Bora Bible - New Testament

PÍÍVYÉÉBÉ IHJYU
ˇƄҽґϘæѠʑˇҽϘġʑҽ֤ԊæooҽԊͮԆȸooͅʣ
El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
bora
El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el idioma
bora
Primera edición, 1982

Segunda edición, 2008
Publicado por
© La Liga Bíblica 2008
Usted es libre de copiar, distribuir y comunicar públicamente

la obra bajo las condiciones siguientes:
· Reconocimiento. Debe reconocer los créditos de la Liga
Bíblica (pero no de una manera que sugiera que tiene su
apoyo o apoyan el uso que hace de su obra).
· No comercial. No puede utilizar esta obra para ƿnes
comerciales.
· Sin obras derivadas. No se puede alterar, transformar o
generar una obra derivada a partir de esta obra.
ÍNDICE
ͅҡŃΔˇľѸΔΎĀɞҡֆәËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷॷॷ5

ͅËΎˇľҡѸΔΎĀɞҡֆәËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷॷ67
ѠΔΔËˇľҡѸΔΎĀɞҡֆәËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ104
ˇΔˇľҡѸΔΎĀɞҡֆәËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ165
Uwáábojte méénúnéhjɽ ‫ ڟ‬ӕӕ¡́́ľȍ̲ɰॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ209
ѠΔΔ̲фɗɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ263
ҽӕʮ˔Ń͑әæΎфɞɞҡΎфɗɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ286
Hállúvúeháámɽ ‫ ڟ‬æΎфɞɞҡΎфɗɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ310
ǾфҡѸɗфɞɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ325
ƈŃЙľҡѸΔфɞɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ334
ЬɗфɞЙΎфɗɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ342
æΎфΔΔҡѸфɗɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ348
ҽӕʮ˔Ń͑әҽľҡѸфΔΔ͑ɗËфɞɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ354
Hállúvúeháámɽ ‫ ڟ‬ҽľҡѸфΔΔ͑ɗËфɞɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ · · · · · · · · · · ·ॷ359
ҽӕʮ˔Ń͑әҽɗ̲ΎҡŃΎŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ362
Hállúvúeháámɽ ‫ ڟ‬ҽɗ̲ΎҡŃΎŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ369
ҽɞɞҡΔŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ374
Ьɗфľ̲ΔΎŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ377
ȸľľ¡ľфŃΔ̲ӕŃ́́ľԮӕËҡә͑ә̲ľɞȍ̲ɰॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ379
ҽѸʮҡɗǣΔËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ397
ҽӕʮ˔Ń͑әЬŃŃĀΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ403
Hállúvúeháámɽ ‫ ڟ‬ЬŃŃĀΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ410
ҽӕʮ˔Ń͑әˇΔËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ414
Hállúvúeháámɽ ‫ˇ ڟ‬ΔËҡә͑ӕȍ̲ɰॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ420
Nihñéeháámɽ ‫ڟ‬фŃˇΔËҡә͑ӕȍ̲ɰ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ421
ˇΔΔĀËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ422
Muhdú pájtyéiñéhjɽ ‫ ڟ‬Jóáa ájtyumɽ ‫ڟ‬neॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ424
MATÉO
ͅҡŃΔˇľҡѸΔΎĀɞҡֆәËҡә͑ӕȍ̲ɰ
Amóoke. Aabéhjáa Amóó tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá

ˇľҡѸΎËфɞʮҡΔɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ Jotsíake. 11ॸAabéhjáa Jotsíá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá
(Rc. 3.23-38) ˇľËΎ͑ɞ˔ľҡѸɞʮҡֆľȍʮɰɞ͖ȍ¡Ń̲ӕ̲.
1
1ॸDabíii, Aavaráaa, íjcyámútsiúvúj ҽŃɗʮֆәȍʮ´¡ɗфΔΔ͑ɞ̲ә͑ȍΔʮҡѸɰфɗ
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ŃȍʮˇľҡѸΎËфɞʮҡΔ ̲ŃɰȍĀŃľʮҡľɗʮфŃŃ̲ӕ.
ɞʮËֆ¡ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәɞ́́ӕә̲ľ: 12ॸAaméhjáa diityé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañétú
2ॸDiibyéhjáa Aavaráá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Itsáake. íjchívyéné boone Jeconíá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá
Aabéhjáa Itsáá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Jacóóboke. Tsaratiéeke. Aabéhjáa Tsaratiéé tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá
Aabéhjáa Jacóóbó tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Jodáake Tsorobabéeke. 13ॸAabéhjáa Tsorobabéé
ҡѸɞʮҡֆľȍʮɰɞ͖ȍ¡Ń̲ӕ̲. 3ॸAabéhjáa Jodáá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Abióoke. Aabéhjáa Abióó
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Tamáadívú Pááreé, Tsááraá, tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Eriakíikye. Aabéhjáa Eriakíí
íjcyámútsikye. Aabéhjáa Pááre tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Atsóoke. 14ॸAabéhjáa Atsóó
Ejróoke. Aabéhjáa Ejróó tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Aráake. tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Tsadóoke. Aabéhjáa Tsadóó
4ॸAabéhjáa Aráá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Aminadáake. tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Akíikye. Aabéhjáa Akíí tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá
Aabéhjáa Aminadáá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Naatsóoke. Erióoke. 15ॸAabéhjáa Erióó tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá
Aabéhjáa Naatsóó tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Tsamóoke. Ereatsáake. Aabéhjáa Ereatsáá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá
5ॸAabéhjáa Tsamóó tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Bóóke Matáake. Aabéhjáa Matáá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá
Raáadívu. Aabéhjáa Bóo tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Obéeke Jacóóboke. 16ॸAabéhjáa Jacóóbó tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá
Róótídivu. Aabéhjáa Obéé tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Jotséeke Maaríá tajɽ ‫ڟ‬ɰɞʮËֆ¡ľ˔ľ.
Itsaíikye. 6ॸAabéhjáa Itsaíí tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Aanéhjáa diille Maaríá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Jetsóoke,
ávyéjuube Dabíikye. Aabéhjáa Dabíí ‘Pájtyetétsoóbe’ nééiyóné ‘Críjtoó’
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Tsaromóoke Oríá táábadívu. némeííbyeke.
7ॸAabéhjáa Tsaromóó tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá 17ॸƈȍĀӕ̲ŃȍʮˇľҡѸΔΔɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ.
Roboáake. Aabéhjáa Roboáá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Diibyéhjáa muurá Aavaráaúvú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá
Abíake. Aabéhjáa Abíá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá tsáápiíkye. Aabéhjáa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénetu dííbyé
Áátsákeé. 8ॸAabéhjáa Áátsa tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá hajchíyéjuco cámaavéné éhnííñevu.
Jotsapáake. Aabéhjáa Jotsapáá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá Aabéhjáa idyé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénetu dííbyé
Joráake. Aabéhjáa Joráá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá hajchíyéjuco cámaavéne. Ehdúhjáa
Otsíake. 9ॸAabéhjáa Otsíá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá icyóhbodu ‘camácámá’ llíyaatéhijcyámé
Joatáake. Aabéhjáa Joatáá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá 14-ihjyúvá Dabíiúvuke ditye
Acáake. Aabéhjáa Acáá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávanévújuco. Áábeúvudítyúhjáa
Etsekíake. 10ॸAabéhjáa Etsekíá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá idyé llíyaatéhijcyámé téhdunéré
Manatséeke. Aabéhjáa Manatséé tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá 14-ijyúva. Áijyúhjáa diityéké Babiróónía
5
ͅҡľΎॷ1ٍॷ2 6
múnaa méénujcátsítyu ityáhjámeke Ehdúhjáa Píívyéébe íhjyú uubálle

ҡѸʮҡֆŃɞɗɗ͖әʮɰԮӕ. Téijyútúhjáa idyé ditye múnáájpij tééveri néhdújuco tene
llíyaatéhijcyáné téhdunéré 14-ijyúvá pájtyene.
úújeténáa Críjtoréjuco tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeíñe.
ՠʮËӕ̲ә͑ˇľҡѸΔΎ˔ľәәʮľҡŃ͑ľ
2
ˇľҡѸΎËфɞʮҡΎ˔ľͅфɞҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ԯ͑ľ 1ॸk͑ŃȍʮˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰԮӕĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
(Rc. 2.1-7)
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavámé Beréé coomívú Heróódé
18ॸÍllúhjáa muurá teene Jetsocríjtoke tééné iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube íjcyánáaáca.
tsáápille tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬maváne: ġɞɞ¡ֆŃʮҡѸɰɰʮәȍʮ Áijyúhjáa nuhba tsáhícyánéjcutu tsaate
íjcyáille Maaríake Jotséé áábajáá mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúrú waajácu múnaa tsááme wajtsɽ ‫ڟ‬
ityáábávaki. Árónáacáhjáa dityétsíi Jerotsaréevu. 2ॸAaméhjáa técoomí
әËәʮËҡѸɞҡֆә͑ŃɰȍĀŃфŃҡѸәәËͅфɞľľԮ múnáake nééhií:
Píívyééberéhjáa ihdyu Íapííchoj tééveri —¿Kiá diibye éhneva jodíómú
pícyoóne. 19ॸAabéhjáa diibye Jotséé avyéjuube íjcyáííbyeke tsáápille
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɗɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗҡѸɞ̲ɞ́́ŃҡӕфΔľȍĀӕ tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaábe? Muurá íñe nuhba
nééllema iíjcyane. Áánélliihyéhjáa tsáhícyánéjcuri muha meíjcyame
ɽ ‫ڟ‬jtsámeííbyé ílluréjuco díílleke máájtyumɽ ‫ ڟ‬tsúúca dibye íjcyane
ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóiyóné múha wáájácútúnáaáca. әә¡́́Ń͑Ń̲ɰɰËәфәՓ˔ľ. Áánéllii muha
Aabéhjáa tsá ímílletú mɽ ‫ڟ‬amúnáake metsáá dííbyeke medúúruváváme.
iwáájácutsóné muhdú dille íjcyane. 3ॸAanéhjáa idyé téhdure Heróódé tsúúca
20ॸÁáneríhjyáa dibye ɽ ‫ڟ‬tsámeíhíjcyánáa waajácúhi. Aanéhjáa dííbyeke
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗɗҡֆәՓЙ͖ľĀɞɞ¡ֆľĀɞԮә tsíwárejcáró pámeere teene Jerotsarée
bóhówááveebe nééhií: múnáamájuco. 4ॸÁánélliihyéhjáa
—Jótsej, ġ¡ɞɗәԮәҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľӕ pihjyúcuube pámeekéré llúúvájté
íjcyaábej, tsá muhdú u ɽ ‫ڟ‬jtsámeíityú avyéjujtémá taúhbájú uwáábojtéke.
dítyáába íjcyáille Maaríadítyu. Tsá muurá Áámekéhjáa dílloobe kiávú diibye
dille éévane ímityúné íjcyatúne. Muurá Pájtyetétsoobe íjcyáííbyeke ditye
ihdyu Píívyéébere Íapííchoj tééveri tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaíñé némeíhijcyáne.
pícyoone éévalle. Ahdícyane ihdyu wa 5ॸÁánélliihyéhjáa néémeé:
duucu dííllekej. 21ॸMuurá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváille —´ľфŃľԮӕˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΎΎ̲ɞԮӕ.

wájpiíkye. Áábe mémei Jetsóó dibye Íllúhjáa muurá Píívyéébé ihjyú uubálle
ihyájkímuke íimítyuháñetu múnáajpi caatúnúhi:
pájtyetétsóíñélliíhye. ƄȍĀәȍʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ 6 ˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰфɗɽ ‫ڟ‬htsútú coomíjɽ ‫ڟ‬
múnáajpi néé Jotséeke ityúwá pañe. íjcyánetu tsá íatéréecóómí Beréé

22-25ॸAhdújucóhjáa dibye ipyééne íjcyatúne. Muurá ámuha teene
díílleke újcujéné ihjyávu. Áállekéhjáa tsá Berée múnaa tahñéjté
dibye dómájcotú dille tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátúné meíjcyámedítyú tsaapi íjcyaá
hajchóta. Aanéhjáa tsúúca dille ámúhá avyéjuube ámúhakye
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváábeke meménuube Jetsóodívu. téhméiíbye.
Ehdúhjáa pajtyéné Píívyéébe íhjyú 7ॸEhdúhjáa ditye úúbállénéllii Heróódé
uubálle múnáájpij tééveri íllu néhdújuco: pɽ ‫ڟ‬uvá wáájácúratúné diitye mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúrú
Wájpiikye úújétúné badsɽ ‫ڟ‬jcaja éévaáhi. waajácu múnáake. Áámekéhjáa dílloobe
Aane tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváille wájpiíkye. Áábe ímíñeúvú múijyútújucóhjáa ímichi
mémei Emanoée, ‘íjcyaabe mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúruwa bóhówaavéne. 8ॸÁtsihdyúhjáa
Píívyéébe méémaá’ nééiyóne. teene Beréevu iwállóómeke neébe:
7 ͅҡľΎॷ2ٍॷ3
—Cána mepééne ímíñeúvú méwaajácute tsiélletúréjuco óómíñeri. Áánemáhjáa

diibye tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬méneke. Aane ámuha dííbyeke íjcyaabe lliihyánutsó wapímúj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medívú
maájtyúmɽ ‫ڟ‬cooca oke méúúbálleco téhdure míñéécú pijcyábatu llííñevu
o dúúrúvaté dííbyeke. ɞʮËֆ̲ŃȍʮɰĀɞЙɽ ‫ڟ‬vu, diityéhjáa waajácu
9ॸEhdúhjáa ávyéjuube Heróódé múnaa míñéécú pijcyábájuco ípyée
diityémá íhjyúvátsihdyu idyé pehíjcyámé mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúrúwake iájtyúmɽ ‫ڟ‬netu íjcyáne ééveri
diibye mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúrúwá tujkévetu. Aaméhjáa ɞʮËֆ̲ŃȍʮɰĀɞԮӕ. Teenéhjáa Berée múnááj
tsúúca tétsihvu úújeténáa díbyéwu tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medívú lliihyánútsoobe técoomí úníuri
ijcyátsíí hallúvú mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúruwa íjcyáméj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬memájuco. 17ॸEhdúhjáa
táchúúreevéhi. 10ॸÁáneríhjyáa mítyane pajtyéné Píívyéébé ihjyú uubálle
ímíjyuuvéme. 11ॸAaméhjáa tééjá pañévú múnáajpi Jeremíá íllu néhdújuco:
әËԮŃ̲ŃәәʮľҡŃҡѸɰɰʮӕͅфɞ̲ 18 Ѡ̲ɗʮËֆҡѸɗȍֆɗĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé maatyóbá
íjcyáábéwúudívu. Áábéwúukéhjáa mélleebóhi. Rakyéé muurá tahíjcyá

ĀӕӕфәԮ̲Ńɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbánema. íááchimúhá ijraéémuj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé
Átsihdyúhjáa bohbánúmé dííbyéwúuke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri. Aalle tsá ímílletú
óóroó, ijtsiéétsoo, mííraá, éhdunévu. Āɞɞ́́ľ˔ľ̲ľ¡ΔȍɰʮҡѸΔ͑ľ.
12ॸÁáné boonéhjáa Píívyéébe diityéké 19-20ॸAanéhjáa diibye Heróódé tsúúca
ityúwá pañe néé Heróódé ijcyáhullétú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃ͑Ń́́ɗɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗҡѸɗɗ͖ľ

ditye ióómíjyúcóótuki. Ahdújucóhjáa Ejíhtovu Jotséedívú ityúwá pañe
ĀɗҡֆľΔΔ̲ɗ͖ľɞɗɗ͖әʮɰԮӕҡѸɗŃ́́ľҡәфŃʮӕËΎ. ibóhówáávéne nééhií:
—Maájkyéne wa meóómí ámuha
ˇľҡѸΔΎ̲ҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ʮӕ̲әҡѸɞƄʮɞȍҡΔ ɗʮфŃŃ̲әɗɗ͖әʮɰԮӕ. Tsúúca dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń
ɗɗ͖әʮɰԮӕә̲ɰԮ͑ľ tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ménéwúukée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóllehíjcyáme.
13ॸk̲ŃȍʮҡѸәәËɞɗɗ͖әʮɰԮӕΔΔ̲ɞ͖ľ 21ॸkȍĀәʮӕËΔȍʮĀɗҡֆľΔΔ̲ɗ͖ľɞɗɗ͖әʮɰԮӕ.
ĀŃʮӕԮӕɗĀֆŃҡѸɗɗ͖ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ 22ॸÁrónáacáhjáa diibye Heróódé
Jotséedívú ityúwá pañe íbóhówáávéne cápayóóvé íllíyéjuco Akyeráó teene Jodéá

néé dííbyeke: iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube íjcyane Jotséé
—Maájkyéne méumɽ ‫ڟ‬vá dítyáábá iwáájácúne íllityé téhullévú ipyééíyóneri.
͑ɞɞȍֆΎ̲ƄʮɞȍҡΔɗɗ͖әʮɰԮӕ. Aame ámuha o͑Ń́́ɗɗȍֆŃȍʮǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰԮәфŃɗ
méíjcyaá téhulle ámúhakye o nééné pééme Píívyéébe diityéké ityúwá pañe
hajchóta. Muurá Heróódé néhcoó aadi téhullévúi ditye pééityúné néénélliíhye.
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ń͑ŃՓәӕ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoki. 23ॸAaméhjáa úújeté Natsaréevu diibyéhjáa
14ॸAhdújucóhjáa ditye iájkyéne pééne Jetsóó Natsarée múnáajpi íjcyaíñé
ҡŃЙľʮËΔʮӕËΎҡľľ͑ľƄʮɞȍҡΔɗɗ͖әʮɰԮӕ. tsúúcajátújuco Píívyéébé ihjyú uubálle
15ॸÁhulléhjáa ícyahíjcyámé diibye múnaa néhijcyádújuco.
Heróódé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúné hajchóta. Ehdúhjáa
pajtyéné Píívyéébe íhjyú uubálle ҽѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗˇΔәՓ¡Δ͑ľ
múnáájpij tééveri íllu néhdújuco: (Mc. 1.1-8; Rc. 3.1-9; Ja. 1.19-28)
3
Ejíhtori íjcyáábeke ó pɽ ‫ڟ‬uvá 1ॸTéijyúhjáa Jóáa tsojtsó múnáajpi
Hájchíwúuke. úwáábohíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáake Jodéá

ɗɗ͖әʮɰфɗɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétútsihyi. 2ॸÍllúhjáa
oԮֆŃʮӕӕ¡ľȸľфΔΔĀŃҡѸɰɰ̲ŃĀɞԮә úwáábohíjcyaábe:
́́ɞɞȍֆ͑ӕҡѸΔ͑ľ —ͅŃɰȍԮŃʮҡѸΔɞ̲ɞҡֆә̲ӕȍ
16ॸk͑ŃȍʮȸľфΔΔĀŃԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ meícyahíjcyáne. Ááne ámúhá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
cayóbáávaté diitye waajácu múnaa mécápayóóvé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎ. Muurá
ͅҡľΎॷ3 8
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞԮֆŃʮәľʮҡľ tsíjtyeke Aavaráaúvúj

meíjcya meke újcuíñé tsúúca méhdivu ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ˔ľ. 10ॸAabe muurá
Йɰɰȍɽ ‫ڟ‬jucóóhií. téhmehíjcyá ímítyúmeke iwáágóoíñé
3ॸDiibyéhjáa Jóáádityu Píívyéébé ihjyú éhne múúne tsaapi ibájtsoháñetu ímiñe
uubálle múnáajpi Itsaíá nééhií: néévátuhéhjɽ ‫ ڟ‬iíllóne cóvajtsódu. 11ॸMuurá
Méllééboó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΔҡѸΔҡѸΎȍɞʮËֆ
ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ˔ľľԮՓӕɞ́́ӕ nújpácyori ámúhá imítyú ámuha
úwaabóne: “Méímibáávyé ímítyú meɽ ‫ڟ‬hvéjtsómé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tsíhdyuréjuco
ámuha meícyahíjcyánetu cápáyóóvémeke. Áánetu ihdyu íjcyaabe
tsaímíyéjuco ámuha meíjcyámeke táhboone úwáábóiibye ávyeta
Ávyéjuube iájtyumɽ ‫ڟ‬vaki.” táehnííñevu ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyáábeke
4ॸAanéhjáa diibye Jóáa camééllómú íjtyúhápáájɽ ‫ڟ‬ӕ¡фŃΎҡËΔфɰәËӕĀɞɞ¡ֆľĀɞԮә
ɰȍʮɽ ‫ڟ‬netu méénúmeíñé wajyámúúnema o pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬véítyúroóbe. Diibye ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
ɞʮËֆ¡ŃʮЙɰɰ͑ŃҡәΔËʮɰ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hé chiúcunúhi. cáhcújtsómé pañévú pícyoó Píívyéébé
Aabéhjáa tséréémuke dohíjcyáhi. Apíícho. Áánetu cáhcújtsótúmeke
Téhduréhjáa íímúhojpácyó ádohíjcyaábe. cúújúwá pañévú waagóóiíbye. 12ॸAabe
5ॸÁábé uwáábóhjáa illéébúcunú muurá mɽ ‫ڟ‬amúnáake iímíbájchómeke
tsáácunúhijcyámé pahúllevátú Jerotsarée dówajcároó ímítyúmedítyu. Ááne
múnaaa, Й̲ľľфľҡľľ͑ľˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰ tsaímíyé pícyóóiibye diitye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľ˔ľ.
múnaa, ˇΎΎĀʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬фɞɞʮËֆ͑Ńɗɗ͖әʮɰ Áánetu ímítyúmeke waagóóiibye
múnaa, íjcyame. 6ॸÁámedítyúhjáa muhdú cúújúwá pañévú éhne múúne tríígotu
iícyahíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬úúbállémeímyekéjuco íimíúhjɽ ‫̲ ڟ‬ľәʮËә͑ľɞҡŃфŃľ͑ľҡŃʮӕӕȍΔʮɰ̲
dibye tsótsohíjcyáné teene Joodáatu. mecóvajtsódu. Ehdúhjáa paritséómuke
7ॸÁijyúhjáa tétsihyi mítyame paritséó neebe Jóáaá.
imyémé íjcyáha múnáama, tsadotséó
imyémé íjcyáha múnaa íjcyame idyé ˇľҡѸΔΔҡѸΔʮҡѸΔҡѸ̲ľɞ͖ľ
imíllerá téhdure itsójtsótsámeíñé (Mc. 1.9-11; Rc. 3.21-22)
peecútére. Árómekéhjáa íllure 13ॸҽŃɗʮֆәȍʮǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰҡӕˇľҡѸΔΔЙŃŃ
ҡѸɰʮЙʮӕә¡ľ. Neebéhjápeé: Joodáavu Jóáa téhulle íjcyáábe éllevu

—Ávyeta ámuha ííñimyémúeméjté dííbyedívú itsójtsótsámeíki.
meíjcyámeke ¿múha ámúhakye néé 14ॸÁrónáacáhjáa Jóáa néé dííbyeke:
peecútéré ámuha teene meméénúneri —¿Aca muhdú cáábyerá uke ó tsójtsoó

mepájtyetéiyóné Píívyéébe meke oke u tsójtsóíyóóbeke?
méimítyuháñé hallútú ɽ ‫ڟ‬cúbáhraíñé 15ॸÁrónáacáhjáa neebe dííbyeke:
‫ڟ‬
méúmɽ ‫ڟ‬wari íjcyánetu? 8ॸʣ̲ɰ͑Ń̲ӕȍ —Árónáa ihdyu ú méénuú tehdu
metsójtsótsámeíñé meímílléhajchíí Píívyéébé ímillédújuco.
ímityúné ámuha meícyahíjcyáné Ehdúhjáa dibye néénéllii Jóáa tsojtsó
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ľɞʮËֆ dííbyeke. 16ॸAabéhjáa
tééneréjuco ámúhadítyú itsójtsótsámeítsihdyu íjchívyeebe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa
ibóhówaúcunúki. 9ॸTsá múu néétune: cáámetu Píívyéébé Apííchó ɽ ‫ڟ‬juuúdú
“Muha muurá Aavaráaúvúj bóhówaavéné niityé dííbyedívu.
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ľɞʮËֆ̲ľ˔ľҡѸɰɰ͑ 17ॸÁánáacáhjáa idyé téhullétúré cáámetu
múúhakye pajtyéityúne.” Tsá múu ehdu Píívyéébe nééhií:

íhjyúvatúne. Muurá íñe néwayúúné —Áánu Hájchíwúuke o wájyúúbedi
íjcyárónetu Píívyéébe ípívyéjtsóiyá mítyane ó imíjyúúhií.
9 ͅҡľΎॷ4
10ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó dííbyeke

ˇľҡѸΔΎ˔ľͮԮŃ͑Ń̲ԮфɗʮËȍΔ͑ľ nééhií:
(Mc. 1.12; Rc. 4.1-13) —Dɽ ‫ڟ‬hne óhdityu, Náve Naavénej.
4
1ॸAanéhjáa Jetsóó tsójtsótsámeíñé ͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
boone Píívyéébé Apííchó dííbyeke nééneé: “Máavyéjuube Mépiivyéébekéré
tsajtyé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡ЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ medúúrúváábeke méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéiyáhi.”
téhullévú Naavéné dííbyeke 11ॸEhdúhjáa Jetsóó néénetu ílluréjuco
imáváríjchoki. dibye ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoíñúné dííbyeke. Ááné

2ॸAabéhjáa téhulle 40 coojɽ ‫ڟ‬vájuco ¡ΎΎ͑Ńȍʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑фŃʮӕËΎĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
májchótuube íjcyaabe ajyábáávatéhi. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéne.
3ॸÁábekéhjáa Naavéné imújtátsóro nééhií:
ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δҡӕʮ˔Ń͑ә͑Ń
—Bo ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗӕ
ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰ̲ә͑Āɞҡֆӕ
íjcyáhajchíí íu nééwáyutu pááaho
(Mc. 1.14-15; Rc. 4.14-15)
dípívyéjtsóne majchoj.
4ॸÁrónáacáhjáa neebe dííbyeke: 12ॸAanéhjáa téijyu tsojtsó múnáajpi
—ͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ Jóáake ditye cúvéhoojánúné uubállé
nééneé: “Tsá apááñéré májchó tájpí ˇľҡѸΔΔɗՓʮËә͑ľЙŃŃǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰԮӕ
meíjcyatúne. Muurá téhdure Píívyéébe íhcyóómi Natsaréevu. 13ॸÁcoomíyíhjyáa
meke néhdu meíjcyame tééne tájpí wahájchotáré iíjcyáne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neebe
méijcyáhi.” Capenaóovu, ҡľľ͑ľǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɗ
5ॸEhdúhjáa Jetsóó áñújcúnéllii íjcyáné unéúcóbá úníuri Tsaboróoo,
tsajtyéébé dííbyeke Jerotsaréevúréjuco. Netaríii, íjcyáné dohjɽ ‫ڟ‬ba múnáá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cú
Áábemáhjáa néríívyemútsí cáámevu úníuri íjcyácoomívu. 14ॸEhdúhjáa pajtyéné
duurúvájá hallúvu. 6ॸÁtsihvúhjáa idyé Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi Itsaíá
neebe dííbyeke: íllu néhdújuco:
—Áyu cána ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗӕ 15 Jodíómú íjcyátúné mɽ ‫ڟ‬amúnaa ijcyá
íjcyáhajchíí íchihdyu cátsiñíívyé Gariréá unéú ijcyátsihyi Joodáá

baavújuco. Muurá dííbyé úníuri, Tsaboróoo, Netaríii,
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: íjcyáné dohjɽ ‫ڟ‬ba múnáá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curi.
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľՓ́́ΎΔ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑˔ľ 16ॸk̲ľɞËֆȍɞʮËֆɰĀҡѸΔՓӕŃȍ͑ľ
ӕ˔ľĀɗҡֆľɗҡֆŃȍ̲ľɰɰ͑ӕ˔ľ múúne cúúvétsihyi meíjcyadu

ipájtyétuki. Aabe tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néúbatú u ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәՓʮËӕҡә̲Ń
wápújúúvéityúne. wágóóóvéiyóme. Árómema tsúúca
7ॸEhdúhjáa Naavéné néérónáa idyé ijcyájúcooróné ditye pájtyetéíyóné
Jetsóó néé dííbyeke: uwááboju.
—Téhdure muurá nééne dííbyé Ehdúhjáa Itsaíá nééhií.
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ: “Tsá Máavyéjuube 17ॸAanéhjáa Jetsóó úwáábótujkénuube
Píívyéébeke memáváríjchóityúne.” nééhií:

8ॸEhdúhjáa Jetsóó néérónáa —ͅŃɰȍԮŃʮҡѸΎɞ̲ɞҡֆә̲ӕȍ
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsótuube tsiiñe tsajtyé dííbyeke meícyahíjcyáne. Ááne ámúhá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
cáméhbaú nɽ ‫ڟ‬jcaúvu. Áhbaú nɽ ‫ڟ‬jcáutúhjáa mécápayóóvé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎ. Muurá
úújétsoobe páneere ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuvu. ҡѸәәË͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ
9ॸÁánemáhjáa neébe: íavyéjúejte íjcyáímyeke újcúíñe éévé
—Páneevúré íñeevu uke ó ájcuú u úújetéhi. Ehdúhjáa Jetsóó
mɽ ‫ڟ‬móúúvéne oke u dúúrúváhajchííjyu. úwáábótujkénuube nééhií.
25ॸÁvyetáa pahúlleváré múúhama dibye

4-̲ľԮɞ̲̲ֆŃ̲әɞʮËֆɞ̲ֆľ˔ľ péhíjcyáhulle mítyame mɽ ‫ڟ‬amúnaa
ˇľҡѸΔΔәʮËӕ͑ľ dííbyeke úráávyehíjcyá Gariréaa,
(Mc. 1.16-20; Rc. 5.1-11) Decááporii, Jerotsaréee, ˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰɰ,
18ॸAabéhjáa Gariréá unéú úníuri Joodáá tsiñéjcuu, íjcyátsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ̲ә͑.
péhíjcyaabe úújeté tsaatétsí íñáhbema
amómeke tsɽ ‫ڟ‬nuhíjcyámútsidívu. Tsáápi æ̲Ńȍ¡әȍ́́әԮәˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ
5
méméhjáa Tsimóo Péédoro. Áánetúhjáa 1ॸAamée dííbyedívú píhcyáávénéllii
tsíjpi mémé Aderée. 19ॸÁámútsikyéhjáa cáméhbáú hallúvú ácúúveébe.

neébe: 2ॸÁábedívúu muha mepíhcyáávémeke
—Ookéréjuco meúráávye. Muurá íñe pámeekéré úwááboobe nééhií:

amómé lliiñája múnáajtétsí ámuhtsi
meíjcyámútsikye ó pícyoó ͅӕȍĀә͑ŃŃ͑Ń̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞ̲ɞɞʮËֆ͑ľ
mɽ ‫ڟ‬amúnáakéréjuco Píívyéébedívú (Rc. 6.20-23)
ámuhtsi meɽ ‫ڟ‬búwáávétsóíñé wákimyéivu. 3ॸMaímijyu ditye íjcyane ɽ ‫ڟ‬dátsó
20ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii teenémáyé ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɗËֆ͑ŃʮËәЙɰ¡Δʮӕфɗ
ɰʮҡѸɽ ‫ڟ‬nuuháñé ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne peemútsí tsúúrámeíhijcyáme. Muurá tehdu néémé
dííbyemáyéjuco. wáábyuta dííbyé avyéju.
21ॸÁtsihdyúhjáa éhnííñéwúuri 4ॸMaímijyu ditye íjcyane ɽ ‫ڟ‬dátsó kímóhcó
ʮҡֆә̲ɰɰ¡ľҡѸɞʮҡֆľҡѸɗɞ͖ȍ¡ľ̲ˇËΔΔ¡ΎΎ, ͑Ń͑ľȍʮɰЙҡֆľȍɞʮËֆ̲ľ. Muurá Píívyéébe

Jóáaá, íjcyamútsí cááni Tsebedéoma ҡľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰЙʮҡֆŃ̲ľ˔ľ
ɰȍ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬ŃЙ͖ľɰʮҡѸɽ ‫ڟ‬nú ímíjyúúvetsóhi.
pájáábohíjcyamútsikye. Áámútsikyéhjáa 5ॸMaímijyu ditye íjcyane ‘mityáhmítyá’
idyé pɽ ‫ڟ‬úvaábe. 22ॸAamútsíhjyáa téhdure néétume ímí tsaɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwáré ícyahíjcyáme.
ɰȍ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nema cááníkye ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne péé Píívyéébée diityéké iájcuíñé nééné iiñújɽ ‫ڟ‬
dííbyemáyéjuco. muurá diityé wáábyuta.
6ॸMaímijyu ditye íjcyane Píívyéébe
ˇľҡѸΔΎ̲ɞҡֆ̲ľ˔ľәՓ¡Δ͑ľ
ímillédú iíjcyáíyóneri tsúúrámeíhijcyáme.
(Rc. 6.17-19)
Muurá tehdu néémeke pɽ ‫ڟ‬ááboobe dibye
23ॸЬ͑ľľфŃľǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɗ̲ӕӕȍ ímillédú éhnííñevu ímí ditye iíjcyaki.
ímamyémuma Jetsóó úwááboobéré 7ॸMaímijyu ditye íjcyane pamévakéré
pehíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáake diityé ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáme. Muurá

pihcyáávejááné pañévu. tehdu néémedi téhdure Píívyéébe
Úwáábohíjcyaabée ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne pɽ ‫ڟ‬aabóhi.
avyéjutu íjcyáné uwááboju diityéke. 8ॸMaímijyu ditye íjcyane panévatúré
Aabée bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyá páhduváré nééne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆɞֆΔ͑ľфɗ

ËȍŃ̲ľȍ͖ľфɗËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ. 24ॸEhdúu tsúúrámeíhijcyáme. Muurá tehdu nééme
dibye méénuhíjcyánéhjáa páneere Tsííriá tsaímíyé dííbyema ijcyáhi.
ɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ɗՓʮËә͑ľҡѸɞԮȍɞʮËֆ 9ॸMaímijyu ditye íjcyane tsaímíyé
dííbye éllevu páhduváré nééne pamévamáyé iíjcyáíyóneri

ËȍŃ̲ľȍ͖ľфɗËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ: Avyéháñeri tsúúrámeíhijcyáme. Muurá tehdu
íjcyámeke, naavémú ípañe íjcyámeke, néémeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɗ́́Δ
̲ŃɞԮҡŃ̲Ńȍʮɰ˔ľ, íjpi vááúmeítyúneri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medi.
ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ. Áámekée 10ॸMaímijyu ditye íjcyane ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә
bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaábe. Píívyéébe néhdújuco ímí iúráávyéné

11 ͅҡľΎॷ5
déjúcotu ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáme. Muurá ihdyu o tsáá muhdú teene taúhbaju

ehdu néémé wáábyuta dííbyé avyéjú néhijcyáné ímíñeúvú mɽ ‫ڟ‬amúnáadívú o
ɗʮËֆ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ. bóhówájtsoki. 18ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ
11ॸMaímijyu ámuha meíjcyane tahñéjté ámúhakye o néé muurá Píívyéébé
ámuha meíjcyáné déjúcotu mɽ ‫ڟ‬amúnaa taúhbaju tsá múijyú wágóóóvéityú
ámúhadi ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámedi iúúhɽ ‫ڟ‬vaténe Й͑ľľфľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ɞɞ͖ӕʮɰ
nehníwu állíuháñé íhjyúvahíjcyáme. wágóóóvérónáaáca. Muurá páneere
12ॸͅӕӕфȍʮľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰŃɞʮֆӕәԮә Āɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɽ ‫ڟ‬
téhdure Píívyéébé ihjyú uubálle múnáake pájtyeé muhdú tene néhijcyádújuco.
patyéhijcyáhi. kȍĀɞËֆ͑ľҡľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰ 19ॸMuurá tsaate dííbyé taúhbajúúnetu
ámúhakye pájtyérónáa íllure ɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸә͑ŃՓӕɞʮËֆфΔ͑ŃËȍËәʮҡѸΎҡә̲Ń

méimíjyuhíjcyaco. Muurá tehdu ámuha múhdurá dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyámé tsá
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyáne áhdó ávyeta ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né ávyejúúllémeíityú dííbyé avyéjuvu.
ɗ̲ɞʮֆә̲ӕȍ̲ŃɞʮËֆ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ. Áánetu panéváré dííbyé taúhbajúúné ímí
ËȍËӕʮҡѸΔ̲ŃҡŃʮɰʮҡΔʮӕËΎ̲ɽ ‫ڟ‬amúnáake
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľՓʮËәҡә̲ŃӕՓ¡Ύʮҡľ әՓ¡ΎȍɞʮËֆ̲ŃĀɞɞ¡ֆŃԮֆŃʮә͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ
(Mc. 9.50; Rc. 14.34-35) íjcyanévú avyéjúúlléméiíhi. 20ॸMuurá
13ॸk̲ľɞɞ͖әʮɰфɗ̲ӕȍ̲ŃɗʮËֆ ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃľľ͑ľ
cánáámadu. Muurá teene cánááma taúhbajúúné uwáábojtémá paritséómú
iíímúnéllii meke pɽ ‫ڟ‬aabóhi. ¿Aca múhdurá ícyahíjcyádú ámuha
iíímútuca meke pɽ ‫ڟ‬áábóiyóne? Tsáhaá. meíjcyáhajchíí tsá múijyu ámuha
Muurá tehdu tene nééca mewáágoóné meíjcyáityú Píívyéébé avyéjúejte.
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teíñuhíjcyáiyáhi. Ahdu
ámuha oke meúráávyénetu æֆΔ¡ɞ̲ɗҡֆә͑ŃɞʮËֆ͑ľҡӕ
meɽ ‫ڟ‬hvetéhajchíí waagóojtéréjuco ámuha ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ
meíjcyaíñe. (Rc. 12.57-59)
14ॸMuurá peetédú ámuha méijcyá 21ॸMuurá ámuha méwaajácú éíjyuúvúu
ɞɞ͖әʮɰфɗɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә̲әȍĀɞҡֆә ̲әȍɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľɞ́́ӕ͑Ń̲ľɞ͖ľ:

bóhówaúcunúhijcyáme. Muurá tsácoomi “Tsá múu mɽ ‫ڟ‬amúnáake dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsotúne.
cáméhbáú nɽ ‫ڟ‬jcáuri íjcyacóómí tsá ͅӕӕфҡľȍĀӕ͑ŃŃ̲ľ̲ɰȍ͑ȍΎΎɞ͖Ńҡľ͑ľ
téévetúne. 15ॸÁhdure peete tsá múijyú ímíbájchómeíñe.” 22ॸÁhdure ámúhakye o
tsíeménevu maávohjácóítyuróne. Muurá néé tsaate íñahbéjtedívú cáyobáávatéróné
ihdyu cáámevu íboohówátsihvu muurá téhdure ápíchó diityé hallúri.
mépicyóó tene iájchúcunúki. 16ॸAhdu Áhdure idyé tsaaté ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vá tsijtye
ámuha menééme ihdyu óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ néhajchíí diityémá ímítyúné ímibájchojte
ámuha meméénúnetu mébóhówaúcunú teene ímíbájchoóhi. Áhdure tsíjtyeke
teene iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne tsijtye iávyéjújtso ávyéta néhní úhbámé hallúrí ápíchó
ĀәәфәԮ̲ŃфŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ teene cúújúwá pañévú ditye
Méécáánikye. wágóóóvéiyóne.
23-24ॸÁánéllii múu díñahbéébema
ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńҡәȍ¡ʮӕˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ ímityúné ámuhtsi medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíhajchíí
17ॸó́ɗәә̲ŃɗȍĀֆӕ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɞ ímíbáchójcatsíhi. Áijyu ihdyu
Píívyéébé taúhbajuu, dííbyé ihjyú uubálle Píívyéébeke dúúrúvámeíhíjcyátsihvu
̲ә͑ЙľәՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰɰ, íjcyane o tsíeméné u tsájtyéneri u dúúruváné ímí
tútávajtsóvaabe o tsááneé. Muuráhjáa ɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ľ.
ͅҡľΎॷ5 12
25ॸTéhdure múu tsaatémá ámuha ímítyunévú méénutsó tsíjpiima

ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬ditye ímíbájchóhullévú ícyahíjcyátúrólleke dibye ɽ ‫ڟ‬hvéjtsolle
metsátyéjcatsíhajchíí téhullévú tsíjpiikye tájɽ ‫ڟ‬váneri. Áhdure diibye
ɗәәʮľҡŃҡә͑ŃɰȍĀľɞ̲ɞ͖ľәԮә díílleke táábávaabe ímityúné meenú
cánáájánújcatsí ávyéjujtédívú ámuha méwamájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬tsíjpí táábama iíjcyáneri.
mecúvéhoojánútsójcatsítyuki.
‫ڟ‬
26ॸʣ̲ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃҡѸ̲ӕӕф ͅľɞȍʮֆӕԮĀәʮӕËΎ̲ľ̲ŃŃ͑әɗֆΔ͑Ń
cúvéhóójatu ámuha meíjchívyéítyuró ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ
páneere ámuha maáhdótúhajchííjyu. 33ॸÁhdure idyé muurá ámuha
̲ŃՓʮËәŃɞʮֆӕәԮәӕ̲әȍɰȍĀŃ

ʊȍĀɞËֆ̲ľ̲̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑ múnáaúvuke Píívyéébe Moitséeúvuj
ĀΔ̲ËΔʮËҡѸɞ͖ľҡӕˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ tééveri íllu úwaabóne: “Tsane múu
27ॸTsúúca muurá ámuha méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃɗ̲ֆŃŃ͑ӕɞ͖ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ
Ńȍ͑ŃȍʮŃɞʮֆӕәԮә̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľ lléébónáa dííbye mémé idyómajcóné
Píívyéébe íllu úwaabóne: “Tsá múu meenú muhdú iñéhdújuco.” 34ॸÁrónáa
ihdícyámema dómácójcatsítyúne.” ámúhakye o néé téeméné ámuha
28ॸÁhdure idyé ámúhakye o néé muurá meméénútuki. Tsá múu néétune: “Bo óvíi
tsaapi pevénéré tsáápílledi ͑ɞʮ˔ֆľʮɰ̲ӕȍĀәɗʮËֆΎ́́ɞȍʮËȍɞɞʮֆӕ.”
úmúúpívyérónáa tsúúca dííllema múu Muurá Píívyéébé avyéjúré teéne.
dómácójcatsídyú ímityúné méénuube 35ॸÁhdure tsá múu néétune: ٘´ΎΔԮɞɗɞɞ͖ӕʮɰ
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí pañe. muhdú ijcyá o állíhajchííjyu.” Muurá

29ॸAhdícyane díhyállúuri u ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneri ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľŃȍ͑ŃфŃɗĀֆŃҡľľ͑ľɞɞ͖ӕʮɰ.
ímityúné u méénúíyóneri u Áhdure idyé tsá múu néétune: “Bo óvíi
úmúúpivyéhajchíí múu waagóó teéu. Jerotsaréé muhdú ijcyá o állíhajchííjyu.”
Óvíjyuco ihdyu tsau díhyálluu u Muurá Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬htsútuube ávyéjuube
wájyúrou wágóoovéné u ímíjpyeté tsáijyu íjcyáábe cóómíyé técoómi. 36ॸÁhdure idyé
múúne páneere díjpi ímí nééroobe díhñíwau íjcyáróutu tsá múu néétune:
cúújúwá pañévú u wágóóóvénáaáca. “Bo óvíi muhdú táhníwau ijcyá o
30ॸoȍĀӕфľĀɞȍֆΔʮҡѸɰфɗɞ̲ɗҡֆә͑Ńӕ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ állíhajchííjyu.” Muurá u nééjuri tsá
uke tútávátsóhajchíí múu waagóó tsájɽ ‫ڟ‬ubáré llíjcyáítyuró díhñíwácotu.
ҡŃȍΎʮҡѸɰ. ϜԮɞʮֆӕËΎɗȍĀֆӕҡŃȍΎʮҡѸɰӕ Áhdure tsá tsájɽ ‫ڟ‬ubáré cúúvenúítyuró u
wájyúrohójtsɽ ‫ ڟ‬wágóoovéné u ímíjpyeté nééjuri. 37ॸÁánéllii múu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ
tsáijyu múúne páneere díjpi ímí nééroobe íjcyane ápáhajchíí nééhií: “Éée ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
cúújúwá pañévú u wágóóóvénáaáca. tehdújuco teéne.” Áánetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
íjcyatúné múu ápáhajchíí nééhií: “Tsáhaá
ҽ¡ԮʮËҡѸɞ̲ֆŃՓǣΔΔʮËҡѸɞɞҡֆӕфΔ͑Ń tehdu néénejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari.” Ehdu iíhjyuváné tsá
ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ múu éjkétsotú Píívyéébedítyu. Muurá
(Mt. 19.9; Mc. 10.11-12; Rc. 16.18) tehdu meíhjyuváné Naavénedítyúré
31ॸÁhdure muurá tsúúca ámuha tsááhií.
̲ŃՓʮËә̲әȍɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔Ńľ
ͅľЙɽ ‫̲ڟ‬ľɞɞҡֆӕфΔ͑ŃˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ
Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri íllu
úwaabóne: “Tsaapi múu méwakye (Rc. 6.29-30)
ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsócooca díílleke ajcú teene 38ॸÁhdure muurá ámuha méwaajácú
úúbálléné waajácúhaamɽ ‫ڟ‬vu.” 32ॸÁrónáa ŃɞʮֆӕәԮәӕ̲әȍɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľ
ámúhakye o néé muurá tsaapi méwakye tsiiñe Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri íllu
úwaabóne: “Tsáápiikye íhyálluu tsijpi ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútúne. Muurá ímityúmé

bóhdúcúúbé hálluu téhdure íjcyarómé téhdure diityéké wájyúmeke
bóhdúcúúveéhi. Áhdure tsáápí ihwájɽ ‫ڟ‬ wajyúhi. 47ॸÁhdure ámúhakye ímí
wápíyuúcúúbeéhjɽ ‫ ڟ‬wápíyúúveéhi.” náhbévahíjcyámemáyé ímí ámuha
39ॸÁrónáa ihdyu ámúhakye o nééhií: Tsá meíhjyúváhajchíí tsá ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń
múu ámúhakye ímityúné tsaate meíjcyatúne. Muurá téhdure Píívyéébeke
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véhajchíí pɽ ‫ڟ‬ámeítyúne. Áhdure wáájácúturómé ímí iíjcyámema ímí
tsaate ámúhakye méénúhajchíí tsá múu ihjyúvájcatsíhi. 48ॸAhdícyane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ
pɽ ‫ڟ‬ámeítyúne. 40ॸÁhdure idyé tsaate ̲әӕɗʮËֆ̲әȍʮæ͑ɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ
ámúhama tsane iímíbájcho íjcyaabe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆĀӕ.
ɰЙɽ ‫ڟ‬úvámedítyú ámúhá caaméeja
‫ڟ‬
ʣ̲ɰ͑ŃфŃ̲ľ̲ŃŃ͑ӕ͑ľˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ
ĀΔʮҡәËәȍʮËȍɞɞ̲әӕɰɰ͑͑ŃŃҡӕ̲ŃфŃ
6
ɽ ‫ڟ‬hvejtsó téhdure hállúeja ámúhá tsuucójá 1ॸTsá múu mɽ ‫ڟ‬amúnaa ámúhadi
dibye itsájtyeki. 41ॸTéhdure tsaate iúllévenúkíyé méénutú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó

ámúhakye ‘múúhá pííchutátú múúhakye ámuha meúraavyéne. Muurá tehdu
̲ŃЙɰ¡ΔՓȍʮËȍΎҡՓӕٔ͑ŃȍʮËȍɞɞ̲әӕ ̲ӕȍ̲ľ̲ŃŃ͑әȍʮËȍɞɞ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ
tsajtyé diityémá ehnííñevújuco. 42ॸÁhdure íjcyaabe ámúháj Caani tsá ímí ámúhakye
ҡѸҡľ̲әȍ˔ֆľҡѸɞɞ͖ŃЙɰ¡Δ ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúityúne.
táúmeíhajchíí múu pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Áhdure 2ॸÁánéllii múu ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲ľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné
tsaate ámúhakye tsíeméné bóónétu tsá úbálléjcatsítyú eene ímityúmé bañú

ióómíchoíñé táúmeíhajchíí múu ajcúhi. múnaa íjcyame méénuhíjcyádu. Diitye
muurá teene méénuhíjcyá
ͅľ˔ľ̲ә͑ʮҡѸΔфΔ̲ľ˔ľ̲ľՓʮֆӕ͑ľ
pihcyáávejááné pañévú, ӕ́́ŃʮɰʮҡΔ͑Ńʮ
ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ
Йɰɰ͑ŃԮә, mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃĀɗҡֆľ
(Rc. 6.27-28, 32-36)
íjcyane ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúkíye. Aane téénetu
43ॸMuurá ámuha méwaajácú mɽ ‫ڟ‬amúnaa ámúhakye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃΎ͑ŃŃЙ͖ŃфŃ
íllu úwáábócatsíhijcyáne: “Uke tééne áhdójuco íjcyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
wájyúmemáyé múu wajyújcatsíhi. Áánetu diityéké dúúrúvahíjcyáne. 3ॸÁánéllii múu
uke múnáátsohíjcyámeke tsá múu tsaatéké pɽ ‫ڟ‬aabó téévéneúvúre. 4ॸÁijyu
wájyutúne.” 44ॸÁrónáa ámúhakye o ihdyu ámúháj Caani pane wáájácuube
nééhií: Ámúhakye múnáájtsórómeke múu ímí ámuha meméénuhíjcyáné ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne
wajyúhi. Áhdure ámúhakye múhdurá tééne áhdó ámúhakye pɽ ‫ڟ‬ááboóhi.
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ԮŃфΔ̲Ńȍ́́әԮә̲әӕЙɰ¡Ύʮӕ
táúmeí Píívyéébeke. 45ॸÁijyu ihdyu ámuha ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲̲ľɞȍʮֆӕԮ͑Ń
méíjcyaá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍʮæ͑ɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ
íjcyáábej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬me. Diibye muurá núhbake (Rc. 11.2-4)
ʮËȍӕҡѸΔЙ̲ľľфľɞ̲ɞҡֆәфΔ̲Ńȍʮɰ̲ 5ॸÁhdure tsá múu Píívyéébema ámuha
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń́́ɗɞȍֆľ. Áhdure nííjyaba meíhjyúvácooca eene diitye

állétsohíjcyaabe ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә¡͖ә̲ә͑ɞʮËֆ̲ľ
әфԮֆľȍɞʮËֆ̲ľ̲ҡŃʮɰʮҡΎ méénuhíjcyádú méénutúne. Muurá eene
úráávyehíjcyátúrómélliíhye. 46ॸMuurá ЙɗȍËֆԮľʮ͑ŃЙ͖ŃԮәӕ́́ŃʮɰʮҡΔ͑Ńә͑ɗәԮә
ámúhakye wájyúmekéré ámuha Píívyéébema ihjyúvahíjcyámé mɽ ‫ڟ‬amúnaa
mewájyúhajchíí tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰՓʮֆәҡľ͑ľ ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬térokíye. Aane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃĀɗɗҡֆŃĀɞҡֆә
íjcyatúne. Ehdu ámuha mewájyújcatsíñé ámúhakye o néé ápááñéré tééné áhdójuco
tsá Píívyéébe ímí ámúhadívú íjcyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa diityéké
ͅҡľΎॷ6 14
dúúrúvahíjcyáne. 6ॸÁánéllii ihdyu múu 15ॸÁánetu ámuha diityédí

dííbyema iíhjyúvácooca ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮËΔȍΔЙ͖ŃԮә meɽ ‫ڟ‬dáátsóvétúhajchíí téhdure tsá dibye
iwátáháávéne ihjyúvá múha ámúhadi ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéityúne.
wáájácútúnáaáca. Áijyu ihdyu ámúhakye
pɽ ‫ڟ‬áábóiíbye. ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲̲ľɞȍʮֆәԮËΎΎËҡѸɗʮֆӕ
7ॸÁhdure idyé tsá múu ihdícyanéhjɽ ‫ڟ‬ré ̲ʮËȍΎ̲ľՓ͖ľˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ
íhjyúvatú dííbyema iíhjyúvácoóca. Pane 16ॸÁhdure múu ámuha tsáijyu dííbyema
ҡѸ̲әӕ¡ɰՓ͑ŃфŃՓЙɰȍҡѸәËӕȍɞʮËֆҡә meíhjyúva majcho maáwácooca tsá
dííbyeke wáájácutúmé méénuhíjcyádu. ˔ľȍĀΔԮŃ̲ŃȍʮɰәԮәɞʮËֆҡәľľ͑ľ¡͖ә
ͅӕӕфɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ̲ŃĀɗҡֆľ¡ɰՓ͑ŃфŃ múnaa íjcyame mɽ ‫ڟ‬amúnaa iúllévenúkíyé
wápɽ ‫ڟ‬htsánuhíjcyánetu dibye diityéké ícyahíjcyádu. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃΎ͑ŃŃ
illéébóne áñújcúiyóne. 8ॸAhdícyane tsá apááñéré tééne áhdójuco íjcyane
múu diityédú néétune. Muurá ihdyu mɽ ‫ڟ‬amúnaa diityédí úllévenúhijcyáne.
ͅŃŃË͑ɗҡѸәәËՓʮËәɰɰ̲͑ŃȍĀɗҡֆӕ 17-18ॸAhdícyane dííbyema ámuha
pɽ ‫ڟ‬htone dííbyekéi metáúmeítyúrónáaáca. meíhjyúva majcho maáwácooca tsá múu

9ॸÁánéllii múu íllu ihjyúvá dííbyema: boohówáneúvú méénutúne. Óvíi ihdyu
ͅәәȍʮæ͑ɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗӕɞʮËֆ¡ľʮ, dííbyere ámúháj Caani waajácú
uke muha máávyéjujtsó tehdújuco ámuha meméénuhíjcyáne.
dúúrúvamére. 10ॸAabe ihdyu Áijyu muurá ámúhakye pɽ ‫ڟ‬áábóiíbye.
díavyéjuvu múúhakye dúúcúne u
ímillédú múúhakye túkevéjtso ʑ̲ɞ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ̲ľɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύ
ɞɞ͖әʮɰфɗ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ̲ľ˔ľ̲ӕȍĀә (Rc. 12.33-34)
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗӕ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆĀӕ. 11ॸAabe 19ॸҽѸ̲әӕɞɞ͖әʮɰфɗɗŃȍ͑ŃԮɞֆΔ͑ľфɗ
ihdyu óvíi múúhakye majchóvú ú tsúúrámeítyú múhajchótá tééne tájpí

ácuhíjcyá paíjyuváré tééne tájpí ámuha meíjcyáíyóneríjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Muurá
muha meíjcyaki. 12ॸÁhdure muha ámuha tééne tájpí meíjcyáronéhjɽ ‫ڟ‬
ímityúné meméénuhíjcyáné ámúhadívú tútávááveéhi. Áhdure naní
múúhadi dɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne dábajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vé múnaa ámúhadívú ɽ ‫ڟ‬cúbáhraáhi.
múúhakye ímityúné 20ॸÁánéllii múu tsúúrámeí níjkyejɽ ‫ڟ‬vú
méénuhíjcyámedi muha Píívyéébe ámúhakye ávyéjuutétsóíñeri.

meɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne teene Teene ihdyu tsá múijyú muhdú
maábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyádu. 13ॸÁhdure ámúhadívú íjcyáityúne. Áhdure tsá
múúhakye ɽ ‫ڟ‬hvéjtsótuubéré téhulle naní múnaa íjcyáityú ámúhá
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá mávaríjchojúúnevu avyéjú ámúhadívú tútávájtsóiyóme.
muha metáhjátsámeítyuki. Muurá 21ॸMuurá kénejcú éhnííñevu ímí
ɽ ‫ڟ‬htsútuube múijyú muhdú u ámúhakye pájtyénéjcuríyéjuco ámuha

íjcyáítyuube páné avyéjuubéré ú meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñe.
ijcyáhi. Áyu tehdújuco. Ehdu múu
Píívyéébema ihjyúváhi. ͅŃȍ́́ӕәәËәЙľľҡŃĀә͑ŃŃ͑ľŃ
14ॸAhdícyane muurá ámúháj Caani (Rc. 11.34-36)
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ̲әȍĀɗɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne 22ॸMuurá ámúhá hálluúúné peetédú
ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veé ámuha ímityúné nééneri ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ̲ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneri
meméénuhíjcyáné tsijtye ámúhama metsúúrámeíhajchíí teene ámúhadítyú
ímityúné méénuhíjcyáné diityédí ámuha bóhówaúcúnuúhi. 23ॸÁánetu ímityúnéré
meɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne maábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véhajchííjyu. ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneri metsúúrámeíhajchíí
téénetúré ámuha mébóhówaúcúnuúhi. wajyámu ímí tsá úújetétú teene

Áijyu muurá Píívyéébé icyánéjcúejte wajcóháñe ímivu. 30ॸEhdu muurá
ámuha meíjcyaróné tsáhájuco Píívyéébe tsaímíyé téhmehíjcyá
wáájácúmeíityú ílluréjuco ámuha wajcóháñé wahájchotáré ímiñe
metútáváávénélliíhye. íllúhwuúré tsúúca chémene. Aabéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬awáá
muurá ámúhakye éhnííñevu tsaímíyé
Mɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔËә̲ľәфԮֆŃ͑ŃҡѸɞ̲ɗҡֆә͑ľ téhmeéhi. Ehdu teéne, ámuúha
(Rc. 16.13) cáhcujtsópítyúné mɽ ‫ڟ‬amúnaaj. 31ॸEhdu
24ॸTsá muurá tene ímíítyuró muurá páneere Píívyéébe tájpíyé ijcyáhi.
míítyétsikye ámuha maávyéjuubéváne. Áánéllii tsá múu néétune: ‫ع‬kËɰɰ͑ɞ͖ľ
Muurá tsáápiikyéré ímí ámuha mémájchoóhi? ¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nemá íñe
méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéiyá cáábyeké éhnííñevu ámuha méwajyámú méújcuúhi? Tsá múu ehdu
mewájyúúbeke. Áánetu tsijpíiyo ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú Píívyéébe íjcyátúcoocájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari.
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvérátuube imíchi ámuha 32ॸMuurá ihdyu Píívyéébeke
mewájyútuúbe. Ehdu néénéllii tsá tene cáhcújtsotúmé ehdu ɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi. Áánetu

ímityú Píívyéébeke meúraavyémé tsá ámuha tehdu menéjúcootúne. Muurá
metsúúrámeíñé mítyane ̲әȍʮæ͑ɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľՓʮËә
meéhnéváíyóneri. ɰɰ̲͑әȍĀɞҡֆәЙɽ ‫ڟ‬htone. Aabe ihdyu
ámúhakye pɽ ‫ڟ‬ááboóhi. 33ॸÁánéllii múu
ʊȍ͖Ńʮҡľ˔ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľҡŃȍ̲ľ͑ľ tsane ámúhadítyú pɽ ‫ڟ‬htóróneri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúmé
(Rc. 12.22-31) tsúúrámeíhijcyá múhdutú tsaímíyé
25ॸAhdícyane ámúhakye o néé tééne Píívyéébeke iúráávyéne dííbyé avyéjuvu
tájpí ámuha meíjcyáneríyé meíjyácunútu iúcáávéíyóneri. Áijyu muurá tsá
majchoo, adoo, wájyamuu, íjcyáneri. ámúhakye dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú pɽ ‫ڟ‬htótsóityúne.
‫ع‬kËЙ͑ľľфľɰɰ̲͑әȍĀɗɞʮËֆ͑ľҡʮЙɞ 34ॸÁánéllii tsá múu ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú muhdú
tsaímíyé ámuha méíjcyáiyáhi? Tsáhaá, ̲әȍә̲ɰՓɞʮËֆ͑ľфɗ. Múu

muurá ijcyáné tsane tééne tájpí ɗɞʮËֆʮËΔΔʮɰфɗ̲ӕȍĀәɗɞʮËֆ͑ľфɞֆŃ
éhnííñevu ímí meíjcyane. 26ॸCáhawáá ɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi. Muurá Píívyéébe ámúhakye
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕՓȍЙŃʮҡľ˔ľ¡ʮҡѸΔӕ¡фŃ pɽ ‫¡ڟ‬ΎȍɞʮËֆЙ͑ŃԮҡәфŃЙʮËΔΔʮɰԮфľ.
múijyú méénútúrómeke diibye ámúháj
ҽѸɗʮҡֆľ̲әȍĀӕфɞʮËֆ͑ľфɗ
æ͑ɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ
̲ľɞȍʮֆәԮɞҡֆӕфΔ͑ľ
máchótsohíjcyáne. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬muurá diityé
(Rc. 6.37-38, 41-42)
ehnííñevu ámuha mɽ ‫ڟ‬amúnaa
7
méwajyúmeíhi. Áámeke ámúhakye 1ॸAhdícyane tsá múu tsijtye múhdurá
Píívyéébe tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú pɽ ‫ڟ‬htótsóityúne. íjcyáneri íhjyúvatú Píívyéébe

27ॸ¿Aca íjcyaabe tsaapi ámúhadítyú iiye ámúhakye iñéétu téhdure ímityúmé
éhnííñevu cáámenútsámeííyoóbe? ámuha meíjcyane. 2ॸMuurá tsíjtyeke
Íjcyáábejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. ámuha ímityúné medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véhajchíí
28ॸAanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬óvíjyacóóné ámuha téhdure ámúhakye Píívyéébe méénuú
meɽ ‫ڟ‬jtsámeíhijcyáné ámuha muhdú ámuha diityéké
mewájyamúúváíyóneri. Cáhawáá meméénuhíjcyádu. 3ॸ¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕՓʮËΔȍ͖Ń̲әȍĀӕҡә méijyácunúhijcyá ámúhá nahbémú
píívyehíjcyáné pevétáré íjcyaróne. hálluúúné pañe wááhyéwuúné íjcyáneri
29ॸMuuráhjáa ávyéjuube Tsaromóó tsijtye ámúhá hálluúúné pañe úménebááné
ávyéjujté ehnííñevu íjcyáróóbé avyéjú íjcyane wáájácúmeítyúme? 4ॸMuura
ͅҡľΎॷ7 16
úménebááné ámúhá hálluúúné pañe 12ॸMuurá ámuha méimíllé mɽ ‫ڟ‬amúnaa

íjcyame tsá ámúhá nahbémuke ámuha ímí ámúhama íjcyane. Áánéllii múu
menééítyuróne: “Cána muha ámúhakye iéhnéjcutu diityémá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗʮËֆ
mebóhdo eene wááhyene ámúhá ditye téhdure ámúhama ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɗɞʮËֆ˔ɗ.
hálluúúné pañe íjcyane.” 5ॸ¡Ávyeta bañú Ehdu muurá Píívyéébe meke úwaabó
múnaa ámuha meíjcyame pánehjɽ ‫ڟ‬dú ͅΎɗҡѸŃľәԮәՓʮËәȍ̲ɰҡӕ, téhdure
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә̲ӕәȍ! Tujkénú tsijtye dííbyé ihjyú uubálle múnáá
méwaagóoméí eene úménebááné ámúhá waajácúhaamɽ ‫ڟ‬netu meke úwaabóne.
hálluúúné pañe íjcyane botsíi ímí ámuha
‫ڟ‬
ʣ̲ɰʮɽ ‫ڟ‬jto
máájtyumɽ ‫ڟ‬mé mebóhdo teene wááhyene
ámúhá nahbémú hálluúúné pañe íjcyane. (Rc. 13.24)
Ehdu nééne tsá múu tsaate wahdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váné 13ॸMúu ɽ ‫ڟ‬hnáhó íuráávyé néérojɽ ‫ڟ‬jtó
imítyúwu méénúneri íjyácunútú tsáijyu úraavyé níjkyejɽ ‫ڟ‬vú meúújetéjɽ ‫ڟ‬jto. Muurá
múu éhnííñevu ímityúné ámuha íjcyajɽ ‫ڟ‬jtó tsɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΎҡѸɞ̲ɞֆŃ̲ľɞʮËֆʮɽ ‫ڟ‬jto.
meméénuhíjcyáme. oфΔ͑ҡŃʮɰʮҡΎ̲ľәфԮֆľфΔ̲Ń
6ॸTsá muurá ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľԮӕ nihñéétsihvúré méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhi. Árojɽ ‫ڟ‬jtó
oohímyeke maájcúítyuró bóónétu íllure muurá mítyame úraavyéhi. 14ॸÁánetu
ámúhakye dɽ ‫ڟ‬gújcúíyómeke. Áhdure ɽ ‫ڟ‬hnáhó íuráávyé néérojɽ ‫ڟ‬jtó meúraavyémé
muurá tsá ícyááve méénímudívú ámuha méúújeté múijyú muhdú
̲ľЙΔԮɰȍʮәËәɞҡֆӕфΔɞ́́ӕфľҡŃӕȍʮɰ meíjcyáítyúhullévu. oʮɰʮҡΎӕȍʮŃ̲ŃфŃ
tádɽ ‫ڟ‬rɽ ‫ڟ‬hcóíyómedívu. Ehdu nééne tsá múu úraavyéhi.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃӕՓ¡Ύʮӕ¡͖әȍ͖Ń
úwáábotúne. ͅӕȍĀә̲ľɞʮËֆ͑ľҡӕ̲ŃՓʮËә̲ľɞ
̲ӕȍĀɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ԯ̲Ń̲ľɞʮËֆ͑ľ
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Ύʮӕ̲ľҡә̲ľɞ͖ľ (Rc. 6.43-44)
(Rc. 11.9-13, 6.31) 15ॸҽѸ̲ҡŃɰɰ¡әՓ̲ľɞʮËֆ́́ɞӕ̲ә͑
7ॸMúu táúmeí Píívyéébeke tééne tájpí Píívyéébé ihjyú uubálle múnáadi
ámuha meícyahíjcyáné ámúhakye dibye díllómeíhíjcyámeke. Muurá pánehjɽ ‫ڟ‬dú
iájcuki. Métsúúraméí ímí ámuha éhne imíwu obééjámú íjcyadu
̲ľɞʮËֆɞֆΔ͑ľфɗ̲әȍ˔ֆľĀɗ¡ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә̲әȍ˔ֆľ͑ȍ¡ŃԮȍɞʮËֆ
Áhdure métáuméí ámúhakye dibye ávyeta bájú oohímyédú néémeé. 16ॸMuurá
ityúkévéjtsoki. 8ॸMuurá tééne tájpí iíjcyáne téévetúné téeméjté íjcyánetu méwaajácú
táúmeímyeke ájcuúbe. Ímí iíjcyáíyóneri állíu múnaáré ditye íjcyane. Cáhawáá
tsúúrámeímyeke pɽ ‫ڟ‬ááboóbe. Dííbyeke ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕʮ, tsá muurá múijyú
túkevéjtsoju táúmeímyeke túkévéjtsoóbe. wacyónejke baaco nééváítyuróne. Tsá
9ॸ¿Aca ijcyámé tsaate ámúhadítyú átéréehe múijyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń͑ŃŃԮɞҡֆӕфΔ͑ľ.
ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲ʮËȍΎҡә̲ľɞËֆΎΎË 17ॸÁhdure ɽ ‫̲ڟ‬ɰȍŃҡѸ̲әɗʮֆәҡŃфŃľ͑ľ
nééwayúvúré ájcúiyóme? 10ॸÁhdure ¿aca nééváítyuróne. Áánetúré méwaajácú

̲ΔΔ¡ľ˔ľҡľҡѸɰҡә̲ľɞ͖ɞɞ͖ɗ̲ֆŃĀɞԮәфŃ keehé ɽ ‫̲ڟ‬ɰȍŃɞʮËֆ͑ľ. 18ॸMuurá oove
ájcúiyóme? 11ॸMuurá ímityúmé ámuha íjcyane nééváné uméhé tsá nééváítyuró
mɽ ‫ڟ‬amúnaa meíjcyarómé méimíllé átéréene oove íjcyatúne. Áhdure oove
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľԮәфŃ̲әȍʮҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke maájcune. íjcyatúné néévahíjcyahe tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬awáá muurá ámúháj Caani nééváítyuróne. 19ॸÁánéllii múúne átéréehe
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľɗ̲ɞ́́ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ̲ӕȍ meíllóne mécóvajtsóhi. 20ॸAane muurá
metáúmeímyeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľԮәфŃɗʮËӕ͑ľ. úmehééné méwaajácú keehé ɽ ‫̲ڟ‬ɰȍŃ
íjcyane iñéévatúre. Ahdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane cáhawáá 28ॸEhdúuJetsóó úwáábóneri

óvíi ámuha méwaajácú állíu múnáake ullévenúme. 29ॸÁvyétá ímíi
muhdú ditye íjcyánetúre. úwáábohíjcyaabe diityéké tujkévéwu
ávyéjuube múúne íhjyúvajɽ ‫ڟ‬jtójuco.
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞԮֆŃʮӕԮӕәʮËӕɞ̲ֆľ Tsáháa dibye úwáábohíjcyatú taúhbájú
(Rc. 13.25-27) uwáábojte úwáábohíjcyádu.
21ॸMuurá oke ávyéjuubévahíjcyárómeke
ҡѸЙ̲ľľ˔ŃфŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ ʑʮЙɗËȍʮԮŃŃ¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
Méécááni Píívyéébe íavyéjuvu (Mc. 1.40-45; Rc. 5.12-16)
8
újcúityúne. Muurá ihdyu dibye ímillédú 1ॸAabée Jetsóó teene cáméhbáutu
íjcyámekéré újcúiibye íavyéjuvu. níítyéébeke mítyame mɽ ‫ڟ‬amúnaa

22ॸMuurá muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné úraavyéhi. 2ॸÁánáacáa tsaapi íjpi
ímíbájchómeícyooca mítyame oke chájááveebe dííbye éllevu itsááne dííbyé
avyéjuubévaá iíllityénemáye. Aame oke ́́ɗɗ͖ŃԮәɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne néé dííbyeke:
neéhi: “Ávyéjuúbej, muurá muha —Ávyéjuúbej, ¿aca muhdúiyó teene
díuwááboju méúwáábohíjcyáhi. Aame Ύ˔ľӕ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ?
dimyémeri muha méwáámíuhíjcyá 3ॸÁánélliihyée neébe:
naavémuke tsaaté pañétu. Ehdu muha —Mu ihdyu tehdújucoj. Ehdúu néébere
dimyémeri méméénuhíjcyá dííbyeke dócárájcóneri tsúúca bóhɰɽ ‫ڟ‬be.
̲ŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɰ.” 23ॸEhdu oke ditye 4ॸÁábekée neébe:
néérónáa ó neé diityéke: “Íllure ámuha —Tsáma tsaatéké dúúbálledí íñe

máallíhi. Keenéiyó ámúhakye o muhdú u bóhɰɽ ‫ڟ‬ne. Tsapéhdúré llúúváábe
wáájacúne. Muurá ímityúné ámuha éllevu pééne dííbyedívú
méícyahíjcyáhi. Aame meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né óhdityu.” dúhjétsámeítyeco. Ááne Moitséeúvúu
Éhdure ó neé diityéke. néhdu Píívyéébeke tsíeméneri ú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveé
téénetu mɽ ‫ڟ‬amúnaa iwáájácu u
ͅɞɞҡֆŃҡѸɗɞȍЙ͑ә̲ľɞ͖ľҡӕ bóhɽ ‫ڟ‬jucóóne. Ehdúu Jetsóó néé dííbyeke.
ɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
(Mc. 1.22; Rc. 6.47-49) ҽѸΎĀȍΔ̲әԮֆŃʮәә¡Ńә͑ɞӕ
24ॸAhdícyane íñe caabyé o úwaabóné ̲ә͑ʮЙɗ˔ֆľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
illéébóne tehdújuco íjcyaabe muurá éhne (Rc. 7.1-10)
múúne wájácúnéjcuube cóhpétsihvu ihjya 5ॸÁtsihdyúu muha Jetsóoma
méénuubédu. 25ॸMuurá ávyéta cóhpé ihjya Capenaóovu meúújeténáa romáánómú
dibye méénúnáa kííjyébama nííjyaba tsodáhómú avyéjuube dííbye éllevu
mítyane álléneri téhiñe ɽ ‫ڟ‬hnáhó ɗҡѸ͑ľЙɰ¡Δҡә̲ľɞȍɗ. 6ॸNeebépeé:
cáájávéróneri tsá muhdú teja íjcyatú —Ávyéjuúbej, táúníu múnáajpi
ávyéta cóhpé nétsihvu dibye ËȍŃ̲ľľ¡ľԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhi.
méénúnélliíhye. 26ॸÁánetu íñe o úwaabóné Aabe tsáhájuco íjpi vááúmeítyúne.
lléébójúcóóroobe ímí íjcyátuube muurá 7ॸÁánélliihyée Jetsóó nééhií:
éhne múúne wájácúnéjcútuube —Cána bo o péé o bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tso dííbyeke.

cóhpétútsihvu néwáyúúhá hallúvúré ihjya 8ॸÁánélliihyée neébe:
méénuubédu. 27ॸMuurá ihdícyátsihvúré —Avyéjuúbej, muurá íñe tsíjtye

dibye ihjya méénúnáa nííjyaba ávyétá múnáajpíyé o íjcyaabe ɽ ‫ڟ‬dátsó o néébe
ɰȍ͑ȍΔ˔ɞɞʮֆŃ¡̲ɞʮËֆ͑ľфɗҡŃȍɗ͖ľ jávú tsá u ááhɽ ‫ڟ‬véítyuróne. Áánéllii ihdyu
cáájavéné teeja wááoja cáhvyabáhi. uke o néé íchihdyúré u íhjyúváné
ͅҡľΎॷ8 18
tujkéveri dibye ibóhɰɽ ‫ڟ‬ki. Muurá ó

ËȍËӕʮҡѸΔĀɗ¡ֆľ¡Δȍɰɰɞ͖ľ. 9ॸMuurá ͅɞҡֆ̲ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
táavyéjujte oke táuhbáné ó (Mc. 1.32-34; Rc. 4.40-41)
méénuhíjcyáhi. Áhdure tsodáhómuke o 16ॸTépejcóo Jetsóo éllevu tsivámé
táuhbáné méénuhíjcyáme. Muurá ͑ԮŃ̲әɞЙ͖ľɞʮËֆ͑ľфɗËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ.
tsáápiikye diityédítyú tsiéllevu o Áámé pañétúu ijchívyétsoobe diityéke.
wállóócooca peebe téhullévu. Áhdure Áhdurée tsííñe chémeri íjcyámeke
tsáápiikye o pɽ ‫ڟ‬úvácooca tsaábe. Áhdure bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoóbe. 17ॸEhdúu Jetsóó méénuhíjcyá
táúníu múnáájpikye tsíeménevu o téijyu Píívyéébé ihjyú uubálle
táuhbáné méénuúbe. Ahdícyane ó múnáajpíhjyáa Itsaíá íllu néhdújuco:
waajácú u néécooca táúníu múnáajpi “Dííbyere méhdityu páhduváré nééne
¡Δȍɰɰɞ͖ľ. chémeháñé waagóóhi.” Ehdúhjáa Itsaíá
10ॸEhdúu diibye tsodáhómú avyéjuube néhdújuco dibye méénuhíjcyáne.
nééneri iúllévenútsihdyu neebe tétsihyi
íjcyámeke: ˇľҡѸΔΎ˔ľɗәфԮֆŃ͑Ńɞ̲ɞ́́ľфΔ̲ľ
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃΎ͑ŃŃҡѸ̲ӕӕф (Rc. 9.57-62)
tsáápíubáré tamúnaa ijraéémudítyú 18ॸÁábedívúu téijyu mítyanéjuco
cáhcújtsotú íñe áánu cáhcujtsódu. 11ॸEhdu mɽ ‫ڟ‬amúnaa píhcyáávénéllii múúhakye

muurá pahúllevátú tsaaímyé mítyame neebe muha únéúcóbá tsiñéjcuvu
ijraéémú íjcyáturómé íñe áánu mepájtyeki. 19ॸÁánáacáa tsaapi taúhbájú
romáánómuube cáhcujtsódú ímí uwááboobe dííbye éllevu itsááne nééhií:
Píívyéébeke cáhcújtsoímye. Aame dííbyé —Uwááboóbej, ó imíllé úúmaye o
avyéjuvu úcaavémé nahbévájcátsií péhijcyáné kiávú u péhullévújuco.
majchóháñeri Aavaráaa, Itsáaa, 20ॸÁánélliihyée Jetsóó néé dííbyeke:
Jacóóboo, íjcyámema. 12ॸÁánetu —Muurá iyámé óówamu íjcyarómé

ijraéémudítyú mítyame wágóóóveé íhyéjúnema téhejújɽ ‫ ڟ‬pañe icyúwaki.
ícyuuvétsíí pañévú Píívyéébé avyéjutu Áhdure wahpéjté ijcyá icyúwáítsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ̲.
ímichi diityé wáábyuta íjcyárónetu. Aame Áánetu muurá íñe Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
tétsihyi ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeímyé tahíjcyaá ípívyééveebe tsá tahjyáúbamáyé o
íhwáñeene ɰɽ ‫ڟ‬hdónema. íjcyatúne.
13ॸEhdúu iñééné boonétú tsiiñe neebe 21ॸÁijyúrée idyé tsaapi dííbye déjuri
diibye tsodáhómú avyéjúúbeke: péhíjcyámedítyú néé dííbyeke:

—Áyu wa dipye dihjyávuj. Óvíi ihdyu —Ávyéjuúbej, ói o péé llihíyo éllevu.
u cáhcujtsódú íjcyane úúma díúníu Óvíi ihdyu múijyú óhdivu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe
múnáajpi bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hií. úúmayéjuco o úllehíjcyaki.
Ehdúu Jetsóó nééné tujkéveríhjyáa 22ॸÁárónáacáa Jetsóó néé dííbyeke:
tsúúca bóhɰɽ ‫ڟ‬be. —Óvi ihdyu tsamééré ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó

әфԮֆľҡә̲ŃËәәәʮËҡѸɞɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécoóca. Wa
ЬŃŃĀΎфΔ¡¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
ihdyu ookéréjuco duráávyej.
(Mc. 1.29-31; Rc. 4.38-39)
14ॸÁhdurée dííbyema muha Péédoró ˫ɞɞʮֆŃ¡̲͑ΎȍʮɰˇľҡѸΔΔɽ ‫ڟ‬ȍԮľҡŃҡѸΔ͑ľ
javu mepéénáa diibye Péédoró baabe (Mc. 4.35-41; Rc. 8.22-25)
áíívyeri chémelle ícyuwájá pañe. 23ॸÁtsihdyúu muha mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri mepéé únéú
15ॸó́ľ˔ŃľˇľҡѸΔΔɞȍֆΔʮҡѸɰҡӕŃ˔ŃŃԮŃ͑ľфɗ tsiñéjcuvu. 24ॸÁánáacáa ávyéta tsɽ ‫ڟ‬jpá
ҡѸәәË¡Δȍɰɰ́́ľ̲әәȍ˔ֆľ̲ʮËȍΎҡѸΔȍɗ. ͑ŃŃ͑Ń˔ɗɗʮֆŃ¡фɗ̲ɞҡֆ͑ľ͑ΎȍʮɰɞʮËֆ͑ľ
múúhakye pámaúcúiyáhi. Áijyúu Jetsóó Áánemáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËәɗҡŃҡѸɞɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬фɞɞʮËֆ̲Ńȍʮɰ

cuwáhi. 25ॸÁábekée muha ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi Ń́́ľԮӕɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néne úúballémé muhdú tene
maákyéjtsóne menééhií: pájtyene. 34ॸÁánélliihyée pámeere
—¡Ávyéjuúbej, meke pájtyetétso! tsáácunú Jetsóo éllevu. Aamée dííbyeke
¡Tsúúca mémájcánuúhi! néé tétsihdyu muha mepéékií.
26ॸÁánélliihyée neebe múúhakye:
—¿ʣɽ‫ڟ ڟ‬neríami ámuha méíllityé ayájú ʑʮЙɗԮә̲ľɞҡֆәә¡ľ˔ľ

ɰȍ͑ȍΔȍʮʮ? ¡Tsáháikyéha ímí ámuha ˇľҡѸΔΔɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔ͑ľ
mecáhcújtsotú Píívyéébeke! (Mc. 2.1-12. Rc. 5.17-26)
9
Ehdúu múúhakye iñétsihdyu 1ॸAhdújucóo muha meóómiñe
˔ɞɞʮֆŃ¡̲͑ΎȍʮɰɞʮËֆ͑ľәȍ¡¡ľҡľ͑ľ ¡ɰՓȍӕ́́ŃԮәфŃ̲әәȍËΎΎ̲ɞԮӕ.

ɰɽ ‫ڟ‬hvetéki. Ahdújucóo tene ɽ ‫ڟ‬hveténé 2ॸÁtsihyíi muha meíjcyánáa Jetsóo éllevu
dáíhañéréjuco. 27ॸEhdúu téijyu Jetsóó tsaate tsivá íjpi vááúmeítyúúbeke

méénúneri muha meúllévenúne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬botári. Aamée dííbyeke cáhcujtsóné
ménéjcatsíhi: iwáájácúne dííbyeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neébe:
—¿Muubáami aabye íjcyáábeke muhdú —Llíhij, wa ílluréjuco dímijyúúvej.
kííjyébama nújpacyo lleéboj? Muurá tsúúca úhdi o ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne
Āɞɗ̲ɞҡֆәΔ¡ʮɰɰԮŃʮӕËΔΔȍɗɞ. Ahdícyane
ҽѸҡŃЙ͖ľ͑ԮŃ̲әɞʮËֆ͑ľ
ҡѸȍʮӕËΎɰɰ͑Āɞȍֆ́́әфɞɞʮËֆʮәËΎΎҡә͑ľ.
(Mc. 5.1-20; Rc. 8.26-39) 3ॸEhdúu Jetsóó nééne tsaate taúhbájú
28ॸAanée tsúúca muha tsíñejcúeúvú uwáábojte illéébóne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwááné pañe
̲ŃәәʮľҡŃǾĀфɗɗ͖әʮɰԮӕ. Áánáacáa nééhií:
dííbyeke míítyétsi cáhdahɽ ‫ڟ‬ró naavémú —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí eene aabye ímityúné
ɞЙ͖ľɞʮËֆ̲әҡѸɞ͑ɞʮ˔ֆŃ͑ŃʮЙɰɰ͑ŃфŃȍʮ ihjyúvá Píívyéébe ímí dííbyedívú
ícyahíjcyamútsi. Aamútsíhjyáa apííchówu ɰʮҡѸәËӕ͑ә͑ľʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? 4ॸEhdúu ditye
néémutsi tétsii ícyahíjcyánéllii tsá múha ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé Jetsóó iwáájácúne néé
tétsii úllehíjcyatúne. 29ॸAamútsíi Jetsóoke diityéke:
kévádijcyó ílluú: —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha ímityúné óhdityu
—¡Múhtsikye ihdyu pátsáríjcyodí méɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi? 5ॸ¿Aca muhdú ámuha oke
Píívyéébé Hajchi u íjcyaábe! ¡Tsáhái ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ? Áánerá ó piivyété
muurá ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméi éévé íjcyatúne! mɽ ‫ڟ‬amúnáadi o ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne diityé
30ॸoɗʮֆәӕҡŃҡѸɞɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬rí mítyame jéémú imítyuháñé diityémá o ímíbajchóne.
meenímú majchóri. 31ॸÁánélliihyée Áánéllii ó piivyété áánúke o nééneé:
naavémú diityétsí pañe íjcyame Jetsóoke “Úhdi o ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne díimítyú úúma ó
nééhií: ímíbajchóhi.” Áhdure ó piivyété o
—Múúhakye íjtyétsí pañétú u nééneé: “Dímíjpyeténe dipye.”
wáágóóhajchíí aatye méénímú 6ॸAhdícyane cáhawáá óvíi ámuha
pañévuréjuco muha meújcámeíiñe. máájtyumɽ ‫ ڟ‬Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o

32ॸÁánélliihyée neebe diityéke: ípivyééveebe muhdú o méénune.
—Wa ihdyu méújcaméí diityé pañévuj. Ehdúu diityéké iñétsihdyu tsiiñe neebe
Ahdújucóo ditye iíjchívyéne újcámeíñé dííbyeke:
diityé pañévuréjuco. Aamée únéú pañévú —Dímíjpyeténe eene dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hbotámá dipye
cáhtsíñibámé májcanúhi. dihjyávu.
33ॸEhdúu méénímuke tene pájtyéneri 7ॸAhdújucóo dibye pééneé. 8ॸEhdúu
ĀɗɗҡֆŃҡľȍ̲ŃʮҡŃԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɞ́́ɗҡֆŃȍɗ. Jetsóó méénúneri mɽ ‫ڟ‬amúnaa iíllityéne

ͅҡľΎॷ9 20
Píívyéébeke ávyéjujtsó dúúrúvaméré meíhjyúvácooca majcho mááwahíjcyánáa

Āɞɞ¡ֆŃɰȍҡѸәҡӕфɗĀɗ¡ֆľľȍĀӕ tsá dímamyémú áwahíjcyatúne?
méénúnélliíhye. 15ॸÁánélliihyée neebe diityéke:
—¿Aca tsaapi ityáábávácooca

ͅҡŃΎ˔ľˇľҡѸΔΔәʮËӕ͑ľ wáñehjɽ ‫ڟ‬vaténevu dííbyé miñútso múnaa
(Mc. 2.13-17; Rc. 5.27-32) tsááme kímóóvéiyá dííbyedívú
9ॸTsáijyúu Jetsóó oke Matéoke ájtyumɽ ‫ڟ‬ iwájtsɽ ‫ڟ‬coóca? Ehdu nééne támamyémú
múúhá iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbé wáábyuta tsá kímóóvéítyuró diityémá o íjcyáné
dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľΎȍĀΔҡѸΎȍɞʮËֆҡѸɗȍֆɗΎ hajchóta. Árónáa ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆɞ͖Ń
íjcyáábeke. Aabée oke nééhií: diityédítyú o pééiñe. Áijyu ihdyu óvíi
—Ookéréjuco duráávyej. muhdú iñéhajchíí awámye.
Ahdújucóo o pééne dííbyemáyéjuco. 16ॸTsá muurá tene ímityú wájyamu
10ॸÁábemáa téijyu tahjyávú muha tsúúcáaja béhbátu mepájaabóne. Muurá
mémajchóhi. Áhdurée tsijtye téénere íllure teeja meníjtyúcooca éhnííñevu
dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬ahdótso múnaa múúhama táváajcároba. 17ॸÁhdure idyé tsá tene
majchóhi. Áhdurée tsijtye ímityúmé ijcyá ímityú béjpácyo bíínojpácyó mepícyoone
múúhama. 11ॸÁámekée ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne paritséómú tsúúcáau mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬héneu cahpáyú pañévu.
néé múúhakye: Muurá béjpácyo iúhtsáráúúvéhulle
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí eene ámúhá uwááboobe táváajcó tsúúcáau. Áijyu muurá
majchó aatye ímítyúmema? wágóoovéné tsanéécújuco bíínójpácyoma
12ॸAanée Jetsóó illéébóne néé diityéke: cahpáyu. Áánéllii ihdyu béjpácyo
—ҽѸ̲ӕӕфҡ¡ΔΔ¡Ń¡Δȍɰɰ̲ľ mépicyóó bééú pañévúré muhdú
tsaímíyé íjcyámeke táábotúne. Muurá tsanéécú iíjcyátuki. Ehdu nééne tsá tene
ɗȍĀֆӕËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ŃфŃҡ¡ΎΔ¡ľ. ímityú ɽ ‫ڟ‬hdééné uwááboju béhné
13ॸCáhawáá ímíñeúvú meéévé ámuha uwáábójú pañévú meúacóne.
̲ľՓʮËӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
tsátsii nééneé: “Muurá tsá apááñéré o ҽѸҡŃЙɰ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
ímílletú ámuha oke Píívyéébeke iyámedi (Mc. 5.21-43; Rc. 8.40-56)
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáne. Téhdure ó imíllé 18ॸEhdúu Jóáá mamyémuma Jetsóó
ámuha pamévamáyé íhjyúvánáa tsaapi avyéjuube wajtsɽ ‫ڟ‬
meɽ ‫ڟ‬daatsólléjcatsíñe.” Ahdícyane tsáháa múúhadívu. Aabée dííbyé lliiñévú
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃՓ¡ֆәΎҡѸҡӕ͑ľ. Muuráhjáa ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne néé dííbyeke:
ihdyu ímítyúme wáábyú o tsáá diityéké —Ájyúwa íhyajchíí óhdivu dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ.
téénetu o ímíbáávyétso Píívyéébé Árónáa ó waajácú dille óóma tsiiñe
icyánejcúvuréjuco ditye ɰɽ ‫ڟ‬búwááveki. ¡Δȍɰɰɞ͖ŃӕЙŃŃ¡ľĀɞɞ́́ľ˔ľӕĀΔËфʮËΔ͑ľфɗ.
Ehdúu Jetsóó néé paritséómuke. 19ॸÁánélliihyée téhullévú péébema
muha mepééhií. 20ॸAamée muha téhullévú

ˇľҡѸΔΔ̲̲ֆŃ̲ә̲ʮËȍΎՓҡֆә͑ľ mepéénáacáhjáa tsáápille 12
(Mc. 2.18-22; Rc. 5.33-39) pijcyábájuco díílleke ichémé tujpácyó
14ॸÁhdurée tsáijyu tsojtsó múnáajpi Jóáá ɽ ‫ڟ‬hvetépityúneri ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyalle
mamyémú Jetsóo éllevu itsááne dííbyeke Йɰɰȍɽ ‫ڟ‬vé Jetsóodívú idyéju éhnéjcutu.
dilló tsáijyu Píívyéébema iíhjyúvácooca 21ॸAalléhjáa dómajcó dííbyé wajyámú
majcho iáwahíjcyánetu. Néémépeé: ‘muurá éhne íwajyámú íjcyaróné o

—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí tsáijyu muha dómájcóhajchíí ó bóhɰɽ ‫ڟ‬hi’ iñéénema.
paritséómuma Píívyéébema Éhdúhjáa ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe dómájcolle dííbyé
wajyámu. 22ॸAanéhjáa iwáájácúne 31ॸÁrónáacáhjáa tétsihdyu óómimútsí

díílledívú iyévóóvéne neébe: péé úbálléjcatsímútsíyé pámeekéré
—ʣɽ‫ڟ ڟ‬nerí kímóóvedíñe, Wáhaj. Muurá tétsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ̲ә͑˔ľ.
Píívyéébeke ímí u cáhcujtsódújuco
íjcyalle íñe tsúúca u bóhɰɽ ‫ڟ‬ne. ʑȍʮֆәԮҡәә¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔɞȍʮֆәԮҡѸΔ͑ľ
Éhdúu Jetsóó néénemáyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń 32ॸÁámútsi déjuvúu idyé tsaate tsivá
tsúúca bóhɰɽ ‫ڟ‬lle. íhjyúvátúúbeke Jetsóo éllevu naavéné
23ॸAamée muha tsúúca méúújeté diibye ípañe íjcyáábeke. 33ॸÁábé pañétúu diibye
avyéjuube Jáiró javu. Áánáacáa mítyane naavéneke dibye íjchívyétsóné boone
tééjá pañe mɽ ‫ڟ‬amúnaa kímóóveri íjcyame tsúúca ihjyúvájúcoóbe. Ááneríi
máátyóba májtsí méénuhíjcyáhi. mɽ ‫ڟ‬amúnaa iúllévenúne nééhií:
24ॸÁámekée Jetsóó nééhií: —Ávyeta tsá múijyú ehdu nééne múha
—Cána méijchívyéi áachívuj. Muurá ̲ŃȍĀɗҡֆӕ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ̲ʮҡֆә̲ɰҡә͑ľ.
tsá dille dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetúne. Íllure cúwalle. 34ॸÁrónáacáa paritséómú nééhií:
Éhdúu Jetsóó nééneri íllure goocómé —Aadi muurá eene naavémuke

dííbyedi. 25ॸÁámekée tééjá pañétú ichívyétsohíjcyá páñétúejpi naavémú
iíjchívyétsóné boone iiyéjuco dibye avyéjuube pɽ ‫ڟ‬áábóneríye.
ɗәËԮŃ͑ľĀɞɞ́́ŃՓәӕәԮәȍΔʮҡѸɰҡӕ
ékééveténeri tsúúca bóhɰɽ ‫ڟ‬lle. 26ॸEhdúu Mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ĀɗˇľҡѸΔΔɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΎԮŃ͑ľ
Jetsóó méénúné uubállé páneere tééné 35ॸEhdúu Jetsóó cómíñeri úwááboobéré
ɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ՓʮËәȍɗ. pehíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáake Píívyéébé avyéjutu
íjcyáné uwááboju diityé pihcyáávejááné
ȸ́́әԮҡә̲әҡѸɗ˔ֆľˇľҡѸΔΔɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔ͑ľ
pañévu. Aabée bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyá panéva
27ॸAanée tétsihdyu muha tsúúca ËȍŃ̲ľȍ͖ľфɗɞʮËֆ̲Ńȍʮɰ˔ľ. Téhdurée
meóómíñáa míítyétsi hállúvátumútsí ihjyáhañévúré tsaatéké úwááboobéré
̲әәȍĀŃʮӕҡӕĀѸɰɰ͑ŃфɞֆŃҡѸ̲ӕҡѸɗ pehíjcyáhi. 36ॸAabée ɽ ‫ڟ‬dáátsóvehíjcyá
dííbyedi wáníjcyámeíhi. Íllúu neemútsi: mɽ ‫ڟ‬amúnáadi éhne múúne obééjámú
—¡Múhtsidi bo dɽ ‫ڟ‬daatsóvé Dabíiúvúj ɞҡֆľȍ̲ŃŃ¡ľ̲ɞʮËֆҡә̲ŃɰĀҡѸΔՓӕ
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľӕɞʮËֆ¡ľʮ! íjcyadu nééme dííbye éllevu tsáámedi.
28ॸAanée muha meícyahíjcyajávú 37ॸÁámedítyúu neebe múúhakye:
mewájtsɽ ‫ڟ‬tsihvu Jetsóó dilló diityétsikye: ‫ڟ‬

—ʣ̲ɰ͑Ń̲ɞҡֆ̲ľ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa ijcyá
—¿A ámuhtsi mécáhcujtsó ámúhtsikye Píívyéébé avyéjuvu ditye úcáávéíyóné
o ímíjpyetétsóiyóné ámúhtsí hálluúúne? uwááboju úwáábómeíiyóme. Árónáa
Áánélliihyée neemútsi: tééné uwáábojte tsá pahdu íjcyatúne.
—Éée Ávyéjuúbej, muhtsi 38ॸÁánéllii múu táúmeí páné aabájaabéré
mécáhcujtsóhi. íjcyaabe Píívyéébeke dibye éhnííñevu

29ॸEhdúu dityétsí néénéllii diityétsikye uwáábojtéké ipícyo ditye iúwáábo
íhyálluúúné idyócárájcóne neébe: tsíjtyeke dííbyé avyéjuvu ditye iúcááveki.
—Ámuhtsi mecáhcujtsódújuco íjcyane
tsúúca ámúhtsí hálluúúné ímíjpyetéhi. 12-̲ľԮ˔ŃˇľҡѸΔΔ̲ľ̲Ń͑әɞ̲̲ֆŃ̲ә
30ॸAhdújucóo ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәË ĀɗҡֆľɗɞʮËֆ˔ɗ
íhyálluúúné ímíjpyetémútsí (Mc. 3.13-14; Rc. 6.12-16)
10
tsaímiyéjuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tene. Áámútsikyée 1ॸAanée
téijyu Jetsóó muuha
bóíjcyuube muucá teene dityétsí ímamyémuke pihjyúcú 12-meva
iúúbállétuki. muha meíjcyámeke. Áámekée múúhakye
ͅҡľΎॷ10 22
ájcuube ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎҡӕĀɞɞ¡ֆľ̲Ń̲ľфɗҡѸҡŃ 11ॸAame múu tsácoomívú iúújetécooca

pañétú naavémuke muha nehcó tsaatéké ámuha tétsii meíjcyáné
meíjchívyétsohíjcyaki, panéva hajchótá ímí ámúhakye pícyóóímyeke.
chémeháñeri íjcyámeke muha 12ॸAane tsaaté javu ámuha meúújetécooca
mebóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaki. múu ímíñeúvú ihjyúvá diityéma. 13ॸAame

2-4ॸAamée muuha ílluúme: Tsimóo ímílléhajchíí múu diityémá ijcyá ámúhaj
Péédoroo, íñahbe Áderéee, Tsebedéó ҡŃŃԮľфɗĀɗɗҡֆŃ˔ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki.
hájchimútsí Jacóóboma Jóáámutsii, Áánetu ditye ímíllétúhajchíí tsáhájuco
Perípee, Batoroméee, Tomáaa, ííñújɽ ‫ڟ‬ múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetú diityédi. 14ॸTéhdure
avyéjúúbé wáábyutáa dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľΎ tsácoomí múnaa ámuha diityéké
áhdótsohíjcyaabe oo Matéoo, Apéó hajchi ̲ľәՓ¡ΔɞֆΔ͑Ńȍʮɰ̲ֆŃɞ̲ɞ́́ŃҡәȍʮËȍɞɞ
Tadéó dííbyere ‘Rebéo’ némeííbyee, méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéjúcohdí diityédi. Ílluréjuco
cananíjtámúejpi Tsimóoo, diibyée ámúháj tuhááñe ííñú mépíchóújcámeícyó
Jetsóodívú bóónétu méénútsóiibye Jóóda ‘tsá múúhá hallúrí tene íjcyatú ámúhakye
Ijcaríóótee, éhdume. muha meúwáábóiyóné ámuha
meímílletúne’ nééiyóne. Ááne
ʑ̲̲ֆŃ̲ӕ˔ľӕՓ¡ΎԮӕˇľҡѸΔΔՓ́́ΎΔ͑ľ tsiéllevúréjuco mépeeco tétsihdyu.
(Mc. 6.7-13; Rc. 9.1-6) 15ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃΎ͑ŃŃҡľȍĀӕ͑ŃŃ̲ľ
5ॸÉhdúmekée múúhakye Jetsóó ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe éhnée Tsodóómaa,
uwáábovu iwállóómeke íllu pítyajcóhi: Gomóóraa, íjcyácoomícyu múnaa
—Tsáma ihdyu mépehdí jodíómú ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé ehnííñevu muhdú
ɞʮËֆҡә̲Ńɗ͖әʮɰɰ͑ŃԮӕ. Áhdure Tsamááriá mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné diityémá
iiñújɽ ‫ ڟ‬méúújedíñe. 6ॸIjraéémú pañévúré ímíbájchómeícyoóca.
métsajtyécó íñe uwááboju éhne múúne
Ύ¡ŃŃʮ̲ә̲әʮҡ̲ľɰĀҡѸΔՓӕɞʮËֆĀӕ ˇľҡѸΔΎ˔ľәфԮֆŃ̲Ńɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞ͖ľ
néémé pañévu. 7ॸAame 16ॸAhdícyane íñe ámúhakye ó wallóó
̲ŃәՓ¡ΎȍɞʮËֆËΎ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ obééjámuke bájú oohímyé pañévú
Píívyéébe mɽ ‫ڟ‬amúnáake íavyéjuvu újcúíñe mewállóóiyódu. Aane ihdyu wajácútsi
éévé tsúúca úújeténe. 8ॸÁhdure méíjcyaco éhne múúne ííñimye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi
mébóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaco dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲Ńȍʮɰ˔ľ, íjpi meke pállójcoíñúdu. Árónáa ihdyu tsá
ËȍʮԮŃ͑ľфɗËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ, páhduváré ‫ڟ‬
múu muucá tútávájtsotúne. ʣ̲ɰ̲ŃфŃ
͑ŃŃ͑ľËȍŃ̲ľфɗɞʮËֆ̲Ńȍʮɰ˔ľ. Áhdure múu ijcyá ɽ ‫ڟ‬juumu íjcyadu. 17ॸAame ihdyu
tsaaté pañe naavémú íjcyámeke tsáma imíchi méíjcyaco. Muurá tsaate
méwaagóohíjcyaco. Ehdu tamyémeri ámúhakye túkevéjtsojté éllevu
ҡɰȍ͑ȍΎфɗ̲ӕȍ̲ľ̲ŃŃ͑әɗ͖ŃԮә itsájtyémeke pihcyáávejááné pañévú
ámúhakye ó ajcú pevénére. Áánéllii tsá wápáájcoóhi. 18ॸÁhdure ámúhakye
ámuha maáhdótsóityú ámuha diityéké tsajtyéimye ávyéjujté éllevu óhdityu
mepɽ ‫¡ڟ‬Ύ͑Ńȍʮɰ. íjcyáné uwááboju ámuha
9ॸAame ihdyu métsajtyédí dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ. meúwáábohíjcyáné hallútu. Áijyu
10ॸoȍĀӕфľ̲ŃҡѸʮҡֆŃĀɞҡѸɞʮֆȍʮɰ̲әȍ téhdure tétsihvu ámuha diityéké
wajyámúúnee, ámúha májchoo, ámúháj meúwááboó jodíómú íjcyátúrómeke.
túhápaajɽ ‫ڟ‬nee, éhdune. Ámúhá cuujúí 19ॸAane ámúhakye ditye ékéévécooca tsá
íjcyaróné métsajtyédíñe. Ámuha múu áábímyeítyú muhdú iíhjyúváíñeri.

mepɽ ‫ڟ‬aabóméré ámúhakye pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaá Muurá ihdyu Píívyéébere ámúhakye
panévatúre. túkévéjtsoó ámuha meíhjyúvaki. 20ॸTsá
23 ͅҡľΎॷ10
ámúhá ɽ ‫ڟ‬jtsaméityu tsááne ámuha 28ॸAhdícyane tsá múu áábímyeítyú

meíhjyúváityúne. Muurá ihdyu ámúháj mɽ ‫ڟ‬amúnaa ámúhakye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóíyóneri.
Caani Píívyéébé Apííchó ámúhá pañe Muurá tsá ditye píívyetétú ámúhakye
íjcyanéré ámúhakye túkévéjtsóneri iwáágóóiyóné Píívyéébedítyu. Apáábyéré
ámuha méihjyúvaáhi. ihdyu diibye piivyété ámúhakye
21ॸAane muurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa ávyétá imítyú iwáágoóné ávyeta múijyú ámuha
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcátsiíhi. Muurá tsané nahbémú meíjchívyéityúmé meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííyóné
íjcyarómé lliihyánújcátsiíhi. Áhdure cuujúwá pañévu. Áánéllii múu
cáánimu íjcyárómema apáábyedíyé Píívyéébedi áábímyeíhi.
lliihyánújcatsíimye. 22ॸÁhdure mítyame 29ॸMuurá coomɽ ‫ڟ‬comútsí míítyétsíwuúcú
ámúhakye múnáájtsoó oke ámuha tsájɽ ‫ڟ‬hwuúré áhdómeíhi. Ehdu áyá

meúráávyéné déjúcotu. Aane ehdu áhdómeíyómedítyú muurá tsá tsaapi
nééronéhjɽ ‫ ڟ‬tsaímíyé nihñéétsihvúré ámúháj Caani Píívyéébe wáájácútúnáa
áábucúmé ihdyu pájtyéteéhi. 23ॸÁhdure dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véítyuróne. 30ॸAabe muurá páneere
tsácoomí múnaa ámúhakye ímityúné ámúhá níwáujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né íjcyaróné waajácú
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véhajchíí múu técoomítyú péé ̲әȍĀәʮɰԮɞʮËֆ͑ľ. 31ॸÁánéllii tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
tsícyoomívuréjuco. Muurá íñe ámuha maáábímyeíityúne. Muurá diitye
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe coomɽ ‫ڟ‬mú wájyúmeíñé ehnííñevu ámuha
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃҡѸɗɗ͖ľΔ méwajyúmeí Píívyéébedívu.
tsááiñe ámuhái pámeekéré ijraéémuke
íñe óhdityu íjcyáné uwáábojúvú ˇľҡѸΔΎ˔ľ̲ľәфԮֆŃ͑Ń̲ľҡΔΔ͑әɞҡֆӕфΔ͑ľ
mewáájácútsótúnáaáca. (Rc. 12.8-9)
24ॸMuurá tsaapi mamye tsá íuwáábóóbé 32ॸMuurá oke iúraavyéné
ehnííñevu íjcyatúne. Áhdure tsáné tóónúmeítyúmeke ó bóhówájtsoó

avyéjúúbé úníu múnáajpi tsá dííbyé ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ̞́ɗȍɞֆΎĀɞԮӕ. 33ॸÁánetu
ehnííñevu íjcyatúne. 25ॸAane muurá íñe íllure tóónúmeíhíjcyámé hallúvú ó
ámúhá avyéjuube o íjcyároobe o úúbálleé Llihíyoke tahñéjté ditye
ávyejúúllémeítyúhajchíí téhdure tsá íjcyatúne.
ámuha maávyejúúllémeíityúne. Muurá
oke Betsebóodívú imyéménúúbeke állíu ˇľҡѸΔΔȍ́́әҡә̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑ҡѸфɞ́́ŃʮËҡѸɞ͖ľ
múnáájpidi díllohíjcyáme. Aaméjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va (Rc. 12.51-53; 14.26-27)
muurá ámúhakye iávyejúúllétúne téhdure 34ॸk͑ľ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɞɞɞ͖әʮɰԮәӕΎ
dílloóhi. tsááne mɽ ‫ڟ‬amúnaa tsaímíyé iíjcyaki.

