loco ac <mtm rgdi concedendo tot.pr9prietat pdicatio
cidens de accidente non prdicari, fed (icut dicimus in nis per e ferudo, nec oppoiti aliqi uftinuimus, ed
, . . . fuperiori dubitatione,{ubicctum vel fubiecta.i. quiddi , ciunctiones per fe multor pdicationcs per fe funda
tatiu non dici de fuo deaominatiuo,ita nc dicimus re non poffc diximus.Vbi fcind cft, 9 qfi demonitra
dcno minatiu de altcro ciud dcnotminatiuq n dici , tur fecunda palsio pcr prim, tunc maior, fi ProPrictas
*... " nifi mn acciis.hoc.n.modo ftat qurcndo inuenit in pdicationiscruabitur n afumitPrim Pasion vtfu
fcf1us & fuperius.Adtertium dubi duplicitcr d, Pri bicct fecunde,fcdvt cautam proxim fecunde, & fict
Ad 3. dubi u mofcqudo dicta,9 ratio Arift. habct locum, q pa[-
- dennonttratio hoc modo,habs intelletum ett appe
fio de palsione dicatur. icut & q fubictum de Pa titiuum:h efthabcns intclletum,ergo homo eftaPpe
ionedf,& cequenter, pomneshmi predicationes titiuus.& fic de alijs.Veruum qa vfus huius artis, vt di
funt pcr accidens.i.imprpri, Et ficut ftat fubicctum ximus, matcri mgis jform confiderat, i Philofo
dici de pasione per e in primo modo Pereilatis. & P phi frequter in neelaria matcria hc PPrietat di
* .
accideris vt modo loquimur de Pcraccidcns,ita Parii9r cationis cpicitin vfu,n tn in fpcculationc, tradi
mitcr ftat palsion d pafsione pcr fc iuxta fupcrius di * tioneartis. pp g, mird non ,fialitcr docemus & ali
cta & per accidens im nunc dicta predicari.Secundo di ter facimus(lgimur.n.vt multi, intelligentcs vt pauci)
citur 5rmittendo duas differtias. Quarum Prima clt Num praedicatio accidentis realis de iublccto fit prdicatio
jnterjdication fubiecti de palsionc & pafsionis Poftc fecundum fe, feu per fe, - -

' * rioris de pasione priori.l.ubicctuin non oritur Pa - C Irca cand mteri occurrit qudam dubitatiun
fione,pafsio autcm potieri9r nacitur cx Priore,ecun cul,quia n vidctur vcrum g) Praedicatio acciden
d ett inter Palsionsinter fel. Pallqu Palsionafcltur. tis rcalis Tho.
dfubiecto vniucrfali fit iccundu lc,Puta albs
de Vio in Pot. K dinis
 146 Thom.VioCaiet.Comm.
dinis dehofe,dicendoh eft albus:quoniam hmin
infunt vniuerfalibus,nifi rne fingularium,qu alter
quid funt ab vniucrfalibus.non.n.h eft albus, nifi quia
Sor. eft albus &c. Ad hoc dicitur qp oshmi prdica
tioncs funt pcr fe,eo quod prdicatum non ineft fubie
- &o rnealterius:alterum.n.hic n dicimus proprium
indiuidu, fcd alterius vniuerfalius indiuidu,alterum
vniuerfale.& ratio ett qa proprifi indiuidu id fecun
d cfTenti eft quod fu vniuerfle.Vii Arifto. in textu
dicens hane efle pcr fe,lignum cft album.dicit hoc ideo
effe qfh non ide dflignum album, quia aliquod alte
rum fit album j quod vere c(t lignum,vcl lignum ali
quod cxprcfle 5cfdifiun m5rum appolitm, infi
nus 9 aliquod lignum ligno altcro non cenfetur.
De acciden CI Rca id quod in textu dicitur.. qualitatis non e
ta cap.7.di- fe qualitatem,dubium occurrit.an vnum accidcns pof
uifione. 3: fit efIe fubiciiue in alio. Sed qa hoc metaphylici &.
gra md in commentarijs uperlibeli de cnte & centiame
## mini declarat cffe,vbi & difcufsimus quomodo genus
pri fit aliquid fpccici,& hmi multa huius capituli expla
pium qugfi. nationi proficua,ideo haec nunc omittenda ccnlui.
upra.t.c 2. Num quae in ecundo per e modo predicantur, int con
uertibilia. -
C Irca quintaq, conclufioncm dubitatiuncula qued
cft.quia ibi Arifto.dicit, cia, qu infunt iuxta fe
cundum modum perfeitatis, funt conuertibilia.Hoc.n.
fupcrius dictis repugnat. Didicimus (iquidem non fo
lum hanc cffe in fccundo modo, triangulus habct tres,
fed hciocheles habct tres, vbi termini conuertibiles
non funt.Ad hoc breuitcr df, quod qa pcrfeitas fecun
di modi latitudinem habet, 8 propoitionesillae, que
primum tenent loc, funt in quibus pafsio de fuo pro
prio fubicto dicitur,vbi conucrtibilitas faluatur,& r
ne iptarum cter Icdi modi perfcitatem ingrediun
tur.mcrito Arift. ca, qu principaliter p fe funt, intui
tus,dixit oia effe conucrtibilia; non ea rationc quia de
quibulcunq; pfc dictur, dicuntur conuertibiliter, vt
obic&tio accipit, fcd quoni eis conucrtibilitcr infunt ,
c qbus primo ctituut cdi modi peitat, & qm ad
hmi cucrtib:]1a,cgtcra in hoc cprghenfa mcdo rei
ducun, ita n cft in {cdo modo ifocncles habet tres.
nifi qa i(ta in fcdfo modo,trigulus ht trcs,vt patet.
Dc reductione mediatorum ad prima imme
diata. . 19 .
onftr.tis autem his, mauifjlii, qudfi aliquid
M nompr.cdicetur
-
idem duobus infit, vt a , & ipfi c,& ipfi d: cum
alter de altero,aut mulio modo,
aut non de oi,qud non fmper fecund commune aliquid
inerit.vt qui cruri & gradato boc quod e$i duobu3 re
tiis quales babere fcundum commune aliquod ineft:
qo gra4, ta tot funt,quot funt termini, & horum propofitiones
alter.hoc at non femper ita f havet,fit.m.b,fecundum
quoda, ipfi c d,ineft,planum igitur erit,quod & b, ipfi c,
&- dJecumd aliud commune, & illud fccund alterum ,
quare inter duosterm.nos infiniti vtiq; inciderent termi
i fd impoffibile.fecund igitur commune aliquld ineffe
non meceffari eft fmper idem pluribus , fiquidem erunt
mediata imterualla.in eodemtii genere&* ex eifde indiui
duis neceff eft termimos effe : fiquidem ipfm coe erit ex
js, qu perfe infunt, mom.n. erat ex alio genere in aliud
tranjcendere,jmonftrtur.71anifeft at, quod quan
do a,imfit b:fiquidem e$t aliquid medii,eft mftrare quod
a,ine$t b,& elememta huius fnt haec,& tot,quot media
fumt:immediat mq;propofitiomes elemta fnt, aut os
aut vniuerfles:fi aut non ejl aliquod mediu, io amplius
e$t demomfiratio:fed imprincipia via e$t haec. Cofimilitcr
autem & fi a,ipfi b nomine$t.fi quidem eft aut mcdiit,aut
pri,i umet,eft demonftratio:fi autem non,n eft, re,ed femperintra Proceditur.patet interminis, a, pri
fedprincipia & elemta tot fin quot termint.Horu n
que propofitiones principia dem/trationis fanter qua4
mod monnulla principia fumt in dem$trabilia, quod eft
u$tud hoc & ineft i$tud buic,ita & qud non eft iftud boc
neq; ine$t ifludhuic:quare haec quid eff aliquid,illa ait :
non effe aliquid, erunt principia. Quando auiem opus fit,
mon$trare,accipidumi e$t,quod de b, prdicatur primo,
fic c,& de hoc comfimilitera, & ita fmper procedenti
munqi:am extra ipfm propofitio,neq; exifle:* accipitur
in demonstrando,ed emper incium condenitur, quou
que indiuifibilia fiant c9 vnum : ef: autem vnum, quan
do immediatum fafum fuerit,&-yma propofitio fimplici
ter quae immediata. Et quemadmod in alijs principium
fimplcx hoc at non idem vbiq; fed in ponderc quid mi
ma,in camtu ver diefis,illudat in alio:cfimiliter um fyl
logifmis ipfum vn e$t propotio immediat.t : um demon:
ftratione vero ac feitia intellefus. In demflr.ttiuis igi ,
tur llogifinis ipfius inexifrentis,nihilextracadit,in pri.
uatiuis ver, vbi quidem quod oportet inee, nibilextra
hoc cadit vt,fi a,ipfi b,per c,non ine$t, fi.m. oi quidem b,
c ine$t, ver ipfm c,nulli rurfs fi opus ferit,quod a,
c, mulli imeft, medium accipiendum e$t ipfiu* t , & c, &
itafemper progrediet.Si at oportuerit, mjrire quod
d,ipi e, non incft eo qud c,d,quiden o in efi,e, er cul
li , aut ncm oi , numquam cadet extra: hoc autem ej, iit
mom oportet ineffe.Im tertio aut modo,neq; quo opor
tet,neq; quod oportet priuare,neq; mumquam extra ibit.
Summa huius capituli hc eft.
S I aliquid ineft pluribus,quae non praedicantur de in 1.concluio
uicem.vel nullo modo, vcl non de omtii, non fem
pcr fecundum commune aliqud ineft. Probatur du
cendo ad impoibile, quoniam inter duos terminos ef
fent infinita media.patet in terminis a,praedicato : c, d
fubietis:b communi illo. -
Secundum tamcn commune aliquid effe non neccf- Secunda.
fe eft femper id in pluribus.probatur ducendo adim
pofsibile,quoniam perircnt immediata fpatia. -
In eodem tam genere,& ex eifdem atomis, necef- Tertia
fe terminos effe.Probatur pofteriori,quoniam com
mune illud crit dc his qu funt per fe,quoniam non de
monftratur de generein genus. - - - -
Propofitio affirmatiuvera, fi habct medium eft de quarta.
monftrabilis,& elementa huiufmodi funt haec, & tot ;
quot funt media . probatur fecunda pars copulatiuc,
quoniam 1mmediat; propofitiones funt elemta , aut
os,aut vniucrfalcs.Si non habet medium non erit dc
monftrabilis,fed in principia via hc clt.
Propofitio negatiua vera, fi habet mcdi, aut prius quinta
cui pr dicatum hon infit,erit demftrabilis, fiatem
non,non crit demonftrabilis. fed principia & clemen
principia demonftrationis.
Sict quaedam princ pia demonftrabilia funt,qhoc Sexta.
fit illud & qud hoc fit in illo,fic & quod nfit fiocin
illud,& quod non fit hoc in illo.
In atfirmatiuis demonftrationibus medium nequa- Septima.
quam extra primum & tertium accipiatur, fed femper
medium denfeturde, quo primum.& quod de tertia
quoufq; indiuifibilia fiant , & vnum: ptet in terminis
a,primo:b, tcrtio:&c. medio.
Vnum cft cum immediatum fiat,& vna propofitio O&aua.
fimpliciter,cum immediata eft.
Nona.
Quemadmodum in alijs cft principi fimplex, non
tamen id vbiq;, fcd in grauivncia, in meldijs tonus
fic cft fyllogifmo propofitio immediata, in deimftra
tione autem & fcientia intclletus.
In priuatiuis demontrationibus in prima figura me De:ima.
di non elt extra affirmatiue minoris termlno aflumc
mo:b,ter:c,mcdio,
In
 ln Pofter. Analyt. Arit.
Vndecima.
147
In fecund autem figurae fecundo & quarto modis, aliarn prior fpeci,qfh immediatfunt (vt fuperius di
D primo:Etertio:C mcdio medi nunquam cxtra E ct ct:,)q immediata ett,qua n cft altcra prior'. & fic
cadit.hoc autem eft cui non oportet ineffe. patct ad prim.Ad fm dr, plicet Arilt.diurfimodelo
upra cap.t
, In tcrtia autem neq; quo portct priuari, ncq; qdf cutus videatur hic & in quinto meta. qfh hic ponii Ap T.c.; .
oportet priuari ncquaquam extra ibi. Et confcqutcr poitiones immediatas cle clcmta demftration,ibi
in a non potet condenati. vcrd primas demtrationes elemta demotration .T.c
- Series autem haec eft. effe dixit.Scm t veritat pibidixit ab eo phic dn
difentit,fed doctrinaeh c tradite declaratio et.(Con
Qv o N 1 A M declarauit {uperius ndari proceflum entaned quidhis et)qm nihilaliudelt demontrati,
in infinit in demonftrationibus, fed cffe ftatum , in
ncs primas ee elemta potterior ppofitiones con
tdit in hoc c.principa!itcr declarare,quo modo pofte ficicntes prim s de nonltrationesele elementa,in ire
rioramcdata toluuntur demontratiuc in priora im foluun potterior demo[trationum propoitiones.n
med ara,in quibus eft ftatus. Et duo facit quoniam Pri .n.aliter refoluitur demontratio, jreoludo ccluio
mo cx didtiscorrelari manife!tat dari primum vniuer n & pimilas in anteriores,integrat prior demtra
faliter.f. & quando vnum pluribus per fc incft, tribus. tion,& ill in alias priorcs emnftrationcs.& fic de
primis conclufionibus.qurum primum mod fccun-. inceps vfq; ad prine demonstrationis propofitiones,
dum pcr fc conccrnst, & fecund prim, rc rtia aut ta amplus non refolutur,qa immediatae fut. Declara
citae quftioni refpondct,vt habesia S.Tho.vel homo tiu at huru lud ett,gm exeo pcipimus,qof n nu
gencitatem illius primi aperit,& qudo vn vni ineft mcr primor niedior e[t numerus elemtor. opor
tribus alijs concluion bs. quarum prima in affirmati ter.n.prima nmcdia primis demonftrationib aequalia c
uis,fccunda in ncgatiuis declarat,infercndo,hc prima fm numer ,& conequenter, i tot elementa quot Pri
elemcnta cffe dem[trarionis&c. tcrtia at ex his dua
mae dcmonftrationcs, amb prgmiflc cuiufque demon
bus.prima principia complexa,a!!firmatiga& negatiua flrationis,vnum elemcntum fnt & n duo. c per boc
in fcicntijs explicat.fecundo ad principale perueniens tot funt clcmcnta, quot funt media, ad quae fit vltimo
reducitmediatas os per demontrationem ad immc rcfolutio.& quod funt termini rcfolutionis, quod idetn
diatos quas primaz p. uit.docct, fex rcfiduis conclufio cft. dcmonltrationes ergo primg materialiter furnptg,
nibus.quarum prima affirmatiuas.quarta at quinta & quae nuh! aliudfunt qum luae propolitiones immedia
{ext negatiuas, fecundum lingulas figura perluttrarit. tae,elcmenta funt demonftratudnj& ideo t9t funt me
In fccunda vero & tcrtia vni;ai & (iriiplicitatcm illius dia prima,cx quibus fiunt primae demonltrationcs.Qj.
primi declarat, ex hoc priori infinuans y oportet ad at itta fit ms Arttt.percipi primo poteft ex eo q nul
ipfum fit ri reductioncm Jium,qu funt iliiusgcncris. la hoc modo fit extenfio fcnfu , ne facilc arbitror in
Quid fit elementum demonftrationis, & quomodo immedia ueniri quoqu poffc ali mod, quo hgc dicta ccor
t7ropoitiones cementa fint demontrationum.
dct, 5fertim hic tradita oportet,quia locus proprius
Irca quartam & qu ntam conciuliones primo qu rci huius eft,lligenter confiderare.Scdo quia exprefle
a ritur fine argumentis quo Arito. elementi nomi S. Iho.in 5. Meta.idem dicit,ideo primam demnftra circa-t.c. 4,
ne hic vtatur. Seciindo dubitatur circa id quod dicitur tion efle clementum pofteriorum,quia prim dem
T.c. 4 .. P elementa demontrationis unt propoitiones im ftrationis cclufio,q prmiffas in fc continet, quia ha
mediatae, coquia quinto metaphy.c.de elemento, Ari. bet in fe primum & terti tcrmin explicite, & medi
expreffe ponit elementa demonftrationum primasdc implicite,fit praemifla fequentis demnftrationis,ac p
monftrationes & duo oppo{ita hic fimulafferit, dum hoc fecda demonftratio os tcraninus prioris demon
dicit elementa demonffrtionis tot effc quot fuat me ftrationis includit.& addit vn tcrmin,minorcm.f.
dia vcl termini,& addidit, q, p;opofitiones immedia extremitatem.& fic cft ex quatuor terminis,tribusfor
tae funt hmo clemcnta. Si.n.elehcnta primis medijs maliter & vno reiolubiliter. & fimilitcrtcrta demon
aequtur cum vnico mcdio fiant du propolitioncsim ftratio addct vnum terminum alium & erit ex 5. & fic
mcdiat clcmcnta ipfa non crunt propofitiones imme deinceps. Ex qua declarationc apparet demonftratio
diatae . Et fi clcnicnta funt propcfitiohes immcdiat, ncm prim & eius propolitiones cfle elemcnta demon
cum numcrvs eor cxccdat numeium primorum me 1trationis, id cffe & tot e* elermta quot prima media.
diorum,non ert tot lcmenta quot funt mcdia fed plu Qd fubtiliter ver declaratio haec S. Tho, on ent Arift
Refpenfio ; ra mcdj.Ad hoc dicitur q c clemn nominc vt (cri penetret,fcrutanti text filippus non cft facile liquet.
.c 4 btur quinto mc.a.duplc ter vtamurf. proprie. S tri Quo modo negatiua mediata in lccunda figura reducitur
fumptiuehcf mitur proprie, vt exprffe x ipfo tcx ad immediatam . -

tu allegato percip t. Declarat iguid Ibi Arit. propria

ignification elementi ex demonitrationis elementis
C. modum condenfanii negatiu in fcda figura,
in vndccima conclufione poiitum,aducrtd funt
'(vt Patet ib . Proprie aut fumpt elemtfignificat id verba illa.nunquam med um extra.e.cadet. qm perly
x quo fit aiiquid primo exi(teiite ia diuifibili fpecie .e.potlumus duo intelligere,vel minor cxtremitatem,
in ali Peg.v; ibi dicitur.& iic ad hoc q, aliqd fit pro vel negatiu miffam.Si perly.e.intelligit minor Appo
P, ie clemt alicuius quatuor cditiones requirutur. fitio clt fenfus,9p adreducd mediat negatiu adim
primo g* tit id cx quo fit.. fit materia illius ad diffcren mediat in fcdfigura,oportet affumerc fcmp mcdi,
ti aliar caualitat.cdo q itia cxquo primo fiat via <qd non elt extra ti mins illius negariug millae:qa in
cplitionisad diferenri materiaru prximaru. Ter fcda figura n ptniti negatiua pmilla mbbari, q pbaf
tio.9 fit incxiftens.i.immanens in illo, ad differentiam p fuperioia fubiecto,vel fperiora 5dicato ipfius nega
maicfiae tranftis.quarto 9 fit indiuifible m Ipcci tiuae(vt fuperius dict eft) & cfcquenter nunqu me
in ali fpeci*.i. habcat tal fpeci qu non fit rcfolubi di exit tcrminos illius negatiug. Et fi obijciatur con
!is in alia 1peci Prior,d differeni matcriae pritag, trahanc cxponcm, g n hoc Arift. quiuoce vtitur in
fpccie null habet. Qu oia in propofitionibus imihc vnanmetrnely.e.du exprefle ponit.. minor extremi
dia is rcipectu demonitration,qaru elementa ponu tat,& Pottmos lubds,nunquextra.e. cadet,dem
T.c. 31.
tur,faluant,qfh propoliti, nes irnmediatg matcri funt ftrat m hanc expn per ly.e.negatiuam 5 mifiam.Re
1-c-3. demonitrations,vtpatetcdo phyi.& quinto mcta.et fpondetur p non ett pprigqutuocatio, fed pSynech
ex cis primo nunt dcm oltrationes, vi infra exponct. & goche poluit part pro toto.qa(ly.e. fuerat terminus.
' nart pig in demonftratione,& habent natur propo infubietopotit' negatu.epmfie, vt patct textu: Et
tonu,ex qubus fit demftrationes, irrefolublesn fi incit,qa.Arit.c fixifler nunq extra.e.cadet, fubdit -
ho de Vio in Pot. k 2 hoc
 148 Thom. Vio Caiet. Comm.
hoc autem eft cui non oporret incffe, infinus pcr hoc vtiq; qu fcund part efl,demonftratio erit.Amplius.
minorem extrcmitatem. Rcfpondctur 9 per illa ver fi vniuerjle quidem non eff aliquid praeter fingularia, de
ba fubdita non prohibcmur fequi expofitionem dit, monstratio ver opiniouemfacit eff aliquid hoc fecuri
q dicemus,pipfapramiflanegatiua cft cui n oPor dum quod demon$trat,&- quandam naturam effe in enti
tetinefle,quiefignificans cujfion oportet ineffe. Si bus talem vt trianguli prter quoflam,& figur prter
autem perly,e.intlligimus ipfam minorcm extremi quaf:n,&- mumeri prter quofdam numeros: melior au
tatcm,hunly.extra..non tnebitur, vt tcrminus, ad tem,qu.c e$t de entc,qu quae de mon ente,&- propter qu
qu,vt prim expofitio accepit, fcd conftruetur in ha mom decipietur,qum propter qu decipitur. vniuerflix
bitdine tcrmini quo,& erit fenfus g nunquam me
dius terminus cadct ab extra.e.quia femper mcdiuster autem est talis, procedens enim mon$trat quemadmod
minus,qui affumetur manebit extra.e.i. minQrem ex de proportiomato,vt quod vtique fit aliquid talc erit pro
tremitatem, eo q femper oportet medium afumere, portionatum,quod meque limea,neque numerus meque fli
quod fitdegenere maioris extremitatis(vt cx fuperius dum,ncqueplamum,fedprter haec aliquid.Si igitur vni
di&is patetjquiafemper maior propofitio in fecundo uerfalis quid magis hc,de emte autem mimus qumpar
& quarto modo ecunde figure et affirmatiua & ubij ticultris,& facit opinionem falfm,peior vtiq; effet vni
cit rimum medio:& cohfqunter fi in infinitum af merflis,qum particularis.Et primiim quidem mihil ma
fumatur infraillos modos, oportet medium clc cxtra gis in vniuerfli qu in particulari attera ratio e$t, fi.m.
minorem extremitatem,& ifitra maiorem,vt fupcrius quod duobus reiis ine$t,mom inqutum quicrus,fed in
Cap. 16. dcclarauimus.Eft autem fenfusifte primo mclior quo quanti triangulus,mot ens, quod cquicrus, minus mouit
ad hoc, quod aequiuocationem aliquam non incurrit, inquantum ipfm,qum qui mouit,quodtriangulus et om
primus autem micliorifto,quoadhoc,qugd ly cadct cx mimo fi mom quidem fcundum qud fit triangulus po$tea
Vbi upra tra magis fecundum confuctum intellctum accipit. monflrat,non erit vtique demon$tratio, fim autem mouit
Eti objciaturcontraitam ecundam expoitionem, vnumquodque, imquantum vnumquodque imeft magis mo
quod fecundum eam Arift. n tradidit vniuerfaliter re uit: fi itaq;triangulus im plus eft, & eadem ratio,& mom
gulam accipiendi medium adcoadenfanduin infecun
a figura,d tantftando infralimitcs quarti&fecdi fecund 4 jitiuocation triangulus, & inet omni triam
modi, &fccundum primam expofitioncm rcgula elt gulo hoc,quod e$t duos,mom triangulus inquantum qui
vniuerfalis, refpondctur, qud eadem ratione motus crits,fed &quicrus umquamtum triamgulus b;:bet tales an
Cap. 17. Arit.hicecundi & quarti modi ecundae figura memi gulos : quare vniuerfaliter fcit, magis mouit fecundum
dubio vlti
mo-circa t nit,& non aliorum,quafuperiuseorundemtantum me quod ineft,qum qui fecundum partem:melior itaque vni
com,34
minit cum de infinitatione demonftrationum agere uerflis quam particularis. JAmplius fiquidem efft ali
tur.& ficutibi rationabilitcr hoc fecit,vt ibidem decla qua ratio,&- mon quiuocatio,vniuerfle vtique nihil mi
rauimus,ita& hic vtriufque generis expofitionisfcn nus eet quibudam particularibus ed & magis,quanto
fum fequere,& textuiquam vistribue. incorruptibiliain illis funt, que ver particularia corru
1.q..ar.in CI Rca extam concluionemaduerte, q in hoclo ptibilia magis.Trterea nulla meceitas efi ffficari ali
prime con co expreffehabetur aS.Tho. gy propofitio immcdiata
2. ge.c. quid effe hoc prter hgc.quod n fignificat mihil magis,
feu pr fenotafecundum fe,& fifit illa,in qua prdica quam in alijs,qucumq; mom aliquidfignifict,fed aut qua
tumj eft de ratione fubie&i (vt fuperius dixit')non ta
men etola illa, qm quando pasio de uo primo u le,aut adaliquid,aut ficere, fi igitur e$t, mom demon$tra
bie&o enunciatur, immediata, 8 per e nota propoi tuo cauf,fd qui audit.J4mplius fi demonftratio quidem
tio fit,vthicdicitur.Et confcqucnter hinc habetur, eji fyllogifmus mftratiuus cauf?;& ipfi* propter quid,
cum S.Tho.in z.c.(& albidicit) g) propofitio perfe no vmiuerfale autmagis eft cauf:cui.n.perf inefl aliquid,
ta, eft in qua prdicatum ponitur in rationc fubicti , hoc idem ipfi cauf et,vniuerfle autem prim,cauf igi
non diffinit propofitionem,perfenotam, licct princi tur miuerfle cft quare & dem$tratio jmelior:magis.m.
palem eius materiam declaret. -
cauf? & ipfius propter quid,eft:praeterea yfq; adhoc qu
rimus propter quid & tunc opimamur fire, qundo non
De comparatione demontrationum vniuer fit aliquid aliud qum hoc ftum aut exiflens : finis.m.
falis & particularis. Cap. 2o. termimus ipfum extremum, iam fic eft. /^t cuius gratia
vemit?yt accipiat argtum:hoc autem? vt reddat, cui de
Vm ver fit demonstratio hec quidem vniuerali bet:hoc autem?neiniuiiitiam commitat.c ita proceden
( ter,illa ver fecundum partem, & hc quid pr tes quando mom amplius eft propter aliud alterius
dicatiua,illa verpriuatiua, dubitatur ptra me cauf propter hoc,ficut finem dicimus veniff,&- ee,&-
liorfit,confimiliter autem & de ea qu demon$trare di fieri et tc cognofcere maximepropter quid venit, fic au
citur,c-deducentead imposibile demontratione. Tri temfimiliter f habet in omnibus caufis,& ijs,qu fnt
mum igitur cfiderabimus de vniuerfali & particulari. propter quid,im ijs ver,qucumq; fmt cauffic,ficwt cu
bocautemcum declar:uerimus, & de ea qu monftrare ius cauf,fic mouimus maxime &- in alijs: igitur tunc ma
dicitur,& ea qu ad impoibile, dicemus. Videretur xime fcimus qudo m amplius infit hoc,qiioni eft aliud
igiturfortaffeliquibus ita confiderantibus, eam fecun quando igitur cognofcimus,quod quatuorexteriores funt
dum partem effe meliorcm:fi enimfecundum quam magis quales,quoni quicr',adhuc deficit, propter quid qui
fcims demonstrationcm, melior eft demonratio ( hc crus?quoniam triangulus:& hoc quoniam figura retfili
.n.eft virtus demon$trationis:)magis at fcimus vmum mea:fi at hoc,non amplius propter aliud erit, tumc maxi
quodquecumipfumfciamus fecundumfe, qum quando me fcimus,et vniuerfle eft tc. vniuerflior igit melior
jcunum aliud,vt muficum Corifcum, quando qud Cori eft.Amplius qucumq; magis particularia fnt in infimi
fius muficus eft,qum qudo qud homo muficus eft,fi ta incidunt, vniuerfilia ver in fimplex & terminum:
militer autem &-in alijs. Vniuerfalis autem, quod aliud funt autem inquamtum autem infinitq;iidem mibilia,
non,qudipum ctingi nfirt,) qud equierused inquautum autemfiniunturfcibilia, ijiquant igitur vni
qudtriangulus,que verfecundum partem, quodipfum uerfalia magis fcibilia,qum inquanti particularia , de
mon$trat.fi igitur melior quid,qu fecund ipfm, talis mon$trabilia igit magis, qu.c vniuerflia fnt : demra
autem qu fecundumpartem, vniuerfali magis,& melior bilium vermagis,magis eft demonftratio,fimul.m.magis
quae
 !. In Poter.Analyt. Arit. I49
qu ad aliquid exiftumt, melior itaq; e$t vniuerfalis quo Amplius fifit quaedam ratio vna,& non aequiuoca Ad fecund
mim & magis efl demftratio. JAmplius f eligibilior fit tio, vniucrfalc crit nihil minus quibufdam fecundum
illa fecundum quam hoc &aliud,qm ilia,fcund qu partem fed magis. Probatur, quoniam vniuerfalia
hoc flum mouir,qui ver pniuerflem habet , nouit,&- incorruptibilia in illis funt', particularia corruptibi
quodfcundum partem,hoc autem vniuerfle non nouit, lia magi.
Neq; vna neccfsitos cft opinari,efle hoc prter haec; Ad tertiam
quare & fic vtiq; eligibilior erit.JAmplius aut fic,vni quoniam
uerfale.n.magis fcire e$t eo quod mon$tratur per medi magis cogit vnuu, oendunt. P:obatur, quoniam nihi
in fubftantijs qum in alijs, que non ali
quo eft prximius principio, valde autem proximum eft. quid {ignificant,fed quale,at ad aliquid,vnde demon
immediatum, hac vero principium.Si igitur qu ex prin ftrationon ett dcceptionis cauf,fcd male audiens.
cipio eft e quae m ex principio,aut q magis ex princi Demonitratio vniuerfalis potiorest particulari. Pro
pio eft ea qu minus certior eft demonftratio,eft aut ta batur eptem medijs priori, primo, demontratio di
lis,qug vniuerfalior,mellor ytique
> effet vniuerfalis, ve cens magis caufam & propter quid,eft potior. Demon ccluio ve
luti fi oporteret demonfr.ireajde d,per media,in quibus ftratio vniuerfalis dicit mgis caufain & proptcr quid f3
b,c:fperius itaque b,e.quafe qqu per hoc vniuerfalior ularis.rgo prbatio inaioris, quia demon
, eft.Sed ex ijs,qu di&ti fit,nonnulla logica fnt,maxi ratic clt yllogi mus demontratiuus cati &, pro
me autem miamiffum,qund writ.erf.lis ef? potior quo pter quid.probatio minoris.quoni vniucrfalc cft ma
miampropofi:ion;i;n prioremi quidem habentcs,nouimus gis caua probat quoni cui p e pasio per cineft.cau
quodammodo & pofiri rem & habemus potentit,vt fi faclt vniuerfale autcm ef pfimum,cui pa(sio per fc in
qui h^tjt , qod mn triahgulis h.ubet trcs di.obus re cit crgo vniuerfale magis caufa eft.
Sccundo tunc maximc fcimus, cum non eft pp quid
flis quales noui: quodmodo e equitrurem,qud dud alitici.Vni, eiflc autem clt trinc.ergo vniucrfali$eft po
' bus reiis e$t potentia,& fi iiom mouit qutcrurem qud , lior:pr batio maioris, quoni , fque ad hoc quaerimus
triangulus fit, qui vcr bauhabet prcpofitionem, vni propter quid, & tunc opinamur fcire cum non fit ali
uerfale m;ilio modo mouit,neque potentia,neque atu. Et quog-i d proptcr quid,aut qbod fiat, aut quod (it
vniuerfli quidcm intclligivilis eft, fd particularis im lioc.Dcclartur explariter in caufis finalibu$, quibu$
fenjim, definit. Qi:od igitur vniuerflis melior ea, qu `quo ad hoc fimilcs funt caufae, reliquorum gcnrum.
fec mdum partem,tot is diia fint. -**' Mincr dccla- atur cxemplariter in qualitate angulo
rum,qui unt extra.
. Summa huius capitulihaec eft. , ' Tertio, magis demonftrabilium magis eft demon
Diuifo P Voniam demon[trationum ,alia voiuer(alis, alia [trtio,vniuerialia f nt magis demonftrabilia particu
poitiua. particularis alia catcgorica, alia priuatiua, alia laribis, crgo dcmonftratio vniue falis ett magis & di
&sclulio fal -
fa. - oftenfiua,a!ia duccn$ ad impofsibile.Dubitatur gnior.Probatio maior s,quia qu funt ad aliquid,timi
fecundum quam!:bet combinationum,qu fit potior, liter magis funt.Probatio minor's, quia (unt magisfci
& primo de prima. ' ', " . bilia.probatur,quoniam vniucralia vttic finita t,par
prima r. Dcmftratio particularis eft prior vniuerfali.proba ticulria autem infinitant.probatur, quoni vniucrfale
tur dupliciter primo fic.Demonftratio,fccundum qu tcndit in fimpicx & finem, fecundum particularia ver
maxime fcims,cft potior. probatur quoniam hgc cft in infinita proceditur.
virt* demrationi, fcd fm particular magis fcimus, .. Quarto,dcmonftratio,fecundum quam hoc &aliud
crgo.probatur minor, quia imagis fcimus cm aliquid cognofcimus prponcnda cft e,fecundum: qu hocfo
cognof. imus fecundum ipfum qum m aliud. Decla ]un tio'imus,f&d cogtiolcens vnit cifalecognouitcti
ratur exemplo . M.gis fciinus Crilcum cflc muficum particulare,& non econuerfo.ergo &c. .
fci es plum fic mlicum, q fc tes hoien effe mu Quarto, demonftratio cx medio pi opinquiori im
ficum:fcd fecundum particularem {ci nus fecdum ip mcdiato principio eft certior ea, qu clt per medium
fum, & fc, urdum vniuerfalem fcimus fecund aliud, diftans, fed dcinonftratio vniuerfalis magis cft hmi.
Secunda.
Dcclaratur cxcmplo fecundum.n.vniucrfal fcimus,9 crgo.Apbatio maioris. Demftratiocx Principio Pri9r
aeqnilatcrus habct tres, non fecundum g, quilaterus, clt ca,qu non cx principio.& qu magis cx principio
ed inquantum triangulus.fect ndvero particularem, ca inunus. Declaratio minoris in terminis A primo : D
quoniam ipf q iliterus slt habens tres.Secundo fic. tcrtio,BC mcdijs fubordinatis, ita quod B vniuerfalius
Tertia. -
I)cmonftratio potior clt qu cll de c(e, qum quae 'fit. Scire pcr Bsrt magis.

de non cffc & proptcr quam non erraditur, qum pro Sexto quoniam ha5s propofitioncm vniuerfalem,
pucr quam errabitur,{cd vniuerfalis cft dc co quod ctt fcit quodammodo pofteriorem, & habet potcnti:ha
minus & facit opinion falfam,crgo &c. probatur mi ibcns autem particularem, vniuerfalcm nullo modo co
nor quo ad ptinam partem qaniucrfle non cltali gnouit,neque potcntia,ncquc actu. . . . --

quid Praeter fingularia.quo adfccundam vcr,quia de Scptimo,quoniam vniuerfalis intclligibilis eft.parti

montt'atio vniucrfalis facit opinari cflc aliquid hoc, cularisautem in fcnfu perficitur.
& quandam naturam hanc in rer natura, prgter parti
cularia, quoni demonftrat dceo quod ett analogum. Scries autem hc eft. -

quod ncque hoc,ncque illud eft. '
RefponGo Primum quidem nihil magis in vniuerfali j in par
ad primam. :icular ratio eft.Probat,qfh (iue pafsio (it propria tri
gulo,c dc Inferiori montrctur, fue n fit propriatri
gulo & de co monftrctur, non fit cognitifccundum
quod ipfum,neq; demonftratio vera.ted magisfcmper
cognouit,cognolcens vnquod; fecund quod vnum
quodq; eft.Si igitur triangulus in plus elt, & vn ratio
INTEN DEN s de comparatione demonftrationum
tractatum faccrc,inchoans in hoc cap.lll, quatuor fa
cit primo ponittriplicem demontrationum combina
tioncm, mouens trcs quaeftiones.fccundo primam qug
ftionem prolequens tribus medijs,quorum, duo in fe
cunda ratione includuntur,ad partem falfam arguit:tcr
tio foluit dictas raticnes, quaito pait ver feptem ra
tionibus confirmat. -

ncm habet & omni triangulo incit habcre trcs,&c. n
inquantum quilaterus,lcd inquant triangulushabct
ti cs.acpcr hoc cicnsvniueral ter, magiscognouit c
cundum quod ipfum qum fcis particularitcr.potior
itaquc vniucrfalis cft particulari.
Quae dicatur demonflratio vniuerfalis , & qua ratione.
Iica terminos huiusprimg jltionis aduerte, 9 ali
qd dicit vniuerfalc vel partiulare dupliciter. Vno
mod vniuerfale quidem,quia eft vnum in multis & de
multis. Particularcvcr quia elt vnum numero: & fic
Tho de Vio in Pot. k 3 devni
 I5o Thom. Vio Caiet.Comm.
devniuerfali & particulari Porphyrius tratauit & n eeincorruptibilitaspoitiua,vniueralia at,vt upra
eft ad propofitum noftrum,quni demonftratio ngn probatum et,non untincorruptibilia poitiue,ed ne
dicituf vniuerfalis vcl particlaris, eo quod vt defu gatiue,ad euidcntiam autem huiusdubitationis primo
bie&o,quod c(t communc mu!tis, vel de fubie&io vno dcclaratndi funt termini & fenfus refpnis. Ariltotelis. circaCap-9.
fecundum, numerum. Demonftratio cnim ccludens & deinde relpondend obictis.Tcrmiini fnt,vniucr medii
Cut C.J. C. C. : :
Ifochelcm habet tres particularis eft,& tam Ifocheles fale,particulre, crit feu eft,& imagis. Qui crgo tcrmi
de multis prdicatur. - . . nos ifi refpnibus oportet c conformcs tcriinis obic
T.c.11. Alio mdo aliquid dicitur vniuerfale,qa cft adgqua ctionibus poitis, vt euitet equiuocatio, vniucrale &
tum illius prdicatum & vt fupcrius in cap.5.dc vniuer particttlar in hac refponfionefurnuritor primio mdi
fali locutus fuit Ariftotelcs.& hoc modo ccipimus hic ftin&tionis fuprapofite, vre. f. pro co 'v'imrinultis,
vniueralc.cx tali iguid vniuerali demontratur de & particulare pro eo quod eft vnum numcr dcmori.
monftratio vniucrfalis illa qu demon[trat pafsionem *ftratum, nec fumitur hic vniuerfale pro aggregato cx
de eiusadaequato fubicto, vt habere tres de triangulo. vniuerfalitate : quoniam de talibus fionttijjt- demon
& pcr oppofitum illa dicitur particularis dcmftratio, {trationes (fcd pro ipfa refulta tamcn conditione vni
quae dcmonftrat pafsionem eius inadquato fubicto, uerfalitatis,vt conditione (ine qua non.i.pro ipf quid
vt habcrc tres,&c. dc Ifochele. . . . i. -
ditatc formalitcr fumpta. de tlibus. n. vniuerfalibus Cap 9.
Penes quid attendenda fit dignitas demotiratioiiis vniuer fcicntia eft vt fupra diximus: le autcm, quod figni. poft medii
- ~ falis fub particulare. . . .. . . .. ficatur per li et, in propoito umi potet dupliciter. circat.c. ::,
Vno mod pro eff quidditatiuo. Alio modo pro efle
C Irca refponfioncm ad primam rationem duerte atualis cxiltentiae.Mlagis talc quoque fumi ptclt du
A primo, qud ila prima ratio ex malo intellectu ti plicitcr.vno modo linipliciter lio modo quo ad hoc,
tuli quaetioni procedcbat.concluit iquidem vcrc, p iputa demonftrabilitatm,vcl fcibilitat. Ad percipicn
dcmonftratio particularis eft prior vnierfali rcfpeStu dum igitur fcnfum ditor Ariftotclis oportet auer
fubie&ti particularis,& tam cncederc dcbcbat, qud tere,q^ cclufiofua e(t vna comparatiua, & qud com
demonitratio particularis ct impliciter potior vniuer 'paratio non fit inter idcm & feipfum, fedinter di(tin
fali.n.n. quritur hic,an rcfpe6tu fubieti >rticularis &ta. Et quia & vniuerfale & particulare non diuidunt
vna fit potior alia.clarfiqui eft,q, perfetius fcire fa rcm diuerlificanio eam, quemadmodum differenti
it fubictum particulare effe tale, puta Ifchclem ba diuidunt naturam genericam multiplicando cam, fed
bere tres;dcmonftratio particularis,qum vnuer[alis vt modi vnius & eiufdcm rei.eadem fi quid natura nu
faciat,quia illa facit illud fcire in a&tu, hgc in potcntia: mana eft, qu modum vniucrfalitatis& particularita .
fed qritur fimpliciter qu fit potior.Adueftc fetun tishabet:ideo cparatovniueralisad particulare non
do, j quia ratio illa nqum affmpfit qud deniltra eft accipienda,vtintcr duas res:ficut intr hrnineun &: ,
tio particularis faciat [circ fccund q, ips, fcd 9 facit bou,nec vt interidem et feipfum, quia periret natura
fcire quoniam ipfum.f.particulare ff talc, vniucrflis comparationis: nec vt inter includens & inclufum, t
autem facit fcirc non quoniam ipfum ctt tale, fed quo quia vana eflet comparatio; tum quia vnus modus non
niam aliud..eius uperius ct tale: Aritt. vcr repden includit alium,fcd vt inter rcm fub vno modo & fcip
do tranfijt(ad fecufidum quodipfum ) & mutar vidc 'fun fub alio modo. Ad pcrcipicndurn autem line erro
tur terminos argumcnti, propter hos inquipoffet for re comparationem inter A ub C modo, 8 eipum A
te alicui vidcri fiinus ben Afittotelem foluiffe.Scd ob fub D modo,n oportet infpicere quid habeat A C cx
hoc neminem turbari decet:quia fcire quoniam ip{um A:(ed quid habeat ex,velfub C,nec quid habct A D ex
non particulare, fed abfolute, & fcire m qud ipfum A:fed quid ex vclfub D. Aliter comparatio non habe
cx additionc fe habt.& pofterius includit primum:& ret fundamta diftincta,vt habet, quioniam A idcm eft
addidit,& proptcrea dcclardo 9 dcmftrtio vniucr in vtroq; Et fic ad vidcnduin, an vniucrfale magis fit j
falis facit fcire ecundum quodipfum particularis aut particulare Intuendum ctvniuerfalcvt vre, modo ta
non,ufficienter ininuauit p demontratio vntucralis mcn dcclarato.& fimiliter particulare vt particulare.
facit fcirc quoniam ipfum,licet n faciat actualitcr fci Intucri aut vniuerfaie,vt fic in propofito, nihil aliud
re qm ipum particulare et talc.& per hoc argument cft qum loqui de ipfa natura, qu vniucrfalis dcnomi
fatisfa&tum eft,quia iam habctur,sp non attcnditur di natur formalitcr.vt de homine in eo quod homo & n
nitas demonltrationis pcncs fcirc, q ipfum particu vt hic. hoc cnim eft conspiccreip(am non coiifpetis
re eft tale, fcd quoniam fccund 99 ipfum fcire facit. indiuiduantibus conditionibus. Intuer autem prticu
Num vniuerfale magis fit quam particulare, eo quod &pcor lare(vt fic) eft intucri naturam ip(am vt coniunt con
ruptibile fit.
C. rcfponfionem ad fecdum datam, vbi dicitur, ditionibus indiuiduantibus, Vniuerfale ergo magis ef
-

fe qum particulare,i.hominem magis eff qum for

, q, nihil minus vniuerfale crit particularc, fcd ma tcm,& bguem qum hunc bouem,&c. fily cffe, intel
gis. Dubitatur,an vcrum fit, vniuerfale magis cfic qu ligituree actualisexitentiae,& ly magis, dicat magis
articularey& quantum valeat ratio huiufmodi addu fimplicitcr,falfum eft,quoniam cxiftcfc particularim
taab Arittotelefvniueralia incorruptibiliafunt. wi et primo & implciter,ticut & generari.Vniuerfalium
detur.n.99 particulare fit,quoniam particulare habet ef autem fccundario per particularia.f. (icut & gcncran
{e fimplicitcr.vniuerfale autem habet effe fecund qd tur & corrumpunturygenitis & corruptis particulari
.i.intcllectuale,fcu obiectiuum, fecundum doctrinam bus.V in prgdicamentis loqus de cfl atalis exiften
peripateticam non ponente vaiueralia ubitere.Ma tiae Arifto.dixit,Deftrutis primis fubltantijs impofli- Cap. de
;.
gis autem effe conftt habens cfle fimpliciter j habens bile et romanereecundas, quaevniuerales ubitanti
ele obictiui,crgo &c. Prterca in particulari inclu ' funt.Si atly magisdicafmigis quo ad hoc, puta fub.
difvniuerale actu,& non cconuero. & conequenter tilitatem,loquendo ctiam dceffetualis exifenti, vc
quicquid effe e(t in vniuerfali clt in particulare & non rificatur,9 vniuerfale fit magis particulari ad hunc1cn
cconuerfo.ergo vniuerfale non clt particulare, fcd po fum,quia vniuerfale magis cit fecund cxtenfionem j
tiuf.ecuerfo.prterea quod aut nihil e,aut poftcrius tingula particularia:& talis cxitttia vniuerfalis magi
particulari,non magis cit ipfo particulari,fcd vniuerfa confert demontration & cientig jexitenti e ingu
ic aut nihil eft,aut pfteriusclt,vt dicitur in primo de lari.bos n.diuturnior ct qun linguli boues, & I 1
T.c,8. anima ergo&c. Similiter videtur 9 ratio illa Ariftote gis prodcft fcicntiae cxilttibouis jiinguloruii). Hic
lis,non ccludat,quia incorruptibilitas argucns magis icnlus,licet fit verus,non tamcn in idicio mco c;i;nt
[ \ly
 In Poter.Analyt Arit. I5 I
tus ab Ariot.Si autem fumarur y efTe, pro efTe quid tione particularis eet in pottia cognitio vniueralis
ditatiuo qualitercunq;fumatur(iy magis)ver eft vni Ad hoc dicitur, p di$t Ariitotelis elt (implicitcr ve
uerfale effe rnagis pa ticulari,& intentum ab Ariftotc huium argum
rum,n ee odi
lc.Verum quidcm, qfh rationem quidditatiuam ipfius Primum fiquidem dcficit, quoni enta cogunt ad oppoit,
am aliud eft, id quod
vniuerfalis particulare non habet nifi quia vniucrfale eft vniucrfalc claudi a&tu in particu lari,& aliud cft vni
participat.impofsibile eft at y participans habeat ma particulari.Ad primum.n.fufficit rem
uerfalc claudi in
gis ration formal illius cuius formalis participatione fignificatam pcrnomen prime impofitionis illius vni
eft talc. Vnde quia Sorteshois rarionem quidditatiu ueralis includi particulari,vtres fignificata per ly aal,
non habct,nifi quia cft h,impoibile eft q, magis ha in homine clauditur.Ad fccundam autcm requiritur,
bct eflequidditatiuum hominis qum h quoni n g) res illa vt habetactuin vniuerfalis, i. diltr:buta clau
quia eft hic vcl ille,fed quia elt homo,effe quidditatiu . datur in eq.vt q, omnc animal fitin homine , prirnu'n
human habet nihil crgo minus vniucrfale quam par. uidcm eft verum & non ad propofitum. fecnd eft
ticufare eft fccundum eflc quidditatiuum, fcd magis, & eius contradictorium affirmatum eft ab Ari
-

quanto in corruptibilia in illis funt. Quoniam. n. cfl ftotele

quidditatiui conditionesfuntfixio,immobilitas, &cer , & cft ad propofitum quoniam ad cognofccn
dam hanc,T riafigulus habet tres,vt vniuerfalem, fiuc
titudo,& particularitati coniunctum incertum & va priori(tice,fi pfter iorificc(quos demonti ratio exi
riabiabile atq;corruptibi!e eft,quia materialia funt qm git)no fufficit ue
n
nia particularia,quorum habemus fcientiam, & vt fun vt patet.Secundum autcm cogncf cerc hanc, Ifochele habct tres,
dat vniuerfal:tatinuariabile & ce:tum eft, idco n fo phyic dupliciter.p deficit ex ignorantia fneta
e rimo quia
}um nihi! minus vniucrfafc effe, qu particulare dixit, tetitia loquatur Ariitoteles.fecdo n aduertit de quali Poe
quia mcminit quid
ed magis quanto incorruptibiliora funtipavniuera fit proprie ele in potentia, procedit figuid argumen
lia, infinuans cx hoccc qidditatiuum.ibi magisinuc t,ac fi Arift. loqeretur de potentia logica, aut de po
niri,vbi m proprias eius cnditiones inuenitr qum tcotia pnyica quacunque, cum ti Aritot-loquaturde
vbi cxtrancis coniuntum cft.Quodautem taliter inue potent
ia phyica actiua volens particular ee in acti
niri quidditatiue rhagis profit fcfcntiae,non eft opus de ua potenti avniueralis, & non cconuero, qmvniue a
clarare. Intent autm ab Ariftotel hunc eflefnfum lis ft fecun naturam prmifla ipfius particularis
patet,tum qufa hoc modo dire&c& vniuerfaliter vni includens in dum fe rhediu m,quo pa(sio de particulari con
verfalia magis magnificantur, tum quia cx tali vniucr cluditur. conftataut cundo Phyfic
{lium dignitate pripatcricg demonftrationes nobili mie in genere caue efficientis conclu orum, circa.t.
q !pr- m. c. 3 t
S. ris.
tantur. Ad prim ergo non oportet aliter fcfpondere ionem interut ,
quia proced iuxt imu fenfum
it m .id j qoq; iam &g nihil cft cfficicfis fug caul effectiue,fimilitcr cffe
dictum cttq, hic nn lguimur dcvniuctfali & parti in 5otentia aliquod n propriedicitur omnc illud, qd
culri.vt vn includit rcliqu,fed dc eis,vt diftinguun quotcunq;& quibufcq;auxilijs pt in illud duci,fed
tur modo declarato.ficer.fi.narura particulaiiincludat vnico tm mtore eget vt deducaturin at, vt dici-r C.?
ur.9.Mctaphyficg.& proptcrea qua fciens vniuerfa
tot id,quod eft natura eadem forfinalit* fmipta,non lem propoition vnicatm mutatione pt particular
tiincludit modum illttm,fed oppofitm ponir,neccft Isir agofccndo.f.illud particularc cntinerifgb tali
idcm natura vt particularis, & fi$tura vt vbiuerfalis furi vniucriali. Sciens autcm particularcm propolitionem ..3 .
damentalitcr.i.vt vniformaliter fumpta.Ad tertium di
citur,9 non militataducrfusintrum no{trum, quoni non vnica,fed multis cgct cognitionibus ad cognofcgn
Ariftot. ibi loquitur de toto coniunto f. re vniucrfali, quin vniucrfalc, vt fic : tum quia indutionc opus eft,
fum quia,vt dictum fuit in c. 5. ctiam fi omnia Particu
hic autem loquitur defi:bftrato, vt fic cuius fign clt Iaria effent nota adhuc non cflct notum vniuerale c
9 ibi dixit,aialvniecrfJlc nihil cft. hic autcm vuerfa
His tantuin nomine vfus cft.Ad id ver,quod contra ra : cundum fpeciem,fcdfccundum numerum tant.ideo
tionem obijcitur,dicitur, Pt Incorrnptibilitas negati merito fciens vniuerfalcm dicitur icirc particularcm in
ua arguit dire&c perfctirem inod ipfius effe qid potentia & non econuerto. - - -

ditatiui dc quo loquebatur Ariftot.vt ex di&is patct,&
indirete arguitdiuturnius cle atualisexu(tentig,qfm,
fi exfe non Corrumpirur in aljs exiftens,corrup-ovno
faluatur in alio,quod particularibus non conuenit.Pro
ptcr quod Arift.in litra non dixit abfolute quanto in
corruptibilia funt,fedaddidit in illis,quafi dicerct,quo
niamniueralia in particularibus poita corruptibili
busjncorruptibilitatem fecund fe fcruant,& illis diu
turnicrafunt, magis fcccnd effe quidditatuum funt,
& quodammodoecundum eie actualis exitenti.
Num habens particulare habeat ipfum vniuerfale.
C Irca quartam & fcxtam ratiofies dubitatur.Quia
falfum vidct effe quod habens particularem nha
beat vniuerfalem in atu,neq; in ptcntia. Quod cnim
cognofccns particulare cogniofct vniucrfale in actu,
Probaturexeo,qud vniuerfale atualiter clauditurin
fuo minus vniuerfli,quod particulare dicitur, tam in
terminis, qum in propofitionibus. iii Ifochele enim
gluditur trianguls,& in hac propofitionc, Ifochclcs
habct tres clauitur ifta a&tu,Triangulus habet tres,
vt Patet poncndo diffinitioncn) loco nominis, &c.
Quod autem fcicns particularcm, fciat vniuerfalem in
Potentia,probatur cx eo qud vniucrfaliorisnotitia cx
minus vniueralibus colligitur.icut vniueralis ex par
ticularibus:imposibilcautem cfet exinferiorum con
ucnicntiafuperioris notitiam acquirere, niti in cogni
C 1 R ca feptimam rationem dubitatur, quia Arift.
videtur cgredi limites propolit, tractat.n. dc dcmon
stratione vniuerlali & particulart, quar vtraq:intellc
&tu cfpicitur,& ab eo fit & dcfccndit ad Pa* ticularia
fenfibilia, quod vitiofum cffe videtur. Au hoc dicitur
9 Ariit, propofito non rcccfsit. fcd vtrique rationes
adunans,fiut x modo generationis particularium cx
vniuerali & proceus ad vniuerale particularibus ,
tertiam rationem conlecit,quia partiti ducit in infini
ta, colletio at adunat & finii,ita nc ex terminis vint
ueralis proceus vt fit & particularisvt fic, vniucra
lem magnificat.termini liquidem Particularis Procef:
fus, particularia fcnfibilia funt. Ad qu cum Pcruent
fuerit non amplius particularizari pteft dcmftrati9,
tcrmini autcm vniucrfalis proccffus, vt fic vniucrfalia
oportet cfle quae intel'ectu confiftunt, non eft igitur
extra propoiti tcrminos vagatus .
Dc cparatione demontration affirmatiue
& negatiue & ductis adimpolsibile.C.2 I
Vodat demf dignio
ratiua fit rpriuatiua hinc
( ! manife li fit.n.bgc demtratio inclior(alis ef
de existentibus que ji expaucioribu petitio
) s
mib',aut fppofitionib',aut propofitionib'.fi.m.notfinit
litersi: celeri cognocere per b.ts ineria,bocaiit eligibi
lius..Ratio ait propoitions, luod nellor, iea minori
Thom. de Vio in Pot. K 4 bus,
I52 Thom. Vio Caiet. Comm.
bus,vniuerfliter haec e$t:fi.m.cfimiliter et, quod e$t, adimpoffibile, quare & qu hac melior prdicatiua, ef?
mota efe media,priora notiora efSt. Si demoJtratio qui mamfefium qud & ea quad impoffibile eft melior.
dem per media b, c, d, quod a,ipfi e, ineft. qu ver perf, Summa huius capituli hc cft.
c,qud a,ipfi d.Comfimiliter itaq; fe babet,qud a, ipfi d, D affirmatiua dignior eft demonltra
1.concluio
ine$t,&- a,ipfi e,qud a,ineft ipfi d,prius motius ejt qum tione negatiua,probat quinq; rationibus. Primo
qud a ipfi e,per hoc.m.illud demonflratur,credibilius au fic,demonftratio exminoribus quftionibus, aut fup
t eft id,quod eft,per quod igitur demonftratio, qu per P9fitionibus,aut propofitionibus(alij, cifdcm cxiften
pauciora,et melior alus efem existentibus, amba igit tibus)eft digniorea,quae ex pluribus ef::dcmonftratio
- per terminos tres & propofitionesduas mjtrant:fed affiimatiu eft cx mihoiibus j negatiua, crgo maior
baec quidem effe aliquid ccipit, illa ver & cffe & n ef probatur dupliciter primo,qa i unt vtrobiq; imiliter
fe aliquid,perplura igitur,quare & peior eft. Trterea hota,velocis cft cognofccrper pauciora.hc atap
quoniam monftratum fuit. qud impoffibile cft,vt vtriuf Pctibilius cft,&c.(fa Apbaffjppdndo mcdia.f.ciufd
que existentibus priuatiuis propoitionibus fiat yllogi ordinisimiliter ee cognita & priora ee notiora, qin
mus,fcdhanc quidem oportet talem, illam ver, qud dem[tratio cx pauciofibuscx prioribus, & cfqu
incft.Amplius ad hocoportet hoc tccipere,praedicatiua* ter cxmagis cogno(cibilibus, qm credibilius ct per qd
r.
.m.(auta dcmon$tratione )ncceffri e$t fieri plures,pri Iit ex prioribus Quod
demonftratu at demflratio ex paucioribus
& notioribus declaraf in terminis dua
uatiuas ver impoibile eft plures effe vma in cmim /yllo rum dcmonftrationum primae.Quarum a elt primum:
gi/ino.Sit.n.mulli in exiflens ipjm a,in quoipfm b,c,ve c, terti:b,c,d,tria medi pofita fub a,&fupra e, ita qd
ro omm imexi$ts ipfi,m b, fi ver oportcat rurfs auge fcala fita,b,c,d,c.Sccundm autem demofiftrationis p
re vtrafquc propofitiones,medium inijciend,ipfius qui Paucioraa,Primum,d,terti, b, c, duo media funt: ita
dem a,b,fit d, ipfius vero b,c,e:e, quidem igitur mamife gP cala eta,b,c,d.Manifet et at q, imiliter fe ha
ftum,qud eft prdicatiu,d ver de b, quidem prdica bent concluiones vtriufq; demontrationis & q con
tiuum,ada, ver vt priuatiuum ponitur:demum de omni clufio fecund eft prior cclulionc tcrtig cum fit illius
b,a,autem mulli oportet eorum qu d,imeffe:fit igitur vna principium (Vel m aliam litcri)fecunda dcmonftra
priuatiua propofitio, que eta,d. Idem ver modus & in tio in alijs formctur, ita q, a, fit primum,c,tertium,z,
alijsfyllogimisifemper.n.medium prdicatiuorum termi h, duo mcdio,& fubdatur. Manifcftum clt y fimiliter
morum prdicatiuum in vtraque,priuatiui autcm im alte ehabent conclufio ecunda. & penultima cocluioto
ra priuatiuameceffarium eft effe;quare haec yma talis fit tius Proceffus primi,fed hc prirvltima cclufione,
quia eft cius Principium,ergconclufio fcd, qu eft
propofitio,alia vero praedicatiug.Si igit moti*, per quod ex paucioribus,prior ea,qeft ex pluribus. Minorat
mon$tratur,&- credibilius: mon$tratur autem priuatiua principalisProbai,quia affirmatiu accipitaliquidefle,
quidem per praedicatiuam:hoc autem per illam non mom negatiua ver efle& non effelicct vtraq;fit p tres ter
$tratur, priorigiturc notior exifies & credibilivrme minos & duas propofitiones:Secundo quoniam expu
bor vtiq; erit.JAmpliu fi principiumfyllogifmi eft vmi ris negatiuis nn potc(t ficri fyllogifmus, fed alteraaf
uerflis propofitio immediata: eft autem im monftratiua firmatiua opusett,&c.
uid affirmatiua in priuatiua ver negatiua vniuerfa Tertio qidemonftratio affirmatiua eft prior &no
#. propofitio: firmatiua t negatiprior & motior, tior & credibilior negatiua.probatur, qiii priuatiua p
propter manq; affirmationem ncgatio nota.Et prior afjir prdicatiuam,prdicatiua t per illami n demftra
matio quemadmod & ipfm eff ipf non effe: quare me tur.probatur,quoni augmcntata negatiua demonftra
lius principi momftratiue qu priuatiug, que vero melio tione ncccffe eft fieri plres affirmatiuas Appolitiones,
ribus primcipijs vtitur melior e$t.JAmplius principalior, negatiuam vero vnam tfi in oifyllogifmo. declaratur
fine.m.mftrante m efl priuatiua. Qj ver prdicatiua hocin ecundo primg in terminisa,Primo:e, tcrtio:b
medio,d,mcdio mioris,& c, medio minoris: nulia li
priuatiuamelior e$t planum quod & ad impoibile du quidcm ncgatiua fiet propolitio,nifi maior Pfyllogi{
cte oportet aiit cire,que et differentiaipjariiit itaq; miad maior proband,reliquae osaffirmatiua funt 1
eorum qu c,nulli imeffe ipfm a.Sic igitur acccptus,often Quarto demonitratio viens dignioribus principijs
iua tiq; priuatiua eet demontratio quod a,ipi c, non dignior,(cd affirmatiua eft hmi:rgo. probatiomino
ineft:qu ver ad impoibile ita f habet,fi oporteat m risqfh affirmatiu principi eft vniucrfalis immedia
ftrare,quod a,ipfi b,nomine$t, accipiend e$t a uneff ipfi ta affirmatiua, negatiuae vero ncgatiua & illa elt prior
b,& b,ipfi g; quare ctingit a,ipfi c,ineffe hoc at fit no notior.dPbatur,qm negatiua pafirmatiu nota clt, &
tum & confeffum, qud impoffibile, non igit pt a ipfi b, rius eft effe jn eflc,&c.Qinto quonifinc dcmon
meffe,fi igitur,b ipfi c,confeffiim eft ineffe,aipfi b,impo tratiua non eft priuatiua,fcd econucrfo,crgo &c.
fibile eft inefetermini igitur cfmitter ordintur. Dif Dcmonftratiua ncgatiua oltcnliua eft,qu prim de
fert at vera fit motior propofitio priuatiua, vtr quod tertio negatiue concluditpcr medium, qunegatur
a,ipfi b,nomimeft,am quod a ipfi c:cum igitur cclufio eft Primum,& affirmatur de tertio.declaratufin tcrminis
motior,quodmon eft quae ad impoibile fit demonftratio, a,Primo:c,tertio:b,mcdio.
c at in yllogifmofit,demftratiua : natura at prior Dcmonftratio at ducensadimpofsibile cft,q pro uid.
eft,qud a ipfi b,qum qud a,ipfi c,ine$t:priora.n.funt batver negatiu,aumit affirmatiuoppoit,&ub
fumitaffirmatiu vcr,c infert concluin,de qua no
conclufione,ex quibus eft cclufio, eft at a,ipfi c,n in t & ccrtum elt9, fit imposibilis, & fic certificata
effe,conclufio,a, ver ipfi b,ex quo eft conclufio.N.m.fi mifla vna ccludit aflumpt affirmatiu oppofit, pr
contingit ablat effe aliquid,hoc eft cclufio,illa ver x . bando ee imposibile, 8 per hoc ibi oppoiti negati
quib* sut,ed hoc quid et,exquoyllogimus et,qui vti u eflever,&c. dcclaratufin terminisa, primo, c, ter
queficfe babet,vt aut totius ad partem aut partis adto tio:b,medio,ita qud non cftnegatiua probanda.
tum habeat rationem,feda,c,& a,b,propofitiones mom f Tcrmini quidem fimiliter ordintur in vtraq;, fed
habt ita interfe.fi igit,qu ex notioribus &> prioribus differt quo & qualisfit notior priuatiua oppofitio,qm
melior,fnt autem ambacex eo qud non fit aliquid, cre quando conclufio eft notior, quoniam non cft, fit dc
qibiles fed quid ex priori,illa vero expoficriori:melior monftratio ad impofsibile. cum autem qug verc nega
fimpliciter ytiq; erit priuatiua demonjratio ea, qu eft tiua Praemia cit,notior it, oteniua demontrato fit
declaratur

/
 In Poter.Analyt. Arit. I 53
dcclaratur in terminis eifdem, ita.f. nullum B eft A clufio primg & concluio ecunde, & concludit,9 con
fit vera & vcre prgmifla fccundum fe, & illa, nulium clufio iccdae ct prior.vbi non ita apparet,qo fiocfe
Q clt A fit veiafccundum fe cclufio illius fuit (iquid qo fimiliter fe habet.Dcclaratio tfi ftat
illa maior negatione oftenfiua, & ilta condlufio eius,& icendo qud fimiliter fe.habent, non quo ad nume
detructioconcluionis imposibilis in demontratio rum mcdiorum,fcd quo ad cgtera.puta 99 (unt cx prio
o ne ad impofsibile, vt clare patet,& conlequenter ibi af ribus & notioribus (ecundum naturam&c.& qud n
3. cclu fio.* fumpta vt pra:mifla ad illain negatiuam probandam. infcrtur ex fimilitcr fe habere conclufio ergoconclu
* ... Demtrationegatiua potior implicitcret duccin fio fccund ett prior, fed pper(ly fimilitcrfehnbere)
.. teadimpofsibile.probatur,demltrtiocx notioribus declaratur y caetera funt pfia , & poft modum quia
& credibiliorbusdigniorelt negatiua ett hmiergo. conclufio fecundg ex principium conclufionis primae
' ' probatur ininor, quniam cum vtrgq; fint ex non ffe declaratur qud cft prior. -

, credibiics,negatiua ex priori, adimpo(sibile ver ex Quantum j. proceffus Arifto.probantis demonftratio

- - - ... Poftcriori. Probatur quoniam ncgatiua eft cx quibus nem ex minoribus abfolute procedentem digniorem efe
ct concluio,adimpoisibile vcr ct cx cclufione.de ea,quae ex mineribus qualittiue procedit.
claratur in terminis eifdem,& propofitionibus eifdem
..nullum Bet A: & nullum Cet A: ex quart prima
C Irca probationem minoris eiufdem rationis du
bitatur,qiii Arift.vidctur incidcrc in vitium figu
Rdet taci- Proccdit negatiua, & fdaroburtrabitad impo(sibile. r di&tionis, quoni aflumit& probat demonftratio
t qni. ... Non.n.li x diftiniione affirmationis verificari ne nem ex minoribus abfolute effe digniorem,& Poftmo
gatiuam contingit negatiua tita cft concluio, & ca,tz dum dcclinat ad minorcs qualitatiue, vbi expree mu
quibus infcrtur funt ex quibus, fed illud cli,ex quo fit tafle vidctur tcrminos qualitatis in qualitat. Adhoc
fyllogifmi', qd fe habct ad conclufion vt tot ad part, di duplicitcr.Primo,g, maiorafsumpta ab Arift.con
illa ad ipfum vt pars ad tot. hoc at non conuenit illi ditionanda eft, ficut probatio minorisconditionatur,
nul Ceft A rcfpc&u illius,null B cft Afed ecuerfo. ita vt intclligatur ficp ocels fte,demftratio ex pauci
3.ccluio. Quarc quoniam praedicatiuadignior clt negatiua, rib. qualitatiue eft certior: Affirmatiua eft hmi.ergo
& ea qu cft adimpfsibilc prior erit. -
n hoc nulla deccptio accidit proceffus. tfi Probans
* Series autem hc eft. maiorcm hunc fenfum nec tangere videtur, fcd fimpli
citer probat demonirationcm ex paucioribus ee po
Der 1N1r Aprima quaeltione, reliquas excquitur, tiorem.Secundo di, Q Arift:breuitatiftudens fub ter
& primo im vnica ccluione quinq;rnibus firmata, minis quititatis qualitatiuos ubumfit,non vt quali
fco terti oftendens quid fit demonftratio negatiua, tatiui funt,lcd qiiiexeis quantitas cognofcitur maior
quid ad impofsibilc,in quo conucniant& diffrant & vcl ininor &c.& confequenter nullum fuit in eius pro
concluioncm repontiu vnica rne roboratam,exclu ceflu vitium, fed fubtilisbreuitas. Qgod autcm ita fit,
dendo quand contra 1nem cbicctionem. & licet ex gr.f.demonftratio ex pluribus in qualitate fit ex pluri
clufio rni infcratur ab Arift. fcparauimus t eam,vt bus in quantitate & expaucioribus ecundum qualita
clariusvideat quod df. vltimo trti conclufion adie tem fit expaucioribus fimpliciter, & confequenter Q
cit, affirmatiuam demontration & extollcntem,&c. affirmatiua demonftratio, qu conftat ex affirmatius
Aane C1 Rca primamrnem prima concluione aduer tm fit cx paucioribus,c ncgatiua, qu contat exaffir
te,q, ideo dupliciter formata cft, quia difformiter ha mativa & negatiua fit ex pluribus fic manifeftatur. Ad
beturin ductlistrantlationibus. litera fiquidem cis, probandumTprmiffas demonftrationis afarmatiuae
qu fccutus cft t Albcrtus, primum fenlm oftendit. hon poffunt affumi,nifiea, qu infunt per fe in primo
Litera autem, qu expofuit S.Tho. fm fcnfum habet, vel in fecundo modo,antecedtia.f.& cfequcntia.qfh
quem & habet tranffatio qudam. cui cxdiuerfislocis os premifle affirmatiux funt. Ad probdum aut pr
perpendicxpoitionem S.Tho.vcrbaliter conformio mifas negatiuae demontrationis,qm vna Prmifla ct
fen cffc j commun. Dico at hoc, qfh penes me ha affirmatia oa fupradita contingit fumere,quoniam,
beo quandani tranflationem, qu nilifciptorum arbi ver altera premifla eft ncgatiu extrane ab altero
trio u:budam quibusanncxa cft commentarijs [ocia, extremor medioportetfmere, & fic plura media
ta fit Boetiana eft,quoniam eloquentia commcntario funt,fi praemiffae plures fecund qualitatem unt,vtr
rum Boetifonat,compcrttfi hoc mihi n eft, eo gr. que repontuo conueniens videtur, fed fecunda Alber
in capitulo dc vniuerfali, jd recitatAlbertus ex Be to placet,& ip(imagis textus confentire videtur.
tio,qu in eo nuilo modo funt,licet ad hoc poffct dici,
gy Bcus duas ditiones fuper libro Poftcrior fecit, De certitudine & vnitate & diueritate fcien
ficut fuper libros Perihcrmcnias& Porphyrij.Vel for tiarum & demonftrationum. . 22.
te, g: vitio ciptorisab Alberto Boetius nominat. nec
tfi tfanflatioifta eftills, quam cxpofuit.S.Tho.vt exfe. cientia at eft certior & priorfcia, jipfius qud,
quei)ti cap.conftat,nifi libros dcfeibus plenoshabca & propter quidem ead,fed mom ea,qu feorfum ip
mus,vclhbuerit.Cuiufcunq; crgo fit tr$latioillaha fius qud ab ea,qu propter quid:& qu non defu
bet cxprcffe,vt S.Tho.exponit. Et melior videtur ifta; bico eftea,3 defubieo, vi.Arithmetica Harmonica:
translation hoccis(fivtratio hocintroductur)e. c* j expaucioribus ea,qu & ex appofitione,vt.Arith
cus autcm fi vt dcclaratio, quoniam iuxta hanc Arift. metica,eometria.dico atexappofitiome.vt vnitas et
facit candcm conclufionem primgdemonftrationis& fubflantia fine pne puntus ver fubftantia ^um pofitio
fccd, & dicitfimiliter fc haber illam cclufionem, me, hoc autem ex appofitiome./ma autemfcitia e$t, qu
vtinfcrtur per ecundi & penultimam concluionem
e$t vniusgeneris qucumq; ex primis compomumtmr, &-
primae, qud indubievcrum eft, quia vtraq; per duo partes funt, aut paffiones hor perfe. J4ltera verfcia
media proccsit.& per hoc cum penultima fit prior vl
tima& cius principium,fequiturg conclufio ex pau e$t abaltera,quarumcunq;principia,neq; ex ijfd, meq;
cioribus fit prior.fm cem vcr translationem ari alterae ex alterisfumt.huius autem fign,c adimdemon
fto.n vere ccipit duos Pr9ceffus,fed primo tot,dc ftrabilia venerit.oportet.m. ipfa in eodgemere effe cum
inde partcm. primam fiquid demonfrationem facit his,qu demftramtur,fignumat & huius,cum,ea qu
coningcndofupremum infimo per tria media,fecun mostrantur per ipfa in eodegenere fint, cognata.Tlu
dam ver fupremum coniungdo penultimo & fic mi res at demonftrationes effe eiufdem euenit, mo flum ex
nuit vn medi, & fubdit g, {imilitcr fe habent con eadem coordinationc accipiti mom comtinuu medi, (vt
eorum,
 154 Thom. Vio Caiet.Comm.
eorum,quae. 4 B,& D & E) ve! & ex altera, vt fit.A Vnde retat devnitatepecifica eu formali impli
tranfmutari,in quo autem D myeri, ipfiim ver B leta citer fermo fit,curn dicitur fcientia eft vna &c.Notam
ri,& rurfs Eqiiicf;ere.'^erum cft igitur&- D de B,&- tra*t dixi 9 primaria intcntionc & fimplicitcr non
JA de D predicari,n? jtt9d'etatur muef,& quod moue eft hic fermdcvnitate generica, qf, ex 3onfcquenti
tur tranfmutatur : rijfes, 4 de E,& E de B $erum pr (vt ex dicendispatebit)vnitas generica apparet ex ver
dicari;qu.tre per alte... , :edia,&- non ex eadem coordibis Arift.& n fpecifica.Similiter cum dicitur gcneris Quid cunf.
vnius non eftjntelligendum devnitate numerli, aut 9gens vgi.
natione fjll^gifi;us eft ,n in tamen, vt neutr7 de neutro
dicatur mcdiorum:neceff eft.n.eidem alicui ambo inef. generica,ed pecifica eu formall, lynq; genus(vt in il
fe. Confideramdum autem eft &- per aliasfiguras, quot ca.declaramus)& fpeciem atoma, & analogumin fe :
modis contingit eiuffem fieri filiogiffnum. cprchendit.Eft ergofenfusconclufionis, fcientia #
vna formalitcr eft cuius obie&um eft vnumi formali- lis.vna.4.
*