Muuráhjáa ihdyu o tsáá táhallútú ditye
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɗ̲әӕɞ́́ɗҡֆŃȍɗ
itsárílléjcatsíki. 35ॸMuurá tsaapi tsarílleé
(Rc. 12.2-7)
cááníkye oke dibye cáhcújtsóné hallútu.
26ॸÁrónáa ihdyu mááábímyeídí Áhdure tsáápille tsarílleé tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juke tééné
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ámúhakye méénúíyóneri. hallútu. Áhdure íbáábeke íaaja tééné
ͅӕӕфҡľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰ̲әȍ˔ֆľ hallútúré tsarílleéhi. 36ॸEhdu muurá
pátyehíjcyáné tsá tétsihvúré tsamééré múnáátsójcátsií oke tsaate
nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. ͅӕӕфЙ͑ľľфľɰɰ͑ imúnáadítyú cáhcújtsóné hallútu.
meméénuhíjcyáné bóhówááveéhi. 37ॸMuurá oke iwájyúné ehnííñevu
27ॸÁánéllii íñe ámúhakye o néhijcyáné tsamééré cáánímuma ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľ
múu tsíjtyeke úúballéhi. Tsá idyé wájyújcatsíhajchíí tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡȍ͖ŃʮҡŃ
úúbálletúmé ámuha meíjcyáityúne. ditye íjcyatúne. 38ॸÁhdure oke iúráávyéné
déjúcotu ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiyóné ímílletúmé lléébótuméhjɽ ‫ ڟ‬tsúúca lléébone, dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń

tsá tahñéjté íjcyatúne. 39ॸͅӕӕфɞɞ͖әʮɰфɗ tsiiñe bóhɰɽ ‫ڟ‬ne. Áhdure méúúbálleco
iímillédúré iíjcyáneri tsúúrámeímyé ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľЙʮҡֆŃҡľʮӕҡѸәәË
wágóóóveéhi. Áánetu ookéréjuco ímí úwáábómeíñe. ƈ͑ľȍʮɰЙ͑ľľфľ
iúráávyéneri tsúúrámeímyé pájtyéteéhi. méúúbálleco dííbyeke. 6ॸMaímijyu ihdyu
oke cáhcujtsómé íjcyanej.
ҽѸɞʮҡֆľ˔ľɞ̲ɞ̲ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËӕԮŃ͑Ń 7ॸEhdúu iñééné boone diityétsi déjuvu
ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńɞ̲ɞɽ ‫ڟ‬ʮҡѸәËӕ͑ә͑ľ neebe múúhakye diibye Jóáádityu:
(Mc. 9.41) —¿Acáa Jóáá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné
40ॸMuurá ámuha táwákimyéí ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ¡ľĀɞԮә̲ӕȍ
meméénúmeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvémé okée wálloobe mepíhcyáávehíjcyácooca muhdú ámuha
Llihíyomájuco múhtsikye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéne. ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɞɞ¡ֆľ˔ľ? ¿A ámuháa
41ॸAame tsaímíyé Píívyéébé wákimyéí ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әŃȍ͑ľ̲әә͑ľә̲ľȍľ
méénúmeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvémé tééne áhdo újcuú kííjyébari vááúmeídyú páhduváré dííbyé
tsahdúré diityéma. Áhdure idyé tsijtye ɽ ‫ڟ‬jtsaméí nééneé? 8ॸ¿A tsané ímíyée
Píívyéébeke úráávyehíjcyámeke tsaímíyé úcámeíhíjcyaábe? Muuráhjáa tehdu
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvémé tééne áhdó újcuú tsahdúré iújcámeícyá tsá ihdícyátsihyi dibye
diityéma. 42ॸAane diitye táuráávye íjcyáítyuróne. Muuráhjáa ávyéjujté
múnáake nújpácyo dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vanévú ájcume jaaháñé pañéiyo diíbye. ¿Aanée muubá
téhdure újcuú tééne áhdo. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɞ¡ֆľ? 9ॸ¿Mityá Píívyéébé ihjyú
‫ڟ‬
uubálle múnáajpíi diíbyej? ʣ̲ɰ͑Ńľ
ҽѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗˇΔˇľҡѸΔΎ diibyéjuco. Árónáacáa tsíjtyé ehnííñevu
Ń́́ľԮӕՓ́́ΎΎ̲әҡѸɗ diíbye. 10ॸDííbyedítyú muurá Píívyéébé
(Rc. 7.18-35) ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
11
1ॸEhdúu Jetsóo muuha 12-meváké Ó pícyoó dɽ ‫ڟ‬ɰȍĀľҡѸЙɗɗ˔ֆľĀɗ¡ֆľ
iúwáábótsihdyu péé tsiéllevu iúúbálle mɽ ‫ڟ‬amúnáake ditye
tééné iiñújɽ ‫ ڟ‬comíñevu téhulle iúwááboki. iímíbáávyéne ímí uke
2ॸÁánáacáhjáa cúvéhóójari tsojtsó iwáátsúcúpéjtsoki.
múnáajpi Jóáa íjcyaabe tsúúca waajácú 11ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸĀɞɞ¡ֆľĀӕҡѸɗʮҡֆľ
ehdu Jetsóó méénuhíjcyáne. néétune. oфΔ͑͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ

Áánélliihyéhjáa wálloobe míítyétsikye Píívyéébé avyéjúejtédítyú ɽ ‫ڟ‬ɰĀҡѸΎΎ¡ľ
ímamyémudítyú dííbye éllevu. 3ॸAamútsíi íjcyároobe avyéjúúlléméií diibye Jóáá
neevá dííbyeke: ehnííñevu.
—¿Ava diibyéjuco uu Pájtyetétsoobe 12ॸDiibyée muurá Jóáa úwáábótsihdyu
éhneváa ííñujɽ ‫ڟ‬vú u bóhówáávéííbyeke íñe ícyoocávú teene Píívyéébé avyéjuvu

muha meɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaábej? ¿Mityá tsáhái iúcaavéné ímíllémema ténejcu ímílletúmé
diibye u íjcyatúnej? múhdurá ícyahíjcyáhi. 13ॸMuuráhjáa
4ॸEhdúu dityétsí Jetsóoke néérónáa pámeere Píívyéébé ihjyú uubálle múnaa
neebe diityétsikye: éíjyuúvú íjcyame téijyútújuco
—Meóómíñe méuubállé Jóááke íñe íhjyúvahíjcyáné dííbyé avyéjuri. Áhdurée
muhdú o úwááboobe méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬ Moitséeúvú ihjyúvahíjcyá téénetu. Áámé
o méénune ámuhtsi maájtyumɽ ‫ڟ‬ne. nihñéejpíyée muurá diibye Jóáa
5ॸMéúúbálleco hállúvátuméhjɽ ‫ڟ‬ bóhówaavéhi. 14ॸAane ámuha
hálluvájucóóne, úllétuméhjɽ ‫ ڟ‬úlléjucóóne, mecáhcújtsóhajchíí mécahcújtsó Jóáa
íjpi chájáávéneri chémeméhjɽ ‫ ڟ‬bóhɰɽ ‫ڟ‬ne, Eríá íjcyane éhnée Píívyéébé ihjyú
25 ͅҡľΎॷ11
uubálle múnaa tsiiñe dibye téijyúré técoomícyu múnaa íimítyú

bóhówááveíñé néhíjcyaábe. 15ॸAane ihdyu ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎ
óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń́́ŃŃ¡Ύ̲ľɗËֆȍËәʮҡѸΔ͑ľ ɽ ‫ڟ‬búwáávéiyóne. Aamée muurá
tehdu ijcyáhi. íatérééjahjɽ ‫ڟ‬vú iújcámeíñe bállííjyuri
16ॸAhdícyane ¿aca muutédívú íñe ávúhcúiyá teene ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóné uubálle.
ámuuha íícyoocá múnáake ó 22ॸÁánéllii muurá ditye ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé
meménúiyáhi? ʑȍֆҡѸɰɰ̲ľĀɗԮӕʮ. Muurá ehnííñevu ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíimye diitye

̲әә͑ľ́́ȍʮҡѸɰфɗɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cume Coratsíii, Betsáidaa, íjcyácoomícyú
úhbácatsíhijcyádú ámuha páhduváré múnaa muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné
médárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyáhi. 17ॸMuurá múúne Píívyéébe nihñéétsihvúré diityémá
íllu úhbácatsíhijcyáme: “Chiiyóró ímíbájchócoóca. 23ॸAhdu muurá téhdure
mellíjchúrónáa tsá ámuha meímílletú Capenaóo múnáake pajtyéiñe eene
̲ľՓȍҡѸɰ͑ľҡŃŃ͑ľфɗ. Áhdure máátyóba múhdumé ‘mityáhmítyá’
májtsí memájtsívárónáa tsá ámuha tsíñáávehíjcyámeke. ʣʮҡѸәËӕ͑ә̲Ńӕ¡
meímílletú mekímoovéne.” Ehdu múúne ɰɽ ‫ڟ‬htsútúúvéiyóne. Áánerá íllure
ҡѸɰɰ̲ľәȍ¡ËҡѸɞȍɗʮËֆ̲ŃɞʮËֆĀӕ̲ӕӕф wágóóóveímyé cúújúwá panévu. Muurá
ámuúha. 18ॸMuuráhjáa Jóáa tsá mítyane íñe méénúráítyuróné o méénuhíjcyánée
máchohíjcyatúne. Áhdurée tsá dibye Tsodóóma múnáama éíjyuúvú o méénuca
ádohíjcyatú bíínojpácyo. Áánetúu íimítyú ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ímíjpyetéiyóme.
dííbyedítyú ámuha ménehíjcyá mééííbye Aacáa muurá ícyoocápíi íjcyáíyocóómi.
íjcyáábé pañe naavéné íjcyánéllii ehdu 24ॸAane muurá diitye Capenaóo múnaa
dibye nééneé. 19ॸÁábé boonétúu ó ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɽ ‫ڟ‬cúbáhráméií técoomí

bóhówaavé Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú o múnaápe ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé ehnííñevu
ípívyééveébe. Aabe panéváré o Píívyéébe muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné
májchoobe téhdure ó adó bíínojpácyo. ímibájchócoóca.
Áánetu idyé ílluréjuco óhdityu ámuha
menéhijcyáné oova majchópíwu adópíwu ͅŃɗ̲ɞҡֆӕҡӕ̲ľ˔ľˇľҡѸΔΔ́́ɞʮËȍӕҡѸΔ͑ľ
o nééneé. Áhdure ámuha óhdityu (Rc. 10.21-22)
ménehíjcyá oova ávyéjúúbé wáábyuta 25ॸTéijyúu Cááníma íllu íhjyúvaábe:
íjcyáne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬ahdótso múnaa ímityúmé —Ayúju Táácááni Píívyéébeéj, ͑ɞʮ˔ֆľʮɰɰ,
íjcyámedívú o náhbévahíjcyáne. Árónáa ɞɞ͖ӕʮɰɰ, íjcyane páné aabájaabéré u
tene pánéévénetúi méwaajácuú keená íjcyaábej, uke téhdújtsoobéré ó duurúvá
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľ. Ehdúu neebe Jetsóo. ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɰĀҡѸΎʮҡŃĀɞԮәфŃӕ
bóhówátsohíjcyáné hallúvu. Áánetu
̞́ŃŃ¡ΔЙɞҡֆә͑Ń̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑ tehdújuco tsá waajácu múnaa iíjcyane
(Rc. 10.13-15) ɽ ‫ڟ‬tsúcunúmeíhíjcyámedívú u bóhówájtsotú
20ॸAabée tsáijyu ihjyúvá mítyane teéne. 26ॸAhdícyane ihdyu, Lli, óvíi ehdu
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬imyéénuhíjcyá teene muhdú u ímillédu.
ËΎΎ̲ɞʮɰ̲ә͑ĀɞҡֆәĀɗҡֆľɞɗ̲ɞҡֆә 27ॸEhdúu Cááníma iíhjyúvátsihdyu
ɽ ‫ڟ‬hvejtsópítyúnetu. 21ॸNeebépeé: neébe:

—‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕҡѸ̲ҡľ͑ľЙʮҡֆľɞ͖Ń —Muuráhjáa ihdyu Llihíyó oke picyóó
Coratsíii, Betsáidaa, íjcyácoomícyu tajtyééveri mɽ ‫ڟ‬amúnáake iwáájácútso
múnáake! Muurá íñe méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬ muhdú diityédítyú ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe. Tsá
o méénuhíjcyánée Tííroó, Tsidóoo, muurá múha wáájácutú dííbyé Hajchi o
íjcyácoomícyuvu o méénuca tsúúca íjcyáábé ɽ ‫ڟ‬jtsaméi. Apáábyéré diibye
Llihíyó waajácú muhdú o íjcyane. Áhdure Tsá o ímílletú apááñéré oke ámuha
idyé apáábyéré ó waajácú muhdú dibye iyámeke mecóvájtsóneri
íjcyane. Áhdure teene tsaatédívú o meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáne.” Aane muurá ámuha
bóhówajtsóméré waajácúhi. 28ॸAhdícyane ímí mewáájácuca tsá menéétsóítyuró
cáhawáá ookéréjuco méuráávyé ɽ ‫ڟ‬dátsó ímityúné méénútúrómedívu. 8ॸMuurá íñe
múhdurá ámuha meícyahíjcyánetu Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyéévéébéllii
ámúhakye o állíjchútsoki. 29ॸMuurá íñe ҡŃȍĀӕфľҡŃʮËΎΎʮɰՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɰ. Ehdúu
ɽ ‫ڟ‬dátsó tsaɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwáré o íjcyaabe ámúhakye o Jetsóó néé paritséómuke.
úwaabóné tsáma mewáájáne tehdu
méíjcyaco. Áijyu ihdyu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú ҽѸЙɗȍΔʮҡѸɽ ‫ˇ ڟ‬ľҡѸΔΔɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔ͑ľ
ámuha méíjcyaáhi. 30ॸTsáháturo tene (Mc. 3.1-6; Rc. 6.6-11)
ɽ ‫ڟ‬hnáhootú ehdu ámúhakye o nééne 9ॸÁtsihdyúu dííbyema muha méúcaavé
ámuha meúráávyéiyóne. Ehdúu neebe ҡŃʮËΎΎʮɰЙɗȍËֆԮŃʮЙ͖ŃԮӕ. 10ॸÁájá
Jetsóo. pañée tsaapi tsánejcúehójtsɽ ‫ ڟ‬ɞȍֆΔʮҡѸɰ
múhdurá néébeé. Áánáacáa tsaate
ՠֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɽ ‫ˇ ڟ‬ľҡѸΔΔ̲̲ֆŃ̲ә̲ŃŃ͑ӕ͑ľ tétsihyi íjcyame Jetsóodívú iñéétsóro néé
(Mc. 2.23-28; Rc. 6.1-5) dííbyeke:
12
1ॸo¡ľ̲̲ӕȍՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɰ —‫ع‬kɞ̲ɞҡľȍĀәʮӕËΎҡľľ͑ľɞʮËֆΎΎʮɰ
ә̲ɰȍŃʮЙɰɰ͑Ńҡә̲ľЙʮҡֆľ̲ľ wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬tsaate chémémeke
maájyabáávaténéllii bajtsóháñetu mebóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóiyóne?
meújcúne mémajchóhi. 2ॸAanée 11ॸÁánélliihyée neebe diityéke:
paritséómú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne néé dííbyeke: —¿Aca wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬ámúha jééú

—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí eene aatye dímamyémú obééjá wáhyéjú pañévú áákityéébeke tsá
̲ľľ͑әɞʮËֆΎΎʮɰՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɽ ‫ڟ‬ ámuha meíjchívyétsóítyuróne? Muurá
meméénúítyuróne? ámuha méijchívyétsóiyáhi. 12ॸ¡Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
3ॸÁrónáacáa Jetsóó néé diityéke: awáá muurá diibye obééjá wájyúmeíñé
—¿Aca tsá ámuha meéévehíjcyatú ehnííñevu mɽ ‫ڟ‬amúnaa wajyúmeíhi! Aane
tsáijyúu iájyabáávaténéllii íñahbéjtema muurá tsá muhdú tene néétu
téhdure Dabíiúvú méénune Píívyéébé wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľ
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕËҡӕԮ͑ľ? 4ॸMuuráhjáa meméénune.
duurúvájá pañévú iúcáávéne 13ॸEhdúu diityéké iñétsihdyu neebe
ɗ̲ʮËȍΔɞҡֆӕфΔ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮŃЙ dííbyeke:
tééjá pañévú pícyámeíhijcyáné —Muúbej, cána ííllevu cujúúvé
apáámyéré llúúvájte máchohíjcyánetu díhyótsɰɽ ‫ڟ‬j.
majchóme. 5ॸÁhdure ¿aca tsá ámuha Ahdújucóo dibye cújúúvénemáyé
meéévehíjcyatú Moitséeúvúu téhaamɽ ‫ڟ‬túré ҡŃȍΎʮҡѸɰɞ̲ɞʮЙֆľҡŃ͑ľ. 14ॸÁtsihdyúu
cáátunúné duurúvájá pañé wákimyéi paritséómú ipyéénemáhjáa pítyácójcatsí
múnaa llúúvájte wáyeéévéjcoojɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ ̲ӕȍĀәˇľҡѸΔΎ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe.
íjcyaróné wáyééévéítyuróne? Aane
̲ӕӕфĀɗҡֆľҡŃʮËΎΎʮɰՓֆŃŃŃԮľҡә͑ŃҡѸ ˇľҡѸΔΔ̲ŃŃ͑ӕɞ͖ŃҡѸәәËʮҡәʮӕËΎ͑Ń̲ľɞ͖ľ
ímityúné íjcyatúne. 6ॸAanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬awáá muurá 15ॸAanée iwáájácúne péjúcoóbe.
teene duurúvaja ávyejúúllémeíñé Áábekée mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa

ehnííñevu táavyéju. 7ॸMuurá Píívyéébé әфԮֆŃ̲ľĀɞҡֆәËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Ó imíllé bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoóbe. 16ॸÁánemáa diityéké
ámuha pamévamáyé meɽ ‫ڟ‬daatsólléjcatsíñe. bóíjcyuube ditye muucá iúúbállétuki.
27 ͅҡľΎॷ12
17ॸEhdúu diityéké bóíjcyuube Píívyéébé tsája múnaa ímityúné idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñe
ihjyú uubálle múnáajpíhjyáa Itsaíá ílluréjuco wáchájánújcatsíñe. 26ॸAhdu
dííbyedítyú íllu néhdújuco: nééne ¿aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane Naavéné
18 Áánu ímí táwákimyéí méénuhíjcyaá ihyájkíyé íjcyáábeke tsíjpiikye
téénevu o pícyoóbe. Áábeke o waagóóiyáhi? Muurá tehdu imyéénuca
wájyúnéllii ó imíjyúú dííbyedi. ílluréjuco dibye íavyéjú újóvéjtsóiyóne.
Áánéllii Táapííchó dííbyé pañévú ó 27ॸAane muurá ámuha menéé Betsebóó
ЙɞËֆΎΔҡŃŃ͑ŃЙɰ¡ΎфɗĀɗ¡ֆľ Йɰ¡ΎфɞֆŃĀɞɞ¡ֆľŃʮҡŃ͑ԮŃ̲ӕ˔ľΎ

pámeekéré mɽ ‫ڟ‬amúnáake iúúbálle wáágóohíjcyáne. Áánetúhaca ¿múúbé
muhdú táɽ ‫ڟ‬jtsaméí íjcyane. 19ॸAabe Йɰ¡Ύфɞ̲әȍ̲̲ֆŃ̲әՓǣΔΎȍɞʮËֆ
tsá ‘mityáhmítyá’ íhjyúváityú diitye naavémuke? Áyu cána oke menej.
mɽ ‫ڟ‬amúnáama. 20ॸÁhdure tsá Tsá muurá ámuha menééítyuró Betsebóó
ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľĀɗ¡ֆľ Йɰ¡ΎфɗĀɗҡֆľՓǣΔΎȍɞʮËֆ͑ľ. Íllure
ŃȍĀɰɰԮ́́Ńɗҡֆә͑ľ. Áhdure ámuha mémujtá ehdu óhdityu
ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu cahcújtsótú pañe meíhjyúváneri. 28ॸMuurá ihdyu Píívyéébé
cáhcújtsórómedítyú tsá dibye Apííchó oke pɽ ‫ڟ‬áábóneri ó waagóohíjcyá
‘óvíjyacóóme’ nééityúne. Ehdu naavémuke tsaaté pañétú téénetu ámuha
páneere ímíjpyetétsóiibye mewáájácúro tsúúca dííbyé avyéjú
iávyéjuutéijyu. 21ॸÁábedívú pamévá ɞɞ͖әʮɰфɗ̲әȍ̲ɞʮËֆʮӕËΔΔ͑ľ.
mɽ ‫ڟ‬amúnaáré cátsɽ ‫ڟ‬pááveéhi. 29ॸTsá muurá tsáápi éhné dííbyé já
Ehdúhjáa Píívyéébé ihjyú uubálle pañétú múha tsájtyéítyuró dííbyeke

múnáajpi Itsaíá Jetsóodítyú nééhií. tétsihdyu bóáyotúmére. Muurá ihdyu
dííbyeke tujkénú ibóáyoca botsíi
ˇľҡѸΔΎ˔ľͮԮŃ͑ŃЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ŃҡѸҡľ͑ŃŃ͑ľŃ tsajtyéiyómé dííbye éhne. Árónáa
(Mc. 3.20-30; Rc. 11.14-23; 12.10) tsáháubá muurá dibye ihñe múhdivú
22ॸÁábe éllevúu tsáápiikye tsivámé ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóítyuróne. Ahdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane tsá
naavéné ípañe íjcyáábeke. Aabée Naavéné oke pɽ ‫ڟ‬áábóítyuró dííbye
íhjyúvátuube íjcyaabe idyé tsá hájkímuke o wáámíuki.
hállúvatúne. Áábekée Jetsóó 30ॸͅӕӕфΎ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné ímílletúmé
ímíjpyetétsoobe tsúúca ihjyúváhi. táwákimyéí íllure imíllé óhdivu

Áhdurée hállúvájúcoóbe. 23ॸÁáneríi ityútávajtsóne. Aame tahñéjté íjcyáíyómeke
tétsihyi íjcyame iúllévenúne néjcatsíhi: íllure óhdityu mútátsohíjcyáhi.
—¿Aca tsá diibyéjuco áánu Dabíiúvúj 31-32ॸMuurá panéváré ímityúné mɽ ‫ڟ‬amúnaa
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľæфɞʮҡΎɞʮËֆҡәŃȍ͑ľԮ méénuhíjcyáronéhjɽ ‫ ڟ‬Píívyéébe ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veé

tsááiíbye? diityédí ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvénema. Áhdure íñe
24ॸEhdúu tsaate nééne paritséómú Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyéévéébedítyú
illéébóne néjcatsíhi: ímityúné íhjyúvárómedi ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéiíbye.
—Aadi muurá naavémuke Áánetu ihdyu dííbyé Apííchotu ímityúné
waagóohíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáá pañétú diitye íhjyúvahíjcyámedi tsá dibye múijyú
naavémú avyéjuube Betsebóó ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéityúne.
pɽ ‫ڟ‬áábóneríye.
25ॸAanéhjáa Jetsóó iwáájácúne nééhií: ʊ͖ŃŃԮҡӕ̲ŃՓʮËә˔ľľȍŃɽ ‫̲ڟ‬ɰȍŃɞʮËֆ͑ľ
—Muurá tsáné avyéjujte tsajɽ ‫ڟ‬jtóré (Rc. 6.43-45)
ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúmé ímityúné idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñe 33ॸMuurá bajtsóháñetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰȍŃɞ̲ɞ
ílluréjuco ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné íavyéju. Áhdure neeváhi. Áánetu átéréehe tsá ímí

ͅҡľΎॷ12 28
néévatúne. Áánetúré méwaajácú keehé Píívyéébe mɽ ‫ڟ‬amúnaa muhdú ícyahíjcyáné

ɽ ‫̲ڟ‬ɰȍŃɞʮËֆ͑ľ. 34ॸAhdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane ímíbájchócoóca. Muuráhjáa técoomí
¿ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va ámuha ímí méihjyúváiyá múnaa diibye Jonáaúvú úwaabóné
ííñimyémúeméjtéré ámuha meíjcyame? icyáhcújtsóne ímíbaavyé ímityúné
Muurá ímityúné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá pañe iícyahíjcyánetu. Áánáa dííbyeúvú
íjcyámedítyú téénere ijchívyéhi. 35ॸMuurá ehnííñevu o íjcyaabe ámúhakye o
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ńɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃɗȍʮֆәԮɽ ‫̲ڟ‬ɰɽ ‫ڟ‬jtsaméí úwááboróné ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ámuha oke
ípañe íjcyanéjuco. Áánetu ímítyuube mecáhcútsohíjcyatúne? 42ॸÁhdure
ímityúnéré ihjyúvá ímítyúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ҡѸЙɗ́́ľҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑́́ľ
ípañe íjcyanéjuco. 36ॸAane muurá ámúhadívú néétsoóhi. Muuráhjáa
pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnaa úúbálleé Píívyéébeke tsíhyullétú tsaalle Tsaromóó úwaabóné
muhdú iíhjyúvahíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬dibye páneere illééboki. Aallée muurá ímí cáhcujtsóhi.
muhdú ditye ícyahíjcyáné diityémá Áánáa dííbyeúvú ehnííñevu o íjcyaabe o
ímíbájchócoóca. 37ॸMuurá tsáápiitsámá úwaabóné ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ámuha
ímíbájchóiibye muhdú ditye mecáhcútsohíjcyatúne?
‫ڟ‬
íhjyúvahíjcyádújuco. ʣ̲ɰ͑ŃфŃ
ɞȍʮֆәԮȍɞʮËֆ̲Ńȍ́́әфɞҡѸɰɰ͑ ʑЙֆŃľɗɞʮËȍɞԮֆŃ̲ŃЙ͖ŃԮә
íjcyáityúne. Áánetu ímityúné ҡѸɗɗ͖ľ͑ԮŃ͑ŃΔΔ̲ɗ͖ľ
íhjyúvahíjcyámé ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméiíhi. Ehdúu (Rc. 11.14-26)
Jetsóó néé paritséómuke. 43ॸMuurá naavéné tsaaté pañétú
íjchívyeebe pehíjcyá iíjcyáitsíí néhcoobére.

Mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ˇľҡѸΔΎ˔ľ͑ŃŃĀɗ¡ֆľ Aabe iíjcyáíyotsíí iájtyúmɽ ‫ڟ‬túnéllii íllu
̲ŃŃ͑әфɞҡֆӕфΔ͑Ńɗ̲ֆŃŃ͑ӕ˔ɗ ɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi: ٘ҽѸɗɗ͖ľŃȍ͑ľ¡ɰՓ¡ŃЙ͖ŃԮәфŃ
(Mc. 8.12; Rc. 11.29-32) ó óómií ópée o íjchívyéébé pañévu.”
38ॸAamée tsiiñe taúhbájú uwáábojtémá 44ॸAhdújuco muurá óómiibye ájtyumɽ ‫ڟ‬váné
Jetsóo éllevu itsááne néé dííbyeke: diibye ípyée iíjchívyéébeke imíwu

—Uwááboóbej, cána bo pevéébé éhne múu jaa llíjyahdu néébeke.
méénúráítyuróné meenu muha 45ॸÁánéllii múúne nahbévaabe tsijtye
maájtyúmɽ ‫ڟ‬ne menéé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ 7-meváké éhnííñevu ímítyúmeke diityémá

Críjto Pájtyetétsoobe u íjcyane. tsiiñe iúcááve dííbyé pañévu. Áábeke
39ॸÁánélliihyée neébe: muurá ɽ ‫ڟ‬hdée ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhráné ehnííñevu
‫ڟ‬
—¿ʣveekí ámuha méimíllé teene o ɽ ‫ڟ‬cúbáhraábe. Ehdu muurá ímityúmé
méénune ámuha mecáhcújtsokíjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? íjcyame ɽ ‫ڟ‬dátsó ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméiíhi.
Óvíi ihdyu Píívyéébé ihjyú uubálle
múnáajpíi Jonáake pájtyedu nééne oke ˇľҡѸΔΎ˔ľҡѸɰɰʮӕĀɞɞ¡ֆŃ
pájtyénetu ámuha méwaajácú diibyéjuco ͑ȍ¡Ń̲ӕ̲әʮËӕҡŃфΔ͑ľ
mɽ ‫ڟ‬amúnáake o pájtyetétsoobe o íjcyane. (Mc. 3.31-35; Rc. 8.19-21)
40ॸMuuráhjáa amóóbé pañe téhí déjúcori 46ॸEhdúu Jetsóó íhjyúvánáa íñahbémú
ijcyaabe 3 coojɽ ‫ڟ‬va. Ahdu muurá íñe tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juma dííbye éllevu tsááme wajtsɽ ‫ڟ‬
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyéévéébeke tétsihvu áachívu. Aamée imíllé
ditye cúúuube ííñújɽ ‫ ڟ‬pañe 3 coojɽ ‫ڟ‬vá o iíhjyuváné dííbyema. 47ॸAanée tsaate
íjcyátsihdyu tsiiñe ó bóhɰɽ ‫ڟ‬hi. 41ॸAane úúballé dííbyeke. Néémépeé:
muurá Níínibé cóómi múnaa ámúhadívú —Áátye éhtsíhyi áachi díñahbémú
néétsoó íñe ícyooca íjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnaa dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juma íjcyamévá imíllé úúma
ámuha mecáhcútsohíjcyátúmedívú iíhjyuváne.
48ॸÁrónáacáa neebe diityéke:

—¿Aca caatyé táátsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juú, táñahbémuu, ˇľҡѸΔΔɞӕՓ¡ΔҡәȍәҡѸΎȍɞʮËֆ͑ľ
táñaallémuu, íjcyame? (Mc. 4.10-12; Rc. 8.9-10)
49ॸEhdúu iñétsihdyu múúhakye 10ॸEhdúu dibye néénéllii muha dííbyeke
úúbácyunúúbéré nééhií: menééhií:
—Áánerá téhdure ámuha pámeere —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí tsíeménetu ú
wahárómú, táñahbémú, táñaallémú, úúbállehíjcyá u úwaabóne?
méijcyá íñe múhdumé tahñéjté ámuha 11ॸÁánélliihyée múúhakye neébe:
meíjcyame. 50ॸͅӕӕф̞́ɗȍɞֆΔ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ —Muurá ihdyu ehdu ó úwáábohíjcyá

íjcyáábeke cáhcujtsómé dibye ímillédú Píívyéébe ámúhakye iwáájácútso muhdú
íjcyame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡȍ͖ŃʮҡŃҡ͖ȍ¡Ń̲ә, íavyéjú íjcyanévu. Áánetu oke
táñaallémú, wahárómu. cáhcújtsótúmeke tsá dibye wáájácútsotú
téénevu eene ámúhakye iwáájácutsódu.
ҽѸЙɗ¡ʮҡѸΔ͑ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ 12ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɗ̲ɞ́́Ń̲ľĀɞԮә
(Mc. 4.1-9; Rc. 8.4-8)
bóhówájtsóiibye éhnííñevu ditye
13
1ॸEhdúu Jetsóó diityéké nétsihdyu iwáájácuki. Áánetu teene ímíllétúmedívú
muha dííbyema meíjcyájatu tsá dibye bóhówájcaáyóityúne. Tsáijyu
mepéé únéú úniúvu. 2ॸÁtsihyíi muha múu áyánéwu ditye wáájácuróné muurá
meíjcyánáa idyé mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa íllure dojtúcúiibye diityédítyu. 13ॸEhdu
píhcyaavéjucóó dííbyedívu. Aamée néénéllii muurá o úwaabóné
téhíwájú hallúrí íjcyánáa mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né pañévú ҡѸɞľ̲Ń͑ŃȍʮɰҡӕΔәә¡́́ľȍɞʮËֆȍɗ. Muurá o
úcááveébe. 3ॸAabée téémɽ ‫ ڟ‬pañétú diityéké úwaabóné lléébójúcoorómé ícyahíjcyá
mítyane panévatu iúwaabóné lléébótúmeúvúdu. Áhdure teene
әә¡́́ľȍɞʮËֆҡѸɞľ̲Ń͑Ńȍʮɰҡӕ. Téijyúu ájtyúmɽ ‫ڟ‬júcoorómé ícyahíjcyá
tsaapi bájtsónetu úwááboobe íllu ájtyúmɽ ‫ڟ‬túmeúvúdu. 14ॸEhdu ícyahíjcyámé
úúballéhi: Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpíi Itsaíá
—Tsaapíhjyáa íwajcyóhá tríígoúúhá íllu néhdújuco:
bájtsoobe íllure wávárajcóhi. Uwáábó lléébójúcoorómé tsá
4ॸk͑ŃȍʮĀɗ¡ֆľՓԮфʮËΔ͑ľҡӕҡѸӕȍʮɰ cáhcújtsóityúne. Áhdure
ʮӕӕԮʮЙɰɰ͑ŃԮәĀΔʮËΎ͑ľËΎΎ̲ɽm ‫ ڟ‬ú iájtyumɽ ‫ڟ‬júcooróné tsá ditye
méhdojéhi. 5ॸÁáné tsiúhjɽh‫ ڟ‬jáa wáájácúityúne. 15ॸDityé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
néwayúúné raahóvú dójcoúhjɽ ‫ڟ‬ ímí néétúnéllii tsá ditye ímíñeúvú
ɽ ‫ڟ‬ɽc‫ ڟ‬úíwuúré iiñé tétsii iiñu imíchi lléébohíjcyatúne. Aame ícyahíjcyá
íjcyátúnélliíhye. 6ॸÁróhiibájɽh‫ ڟ‬jáa chemé wáájácúmeítyúmé éhne múúne
núhbá allóócori hállúháñeríyé hállúvatúmé íjcyadu. Aaméjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va
tébajkyéjɽ ‫ ڟ‬íjcyánélliíhye. 7ॸÁáné tehdu óhdi íjyácunúmekéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ó
tsiúhjɽȍ‫ ڟ‬ʮҡѸӕȍʮɰɞʮËֆҡѸɗȍԮӕĀΔʮËΔ͑Ń ímíjpyetétsóiyáhi.
hallúvú tene wááménéneri ííñeróné Ehdúu neebe Itsaía.
duhcúvatéhi. 8ॸo͑ľҡәȍʮɗȍĀֆӕҡѸӕȍʮɰ 16ॸÁánetu ihdyu ímí ámuha
ĀΎʮËΔɗ̲ɞՓӕɞɞ͖ӕʮɰ͑ŃҡѸɗȍԮӕ. Aanéhjáa ̲ľ́́ŃŃ¡Δ͑Ń́́ɗɗҡѸәәË̲ŃՓʮËәɰɰ͑

imíwu píívyénetu tsáhiibájɽ ‫ ڟ‬neevá tene nééiyóne. Áhdure muurá ámuha
mítyane. Ááné tsihííbájɽh‫ ڟ‬jáa llííñevúré maájtyumɽ ‫͑ڟ‬ŃҡѸәәË̲ŃՓʮËәɰɰ͑
neeváhi. Ááné lliiñévuréjucóhjáa íjcyane. Áánéllii ihdyu méimíjyúú
tsíhiibájɽ ‫ ڟ‬néévane. 9ॸAane ihdyu óvíi tééneri. 17ॸMuuráhjáa éíjyuúvú íjcyame
lléébome icyáhcújtsóne tehdu ijcyáhi. Píívyéébé ihjyú uubálle múnáama tsijtye
ͅҡľΎॷ13 30
Píívyéébeke úráávyehíjcyámé nééváhiibájɽ ‫ڟ‬dú néémeé. Áámedítyúi

imíllehíjcyará iájtyumɽ ‫ڟ‬né íñe ícyooca muurá ijcyámé tsaate diityé
tsúúca ámuha maájtyumɽ ‫ڟ‬ne. Árónáacáa llííñevúréjuco úraavyémé eenéhjáa
tsá téijyu diityédívú tene ajtyúmɽ ‫ڟ‬dú ̲ɰȍҡѸә͑ŃфŃ͑ŃŃԮȍɗɗ¡ʮɽ ‫ڟ‬dú néémeé.
néétune. Áhdurée imíllehíjcyarómé Ehdúu Jetsóó bóhówajtsó bajtsó
illéébone íñe ícyooca ámúhakye o múnáájpidítyú íjcyáné uwááboju.
úwáábohíjcyáné uwááboju. Árónáacáa
tsáhái téijyu tene bóhówáávetúne. ҽфɞɞǣΔʮɽ ‫ ڟ‬Й͖Ń¡ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ԮҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
24ॸTéhdurée tsiiñe úwááboobe tsaapi
ҽѸЙɗ¡ʮҡѸΔ͑ľҡӕɗәՓ¡Δ͑Ń ɞә̲ɰȍľ¡ʮҡѸΔ͑ľҡӕ. Neebépeé:
ˇľҡѸΔΔ¡ΔȍΔՓʮҡѸΔ͑ľ —Muurá Píívyéébé avyéjú tsaapíhjyáa
(Mc. 4.13-20; Rc. 8.11-15) ɞә̲ɰȍľ¡ʮҡѸΎʮŃĀӕ. 25ॸDibyéhjáa
18ॸCáhawáá ímíñeúvú meɽ ‫ڟ‬jtsó bajtsó ibájtsójéne óómíñe déjuvu tsaapi
̲ә͑ʮЙɗĀɞҡֆәɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕɰɰ͑ dííbyeke múnáátsohíjcyaabe bájtsojé
nééiyóné o bóhówajtsóne. 19ॸMuurá ¡ɰɰԮҡфɞɞǣΎĀɗ¡ֆľ¡ʮҡѸΔ͑ŃфȍΔфɗ.
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃԮֆŃʮӕҡӕ 26ॸAanéhjáa keemévé teene ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
íjcyáné uwááboju tsaate lléébójúcooróné ikyéémévéne nééváné tujkéveríye.

Naavéné diityédívú mútátsohíjcyáhi. 27ॸAanéhjáa diibye tépallí aabájáábé úníu
k͑ľ͑ŃŃɗֆΔ͑Ńľľ͑ľʮӕӕԮʮЙɰɰ͑ŃԮәȍʮ múnaa iúújéjéne néé dííbyeke:

dójcoúhjɽ ‫ ڟ‬coomɽ ‫ڟ‬mú méhdojéne. —Ávyéjuúbej, ááneráhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ
20-21ॸÁánetu teene illéébone tsúúca ímí ̲Ńә̲ɰȍľ̲ľ¡ʮҡѸΔ͑‫˔ع‬ɗҡәɞʮËֆ͑ľ
úraavyéjúcoorómé páhduváré nééné ¡ɰɰԮɗɗ͖ŃҡŃŃ͑ŃфȍΔфɗ?
mávaríjchojúúné íjcyanéhjɽ ‫ڟ‬ 28ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
iáábucújúcóótúnetu ílluréjuco teene —Tsaapíubá oke múnáátsohíjcyaabe

ɽ ‫ڟ‬hvejtsóne. Aane nééiyóné eene ehdu meenúhi. Áánélliihyéhjáa nééme
néwayúúnéhjáa íjcyátsihvu dójcoúhjɽ ‫ڟ‬ dííbyeke:
imíwu ííñeróné núhbá allóócori chémene. —Cána muha mewáámíuki. ¿Mityá óvíi
Ehdu muurá patyéhijcyáné ímí ijcyánej? 29ॸEhdúhjáa ditye néénéllii
cáhcújtsótúmema. 22ॸÁánetu tsaate tsúúca neébe:
ímí tééné uwááboju llééborómé mítyane —Tsáhaá. Muurá ámuha teene
ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬avyéjuríyé itsúúrámeíñéllii ténejcu metábáhcyóhajchíí bajtsóháñé ámuha
ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi. Aane nééiyóné eene métútávájtsoóhi. 30ॸÁánéllii ihdyu
tsuhjɽ ‫ ڟ‬pañévúhjáa dójcoúhjɽ ‫ ڟ‬ííñeróné óvíjyucói meɽ ‫ڟ‬hvéjtsoíñé tsanéécú
íllure dúhcúvaténe. 23ॸÁánetu ihdyu ikyééméveki. Tsanééréi teene ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľ
ijcyámé tsaate teene illéébone néévá maááhɽ ‫ڟ‬vétsócooca ámúhakye ó neé
cáhcujtsómé ímí tehdújuco ámuha metábahcyóné pájtsuuhójɽ ‫ڟ‬
úráávyehíjcyáme. Aame muurá eene mechíjchu mecóvájtsoki. Áánetu ihdyu
ɗ̲ɞՓӕәȍʮɞɞ͖ӕʮɰ͑ŃҡѸɗȍԮӕĀΔʮËΎәȍʮɽ ‫ڟ‬ ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ȍɽ ‫ڟ‬vétsóne ímíñeúvú
ííñedu. Áámedítyú ijcyámé tsaate mépícyoóhi. Ehdúu Jetsóó úwaabó tsaapi
éhnííñevu ímí Píívyéébeke ɞә̲ɰȍľ¡ʮҡѸΔ͑ľҡӕ.
úráávyehíjcyámé eenéhjáa teene
tríígóhiibáné imíwu píívyene mítyane ͅΎʮҡҡѸ͑ľľԮәՓәӕҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
néévadu néémeé. Áánetu ijcyámé tsaate (Mc. 4.30-32; Rc. 13.18-19)
ɰȍҡѸәҡՓӕɞ̲ɞЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ 31ॸÁhdurée tsiiñe úwááboobe
úráávyehíjcyámé eenéhjáa llííñevúré ‘mojtáátsa’ némeíñé uméhetu. Neebépeé:

31 ͅҡľΎॷ13
—Téhdure idyé muurá Píívyéébé —Áyu cána múúhadívú bóhowájtsó

avyéjú éhne múúne ‘mojtáátsa’ némeíñé ә̲ɰȍŃЙ͖ľ¡ɰɰԮɞʮËֆ͑ľҡӕɞʮËֆ͑Ń
neeváúwu tsaapi bájtsone ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú ӕՓ¡Ύʮӕɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑ľ. 37ॸÁánélliihyée
ávyétá mityáhé kéémevédu. 32ॸMuurá múúhakye neébe:
panévá neváúúné lliiñévúré —Eene ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ʮҡѸΔ¡ʮҡѸΎΎ¡ľ̲ӕӕфΎΎ
íjcyáróúwúutu ííñehe keemévé panévá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveébe.
bajtsóhééné ehnííñevu bájú uméhedúhe. 38ॸo͑ľҡӕҡľľ͑ľә̲ɰȍľَЙ͑ľľфľɞɞ͖әʮɰфɗ
Ááhé pañévú muurá wahpéjté ijcyóváhi. mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyane’ nééiyóne. Muurá eene
Ehdúu Jetsóó úwaabó mojtáátsáhetu. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ʮҡѸΔЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃԮֆŃʮәľʮҡľɞʮËֆ͑ľ
nééiyóne. o͑ľҡӕ¡ɰɰԮَͮԮŃ͑Ń
ЬΎΎфɞËȍΎҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ icyánéjcuríyé íjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyane’
(Rc. 13.20-21) nééiyóne. 39ॸÁánetu eene tépallí
33ॸTéhdurée pááá ooríchotu úwááboobe ̲ә͑ʮЙɗ˔ֆľɗ̲ә͑ʮҡѸΔ͑ľ¡ɰɰԮ
nééhií: bájtsoobe muurá páñetu diibye Naavéne.
—Muurá tsáápille haríínállíjyutu pááa o͑ľҡӕَɞ͖ľɞɞ͖әʮɰ̲Й͑ľľфľɞ́́ӕфŃʮӕËΎ
imyéénúcooca áyánéwu tééné ooríchotu nɽ ‫ڟ‬jkévaíñé’ nééiyóné eene bajtsóháñé
pícyooróné páneeréjuco óórichódú idyé ááhɽ ‫ڟ‬vétsómeíñe. Áánetu diitye eene
teene Píívyéébé avyéju. bajtsóháñé ááhɽ ‫ڟ‬ԮľҡѸΔ̲Ńَ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑
íjcyane’ nééiyóne. 40ॸMuurá éhne múúne
ˇľҡѸΔΔɗәՓ¡Δ͑ŃҡѸɞľ̲Ń͑Ńȍʮɰҡӕ ә̲ɰȍŃЙ͖ľ¡ɰɰԮ̲ľЙɞȍ͖ӕ͑ľ
әә¡́́ľȍɞʮËֆ͑ľ mecóvajtsódú pajtyéiñe diitye Naavéné
(Mc. 4.33-34) icyánéjcúejtéma. Aame wágóóóveé
34ॸƄȍĀәӕˇľҡѸΔΔҡѸɞľ̲Ń͑Ńȍʮɰҡӕ ËәәʮәՓЙ͖ŃԮәɞ͖ľɞɞ͖әʮɰфɗ̲әȍĀӕф
iúúbállénej tééveri úwáábohíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné diityémá
mɽ ‫̲ڟ‬ә͑˔ľɞ̲ɞ͖ľәԮәɗՓʮËәҡѸΎɰɰ͑ nɽ ‫ڟ‬jkévácoóca. 41ॸMuurá
íuwááboju nééiyóne. Tsáháa dibye Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe ó
pevénéré úwáábohíjcyatúne. 35ॸEhdúu ҡәȍ¡ҡȍ͖ŃʮҡŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑˔ľĀɗҡֆľ
úwáábohíjcyaabe Píívyéébé ihjyú uubálle íhdyúétsihvu ipíhjyúcu diitye ímítyúmeke
múnáajpíhjyáa íllu néhdújuco: táavyéjúejtéké ímítyúnejcúvú
ͅӕӕфҡѸɞľ̲Ń͑ŃȍʮɰҡӕΎәә¡́́Ń͑ľʮ ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyámeke. 42ॸÁameke cúújúwá
tééveri ó waajácútsoó táuwááboju pañévú ditye wájojcómé tééwá pañe
ɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑ľ. Muurá ó íjcyame íhwáñeene ɰɽ ‫ڟ‬hdóne taá
¡ΔȍΔՓʮҡѸΎΔɞ͖Ńľɞɞ͖әʮɰ̲ ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñeri. 43ॸÁánetu ihdyu
páneere Píívyéébe Píívyéébe ímillédú ícyahíjcyámé dííbyé
ípívyéjtsóijyújuco íjcyáronéhjɽ ‫ڟ‬ avyéjú pañe íjcyame cádiúcúnuú éhne
̲әȍՓʮËәҡӕ͑Ńȍʮɰ. múúne nuhba cóójɽ ‫ڟ‬ejpi ájchúcunúdu.
Ehdúhjáa Píívyéébé ihjyú uubálle Aane ihdyu óvíi ámúhadítyú lléébome
múnáajpi néhdújuco Jetsóó icyáhcújtsóne tehdu ijcyáhi.
әՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑ŃҡѸɞľ̲Ń͑Ńȍʮɰҡӕ.
ʊ̲ɞՓӕ͑ŃŃ͑ŃҡѸɞľ̲Ń͑ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
´ɰɰԮҡәɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ 44ॸTéhdure idyé Píívyéébé avyéjú ílluú:
ˇľҡѸΔΔ¡ΔȍΔՓʮҡѸΔ͑ľ —Tsaapíi tsátsii ííñújɽ ‫ ڟ‬pañe ávyétá
36ॸÁtsihdyúu ílluréjuco mɽ ‫ڟ‬amúnáake mityáné wájyúmeíñé tsíeméné iájtyumɽ ‫ڟ‬né
ɗЙɞҡֆʮËΔ͑ľĀɗ¡ֆľȍɰԮӕЙŃŃ͑ľŃ. tétsihvúré ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoíñúhi. Ááneríi
Áhullévúu muha dííbyeke menééhií: iímíjyúúvéne páneere ítsíeméné
iñáhjɽ ‫ڟ‬hénúne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ̲ҡŃҡѸɗɗɞɞ͖ӕʮɰ

áhdoobe iiyéjuco téénema iíjcyaki. ˇľҡѸΔΔͮҡѸфŃľфɗәՓ¡Δ͑ľ
(Mc. 6.1-6; Rc. 4.16-30)
ʊ̲ɞՓӕ͑ŃŃ͑Ń͑ľľՓֆӕҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ 53ॸƄȍĀәӕˇľҡѸΔΔҡѸɞľ̲Ń͑Ńȍʮɰҡӕ
45ॸTéhdure muurá Píívyéébé avyéjú iúúbállénej tééveri iúwaabóné nɽ ‫ڟ‬jkevádú
éhne múúne tsaapi náhjɽ ‫ڟ‬he múnáajpi muha mepéé tétsihdyu. 54ॸAamée muha
imíwu nééné newáyúúné mítyane méúújeté Natsaréevu dibyée
áhdótsámeíúhjɽ ‫ ڟ‬néhcohíjcyádu. 46ॸAabe píívyécoomívu. Áijyúu idyé
muurá tsau iájtyúmɽ ‫ڟ‬cooca páneere úwaabójúcoobe tétsíi múnáake
ítsíeméné iñáhjɽ ‫ڟ‬hénúne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ̲ҡľľӕ pihcyáávéjá pañévu. Áábedíi iúllévenúne
ahdóhi. néjcatsímye:
—¿Aca kiátú aabye iújcúné waajácuri
Tsɽ ‫͑ڟ‬ӕËΔΔȍΎҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ panéváré méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬
47ॸTéhdure Píívyéébé avyéjú éhne méénuhíjcyáhi? 55ॸ¿Aca tsá éhne aabye
múúne tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬núúri amómeke meújcudu. úméhewááné wákimyéi múnáájpí hajchi
48ॸMuurá múúne tsɽ ‫ڟ‬nú múnaa íjcyatúne? ‫ع‬kËҡѸŃȍ͑ľҡѸɰɰʮӕͅфɞ
ɰҡѸɽ ‫ڟ‬núúmeke técoohóríyé téhí úniúvú íjcyatúne? Muurá dííbyé nahbémú
itsájtyéne pihcyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Δ̲ľ˔ľ. Áánetu Jacóóboo, Jotséee, Tsimóoo, Jóódaá,
doorátujtéké ílluréjuco ditye wámiúúne. éhdume. 56ॸÁhdure muurá íñaallémú
49ॸEhdu muurá pajtyéiñe mɽ ‫ڟ‬amúnáama íchihyi. Aabéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬muhdú ¿kiátú waajácú
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľЙ͑ľľфľɞɞ͖ӕʮɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévátsócoóca. ľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰ̲әӕ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ?
ͅӕӕф͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ĀΔՓʮËфΎΔ 57ॸEhdúhjáa dííbyedítyú iñééne tsá ditye
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɞҡֆәɞ̲ɞҡֆә̲ľ˔ľ. 50ॸÁámeke cáhcútsohíjcyatú dibye diityéké

cúújúwá pañévú ditye wájojcómé tééwá úwáábohíjcyaróne. Áámekée neébe:
pañe íjcyame íhwáñeene ɰɽ ‫ڟ‬hdóne taá —Tsijtye muurá ihdyu avyéjuullé
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñeri. Píívyéébé ihjyú uubálle múnáájpiíkye.
Áánetu ihyájkímú íjcyarómé tsá
´Ńȍ͑Ń̲ҡѸәәË͑ŃŃËәɗ̲ɞՓӕ ávyejúúlletú dííbyeke.
͑Ń͑ŃŃËӕҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ 58ॸEhdúu dííbyeke ditye
51ॸEhdúu Jetsóó iúwáábóné nɽ ‫ڟ‬jcáutu néé cáhcútsohíjcyátúnéllii tsá éhnííñevu
múúhakye: dibye méénújúcootú méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬
—¿A ícyooca ámuha mélleebójucóó tétsihvu.
ɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑ŃΎәՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑ľ?
ҽѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗˇΔĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ
Áánélliihyée muha menéé:
(Mc. 6.14-29; Rc. 9.7-9)
—Éée Ávyéjuúbej, ímí muha mélleebó
14
ɞËֆΎΎËɰɰ͑ҡľ͑ľ͑ŃŃɗֆΔ͑ľ. 1ॸAanéhjáa dííbyedítyú tsaate
52ॸÁánélliihyée neebe múúhakye: úúballé Gariréá iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube
—Muuráhjáa tujkénúene Píívyéébé Heróódeke. 2ॸÁánélliihyéhjáa neebe íúníu
taúhbaju úwáábohíjcyámema ícyooca múnáake:
tsúúca ijcyáné míñéécu uwáábó —Tsáijyu múúne tsojtsó múnáajpi Jóáa
ɽ ‫ڟ‬hdéénema béhne Píívyéébé avyéjutu tsiiñe bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hií. Téénéllii muurá eene
íjcyane. Aane muurá teene ɽ ‫ڟ‬hdéene piivyéteebe méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬
Píívyéébé waajácúháámɽ ‫ ڟ‬pañe ijcyáhi. imyéénune.
Áánetu íñe béhne ámúhadívú ó 3ॸDiibyée muurá Heróódé nééjuri
bóhówátsohíjcyáhi. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsómé Jóáákeé. Muuráhjáa

33 ͅҡľΎॷ14
dííbyedívú iékéévétsóne úwááñéhiyi múúhaye meíjcyároki. Árónáacáhjáa

ichíjchútsóóbedívú cuvéhoojánútsoóbe. tsúúca mɽ ‫ڟ‬amúnaa waajácújucóó kiávú
Ehdúhjáa méénuube íñahbe Perípé taaba muha mepééneé. Áhullévújucóhjáa ditye
Herodíá dííbyemáyéjuco íjcyalle nééjuri. péécunúné íjchityu pacóómivá múnaáre.
4ॸDiibyéhjáa Heróódeke íllu nehíjcyaabe 14ॸAanée téhullévú muha meúújeténáa
Jóáa íñáhbé táábama dibye íjcyánetu: mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬ŃЙ͖ŃҡәˇľҡѸΔΔɞʮËȍɞԮֆľľ¡ľɰɰҡŃËӕ͑ә

—Tsá muurá tene ímityú díñáhbé tétsihyíjyuco mɽ ‫ڟ‬amúnáácóbaúvú íjcyane.
táábake u táábaváne. Áámedíi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoobe
5ॸEhdúhjáa dibye néhíjcyáné hallútú ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ŃȍʮĀɗҡֆľҡѸʮҡֆŃ̲ľ˔ľ.
ɗ̲ɞ́́ŃфΎΎ¡ľҡŃɗʮֆәфŃʮӕËΎɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóné 15ॸÁijyúu tsúúca cúvéhréjuco tene
dííbyeke. Árónáacáhjáa nuhnéveebe néénéllii muha menéé dííbyeke:

Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi dibye —Tsúúca cúvéhréjuco teene múubárá
íjcyane iwáájácúne mɽ ‫ڟ‬amúnaa dííbyeke íjcyátútsihyi meíjcyánáaáca. Ílluréjuco
ávyejúúllehíjcyánélliíhye. 6ॸÁijyúhjáa Փ́́ΎɞʮҡֆŃ˔ľɞËȍɞɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬фɞɞʮËֆʮȍʮɰ
ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ԮʮËΔΔʮɽ ‫ ڟ‬úújeténéllii diibye Heróódé múnáadítyú tsíeméné iújcune ditye
wáñehjɽ ‫ڟ‬vatéhi. Ááné pañéhjáa ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬dúelle imájchoki. Muurá tsá imájchoma ditye
Herodíá ajyúwá wahtsɽ ‫ ڟ‬pámeere úúbámyé íjcyatúne.
ә̲ɰՓԮӕ. Aanéhjáa dííbyeke ávyéta ímí 16ॸÁánélliihyée neebe múúhakye:
pájtyéneri ímíjyúúveebe mítyane. ‫ڟ‬

—ʣvéémekéami ó wálloóij. Ámuháyé
7ॸo͑Ń́́ɗɗȍֆŃȍʮĀɞɞ́́ľ˔ľ͑ľľ¡ľɰɰ͑Āɗ́́ľ bo mémajchótsoj.
dííbyeke táúmeíñevu iájcuíñé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń 17ॸÁánélliihyée muha menéé dííbyeke:
állítyuubére. 8ॸo͑Ń́́ɗɗȍֆŃȍʮҡѸɰɰʮӕ —Árónáa méhdi tsáhojtsɽ ‫ڟ‬hováré

úwaabódújuco dille nééne dííbyeke: páahóónema míítyétsiye amóóbemútsi.
—Ó imíllé oke u ájcune tsojtsó 18ॸÁánélliihyée neebe múúhakye:
̲ә͑ʮЙɗˇΔ͑ɞɞԮәԮә¡Ύȍҡʮɰфɗ. —Áyu cána metsívaj.

9ॸEhdúhjáa dille nééne kímóhcó 19ॸEhdúu múúhakye iñééne diityéké
dííbyeke pajtyéráhi. Árónáacáhjáa neebe ditye iáhcúbaki. Átsihdyúu teene

iállíityúné dibye nééne pámeere dííbyé páahóóné amóóbemútsima iékéévéne
uubámyé lléébójúcóónéllii tehdu téhdújtsoobe Píívyéébeke cáámevu
méénuúbe. 10ॸAabéhjáa tsúúca tsaatéké icyárúúvénema. Áánemáa teene
wallóó diibye Jóáa cúvéhóójari idyóhdáhɽ ‫ڟ‬nunévú múúhakye dibye ájcune
íjcyáábeke ditye ikípíyuúcuté íhñíwau. muha méwajtú pámeekére. 20ॸAanée
11ॸAhdújucóhjáa pééme ikípíyuúcújeu muha memájchónetu pámeere méoovéhi.
ҡѸɞԮ͑ľ¡Ύȍҡʮɰфɗ. Ááuvúhjáa ajcúmé diille Áánetúu coéváné 12-rujtsívá úvérujtsíñe
bádsɽ ‫ڟ‬jcájake. Ááuvúhjáa ájculle tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juke. wáhpe. 21ॸAamée eene diityémá muha
12ॸÁánélliihyéhjáa dííbyeúvú mamyémú memájchome wajpíímúré
ҡѸ̲ľĀɞɞ¡ֆľәԮәɰɰҡŃ̲ľȍΎɗәʮËәʮŃ͑ľ 5,000-meváubáhjáa walléémuháñema
cuuúhi. Átsihdyúhjáa Jetsóo éllevu ҡѸɰɰ̲ľŃŃԮŃ̲ľɞҡֆәфΔ͑Ë.
ipyééne úúballémé ehdu Jóááke tene
pájtyene. ͮәʮЙËֆΔȍ́́әфɞˇľҡѸΔΔә́́ľ͑ľ
(Mc. 6.45-52; Ja. 6.16-21)
ͅʮËȍΎ̲ɞҡֆ̲ľĀɞԮәˇľҡѸΔΔәәʮľҡŃҡѸΔ͑ľ 22ॸÁáné boonétúu Jetsóó múúhakye néé
(Mc. 6.30-44; Rc. 9.10-17; Ja. 6.1-14) ̲ӕȍĀɞɞ¡ֆŃɰȍĀľ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri mepájtye
13ॸÁtsihdyúu muha mepéé mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri tsíñejcúeúvú dibyéi mɽ ‫ڟ‬amúnáake
tsíhyullévú múha íjcyátúhullévú pítyájcóné hajchóta. 23ॸAabéhjáa diityéké
ipítyájcótsihdyu péé iiye múha Йȍә́́ľԮфŃҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑˔ľ. Aamée

íjcyátúhullévú cáméhbaúvú Píívyéébema ҡѸɞԮȍɞʮËֆËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľĀɗ¡ֆľ
iíhjyúvaki. Aabéhjáa ííjyunú téhullévu. ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoki. 36ॸAamée dííbyeke néé
24ॸÁánáacáa muha tsúúca pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nééuríjyuco íwajyámúubávúré dibye idyómájcótso
̲ľɞʮËֆ͑ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ˔ɞɞʮֆŃ¡̲ ibóhɰɽ ‫ڟ‬ki. Ahdújucóo ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
͑Ύȍʮɰ̲әәȍ˔ֆľՓʮΎʮËΔȍɗ. 25ॸAaméikyée íwajyámutu dómajcóméjuco
muha mepéépíñáa cóójɽ ‫ ڟ‬pañévú ¡ΔȍɰȍɞʮËֆ͑ľ.
diibyéhjáa Jetsóó tsájucóó múúhá
tujkévetu nújpácyó hallúrí úlleebére. ʑ̲ɗËȍɗɰɰ̲͑ɽ ‫̲ڟ‬ә͑˔ľҡәҡԮʮҡѸΔ͑ľ
26ॸÁábekée muha maájtyúmɽ ‫ڟ‬ne (Mc. 7.1-23)
15
meíllityéne menéjcatsíhi: 1ॸÁhdurée tsáijyu Jerotsaréetu
—¡Áyúúj, naavénécobáubá bo eene paritséómuma taúhbájú

aabye tsáá métujkévetuj! uwáábojte Jetsóo éllevu itsááne néé
27ॸÁrónáacáa neebe múúhakye: dííbyeke:
—¡Méíllityédíñe, oóre! —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí dímamyémú tsá
28ॸÁánélliihyée Péédoro néé dííbyeke: ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆҡә̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәӕ
—Ávyéjuúbej, áyu cána ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń úwáábohíjcyádu?
diibyéjuco u íjcyáhajchíí o péé diéllevu 2ॸTsá muurá ditye nítyámeíhíjcyatú
ehdu nújpácyó hallúri. ɗ̲ʮËȍΔɞ͖ŃɰȍĀľЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńә̲ɰՓԮә

29ॸÁánélliihyée neébe: múúne meímíbájchómeíñé meméénune.
—Cáhawáá dichaj. 3ॸÁánélliihyée neebe diityéke:
Ahdújucóo Péédoro mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netu —Árónáa muurá téhdure Píívyéébé

níítyeíñúné nújpácyó hallúrí úlleebéré taúhbaju nééne tsá ámuha
dííbye éllevu. 30ॸÁrónáacáa kííjyeba melléébohíjcyatú ámuháyé
ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ͑ŃŃ͑ľфɗɗɞ́́ɗҡֆŃ͑ľɞ́́ӕфŃʮӕËΎ meípívyéjtsóné uwááboju ámuha
dibye búuuvéne. Aabée dííbyedi meúráávyehíjcyánélliíhye. 4ॸMuurá dííbyé
wáníjcyámeííbyé nééhií: taúhbaju nééhií: “Ámúháj caanímuke
—¡Ávyéjuúbej, oke ihdyu pájtyetétso! múu iwájyúne avyéjuulléhi. Áánetu íllure
31ॸo͑Ń́́ɗɗȍֆŃľɞȍֆΔʮҡѸɰҡӕɗŃ˔ŃŃԮŃŃ¡ľ˔ľ cáánímuke tútávátsohíjcyámé ihdyu óvi
neébe: dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ.” 5ॸEhdu muurá tene néérónáa
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí tsá oke ímí u ámuha tsíñejcúvúré méúwáábohíjcyáhi.
cáhcújtsotúne? Muurá ámuha ménehíjcyá tsaapívá
32ॸAamútsíi mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né pañévú úcáávénáa Ë͑ɞ̲әҡѸɗ˔ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné iímíllétúhajchíí
tsúúca kííjyeba ɽ ‫ڟ‬hvetéhi. 33ॸÁijyúu nééiyóne: “Tsá o píívyetétú ámúhtsikye o
pámeere téémɽ ‫ ڟ‬pañe muha meíjcyame pɽ ‫ڟ‬aabóne. Muurá ámúhtsikye o
Jetsóó lliiñévú memɽ ‫ڟ‬hmóúbáne menééhií: pɽ ‫ڟ‬áábóiyódú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane Píívyéébekéréjuco o
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΔȍɗȍĀֆӕЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéne.” 6ॸAanévá ehdu íhjyúváróóbé
Hajchi uú. ȍ́́әфɞҡѸɰɰ͑ɞʮËֆҡәĀɗɗҡֆŃҡѸɗ˔ֆľĀɗ¡ֆľ
pɽ ‫ڟ‬áábótúrónáaáca. Ehdu muurá ámuha
æȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑Ń
méúwáábohíjcyáhi. Aame muurá ámuha
Ǿľ͑ľҡѸфŃŃɗɗ͖әʮɰфɗ
Píívyéébé taúhbaju íllure
(Mc. 6.53-56)
méwaagóohíjcyá ámuháyé
34ॸEhdúu muha úneu mepájtyeme meípívyéjtsóné uwááboju ámuha
̲ŃәәʮľҡŃǾľ͑ľҡѸфŃŃɗɗ͖әʮɰԮӕ. 35ॸAanée meúráávyehíjcyánélliíhye.
tétsíi múnaa Jetsóoke iwáájácúne úúballé ‫ڟ‬
7ॸʣ̲ɰ̲ľәԮәĀә̲ӕȍ̲ŃɞËֆȍɞʮËֆ
35 ͅҡľΎॷ15
bañú múnaa ámuha meíjcyame. 17ॸMuurá panéváré meóóvehíjcyanéhjɽ ‫ڟ‬

Muuráhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńɗȍʮֆә pevénéré méjpíítyu pajtyéhi. 18ॸÁánetu
uubálle múnáajpi Itsaíá ámúhadítyú ihdyu mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá déjúcotúré
nééneé: ímítyúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tsááne diityéké
8 Íjtye oke ávyéjútsohíjcyará tútávajtsóhi. 19ॸMuurá diityé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá
hállúéjuríye. Tsá ávyeta ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri oke déjúcotu ichívyehíjcyáné panéváré
ditye ávyéjútsohíjcyatúne. 9ॸÍllure ímítyúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ílluúne: Ditye
iállíñe oke duurúvahíjcyáme. Aame dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸΔËҡѸɞȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ, ditye
iiye iípívyéjtsóné uwáábojúúné ɗȍĀɞËֆ̲ľ̲ĀΔ̲ËΔËҡѸɞȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ,
úráávyehíjcyá pánehjɽ ‫ڟ‬dú Āɗҡֆľ͑͑ɞËֆҡѸɞȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ, ditye
tátyaúhbajúúné iúráávyeúvúdu. ́́ɞËֆҡѸɞȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ, ditye tsíjtyedi néhní
10ॸEhdúu iñétsihdyu Jetsóó tsiiñe ɞȍʮֆәԮȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. 20ॸƈ͑ľȍʮɰɗȍĀֆӕ
pámeere tétsii íjcyámeke nééhií: diityéké tútávajtsóhi. Tsá eene Píívyéébé
—ʑ̲ɞ͖ľәԮә̲Ń́́ľľ¡әËӕ͑әËΔɰɰ͑ ә̲ɰՓԮәɗɞ̲ɞ¡ʮËȍΔ̲ľɞɗֆΔ͑ŃɞȍֆΔʮҡѸɰ͑ľ
nééiyóné ámúhakye o nééiñe ámuha níjtyámeítyúmé májchone diityéké
mewáájácuki. 11ॸMuurá panéváré tútávájtsotúne. Ehdúu Jetsóó néé
mɽ ‫ڟ‬amúnaa óóvene tsá diityéké múúhakye.
tútávájtsotúne. Muurá ihdyu diityé
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá déjúcotúré ímítyúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ҽѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɽ ‫̲ ڟ‬ә͑́́ľ
tsááne diityéké tútávajtsóhi. ˇľҡѸΔΎ˔ľËȍËӕʮҡѸΔ͑ľ
12ॸEhdúu dibye néénéllii muha dííbyeke (Mc. 7.24-30)
menééhií: 21ॸÁtsihdyúu muha mepéé Tííroó,
—¿Aca ú waajácurá eene ehdu u nééne Tsidóoo, ɞʮËֆËΎΎ̲ɞËֆәɞʮËֆ͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ.

aatye paritséómuke ávyéta tsáríyé 22ॸÁtsihyíhjyáa íjcyalle Canáa múnáalle
pájtyene? Jetsóo éllevu tsáá íllu wáníjcyámeíllére:

13ॸÁánélliihyée neebe múúhakye: —Ávyéjuúbej, Dabíiúvúj
—ͅӕӕф̲әә͑ľә̲ɰȍŃЙ͖Ńҡә̲ŃЙŃľ ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľӕɞʮËֆ¡ľʮ, óhdi ihdyu
mebájtsótúné uméhé ííñehe dɽ ‫ڟ‬daatsóve. Ájyúwa naavéné ípañe
metábahjyúcúne méwaagóóhi. Ehdu ɞʮËֆ́́ľԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhi.
̲ӕӕф͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ̞́ɗȍɞֆΔ 23ॸƄȍĀәӕĀɗ́́ľ͑ŃŃфΔ͑ҡѸĀɗ¡ֆľɰɰ͑
avyéjúejte íjcyatúmé ímítyú ícyahíjcyámé néétu díílleke. Áánélliihyée muha

wágóóóveéhi. 14ॸÁeméjté íjcyámedi tsá dííbyeke menééhií:
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéítyuróne. Muurá éhne múúne —ó́ľ˔ľЙɰ¡ΔĀɗ́́ľɗΔΔ̲ɗ˔ɗ. Íjyévé
hállúvatúmé íjcyadu tsá ditye medéjutu wáníjcyámeílléré tsááhií.
wáájácúmeítyúne. Muurá tsahdúré 24ॸÁánélliihyée neébe:
hállúvatúmé íjcyame tsátyéjcatsíyómé —Tsáháa tsíjtye múnaa jodíómú

tsaméhjɽ ‫ڟ‬juco áákityéiyóné wáhyéju íjcyátúmeke o pɽ ‫ڟ‬áábo o tsáátune.
dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váné pañévu. Ahdu muurá diítye. Muuráhjáa ihdyu Píívyéébe oke wallóó
Ehdúu Jetsóó nééhií. ijraéémuke o pɽ ‫ڟ‬áábo éhne múúne
15ॸÁtsihdyúu Péédoro néé dííbyeke: obééjámú mújtadu néémeke.
—Áyu cána bo múúhadívú bóhowájtsó 25ॸEhdúu Jetsóó néérónáa
Йľɞֆľ͑Ńӕ͑ŃŃ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑ľ. ɽ ‫ڟ‬dátsójkímyeílléré dííbyé lliiñévú

16ॸÁánélliihyée neébe: ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne nééhií:
—¿Aca ihdyu eene ámuha meíjcyarómé —¡Ávyéjuúbej, árónáa óvíjyuco ihdyu
ҡѸ̲ľՓʮËӕҡәɰɰ͑ҡľ͑ľ͑ŃŃɗֆΔ͑ľ? Ύ˔ľЙɰ¡Ύ!
26ॸÁrónáacáa neébe: Tsáijyu múu juuvávyúré chéméiyómé

—Tsá muurá tsaapi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medítyú ájyáháñeri.
majcho idyójtúcúne oohímyekéréjuco 33ॸÁánélliihyée muha menéé dííbyeke:
téénevu ájcúítyuróne. —Árónáa ¿kiátú meújcúnetu

27ॸÁrónáacáa neélle: mémájchótsóiyá áyámekéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va múubárá
—Ihdyúhde tehdújúcoóro, Avyéjuúbej. íjcyátútsihyi meíjcyame?
Árónáa muurá múúne oohímyé íjcyarómé 34ॸÁánélliihyée múúhakye neébe:
majchó íaabájajte májchónetu —¿Aca múhduná méhdi majcho?

ĀΔʮËΔ͑ŃՓӕәʮɰ. Áánélliihyée muha menééhií:
28ॸÁánélliihyée neebe díílleke: —Ijcyáné 7-hova páahóónema
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ŃȍΎ˔ľ, muulle, u áyánéwu amóme.
cáhcujtsóhi. Ahdícyane ihdyu óvíi uke ó 35ॸÁánélliihyée neebe ditye iáhcúbaki.
pɽ ‫ڟ‬aabóhi. 36ॸÁánemáa teene páahóónema amómeke
Ehdúu Jetsóó díílleke nééné iékéévéne téhdújtsoobe Píívyéébeke.

tujkéveríhjyáa tsúúca dííllé ajyúwá Átsihdyúu idyóhdáhɽ ‫ڟ‬nunévú múúhakye
bohɽ ‫ڟ‬jucóóhií. ájcuube muha mewájtu diityéke. 37ॸÁánée
imájchóne pámeere tsaímíyé óóvénetu
ЬȍĀӕԮфŃ͑ŃŃ͑ľËȍŃ̲ľȍ͖ľфɗ coéváné 7-rujtsíva. 38ॸÁánée diitye
ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ májchome wajpíímúré
29ॸÁtsihdyúu muha tsiiñe Gariréá 4,000-meváubáhjáa walléémuháñema
unéuvu mepééme tétsihvu meúújeténáa ҡѸɰɰ̲ľŃŃԮŃ̲ľɞҡֆәфΔ͑Ë. 39ॸEhdúu
páhbaú hallúvú ácúúveébe. 30ॸÁábedívúu imájchótsóné boonétú botsíi wálloobe
idyé mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa píhcyaavémé diityéke. Átsihdyúu muha mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri mepéé
tsivácunú páhduváré nééneri Máádará cóómí ijcyáhullévu.
ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ: Ԋ́́Ńҡә̲Ńȍʮɰ˔ľ,
ȍ́́әԮҡә̲Ńȍʮɰ˔ľ, ɞȍʮֆәԮҡә̲Ńȍʮɰ˔ľ, ЬфɗҡѸŃΔ̲ӕ̲ҡѸĀΎҡѸŃΔ̲әˇľҡѸΔΎ˔ľ͑ŃŃ
pevéviiújɽ ‫͑ ڟ‬Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ, tsijtye ̲ŃŃ͑әфɞҡֆӕфΔ͑ŃĀɗ¡ֆľɗ̲ֆŃŃ͑ӕ˔ɗ
ҡѸɞɞ͖Ńľ̲Ń͑ľфɗËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ. (Mc. 8.11-13; Rc. 12.54-56)
16
Áámécóbaúvukée bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaábe. 1ॸÁijyúu paritséómuma
31ॸÁáneríi mɽ ‫ڟ‬amúnaa ullévenúhijcyá tsadotséómú tsáá Jetsóo éllevu.
eenée íhjyúvahíjcyatúmé tsúúca Áamée dííbyeke imújtátsóro néé
íhjyuvájúcóóneri, páviiújɽ ‫ڟ‬ɰ͑Ń̲ľȍʮɰ íévéhoowávú méénúráítyuróné dibye
ímíjpyeténeri, úllehíjcyatúmée tsúúca imyéénuki.
úlléjúcóóneri, hállúvatúmé 2ॸÁrónáacáa neebe diityéke:
hálluvájúcóóneri. Áánemáa duurúvámé —ͅӕӕфËӕӕԮŃЙ͖ľ͑ɞʮ˔ֆľʮɰ

muha mecáánívahíjcyaabe Píívyéébeke. ҡәʮЙ͖ә͑ľҡӕ̲ӕȍ̲ŃՓʮËәҡѸɞʮËֆΎΎʮɰ
ímí nééiñe. 3ॸo͑ľҡӕËәәԮŃ͑ľҡӕҡľʮɰ
ͅʮËȍΎ̲ɞҡֆ̲ľĀɞԮәˇľҡѸΔΔәәʮľҡŃҡѸΔ͑ľ ҡәʮЙ͖әËΎΎË̲ӕȍ̲ŃՓʮËәҡŃʮËΎΎʮɰ
(Mc. 8.1-10) ímítyuj cóójɽ ‫ ڟ‬íjcyaíñe. Ehdu muurá
32ॸÁáné boonétúu Jetsóó múúhakye ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә̲ŃՓʮËә
nééhií: muhdú néijyu muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ԯ͑ŃËΔΔʮɰɞʮËֆɞ͖ľ.
—Mítyane ó ɽ ‫ڟ‬dáátsové íjtye tsúúca Árome ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ámuha mewáájácutú
pápihchúúj coojɽ ‫ڟ‬vájuco mééma okée iwálloone tsúúca ámúhakye
íjcyámedívú imájchó óúúvéneri. Aane tsá ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰ
o ímílletú májchótúmeke o wállóóiyóne. imyéénúneri úúballéjúcohíjcyaróne?
37 ͅҡľΎॷ16
4ॸAame ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¿ ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veekí múúhakye néétune. Ihdyúhacáa
méimíllé méénúráítyuróné o méénune paritséómuma tsadotséómú uwáábó
téénetu oke ámuha mecáhcújtsokíjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? múhdurá nééne múúhakye
Óvíi ihdyu Píívyéébé ihjyú uubálle mújtátsóíyónetu muha metéhmémeí
múnáajpíi Jonáake pájtyedu nééne oke dibye múúhakye nééneé.
pájtyénetu ámuha méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
diibyéjuco o íjcyane. Ehdúu Jetsóó ЬŃŃĀΎфΎ͑ŃŃ̲ŃЙʮҡֆľҡŃŃ¡ŃˇľҡѸΔΔɞʮËֆ͑ľ
diityéké nééné boone muha diityédítyú (Mc. 8.27-30; Rc. 9.18-21)
mepéé tsiéllevúréjuco. 13ॸÁtsihdyúu muha ‘Tsetsaréa Pirípo’
͑Ń̲ľɞËΔΔ̲ɞɞʮËֆ͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ
ЬфɗҡѸŃΔ̲әӕՓ¡ΔʮӕҡӕˇľҡѸΔΔ meúújetétsihvu múúhakye neébe:
ɞ̲̲ֆŃ̲ӕ˔ľҡŃɽ ‫¡ڟ‬әՓʮҡѸΔ͑ľ —¿Aca muubá o íjcyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
(Mc. 8.14-21) óhdityu nehíjcyá íñe Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
5ॸAamée únéú tsiñéjcuvu muha ípívyéévéébedítyu?
meúújetétsihvu méɽ ‫ڟ‬tsaavé múúha 14ॸÁánélliihyée muha menééhií:
̲ʮËȍΔȍʮ̲ӕȍ̲¡ʮɰɰԮŃ͑ľ. —Tsaate nehíjcyá tsojtsó múnáajpi

6ॸÁánáacáa Jetsóó múúhakye nééhií: ˇΔԮҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɰ¡ľӕɞʮËֆ͑ľ. Áánetu
—ҽŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ. Méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedí tsijtye nehíjcyá éíjyuúvúu ícyahíjcyámé
paritséómuma tsadotséómu éhné pááá Píívyéébé ihjyú uubálle múnáadítyú
ooríchori. Eríaa, Jeremíaa, íjcyámútsidítyú tsaapi u
7ॸEhdúu múúhakye dibye néénéllii íjcyane.
muha ménéjcatsíhi: 15ॸEhdúu muha menéénéllii múúhakye
—Méubáhjané médóviyíjcyó neébe:

páááhóubáré metsívátúnéllii ehdu meke —¿Ácooca ámuha muubá o íjcyane
neébe. menééhií?
8ॸEhdúu muha meɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé iwáájácúne 16ॸÁánélliihyée Péédoro nééhií:
neebe múúhakye: —Muurá uu Críjto mɽ ‫ڟ‬amúnáake u

‫ڟ‬
—¿ʣveekí ámuha apááñeríyé pájtyetétsoobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃЬɗɗԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗ.
méɽ ‫ڟ‬jtsámeí memájchó mééma 17ॸÁánélliihyée neébe:
íjcyátúneri? Áánélliihyéha ihdyu tsá ímí —Tehdújuco, maímijyúhde tsáma uu

ámuha oke mecáhcújtsotúne. 9ॸ¿Muhdú Tsimóó Jonáá hajchi u íjcyaábe. Óvíi
wáájacúpityúmé ámuúha? ¿A tsá ámuha Píívyéébe uke pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Tsá muurá
mewáájácutú éhnée 5-hovátúré mɽ ‫ڟ‬amúnaa uke túkévéjtsóneri ehdu u
páahóónetu 5,000-meváké o íhjyúvatúne. ͅӕӕфɗȍĀֆӕ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ
májchótsónetu pívárujtsívá pátyeevéne? íjcyaabe Llihíyóré uke túkévéjtsóneri
10ॸÁhdure ¿aca tsá ámuha meɽ ‫ڟ‬tsáávetú ehdu ú ihjyúváhi. 18ॸÁábeke téhdure uke
éhnée 4,000-meváké 7-hovátúré o o néé Péédoro dimyémé íjcyane
májchotsónetu múhdúrujtsívá cóeene ‘nééwayu’ nééiyóne. ͅӕӕф͑ŃŃՓֆӕɰɰ͑
meújcune? 11ॸAane ¿muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane tsá wááótuúdú u néébe ú íjcyaá múhdumé
ámuha mewáájácutú tsííñeríyé ámúhama oke cáhcújtsómedítyú ímichi
o íhjyúvaróné ámúhakye o nééneé: ídyéjúcóejpi. Áánéllii muurá tahñéjté
“Méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedí paritséómuma tsadotséómu ɞʮËֆ̲ľ˔ľҡѸɰɰ̲͑ӕȍĀә
éhné pááá ooríchori?” méénúítyuróne. Muurá dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΎΎфΔ̲Ń
12ॸEhdúu dibye néénetu botsíi muha tsiiñe bóhɰɽ ‫ڟ‬hi. 19ॸÁhdure uke ó picyóó
méwájácuuvé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡŃŃ͑ľҡӕĀɗ¡ֆľ dijtyééveri mɽ ‫ڟ‬amúnaa iwáájácu muhdú
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃԮֆŃʮәľʮҡľ mewágóóóvénáa mítyane meéhneváne?

iíjcyaíñe. k͑ľɞ͖ľɞɞ͖әʮɰфɗ̲әȍĀӕф ¿Mityá ijcyáné tsane mepájtyetéíyóné
ícyahíjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnaa díuwááboju ehnííñevu tsaímíyé meíjcyáiyónej?
cáhcújtsotúmé tsá téénéejte íjcyatú 27ॸMuurá oo Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ŃȍĀәʮӕËΎ. ípívyééveebe Llihíyó avyéjuma ó tsaá

Áánetu teene cáhcujtsómé ímí Āɞɞ¡ֆľŃʮҡŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә̲͑. Áijyu
ícyahíjcyámé téénéejte ijcyá dííbyere muurá pámeere újcuú muhdú
néhdújuco. iícyahíjcyáne áhdo. 28ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
20ॸEhdúu iñééné boone múúhakye neebe ámúhadítyú tsáhái tsaate dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityú
muha muucá meúúbállétu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ҡԮֆŃʮә¡ΔȍΔՓԮŃ͑Ńʮҡֆә̲ɰҡә̲ľ.
diibyéjuco Críjto mépájtyetétsoobe dibye Ehdúu Jetsóó néé múúhakye.
íjcyane.
ˇľҡѸΔΔҡѸɞȍĀֆәфľľԮŃ͑ľ
ʣĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľɞ͖ŃˇľҡѸΔΔәә¡́́Ń͑ľ (Mc. 9.2-13; Rc. 9.28-36)
17
(Mc. 8.31-9.1; Rc. 9.22-27) 1ॸÁtsihdyúu 6 coojɽ ‫ڟ‬vatu tsajtyéébé
21ॸÁtsihdyúu múúhakye úúbálleebe Péédoroo, Jacóóboo, íñahbe Jóáaá,
muhdú Jerotsaréevu péébeke éhdúmeke cáméhbaúvú múha
túkevéjtsojtémá llúúvájté avyéjujtee, íjcyátúhullévu. 2ॸÁhullévúhjáa diityédívú
taúhbájú uwáábojtee, íjcyame tsíhdyúrééveébe. Íhyúmɽ ‫ڟ‬hjáa ajchúcunú
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhráné nɽ ‫ڟ‬jcáutu dííbyeke cóójɽ ‫ڟ‬ejpi nuhba ájchúcunúdu. Áhduréhjáa
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe. Ároobe 3 coojɽ ‫ڟ‬vatu tsiiñe íwajyámú ávyeta cádiúcunú peetédu.
ɗ¡Δȍɰɰɞ͖Ńľәә¡́́ľŃ¡ľ. 22ॸÁánélliihyée 3ॸÁánáacáhjáa Moitséee, Eríaa, íjcyamútsí
Péédoro múúhadítyú idyówajcáróóbeke dííbyedívú bóhówáávémútsima ihjyúvaábe.

nééhií: 4ॸÁánélliihyéhjáa Péédoro nééhií:
—Tsáha Ávyéjuúbej, kiá Píívyéébe —Ávyéjuúbej, ¡Maímijyu ihdyu mee

ɞʮËֆ͑ɰɰ͑ӕ˔ľЙʮҡֆľŃȍɗ. ҽѸɰɰ͑ӕ˔ľ íchihyij! Ahdícyane u ímílléhajchíí metsu
pájtyéityúne. meméénu 3-wava nújuwááné dihñéwaa,
23ॸEhdúu Péédoro néérónáa Jetsóó íllure Moitsée éhwaa, Ería éhwaa, éhdune.
dííbyeke uhbáhi. Neebépeé: 5ॸEhdúhjáa Péédoro íhjyúvánáa ojtso
—¡Dɽ ‫ڟ‬hne óhdityu Náve Naavénej! ávyeta ájchúcunúné diityédívú niityéhi.

¡Iijyévéne oke u túhútsohíjcyáne! Muurá Ááné pañétúhjáa Píívyéébe nééhií:
mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬jtsaméíyé dípañe íjcyánéllii —Áánu muurá Hájchíwúuke o
tsá u wáájácutú muhdú Píívyéébe wájyúúbedi mítyane ó imíjyúúhií.
óhdityu ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe. Áábeke ihdyu tsáma méllééboco.
24ॸÁtsihdyúu neebe múúhakye: 6ॸÁáneríhjyáa mítyane iíllityéne
—Tsaate oke iúraavyéné ímillémé óvíi ɽ ‫ڟ‬hvóhobáme. 7ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó

iímillédú iícyahíjcyánetu ɰɽ ‫ڟ‬hveténe diityéké dócárájcoobéré nééhií:
úraavyé wájyúmeítyúméré —Méíllityédíñe. Méíjyocúúve.
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné pañe. 25ॸMuurá 8ॸAhdújucóhjáa iíjyócúúvéne tsiiñe
ɗɞ̲ɗ́́ŃĀәɞɞ͖әʮɰфɗɗɞʮËֆɞֆΔ͑ľфɞֆŃ ditye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬térónáa tsáhájuco múha íjcyatúne.

tsúúrámeíhijcyámé tsá pájtyetéityúne. Iiyéjucóhjáa Jetsóó tétsihyi.
Áánetu teene ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ookéréjuco ímí 9ॸEhdúhjáa diityédívú itsíhdyúréévéne
iúráávyéíñeri tsúúrámeíhijcyámé oomívú diityéké neébe:

pájtyéteéhi. 26ॸ¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke —Tsáma méúúbálledíñéi muucá íñe
pɽ ‫ڟ‬áábóiyóné tsáijyu múu ámuha maájtyumɽ ‫ڟ‬né Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu
39 ͅҡľΎॷ17
o ípívyééveebe o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe tsiiñe o —Áyu cána bo ííllevu metsívaj.

bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬túné hajchóta. 18ॸAhdújucóo ditye tsájtyéébé pañe
10ॸÁánélliihyéhjáa nééme dííbyeke: naavéné íjcyáábeke dibye úhbánetu dibye
—¿Ácooca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane taúhbájú íjchivyéne. Ááné boonée tsúúca
uwáábojte nehíjcyá Eríava tsiiñe ímíjpyetéébe.
bóhówááveíñé mɽ ‫ڟ‬amúnáake 19ॸÁáné boonétúu muha tsamééré
ЙʮҡֆľҡŃҡѸΔɗɗ¡ֆľ¡ΔȍΔՓԮŃɞ͖ŃɰȍĀŃՓӕ? meíjcyátsihvu dííbyeke menééhií:

11ॸÁánélliihyéhjáa neébe: —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí tsá muha mepíívyetétú
—Éée, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΔȍĀŃľҡľ͑ľ͑Ń̲ľɞ͖Ń meíjchívyetsóné naavéneke eene u
Eríá bóhówááveíñé mɽ ‫ڟ‬amúnáake méénuhíjcyádu?
pájtyetétsóííbyé úmɽ ‫ڟ‬wari dibye diityéké 20ॸÁánélliihyée neebe múúhakye:
ɰɽ ‫ڟ‬hdénu dííbyema. 12ॸAhdújucóo muurá —Ámuha Píívyéébeke ímí

dibye bóhówaavéné tsojtsó múnáajpi mecáhcújtsótúnéllii tsá ámuha
Jóáa eenée Eríá dibye íjcyane némeííbye. mepíívyetétú tehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane meméénúiyóne.
Áróóbekée muurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ
ávyejúúlletúmé múhdurá dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyá mojtáátsá neeváúwu áyá néérou muhdú
múijyú ookéréjuco Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o kéémevédú ímí ámuha Píívyéébeke
ípívyéévéébeke idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veídyu. mecáhcújtsoca muurá cámehbáú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néiyá
13ॸEhdúhjáa Jetsóó néénetu botsíi diitye tsíhtsihvu ámuha menééjuri. Ehdu ímí
3-meva waajácú tsojtsó múnáajpi ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ̲ӕȍ̲ľËȍËәʮҡѸΎËҡѸɰɰ͑
Jóááúvudítyú dibye nééneé. ámúhadívú túhúúítyuróne. 21ॸMuurá ihdyu
téeméjpiikye mewáágóo májchotúmé
ͅŃɗԮҡľфɗËȍŃ̲ŃŃ¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ̲Ńҡә̲ľɞȍɗ. Ehdúu
(Mc. 9.14-29; Rc. 9.37-43) Jetsóó néé múúhakye.
14ॸAamée tsúúca tsiiñe wajtsɽ ‫ڟ‬
múúhadívu. ʣĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľɞ͖ŃҡѸɗɗ͖ľˇľҡѸΔΔәә¡́́Ń͑ľ

15ॸÁánáacáa tétsihyi mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa (Mc. 9.30-32; Rc. 9.44-45)
íjcyámedítyú tsaapi Jetsóó lliiñévú 22ॸoȍĀӕфŃľǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɗ̲ӕȍ
ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne néé dííbyeke: meíjcyánáa tsiiñe múúhakye neébe:

—Ávyéjuúbej, cána ihdyu óvíjyuco —Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu ípívyéévéébedívú
hájchíwúudi dɽ ‫ڟ‬daatsóvej. Mítyane muurá tsaapi ékéévétsoó ímítyúmeke.
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyaabe imyéívaténeri. 23ॸÁábeke ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoobe muurá 3
Aabe ápíchó áákityéhijcyá cúújúwá coojɽ ‫ڟ‬vatu tsiiñe bóhɰɽ ‫ڟ‬hi. Ehdúu dibye
pañévu. Tsáijyu áákityéhíjcyaabe téhí íhjyuváné ɽ ‫ڟ‬dátsó múúhakye pajtyéhi.
pañévu. 16ॸAane íñe íjtye dímamyému
éllevu diityévá óóma ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tso o ġӕӕфәԮʮՓ¡ֆӕҡЙ̲ŃԮ˔ŃфŃ
tsíváróóbeke tsá ditye bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsotúne. ĀɗҡֆľȍĀΎҡѸΔ͑ľ
17ॸÁánélliihyée neébe: 24ॸAamée Capenaóovu muha
—¡Juhúúj, múhdúré mɽ ‫ڟ‬amúnaáhana meúújeténáa duurúvájá wáábyuta

ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕӕȍЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľȍĀΔҡѸΎȍɞʮËֆ̲ŃҡѸ̲әәȍ
cáhcujtsópityúme! Aane íñe ¿múhajchótá éllevu múúhakye iáhdótsoki. Aamée
ámúhá muhdúré o áábúcúne ámúhakye ó Péédoróké néé Jetsóodítyu:
úwáábohíjcyaá ímíñeúvú ámuha —¿Aca tsá ámúhá avyéjuube áhdóityú
mecáhcújtsoki? Ehdúu múúhakye duurúvájá wáábyuta paméváré
iñétsihdyu neébe: áhdohíjcyáne?
25ॸÁánélliihyée Péédoro néé diityéke:

—Ihdyúi áhdóiíbye. Ehdúu ditye nééne ҽѸҡŃ˔Ńɞ̲ɞҡֆӕ͑ŃԮә̲ľɽ ‫¡ڟ‬әՓʮҡѸΔ͑Ń
Jetsóoke iúúbálle Péédoro dííbye éllevu ЙɞËȍΔ͑ŃŃ͑ľŃ
tsájá pañévú úcáávérónáa ɽ ‫ڟ‬hdére (Mc. 9.42-48; Rc. 17.1-2)
népéjtsoobe dííbyeke: 6ॸÁánetu botsíi oke cáhcujtsómé ɽ ‫ڟ‬dátsó
—‫ع‬kË̲ӕȍĀәәɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ, ҡѸɰɰ̲ŃՓӕә̲әĀәфŃɗ͑ŃŃ̲ľĀɞҡֆәҡѸҡŃ˔Ń
Tsímoj? ¿Muucá múúne ímítyunévú ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyámekéubá múu
áhdótsohíjcyámé ávyéjujte? ‫ع‬kɞɗɗ͖әʮɰ apáhajchíí íjkyééháñetu néwáyúcobáné
múnáakére? ‫ͅع‬ɗҡֆҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ ióhbáñúmeke wájojcó móóá pañévú
múnáakej? ЙɞËȍΔĀɗɗҡֆŃә̲ɰՓ͑ŃŃ͑ŃɰȍĀŃҡӕ.
26ॸÁánélliihyée neebe Péédoro: ‫ڟ‬
7ॸ¡ʣԮľľ˔ɞ̲ɗɞ͖ľɞɞ͖әʮɰфɗɞ̲ɗҡֆә̲ŃɞʮËֆ̲ľ
—ͅӕӕф̲әә͑ľҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ ténejcúvú tsíjtyeke ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyaj!

múnáakéré áhdótsohíjcyáme. oфΔ̲ľ˔ľɗȍĀֆӕ̲ɰĀҡѸΎʮӕҡľ͑ľ
Áánélliihyée Jetsóó nééhií: pájtyéiñe.
—Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ع ڟ‬ӕȍĀәҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ 8ॸAhdícyane ámúhá hojtsɽ ‫ڟ‬neri ímityúné
múnáájpíubájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ó áhdoóhi? 27ॸÁrónáa ámuha meméénuhíjcyáhajchíí múu

ihdyu o áhdotúné múhdurá ditye kípíyújcúmeí téhojtsɽ ‫ڟ‬ʮɰ. Áhdure ámúháj
ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunútu cáhawáá pijcyúté úneuj. tuhááñeri ímítyúne éllevu ámuha
k͑ľӕЙɞʮֆәËәә¡ŃɗȍʮֆәЙ͖ľҡѸʮɰ mepéhíjcyáhajchíí múu kípíyújcúmeí
dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰʮɰӕʮҡֆә̲ɰʮɽ ‫ڟ‬vú ú áhdóteé mééma ҡŃʮҡӕȍʮɰ. Muurá ihdyu ímí ámuha
tsamútsimájuco. Ehdúu Jetsóó néé ̲ŃɞʮËֆ̲әȍʮЙɗɗҡֆӕҡѸҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬tsá
Péédoróke. íjcyájúcóóturómé ámuha
mepájtyetéhajchííjyu. Áánetu muurá
ˇľҡѸΔΎ˔ľɞ̲̲ֆŃ̲әĀɗ́́ΔË¡ֆŃ ɽ ‫ڟ‬dátsó ámuha méíjcyaá ímí ámúháj
ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡӕӕ¡ľĀɗɗҡֆŃĀɞҡֆәɞʮËֆɗֆΔ͑ľ piiháñé néérome múijyú áábatéítyúnéj
(Mc. 9.33-37; Rc. 9.46-48) cuujúwá pañévú ámuha
18
1ॸÁijyúu muha Jetsóoke mewágóóóvéhajchííjyu. 9ॸÁhdure ámúhá
menééhií: hálluúúneri ámuha maájtyumɽ ‫ڟ‬né
—¿Aca caabyé múúhadítyú ɽ ɰ‫ ڟ‬ȍҡѸәҡӕӕ¡ľ ímityúné meméénuhíjcyáhajchíí
ɞʮËֆ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń ̲ŃՓǣΔΔҡŃӕȍʮɰ. Muurá ímí ámuha
avyéjuri muha meíjcyácoóca? méíjcyaá tsánejcúeúhjɽ ‫ ڟ‬íjcyájúcóóturómé
2-3ॸÁánélliihyée tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ménéwúuke ámuha mepájtyetéhajchííjyu. Áánetu
ɰЙɽ ‫ڟ‬әԮ¡ľ˔ľ̲әәȍʮЙɰɰ͑ŃԮәɗЙɞËֆΔΔ͑ľ ɽ ‫ڟ‬dátsó ámuha méíjcyaá tsaúúcuma
neébe: ámuha meíjcyarómé cúújúwá pañévú
—ʣ ̲ ‫ ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃɞʮҡֆľ mewágóóóvéhajchííjyu.
ҡѸɰɰ̲ľɰɰ͑Ńɗ˔ֆŃՓʮËӕҡә̲ŃɞʮËֆĀӕ
ámúhá ɽ j‫ ڟ‬tsaméí cápáyóóvétúhajchíí tsá Ϙ¡ŃŃʮ̲әʮҡ͑ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
ámuha meíjcyáityú Píívyéébé (Rc. 15.3-7)
avyéjúejte. 4ॸMuurá Píívyéébé 10ॸkȍĀɞËֆ͑ľҡѸ̲әӕҡѸɰɰ̲ŃՓӕә̲ә
ԮֆŃʮәľʮҡľɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә ɞʮËֆĀӕɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә͑ŃŃ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ

ҡѸɰɰ̲ŃՓӕә̲әɞʮËֆĀӕ͑ŃŃ̲ľɗʮËֆ ̲ә͑˔ľŃȍĀɰɰԮ́́ľҡә͑ľ. Muurá ijcyámé
ɽ ɰ‫ ڟ‬ȍҡѸәҡӕʮҡľ. 5ॸMuurá íñe áánu ɽ d‫ ڟ‬átsó ĀɗɗҡֆŃҡľȍ̲ŃʮҡŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә̞͑́ɗȍɞֆΎ̲
tsɽ ‫ڟ‬ɽ m ‫ ڟ‬ene íjcyadu táuráávye múnaa Āɞɞ¡ֆľ˔ľĀɗɗҡֆŃȍ́́әԮәЙɰ¡Ύʮӕ
ɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә͑ŃŃ̲ľ˔ľ táúmeíhijcyáme. 11ॸMuuráhjáa
ɽ ‫ڟ‬ɽ c‫ ڟ‬úvehíjcyámé ookéjuco ɽ ‫ڟ‬ɽ c‫ ڟ‬uvéne. Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú o ípívyééveebe o tsáá
41 ͅҡľΎॷ18
íimítyuháñé mújtátsómeke o —Ávyéjuúbej, ¿aanéhaca íñe

pájtyetétsoki. múhdúijyúvá ó ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéiyá óóma
12ॸ¿Aca tsáápí obééjámú 100-meva ímityúné méénúmedi? ¿A 7-ijyúva?
íjcyámedítyú tsaapi mújtaca tsá dibye 22ॸÁánélliihyée neébe:
ímunáajte 99-meváréjuco íjcyámeke —Tsáhaá, paíjyuváré múu ɽ ‫ڟ‬dáátsové

tsátsihvu ipícyóóne néhcóítyuró uke ímityúné méénúrómedi.
dííbyeke? Muurá néhcóíyoóbe. 13ॸAane
muurá dííbyeke iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne mítyane ʣɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔԮŃɗֆΔ͑Ńɞ̲ɞ́́Ńҡәә¡ľĀɞҡֆә
ímíjyúúvéíyoobe pámeerée íjcyácooca ɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
iímíjyúúné ehnííñevu. 14ॸAhdu muurá 23ॸͅӕӕф͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľͅŃŃË͑ɗҡѸɞ̲ɞ́́ľҡә pámeemáyé íavyéjú ímíbájchoó tsáné

dííbyé uráávye múnaa ɽ ‫ڟ‬dátsó avyéjuubéhjáa ihyájkímú pevénéré
ҡѸɰɰ̲ŃՓӕә̲әɞʮËֆĀӕ͑ŃŃ̲ľĀɞҡֆә dííbyedítyú náhjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyáné diityémá
tsáápíubáré wágóoovéne. ímíbajchódu. 24ॸTujkénúhjáa
ímíbájchóroobe mítyane pevénéré
ҽѸɞʮҡֆľ̲̲әȍĀӕф̲ľɞʮËֆ͑ľ dííbyedítyú náhjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyáábema.
̲ľɞ̲ɞ¡ËȍΔʮËҡѸɞ͖ľ 25ॸÁrónáacáhjáa tsá dibye píívyetétú teene
(Rc. 17.3) ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú iáhdóiyóne. Áánélliihyéhjáa diibye
15ॸAhdícyane ámuha cahcújtso íavyéjuube néé tsaatéké dííbyedívú
múnáadítyú ímityúné tsaapi ámúhama iñáhjɽ ‫ڟ‬ȍŃ͑ӕɞ͖ŃЙ͑ľľфľɗȍ͖Ń͑Ńȍʮɰ̲
méénúhajchíí múu iiye dibye íjcyátsihvu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬memájuco teene múhdutú dibye
bóijcyú téénetu dibye illéébóhajchíí áhdóítyúrónélliíhye. 26ॸÁánélliihyéhjáa
iímíbáávyeki. 16ॸAane dibye diibye íúníu múnáajpi dííbyé lliiñévú
lléébótúhajchíí múu pívámevájuco ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne dííbyedívú
ímíñeúvú íhjyuváné dííbyema. 17ॸAame ɰɽ ‫ڟ‬dátsójkímyeíñe nééhií: “Ávyéjuúbej,
néérone dibye táhjálléhajchíí múu cána ehdícyáróné pañéi daabúcú íñe
pámeeréjuco cahcújtso múnaa úhdityu o náhjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyáné uke o
idyóbéévéne íhjyuváné dííbyema. áhdohíjcyatúne. Ukéi chooco ó áhdoó
Áámeke idyé dibye táhjálléhajchíí múu páneére.” 27ॸEhdúhjáa dibye néénéllii
ílluréjuco ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné ihdícyaabéduréjuco dííbyedi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne tsáhájuco dibye
dibye iíjcyaki. áhdótsotúne. o¡Ńȍ́́әфɞȍʮֆҡѸɰɰ͑
18ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ íjcyájúcootúne.
̲ӕȍĀә͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ 28ॸEhdúhjáa íavyéjuube dííbyema
͑ŃȍĀәʮӕËΎɞ͖ľɞɞ͖әʮɰфɗ̲ɽ ‫ڟ‬amúnáake ámuha ímíbájchótsihdyu péébe cábuuvé tsaapi

metúkévétsohíjcyádú ámuha meíjcyaíñe. íñahbéébedívú téhduréhjáa dííbyedítyú
19ॸÁhdure idyé ámúhakye o néé áyánéwu iñáhjɽ ‫ڟ‬henúné
míítyétsi tsane ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé hallúvú áhdohíjcyátúúbedívu. Áábekéhjáa
̞́ɗȍɞֆΔЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ˔ľ íjkyéétu iéékévéne neébe:
Йɰ¡Δҡә̲ľɞȍʮËȍɞɞ̲ӕӕфЙɽ ‫ڟ‬áábóiibye —Ó imíllé ícyoocáré oke u áhdone
diityétsikye. 20ॸMuurá Píívyéébeke óhdityúu u náhjɽ ‫ڟ‬henúne.
cáhcujtsómé pívááturómé tamyémeri 29ॸÁánélliihyéhjáa téhdure dííbyé lliiñévú
ЙɞȍËֆԮŃ̲ŃʮЙɰɰ͑ľΎΎĀɗɗҡֆŃ˔ŃΎ ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne ɰɽ ‫ڟ‬dátsójkímyeíñe nééroobe

pɽ ‫ڟ‬ááboki. dííbyeke: “Muúbej, cána ihdyu óvíjyucói
21ॸEhdúu Jetsóó néénéllii Péédoro néé daabúcú tsáríyóné pañe teénej. Ukéi
dííbyeke: ihdyu chooco ó áhdoóhi.”
30ॸÁrónáacáhjáa tsá dibye ímílletú ípívyejtsóné wajpii, wallee, íjcyane

ɰɽ ‫ڟ‬dáátsovéné dííbyedi. Ílluréjucóhjáa muhdú tene íjcyaídyújuco. 5ॸÁánemáa
dibye cúvéhoojánúné dííbyeke. Aabéhjáa muurá téijyújuco dibye nééne wajpi
cúvéhóójá pañe ijcyá dííbyeke iáhdótúné wálleeke ityáábávállema ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neíñé
hajchóta. 31ॸEhdúhjáa íñahbéébeke dibye cáánímútsidítyú dííllemáyéjuco iíjcya
ĀфɰɰԮŃ͑ŃҡѸɗʮҡֆľɞ͖ȍ¡Ńʮҡľ˔ľɽ ‫ڟ‬dátsó tsahéécoréjuco tsáápiiye íjcyáiyódu.
pájtyénéllii íavyéjúúbeke úúballémé 6ॸAamútsí muurá míítyétsi íjcyáromútsí
muhdú dííbyeke tene pájtyene. tsahéécoréjuco íjcyaíñé Píívyéébée

32ॸÁánélliihyéhjáa íavyéjuube pɽ ‫ڟ‬uvá ípívyejtsódújuco. Áánéllii tsá tsaate
dííbyeke. Áábekéhjáa népéjtsoóbe: “Uu ityáábávájcatsícyooca dówáávéítyuróne.
táúníu múnáajpi, ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ávyétá 7ॸEhdúu Jetsóó néénéllii nééme dííbyeke:
imítyuube uú? Úhdíi muurá o —Áánáacáráhjáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí Moitsééúvú

ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne ó ɽ ‫ڟ‬hvejtsó páneere ávyétá úwáábohíjcyá metáábávárólleke
mityáné óhdityu u náhjɽ ‫ڟ‬henúné u meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóiyóné tééné waajácuháámɽ ‫ڟ‬
áhdohíjcyatúne. 33ॸAhdu muurá mecáátúnúhaamɽ ‫ڟ‬vú maájcúnema?
díñahbéébedi u ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne ú ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóiyá 8ॸÁánélliihyée neébe:
páneere úhdíi o ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne o —Muuráhjáa ihdyu eene ámuha

ɽ ‫ڟ‬hvejtsódu.” 34ॸEhdúhjáa íavyéjuube meíjcyadu ditye cáhcujtsópítyúnéllii
dííbyeke iñééne ílluréjuco ehdu nehíjcyaabe tehdu tene
icyáyobáávaténe icyúvéhoojánúúbedívú néétúrónáaáca. Tsáháa Píívyéébe tehdu
ɽ ‫ڟ‬cúbáhratsóné teene dibye áhdótúné teene ípívyéjtsotúne. 9ॸÁánéllii ámúhakye
hajchóta. Ύ͑ŃŃҡѸЙɗ̲ľՓɞ̲ɗҡֆә͑ŃҡѸɞʮҡֆŃȍʮɰ̲
35ॸEhdu muurá ámúhakye méénúiibye méénútúrólleke ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne
̞́ɗȍɞֆΔ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ̲ӕȍ tsíjpíllekéréjuco táábáváhajchíí muurá
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ̲әȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri ámúhá ímityúné méénuube ɽ ‫ڟ‬veekí méwamájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
náhbedi meɽ ‫ڟ‬dáátsóvétúhajchííjyu. tsíjpíllema iíjcyáneri. Áhdure idyé tsaapi
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsólleke táábávaabe ímityúné
ҽ¡ԮʮËҡѸɞ̲ֆŃՓǣΔΔʮËҡѸɞɞҡֆӕфΔ͑Ń meenúhi.
ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ 10ॸEhdúu Jetsóó néénéllii muha
(Mc. 10.1-12; Rc. 16.18) menééhií:
19
1ॸEhdúu Jetsóó nétsihdyu muha —Ímí tehdújúcooro teene táábávajcátsí
mepéjucóó Gariréatu Jodéá néérónáa tsíñejcútú múhdurá teéne.
ɗɗ͖әʮɰԮӕˇΎΎĀҡѸɗ͖ŃʮËӕԮӕ. 2ॸÁhullée Áánélliihyéubá óvíjyácóóiyóné teéne.
mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa úráávyehíjcyá 11ॸÁánélliihyée neebe múúhakye:
dííbyeke. o̲ľĀɞҡֆәӕËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ —Árónáa tsá paméváré píívyetétú

bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaábe. 3ॸÁijyúu tsaate tehdu iíjcyane. Apáámyéré ihdyu
paritséómú dííbyeke imújtátsóro dííbye Píívyéébe pícyohdújuco íjcyame piivyété
éllevu itsááne nééhií: tehdu iíjcyane. 12ॸMuurá ijcyámé tsaate
—¿A tehdújuco tsaapi méwakye ípyée iípívyeevédújuco wálleema
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóiyóné ihdícyáné hallútúre? iíjcyáiyóné píívyetétúme. Áhdure ijcyámé
4ॸÁánélliihyée neébe: tsaate mɽ ‫ڟ‬amúnaáré méénúnetu wálleema
—¿Aca tsá ámuha meéévehíjcyatú iíjcyane píívyetétúme. Áánetu ihdyu
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËӕȍ̲ɰ? Muurá ҡѸҡľɗ̲ɞ́́ŃɞɞֆŃľʮҡŃфŃɗɞʮËֆ͑ľɰɰ͑
téhaamɽ ‫ڟ‬tú caatúváné dibyée páné ҡәȍәʮҡѸΎҡә̲Ń͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ
ɰȍĀŃľ͑ľɗɞЙɞԮֆŃʮҡѸΔ͑Ń͑ɽ ‫ڟ‬jcaúvú téhdure Píívyéébé avyéjúejte iíjcyáneríyé ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veki.
43 ͅҡľΎॷ19
Ahdícyane ihdyu óvíi caatyé ííyéejtéré díícyáánimútsikye. Pamévakéré múu

iíjcyane ímillémé tehdu ijcyáhi. Ehdúu wajyú muhdú u wájyúmeídyu.
Jetsóó néé múúhakye. 20ॸEhdúu Jetsóó néénéllii neébe:
—Muuráhjáa ihdyu táayáábedítyúré

ҽѸɰɰ̲Ń˔ŃˇľҡѸΔΔ́́әәԮ͑ә͑ľ tehdújuco o ícyahíjcyáne. ¿Mityá ijcyánéi
(Mc. 10.13-16; Rc. 18.15-17) ҡѸɗɗ͖ľɰɰ͑Ύ̲ŃŃ͑әɗֆΔ͑ľʮ?
13ॸÁijyúu tsaate ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke tsivá dííbye 21ॸÁánélliihyée neébe:
Ń́́ľԮӕĀɗ¡ֆľĀɗɗҡֆŃȍ́́әԮәЙɰ¡Ύʮӕ —Ihdyu panévatúré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ͑ľ

ityáúmeí Píívyéébeke. Áánélliihyée muha u ímílléhajchíí dítsíeméné náhjɽ ‫ڟ‬hénúne
menéé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬ľԮәĀɗҡֆľҡѸɰɰ̲Ń˔ŃҡѸɞԮ͑ľɞ́́ӕфľ ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľЙɰ¡Ύ. Áijyu ihdyu
dííbyeke ityúhújtsoki. 14ॸÁrónáacáa neebe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃәԮֆŃʮәәҡľŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ
múúhakye: Píívyéébé avyéjuvu. Aane cáhawáá ehdu
—Óvi ihdyu tsiváme. ¿ʣveekí ‫ڟ‬ ámuha méénúne ookéréjuco duráávyej.
mécátuhtsóhi? ͅӕӕфĀɗɗҡֆľҡѸɰɰ̲ľ 22ॸEhdúu Jetsóó nééne kímóhcó pajtyé
íjcyadu néémé wáábyuta Píívyéébé dííbyeke mítyane dibye éhnévánélliíhye.