Summahuius capitulihgctft.
1.conclufo. S Cientia eft certiqr & prior alia tripliciter.f.quae ea
' ter.Vnde autemfumatur vnitas formalis generis fubie m;.
iexverbis Arifto.& S.Thom. fic acciperc contingir. c.tex.c-3.
dcm eft ipfius quia,&'pp quid.fed non eft e, qu Cum enim ab eodem res habeat efle& vn cfle,opr
eft ipfius quia ti, extra cam, quae eft pp quid & qu ter, idem ete principium formale contitutiuum ge
non cft dcfubie&o iIla,qu eft dc fubi&to,vt arithme heris ubie&i in tli ee, & dansei talem vnitaten.
tica,harmonica,&quae ex minoribus ea,qu ex appo(i Conftat autem qud rcs plurime ab eadem fcicntia i-e -
tione,vtarithmetica devnitate, geometria, depto. Giderantur, vt in geometria trianguli & quadrangu -------

a. concluie Scientia eft vcra eft vnius gcneris.qugcq; cxpri li &c.& habent q fubijciantur talifcienti non vnde.
miscponunf,& partes aut pafsiones hor st per fe. cunquc,fed ex aliqua rationc formaliaaliquo modo in
g. cclufio. ' Altra fcientia ab altera eft quorumcunque princi eis inucnta,& confequter ab eadcm rnformali ne
pia,neq; cx cifd,neq; cx alterius funt, Declaratur, fi cefle eft habere vnitt formal fubie&um ta}is fcien
gno, qoniam rcfoluendo vnitur in dcmonftrabilia tiae,ac phoc quae fit illa ratio formalis,aut vfifumatuf . *
u oportet effe ciufdem generis,c his, qu demon opyrtet videre ad intclligdum vfi fcintie fubietuin *** ***
ftrantur.Dcclaratur & hoc a figno,quoniam demon vn formalitcr fit,Scid eft crgo q, res diuerfe ad ali
trabilia per eipa in codern genere unt & proxima. qu vnfciti pertintes poflunt | cfidera
4. cclufio. IPIurcs demonftrationeseffe eiuf{em po{sibi!c eft, ri. Vno modo m eorum fingulas naturas,vt triangu
non folum excodem ordine accipicndi non continu \s inquantum triangulus, & quadrigulusvtfic, & fi
mcdinm,fed ex altero. Declaratur primum in termi quot funt res formaliter differntcs,`tot funt rationc$
nis A primo, B tertio,C D E medijs cx eodem ordine formales. Alio modo coniderantur, vtaduniturinali
fubordinatis. Declaratur m in terminis A primo , B qua cirationc formali, vt triangulus & quadrangu
tertio, D E in medijs diuer'orum ordin, & applican his &c.inquant coueniuntinr ne figure,vel quanti
tur ad fpcciale exemplum,'ts tervi, trfmtai pri ratis &c.& quantuncunq;res diftt,ofum lt vnicara
m mouetur & cjcit mcdia diucrfa. probatur dein tio formalis. Et qa experimur res dinerfs #m fe for-
de de hoc fm , qii.-fieiitrrm de neutro dici contingit maliter ub ead cientie cideratione contificri,vt
mediorum, & ne&efle eft eidem alicui patet in gc9mctria,de tot fpeciebus figurar,& arith'
vtraque ineflc. t
- * ** * * ~ * : * : * ~. ' " -

mctica de fpcciebus numcrorum & in metaph. de 61

.. Series autem haec eft. . bus prdicam.cntis & ubtantijs immutabilitatis:ideo
Co M P a r AT 1 s dcmonftrationibus, fcientias ca oprtet rationcm formalem conftitutu gris fubie
rum cffetus cpararc intcndit in hoc capituko,& tria ttiin aliqua fcientia efsc rnem cem obs in ea con
facit: quia primo in prima conclufione comparat eas fideratis,alitcr n effct fubie&um verum, ficut mccra
fccundum ccrtitudinem. fccundo fccund veritatcm, tio formalis effet vna , fed tot fubiectiua quot naturae
& diuerfitatcm.duabus cclufionibus.tcrtio quotupli formalitcr differentes, &ccquenterncaderent ub
citer ctingateiudee dinerasdemtrationesoi vna (ca,fed duerfis,qeft contra hypothcfim, Et c
dit fic ex hoc innuans tantam vim diuerfitatis prin. firmtur, quia aliter fubic&um fcinti n folum c
cipiorum ad fcientjasdiftinguendum, vt t circa ean tingeret non haberc p fe partcs fubieiuas. fed effet.
dcm conclufionem diucrfaspariantfcicntias. impofsibile t tales partes habcre, ctra Arift. hic pa-'
Quae nam ad f&ienti vnitatem & diftin&tionem fpe&ent. tet fequela,qm t partes fubictiue interfe,qum to
Quid Icien- Hrca ecundam & terti concluiones,& ea quae tovniueraliformaliter ditinguuntur. & concquen -

VIT \ S.Tho.in carum expofitione dicuntur, multa oc tcrfidiflin&a formaliter fecundum proprias rationes
vna
ter.
triplici tet
currunt notanda & dubitnda, ante cgtera at opor diftinta formalia (ubieta funt,& diftiri5tas formali
declararc principales terminos, quid.f. importet terfcicntiasfacit, alterius fpeciei crit fcitia detrian
fcientia vna & genus vnum, & quid conftituta gcnus gulo, ritia de Iochele, & vtraq; cia de Scalenone
vnum, & ad fingula defcendcre.Scientia ergo & hmi,quod ridiculum eft. Conftituitur ergofubie
ficut& quglibet res pt tripliciter dicivna.f.ngmero, (tum cientiae in tali ee per aliqu ratione formalem
fpecie&genere.ficut poppofit aliqugfcie dtingu vn formaliter cem multis, qutuncq; diuerfis ad!:
turnumero.vt geometria in aia itius, & geometria in lfcicnti pertinentibus. Rcquiruntur ergo duo ad ra
aia illius:& aliqg fpccic,vt geometria & arithmetica. tion formia' cftitutiu vnius fubic6tiin aliqua vna
& aligenercvt geometria & mctaphyi, & phyica. fcitia.Primo q fit cis pluribus quantuncunq;fecun
Qfm atem vnira$ & diftin&io numeralis fcientiarum , dum fe formalitcr diuerfisin illaficntia confideraf,{i
ex vnitate& diftin&tione animar, in quibus funtfu-. talia in ca inuenitur(qd dico pp cauillationes, jpro
bietiue fumuntur,& inter ea, qu per accidensfunt poito notro non |o q vna fitfoemaliter,
ordintur,eo qin infinitum prcedit valis diftinctio. n mi quid, fed, fimpliciter fict fps atoma vna eft,
& nunc dfomali t diflinione wnitate [\aruim aliter tale {ubiet vn fubie&t fimpliciter n cflct,
fermo fit,clarum eft q> non de vnitarc numcraliintcl & confequter neceius fcia eflet vna fimpliciter.Cum
ligend eft, cum diciur fcicntia vna cft qug &c.Qgia at it imposibile inuenire vniueraliter in rnibus
ver vnitas generica non et vnitas formalisimplici formalibus fubietor fcitiar has duas conditioncs
ter,qfh iuxta gencra latcnt multa,vt df in 7. Phy, &yt m genus,necefse eft ration formal cuiu(cunque fu
dit ct,formalvnitat cientia inquirimus implici bicti in duobusgcncribus reponi, in quorum altcro
ter,& Fm primintentionloquendo, nec t de vnita vnitat formalem fimplicitcr obtineat & in altcro ci
te generica ermo et qidicitur,vna autctia ct &c.
- -
tat pluribus formaliter diftintis.Patentat hc di -

C1 ())
 , a. In Poter. Analyt. Arit. I 55
cimus exemplariter in mathematiticis. Snbicl nan whitutem formalem,inquantumfenfibiliafunt,& diui
que arithmetic numerus etl,qui m c diuilibilis for fibilitatcin formalcm vt res funt. fupponamus quoq;
maliter ettin plures numrorum fpecies,quibus oibus pronunc(quod & ver elt)q, fcnfus proprij fint fpc
ratio numeri communis clt. & confcqucnter ett im cics (pecialisimae. & q tam dittinctincn qu vnita
' pofsibile numcrusinfral1imitcs (uigeneris|lando fit tem formalem fumt exobiectis.& videbimus q cum
indiuiibilis formaliter, ect. n.pecies ubalterna & enus enibile(vt ic)per e repicit, & per proprias
fpccialifsima in eodem genere, quod efljinpofsibile. differentias (cnfibilis diflinguf Ipccific obicta ip(o
& idco oportet numcr eflc vnum formalitt feu (pe. rum enuum, non inquant res,ed inquantum obie
ciem fpecialifsimam fecdum aliquod aliud gcnus, & ta.1.enibilia unt,vnit,8z ditinguenteos. ita quod
. fimile eft de continuo in gcometria, & cntc in meta odor inquantum eft fpccies fen libi
phyfica,oia.n.huiufmodi diuifibilia (unt formaliter fe lis cifaSium fpeciicc di(tinguit ab audita, quem fo
cundum e, & indiuitibilia formaliter ele oportet,vt nus inquantum alteram Ipccicm [enfibilisingreditur
aliud ingrcditur gcnusad hocvt quolibct eorum fit in fpccie reponit, & fic dealijs. Afcendendo ergo ab
ubietum vnum vnius (cienti {ccundum iltisad intclligibilia, propQrtionaliter dicimus,qud
fpecem . Eft autem tale gcnushoc quod dico fcibile. fcientia inqutum fcientia fcibile pro fubie&o hbet,
R5 forma- vt S.Tho.hic cxprcile& docet.Et Appterea opor & (ccufidum proprias differentlas {cibilis diftinguitur:
ter dittinguendo diccre, pratio formalis fubicctipt & qud res obietae fcientiae duplcx quoq; genus in
dupliciter accipi.Vuo modo(vt reselt).i.ecudum e, grediuntur.f.fcibile,& genus proprium m qud tales
feu fccundum genus proprium . Alio modo (vt obie rcstunt,& vocamus illd ens.Manifeltum quoq; clt, r. metaphy
&tum eft).i.fcibilisell,qp li contidcretur vt res ett non quod & ens formaliter per modos, & diffcrentiasdi-ica t. c 15.
oportct earn impliciter clievnam formaliter, fivero uerfificatur,& qud fcibile proprijs difcrentijs diui T.c.a.
confideretur vt hoc gcnus.f.fcibilc ingrcditur, lic vna ditur.Et de diuerfitate quid entis non-oportet aliud
formaliter & implicitcr eit:ita q, vt exemplariter di dicere,quia clara elt.& fit pcr prgdicamenta,& carum
catur,fi numerus confideretur iii eo g nunierus,fic(yt diffcrcntias, & per actum,& potentiam &c.!)iuilion
dictum vlt)numerus n clt vnus forinaliter fimplici autcm [cibilis(licet in fexto metaphylic facilius per
ter, eo 9pdiuitibilis ett formaliter, & confcqucnter(vt fuaderemus)tii tgamus & nunc,dicentes, qud cum
fic)non dat vnitatem fpccificam arithmctic. dictum & immobile oneteo quod obie
fcble
eft.n.qp genus fubiectuin debet efle vnum fimplicitcr, ctum immatcriaie, oportct effe, quia fubitantia in.
'fifcitia cft vna firnpliciter,alitcr cum fcientia [ccctur tcllcctu cft,& impo{sibile aliter fehabere,qa fcire non
' ficut & rcs fub;c5ta,vt dicitur in tertio dc anima,fci ctingit nuli huifmodi,quia eximmaterialitate:ergo
tianon cflet vna !implicitcr ubicto lornaliter diui propter poteat:am intellectiuam, & ex immobilitate
fo.Si ver confidertur numerus vt genus fcibilis in propter habituma fcicntificum cltat fcibile, vt (ic,&
grcditur, ficvnius [pecica Ipeciali(simacit, & confe proprig differti alicuius funt, qu illudgcnus,vt fic
quenter vnum forn.aliter, & confequcnter vt fic vni non oli diuidunt, ed diuerificant,cibile optime di
tatem dat (pecificam arithmctic. Sicut fi dicercmus uidit per diuerfimode habere immaterialitat, & im Diuiio ci
q animal potetaccipi dupliciter, vno modo in gene mobilitat in fubalterna,& fpeciali(sima, vt facit Arif. tia ie ci.
-re proprio fubftanti f.& fic non eft vnum formaliter 6.metaphyfice.vtfccetur cible in vniueriale abltra Tex. s.a.
fitipliciter,alio mod vt ingrcditur gcnus Pottig fcn tum materia & motu fecundum cle, & ration, &
itius, & fic uppoito p tactus it pecies pecialisi abftradum fecundum rationem,& non fecundum et
ma,animal eflct vn formaliter. Dicimus igitur fccun fe.& ab(lratum non lecundum clsc,necfecuodum ra
dum S.Tho.dotrinam,gy fcicntiae [ccantur qucmad tioncm tanqu ingenere diltinguentia tres partes phi
modum & rcs,non vt res,fcd vt fcibiles, & qp iccund loophiae..metaphyicam,& mathematici,c. natura
vnitat genericam rerum vt (kibiles funt (uinitur vni lem.Et primum qidcm membrum,licet diuidi pof Diuifio ci
tasgcnetica [cientiarum, & fecundurn vnitatcm ipe fet in aitra3tum (ecundum efse, & ration totaliter, bilis in fpe
cificam {umitur fpccifica.& fimiliter fccundum diuer cies, pecia
vt funt iubitantia feparata fecundum propria libi, & litiimas.
itatem pecificam velgenericam cibilium,dittinctio abftra&um fccunduia cfse rationem cum quadam ana
gcncric , fcicntiarum vel fpecifica accipienda clt. Ad logia ad materialia,& material a,vt metaphytica.quia
quorum ampliorum cuidentiam (um ecreta ubtilis tfiTc.undum veritatcm de proprijs fubltantiarum fc
vcra,atque peripatica doctrit;a hc c(t)cx tcnlibilibus paratarum non elt pofsibilis fcientia homini(vt etiam
dcclarandum cenfui qo fe habeant hc duo gcnera Aucr.probat) ideo primum membrum & gcnere, &
inter fe & ad fcienti. ln fcnlibilibus ergo & fenlibus fpccie atoma diffcfc cteris,ficut & corpora cholcri
infpicicndum cit,q obicta fenluum duplex genus in cainter e genere & pecie dittingutur. Sccund ait
grcdiuntur,(.fenfibile & paibilcm quaiitatem, vt ta & tertium membrum gcnera fun* fualterna, & in di
lcs res,{unt, puta odor, fupor, color Scc.fub pafsibili uerfas fpecies diftinguntur.vt S.Tho.cxprce hic di
qualitatc cticntialitcr continentur. Vt fenfibiles vero cit. Diuiditur fiquidcm abtractum materia fm ra
denomintur,fic fub fenibili continentur. vtrq; at tionem in abitractusa continuo, q materia quaedi
horum gener in diuerfas fpecies per proprias diifcr e(t,& non abttracturn ab eo &c.& hcfuntfpecialif
tias diuiditur , fcd non edem modo le habent ipfa fima,& conftituunt arithmeticum,& geometriam.Sci
inter fe,& eorum fpccies intcr fc,qm genera ipfa inter bilc autcm abftratum nccfecundum cfse,nec fecun
ecuertunt.omne.n. per e primo enibile a ena ex dum rationem diuiditur fecundum p'us & mtmus, ma.
tcriori(detal".n.logulinur) ett qualitas pafsibilis, & tcrialitatis, & motus infra mobilium latitudinqd in
econuerfo,ois pafsibilis qualitas ett fenlibilis &c. Spe libris pbilofophiae Arif.clare relucet.diuilit liquidcm.
cics autem corum fpccialifsim non ita conuertibili im mobile abitractm ab omni (pccie motus,& fnate
ter e conuertunt,ed in vna pecie enibilis multe pc riz.i.in mobile impliciter, & mobile advbiad for
cics pasibilis qualitatis claudunur. vnde peciesen main &c.quae Ipccialifsima funt in gencrc (cibilis Phy.
fibilis cum (Peciebus fubalternispatsibilis qualitatis c fici. Videmus rgo claralucc ylicct lcibilc conucrta
ucrtunf Diuiditur.n.lentibile in vilibile,audibile,odo turc illo genere, puta ente,S genera ubalterna ci
rable &c,tanquain in pecies pecialisimas, quorum bilis cum quibuldamgen.crious entis,peciest Ipecia
nulium cum pecialisimis pasibilis qualitatis, cq ub lilsian [cibilis non cdiuiduntur Ipeciebus entis , (cd
aiternis conucrtitur,odorabilc cum odorc,audibilc c in vna pecie fcibilis multe fpcces, multa quandoque
fono &c.Cernimus ergo in (cnfuum obicctis proprijs gcncra cntis cadunt,vt Patct ia metaphyiica,& acicn
Ractica,
 156 Thom. Vio Caiet.Comm.
metica,& fic manifeftarum fubic6tum fcicntiae & in.
metaphyica, & in geometria,& arithmetica, & phy.
ficis habere rationm formalem diuifibilem formali
ter (ecundum fe,indiuifibilcm autem in generc fcibi
lis,& qvideo metaphyfica,& mathematica, & natura
lis diltinguuntur generc, quia rationes formales fubie
orum earum in generc {cibilis,generc diffcrunt.Ap
quo; cxhisgp cnsfcibile ptduplicitor.diuidi.
no modo vt cns,alio modo vt f:ibile, q) fi diuidatur
vt cns fic per entis diffcrcntias rerum diuerfificatiuas
in latitudine entium abolutcdiftinguitur in prdica
menta,& eorum fpecies,& in atum, & potenti,cau
fam,& caufatum,neccffari & pofsibilc, & alia buiuf
modi. Si autem di[tinguatur (vt fcibile) fi per fcibilis
proprias differtias diftin&iuas rerum,vt fcibilesfunt,
& citutiuas earum in proprijs gradibuslatitudinis
Mcibilium diuiditur in cns in dcpcndens materia fe
cundum efTe & rationcm,& dcpcndcns fccundum ra
tioncm tantum , & dcpendcns vtroquc modo &c.&
confequienter, q diucritas cnti penes entis,ytic, dif
' fcrentias,matcrialis diucrfitas cft fcibili,vtfic,& quia
diftintio fcientiarum non attditur pcncs matcrial
diucrfitatem fcibilium vt fic, {icut ncc diftinio fen
n.ncquc (omnio cccpimus)fcd doccmus fcientias di
fiingtii per rationesformalcs ipfarum rerum, $ed non
quafcunquc rationes formales, nec per quamcunque
rationum formalium carundem dittintionem, fede
t ditintionem rationum formalium iparum rer
quam comitatur diftintio formalis (cibilium.intendi
mus.n.q non q ucunque entisfe&tio fccat {cientias,
(cd ea tfh quaefit pcr cns impcndcns matcria fecun
dum effc & fationem &c.vt fupra qfh hanc ditintio
nem comitatur diftintio fcibilis &c. Comitaturat
impliciter & abolute vt polterius comes ett prioris,
qfh.n.numerus, vtnumerus talis quidditatis eft, ideo
abtrahit materia, & continuo fecundum rationcm,
& non econuerfo, & fimiliter quia cns inquantum ens
tale quid fonat, ideo abftrahit fccundum effe & ratio
ncm,& (ic dcalijs, in ordine ver ad fcientiam diftin
&tiofcibilis talem diftinctionem entis.f.in cns qutum
& mobile &c.Comitaturve prius (in gencre caue for
malis) fuum pofterius, quoiam quia ifta entis mcm
bra fcibilium gencra & fpccics intrant, ideo {cicniias
diucrfihcant gcnerc & fpecie,& non econucrfo, quo
niam fcientia,vt fcicntia,fcibilc vt (cibilc, rcfpicit ficut
fcnfus fcnfibile &c. - - -

fuum fit (ccundum matcrialem diftintionem fenfibi Quando quae vnius funt generis fcibilis,compofita ex primis
lium, idcoS.Tho,(pluries clamat) g) non qucunque ee oporteat. - .. . . . * ** *

diucrfitas rcrum,aut ration formalium caufat diuer C Irca illam particulam fccund conclufionis. f. ex
{itatem fcientiarum,fcd ttummodo diucrfitas earun primis componuntur. Dubitatur quid intelligat
*.q.i. in ar. dcm vt fcibiles funr.eft igiturfcicntia vna fimpliciter Arilt.pcr ly primiis.eft at ratio dubitdi,quiaS. Tho.
3 virtug:t gug ctvnius ubieti impliciter, vt ubictum et.ivt exponit per prima, principia intrineca, 8 pp deie&t 3. met3.
ar. 4. ho*" fciilc:hoc.n.fubietum fiomen onat,& vna fecdum huius cditionisvlt de ubttantijs feparatis non cfle ..
genus,que ett vnius fubiectifccundum genus,vtfcb {ciam eo modo quo dc fcicntia loquit rifot.& fouef
3 Ic cft.Ex liis autcm,qug diximus, intellus facileha eius oppofitio cxillo vcrbo cponunf.cpofitio-n: cx ; : *-*.
f: . & beii poteft egrum,qug vel ab illuftjibusviris dicuntur cis, jinfunt ht, fi ergo p primia intelligit Principia in
4 prologi. hac materia, vel cis attributur,f.g, duplcx cft ratio trinieca, c principi itfinfeca fint prtes cflcntiales
formalisfubicti cuiufq; fcientiae.f.qug & fub qua,vel rei,vt quid, additur in textu. & parteshorum funt, &
fub alijs verbis rei,vclrcs cft,& cius vt bietum eft vel hoc prfertim militat contra S.Tho. cui magis placet
ex parte obicti,& ex parte potentiae. & q cientiae di nomine partim accipcrc partes cffcntialcs, qum paf
tinguuntur cy ratione ormali ub qua.pasionesver tcs fubietiuas.Ad hoc diitur duplicitcr. Prim9 tcn
fubie&i fluunt ex rationc formali, qug &c. Saluantur do, qud idem fccundum rem intclligatur Per ly Pri
fiquidem haec &huiuimodi,quoniam in fuGiecto fci ma,& ly partes,& fic df dupliciter.Vno modo 9 cum
ti attendenda funt duo.f.res ipfa, quae fubijcitur, de docuiflet ea quae fub eod genere [sibili cadunt 9Por
qua fccundum propriam rationem formalem habetur tere compofita efic ex primis.fubdit aualiadebctelle
fcientia(vt in arithmetica ett numerus in eo, qud nu prima.f.qj dcbcnt cffe partesper fc illorum ad diifcrcm
mcrus,ingec metria continuum vt fic,& talis rci'ratio tiam prificipiorum quae nofi funt per fe partes rci, &
formalisappella ur(ratiu formalis qu ) quoniam eft il hocin fcientia pridriccundum rei naturam.Alio Ino
la qu primo attigitur ab illa fcitia, qua fluunt paf do dicitur,9 quia principia intrinfeca Partcs,& prima
fioncs,& vocatur ratioformaiisrci, quia ipfius rei fu funt diuerfis ratiohibus, ideo non fuit fuperfluum, (i
biectae ratio quiddi attua ct, 8 ex parte obicti ead primis partesaddidit. infinuauit. n. 99 fcientia vtitur
ratione fecundum qvod cit in fubicto {cicntiae cft mo principijs intrinfecis rerum & vt primis quibus inci
dus, quo tale fubietum cadit fub confidcratione talis pit,& vt partibus ex quibus con[tituuntur rcsipl.Sc
fcitiae, vt in arithmetica eft abftrahcrc matcria fcnfi cundo rcpondetur tenendo, q non intelligitur idem
bili, k continuo,& in metaphyica abtrahcrc mate conuertibiliter pcr prima & partcs , & dicttur qud
ria fecundum eflc & ration &c, talis nodus appellat 9 per prima intellexit ca ex quibus id de quo habctur
(ratio formalis fub qua) qfh huiufmodi modus eft vc fcientia componitur,non qulitercunque,fed vt cx his
lut quoddam lumcn fub quo manifcllantur rcsad ta incipit t res qum fcienti proceffus,fiuc illa fint par
lem fcienti pcrtinentcs,& quia talcs modi nihil aliud tcs cflcnti rei,vt materia & forma, fiue partcs rnis,
funt,qum differenti proprig (vibilis, ideo dicitur,q vtgenus,& diffcrentia,fiue alio quocunq; modointrin'
fccundum eorum diltintionem attenditur diftin&iio feca, vt pun&um refpectu continui, vlintclligentiae
fcientiarum , & propter candcm caufam vocantur ra rcfpcctu cntis &c. pcr partes at intellcxit perie Par
tionesformales rerum, vt obic&ia fcientiarum funt,& tcs,vt fupra,& vltra hgc partes etiam fubie&tiuas, vn
rationcs formales cx Parte potentig, (cu habitus fcicn , dc expofitioS. Tho.extenditur(ly primis)ad prima &
tifici.Iam-n.ditum ct,9 fcibile,&immaterialitate ex quo ad nos, & prima ordine natur, & dicitur , qud.
intellectu, & immobilitate ex habitu cientifico con omne de quo clt demonftratiua {cicntia, ett compofi
ftat &c. Ncc mirctur quifquam, qud diffcrentias fci tum fccundum fc cx primis. i.cx prioridus fecundum
bilium modos rerum fcibilium dixerimus , quoniam rcm, aut eft compofitum in cognitione noftra cxpri
inconucnicns non cft id quod cft fpecies vnius c(Ic mo mis quo ad nos, hon ergo fuperfluus fuit Arilt. ixta
d alerius, vtin fenfibilibus clarcapparct, pecies inn S. Iiw.expoitionem.
mutationum fpiritualium cfle modos,quibs res obie C1 RcA eiudem particul expoitionem eet du
$t immutant fenfus. Ncmo quoq; arbitrctur no(tr bium quomodo vcrificetur , qud de cffcntijs fub
intentionis ee, 9 cicntiae ditinguantur per differen ftantiarum immaterialium non pofsit haberi fcien
tias proprias cibilis, & non per cntis(hoc tia demonftratiua cx earum naturis quicquid fit dc fu
cultate
 In Poter.Analyt, Arit. 157
cultate intclle&us noflri, fed quoni hoc in nono me docens cum vnitate formali generis fubie5ti & fcien
taphyica determinandum cit illucuque differatur. ti itare diuerfitatem principiorum,& partium,& paf
Num quuis fcientia vna confiderans vnum fubie&tum , de fionum,dum modo eius fint pcr (c. t fecundum hoc
patet refponfio ad qugfitum, vt tfi fingulis fatigfiat vt
necffitate omnes eius fubiectiuas partes contempletur
circa. 1. c.
> Irca illam particulam,partes per fe (unt, fccundo prgfentem intentionem dccct,& non ampligs dicitur,
*** $phctaphylic fubie&um ficut habet principia, vtin
modo cxpofit.f.pro partibus fubictiuis.Dubita .& in 6.eiuldem dicitur, ita habet & prima: & fimi
tur,quia non videtur verum, 9 ciufdem fcicnti fit c Jitcr dicitur dc partibus intrinfecis, quomodo autem
fiderie aliquod vnum gcnus & cius pcr fc Partes fu hoc tit ibi Deo optitulante notum fiet.Subiccta ver
biectiu s.Metaphyics.n.coniderat de genere u oti fcitiarum de accidentibus,& de anima,&c.huiufmo
ti.& tiinon confidcrat omncs per fc partcs [ubiccti di haucnt partes rationum fuarum,& hoc futficit. Par
uas ubtanti. omnia.n. genera & peccs ubtanti tes verfubiediug fublecti formaliter diitinctae,ergo
per fe partcs fubietiuae fuitanti cnftituuntur,& ifi non vidco, q, reqirantur in fcientia, quamuis aliquis
hon oinnes confidcrantur ,metaphyfico (qm vt dici forte diccref, q, omnis fcicntia cft de aliquo gcnere.i.
primo metaph.)Sapient sefi fcirGoinia,ngn fecund aliquo diuilibili formaliter,& q> Arift. de fcientijs lu
In proce proprias fpccies, fed vt dccet. Nec obftat lidicatur, mine naturali nobis pofsibilibuslocutuseft,& quo ad.
tnio, fubftanti non fit fubiectum in mctaphyfic.Tum quia hocbene dicetur. -

fi effct cius fubiect nihil plus cliderarct, qum mo Quid magis oftendit diftin&ionem fcientiarum, principio
do.Tum quia amplior datur arguendi campus,qin om rum diitinctio,an fubie&torum.
nesdiffernti funt differentigntis.Similitcr non ob C lrca terti concluionem,& ea quae S.Tho.ibidi
{tat fidicat,9 mctaphyficus onfidert omncs Pecies ctur:aduerte, g, quia diftin&io propria fcibili
fubftantig,vtfubftanti funt,non vt tales puta h9m9, coutiitit in diucrfitae quorund modorum cogno(-
bos,leo,&c.hoc enim puerile cft,quoniam quando di cibilitatis rei , quos fupra diximus attendi pcncs elon
citur,q, eiufdem fcienti clt conlidcrare genus,& eius gationem motu & materia, & diueritas modorum.
pcr epartesubletiuas, intelligitur,g cientia termi juibus res funt cognofcibilcs, fequitur diftintionem
hatur ad partes in proprijsmaturis , & non tantum in quorundam modrum,quibusresfunt diffinibiles, di
fuo gemcfc. hoc cniiom hoh cflet confidcrarc partes miti erlitas autem mudorumi diffiniendi fequatur diucrfi
fecundum accidens,gabarterelinquitur. Au hoc faci tat quandam rationum formalium ipfarum rerum,di
lisetreponio. praluppofitistupra determinat,di ftinctio ver rationum attendatur penes diftinction
citur narique g) tion orifies partes fubiectiu alicuius principiorum intrinecorum earund,fequitur de pri
generis caduntfub fcientia illius generis, fed illa tunt moad vltimum:9 diftinction.cs(rer,wtfcibilesfunt)
qu ipfum genuscxtraillam fcibilisdiffcrcntiam (qua attenditur penes diucritatem principiorum proprio
vnitaem fmalem habct)non trahunt:vcrbi gratia in rum fubiciufcibilis,& confequenter,9pfcienti diftin
metaphyica iil entis & ubtantie diffcrcnti & Pr guantur abinuicem ex diftin&tione Principiorum g
tes lubiectiuar confiderantur, qua cns,& fubltanttam iicris fubiccti,vt dicitur inlitera. Eflicet diltinctio fu,
extraabftractum materia fcndum rationem & cfle bic&torum fecundum fuas rationes formales & diftin
non ducunt, vt a&us & potentia, caufa & caulatum. ctio propriorum principiorum mutuo fe confequan
vnum & multa. Ill ver qu gcnusfubicctum extra tur,qm principiain qualibes [cientia(fideincomplexis
propriam cibilis differentiam trahuntubcadem cie loquamur)funt ipfa ratio formalis fubiecti &c.vel cius
tia non cadunt. accidit autem hoc mcrito , quoniam termini.fiver de complexistit fermo ex ratione iubie
partes ill qu cxtrahuntlubiectum proprio fcicndi cti & cius partibusconificiuntur,&c.Ariito.tamcn di
modo,licct eius abfolute partes per fe fint, cius tamen ftinctionem fcicntiarum declarans,diuerfitatis Princi
vt fcibilis partes per fe nn funt, fcdextraneae. Vnde piorum meminit potius qum fubiectorum. Tum
propter maiorcm amplitudinem fubicti fccundum uia principia priora fubiectis fnt,& dignum erat Pri
iua principia,& talcs partes qu vnitatcm fcibilis non fhami radicem tangere. Tum quia diltinctionem fubie
egrediumtur, vna cientia communior altcradicitur,vt ctorun ex antecedente concluione vnitatem declar
mctaphyfic3,geometria,licet vtriufquc fpccics atoma dodocuerat.T quia exprefsius rclucct, 9p diftinctio
in gcncie (kioilis fubietum fit,&c. principiorum facit diltinction fcicntiarum, qum P
suficientes conditiones vnam fcientiam conflituentes. di{tinctio fubicctorum illud faciat . Creditur nanquc
C Irca tetam fecundarn conclufionem dubitatur an quod quia diuerfae fcienti funt de rebus eifdcm fu
Jomncs Polit,& cxpolitae,conditiones requiran biecto.i.materialiter & nunqu vidcmus diuerfas fci
tur de necefsitatc ad vnitatem fcientig. Vidctur fi tiascommunicarc in proprijs principijs qud fcicntia
quidem quod non,& primum de illa particula(cx pri rum ditinctio non itex ubiecis,ed principijs &licet
mis ) quoniam (ubicctum metaphylic cum fit ens hoc(vt dcitum cft)fecundum veritatm non fit, quia
atct Prioribus.Sccundum de illa particula(partesper impofsibile clt duas fcientias efledc cifdem formali
fe) qm & fubicctum metaphyficcarct parbus cficn tcr, vt tamen ex facilioribus & cuidcntioribus trade
Valvus , & in qualibet icientia vbifubiectum cltacci ret difciplinam,ex principijs diucrfificari fcientiasoP
dens ibi non ineniuntur partcs cflcntialcs, quia acci time dixit.Notanter autem nunc dicimus quand pria
gentia non componuntur ex talibus partibtis.& fimi cipiorum & rationum formalium diltinctionem , &
liter infcientia de anima Similiter(qo adpartes fubie qofdam diffinitionis & cognofcibilitatis modos fci
iua$)$mfecundum hocfcqueretur,q nulliusciti bilia & fcicntias diftinguere, qm vt exfupraditis Per
fubiect ele poflct aliqua fpcies fpecialilsima, quod cipi potet, non qualibet modorum cognoccndi di
pom bcnefonat, cum Magous Albcrtus de hoiniheli ucrtitas(vt puta fcientia Priori & Potteriori, &c.)
br fecerit,& nulla ratio gens ad hocappareat,quin Nec qualibet diffinitionum difparitas, vi puta diffini
Potius diuo 1 homa,& alijs thcologis i)eusponitur re pef additamentum, & fine, ctcgt. Nec qulibct
fubiecium theologg, quem conftat indiuifibiiemfor principiorum dittinctio, vt puta pr Principium ctii
maliter effe.Ad hc dicitur (laluo meliori iudicio)g, ciens,finale, tormale, di materiale, c.c.Ncc qualibet ra
Arilt.hocin locogenuslubict, principia pcrfe par tionum formalium dillinctio(vt dictum fuit)fcientias
tes,& Pafsiones enumerault non i cduiita ad citiam diuertificat, quoniam eiufdem fcientiae elt cognofce
velfcicntiae vnitatcm, fed vt olteiidcrct hc vbi in re,& quia,& propter quid,& fubicctum & Paisioncs,
uniuntur cientia vnitatem non impedire, ex hoc & diurfa gchcra cautarum, & diucrfor rations tor
males,
158 Thom. Vio Caiet.Comm.
males,vt patet in metaphyfica & philofophia,non qug
cunqueergo,fcd illa tsntum omnium iftorum diftin
&io fcientias diflinguit, quae conformis vel proportio
nalis eft proprie & per fc diftin&tioni fcibilis, g) cum
immaterialitatc & immobilitate contet, & differetiae
eius fccundum in, materialitatis& immobilitatis diuer
fitatem fint fumendg fecundum Arift. do&rinam (vt
dictum eft)illa praedi&orum diftin&io fcientias diftin
guet,qu ecundum accelum & rccclum materia
& motu fiet modo fupcrius declarato. ,
Quam in principijs diftintionem , exigant diftintae
fc1enti. -
tie formaliter diftingui dcbet,p principia propria c
fideratorum in illis ncq; oriantr ex eifd proprijs &
primis in illo genere principijs alterius ear,neq; ori
tur ex inuicem infra latitudin gcncris fubiei alterius
ear. Prima expoitio, Alberto Magno, conona et.Se
cunda ett S.Tho, j& mihi magis placct, qm ficut locu
tus vniueraliter et de vnitatc orinali ciente, ita nc
dc diucr(itate formali [citix vniuerfliter fu(cipidus
videtur.vtraq; tfi ncceffaria eft, qm diuerfs infinuant
conditiones fcientiar, & multas dubitationes folut.
Hoc in loco videbitforte quibufdam modernor g) de

vnitate fcientig & diuerfitate difputans dcbcre difcu

C Irca eiufdem cclufionisillas particulas neque ex tere,an fcia vnfit vna fimplcx qalitas. an non. mihi
eifdem,neq; ex alterutris (unt.Aduertcnd eft,g> at q decreui in vmaquaq; cia extranea abijcere qui
proportionaliter fumcnda ct altcritas fcitiarum c tuncunq;vera & necearia alias fort,difieremda quae -

non idcntitate principiorum. Si cnim fcicnti alterae
abinuicem fint fccundum gentis, habcnt principia pro
pria,neque ex ciufdem gencris principijs dcriuata, nc
que ita g principia propria vnius dcriuantur cx princi
pijs proprijs alteries.S. aut funtalter2 #m pcciem &
ftio hgc vfq;ad locum proprium vifa eft.quare &.
Quomodo diuerfae fcientiae eadem conclufionem confide
rent, & n communicent in fubiecto, neq; in pafsionibus.
C Irca quart concluionem dubitatur, qin, cum de upra. t.c.
cibus & proprijs fcicntiarum tratarctur dict 2O.

non fecundum gcnus, tunc oportct habcrc principia fuit, ca, qug communia funt pluribus fcientijs, cia
altera fm fpeciem quae aliquo modo m genus con funt eis vt principia, non t prpria, dc quibus modo
ncxa funt.Poteft.n.multipliciter contingcre.Vno mo diximus g, diftinguunt fcientias,& qud fcientiae non
do vt fint velut fpecics dcfparate, c prificipia propria communicant ccundum ubjectum,nc.cccundu pa
vtriufqucfunt cxeifdem,vt patt in geomctria & arith fionem.Modo aut dicitur, g) diuerfarum fcientiar
metica.principian.propria ctinui et diftinctiex prin Poteft cfie vnica conclufio, vt etiam exprcffe videmus
cipijs quanti funt, propter quod dantur ces propo in Philoophia naturali, S&attrologia circa 1tam con
fitioncs vtriquefcicntiae(vt omne totum eft maius fua clufioncm.terra eft rotunda, aducrfantur {iquid inui
, & fiabacqualibus aequalia demas.)Si aut feha cem hacduo dita.Si nanq;vnica conclufis diuer(ar
eant m fub & fupra,tunc principia earum funt ex al eft fcientiarum,oportet d:uerfas fcientius coinmuni
terutris:principianang; inferiorisiunt ex principijs u care in fubicto & in paf-ione, & fiftientig n com
perioris,vt patet in peifpetiua & geometi ia. Poflunt municant lecundum fubieta nec fecundum pafsiones
ergo verba Arit.duplicitergloari. Vno modo,vt in imposibile ct vnic concluionem diueraru effe ci
tclligantur cius termini fimpliciter,i.9 cum dicit,alte tiarum.Ad hoc dicitur 9 hgc duo dita fane intciiccta
ra atcm fcicntia intclligatur altera omnino & fimili fimui ftant, quoniam non communicatio fcientiar
tcr n cx cifdem ncque ex alteris omninc(circa prima in {ubicto& pafsionibus intelligitur,quo ad idcin fu
principia tfi)& fic quia vidit Arift. huiufmodi princi bietum formaliter,& fimiliter quoad pafsionem c
piorum propriorum dupliccm connexioncm,qu om dcm formaliter,& non quo ad idcntitatem matcrial
inimodam alietatem fcicntiar impcdit,& aitcritas in corum.communicatio auteum fcicntiar in vnica con
fcientijs non vniformiter,fed in quandam proportio clulione,quae modo traditur,intelligitur quoad eand
concluionem materialiter & non formaliter. Didici- Cap. 8. i.
nlitatem rcquirenda eft, tetigit (more fuo) primum
analogatorum, infinuando inquo confiftat diuerfitas mus(fiquidem fuperius)9p fcicntig non communicanc
omnimoda fcientiarum,volcnsex hoc fcitiarum quae fecundum fubiecta formaliterfumpta , nec fecundum
pcnitvs altcrg non fun: cxprimarum imitatione alicta pafsiones formaliter fumptas. i. impofsibile eft idem.
tem intinuat iri. & pp hocad diiniienem ciarum ubie&tum ub eadem ratione formali cadere ub di
cluas conditioncs exigiappcfuit. fy principia Propria ucrfis fcitijs,& fimiliter impofsibilc eft cand pafsio
n fint ex eifdcm(circa prima principia cia vtrifque) nem fub eadem ratione formali dcmftrari diucrlus
& 9 non intexinuiccm. hoc.n.impliciter intellect i fcicntijs.Nuncat dicimus ppafsibile cltvnius fubie
non faluatur nifi in fcientijs pcnitus diucrlis, vt Phy/i- Cti(materialiter t)& fiuniliter vnius pafsionis materia
ca & mathcmatica.Sed cx hoc cimus P ctiam 1lci liter.f.fub diuertis rationibus diuerfascffe fcienuias.C
ti funtalter,qu liccthabeant principia ex cifd,n ftat autem hgc non oppofita eflc. q) at ita fit vt dici
tfiilla ex quibus funt eiufd gcncris prximi {unt cum mus,declaraturin exemplo adducto.hec conclufio,ter
proprio gcnere fubiecto alicuius car, vt patet in geo. ra ett rotunda demonftratur naturali & altrologo,
metria &arithmctica, & {imilitcrfcimus cx hoc, li fed naturali terra in eo q terra confideratur, & ro
cet Principia vnius fint exalterius principijs. quia tii tditas vt terminus corporis phyfici, & pp tcrra pa[-
aliquo modo cxtrancant ab illis, ideo taluquo modo fion.i.grauitat vt mcdie ad illam conciulionem vti
funtdiucrf{citi, vt patct in prefpctiua & gcome tur.Ab aftrologo vero terra,o vt terra, (ed vt corpus
tria.Sccda atglofla dicit g) Arif.loquif dcalicritate in tali itu luminaribus oppoiti cideratur & rot
pecificacietiarum qumodocung; it, & 9 perly ci ditasvtcorporis fic intcrpfiti vel tituati figura,vnde
d,intclligitur ciufde generis fubiecu & pcr lyexalte vmbr luminari rotunditat terra demontrat,&c
ris, intellig tur altcris in codem tigencrciubie&to, & Vniuerfaliter igitur dicimus, 9 quia non inconuenit
sp prim particul dixit Pp diuerfasrer naturas, qua cientiascicare impasiones materialiter,8 formali
rum principia eifJcm principijs infra id gcnus fubie ter elt impofsibile,vt ex hoc capitulo conuinci poteft
&tum propium dc(cendunt, vt in geometria trianguli etiam Proteruus,& dc rotufiditatc, patct in naturali
& quadranguli & Pentagoni, &c.principia ex figurae bus & mathematicis,& medijs fcicntijs& fimiliter fe
principijsfunt:fecundamaut particulam appofuit pp cund fubiecta,vt de quanto patet, ideo qfi dicitur q,
multa quae fub cadcm {cicntia cadunt,& vnius princi cad conclufio demonitratur diuerfis fcitijs,intelli.
pia exalterius Principijs funt, vt patct dc principijs in gedum eft dc eadcm cciufione materialiter, cuius op
ferioris dependtium principijs upcriorioris, neutra fitufn nunqu fuit fuperitis dict, & hoc modo muj.
wn.diueritatinter Pincipia cicntias.ditingui, qin in tas cluionesProbarcctingit in naturalibus,j;pba
fraid gcnusfubicct elt,& Proptcrca opJrtct fifcicn tur metaphyico, vt ubttiasimmateriales ce &c.
Quomodo
 In Poter.Analyt Arit.
Qvomodo augeantur demonflrationes per media, & non
pcr media,fed n poft aliumendo.& in latus
c. 1:..fi. Irca eand conclufion Dubitatur ite, , quia fu
T.c.29. Pcrusd1-t et paugentur demonttrationes n
Per media,fcd in poft affmendo & in latus,&c. Mo
do autcm docemr augere demonftrationes per me
dia,quoniam media ad fcientias diucrfas pcrtinentia
neque poft affumuntur, imo in textu contra illa , 2
po* aflumuntur d ftinguuntur, neque in latus augt, btur fcilicet neutrum de neutro ctingit dici medio
qm v' ium cx tcxt , patet, augmentum in latus ab cod
mcdio incipit, hic autem diucr(a media funt:Ad hoc
df dupliciter.Pr, mo q, qa augmcnt vnitat rei auctae
no deltruit,fed via ctad entitatis & vnitatis rei maio
r quantitat, augcri dcmothrationes n funt dicendz
quae x vi ipfius multiplicationis diuerfitatem {cicntia
rum fortiuntur,fed ill trh, quae eandem augent fcien
tiant, & fin hoc qm Arittot.fuperius n de multiplica
tionc, fcd uc augmcntatione demonftration tr&ta
bat,ideo ea qu dicit in eadcm fcia intelligenda funt.
Tunc.n.vt dict eft, augmti momen cfoiiat.ea ver vtrunque diuerfimode verificatur . fecundo dicitur
qug hic dicit indiucrfis ccipicnda (unt fcientijs.Secun
do dicitur vniuerialitcr impoiblle elt augeri de
monftratioiics pcr mcdia fiue in cadem fiuc in diuerlis
fcientij,loquendo de dcmonfttationius pp quid,n
qualibufcunquc, fcd diccntibus caufam prpriam &
Vbi upra immcdiatam.Qjm vt ibi declarat fuit, vnius clicctus
cap. 11.. vnica cft propria caufa fufficicns,& jp qfi vnica conclu
fio dcmonflratur in cadcm vcl in diucrfis fcicntijs pcr
plura mcdia,qu n funt fubinuic,tuaPosiwilc cli cfle
ambas demontrationcs per cauam propri ciuidem
cclufionis, vt patet in cxplo adducto gc rotunditatc
terrae. Prima reponioli ei cifugiat difficultatem mo
t,qfi media divcrfarum fcicntiar funt,non tn latis
facit fimplicitet qin contingit ciufdem cclufionis me
dia,qu non funt (ubinvicm c.ufdcm elle fcientiae, vt
Albertus hic dicit,& in cxemplo tcxtus habetur , qm
moueri & quic(cere ciufdcm funt [cicnti.Secda at
rcponio, lcct aluet p demontrationes impliciter quid funt neceffaru, & concl.fio erit neceffria,fi ve
nunquam augcantur pcr media,n ti dicit, quulc aug
mentum eft demonftrationum, qn eadem vonclulio
3.repono per plura media qu non funt Iubinuiccm demon[tra
tur:& ideo oportet cx vtraq; refponfione,yQam cficc
re uific entem, dicendo q caodem concluionem per
plura mcdia non luLinuice demcjurari duplicitcr con
ting1t,wn9 in pcruneJia ducrar,fci , ru & tunc ncc
augumens e!t , ncc piura mcdia potifsima,&c.alio n
pcr medium eiuf.tcin generis fubiecti,& tunc augm
tum quid emonftration cft, icd n per mcdia cius manifefu'n ef,juod neq; feirc perfnfm efi.Sed plan
pr9xima . Paicnt hc oia x dict s in refponlionibus
primis, praeter pes,ultimum.f. 9 talis mnlplicatio fit
augmentum, qm ditticle ett videre, qualc augmen
tu lit in latusan in long, Hocat dcclarat . Juod.n.
fit tal s multitudo augmcnt patct cx ipla augmcnvi
rne,que cfiftit in ciuld i cicnug quatitatiua exten
fione, que hic manifelte fit, necvideo q tale augmen
t polsit reduci nuli d augmtum in pot aflumendo, defetus,fentiremus.m.mumc.qud deficit,& mom proptcr
qm c ctingit vnius concluioniscfic plura media n quid omnino nom.m.erat fenfus ipfius vniuerflis,fd ex
fubinuic,non magis diftant talia mcdia qum duo op
olita. lingulum at eppolitorum cfic caufam ex qua
cffcCtu monftrari pofsit non nuli ordine quo
d contingere pofle vf,vtin exemplo Atitt.aliqualiter
videmus motum & quietem tranfmutationem & dele
&tationem inferre.Dicit.n.Albcrtus hic gyin dicto cx
plo motus demftrat i gcncrc cauf formalis & quies
ingencre cau|: finalcs.conftat at g forina & iinis or
dinc quod te nabt.Nec obttat nuicrcpioni q co
incidere videtur in prim mbrum diuitionis fact in
litcra.i.ciufdcm coniklufionis poflunteffc plures dem
ftrationcs dupliciter. i.per media ciulucm ordinis, &
diucrfor ordin , &c.qfh non id elt diccrc mcdia
ciuidcm ordinis, & mcdia ordinate rcfpcientia ean
I $9
dem concluionem.primum.n.onat mediaformaliter
fubordinata,vt fubiecta & pafsiones ordnem adinui
ccm habent:fccundum autem hoc non aflerit,fed tan
tum modo ordinem qucm refpectu conclulionis ta
lia media habcnt,inlinuat, qui abfquc formali fubordi
nationc m:diorum inter fc ftat.
Cu R c A illa verba, quae in declarationc eiufdem'c6
clufionis quartae dicuntur,qug in lltera S.Tho.rion ha
rum,necefle clt enim eidem alicui ineflc.
Dubitur quia implicatio in adiecto vidctur com
mitti cum dicitur,qud. media diuerforum ordinum
non dicuntur de inuiccm,& g, neceflceft eidem vtraq;
incffe.Si.n.eidem vtraq;infut ergo adinuicem conne
&untur m prgdicationem iuxta ill rcgul, Qucun- primo phy.
q; cidem fufit adcm,inter fe funt cad. Et fi vn non ?*
contingit dc altero dici, crgo nec dc eodem dfir. Ad
hoc brcuiter dicitur dupliciter primo 9 talia mcdia,
quia n dr de inuic frmaliter fed fubiectiue, ideo
& eft dcclaratio prioris,9 quia talia media, vt media
fma fe con-exioncm nofi habent neccflariam, aliter'
diuerforum ordinum non eflcnt,ideo neutrum de neu
tro fccundum fe contingit dici, quia vere in tertio vni
untur cffcJtu aut fubicto, aliter eandem conclufion
non inferrcnt, idco eidem inefle oportet.Et ex his pla
niora tunt vl:1mo dicta in dubitatione prgccdcnti.
De fortuito & enioili in ordine ad cin .
Ildull- P 23
- Ius Per qud fortuma,non efl fcienzia per de
noliratioe,..vt nece[ari, 4; ran
qui vt plurimi, est,quod est fortuna, fd quod
prgter bgc fit. 1)em: mjlratuo autem ejt alterius bori, ois
.n./jung-finas,aut permece!]rias, aut pereas, que vt
plurimumpropofitiones coiificitur , & fi propofitiones
rv: plurimum,& conclufio talis. Qgare fi ud, quod e$t
fortuna,neq; vt plurimu et neq; neceffartum,non eet
vtiq; ipfius demoftratio. Ncq, per# eft fcire:ft.n.
e$t fnfs talus huius, & mon huius alicuius, fdfntire
neceffari e$t boc aliquid & alicubi nunc,vniuerfle
vero, puod ef in oibus,impoibile cffntire, non.n. eft
hoc meq; mc,neq;.n.vtiq; et vniuerfle, quod.m. sper
& vbiq; vntuerale ee dicimus, Qinigstdemontratio
nes quidem vniuerfles funt, hgc autem non eft fntire,
c fi eje Jentire triangulu, qud duovretfis cqua
es babet a guios, qureremus vtique demftrationem,
& mom quemadmodum dicunt monmulli feiremus:fntire
quidem.n.meceffe eft fi gulare,fcientia vereft in cogno
fcendo vnuuerfle. Quare & fi fupra lumam effmus, &-
videremus obiefam terram,non vtiq; fciremus cauf(um
eo,quod peculamur hoc plerumque ctingere,vniuerfle
vtiq; venati demstrationem habemus, ex fingularibus
.m.pluribus vniuerfalemanifeftum eft. Pniuerfaleat
honorat eft,qi fignificat caufm: quare de talibus vni
uerflis motutia homoyatuor ef? fenfibus,&- intelle&ione
quorumcumq; altera eft caufa: fed de primis eft alia r.
}1am feft igit eft,qud impoibile # aliquid
fcure dem$tratiuorum,nifi quifpi fentirehoc dicat,fci
tiam babere per demonjiration, funt ti monmulla, quae
referuntur in fnfus defet in problematibus.qud.m.
fi videremus,mo vtiq; qurerem ss,fed non tamquamfi
tes.co qudd videm,ed vt habetesvniuertle exeo,gud
videmus: quemadmodu/i vitrum proforati, videremus,
&lumen
 Thom. Vio Caiet. Comm.
& lumen permenas,planum vtiq; effet, & propter quid .n.eft fcnfus talis huius & n alicuius,tfi fentirenccefle
cburjt,&- ex eo plan,quia videremus fieri forfimnim cft hoc aliquid,& vbi, & nunc exponit S.Tho.99fcn
vnoquoq;,intelligeremus fimul, qud in omnibns fic eft. us cognocit quale,8 non ubtantiam, 8 quia quali
tates qu {entiuntur efficiunt fingulares fubftantias in
Summa huius capitulihc eft. determinato loco & tpe, i fentire neccffe e:: hoc ali
1.c5cluio . F. n cft fcientia pcr demon[trationem, quid alicubi,& nunc,'&c. Albertus aut & os(vt opi
probatur a priori. Qiis omne fcibile eft neccffari. nor) alijlicct forte inter e in modo expon di difert,
aut ficut frequentcr,fortuitum at extra hgc fit.proba in hunc tfi fenfum prorumpt. f. g, licet fenfus fit vni
tur maior, quia omnis fyllogifmusdemftratiuus aut ucrfalis,fentiretfi ft fingularis.Et forte tanta eft diuer
eft pcr neceflarias,aut cs,qg funt tanqum frcquen fitas orta fenfuum pp va rietatcm trflationum , cuius
ter propofitioncs, & fi prmiffae ficut neceflari con fignum cft quod S.Tho.lcgit illud affertiue.nos autcm
clufio ft necefTaria &(i prmiffae funt vt frcquenter,' cditionaliter legimus vcladucrfatiue.Videtur at mi
concluio vtfrequenter,&c. hig intentioni Arit.in hoc loco magis feruat prima
,.5clnfio. Cognofcerc pcr fcnfum non eft fcire. Probatur expofitio fenioribus vcrbis prolata, quam prims. Jji
priori,gih demonitrationes vniuerfalium funt.Sentire exvniueralis & fingularis cognitione proceditad dif
utcm vniucrfalia non contingir,probatio huius fecun ' frentiam oftenden inter {ientiam & {enfum,& m
di.Qgonia licet fcnfus talis huius & non huius alicuius cx ubtantie & accident is cognitione.Vtraq; t expo
fit fcjtire,tamcn ncceffe eft hoc aliquid & vbi,& nunc fitio vcra cft , & poffunt vniri ita q, idem fonent quo
vniuerfale autem ft vbique,&c. ad vim rationis.Si intclli gumus perfubftantiam & q
3. cdufio. . Si contingcrc; fcntirc triangul duobus rctis gqua quid eft, ipfam cuiufq; r &i naturam,fiue fit
les habcre angulos, quaercmus t demontrationem, fiue accidentis natura,& per qualitates fenfibiles intel
& non fcirctmus,ficut,quid fatentur,probatur prio ligamus eas fingularizatas & non quidditatiue. & m
ri. Qin cntire nece.cct ingulariter, cientia aut et hc nulla diffenfioprocefluum cmifla ett fed magna
in cognefcendo vniucrfale. Declaraturfeeda figno, diuerfitas expofitinum relinquitur S.Tho.cxponen
qih fi in lgna cxiftcrtcs videremus obic5tam tcrram tenegatiue q enus it ipius qd quid et euvniuera
non vtiq;fciremus vniuerfalcm caufam defcctus.pro lis,& alijs exponentibus affirmatiue conditionaliter t
batr. quia fcntircmus 9 nunc deficit, fed n propter vel aducrftiuc.Et licet vcrba S.Tho.prima facic fupra
quid omnino.probatur, quoni fenfus p erat vniuerfa expolitum fcnfum non ferant,diligenter tfi infpecta il
lis, fcd cx confideratione multorum fingularium vni lum n refput,vt patet ex eo copulatiue addidit qd.
ucrfatc venantes,dc;mou:{trationcm facimus,&c. uid etad ubtanti dictes.Non.n.obiect per e en
4:5cluio. Demontratio honorabilior cft enibus & cogni us cft fubftantia & quod quid eft. Infinuafle. n. ex hoc
tionibus quorcunq; caua et.probatur priori : Qm vf 9 de fubftantia & vni urfaliter dc quod quid clt lo
vniuerfale honorabilc cit,quiacaufam oftendit,&c. qucbatur.Hc at idco d.xerim vt ottender non alic
Rfifio.ta. Sunt qud reduia ad fcnfus dcfctum in propofi ri ab cxpofitionc.S.Tho.cfTe tcxtum noftrum nec alie
tis,ita li vidercmus n inquircrcmus n tanqufcicn nam doctrina cius ee cxpoitionem alior. Ver.n.
tes in vidcndo,fed tanquam haDcntes vniucrfale in co eft qd (enfus & fentirc.i. Potentia fenfitiua & eius haec
vidcmus. Prim patet.Si videremus lumcn per tran opcratio differunt in hoc,q, fentire non termnatur ni
vitrum perfortum,& c.Sccund vcr patct,qia i ad hoc cert ingularc.(Vifus.n nunquam videt quin
videntur fcorfum ca qu funt in vtroque vitro. Scire hoc cert coloratum vidcat) ip{a at vis fenfitiua non
autcm clt fimul,quoniam in omnibus fic clt,&c. eft dcterminata ad hoc vel illud definite {entiend,fed
vniucrfalitcr pt hoc vel illud {entire. Oculus.n.n e(t
Series autem hc eft. . . . . dcte minatusad hoc magis qu ad illud lucid viden
os iecT t ipfius fcientig natur plenc declaraturus dum, fed pt quocunq; fibi lucidum offeratur videre,
fortuitum & fenibile ab eo excludere intendit & duo & propter hoc dicitur q fcnfus eft vniuerflis. fcntire
facit.primo nanque vnica conglufione turtuit cxpcl at eft fingulare. Sed hic ad euitation crrorum & pro
lit,ecuda in toto reiduo enibile excludit tali ordine prietatem fermonis eft aduertcndum, 9 magis refcrt
{ecunda conclufione di c&te illud fcibili fcprat. ter diccre,fcnfus,puta oculus eft color;s vniuerfalis, & di
tiaautcm Heracliti imitatores arguit eorum motiuum cere,oculus c(t coloris vniuer(aliter. Primum.n.ett fal
fcnfu illi nihil nouerant, & vltimo altcri cor obie&tio fum, grii fonat pfenfus obiectum, adquod terminari
ni tacite fatisfacit,&c. , ' ' ..
pt cft color indutus vniuerfalitatem, quod eft impof
- ' C1 R ca ca, qu dicuntur in prima conclufione ab fibilc,hoc nanque c(t proprium intellectus.Sccundum
circa. t.c.8* Ari$to.& addit S.Tho. duo aducrtcnda cenfco.Pri autem eft verum . qfh vifus non eft determinatus ad
m cft p dotvina tradita fuperius in capitulis; quar hunc vcl ittum colofem viddum,{cd pt quemcunq;
capitulo. 4. to,fext& nono de propofitionibus de omni& ncccf fibi oblatum color vidcrc.Vndc hc tria fntire, feni
;oc8. ' farijs & {empiternisex hoc textu autoritatis robur fus & intclligcre fiuc fcire,ita differunt,q, nullum fcnti
fol. trahit, cxpree liquidem ditinguit Arit.hic propoi rein fer natura inuenitur quin fit huis determinati
ecundidu-tiones demontrationis in necciarias impliciter & nc fingularis.Senfus autem inuehitur ad multa fingularia
bij cap'9 celarias vt frequenter. Scd um notand et g S. Tho. indcterminatus,fed in vniuerfalc non pt. fcircautem
circa fin& in his(qu vt frquenter fiunt) duplicem mgdem advniuerale terminatur.Ethocintendit Arit.dl.q i
- ftrandi tradit.Vn in quo feruatufneccfsitas fimplici fenfus (it talis huius,& non huius, fentire tf neceffctt
ter, et his pofteriori orginc gencrationis, priori at fingularc. Propter q notanter non dixit & fi fenfus vt
ordine natur forma & finc.f incipit. Alium in quo n vniucrfalis, fcd & fi fenfus fit talia huius, & non huius
inuenitur nc. carium implicitcryed vt frcquenter & &c.Intcndcns(pcr ly talis obie&tum quod qualitas eft,
hic oppofito modo {c habet , quia incipit Prioribus & per ly huius & non huius diucrfa illius bie&ti fin
viagcratignis, & hic cft mQdus;de quo intelligenda gularia vt profundc fcrutatus e(t Albertus &c.ac (idi
' (unqu in fupradi&tis capitulis dicta funt. ccret licet fenfus fit obiecti non in vno tantum fed in
Quomodo fnfus vniuerlalis,fentire ver fingularium fir. pluribus fiugularibus, quod idem fonat cum eo quod
- Irca ecundam concluion aduertend et q tex. vnico vocabulo diximus (cd obiecti vniuerfaliter, &
in cxprcfsione rationis addu&t ad illius proba fecundum hunc fcnfuum clare tota intentio Ariftot.
- tioncm S.Tho. multum ci fenfu, & fortc liera di habetur,nec aliqua ambiguitas oritur quomodofcnfus
tat.in principio fiquidem illius rnis textus ni dicit Si fit vniueralis, &c. -

De diueri
 In P oter.Analyt, Arift. 16i
De diuerfitate principiorum in demonftra prgmiffae.probatur, quia omnis conclufio falf ex falfii
' tionibus. . 24. et.declaratur in termini: A primo,Ctertiovere aduna
tis,B mediovtrique extremorum falfo coniunto.
verprincipia omnium effe fjllogiffnorum
E. Jdem
-

impo/fibile,primum quidem logice confideranti

bhs: hi quidem enim veri fnt fyllogifmor,illi
Syllogifmor fal(orum nfunt ead principia. pro
batur priori,qn contingitfalas concluiones inter fe
contrarias, & incposibles ele, & ex politis ficfunt
autem flfi:quanquam enim liceat verum exfalfis fyllo Syllogifmorum veror non funt eadem
gizare,fedfemel hoc fit.velutifi./ de C verum, medium probatur. primo,quia diuerforum generc altera furi,
autem B falfum: meque enim.ae ipfi B ine$t,neq; B ipfi c: principia nec cuenirent,vt patct de vnitatibus ex puti
fed fi harum media accepta fuerint propofitioiium,falfae is.Syllogifmos autem ex eidem principijs necefl eft
ert propofitiones, eo qud omnis conclufio falf ex fl aut in media,aut in furfum, aut in deorfm conucnirc:,
fis {! autem ex veris,altera at funt falfi et vera. probatur, qn hiht terminos medios interius, hi ar
exterius,&c.fecundo qih nec aliqua communia Princi
?oftea meq;falf ex eifdem fibijpfis : eft.n.falfa adinui
cem zo contraria c9 impofibiliafimulefe, velutiiusti pia funt ex quibus folis omnia dcmonftrari poflunt.
tiam effe iniuftitiam,aut timorem,& hominem equ, aut probatur, qih gencra cntium altera funt, & Principia
qutitatisfolum. alia funt principijs foluffi,
bouem,& quale,aut maius, aut minus. Expofitis ver cum quibus per communia fit demftratio.tertio qfh
fic. neq; enim verorum eadem principia omnium, altera principia non multo minora funt conclufionibus, qfh
enim mudtorum gemerefnt principia, & meq; conueniem principia Ppofitioncsfunt, jtermini aut aflumpti,aut
tia,quemadmodum vmitates puntis non conueniumt, illae immif$i fufii.cclufiones autm infinitae funt,licet ter
enim non habent pofitionem,hc autem habent.Neceffe mini fiaiti funt. quarto qih quaedam principia funt ne
autem eft,aut immedia conuenire, aut frfum,aut deor ccflaria,& quadam contingentia, &c. fecundo Proba
fm,aut hos quidem imtrababere,illos autem extra, ter tur conclufio principalis miultiplicem oppofiti fenfum
mimorum.Sed neq; communium principiorumpoffunt ef dettruendo, & primo qfh fitenendo eadem omnium
f adiqua,ex quibus omnia monftrabuntur: (dico autem Principia concedatur alia cffe principia geometri &
ommiunia,veluti omne affirmare, aut negare , )genera medicinae,cceditur diuerfa efle fcicntiarum principia,
aenim entium altera fumt, & hc quidem quantitatibus, & confcquenter ridiculum cft dicere p cadcm fint,qfh.
illa ver qualitatibus infnt fol, cum quibus monftram cum cadcm cifdem fint eadcm,omnia effent eadcm.fe
tur per communia..Amplius principia mom multo paucio cundo quoniam fi teneatur ex omnibus fyllogizare
ra fnt conclufionibus;principia enim propofitiones funt quodcunque,quod eft omnium quercre principia ca
propofitiones ver aut ipfi* termimi, aut imietfi dem,multum infipiensefl. propbatur,quoniam nec in
manifetis doctrinis nccin reolutionchoc et posibi
funt.JAplius conclufiones funt infinite,termini ver fini le,probatur, qfhaltcra fit conclufio accepta alte ra Pro
ti.J4mplius principia hgc quidem ex neceffitate illa ver poitionc immediata, principia.n.propoitiones im
contingentia.Sic igitur confiderantibus impoffibile ead mediat funt:tertio quia (i aliquis dicat, primasimme
effe,aut finita,infinitis exiftentibus conclufionibus.Sive diatas propolitiones cile principia, fciat vnum in vno
r aliter quodammodo dicat aliquis, vt qud hc quidem quoqi genere exigi, & c.quarto qh i non ex omnibus
geometri; illa ver ratiociniorum, illa autem medicina: quodlibct,fcquitr g, neque crifcx altcrius Principijs
ijuidvttq; effet,quod dicitur aliud,prterquam qudfnt hacprobare:fcderunt vniufcuiufq; altcra-quinto qin
principia fcientiarum? dicere autem eadem effe, ridicul fi id quod rclinquitur.f. principia mnium c[fc Proxi
ft : quomiam hc fibi ipfis eadem effemt : fic enim omnia ma tneatur & c hoc ex his hc, ex illis vei illa,ma
fiunt eadem. Sed neque ex omnibus monftrari quodlibet nifeftum eft,q hoc non ctingit, quoniam iam mof
idem,eft qurere omnium effe eadem principia, valde.m. ftratum eft,gdiffereutium genere altera fint principia
ftuum eft:neque enim immanife$tis dotrinus hoc fit,ne genere, principia cnim feundaria (unt cx quibus &
ue in reolutione poibile eft;immediate nanque propo irca quod,illa communia,ilta propria funt,&c.
principiafunt, altera autem conclufio affmpta , , .; . . . Series autem hc eft.
fit propofitione inmediata. Si ver qupiam diceret pri Qgoniam fcientias principiorum diuerfitate diftin
mas immediatas propofitiones eadem effe principia , xerat, intendit in hoc cap, ottendere q imposibile (it
ma in vmoquoq;genere eft,fi ver neque ex omnibus tam omni demonftrationum efle eadem principia,& duo
quam oporteat momitrari quodcumque, meque ita altero, facit, quia primo ottendit hoclogicefata diftin&tione
iamquamwfit vnaquque fcientia altera , derelinquitur, yllogmorum in veros & falfos,exeorum inter fe dif
cognata fint principia omnium, fed ex his quidem ferentia triplici conclulione fubferuitc, polt quarum
ec, ex illis autem illa. Mamifeftum autem & hoc e$t, primam cxcludit obietionem, quae contra illm fieri,
qud mom contingit, monftratum mamque fuit, qud alia poterat, {ecundo probat principalem conclufionem ,
principia genere unt differentium genere. Principia quinquc oppolitifenius opiniones ecludendo.Subd
enim duplicia fnt,ex quibus, & circa quod,qu quidem poftremo de quibus principijsloquatur. ** -

-- Quomodo principia non multo pauciora fint ipfis con

igitur ex quibus,communia funt, qu autem circa quod, cluionibus.
-
-

propria,vt numerus magnitudine. - - - -

Irca rationes addu&tas aduertendum eft , g, licet

Summa huius capitulihxc cft. ab(q;textus corruptiqne plurificari point, qiinfa
Concluie E. cffe principia omnium fyllogifmorum eft cile patet tam primam qum terti in das diuidi pol
Principalis. impofsibile, probatur duplicitcr .TPrimologice Ie,vifum tamen eft mihi ob reuerentiam diui Th. sd
1...concluio multiplici concluione. - -
cum reducere numer, & quamuis tertia ratio (ninus
Syllogifmorumverorum & falforum non funt ea confidcrantibus vidcatur male adunata, fubtiliter ca
dem principia,probatur priori. Qgia ver ex veris, men crutantibus oppoitum videbitur. Ait manque
falfae ex falfis cnclufionesfunt,alterae autcm (unt pro Alpharabius (qud pcr multo plus ) infirmitus exceflus
poitiones ver & falg. " - -

apud philofophos fignificatur, & fimiliter per n mul

Si contingit ex fallis verum fyllogizare hoc tantum t mifius,defe&u , nn infinitus dcnotatur.Et propte
emel fit. Declaratur, qin in media illo rea in eadem rationc legi debet vtrunquc,fcilicet infi
rum propofition aflumenti usPro omhi falfaeerunt nitas conclufionum,& non multo minora Principia ac
Tho de Vio in Poft. L f1apcrte
162. Thom. Vio Caiet.Comm. .
i aperte dixilet, q, principia non funtinfinite excea
fecundum numcrm ab ipus conclufionibus,fed com
clufioncs funt infinitg : ergo & principiafunt infinita,
& confcquenter ncn funt cadem omnium , & fecun
dum hidqaod fubdif.!.tcrminiatfunt finiti,aducr
atiue legendum et vt S.Tho.exponit. Adeuidcntiam
a nume principiorum,Scidum cit q quadam pro
pofitioncs fnt principia tris,quaed cclufincs tfh,quae
dam concluiones & principia. Prime nanq; propolitio
nes principia funt & fion conclufiones,alitr priresha
bercnt.vliimg at conclufiones,& non principiaaliter
dicantur,& hunc fenfum tertioloco remouct. quinto
vt quia cx quolibet omnia demonftrari teneantur,ideo
omni ead principia dicantur, & huncfenfum quar.
to loco dcftruit. fexto vt qa oium principia proxima
efsccredatur, ideo omnium eadem principia dicantur,
& hc fcnfum quinto loco rcpellit.Siautcm alicui haec
non placcnt,incniat mclius profc & pro me.
De comparatione fcienti ad alios habitus
intelletus. Cap. 25 -

oteriores haberent.media at & principia poterio

& conclufiones priorum funt. Etfccundum hoc
S cibile at & fcientia differunt ab op nabili &- opi
nione, quoniam fcientia quidem vniuerflis &per
recefaria(nece||arium ver non ctingitaliter fe
aequalis ctt numcrus rincipiorum & conclufionum in habere)funt at nom nulla vcra quidem,qug contingunt
tota inqualitas onfiftit in exceflu cxtremq aliter fe habere: planum igitur, qud circa haec quidem
rm. Et ideo non multo minora principia conclufioni
bus funt.Si.n. omncs mcdig propofitiofies cclufiones fientianon est,elent.m.impojibiliaaliterfebauerepof
cflcnt & non principia, principia remanerent paucil fibilia aliter f babere./er emimuero nequeumtclleius
fima.Nunc at quia(vt dictum eft) in medijs non eft in (dico.m.intelicttumprimcipium fcienti)meq;fcientiain
qualitas, principia ampliturvoue advltimas conclu demon$trabilis:hoc at e]t acceptio immediat propofi
fines, qug quia plurcs funt j prim propofitiones in tionis./^erus autem est 'mtelletus,& fcicntia,&- opinio
quocunq; ordine,qug principitm funt, ideo Pauciora &- quod per hgc dicitur. quare derelinquitur opinionem
quidfunt principis cnclufionibus, fed non multo,& effe curca erum:quidem, vt falfum. comtumgens at , &-
hoc.S.T.dicit,lict libri incorre&ioppofit ofidant, & aliter fe,habere;hoc at eft acceptio immcdiatpropofi
hoc Arift.intendcre videt ibi affum 9 principia pro tionis,& non nece|faria.. Et conce|fm at eft ficapparen
poitioncsunt. proptiones atuntterminiut im tibus,nq; & opimio umcert et,&- matura talis..Ad hgc
mifsi,aut affumpti:qafi diceret, g) ideo principia n at memo putat opimari quando exiftimet impoffibileal;
funt multo pauiora, ga principianol unt Primae terf babere,fed fcire fed quando effe quidem fic,fedta
fppoitiones edile st termini immisi in prima figu men & aliter nibilprohibet tunc opinari,tamquam quod
fut afIumpti in fecunda & tertia.i.fcd t inter princi
talis opinio fit.Neceffarij ver fcientia ejt.qomodo igi
pia annumeranfos premi, que exterminis immisis tur eft id opinari &- fcire?& propter quid mon erie opi
ut affumptis fiunt , eft fiqidem prdicatio cauflis
terminorum de propoitionibus & non identica, 8 c. mio fcientia, fi quisponet, omne quod mouit, contingere
Eifdem eadem quomodo cadcm inter fe fint, opimaru?confequemter enim hic quidem fciens, ille ver
opimans per media,quoufq; ad immediata venerit, quare
C. primrnem ecundi proceus, eet quren fi quidem ille mouit, &- #". opinaturnout.quemadmodit
dum quid veritatis habeat illa maxima.f. ead eif enim &- quod opimari eft,& propter quid,hoc autcm ip
dem funt eadem. fed qiii prtentis negocijlimites exit
fufficiat pro nunc intelligitur eo modo identitatis in
ter fe extrema adunari quo in tertio vnum funt, vt fi in
im medium. Aniquidemita upicabitur non contin
gentia aliter fe habere, quemadmodumfe babent defini
:
{int cadem generc inter fe eadem gcnerice funt, & fic iones,per quas funt demonftrationes,m opinabitur,fed
de alijs,& hoc fufficit Arif.intentini in hoc loco,quo fiet.fi autem vera quidem effe, non tamen baec vtique
niam nihilaliud intcndit nifi deducere ad hoc 9 om ipfis ineffe fecundum fubftantiam,& fecundum formam,
nes concluiones eenteaedam genere, i principia ea pinabitur,& mom fciet vere ipfm qud, & ipfm pro
dem haberent,&c. - - . pter quid,fi quidem per immediatg opinabitur: fi autem
Omniura quomodo eadem effe principia dicantr ' on per immediata,ipfum qudfolum opinabitur: Eiufd
Irca totum fm procefum,qui analyticus S.Tho ver opinio,&- fcientia mon omnino eft,fed quemadmo
df ad demon , rationum principia dcfccndit; illo dum & falf & veraeiufdem quodammodoJumt, ita &
nanque Arilt, probat non eadcm cflc pcincipia omni fcientia & opimio eiufdem, etenim opinionem yeram &*
demonftrationum,aduertendum eft, plicct nouo mo f jam(vt nnnulli quidem dicunt) eiufdem effe,abfurda
do introdutus videatur nobis textusin eius fumma contingit erigi,& alia & non opinaui,quod opinatur fal
atque fcrie,nt falf aut cxtortc aut incgruediftin fo.Quoniam ver14empluribusmodis dicitur, eft quid
&tusapparet,immo qfh mens mca multis diebus inquie vt contingit,eft at vt nom:commenfrabilem mque effe
ta & folicitacrat circa huius textusdrdincm &fcnfum, diametrum vere opinari abfurdum eft,fd qud diameter
, adeo,vt de eius claro intuitu defperarem tandem mu circa quam opiniones,idem,ita eiufdem eft:quod quid au
tuo acceptiscmentarijs Boetij, qua non nii un princi tem crat effe vtiquefecundum rationem mom e$t idem,c
pio,& hic vidi, excita c in mc cxpolitio {upradita, fimiliterat & fcientia& opinio eft ciufdem: hc quid;
& nuncdeclaranda,n q ex Boctio ill (umpfcrim; fed enim fic animalis vt mom contingat nom effe amimal, illa
exquibfdam eius Veibis cmota funt 5htafmata ver vt ctingat,veluti fi hc quidem qudhominis eft,
fic.&c,Imagindum crg9 ex fcx modis, aliquos dicere illa ver bomimis quidem mom autem qud, hominis :
potle omnu Jemonitrationum cadem clic propria.pri idem enim eft, quoniam homo, hoc autemficmom idem.
imoabfolutc,& huncfenfum antequam hunc mpro 7Manifefiumautem eft ex his, qudneque opimarifimul
ceffum aggrediatur Arifto.deftruxit.fecundo (ophifti idem & fcire contingit,fimul emim haberepoffet ffpicio
c,vt dicatur alia cffe principia medicing,& alia rheto
ric, quia tfi tam hc qum illa funt Principia, ideo nem qudaliter f habere, & momaliter,idem effe, quod
omniuin ead funt principia,& hunc fenfum in princi non cotingit: inalio quidem enim vtrumque effe cohtin
pio huiusfecundi procefls clicit. tcrtio vt quia oxom git eiuflem,vt diftum eft, in eodem aut mom fic poffibi
nibus conclufion qulibct monftrari pofse tenet.ideo le e$t.habebit enim fufpiciom fimul vt qtid bomo,effet,
ead omnium dicuntur cad principia, & hunc fcnfum fecundum quodamimal;hoc enim effet non contingere eff
tcrtio loco excludit.quarto vt quia ex primis dignitati non amimal, & non fecundum quod animal, hoc enim
bus omnia dcmonftrtur,idco omni principia eadcm effet fic contingere. Reliqua ver quomodo oportet di
tribuere
 In Poter.Analyt. Arit.
itribuerec, in difturfu,o intelletiu,c fiscntia,3, ar
te;& prudentia,& fapientia, illa quidem maturalis, haec
autem moralis fpeculitionis magis fnt.Solertia ver efl
bona qudam conietatio in mom perfpefto tempore me
dj.zeluti quihiam videns,quod Lunablendoremem
163
Probatur quoniam fimulidem haberet opinion eiuf.
dem,alitcrhabcndi,& nonaliter habendi, quodelt im
pofsibilc, vt qud homo cflct quod verect animal,&
contingat non elcanimal &c.
: In alio & alio contingit effe fcientiam & opinionem
ciufdem {icut di&um ft&c. - -

per habet ad Solcm, celeriter excogitauit propter quid

boc,quoniam propterid, quod/plendefit Sole:aut diu artQo oporteat dettribuere infapientiam,hcquidcm
& Prudentii&frientifi,& to
rnem &intellc&,&
tantem cm diuite,nouit,quoniamfgiieratur:ut propter,
quid amici fnt? quoniam inimici eiufdem.Omnes.n.cau Phyfic, illa ver ethicae fpeculationis mgis fnt &c:
/ar medits videms Jummas cognouit plendidum effe ad Solcrtia cft fubtilitas qudam in non prfpe&o tcm
pore medij &c.vtvidens g Luna empercnucra ad
folem fit in quoJM,fblendere Sole,in quo B, Luna c:imef? ollum habet,ftatim intelicxit proptr quid, quia [.
itaque, Lum quidem ipfi C ipfm, Bffendere Sole ; ipfi. illuftratur folc. & videns difputantem cum diuite co- .
autem B ipfum J4;ad hoc effefflendidum, quo fplendet:, gnouit,quia accommodatum eft. Et videns inimicos,
quare & ipfi Cimefi ipfm.A per B. amicos cognouit,quia inimici eiufd. dcclaratur difi.
nitio, quoniam folers omnes caufas medias videns,
Summa huius capituli hc eft. cognouit& vltimas:ordinatur autem medium folerti$
iuxta primum exemplum in (yllogifmo in terminis A
Cibile & fcientia differunt'ad opinabili & opinione, primo:B mcdio;& C tcrtio in primio prim &c.
&c.Probatur dupliciter.Primo priori, qm intcllc
&us,fcicntia,& opinio,& q, pcr haec dfver funt :fcd Series autem hc eft.
nec $cientia vcrorum contingcntium cft, qfh vniuerta INTEN DE N s diftinguere fcienti abalijs habitibus
liter & per neceflaria cf,& cunfequenter fi cflet contin , intelletus tria facit.primo diftinguitipfam& eius obie
gcntium impofsibile fc liter habre eflct pofsibile ali &tum ab opinione & fuo obiect.Sccdo circa corum
ter e habere.nec intellectus principium cientiae vero dittinctionem quartiones duas mouet & foluitvt ordi
rum contingenum eft, qiiifcieniia indcmonftrabilis ; nauimus, adds anncxas cclufiones cfidertes fcam
eft.probatur, qiii acccpti eft immediatae propofitio & opinionem in ordine ad opinantes, & cites. Tertio
nis, opinio autein circa verum & falfum, & eft contin praeexcufando fe ad dcclaration diftintionis fcientiae
genslitcr fe habere&c.& ipfa eft acceptto immediat , ab alijs habitib* intellet* dc folertia dcterminat diffini'
jjropofitionis & n ncceffe,Sccundo qoniam confcn tiu cxplariter declars in diuerfis rer ordinibus&c.
tanumclt appartibus,opinio.n.fonat incertum quid,
& naturam fiuiufmodi.Tertio quoniam nullus arbitra, Vergtcientiae, ab opinione diftin&io.
tur opinari cum exiftimat impolsibile aliter effc,fed C Irca principium capituli, vbi afsignatur dfia inter
efle arbitratur fe opinari&c. tahquam (cicntia fit nccef fcicnti & opinion ex necefsitat & contingentia
Marij & opinio contingcntis &c, . . &c.Dubitatur dupliciter. Primo quia non apparetve
fecda. Qualitcr eft idem opinari & fcire &c. -
- :

rum,9 (cientia& opinio differant proptcr h q, (ciem

: ; Qualitcr non crunt idem opinio & fcicntia. . . tiae obiectum fit verum ncceflarium, pinionis autem
Siquis pofuerit omne opinari, aut faltem nihil effc verum contingens,vtin litera df.Exquirimur nanquc
Pro fecda. (cittim,quod non contingit opinari. - - 9 multarum opinignum obieta funt vera neceffaia,
quatione. . Cequenter& ciens & opinas per media quoufq; vt patetin opinionibus oppoitis. De corpori coeletii
immediata venit. probatur, qfh eft opinari & quia & matcria motibus&c. Cum. n. oporteat ctradictionis
proptcr quid,qd medi fonat. &c. alter Part ele ver, necede ctalteram veri necefarij
folutio fec
Si arbitrabit non contingentia alitcr fc habcre ficut cfle,qfn ibi nihil contingens cft &c.Sccundo quia S. T.
d quft. fe habt diffinitiones. per quas fiunt demonftrationes, in prima ecunda.q.67.expreedeterminat cientia prima e ci
die.d.67.ar.
non opinabitur. fcd fciet.fi at vcra quid,non ti haec & opinio n diftert ex parte obieti,nec ex parte mc 3..
eis in eflc m {ubftantiam,vcl m fpeciem non fciet vc dij,fed ex parte fubieti.Arilto at hic ex parte obic6ti
rc,fed opinabitur,quia & propter quid.Si.n.pcr imme dfiam inter eas ponit &c. Ad euidentiam huius dubita
olutio pri- diata, propter quid,8 i per non im mediata .la . tionis,qfa facilis non cft,Primo dicendum e(t abfolute
m quft. . Sicut opinio vcra & fal n ciufd pcnitus,(cd eiuf quid tcnend fit de dfia inter fcientiam & opinionem.
dem quodammodo funt. fic & fcientia & opinio non Deinde quid intendat hic Arif.& quomodo S.Tho.n
ciufdcm pcnitus. fed ciufd quodammodo funt,decla difscnti ab e9. Vt autem certa cognitione percipiatur
rantur fingulu.iE primo prima pars primi,qfh eiufdcm 9 intdimus quid nominis eft ifichoandum. (jpinio
fccundum fubicctum & rncm, qpinionein veram & vtin textu dfincertam cognitionem fonat. Incertam
falfam cfle,ficut dicunt quid, multa incuenientia in at non 'P ita ambigua fit, 9 ad neutram partcm con
ducit , & hoc.f.non opimari quod opinafallo.{ccundo traditionis dcclinet, fed quia ita alteram partcm con
fecunda Pars primi.Omid multipliciter df,& fm vnti tradiionis cognofcit,vt de oppofitavcritateformidet
modum idcniitatis contingit,& fm alium non:ciufd. talcsfiquidem hos cfse experiiiiur opinantes. Scientia
n.m fubic&um contingitverum & falfum effe,eiufd at (cxienfo vccabulo)ad cognitioncm principiorum
autem m quod vnicuique caufat cflc fecdum ratiq immcdiatorum,cert vnius partis contrdictinis co
ncm non contingit. Sicut diametrum commcnfurabi gnitioncm fonat,adeo vt de ppofiti poibilitate nulla
lem ee, non contingitvere opinari, ed de diametro et fufpicio relinquatur. Certitudo atin cognitione,
circa qu9d opinions funt,ctingit verc 9pinari.tcrtio n niti cxcogniti euidcntia eft. Infra limites iquidemi
principalc intcntum.fccundo propofit.f.9 fcicntia & intcllectus & eorum quae ipfum perhciunt difcurrdo
opini9 non funt eiufd 9mnino, d quodmodo,ficut nulla alia caufa ccrtitudinis in cognitione inuenif, nifi
&c.qi fcientia c(t alicuius quod fit tale cx neceitate, praedicta. Ncc mihi aliquis obijciat certitudinem fidei
puta qugd homo fit id quod vcre hom nis clt, opini9 non cfsc ex euidentia obicti. Qm talis certitudo non
ver q it tale, ed non cy necesitate, ed contingatali c(t intellcctus vt fic,fed vt ftat fub imperio voluntatis,
tcr fe habcrc,puta 9 homo fit quod non vere hminis proptet quod fides inter virtutes intclletuales numc
li.& fic funt iufdcm fcicntia & opinio, quia hominis rari non pt &c.Ex euidentia igitur cogniti certitudo
Corr. con - fcd non omnino,quia n9n eadem rationc. . . . . intellectualis et, & cequen er cx eufdentia incerti
cluio. Non contingit fimuleiufdcm idcm fcirc& opinari, tudo, & quont cuidcntia alicuius complexi dupliciter
Tho de Vio in Pot. L a contingit.
 164 Thom. Vio Caiet.Comm.
contingit.f.vel ex proprijs terminis, vt patet in primis, & diligenter aduerterc,quod Arift.ineuidtiam quam
princijs, & ex,alicuius ncccria cnexione yif , ad dixi:nus circumloquitur per ly contingens aliter (e
prima principia, ideo omnis cognitio certa vcl clt cir habcre, & culdentiam per l necelarium &c. intelli
a principia ex extrcmis nota,vcl cclufiones,in illa re gens per necearium necearium in e,S in cognitio-o
Holubiles. & refolutas &c.ln euidtia ataliculus com ne noft ra(& per contingens ver) contingens in evel ,
plexi,qin per priuation eorum qu euidentifasiunt, in apparentia &c. ita g) fcientia d ffert ab opinione in
fic mlt;plicitcr ctiam ctingit, vt patet de (ufpicionc, hoc 9 fcicntia clt veri ncceffrijs, vtroq; mi.i. qy non ,
& ftimatione,& opinione,vt S.Tho. in Poemio huius; fel fit neceffarium, (cd ct tit vifa fua necelsitaS. opi
libri dilucide docet.In opinionc fit,ex eoqp vel tcrmini nio at ett contingentis altcro modo.i.vclpropolitio
In prognio ipfi propofitionis,vel cnexio conclufionis,adpropoli ' nis contingcntis, vel neccflc contingentcr: & imcrito, '
huius. tiones alias,qu cert funt,prfeferunt alteram contra quia malum cfurgit ex particularibus delectibus,bo
di&ionis partem;detcrminat, altcram dcijcicndo.fcd num at cx caufa integr,&hic fenfus clt magis dignus
neceflari &c.Differunt crgo fcientia& opinio, Pcncs Arit.qm enuncleat opinionisnaturam. Vnde magnus
cuidcnti & ineuidentiam biecti,ita q> cuidcntia fci Albertus dicit, 9 Aduerbialitcr uccipicndum cft ly n
tiam facit.ineuidentia at(talis) opinionem. Notanter neceffrie. cin tcxtu df 9 opinio elt acccptio prpo
2t dico(jncuidcntia talis)proptcr duo. Primo quia n. fitionis immediat? n neccfiarie. EtS.Tho.dicit in cx
omnis incuidentia opinioncm facit,fcd aliqua fulpicio pofitione, quod opinio de his clt quae accipiuntur, vt
nem, aliqua cxiftimationcm, vt dictum eit. Secundo ctingcntia aliter fc habcrc fiuc fint talia,fiue non &c.
quia non intclligo ineuidentiam priuatiuc fuccre opi- ; Ncc pcrmittcndum c(t quod opinabile accipi, (cu co
nioncm,fcd ineuidentiaam contraric,cum cnim omne gnoci vt ctngcns pt duplicitcr intclligi.Vno modo
manifcftatiuum luminis rnem habcat, proptcr quod vt(ctingentia)ccurrat vt cditio cognita opinabilis,
& ipfc mcdius tcrminus lumcn conclufinis dicif.ima & hoc modo talfum eft ponere opinabilc apparere
inor plumem quo clarcnt qucunq; cognofcuntur, vt conting.cns, nechoc intclleximus cum diximos opi
non paruam habct,& g, fm cius diucrfam nabile oportcie elic ctings in apparentia altcm.giin
articipationem,diuerfimode res patefiant intellectui, fecunduin hunc fcnfum opiniovera de ncccflarijs ef
ta p qudam funt qu tim in felminis, feu manifcfta tct,n fol d1minutacognitio,fcd lalfa apprachtio,qm
tiuihabent g, euidcntia intcllcctui funt pcr fc, vt prin apprehenderet necefarium polic alterfe habere &c.
cipia.Quadam per rcdutioncm ad alia vt eorum con-, Alio modo pt intelligi vt ctingtia ccurrat vt mo
clfiones&c.qaedam adeo parum habent luminis, vt dus cognitiunus feu euidtu. Et hic fenfus clt verus &
. . . ad cuidentiam n fufficiat.futficiat t addctcrminatio inttus Verus quidem, qa opinas cplcxu tibi obicctu :
ncmintclletus ad vnam partem, quod clt ipfum relin guantuncunq; fitncccfiariu in le cognotcit ctingen
qucrecum formidine alterius. & fiaecfunt opinabilia. ter.i.aPprghdit tali claritate,qua vidct hoc fic cfle,fed
Quaedam adhuc minus habcnt,ita vt nec ad vnam Par non vidct 9 non pofsit aliter clfc &c.ita (icut ipfum
tem determinent,licet magis incinent ad hanc j illam cplexum diuiditur per necearium & contingens,ita
vt ffpicabilia. Qudam adhuc minus &c.Talis ergo , et1an cognitio eu claritas eius diltinguitu rin cogni
gradus luminisfcu manifeftatiui vcl ineuidcntiae icu tion pcr modum neccflarij, & pcr mod contingen
6bfcuritatis opinionfacit.Et qfh talis incuidentia ori tis,& illa vocatur.claritas neccffafia qu ofldit fic cfse .'
tur qquc cx natura plius rei cognitg. q. f.ipfum com & non pofse alitcr cfse;ilia autem contingens qug licet
plexum contingenes c{nullo.n.inodo Incomplexo c oftendat (ic cfsc:non tamcn ita quin po(sit alitcr cfse, .
tingenti inucnitur aliquid, vfue complexionis cuiden, Intentusaut, qin per hoc vniueraliter,c primo dif
tia oftendi pofsit, qiii ncc tcrmini cius tale manifcfta-. fert fcia & opinio (vtvi&i 1 eft)q (cientia necefsario
tiuum ele polunt,necaliquod medi, qm contingens attingit obicct fu. opinio ver contingentcr &c. Et
eft.Qiq; at oritur talis incuidentia cx inodica paruci fm hoc patet quid rcipondcndum fit prim rationi
patione luminis intcllctus dum vcl proPrijs, termino dubitandi.dicend eft.n.quod Arilt.dittinxit opinion
rum conceptibus vel medijs neceffarijs carere contin & fcicntiam non ex ctingentia,& ncccfsitate obiecti
it, vcl male ordinant mcdia, vcl acics intcllectus non abolute,ed ex ctingentia & necesitate cor in co
figitur, propter phantalmatis motum &c. ideo opinio gnitionc fcu apparentia.Pofset quoqi & torte n male *
pt cfic de ctingentibus,& dc ncccflarijs, licct dierfi dici p in principo capituli Arit. eparat opinabile in
mode: quia de contingtibus elt proptcr iplius vbicdi fe,ab ipfo m fe lcibili,& opinion fcitia, in ordine
naturam,quae fciri noii patitur. De neccfiarijs at Pro: ad opinabile & fcibilc ablolute, & poitmodum in pro
pter ipfius intellccius dcfcctum. Ad Arift.vero intent ccfsu capituli inlinuauit vniucrfalior diiam quam di
defcehdendo dicitur, quia opinabilc tali incudtia xunus &c.Ad id vcr q diflcntioncm inter Arift.z S.
conitat,& duplex cit:quoddam cx lui natura.quod.i.ex T ho.inducit df gp nulla elt inter eorum dicta contra
natura fua non pt eliceudens, t complexum contin dictio,qfn S. Tho.de opinionc vniuerfalitcr locutus elt
gcns,& quoddam ex parte intcllcctus, quod.f. licct cx fiuc cx parte obicct,fiuc cognofcentis,fiuc aliundc c
c euidens cfle pofsit,huic tii & illi ineuidens & incert tingat,& dixit quod non diltinguitur fcientia ex par
eft &c.vt complexum neccflarium &c.ita de opinione te obiti fecundum fc fumpti, qa fcitia de necelsarijs
dupliciter loqi contingit.Vnomodo in ordine adip c(t,& opinio de ncccfsarijs efse pt.nec ex partc mcdij
fum opinabile fecunduiii fc. Alio modo in ordine eti fm fe fmpti,quia qfiq; idcm medium ficlare videatur
ad opinabilc quo ad nos &c. Et fi fubitinere volumus conncx ccluiioni,facit fciam, & u non ita clare facit
Arilfotclem locutum fuifTe de opinionc in ordine ad opiniou,fed cx parte fubiecti, qa fcitia includit eui
opinabile ecundum e, necearium & contingens no denti abfq; formidine,opinio claritat quand c for
minaiter u mere oportct ex parte obiecti, & dicdum midine alterius Partis.qd nihil aliud eft diccrc,q dicere
ctt fecdum ipfum,quod opinio differt a fcientia, quia q differtexhoc pobicstfcitig ncccfsariu ett non
fcicntia eft veri ncccfiaruj, opinio at vcri contingentis olu in c,ed in ua apparentia,obicct ver opinionis
& confequenteretiam falfi,quiavei um contingens mu et ctingcns vel in fe velin'fua appartia,vt Arilto.di
tabile cft in falfum &c.& tumiliter cum dixit,qud op1 xit,apcllaui at S. Tho. dfiam hanc ex parte fubiecti,
niv eft acceptio propolitionis immcdiatg,nonnecclla & n cK parte obietti,ncc medij,quia necez diuerita
ria,intelligenda c{t contingentis &c.Si autem tuttinere te obiccti necex diueriitate medij vnlueraliter Pro
vvlumus y fcrmo Arilto. Iit de opinione vtroque mo uenit.fcd fempcr eft ex diuerfitatc talis modi cogno
do, tuc Profundus dicta Ariitotciis intc!ligere oportct fcendi,qua ex partc fubiecti ic tenet,& quomi forma
- lc im
 In Poter.Analyt. Arit. I s
lc in opinione cft,quod contingcntcr, fcu cum formi omnino eiuffcm obic3i eet opiniovera & falfa,ve
dine cognitio habcatur & c. ritas opinionis non attenderei m adaequationem, vcl
Anuot. C1 RcA illam propofition affumptam in textu,fqp conformitatem ad fic efse in rc,ut opini dicit,{cd cfi
vcrus eit intcllectus & fcientia,& opinio, & quod pcr ficrct in apparcntia,& tc quodcunq;apparerct efse ve
hc df,plura notanda funt. Primu m cft quod quatuor rum,& quia quilibet opinat m p fibi pparet, quli
illa vcra qug ponit,difsimiliter vcritat habcnr. Alia.n. bet opinio c(set vera, & cfequcnter nulla efsct opinio
ratione verum c{t,q, dicitur pcr fcientiarn,& intellcct fala,& cequenter qui opinat falo,n opinaret,ticut
& opinioncm,& alitcr ip(a fcientia & opinio & intclle fi nu!lus homo clset albus,quicq; hfct albedin, non
ctus,illud.n.eft verum,quia ipfj m eft talc.hgc vcro quo cet homo &c. Ad argument in oppofitum df qp cum
niam illius funt cognofcitiua &c.Scd quoniam alterius idem fit iudici dc oppofitione, & vcritate, & falfi:ate
negocijhoc cft,alibi diffcrcndutn rcoi. -
opinion,& enutination,& cnun:iabiiium, vt cx finc
Secundum cft q notanter Arif.dixit,& quod per hgc fccundi pcrihet menias habctur. Sicut inpofsibile ett
df,& non dixit, & fubietum corum vel aliquis hmi, idcm oitio enuntiabile efse fibi oppofit, ita impoisibi ,
qfn res de qoibas funt huiufmodi habitus poffunt con bile eft 9 de eodcm oino fint oppofitg opinioacs &c.
fiderari dupliciter.Vno modo in feipfis , & fic c com Scd ficut enuntiabili aftirnato vro, vt ibid df,oPpo in fin. ,.
plexionc carct, eo quod extra anim nulla complexio nitur negatiu de eid terminis,& affirmatiu de op- periherm.
cft veritat qucq; ncccfle cft non habeant. Alio modo Poiito, tu opinioni vcrg de aliquo affirmatiuo,oppo
confidcrant,vt fiant fub fca opcrationc intcllcctus,& nunt opiniones non de eod, ed de negatiuo corund
fic cplexionein quandan fort t ut , & verita em auc terminor & de affirmatiuo contrarij,v non funt opi
fallitat addiki ncccffect &c. Et imiliterprdicti ha niones oppofitae de hoc enuntiabili, epiciclos cfse,fed
bitus habent duos tcrminos, vnum ad qucm proxime vna opinio cft cuius proprium obiectum c(t cpiciclos
terminantur, & hc eft complcxum quoddam, qud cfsc,altera quae dicit gpiciclos non efse &c.Conltat at
obietu in cor Ji,& altcrum qucm vltimo attingunt. 9 aliud er untiabile ett epiciclos clse,& aliud epiciclos
i.mcdiante illo proximo,& ilia clt rcsincplcxu, I.cfle non cfsc.Fallunt at in hac rc minus confiderantcs, ex
ubicati, fm uas pasiones & c. Et Pp hoc dfp aliud co quod n fol ciufdcm fubiectl,fcd eti praeducati c
eft obictum,& aliud fubic6tum fcitig & c. Quia crgo tingit efse diucrfa entiabilia &c.Et p hoc patct rcfp
talis dfia in huiufmodi ncgligenda non cft ideo Arilto. fio ad confirmation: qa opiniones oppotitas n opor
notter dixit 9 vcrum cfl(& quod pcr hc d)qm hoc tet efse circa id oino obiectum ad hoc vt (int ir. com
fonat,complexum quod obiectum cit, & non rcs ipfas pofsibiles, fed fufficit q, (nt circa idem fubicctum &:
abolute,non.n.dicuntur res niiad complexionem re prdicatuin contradictorie complexa vel circa idem
ductae,ni{i fortc in Prima opcrationc intcllcctus, quod ubicctuin , & prdicata oppofita.Et nota 9 dicit opi
propolitum non ifipcdit &c.Tertium cit,9 cum dici niones oppofitas feu veram & falfam,non clsc ciufdem
tur opinionem cfte veri,velfulpcniiucfufcipidurn clt, omnino,intclligitur,vt proprij obiccti: nihil.n. pr9ht
cxpcctando fubicctam dcterninationem , qualis veri bet opiniones ppoutaSefse eiufdcm omnino confcq.
fitjquia contingcntis , & ideo vcri & falli &c. vclqgia ti,opinio nanque arbitrans epiciclos non clsc, confc
omnia appctufit bonum, & 5unum intcllectus conftat quenter detruitepiciclosele:& icelt per e primo ne
efle verum,opinioncm cflc vcri, intchigcndum clt pcr gatiui & quodammodo cius oppoiiti.&c.Aducrtcnd
fe,quonlam folfi eft pcraccidens &c. quoq;cft,9 quia nihildiffcrt ifi propolito,an circa id
C1 Rca olutionem ecundr quaettionis.Aduerten fubiectum opinemur contraria prdicata,an idem prg
dum ett,quod cx ca clarc habctur dilicrcnta opinionis dicatum,affirmatiue& ncgatiue.qin vtrobiq; cit,idti
& fciens ae cx partc fubicti, quati, fupra diximus,qfm tas ubiecti,& non identitas omninoda:idco Aritt Pro
hinc habctur quod icicntia & opinio diffcrunt pcr arbi pofito infiftens abfque diltinctione dixit, ejufdcm om
trari & non arbitrari. & fuit adco ir:tentus Arilt.hoc in inino non ese opinionem & c. veram & falam.
loco,vt infinuarct hanc differcntiam, at prgtermiflae vi Num eiufdem obie&i fcientia & opinio cfle vadeat
deatur fcicntiam rcquircrc nccc(sltatcm in obiecto,d
eam tacuit,quoniam clarum hoc crat &( propter hoc) Irca ipfm folution prime quftionis. Dubitatur
vt dictum cit, non d fiert primo ab opiniorc, fcd per , an ver fit, q, ciufdem oino obiecti npofsit cfSe
Annot.
eumden lani & inculdent am. - -
ficntia & opini&c.Vidctur,n.9 hoc nihil prohibcat
CI Rca dp di in olutione primae quationis, .qp quoniam [cicntia & opinio nihil ponunt, aut Politum
n de eod penitus furt opinio vcra & fala,& iil con connotant in obiecto, per quod diffcrant.vt ex dictis
fequti,qug ibi fit, f.li oino ciuld cffet opinio vera & patet.qim cx modo coghofcendi diffcrunt.& fi fic eft ni
falfa,non opinarctur,qui faif opiuaretur. Dubitatur, hilapparct ex partefcicntig,aut 9pinionis,qd vctctcas
quia nonfoluti, de cad rc,fcd dc codem cnuntiabili n in vn cuenire obiet. Et cfirmatur.qfn experitia
inconucnit aliqucm habcrc vcr opinion, & aliquem docet q, huius entiabilis Deiicf;c vn,ctingat vnam
alter talium. de hoc.n.enuntiabl epiciclos ee, cum rn aiiqual habcrc,& demonitrationn pcnetrare
du fint opinionesctradistori oppolita, necelse clt adco q) C formidinc alterius partis intcllctus rcltct,
alter cfic vcr & altcram falfain. Et confirmatur,quia altcr at penctrare, & tc mnifefte ciufd 9ino erit
nili op:nio vcra & falfa clTct circa omninoidem,fcd fo opinio, cuius eft fcientia &c. Ad hgc df multiplicitcr,
lum circa idubiecto, vtin litcra di opiniones oppoi im q, multis modis ctingit loqui dc opinionc & fci
tg non eent incomposibiles, qa un diuerarcipicert tia &c.Si.n.fequendo prim fenfum fupraPolitum fer
vn fubicct & c.Ad hoc df, quia opinioncm c(sc ali mo fit defcibili & opinabili, m fc,clara ett refpontio,
cuius nihil aliud clt quam illud cfsc opinatum vcl opi , quod, impofsibilcelfidcm oino cofcibile,tam in eo
nabilc:& opinion vcl cfse alicuius nihil aliud clt qu dem quam in diuerfis,line uppoltis,fing tcmporibus.
illud op:natum efsc vcrum, opinionem falfam cfsc ali qih fcibilc cx proprianatura eit cntiabile necefsari,
cuius nihil aliud cft quam iilud opinatum cfse fallum, & opinabilc xfe cft ctings,& impotsibile ett tran
confcquens cft,& opinionctn vcrm & fallam efsc om ferr coniingcnseft ncccfsrium.& ccuerfo&c.pof
nino ciuid,nihil aliud fonat quam idem oino opina fibile c[ttfi iufd quodmodo cc fcienti & opinio
bile fit timlvei um & faltum . Hocaut cum manifefte n fimul. qih non incucnit circa idem fubicct fimul
in, pofsibile fit,rclinquitur,9 inpofsibile fit oino ciuf diuerfa coiifidcrare, altcrum opinando.altcrum [cicn
d obiecti efse opinion vcr & faif, m , licct pofsit cfsc do.&c.vt dcle patet. Tcnctnus.n. de multis fubiectis
ciufd fubiccti xc. Valct at confcqucntia illa, quia li aliqua dcmonftratiue fcientgs;illis Conuenire , aliqua
Tho. de Vio in Polt. L 5 Vero
 ! 66 Thom.VioCaiet. Comm.
vero opinantes q, eis infirit &c. Et fccundum huncfen frm ubie&tum &c.ita aut reponio vltimo indu&a
fum faluatur (imilitudo, in textu adduta interidenti dicit idem oino enuntiabilc dcnominari fcit & opina
tat veri & fali opinabilis,8 idtitatem cibilis & opi tum &c. Tum quia diuerfitas iila, quam ponit ducia
nabilis,qiii ficut ibi non crat idcntitas oimoda,fcd m refpontio,non eft diuerfi as varians obie5tum, fed tin
fubiet,ita hic non cft identitas omnimoda, quia ton eft diftinctio modi attingendi idem obicctum &c.Di
eft id cnuntiabilc & fcibilc & opinabilc, fed m fubie tinctio.n.eiud cnuntiabtlis,per hoc tp nd uit rnen
&um quia ctingit cicare in fbieclo opinabile & lci contingentis,vel habet rnem neceffarij,clt diflintio
iie &&.Et huic fnfimul faucntoia , quae dicuntur (ccundum modos quos* n aja h .bet qui obicctum non
in hoc capitulo &c.Si at lit (ermo de fcibili & opinabi varit. Arift.at exprc(Ie voluit varietatem obieSti effe
li non fecundum fc & abfolutc , fedin 0rdincad vnum inter fcitum& opinatum &c, Poilet tn hc refponfio
hominem & fimul, fic df,9 impoibilc cft idem om palliari dicendo , qp licet non tit hic diftinctio obieto
nino ee cit & opinatum,qm equeretur qp idem om rum abolute,et tiditinctio obiector incllecognr
nino cnuntiabile cflet huic cuidens & ineuids,certum to,quod oia qug Ariftotel.dicit de diucrfitate obiecti,
& incertum, ncccflario accept,& incontingenter,q intclligenda fnt vniucrfalitcrloquendo in cfle cogni
eft impolsible &c.pofsibilcifi eft ciufdemquodammo to.Voluntaria tfi vidctur expfitio magis q textus inter
do cflc fcitiam & opinionem in eodem fimul &c. qfh pretatio, eo q firnilitudo adducta in textu non habet
non inconuenit de eodem fubicto, puta folc , aliqua jocum,& verba Arift. ibi diccntis,qp fcientia & opinio
opinionc puta g) moucatur ecccntrice,& aliqua fcien funt ciufdem, quia hominis, & non ornnino eiufdem,
tia puta accefu Se recefu caufet generationem & cor quia fcientia cft vcri hominis,opinio nonveri hominis
ruptionem &c. tcncamus, & mtunc quoquc fenfum faluari non nificxtorte vidcntur. poffe namque dici,g
faluatur finnilitudo fupradita,q non contingit idcin fimilitudo tenct quo ad non omnimodan identitate,
enuntiabile,fed id (ubiet cff opinatum & itum li fed n quo ad modum non idcntitatis.& gp illa vcrba
mul ab eod &c.& hicfensus S.Tho.ex textu fumitur intelliguntur de eo, quod n cft homo inclfe cognito,
Si autem it ermo de opinabili & cibili non ci meritis fcu fccndum apparntiam, vt dictum elt,ac fi dixiflet
obiecti, nec cz ordinc ad eundem, fed impliciter de q)fcientia c(l nceflarijapparcntis ncccflarij,& opinio
opinabili,& (cibili,dupliciter reponderi pt guettio apparentis contingent:s &c. Quicquid igitur intcnie
ni motae . Primo conckdcndo quod non inconuenit rit non elt inutilc ognouifle, & hanc rcfpontionem,
ciufdem omnino efle opinioncm & fcientiam,qfh idem qm vera & principalis intto proticua,multa exprelsit
enuntiabile pt ab vno opinatione tcneri(3& vcrc)&ab & c. Ad rationes ergo in oppoitem non oportet all
altcro vera Icientia haberi &c. vt cxpcrimur quotidie, ter rcfpondcre, qiinloqucndo de opinione & fcientia
& licct ncga: c hoc fit indifciplinati, atta m declara ur {implicitcr, vcruri elt, ; eiufdem oinnino obieti efle
{equendo (militudo Arift.Scicndum ctt nanque quod pofunt,fed non eod modo, vt cxtcrtia & quarta rcf
ideo opinio vera & falfa non pofiunt cffe omnino eiuf pontione patet.ncc hoc negauit Arilt.& finegaflet ful
dcm , quia vcritas & falfitas in opinionc cx cflc rei ori fum dixifset,loquendo at de opinione & fcientia, cx
tur,qi ab co,g, rcs ett vel non clt oratio df vcra vcl fal mcritis obiecti,ficett impofsibile efse eiudem, vt pri
fa &c.Et fic fequcrctur quod idcm omnino cflct & n ma rcfponfio dicit, & fimiliter loqucndo de eiufdcm
eflct fimul,fiidm omnino cflct vcrc & falfo fimul opi in eodem fimul,vt fccunda relponfio dixit &c.quarum
natum &c.Certitudo at fc tie,& incei ttudo opinio alteram,vcl vtranque Ar (lo. infinuare voluit &c.
nis non vniucrfalitcr oriunt cx rcrum, aut mcdioruin , CI Rca concluionesillas correlarias, Aduertendi Annot
cditionibus(vtfup crius declarat cit.)&idcotiidem et primo,q qa Aritoteles in cis exprese ponit dram
omnino cft fcitum & opina, um,non fequitur 9 idcm inter idem pinari & fciri ab eode hic, & diuerfas in
omnino habeat in fc conditioncs cppoiitas. fcd folum eodcm tcmpore, & diuerfis, prim refponfionem \fe
9 habeant oppofitas conditiones, puta certitudinm expcllcre videt;qiii fi opinabilc , non elt idcm omnino
& incertitudinem in aia. hoc ai non inconuenit in di quod fcibile,ideo quia opinabile elt in fc ctingens, &
uerfis homiuibus licetin codcm (vt diximus)fit impof fcibile necelsarium,& ideo ett quodammodo id,quia
fibile.Quod.n.inconuenicns fcquitur,ti vnum enuntia idem elt fubictum viriufque, licut ncc rcfpc&tu vnius
bile mihi certum, tibi dubium elt.Et confirmatur,quia hominis,ita nec refpctu plurium ctingit, idem om
{icut nihil prohibet id omnino enuntiabilc cflc not nino cfse opinatum & fcit,& ficut relpcctu plurim
ttbi & mihi ignotum, ita nihil prohibet mihi cfle cer contingt iden fm fubiectum cc opinat & citum,
tum & tibi incertum, ccrtitudo c:enim & inccrtitudo ita refpcctu vnius:poflum.n.ego opinari aliqd de Dco,
medi cognitionis funt.Et licet hgc rcfponfio fit vcri!- fcire aliquid dc eod, & fimilitcr ft refpctu eiuldem
Iu fine. fima,non t cft nic intenta ab Ariit.vt exprefie patct in temporis diuerfi.Sicut.n.impof.ibile eft idem omnino
litera.Ncc putet quifquam hoc cflc contra Ariftot. qfh cfsc fimul necefsarium & ctingens, ita & fucccfsiue,
verum ver non eft cntrarium . vt df in fccundo Peri quia non (it mutatio dc contingenti in neccfsari,nec
hermenias.Et qd ipfe dixit verum,clt,& quod nos &c. econuerlo.& fimiliter id fubie&#o cfse ncccfsarium &
diuei timode,vt cx prcedentibus pauet. Ncc obitat q* contingens fm diuera tumul, nulla repugn a ctt & c.
eius fimil:tudinem iii dilsimilitudinem vcrterimus,qm Et lic nullam dfiam facit ad idcm cfse opinat & fci
fimilitudo eft & non identitas, imo & hoc ipfum con tum,pluralitas fuppofitorum vcl temporum: cuius op
fert difcretioni ciufdem, vt fciatur in quo afsimilatio pofitum Arilt.hicdicit, propter quod fola (ccunda re.
fit,& in quo non &c.Poffct forte aliter duci, ioquendo fponfio tcxtui conformis vidctur. qm vt cx ea patet,
cti de opinabili & cibili vniueraliter, 6 impliciter, : multum refert an abvno,an pluribus,an fimul, an di
g) opini & fcicntia n funt eiuldcm omnino,ied quo ftin&tis remporibus id omfiino fit opinat & fcitum,
dammodo,quia licct fint eiufdein enuntiabilis, tfi illud licet nulla dfia fit,an ab vno vel piuribus fimu! vel fuc
enuntiabiie non codcm modo fc habet vt rclati clt ad celsiue id quodammcdo it opimatum & citum &c.
fcicntiam , & vt rclatum ad opronem, qfh vt rcfpicit Proptcrea qin textu dgd in aliovnumquodquc cse
opinioncm,induit rne in contingcntis,vt at rclpicit contingit ciufdcm, ficut ditum elt , ly(ficus dictum
fcientiam,habct rnem ncccfiarijScd hgc rcfponlio li eft)non refert ly ciufdcm , qfh non eft fcnfus, quodim
cct fit vcra,non tfi vidct tcxtui cformis. Tum quia ti alio contingat idem quodammodo cfse opinaturn &
tuius dubitationis ab Arift. not eft.n. an ittae denom fcitum,led quod in alio contingit id omnino ciscopi
nationes.f.fciri, & opinari, pols ut iddcnominare,ani natum & fcitum, fcd rcfcrt totm conclufion qu x
non,& rfio eius eft,9 n denomins id oino, lcd id dictis icquitur &c. Si quis tamcn pro reucrenti Ari
!i c!.
 In Poter. Analyt. Arit. 16
ftotelis cui etiam, qu nunquam a&ualiter cogitauit, nari & fcire id,ita q) n inquirimus an intelle&us pof
vera t pofterioribus attributa funt,quant congrue fit hfe fimul plures a&us circa id.Scd fufficit noltro
poflet adaptare refponfion textui faluabitur, itta nc ' propofito an fimul po(simus habere habit opinionis
di&a dfia,intcr vnm & plures opintes. Dixi autem & fciae circa idem omnino.Et ad hoc df cum Ari(tote.
pro reuerentia Arift.qih minus dign Arifto,videtur, 9 non, & ratio eft, quia cum opinio & fcientia circa
g, particulariter determinauerit qaeftionem hanc,& idem opponantur primo fccundum certitudincm &
iuxta quartam refponfionem vniuerfliter fit decifio incertitudinem ex parte ubiecti, non medij,neq; obie
&c.Poffet tfi aliter inducendo has conclufiones perfpi &i,& impoibile fit oppofita fecundum id in qo op
cacitas Arift faluari,tenendo primam rcfpoafioncm in ponunturadunari, non pt fieri vt opinio & fcicntia
prccdenti dubio pofitam cfle intentam ab eo, & di iufdcm omnino infint `eodcm fubieto fimul, &c.
ccndo, q) primo foluit quaeftionem intuendo opinabi Qud. n.opinio &{citia opponanturm certitudin
le & fcibile fccdum fe,feu ex partc obiecti, &: deinde & incertitudinem extextu prct : qautem talis certi
in his conclufionibus locutus ft de opinabili & fcibili tudo & incertitudo vninerfaliter (e teneant ex parte
in ordine ad vnum vel plures fimul vcl fucccfsiue. Ad fub cti,& n obiei, ncc medij: declaratur,primo q>
uertendum cft fecund g- licct prima conc'uli9 corre non ex parte obieti, quia dc codem omnino cnuntia
laria,iuxta fecundam rcfponfiofiem fit conclufio prin bili contingit efle opinionem & fcientiam in diuerfis
cipalis,& non fuilet 1eparanda uperioribus, vttam (vt diximus)& tunc e(t manifeftum q, equa eft certitu
via detur facilior adfupradicta, (cparauimus eam, & do obie&talis vtriu{que. Deinde q) nn exparte medij.
etiam quoniam hicexplicitc mcminit Ariftoteles vni Tum quia n omnis opinio e(t per medium,fed contin
tatis& pluralitatis, opintium, fimpliciter.vel fccun git opinionein effe propofitionis immediae,vtin textu
dum tempus &c. . . df,& conequenter ex parte mcdi; non poteit vniuera
Num* enuntiabile & fciri opinari fimul ab eodem lis dfia aignari intcr opinion & fcientiam. Propter
1t. . .. "' ". ." -

quod Albcrtus dicit g fiotter Arift.dixit opinionem

- -

Irca hanc partem occurrit dubium. An verum fit ee acception immediatae propoitionis, vt ciamus
\_ vniuerfalitcr,q, impofsibile fit idem omnino enun fortiori Qp & mediata & immediata ub opinionc ca
tiabile opinari & fciri ab cod fimul&c. Videtur .n. p. dunt.Tum quia contingit per idem mcdium in altero
non fit vniuerfaliter verum,primo quia nihil prohibet debilioris ingenijfieri opinionem,& in altcrofcicnti.
idcm cnuntiabile ab eodcm fimul tcneri per medium Et tunc certitudo medij qua eft in vtroq;,quia idem
contingens, & permedium necearium, vt continue eft,&c.Vltimo q, fit cx partc fubie&i.Tum propter fuf
experimur in fcitificis procesibus, vbi probabilia ne ficicntem diuilionem . Tum ex quid nominis ipfius
ceffrijs annectuntur,opinio at & fcicntia in hoc dif opinionis.Omnes.n.tcnos opinari arbitramur & dici
ferunt, quia illa per medium contingcns, haec pcr nc mus,qfi in intellcciu no(tro frmido aliqua remanet
ceflarium c(t. crgo &c.Secundo quia contingit eidem altcris partis vndecunq; veniat formido illa, qu nil
enuntiabili neceffario ab eod aflentiri fimul per duo aliud eft jnon plena determinatio intellectus ad hanc
media,quorumvn eftverenccefiari, & alterum ett partem,& tcfirc arbitramur & dicimus,cum abfque
contingens,exiftimat tficflc neceflari :&tunc cum formidine alterius partis altcr certam intellectus(n
aenus per vere neceari it citificus, per apparens voluntas)habet,&c.Ad argumcnt ver Primin op
at neceliari fit opinatiuus, {cquiin eod fimul cfle pofit df, q, licet contingit idem cnuntiabile cogno
fcientiam & opinioncm ciufdcm onunino , &c. Cafus cere imulper mediu contingens & necearium, non
ef pofsibilis , & omnia affumpta manifefte funt vcra tficontingit illud fimul opinri & fcirc. N9n.n.diftin
Praeter hoc qud aflcnfus pcr mcdium ctingens appa ctio ex parte medij ufficit ad ditinstione opinionis
*ens neccfiarium fit opinaiiuus & hoc Probatur. Quia & fcientiae,fed exigitur, vt ditum clt, inccrtitudo ex
{itaiisaficnfusnonetatus opinionislsignetur cuius partc fub;e&t;.Et duerte,prout dicit S.Tho. tcrtia par
habitus atus fit, & nifi quis fingat aliqu alium habi $e.q.9.articulo tcrtio, g) licut in gcncratione fubftan
t ab his quos in, intellectu pofit Ariftoteles non in tz form antecedunt difpofitioncs,& in aduentufor
ucnict nifi id quod di&tum ett,ergo &c* Terrio,quia ti m corrumpuntur & firmiores concomitantur, ita in
aliquid impcdiret opinioncm & fcieoti ciufdeein procelu cientifico opiniones per probabilia media
ecde finui,haec cflct oppofitjo cuidtis & ineuidentis, prcedt demonftrationem fm qum introduciftgi
certi & dubijqu cft inter opinioncm & fcicnti .Scd tia,& in aduentu fcitiae de(inunt quid opiniones,fed
hocnou impcdit, qm mediu necuflariu & contingens concomitantfirmiorcs cxiftimatiohesperillam, & me
potunt dupliciter inueniri. Vno modo cortum cau dia probabilia . Habentes.n.media demonitratiua faci
fantia fuos proprioseffe&us. Et (ic circa id caufat, al lius & firmius probabilia conietamus & posidcimus,
* * *
fenfus conditionincpolsibilium-Quravnus ett cer & hocnctandum ct non par, qm liberat laqucove
-
-

tus,& alius dubius. Et hoc modo clarum eft 9 fcicntia nanti&c. ad fm dadmittcnd calum, fed negando
& opin:o eiufdin eodem non funt.Alio modo inue 9 aentire per mediti contingens exitinat necea
niuntur fimul caufantiavnic aflcnfum cert & nullo fium fita&ts opinionis.Et c quaerit, cuius ergo habi
modo dubiu.Quirnemedij probabilis opinatiuusr tus a&us cft* dfjy c(t atus ignorti prau difpofitio
ne medij necefTarijfcit,fic* eit,& fic vnusafTenfus crit inis,& non oportet fingerc nu habitum.Ad tcrt.um
vtriufq; habitus fimul,opinionis [vilicct, & fciti &c. df qud illud argumet fi aliquid concludit, conclu
Quod at haec diftinio non {it fititia declaratur ex dit id quod diximusin rcfponfionc ad Prirnum,9.f.ti
Plo,ol & candela accena, i tumuntur vt eorium cau , mul pr incdium probabile & neccllarium allentire
ianicslumina, fic caufantumina condiuonum incom contngit . Et cxemplum & declaratio addu&ta nihil
pofsibilium, quia ille caufat luinem clarum,hc obfcu aliud indicant, qih cfaritat & obfcuritatem medijc
r.Imposibileeft. n idem lumen ee elarum & obcu cernunt.Scd cx hoc n (equitur ergo. opinio & fcicn
:runi.Si at mcdium, illuminatum illo lumine obfcuro tia [tant (imul. Qin iam declarauims 9 obfcuriuas &
rccipiat fol,tunc (imul Ivl & candela caufant vnu nu claritas fccundum quas diffcrunt fcicntia & opinio cx
mcro jumen,& duo agentia partialia. Clarum cft.n.9 parte fubiecti fe tcnent. Argumcntum at procedit ac
caudcla n dcfinit tunc illuminare.Similiter his le ha iifc tenerent cx parte cautae.QJapr9pter dicta. (a Du
bcct opinio & fcicntia.Quarc iimul Poffunt effe if co rando)in illo argumcnto quo ad diutinctioncm iliam
Regelfio. den &c.Ad hcarpieuttende pnon ett Pr*lentis & excinplum lint in declarationem & rour eoru a
un.cntionis dilcuriere an timulctingataktualiter opi qu diximus in rcfpunfione ad Primum &c.,
Tho.de Vio in l'olt. L 4 Circa
168: Thom. Vio Caiet. Comm.
C1 R ca vltimam partem capituli aduertendum eft fgnificant, quorumcumque medium cft femfibile. quri
q Arit.olertiae & opinionis & intellectus tantum me mits.m.cum honJnfimus,veluti de eclipfi fi eft,aut m: fi
minit de lcitia tratts,reliquorum habituum differen mer0 [: fupra L, vtig rere
tias alijs relinquens.Fecit autem hoc quoniam intelle fi fit,neque propter quid,fd fimul vtiq; mamiffum ef
&tus principium eft {cicnti qu conclufionem rcfpi ft,ex eo enim quodjentitur,&- vmiuerfle nobis fatum
cit,opinio autem & principiorum conclufionum eft . eft fire fnfs manque eft, qi.bdmunc obftruitur.manife
Solertia autem medij conicctatrix clt, natura initium ftum emim eft quod numc dejicit , ex hoc autem faitum
fumens & ab exercitio promptitudinem Reliqui au vtique fuit vniuerfle, Qum.tdmodum igitur dicimus,
tem habitus extranei fcientie propolito funt. quid eft fire,idem eft,& propter quid ft,boc ver fim
pliciter& mon imexiftentut:m alicui,aut imexifiemtiu,vt
ez RTT y T O TETL 7 5 qud do reti fnt,aut qucd maius,aut mimus efl. Quod
igitur omnia,qu quruntur,eft medij qufiio, plamum.
Pofferiorum eAnalyticorum.
L I B E R S EG V N D V S
Summa huius capituli hc e(t. 1. cclufio.
Vaeftionesfunt gquales numero his qu vere fci
Cum Thoma de Oio Caietani clariimi, mus.lDeclaratur: quoni qufita funt quatuor,
Quia,proptcr quid,ficlt, quid elt. -

Commentarjs. Ipfm quia tiinc quaeritr, cum ponentes in nume

De quaeftionibus,quot & cuius fnt : . 1 rumi qurimus vtrum tit hoc,authoc,vt vtrum fol de
ficiat,aut non. Declaratur ex duobus fignis, primum
V JA E queruntur funt quala nu efi,quoniam inuento quia deficit,paufamus:fecdum
ero ys,e4; /it, rt eft, quoniam fi principio notum fuiflet, quia dehce
77its .214 t/7, qttatuor,quod, propter ret,non quaerercmus vtrum,&c.'. - *-: *
quid.f est,quid est.cii.n.vtr boc, Ipfum proptcr quid qugritur fcito quia, vt fcito q
aut boc infir, guarimus in nume 1un deficit,propter quid qugrimus. -

rum poncntes, velut trum deficit :: Iplum fieit qaeritr, cm qurimus, fi eft aut non
eft fimpliciter., & non cum qurimus ficttalbus aut
Sol,aut nom,ipjim quodquerimus, non, vt Iielt,aut non cft centaurus,aut Dcus,&c.
'' Signum alit huius , cum enim in ' Ipfum quid eft fcito qrh ctt quaerif, vt quid clt Deus
uenimus qud deficit, ceaumus,3 fia principio fire quid c(t homo , Qufita ergo & fcita haec& tot funt.
mus,qud deficit,mom qureremiis vtrii:cum it fcim s Contingit in omnibus quftionibus quaerere, aut fi z.concluio.
ipfm 4,ne ipfm propter quid quaerimus, tftiem: efl medi,aut quid eft medi. Declaratur hoc. Primo
tes,qud deficit,& qud mouetur tcrra,propter quid d; qim cum quritur quia, aut fi cft fimplicitcr,qugrimus
ficit,aut propter quidmouetur, qurimus hc quid fic, vtrum fit medi ipfiusaut m.Cum at cognite quia
'Nommulla ver alio modo qurimus,vt fi eft,aut mom eft eft,aut fi eft,aut ifi parte, aut fimplicitcr,Propterquid
cemtaurus,aut 'Deus. Si autem eft mom fimpliciter dico, clt,aut quid clt, qurit, qugrimus quid ht mcdi,&c.
fed mom,fi albus eft,aut mon . cum ver cog;iouerimus Probatur deunde $ocidcm,qm in omnibus ftis quri
qud e$t,quid e$t quaerimif,vt quid igitur ejt Dei!*, aut tur caua, caufa ait medium ett.Dcclaratur hoc Primo
quid eft homo?Q;i quidem ig:tiir qurimus,& qu? ciim in compoitis quaetionibus, qin quarrendovtrum luna
inuemimus ftimus, becc tot fant. Querinus auren c dcficiat,an lit liqua caufa dcfectus qugri:& hocfcito
qurimus tutiet impliciter, mest med: i fius quid (it caufa illa, propter quid inucttigatur quren
do,&c. Deinde vniucflaliter quia caultcffcndi fub
aut mon et:quido at cognofcentes,'aut qud:tut fi eft, tantiam impliciter i non finipliciter, ed eendi al
aut qud in parte,aut fimpliciter, rrfus ipfm propter quid eorum qu funt pcr fe,autm accidens incdium
quid qugrimus, aut quid e$t, & tuhc quaerims qui et ett. Confirmtur hoc idem qni in uonibus his quid&
medium.Dico autem qud,aut fi eft jm par:e,& fimplici Proptcr quid id eft.Probatur,qm idem.i.quid pasio
ter,imparte quidem, in deficit Laiia,at au# .ft bis rcfpohdetur vtrique, vt patet dc defectu lung &
aliquid, aut non eft aliquid in talibus qurimus, fimplici cobfonantia.'{)icitur h c fecda pars confirmati o
ter ver fi et,aut mon e$t Luna,autmox.Contingit itaq; nisin exemplisconfonantiae. Etahterin textu non ha
im omnibus qufiionibus qurere,aat fi eji mcdium, ait betur. Et (iioiiiter quia, & fiett idem funt. Qurore
efi medium:caufa enim eft medium:in omnibus mq; nanque,quia,elt quaercrcam fit,quid illius Prdicati,vn
de & hoc aeccpto quid<tt sllud,quaeritur.
oc quaeritur,amne dcfici:<.inne e$t aliqua cauf,aut m?
poft hc, cum ! . Omnis qugilio ft medij. Probatur figno, qfi me 3-concluio
efl aliqua, quid igitur
dio exitenteienibili inon entiturqurimus. Siat
eft haec qurimus. Caufa.n.eft qud fit non hoc,aut illud,
Mentitur non qugrimus fi e(t,ncque proptcr quid, vt pa
fedfimpliciter fubftantia,aut mon fimpliciter,fed aliquid
eorum,qu perfe aut fecdum accidensfunt,medium eft. tet de elipti lunS .n. effemus fuPralunamneutrum
qugrcreius.Sed fimul manifeftufk elletJEx fcnfu qui
dico autem fimpliciter quidem fbiefum,vt Lunam,aut dem lingularitcr&intcllectuaccipiente, exlingulari
terram,aut Solem,aut triangulum,ipfm ver quid defe fenfatoviiiucrale. Sicut ergo diximus, idem elt lcire
tum, imaequalitatem,fi in medio, aut non:
quid elt,&propter quid fcire, hoc autem autclt fim
in omnibus namq; his mnife$tum e$t,qud idem e$t quid pliciter,aut eorum qug infnt,&c. ' --

eft,&propter quid e$t. Quideft defeius?priuatiolumi * : --- - . .

mis Lunapropter terre obtructionem,propter quidet Serics autem hc eft. .."

dcfetus?uut propter quid deficit Luna ?eo qud lumem
terra obftruta. Quideft cfmantia? ratio mumeror iu
acuto & graui: propter quid cJonat acut graui ? qud
rationem babent mumerorum acutum & graue, numquid
eft confomare acutum & graue ? munquid eft in numeris
rasio ipforum?cum autem acceperimus,qud cf?, qu igi
tur efi ratio qugrimus. Quod autem eft medij qufiio,
Demonftrationis natura declarata, qhipfum ex pri
morum principiorum & medij praeexiftenti cognitio
ne procedere dictum fuit:intdens in hoc libro de his
determinare medio inchoans intendit in hoc capitu
lo omnia fcibilia & dubitabilia ad medij {cientiam &
dubitationem reducerc.Etidco quftionibus merito
cxorlus cft, & in prima conclufionc tam earum qum
- quitorum
 In Pofter.Analyt. Arift. -

169
quaefitorum numerum ponit.In fccunde ver ad duas & c9ncqucnter dcmonftrationem qu= finefcientia n (ubiei, an
mcdij quaeftioncs omns rcducit. In tertia aut ad me et,upponere ubiectum u ee,qm de ubiecto pr- pasiis,ve
dium abfolute omnes tendcrc dcclarat. upponif quid & quia.Si at dicatur qud qurit ee vls .
Num tot fint queitiones (cibiles quet funt feita pafsionis fupcrflue ponitur qugftio quia eit, qih ipfa
C Primam cclufioncm & dicta in ca multiplex qurit de ele pasiouis, qm ee pasionis et inee,qd
illa inquirir.Si dicatur, p qurit vtriufq; & qd dif
dubium occurrit.Dubitatur.n. primo circa ip(am
conclufionem,quia maior numerus vidctur quaeftion fert quaeltiore,quia elt,qfh quia e(t qugrit dc pafsio
numcro vcre [citorum [cu lcibilium.(:mihii.n.di[at in nc tantum,an cftver de vtroquc obijciur, tum quia
Propofito inter vcre fcibile & vere fcitum. (Quaetio cifd qugfitis non dcbcnt cfle plurcs qultines, tum
ncs fiquid vt i tcxtu dicitur,funt quatuor,ver utem 'quia Arift. in tcxtu loqucns d qugltine an elt, fubie
fcitaduo tantum funt.f.quia.& propter quid. Quod fic cti cxpla dedit.f.de dco,dc centuro,de tcrra de luna.
-Probatur,quoniam perly(vcre fcitm) ut intclligitur , Qgint9 dubitatur citer circa qultioncs quid e(t, quetio qd
idem quod Pcrdcmon(irationcm norum, aut intlligi & quia cft, an quaerere de prdictis qu furit partes .
tur idem quod ccrtitudinaliter cognitum. Non eni diffinitionis,fit qugftionis quid,aut quia: vf nanque g, qu h
potelt dici qud fumitur hoc fecundo modo, quia fic quaeltio quia clt,quaerat de tingulis prgdicatis qiddi- dicata tat.
.maior cflet numerus fcitorum jqugfitorum,quia prin tatiuis,qm quaeftio de tert:o diacente elt quftio quia
cipia prima hoc modo fcita funt,quia ccrtifsime cgni (vt S.Tho.exprcflc hic dici.)Qurere autcm am homo
ta,& tamen ipf n funt dubitabilia. Relinquitur ergo fit animal,velan fit fubftantia,ett qugltio de tertioad
-vt fumatur primo modo, & tunc probatur intcntu ffi, iaccntc,vt patct.crgo &c. Ex altcr aut parte videtur
quoni quod quid c{t non fitur per dcmonitration. 9 fit quftionis quid,qiii illud quod rclpondctur con
.. . ~Tum quia immcdiat incli diffinito.Tum quia ad pri , ucnicntcr ad ints rrogationcm factam per quid, quaeri
mam operationem intellectus pcr e pertinct. T quia tur Per quaeltion quid. Oportet .n. refponfioncs qu Primo top.
T.c.1.
.Prgfupponitur in demti
dictum eft. Quaeltio rationc,vt
quoquc ifi principio
an clt,pcr primi ftionibus proportionalcs cfTe, C[tat autem ex Arifto c.4.in ca.de
demonflratio ftotclc & Porphyrio 9 genus prdicat in quid def genere.
5'**''",'* ncm fciri non poteft, qiii praecognccre & praedcter cie & rcdditur qurenti quid dc fpccie.igitr &c.
minatam cffc ip{am oportet, vt demonftrati fiat. Ois ' Scxto dubitatur irc quaeltioriem qid eft, an qu quaeftio 4
?, " cnim fcientia,vt io principi Primi dictum fuit, & C -rat dc cplcxo vcl incomplexo.huic. n.videtur qu eft num ter
mtator inhnities rcplicat,upponit u ubicct elle rat de rleo,q qualit de cibili. Scibile aut non minctur ad
qu.mi., qas Secundogubitatur circa delarationem quaeftion cft n:fi vtrqj quod in cnuntiationis cplexione con incplex
vel cplex.
fnum ter aignatam S.Tb9, Dicit.n,ibiduo ambigu,Primum fiftit.Et confiriiiatur cx vcrbisS.Tho.diccntis hic, q
minetur adielt $p quaeltio quidcft,elt quaeftio de cnuiniiatione fe quia fola cnuntiatio et fcibilis, confequcnter fola ipf
fi adiac s.-cundi adiacentis,boc at fallum vf,quia quftio quid, eltqueriolis &ldeautem apparct P quaerat dein
veftertium--aut quaeiit de cplexo, aut dc incomiplex. Si de com complcx9,qfhid quritur quo inucnto cclfat. Inuenta
.Plcx9,conftat q) qugrit incgmplcxum in quo diffinitio autc diffijitione ciarum cft g) non quaerimus quid,
-pradicatur de diffinito. Ialisaut complexio ad enun diffinitio igitur quritur. Diffinitio vr vt in piim6 T. c.z r:
2 .tiationcs de tertioadiacente pertinct, vt de (e patet. Si
* habitum cft,non dicit efle vcl non &c. :
Averode incomplexoncqucad fro,0cq; adtcr ada Septimo circa os quftiones abfq; argumentis du
iccns talis qu[tio pertinet, qiii incomplexum,neccffe, -bita urqo interfe, & precognitionibus diferant.
'ncc non efle dicit.Scdin cft g, conclufiones ill.f. quia, Octauo & yltimo.iter propni ur qugtio omista quaeftienes
& propter quid,idco dir poncntes in numeruam, quia , in principio primi,an omnis fcientia fupponat fu fub qo prco
:qurunt de comp9fitione guqrum,f.fubiccti & prgdi ictu[n c i q n probat illud c(le. Vidctur.n.9 fub gnition ibas
dittinguant.
' : ' ocati-hcin.ratiofibona clt paringultio an elt pnit icctum cflc P9 iri pqlsit in fcitia $uius elt fubictum. Nuis fci
... .'? in numcrum, quia qurit de comipolitione prdicati , primo quia is fcinti potclt vti demftratione quia. tia fuppo
" .. j cumfubjccto,
" - Cuin cnim quaerit, ncentaurus (it, ni
- - - - - --
, & propter quid.cgo pteft demonftrare fu fubie natubiect
quodn efle ibulaliud quritur,ni{ ab exiftcntia infit centaur.,
, ec pofteriori, Antcccdens Patct, quia ficut per cm elle circa.t.
Tertio dubitaiur circa quaellion an e(t. Quod c(Te. probtur effctus PP qud,k econueroper citectum Coinn *-

*qu vt in 5 mctaphyfic dfett duplex. . demouftratur caula quia,CQnfcqucntia probatur , qii. Dubio. 4. -

T.c.14: Quoddam quod cftactus eius.jpexiftentia refum, I{ubicctum clt caufa aliquor in illafcia, & confequn
Cap. 14. *& quoddam quod confiltitiujpf vcritate propo(itio. ter cum cx efectu posit poteriori concludi caufm
-nis.Et vtC9tnmcn.5 mctaphyic dicit Expofitores clic,fcquitur fubieum cffe formalitcr dcmftrabile.
iftius quaefitipropter:hoc duplcx cf}: diuer(inod cx ., Et confirmatur inductione,quoniam in libro Elcti
iponuat.Si cnim qufiioan.clt qurat deipfarci cxi chorumi, probatur fyllogifmum fophifticum cle per
tentia, tuncfcquitur q querai da non necearia, qin imile.S. Pricianus in libro contructionum otendit
fecund veritat mctaphytical ab antiquis prolatm siqrationem conftructam effe c. . ... . . ...
Cap. 1.
& vere dotis poftcrioribus approbatami nullius quid *. Ad primuin dubi dicitur duplicitcr.Primo qud
' iditatis c fua exiftcntia cncxio e(t ncccflria fimligi. Aritaccepitvercfcitum ncutroill9rum modor,fcd
tcr,excepta ipfa prim caufae &{Ientia: potclt.n.intellc -intcllcxit vcrefcitum id quod inueftigationc cert,
-ius ablue contraditione intelligere componendo , vt per ly(cert)diftinguatur ab opinato,& perly (ia
iquamcunq; poterior natur cum non ee,&c.Si at uetigatonc)ditinguatur principijs natura inditis.
=quratur dccfle quod fignificat veritat,Ppofiuonisi. & ic claudit in e oia dubitabilia que pit per certitudi
, an iftae propofitiones fint vei, centaurs tt, decima - nem cognofci,fiuc perdcmonftrationem, fiue non.&
- fphra elt, &c. Tunc fcquitur g) fcia non lit de rebus, cfequtcr notitiaipfius quod quid eft, &c. Ad id ve:
fcd dc propofitionibus, & 9 Prcognitio quia eft,non . r quod additur dc qugftionc an cft, df9 non clt ver
i. intolu {it nifi de cfle propofitionis, cuius oppofitum in 1. o(t vniueraliter q os demonftratio fupponat cius fubie
'$ dimus. Et frftrtur gis intentio qrentium.Non.n. ctum efie,vt in primo dict fuit & infra dcclarabit,& .1.
j; qugrimus vi ad Propofitionum notitiam veniamus,lcd i ,ppterea ftat qiit prgcognitio rclpectu dcmonftratio
. 2. . vt res ip!as efie cognofcamus, vt patet cum quritur.
- -
f$ terminantis quftion quia cft, vel PP quid. & fit
an ubtantia: eparata int. cclufio repectu anterioris demonfirationis termin
quaefhio an Quarto circa eand quaeltion dubitatur, cuius effe
* - - - - - - - - - - tis quation an et &c. Diciturfcfog Pervere{cit
eil cuius ef- quaerat,anfubiecti,an pafsionis,an vtriufq;.Si.n. dica accpit pcr demftration cognit.Scd cognit pcr
te qurat, tur,9 querit,an lubictu [it, ttatim obltat on (ciam demoniuration non vniformiitcr fumcndum eft, quo
- - - Il13 III
 1zo Thom. Vio Caiet.Comm.
niam aliquid cognofcitur proprie per demonftration S.Tho.proccditobictio prima. Ad ecundi ver dici
vt conclufio,& aliquid mihus proprie, vt mcdi quod tur, y ratio illa cft optima ex modo qugrdi fumpta, Cap. 1.
eft ipfum quod quid eft,quod pcr demftration quo nec fiabctloc in quftionc dcfecundo diacente, qfh
Infra. c.7.1 m formam enuntiationis (implicis nulla media com
dammodo cognofcitur,vt infra dicetur. Vnde Albcr
tus dicit g, ver fcita hic dicuntur ea qug per dcmftra pofitio inter duo ponitur.m ver tcrti adiacens duo
tionem,vcl in demonftratione cognofcimus. rum cmpoitio quaeritur, qm(ly et)compoitionem primoer. G. 3.
peri
Ad fecund Ad m df, q, duplcx ifta diftintio harum quae(tio importans,inter duo mediat . Ad tertiu dr,qy quaeltio Ad 3.dubn
dubium.
num.f.in fimpliccs & compofitas non poncntes in nu an eft. quaerit de vtroque efle diuerfimodc,qfh ipfam
merum,& poncntes in numer,non eft ita accipienda, exiftiam rei qurit, vt terminum yltimo formaliter
vt eodem modo qulibet fimplcx fit fimplex, nec co qugitum,veritat at propoitionis quaerit, vt termi
dem modo quglibct cpota fit compofita. Simplices num fecundum quid feu medium.Inquirentes nanque,
.n. quaetiones cum int,an ct,& quidet,i exparte rci ian centaurus fit nunqu defiflimus quoufq; cogaofca
quaefitg fimplicitat fumis difsimiliter fimplices funt, 'mus ccntaurum haberc cxiftcntiam . P;t quoniam a d
quftio nanq; quid eft ideo fimplex eft, qfh purum & hoc non pcrueniturnii media cpoitione intelle&tus
immift quid eft, qurit,quaeio vcra an eft, ideo fim cuius veritas ex eo q, res eft vcl non eft,rcfultat, idco t
plex cft,qfh cflc rei fimpliciter.i.abfque aliqua additio. fub eadem inquifitionc cadit an illa propofitio (it vcra.
ne qurit.Quaerendo enim ar ccntaurus fit,non qugri centaurus cft.Veritatem fiquidem huius intucri eftco
turanctaurus habcat cffct level tm,&c. fed abf;;1d gnocere centaurum efle. . . . . * ..