ԮֆŃʮәɗʮËֆ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ. 15ॸEhdúu iñééne Aabée ílluréjuco pééne kímóóveebére.
diityéké dócárájcoobéré Píívyéébeke 23ॸÁánélliihyée Jetsóó néé múúhakye:
Йɰ¡Δҡә̲ľɞĀɗɗҡֆŃȍ́́әԮӕ. Ááné ‫ڟ‬

—ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃľȍ͑ŃԮ
boonétúu tétsihdyu muha mepéé múnaa ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu úcáávéiyóné
tsiéllevúréjuco. Píívyéébé avyéjuvu. 24ॸ¿Aca muhdú
caméélló ánéétóhéjutu pajtyéiyáhi?
ϘԮȍҡѸˇľҡѸΔΎ̲ɞȍʮֆӕԮ͑ľ Áhdure ¿aca muhdú diitye ehnéva múnaa
(Mc. 10.17-31; Rc. 18.18-30) Píívyéébé avyéjuvu úcáávéiyáhi?
16ॸTsáijyúu téhdure tsaapi ováhtsá 25ॸEhdúu dibye nééneri muha
ehnéva múnáajpi íjcyaabe Jetsóo éllevu meúllévenúne menééhií:

itsááne nééhií: —¿Aca ihdyu múhdutúrá pájtyetéiyóme?
—Uwááboóbej, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ¡ľ 26ॸÁánélliihyée múúhakye ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neébe:
cána oke diñe muhdú o íjcyáiyóné —Tsá muurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa píívyetétú iiye
múijyú o dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬o ipájtyetétsámeíñe. Árónáa Píívyéébe
újcuki. ЙɗɗԮֆŃҡŃĀɗɗҡֆŃ˔ŃɗЙʮҡֆľҡŃҡѸΔ͑Ńɰɰ͑
17ॸÁánélliihyée neébe: dííbyedívú túhúútúnélliíhye.
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí eene oke ú dilló 27ॸÁánélliihyée Péédoro nééhií:
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗ? Muurá ihdyu apáábyéré —Ávyéjuúbej, muuráhjáa páneere

Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľ. Ahdícyane cáhawáá muha meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne uukéréjuco
dííbyé taúhbajúúné néhdu diicya múijyú meúraavyéne. ¿Aane muhdúí íñe teéne?
u dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬u újcune u ‫ع‬ʣɰ̲͑ӕȍ̲ŃәʮËӕәҡŃŃ͑Ńȍ́́әԮӕ?
ímílléhajchííjyu. 28ॸÁánélliihyée múúhakye neébe:
18ॸÁánélliihyée neébe: ‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃЙ͑ľľфľ
—¿Aca keená teene dííbyé tsíhdyuréjuco ímíbáávyécooca
taúhbajúúne? Áánélliihyée úúbálleebe Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe o
teene taúhbaju íllu nééneé: ávyéjuutéiñe. Áijyu idyé ámuha téhdure
—Tsá múu mɽ ‫ڟ‬amúnáake dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsotúne. méíjcyaá 12-hava ámúha múnaa ijraéémú
Tsá múu ihdícyámema íjcyámé avyéjujte. 29ॸMuurá páneere
dómácójcatsítyúne. Tsá múu nánívatúne. íijcyátsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ̲ɗ̲ә͑˔ľɞ͖ȍ¡Ń̲ӕӕ,
Tsá múu állíuutúne. 19ॸMúu avyéjuullé íñaallémuu, cáánimuu, méwamyuu,
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɰɽ ‫ڟ‬mee, íjcyárómeke ipícyoíñúne dibye eenée ávyétá nihñéejtéré cuuvé
ookéréjuco iúráávyéné wákimyéí méénume pañe úcáávémedítyú áhdótujkénúné
éhnííñevu tsaímíyé íjcyaá múijyú muhdú tsáápiitsáké 10-haamɽ ‫ڟ‬vá diibye tépallí
íjcyáityúmeréjuco. 30ॸÁrónáa ihdyu múnáajpi néhdunéjuco. 10ॸAanéhjáa diitye
ҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ. Muurá íñe ícyooca eenée tujkénú cúúvénetúré úcaavémé
ɽ ‫ڟ‬htsutúmé íjcyame ɽ ‫ڟ‬dátsó téijyu waagóojte ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne ɽ ‫ڟ‬jtsámeí dibye áhdoíñé éhnííñevu
íjcyaáhi. Ááné lliiñévú íñe ícyooca pájcoojɽ ‫ڟ‬ré ditye wákímyeíñélliíhye.
ɽ ‫ڟ‬daatsómé ávyéjúúteéhi. Árónáacáhjáa diityéké téhdunéré
10-haamɽ ‫ڟ‬vá áhdoóbe. 11ॸAanéhjáa
ҽѸҡľՓ˔ɞ̲ֆľɞ͖ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ múhdurá diityéké pájtyénéllii tépallí
20
1ॸͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ múnáájpidítyú llíhcyámeímye.
íjcyaabe pámeemáyé íavyéjú 12ॸÁámedítyúhjáa tsaapi néé dííbyeke:
ɞ̲ɞ¡ʮËȍΎΔŃȍ͑ľ̲әә͑ľҡѸЙɗɞә̲ɰȍŃ “Aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane aatye ícyoocárené

wákimyéi múnáama diityé wákimyéí cuuvé pañe úcáávémeke ú ahdó íñe muha
ímíbajchódu. ҽѸЙɞȍʮֆ̲ӕӕфɞә̲ɰȍŃ cójɽ ‫ڟ‬hajchótá állócohɽ ‫ڟ‬váneri
pañétú óóva ditye iááhɽ ‫ڟ‬vétso cúúvénetúré mewákímyeímyeke u áhdodúnére.”
nehcó wákimyéi múnáake. 2ॸAanéhjáa 13ॸÁánélliihyéhjáa neebe dííbyeke:
tsúúca iújcúmeke neebe 10-haamɽ ‫ڟ‬vá “Muúbej, ¿acáne tsá o néétu téhdune
ҡѸʮËΎΎʮɰɗȍĀΎɞ͖ľ. Áánemáhjáa 10-haamɽ ‫ڟ‬vá ámúhakye o áhdoíñé tsájcoojɽ ‫ڟ‬
wallójúcoobe ditye iwákímyeíki. 3ॸÁáné wákiméi? Áánerá tsáháturo ímityúné
boonétúhjáa idyé cójɽ ‫ڟ‬hréjuco néénáa ámúhakye o dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vetúne. 14ॸAhdícyane wa
tsiiñe tsíjtyeke néhcotéébé úújeté tsaate eene uke o áhdone dékéévéne dipyej.
tsátsii pevétáré íjcyámedívu. Muurá ihdyu ó imíllé áyánéwu
4ॸÁámekéhjáa neébe: “Ámuúhaj, óóma wákímyeíyómema tsahdúnéhjɽ ‫ڟ‬ré o áhdone
̲ŃՓ˔ɞ̲ֆľɞҡֆŃҡә̲ɰȍŃЙ͖ľ. Ámúhakye pámeekére. 15ॸ¿Aca tsá u wáájácutú o
ímí ó áhdoóhi.” Ahdújucóhjáa ditye ímillédú o áhdóiyóné tadsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰĀɞԮӕ?
wákímyeítyéne. 5ॸÁáné boonétúhjáa idyé Anéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va oke ú nééiyá múhdurá o
tsiiñe cójɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ľЙŃŃ¡ľәʮËӕʮŃҡѸɞʮҡֆľ˔ľ. ĀфɰɰԮŃ͑ľ. Áhdure tsá u nómíutááváítyuró
Átsihdyúhjáa tsiiñe péébe újcujé tsíjtyeke. pámeemáyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃΎɞʮËֆ͑ľфɗ.”
6ॸÁáné boonétúhjáa ávyétá cuuvé Ehdúhjáa neebe tépallí múnáajpi dííbyeke.
pañéjuco péébe úújeté tsaate pevétáré 16ॸAhdícyane íñe ícyooca iiye ɽ ‫ڟ‬htsutúmé
íjcyámedívu. Áámekéhjáa neébe: “¿ʣveekí ‫ڟ‬ iíjcyane ɽ ‫ڟ‬tsúcunúmeíhijcyámé

wákímyeítyúmé ámuha pevétáre?” nihñéétsihvu ɽ ‫ڟ‬dátsó waagóojte íjcyaáhi.
7ॸÁánélliihyéhjáa néémeé: “Muhdú múha Ááné lliiñévú íñe ícyooca ɽ ‫ڟ‬daatsómé
múúhakye táúhbánejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ɰɰ̲͑ӕȍ ávyéjúúteéhi. Muurá mítyámeke táavyéjú
méwákímyéiyáhi.” Áánélliihyéhjáa neébe: wákimyéivu o újcúrómedítyú uhjéméré
“Ané óóma mepééne méwákímyeítyé ímí teene úraavyémé ávyéjúúteéhi. Ehdúu
ҡә̲ɰȍľ. Ámúhakye ímí ó áhdoóhi.” Jetsóó úwaabó tsaapi íwákimyéi
Ahdújucóhjáa ditye pééne dííbyema. múnáama diityé wákimyéí ímíbájchónetu.
8ॸÁáné iijyúnuvúhjáa diitye wákimyéi
ʣĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľɞ͖ŃҡѸɗɗ͖ľˇľҡѸΔΔәә¡́́Ń͑ľ
múnáá tehméébeke neébe: “Áyu ílluréjuco
(Mc. 10.32-34; Rc. 18.31-34)
wákimyéi múnáake dááhɽ ‫ڟ‬vétsómeke
dahdo. Nihñérené úcáávémedítyú ú 17ॸÁtsihdyúumúúhaye 12-meva
áhdótujkénuúhi. Ááné boonétúi ú áhdoó Jerotsaréevu dííbyema mepéénáa
tujkénuné úcáávémeke.” 9ॸAhdújucóhjáa juuvávyú múúhakye neébe:
45 ͅҡľΎॷ20
—Mepéé íñe Jerotsaréevu. —Ámuha muurá méwaajácú íñe

18ॸÁcoomívú muurá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃԮֆŃʮӕʮҡľЙ̲ŃԮфŃ
o ípívyéévéébedívú tsaapi llúúvájté ɽ ‫ڟ‬htsutúmé iíjcyane ímilléne. 26-27ॸÁánetu
avyéjujtémá taúhbájú uwáábojtéké ihdyu íñe ámuha tsúúca tahñéjté
óhdivu ékéévétsoóhi. Aame neé oke meíjcyame tsá múu tehdu néétune.
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe. 19ॸÁábeke muurá oke Ámúhadítyú tsaapi íboohówaabe
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoímyé jodíómú íjcyátúmé hójtsɽ ‫ڟ‬ iíjcyane ímílleebe múu íñahbéjteke
pañévu. Aame óhdi iúúhɽ ‫ڟ‬vaténe oke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvé íñée muhdú Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú o
imyéénúúbeke ílluréjuco wátyétyéhcuíñé ípívyééveebe o méénuhíjcyádu.
páwachékevu o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veki. Ároobe tsiiñe ó 28ॸTsáháa muurá o tsáátu ɽ ‫ڟ‬htsútuube
bóhɰɽ ‫ ڟ‬3 coojɽ ‫ڟ‬vatu. Ehdúu Jetsóó néé ávyéjuube o íjcyáábeke mɽ ‫ڟ‬amúnaa oke
múúhakye. ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. Muuráhjáa ihdyu o tsáá
diityéké o pɽ ‫ڟ‬aabódú íjcyaabe diityé
ˇËΔΔ¡Ύ̲әҡѸɞʮҡѸɰɰʮӕˇľҡѸΔΎ̲ɞȍʮֆӕԮ͑ľ wájyuri o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ve teene cáhcujtsómé
(Mc. 10.35-45) ipájtyetéki.
20ॸTéijyúu Tsebedéó taaba Jetsóo éllevu
itsááne íllímutsi Jacóóboo, Jóáaá, ȸ́́әԮҡә̲әҡѸɗ˔ֆľˇľҡѸΔΔɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔ͑ľ

íjcyamútsí múúhama íjcyámútsikye (Mc. 10.46-52; Rc. 18.35-43)
ɰЙɽ ‫ڟ‬úváne dííbyé lliiñévú mɽ ‫ڟ‬móuuvé 29ॸAamée Jericóotu muha mepéémeke
Йɰ¡Δɗҡֆә̲ľɞ˔ɗ. 21ॸÁállekée neébe: mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa úraavyéhi. 30ॸÁijyúu

—¿ʣɽ‫ڟ ڟ‬netú uke o pɽ ‫ڟ‬aabóné ú imílléhi? hállúvátumútsí juuvá úníuri
Áánélliihyée neélle: ácuúcunúhíjcyamútsí tétsihdyu Jetsóoma
—Ó imíllé íjtyetsi hájchíwúumútsí muha mepájtyene iwáájácúne
úúma páñétúétsihyi íjcyane díavyéjuri u kéévánécoba néé dííbyeke:
íjcyácoóca. —¡Ávyéjuúbej, Dabíiúvúj
22ॸÁrónáacáa neebe díílleke: ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľӕɞʮËֆ¡ľʮ, múhtsidi
—oԮֆľҡҡѸӕՓʮËӕҡәɰɰ͑ӕ ihdyu óvíjyuco dɽ ‫ڟ‬daatsóve!
táúmeíñe. Ehdúu díílleke iñétsihdyu 31ॸEhdúu dityétsí néénéllii tétsii íjcyame
diityétsikye neébe: uhbá cúúvéhulléré dityétsí iíjcyaki.

—‫ع‬kË̲ӕȍҡѸɗԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ Áróneríi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétumútsí éhnííñevúré tsiiñe
méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiyá muhdú o nééhií:
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeídyu? —¡Ávyéjuúbej, Dabíiúvúj
Áánélliihyée neemútsi: ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľӕɞʮËֆ¡ľʮ, múhtsidi
—Éée, muhtsi méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiyáhi. ihdyu óvíjyuco dɽ ‫ڟ‬daatsóve!
23ॸÁánélliihyée neebe diityétsikye: 32ॸÁánélliihyée Jetsóó iíjyócúúvéne néé
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ŃȍĀľ̲ӕȍҡѸɗ diityétsikye:
méɽ ‫ڟ‬cúbáhráméiíhi. Árónáa ihdyu —‫ع‬ʣɰ̲͑ӕȍҡѸɗ̲Ńɗ̲ɞ́́Ńȍɗ?
páñétúétsihyi táavyéjuri o íjcyácooca tsá 33ॸÁánélliihyée neemútsi:
oore ámúhtsikye táúniúvú o —Ávyéjuúbej, muhtsi méimíllé

pícyóóítyuróne. Muurá ihdyu Llihíyóré mahálluváne.
pícyoó caatyéké iwábyújtsómeke. 34ॸEhdúu dityétsí néénéllii mítyane
24ॸEhdúu Jetsóoma dityétsí íhjyuváné ɽ ‫ڟ‬dáátsóveebe diityétsidi. Áánemáa
múúhakye diityétsí nahbéjté 10-meva diityétsikye íhyálluúúné dibye
muha meíjcyámeke tsárí pajtyéhi. ĀΔËфʮËΔ͑ľҡӕҡѸɞ̲ɞֆŃɰɰҡŃʮәËΎΎ̲әҡѸɗ.
25ॸoфΔ͑Ë̲әәȍ˔ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬úváne neébe: Aamútsíi dííbyekéréjuco úraavyéne.
ͅҡľΎॷ21 46
11ॸÁánélliihyée
tsaate nééhií:
ˇľфΎҡѸфŃŃЙ͖ŃԮәˇľҡѸΔΔәËԮŃ͑ľ —Áánerá aabye Jetsóó Píívyéébé ihjyú
(Mc. 11.1-11; Rc. 19.28-40; Ja. 12.12-19) ӕӕ¡́́ľ̲ә͑ʮЙɗǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɗ
21
1ॸAamée muha méwajtsɽ ‫ڟ‬ íjcyacóómí Natsarée múnáajpi.
ˇľфΎҡѸфŃŃЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬riyéjuco Bepajéé
ġӕӕфәԮʮЙ͖Ńҡә͑ȍʮɽ ‫ڟ‬ȍľ
cóómí úníuri Oríívo bájú íjcyátsihvu.
̲ә͑˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔֆΔ͑ľ
Átsihdyúu Jetsóó wallóó míítyétsikye
(Mc. 11.15-19; Rc. 19.45-48; Ja. 2.13-22)
múúhadítyú técoomívu. 2ॸÁámútsikyée
neébe: 12ॸÁáné boonétúu duurúvájá pañévú
—Écoomi ɽ ‫ڟ‬Йɰɰȍɽ ‫ڟ‬ré cóómityu óóma náhjɽ ‫ڟ‬hénújcatsímyeke téjá pañétú

méujcúté íayáne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jú íllíma íjcyaabe boáyoóbe. Wájójcoobée dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ
dóhjɽ ‫ڟ‬númeííbyeke. Áábeke metsíñaáyóne cápáyócohíjcyámé metsáwááne. Áhdurée
métsívaco. 3ॸAane tsaate ámúhtsikye ɽ ‫ڟ‬júúmuke náhjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyámé
‘ɽ ‫ڟ‬véémútsikyé ámuhtsi métsíñaáyó’ acúúvéihcyúné wájójcoóbe. 13ॸÁánemáa
néhajchíí méneéco: “Ávyéjuubéne neebe diityéke:
múhtsikye néénélliíhye. ʣɽ‫ڟ ڟ‬cúiyévané —ͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
ihdyu óómíchóiíbye.” Ehdúu neebe nééneé: “Íjya tahjya tééjá lliiñévú
diityétsikye. mɽ ‫ڟ‬amúnaa óóma íhjyúvahíjcyáijya.” Aaja
4ॸEhdúu pajtyéné Píívyéébé ihjyú ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha naní múnáá jaríyéjuco
uubálle múnáajpíhjyáa íllu néhdújuco: medíllone?
5 Tsióó cóómi múnáake mene: “Ámúha 14ॸoɗʮֆәӕҡŃŃʮЙ͖ľȍ́́әԮҡә̲Ńȍʮɰ̲
éllevu ámúhá avyéjuube tsaá ímí úllehíjcyátuméhjɽ ‫ ڟ‬íjcyame dííbyeke

ɽ ‫ڟ‬daatsóné íayáne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jú hájchí Йɰ¡Δҡә̲ľɞ̲ֆľ˔ľɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΎΔ¡ľ.
hallúri.” 15ॸEhdúu téijyu méénuube
Ehdúhjáa neebe Píívyéébé ihjyú uubálle ̲ŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɰ. oɗʮֆәӕҡѸɰɰ̲ľ

múnáajpi. wáñécohíjcyá: “¡Ñóóooj! Átsihdyúu
6ॸAamútsíi tsúúca újcujé diibye íayáne nehíjcyáme: ¡Máávyejújtsó aadi Dabíiúvúj
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juke íllíma Jetsóó néhdújuco. 7ॸÁábé ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ˔ľ!” Aanée llúúvájté
hallúu wájyamúúnetu muha meɽ ‫ڟ‬hbóné avyéjujtémá taúhbájú uwáábojte tsárí
hallúvú iñéríívyéne péjúcoóbe. 8ॸÁijyúu ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne Jetsóoke nééhií:
mítyane mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞʮËֆ̲ľɰȍ¡Δ —¿A ú lleebo eene aatye néhijcyánej?
íwajyámuunévú juúva. Tsaatée 16ॸÁánélliihyée Jetsóó néé diityéke:
Փʮֆәә͑ľԮӕɰȍ¡Δȍɗ. 9ॸAamée dííbyema —Éée. ¿Aca tsá múijyú ámuha

péé tsuullérí íjcyamee, idyéjuri íjcyamee, meéévetú Píívyéébé waajácúháámɽ ‫ڟ‬
ehdu. Aamée wáñécohíjcyá: téénetu íhjyuváne? Íllu muurá nééneé:
—¡Ñóóooj, máávyejújtsó áánu Ь̲ľľфľĀɞɞ¡ֆľ˔ľĀӕӕфәԮȍɞʮËֆҡѸɰɰ̲ľ
ġ¡ɞɗәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ˔ľ! ñohñóríyéi íjcyárótsɽ ‫ڟ‬Փӕәʮɰ̲ʮӕËΎ.
¡Maímijyu dibye Píívyéébe mémeri 17ॸEhdúu Jetsóó diityéké nééné boonétú
tsááneéj! ¡Ñóóooj, máávyejújtsó caame muha mepéé Jerotsaréetu Betáániávuréjuco.

íjcyaabe Píívyéébeke! Ehdúu iwáñéjcóne Áhullée tépejco muha mécuwáhi.
nehíjcyáme.
10ॸAabée Jerotsaréevu úcáávéneri ȸɗǣֆŃŃфȍľˇľҡѸΔΔЙɞҡֆӕӕҡѸΔ͑ľ
pámeere técoomí múnaa íbórɽ ‫ڟ‬baavémé (Mc. 11.12-14, 20-26)
nééhií: 18ॸo͑ŃҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevúu cúúvénetúré muha
—¿Múamí tsáma aátyej? tsiiñe Jerotsaréevu meóómíñáa Jetsóó

47 ͅҡľΎॷ21
ajyábáávatéhi. 19ॸAabée juuvá úníutu ámuha mecáhcújtsotúne?” 26ॸÁánetu

íjcyahe higyéérahe úújéjerá ‘mɽ ‫ڟ‬amúnaárée nééjuri’ menéhajchíí meke
‘néévahéubáhaja’ iñéénema. Árónáacáa diitye mɽ ‫ڟ‬amúnaa tééné hallútú
tsá tehe néévatúne. Áánélliihyée méénúiyáhi. Muurá paméváré cáhcujtsó
ílluréjuco dibye teehe pítyúútsoobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΔΎЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńɗȍʮֆәӕӕ¡́́ľ
nééneé: múnáajpi diibye Jóááuvu íjcyane.
—Níhñécunu ílluréjuco u chéméihye 27ॸEhdúu iñéjcatsíñeri iñúhnévéne íllure
¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá u néévatúne? nééme dííbyeke:

Ehdúu dibye néénemáyé tsúúca —Maáhuú, tsá muha mewáájácutúne.
ɽ ‫ڟ‬jtoíñuhe. 20ॸÁánéríi muha meúllévenúne Áánélliihyée neebe diityéke:
menéé dííbyeke: —Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va idyé ámúhakye ó neé
—¿Aca muhdú eene eehe higyéérahe ̲әә¡ŃɰȍҡѸәҡӕфɞΎ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑ľ.
peecútéré tsúúca cheméhi?
21ॸÁánélliihyée neebe múúhakye: ҽѸЙɞȍʮËȍɗ̲әҡѸɗĀɞҡֆәɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
—Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɞ͖ľәԮә̲ӕȍ 28ॸÁtsihdyúu tsiiñe Jetsóó diityéké
mecáhcújtsoca tsá apááñéré íñe nééhií:
higyéérahe o chémétsónéeméné ámuha —‫ͅع‬ӕȍĀә̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әҡѸɗɗ͖ľ
meméénúítyuróne. Téhdure muurá ámúhakye o úúbálleíñe? Tsaapíhjyáa
ámuha menééjuri tsane cámehbáú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néiyá íllímútsidítyú ámíáábeke nééhií: “Llíhij,
̲ΔʮЙɰɰ͑ŃԮӕ. 22ॸAhdícyane muurá Ë͑ɞȍֆʮËȍɞɞ̲Ńә̲ɰȍľՓ˔ɞ̲ֆľɞҡֆľʮ.”
Й͑ľľфľɰɰ͑ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ̲ӕȍ 29ॸÁrónáacáhjáa neébe: “Tsá o
metáúmeíñé ámúhakye ájcúiibye ímílletúne.” Árónemáhjáa bóónétu

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲ӕȍɞ̲ɞ wákímyeítyeébe. 30ॸÁtsihdyúhjáa
mecáhcújtsóhajchííjyu. bónéébeke neebe téhdure.
Áánélliihyéhjáa neébe: “Juújuj Llíhij,
ˇľҡѸΔΔɰȍҡѸәҡӕ tehdújuco. Óvíi ó wákímyeítyéhi.”
(Mc. 11.27-33; Rc. 20.1-8) Árónáacáhjáa tsá dibye wákímyeítyetúne.
23ॸÁtsihdyúu idyé tsiiñe duurúvájá 31ॸAanée ¿caabyé diityétsidítyú cáhcujtsó
pañévú dibye úwáábónáa páñétúejte cááníkyeé? Áánélliihyée nééme dííbyeke:

llúúvájté avyéjujtémá túkevéjtsojte dííbye —Tujkénúejpíhjyáa cáhcujtsóhi.
éllevu itsááne nééhií: Átsihvúu neebe diityéke:
—‫ع‬kË̲әә¡ŃɰȍҡѸәҡӕфɞӕɞʮËֆ¡ľľľ͑ľ ‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ̲ӕӕф
ľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰә̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆȍɗ? múhdurá ícyahíjcyáné walléémuma
24-25ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: méiiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbé wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ
Áhdure ¿acáa múha nééjuri Jóáa áhdótsohíjcyámé ímityúmé íjcyarómé
tsótsohíjcyá cáhcújtsómeke? ¿A ímíjpyéteé ámúhájtane Píívyéébé
Píívyéébeé, mityá mɽ ‫ڟ‬amúnaárée nééjuri avyéjúejtéréjuco iíjcyaki. 32ॸMuuráhjáa
tééné wákimyéí méénuhíjcyaábej? Áyu tsojtsó múnáajpi Jóáa ámúhakye
cána oke máañújcuj. Ámuha oke úwáábohíjcyará ímityúné ámuha
maáñújcúhajchíí botsíi ámúhakye ó neé meícyahíjcyáné meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne Píívyéébé
̲әә¡ŃɰȍҡѸәҡӕфɞҡŃ͑ľȍʮɰΎ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑ľ. icyánejcúvuréjuco ámuha
Áánélliihyée tsamééré néjcatsíhi: meɽ ‫ڟ‬búwáávéroki. Árónáacáa tsá ámuha
—Muurá ‘Píívyéébée nééjuri mecáhcútsohíjcyatú dííbyeke. Áánetúu
tsótsohíjcyaábe’ menéhajchíí meke ihdyu muurá diitye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɗҡֆә̲Ń
nééíyoóbe: “¿Áábekéráhjáa ɽ ‫ڟ‬veekí tsá íjcyarómé dííbyé uwáábó icyáhcújtsóne
ímíjpyetéhi. Áánáacáa ¿muhdú ɽ ‫ڟ‬veekí tsá 42ॸEhdúu ditye néérónáa neebe diityéke:
ámuha teene melléébójúcoorómé —¿Aca tsá ámuha múijyú meéévetú
meímíjpyetétúne? ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰ? Muurá
tsátsihdyu nééneé:
Ԋ̲ɰȍŃҡľȍ̲Ń̲ә̲͑әȍĀӕф Tsaúpe nééwayu jááháñé wákimyéi
Āфɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ľɞ͖ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ múnaa iñéhnílléne wáágóórou
(Mc. 12.1-12; Rc. 20.9-19) pícyámeí ímichi tééutu jaa éjkéiu.
33ॸCáhawáá mélleebúcunu tsiiñe Muurá ihdyu Píívyéébere ehdu
ámúhakye o úúballéne: Tsaapíhjyáa meenú tehdújuco.
ɞә̲ɰȍľΔΔԮɗ¡ʮҡѸΎ͑ľ̲ɰʮËΔ͑әȍɗ. ƄȍĀӕ̲ӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
Áánemáhjáa tsátsii ímíbájchoobe tééne nééneé. 43ॸAane ámúhakye o néé
néévá dótsúhcúmeíitsíi. Áhduréhjáa Píívyéébé avyéjú ámúhá wáábyuta
jáhwu méénuube cáámé cóhnaúvú tééjá íjcyájúcootúne. Muurá ihdyu tsijtye ímí
pañétú tépalli téhmémeíijya. óóma íjcyámé wáábyutáréjuco teéne.
Ápallívúhjáa tsaatéké ityéhmétsóne 44ॸMuurá teeu nééwayúdú o néébedítyú
aahɽ ‫ڟ‬ԮľҡŃŃ¡ŃҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ. 34ॸAabéhjáa íjcyáné uwááboju cáhcújtsotúmé

tsúúca tene néévane iwáájácútsihvu mújtaáhi. Áámedívú muurá o
wallóó íúníu múnáake diityémá ditye cáyobáávatécooca ílluréjuco ditye
iwállóóro téénetu dííbye éhné íjcyadúne. wágóóóveíñe.
35ॸÁrónáacáhjáa íllure méénúpejtsómé 45ॸƄȍĀәӕˇľҡѸΔΔҡѸɞľ̲Ń͑Ńȍʮɰҡӕ
diityéke. Tsáápiikyéhjáa néwayúúnevu úwaabóné llúúvájté avyéjujtémá

aamúme. Áánetúhjáa tsíjpiikye paritséómú waajácújucóó diityéké dibye
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóme. 36ॸÁáné boonétúhjáa idyé lléboobóne. 46ॸÁánélliihyée imíllerómé
tsiiñe wálloobe pívámevákéjuco. dííbyeke iwáágoóné tétsihdyu. Árónáacáa
Árómekéhjáa idyé méénúpejtsóme. nuhnévémé Píívyéébé ihjyú uubálle
37ॸÁáné nihñévúréhjáa wálloobe múnáajpi dibye íjcyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
íllíkyeréjuco ‘íhya hájchíwu íjcyánéllii néhíjcyáneri iíllityénema.
dííbyeke avyéjúúlléiyóme’ iñéénema.
38ॸÁrónáacáhjáa dííbyeke iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne ҽ¡ԮʮËҡѸɞՓ͖ŃȍʮɰҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
néjcatsímye: “Aabye muurá íllíyéjuco íñe (Rc. 14.15-24)
22
cááníñúiyóne. Áánéllii metsu dííbyeke 1ॸÁhdurée tsiiñe Jetsóó úúballé
medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétso mehnéréjuco tene iíjcyaki.” muhdú Píívyéébe íavyéjú

39ॸAhdújucóhjáa iékéévéébeke ditye pámeemáyé ímíbájchoíñe.
tépallítyú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬wávu itsájtyéne dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne. 2ॸNeebépeé:
40ॸEhdúu iúúbállétsihdyu neebe —Tsáné avyéjuubéhjáa ílli táábáváné
diityéke: Փ͖ŃȍʮɰԮӕ̲ɞ͖ӕҡѸΔ̲ɞҡֆ͑ľ̲ɽ ‫ڟ‬amúnáake.
—‫ع‬k͑ľɞ͖ľĀɗɗ¡ֆľә̲ɰȍŃ¡ʮ¡ľ 3ॸÁáme éllevúhjáa wálloobe íúníu
itsáácooca muhdú méénuú diityéké eenée múnáake ditye iñééte ditye itsájúcoóki.
tépallívú dibye téhmétsoíñúmé ímityúné Aaméhjáa úúbálletérónáa tsá ditye
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeímyeke? ímílletú itsááneé. 4ॸÁánélliihyéhjáa
41ॸÁánélliihyée néémeé: tsíjtyeke tsiiñe iwállóómeke neébe:
—Íhya ihdyu diityéké ɽ ‫ڟ‬dáátsóvétuubéré “Méneete táuubámyeke ditye itsááne íñe
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóne tsíjtyekéréjuco téhmétsoíñé ocájímú tutácóóné idyóóvaki.”
tépallívú botsíi teene bajtso kéémévécooca 5ॸAhdújucóhjáa ipyééne ditye
tsáneevu dííbyeke ájcúímyeke. úúbállerónáa idyé tsá ditye ímílletú

49 ͅҡľΎॷ22
itsááneé. ʣɽ‫ڟ ڟ‬cúvetúméhjáa dííbyedívú iñéétsoíñe. 16ॸÁánemáhjáa

íwákimyéiháñevúré péécunúhi. Heróódé icyánéjcúejtémá tsaatéké
ҽѸҡŃȍʮЙŃŃɞә̲ɰȍŃ͑ľԮӕ. Tsijtyéhjáa íhdityu wallóómé dííbye éllevu ditye
ЙŃŃ͑ȍʮɰȍŃԮӕ. 6ॸÁánetúhjáa tsijtye íllure iñééte muhdúhjáa dííbyedítyú
diityédí ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóhi. ipítyácójcatsíñe. Aamée itsááne dííbyeke
7ॸAanéhjáa ílluréjuco diibye ávyéjúúbeke nééhií:
mítyane cáyobáávatétsóne. —Ávyéjuúbej, muha méwaajácú
Áánélliihyéhjáa ítsodáhómuke táúhbaabe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ͑ľ́́ɞәҡӕә¡ľ. Aabe
ĀɗҡֆľĀɗɗҡֆŃ˔ŃɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóne diityé cóómí muurá ú úwáábohíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń˔ľľ͑
icyátsuhjácoki. 8ॸÁáné boonéhjáa idyé Píívyéébe mɽ ‫ڟ‬amúnáadívú
tsijtye íúníu múnáake neébe: “Tsúúca íñe tújkevééllejɽ ‫ڟ‬jtó tsijtye múhdurá úhdivu
ȍʮËȍɞՓӕҡ¡Ԯ͑ŃՓ͖Ńȍʮɰ̲ʮËȍΎȍ͖Ń ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúróneri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétuubére. Árómeke
méénúmeíjyúcoorá téénevu tsáámeke ̲ӕӕфЙ̲ľľ˔ŃфŃҡѸȍĀәфŃәɰʮҡѸәËӕ͑ә
memájchótsóiyóne. Ávyeta muhdú ditye íjcyane u
ímílléítyúmekéhjáa o míñutsójúcoorómé túhúúllétúnélliíhye. 17ॸAabe ihdyu cána
íñe tsá tsáátu meéllevu. Árone ihdyu óvi múúhakye diñe díicyánéjcutuj: ¿A
tehdújuco tsá ditye tsáátune, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ tehdújuco ávyéjuube romáánómuube
tsááiyáhi. 9ॸkȍĀɞËֆ͑ľË͑ŃҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vú íjcyáábé wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľĀɗҡֆľ
̲ľЙŃŃ͑ľ̲ӕȍ̲ʮҡֆә̲ɰĀә̲ľ˔ľ áhdótsohíjcyáné maáhdóiyónej, mityá
méuubállé ditye itsáákií.” tsáhaáj?
10ॸAhdújucóhjáa ditye pahúllevávú 18ॸEhdúu íllure dííbyeke imújtátsóro
ɗЙֆŃŃ͑ľЙ̲ľľ˔ŃфŃɗʮҡֆә̲ɰĀә̲ľ˔ľ ditye díllone iwáájácúne neebe

̲ɞ͖ӕҡѸΔ͑Ńɞ̲ɞҡֆәфΔ̲Ńȍʮɰ̲ֆľ. diityéke:
Aaméhjáa tsúúca tsááme teeja wahpéhi. —Ávyeta mɽ ‫ڟ‬a bañú múnaa ámuha
11ॸÁáme éllevúhjáa diibye ávyéjuube pánehjɽ ‫ڟ‬dú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә̲ľɞʮËֆ̲ľ
ipyééne ájtyumɽ ‫ ڟ‬tsaapi ihdícyájamáyé ¿ɽ ‫ڟ‬veekí íllure oke ámuha memújtátsóro
ɞՓʮֆ̲ӕ̲ĀɗɗҡֆŃʮЙɰɰ͑ľɞʮËֆ¡ľ˔ľ. mémávárijchóhi? 19ॸÁyu cána oke
12ॸÁábekéhjáa neébe: “Muúbej, ¿acáne méuujétsó dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vuj.
ɽ ‫ڟ‬veekí íñe átérééjamáyé u tsáá béhjávu kȍĀәʮӕËΔΎĀɗҡֆľҡѸʮɰɰԮӕәәʮľҡѸΔ͑Ń
úcáávéne tsáátuúbe?” Ehdúhjáa dííbyeke. 20ॸoʮɰҡәӕȍә̲ɰ͑Ԯľľ, memee,
ávyéjuube dííbyeke néénéllii tsá dibye íjcyane ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neebe diityéke:
ɰɰ͑͑ŃŃҡӕ͑ľ. 13ॸÁábedítyúhjáa íúníu —‫ع‬kË̲әȍә̲ɰ͑ԮŃľŃ͑ľ? Áhdure
múnáake neébe: “Áánúke íjtyúháácyuma ‫̲ع‬ӕ̲Ń̲Ńľľ͑ľҡŃŃʮɰҡӕ?
ɞȍֆΔʮҡѸɰËӕ̲ľËȍɞʮËȍә͑ľËȍɞԮәЙľľҡľ 21ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke:
íjcyátúhullévú mépicyóhjé téhulle dibye —ҽѸŃŃҡѸȍә̲ɰ͑Ԯľ. Áábe méméré

ityáá íhwáñe ɰɽ ‫ڟ‬hdónema.” 14ॸEhdu nééne ɞ͖ľҡŃŃʮɰҡӕ.
muurá íñe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЙ̲Ń Áánélliihyée neebe diityéke:
wáábyutáréjúcooro Píívyéébé avyéjú —Ané wa ihdyu diibye Tséétsáke
íjcyáronévú uhjéméré úcááveéhi. mááhdohíjcyá dííbye éhnéjuco
íjcyanévu. Áánetu ihdyu Píívyéébeke
ʑɞ͖әʮɽ ‫ ڟ‬ԮֆŃʮәә¡ŃՓ¡ֆӕҡ máácuhíjcyá dííbyé wáábyuta
ĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľĀɗҡֆľȍĀΎҡѸΔ͑ľ íjcyanévu.
(Mc. 12.13-17; Rc. 20.20-26) 22ॸEhdúu Jetsóó diityéké nééneri
15ॸEhdúu Jetsóó úwaabóné paritséómú iúllévenúne ílluréjuco ditye pééne
itsárílléne pítyácójcatsí muhdú tétsihdyu.
ͅҡľΎॷ22 50
Dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń̲ӕȍĀәҡѸɗɗ͖ľ ʑ̲ɗËȍɗЙ͖ŃҡәľʮәәËәҡәȍ¡ʮәәËӕ

¡Δȍɰɰ͑ľҡѸҡľĀɞ́́Ύ͑ľ (Mc. 12.28-34)
(Mc. 12.18-27; Rc. 20.27-40) 34ॸAanée paritséómú iwáájácúne
23ॸÁáné boonée téjcoojɽ ‫ڟ‬ré tsadotséómú iiyéjuco píhcyaavéné dííbyedívu.
tsáá dííbye éllevu medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃҡѸɗɗ͖ľ 35-36ॸÁámedítyúu tsaapi taúhbájú
̲ľ¡Δȍɰɰ͑ľËȍËәʮҡѸΎҡә̲ľ. uwááboobe Jetsóoke imújtátsóro nééhií:

24ॸAamée néé dííbyeke: —Ávyéjuúbej, ¿aca teene Píívyéébé
—Ávyéjuúbej, Moitséeúvúhjáa muurá taúhbajúúnetu keená ímichi páñétúene?
néé tsaapi méwadívú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátuube 37ॸÁánélliihyée neébe:
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véhajchíí íñahbéréjuco díílleke —“Múu wajyú Dípiivyéébé

ҡ¡Ԯɞ͖ŃĀɞɞ¡ֆľфŃʮӕËΎɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máva Díavyéjuube íjcyáábeke ávyeta
díílledívú íñáhbeúvúu tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváiyóne. dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búutúré páneere muhdú u íjcyáneri
25ॸAanée ijcyámé múúhadítyú 7-meva dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi.” 38ॸEene muurá ímichi
tsané nahbému. Áámé amíaabée páñétúene Píívyéébé taúhbajúúnetu.
ityáábávárólléjtane dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡľȍĀӕ 39ॸÁánetu tsiiñe nééhií: “Pamévakéré múu
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátuubére. Áállekée bóneebéréjuco wajyú muhdú u wájyúmeídyu.” 40ॸÉneecu

táábaváne. 26ॸÁroobée idyé dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ ímichi páñétúenéécú Píívyéébée
téhdure tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátuube díílléjtane. Aanée Moitséeúvuj tééveri pícyóóné
ehdu pámeere 7-meva tsaapíllekéré taúhbajúúnetu. Áneecu néhdu
táábávarómé dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃĀɞɞ́́Ńʮҡ͑ľ. 27ॸAanée meíjcyáhajchíí tsúúca méijcyá dííbyé
nihñévúré díílleréjuco dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. 28ॸAane ihjyú uubálle múnaápe úwáábohíjcyádu.
cána múúhakye diñe ¿cáábyé taabá Ehdúu Jetsóó néé dííbyeke.
ímichi dille íjcyaíñé tsiiñe ditye
bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬coóca? ͅӕӕ¡æфɞʮҡΎɞʮËֆ͑ľ
29ॸÁánélliihyée neebe diityéke: (Mc. 12.35-37; Rc. 20.41-44)
—Íllure ámuha mémujtá Píívyéébe 41-42ॸAamée diitye paritséómúi
ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡӕӕ¡ľɞʮËֆ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕҡľ͑ľ péétúmeke tsiiñe neébe:

úwaabóné ámuha mewáájácútúnélliíhye. —‫ع‬kË̲әʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ŃæфɞʮҡΎ
30ॸMuurá dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ijyu ɞʮËֆɗֆΔ͑Ń̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ?
páneere cápáyóóveé tsíhdyuréjuco. Áánélliihyée néémeé:
Tsáhájuco muurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa —ġ¡ɞɗәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ŃɗֆΎ
táábávácatsíityúne. Muurá pámeere muurá diíbye.
ҡŃɗʮֆӕɞʮËֆ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ĀӕфŃʮӕËΎ. 43ॸÁánélliihyée neébe:
31ॸ¿Aca tsá ámuha meéévehíjcyatú —¿Aanée idyé muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane diibye
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËӕȍ̲ɰ? Muurá Dabíiúvú ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞʮËֆɞɞ¡ֆľ˔ľ
téhaamɽ ‫ڟ‬tú nééneé: 32ॸ“Aavaráaa, Itsáaa, dilló íavyéjúúbedi? Muuráhjáa ihdyu
Jacóóboo, íjcyámé Piivyéébé ó ijcyáhi.” Píívyéébé Apííchóré dííbyeke
Ehdu muurá Píívyéébe néénetu túkévéjtsóneri neebe dííbyedítyu:
méwaajácú ditye íjcyane. Muurá ditye 44 Ávyéjuubée néé Táavyéjúúbeke:
íjcyátuca tsá dibye nééítyuró diityé “Cána táúniúvúi diicya dímunáake

Piivyéébé iíjcyane. o táhjáné hajchóta.”
33ॸEhdúu Jetsóó diityéké nééneri 45ॸEhdúu muurá Dabíiúvú néé Críjtodítyú
ullévenúmé muhdú dííbyé tujkéveeju Íavyéjuube dibye íjcyane. Aane muhdú

íjcyáneri. ɞʮËֆɞֆΎΎ¡ľĀɞɞ¡ֆľәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ.
46ॸEhdúu Jetsóó diityéké nééne ámúháj Caáni. 10ॸÁhdure tsá múu

iáñújcútúnéllii tsáhájuco tsiiñe ditye díllótsámeítyú ávyéjujtédi. Muurá oo
díllójúcootúne. apáábyéré ámúhá avyéjuúbe. 11ॸMuurá
ihdyu tsíjtyeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvémé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɗʮËֆ
ЬфɗҡѸŃΔ̲ӕ̲ҡәȍ¡ʮәӕՓ¡ΎʮҡŃ˔Ń ɽ ‫ڟ‬htsutúmé íboohówajte. 12ॸAame
ˇľҡѸΔΔ͑әËΔʮЙɽ ‫ڟ‬ԮľҡѸΔ͑ľ ɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮәҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwáré íjcyame
(Mc. 12.38-40; Rc. 11.37-54; 20.45-47) ávyéjúúteéhi. Áánetu iiye ɽ ‫ڟ‬htsutúmé
23
1ॸÁijyúu idyé pámeere tétsii muha ávyéjujte iíjcyane némeíhijcyámé íllure
meíjcyámeke Jetsóó nééhií: núcójpɽ ‫ڟ‬vétsáméiíhi.
2ॸ—Muurá taúhbájú uwáábojtémá 13ॸk͑ľ̲ɰĀҡѸΎʮӕ̲әȍ˔ֆľҡľ͑ľ
ЙфɗҡѸŃΔ̲әɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ľɞЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńľ pájtyeíñé bañú múnaa pánehjɽ ‫ڟ‬dú

Moitséeúvuj tééveri méénúné taúhbájú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә̲ӕȍҡәȍ¡ʮә
‫ڟ‬
uwáábojte iíjcyane. 3ॸʣ̲ɰ͑ŃȍĀľ uwáábojtémá paritséómú meíjcyámeke.
tehdújuco ditye úwáábohíjcyáne. Aane ͅӕӕф͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
melléébóne mécahcújtso. Árónáa ihdyu avyéjúejte íjcyáíyómeke íllure ámuha
eene múhduhjɽ ‫ڟ‬rá ditye ícyahíjcyánetu tsá mémáváríchohíjcyá múhdurá ténejcu
múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vatúne. Muurá ímí ámuha meúráávyénélliíhye. Áánéllii tsá
úwaabójúcoorómé tsá tehdu íjcyatúne. ámuha dííbyé avyéjúejte meíjcyáitúne.
4ॸAame mɽ ‫ڟ‬amúnáama tsíñéhjɽ ‫ڟ‬ 14ॸÁáneréi íjcyáíyónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha
taúhbajúúné ípívyétsohíjcyá diitye pííbájyujte walléémudítyú médótuhíjcyá

páñetu íjcyarómé teene úráávyénejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va ihjyáháñe? Ááne ehdu ámuha
awáá muhdú ditye iúráávyeki. 5ॸMuurá meméénuhíjcyánéhjɽ ‫ ڟ‬nucójpɽ ‫ ڟ‬ӕ́́ŃʮɰʮҡΔ͑Ń
Й͑ľľфľɰɰ͑ɗ̲ֆŃŃ͑ӕ͑ľ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ̲Ń úniúúnevu ámuha meíjcyáne
mɽ ‫ڟ‬amúnaa diityéké imítyájtsokíye. Aame ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲Ë̲Ń͑ŃËΎ¡ʮɰәԮә
muurá eene Píívyéébé ihjyu icyáátúnúné méihjyúvahíjcyá wáájácúratúne. Ehdu
waajácúhaamɽ ‫ڟ‬nevu pícyámeíhijcyá ámuha medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhíjcyáné déjúcotu
ɞ͖ŃʮӕՓ͑ľҡӕɞә̲ɰËΔΔ͑ľҡӕ. Áhdure eene ̲ӕӕфԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ̲ӕȍ
tsíjtyé wajyámúúné ehnííñevu méɽ ‫ڟ‬cúbáhráméiíhi.
ɞՓʮֆ̲әә͑ŃɗËֆ̲ŃʮҡѸΔʮËΎ¡ʮɰԮӕ 15ॸTéhdure ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha pahúllevá
úcámeíhijcyáme. 6ॸAame muurá múnáake úwááboméré mépehíjcyá

wañéhjɽ ‫ڟ‬né pañe imíllé ámúhá uwááboju múhdurá nééne ditye
ɞ¡ΎΎȍΔՓҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vúré imájchone. Áhdure iúráávyeki. Muurá ímítyúmeke
pihcyáávejááné pañe iíjcyácooca éhnííñevúré ámuha métútávátsohíjcyá
ɗ̲ɞ́́Ń̲Ńɞɗ̲ɞҡѸɰʮɽ ‫ڟ‬vúré iácuuvéne. múhdurá meúwáábóneri. Áánéllii diityé
7ॸTéhdure imíllémé mɽ ‫ڟ‬amúnaa diityéké hallúrí ápíchó cúújúwá pañévú ditye
iávyejúúlléne patsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮԮәфŃӕՓ¡ΎʮҡŃĀɞ wágóóóveíñé ímichi ámúha llííñé íjcyane.
díllone. 16ॸͅɰĀҡѸΎʮӕ̲ӕӕȍŃȍ͑ľ̲әә͑ľ
8ॸÁánetu ámuha tahñéjté meíjcyame tsá hállúvatúmé tsiéllevu tsátyéjcatsíiyódú
múu tehdu néétune. Tsá múu íjyácunútú menééme tsá mewáájácúmeítyú muhdú
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ámúhakye uwáábojtédí Píívyéébeke meúráávyéiyóne. Aame
díllóíyóneri. Muurá ámuha tsahdúré ámuha ménehíjcyá duurúvája mémerívá
tsané nahbémú meíjcyamé uwááboobe tsane ámuha meméénuíñé menéérone
apáábyéré oo Críjtoó. 9ॸAhdícyane tsá ámuha meméénúturóné muhdú néétune.
̲ӕȍ̲әә¡˔Ń̲ľË͑ɞԮɗҡֆәɞɞ͖әʮɰфɗ. Áánetúvá ihdyu tééjá pañéene óórótu
ͅӕӕф͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЙ¡ֆŃфŃ méénúmeíñe mémeri tsane ámuha
ͅҡľΎॷ23 52
meméénuíñé menéérone ámuha hállúvatúmé tsiéllevu tsátyéjcatsíiyódú

meméénútúhajchíí ímityúné ámúhá wáájácúmeítyúme. Muurá éétébáwu
hallúrí íjcyane ámuha ménehíjcyáhi. íjcyáróóbeke ámúha ádó pañétú ámuha
17ॸAame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ̲ŃɗʮËֆŃȍ͑ľ mewáágoómé ¿ɽ ‫ڟ‬veekí caméélloke
múúne hállúvatúmé íjcyadu wáágóotúmé dííbyemáyé ámuha
wáájácúmeítyúme. ¿Aca keená ímichi máádohíjcyáhi?
máavyéjúúlléiyáhi? ¿A teene tééjá 25ॸ‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕ̲әȍ˔ֆľҡľ͑ľ
Й͖Ńľ͑ľΔΔфΔҡӕ̲ŃŃ͑ә̲ľɞ͖Ńȍʮɰʮ, mityá pájtyeíñej! Muurá ámúhá lliyíhllóné,

teeja duurúvaja ímichi tééja tájpí ámúhá bohtámú, ámuha ménítyuhíjcyará
páñéenéhjɽ ‫ ڟ‬íjcyajaj? 18ॸÁhdure ámuha imíwu. Árónáa ténéhjɽ ‫ ڟ‬pañévú ámuha
̲Ń͑ľȍɞʮËֆЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮŃ mépícyohíjcyá ímityúné naníyí ámuha
cóvájtsómeíñé waɽ ‫ڟ‬ʮɰ̲Ń̲ľфɞԮҡѸ͑ľ ̲ľәËӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. 26ॸAame ámuha
ámuha meméénuíñé menéérone ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńȍ́́әԮҡә̲ŃɞʮËֆĀӕ̲ľ͑ŃŃ̲ľ
meméénúturóné muhdú néétune. tujkénú méímibáávyé ámúhá ɽ ‫ڟ‬buwááné
o͑ľҡәԮɗȍĀֆӕĀɞɞ¡ֆŃɰɰËәԮľ̲Ń̲ľфɗ ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ͑ľ
ámuha tsane meméénuíñé menéérone ámúhadítyú ibóhówaúcunúki.
ámuha meméénútúhajchíí ímityúné 27ॸ‫ؽ‬oфΔ͑ɗȍĀֆӕ̲ɰĀҡѸΎʮӕ
ámúhá hallúrí íjcyane ámuha ámúhakye tene pájtyeíñej! Muurá ámuha

ménehíjcyáhi. 19ॸAame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ pánehjɽ ‫ڟ‬dú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃĀәŃȍ͑ľ̲әә͑ľ
méijcyá éhne múúne hállúvatúmé íjcyadu níjkyéné pañe nehníwu néérone
wáájácúmeítyúme. ¿Aca keená ímichi pánehjɽ ‫ڟ‬dú hállu imíwu meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tedu. 28ॸEhdu
máavyéjúúlléiyáhi? ¿A teene Píívyéébé ámuha meícyahíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáama
ɰɰËәԮľ, ̲ɗҡֆҡľľ͑ľՓɰʮɰɞ̲ɗËȍɗҡŃɰʮɽ ‫ڟ‬ pánehjɽ ‫ڟ‬dú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀәҡѸ͑ŃŃфŃ
hallúvú tene cóvátsómeíhíjcyaɽ ‫ڟ‬ʮɰʮ? ímítyúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ámúhá pañe íjcyame.
20ॸͅӕӕфҡŃɰʮɽ ‫ ڟ‬mémeri tsane imyéénuíñé 29ॸ‫ؽ‬o̲ľ˔ľ̲әȍ˔ֆľ̲ɰĀҡѸΎʮӕҡľ͑ľ
tsaate nééne dómajcó páneeréjuco ‫ڟ‬

pájtyeíñej! ʣveekí ámuha éíjyuúvúu ditye
̲әȍĀӕ͑ҡŃɰʮɽ ‫ڟ‬ľ͑ľɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ʮӕËΎ. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyámé Píívyéébé ihjyú uubálle
21ॸÁhdure idyé duurúvája mémeri tsane múnáaúvú nijkyéné méícyáávétsohíjcyá
imyéénuíñé ditye nééne dómajcó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľԮĀɗɗҡֆŃәԮәɞʮËֆ͑Ń́́ɗɞȍֆľ.
páneeréjuco tééjáene íjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬Píívyéébe 30ॸÁáne ámuha ménehíjcyáhi: “Éíjyuúvúu
mémemájuco ímichi dííbyé wáábyuta ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәɞʮËֆɗʮֆӕ̲ľɞʮËֆË

tene íjcyánélliíhye. 22ॸoȍĀӕфľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ muurá tsá medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóítyuró Píívyéébé
mémeri tsane imyéénuíñé ditye nééne ihjyú uubálle múnáake.” 31ॸEhdu ámuha
dómajcó Píívyéébekéjuco dííbyé avyéjú menééneri muurá ámuháyé méúúbállémeí
tene íjcyánélliíhye. diityéúvukée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyámeúvúj
23ॸ‫ؽ‬kȍĀɞËֆ͑ľ̲ɰĀҡѸΎʮӕ̲әȍ˔ֆľ ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ͑ľ.
tene pájtyeíñej! Muurá tehdújuco ámuha 32ॸAhdícyane wa ihdyu oke meméénú
Píívyéébeke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveróné ámúha ̲ӕȍ̲ľɞ̲ɗ́́ŃĀә̲әȍɰȍĀŃ

bájtsori. Árónáa ámuha mécoévahíjcyá múnáaúvúu méénuhíjcyádú diityédúré
teenéjuco awáá taúhbájutu páñétúetsíí ámuha menéémeé.
íjcyane Píívyéébeke ámuha meúráávyéne 33ॸÁvyeta muurá ámuha
tsaímíyé meíjcyame tsíjtyeke ííñimyémúeméjte. ¿Aca ámuha

mepɽ ‫ڟ‬áábóiyóne. Ehdu ámuha tsanéhjɽ ‫ڟ‬juco ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әËәәʮәՓҡӕ̲ӕȍ
meméénúiyóné tsá meméénuhíjcyatúne. mepállójcóiyóne? 34ॸÁánéllii ícyooca ó
24ॸAame muurá ámuha éhne múúne pícyóóroó ámúhama tsíjtyeke Píívyéébé
ihjyú uwáábojte pane wáájacúmeke ámúhá ҡŃʮȍʮɰɗ̲ɞՓӕ̲ŃŃ͑ә̲ľɞ͖Ń̲ӕȍ

uwáábojte íjcyáímyeke. Árómeke muurá meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teki. 2ॸAamée muha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬témeke
ámuha méúráávyehíjcyaá pátsáríjcyoméré neébe:
pacóómiváríye. Áámedítyú muurá tsaatéké —‫ع‬k̲ӕȍ̲ŃɰɰҡŃɗ̲ɞՓӕĀӕӕфәԮʮ
ámuha méwátsíhcyuú pihcyáávejááné méénúmeíñe? Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ
pañévu. Ááne tsááteke ámuha ámúhakye o néé ehdu nééroja
médsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoó páwachékevu wácávyáhcámeíiñe.
mewátyétyéhcúneri. 35ॸEhdu ámuha
menéénéllii ámuha pámé hallúríyé teene ˇľҡѸΔΔҡѸɞ͖ŃɰȍĀľЙʮҡֆŃɗ͖Ńȍʮɰ
éíjyuúvúu ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡ΎʮҡŃ˔ŃĀɗҡֆľ (Mc. 13.3-23; Rc. 21.7-24; 17.22-24)
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸΎȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. Muuráhjáa Abéé 3ॸÁtsihdyúu muha oríívó bajúvú
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ˔ľɞ͖ȍ¡ŃфŃĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóhi. mepétsihvu ácúúvéébeke áábánéwu

Ááné boonée tsijtye Píívyéébé ihjyú uubálle muha menééhií:
̲ә͑˔ľ̲әȍɰȍĀŃľʮҡľĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóhi. —Cána múúhakye duubállé múijyú
Átsihdyúu nihñéré dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsómé Berekíá tene pájtyeíñé eene múúhakye u
hajchi Tsacaríake duurúvájama Píívyéébé ͑ŃȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. ¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú muha
ɰɰËәԮŃËΔԮҡѸΔ̲ľɞȍɞʮËֆ͑ŃՓɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ ̲ŃՓʮËӕәɞɞ͖ӕʮɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévaíñeréjuco u
ráhoúcunútsihvu. 36ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń tsááiñe pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬jucóóne?
ámúhakye o néé ehdúu éíjyu múnáaúvú 4ॸÁánélliihyée neebe múúhakye:
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyáné muurá ámúhá hallúrí —Éhdu nééme tsáma wajácútsi
íñe ícyooca ámuha meíjcyámé hallúri. méíjcyaco ámuha maállítsámeítyu állíu
múnáadívu. 5ॸMuurá o tsááiñe tsúúca
ˇľфΎҡѸфŃľ̲ә͑˔ľˇľҡѸΔΔ˔ɞ̲ΎΎԮŃ͑ľ pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬cooca íjcyaímyé mítyame óhdi
(Rc. 13.34-35) díllómeímye. Aame nehíjcyaá diibyéjuco
37ॸAhdícyane ámuúha Jerotsarée múnaaj, Críjto iíjcyane. Aane mítyame cáhcújtsoó
¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha mélliihyánúpétsohíjcyá bañúháñe. 6ॸÁhdure íjcyaíñé méénujcátsí
Píívyéébé ihjyú uwáábojtéke? ¿ʣveekí ‫ڟ‬ pahúlleváre. Árónáa méíllityédíñe.
ámuha diityéké néwayúúnevu Muurá tsáhái téijyu o bóhówáávéityúne.
mááámuhíjcyáhi? Muurá imílléroobe oфΔ͑ɗȍĀֆӕľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰҡӕʮ˔Ń͑ә
ámúhakye iújcune éhne múúne cáraca pájtyeéhi. 7ॸͅӕӕфҡѸ͑Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke íhñúwáácyú lliiñévú újcudu. ̲ŃŃ͑әʮËҡѸɗɞҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә̲͑. Áijyu
Árónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ámuha íjcyaíñé ájyabáánema cheméháñe.
meímíllehíjcyatúne? 38ॸÁáné déjúcotu oȍĀӕфľЙȍә́́ľԮфŃɞɞ͖ӕʮɰԮә̲Ńɗɞȍɗ.
muurá ámúha cóómí ápajyúréjuco íjcyaíñe. 8ॸEhdu déjúcóóveíñé ɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲Ńɞɞɞ͖әʮɰфɗ.
39ॸAhdícyane ámúhakye o néé téhdure oke 9ॸÁijyu muurá ámuha tahñéjté
ámuha maájtyumɽ ‫ڟ‬júcóóityúné tsiiñe o meíjcyáné hallútú cáhcújtsotúmé

tsááiñévújuco. Téijyu muurá ámuha oke ámúhakye itsárílléne ámúhadi
maájtyúmɽ ‫ڟ‬ne méneéhi: “Maímijyu áánu ɽ ‫ڟ‬cúbáhraáhi. Aame ámúhadítyú tsaatéké
Píívyéébe mémeri tsááneéj.” dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoóhi. 10ॸÁijyu muurá mítyame
amúhadítyú oke cáhcújtsorómé tsáhájuco
ġӕӕфәԮʮՓǣΔΔΔԮľɞ͖ŃˇľҡѸΔΔ͑ŃŃ͑ľŃ oke cáhcújtsóityúne. Aame ámúhakye
(Mc. 13.1-2; Rc. 21.5-6) itsárílléne ámúhadívú méénútsoó
24 tsíjtyeke. 11ॸÁhdure idyé téijyu mítyame

1ॸAabée
Jetsóó duurúvájá pañétú
muha meíjchívyénáa múúha állíu múnaa díllóméií Píívyéébé ihjyú
tsúúlleríjyuco péébeke muha mépɽ ‫ڟ‬uvá uubálle múnáadi. Áámedívú mítyame
ͅҡľΎॷ24 54
állítsáméiíhi. 12ॸEhdu páhduváré ímityúné mécáhcújtsodíñe. 24ॸMuurá íjcyaímyé állíu

íjcyánetu mítyame tsáhájuco múnaa iiye Críjtodi díllómeímye. Áhdure
wájyúcatsíityúne. 13ॸÁánetu ehdu muurá díllómeíimye Píívyéébé ihjyú
néérónéhjɽ ‫ ڟ‬pañe Píívyéébeke uubálle múnáadi. Aame piivyéteé
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúmé tsaímíyé íjcyame ihdyu méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬imyéénune. Ááneri
pájtyéteéhi. 14ॸMuurá teene dííbyé muurá mújtátsoímyé mɽ ‫ڟ‬amúnáake
avyéjutu íjcyáné uwááboju ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә Píívyéébedítyu. Tsáijyu múúne téhdure
Й̲ľľ˔ŃфŃɗɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń̲ɽ ‫ڟ‬amúanáake mújtátsóiyómé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľŃʮҡŃʮӕËΎ
waajácútsáméiíhi. Áijyu ihdyu botsíi ó íjcyárómeke. 25ॸAane íñe ámúhakye ó
ҡѸЙ͑ľľфľɞ́́ӕфŃʮӕËΎɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévaki. úúballé ɽ ‫ڟ‬hdéjuco ehdu tene pájtyeíñé
15-16ॸMuurá duurúvájatu tsátsii ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né ámuha metéɽ ‫ڟ‬búwááveki. 26ॸAhdícyane
imítyúné úújéítyútsihvu tsane ímityúné tsaate ámúhakye ‘éje, áádi éhlle Críjtoó’
úújeténé Píívyéébeke ávyéta tsáríyé néhajchíí mépehdí téhullévu. Áhdure
pájtyeéhi. Ahdícyane teene ámuha ditye ámúhakye ‘áádi éhjá pañe Críjtoó’
maájtyúmɽ ‫ڟ‬cooca méwáácunúcó ͑ŃȍʮËȍɞɞ̲ŃËȍËәʮҡѸΎĀɞŃȍĀӕȍʮɰĀɗҡֆľ
Ë̲Ńȍ¡ә͑ľԮӕˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ ámúhakye néérone. 27ॸMuurá ihdyu éhne
ámuha meíjcyame. Ehdúu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡľ͑ľ múúne chijchi ááméjutu nɽ ‫ڟ‬jkéniiñévújuco
pájtyeíñé muurá Daniéré tsúúcajátújuco rórihjyácódú ámúhakye ábájɽ ‫ڟ‬néjcuíñé
nééne Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe tsiiñe
íjcyaábe. Aane éévehíjcyámé íhya o bóhówááveíñe. 28ॸÁábedívú muurá
ՓʮËәʮӕËΔΔɰɰ͑ɞʮËֆɞ͖ľ. 17ॸAhdícyane óhdivu táuráávye múnaa píhcyááveé
téijyu áachi íjcyame íúcaavéjúcohdí éhne múúne tsíeméjpí dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébedívú
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮËΔȍΔЙ͖ŃԮәҡѸɞľ̲Ń͑ŃɗәʮËӕ˔ɗ. áñumu píhcyaavédu.
18ॸoȍĀӕфľɞә̲ɰȍŃЙ͖ľɞʮËֆ̲ľ
íoomíjyúcohdí ihjyávú íwajyámu éllevu. ˇľҡѸΔΔҡѸËΎΎËЙʮҡֆľɞ͖Ńȍʮɰ

19ॸ‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕҡѸ̲ҡľ͑ľЙʮҡֆľɞ͖Ń (Mc. 13. 24-37; Rc. 21.25-33; 17.26-30, 34-36)
téijyu walléémú éévájtema tsijtye 29ॸEhdu ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí pájtyéné boone
ñohñóríyéi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬méwuúmú íjcyámeke! cóójɽ ‫ڟ‬ejpi nuhba ílluréjuco áábatéiñe.
20ॸÁánéllii ihdyu Píívyéébema Áhdure péjcóejpi tsáhájuco ájchúityúne.
méihjyúvaco wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬ehdu tene Áijyu mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curu dójcoó cáámetu. Ehdu
ámúhama ipájtyétuki, áhdure páneere íévéhóówari ɽ ‫ڟ‬htsútunéhjɽ ‫ ڟ‬íjcyane
tsúcohɽ ‫ڟ‬váneri úúníjyáijyu nííjyáháñé mujtáraba íjcyaáhi. 30ॸÁijyu tsúúca
lliine ámuha mewáácunútuki. 21ॸMuurá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe
ҡŃɗʮֆӕɞʮËֆɞ͖ŃԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ Й͑ľľфľҡɰȍҡѸәҡәҡԮֆŃʮӕ̲ΎʮҡѸΔ
ɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲Ńɞɞ͖Ńľɞɞ͖ӕʮɰɞЙɞԮֆŃŃԮŃҡѸɗȍĀֆӕ pañétú ó bóhówááveéhi. Ááneri muurá
múijyú ícyahíjcyatúne. Ááné boonétú Ύ˔ľËȍËәʮҡѸΎҡә̲Ńɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ
ihdyu tsáhájuco múijyú tehdu nééné iíllityéne taáhi. 31ॸk¡ľҡŃɗʮֆӕ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí íjcyáityúne. 22ॸAane muurá múnáake ó táúhbaá ditye kéévánécoba
Píívyéébe oke wállóótuca pámeere illíjchu írojrócó pámeere múhdumé
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyáhi. Áánéllii ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi tsiiñe oke ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa tahñéjté
wállóóiibye ihñéjte wájyuri. óhdivu ipíhcyááveki.
23ॸAane tsúúca tene pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬cooca 32ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕȍɗǣֆŃŃфȍľʮ.
íjcyaímyé tsaate íllure iállíñe ‘tsúúca Muurá itsóúúvéne tsiiñe tehe béhjɽ ‫ڟ‬vánetu
Críjto tsájucóóhií’ nééimye. Áámeke méwaajácú píjcyaba pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬jucóóne.
tsáma wajácútsi meíjcyáne 33ॸkȍĀӕ͑ŃŃ͑ľɞ͖ľ̲әȍ˔ֆľΎ͑Ń͑ľȍʮɰ
pájtyénetu ámuha méwaajácuú tsiiñe o ҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ͑͑ɞ̲ә͑˔ľҡѸЙɗ

tsááíñe éévé tsúúca úújeténe. 34ॸMuurá téhméiyódu. Muurá ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsótúnáa
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃľȍĀӕ ó tsaá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveébe.
͑Ń͑ľȍʮɰЙʮҡֆľɞ͖Ńɞ͖Ńɗɞɞ͖әʮɰфɗ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa
íjcyápíñáaáca. 35ॸͅӕӕфɞ͖ľɞɞ͖әʮɰ̲ ҽѸҡŃҡѸɞՓ˔ɞ̲ֆľɞ͖ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
páneere íévéhóówari íjcyanéhjɽ ‫ڟ‬ (Rc. 12.41-48)
wágóóóveéhi. Áánetu íñe ámúhakye o 45ॸMuurá tsaapi tsaímíyé íavyéjúúbema
néhijcyáné tsá múijyu wágóóóvéityúne. wákímyeííbyeke pícyoobe ihyájkímú
36ॸÁrónáa ihdyu o tsááíñe éévé tsá tehméébedívu. Aabe diityéké ímí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvé
múha wáájácutúne. ͮɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ ҡŃŃ͑ľҡʮЙɞĀɗҡֆľɞʮËֆɞ͖Ńȍʮɰҡӕ.
íjcyarómé tsá wáájácutúne. Téhdure 46ॸAhdícyane maímijyu dibye íjcyane
páñetu Píívyéébé Hajchi o íjcyároobe tsá íwákimyéiyi íjcyáábeke íavyéjuube

o wáájácutúne. Apáábyéré ihdyu Llihíyó ájtyumɽ ‫ڟ‬vaábe. 47ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľ
waajácú múijyú tsiiñe oke iwállooíñe. o néé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ˔ľɞԮֆŃʮӕӕ¡ľ
37ॸMuuráhjáa Noéé íjcyáijyu íjcyáné ihñévú téhmetsóne. 48ॸÁánetu íjcyaabe
mɽ ‫ڟ‬amúnáake tene pájtyedúré pajtyéiñe tsaapi ímítyuube íavyéjuube ‘ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe tsiiñe ΔΔ̲ɞɗҡֆә͑Ńٔɗ͖ŃŃ͑ľɞՓ˔ɗ̲ֆŃɞɰɰ¡әՓ
o tsááiñe. 38ॸMuuráhjáa téijyu íjcyame íjcyátuúbe. 49ॸEhdu néébe muurá íllure
ɞɞ͖ӕʮɰËʮԮŃɞ͖ŃɰȍĀľَɰɰ͑Ńʮӕәٔɗ͖ŃŃ͑ľ ihyájkímuke imyéénúne iímillédú
ícyahíjcyá iímillédú wañéhjɽ ‫ڟ‬neri wañéhjɽ ‫͑ڟ‬ľфɞֆŃЙľȍɞʮËֆҡѸɞʮҡֆŃȍʮɰ̲
táábávajcátsiyi. Ehdúu ícyahíjcyámé llíyíícyáveebére. 50ॸAabe ehdu
ҡѸәәËЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞɞ͖ӕʮɰËʮԮŃҡѸΔɞ͖Ń́́ɗɗ ícyahíjcyánáa muurá íavyéjuube
ͮΎŃŃɰȍ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né pañévú úcáávétsihvújuco. óómiibye tuvááová dííbyeke dibye
39ॸAamée ehdu iícyahíjcyáneríyé ɽ ‫ڟ‬jtsótúnáaáca. 51ॸÁábeke muurá ílluréjuco
túhuuvémé wáájácúmeítyúnáa tsúúca dibye ɽ ‫ڟ‬hnáhó ɽ ‫ڟ‬cúbahráné ímityúmé bañú
Й͑ľľфľɞɞ͖ӕʮɰËʮԮŃ͑ľҡӕҡѸȍʮӕËΎ múnaa pánehjɽ ‫ڟ‬dú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә
ditye píívyetétú muhdú ipájtyeténe. íjcyámeke imyéénudu dibye ityáá íhwáñe
Áhdure ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane muurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɰɽ ‫ڟ‬hdónema. Ahdu muurá pajtyéiñe
ɗɞ̲ɞ́́Ń͑ŃȍʮɰфɞֆŃɞʮËֆ͑ mɽ ‫ڟ‬amúnáama tsiiñe o tsáácoóca.
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe tsiiñe
o tsááne ábájɽ ‫ڟ‬néjcuú diityéke. 40ॸTéijyu ´ĀѸɽ ‫ڟ‬ʮËĀɞҡֆәɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
25
muurá míítyétsi 1ॸͅӕӕфɗĀֆŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ
wákímyeíhíjcyámútsidítyú tsáápiikye Píívyéébé avyéjú tsaatéhjáa

wáájácúratúné o újcúnetu tsijpi 10-̲ľԮ¡ĀѸɰʮËҡѸЙɞ́́Ńҡʮɰ
tétsihvúré coévaáhi. 41ॸÁhdure tsaatépɽ ‫ڟ‬ íjcyáííbyeke peetémá téhmehíjcyádu.
ËҡѸΎȍɞʮËֆ̲әЙɰĀɞҡֆәҡѸЙɞ́́ľ˔ľΎ 2ॸDiityédítyúhjáa 5-meva ímuhdúrejte.
újcúnetu tsíjpille coévaá tétsihvúre. Áánetúhjáa téhduméré 5-meva ɽ ‫ڟ‬ɰ̲ɽ ‫ڟ‬ajte.

42ॸo͑Ń́́ɗɗҡѸ̲ҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ 3ॸAaméhjáa diitye ímuhdúrejte tsá
ҡŃŃ͑ŃɰʮҡѸәËӕ͑әфľ. Muurá tsá tsájtyetú ícyuujúwájpacyóné ipyéété

mewáájácutú múijyú o tsááiñe ámúhá ipáñénuíñe. 4ॸÁánetúhjáa ihdyu ɽ ‫ڟ‬ɰ̲ɽ ‫ڟ‬ajte
avyéjuube o íjcyaábe. 43ॸMuurá tsaapi tsajtyé ícyuujúwájpacyóne. 5ॸAaméhjáa
ihjya cúwátuube téhmé péjcóvéiyá naní wájtsɽ ‫ڟ‬pítyúúbeke tépejco
múnaa tépejco dííbye éhnénéhjɽ ‫ ڟ‬nániíñé ityéhmehíjcyáróne icyúwávénéllii
iwáájácuca. Aabe muurá tsá ílluréjuco cúwane. 6ॸÁrónáacáhjáa tsúúca
náníchóítyuró ihñénehjɽ ‫ڟ‬vu. 44ॸAhdu tsáma ЙŃËΔʮЙɰɰ͑ľҡѸҡľ˔ŃŃԮ͑ŃËΎ¡͑ŃŃȍɗɞ:
ͅҡľΎॷ25 56
“¡Tsúúca tsaabe ámuha diityédítyu. 16ॸÁáné hallúríhjyáa diibye

metéhmehíjcyaábe! ¡Wa mécáhdahɽ ‫ڟ‬roj!” 5,000-ʮɰԮ̲ɞʮËֆ¡ľ͑ȍʮɰȍľ̲ľľ͑ә
7ॸAhdújucóhjáa ditye iájkyéne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi téénema. Ááneríhjyáa llíyaatétsoobe
íjcyátsíiivyéjucóóné ipyééteháñema. dííbyema tsiiñe éhnííñevu 5,000-ʮɰԮ.
8ॸÁánáacáhjáa diitye ímuhdúrejté 17ॸÁhduréhjáa idyé tsijpi 2,000-ʮɰԮ̲
cuujúwajpácyó tsúúca óuuvéhi. ɞʮËֆ¡ľ͑ȍʮɰȍľɗ̲ֆŃŃ͑ә͑ľфɗ́́ɞֆҡŃҡѸΔ

Áánélliihyéhjáa diitye ɽ ‫ڟ‬ɰ̲ɽ ‫ڟ‬ajtéké tsiiñe éhnííñevu téhdunéré 2,000-ʮɰԮ.
neeróme: “Cána óvíjyuco múúhakye 18ॸÁánetúhjáa tsijpi 1,000-ʮɰԮфŃĀɗ¡ֆľ
ámúhá cuujúwájpácyotu tsánéhwuúvú ʮËӕɞ͖ӕӕ¡ľɞ́́ӕфľËӕӕәҡľľ͑ľĀѸɰɰĀѸɰ

maájcuj. Tsúúca múúhadívú múúhá wákímyeíchótuúbe.
cuujúwajpácyó óuuvéhi.” 9ॸÁrónáacáhjáa 19ॸÁánáacáhjáa diityé avyéjuube tsúúca
nééme diityéke: “Tsáhaá. Muurá ehdu wajtsɽ ‫ ڟ‬diityédívu. Aabéhjáa ímíbajchóvá

meméénúhajchíí méhdivu óúúveíñé diityémá teene diityékée ityéhmétsoíñúne
ҡѸ̲ŃȍʮɰĀɞԮәʮӕËΎ. Wa ihdyu tsiiñe dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬muhdú ditye téhmene.
máahdótej.” 10ॸAhdújucóhjáa ditye 20ॸTujkénúhjáa ímíbájchoobe
ahdóvúi pééné hallúrí tsúúca wájtsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬bema 5,000-ʮɰԮԮәӕɗʮËәә¡ľ̲. Aabéhjáa néé
ditye úcaavéné teeja dibye dííbyeke: “Ávyéjuúbej, okée éhne
wáñehjɽ ‫ڟ‬vatéíjyá pañévu. Áámé 5,000-ʮɰԮԮәӕʮËӕ͑ľ̲ӕӕфɞ͖ľŃ.
hallúvúhjáa ílluréjuco dibye tééjá Áánetújuco íñe tsiiñe éhnííñevu
lleehówá wátajcóné múha téhdunéré 5,000-ʮɰԮΎ́́ɞֆҡŃҡѸΔ͑ľ.”
iúcaavéjúcóótuki. 11ॸÁáné 21ॸÁánélliihyéhjáa neebe íavyéjuube
boonéréjucóhjáa diitye ímuhdúrejte dííbyeke: “Tehdújuco, ávyeta ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ńӕӕ

iwájtsɽ ‫ڟ‬ne llééhowa dibye ipááyúcúro ímí tehdújuco u wákímyeííbye. Muurá
wátótóhcoméré nééneé: “¡Ávyéjuúbej, múhdurá néérone ímí ú tehméhi. Áánéllii
Ávyéjuúbej, múúhakye paayúcu!” ícyooca éhnííñevu íjcyane díhyójtsɽ ‫ڟ‬
12ॸÁrónáacáhjáa neebe diityéke: “Tsá o pañévú ó ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoó u téhmeki. Ahdícyane
wáájácutú ámúhakye.” óvíi ílluréjuco u ávyéjuuténe. 22ॸÁábé
13ॸEhdúu iúúbálléne múúhakye Jetsóó boonétúhjáa tsijpi 2,000-ʮɰԮԮәӕ
nééhií: ityéhmétsóóbema idyé ímíbájchoóbe.
—Téhdu ámúhakye tene ipájtyétu Aabéhjáa idyé néé dííbyeke: “Ávyéjuúbej,
tsáma ímíñeúvú meíjcyátsííívyéne oke okée éhne 2,000-ʮɰԮԮәӕҡŃȍ̲ŃҡѸΎɞ͖ә͑Ń
méɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaco. Tsá muurá mewáájácutú muurá íñeé. Áánetújuco íñe tsiiñe
múijyú tsiiñe o tsááiñe éhnííñevu téhdunéré 2,000-ʮɰԮΎ
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveébe. llíyaatétsóne.” 23ॸÁánélliihyéhjáa idyé
neebe íavyéjuube dííbyeke: “Tehdújuco,
Dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ ávyeta ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ńӕӕɞ̲ɞҡľȍĀәʮӕËΎӕ
(Rc. 19.11-27) wákímyeííbye. Muurá múhdurá néérone
14ॸҽŃȍĀӕфľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń ímí ú tehméhi. Áánéllii ícyooca éhnííñevu
avyéjú wákimyéí tsáné avyéjuube tsííñé íjcyane díhyójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú ó ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoó u
iiñújɽ ‫ ڟ‬iááhɽ ‫ڟ‬veté íwákimyéi múnáadívú téhmeki. Ahdícyane óvíi ílluréjuco u
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľҡŃȍ̲ŃҡѸΎɞ͖әĀӕ. ávyéjuuténe.”
15ॸTsáápihdívúhjáa pícyoíñuube 24ॸEhdúhjáa tsaatétsima
5,000-ʮɰԮ, tsíjpihdívúhjáa 2,000-ʮɰԮ, iímíbájchótsihdyu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neebe ípyée

tsíjpihdívúhjáa 1,000-ʮɰԮ. Ehdúhjáa 1,000-ʮɰԮԮәфŃɗʮËәә¡ľĀɞԮӕ. Aabéhjáa
diityéké ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúdunéhjɽ ‫ ڟ‬iwájtúne peebe íllure néé dííbyeke: “Ávyéjuúbej, ópée ó
57 ͅҡľΎॷ25
waajácú múhdurá u néébe uure u cáávarámudi o díllome tsiélléré íjcyaáhi.

wákímyeíñé hallúvú dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬ʮɰ˔ľӕ 34ॸÁijyu eene óóma íjcyámé avyéjuube o
ékéévehíjcyatúne. Muuráhjáa ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu íjcyaabe diityéké ó neéhi: “Muuráhjáa

Ύ́́ɞֆҡŃҡѸΔ͑ŃĀѸɰɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬ɰҡѸɞɞЙ͑ľľфľ ̞́ɗȍɞֆΔ̲әȍ˔ֆľɞɞ͖ӕʮɰɗɞЙɞԮֆŃʮҡѸΔҡә͑Ń
úhdivúré ú újcúiyáhi. 25ॸÁánélliihyée ɰȍĀŃʮӕËΎɗҡֆәʮ˔ľԮŃŃ́́Ń̲ľ˔ľ
ɞ́́ӕфľΔËӕӕәĀɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ. Aane íñe wábyujtsódújuco íñe ámuha óóma
ĀɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ.” 26ॸÁánélliihyéhjáa íavyéjuube táavyéjuri. 35ॸMuuráhjáa o
néé dííbyeke: “¡Ávyeta ímítyuube uu ájyabáávatéébeke ámuha oke
óvéhe múnáajpi táwákimyéi múnáadítyu! mémáchótsohíjcyáhi. O ádóíyóneríi o
¿A éhdurée ú meenú teene tadsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľَΎ íjcyáábeke ámuha oke méíchohíjcyáhi.
wákímyeítyúroobe dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬ʮɰ˔ľΎ Wáájácúrátuubée úlleebéré o
ékéévehíjcyáné’ u néénema? 27ॸAanéhdée péhíjcyáábeke ámuha oke
ihdyu ditye dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľҡŃȍ̲ľȍɞʮËֆʮә¡ mécúwátsohíjcyá ámúhá jaaháñevu. 36ॸO
pañévúré ú pícyóóiyá tene óóma wájyamúúvátúúbekée ámuha oke máajcú
illíyaatéki. Aacáa muurá ícyooca ó wájyamúvu. O chéméébekée ámuha oke
wajtsɽ ‫ڟ‬iyá éhnííñéwuúvújuco tene méúújehíjcyáhi. Cúvéhóójaríi o
llíyaaténáaáca.” 28ॸEhdúhjáa dííbyeke íjcyáábeke ámuha oke méúújehíjcyáhi.”
iñétsihdyu neebe tsaatéké tétsihyi 37ॸEhdu o néénéllii muurá diitye ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮҡŃ
íjcyámeke: “Áábyedítyú eene 1,000-ʮɰԮ óóma íjcyame oke neéhi: “Ávyéjuúbej,

ɞʮËֆ͑ľĀѸɰɰĀѸɰ̲ľĀΔʮҡәËә͑ľ̲ʮËә ¿acáa múijyú u ájyabáávatéébeke uke
áádíkye eene 10,000-ʮɰԮɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬ muha mémájchotsóhi? ¿Múijyúhjáa
íjcyáábeke. 29ॸMuurá múúne ihñe ádópiyi u íjcyáábeke uke muha
llíyaatétsómeke éhnííñevu tsiiñe máajcú méijchóhi? 38ॸ¿Áhdurée múijyú múha uke
ditye illíyaatétsoki. Áánetu ihñe pevénéré wáájácútuube u úlléébeke uke muha
pícyohíjcyámedítyú ílluréjuco mécúwátsohíjcyá múúhá jaaháñevu?
medójtucúné páneere diityédí íjcyaróne. ¿Múijyúhjáa u wájyamúúvátúúbeke uke
30ॸAhdícyane áádikye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá óóma muha máajcú wájyamúvu? 39ॸ¿Acáa
wákímyeítyúúbeke méwaagóote peete múijyú u chéméébeke uke muha
íjcyátúhullévú dibye ityáá íhwáñe méúújehíjcyáhi? Áhdure ¿acáa múijyú
ɰɽ ‫ڟ‬hdónema.” cúvéhóójari u íjcyáábeke uke muha
méúújehíjcyáhi?” 40ॸEhdu muurá oke
Ь̲ľľфľ̲ɽ ‫̲ڟ‬ә̲͑ ditye néénéllii ó neé diityéke:
ɞ̲ɗ¡ʮËȍΎʮӕɞʮËֆɞ͖ľ “Muuráhjáa ihdyu ehdu ámuha
31ॸMuurá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o tahñéjteke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬técunútúméré panévatúré
ípívyééveebe múijyú tsiiñe o tsáácooca ó mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáneri ookéjuco ámuha
tsaá ɽ ‫ڟ‬htsútuubéréjuco avyéjuube o meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáne.” Ehdu ó neé óóma
ɞʮËֆ¡ľҡȍ͖ŃʮҡŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә̲͑. íjcyámeke.
Áijyu táavyéjú ijyáwá hallúrí ó 41ॸÁánetu óhdityu tsiélléré íjcyámeke ó
ácuúcúnuúhi. 32ॸÁábedívú óhdivu páneere neéhi: ٘ͅŃɰɰ͑ľΔȍĀɗҡֆӕ̲әȍɗ̲ɞҡֆә

ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa nɽ ‫ڟ‬jcaúvú ámuha méwágóóóveímye.
pícyáávémedítyú ó dówajcároó tsaatéké Muurá ámuha méwágóóóveé
íhdyúétsihvúré éhne múúne ihyájkímuma Naavéné wágóóóvéíñé
obééjámudítyú cáávarámuke ítyehméébé cuujúwá pañévú múijyú ámuha
dówajcáródu. 33ॸAame diitye obééjámudi meíjchívyéítyúhullévu. 42ॸMuuráhjáa tsá
o díllome óóma íjcyaáhi. Áánetu ámuha oke memáchótsohíjcyatú o
ájyabáávatéébeke. Tsáháa ámuha oke túkevéjtsojtee, taúhbájú uwáábojtee,

meíchohíjcyatú ádópiyi o íjcyáábeke. íjcyame. 4ॸAaméhjáa pítyácójcatsí muhdú
43ॸÁhdurée wáájácúrátuube o úlléébeke dííbyé hallúvú iállíñe dííbyeke iékééveíñé
tsá ámuha oke mecúwátsohíjcyatú ámúhá ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoki. 5ॸAaméhjáa néjcatsíhi:
jaaháñevu. O wájyamúúvátúúbekée tsá —Tsáhái íñe wañéhjɽ ‫ ڟ‬pañe tehdu
ámuha oke maájcutú wájyamúvu. Tsáháa meméénúityú mɽ ‫ڟ‬amúnáake
ámuha oke meúújehíjcyatú o meííbórɽ ‫ڟ‬núíyónélliíhye.
chéméébeke. Tsáháa ámuha oke
meúújehíjcyatú cúvéhóójari o ЬËәәËәʮЙËֆΎфɗҡѸЙɗ́́ľˇľҡѸΔΎ˔ľ
íjcyáábeke.” 44ॸEhdu o néénéllii muurá ɞȍ͖ɞՓӕ̲әфɗʮËȍΔ͑ľ
oke neeímye: “Ávyéjuúbej, árónáacáa tsá (Mc. 14.3-9; Ja. 12.1-8)
̲әɗʮֆәӕ˔ľ̲ӕȍ̲ʮҡֆә̲ɰҡәӕ 6ॸÁijyúu muha Betáániárí Tsimóó
ájyabáávatéébé ádópiyi u íjcyáábeke. Āɞɞ¡ֆľфľَkȍ́́фɰȍΎٔ͑Ń̲ľɞɞ¡ֆŃʮфɗ.
Tsáháa múijyú úlleebéré u péhíjcyáábeke 7ॸÁánáacáa tsáápille tsáá Jetsóo éllevu
ӕ˔ľ̲ӕȍ̲ʮҡֆә̲ɰҡә͑ľ. Áhdurée tsá pácúúcujpácyó mítyane

̲әɗʮֆә̲ӕȍ̲ʮҡֆә̲ɰҡә áhdómeíjpácyoma. Ájpacyóríi múríjcholle
wájyamúúvátuube u íjcyáábeke. Áhdurée íhñíwau majchórí íjcyáábeke. 8ॸAanée
tsá muha mewáájácutú u chémene. múúhakye tsaríwu pájtyénéllii muha
Áhdurée tsá muha mewáájácutú menééhií:
cúvéhóójari u íjcyane. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬varíi ‫ڟ‬
—¿ʣveekíami aalle ɽ ‫ڟ‬cúbahra
muhdú uke muha mépɽ ‫ڟ‬áábóiyáhi.” pácúúcújpácyorij? 9ॸMuurá téjpacyo
45ॸEhdu oke ditye néénéllii ó neéhi: menáhjɽ ‫ڟ‬hénúne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰфɗ̲ŃЙɽ ‫ڟ‬áábóiyá
“Muuráhjáa tahñéjteke ámuha ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ.
mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcyátúneri téhdure ookéjuco 10ॸEhdúu muha menéjcatsíñé illéébóne
̲ӕȍ̲ľŃȍĀɰɰԮ́́ľȍɞʮËֆ͑ľ.” Ehdu ó múúhakye neébe:

neé óhdityu tsiélléré íjcyámeke. 46ॸAame ‫ڟ‬
—¿ʣveekí ámuha méihjyúvá
ílluréjuco wágóóóveíñé múijyú áámyédityu? Muurá ihdyu tehdújuco
nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííhullévu. dille méénune. 11ॸMuurá diitye ɽ ‫ڟ‬dáátsojte
Áánetu ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃЙʮҡֆŃҡľŃ̲ӕȍĀә tsá kiávú ámúhadítyú pééityúne. Áánetu
íjcyáityúmeréjuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú iíjcyáki. tsá múhajchótá ámúhama o íjcyáityúne.
12ॸÁánéllii oke téjpacyórí múríjcholle oke
ˇľҡѸΔΎ˔ľɗŃ˔ŃŃԮľɞ͖ŃĀɗҡֆľЙɞҡֆËΔʮËҡѸɞ͖ľ ĀɗҡֆľËәәәɞ͖ŃɰȍĀľҡʮЙɗɗɞ̲ɞ¡ʮËȍΔ͑ľ.
(Mc. 14.1-2; Rc. 22.1-2; Ja. 11.45-53) 13ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃɞ͖ľ
26
1ॸEhdúu Jetsóó iñééné boone tajtyééveri mɽ ‫ڟ‬amúnaa pájtyetéíñé
tsiiñe múúhakye nééhií: uwááboju úwáábohíjcyámé muurá idyé
—Muurá míjcyoojɽ ‫ڟ‬cutúréjuco pajtyété ҡľľ͑ľәә¡́́Ń͑ŃЙ̲ľľфľɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń
wañéhjɽ ‫ ڟ‬lléévaíñe. mɽ ‫ڟ‬amúnaa waajácuúhi. Ehdúu Jetsóó néé
2ॸÁáné pañe muurá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu múúhakye.
o ípívyéévéébedívú tsaapi ékéévétsoó
tsaatéke. Aame oke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoó ˇΔΔĀʊʮËфɞΔΔҡŃˇľҡѸΔΎĀɞԮәŃ˔ŃŃԮŃҡѸΎɞ͖ľ
páwachékevu iwátyétyéhcúneri. (Mc. 14.10-11; Rc. 22.3-6)
3ॸAanéhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡŃɗʮֆӕҡľľ͑ľ 14-15ॸAanéhjáa téijyu Jóóda Ijcaríóóté
wañéhjɽ ‫ ڟ‬tujkéveri páñétúejpi llúúvájté tsaapi muuha 12-meva meíjcyáméejpi

avyéjuube Caipáa jávú píhcyaavémé íjcyároobe múijyúrá llúúvájté avyéjujté
tsijtye llúúvájté avyéjujtee, éllevu ipyééne neeté diityéke:
59 ͅҡľΎॷ26
—¿Aca múhduná íñe oke ámuha ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃȍĀәʮӕËΎ. Árónáa

mááhdóiyá ámúhakye Jetsóodívú o ɗȍĀֆӕ̲ɰĀҡѸΎʮӕҡľ͑ľЙʮҡֆľɞ͖ŃľȍĀӕ
wáájácutsóne? oke méénúúbeke. Tsáháa ihdyu dibye
Ehdúhjáa dibye néénéllii ahdómé íjcyáítyuróne.
30-ʮɰԮ. 16ॸAanéhjáa diityémá 25ॸEhdúu dibye néénéllii diibye Jóóda
ipítyácójcatsíñé tsúúca eenéhjáa dííbyedívú méénútsóiibye néé

iímíbáchójcatsíñéllii ɽ ‫ڟ‬tsámeíhíjcyaabe dííbyeke:
muhdú dííbyedívú iékéévétsoíñe. —Ávyéjuúbej, ¿a oo tehdu uke ó
méénuúij? Áánélliihyée neebe dííbyeke:
ʑ̲̲ֆŃ̲ӕ̲ˇľҡѸΔΔ̲ʮËȍΎ͑ľ —Éée, uu muurá ehdu oke ú
(Mc. 14.12-25; Rc. 22.7-23; Ja. 13.21-30; méénuúhi.
I Co. 11.23-26) 26ॸEhdúu iñétsihdyu pááaho iékéévéne
17ॸAanée teene pajtyété wañéhjɽ ‫ڟ‬ téhdújtsoobe Píívyéébeke. Áánemáa
óórítyúne pááá májchómeíhíjcyáné idyóhdáhɽ ‫ڟ‬nunévú múúhakye iwájtúne
wanéhjɽ ‫ ڟ‬tújkévajcóójɽ ‫ ڟ‬muha Jetsóoke neébe:
menééhií: —Íñe tájpi náávé íjcyane memájcho.
—‫˫ع‬ɗԮәәɗ̲ɞ́́ŃՓ͖Ńȍʮɰ̲ʮËȍΔ 27ॸÁhdurée idyé ado iékéévéne
muha meméénune? téhdújtsoóbe. Áánevúu múúhakye iájcúne

18ॸÁánélliihyée neebe múúhakye: neébe:
—Cáhawáá mepe Jerotsaréevu éhne —Íñe tátyujpácyo náávé íjcyane
tsúúca wájácú ámuha menéébe jávu. maádo. 28ॸAane úúballé íñe muhdú
Áábeke méneeco tsúúca muhdú o ámuha meícyahíjcyáné pityájcoju o
íjcyáíñe éévé pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬júcóónéllii dííbye jávú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri tsíhdyuréjuco cápáyóóveíñe.
ámúhama íñe wañéhjɽ ‫ ڟ‬o pájtyeíñe. Ahdícyane tátyujpácyó wágóóóveé páme
19ॸAhdújucóo tsaate múúhadítyú wájyuríyé múhdumé teene cáhcujtsómé
ipyééne teene majcho dííbye jávú imítyú iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki. 29ॸAane ámúhakye
méénune. o néé ícyoocátú tsiiñe ámúhama o
20ॸÁáné iijyúnuvúu tsúúca muha ádójúcóóityúné óóvajpácyó múijyú
mémajchó dííbyema. 21ॸÁtsihvúu neebe Llihíyó avyéjuríyéjuco meíjcyácooca
múúhakye: tsiiñe maádóiñévújuco. Ehdúu Jetsóó néé
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ múúhakye.
íjcyaabe tsaapi ámúhadítyú óhdivu
méénútsóiíbye. ˇľҡѸΔΔәә¡́́ŃЬŃŃĀΎфΎҡΔΔ͑ә̲ľɞɗ͖ľ
22ॸEhdúu dibye múúhakye nééne ávyétá (Mc. 14.26-31; Rc. 22.31-34; Ja. 13.36-38)
kimóhcó múúhakye pajtyéhi. 30ॸAamée teene pajtyété wañéhjɽ ‫ڟ‬
Áánélliihyée muha pámeere menéé majtsíjyú muha memájtsívátsihdyu

dííbyeke: mepéé oríívó bajúvu. 31ॸÁtsihvúu
—Avyéjuúbej, ¿aca caabyé íñe ehdu múúhakye neébe:
uke muha méméénuúhi, a oó? —Ípyejco muurá ámuha pámeere
23ॸÁánélliihyée múúhakye neébe: ílluréjuco óhdityu metsújááveíñé
—Íñe tsajɽ ‫ ڟ‬pañévúré muhtsi dííbyema pahúllevávu. Muurá Píívyéébé
memájchoobe ehdu oke méénuúhi. ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Obééjámú
24ॸEhdu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ˔ľЙʮҡֆŃɗ͖ľ tehméébeke o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóné boone
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyéévéébeke ílluréjuco ditye mújtaíñé pahúllevávu.”
tsúúcajátújucóo Píívyéébe Ehdu muurá nééne Píívyéébé
ͅҡľΎॷ26 60
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. 32ॸÁrónáa ihdyu o meíjcyáne cúwávetúmé Píívyéébema

dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe tsiiñe o bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne ó peé ámúhá ̲ŃɗȍʮֆәԮȍɞʮËֆ̲әȍ˔ֆľĀɗ¡ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬áábo
ɰȍĀľǾфɗфŃԮӕ. ímítyunévú ámuha metáhjátsámeítyuki.
33ॸÁánélliihyée Péédoro nééhií: Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ̲ľɞ̲ɞ́́ľф
—Íhya ihdyu íjtye uke ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoóhi. tsaímíyé meíjcyane. Árónáa tsá ámuha
Áánetu ihdyu tsá uke o ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóityúne. meɽ ‫ڟ‬hnáhootú tehdu meíjcyáiyóne.
34ॸÁánélliihyée neebe dííbyeke: 42ॸEhdúhjáa diityéké iñééne tsiiñe
—Árónáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃӕ˔ľΎ͑ŃŃ ΔΔ̲ɗɗ¡ֆľ¡ɰՓȍӕ́́ŃԮәфľ. Áánemáhjáa

ípyejcójuco oke u úráávyeróné u idyé tsiiñe Píívyéébema íhjyúvaabe
ҡΔΔ͑ӕɞ͖ŃËфËɗ̲ʮҡѸɞԮҡә͑ŃɰȍĀľ nééhií:
3-ijyúva. —Ayúju Táácáániíj, muhdú u néhajchíí
35ॸÁánélliihyée Péédoro nééhií: óvíjyacóóné o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe. Árónáa
—Muurá tsá o tóónúmeíityúne. ihdyu óvíi muhdú u ímillédú óóma ú
Óvíjyuco ihdyu néhi oke ditye meenúhi.
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóné tééné hallútu. 43ॸÁtsihdyúhjáa idyé tsiiñe tsáábe wajtsɽ ‫ڟ‬
Ehdúu pámeere muha méneerá ¡ɰՓȍĀәфŃËӕՓфɞɞʮËֆ̲ľĀɞԮӕ.

dííbyeke. Ávyetáhjáa tsá cuwa ditye áábúcutúne.
44ॸÁámedíhjyáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétuube tsiiñe oomí
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ˇľҡѸΔΔɞȍʮֆӕԮ͑ľ ¡ɰՓȍӕ́́ŃԮәфľ. Áánemáhjáa idyé tsiiñe
(Mc. 14.32-42; Rc. 22.39-46) Píívyéébema ihjyúvaabe piéhdúré
36ॸAamée tétsihdyu muha mepééme tujkénúu iíhjyuvádu. 45ॸÁtsihdyúhjáa
méúújeté ‘Getsemaníi’ némeítsihvu. tsiiñe diityé éllevu itsááne neebe
Átsihvúu Jetsóó néé múúhakye: diityéke:
—Íchiíyéi meíjcyá Píívyéébema o —Áyu ícyooca ihdyu ílluréjuco
íhjyúvatéki. mecúwáiyóne. Árónáa Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu
37ॸAabée múúhadítyú tsajtyé Péédorómá o ípívyéévéébedívú tsaapi ímítyúmeke
Tsebedéó hájchimútsikye. ékéévétsóíñe éévé tsúúca úújetéhi.
38ॸo̲ľĀɞԮәȍʮԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔфŃ 46ॸAhdícyane ílluréjuco metsu. Muurá
kímóóvémeííbyé néé diityéke: tsúúca tsaabe óhdivu méénútsóiíbye.

—Muhdú íhya o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiúvúduréjuco
oke táɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwa. Ahdícyane cána ˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľŃ˔ľľԮŃ͑ľ
íchihdyúréi oke metéhmej. Árónáa ihdyu (Mc. 14.43-50; Rc. 22.47-53; Ja. 18.2-11)
mécúwadíñe. 47ॸEhdúhjáa Jetsóó néénáa tsúúca
39ॸEhdúhjáa iñééne peebe diityédítyú tsaatémá Jóóda wajtsɽ ‫ ڟ‬tétsihvu llúúvájté
éhnííñéwuúvu. oҡѸɗȍԮәȍʮɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne avyéjujtémá túkevéjtsojte wállóónéllii
Píívyéébema íhjyúvaabe nééhií: tsáámeé. Aamée tsáá ímyéénujcátsiháñé
—Ayúju Táácáániíj, muhdú u néhajchíí ͑ɰɰҡѸә̲ӕ̲ËԮʮËΎȍ͖ľ̲.
óvíjyacóóné o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe. Árónáa 48ॸÁcoocáhjáa ɽ ‫ڟ‬hdéjuco Jóóda nééne
idyé tsá o ímillédú u méénúityúne. Wa diityéke:

ihdyu muhdú u ímillédú óóma meénuj. —Cáábyeké o chóhchócuube
40ॸEhdúhjáa iíhjyúvátsihdyu óómiibye diibyéjúcoói.
wajtsɽ ‫ ڟ‬cuwárí íjcyámedívu. Aabéhjáa néé Áábeke meékéévéne métsajtyéco.
Péédoróke: 49ॸEhdúhjáa diityéké ipítyajcódújuco
—¿Aca tsá eene ámuha cuwa dibye Jetsóo éllevu itsááne dííbyeke
maáábúcutú oke metéhmeki? 41ॸImíchi bo nééneé:
61 ͅҡľΎॷ26
—Ávyéjuúbej, ¿a áánu uúj? Ehdúu ԮֆŃʮәә¡Ńʮ́́ȍʮҡѸɰԮәʮӕËΎ. Aabéhjáa

néébere chohchócú dííbyeke. ҡŃҡѸɗȍֆɗҡŃŃʮҡľȍ̲Ń̲ә͑ʮЙɰɰ͑ŃԮә
50ॸÁánélliihyée Jetsóó néé dííbyeke: úújeté tétsihdyu ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬te muhdú ditye
—Muúbej, ¿aca ɽ ‫ڟ‬veekí ehdu oke ú Jetsóoke méénuíñe.
meenúhi? Árónáacáa tsúúca dííbyeke 59ॸÁánáacáhjáa diitye avyéjujte ɽ ‫ڟ‬jtsámeí
iékéévéébe tsajtyéme. muhdú dííbyé hallúvú iállíñe dííbyeke

51ॸÁáneréjucóo tsaapi múúhadítyú ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe. 60ॸÁrónáacáhjáa tsá ditye
ɽ ‫͑ڟ‬ɰɰҡѸәՓфɗՓ́́ΔфɰȍʮәËә͑Ń́́әәԮʮҡŃ píívyetétú muhdú dííbyé hallúvú
ԮֆŃʮәә¡Ńә͑ɞӕ̲ә͑ʮЙɞ͑әә̲ɰȍΎ. iállíiyóne. Mítyaméróhjáa diitye dííbyé
52ॸÁánélliihyée dííbyeke Jetsóó nééhií: hallúvú állihíjcyáme. 61ॸo͑ŃʮЙɰɰ͑ŃԮәȍʮ
—Pícyo téhbabyá pañévú dɽ ‫͑ڟ‬ɰɰҡѸәՓ. tsaatétsí úúballé dííbyé hallúvú íllúu
ͅӕӕф͑ɰɰҡѸә̲ӕфɗ̲ŃŃ͑әʮËҡѸɞ̲ֆŃ dibye nééneé:
ҡŃՓȍʮɰфɞֆŃĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veéhi. 53ॸ¿Aca tsá u “Muurá Píívyéébé duurúvaja o
wáájácutú o ímílleca ícyoocáré Llihíyoke wácávyáhcoja ó piivyété tsiiñe 3
Ύҡә̲ľɞɗֆΔ͑Ń͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑Ύ˔ľ coojɽ ‫ڟ‬vatúré o pánéévetsóne.”
ipájtyetétsoki? 54ॸMuurá íllu oke ditye 62ॸEhdúhjáa dityétsí úúbállénéllii
méénútúhajchíí ¿muhdúikyé pajtyéiyóné llúúvájté avyéjuube néé Jetsóoke:

tsúúcajátújucóo Píívyéébe néhijcyáné —¿Aca ɽ ‫ڟ‬Ԯľľ˔ɞҡѸɰɰ͑ӕ͑ŃŃҡӕҡֆŃҡѸɞ
Āɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕËҡӕԮ͑ľ? díhyallúvú úúballénetu?
55ॸEhdúu dííbyeke iñétsihdyu neebe 63ॸÁrónáacáhjáa cúúvéhulléré diíbye.
dííbyeke ékéévémeke: Áánélliihyéhjáa tsiiñe neebe dííbyeke:

—¿Aca muhdú éhne múúne ímityúné ‫ڟ‬
—ʣ̲ɰЬɗɗԮֆŃŃ¡ľ̲Ń̲ľфɗӕ˔ľΎ͑ŃŃ
méénuhíjcyáábe éllevu ditye tsáhdu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲әәȍ˔ֆľӕәә¡́́ľ˔ɗ: ¿A
̲ӕȍ̲ľҡѸҡŃ́́ľԮӕ͑ɰɰҡѸә̲ӕ̲ ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎӕӕæфɞʮҡΎЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
cávaájcoháñema? Áánerá íhyajchótá Hajchij?
̲әȍʮЙɰɰ͑ľΎɞʮËֆ¡ľĀӕӕфәԮʮ 64ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
pañévú ámúhakye ó úwáábohíjcyáhi. —Éée, diibyéjuco oó. Aane cáhawáá

Áróóbeke keená ámuha oke óvíi ámuha méwaajácú Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu
meékéévehíjcyáne. 56ॸÁrónáa ihdyu o ípívyééveebe ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébé
tehdújuco ámuha meméénune Píívyéébé úníuri o íjcyane. Aabe muurá tsiiñe o
ihjyú uubálle múnaápe tsúúcajátújuco tsáácooca ó bóhówááveé ojtsó pañétu.
͑ŃȍɗʮËֆ͑ŃĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ 65ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii diibye
néhdújuco tene ipájtyeki. Ehdúu Jetsóó llúúvájté avyéjuube íwajyámú

néénáa ílluréjuco muha mewááne dóváríjcyámeííbyéré nééhií:
tétsihdyu dííbyéjtane. —Áánu ¿ɽ ‫ڟ‬veekí Píívyéébedi
uuhɽ ‫ڟ‬vatéhi? Ahdícyane ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nélliihyécó
ҽә˔ľԮŃʮҡѸΎʮҡŃә̲ɽ ‫ڟ‬ՓфɗˇľҡѸΔΔɞʮËֆ͑ľ tsijtye éhnííñevu dííbyé hallúvú
(Mc. 14.53-65; Rc. 22.54-55, 63-71; úúbálléiyáhi. Muurá íñe ámuha
Ja. 18. 12-14, 19-24) melléébóneríyé uuhɽ ‫ڟ‬vatéébé Píívyéébedi.
57ॸAamée awáá tsajtyéjucóó dííbyeke 66ॸ‫ع‬o¡ľ˔ľ̲ӕȍĀә̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ?
llúúvájté avyéjuube Caipáa jávú tééjari Áánélliihyéhjáa néémeé:

páñétúejte avyéjujte íjcyáme éllevu. —Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɗҡֆә͑ŃɗȍʮֆәԮ¡ľ.
58ॸÁánáacáhjáa Péédoro dííbyeke Áánéllii ílluréjuco dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñe.
úráávyeebe pehíjcyá diityé kemúellére. 67ॸEhdúhjáa iñééne dííbyeke
Aabéhjáa úújeté páñétúejpi llúúvájté ̲ŃŃ͑ӕ̲ŃфŃɞȍֆә̲ɰә͑ɞËȍɗȍËֆәȍɗ.

68ॸAanéhjáatsaate dííbyeke imyéénúne ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɗҡֆΔΔ͑ӕ͑ľ

nééhií: ɰɽ ‫ڟ‬tsáávéneri.
—Ehdu idyé Críjto u íjcyaabe cána
waajácú caabyé uke méénune. ЬɗфҡΎŃ́́ľԮӕˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľҡѸʮҡֆľ͑ľ
(Mc. 15.1; Rc. 23.1-2; Ja. 18.28-32)
27
ЬŃŃĀΎфΎҡΔΔ͑ә̲ľɞ͖ľ 1ॸo͑ŃҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevúhjáa pámeere
(Mc. 14.66-72; Rc. 22.56-62;
llúúvájté avyéjujtémá
Ja. 18.15-18, 25-27)
túkevéjtsojte pítyácójcatsí ímíñeúvú
69ॸo͑ËȍʮЬŃŃĀΎфΎ́́ȍʮҡѸɰфɗ ̲ӕȍĀәˇľҡѸΔΎ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe.
ácuúcunúhíjcyáábe éllevu tsáápille tééja 2ॸÁábekéhjáa idyóhjɽ ‫ڟ‬núúbeke tsajtyémé
múnáá úníu múnáalle ipyééne néé tééné iiñújɽ ‫ ڟ‬ávyéjuube Pirááto éllevu
dííbyeke: dibye muhdú iñéé dííbyedítyu.
—Úpée idyé éhne Jetsóoma ú
ícyahíjcyá Gariréa múnáájpiíma. ˇΔΔĀʊʮËфɞΔΔҡŃĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ
70ॸÁrónáacáhjáa pámeere tétsihyi 3ॸÁánetúhjáa diibye Jóóda tsúúca
íjcyame lléébónáa íllure ityóónúne neébe: dííbyedívú imyéénutsójúcóónéllii botsíi
—Tehdu o wáájácúúbedíjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬óóma ú ɽ ‫ڟ‬tsaavé ɽ ‫ڟ‬veekí ímityúné imyéénune.
ihjyúváhi. Áánemáhjaa diitye llúúvájté avyéjujtémá
71ॸEhdúhjáa ityóónútsihdyu lláhájtsɽ ‫ڟ‬ túkevéjtsojte íjcyáme éllevu peebe dityée
lleehówá ijcyáhullévú péébeke idyé ȍĀΎ͑ľĀѸɰɰĀѸɰ30-ʮɰԮɞʮËֆ͑ľ
tsíjpille iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne tétsihyi íjcyámeke ióómíchoki. 4ॸAabéhjáa neeté diityéke:
nééhií: ‫ڟ‬
—ʣveekí ímityúné ó meenú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
—Áánúu muurá idyé ícyahíjcyá imítyúné méénútúúbedívú o
Natsarée múnáajpi Jetsóoma. llííhyánútsóíñeri.
72ॸÁánélliihyéhjáa idyé tsiiñe tóónuube Árónáacáhjáa nééme dííbyeke:
nééhií: —Máhdúníhyaáj, muhdú idyé muha
—Éje, tsá o wáájácutú dííbyeke. Muurá méméénuú ihdyu díhyallúrí íjcyane.
Píívyéébe waajácú o állityúne. 5ॸEhdúhjáa dííbyeke ditye néénéllii
73ॸÁáné illúhwuúréhjáa tsijtye dííbyeke ҡľľ͑ľĀѸɰɰĀѸɰɞ́́ӕфŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľĀӕӕфәԮʮʮ
nééhií: Йɰɰ͑ŃԮәՓËȍËфΔ͑ľ. Átsihdyúhjáa
—Áánerá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎӕӕˇľҡѸΔΔ tsátsihvu ipyééne ílluréjuco dibye
mamyémúejpi. Muurá díhjyúture muha íkyéjtúhityu ióhbáyúmeíñeri dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ.
méwaajácú diibyéjuco u íjcyane. 6ॸk͑Ńȍʮҡľľ͑ľĀѸɰɰĀѸɰ́́әәԮʮҡŃ
74ॸEhdúhjáa ditye nénéllii tsiiñe avyéjujte iújcúne nééhií:
ityóónúne llíhcyámeííbyéré nééhií: —ҽѸɞ͖ľĀѸɰɰĀѸɰЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓ¡ֆӕҡ
‫ڟ‬
—¡ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃҡѸΎՓʮËӕҡә̲ӕӕ¡ mepícyohíjcyáné pañévú mepícyóóityú
Jetsóó íjcyáábeke! ¡Muurá Píívyéébe dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎȍĀΔҡľ͑ľɞʮËֆ͑Ń́́ɗɞȍֆľ.
waajácú o állityúne! 7ॸÁánemáhjáa bóónétu ɽ ‫ڟ‬jtsámeímyé
Ehdúhjáa dibye néérónáa tsúúca cáraca ҡŃŃ͑ľ̲ɗȍĀΎɞ͖ŃҡѸҡѸɗɗɞɞ͖ӕʮɰ

májtsiváhi. 75ॸÁánetúhjáa botsíi َ̞́ɞֆɗȍ́́Δ͑Ń͑ɗʮËֆΔ̲ә͑ʮЙɞɗɗ͖әʮɰٔ
ɽ ‫ڟ‬tsááveebe Jetsóópe dííbyeke nééne ͑Ń̲ľɞҡѸɞɞҡŃҡѸɗȍĀֆӕҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆŃӕфԮֆľ̲ә͑ʮЙɗ dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémeke icyúúuhíjcyaki. 8ॸTéénéllii
iíjcyaróné dibye tóónuíñé cáracámúi muurá ícyoocápí tétsíi mémé ‘Tújpácyo
̲ʮҡѸɞԮҡә͑ŃɰȍĀľ3-ijyúva. Aabéhjáa ȍʮҡѸɰٔ. 9-10ॸEhdúu pajtyéné Píívyéébé
áachívú icyájtúcuíñúne ílluréjuco tááne ihjyú uubálle múnáajpíhjyáa Jeremíá íllu
63 ͅҡľΎॷ27
néhdújuco: ٘ԆʮËә̲ŃɗʮфŃŃ̲әĀѸɰɰĀѸɰ 19ॸAabéhjáa íavyéjú ijyáwá hallúrí

Āɞɞ¡ֆľ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóne áhdó 30-ʮɰԮ. íjcyáábeke tsaate úúballé mewa íllu
o͑ľ̲ȍĀΔ̲ŃҡѸҡѸɗɗɞɞ͖ӕʮɰَ̞́ɞֆɗȍ́́Δ͑Ń nééneé: “Állíuube ihdyu tsáma Jetsóoke
͑ɗʮËֆΔ̲ә͑ʮЙɞɗɗ͖әʮɰٔ͑Ń̲ľɞҡѸɞɗ.” ímityúné méénudí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú
Ehdúhjáa muurá ɽ ‫ڟ‬hdétújuco Jeremía méénúúbekéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va dííbyé hallúrí tene
téénetu nééneé. iíjcyátuki. Ípyejcóne ávyétá apííchó ó
ҡӕՓĀɞɞ¡ֆŃɰȍĀŃȍË͑ľŃËӕ.” Ehdúhjáa
ЬɗфҡΔә̲ɽ ‫ڟ‬ՓфɗˇľҡѸΔΔɞʮËֆ͑ľ mewa nééne úúballémé dííbyeke.
(Mc. 15.2-5; Rc. 23.3-5; Ja. 18.33-38) 20ॸÁrónáacáhjáa llúúvájté avyéjujtémá
11ॸAanéhjáa tsúúca Jetsóoke túkevéjtsojte pámeere tétsihvu
tsajtyéjucóómé tééné iiñújɽ ‫ ڟ‬ávyéjuube píhcyáávémeke néé ditye Barabáá
Pirááto éllevu. Aabéhjáa népejtsó hallúvúré iíhjyúva dibye iíjchívyeki.
dííbyeke: Áánetúhjáa nééme Jetsóó hallúvú ditye
—¿A uu jodíómú avyéjuúbe? iñéé dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñe. 21ॸÁámekéhjáa
Áánélliihyéhjáa neébe: tsiiñe neebe Pirááto:
—Éée, diibyéjuco oó. —¿Aanéhaca ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃË¡ֆľ˔ŃΎ
12ॸAanéhjáa tétsihvu idyé diitye ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóné ámuha méimílléhi?
llúúvájté avyéjujtémá túkevéjtsojte tsiiñe Áánélliihyéhjáa néémeé:
állíjyucóó dííbyé hallúvu. Árónáacáhjáa —Muha méimíllé Barabáakéré u
tsá dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubá néétu diityéke. íjchívyetsóne.
13ॸÁánélliihyéhjáa Piráátó néé dííbyeke: 22ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
—¿A ú lléébora aatye ímityúné úhdityu —¿Ácooca muhdú ó méénuú Jetsóoke

íhjyuváne? Críjto íjcyáábeke?
14ॸÁrónáacáhjáa tsá dibye áñújcutúne. Áánélliihyéhjáa pámeere nééhií:
Áijyúhjáa diibye ávyéjuube Piráátó —¡Dííbyedívú ihdyu wátyétyehcútsó
Āɞɞ¡ֆľ˔ľɰɰ͑͑ŃŃҡӕӕ¡ľɞ́́ӕфŃʮӕËΎ páwachékevu!
úllévenúne. 23ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
—‫ع‬kËɰɰ͑ɞ̲ɗҡֆә͑Ń̲ŃŃ͑ӕә¡ľ?
ˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸΎɞ͖ľ Árónáacáhjáa tsiiñe éhnííñevúré
(Mc. 15.6-20; Rc. 23.13-25; Ja. 18.39-19.16) kéévánécoba néémeé:
15ॸAabéhjáa diibye Piráátó paíjyuva —¡Muúbe wátyétyehcútsó dííbyedívu!
teene pajtyété wañéhjɽ ‫ ڟ‬pañe 24ॸEhdúhjáa ditye néénéllii tsáhájuco
ichívyétsohíjcyá cúvéhóójari dibye ímíbájchotú Jetsóó icyánéjcu.

íjcyámedítyú tsáápí hallúvú ditye Aabéhjáa apííchówuúréjuco ditye
íhjyúváábekéjuco. 16ॸAanéhjáa téijyu íbórɽ ‫ڟ‬báávénéllii nújpacyo
‘Barabáa’ némeííbyé cúvéhóójari ávyeta ityáúmeíjpácyori pámeere ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa
ímítyuube íjcyáábeke pámeere ɞȍֆΔҡѸɰËӕ͑ɞʮҡֆ̲ľɞɞ¡ֆŃфŃ͑ŃŃȍɗɞ:
wáájácuúbe. 17ॸAanéhjáa tétsihvu —Árone néhi tsá táhallúrí tene
dóbéévémeke diibye Piráátó nééhií: íjcyáityú eene ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú méénútúúbeke
—¿Cáábyeké o ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóné ámuha ámuha medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe. Ámúhá hallúríyei
méimílléhi? ¿A Barabáake, mityá teéne.
Jetsóoke dííbyere ‘Críjtoó’ némeííbyekej? 25ॸÁánélliihyéhjáa nééme dííbyeke:
18ॸEhdúhjáa diityéké dílloobe íllure —¡Óvi néhi ihdyu pámeere múúháj
Jetsóodi iñómíutááváne ditye ehdu ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ʮӕËΎ̲әәȍȍ́́әфɞ
Āɞɞ¡ֆľ˔ľĀфɰɰԮŃ͑ŃɗՓʮËә͑ľ̲. teene dííbyeke muha medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne!
ͅҡľΎॷ27 64
26ॸEhdúhjáa ditye néénéllii tsúúca iñéhcójcatsíñe wátújcatsíimye.” Ehdúhjáa

ijchívyétsoobe Piráátó Barabáakére. muurá neebe Píívyéébé ihjyú uubálle
Áánemáhjáa Jetsóodívú iwátsíhcyútsóne múnáajpi. 36ॸAaméhjáa tétsihvúré diitye
diityédívuréjuco dibye ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné tsodáhómú iáhcúbáne téhmehíjcyá
diityéréjuco iwátyétyéhcu páwachékevu. dííbyeke. 37ॸÁábé nííwáú
27ॸÁábekéhjáa dííbyé já pañévú caamééhullétúhjáa téwachéketu picyóómé
tsodáhómú iááhɽ ‫ڟ‬vétsóóbedívú píhcyaavéhi. tsíeménetu icyáátunúné íllu nééneé:
28ॸAaméhjáa dííbyé wajyámúúné “Áánu Jetsóó jodíómú avyéjuúbe.”
ityácórɽ ‫ڟ‬jcóne uácó tújpájácoba nééné 38ॸTéhduréhjáa téijyu tsaatétsí
wajyámuvu. 29ॸÁhduréhjáa tsuhjɽ ‫ڟ‬uuhónetu ímítyúmútsikye wátyétyehcúmé dííbyé

imyéénúné cháhííwavu iávohjácóóbeke úníutu panéjcuvátú íjcyáwachékéécutu.
éjejcállómé úméheívu. Áánemáhjáa dííbyé 39ॸAanéhjáa dííbyeke úújejémé dííbyedi
́́ɗɗ͖ŃԮәɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbáne iúúhɽ ‫ڟ‬vaténemáyé iúúhɽ ‫ڟ‬ԮҡŃ͑ľَՓ̲ɰՓ̲ɰٔ͑ľȍɞʮËֆȍɗ.

wáñejcóme: 40ॸÁábekéhjáa néémeé:
—¡Ñóóooj! Átsihdyúhjáa nehíjcyáme: —Ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vaabée eene ú nehíjcyá

Áánu muurá jodíómú avyéjuúbe. duurúvaja u wácávyáhcoja 3 coojɽ ‫ڟ‬vatúré
30ॸÁhduréhjáa dííbyé hallúvú tsiiñe u pájáávétsoíñe. Áyu cána bo
iúnítyójcóne dííbyedi íjcyai úméhéiyi pájtyetétsaméí eene éwachékevu uke ditye
íllaáyohíjcyámé íhñíwáutu. 31ॸEhdúhjáa wátyétyéhcúnetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ
dííbyedi iúúhɽ ‫ڟ‬vaténé nɽ ‫ڟ‬jcáutu teeja Píívyéébé Hajchi u íjcyáhajchííjyu.
Փʮֆ̲әËΎ¡Āɞɞ¡ֆľĀɞҡֆәɗҡֆËΔфɰәËә͑ľ 41ॸTéhduréhjáa idyé llúúvájté avyéjujtee,
páñétúeja íwajyámuvúréjuco ditye taúhbájú uwáábojtee, túkevéjtsojtee,

úacóne. Áánemáhjáa tsajtyémé íjcyame iúúhɽ ‫ڟ‬vaténemáyé néjcatsíhi:
páwachékevu iwátyétyéhcúíhullévuréjuco. —Tsíjtyekée ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
pátyetétsohíjcyaábe. Árónáa tsáháhaca
ЬՓËȍŃ˔ľԮӕĀɗҡֆľˇľҡѸΔΎ˔ľ dibye píívyetétú iiye ipájtyetétsámeíñe.
ՓҡֆŃҡֆľȍËә͑ľ 42ॸAabe cána bo óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľľ
(Mc. 15.21-32; Rc. 23.26-43; Ja. 19.17-27) ijraéémú avyéjuube iíjcyáhajchíí
32ॸAaméhjáa pééme cábuuvé Tsirééne éwachéketu ditye wátyétyehcúné
múnáajpi Tsimóodívu. Áábekéhjáa ityábáhcyúmeíñe pájtyeté botsíi dííbyeke
íhbutsómé Jetsóoke mecáhcújtsóne dííbyeéjteréjuco meíjcyaki.
iwátyétyéhcúíwachékevu. 43ॸMuurá Píívyéébedívú cátsɽ ‫ڟ‬páávehíjcyaábe.
33ॸAaméhjáa úújeté tsátsihvu Aabe cána bo óvíi dííbyeke pájtyetétsó
ȍľľ¡ľфŃΔ̲әɗȍʮֆәфɞَͮɗՓӕЙʮɰٔ͑ŃŃɗֆΔ͑Ń ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗ¡ֆľ͑Ń̲ľɞȍɗʮËֆĀәĀɞɞ¡ֆŃȸʮËȍɗ
‘Góógota’ némeítsihvu. 34ॸÁtsihvúhjáa dibye íjcyáhajchííjyu.
Jetsóoke íjchorómé bíínojpácyó paapáwu 44ॸÁhduréhjáa dííbyé úníutu ditye
néénetu iúménújpácyotu. Aanéhjáa wátyétyéhcumútsí uuhɽ ‫ڟ‬vaté dííbyedi.

ɰЙɽ ‫ڟ‬hjácúróne tsá dibye ádotúne.
35ॸÁábekéhjáa tsúúca wátyétyehcúmé ˇľҡѸΔΔĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ
téwachékevu. Áánemáhjáa tsodáhómú (Mc. 15.33-41; Rc. 23.44-49; Ja. 19.28-30)
néhcójcatsí caatyé éhjáhjɽ ‫ ڟ‬dííbyé 45ॸTéijyúhjáa cójɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑Ńҡәɞɞʮֆӕ͑ә͑Ń
wajyámúúné íjcyaíñé iwátújcatsíki. cuuvé tujkévevújuco. 46ॸÁijyúhjáa Jetsóó

Ehdúu pajtyéné tsaapíhjyáa Píívyéébé ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔՓ͑ɞʮËֆ̲ľɞɞ¡ֆŃ͑ŃŃȍɗɞ:
ihjyú uubálle múnáajpi íllu néhdújuco: —Eríij, Eríij, ¿rama tsabatááni?
“Táwajyámúúné caatyé éhjáhjɽ ‫ ڟ‬íjcyaíñé —Tápiivyéébej, Tápiivyéébej, ¿ɽ ‫ڟ‬veekíami
oke ú ɽ ‫ڟ‬hvejtsoj? Ehdúhjáa nééiyóné ehdu Jetsóoke úráávyehíjcyaabe péé Pirááto

neébe. éllevu. 58ॸAabéhjáa táúmeí dííbyeke
47ॸAanéhjáa tsaate tétsihyi íjcyame ehdu Āɞɞ¡ֆľәԮәɰɰҡŃ̲ľȍΎɗËֆәәӕ˔ɗ.
dibye wáníjcyámeíñé illéébóne nééhií: Áánélliihyéhjáa neebe ítsodáhómuke
—Éje, aadi Eríadi wáníjcyámeí ditye iájcuki. 59-60ॸAabéhjáa tééhoúvuke
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáájpiúvudi. ɰ¡ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬núne cuuú béhéjuréhjáa íhllii
48ॸÁánélliihyéhjáa tsaapi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËәɗɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neíñúne ͑ŃŃՓʮɰҡӕɗ¡ΔȍĀΔҡѸΔȍŃʮәЙ͖ŃԮӕ.
wájyámubádú nééne bíínójpácyó kiwátyetu Áánemáhjáa nééwáyúcobávú téheju
iééníyojéné úméhéí nɽ ‫ڟ‬jcáutu ipícyoonévú iwátájcoíñúne péjúcoóbe. 61ॸÁáné
cújuuvé dibye ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hároki. 49ॸÁrónáacáhjáa boonéhjáa tétsiíyé téhejú úníuri Maaría
tsijtye néé dííbyeke: Madarénamúpɽ ‫ ڟ‬tsíjpille Maaríama
—Óvíjyacóóne, dáácudíñe. Bo óvíi Eríá ácuúcunúhijcyáhi.
pájtyetétsová dííbyeke.
50ॸo͑ËȍʮҡѸɗɗ͖ľԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ ˇľҡѸΔΔ͑ɗʮ˔ֆľĀɗҡֆľҡŃȍ̲ľ͑ľ
iwáníjcyámeítsihdyu ílluréjuco dibye 62ॸÁáné tsijcyóójɽ ‫ڟ‬hjáa teene pajtyété
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. 51ॸÁáné tujkéveríhjyáa wañéhjɽ ‫ ڟ‬lléévá tujkénujcóójɽ ‫ ڟ‬diitye
duurúvájá pañétú páñétúétsíí watájcó llúúvájté avyéjujtémá paritséómú péé
wájyámúwácoba dóchéreevé cáámetu Pirááto éllevu. 63ॸAaméhjáa néé dííbyeke:
baavújuco panéjcuvávú wajɽ ‫ڟ‬tahnécu. —Ávyéjuúbej, muha méɽ ‫ڟ‬tsaavé
oȍĀӕфŃȍʮҡŃɗʮֆӕɞɞ͖ӕʮɰԮә̲ľɞ͖ľфɗ téallíújaúpe 3 coojɽ ‫ڟ‬ԮҡӕҡѸɗɗ͖ľɗ¡Δȍɰɰɞ͖Ń
néwáyúcobáné wáhcabáhi. 52ॸÁhduréhjáa nééneé. 64ॸÁánéllii cána cóhpejtsótsó
níjkyene wáhcábánetu cahcújtso múnaápe ímíñeúvú dííbyé nijkyévuj. Ááne
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮľȍɞʮËֆ̲ŃҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɰ̲ľ ímíñeúvú tehmétsó téhajchótá 3 coojɽ ‫ڟ‬vá
ijchívyécunúhi. 53ॸAaméhjáa Jetsóó dííbyé mamyémú pejco íllure iñáníjyéne
bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né boone Píívyéébe cóómí mɽ ‫ڟ‬amúnáake ‘tsúúca muurá Jetsóó éhnée
Jerotsaréevu péémeke mítyame ájtyumɽ ‫ڟ‬hi. ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoobe tsiiñe bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hií’
54ॸÁánetúhjáa eene dííbyeke iñééneri éhnííñevu meke iálliúúnútuki.
téhmehíjcyáné tsodáhómú íavyéjúúbemáyé 65ॸÁánélliihyéhjáa Piráátó néé diityéke:
ԮֆŃҡ̲ɗҡֆ͑Ńɞ́́ɗҡֆŃҡŃɗʮֆӕɞɞ͖ӕʮɰ —Aané wa ihdyu aatye tsodáhómuma

Ԯә̲ľɞ͖ľ̲ҡѸɞ͖ľȍʮɰЙʮҡֆľ͑ľ mepééne mécohpéjtsó ámuha
iájtyúmɽ ‫ڟ‬neri. Áánemáhjáa néémeé: meímillédu.
—¡A ihdyúha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗ 66ॸAhdújucóhjáa ditye tsaatémá ipyééne
áánuú! teeu nééwayu icyóhpéjtsóutu cáátunúné

55ॸÁijyúhjáa tsaate walléémú múha teene idyómájcótuki. Áánemáhjáa
kémuélletúré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyá dííbyeke ditye diitye tsodáhómuke téhmétsoíñúme.
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮľҡѸΔ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ̲ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰҡӕ
tsááme dííbyeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáme. ˇľҡѸΔΔĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľľ¡ľҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɽ ‫͑ڟ‬ľ
56ॸÁámemáhjáa ijcyámé Maaría Madarénaa, (Mc. 16.1-8; Rc. 24.1-12; Ja. 20. 1-10)
28
ˇËΔΔ¡Ύ̲ˇΎҡѸŃľ̲әҡѸɞҡѸɰɰʮӕͅфɞ, 1ॸAanéhjáa wáyeéévéjcóójɽ ‫ ڟ‬tsiíjyú
Tsebedéó hájchimútsíj tsɰɽ ‫ڟ‬juu, éhdume. tsííñé tsemáánaréjuco

déjúcóóvejcóójɽ ‫ ڟ‬cúúvénetúré Maaría
ˇľҡѸΔΔɰɰҡŃ̲ľȍΎĀɗҡֆľËәәӕ͑ľ
Madarénamúpɽ ‫ ڟ‬tsíjpille Maaríama úújeté
(Mc. 15.42-47; Rc. 23.50-56; Ja. 19.38-42)
teene níjkyeé. 2ॸo͑Ëȍʮɞɞ͖ӕʮɰɽ ‫ڟ‬hnáhó
57ॸÁáné iijyúnuvúhjáa Jotséé Arimatéá Ԯә̲ľɞ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ͑ɞɞҡֆŃ͑Ń
cóómi múnáajpi ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe tujkéveri. Aabéhjáa teene níjkyé watájcó
ͅҡľΎॷ28 66
nééwáyúcoba icyávihyícyúne tééú iúcújcatsíñe pítyácójcatsímyé muhdú

hallúvú ácuuvéhi. 3ॸÁábé wajyámúhjáa iñééiñe Jetsóópe bóhɽ ‫ڟ‬júcóóityúné
ԮֆľҡҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬wu néébé ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcó éhne iñéhíjcyáneri iñéétsámeítyuki. 13ॸAaméhjáa
múúne chijchi rórihcyódu. 4ॸÁábedíhjyáa mítyane diitye tsodáhómuke iáhdóne nééhií:
diitye tsodáhómú ténijkye —Tsáma ménehíjcyaco “pejcóhjané
ҡŃȍ̲ľȍɞʮËֆфΔ̲ŃԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɗɞ́́ɗҡֆŃ͑ľ muha mecúwaíñúné hallúrí ímamyémúré
íjcyaíñú múu dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃĀӕ. 5ॸAabéhjáa néé әʮËӕʮŃˇľҡѸΔΔɰɰҡŃ̲ľȍΎ.” 14ॸAane néhi
diityépɽ ‫ͅ ڟ‬фɞ̲әЙɰ˔ľ: méiiñújɽ ‫ ڟ‬ávyéjuube iwáájácúne
—Méíllityédíñe. ͅӕӕфΔՓʮËә̲ӕȍЙɰ ámúhadívú cáyobáávatéhajchíí muha
meúújévaróné Jetsóoke éhnée páwachékevu ámúhá hallúvú méihjyúvaá dibye muhdú
ditye wátyétyéhcúneri dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke. ámúhakye imyéénútuki.
6ॸÁrónáa tsáhájuco dibye níkyéhéjú pañe 15ॸAhdújucóhjáa diitye tsodáhómú ditye
íjcyájúcootúne. Tsúúca tsiiñe bohɽ ‫ڟ‬júcoobe áhdónéllii íllure iállíñe néhijcyáné

ípyée iñéhijcyádújuco. Cáhawáá idyé ɞ̲̲ֆŃ̲әфŃˇľҡѸΔΔɰɰҡŃ̲ľȍΎәʮËӕʮŃ͑ľ.
méuujévá íñe dityée dííbyeke pícyohéjú Aane muurá ícyoocápíi ehdu tsaate
íévehéjuréjuco íjcyane. 7ॸAhdícyane ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi tamúnaa jodíómú úúbállehíjcyáhi.
mepééne méuubállé dííbyé mamyémuke
tsúúca dibye tsiiñe ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬ľĀɗɗҡֆŃɰȍĀľ ͅӕȍĀәĀɗҡֆľՓ˔ɞ̲ֆľɞɗ͖ľ
péjucóóné Gariréavu téhullévú diityémá ɞ̲̲ֆŃ̲ӕ˔ľˇľҡѸΔΔ͑ŃŃ͑ľŃ
iájtyúmɽ ‫ڟ‬jcatsíki. Ééneréne ihdyu ó imíllé (Mc. 16.14-18; Rc. 24.36-49; Ja. 20.19-23)
̲әȍЙɰ˔ľΎәә¡́́Ń͑ľ. 16ॸAanée muha 11-meváréjuco dííbyé
8ॸAhdújucóhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi dityépɽ ‫ ڟ‬ĀѸɰɰ͑ŃфɞֆŃ mamyémú meíjcyame mepéé Gariréá
pééne múúha éllevu múúhakye iiñújɽ ‫ ڟ‬caméhbaúvú múúhakyée dibye
iúúbálleki. Aamúpɽ ‫ڟ‬hjáa iíllityéróne néhbaúvu. 17ॸAamée muha tétsihvu
mítyane ímíjyuuvéhi. 9ॸo̲әЙɰĀɞԮәȍʮ dííbyedívú meúújetémé méduurúvá
ˇľҡѸΔΔɗ¡ΔȍΔՓԮŃ͑ľĀɗɗҡֆŃЙɰ˔ľĀɗ́́Δȍɗ. dííbyeke tsaate múúhadítyú dibye
Áánélliihyéhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi dííbyéj tuháácyuvu ¡Δȍɰɰ͑ľËȍËәʮҡѸΔҡәфΔ͑Ë.
waamúpɽ ‫ ڟ‬dííbyeke idyúúruváne. 18ॸÁrónáacáa múúhakye neébe:
10ॸo̲әЙɰ˔Ńȍʮ͑ľŃ¡ľ: —Muurá Píívyéébe oke picyóó páneere
—Méíllityédíñe. Wa ihdyu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi ɞɞ͖ӕʮɰɰ, ͑ɞʮ˔ֆľʮɰɰ, íjcyáné avyéjuube o
mepééne méúúballété tsijtye tahñéjteke íjcyaki. 19ॸAhdícyane óvíi ámuha pahúllevá
ditye ipyéé Gariréavu téhullévú muha iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnáadívú métsújaúcú
maájtyúmɽ ‫ڟ‬jcatsíki. táuwááboju. Aane cáhcujtsómeke tééné
uubállé métsótsohíjcyaco Méécááni
ͅәȍĀӕфҡѸΎĀȍΔ̲әәә¡́́Ń͑ľ mémerii, Íapíícho mémerii, tamyémeri,
11ॸAamúpɽ ‫ڟ‬hjáa pééné tujkéveri tsodáhómú íjcyane. 20ॸÁámeke ihdyu ímíñeúvú
dííbyé nijkye téhmehíjcyámedítyú tsaate péé méúwááboco tátyaúhbaju néhdu ditye
ímunáá coomívu. Aaméhjáa úúbálleté iíjcyaki. Aabe muurá ámúhamáyé ó íjcyaá
llúúvájté avyéjujtéké muhdú tene pájtyene. ЙɞʮֆӕԮфŃɞɞ͖ӕʮɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévanévújuco. Áyu
12ॸÁáné lliiñétúhjáa túkevéjtsojtémá tehdújuco.
MÁÁCOÓ
ͅËΎˇľҡѸΔΎĀɞҡֆәËҡә͑ӕȍ̲ɰ
ímityúné imyéénuhíjcyáné úúbállémeke

ҽѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗˇΔәՓ¡Δ͑ľ tsótsohíjcyaabe Joodáatu.
(Mt. 3.1-12; Rc. 3.1-9, 15-17; Ja. 1.19-28) 6ॸAanéhjáa diibye Jóáa camééllómú
1
1ॸÍllúu tujkéváné Píívyéébé Hajchi ɰȍʮɽ ‫ڟ‬netu méénúmeíñé wajyámúúnema
Jetsocríjtó mepájtyetéiñe méénúné ɞʮËֆ¡ŃʮЙɰɰ͑ŃҡәΔËʮɰ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hé chiúcunúhi.
uwááboju. Aabéhjáa tséréémuke dohíjcyáhi.
2ॸPíívyéébé ihjyú uubálle Téhduréhjáa íímúhojpácyó ádohíjcyaábe.
múnáajpíhjyáa Itsaíaúvú caatúnú 7ॸAabéhjáa úwááboobe nehíjcyáhi:
ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕҡѸәәËʮҡәʮӕËΎҡѸΎʮҡѸΔ —Muurá íjcyaabe tsijpi táhboone

múnáajpi Jóáádityu ílluú: úwáábóiibye táehnííñevu ɽ ‫ڟ‬htsútuube
Ó pícyoó dɽ ‫ڟ‬ɰȍĀľҡѸЙɗɗ˔ֆľĀɗ¡ֆľ íjcyáábeke íjtyúhápáájɽ ‫ڟ‬ӕ¡фŃΎҡËΔфɰәËӕ
iúúbálle mɽ ‫ڟ‬amúnáake ditye dííbyedívú o pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬véítyúroóbe. 8ॸMuurá
iímíbáávyéne ímí uke ámúhakye nújpácyori ó tsótsohíjcyáhi.
iwáátsúcúpéjtsoki. 3ॸAane Áánetu ihdyu diibye ámúhá pañévú
méllééboó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné pícyoó Píívyéébé Apíícho.
ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ˔ľľԮՓӕɞ́́ӕ
ˇΔĀɗԮӕˇľҡѸΔΔҡѸΔʮҡѸΔҡѸ̲ľɞ͖ľ
úwaabóne: “Méímibáávyé ímítyú
(Mt. 3.13-17; Rc. 3.21-22)
ámuha meícyahíjcyánetu
tsaímiyéjuco ámuha meíjcyámeke 9ॸҽŃɗʮֆәȍʮˇľҡѸΔΔЙŃŃǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɗ
Ávyéjuube iájtyumɽ ‫ڟ‬vaki.” íjcyacóómí Natsaréetu diibye Jóáa éllevu

ƄȍĀәȍʮʊҡѸɞɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕËҡә͑ә Joodáatu dííbyeke dibye itsójtsoki.
Jóáádityu. 10ॸAabéhjáa tsúúca dibye tsójtsótsihdyu
4ॸAhdújucóhjáa dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá íjchívyeebe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa cáámetu Píívyéébé
ЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗәՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑Ń Apííchó niityé dííbyedívú ɽ ‫ڟ‬juuúdú
mɽ ‫ڟ‬amúnáake ditye ímityúné iícyahíjcyáné nééneé. 11ॸÁánáacáhjáa idyé cáámetu
ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮľфŃʮӕËΎɰɽ ‫ڟ‬búwááve Píívyéébe nééhií:
diityé imítyú iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki, ááné uubállé —Uu Hájchíwúuke o wájyúúbedi
ditye itsójtsótsámeíki. 5ॸPahúllevátúhjáa mítyane ó imíjyúúhií.
ˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰ̲ә͑Āɞҡֆә
ˇľҡѸΔΎ˔ľͮԮŃ͑Ń̲ԮфɗʮËȍΔ͑ľ
píhcyáávehíjcyámé dííbyedívú dííbyé
(Mt. 4.1-11; Rc. 4.1-13)
uwáábó illéébúcunúki. Téhduréhjáa
Jerotsarée múnáadítyú mítyame 12ॸEhdúhjáa dibye tsójtsómeíñé boonétú
píhcyáávehíjcyáhi. Áámedítyúhjáa Píívyéébé Apííchó dííbyeke tsajtyé
67
ͅËΎॷ1 68
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡ЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ. 13ॸÁhulléhjáa

íjcyaabe 40 coojɽ ‫ڟ‬vá apáámyéré iyámé ҽѸЙɞЙ͖Ńҡә͑ԮŃ͑ľ˔ľ
íjcyáhulle. Áábekéhjáa téhullévú Naavéné ˇľҡѸΔΔՓǣΎΔ͑ľ
̲ԮфɞʮËȍΔΔ¡ľ˔ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ (Rc. 4.31-37)
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáhi. 21ॸÉhdúmekéhjáa iújcúmema Jetsóó
úújeté Capenaóovu. Aabéhjáa téhulle

ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δҡәʮ˔ľ͑ә͑ľ wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬pihcyáávéjá pañévú
(Mr. 4.12-17; Rc. 4.14-15) úwaabóhi. 22ॸÁáneríhjyáa mítyane
14-15ॸAanéhjáa téijyu tsojtsó múnáajpi ullévenúmé ávyétá tujkévé ávyéjuube
Jóááke ditye cúvéhoojánúné boonétú múúne íhjyúvajɽ ‫ڟ‬jtó dibye íhjyúváneri.
Jetsóó péé Gariréavu. Áhullé Tsáháhjáa dibye íhjyúvatú taúhbájú
múnáakéhjáa Píívyéébé avyéjuvu muhdú uwáábojte íhjyúvahíjcyádu.
meúcáávéíñé úwááboobe nééhií: 23-24ॸÁijyúhjáa tééjá pañe tsaapi naavéné
—Tsúúca Píívyéébe íavyéjúejte ípañe íjcyaabe kévádijcyó íllu dííbyeke:

íjcyáímyeke újcúíñe éévé úújetéhi. —¡Jetso Jetsóoj, Natsarée múnáajpi u
kȍĀɞËֆ͑ľɞ́́ӕфŃʮӕËΎ̲ŃɰȍԮŃʮҡѸΔɞ̲ɗҡֆә͑Ń ‫ڟ‬
íjcyaábej! ¿ʣveekí múúhakye ú
ámuha meícyahíjcyáne. Ááne ámúhá pátsárijcyóváhi? ¿Mityá múúhakye ú
ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎ waagóovaj? Muurá uke ó waajácú
mecápáyóóvéne mécahcújtsó íñe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗӕɞʮËֆ͑ľ.
mepájtyetéíñé uwááboju. Ehdúhjáa 25ॸÁánélliihyéhjáa neebe dííbyeke:
Jetsóó úwaabóhi. —¡Cúúvéhulléré diícya! ¡Díjchivye áádí

pañétu!
4-̲ľԮɞ̲̲ֆŃ̲әɞʮËֆɞ̲ֆľ˔ľ 26ॸÁáneréjucóhjáa naavéné
ˇľҡѸΔΔәʮËӕ͑ľ wáníjcyámeííbyéré íjchivyéné dííbyé
(Mt. 4.18-22; Rc. 5.1-11) Й͖ŃҡәԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
16ॸAabéhjáa Gariréá unéú úníuri péébe iáméjcatsíchónema. 27ॸEhdúhjáa Jetsóó
úújeté Tsimóomútsí íñahbe Aderéema méénúneri pámeere iíllityéne nééhií:
amómeke tsɽ ‫ڟ‬nuhíjcyámútsidívu. —¿Múhdutúami aabye ehdu meénuj?
17ॸÁámútsikyéhjáa neébe: Ávyetáha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸɞȍĀֆӕфľĀɞɞ¡ֆŃ
—Ámuhtsij, ookéréjuco méuráávye. uwááboju. Muhdú naavémú íjcyarómé
Muurá íñe amómé lliiñája múnáajtétsí ijchívyé dibye néénetu.
ámuhtsi meíjcyámútsikye ó pícyoó 28ॸEhdúhjáa dibye méénúné uubállé
mɽ ‫ڟ‬amúnáakéréjuco Píívyéébedívú ҡѸәʮԮŃЙ͑ľľфľǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɗ.

ámuhtsi meɽ ‫ڟ‬búwáávétsóíñé wákimyéivu.
18ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii teenémáyé ҽѸɗ̲ΔΎЬŃŃĀΎфΔ¡¡ľ˔ľ
ˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
ɰʮҡѸɽ ‫ڟ‬nuuháñé ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne peemútsí
dííbyemáyéjuco. (Mt. 8.14-15; Rc. 4.38-39)
19ॸÁámútsimáhjáa péébe éhnííñéwuúvú 29ॸÁtsihdyúhjáa pihcyáávéjá pañétú
úújeté Tsebedéó hájchimútsí Jacóóboo, pééme tsaméhjɽ ‫ ڟ‬Jacóóboo, Jóáaá, íjcyame

Jóáaá, ɞʮËֆ̲әҡѸɞɰȍ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né pañe Tsimóoma Aderéemútsi jávu. 30ॸÁijyúhjáa
ɰʮҡѸɽ ‫ڟ‬nuuháñé pájáábohíjcyamútsidívu. Tsimóó baabe áíívyeri chémene
20ॸÁámútsikyéhjáa idyé dibye pɽ ‫ڟ‬úvánéllii úúballémé Jetsóoke. 31ॸÁánélliihyéhjáa
ɰȍ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né pañe cááni Tsebedéoma Āɞɞ́́ľŃ́́ľԮӕɗЙֆŃŃ͑ľɞȍֆΔʮҡѸɰҡӕĀɗ¡ֆľ
ɽ ‫ڟ‬Йɰ¡ΎʮҡľɞʮËֆ̲ľĀɞҡֆәЙľľ̲әҡѸɞ íjyócujcárolle tsúúca ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne diityéké
dííbyemáyéjuco. májchotsóhi.
69 ͅËΎॷ1ٍॷ2
—Dúúbálledí tsaate juuváyí uke

ͅɞҡֆ̲ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ pájtyémeke íñe muhdú u bóhɰɽ ‫ڟ‬ne.
(Mt. 8.16-17; Rc. 4.40-41) 44ॸTsapéhdúré llúúváábe éllevu pééne
32ॸAanéhjáa tsúúca meííjyunúrónáa dííbyedívú dúhjétsámeítyeco. Ááne
tsívahíjcyámé dííbye éllevu naavémú Moitséeúvúu néhdu íñe u ímíjpyeténé
ɞЙ͖ľɞʮËֆ̲Ńȍʮɰ̲ҡѸɞ͖Ńȍʮɰфɗ hallúvú Píívyéébeke tsíeméneri ú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveé
ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľĀɗ¡ֆľɗ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoki. téénetu mɽ ‫ڟ‬amúnaa iwáájácu tsúúca u
33-34ॸMítyaméhjáa técoomí múnaa tééjavu bóhɽ ‫ڟ‬jucóóne.
ҡѸ̲ľĀɞҡֆәЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ŃȍʮɰËȍŃ̲ľфɗ 45ॸEhdúhjáa dibye bóíjcyúrónáa
íjcyámeke bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaábe. Áhduréhjáa pámeekéré juuváyí ipájtyedúmeke

tsaaté pañe naavémú íjcyámeke úúbálleebe muhdú ibóhɰɽ ‫ڟ‬ne. Aaméhjáa
waagóohíjcyaábe. Aaméhjáa diitye mítyane Jetsóodívú píhcyáávehíjcyánéllii
naavémú muubá dibye íjcyane nééíyónáa tsáhájuco dibye píívyetétú múhdutú
tsá dibye diityéké ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotú ditye cóómí pañévú iúcáávéiyóne.
iíhjyúvaki. Waajácúméhjáa dííbyeke. Áánélliihyéhjáa pehíjcyaabe imíchi ditye
ɞʮËֆҡәҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬ríye. Áróné pañéhjáa
ˇľҡѸΔΔәՓ¡ΔЙȍә́́ľԮфŃ pahúllevátú dííbyedívú
ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɽ ‫ ڟ‬Й͖ľ píhcyáávehíjcyáme.
(Rc. 4.42-44)
35ॸo͑ŃҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevúhjáa ʑʮЙɗԮә̲ľɞҡֆәә¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
pejcójuco
(Mt. 9.1-8; Rc. 5.17-26)
técoomítyú dibye pééne tsátsihvu
Píívyéébema iíhjyúvaki. 36ॸÁábekéhjáa
2
1ॸEhdúhjáa tsúcájá tsiéllé
Tsimóó íñahbéjtema néhcotéhi. iíjcyátsihdyu tsiiñe óómiibye

37ॸAaméhjáa iájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬beke nééhií: Capenaóovu. Ááné uubálléhjáa idyé
—Mɽ ‫ڟ‬amúnaa uke néhcohíjcyáhi. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúíwuúré tsúúca waajácúmé técoomí
38ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: múnaa. 2ॸAaméhjáa dííbyedívú
—Árónáa metsu éhcóómijɽ ‫ڟ‬vú mepéé píhcyaavémé dibye íjcyaja
ҡŃËΎΎ̲ɞʮɰ̲ә͑˔ľɗĀֆŃΎәՓ¡Ύ˔ɗ. wáhpécunúmeke úwááboóbe.
Muuráhjáa ímichi téénéllii o tsááhií. 3ॸÁánáacáhjáa 4-meva tsivá íjpi
39ॸAabéhjáa pihcyáávejááné pañévú vááúmeítyúúbeke dííbye éllevu.
Йȍә́́ľԮ̲ә͑ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɗ 4ॸÁrónáacáhjáa tsá ditye píívyetétú
íjcyámeke úwáábohíjcyá tsaaté pañe iúújetétsóné mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa

naavémú íjcyámeke wáágóoobére. íjcyánélliíhye. Aánélliihyéhjáa cáámetu
dibye íjcyátsíí tujkévetu idyóhejúróne
ʑʮЙɗËȍʮԮŃŃ¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ botsíi dííbyeke niityétsóme. 5ॸAaméhjáa
(Mt. 8.1-4; Rc. 5.12-16) ímí cáhcujtsóné iwáájácúne neebe Jetsóó
40ॸÁábé lliiñévúhjáa íjpi chájááveebe dííbyeke:
ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúveténe néé dííbyeke: —Llíhij, tsúúca úhdi o ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne
—‫ع‬kË̲ӕȍĀәɗֆΔҡľľ͑ľΎ˔ľӕ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ? Āɞɗ̲ɞҡֆәΔ¡ʮɰɰԮŃʮӕËΔΔȍɗɞ.
41ॸÁánélliihyéhjáa dííbyeke 6-7ॸEhdúhjáa dibye néénetu tétsihyi
idyócáraúcunúne dííbyedi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne íjcyame taúhbájú uwáábojte néjcatsíhi:

neébe: —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí aabye ehdu ihjyúvá
—Mu ihdyu tehdújucoj. Píívyéébe ímí dííbyedívú
42ॸEhdúhjáa dibye néénemáyé tsúúca ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? Muurá ihdyu
bóhɰɽ ‫ڟ‬be. 43ॸÁábekéhjáa neébe: apáábyéré Píívyéébe piivyété
ͅËΎॷ2 70
mɽ ‫ڟ‬amúnáadítyú íimítyú iwáágoóné diityéma. Mítyaméhjáa dííbyema

diityédí ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvénema. 8ॸEhdúhjáa pehíjcyáhi. 16ॸEhdúhjáa dibye diityémá
Jetsóodítyú ditye néjcatsíñé iwáájácúne májchone ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne taúhbájú uwáábojtémá
neebe diityéke: paritséómú néé dííbyé mamyémuke:
‫ڟ‬
—¿ʣveekí ímityúné óhdityu ámuha —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí eene ámúhá uwááboobe
méɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi? 9ॸ¿Aca muhdú ámuha oke ̲ʮËȍΔҡֆľɞ̲ɞҡֆә̲Ńȍʮɰ̲?
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ? Áánerá ó piivyété 17ॸAanéhjáa Jetsóó illéébóne néé
mɽ ‫ڟ‬amúnáadi o ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne diityé diityéke:

imítyuháñé diityémá o ímíbajchóne. —ҽѸ̲ӕӕфҡ¡ΔΔ¡Ń¡Δȍɰɰ̲ľ
Áánéllii ó piivyété áánúke o nééneé: tsaímíyé íjcyámeke táábotúne. Muurá
“Úhdi o ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne díimítyú úúma o ɗȍĀֆӕËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ŃфŃҡ¡ΎΔ¡ľ.
ímíbajchóhi.” Áhdure ó piivyété o Ahdícyane tsáháa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃՓ¡ֆәΎ
nééneé: “Dímíjpyeténe dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hbotámá dipye tsáátune. Muuráhjáa ihdyu ímítyúme
dihjyávu.” 10ॸAhdícyane cáhawáá óvíi wáábyú o tsáá diityéké o ímíbáávyétso
ámuha máájtyumɽ ‫ ڟ‬Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o Píívyéébé icyánejcúvuréjuco ditye
ípívyééveebe muhdú o méénune. ɰɽ ‫ڟ‬búwááveki. Ehdúhjáa Jetsóó néé
11ॸEhdúhjáa iñétsihdyu neebe dííbyeke: paritséómuke.
Llíhij, dímíjpyeténe eene dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hbotámá
dipye dihjyávu. ˇľҡѸΔΔ̲̲ֆŃ̲ә̲ʮËȍΎՓҡֆә͑ľ
12ॸEhdúhjáa dííbyeke Jetsóó néénemáyé (Mt. 9.14-17; Rc. 5.33-39)
tsúúca iímíjpyeténe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hbotámá péjúcoobe 18ॸTsáijyúhjáa tsojtsó múnáajpi Jóáá
pámeere ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáaáca. Ááneríhjyáa mítyane mamyémuma diitye paritséómú
iúllévenúne Píívyéébeke idyúúrúváne mamyémú Píívyéébema iíhjyúva majcho
néémeé: áwahíjcyáhi. Aanéhjáa Jetsóo éllevu
—Ávyeta tsá múijyú ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane ipyééne tsaate dííbyeke nééhií:
̲ʮҡֆә̲ɰҡә͑ľ. —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí dímamyémú majcho
áwátúnáa Jóáá mamyémuma paritséómú
ѠľԮɞɗ˔ֆľˇľҡѸΔΔәʮËӕ͑ľ mamyémú tsáijyu áwahíjcyáhi?
(Mt. 9.9-13; Rc. 5.27-32) 19ॸÁánélliihyéhjáa diityéké neébe:
13ॸÁáné boonétúhjáa tsiiñe Jetsóó péé —‫ع‬kËҡѸЙɗҡ¡Ԯ͑ŃՓ͖ŃȍʮɰԮӕ
únéú úniúvú ímamyémuma. tsááme ikímóóvéne majcho áwáiyáhi?
Áhullévúhjáa idyé dííbyedívú Muurá teene wañéhjɽ ‫ ڟ‬aabájaabe diityémá
píhcyáávémeke úwááboóbe. íjcyánáa tsá ditye áwáítyuró majcho.
14ॸÁtsihdyúhjáa péébe úújeté Apéó hajchi Ehdu nééne támamyémú tsá majcho
Revíí ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbé wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ áwáítyuró diityémá o íjcyáné hajchóta.
iáhdótsohíjcyátsihyi ácuúcunúúbedívu. 20ॸMuurá ihdyu íjcyaíñé diityédítyú o
Áábekéhjáa neébe: pééiñe. Áijyu ihdyu óvíi muhdú

—Muúbej, ookéréjuco duráávyej. iñéhajchíí tsáijyu awámye.
Ahdújucóhjáa dibye pééne 21ॸTsá muurá tene ímityú tsúúcáaja
dííbyemáyéjuco. wájyamu béhbátu mepájaabóne. Muurá

15ॸÁábe jávúhjáa Jetsóó téijyu majchó teeja meníjtyúcooca éhnííñevu íllure
ímamyémuma. Áámemáhjáa téhdure táváajcároba. 22ॸÁhdure idyé tsá tene
tsijtye majchó téénere ávyéjúúbé ímityú béjpácyo bíínojpácyó mepícyoone
wáábyuta íjcyáne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬ahdótso múnaa. tsúúcáau mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬héneu cahpáyú pañévu.
Áhduréhjáa íjcyámé tsijtye ímityúmé Muurá béjpácyo iúhtsáráúúvéhulle
71 ͅËΎॷ2ٍॷ3
táváajcó tsúúcáau. Áijyu wágóoovéné 4ॸAhdújucóhjáa dibye pééneé.

tsanéécújuco bíínójpácyoma cahpáyu. Áábedítyúhjáa neebe pámeere tétsii
Áánéllii béjpácyo mépañénú bééú íjcyámeke:
pañévúré muhdú tsanéécú iíjcyátuki. —Ámuúhaj, ¿a tehdújuco tsaatéké
ƄȍĀӕ͑ŃŃ͑ľҡѸҡľ͑ľɞ̲ɗҡֆәɰȍĀŃŃ͑Ń mepɽ ‫¡ڟ‬ΔɗֆΔ͑ŃɞʮËֆΎΎʮɰՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɰʮ,
uwááboju béhné uwáábójú pañévú mityá tsáhaáj? ¿A mépájtyetétsóiyá tsaate
meúacóne. Ehdúhjáa Jetsóó nééhií. ĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬ԮľфɗɞʮËֆ̲ľ˔ľҡŃʮËΎΎʮɰɞʮËֆфΔ͑ľ,
mityá méɽ ‫ڟ‬ȍԮŃʮҡѸΔɗֆĀɗҡֆľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ve
ՠֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɽ ‫ˇ ڟ‬ľҡѸΔΔ̲̲ֆŃ̲ә̲ŃŃ͑ӕ͑ľ wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬íjcyánélliíhyej?
(Mt. 12.1-8; Rc. 6.1-5) Ehdúhjáa Jetsóó díllone tsá ditye
23ॸAabéhjáa tsáijyu ímamyémuma áñújcutúne. 5ॸAanéhjáa dííbyeke tsaríwu
ЙʮҡֆŃә̲ɰȍŃʮЙɰɰ͑ŃҡәՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɰ. pajtyéráhi. Árónáacáhjáa idyé ɽ ‫ڟ‬dátsó
Áijyúhjáa ímamyémú bajtsóháñetu ujcú ɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ŃĀɗҡֆľĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
imájchoki. 24ॸÁánélliihyéhjáa paritséómú cáhcújtsotúne. Átsihdyúhjáa neebe diibye
néé dííbyeke: ̲әȍĀӕфɞȍֆΔʮҡѸɰ͑ŃŃ¡ľ˔ľ:
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí aatye dímamyémú —Muúbej, cána ííllevu cujúúvé
̲ľľ͑әɞʮËֆΎΎʮɰՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɽ ‫ڟ‬ díhyójtsɰɽ ‫ڟ‬.
meméénúítyuróne? Ahdújucóhjáa dibye cújúúvénemáyé
25ॸÁrónáacáhjáa neébe: ҡŃȍΎʮҡѸɰɞ̲ɞʮЙֆľҡŃ͑ľ. 6ॸEhdúhjáa Jetsóó
—¿Aca tsá ámuha meéévehíjcyatú méénune paritséomú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne tétsihdyu
tsáijyúu iájyabáávaténéllii íñahbéjtema pééme Heróóde hájkímuma pítyácójcatsí
Dabíiúvú téeméné méénune Píívyéébé ̲ӕȍĀәĀɞɞ¡ֆľ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe.
ՓʮËӕȍ̲ɰҡӕËҡӕԮ͑ľ? 26ॸMuuráhjáa
Abiatáá llúúvájté avyéjuube íjcyáijyu ͅɞҡֆ͑ľ̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑ˇľҡѸΔΎĀɞԮә
duurúvájá pañévú iúcáávéne ЙɞȍËֆԮŃ͑ľ
ɗ̲ʮËȍΔɞҡֆӕфΔ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮŃЙ 7ॸÁrónáacáhjáa tétsihdyu ímamyémuma
tééjá pañévú pícyámeíhijcyáné majchómé peebe únéú úniúvu. Áábekéhjáa mítyane
apáámyérée llúúvájte máchohíjcyáne. mɽ ‫̲ڟ‬ә͑әфԮֆŃǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰ̲ә͑.
27ॸÁhduréhjáa neébe: 8ॸAabéhjáa méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬mítyane
—Muurá wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬ijcyá méénúné uubállé tsújaavé pahúllevávu.

mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞ̲ɞҡŃʮËΎΎʮɰɗɞʮËֆ˔ɗ. 28ॸÁánéllii Áánélliihyéhjáa mítyame tsáácunú
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyéévéébé Йȍә́́ľԮҡәˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰҡӕӕ, ҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗ
Փ¡ֆӕҡҡŃȍĀӕфľҡŃʮËΎΔʮɰ. íjcyacóómí Jerotsaréetuu, Idoméá
ɗɗ͖әʮɰҡӕӕ, Joodáá tsiñéjcutuu, Tííroó,
ҽѸЙɗȍΔʮҡѸɽ ‫ˇ ڟ‬ľҡѸΔΔɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔ͑ľ Tsidóoo, íjcyáné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cutuu, íjcyane
(Mt. 12.9-14; Rc. 6.6-11) Āɞɞ¡ֆľ˔ľɗʮҡֆә̲ɰ˔ɗ. 9ॸEhdúhjáa mítyane
3
1ॸÁtsihdyúhjáa Jetsóó ímamyémuma mɽ ‫ڟ‬amúnaa Jetsóodívú
tsiiñe úcaavé pihcyáávéjá pañévu. píhcyaavéjúcóónéllii neebe ímamyémuke
oʮЙ͖ŃȍʮҡѸЙɗ̲әȍĀӕфɞȍֆΔʮҡѸɰ Āɗҡֆľ̲ɰɰ͑ľɗɞ̲ɞ¡ʮËȍΎҡŃ̲ɽ ‫ ڟ‬pañévú
néébeé. 2ॸAanéhjáa téijyu wáyeéévejcóójɽ ‫ڟ‬ iúcááveki. 10ॸMítyanéhjáa dibye
íjcyánéllii tsaate dííbyedívúré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyá ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyánéllii
‘áádíkye éhne ímíjpyetétsóiíbye’ iñééne ávyetáréjuco ditye dííbyedívú
téénej tééveri dííbyedívú iñéétsóroki. píhcyáávehíjcyáne. Aaméhjáa
3ॸÁánáacáhjáa dííbyeke neébe: imíllehíjcyá dííbyeke idyómajcóné
—Muúbej, cána dichaj. ibóhɰɽ ‫ڟ‬ki.
ͅËΎॷ3 72
11ॸÁijyúhjáa tsaaté pañe naavémú pɽ ‫ڟ‬áábóneri tsaaté pañétú naavémuke

íjcyame dííbyé lliiñévú mɽ ‫ڟ‬móúúvémé waagóohíjcyaábe.
pañétú kéévánécoba néémeé: 23ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó diityéké
—¡Uu muurá Píívyéébé Hajchi! nééhií:

12ॸÁánélliihyéhjáa diityéké neebe ditye —¿Aca múhdutú diibye Naavéné iiye
tsiiñe tehdu iíhjyúvátuki. waagóómeíiyáhi? 24ॸMuurá tsáné
avyéjujte tsajɽ ‫ڟ‬jtóré ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúmé
12-̲ľԮ˔ŃˇľҡѸΔΔ̲ľ̲Ń͑ә páhduváré idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíhajchíí íllure
ɞ̲̲ֆŃ̲әĀɗҡֆľɗɞʮËֆ˔ɗ wáchájánújcatsí íavyéjutu. 25ॸÁhdure tsája
(Mt. 10.1-4; Rc. 6.12-16) múnaa tsajɽ ‫ڟ‬jtóré ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúmé
13ॸÁtsihdyúhjáa peebe cáméhbaúvú páhduváré idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíhajchíí
ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúdúmema. 14ॸÁámedítyúhjáa ílluréjuco ihjyátú wáchájánújcatsíñe.
meménuube 12-meváké dííbyé 26ॸAhdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane muurá Naavéné
uwááboju úwááboméré péhíjcyáímyeke. ihyájkímukéré iwáágóoca íllure

15ॸÁámekéhjáa ájcuube ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎҡӕĀɗҡֆľ pɽ ‫ڟ‬rújtsóiyá diityéjúcooíyó íavyéjúejte
ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľɗ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaki, íjcyáíyómeke. Tehdu imyéénuca íllure
naavémú tsaaté pañe íjcyámeke ditye íavyéjú újóvéjtsóíyoóbe.
iwáágóohíjcyaki. 16-19ॸAaméhjáa ílluúme: 27ॸTsá muurá tsaapi ɽ ‫ڟ‬htsútúúbé tsíeméné
diibyéhjáa Jetsóó Tsimóoke dííbyé já pañétú múha tsájtyéítyuró

Péédoródívú méménuúbee, Tsebedéó dííbyeke tétsihdyu bóáyotúmére. Muurá
hájchimútsí Jacóóboma ihdyu dííbyeke tujkénú ibóáyoca botsíi
Jóáámútsikyéhjáa dííbyere chíjchí tsajtyéiyómé dííbyé tsíeméne. Árónáa
hájchimútsidívú méménumútsii, tsáháubá muurá dibye ihñe múhdivú
Aderéee, Perípee, Batoroméee, Matéoo, ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóítyuróne. Ahdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane tsá
Tomáaa, Apéó hajchi Jacóóboo, Tadéoo, Naavéné oke pɽ ‫ڟ‬áábóítyuró dííbye
cananíjtámúejpi Tsimóoo, diibyéhjáa hájkímuke o wáámíuki.
Jetsóodívú méénútsóiibye Jóóda ‫ڟ‬
28ॸʣ̲ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ
Ijcyarióótee, éhdume. panéváré ímityúné mɽ ‫ڟ‬amúnaa

méénuhíjcyáronéhjɽ ‫ ڟ‬Píívyéébe abájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veíñé
ˇľҡѸΔΎ˔ľͮԮŃ͑ŃЙɽ ‫¡ڟ‬ΎȍɞʮËֆ͑Ń diityédí ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvénema. Áhdure
ҡѸҡľ͑ŃŃ͑ľŃ ímityúné óhdityu ditye
(Mt. 12.22-32; Rc. 11.14-23; 12.10) ihjyúvahíjcyáronéhjɽ ‫ ڟ‬ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véiíbye.
20ॸÁámemáhjáa Jetsóó tsúúca oomí 29ॸÁánetu ihdyu dííbyé Apííchotu
ípyée iícyahíjcyajávu. Áánáacáhjáa ímityúné íhjyúvahíjcyámedi tsá dibye

tsúúca mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa píhcyaavé múijyú ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéityúne. Aane tsá múijyú
tétsihvu. Áámedíyéjucóhjáa túhuuvémé diityémá ímíbáávyéityúne. 30ॸEhdúhjáa
ҡѸɗ̲ʮËȍΔɞֆΔ͑ŃȍʮɰŃ́́ľԮӕɞʮËֆҡә͑ľ. diityéké neebe dííbyé pañe naavéné
21ॸAanéhjáa iwáájácúne dííbye hájkímú íjcyane ditye néénélliíhye.
tsáá dííbyeke tétsihdyu itsájtyéroki.
ˇľҡѸΔΎ˔ľҡѸɰɰʮӕĀɞɞ¡ֆŃ
ʣʮҡѸәËӕ͑ә̲ŃȍʮĀɗ¡ֆľ̲ŃɞԮҡŃ͑ľ.
22ॸTéhduréhjáa mítyame tétsihyi ͑ȍ¡Ń̲ӕ̲әʮËӕҡŃфΔ͑ľ
(Mt. 12.46-50; Rc. 8.19-21)
taúhbájú uwáábojte Jerotsaréetu tsááme
néé dííbyedítyu: 31ॸo͑ËȍʮҡŃҡѸɗȍԮӕҡѸɰɰʮӕĀɞɞ¡ֆŃ
—Áádí pañe mɽ ‫ڟ‬a naavémú avyéjuube nahbémuma wajtsɽ ‫ ڟ‬áachí éhnejcúvu.

Betsebóo. Téénéllii muurá eene dibye Aaméhjáa tsaatéké néé ditye dííbyeke
73 ͅËΎॷ3ٍॷ4
iñéé dibye iúújéva diityéke. 9ॸEhdúhjáa tsaapi bájtsone

32ॸAhdújucohjáa tsaate dííbyé úníuri iúúbállétsihdyu neebe diityéke:
íjcyame nééne dííbyeke: —Ehdu teéne. Aane ihdyu óvíi
—Dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ju díñahbémuma ukévá lléébome icyáhcújtsóne tehdu ijcyáhi.
néhcome éhtsíhyi áachi.
33ॸÁrónáacáahjáa neebe diityéke: ˇľҡѸΔΔɞӕՓ¡ΔҡәȍӕʮҡѸΔ͑ľ
—¿Aca caatyé tátsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juú, táñahbémuu, (Mt. 13.10-17; Rc. 8.9-10)
táñaallémuu, íjcyame? 10ॸAanéhjáa bóónétu iiye iíjcyátsihvu
34ॸEhdúhjáa iñééne íúníuri ímamyémuma tsijtye tétsii íjcyame dilló
ácújcatyémeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neébe: muhdú nééiyóné teene tsaapi bájtsónetu
—Áánerá téhdure ámuha wahárómú dibye úwaabóne. 11ॸÁánélliihyéhjáa neebe
táñahbémú táñaallémú méijcyá íñe diityéke:
múhdumé tahñéjté ámuha meíjcyame. —Muurá ihdyu ámúhadívú Píívyéébe
35ॸMuurá Píívyéébeke cáhcujtsómé dibye bóhówátsohíjcyá ámuha mewáájácu
ímillédú íjcyame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡȍ͖ŃʮҡŃ muhdú dííbyé avyéjú íjcyane. Áánetu
táñahbémú, táñaallémú, wahárómu. ľľ͑ľҡѸɞľ̲Ń͑ŃȍʮɰҡӕΔәՓ¡ΎȍɞʮËֆΎ˔ľ
Ehdúhjáa Jetsóó diityéké nééhií. cáhcújtsotúmedívú tene ibóhówáávétuki.
12ॸMuurá o úwaabóné lléébójúcoorómé
ҽѸЙɗ¡ʮҡѸΔ͑ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
ícyahíjcyá lléébótúmeúvúdu. Áhdure
(Mt. 13.1-9; Rc. 8.4-8) teene ájtyumɽ ‫ڟ‬júcoorómé ícyahíjcyá
4
1ॸAabéhjáa tsiiñe únéú úniúvú ájtyúmɽ ‫ڟ‬túmeúvúdu. Áámé imítyuháñé
úwáábóóbedívú idyé mítyane muurá tsá ímíbáávyéityúne. Ehdu
mɽ ‫ڟ‬amúnaa píhcyáávénéllii mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né pañévú ͑ŃŃ͑Ń́́ɗɗΔәՓ¡ΎȍɞʮËֆҡѸɞľ̲Ń͑Ńȍʮɰҡӕ.
iúcáávéne téémɽ ‫ ڟ‬pañéturéjuco dibye
úwaabóné diityéke. 2-3ॸÁtsihvúhjáa ҽѸЙɗ¡ʮҡѸΔ͑ľҡӕɗәՓ¡Δ͑Ń
̲ɞҡֆ͑ľҡѸɞľ̲Ń͑ŃȍʮɰҡӕәՓ¡ΎΎ¡ľ͑ŃŃȍɗɞ: ˇľҡѸΔΔ¡ΔȍΔՓʮҡѸΔ͑ľ
—Ámuúhaj, cáhawáá mélleebúcunuj: (Mt. 13.18-23; Rc. 8.11-15)
Tsaapíhjyáa íwajcyóhá tríígoúúhá 13ॸÁtsihdyúhjáa neebe diityéke:
bájtsoobe íllure wávárajcóhi. 4ॸAanéhjáa —¿Aca ihdyu tsá ámuha mewáájácutú
Āɗ¡ֆľՓԮфʮËΔ͑ľҡӕҡѸӕȍʮɰʮӕӕԮʮЙɰɰ͑ŃԮә ҡѸЙɗ¡ʮҡѸΔ͑ľҡӕΎәՓ¡Δ͑Ńɰɰ͑
dójcone coomɽ ‫ڟ‬mú méhdojéhi. 5ॸÁáné nééiyóne? ¿Aca múhdutúrá ámuha
tsiúhjɽ ‫ڟ‬hjáa dojcó néwayúúné raahóvú iiñu ̲ŃՓʮËӕәҡѸɗɗ͖ľҡŃȍĀӕфľ͑Ń͑Ńȍʮɰҡӕ
imíchi íjcyátútsihvu. Áuhjɽ ‫ڟ‬hjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúíwuúré ámúhakye o úwaabóne? 14ॸMuurá eene
iiñé tétsii iiñu mítyane íjcyátúnélliíhye. tsaapíhjyáa tríígoúúhá wávárajcódú
6ॸÁróhiibájɽ ‫ڟ‬hjáa chemé núhbá allóócori nééne íñe tsaapi ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәәՓ¡ΎΎ¡ŃфŃ
hállúháñeríyé tébajkyéjɽ ‫ ڟ‬íjcyánélliíhye. pehíjcyáhi. 15ॸAane tsaate ímí
7ॸÁáné tsiúhjɽ ‫ڟ‬hjáa dojcó tsuhjɽ ‫ ڟ‬pañévu. lléébójúcóórómeke Naavéné téénetu
o͑Ńȍ́́әԮәȍʮҡľľ͑ľҡѸӕȍʮɰ mútátsohíjcyáhi. Aane muurá nééiyóné
wááménéneri ííñeróné dúhcúvaténé ľľ͑ľʮӕӕԮʮЙɰɰ͑ŃԮәȍʮĀΔʮËΎәȍʮɽ ‫ڟ‬
tsáhájuco néévatúne. 8ॸÁánetúhjáa ihdyu coomɽ ‫ڟ‬mú méhdojéne. 16-17ॸÁánetu teene
ҡѸӕȍʮɰĀΎʮËΔҡѸҡѸɗɗɗ̲ɞՓӕɞɞ͖ӕʮɰ͑ŃҡѸɗȍԮӕ. illéébone tsúúca ímí úraavyéjúcoorómé
Aanéhjáa tsaímíyé píívyene imíwu páhduváré nééné mávaríjchojúúné
neeváhi. Tsáhiibájɽ ‫ڟ‬hjáa uhjénéré neeváhi. íjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬iáábucújúcóótúnetu ílluréjuco
Áánetúhjáa tsíhiibájɽ ‫ ڟ‬kémú neeváhi. Ááné teene ɽ ‫ڟ‬hvejtsóne. Aane nééiyóné eene
tsihííbájɽ ‫ڟ‬hjáa éhnííñevu mítyane neeváhi. néwayúúnéhjáa íjcyátsihvu dójcoúhjɽ ‫ڟ‬
ͅËΎॷ4 74
imíwu ííñeróné núhbá allóócori chémene. waajácútsóiíbye. 25ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә

Ehdu muurá patyéhijcyáné ímí ímíllémedívú bóhówájtsóiibye éhnííñevu
cáhcújtsótúmema. 18-19ॸÁánetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ ditye ímíñeúvú iwáájácuki. Áánetu teene
uwááboju tsúúca ímí llééborómé mítyane ímíllétúmedívú tsá dibye
ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬avyéjuríyé itsúúrámeíñéllii ílluréjuco bóhówájtsóityúne. Ááne tsáijyu múu
ténejcu ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáne. Aane nééiyóné áyánéwu ditye wáájácuróné dojtúcúiibye
muurá eene tsuhjɽ ‫ ڟ‬pañévúhjáa dójcoúhjɽ ‫ڟ‬ diityédítyu.
ííñeróné íllure dúhcúvaténé
néévájúcootúne. 20ॸÁánetu ihdyu ijcyámé ҽфɞɞǣΎ¡ʮҡѸΔ̲ľɞ͖ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
tsaate tééné uwááboju illéébóne 26ॸTéhduréhjáa neebe diityéke:
cáhcujtsómé ímí tehdújuco —Muurá tsaapi bajtsó tríígoúúhá
úráávyehíjcyáme. Aame muurá eene íwajcyóha. 27ॸAane ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬dibye
ɗ̲ɞՓӕәȍʮɞɞ͖ӕʮɰ͑ŃҡѸɗȍԮӕĀΔʮËΎәȍʮɽ ‫ڟ‬ ɞʮËֆ͑˔ľľ̲ŃԮľȍɞʮËֆЙʮËΔΔʮɰԮфŃ
ííñedu. Áámedítyú muurá ijcyámé tsaate dibye wáájácútúné hallúri. 28ॸEhdu muurá
eenéhjáa uhjénéré nééváhiibájɽ ‫ڟ‬dú ɞɞ͖әʮɰфɗɞ̲ɞ¡ʮҡѸΔȍ͖ŃЙɞɞԮֆľ͑ľ
néémeé. Áánetu ijcyámé tsijtye eenéhjáa ikyéémévéne tsúúca wajcó iñéévá
kéémú nééváhiibájɽ ‫ڟ‬dú néémeé. Áánetu ípívyééveíñéjuco. Aane tsúúca neeváhi.
ijcyámé tsaate eenéhjáa ávyétá mityáné 29ॸAane kéémécooca ílluréjuco áábájaabe
nééváhiibájɽ ‫ڟ‬dú nééme ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ újcune. Ehdu muurá pajtyéiñe Píívyéébé
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɗËֆȍËӕʮҡѸΔ͑Ńɞ̲ɞ avyéjúejtéma. Muurá diityéké dibye
úráávyehíjcyáme. Ehdúhjáa Jetsóó néé újcúíñe éévé úújetécooca újcúiibye
diityéke. diityéke.
ЬľľҡŃҡәɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ ͅΎʮҡҡѸ͑ľľԮәՓәӕҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ

(Rc. 8.16-18) (Mt. 13.31-32; Rc. 13.18-19)
21ॸÁhduréhjáa neebe diityéke: 30ॸTéhduréhjáa tsiiñe neebe Jetsóó
—¿A múúne peete mepéététsóne diityéke:
mépicyóó tsíeméné lliiñévu? Tsáhaá. —¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú íñe tsiiñe ámúhakye ó
Muurá ihdyu mepéététsóne cáámevu úwááboó Píívyéébé avyéju? 31ॸMuurá
mépicyóó tene iájchúcunúki. 22ॸEhdu dííbyé avyéjú éhne múúne ‘mojtáátsa’
nééne muurá Píívyéébé uwááboju némeíñé uméhé neeváú kémúútúróúwu
bóhówajtsó páneere muhdú mebájtsou mítyáhécoba kéémevédu.
meícyahíjcyáne. Muurá íñe teevétari Muurá pahévá neváúúné lliiñévúré tééhé
meméénuhíjcyaróné tsá wáájácúratúné neeváú ávyétá ayáúwu. 32ॸÁróúwu muurá
íjcyáityúne. Muurá páneere mebájtsou ííñene keemévé mítyáhécoba
waajácúméiíhi. 23ॸAane ihdyu óvíi pahéváré bajtsóhééné ehnííñevu. Ááhé
lléébome icyáhcújtsóne tehdu ijcyáhi. wájcáváné hallúvú muurá wahpéjté
24ॸTéhduréhjáa tsiiñe neébe: pɽ ‫ڟ‬htobáhi. Ahdu muurá teene Píívyéébé
—Ímíñeúvú tsáma méɽ ‫ڟ‬jtsoco íñe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ avyéju.
uwááboju tsúúca ámuha
mewáájacújucóóne. Muurá teene ámuha ˇľҡѸΔΔɗәՓ¡Δ͑ŃҡѸɞľ̲Ń͑Ńȍʮɰҡӕәә¡́́Ń͑ľ
mewáájacújúcoorómé múhdurá (Mt. 13.34-35)
medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhajchíí Píívyéébe tsáhájuco 33ॸEhdúhjáa Jetsóó mɽ ‫ڟ‬amúnáake
ámúhadi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéityúne. Áánetu tsúúca ɗәՓ¡Δ͑ŃҡѸɞľ̲Ń͑Ńȍʮɰҡӕәә¡́́ľȍɞʮËֆ
iwáájacúné ímí úráávyémeke éhnííñevu muhdú ditye lléébóiyódu. 34ॸTsáháhjáa
75 ͅËΎॷ4ٍॷ5
dibye pevénéré úwáábohíjcyatúne. iékeevéne. Úwááñehíhjyáa íjcyáróneri tsá

Árónáacáhjáa ihdyu ímamyémuke múha dííbyeke chíjchúítyuróne.
ɞ̲ɞ͖ľәԮәՓʮËәҡѸΎȍɞʮËֆ¡ľɰɰ͑ҡľ͑ľ 4ॸTsáijyúhjáa tsúúca dííbyeke
nééiyóne. chijchújúcohíjcyarómé íjtyúháácyuma

ɞȍֆΔʮҡѸɰËӕ. Áronéhjáa távúdócohíjcyaábe.
˫ɞɞʮֆŃ¡̲͑ΎȍʮɰˇľҡѸΔΔɽ ‫ڟ‬ȍԮľҡŃҡѸΔ͑ľ Tsáháhjáa múha dííbyeke muhdú
(Mt. 8.23-27; Rc. 8.22-25) méénúítyuróne. 5ॸAabéhjáa cójɽ ‫ڟ‬hajchótá
35ॸÁáné iijyúnuvúhjáa neebe pécóhajchótá íhjyúcunúúbéré pehíjcyá
ímamyémuke: níjkyénéj pɰɽ ‫ڟ‬ne. Ááné tsaíjyúhjáa
—Métsu éhnéjcúeúvú mepéékií. cáméwajúneri pehíjcyaabe néwayúúnetu
36ॸAhdújucóhjáa tétsihíyé tsijtye wápújúhcámeííbyére. 6ॸAabéhjáa
íjcyánáa ditye pééne tsíñejcúeúvú tsíhyullétúré Jetsóoke iájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬be éllevu
mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri. Áámemájucóhjáa idyé tsaate ĀѸɰɰ͑ŃфɞֆŃɗЙֆŃŃ͑ľ̲ɽ ‫ڟ‬móúúveté dííbyé
ɰȍ̲ɽ ‫ڟ‬néneri pééneé. 37-38ॸAaméhjáa lliiñévu. 7ॸÁánemáhjáa kéévánécoba
pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬ŃŃӕфɗɞʮËֆ͑ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ neebe dííbyeke:
˔ɞɞʮֆŃ¡фɗ̲ɞҡֆ͑ľ͑әʮЙËֆΎ͑Δȍʮɰ͑ľ —‫ع‬ʣɰ͑ΔȍĀɗҡֆӕәɗ̲ɞ́́Ńɽ ‫ڟ‬htsútuube
úcaavé diityé mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né pañévu. Aanéhjáa Píívyéébé Hajchi Jetsóó u íjcyaábe? Uke
ipámáávéíyóneri iíllityéne diitye Píívyéébe mémeri o néé óhdi u
ímamyémú idyéjuri cúwahíjcyáábeke ɽ ‫ڟ‬cúbáhrátuki.
iákyéjtsóne nééhií: 8ॸEhdúhjáa naavéné dííbyé pañétú néé
—¡Ávyéjuúbej, tsúúca mémájcánuúhi! Jetsóoke dibyéhjáa dííbyeke ‘díjchivye

¿A tsá íñe meke u pájtyetétsóityúne? áádí pañétu’ néénélliíhye.
39ॸÁánélliihyéhjáa iájkyéne úhbaabe 9ॸÁábekéhjáa Jetsóó nééhií:
˔ɞɞʮֆŃ¡̲͑ΎȍʮɰɞʮËֆ͑ľ. Neebéhjápeé: —¿Aca muubá dimyéme?

—¡Iijyévéne, ĀɰȍԮŃҡľ! Áánélliihyéhjáa neébe:
Ahdújucóhjáa tene ɽ ‫ڟ‬hveténé Tamyémé Píváánéejpi mítyame muha
dáíhañéréjuco. 40ॸÁtsihdyúhjáa neebe meíjcyánélliíhye.
diityéke: 10ॸAanéhjáa diitye naavémú néé
‫ڟ‬
—¿ʣԮľľ˔ɞֆʮәɰȍ͑ȍΔф̲ӕȍ Jetsóoke dibye diityéké iwáágóótu
meíllityéne? Tsáháhaca bo ámuha ҡѸɞȍֆӕ́́ŃԮәҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰҡӕ. 11ॸÁihjyúhjáa
Píívyéébeke ímí mecáhcújtsotúne. tétsihyi jéémú meenímú majchóri.
41ॸEhdúhjáa diityéké dibye néérónáa 12ॸÁánélliihyéhjáa dííbyeke néémeé:
íllure íllityémé néjcatsíhi: —Múúhakye ihdyu wallo aatye

—¿Muubáami aabye íjcyáábeke muhdú méénímú pañévuréjuco.
kííjyébama nújpacyo lleéboj? 13ॸAhdújucóhjáa dibye wállóónéllii
dííbyé pañétú iíjchívyéne méénímú

ҽѸЙɞЙ͖ľ͑ԮŃ͑ŃɞʮËֆ͑ľ pañévuréjuco ditye újcámeíñe. Aaméhjáa
(Mt. 8.28-34; Rc. 8.26-39) ditye méívatétsómé 2,000-meváubáhjáa
5
1ॸAaméhjáa tsúúca úújeté íjcyame cáméwájutu únéú pañévú
ҡѸɞ͖ľʮËәľәԮәǾĀфɗɗ͖әʮɰԮӕ. cáhtsíñibámé májcanúhi.
2ॸAanéhjáa ditye cátsúúvénemáyé Jetsóó 14ॸÁáneríhjyáa diityé tehméjté iíllityéne
ijchívyéhi. Áábe éllevúhjáa tsaapi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi tétsíi múnáake úúballéhi.

͑ɞʮ˔ֆŃ͑ŃʮЙɰɰ͑ľɞËֆȍɞʮËֆ¡ľҡѸɞЙ͖ľ Áánélliihyéhjáa téhullévú péécunúmé
naavéné íjcyaábe. 3ॸAabéhjáa ávyéta ɗʮҡֆә̲ɰ̲ӕȍĀәҡľ͑ľЙʮҡֆľ͑ľ.
tsɽ ‫ڟ‬jpá néébeke tsá múha píívyetétú 15ॸAaméhjáa úújeté diibye eenée ípañe
ͅËΎॷ5 76
naavémú ícyahíjcyaabe tsúúca iwáájácúne mɽ ‫ڟ‬amúnáá raahótú dííbye

íwajyámúúnema íjcyaabe éllevu ipyééne dííbyé wajyámú dómajcó
ЙľԮŃҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬duréjuco ácuúcunúúbedívu. ‘muurá dííbyé wajyámú íjcyaróné o
Ááneríhjyáa íllityéme. 16ॸAanéhjáa dómájcóhajchíí ó bóhɰɽ ‫ڟ‬hi’ iñéénema.
tétsihyi íjcyame úúballé diityéké muhdú 28ॸEhdúhjáa ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe dómájcolle dííbyé
tene pájtyene. 17ॸAanéhjáa múhdurá wajyámu. 29ॸÁánetúhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәË

ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnéllii nééme Jetsóoke dibye ¡Δȍɰɰ́́ľҡѸɞ̲ɗֆŃʮӕËΎ
ҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰҡӕɗЙֆŃŃҡѸɗŃ́́ľԮәфŃʮӕËΎ. llíñémuúcunúmeíñe. 30ॸAanéhjáa Jetsóó
18ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó ipyéé mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né ՓʮËәҡѸҡľ¡Δȍɰɰ͑ľĀɞɞ¡ֆŃՓʮֆ̲ә
pañévú úcáávéébeke diibye eenée ípañe idyómájcóneri. Áánélliihyéhjáa
naavémú ícyahíjcyaabe néé iyévóóvéne néébe diityéke:
dííbyemáyéjuco ipyéékií. 19ॸÁrónáacáhjáa —¿Caatyé ámuha táwajyámutu oke
neebe dííbyeke: médómajcóhi?
—Tsá u pééityú óómaá. Dihyájkímú 31ॸÁánélliihyéhjáa ímamyémú nééhií:
pañévúré pééne duubállé diityéké muhdú —¿Aca muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa wahdyúré

Píívyéébe úhdi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne uke néétúnáa ú dilló múha uke dómajcóne?
ímíjpyetétsóne. 32ॸEhdúhjáa ditye néérónáa pahúlleva
20ॸAhdújucóhjáa dibye ihyájkímú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡľľ¡ľɗʮҡֆә̲ɰËҡֆŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
pañévú ipyééne úúballéné páneere dómajcóne. 33ॸÁánélliihyéhjáa eenée
̲ӕȍĀәˇľҡѸΔΔĀɞɞ¡ֆľ˔ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑Ń dííbyeke dómájcolle iíllityéneri
ġľËЙΎфɞɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΎΎ̲ɞʮɰ̲ә͑˔ľ. úúvécunúlléré dííbyé lliiñévú
Ááneríhjyáa ávyetáré ullévenúme. ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúveténe úúballé dííbyé wajyámú
idyómajcóne. 34ॸÁánélliihyéhjáa neebe
ҽѸҡŃЙɰ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ díílleke:
(Mt. 9.18-26; Rc. 8.40-50) —Wáhaj, ímí Píívyéébeke u
21ॸAanéhjáa Jetsóó ímamyémuma cáhcujtsódú íjcyalle tsúúca ú bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hií.
¡ɰՓ͑ľʮËәԮәфŃәәʮľҡŃ͑ɗĀֆŃҡѸәәË Ahdícyane wa dipye tsaímiyéjucoj.
mɽ ‫ڟ‬amúnaa píhcyaavé dííbyedívú únéú 35ॸEhdúhjáa Jetsóó díílleke néénáa
úniúvu. 22ॸÁtsihvúhjáa ‘Jáiro’ némeííbyé tsaate pihcyáávéjá avyéjuube Jáiró jatu

wajtsɽ ‫ ڟ‬pihcyáávéjá avyéjuube íjcyaábe. tsááme úúballévá dííbyeke ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬wu
23ॸAabéhjáa dííbyé lliiñévú ícyánoovéváne dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮӕËΔΔ͑ľ. Nééméhjáa dííbyeke:
nééhií: —Tsúúca dáájyuwa dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. Aane
—oʮֆәՓԮֆľҡĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬veríjyuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nélliihyécó ú tsájtyeé aabye
íjcyánéllii uke o néé u dócárájcoté dille uwáábóóbeke.
óóma ibóhɰɽ ‫ڟ‬ki. 36ॸEhdúhjáa ditye nééneri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétuube
24ॸAhdújucóhjáa Jetsóó dííbyema Jetsóó néé Jáiróke:
péébeke mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa úraavyé —Kímóóvedíñe. Píívyéébekéré
ávyeta rááutúne. 25ॸÁámé pañéhjáa cahcújtso.
tsáápille 12 pijcyábájuco díílleke ichémé 37ॸEhdúhjáa iñééne tsá dibye ímílletú
tujpácyó ɽ ‫ڟ‬hvetépítyúneri pámeere dííbyema pééneé.

ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyalle. 26ॸAalléhjáa Apáámyéréhjáa péé dííbyema Péédoroo,
bañúháñé taabójtedívú ityáábótsámeíñé Jacóóboo, dííbyé nahbe Jóáaá, éhdume.
áhdohíjcyá ihñénehjɽ ‫ڟ‬ԮәَЙɰфәȍЙɽ ‫ڟ‬rújuco’. 38ॸAaméhjáa pééme úújeté mítyane
Áróné pañéhjáa íllure ávyetélle. mɽ ‫ڟ‬amúnaa tééjá pañe táhíjcyámedívu.

27ॸAalléhjáa muubá Jetsóó íjcyane 39ॸÁámekéhjáa Jetsóó neetéhi:
77 ͅËΎॷ5ٍॷ6
—¿ʣɽ‫ڟ ڟ‬neríami ámuha metaj? Áánerá tsá kЙ͖ŃфŃȍʮËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ

dille dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetúne. Muurá íllure cúwalle. idyócárájcóneri bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaábe.
40ॸEhdúhjáa dibye nééneri íllure 6ॸÍlluréhjáa ullévenúúbé ditye dííbyeke
goocóme. Áámekéhjáa tééjá pañétú cáhcújtsótúneri. Áánélliihyéhjáa técoomí

iíjchívyétsóne iiyéjuco dibye úcaavéné ә͑ɞӕфɗɞʮËֆʮȍʮɰ̲ә͑˔ŃфŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľ
díílléwúuúvúj caanímútsii, diitye 3-meva úwááboobéré péhijcyáne.
ímamyémuu, íjcyámema. 41ॸAanéhjáa
Āɞɞ́́ŃՓәӕәԮӕ˔ľɞȍֆΔʮҡѸɰҡӕɗŃ˔ŃŃԮŃ͑ľ ʑ̲̲ֆŃ̲ӕ˔ľӕՓ¡ΎԮӕˇľҡѸΔΔՓ́́ΎΔ͑ľ
neébe: (Mt. 10.5-15; Rc. 9.1-6)
—Taríta cómi, ‘Wáhaj, dájkyeé’ 7ॸAabéhjáa tsáijyu ímamyémú 12-meva
nééiyóne. íjcyámeke uwáábovu wallóó

42ॸEhdúhjáa dibye néénemáyé éhne míítyétsícyutsáké pahúllevávu. Áámé
múu cuwátú maájkyevádú ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne Й͖ŃԮәȍʮЙɞËֆΎΎ¡ľɰҡѸɽ ‫ڟ‬jpá dííbye
tsúúca úllelle 12 pijcyábáhjáa íjcyalle. mémeri tsaaté pañe naavémú íjcyámeke
Ááneríhjyáa mɽ ‫ڟ‬amúnaa ávyetáré ditye iwáágóohíjcyaki. 8-9ॸÁámekéhjáa
ullévenúhi. 43ॸÁámekéhjáa Jetsóó bóijcyú neebe ditye itsájtyétu ícyahpáyuu,
muucá ditye teene iúúbállétuki. imájchoo, ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰɰ, íjcyane. Apááñéréhjáa
Átsihdyúhjáa neebe ditye imájchótso neebe ditye ipyéé íhyallúejáhjɽ ‫ڟ‬
díílleke. íwajyámúnee, íjtyúhápaajɽ ‫ڟ‬nee, ícyuujúii,
íjcyánema. 10ॸÁámekéhjáa neébe:
ˇľҡѸΔΔͮҡѸфŃľфɗәՓ¡Δ͑ľ —Tsátsihvu ámuha tsaaté javu
(Mt. 13.53-58; Rc. 4.16-30) meúújetéjaríyé méíjcyaco tsiéllevu
6
1ॸÁtsihdyúhjáa ímamyémuma ámuha mepéétúné hajchóta. 11ॸAane
ΔΔ̲ɗɗ¡ֆľɞЙֆŃľɗЙɞɞԮֆŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ. tsátsíi múnaa ámúhá uwáábó
2ॸAabéhjáa wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬pihcyáávéjá cátúhtsóhajchíí múu ámúháj tuhááñeri
pañévú úwaabóné mítyame illéébóneri íjcyáne ííñú píchóújcámeí diityédívu, ‘tsá
dííbyedi iúllévenúne nééhií: múúhá hallúrí tene íjcyatú ámúhakye
—¿Kiátúami aabye ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vaíñé panéváré muha meúwáábóiyóné ámuha
wáájacúnej? ¿Aca múhdutú piivyéteebe mecátuhtsóne’ nééiyóne. Ááne múu péé
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬imyéénune? 3ॸÁánerá tsiéllevúréjuco. Muurá múhdumé ámúhá
úméhewááné wákimyéi múnáajpi diibye ӕՓ¡ΔËҡӕȍҡѸΔ̲ŃԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ
Maaríá hajchi. Áábé nahbémújuco muurá ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméií muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa
Jacóóboo, Jotséee, Jóódaá, Tsimóoo, ícyahíjcyáne ímíbájchómeícyooca éhnée
éhdume. Téhdure muurá íñaallémú ijcyá Tsodóómaa, Gomóóraa, íjcyácoomícyu
íchihyi méjpɰɽ ‫ڟ‬ne. Ehdúhjáa dííbyedítyú múnaa ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé ehnííñevu.
iñééne tsá ditye ávyejúúlletú dííbyeke. 12ॸEhdúhjáa ímamyémuke
4ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: téɽ ‫ڟ‬búwájtsoobe uwáábovu iwállóómeke.
—Ihdyújuco tsáma Píívyéébé ihjyú Aaméhjáa úwáábohíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáake
uubálle múnáajpi íjcyáróóbeke dííbyé ditye ímityúné iícyahíjcyáné ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne
ɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ɗȍֆʮ˔ɞ̲әɞʮËֆфΔ̲ŃҡѸ ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí icyápáyóóve ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎ.
ávyejúúlletú tsíjtye múnaa íjcyarómé 13ॸTéhduréhjáa tsaaté pañe naavémú
ávyejúúlléébeke. íjcyámeke waagóohíjcyáme.

5ॸEhdúhjáa tétsíi múnaa dííbyeke æȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ŃȍʮĀәәфә¡ʮЙËֆΎфɗ
cáhcújtsótúnéllii tsá dibye tétsihvu íhñíwaúúné ditye pɽ ‫ڟ‬pájchóneri
mítyane méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬méénutúne. ¡ΔȍɰȍɞʮËֆ̲ľ.
ͅËΎॷ6 78
ajyúwá bádsɽ ‫ڟ‬ʮËʮՓȍҡѸɰ͑ľɗ̲ɞՓӕ

ҽѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗˇΔĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ ɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ŃĀɗɗ¡ֆľȸľфΔΔĀľ. Áhduréhjáa
(Mt. 14.1-12; Rc. 9.7-9) dííbyeke náhbénúné avyéjujte ímí
14ॸEhdúhjáa Jetsóó méénuhíjcyáné ɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. Áánélliihyéhjáa díílleke
uubállé ávyéjuube Heróódé iwáájácúne neébe:
nééhií: —ʣɰ͑ӕɞ̲ɗ́́Ń͑ŃΎ˔ľҡӕ̲ŃɞԮֆľҡ
—Tsojtsó múnáajpi Jóáa éhnée ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń́́ɞҡֆӕӕ¡ľӕ˔ľΎʮËӕ˔ɗ.
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebéubá tsiiñe bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hií. Muurá 23ॸEhdúhjáa Heróódé néé díílleke
téénéllii piivyéteebe méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬ ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃɰɰ͑Āɗ́́ľҡә̲ľɞ͖ľԮӕ

imyéénune. iájcuíñe. Neebéhjáa ávyeta íavyéjú
15ॸÁánetúhjáa tsijtye nééhií: íjcyárónetu tsahdúnéécú díílleke iájcuíñé
—Tsáhaá, muurá ihdyu Eríá diibye teene dille táúmeíhajchííjyu.
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpíi 24ॸÁánélliihyéhjáa tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ju éllevu ipyééne
éíjyuúvú ícyahíjcyaábe. neetélle:

Áánetúhjáa tsijtye nééhií: —‫ع‬kËՠɰɰ͑ɞ͖ľΔҡә̲ľɞɗֆȍɗ?
—Áánerá ihdyu béébére diibye Áánélliihyéhjáa neelle díílleke:
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi —Táuméí tsojtsó múnáajpi Jóáá nííwau
éíjyuúvúu ícyahíjcyáméejpi. ikípíyuúcuúvú uke dibye iájcuki.
16ॸEhdúhjáa ditye néénéllii tsiiñe 25ॸAhdújucóhjáa dille dííbye éllevu
Heróódé nééhií: ipyééne néétene:

—Tsáha bóhoj, muurá ihdyu diibyéjuco —Ϝɗ̲ɞ́́Ń¡ΎȍҡʮɰфɗΎ˔ľӕʮËӕ͑ľ
tsojtsó múnáajpi Jóáa éhnée íhñíwaúvú o tsojtsó múnáajpi Jóáá nííwaúvu.
kípíyuúcútsoobéha tsiiñe bóhɰɽ ‫ڟ‬be. 26ॸEhdúhjáa dille nééne dííbyeke
17-18ॸDiibyéhjáa muurá Heróódé táábavá kímóhcó pajtyéráhi. Árónáacáhjáa eene
ítyónúllekéré íñahbe Perípé taaba dííbyeke náhbénúné avyéjujte lléébónáa
Herodíake. Aanéhjáa ímityúné íjcyane díílleke iállíityúné iñéénéllii tsá dibye
Jóááuvu dííbyeke néhíjcyáné hallútú ‘tsáhaá’ néétune. 27ॸÁánélliihyéhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi
cuvéhoojánútsoobe úwáñehííñeri ítsodáhómudítyú tsáápiikye wálloobe
ichíjchútsóóbedívu. cúvéhóójá pañe íjcyáábeke íhñíwau
19ॸTéhduréhjáa diille Herodíá ikípíyuúcúne dibye itsívaki.
dííbyeúvuke tééné hallútú iñéhnílléne 28ॸAhdújucóhjáa dibye ipyééne
ɗ̲ɞ́́ŃɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne. 20ॸÁrónáacáhjáa tsá ɗ˔ɞЙɞֆӕәËә͑ľ¡ΎȍҡʮɰфɗɗҡѸɞԮәԮәʮËӕԮ͑Ń

dille píívyetétú muhdú dííbyeke díílleke. Aaúhjáa tsajtyéllé tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ju éllevu.
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóiyóné diibyéhjáa Heróódé 29ॸEhdúhjáa tsojtsó múnáajpi Jóááuvu
Píívyéébeéjpí dibye íjcyáneri iíllityéne dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. Ááné uubálléhjáa ímamyémú

díílleke téhmehíjcyánélliíhye. illéébóne újcujé dííbyeúvuke icyúúuki.
Áánélliihyéhjáa díbyeúvú íhjyúvanéhjɽ ‫ڟ‬
ͅʮËȍΎ̲ɞҡֆ̲ľĀɞԮәˇľҡѸΔΔәәʮľҡŃҡѸΔ͑ľ
tsáríyóné pañe lleebúcunúhíjcyaábe.
21ॸÁrónáacáhjáa diille Herodíá tsúúca (Mt. 14.13-21; Rc. 9.10-17; Ja. 6.1-14)
dííbyedívú lliihyánútsoóhi. Diibyéhjáa 30ॸÁánáacáhjáaJetsóó mamyémú
Heróódé ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ԮʮËΔΔʮɽ ‫ ڟ‬úújeténé úwááboméré ipyéhíjcyátsihdyu tsúúca
wáñehjɽ ‫ڟ‬núhi. Ááne éllevúhjáa óómimye tsiiñe píhcyaavé dííbyedívu.
pihjyúcuube ɽ ‫ڟ‬Йɰ¡Ύʮҡľľ, ítsodáhómú Aaméhjáa úúballé dííbyeke páneere
avyéjujtee, Gariréá iiñújɽ ‫ ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕʮҡľľ, ̲ӕȍĀәҡŃȍӕ́́ľɗ̲ֆŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ.
éhdúmeke. 22ॸo̲ŃʮЙɰɰ͑ŃԮәȍʮĀɞɞ́́Ń 31ॸÁámekéhjáa neébe:
79 ͅËΎॷ6
—Cána metsu múha íjcyátúhullévú idyóhdáhɽ ‫ڟ‬núne neebe ímamyémuke ditye

mepéé mewáyéééveki. Ehdúhjáa neebe iwájtu pámeekére. 42ॸAanéhjáa
ímamyémuke ‘rááho néétune’ mɽ ‫ڟ‬amúnaa imájchónetu pámeere oové tsaímíye.
tsaate péénetu tsíjtyeréjuco dííbyedívú 43ॸÁánetúhjáa cóeváné 12-rujtsívá
píhcyáávehíjcyánélliíhye. Áámedíyéhjáa úvérujtsíñe wáhpe. 44ॸAaméhjáa diitye

ɞʮËֆ̲ľҡѸɗ̲ʮËȍΔɞֆΔ͑ŃȍʮɰŃ́́ľԮӕ eenée tétsihvu májchome 5,000-meva.
íjcyatúne. 32ॸÁánélliihyéhjáa pééme
mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri múha íjcyátútsíí tujkévetu. ͮәʮЙËֆΔȍ́́әфɞˇľҡѸΔΔә́́ľ͑ľ
33ॸÁrómekéhjáa mítyame ájtyumɽ ‫ ڟ‬kiávú (Mt. 14.22-27; Ja. 6.16-21)
ditye pééneé. Áhullévújucóhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi 45ॸÁtsihdyúhjáa Jetsóó néé
ditye pacóómivátúré péécunúné íjchityu. ɞ̲̲ֆŃ̲ӕ˔ľĀɗҡֆľĀɞɞ¡ֆŃɰȍĀľә͑Ńә

k̲ŃȍʮĀɗɗҡֆŃɰȍĀŃфŃәәʮľҡŃ˔ɗԮә tsiñéjcuvu mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri ipyééne iúújeté
ditye pétsihvu. 34ॸAaméhjáa tétsihyíjyuco Betsáidávú dibye mɽ ‫ڟ‬amúnáake pityájcóné
íjcyámedívú Jetsóó úújeténe. hajchóta. 46ॸAanéhjáa diityéké ipítyájcóne
Áámedíhjyáa ɽ ‫ڟ‬dáátsóveebe éhne múúne peebe cáméhbaúvú Píívyéébema
ítyehméébema íjcyatúmé obééjámú iíhjyúvaki. 47ॸÁánáacáhjáa diitye
íjcyadu ɽ ‫ڟ‬dátsó diityéké ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténélliíhye. ímamyémú pééme pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néeúvújuco
Áámekéhjáa imyéénuhíjcyádú ííjyunúne. 48ॸÁámekéhjáa dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa
úwaabójúcoobe mítyane panévatúre. kííjyéba nóhjɽ ‫ ڟ‬wájojcómé ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu
35ॸAanéhjáa cúvéhréjuco néénéllii bóhdámeíhijcyáhi. Ááme déjutúhjáa
ímamyémú néé dííbyeke: pejcójuco dibye pééne nújpácyó hallúrí
—Muhdú cúvéhréjuco teene íchii úlleebéré diityéké pájtyeíñúiibyédu.
múubárá íjcyátútsihyi meíjcyánáaáca. 49ॸÁábekéhjáa iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne íllityémé
36ॸʑ́́ӕфŃʮӕËΎՓ́́ΎҡֆŃ˔ŃɞËȍɞɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬rí wáníjcyámeí naavénekéré iwáábyúnema.
ɞʮËֆʮȍʮɰ̲ә͑ĀɞҡֆәҡѸɞľ̲Ń͑Ńӕ¡ 50ॸÁrónáacáhjáa neebe diityéke:
iújcune ditye imájchoki. —¡Méíllityédíñe, oóre!