'ditione an habcat cffe.Si aut cx parte modi qurendi Ad prim ver eor quae obijciuntur in oppofitum
fimplicitas fumatur,di(similiter quoq; fimplices inuc df gp effentias rer exiftere, pt accipi dupliciter. Vmo
niunturiqm quatio aneft, per mod entiationis fim modo ab(olute. Et m veritatem fub demonftratione
plicis cxcrcctur,& entiatin fimplccm proponit.& -non cadunt categorica,quoniam rcsnon neceffario exi
patet cum qugrif,fictaurus eft:qua:(tiover quid per ftunt,& caufa exifttig earum efl libertas prim caufae,
mod enuntiationis implicis exercetur, cd eam non qug neccfsitari fimpliciter non poteft, &c. Alio mo
proponit.Cum.n.quritur quid eft homo n proponi do praefuppofito vniuerfo,& ficheccffariumeft fpecies
tur dilcutienda fimplex cnuntiatio, fedincomplex il os effe,& confequenter demstrari pt eas effe. Cu . . .
lud, puta homo. frmalitcr tfi talis quaeftio p modum ius ign et q cum demontratur intelligentias ee,
fimplicis entiationis(abfq; praetcrito.f.) vt patet. Eo ex colligatione,qu habent c orbibus, &c. oftenditur
d modo el dicend ex parte cpolitar que tionum & (imiliter cum demonftratur,(pheram eeexip.
.f.quia eft,& proptcr quid cft.Si.n.cx parte rei compo Mawnluefli perfectione & connexioneo tenditur,&c., e.
fitio fpeetur,qaefti quia eft,idco compofita df, qi -Sub filtio at hoc antiqui rctinuerunt, quoni vniuer
ad duar rcrum compofition qnae cnd`inuciita fuif fum cffe clare liquet , &. radice necefsitatis manifefta
e videtur, & emper compoitionem extremorum di h fuert foliciti circa mod neccfsitatis talis qugftio
ree,qugrit,& real cpqfitionem eorum quaererc p * nis.Ad id ver qd {ecundo obijcif patet ex ditis, &c.
mittitur.'QJaftio ver propter quid n6 quftio com 'Sed contra datreponfion obrcpt g non fit con
pofita df,quia compofitioriem dire&c qurit,fed quia 'formis dorin S.Tho.quam profitemur,quoniam S. 1...q.3.ar. 4
compofitionis caufm poftulat.Ex part quoquc modi Tho, in prima parte, q. 3.ar.4 ad fm ait.9 terminata
quia duorum mediam inquirit com , quftione an eft dede.n fcimus exiftenti eius, ed
poitionem,q exercetur per modumenuntiationis de -9 illa propofitiofit vera.Deus eft.N crgocung i
tCrt1O ponit, vt patet,cum quaeri
fum quftio,an eft;qurit de exitentia rei, fedefleq
tur,vtrum homo fit prfciisimum aia!ium. Quaellio - tignificat propofitionis veritat.Ad hoc d, p c rnc
ver(propter quid) jih cufam tilis cpofitg enuntia cnuincatur& abipf alibi habeat expreffey quaeftio
tionis qugrendo proponit. Altera qoq; dilintio in i an eft.quaerat de exiftentia rei, patet in quoli.fecundo quol.i.art.
3.circa me
ponentcs in numcrum, & non poncntes in numerum -ar.3. verba eius allegata oportet fano intelle&u accipe dium.
eodem quoq;'mcdo diftribuitr. Simplices.n.proptcr re,duo cfiderando.Prim ct 9 n dxit quaftionm * E-5, c->
fupraditas caufasnon pont in numcr, & coinpfit; can et,non quarere de exittiadei, ed dixit q per de 3.1' n - "" -

propter antedi&as quq;rationes in numer ponunt, monftratiohem qua illa quae(tio apud nosterminaturT.is., , :
ponerc.t.in numer in Appofito nihil aliud elt, jqu , nefcitipfa exiftentiadcifed propofitio,&c.Secundum +1.2.1
i rere de duor adunation,vt S.Tho, exponit. : qu -cft non loquitur vniuerfaliter fcd dc Deo. Propter + 1--'
rere de ee ubiecti non impliciter,ediali, vi Alpha quod dico q n intendit per illa verba diccre g, quae
rabius & Auicenna exponuntvtrunq; athorum fim -ftio an eft,no quratde ipfa exiftcntia dei,fcd(ecund
plicitati& cpolitioni fupradiis proportionabiliter -q:-quaita tah exmtcntia,c inuenta fueritn cognofci
refpondet vt facile dedui pt. Ad'priim dubitation turper demontrationimpliciter, cdfol-vtfunda
ergo in oppofitum df, p S.Tho.nofi dicit quftioncm turtle ver propolitionis rcponfiug ad qultionem
quid quaerere enuntiation dcfecundo adiacnte, fcd -am c(t.Et li inftefq, fi propter hoc dixit nosn cogno
' tih dicit p fimplices quaeftiones rcfertur ad primum - cere exitentia dei,equitur q vniuerali parirne dici
modum chuntiationi$.ifta at relatio quoad quftio - ptde qudlibet #. non cognofcit exiftentia cius, cum
nan cft,clara cft,quo ad quaeltion ver quid eft, pt * tcrminatur quaeftio an eft.qa non fcitur alio modo ni
accipi & pro relatione fimilitudinis,quia quftio quid fi vt fundat veritat propofitionis. hoc aut conftat ef
ad mod fimplicis enuntiationis exefcctui,vt dium ..ievoluntarium.ergo,&c. tenet conequentia, qin iue
cft,& Pt accipi pro rclatione confequcnris ad prce ccludatur,ergo deus eft, hue,ergo decima fphra eft,
dcns,qfi ficut quftio propter quid fequitur qaeftio fiue aliquidaliud,nihil refert quo ad hoc qud eft co
' nem,quia cft,ac per hoc pr tinct ad enntiationem de " gnofcere exiftentiam vt fundat veritat propofitionis.
tertig adiacente, ita qugftio quid fequitur quaeftionem 3 Ad hoc d q quia vnaquque res tunc fimpliciter co-.
anct,ac per boc repicit enuntiation de ecundo adia . gnofciaffirihatur vel ncgatur. qii m proprium fibi
ccnte.Pt quoq; accipi pro relatione propriae caufg ad i, modum cognofcitur,vel non cognofcitur,& inter exi- , ,
Propri caufatum,qiii ficut(qugftio propier quid)cau ftentiam dei & aliorum hgc dfiacft 9 propria cogni
fam enuntiationi:detertioadictequgrit,it qualtio tio cxitentigalior fit pequaetionmian cft, qnul
(quid) caufam enuntiationis defecund, licct hoc non la aliarum quaeftion quritde exiftentia rei. propria.
faciat ex modo qugrendi,& his duabus rclationibus at autem cognitio exiftenti dei fit pcr quaeftign quid,
tcltatur Auerrois in hocloco, ex malo ergo intclle&u qfh ipfa cxiftcntiadcicft ipus quod quid cft.Ideo cxi
teutias
 In Poter.Analyt, Arit. 171
fttias aliqrum terminata qugltionc an eft cognofci di dialccticum omnia prgdicata in quid reducituradqug
cimus abfolute, exiftentiam at del terminata queftio ftionem quid,um ipfi non eft cur,an per propria,an p
nean clt non cognofci df,non quia omnino ignoretur cornmunia foluatur qultio in po(icriorilticis, tamen
fed quia non fimpliciter. i. m proprium modum fuae vbi quaeftiones fcibiles tradtur & non parui refert fci
cognolcibilitatis cognofcitur & cognof, i df propofi rc per communia & propria,&c. ad qultionem quid
tio vera.i.ipfa exiftentia vt fundamentum ett veritatiz non nifi ipfum quod quid e(t pcrtinet.Negatur ergo af
& cflc illiu$,Ppofitionis.f.deus eft.Conformis eft ergo fumptum quod prdicat in quid, pertinet
refponfio data doctrin S.Tho. & habes hinc dcfect ad quaeionem quid, loquendo de quid poftcriorilti
Sco. 1. di. 3. Scoti vel Scotiftarum in prima fcnttiarum dift.5. q. i. ce,&c. Nec mihi(ex his motus)imponas,aliam me fate
q. 1 in prin in principio. vbi adducntur praedi&ta verba.S.Tho. ri qultionem circa partes diffinitionis& totam diffi
cipuo. Ad quartum dubium df,9 quft o an eft,quaerit de nitionem, & quia partes funt priorcs toto me P9ncre
Ad.4. dubi ubiccto & pasione non vt pasio et,ed vtres qugdam quftionem,quia ell ante quftion quid elt, & fi qua
in fceli.qfh dubitare contingit de rebus illis,quae paftio funt huiufmodi. (Nihil.n.hor cx dictis fcquitur) qrh
nes funt,an fint,& pofsunt rcs il accipivt fubltantia de partibus diffinitionis,vt prdicata funt alicui inexi
aliarum pafs;onum,& confequenter de cis tunc fuppo ftentia fermo habitus intclligdus elt.Nihil enim aliud
nctur an clt , vt patet de triangulo de quo quaeltioan qufiuimus nifi an qurercvtrum homo fit animal,
T.c.1.
eft formatur, & tfi pafsio cft vt dixit Arift.in principio vtrum albedo fit color, & hmi pcrtineat ad quaeltio
primi,Ad primum t obictorum in oppofitum dici nem quia cft,aut ad quftioncm quid cft.de cis aut, vt
turgp licet vtraq; quitio.f.an clt, & quia cft, nequirat partes diffinitionisfunt nihil ditum eft. Sed nunc d
qq; idem efle,non tfi proptcrca ciufdcm quliti for quod pcrtinent(fecundaria intention tfi) ad quftio
malitcr funt du quftioncs, qiii aliud formali cr qu nem quid.tum qfh qurens de ipfo quod quid cft, qu
fitun eft r illam quae elt pafsio, efle quod quftio an, rit neccflario dc eius partibus, t qih eiufdem rationis
inquirit,& aliud pfsionem vt fic cffe,i.rem illam inefIe eft,dare primum genius,&vltimam dfiam vt adunan
tali fubiecto quod quftio quia eft, qurit,licct mate tur in vna quid fitatc. Vndc vt cauillatorum importu
rialiter it 1dcm ele quo resilia fit & infit.Adecund nitas cxcludatur,repondeatur cum diffinitione, qud
ver di dupliciter. primo ecund Albertum p Arit. inquirere predicata quidditatiua abolute ccundu in
dcdit cti exemplumi de pafsione, cum dixit fi nox clt. xittentiam eo, .f.infint vel non,pcrtinet fimpliciter ad
Sccundw & quia formalitcr lwquJO quaetlio an clt, n quftioncm quia cft,inquircre aut ca quo ad nodum
inquirit de pafsione,quia n de pafsione (vt pafsio cft) inexiftentig,ex quo hfit g, partes fint diffipitionis,Per
qm cius vt fic cffe non e(t,fcd ineflc,ideo exeinplum de tinet principalitr ad qugtionem quid, qfh cius ft qd
Pafsionc n dedit,fcd tantuminodo dc fubiccto, cuius quid eft,totum inueftigire, fecundaria tfi intenti9ne.
eeadcoinquirit,vt icutiam dit et, circa pasionem quia partcs funt,& pcrtinet ad qugftioncm quia cft, P
n nifi,vt ubiecti eu ubtitie ration induit,olicitet. quanto abfq; complexione tertij adiacentistalis u
Ad 5. dubi Ad quintum dubium dr, 95quia fccundum os illu fitto non cft, mimifterialiter tamen quia hoc inquirit i
ftrcs expofitorcs quftio quia eft,qugrit de tertio adia quantum famulatur quftioni quid &c. Ordo autem
ccnte,& nulla in vnquam viderim exceptionem fieri de inter quftiones non variatur ex his que contingunt P
prdicatis primi modi aut fccundi,nullaq; ratio mihi 'accidens. Licet enim ad fcire quod quid eft prcedat
ccurrat cgens,aut probabiliter duccns ad talcm cx fcirc,quia talia praedicata qugfunt partes diffinitionis
ccption, njuircrc dfingulis prdicatis quidditatiuis in[unt illi diffinibili,tamcnct hocpcr accidens Pro
quitionis (quia eft) fore ccnfco. Tum quia hgc infra to priin operationi intclletus immifcctur fecunda,
latitudinem tertijadiacentis funt.Tum qim in textu di vt alibi declarandum cft &c.
ftingu:t duplex cffc,quod potclt quri dc rc.f.cfle fim Ad (cxtum dubium,df qud qugftio quid,qugritfor Ad 4.dubit;
plici ci & elc in parte. 8 prinum attribuitur quaetio malter de incomplexo, qin querere de incomplcko,
ni,an cft, in vcro qugftiofii qu!a eft.pcr cfle at fimpli iuxta n adiacens pertinet ad qugftion an eft, & iux
ter ecunduur, omnes intelligitur eeine additioneali ta tertium ad qugfionem quia cft,& proptcr quid. T
qua.per ee aut in parte ecundum Alpharabium, Aut quoni quaeltio quaercns complexc dc qu9d quid eft,
cennam & Albert intelligitur cfle particulat contra ad qugftionem quia eft pcrtinet,vt exS.Th. verbis in
tum & determinat per praedicatum fubftantiale vcl hoc loco haberi potet, c dicit 9 omnes qufiioncs ,
accidtalc.Conltat at gy cum quritur de aliquo prg dialectice reducntur ad qu;ftionem, quia: conftat fi
dicato quidditatnuo, puta vtru celd fit corpusaiatum quidem cx i.Topicorum.p vna illarum quatuor qug- Cap.s.
ablq; dubio quritur liquod cli cflc, & cu non qu ftionum ibi cnumcratarum eft qugltio de diffinitionc,
-ratur cffc pcrtinens ad quaeltioncm an eft, relinquitur tum propter rnem tactam obijcido,qfh id elt qugfi
g) quratr cfle in parte, pertincnsad quaeltion quia tum quod refpondctur.Relpondetur autem qugltioni
cli.quaerendo.n.vtrum coelum fit corpus aiaum, ma quid,vt cx ditis patet,ipfa diffiniti9 , qug incomple
nfcite patet sp qurimus non vtrum cgl habeat eflc, xum quid eft , ergo &c.Ad rncm in oppolitum dicif
fcd vtrm habeat efle talc , licct ly tale non notct acci .dupliciter.primo p diifinitio licet formaliter n tit ve
dentalem diam: , hoc at clt cfle particulatum & ccn ra vel falfa,virtualitcr tfi cft vera,vt in principio primi
tractum per prdicatum.Tum qm fi iftius qultionis dixit S. Tho.& hocfufficit.Sccundo dicitur,qud licet irea t.c. 8.
in medio.
non ct quaerere praedicata quidditatiua, ad quaition qugftio quid,qugrat foiina'iter de incomplcxo.qurit
quid rcduccntur, & hoc n conucnienter dici potcft, t id quod cft ratio veritatis complexi,qfh ipfum,quid
qm vnice qugltleni velvnica reponfio danda tt, vel cft mcdium ad concludendum an cft,& propterea fci
fi plures pfit dari, qulibct faltcm dcbet efle fuificiens, bie & veruin & cnuntiabile appellatur.Scibilia fiqui
aliter in trnno inqultionis n cfict quicIccnJum,& dcm non cadem rne omnia dicuntur, fcd alia vt con
fic qugftio cflet terminata & n tcrminata, quod impli ciufioncs & hgc proprie funt an cft,& quia eft,alig vt
cat contradictioncm. Conftat at $p qurcnti quid uc caulg conclutionum,& hgc funt quid , & PPter quid.
hcic, vel bouc non latisfit a!signando fingulas Partes Ouag qm tn cnuntiation1ous polita veritatcin formali
diffiuitionis,fcd oportct,afsignari diffinition. vnde & tcr foruuntur, non 1m merito folam enuntiation qug
in primo libro dict cft,sp cognofccre pcr communia, ribilcm & feiblem efledictum cit. Et per hgc patet du
non et cognofccre proptcr qiiid, qugd idem clt quod plex etiam rcfpontio ad coa iirmationcm &c. -

Ad 7.dubi
quid vt in hoc capitulo dicitur,lgd cit cognofcere quia Adfept mum dubium di,g quamuis diucrfi diucr
T. c.39. Ad rationcm autcm in oppofitum df, 9 licct apud fimode has fugftiones ordinarc vidcantur, magis tfi
in ver
 172 Thom. Vio Caiet.Comm.
in verbis qum in reinter eos differtia vidctur.Opor pondetnr dicendo q committitur paralogimusce
tet,n.omnes conuenire in hocg, quaeftio an eft,qurit qucntis.Nam non fequitur. nulla fcia ccludit qugftio
an homo fit, quid eft ver qurit quid eft homo. quia nem an e(t,de fuo fubiecto.ergo nulla fcia probat cam
et atinquirit qualis et homo, feu an homo fit riibi vniuerfaliter.Sat.n. q, termini: eam dc partibusfubie
lis'propter quid,cand caufam percuntatur,vt Ppter &tiuis fubie&i.vcl alijuo alio,& n de fubicSto. Vnde
quid homo cftrifibilis. Hoc.n.apertc traditur cx tcxtu metaphyfica n probat ens.quod e[t eius fubiet effe.
& expo(itoribus.Sed dfiam inter quofdam pcpcrit di & t ad ipfum mxime pertinct qugftio ao cft.vt in fex
uerfio (ermonc formali dum alij conucnientiam ca- to ciufdcm df. Si at intelligatnr fcundo modo, tunc Tct.
rum infpicientes.alijabftrata qufitis magis jquaefi dupliciter refponde:ur. Priino qp ois demftratio {up
ta confidertes,alijad pauca refpicicntcs in diuerfs Ap- ponit fuum fbietum efse, qiii Ari(t.ind:ftim$t dixit
rupcrunt voces.Non.n.propterea, quia omnes qu[tio in primo de fubic&to prfupponi quia cft. Et fi inftet ,
ncs conueniunt in hoc q quaerunt medium.ncc ex hoc ergo quaeftio an ett,non pt demon[trari. qfh id cuius
qud exitta, res creditur diftingui, aut non diltingui qritur efse non prgfupponitur cfse ;kcfpondetur
rc,aut quia primo debet fingulari ncc ex alijs hmi or- quaeftio an cft.non cnclditur in fcdo adiaccnte, fed
dinand funt quftioncs hae. Scd negociologicgin- in tcrtio ita q, id cuius(vt fubiect) qugrt efse in Appo
tendendo fatendum fimpliciter c{t quationes diferre nendo quetionem in cclofione (umiturvt predicat,
& conucnirc.Diffcrre quidem in hoc q) fimpliccs qu- & concluditur de aliquo praefuppofito. & fic dcmftra
runt efe fimpliciter, compofite ver ele tale. E fim- turcfse.v.g.queritur vtr Deus fit in fecundo adiacen
plices intcr fe in hoc diffrre qud altcra quaerit de rc tc.Scd concluditur,crgo aliquod cns eft dcus,& fic de
n fit,altera quid fit. Compofitae ver in hoc 9p altcra alijs,& fic feumper fupponitr fubict n quaeltionis,
quaerit de re an habeat talem difpofitionem , altera pp (ed demonftrationis & conclufionis efse. Et fi inftetur.
quid illam habeat, ncc poteft mcns humana plures de ergo nulla dfia eft intcr cclufioncm qugftionis an e(t.
re quacunq; qugftiones formarc,vt patct.Nec cft difpo & conclufionem quftionis quia cft.qih vtraque cft de
fitiad philofophiam dubitationibus mcntcm inuoluc- tertio adiactc,& fi cclufiones qufitg non diffcrunt.
re quid fit qugrere an ccntaurus fit,hoc.n.quilibct mca ergo nec qoes different. qn ex fcibilius qufitis di
tis compos intelligens terminos nouit. Solos,n, cosla- tingountur. Refponderurg difertin hoc p quetio
Dequibus
2.phy.
' necuntdicernereinternoti per e, 8 nutum
Per aliud. Conuenire vero in hoc 9 oes quaerunt me-
(qui)eget per etertio adiacete qin querit de certo u
bieto certum predicat vltra verbum [ubftantiu'uin .
f%&. dium indiftini priori vela pofteriori,quia(vt in tex Non.n.inccrtum quritur vtrum quodcunque habcat
tu df)nihil aliud eft qurerc an ctaurus fit, jam fit ali tres angulos aut fit aial &c. fcd dcterminate fubiet
qua caufa cx qua habcat urcentaurum efle.Caufam at conclufionis,pponitur,vtrum homo fit aial,vtrum Ifo
intellige in eflendo vel in cognofcendc(.Aliter de Deo chcles habcattfcs &c.Qugftio at an e(t non proponit
non pfict quaeri an fit.) Et fimilitcr clt de quid cft & fubie&um cclufionis fcd quaeftionis tfh,necpcffc ex
quia eft. Et propter hoc inueniuntur iiluftres philofo- vi quaeftionis eget altcro termino, fed accidit vt in re
phi qque dixiffc y qt:gftio an eft, quaerit de re in ordi fpondcndo terminetur coafTumpto tcrtio n determi
head fuam caufam cfficientem.hoc.n. & fimilia intcili- riato {ed vage.Concluditur.n. ergo aliquid c(t deus.er
gcnda funt co modo quo intclligitur fermo Arift9t. p go aliquid eft centaurus&c. Hufic mod dicendt oino
quftio an cft,querit de medio,& n confidcrailcboc, hon repcllo.Fundamentum tfi non habct vndc tantam
fuit caufa tcmcritatis praeicrcntium fe. A pigcognitio prouinici fubire cogai,qm Arilt.in primo lib.cxprcfsc r.c.z.
nibus ver qugftioncsdifferunt in duobus. & primo in Ioqueba:ur de demnftratione in qa pafsio dc fubie
hoc g) fub prgcognitionc quid concluditur quid no- &td concluditur,vt ex textu & cxpfitoribus patct.Sed
minis,fubqugftionc vcro quid minime,9 quid nomi- ad hoc pofset dici qud tenetur hoc, non autoritate il
nis non eft pars fcientig,fed vat iationi & piacito huma la pura.fed adiunto hoc quod o quod demftratur
nofubiacef.neceflatioi prgfupponi oportct quia vo fe habet vt pafsio,vtinferis habebitur. Alio at mo- Cap.*.
cibus dc&rina & difciplifia fit.Scxdo in hoc qudfub do rcfpondetur, & iudicio mco nunc mclius (licct ego
prgcognitione quia concluditur veritas principiorum priorcm olim modum cxcogitauerim) 9 n omnis dc
& eflefjmpliciter fubictt quorum neutrum clauditur monftratio fupponit fubic&im fuum else,qrn aliqua j
fub qugftione quia,fcd veritas principiorum cxtra qug rit & demftrat illud, & hoc tcneo vniuerfaliter in oi
ftionesomnino ct,vtpotecxfe euidcns.& cle fimplici bus demontrationibus terminantibus quaetionem an
ter fubiecti clauditur fub qugtione an ett. et. Moueor atad hoc primo qn nulla ratio me inci
^%.%%* Ado&auum dubium ddiftingucndo prius fcnfum tatad oppofitum.Quod.n.tactm cft y omne quod de
d:"*"-
;;' quetionis potetiquidemicic
qugtt;onis.19tcft ie accipi inch
fiquidcm icttiae noic accipi plcha trtur,chabetvt pasio, intelli
m9nftratur,fehabct dh
yt paio, intelligitur quo aghpc
bitusfcientificus,pura mctaphyfica aut geomet ia,&c. qd eft dici de altero,fcu altcriincfsc, qih omnc q dc
vt fit fenfus. vtrum omnisfcicnJa tam inctaphyfica j monftratur fe habct vt prgdicatum fic fit in fcdfo fiue
geometria,fupponat fuum proprium fubieci cfle, & , in tertio adiacente,& n intelligiturquoad alias c9ndi
non p9[sit probare illud cfle. Et pote(t fcientig nomi- tiones.f. q) fc habeat ita q) fuppnat eifubiet cc &
ne accipi demonftratio,vt,fic fenlus.vtrum ois dcmon- prdicetr tcrtium adiaens &c. vfus quoque artis de
ftratio fupponatillius,demonftrationis proprium fub- mftratiug in fcicntijs qui pofset ad hoc idein adduci,
iectum eie & c. Si primo modo intelligatur,repondet qm non vir inueniri dcinontrationesincio adiacen
Expreffe. (fecund Aucrroim)qucm Thomitg in hoc imitari vi te.cti fi tcrminent qnem an eft.vt patet..phyfi. vbi T c.78.
Auer.*., dcntur.9 non pt probari ncq; priori ncquc Polte- concluditur fubftantias fcparatas cfsc in tertio adiaccn
jbYc*** riori.T m quia cxprcfle Arilt. d6cuit de fubiccto prg- . te. Et in primo Euclidis.vbi concluditur triangulum
. fupponi quia elt.Tum quia(vt ibi ditum fuit.)fcicnti efse &c.Hic,inquam,vfus,non o(tendit intcntuin. qm
qugrtpafsioncsde lubiccto vcl pcr principia fubicti, m vcritatem non qurebatur in hmi locis qugftio an
vcl per effcctus,vtroq; autem modo oportet prgfuppo cft,fcd quia cft,vt patet ibidem, fubictum.n. quftio
nerefubictum cle; qmfatuum clt qugrc1c non entis | n;s. in 8. Phyfi. eft motor primus. & in primo Euclidis
pafsiones.Pafsio.n.cum quratur vt inhgrs alicui m linca recta licet ex hoc cliciatur etiam conclufio an cft
imagination pruppoito ele, necele ctvt inquiraf Et qm iitaqfique inuenitur, facilitativui grate attri
crca. t.c., & concludatur inharens. Confentiuntgibis dicta Por bucndum efset potius j art. Vt.n.in primio lib.dixi-
- - - - -

phyrij & Alberti & S.Th.in principie priint.Et fi obij mus,contingit artcm dcmftratiuam alitcr doccre &
ciatur,crgo nulla fcitia probabit qugftioncm an clt.re . alitcr exercere.Secundo qm omnc verum ncccsarium Adictm.
habcns
 In Poter. Analyt. Arit. 173
*^* habens caufam cft demonftrabile. Conclufiones qu quaefiti pcr ipfam,an alterius.Si.n.fit fcnfus,q) qulibet .
ftionis an eft.eti in fcdoadiacte funt tim.crgo &c. quaeftio qugrat ncdium qugfiti pcr ipfam,ftatim fcqui.
Et fi dicatur 9 funt demonftrabiles,fcd ntali niodo.f. tur diffinitio n immdite incft diffinito. quod e(t.
in cdo adiacente. Contra.ex tribusterminisquorum impofsibile. patet fcqucla, quoniam quando qugritur
vn cft vcra caufu propter qu altcr neceffario inclt al quid cft,qugritur mcdium quaefiti. Qufitum autem
teri (ufficiter fit demnftrtio cibus alijs tcrminis fe- . cft ipfa diffinitio.Si at fit fenfus 9 quglibet qugftio j
cluis. Sedretcnta concluione deecundo adiacente rat medium alterius qugfiti.ftatim fequitur gy non om
inueniunfhmi trcs tcrmini, crgo &c. Inuenitur fiqui, nis qugftio qurat mcdium, nifi quis infinitas dicat ct
dc de igni cft qd quid eft ignisvt verc caufa & mie- , fc qug tiones,aut circulariter fe inuic qurtcs, quo
dium duo efle de igni ccluditur.Scot (ig tfi (ctantes , rvirunq; elt falfum , patet (cquela, quia fempcr cfset
Scotift; Af Antonium And.in qufiione prima fuper metaphyfi-; altcrum dare qulitum, cuius altera quaeltio medium
cam dccepti funt in hac quaeltione,qfh n diftinxert querit. Ad hoc dr q, ambaeillaevniuerales affirmatiue
intcr fcitiam & demftration probare fubict pro. funt fal. Neq, nomnis quetio quarit medium fui
prium ee,vt nos fccimus.Et pi opterca impugnansille ipfius,ncq; omfiis quftio inquirit medi alterius, fed
Auerroim tenet citiam probare ubiect ee pote dug earum.f.fi e(t & quia elt inueftigant {uorum qu
riori praeaccipiendo quid nominis & dcclarando illud itorum mcdia,0m quarrendo an homoit, quarrimus
fignificatum fe,& n pofe probarc fubictum cfc an [italiquod medium ad probandum homincin ese ,
priori.Qfi; ipfum fubiect clt primo cognitum priori & fimiliter,quaerendo an triangulus habeat tres &c. j
tate natur. Prim dit declarat et fuperius elle fal rirnus fi eft aliquod medium ad concludcndum trian
fum dc fcientia,& vcrum dc aliquo gcnere demonflra-, gulum habcrc tres &c.Non.n, aliquid horum quren
tionum.fm aut dict ex cius caua aignata depreh-, tibus (atisfact fimplex reponfio atfirmatua, fedoPor
ditur male intellectum,qin [i indifferter de cuiufque tet modum oflcndcre quad hoc tencatur., Reliquae
demonftrationis & fcientifici habitus intclligatur fub aut duae.f.quid,& proptcr quid non fuorum quaefito
iecto. falfum cft. qih ipfum quod quid eft fbieti ha- i rum fed prccdcnti media alio modo inquirunt. In
bentis alteram caufam cuius (fc quaeritur propri eft terrogantes nanq; quid e(t homo non medium quiddi
fecund natur mediad cognofcend quaettion an tatis human,qurimus,{edipfum quidditat,quae me
cft,ficut quod quid clt pafsionis mcdi eft ad conclu di e(t in quaeltione an eft,& fimiliter in propter quid.
. ' ^ dcndum ipfam efle,& non confequenter ex eo poteltfe relpectu qultionisquia.Et aduerte quod cum dicitur
cundum nature ordin priori ccludi quatio anct, qminis quftio elt qugftio medijnonctt fcrmo forma
, quicquid fit de ordine qu ad nos.Si at intclligatur de lis.T qih fola quaeitio proptcr quid inquirit medium
fubiecto fcienti tfh,tunc nihil concluditur,qfi quod, fubratione mcdij.Cter aut inquirunt id quod cft
quid cft fubic&ti prius motum ordine natur & pofl ip medi:Tum, quniam etiam id quod e[& medium qu
fum cffe,qiii jttjj quid cft, et prima quaeftio fecund fiones an cft & quia c(t non primo,fed fccundario in
fe,fcd non qt:o ad nos.& confequenter ex hoc non fe quirunt,quoniam fecdario ilts qurunt deipfo qu9d
quitur qud non pofsit priori probari.Taceant crgo cft medim,vt patet &c.Ad rationcs dubitando addu
& audiant 1 efponfiones ad argumenta fua. - &tas non oporttaliter rclpondere, quia neutra pars fu
Ad primum negat confcqutia. & ad probationem. tinetur,ed medij prvccsimus.
di q non emper ex cffetu ncceario pt probari cau
fam cffc, ed tnc tih qi caufam effe eft minus notum. Difputatiue concludens, idem non effe dif
nobis.Qonnis.n.dcmonltratio cx noticribus nobis (li a. finibile & demonftrabile diffinitionem & de
nobis ficri dcbet) procedere dcbct , qih proptcr quod Cap. 2.
vnumqugdq;i:lud magis cft.In fcitia at nihil magis monftrationem. - -

notum cft qu fubie&tum cfse, proptcr quod in omni Vomodo aut quodquid cft monftratur,& quis
fciciitia vcl pcr fe notum eft fubiectum cfse vel fupe
riori fcientia fumitur.vndein primo phy. Arift. contra
O: redutinis,et quid e$t definitio & quo
.r, dicamus cum dubitauerimus primo de ipfis.
negantes ubiccttim naturalis philoophi ce non Trincipium ver fit futuror,quod eji conuenientiffimi;
potteriori ncq; priori diputauit, edad metaphyic habiti fermonibus. Dubitare.n.guipam poljet,an neeft
confugit; & hoc merito qm negatovelignorato ub id c> fecundum id definitionefoire o dem/tratione ?
iectum cfleqo alto, um dependentium exeo e{se ta
bilitum affumi paterit,praefertim cum quglibet fc:tia JAm impoffibile:definitio manque ipfius quid eft effe videt
ubiecte inchoet#Vnde non proucnit ex defectu me quid e$t at omne,vniuerfle & prdicatiui :/yllogiini
dij {kicntia non probet fuum fubicctum cfse.fed ex verfnt hi quid priuatiui,illi t mom niuerfles: ve
defcctu huiuz conditionis.quia fubic&tum else non po luti qui quid im fecda figura,priuatiui omnes,4ui ver
nitur vt minus notum fed vt notifsimum. Ad confir in tertia,non vniuerfles.T o$tea neq; prgdicatulor om
cap.1.info-mationem duplicitcrdf,Primo 9 aliud ctdcmtrarc ni,qui funt in prima figura,eft definitio, vt quod omnis
lutiqne pri ex proprijs fubiectum efse,& aliud clt aliquali declara trigulus duobus reti quales habet.Huius at ratio,
tione patcfacere.Ncq;.n.hoc negatum eft,fed illud, vt quoni fcire,eit demoniiratiue demon$tration habere:
cx fecdo phy.Ab Auerroi habetur,vbi tentantes de quare,fi in talibus e$t demonftratio,ptan quod non effet
monftrare ntur efse,deridentur,& aliquam innuitio vtiq; ipfrum & definitio:fcire m.poffet aliquis & fec
n dari pofse n reprghenditur.Tales aut funt declara dum dfinition non habs demon$tration,nihil.m.pro
tiones fimili,quas argus inducit.Secd df. g, ficut hibet m fimul habere.Sufficis autem eft fides &- ex im
in primo ditum et,0m in ecdtpore tradificientia duiione,nihil.m.vmqu definites mouimus,neq; eorum,
cuin principio citia, quadmodum principi cien qua pere inunt,neq; accidenti. Amplius i difinitio,
ti poncndo quod quid eft fubiei inueftigatur,quod
t praluPponitur inquilibct Icicntia Priori, italub jub$tanti qud cognitio eft,talia manifeftum qud n
ietum cfse in illo principio declaratur. Et fic fcientia fnt fub$tantig.2ud igitur n et definitio omnis,cuius
Proprie dicta fupponit fuum cfse. &- demftratio,plan. Quid aut,cuius eft definitio, am
Quomodo quuis qufiio fit ipfius medij. me omnis eft dcmftratio,aut mon?/ ma quidratio, et de
C Irca conclufionem & tertiam fiumul dubitat. An hoc ead:vnius.n.inquant vmum vna efi fcientia, quare
\_ c di omnem quaeftioncm inquircre medium,in fiquid fcire demonftratiu eft demonftration havere,
stclligatur QP inquirat medi fuijpfius quaeftionis fiue ctingitaliquidimpofibile,difinition manqs hapsine
dcmontratione
 w"-

(174 Thom.a VioCaier Comm.

mon$tratione ftet., mplius principia demon$tration
*
unt definitiones, quorum non ee demontrationes mon
$tratum eft prius,aut fuerunt principia demon$trabilia,
&-principirum principia & hoc in infinitum prodibit,
aut prim definitiones erunt indcmonftrabiles.Sed amne
mom omnis eiuf,fd alicuius eiuf e$t definitio, & de
mon$tratio,an impoffibile fit? non.n.ef demonfiratio cu
ius definitio,definitio nanq; ipfiu quid eft & fubjlanti
definitiones ver apparent omnes fppontes & accipi
tes ipfum quid eft,vt Mathematicae,quid vnitas & im
par,& ali confimiliter. e^nplius omnis deoomf?ratio
liquid de aliquo monftrat, vt qud eft,aut mom eft,im de ' ua ipfius aut econuerfo.Probatur priori, quoniam ea
fimitione ver nihil altcrum de altero praedicatur.quem
admodum,neq; animal de bipede, neque hoc de animali ,
meq; vtiq, deplano figurt, mon.n.ejt planum figura meq; '
& non demonftrant, vt patct in metaphyficis quidvn
tas& quid impar.fccundo qiii omnis demonftratioali
quid de aliqu demonftrat affirmatiuc vel negatiue.In
diffinitione autem nihil alterum de altero prdicatur, ;
nec genusde differentia,ncc econuerfo. tcrtio quoni
alterius altera demonratio cft , ni(i fit tanquarn pars.
illius vt fe habent ifocheles& triangulus. Diffinitio au
tem & demonftratio altcrius & alterius funt, quorum
neutrum eft pars alterius, quoniam diffinitio oftendit
quid eft:demionftratio autem quia cft:qu altera funt, * - .
& alterum non eft pars alterius. .
Diffinitio non eft dcmonftratio ncq; pars fubic&i- Conduio.
rum fubie&ta.i.diffinibile & demon(trabile (imiliter fc
habcrent,quod conclufum eft efle falfum .
- 1.
Series autem hc cft. .

figura plamum .. -/mpl;it: altcrum eft q;:id ef?,& qud 71

eft monftrare,definitio namq; quid eft fignificat, demon- .
ftratio autem,qud aut eft ho de boc, aut non cf.24 te
rius ver altera demonftratio,mifi tamquam pars fit ali
qua totius(hoc aut dico,quoniam monftratum eft aequi
cru duobus rettis quales habere, fi omnis triangulus
monratus fuit)pars enim hoc illud ver totum eft:hc
autem adfimuic mom habent fic ipfm qud ef, & quid ;
eft,non.n.eft alterius altcrum pars. 74amiffium igitur
quod neq; cuius definitio,huius omnis demftratio: neq;
Inre N D EN s tra&tare deipfo dcmonftrationis ine: ''''.",
dio,quod omnis quftio qurit, qfh ipfum cft quod
quid cft, per diffinitioneni iignificat,aggreditur tra- !
&tatum dc eifdem proponens quatuor in exordio hu-;
ius capituli,quod eft principium huius tra&tatus. & vl
timum,principalitcr exequcns in hoc eodem capitu- .
lo tria facit fecundum tres quftiones,quas multiplica
uit ad idem,difputatiue eas dcterminando.Quarum or*
do fatis clarus in fumma habetur. Et tandem pcnulti
mum vltima concluione negatiue tetigit. -

cuiits denicnftratio huius omnis definitio.quare omnino Ci Rc a titulum quaeftionis tra&at in hoc capit. $,
eiufJem mullius contingit ambo habere. 71anife$tum igi Aduertendum eft, g aliquidfcitur per demonftrai6. $*
tur cft,quod ncq;definitio & demfratio,neq; idem effe mcm dupliciter,vno modo vi pasio.Alio modo vt con .
point,neq; alterum in altero,fubietta etenim confimi clufio.Vtrunq;.n. horum vocatur quod fcitur, feu de
liter vtiq;fe haberent.Hc itaq; hucufq; dubit ttafnt. nontratur.Et quamuisin primo libro neglccta fuerit
diffcrcntia inter haec duo fcita,ita vt vn eis locum de- !
Summa huius capitulibc eft. , derimus,qfh tunc non variabatur propolitum ex hoc,
Propoitio. Q: quod quid cft demftratur,& quis mo nunc tfi noffe expedit g, pafsio diitur(quod demon- .
dus introductionis,& qd ct diffinitio, & quo ftratur)ea rnc,quia elt quod de fubicto concluditur.
rcm,dicemus opponentes primum de ipfis. Conclufiover ipfa dicitur(quod dcmonftratur)non
-

Vtrum fit idm & fccundum idcm diffinitione fci proptcrea quia ipfa de aliquo concludatur,fed quia eft ,
re & demonftratione fcire.: - -

id quod dirctc cx praemifsis (citur & quod demonftra

quaeflio c
cluio. re Non omne demonftrabilc cft diffinibile, probatur tion terminat.ltem pa(sio cft quod fcitur, vt incom
nop 3 . tripliciter priori. Et primo qm diffinibilc ctipfum plexum,conclufio elt quod fcitur, vt complexum. In '
quodquid eft,quod prdicatiu,& vniucrfale cft. De propofito igitur q quritur vtrum idem fit demon
monftrabile autem n c(l tale.qfh in fccda figura os trabile & diffinibile potet accipi dupliciter.Vno mo- ... . . * *
{yllogifmi funt negatiui,&in tertia non vniucrfales. fc doloqucndo dedemonftrabili per modum pafsionis, . , . ,.
cund qim ncc omine dcmftrabilc in prima figura eft & fic eft fenfus. Vtrum idem fcdm idcm fit fcibile per
diffinibile.v.g.omnis triangulus habet tres,&c. qfh fe diffinition, & fcibile vt pasio per demonftration.i.
queretur q dcmonftrabilc ciretur ecund diffinitio an id quod dc aliquo, put dc homine fcitur per diffini
nem abfq:demon(trabile.Tcnet {equela,quoniamfci tionm,puta q fit animal rnale,tit (cible per demon
re demonftratiue cft demonlirationem haberc,& nihil ftrationem: ita 9 animal rnale & fit id quod per dif
prohibet non (imul habere diffinitioncm & demon ' finitioncm dc homine cognofcamus& pcr dcmonftra.
ftrationem fallitas confequcntis cx induione patet, tioncm. Et ifte fenfus non vf intentus ab Ari(t. hic, vt
qiii nihil eorum quae per f,aut per accidens infuht dif ex Pbationc altcrius fcnfus patebit. Alio modo poteft
finieutia vnquani cognofcimus. tcrtio quia diifinibile accipi loquendo de dcmonftrabili per mod conclu
fubftantia eft,cum diffinitio cognitionc fubftanti fit. fionis& fic cft fenfus . Vtr idem m idem fit cogno
. - Demon[trabilia autcm non font [ubftantiae. cibile pcr diffinitionem & conciuio dcmontrationis
$g!tio$- Nunquid ois cuius cft diffinitio fit demonftratio. v.g.Vtrum homo fcdm id quod fcitur de eo pcr diffi
*T ' Non omnc diffinibile cft demonftrabile. Probatur nitionem pofsit fciri , vt conclufio dcmonftrationis.i.
dupliciter priori. primo ex radice ecundarni, u an fignificatum per diffinition pofsit cffe fignificat ' ' '
per conclufionem demonftrationis. & hic fnfus cft
prapofitg.f.qfh vnius inquantum vn eft vna fcicntia.
Sequcrctur.n.aliter hoc impofsibilc y dcmonftrabilefccund mcntem Ariftote.vtcx quatuor patct primo
fciretur per diffinition abfq; demonftratione , fecun ex fcda rne ad primam conclufinem.Affumiffiqui
do qin diffinitiones funt dcmonftrationum principia. gcm ibi 9 demonftrabile cft totum hoc, ( Triangulus
t.c.6.t.c.44. Quorum non ele demontrationes otum et in pri habet tres &c. & quia hoc non e(t diffinibile)fcdo cx
quaeftio, mlibro,qin aut erunt principia principiorin infini {ecunda rnead tertiam conclufonem,vbi affumit q,
tum.Aut prim diffinitiones c runt indemonftrsbles. demonftratio prdicationem alicuius de aliquo fcif.
Vtrum cuiufd ciufdcm fit diffinitio & dcmonftra. Diffinitio at omni caret praedicatione, quia cc gen*
tio aut impofsibile fit. de dria,nccdifferetia degenereincapredicatur.trtio
ccluio re Nullum idcm cft diffinibile & demonftrabile. Pro qiii quaeftio mouenda in fcquenti cap. inquiret, vt ibi
ponfiua. batur tripliciter priori. t primo quoniam diffinitio patebit,an diffinitio fit dcmonftrabilis pulsio.quarto,
ipfius quod quid cft & fubftanti eft. Demonftratio qfh prgfcns quaeftio cft dc fubiectis,fcu de obiectis ,p-
rcs at c mns fuPpvnunt & accipiunt quod quid cft, Prijs diffinitionis & dcmonftrationis:conftat autcm p.
P 1.: 1
 In Poter.Analyt. Arit. I75
proprium obie5lumfcientiper dcmonftrationem cft mimo erit prius ipfm quid erat effe.Etomnimo eftmom
jpla conclufio,& de diffinitione cft ipfa fubltantia rci, ftrarequid est homo,fic c,homo,a, ver quid eft,fiue ami
Poteft ctiam aliter neutrum fenfum ambigendo dici mal bipes,fiue aliud quid: fi itaq; fyllogizabitur, neceffe
9 quaeftio altior cft,& qurit anfumpta qacunq;re, esta,deb,omni prdicari.huiiis autem erit alia ratiome
fiuefubieto , fiue pafsioncid quod cognofcitur dei! dia,quare & hc erit,quid efi homo : accipit igitur quod
laproceflu diffinitiuo fit omnino id qod illud quod oportet monftrare namque & b eft quid e$t homo. Opor
cognofcitur deilla proceflu dcmonftrtiuo. hoc.n.cft tet autem in duabus propofitionibus,&- primis & im
dicere,vtrum fit idem m idem diffinitione& dcmon
mediatis confiderare,maxime enim manife$tum, quod di
ftratione [cire,fiue illud attingatur demonftratione, citur,fit:qui igiturmoniiramt per id, quod conuertitur,
vt conclufio,fiue vt pafsio,fiu quocunquealio modo.
T.c.3. Ethic abfque dubioeft vere intentus (nfus, qihquae quid eifamima,aut quideft homo, aut aliud quodcunqu?
{tioifa n dtcrminaturvfq;ad capitul (eptim.vbi ntium quod expriiicipio e$t petunt. quem idmodum.fi
dicetur qo idem fccundum idem ptattingi diffini aliquis xiftimat & animam eff idemfibijpfi caufm vi
circa.t.c. 3.
tione & demontratione, 8 quo non.Etin principioil uendi, hoc autem numerum ipfm fipfm mouentem,
lius capituli exprefleAriftot. dicet fe exaiminarvelle neceff eft enim petere anim, quod numerum effe ipfm
& quidbene & quid male di& fit ab hoc cap.illucufq; feipfum mouentemfic,vt idem exijlere. Ngm cnim fi aJe
vnde rnes add&; ad probationem illius particularis quitur b,& hoc c, erit a quod quid erat effe ipfius c,fd
fenfus cfficaccs nofi funt contra hoc. qfh Arift.difputa verum erat dicere,erit flum, neque fi est a, quod quid
tiuc qugrcns vcritat fub quftionevniucrfali optimc eft,& de B,prdicatur omni,hoc enim, quod eft animali
Pccfsitrgudo adfcnfusparticulares veros,,pbando, effe,praedicatur de eo,quod eft homini effe, verum emim
.f.g) fignificatum diffinitionis non e(t ipfa conclufio, eft omne homini eff animali effe,quemadmodum & om
nece(t ipfa pafsio,vt cclufa,i.vt inhgrs(fecund,n.im nem hominem animale/fe,fednonfic vt vnum fit.Siigi
hrentim per demonftration fcitr)nec ipfum fub tur mon fic acceperit, non fyllogizabitur, quoda,eft ipfi
ieum. fecd aliquid fibi inhgrs,hc.n.orinia ex ad c quod quid erat effe,& fubflantia:fi verita acceperit,
dutis rationibus concluduntr vt facile e(t deducere,
qii haec abfq; complcxione & prdicationc fciri non prius erit acceptum c, quod quid erat eff ipfiusb, qua
pount.Resautcm diffinitione abque prdicatione re mom demonftratum fuit,hoc enim imprimcipio accepit.
& complexione attingitur.& tanguntur fic excellcn ., Summa huius capitulihaec cft.
tiori modo propria obiecta demontrationis & diffini Trum ipfius quodquideft fitfyllogifmusautde quaeftio pri
tionis.f.natura & efferei,in quo at differat ens quae monftratio,aut non. m {uppofi
tuin.
ftio a cquente.in capitulo fucccdente dicetur. Syllogifmus aliquidde aliquoper medi monftrat , Secundum.
1.1. :; quod quid effit vniuerfle & praedicatiuum. Guodquid elt proprium ft,& in eo quod quid ctt
C bitatiuncula
rca Primam fationcm pro prima conclufione du
qugdam occurrit cx eo quodhicdf,
prdicatur,& confeqenter conuertibiliter.
Syllogifm monfrant quod qd eft ex oibustermi Tertium .
quod quod quid eft vniuerfle eft & prgdicatiuum.Su. nis fuis onuertibilibus cflare necefle eft & talibus, 9 *:
pcrius at in primo libro di&um eft,p termini.i.diffi prim funtin co q qdett medio & medi funtin c9
nitiones neq; vniuerfales neq; particulares funt,neque qd qd e(l tertio. Probat prima pars in terminis a pri
affirmatio,ncq; negatio in eis li. Ad hoc facilc dicit, mc,tertio b,.medio:qmprim Ppr ct tertij,fcd
Primo 9 quia diffinitio formaliter nihil horum habet. ver pars in eifd termini$, qi fic duplicans qd qd cft
viitualiterautcm vtrunq;habet,ideo diuerfimod oia ccludit.aliter,at n: qihlicet primm fit quod quid
yr;ficantur,fccundo g) quia diffinitio fecundum fe ni e(t medij,non fequitur ipfum effe quod quid eft tertij.
hi horum habet,appIicta at diffinitio vtrunq;habet , Quod quidcfn dctonftrabilc. Pbatur ex prmif
idco diucrfis rationibus omniavcrificantur&c. , fis fic.Si quod quid erat efTe amb prmiffae hfit,in ccluio re
Annot Ci a ca. Primam rnem pro fecunda conclufion* medio eft quodquiderat effe tertij Priufquin cclu poniua.
aducrtcnd ft,q) illa propofitio vnius, inquant vn {jonc & fic acciditaflumere Pband. Patct fequclain
et,vnica ct ca, et vera loquendo de cientia, qu res tcrininisgiialib'eiufd applicatis ad fpcciales.f.hoiem
cibilis sxe exigit,eu genera.qm res icut e habct ad vt tcrti & quod quid efiusvt prim, qfh erit quod
cffeitafe habctd cognofciquant eft ex fe. Et Ppte quid eft hoiseti ncdi.probat (cfoin duabus Ppofi
rea resvnaetid,vniccxigit cognitionis ua mo tionibus & primis.&tefiminis immediatis conuertibi
d,cxparte at noftriii incuenit plurificarc modos libus.v.g.Aima fit tertium:fibi ipfi cau viudi, fit,
c9gnofcdi vnic rem,&idco loqudo de cognitionis prim:& numerus feipfum mouens medi: oportcbit
-31 t
mdo cxparte noftri,propofitioilla non cft deccflaria. aiam efle quod verc eft, petendo numcr gi
* Difptatiue concludens quod quid eft non. pum moutem ic,ficutidem qin eci primi ce
quatur medi & medi tertium,fequitur ergo Prim
efe demonftrabile. Cap. 3.
.... .
I ver quid eft,eft me fyllogifmus et deinftratio;
aut iiom eft,quemdmodum nunc ratio fppofiut? ffl
quodquiderat tertij,fedabfolute, crgo Priminelt
tertio,necfi prim fit quod qd eft,& vniucrfaliter Pr*
dicat de mdio,qin quod qd cft aia'is dicitur dchois
logifnus:ii.liquid de aliquo monflrat pr mediuin, $
eft,{icut Aial dehie,non tfifig, ficut quod
ipfm ver quid e$t,& propri et,& in eo quod quid eft vnum.Quia ergo ficoportet repetere, fihocnon fiat
praedicatur,haec autem neceff cft conuerti. i.n.ii,ipfi c, nonlyllogizabitur prim ee quodquidet tertij: Si
proprium eft,plamum, qud & ipfi b,& hoc ipfi c, quare aut fiat,emftratio non eft,fcd acceptio Principij.
ia adi.er erocy /ia, 4od4id ...;;;. ;. i, Serics autem hc c
esti inefi omni b,e vminerfaliter b,de omnic, in eo qud Secv N dw m propolitorum excquiintendens lon
quid e$t dicitur meceffe &- a,im eo quod quid ei de c,dici. gotra&atu tria in hoc capitulo facit &.
fi ver n fic aliquis accipiet duplicans, non neceffe, erit Primo q3nem mouet devno peciali modo intro
a,de c, prdicari in eo qud quid e$t: fed fi a, quidem de du&ionis iplius quod quid eft.fcdo tria praemittit nc
b,in eo quod quid eft,ipfm ver b,non de qutbufcumq;im ccflaria ad relpondend. quorum Primum & trtium
eo qucd quid e{i,ipfiim autem quid e$t ambo eadem habe prdicati gultionis qualitatat declarat.ecund aut
bunt,erit igitur & b,de c quod quid eft , fi itaque ipfum iubicti eiufd.Vltimo negatiue refpondct qua{tioni ,
quid eft & ipfum quiderat effe ambo habent immedio ter dupliciterreponfiuam conclulionem mani
- -
-
I.
 176 Thom. Vio Caiet. Comm.
Annet. CIRcA quaetionistitulum aduertendum et,vt cia q Themiftius,Auerrois,Boetius,& S.T.nihildicit de
tur cnus qutionis & qo differat pcedenti, q ip illa conditione apponcnda. Albcrtus autem magnus t
fum fignificatum dilfinitionis cuiufque pt dupliciter qu fequit Egidius,illi apponit. Textus ver vfriufq;
accipi.Vno modo abfolute feu fecundum fe. Alio mo expofitionis capax videt, quarum tfi fecunda primam
dovt eft quod quideft huius: puta circuli vel hominis. non admittit.Ad euidti huius dubitationis in qua li
Differt at n par altero modo ip(um accipere.Si.n. bentius ipfos difcepttes audir,j me medium pono,
abfolute id quod importafper diffinitioninfpiciatur, . tria videnda funt.Primo quae fit vis fyllogifmi cm illa
neq; veritas,neq; falfitas,neq;affirmatio,neq; negatio ; cotiditione ab Alberto fa&i.fecundo qug fit vis fyllo
inuenitur, {ed {ola prima operatio intclletus illuc adi-. gi(mi,qu faciunt alijfupradi&i& an fufficeret ad c
tum habet.Si aut fumat vt eft huius.i.applicet ad tale , cludend q quid eft.tcrti an vtraq; expofitio faluari
diffinibile, iam veritas vel falfitas & affirmatic fit,& fimul pofsit &c. Vis {yllogifmi cum cofiditione quod
cfequentcr fecda & tertia operatio intelletus circa quid eft adfe&a eftdfia interipfum & alium fin tali
illud negociari poffunt.De quo quid cft igitur, qf per additionecognocific pt.Si.n.yllogizef impliciter
diffinitinem conftat fignificari, duplexft qugftio ab ' a,de,per b,nihil aliud conc!aditr nifi q infint Cvt
Ari[t.mota fm cius duplic acceptionem , & quaeftio patet ordinando in primo prim B e(t a, c elt b, crgo
quidcm prima in cap.praecedenti tra&ata,dcipfo abfo c;efta.Si at addif in qualibet prgmifla, ly in eo qud
lute fumpto quiuit an poffet attingi demtratione, quid,tunc non folum concludetur..q, a,init c. fed t
vt cx ditis ibi approbatis patet. Praefens at de ipfo re qud tali modo infit,quemadmodumj.f. qud quid eft
fato ad id cuius eft inquirit an pofsit dcmonftratione ineft ei cuius eft,fcu diffinito.talcm fiquidem niodum
fciri ipfum efle huius qf quid eft,i.an applicatio diffi addit ly.in eo quod quid.fupra fuam prgiacent. Vnde
nitionis,vt fic ad diffinit, poit per dcmftrationem argudo ficb,cfta,in co quiod quid,ceft b,in eo quid:
fciri &c. Notanter at df (vt fic) q prfens qutio erg9 c,eft a, in eo qf quid manifefte& explicite con
n eft an id quod fignificatur per diffinitionem gofsit cluditura,cffc quod quid eft ipfius c. Eftigitur vis ta
proceffu demonftratiuo ccludi g) infit rei fignificatae lis fyllogifmi, explicite probare quodqid eft deco
per nomen diffiniti.puta, an pofsitdemonftraii 9 ho cujus eft.Syllogifmi at ab alijs fa&i vis m quid rna
mofitaalbipes,vtcxtextu colligitur & ab9mnibus nifeta,& fecund quidlatset.Manifeta quidem er
expofitoribus vnanimiter df: fcd nid,qu9d fignifica quo ad hoc y concludit neccflario id quod eft, quod.
tur per diffinitione, posit proceu demtratiuo con deft de eo cuius eft.Si.n.prim eft quod quid eft me
cludi q) infit,vt quod quid eft feu per inod quo quod medi eft quod quid eft tertij, neccffario fequi
quid eft fineft ipfireifignificat nomine diffibiti.vnde tur prim cfle quod quid eft tertij.oppofit nanq: non :
quaeftio ifta eft formaliter de modo inexifttig, an pof eft intelligibile.Latet at hic,an ex vitalis proceflus 1p
fit demftrari & non de ipfa inexiftcntia fimpliciter, fum quod quid eft,quod concluditur concludatur, vt
& hoc fonant verba Arift. perfpicaci intelle&u forma quod quidftillius, ita 9 ex hoc cognofcatur, hoc effc
liter acccpta. (dixit.n.ipfius aut quod quid e{t, vtrum <quod quid eft illius.Eft t caufa latitationis qih,vt di
fyllogifmus&c.)Sicut.n.qgodquid ett alicuius nefcire &cyllogimus inc conditione impliciter prim.
quis df,fi fciat tot eius diffinitionem,& nefciet efe il itefse trtio concludit & non mod inexiftdi. ex op
lius completam diffinition,qm materialiterht quod pofito atintelletus cuincitur aflentire q, prim [it ,
quid eft,n formaliter.i. fcit illud quod vere eft quid quod quid tertij,finguit prim eflcquod quid eft me
ditas illius, fed non fcit g) fit illius quidditas,ita non di* dij,8 mediti tertij. Ethoc mihirationabilius appatet,
demonftrari quod quid eft alicuiusde illo nifi demon it q fyllogifm fa& ex talibus terminis non fo!um
ftret qd fit illius quod quid eft: hoc.n.ett demonftrare c.:federe fateor,quod quid eft materialiter,fcd ctiam,
quod quid e{t inquant huiufmodi (eu formaliter &c. formaliter.Quod fic fuadeo. cx ,ppofiti6nibus perfe
Et quiafermo Aiiftotelis formaliter intclligendus cft qui ur cclufio per fen fol materialiter, fedctfor
idcirco ex verbisipfis fcnfum declaratinfihuuit &c. ::::: *.
maliter.inon fol que fit perfe, fed cognocitur exvi
&ficpatet quid quaerat,& qu fitinter quae(tiones has talis fyllogifmi g) fit pcr f abfq;eo q ddaf ply per fe
dfia.Nec propterea dientimus S.Tho. qui n iftam in prmiis. ergo cx propofitionibs quod t(
videtur afsignare dfiam,qfh &a quam ipfe dcdit,dfiam ficficcat loqui)fequifcclufio quod qui3 cft fgrmaii
noftram non excludit immo adiuuat d docet 9 pri ter abfq; vlla additions:antecedscft otum, qii nun
ma quztio quzrens ditinctionem diffinibilis dem6 qugcnerathabitusfcitificus nificognofcatur Pradi
ftrabili declarauit id quod fub diffinitione cadit effe cat cclufionis perfe inee fubie&o cx prmiis, &
quod quidett.fecunda autem circa propriuit, modum tfi nulla fcitia affumit praemiffasc illa cditione per
tradendi illud (olicitatur - -- - -
fe.n.n.dicit geometra,is figurare&ilinea habet per Cap. 18.
Difpofitio demonftrationis concludentis quod quid eft. ! : fe tresangulos aquales&c.Sd fimpliciter, os figra
C Irca tertium uppoit ab Arit.cubitatio non par habet tres& fimiliter in alijs.Confquenti aut nefcio
, ua eft.an intendit Arift. diccrc gfyllogifihusfis quare pofsit aliquisinficiari,cumly per fe notet mod Tex.c.6.
concludere quodquid cft,oportet hbeti errhinos inexiendi non minus jlyin co qud quid. Amplius
tales g) primum fit quod quid eft mdij, & rnedium fit (in primo ditum eft)g, ad fcire nn fufficit conclufio
quodqid eft tcrtij,& hc fufficiat: An itirdat dicere n ffe neceflari,fed portet fcire ipfam efse necefa
qud talis fyllogifmus debct habere termiins rdina riam Etexnecelarijspremifsisfyllogizandoabfquely
tos t in prmiis quarn in cclufione, ita q) primum neceflario infitfubic&tohedeffario,gjin premi(sis po
dicai dcnedio c hac conditioneaddita.[. in ed quod naily neceario.patet antecedes pprimaexpri Vbi upra
qd clt,& fimiliter medi dicaf in fmihori de tertio c molibro,&profecda parte ex exercitio fciar, nulla
illa additione.f.in eo quod qd eft,&fic concludai pri .n.cientia asumit5misascly necesario (nifi forte
mum detertio,c ead cdition addita. verbi gri, qfiq; gratia materig&c.)& tfi ds demonftrationes ea
An fyllogifmus demftratiuus quod qd eft hois, pu rfcientiam generant.tc vltra,necefsarium dicit mo
ta ail bi5es effc quod qd cft hois debeat fic fieri,A, eft dum quo prgdicat fubieto ineft.Et ad hoc y praedi
aial bipcs in eo quod quid eft:Homo cft A, in co quod cat (ciaturecc[sario inesen exigiturly nece[sario.
quid ell:E rgo homo e(t animal bipes in co 9 qd cft.Vel ergo quodquid eft quantcunque importetmodin
fufficit fiatabfq; tali additioue vtendo,ipfoa, primo exitendi non exigit,q cxpramisis ci tali conditione
quod qd elt mcdio,hoc modo a, eft aial bipes: Homo concludat,fedfufficit 9 in vtraq; prmifsa quod quid
cit a Ergo homo c!taalbipcs. Eftat ratio dubitandi et asumat.icutibiq vtraq; pmisa it necesaria, con s
fequen
 In Poiter. Analyt.
fequentia non alitcr probat j fuperius.Et cfirmatur.
ga iyllogifmus al:quis ex vi praemiflar infcrt m rem
ipum quod'quid cft,fi ex eo n cognofcatur illud eflc
quod qd eft cius de quo concluditur, hoc n prouenit
exdefectu talis pccius fyllogitici,fcd ex eo p [mifi
minus penetrant oportc.at.Si.n.cognocertur fm
cognofcibilcs in fe funr, ficut ex natura fua infert q
qutv* clt. illius,ita in cognitione noftra illud generart.
Patcnt manifefte haec ia in fimilibus.puta q cclufio
nccearia infert cy premisis necesarijs, & non cogno
fcif illius necefsitas &c. Cttat at ex dictis q, fyjlgi.
inus,cuius prim cl quod quid eit medij, & mcdi cft
qd quid eft tcrtij,ncccffario ccludit prim cflc qd qd
cft tertij.Ex taii.n.ordinationc termifioiurn necefiario
Arift. 177
n debct c(se quod qd eft medijfic ficut vn, ipfa n
que reduplicatio bgccxplicitc odebatalias talfitas fuif
fct in maiori & in minori,&c. Et praefertim pcnitus:
n meminit talis cditionis in toto hoc capitulo, q, fit
fic apponenda.& tfi cft principale quod erat dicdum.
Qo aut h du expofitiones fimul faluari pofsint fa
teor me non videre:qmfi concedatur fyllogfmum
S.Tho.format fufficere, fupcrfluum erit adderc illam
conditionem.Si at dicatur ill condition efse neccfsa
ri,falfum ef$et fyilogiftn illum fufficcrc.Pofsct t tic
adiuua,vt neutra alter elideret, q ille yllogimus ut
ficiens acceptaretur, & pitte ad malorencxpreision
inuentus diccretur, & hoc Alberti verbis,in fine capi
tuli cononum videtur in penultimo notato. -

hoc fequitur: crgo quod non cognofcatur ex hoc fyllo Num per terminum non conuertibilem fyllogizari pofic
gifmo primum cfle quod quid ck tertij, hoc n eft cx pro, rium de eo cuius eft proprium . -

dcletu y logifimi,!d qa i penctran premifae.Syl C bitaiuncula

Irca probation prime partis eiud uppoiti du
logifmus crg talis ex Ppria vi quod quid eft formli qud ocurrit. vii fcquatur, Prian
tcr concludit.Sign at huius eft,q, fiquis formatis ta cft proprium vltimi,fku tertij,crgo cti medi,& con
l fyllogifnb, a:c cft b,crgo c, tt a, intcllctualiter
videret c[ic quod qd cft ipfius b, & b qd quid eft ipfius fequtcr crgo os termini talis fylIogifmi funt conucr
c n poffet fubtcrfugcre quin vidcreta, effe qd quid ti!cs,nqid n pt ylogizri Prop' # qe go cuius
ipfius c.Et forte proptcr hoc aliqui declint ab hac via. eft propri per tcrmin nofi conucrtibl: Ad hoc bre
quia.f.non aducitunt q dcmonftratio fit cx notis rn uitcr dr g, Jfequtia clara cft(loquendo de conclufio
intelletam,& n cx vocibus,ita 9 oportet demonttra nc vf) dc qua citfcrmo,quia al1tcr n ccludcretur &P
tor intcllectualiter intueri, non iol qud vocibus in pri de fuo Iubiecto.patctat clarita fcquel?,cx co p
vs a#irmatig n ni in Primo Prim* Iylivgtzatur, .
pmusis politis lignificaturabfolute, fedconditiones & in quo oportet mcdi fub primo & fupra tertiu cfse,et
inodos fignificatg rci,alitcr demonftra:io n fit.noti.n. i fi cxtrcma funt conucrfibilia, medi n pt exccdi
opcrtct demonflrant triangel habere trcs,fol intel primo,alitcr n vr 5 dicarctur dc tertio,& fimui nor.
ligere {ignificatum praemiflar abfolutc puta,qp habcat dbct cxccdcre tertim , alias non vfr fubijccrctur pri,
angulos extrnecos quualcntes & c. ed t p hocha Ino,&c.optime ergo dixit,9 q Prim eff, Propri ter
bcat neceario & per e, aliter non vere demontraret,
quas tih conditiones n oportet vocibus proprijs in tij,oportet fyllogiimum cfse ex oibus cuertibilibus.
ihilsis notarc.& fic patct vis fyiri S,Tho.& alijs facti, Num procellus,que vaa diffinitio Per aliam probatur fit pe
t1t1o pr1nc1pmj .
& fufficicnsclt ad ccludeiid quod quid eft forma
liter,&c. Nec obftat illud quod in oppofit addu&t C Ircarnem q adducit Arift. ad proband p qud
.I.qp fylfus (inctah conditine in hoc diffcrt fylfo c quid cft n fit demon(trabile, i)ubitatur an fyllo
cdiiione adiecta qf ilie concludit inefle, hic ver im lmus qu concludit pcccare fm petition Prune Pj
efie & modum. Hoc.n.intelligendum ett loquendo de it ille qui demonftrat vn diffinitionem de diffinito P
yllogimo impliciter & non centrato ad tales termi alii an cn?hinc.n.& indc r cft dubitandi, qfn fi talis
iios,quales s diximus.f.qd quid ctt,&c.Quo ad tertium proccfsus petit principium,ruit n parua Pars demon
propofitor,quod minus lioc^tcr excquor,qfh odiofa itrationtri,qin pluries v na diffinitio demltraturper
elicoparatio. v nuhi q textui conformior cxpoitio ali.& fi taii* prccfsus non petit principi,quis cft ilic
fit T nern. & alior doctorum q altera,& g, vix faiuare proccfsus qum hic rcprobat Arift.In hacqubitagone
fimul pofiunt. principi hor oiditur duobus. Primo kuatuv(Deus illuminarc dignabitur) videnda funt.
cxcorifueto mdo loqucndi Arif. nunqu.n.cum dicit , imo p procefsus formatus ab Arift. li psccat pcten
aliquid praedicari in co qf quid eft,gloflatur.i.c illa cx do non nurreret,efsct demonftratiuus ipfius qd quid
pl.Jita cditionc in co qd quid, fcd intclligitur illud eft foi maliter.(cdo q tais procc{sus a{sumit duas dit
cat fit talc 9 habeat le ad fubiectu, vt quod quid finitiones ciuld.tertio qo in tal procesu accidat pe
ft,erti vbilibct fic intelligitur,& hic fic intclligdo fal titio prmcipij,quarto quid dicend fit ad qugfitu,&c.
f;tas non inuenitur,quare alitcr hic expond cft.Scdo prim hor cx quatuor apparct vltra ca , q fupra dixi
cx eo 9 vcrb illud textus, quod fortc occafio fuit al imus.primo ex co,quod Arif.cxprclse dicit !n sextu, 9;
trius expoliticnis,f.fi vcro l quis non accipit fic du fi fic yllogizabitur, ccludctur vcrc prim clsc qu9d
plicans,&c. cucnientcr S. Tho.& Boctio cxponitur. qd cfftertij.Et fubdit cxprcfse,9 fi aliquid horum de
im: o Arfi.Ipfc fic cxponcndum cx his, quae fubdit infi ihittatur fyllogizabit quid sp primum infit tertio,led
fuauit:fubdit.n.immcdiatc, y J prm fit quod quid non in co quo quid cft,fcdo patet cx eo 9 fi P. dictus
cft mcdij,n pp hoc fcquitur ipfum prim cise quod procefsus peccarct in hoc quod non concludcret quod
quid ett tertij.& i oportet vtrq; prmiisar alsume , qd et formaliter,com hoc tm ab Arit.inquiratur,nul
rc quod quid eft.Et poftmod coplcns cgpt doctrin 1 crat melior via impugnadi ipfum,j dicerc, quod n ,
exprcisius nro faus propotito fubdit, p ti prim fit q cft efficax,quia n cn!udit prim ci$c quodquid cft
quid cit in fe & infit efsentialitcr mcdiJ,quod clt quod tcrtij formliter,quod tfi nj cixit,fed potius oppofi
quid est tertij, non t vt oinoid illi non fcquitur Pri t,vt clarc patct itextu.Tcrtio aPparct cxvcrbis S.Tb.
m ee quod quid cft tcrtij,&c.& dat cxpl dc quod diidcndo tcxtum dicentis.Primo dicit qual oportet
quid eft aialis.& quod quiu cfthois, & hvic. & itatim cfsc fyllogifmum ccludent qugd quid cft, fi hoc fit
ubdit. Siquidigit non iic accipiat non yllogizat Pi pofsibilc, quali diccrct docere vult qualis dcbcrct cfse
m cfse quod quid cft tcrtij.fi at 1. c Pctit, cx hoc lua iyllogimus,qui n ptinuemiri, quare&c quarto pa
def propofit fic Si intdebat y cx vi i cauplicationis tet id ex illa rcgula antcprgdicamcntali (qfi alter de
ficrt yilogimus quod quid et,& qud oportct affu alteropdicatur)Si.n.mediu in co quod qd cft 5dicatur
mcic iem p cum illa rcdupiicationc,vcl conditione, in de altero vltimo,&alter,l.Primum Prdicatur de me
c9 quod quid elt,vt quid iolicitus fuit,primo 9p t me dio in co quod qd cft,nccefsc cft primum Prgdicari gc
diuin opcrtet efsc quod quid c(t tcrtij.& dcindc 9 Pri vltimo in eo qud gd eft,& ett confequcntia formalis,
Tho de Vio in Pot. M1 & pti
 178 Thom. Vio Caiet. Comm.
& optima,a!iter fundamenta fyllogifmor aliunde fu de quo dirc&c loquitur tertia expoftio 3 data ad decls
mat,qui fcit.Eft ergo proceflu$ imjpugnatus ab ^ ri.fuf rand qo interuniat petitio principij.f.qfi prim af
ficicns ad concluddum quod qd e(t cum petitionetfi fum vt vere quod quid eft medij,& mcdi tertij.Ta
principij vt dicetur, & fic patet prim.Scdm at , f. sy. lis liau d proeus imposibilis et fcm veritat qn
talis proceflusafumat duas ciufd diffinitiones. Ex to nst ibi trcs termini nifi m voc,& i petitio princi
ta tcxtus ferie clarehabctur, qih nihil aliud intelligit p pj.Hor oium quae in hoc capitulo diximus, cuitus .daoc
ly in co quod quid eft nifi q,fit diffinitio illius&c. g, ex rnibusaddu&is & au&oritate vltima S.Tho. non
quid eft nanq; & diffinitio cnucrtibilia (unt, &c. ex abfq;dubitatione,vltim determination teneo,&c. il
preffe quod df in tcxtu ponendo tal proceflum inter li cformia,rogs vt nullus temerarius iudex accedat,.
minis,qy quod quid cft hois de hoie mftrandum fic , fed vt poftquam vtriufq; partis rationes afpcxerit liber
puta aial bipes de hoie,erit alia r media, cum prima v'r cenforaducniat,gratiafque illi ex tunc ago,&c. -

inet,& potmodum adducunfin cxplum, aa & du Relinquifat propterea adhuc in intellectu meo dui
eius diffinitiones m vi Platonic. Ncc pote(t obttari bitario,co q noo video Arif.ill proceffum impugna
dicendo,& q Arift.ponit duas quid diffinitiones aflu. requ diximus.Albertus tfi Magnus me plurimum c
mi,fed non iufdem,fedalter alterius. Hoc.n. puerile folatur nunc,cum inipfo aduerti e hoc ips {cntire,&.
et, qfn r media ct necelaria difinitio tertij c pr qu excogitaui& pofui tertiam expofition fu quoq;
dicciur de ipo in minori. & r prima et tr tertij, fuifle pcrcepi. Dubito quoq; propterea quia n habeo
cum concludatur cflc,quod quid eft eius in conclufio adhuc rnem mihi ftisfacient, quare,5ccffusex vno
ne,&c.& fic patcr m.Tcrtium at qo,l.in tali proccf quod quid eft ccludcns aliud,n fit dcihttratiuus ip
fu accidat petitio principij,&c.tripliciter intelligi pt. fius qd quid eft,vt S. Tho.exprcfTe dicit,& ex Arif. f
Vno mod g) pettur principium quantum c ex na mi pt,qn ipfe demonftration inutile ad ccludend
primo hu tura rei,licct non quo d nos,vt.n.(in primo libro dixi qd quid ct dcterminabit,qo.n.hocpt tare c obus
ius cap.3. mus)Sires ipfas abfque diftintione quae ex intelle&tu rnibus (upradictis concludentibus p ex duob' quod
noftro prounit intuemur, vnius rei vnica tfh eft'diffi quid eft necefsario fequitur quod quid c(l?in illo t vt
nitio,& non eft ibi ex rci meritis aliquis difcurfus, fed ditum cft capitulo dc hoc fccundoaliquid dicetur.Si Cap.7.
ab cod ad idem m rcm tendit,licet m eos quos nos. quis t quia Arift.difputatiue loquitur in hoc capitulo
formamus conceptus notioribus nobis procedendo, inteiligere vult pdita difputatiue Aplata, & propterea
non pccccmus.& hoc modo eft ibi pctitio principijfe forte ab antiquis cxpofitoribus ndifcuffa, & dicit q,
cund fe,fcd n quo ad nos&c. Ali mod pt intelli Arifloquitur hic de proccffu confucto quo vna diffini
gi , vt fit ibi petitio principijnon fm propofitio tio demftratur pali,dcbet talis tria fccre,prim ,
nes,fed fm id q principaliter & formaliter diritur. C declarare,qo in tali proccffu appareat petitio princi
n.demon[traf,fle quod quid eft ipfius c, qa eft quod pij,& hocfacile facere poterit fequcndo (ccund cxpo;
quid efl ipfiusb,quod eft ip(ius c,qd quid clt, n pctit iitioncm adductvel primam, fm eft reddere caufam,
ipfa cclufio.f a,cffe quod quid e(t ipfius c, qm nunqu quare fi talis procefIusfecdum vcritat non cft repcl.
hoc aflumit,fcd afsumitur liud qd quid ctt ipfius c, & lendus pp hunc dcfet.f. petitionis principij, fed pp
pp hoc dixi 9 non eft petitio principij m ipfas pro ali.f.quia non fufficientcr probat, g) id quod ccludi
fitioncs, qia tfi in tali pcc aflumitur qd quid cft tur fit quod quid eft illius de quo ccluditur, quare in
ipfius tertij& eius quod quid cft principaliter jritur , qu,ab Arif. fit repulfus abfq;alia rne, nunj.n. in to-,
i dixi 9 petitur id quod principlitcr ct formaliter j ta huiuslibrifericalia rne reprehdiffe inuehitur pro.
ritur,pctiffiquidem m vcritat in tali proccffu, quod ceflu demftratiuo ccludi qod quid cft,nifi qa peti
quid eft ipfis minoris extremi, non tfi illudmct quod tio intcrucnit.& hoc non facilc quisfacit.{ertim qa,
ccluditur,& qfh nunc agit dc dcmonftratione quod vtin primo deaia comm.$.df, opinio 9 demonftratio Cap-5.
quid cft de eo cuiusclt (impfr,& non de dcmonftratio ccluderet,qd qdet, prima interolnes opiniones,
ne huiusvclillius quod qd cft,ipcti dicitur quod prin & j tenuit Hippocrates.nec cfuetudinis Ariftotelis
cipaliter & formaliter qrif,&c.Tertio modo ptintel rcpcllcre opinionconcrari,abfq; aliqua vcra rationc.
ligi,vt qa m vcritat qf quid cft.non cft quod qd cft, Tertium cft qp oportet tal refpdre & fatisfacere.
ficut nec diffinitionis e[t diffinitio,alitcr proccdcrct in rationibus inductis quibusprobat eft, 9 proceflus ,
infinit.Sifyilogifmus ita ordinctur, g) prirn fit quod cuius hic meminit Arift.f.qfi prim cft qod quid cft
quid cft mdij,& medi vltimi,quod qd cft , crit quod medij,& medi eft,quod quid eft vltimi,neccfsario c
quid e{t,& qiii hoc m veritat fi inuenitur, fequif9 cludit & demonftrat,quod quid eft dc co cuius cft', c
inter illa duo quod quid cft n erit nifi vocalis dfia & tanen principij,&c.& hoc difficile adco mi
fic crit manifefta petitio principij,&c.d n fol idcm ividetur qud nullam ad hoc video viam,&c.
m rem,fcdt formalitcr folis vocibus diffcrs petctur Difputat,quod per fyllogifm diuifiuum non
& foitcccluio ininuauit perilla vcrba, ficticut id.
haecde tertio.Quart at qod principaliter qugrii fa poteft concludi quodquid eft: Cap. 4*
teor,me n plene videre.Vfim q, mihi nunc occurrit r Er enimuero neq, per diuifiones fyllogizat qu
plequar,diturusaliasaliter,li verites aliter apParebit: \/ admod in reflutine circa figuras dit eft,muf
)icigiqproccflusille,de quo nc elt {crmo, n cft quam.nneceariumfit rill ee, cum bc int,
ductus quo cfueuimus diffinition vn fed quemadmodum neque inducems demonftrat, nom.m.
ali pbare,vt in ecundo de Aia fit,8 in primo hui fa oportet conclufion interrogare, neque m eo quoddatur
ctum et.Talis iquid procelus, vt expree habcfa S. effe,fd meceffe eft effe illis exifttibus.etemimfi dixerit ,
Tho.inferius in illo capitulo (iter at fpcculd, &c.) refpondens,amne haial,aut imamimat?poftea accipiat
* n fufficienter demttrat,q idqd ccluditur fit quod ail.non fyllogizatum fuit: rurfus omne aial, aut pede
T.c.8. quid cft illius de quo concludif, licet aliqd ipfius quod ftre,aut aquaticum,accipiat pedeffre,et homin totu
quid cft fyllcgizet,&c.;Pceflus at format* hic ab Ari. aial pedetre,non

vt rnibs&x textu dedut cft, ips quod quid eft # etex ditis, edaccipit ethoc,
demftraret,nifi pcccatum petitionis acciderct.Quare differt at nihil in multis aut paucis itafacere,id.m.eft
ait cuetus pceus ex vna difinitioncadali non uf Mmfyllogifticus igitur vfs fit ita progredientibus &-
ficientcr demionltret,in fupradicto tangetur capitulo. adea, que contingit fyllogizari, quid.n prohibet hoc ve
.7. Ad id at quod obijcido jrebaf,f. quis igit ille pro rum quidem effe omne de bomine mom tamem quid et ne
cefus cft quhic rc,Pbat Arift. df 9 cit prceflusille que quod quiderat eff fignificans? Amplius ''
1bet,

In Poter.Analyt. Arit.
* bet,aut addere aliquid aut afferre,aut fpergredi{fiibjt
* tias?hgc igitur prmittantur quidem.Comtingit aut fol
uere,fiquis accipiat ea,qfunt in ipfo quid e$t,oia,& cfe
#. diuifione faciat pets prim, & mihil derelinquat,
.hoc at hecef$ari eft, fi o in diuifion cadit, & nihil de
ficit,hoc aut neceffari, indiuidu.m.i oportet effe.Sed
fyllogifnus ti n e$t,fedfiquid alio modo cognofcere f
cit,hoc quid nihil abfurdfuit,neq;.n.imducensforte de
monftrat,fed tii oftdit aliquid.Syllogifm ver m dicit
ex diuifione dicens definition,quemadmod.m.im conclu
fonibus,quae fnt fine medijs,fi quis dicat, quodbis exi
ftibus neceffe e$t hoc ee,ctingit interrogarepropter
quid,uta & im diuifiuis definitionibus, quid eft h? aial
mortale,habens pedes,bipcs,finepnis propter: quidiux'
ta 'vmquq; appofition?dicet.ni.et mftrabit diurfione
ficut opinatur,quod o,aut mortale aut immortale efi.ta
lis at oratio tota non eft definitio,quare & fi demftra
retur ditiiionen tam bc definitioyllogimus efficit.
... Summa huius capitulihaec eft'.
senelufio.1 (YVod quid eft non eft demonftrabile per fyllogif
i- mum duiiiu.probatur tripliciter, Primo qin
' omnis cclufio fyllogizata c(l necefaria expraemiflis,
ctiam fi rcfpondens nihil concedat, qiii non oportet
concluionem interrogare neq;injccedendo ele.yl
logi(a:us at diuifiuu$ non habet cclufion taliterne
ceffari licut nec indu&io, qfh diuids accipit alterum
membr diuifionis,& non probat cx dii$ fic ncceffe
cfle,&c.ergo proce[$* diuifiuus n cf yilogifticus &c.
lecundaqn dato q' yllogimusdiuiiuus oltdatom:
ne puta animal grcisibile de homine verificarinom tri
oftendct quod qiderat effe,&c.tertio quoniam nihil
prohibet fccundum fyllogifmum diuifiuum apponcre
Solutie. aliquid aut auferre,at cxcellerefub(tantiam.
Ctingit folucre fupradita,dicdo,q oa fumenda
unt in eo qd quid et,& q prioribus conequter di
uifio fiat vfq;ad jfit & fiihil relinquai,qfh tale indiui
duum fp oportcfeflc,& ncccflario critquod quid eft.
Excluio fo Pr dits ,pccfus n fyllegifmo{ed alio modo o hic fonct,cIar quoq; eft,g, diffinitio per cum fyllogi
lutionis. gnofccre facit q qd cft, nec hoc incucnit qm & indu
ctio aliquid ofidit & n demonftrat. declaratur prima
pars..9 dics diffinition ex diuiione yllogitice hoc
n faciat, primo qfh ficut in coclufionibus fine mcdijs
coutingit qurere pp quid fequatur cclufio,& ita t
induitis terminisfmvnamqun; oppofition contin
git rcrc pp quid.,pbatur q diuids monftrabit diui
fion cx quo difhniiio non habetur faltem fyliogifmo.
Series autem hc eft.
INTEN DE Ns in hoc capitulo excluderefyllogifm
diuifiuum vijs fufficicntibus,ad qd qd eft. tria facit.
primo cclufiod vnic diree ctra hoc trib' rnib? logizat,& fic afsimilato confiltit in hoc, 9 neutra ha
ponit firmat.fcdo quand (olutionem,qua: poflet dari
fccitat:tcrtio excludit ill,vt clare patet in fumma,&c.
C1 R c A fimilitudin afsignatafim ab Arift.inter diui
fion & indution, Scicnd cft y quia multis modis
pt intclligi ficut multipliciter accipit proceffus diuifi
uus:idco.primo quotuplicitcr fumtur vidcndum e(t.
Prime fecdo penes quid attdatur fimilitudo.tertio qo fal
uetur in eis talis {jmilitudo. Diuifionis noie tria poffu
musintelligcrc.f. pur fyllogifm diuifiu, cuis mc
minit Arift.in primo pri. c.28. qui fic fit,aflumit Ap
mcdio cmunc diuifufr,& ccluditur de aliquo illius
diuii ineriori ois diuiidific rentia diitim hoc mo
do.oaial cft rnale, aut irrationalc.h cft aial, crgo
ct rnalis vel irrationalis.& iquidem diuiionis noie
hoc in loco fyllogifmus hmi intclligatur, planum eft
9 diuilio citinutilisad diffinition concludendam. &
. `carct ncccfsitatc cfequcntiae & petit quod quaerit.&
&
179
intent n demftrat,ql diffinitio n a[fumit vtrq:
driam diuii,fcdaltcr dctcrminate, qu per talem fyt
logimum impoibile et concludere. qin media cis
e(t qualibct differentia fua,& confcqucnter nulla ne
ceitate ex tali yllogimo equitur intentum..altera
dia determinate,& cequcnter fi accipiatur poft ta
lem proceffum petitur, & intcnt non dcmonftratur. $ecunde.
Potft quoq; diuifioaccipi p toto fupradito difcurfu
addito difcrfu illatiuo vnius partis ex deftru&ione re
liquae vel reliquar. hoc modo,omne aial eft rationale
vcl irrationalc.leo e(t aiul,ergo eft rationalis vel irratio
nalis,fed n eftrnalis,ergo e(tirrationalis,&c. (ic de
inde,omne irrationalee(t mugibilc vcl rudibile vel ru
gibile, &c. Lco eft irrationlis, ergo clt rudibilis vel
mugibilisvelrugibilis,&c.lednon ett mugibilis necru
dibiis,&c.ergo eft rugibilis,&{ic dcinceps quoufque
os particuleiffinitinis adunatg fuerint,&c.& li hic
pcflus diuifionisnoic hic fumaf, clar elt,9 diffini
tion non demontrat.qm & i neccfsitatconequtig
habeat iuxta regulas logicales difiuniua ad alteram ,
part c deftructione altcrius,&c.vim tfi probatiuam
inon habet,qfh duplex petitio interuenit vna ineuitabi
liter.qudo.f.ex deltructione vnius oppofiti rcliquum
infertid.n.ct ubaali detruereirrnalcz contrue
rernale,& quedubium aut ignot eft polt conclu
fion difiunct, puta ergo leo e[trnalis vcl irrationa
lis,an fit rnalis,& an n fit irrationalis, vt de fe patet.
Alia petitiointeruenitin maiori propolitione qatsu
mitur.o aialet a, velb, &c.hc.n. talt procclu nec
probat nccprobaript.& propterca fufncis n cft ni
iadiuuetur. Contingit tihcpetitionem vitareiuf
ficientia diuifionis fitper fe aota. Deficit quoq; in hoc
proccfsu vis probatiu.qfi, non infert alter partem
priori,fed ex negatione oppofiti quae eft cffectus con
&lufionis,non.n.ideo leo eftirrationalis,quia n eft r Tertie.
-
nalis,edconuero. Polumus & diuiionis noie intel
ligere dicurum qud formaliter diuiiu qui fit hoc
miodo,aialium aliud volatilc,aliud natatile,aliud grcfsi
bile,&c. leo animal,& n volatile,neq;natatile, ergo
eft nimalgrefsibile,&c. Et fihunc procefsum diuifio
ftice ccludi n pt, qfm necesitatcfequentiz non
habet nificxfuppo(itione.non.n.eft necefsari ex toto
hoc difcurfu feqi,ergo leo e(l rugibilis, nififupponat
9 diufiofuerifufficiens, qextal procedu nhabe
tr,c pofsit refpondcns dicere,9 dat aliud genus aia
lium.Accidit quoq; in hoc proccfsu petitio in dcftru
&tionc reliquar partium,& dcfe&us medij priori.li
cut& in 5cedenti,haec de primo.;Dixit Ai iltotcles (i-
milem efsc diuifion indtioni in hoc 9 diuifio non
habct necesitatem cequentiar, & induction dcm
trat, qafsimilatio pttripliciter intellg. Vno modo
accipiendo ly dcmftrat,large Put idem cit quodfyl
bet neccfsitatem cfequentiae. Alio m accipicndo ly
demontrat ppric, & fic asimilatio pportionalis elt
& confiftit ifi fioc,q, ficut in inductione dcficit vis dc
monttratiua,ita in diuifione deficit vis illatiua. Tcrtio
modo accipiendo ly dctnonftrat Ppric,fed 9 non tfh
vniuoc led duas fiimilitudines infinuauerit fingulas in
fingulis extremistgs,& fica(similatro clittitin duo
bus,& in hoc q vtrq; caret necefsitate cfequtiae.&
in hoc q vtraq; carct videmftratiua.&c.Ad vltimum
at intentdccddo,d q'c expfle Ari.in textu di
cat diuilion carere necesitate clequt prino m
& tertio diuifionaccepifse videt.in vtroq;.n.m9do(vt
cx ditis patct)ncccfsits cfequtiae dcficit,i fcdo, at
r:ncce/sitas cfequentia n fitnplr deficit,fcddcficit
hoc modo,qa non ibi nifi c petitionc priacipijanter
prim ergo procefsum & induction limilitudo i hoc
et,gavtrobique non equiturintcntum necesario cr
T lic,dc V iv in I'cit. M. z. Pr
 18o Thom Vio Caiet. Comm.
prmisis&hoeverificatur deindu&ione incompleta .n.oportet 9 fimilitudo tcneat in obus, fed fuficit
j.f.n afTumit oia, fed multa fingulari, intcr m'aut tcneat in eo quod fit affimilatio quod hic faluatur& %l
&inductionem c{tmaior fimilitudo,q vtrobiq; non teriusfaluatur hic fimilitudo, quoad caufam proxim
eft neceitas cfequenti nifi c petitione principij,& vtriuq.ignorantia partivndecunq; veniat.Siat di
hoc verificaturdc indu&ione cfilcta j conftat petcre ulfio fiatper differentias n veras, tc fiet pcroppofita
principi co g) accipit os fingularesad vrem cclud& ontradiorie vel priuatiue,& tunc verifiaturj m
d.Tcrtius at proceus imillimus et inductioni,qm bra diuifionis funttfh duo.vt patet c diuidiffutia
vtrobiq; nccefsitasc6fcquenti incerta eft ex cad cau Per corporc & incorporeum, & aal per :nale & irra
fa.f.quia a diuifispartibus incipit vtraq; via. diuifio at tignale.fed talis diuifiquoni res logic potius diuidit
vt fic certitudinem non habet, qfh ab vno & ente decli j fecundum naturas rerum non cfl nferenda huic ne
ndo in incertum pergitur.& cfequter nifi vtrobiq; gocio quod de arte dcmonftratiua eft,cuius vfus ex,p.
fupponatur os acceptasefie n fequif neccfsa prijs rer neccfsario fit. Pcccatum ergo t in iodu&i
riointentum.& hoc modo expofuitS.Tho.accipi diui ne in diuilione accidit, quia vtrobiq;numer parti
fionin hoc loco,& fimilitudin interdiuifionemi & in ignoramus,ita 9 dato g os partes af$umeremus, fi ex
dution: poftrcmo interos ct qulibethor proce(- diuifionis vi non conftret es efse os, peccatum eti
fu & indu&ion, haec e (imilitudo g, nunq priori dcm accidcret ficut & in indutionc,& nihilominus
Egidius fuproceditur,& femper petif.Verum quia afsighat fimi Petitio oibusafsumptis incuitabilis eft in vtraque, &c.
4.in litudincm S.Tho.dicipulus cius n penetrnslabefa
oe dubio.
&arc conatus eft,cius rni nunc fatisfciend eft.ait.n. Difputat, qudquod quid eft ncq; eft demon
q male afsignat fimilitudo inter diuition & inductio trabile per diffinitionem, neque per con
nem in hoc.gvtraq;fupponatos partes acceptas efe. trarium:nequealio quouis modo.- Cap. 5.
qfh indutio quid hoc facit p fe eo, g) particlariain Edan neef demonfrare pfum quid effecidifub
finita funt & ignota.diuifio at hoc nn facit ni(i forte
accids,qfh ois diuifio per oppofita debet fieri,& bi $tanti? ex fppofitione at accipit ipfm quid
mbris ee alt rcdutiue. & i oberuato ritu diuiio qud qd erat effe,hoc,quod eft ex proprijs in eo quod
nis patet 9 aflumuntur oia mbra,qfh duo tfh funt,& quid eft,haec at in eo quodquid fola,& propri omne:
fi n hoc,ideo cft quia n fit diuifio per oppofita, & i boc.m.eft effe illi.4m rurs* accepit quod quiderat effe,et
. 18. hoc clt pcraccids.Ad hoc di pmittendog licet Arif. im hoc?neceffe.n.eii per medimonflrare. JAmplius qu
in textu non exprefenoarevidca ali procefum qu admod mcq; imfyllogifaeo accipitur quide{t ipfim fjllo
prim, qfnitetm habetur in primo priorum ad qu e gizare femper.m.tota aut pars eft propofitio,exquib'/jl
remittir,& formaliter yllogiticus cft, & titulo qtio !ogifmus,ita neq; ips qud quid erat effe oportet ineffe
nisformaliter deferuit,acceptatum tfi multis antiquo in yllogiinoedeorum boc poitis ee,etaddubitt,
rum expofirorum ,vt& vis proccfsus diuifiui hic tan fi fyllogizat eft,aut m hoc.occurrend e qud.hoc.m.
gatur,& reprobef:relucet adt dicurus diuiiums,maxi erat fyllogifm',et ad illi,quod,n ipfm quiderat effe ffl
mc in tertio procefsu qfh illc folus formaliterdiuifiuus logizati, ,quod certe,hoc.n.pofit fuit nobis ips quod
eft,& cx diuifione robur trahit:caetcros aut magis di qd erat effe,quare neceff eft,& fine quid eft fjllogifinus,
fiuntiuos q diuifiuos dixerim, q licet diuilionis m
bra periratt, t vel p diiunktionem adunt,vt fit in aut ipfi',quodnemotret,
quid erat effe fyllgizt fuiff aliquid. Et
rimo,vel cxdifiuntionis vi neceitat confequentiae eruppoitio velutiimalo inei diuiibile e:
abent vt fit infcdo.pp quod m fuum diuinS.Tho. contrario at hoc, e$t contrari inee quibufcumq;
ingenidiuiioni, vocabuliformaliter intuitus terti eft aliquid ctrari,bonum autem malo e$t ctrarium,
appofuit proccfsum, in quo ipfa diuifio & eius vis ope & indiuifibile diuifibili. e$t igit bono ineffe indiuifibile
ratur.His prlibatisdf pr adduta upponit vn fal effe: Hinc etenim accipiems ipfm quid erat eem$trat,
fum.f.ex eo 9 diuifio fit pcr oppofita. patet numerus accepit ait admon$trandum ipfm quod quiderat effe,
partium,& caufa rationis eft vni aliud falfum afsum alter ti fitin demonfirationibus manq; quodet hoc de
ptum.f. 99 partcs cuiufq; totius vris fint tfh du. caufae hoc,fd m ipfm,neq; c:;ius eademef r,& cuertitur.
at huiuseft,vn aliudafsumpt, ver quid fed male .4d vtrofq; ver,et admonftramt fecdum diuifionem,
intellet..oisdiuiioct bimembris velreducibilisad & adfic fjllogix item,eadcm cf* dubitatio,propter quid
bimbrcm,& i r nihil ccludit. vnde ab hoc vltimo
heji aial bipes,pedefirefdnaialet pedefire,ex js.n.
inchoando,lciend eft g, aliquod genus pt dupliciter qu accipiuntur,nulla neceffitas e$t mum fieri quodpr
diuidi,Vno modo perveras differtias, Alio mdo per dicatur fd quemadmod homo idem
non veras:& iguidem diuiio fiat pcr veras diffcretias, efft, & muficus &-
oportet qud diuifio fiat per diffc* tias non oppofitas grammaticus. Quomodo igitur definiens monftrabit fub
cntraditorie,aut priuatiue, fed p oppofitas contra ftanti,aut ipfm quid efi? neq;.n.ficut demonftrans ex
rie, vt patct 1o.Mctaphy.haec.n.ola interdictas et op confffis effe manifeftum faciet,quod neceffe eft illis exi
pofitio rcalis jexigitur in vera gcneris diuifione. Di fttibus alterum quideffe,demftratio.m.hoc eft,neq; fi
uifio at fata per tales differtiasbimbris (impfr n cut inducens perfingularia cum manifftafimt, quod om
ci,[ed quodammodo,funtfiquidibidua differentiae me fic eft,eo quod nihil aliter eft,non.n.quid eft mftrat,
extrem & multae mcdiae vt patet in Io.Metaphyf. & fed quod aut eft,aut mom eft.quis igitur alius modus reli
inquant media ad extrema reducunt bimbris e[t di
quus?nom,n.monftrabit vtiq; fenfu aut digito.
uifio,inquantvcr ab cis fpecificefcdm vcritatem dl
tinguuni multimebris et.&quonia via diuiionisu Summa huius capitulihaec eft.
pradi&a vendo aliqu part generis,non ufficit exclu Vod quid e(t non cft demonftrabile per diffinitio 1. conclufie
dere alter extremum, {cd oportet excludere oia inter ipfiusquod quid eft feu diffinitionis.pro
rimo priori,qfh & hic cntingitac.
mcdia,i ad alter extremi necesitas cequenti e per batur dupliciter,p
tingcre debet,i qutum cunq;fiat vera diuifio & per ceptio principij in medio pcr qoportet monftrare.
oppoitanon ct clarus numerus parti,& cequenter fecundo fimili,qfh ficut fyllogizando n accipit quid
oprtct fupponcre acceptas effc os, fi conclufio fequi eft fyllogizare,quia fempcr tota, aut pars eft praemifsa.
-dbct.Nccobftat g) non in obus fimilitudo fit inter di ita in {yllogizdo quod quid cft,non opcrtgt cfsc quid
uion.cm & induction.cm, qa,, inductio upponit hoc fit qud qid erat cfse,& ficut feorfum pofito quideft
-PP infinitat Particulari, diuilio a t non ip hoc.N {yllogifmus ad homincm dubitantcm virum fitfyllo
giza
 In Poter.Analyt.Arit. 181
izat,an n,exipfa fyllogifmi ratione fit ofttio, qfh fubftantia n.m.genus eft ipfm ens, demftratio igitur
: hic stat fyllogifmus, fe5tfum habitis, quog quid $it erit quod ei,qud & nc fciunt fcitia. Qugd.n.figni
g;ditionibs,& ad hc dubitantem an quod quid eft, ficat triangul,,accipit Geometra,quod at mftrat,
- | , exipfius quod quid cft diffinitione, quid igitur mon$trabit definiens quid eft, aut triangulij?
oftemfio fit,qud illud eft quod quid erat efle. ........ /" igitur aliquis definitione quidet,i et n ciet,ed
.sonelufio Qgod quid cft non e(t demonilrabile , per ctrarij impoibile et. Manifeti, aut & fmum modos i.
quod
traria quid eft fuppofitionem.vg.
funt quod contrarigrum
quidcrat cffc, bon & mal funtcon-
con mition,qui
mumc funt quod
0 n monftrt definites,
,quod
traria, & fimiliter diuifibile & indiuifibile & mali qd f umet ex medio quaie,fedpropter of ipfm
definitu, o propter quid hoc e: circulus querit.elet.n.
quid eft,c(t diuifibile efle.ergo boni quod quid eft, ft
o
& hic contingit accipere demonftrand,fecdo qfh in fibile ef ee quod dicit,affignt definitiones, neq; quod
demonratihibus licet fit hic dehoc, nt ipfuin ne- illud eft,cuius dict effe definition,fedfemper licet dige
v que cuius eft ipfa ratio,& conuertitur,mediuin e(t,led repropter quid.Si igitur definis monjrat aut quid eff,
> alterum oportet efse.tcrtio t contra hc procefsum j aut quid fignificat nomen(fim eft vllo modo ipfius quid
contra
(fm
ill,qmodos
dictos fm diuifion demftrat
inquirend reftat,qd
pp uidett: qffi fed
quid eft ho- eft )abfrd,primum
effet vtiq; definitio oratio,id
quid.n.& nonquod nom fignificis,
fubftantiarum eet
moaialgrefsibile bipes,(cd non aialbipes, Pbatur,qfh vtiqiie & n enti,fignificare.n.licet & nomentia. Am
exacceptis no elt neceflcvnum figriqu9d prdicatur. plis os orationes definitiones tiq; effent,effet.n.mom
nullo modo ''''* ponere cuifumq; orationi,quare definitiones vtiq; diffu
rapitur.probatur in """
"" taremus ois,&'Ilias definitio vtiq; effet. JAmplius nulla
Pcrfe
& cumnotis .qfh talis
praemifsae proccfsu$ cft vcra
fint,neccfsarium dcmonftratio.
cft cclufion efie, fcientia:demon$traret vtiq;
definitiones igi {q}|qud hoc-uomem quidfignifi
- iafgnn

neq;ficut ex fingularibus manifeltis,y omnia fimiliter cat,neq; deji affignt. Exhis igiturne
; eiuf
omne eft aut non cft,nequc fenfu aut digito, &c. dem fyllogifmus g+ definitio.Ad hac autem quoddefini
-

Scrics autem hc . -

-
tio mihil
meque demonfrat,neq;monftrat
definitione,neqae neque
demonftratione eftipfiim quid ef
cognofcere.
PRqssq vENs, difputatiu inquifition an quod . Summa huius capituli haec eft.
quid cftdemqnftrabilgfigtria inh9$&Pi;ulo facit:Pri r-\vod quidem n elt demnrabile.primo proba- i.concla
mo vnica declarat cclufione ipfum n cfsc demttra tur priori, qm non cf. prim qfn im- L

fciri quid fignificat ao
trarijdiffinition. Tertiovltima conclufione rnegc-
Med
iti quo
nerali qud nullo
CI RcA ecundi rnem proecunda concluione
c: non t montrabile ead demon-
Quod
- - - - - -- - : * ac

cuer: dubitaticula qud e(t,qin Ariftoteles dicit me c ipo an -

#***###* dium in dcmonitrationibus n debet efieldq cuer mo A Prio!!,qmfam giltinipllc gdemoifrabile vou ali
fua pafsio- ;,T. sione f. lufi fi cont quid sit;qd quidelt at hoi;,& figicm cfse,altera funt,
W. titur cum Patsione feu conglutions , cm tn copitet g fcdo t pririq c necefsarifit tot qd dem(tra
P9$*!*!"', tur cfsc ly quia cit probat hoc duplicitcr.piimo,qfh ali
um,qm quod eit,{eu ens non cit genus, secunq9 quo
- - - - - y

nicientie hoc )
modo per adequationem praedicationis,quia.. de qui- rat. T
- -

uertibilitate fuperius habitus eft (ermo:ali + :- : : - - - - - -

ad :::::::: aliquis qd eft,&

cfficax ad alter proband econuerfo, quia ncu nefciet fi eft,quod cft impofsibi |
trum eft caufaalterius. & hoc modo hic de qfhfm nunc modos terminorum n fit manifeftum,
oppofita quod la quoni adhuc reftat
quid e(t,qud non magisvnius quod quideft demon- i quod diffinitur, vt T2
ftrat alterius quod quid e(t qum econuerfo.& tale ge
nus mcdiorum dcmonftitibus procefsus abiicit quo
propstQu ulu
atur hoc dupliciter,Primo, quoniam conuenit ctiam,
- - P J$it 999
- montisgnci talcm rationem habere,fecundo quoniam
niam Proccditexcaufis. cum diffinitio afsignatur, neque dicitur illud else, ne
-

- qud
Quod quid cft neque eft demontrabile pri- ue - pofsibilc fit demonftrabile
eft non illud efsc.
-- -
autfcibile dem 3*ncluf^
- - -

mo,neque cum ipfo an eft, neque cum quid ftrando quid eft,aut quid fignificat nom. Probaf, qfi,
IlOII)1IllSe
- - - San A6.
. equeretur
ex oppoito concluioniss g
q dung
diffinitionihil
-

- - - - *' **. aliud efsct j r interpretatiua nominis,qd cftinc9nge

Mplius qo monftrabit quod quid e$t h?neceffe nis,confequtia patet,qj fi illiusfignificat n vllo
A
-

quod quid jl bomo, aut aliud qd

cq;,fire quod eft.n ens.m.mulius nouit quod et
ingdo qd quid efi,non differt diffinitio rationc nois.
falitas at cfcquentis probatur triplicitet,Primo qfi,
fed quid qid fignificat oratio,aut momen,c dixero bir %n% ubtantiar & non enti eser diffinitio, quonia
coceruus,qd at est burcoceruus impoibile eft fcire.P^e. ! ta ignificabilia unt.ecundo, qm os ofones diffini
rumtamem,fi
,i mstrabit qu:d
q e$t,&* & qqo ead. tioneselsent,quoni
,& qud eft, & ni & fic Ilias diffinitip; cuilibet vnum
cfset.tcrtio, p
quoni po
nulla fcitia
rne monftrabit,definitio.m.vm quid fignificat,&- dem- -

Stratio,quidaut est b,& ee {

: demonstratghoenoptalequodquideleignificat.
per demomstration dicimus neceffruu eff m$trari om Series autem haec eft. -

me, qud e$t,nifi fbftantia fit, fpfm ver effe nulli ejt ' Inren D E N s difputatiuae inquifitionii termin
Tho. de Vio in Pot. M 3 impo
 182 ThomVioCaiet.Comm.
imponcretria in hoc capitulo facit,fecundum tres con fequcntia n fit formalis.qfi n valet,a e(t de fubftan
clufiones guas probat,quarum diftintio adeo clare pa tia b,ergo roin formalitcr {ignificansa , eft genus b,
tct in fumifma,vt addere non fit opus.primam tfi con ftat.n. illud fit differentia effcntialis ipfiusb:pp hoc
ciufioncm non aliter qum vclut quoddam clarius fup inqu n turberis,neq; declines fupracitis, qm gra
poitm ecund eparauimus. tia matcriae optima fuit cfequtia Arilotelis.ens nan
Efle nuomodo diftinguatur ab eflentia, & qo ex eo quod queefe diferenti rer admentes hoium n afcendit,
ens non eft genus, ens diflinguatur ab effentia. -
propter eius maxim cmunitat, cffc vcro genus du
C fecndam rationcm pro fecunda cclufione bitabile efi, & idco non fuit opus vt folicitarctur circa
_ notanda occurrunt duo. prim eft, g) hoc in loco. vim fua rnis,fatenq; cft folicit efic de obietio
cxprcffe Arift.gicit, q, effe noh eft ipfa effentia rei, qd nibus inopinabilibus. Sed de his alibi longior habdus
eftmaximumfundamentum dotrin S.Tho.Secund eft fermo,nc at hc ad declaration tcxtus nc ieiuni
eft,9 Ariftoteles facit hc cfequenti, ens non cft gc on trfircmus dicta (int . Bft igitur fm veritatcm r
nus,ergo cffe n eft fubfttia rei.illud.n.affumit Ap ine Arif. qua probat efle n efle de {ubftantia rci, quia cns
dio ad hoc ccluddum.Hc at cfequti non aliter fignificat ipfum cfIe,& nor cft gcnus, & confequenter
tenct,niiec ditinctum ubttia ignificet ply ens, nn eft prdicatum quidd:tatiuucn.Ex his.n.immcdia
& valcat ifta alia cfcqucntia.cns c(t 5dicat quiddita te fequitur, quod cfle eft extra cflcntiam rei per locum
tiuum crgo eft negetur, con nominc eius fignificatum, &c. - - .

fequenti n teet & r Ariftotlis non eft ffficiens. Num diffinitio ditiguatur medo,& num dicat diffinitum
Ad euidenti primi fcidum cft,qp radix iftar cfe cfle vel pofsibile elfe . . . w ----.. - fupra. -

quentiarum,quae cx hoclocoab Arif. habcnf.fi cffe clt Irca igrtiam rnem pro ead cclufione occu$it $j.'*
fubfttia rei,ergo cns eft genus,& ens n cft genus, cr A duo dubia.prim eft,qfi Aril.dicit g, habita diffi-*
go eie n ubttia rci,et locus ignificato formali nitione circuli adbuc rcftat inquirend p p qud circu.
adnomgn cuiusgt ignificatum,&imile ctac i dice lus eft;&t uperius diteft g medi ad cncluden
ref,fenfibilitas eft de fubftantia hois, ergo aial cft hois dumiet diffinitio et.Secund et, qin dicit 9 diffini
gcnus & negatiuc,aal n genus hos, ergo fcnfibthtas tioncq; dicit diffinit cfle,ncq;po{sibile cffe,& tfi con
non cft dc cffentia hois.Si quis ergo ncgat, ens impcr ftat 9 dilfinitio c dicat cfcnti rei n chimert n9[1,
tat ipfum cfle, non habct vnde deducat confequnti dicit imposibilceffe,ed poisiblc cfle, licet n dicatil
Ariftotclis.hoc fiquid negato tiii valet illa confcquen lude(le,&c. Adhaecbreuitcr dr. Et ad prim quid tri
tia,quantitas non eft gcnshois, crgo cfle non elt fub plicitcr primo 9 illud nunc dict vcrificatur dc diffini
,.,.-._.
Vide ftantia
non efthois,ficut
fubftantiaifta,cns non cft
hois.par.n. gus hois, crgo fle
de vtraq:rficm ex tionedicte quid tfh,id vcr,qd {uperius diximus, ve-,
rificatur de diffinitionc dictc quid,& pp quid,& hoc
j":. eo uincitur quia nccjuanti:as,neccns ijum effe fi dcnotauit p lym nc modos fcrminr.Scdfo df,$
.` gnificatm iftam opinincm. ^onftat attm 9 prima hoc verificatur de diffinitionc dicentcqd p modu q
iiihil valet,ergo nec fufficit adhoc euadendum dicere nominis,illud ver dc diffinitione dict qid, fub r
medim. & ideo non elt par r,quia ntis nomen ;umitur abip ne quid rei.& hoc infinuauit per ly cffet vtiq;& mtis
- fo effc,non at quantitatis nomen,tiihi!.n.rcfcrt quo gnci diccre ips,&c.Tertio Pt hocverificari,yt dixi- .
ncm;& fumptum fit,aut in pfit;onis initium fumpfit, hus,de diffifiitione dictc quod quid eft abfolute furn , , , ,
adhoc q lit vcl non it gcnusal ui', fiiilud quoum pta,illud vcr de ead accepta c fuppncord;nis vni- ' ' ' '
ptum ct,n importctu.nn.n.Jap;s cxtra fpis cor er(i. ad fm vcr dubium dfprimo, 9 nulla diffinitio *** * *
poris annumeratur,proptcrea p ab accidcntc(laefione dicit efsc aut pofse efsc formalitcr, & hoc intcndcbat **

pedis) nominis impofitioncm habct &c. fignificatum Ari.licet aliqua dicat pofsc efsc fundamtaliter,vt obie
crgo intucri oportet & fufficit iii huiufmodi. ctio probat.Dffccdo cformiterad expofitionesin
in d. q. 1. & Adeuidenti aut coundiaducrtdum cll, q iquis ducias,9 ferano mod cft dc diffinitionibus dictibus
3-di.8 q-2.
diceret enscfle pdicatquidditatiuum cmunius om q qdvaldc remotc,8 i n mir fincc formalitcr
nibusgcneribus,ficut Sct.tcnct,ifta cfequentia nih 1 dict ce,vcl pofsc cfse fufficiter.,
valcret.cfle eft de fubfttia rei, crgo ens cft genus & fi Diffinitio quid nominis & quid rci quid fignificet,& quomo
militer ifta,cns n cf gcnus,ergo cffe n eft de fubft do ditinguarur . .

tia rei. Dicetur.n.ad vtrq;, j tat ens ee predicatum Irca tertii concluionemaduerte primo p diffini Cap.t.in d
quidditatiu & ncfle gcnus. & ppterca n cfle opus, tio quid noisita difiertiffinitioc quidcificut ;"
g) fignificatum eius qudcunq; fit illud, elt dc fubitan ipfum qidngis diffrt quid rci.hc atguo quid, vt .
tia rei,'} ipfum ens fit gcnus,vi infcrcbat prima confe ih primo & alibi dcclarauimus, cx hgc diffcrt 9 alte- circa ficm.
quentia viens cffe pro us fignificato, & fimilitcr fiip r eft rei fignificatae qu:dditas, altcr quidditas ipfius
fm non cft genus,n cft ops fignificatum cius n cle nois.cuius r infignificatione cfitt.Et Ppterea dif
de fubfttiaiei,vt infcrcbat fecnda cfequtia. Quia finitio quid nois nihil aljud cft q nois intcrpietatio. dif
igit fcd m hc opinion nuila rcmanct via probdi c finitio at quid rcieft cscn;ialium ipfius rci explicati
cquentiasitas, Aritotclisurtl cet n pbate abeo ua oo:vndc & i vtraq; diffinitio explicet qu d per no
hic,oportet altcrum duor cligerc, aut g, clcqucntig m importatur,illa nois (ignification declarando,ifta
iltgn tent fcdm vcritat,augo piniilia cffchim at rem fignificat diltitictc dilucidando prima po.
rica,primum diccrc e{t contradicere principi phflofo tentia vfq;advltin at.& ideoinquirit Arif.gy fino
Phor qa licct hic difputatiue loquaf, tfi cum infcuius mine non fignificet efsentia aliqua, vel declaratio nois
cxaminarcfe fateaqid bcnc & quid malc dict fit,et n cxplicet fscnti aliqu,d Ifinitio.i.diffinitio qd rci,
nuqu inueniaturinferius hoc reprobale, imo hoc fa qu{implicitcr vocatur diffinitio,n diffcrta rne no
uct diccndis, & cfon cft alijs locis doctrin fu, au minis.Aduertcndurn, fccundo gy ex hoc loco habctur
toritatis fu robur retinet. Ett prtcrea hocafferere, g) quid nominisn debetur cglexis(vt fit)fcd ct con
ctradicercantiquis cxpofitoribus, qfh nullus cas infi-' plcxa ad incplcxionis form ducuntur,vt aliquod no
ciatur.cft fatdum crg potius imaginauion iil Scoti mcn toti complexo imponitur, vt hiftoriae 'l i oianae,
caula ociofain fuifle,& ctrari vi Pciipatctic, fiue. Ilias,inquit.n.Arif. hic vols probare o&s orationes ef
acceptcturensfignificare cle,ticnon,vt cx ditispa fediffinitiones eis nom aliquod imponi ; <(set, vt
tet,q cfic dicat quidditatiu,& cns efe genus con-' llias,& fic oratio interpretans illud nomcn cfset diffint .
uertiUilitet fc fequi,oportet Atiliotcli attribuerc,fi r tio ficut & elset ratione nominis.t cx hoc cfirman
fua cocluvit,&c.Nec turbcris fi c his oibtis, adhuc c tur ca qu in Primo capitulo Primi diximus.
. . . . . " -. Circa
 In Poter.Analyt. Arift. 183 -

- Craca tot habitdifputationem afecundo huc- extinguitur igmis in nube:fit nubesc,tonitruus,a, extin
cufq; Notdum cft p Ariftoteles propofita quatuor, iio igiis b,ipfi vtiq; c,nubi ineft b,extinguitur.n,in ipf
- " figchter executus ef.l;$et Primuin & fccund fimul ignis huic tem a jnus,& eb,%tiq; rtio ipfius ajri
difputauerit & fuptili difcurfu cuntos pertranfijt mq iii extrem,fi ver rurfs huius illud medium fit ex el;
dos, quibus quodquid ett demontrar aut introduci quis erit rationib'. Qualiter igitur accipitur ipfm quid
pofsit.Septem nq; modos adduxit,quibus quod quid jt & fit motum dium efi. Quare fyllogifmus quidem ip
eft imaginatur induci.fper veram dcmonltationem, : .. - - 5.2
per diuiionem per artem ditfinitiuam, per oppoiti, fus quid est n fit,neq; demon$tratio, planum e$i t per
perindu&ionem,per admiftionem cum ficlt,quia cft, fyllogufinumc per 0 trationemiquarench;ne de
, _ & per quid nominis,vt patet cx ditis,praetcr hos enim mftratione eft cognofcere ipfm quia eft,cuius e caufa
mdos non fcile eft otauum inuenire. ad vcritatis er alia, , t demonftratio ipfius, quemadmodum & in
go decifionem properandum eft, &c. 3 dubitationibus diximus.Eft autem horum quidc:r: altera
> .. . . . qudam cauf,illorum ver non eft:qucre planiam, quod
a " , .
Quomodo tam quod quid cft, quam diffinitio 3, ipfrum quid efl alia quidem immediata &- principia
fe habeat ad demonftrationem. ' C. 7. , finqu &'effeet quid it fpponi oportet,au alio ho
Terum aut cfiderandum quid horum dicitur bene domanifetafacer,quodJArithmetic' facit,etenim quid
& quid non bene,& quid eji definitio,& ipfius quid e$t vnitat fpponit,& quod e$t:Habcmtum autcm me
& fi humquid quodammodo efi demonfiratio & defini dium, c- quoiiim e$t aliqua altera cauf fb$tanti, e$t
tio,aut mullo modo.Quoni aut eft(ut diximus)id feire per demojiftrationem,quemadmodum diximus,oftendere
quid esi,& fcire caufam ipfius f est. RO aut buius qud non ipfm quid e$t demon$trantcs. 'Diffinitio autem quo
ji aliqua cauf,& hc aut eadem,aut alia,& fi/it alia , muam eft oratio ipfius quid est manifefteit quod aliqua
aut demonftrabilis aut indemonftrabilis:fi igitur eft alia quidem erit oratio quid fignificat momem, aut oratio ilte
& contingit demonftrare neceffe eft medium effe caufam, ra nominalis. vt quid fignificat quid e$t fcundkm quod
& impwimia figura mon$trari,vniuerjle namq; eft et f- trigults,cuius habtes quod eft,quaerimus propter quid * * * *

dicatiu quod moftratur. K mus igitur modus effet vtiq; effidifficile eft autcm ita accipere, qu n nouimus quod
qui nc exquifitus eft,per aliud ipfm quideii m$trari; fnt,caufa vero ditia efi priu difficultatis, quoni neq;
ipfor manq; quid eft neceffe eft mcdium effe quid e$t, & fifnt,aut n,nouimus,nifi fecund accidens.oratio tu
proprium proprior, quare hoc quidem tuoitrabit, illud tem vna dupliciter e$t, gc quidem ciuntione,vt Ilias,
$ernon momjirabit ipfr quid erat effe eid rei.Hic igi illa ver vii.m de no fignificans non fecundum accids. Cm = e
.,., tiir modus, quodnonfit vtiq; demonftratio, dium e vna quid defi;;itio eft definitionis,qu difa fuit. Alia
prius fedeiflogicus fjllogifimus ipfius quidest. Joaiit t ejl definitio oratio fignificamspropter quid eft,quare
inodo ctingit, dicamus aggredientes rurfiis principio prior quidem fignificat quidem, mon$trat autem non;po
quadmodii.m.propter quid querimus habtes qud,n- $terior ver,mamfejlum effe quod erit tanqu demftra
ero /i! manifeta fiunt,ed nprius vfiq; tio ipfius quid e$t pofitione differs demoflrati one,dif
propter quidpojfibile eft cognofcere,qu qu,manifej fert h.dicere,proptr quid tonat?& quid efi tonitrus?di - - -
zji, qud cfimiliter g^ ipfm quiderat effe n fine ipfo cet.n.bic quidem,qm extinguit igmis immubibus, quid au
qudeft,impoffibile eft.n.fcire quod eft ignortes fi eft,p tem cft tonitrus?fonus ignis,qui extinguuturim miibubus,
jm ver fi eji aliqudo quid fecund accids babemus quare eadem oratio alio modo dicitur. & fic quid dem
aliqudo at habtes aliqd ipfius ret, vt tomitruit, qud $tratio continua,fic aut definitio..Amplius definitio to
fonus eft quidmubi,et defe&i qudeft priuatio qugd mitrus,eft fmus in nubibus, hoc at eft ipfius quid eft de
lumimis,& bomin,quod aial quodd eft,&- aiam, qud monftrationis cclufio,immediatorum aut definitio po
efi ipjumfeipfum muens.qucunq; igitur fecundi acci fitio eft ipfius quid ef indemonftrabilis.Eft igitur defini
den} mouimus qudfunt,neccffari e$t, nullo m fe habe tio, vna quid oratio ipfius quid cft imdemjtrabilis,vna
. . read ipfm quid est,neq;.n.qud eft fimus, qurere at vero,fyllogifmus ipfis quid eft caf differs demftra
quid eft,n habtes qud eft,nihil qugrere eft.De quibuf- tione,tertiaaut demfrationis ipfius quid eft cclufio.
unq; aut habemus aliquidfacilius, quare vt habemus, Manifeftum igitur ex ditis,& quomodo eft ipfius quid
'quod ejl,ita nos babemus & ad ipfum quid eft. Juorum e demonftratio,& quomodo non eft,& quorum eft &-
babemus aliquid ipfius quid e$t fit prim quid fic, defe quorum non eft.JAmplius autem definitio quot modis di
i* in quo t,Luna in quo c,objtrutio terr um quo B,vtr citur,& quomodo ipfm quid eft mratur,& quomodo
igitur deficit,aut m?qurere e$t an b,fit,aut m? hoc at non,&- qorum eft,& quorumnom..Amplius autem ad
nihil diffcrt qugrere,qu fi efi ratio ipfius,et fi fit hoc,et demonftrationem qnomodofehabet,&- quomodo contin
illud dicum14 trt # eft r, vtr git eiufdem effe,& quomodo non contingit.
habendi
-mus duos
fimul retos,aut
ipfm qud, &momipfm
habdi ? qudoid ##
at
inueneri Summa huius capituli hc eft.
- - --

fi per media fit,fi aut non,ipfum'quodmouimus,propter I. fpcculand cft quid fupradi$torum bene,& propofitis
'qid vernon
.5mbram nnpoffe
fit igitur Liiia c.defctus
facere,nullo a in plenilunio
inter mos exiflte manife !Qd
quid ngh bsne,& qd diffiniti et nunqyidipfiusgd
fit demftratio,autdiffinitio,aut nullomodo,&c.
1.conclus
'fo,in quo b fi igitur ipfi c,ineft b,qud e$t non poe vm : Quod quid eft ottendi pt per aliud quod id
* ipfum
bram facere
a quodcum nullus no$trum
eft deficere immedio
qud quidem huic aut . iudrei,1yll9gilimo
fit,plani,pro
deficit, :: tic tlogi, ndem!!ratiuo.P{9

jier quiautem,nondum;et qudquidem defiius eiigio $$
,ii,no nouimus,cum autem planum fe quid cauf aut clt
rit quod a ipji ,inejt,fedpropter quidinejignerere ip- .jj quid eft,& habct intt, aut alia,& tc aut P
.fmi quid e$t, vtr obrutio,aut conuerfio Lum,aut c rcs cft monttrabilis,aut n,tin,abijctur, fi at cit
- - -

extinffio lumini$,poc 4it c5i ratio alterius extremit, vt , alia & pots demonftra e, tc oportefg, ipf fiat mc
in his ipiusa,et.n.defectus obiettio terra.quidei toni diu in primo prima,qm vie & predicatiu cit, qd dc
-: truum ? ignis extiiio im nube,propter qd tonat? eo quod monftratur,hoc at facto, conifat ex caufa illa vxtrin
- Tho. dc.Vio in Poit. M 4 feca
 184 Thom, Vio Caiet.Comm.
feca confe&um cffe vn quid mcdi ad aliud quid &c. Diffinitio eft ratio demonftrans proptcr quid e(t. Dfia inter
& fic patet vtrunq;.f.aflumptum,qy id cft fcire quid , Prima diffinitio,quod quid cll fignificat, fed n de
membra di
& caufam eflendi,& cfcqucntia.f.qud ex hoc vnum monftrat. fccunda vcr dcmonftratio quod quid uifionis.
quid dcmonftratur per aliud quid.fecundo,quoni me ctt,poitione differens demontratione. Dcclaratur
di ipfius quod qui eft,ncce(fari cft effe quod quidvtraq; parshuius vltiani,qfh (ic diffcrt qtixrcrc propter
eft,ficut & proprij proprium . uid tonat,& quid eft tenitruum, probatur, qim illire
Cerm Eiufdcm rei plriumj quod quid eft, hoc demonftra Pondetur propter cxtinciioncm ignis in nubibus, ilti
61t, illud autem non. aut fonus cxtin&ti ignis in nubibus.vbim unifc(le ea
-

a.conclufio Quod quid cft non cft demonftrabile ficut & oppo-. dem ratione alio nodo dicitur, illi quidcm vt ctinua
ncndo diximus.Quod quid c(t t cuius eft cauf alia , demonltratio,hic ver vt difhnitio. , . . -

manifcftum cft per demonftrationcm. dcclaratur & P - Diffinitio qudam cit lignificans quid eft pafsionis, Sub diuifio
batur haec conclufio quoad fccundam partem quinq; vt fonus tonitrui.& hc cft dctnon{lrationis cclufio. Primi bri.
mem
Prepofitue
propofitionibus. Diffinitioqugdam ett immcdiatorfignificisquid,
sicut quandoq; quia ante propter quid habetur, &, vt diffiniti9 fubie&.& haec elt indmonrabilis &c.
qudoq; vtrunq;fimul & nquam propter quid ante Exhis clare patct concluio rcpiuatrimbris &c.
quia,fic fimiliter quid nquam ant quia habetur, qfh ---

Series autem haec eft.

Secunda. imposible et cire quid ct ignorando fi et.
-- - -

'Qucmadmod hbcmus d quia,fic habcmus & ad D1 s Pvr a r 1 o N E cpleta veritatem determina

qucd quid eft.Declarat,qfh fi e(t dupliciter fcitur, vno turus tria facit in boc capitulo, poftqu dicda propo
modo fm accfis,alio modo per quid ipfius rci vt toni fuit.Primo dcterminat qo quod quid e(t po(sit cclu
trui,qir. fonus quid nebular elt, &c. quorum primo di yllogitice,vnica concluione ci correlario. ecun
modo f.itur quia funt nullo modo habemus, quid, qfn do dcterminat qo quod quid e(t pofsit haberi per da
nec quia funt fcitr,& jrerequid,non habdo qa,elt j monftration,licet non pofsit dcmi6ftrari, & hoc infe
rere nihil,quorum at habctur quia facile eft quid. cdaccluione declarata cz quinq; propoitionibus
Teitia . Cum quia per propri medi quaeritur,feu demon adiumtis.Quadrntionead tacit dubitationem fubl
ftratur,nihil difct qurere,Vtrum paisio infit, & nun ta,& aPPofita polt diuifion. determinatiua principa
quid medi fit.& fi ratio ipfius Pafsionis qfh fi eft tale lis refponfionis &c. tertia determinat qo diffinitiod
mcdium pafsionis cflc dicimus, & inucnido fimul fci demonftrationcm fe habcat, & hoc intertia cclufio
mus quia& proptcr quid. Declarafin terminis gene ne declarata p ubditas duilioncs,vt patctin tumma
ralibus a,primo,,tertio & b mcdio, applicatis ad ccli Qgidam facilis modus concludendi quod qu1d efl., '
pfim,lunam,& oppofitionem terr,&c. - C rca Primam conclutionm aduertendi, elige mo T.e.,.
Quarta Cm qui n pr proprium mcdium fcitur,quia eft dus hic traditur ab Arittotclc concludcndi quod
cognofcimus, fed neikimus pp quid & nefcimus quid. quid eft,iltc cft,quem excrcuit in principio primi, q
Dclaratur in terminis a, primo,c,tertiob, medio, aP quideltdcinonfirationisinueftiguit.ii fiquidcm
plicatis ad eclipfim,lunam,& lunam plenam non poffe ccpit primo caufam cxtrin{ec eifendi ipfis dcmofi
vmbram faccre, &c. .." ftrationis, accepit.n.canfam eius final.i. fcire proptr
Cum folum quia manifeft eft,quaerere pp quid,eft duodneccfle ett demonftrationem effe, & ill
quinta rere quid primi termini declaratur primo in lung ecli medium fccit, conficiendo penes ipfam quandam di
pfi,an pp obietioncm,aut cucrfion, aut cxtinctio tinitiondemontrationis, aumpit.n.9 demontra,
n,& ifi nubis tonitruo an Pptcr cxtinction ignis.& tio cft fyilogifmus faciensfcire,& ex tali mcdio, quid,
ordinat in terminis a,prim, c, tertio, b, n:cdio appli fit dcmon(tfatio conclufit.vnde dixit. Si fcire eftvtpo
catis ad tonitru,eu on,nub, & extinct1on ignis. uimus, neceleet demontrationem ee ex prmisve
Refpo'ta Si quod quid e(t primi termini aliud medium clt,cx ris &c. non.n. faciet fcientiam &c. fimili modo proce
qfiioai reliquis erit rationibus. ditur in excmplo asignato S. Iho.in litcra ad cclu
Ex his dcduciturfacile clufio principalis quod qd denduam qu9d quid c(t virtutis, & elt fatis facilis inue
et pasionis,et per demtration manifeti. qm tale ftigatioais modus quoni {i finisaflumaturuin medi
quid cft pp quid vt patct cx quinta propolitione & in nihil liud cft concludcre,quod quid cft,qum ex ipfo
tali proceffufimul fcimus quia & proptcr quid, vt pa fine deduccre conditiones necelarias cius qd et pro
Refponfio tct ex tertia propofitionc c quarta & antecedtibus.
pter illum finem & c.Saut efficis aumaturin mcdi
principalis. Ipforum quod quid cft, alia finc medio & principia concludere quod quid cft, nihil aliud crit qu dcduce
funt,vt quod quid cft fubic&torum.alia ht medi, illa re exagente conditiones cffe&tus. vtrunq; autem hor
at upportuntur, aut alto modo di per demontratio non multo labore eget,quia cx ipfa finis rationc, qualc
nem manifeitatur, vt patct in Arithmetica.ifta perde $it medi neceflarim ad illum aflequendum habetur
monftrationem, ytditum ett,ottenduntur. Probatio & cxipfaforma agtis fimilis illi effe&us cognofcitur.
diuifionis & omnium: quoniam quorundam cft altera quod fi caufa formalis pro medio affumeretur, facilli
caufa quorundam autem non, & c. . . mum eflet quodquid e{t materiaic concluderc. qm for
3.concluio Diffinition vna eft ratio ipfius quod quid eft inde ma materiae ratio cft &c. Hic cft ergo vnus facilis mo
reponfiua, monttrabilis.vt dicens quid fubiecti: alia non elt $yllo dus concludcndi quod quid cft dc o cuius eft.
gifmus ipfius quid calu diffcrens a dcinonftratione, vt Quomodo & qua de cau(a fyllogfalo n demontratiuo, ed
pafsionis dicens quid & proptcr qud.Tertia autem cft Tlogico vnum quod quid ett dcm9nftretur per aliud.
' ipfius quid cft conclufio,id dicens quid pafsiodis, Dc ^Irca eiufdem conclufionis fccund partcm,qua di
Corm.
claratur proceu diuifiuo & probatiuo ic. citur yllogifmotfilogico, non demonftratiuo.
Diffinitio eft ratio ipfius quod quid c(t. . . . , Dubitatur um de vcritatc eius,tum de cauf eiufdm.
Alia ergo ratio cft, tam ratio cius quod fignificatno De vcritate quid illius dubitatur, qfh fupradictus pro
mcn,quam ratio nomina altcra ponens.probatur con ceus demontratiuus videt & non logicus, qim proce
fequcntia, qm has habemus quia clt inquirentes quid dit ex neceffarijs & p fe & m quod ips,&c.in mino
Diuifio dif & propter quid, cum difficultate,quoniam neq; fi cft, ri.n.pdicaf diffinitio de diffinito, & in maiori prius
ferentia in neque fi non eft fcimus Pcr eas nili fecund accidens. cffctus dc propria caufa cucrtibili &c. De cauf at
ter diffini 18atio eft vna dupliciter, vno modo coniuntionc, maiorinurgituubitatio,qfnir textud? tal pcel
tionem & vt Ilias, alio modo vt vnum de vno refpondens non (e {um demoriftratiu n effc,dict eft prius, nufqu at
alias rnes curdum accidens. inuenit in oibus praeccdentibusbocditum clie, niti in
P. s.
 In Poter. Analyt. Arit.
cap.3.huius fccundi: vbi di&tnm eft, g, difcurfus con monftrationem quod quid eft,deficit.& n ideo, quia
18;
sludens quod quid cft,per quod quid it,non elt dem petat.logicus autcin dicitur, quia cx hoc Probabilitcr |
tia;iuu;quia pctit probandum.Caufa ergo {ccundum quod quid ctt coticciamus , & cit haec expolitio nom.
Ariftotelem quare iftc proceffus de quo nunc agitur, folum S.Tho. valde conformis, fcd Ari(tdtelis mcnti
non cftdemonftratiuus,e(l quia pctithoc autem ett fal multun conentanea.
fum, quoniam in ilto procelu ri cft idcm qd quid e(t.
Si aut fccundo modointclligatur, vt.f.ly hic,dem
conclufum & affumptm, fcd funt duo qud quid eftftret hc modum ingencrc.Tc tcxtus (icexponitur,
ditinafecundum diuerfagencra cauarum, & vnum difcurfus ifte.l.quod quid cft, per quod quid eft pro.
accipitur, & alterum concludi.ur, 9an crgo interuc bis,dictum cit quod non clt dcmftratio, quoniam in
*
nut pctitlo. :* - - * .. . .
cap.3.oftcnfum cft, qud proccffus quod quid c(t in In dubio vl
;" |--- Amplius fi proptcr vitium petitionis talis fyllogif quod quid elt limpliciter loqudo, & fion de tali quod timo.
musdemonitrationon elt,cum talc vitium t fyllogif quid cft ad tale,Proccffus dcmonftratiuus n cft , quia.
motoPico opponatur,vt patet in8.topicorum, {equc petit,Propter ca,quia quod quid cft non clt,ni(i fccun
tur 9 ncccritlogicus, ncc demonitratiuus tals fyllo durn nominum intcrprctationcm (vt ibi declarauimus
gifmus. C quoq;,quam afsignat S.Tho.non mins ha in tertia expolitione) & confcquentcr difcurfus iltc de
bet dubitationis;ait.n. 9, ide tali difcurfu logice& n quo nunc agitur, quoniam cx tali quod quid e(t , tale
demonftratiue ipfum qod quid ett concluditur, qm quod quid eft concludit, dcmonftratiuus non elt ip
non fufficientcr pcr hoc probatur, qy id,quod conciu fius quod quid eft. & fic fecundum hc expo!itioncm,
ditur,fit qucd qidelt iiliisrvi,de qacoficluditur,fcd ideo difcurfus i(te non cft dcmonftratiuus, quia non
folufu q inlit ci &c. Dubium.n.rcmanctiuxta hoc qua clt ille, qui in tertio capitulo compofitus fuit quem t
rg tali Proceflu non fufficientcr concluditur quodqid dcmonftratiuum non efle, dictum elt,quia pctit,quo
ett:probatum eft fiquidcm in c.3.90 primum fit quod ni ab codcm ad id Proccdit.Et ex hoc fequitur prin
uid elt mcd1j,& medium tcrtij,ncario [equitur pri cipale intentum,/.9 hic modus.f.fyllogizdi quod qd
mum cfle quod quid eft tcrtij&c.,.,.. ,. . . .;,'I. elt,Pcr quod quid cft,nunquam elt demonllratiuus P
Ad hoc dubium quo ac pr:mam partem facilc dici lius quod quid clt. quoniam hoc non fit fidiftinguafi
tur,9 Ariltote.non ncgat bunc prodeffum cfle demon tur quod quid elt fccundum voccm. nec fi diltinguan
ftratiuum,fed efle demonflratium quodquid eft.Vfi tur fm diuerfa genera caufarum &c.leu modor diffi
idcm proccflus crit dcinonftratiuus,& logicus, diuerlis niendi qu9d in idcm rcdit, puta gyna diffinitio dicat
rationibus.Topicus quidcm quantum ad vim proban quid,& lia proptcr quid. Talis.n.diuerltas ad diucrfi
di ipum quod gd st (vt lic)ieu formaliter,vt upcrius tatem caulatum r&ducitur, quoniam vna,fcilicct dics
declaratum fuit. Demonftratiuus autcm quantm ad quid fumitur fecundum caufam fortnalem,& altera fe
vim probandi 9 primum, infit tertio.habeiur cnim ex cundum kifetiuam,v<l&c.logicus autcmdf vt upra.
tali dircurusvi, pmaior cytremitasinelt neceario mi & hec cxp non mult diflert cda vt patct,led perfi
nori,led qud (t eius quodquid eft. *:3.t::. *1 clt c. Ad illudat q Pottmod obijcitur.9.f.vitium
. 3. Ad ea vcr,qu obijciuntur in (ccunda parte dubij, petitionis opponitur & dcinltratiuo & topico,&c.d
difficile cft fufficicnter dicere. df. n. primo 9 jlla vcr quod licct p:iitiolit viti oppolitum vtriquc fyilogif
ba Ariftotelis. hic quidem igitur modus g) non {it de mo,& topico.f.& demonftratiuo. non tamen is pcti
monftratio,diium cft prius,Poflunt dupliciter intelli. tio in dcinttratiuis ett petitioin topicis.quoni vnus
gi.Vno modo vt(iy hic)dcmonftret, nunc ditum pro intcr locos tqpicoseft nomin.s intcrpretationc Pce
cuflum in fpccic.Alio modo vt demftrct,dictum pro dere. quod iiqcmonf:rsfacerct pctcret,& fimiliter fi
ceum quoad genuseu in genere. Primo modo en demonftrans quaerat quod quid cft , & aflumat quod
fus clt iite, dilSui fus probans quod quid c(t fumptum quid eft,pctit.dialecticus autcm non,quia tot fubtilita
ab vno gcnerc caufae,peraliud quod quid fumptum ab tibus non vacat ecundum primam c.poitioncm mo
alio gcnere caufae,dictum clt, qud non clt dcmonftra doadductam &c. Ad id vcr,quod objcitur contra S.
tio. Sccundo modo [cnfus c: dilcurus probans,quod Tho.exp9liticn df,g caufa illa opuma cit;vi ex fec
quid elt,pcr quod quid eft,diium c(t qud non eltde da expoitione & tertia Patet.ideo.n.dicurusitte non
monttratio.Si primo modo intclligatur,fic pt textus dcmonftratiuus quod quid cft, quia non fufficicnter
dupliciter cxponi.primo lic, hic difcurfus Probs quid probat id quod concluditur clfc quod quid clt, cius de
fccundum vnum gcnus caulae,pcr quidfecndum alte uo conclditur.i. quia non fufticienter probat Prim
ram caulam , dictum clt qud non cft dcmodttratio, eflequod quidcft vltimi.Hoc aut prouenit cx eo, 9 in
qm dictum ett in cap.3. quod quarcns quid. fialiuma* ifto Proceffu primum non eit qud quid clt mcdij. Si.
quid,Petit,licct.n.alterum quid afiumat& alterum con n. cfiet quod quid cft medij. cteris rcinancntibusvt
ciudat, quia tamen n quritur inoc vcl illud quid hu ftant ncceflario dcmonltrctur primum cffc quod quid
ius, fcd qugritur fimplicitcr quod quid clt huius,ideo eft tertij.vt cx capitulo tertio aPparet. Sed quoniam Cap. 3.vbi
Petiter, vt ibidem in fecunda rcfp9nfionc dcclaratum impofsibile elt hc duo fimul faluare.f.talcin cnexio upra
eft. Et in hoc loco Boctium confirmantcm inucniri. ncm terminorum.i.qud Primum fit vere quod quid
Erit ergo fecundum iliam exPotitionem lyllogi/mus elt medij, & medium vitimikfufiicientem diltinctio
non demonftratiuus quodquid eft fimpliciter, quiafu nem corundem,quoniam fihoc faluaturillud interimi
mit quod quid eft. erit aut logicus, quia aliquod ali stur(vt in hoc proceflu de quo nunc agiturliquct)& li
quoinodo quod quid eft habctur ex hoc &c.Sccundo illud faluatur, hoc intcrimitur, vt in proceliu declara
pt exponi fic, hic difcurfus&c. dicium elt qud non to in cap. 3. Albcrii autoritatc confirmato manifctte
eft dcmonftratio ipfius quod quid cit. qm dictum eft ;videtur &.idco.clt impoisibils Proce[ium dcmonitra
in ca.3. qud difcurfus dcmonitratiuus quod quid eft tiuum inuenire, quo quod quid clt probetur iufiicien
oportct qud fit cxtcrministalibus , qud primum fit , ter,oportct. n.(vt in textu dixit) 9 quod quid eft per
quod quid clt medij,& mcdium vltimi, & qudaltero quod quid c(t concludatur &c. QJod autcm in illo de
prdictorum dchcicntc non concluditur:quod quid quo nunc elt fcrmo difcurfu 9rimu non fit quod quid
e(l.ln hoc autem nuncdito dilcurfu,priraum non e(t clt medij,exeo declaratur,q maior propolitio,non cit
quod quid c(t medij, licct {it quod quid clt vltimi. & - in primo modo dicendi per e, ed in quarto. predica
i procefIus ille non dcmonltratiuus quodquid eft,tm tur enim ubi cftecrus conuertibulis de fua propria cau
- illam cxpofitioncm, iJco di(curfus ilte noa aemgoflra a:oportct nat:quc mcdium, ciic caufam priini, alitcr
uuusdicitur, quia conditiofupradicta nccc(iariaaa de , non clet procellus priori,c conucrtibilcm.alitcr n
ellenr
 186 Thom. Vio Caiet. Comm.
cffent medium & primum diffinitiones vltimi. Habent: Scd qiiod quid eft verificatur de re cuius cft abfque eo
ergo fe praeditae diffinitioncs (ccund q) diftinguun cp resit quonie m neceario ci inct ; vr ex dictis in
tur,vt caufa & effetus conucrtibilis, & quodammodo primo capitulo.7. patet.ergo pofsibile cft cognofcere
vt fubie&iuin & pafsio, quoniam ex anteriori emanat quod quid cft,& non an eft. ' ' ' ' "' -

naturaliter pofterior, & per iilam fit nccef$itatis & co * Praeterea acquifita iam fc cntia naturali , & corru- circa. t.c. 1.
gbcfcitur.Logicus autciii ifte difcufus,ideo dicitur fc ptis rcbus naturalibus puta,rofis,(cimus quod quid cft ca.9.t.c.zz.
undum S. Tfio. co ex tali proccffu, licet neccffario rofae,& ncfcimus rofam effe. crgo ctingit fcire quod
fciatur primum ineflvltimo,tamen non nifi probabili quid e(t & non rci effe.Ad hocdicitr cum Arifto.plu.
ter cognofcitur primum ineffe quod quid cft tertij.li res in hoc libro repetre,q, impofsibilc eft fcire quod
cet.n.x fine cditiones eius quod elt d fin concludi quid eft alicuius & ncfcirc illud effe. Ad cuius euiden
pofsint,n tamen ex hoc fcitur, g, illi intclligant quod tiam fciendum eft,p ficut res fc habct ad effc ita fe ha
uid cft illius, vt patet in proceffu fato in principio bct ad cognofci, vt habetur in fecundo metaphyficae,
primi. cx ratione enim ipfius fcire dcdutum cfl quas nulla autem matura eritis ration habct nifi fit vel {cm
conditiones haberc dcbct dcmonftratio.f.g, conftat ex per,ve! frequenter;ve! raro pcrfccte vel imperfete, &
primis veris &c.cx hoc tamen non fufficienter cogno breuiter tempore fu nodofuo.ens.n.(vt iam ditum* T c.4.
imus, an illg conditiones intcgrent quod quid cftde eft)e{fe fignificat, & perhoc nullius reiquod quid cft, Cap.%.
monftrationis,an aliquid aliud requiratur, an fint eius quid rei rationem habet, nifi {it ens. Inhoc.n.differt
T.c.). propreitates illae conditiones &c.Et fic cum Dci gratia quid rei quid nominis, quia illud e{t tantum cntium,
foluta iam funt qu dubia in cap.3.reli&a funt. hoc.n. hoc etiam eft non entium. Vnde rof quod quid cft,
eft firmiter tcncfidum quod mdo fecundtih S. Tho. quid rei n eflet , nifi rofa tcmporibus fis effet &c. Si:
determinatum ct, & cauta ab eo afsignata fucipienda ergo ita eft fccndum cflendi drdin oportet fic quo
eft,vt nobis expofita, & fic omnia cnfofia remanent que ele fecund cognocdi rationem, vt... quod quid
&c.Confulto autem nolo veritate inuenta fupradia elt quod proprie quid rcifonat,iu cognitione n fitni
mutarc aut aliter texere,fed fic determinata litdifputa fientis rationem habeat.entis autem fationcm non co
tio in cap.3.habita. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
gnofcitur habere, nifi accipiat e(Ie id cuiusclt & ideo
' Nun procelfus,quo quod quid eft per aliud oftenditur, fie oportet cognitio quod quid cft non {it fine cogni
proceffus demonftratiuus. f . . . . --
tione an eft. & hc ef'ratiS. Tho.dicentisqucd hoc
me C Irca edem conclufionem dubium in primo libro
ideo cft, quia n ntiura non eft quod quid cft Arifto.
Circa
dium. cap.z.tactutn,fed indifcuffum occurrit, an.f.dc m dicentc 9 quaerere quid cft non habendo quia eft, eft
ftratio confucta, concludens vnum quod quid elt per quaereremihili. non ens.i. non cntis quidditatem. Ad
aliud , fumptum penes aliud genus cauf ratione eo vtranq; crgo ration & in oppoitum imuldf 9 defa
rum quibus fumuatur diffinitiones, fit vcre&{ecun to fallum eft t verificari quam cognofci quod quid
dum fe demonftratio , an tantum quo ad mos&c. hinc eft proprie loquendo.i.quid relaliqo illo non exiften
enim videtur 9 ciu$ conclufio fit fecndum fe demon te temporefuo.non.n.vlumus quandocunque cogno
ftrab;lis,co habet mcdium,quod cft vere cauf qua fcrm usquid ctrola fciamus ro(am actualiter cfe tc,
rcfubiecto infit. forma cuim ft vere cauf, quare hu fed dicimus q- oportet -fcire eam effe atu tcmpori
jufmodi fit materia,& cfficiens quarcfo; ma , & finis bus fuis,quod nunquam deficit focundun mundi cur
quare efficiens,8 c. * 1: . . .. . ... . . . . . . . .
fus.Sed quoniam multiplicatur cafus dicentibus fa*
Indc aut apparet oppofitum, quoniam talis dem ciat Deus deftruat deus &c.ideo t figillatim alteri re
ftrationis conclufio e(t m fc pcr f nota,& conlequcn fpdetur, & ad prim minorem dicitur.9 quocunque
tcr fccund fcindemonfirabilis :effe autema eam pr{e cafu oppofito tota rei diffinitio licet verificcturde re
notam cx eo patet,9 prgdicatum eft dc ratione fbie nullum cllc habcntc, non tamen vcrificatur de ca vt
&ti,&c.Adhoc duburn breuiter df, p hmi emon quid rei:quod propterea quia ficut rcs fc habct ad vcri
trationes i veras diffinitioncs quidditatiuus conclu tatem, ita ad cognofcibilitatcm,confcquens eft , qud
dant(licet potius moreantur dicidcmfiftrationes quo Pofsit forte cogiiofci id quod cit quid rei, ab(q; hoc g
2d nos)proptcr rationcm fccundo loco adductam,po t cognofcatur retm cffe,& qud non cognofcatur for
funt tamen medig poni ill;quae ex cauf'cxtranepro malitcr ipfum quid fci. Ieu quod quid cit,abfq; cogni
cedunt,fapiunt.n.naturm dmonftrationis fecunduth tiofe quia cft &c.Ad fecund dicitur,quodin vfu fcien
fc, Pro quanto caufa aliqua cft, quare altera caufa qu ti acquilitae non eft ita neceflari cognofccrean clt,
primum fit, ipfit vltima& illa cafa non cft de quiddi ficut in acquifitione.in acquilitione.n.iieceflarium cft,
tate fubicSti propric,eo qud cxtranea eft.fapint at tum Proptcr gcnerationem fcientig,quia fcitia noftra
naturam; demonftrationis quo ad nos,pro quanto con gencratur rcbus qu funt; & non ab his qu n funt.
clufio cft propofitio per fe ho- a fecunJum fe. caufa. n. Tum propter ipfius quod quid cft rationein,quia.f.n
| intrinfcc qo fumitur quod quid efl, quod fit praedi 'eft nifi entium, vt diximus.in vfu autem necefsarium
catum conclufiomis;ettani in obliqf ett deratinefu feit propter ipfius quod quid cft rationcin tantum &c.
bie&i.nfolumn-perfenota ett ifta propolitio.h eft & ideo Poft acquifitam fcientiam nii officit fi corrum
patur& annihilctur,& nunqurcditure ponanturres.
fubftantia corporea afata &c. {cd ctim lla, homo eft
ex corpore,&aia &c. Nihil cnim refcrt quo ad per fe quoniam & fiin tali cafu non poflit accipi rcs illas eflc
notiti an in re&io an in'obliquo caufae fuantur. licet * temporibus fuis,accipietur tfi quod rcs illae cfsent tem
referat multum quo ad cauflitatcm, quniam fi caufa poribus fuis. fi talis &afus n pneretur & hoc fufficit.
materialis vel formalis in ebliquo fiat praedicaturn,con ' Si miraris quarc non dicam quod fufficit & oportct
ccditur Propolitionem illam habere caufam fm rcm.ti 3 cognofcere an ett.i.anfit cns cuinrcpugnat exifterc.
autcm in recto non ta cccditur. Mcdiae ergo fint hae Mlemor clto eorum quae in principio pimi & princi
dcmonftrationcs,& quodammdo perfenotae,& quo &pio fccundi di&a funt. & cum cofitciiiplatus ca fueris
datnmodo non dicantur earum conclufiones,&c. * * dclinct admiratio. oportct enim formaliter loqui, &
Num pofsibile fit fcire de aliquo quid sit ignraado in fit. iquiuocationcm vitare,quantum pofsibile ett &c.
Nuin poflibile fit fciri, propter quid eft,ignorato quia eft.
irca primam Propofitionem proprima condu ". C. eandem propofitionem dubitatiuncula quae
.) tione dubitatur,an pofsibile fit (ciicdc aliquo qd \~ d eft,an,fpolsit fciri propter quid alicuius& nc
ett ignorandoan fit. videtur. n.9" fic,quia ficut resfc * fciri, quia eft.videtur coim'qud fic, quoniana contiu
* habct ad vcritatcm, ita (c habcta cognofcibilitatem git cognolcere caufam & non cognofccre effe&uum,
vt apparet.
 In Poter.Ana yt. Arift. 187
vt $pparet in geometria vbi cognofcitur caufa quare tur fccundum accidens proprium non vere fcitur rem
vuluus circulare tardius fanatur,& tfi purus geometra efle:non enim fciret inofinm effe, qui tantum modo
nefciet an ita fit 9 vulnus circulare tardius fanatur, fciret rifibile efle, confeqacns c(t(quod quandiu)purc
circa.t.c.go. quoniam fcire ho eft medici.Adhocbreuiter dicitur (Icirurrem cle)fecundum accidens quodcunque, non
cx dictis in primo capitulo 1 3. quod cognofcerc pro l1abeatur via ad quod quid cft. Dico autem qdiu pu
pter quid,contingit dupliciter.vno modo formaliter, recitur, quoniam i ex tali notitia propri; cffectus de
idcft,caufam cum applicatione ad effetum, hoc.n.fo ueniretr in cognition ipfius quia lt,iam poffet faci
nat, ly propter quid,& fic impo{sibile cft cognofcere le haberi qd quid eft.vnde Ariffinlitcra rejdit rnem
propter quid,abfq; cognitione quia, quoniam hoc eft quare fciendo rem cffc fecundum accidens non habc
cognofccre caufam,& quoni illius ett caufa. Alio mo tur via ad quod quid cft, quoniam tunc ncc habctur ip
do materialitcr.i.rem, quae eft cau(a abfquc applicatio, fum quia elt.Vnde quantumcunque effeus totam ca
acad efiectum,& fic non inconuenit cognofcere pro f virtutcm adaequet nifi cx hoc cognofcatur vere il
Pter quid,& nefcirc quia,vt in cxcmplo adduto patet. lam effe,nquam vi ad quod quid ft habcrc, & hoc
Quia crgo nunc loquimur de proptcr quid formaliter his intcndit Arift. quod ex relponfione ad fequens du
& non materialitcr , ideo optime dicitur q) non potcft bium erit magis clarum. , ,
cognofki propter quid abfque quia &c. * * * Ad fccundm crgo dicitur cognofcendo aliquid
Num illius quod quid eft haberi poit, cuius quia per acci eflcfecundum accidcns dupliciter pfsumus ex ha no
dens fcicur,& nim fic fcire,fit (cire rem efie fecundum acci titia habere notitiam quod iila rcs fit. Vno modo di
* * dens,& num facile cognofcatur quid eft,cum quia eft co fcurrendo ab illo accidteadid cuius eft, itaqf ex hoc
gnofimus vere. . ) . . . . . . . . . . . * ** * * * * cluccfcat cfsc, propria cfsentia illius,feu rem illam fc
C propofition m multiplicite dubi cundum fc cfse, ficut ex cognitionc g) in nobis intcllc
tat,primo an fivcrum y quorum hbctur quia fc. ctus (it ceucnimusin cognition 9 intclleualis fub
cundum, ccids, nullu mod iiabcatur quod quidelt. ftantiain nobis eft, & cx hoc quod quid eft inueftiga-,
videtur cnim quod non,quoniam fi fciatur rem cfle fe tur, Ethoc modo licct prificipio non cognofcatur
cundum accids,proprium &:adquatum, iam ex hoc quia lt,fcd folum m accids, poftmodumtamcn co
facilefviri poterii quod quid eft illius rei,quoniam adg gnofcifquia cit cx effectu,nechoc intdit negare Arit.
quatus cffetus totam ; cauf; virtutem ottcndit (vt in. vnde in quarta propofitione prohac fecunda conclu
primo dc anima dicitur) accidentia propria magnam fione exprcffe dicit quod per difcurfum ab effctu fci
partem conferunt ad cognofccndum quod quid cft.s turquia cf rei, quae cft cufa.dat cxemplum dccclipfi
T-38 4 Sccundo dubitatur an verum fit, quod cognoicere & non pofse vmbram facere, quoniam exhoc non {o-
rcm cfle fecundum accidcns non cft cognofcere rcm lum innotcfcit cisc aliquid non potens vmbram facerc, ,
ipfamcfle &c.Videtur enim g) hoc quoque fit faifum, quod cfsct fcurc defetum luminis fecundum accidens,
quoniain fiue cognofcatur reim cflc (ccundum accids. fed ctiam eflc dcfectum luminis.Alio modo difcurren
feparabile,liuc inlcparabile & proprium,{emper opti do ab illo accidente, ita qud per modom fufufionis.
ne fcquitur obicctum cflc,&confequcnter coguofccn. cognofcatur aliquid fubclie,lcd quid vel qualc fit illud :
doaccidens eflecognofcitur fubiectum cfle,imposibi ignotum relinqatur, ficut ex cognitione primi moto ;
le et.n.accidens quodcuque ubiectum elle &c. I crtio riscognvcimus aliquam ubtantiam immaterialem
dubitaturan vcrum fit, quorum habemus quia eft, & intellectual &c.c(ss, fed quod quid eft illius cogno
facile habcrnus quid &c.Vidctur enim & hoc a verita cere non valemus,quoniam propria ecntialia rema
tc alicnum, quoniam euidenter fcimus fubftantias im nt ignota, & fic cognofcere qoia eft, non cft cogno
maus iales cllc,& tam vel difficillimum,vcl impofsibi. fccre quia cft,nifi fecundum accidcns & arguitiu, ar
bilc cit nos Icirc quid funt, & fimilitcr argui potett de guimus fiquidem ex hoc illud efsc, fcd quid demftret.
ccrporibus coelcftibus &c. ; -
(lyillud) ncfcimus & confequentcr nclcimus ipfum(fe.
-