37ॸÁánélliihyéhjáa neébe: 51ॸAabéhjáa diityé pañévú
—Ámuháyé bo mémajchótsó diityékej. úcáávénemáyé kííjyeba ɽ ‫ڟ‬hveténeri

Árónáacáhjáa néémeé: ullévenúme. 52ॸTsáháikyéhjáa ditye ímí
—¿Aca íhya tsiiñe maáhdone dííbyeke cáhcújtsotú dibyée ɽ ‫ڟ‬hde majcho
pámehdívúré úújetéiyáhi? mítyámedívú úújetétsórónáaáca.
38ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
—¿Aca múhduná majcho méhdií? Cána æȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑Ń

méuvánuj. Ǿľ͑ľҡѸфŃŃɗɗ͖әʮɰфɗ
Áánélliihyéhjáa néémeé: (Mt. 14.34-36)
—Ijcyánéha 5-hova páahóónema 53-54ॸAaméhjáa tsíñejcúeúvú Genetsaréé
míítyétsi amóóbemútsi. ɗɗ͖әʮɰԮӕәәʮľҡŃ̲ľ˔ľҡŃҡѸɞɗ̲ә͑

39ॸÁánélliihyéhjáa neebe mɽ ‫ڟ‬amúnáake iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne waajácú diityémá Jetsóó
ditye iáhcúba páhadsɽ ‫ڟ‬ʮɰ. 40ॸAhdújucóhjáa íjcyane. 55ॸÁánemáhjáa úbálléjcatsímyé
ditye áhcubáne. Tsáhadsɽ ‫ڟ‬ʮɰ̲ә͑ȍʮ ҡѸәәËĀɗ¡ֆľҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕՓʮҡѸɰ͑ľ.
100-mevátsa. Áánetúhjáa tsíhyadsɽ ‫ڟ‬ʮɰ Áánélliihyéhjáa pahúllevátú
múnaa 50-mevátsa. 41ॸAanéhjáa ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľҡѸɗԮ̲ŃĀɞɞ¡ֆľŃ́́ľԮӕ.
páahóónema amóóbemútsikye iékéévéne 56ॸAabéhjáa patsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮфɞֆŃɞʮËֆ̲ľ˔ľ
téhdújtsoobe Píívyéébeke cáámevu úwááboobéré pehíjcyá cómíñeri

icyárúúvénema. Ááné boonétúhjáa íjcyámeke, ɞɞֆŃŃҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬фɞɞʮËֆʮȍʮɰ
ͅËΎॷ6ٍॷ7 80
múnáake, ɞә̲ɰȍŃ͑ľфɗɞʮËֆ̲ľ˔ľ. Átsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ duurúvahíjcyáme. Aame iiye

̲ә͑ȍʮɗĀֆŃËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ iípívyéjtsóné uwáábojúúné
ЙɞËֆΎȍɞʮËֆĀɗ¡ֆľЙʮҡֆŃɞҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vu. úráávyehíjcyá pánehjɽ ‫ڟ‬dú
Áánemáhjáa nehíjcyámé dííbyeke dibye tátyaúhbajúúné iúráávyeúvúdu.
diityéké íwajyámúubávúré idyómájcótso Ehdúu muurá Itsaíaúvú caatúnú
ditye ibóhɰɽ ‫ڟ‬ki. Ahdújucóhjáa dííbyeke ámúhadítyu. 8ॸAame ámuha tsá
ɞՓʮֆ̲әĀΔ̲ʮËΔ̲ŃʮӕËΎ¡ΔȍɰȍɞʮËֆ͑ľ. meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyatú ímichi keená Píívyéébé
taúhbaju íjcyáneri eene íhdityúré iújcúné
ʑ̲ɗËȍɗɰɰ̲͑ɽ ‫̲ڟ‬ә͑˔ľҡәҡԮʮҡѸΔ͑ľ ɽ ‫ڟ‬jtsaméí mɽ ‫ڟ‬amúnaa úwáábohíjcyáneríyé
(Mt. 15.1-20) ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyánélliíhye. Muurá
7
1ॸAanéhjáa Jetsóodívú tsáijyu eene llíyihllóne níjtyú álliúré íjcyane
paritséómuma taúhbájú uwáábojte ditye úwaabóné ámuha
Jerotsaréetu tsááme píhcyaavéhi. méúráávyehíjcyáhi. ҽŃȍĀӕфľҡѸɞ͖ľȍʮɰ
2ॸk̲ŃȍʮɰɰҡŃ͑Āɞɞ¡ֆŃ̲̲ֆŃ̲ӕĀɞҡֆә álliúré ditye méénune ámuha
ҡѸҡľɞȍֆΔʮҡѸɰ͑ľ͑ɞʮҡֆ̲ľɞҡֆә̲Ń meúráávyehíjcyáhi.
majchóhi. Aanéhjáa múhdurá 9ॸTéhduréhjáa tsiiñe neebe Jetsóó
ɰʮҡѸәËӕ͑ә̲Ńɽ ‫ڟ‬hdé múnáaúvúu diityéke:

méénuhíjcyádú ditye méénutúne. —Ámuha mɽ ‫ڟ‬amúnáadítyúré tsááné
3ॸDiityéhjáa Píívyéébedívú uwáábó meúráávyéne ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá
ɗɞ̲ɞ¡ʮËȍΔ̲ľɞ͖ŃʮӕËΎɗ̲ʮËȍΔɞ͖ŃɰȍĀľ Píívyéébé taúhbájuri meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyatúne?
ɞȍֆΔʮҡѸɰ͑ľ͑ɞҡֆ̲ľɞȍɗʮËֆ͑ľ. Tsáháhjáa 10ॸÍllúu muurá Píívyéébe néé Moitséeúvuj
ditye májchóítyuró níjtyámeítyúmé tééné tééveri: “Ámúháj caanímuke múu

uwááboju iúráávyénélliíhye. iwájyúne avyéjuulléhi. Áánetu cáánímuke
4ॸTsíeménéhjáa iñáhjɽ ‫ڟ‬hénújétsihdyu tútávátsohíjcyámé ihdyu óvi dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ.”
ՓʮҡѸɰ̲ľɗ͖ɞʮҡֆ̲ľɞҡֆәȍʮËȍɞɞҡѸ 11ॸEhdu dííbyé taúhbaju néérónáa muurá
máchohíjcyatúne. Imájchoháñé ámuha méúwáábócatsíhijcyá tsaatévá

imyéénuhíjcyanéhjɽ ‫ڟ‬hjáa nítyuhíjcyáme. cáánímútsikye nééiyóne: “Tsá o
Áhduréhjáa icyúwaháñé nítyuhíjcyáme. píívyetétú ámúhtsikye o pɽ ‫ڟ‬aabóne.
o͑ľҡәȍʮɗʮËֆ͑Ń̲ɞҡֆ͑ľҡѸɞ͖ľȍʮɰĀɗҡֆľ Ámúhtsikye o pɽ ‫ڟ‬áábóiyódú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane
méénuhíjcyáné ityútávájtsámeíñé Píívyéébekéréjuco o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáne.”
iímíjpyetéki. 5ॸAanéhjáa iúraavyépíñéllii 12ॸAanévá ehdu íhjyúváróóbé hallúrí tsá
diitye paritséómuma taúhbájú uwáábojte ɰɰ͑ɞʮËֆҡәĀɗɗҡֆŃҡѸɗ˔ֆľĀɗ¡ֆľ

néé Jetsóoke: pɽ ‫ڟ‬áábótúrónáaáca. 13ॸEhdu muurá ámúhá
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí dímamyémú tsá ɽ ‫ڟ‬jtsaméityúré tsááné uwáábó ámuha
͑ɞҡֆ̲ľɞȍɞʮËֆҡәɗ̲ʮËȍΔɞ͖ŃɰȍĀľɽ ‫ڟ‬hdé meúráávyéne tsá Píívyéébé taúhbájuri
múnáaúvú uwááboju néhduú? meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyatúne. Áánetu ijcyáné
6ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: mítyane tsiiñe állíunéhjɽ ‫ ڟ‬ámuha
—Ámuha pánehjɽ ‫ڟ‬dú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә meméénuhíjcyáne.
bañú múnaa ámuha meíjcyame. 14ॸEhdúhjáa iñétsihdyu tsiiñe neebe
‫ڟ‬
ʣ̲ɰ͑ŃȍËʊҡѸɞәԮәЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńɗȍʮֆә diityéke:
uubálle múnáajpi ámúhadítyú nééhií: —Ímíñeúvú mélleebúcunu ámúhakye
Íjtye oke ávyéjútsohíjcyará ɰɰ͑Ύ͑ŃŃ͑ľ̲ӕȍ̲ľՓʮËӕ˔ɗ.
hállúéjuríye. Tsá ávyeta ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri 15ॸMuurá panéváré mɽ ‫ڟ‬amúnaa májchoróné
oke ditye ávyéjútsohíjcyatúne. tsá diityé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tútávájtsotúne.

7ॸÍllure iállíñe oke Áánetu ihdyu diityé ɽ ‫ڟ‬buwááné déjúcotúré
81 ͅËΎॷ7
néhnijyu tsááne diityéké tútávajtsóhi. éllevu ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬pañe naavéné íjcyalle.

16ॸAane ihdyu óvíi lléébome icyáhcújtsóne 26ॸAalléhjáa mɽ ‫ڟ‬móuuvévá dííbyé lliiñévú
tehdu ijcyáhi. ҽѸɗфΎЙľ͑ɞɞҡѸɗɗɗ͖әʮɰ̲ә͑́́ľҡѸɞʮҡֆľ

17ॸEhdúhjáa diityéké iñééne peebe múnáalléré íjcyárolle. Áánemáhjáa
ímamyémuma tsájaávu. Átsihvúhjáa Jetsóoke neelle dibye iwáágóo naavéneke
Āɞɞ¡ֆľ˔ľĀɗ́́Δ̲Ńɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑ŃľȍĀӕ ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬pañétu. 27ॸÁrónáacáhjáa neebe
dibye úwaabóne. 18ॸÁánélliihyéhjáa neebe díílleke:
diityéke: —Tujkénúi tahájkímuke ó pɽ ‫ڟ‬ááboóhi.
—¿Aca ihdyu ámuha meíjcyarómé tsá Tsá muurá tsaapi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medítyú majcho
̲ľՓʮËӕҡәɰɰ͑ҡľ͑ľ͑ŃŃɗֆΔ͑ľ? Muurá idyójtúcúne oohímyeke ájcúítyuróne.
panéváré memáchohíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬tsá meke 28ॸÁánélliihyéhjáa neelle dííbyeke:
tútávájtsotúne. 19ॸTehdu teene majchótú —Ihdyúhde tehdújúcoóro, Ávyéjuúbej.

ímítyúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tsáánejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Muurá Árónáa muurá múúne oohímyé íjcyarómé
pevénéré méjpíítyu pajtyéne. Ehdúhjáa ̲ʮËȍΔҡѸɰɰ̲ľɗ̲ʮËȍΎҡӕ
Jetsóó úwaabó panéváré majchóháñé ĀΔʮËΔҡѸΔՓȍֆŃʮɰ.
dooháñema ímí nééne maáwáítyuróne. 29ॸÁánélliihyéhjáa neebe díílleke:
20-22ॸÁtsihdyúhjáa idyé tsiiñe neébe: —Tehdújuco, muúllej. Ahdícyane wa
—Muurá ihdyu mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá dipye dihjyávuj. Tsúúca muurá ícyooca
déjúcotu ílluune ímítyúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tsááne dáájyuwa bohɽ ‫ڟ‬jucóó. Tsáhájuco dííllé
diityéké tútávajtsóhi: ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲ֆŃ pañe naavéné íjcyatúne.
ditye dómácócatsíhijcyáne, ditye 30ॸAhdújucóhjáa péélle úújeténé
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsócatsíhijcyáne, ditye ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬ĀɗԮӕЙľԮŃҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬duréjuco icyúwá pañe

nánihíjcyáne, tsíjtye éhneri ditye ҡΔĀѸɰәËӕ͑ә́́ľĀɞԮӕ. Tsáhájucóhjáa
úmúúpívyehíjcyane, ditye naavéné dííllé pañe íjcyájúcootúne.
állícyatsíhijcyáne, panévá oove íjcyatúné
ditye óóvehíjcyáne, ditye ̞́ŃŃ¡Δҡӕӕ¡ľɗȍʮֆәԮҡәә¡ľ˔ľ
nómíutáávahíjcyáne, ditye tsíjtyedi ˇľҡѸΔΔɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔ͑ľ
íhjyúvahíjcyáne, ditye 31ॸAanéhjáa tétsihdyu Tíírótu Jetsóó
mítyákímyeíhijcyáne, ditye múhdurá ímamyémuma péé Tsidóovu.

ɽ ‫ڟ‬tsámeíhijcyáne. 23ॸƈ͑ľȍʮɰɗȍĀֆӕ Átsihdyúhjáa Gariréá unéuvúréjuco
mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá déjúcotu tsááne ЙŃŃ̲ľЙʮҡֆŃġľËЙΎфɞɗɗ͖әʮɰҡӕ.
diityéké tútávajtsóhi. Ehdúhjáa neebe 32ॸAaméhjáa tsúúca tétsihyíjyuco íjcyánáa
Jetsóó ímamyémuke. tsaate tsivá dííbye éllevu lléébótuube

ihjyúvátúúbeke dibye iímíbájchoki.
ҽѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑́́ľ 33ॸÁábekéhjáa diityédítyú tsátsihvu
ˇľҡѸΔΎ˔ľËȍËӕʮҡѸΔ͑ľ itsájtyéébeke íhyójtsɽ ‫ڟ‬wari íñúhejúúcú
(Mt. 15.21-28) ibóríjcyóne iúúniyi dííbyé nɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ʮɰՓ
24ॸÁtsihdyúhjáa idyé peebe diityémá pɽ ‫ڟ‬pájchoóbe. 34ॸÁánemáhjáa cáámevu
Tííroó, Tsidóoo, íjcyácoomícyú íjcyáné icyárúúvéne tsɽ ‫ڟ‬jpánécoba iállíjchúne
ɗɗ͖әʮɰԮӕ. Aaméhjáa tsájaavu úújeténáa tsá dííbyeke neébe:
dibye ímílléturó múha wáájacúné kiá —¡Epááta! ‘Díñúhejúúcú dímíbáávyéne
dibye íjcyane. Árónáacáhjáa tsá dibye lleébo’ nééiyóne.
téévehíjcyatúne. 25ॸÁánélliihyéhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúiye 35ॸAhdújucóhjáa dibye tsúúca llééboobe
ՓʮËә̲ŃҡŃҡѸɗȍԮӕĀɗ¡ֆľՓʮҡѸɰ͑ľ. tsaímiyéjuco íhjyuváne. 36ॸAanéhjáa

Aanéhjáa tsúúca tsáápille tsáá dííbye ájtyúmɽ ‫ڟ‬meke bóíjcyuube ditye tsíjtyeke
ͅËΎॷ7ٍॷ8 82
iúúbállétuki. Árónáacáhjáa úúballéme.

37ॸo͑ľфɞȍʮֆԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɗә́́ŃԮľ͑ә͑ľ ˇľҡѸΔΎ˔ľЙфɗҡѸŃΔ̲ә͑ŃŃĀɗ¡ֆľ
néémeé: ̲ŃŃ͑әфɞҡֆӕфΔ͑Ńɗ̲ֆŃŃ͑ӕ˔ɗ
—Panéváréhaca ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń (Mt. 16.1-4; Rc. 12.54-56)
piivyéteébe. Íñúhejúúné lléébótúmekéha 11ॸÁijyúhjáa idyé paritséómú péé Jetsóo
piivyéteebe illéébotsóne. Áhduréha éllevu dííbyema ityáhjájcatsíki. Aaméhjáa

íhjyúvátúmeke piivyéteebe iíhjyúvatsóne. dííbyeke imújtátsóro néé íévéhoowávú
méénúráítyuróné dibye imyéénuki.
ͅʮËȍΎ̲ɞҡֆ̲ľĀɞԮәˇľҡѸΔΔәәʮľҡŃҡѸΔ͑ľ 12ॸAanéhjáa múhdurá dííbyeke pájtyénéllii
(Mt. 15.32-39) neébe:
8
1ॸAanéhjáa idyé mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa ‫ڟ‬
—¿ʣveekí ámuha méimíllé
ˇľҡѸΔΎĀɞԮәЙɞȍËֆԮŃ̲ľĀɗҡѸɰɰ͑ méénúráítyuróné o méénune? Tehdu oke
íjcyatú ditye májchóiyóne. ámuha menéénéllii o méénúíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari.
2ॸÁánélliihyéhjáa neebe ímamyémuke: 13ॸEhdúhjáa diityéké iñééne tsiiñe
—Mítyane ó ɽ ‫ڟ‬dáátsové íjtye mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímamyémuma péjúcoobe únéú

tsúúca 3 coojɽ ‫ڟ‬vájuco mééma íjcyame tsiñéjcuvu.
imájchoma íjcyájúcóótúneri. 3ॸMuurá
májchótúmeke ihjyáhañévú o ЬфɗҡѸŃΔ̲әӕՓ¡ΔʮӕҡӕˇľҡѸΔΔ
wállóhajchíí juuvávyúré chéméiyómé ɞ̲̲ֆŃ̲ӕ˔ľҡŃɽ ‫¡ڟ‬әՓʮҡѸΔ͑ľ
ájyáháñeri. Muurá tsaatétsáhjɽ ‫ ڟ‬tsíhyullé (Mt. 16.5-12)
múnaa. 14ॸҽŃɗʮֆәȍʮɞ̲̲ֆŃ̲ә¡ʮɰɰԮŃ
4ॸEhdúhjáa dibye néénéllii ímamyémú majcho itsájtyéiyóne. Áámedíhjyáa
néé dííbyeke: tsáhoore ípaaáho. 15ॸÁánáacáhjáa Jetsóó
—Árónáa ¿kiátú meújcúnetu diityéké diityéké nééhií:
mémájchótsóiyá múubárá íjcyátútsihyi —ҽŃɰɰ¡әՓҡѸ̲̲ŃɞʮËֆËΎ.
meíjcyame? Méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedí eene pááá ooríchó
5ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: Heróódema paritséómu éhné íjcyáneri.
—¿Aca múhduná méhdi majcho? 16ॸEhdúhjáa dibye néénéllii ímamyémú
Áánélliihyéhjáa néémeé: néjcatsíhi:

—Ijcyáné 7-hova páahóóne. —Majchóne metsívátúnélliihyéubá
6ॸÁánélliihyéhjáa neebe mɽ ‫ڟ‬amúnaa ehdu meke neébe.
iáhcúbaki. Áánemáhjáa teene páahóóné 17ॸEhdúhjáa majchóré ditye ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúné
iékéévéne téhdújtsoobe Píívyéébeke. iwáájácúne neébe:

Átsihdyúhjáa idyóhdáhɽ ‫ڟ‬nunévú ájcuube —¿Aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane majcho mééma
ímamyémuke ditye iwájtu diityéke. íjcyatúné ámuha ménéjcatsíhi? Ihdyúubá
7ॸTéhduréhjáa amómé ijcyá áyánéwu ávyétá muhdúrá ámúhá ɽ ‫ڟ‬buúúné nééme
diityédi. Ááné hallúvúhjáa téhdure íhyajchótá tsá ámuha mewáájacúpityú
ityéhdújtsóne neebe ditye iwájtuki. táuwáábo. 18ॸÁánerá ámúhá hálluúúnema
8ॸÁánetúhjáa pámeere óóvénetu coéváné ámúhá núhejúúnema ámuha
7-rujtsívá úvérujtsíñe wáhpe. ̲ľɞʮËֆфΔ̲Ńӕ¡ҡѸ̲ҡֆә̲ɰȍɞʮËֆҡә
9-10ॸAanéhjáa diitye 4,000-meváubáhjáa ‫ڟ‬
ɽ ‫ڟ‬nehjɽ ‫ ڟ‬o méénuhíjcyáne. ¿ʣveekí tsá
íjcyámeke imájchótsóné boone diityéké ámuha melléébohíjcyatú o úwaabóne?
ipítyájcoíñúne péjucóómé mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri ¿Mityá tsá ámuha meɽ ‫ڟ‬tsaavéjúcootú
ímamyémuma Damanóótá majchóo muhdú o méénune?
ɗɗ͖әʮɰԮәфŃʮӕËΎ. 19ॸMuuráhjáa 5-hováré páahóóné
83 ͅËΎॷ8
íjcyaróné ó úújetétsó 5,000-meva muubá dibye íjcyane dííbyedítyú

íjcyárómedívu. Áánetúu cóeváné mɽ ‫ڟ‬amúnaa néhijcyáne.
¿múhdúrujtsíva wáhpé éhne 28ॸÁánélliihyéhjáa néémeé:
mépihjyúcúhi? —Tsaate nehíjcyá tsojtsó múnáajpi

Áánélliihyéhjáa néémeé: ˇΔҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɰ¡ľӕɞʮËֆ͑ľ. Áánetu
—12-rujtsíva wáhpée muurá tsijtye nehíjcyá éíjyuúvúu ícyahíjcyámé
mépihjyúcúhi. Píívyéébé ihjyú uubálle múnáadítyú Eríá
20ॸÁhduréhjáa neébe: ҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɰ¡ľӕɞʮËֆ͑ľ.
—Ácooca éhnée 7-hova páahóóné 29ॸEhdúhjáa ditye néénéllii
íjcyaróné 4,000-mevádívú o úújetétsóijyu diityékeréjuco dibye díllone:

¿múhdúrujtsívá tééne pájtyé —¿Ácooca ámuha muubá o íjcyane
mépihjyúcúhi? menééhií?
Áánélliihyéhjáa idyé néémeé: Áánélliihyéhjáa Péédoro nééhií:
—Téhdunérée 7-rujtsíva wáhpé —Muurá uu Críjto mɽ ‫ڟ‬amúnáake u
mépihjyúcúhi. pájtyetétsoóbe.
21ॸEhdúhjáa diityéké iñétsihdyu neébe: 30ॸEhdúhjáa Péédoro dííbyeke néénetu
—¿A ícyooca tsúúca ámuha méwaajácú bóíjcyuube ditye muucá iúúbállétuki.

ɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑ľЙΎΎфɞËȍΎҡӕΎ
íhjyuváne? ʣĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľɞ͖ŃˇľҡѸΔΔәә¡́́Ń͑ľ
(Mt. 16.21-28; Rc. 9.21-27)
ȸ́́әԮҡәә¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔ͑ľ 31ॸTéijyúhjáa ímamyémuke úúbálleebe
22ॸÁtsihdyúhjáa úújetémé Betsáidávu. Jetsóó Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu ípívyééveebe
Áánáacáhjáa dííbye éllevu tsaate muhdú ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe. Úúbálleebéhjáa
hállúvátúúbeke itsíváne néé dibye muhdú túkevéjtsojtee, llúúvájté
iímíbájcho dííbyeke. 23ॸÁánélliihyéhjáa avyéjujtee, taúhbájú uwáábojtee, íjcyame
Āɞɞ¡ֆľ˔ľɞȍֆΔʮҡѸɰҡӕɗŃ˔ŃŃԮŃ͑ľҡŃËΎΎ̲ɞҡֆә dííbyeke iávyejúúllétúne dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoobe 3
tsátsihvu itsájtyéébeke íhyálluúúcú coojɽ ‫ڟ‬ԮҡӕҡѸɗɗ͖ľɗ¡Δȍɰɰɞ͖ľ. 32ॸEhdúhjáa
iúúniyi pɽ ‫ڟ‬pájchoóbe. Áánemáhjáa dibye néénéllii Péédoro dííbyeke
idyócárájcóne dílloobe dííbyeke íhdyúétsihvu idyówajcáróóbeke néé ehdu
muhdújucó dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tene. dibye iíhjyúvátuki. 33ॸÁánélliihyéhjáa
24ॸÁánélliihyéhjáa neébe: dííbyedítyú iyévóóvéne tsijtye
—ͅӕȍĀәΔɰɰҡŃ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa úllécunúné ímamyémuke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teebéré dííbyeke uhbáhi.
úmehéénédu. Neebéhjápeé:
25ॸÁánélliihyéhjáa tsiiñe Jetsóó dííbyé —¡Dɽ ‫ڟ‬hne óhdityu Náve Naavénej!
hálluúúcú dócárájcónetu botsíi Muurá tsá u wáájácutú muhdú óhdityu
tsaímiyéjuco dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tene. 26ॸÁábekéhjáa Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe. Mɽ ‫ڟ‬amúnáá
ihjyávú iwállóóne neebe técoomí ɽ ‫ڟ‬jtsaméíyé dípañe.
múnáake dibye iúúbállétuki. 34ॸEhdúhjáa dííbyeke iñééné boonétú
pámeere tétsihyi íjcyámeke neébe:

ЬŃŃĀΎфΎ͑ŃŃ̲ŃЙʮҡֆľҡŃŃ¡ŃˇľҡѸΔΔɞʮËֆ͑ľ —Tsaate oke iúraavyéné ímillémé múu
(Mt. 16.13-20; Rc. 9.18-21) iímillédú iícyahíjcyánetu ɰɽ ‫ڟ‬hveténe oke
27ॸÁhduréhjáa tsáijyu Jetsóó úraavyé wájyúmeítyúmé tééné déjúcotu
ímamyémuma péé ‘Tsetsaréa Pirípo’ ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné pañe. 35ॸMuurá
némeí cóómí úniúúcuri íjcyáme wáábyu. iímillédúré ícyahíjcyámé tsá
Áijyúhjáa juuvávyú diityéké dílloobe pájtyetéityúne. Áánetu ihdyu iímillédú
ͅËΎॷ8ٍॷ9 84
iícyahíjcyáné ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ookeréjuco 9ॸÁtsihdyúhjáa ditye óómíñáa Jetsóó

úraavyémé pájtyéteéhi. 36ॸ¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú bóijcyú ditye muucá teene iúúbállétu
meke pɽ ‫ڟ‬áábóiyóné tsáijyu múu Mɽ ‫ڟ‬amúnáajpidívúu ípívyééveebe
mewágóóóvénáa mítyane meéhneváne? ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu tsiiñe bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬túné hajchóta.
37ॸ¿Mityá ijcyáné tsane mepájtyetéíyóné 10ॸAhdújucóhjáa tsá ditye muucá
ehnííñevu tsaímíyé meíjcyáiyóne? úúbálletú teéne. Aaméhjáa ihdyu

38ॸMuurá oke iúraavyéné núcojpɽ ‫ڟ‬llémeke tsamééré díllócatsíhijcyá muhdú
téhdure ó nucójpɽ ‫ڟ‬lleé Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľľ¡ľҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɰɞ͖ľ. 11ॸÁtsihdyúhjáa
o ípívyééveébe. Áhdure táuwááboju nééme dííbyeke:
tsíjtyeke iúúballéiyóné núcojpɽ ‫ڟ‬llémeke —¿Ácooca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane taúhbájú
téhdure ó núcojpɽ ‫́́ڟ‬ľŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә̲͑ uwáábojte nehíjcyá Eríá tsiiñe íjcyaíñé
tahñéjté ujcúvavu o tsáácoóca. mɽ ‫ڟ‬amúnáake pájtyetétsóiibye
9
1ॸTéhduréhjáa tsiiñe neebe diityéke: ¡ΔȍΔՓԮŃɞ͖ŃɰȍĀŃՓӕ?
Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍĀɞҡֆәҡѸȍɗ 12ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
tsaate dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityú Píívyéébé avyéjú — Éée, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΔȍĀŃľҡľ͑ľ͑Ń̲ľɞ͖Ń

ɰȍҡѸәҡәʮҡֆә̲ɰҡә̲ľ. Eríá bóhówááveíñé mɽ ‫ڟ‬amúnáake
pájtyetétsóííbyé úmɽ ‫ڟ‬wari dibye diityéké
ˇľҡѸΔΔҡѸɞȍĀֆәфľľԮŃ͑ľ ɰɽ ‫ڟ‬hdénu dííbyema. ¿Muhdútá nééne
(Mt. 17.1-13; Rc. 9.28-36) óhdityu Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
2ॸÁtsihdyúhjáa 6 coojɽ ‫ڟ‬vatu peebe ípívyéévéébedítyú Píívyéébé
cáméhbaúvú apáámyemáyé Péédoroo, ՓʮËәȍ̲ɰҡӕʮ? Muurá nééne
Jacóóboo, Jóáaá, éhdúmema. mɽ ‫ڟ‬amúnaa oke iávyejúúllétúne óhdi
Áámedívúhjáa tsíhdyúrééveébe. ɽ ‫ڟ‬cúbáhraíñe. 13ॸAanée muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
3ॸÍwajyámúhjáa ávyeta tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬j íjcyaja ijcyájúcóóroobe tsojtsó múnáajpi Jóáa
ajchúcunúhi. Tsáháubá múha téhdu ímí eenée Eríá dibye íjcyane ditye
níjtyúítyuró wájyamu. 4ॸÁánáacáhjáa néhíjcyaábe. Áróóbekée mɽ ‫ڟ‬amúnaa
Eríama Moitséemútsí tétsihvu diityédívú ɗŃȍĀɰɰԮ́́Ń͑ľɞ́́ӕфľɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyáhi.
bóhówáávémútsima Jetsóó ihjyúváhi. Áánemáa dibye néérone tsá ditye
5ॸÁáneríhjyáa Péédoro iúllévenúne néé cáhcútsohíjcyatúne. Ehdúu Píívyéébé
dííbyeke: ՓʮËәȍ̲ɰҡӕҡľ͑ľ͑ŃȍĀәʮӕËΎĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
—¡Ávyéjuúbej, maímijyu ihdyu mee tene pájtyene. Ehdúhjáa neebe Jetsóó
íchihyij! Ahdícyane métsu méméénu 3-meva ímamyémuke.
3-wava nújuwááné ámúhá ahpa dihñéwaa,
ҽѸЙɞՓәәЙ͖Ńҡә͑ԮŃ͑ľ˔ľ
Moitsée éhwaa, Ería éhwaa, éhdune.
6ॸEhdúhjáa iíllityéné pañe iñééne tsá ˇľҡѸΔΔՓǣΎΔ͑ľ
(Mt. 17.14-21; Rc. 9.37-43)
Péédoro wáájácutúne. Áhduréhjáa
íñahbéjtétsí íllityéhi. 7ॸÁánáacáhjáa ojtso 14ॸAaméhjáa tsúúca ímunáajtémá tsijtye
diityédívú níítyéné pañétú Píívyéébe mítyame íjcyámedívú wajtsɽ ‫ڟ‬hi.

nééhií: Áánáacáhjáa taúhbájú uwáábojtémá
—Áánu Hájchíwu mítyane o diitye ímamyémú táhjácatsíhijcyáhi.
wájyúúbeke tsáma méllééboco. 15ॸAaméhjáa dííbyeke iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi
8ॸÁánélliihyéhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬terómé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá dííbye éllevu ipyééne dííbyeke duurúváhi.
íjcyatúne. Téhduréhjáa Moitséemútsí 16ॸÁámekéhjáa neébe:
Eríama tsáhájuco íjcyatúne. —¿ʣɽ‫ڟ ڟ‬nerí ámuha métáhjácatsíhijcyá

Apáábyeréjucóhjáa Jetsóó tétsihyi. támamyémuma?
85 ͅËΎॷ9
17ॸEhdúhjáa dibye neerónáa tsaapi néé —Uke muurá ó cáhcujtsóhi. Áánéllii

ĀɗɗҡֆŃʮЙɰɰ͑ŃҡәĀɞɞ¡ֆľ˔ľ: Ύ˔ľЙɰ¡ΔŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕӕ˔ľΎËȍËәʮҡѸΎ˔ɗ.
—Ávyéjuúbej, áánu hájchíwúú pañe 25ॸAanéhjáa mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
naavéné íjcyaabe íhjyúvátúúbeke ó tsivá píhcyáávénáa Jetsóó naavéneke úhbaabe

diéllevu óóma u ímíbájchoki. 18ॸMuhdú nééhií:
íhya dííbyeke dibye méénúcooca baavu —¡Nave Naavénej, eene muhdú
áákityéébé ihjyútú uráhtsaba áádíwúuke u dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veebe íhjyúvátuube
íjchívyécooca íhwáñe ɰɽ ‫ڟ‬hdóne lléébótúúbé pañétú uke o néé u
cópenúhíjcyaábe. Áánéllii íñe íjtye íjchívyeki! ¡Aabe dohmíjyúcohdí dííbyé
dímamyémuke ó neerá dityévá óóma pañévu!
dííbyé pañétú iwáágóóroki. Árónáa tsá 26ॸÁánélliihyéhjáa naavéné
ditye píívyetétúne. wáníjcyámeííbyéré dííbyeke tsiiñe ávyétá

19ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé ɰȍ͑ȍΔɗՓɽ ‫ڟ‬róhcóne ijchívyéhi. Ááné
ímamyémuke: boonéhjáa coévaabe dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebédu.
—¡Juhúú, múhdúré mɽ ‫ڟ‬amúnaáami k͑Ńȍʮ̲ɞҡֆ̲ľɰʮҡѸәËӕ͑әҡѸәәË
ámuuha Píívyéébeke cáhcujtsópityúme! dibye dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮӕËΔΔ͑ľ. 27ॸÁrónáacáhjáa
Aane íñe ¿múhajchótá ámúhá muhdúré o ˇľҡѸΔΔɞȍֆΔʮҡѸɰҡӕɞʮֆΔËӕʮËфΎΎ¡ľ
áábúcúne ámúhakye ó úwáábohíjcyaá tsaímiyéjuco.
ámuha mecáhcújtsoki? 28ॸÁáné boonéhjáa tsájaavu aahɽ ‫ڟ‬veebe
Ehdúhjáa diityéké iñééróne neébe: ímamyémuma. Átsihvúhjáa tsamééré

—Áyu cána bo ííllevu metsívá iíjcyátsihvu néé dííbyeke:
dííbyekej. —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí muhdú nétsihdyu tsá
20ॸAhdújucóhjáa dííbyéwúuke ditye muha mepíívyetétú meíjchívyetsóné
tsájtyene dííbye éllevu. Áánáacáhjáa naavéneke eene u íjchívyetsódu?
naavéné Jetsóoke iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne dííbyeke 29ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
ávyeta wáɽ ‫ڟ‬rohjácoobe áákityé baavújuco. —Muurá ihdyu téeméjpiikye

Aabéhjáa baari cávíhyíñúmeííbyeke mewáágóo májchotúmé Píívyéébeke
íhjyútu uráhtsaba ijchívyéhi. 21ॸAanéhjáa Йɰ¡Δ̲Ńҡә̲ľɞȍɗ. Ehdúhjáa Jetsóó néé
Jetsóó néé cááníkyeé: ímamyémuke.
—¿Aca múhajchótájuco íllu dibye
íjcyane? ʣĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľɞ͖ŃҡѸɗɗ͖ľˇľҡѸΔΔәә¡́́Ń͑ľ
Áánélliihyéhjáa neébe: (Mt. 17.22-23; Rc. 9.43-45)
—Tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ménedítyúré ehdu diíbye. 30ॸÁtsihdyúhjáa pééme pajtyé Gariréá
22ॸTsáijyu muurá cúújúwá pañévú dibye ɗɗ͖әʮɰҡӕ. Áijyúhjáa tsá Jetsóó ímílletú
ɽ ‫ڟ‬jcaáyoobe tsúúca dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyáiyáhi. múha wáájacúné ditye tééneri pájtyene.
Ááné tsaíjyú téhí pañévú dííbyeke 31ॸImílleebéhjáa apáámyekéréi
wááohíjcyaábe. Aane cána ihdyu u ímamyémuke iúwaabóne. Téijyúhjáa

píívyetéhajchíí múúhadi dɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne úúbálleebe Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu
̲әәȍ˔ֆľЙɰ¡Ύʮ. ípívyéévéébedívú tsaapi ímítyúmeke
23ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé dííbyeke: ékéévétsóóbeke ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoobe 3
—¿A o píívyetéhajchííjyu? Ú eene coojɽ ‫ڟ‬ԮҡӕҡѸɗɗ͖ľɗ¡Δȍɰɰɞ͖ľ.
ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ˔ľӕËȍËәʮҡѸΔȍʮËȍɞɞ 32ॸEhdúhjáa dibye diityéké úúballéné
tehdújuco uke o pɽ ‫ڟ‬ááboíñe. ҽľȍĀӕɰɰ͑ tsá ditye wáájácutú muhdú nééiñe ehdu
óhdivu túhúúnejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. dibye nééneé. Aanéhjáa dííbyeke
24ॸÁánélliihyéhjáa neébe: ímíñeúvú idíllóiyóné nuhnévehíjcyáme.
ͅËΎॷ9 86
ˇľҡѸΔΎ˔ľɞ̲̲ֆŃ̲әĀɗ́́ΔË¡ֆŃ ҽѸҡŃ˔Ńɞ̲ɞҡֆӕ͑ŃԮә̲ľɽ ‫¡ڟ‬әՓʮҡѸΔ͑Ń

ɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕӕ¡ľĀɗɗҡֆŃĀɞҡֆәɞʮËֆɗֆΔ͑ľ ЙɞËȍΔ͑ŃŃ͑ľŃ
(Mt. 18.1-5; Rc. 9.46-48) (Mt. 18.6-9; Rc. 17.1-2)
33ॸÁtsihdyúhjáa Capenaóovu pééme 42ॸÁánetu botsíi oke cáhcujtsómé ɽ ‫ڟ‬dátsó
úújeté tsájaávu. Átsihvúhjáa Jetsóó ҡѸɰɰ̲ŃՓӕә̲әĀәфŃɗ͑ŃŃ̲ľĀɞҡֆәҡѸҡŃ˔Ń

diityéké nééhií: ímítyunévú ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyámekéubá múu
—¿ʣɽ‫ڟ ڟ‬nerí éhne ámuha táhjájcatsímyéré apáhajchíí íjkyééháñetu néwayúcobáné
métsahíjcyá juuváyi? ióhbáñúmeke wájojcó móóá pañévú ditye
34ॸÁrónáacáhjáa tsá ditye áñújcutú ɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞɞֆΔ͑ŃɰȍĀŃҡӕ. 43-44ॸAhdícyane
caabyé diityédítyú ɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕӕ¡ľ ámúhá hojtsɽ ‫ڟ‬neri ímityúné ámuha
íjcyáíyóneríhjyáa ityáhjájcatsíñélliíhye. meméénuhíjcyáhajchíí múu kípíyújcúmeí
35ॸÁánélliihyéhjáa iácúúvéne neebe téhojtsɽ ‫ڟ‬ʮɰ. Muurá ímí ámuha méíjcyaá
diityéke: ҡѸ͑ľʮËәŃȍΔʮҡѸɰ̲ɞʮËֆʮәËΔΔҡӕфΔ̲Ń
—Ámúhadítyú ɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕӕ¡ľɗɞʮËֆ͑ľ ámuha mepájtyetéhajchííjyu. Áánetu
ímílleebe óvíi tsíjtyeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéhi. ɽ ‫ڟ‬dátsó ámuha méíjcyaá tsahójtsɽ ‫ڟ‬cuma
36ॸEhdúhjáa diityéké iñééne ámuha meíjcyarómé múijyú
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ménéwúuke icyájaabúcúne neébe: áábatéítyúnéj cuujúwá pañévú
—Éje, áánu muurá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene ɽ ‫ڟ‬dátsóhreé. mewágóóóvéhajchííjyu. Árónáa ihdyu
37ॸAhdu muurá táuráávye múnaa ɽ ‫ڟ‬dátsó tééwá pañe íjcyame tsá muhdú
néémeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyámé ookéjuco íjcyáityúne. 45-46ॸTéhdure ámúháj
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéne. Aane tsá idyé ookére. Téhdure tuhááñeri ímítyúne éllevu ámuha
okée wállóóbekéjuco ditye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéne. mepéhíjcyáhajchíí múu kípíyújcúmeí
Ehdúhjáa Jetsóó néé ímamyémuke. ҡŃʮҡӕȍʮɰ. Muurá ímí ámuha meíjcyaá
tsajtúháácyuma íjcyájúcóóturómé ámuha
ͅľ˔ľҡәҡԮʮҡѸΎҡә̲Ń̲ľ˔ľЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ľ mepájtyetéhajchííjyu. Áánetu ɽ ‫ڟ‬dátsó
(Mt. 10.42; Rc. 9.49-50) ámuha meíjcyaá tsajtúháácyuma ámuha
38ॸÁhduréhjáa tsáijyu Jóáa néé meíjcyarómé múijyú áábatéítyúnéj
dííbyeke: cuujúwá pañévú mewágóóóvéhajchííjyu.
—Ávyéjuúbej, tsáápiikye muha Árónáa ihdyu tééwá pañe íjcyame tsá
máájtyumɽ ‫ ڟ‬tsaaté pañe naavémú muhdú íjcyáityúne. 47-48ॸÁhdure idyé
íjcyámeke dimyémeri ámúhá hálluúúneri ámuha maájtyumɽ ‫ڟ‬né
wáágóohíjcyáábeke. Áábeke muha ímityúné meméénuhíjcyáhajchíí
mébóíjcyuíñú tsíjpiiye íjcyaabe ɽ ‫ڟ‬veekí ̲ŃՓǣΔΎ̲ŃɞҡŃӕȍʮɰ. Muurá ímí ámuha
tehdu méénúnélliíhye. méíjcyaá tsánejcúéuma íjcyájúcóóturómé
39ॸÁrónáacáhjáa Jetsóó nééhií: Píívyéébé avyéjuri ámuha
‫ڟ‬
—¿ʣveekí ámuha mébóijcyúhi? Muurá meíjcyáhajchííjyu. Áánetu ɽ ‫ڟ‬dátsó ámuha
eene tamyémeri méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬ méíjcyaá tsaúúcuma ámuha meíjcyarómé
méénuhíjcyáméubá tsá óhdityu ímityúné múijyú áábatéítyúnéj cuujúwá pañévú
íhjyúváítyuróne. 40ॸMuurá meke mewágóóóvéhajchííjyu. Árónáa ihdyu
pɽ ‫ڟ‬aabómé tsá meke tútávájtsotúne. tééwá pañe íjcyame tsá muhdú
41ॸAhdícyane tsaate ámuha tahñéjté íjcyáityúne.
meíjcyámeke nújpácyo dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vanévú 49ॸMuurá pámeere tééwá pañe
tamyémeri íjchome muurá tééne áhdó íjcyámedi tééwaj cúvá búúúveéhi. Áánetu
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú íjcyaáhi. Píívyéébeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyámeke
87 ͅËΎॷ9ٍॷ10
ímíjpyetétsóiibye éhne múúne cánááma 10ॸEhdúhjáa iñééné boonétú tsájaavu

heeco ímíjpyetétsódu. 50ॸMuurá cánááma ímamyémuma úújetéébeke tsiiñe dillómé
iíímúnéllii meke pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Áánetu teéne. 11ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
iíímútuca tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú tene pɽ ‫ڟ‬áábóítyuróne. —Muurá tsaapi méwakye ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne
Ahdu teene Píívyéébé uwááboju tsíjpíllekéréjuco ityáábáváhajchíí
cánáámadu. Aane ihdyu óvíi ámúhá ímityúné meenú mewa ímíubááné
pañévú ámuha méujcú tsaímíyé ámuha íjcyánáa tsíjpíllemáyéjuco iíjcyáneri.
menáhbévájcatsíki. Ehdúhjáa Jetsóó 12ॸÁhdure idyé walle ájyúke ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne
úwaabó ímamyémuke. tsíjpiikyéréjuco ityájɽ ‫ڟ‬váhajchíí ímityúné

meenú ájyu ímíubááné íjcyánáa
ҽ¡ԮʮËҡѸɞ̲ֆŃՓǣΔΔʮËҡѸɞɞҡֆӕфΔ͑Ń tsíjpiimáyéjuco iíjcyáneri.
ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ
(Mt. 19.1-12; Rc. 16.18) ҽѸɰɰ̲Ń˔ŃˇľҡѸΔΔ́́әәԮ͑ә͑ľ
10
1ॸAabéhjáa (Mt. 19.13-15; Rc. 18.15-17)
Jetsóó Capenaóotu péé
diitye ímamyémuma Jodéá 13ॸTéijyúhjáa tsaate ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke tsivá
ɗɗ͖әʮɰԮӕˇΎΎĀҡѸɗ͖ŃʮËӕԮӕ. Áhullévúhjáa dííbye éllevu dibye diityé hallúvú
idyé mɽ ‫ڟ‬amúnaa dííbyedívú Йɰ¡ΎʮӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľɗҡֆә̲ľɞ˔ɗ.
píhcyáávémeke imyéénuhíjcyádú Árónáacáhjáa ímamyémú néé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú
úwááboóbe. 2ॸÁijyúhjáa paritséómú ditye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke tsívane. 14ॸEhdúhjáa
dííbye éllevu itsááne dííbyeke imújtátsóro ímamyémú nééne tsárí ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne
dilló tsáápílleke ihdícyáné hallútúré ájyu neebe diityéke:
wáágoóné tehdújuco néhajchííjyu. —Óvi ihdyu tsiváme. ¿ʣveekí ‫ڟ‬ ámuha
3ॸÁánélliihyéhjáa neébe: mécátuhtsóhi? ͅӕӕфĀɗɗҡֆľҡѸɰɰ̲ľ
—¿Muhdútáhjáa Moitséeúvú nehíjcyá íjcyadu néémé wáábyuta Píívyéébé
téénetuj? avyéju. 15ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ
4ॸÁánélliihyéhjáa néémeé: ͑ŃŃŃȍ͑ľ̲әә͑ľҡľľҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene ímí meke
—Muuráhjáa nehíjcyáábeúvú dííllekévá cáhcujtsódú Píívyéébeke cáhcújtsotúmé
tééné waajácúhaamɽ ‫ڟ‬vú maájcúne tsá dííbyé avyéjúejte íjcyatúne.
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóiyóne. 16ॸƄȍĀәȍʮɗ͖ŃŃ͑ľҡѸɰɰ̲Ń˔Ń
5ॸÁánélliihyéhjáa neébe: Ëʮ¡ɞ͖ӕӕ¡ŃфŃЙɰ¡Δҡә̲ľɞĀɗɗҡֆŃ
—Muuráhjáa ihdyu eene ámuha hallúvu.
meíjcyadu ditye cáhcujtsópítyúnéllii
ehdu nehíjcyaabe tehdu tene ϘԮȍҡѸˇľҡѸΔΎ̲ɞȍʮֆӕԮ͑ľ
néétúrónáaca. 6ॸMuuráhjáa Píívyéébe (Mt. 19.16-30; Rc. 18.18-30)
Й͑ŃɰȍĀŃľ͑ľɗɞЙɞԮֆŃʮҡѸΔ͑Ń͑ɽ ‫ڟ‬jcaúvú 17ॸÁtsihdyúhjáa dibye pééíyónáa tsaapi
téhdure ípívyejtsó wajpii, wallee, íjcyane Āɞɞ¡ֆľŃ́́ľԮӕĀѸɰɰ͑ŃфɞֆŃɗҡѸ͑ľĀɞɞ¡ֆŃ

muhdú tene íjcyaídyújuco. ́́ɗɗ͖ŃԮәɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne néé dííbyeke:
7-8ॸÁánélliihyée muurá neebe wajpi —Uwááboóbej, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ¡ľ
ityáábávácooca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neíñé cáánímútsidítyú cána oke diñe muhdú ó íjcyáiyóné
dííllemáyéjuco iíjcya tsahéécoréjuco múijyú o dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬o
tsáápiiye íjcyáiyódu. 9ॸAamútsí míítyétsi újcuki.
íjcyáromútsí tsahéécoréjuco íjcyaíñé 18ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
Píívyéébée ípívyejtsódújuco. Áánéllii tsá —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗΎ˔ľәĀɗ́́Δȍɗ?

tsaate ityáábávájcatsícyooca Muurá ihdyu apáábyéré Píívyéébe
dówáávéítyuróne. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľ. 19ॸAane muurá tsúúca ú waajácú
ͅËΎॷ10 88
dííbyé taúhbajúúné íllu nééneé: Tsá múu 29-30ॸÁánélliihyéhjáa neébe:

ihdícyámema dómácójcatsítyúne. Tsá —Tehdújuco. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ
múu mɽ ‫ڟ‬amúnáake dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsotúne. Tsá ámúhakye o néé tsaate íijcyátsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰɰ,
múu nánívatúne. Tsá múu állíuutúne. íñahbémuu, íñaallémuu, cáánímutsii,
Múu avyéjuullé díícyáánimútsikye. méwamyuu, ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɰɽ ‫ڟ‬mee, íjcyámeke
20ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii neébe: tsánejcúvú ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne Píívyéébé wákiméí
—Uwááboóbej, tehdújuco muurá ihdyu méénume ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú íjcyaíñé íñé
o ícyahíjcyáné táayáábedítyúre. ɗɗ͖әʮɰфɗ. Aame muurá ájtyúmɰɽ ‫ ڟ‬tsíjtyeke
21ॸEhdúhjáa dibye nééne Jetsóó ímí diityémá iñáhbéváímyeke íñahbémúdú
ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne néé dííbyeke: íñaallémúdú cáánímutsídyú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ŃĀә
—Árónáa ijcyánéi tsane. Dítsíeméné nééme téhdure ookéréjuco úráávyémeke.
náhjɽ ‫ڟ‬ȍŃ͑ә͑ľЙɰ¡Δɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ. Áijyu Aame tééné déjúcotu
ɗȍĀֆӕәԮֆŃʮәәҡľŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyaáhi. Árónáa ihdyu
Píívyéébé avyéjuvu. Aane cáhawáá ehdu nihñévúré újcuímyé múijyú
méénúne ookéréjuco duráávyej. ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ʮɰфŃʮӕËΎɞɞ͖ӕʮɰ
22ॸEhdúhjáa Jetsóó nééne kimóhcó Píívyéébe ípívyéjtsójɽ ‫ ڟ‬hallúrí iíjcyaki.
pajtyé dííbyeke mítyane dibye 31ॸMuurá íñe ícyooca ɽ ‫ڟ‬htsutúmé íjcyame
éhnévánélliíhye. ɽ ‫ڟ‬dátsó téijyu waagóojte íjcyaáhi. Ááné

23ॸAabéhjáa kímóóveebéré pééneri lliiñévú íñe ícyooca ɽ ‫ڟ‬daatsómé
Jetsóó iúllévenúne néé ímamyémuke: ávyéjúúteéhi. Ehdúhjáa Jetsóó néé
—Muurá mítyane éhnevámé ímamyémuke.
ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu Píívyéébé avyéjuvu
úcáávéiyáhi. ʣĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľɞ͖ŃҡѸɗɗ͖ľˇľҡѸΔΔәә¡́́Ń͑ľ
24ॸEhdúhjáa dibye nééneri ímamyémú (Mt. 20.17-18; Rc. 18.31-34)
úllévenúnéllii tsiiñe neébe: 32ॸAaméhjáa Jerotsaréevu pééme dííbye
—Ámuúha Llihíúmuj, ɰȍ͑ȍΔΔ͑Ń déjuri pehíjcyá íllityécunúmére.

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńľȍ͑ŃԮ̲ә͑ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń Áámekéhjáa tsátsihvu imíjyojcáróne tsiiñe
avyéjuvu úcáávéiyóné ditye tééneríyé úúbálleebe muhdú técoomívú dííbyeke
tsúúrámeíhíjcyánélliíhye. 25ॸ¿Aca muhdú tene pájtyeíñe. 33ॸNeebéhjáa diityéke:
caméélló ánéétóhéjutu pajtyéiyáhi? —Mepéé íñe Jerotsaréevu. Ácoomívú
Áhdure ¿aca muhdú diitye ehnéva múnaa muurá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
Píívyéébé avyéjuvu úcáávéiyáhi? ípívyéévéébedívú tsaapi llúúvájté
26ॸEhdúhjáa dibye nééneri iúllévenúne avyéjujtémá taúhbájú uwáábojtéké óhdivu
tsamééré néjcatsíhi: ékéévétsoóhi. Aame oke iékéévéébeke
—¿Aca ihdyu múhdutúrá jodíómú íjcyátúmé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoó
pájtyetéiyóme? Ύ˔ľĀɗҡֆľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoki. 34ॸAame óhdi
27ॸÁánélliihyéhjáa neébe: iúúhɽ ‫ڟ‬vaténe oke úníchíhcyuméré
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΔȍĀľ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa tsá iwápáájcóóbeke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoóhi. Ároobe
píívyetétú iiye ipájtyetétsámeíñe. Árónáa tsiiñe ó bóhɰɽ ‫ ڟ‬3 coojɽ ‫ڟ‬vatu.
Píívyéébe piivyété diityéké ipájtyetétsóné
ɰɰ͑Āɞɞ¡ֆľĀɞԮәҡәȍәәҡә͑Ń́́ɗɞȍֆľ. ˇËΔΔ¡Ύ̲әҡѸɞˇΔ̲ˇľҡѸΔΎ˔ľҡә̲ľɞ͖ľ
28ॸÁánélliihyéhjáa Péédoro néé dííbyeke: (Mt. 20.20-28)
—Ávyéjuúbej, muuráhjáa páneere 35ॸÁábekéhjáatsáijyu Tsebedéó
muha meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne uukéréjuco hájchimútsí Jacóóboma Jóáámutsi
meúraavyéne. nééhií:
—Uwááboóbej, muhtsi méimíllé tsane ditye pééjú úníuri Timéó hajchi Batiméó
uke metáúmeíñe. hállúvátuube ácuúcunúúbé táúmeíhijcyá
36ॸÁánélliihyéhjáa neébe: Йɰ¡Ύ. 47ॸAabéhjáa tétsihvu diibye
—‫ع‬ʣɰ̲͑ӕȍҡѸɗ̲Ńɗ̲ɞ́́Ńȍɗ? Natsarée múnáajpi Jetsóó pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ȍɰ͑ľ
37ॸÁánélliihyéhjáa neemútsi: iwáájácúne kéévánécoba nééhií:
—Muhtsi méimíllé u ávyéjuutécooca —‫ˇؽ‬ľҡѸΔΔġ¡ɞɗәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ
díúniúvú múhtsikye u ácujcáróné úúma u íjcyaabe óvíjyuco ihdyu óhdi
muhtsi maávyéjuutéki. dɽ ‫ڟ‬daatsóve! 48ॸEhdúhjáa dibye néénéllii
38ॸÁánélliihyéhjáa neébe: tsaate néé cúúvéhulléré dibye iíjcyaki.
—oԮֆľҡҡѸ̲ӕȍҡѸɗ̲ľՓʮËӕҡәɰɰ͑ Árónáacáhjáa éhnííñevúré tsiiñe neébe:
metáúmeíñe. ¿Aca ámuhtsi —‫ؽ‬ġ¡ɞɗәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľӕ
méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiyá muhdú o íjcyaabe óvíjyuco ihdyu óhdi dɽ ‫ڟ‬daatsóve!
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeídyu? 49ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó tétsihvu
39ॸÁánélliihyéhjáa neemútsi: iíjyócúúvéne nééhií:
—Éée, muhtsi méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiyáhi. —Méne dibye itsáá taéllevu.
Áánélliihyéhjáa neébe: Ahdújucóhjáa dííbyeke ditye nééneé:
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ŃȍĀľ̲ӕȍҡѸɗ —Uke pɽ ‫ڟ‬úvaábe. Wa dichaj.
méɽ ‫ڟ‬cúbáhráméiíhi. 40ॸÁrónáa tsá 50ॸAhdújucóhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi íwajyámú hállúeja
ámúhtsikye táúniúvú oore o ityácórɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véne dibye cátsíñiivyéné dííbye

pícyóóítyuróne. Muurá ihdyu Llihíyóré éllevu. 51ॸÁábekéhjáa neébe:
táúniúvú pícyoó caatyéké ‫ع‬ʣɰ͑әɗ̲ɞ́́Ńȍɗ?
iwábyújtsómeke. Éhduréhjáa áñújcuube Áánélliihyéhjáa neébe:
Jetsóó diityétsikye. —Ávyéjuúbej, ó imíllé o hálluváne.
41ॸAanéhjáa íñahbéjté 10-meva íjcyame 52ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé dííbyeke:
illéébóne cayóbáávaté diityétsidívu. —Tehdújuco. Oke u cáhcujtsódú

42ॸÁrónáacáhjáa Jetsóó diityéké nééhií: íjcyaabe tsúúca ú hallúváhi.
o̲ӕȍ̲ӕӕф̲ŃՓʮËәɞɞ͖әʮɰфɗ Ahdícyane wa ílluréjuco dipyej.
íjcyáné avyéjujte ɽ ‫ڟ‬hnáhó ityáúhbájcatsíñe Ehdúhjáa Jetsóó dííbyeke néénemáyé
táhjácatsíhijcyáne. 43-44ॸÁánetu ihdyu ɰɰҡŃʮәËΎΔ¡ľ. Aabéhjáa dííbyemájuco
ámuha tahñéjté meíjcyame tsá múu pééneé.
tehdu néétune. Ámúhadítyú ɽ ‫ڟ‬htsútuube
iíjcyane ímílleebe múu pamévakéré ˇľфΎҡѸфŃŃЙ͖ŃԮәˇľҡѸΔΔәËԮŃ͑ľ
pɽ ‫ڟ‬aabóhi. 45ॸMuuráhjáa íñe (Mt. 21.1-11; Rc. 19.28-40; Ja. 12.12-19)
11
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú o ípívyéveebe tsá o 1ॸAaméhjáa úújeté Jerotsarééj
tsáátu ɽ ‫ڟ‬htsútuube ávyéjuube o íjcyáábeke Йɰɰȍɽ ‫ڟ‬rí Bepajéema Betáániá

mɽ ‫ڟ‬amúnaa oke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. Ópée o tsáá coomícyú úníuri oríívo bájú íjcyátsihvu.
diityéké o pɽ ‫ڟ‬aabóné diityé wájyuri o 2ॸÁtsihdyúhjáa Jetsóó míítyétsikye
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ve múhdumé teene cáhcujtsómé ímamyémudítyú ɽ ‫ڟ‬Йɰɰȍɽ ‫ڟ‬ré coomívú
ipájtyetéki. iwállóómútsikye nééhií:
—Écoomi ɽ ‫ڟ‬Йɰɰȍɽ ‫ڟ‬ré cóómityu óóma
ȸ́́әԮҡәә¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔ͑ľ
méujcúté íayáne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júwuúke. Múikyé
(Mt. 20.29-34; Rc. 18.35-43)
dííbyedi úllétuube dóhjɽ ‫ڟ‬váábeke
46ॸAabéhjáaJericóori iíjcyátsihdyu metsíñaáyóne métsívaco. 3ॸAane tsaate
diitye ímamyémuma tsiéllevúréjuco ámúhtsikye ‘ɽ ‫ڟ‬véébeké ámuhtsi
péémema mítyame pééhií. Áánáacáhjáa métsíñaáyó’ néhajchíí méneéco:
ͅËΎॷ11 90
“Ávyéjuubéne néénéllii muhtsi —Óvíárohe tsáma tsiiñe u

méujcúváhi. ʣɽ‫ڟ ڟ‬cúiyévané ihdyu néévahíjcyádú ú neevá níhñécunu
óómíchóiíbye.” ílluréjuco u chéméihye.
4ॸAhdújucóhjáa péémutsi úújeténé Ehdúhjáa dibye nééne ímamyémú
dííbyedívú juuvá úníutu tsaaté já llahájtsɽ ‫ڟ‬ lleebóhi.
mɽ ‫ڟ‬jcó lleehówá úmɽ ‫ڟ‬watu dóhjɽ ‫ڟ‬váábedívu.
5ॸÁábekéhjáa dityétsí tsíñaáyórónáa ġӕӕфәԮʮЙ͖Ńҡә͑ȍʮɽ ‫ڟ‬ȍľ̲ә͑˔ľ
tsaate néjucóó: ˇľҡѸΔΔ¡ΔֆΔ͑ľ
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬véébeké ámuhtsi métsíñaáyó (Mt. 21.12-17; Rc. 19.45-48; Ja. 2.13-22)
kiávú metsájtyeki? 15ॸÁtsihdyúhjáa úújetémé Jerotsaréevu.
6ॸÁánélliihyéhjáa neemútsí dibyée Áijyúhjáa Jetsóó duurúvájá pañétú boáyó
úwaabódu. Áánélliihyéhjáa ɽ ‫ڟ‬hvejtsómé tééjá pañévú náhjɽ ‫ڟ‬hénújcatsímyeke.
dityétsí itsájtyeki. 7ॸÁábekéhjáa dityétsí Dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ŃȍʮËЙֆΔËΎȍɞʮËֆ̲Ń
úújetétsóóbé hallu wájyamúúnevu ditye metsáwááné wájójcoóbe. Áhduréhjáa
ɽ ‫ڟ‬hbóné hallúvú Jetsóó iñéríívyéne pééhií. ɽ ‫ڟ‬júúmuke náhjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyámé acúvewááné
8ॸo¡Ńә̲ɰՓȍʮ̲ɞҡֆ̲ľ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa wájójcoóbe. 16ॸÁánemáhjáa neebe múha
ʮӕӕԮɰȍ¡ΔՓʮֆ̲әә͑ľ̲ tééjá pañévú iñáhjɽ ‫ڟ‬henújúcóótuki.
wájyuhóónevu. 9ॸAaméhjáa dííbyema 17ॸÁtsihdyúhjáa neebe diityéke:
pééme tsuullérii, idyéjurii, íjcyame —ͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ

wáñécohíjcyá: nééneé: “Íjya tahjya tééjá lliiñévú
—¡Ñóóooj, maímijyu áánu Píívyéébe mɽ ‫ڟ‬amúnaa óóma íhjyúvahíjcyáijya.” Aaja
mémeri tsááneéj! 10ॸ¡Ñóóooj, ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha naní múnáá jaríyéjuco
máávyejújtsó áánúke Dabíiúvúj medíllone? 18ॸEhdúhjáa Jetsóó méénúné
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɽ ‫̲ڟ‬ɰԮֆŃʮӕӕ¡ľ uubállé llúúvájté avyéjujtémá taúhbájú
íjcyáábeke! ¡Maímijyu Píívyéébe mééma uwáábójte iwáájácúne imíllerá dííbyeke
íjcyanej! Ehdúhjáa iwáñéjcóne ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne. Árónáacáhjáa nuhnévémé
nehíjcyáme. mɽ ‫ڟ‬amúnáadi ditye ímí dííbyé uwáábó
11ॸAanéhjáa Jetsóó Jerotsaréevu ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnélliíhye. 19ॸÁáné iijyúnuvúhjáa
úcááveebe duurúvajávú iááhɽ ‫ڟ‬véne tééjá tépejcójuco Jetsóó pééne técoomítyú
pañe panéváré ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téiñúne péjucóó ímamyémuma tsiéllevúréjuco.
Betáániávú cúvéhréjuco tene
néénélliíhye. ȸɗǣֆŃŃфȍľËȍŃ̲ľ͑ľ
(Mt. 21.20-22)
ȸɗǣֆŃŃфȍľˇľҡѸΔΔЙɞҡֆӕӕҡѸΔ͑ľ 20ॸAaméhjáa tsíijyu cúúvénetúré dibyée
(Mt. 21.18-19)
pítyúútsohe higyéérahe íjcyátsihdyu
12ॸÁáné tsiíjyúhjáa Betáániátú ditye pájtyénáa ímamyémú ájtyumɽ ‫ ڟ‬tehe
óómíñáa Jetsóó ajyábáávatéhi. ҡѸӕËʮȍ͖ŃҡŃ¡ʮ˔ֆŃʮɰ̲ʮӕËΎËȍŃ̲ľ͑ľ.
13ॸAabéhjáa tsíhyullétúré ájtyumɽ ‫ڟ‬ 21ॸÁtsihvúhjáa Péédoro ɽ ‫ڟ‬tsaavé tétsihdyúu
higyéérahe juuvá úníutu íjcyahe imíwu ditye pájtyénáa Jetsóó teehe úhbane.
háámɽ ‫ڟ‬vahe. Ááhe éllevúhjáa míjyóóveebe Áánemáhjáa neébe:
‘néévahéubáhaja’ iñéénema. —Éje Uwááboóbej, éhnée u
Árónáacáhjáa tsá téijyu tehe néévatú pítyúútsohéha íhye tsúúca cheméhi.
iñééváíyó rááhori iíjcyátúnélliíhye. 22ॸÁánélliihyéhjáa neebe dííbyeke:
14ॸÁáné hallútúhjáa ílluréjuco dibye teehe —Ehdu ámuha meméénuhíjcya ímíñeúvú
pítyúútsoobe nééneé: mécahcújtsó Píívyéébeke. 23ॸMuurá
ámúhadítyú tsaate ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɞËȍËӕʮҡѸΔ̲Ń —Maáhuúj, tsá muha mewáájácutúne.

éhbau cámehbáú nééiyá téhbau ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne móóáj Áánélliihyéhjáa Jetsóó nééhií:
Йɰɰ͑ŃԮӕ. Ahdújuco muurá téhbau ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néiyóne. —Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va idyé ámúhakye ó neé
24ॸAhdícyane muurá páneere Píívyéébeke ̲әә¡ŃɰȍҡѸәҡӕфɞΎ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑ľ.
̲ӕȍ̲ľҡә̲ľɞ͖ŃЙɰ¡ΎʮәԮә̲әȍ˔ֆľ
ájcúiibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ Ԋ̲ɰȍŃҡľȍ̲Ń̲ә̲͑әȍĀӕф
mecáhcújtsóhajchííjyu. 25ॸÁrónáa ihdyu Āфɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ľɞ͖ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
múu tujkénú ímíbáchójcatsí tsaatémá (Mt. 21.33-46; Rc. 20.9-19)
12
ímítyú ámuha medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vécatsíhajchííjyu. 1ॸÁijyúhjáa Jetsóó tsíeménéhjɽ ‫ڟ‬tu
oɗʮֆӕɗȍĀֆӕ̲әȍʮæ͑ɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ úwááboobe nééhií:

íjcyaabe ámúhadi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne ílluréjuco —ҽѸЙɞȍʮֆɞә̲ɰȍľҡѸ͑ŃŃфŃΔΔԮ
ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veíñé ámuha ímityúné meméénune. ɗ¡ʮҡѸΎ͑ľ̲ɰʮËΔ͑әȍɗ. Áánemáhjáa tsátsii
26ॸÁánetu ímityúné ámúhakye méénúmedi ímíbájchoobe tééne néévá
ámuha meɽ ‫ڟ‬dáátsóvétúhajchíí téhdure tsá dótsúhcúmeíitsíi. Áhduréhjáa tépallíj
dibye ámúhadi ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéityúne. Ehdúhjáa Йɰɰ͑ŃԮә̲ŃŃ͑ӕӕ¡ľʮȍՓӕË̲ŃËΔȍ͑әԮә
Jetsóó néé ímamyémuke. tééjá pañétú tépalli téhmémeíijya.
Ehdúhjáa imyéénúne tsaatéké tépallívú
ˇľҡѸΔΔɰȍҡѸәҡӕ
ityéhmétsoíñúne aahɽ ‫ڟ‬ԮľҡŃŃ¡ŃҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ.
(Mt. 21.23-27; Rc. 20.1-8) 2ॸAanéhjáa tsúúca tépalli néévane
27ॸAaméhjáa Jerotsaréeri íjcyánáa iwáájácútsihvu wálloobe íúníu
duurúvájá pañe íjcyáábedívú llúúvájté múnáájpiikye dííbyema ditye iwállóóro
avyéjujtee, taúhbájú uwáábojtee, dííbye éhné íjcyadúne. 3ॸAhdújucóhjáa
túkevéjtsojtee, íjcyame píhcyaavéhi. pééróóbeke ditye íllure méénúpéjtsónetu
28ॸAaméhjáa néé dííbyeke: dibye óómiñe íéveébe. 4ॸÁánélliihyéhjáa
—‫ع‬kË̲әә¡ŃɰȍҡѸәҡӕфɞӕɞʮËֆ¡ľľľ͑ľ tsíjpiikyéréjuco dibye wállóróóbeke
ľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰә̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆȍɗ? téhdure néwayúúneri íhñíwáutu
29-30ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: ityúúvátsóóbedi íllure uuhɽ ‫ڟ‬vatéme. 5ॸÁróné
—Áhdure ¿acáa múha nééjuri Jóáa pañéhjáa tsíjpiikye dibye wállóóbeke
tsótsohíjcyá cáhcújtsómeke? ¿A ílluréjuco ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsópejtsóne.
Píívyéébeé, mityá mɽ ‫ڟ‬amúnaárée nééjuri Árónáacáhjáa tsiiñe wálloobe
tééné wákimyéí méénuhíjcyaábe? Áyu pívámevákéjuco. Áámekéhjáa idyé
cána oke máañújcuj. Ámuha oke imyéénúpéjtsóne tsaatéké dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóme.
mááñújcúhajchíí botsíi ámúhakye ó neé 6ॸÁáné boonéhjáa ílli apáábyeréjuco
̲әә¡ŃɰȍҡѸәҡӕфɞΎ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑ľ. cóeváné mítyane dibye wájyuúbe.

31ॸÁánélliihyéhjáa tsamééré néjcatsíhi: Áábekéréjucóhjáa dibye wálloone ‘íhya
—Muurá ‘Píívyéébée nééjuri hájchíwu íjcyánéllii dííbyeke
tsótsohíjcyaábe’ menéhajchíí meke avyéjúúlléiyóme’ iñéénema. 7ॸAabéhjáa
nééíyoóbe: “Áábekéráhjáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ¡ΔȍĀɰҡŃŃ¡ľ˔ľɗʮҡֆә̲ɽ ‫ڟ‬ne néjcatsímye:
ámuha mecáhcújtsotúne?” 32ॸÁánetu “Aabye muurá íllíyéjuco íñe
‘mɽ ‫ڟ‬amúnaárée nééjuri’ menéhajchíí meke cááníñúiyóne. Áánéllii metsu dííbyeke
mɽ ‫ڟ‬amúnaa tééné hallútú méénúiyáhi. medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétso mehnéréjuco tene iíjcyaki.”
Muurá paméváré cáhcujtsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΔΎ 8ॸƄȍĀәȍʮɗ͖ŃʮËҡѸɞ͖ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóóbeke
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi Jóáa waagóómé ííhyóvé pañévu.

íjcyane. 33ॸEhdúhjáa nééneri iñúhnévéne 9ॸEhdúhjáa Jetsóó diityéké
néémeé: iúúbállétsihdyu nééhií:

ͅËΎॷ12 92
—‫ع‬k͑ľɞ͖ľĀɗɗ¡ֆľә̲ɰȍŃ¡ʮ¡ľ áhdótsohíjcyáné maáhdóiyóne, mityá

itsáácooca muhdú méénuú eenée tsáhaáj?
tépallívú dibye téhmétsoíñúmé ímítyú 15ॸEhdúhjáa dííbyeke dillómé íllure
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeímyeke? Muurá diityéké imújtátsóroki. Aanéhjáa iwáájácúne

dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóiibye tééné hallútu. Ááne neebe diityéke:
tsíjtyekéréjuco dibye téhmétsoíñé ‫ڟ‬
—¿ʣveekí íllure oke ámuha
tépallívu. memújtátsóro mémávárijchóhi? Áyu cána
10-11ॸ¿A tsá ámuha múijyú meéévetú oke méuujétsó dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vuj.
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰ? Muurá 16ॸAhdújucóhjáa ditye tsájɽ ‫ڟ‬hcobávú
téhaamɽ ‫ڟ‬tú nééneé: ájcune dííbyeke. oʮɰҡәȍʮȍә̲ɰ͑Ԯľľ,

Tsaúu nééwayu jááháñé wákimyéi memee, íjcyane ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neebe diityéke:
múnaa iñéhnílléne wáágóórou —‫ع‬kË̲әȍә̲ɰ͑ԮŃɞ͖ľŃ? Áhdure
pícyámeí ímichi tééutu jaa éjkéiu. ‫̲ع‬ӕ̲Ń̲Ńɞ͖ľҡŃŃʮɰҡӕ?
Muurá ihdyu Píívyéébere ehdu Áánélliihyéhjáa néémeé:
meenú tehdújuco. —oԮֆŃʮӕӕ¡ľҽѸŃŃҡѸȍә̲ɰ͑Ԯľ. Áábe
12ॸEhdújáa diitye llúúvájté avyéjujtee, ̲Ń̲ŃфŃľľ͑ľҡŃŃʮɰҡӕ.
taúhbájú uwáábojtee, túkevéjtsojtee, 17ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke:
íjcyámeke Jetsóó llébóóbóné hallútú —Ané wa ihdyu diibye Tséétsáke

imíllerómé dííbyeke tétsihdyu iwáágoóne. mááhdohíjcyá dííbye éhnéjuco íjcyanévu.
Árónáacáhjáa nuhnévémé Píívyéébé Áánetu ihdyu Píívyéébeke máácuhíjcyá
ihjyú uubálle múnáajpi dibye íjcyane dííbyé wáábyuta íjcyanévu.
mɽ ‫ڟ‬amúnaa néhíjcyámedi iíllityénema. Ehdúhjáa Jetsóó diityéké nééneri íllure
Aaméhjáa ílluréjuco pééneé. ullévenúme.
ʑɞ͖әʮɽ ‫ ڟ‬ԮֆŃʮәә¡ŃՓ¡ֆӕҡ Dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń̲ӕȍĀәҡѸɗɗ͖ľ

ĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľĀɗҡֆľȍĀΎҡѸΔ͑ľ ¡Δȍɰɰ͑ľҡѸҡľĀɞ́́Ύ͑ľ
(Mt. 22.15-22; Rc. 20.20-26) (Mt. 22.23-33; Rc. 20.27-40)
13ॸÁáné boonétúhjáa paritséómú 18ॸTéijyúréhjáa idyé tsadotséómú péé
wallójcatsí Heróódé icyánéjcúejtémá dííbye éllevu medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃҡѸɗɗ͖ľ

dííbye éllevu ditye iñééte muhdú ̲ľ¡Δȍɰɰ͑ľËȍËәʮҡѸΎҡә̲ľ.
dííbyedítyú ipítyácócatsíhijcyáne. 19ॸAaméhjáa néé dííbyeke:
Ehdúhjáa ɽ ‫ڟ‬jtsámeímyé dibye muhdú —Ávyéjuúbej, Moitséeúvúhjáa muurá

áñújcúnetu dííbyedívú iñéétsóroki. néé tsaapi méwadívú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátuube
14ॸAaméhjáa neeté dííbyeke: dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véhajchíí íñahbéréjuco díílleke
—Uwááboóbej, muha muurá ҡ¡Ԯɞ͖ŃĀɞɞ¡ֆľфŃʮӕËΎɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máva
méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ͑ľ́́ɞәҡӕә¡ľ. díílledívú íñáhbeúvúu tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváiyóne.
k¡ľәәՓ¡ΎȍɞʮËֆ˔ŃʮɰʮҡΔЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ 20ॸAanée ijcyámé 7-meva tsané nahbému.
mɽ ‫ڟ‬amúnáadívú ímí ɽ ‫ڟ‬jtsúcunújɽ ‫ڟ‬jtó tsijtye Áámé amíaabée ityáábávárólléjtane

múhdurá úhdivu ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúróneri dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátuubére. 21ॸÁáné boonée
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétuubére. Árómeke muurá bóneebe díílleke táábávároobe idyé
Й̲ľľ˔ŃфŃҡѸȍĀәфŃәɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ӕȍĀә dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃĀɞɞ́́ľĀɞԮәҡŃȍĀӕфľ
ditye íjcyane u túhúúllétúnélliíhye. Aabe tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátuubére. Áábé bonéébekée idyé
cána múúhakye diñe díicyánéjcutuj. ¿A téhdure pajtyéne. 22ॸEhdúu pámeere tsané
tehdújuco ávyéjuube romáánómuube nahbémú 7-meva íjcyame díílleke
íjcyáábé wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľĀɗҡֆľ ityáábáválledívú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávatúmé
93 ͅËΎॷ12
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi. Aanée nihñévúré wajyú muhdú u wájyúmeídyu.” Íñeecu

díílleréjuco dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. 23ॸAane cána muurá ímichi páñétúenéécú
múúhakye diñe ímichi ¿cáábyé taaba taúhbajúúnetu.
dille íjcyaíñé tsiiñe ditye bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬coóca? 32ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii diibye
24ॸEhdúhjáa ditye néénéllii Jetsóó taúhbájú uwááboobe néé dííbyeke:
nééhií: —Ávyéjuúbej, tehdújuco u nééne
—Íllure ámuha mémujtá Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸЙɗɗֆľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞʮËֆ͑ľ
ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡӕӕ¡ľɞʮËֆ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ apáábyéré ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaábe. 33ॸÁábeke
muhdú tene úwaabóné ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ŃՓʮֆәɗֆԮֆľҡ̲Ńɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búutúre
mewáájácútúnélliíhye. 25ॸMuurá dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń páneere muhdú meíjcyáneri méɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi.
tsiiñe bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cooca páneere tsíhdyuréjuco Áhdure tsíjtyeke méwájyúiyá muhdú
cápáyóóveíñe. Tsáhájuco téijyu mewájyúmeídyu. Ehdu muurá meíjcyane
mɽ ‫ڟ‬amúnaa táábávácatsíhijcyáné ɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әә¡Ńɞ͖ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľ̲ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéné
íjcyáityúne. Muurá téijyu pámeere íjcyaá Й͑ŃԮфŃĀɞɞ¡ֆŃә̲ɰՓԮә
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ĀӕфŃʮӕËΎ. 26ॸ¿Aca tsá mecóvátsohíjcyáné ehnííñevu.
múijyú ámuha meéévetú Píívyéébé 34ॸEhdúhjáa dibye tsaímíyé áñújcúnéllii
ՓʮËӕȍ̲ɰ? Íllúu muurá Píívyéébe Jetsóó néé dííbyeke:

Moitséeke néé úméhéwu péétécunúné —Tsúúca muurá Píívyéébé
pañétú dííbyema iíhjyúvácoóca: avyéjúejpíjyúcooíyó uú.
“Aavaráaa, Itsáaa, Jacóóboo, íjcyámé Ehdúhjáa dííbyeke Jetsóó nééné boone
Piivyéébé ó ijcyáhi.” 27ॸEhdúu Píívyéébe tsáhájuco múha dííbyeke tsiiñe díllotúne.
néénetu muurá méwaajácú ditye íjcyane.
Muurá ditye íjcyátuca tsá dibye nééítyuró ͅӕӕ¡æфɞʮҡΎɞʮËֆ͑ľ
diityé Piivyéébé iíjcyane. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va íllure (Mt. 22.41-46; Rc. 20.41-44)
ámuha mémujtáhi. 35ॸTéijyúhjáa duurúvájá pañe íjcyámeke
úwááboobe íhdityúré nééhií:

Ь͖ŃҡәľʮәәËәҡәȍ¡ʮәәËӕ —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí taúhbájú uwáábojte
(Mt. 22.34-40) ͑ľȍɞʮËֆġ¡ɞɗәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľæфɞʮҡΎ
28ॸEhdúhjáa Jetsóó tsadotséómuma íjcyaíñe? 36ॸÁáneráhjáa Píívyéébé Apííchóré
táhjájcatsíñé tsaapi taúhbájú uwááboobe dííbyeúvuke túkévéjtsóneri neébe:
lleebúcunúhi. Aabéhjáa ímí diityéké Ávyéjuube néé Táavyéjúúbeke: “Cána
Jetsóó áñúcuhíjcyánéllii néé dííbyeke: táúniúvúi diicya dímunáake o
—¿Aca teene Píívyéébé taúhbajúúnetu táhjáné hajchóta.”
keená ímichi páñétúene? 37ॸEhdúhjáa muurá neebe Dabíiúvú
29ॸÁánélliihyéhjáa neébe: Críjtodítyú Íavyéjuube dibye íjcyane.
—Ímichi muurá páñétúene Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¿ ڟ‬muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane Dabíiúvúj
taúhbajúúnetu nééhií: “Ámuúha ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞʮËֆɞֆΎΎ¡ľæфɞʮҡΎΔ?
ijraéémuj, muurá Máavyéjuube Ehdúhjáa Jetsóó úwaabóné ímí diityéké
Mépiivyéébé apáábyéré ɽ ‫ڟ‬htsútuube pájtyénéllii lleebúcunúme.
ijcyáhi. 30ॸÁánéllii múu dííbyeke
Dípiivyéébé Díavyéjuube íjcyáábeke ҽәȍ¡ʮәӕՓ¡ΎʮҡŃ˔Ń
wajyú ávyeta dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búutúré páneere muhdú ˇľҡѸΔΔ͑әËΔʮЙɽ ‫ڟ‬ԮľҡѸΔ͑ľ
u íjcyáneri dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi.” Ehdu nééne (Mt. 23.1-36; Rc. 11.37-54; 20.45-47)
ímichi páñétúene teene taúhbajúúnetu. 38ॸTéhduréhjáa tsiiñe úwááboobe
31ॸÁánetu tsiiñe nééhií: “Pamévakéré múu nééhií:
ͅËΎॷ12ٍॷ13 94
—Ámuúhaj, ҡŃɰɰ¡әՓҡѸ̲̲ŃɞʮËֆËΎ.

Tsá múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vatú eene aatye taúhbájú ˇľҡѸΔΔҡѸɞ͖ŃɰȍĀľЙʮҡֆŃɗ͖Ńȍʮɰ
uwáábojte mɽ ‫ڟ‬amúnaa diityéké (Mt. 24.3-28; Rc. 21.7-24; 17.22-24)
iávyejúúllekíyé cááméjácobájɽ ‫ڟ‬ 3ॸoҡѸɗȍĀֆәȍʮЙŃŃ̲ľҡŃŃʮʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬rí
úcámeíhíjcyánetu. 39ॸMuurá oríívo bájú íjcyátsihvu. 4ॸÁtsihvúhjáa

pihcyáávejááné pañévú iúcáávécooca Jetsóó ácuúcunúúbeke Péédoroo,
ɗ̲ɞ́́Ń̲Ńɞ¡ΎΎȍΔՓҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vúré iácuuvéne. Jacóóboo, Jóáaá, Aderéee, íjcyame
Áhdure teene pihcyááveháñe májchó nééhií:
̲ʮËȍΔ̲ľɞËֆΎΎËɗ̲ɞ́́Ń̲Ńɞ̲ɞҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vúré —Cána múúhakye duubállé múijyú
imájchone. 40ॸAame pííbájyujte tene pájtyeíñé eene múúhakye u
walléémudítyú dótuhíjcyá diityé jaaháñe. ͑ŃȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. ¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú muha
Ehdu muurá imyéénúné nucójpɽ ‫ڟ‬ méwaajácuú tsúúca tehdu tene pájtyeíñe?
cááménécóbaúvú ihjyúvahíjcyarómé 5ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke:
Píívyéébema. Árome muurá tééné —Ehdu nééme tsáma wajácútsi

déjúcotu ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméiíhi. Ehdúhjáa méíjcyaco ámuha állíu múnáadívú
Jetsóó nééhií. maállítsámeítyuki. 6ॸMuurá o tsááiñe
tsúúca pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬cooca íjcyaímyé mítyame
‫ڟ‬
ʣĀҡѸΔ͑ŃŃ́́ľЙɞɞ¡ʮֆӕ́́ľ óhdi díllómeímye. Aame neé diibyéjuco
ĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľЙɞËֆΎΔ͑ľ Críjto iíjcyane. Aane mítyame cáhcújtsoó
(Rc. 21.1-4) bañúháñe.
41ॸTéijyúhjáa duurúvájá pañe 7ॸÁhdure téijyu íjcyaíñé méénujcátsí
Píívyéébé wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľĀɗҡֆľ pahúlleváre. Ááneri méíllityédíñe. Ehdu

pícyohíjcyábá úníuri dibye pajtyéiñe páneere ílluréjuco nɽ ‫ڟ‬jkéváíñé
ácuúcunúnáa téhbá pañévú picyóómé ɰȍĀľ. 8ॸͅӕӕфҡѸ͑Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑
teene dsɰɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ. Dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰԮ̲Ńȍʮ ̲ŃŃ͑әʮËҡѸɗɞҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә̲͑. Áijyu
mítyanéhjɽ ‫ ڟ‬picyóóhií. 42ॸÁánáacáhjáa ɞɞ͖ӕʮɰԮә̲ŃɗɞЙȍә́́ľԮфľ. Áhdure
pííbájyulle ɽ ‫ڟ‬dátsó picyóó mɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬hwuúcúre. ájyaba íjcyaáhi. Ehdu déjúcóóveíñé
43ॸAanéhjáa ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne ímamyémuke neébe: ɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲Ńɞɞɞ͖әʮɰфɗ.
—Áámye muurá pííbájyulle ɽ ‫ڟ‬dátsó 9ॸo͑Ń́́ɗɗҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ. Muurá
néérolle picyóó pámé ehnííñevúre. oke ámuha mecáhcújtsóné hallútú

44ॸMuurá aatye picyóó mítyane pihcyáávejááné pañévú ámúhakye
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬Ԯ͑ľҡӕֆ͑ŃՓӕәʮɰ. Áánetu imyéénúmeke tsajtyéimye ávyéjujté
pícyoolle páneere tééne tájpí éllevu. Aame muurá ámuha méúwááboó
iíjcyáiyóne. diityéke. 10ॸMuurá íñe pajtyéteju
Й̲ľľ˔ŃфŃɗɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń̲ɽ ‫ڟ‬amúnáake
ġӕӕфәԮʮՓǣΔΔΔԮľɞ͖ŃˇľҡѸΔΔ͑ŃŃ͑ľŃ úwáábóméiíhi. Áijyu ihdyu ó tsaá
(Mt. 24.1-2; Rc. 21.5-6) Й͑ľľфľɞ́́ӕфŃʮӕËΎɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévaki.
13
1ॸAaméhjáa duurúvájá pañétú 11ॸAhdícyane ávyéjujté éllevu ditye
íjchívyénáa Jetsóoke ámúhakye icyúvéhoojánu tsájtyécooca

ímamyémudítyú tsaapi nééhií: tsá múu ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú muhdú iíhjyúváíñeri.
—Uwááboóbej, aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú eene Muurá ihdyu Píívyéébere Íapííchoj
duurúvaja néwayúúnetu méénúmeíhi. tééveri ámúhakye túkévéjtsóneri ámuha
2ॸÁánélliihyéhjáa neébe: méihjyúvaáhi. 12ॸÁhdure téijyu tsané
—‫ع‬kɗ̲ɞՓӕәɰɰҡŃȍɗ? Ároja muurá nahbémú íjcyarómé ímityúné
wácávyáhcáméiíhi. dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcátsiíhi. Aame tsamééré
95 ͅËΎॷ13
tsíjtyedívú táúhbájcátsiíhi. Muurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľ méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬imyéénune. Ááneri

íjcyárómedívú cáánimu táúhbaá tsijtye muurá mɽ ‫ڟ‬amúnáake mújtátsoímyé
ĀɗҡֆŃ˔ŃɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoki. Áhdure idyé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľ Píívyéébedítyu. Tsáijyu múúne téhdure
íjcyarómé cáánímudívú táúhbaáhi. mújtátsóiyómé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľŃʮҡŃʮӕËΎ
13ॸÁhdure cáhcújtsotúmé ámúhakye íjcyárómeke. 23ॸAane íñe tsúúca
tsarílleé tahñéjté ámuha meíjcyámeke. ámúhakye ó úúballé ɽ ‫ڟ‬hdétújuco ámuha
Aane ehdu néérónéhjɽ ‫ ڟ‬pañe Píívyéébeke metéɽ ‫ڟ‬búwááveki.
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúmé tsaímíyé nihñéétsihvúré
íjcyame ihdyu pájtyéteéhi. ˇľҡѸΔΔҡѸËΎΎËЙʮҡֆŃɗ͖Ńȍʮɰ
14ॸÁhdure muurá duurúvájatu tsátsii (Mt. 24.29-35; 42-44; Rc. 21.25-36)
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyúné úújéítyútsihvu ímityúné 24ॸEhdu ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí pájtyéné boone
úújeténé Píívyéébeke ávyéta tsárí cóójɽ ‫ڟ‬ejpi nuhba ílluréjuco áábatéiñe.

pájtyeéhi. Aane ihdyu ámuha Áhdure péjcóejpi tsáhájuco ájchúityúne.
maájtyúmɽ ‫ڟ‬cooca méwáácunúcó 25ॸÁijyu mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curu dójcoó cáámetu. Ehdu
Ë̲Ńȍ¡ә͑ľԮӕˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ páneere íévéhóówari ɽ ‫ڟ‬htsútunéhjɽ ‫ ڟ‬íjcyane

ámuha meíjcyame. Ehdúu muurá tene mujtáraba íjcyaáhi. 26ॸÁijyu tsúúca
pájtyeíñé tsúúcajátújuco Píívyéébé ihjyú Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe
uubálle múnáajpi Daniéré nééneé. Aane Й͑ľľфľҡɰȍҡѸәҡәҡԮֆŃʮӕ̲ΎʮҡѸΔ
éévehíjcyámé íhya ihdyu waajácújucóó pañétú ó bóhówááveéhi. 27ॸAabe ó
ɰɰ͑ɞʮËֆɞ͖ľ. 15ॸAhdícyane téijyu áachi ҡәȍ¡͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑˔ľĀɗҡֆľɗЙɞȍʮֆәËӕ
íjcyame íúcaavéjúcohdí ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮËΔȍΔЙ͖ŃԮә ΔȍĀɗԮӕҡȍ͖Ńʮҡľ˔ľЙȍә́́ľԮфŃɞɞ͖әʮɰфɗ,
tsíeméné iújcuki. 16ॸoȍĀӕфľɞә̲ɰȍŃЙ͖ľ ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ, íjcyámeke.
íjcyame íoomíjyúcohdí ihjyávú íwajyámu 28ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕȍɗǣֆŃŃфȍľʮ.
éllevu. 17ॸ‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕҡѸ̲ҡľ͑ľ Muurá itsóúúvéne tsiiñe tehe béhjɽ ‫ڟ‬vánetu
pájtyeíñé téijyu walléémú éévájtema méwaajácú píjcyaba pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬jucóóne.
tsijtye ñohñójtéréi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬méwuúmú 29ॸAhdu nééne íñe ícyooca ámúhakye o
íjcyámeke! 18ॸÁánéllii Píívyéébema ͑Ń͑ľȍʮɰЙʮҡֆŃ͑ľҡӕҡѸәәË̲ӕȍ

méihjyúvaco tsúcohɽ ‫ڟ‬váneri úúníjyáijyu méwaajácuú tsiiñe o tsááíñe éévé
tene ipájtyétu nííjyáháñé lliiñe ámuha úújetéjucóóne. 30ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľ
mewáácunútuki. 19ॸMuurá téijyu íjcyaíñé Ύ͑ŃŃľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰЙʮҡֆľɞ͖Ńɞɞ͖әʮɰфɞɗ
ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲Ńɞɞ͖Ńľɞɞ͖ӕʮɰ mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyápíñáaáca. 31ॸMuurá iñe
ípívyéévétsihdyu múijyú ícyahíjcyatúne. ɞɞ͖әʮɰ̲Й͑ľľфľɞŃԮŃȍΔΔՓфɗɞʮËֆ͑Ńȍʮɽ ‫ڟ‬
Ááné boonétú ihdyu tsáhájuco múijyú wágóóóveéhi. Áánetu íñe ámúhakye o
téhdu nééné ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí íjcyáityúne. néhijcyáné tsá múijyú wágóóóvéityúne.
20ॸAane muurá Píívyéébe oke wállóótuca 32ॸÁrónáa ihdyu tsiiñe o tsááíñe éévé tsá
pámeere dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyáhi. Áánéllii ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi tsiiñe múha wáájácutúne. ͮɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑
oke wállóóiibye ihñéjte wájyuri. íjcyarómé tsá wáájácutúne. Téhdure
21ॸAane tsúúca tene pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬cooca páñetu Píívyéébé Hajchi o íjcyároobe tsá
íjcyaímyé tsaate íllure iállíñe ‘tsúúca o wáájácutúne. Apáábyéré ihdyu Llihíyó
Críjto tsájucóóhií’ nééimye. Áámeke waajácú múijyú tsiiñe oke iwállooíñe.
wajácútsi meíjcyáne mécáhcújtsodíñe. 33ॸkȍĀɞËֆ͑ľҡѸ̲ҡŃɰɰ¡әՓҡŃŃ͑Ń
22ॸMuurá íjcyaímyé állíu múnaa iiye ɰʮҡѸәËӕ͑әфŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ̲ŃɗȍʮֆәԮȍɞʮËֆËΎ
Críjtodi díllómeíimye. Áhdure Píívyéébema. Muurá tsá mewáájácutú
díllómeíimye Píívyéébé ihjyú uubálle múijyú tsiiñe o tsááiñe. 34ॸMuurá tsaapi
múnáadi. Aame piivyéteé tsííñé iiñújɽ ‫ ڟ‬iááhɽ ‫ڟ‬veté íúníu múnáake
pícyoíñú ihjyávú tsáné wákimyéivu ditye mewákímyeíñe áhdodúné

tééneri iíjcya dibye téhulle íjcyáné áhdómeíjpácyorij? 5ॸMuurá téjpacyo
hajchóta. Áámedívú muurá tsáápiikye menáhjɽ ‫ڟ‬hénúne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰфɗ̲ŃЙɽ ‫ڟ‬aabóiyá
ityéhmétsoíñúróóbeke tsá dibye néétu ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ.
múijyú itsááiñe. Ahdu tsá ámúhakye o 6ॸEhdúhjáa díílledítyú ditye néérónáa
néétu múijyú tsiiñe o tsááiñe. 35ॸAhdícyane Jetsóó néé diityéke:

ҡŃɰɰ¡әՓ̲ľɞʮËֆ͑ľҡŃŃ͑ľɽ ‫ڟ‬jtsóré ‫ڟ‬
—Óvi íjcyalle. ¿ʣveekí ehdu ámuha
méíjcyaco. Muurá ávyeta tsá mewáájácutú méihjyúváhi? Muurá tehdújuco dille
múijyú ámúhá avyéjuube o íjcyaabe o méénune. 7ॸMuurá diitye ɽ ‫ڟ‬dáátsojte tsá
tsááiñe. ҽѸɗʮֆӕ̲әә͑ľҡѸʮËΎΎʮɰΎҡѸ kiávú ámúhadítyú pééityúne. Áánetu tsá
cuuvé pañe, mityá cúúvénetúrej, mityá múhajchótá ámúhama o íjcyáityúne.
pécójpɰɽ ‫ڟ‬nej, mityá cóójɽ ‫ ڟ‬pañévuj. Ávyeta 8ॸÁánéllii muurá oke téjpacyórí
tsá mewáájácutúne. 36ॸÁánéllii múu ̲әфɞʮËȍΎ́́ľΎ˔ľĀɗҡֆľËәәәɞ͖ŃɰȍĀľҡʮЙɗ

ҡŃɰɰ¡әՓҡŃŃ͑ľɽ ‫ڟ‬jtsóré ijcyá ámúhakye o iímíbajchóne. 9ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ
ҡәԮΔԮҡӕЙľԮŃҡфŃɰɰ̲͑ŃŃ͑ӕҡә̲Ń néé íñe tajtyééveri mɽ ‫ڟ‬amúnaa pájtyetéíñé
cuwáríyé ámuha meíjcyámeke. 37ॸEhdu íñe uwááboju úwáábohíjcyámé muurá idyé
ámúhakye o néé pámeere tahñéjté ámuha ҡľľ͑ľәә¡́́Ń͑ŃЙ̲ľľфľɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń
íjcyámeke. Ahdícyane tsáma tééne ɽ ‫ڟ‬jtsóré mɽ ‫ڟ‬amúnaa waajácuúhi. Ehdúhjáa Jetsóó
méíjcyaco. Ehdúhjáa Jetsóó úwaabóhi. néé ímamyémuke.
ˇľҡѸΔΎ˔ľɗŃ˔ŃŃԮľɞ͖ŃĀɗҡֆľЙɞҡֆËΔʮËҡѸɞ͖ľ ˇΔΔĀʊʮËфɞΔΔҡŃˇľҡѸΔΎĀɞԮәŃ˔ŃŃԮľҡѸΔɞ͖ľ

(Mt. 26.1-5; Rc. 22.1-2; Ja. 11.45-53) (Mt. 26.14-16; Rc. 22.3-6)
14
1ॸÁijyúhjáa pajtyété wañéhjɽ ‫ڟ‬ 10ॸÁijyúhjáa Jóóda Ijcaríóóté dííbyé
óórítyúne pááá mamyémú 12-meva íjcyáméejpi

máchómeíhíjcyáné wañéhjɽ ‫ڟ‬ íjcyároobe múijyúrá llúúvájté avyéjujté
míjcyoojɽ ‫ڟ‬cutúréjuco llééváíñáa llúúvájté éllevu ipyééne diityéké neeté dííbyedívú
avyéjujtémá taúhbájú uwáábojte ɽ ‫ڟ‬jtsámeí iékéévétsoíñe. 11ॸÁáneríhjyáa mítyane
muhdú iállíñe Jetsóoke iékééveíñé iímíjyúúvéne imíllémé dííbyeke iáhdone.
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoki. 2ॸÁrónemáhjáa néjcatsímyé Ehdúhjáa tsúúca diityémá ipítyácójcatsíñe
teene wañéhjɽ ‫ ڟ‬pañéi tehdu imyéénútu ílluréjuco dibye ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé muhdú
mɽ ‫ڟ‬amúnáake iííbórɽ ‫ڟ‬núíyónélliíhye. dííbyedívú iékéévétsoíñe.
ЬËәәËәʮЙËֆΎфɗҡѸЙɗ́́ľˇľҡѸΔΎ˔ľ ʑ̲̲ֆŃ̲ӕ̲ˇľҡѸΔΔ̲ʮËȍΎ͑ľ

ɞȍ͖ɞՓӕ̲әфɗʮËȍΔ͑ľ (Mt. 26.17-29; Rc. 22.7-23; Ja. 13.21-30;
(Mt. 26.6-13; Ja. 12.1-8) I Co. 11.23-25)
3ॸÁijyúhjáa Jetsóó ímamyémuma 12ॸAanéhjáa teene pajtyété wañéhjɽ ‫ڟ‬
´ľҡ͑ɗфɞҽѸɗ̲ΔΔĀɞɞ¡ֆľфľَkȍ́́фɰȍΎٔ óórítyúne pááá ditye máchohíjcyáné

némeííbyé jari. Aaméhjáa tééjari majchórí wañéhjɽ ‫ ڟ‬obééjáwuúmuke tsájaatsá múnaa
íjcyánáa tsáápille tsáá mítyane áhdómeíñé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyáné wañéhjɽ ‫ ڟ‬tújkévajcóójɽ ‫ڟ‬
pacúúcújpácyoma. Aalléhjáa téjpacyórí Jetsóoke ímamyémú nééhií:
dííbyé nííwau múrijchóhi. 4ॸAanéhjáa —‫ع‬kË˔ɗԮәәɗ̲ɞ́́ŃՓ͖Ńȍʮɰ̲ʮËȍΔ
ímamyémuke tsaríwu pájtyénéllii muha meméénune?
néjcatsímye: 13ॸÁánélliihyéhjáa tsaatétsikye neébe:
‫ڟ‬
—¿ʣveekíami aalle ɽ ‫ڟ‬cúbahra —Cáhawáá Jerotsaréevu mepej.
pácúúcújpácyori tsáné pijcyábá Ácoomíyí ámuhtsi tsaapi llíyííhyori
97 ͅËΎॷ14
nújpáñújéébeke maájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬bema —Íñe tátyujpácyo náávé íjcyane úúballé

mépeéhi. 14ॸAabe tsájá pañévú úcáávéébe muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné pityájcoju
déjutu meúcáávéne tééja múnáájpikye o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri tsíhdyuréjuco cápáyóóveíñé
méneéco: “Uwááboobéne múhtsikye néé múhdumé oke cáhcujtsómé ipájtyetéki.
kiáváhjané íchii mɽ ‫ڟ‬jcoho íjcyane tééhó 25ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ
Й͖ŃԮәĀɗ¡ֆľ̲әәȍ̲ЙʮҡֆŃҡŃՓ͖Ńȍʮɰ ícyoocátú tsiiñe ámúhama bíínojpácyó o

májchó májchóihyo.” 15ॸÁijyu ámúhtsikye ádójúcóóityúné Píívyéébé avyéjuri
úújétsóiibye tsaho imíwu córɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hócoba meíjcyácooca tsiiñe maádóiñévújuco.
néého cáámééɽ ‫ڟ‬ʮɰфɗɞʮËֆȍΔԮӕ. Ááhó
pañévú méméénuco mééma majcho. ЬŃŃĀΎфΎҡΔΔ͑ә̲ľɞɗ͖ľˇľҡѸΔΔәә¡́́Ń͑ľ
Ehdúhjáa neebe diityétsikye. (Mt. 26.30-35; Rc. 22.31-34; Ja. 13.36-38)
16ॸAhdújucóhjáa dityétsí pééne 26ॸAaméhjáa teene pajtyété wañéhjɽ ‫ڟ‬
técoomívu. Aamútsíhjyáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍĀә majtsíjyú imájtsívátsihdyu péé oríívó
dibye néhdújuco iúújeténe tééhó pañévú bajúvu. 27ॸÁtsihvúhjáa Jetsóó néé diitye
méénune teene majcho. ímamyémuke:
17ॸÁáné iijyúnuvúhjáa Jetsóó —Ípyejco muurá ámuha pámeere
tétsihyíjyuco pámeemáyé ímamyémuma. ílluréjuco óhdityu metsújááveíñé
18ॸAanéhjáa tsúúca imájchótsihvu neebe pahúllevávu. Muurá Píívyéébé
diityéke: ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Obééjámú
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ tehméébeke o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóné boone
íjcyaabe tsaapi ámúhadítyú óhdivu ílluréjuco ditye mújtaíñé pahúllevávu.”
méénútsóiíbye. Ehdu muurá nééne Píívyéébé
19ॸAanéhjáa kímóhcó diityéké ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. 28ॸÁrónáa ihdyu o
pájtyénéllii pámeere néé dííbyeke: dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe tsiiñe o bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne ó peé ámúhá
—¿Aca caabyé ehdu uke muha ɰȍĀľǾфɗфŃԮӕ.
méméénuúhi, a oó? 29ॸEhdúhjáa Jetsóó ímamyémuke
20ॸÁánélliihyéhjáa neébe: néénéllii Péédoro nééhií:
—Íñe tsajɽ ‫ ڟ‬pañévúré muhtsi dííbyema —Íhya ihdyu íjtye uke ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoóhi.
memájchoobe ehdu oke méénuúhi. Áánetu ihdyu tsá uke o ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóityúne.
21ॸEhdu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ˔ľЙʮҡֆŃɗ͖ľ 30ॸÁánélliihyéhjáa neebe dííbyeke:
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyéévéébeke ‫ڟ‬

—ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃӕ˔ľΎ͑ŃŃ̲ӕӕф
tsúúcajátújucóo Píívyéébé ípyejcójuco tahñéébé u íjcyaróné u
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕҡľ͑ľ͑ŃȍĀәʮӕËΎ. Árónáa tóónuíñé 3-ijyúvá cáracái míijyúcú
ɗȍĀֆӕ̲ɰĀҡѸΎʮӕҡľ͑ľЙʮҡֆľɞ͖ŃľȍĀӕ ̲ʮҡѸɞԮҡә͑ŃɰȍĀľ.
oke méénúúbeke. Tsáháa ihdyu dibye 31ॸÁrónáacáhjáa Péédoro nééhií:
íjcyáítyuróne. —Muurá tsá o tóónúmeíityúne.

22ॸEhdúhjáa diityéké iñétsihdyu pááaho Óvíjyuco néhi ihdyu oke ditye
iékéévéne téhdújtsoobe Píívyéébeke. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóné tééné hallútu. Ehdúhjáa
Áánemáhjáa idyóhdáhɽ ‫ڟ‬nunévú diityéké pámeere neerá dííbyeke.
iwájtúne neébe:
—Íñe tájpi náávé íjcyane memájcho. ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ˇľҡѸΔΔɞȍʮֆӕԮ͑ľ
23ॸÁhduréhjáa ado iékéévéne (Mt. 26.36-46; Rc. 22.39-46)
téhdújtsoobe Píívyéébeke. Áánevúhjáa 32ॸAaméhjáa úújeté ‘Getsemaníi’
dibye ájcune adóme. 24ॸÁámekéhjáa némeítsihvu. Átsihvúhjáa Jetsóó néé
neébe: diityéke:
ͅËΎॷ14 98
—Íchiíyéi meíjcyá Píívyéébema o o ípívyéévéébedívú tsaapi ímítyúmeke

íhjyúvatéki. ékéévétsóíñe éévé tsúúca úújetéhi.
33ॸÁánemáhjáa tsajtyéébé Péédoroo, 42ॸAhdícyane ílluréjuco metsu mepéékií.
Jacóóboo, Jóáaá, éhdúmekére. Muurá tsúúca tsaabe óhdivu

o̲ľĀɞԮәȍʮԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ méénútsóiíbye.
kímóóvémeííbye. 34ॸÁánemáhjáa neébe:
—Muhdú íhya o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiúvúduréjuco ˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľŃ˔ľľԮŃ͑ľ
oke táɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwa. Ahdícyane cána (Mt. 26.47-56; Rc. 22.47-53; Ja. 18.2-11)
íchihdyúréi oke metéhmej. Árónáa ihdyu 43ॸEhdúhjáa Jetsóó néénáa tsúúca
mécúwadíñe. tsaatémá Jóóda wajtsɽ ‫ ڟ‬tétsihvu llúúvájté

35ॸEhdúhjáa iñééne peebe avyéjujtee, taúhbájú uwáábojtee,
éhnííñéwuúvu. oҡѸɗȍԮәȍʮɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne túkevéjtsojtee, íjcyame wállóónéllii
Píívyéébema ihjyúvaabe muhdú tene tsáámeé. Aaméhjáa tsáá
néhajchíí ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeítyuki. 36ॸÍllúhjáa ɞ̲ֆŃŃ͑ӕʮËҡѸɗȍ͖Ń͑ɰɰҡѸә̲ӕ̲,
ihjyúvaábe: cávaájcoháñema. 44ॸÁcoocáhjáa ɽ ‫ڟ‬hdéjuco
—Ayúju Táácáániíj, ҡѸ̲ӕӕфɰɰ͑ӕ diityéké Jóóda nééneé:
túhúúlletúne. Ahdícyane muhdú u —Cáábyeké o chóhchócuube
néhajchíí óvíjyacóóné o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe. diibyéjúcoói. Áábeke meékéévéne
Árónáa idyé tsá o ímillédú u métsajtyéco. 45ॸEhdúhjáa diityéké
méénúityúne. Óvíi ihdyu muhdú u ipítyajcódújuco Jetsóo éllevu ipyééne
ímillédú óóma ú meenúhi. dibye néétene:
37ॸEhdúhjáa Píívyéébema —‘Uwááboóbej, ¿a áánu uúj?’
iíhjyúvátsihdyu óómiibye cuwárí nééberéhjáa chohchócú dííbyeke.
íjcyámedívú iwájtsɽ ‫ڟ‬ne néé Péédoróke: 46ॸÁáneréjucóhjáa ditye iékéévéébeke
—¿Aca eene ú cuwáhi, Tsímoj? ¿ʣveekí‫ڟ‬ tsájtyene.

tsá cuwa u áábúcutú oke u téhmeki? 47ॸÁrónáacáhjáa tsaapi dííbyé
38ॸImíchi bo meíjcyáne cúwávetúmé mamyémudítyú ɽ ‫͑ڟ‬ɰɰҡѸәՓфɗՓ́́ΔфɰȍʮәËә
Píívyéébema méihjyúvahíjcyá llúúvájté avyéjujté úníu múnáájpí
ímítyunévú ámuha metáhjátsámeítyuki. ͑әә̲ɰȍΎ. 48ॸÁámekéhjáa Jetsóó nééhií:
Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ̲Ńɗ̲ɞ́́ľф —¿Aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane éhne múúne
tsaímíyé meíjcyane. Árónáa tsá ámuha ímityúné méénuhíjcyáábe éllevu ditye
meɽ ‫ڟ‬hnáhootú tehdu meíjcyáiyóne. tsáhdu ámuha metsáá taéllevu
39ॸEhdúhjáa diityéké iñééne ͑ɰɰҡѸә̲ӕ̲ËԮʮËΎȍ͖Ń̲? 49ॸÁánerá
¡ɰՓȍӕ́́ŃԮәфŃɗЙֆŃŃ͑ľҡѸɗɗ͖ľ ɞȍֆʮËȍΔҡ̲әȍʮЙɰɰ͑ľΎɞʮËֆ¡ľ
Píívyéébema ihjyúvaabe piéhdúré duurúvájá pañe o úwáábohíjcyáábeke
tujkénúu iíhjyuvádúre. 40ॸÁtsihdyúhjáa keená ámuha oke meékéévehíjcyáne.
tsiiñe péébe úújeté téhdure cuwárí Árónáa ihdyu tehdújuco ámuha
íjcyámedívu. Ávyetáhjáa mítyane cuwa meméénune Píívyéébé ihjyú uubálle
diityéké íjcyame tsá dííbyema múnaápe tsúúcajátújuco néhijcyáné
ɗɞȍʮֆәԮɞֆΔ͑ŃȍʮɰŃ́́ľԮӕɞʮËֆҡә͑ľ. Āɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃȍĀәʮӕËΎҡľ͑ľ
41ॸAabéhjáa diityédí iúlléjéróne tsiiñe ipájtyeki.
Píívyéébema ihjyúvatéhi. Átsihdyúhjáa 50ॸEhdúhjáa Jetsóó néénáa ímamyémú
ihdyu óómiibye diityéké nééhií: ílluréjuco wurúvájá pañe o

—Áyu, ícyooca ihdyu ílluréjuco úwáábohíjcyáábeke keená ámuha oke
mecúwáiyóne. Árónáa Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu meékéévehíjcyáne. Árónáa ihdyu
99 ͅËΎॷ14
tehdújuco ámuha meméénune —¿A ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎӕӕæфɞʮҡΎ

Píívyééááne dííbyéjtane. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗ?
ҽѸЙɗɗ˔ֆľĀɗҡֆľŃ˔ŃŃԮŃфΎΎ¡ľЙ́́ΎʮËΔ͑ľ —Éée, diibyéjuco oó. Aane méwaajácú
51ॸÁánáacáhjáa tsaapi ováhtsá íéveho íñe Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe
íjcyaabe wájyámubávú idyóvíyíívyéne ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébé úníuri o íjcyane.
pehíjcyá diityé déjutu. 52ॸÁábekéhjáa Aabe muurá tsiiñe o tsáácooca ó
ditye ékévérónáa tehba diityé hójtsɽ ‫ڟ‬ bóhówááveé ojtsó pañe.
pañévú iwááoíñúne waabe pevéhoréjuco. 63ॸEhdúhjáa Jetsóó nééne ávyéta tsárí
pajtyé diibye llúúvájté avyéjúúbeke.

ҽә˔ľԮŃʮҡѸΎʮҡŃә̲ɽ ‫ڟ‬ՓфɗˇľҡѸΔΔɞʮËֆ͑ľ Áánélliihyéhjáa íwajyámúúné
(Mt. 26.57-68; Rc. 22.66-71; dóváríjcyámeííbyéré nééhií:
Ja. 18.12-14, 19-24) —Ávyeta tsáhájuco meímílletú tsijtye
53ॸAanéhjáa tsúúca Jetsóoke tsajtyémé éhnííñevu dííbyé hallúvú tsiiñe úúballéne.
llúúvájté avyéjúúbe éllevu. Áánáacáhjáa 64ॸMuurá íñe ámuha melléébóneríyé
tsijtye llúúvájté avyéjujtee, ¿ɽ ‫ڟ‬veekí uuhɽ ‫ڟ‬vatéébé Píívyéébedi? Aane

túkevéjtsojtee, taúhbájú uwáábojtee, ‫̲ع‬ӕȍĀә̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ?
íjcyame píhcyaavéjucóó tétsihvu. Áánélliihyéhjáa pámeere néé ílluréjuco
54ॸÁijyúhjáa Péédoro dííbyeke úráávyeebe dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñe.
pehíjcyá diityé kemúellére. Aabéhjáa 65ॸEhdúhjáa ditye néénéllii tsaate dííbyé
úújeté lláhajtsɽ ‫ڟ‬vúré tétsihyi tééjá ȍ́́әԮәә͑ɞËȍɞȍËֆӕ̲ŃфŃɞȍֆә̲ɰ

tehméjté íjcyuujúwatu pɽ ‫ڟ‬ȍ̲ɰȍɞʮËֆ̲ľ ɰ¡ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬núúbeke imyéénúne nééhií:
Ń́́ľҡӕɰЙɽ ‫ڟ‬ȍ̲ɰ˔ɗ. —Áyu cána waajácú caabyé uke
55ॸÁánáacáhjáa ávyéjujte ɽ ‫ڟ‬tsámeíhijcyá méénune.
muhdú Jetsóó hallúvú iállíñe dííbyeke Téhduréhjáa duurúvájá tehméjté
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe. Árónáacáhjáa tsá ditye dííbyeke wábáajcóhi.
píívyetétú muhdú dííbyé hallúvú
ЬŃŃĀΎфΎҡΔΔ͑ә̲ľɞ͖ľ
iállíiyóne. 56ॸÁvyetáhjáa mítyame dííbyé
(Mt. 26.69-75; Rc. 22.56-62;
hallúvú páhduváré álliyómé
Ja. 18.15-18, 25-29)
báñúmeíhijcyáhi. 57-58ॸÁrónáacáhjáa
tsaate téhdure dííbyé hallúvú iállíñe 66ॸk͑ŃȍʮЬŃŃĀΎфΎ́́ȍʮҡѸɰфɗɞʮËֆ͑
nééhií: llúúvájté avyéjúúbé úníu múnáadítyú

—Áánu muurá nehíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnaáváa tsáápille tsááhií. 67ॸAalléhjáa dííbyeke
méénuja duurúvaja iwácávyáhcóne Йɰȍ̲ɽ ‫ڟ‬rí íjcyáábeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyáróne nééhií:
tsííjyaréjuco imyéénuíñé mɽ ‫ڟ‬amúnaa —Úpée idyé éhne ú ícyahíjcyá
méénútuja. Aajává pánéévétsóiibye 3 Jetsóoma Natsarée múnáájpiíma.
coojɽ ‫ڟ‬vatúre. Ehdu ihjyúvahíjcyaábe. 68ॸÁrónáacáhjáa íllure ityóónúne neébe:
59ॸEhdúhjáa ditye néérone tsá —Tehdu o wáájácúúbedíjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬óóma ú
cáhcújtsómeítyúne. ihjyúváhi. Ehdúhjáa iñééne lláhájtsɽ ‫ڟ‬
60ॸÁrónáacáhjáa llúúvájté avyéjuube ̲ɰʮËΔ́́ľľȍΔՓԮӕɞʮֆΔËәәԮľҡŃŃ¡ľ.
ĀɗɗҡֆŃʮЙɰɰ͑ŃҡәɗɞʮֆΔËәәԮŃ͑ľ͑ŃŃˇľҡѸΔΎ˔ľ: Áánáacáhjáa tsúúca cáraca májtsiváhi.
—¿ʣveekí‫ڟ‬ tsá u áñújcutú aatye 69ॸAabéhjáa tétsihvu úújetéébeke tsiiñe
díhyallúvú ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬úúballéne? ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne tétsihyi íjcyámeke neélle:

61ॸoфΔ͑ËȍʮҡѸɰɰ͑Āɗɗ¡ֆľ͑ŃŃҡӕ͑ľ. —Áánu muurá idyé tsaapi Jetsóó
Áánélliihyéhjáa tsiiñe neebe dííbyeke: mamyémúejpi.
70ॸÁrónáacáhjáa idyé tsiiñe tóónuúbe. ichívyétsohíjcyá cúvéhóójari

Ááné illúhwuúréhjáa idyé tsíjtyeréjuco íjcyámedítyú dííbyé hallúvú mɽ ‫ڟ‬amúnaa
nééne dííbyeke: íhjyúváábekéjuco. 7ॸAanéhjáa téijyu
—Áánerá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎӕӕˇľҡѸΔΔ íjcyaabe dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ̲ә͑ʮЙɗَ´ф¡ٔ
mamyémúejpi. Muurá eene Gariréa némeííbyé cúvéhóójá pañe tsijtye
múnaa íhjyuvádú u íhjyúvánetúré dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ̲ә̲͑. 8ॸÁánáacáhjáa
méwaajácú diibyéjuco u íjcyane. tsúúca tétsihvu mɽ ‫ڟ‬amúnaa píhcyaavémé
71ॸEhdúhjáa ditye néénéllii tsiiñe imyéénuhíjcyádú táúmeíjyucóó Piráátoke
ityóónúne llíhcyámeííbyéré nééhií: dibye iíjchívyétso tsáápiikye diityédítyu.
—Éje, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃҡѸΎՓʮËӕҡә 9ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke:
dííbyeke eene ámuha óóma dííbyedi —Íhya ámuha méimíllé ámuha

meíhjyúváábeke. jodíómú avyéjúúbeke o ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóne.
72ॸEhdúhjáa dibye néénáa tsiiñe cáraca 10ॸEhdúhjáa neebe diityéké íllure
májtsivá míijyúcújuco. Áánetúhjáa iñómíutááváne llúúvájté avyéjujte ehdu

ɽ ‫ڟ‬tsááveebe Jetsóópe dííbyeke íllu nééneé: Āɞɞ¡ֆľ˔ľĀфɰɰԮŃ͑ŃɗՓʮËә͑ľ̲.
“Muurá 3-ijyúvá ú tóónúméií tahñéébé u 11ॸÁrónáacáhjáa diitye llúúvájté avyéjujte
íjcyaróné cáracái míijyúcú májtsívátúné néé tétsihyi íjcyámeke ditye Barabáá

ɰȍĀľ.” Ehdúhjáa Jetsóó nééne ɰɽ ‫ڟ‬tsáávéne hallúvúré iíhjyúva dííbyekéré dibye
ɞ́́ӕфŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľҡ͑ľԮֆŃҡɰȍ͑ȍΎ. iíjchívyétso cúvéhóójatu.
12ॸÁánélliihyéhjáa diibye Piráátó néé
ЬɞфҡΎŃ́́ľԮӕˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľҡѸʮҡֆľ͑ľ diityéke:
(Mt. 27.1-2, 11-14; Rc. 23.1-5; Ja. 18.28-38) —¿Ácooca eene jodíómú avyéjuube
15
1ॸo͑ŃҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevúhjáa llúúvájté dibye íjcyane ámuha menéhíjcyáábeke
avyéjujtee, túkevéjtsojtee, muhdú méméénuúhi?
taúhbájú uwáábojtee, íjcyame tsiiñe 13ॸÁánélliihyéhjáa néémeé:
dóbeevéhi. Aaméhjáa Jetsóoke dóhjɽ ‫ڟ‬uri —Dííbyedívú ihdyu páwachékevu

tsajtyé ávyéjuube Pírááto éllevu. wátyétyehcútso.
2ॸAabéhjáa díllópejtsó dííbyeke: 14ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
—¿A ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃӕӕʮΎĀɞΔ̲әԮֆŃʮӕә¡ľ? —‫ع‬kËɰɰ͑ɞ̲ɗҡֆә͑Ń̲ŃŃ͑ӕә¡ľ?

Áánélliihyéhjáa neébe: Árónáacáhjáa tsiiñe kéévánécoba
—Éée, diibyéjuco oó. néémeé:
3ॸÁánáacáhjáa llúúvájté avyéjujte dííbyé —¡Muúbe, wátyétyehcútsó dííbyedívu!
hallúvú mítyane ímityúné úúballéhi. 15ॸÁánélliihyéhjáa awáá ijchívyétsoobe
4ॸÁánélliihyéhjáa Piráátó tsiiñe dííbyeke cúvéhóójatu Barabáakéré diityémá ímí
nééhií: iíjcyane iímíllénema. Áánemáhjáa
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí eene tsá u áñújcutú aatye Jetsóodívú iwápáájcótsóne ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoobe
díhyallúvú ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬úúballéne? diityédívú diityéréjuco iwátyétyéhcu
5ॸEhdúhjáa dibye Jetsóoke néérónáa tsá páwachékevu.
dibye áñújcutúne. Ááneríhjyáa 16ॸÁábekéhjáa tsodáhómú dííbyé já
ɗә́́ŃԮľ͑ә͑ľҡѸȍʮӕËΎĀɗ¡ֆľɰɰ͑͑ŃŃҡӕ͑ľ. ́́ȍʮҡѸɰԮӕɗҡѸʮҡֆŃŃ¡ľĀɞԮәЙɞȍËֆԮŃȍɗ.

17ॸAaméhjáa dííbyeke uácó wájyamu
ˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸΎɞ͖ľ duujɽ ‫ڟ‬nuúdú nééjavu. Áhduréhjáa
(Mt. 27.15-31; Rc. 23.13-25; Ja. 18.38-19.16) tsuhjɽ ‫ڟ‬uuhónetu imyéénúné chahííwavu
6ॸTeenéhjáa pajtyété wañéhjɽ ‫ ڟ‬pañe ávohjácómé dííbyeke. 18ॸÁánemáhjáa
paíjyuváré ávyéjuube Piráátó tsáápiikye wáñejcóme:
101 ͅËΎॷ15
—¡Ñóóooj, áánu jodíómú avyéjuúbe! pájáávétsóiyáhi. 30ॸÁyu cána bo

19ॸEhdúhjáa iñééne dííbyeke pájtyetétsaméij.
úníchíhcyuméré íllaáyohíjcyá úméhéiyi 31ॸTéhduréhjáa llúúvájté avyéjujtémá
íhñíwáutu. Áánemáhjáa dííbyé lliiñévú taúhbájú uwáábojte dííbyedi iúúhɽ ‫ڟ‬vaténe

ɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbáne ávyéjútsohíjcyámé íllure néjcatsíhi:
dííbyedi iúúhɽ ‫ڟ‬vaténema. 20ॸEhdúhjáa —Tsíjtyekée muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
dííbyedi iúúhɽ ‫ڟ‬ԮҡŃ͑Ń¡ΎΎ͑ľҡËΔфɰәËә̲Ń pátyetétsohíjcyaábe. Árónáacáha tsá
teeja duujɽ ‫ڟ‬nuúdú nééjaá. Áánemáhjáa dibye píívyetétú iiye ipájtyetétsámeíñe.
uácómé páñétúeja dííbyé wajyámuvúréjuco. 32ॸAabe cána óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ
Átsihdyúhjáa tsajtyémé dííbyeke Críjto mee ijraéémú avyéjuube

páwachékevu iwátyétyéhcúíhullévu. iíjcyáhajchíí eene éwachékevúne ditye
wátyétyehcúné ityábáhcyúmeíñe pájtyeté
ЬՓËȍŃ˔ľԮӕĀɗҡֆľˇľҡѸΔΎ˔ľ botsíi dííbyeke mecáhcújtsoki.
ՓҡֆŃҡֆľȍËә͑ľ Téhduréhjáa dííbyé úníutu ditye
(Mt. 27.32-44; Rc. 23.26-43; Ja. 19.17-27) wátyétyéhcumútsí uuhɽ ‫ڟ‬vaté dííbyedi.
21ॸAanéhjáa téhullévú pééme cábuuvé
tsirééne múnáajpi Arejáádorómá ˇľҡѸΔΔĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ

ѠΔΔЙΔ̲әҡѸɞʮË͑ɗҽѸɗ̲ΔΔɞә̲ɰȍŃҡә (Mt. 27.45-56; Rc. 23.44-49; Ja. 19.28-30)
tsáábedívu. Áábekéhjáa íhbutsómé 33ॸTéijyúhjáa cójɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑Ńҡәɞɞʮֆӕ͑ә͑Ń
Jetsóoke iwátyétyéhcúíwachékevu. cuuvé tujkévevújuco. 34ॸÁánáacáhjáa

22ॸk̲ŃȍʮәәʮľҡŃҡѸҡѸɗɗَͮɗՓӕЙʮɰٔ ˇľҡѸΔΔԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɞ́́ӕՓ͑ɞʮËֆ̲ľɞȍɗ:
nééiyóné ‘Góógota’ némeítsihvu. —Eróij, Eróij, ¿rama tsabatááni?
23ॸÁtsihvúhjáa Jetsóoke íjchorómé ‘mííraá’ Tápiivyéébej, Tápiivyéébej, ¿ɽ ‫ڟ‬veekíami oke
némeíñé duurúbájpácyoma bíínojpácyó ú ɽ ‫ڟ‬hvejtsoj? Ehdúhjáa nééiyóné ehdu neébe.
iúménúnetu. Áronéhjáa tsá dibye ádotúne. 35ॸAanéhjáa tétsihyi íjcyámedítyú tsaate
24-25ॸÁábekéhjáa tsúúca wátyétyehcúmé illéébóne nééhií:
páwachékevu ááméjutúréi nuhba —Éje, aadi Eríadi wáníjcyámeí
íjcyánáaáca. Ááné boonéhjáa tsodáhómú Píívyéébé ihjyú uubálle múnáájpiúvudi.
nehcójcatsí caatyé dííbyé wajyámúúné 36ॸÁánélliihyéhjáa tsaapi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi
újcuíñe. 26ॸAanéhjáa dííbyé nííwáú wájyámubádú nééne bíínójpácyó

caamééhullétú téwachéketu picyóómé kiwátyetu iééníyojéné úméhéí nɽ ‫ڟ‬jcáutu
tsíeménetu icyáátunúné íllu nééneé: “Áánu ipícyoonévú cújuuvé dibye ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hároki.
jodíómú avyéjuúbe.” 27ॸTéhduréhjáa téijyu Áánemáhjáa neébe:
tsaatétsí ímítyúmútsikye wátyétyehcúmé —Bo óvíi Eríá niityétsová dííbyeke.
dííbyé úníutu panéjcuvátú 37ॸo͑ËȍʮҡѸɗɗ͖ľԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ
íjcyáwachékéécutu. 28ॸEhdúhjáa iwáníjcyámeítsihdyu ílluréjuco dibye

ímítyúmútsima dííbyeke wátyétyehcúmé dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. 38ॸÁáné tujkéveríhjyáa duurúvájá
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞ́́ӕ͑ŃȍĀәʮӕËΎ: pañétú páñétúétsíí watájcó wájyámúwácoba
“Ímítyúmé raahórí dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiibye dóchéreevé cáámetu baavu panéjcuvávú
ímítyúúbedi ditye dílloóbe.” wajɽ ‫ڟ‬tahnécu. 39ॸAanéhjáa tsodáhómú
29ॸAanéhjáa dííbyeke úújejémé dííbyedi avyéjuube tétsihyi íjcyaabe ájtyumɽ ‫ ڟ‬muhdú
iúúhɽ ‫ڟ‬ԮҡŃ͑ľ̲ֆŃَՓ̲ɰՓ̲ɰٔ͑ľȍɞʮËֆȍɗ. dibye iwáníjcyámeíñe dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. Áánetúhjáa
Áánemáhjáa néémeé: neébe:
—Ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vaabéváa eene duurúvaja u —Á ihdyúha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń͑ӕЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
wácávyáhcoja 3 coojɽ ‫ڟ‬vatúré tsiiñe ú Hajchi.
40ॸAanéhjáa tsaate walléémú dííbyeke tsííñé tsemáánaréjuco tújkévajcóójɽ ‫ڟ‬

ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóné tsíhyullétúré pejcójuco dííbyé nijkyévú pééme úújeté
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyáhi. Áámemáhjáa ijcyámé Maaría tétsihvu tsúúca nuhba ájchúnáaáca.
Madarénaa, tsííñé Maaríá Jacóóboma 3ॸAaméhjáa néjcatsíhi:
Jotséemútsíj tsɰɽ ‫ڟ‬juu, Tsaroméee, éhdume. —¿Aca múha íñe mééma téhejú
41ॸDiityéhjáa muurá Gariréari dibye watájcó nééwayu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nétsoóhi?
íjcyácooca dííbyeke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyámé 4ॸoфΔ͑ËȍʮɰɰҡŃËӕ͑ә̲ŃҡŃȍľʮә
téhullétú dííbyema tsáá Jerotsaréevu. úmɽ ‫ڟ‬wari teu íjcyájúcootúne. 5ॸAaméhjáa

Áámemáhjáa téhdure ijcyámé tsijtye téhejú pañévú úcaavémé ájtyumɽ ‫ ڟ‬tsaapi
walléémú dííbyemáa tsáámeé. ováhtsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËӕфɗËӕәËӕ͑әә¡ľ˔ľ.
Áábé wajyámúhjáa cááméjácoba nééja
ˇľҡѸΔΔɰɰҡŃ̲ľȍΎĀɗҡֆľËәәӕ͑ľ ávyéta tsɽ ‫ڟ‬ҡѸɰ. Áábedíhjyáa íllityéme.
(Mt. 27.57-61; Rc. 23.50-56; Ja. 19.38-42) 6ॸÁrónáacáhjáa neebe diityéke:
42-43ॸAanéhjáa wáyeéévéjcóójɽ ‫ڟ‬llii ditye —Méíllityédíñe. Muurá ó waajácú
ímíbájkímyeíhíjcyajcóójɽ ‫ ڟ‬pejco ɽ ‫ڟ‬htsútuube ámuha menéhcone Natsarée múnáajpi
Jotséé Arimatéá cóómi múnáajpi péé Jetsóoke éhnée páwachékevu ditye
Pirááto éllevu, téhdure Jetsóoke wátyétyéhcúúbeke. Árónáa tsá dibye íchii
cáhcújtsoobe Píívyéébé avyéjú íjcyájúcootúne. Tsúúca bohɽ ‫ڟ‬júcoóbe.
ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaábe. Aabéhjáa diibye Piráátoke Cáhawáá méuujévá íchii dibyée íjcyatsíí
ҡә̲ľɞĀɞɞ¡ֆľәԮәɰɰҡŃ̲ľȍΎɗËֆәәӕ˔ɗ. pevétsíiyéjuco íjcyane. 7ॸAhdícyane
44ॸÁáneríhjyáa íllure Piráátó ullévenú ‘a méúúballété Péédorómá tsijtye dííbyé
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞȍֆĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΎΔ¡ľٔɗ͖ŃŃ͑ľ̲. mamyémuke tsúúca tsiiñe dibye
Áánemáhjáa tsodáhómú avyéjúúbeke bóhɽ ‫ڟ‬jucóóne. Méneeco dibye péjucóóné
ɰЙɽ ‫ڟ‬úváne dílloobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗ¡ֆľ ǾфɗфŃԮӕĀɗɗҡֆŃɰȍĀľҡŃȍӕ́́ŃԮәĀɗɗҡֆŃ̲
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔȍʮËȍɞɞɗՓʮËӕ˔ɗ. 45ॸAabéhjáa iátyúmɽ ‫ڟ‬jcatsí diityékée iñéhijcyádújuco.
úúballé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәËĀɗ¡ֆľĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. 8ॸEhdúhjáa dibye néénemáyé
Áánélliihyéhjáa Piráátó néé diibye wájucóómé iíllityéneri úúvécunúmére.

Jotséeke dibye iújcúne icyúúuki. Aaméhjáa tsá muucá úúbálletu mítyane
46ॸAhdújucóhjáa dibye téwachéketu iíllítyénélliíhye.
tééhoúvuke iñíítyétsóne bɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ʮɰ͑ә͑Ńɗ̲ɞՓӕ
nééné wajyámuba iáhdóbari. ͅфɞͅĀфŃ͑ĀɞԮәˇľҡѸΔΔ¡ΔȍΔՓԮŃ͑ľ
o͑ľ̲ȍʮ͑ŃŃՓʮɰҡӕ¡ΔȍĀΔ̲ľɞ͖Ń (Ja. 20.11-18)
nikyéhéjú pañévú icyúúúne wátájcoobe 9ॸk͑Ńȍʮɗ¡ΔȍɰʮËΔΔʮɽ ‫ ڟ‬cúúvénetúré
nééwayúvu. 47ॸAanéhjáa Maaría Jetsóó bóhówaavé Maaría Madarénadívú

Madarénamúpɽ ‫ ڟ‬tsíjpille Maaríá dííllé pañétúu 7-meváké naavémuke
ˇΎҡѸŃľ̲әҡѸɞʮҡѸɰɰʮә̲ʮҡֆӕ̲ɽ ‫ ڟ‬dibye iwáágóólledívu. 10ॸAalléhjáa úúbálleté
cúúune. dííbyé mamyémú dííbyeke
kímóóvehíjcyámeke. 11ॸÁrónáacáhjáa tsá
ˇľҡѸΔΔĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľľ¡ľҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɽ ‫͑ڟ‬ľ díílleke ditye cáhcújtsotúne.
(Mt. 28.1-10; Rc. 24.1-12; Ja. 20.1-10)
16
1ॸAaméhjáa wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬pejco ʑ̲̲ֆŃ̲ӕĀɞҡֆә̲ɞɞҡֆŃҡѸɗĀɞԮә
ˇľҡѸΔΔ¡ΔȍΔՓԮŃ͑ľ
diille Maaría Madarénaa,
(Rc. 24.13-35)
ˇËΔΔ¡ΔʮҡѸɰɰʮӕͅфɞ, Tsaroméee,
éhdume ahdó pácúúcújpacyóné Jetsóó 12ॸAanéhjáa díílledívú ibóhówáávéné
ɰɰҡŃ̲ľȍΎɗҡѸΔʮҡѸΎҡŃ˔ɗ. 2ॸÁánemáhjáa tsíijyu boonétú tsiiñe bóhówááveebe

103 ͅËΎॷ16
tsíhdyuréjuco míítyétsi ímamyémudítyú Áánetu cáhcújtsotúmé wágóóóveéhi.

juuváyí péhíjcyámútsidívu. 17ॸAane oke cáhcujtsómé tamyémeri
13ॸAamútsíhjyáa idyé tsijtye íñahbéjteke waagóoó tsaaté pañe naavémú íjcyámeke.
úúbálleróné tsá ditye cáhcújtsotúne. Téhdure tsíjtyé ihjyu illéébótúrójuri
ihjyúvaímye. 18ॸTéhdure ííñimyémuke
ͅӕȍĀәĀɗҡֆľՓ˔ɞ̲ֆľɞɗ͖ľ ĀɗҡֆľŃ˔ŃŃԮľфΔ̲ŃҡѸɰɰ̲͑ŃŃ͑әɗҡֆә
ɞ̲̲ֆŃ̲ӕ˔ľˇľҡѸΔΔ͑ŃŃ͑ľŃ diityéke. Téhdure námijtya ádorómé tsá
(Mt. 28.16-20; Rc. 24.36-49; Ja. 20.19-23) dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityúne. k̲ľËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ
14ॸÁtsihdyúhjáa bóhówááveebe bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaáhi.
pámehdívuréjuco ímamyémudívú
11-meváréjuco íjcyame majchórí ͮɞʮ˔ֆľʮɽ ‫ڟ‬ԮәˇľҡѸΔΔЙŃŃ͑ľŃ
íjcyámedívu. Áámekéhjáa uhbáíchoobe (Rc. 24.50-53)
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬beke iájtyumɽ ‫ڟ‬né tsijtye 19ॸEhdúhjáa Jetsóó ímamyémuke nééné
úúbálleróné ditye cáhcútsohíjcyátúné boonétú tsúúca Píívyéébe dííbyeke ujcú

hallútu. 15ॸÁtsihdyúhjáa neebe diityéke: níjkyejɽ ‫ڟ‬vú dibye iávyéjuuté dííbyema.
—Ahdícyane óvíi ámuha pámeekéré 20ॸÁábe déjuvúhjáa ímamyémú
ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń̲ɽ ‫ڟ‬amúnáake méúwaabó úwáábohíjcyá pahúlleváré teene dííbyé

ditye pájtyetéíñé uwááboju. 16ॸAane uwááboju. Aaméhjáa dííbyere pɽ ‫ڟ‬áábóneri
lléébome ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɗËֆȍËәʮҡѸΔ͑Ńӕӕ¡́́Ń méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬méénuhíjcyá dííbyé
tsójtsótsámeímyé ihdyu pájtyéteéhi. uwááboju iwáájácúmeíki. Áyu tehdújuco
RÓÓCAÁ
ѠΔΔËˇľҡѸΔΎĀɞҡֆәËҡә͑ӕȍ̲ɰ
llúúvájtedítyú páñétúétsihvu úcááveíñe.

ʑȍʮֆӕҡәʮ˔ľԮ͑ľ Aanéhjáa diibye Tsacaríake dómajcóné
1
1-2ॸTsúúca muurá tsaate uwáábojte dibye úcááveíñé páñétúétsihvu duurúvájá
̲ӕȍĀәȍʮˇľҡѸΔΔ̲ŃʮЙɰɰ͑ľә́́ľʮŃ͑Ń pañévú teene imyéwu cúvaane dibye
páñetu ájtyumɽ ‫ڟ‬mé tééné uubállé ipyéététsoki. 10ॸAanéhjáa dibye péététsóné
caatúnuhíjcyá ímí tehdújuco. 3ॸAane tujkéveri tsaate áachi íjcyame
ícyooca ó imíllé ooréjuco tééné uubállé o Píívyéébema ihjyúváhi. 11ॸÁánáacáhjáa
cáátunúné uke o wájyuube Téóópiró Āɞɞ¡ֆľĀɞԮә͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ¡ΔȍΔՓԮŃ
éllevu, ĀɗɗҡֆŃ˔ŃľΎĀɞ́́ΎȍɞʮËֆ͑ŃʮЙɰɰ͑ŃԮә teene ditye péététsohíjcyáné waɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬
téhdure páneere ímí ídyéjúcotu tsúúca o ijcyátsihvu. 12ॸÁábekéhjáa iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne
wáájácúnélliíhye. 4ॸAane ó imíllé tééné mítyane íllityéébe. 13ॸÁrónáacáhjáa neebe
uubállée ditye méénune u lléébohíjcyáné diibye Tsacaríake:
ímíñeúvú u wáájacúne. —Díhllityédíñe. Tsúúca muurá
Píívyéébe uke lleebó dííbyema u
ҽѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗˇΔҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ԯ̲ľɞɗ͖ľ íhjyúvahíjcyáne. Ahdícyane muurá
5ॸJodéá iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuubéhjáa Heróódé dítyáába Eritsabéé tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaá wájpiíkye.
íjcyáijyu íjcyaabe tsaapi llúúváábe Áábeke ú meménuú Jóáádivu. 14ॸÁáneri
Tsacaríá Abíámuúbe. Áábé táába muurá mítyane ú ímíjyúúveéhi. Áhdure
méméhjáa Eritsabéé Aróój tsijtye ímíjyúúveéhi. 15ॸAabe daachi
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡Ńľ́́ľɞʮËֆ́́ľ. Píívyéébedívú ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe tsá
6ॸo̲әҡѸɗ˔ֆŃȍʮЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑ә bíínojpácyó ádóityúne. Áhdure tsííñé
dííbyé taúhbaju néhdújuco dityétsí avyéjpacyóné tsá dibye ádóityúne. Muurá
íjcyánélliíhye. Aamútsíhjyáa tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá pañéréi íjcyáróóbé pañe
néétsámeítyú mɽ ‫ڟ‬amúnáadívu. tsúúca Píívyéébé Apííchó íjcyaáhi. 16ॸAabe
7ॸÁrónáacáhjáa ihdyu tsá dityétsí mítyámeke ijraéémudítyú Ávyéjuube
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávatú mewa Eritsabéé ajchíbá Píívyéébé icyánejcúvú ɽ ‫ڟ‬búwáávétsoóhi.
íjcyánélliíhye. Ááné pañévúhjáa idyé 17ॸMuurá tsaatéké ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬memáyé
tsúúca kéémemútsíjyuco diityétsi. cáánímuke dibye ímíbáávyetsómé

8ॸAanéhjáa tsáijyu diibye Tsacaríá tsaímiyéjuco íjcyaíñe. Áhdure
íjcyáha múnáake dómajcóné llúúvájte lléébohíjcyátúrómeke ímíbáávyétsóiíbye.
ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńә̲ɰՓԮәЙËәәËӕ ƄȍĀӕ̲ӕӕфoԮֆŃʮӕӕ¡ľˇľҡѸΔΔɰȍĀľ
péététsohíjcyáne. 9ॸAanéhjáa mɽ ‫ڟ‬amúnáake ímíbájchóiibye ditye ímí
imyéénuhíjcyádú nehcómé caabyé diitye dííbyeke iwáátsúcúpéjtso Eríaúvumáa
104
105 ѠΔΔËॷ1
ícyahíjcyáné Píívyéébé Apííchóré 28ॸk¡Ńȍʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗĀɞɞ́́ľŃ́́ľԮӕ
dííbyeke túkévéjtsóneri. ipyééne néé díílleke:

18ॸƄȍĀәȍʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ͑ŃŃ͑Ń́́ɗɗ —Maímijyu ihdyu u íjcyanej. Muurá
diibye Tsacaríá néé dííbyeke: Píívyéébe uke tujkéveellé tsijtye
—¿Aca múhdutú tehdu óóma íjcyaíñe? walléémú ehnííñevu.
Muurá tsúúca kéémemútsíjyuco muhtsi 29ॸEhdúhjáa dibye nééneri íllure
átyáábama. iúllévenúne ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞ́́Ńɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑Ń

19ॸÁánélliihyéhjáa neebe dííbyeke: ehdu dibye nééneri. 30ॸÁrónáacáhjáa
—Muurá Píívyéébe oke wallóó íúníu neebe díílleke:
múnáajpi Gaabriéé o íjcyáábeke díéllevu —Díhllityédíñe. Muurá Píívyéébe uke
uke ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕӕ¡́́ŃΎ̲ŃŃ͑ӕ˔ɗ. 20ॸAhdícyane tujkéveelléhi. 31ॸAhdícyane ú éévaáhi.
ícyoocátú tsáhájuco u píívyetéityú u Aane u tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváábeke ú meménuú
ɞȍʮֆӕԮ͑ŃĀËȍɗ˔ֆľҡѸɰɰʮӕ Jetsóodívu. 32ॸAabe ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaá
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávanévújuco ɽ ‫ڟ‬veekí uke o úúballéné Páñétúejpi Píívyéébé Hajchi íjcyaábe.
u cáhcújtsótúnélliíhye. Ehdu úúma o¡ľ˔ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľԮֆŃʮәʮҡѸΎΔĀɞɞ¡ֆŃɰȍĀŃ
pajtyéiñe iéévé úújetéijyu. múnáajpíi Dabíiúvuke iávyéjujtsódu.
21ॸEhdúhjáa nééneri Tsacaríá duurúvájá 33ॸAabe ijraéémú avyéjuube íjcyaá múijyú
pañe íjcyáábeke mɽ ‫ڟ‬amúnaa áachítyú cápáyóóvéítyuúbe.

ityéhméróne múhduréjucó ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé 34ॸEhdúhjáa dibye néénéllii diille
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi dibye tsáátúnélliíhye. 22ॸAabéhjáa Maaríá néé dííbyeke:

iíjchivyédú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸȍʮӕËΎЙɞɞԮֆľҡŃҡә —¿Aca muhdú ó éévaá wájpiima o
iíhjyuváne. ʑȍֆΔҡѸɰфɞֆŃʮӕËΔȍʮĀɗ¡ֆľ íjcyállejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari?
úbáhcyohíjcyáné diityémá iíhjyúvaróne. 35ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
k͑ŃȍʮɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ŃҡѸɞľ̲Ń͑Ń —Muurá ihdyu ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébere

dííbyedívú bóhówaavéné tééjá pañévu. Íapííchoj tééveri ehdu úúma méénuúhi.
23ॸAabéhjáa dííbyeke tene Áánéllii diibye u tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaabe dííbyé
dómájcodújcoojɽ ‫ڟ‬vá tééjá pañe Hajchíyé íjcyaáhi. 36ॸTéhdure muurá
iwákímyeíñe péjucóó ihjyávu. 24ॸÁáné dííelle Eritsabéé tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaá tsáápiikye
boonétúhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәË̲ľՓ tsúúca kéémelléjuco íjcyárolle. Tsúúca
Eritsabéé eeváhi. Aalléhjáa ihjyátú tsá muurá 6 nuhbávájuco dille éévane
úlléjúcootú tsáhojtsɽ ‫ ڟ‬nuhbáva. ajchíbá íjcyárolle. 37ॸҽѸ̲ӕӕфɰɰ͑
25ॸAalléhjáa nehíjcyáhi: Píívyéébedívú túhuutúne. Páneere
—Íhya óhdi mɽ ‫ڟ‬amúnaa piivyéteébe.
iíhjyúvahíjcyánetu ɰɽ ‫ڟ‬hveté íñe íllu óóma 38ॸÁánélliihyéhjáa Maaríá nééhií:
Píívyéébe meenúhi. —Muurá dííbyeke ó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáhi.

Aabe ihdyu óvíi eene oke u néhdu óóma
Jetsóó tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ԯ̲ľɞɗ͖ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ meenúhi. Ehdúhjáa dille nétsihdyu
̲ә͑ʮЙɗәә¡́́Ń͑ľ ɞ́́ӕфŃʮӕËΎ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗЙŃŃ͑ľŃ.
26ॸAanéhjáa tsúúca 6 nuhbávájuco dille
íjcyánáa idyé Píívyéébe tsiiñe wallóó ͅфɞƄфɗҡѸ¡Ńľ˔ľȍɰԮŃ͑ľ

͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗǾ¡фɗŃľ˔ľǾфɗфŃфɗ 39ॸÁtsihdyúhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúiye múhdúj
íjcyacóómí Natsaréevu dibye iúújeté coojɽ ‫ڟ‬vatúrá diille Maaríá péé Jodéá
wájpiikyéi úújétulle Maaríake. ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃË̲Ńȍ¡ӕфɗɞʮËֆËΎΎ̲ɞԮӕ.
27ॸDííllekéhjáa Jotséé áábajáá ityáábáva 40ॸAalléhjáa Tsacaríake iááhɽ ‫ڟ‬véne dííbyé
ġ¡ɞɗәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞʮËֆ¡ľ. taaba Eritsabéeke duurúváhi. 41ॸÁáné

ѠΔΔËॷ1 106
tujkéveríhjyáa diille Eritsabéeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľԮӕʮËӕҡә͑ľ. 54-55ॸMuurá

ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸɰɰ̲Ń͑ŃԮә̲ľɞɞȍ¡әЙ͖ľ. ihñéjté ijraéémú meíjcyámeke
Áánáacáhjáa Píívyéébé Apííchó tsúúca ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne ɽ ‫ڟ‬hvéjtsótuubéré meke
dííllé pañe. 42ॸAalléhjáa kéévánécoba néé pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné
Maaríake: Ńȍ͑Ńȍʮ̲ŃɰĀŃ̲ә͑ʮЙɗ
—Muurá tsijtye walléémú ehnííñevu Aavaráaúvuke pámeere
uke Píívyéébe tujkéveelléhi. Aabe u ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ɗ͖ŃȍĀәʮӕËΎ.
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváábeke ímí pícyoó panévatúre. Ehdúhjáa neelle Maaría.
43ॸAalle ¿muhdú ɽ ‫ڟ‬dátsohɽ ‫ڟ‬válleke oke ú 56ॸAalléhjáa pápihchúú nuhbává
aahɽ ‫ڟ‬vevá Táavyéjuube Tápájtyetéébé Eritsabéema iíjcyátsihdyu oomí ihjyávu.

ɞʮËֆɞɞ¡ֆŃʮҡѸɰɰʮӕӕɞʮËֆ́́ľ? 44ॸMuurá oke
u dúúruváváné tujkéveri tápañe tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene ҽѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗˇΔ˔ľҡѸɰɰʮӕҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ԯ͑ľ.
vááúmeí iímíjyúúvénej pééve. 57ॸAanéhjáa Eritsabéé tsúúca
45ॸAhdícyane ihdyu maímijyu u íjcyane ɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváíñe éévé úújetédú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá
eene uke Píívyéébe tújkevéélléné u wájpiíkye. 58ॸÁijyúhjáa díílle hájkímuma
cáhcujtsódú íjcyalle. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń tsijtye tééneri iímíjyúúvéne duurúvá dille
méénúiibye úúma muhdú uke iñéhduú. tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬maváné Píívyéébere díílleke pɽ ‫ڟ‬aabóné
46ॸEhdúhjáa Eritsabéé néénéllii Maaríá iwáájácúnema. 59ॸAaméhjáa tsúúca
nééhií: íhyojtsɽ ‫ڟ‬tú pápihchúúj coojɽ ‫ڟ‬vájuco
Ávyetáré táɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri ó duurúvá íjcyáábéwúuke íñaméhó nɽ ‫ڟ‬jcáúemɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hé
Píívyéébeke. 47ॸAabe kíhdyahɽ ‫ڟ‬róhi. Áánemáhjáa imíllerómé
Tápájtyetétsoobe mítyane oke dííbyéwúuke imyémenúné cááni Tsacaría
ímíjyúúvetsó táɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buu. 48ॸMuurá íñe déjuri. 60ॸoфΔ͑ËȍʮҡѸɰɰʮӕ͑ŃŃȍɗɞ:
Āɞɞ¡ֆŃɰɰËәԮľ̲ә͑́́ľɽ ‫ڟ‬dátsó o —Tsáhaá, Jóáa dííbye méme.
néérólleke oke ɽ ‫ڟ‬tsááveébe. 61ॸÁánélliihyéhjáa nééme díílleke:
Ahdícyane ícyoocátú pámeere —Árónáa tsá teene dídyohjɽ ‫ڟ‬ba múnáa

mɽ ‫ڟ‬amúnaa óhdi ímíjyuuvéhi. mémé íjcyatúne.
49ॸMuurá Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń 62ॸEhdúhjáa iñééne cááníkye úbahcyómé
ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe tajtyééveri dibye imyéménu keená iímíllenévu.

meenú ímí tehdújuco. 50ॸAabe 63ॸÁánélliihyéhjáa cááni Tsacaríá tsíeméné
pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnáadítyú ityáúmeíñetu caatúnú ‘Jóáa dííbye mémé

múhdumé dííbyeke íjcyaáhi’ iñééneé. Ááneríhjyáa pámeere
ávyejúúllémeke pɽ ‫ڟ‬aabó diityédí ullévenúhi. 64ॸÁijyúhjáa tsúúca íhjyúvaabe
ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvénema. 51ॸMuurá ávyétá Píívyéébeke duurúváhi. 65ॸÁáneríhjyáa
ɰȍҡѸәҡә͑Ń͑ľȍʮɰɗ̲ֆŃŃ͑ә͑ľфɗ teene Jodéá iiñújɽ ‫ ڟ‬caméhbaúne múnaa
mítyájkímyeímyeke iúllévenúne úbálléjcatsíhi. 66ॸÁánemáhjáa
núcójpɽ ‫ڟ‬vétsoóbe. 52ॸÁhdure Jóáádityu néémeé:
ɽ ‫ڟ‬htsútujte ávyéjujtédítyú íavyéjú —¿Aca íhya ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬ŃɰȍҡѸәҡӕӕ¡ŃɞĀɞɞ¡ֆŃՓӕ?
idyójtúne ávyéjuutétsoobe Muurá Píívyéébe ímí dííbyeke
ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ŃфŃʮӕËΎ. 53ॸMuurá ɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľфɞֆŃ
tsúúrámeíhíjcyámedívú éhnííñevu ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľҽѸËфɞĀәәфӕԮ͑ľ
bóhówájtsoobe teéne. Áánetu 67ॸAanéhjáatéijyu diibye cááni Tsacaríá
ɽ ‫ڟ‬htsutúmé ehnéva múnaa tééneríyé Píívyéébé Apííchó ípañe íjcyaabe
tsúúrámeíhijcyámeke tsá dibye dííbyeke dúúrúvaabe nééhií:
107 ѠΔΔËॷ1ٍॷ2
68 Maímijyu ihdyu mee ijraéémú

ávyéjuube Píívyéébe íjcyanej. Muurá ˇľҡѸΔΎ˔ľͅфɞҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ԯ͑ľ
meke pɽ ‫ڟ‬ááboobe mepájtyetéki. (Mt. 1.18-25)
2
69-70ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬ɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗ 1ॸÁánetúhjáa Maaríá tsúúca
ġ¡ɞɗәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľĀɞҡֆә tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaíñé pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬náa páñétúejpi
pícyóiibye tsaapi ɽ ‫ڟ‬htsútuube meke ávyéjuube Tséétsa Aogójtó táuhbá
pájtyetétsóííbyeke tsúúcajátújucóo pámeere imyémeháñé icyáátúnútsámeíki.
íhjyú uubálle múnáaj tééveri 2ॸTéijyúhjáa Tsííriá iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube
iñéhduú. 71ॸAabe meke pájtyetétsoó Tsiréénio íjcyánáa méénútujkénúmé

mémunáadítyu. 72ॸMuuráhjáa teene páme méméré cáátúnúmeíiñe.
̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕĀɗɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne 3ॸÁánélliihyéhjáa pámeere pehíjcyá ímichi
diityéké ɽ ‫ڟ‬hvéjtsótuube pɽ ‫ڟ‬aabó íiiñújɽ ‫ ڟ‬comíñevu imyémeháñé

muhdú diityéké iñéhdújuco. icyáátúnútsoki.
73-75ॸͅӕӕфȍʮҡŃȍĀӕфľ̲ŃɰȍĀŃ 4-5ॸAanéhjáa Jotséé diille mewa Maaríá
múnáajpi Aavaráaúvuke éévállema péé Gariréá iiñújɽ ‫ ڟ‬Natsaréetu

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ͑ľľ¡ľ̲ľ˔ľ ˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΔΔ̲ɞ´ľфŃľԮӕ
mémunáadítyú ipájtyetétsoíñé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí Dabíiúvúu tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeítsihvu imyémé
íllityétúmé dííbyekéréjuco meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúve ɗËֆҡә͑әҡѸΎĀɞɞ¡ֆľәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ
múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. iíjcyánélliíhye. 6ॸAanéhjáa tétsii dityétsí
76-77ॸEhdúhjáa iíhjyúvátsihdyu diibye íjcyánáa tsúúca Maaríá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváíñe éévé
íllíwúuke neébe: úújetéhi. 7ॸAalléhjáa tujkénúejpi
Ahdícyane uu hájchíwu ú íjcyaá ɞʮËֆ¡ľ˔ľɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváne wájyámubááneri
ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébé ihjyú uubálle ɰ¡ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫͑ڟ‬әә¡ľ˔ľҡΔĀѸɰʮËфΔʮŃŃ̲әŃŃ¡ӕҡՓ
múnáajpi. Aabe dííbyeéjteke ú pañévú kiá dityétsí íjcyáíyotsíí
ɞ̲ɞ¡ԮֆŃҡѸΎΔoԮֆŃʮәә¡ŃɰȍĀľ íjcyátúnélliíhye.
ditye iwáájácu tsúúca diityé
imítyuháñé Píívyéébe diityédí ˇŃŃ̲әҡľȍ̲Ń̲ә͑ˇľҡѸΔΎ˔ľȍɰԮŃ͑ľ
ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veíñé ditye 8-9ॸÁánáacáhjáa técoomí úníuri tsaate
ipájtyetéki. 78ॸMuurá meke obééjámuke téhmehíjcyámedívú tépejco

ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne cáámetu wállóóiibye ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ¡ΔȍΔՓԮŃŃ¡ľĀɞҡֆә
tsáápiikye meéllevu mepájtyetéiñe Píívyéébé ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcó diityéké
mééma méénúííbyeke. 79ॸAabe ájchúcunúneri mítyane íllityéme.
muurá waajácútsoó ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɰʮҡΔԮә 10ॸÁrónáacáhjáa neebe diityéke:
eene iwágóóóvéíyojɽ ‫ڟ‬jtóré —Méíllityédíñe. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕӕ¡́́ľ̲

úráávyehíjcyámé ɽ ‫ڟ‬dátsó cúúvétsii o tsáá ámúha éllevu pámeere mítyane
múu íjcyadu wáájácúratúmé ímíjyúúvéíñé uubállema. 11ॸMuurá tsúúca
ícyahíjcyámeke. Ehdu muurá ámúhá avyéjuube ámúhakye
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɰʮҡΔԮә̲ľ˔ľՓʮËәҡѸΔɗɗ¡ֆľ pájtyetétsóííbyeke tsáápille tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá
tsaímíyé meíjcyaki. Dabíiúvú coomívu. 12ॸAabe
Ehdúhjáa neebe Tsacaría. wájyámubááneri bɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬númeííbyé jéémú
80ॸAanéhjáa diibye tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene tsaímíyé éébutáwá pañe íjcyáábeke ámuha
píívyeebe ijcyá Píívyéébe ímillédu. maájtyúmɽ ‫ڟ‬netúré méwaajácuú diibyéjuco
Aabéhjáa ícyahíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné íjcyane.
ɗɗ͖әʮɰфɗɗ̲ә͑ɗʮфŃŃ̲әĀɞɞ¡ֆľ˔ľ 13ॸo͑ËȍʮĀɗɗ¡ֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɞ
ímíñeúvú wáájácútsihvújuco. úniúvú tsijtye mítyame dííbyé nahbéjté

ѠΔΔËॷ2 108
bóhówaavéhi. Aaméhjáa Píívyéébeke wahpéjtétsikye dííbyé taúhbaju íllu

dúúruvámé nééhií: néhdújuco: “Múu tóómehémútsíúbake
14 ͅɞ̲ɗʮֆӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ ɽ ‫ڟ‬júúumútsíúbake tsivá iímíbájchómeíñé
íjcyaábej. ͅӕӕфɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń ɰɰËәԮľ.”
mɽ ‫ڟ‬amúnaa dibye ímillédú íjcyame 25ॸTéijyúhjáa Jerotsaréeri ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń
ҡѸɞ̲ɗֆŃʮӕËΎɞʮËֆɞ͖Ńɰɰ͑ĀɗɗҡֆŃ íjcyaabe Tsimeóó tsaímíyé Píívyéébe

hallúrí íjcyájúcootúme. ímillédú ícyahíjcyaabe ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyá
15ॸk̲Ńȍʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ҡѸәәË ijraéémuke ímíbáávyétsóiibye tsááiñe.
pééné boone diitye jéémú tehméjté 26ॸÁábé pañéhjáa Píívyéébé Apííchó
néjcatsíhi: íjcyane úúballé dííbyeke dibyéi

—Cána bo metsu mepéé Beréevu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúnáa Píívyéébe wállooíñé meke
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ľ˔ľәә¡́́Ń͑Ń̲ʮҡֆә̲ɰ˔ɗ. pájtyetétsóííbyeke. 27ॸAabéhjáa Píívyéébé
16ॸEhdúhjáa iñééne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi téhullévú Apííchóré túkévéjtsóneri péé
pééme ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńʮҡֆә̲ɰҡŃĀɗɗ́́ľͅфɞ, duurúvajávu. Áánáacáhjáa Jetsóówúuma
Jotséee, diibye tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ménéwu jéémú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jumútsí úcaavé tééjá pañévú Píívyéébé
éébutáwá pañe íjcyaábee, íjcyámeke. taúhbaju néhdújuco dííbyéwúuke
17ॸAaméhjáa dííbyeke iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne úúballé imyéénuki. 28ॸÁhullévúhjáa diibye
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɞɗĀɞɞ¡ֆŃՓәӕĀɞҡֆә Tsimeóó dííbyéwúuke iíhbúcúne
nééneé. 18ॸÁáneríhjyáa ullévenúme. Píívyéébeke dúúrúvaabe nééhií:
19ॸAanéhjáa Maaríake ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú 29 Ayúju Píívyéébeéj, tsúúca íñe oke ú
pájtyelle tééneri ɽ ‫ڟ‬tsámeíhijcyáhi. ʮҡֆә̲ɰҡѸΔΎ˔Ńľӕ͑ŃŃ͑ľԮӕĀɽ ‫ڟ‬ɰɰËәԮľ

20ॸÁtsihdyúhjáa diitye jéémú tehméjté múnáajpi o íjcyáábeke. Ahdícyane
oomí Píívyéébeke ávyéjújtsoméré óvíi ílluréjuco o dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ.
diityékée tene némeídyújuco tene 30-31ॸTsúúca ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬múúhakye
íjcyánélliíhye. pájtyetétsóííbyeke pámeere

mɽ ‫ڟ‬amúnáadívú u
ˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľ̲Ń̲ľ͑ә͑ľ bóhówáávétsóóbeke. 32ॸAabe
21ॸAanéhjáa 8 coojɽ ‫ڟ‬vá íjcyáábéwúuke peetédú néébe téhdure ijraéémú
íñaméhó nɽ ‫ڟ‬jcáúemɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hé kíhdyahɽ ‫ڟ‬róme. íjcyátúróné mɽ ‫ڟ‬amúnáake
Átsihvúhjáa dííbyeke meménúmé ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɰʮҡΔԮәՓʮËәҡѸΎΔȍɗ. Áhdure
ˇľҡѸΔΎĀɞԮә͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɞȍʮֆ ihñéjté ijraéémuke ávyéjújtsóiíbye.
ͅфɞ˔ľĀɗ́́ŃɗŃŃԮҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎ 33ॸEhdúhjáa Tsimeóó íhjyúváneri
néhduú. tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jumútsí ullévenúhi. 34ॸTéhduréhjáa

22ॸTéijyúhjáa diille Maaríá ĀɗɗҡֆŃҡѸɞȍ́́әԮәЙɰ¡Δҡә̲ľɞɞ¡ֆŃɞ̲ɞ
ímíbájchómeííñe éévé úújeténéllii pééme dityétsí iíjcyaki. Átsihdyúhjáa neebe
Jerotsaréevu Moitséeúvuj tééveríhjyáa Maaríake:
Píívyéébe nééné taúhbaju néhdu —Áánúdityu íjcyane muurá mítyame
imyéénuki. Áhduréhjáa téijyu Jetsóoke memúnaa ijraéémudítyú éhnííñevu
Píívyéébé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú pícyoomútsi. tútávááveéhi. Aame íllure dííbyeke
23ॸEhdúhjáa meenúmé Píívyéébé taúhbaju ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬válleé ávyejúúlletúme. Árónáa
íllu néhdújuco: “Tujkénú paméváré íjcyaímyé tsaate dííbyeke cáhcujtsóme.
wájpiikye tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaabe Píívyéébé 35ॸEhdu dííbyeke tene pájtyécooca
wáábyutáábé íjcyaáhi.” 24ॸAamútsíhjyáa waajácúmeíiñe muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa

tsajtyé Maaríá ímíbájchómeííñé hallúvú tsáápiitsá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí íjcyane. Áijyu teene
Píívyéébeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveíñé míítyétsi páneere u ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tene uke tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juke ávyétá
kimóhcó pájtyeé dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búutu. Ehdúhjáa díllohíjcyá íicyánéjcutu diityéke.

neebe Tsimeóó Maaríake. 47ॸÁáneríhjyáa ávyeta ullévenúmé muhdú
36-37ॸÁhduréhjáa íjcyalle tsáápille kémúúbejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va wáájácúneri. Téhduréhjáa
kéémelle Atséé dohjɽ ‫ڟ‬ba múnáajpi dííbyeke ditye díllone dibye
Panoéeúvú ajyúwá Áánaá. Aalléhjáa áñúcuhíjcyáneri ullévenúme.
bádsɽ ‫ڟ‬jcaja iíjcyácooca ityájɽ ‫ڟ‬váábema ijcyá 48ॸÁhduréhjáa tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jumútsí dííbyeke
7 pijcyábáre. Aanéhjáa tsúúca 84 iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne ullévenúhi. o¡ľ˔ŃȍʮҡѸɰɰʮӕ

pijcyábájuco ipííbajyúúvatétsihdyu nééhií:
íjcyalle tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nehíjcyatú duurúvájatu. —Llíhij, ¿aca ɽ ‫ڟ‬veekí ehdu múhtsikye ú
Paíjyuváréhjáa Píívyéébeke dúúrúvalléré ĀфɰɰԮŃȍɗ? Muurá muhtsi díícyáánidyu
ihjyúvahíjcyá dííbyema. Tsáijyúhjáa néébema uke ménéhcohíjcyá
áwahíjcyalle majcho dííbyema tsíñehjɽ ‫ڟ‬réjuco ɽ ‫ڟ‬jtsámeímútsíye.
iíhjyúvácoóca. Aalléhjáa Píívyéébere 49ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityétsikye:
túkévéjtsóneri ɽ ‫ڟ‬ȍĀŃʮӕËΎɰɰ͑Йʮҡֆľɞ͖Ń —¿Aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane oke ámuhtsi

úúbállehíjcyalle tétsihvu itsááne duurúvá ménéhcohíjcyáhi? ¿Aca tsá ámuhtsi
Píívyéébeke. 38ॸÁáné boonéhjáa úúbállelle mewáájácutú Llihíyó wákimyéiyi o
Jetsóó Mépájtyetétsoobe íjcyájucóóné íjcyaídyújuco o íjcyane?
pámeere Jerotsarée múnaa ipájtyetéiñe 50ॸEhdúhjáa diityétsikye dibye nééne tsá
ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyámeke. ĀɗҡֆŃҡѸɞՓʮËӕҡәɰɰ͑ɗ͖ŃŃɗֆΔ͑ŃľȍĀӕ

dibye nééneé.
ͮҡѸфŃľԮӕĀɗҡֆľΔΔ̲ɗ͖ľ 51ॸAabéhjáa botsíi diityétsima oomí
39ॸEhdúhjáa Píívyéébé taúhbaju néhdu Natsaréevu. Aabéhjáa ícyahíjcyá tsaímíyé
ˇľҡѸΔΔʮҡѸɰɰʮә̲әҡѸɞɗ̲ֆŃŃ͑ә͑Ń¡ΎΎ͑ľ diityétsima muhdú dityétsí ímillédu.
ΎΎ̲ɞǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰԮӕɞȍËֆΔΔ̲ɗ k͑Ńȍʮɗ̲ɞՓӕҡѸɰɰʮӕɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúneri
Natsaréevu. 40ॸAanéhjáa Jetsóó Píívyéébé ɽ ‫ڟ‬tsámeíhijcyáhi. 52ॸAabéhjáa tsúúca
Йɰ¡ΔʮәЙ͖ľҡѸɞ̲ɞֆŃЙɞɞԮֆľľ¡ľ kééméveebe mítyanéjuco wáájacúúbeke
panéváré waajácúhi. ímí Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúúbeke téhdure
mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ.
ġӕӕфәԮʮЙ͖ľˇľҡѸΔΔɞʮËֆ͑ľ
41-42ॸAabéhjáa ҽѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗˇΔәՓ¡Δ͑ľ
tsúúca 12 pijcyábá
(Mt. 3.1-12; Mc. 1.1-8; Ja. 1.19-28)
íjcyáábema tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jumútsí péé Jerotsaréevu
3
ЙʮҡֆŃҡŃՓ͖ŃȍʮɰԮӕҡŃ͑ľԮЙɗʮËֆ¡Āә 1ॸTéijyúhjáa 15 pijcyábájuco Tibéério
ipyéhijcyádújuco. 43ॸAanéhjáa tééné páñétúejpi ávyéjuube íjcyánáa
pajtyétavu diityétsidítyú coévaabe Póótsio Piráátó Jodéá iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuúbe.
Jerotsaréevu dityétsí wáájácútúné hallúri. Áánetúhjáa Heróódé Gariréá iiñújɽ ‫ڟ‬
44ॸʣʮҡѸәËӕ͑ә̲әҡѸɞȍʮֆĀɗ¡ֆľЙŃʮӕËΔΔ͑Ń avyéjuúbe. Áánetúhjáa íñahbe Perípé
tsaatéma. Áánemáhjáa tsájcoojɽ ‫ڟ‬juco Itoréaa, Taraconíítee, íjcyáné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cú
ipyééróne néhcóromútsí dííbyeke imúnáá avyéjuúbe. Áánetúhjáa Ritsaníá Abirííniá
pañe. Téhduréhjáa tsijtye iwáájácúmé iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuúbe. 2ॸÁánetúhjáa Anáama
pañe néhcóromútsi. 45ॸÁrónemáhjáa tsiiñe Caipáamútsí páñétúejtétsí llúúvájté
óómimútsí Jerotsaréevu dííbye néhcovu. avyéjujtétsi. Téijyúhjáa Tsacaríá hajchi
46ॸAamútsíhjyáa ájtyumɽ ‫ ڟ‬3 coojɽ ‫ڟ‬vatu Jóáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡фЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗ
duurúvájá pañe taúhbájú uwáábojtéj íjcyáábeke Píívyéébe néé dibye iúwááboki.
Йɰɰ͑ľËӕәËӕ͑әә¡ŃĀɗҡֆľɞȍʮֆәԮʮËҡѸɞ͖Ń 3ॸAhdújucóhjáa dibye úwááboobéré
lléébúcunúhíjcyáábeke. Aabéhjáa téhdure péhijcyáné patsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮ̲ә͑˔ŃфŃˇΎΎĀ

ѠΔΔËॷ3 110
úníuri íjcyáné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnáake. —¿Aanéhaca muhdú muha

Nehíjcyaabéhjáa ditye íimítyuháñé méíjcyáiyáhi?
ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne Píívyéébé icyánejcúvuréjuco 11ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
ɰɽ ‫ڟ‬búwáávéne itsójtsótsámeí Píívyéébe —Wájyamúúvámé ájcúiyá tsájaavu

diityédí ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne diityé imítyú tsaate wájyamúúvátúmeke. Áhdure
ílluréjuco iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veki. 4ॸEhdúhjáa Jóáa majchómá íjcyame ájcúiyá imájchoma
úwáábohíjcyá Píívyéébé ihjyú uubálle íjcyátúmeke. Ehdúhjáa neebe diityéke.
múnáajpi Itsaíaúvú íllu néhdújuco: 12ॸTéhduréhjáa tsaate ávyéjúúbé
Méllééboó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľȍĀΔҡѸΎȍɞʮËֆ̲Ń
ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ˔ľľԮՓӕɞ́́ӕ itsójtsótsámeí dííbye éllevu ipyééne néé
úwaabóne: “Méímibáávyé ímítyú dííbyeke:
ámuha meícyahíjcyánetu —Uwááboóbej, ¿aca muhdú muha
tsaímiyéjuco ámuha meíjcyámeke méíjcyáiyá ímí Píívyéébema meíjcyaki?
Ávyéjuube iájtyumɽ ‫ڟ‬vaki. 13ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
5ॸMéímibáávyé ámúhá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí —Tsá ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbé taúhbaju nééné
éhne múúne juuva nehníwu ehnííñevu ámuha maáhdótsohíjcyáítyuró
͑Ń͑ŃȍʮɰфɗЙŃŃфΎʮӕ̲ľɞ̲ɞ¡ʮËȍΎʮӕ mɽ ‫ڟ‬amúnáake.
ímí tsatújkevéréjuco íjcyadu. 14ॸÁhduréhjáa tsaate tsodáhómú néé
6ॸMuurá Píívyéébe wálloó meke dííbyeke:
pájtyetétsóííbyeke pámeere —¿Ácooca muha muhdú méíjcyáiyáhi?
mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɗʮҡֆә̲ɰ˔ɗ.” Áánélliihyéhjáa idyé neébe:
7ॸEhdúhjáa Jóáa úwáábohíjcyánéllii —Tsá tsaaté éhné peecútéré ámuha
tsaate peecútéré dííbyedívú itsójtsótsámeí medótúcuhíjcyáítyuróne. Áhdure tsá
tsáámeke neébe: tsaaté hallúvú ámuha maállíítyuróne.
—¡Ávyeta mɽ ‫ڟ‬a ííñimyémúeméjté Áhdure ámúhakye múhduná ditye ámúhá
ámuúha! ¿Múha ámúhakye néé peecútéré Փ˔ɗ̲ֆŃɞȍĀΎ͑ľ̲әӕɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑ә
ámuha metsójtsótsámeíñeri tehdújuco.
mepállójcóiyóné Píívyéébe meke 15ॸEhdúhjáa diityéké Jóáa nénéllii
méimítyuháñé hallútú ɽ ‫ڟ‬cúbáhraíñé dííbyedítyú mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫ڟ‬jtsámeí tsáijyu

méúmɽ ‫ڟ‬wari íjcyánetu? 8ॸTujkénúi múu diibyéjuco mɽ ‫ڟ‬amúnáake
méuujétsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń pájtyetétsóiibye dibye íjcyane.
icyánejcúvuréjuco ámuha meɽ ‫ڟ‬búwaavéné 16ॸÁrónáacáhjáa neebe diityéke:
mewáájácu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡľȍĀәʮӕËΎ̲ӕȍ —Muurá ihdyu ámúhakye ó

meíjcyane. Tsá ámuha menémeíítyuró tsótsohíjcyá nújpácyori. Áánetu íjcyaabe
kԮфәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ӕȍ tsijpi táhboone úwáábóiibye táehnííñevu
̲ľɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗɰɰ̲͑әȍ˔ֆľЙʮҡֆŃɗҡֆә͑ľ. ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyáábeke íjtyúhápáájɽ ‫ڟ‬ubáré
Muurá íñe néwayúúné íjcyárónetu ΎҡËΔфɰәËӕĀɞɞ¡ֆľĀɞԮәΎ
Píívyéébe ípívyéjtsóiyá tsijtye pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬véítyúroóbe. Diibye ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
kԮфәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ˔ľ. 9ॸAabe cáhcújtsómé pañévú pícyoó Píívyéébé
muurá téhmehíjcyá ímítyúmeke Apíícho. Áánetu cáhcújtsótúmeke
iwáágóoíñé éhne múúne tsaapi ibájtsotu cúújúwá pañévú waagóóiíbye. 17ॸMuurá
ímiñe néévátuhéhjɽ ‫ ڟ‬әՓʮɰфɗɗɞ́́Δ͑ľ dówajcáróváiibye ímítyúmedítyú
cóvajtsódu. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľ˔ľŃȍ͑ľ̲әә͑ľ¡ɰɰԮЙ͖Ńҡә
10ॸEhdúhjáa dibye néénéllii tsaate néé tríígo meújcune maááhɽ ‫ڟ‬vetsódu. Muurá
dííbyeke: ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľ˔ľɗәʮËә͑ľɞ̲ɞҡֆә̲ľ˔ľ
111 ѠΔΔËॷ3
waagóóiibye cúújuwa múijyú Jotséé hajchi. Áánetúhjáa Jotséé Jodáá

áábatéítyúwá pañévú éhne múúne tríígo hajchi. 27ॸÁánetúhjáa Jodáá Joanáá hajchi.
néévá meújcúné boone téhiibájɽ ‫¡ ڟ‬ɰɰԮ̲ Áánetúhjáa Joanáá Réétsá hajchi.
mecóvajtsódu. Áánetúhjáa Réétsa Tsorobabéé hajchi.
18ॸEhdúhjáa Jóáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәәՓ¡ΎȍɞʮËֆ Áánetúhjáa Tsorobabéé Tsaratiéé hajchi.
mɽ ‫ڟ‬amúnáake. 19ॸAabéhjáa ávyéjuube Áánetúhjáa Tsaratiéé Néérí hajchi.
Heróódeke néé ɽ ‫ڟ‬veekí ímíñejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬íñahbe 28ॸÁánetúhjáa Nééri Méékí hajchi.
Perípé táábake dibye táábaváne. Áánetúhjáa Mééki Áádí hajchi.

ҽŃȍĀӕфŃȍʮ͑ľľ¡ľĀɗ¡ֆľҡѸɞ͖ľȍʮɰ Áánetúhjáa Áádi Cotsáá hajchi.
ímityúné méénuhíjcyáne. 20ॸEhdúhjáa Áánetúhjáa Cotsáá Emodáá hajchi.
Jóáa úwaabóné illéébóíyótsihvu íllure Áánetúhjáa Emodáá Ééré hajchi.
dííbyedívú tééné hallútú 29ॸÁánetúhjáa Éére Jotsoéé hajchi.
cuvéhoojánútsoóbe. Ááneríhjyáa Áánetúhjáa Jotsoéé Erietséé hajchi.

éhnííñevúré ímityúné méénuúbe. Áánetúhjáa Erietséé Joríí hajchi.
Áánetúhjáa Joríí Matáá hajchi.
ˇľҡѸΔΔҡѸΔʮҡѸΔҡѸ̲ľɞ͖ľ Áánetúhjáa Matáá Revíí hajchi.
(Mt. 3.13-17; Mc. 1.9-11) 30ॸÁánetúhjáa Revíí Tsimeóó hajchi.
21ॸAanéhjáa Jóáa mɽ ‫ڟ‬amúnáake Áánetúhjáa Tsimeóó Jodáá hajchi.
tsótsohíjcyáábedívú téhdure Jetsóó Áánetúhjáa Jodáá Jotséé hajchi.
tsójtsótsámeíhi. Aabéhjáa Jetsóó Áánetúhjáa Jotséé Jonáá hajchi.
Píívyéébema íhjyúvánáa cáámetu dííbyé Áánetúhjáa Jonáá Eriakíí hajchi.
Apííchó ɽ ‫ڟ‬juuúdú bóhówaavéné niityé 31ॸÁánetúhjáa Eriakíí Meréá hajchi.
dííbyedívu. 22ॸÁánáacáhjáa Píívyéébe néé Áánetúhjáa Meréá Maináá hajchi.

cáámetu: Áánetúhjáa Maináá Matátá hajchi.
—Uu Hájchíwúuke o wájyúúbedi Áánetúhjáa Matátá Natáá hajchi.
mítyane ó imíjyúúhií. 32ॸÁánetúhjáa Natáá Dabíí hajchi.
Áánetúhjáa Dabíí Itsaíí hajchi.

ˇľҡѸΔΔɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ Áánetúhjáa Itsaíí Obéé hajchi. Áánetúhjáa
(Mt. 1.1-17) Obéé Bóó hajchi. Áánetúhjáa Bóo Tsamóó
23ॸAanéhjáa Jetsóó 30 pijcyábá íjcyaabe hajchi. Áánetúhjáa Tsamóó Naatsóó
botsíi tujkénú íwákimyéi. Aabéhjáa tene hajchi. 33ॸÁánetúhjáa Naatsóó Aminadáá
némeíhijcyádú Jotséé hajchi. Áánetúhjáa hajchi. Áánetúhjáa Aminadáá Aráá hajchi.
Jotséé Eríí hajchi. 24ॸÁánetúhjáa Eríí Áánetúhjáa Aráá Ejróó hajchi. Áánetúhjáa
Matáá hajchi. Áánetúhjáa Matáá Revíí Ejróó Pááré hajchi. Áánetúhjáa Pááre
hajchi. Áánetúhjáa Revíí Méékí hajchi. Jodáá hajchi. 34ॸÁánetúhjáa Jodáá
Áánetúhjáa Mééki Jááná hajchi. Jacóóbó hajchi. Áánetúhjáa Jacóóbó Itsáá
Áánetúhjáa Jáána tsijpi Jotséé hajchi. hajchi. Áánetúhjáa Itsáá Aavaráá hajchi.
25ॸÁánetúhjáa Jotséé Matatíá hajchi. Áánetúhjáa Aavaráá Taréé hajchi.
Áánetúhjáa Matatíá Amóó hajchi. Áánetúhjáa Taréé Nacóó hajchi.
Áánetúhjáa Amóó Naóó hajchi. 35ॸÁánetúhjáa Nacóó Tseróó hajchi.
Áánetúhjáa Naóó Éérí hajchi. Áánetúhjáa Áánetúhjáa Tseróó Ragáó hajchi.

Ééri Nagáí hajchi. 26ॸÁánetúhjáa Nagáí Áánetúhjáa Ragáó Perééké hajchi.
Máá hajchi. Áánetúhjáa Máa tsijpi Áánetúhjáa Perééké Hebéé hajchi.
Matatíá hajchi. Áánetúhjáa Matatíá Áánetúhjáa Hebéé Tsáárá hajchi.
Tsemeíí hajchi. Áánetúhjáa Tsemeíí 36ॸÁánetúhjáa Tsáára Caináá hajchi.
ѠΔΔËॷ3ٍॷ4 112
Áánetúhjáa Caináá Apatsáá hajchi. 9ॸÁáné boonétúhjáa idyé dííbyeke

Áánetúhjáa Apatsáá Tséé hajchi. tsajtyéébé Jerotsaréevu. Áánemáhjáa
Áánetúhjáa Tsée Noéé hajchi. Áánetúhjáa duurúvájá hallúvú cáámevu itsájtyéébeke
Noéé Raméé hajchi. 37ॸÁánetúhjáa Raméé neébe:
Matotsaréé hajchi. Áánetúhjáa Matotsaréé —Áyu cána ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗӕ
Enóó hajchi. Áánetúhjáa Enóó Jaréé íjcyáhajchíí íchihdyu cátsiñíívyé
hajchi. Áánetúhjáa Jaréé Mararéé hajchi. baavújuco. 10-11ॸMuurá dííbyé
Áánetúhjáa Mararéé Caináá hajchi. ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
38ॸÁánetúhjáa Caináá Enóó hajchi. ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľՓ́́ΎΔ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑˔ľ
Áánetúhjáa Enóó Tséété hajchi. ӕ˔ľĀɗҡֆľɗҡֆŃȍ̲ľɰɰ͑ӕ˔ľ
Áánetúhjáa Tsééte Adáá hajchi. Aabéhjáa ipájtyétuki. Aabe tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néúbatú u
diibye Adáake Píívyéébe ípívyéjtsó wápújúúvéityúne.
tujkénú ííñúbatúre. 12ॸEhdúhjáa Naavéné Jetsóoke néénéllii
neébe:
ˇľҡѸΔΎ˔ľͮԮŃ͑Ń̲ԮфɗʮËȍΔ͑ľ —Téhdure muurá Píívyéébé
(Mt. 4.1-11; Mc. 1.12-13) ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Tsá
4
1ॸAanéhjáa Jetsóó pañe Píívyéébé Máavyéjuube Píívyéébeke
Apííchó íjcyaabe Joodáatu memáváríjchóityúne.”
óómííbyeke téénere tsajtyé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubá 13ॸAanéhjáa tsiiñe imáváríjchóiyóné
ЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ. 2ॸÁhullévúhjáa ipíívyetéjúcóótúnéllii ílluréjuco dibye

Naavéné mávárijchó dííbyeke. Áijyúhjáa ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoíñúné dííbyeke.
40 coojɽ ‫ڟ‬vájuco májchótuube téhulle
ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δҡӕʮ˔Ń͑ә͑Ń
íjcyaabe ajyábáávatéhi. 3ॸÁábekéhjáa
ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰ̲ә͑Āɞҡֆӕ
diibye Naavéné nééhií:
(Mt. 4.12-17; Mc. 1.14-15)
—Bo ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗӕ
íjcyáhajchíí íu nééwáyutu pááaho 14ॸÁtsihdyúhjáa óómiibye Jetsóó
dípívyéjtsóne majchoj. ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰԮӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔĀɞɞ¡ֆŃ
4ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé dííbyeke: pañe íjcyaábe. Áijyúhjáa dibye méénúné
—ͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ ӕӕ¡́́ŃҡѸәʮԮŃЙ͑ľľфľҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗ.
nééneé: “Tsá apááñéré majchó tájpí 15ॸk¡ŃȍʮҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń
meíjcyatúne.” pihcyáávejááneri úwááboobéré

5ॸEhdúhjáa Jetsóó nééné boonétú péhíjcyáábeke duurúvahíjcyáme.
dííbyeke tsajtyéébé cáméhbaúvu.
Átsihdyúhjáa úújétsoobe páneere ííñújɽ ‫ڟ‬ ˇľҡѸΔΔͮҡѸфŃфɗәՓ¡Δ͑ľ
avyéjuvu. 6-7ॸÁánemáhjáa neebe dííbyeke: (Mt. 13.53-58; Mc. 6.1-6)
—Íñe páneevúré uke ó ájcuú u 16-17ॸÁtsihdyúhjáa peebe Natsaréevu
mɽ ‫ڟ‬móúúvéne oke u dúúrúváhajchííjyu. ípyée ipíívyécoomívu. Aabéhjáa

Muurá tahñe páneere íñe imíwu nééne imyéénuhíjcyádú wáyeéévejcóójɽ ‫ڟ‬
ɽ ‫ڟ‬htsútunéhjɽ ‫ ڟ‬íjcyane. Áánevu muurá o pihcyáávéjá pañévú eevé Píívyéébé ihjyú
ímíllémeke ó ájcúiyáhi. uubálle múnáajpi Itsaíaúvú
8ॸÁánélliihyéhjáa idyé neebe Jetsóó waajácúhaamɽ ‫ڟ‬ԮәĀɗҡֆľʮËӕȍ̲ɰ.
dííbyeke: Íllúhjáa dibye éévetsíí nééhií:
—ͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ 18 Píívyéébé Apííchó óóma ijcyáhi.
nééneé: “Máavyéjuube Mépiivyéébekéré Aabe oke picyóó ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó

medúúrúváábeke méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéiyáhi.” wáájácútúmeke o úúbálleki. Muurá
113 ѠΔΔËॷ4
ɽ ‫ڟ‬dátsó ícyahíjcyámé ímítyúnéhjɽ ‫ڟ‬ chémeme Eritséoúvú Píívyéébé ihjyú

pañe éhne múúne hállúvatúmé uubálle múnáajpi íjcyáijyu. Árómedítyúu
íjcyadu ɽ ‫ڟ‬cubáhrajte. Áánetu tsá tsáápíuba bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsámeítyúne.
diityéké ó ijchívyétsoóhi. kЙ¡ֆŃфŃľҽѸɞɞфɗɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ʮЙɗ
19ॸÁámeke ó úúbálleé Píívyéébe Naamáá bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsámeí Eritséodívú ípyée
diityémá ditye pájtyetéiñe icyáhcujtsódújuco íjcyaábe.
méénune. 28ॸEhdúhjáa Jetsóó néénetu
20ॸEhdúhjáa nétsii iéévéné boone cayóbáávatémé pámeere pihcyáávéjá
téhaamɽ ‫ڟ‬vú tééjá wákimyéi múnáájpikye pañe íjcyame. 29ॸÁánemáhjáa dííbyeke
iájcúne ácúúveébe. Áábedívúhjáa ijchívyetsómé técoomi íjcyáné
pámeere tééjá pañe íjcyame ullévenúhi. caméhbáutu dííbyeke iwááóroki.
21ॸÁtsihdyúhjáa neebe diityéke: 30ॸÁrónáacáhjáa múijyúrá péjúcoóbe.
—ƄȍĀәӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ

nééne éévé tsúúca úújetéhi. Aane muurá ҽѸЙɞЙ͖Ńҡә͑ԮŃ͑ľ˔ľˇľҡѸΔΔՓǣΎΔ͑ľ
tsúúca ámuha mélleebó o éévene. (Mc. 1.21-28)
22ॸEhdúhjáa Jetsóó diityéké nééne 31ॸk¡ŃȍʮЙŃŃǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɗ
Й̲ľľфľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. Aaméhjáa íjcyacóómí Capenaóovu. Átsíi múnáakéhjáa

iúllévenúne néjcatsíhi: әՓ¡ΎΎ¡ľՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɰ. 32ॸAaméhjáa
—¿Aca tsá éhne áánu Jotséé hajchi ullévenúhijcyá muhdícyánéjcurí tujkévéwu
íjcyatúne? dibye úwáábóneri.
23ॸÁtsihdyúhjáa neebe diityéke: 33ॸÁijyúhjáa íjcyaabe tsaapi tétsihyi
—Behtyu ámuha oke méneéhi: pihcyáávéjá pañe naavéné ípañe íjcyaábe.

“Taabóóbé u íjcyaabe bo uure 34ॸAabéhjáa kéévánécoba nééhií:
tááboméij.” Ehdu muurá ámuha méneé —¡Jetso Jetsóoj, Natsarée múnáajpi u

íllu ámuha oke menééiyóne: “Capenaóó ‫ڟ‬
íjcyaábej! ¿ʣveekí múúhakye ú
cóómiyíi méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬u pátsárijcyóváhi? ¿Mityá múúhakye ú
méénuhíjcyádú cána meenu ícyoomíyí waagóovaj? Muurá uke ó waajácú
awáá úpée u píívyécóómiyi.” ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗӕɞʮËֆ͑ľ.
24ॸÁtsihdyúhjáa tsiiñe neébe: 35ॸEhdúhjáa naavéné dííbyé pañétú
—Cáhawáá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ íhjyúvánéllii Jetsóó néé dííbyeke:

néékií: Tsá muurá cáábyekéikyé —¡Cúúvéhulléré diícya! ¡Díjchivye áádí
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáadítyú pañétu!
ɞɗɗ͖әʮɰ̲ә͑Ԯֆľʮәә́́ŃɞҡֆӕфΔ͑ľ. Ahdújucóhjáa dibye íjchivyéné diityéj
25ॸMuuráhjáa ijraéémú pañe mítyame Йɰɰ͑ŃԮәɰɽ ‫ڟ‬jcaáyóóbedítyú dííbyeke
pííbájyujte walléémú íjcyará Eríaúvú tútávájtsótuubére. 36ॸÁáneríhjyáa
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi pámeere iúllévénúne néjcatsíhi:
íjcyácoóca. ҽŃɗʮֆәӕʮֆ¡ҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗ —¿Aca múhdutú dibye néhdújuco
3ЙɗʮËֆ¡ʮЙɰɰ͑ŃԮәĀфɰɞʮËֆ͑Ë. naavémú íchívyehíjcyáné tsaaté pañétu?
26ॸÁrónáacáa tsá Píívyéébe wállootú 37ॸEhdúhjáa dibye méénuhíjcyáné uubállé
Eríaúvuke diityé éllevu dibyée diityéké ҡѸәʮԮŃЙ̲ľľфľҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ĀɞԮӕ.

nééne ditye lléébóítyuróné
iwáájácúnema. Áánemáa wálloobe Tsidóó ЬŃŃĀΎфΔ¡¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΔΔ̲ɞҽѸфŃŃҡфɗɞʮËֆ͑Ń (Mt. 8.14-15; Mc. 1.29-31)
piibájyúlle éllevúré dííbyeke. 27ॸTéhdurée 38ॸAanéhjáa pihcyáávéjá pañétú
ijcyámé mítyame íjpí chajááveri iíjchivyédú Jetsóó péé ímamyémuma

Tsimóo jávu. Áánáacáhjáa dííbyé baabe cátsuhjúcunúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cú témɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cú aabájajtéhjáa
áíívyeri chéménéllii dííbyeke nééme ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰ͑әËΎΎȍΔ͑Ńɗ͖ɞʮҡֆӕɞʮËȍɞԮֆŃ͑Ń
dibye ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoki. 39ॸAhdújucóhjáa dibye boonéemɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cu. 3-4ॸAanéhjáa Tsimóo éhmɽ ‫ڟ‬
teene cheme úhbánetu díílleke tene pañévú iúcáávéne neebe ditye áyánéwu
pájtyene. Aalléhjáa ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne diityéké dííbyeke pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néehívú icyátújcaáyoki.
májchotsóhi. Aabéhjáa téémɽ ‫ ڟ‬pañétú diityéké
iúwáábótsihdyu néé Tsimóoke:
ͅɞҡֆ̲ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ —Áyu cána ílluréjuco ípañétsíí
(Mt. 8.16-17; Mc. 1.32-34) ̲ŃҡѸɰ͑әәҡľʮ.
40ॸÁijyúhjáa meííjyunúrónáa 5ॸÁánélliihyéhjáa Tsimóó néé dííbyeke:
tsívahíjcyámé páhduváré nééne chémeri —Ávyéjuúbej, ávyetáne pécóhajchótá

ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľĀɞɞ¡ֆľŃ́́ľԮӕ. Áámekéhjáa muha metsɽ ‫ڟ‬nuurómé tsá meújcutú
idyócárájcóneri bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaábe. tsáápíúbake. Árónáa ihdyu u néénéllii
41ॸAanéhjáa tsaaté pañétú dibye tsiiñe muha métsɽ ‫ڟ‬nuúhi.
naavémuke íjchívyetsómé nehíjcyáhi: 6ॸAhdújucóhjáa tsɽ ‫ڟ‬nuume mítyane
—Uu muurá Píívyéébé Hajchi. újcune amómeke. Ávyetáhjáa tsɽ ‫ڟ‬nucóóhó

Waajácúméhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ ílluréjuco móhtobáné diityé padúúcuri.
Pájtyetétsoobe dibye íjcyane. Áámekéhjáa 7ॸÁánélliihyéhjáa íhyójtsɽ ‫͑ڟ‬ľфɗ¡Δ̲ɰȍËΔ̲Ń
neebe tsiiñe ditye tehdu iíhjyuvájúcóótuki. ɞ͖ȍ¡ŃʮҡŃɞȍĀֆәŃ̲ɰфɗɞʮËֆ̲ľ˔ľĀɗҡֆľ

ɰЙɽ ‫ڟ‬áábotéki. Ahdújucóhjáa péémema
ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ŃЙȍә́́ľԮфŃ ditye íjchívyetsóne. Aanéhjáa ávyeta
ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɽ ‫ ڟ‬Й͖ľ ɰȍ̲ɽ ‫ڟ‬néécú buúúvetu. 8ॸÁáneríhjyáa diibye
(Mc. 1.35-39) Tsimóo Péédoro iúllévenúne Jetsóó
42ॸk͑ŃȍʮҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevu Jetsóó péé ́́ɗɗ͖ŃԮәɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne nééhií:
técoomítyú tsiéllevu múubárá —Ávyéjuúbej, ímítyuube o íjcyaabe tsá
íjcyátúhullévu. Árónáacáhjáa mɽ ‫ڟ‬amúnaa díúníuri o íjcyáítyuróne.
néhcoméré pééme úújeté dííbyedívu. 9ॸEhdúhjáa neebe ávyétá mityáné
Aaméhjáa wájyurá dííbyeke dibyéi amómeke iújcúneri iúllévenúnema.

ipyéétu diityédítyu. 43ॸÁrónáacáhjáa 10ॸTéhduréhjáa íñahbéjtétsí Tsebedéó
neebe diityéke: hájchimútsí Jacóóboma Jóáámutsi

—oфΔ͑Δɗ̲ɞ́́ŃҡŃȍĀӕфľҡѸɞËֆΎΎ̲ɞʮɰ ullévenú tééneri. Árónáacáhjáa Jetsóó
múnáake o úúballéné Píívyéébé avyéjutu néé Tsimóoke:
íjcyáné uwááboju. Muuráhjáa téénéllii —Tsájúréévedíñe. Muurá íñe amómé
Píívyéébe oke wallóóhií. lliiñája múnáajpi u ícyahíjcyaabe
44ॸAhdújucóhjáa dibye úwááboobéré ícyoocátú mɽ ‫ڟ‬amúnáakéréjuco Píívyéébé
ЙŃȍɗʮËֆ͑ŃǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɗ icyánejcúvú u ɽ ‫ڟ‬búwáávétsoíñe.
pihcyáávejááné pañe. 11ॸÁánélliihyéhjáa icyátsúúvétsihvúré
páneere ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne Jetsóomáyéjuco ditye

ͅɞҡֆ͑ľ̲Δ̲ľ˔ľĀɗҡֆľәʮËӕ͑ľ pééneé.
(Mt. 4.18-22; Mc. 1.16-20)
5
1ॸTsáijyúhjáa Jetsóó Genetsaréé unéú ʑʮЙɗËȍʮԮŃŃ¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
(Mt. 8.1-4; Mc. 1.40-45)
úníuri íjcyánáa mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
dííbyedívú píhcyaavé Píívyéébé uwááboju 12ॸAabéhjáa Jetsóó tsácoomíyí íjcyánáa
illéébúcunúné iímíllénema. 2ॸÁánáacáhjáa tsaapi íjpi chájááveebe tsáábe dííbyeke
ʮҡֆә̲ɰɰ¡ľ̲ɽ ‫ڟ‬neecu íévemɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cú tééú úníuri iájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¡ڟ‬Ń́́ɗɗ͖ŃԮәɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne nééhií:
115 ѠΔΔËॷ5
—Ávyéjuúbej, ¿aca muhdúiyó teene 21ॸEhdúhjáa Jetsóó nééne taúhbájú

Ύ˔ľӕ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ? uwáábojtémá paritséómú illéébóne
13ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó dííbyeke néjcatsíhi:
dócárájcoobéré nééhií: —¿Muubáami aabye ɽ ‫ڟ‬veekí ímityúné
—Mu ihdyu tehdújucoj. ihjyúvá Píívyéébe ímí ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari?
Ehdúhjáa dibye néénemáyé tsúúca Tsá muurá mɽ ‫ڟ‬amúnáá imítyuháñé
bóhɰɽ ‫ڟ‬be. 14ॸÁábekéhjáa boíjcyuube dibye mewáágóóítyuróne. Apáábyéré ihdyu
muucá iúúbállétu muhdú ibóhɰɽ ‫ڟ‬ne. Píívyéébe piivyété teene iwáágoóne.
Neebéhjáa dííbyeke: 22ॸEhdúhjáa ditye néjcatsíñé Jetsóó
Tsapéhdúré llúúváábe éllevu pééne iwáájácúne néé diityéke.

dííbyedívú dúhjétsámeítyeco. Ááne —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí ehdu ámuha méɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi?
Moitséeúvúu néhdu Píívyéébeke 23ॸÁánerá ó piivyété mɽ ‫ڟ‬amúnáadi o
tsíeméneri ú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveé téénetu mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne diityé imítyuháñé diityémá o

iwáájácu u bóhɽ ‫ڟ‬jucóóne. ímíbajchóne. Áánéllii ó piivyété áánúke o
15ॸEhdúhjáa dibye néérónáa tsúúca nééneé: “Úhdi o ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne díimítyú
pámeere tééné uubállé waajácúhi. úúma ó ímíbajchóhi.” Áhdure ó piivyété o
Áánélliihyéhjáa mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa nééneé: “Dímíjpyeténe dipye.” 24ॸAhdícyane
píhcyáávehíjcyá dííbyé uwáábovu dibye cáhawáá óvíi ámuha máájtyumɽ ‫ڟ‬
diityéké ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸΎĀɗҡֆľËȍŃ̲Ń͑Ńȍʮɰҡӕ. Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe muhdú
16ॸÁrónáacáhjáa diityédítyú múha o méénune.
íjcyátúhullévú péhíjcyaabe Píívyéébema Ehdúhjáa iñééne diibye íjpi
iíhjyúvaki. vááúmeítyúúbeke neébe:
—Dímíjpyeténe eene dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hbotámá dipye
ʑʮЙɗԮә̲ľɞҡֆәә¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ dihjyávu.
(Mt. 9.1-8; Mc. 2.1-12) 25ॸEhdúhjáa Jetsóó néénemáyé diityéj
17ॸAabéhjáa Jetsóó tsáijyu Йɰɰ͑ŃҡәɗɞʮֆΔËәәԮŃ͑ľЙŃʮәËΎΎ¡ľɗȍʮֆԮә
úwáábohíjcyánáa ijcyámé tétsihyi Píívyéébeke dúúrúvaabére. 26ॸÁáneríhjyáa
paritséómuma taúhbájú uwáábojte Gariréaa, pámeere tétsihyi íjcyame iúllévenúne
Jodéaa, íjcyáné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cutu pahúllevátú téhdure duurúvá Píívyéébeke. Aaméhjáa
tsáámeé. Áhduréhjáa ijcyámé tsaate itsájúréévéne nééhií:
Jerotsaréetu tsáámeé. Aaméhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa —¿Aca muhdú aabye meke
ˇľҡѸΔΔЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńɰȍ͑ȍΎΎфɗ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyá ullévenútsóhi?
ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ. 18ॸÁánáacáhjáa tsaate tsivá
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬botárí íjpi vááúmeítyúúbeke. Áábekéhjáa ѠľԮɞɗ˔ֆľˇľҡѸΔΔәʮËӕ͑ľ
imíllerómé Jetsóó tsájá pañe íjcyáábe éllevu (Mt. 9.9-13; Mc. 2.13-17)
itsájtyene. 19ॸÁrónáacáhjáa tsá ditye 27ॸoҡѸɗȍĀֆәȍʮЙŃŃ¡ľˇľҡѸΔΔʮҡֆә̲ɰҡŃ
píívyetétú múhdutú iúcáávéiyóné mítyane Revíikye ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbé wáábyuta

mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyánélliíhye. Áánélliihyéhjáa dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľɗȍĀΔҡѸΎȍɞʮËֆҡѸɗȍֆɗ
cáámevu iñéríívyéne dííbyé tujkévetu ácuúcunúúbeke. Áábekéhjáa neébe:
idyóhejúróhéjutu niityétsómé dííbyeke —Muúbej, ookéréjuco duráávye.
mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɰɰ͑ŃԮӕ. 20ॸAaméhjáa ímí 28ॸAhdújucóhjáa dibye páneere
cáhcujtsóné iwáájácúne neebe Jetsóó imyéénuhíjcyáné ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne

dííbyeke: dííbyemáyéjuco pééneé.
—Muúbej, tsúúca úhdi o ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne 29ॸAabéhjáa Jetsóoma wáñehjɽ ‫ڟ‬vaté
Āɞɗ̲ɞҡֆәΔ¡ʮɰɰԮŃȍɗ. ihjyávu. Áánevúhjáa dibye míñutsómé

mítyame tsáá tsijtye ííñújɽ ‫ ڟ‬ávyéjúúbé 38ॸÁánélliibéjpácyo mépañénú bééú

wáábyuta íjcyáne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬ahdótso múnaa. pañévúre. 39ॸMuurá tsúúcáajpácyóré
oȍĀӕфŃȍʮҡѸɞʮҡֆľȍʮɰɗʮËֆҡŃҡѸɗȍֆɗ iádone ímillémé tsá ádóítyuró béjpácyo
diityéma. 30ॸÁánélliihyéhjáa paritséómú bíínojpácyo tsúúcáajpácyóré ímí
taúhbájú uwáábojtémá néé dííbyé diityédívú néénélliíhye. Ehdúhjáa neebe
mamyémuke: Jetsóó dityéke.
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha ménahbévá aatye
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľ̲ʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? ՠֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɽ ‫ ڟ‬Jetsóó
31ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó nééhií: ̲̲ֆŃ̲ә̲ʮËȍΎәʮËӕ͑ľ
—ҽѸ̲ӕӕфҡ¡ΔΔ¡Ń¡Δȍɰɰ̲ľ (Mt. 12.1-8; Mc. 2.23-28)
6
tsaímíyé néémeke táábotúne. Muurá 1ॸAabéhjáa tsáijyu wáyeéévejcóójɽ ‫ڟ‬
ihdyu chémémekéré tááboóbe. ɞ̲̲ֆŃ̲ӕ̲ә̲ɰȍŃʮЙɰɰ͑Ńҡә

32ॸAhdícyane tsáháa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľՓ¡ֆәΎ pájtyénáa bajtsóháñetu ujcúmé
tsáátune. Muuráhjáa ímítyúme wáábyú o imájchoki. 2ॸAanéhjáa paritséómú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne
tsáá diityéké o ímíbáávyétso Píívyéébé néé diityéke:
icyánejcúvuréjuco ditye ɰɽ ‫ڟ‬búwááveki. —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí ehdu ámuha mémeenú
ɞʮËֆΎΎʮɰՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɽ ‫ڟ‬
ˇľҡѸΔΔ̲̲ֆŃ̲ә̲ʮËȍΎՓҡֆә͑ľ
meméénúítyuróne?
(Mt. 9.14-17; Mc. 2.18-22) 3ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé diityéke:
33ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii nééme —¿Aca tsá ámuha meéévehíjcyatú
dííbyeke: tsáijyúu iájyabáávaténéllii íñahbéjtema
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí Jóáá mamyémuu, Dabíiúvú téeméné méénune Píívyéébé
paritséómú mamyémuu, íjcyame tsáijyu ՓʮËәȍ̲ɰҡӕËҡӕԮ͑ľ? 4ॸMuuráhjáa
majcho áwahíjcyá Píívyéébema duurúvájá pañévú iúcáávéne
iíhjyúvácoóca? Árónáa muurá ɗ̲ʮËȍΔɞҡֆӕфΔ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮŃЙ
dímamyémú tsá tehdu méénuhíjcyatúne. majchómé apáámyéré llúúvájte
34ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: máchohíjcyáne.
—¿Aca tsaatétsí táábávájcatsíñé 5ॸÁhduréhjáa neebe diityéke:
Փ͖ŃȍʮɰԮӕҡѸ̲ľ˔ľ̲ӕȍ̲ʮËȍΔҡә —Muurá íñe Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o

mááwáchóiyáhi? Ehdu nééne ɞЙɞԮֆŃŃԮŃŃ¡ŃՓ¡ֆӕҡҡŃȍĀӕфľҡŃʮËΎΎʮɰ
támamyémú tsá majcho áwáítyuró ՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɰ.
diityémá o íjcyáné hajchóta. 35ॸMuurá
ihdyu íjcyaíñé diityédítyú o pééiñe. Áijyu ҽѸЙɗȍΔʮҡѸɽ ‫ˇ ڟ‬ľҡѸΔΔɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔ͑ľ
ihdyu óvíi muhdú iñéhajchíí awámye. (Mt. 12.9-14; Mc. 3.1-6)
36ॸEhdúhjáa iñééné boone diityéké 6ॸTsáijyúhjáa téénere wáyeéévejcóójɽ ‫ڟ‬
úwááboobe nééhií: pihcyáávéjá pañévú Jetsóó úwaabóhi.