Ad cudcntiam hor primo dcclarandi funttermini cunduin quod ipfum) efsc,fed fcimus ipfum fecundum
deinde fatisfacicndum obiectis.Secundum accidcns ni quod induitillud accidens &c.& proptcrca tuncn ha
hii aliud fonat in propofito qum m aliud: aliudaut bctur via ad qurendum quod qid cft. - -

hic dicitur non flum cxtraneum accidens fed pafsio Ad tertium dubium df, quod quia vere non fcitur
propria.& non folum vtrunque horum fcd ctiam pr quia cft nifi fccundum cfscntialia propria (ciatur rem
dicat&m fubltantiale commune &c. vndc ita lumitur cisc.propter quod Arift.excmpla multiplicauit ad oft
T.c. : 1. ccide,licut & fumitur in clenchisaccids,a quo dici dcndum qfi verchabctur qua ett,& dixat hoc efsequ
tur fallacia accidcntis &c.Scire ergo quia clt fccundum do quod quid c(t illius,aliquo modo cfse fcimus,vtpu
a* cidcns cft fcire r cflc, non niii quia induit aliquod ta,fiicimus tonitru efsc fciendo efse tonum in nebulis
aliud fc moco expofito.v.g Scireintelligtias eflc, qa. qucndam &c.ideo fimplicitcr detcrminauit,quod quo.
motores orbium funt,elt fcire quia m accidens, quo r habcntcs vere quia eft,facile cft qugrcre,Ppter quid
niam cx hoc non aliter ciuntur qum vt habent ratio quoniam iam propriorum cfsentialium conicturam
ncm moucndi & fimilitcr fcire eas c(Ie quia tubltanti habcmus. Id vcro g) obijcitur deintelligentijs & cor
immatcriales funt,ctt fcirc eas eflefecundum accidens, poribus cglcfubus,& his fimilibus nihil obftat,quoni
quoniam cx hoc necimns tales res in pecie cile,fcd in non vere cognofcuntur quia funt {ecundum le& ablo
communi in cop immateriales unt&c.;Scire autem lute,c quoniam ecundum predicata iuc extranea,ti
vcrc,quia cit, cft cognofcere p ipfum {ecundum pro uc intrinfcca,lecunduin quae rcs vere cognofciturcfse,
prium clIcntialcm conceptum hi &c. non fuffodiendo fecundum illa facile cft cognofci quidelt,vtfacilc cfset
& arguitiuc cogno(ccndo,vtdicitur,feditaqud acies cxemplisoftcndcrc mctaphylicalibus. & hgccft, abf
intclicctus feratur fupra 1pfum cfTe vt ipfum eis:vt di que dubio mcns Arit. vnde & concluditicut nos ha
ftinguitur ab cxtrancis & cmunibus modo dicto &c. bcmusad quia eft,fic& ad g, quid etiam &c.fccundum
& hoc eit fcire , quia c(t pcr medium proprium vtun enim eos conceptus quibus rnduta rcs fcitur cfsc iecun
exemplis tcxtus patct.His prlibatis. Ad primum du dum cos facilefcitur qutd eft,fccundum eos conceptus
bium dicitur quod quiaimpofsibile cft rect incedere fecundum quos latet,latct ctiam quid lit &c. . . . ;,
ad quaercndum quod quid c{\ alicuius n:fi vcrc fviatur - Ci Rca hanc fccundam conclufion & rcfiduca Annot.
illud cfie, quoniam(vt in tcxtu dicitur) qurerc quid pituli. Aduertcndum eft g Ariftotelcsin hac fecunda
cit non habito quia clt,eft qugrei e nihil,quia non entis conclutione determinatiuu cm tractat quattionis mo
quod quid cftquaercrctur,& cx hoc quod rcm cfic fci t inc.6.Wtrum.l.cad demonitiationc contingatcure
ld
 *

188 Thom. Vio Caiet. Comm.

eft,& quia e(t,& determinat quod ficdiftinguen et pasionisnon elucecit per demontratione vt con
o ciri per demontrationemvt concluionem, 6 vt clufum perillamfed potius vt proptcr quid,quod vt di
medium proprium,& dijingudo demonftrationes in &um eft,conuenit etiam ipfi quod quid e(t fubie&i. Ef
terminantcs propter quid tim,& quia tantum,&vtrun fct fiquidem facile ex fupradicta diferentia, deducere
que & diftinguendo quodquid e(t, & diffinitionem,vt y ipfum 9 quideft pasionis poteit ccludi per dem
patet in text &c.Habetur fiquidem cx his, quod licet {trationem,quod quid cft ver fubiccti non, quoniam
quod quid cft,& non fit id quod pcr dcmonftration oportet conclufum per demonftrationem habere cau
concluditur, & tamen id, quod pcr deinonftrationcm fam,& hoc dire&c ex ratione afsignata fequirur. Sed
habet propter quid, quod eft ipfum q) quid eft,& huic quoniam hoc non intendit Arif.diccns exprefIe,g, ip
feruit prima diftin&io.Quia ver n quglibct demon {um quod quid eft,habs medium,habetur quidem
{tratio dicit vere propter quid& contingit qudoquc demonftrationem,non tamen demonftratur. illudve
fimul quia, & propter quid, quandoq; quia anteipfum r quod caret toedio fupponitur, & aliter quam p de- .
propter quid.ideo oportuit addere fecdam diftin&io monftrationem habetur, ideo non fic deducere opor
nem,ex qua fcimus, quod qudo eft demonftratio per ter,lcd vacandum cft vt intentum ex hoc cluccfcat.No
proprium propter quid,fiue fimul etiam (ciamus quia, tanda funtigitur verba textus,& fcidum y prima di
fiuc ante , tunc pcr demonftrationem habemus quod ftin&io.f.quorundam eft altcra caufa,quorundam at
quid e(t,aliter at non. Quoniam at non omne quid non,non eftdiftintio ipforum 9 quid eft,fed ipfar te
alicuius c(t verum propter quid. ideo tertia diltinctio ruin quarum funt quod quid e(t, ita q exponendum
addita cft,ex qua fcimus, quale quid innotcfcit pcrde eft quarundam rerum eft altera caufa,quarundam at
monftration vt propter quid,& quale non &c.& quo non.Ncc ocioe appouit(ly altera)quoniam exilla par
niam talis determinatio n obftat rationibus in illo ca ticulavtapparebit folutio quetionis habetur.refert.n,
pitulo addu&is,ideo non oportuit illas foluere.Cclu (ly altera)vt Bogtius hic dicit diuerfitatcm abipfa fub
dcbant fiquidem illa, quod per demonftrationem non fttia , rei ita q fenfus diftinctionis ct,quardam rer
fcitur quid eft,vt conclufio,quoniam fic fcitur, quia cft altera cauf ab efientia cuiu(quc quardam at n
e!t, quod nunc conccditur. non autem crant fufficien idcft rerum quaedam funt,quarum efle caufatur cau
tcs ad concludendum, quin per dcmonftrationcm ip a cxtrac{ientias ear. uaedam at n habent cm nifi
fum quod quid cft,aliter habctur &c. . . " ; proprias eflentias&c.Secda autdiftintiofeor qu
Num & quare pcr demontrationem fcitur, quod quidet
-
funt quod quid eft,alia fine miedio,alia habcnt medi,
paionis, non autemquod quid elt ubiecti,-
eft diftin&io ipforum quod quid efi.& fequitur ex pri
- -

ma,quonilfires habet.cffe-caulat caua extra esten

C. refponfionem principalem huius capituli. Du tiam fu, oportet gefTentia (ua fit caufata. idem.n.eft
bitatio non difsimulanda occurrit. Quare per 3e caufa cffenti;& efle rei,& confequter oportet q eius
monftrationcm fcitur quod quid cft palsionis, &fciri' qud quideft habeat mediuum & per cppotatum (i ca
IlOI! Poteft quod quid clt fublccti,& mouetur hc du rct caufa,altcra:ab eflentia cius quodquid cft carebit
bitatio fupponendo, quod etiam quod quid elt fubie medio.Confiderandum eft vlterius,q ipfum fubiect
& pofsit eflc medium in demonftrationc, quod poft caufa extranea carct,vel fimpliciter, vel in tali fcicntia,
modum probabiliter S.Tho.cxpreflc habetur plurics caufa,inquani, extranea p quam demftrari pofsit ip
&c.Eft autem ratio dubitandi,quoniam par ratio paf fum efle,quoniam(vt fupra di$tum eft)quglibct fcitia
fionis,per demonftrationcm haberi dicitur, quoniam PriorifjPpgnit quod quid cft, & eflefubjecti&c.Et ..,,.
ipfum eft proprium mcdium,& propri propter quid. Per hoctqfquid cftfubiecti, quisius cfle carcre df ,
hoc autem conuenit ctiam quod quid clt fubiccti, ali altera c,& medio, & principi efle & fupponi vcl po , primo.
cuius,n.demonftrationis,qucunquc fit illa,proprium ni,vtin primo di& fuit&c.ipfa ver palsionecellario
medium & proptcr quid eft quod quide[t fubiecii.er habet caufam altcram ab eflentta fua, & taliter altcr,
go illud per dcmonftrationcm fcitur, & hoc,fcitur, & & extraneam,9 tfi cadit in cius completa diffinitione primo hu
fihocnon fcirdr pcr dcmftrationem,fcd fupponitur, quarp additamentum fit neceario, vt df in 7. mcta-lius capitul
& aliter fcitur & illud eiufdmodi cenfend eft &c.Mo phyficae.Et per hoc tam cfTentia pafsionis qum quod primo in
uendi autem hanc quaeftiqn occafioncm prbet Ari quid e(l eius nabct alter caufani ab cffenti & mii. !9;i** du
to.dotrinaintextu.ait.n.in refpomionc principalidi patetathoc manifctein exemplo ecliptis:ipfa enim ???"":;
ftinguendo quod quid eft,q) qud quod quid elt funt eflentia eclipfis caulatur ex oppoitione terr, quae cx ; 4.
finc medio, & quaed cum medio, & g ll a fupponun tra eflentiam eius cft,& in diffinitione cius cadit &c. .... .
tur,& aliter quam demonftrationcm habentis, ilta au ' Confiderdum eft vlterius q, alitcr fe ht ad dcm* -

tcm habentis demon[trationem (vt dictum e(t.)non di {tration{ubieSt,& aliter paio.fubiet.n.noneftid (upra: pri
xit autem aliter haberi quod quid cft per dcmltratio quod demftratur,fed de quo demftratur,pafsio ve- m huis t.
dem qum modo declarato.i. vt propter quid.fecun r eft id qd demonftratur,& cfcquenter c caufa paf- c.so.
dum intentioncm crgofuam, talis elt differentia inter fionis,& eius qdditatis fit ead,fi vcre dat demftrari
quod, quid eft pafsinis & fubieti. pafsio,oportetipfiuspafsionis cti feu qdditatis P
-

Ad huiusdubitationis euidentiam oportct diligen. priam cm pro co medio afiumere,& fic c p Appriam
tcr confiderarc in textu rationem talis differenti, & <m rcicognitio fufficienter habeatur ipfqidditas
exilla caufa deducere quarcmagis quod quid elt pafsio pafsionis extali proceffu eluccfcit,& n flipfaquid
nis, quam fubieti per dcmonltrationcm habeatur : in ditas,fed& tota diffinitio eiufd ex tali demonftratio
textu autem nonafsignatur ad propofitum alia diffe ncinnotcfcit,quoniam caufa illa cum fit propria,eft il
rcntia inter fubic&i & pafsionis quod quid cft, nifi ludadditum qf diffinitionem paionis cplet. Ex vi
quorundam eft altera caufa,quorundam autem non, & ergo demonftrationis quid habetur p qd eft
g) qudam quod quid cft {unt finc mcdio, & quaedam pafsionis,quoniam pafsio cft id quod dcmftratur,&
habent mcdium &c.Et hgc quidcm applicata ad fubie eius cffentia caufatur mcdio, q diffinitioncm cius
&tum & pafsionem & corum quod quid cft, veritatem complet &c.horum autem nihil lubiecto conuenit.
ab(q; dubio inucniuntur habcre, quoniam fubiett vt 3 Et i ad dubium dfsp n eft qualis r de g quid
: {ic non eft altera caufa. palsionis autem fic,& imuliter eft fubie&tt& pafsionis.Tuncquoniam quodquid cft
{uorum qu9d quid clt. Scd qo cx his fequatur gy paf pafsioais non innotefcit praecife ex hoc qud fit mc
tionis quod quid eft,cxdcmltrationc nofcatur.Ibie dium feu proptcr quid,vt ex di&ispatet.tumquoni
cti autcm non, diihcilc cft accipcrc,quoniani quod qd licctvtrunq; pofsit affumi in proptcr quiddierfis de
nontra
 In Poter. Analyt. Arit.
monftrationibus tamen,nunqum tfi quod quid eft fu
bie&i affumetur,vt pp qd fubieti, fed vt ppter quid
alterius,puta pafsionis,vel cuiufcq; alterius fc habtis
pcr mod paionis.quod quid eft at pafsionis aflumi
.turvt propter quid cifdem,qfh includit alter caufam,
vt patet,ex ditis. Et confequcnter exvi ipfius demon
frationis nunqu habetur g) medi fit quod qd eft fu
bie&i,fedfupponitur potius.fufficiter at habctur cx
videmonflrationisg, quid cft pafsionis,qih mcdium c
cfTentialis pafsionis e(t, & applicaf in dmonftratione
adipfam pafsionem d aflumitur vt eius propter quid
& eiusqucd quid cft complete cognofcitur, d vt cius
propria caufa affumitur.Et ideo dixit Arifto.q, per de
monftrationem habctur g, quid cft rei habentis altc
ram cm,non at rei carentis illa.Et fic patet,quale qd
quid elt demonftrationis ritu elicitur,& quomodo, &
qo non pt per demonllrationcm monftrari,licet fyl
logifmo topico aliquo concludi poit g, quid eft &c.
Quod nam fit nedium demonftrationis an diffinitio fubie
Cti,an palionis.
Ocin loco occurrit tra&anda quftio de medio
demonftrationis, qu qiii agitata eft,diligter c
fidcranda eft, fideliter recitatis opinionibus, quatuor
ergo faciemus.Primo declarabitur titulusdubitationis.
fecundo recitabitur opinio Egidijcumfundamtis.ter
tio examinabitur di&a opini.quarto ponetur opinio
S.Tho.Scicndum eft ergo g non dubitatur de medio
cuiufquc potifsimg,quid, f.fitin il pria fcicntiarum,& hc cum fubicctis fuis conftitunt
la medium proprium,diffinitio fubie&i an pafsionis,an
vtriufq;, annctrius, fed alter quid.Demonftrationis
at potifsimg nomen(vt quiuocatio tollatur)intclli
gendo demontration prima ordine natura, in citia
impliciter.prima autdico increpectu oium demon
ftration illius fcientiae.fiue rcfpe&u oium demonftra
tion de al quo certo fubieto:puta triangulo,vel hoe.
nihil.n.rcfcrt vtromodo accipit prima dcmftratioin
propofito,vtraq;.n.merito potifsima vocatur, quoni
ceteris paribus ct prima ordine cpoitionis, 8 eleme
- tum,& fundamcnt,& caufa caetcrarum, & clt vltima
ordinis refolutionis. & ad eam refolutur reliquae dc
primo h u-montrationes.Ver quonii ex dictis capitulis, ecudo
ius c.x.& 3. & tcrtio primi libri demftratio fimplicitcr e(t duplcx
.f.ratione ipfius conclufionis fcibilis in fe,& ratione no
tri. vt oisambiguitas tollatur ermo nolter quarit de
medio dem[trationis potis:mg abolute & n dc me
dio demonftrationis primex mcritisconcluiionis fci
bils.facile.n.cx ditis haberi pt 9 medum propri in
dcmonftratione tali clt prima palsio. quonii taiis de
monftratio non concludit prim pafsion dc fubiecto.
quoni illa taliter demonftrari non pr, eo q inclt fin
e immediatcfed ccludit fecd pasion dc ubieo. oluit vq; ad pere nota emper pasiones media po
propria.n.caufa fecundg pa(sionis cft prima. quoniam
os pafsioncs ordine quod ab codem fluunt fubie&to,
Egidius in vtalibi dcclardum elt &c.Vertii crgo in dubium hic
m& loco. quid (it medium in prima fimplicitcr demonftratione
cuiullibet fcienti fimpliciter &c.Egidijopinio in tri
bus conitit concluionibus.prima et.Subiecti diffini
tio non eft medi in demonltratione potifsima.Secda
e(t. Pafsio (eu pafsionis dcffinitio eft mcdiin demon
tratione potisima.Tcrtia elt. Diffinitioubicti ingre
di potifsimam demonftration vt anncx mcdio &c.
Prima cocluion probat tripliciter.primo ic,Si diffi
nitio ubiecti eet medi in potisima demltratione, tienda funt &c. Prima cclufio dics diffinition fubie
fcia n refolucret fuas cclufiones in principia propria
pcr fc nota,& certa,hoc eft incucnies. crgo. Declarat
cfequentia,[i intcrpasiones alicui particuluris lubie
~ cti in aliqua fcitia,puta trianguli eft ordo talis,qy vlti
ma demonftrat pcr pcnultim,& illu, per anterior,&
hcalcendcndo vfq;ad prim. Si prirna pafsio fiuc eius
diffinitio,demtrabit de trigulo pcr diffinition tri
guli, fiatvltima refofo oum ditar demonttration
189
qfi perueniet ad quod qd eft fubie&i,quodnon ampli*
demftratur, fata at vltima rcfolutine,ltatim,ergo
tunc[tabif.cftatat 9 nond peruent eft refolun
do vfq; ad prima principia Ppria in illafcitia, quoni4
illa vniucrfaliora funt jhuiusfpccialis fubie&i,&rgo fi
diffinitio fubieftiponii medi,fequit pfcitia demon
ftrationis rcfoluedo n perducatad pr fe notas pro
poitiones.Secundo ic,Si medi,in potisima demon
trationc diffinitio ubiccti, lequeret q cientiavnius
gris fubicti,puta geometria n cfet vna.Scd hoc cft
incueniens.ergo.Declarat conequentia addendo u
pradictis,q c par it r de triangulo & quadrangulo,
cuhoe & lcone.Sicut faia refolutione paidntrian
guli ad quod quid elt trianguli [tabitur demon[trando,
ita fata rcfoltione pafsin quadrguli ad eius qud
quid eft ftabitur &c. & fimiliter de alijs, & fic tot ert
geometri quotfpecies figurarum. Tertio fic,Si diffi
nitio ubicticflet medium,fcqucretur q multar c
cluionumelet vnd mcdii.hocalitct inconueniens
in propoito, qm loquimur demontra
tionc,in quavniusvnic ett medi propri.confequen
tia patet qa.eaddiffiinitio [ubietiet mediad`pro
bandum os pafsiones ciufdem fubiccti &c. Sccdam
aut concluion primo probatautoritate Arif dicen
tis.9 ratio primi termini, i. pafsionis eft medium &c.
Secundo fabricat e fibi fic, pafsionunu trcs funt or
dines.In primo funt pafsionestranfcendtes giira pro
dignitates,vt ototum maius fua parte&c. In Iccun
do unt pasiones prime in aliquogfie ubiecto,& con
ftituunt c fuis fubiectis pofitiofies vel fuppofitiones
indemon[brabilcs, vt linea# paralellae n courrunt in
&c.In tertio funt pafsiones demonftrabiles
e fuis fubiectis.Rurfus pafsionum demonftrabilium,
quaedam funt priores, qudam poflcriores, qudam
funtabltratiores,teuvniuerfaliores,quad minus vni
uerfalcs.Pafsiones ergo poftcriores alicuiusfubic&ti pu
ta trianguli, dcmftfantur pcr priorcs pafsiones eiuf
fubiccti,yfqucquo Perutum ferit ad prim.prima au
tcm ti n con(tituit cum fubiccto propofitidncm per
fe notam demonttrabut per pafsioncin abftractiorem
fcu fuperior, qu cft Ppria pafsio fuperioris fubiecti,
& cum hoc ctt Ppria c Pfsignis propria & prinia
inferioris fubiccti, & fic afccnddo.Tand dcuenietur
demontrando per pasionesad pasionesvniueralisi
masin illogc,que unt de ubiectis uis pere note,&
principia fca: cftituunt,nec vltra afcendetur demn
itrando, robur tfi& firmitat habt hae propofitiones
P fe notg exdignitatib' primis, jex primiis pafsionibus
fiunt,haec cft fcala Egidij, jafcchdciido chcstit,& re
ndo.Tcrti vcr cclufion probat fic,quia fi medi
paisio upcrior eu abtractior,oportct qud coau
mat fibi diffinitio fubiccti tanj,detcrminatiuum illius
pafsionis vniucrfalioresad hoc 9 caufet. Appri palsio
n in inferiori iubiecto, de quo demttrt,liaut mc
dium cft Ppria pafsio ciufd fubiecti,annectet t tunc
diffinitio tubiecti,coquod pasion pt plane intelli
gi finefubiccto, & fic diffinitio fubicti fe hfis ad paf
fioncs fuas , ficut caufa gulis adiuncta vni pafsioni de
monitrabit ali &c.haec eft pofitio Egidij, &um funda
mtis&c. Vt aut veritas elucecat igillatim oia dicu
cti n Po[fec mcdiin potisima dcmitr.itionc,fal
f abfq; dubio eft vt patebit Apbdo fu oppofit, cum
adducct opini9 S.Tho.Rationcs at quibs Pbat Egt
dius ill ccludere,ex dicendis nunc manifcfi elt &c.
Prima crgo & fecunda r ex codem Pcedentcsfunda
mto cod peccato deficiunt, Cu.n.ordo reolutiuus,
ctrario modo fe habeatad ordin compoitiuum, &
eand vi,& cad media, & eadnnexion oportcat
faluar
 U.9 Thom VioCaiet Comm.
'faluari in vtroque ordine:(icut c nendo dccditur ris vt diftincti fupcriori, quoniam pafsiones alicuius,
in fcientia abfq; tali pafsionum dcfcenfu,ita afccnddo puta hos funt duolices. qdi fluentes principijs hois
regreditur abq; tali pasioni connexione &c. Mani in coq animal:3 hc funt cesoibusan malibus,vtha
fette at patet in fcicntijs tale c(le cpolitiuum ordin bere tctum &c.$& dchis n ett [crmo.q hc m funt
' quo ab vniuerlalioribus inchoa & dcmftranfpalsio inferioris vt ditincti uperiori,ed cueniunt inferio
nes primi fubiecti ordinate, deindc ad partes fubiecti rirnc{uperioris. Quard verfluunt principijs hos
uas fubici venitur,n per dem{tration medi,fcd in eo ph, puta abaa intellectiua vt fic, & materia hu
pcr inchoation noui tra&atus vel capituli, & ab car mana vt ic.&c.& sales funt pasiones ho1escuenites
9 quid eft exordium fumitur & pafsiones demon[tran fibi vt diftinct* formalitcr cft ab animali , wt de fe patet,
tur &c.& fic pceditur vfq: adfinem fcita &c.Rcfo qfh fluunt ab humanitatis gradu, & non gradu a1ali
ucndo ergo cm refolutio fata fuesit, vfq; ad q, quid tatis:pafsiones crgo talitcrproprias inferiori, impofsi
eft alicuius partis fubie&iug,n (tabitur in illa fcitia, bilc ct ee proprios effectus uperioris uoiecti, nii
fed refolucntur principia propria illius fub;e&ti partia quis vfq;ado deliraret vt diccret,q fupcrius & inferi*
lis,in principia fupcrioris fubi&ti, & fic refoludo in effent idem formalitcr, & haec r cuincit intellcctum
gredictur in fuperior ordinem & fiet rcfolutio ad ill meum &c.Secundo probafidctn fic, tu dicis duo. f. 9
& principia cium pafsion illius fupcrioris ordinis, & paso uperioris ppria caua pasionis inferioris, &
fic deinceps afcenfs fit vfq;ad quod quid eft primi fu quod non caufat ill nifi dcterminetur per quod quid
biecti,in quo erit finis totius rcfolutionis, & tunc erit eft fubiectiinferioris. Quaero,ifta patsionisfuperioris
facta reolutio vq; ad pere nota fm e & p e notano determinatio per quod quid & fubicti,aut diurlificat
bis in fcientia&c. & idco non erunt tot fciti quot fu ipfaom pafsionem fuperior formaliter,aut n. Si fic,er
biccta partialia, qa oia talia rcfoluunt ad vn rationem go medium demftrationis diftinguitur formaliter a6
formal,q elt indiuifibilis formaliter igfie (cibili,vt cx iiia pafsione fupcriori, & confequchter non cft illa paf
ditisin primo li.c.1z.patet,neque certitudo.ergo ne fio nili (icut infcrius elt fu fupcriusidentice vcl prti
que vnitas citiae tollitur ponendo diffinition fubie: cipatiuc:fin,qugritur qo pfsio determinat pcr tale
cti efle mcdium in potifsida dcmftrationc. Ad quod quod quid fubiecti ad caufndi eius pafsion, ut de
magiftri fcitiarumi Arift.f.libros teftes adducto,perp terminafficut forma, per application ad talcm inate
dimus.n. in eis tratatus diftintos inchoantes t que ri,aut ficut agens determin p approximation.cm ad
ftionc an el} de illis partialibus rcb. de quibus tractat Pafs,aut ficut virtus c fuperioris dctcrminaf pcr vir
vt Patet in Philofophia naturali,& in logica,& in mg tu & operationem cginferioris. Ali mod dctermi
ralibus&c.'Judd i credimus cnexionem itt dem nationis ad propofit non reducibilcm ad hos quatuor
tratione oportere fieri dici pt, q qa proportio diffe non video &c. Si dctcrmina ficut forma per materi.
. to: rentiar diuidtium aliquod fuperius(fi fub diliuntio icut circularitasin vulnere pofita, determinafad cau
ne fumanf)ct proportio pasionis ad lubiet, vt Auer fandum tardior fanitat, & fimilitcr fi dcterminatur,
rois in primo dixit, idco & fupcriori dcfccndcre de ficut c fupcrior, ficut foldeterminatur per femen ad.
mftrdo podumus ccludendo fub difiunctione fuas Productionem ollu, & ars per intrumenta ppria ad
p fc partcs fubiectiuas, & deinde de qualibct figiliatim artiici,& fimilitcr fi determinat (icut agcns, lucutfol
proprietates oftendendo.3, ofcendcreeconuc; fo pofu dctcrminatur ad gation caufand pcr motum, quia
mus dctcrminatas fingulas partcs fub difiiionc in fu fit propinquus,& brcuitcr quouis alio mdetcrmine
pcrius refolucndo.Neobtt citiae fi d intieniuntur tur paisio tuperioris pcr fubiectum inferius,fi remanet
vti cxplicite tali conne&tte Gemonttratione, quin mani eadem formaliter,oportet horum alter dicere, aut
feftc pattibus alicuius partibus fubigtiuis fufficit im,- pafsio infcrioris non elt propria pafsioinferioris,vt'ic,
plicite connexioii hanc infpiccre , ficut & (upponere aut q' pafsio fuperior nctt propria cauf illius, quor
principia fua cxplicite quioufd delpici dixit in Pri vtrunq; eft contra pofitionem ift. Declaratur fcquc
T.c.: t. mo libro Arit.pp corum claritat, lerta atr faci la,qiii fi pafsio fuperior remanet eadem formaliter &
le oluitur dicendo, q ditfinitio ubiecti non et pro ex fe habc- q) fit propria caufa illius infcrioris, & non
prium medi nili rcfpetu primae pafsionis feu eius dif ex determitiatione, qn determinatio illa concurret vt
finitionis.fcquti.n.pafsionum,fem pcr preceds pa{- conditio fine qua non, vel per j,vcl in qua. Tunc paf
fio, ficut caula pxima cft ita medium erit &c. Fabrica fio cat:fata non eft propria inferioris, vt diftinguitur
vcr pp fccundm conclufioncm facta folidum vide fupcriori,fed potius includit in [e fupcrius,ficut qa tur
tur fundament habere. qin impofsibilc c(t pafsionem dius lanari fluit ex natura circuli applicati ad vulnus,
uperiorem ce propriam cim pasionis interioris, da n cft propria pafsio vulncris abfolute,fcd vulneris cir
to quod pofsit dcmftrare aliquo tnodo illain. Et hoc cularis. Si verfuperior rcmans eadcm formaliter n
pronunc probatur dupliciter. Prino fic ois proprius ex fe habet quod fit propria caufa illius,{ed ex dctcrmi
effectus alicuius propri pafsionis cft t cffcctus Pprij natione,i non ipfa it propria interioris caufa,fed po
fubiccti illius pafsionis, ita g' mediate fluit cx piifici tius illud determinans.{cmper.n. proptcr quod vnum
pijs illius fubicti &c.nulla propria pafsio infcrioris fu quodq;,iilud magis cft, fcd talis paio fuperior cflet P
bicctivt ditincti uperiori et proprius effectus upe pria c propter fbiectum detcrminans.ergo fubicct
rioris fubiecti. crgo nulla Ppria palsio inferioris fubic determinans effet magis propria c,3: hgciufficiteti
cti eft proprius effectus pafsionis fuperioris fubiccti,& contra terti cclufionem. Minus.ti.libcnter impugna opinio S.?
confequcntcr pafsio fuperioris non clt Propria c paf tionibusinfilto.Scnttiaat S.Tho.ab ipfo duabus cft Lec. 7, cir
fionis inferioris.difcurfs cft in fecundo fecdae.Maior propofitionibus probata. Prima pofita in hoc fcdo e(t tc.8. cirs
at probatur cx co,quidquid eft c caufg cft caufa cau 9 pafsio demftratur p propri diffinition diffinitio C-
fati.& ex doctrina Arifto.in 8.Phyfi.& 2.metaphy.vbi at pafsionis pcr diffinitionem fubiccti.lccda habita
pofitis tribus vcl pluribus caufis rdinatis eiufdcih effe in principio piimi cft g)'medi in dcmonltrationc con
ctus dicit effcctum ita depcnderc Prima g) fi illa non ftat ex diffinitionefubiecti & pafsionis.Scd cxhisver
caufct, ncc caetcrae caufaunt . Conllat at 9 fubicct bis ptduplex fenfusaccipi,im 9 duplex elt diffinitio
ct propria c pasionis fue & ge caufe matcrialis & pafsionis.f.diccns quid tim,& dicens quid & PP qd.Pri
cf{icitis & finalis(fccd cem vi & veritat.)& ideo mus fenfus eft, qud paio prima demonftretur de fu
fi alicuius Appria c c{t ipfa Paio, ciufdcm Ppria ct biccto, P diffinitionem pafsionis dictem quid:lla at
(prior tfi)ca crit proprium iubiect illius. Maior vero diffinitio demonftret tandem per diffinttionvin uoie
cx tcra, in is cit nota. "Dico.n.bi di e notante inferio cti,& fic mcdi rcfpcctu ciufdm pafsionis multiplica
t titi
 In Poter.Analyt.Arit. I9I
tum conftat ex rnibus vtriufq;&c. Aliusfenfus eft q, qih primum in vnoquoq;gfie eft cofum eorum qua
pafsio pofterior dcmftretur per fu diffinitionem di funt poft.Poffunt at haec, jdiximus Arifto.auctorita
cent quid& propter quid. ac per hoc demftretur tibus muniri,fed qm vnufqifq; gloflat cas vt vult,ideo
T.c. 23, c. priorem pafsioncm jin cius diffinitionccadit vt caufa fat fit hgc dixifIc,quibus & ratinem primi tertnini, &c
11-poi, me ficut eclipfis demonfirai per interpofitionem terrae,c rn vltimi in medioru numero collocari detcndimus.
d, una.
aut dcuentum fuerit ad prim pafsionem, illa dcmon Sicq; nihil nobis aducrfari in Arill. libris inuenium* &c.
ftrefper diffinitionfubicti,& pafsionis fimul. excis Quomodo caufae omncs habeantur per de
.n.intcgraf diffinitio dicens quid & Appter quid primae
pafsionis,quoni vt infra probatur quod quid eft fubie monftrationem. Cap. 8.
&ti cft proprium propter quidrefpectu prim pafsio / oniam aut ftreputamus,quandoJ
mis,fic aut dcmonftrand primam paion principa caje vero qatorft,a qid, 4og
lem loc tenet quod quid cit fubici, quonim ipfius qd erat effe,vnaat quibus exifltibus neceffe
ratione medium illud continet propter quid, quod eft eft hoc eff,altera ver j aliquidprimum mouit, quarta
altcra caufa pafsionis &c. Et hic fcnfus mihi mgis pla
aiit cui caua,osista permeai demostratur, ci hoc.n.
upra.t.c.1. cet,& conformior et Arito. & S.Thom & dignior vt quod c fit hoc, neceffe eft effe,vna quid accepta propofi
tanto ingenio attribuatur. Conformior qdem Arito. tuone mom eft,duabus at adminim,hoc ver cit,qj vn
quoniam cxpreffe medi ponit diffinitionem diccnt medium habeant:hoc igitur vno accepto,conclufion me
APpter quid, S.Tho.ver tum quia ipfe idcm aflcrit gy ceffe e$t effe.Manifeft at & fic propter quid ejt retus
Arifto.& in eodem loco.Tum quia xprefle ita princi
pio prirni lib.vtaddutum cft,hocdixit. Tum quia ex infemicirculo?aut quo exiftete,rett" eftefit vtiq; retius,
hoc nullum fequifin dotrina fua incuenis,quoniam im quo.4,dimidium duor rettorum,im quo B qu; e$t imfe
quod quid e[t fubieti primum mcdium ponitur hoc micirculo,in quo C, quod igit 4 retus infit ipfi C et, qui
modo.Iuxta prim atcnum vniformitasexpofitio e$t in fmicirculo,cauf e$t ipfum B.hoc. m.ipfi JA quale
nis faluari non vf,d prima pafsio non demonltravidf eft,b cat c ipfi B,duorniq; retior dimidi e$t, cum
ficut pofteriores,fcd imperfe&iori modo quod n bfi igitur B fit dimidiu duorum retor, Ja,ipfi C ineft,boc
onat &c.Dignior autelt tanto viro.T quoniam me aut erat,in fmicirculo retum effe, boc ver idem e$t
dium potifsim demftrationis Proprias caufas Palsio ipfi quid erat effe,eo,quodhoc ignificat oratio.verhenim
nis in fe fic continet, & formal quid rne diffinitio ver & ipfius quid erat effe,cmftrata e$t media:Pro
nis diccntis quid, material at & cfficient ratione pter quid at Medor bellum fatium et J4thenienfibus
quid efl fubieti, quoin fcipfo emanat pafsio &c.T ue c bellum inferendi JAthenienfibus,quoni in Sardes
quoni hc fcnttia illuftribsdf viris conformis, The cum Eretriibia irruerit,hoc.m.primo mouit. it belli,
mittio.{.Ioni Grmatico,Aueroi,& Alberto Magno, in quo .A priores irruiffe B, Athenifes C.imeft itaq; B ip
quorum fcntenti nunq in hac materia S.Tho. impu
gnauit.Ncc dico propterea g) fm S.Tho. diffinitio fu f: !,quod efi prius irruiffe.Atheniemfibus:.ae ver ipfi B,
Bict ola non psit c medi:huius.n.oppoft:fate bellm infrunt.m.ijs,qui prius iniuria affecere,inest igi
mur abfolute,qiii hoc poflefieri probabitur, & confe tur ipfi quidem BJ,quod e$t bellum inferre ijs,qui prius
quenter primus (en(usverbor S.Tho.t acceptabitur. incgpere,hoc autem ipfi c.Athenifibus,prius.m. cpere,
Qud.n. diffinitio {ubiccti fola fit medium ad prm medium igitur & hic c e$t q primo mouit. Quorumcq;
Palsion Proband deducitur fic: oscaufa ppria & ne aut cauf ipfum gratia cuius, vtpropter quid a m0ulat,
celaria, pp juificienter & immediate res et pt ee vt fmus fiat,propter quid domus est?vt conferuetur f
verum & prprium medi ad demonftrat,uc fcicnd pellex:illud quid gratia coaualefcendi,hoc autemgratia
rcm ill.patct illa cx diffinitione ipfius [circ:quod quid zonfruandi.propter quid prandio oportet deambulare
fubiccti, talis c primg pafsionis fug.ergo:nninor li &-gratia cuius nihil differt : deambulatio prandio C,
cet n9n nifi ab inepto ad philofophi ncgari pofsit Ap nojifupermatare cibaria,in quo B, fuigri in quo./1, imfit
bat t tit : id cui cuenit liqua pafsio mi q iplum feu igitur prando deambulare,ei,uodestfacere non iiper
primo APpri& fufficicns,& immcdiata c illis, proba iiatare cibaria ad os vtris,& hoc flubre, videtur enim
2.T.c tur quonamr(vt in 5. cap. primi df)elt id cui illa palsio
incffe ipfi deambulare, quod e$t C,ipfm B, quod ejf nom
1nelt,& per illud inclt caetcris quibufq;, fubiectum at
APpri clt id cui prima pafio conuenit m quod ipfum fperntare cibaria, hinc at ine$t ipfum.A falubre,que
ieu primo, crg fubiect cft propria c & mcdi fuf igitur cauf ipfi c, quod ipfum JM imfit,quod effgratia
ficisad demontrand propria pasionem, & hoc et uius? B quod eft n fupernatare,hoc at ef veluti illius
indubi fcntiendum proptcrilt ration. Quod fiali ratio:.A enim ita affignabitur:propter quid autem B ipfi
quis contenderit talcm demonftrationem non e po cimeft,quomiam hoc eft fmari ita fe habere. Oportetau
tiisimi,memorfit qdfonetdemoniratio potifsima & tem tranfumere orationes, critamagisfingula appare
ccffab:t contento. Si dicatur crgo ead pifsio poterit bunt.Generationes ver conuerf hic,&- im caufis fecum
demonftrari duabus demonftrtionibus potilsimis. f. dummotum:ibi enim medi oportet fieriprimum huc au
Pcr quod quid cft fubic&i folum , & per quod quid tem ipfum cextremum, vltimum vcr ipfm cuius gra
ett fubiecti & pafsionis, feudiffinitionem formalem & tia.ctingit autem idem & cuius gratia effe &- ex mecef
caualem pasionis.Df hoc non ee conueniens diuer fitate vt per lucernam egredi lum ex neceffitate etenim
iis rcipectibusfcruata identitate proprijmedij&c. di progreditur,quod minores habet partes:per maiores po
ueriis quid refpectibus,quoni illa in quo folum quod iros fi quidem lum fit,eo,quodpertrfit,&gratia cuius,
quid eft fubiecti affumitur,df potiim quia cft prima mom offendamus.J4m me ergo fi effe ctingit &- fieri com
impliciter ordine compoitions, 8 vltima reolutio
nis,&ht ppoiitiones implicisimas. Iita autpotisi tingit?quemadmodum fi tomat,cumextinguitur ignis,nec
ma df, quia aggregat in fe giia caufarum ex quibus e necelle eftfridere firepere, vt pytagoreidicunt mi
paionis dependet vt Albertus in hoc fccundo tracta marum gratia ijs qui fumt im tartaro,vt timeant.plurima
tu capituli docet diffufc.Seruari autem identitat me ver talia fnt,& maxime in ijs, qu fecdum naturam
dij oportct,quoni demftrationes non augentur pcr conjiituuntur &- comfiftunt,haec enim alicuius gratia f
media,& medium in vtraqueipfum quod quid elt fu cit ipf natura,illa ver ex neccffitate,neceffitas at du
biecti eft,quo obtinent reliqua p medij vim habeant, plex,haec quidem.n.fecundum natur & appetitum, illa
vt Albertus dicit in 7. metaphyfic, tractatu i.ca. 12. autem vi,qu prter appetitum eft,quemadmodum lapis
ex inc
 I 92 Thorn. VIo Caict.Comm.
ex neceffitate,&- fi:rm: & deorfsfertur, fed nom pro *
demonftrationem innotefcat& non qua!iter demon
ter eandem meceitarem.?r: #; ver, que difurfis n ftratio fiat per quodlibet genus catifr, licet hoc fecun
mulla quide:n numquam d c.;i; fnt, vt domnus aut $tatus, dum ex his quae dicuntur faciilime fumatur.non.n.pro
neq; neceirace,fedallcuius gritua, queda vcroc i for ' pofuit Ariit.quod os h quatuor caufae demonftfant,
tuna, vt fnitts &-flus: marine autemin #tibuftung; ,: vt fcd 9 per medium non[trantur,i.pcr defi* oaitration
media cognofcuntur , vnde & volens lloc declarare
contingit & fic,& a!iter, quando no;: i fortuit gencra
in caufa formali dicit.At vero ipfius quod quid erat ef- *-*?*7*
tto fit.quare fimis, quod efi bonum gratia alictius fi: aut fecaufa demonftrata eft media, conftat auicm cx prae-.
matura,t;it arte: fortuna ver nihil gratia ali^uius fit. cedenti capitulo,g> de caufa formali feu quodquid eft,
Summa huius capituli haec eft. oftenfum eft non quornodo demonftret ; fcd quomo
concluio. O Mnes quatuor caufae per medium monftrantur. do per dcmonltrationcm habcatur.haec clt ergo inten- *
principalis probatur priori, qfh fcire eft caufam fcire &c. tio textus,non pofterganda. . .. ..

Cauf materialis,ideft, qae cum fit nccefTe eft hoc ef- . Circa oftcnfioncm cauf materialis, Moleltia Egi Annot.
fe,vt medium mon(tratur cum duabus ad minus pro , dij mihi occurrit cuius impatiens proptcrca fum, qia
pofitioxibusvnum habcntibus mcd um: declaraturin praeceptorem tuum ablq; caufa mordet, propter quod
terminis gcneralibus A primo,C tertio,& B medio, ap ; vellein ipfum ordinate vidiflct, quod hucufq; nonfeci,
plicatis,ad rc&tum angulum in femicirculo,& mcdieta nec difpofitus fum ad facicndum vt nihil quod contra
tem duorum rectorum &c S.Tho.dixerit abfquc refponfionc tran(iret.Duo ergo ,
Caufa formalis qo habcatur vt medium di eft. S.Tho.dita in hac re impti gnat primum ftipfadedu
'
Caufa efficiens , monftratur mcdia affumpta caufa ctio expli Arift. ait.n.qd dcdu$tio illa deficit duplici- ;
prius moute pro medio.dcclaratur in tcrminis A pri tcr. Primo quia ex ea non habetur g, angulus femicir- ;
mo,Ctcrtio, & B medio,applicatis ad bcllari Atheni culi fit rectus,nifi fiat rcte in medi femicirculi,& c-
fcs,& priorem offcnfam. ` ` ` * fequenter fecundum hanc dedu&tionem non quilibet:
Caufa finalis monftratur media, af{umpto ipfo finc angulu in femicirculo cft rc&tus, quodinnuit philofo
vltimo pro primo,& fine mcdio pro mcdio, & effetu phus & cft vcruni.Secdo,quia non arguit angulum fe ;
pro tertio &c. declaratur in terminis A primo, B mc micirculi cfle rcctum,quia eft medicta$duorum recto
did,& C tertio applicatis ad fanari, non cminere cibos rum,fcd quia funt duae mcdictatcs vnius reti,&c.Sec
in orc ftomachi, & ambulationem &c. Et propter c durn dictum c(t cxpofitio illorum verborum Ariflote..
mutare rationes , & fic niagis vnaqugq; apparebit &c. , (huic autcm idcm eft quo quicquid erat efie cum hoc
differentia. fignificat ratione Scc.)Exponit cnim S.Thotn.g mo-.-
Gcncrationes cffc&tiui & fjnalis procefTus ectrario
fiunt:declaratur, quoniam medium illius cft primum , dus demontrandi per cauam materialem pt ad cau
quod fit,iftius autcm vltimurn icu tertium & primum fam formalem reduci, quoniam efle mcdium duorum ,
quod fit , & ipfum propter quid cft vltimum quod fit. re&torum pt accipi, vt ratio {ignificans quod quidcft
fecunda c Contingit vnuin & idetn & propter quid & ex ne rccii anguli.Obftat ctra hoc, quia pars quantitatiua,
c . cesitatc elle. de claratur exemplariter in diffuione lu qualis cit medietas noniugrcditur diffinitionem, vt pa 34.
minis pcr pcllcm & in tonitruo &c. tct in 7.metaphyfic non enim debet diffiniri angulus
rertia con Plurima funt hmi,& maxime in naturalibus.decla rcctus, quia ett medietus duorum re6torum , fed quo
cluio. niam c!t conititutus ex linea reta &c.
ratur duplici diftin&tione,prin.a cft eor,qu funt na '
tura,alia funt proptcr hoc,alia cx nccefsitate,& horum : Ad primum eorum quae obijciuntur contra prim
alia ex necefsitate materiae,vt lapidis dcfcenfus,a!ia ex df JP S.Tho. non intcndebat hic docere geomctriam, ,
-

necefsitatcagcntis,vt lapidis afccnfus.Secunda eft.Eo qiii prgfentis n cft negotij,& idco non aflumpfit pro
rum qu fiunt ab intcll:gcntia,alia funt proptcr finem uinciam probdi 9y quilibet angulus in fcmicirculo fit
8 n fortuna, ncc cx ncccfsitate vt domus & effigics rc&tus.fat. n.fuit 9 oftendcrct g angulus in femicircu
alia funt fortuna,vt f nitas & falus &c. . -
lo fit rcctus. Arito. n.quem exponebat non adducitin
Finis bonus cli proptcr qu aliquid fit natura, aut . exemplum nifi 9 angulus in fcmicirculo eft rc&us&c.
ab artc,& non fertuna,decla atur, quoniano maximc . Ad aliud df, 9 probatio illa procedit cx hoc quod
apparct finis in qniv -unquc fic, & aiitcr contingit angulus emicirculi et medietas duor rcctorum non
fieri,& non fortuna fi;r, & c. m fcnfum arguentis,quia,!. totus ille angulus cxcedit
iu duplo duobus recti, fedfm fubtiliorcm fenfum,
Series autem hc eft. quia.f.angulus illc conftat ex medietatibus duorum re
Cv M dcclarauit quomodo quod quid cft ad demon torum, qm contatex angulis acutis duoru triangulo
ftrationem fe habeat & pcr illam nofcatur,intcndit de r.angulus.n.acutus vnius trianguli et medietas vnius
clararc quomodo proptcr quid,pcr illa *n habeatur, & recti, cui a qualet, cum reliquo angulo acuto eiudem
quoniam propter qud (ccundum caufarum gcncra di triguli, & fimiliter angulus acutus alterius triguli eft
ftribuitur,doccrc vult quomodo quodlibet genus cau medietas alteriusrcoti, cui aequiualet ci reliquo acuto
fae per demonftrationem habeatur,& duo facit. primo cuufd trianguli. Et hc eft vera demonttratio ex caufa,
intentum vniucrfalitcr proponit & probat in principa materiali, qfh demonftraf angulus femicirculi rc&tus
li conclufiore & {ubiungit declarationcm ccundum cx hoc, 9 conftat cx mcdictatibus duorum retorum
quamlibct caufam, addk ns diffct entiam inter eflctiu tanquam cx partibus, & hoc fit manifeftum, protrata
proccfum & finalcm. Sccundo docct quod ct rcfpe li nea pcrpcndiculari in mcdio angulo ipfius fcmicircu
du vnius, poffunt haberi perdemonltritionem diuer li,vt Patctin figura formata S. Tho.V arguens n re
a: caufe. in fecunda conclufions : & dcclarat qualiter te.dcducit ration S.Tho.& ideo n mir {$ errauit.
hoc inu niatur in naturalibus & intellectualibus, in ter Ad id ver quod obijcitur contram dictum, df pri
tia cclufionc, fubi&to corrclatio cxcludente fortuita mo q cxpla ponimus non p ita fit,fed vt additcentes
ab habentibus caufam finalcm. -

intclligant:doccre volcbat Arift.g c materialis potett

Annot. Circa principalcm conclufionem. Aduerte quod ex
illa habctur intentio Arift.in hoc cap.quam non duer
tcrc occafio videtur fuific tanti laboris aflumpti ab
alijs circa proccfium caufg finalis,vt ibi gicctur. Habe
tui (iquidcm ex hoc ipfo cxordio capituli , p intentio
tua cit declara: e qualiter quodlibet genus caua per
reduci ad qd gdeft,co q pt dari derediffinitio fum
pta cx caufa materiali.Talis.n.diffinitio ad quod quid
c!t pertinet.& ex caufa materiali vim habet. Et ideo S.
Tho.cxemplariter locutus fic expofuit. Dicitur [ecun
do y licet huiufmodi matcrialia n admittuntur ad q,
quid sit fimplicitcr, admittuntur tamen ad quod qu
elt fic,
 In Poter.Analyt. Arit. I93
* * eft fic,ideft (ecundum materiam,(eu matcrialitcr confi cendo g-ly:plurima at &c.coniungitur cum conclu
deratum, lakem rcdu&iue, & hoc fufficit intentioni S. ione precedente, 8 ditinctioneseorum equuntur
Tho.qui dixit, qud effe medium duorum retorum vt patet ex eis in quibus habeat locum oltenlio caufae
potelfaccipivtrtio re&i anguli, & non dixit, qud finlis folius,& in quibus materialisfolius,& in quibus
hoc fit ratio recti anguli. vtriufquc,& in quibus nullius. Et huic propolito om
Ann0t 1. Circa oftenfion`caufae finalis. Notand eft quod, nes ditintiones contructiue deeruiunt &c.
diccntibus Ariftot.oftendereqo fit demen[tratio fm
caufam final, extorqueriquodammodo textum opor De differentia ipfius propter quid, in his
tet,& fuperfluitatem in eo confiteri, qn demontratio quae fiunt fimul vl non fimul: circulariter
orinat ab Arifto.non affumit medim q> fit caufafi vel non circulariter ; femper, vel frcqucn
nalis,quare praedicatum conclufionis infitubieto, fed [RCI . .
cau(am etfiient:& qm abillo vcrbo (qu igitur cau
fa &c.vq;adly generationes&c.)non facile exponi Jrdem autem cauf eft js,qu fiunt & fattis , &
teft erie$ textu$, iuxta iilum fenfum nifi inculcan O,
vcl&c.Ampliusquisnon arguet Arit.inufficientia,i
E. futuris,qu* efi & j* qu junt:medi.n. e$t au
prgterq quod ij&uidem qu funt , qu eft, ijs
intcndit tradereqo fiatdeihonftratio per cm finale: ver,qu fiunt, qu fit:fatii: autem fata,&fututis fu
ab ipfo nanq;in fcdo phyficor traditur modus d$- tura;t propter quidfa&us fuit defeius,qugniamfatta
mftrandi pcr ill,qui hoc in loco,rccitetur,& tfi fec fuit ter;a ih medio.fit autem,qj fit,erit ver, qi erit in
dum ill vim, hic e(t proprius locus,vbi determ;nari Imedio;e$t at,qim e$t. Juid e$t cristallus? accipiaturvti
debcat modus demon(trandi per caufam finale.Dicen que qude aqua congelatataquan quo c,cgilatum im
T.6.14 d ergo cft iuxta fuperius dia, g) intentioArjft,eftge quo a caufniedia in quo B, defeus calidi omnino:in
claraf qo p demnrationirinotefcit caufafinalis;
, & q, doet haberi, qi termini fic ordinanf, quod id. iji iiaque.ipfi c,hui autem congelatum; effe ,44e
in quoJ,fit autemcrytallus,cum fit B: fatium eft aut
qud habetur pro fine,fit prim,& cffetus cuiusqua fato,erit autem futuro:fic igitur eft caufa,& cuius ca*
rimus caulam final,fitvltim,& alumitur promedio fa fimulfiunt,qudofiunt,zy funt,qhfint, 29 in ** od
quod eft vcremedi,cauf.f.& ratio, 9 priminfit vlti
rho.apparet.n.tunc, q illud medi ecufa finalis n9n fium fuit,& in futuro confimiliter.Inbis ero, 4
q, priinfit vltimidi,fedipfiusvltimi,& 9 Primum fit uift,an
moum videtr
hefnt in continuo tempore? quemad
nobis alias alior caufas effe,ipfius qui
&afa finalis mcdij&c.Et hocmanifefte patet exemplo
& verbis textus, qih in tcxtu proponitur q: quaeratur demfafiifatam alteram,&futuri alteramfuturam,&-
propter quidamblationis pti cnam,& finistePuta ipfis fieri,fi quidprius fafumfuit.Est tique poste
iurianits,& mcdium affuihitur non eminere cib9sit s ftofjllogifihus,principium autem & quorum ip
oreftomahi.hoc.n.eft vere mediinter ambulation fata,quare & in ijs qu fiunt confimiliter priori ver
& anitat, & et caua & ratio q ambulatioitfana. on ji , vt quonim hoc fatumfuit,quia boc po$teri*
iExtaliaritcmonftratione habetr, q> non eminentia fitum fuit,&: in futurum confimiliter: neque.n.indefi
Ki5,ex hoc, q, eft caufa 9 fanitasinfit
finsproximus'ambulationis,& q fanitasambulationis
eft finis non niti,neque definiti erit temporis,quare quoniam hoc ve
: - > 2 <mihcntiae cibi,& confequentefambulationis,& huic ,um e$dicere fafum fuiffe: boc autem e$t verum, dicere
intento dcferuuntillaverba Ariftotelisfupradit, fi fiumfuiffe po$terius,in intermedio namquefal/um erit
ait(Quae igitur caufaeftin C 9 A fit ProPte; quid eft) 7icereboc am altero fato.Eadem autemratio &-im fu
turo:neque quoniam hoc faum fuit , hgc erit: mediums
jafiiialis eft ipfius
n [upercminere ambuftionis;&
cibos,hocat hc fitambula
ct,tiutilh4: B 9 <{t enim coisgehitum oportet eff,ftorum fastum,& futu
ratio,(icut finiscft r6efficis&c.A.n,i.
eiusquodeft ad fincm,"l ,orum furum, eorum qufiunt quodfit. enti;m ensi4
tis.f.fanitatis,ratio,ficut fanita: de
ambulationeficinontrabitur,qfm r mediu*finis# ef. Jer qodfuit,& id qud erit non coutingit eff co'*
iumi.limpliua neque indefinitum gtingit efferet?*
ftrat vltim fin &.propter quid at B eft intermedium;,neque definitum, falfum enim rit dicer*
utafinalis propter qu h fuperemipere ine intermedio. confideraiidum autem quideftipfum o***-
tioni, cft,qfh fioc eft,tanari ficfehabere.i.q nu, vt po$t ipfimfaiumeffe,ipfumfieri fit in rebus,an
non fupereminerc ad fanitat ducit &c.& fubdit. opor manifefum ei , quod non eft contiguum fatto quodfit,
tetaitc mutarernes&c. quai dicat, non mirerisi neq; enim faium faiio:termini man4; funt & indiwidut.
fic ofenditur cauf finalis.f.faciendo ipam Primter quemadmodum igitur neque punfiaJunt fibijnuicem con
min&
<ii faiafincmintermedi,
cmutatione rnum mcd,&
modo effeum
di$t? .\vtvitim
medi iigua, neque faia,ambo enim indiuiduafunt neque vti
afpiciatur vt propter quid vltimi,& Pfim V PP quid que quodfit fatto propteridem.namquod fit, diuifibile
fatum autemihdiuifibile:quemadmodum g* linea
medij, magis vnqggquc caufa diftinte apparcbit &c.
'extus ciir videritur incorrctiinillisylti untiumfehabet, ita quo fit adfaffum:infig*enim
infinita faia in eo quodfit: magis autem manifeste in
mi elementis.pp quidaut Betin C, &c.habentenim vniuerflibus demtu oportet dici de bis. De eo igitur
ropter qdat et in Cg, ex eo vitiofum deprehen quod e quomodo,cum generatio confequent?'fit, fe ha
*3itr,quia iam in fuperiori linea dixerat,caufam quare
ft,ligendum cft ergo. pp quid at BeftinC.8c beat medium quod e caufa,in tantum accept*it: me
fiaberli tranflatio,& ic exponit Boctius &c: ... ceff eft.n.& in his medium &rprimum immediata ee,
erti
rendum elt 9conc!ufioncm & contenta in ea.[erie:
(i faterivolumu*vt&textu: Aduerin
v: 4 fatumfuit,quoniam cfumfuit,poflerius at B
faiumfit:prius t J4 principium at C;eo qudproxi
inuare vidci p..lia diftinctioncs,d;e in literaiu! mius ipfius nc eft,quod st principium temporis,C ver
t tertig clufioni, oportct intelligere qud pri fa&um ej,fi Dfa et,c igitur D fit,neceffe eji J4f3
maditincto ex extremis det intelligere medium, er um effe,cuf autem e$t c,eum.n.Dfm cfi, necelje
inatera a!iaficit proptcr fin & alia ex Ascfsita e$i c fum effe,cautemfaito meceffe est Pri!*4fact
te, multaintermediaficit, propterytrunq;&lecun fuje. Ita ero accipientimedim,tabitur alicubi in im
dtit diftin&tio pofita fit magis adfeparangsa 'luar mediatum,anmper extra cadet propter infinitum?non
habent vtrafq; nccefsitat magis ad oftdcnd, enim e$t contigim fifum fifo , quemadmodun di
siquit stvclletcparare hac,forte n malc facerct,di Tho.de Vio.in Poft. N &um
 I Q4 Thom. Vio Caiet. Comm.
tum fuit,fcdincipere tam neceffe eft medio & ab ip
fo mc primo.Similiter at & in ipf erit:fi.n.verum e$t
dicere,qud erit D,neceffeprias uer dicere qud J4 erit:
huius at cauf ipfm C. fi.m. D erit, prius ipfm C erit,
fi ver cerit prius ipfum.A erit:fimiliterat infinita eft
Jettio & in his nom.m.unt futura contiguaintere, prin
cipium ver & in his immediat accipiendum e$t. Se ha
bet at fic in operibus,f fatfa et domus,neceff e$t inci
frfuiffe lapides, &-fatum fuiff hoc propter quid:quo
miam neceffe effundamentum faumfuiff,fi quidem &-
domus fatiafuit: ver fundamentum eft,prius lapides
fatios fuiffe neceffe eft.Rurfus fi erit domus,confimiliter
prius erunt lapides(mftratur autem per medium fimili
ter)erit.n.fundamtum priuseyQuoniam autem videmus
in ijs,qu fiunt circulo generationem quandam effe,com
tingit hoc ee,iquidem equantur einuicem medium &
extrema:in his.n.ipum conuertere et: mftratum ver
eft boc imprimis, qud conuertumtur conclufiomes, quod
autem circulo hoc eft,in operibus at apparet fic,made
faia terrameceffe eft vaporem fieri,hoc autem fato mu
bem,hoc autem fa&o aquam,hoc autem fatio necee eft
madefatam effe terram.hoc at erat, quod principio,
quare circulo circuiuit,vmo.m.ipforum quocumque exift
te,alterum eft,& illo,aliud,&- hoc primum.Sunt autem
monnulla quidem,qu fiunt vmiuerfaliter, namque & fem
per & in omni,aut ficfe habent,aut fiunt,alia ver fem
per quidem mom, vt plurimum autem, vt mom omnis ho
imomafculus barbam emittit,fed vt plurimum. Talium
itaque neceffeeft & medium t plurimum effe,fi enim.4
de Bvniueraliterpredicatur,6-hoc de cyniueraliter,
neceffe eft.4 de cfemper &- um omniprdicari,hoc emim
eft vniuerfale & in omni & femper, fedfupponebatur
Fatum effe non eft continuum c fieri, nec alio fa 3. cclufo.
to effe. probafprimo fecunda pars, qih funt termini,
& atomi,declaratur,qfh funt indiuidualia ficut pun&a
que ctinua n funt.fccundo probatur prima prspro
pter id,q ipfum fieri de diuifibile, & n pt conti
nu effe c indiuifibili, fed infinita tali iniuifibili
in eo funt,dcclaratur ex fimilitudine line adptum.
Caufa media fehabct cum eo quod cfeqenter fit
vt de factum ee dit et.Declaratur,qin necee et in 4 cclufo.
his,qu confequenter fiunt, medium & primum fine reponfiua .
medio c(Te,quodfaluatur pofteriori arguendo fic,im
terminis praetcritis priori faaC medi& D poftre
moineendo,Primoat in yllogizando.Tuncinprin
cipium & caufa media per qu ex D infertur A eft C
qfh prQximum eft ipfi fic quod eft principium tcin
poris.fine mcdio at feu immcdiationie, licet obftet q
fa&um fato continuum non e(t, quia infinitantur,&
propter hoc videatur accipiendo fa&a pro medijs nun
quam perueniri ad immediatum quod tfi non obftat,
fed neccfse clt incipere medio & nuncprimo,& fimi
liter per omnia habet in tcrminis eifdcm futuris,& dc -
-- a
claratur exemplo in artificio domus.
In his,quae fiuntm circular# generation,ctingit f. cclufio.
hoc e(Ie,vt.f.circulariter in eis fumat medi,fi vere ihe
di & terminiadinuice conequtur probatur, qin cir
culo demonftrare eft cuerfim demonftrare, in huiuf
modi at & terminos necefle eft conuerti,& conclufio
nes ex talibus terminis in prioribus oftenfum cft con
uerti.dcclaratur deinde in opcribus naturae,terra.f.de
pluta, vtpotc nube,& iter terra depluta, declarat dc
mincipicndo quouis eor, qfh vndecunq; incipias,
ad illud nece{sitas generationis & illationis redit &c.
Qugdam funt qug fiunt vniuerfalitcr,vt ea qu fem
per & in omni,aut fic fe habent aut fiunt. >

plurimum: neceffe eft igitur & medium vt plrimum ef
Te quodeft,im quo Bierunt igitur & eorum, qu vt pluri
mum,principia immediata, qucumque vt plurimum ita
funt,aut fiunt. Quomodo igitur ipfm quid eft in defini
tiones aignatur, & quomodo demomffratio aut defini
tio eftipfius,aut mom eft,difumeft prius.
Summa huius capituli haec eft
1. cclu0o.
C fmfubf
Aufa in his,qu fiunt,& fa&is,& futuris,efteadem
tantiam,quae vere eft in his qu funt. pro
batur,quoniam caufa ffumptain medium in his, quae
funt cft,&in his qufiunt fit, & infa&isfa&a,& futu
risfutura eft,declaraturprimo in eclipfi, & interpofi
tione terr fecundo in crytallo.i.aqua dentata ex defe
&u caloris,& ordinatur in terminisA primo, C tertio
& B medi addenfatum, aquam , & defe&um caloris
applictis.probatur deinde, quoniam caufam &.cuius
caufa,(imul fiunt cum fiant, funt cum fint &c.
q6 princi Vtrum cum cau(a & cffectus non fimul funt, fint in
pal. continuo tempore. **
*. cclufio: Syllogifmu$in huiufmodi qu non funt fimul, cft
faowelfieri, ad non prioriad po
erius,tamin prterito,qumin futur9.probatur Pri
mofecunda prs.f. q) nohpriori, q fiueponantur
comitari fe xtrem per determinatum tempus, fiue
er indeterminatum, nec exfactum effe prioript in
effepofterius,pofter
qfh in medio tempore inter
duofa&a efle,falfum crit, iusfa.effe afferere,
nec cxfa&umicffcptinferri fore.probatur duplicitcr.
Primo quoniam medium fimul genitum oportet effe
cum co, cuius eft medium. cfleatem & futurum cffe
non funt fimul genita. Secundo quoniam nec finitum
nec infinitum contingit efle tempus medium intcrfa
&um,&id quod futurum infertur, mcnfuranslyerit,
quoniam in medioflfum eritafferere. vere eft res caufans, efsc fimul cum eo cuius eft cafa,
propoitio speculandum eft igitur quid elt contingcns,yt poft & fieri cum fit&c. vt patet de arte & artificiato , &
vel qugftio. idqod fa&um cflc fic fieri in rebus.
Quaedam ver fiunt ficut frequentcr, vt g, homo Diuifio.
mafculus habcat barbam.
In his qu; vt frequenter fiunt,necefsc eft medium&
immediatum principiumvt frequenter,non vtvniuer 6. cclufio.
faliter cflc:probatur,quoniam fimedium vniuerfaliter
eet, concluiovniueraliter & n vt frequenter eet,
quod cft contrahypothefim,declaratur in terminis A
primo,C tcrtio,& B medio.
Series autem hc eft.
Oftenfa diuerfitate caufa feu pp gd , attenta penes
diuerfum genus caufalitatis, intefidit in hoc capitulo
diuerfitatm ipfius pp quid declarare, m reliqas di
ftintiones faciente$ dfim quo ad afsumda media in
dcmftrationibus. f. fimul & n fimul,circulariter,&
n circulariter,sper & frcquter:& quatuor facit.Pr
movnica ccluionedeclarat qio asumdiit pp qd.
q'caufa & effe&us fimul funt:fecdo determinat qo
afIumend fit,qfi n funt fimul, mouendo vn quftio
n & e oluendotribus concluionibus, quar prima
mod argudi tgit.fecunda ctinuitat.tertia refpon
fiua cft principali intto per quaeftionem.tertio qoin
his que circulariter generantur pp qd fumendum fit
infinut conclufione quinta.quaftifi his qu fiunt fre
quenter qo propter quid fumatur oftendit conclufio
ne fcxta prfinittens corum qu fiunt diuifionem.
Circa prim cclufion & totum cap.primo decla
randum occurrt qd caufenomine intelligaf.Caufa fi f Quid cau
quidtria importt,rilli,qu eft caufa,& caufalitat,
nomine.
qua rcsilla caufat,c relation ad caufatum. Nec parui
refert qd horum accipiafin propofito.Siquisat dili
gterintueatur proceum textus,videbit q cau no
mine hic nonintclligitrcs illa,qu e(tcauf,qfh vhiuer
faliter ver non cft,vere caufam hoc modo,i.rem, quae
wniuerlaliter in agtibus phyicis,uccdiuiiones caue
- hic
 In Poter.Analyt, Arit.
hic fa&tae locum babert,vt in proceffu apparebit.Nec non:nunc at cxditisliquet,q n de recaufante, fed.
minus perfpicuc videbit, g) caufae nomine relatio hic dc c formalitcr loqmur,& fimiiiitcr de cffcctu, & pro
non intelligai,qm de cloquimur,vt cauat effect.re pterca fenfus diuifionis vndiq; clarus e(t.Qualitas ver,
latio at cufae nec effctum, nec effc&tu* relationem huius diuifionis, quoad hoc tih nunc infpicicnda cft, ,
cau[at,vt ir pwft praedicamcntisd.w rcliquum elt, 9 9..mbra diuiioris duiirn non equalitcr apit.
caufae nomifie, aufalitas feu operatio ipfius intclliga C nanq; fitnuleft c cffctu,verc c ct, vt fupra di
tur,feu res fub caufalitate,& merito, quia nomina for
maliterfumenda funt,prolata prefcntim a tto philofo
pho. caufae at nomefi nec rem ncc relation frmali
ter importat,fcd caufalitatem, quod ex duobus liquet.
Primo cx hoc geius abftra&um caufalitas e(t,& confe
quenter ficut alb puralbedin,ita, c puram caufali
tat fignifiat.Scdo cx hoc q ca, j caufi$ fermone for
mali aitribuunf philofopfis,de aufalitatibus oportet
& fufficit verificri. vtpote q c diftinguitin caufam
in atu,& caufam in pottia,& q finus caufar &c.
C igit caufam audis nominari formaliter nom con
tplare,& caufalitat ipfam cfiders clarior habcbis
ad v ad dicta penetida:& qdf di&t c(t dc c, intellig
dum cft proportionalitcr de effectus, feu caufati noie.
In his quae fiunt & fa&is,& futuris,quomodo eadem fit cau
fa fecundam fubftantiam.
C Irca eandem primam conclufioncm in particulari
2 aduertenda funt duo.Primum eft(ly ead fm fub
ftantiavm ) pt. n. dupliciter accipi caufam cfle eandcm
fccundum (ubfttiam. Vno modo accipicndo fubftan
tiam,vt diftinguitur contra sccidens, & hoc modo cau
fa df cadcm fecundum fubftanti, quae cft ead qu ad; fcco inftanti,vno termino continuantc vtrunq;. Jgia
rem jcaufat,licet non fit cad quoad accidcnti.i.ope
ration:ficut dicimusq> multorum filiorum ex eodem
patre eft ead caufa fecund fubftti, licct non cadein
hic fenfus iam exclufus cft, qiii dc caufa
ormaliter & non materialiter ermo ct: & vltra hoc
oportet chimcrizare ad fluand hc conclufion,ecli
pfis nanq; futur & 5teritae, qo ead ci erit hoc mo
do.Scdo ergo modo pt intclligi accipido fubflanti,
vt diftinguitur contra accidentlc,vt fic illorum cau(a
dicatur ead, quae ett cadem quo ad fub(tantialia & fcu
formalia, licct non fit cadcm quod ad accidentalia, hic.
fenfus eft intcntus ab Arif.oportet. n. corund effe&tus,
fm fpeciem, differtium tant penes eflc ficri fuifle &
fore,ffe caufas caf3cm m fpcciem,differentes propor
tionaliter Pcnes cffe & fieri &c.(vt patet in cxcmplis in
litera Pofitis)eclipfis.n.praeteritg ceft interpofitio ter
r prtcrita, & futurae futura, confiat at gomnes in
tcrpofiti9ns cdfunt quoad fubftantiala, qihoium
eadkft diffinitio,licet n fint egdfin numer,& acci
dentia
fore.Secundum eft(ly
quae vere cft in his qu funt.)Notanter.n,Arift.addiy
vcre, non.n.vult 9 jcunQ; caufa c(t c efie rci, illa ea
dcm fm fubftti fit c ficri eiufd&c. qih ho aperte,
falfum ft, vt patct in caufis rcmotis & artialibs, (cd
yult 9 illa quae vcrc cft cauf ee rci, fit i!la qu cadcm
fecundum fubftantiam elt c ficri,& fore &c.qu at
fit vere caufa crci, metaphyfici negocij cft difcutcrc,
Annot.
Pro nunc fufficiat qud eft ufficiens & propria cauf.
Circa Primam quftionem noianda funfquatuor.f.
diuifio,qualitas diuifionis,titulus, & c.infinat in pri
mjs Ariftote, moucndo hanc quaeftioncm diuifionm
tale,caufarum qud tunt fimul cfuis cffctibus, qu
d non funt fimul,prim funt,quas in prcedenti con
cluione tra tauimus,ecide unt,de quibus mod tra
&tare intcndimus:huius at diuifionis fcnfus cx dictis fa
A cilc Percipi pt,qfn cx partely fimul, nulla obfcuritas
inucnitur, ctat nang; 9 de imultate teporis ermo
ft,& 9 fimul temp9fc diunt illa,qu funt coaequeua.
Talia.n.unt qugeod tepore menuritur. Ex parte au
t(ly caufarum)n,b guitas , que oriri poterat lam lo
cum n habct, poterat.n. dubitari an pcr itt diuifion
ii,tdaf, 9 res caufans qq; linul c cfte3tu,& qq;
195
-
xit Arif. & neceflaro infcrt effetvt dicet hic:< at,
q n fimulcft c effeStu,nccvcrc c cft, nccnccefario
infcit eflet, fcd occafionisvcl mcdijvel partialis vel
caufae rcmot fcu alicuius hmi rncm habet, & ideo ,
non cft mir finon c(t fimul cum eo cuius cft ci, & fic.
patcnt duo prima. Ad tituli at euidti fcire oportet,
9 aliqua cflc in continuo tpore nihil aliud cit dura,
tiones cor cicurcin termino ci,[iuc extrinfeco [i.
uc itrinfcco eis, ita q vnmct infls fit finis durationis
vnius,& principi durationis alterius. Dixi liuc cxtrin
feco fiue qih duobus modis ctingit aliqua
ee in tpore ctinuo, qugdin.uccesiu ctinuatio
n habt in feipfis.i.quia aliquid fui ctinuat ea vt pars
prior & po(teiior eifd,mtus continuai,& fimiliter
pars pors, &lta haben: termin cem nirnlecum
.f.nuttum clevelints. Quad ver in fcipfis quid,
difcontinua funt,& n copulant ab aliquo fui,commu
nc vtriq;habent tfi fc, fic confequenter J* idetn inltans.
cft finis durationis prioris, & principi duration:s po
fterioris vt motus lcalis,& febris qfiq; vcl quicunque
alijduo motus vt dicitar.8.Phyico & ilta habcntvnu
terminum commun extrinfecum,qfn vtuntur extrin
ergo ea,qug n fimul feu codem tempore lunt,contin
git continuari fccundum tempus,& contingit non fibi
fuccedcrc in tempore contino,{cd mora intcllect;ua,
& continuari m ts pluribus mod's contingit, idco
Arift. vocabulo ci ad vtrunq; mod vfus,quae(iuitam
caufa & cffe&tus,quae non (imul funt , fint ut continuo
tcmporc,& n fifl:citer,an habeant continuitatctm.
Caua aut quaetionis mot non e vtipa dicutiatur,
abfolute,qiii logicg facultatis hoc non elt,ied vt coulq;
vcntilc qo infiot{cat, qo proptcr quid dcmonftra
tor accipre pofsit in hiufmdi,qrh in his fpccialis dif
ficultas et in accipiendo proptcr quid,vt cx ratione S.
Tho.declarabitur,propter qod Ariftot.in textu nun
quam formaliter rfpndet huic quaeltioni,fcd ftatim .
ad modum (yllogizndi in huiufmodi fc transfcrt,&
ea dc huc quftioiic dicit,qug fupradict intentioni nc
ccflaria credidit. -
* Circa ecundi concluionaduertenda unt duo. Pri
Atanot.
mum cit p Arit.volens determinare quetionein no
tam in ordinc ad demonftrarionem, qni hmi caufa &
effetus non fimul exiftentcs, vt infcrius patcbit,fe ha
bent ficut duo facta c vel ficut factum e, & ficri &c.
ideo inchoauit modo demftrandi,qui inucis;tur 1n
ter ficri & facta cfle &c. Ex his.n.dicciido lcu applican
do dicta ad propofitum facile patebit,quo Proptcr qd
{umendum fit in hmi caufis.Secundum elt, in cou
clu(ione ifta,loquamur defieri & factum cile forinaii
ter & non materialiter.i.de ficri, vs fieri elt in ci, non
tale fieri,& fimiliter de fa&tum cffe, vt fic in ci, & non
dc tali factum cfle,ficut & in phyficis fcrmo clt de mo
tu formaliter, vt motus clt,'&'non vt in tali vel in tali
ubiecto,vel tali caua &c. Notandua ai tet hoc di
ligenter& femper hic prae oculis habcndum,quoniam
apparebit qque fala ele, quae dicentur recurrentibus
ad excmpla particularia proptcr hoc, quia accipiuntur
ficri,& factm efle,vtfufitab agente iotuliibilitcr & re
gulariter vel necefiario &c. vt puta fi fol ortus clt hora
12. occidit 24. & huiu{modi, hc enim omnia fcrmo
formalis de ficri & fa&tum cflc difloluit.& oftcndit non
ee contra concluionem poitam.
Circa rationes addu&tus ad probandam fecundam m ot.
conclutionaducttend eit prino, P Arift.reduct ta
Thc.dc Vio.in Pot. N 2. 1t
 Thom. Vio Caiet. Comm.
cite omnes modos argcdi priori, in huiufmodifieri to at videmus, q, ftatim non fequit pofterius effc qiia
& fa&tum cfle addus, dum il'os tant excludit. C.n. falfum eft dicere,in tpore mediillud efle.ergo nctt
multis modis arguerc contingat,fiucbenc fiue male,in necearium ex priori ipum fore,&ic necdetermina
hmiPrioriad potcrius.. priorifieri ad potterius t,nec determinat cntingit ponere t5s medium, in
fieri,& priori fieri ad poterius factum ee,& priori cuius tcrmino neceffario i!lud poftcrius fit cx priori.Si
factum ele ad poterius factum ele, & priori factum atfecundo modo intelligaturiquia faifum etin tem
eflc ad pofteris fieri, & nunc fatum cffc adforc&c. Po e rncdio dicereii'uderit,vis prbation:s ftat in hoc,
duos tngcns Arift.omncs cxclufit. Tetigit at augm tp cx priori ncccfario inferentcPofterius,{cquitur c
tum priori factum ele poterius factum ee, & nc clu{o n qalitcrcq; vcra,fcd cccfsario vra,{bante
facticcad fore & merito,qm ilicet arguerc in himi antecedcntis vcritate: in propofito at,licet contingat
a priori, aut concludetur fuum fimilc pofterius aut dif ipfum cfcquens cfsc verum, n tfi ncccfsario infertur
fimilc, fimilia funt duo fata cfle, difsimilia funt fat
verum,quoniam contingit ipfum efse falfum,ftante.n.
effe & fore.Si ncutro iftorum modorum argumcntum ! 9 A factum fit,eucnirept,q Bpott tps fit,& cuenire
tenet palam effe, q, non oportct amplius folicitari, & pt q> non fit, & propterea non eft necefsaria illatio A
fic patet proceflus.Vis autcm ratignis probantis Pri factum e[t, ergo Bcritm quodcunq; ts fiuc certum,
m membr..qp non pt ex priori fatum effe conclu fiuefnccrtum.contingit.p.faltum ee dicere q, erit &
di poterius factum ee conititin hoc,q prius infcres confequenterfalum cit fimpliciter, in medio tempo
nccario uum poterius, infertillud impliciter, & re diccre,crit fub rationc cfcqucntis,qfhdicereipfum
propterca fi priusfact efeccluderet poterius, opor fic eft dicere crit neccfsario,& hc vidtur mcns Arift.
tet fcmpr ad prius factum cffe feqatur pofterius C 1 R ca vcrba illu. Speculand igitur.Aducrtend Annot.
factm cfl,ita qyffirmatioprioris, nullo tcmporc ftct cft preptcr obfcuritatem magn hius capituli qud
cum ncgatione poftcrioris. liter illatio n eflet necef diuerfimode ab illuftribus expofitoribus cxponufitur.
aria.hocatfaluari non potetinferendo poterius fa Auerrois nanq; & Boetius,tanijqnem circa dicta ex
cum effe ex priori factufh efle, qfh inter qulibet duo ortam itducunt, quia.n.dictum eft gp expriori in his,
facta cffe cft ijs medi, in quo vcra eft affirmatio prio qu= n {imul funt o{terius ncccfario n{equitur,in
ris,& falfa affirmatio pofterioris, nec refert fi inter ifta quirend eft,quare in rebus cernitur, q, fine intermif
duo facta efle,ponaturtfis determinatum,fiuc deterini fione poft factum vnius fequit fieri altrius,& Boctius
nat cffc,qualitercq;.n.ponat,femper oportet efle ali quid vult hcinquifitione tactam cfsc ab Arift. fed [ta
quodtjs medium inter duo facta effe.Vis at rnis pri tim dcrclictam tanquam impertincntem.Auerrois au
h ad probandum fm membrum. f.99 argumentum tem aliqualiter reponfum e{se futtinere vr.S.Tho.at
facto efle priori ad forc non tcnet, confiftit in eo quod & Alber.Magnus, & ipfemet Boctius iuxta prim ex
dictum eft in prima conclufionc huius capituli. f. 9 c pofitionem volunt Arif.ita texifse,vt poft declaratum
infercns ncccflario {uum cffectum cum fit vere caufa, modum arguendi in hmi quae non fimul funt,q'.f.n
oportet qud fimul fit gcnita cum cffectu,vel & in id licet priori argucre, tquam ad id quod reliqu erat
redit, q it congenita cum effectu.i.proportionalitcr trantulerit,fed ad contemplandum.f.ctinuitar ifto
afsimiltur effectui, vt effc cffcctus e{fe cauf, & fieri, rum,qfh quaeftio de continuitate eor erat mota.vnde
effectus,fieri caufae refpondeat. conftat at, 9 factum & cum nota illationis, fubdit,fpeculandum igitur,&
effe,& fore n funt fimul genita nec cgcnita. Vis at ficproponit fpcculandum quid fit continuanSifta, aut
fecund rnis occultior eft, pp ambiguitat terrning non e[e,aliqnod continus,& hoc determinat,vcl pri
r.c.n.ibidf q non contingit tps mcdium eefinit. mam partem ttum proponit& determinat deftruti
Tcmpus medim n pt intclligi inter factum effe, & ue,quoniam ly(aut) apud grcos affirmantis e (vt ex
erit, quoniam nec inter prterit& futur, ncc inter problematis Arift.patet.) Qualiterunq; at introdu
praefefis nunc & fuureft tempus medi, fcd oportet canf prdicta verba, manifeftum eft tertiam conclufio
q intelligat tpus mcdium inter fact ele, & termin n ppofitam cfsc & probatam propter qnem mot.
ipfiusfor, qud tempus menfuratur ly crit,vt in fum qfh vt dicetur caufa qu non fimul eft cm effectu &
rha ad facilittem doctrin infertum eft, fic at intclle cffectus fe habt,{icut factum efse, & fact e vel fieri.
cto tempore medio, qo nec finit,nccinfinitum con C, acA quartam conclufionem, qm multa videnda Annot.
tingit effe,non palatn ft,nifi intclligatur.Si talc argu funt, omi[sis pluribus modis quibus exponi pofsunt
mhtum priori.f. A factum e[t, ergo Bcrit tcnet, aut termini eiufd, quoni in fententia non difcrepamus,
hoc tenct, fecdum aliquod determinat t5s medium breuiter fciendum e(t , g^ ly(c mcdia) ftat pro medio
inter A & B,puta factum clt nunc. crgo B crit cras,aut te mino,qui meritovocatur caufa media,n olum Q
m tps indeterminatum,puta A factum eft.crgo B erit. c {it in fyllogifmo,fed qiin vere media c eft inter vlti
fed nec finitum, nec infi;itum ctingit cflc tpus me INUIIl & primam caufam , vt in litera patet,
dium.i.fed fm tempus medium determinatuno,necm lyat conequenter fit,{tat pro genere eorum,q c
tempus medium indcterminatum contingit inferre ex fequter & non fimul fiunt, ita p (enfus clt,caufa me
priori facto pofterius forc, ergo &c. Et tunc non par dia fe habet cum eo quod confequter fit.i.medius ter
uadubitatiocfurgit circa probationem minoris.f.tal minus fe habere in his quae confequcnter fiunt, vt &c.
fum.n.erit diccre in medio.pt fiquidem, intelligi du Nec miretur aliquis me ficglofsare,qfh minusfcrupu
pliciter.Vno modo vt dicafin illgtjs medio vt cxpo lofa & magis manifeftsintent Arift.oibus forte lijs
fuimus,falfum cfTe diccre.i.falta cftatfirmatio digensil cxpofitionibus , & in ead incidit fniam.Mibi.n.non
lud pofterius cffe,velfalfum cft. Alio modo,yt dicatur e(t cur,in hmit verborum ferics j rer claritas.C T.c.15.
in iliomet tempore medio falfum cflc dicere.i.affirma fequter fe habere,vt in 3.Phyfi.df.elt vnum efse po(t
re,ly erit,i,illud pofterius fore, & fi primo modo intel aliud abfq; medioeiufd gfiris,vt dom'poft dom'abf
ligatur,vis probationis tatin hoc, p de quo magis vi que media domo licet mediaret bos vel aliquid aliud.
dtur incfTe & non ineft, ergo nec de quo minus, fed C1 Rca eandem concluionem penanda imilitu Annot.
magisvidet,g) ad Prius neceifario infcrcns pofteri', ip do,intcr caufam & effectum confequentcrfchabcntes
furipofterius ftatim fequat, j tporc intcrpofito,quo & facta efse,vel faum efse & fieri,ab Arifto.afsignata
niami haec eft natura talis prioris,vt dict elt,quoniam occurrit. diligter fiquidem textum intuentibusppa
fcquela ncceflaria cffcctus eft ex natura caufae,& nqn ex ret,g, duo principalitcr,circa facta cfse docuit,f.miod
tempore, &idco i tali caua e le inet p neceario argdi,&continuitatem:& iuxta Prin dixit duo.f.
fequatur effcctus fimpliciterfcquit cffcctus,in propofi q prioni non infertur Polterius, et P ex poteriori
neccfsa
 In Potter.Analyt.Arift. I 97
ncccflario infcrtur prius,iuxta m quoq; dixit duo.f. tionimotz repondie fatcbitur affirmatiuc, q..ficri
fata effe & fimiliter fieri & fatum cfle n funt conti cauf centinu eft tempore cum ficri effectus fug cau
nua,& g, in vero fierifuntinfinita fa&a cfle.Quiaergo fae poftcrioris,& non neceflario continu cft fecdum
intulit,g) intant eft de iftis di&t inquant ficfehabet fe,& g fact efle caufe & fieri cffectus (eu caue potte
mcdia caufa in eo quod cfequenter fit. An fimilitudo rioris, modo dicto continut. Quo ad vltimum ver.f.
n obusteneatfupradi&is fcrutand n immerito du gin fieri funt infinita facta effe in potentia, fimilitudo
ximus,Quoad mod arguendi, exprefein textu d,Q fi tenet,loquendo dc factum efle cauf, & factum efle
afsimilantur, qm vtrobique poteriori & non priori effectus.haec.n.finita unt vt dicef,& idco pt in cis for
arguendum eft.Aflumendo pro medio caufae ver me mari propofitio immediata.vfi nec Arift. dixit illud t
diae in clendo fact ele, & ccludendo ex vltimi effe quam principaliter intentum, fedinferuitinter dicen
tus fact effe anterioris caufae fact efe. Quo ad con dum,forte vt pararet loc obiectioni, quam poftmo
tinuitatem at $m aliquid facile, & m aliquid diffici dum cxclufit,vbi haec clarius patebunt.
le et imilitudin aluare,aut manifetare, Ctinuitat Circa eiufdem cclutionis declarationem dubitatur.
- - - - - - - - - - ****** accipiantur
dicofm tempus non in fe.Clarum quidem eft,q ficut qfm non vidctur folui fufficienter obicctio facta in li-
duo facta efe, necm fe, nec fecundum tempus conti- tera.Cum.n.intditfaluarc propofit.f.g in huiufmo-ucin ime.
nua funt,ita ctinua funt fa&um efle caufae , & fa&um di primum & medi fint immediata, & obiectio fit q diata duo fa.
cffe effectus poerioris.Si.n.continua cflent m fe,fieri impoibile eft duo facta efle,quor alterum df effc pfi &ta effc.
ex(factis ee) componeretur, qd et imposible,vt dc mum & alterum mcdi ele immediata,qm inter qu e
monftratur.6. Phyfi. Si at effent contifiua m tempus libet duo fcta effe, quae non funt (imul,cadit fieri me
tia,hec non aliter tmaginatur,nifi quia idem inftans e(t di,& in quolibet fieri funt infinita facta efle. Rcfpon
cmune vtridjue,& lic cum fata elle fint inittanea, of fio Ariftotelis eft,9 oportct medio incipere, & nunc
fent imul.eod.n.intti adquate menurarcnt, & fic at, niti equiuocemus per mediu intcl
n c{equentcr fe habert,vt fuppofuimus.Clar quo exit cauam medi,eu q id et effect medi & pro
queeft,9 ficut iact efle & ficri n funt ctinua, ita t ximum vltimo, & per nunc prim intellcxit effectum
factum e(Ic caufae,& fieri effectus cfequentis non funt vltisnum.ab his.n.inchodum eft tanquam medio &
etinua in fe.qfh illud eft indiuilibile, & hoc diuifibile, primo &c.vel vt cxponit S. Tho. intellexit effect vl
quae continua dici non poffunt, eo g) continua oportet timum pcr vtrq;, quia oportet initiargudi fumere
habere vltima,qua fint vn,&indiuifib^le carct vltimo. ab vltimo cffcctu , qui e(t medium infcrens os caulas
Non tii liquct,an ficut ad factum effeabfque tempore anteriores. & prim ita g, nulla ear infer, co 9 eft
medio fequitur fieri,{icut ad pun&t linea, & ad infts invltimo nc,quod prim df,velin ordine fyllogiitico
tcmpus, ita ad factum effe cafae fequatur ficri cffcctus vel refpcctu tcmporis futuri, vel refpectu menlratio
pofterioris , feu caufae mediae.v.g,an fumpt medicin uis feu notificationis praeteriti,quod per approximatio
immediate fequat fieri alteration humoris conurarij, nem ad ipfum certificatur. qualitercunque at intelli
& alterat humor expelli,& cxpulum confortari, & gatlicet fufficienter dixerit q cft dare primum, quo
& confortatum fanari &c. in hoc at pendet quaeftio yllogifmus exordi fumat,n ex hocliquct q, fit dare
mota a principio,an.f.ea,qu n fimul funt,fint in cti mediationinter Prim & medi & alter cxtrem.
nuo tporc,puto at hoc non efTe ab Arift. cxprefium, Dicam.n. qp licet fit dare fanat cfle tanquam vltimum
q quoad vim denuonftratidinihil refert,an mediet t & principium arguendi, non tfi pt furni vnum aliud
pus,an non,vt patetin artificialibus,quorum caue non factum effe pro immediato medio , quo fanat cfle in
continuantur : & tfi ead vis eft argumenti in eis, & in fert medicin umptam ele.qm inter anat ele & me
his,quae continuo tpore fibi fuccedunt, vt cxpla lite dicin fumpt cfle , funt infinita facta e(fe &c. Ad hoc
r oftendunt,& ex dicendis patet. Quid at fit dc hac df,q, rcfponlio Ariftotclcs intcllccta, vt dicetur, fuffi
difficultatc tcnend,cpertum mihi non cft rne con cienter difficultat foluit. Ad cuius euidenti (cidum
uincente, qfh nec motum augmentationis nec altera eft q vt tangit Boetius(cuius quae vidifragmcnta hoc
tionisfimpliciter ccauitat habcre didici, & interpo in lco definiunt)in generationibus horum,qu confe
Gta quiet crefcuntaata, nec dipolitionesmediaslcu quenter fiunt duo cfidcranda funt ; id.f.quod (etenct
motus difpofitiuos, ita fefe cfcqui video, vt quies ali exparte tporis menfurantis,& id quod fe tcnet ex par
qua dari n pofsit. Opinor tfi AP nc non effe medium te ipfar caufar & effectu cequter fe habtium,
tjs inter prioris caul factum eife,& pofteriorisficri in fi.n.confideretur eius tpus,c illud fit ctinuum, vt di
naturalibus,qfn nullancce[sitas quictmedi ponendi ct elt,n inuenifaliqud fact effc cequentcr e ha
inter alterationes difpofitiuas video, & caus talis quie bens,qih oia,quae funt ibi facta cflc, feu infttia funt in
tis nefcio confidcrare, & agens naturale cum ex necef pottia & funt inhnita,& inter quglibet duo funt infi
fitate & non libere agat,indeinenter agat i pt, & n nita in medio & confequenter [tando infra temporis li
Potius tunc jnunc, licet n fcmper id facit, fed po mites impoibile e[t acciderc prim & mcdiu imme
tius difponat &c. Accedit ad haec ratio S.Tho.qu $ro diata &c.& exhoc & frn hocGwt Boctio placct)proce
caufa mouend qu[tignis dixit.f. q, nifi continutio dit obiecto in litera facta. Si ver confidcrct in cis quae
6m tempus inter huiufmodi caufas conccdatur,eritali confequentcr fiuntid quod cauf;& effcctus conncxio
quod inter cas tpus medium, & crit aliqua caufa mc habet,fic duo inueniunf.f.fieri ipfarum crum vel effe
dia, & iterum cum illa propter eand rnem non fuc ctuum,& facta effe eord qu in actu funt,qin termi
cedat continuo tempore erit media alia caufa,& fic in ni actualiter funt faction, & ficinuenitur in huiuf
infinitum proceditur,& nunjad immediatum venie modi duo genera fact eflc,vn corum,quae actualiter
tur,fic nec dcmftratio erit.Qj fi aliquis dixerit hanc terminantgenerationes, alium confequenter fe haben
rn n cflc adduct S.T. ad concludcndum, fcddu tuum,& ifta funt in actu,alter eorum, qug in potentia
bitd, & rderit q debit ts mcdium inter duas cau funt in ipfis fieri et generari earund caufarum &c.Si
fas,fed non caufa media, ficut inter dccifos lapides,& confiderentur itta facta effe,qu funt in potcntia,fyllo
Potmodum ad parietisctructionem procedere, in gfmusnon habet terminos immediatos huiufmodi,
quiratur fic diccnte in naturalibus(de quibus loqui qfm huiufmodi infinita funt &c.vnde ex hoc quoq; &
mur)wbiactiones non funt libcre, quare interponitur m hoc proccdit obiectiolitcrae, vt ex S.Tho. colligi
quies,& fi quiesinterponitur qo fit connexiocffcctus tur.Si vcr cfiderentur illa facta cfle quae funt in actu,
cum iuaanteriori caufa. teneat crgo fimilitudo quo ad talia immediata funt,qfh ita confequcnter (e habcnt qy
omnia fupradicta, quoniam & Ariftoteleta qu nihil clt medium ciufcm geacris. licet .n. inter ex
Tho.de Vio.in Pot. N 3 pullam
198 Thom. Vio Caiet. Comm.
pulfam. cfTc choler & fanat cffe mcdient multa fata libet cft prius & poftcrius,non tfi negauit quin priori
&fe in pottia,quae ctinuant ip[um ficri fan, nullufn procedi in his pofsit fyllogifino phyfico, i.vtfrequen
tfi mediat factum cfle in aiu fuppofito, 9 nulla alia tcr.Habct at multa anncxa dubia. Primum ett, quia
caufa fit mcdia inter illa duo &c.& ideo cofifequcntcr circulum ponit caufarum , Sed hoc folutum eft S.Th.
e habt & immediata unt.Nec turberis audis mc di dicente, q hoc non inconucnitin cauis per accidens.
cere, q, facta effe in atu & in pottia fint alteriusgenc Secund elt, quia circul in demoniiratinibus ponit
ris,& &p ppterea dentur fata cfle immediata, perinde in primo libro reprobat, & hoc t oluit S. l homas di
ac fex?hyficor dcftrucrc velim:op9rtet fiquidem ccns,q non rcditurad id numero, & idco n elt vere
fcirc q nloquimur modo vt fuperius.f.de faum cffe circujus dcmonftratiuus. Et licct ver fint folutiones
& fiefi formaliter, fcd loquimur contra&ie de ft cf iftg,circa tfi prim horum aliquidaddcnd eft.Adpri
fe & ficri caufae,& effetus pofterioris,vt fic &c.& ideo mum iquid repio nouain dubitation gcnerauit,
ficut formalitcr & in cmuniloquendo ad hoc 9 duo qfh fihuiufmodi caufae,in quibus fit circularis demon
fasta effefintimmediata,exigitur, q nullo oino fat tratio,unt caue per accidens, demtratio procedit
effe medict, ita ad hoc cafa fata & cffectus fctus, ex his,qu funt pcr accids,cuius oppofit determina
eu q' due fate cau fint immeditat exigifq aliqua t clt &c.Ad hocbreuiter df fuPPolitis phyticis prin
cauf fafa medict,& non fufficit q, aliqud fct effe cipijs,qfn non cft praefcntis negcijtractar de prfei
mediet &c. qfh intcr caufam & caufam oportet altcri tatc caufar,fed mctaphyfici potius &c. g) ftatliquid
caufam mediarc,(i immcdiat; n funt. l.n.dict cft, eflc caufam pcr accids altcrius,& tfi illa duo habcreor
g) cfcquenter fc haberc cft vn fequi aliud abfq; me din pcr fe,ficut patet dc vino & aceto:vin.n.cft pac.
dio fui generis &c.Qj fi dixeris,9 & t caufam aliqu cidens materialis caua,ck qua fit acet, fittiacetu cy
fcmper oportet mcdiare inter hajufmodi duas factas vino pcr fc,fi y(ex)dicit ordincm formar.& fimiliter
caufas,qfh femper mcdiat fieri, qd elt media caufa, & dc forma cadaucri: & aalis &c. Et ideo c huiufmodi
pcr hoc mediafitipfius ficri fa&ta efle, vt caufae mediae. demonftrationes, de quibus ett fermo, non fint potif.
Refpondctur, p caufam fat n accipimus hocin lo fmae,fed cx imperfctis caufis,qu prcedt fus cffe
co,nifi atu fact & terminat, qfh ordin & immedia tus n incucnit 9 Procedant excaufis per accidcns,
tionem in fyllogifmo inuenirc volumus,& fufficicntcr habentibus t aliquid perfcitatis quoad rdin ad luc
{cicncia illaiionisi[tor habc,vtendo tiii caufis iu atu ccfsion,qualis manifclte apparet, ex motu cli in ex
& cas immediatas affumcndo, vndequo ad vim argu plo Arift.&c.Tcrtium dubium clt propter quid, in his
di non rcert quot it media facta ce in potentia, qn juae confcquenter fiunt circularitcf, tenct argument
non numeranf mcdia fyllogiftica m eorum numcr, priori & pofteriori,&in his,qu confcqucnter fit
ed fm numer fact ee in actu,vnius.n.medij & cau non circulariter, non tenet argumentum priori, ed
{ vim habet fanatum cfle c ipfo fanari ad concluden poterioritm,vnde hc oritur dria. Ad hoc df, q di
dum expulam cfe cholcr:vcl faltem fanatum cle eft ucrtitas ifta oritur cx differti neceitate inuta in cir
vnum rhedi,& fanari feu ficri fan alter, qfh ipfum culari & reta gcncratione.In circulari fiquid necea
fieri magis actu cffc n pt j in fieri.cius.n.eflc iii actu ria vndiq; connexio ct,qn de primo ad vltim & vlti
fic eli,{cd plura media his multiplicari ncc oportet,nec moad primu fit reditus, in recta aut poteriora quid.
poteft, quoniam infinitas ftatim fcquctur.Eft igitur & neceflario priora infcrunt , fed Priora,vnde pofteriora
in huiufmodi caufis & cfictibus inuenire tcrminosim necesitcnt n habt,qm necex natura caualitatis hoc
mcdiatos ctemplando caufas in atu,fiue ficri & fat habt, ja verg cauen funt, vt dictu elt,cd principia
tcrminans vn caufam in atu,fiue duas dicamus & m potius appellda cflcnt,nec ex cnexione neceffaria qiii
poitionem ylllogimi,qui cert citiam fucit pote vniuerfaliier hoc falfum c(t, licct in aliquib' gratia ma
riori argudo, tali immediationevtens, & deceptione teri hoc ctingat vt patet in fyder afpcctib* & iri c
immunis remanet&c.Et qfn hoccx reponione Arit. Potitione cx matcria inferiori & corruptione, c in c
fumitur fupradicta,qm intclligda cft m ca,qu ante ceptione fgtus & Productione luctis & huiuimodi &c. Quomodo
dixerat.fq pro mcdiofumcndum cltid q cit proxi Circa duiione prepoitam crte concluioni dubi diuidantur
mum nunc primo.i.effctui vltimo vel incdio,& nc tatur, gm primi membri fubdiuilio contradicere fibi eaqu n.
primo,idcft, factum cffc mcdio inter primam caufam ipfi videtur. Primum fiquid membrum diuilionis eft, uerliter
& vltimum effctum, vel mcdio principali in infcrdo quaed fiunt vniuerfaliter,& fubdiuidit fic:hgc aut funt fiunt.
non qualicunque,fed qd cft ipfum nunc primum.i.qd femper,aut fiunt femper,ti.n.membra iltiusTubdiuitio
elt corrcfpondcns nunc primo tcrminanti factionem nisfunt oppofita,alia funt, qu funt fcmpcr,& alia qu
illi.i.fedfa effe in au, quod nc primo, i.vltimo fit femper, & fi ita cft impofsibilc cft fub ficri femper
quoad nos a&tualitcr tcrminat ipfum fieri. & declarat. contincriele emper, fed vn excludit reliqu,& con
exemplum de duobus fatis. f.C & D infinuans haec fa fequentcr, c diuifum in fubdiuifione fit ficti vniuerfa
&ta. qfn a&tu inueniuntur in tali conncxione caufarum liter,l.icmper & in omni, ubdiuium, & alter ubdi
le accipere vt immediata &c. incipicndo potremo ' ulionis mcmbrum oppofita erunt,quod cft maximum
effetu,tanj primo & indcmltrab.li principio,ideo viti.Ad hoc facile df qd(fieri)diucrfimodefumitur in
fufficienter rcfponfio eius difficultatem euacauit,& fubdiulfo,& cius membro,& pp hoc deceptio accidit:
primum & immcdiatos tcrminos manifcftauit&c. ficri enim in fubdiuifo fumitur,vt idem elt quod cau
Quomodo in caufis , & in demonftrationibus per caufas cir fari,& diftinguitur ctra indepds cfle. in eius autem
culus ctingat,& cur in his,quae confequter fiunt circula diuifionis membro fumitur fieri vtdiftinguitur ctra
riter tantum tenet argumentum priori & pofteriori, efTc , ita quod fcnfus totius diuifionis eft,eorum qu
in his ver qu confequenter fiunt non ci culariter, tencc caufantur,quard femper & in omni caufantur, qued
tantum argumentum pofteriori. frequtcr tam m tempus qum fecundum fuppfita.
C Irca quintam concluion aduertend et g alua orum autem qu lcmper & in omnicaulantur, qu
quacq; alia expofitione, fcnfus literalis &intcn dam ita caulantur quod fempcr funt,vt triangulum ha
tus ab Arifto.in illis verbls,ille mihi v:detur , quem in bere tres,& huiufmodi. Qugd at ita femper caufan
fumma pofuimus, nec difcordat S. Tho. fi diligentcr tur non femper funt, fei habent hoc fol quod fem
videatur, licet non omninom verba cformis fit &c. per fiunt, qi nata funt fieri,& nunquam fallit &c. vt
S.Tho.nanq; modum dcmonftrandi fimpliciter in i[tis cclipfis Lun, & afPcctus fyderum qui non fempcr
docere volens, poftcriori dixit tfi proccflum fieri,& funt &c. vndc null eft cmiflum vitium in hac diui
hoc circularitcr,vndccq; incipias,qn quodlibct quo fione,{ed fubtiliter cclutionisfribilisquasnecefle ett
! haberc
 In Poter.Analyt. Arit. I Q9
babere caufasdiuifc funt,vtqualiter Appter quid in hu mal omne.huius.m.differentia hc, prima ver differtia
iufmodi fumendum fit infinarctur, Nec praetercun eftanimalis,in qu omne animal incidit:fimiliter at &-
dum cft quod ex hoc loco exprefle habetur ab Arifto aliorum vniufcuiwfq; & extrinfcor gener,& eorum,
tele coiufirmatio eorum , qui in primo libro diximus qu fub ipfo,vt auis,in qu omnis auis,&- pifcis,in quam
devniuerfalitate,nece(sita e,ac fempiternitate, enun
tiationum,quae demonftrationcm conficiunt,qu vti omnis pifcis:ita igitur procedenti eft fcire,quoniam nihil
lia admodum funt claro intellectu eorum,quae hic tra dereli fuit, aliter at &- derelinquere neceffri eft,
duntur,de his qug fiunt ut frequcnter. & mfcire. Nihil at oportet defijiient & diuidentem
omnia fcire entia, quamuis impoffibile dicunt eff aliqui,
De venatione,quod quid eft. Cap. 1o. differentias feire,que funt ad vnquodq; non fiit vn
}^omodo autem oportet venari, qug in eo quod quodq;,fine at differentijs m effe vnquodq; fcire:i quo
Q. quid esi prdicamtur,mc dicamus.Eor igitur
qu infnt fmper vnicuiq; mom nulla extdum
.n.n differt,id effe huic,d quo atdiffert,alter ab hoc.
?rimum quid igitur hoc falfm eft.mon.n.fcundum om
tur in plus, u tamen extragemus. dico at in plus ineffe, nem dfiam alterum eft,mult.m.differtig infnt eifdem
" quecunq, infunt quidvnicuiq; vniuerfaliter,at ver et pecie,ed non ecundum ubtantii,neq; pere. Postea,
alij: veluti est quiddam, quod ommi imeft trimitati,fed&- qudo acceperit oppofita &- differti,&* qud omme in
mon trinitati,quemadmod ens inest trinitati,fedc9 n cidit hinc aut inde, &- acceperit in altero quod qugritur
numero : fed &- impar ine$t omni trinitati & in plus in effe,& boc cognofcat.nihil differt fcire, at monfcire, in
eft. m & quinario ine$t fd n extra geniis,quinarius.n. quibufcunq;predicturalijs diferentia :manifeft.n.est
ef: numer,nubilaut cxtra numer, impar.Talia itaq; q fi ita procedens venerit in bacc,quorum non amplius
accipienda, fuit vfq; adhoc,quoufq, tot accepta fuerint e$t differentia,habebit ratiom fub$tanti,omne at inci
primum,quor vnumquodque quid in plus iuerit,omnia dereum diuifion, fi/imt oppofita quorum n efl medium,
vernon in plusnt:bancnnecele et ee ubstantiam n e$t petitio, meceffe eft.n.omne in altero upforum eff,fi
rei.vt trimitati ine$t omnis numerus impar, primus vtro quidem illius differentua erit. JMdcon$truend ver de
4ue mod0, - vt m jureturnr, vt finition per diuifiones,tria oportet comieiare, vt acci
ponatur ex mumeris:hoc igitur iam eji trinitas,numerus pitur,qu pdictur in eo quod quid e$t,& hc ordinare
impar,primus,&^ ita primus:hor.n.vnquodq;, alia qui quidprim aut quidfecdum eft,&- qud bgc omnia fint.
d imparibus omnibus infnt, vltim ver & dualitati Efi autem horum vnum primum per id, quodpoffumus,
omnia aut nulli.2goniam ver declarat eft nobis in f quemadmod ad accidens, fyllogizare, qud inefi,& per
periorib*,quod meceffariaquid funt qu in eo qud quid genus con$truere,ordinare at, vt oportet, erit,fi primi;
eft prdicant, vniueralia ver necearia funt,trinitati accepcrit,hoc at erit,c acceptum fuerit,quod omnibus
at,&- cuilibet alij fic accipitur in eo quod quid eft,qu fequitur,illiat n oia,neceff eft.n.effe aliquid tale,hoc
accipiuntur fic, ex neceffitate quid # vtiq;trinitas at accepto,iam in inferioribus idmodus est,fecundum
hc.qud at fubftantia fit,exhis planum e$t: neceffe.m. mamq; aliorumprim erit,& tertium confequenti, abla
jt,fim hoc effet trinitatis eff,vt genus aliquid eff,hoc t9.m fperiori,quod confequitur aliorum primi erit,com
aut nominatu aut immominat erit igitur in plus qu tri Jimiliter ver 3 inalijs. Duodaut omnia,bc fint, na
mitatiineriiens pponaturn.tale egenus, vtint e mife$tum e$t ex eo qud accepit,& primum fecundu di
cumdum potentiam im plus. fi igitur mulli imeft alij qum uifionem,quoniam omne aut hoc aut hoc animal eji,ume$t
Hindiuidustrinitatibus,hoc vtique effet trinitatiee,up at hoc,&-rurfs huius totius differentiam,vltimi ver
ponatur.n.& boc ubtantia vniucuiuq; ee, que et in mom amplius effe differentiam, aut &- $tatim cum vltima
indiuiduis vltima talis prdicatio: quare cfimiliter &- differtia toto n differre fpecie hoc,manifeum enim
al cuicunq; itamojiratorum eid ee erit.Oportet at, qudneque plus adiacet, omnia enim in eo quod quid eft
quamdo totum aliqui4 negotietur quifpi,diuideregcmus accepta funt horum, meq; deficit vllum,aut emim gemus,
iu indiuidafecie prima , vt mumer in trimitat &~ dua aut differentia vtique effet,gemus quidem igitur &- pri
litat : pofteafic ullorum definitiones ttare accipere, vt mum, & hoc quod cum differentijs aff m;tur, differem
reti line & circuli,& reti anguli. poft haec t acci ti ver omnes habentur, non emim amplius funt po$te
pient quid est gemus, veluti vtrum qutor, aut quali riora fpecie , namque differret rtique ipfm vltimum.,
proprias paffiones fpcculari per communia prima: acci hoc aut ditum eft mon differrc.Qurere ver oportet im
dentia man4; lis,que componunturex indiuiduis ex defi [picientem adfimilia &- imdifferentia, primum quid om
mitionibii3 ergpt plaiia, eo qud principium e$t omnium ne idem habent, poftea rurfus in alteris, qu in eodem
definition ipf fimplex,& fimplicibus flisper fe in quidem genere funt,c illis : fnt at ipfis quidem eadem
funt accidentia , aljs verfecundum illa.Diuifiones at, fpecie,ab illis autem altera,quando autem im bis accept
qug fu:fecund diferentias,vtiles funt aditapertran fuerit aliquid omnino idem,&- im alijs confimiliter,im ac
Jundum, vt tamen monJirant, ditum eft in prceden ceptis omnimo cfiderare,fi id,quoufq; ad vnam deuene
tibus:vtiles ver effent ita flum adfyllogizidum ipfm ritrationem,hac.n.erit rei ; ver non procee
quid eji ..Atqui videret vtiq; nihil fd statim accipere rit in vn,fd in duas,aut plures,planum qud non effet
omnia,ac fi quifpi principio accipcret abfq; diuifione. vtique vnum aliquid quod quaeritur,fed plura. P^t dico,
Differt at aliquidprimum &- po$ierius eorm qupr fiquid eft magnanimitas qureremus, confiderandum in
dicantur praedicari vt dicere, gnimal manfuetum bipes, quibufdam magnanimis, quos fcimus,quia habcnt vnum
aut bipesanimal manfuet: fi.m. omne ex duobus e$t, &- omnes inquantum tales, vt fiJAlcibiades magnanimus,
vnum quiddam eft animal manfuetum,& rurfs ex hoc 414t JMiax,quid vmum omnes habent?nto
& differtia,homo,aut quodcumq; et,quod mum fit ne lerare iniuria affetfi,ille.m.bellauit,ifle autem iratus eft,
cearium e$t diuidemt petere. Jmplius vt nihil derelin bic ver interemit feips.Rurfus in alteris,vt Lyfandro
quatur in eo quod quid eff,ita folum contingit,quamdo.m. aut Socrate, fi vtiq; indifferentes funt &- bo;ia & mala
primam acceptum fit gemit,fi inferior quidemaliquam fortuna affeiii,haec duo capiens cfidero,quid ide h.tbit,
diuifionem accipiat,non incidet omne in boc: vt n omne & n impaffibilitas circa fortunas,&- ro tolerantia cum '
an malaut integris aut fciffispnis eft,/dpennat ani iniuriturfi ver nibil,due vtiq; pecies elnem ignani
Tho.de Vio.in Pot. N 4 mitatis.
 2C , Thom. Vio Caiet. Cmm.
mitatis.Semper at ef ommis definitio vniuerflia:n.m. in eifdem fpecie.Secundo qfh nihil differt fcire aut n
alicui oculo dicit flubre }1cdicus,fed aut oi, aut fpecie fcire illa, dc quibus differenti; praedicantur obferuatis
determinas:facilius ai test ingulare definire,quim vni iftis.[. 99 diuifio fiat per oppofita, & taliter quod omne.
uerfle.quapropter oportet fingularibus ad uniuerfalia diuifum incidat hinc autihde, & accipiainialtero m#
trfire,quiuocationes etenim latt magus im vmiuerfali bro efle quod quritur , & hoc cognofcatur. proba
tur,quoniam fific vadens vcniatin toma,habebitra
bus,aum in indifferentibus. Quemadmodiait in demon tioncm fubftanti. -

ftrationibus oportet effe ipfm fyllogizati fuiffe, ita &- Tot diuium incidere in diuis in oppoita imme- reponie
in deffinitionibus manifeft eft,hoc at erit,fi per ea,qu diata non oportet petere.probatur prior, quoniam tacita.
ingulariter diciturit in enoquoq; genere definire eor ncccffe cft omne in altero ipforum efle . probatur, qi
fum vt fimile non momine, fed quod in coloribus & figu per proprias illius differentias diuifio fata eft &c. -

ris,&- acutum,quod in voce,&- ita im commune progredi Ad on[truend diffinition per duiliontria funt xta cu
obfruantem,n quiuocatio imcidat.Si ver neque diffu obferuanda. Primo vt fumantur prdicata in eo quod **
tare oportet tranflationibus,plamum qud neque defimire quid eft.fecundo vt ordinetur quid eor primum, aut
neque tranflationibus, neque qucque dicuntur tran/la fecundum, tertio vtfumantur oia. Declaratur primo
tionibus,difputare enim # erit tram/lationibus. modus obferuandi haec.prim hor per methodum ac
identis,& methodum generis ficript, per ill q in
Summa huius capituli hc eft. fit,Pcr hanc 9 in eo qud quid,fccundum at obferua
1. cicluso. Iffinitio fubftantialis rei conftat ex his,quae infunt tur Prponendu fcmper id, quo non conuertitur in
feinper,quor quodlibet eft in plus, non t extra cxitendo coequentia,hoc.n.emper prius et&c.ter
genus & tot quoufgue oa non fint in plus. Declaratur ti ver manifet fit cx eo, quodprocedif diuidendo
primo tam fecda qum tertia particla tali diuifione, primum genus per primasdfias euacuantes totum, &c
eorum , quae infunt femper, quaedam extenduntur in accipitur id,quod quritur eflefubaltero membro,&
plus, & qudam non:eorum at, qu extendunturin iterum illud membrum cod modo dividitur, & eius
plus qudan extra genus, vt ens,quedam infra,vtim altcrum fumitur,& ficprocedendo donec veniatur ad
ar refpe&u trinitatis &c. declarat deinde explariter dfiarn vltimam,quae tunc habetur,cum diffinitum nul
ipfa conclufio . In numero trinitatis numcro impare la fpecifica dfiadiffert tota colletione . Declaratur
vtrobique primo &c.probatur tertio prima particula, deinde,9 hgc tria obferuata fufficiant ad conftrucnd
quoniam praedicata in eo quod quid fnt ncceffaria,& diffinitionem,qfh fic nihilfuperflui admittitur, vt pa
hgc funt vniuerfalia, feu de omni &c.probatur dem tet ex primo.omnia.n.acccpta in eo quod quidcft{unt,
ipfa conclufio. Quoniam fi talis colle&io vel oratio n & nihil neceflarijdeficit , quoniam neque genus defi
ett diffinitiotrinitatis,& fimiliter in alijs,fequeretur 9 cit, vt patet cxfccundo. quoniam genus primum cum
eflet genus eius nominatum,aut innominatm,quoni proprijs differentijs acccptum clt,neque differcntia ali
praedicatur in quid:& fi fic, ergo erit in plus, quoniam qua deficit,vt patet ex tcrtio. quonim po(t vltimam
genus fecundum potcntiam ifi plus eft , fed non eft in nulla rcftat. probatur, quoniam fequcretur qud vlti
plus,ergo et diffinitio. mum fpecie differret,cuius oppofitum dictum efl &c.
fecunda c
cluie.
Cum aliquod totum diffiniendum eft, cgruum eft Quaeritur quod quid cft intuendo fimilia,& differ- septima c
haec obferuare. f. departiri genus in atomajpecie pri tia hoc modo.f. qud primoafpiciat id in quo commu clfio.
ma,vtnumer intrinitat&`dualitat: pofte ficillor nicant habentiailludifiqutum huiufmodi;poftea fimi
diffinitiones tentare accipere,vt retg lincg & circuli,& liter afpiciatur in quo communicant caetera eiufdem *
rcti anguli: poft hc at accipicnt q gcnus fit,vtr generis cum prioribus,& fpecies inter fe n cum prio
qutitatum,aut qualitat; proprias pafsiones fpeculari fibus, poftea fimiliter intuendum eft in quo communi
per communia Prima &c.probatur, qfh compofitis ex cant vtraque hinc inde accepta, inquantum huiufmo
tomis conuenientia ex diffinitionibiis erunt manifc di,i idem it vtrioue quouque veniatur in vnam ra
fta.probatur,quoniam principium omnium diffinitio tionem,& illa crit diffinitio.& fi non in vnam,fed duas
num cft quod fimplcx eft, & fimplicibus infunt conuc aut plures rationes peruenitur,n eft vnum quod quae
nientia per fe folum , alijs autem (ccundum illa &c. ritur,fed plura &c.Declaratur primo exemplariter in
re[pfio ta- Diuifiones fm dfias vtilcs funt ad colligendum qd quirendo quid fit magnanimitas, primo refpiciendo
cit; q&ni. quid cft, non ad dcmonftrandum ipfum &c. quoniam quofdam cadcm ratione ditos magnanimos,quid c
omnia accipiuntur ac fi fine diuifione fiercnt &c. munc habeant, ds inde alios alia ratio nc magnanimos
tertis
elufie,
con- _ Differt gd prius & qd pofterius in diffinitione
dicetur.probat,qfh fi omne ex duobus cft, & vnum ali prae qd ce habcant, & deinde quid cmunc habeant vtri
que,& ic fiillud et vnum, magnanimitas et vnum &
quid aial manfuetum, & iterum ex hoc & dfia cft ho. illud eft ei' diffinitio.Sin at mgnanimitas vna natura
mo,neccffe eft diuidentem ordinatc petcndo inccderc. non clt &c. probatur fecundo quod talis inue(tiga
Vt nihil relinqua ncceffarior ad quod quid eft, ne tio fit bona, & primo quoad termin quia omnis dif
ceffe eft prim accept genus diuidere p primas dfias, finitio eft vniuerfalis: declarat quoni miedicus n dif
& fic deinccps & n per dfias alicuius ihfcriorum. De finit fanabile particulariter in quodam oculo , {ed aut ,
claratur,qfh in primam diuifionem totum diuifum in in omni,autin denominans.fecundo quoad pro
cidit, & in alias non, & confequenter fcmper inceden cestum ipum. f. fingularibus ad vniueralia duplici
do per primas diuifioncs nihil cffc derclitum fcietur, ter.Tum quia facilius eft fingulare diffinire quam vni
aliter autcm non.declaratur in exemplo animalis &c. ucrfale,probatur,quoni quiuocationes mgislatent
N oportet diffinient & diuident oia {cire j funt. in vniueralibus qiin carentibus diffcrtijs eu atomis :
quinta con Qud tamen dicunt oppofitum buius, & probatur tum quia diffinitio ficut & dcmonftratio, procedit ex
cluio.
Error.
fic, impofsibile ctialiquid fcire fine diffcrentijs illius certiori:hocautem fit in propofito fcparatim, praedif
cgteris omnibus,qiii quo aliquid n differt, eft idem, finiendo fingula, & fic in commune afcendend,quo
quo autem differt eft alterum:cognofcere autem dif niam fic timor quiuocationis aufcrtur. declaraur in
ferentias, quae funt ad vnumquodquc, impofsibile eft imiis & acuti venation: .
non cognofccntcm vnumquodque. - Diffinitio neq; mtaphoras,neq; qucunque dicun- &aua eaa
Rcprehen Dupliciter errt ifti. Primo qih falfum eft, q, omne tur in metaphoris affunicrc, aut iiifpicre dbet.Apba- clu.
fio. quo aliquid diffcrt eft altcrum , qfh mult fnt dfiae tur,qnia non e(t difputand metaphris.& fi diffinitio
nou fccundum fubftanti neque pcr fc,quae inucnitur illis vtcretur , oporterct dceis, & exeis difputarc &c.
Series
 In Poter.Analyt.Arit. 2C [
Series autem hc eft. : : ;- - intento non eft,Opinatus eft quod Ariftoteles ab(olu
teloquatur & non magis dcfubaltcrni quod quid eft,
Intendens ottendere qo oporteat vcnari ipfum quami fpecialifsimi.Etfexfccundum ipfum obfcruda
quod qd eft,tria facit. Priino qualia debcnt cflc ca,quae accipi potunt.primo quod fiat diuiio ubalterni gene
diffinitionem integrant, infinuauitvnica concluione. ris.(ccundo q tententr diffinitioncs{pccici, in quas
Secundo ponit mdum vnum venandi,quod quid eft facta e(t diuifio. tertio g accipiat genus Primum.qua
.perduiione ex cquentibus concluionibus tali or to q propriae pafsions illius quod diffiniendum cft
dihe proceds. primo fecunda conclufione ipfum mo afpiciantur m fe & earum caufas. quinto qp afpicicn
dum venandi pnit, & ftatim refpdct tacit cuidam d tales pafsiones debemus ad prim genus Primo rc
quaetion,quare.vtafdiuiiuoproceu,cum lupra im currere & in eo inuenire caufam paionis, & fic fexto
probatus fuerit.fecundo in tertia cclufionc ordinem defcendere obferuatis conditionibus inferius declaran
tradit. tertio in quarta cclu dis.Ettat fingulor feruitium id quod nunc diccf. Di
ione complement carundem docet.quarto in quinta uiio ubalterni in atoma extremori ex inferiori parte
concluione errorem fequcnt excludit, & eo excluo cognution,parit, tentatio at ad diffinienda ipfa extre
ftatim rcfpondct qu[tioni tacitae, quae cx quarta con m acceptacceptioni generis primi, qu tertio loco
clufione riri pt, an.f.oportcat petcre omne ctcnt facida ib,deferit.Tenrc.n.diffinire n e[t dilfimire
(ub diuifo,includiin mbris prim diuifionis &c.quin fcd conditiones potius defcriptiuas confiderare,ex qui
to & vltimo adunat toti tradit regul,ordins, decla bus prim genus elici. & fic ex vtraq; parte tcgmim;s
rs ac Probs eam.tertio principaliter Ponital mod {tabilitis,fadilior fit venatio medioru.Intuitus aut Pa
inucftigdi qd quid eft,duabus cclufionibus, feptima, fion,dfiarum notitiam facit.qih caufae pafsion funt
f.& oiaua,in quar prima ipfa via vcnidi Pnit, in fc ip{ae formae quibus dfig fumtur. Recurrcrc vcrim
cunda autcm quid caucndum fit in illa dcclaratur &c. couideratione pasionum ad commune genus oPor
Quis modus venandi definitioncs a varijs expofitvribus ex tet, qm vt in quinto capitulo primi libri dict fuit, fic
Arit.accipiatur. . ." oportetinuefiire fubicct prprium ipfius vniuerlaiis.
C Irca fecundam conclufionem aduertendum eft,9* Defcendere pottrnod oprtt,qfh vt infra diccf, niti T.c.14.
-

, methodus ibi tradita adinuenienduin quod qud fic fieret,{alts in diffinitionc acciderct,qui vitdus clt. - :
e(t,non vniformiter ab illuftribus cxpofitoribus intclli Quod conformis quoq; fit expofitio illa textui,ex iplo
gitur, propter quod decreui fingulorum intcllctus textu liquct & pralertimcxqarto & quinto obleruan
jjonefe, vi via d inue(tigapduiii quod quid elt fa dis.Expreflc fiquid in litera dicitur,quod op9rtet Pal
<ilius ex diuerfis adiuntis vijs habeatur.Auerrois crgo fiones onliderrc pcr communia Prima, & aignatur
& Albcrtus moti exillo verbo,totum,& diuifionc fta huius cau(a,qnca,qug cnucniunt compofiiis PP fima
tim facienda in atoma, vnanimiter fentiunt quod Ari plicia eu atoma ex difnnitionibus compoitorum fiut
ftotcles intendit hic trdere viam vendi quod quid cft manifefta:qiia (implicia illa,quibus pcrtc infunt Paisio
pecie ubalterne. Diuerimode ti ill interpretantur. ncs,principia (unt diffinitionum compolitgr, Exhoc eo cap
Auer. E 13,
Aucrrois iquid quatuor oberuda accip. Diuiden .n.clare habet,qf quia ipf: pafsiones xdifiimiti9nibus n
f\rgyro Py
dum primo dicit ipfum fubaltern in fpccicsdiftinicn manite(tantur priori,beis polteriori vcnandae funt lum videc.
das,deinde fingulas (pecics accipid, deindcid,quod diffinitiones, & qud primo ab atomis inchoandu elt, . 19.
cmune eft in oibus diffinitionibus, & antepondum quia Principia aliorum funt &c.
dem genus illius fubalterni,& fic habcbitur diffinitio Circa terti conclufion aduerte 9 (vt ex alia tranf
{ubaltn:.Vt fi,v.g.lincg quod quid cft quaeritur, di lationc habctur)litcra noftra dcfectiua videtur,non t
uidatur linca in uas {Pccics, Puta i ct & circular : varia fententia, PP quod pofuimus probatiqn cclu
deindc diffiniantur illae fpccics, diccndo linea rccta eft lionis,vt ex alia tfnslatiotic habetur.Et cfiitit in hoc
longitudo fine latitudine, cuius medium non dicre 9quia diffinitio ex duobus conftat,gcncre.f.proximo,
patab extremis:linea circularis cit longitudo fine lati & vltima dfia, & ipfum genus proxim vn Per fecit,
tudinc, cuius centro ad circunferentim omncslinc; ex fupcriori genere & eius dfia conftitutum. & itcru
ductg luntzquales: accipiatur deindc totum id,in qu9 exillo gcncre proximo & dfia vltima vnum per fe fit,
cmnicanthae diffinitines, putalongitudo fine lati fpecies.floportet colligcntem diffinition per diuiuo
tudinc.& prponat huic eius gcnus,puta qutitas,hoc ncs,ordinatc inccdcrc communioribus ad minus c
erit diffinitio line..quantitas longa tine latitudinc. Et munia.Si cnim prepotero ordine incedatur, non fict
addit Auerrois quod hc via ctfi facilior lit jvia diui vn per e cr priori & poteriori,icut ex propria pote
fidnis,& (it iter fecundum ordin natur, qiia genera tia & Proprio atu, vt magis cx diccndis apparct &c.
funt cpofita & fpecics fimplices, Ariftotclcs ifi eam Num tranfponere nomina in diffinitionibus liceat.
Albertus. fufficiefit non reputauit, fcd dialeticos locos ad de Irca cand concluion occurrit du31u , q (ia fe
montratiuam art trahercoportet. Aibcrtusalit Mla 2 cundo Perihcrmcnias)di , 9 tranfpolita nvmina
gnus aliquaiitcr diffcntit,qfh fcx facienda cfet. Primo idem fignifict.Si at id fignificat cdf,aial manfuc
diuidi vultipfum fubalternum ditfinibile.lecundo dit tum,& cum d mfuctum ial. qo vcr elt sp diftcrt
finiri fpecies fingulasfccundum artem datam in prce dicereaialmanuetum & manluctum aizofpolita er
denti onclufiofie. tcrtio fumigcnus Primum.,quarto go videt docuifle hic & ibi &c. Ad hoc df, quia fcr
pafsioncs.i.dfias proprias, quifito quodin acceptione mones accipidi funtm fubictam matcria, & ibi de
talium dfiarum communioribus proccdatur cpo entiationis veritate,hic vcro dc diffinitionc {ermo elt
nendo vfq;adatomas fub illo fubalterno. fexto quod oportet diucrfimode intelligere ea, qu in his locis di
afTumatur totum id,in quo conueniunt omncs illarum cuntur. Enuntiation non variari ex trapoitione no
fpccier diffinitiones,& fic ex illis diffinitionibus erit minibi docuit, eo 9 alitcr fcquerct 9 vnius affirma
manifefta diffinitio fubalterni. Expl aliud adducere tionis eent dua negationes,& ecouerto,vt clarc dedu
$.Tho. n oportet, fed vtcrc fuPradito.Sanctus Tho.at non t eltillic,diffinitionis ver & vi & vmitat Impediri
motus ex illo vcrbo,cum totum aliquod &c.qfa n cft ex trfpofitione nonin docet modo. Et in via diuili
cpus intclligere, per ly totum vniucrfaletale,quod ha ua quid quant dfiam faciat tranfpolitio, manifcftum
bcat dfias frmalcs, fcd fufficit intclligcre totum vni elt.Multum.n.rcfert,fi aial praepono,& diuido ipium
uetfale & totum diffinibile, vt fic & intima & (uprema per dometicu & yluettre, & i cconuerto, dometici
excludantur , & fimiliter non motus ex diuilionc {ta # diuido ipfum p an1mat & inaniinat &c.
viminatoma facicnda,qfh hoc, vt patebit,alienum ab ralmutatur iguid ex talitri poitione gen sin dri
*.* Tho.dc Vio.in Pot. N 5 fcrcntiata
 22 Thom. Vio Caiet. Comm.
ferentiam & econuerfo&c. Vniras at diffinitionis, bis,in minus vniueralia proceddum et. S.Th.autem Let.1.in
impediatur ex tali tranfpofitione, liquet ex eo q diffi qiijn prooemio metaphyficae dicit,q, magis vniuerfa medio.
nitio debet explanare rem ordine natur prima pot lia funt magis nota & faciliora fccdum fimplicem ap
tia vfq;ad vltim actum, ita y femper ex priori & po prehenionem : contatcnim q implex apprehenio
fteriori fiat vnum,ficut ex potia propri& a&u pro diffinitiuam cognitionem importat&c.
prio: hoc at, fi poftponenda prponuntur, fieri non Ad hoc df fecundum dtiplicem ordinem intelle
pt,qfh tali trfpofitione fa6la,pofterius non erit a&us &tualis cognitionis.f.fecund fe,& quoad nos,duplici
& perfe&io priris,fed ecuerfo. Quia igitur enuntia terloqui polumus de ordine procedendi, filoquamur
tionon tot exigit quot diffinitio , ideo tranfpofitio fecundum ordinem natur & do&rinae m fe fic opor
enuntiationi non nocet,fed diffinitioni &c. tctab vniueralio ibus inchoare,vt prima obie&tio c
Adrnemin oppofitum df q,licet idem fignifict; cludit.& Ariftotelesin au&oritatc adducta dicit ; fi au
eft aialmanfuetum, & e(t manfetum aial:ficut,eft ho. tem fermo fit fm ordinem notre inuettigationis, fic
moalbus& eft albus homo,vtibidf,& per hoc non va oportet minus vniucrfalibus afcendere ad magis vni
rietur enuntiatio tranfpofito nomine, ex hoc tfi non fe uerfalia qin vnitas minus vniuerfalium(vt in litera di)
quitur, ergo non diffrt in diffinitione, quid prius & facilius inuenif, d non oportet per tot vagari& vnius
quid poft ponatur, qih diffinitio non fol exigit figni equiuocationis interuenit &c. vnde primus ordo cx dif
ficata nominum & eorum vnitatem, fed modum vni ficilioribus proccdit, propter quodliber phyficorum,
tatis..gp exeis ecunduu natura ordin fiat vnum per qui primus eft in philofophia naturali , valde difficile
fe,quod tranfpofitio nominum violat, & fimiliter ex intelligitur, & longc difficiliusinutus fuit &c. Ordo
identitate figfiificati non fequitur,q, via diuifiua indif autcm fecundus ex facilioribus procedit, & cum hic
ferenter pofsit tranfponere:qihoportet diuifum prpo tradit Arifto.primi tfi non oblitus. Duos.n.modos ve
nere & diuidentiafequi, & non indifferenter, hoc aut nandi qudquid eft docuit:primus quorum fecundum *
illud diuifiuum, & econuerfo &c. ordin natur procedit fuperioribus diuids, & nihil
Circa rcfpontion datamin textu cuid tacitae quae
Oppofita ftioni vq; ad atoma praetetmittens:ecundusat nobis inci
vportet im ante fext conclufion immediateaduertendum pit,& poterioribus in prima pceditex minus com
mediata ef eft,gp oppofita eflc immediata, feu quib" nihilintereft, munibus magis communia qurens. vnde fitvt ille do . 2 .
fe. et intelligendum non olum de immediatione inter ctrinali proceffui magis feruiat, hic inueftigatiuo.Ad circa med.
e,ed t de immediatione inter ipa & diuium; opor id ergo,quod obijcifdeimpofsibilitate, df,quod(ficut
tet iquid oppoita, in qug fit diuiio,& ee immedia in primo di&um fuit)cparatio inter vniucrfale & mi
ta inter fe, ita q> nihilinter ea cadat medi, aliter diui nusvniuerfalc,non eft accipienda inter ea,vt vn clau
fum non neceffario euacuaretur per talia oppofita, vt datur in reliquo, qfh eflet ftua talis cparatio, fed di
patet in diuifione coloris p alb& nigr: in talinariq; ftin&a funt formaliter inter fe. Vnde cum hicfiat com
diuifione non eft neceffe totum diuifum cuacuari &c. paratio inter ea fccundum facilitatem diffiniendi,non
oportet quoq; talia oppofita immediatc contineri fub dicitur facilius eft diffinire minus cmune, quam ma
diuifo,alitcr id accidret incucniens,vt patet fi diui gis commune, accipiendo minus cmune vt includit
deret qutitasin parem & imparem.. eftergo fenfus,9 in fecmunius& aliquid plus:fed dfg) facilius eft diffi
qfi fit diuifio alicius in oppofita, qbus nihil intereft,t nire minus commune formaliter fumptum &c.& hoc
inter fe,jinter fc & diuifm,non c(t opus petere g, to cft verum,vt probatum fuit. Et {iinftetur contra hoc,
tum diuifum euacuetur,qfh hoc cft neceflari, & hoc quia in minus communi t formaliter fumpto includi
oftendit probatio fequs, cum dicit,qiii talis diuifio fit tur cmunius,quoni inferius n abftrahit fuperiori
per illius diuifi dfias & n dfias alicuius inferioris &c. homo.n.non potetintelligi ine aiali. Repondetur
Wec obftat fi ex hoc fcquatur q nullius generis habcn quia minus cmune formaliter fumptum hoc in loco
tis fpecics plures duabus diuifio p veras dfias & Ppria nihil aliud vocatur nifiipfum inferius fecundum fuum
eftfufficiens fifiat bimembris.Fatendum eft.n.qp talis differentialem conceptum,ecundum qucm contat q
diuifiobimcmbris eftinfufficiens fimpliciter & forma n includit formalitcr fuperius, ideofalfum cft in pro
litcr,poteft tam cffe aliquando fufficiens fi fiat diuifio pofito quod affumiturinftando.Poteft quoquediftin
pervras differentias extremas, quoniam habendo ex gudo dici, g) inferius pt dupliciter fumi formaliter.
tremas, quodammodo habentur mediae; quoniam me Vno modo fecundum totum id,quod formaliter eft,&
diae differentiae ex extremis conftant , vt dicitur in io. fic includit fuperius formaliter, quon quod quid elt
T.c.;. metaphylicae, & vniuerfaliter principijs habitis princi fupcrioris,eft quod quid eft inferioris,licet n conuer Cap-3.
pata quodammodo habentur. tibiliter,vt in cap.3.huius ecundi dict et,8 ic modo
Annot. Circa fextam conclufion nihil notandum occurrit non accipitur inferius formaliter. Alio modo fecund
nifi quod Ariftotelcs vocat genus & dfiam praedicata idquo formaliter contituitur, & ditinguitur ctiam
in eo quod quid eft, non quod opinetur dfim prdi fupcriori, & fic non includitfuperius, quoniam ficac
cari in quid, fcd qih ingreditur, & elt pars intrinfcca cipitur fecundum differentialcm conceptum, qui ex
ipfius quod quid eft, & fubdit '} per problcma de ge pers et generis formaliter, vt in quarto Topicor di
ncre vtrunque manifetum fier, qm problema de dif citur,& hoc modo loquimur hic de minus cmuni, vt
ferentia non ponit in numerum cum problematc de extextu cuincitur.Tum quoni cparationem Arift.
genere,vt inTopicis manifetandum et&c. facitintervniuerfale,& minusvniueriale, comparatio
Nun facilius fit definire fingulare quam vniuerfle. at fecundum ea, in quibus diftinguuntur intlligda
primo topi Ircafeptim conclufion occurrit vnum dubium, eft.Tum quoniamidvnum,in quo cminicant fingula Cap.3.
corums qfh ibi df q, facilius eft fungulare diffinire j vni ria,diffinition dicit effe. conttat at g) ex proce ex
Cap.3. uerfale, & ide oportct ex fingularibus in vniuerfalia fingularibus,fcu minus communibus, puta huiufmodi
afcendere.videtur enim hcc cffe ctrarium & veritati, & illiufmodimagnanimis, fiveniaturin vnum in om
& ipfi Ariftoteli,& S.Tho.Veritat, quidcm , quoniam nibus magnaniiiiis, illud vnum nihil aliud eftqum
imposibileet diffinire ingulare.i. minus vniuerale, propria diffcrtia magnanimitatis,fiue aliquidcircun
nofi praediffinito magis vnicrfali, qfn minus vniucrfa ioqiicns illam dfiam.& tunc fiftit proceflus, qfh tunc
le a6tu & intelletu includit vniuerfalius: fi aurem hoc. dicit Arift.haberi rnem. Clarum eft autem g, genera
eft impoibile, qo pt verificari 9 fit facilius? Ipli magnanimitatis adhucinucftiganda rcmancnt,&ma
Arifio.ver, qin in procemiophyticorum exprefiedi gneltdifficultas ad venanda illa,quoniam vniuerfalio
cit, qp cx vniuerlaJioribus tanquam ex notioribus no raiunt,vtin textu dicit&c. Adidq'inducitur expri
no phy
 ... In Pofter Analyt. Arift.
mophyfic.dicitur q) Ariftot. loquitur ibi de proccffu
..4. dotrinalifecundum fe,hic autem quo ad nos.Ad vlti
ijs,qu fnt fb communi,vt propter quid homini aut e
timum quod ex S.Tho.adducitur dicitur, g) per fimquo infnt.fit autem animalim quo a:b ver confquen
plicem apprehenion.cm intelligitur apprehenioter
tia omne animal;im quibus autem c, d, e, aliquaajiima
minorum.& non apprehfio quidditatiuia perfete, vt
ibidem declarabitur. Quoniam verba illa non faci lia:planum igitur propter quidb, ine$t ibi d, hanque per
le omnibus patent. a: comfimiliter autem & alijs. Et femper in alij eadem
- Cr m cA determinationem.fa&am in hoc capitulo
occurrit dubiom, quoniam in promio de anima ab
Auer.c. f.
con. The. Auerroi,Alb.& S.Tho. attribuitur Arift.g, via venan
Lec. 1. di quod quid eft,6t via compofitiua.Platofii autem via
. diuifiua,Hippocrati ver via demonftratiua.In hocau
tem capitulo vbi determinatur difficultas hc, non ap
paret Ariftot. ponere viam compofitiuam venantem
quod quid eft,nccapparet quod reprehendat viam di
uifiuam,fcd potius quod ipfam magnificct & ample
&tatur.Quomodo ergo hc fimul ftant?&c.
Com. 18. Ad hoc dicitur fecundum Auerroim 9 via pofita in
fecundaconclufione & ab ipfo expofita,ett via compo
fitiua. Accipiuntur fiquidem quatuor viae ex hoc cap.
ducentes ad quod quid eft.primia ponitur in prima con
clufionc,fecunda in fecunda.tertia tcrtia vfq;ad fex
tam inclufiue,quarta in feptima.& pritna quidcm fub
iet quod quid eft venatur.fecunda at fpeciei fubal
terng. tertia fimpliciter ipfum g, quid eft, quarta paf
fionis. Sed fihaec vera {unt, qumodo fecunda vi eft
via compofitiua, per quam Arift. differt cteris? illa
nanque methodus non ducit fecundum eos ni{i ad fpe
ciem ubaltern, & ufficiens et cdm Auerroim &c.
Aliter ergo dicitur q, vltimavia et,quam Ariftote.do
cuit.g haeccompoitiua & adunatiua et,qm multitu
dine inchoat & adunando afcendit. Sed contrahoc eft
quoniam vltima methodus non eft methodus fimpli
citer,{ed quoad nos.Quaeftio autem de modo venan
di quod quid eft quae(tio eft de proceffu fimpliciter.
Idco diccndum mihi videtur q, via pofita infccda c
clufione cum conditionibus fis vfque adfextam inclu
T. c.3. fiue, eft via compofitiua,quam ponit Ariftote. Ad cu
ius euidentiam reducda funt ad memoriam fuperius
?. C. 4 dita.examinauit fupcrius Arift. quanta fit vis demon
ftratiuiprocefTus ad habendum quod quid eft,& vt pa
tuitncctotaliter reprobauit,nectotaliter approbauit.
& fic opinionem Hippocratispertranfiuims. Exami
nauit quoq;quantg cificacig fit proceflus diuifiuus, &
determinauit q ad yllogizandum inutilis et. 3 per
hoc arbitror eum Platonis opinionem, falt tres & carere dentibusfuperioribus, inuenitur aut in
fecundum .
S. Iho. fecundum fonum verborum,vt alibi cnfueuit. Con
cludit tandcm in hoc capitulo qud congrua viaadvc
3-metaphy nandum quod quid eft,procefls eft diuitiuus, non fyl
fc. logizando,quia hoc reprehendimus,fed colligendo in
T-c. 15. cipicndo upremogenerc cum cateris conditionibus
diciis, additis regulisex problematibus topicis:& hc
cft via compotitiua. Licet enim diuifiua dicatur,quo
niam diuifione incipit & diuidendo incedat, efficaci
tamen ex compo(itione fortitur, & non exvi diuiflo
nis &c.Vnde notanter Aritt.tatim pot fecundam con
clutionem fubiunxit,qudd diuifionesvtiles funtad col
lugendum qud quidc[t, non ad demon[trandum. Et
fic pofuit pinionem fuam non cxtraneam omnino
ab alijs,fed vttem aliquo modo vtraqueillarum, dum
huic vi & diuifiones,& fyllogifmi fecundum proble
mata diuerimodeleruiunt &.
De venatione propter quid &c. Cap. 1 1.
y D boc autem quod habeamus problemata,eligere
oportet & decifiones,et diuifiones,ita ver elige
reupponentemgenus commune omniu, vt i ani
malia effent,ju fpcculata funt, qualia omni animali im
, , . Ji nt:bis autem a.ceptis rurfs rcliquorum primo, qua
lia omnequantur: vt fi boc e$t auis, quaiia omnem fe
quanturauem,& it4 Jmper proxima:planum.n. quod
2O3
habebimus iam dicere,propter quidimfunt confequentia
e$t ratio:numc quidem igitur fecundum tradita commu
mia momima dicimus.Oportet autem mom folum in his com
fiderare,fed & fi aliud quid ipfum fuerit inexistens com
amune, excipiemtem,po$tea qu hoc fequitur, &- qualia
hocfequtur, vt cornua habere erinaceum,&-
mom vtrimque dentata effe:rurfus cornua habere, qu fe
quitur,plan enim propter quid illis inerit quod ditum
eft,propter enim cornua habere inerit. JAmplius autem
alius modus e$t fecdum proportionale eligere: vmum.n.
accipere m eft idem,quod oportet vocare fpeum, & fpi
nam,&- os,erunt autem conequentia et his,tanqua vna
quadam matura tali exi$tente. Eadem ver problemata
funt,haec quidem eo, quod idem medium habent, vt quo
niam omnia contra refiftentia. horum autem qudam ge
nere eadem fmt,qucumque habent differentias eo quod
aliorum aut aliter funt.t propter quid refnat?aut pro
pter quid apparet?& propter quidiris? omnia enim hgc
id,problemata funt genere, omnia enim fnt refraiiio,
fcd fpecie altera.JAliqua ver eo,quod medium fub alte
ro medio eft,differunt problemata,vt propter quid Ni
lus decrefcente memfe magis fluit? quoniam htbernior de
crefcens eft, & propter quidhibernior decrefcens e$t ?
4uoniam Luma deficit,hac emimitafe habent inter f<_.
Summa huius capituli haec eft.
A. habendum propter quid,oportet decifiones,di
uifioncsq; eligere,& genus ubicctum commune
oim,& qualia infunt omni generi&c.dcindc rcliquo
rum prima qualia inhgret,& fic femper proximo &c.
dcclaratur qfh fic manife(tum fit Pptcr quid talia in
hreant, his quae/funt fubillo communi, vt patet in
terminisb, primo, c,d,e,vltimis.& a medio applicatis
ad propria nimalisquaedam animalia & animal &c.
Oportet non folum in his cfiderarc propter quid, Regula .
fed & fi aliud aliquod accipiatur efle c, & accipcre
quibus illud inhreat,& qualia haecfequtur.declarat
exemplariter ad cornutum efse fequitur hfe duos ven
boue,& hirco:declaratur, quoniam fic manifcftum fit
Propter quid illis hcinlunt,puta propter cornua &c.
Qportet aliqudo analogum propter quid eligere. Regula:
probatur priori quoni qaedam fnt qg fequuntur
analoga,tanquam fit eorum natura vna,vtfepion, fpi
nam & os,vnum non funt,& ea qudam (equuntur. propofiti
Eadem Problemata funt,qu idem habt medium,
vt puta antiparittafim . Diuifie.
Horum qugdam habent id medium genere,& dif
ferunt fpecie,vt Pptcr quid echon, idolin fpeculo,&
ris&c. propter repercufsionem diuerfarum fpecier ,
Qudam hfit medium fubalternum.vt propter quid ni
lus rnagis fluit in fine lung,quia hibernior cft finis. Pro
ptcr quid autem hibernir,quia Luna deficit &c.
Series autem hc eft.
In T s N D E N s tradere modum inueftigandi pro
pter quid, duo facit.primo tres regulas dat,quar pri
ma proptcr quid vniuocum genusnoiatum inucftiga
tur,:fecunda vcr vniuoc nn tfi cflcntiale genus, aut
nominatu in Ppter quid inuenitur.tcrtia at non fcm
per ad vniuocum Ppter quid rccurrend fore diccf.
fccundo non efse lemper in diuerfis diuerfum propter
quid inquirendum,fcd qiique idem, diuerl1mode tfi in
diuerfisdocet vnica propofitione & diueifione &c.
Extcrtia regula habcs Scotifta vnde t gtra Scot
 2O4 Thom. Vio Caiet.Comm.
deprehendas,dum putasideo oportere ens & alios ter in omnibu*:huius autem fmiliter effe colorem colori,&
mihos metaphyficlcs cffe vniuocos, vt pofsint de eis figuram figur, aliam alij, equiuocum enim effmile is
& ex eis demonftratione: ficri, aliter omnia in aequi his : hic quidem fortaffe proportionaliter habere late
uoco conftitui. Eccctextus Ariftote. exprefse dicens, ra,&- quales angulos,incoloribus ver femfum mum ef
quod analoga media (umenda quandoquc funt quae li fe,aut aliud aliquid tale: qu ver fecundum analogiam.
cctvniuoca non int, couun urtamcn ca, qua damac eadem & medium habebunt ecundum analogiam. Se ha
ieient vniuoca, vt patet in pina &c. - -bet autemfic,confequi,cauf fibijnuicem,& cuius
-
::
& cui caufa:fingulum quidem accipiemti, cuius cauf in -------
De tribus quftionibus circa propter plus eft,yt extrinfecos quales effe quatuor in plus eit,
quid. . 12. qum triangulum,aut quadrangulum, omnibus vero ae - i
E cauf ver & cuius cauf dubitaret vtiq; ali qualiter:qucumque enim quatuor retiis quales effe ex
| ) quis am quamdo e$t caufatum & cauf eft,quem
admodum fi fluunt folia, aut deficit, & cauf
trimfecos,& medium fimiliter. eft autem medium ratio
primi extremi:quo circa omnes fcientia per definition
fluendifolia, aut deficiendi erit,veluti, fi huius eft la fium:,vtfolia fluere fimul fequitur vitem & excedit, &
ta folia habere,ipfius ver deficere, e$t terram in medio ficum & excedit,fedmom omnes,fd quale eft : fi igitur
effe: fi enim non efi,alia quedam erit cauf ipforum,fiue acceperis primum medium, ratio folia fluendi efl: erit.m.
cauf efi fimul & cauftum,vt fi immedio terra eft,defi primum quidem in altera medium, quomiam talia omnia
cit,aut fi latifolium et,fuumt folia-. Si verfic, fimul fnt,poftea huius medium quoniam fuccus congelatur,
vtique effemt,& mon$irarentur per f inuiccm. fit emim aut aliud aliquidtale. quid utem eft folia fluere?conge
folia fluere, in quo a: latifolium ver in quo b: vitis au lari fuccum in tm figuris ver ita affi
tem in quo c. fi itaque ipfi b, ineft a, omne enim latifo gnabit,quaeremtibus affecutioncm cauf& &- cuius cauf.
lium fliiitfolia, ipfi ver c,ineft b, ommis enim vitis eft fit 4 inexifens Bomni,Bvernicuique eorum, que D,
latifolia, ipfi c, ine$t a,& omnis vitis fluit folia cauf in plus utm;B vtique vniuerfle effet ijs, quae fnt D,
ver b, mdiumJd & quoniam latifolia eft vitis, eft hoc enim dico vniuerfale,quodnon conuertitur: primum
perfolia flucre demon$trare. fit enim D quidem latifo ver vniuerfle, cum quo vnumquodq; quidem mon com
lium,E vero folia fluere,vitis autem in quo F:ipfi itaque uertitur,ommia autem conuertuntur, & mom excedunt ;
F ine$t E:flia fluit enim omnis vitis,'ipfi autem E Dom ipfis itaq; D caufa ei, ipfius.A ipfiim B.oportet igit J4
me enim foliafluens e$t latifolium, ommis igitur vitis eft inplus qum Bextendi:i ver non,quia magia caua erit
latiflium:cauf autem efl folia fluere. Si ver nom con hoc illius ? fi itaque omnibus E ipfum JM,erunt ali
quid illa vn omnia aliud B:fi emimnom, quomodo erit
tingit caufs effe fibijnuicem , cauf enim prior e$t eo,cu
ius eft cauf,& deficiendi quidem cauf eft in medio ter dicere,quod cui ineft E,ipfum,/ omni imeft: cui verJ4,
ram effe:quod autem im medio terra fit, mom eft cauf ip mom omni ipfm E?propter quidenim mom erit aliqua caw
/m deficere, fi igitur per caufm quidem demon$tratio fa,vt infit omnibus D?fed mumquid &* qu funt, & quae
efi propter quid, qu ver mon per caufam ipfius quod, aliquidvnum? Confiderare oportet hoc,& fit C;contin
qud quidem terra quidemim medio eft, mouit,propter git itaque eiufJcm plures caiifs effe,fed non ijfdemJpe
quidautem mom : quoniam ipfm deficere mom eft cauf, cie. vt quod longua fimt, quadrupedia quidem, ro quia
quodfit immedio,fed hoc ipfius deficere,manifffum eft : mon habent bilem,volatilia ver eo quod ficca funt, aut
in ratione namq; ipfius deficere imefi effe immedio: quare alterum quid.Si ver adindiuiduum non ftatim venit,
planum quod per hoc, illud cognofcitur,fed nom hoc per non flum vnum eft medium,fd & plura,& cauf& plu
illud. e^/m comtingit vmius plures effe caufas ? fi enim res. vtrum ver cauf mediorum,quod ad vniuerfle pri
etidem de pluribus primumipradicari: fir JM ipfi b pri mum, aut quod adfingulare,fingularibus?plamum itaq;
mo inexifiens, ipfi C aljprimo,& hc ipfi D E, ine ea effe qu proxima funt vnicuique, cui fnt caufa,pri
rit igitur.A ipfis D E,cauf ver eft ipfi quid D B, ipfi mum enim fb vniuerfli effe,haec e$t caufa.vt ipfi D, in
ver E C:quare cauf quidctm exiflemte, neceff e$t rem eff ipfiim c:ipfm A ineffe,efl cauf:ipfi igitur D ipfum
effe : re autem exiflente, mom neceffe rit omne effe,quod c,cauf ipfius eft.4,ipfi ver Cipfiim B,huic aut idem.
cunq;fit cauf fed cauf quidem,mom tamen ommis. JAut Defyllogifmo igitur ac demonftratione,& quid vtrumq;
fi femper vniuerfle problema eft,&^ cauf totum quid e$t, &-quomodo fit, manife$ium eft : fimul ver & de - - -

dam,& cuius cauf vniuerfale, vt folia fluere tot ali ftientia demomiiratiua,idem enim e$t.
quo determinato,licetfpecies ipfius fint, & his vniuer Summa huius capitulihaec eft.
fliter,aut plantis, aut his plantis, quare & medium N Vnquid cum eft caufatum,& caufa eft, vt fifolia 1.Quetie.
quale oportet effe in his,& cuius cauf,& conuerti. vt fluantfithabcrelatifolia, & filuna dcficit fit in
propter quid arbores folia fluunt,fi itaque propter com terpoitio terr.
gelation humidi,& fi folia fluit arior, oportet effe com Caufa & caufatum fimulfunt,probaturdupliciter, ccluto P.
elationem,2% i congelatio inet non cuicumque,edar primo quiafi caufa af$umpta nfequitur ad effectum, parte,
folia fluere. /tr;im autem contingit mon eamd portet caufa &
illius caufati effe liquam aliam caufam, fiue
caufatum
caufam effe eiuflem omnibus,fd alteram,aut mon?amfi -tio.fiuenon,vtlatafint fimul, vt ecliptis & interpoli
folia & fluere.Si autem fic e(t,& fi
quidem perf demonftretur;& noni. fignum, aut acci mulvtique erunt. Secundo,
quia demonftrt fe inui
dens?nmpote$t fieri:nanque ratio xtremimedium eft, cem vt,patet in terminis A primo, Ctertio: & B mc
fi ver mom ita,contingit.Eft autem & cuius ca f , &- . dio applicatisad fluxum oliorum,vitem, & latum fo
cui confiderare fecundum accidens, non tamem videntur lium,quod caufae demonftrat effe&tum.& in tcrminis
probieinata effe.fi ver non fimiliter habebunt medium, D, primo, Z, tertio: & E mcdio applicatis, ad latum
fquidem fnt aequiuoca quiuocum medium e$t: fi ver folim, vitem, & fluxum folij.quod effetus demon
vt in genere,fimiliter habebunt,vt propter quid & per tret caufam.
mutatim proportionale? alia emim cauf eft in lineis,&- Dcmonftrationum di&arum altera eft per caufam Direati,.
mur;eris,& eadem vtiq;,inquamtum quidcm lime, alia, & proptcr quid,altera autem per non caufam, & quia.
,inqu.intum ver habcns augncntum tale,eadcm, ita, & probatur priori,quoniam non contingit ilia dua me
dia
 -

In Poter.Analyt. Arit. i. : zo;

dia efleadinuicem caufas, quoniam caufa prior e eo Series autem hc e(t.
cuius eft caufa,& alterum cor eft alterius caufa, quo
fiam indiffinitione illius cadit. Declaratur exempla 1 n r s N p e N s terminare traatum deipfopro
riterineclipilun & interpoitione terr. Pter quid, Tria facit (ccundum tres quaeftiones juas
$"f* i contingit vnius plures'caufas eic, d caufam ne. mouct & determinat.fed quoniam prima & fecda fe
tionaliter
4 ditur
ccflario feqitur effe&us,ex cffectu autem non conclu interfecant, attendcndum elt,qud ic proccdit, mo
fed caufa haec,vel illa &c. Declara
caufa certa, t3Prima quaeftione, duas ratines adducit ad prtem
itivni. tur antecedens.Si contingat idem dc pluribus primis affirmatiuam, & differentlam ubdit inter aumptos
Praedicarivt A de B& Cpiimis fubieis. & D fbB& proccflus in fecunda ratione, vcl in idem redit, inter
E,lub C,liquet fiquidem tunc qud B. & C, funtdu2 confcquentiasdetcrminatas. Deinde fub difiuin&io.
caufae,quare A,infit vltimis,fcilicet D & E. neduabus conclutionibus repondcndo quetionimo
Siautem femper vniuerfale propofitum eft & cau tae eius categoricam folutionm ex alia quae(tionc de
fatotum quoddm eft, & cffcus'vniuerfaliter iurii. Pcndcrc cx ipfis conclufionibus oftendit. Sicque ad
tur.necee et medium cffectum qualia ee & con {ecundam qaeftionem propcrat', & motae flatini dua
erti:declaraturcxemplariterin fiuxfolij vt eHetu, bus concluionibus repondet, ubdens declarationes
denitate in arborevt cauavniuerali & tali plan earum praepoftero ordine. & fic reuertitur ad primam
ta, vt fubieto &c. quaeftignem & vnica illi conclufionc plurcs prtes ha
prima qs. Vtrum autem contingat eiufdem effe&us non can bentc fatisfacit, multipliciter dcclarando eim &c. Et
dcm caufam in omnibu5,fed diuerfis cflc, aut non. tandc:n tcrtiam ccluionem corrclarie deductam re
" . Quando demonfiratur, per e, non contingit eiu fponioni adecundam quetionem addit &c. potre
::::; dem efic diuerfas caufasin omnibus probatur priori, mo tcrtiam mouet quftionem,& illi ftatim fatisfacit
qugpiam raiiovltimi cft medium. _ vnica concluioned:c. &cpilogat &c.
iecn , Quand9 dcmonftratur fecundum fignum, aut acci Ci k ca prim rationem,aduertc,qud tcxtus fen- Adefteara
clufionis. dcns,contingit eiufdem effc diuerfas cafas &c. tentiam,quam in $umma pofuimus, cxprefle habet& $aufa qo
Contingit caufam & cffctum in quo fccundum ac valde c9nformis cft titulquaeltionis.'propter quod !Per fe
idcns confiderare, non tamen videritur propofita cf. expoitori-r.
alietas fortc tranflationis cufa fuit
fe, vcl immo vidcntur problemata cflc&&. bus conformis non fit. Differt fiquidem rat:o pofita
Sinihilinteruenit per accidens, fimiliter fehabebit ; ab interpretationc aliorum in hoc,qud nos aflmpfi
medium cum co cuiu$ eft medium, ita quod quiuoci musconfcqucntiam primam abfque probatione, eoq;
Oeclaratio quiuocum & generici genericum, & analogi analo verba illa,fcilicet caufa & caulatum fint fimul,vt ad cx.
Prim. gum medium erit. Declratur exemplariter,& primo planandum confcqucntiam qud vniuerfaliter fermo
quo ad generica, incommutata proportione, & lineis. fit inducuntur, ab alijs at adprobandum confcquem
& numeris &c. fecundo quoadquiuoca in {imilitu tiam inducuntur. Confentaficam autem noftram in
Concluio
dine inter figuras interfe,& colores interfe. terpretation quaeftioni efle duximus.Tum quia tex
Caufa,& effe&tus, & fubie&um ita fe habent fecun tus noltcr & Boctijexpreffe ita habet, fiue cafa fit fi
selpomfiua
primae quae $ugn confcquentiam,qudparticularitcracceptis fub mul & caufatum,vt fi in mcdio eft terra,deficit,aut {i-
#ieni - je&o & caufa in plus eft effeus qum fubic&& cau latum folium eft, folia fluunt.ex quibus vcrbis patct,
fa &c. vniueraliteraut fumptis, omna equalia funt. qud dicit,fiue caufa & caufatum fimul fint, vt inter
Peclaratur Primoin habere ngulos extrinilccos qua pofitio & defetus, fiue non, vt latum folium, & flu
les quatuor rectis, vt effectu: & triangulo & quadran xus. Tum quoniam fic intcllcayt expofuimus nos,
gelo, vt Particularibus fubie&is & mnibus talibus titulus quaeftionis ab iplomst Ariftotele cxplanatusin
vuiuerfalifubico & mcdio fcu caufa vniuerfali : & uenitur & dubium quod pofteriores inuafit : an fcili
quo ad caufam probatur, quoniam mcdium eft ratio cct cum hic quritur,fi eft caufatum, fit caufa. intelli
Primi termini,ex quo omins fcienti funt per dilfini gatur de fimultate temp9ris, an de fimultate cgnfecu
tioncs&c.declaratur itcrum in naturalibus in fluxu fo tionis abipfo Ariftotel folutum accipitur in illis ver
lij, vtefictu, ficu, & vitae,vt particularibus fubie&is bis. Perpicuum iquidem fit, quddelimultate con
omnibustalibus,vtvniuerfali ubicio & ratione pri fecutionis quaeltio eft ex co 9 dicitur,qud (iue caufa
mi termini,vt vniucrfali medio, per quod ineft dm & caulat imulint vt interpolitio&c. ive non, vt la
nibus, Puta feminis fuccidenfatione in contrau &c. tum folium &c. confiftit igitur vis prim rationis in
rtio declaratur primo ordinando formam fyllogi-! hocqud fi ad Beffe&um non fequitur A caufa, fiue
{ticam affumpto ffctu communi, & caufis fpecili. fimul tempore fiue Prius, op9rtct ipfius Baltcram effe
bus,& fubictis particularibus illum cffectum particu caufamqum A. & hc confequentia ett manifetta ex
laribus diuerfis intcr fe propter illasfpeciales aufas,in co q nullus effetus e[t, ad qucm non fcquatur caufa
terminis generalibus A'eff&u : B caufa fpeciali,& D aliqua &c.& fi fic eft fcilicet qud fit altera caufs,ert
fub;et9 Particulari,& ex alia parte C altra caufa fpc vtiq;fimuleffe&us & caufa,licet non rect fcqiatur,
ciali & Equbico altero particulari applicatis ad na erunt vtiq; fimul effeus & caufa haec. ncc inconuenit
turalia , fcilicet longam vitam refpe&i modic cho nihil plus concludi pcr hanc rationcm,quoniam inue
ler & quadrupedum.cxalia parte refpc&u Gccitatis, tigando proceditur paulatim ad vcritatem commu
& volatilium. niribus &c. ad fpecialia quo fequens ratio ducit &c.
3.concluio
aP fecunda Contingit igitur plures caufas effe eiufdem, fed non vel.Si autcm fic eft , fcilicet quod illa aflumpta eft ve
t
quzftione. eiufdem fpeci.
- - - -
i.
-
ra,feu fola caufa fimul vtique erunt cffcctus, &aufa
.qu*fiio. _Sinonitatiminatomum venitur,fcd plura media& haec. Nccputet aliquis haec dicta efle vt non imitetur
clutio re- caul occurrunt eiufdcm, qualis elt cafa mcdiorum S.Tho. expofitionem , fcd quoniam textum eius non
fpoafiwa. Pr9xima vniuerfali,aut proxima fingulari. habeo & noftrum in hac parte forte mcliorem faluare
Magis Proxima vnicique caufa fumenda eft: pro volumus,abipfiusfententia non difcrepantes, quoni
5atus Priori, quoniam hc eli Primo caufa,qudil talcm cfle quaeftionis titulum,ipfc exprcffe dicit,expli
lud fi [ubvniurfali &c.dcclaraur in tcrmi A pri cans quod Ariftotc. tacuit, fcilicct quod dc mutua con
mo , B fecundo, C tcrtio, D quarto inchoando efiim fecutione quaellio agitur,an fcilicct ad cffcctum caufa,
ab vltimo &c. & gradat9 afcndendo, femper cauf & econuerfo fequatur &c.
Proxima Prinuenitur vque adatomum, eu imme C RcA repontiuas concluiones aduertenda funt
diatum &c. tria. Primum eft g Ariltotclcs (ecundum vcritatcm
difium
 --:

2O6 Thom. Vio Caiet. Comm.

difiuntiue eas format, vt patet pcr praepofitam cuili fent conucrtibilia, non cct maior ratio quare me
bet carum pgtam difiuntionis aut ; fed quoniam ve dium cffet caufa primi magis qum econuerfo, ex quo
ritasillius di(iuntiuae vfq;ad fequentem qaeftionem euidenter apparet, quod de caufa illatiua fermo eft, de
pendet,& ab Ariftotelc prima pars cx quadam condi-. tali nanq; vrificatur, quod duorum conuertibilium,
tionali declaratur, & fccndmi vcritatem conditiona netjtrumi magis altcro caufa e(t, & de caufa in effendo
libus quas formauimus quiualet: ideo ad faciliorem I falfum cft,quoniam fubie&tum eft caufa fuae pafsionis,
erccptionem conditionafcs fecimus, nccpropter hoc & non econuerfo &c. Amplius dc caufa in eflendo(in ..29,
.Tho.aducifamurdiccnti Ariftotelem dcterminare primo ly) di&um el}, quod augentur demoftrationes
quaeftionem his conclufiorbus,Ipfe.n.ideo hoc dixit, non per media;vt quid ergo iterum de hoc dubitand
quoniam yt ex dicendis patcbit vtraq; difictiuae pars, cft : Intuentibus autcm tra&atus rationcm , qud de
vera,& ipfa decifio eft quaeftionis. nos autem decifam , caufa in eflendo fermo tantum fit,vidctur,tum qih im
quftionem non cffc dicimus, quoniam veritas difiun tentio praefentis ncgocijcft de ipfo propter quid, & in
tiuaecx [equcntidependet quaeltione &c, litcraexprcffe cxcluditur ab ordine demonftrationum ,
. Secundum cft,qud conditionalis illa fcilicet fi con propter quid dcmonftratio ab effe&u ctiam conuer
tingit idem de pluribus primis praedicari, aflumpta ad tibili,vt patet. Tum quoniam haec quaeltio ad pcrfe
declaration prim conclufionis poteft dupliciter in &tionem prim quftionis introduta cft,vt exprefle
telligi: Vno modo de pedicatione pcr ein fcdo mo ex textusferieliquet,adeo vt ncgare hoc, fit proterui
do perfcitatis, & ficillius catcgoric eft impofsibilis, re.cftat aut quod prima quitio decau(a in effendo
quoniam qulibct pafsio habt vnum tantm primo loquebatur,& n communiter.Tum quoniam in to
fubjc&um quod ponitur in cius diffinitione,cofiditio toproceffu huiusapituli & dubitando, & refpondcm
nalis tamen ipfa eft vera,vt patct. Alio modo intelligi do,& exempla perido, de caufa in eflendofermo
potct depraedicatione eentiali in primo modo, S. ic cft. Tum quoniam quaeftio de cauf illatiua non e(t
non folum conditionalis, fcd categorica illa vera c(t. poterioritica, fed prioritica, vbi & determinata ct
animal enim & fimilitcr omnegens, depluribus pr quaeftio-i!la determinando conuerfionem conclufio
dicatur immediate &c. Mult autem intcrcft qudifto nis ad praemiflas.& Ariftotel. exprefle fupcrius con
rum modorum accipiantur verba Arillote, quniam, fefus ett fe circularem fyllogifm determinale in an
vt ex fcqucntibus apparct,ipfe intendit per prim con terioribus,ideft libro priorum, vt dicit idcm Albertus
clufionem peruenire ad hanc decifionem, qud quia &caetcra. Ad hoc dubium dicitur qud quaeltio eft de
contingit vnius efie&us cauas partialcs eu caua in eendo,necoportet aliter probare qum per
fpeciales, ideo cum de illis ferrmo cft, dicitur quod ad rationes vltimo addutas. {unt cnim efficaccs & ratio
caufamfequitur effc&ius & ad effc&um non fcquitur nibus alterius partis facile e(t refpondere. Ad primam
cauf determinata &c. huic autcm intentioni prima namque dicitur quod per ly fignum aut accidens,non
expofitio exemplariter deferuit,& non aflcrtiue,quo- ! intellexit effetum,(ed caufam fpecialcm,vc nunc dice
nim falfum affumit &c. fccunda vcr cxpofitio affer tur.Ad fecund dicitur,qud verum cft illa verba opor
tiuc opitulatur quoniam inter mcdia genera feu diffe- ' tere intelligi de caua in inferendo,ed non tantum.ar
renti funt caufae feu rationes,quod fuperius inferiori guit enim ibi poftcriori, vt ibi declarabitur, Ad ter
bus infit,& quodlibet eorum infcrtipfum genus,ad ip tiam dicitur quod in primo libro dcterminatum elt g . .
fum autem nullum eorum dctcrminte fcquitur, fed vnius vna cft caufa potifsima, & non fiumpliciter qud
interminatc hoc vel illud &c. ' ' ' -
vnius vna fit caufa in eflendo.agcbatur enim tunc de
Tertium aducrtcndum cft, qud vt membra iftius demonftratione fecundum eius fummum &c. Nunc
diiunctiuae eu conditionalis reponionis ex oppo-- propter quid declaratur communiter & in dcmonftra
fito diftinta, & uqcuanta qutum a:cipisms ly tione vniuerali,& particulari & caetera.
vniucrale propoit in ccunda concluione poitum Ci wca eiufdem qugftionistitulum aduertendum
pro concluione feu problemate quaeito exponi po cft, qud adhuc poteft accipi fecundum duos fcnfus.
tet,8 non dequacunquevniueralitate, ed ca, fecun Primus fenfuseft, vt inquiratur hocin loco, de cauf
c. 31. circa gum quam dcmonftratio vniuerfalis differt particu
vnitate& pluralitate fimpliciter refpetu eiufdem ef
t.c.29. lari(vtin primo librQ ditum eft)ita qud mefibra di- ! fe&us,propter dcmonftrationem tamcn &c. ita qud
uifionis funt g, qufita aut funr particularia, at vni- ' qufti fitan contingat eiufd cffeus effe caufas plu
uerfalia,& fub aiijs vcrbis,aut hbcnt plures caufas;aut res,an vnam tantum,& hic fenfus eft alicnus prlcn
vnam. & fic cxponendo totum refidtjum conclufiriis ti intentionc,licet \ curfim ftudentibus approbet pro
declaratio & dearticulatio eft antediti. Poteft quoq; ! pter abbreuiata verba Arift.in re(ponfione, & expofi
expqni pro fubieto ipfius qufiti& vniuerfalitate ea. torum vnitatem & pluralitatem caufarum hic fonan
dem,& ic n expofitiue reliqua addita funt, fed vt om tia.Alius fenfus cft, vt inquiratur dc vnius & eiufdcm
nia cnumerarentur,ubietu.f.caula,& cffcu, quae effetus caua vnitate di pluralitate n fimpliciter, fed
ad dcmonftrationem concurrunt,& vniuerfalia prpo in omnibus, in quibus ifiuenitur ille cffclus,ita qud
nerentur, habenturque nihilominus mcmbra diffini non eft quaeftio, an vnius effetus fint plures caufae, vel
tionis oppofita , vt prius &c. * *** : : vna tantum, fcd an vnus & idcm cffcctus in omnibus,
in quibus inuenitur,caufcturab cadem caufa,fiuevna,
Quomodo demonratur accidens, eiufdem plures efTe cau fiue plures caufae ad cundcm cffeum concurrant,an
- fas contingit. - - -" * * *:: *
non ab eadem, fcd diucrfis. & eft fcrmo non de iden
C Irca fecund quftionis titulumdabitatur. quid titate & diuerfitate numerali fed formali &c. Quanta
intelligat Ariftoteles nomine caufe.an.f. cauam ver fit inter hos fcnfusdifferentia, cxemplariterma
in flendo,an communiter caufam fiueih cffendo, fie nifcftatur. Iuxta primum cffet quaeftio,an vnius effe
in infcrcndo. Eft autcm ratio dubitandi hincindecx &tus,puta domus fnt cauf plurcs, an vna tantum &c.
multis. Confiderantibus cnim diuifionem fa&tamin & tal: quzftioni diceretur qud ciufdcrn effeus funt
tcxtu rcfpondendo huic quaefliorfr, apparet cau(am plurcs cauf per fe in naturalibus,qnia materialis & fi
$onyn)unitet fumi, quia diftinguitur in caufa in per nalis & formali, &c. Iuxta fccundum ver fenfum c(t
fe,& fecundum fignm feu acidens. conflat autem quaeftio,an taliseffc&us vnus,puta domus,vbicunq; in
quod fignum cauf non cft nifi illatiua. Amplius dum uenitur,proucniat ab eifdem caufis,an a diucrfis.pta,
in tcxtu ordinatur in figuris confecutio cafae& efHc. an domus vbiq; habeat pro caufa matcrialilapides c
ctus cxprcfle dicitur; quod fi nicdium & primum et.
a * mentum &c. Pro formali quadraturam, pro cificiente
a I (CII)
- ~
 In Poter.Analyt. Arit.
artem, profinali habitationean non, fed alicubi do
mushabeataliud efficiens, puta naturam vel aliam ma : Vocatur fecundum flgnum,aut accidnsdiuerfis ratio
teriam,putaferrum.&c.Et fimiliter in ffmplicibus, an
habere trcsangulos quales &c. conucniat omnibus
pervnammet caufam, an diueris per diuerfas &c. Et
hic fenfus efl intentus ab Arift. qi breuitcr ex multis ,
dcclaratur,ne alicui vidcatur nouus,& infipienter veri
tatem refutet. primo hoc patet cx verbis Arift.in titu
lo quaeftionis. ait.n.vtrum autem contingat non can
dcm caufam eiufdem in omnibus, fed altcram,aut n:
vbi ex ly in omnibus,& ly eandem,& ly alteram,liquet
quod dicim*,vt cuilibet exercitato facile e(t deducere.
Secundo ex co g) fccundum huncfenfum intenta ve
ritas de cfecutione caufae & efic&tus inter fe habetur,
& totus proceflus Arift. clarus valde eft.Iuxta primum
autcin, proceflusinfufficiens& fcrupulofus inuenitur,
& extorqucnda vcritas magis qum elicicnda cx co el
fet. Tcrtio quoniam exprefle Arifto. in tertia conclu
{ionc determinat concludendo ex antedi&is ad hanc
qu[tionem,q, licet vnius cffetus contingat efIe plu
res caufas, non tamen hoc contingit fi cffc&tus ille e(t
vnus ecundum pecicm. quae concluio eet manifete bicctiug, quae fufficiens clt adillation fui totis &c.ta
fala, ti devnitate & pluralitate cauarum abolute lo
queretur,qfh fpecierum naturalium funt mult caufae
per fc, & ct manifefte vcra loquendo de vnitatc & plu
ralitatein omnibus:quoniam ficut effe&us eft indiuifi
bilit fecundum fpccicm,ita& caufae atom funt,& c
{cqucnterin omnibus edem &c. Eft at valde notan
dusfenfusifte,& pr oculis femper habendusin hoc ca
pitulo, qfh oportet omnia conformiter ad
quitum. Etapparebunt impertinentes qutiones de
vnitate& pluralitate caufae hic agitat &c.
De varijs demonflrationum generibus per caufs proce
dentibus.
C Ircaconclufiones refponfiuashuic quftioni, no
tanda funt quatuor. Primum eft qud Arift.n di
ftinxit caufam in per fe , & per accidcns & c. fed diuifit
dcmonftrationem, in demon[trationcm per fe, & de
monftrationem fecundum fignum,aut accidens,vt pa
tetin litera. quid autem intelligat per talis diuifionis
membra ipfemet dcclarat in fequentibus duabus pro
poitionibus. Demontrationem per le vocat, quando
roprium defuo adaequato fubiecto, p propriam cau
dcmftratur,& merito, quoniami tunc falutur in
demontratione osmodi pradicationispere perfe
&ae.Dcmonftrationem ver fecundum accidcnsvocat
quando aliquid prdicorum trium deticit, vt fi cau
f inadquata,velfubietuminadquatum, vel pafsio
inadquata fumatur.hoc enim intendit in illis verbis.
contingit caufjm,& cuius cft caufa,& in quo fecund
accidcns confiderare. Vocatur autem mcrito demon
ftratio fccund accidens talis demonftratio, eo quod
eft fecund aliud & non perfein primo gradu perfei
tatum,quotiefcunque enim fubiectum inadquatum
fumitur perfcitasfecundi modi non nifi per alias falua
tur.& fimiliter depafsione & caufa inadquatis dicen
T.c.14. dum c,vt cx ditisin primo libro & exemplis hic po
fitis ab Arilt.& S.Tho.patct.vocatur quoq; prdicta
demonftratio fecundum lignum, non propterea quod
per cffetum dcmonftret caufam, quoniam vt dium
ft , praefens fermo eft de caufa in cflendo,{cd quia in
adaequatione upradicta interueniente, non completc
cognofcitur pafsio in proprio fubieto, quod demon
ftratio quaerit,fed fignum cius habetur, fciendo enim
volatilialongg vit; cffe fign ducens ad notitiam am
Pliorcm diuturn vit accipimus: fiue propria caufa
aflumatur pro mcdio, quoniam proprium fubietum
ex tali procfiu non fcitur,fcd fignum cius, inferius fci
licct,&c. fiue pcr fpecialem caufam fciatur, quoniam
tunc non pcr caufam Propriam, fed per fignum caufa
-
207
propriae fcitur paio &c. Eadem ergo demonftratio
nibus,& fic diuifio Ariftot. bimcmbrisfecundum rem
cft. trimembris aut attentis diuer{is rationibus vnius
membri &c, necdemltrationem exhisqua funt per
accidens pofuit, ncc nouam diuifioncm demonftrtio
nisinduxit, aci inufficicnter in primo lbro demon primo hu
flratio diuifa fuiffct.patet cnim ex dictis qud diuifio 1u
ifta reducitur ad illam qua diftinta e(t dcmftratio in l.c.39.
vniuerfalcm & particularcm.Secundum notand elt,
qud licet quftio fit dc caufa & caufato, demonftra
tionem tamen diftinguere placuit Arifto. co quia non
agitur de caula nifi in ordinc ad deinonitratinem,ita
niliilominus demonftrationem diuifit, vt caufae diui
fionem immifceret. Accipitur fiquidcm hinc,q, cau
fa in cffendo eft duplex,quaedam adquata cffc&iui,&
quaedam excefla abcffcctu, qu vocatur caufa fpccia
lis,& partialis,non eo modo quo quilibet trahehtium
nauem clt cufa partialis,pcr modum partis integralis,
quoniam talis caufa partialis non infert cffctum, quia
non cft cauf fufficicns:fcd potius per modum partis fu
lcs enim de quibus loquimur, caufaefpecialcsfufficicn
ter fit gul caufant & infcrunt cffeum fed nulla ea
rum cft vniuerfalis fcu adaequata caula illius, vt in ex
plis textus,in mathematicis & naturalibus patet. Sunt
autcm hae caufae figna non cffctuum,fcd propriarum
caufarum,& cauf; {ecundum accidens,quia caul funt
fecundum aliud, fccundum propriam , ilicct& adae
quatam caufam,ad quam reducuntur.
Tertium notandurn ad claritatem dotrin, eft fen
fus ipfarum conclufionum. poteft enim fcnfus earum
diftingui ficut & qugftionisfenfus diftin&us.clt,vt iux
ta primum fit fenlus qud quando aliquid demonltra
tur per fc,ideft per adgquatam caufam &c. vnicum eft
mcdium,& qudvniuseffctus vnica c(t caufa per fe,
ideft adgquata &c.inadquatae ver plurcs, & hicfen
fus licet infe aliquo modo verificari pofsit, vcl potius
aliqualiter tolerari, recurrendo ad immediationem &
perfectioncm eu complementum cauarum, alienus
tamen cft ab Ariftotclis intcntione, vt cxtitulo patet,
quoni nihil refert in hac quftione, an vnius cfictus
fint plures caufae vcl vna tantum. Iuxta fecundum au
tem fit fenfus 9 quando aliquid dcmonftratur pcr fe,
modo expofit ciufd effctusin omnibus cadem e(t
caufa & non eft in ittis caufa illius cffcctus altera cau
fa illius effetus in alijs. Quando ver demonftratur fe
cundum accidcns modo cxpofito eiufdem cffc&tus in
omnibus plures funt cauf & non vna & cadem:& hic
fenfus direie quaeltioni, & cius fini fatisfacit, quoni
ex hoc habemus,9 duplcxcft caufa(vt diximus)fcilicet
per e.i.adaequata, 3 ecundi accidens.i. pecialis. & i
de illa loquamur, vnius cffetus in omnbus cadem e(t
caufa,fiuc vna,fiue plures fint illae caufg,fiaut de cau
[a fpeciali fcrmo fit,non eft eadem in omnibus,fcd plu
res in diucrfis vt exempla dicta manifeftant &c. Qar
turn autem notandum c(t probatio Prim conclufio
nis.f.ratio.n.vltimi eft medium nomine fiquidem vlti
mi accipi poteft ipfa fuperius & inferius vo
catur:Primum diuerfis rationibus, vltimum quidem di
cipoteft, quia in cffendo vltimum cft, qiii cffectus cft
fubiecti & mcdij.Primum autem dicitur, qin primum
locum tenet in dcmonftratione, qfh maior extremitas
e(t,& {ecundum hoc qfh ratio vltimi.i. pafsionis dics
ipfius propter quideft,medium propriuin, includitur
j) eiufdem eadcm cft in omnibus caufa,qfh talis paffio
iis ratio vnica et.i.n diuerificaturin dueris, qm dif
finitio cuiu(que vnius rei.fiue genericam,fiue fpccifi
cam, fiue analogam habcat vnitatem,illam retinct in
quibufcunq; inueniatur. Potcft quoq; vltimi nomine
tubicctum ipfum accipi, quod quia minor extrcmitas
n ct,
 28 Thom Vio Caiet.Comm.
eft,vltimum vocatur in demnftrationis ordine refpe , e(t:fcd non e conuerfo,cum caufat eft, talis caufa eft,
&u primi & medij.& fecundtim hoc quia ratio vltimi fed haec vel illa.qfh caufa m accidens non eadcm fed
ideft fubiei cft proprium medium ad quod oportet altera in diuerfis e(t, & hoc c(l fumere effet vniuer-,
tandem refoluendo venire,& quo oportet compon falem, & caufam particularem &c. Scd m notandum
do inchoare, ideo vnius cffetus in omnibus vna cau eft,q) quia Arifto.probans a,i.cffectum in plus extendi
a concluditur, quoniam ratione ciudem ubiecti pri ijb,caufam fpecialem illius ex eo probar,qu*a (1 n eft
mi & proprij.in omnibus eius pa(sio inucnitur. Vtrum in plus non magis b,erit caufa ipfius a,j econuerfo, & ia koc cap.
que autem horum intelligi abfque diffonantia pt,quo exponitur decaufa inferdo,qn i conuertibil a elent,
niam propofitio declaratiua huius prim cclufionis, neutrum altcrum magis infcrt. ex hoc fuperius argue-,
vtrunq; comprehendit, dicens identitatem effetus & batur,q de caua in inferedo fermo eet. Sed hoc non
cau per fefemper proportionaliter fe comitari &c. moueat,qfh tripliciter refpdcri poteft. Priino gy fub
ita qud fi effe&us in omnibus eft vnusfpecie, caufa tiliter Arito poteriorideclarauit cautam fpecial in
e non quaratur eadcm genere,ed pecie i effettus effendo in minus extendi qu fuus effetus exte;ndatur,
vnus genere, caufa pfe erit vna in omnibus generice: ita q) fermo eft fcmpcr de caufa in cflcndo &c. proccf
fi effetus et vnus analogia, caua inquiraturvna in fit.n. fic, b eft caufa propria 9 a, effetus cis, fit in d, .
omnibus analogice &c. hc fiquidem,& de diffinitio particulari fubieto.ergo a, ett in plus jb, probatura,
ne propter quid pafsionis,& de diffinitione fubieti ve detru6tione confeguentis, qn ia, non ci et in plus i
ritatem habent&c. b,{ed conuerteretur, non magisb, cffet caufa,ppria g) ,
- Vera ubieti & caue formalis conecutio. a,it in d,particulari ubiecto qum e conucro,a eet .
C Irca cclufionem refponfiuam primae quaeftionis, caufa quodb,fit in d,particula:i fubieto,quod eft con,
aduertenda funt duo. Primum eft, q conclufio il tra hypotheim,tenet conequtia itavltima,qm duo
la tam ex verbis textus qu ex fenfu habetur,oportet fi rum conuertibilium neutrum e(t magis propinquum ,
quidem,vt verbaliter ex textu habeatur fic gloffarc(ac particulari ubieto &c. & confequenter ncutrum eft;
cipiti vnumquodque).i.ubietum particulariter (& imagis altero caufa propria, alterum particulari fub-,
caufa)[upple propria particulari fubie&o accepta cu ieto infit,& fic ex hoc concluditur cafam propriam ,
ius eft caufa.i.effe&tus in plus eft.f.illis. vel fic, &aufa & fubie&o particulari qud infii fibi cffctus vhiuerfalis,
cuius eft caufa.i.fubie&t fecundum vnumquodque.i. efle in minus ipfo effeCiu, & coafcqucnter ex hoc non ;
Particulariter acceptis in plus eft fupple effe&us &c. habetur,quod fcrmo fit de caufa in infercndo. .. ;
Pt aut dici fubictum uius eft cala,eo q, eius eti Secundo dici poteft q, non inconuenit,g, (erino vl-,
ft caufa vt in quo fuftcntatur,velfaltem vt in quo cau timus,fit de caufa in inferdo, qfh caufis fpeclalibus dc.
fatfuum effe&um,& forte vitio fciptor,aut transla quibus eft fcrmo ifta duo cuertibiliter infunt.f.g fint.
tionis hoc accidit &c.fenfum.n. conclufionis exempla caufae inconuertibiles in eflendo: & fimiliter 9 fifit in-,
fubdita clare oftendunr,& S. Tho.accipit.Poflet aliterconuertibiles in inferendo.& Propterca poterioride
formari conclufio , vt Albertus dicit. & nihilominus claratun1 eft prius tali fcnfu,b cft caufa Ppria in cflen
eadem fcntcntia rediret, & textus integer faluaretur. do quoda,fit in,particulari fubiecto,crgo a,elt in plus
Ad cuius euidcntiam fciendum cft, qud quando ali quam b,tenet confequcntia,quia nifi eflet in plus, non
quis effe&us,puta diuturna vita, hbet vnam caufam magis b,eet cauainferens a, je conuero. ex hoc au
adquatam puta tardam pasibilitatem, & diueras in tem interiusfpeculando caufae propri illius cffectus in
diuerfisinadquatas, puta in quadrupedibus chole, particularifubicto Proprietatcs cogno{cuntur, & n.
$& volatilibus ficcitatem,dupliciter pteft fieri demon xcluduntur. Tertio poteft dici 9 fion inconucnit q.
tratiotaliscffetus de fubiecto particulari. Vno mo tota i(ta ratio loquatur de caufa in inferdo,& ft po
do per caufam adquatam. Ali modo per caufam fpe teriori,qim de ordine yllogitico cauarum pecialiu
cialcm tcncntem ex fe partem illius particularis (ubic & effectus cis agitur hic. Et propterea alienum aon
i. Et fccundutn hunc duplicem modum demonftran eft fi ex proprietatibuslogicis eor hic arguatur,Phyli
di dupliciter formari potet praens ccluio.Vno qui ficas prprietates prae fe ferentibus.Ex hoc autem non
gem modo,ficut formiata eft, & tc accipitur tam fb habetur p decaufain inferendo quftio fit, fed gy ex
ie&um, qu caufa particulariter,& vt ditum cft ver natura illationis cauasin eendo declarauerit pecia
ba textus noftri aliqualiter diffona funt. Alia modo for lcs,&c.Vltimg rfifionesantiquis cxpoitoribus confor
matur (ic. Caufa eftetus & fubietum ita [eht fcdm miores funt.prima at Arilto. profunditati attcftatur.
confequentiani,9 vnumquodq; accipienti.i. {ubiecto CI RcA vltimam quaetionem breuiter notandum
Particulariter accepto,tam effectus qm caufa in plus eft 9 vtditum nc fuit,qfi cis pafsionis Ppter quid
eft &c. & tunc accipitur caufa;adaeqata,& hoc mgis uritur & illud non hf adhuc,quod in omnibus cau
onfonat verbis textus,nec exmpl ab hoc aliena fnt f illius e(t,quod atomum df,Tum quia vnum & idem f
fenfu,fedvt clareliquet prim exemplum fauet huic. e(t in omnibus vt ditum clt,Tum quia irrefolubile eft
Secundum ver c ordihatione in figuris fauet primo in fuperius propter quid.Sed hfir plura & particularia
fenfui. Amplectere igitur vtrunq;,& faciliorem habe fubi&a,& funt plures partiales cauf illius, tunc dubi
bis ad alia progreffu,& fiueift,fiuc ille, fiuc vterq; tatio eft,qualisett caufa mediorum. Quod poteft du
accipiatur inuent, inter cau(am pliciter intelligi.Vno modofm ordinem inueltigandi,
effect & fubiectum habemus, q, quia ex eo quod eft vt (it fenfus qualis caufa de numero mcdiorum (quli
in plus non fequitur quod eft mifius, fcd cconcrfo c bet.n.huiumodi ee medi ufficiens praeinquirenda
fecutio conuertibilis crit fi tria vniueraliter lumantur, e(t,proxima vniuerfali,aut Pxima fingulari.)Alio mo
& ex illa partc deficiet,cx qua aliquid vniuerflius fu do m ordinem caufalitatis ipfar (vt fit fen{us) qualis
metur,fiue illud fit caufa cm paione fiuepafsio fola, caufa eft vere c,9 illa pafsio fit in intermedijs.i.fubie
quoniam tuncparticulare fequetur vniuerflius & n &tis particularibus quae mediafunt intcr fingularia in
conuerfo.Et fic patet quid dictum fit ad primam qug fim, & vtefumm.Et refponfio eft vtrique fenfui de
ftionemfcilicet g, cum caufatum eft,cauf eft,& e cofi feruiens,9 caufa proxima vnicuiq;.i.particulari,& pr
uero i ermo it de caua per e (modo expoito) qfn accipienda eft & magis Propria caufa eft, 9 illa palsiq
hanc in omnibus in quibs inuenitur effetus ille ffe t in particulari fubictolicct n abolute.Laula {iqui
oportet,qfh eadem eft in omnibus.& hoc eft fumere dem inagis remota particularibus, q Pxima eft vni
caufam & effectum vniuerfaliter &c. Si aut fit fermo uerali cifectui,vere propria & prima caua etabolute
qc caufa fccundum accidens, cum cau/a eft, caufatum illius pafsionis &ChugiriosixHPFIn en
T\
 In Poter.Analyt. Arit.
fum ratio fupcrius habita eft.qih.f.ex particularibus fa intelieius vtique erit fienti principium,& principi
cilior eftvia&c.& in textu datur ali qu etiam de quidem principij vtiq; erit, j, autem omnis, comfimuliter
feruit huic refponfioni iuxta fenfum feundum.quo fe haet ad omnem rem ,.
niam,f.proximum particulari c(t propria caufa prti
culari qud participet vniueralem effetum &c.vt fa
tis patetin terminis &c.
De cognitione principiorum demonftrabi
lium. . 3.
E principijs ver,&- quomodo fiunt mota,&- quis
D cognofcens habitus,hinc eft planum addubitamti
bus primum.quod quudem igitur mom comtingitfci
re per demonftrationemnom cognofcemtiprincipia imme
diata,ditium eft prius. 7mmediator ver cognitio vtr
eadem fit,aut mom eadem,dubitare poffet aliquis,& vtr
fciemtia vtriufq; aut mom,aut huius quidem fcitia,illius
ver alterum quid gemus,& vtrum non imexi$tentes ha
butus inmafantur, aut inexiflentes latuere.Si itaque ha
bemus ipfs,abfurdum efi,contingit.m.certiores habtes
cognitiones demon$tratione latere,fi veraccipimus,n
habentes prius,quomodo vtique coguofceremus,& difce
remus ex mom prexiftte cognitione? impoffibile mamq;,
quemadmodum & in demonftratione dicebamus. 71ami
fe$tum igitur,quoniam neque habere poibile e$t, neque
ignorantibus,&- mullis habentibus habitum immafci. Ne
ceffe igitur habere quidem aliquam potentiam,nomtalem
autem habere,qu efi his honorabiliorfecumdum certitu
dinem..Apparet aut hoc vtique omnibus imexifiems ami
malibus,habent.n.congenitam potentiam iudicatiuam,
quam vocant fnfum, inexi$tente at fenf,in alijs quid
nimalib* fit permfiofenfati,im alijs ver m fit,in quot
cunq; igitur non fit,aut omnino aut circa qu mom fit,n
eft his cognitio extra ipfm fntire,in quibus ver inef
fentientibus,habere vmum quiddam in anima, cum mul
ta talia fiant,iam differemtia qudam fit, vt his quidem
fiat ratio ex talium permanione,bis per non. Ex enu
quidem igitur fit memoria, quemadmodum dicimus , ex
209
Summa huius capitulihaec eft.
Rincipia quomodo cognofcantur & quohabitu 1-concluio
dicendum eft,probatur priori.quoniam non con
tingitcire per demontrationem non cognoccntem
immcdiata principia &c.
Vtrum immediatorum principiorum eadem fit co . _.
gnitio,aut non eadcm. Q5 prima.
Vtrum vtriufque fcientia fit,aut non,aut huius qui- Q fecda.
dem fcientia, iilius autem alterum cognitionis gcnus.
Vtrum habitus principiorum fiatifi nobis dc nouo, Qtertia.
aut inditi fint & lateant &c.
. Habitus Principiorum n cft inditus,probatur,quo ,.,, r...;
niam inconuenicns e[t certifsimas cognitiones latcre dam par.
demontrantem. tertir con
Habitus principiorum non cft de nouo acquifitus. cluonis. .
probatur,quia impofsibile eft difcerenifi ex prexift cosra pri
ti cognitione &c.
Habitus principiorum neque determinati, neq; ab
alijs habitibus fiunt notioribus, fed quadam potentia quaeft.
ignobiliore fccundum certitudinem, id eft fenfu &c.
Dcclaratur.quoniam principium artis & fcicnti, fit
ex omni vniucrfali quiefcte in anima vno prter mul
ta,& vro in omnibus,& cxperimento, experimtum
autem fit ex multis memorijs,quoniam mltae memo
riae experiment cft vnum numcro. Memori autem
exenu. Declaratur proceus ite quadrupliciter pre
mifsis duabus diuifiofiibus.Prima diuifio eft,animali
qudam habent memoriam, (eu retinent fpcciem fen
fibilcm,quaedam non. Sccunda eft animalium haben
tium memoriam qudam habent rationcm, qudam
non , Sccundo fubiunto cxcmplo reparationis pu
gn. Tcrtio, quoniam ftante vno indifferenti vniuer
falc primum eft in anima,fenfus autem vniuerfalis eft,
licet fentire particularis fit. Quarto, quoniam prima
ncccfse eft cognofcere sndutione,fenfus autem ficfa
cit vniuerfale. -

imemoria ver, que plerumq; eiufdemfit , experientia.

multae manque memoria numero experientia ma et,ex Habitus principiorum non eft fcientia, fedintelle- $clufio re
&us.probatr tripliciter prmifla diuifioiie habituum 'P'''*'**?'*
perientia autem aut ex omni quiefcente miuerfli imani
ma,aut vno propter multa,quod vtique im ommibus vn
intelletuali furit quibus verum & falfum di-
fit illis idem,e$t artis primcipium &- fcientiae,fi circage cimus,vt opini&c.lijfemjperveri, vt fcientia & in- """**
telle&tus.Primo quo ad partem negatiuam,quia fcien
meration quidem artis,fi ver circa ems fcienti. Neq; tia omnis cum ratione e(t, principia autcm funt notio'
ttaq; infunt determinati habitus,neq; ab alijshabitibus ra,feu certiora ratione.Sccundo quoad fecundam par
fiut notiorib,ed enu,vt impugna verione fatta vno tem,quia principia funt veriora conclufionibus, nihil
ftante,alter fletit, poflea alter, quoufque ad principium autem eft vcrius fcientia,qum intellc6tu3.Tertio quo
venit,anima ver eft talis,vt poffit pati hoc. Quod aut ad vtranque fimul, quonim habitus principior cau
difum quidem fuit pridem non manife$te ver ditum fat fcientiam,fcicntia autem non eft principium fcicn
fuit, rurfs dicamus.Cum.n.fteterit indifferentium vni, tiae,ficut nec demonftratio demonftrationis. Et quia
primum quidem in anima vniuerfle eft, femtitur etenim nullus verus habitus reftat nifi intellectus, intelletus
fngulare,fnfs ver ipfi* vniuerflis eft,vt hois,fedm ergo erit habitus principiorum & principium {cientiae
Callig hois.Rurfus im his ftatur, quoufj; adimpartibilia & principium principij&c. -

fieterintet vniuerfalia,vt tale hoc animal,quouf; aal, Series autem hc eft.

& in hoc comfimiliter,plamum itaque, quodmobis prima
indutione cognofcere neceffari eft,fenfius etenim fit umi
uerfle facit.Quomiam ver habituum,qui circa difcur
fm fnt,quibus verificamus,aliquifemper verifunt,alij
verffcipiunt falfm vt opinio & ratiocimatio: veri au
tem/emperfunt,feitta, , intelleius, & null/cientie
genus aliud certius e$t,qu intelletus:principia ver de
mon$tratiomum motiora fnt, fcientia aut ommis cum ra
tione e$t, primcipiorum quidem fcientia vtique mon erit,
qim ver mihil contingit effe verius fcientia qu intelle
rtum,intelleus vtique erit principiorum,&* ex his cfi
derantibus, & quoniam demonftrationibus principium
mon e$t demonftratio,quare neq; fcitiae eft fcientia.fi igi
tum nullum aliudpraeter fcientiamgenus habemus ver,
TERMINAT v R vs doctrinam de demontrati
uo yllogimo, declaratis demontrationis natura,con
ditionibus,mcmbris,& medio principiorum, eiufdem
notitiam,vt res exigit,tradere ihtendit, vt fic comple
te docuerit propofita in principio primi.Facit at qua
tuor in capitulo hoc. primo otenditnecesitatem tra
tatushuius:fecundo quaeftiqnes tratandas proponit.
tertio vitimam quftionem difputat & determinat,ta
li ordine, quoniam primo determinat praeexitentem
potcntiam & cognitioncm, ex qua fit habitus Princi
pior,pertinercd fenfum.& hoc ex duabus diuifioni
bus,cum membror differentijs deducit. Deindc con
clulion indutam cxemplo declarat, cx quo vis mul
torum fingularium, vt ex eis fiat principium fcientiae
in propoioaato pafsibiliapcritur.vndc habeat
us
 2 IO Thom. Vio Caiet.Comm.
fus tamen efficaciam.deinde fubdit,& vltimo modum
quo generatio ifla pcrficitur ponit, &c. Quarto princi
paliter fatisfacit fiinul prirnis quaeftionibus,&c.
Num ad notitiam primorum principiorum exigatur experi
fnentum , vel fola fufficiat fenfitiua interior cognitie , &
qua ratione.
C2 Irca conclufionem refponfiuam primae quaeftio-
ni occurrunt duo dubi fimul pcrtra&anda pro-
Ptcr corum connexioncm. Primum eft,an ad gcnera-
tionem habitus Principiorgm prexigatur neceflario
cxpcrimentum,vel non, fed fufficiat cognitio fenfitiua
intcrior. Secundum eft. an habitus principiorum pr
An.and. pri exigat cxperimcntum ratione cognitionis termino-
; rum , an ratione complexionis eorundem, Ad hanc
vltimam dubitationcm, qua ordiendum arbitror,qm
ex fine fumitur ratio eorum quae funt ad finem, Anto-
nius Andrcas in quaeftione quinta primi metaphytic
dicit,Q expcriment non requiritur nccellario ad hoc
vt fiat 11 nobis cognitio coinplexa piincipiorum fed fo
lum ad hoc 9 fiat in nobis cgniti incomplcxa termi
norum. Secundum hqrum non aliter probat quam cx
co quod cognitio intellectus dependet exfenfu , ita g,
phantafya fatum intclligibilc in actu eft id,quod mo
uct intcctum ad cognifion.cm 1ncomplex,&c. Pri-
mum autem probat, quia intclletus cxfc ipfo poteft
conccptos tcrminos componerc & diuidere, & confe-
quentcr cognofcere Principia, quoniam cognitio com
plcxa principiorum ex folis terminis cum lmine intcl
T. c.6. letus agcntis rcfultat. Vnde( & in primo huius) dici-
tur,9 Principia cognofcimus inquantum terminos co
gnofcimus . Scd(vt mihi vidctur)opinans prdictus
vcritatc dcclinauit,dum dixit , g) adcomplexam cogni
ticncm principiorum non ett ncceflaria experimenta-
lis cognitio.Hoc.n.contra Ariotelem & rtionem vi-
detur. Contra Ariftotelem quidem,quoniam experi-
mentum et cognitio complexa, cum itcolatio mul-
. t9r particularium (vt dicitur in primo metaphyfic.)
I Posm* Habtur.n.ibi expliite g) cx, crimentalis cognitio eft
,, . cognofccre qud hc hcrba contulit huic morbo, &
- fimilis illi, &c. ergo cxperimentalis cognitio complc-
xa clt, & complexa confcqucntcr dcfcrut cognitioni
intcllcctus.Vndc & ibi fubditur g) ex cxpcrimtali co-
gnitionc huius ct illius herb fit viiiuerliic complex ,
omnis talis hcrba eft curatiua talis morbi. Se:do,qin
Arift.hicdicit cognitionem principiorum fieri ex fn-
fu via indutionis,indutio ut(clarum e(t) 9 ex par-
ticularibus complexis ad complexum tendit. Cotra
rationem ut, qucnium oportct ponere aliquod mo-
tiuum & determinatiuum intellectus ad tal.m cple-
secundo. xioncm facicndam.Termini aut accepti,licct fi cm-
ponercntur haberent cx fc euidentiam, non fuficiunt
tamed ad nouchdum & determinandum intellectum
ad hanc compolitioneri potius qum illam. Experi-
mur nanq; continue in nobis ipls, quod habemus diu
multorum tcrminorum ccepius abfque notitia prin-
cipiorum complcxorum,quae ex illorum terminrum
coniuntione conftat.Fatcor.n.me cognouifle, quid ;-
quale,quid demere, 8 quid remanet, neciuffe tamen
hoc principium,Si ab a qualibus qualia demas,quae rc
manent funt qualia,& imilis rati eft in alijs.oportet
ergo vltra conceptus terminorum incomplexor po-
nre aliquod detcrminatiuum feu notiu intellc&us
ad talem cgmpofitioncm facidam: talem aut motiu
oportct cffe fenfum,quoniam ante cognitioncm prin-
cipiorum Ariftotcles nullum motuum intellectus no-
uit nii enumergo neceario cognitio cplex, prin-
cipiorum praecxigit fentitiuam experimentalem.
Et confirmatur,quoniam cum ex cifd terminis va-
ric polsint fieri corripo{itioncs vt manifeftum c(t, nifi
coptitle cxPciimentalis dctcrn, inct inteilck ad hc
- q
compofitionem,n erit maior ratio quarc intelle6tus
acquirat hanc cognitionem complcxam (quam voca
mus principiorum)ex illistcrininis magis, j aliam &c.
Praetcrca cum particularia cxtra anim fint in vno ex
tremo & vniurfalis complexi intcllc&us fit in altero fab fnfat*
extremo,& in huiufmodi (ccundum Auerroim in lib.
dc Scnfu & fcnfato,& non fiat tranfitus dc extremo ad
extrcmum nifi per media,oportet pertranfiri mcdia an
tequamad cognition vniueralcm pcrucniatur. Con
ftat autcm g, Vnum imo vltimum & fupremum medio
rum ad cognitioncm complexam principiorum cfl co
gnitio exprimentalis eorndem.&rgo expcrimentum
jjraecedere oportet.Fatcndum cltigiur qod ad gene
rationem habitus principiorum prexigitur cxperim
tum (ratione complexg cognitionis) qunis m &fi pro
prium motiu eu determinatiuum intellectus adhoc,
& quoni cft medium effentialitcr ordinatum ad boc.
Sedvt clarior parcat fupradictorum,& materie hu- Noti mod
ius inteil:&tus, notandus cft modus, quo ifto. hoc in hc fingul.
loco putat cx fenfus cognitione generari cognitioncm f quo ; n'
princpiorum.hoc.n.plurimum proderit.Cm vidiflct bis Princi
Ariftoteles q, intellctus non muetur nifi ab intc{igi %*?'''?
bili in atau,& resintelligibiles(prout funtin particut, "s'"
ribus fenfibilibus) effe itclligibiles(in poteritia valde
remota) ed qud plurimum natcrilitatis habcant.po,
fuit ipfs res intclligibilcs dcfcrri primo ad (enfus,vt in
eis pofitg fine materia magis appropinquent ad hoc q, ,
fiit intclligibiles actu.dciiidc quoniam in f.nfibus exte
rioribus & communi politg muitas habt conditioncs
materiales,pof it cas poni ifi cogitatiua, vt fpiritualio
res fint & magis proxime intelligibilitati, & quoniam
fimplex cogitariug operatio nqn fufficit vaiuerfaliter
ad hoc vt res per cam cognita fit tt fpiritualitatis, vt !
poisitatione intelletus agentisfieriatu intelligibi
, pofuit frequentcm conucrfioncm & operationem ,
cogitatiuae circa eandem rem, difp9nere rem, illam vt
cogitat,ad hoc vt proxima'tit intell gibilitatiin actu,
& iiabilis fit vt cam transferat intelletus agens in ordi
ncm intclligibilium in actu. Habent autem vim taliter
difponendi huiufmodi atus frequtati pro quanto ha
bcfit vim collectiuam,& aduratiuam particularium in
vn quafi vniuerfalc, qucdeft obieium cxperimenta
lis habitus,qui cx frcqutia talium actuum gcneratur.
c.n.tcrminus vltimus iltius proccfTus (it cognitio vc
re vniuerfalis,confentancum cft,vt id, quod vltimum
medium & fimillimum termino cft,fit quafi vniucrfa-'
le(quod vniuerfale confufum pofTumus Sic *
autm re difpofita & reducta ad tantam fpiritualitat,
operatio intellcctus agentis fit verc vnigcrfalis & intel
liibilis in actu,& mouet confequenterintellest pol
flcm ad lui cognitionem &c. hic clt rnodus ab Ari
ftotclc hic pofitus &c.vt paiet. Tum cx co quod dicit,
p & experimtalicognitionc fit cognitio vniucralis.
onftat .n. experimentum cx frcqucntibus memorijs
ficri,vt in textu dicitur. Tum ex co 9 vniucrfalem co
gnitionem quicfccntem in anima fieri addit.non.n.eft
dubium,9 de quiete varietatc inucnta in particulari
busloquatur,ad quam omnimodam quiet rei cogni
te non potete particularibus tumultibus veniriim
mcdiate,lcd mcdiante exPerimtali cognitione in qua
res variatatc plurim recedit, & iam quafi quicta cit
per priuation exteriorum immutationum.Tum ex eo
quod, comparat rcm fcmcl phtafiatam vni pugili,qui
principium pugng cllc non poteft, rcm autem frequen
ier cogitatam in diuerfis &c.multitudini, quae princi
piurn pugn cit.Tum ex eo quod ad declargum qo
exenitiua cognitionefit cognitio vniueralis Princi
piorum cxpliite affumit qud fenfus cognofcit quo
dammodo vniucrialej &c. Tum quoniam per in9
dum induiouis cognitionem vniuerlalcm cx fcnfu
fieri allerit. Diccnduin clt crgo ad primum du p
 In Poter.Analyt. Arit.
qud adgcnerationcm habitus principiorum non fu
' ficit,qucunque cognitio fenfitiua interior etiam co
gitatiuae,fed requiritur frequcns actus cogitatiug circa
Idcm formaliter &c. vt probatum fuit, & fignis pluri
bus apparer.Primo in pucris,in quibus (n quia caret
aiu cogitatiuae, fed quia propter multitudincm humi
di fluentis, non figitur cogitatio)impeditur vius intel
le&tus.Sccundo in nobis experiinur & multa cogitan
tes aciem intcllectus figere n postumus, vt vniuerale
limpidum habeamus.Tertio quia ab omnibus philolo
phis vnanimiter conceditur qud ob me!iorcm vel pe
jorem difpofitionem phantafmatum,in hoc & in illo,
& in eodcm (diuerfis teimporibus) melius vcl peius in
tclligerc fit, funt.n.haec omnia figna g) oportet phta
{mata difponi & fpiritualiora redder,vt pofsint intel
tellectui offcrri,& actu intclligibilia fieri, quod frequ
tia atuum facit adunando, vt ditum ett &c. -
Ad fecundum ver dubium dicitur quod ad cogni
tioncm incomplexam terminorum primorum princi
2 I [.
fed mcdijs virtutibus fupcrioribus, principiorum au
tcm habitus,ipfa naturalia principia tanqu proximas
caufas fibi vendicat. Quia igitur cognitio principior
lumine intellectus agentis proxime emanat, & fen
u cognitio non nfi vt determinatiua pafsiui princi
pij, ideft intellcctus ad talem cognitionem concurrit.
Idco Ariftot.dixit, qud habitu5principiorum ncque
ab alijs habitibus fiunt ficut cter virttes, neq; ita
natura quod determinati omnino fint, fed in potentia
proxima tam paiua qum atiua funt inditi ad perfe
ctionisterminum reducendi eruitio enu experien
tiam detcrminatiuam miniftrantium, vt ficno folum
inchoatiue, ed radicaliter int natura, completiue
aut ab extra &c. Nec mireris fi pluraliter Arift. habi
tus principiorum nominat, quoniam fpeculabilium &
agibilium non funt eadem prima principia &c.
CIRcA candcom concluionem notandum et quo Nota.
modo fenfus fit vniuerfalis, fentire ver particularis,
vt perfcteintelligaspropofitiones has, diligenter in -

piorum,cxpcrimentum non propriedictuin exigitur,
fed multiplicata apprehcnfio illius termini in parte fcn
fitiua fufficere vidctur quoniam cognitio incomplexa
terminorum, rcquifita ad cognition primorum prin
fpicias gloffam.S.Tho. ifihoc loco,& addito ea qu in primo hu
2.3.cap.primi libri diximus de hacre. Ex hisenim illu 1us-c.23.
lucefcet quomodo operatio partis fenfitiu attingcre
poteft vniuerfle &c.& quomodo non &c.
- 2.

cipiorum non cft notitia completa quid rei terminor.

Sed c(t notitia confufa & parm vel nihil excedcnsco Num fenfus fit minoris certitudinis, quam intelle&us ;
gnitionem quid nominis. Ad talem autem cognitio Irca eandem conclufionem dubitatur, quoniam
nem habendam,quiavniuerfalis cft & quiclcens,opor ibidicitur qud enus etincertiorintellctu,hoc
tet frcquentein cognitionen, fenfitiuam adunantem enim non videtr vcrum, quoniam cognitioilla, qu
procedere.quia ver confufa cognitio, cft cxperimen cft principi omnis noftrae cognitionis,& in quam re
tuin proprie ditum quod collationcm & complexio folitur'tt certior cteris. Cognitio autem fenfitiua
nem fonat cxigi non video. &c. cft,& qua omnis; noftra intcllcctualis notitia ortum
Ad cognitioncm vcr complexam principiorum , habet(vt in textu dicitur)& ad quam omnisnoftra co
qu propric cognitio principirum a&iualis vel habi gnitio refoluitur.Tum quoniam primum in compofi
tualis dicitur, praeexigitur, vt dium e[t, cxpcrimen tione cft vltimum in reflutione.Tum quia(vt in ter
talis cognitio illius cmplexionis. oportct nim non tio coeli dicitur) notitia tam pra&ica qum fpeculati
folum conceptus tcrminorum vniurfales gencrari , ua, cuius iudicium non peruenit vfque ad fingularia
fcd etiam compofitionem eorum, qu ita f habet ad vndcincpit,perfea non et , &c. Ad hoc brcuiter
complcxionem expcrimentalem , ficut cognitio ter dicitur qud bfque dubio intcllectualis euidentia elt
ininorum ad frequentcm apprehenfionem Icnfitiuam ccrtior enfitiua.T quia intclletus operationcs funt
illorum. Ad rationcm auterii Antonij Andreae in op immateriales,& per hoc varietate, qu caufa eft in
Pofitum dicitur,qud principia funt cuidentia ex pro ccrtitudinis, rcmvtg (unt.Tum quia lumeninteiiectus
prijs tcrminis,tuc iam compofitis.vcl(&idem eft)fitali : agentis cfficacius&in fc cft,& opcratur in intcllctu
ter componantur eorum terminiab intellc&u,fed ta pincipiorum qum quodcunque mcdium in fcnfu.
liter compgni ncqueunt, abfq; expcrimento detcrmi Neceft verum cognitio fenfitiua fit prima in com
natiuo iutclletus ad hoc &c.Vnde quando dicitur qd ponendo notitimifitclleciuam,licet fit Prima Qrdine
Principia ex iJlis tcrminis lumine ifitelle&us cogno riginis. Ad hoc cnim qud aliquidfit primum in c
dcuntur non excluditur adminiculum fenfus,[[editan poiicndo (nili quiuoce loquamur) exigitur quod il
tummodo termini medij,fic enim principia cognofci jd ingrcdiatur compofitum, conftat autem quod co
musinquantum terminos cognofcimus , quia abfque gnitio intellectiua non integraturex enitiua, edfit
alio medio termino complexum illud quod princii Ex illa in genere caufae efficientis miniftratiue,&c.Si
cit,cuidens eft,& non qui abfque experimefitali cra militcr autoritas Ari(totelis nihil obftat, qihaliud e(t
plcxionc compofftio intellectus fiat,&c. Ex his autem notitiam fcnfitiuam eflc prinripium in quod refolui
qu diximus, nullus arbitrctur, mc opinionis eflc, g/ tur intclletiua, & aliudeli eam effe principium. ad
omnem cQmpofitionem intcllcctus oporteat prgcede quod oportet terminari cognitionem intclletiuam.
rc compcfitioncm cxperimcntalfimilem illi &c. hoc Primum enim ncgamus, quoniatn nimis vilificat in
enim non teneo, ncquc fcquitur ex di&is:fermo enim tclle&um & magnificat fenfum.Sequeretur cnim fen
nofter verfatus cft circa gnerationem illius compofi fum efic caufam principalem intellectiua certitudinis
tionis intcllcctus, quae nn fit ex prcxiftenti habitu, & cuidcntiae,quod intelle&tus agentis opus elt. Secun
& non circa omnem, quare &c. " ..*.. ' dum, att(fecundum fententiam peripateticam quam
D to habit fequimur)verum efle oportetjquniam finc phantaf
primorum
C1 R cA eandem ccluionem notandum et,qud
habitus Primorum principiorum, neque eft pure na mte,necaccipcre, nec cxcrcere intcllciuam cogni
Principior tioncm poteft anima. Et vt in loco allegato dicitur,li
fint natu turalis,neq; Purcacquilitus, fed partim ab intfa & par
r a = tim ab extia, vt enim dicitur in tecundo Ethicorum. cut iudicium artis, quod non extcnditfc vfquead fin
. .1 Virtutum femina fitura fnf in anima nollra: ipf gularia, imperfe eft(eof} finis practici intcllc&us
autcm virtutes in actu cx aiibus noris funt, fcd in pus eft)it iudicium fpeclatiuum nifi vfqj ad natu
tcr virtutcm qua benc intellcCtus nofter fe habet cir rs rerum in fingularibs cxiftens, pcr fenfus reprcfcn
ca Principia, & alias tantum intereft, qud cum omncs tatas pertingat crftum n [l, co qud philooPhia
virtutum habitus idco aliqualiter ntura fint, quia in non quritur vt loquamur in aerc,lcd vt dc rcbus rea
nobis natura congenitum et tam principium Pasi libus quas vniucum integrarc ccrnimus ccgnition
uum qum actiuum earum, cter virtutcs princi habeamus, proptcr quod, ligatis fenfibus (oinno vel
Pijs naturalibus non oriuntur immcdiate & Proxiinc, infrmitate, aut pafsionc iudicium intcllctus impcdi
tur, c.
 2 [2. Th Vio Cai. Com. In Pot. Anal. Arit.
eur,&c.Quare autem ab hoc anima humana liberari Saluatori noftr6 Is sv CH R 1 sro, Qgi opushocim
in hac vita non poteft altcrius negocijett. Et fic fit prg conuentu Brixicnfi, Anno Chriftian falutis: Mille(i-
fentis operis finis,in quo6 qua falfa fint, omncs cuiuf mo quadringentefimo nonagefimo fexto,In die Sacra
cunq;ordinisviros rogovt(pafsionibusreie&is) dum tifsimae Natiuitatisfuae confmmari conce{sit, &c.
{uperesfum,aut verbis,aut fcriptis arguant: gratifsi
mm enim mihierit ab errore reuocatum effe,& opi ! . ; : ". -

niones meliores ample&i.Si autem veritati confona Commentariorum Thomae de Vio Caietani, fuper
deprehendent, ob diui Thomae gloriam pro qua hoc Praedicabilia Porphyrij,Ariftotelis Praedicamenta,&
onusfu(cepimus,dilatent : Gratiafque mecum agant libros Pofteriorum Analyticorum. Finis.

L E C " .

gga hatenu opufcula eiufem Tho. de Uio (aietami /aper libellum de

Ente, & effentia $. Thoma, & de eAnalogia momimum,& de Cam
bs,cum acut/ima de Natural Philo/phia /bie&fo9aestione cum
h edita legebantur,ture omifimur, proprys loc inferenda, maturalis,
/ilicet Philo/ophia, & e%etaphyfic libr dicti $an&i Thomae.
Series Chartarum.
L N.
Omnesfunt quaterniones, prter N quinternio.
Tabula per fe patet. .

N ...:

VENETI 1$, Apud Haredem Hieronymi Scoti.

%4 D L X X X }Z 1 I.


sterreichische
Nationalbibliothek


Tl. "|
+21, 9."23804 * -
F. FF ------

sterreichisch f N at ionalbiblinthek
rt ||
||||||||||||| |

| till:
+21, 9." 2