—Tsá muurá tene ímityú béhbátu Áánáacáhjáa tsaapi tsánejcúehójtsɽ ‫ڟ‬
tsúúcáaja wájyamu mepájaabóne. Muurá ɞȍֆΔʮҡѸɰ̲әȍĀӕф͑ŃŃ¡ľҡŃҡѸɗȍֆɗ.
íllure éhnííñevu táváajcároba. 37ॸÁhdure 7ॸÁánélliihyéhjáa taúhbájú uwáábojtémá
tsá tene ímityú béjpácyo bíínojpácyó paritséómú Jetsóodívúré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyá

mepícyoone tsúúcáau mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬héneu cahpáyú Āɞɞ¡ֆľ˔ľҡŃʮËΎΎʮɰĀɗ¡ֆľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóhajchíí
pañévu. Muurá béjpácyo téénej tééveri ímítyuube dibye íjcyane
iúhtsáráúúvéneri táváajcó tsúúcáau. iñééroki. 8ॸEhdúhjáa ditye ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé
Áijyu muurá wágóoovéné tsanéécújuco iwáájácúne Jetsóó néé diibye múhdurá
bíínojpácyoo, cahpáyuu, íjcyane. ɞȍֆΔʮҡѸɰ͑ŃŃ¡ľ˔ľ:
117 ѠΔΔËॷ6
—Muúbej, cána dichaj. dibye ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoki. 18ॸÁámedítyúhjáa tsaaté

Ahdújucóhjáa dibye pééne dííbye pañe naavémú íjcyámeke dibye
éllevu. 9ॸÁábedítyúhjáa neebe diityéke: wáágóóné boone tsaímiyéjuco ditye
—Ámúhakye ó dílloó tsane: ¿Aca tsá ícyahíjcyáne. 19ॸPaméváréhjáa
ɞʮËֆΎΎʮɰՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɽ ‫ ڟ‬mepɽ ‫ڟ‬áábóítyuró chémeméhjɽ ‫ ڟ‬imíllehíjcyará dííbyeke
tsaatéké tsíeméné pájtyémeke, mityá idyómajcóné tsaatéhjáa dííbyeke
méɽ ‫ڟ‬ȍԮŃʮҡѸΔɗֆĀɗҡֆľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vekij? ɗĀֆΔ̲ʮËΔ͑ľфɞֆŃ¡ΔȍɰȍɞʮËֆ͑Ń
10ॸEhdúhjáa iñééne diityéké ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teebéré iájtyúmɽ ‫ڟ‬nélliíhye.
néé dííbyeke:
—Muúbej, cána ííllevu cujúúvé ͅӕȍĀә͑ŃŃ͑Ń̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞ̲ɞɞʮËֆ͑ľ
díhyótsɰɽ ‫ڟ‬j. (Mt. 5.1-12)
Ahdújucóhjáa dibye cújúúvénemáyé 20ॸAanéhjáa Jetsóó ímamyémuke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne
téhojtsɽ ‫ ڟ‬ímíjpyeténe. 11ॸEhdúhjáa Jetsóó nééhií:
méénune dííbyeke múnáátsohíjcyámé —Maímijyu ihdyu ámuha
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡŃ͑ľԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔËֆΔ¡ԮҡŃȍɗ. ɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә̲ľ͑ŃŃ̲ľ̲ľɞʮËֆ͑ľʮ.
Áánemáhjáa pítyácójcatsímyé muhdú Muurá tehdu néémé wáábyuta Píívyéébé
dííbyeke imyéénuíñe. avyéju.
21ॸMaímijyu ámuha meíjcyane dibye
12-̲ľԮ˔ŃˇľҡѸΔΔ̲ľ̲Ń͑ә
ímillédú ámuha meíjcyáíyóneri
ɞ̲̲ֆŃ̲әĀɗҡֆľɗɞʮËֆ˔ɗ metsúúrámeíhijcyáme. Muurá ámúhakye
(Mt. 10.1-4; Mc. 3.13-19) pɽ ‫ڟ‬ááboobe tehdu ámuha meíjcyaki.
12ॸTéijyúhjáa Jetsóó cáméhbaúvú péébe Maímijyu ámuha meíjcyane kímóhcó
Píívyéébema ihjyúvápéjcovéhi. 13ॸÁáné ͑Ń͑ľȍʮɰ̲әȍ˔ֆľЙҡֆľȍɞʮËֆ̲ľ.
ҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevúhjáa pihjyúcuube dííbyema Píívyéébe muurá ámúhakye
péhíjcyámeke. Áámedítyúhjáa újcuube ímíjyúúvetsóhi.
12-meváké páñétúejte ímamyémú 22ॸMuurá íñe Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
íjcyame úwááboméré péhíjcyáímyeke. ípívyéévéébeéjté ámuha meíjcyáné

14-16ॸAaméhjáa ílluúme: Tsimóóhjáa déjúcotu oke cáhcújtsotúmé ámúhakye
íjcyáábeke téhdure Péédoródívú dibye tsarílleéhi. Aame tsá ámúhakye
méménuúbee, íñahbe Aderéee, Jacóóboo, lléébóityúne. Ámúhakye átéréejtédí
Jóáaá, Perípee, Batoroméee, Matéoo, idíllóne nehníwu ihjyúvahíjcyaímyé
Tomáaa, tsijpi Jacóóbó Apéó hajchii, ámúhadítyu. Árome ihdyu maímijyu
cananíjtámúejpi Tsimóoo, Jacóóbó nahbe ámuha meíjcyanej. 23ॸMuuráhjáa téhdure
Jóódaá, tsijpi Jóóda Ijcarióóté ŃɞʮֆӕәԮәĀɗɗҡֆŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
bóónétúhjáa dííbyedívú méénútsóiíbyee, ihjyú uubálle múnáadi ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyáhi.
éhdume. Ahdu ámúhakye ditye dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véróné pañe
óvíi ámuha íllure méimíjyúúhií. Muurá
ˇľҡѸΔΔ̲ɞҡֆ̲ľ˔ľәՓ¡Δ͑ľ ámuha meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe áhdó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
(Mt. 4.23-25) imíjyaú Píívyéébe ámúhakye pícyoóhi.
17ॸAaméhjáa teene cáméhbáutu tsááme 24ॸÁánetu ihdyu ɽ ‫ڟ‬htsutúmé ehnéva
wajtsɽ ‫ ڟ‬ítyujkévétsihvu. Áijyúhjáa mítyane múnaa tééneríyé tsúúrámeíhíjcyámeke

mɽ ‫ڟ‬amúnaa Jetsóó uwáábó illéébúcunú ̲ɰĀҡѸΎʮӕҡľ͑ľЙʮҡֆľɞ͖ľʮ. Muurá tééneri
ҡѸËӕ͑әЙȍә́́ľԮҡәҡľľ͑ľˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰҡӕ Āɗҡֆľɞ̲ɞʮֆәәԮľфΔ͑Ń͑ɰʮ˔ŃԮĀɗɗҡֆŃ̲.
Jerotsaréetuu, Tíírótuú, Tsidóotuu, 25ॸEhdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú panévatúré
íjcyane. k̲ŃȍʮҡѸɗԮËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ ɞËֆȍɞʮËֆ̲ľ˔ľ̲ɰĀҡѸΎʮӕҡľ͑ľ

ѠΔΔËॷ6 118
pájtyeíñej. Muurá ɽ ‫ڟ‬dátsó diityémá íjcyarómé tsaatéké tsíeménevu ajcú ditye

͑ɰʮ˔ŃԮɞ͖Ńɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú ditye ɰЙɽ ‫ڟ‬ámeíkíye. Ahdu tsá múu néétune.
ícyahíjcyaróne. Muurá ímíjyuuri 35ॸÁmúhakye múu néhníllérómeke
ɞʮËֆфΔ̲ľ̲͑ɰʮ˔ŃԮɞ͖Ń iwájyúne panévatúré ditye pɽ ‫ڟ‬ȍҡΔ͑Ńȍʮɰҡӕ

kímóóvevúréjuco. pɽ ‫ڟ‬aabó ditye ámúhakye
26ॸÁhdure ditye ávyejúúllehíjcyámeke pɽ ‫ڟ‬ámeíítyúrónáaáca. Ehdu ámuha
̲ɰĀҡѸΎʮӕҡľ͑ľЙʮҡֆľɞ͖ľʮ. Ehdúu mepɽ ‫ڟ‬áábóhajchíí ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébej
̲ӕӕфĀɗɗҡֆŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәɗɗֆľ tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé ámuha meíjcyame ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáadi méíjcyaáhi. Muurá Píívyéébe ímityúmé
díllómeímyeke tsaate ávyéjútsohíjcyáhi. íjcyárómeke ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáhi.
36ॸAhdícyane óvíi ámuha pamévakéré
ͅľ˔ľ̲ә͑ʮҡѸΔфΔ̲ľ˔ľ meɽ ‫ڟ‬daatsólléne mépɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá Méécááni
̲ľՓʮֆӕ͑ľˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ Píívyéébe méénuhíjcyádu.
(Mt. 5.38-48; 7.12)
27ॸAhdícyane ҽѸɗʮҡֆľ̲әȍĀӕфɞʮËֆ͑ľфɗ
ámuha oke
melléébúcunúmeke o néé ámuha ̲ľɞȍʮֆәԮɞҡֆӕфΔ͑ľ
mewájyu ámúhakye múnáájtsórómeke. (Mt. 7.1-5)
Áhdure ámúhakye tsáríllérómeke múu 37ॸTsá múu íhjyúvatú tsijtye múhdurá
pɽ ‫ڟ‬aabóhi. 28ॸTéhdure múu ámúhadítyú néémedi Píívyéébe ámúhakye iñéétu
ímityúné íhjyúvárómema tsaímíyé téhdure ímityúmé ámuha meíjcyane. Tsá
íhjyúváhi. Téhdure ámúhakye múu tsíjtyedi ɽ ‫ڟ‬cúbáhratú Píívyéébe
áábohíjcyárómé hallúvú múu táúmeí ámúhadi ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrátuki. Téhdure
Йɰ¡ΔЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ. 29ॸÁhdure tsaate ámúhakye ímityúné tsaate méénuróné
ámúhakye méénúhajchíí tsá múu múu ɽ ‫ڟ‬ȍԮľʮҡѸΔɰɰ͑ĀɗɗҡֆŃ˔Ń̲ŃŃ͑ӕҡә̲ŃфŃ
pɽ ‫ڟ‬ámeítyúne. Téhdure ámúhá wajyámú ҡŃȍĀӕфľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲әȍ˔ֆľɰɰ͑
dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane ditye ámúhadítyú újcúhajchíí imyéénútuki. 38ॸMúu pɽ ‫ڟ‬aabó múhdurá
múu ɽ ‫ڟ‬hvejtsó tsiijya ditye itsájtyeki. néérómeke téhdure Píívyéébe ámúhakye
30ॸÁhdure ámúhakye tsíeméné ɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľ˔ľЙɽ ‫ڟ‬ááboóbe.
táúmeímyeke múu ajcúhi. Áhdure tsaate Aabe muurá ámuha muhdú tsíjtyeke
ámúha éhné náníhajchíí tsá múu mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcyádúré ámúhakye
díllotúne. 31ॸÁhdure pamévamáyé ámuha pɽ ‫ڟ‬ááboóhi.
ímí meíjcyane meímílléhajchíí múu 39ॸTéhduréhjáa tsiiñe Jetsóó úwááboobe
íicyánéjcutu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗʮËֆȍɗ. nééhií:

32ॸMuurá ámúhakye wájyúmekéré —¿Aca tsaapi hállúvátuube tsijpi
ámuha mewájyúhajchíí tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰՓʮֆә téhdure néébeke tsajtyéiyá tsiéllevu?
tene íjcyatúne. Muurá ímítyúné ¿Aca tsá tsamútsíyé áákityéítyuró
mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyarómé téhdure diityéké wáhyéju dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váné pañévu? 40ॸTsá muurá
wájyúmemáyé wajyújcatsíhi. 33ॸTéhdure tsaapi mamye dííbyeke úwáábohíjcyáábé
ámúhama ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɞʮËֆ̲ľ̲ֆŃ̲ӕȍ ehnííñevu wáájácutúne. Muurá ihdyu
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń̲ľɞʮËֆȍʮËȍɞɞҡѸҡľ͑ľ Й͑ľľфŃɗɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévácooca botsíi dibye
ímityúne. Muurá ímityúmé íjcyarómé wáájacúdú wáájácuúbe.
tehdu meenúhi. 34ॸÁhdure ámúhakye 41ॸ¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha méijyácunúhijcyá
tsíeménevu ájcúmekéré tééné ámúhá nahbémú hálluúúné pañe

cápayóóvéré ámuha maájcúhajchíí tsá wááhyéwuúné íjcyáneri ámúhá hálluúúné
tene ímityúne. Muurá ímityúmé pañe úménebááné íjcyane
wáájácúmeítyúme? 42ॸMuurá úménebááné wáduhcúhi. Aaja tsá nújpabya

ámúhá hálluúúné pañe íjcyame tsá wááóítyuró ávyéta cóhpé teja
ámúhá nahbémuke ámuha méénúmeíñélliíhye. Ehdu muurá tahñéjté
menééítyuróne: “Cána muha ámúhakye oke lléébome ijcyáhi. 49ॸÁánetu o nééne
mebóhdo eene wááhyene ámúhá cáhcújtsotúmé ijcyá éhne múúne tsaapi
hálluúúné pañe íjcyane.” ¡Ávyeta bañú ímíñeúvú ihjyá apɽ ‫ڟ‬hajcúné wádúhcútuja
múnaa ámuha meíjcyame pánehjɽ ‫ڟ‬dú dííbyedívú nújpabya wááóné boone dibye
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә̲ӕәȍ! Tujkénú ɽ ‫ڟ‬dátsó íjcyadu.
méwaagóoméí eene úménebááné ámúhá
hálluúúné pañe íjcyane botsíi ímí ámuha ҽѸΎĀȍΔ̲әԮֆŃʮәә¡Ńә͑ɞӕ
maájtyumɽ ‫ڟ‬mé mebóhdo teene wááhyene ̲ә͑ʮЙɗ˔ֆľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
ámúhá nahbémú hálluúúné pañe íjcyane. (Mt. 8.5-13)
7
Ehdu nééne tsá múu tsaate wahdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váné 1ॸEhdúhjáa mɽ ‫ڟ‬amúnáama Jetsóó
imítyúwu méénúneri íjyácunútú tsáijyu iíhjyúvátsihdyu péé ímamyémuma

múu éhnííñevu ímityúné ámuha Capenaóovu. 2ॸÁcoomíyíhjyáa
meméénuhíjcyáme. romáánómú tsodáhómú avyéjúúbé úníu
múnáajpi dibye wájyú néébe ávyeta
ͅӕȍĀә̲ľɞʮËֆ͑ľҡӕ̲ŃՓʮËә̲ľɞ
ËȍŃ̲ľľ¡ľĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬veríjyuco. 3ॸÁánáacáhjáa
̲ӕȍĀɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ԯ̲Ń̲ľɞʮËֆ͑ľ
diibye íavyéjuube tsúúca waajácú Jetsóó
(Mt. 7.17-20; 12.34-35)
técoomíyí íjcyane. Áánélliihyéhjáa
43ॸTsá muurá oove néévahíjcyáné tsaatéké túkevéjtsojtédítyú wálloobe
uméhé nééváítyuró átéréene oove dííbye éllevu dibye ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tso íúníu
íjcyatúne. Áhdure oove íjcyatúné múnáájpiíkye. 4ॸAhdújucóhjáa ditye
néévahíjcyáné uméhé tsá múijyú ipyééne néétene:
nééváítyuró oove íjcyane. 44ॸMuurá ‫ڟ‬
ʣ̲ɰ¡ŃĀɗɗ¡ֆľҡѸΎĀȍΔ̲әԮֆŃʮӕә¡ľ.
iñéévatúré méwaajácú uméhééné Áábeke íhya ihdyu tehdújuco u
kéeméhéhjɽ ‫ ڟ‬íjcyane. Tsá muurá múijyú pɽ ‫ڟ‬ááboíñe. 5ॸMuurá ímí meke wájyuube
tsúhjɽ ‫ڟ‬vahe nééváítyuró híígoó. Áhdure ijraéémú meíjcyámeke. Muuráhjáa dibye
tsá múijyú wacyónejke nééváítyuró nééjuri mépihcyááveja méénúmeíhi.
baáco. 45ॸAhdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń 6ॸEhdúhjáa ditye néénéllii Jetsóó péé
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá pañe ɽ ‫̲ڟ‬ɰɽ ‫ڟ‬jtsaméí íjcyanéjuco diityémá téhullévu. Aaméhjáa

ditye íhjyuváne. Áánetu ímityúmé pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬júcóónáa tsiiñe tsodáhómú
ihjyúvá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá pañe ímítyúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí avyéjuube wallóó tsíjtyekéréjuco
íjcyanéjuco. Muurá muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buúúné íñahbévajtédítyú ditye iñééte dííbyeke:
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí íjcyadújuco ditye íhjyuváne. —Ávyéjuúbej, tsáhaváne ávyeta dííbye
jávú u úújetéityú ɽ ‫ڟ‬dátsó dibye
ͅɞɞҡֆŃҡѸɗ͑ә̲ľɞ͖ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ néénélliíhye. 7ॸTéénélliihyévané tsá dibye
(Mt. 7.24-27) páñetu úúma íhjyúvatétúne.
‫ڟ‬
46ॸ¿ʣveekí ámuha oke Ávyéjúúbedi Áánélliihyévané ihdyu íchihdyúré ú neé
médíllohíjcyá ámúhakye o nééne ámuha dííbyé úníu múnáajpi ibóhɰɽ ‫ڟ‬ki. 8ॸMuurévá
melléébóne tehdu meíjcyámejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? téhdure tsijtye íavyéjujte dííbyeke nééne
47ॸCáhawáá ámúhakye o úúbálle muhdú méénuhíjcyaábe. Áhdurévá ítsodáhómuke
tahñéjté oke lléébome íjcyane. 48ॸMuurá dibye táuhbánéjuco ditye méénuhíjcyáne.
tsaapi ánúmeííbyé cóhpéj nétsihdyu Téhdurévá íúníu múnáajpi dibye
ԮֆŃҡЙ͖ŃɗҡѸŃȍĀɞȍֆľʮәʮɰфɗɞЙɽ ‫ڟ‬hajcúné néhdújuco méénuhíjcyáne.
ѠΔΔËॷ7 120
9ॸEhdúhjáa diibye tsodáhómú avyéjuube úúballéhi. 19ॸÁánélliihyéhjáa diityédítyú

nééne ditye úúbálléneri Jetsóó míítyétsikye wálloobe dityétsí idílloté
ullévenúhi. Áánemáhjáa pámeekéré dííbyeke diibyéjuco éhneváa
tétsihyi íjcyámeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neébe: mɽ ‫ڟ‬amúnáake pájtyetétsóiibye tsááiibye
—Muurá tamúnaa ijraéémú íjcyáhajchíí iwáájácuki, áánetu
íjcyárómedítyú tsá tsáápíuba ehdu oke diibyéjuco íjcyátúhajchíí tsíjpiikyéi
cáhcújtsotú eene romáánómuube ityéhmeki. 20-21ॸAamútsíhjyáa Jetsóodívú
íjcyároobe cáhcujtsódu. Ehdúhjáa neebe úújeténáa bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaabe mítyámeke
Jetsóo. páhduváré nééne chémeháñeri
10ॸAanéhjáa diibye tsodáhómú avyéjuube ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ. Naavémúhjáa tsaaté pañe
Փ́́ΎΎ̲ľҡŃȍӕ́́ŃҡәՓʮҡѸɰ̲ľʮҡֆӕ̲ɽ ‫ڟ‬vá íjcyámeke waagóohíjcyaábe. Áhduréhjáa
tsúúca diibye íúníu múnáajpi bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬beke. ȍ́́әԮҡә̲Ńȍʮɰ˔ľɞ̲ɞЙֆľҡŃҡѸΎȍɞʮËֆ¡ľ.
Áábekéhjáa neemútsi:
Dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃŃ¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ —Tsojtsó múnáajpi Jóáa múhtsikye
11ॸÁtsihdyúhjáa Jetsóó ímamyémuma wallóó diéllevu uke muhtsi medíllo ¿ava
Naíivu péébema tsijtye mítyame pééhií. diibyéjuco uu Pájtyetétsoobe éhneváa
12ॸAaméhjáa técoomívú úújetémé ájtyumɽ ‫ڟ‬ ííñujɽ ‫ڟ‬vú tsááiíbye? ¿Mityá tsáhái diibye u
tsáápille pííbájyúllé hajchi apáábyéré íjcyatúne? 22ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé
íjcyaabe dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke cúúutémeke. diityétsikye:
13ॸÁámedíhjyáa Jetsóó ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne —Wa meóómíñe méuubállé dííbyeke
díílleke nééhií: muhdú o úwááboobe méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬
—Kímóóvedíñe. o méénune ámuhtsi maájtyumɽ ‫ڟ‬ne.
14ॸEhdúhjáa iñééne teene ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬témeho Páneere méúúbálleco hállúvátuméhjɽ ‫ڟ‬
dibye ékééveténéllii teeho íhbume hálluvájucóóne, úllétuméhjɽ ‫ ڟ‬úlléjucóóne,
íjyócuuvéhi. Aabéhjáa néé tééhoúvuke: íjpi chájááveméhjɽ ‫ ڟ‬bóhɰɽ ‫ڟ‬ne, lléébótuméhjɽ ‫ڟ‬
—Llíhi, dácuúve. tsúúca lléébone, dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɽ ‫ڟ‬ne.
15ॸEhdúhjáa dibye néénemáyé tsúúca Áhdure méúúbálleco ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ
iácúúvéne ihjyúvaabe diityéma. Aanéhjáa pajtyéteju tsúúca úwáábómeíñe.
Jetsóó tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juke néé dille itsájtye dííbyeke 23ॸMaímijyu ihdyu oke cáhcujtsómé
ihjyávu. 16ॸÁáneríhjyáa pámeere tétsihyi íjcyanej.

íjcyame itsájúréévéne Píívyéébeke 24ॸEhdúhjáa Jetsóó néé Jóáa
dúúruvámé nééhií: wállóómútsikye. Aamútsíhjyáa óómíñé

—Ícyooca ihdyu Píívyéébé ihjyú boone diibye Jóáádityu neébe:
uubálle múnáajpi ɽ ‫ڟ‬htsútuube mééma — ¿Acáa Jóáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné
ijcyáhi. Téhduréhjáa néémeé: ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ¡ľĀɞԮә̲ӕȍ
—Muurá íñe Píívyéébe pɽ ‫ڟ‬aabó ihñéjteke. mepíhcyáávehíjcyácooca muhdú ámuha
17ॸÁáné uubálléhjáa páneere Jodéa ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɞɞ¡ֆľ˔ľ? ¿A ámuháa
ɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ĀɗҡѸәʮԮŃȍɗ. Aanéhjáa ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әŃȍ͑ľ̲әә͑ľә̲ľȍľ
téhdure tsííñé iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa waajácúhi. kííjyébari vááúmeídyú páhduváré dííbyé
ɽ ‫ڟ‬jtsaméí nééneé? 25ॸ¿A tsaímíyée
ҽѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗˇΔˇľҡѸΔΎ úcámeíhíjcyaábe? Muuráhjáa tehdu
Ń́́ľԮӕՓ́́ΎΎ̲әҡѸɗ iújcámeícyá tsá ihdícyátsihyi dibye
(Mt. 11.2-19) íjcyáítyuróne. Muuráhjáa ávyéjujté
18ॸEhdúhjáa dibye méénuhíjcyáné jaaháñé pañéiyo diíbye. ¿Aanée muubá
tsojtsó múnáajpi Jóáake ímamyémú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɞ¡ֆľ? 26ॸ¿Mityá Píívyéébé ihjyú
121 ѠΔΔËॷ7
‫ڟ‬
uubálle múnáajpíi diíbyej? ʣ̲ɰ͑Ńľ o nééneé. Áhdure ámuha óhdityu
diibyéjuco. Árónáacáa tsíjtyé ehnííñevu ménehíjcyá oova ávyéjúúbé wáábyuta
diíbye. 27ॸDííbyedítyú muurá Píívyéébé íjcyáne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬ahdótso múnaa ímityúmé
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: íjcyámedívú o náhbévahíjcyáne. 35ॸÁrónáa
Ó pícyoó dɽ ‫ڟ‬ɰȍĀľҡѸЙɗɗ˔ֆľĀɗ¡ֆľ muurá Píívyéébeéjté íjcyámedítyú
iúúbálle mɽ ‫ڟ‬amúnáake ditye bóhówaavéné dibye diityémá
iímíbáávyéne ímí uke méénuhíjcyáne. Ehdúhjáa Jetsóó néé
iwáátsúcúpéjtsoki. paritséómuma taúhbájú uwáábojtéke.
28ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃҡѸĀɞɞ¡ֆľĀӕҡѸɗʮҡֆľ
néétune. oфΔ͑͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ ˇľҡѸΔΔЙфɗҡѸŃΔ̲әә¡ľ̲̲ʮËȍΎ͑ľ

Píívyéébé avyéjúejtédítyú ɽ ‫ڟ‬ɰĀҡѸΎΎ¡ľ 36ॸAanéhjáa tsaapi paritséómúejpi
íjcyároobe avyéjúúlléméií diibye Jóáá Tsimóó Jetsóoke míñutsó dibye ihjyávú
ehnííñevu. dííbyema imájchoki. Ahdújucóhjáa
29ॸEhdúhjáa Jetsóó néénetu ávyéjúúbé péébema dityétsí májchone.
wáábyuta íjcyáne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬ahdótso 37ॸÁánáacáhjáa tsáápille técoomíyí
múnáama tsijtye múhdumé Jóáádivu ímítyulle íjcyalle Jetsóó tééjari íjcyane

tsójtsótsámeímyé waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń iwáájácúne péé tééjavu imyéwu cúvááné
Píívyéébe íjcyaabe tehdújuco méénune. pacúúcújpácyoma. 38ॸAalléhjáa dííbyé
30ॸÁánetúhjáa paritséomuma taúhbájú lliiñévú icyánoovéváne tááhií. Aanéhjáa
uwáábojte Jóáádivu tsótsójtsámeítyúmé ɗ̲ҡֆΎфɗĀɞɞ¡ֆŃʮҡӕȍËֆәɰЙɽ ‫ڟ‬pajchóné
íllure ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vállehíjcyá téhdure Píívyéébe íhñíwácoríyé ipáácyúné boone téjtuhácyú
diityémá méénúiyóne. ichóhchóne teene pácúúcújpácyoríyéjuco
31ॸÁámekéhjáa Jetsóó nééhií: dille múrijchóne. 39ॸEhdúhjáa dille
—¿Aca muutédívú íñe ícyoocá múnáake Jetsóoke méénune diibye eenée dííbyeke
ó meménúiyáhi? ʑȍֆҡѸɰɰ̲ľĀɗԮӕʮ. ihjyávú tsájtyeebe ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne íllu ɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi:
32ॸͅӕӕф̲әә͑ľ́́ȍʮҡѸɰфɗɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cume “Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńɗȍʮֆәӕӕ¡́́ľ
úhbácatsíhijcyádú ámuha páhduváré múnáajpi áánu iíjcyaca waajácúiyá aalle
médárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyáhi. Muurá múúne íllu muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vallé íjcyalle dííbyeke ehdu
úhbácatsíhijcyáme: “Chiiyóró méénune. Muurá ávyeta múhdurá diílle.”
mellíjchúrónáa tsá ámuha meímílletú 40ॸEhdúhjáa dibye ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé iwáájácúne
̲ľՓȍҡѸɰ͑ľҡŃŃ͑ľфɗ. Áhdure máátyóba Jetsóó néé dííbyeke:

májtsí memájtsivárónáa tsá ámuha —Tsímo uke ó neé tsane.
meímílletú mekímoovéne.” Ehdu múúne Áánélliihyéhjáa neébe:
ҡѸɰɰ̲ľәȍ¡ËҡѸɞȍɗʮËֆ̲ŃɞʮËֆĀӕ̲ӕӕф —Bo ihdyu oke diñe, Ávyéjuúbej.
ámuúha. 33ॸMuuráhjáa tsojtsó múnáajpi 41ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
Jóáa tsá májchópityúne. Áhdurée tsá —ҽѸҡŃҡѸɞȍʮֆĀѸɰɰĀѸɰҡә̲ľɞ

dibye bíínojpácyó ádohíjcyatúne. tsáápiíkye. Áámútsidítyúhjáa tsaapi ujcú
Áábedítyúu ámuha ménehíjcyá mééííbye 500-ʮɰԮ. Áánetúhjáa tsijpi ujcú 50-ʮɰԮфľ.
íjcyáábé pañe naavéné íjcyánéllii ehdu 42ॸAanéhjáa iáhdóiyóné dityétsí
dibye nééneé. 34ॸÁábé boonétúu ó píívyetétúnéllii ílluréjuco dibye

bóhówaavé Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú o ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné teene diityétsidi
ípívyééveébe. Aabe panéváré o ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvénema. ¿Aane caabyé
májchoobe téhdure ó adó bíínojpácyo. diityétsidítyú éhnííñevu dííbyeke
Áánetu idyé ílluréjuco óhdityu ámuha Փʮֆӕ͑ľәɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ?
menéhijcyáné oova majchópíwu adópíwu 43ॸÁánélliihyéhjáa neebe Tsimóo:
—Íhya diibye eenéhjáa éhnííñevu múnáake iúwáábo muhdú Píívyéébé avyéjú

dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľҡә̲ľɗɗ¡ֆľʮ. íjcyane. 2ॸÁábekéhjáa téhdure tsaate
Áánélliihyéhjáa Jetsóó nééhií: walléémú nahbénú panévari
—Tehdújuco. ËȍŃ̲ľȍɞʮËֆ̲ľ˔ľĀɗ¡ֆľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ̲ľ.
44ॸEhdúhjáa néébere díílleke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne néé Áámemáhjáa Maaría Madaréná dííllé
Tsimóoke: pañétúu 7-meváké naavémuke dibye
—Éje, muurá íñe uke o wáágóolle. 3ॸTéhduréhjáa diityé pañe
ȍɰԮŃԮфΔΔ¡ľ̲ҡѸ͑әʮЙËֆΔӕ¡фŃӕ ȸľфΔΔĀŃЙɰ¡ΎΎ¡ľæȍΔΔҡѸҡ¡ˇΔ͑,
pícyootú tájtyúhaacyu o níjtyámeíki. Tsotsáánaa, ɞʮËֆ̲әЙɰ. Téhduréhjáa
Áánáa muurá íñe áámye oke tájtyúhaacyu ɗʮËֆ̲ŃҡѸɞʮҡֆľȍʮɰЙ͑ŃԮҡӕ̲ʮËȍΔ
ɗ̲ҡֆΎфɗɰЙɽ ‫ڟ‬pajchóné paacyú íhñíwácori. dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vánetu dííbyeke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáme.
45ॸÁhdure keená oke u dúúruváné u
chóhchone. Áánáa muurá áámye oke ҽѸЙɗ¡ʮҡѸΔ͑ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ

idyúúruváné chóhchohíjcyá tájtyúhaácyu. (Mt. 13.1-9; Mc. 4.1-9)
46ॸÁhdure tsá oke táhníwau 4ॸÁhduréhjáa mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa tétsihyi
dúúrúbájpácyóúbari u múríjchotúne. ɞʮËֆËΎΎ̲ɞʮɰҡӕˇľҡѸΔΎĀɞԮәЙɞȍËֆԮŃ̲ľ˔ľ
Aánáa muurá oke múríjcholle tsaapi bájtsónetu úwááboobe íllu
pácúúcújpácyori tájtyúhaácyu. 47ॸAane úúballéhi: 5ॸ—Tsaapíhjyáa íwajcyóhá
uke o néé mítyane dííllé imítyú íjcyaróné tríígoúúhá bájtsoobe íllure wávárajcóhi.
dííllé hallúrí íjcyájúcootúné mítyane oke k͑ŃȍʮĀɗ¡ֆľՓԮфʮËΔ͑ľҡӕҡѸӕȍʮɰ
iwájyune dille úújétsónélliíhye. Muurá ĀΎʮËΔʮӕӕԮʮЙɰɰ͑ŃԮӕ. Áuhjɽ ‫ڟ‬hjáa mɽ ‫ڟ‬amúnaa
wahdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váné imítyú tsaaté hallúrí íjcyane tádɽ ‫ڟ‬rɽ ‫ڟ‬hcoíñuhíjcyaúhjɽ ‫ ڟ‬coomɽ ‫ڟ‬mú
diityédí meɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóneri tsá méhdojéhi. 6ॸÁáné tsiúhjɽ ‫ڟ‬hjáa néwayúúné
mítyane ditye ímíjyúúvéítyuróne. Áánetu raahóvú dójcoúhjɽ ‫ ڟ‬ííñeróné chemé tétsii
ԮֆŃҡɰȍҡѸәҡә͑ŃŃ͑Ńɗ̲ɞҡֆәĀɗɗҡֆŃȍ́́әфɞ pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬pátúnélliíhye. 7ॸÁáné tsiúhjɽ ‫ڟ‬ȍʮҡѸӕȍʮɰ
íjcyaróné diityédí meɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne íjcyátsihvu dójcóúhjɽ ‫ ڟ‬hallúvú tene
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóneri muurá mítyane wááménéneri ííñeróné duhcúvatéhi.
ímíjyuuvéme. Aame meke wajyú mítyane. 8ॸo͑ľҡәȍʮɗȍĀֆӕҡѸӕȍʮɰĀΎʮËΔɗ̲ɞՓӕ
48ॸEhdúhjáa iñétsihdyu neebe díílleke: ɞɞ͖ӕʮɰ͑ŃҡѸɗȍԮӕ. Aanéhjáa imíwu píívyene
—Ímityúné u méénuhíjcyanéhjɽ ‫ڟ‬ neevá mítyane. Ehdúhjáa iúúbállétsihdyu
tsáhájuco díhyallúrí íjcyájúcootúne. kéévánécoba neebe diityéke:
49ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii tétsihyi —Aane ihdyu óvíi lléébome
tsijtye diibye Tsimóó miñútso múnaa icyáhcújtsóne tehdu ijcyáhi.
íjcyame nééhií:
—¿Aca muubá aabye íjcyaabe piivyété ˇľҡѸΔΔɞӕՓ¡ΔҡәȍәҡѸΎȍɞʮËֆ͑ľ
mɽ ‫ڟ‬amúnáadítyú íimítyuháñé iwáágoóne? (Mt. 13.10-17; Mc. 4.10-12)
50ॸÁrónáacáhjáa tsiiñe neebe díílleke: 9ॸAanéhjáa ímamyémú dilló dííbyeke
—Oke u cáhcujtsódú íjcyalle tsúúca u muhdú nééiyóné ehdu dibye úúballéne.

ЙʮҡֆľҡŃ́́Ńȍ́́әфɞҡѸȍʮӕËΎɰɰ͑ɞʮËֆҡә͑ľ. 10ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke:
Ahdícyane wa dipye tsaímiyéjucoj. —Ehdu ó úúbállehíjcyá Píívyéébe

ámúhakye iwáájácútso muhdú íavyéjú
ˇľҡѸΔΎ˔ľЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ŃՓ́́ŃŃ̲ӕ
íjcyanévu. Aane oke cáhcújtsótúmedívú
8
1ॸEhdúhjáa imyéénúné boonétú idyé tsá bóhówáávetúne. Muurá o úwaabóné
pehíjcyaabe Jetsóó ímamyémuma lléébójúcoorómé ícyahíjcyá teene
ҡѸɞËֆΎΎ̲ɞʮɰфɗЙҡѸɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮфɞɞʮËֆʮȍʮɰ lléébótúmeúvúdu. Áhdure teene
123 ѠΔΔËॷ8
ájtyumɽ ‫ڟ‬júcoorómé ícyahíjcyá 18ॸAhdícyane ímíñeúvú méɽ ‫ڟ‬jtsoco íñe

ájtyúmɽ ‫ڟ‬túmeúvúdu. ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮӕ̲ӕȍҡѸәәË
mewáájacúne. Muurá teene ímíllémedívú
ҽѸЙɗ¡ʮҡѸΔ͑ľҡӕɗәՓ¡Δ͑ŃˇľҡѸΔΔ éhnííñevu bóhówájtsóiibye ditye
¡ΔȍΔՓʮҡѸΔ͑ľ ímíñeúvú iwáájácuki. Áánetu teene
(Mt. 13.18-23; Mc. 4.13-20) ímíllétúmedívú tsá dibye
11-12ॸAane íllu nééiyóné ehdu ó bóhówájtsóityúne. Muurá áyánéwu ditye
úwáábohíjcyáhi: Muurá tríígóuuhádú wáájácuróné íllure dojtúcúiibye
nééne Píívyéébé uwááboju tsaate ímí diityédítyu. Ehdúhjáa Jetsóó úwaabóhi.
lléébone diityé ɽ ‫ڟ‬buúúné pañévú
úcáávéiyóné Naavéné ditye ipájtyetétu ˇľҡѸΔΎ˔ľҡѸɰɰʮӕĀɞɞ¡ֆŃ͑ȍ¡Ń̲ӕ̲
diityédívú mútátsohíjcyáhi. Aane әʮËӕҡŃфΔ͑ľ
͑ŃŃɗֆΔ͑Ńľľ͑ľʮӕӕԮʮЙɰɰ͑ŃԮәȍʮ (Mt. 12.46-50; Mc. 3.31-35)
dójcoúhjɽ ‫ ڟ‬coomɽ ‫ڟ‬mú méhdone. 13ॸÁánetu 19ॸҽŃɗʮֆәȍʮĀɞɞ¡ֆŃ͑ȍ¡Ń̲ӕ̲ҡѸɰɰʮӕ
tsijtye teene uwááboju illéébone ímí wajtsɽ ‫ ڟ‬tétsihvu. Aaméhjáa tsá píívyetétú
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunújúcoorómé páhduváré nééné dííbyedívú iúújeténé mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
mávaríjchojúúné iáábucújúcóótúne íjcyánélliíhye. 20ॸAanéhjáa tsaate dííbyeke
ílluréjuco téénetu ɽ ‫ڟ‬hveténé ímí nééhií:
icyáhcújtsótúnélliíhye. Aane nééiyóné —Éhtsíhyi áachi dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juma díñahbémú
ľľ͑ľ͑ŃՓֆәә͑ŃʮЙɰɰ͑ŃԮәȍʮĀΔʮËΎәȍʮɰ. íjcyame imíllé uke iájtyumɽ ‫ڟ‬ne.
14ॸÁánetu tsijtye uwáábó lléébójúcoorómé 21ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke:
muhdú iíjcyáneríyé itsúúrámeíhíjcyánéllii —Muurá téhdure íñe Píívyéébé uwááboju

teene ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi. Aame mítyane illéébone ímí tehdújuco úraavyémé
iéhnéváíyóneríyé íjcyame tsá wahárómú, táñahbémú, táñaallému.
úraavyéjúcootú tééné uwááboju
illéébójúcooróne. Aane nééiyóné eene ˫ɞɞʮֆŃ¡̲͑ΎȍʮɰˇľҡѸΔΔɽ ‫ڟ‬ȍԮľҡŃҡѸΔ͑ľ
ҡѸӕȍʮɰɞʮËֆҡѸɗȍԮәȍʮĀΔʮËΎәȍʮɰ. 15ॸÁánetu (Mt. 8.23-27; Mc. 4.35-41)
ijcyámé tsijtye teene uwáábó illéébone 22ॸTsáijyúhjáa Jetsóó néé ímamyémuke:
ímí tehdújuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúné —Métsu mepájtye éhnéjcúeúvu.
tsaímíyé úraavyéme. Aane nééiyóné eene Ahdújucóhjáa ditye mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri pééneé.
ɗ̲ɞՓӕәȍʮɞɞ͖ӕʮɰ͑ŃҡѸɗȍԮӕĀΔʮËΎәȍʮɰ. 23ॸAaméhjáa péhíjcyánáa cúwaábe.
Áánáacáhjáa kííjyébari mítyane nújpacyo

ЬľľҡŃҡәɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ ͑Δȍʮɰ͑ľәËԮŃĀɗɗҡֆŃ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né pañévú
(Mc. 4.21-25) ápííchówu diityéké pámaúcúiñédu.
16ॸÁtsihdyúhjáa tsiiñe neebe diityéke: 24ॸÁánélliihyéhjáa dííbyeke iákyéjtsóne
—Tsá muurá peete mepéétetsóné néémeé:

tsíeménevu maávohjácóítyuróne. Tsá —¡Ávyéjuúbej, Ávyéjuúbej! Éje, tsúúca
cuwáíhcyú lliiñévú mepícyóóítyuróne. mémájcánuúhi. Áánélliihyéhjáa
Muurá ihdyu cáámevu mépicyóó tene ɗËәәԮŃ͑ľҡľľ͑ľ˔ɞɞʮֆŃ¡̲͑ΎȍʮɰɞʮËֆ͑ľ
iájchúcunú já pañe téénej tééveri úhbaabe tene ɰɽ ‫ڟ‬hvetéki.
meíjcyaki. 17ॸAhdu muurá Píívyéébé Ahdújucóhjáa tene ɽ ‫ڟ‬hveténé
uwááboju bóhówajtsó páneere muhdú dáíhañéréjuco. 25ॸÁtsihdyúhjáa neebe
meíjcyane. Muurá páneere téévéneúvú diityéke:
méénúmeíhíjcyaróné tsá wáájácúratúné —¿Aca ihdyu tsáhái eene ámuha
íjcyáityúne. Muurá páneere waajácúméiíhi. Píívyéébeke ímí mecáhcújtsotúne?
ѠΔΔËॷ8 124
Ehdúhjáa dibye nééneri iúllévenúne Áhduréhjáa técoomítyú kémuéllé

néémeé: ɞʮËֆʮȍʮɰ̲ә͑˔ľәә¡́́Ń̲ľ.
—¿Muubáami áánu íjcyáábeke 35ॸÁánélliihyéhjáa mɽ ‫ڟ‬amúnaa téhullévú
˔ɞɞʮֆŃ¡̲͑Ύȍʮɰ́́ľŃ¡Ύʮ? ЙŃŃËӕ͑әɗʮҡֆә̲ɰ̲ӕȍĀәҡľ͑ľЙʮҡֆľ͑ľ.

Aaméhjáa úújetémé ájtyumɽ ‫ ڟ‬dííbyeke
ҽѸЙɞЙ͖ľ͑ԮŃ̲әɞʮËֆ͑ľ eenée naavémú dííbyé pañétú
(Mt. 8.23-34; Mc. 5.1-20) íjchívyéébeke íwajyámúúnemájuco
26ॸk̲ŃȍʮǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰҡӕЙŃŃ̲ľ íjcyaabe tsaímiyéjuco Jetsóó lliiñe
әәʮľҡŃǾĀфɗɗ͖әʮɰԮӕ. 27ॸÁtsihvúhjáa ácuúcunúúbeke. Ááneríhjyáa íllityéme.
Jetsóó íjchívyénáa tsaapi dííbye éllevu 36ॸÁámekéhjáa tsaate tétsihyi íjcyame
tsáá técoomí múnáajpi naavémú ípañe úúbállépejtsó muhdú tene pájtyene.

íjcyaábe. Diibyéhjáa íéveebe 37ॸÁáneríhjyáa iíllityéne nééme Jetsóoke
wájyamúúvátuube ícyahíjcyá níjkyénéj Āɗ¡ֆľɗЙֆŃŃҡŃҡѸɗȍĀֆӕĀɗɗҡֆŃɗɗ͖әʮɰҡӕ.

Йɰɰ͑Ńфľ. 28ॸAabéhjáa Jetsóó lliiñévú Ahdújucóhjáa dibye ímamyémuma
ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne dííbyeke néé kéévánécoba: ΔΔ̲ɗ͖ľ¡ɰՓ͑ľʮËәԮәфľ. 38ॸÁábekéhjáa
—Jétso Jetsóoj, ‫ع‬Ëɰɰ͑әɗ̲ɞ́́Ń diibye eenée dííbyé pañétú naavémú
óhdityu ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébé Hajchi u íjchívyeebe néé dííbyema ipyéékií.
íjcyaábe? Uke o néé óhdi u ɽ ‫ڟ‬cúbáhrátuki. 39ॸÁrónáacáhjáa neebe dííbyeke:
29ॸEhdúhjáa naavéné néé mɽ ‫ڟ‬amúnáájpí —Tsáhaá, dihjyávúré pééne duubállé
pañétú Jetsóoke dibyéhjáa dííbyeke Й͑ľľфľ̲ӕȍĀәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľӕ˔ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ.
‘díjchivye áádí pañétu’ néénélliíhye. Ahdújucóhjáa péébe úúballéné
Ávyetáhjáa tsáijyu meívatétsohíjcyaabe íhcyóómi múnáake páneere muhdú
naavéné dííbyeke. Áábekéhjáa tsaate ˇľҡѸΔΔĀɞɞ¡ֆľ˔ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ.
íhyójtsɽ ‫ڟ‬cuma íjtyúhaacyu úwáñehííñeri
chíjchuróné távárícyohíjcyaábe. ҽѸҡŃЙɰ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
Áábekéhjáa diibye naavéné úúpíyíñuube (Mt. 9.18-26; Mc. 5.21-43)
pehíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡фЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗ. 40ॸAanéhjáa Jetsóó tsíñejcúéuri
30ॸAanéhjáa Jetsóó néé naavéneke: ímamyémuma iúlléjétsihdyu wájtsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬beke
—¿Aca muubá dimyéme? tsaímíyé mɽ ‫ڟ‬amúnaa waatsúcúpejtsó
Áánélliihyéhjáa neébe: dííbyeke témehíjcyadúme. 41ॸÁánáacáhjáa
—Tamyémé Píváánéejpi. ‘Jáiro’ némeííbyé tsáá tétsihvu
Ehdúhjáa neebe mítyame dííbyé pañe pihcyáávéjá avyéjuube íjcyaábe.
iíjcyánélliíhye. 31ॸAaméhjáa diitye k¡Ńȍʮɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne néé Jetsóoke
naavémú néé Jetsóoke dibye iwáágóótu dibye ipyéé dííbye jávú apáálléré ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ12
ditye ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííyóhullévu. ЙɗʮËֆ¡ɞʮËֆ́́ľĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬veríjyuco
32-33ॸÁijyúhjáa tétsihyi jéémú meenímú íjcyánélliíhye. 42ॸAanéhjáa téhullévú
majchóri. Áánélliihyéhjáa naavémú néé péébeke mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa úraavyé
Jetsóó iwállo diityéké diityé pañévuréjuco. ávyeta rááutúne. 43ॸÁámécóbá pañéhjáa
Ahdújucóhjáa dibye wálloome diibye tsáápille péé 12 pijcyábájuco ichémé
mɽ ‫ڟ‬amúnáájpí pañétú iíjchívyéne tujpácyó ɽ ‫ڟ‬hvetépítyúneri
újcámeíñé méénímú pañévuréjuco. ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyalle. Aalléhjáa ihñénéhjɽ ‫ڟ‬
Ááneríhjyáa úúpíyivyémé téwajútú únéú pɽ ‫ڟ‬rujtsójucóó bañúháñé taabójteke
pañévú cáhpíyubámé májcanúhi. iáhdohíjcyáneri. 44ॸAalléhjáa idyéju
34ॸÁáneríhjyáa diityé tehméjté iíllityéne Ńȍ͑ŃʮËӕҡӕˇľҡѸΔΎĀɞԮәɰЙɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬véne dííbyé
wááme úúbálleté técoomí múnáake. wajyámú dómajcóhi. Ááné tujkéveríhjyáa
tsúúca ichémé díílleke ɽ ‫ڟ‬hvetéhi. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénélliíhye. 54ॸÁrónáacáhjáa díílleúvú

45ॸAanéhjáa Jetsóó iwáájácúne nééhií: ȍΔʮҡѸɰҡӕɗŃ˔ŃŃԮŃ͑ľ˔ŃŃԮ͑ŃËΎ¡͑ľŃ¡ľ:
—¿Múha ámuha oke médómajcóhi? —Wáhaj, dájkyeé.
Árónáacáhjáa nééme dííbyeke 55ॸAhdújucóhjáa ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne dille
idyómájcotúne. Aanéhjáa Péédorómá ácuuvéne. Átsihdyúhjáa neebe ditye

tsijtye íñahbéjté néé dííbyeke: imájchótso díílleke. 56ॸÁáneríhjyáa
—Uwááboóbej, ¿aca muhdú wahdyúré diityétsí cáánímutsi mítyane
mɽ ‫ڟ‬amúnaa néétúnáa ú dilló múha uke úllévenúmútsikye neebe dityétsí muucá
dómajcóne? iúúbállétu teéne.
46ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke:
—ͅӕӕфΔՓʮËәҡѸҡľ¡Δȍɰɰ͑ľ ʑ̲̲ֆŃ̲ӕ˔ľӕՓ¡ΎԮӕˇľҡѸΔΔՓ́́ΎΔ͑ľ

íllure oke idyómájcóneri. (Mt. 10.5-15; Mc. 6.7-13)
9
47ॸAanéhjáa Jetsóó wáájacújúcóónéllii 1ॸÁhduréhjáa tsáijyu Jetsóó pihjyúcú
íllityécunúlléré dííbyé lliiñévú ímamyémú 12-meva íjcyámeke.

mɽ ‫ڟ‬móúúvetéllé pámeere lléébónáa o̲ŃЙ͖ŃԮәȍʮЙɞËֆΎΎ¡ľɰҡѸɽ ‫ڟ‬jpá dííbye
úúballé muhdú néénéllii dííbyé wajyámú mémeri tsaaté pañétú páhduváré nééme
idyómájcóne tsúúca ibóhɰɽ ‫ڟ‬ne. naavémuke ditye iwáágóohíjcyaki,
48ॸÁánélliihyéhjáa neebe díílleke: ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľĀɗҡֆľɗ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaki.
—Árone Wa ímí Píívyéébeke u 2ॸÁánemáhjáa wallójúcoobe muhdú
cáhcujtsódújuco íjcyalle íñe tsúúca u Píívyéébé avyéjú íjcyane úwáábotémé

bóhɰɽ ‫ڟ‬ne. Ahdícyane wa dipye ҡŃȍĀӕфľËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľɗ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaki.
tsaímiyéjucoj. 3ॸÁámekéhjáa neébe:
49ॸEhdúhjáa dibye díílleke néénáa tsaate —Métsajtyédí ámúhá cuujúii, ámúhá
diibye pihcyáávéjá avyéjuube Jáiró jatu cahpáyuu, ámúha májchoo, ámúha
tsááme dííbyeke neeváhi: dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰɰ, éhdune. Tsájaare ámúhá
—Tsúúca dáájyuwa dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. Aane hallúéjamáyé mépeéco. 4ॸAame tsaaté
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nélliihyécó báñú ú tsájtyeé aabye javu meúújetéjaríyé méíjcyaco tétsihyi
uwáábóóbeke. ámuha meíjcyáné hajchóta. 5ॸAane tsátsíi
50ॸAanéhjáa Jetsóó illéébóne néé múnaa ámúhadi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétúhajchíí diityédí
Jáiróke: ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúmé ámúháj tuhááñeri íjcyáne ííñú
—Kímóóvedíñe. Cáhawáá ihdyu mépíchóújcámeícyó ‘tsá múúhá hallúrí
Píívyéébeke cahcújtsó dáájyuwa úúma tene íjcyatú ámúhakye muha
ibóhɰɽ ‫ڟ‬ki. meúwáábóiyóné ámuha
51ॸAanéhjáa tsúúca dííbye jávú ditye ̲ľŃȍĀɰɰԮ́́ľȍɞʮËֆ͑ľٔ͑ŃŃɗֆΔ͑ľ. Ááne
úújeténáa Jetsóó tsá ímílletú mítyame ílluréjuco mépeeco tétsihdyu.
úcaavéné dííbyema tééjá pañévu. 6ॸEhdúhjáa úwááboobe ímamyémuke.
Apáámyéréhjáa Péédoroo, Jóáaá, Ahdújucóhjáa ipyééne ditye ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә

Jacóóboo, diityétsí díílléwúuúvúj úwaabóné patsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮ̲ә͑˔ľ. Aaméhjáa
caanímútsii, éhdume úcaavéné imílleébe. bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸΎȍɞʮËֆËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ.
52ॸÁánáacáhjáa pámeere tétsihyi íjcyame
tahíjcyá díílleúvuke. Áámekéhjáa neébe: ҽѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗˇΔĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ

—Métahdí dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véllekéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Muurá (Mt. 14.1-12; Mc. 6.14-29)
ihdyu íllure cúwalle. 7ॸEhdúhjáa Jetsóó méénuhíjcyáné
53ॸEhdúhjáa Jetsóó nééneri uuhɽ ‫ڟ‬vatémé ávyéjuube Heróódé iwáájácúne
dííbyedi tsúúca ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗ́́ľ páhduváré ɽ ‫ڟ‬jtsámeí dííbyedítyú ‘tsojtsó
ѠΔΔËॷ9 126
múnáajpi Jóáa tsiiñe bóhɰɽ ‫ڟ‬be’ tsaate amóóbemútsikye iékéévéne téhdujtsó

néhíjcyánélliíhye. 8ॸÁánetúhjáa tsijtye Píívyéébeke cáámevu icyárúúvénema.
nehíjcyá éíjyuúvúu íjcyame Píívyéébé Átsihdyúhjáa idyóhdáhɽ ‫ڟ‬nunévú ájcuube
ihjyú uubálle múnaa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémedítyú ímamyémuke ditye iwájtu pámeekére.
ҡѸЙɗ¡Δȍɰɰ¡ľĀɗ¡ֆľɞʮËֆ͑ľ. Tsaatéhjáa 17ॸAanéhjáa pámeere imájchónetu oovéhi.
ɰʮҡѸәËӕ͑әƄфɞĀɗ¡ֆľɞʮËֆ͑ľ. 9ॸÁánetúhjáa Áánetúhjáa cóeváné ujcúmé 12-rujtsívá

Heróódé nééhií: úvérujtsíñe wáhpe.
—Ááneráhjáa Jóáádivu ó táuhbá ditye
íhñíwau ikípíyuúcuki. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ ЬŃŃĀΎфΎ͑ŃŃ̲ŃЙʮҡֆľҡŃŃ¡ŃˇľҡѸΔΔɞʮËֆ͑ľ
¿muubáami tsáma diibye eene ehdu (Mt. 16.13-19; Mc. 8.27-29)
méénuhíjcyaábej? 18ॸÁhduréhjáa tsáijyu Jetsóó
Ehdúhjáa iñééne Heróódé imíllé ímamyémudítyú tsátsihvu ipyééne

Jetsóoke iájtyúmɽ ‫ڟ‬iyóne. Píívyéébema ihjyúváhi. Áijyúhjáa neebe
diityéke:
ͅʮËȍΎ̲ɞҡֆ̲ľĀɞԮәˇľҡѸΔΔәәʮľҡŃҡѸΔ͑ľ —¿Aca muubá o íjcyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
(Mt. 14.13-21; Mc. 6.30-44; Ja. 6.1-14) óhdityu nehíjcyáhi?
10ॸAanéhjáa ímamyémú Jetsóodívú 19ॸÁánélliihyéhjáa nééme dííbyeke:
iwájtsɽ ‫ڟ‬ne úúballé páneere muhdú téhulle —Tsaate nehíjcyá tsojtsó múnáajpi
ɗ̲ֆŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. Átsihdyúhjáa Jetsóó Jóáa u íjcyane. Áánetu tsijtye nehíjcyá
péé diityémá múha íjcyátútsihvu éíjyuúvúu íjcyame Píívyéébé ihjyú
´ľҡѸɗĀʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬vu. 11ॸAanéhjáa kiávú ditye uubálle múnáaúvudítyú Eríá tsiiñe
pééne iwáájácúne tsijtye úraavyé ¡Δȍɰɰ¡ľӕɞʮËֆ͑ľ.
diityéke. Áámekéhjáa úwááboobe 20ॸÁtsihdyúhjáa diityékeréjuco dibye
Píívyéébé avyéjutu. Áámedítyúhjáa nééneé:

bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸΎΎ¡ľËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ. —¿Ácooca ámuha muubá o íjcyane
12ॸAanéhjáa tsúúca meííjyunúnéllii menééhií?
ímamyémú néé dííbyeke: Áánélliihyéhjáa Péédoro nééhií:
—ʑ́́ӕфŃʮӕËΎՓ́́ΎɞʮҡֆŃ˔ľɞËȍɞɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬rí —Muurá, uu, Críjto Píívyéébe uke
ɞʮËֆʮȍʮɰ̲ә͑ĀɞҡֆәҡѸɞľ̲Ń͑Ńӕ¡Āɗҡֆľ wálloobe mɽ ‫ڟ‬amúnáake u pájtyetétsoóbe.
iñéhcone imájchóne iwáyéééveki. Muurá
íñe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá íjcyátútsihyi meé. ʣĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľɞ͖ŃˇľҡѸΔΔәә¡́́Ń͑ľ
13ॸÁrónáacáhjáa Jetsóó néé diityéke: (Mt. 16.21-28; Mc. 8.31-9.1)
—Ámuháyé bo mémajchótsó diityékej. 21ॸEhdúhjáa Péédoro néénetu bóíjcyuube
Áánélliihyéhjáa nééme dííbyeke: ditye muucá iúúbállétuki. 22ॸÁtsihdyúhjáa

—Árónáa méhdi 5-hováré páahóónema ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñé úúbálleebe nééhií:
míítyétsiye amóóbemútsi. Íhya ihdyu —Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe
tsiiñe kémúúneúvú maáhdoca muurá ó ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméií mítyane. Muurá
úújetéiyóné pámehdívúre. túkevéjtsojtee, llúúvájté avyéjujtee,
14ॸEhdúhjáa ditye néérónáa neébe: taúhbájú uwáábojtee, íjcyame oke
—Méne ditye páhadsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬iáhcúba ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬válleéhi. Aame muurá oke
50-mevátsa. Áijyúhjáa diitye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóroobe 3 coojɽ ‫ڟ‬vatu tsiiñe ó bóhɰɽ ‫ڟ‬hi.
5,000-meváubáhjáa wajpíímúré íjcyaróme. 23ॸEhdúhjáa ímamyémuke iñééné
15ॸÁámekéhjáa ditye néhdújuco ditye boonétú neebe pámeekére:
áhcubáné páhadsɽ ‫ڟ‬ʮɰ. 16ॸÁánáacáhjáa —Ahdícyane tsaate oke iúraavyéné
Jetsóó teene páahóónema ímillémé óvíi iímillédú iícyahíjcyánetu
127 ѠΔΔËॷ9
ɰɽ ‫ڟ‬hveténe oke úraavyé wájyúmeítyúmé íllityéme. 35ॸAaméhjáa tééné pañe

tééné déjúcotu ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné pañe. íjcyánáa Píívyéébe nééhií:
24ॸͅӕӕфɞɞ͖әʮɰфɗɗɞ̲ɗ́́ŃĀәɗɞʮËֆ͑ľфɞֆŃ —Áánu muurá Hájchíwu mítyane o
tsúúrámeímyé tsá pájtyetéityúne. Áánetu wájyuúbe. Áábeke ihdyu tsáma
ihdyu teene ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne oke méllééboco.
iúráávyéíñeríyéjuco tsúúrámeímyé 36ॸEhdúhjáa Píívyéébe íhjyúvánáa
pájtyéteéhi. 25ॸ¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke ɰɰҡŃËӕ͑ә̲ŃˇľҡѸΔΔɗɗֆŃʮӕËΎɞʮËֆ¡ľ˔ľ.

pɽ ‫ڟ‬áábóiyóné tsáijyu múu Aaméhjáa tsá muucá úúbálletú teéne.
mewágóóóvénáa mítyane meéhneváne?
26ॸMuurá oke iúraavyéné núcojpɽ ‫ڟ‬llémeke ҽѸЙɞՓәәЙ͖Ńҡә͑ԮŃ͑ľ˔ľ
téhdure ó núcojpɽ ‫ڟ‬lleé Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu ˇľҡѸΔΔՓǣΎΔ͑ľ
o ípívyééveébe. Áhdure táuwááboju (Mt. 17.14-21; Mc. 9.14-29)
tsíjtyeke iúwáábóiyóné núcojpɽ ‫ڟ‬llémeke 37ॸo͑Ń¡ΎΎ͑ŃȍʮҡѸɞʮËֆΎΎʮɰҡŃȍ¡әҡә
téhdure ó núcojpɽ ‫ڟ‬lleé Llihíyó avyéjuri ditye óómíñáa téhbaú déjúcotu mítyane
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә̲͑ҡȍ͖ŃʮҡľŃ́́ľԮӕΎ mɽ ‫ڟ‬amúnaa Jetsóoke téhmehíjcyámé
tsáácoóca. 27ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍĀɞҡֆә dííbyeke waatsúcúpejtsóhi.
tsáhái tsaate dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityú Píívyéébé avyéjú 38ॸÁámedítyúhjáa tsaapi néé kéévánécoba
¡ΔȍΔՓԮŃ͑Ńʮҡֆә̲ɰҡә̲ľ. dííbyeke:

—Ávyéjuúbej, cána ihdyu óvíjyuco
ˇľҡѸΔΔҡѸɞȍĀֆәфľľԮŃ͑ľ áánu hájchíwu apáábyéré íjcyáábeke
(Mt. 17.1-8; Mc. 9.2-8) duhjévaj. 39ॸMuhdú íhya naavéné dííbyé
28ॸÁtsihdyúhjáa 8 coojɽ ‫ڟ‬vatu Jetsóó péé pañe íjcyaabe dííbyedi ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyáhi.
cáméhbaúvú Píívyéébema iíhjyúvaki. ʣĀҡѸΔՓӕҡѸɗʮֆӕĀɗ¡ֆľՓ˔ֆŃŃȍËΎΎ¡ľ
Aabéhjáa nahbévá Péédoroo, Jacóóboo, íhjyúcunúcooca íhjyútu uráhtsaba
Jóáaá, éhdúmedívu. 29ॸAabéhjáa ichívyehíjcyáhi. 40ॸÁánéllii dímamyémuke
Píívyéébema íhjyúvánáa dííbye húmɽ ‫ڟ‬ ó neerá ditye óóma dííbyé pañétú
tsíhdyúreevéhi. Áhduréhjáa íwajyámú iwáágóo dííbyeke. Árónáa tsá ditye
tsɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ͑әʮʮËȍәËӕ͑әȍɗ. 30ॸÁánáacáhjáa píívyetétú iwáágoóne.
Moitséemútsí Eríama bóhówáávemútsí 41ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé diitye
ihjyúvá dííbyema. 31ॸAamútsíhjyáa ímamyémuke:

téhdure cádiúcunúmútsí ihjyúvá —¡Juhúú, muutéráhana ihdyu ámuuha
dííbyema muhdú Jerotsaréevu Píívyéébeke cáhcujtsópityúme! Aane íñe
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véíñeri. ¿múhajchótá ámúhá muhdúrá o
32ॸAanéhjáa Péédoro íñahbéjtétsima áábúcúne ámúhakye ó úwááboóhi?
ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu cuwáháñema íjcyame Ehdúhjáa diityéké iñééróne neebe
ájtyumɽ ‫ڟ‬hi. 33ॸAanéhjáa tsúúca Jetsóodítyú dííbyeke:
kiávú diityétsí Moitséemútsí Eríama —Áyu cána ííllevu tsiva dááchikyej.
péíñúné boone Péédoro néé dííbyeke: 42ॸAhdújucóhjáa dííbye éllevu dibye
—Ávyéjuúbej, maímijyu ihdyu mee tsájtyéébeke tsiiñe naavéné wákyéehcóne.

íchiij. Ahdícyane métsu meméénu 3-wava Áánélliihyéhjáa Jetsóó néé dibye iíjchívye
nújuwááné dihñéwaa, Moitsée éhwaa, dííbyé pañétu. Ahdújucóhjáa dibye
Ería éhwaa, éhdune. íjchívyéné boone tsúúca ímíjpyetéébé
Ehdúhjáa Péédoro iñééne tsá wáájácutú Ë͑ɞ̲ЙŃŃЙľԮŃҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬duréjuco.
ɽ ‫ڟ‬veekí ehdu iñééneé. 34ॸÁánáacáhjáa ojtso 43ॸÁijyúhjáa pámeere tétsihyi íjcyame
diityédívú níítyéné pañe iíjcyáneri ӕ́́ŃԮľ͑әЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰȍҡѸәҡәɗʮҡֆә̲ɽ ‫ڟ‬neri.

ѠΔΔËॷ9 128
tsaatéké wálloobe íúmɽ ‫ڟ‬wari ditye iñéhco

ʣĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľɞ͖ŃҡѸɗɗ͖ľˇľҡѸΔΔәә¡́́Ń͑ľ tsátsii ditye cúwatéitsíi. Ahdújucóhjáa
(Mt. 17.22-23; Mc. 9.30-32) ЙŃŃ̲ľҽѸ̲фɗɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ńʮȍ͖Ń
44ॸÁánáacáhjáa Jetsóó tsiiñe néé néhcoróne. 53ॸÁrónáacáhjáa tétsíi múnaa tsá
ímamyémuke: ímílletú ditye tétsii cúwane Jerotsaréevu
—Ímíñeúvú mélleebúcunúcó ámúhakye ditye péénélliíhye. 54ॸÁánélliihyéhjáa
o nééneé. Muurá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o Jacóóbomútsí Jóááma Jetsóoke nééhií:
ípívyéévéébedívú tsaapi óhdivu —Ávyéjuúbej, éhnéhjáa Píívyéébé
ékéévétsoó ímítyúmeke. ihjyú uubálle múnáajpi Eríaúvú cúújuwa
45ॸEhdúhjáa dibye nééne ímamyémú tsá táúmeídyú metsu metáúmeí Píívyéébeke
ՓʮËӕҡәɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑ŃľȍĀӕĀɗ¡ֆľ dibye cúújuwa diityé hallúvú ɰɽ ‫ڟ‬jcaáyo
nééneé. Tsáháhjáa tene ímíllémeítyú cáámetu ditye iáíívyeki.
ditye wáájácúiyóne. Aaméhjáa 55ॸÁánélliihyéhjáa diityétsidívú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne
nuhnévehíjcyá teene dííbyeke idíllóiyóne. neébe:

—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí eene ámuhtsi múhdurá
ˇľҡѸΔΎ˔ľɞ̲̲ֆŃ̲әĀɗ́́ΔË¡ֆŃ méɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi? 56ॸTsáháa Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú
ɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕӕ¡ľĀɗɗҡֆŃĀɞҡֆәɞʮËֆɗֆΔ͑ľ o ípívyééveebe o tsáátu mɽ ‫ڟ‬amúnáake o
(Mt. 18.1-5; Mc. 9.33-37) tútávájtsoki. Ópée o tsáá diityéké o
46ॸTéijyúhjáa táhjájcatsímyé caabyé pájtyetétsoki. Ehdúhjáa diityéké
diityédítyú ɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕӕ¡ľɞʮËֆɞֆΔ͑ľфɗ. iñétsihdyu pééme tsícyoomíwuúvu.
47-48ॸAanéhjáa iwáájácúne Jetsóó
ˇľҡѸΔΎ˔ľɗәфԮֆŃ͑ľɞ̲ɞ́́ľфΔ̲ľ
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ménéwúuke iújcúne diityéké nééhií:
(Mt. 8.19-22)
—ͅӕӕфɞʮҡֆľҡѸɰɰ̲ŃՓӕә̲әɽ ‫ڟ‬dátsó
néémeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvémé ookéjuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéne. 57ॸAaméhjáa péhíjcyánáa tsaapi
Téhdure okée wállóóbekéjuco ditye juuvávyú Jetsóoke nééhií:

ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéne. Ahdícyane caabyé ámúhadítyú —Ávyéjuubej, ó imíllé úúmaye o
ɰĀҡѸΔΔ¡ľәԮә͑ŃŃ¡ľ̲ӕӕфɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕә¡ľ. péhijcyáné kiávú u péhullévújuco.
Ehdúhjáa Jetsóó néé ímamyémuke. 58ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
—Muurá iyámé íjcyarómé óówamu

ͅľ˔ľҡәҡԮʮҡѸΎҡә̲Ń̲ľ˔ľЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ľ íhyéjúnema téhejújɽ ‫ ڟ‬pañe icyúwaki.
(Mc. 9.38-41) Áhdure wahpéjté ijcyá icyúwáítsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ̲.
49ॸÁhduréhjáa tsáijyu Jóáa néé dííbyeke: Áánetu íñe Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
—Ávyéjuúbej, muha máájtyumɽ ‫ ڟ‬tsaapi ípívyééveebe tsá tahjyáúbamáyé o
dimyémeri naavémuke wáágóohíjcyáné íjcyatúne.
tsaaté pañétu. Áábeke muha menéé dibye 59ॸEhdúhjáa iñétsihdyu neebe tsáápiíkye:
tehdu imyéénújúcóótu ɽ ‫ڟ‬veekí tsíjpiiye —Muúbej, óókéréjuco duráávye.

íjcyaabe tehdu méénúnélliíhye. Áánélliihyéhjáa neébe:
50ॸÁrónáacáhjáa Jetsóó nééhií: —Ávyéjuúbej, óvíi ihdyu múijyú llihíyó
‫ڟ‬
—¿ʣveekí ámuha mébóijcyúhi? Muurá óhdivu dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ¡ΎҡѸɞɗӕӕ˔ŃфŃʮӕËΎΎ
meke pɽ ‫ڟ‬aabómé tsá meke tútávájtsotúne. úráávyeki.
60ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé dííbyeke:
ˇËΔΔ¡Ύ̲әҡѸɗ˔ֆľˇΔ̲ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ —Óvi ihdyu tsamééré ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó
51ॸAanéhjáa tsúúca níjkyejɽ ‫ڟ‬vú dibye ՓʮËӕҡә̲ŃËәәәʮËҡѸɞɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécoóca.
pééíñe éévé pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬júcóónáa peebe Áánetu ú úwááboó Píívyéébé avyéjutu
ímamyémuma Jerotsaréevu. 52ॸÁijyúhjáa íjcyáné uwáábojúréjuco.
61ॸÁánetúhjáa idyé tsijpi néé dííbyeke: jari múu ijcyáhi. Tsá múu tsííjyatuu,
—Ávyéjuúbej, téhdure ó imíllé tsííjyatuu, péétúne. Aane óvíi diityéké
uukéréjuco o úraavyéne. Áánéllii tujkénú ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábóne áhdó diityéré
tahájkímuke ó pítyájcóteéhi. ámúhakye ájcúne tájpí ámuha méijcyáhi.
62ॸÁánélliihyéhjáa neebe dííbyeke: Muurá wákimyéi múnáajpi íwákimyéi
—Muurá múúne caajáíhcyú áhdó ujcúhi. 8ॸAane ámuha tsácoomívú
túkévéjtsoobe tsá kiá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tetú caajáhó meúújetécóómi múnaa ímí ámúhakye
tsatújkeve pééiyóné iwáátsúcúne májchotsóné mémájchoco
ityútávájtsóíyónélliíhye. Ehdu nééne tsúúca panéváré ámúhakye ditye ájcune. 9ॸAame
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃԮֆŃʮәľʮҡľɞʮËֆфΔ̲ŃҡѸɞ͖ŃȍʮɰфɞֆŃ mébóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoco técoomí múnáadítyú
íjcyame tsá dííbyé avyéjúejte íjcyatúne. ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ. Áhdure méúúbálleco
Ehdúhjáa diityéké Jetsóó úwaabóhi. tsúúca Píívyéébe avyéjúejte ditye
íjcyáiyóne. 10ॸÁánetu tsácoomí múnaa
70-̲ľԮ˔ŃӕՓ¡ΎԮӕˇľҡѸΔΔՓ́́ΎΔ͑ľ ámúhakye wáátsúcútúhajchíí múu
10
1ॸÁáné boonétúhjáa 70-meváké ӕ́́ŃʮɰʮҡΔ͑ŃʮЙɰɰ͑ŃԮәɗɞʮËֆ͑ľ͑ŃŃȍɗɞ: “Íñe
iújcúmeke wálloobe ámúhá cóómi ííñú múúháj tuhááñeri
míítyétsícyutsáké pacóómivávú dííbyé íjcyane ámúhadívú muha
ɰȍĀľĀɗҡֆľɗәՓ¡Ύ̲ɽ ‫ڟ‬amúnáake. mépíchóújcámeí ámúhá hallúrí ímityúné
2ॸÁámekéhjáa neébe: íjcyáné uubálle. 11ॸAame ihdyu óvíi
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΎԮֆŃҡ̲ɗҡֆ̲Ń muhdú ámuha méijcyáhi. Muurá
mɽ ‫ڟ‬amúnaa Píívyéébé avyéjúejte ditye Píívyéébé avyéjúejte ámúha
íjcyáíyóné uwááboju úwáábómeíiyóme. méijcyájúcóóiyáhi.” Ehdu méneeco
Árónáa tééné wákimyéi múnaa uwáábojte diityéke. 12ॸAane ámúhakye o néé ehdu
áyáhreé. Áánéllii ihdyu múu táúmeí páné ámúhakye dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeke muurá Píívyéébe
aabájaabéré íjcyaabe Píívyéébeke dibye ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɽ ‫ڟ‬cúbáhraá muhdú
mítyámeke uwáábojtéké ipícyo ditye mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné iímíbájchócooca
iúwáábo mɽ ‫ڟ‬amúnáake dííbyé avyéjúejte Tsodóóma múnáadi ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhráíñé
ditye íjcyáíñé uwááboju. 3ॸAhdícyane íñe ehnííñevu.
ámúhakye ó wallóó oohímye éllevu
̞́ŃŃ¡ΔЙɞҡֆә͑Ń̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑
obééjáwuúmuke mewállóóiyódú muhdú
(Mt. 11.20-24)
ámúhakye dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véímye éllevu. 4ॸAame tsá
ámuha metsájtyéityú ámúhá cahpámyuu, 13ॸ‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕҡѸ̲ҡľ͑ľЙʮҡֆľɞ͖Ń
ámúha dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰɰ, ámúhá túhápaajɽ ‫ڟ‬nee, Coratsíii, Betsáidaa, íjcyácoomícyu
éhdune. Áhdure tsá ámuha juuvávú múnáake! Muurá íñe méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬
ҡѸҡŃ̲ҡѸɞ͖Ńȍʮɰфɗ̲ľɞȍʮֆәԮɗҡֆә͑ľ. o méénuhíjcyánée Tííroó, Tsidóoo,
Tsapéhdúré méúlleco. 5ॸAame ámuha íjcyácoomícyuvu o méénuca tsúúca
tsájaavu meúújetécooca múu tééja íimítyú ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎ
múnáake nééhií: “A ámuha méíjcyaraj. ditye ɽ ‫ڟ‬búwáávéiyóne. Áánemáa muurá
Óvíi Píívyéébe ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabó ímí íatérééjahjɽ ‫ڟ‬vú iújcámeíñe bállííjyuri
ámuha meíjcyaki.” 6ॸAane tééja múnaa ávúhcúiyómé teene ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóné uubálle.
ámúhakye ímí wáátsúcúpéjtsóhajchíí 14ॸÁánéllii muurá ditye ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé
Píívyéébe ímí pɽ ‫ڟ‬ááboó diityéke. Áánetu ehnííñevu ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíimye diitye

ditye ámúhakye cátúhtsópéjtsóhajchíí Coratsíii, Betsáidaa, íjcyácoomícyu
múu ɽ ‫ڟ‬ȍԮľʮҡѸΔĀɗɗҡֆŃ˔Ńɰɰ͑͑ŃŃҡӕ̲Ńфľ. múnaa muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné
7ॸÁánetu ámúhakye ímí wáátsúcúpéjtsómé Píívyéébe nihñéétsihvúré ímíbájchócoóca.
ѠΔΔËॷ10 130
15ॸAhdu muurá téhdure Capenaóo —Ayúju Táácááni Píívyéébeéj, ͑ɞʮ˔ֆľʮɰɰ,

múnáake pajtyéiñe múhdumé ɞɞ͖ӕʮɰɰ, íjcyáné aabájaabe u íjcyaábej, uke
‘mityámítyá’ tsíñáávehíjcyámeke. téhdújtsoobéré ó duurúvá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә
‫ع‬ʣʮҡѸәËӕ͑ә̲Ńӕ¡ɰɽ ‫ڟ‬htsútúúvéiyóne? ɽ ‫ڟ‬dáátsojtédívú u bóhówátsohíjcyáné
Áánerá íllure wágóóóveímye. hallúvu. Áánetu tehdújuco tsá waajácu
16ॸAhdícyane múhdumé ámúhakye múnaa iíjcyane ɽ ‫ڟ‬tsúcunúmeíhíjcyámedívú u
lléébome muurá ookéjuco lléébone. bóhówájtsotú teéne. Ahdícyane ihdyu, Lli,
Áánetu ámúhakye lléébotúmé téhdure óvíi ehdu teene muhdú u tújkevééllédu.
oke tsá lléébotúne. Aane oke 22ॸEhdúhjáa Cááníkye idyúúrúvátsihdyu
illéébótúneri téhdure okée wállóóbeke tsá neébe:

ditye lléébotúne. Ehdúhjáa Jetsóó —Muurá ihdyu Llihíyó oke picyóó
diityéké túkévejtsóhi. tajtyééveri mɽ ‫ڟ‬amúnáake iwáájácútso
muhdú diityédítyú ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe. Tsá
70-̲ľԮɗәՓ¡ΔʮŃҡѸɗȍĀֆӕΔΔ̲ɗ͖ľ muurá múha wáájácutú dííbyé Hajchi o
17ॸAanéhjáa diitye 70-meváké dibye íjcyáábé ɽ ‫ڟ‬jtsaméi. Apáábyéré diibye
uwáábovu wálloome mítyane imíjyúú Llihíyó waajácú muhdú o íjcyane. Áhdure
iúwáábójétsihdyu iwájtsɽ ‫ڟ‬neri. Aaméhjáa idyé apáábyéré ó waajácú muhdú dibye
dííbyeke nééhií: íjcyane. Áhdure teene tsaatédívú o
— Ávyéjuúbej, muurá naavémú bóhówajtsóméré waajácúhi.
múúhakye lléébohíjcyá tsaaté pañe 23ॸEhdúhjáa iñétsihdyu ímamyémuke
íjcyámeke dimyémeri muha ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neébe:

meíjchívyétsócoóca. —Maímijyu ihdyu ámuha meíjcyane o
18ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: méénuhíjcyáné ámuha maájtyumɽ ‫ڟ‬me.
—Éée, tehdújuco teene tsúúca páñétúejpi 24ॸMuuráhjáa éíjyuúvú Píívyéébé ihjyú
Naavéné íjcyároobe táhjátsámeíñélliíhye. uubálle múnáama ɽ ‫ڟ‬htsutúmé avyéjujte

Muurá ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬éhne múúne chijchi oke ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyará íñe ícyooca muhdú o
rórihcyódú dibye íévéhóówatu áákityéne. méénuhíjcyáné ámuha maájtyumɽ ‫ڟ‬dú
19ॸMuurá ámúhá pañévú ó picyóó tatsɽ ‫ڟ‬jpá iájtyúmɽ ‫ڟ‬roki. Áhduréhjáa imíllerómé o
tamyémeri ámuha diibye mémunáajpi íhjyúváné illéébone. Árónáacáa tsáhái
Naavéneke metáhjaki. o͑Ń́́ɗɗҡѸɰɰ͑ téijyu o bóhówáávetúne. Ehdúhjáa Jetsóó
ámúhakye tútávájtsóityúne. Téhdure néé ímamyémuke.
ɞɞ͖ɗ̲ֆŃ̲ӕ̲ΔΔԮɰ̲ӕɞʮËֆфΔ̲ŃҡѸ
ámúhakye tútávájtsóityúne. 20ॸÁrónáa ҽѸ̲фɗ̲ә͑ʮЙɗЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
ihdyu mémítyájkímyeídí tééneri eene 25ॸTsáijyúhjáa tsaapi taúhbájú
naavémú ámúhakye ávyejúúlléneri. Múu uwááboobe dííbyeke imújtátsóro nééhií:

imítyájkímyeíiyódú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane Píívyéébekéré —Uwááboóbej, ¿aca muhdú ó íjcyáiyá
mítyajtsó tsúúca ámúha mémeháñé dííbyé múijyú o dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬o újcuki?
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕËҡәԮ͑Ń́́ɗɞȍֆľ. 26ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
Ehdúhjáa diityéké neébe. —¿Muhdútá nééne taúhbajuj?

ˇľҡѸΔΔæ͑ɞ˔ֆľĀәәфӕԮ͑ľ —Muurá nééneé: “Múu wajyú
(Mt. 11.25-27; 13.16-17) Dípiivyéébé Díavyéjuube íjcyáábeke ávyeta
21ॸAanéhjáa Cááni Píívyéébé Apííchó dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búutúré páneere muhdú u íjcyáneri
Jetsóoke ímíjyuuvu ájcuube dííbyeke dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi. Áhdure múu pamévakéré
dúúrúvaabe nééhií: wajyú muhdú u wájyúmeídyu.”
28ॸEhdúhjáa dibye néénéllii Jetsóó néé naalle Maaríá Jetsóó lliiñévú ácuuvé
dííbyeke: dibye úwaabóné illéébúcunúki.
—Éée, tehdújuco. Ahdícyane óvíi tehdu 40ॸo͑ËȍʮĀɗɗ́́ľͅҡҡѸɞ͖ľȍʮɰ
ú ijcyá múijyú u dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ imyéénúneri íjcyalle Jetsóoke nééhií:

u újcuki. —Ávyéjuúbej, ¿ɽ ‫ڟ‬veekí aalle táñaalle íñe
29ॸÁánélliihyéhjáa ityáhjátsámeítyu Ύ̲ŃŃ͑ә͑ŃȍʮɰҡӕҡѸΎ˔ľЙɽ ‫ڟ‬áábotúne? Díñe
tsiiñe neebe dííbyeke: ¡ΎΎ˔ŃɗĀɗ́́ľɰЙɽ ‫ڟ‬áábokij.
—¿Aanéhaca caatyéké ó wájyúiyáhi? 41ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé díílleke:
30ॸÁánélliihyéhjáa idyé Jetsóó néé —¿Aca ɽ ‫ڟ‬Ԯľľ˔ɞľľ͑ľҡѸɞ͖ľȍʮɰӕ
dííbyeke: méénúneríyé ú ijyácunú táuwáábori
—Tsaapíi Jerotsaréetu Jericóovu péébeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétulle? 42ॸMuurá ihdyu tehdújuco
naní múnaa imyéénúne dííbye éhnénéhjɽ ‫ڟ‬ Maaríá méénune tsá múha díílledívú
dojtú pɽ ‫ڟ‬rune íwajyámúúnemájuco. cátúhtsóítyuróne. Ehdúhjáa Jetsóó néé
o͑ľ̲ЙŃʮӕËΔΔ̲ŃĀɗ¡ֆľҡŃҡѸɗɞֆŃĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬veri Máátákeé.
íjcyánáaáca. 31ॸÁánáacáa llúúváábe tééjuri
péébe úújeté dííbyedívu. Áróóbedíi ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲̲ľɞȍʮֆӕԮ͑Ń
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétuube pajtyéíñúhi. 32ॸÁhdurée ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ
duurúvájá pañe wákímyeíhíjcyaabe péébe (Mt. 6.9-15; 7.7-11)
11
dííbyeke ájtyúmɽ ‫ڟ‬roobe pajtyé tsapéhdúré 1ॸAabéhjáa tsáijyu Píívyéébema
dííbyedi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétuúbe. 33ॸÁánetúu Tsamááriá iíhjyúvánetu nɽ ‫ڟ‬jkévánáa tsaapi

múnáajpi péébe dííbyeke iájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬bedi ímamyémudítyú néé dííbyeke:
mítyane ɽ ‫ڟ‬dáátsovéhi. 34ॸAabée ihdyu —Ávyéjuúbej, cána múúhakye duwáábó
dííbyeke ditye túúvátsonéhjɽ ‫ ڟ‬ityáábóne muhdú múúne Píívyéébema meíhjyuváné
bɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ʮɰ͑әȍɗ. Áábekée ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬judi tsajtyéébé tsaaté éhnéhjáa Jóáa ímamyémuke úwaabódu.
javu tépejco ityéhmeki. 35ॸo͑ŃҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevúu 2ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
tééja múnáájpikye iáhdóne neébe: Áánúke —Íllu múu íhjyúváhi:

téhmeco. Aane néhi tsiiñe tsíeméné ͅәәȍʮæ͑ɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗӕɞʮËֆ¡ľʮ,
dííbyema u áhdóhajchíí o óómidyu uke ó uke muha máávyéjujtsó
óómíchoóhi. Ehdúu méénuube Tsamááriá dúúrúvamére. Aabe ihdyu
múnáajpi. 36ॸ¿Aanée caabyé diityédítyú díavyéjuvu múúhakye dúúcúne u
tsíjpiiye íjcyároobe naní múnaa ímillédú múúhakye túkevéjtsó
ɽ ‫ڟ‬cúbáhraíñúúbeke wajyúhi? ɞɞ͖әʮɰфɗ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ̲ľ˔ľ̲ӕȍĀә
37ॸÁánélliihyéhjáa neebe Jetsóoke: ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗӕ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆĀӕ. 3ॸAabe
—Íhya eenée dííbyedi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne óvíi múúhakye majchóvú ú
pɽ ‫ڟ‬ááboóbe. ácuhíjcyá paíjyuváré tééne tájpí
Áánélliihyéhjáa neebe dííbyeke: muha meíjcyaki. 4ॸÁhdure muha
—Tehdújuco. Ahdícyane óvíi tehdu ú ímityúné meméénuhíjcyáné
meenúhi. múúhadi dɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne dábajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vé
múúhakye ímityúné
ͅҡ̲әЙɰ˔ľˇľҡѸΔΔȍɰԮŃ͑ľ
méénuhíjcyámedi muha
38ॸÁánéboonétúhjáa idyé Jetsóó meɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne teene
ímamyémuma péébe úújeté maábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véhijcyádu. Áhdure
tsácoomíwuúvu. Átsihyíhjyáa íjcyalle múúhakye ɽ ‫ڟ‬hvéjtsótuubéré
Mááta tsaímíyé diityéké ihjyávú pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá mávaríjchojúúnevu
waatsúcúpejtsóhi. 39ॸÁijyúhjáa dííllé muha metáhjátsámeítyuki.
ѠΔΔËॷ11 132
5-6ॸEhdúhjáa diityéké iñétsihdyu tsiiñe wáágóóné boone tsúúca ihjyúvaábe.

neébe: Ááneríhjyáa mɽ ‫ڟ‬amúnaa ullévenúhi.
—Muurá tsaapi ámuha 15ॸÁrónáacáhjáa Jetsóodítyú tsaate
̲ľ͑ȍ¡ŃԮȍɞʮËֆ¡ľҡѸɗʮֆӕЙŃËΔʮЙɰɰ͑ľ nééhií:

ámúhadítyú tsáápiikye neetéiyáhi: —Aadi muurá naavémuke
“Muúbej, cána okéi óvi daacu ámúha waagóohíjcyá tsaaté pañétú diitye
májchotu táñahbévaabe tahjyávú naavémú avyéjuube Betsebóó
wájtsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬beke o májchótsoki. Ávyeta tsá pɽ ‫ڟ‬áábóneríye.
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néúbamá o íjcyatúne.” 7ॸEhdu dibye 16ॸÁhduréhjáa tsijtye dííbyeke íllure
néénéllii ícyuwájá pañétú nééíyoobe mávárijchómé nehíjcyá dibye

dííbyeke: “Tsáhájuco o píívyetétú uke o méénúráítyuróné íévéhoowávú
ájcune. Tsúúca muha mécuwáhi. imyéénuki. 17ॸÁrónáacáhjáa diityé
Tsúúcajáne llééhowa wátájcámeíhi.” ɽ ‫ڟ‬jtsaméí iwáájácúne neébe:
8ॸEhdu muurá ámúhadítyú tsaapi —Muurá tsáné avyéjujte tsajɽ ‫ڟ‬jtóré
íñahbéváábeke iñééróne ájcúiyá dibye ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúmé ímityúné idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñe
táúmeíñevu éhnííñevúré dibye ílluréjuco ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné íavyéju. Áhdure
ipátsáríjcyótuki. 9ॸAhdícyane ihdyu múu muurá tsája múnaa ímítyú
táúmeí Píívyéébeke tééne tájpí ámuha idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñe ílluréjuco
meíjcyane ámúhakye dibye iájcuki. wáchájánújcatsíñe. 18ॸAhdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane muurá
Métsúúraméí ímí ámuha meíjcyáíyóneri Naavéné ihyájkímukéré íwáágóoca íllure
̲әȍ˔ֆľĀɗ¡ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. Áhdure íavyéjú újóvéjtsóiyáhi. Ehdu íñe
métáuméí ámúhakye dibye ityúkévéjtsoki. ámúhakye o néé naavémú avyéjuubévá
10ॸMuurá tééne tájpí iíjcyane táúmeímyeke Betsebóó oke pɽ ‫ڟ‬áábóneríyé diityéké o
ájcuúbe. Ímí iíjcyáíyóneri wáágóohíjcyáné ámuha óhdityu
tsúúrámeímyeke pɽ ‫ڟ‬ááboóbe. Dííbyeke menéénélliíhye. 19ॸÁánetúhaca ¿múúbé
túkevéjtsoju táúmeímyeke túkévéjtsoóbe. Йɰ¡Ύфɞ̲әȍ̲̲ֆŃ̲әՓǣΔΎȍɞʮËֆ
11ॸ¿Aca ijcyámé tsaate ámúhadítyú diitye naavémuke? Áyu cána oke menej.
ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲ʮËȍΎҡә̲ľɞËֆΎΎË Tsá muurá ámuha menééítyuró Betsebóó
nééwayúvúré ájcúiyóme? ¿A amóóbeke Йɰ¡ΎфɗĀɗҡֆľՓǣΔΎȍɞʮËֆ͑ľ. Íllure
ҡľҡѸɰҡә̲ľɞ͖ʮËәɗֆΔ̲Ń ámuha mémujtá ehdu meíhjyúváneri.
ííñimyédívúre? 12ॸÁhdure ¿aca ííhyúu 20ॸMuurá ihdyu Píívyéébe oke pɽ ‫ڟ‬áábóneri
ҡә̲ľɞҡѸɰ˔ľʮËәɗֆΔ̲ŃΔΔԮɰȍΔĀɞԮәфľ? ó waagóohíjcyá naavémuke tsaaté

13ॸMuurá ámuha mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímityúmé pañétú téénetu ámuha méwáájácu tsúúca
meíjcyarómé méimíllé ámúháj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke Āɞɞ¡ֆŃԮֆŃʮәɞɞ͖әʮɰфɗ̲әȍ̲
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľԮәфŃ̲ʮËӕ͑ľ. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬awáá íjcyájúcooróne.
̲ӕӕф̲әȍʮæ͑ɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ 21ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡәә¡ŃʮҡӕҡѸɰɰ̲͑әȍ
Íapííchó picyóó dííbyeke teene tsájtyéítyuróne. 22ॸÁrónáa dííbyé

táúmeímyé pañévu. Ehdúhjáa Jetsóó ehnííñevu íjcyaabe dííbyedítyú dójtúiyá
úwaabó ímamyémuke. páneere dííbyé méénujcátsiháñe. Ááne
dííbyé tsíeméné iímillédú méénúíyoóbe.
ˇľҡѸΔΎ˔ľͮԮŃ͑ŃЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ŃҡѸҡľ͑ŃŃ͑ľŃ 23ॸƄȍĀӕ͑ŃŃ͑ľ̲ӕӕфΎ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné
(Mt. 12.22-30; Mc. 3.20-27) ímílletúmé táwákimyéí íllure imíllé
14ॸÍjcyaabéhjáatsaapi naavéné ípañe óhdivu ityútávajtsóne. Aame tahñéjté
íjcyaabe íhjyúvátuúbe. Aanéhjáa íjcyáíyómeke íllure óhdityu
naavéneke dííbyé pañétú Jetsóó mútátsohíjcyáhi.
133 ѠΔΔËॷ11
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľՓ́́ΎΔ͑ľ.

ʑЙֆŃľɗɞʮËȍɞԮֆŃ̲ŃЙ͖ŃԮәҡѸɗɗ͖ľ Ahdu muurá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
͑ԮŃ͑ŃΔΔ̲ɗ͖ľ ípívyéévéébeke tene pájtyénetu
(Mt. 12.43-45) mɽ ‫ڟ‬amúnaa waajácuú dityée iímíjpyeténe
24ॸÁtsihdyúhjáa idyé tsiiñe Jetsóó nééhií: ipájtyeté Píívyéébe oke wálloóne. 31ॸAane
Muurá múúne naavéné mɽ ‫ڟ‬amúnáájpí pañétú muurá Píívyéébe mɽ ‫ڟ‬amúnaa muhdú
íjchívyeebe pehíjcyá iíjcyáitsíí néhcoobére. ícyahíjcyáné ímíbájchócooca tsáápille
Aabe iíjcyáíyotsíí iájtyúmɽ ‫ڟ‬túnéllii íllu ҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑́́ľ̲әȍĀɞԮә͑ŃŃҡѸΎΔ
ɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi: ٘ҽѸɗɗ͖ľΔΔΔ̲ɗɞ¡ɰՓ¡Ń ámuha mecáhcútsohíjcyátunévu.
pañévúré ópée o íjchívyéébé pañévu.” Muuráhjáa tsíhyullétú tsaalle Tsaromóó
25ॸAhdújuco muurá óómiibye ájtyumɽ ‫ڟ‬váné uwáábó illééboki. Aallée muurá ímí
diibye ípyée iíjchívyéébeke imíwu peevéébé cáhcujtsóhi. Áánáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí dííbyeúvú
éhne múu jaa llíjyahdu néébeke. 26ॸÁánéllii ehnííñevu o íjcyaabe o úwaabóné tsá
múúne nahbévaabe tsijtye 7-meváké ámuha mecáhcútsohíjcyatúne? 32ॸTéhdure
éhnííñevu ímítyúmeke diityémá tsiiñe muurá Níínibé múnáaúvú ámúhadívú
iúcááve dííbyé pañévu. Áábeke muurá ɽ ‫ڟ‬hdée néétsoóhi. Muuráhjáa Jonáá diityéké
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhráné ehnííñevu ɽ ‫ڟ‬cúbáhraábe. úwaabóné icyáhcújtsóne ímíjpyetéme.
Áánáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí dííbyeúvú ehnííñevu o
ʣɽ‫͑ڟ ڟ‬ľфɞ̲ľɞ̲ɞʮֆӕӕԮŃ͑ľ íjcyaabe o úwaabóné tsá ámuha
27ॸEhdúhjáa Jetsóó néénáa tsáápille mecáhcútsohíjcyatúne?
mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɰɰ͑Ńҡә˔ŃŃԮ͑ŃËΎ¡͑ŃŃȍɗɞ:
ͅŃȍ́́ӕәәËәЙľľҡŃĀә͑ŃŃ͑ľŃ
—¡Maímijyu ihdyu diille ukée
(Mt. 5.15; 6.22-23)
ɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváábeke píívyétsolle íjcyanej!
28ॸÁánélliihyéhjáa neébe: 33ॸTsá muurá peete tsíeménevu
—Éée, tehdújuco. Áhdure ¡maímijyu maávohjácóítyuróne. Muurá ihdyu

Píívyéébé uwááboju cáhcujtsómé cáámevu íboohówátsihvu mépicyóó tene
íjcyanej! iájchúcunúki. 34ॸAhdu muurá ámúhá
hálluúúné peetédú nééneri ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ
Mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ˇľҡѸΔΎ˔ľ͑ŃŃĀɗ¡ֆľ ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneri metsúúrámeíhajchíí
̲ŃŃ͑әфɞҡֆӕфΔ͑Ńɗ̲ֆŃŃ͑ӕ˔ɗ. téénetúré ámuha mébóhówaúcúnuúhi.
(Mt. 12.38-42; Mc. 8.12) Áánetu ímityúnéré ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneri
29ॸTéijyúhjáamítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa metsúúrámeíhajchíí téhdure téénetúré
píhcyaavé Jetsóodívu. Áámekéhjáa ámuha mébóhówaúcúnuúhi. 35ॸÁánéllii
úwááboobe nééhií: ҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә̲ӕȍ
—Ámuha muurá ícyooca íjcyáné tsúúca mewáájacúné múhdurá
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímityúme. Aame ¿ɽ ‫ڟ‬veekí meúráávyétuki. 36ॸMuurá ténejcu
ámuha méimíllé méénúráítyuróné o wáájacúmé ímityúné méénújúcootúmé
méénune ámuha oke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaúréjucó íjcyane éhne múúne
mecáhcújtsómejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? Óvíi ihdyu peete ájchúcunúnej tééveri meíjcyadu.
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpíi
ЬфɗҡѸŃΔ̲ӕ̲ҡәȍ¡ʮәӕՓ¡ΎʮҡŃ˔Ń
Jonáake pájtyedu nééne oke pájtyénetu
ˇľҡѸΔΔ͑әËΔʮЙɽ ‫ڟ‬ԮľҡѸΔ͑ľ
ámuha méwaajácú diibyéjuco
(Mt. 23.1-36; Mc. 12.38-40; Rc. 20.45-47)
mɽ ‫ڟ‬amúnáake o pájtyetétsoobe o íjcyane.
30ॸMuuráhjáa dííbyeke muhdú tene 37ॸEhdúhjáa Jetsóó úwáábóné boone
pájtyénetu Níínibé múnaa waajácú paritséómuube dííbyeke tsajtyé ihjyávú

ѠΔΔËॷ11 134
imájchótsoki. 38ॸk¡ŃȍʮɞȍֆΔʮҡѸɰ meíjcyarómé tsá tehdu meíjcyatú eene

níjtyámeítyuube májchóneri diibye ámuha meúwáábohíjcyádu.
paritséómuube ullévenúhi. 47ॸ‫ؽ‬kȍĀɞËֆ͑ľ̲ɰĀҡѸΎʮӕ̲әȍ˔ֆľ
39ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé dííbyeke: ‫ڟ‬
tene pájtyeíñej! ¿ʣveekí ámuha éíjyuúvúu
—Ámuha muurá ámúhaj pi hállúre Píívyéébé ihjyú uubálle múnáake ámúhá
méímíbáchómeíhijcyáhi. Árónáa ámúhá ɰȍĀŃ̲ә͑әԮәĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyámé
ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ímityúne. 40ॸ¡Tsá muurá ámuha nijkyénetu diityéúvu náávé
mewáájácúmeítyúne! ¿Aca tsá ámuha ménícyohíjcyáhi? 48ॸEhdu ámuha
mewáájácutú téhdure méɽ ‫ڟ‬jtsaméí meméénúnetu muurá méwaajácú ámúhá
metéhmémeíiyóné méjpi ɰȍĀŃ̲ә͑әԮәӕɞËֆȍɞʮËֆʮɽ ‫ڟ‬jtóré ámuha
menítyámeíhijcyádúre? Muuráhjáa meúraavyéne.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń̲ľɞʮËֆЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ľ˔ľ 49ॸMuurá Píívyéébe nééhií: “Ó pícyoó o
ípívyejtsóhi. 41ॸÁánéllii múu íjpií, túkévéjtsóneri ɽ ‫ڟ‬hdétújuco iwáájacúné

ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméii, íjcyane tehmé ímí iíjcyaki. úúbálléímyeke. Téhdure ó pícyoó
42ॸ‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕ̲ӕȍЙфɗҡѸŃΔ̲ӕ˔ľ uwáábojtéke. Áámedítyú muurá tsaatédí
tene pájtyeíñej! Muurá tehdújúcooro ɽ ‫ڟ‬cúbáhraímye. Tsíjtyeke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoímye.”
Píívyéébeke ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáné Ehdúu Píívyéébe nééhií. 50ॸAane muurá
ámúha bájtsoháñeri. Árónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá téhdure ícyooca íjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnáake
ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú dííbyeke dómájcoó ííñujɽ ‫ڟ‬ɰɞЙɞԮֆŃŃԮŃҡѸɗȍĀֆӕ
mewájyúíyóneri? Áhdure ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ícyoocávú Píívyéébé ihjyú uubálle
ámuha mɽ ‫ڟ‬amúnáama ímíñeúvú múnáake tsaate dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyáné dibye
meíjcyatúne? Tsá muurá tsáneeríyé diityémá ímíbájchoíñe. 51ॸMuuráhjáa
dííbyeke meúráávyéne tsiiñe Abéeke íñahbéré dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóné boone
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóítyuróne. ҡѸɞʮҡֆľ˔ľ̲әȍɰȍĀŃ̲ә͑әԮә
43ॸ‫ؽ‬kȍĀɞËֆ͑ľ̲ɰĀҡѸΎʮӕ̲әȍ˔ֆľ dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóhi. Muuráhjáa Tsacaríake
tene pájtyeíñej! Muurá ámuha méimíllé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsómé duurúvájama Píívyéébé
ЙɗȍËֆԮľʮ͑ŃЙ͖ľɞ¡ΎΎȍΔՓҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬ríyé ɰɰËәԮŃËΔԮҡѸΔ̲ľɞȍɞʮËֆ͑ŃՓɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬
meíjcyane. Áhdure ámuha méimíllé ráhoúcunútsihvu. Aane ámúhakye o néé
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ámúhakye ávyejúúlléne. íñe ícyooca íjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnáake téhdure
44ॸ¡Áámeke ámúhakye taúhbájú tééné ímibájchó dómájcoíñe.
ӕՓ¡ΎʮҡŃ̲̲ɰĀҡѸΎʮӕҡľ͑ľ 52ॸ‫ؽ‬kȍĀɞËֆ͑ľ̲ɰĀҡѸΎʮӕ̲әȍ˔ֆľ
pájtyeíñej! Muurá ímityúmé ámuha tene pájtyeíñej! Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә

meíjcyárómeke mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnaa wáájácúiyóné ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha
pánehjɽ ‫ڟ‬dú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀәŃȍ͑ľ̲әә͑ľ métúhútsohíjcyá tsíhdyuréjuco
níjkyéné pañe nehníwu néérone meúwáábóneri? Ditye teene
pánehjɽ ‫ڟ‬dú hallu imíwu meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tedu. icyáhcújtsóne úráávyéiyóné ámuha
45ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii taúhbájú métúhútsohíjcyáhi. Aane muurá ámuha
uwáábojtédítyú tsaapi néé dííbyeke: meíjcyarómé tsá ímíñeúvú teene
—Uwááboóbej, ehdu aatyéké u nééneri meúráávyetúne.
múúhadívú ú wáájatsóhi. 53-54ॸEhdúhjáa Jetsóó íhjyuváné
46ॸÁánélliihyéhjáa neébe: taúhbájú uwáábojtémá paritséómuke
—‫ؽ‬ҽŃȍĀӕфľ̲әȍ˔ֆľɰĀҡѸΔЙʮҡֆŃɗ͖ľ! tsaríwu pajtyéhi. Aaméhjáa dííbyeke
Muurá ámuha íllure métúhútsohíjcyá panévatu dilló tsane dibye múhdurá
mɽ ‫ڟ‬amúnáake ámúhá ɽ ‫ڟ‬jtsaméityúré ámuha áñújcúhajchíí dííbyedítyú ímityúné
meújcúné uwáábori. Muurá ámuha iíhjyúvároki.
135 ѠΔΔËॷ12
tsájtyécooca tsá múu íjyácunútú muhdú

ʑ̲̲ֆŃ̲ӕ˔ľˇľҡѸΔΔҡŃɽ ‫¡ڟ‬әՓʮҡѸΔ͑ľ iíhjyúváíñeri. 12ॸMuurá ihdyu Píívyéébé
12
1ॸTéijyúhjáa ávyétá mityáné Apííchóré ámúhakye túkévéjtsoó ámuha
mɽ ‫ڟ‬amúnaa píhcyaavémé meíhjyúvaki. Ehdúhjáa Jetsóó néé
wájócójcatsíñáa Jetsóó néé ímamyémuke: ímamyémuke.
—ҽŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎҡֆľ
ҽѸ̲әӕɞʮֆËӕ͑әҡә̲ɞҡֆ͑ľɗŃȍ͑ŃԮɞֆΔ͑ľфɗ
paritséómú bañú múnaa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә
íjcyámeke. 2ॸMuurá téévéneúvú 13ॸTéijyúhjáa tsaapi mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɰɰ͑ŃԮә
méénúmeíyóné tsá tétsihvúré néé dííbyeke:

nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. ͅӕӕфЙ̲ľľфľɰɰ͑ —Ávyéjuúbej, táñáhbeke diñe dibye
méénuhíjcyáné bóhówááveéhi. 3ॸMúha oke idyówajcáro múhtsí wáábyuta
wáájácútúnáa ámuha mɽ ‫ڟ‬jcóhó pañévú múhtsíj caani pícyohíjcyánetu.
meíhjyúvaróné waajácúméiíhi. 14ॸÁrónáacáhjáa Jetsóó néé dííbyeke:
—¿Aca múha oke picyóó téeméné

ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɗ̲әӕɞ́́ɗҡֆŃȍɗ ímibájchoobe o íjcyaabe ámúhtsikye o
(Mt. 10.26-31) dówajcároki?
4ॸÁmuúha táñahbémuj, tsá múu íllityétú 15ॸTsá múu mítyane iéhnéváíyóneri
mɽ ‫ڟ‬amúnáadi apááñéré méjpi úmúúpívyetúne. Tsá muurá mítyane

dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóíyómedi. 5ॸÁánetu ihdyu múu meéhnéváne tájpí tsaímíyé meíjcyáítyuróne.
íllityé Píívyéébedi múijyú ámuha 16ॸEhdúhjáa dííbyeke iñééné boonétú
meíjchívyéítyuwa cúújúwá pañévú pámeekéré iúwaabóné úúbálleebe ehnéva

ámúhakye wáágóóíyóóbedi. múnáájpidítyu. Íllúhjáa neébe:
6ॸMuurá 5-meva coomɽ ‫ڟ‬mú mɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬hwuúcúré —Íjcyaabée tsaapi ehnéva múnáajpi.
áhdómeíyómeke téhmeébe. 7ॸAabe muurá 17ॸÁábe bájtsoháñée mítyane néévánetu íllu
téhdure waajácú ámúhá níwáujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né ɽ ‫ڟ‬jtsámeííbye: “¿Aca kiávú íñe ó aahɽ ‫ڟ‬vétsoó
̲әȍĀәʮɰԮɞʮËֆ͑ľ. Áánéllii tsá múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí tabájtsó áyánejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari?” 18ॸÁrónemáa neébe:
íllityétúne. Muurá diitye coomɽ ‫ڟ‬mú “Óubá éhne teene ááhɽ ‫ڟ‬vétsámeíhíjcyaja o
ehnííñevu ámuha méwajyúmeíhi. wácávyáhcóne éhnííñevu mítyájácoba o
áméjtsójá pañévú ó pícyoóhi. 19ॸÁáne íllu ó
ˇľҡѸΔΎ˔ľ̲ľәфԮֆŃ͑Ń̲ľҡΔΔ͑әɞҡֆӕфΔ͑ľ ɽ ‫ڟ‬jtsáméiíhi: ʑËֆΎΎËɗȍĀֆӕҡѸɰɰ͑ΔȍĀɗҡֆӕ
(Mt. 10.32-33; 12.32; 10.19-20) pɽ ‫ڟ‬htotúne. Áánéllii pevétaréjuco ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬o
8ॸMuurá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o íjcyaíñé óhdityu o májchoíñé, o ádoíñé,
ípívyéévéébeke iúraavyéné tóónútúmeke pɽ ‫ڟ‬htójúcóótúnélliíhye.” 20ॸEhdúu dibye
Δ¡ΔȍΔՓʮҡѸΎΔ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ĀɞԮӕ. ɽ ‫ڟ‬tsámeíhíjcyárónáa Píívyéébe néé dííbyeke:
9ॸÁánetu íllure tóónuhíjcyámeke tsá o “Tsá mɽ ‫ڟ‬a u wáájácúmeítyúne. Muurá
bóhówájtsóityúne. ípyejco tsúúca ú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veéhi. ¿Ácooca eene u
10ॸMuurá íñe Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o éhnévahíjcyánécoba muhdúíhyaja?” 21ॸEhdu
ípívyéévéébedítyú ímityúné muurá pajtyéiñe íhdyunéré
íhjyúvárómedi Píívyéébe ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne éhnévahíjcyámema. Aame Píívyéébedívú
ҡľľ͑ľ¡ʮɰɰԮŃȍɗ. Áánetu ihdyu dííbyé ɽ ‫ڟ‬dátsóhreé.
Apííchotu ímityúné íhjyúvámedi tsá
ʊȍ͖Ńʮҡľ˔ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľҡŃȍ̲ľ͑ľ
dibye múijyú ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéityúne.
11ॸEhdúhjáa iñétsihdyu neébe: (Mt. 6.25-34)
—Tsaate ámúhakye pihcyáávejááné 22ॸEhdúhjáa diityéké iñétsihdyu Jetsóó
tehméjtema ámúhá iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjujté éllevu néé ímamyémuke:

ѠΔΔËॷ12 136
—Tsá múu apááñeríyé ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne Árome tsá múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí áábímyeítyúne.
tájpí iíjcyáneri. 23ॸTsá apááñéré majchoo, Muurá ámúháj Caani Píívyéébe imíllé
wájyamuu, íjcyáne tájpí meíjcyatúne. ámúhakye iújcune íavyéjuvu. 33ॸÁánéllii
24ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕ̲ӕȍĀәՓȍЙŃʮҡŃ múu ámúhá tsíeméné iñáhjɽ ‫ڟ‬hénúne
íjcyane. Tsá muurá ditye múijyú pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ. ͅӕӕфɞ͖ľɞɞ͖әʮɰфɗ
wákímyeítyú tééne tájpí iíjcyaki. Pane tsá múhajchótá íjcyáityúné ámuha
ditye imájchó pícyootúne. Árome ijcyá meéhnéváne tsaímíyé meícyahíjcyádú
Píívyéébe tájpi. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬muurá diityé ͑ŃŃ͑ľɗʮËֆ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ̲әɗʮֆә̲ӕȍĀә
ehnííñevu ámuha mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyáityúmé ámuha meíjcyaíñe. Téhulle
méwajyúmeíhi. Áámeke tsá ámúhakye muurá meíjcyane tsá tútáváávéityúne.
dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú pɽ ‫ڟ‬htótsóityúne. 25ॸ¿Aca íjcyaabe ͅӕӕфɞɞ͖әʮɰфɗ͑͑ɞ̲ә̲͑әȍ˔ֆľ
tsaapi ámúhadítyú éhnííñevu icyáámenúné tútávátsohíjcyádú nééne tsáhájuco
ímílleebe iiye cáámenútsámeííyoóbe? téhulle íjcyáityúne. 34ॸMuurá kénejcú
Tsáhaá. 26ॸMuurá tsane túhúúturóné tsá éhnííñevu ímí ámúhakye
ámuha meméénúítyuróne. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬tsá múu pájtyénéjcuríyéjuco ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñe.
ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú tsane imyéénúiyóné ámuháyé
mepíívyetéíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. ˇľҡѸΔΔҡѸɗ͖ľ̲ľҡŃȍ̲ľ͑ľ
27ॸҽŃȍĀӕфľËȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕ 35ॸAhdícyane ímíñeúvú
wajcóháñé múhdutú iiye tsaímíyé meíjcyátsííívyéne oke météhmeco éhne
píívyehíjcyáné pevétáré íjcyaróne. múúne ávyéjuube tsaatétsí
Muuráhjáa ávyéjuube Tsaromóoúvú tsijtye ҡ¡ԮʮËҡѸɞ͖ŃՓ͖ŃȍʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ˔ľ
ávyéjujté ehnííñevu íjcyáróóbé avyéjú íúníu múnaa téhmehíjcyádu. 36ॸMuurá
wajyámu ímí tsá úújetétú teene wajcóháñe múúne téhmehíjcyámé dibye llééhówatu
ímivu. 28ॸEhdu muurá Píívyéébe tsaímíyé díllóvácooca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi ipááyúcuki. 37ॸEhdu
téhmehíjcyá wajcóháñé wahájchotáré iímí muurá íavyéjúúbe ɽ ‫ڟ‬jtsóré íjcyámedívú
íjcyane íllúhwuúré tsúúca chémene. Aabéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ Āɗ¡ֆľՓʮҡѸɰ̲ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú ijcyá
awáá muurá ámúhakye éhnííñevu tsaímíyé dííbyema. ͅӕӕфɗՓʮҡѸɰĀӕҡѸɞ̲ɞֆŃ
téhmehíjcyáhi. Ehdu teéne, ámuúha diityéké imájchótsómema
cáhcujtsópítyúné mɽ ‫ڟ‬amúnaaj. 29ॸEhdu nééne nahbévájcatsííbye. 38ॸMaímijyu ihdyu
tsá múu áábímyeítyú tééne tájpí ámuha ĀɗҡֆľɞʮËֆ͑ľҡѸɗʮֆӕ̲әӕЙŃËΔʮЙɰɰ͑Ńӕ¡
meíjcyane tsáijyu ámúhadítyú mityá cóójɽ ‫ڟ‬háñé pañévú tsáároobe
pɽ ‫ڟ‬htórónáaáca. 30ॸMuurá ihdyu Píívyéébeke tsaímíyé dííbyeke téhmehíjcyámeke
ËȍËәʮҡѸΎҡә̲Ń¡ɞ̲ֆľɞɰЙɽ ‫ڟ‬htócoóca. dibye ájtyumɽ ‫ڟ‬váme. 39ॸMuurá tsája
Árónáa muurá ámúháj Caani Píívyéébe múnáajpi múijyú naní múnáajpi tsááiñe
ՓʮËәɰɰ̲͑әȍĀɞҡֆәЙɽ ‫ڟ‬htone. iwáájácuca cúwátuube ihjya téhméjá
31ॸÁánéllii múu ámuha mepɽ ‫ڟ‬htóróneri pañévú tsá dibye úcáávéítyuró iñániki.
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúmé tsúúrámeí múhdutú tsaímíyé 40ॸAhdícyane meíjcyátsííívyéne
Píívyéébeke iúráávyéne dííbyé avyéjuvu méɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaco o tsááiñe. Muurá ámuha

iúcáávéíyóneri. Áijyu ihdyu tsá ámúhakye meɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúnáa Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú pɽ ‫ڟ‬htótsóityúne. ípívyééveebe tsiiñe ó tsaáhi.
ʑ̲ɞ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ̲ľɞʮËֆ͑ľˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ ҽѸҡŃҡѸɞՓ˔ɞ̲ֆľɞ͖ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ

(Mt. 6.19-21) (Mt. 24.45-51)
32ॸMuurá ámuha tahñéjté ɽ ‫ڟ‬dátsó éhne 41ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii Péédoro
múúne obééjámú áyáméwu íjcyadu. néé dííbyeke:

—Ávyéjuúbej, ¿a múúhakyéré ú tsarílléjcátsií táhallútu. Muurá tsaatédítyú

úwáábohíjcyaj, mityá pámeekérej? ímunáajte oke cáhcújtsóhajchíí tsaatétsí
42ॸÁrónáacáhjáa tsiiñe neébe: cáhcújtsótumútsí tsarílleé diityéke.
—Muurá tsaapi tsaímíyé íavyéjúúbema Áánetu diityétsíyé cáhcújtsóhajchíí
wákímyeííbyeke pícyoobe ihyájkímú ímunáajte tsarílleé diityétsikye. 53ॸMuurá
tehméébedívu. Aabe muurá diityéké ímí cááni tsarílleé íllíkye oke dibye
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬ŃҡʮЙɞĀɗҡֆľɞʮËֆɞ͖Ńȍʮɰҡӕ. cáhcújtsóné hallútu. Áhdure ílli tsarílleé
43ॸAhdícyane maímijyu dibye íjcyane cááníkyeé. Áhdure ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰҡѸфɞ́́ľŃҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juke.
íwákimyéiyi íjcyáábeke íavyéjuube Áhdure tsáápille íaajáké tsarílleéhi. Ehdu
ájtyumɽ ‫ڟ‬vaábe. 44ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń muurá panéjcuvávú mɽ ‫ڟ‬amúnaa
ámúhakye o néé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ˔ľ tsarílléjcátsií táhallútu.
íavyéjuube ihñévú téhmetsóne. 45ॸÁánetu
íjcyaabe tsaapi ímítyuube íavyéjuube ʣɰ͑Йʮҡֆľɞ͖Ńәә¡́́ľ͑Ńȍʮɰ
‘ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi óómíityúné’ iñééne íwákimyéí (Mt. 16.1-4; Mc. 8.11-13)
ɰɰ¡әՓɞʮËֆҡӕә¡ľ. Ehdu néébe muurá 54ॸTéhduréhjáa tsiiñe Jetsóó néé
íllure ihyájkímuke imyéénúne iímillédú diityéke:
wañéhjɽ ‫ڟ‬neríyé pehíjcyá llíyíícyáveebére. —Muurá ámuha nuhba
46ॸAabe muurá ehdu ícyahíjcyánáa áábatéhíjcyánéjcutu ojtso bóhówáávécooca
íavyéjuube óómiibye tuvááová dííbyeke menéé maálleíñe. Ahdújuco tene állene.
dibye ɽ ‫ڟ‬jtsótúnáaáca. Áábeke ílluréjuco 55ॸÁhdure tsíñejcútú kííjyeba tsáácooca
dibye ɽ ‫ڟ‬cúbahráné tsaate íwákimyéi ámuha menéé píjcyaba íjcyaíñe. Ahdújuco

múnaa ímítyúmeke imyéénudu. tene íjcyane. 56ॸEhdu muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә
47ॸEhdu muurá íavyéjuube íúníu múnáake ámuha méwaajácú muhdú néijyu
ɽ ‫ڟ‬cúbahrá dibye ímillédú dííbyé wákimyéí muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ԯ͑ŃËΔΔʮɰɞʮËֆɞ͖ľ. Árome ¿ɽ ‫ڟ‬veekí
imyéénúiyóné wáájácurómé tehdu tsá ámuha mewáájácutú okée iwálloone
méénútúhajchííjyu. 48ॸÁánetu iwáájácútúné ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰɗ̲ֆŃŃ͑ә͑ľфɗ
ȍ́́әфɞֆŃɞ̲ɗҡֆә͑Ń̲ŃŃ͑ә̲ľ˔ľɰȍҡѸәҡфŃ ámúhakye úúballéjúcohíjcyaróne?
ɽ ‫ڟ‬cúbáhraábe. Muurá mepɽ ‫ڟ‬áábómedi
méijyácunú ímí ditye íjcyáíyóneri. Áhdure ͅľ˔ľ̲ә͑ʮҡѸΔфΔ̲ľ˔ľ̲ľՓʮֆӕ͑ľ
tsíeménevu meníwáávémedi méijyácunú (Mt. 5.25-26)
ímí ditye téhméíyóneri. ‫ڟ‬
57ॸ¿ʣveekí tsá ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń̲ӕȍ̲ľɞʮËֆɞֆΔ͑ľфɗ? 58ॸTsaate
ˇľҡѸΔΔȍ́́әҡә̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑ҡѸфɞ́́ŃʮËҡѸɞ͖ľ
múu ámúhadítyú ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬ditye
(Mt. 10.34-36)
ímíbájchóhullévú tsíjtyeke tsájtyéhajchíí
49ॸMuuráhjáa ííñujɽ ‫ڟ‬vú o tsáá táhallútú ímíñeúvú cánáájánújcatsí téhullévúi
mɽ ‫ڟ‬amúnaa itsárílléjcatsíki. Aane ihdyu ɗәәʮľҡŃҡә͑ŃɰȍĀľԮֆŃʮӕʮҡŃĀɞԮә̲ӕȍ
múhdutúiyó tééné pañéjuco meé. mecúvéhoojánútsójcatsítyuki. 59ॸTsá muurá
50ॸMuurá o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé nɽ ‫ڟ‬jcáutu ó cúvéhóójatu ámuha meíjchívyéítyuró
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veéhi. Aane ávyeta múhduúvúrá ó páneere ámuha maáhdótúhajchííjyu.
ɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. 51ॸ‫ع‬kË̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә
tsaímíyé mɽ ‫ڟ‬amúnaa iíjcya o tsááne ʑ̲ɗҡֆә͑Ń̲ľɞËֆȍɞʮËֆ͑Ń̲ľɽ ‫ڟ‬ȍԮľʮҡѸΔ͑ľ
13
ííñujɽ ‫ڟ‬vu? Muuráhjáa ihdyu o tsáá 1ॸTéijyúhjáa tsaate Jetsóo éllevu
mɽ ‫ڟ‬amúnaa tsajɽ ‫ڟ‬jtóré ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúmé ipyééne úúballé Píívyéébeke

táhallútú itsárílléjcatsíki. 52ॸAane muurá ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéné iyámeke ditye
ícyoocátú tsané múnaa íjcyarómé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyáhajtsɽ ‫ڟ‬vú Piráátó tsaate
ѠΔΔËॷ13 138
Gariréa múnáadívú llííhyánútsómé 13ॸEhdúhjáa néébere díílleke

tujpácyó iyámé tujpácyoma mújtane. dócárájcónetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәËɞ¡ʮӕɗ
2ॸÁámekéhjáa neébe: pátúúvelle íjyócuuvé tsatújkevéjuco.
—‫ع‬kË̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әľȍĀӕĀɗɗҡֆŃ˔Ń Aalléhjáa duurúvá Píívyéébeke. 14ॸAanéhjáa
tene pájtyene tsíjtyé ehnííñevu ímityúmé pihcyáávéjá tehméébeke tsárí pajtyé ɽ ‫ڟ‬veekí
ditye íjcyánélliíhye? 3ॸMuurá téhdure ámuha wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬Āɗ¡ֆľĀɞɞ́́ľ˔ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ.
pámeere méɽ ‫ڟ‬cúbáhráméií diityédúré Aabéhjáa tétsii íjcyámeke nééhií:
ímityúné ámuha meícyahíjcyáné —Muurá ijcyáné 6 coojɽ ‫ڟ‬vá
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne Píívyéébé icyánejcúvú wákimyéíjcyoojɽ ‫ڟ‬ʮɰ. Ájcoojɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬ámuha
meɽ ‫ڟ‬búwáávétúhajchííjyu. 4ॸÁcooca ¿muhdú métsááiyá dííbye éllevu dibye ámúhakye
̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әˇľфΎҡѸфŃľ̲ә͑Āɞҡֆәӕ ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoki. Tsá wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬ámuha
18-meváké ‘Tsiroée’ némeíñé nupáhyéjú dííbye éllevu metsááítyuróne.
úníuri íjcyaja cáámé cóhnaúvú nééja 15ॸEhdúhjáa dibye néénéllii Jetsóó néé
áámune? ¿A dityée éhnííñevu ímityúmé dííbyeke:

íjcyánéllii aamúné diityéke? 5ॸMuurá téhdure —Bañú múnáajpi u íjcyaabe pánehjɽ ‫ڟ‬dú
ámuha pámeere méɽ ‫ڟ‬cúbáhráméií diityédúré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľәԮәĀәӕә. ¿Aca tsá
ímityúné ámuha meícyahíjcyáné wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬íjcyaróné ámúha jéémú
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne Píívyéébé icyánejcúvú dóhjɽ ‫ڟ‬vámeke ámuha meíjchotéítyuró téhí
meɽ ‫ڟ‬búwáávétúhajchííjyu. pañétu? 16ॸEhdu nééne muurá áámye
ҡŃȍĀӕфľkԮфәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡Ńľ́́ľ
ȸɗǣֆŃŃфȍľ͑ŃŃԮҡә͑ľҡӕˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ íjcyalle ɽ ‫ڟ‬dátsó chémehíjcyá 18 píjcyájuco
6ॸEhdúhjáa Jetsóó iñétsihdyu tsiiñe naavéné ípañe íjcyaabéré díílleke tehdu
diityéké úwááboobe nééhií: méénúneri. Áálleke ¿aca tsá
—ҽѸЙɞȍʮֆɞә̲ɰȍŃЙ͖Ńҡә mepɽ ‫ڟ‬áábóítyuró wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬íjcyaróne?
higyéérahe ibájtsohe néévápítyuhe 17ॸEhdúhjáa dibye nééneri pámeere
úújéjehíjcyaráhi. 7ॸÁrónemáhjáa tééné Āɞɞ¡ֆľ˔ľ̲ә͑ҡѸΎȍɞʮËֆ̲Ń͑әËΔʮЙɰԮŃȍɗ.

tehméébeke neébe: “Tsúúca 3 Áánetúhjáa ihdyu tsijtye mítyane
pijcyábájuco íhye tsá néévápityúne. ímíjyuuvé dibye díílleke pɽ ‫ڟ‬áábóneri.
Áánéllii ílluréjuco dihllo. ´͖әә̲ɰȍŃ
pañétú teéhe.” 8ॸÁrónáacáhjáa tépallí ͅΎʮҡҡѸ͑ľľԮәՓәӕҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
(Mt. 13.31-32; Mc. 4.30-32)
tehméébé néé dííbyeke: “Ávyéjuúbej, cána
óvíi íñé pijcyábá méɽ ‫ڟ‬jtsoráhi. Óvíi ó 18ॸTéhduréhjáa Jetsóó néé diityéke:
wápɽ ‫ڟ‬jcoó tehe iñéévaki. 9ॸTsáijyu múu —¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú íñe tsiiñe ámúhakye ó
tehdu meméénúneri néévahe. Tehe úwááboó Píívyéébé avyéju? 19ॸMuurá
néévátúhajchíí botsíi ílluréjuco meílloíñe.” dííbyé avyéjú éhne múúne mojtáátsá
neeváú kémúútúróúwu mebájtsou
ՠֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɽ ‫ ڟ‬ҡѸЙɞ́́ľ˔ľˇľҡѸΔΔ mítyáhécoba kéémevédu. Aahe muurá
¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ wájcáváné hallúvú wahpéjté pɽ ‫ڟ‬htobáhi.
10ॸÁhduréhjáa tsáijyu wáyeéévejcóójɽ ‫ڟ‬ Ahdu muurá teene Píívyéébé avyéju.
úwááboobe pihcyáávéjá pañe íjcyámeke.
11ॸÁánáacáhjáa tétsihyi tsáápille naavéné ЬΎΎфɞËȍΎҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
ípañe íjcyalle 18 píjcyájuco íbájui (Mt. 13.33)
ipátúúvétúneri chémehíjcyalle. 20ॸTéhduréhjáa neébe:
12ॸó́ľ˔ŃȍʮˇľҡѸΔΔɰЙɽ ‫ڟ‬úváne nééhií: —¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú íñe tsiiñe Píívyéébé
—Tsúúca ú bohɽ ‫ڟ‬jucóóhi, muúllej. avyéjú ó úwáábóiyáhi? 21ॸMuurá tsáápille
haríínállíjyutu pááa imyéénúcooca téijyu ɽ ‫ڟ‬dáátsónuúhi. Ehdúhjáa Jetsóó

áyánéwu tééné ooríchotu pícyooróné úwaabóhi.
páneeréjuco óórichódú teene Píívyéébé
avyéju. ˇľфΎҡѸфŃľ̲ә͑˔ľˇľҡѸΔΔ˔ɞ̲ΎΎԮŃ͑ľ
(Mt. 23.37-39)
‫ڟ‬
ʣ̲ɰʮɽ ‫ڟ‬jto 31ॸTéijyúhjáa paritséómú tétsihvu
(Mt. 7.13-14, 21-23)
ՓʮҡѸɰ̲ľ͑ŃŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ:
22ॸAanéhjáa Jetsóó Jerotsaréevu péébe —Dípye íchihdyu tsiéllevu. Muurá
ʮӕӕԮֆɞɞʮËֆËΎΎ̲ɞʮɰ̲ә͑˔ľ ȸľфΔΔĀŃɗ̲ɞ́́Ńӕ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne.
úwááboobéré pehíjcyáhi. Áhduréhjáa 32ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke:
patsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮфɞɞʮËֆʮȍʮɰ̲ә͑˔ľ —Mepééne dííbyeke ávyétá muubérá

úwááboóbe. 23ॸÁábekéhjáa tsaate nééhií: íjcyáábeke mene: “Óvíikyévá ihdyu
—Ávyéjuúbej, ¿a uhjéméré ͑ɰʮ˔ŃԮ¡ľ͑ԮŃ̲ӕ˔ľҡѸҡŃЙ͖Ńҡә
pájtyéteéhi? ɗՓǣΔΔ͑ľËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ
24ॸÁánélliihyéhjáa neébe: ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyánetu.” 33ॸTsá muurá
‫ڟ‬
—ʣhnáhó íuráávyé néérojɽ ‫ڟ‬jtó múu Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi
úraavyé Píívyéébé avyéjuvu ámuha dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véítyuró Jerotsaréé tsiéllevúre. Óvíi
meúújetéijɽ ‫ڟ‬jto. Muurá mítyame imíllerá ihdyu múhajchótá ó ijcyáhi.
iúcaavéné téénevu. Árome tsá 34ॸÁmuúha Jerotsarée múnaaj,
úcáávéityúne. 25ॸͅӕӕфҡŃɰɰ¡әՓʮɽ ‫ڟ‬ ihdyújuco tsáma ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha íllure

néétume áachi iímillédú íjcyámé hallúvú mellííhyánúpétsohíjcyáné íhjyú uubálle
ávyéjuube ihjyá lleehówá wátaahácoóhi. múnáake Píívyéébe ámúha éllevu
Ááné boone llééhowa wátótóhcoméré wállóórómeke? Uwáábojtéké dibye
neéhi: “Ávyéjuúbej, múúhakye paayúcu.” ámúha éllevu wállóórómedi ¿ɽ ‫ڟ‬veekí íllure
Árónáa nééiíbye: “Tsá ámúhakye o ámuha méɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyá néwayúúnevu
wáájácutúne.” 26ॸÁánéllii neeímyé maáámúneri? Muurá ó imíllerá
dííbyeke: “Áánerá úúma tsaméhjɽ ‫ڟ‬ ámúhakye o újcune éhne múúne cáraca
mémáchohíjcyáhi. Áhdure muurá múúhá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬méwuúmuke íhñúwáácyú lliiñévú
comíñeri úwááboobéré ú pehíjcyáhi.” újcudu. Árónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ámuha
27ॸEhdu ditye néérónáa nééiíbye: meímíllehíjcyatúne? 35ॸÁáné déjúcotu
“Muuráhjané ámúhakye o néé ámúhakye muurá ámúha cóómí ápajyúréjuco
o wáájácutúne. kȍĀɞËֆ͑ľ̲Ńɰɰ͑ľ cóévaíñe. Áhdure ámúhakye o néé oke
óhdityu ímityúmé ámuha meíjcyame.” ámuha maájtyumɽ ‫ڟ‬júcóóityúné múijyú
28ॸEhdu Píívyéébe waagóoó dííbyeke tsiiñe o tsááiñévújuco. Téijyu muurá
cáhcújtsótúmeke. Aame kémuélletúré ámuha oke maájtyúmɽ ‫ڟ‬ne méneéhi:
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teé Píívyéébé avyéjuri dííbyé ihjyú “Maímijyu áánu Píívyéébe mémeri
uubálle múnaa Aavaráaa, Itsáaa, tsááneéj.”
Jacóóboo, íjcyámeke. Áijyu ílluréjuco
ditye tááiñe íhwáñe ɰɽ ‫ڟ‬hdónema. 29ॸEhdu ʑʮЙɗΔΔфɞɞ¡ֆľ˔ľՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɽ ‫ ڟ‬Jetsóó
waagóojtéréjuco íjcyánáa pahúllevátú ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
14
tsijtye ímí Píívyéébeke cáhcujtsómé 1ॸTsáijyúhjáa idyé wáyeéévejcóójɽ ‫ڟ‬
dííbyedívú píhcyááveé dííbyema iíjcya Jetsóó péé paritséómú avyéjúúbe

íavyéjuri. 30ॸÁijyu muurá íñe ícyooca jávú dííbyema imájchoki. 2ॸÁábekéhjáa
ɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә͑ŃŃ̲ľԮֆŃʮәәҡľŃȍɗ. diitye paritséómú hállúváábohíjcyá
Áánetu ɽ ‫ڟ‬htsutúmé ícyooca íjcyarómé tétsihyi íjpi óóríñeri chémeebe íjcyánéllii
ѠΔΔËॷ14 140
َĀɗ˔ֆľŃȍ͑ľɞʮËֆΎΎʮɰ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóiíbye’ ímíllénélliihyére. Téhdure tsá múu

iñéénema. 3ॸAaméhjáa taúhbájú míñútsotú dihyákímudúnéré múhdumé
uwáábojtémá íjcyámeke neébe: tsijtye úúma náhbévahíjcyámekére.
—¿A wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬tsaapi 13-14ॸMúu téhdure míñutsó ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ
chéméébeke mébóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóiyáhi, mityá ɞʮЙɞɞҡֆӕҡѸҡѸɰȍʮɰɞʮËֆҡәфΔ̲Ńȍʮɰ̲

tsáhaáj? ȍ́́әԮҡә̲Ńȍʮɰ˔ľ̲әȍ˔ֆľĀɗҡֆľ
4ॸEhdúhjáa dibye néérónáa tsá ditye pɽ ‫ڟ‬ámeíiyóné ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúmére. Muurá
ɰɰ͑͑ŃŃҡӕ͑ľ. Aanéhjáa awáá tsúúca Píívyéébere ámúhakye áhdoó dibye
diibye íjpi óórííbyeke ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóne neebe ímillédú ámuha meíjcyame medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń
ílluréjuco dibye ipyéékií. 5ॸÁtsihdyúhjáa tsiiñe mebóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬coóca.
neebe diitye paritséómuke:
—¿Aca ámúhá ocájí ámúha ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júuba ՠ͖ŃȍʮɰҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬wáhyéjú pañévú (Mt. 22.1-10)
áákityéébeke tsá ámuha meújcúítyuróne? 15ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii tsaapi néé
6ॸEhdúhjáa dibye nééne tsá ditye dííbyeke:
píívyetétú muhdú iáñujcúne. —Maímijyu ihdyu diitye Píívyéébé
avyéjuvu úcaavémé íjcyanej.
ҽ¡ԮʮËҡѸɞՓ͖ŃȍʮɰԮӕĀɗҡֆľ̲ɞ͖ӕҡѸΔ͑ľ 16ॸEhdúhjáa dibye néénéllii Jetsóó
7ॸoȍĀӕфŃȍʮҡѸɗʮֆӕՓ͖ŃȍʮɰԮӕҡѸҡľ tsaapi wáñehjɽ ‫ڟ‬vaténetu úwááboobe
̲ɞ͖ӕҡѸΔ̲Ńɗ̲ɞ́́Ńɞ¡ΎΎȍΔՓҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vúré nééhií:
iácuuvéne. Aanéhjáa Jetsóó múhdurá —Tsaapíhjyáa iwáñehjɽ ‫ڟ‬vaténevu
ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne diityéké úwááboobe nééhií: míñutsó mítyámeke. 17ॸÁáme éllevúhjáa
8-9ॸ—Tsaate múu ámúhakye íúníu múnáájpikye dibye wálloobe neeté
ɗҡֆ¡ԮʮËҡѸɞ͖ŃՓ͖ŃȍʮɰԮӕ diityéke: “Tsúúcajávané majcho baabáhi.
míñútsócooca tsá ɽ ‫ڟ‬hdére ácúúvetú Waávané mepééne mémajchótej.”
íboohówátsihvu tsáijyu múúne tsijtye 18ॸÁrónáacáhjáa tsá ditye ímílletú
ámúhá ehnííñevu ávyejúúmé ipyééneé. Tsaapíhjyáa íllure néé dííbyeke:

wájtsɽ ‫ڟ‬mekéréjuco ditye tétsihvu ácújcóné “Ohné tsaatédítyú íiiñújɽ ‫ ڟ‬o áhdone ó
boone íatéréétsihvúréjuco ámuha imíllé o úújeténe. Áánéllii tsá oke dibye
maácúúvéneri menúcójpɽ ‫ڟ‬vétuki. téhméityúne.” 19ॸÁánetúhjáa tsijpi nééhií:
10ॸo͑Ń́́ɗɗ̲әӕҡѸҡľɞՓ͖ŃȍʮɰԮӕ “10-meváké ócájímuke o áhdómeke
ámúhakye míñútsócooca úújeté ícyooca ó imíllé o wáájáculléné muhdú
ɗȍĀɞËֆҡѸɗȍԮәфŃĀɗɗҡֆľՓ͖Ńȍʮɰ̲ә͑ ditye wákímyeíñe. Áánéllii tsá oke dibye
ámúhakye iájtyúmɽ ‫ڟ‬cooca íboohówátsihvu ɽ ‫ڟ‬jtsójúcóóityúne.” 20ॸÁánetúhjáa tsijpi
iácujcároki. Áijyu ihdyu tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ámuha nééhií. “Botsíi o táábávaabe muhdú ó
menúcójpɽ ‫ڟ‬vétsámeítyúne. 11ॸMuurá iiye peéhi. Tsáhái o péétune.” 21ॸÉhduréhjáa
ɽ ‫ڟ‬htsutúmé ávyéjujte iíjcyane ditye népejtsóné ióómíñe úúbálleebe
némeíhijcyámé núcójpɽ ‫ڟ‬vétsáméiíhi. íavyéjúúbeke. Aanéhjáa dííbyeke tsárí
o͑ľҡӕɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮәҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwáré pájtyeebe néé diibye íúníu múnáájpiíkye:
íjcyame ávyéjúúteéhi. “Ané cána míñutsóté
12ॸEhdúhjáa diityéké iúwáábótsihdyu ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ŃфŃʮӕËΎɞʮЙɗɞ̲ɞҡֆӕ̲Ńȍʮɽ ‫ڟ‬
͑ľľ¡ľĀɞɞ¡ֆľ˔ŃľɞՓ͖ŃȍʮɰԮӕ ɞ̲ɞ͖ľәԮәɗә́́ľ͑ľЙɞɞԮֆľҡŃҡә̲Ńȍʮɰ̲
míñútsóóbeke: ȍ́́әԮҡә̲Ńȍʮɰ˔ľ.” 22ॸAhdújucóhjáa
—Tsá múu majchóvú míñútsotú imíñútsójétsihdyu tsáábe nééne dííbyeke:
ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡә̲Ńȍʮɰ˔ŃфŃӕ˔ľĀɗҡֆľЙɽ ‫ڟ‬ámeíiñe u “Ayúju ávyéjuúbej, tsúúca ó míñútsojéhi.
Árónáa íñe jaa tsáhái wáhpetúne.” ̲ľ¡ʮҡѸΎɞɞ͖ӕʮɰ̲ľә̲Ń͑әɞֆΔ͑Ńә¡ҡӕҡѸ

23ॸÁánélliihyéhjáaíavyéjuube nééhií: meke tene pɽ ‫ڟ‬áábóítyuróne. Áánéllii tehdu
“Ané cána tsíjtyekéi míñutsótej. nééne ílluréjuco mewáágóone. Aane
24ॸTsáhájuco tujkénúu o míñútsorómé ihdyu óvíi ámúhadítyú lléébome
májchóváityúne.” Ehdúhjáa Jetsóó icyáhcújtsóne tehdu ijcyáhi. Ehdúhjáa
úwaabóhi. Jetsóó úwaabóhi.
‫ڟ‬
ʣȍҡѸәҡәфΔ͑ŃЙ͖ľˇľҡѸΔΎ˔ľ̲ľәфԮֆŃ͑ľ Ϙ¡ŃŃʮ̲әʮҡ͑ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
(Mt. 10.37-38) (Mt. 18.10-14)
15
25-26ॸAanéhjáa mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa 1ॸTéijyúhjáa ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbé
dííbyeke úráávyehíjcyámeke neébe: wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ

—Muurá oke úráávyerómé oke áhdótsohíjcyámema tsijtye ímityúmé
iwájyúné ehnííñevu méwámyuma píhcyaavé dííbyedívú dííbyé uwáábó
ihyájkímukéré wájyúhajchíí tsá ditye illéébúcunúki. 2ॸÁámedítyúhjáa
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡȍ͖ŃʮҡŃɞʮËֆҡә͑ľ. Áhdure iiye paritséómuma taúhbájú uwáábojte
éhnííñevu iwájyúmeíhajchíí tsá ditye nééhií:
tahñéjté íjcyatúne. 27ॸÁhdure oke —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí aadi ímítyúmedívú
iúráávyéné déjúcotu ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiyóné nahbéváhi?
ímílletúmé tsá tahñéjté íjcyatúne. 28ॸ¿Aca 3-4ॸEhdúhjáa dííbyedítyú ditye
ámuha jaa meméénu tsá tujkénú íhjyúvánéllii obééjá mújtánetu

meéévéítyuró múhduná ámúha dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬ iúwaabóné neébe:
íjcyane tene úújetéhajchíí botsíi ámuha —¿Aca ámúha jéémú obééjámú
meméénuki? 29ॸͅӕӕфĀѸɰɰĀѸɰәәʮľҡŃҡә͑ 100-meva íjcyámedítyú tsaapi mújtaca
ámuha meméénuróné menɽ ‫ڟ‬jkévátúneri tsá ámuha 99-meváréjuco íjcyámeke
tsijtye uuhɽ ‫ڟ‬vatéiyá ámúhadi. 30ॸMuurá ɞә̲ɰȍŃʮЙɰɰ͑ŃԮә̲ľЙɞËֆΔΔ͑ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
nééiyóme: “Éje, íjtyémeíhjyáa íñe menéhcóítyuróne? Muurá ámuha
ánúmeíyómé tsá pánéévétsotúne.” ménéhcóiyáhi. 5-6ॸÁábeke muurá ámuha
31ॸÁhdure ¿aca tsáné avyéjúúbé maájtyúmɽ ‫ڟ‬cooca mítyane meímíjyúúvéne
tsodáhómú 10,000-meváré íjcyame tsíjpí ȍɰԮӕ̲ӕȍ̲ľՓʮҡѸɰĀӕ̲ŃЙɗȍʮֆәËәɗֆ
tsodáhómú 20,000-meva íjcyámema ámuha menáhbévahíjcyámeke ditye
imyéénújcatsí tsá tujkénú ɽ ‫ڟ‬jtsámeíítyuró téhdure iímíjyúúve mújtáróóbeke ámuha
téhdúmema diityéké ityáhjáítyuróne? maájtyúmɽ ‫ڟ‬neri. 7ॸAhdu muurá Píívyéébe
32ॸMuurá téhdúmema ɰɽ ‫ڟ‬hnáhóóítyúrónéllii ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ̲ɞҡֆ͑ľɞ̲ɞʮֆӕӕԮŃ
tsíhyulléréi ditye íjcyánáa tsaapi ímítyúné pañévú mújtároobe tsiiñe
wállójcatsíiyómé diityé éllevu ditye ímíjpyetéébedi. Muurá ímí íjcyámedi
iñééte imyéénújcatsíjyúcóótuki. 33ॸEhdu iímíjyúúné ehnííñevu ímíjyúúveebe
nééne muurá tsaate iímillédú mújtároobe tsiiñe ímíjpyetéébedi.
iícyahíjcyáné ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúmé tsá tahñéjté
íjcyatúne. Dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰʮɰՓǣΔΔΔԮŃ͑ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
8ॸTéhduréhjáa dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬ʮɰҡӕĀɗɗҡֆŃ˔Ń
æ̲͑ҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
iúwaabóné neébe:
(Mt. 5.13; Mc. 9.50)
—¿Aca tsáápílledi 10-ʮɰԮĀѸɰɰĀѸɰ
34ॸMuurá cánááma iíímuma iíjcyánéllii ɞʮËֆ͑ľҡӕҡѸʮɰՓǣΔΔΔԮľËҡѸĀɗ́́ľ
meke pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Áánetu iíímútuca tsá choocówu peetéj tééveri llíjyaalléré
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú tene meke pɽ ‫ڟ‬áábóítyuróne. 35ॸPane néhcóítyuróne? Muurá néhcóíyolle. 9ॸkʮɰ
ѠΔΔËॷ15 142
muurá iájtyúmɽ ‫ڟ‬neri iímíjyúúvéne Díwákimyéi múnáajpíyéjuco o íjcyaíñe.”

iñáállévahíjcyámeke pihjyúcúíyolle ditye 20ॸEhdúhjáa ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeídyújuco dibye óómiñe
téhdure iímíjyúúveki. 10ॸEhdu muurá cáání éllevu. Aabéhjáa téhullévú péébeke

ímityúné ícyahíjcyaabe teene ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne tsíhyullétúré cááni iájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬bedi mítyane
Píívyéébé icyánejcúvuréjuco ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi icyáhdahɽ ‫ڟ‬róne
ɽ ‫¡ڟ‬әՓԮŃŃ¡ľĀɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә̲͑ɞҡֆ͑ľ ámabúcutéhi. 21ॸÁtsihvúhjáa ípyée
ímíjyuuvéhi. ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeídyújuco dibye cááníkye nééneé:
“Llíhij, ¿ɽ ‫ڟ‬veekíhyana ihdyu Píívyéébe
ҽѸЙɗË͑ɞĀɗҡֆӕ̲әʮҡ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ ímíllénejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ímityúné ó meenúhi, áhdure u
11ॸTéhduréhjáa tsiiñe úwááboobe íjcyáróóbedívú ímíñejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? Ahdícyane
nééhií: tsáhájuco dɽ ‫ڟ‬ʮҡѸɰɰ̲Ń͑ŃΎɞʮËֆɗҡֆә͑ľ.”
—Íjcyamútsíhjyáa míítyétsi tsáápí 22ॸEhdúhjáa dibye néérónáa cááni néé
hájchimútsi. 12ॸÁámútsidítyúhjáa bóneebe íúníu múnáake: “ʣɽ‫ڟ ڟ‬cúi áánúke

néé cááníkyeé: “Llíhij, u dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné boone íwajyámúúnema ítyúhápaajɽ ‫ڟ‬vú meújcóne
métsíeméné múhtsidívuréjuco cóéváíñetu hójtsɽ ‫ڟ‬wápaajɽ ‫ڟ‬vú maájcú dibye ipícyámeíki.
ó imíllé apáhajchíí ícyoocájuco oke 23ॸÁtsihdyu íujcávaabe ócájíwúuke
tsáneevu u ájcune.” Ahdújucóhjáa dibye médsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΔĀɞɞ¡ֆľ˔ľ̲ľՓ͖ľȍʮɽ ‫ڟ‬nuki.

ɰɰ͑͑ŃŃҡӕӕ¡ŃфŃʮËӕ͑ľĀɗɗҡֆŃҡѸɗ˔ֆľ 24ॸMuurá íñe ‘tsúúcajáubáhjáa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veébe’ o
tsahdúnéécu. 13ॸÁtsihdyúhjáa wahájchotáré néhíjcyánáa ɽ ‫ڟ‬dátsó kiátú bóhdɽ ‫ڟ‬vaabe

tétsii diibye bóneebe iíjcyáróne páneere méhdivu.” Ahdújucóhjáa ditye
ihñe nahjɽ ‫ڟ‬henúhi. Ááne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ̲ȍʮ wáñehjɽ ‫ڟ‬vaténe.
peebe cáánídityu tsíhyullévú tsííñé 25ॸoɗʮֆәȍʮɞ͖ȍ¡ľ̲ɞ¡ľә̲ɰȍŃ
ɗɗ͖әʮɰԮӕ. oȍӕ́́ŃԮәȍʮҡľľ͑ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬íllure pañétú óómiibye lleebúcunúvá wañéhjɽ ‫ڟ‬
ɽ ‫ڟ‬cúbáhraabe ímityúné iícyahíjcyáneri. ihjyárí íjcyane. 26ॸÁáneríhjyáa iúllévenúne
14ॸk͑ŃȍʮҡѸәәËЙ͑ľľфľɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬ ˔Ń̲ӕŃ́́ľҡәфŃɞә͑ɞӕ̲ә͑ʮЙɗ˔ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬uváne
ҡŃфŃŃ͑ŃȍʮɰфɗĀɗ¡ֆľЙɽ ‫ڟ‬rújtsónáa tééné dílloobe ɽ ‫ڟ‬veekí ditye wáñéhjɽ ‫ڟ‬vaténe.
ɗɗ͖әʮɰфɗҡѸ̲ʮËȍΎɞʮËֆҡә͑ľ. Áijyúhjáa 27ॸÁánélliihyéhjáa neébe: “Muurá díñahbe
ɽ ‫ڟ‬dátsó pevééberéjuco ícyahíjcyáné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne wajtsɽ ‫ڟ‬hi. Áánélliihyéne díícyááni

tájpí íjcyájúcóótuúbe. 15ॸÁánélliihyéhjáa lliihyánutsó íujcávaabe ócájíwúudívú
ҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ʮЙɗ˔ֆľҡә̲ľɞɞ¡ֆŃ Āɗ¡ֆŃԮ͑Ńɰɰ͑ЙʮҡֆŃҡӕӕ¡ľ˔ɗҡә
wákiméi. Aabéhjáa dííbyeke téhmetsó bóhdɽ ‫ڟ‬vánéllii dííbyeke iwáñehjɽ ‫ڟ‬nuki.”
ímyeenímudívu. 16ॸAabéhjáa diityéké 28ॸAanéhjáa ávyéta tsárí pajtyé dííbyeke.
téhmehíjcyáábeke múha majchóvú Aabéhjáa ɽ ‫ڟ‬hnáhó cáyobáávatéébé tsá

ájcútuube ájyaba wájyújúcóótúnéllii ֆ͑ŃՓӕɞ̲ɞ́́ľҡәɗȍɰԮŃ͑ŃɗȍʮֆԮӕ.
imíllerá diityé éébuta imájchone. Áánélliihyéhjáa cááni dííbye éllevu ipyééne
17ॸÁtsihvúhjáa ikímóóvémeíñe íllu cánáájanú dibye iááhɽ ‫ڟ‬veki. 29ॸÁrónáacáhjáa
ɽ ‫ڟ‬jtsámeííbye: “Ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vajúné tsáma neebe cááníkyeé: “Llíhij, muurá íñe
áyáturómé llihíyó wákimyéi múnáadítyú múhdúné pijcyábá úúma ó wákímyeí uke
majcho pɽ ‫ڟ‬htótúnáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí íchihvu ó táhjállétuubére. Áróóbeke tsá múijyú oke u
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veehíubá ájyábari? 18ॸTsáhaá, oo éhne ájcutú obééjá hájchíúbadívúré ehdu o
llihíyo éllevu o óómíñe dííbyeke ó neéhi: wáñehjɽ ‫ڟ‬vaté o náhbévahíjcyámema. 30ॸAabe
Llíhij, ¿ɽ ‫ڟ‬veekíhyana ihdyu Píívyéébe eene dááchikye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľ˔Ńʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ú wáñehjɽ ‫ڟ‬nú
ímíllénejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ímityúné ó meenúhi, áhdure u íujcáváábeke jeemúdítyú u dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóóbé
íjcyáróóbedívú ímíñejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? 19ॸAhdícyane ȍ́́әфɞɞ̲ɗҡֆә͑ŃՓ́́ŃŃ̲ӕĀɗĀɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬
tsáhájuco dɽ ‫ڟ‬ʮҡѸɰɰ̲Ń͑ŃΎɞʮËֆɗҡֆә͑ľ. pɽ ‫ڟ‬rújtsójéébeke.”
31ॸÁánélliihyéhjáa cááni nééhií: áhdotúne?” 6ॸÁánélliihyéhjáa neébe:

‫ڟ‬
“ʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΎ, Lli, óóma tsatsííyé u “100-hoojáváa oríívó duurúbájpacyóné ó
ícyahíjcyáne. Aane muurá páneere ujcúhi.” Áánélliihyéhjáa neébe: “Éée,
tátsíeméné dihñe. 32ॸÁánetu ihdyu íñée muurá u cáátunúné téhdunéjuco.
tehdújuco mewáñehjɽ ‫ڟ‬núné díñáhbeke Árónáa cána ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ëәɗ¡Ńȍ̲ɰҡәфŃʮӕËΎЙɗËֆΎ
ɽ ‫ڟ‬dátsó kiáhjɽ ‫ ڟ‬múhduháñé 50-hoojávaréjuco u áhdotúne.” 7ॸÁáné
iícyahíjcyátsihdyu ‘tsúúcajáubá boonétúhjáa idyé tsijpi tsáábeke neébe:
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veébe’ o néhíjcyánáa méhdivu “¿Ácooca uu múhduná tsáhái u áhdotú
bóhdɽ ‫ڟ‬váábeke.” Ehdúhjáa Jetsóó ávyéjúúbeke?” Áánélliihyéhjáa neébe:
úwaabóhi. “100-babyáváa tríígo ó ujcúhi.”
Áánélliihyéhjáa neébe: “Éée, íñée muurá
ʑԮֆŃʮәә¡ľ̲ҡѸЙɗɞ̲ɗҡֆә͑Ń u cáátunúné téhdunéjuco. Árónáa cána
Փ˔ɞ̲ֆŃɞ͖ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ëәɗ¡Ńȍ̲ɰҡәфŃʮӕËΎËҡә͑ә
16
1ॸTéhduréhjáa ímamyémuke 80-babyávaréjuco u áhdotúne.”
úwááboobe nééhií: 8ॸEhdúhjáa ávyéjúúbé úníu múnáajpi
—Íjcyaabéhjáa ɽ ‫ڟ‬htsútuube ehnéva ímityúné meenúhi. Aanéhjáa bóónétu

múnáajpi. Áábé úníu múnáajpíhjyáa íavyéjuube iwáájácúneri ullévenú
ímítyuube íjcyáábé hallúvú tsaate úúballé dííbyedi ayájú tujkévé ehdu imyéénuíñé
diibye íavyéjúúbeke dibye ímítyú dibye ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñeri. Ehdu muurá íñe
téhmehíjcyáné dííbyé tsíeméne. ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó úráávyémé ehnííñevu ténejcu
2ॸo͑Ń́́ɗɗȍֆŃȍʮɞԮֆŃʮӕӕ¡ľɰЙɽ ‫ڟ‬úváábeke wáájácutúmé tujkévééné ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé
‫ڟ‬
nééhií: “¿ʣveekí ímityúné mɽ ‫ڟ‬amúnaa tsíjtyema iñáhbévájcatsíki.
díhyallúvú úúballéhi? Ahdícyane oke 9ॸAane ihdyu ámúhakye o néé íñe
ímíñeúvú duubállé muhdú tátsíeméné u ɞɞ͖әʮɰфɗ̲ӕȍ̲ľŃȍ͑ľԮ̲ŃҡѸɞʮҡֆľ˔ľ

téhmehíjcyáne. Átsihdyu tsáhájuco óóma mepɽ ‫ڟ‬áábo néhi ámuha medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca
u wákímyeíityúne.” 3ॸEhdúhjáa Píívyéébe ámúhakye iúcúpéjtso múijyú
íavyéjuube néénetu íllu ɽ ‫ڟ‬jtsámeííbye: muhdú íjcyáityúmé dííbyema ámuha
“Aane ¿muhdú íñe ó íjcyaá oke meíjcyáíhullévu.
táavyéjuube wáágóoóbe? Tsá muurá o 10ॸMuurá wahdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váné wákimyéivu
píívyetétú tsííñé wákimyéí o méénune. tsaatéké mepícyoome ímí wákímyeíhajchíí

Pane núcójpɽ ‫ڟ‬ҡѸΔҡľľ͑ľҡѸɞʮҡֆľ˔ľЙɰ¡ΔΎ méwaajácú téhdure éhnííñevu íjcyáné
táúmeíñe tájpí o íjcyáiyóne.” 4ॸEhdúhjáa wákimyéí ímí ditye méénúiyóne. Áánetu
ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíyóne neébe: “Tsúúca ó waajácú teene átérééné wákimyéí múhdurá
muhdú o méénuíñe. Oo éhne ó pɽ ‫ڟ‬ááboó méénuhíjcyámé muurá éhnííñevu íjcyane
táavyéjúúbedítyúu iñáhjɽ ‫ڟ‬henúné téhdure dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véiyáhi. 11ॸAane muurá íñe
áhdohíjcyátúmeke néhi dibye oke ɞɞ͖әʮɰфɗ̲ӕȍ̲ľŃȍ͑ŃԮ͑ľфɗɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ
ՓǣΔΔËΎΎËĀɗɗҡֆŃфŃʮӕËΎΎ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki.” ámuha meméénútúhajchíí téhdure
5ॸEhdúhjáa ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe pɽ ‫ڟ‬úvaabe Píívyéébé wákimyéí múhdurá ámuha
tsáápiitsádí diityéké eenée ̲ŃĀфɰɰԮŃȍɗ. 12ॸTéhdure tsíjtye éhné
íavyéjúúbedítyú iñáhjɽ ‫ڟ‬henúné ímíñeúvú ámuha metéhmétúhajchíí
áhdohíjcyátúmeke. Áánemáhjáa o muurá ámúhá wáábyuta íjcyaróné tsá
méénuíñe. Oo éhne ó pɽ ‫ڟ‬ááboó múha ámúhadívú ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóítyuróne.
táavyéjúúbedítyúu iñ tujkénú tsáábeke 13ॸMuurá tsá míítyétsima tsaapi ímí
neébe: “¿Acáa múhduná wákímyeíítyuróne. Muurá tsáápiikye

táavyéjúúbedítyú u náhjɽ ‫ڟ‬henúné tsáhái u éhnííñevu iwájyúúbedíyé ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéne tsá
ѠΔΔËॷ16 144
tsíjpihdi dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéítyuróne. Áánéllii —Íjcyaabéhjáa tsaapi ɽ ‫ڟ‬htsútuube

tsá tene ímityú Píívyéébeke ehnéva múnáajpi tsanééré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
meúraavyémé metsúúrámeíñé wajyámuunévú úcámeíhíjcyaábe.
medsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬váíyóneri. o¡ľ˔Ńȍʮɰɰ͑Йɽ ‫ڟ‬htótuube paíjyuváré
14ॸEhdúhjáa Jetsóó úwaabóné wáñehjɽ ‫ڟ‬vatéhijcyáhi. 20ॸÁánáacáhjáa
paritséómú illéébóne íllure uuhɽ ‫ڟ‬vaté Ráátsaro áhllávatéébé ácuúcunúhijcyá
dííbyedi tééneri itsúúrámeíhíjcyánélliíhye. dííbyé já lleehówá úmɽ ‫ڟ‬wari. 21ॸAabéhjáa
15ॸÁámekéhjáa neébe: ɽ ‫ڟ‬dátsó úmúúpívyehíjcyá díbye
—Bañú múnaa ámuha meíjcyámeke májchónetu baavu dójcówaahyéjɽ ‫ڟ‬
mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃĀӕ. imájchóíyóneri. Áábedívúhjáa oohímyé
Árónáa Píívyéébe waajácú ámúhá ipíhcyáávéne pɽ ‫ڟ‬hjahíjcyá dííbye
ɽ ‫ڟ‬jtsaméi. Muurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa áhllaháñe. 22ॸAabéhjáa ílluréjuco
mítyájkímyeíñé tsarílleébe. dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. Áábe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¡ڟ‬ӕәȍʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑
tsajtyé Píívyéébe éllevu Aavaráá
ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńҡәȍ¡ʮӕՓǣΔΔΔԮŃɗҡֆә͑ľ íjcyáhullévu. Ááné boonétúhjáa
16ॸMuuráhjáa Jóáa bóhówáávétúné dííbyeréjuco ɽ ‫ڟ‬htsútuube ehnéva múnáajpi
hajchótá Píívyéébé taúhbaju íhjyú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke tsaímíyé cuuúme.
uubálle múnáaúvú úwáábohíjcyánéréi 23ॸÁábe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buúhjáa úújeté Píívyéébeke
mɽ ‫ڟ‬amúnaa úráávyehíjcyáhi. Ááné cáhcújtsotúmé ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhullévú

boonétúu ihdyu diibye Jóááuvúréjuco cúújúwá pañévu. Áhulléhjáa
úwaabóné ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííbyé ájtyumɽ ‫ ڟ‬Aavaráake
mɽ ‫ڟ‬amúnáake íavyéjuvu újcúné uwááboju. Ráátsaro dííbyemájuco íjcyáábeke.
Áánélliihyée mítyame tsúúrámeíhijcyá 24ॸÁábedíhjyáa wáníjcyámeííbyé nééhií:
téénevu iúcáávéíñeri. ٘ͅәәȍɰȍĀŃ̲ә͑ʮЙɗkԮфʮ, óhdi

17ॸͅӕӕфɞɞ͖әʮɰ̲Й͑ľľфľɞŃԮŃȍΔΔՓфɗ ihdyu dɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne aabye Ráátsaróké
íjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬wágóóóveéhi. Áánetu diñe oke dibye íhyójtsɽ ‫ڟ‬wáubáré
Píívyéébé uwááboju tsá múijyú nújpácyotu imúriúcúneri táhnɽ ‫ڟ‬ʮɰՓ
wágóóóvéityúne. Muurá muhdú tene ɰЙɽ ‫ڟ‬pajchóvaki. Ávyeta íñe cúújúwá
néhdújuco tene pájtyeíñe. allóócó tsáhájuco o áábúcutúne.”
25ॸÁánélliihyéhjáa Aavaráá néé dííbyeke:
ҽ¡ԮʮËҡѸɞ̲ֆŃՓǣΔΔʮËҡѸɞɞҡֆӕфΔ͑Ń “Cáhawáá, Lli, ĀɰҡѸԮŃɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaúhjáa
ˇľҡѸΔΔәՓ¡Δ͑ľ u íjcyane u dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡә͑ŃɰȍĀľ. Áánetúu
(Mt. 19.1-12; Mc. 10.1-12) muurá áánu Ráátsaro ɽ ‫ڟ‬dátsó
18ॸMuurá tsaapi méwakye ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyaabe íñe ícyooca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
tsíjpíllekéréjuco táábávaabe ímityúné imíjyaúréjucó íjcyane. Áánetu ihdyu ú
meenú ɽ ‫ڟ‬veekí mewa ímíubááné íjcyánáa ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméiíhi. 26ॸk¡ľЙɰ¡Δӕ
tsíjpíllemáyéjuco iíjcyáneri. Áhdure táúmeíyónáa ijcyáné íñe múúhadítyú
tsaapi wáágóólleke táábávaabe ímityúné ámuha meráhoúcunútsihdyu íéverááhó
meenú ɽ ‫ڟ‬veekí ájyu ímíubááné íjcyánáa ápíchó nééne kiátú mepájtyéne
dííllema iíjcyáneri. meúújéjcatsííyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Muurá íñejcúrí
íjcyame tsá píívyetétú énejcúvú ipájtyene.
Ƅȍ͑ŃԮ̲ә͑ʮЙɗɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡŃфΔ͑ѠҡѸфΎ Áhdure énejcúrí íjcyame tsá píívyetétú
ɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞ͖ľ íñejcúvú ipájtyene.”
19ॸTéhduréhjáa tsiiñe Jetsóó úwááboobe 27ॸEhdúhjáa Aavaráá néénéllii neébe:
nééhií: ٘Ԇӕ̲ӕӕфkԮф̲әәȍɰȍĀŃ

múnáajpi u íjcyaabe ihdyu óvíjyuco ióhbáñúmeke wájojcó móóá pañévú

aabye Ráátsaróké wallo ííñujɽ ‫ڟ‬vú llihíyoke ЙɞËȍΔĀɗɗҡֆŃә̲ɰՓ͑ŃŃ͑ŃɰȍĀŃҡӕ.
pámeere tahájkímuma dibye 3ॸo͑Ń́́ɗɗҡŃɰɰ¡әՓ̲ľɞʮËֆ͑ľ̲әȍ
iúwáábotéki. 28ॸIjcyámé 5-meva nahbe ímityúné méénúúbeke

táñahbému. Áámeke ó imíllé dibye mébóíjcyuco. Aabe teene ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne
wáájácútsoténe íllúhaca ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮәҡѸɗɗ͖ľɽ ‫ڟ‬búwáávéhajchíí
íjcyánáa ɽ ‫ڟ‬veekí ímityúné o ícyahíjcyáné ílluréjuco máábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veco ímityúnée dibye
nɽ ‫ڟ‬jcaúvú o úújetéébé o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeídyú méénune dííbyedi meɽ ‫ڟ‬dáátsóvénema.
ditye ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeítyuki.” 29ॸEhdúhjáa 4ॸTsáijyu múúne 7-ɗʮֆәԮҡѸʮËΎΎʮɰ
dibye néérónáa Aavaráá néé dííbyeke: méénúíyoobe ímityúne. Áhdúijyúvá

“Árónáa muurá ijcyáné diityédí Píívyéébé dibye ámúhadívú ɽ ‫ڟ‬dátsójkímyeíhajchíí
waajácúháámɽ ‫ ڟ‬íñe ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméityu múu ɽ ‫ڟ‬dáátsové dííbyedi.
úúbálleháámɽ ‫ ڟ‬dííbyé ihjyú uubálle
̲ә͑ЙľͅΎɗҡѸŃŃ̲әËҡә͑ӕȍ̲ɰ. ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ̲ľËȍËәʮҡѸΔ͑ľфɗЙ͑ľľфľ
ҽŃȍ̲ɰΔԮɞɗɗŃŃԮŃ͑ľËȍËӕʮҡѸΔ̲Ń ̲ľ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ
ipájtyetéki.” 30ॸEhdúhjáa Aavaráá 5ॸÁábekéhjáa ímamyémú nééhií:
néérónáa neébe: “Ihdyúhde ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń —ͅәәȍ˔ֆľЙɰ¡ΔŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕ̲ӕȍ
ijcyájúcooróné diityémá uwááboju. mecáhcújtso Píívyéébeke.
oфΔ͑ɗȍĀֆӕ̲ľľĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬ve múnáadítyú 6ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
ҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɰ¡ľĀɗɗҡֆŃ˔ŃәՓ¡ΎҡŃŃ¡ľ˔ľ —Muurá mojtáátsá neeváúwúudúné

botsíi cáhcújtsóiyóme. Aaca ihdyu áyánéwu ímí Píívyéébeke ámuha
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɗҡֆә͑ŃɗɞËֆȍɞʮËֆ͑Ń mecáhcújtsoca eehe úmehe ámuha
ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ɽ ‫ڟ‬búwáávéiyómé ménééiyá étsihdyu tehe ityábáávyéne
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎ.” 31ॸÁánélliihyéhjáa ̲ΔΔʮЙɰɰ͑ŃҡәɗɞʮֆΔËәәԮľҡŃ˔ɗ. Ahdújuco
Aavaráá nééhií: “Árónáa muurá muurá tehe íjyócúúvetéiyóné tétsihdyu.
Píívyéébé ihjyú uubálle múnaápe
Moitséémú cáátúnúné uwááboju ͅӕȍĀәҡѸҡŃՓ˔ɞ̲ֆŃɗ̲ә͑ɞʮËֆ͑ľ
icyáhcújtsótúhajchíí téhdure tsá ditye 7ॸ‫ع‬kË̲әȍә͑ɞӕ̲ә͑ʮЙɗә̲ɰȍŃ
cáhcújtsóítyuró dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémedítyú tsaapi pañe caajárí tsáijyu ócájimu téhméúbari
tsiiñe ibóhówáávéne úwááboróne.” iíjcyátsihdyu ááhɽ ‫ڟ‬véébeke ámuha
mémáchótsópéjtsóiyáhi? Tsáhaá. 8ॸMuurá
ҽѸҡŃ˔Ńɞ̲ɞҡֆӕ͑ŃԮә̲ľɽ ‫¡ڟ‬әՓʮҡѸΔ͑Ń
íllure ámuha ménépéjtsóiyá dííbyeke:
ЙɞËȍΔ͑ŃŃ͑ľŃ
“Majchóréjuco meénu. Aane u nɽ ‫ڟ‬jkevádú
(Mt. 18.6-7, 21-22; Mc. 9.42)
ú pícyoó tujkénú muha memájchoki.
17
1ॸÁhduréhjáa tsiiñe ímamyémuke Ááné boonétúi ú májchoóhi.” Éhdure
neébe: muurá ámuha ménééiyáhi. 9ॸÁhdure ¿aca
—ҽѸɞɞ͖әʮɰфɗ̲ԮфɞʮËȍΎʮәә͑Ń ámuha dííbyeke météhdújtsóiyá ámuha
pɽ ‫ڟ‬htóityú mɽ ‫ڟ‬amúnáake tútávájtsoíñe. metáuhbánéré dibye méénúné hallúvu?
oфΔ͑ɗȍĀֆӕ̲ɰĀҡѸΎʮӕҡľ͑ľЙʮҡֆľɞ͖Ń Tsáhaá. 10ॸEhdu téhdure Píívyéébe
ímichi ténehjɽ ‫ڟ‬vú diityéké ámúhakye pícyóóné wákimyéí ámuha
ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyámeke. 2ॸMuurá botsíi oke menɽ ‫ڟ‬jkévácooca tsá múu íjyácunútú
cáhcujtsómé ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔҡѸɰɰ̲ŃĀәфŃɗ dibye ámúhakye téhdújtsóíyóneri. Íllure
néémedítyú tsaatéké ímítyunévú múu nééhií: “Tsá muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰɰɰËәԮľ
ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyámekéubá múu múnaa muha méíjcyatú múúhakye dibye
íjkyééháñetu néwáyúcobáné táuhbánéré muha meméénúnélliíhye.”
ѠΔΔËॷ17 146
Éhdure múu nééhií. Ehdúhjáa neebe —Muurá ámuha méijyácúnuú

Jetsóo. Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyéévéébeke
ámuha maájtyumɽ ‫ڟ‬júcóóíyóneri. Ehdu
ʑʮЙɗËȍʮԮŃ̲ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsámeíyónáa tsáhái
11ॸAabéhjáa Jerotsaréevu péébe pajtyé ámúhadívú o bóhówáávéityúne. 23ॸMuurá
Tsamááriámá Gariréá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cutu. ámúhakye tsaate neéhi: “Tsúúca
12-13ॸAabéhjáa tsácoomíwuúvú úújeténáa Mépájtyetétsoobe tsájucóóhií.” Árónáa
dííbye éllevu 10-meva tsáá íjpi tsá múu cáhcújtsotúne. 24ॸMuurá chijchi
chájaavéme. Ároméhjáa kémuéllevúré rórihcyóné maájtyumɽ ‫ڟ‬dú pámeere
iwájtsɽ ‫ڟ‬ne dííbyedi wáníjcyámeímyé ájtyúmɰɽ ‫ ڟ‬Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
kéévánécoba nééhií: ípívyééveebe o tsáábeke. 25ॸÁrónáa ihdyu
—¡Jétsoj, Jetsóoj, múúhadi dɽ ‫ڟ‬daatsóve! ɰȍ͑ȍΎΎɞ͖ŃɞËֆΎΎËɞʮËֆ͑Ń̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa
14ॸÁánélliihyéhjáa diityéké ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teebéré óhdi ɽ ‫ڟ‬cúbahráne. Tsá oke ditye
nééhií: cáhcújtsóityúne. 26ॸMuuráhjáa Noéé
—Tsúúca muurá ámuha íjcyáijyu íjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyadúré
mébohɽ ‫ڟ‬jucóóhií. íjcyaímyé o tsááiñe ɽ ‫ڟ‬jtsotúme. Áánáa
Aame cáhawáá llúúvájtedívú tsúúca ó tsaá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
méúújétsámeítyej. Ahdújucóhjáa ditye ípívyééveébe. 27ॸMuuráhjáa téijyu íjcyáné
pééne tsaímiyéjuco néémeé. mɽ ‫ڟ‬amúnaa iímillédúré ícyahíjcyá
15-16ॸo̲ľĀɞҡֆәȍʮҽѸ̲фɗɗɗ͖әʮɰ majchóháñeri, adóháñeri, táábávajcátsiyi.
múnáajpi oomí Píívyéébeke o͑ËɗȍĀֆӕͮΎŃŃҡѸәәËɰȍ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
dúúrúvaabére. Aabéhjáa Jetsóó lliiñévú Й͖ŃԮәәËԮŃ͑ɞɞ͖ӕʮɰЙ͑ľľфľ
ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne dííbyeke téhdujtsóhi. caajávéjucóóhií. Ááneríi pámeere
17-18ॸÁábekéhjáa Jetsóó nééhií: cáhcújtsotúmé óuuvé imájcanúneri.
—¿Aca tsá pámeere ámuha 28ॸÁhdurée muurá pajtyéné Róo íjcyáijyu
̲ľ¡Δȍɰɰҡә͑ľ? ͅӕӕфɞ͖ľҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ íjcyámeke Tsodóóma múnáake.

múnáajpi u íjcyároobe ú oomí Muuráhjáa téhdure iímillédú
Píívyéébeke u téhdújtsoki. Áánetu ¿kiá ícyahíjcyámé majchóháñeri, adóháñeri,
tsijtye? náhjɽ ‫ڟ‬heri, ә̲ɰȍŃ͑ľфɗ, ánuméiyi.
19ॸEhdúhjáa iñétsihdyu neebe dííbyeke: 29ॸÁánélliihyée muurá Píívyéébe dííbyeke
—Wa díjyócúúvéne dipyej. Tsúúca ú néé dibye iíjchívye técoomítyu.

bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬Píívyéébeke u cáhcujtsódú íjcyaábe. Áhdújucóo dibye íjchíívyéné boone
Píívyéébe cúújuwa ɽ ‫ڟ‬jcaáyóneri técoomi
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃԮֆŃʮә¡ΔȍΔՓԮľɞ͖ľ áiivyéne. 30ॸAhdu muurá
(Mt. 24.23-28,36-41) Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe ó
20ॸAanéhjáa Jetsóoke paritséómú dilló tuvááóvaá mɽ ‫ڟ‬amúnáake iímillédúré
múijyú Píívyéébé avyéjú bóhówááveíñe. íjcyámeke tsiiñe o tsáijyu.
Áánélliihyéhjáa neébe: 31ॸÁijyu ihjyátú tsiéllé íjcyame tsá
—Tehdu Píívyéébé avyéjú ɗȍ͖Ń͑ŃȍʮɰŃ́́ľԮӕЙŃʮәËΔΔɗҡֆә͑ľ. Áhdure

bóhówááveróné ámuha ɞә̲ɰȍŃфɞɞʮËֆ̲ľҡѸɗȍʮֆԮә
maájtyúmɽ ‫ڟ‬íyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. 21ॸÁánéllii tsá péjúcóóityúne. 32ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕ
múha nééítyuróne: “Íñe Píívyéébé avyéju.” muhdúhjáa diibye Róó táábake tene
Muurá ihdyu ijcyájúcooróné ámúhama. pájtyene idyéjú dille révoúcunúné
22ॸEhdúhjáa diityéké iñétsihdyu neebe déjúcotu. 33ॸͅӕӕфɞɞ͖әʮɰфɗɗɞ̲ɗ́́ŃĀә
ímamyémuke: iíjcyáneríyé tsúúrámeíhijcyámé tsá
pájtyetéityúne. Áánetu ihdyu teene íjcyároóbe. 7ॸAanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¿ ڟ‬aca tsá ámuha
ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ookéréjuco úraavyémé mewáájácutú Píívyéébe ihñéjteke
pájtyéteéhi. pɽ ‫¡ڟ‬Ύɞ͖ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľЙɰ¡Δ
34ॸMuurá tsiiñe o tsáácooca míítyétsi táúmeíhíjcyámeke? ¿Mityá ámuha
cúwámútsidítyú tsáápiikye o újcúnetu ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɗҡֆľЙɰ¡Δҡә̲ľɞ͖ľфɗ
tsijpi coévaáhi. 35ॸÁhdure tsaatépɽ ‫ڟ‬ dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúne? 8ॸTsáhaá. Muurá
ËҡѸΔ̲әЙɰĀɞҡֆәҡѸЙɞ́́ľ˔ľΎәʮËә͑ľҡӕ pɽ ‫ڟ‬áábóiibye diityéké teenémáye. ¿Aca
tsíjpille coévaáhi. 36ॸTéhdure tsaatétsí íhya mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímí cáhcújtsómedívú ó
ɞә̲ɰȍŃЙ͖ľɞʮËֆ̲әҡѸɗĀɞҡֆәҡѸЙɗɗ˔ֆľΎ wájtsɰɽ ‫ ڟ‬Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe
újcúnetu tsijpi tétsihvúré coévaáhi. tsiiñe ííñujɽ ‫ڟ‬vú o tsáácoóca? Ehdúhjáa
37ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii ímamyémú neebe Jetsóo.
nééhií:
—¿Aame kiávú úújéteéhi? ҽѸҡŃҡѸɞЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲
Áánélliihyéhjáa neébe: ɞȍʮӕәԮ͑ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
—Muurá éhne múúne tsíeméjpí 9-10ॸTéhduréhjáa tsaate ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébedívú áñumu píhcyaavédú idíllómeíñe tsíjtyeke
tahñéjté óhdivu píhcyááveéhi. ŃȍĀɰɰԮ́́ľȍɞʮËֆ̲ľ˔ľәՓ¡ΎΎ¡ľәә¡́́Ń
tsaatétsí Píívyéébema íhjyúvánetu.
ʑ̲ɞҡֆә͑Ńȍʮɽ ‫ ڟ‬ɞ̲ɗ¡ʮËȍΎ̲ә͑ʮЙɗĀɞҡֆә Íllúhjáa neébe:
ɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ —Tsáijyúu míítyétsi péé duurúvajávú
18
1ॸÁhduréhjáa Jetsóó tsiiñe píívyéébema iíhjyúvaki. Tsaapíi
ímamyémuke úwááboobe úúballé paritseómuúbe. Áánetúu tsijpi ííñújɽ ‫ڟ‬
ímítyúnéhjɽ ‫ ڟ‬ímibájchoobe ímítyuube avyéjúúbé wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ
íjcyáábedítyú tééneri diityéké itsápɽ ‫ڟ‬jtso áhdótsohíjcyaábe. 11ॸAanée
Píívyéébema iíhjyúvahíjcyánetu ditye paritséómuube Píívyéébema íhjyúvaabe
ióóchévétuki. 2ॸÍllúhjáa neébe: nééhií: “Ayúju Tápiivyéébej, uke ó
—Íjcyaabée tsácoomíyí ímítyúnéhjɽ ‫ڟ‬ téhdujtsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃΎɞʮËֆ͑Ńȍ́́әԮӕ. Tsá
ímibájchoobe ímítyuube Píívyéébeke muurá tsíjtyedu ímítyuube o íjcyatú naní
ávyejúúllétuúbe. Aabéhjáa tsá ímí múnáajpi. Tsá múijyú ihdícyámema o
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyatú mɽ ‫ڟ‬amúnáake. 3ॸÁábekée dómácójcatsítyúne. Pane tsá aabye ííñújɽ ‫ڟ‬
técoomíyí íjcyalle pííbájyulle néé avyéjúúbé wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ
tsaatémá ímityúné dille dáárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñé áhdótsohíjcyaabe ímítyuube íjcyadu o
dibye iímíbájcho dííllema. 4ॸEhdúu néétune. 12ॸMuurá tsáné tsemáánari
̲әȍʮËȍΔҡʮӕËΔĀɗ́́ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľЙɰ¡Δ míjcyoojɽ ‫ڟ‬cú májchótuube úúma ó
táúmeíyóneri tsá dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyatúne. ihjyúvahíjcyáhi. Téhdure muurá 10-ʮɰԮΎ
o͑ŃʮЙɰɰ͑ŃԮәȍʮɞ́́ӕɽ ‫ڟ‬jtsámeííbye: dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬vánetu tsájɽ ‫ڟ‬hcoba ó
“Píívyéébeke o ávyejúúllétúnéllii dówacárohíjcyá uke o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéne.” Ehdúu
tsáháturo mɽ ‫ڟ‬amúnáake o pɽ ‫ڟ‬áábóiyóné oke Píívyéébema ihjyúvaabe paritséómuúbe.
ávyetúne. 5ॸÁrónáa aalle pííbájyulle íjyévé 13ॸÁánetúu diibye ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbé
éhnííñevúré oke pátsáríjcyónéllii óvíjyuco wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľȍĀΔҡѸΎȍɞʮËֆ¡ľҡѸ

díílleke o pɽ ‫ڟ‬ááboíñé oke dille cáámevu icyárúúvéne Píívyéébema
ipátsárijcyójúcóótuki.” íhjyúvatúne. Íllurée kímóóvémeííbyé
6ॸEhdúhjáa iúúbálléne neébe: ɽ ‫ڟ‬jpɽ ‫ڟ‬әʮɰҡӕɗɞ́́ֆΔ̲ľɞ͖ľ͑ŃŃȍɗɞ: “Ayúju
—Ehdúu pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬névúi pɽ ‫ڟ‬ááboobe Tápiivyéébej, óhdi ihdyu dɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne
ímítyúnéhjɽ ‫ ڟ‬ímibájchoobe ímítyuube dábajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vé táimítyu. Muurá imítyuube ó
ѠΔΔËॷ18 148
ijcyáhi.” Ehdúu ihjyúvaabe Píívyéébema 21ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii neébe:

ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbé wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ —Muuráhjáa ihdyu táayáábedítyúré
áhdótsohíjcyaábe. 14ॸAane muurá dííbyeke tehdújuco o ícyahíjcyáne.
tsúúca Píívyéébe ímíbájchóóbé hallúrí 22ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó nééhií:
tsáhájuco íimítyú íjcyatúne. Áánetu —Árónáa ijcyánéi tsane u méénúiyóne.

tsíjpiikye tsá dibye ímíbájchotúne. Ehdu Cáhawáá dítsíeméné náhjɽ ‫ڟ‬ȍŃ͑ә͑ľЙɰ¡Δ
muurá iiye ɽ ‫ڟ‬htsutúmé iíjcyane ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľʮ. Áijyu ihdyu ú
némeíhijcyámé núcójpɽ ‫ڟ‬vétsáméiíhi. ԮֆŃʮәәҡľŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
o͑ľҡӕɗȍĀֆӕɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә͑ŃŃ̲ľ avyéjuvu. Aane cáhawáá ehdu méénúne
ávyéjúúteéhi. Ehdúhjáa Jetsóó úwaabóhi. ookéréjuco duráávyej.
23ॸEhdúhjáa Jetsóó nééne kimóhcó pajtyé
ҽѸɰɰ̲Ń˔ŃˇľҡѸΔΔ́́әәԮ͑ә͑ľ dííbyeke mítyane dibye éhnévánélliíhye.
(Mt. 19.13-15; Mc. 10.13-16) 24ॸÁábekéhjáa ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne Jetsóó nééhií:
15ॸAanéhjáa dííbye éllevu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke —Muurá mítyane éhnevámé ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu
ҡѸɗԮ̲ŃĀɗ¡ֆľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ Píívyéébé avyéjuvu úcáávéiyáhi. 25ॸ¿Aca
ityáúmeí diityé hallúvu. Árónáacáhjáa muhdú caméélló ánéétóhéjutu pajtyéiyáhi?
ímamyémú diityéké néé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú ditye Áhdure ¿aca muhdú diitye ehnéva múnaa
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke tsívane. 16ॸÁrónáacáhjáa Jetsóó Píívyéébé avyéjuvu úcáávéiyáhi?
ĀɗɗҡֆľҡѸɰɰ̲Ń˔ŃɰЙɽ ‫ڟ‬úváne néé 26ॸEhdúhjáa dibye néénéllii tétsihyi
ímamyémuke: íjcyame nééhií:

—Óvi ihdyu tsiváme. ¿ʣveekí ‫ڟ‬ ámuha —¿Aca ihdyu múhdutúrá
mécátuhtsóhi? ͅӕӕфĀɗɗҡֆľҡѸɰɰ̲ľ pájtyetéiyóme?
íjcyadu néémé wáábyuta Píívyéébé 27ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
avyéju. 17ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ ‫ڟ‬

—ʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΔȍĀľ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa tsá
͑ŃŃŃȍ͑ľ̲әә͑ľҡľľҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene meke píívyetétú iiye ipájtyetétsámeíñe. Árónáa
cáhcujtsódú Píívyéébeke cáhcújtsotúmé Píívyéébe piivyété diityéké ipájtyetétsóné
tsá dííbyé avyéjúejte íjcyatúne. ɰɰ͑Āɞɞ¡ֆľĀɞԮәҡәȍәәҡә͑Ń́́ɗɞȍֆľ.
28ॸÁánélliihyéhjáa Péédoro nééhií:
ϘԮȍҡѸˇľҡѸΔΎ̲ɞȍʮֆӕԮ͑ľ —Ávyéjuúbej, muuráhjáa páneere muha
(Mt. 19.16-20; Mc. 10.17-31) meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne uukéréjuco méúraavyéne.
18ॸAanéhjáa tsáijyu tsáné avyéjuube 29-30ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó nééhií:
Jetsóoke nééhií: ‫ڟ‬

—ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃЙ͑ľľфľ
—Uwááboóbej, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃәɞʮËֆ¡ľ íijcyátsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ̲ɗ̲ә͑˔ľË͑ɗ̲ӕӕ,
cána oke diñe ¿muhdú ó íjcyáiyóné íñahbémuu, méwamyuu, ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɰɽ ‫ڟ‬mee,
múijyú o dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬o íjcyámeke tsánejcúvú ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne Píívyéébé
újcuki? wákiméí méénume muurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú
19ॸÁánélliihyéhjáa neébe: ɞʮËֆɞɞ͖әʮɰфɗ. Aame újcuú múijyú
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí eene oke ú dilló ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ʮɰфŃʮӕËΎɞɞ͖ӕʮɰ
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗ? Muurá ihdyu apáábyéré Píívyéébe ípívyéjtsójɽ ‫ ڟ‬hallúrí iíjcyaki.
Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľ. 20ॸMuurá ú waajácú
ʣĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľɞ͖ŃҡѸɗɗ͖ľˇľҡѸΔΔәә¡́́Ń͑ľ
dííbyé taúhbajúúné nééneé: “Tsá múu
(Mt. 20.17-19; Mc. 10.32-34)
ihdícyámema dómácójcatsítyúne. Tsá
múu mɽ ‫ڟ‬amúnáake dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsotúne. Tsá 31ॸEhdúhjáa
iñétsihdyu Jetsóó
múu nánívatúne. Tsá múu állíuutúne. ímamyémuke íhdyúétsihvu
Múu avyéjuullé díícyáánimútsikye.” idyóbeúcúmeke nééhií:
—Mepéé íñe Jerotsaréevu. Ácoomívú pééne Píívyéébeke dúúrúvaabére.

muurá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o Aanéhjáa tsijtye iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne téhdure
ípívyéévéébedítyú tsúúcajátújuco duurúvá Píívyéébeke.
Píívyéébé ihjyú uubálle múnaa néhijcyáné
oke pájtyeéhi. 32-33ॸMuurá oke llúúvájté ҽѸ˔ֆŃΎ˔ľˇľҡѸΔΔȍɰԮŃ͑ľ
19
avyéjujtémá taúhbájú uwáábojte ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoó 1ॸAanéhjáa Jetsóó ímamyémuma
jodíómú íjcyátúmé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévu. Aame úújeté Jericóovu. 2ॸÁcoomíyíhjyáa
óhdi iúúhɽ ‫ڟ‬vaténe oke úníchíhcyuméré ehnéva múnáajpi Tsakyéó ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbé
iwápáájcóóbeke ílluréjuco dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe. wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľȍĀΔҡѸΎȍɞʮËֆ̲Ń
Ároobe tsiiñe ó bóhɰɽ ‫ ڟ‬3 coojɽ ‫ڟ‬vatu. avyéjuube íjcyaábe. 3ॸAabéhjáa imíllerá
34ॸEhdúhjáa Jetsóó ímamyémuke nééne Jetsóoke iájtyumɽ ‫ڟ‬ne. Árónáacáhjáa tsá
tsá ditye áyánéwu wáájácutú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí dibye dibye píívyetétú dííbyeke iájtyumɽ ‫ڟ‬né
íhjyuváne. mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɰɰ͑ľɞʮËֆ¡ľ˔ľ¡ȍфɞ
iñéénélliíhye. 4ॸÁánélliihyéhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi dibye
ȸ́́әԮҡәә¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔɞ̲ɞ¡ʮËȍΔ͑ľ
ЙŃŃɞȍֆӕ́́ŃԮәĀѸɰɰ͑ŃфɞֆŃɗЙֆŃŃ͑ľ
(Mt. 20.29-34; Mc. 10.46-52)
͑ŃфɞɞԮֆľľ¡ľӕ̲ŃȍľфɗĀɞɞ¡ֆľ˔ľɗʮҡֆә̲ɰ˔ɗ.
35ॸAabéhjáa ímamyémuma péébe 5ॸÁánáacáhjáa Jetsóó tétsihdyu pájtyeebe
ˇľфɗËΔΔʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬ríjyuco íjcyánáa juuvá tééhé nɽ ‫ڟ‬jcáuri íjcyáábeke iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne nééhií:
úníuri hállúvátuube ácuúcunúúbé táúmeí —Tsákej, Tsakyéoj, ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi niitye úúma o
Йɰ¡Ύ. 36ॸAabéhjáa mítyane tééneri péékií. Muurá ó imíllé dihjyárí o cúwane.
mɽ ‫ڟ‬amúnaa pájtyénéllii dilló ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ditye 6ॸÁánélliihyéhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi iñíítyéne
úllene. 37ॸÁánélliihyéhjáa úúballémé tsajtyéébé ihjyávú dííbyeke. 7ॸÁáneríhjyáa

Natsarée múnáajpi Jetsóoma ipyééneé. mɽ ‫ڟ‬amúnaa ihjyúvá Jetsóodi ɽ ‫ڟ‬veekí
38ॸÁánélliihyéhjáa dííbyedi ímítyuube íjcyáábe jávú dibye pééneri.
wáníjcyámeííbyé nééhií: 8ॸÁánélliihyéhjáa diibye Tsakyéó
—¡Jétsoj, Jetsóoj, Dabíiúvúj iíjyócúúvéne néé Jetsóoke:

ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľӕɞʮËֆ¡ľʮ, óvíjyuco —Ávyéjuúbej, tátsíeménetu
ihdyu óhdi dɽ ‫ڟ‬daatsóve! tsahdúnéécú ó dówajcároó
39ॸEhdúhjáa dibye néénéllii tsuullérí ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ. Áánetu tsaatékée o állíñe
pééme dííbyeke uhbá cúúvéhulléré dibye pevétsííyé o áhdótsohíjcyáné ó óómíchoó
iíjcyaki. Árónáacáhjáa éhnííñevúré tsiiñe éhnííñevújuco.
neébe: 9ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé dííbyeke:
—‫ؽ‬ġ¡ɞɗәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľӕ —Tehdújuco, muurá Aavaráaúvúj

íjcyaabe óvíjyuco ihdyu óhdi dɽ ‫ڟ‬daatsóve! ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľӕɞʮËֆ¡ľĀɞԮәҡѸәәË
40ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó iíjyócúúvéne uwááboju wajtsɽ ‫ڟ‬hi. 10ॸMuuráhjáa
néé ditye itsíva dííbyeke. Áhdújucóhjáa Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú o ípívyééveebe o tsáá
ditye tsíváábeke dibye nééneé: ímítyúné pañévú mújtámeke o
—‫ع‬ʣɰ͑әɗ̲ɞ́́Ńȍɗ? pájtyetétsoki.
—Ávyéjuúbej, ó imíllé o hálluváne. Dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ

42ॸÁánélliihyéhjáa neébe: (Mt. 25.14-30)
—Tehdújuco. Oke u cáhcujtsódú 11ॸEhdúhjáa Jetsóó úwaabó
íjcyaabe tsúúca ú hallúváhi. mɽ ‫ڟ‬amúnáake. Aaméhjáa Jerotsaréevu

43ॸEhdúhjáa Jetsóó néénemáyé pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬náa mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫ڟ‬jtsámeí tsúúca
ɰɰҡŃʮәËΎΔ¡ľ. Aabéhjáa dííbyemáyéjuco Píívyéébé avyéjú bóhówááveíñe.
ѠΔΔËॷ19 150
12-13ॸÁámekéhjáa úwááboobe nééhií: ‫ڟ‬

¿ʣveekí ímítyuube uú?” 24ॸEhdúhjáa
—Tsaapíhjyáa ɽ ‫ڟ‬htsútúméejpi íjcyaabe dííbyeke iñétsihdyu tétsihyi íjcyámeke
ҡѸɞËֆΎΎ̲ɞԮәɗЙֆŃŃɞ͖ŃɰȍĀľ10-meváké íúníu neébe: ٘o͑әĀɗҡֆӕľľ͑ľĀѸɰɰĀѸɰ
múnáadítyú ipíhjyúcúmeke dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰĀɞԮә medójtúcúne maájcú eenée ihñe pámé
iwájtúne nééhií: “Ééneri méwákímyeícyó ehnííñevúré llíyaatétsóóbeke.”
téhulle o íjcyáné hajchóta.” Ehdúhjáa 25ॸÁánélliihyéhjáa nééme dííbyeke:
diityéké ipítyájcoíñúne técoomívú “Ávyéjuúbej, árónáa tsúúca mítyanéjuco

memévatéébé íhcyóómí avyéjuube iíjcyaki. dííbye dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ.” 26ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
14ॸÁrónáacáhjáa dííbyé cóómi múnaa tsá “Ehdu múúne mémeenúhi. Muurá ihñe
ímílletú diityé avyéjuube dibye íjcyane. llíyaatétsómeke éhnííñevu tsiiñe máajcú
Áánélliihyéhjáa tsaatéké wallóómé dííbye ditye illíyaatétsoki. Áánetu pevénéré
déjutu ditye iñéé íhcyóómí avyéjuube pícyohíjcyámedítyú médojtúcúhi.
dibye íjcyane múha ímílletúne. 27ॸTéhdure eene avyéjuube o íjcyane
15ॸÁrónáacáhjáa tsúúca meménúmé iímíllétúne oke múnáátsohíjcyámeke ííllevu
páñétúejpi íhcyóómí avyéjuube dibye metsíváne o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa médsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ.”
iíjcyaki. Átsihdyúhjáa óómiibye teene
íhcyóómivu. k¡ŃȍʮɗՓʮҡѸɰĀӕЙɗȍʮֆәËә ˇľфΎҡѸфŃŃЙ͖ŃԮәˇľҡѸΔΔәËԮŃ͑ľ
íúníu múnáake dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰĀɞԮәӕɗՓʮҡӕɞ͖ә̲ľ˔ľ (Mt. 21.1-11; Mc. 11.1-11; Ja. 12.12-19)
múhduná ditye llíyaatétsóné iwáájácuki. 28ॸEhdúhjáa diityéké iúwáábóné boone
16ॸÁábekéhjáa ímí wákímyeííbyé Jetsóó péé ímamyémuma Jerotsaréevu.
nétujkénúhi: “Ávyéjuúbej, éhnée óhdivu u 29-30ॸAaméhjáa úújeté Bepajéema Betáániá
pícyoíñúne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬ó llíyaatétsóhi.” coomícyú úníuri oríívo bájú íjcyátsihvu.
17ॸÁánélliihyéhjáa íavyéjuube néé dííbyeke: Átsihdyúhjáa míítyétsikye
“Tehdújuco. Muurá eene múhdurá néérone ímamyémudítyú ɽ ‫ڟ‬Йɰɰȍɽ ‫ڟ‬ré coomívú
ímí ú tehméhi. Áánéllii uke ó pícyoó 10 iwáállóómútsikye neébe:
coomívá avyéjuube u íjcya ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ńӕ —Cána écoomi ɽ ‫ڟ‬Йɰɰȍɽ ‫ڟ‬ré cóómityu óóma
íjcyánélliíhye.” 18ॸÁhduréhjáa tsijpi nééhií: méujcúté íayáne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júwúukej. Múikyé
“Ávyéjuúbej, éhnée óhdivu u pícyoíñúne dííbyedi úllétuube dóhjɽ ‫ڟ‬váábeke
dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬téhdure ó llíyaatétsóhi.” metsíñaáyóne métsívaco. 31ॸAane tsaate
19ॸÁánélliiyéhjáa idyé neebe dííbyeke: ámúhtsikye ‘ɽ ‫ڟ‬véébeké ámuhtsi
“Tehdújuco. Áánéllii téhdure ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ńӕ métsíñaáyó’ néhajchíí méneéco:
íjcyáábeke ó pícyoó 5 coomívá avyéjuube u “Ávyéjuubéne múhtsikye néénélliíhye.”
íjcyaki.” 32ॸAhdújucóhjáa péémutsi dibye
20ॸÁánetúhjáa tsijpi nééhií: “Ávyéjuúbej, néhdújuco úújeténé dííbyedívu.
ɞ͖ľĀɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬éhnée óhdivu u pícyoíñúné o 33ॸÁábekéhjáa dityétsí tsíñaáyórónáa
pícyohíjcyáne. 21ॸÓpée ó waajácú ímítyuube áábájajte nééhií:

u íjcyaabe díwákimyéí hallúvujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬ʮɰ˔ľ ‫ڟ‬
—¿ʣvéébeké ámuhtsi métsíñaáyóhi?
ú ékéévehíjcyáne. Muuráhjáa ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu o 34ॸÁánélliihyéhjáa neemútsi:
llíyaatétsóné ɽ ‫̲ڟ‬ɰҡѸɞɞәәʮËәɗֆȍɗ. Aanée o —Ávyéjuubéne múhtsikye néénélliíhye.

ՓʮËә͑ľɞ́́ӕфľΔЙɗËֆΔΔĀɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ.” 35ॸAamútsíhjyáa tsajtyéjucóó dííbyeke.
22-23ॸÁánélliihyéhjáa íavyéjuube néé Áábé hallúhjáa wájyamúúnevu ɰɽ ‫ڟ‬hbóne
dííbyeke: “Aanée idyé ímítyuube o íjcyane Jetsóoke nérijcyáróme. 36ॸÁijyúhjáa dibye
wájácú u néébe ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá u pícyootú péijyu juuva mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɰȍ¡Δ
ĀѸɰɰĀѸɰҡŃȍ̲Ń̲ľɞȍɞʮËֆʮЙ͖ŃԮәҡŃҡѸɗȍԮӕ íwajyámuunévu. 37-38ॸAaméhjáa dííbyeke
ditye wákímyeíchóné óóma llíyaatéíyoki? úraavyémé tsúúca oríívó bajúvú pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ȍɰ̲ľ
méénúráítyuróné dibye méénuhíjcyáné llúúvájté avyéjujtee, taúhbájú

hallúvú Píívyéébeke dúúruvámé uwáábojtee, tsijtye avyéjujtee, íjcyame.
kéévánécoba wáñécohíjcyá: Aaméhjáa ɽ ‫ڟ‬tsámeíhijcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú
—¡Ñóóooj! Átsihdyúhjáa nehíjcyáme: Āɞɞ¡ֆľ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóiyóne. 48ॸÁrónáacáhjáa
—¡Maímijyu áánu Píívyéébe mémeri tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú ditye dííbyeke
tsááneéj! ¡Ahdícyane metsu ímíjyuuri méénúítyuró mítyaméhjáa ímí dííbyé
Píívyéébeke maávyéjújtsoki! uwáábó ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnélliíhye.
39ॸEhdúhjáa ditye néénáa tsaate
paritséómú diityé pañe íjcyame néé ˇľҡѸΔΔɰȍҡѸәҡӕ

Jetsóoke: (Mt. 21.23-27; Mc. 11.27-33)
20
—Ávyéjuúbej, aatye díuráávye múnáake 1-2ॸAabéhjáa Jetsóó duurúvájá
duhba ditye cúúvéhulléré iíjcyaki. pañévú pajtyéteju úwáábónáa

40ॸÁrónáacáhjáa neébe: llúúvájté avyéjujtee, taúhbájú
—Muurá ditye dáíívyérónáa uwáábojtee, túkevéjtsojtee, íjcyame
néwayúúneréjuco íhjyúcunúiyóne. itsááne dííbyeke nééhií:
41ॸk¡ŃȍʮҡѸәәËˇľфΎҡѸфŃŃʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬vú —‫ع‬kË̲әә¡ŃɰȍҡѸәҡӕфɞӕɞʮËֆ¡ľľľ͑ľ
ímamyémuma úújetéébé tétsihdyu técoomi ľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰә̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆȍɗ? Cána
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne kímoovéhi. 42ॸÁánemáhjáa neébe: múúhakye duubállej.
—Múhdutú ihdyu ámuha Jerotsarée 3ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke:
múnaa méwaajácúiyá Píívyéébema ámuha —Áyu cána téhdure ámúhakye ó díllone

tsaímíyé meíjcyáiyóné íjcyájúcooróne. oke máañújcuj. 4ॸ¿Acáa múha nééjuri
Árónáa tsá tene ámúhadívú bóhówáávéityú Jóááuvu tsótsohíjcyá cáhcújtsómeke? ¿A
ámuha mecáhcújtsótúnélliíhye. 43ॸMuurá Píívyéébépeé, mityá mɽ ‫ڟ‬amúnaárée nééjuri?
ámúhakye ímityúné pájtyeéhi. Ámúhá 5ॸÁánélliihyéhjáa tsamééré néjcatsíhi:
̲ӕ̲͑әȍËΔΔ̲ɞɰ̲ɽ ‫ڟ‬cáávéne —Muurá ‘Píívyéébée nééjuri

ámúhakye méénuúhi. 44ॸAame ámúhakye tsótsohíjcyaábe’ menéhajchíí meke
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóne páneere ámúhá jaaháñé nééíyoóbe: “Áábekéráhjáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá
wácávyáhcoó Píívyéébe ámúhakye ámuha mecáhcújtsotúne?” 6ॸÁánetu
pɽ ‫ڟ‬aabójúcooróné ámuha ‘mɽ ‫ڟ‬amúnaárée nééjuri’ menéhajchíí meke
metáhjállehíjcyáné déjúcotu. Ehdúhjáa diitye mɽ ‫ڟ‬amúnaa tééné hallútú
neebe Jetsóo. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóiyá néwayúúnevu iáámúneri.
Muurá paméváré cáhcujtsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΔΎ
ġӕӕфәԮʮЙ͖Ńҡә͑ȍʮɽ ‫ڟ‬ȍľ
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi diibye
̲ә͑˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔֆΔ͑ľ
Jóáa íjcyane. 7ॸEhdúhjáa nééneri
(Mt. 21.12-17; Mc. 11.15-19; Ja. 2.13-22)
iñúhnévéne nééme iwáájácutúne.
45-46ॸAabéhjáa duurúvájá pañévú 8ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé diityéke:
iúcáávéne náhjɽ ‫ڟ‬hénújcatsímyeke téjá —Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va idyé ámúhakye ó úúbálleé
pañétu ibóáyóne nééhií: ̲әә¡ŃɰȍҡѸәҡӕфɞΎ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑ľ.
—ͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
nééneé: “Íjya tahjya tééjá lliiñévú Ԋ̲ɰȍŃҡľȍ̲Ń̲ә̲͑әȍĀӕф
mɽ ‫ڟ‬amúnaa óóma íhjyúvahíjcyáijya.” Aaja Āфɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ľɞ͖ľҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύ
¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha naní múnáá jaríyéjuco (Mt. 21.33-44; Mc. 12.1-11)
medíllone? 9ॸTéhduréhjáatsiiñe úwááboobe nééhií:
47ॸAanéhjáa paíjyuváré tééjá pañévú —ҽѸЙɞȍʮֆɞә̲ɰȍľ¡ʮҡѸΔҡѸ͑ŃŃфŃ
dibye úwaabóné tsaríllehíjcyámé óóvaá. Ápallívúhjáa tsaatéké
ѠΔΔËॷ20 152
ityéhmétsoíñúne peebe tsiéllevu tsúúcaja Áámedívú o cáyobáávatécooca ílluréjuco

téhulle iíjcyáíhullévu. 10ॸÁhullétúhjáa ditye wágóóóveíñe.
tsúúca tépalli néévane iwáájácútsihvu
wálloobe íúníu múnáájpikye dííbyema ʑɞ͖әʮɽ ‫ ڟ‬ԮֆŃʮәә¡ŃՓ¡ֆӕҡ
ditye iwállóóro téénetu dííbye éhné ĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľĀɗҡֆľȍĀΎҡѸΔ͑ľ
íjcyadúne. Ahdújucóhjáa pééróóbeke (Mt. 21.45-46; 22.15-22; Mc. 12.12-17)
ditye méénúpéjtsónetu dibye óómiñe 19ॸEhdúhjáa Jetsóó taúhbájú
íéveébe. 11ॸÁánélliihyéhjáa tsíjpiikye uwáábojtémá llúúvájté avyéjujtéké múu
dibye wállóóróóbeke téhdure iúhbáne lléboobódú úwaabóné iwáájácúne
méénúpejtsóme. Aabéhjáa idyé oomí imíllerómé téijyúré dííbyeke iékeevéne.
íéveebére. 12ॸÁróné pañéhjáa tsíjpiikye Árónáacáhjáa íllityémé mɽ ‫ڟ‬amúnáadi.
dibye wállóóbeke téhdure ditye 20ॸAaméhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃĀәҡѸҡŃ˔ŃĀɞɞ¡ֆľ
túúvátsónetu ílluréjuco dibye wááneé. éllevu wallóó ditye dííbyeke

13ॸo͑ŃȍʮĀɗɗ¡ֆľә̲ɰȍŃ¡ʮ¡ľ ávyéjúúbedítyú díllone dibye múhdurá
nééhií: “¿Aane muhdúí íñe teéne? Áyu áñújcúhajchíí tééné hallútú dííbye éllevu
cána hájchíwu mítyane o itsájtyéroki. 21ॸAaméhjáa neeté dííbyeke:
wájyúróóbekéréjuco o wálloókij. Dííbyeke —Uwááboóbej, muha muurá méwaajácú
íhya avyéjúúlléiyóme.” 14ॸEhdúhjáa iñééne tehdújuco u úwáábohíjcyáné keená
íllíkyeréjuco dibye wállóóbeke iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne Píívyéébe mɽ ‫ڟ‬amúnáadívú tújkevééllejɽ ‫ڟ‬jtó
néjcatsímye: “Aabye muurá íllíyéjuco íñe tsijtye múhdurá úhdivu ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúróneri
cááníñúiyóne. Áánéllii metsu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétuubére. 22ॸAabe cána múúhakye
dííbyekéréjuco medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétso mehnéréjuco diñe díicyánéjcutuj: ¿A tehdújuco
tene iíjcyaki.” 15ॸAhdújucóhjáa tétsihdyu ávyéjuube romáánómuube íjcyáábé
kémuéllevu itsájtyéébeke ditye wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľĀɗҡֆľȍĀΔҡѸΎȍɞʮËֆ͑Ń
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne. Ehdúhjáa Jetsóó maáhdóiyóne, mityá tsáhaáj?
iúúbállétsihdyu nééhií: 23-24ॸEhdúhjáa ímityúné
—¿Aane íñe diibye tépallí aabájaabe ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñemáyé ditye nééne Jetsóó

itsáácooca muhdú méénuú diityéké eenée iwáájácúne néé diityéke:
ɞә̲ɰȍŃԮәĀɗ¡ֆľҡŃȍ̲ŃҡѸΎɞ͖ә̲Ńɞ̲ɗҡֆә͑Ń ‫ڟ‬
—¿ʣveekí ehdu ámuha oke
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeímyeke? 16ॸMuurá diityéké ̲ŃĀфɰɰԮŃȍɗ? Áyu cána oke méuujétsó
ҡŃŃ͑Ńȍ́́әҡәɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóne tsíjtyekéréjuco dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vuj. kȍĀәʮӕËΔȍʮĀɗҡֆľәәʮŃҡѸΎʮɰ
dibye téhmétsoíñé tépallívu. ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neébe: ‫ع‬kË̲әȍә̲ɰ͑ԮŃľŃ͑ľ?
Ehdúhjáa Jetsóó néénéllii tétsihyi oȍĀӕфľ‫̲ع‬ӕ̲Ń̲Ńľľ͑ľҡŃŃʮɰҡӕ?
íjcyame nééhií: Áánélliihyéhjáa néémeé:
—Óvíi ihdyu Píívyéébe múúhakye —ҽѸŃŃҡѸȍә̲ɰ͑Ԯľ. Áábe méméré
tehmé tehdu muha meíjcyátuki. ɞ͖ľҡŃŃʮɰҡӕ. 25ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé
17ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó diityédívú diityéke:
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne nééhií: —Ané wa ihdyu diibye Tséétsáke
—¿Aca muhdú nééiyóné Píívyéébé mááhdohíjcyá dííbye éhnéjuco íjcyanévu.
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞ́́ӕ͑ŃŃȍɗɞ: Áánetu ihdyu Píívyéébeke máácuhíjcyá
Tsaúpe nééwayu jááháñé wákimyéi dííbyé wáábyuta íjcyanévu.
múnaa iñéhnílléne waagóórou 26ॸEhdúhjáa dííbyeke dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬verómé tsá
pícyámeí ímichi tééutu jaa éjkéiu? píívyetétú dííbyedívú iñéétsóiyóne.

18ॸAane muurá teeu nééwayúdú o néébé Aaméhjáa ehdu dibye nééneri
uwááboju cáhcújtsotúmé mújtaáhi. ɗә́́ŃԮľ͑ә͑ľҡѸɰɰ͑ɞȍʮֆӕԮʮәËΎΎҡә͑ľ.
40ॸAaméhjáa tsáhájuco dííbyeke tsiiñe

Dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń̲ӕȍĀәҡѸɗɗ͖ľ díllotúne.
¡Δȍɰɰ͑ľҡѸҡľĀɞ́́Ύ͑ľ
(Mt. 22.23-33; Mc. 12.18-27) ͅӕӕ¡æфɞʮҡΎɞʮËֆ͑ľ
27ॸÁáné boonéhjáa tsadotséómudítyú (Mt. 22.41-46; Mc. 12.35-37)
tsaate péé dííbye éllevu medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń 41ॸÁijyúhjáa idyé Jetsóó néé diityéke:
ҡѸɗɗ͖ľ̲ľ¡Δȍɰɰ͑ľËȍËәʮҡѸΎҡә̲ľ. —¿Aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane ámuha
28ॸAaméhjáa néé dííbyeke: ménehíjcyá Críjto Dabíiúvúj
—Uwááboóbej, Moitséeúvúhjáa muurá ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞʮËֆɞ͖ľ?
néé tsaapi méwadívú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátuube 42-43ॸÁáneráhjáa dííbyeúvú íjcyároobe
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véhajchíí íñahbéréjuco díílleke Āɞɞ¡ֆľĀɞҡֆә͑ŃŃɞՓʮËӕȍ̲ɰҡӕ:

ҡ¡Ԯɞ͖ľĀɞɞ¡ֆľфŃʮӕËΎɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máva Ávyéjuubée néé Táavyéjúúbeke:
díílledívú íñáhbeúvúu tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváiyóne. “Cána táúniúvúi diicya dímunáake
29ॸAanée ijcyámé 7-meva tsané nahbému. o táhjáné hajchóta.”
Áámedítyúu ámíaabe ityáábávárólléjtane 44ॸEhdúhjáa muurá Dabíiúvú dííbyeke
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡľȍĀӕҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátuúbe. 30ॸÁáné Íavyéjúúbedi dillóhi. Aane ¿muhdú

boonée bóneebe díílleke táábávároobe Āɞɞ¡ֆľәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞʮËֆɗɗ¡ֆľ
téhdure dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátuubére. 31ॸÁáné Críjtoó? Ehdúhjáa Jetsóó nééhií.
boonée tsijtye bónejte díílleke
táábávarómé téhdure dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ ҽәȍ¡ʮәӕՓ¡ΎʮҡŃ˔ŃˇľҡѸΔΔ
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávatúme. 32ॸÁáne nihñévúrée ͑әËΔʮЙɽ ‫ڟ‬ԮľҡѸΔ͑ľ
díílleréjuco dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. 33ॸAane cána (Mt. 23.1-36; Mc. 12.38-40; Rc. 11.37-54)
múúhakye diñe ¿cáábyé taabá ímichi 45ॸAabéhjáa pámeere lléébónáa néé
dille íjcyaíñé tsiiñe ditye bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬coóca? ímamyémuke:

34ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé diityéke: —ҽŃɰɰ¡әՓҡѸ̲̲ŃɞʮËֆËΎ. 46ॸTsá
—ͅӕӕфɗȍĀֆӕɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vatú eene aatye taúhbájú
táábávácatsíhi. 35ॸÁánetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń uwáábojte mɽ ‫ڟ‬amúnaa diityéké
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɰ̲ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ ɗԮֆľʮәә́́ľ˔ɞֆŃË̲ŃʮËΎ¡ʮɰԮӕ
iíjcyácooca tsáhájuco táábávájcatsíityúne. úcámeíhíjcyánetu. Muurá pihcyáávejááné
Tsíhdyuréjuco ditye íjcyaíñe. 36ॸAame Й͖ľɗ̲ɞ́́Ń̲Ńɞ¡ΎΎȍΔՓҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vúré
tsáhájuco dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityú Píívyéébej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé iácuuvéne. oȍĀӕфľՓ͖ŃȍʮɰЙ͖ľ
ɞʮËֆ̲ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ĀӕфŃʮӕËΎ͑ŃŃ̲ľŃ. ɗ̲ɞ́́Ń̲Ńɞɗ̲ɞҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vúré imájchone.
37ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɽ ‫ڟ‬hi. 47ॸAame pííbájyujte walléémudítyú
Muuráhjáa Moitséeúvú teene úúballé dótuhíjcyá diityé jaaháñe. Ááné nucójpɽ ‫ڟ‬
úméhéwu péétécunúné pañétú Píívyéébe muurá cááménécóbaúvú
dííbyeke íllu nééneé: “Aavaráaa, Itsáaa, ihjyúvahíjcyarómé Píívyéébema. Ehdu
Jacóóboo, íjcyámé Piivyéébé ó ijcyáhi.” muurá dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeímyeke Píívyéébe
38ॸEhdúu Píívyéébe néénetu méwaajácú ɽ ‫ڟ‬cúbáhraáhi. Ehdúhjáa Jetsóó néé
ditye íjcyane. Muurá ditye íjcyátuca tsá ímamyémuke.
dibye nééítyuró diityé Piivyéébé iíjcyane.
Muurá dííbyedívú tsá múha dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetú Ьɞɞ¡ʮֆӕ́́ľĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľЙɞËֆΎΔ͑ľ
tétsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ ڟ‬daíhañe. (Mc. 12.41-44)
21
39ॸEhdúhjáa diityéké dibye néénéllii 1ॸAabéhjáa duurúvájá pañe
tsaate taúhbájú uwáábojtédítyú nééhií: íjcyánáa mɽ ‫ڟ‬amúnaa picyóócunú
—Uwááboóbej, tehdújuco u nééneé. dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓ¡ֆӕҡ. Ehnéva
ѠΔΔËॷ21 154
múnaáhjáa mítyanéhjɽ ‫ ڟ‬picyóóhií. pahúlleváre. Áhdure íévéhoowávú

2ॸÁánáacáhjáa pííbájyulle ɽ ‫ڟ‬dátsó picyóó ЙɞɞËȍΔ͑Ń͑ľȍʮɰ¡ΔȍΔՓԮľŃȍɗ.
mɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬hwuúcúre. 3ॸAanéhjáa ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neébe: 12ॸƄȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰЙʮҡֆŃɞ͖ŃɰȍĀľ
—Ámuúhaj, muurá áámye pííbájyulle cáhcújtsotúmé ámúhakye ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeke

ɽ ‫ڟ‬dátsó néérolle picyóó pámé ehnííñevúre. tsájtyeé pihcyáávejááné pañévú muhdú
4ॸMuurá tsijtye dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬varómé picyóó ámuha meícyahíjcyáné ámúhakye
uhjénéhjɽ ‫ڟ‬re. Áánetu pícyoolle páneere idílloki. Áhdure ámúhakye ííñújɽ ‫ڟ‬
tééne tájpí iíjcyáiyóne. avyéjujté éllevu itsájtyémeke
cuvéhoojánuímye. Ehdu muurá
ġӕӕфәԮʮՓǣΔΔΔԮľɞ͖ŃˇľҡѸΔΔ͑ŃŃ͑ľŃ ámúhakye mɽ ‫ڟ‬amúnaa dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veé oke ámuha
(Mt. 24.1-2; Mc. 13.1-2) meúráávyéné déjúcotu. 13ॸÁáné hóówari
5ॸTéijyúhjáa tsaate ímamyémudítyú ámuha táuwááboju diityéké
ihjyúvá duurúvaja imíwu néwayúúnetu méúwááboóhi. 14ॸÁrónáa ihdyu tsá ámuha
méénúmeíñeri, ditye meíjyácunúityú muhdú ámuha diityémá
¡Δȍ¡͑ӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰҡӕɗ̲ɞՓӕҡľʮ meíhjyúváíñeri. 15ॸMuurá ihdyu
ɞËֆԮŃҡѸ̲ľɞ͖Ńȍʮɰфɗ. ámúhakye ó ájcuú muhdú ámuha
6ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó nééhií: diityéké meúwáábóíñé tujkévejúvu. Áijyu
—Ároja muurá wácávyáhcáméiíhi. ámúhakye múnáátsohíjcyámé íllure
ámuha maálliñe néhijcyámé ámúhadívú
ˇľҡѸΔΔҡѸɞ͖ŃɰȍĀľЙʮҡֆŃɗ͖Ńȍʮɰ táhjátsáméiíhi. 16ॸMuurá ámúháj caanímú,
(Mt. 24.3-28; Mc. 13.3-23) ámúhá nahbémú, ámúha hájkímú, tsijtye
7ॸEhdúhjáa dibye néénéllii dííbyeke ámuha menáhbévahíjcyároméhjɽ ‫ڟ‬
néémeé: ámúhakye téijyu ímityúné dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veéhi.
—Uwááboóbej, ¿aca múijyú pajtyéiñe Muurá tsaatéké ámúhadítyú
ľľ͑ľ̲әәȍ˔ֆľӕ͑ŃȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ? ¿Aca dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoímye. 17ॸEhdu muurá oke
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú muha méwaajácuú tsúúca tehdu cáhcújtsotúmé ámúhakye tsarílleé oke
tene pájtyeíñe? ámuha mecáhcújtsóné hallútu. 18ॸÁrónáa
8ॸÁánélliihyéhjáa neébe: tsá ámúhá níwáujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né íjcyárónetu
—Ehdu nééme tsáma wajácútsi tsájɽ ‫ڟ‬ubáré wágóóóvéityúne. 19ॸAhdícyane
méíjcyaco ámuha maállítsámeítyuki. ihdyu ámuha panéváré maáábúcúhajchíí
Muurá o tsááiñe tsúúca pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬cooca mépájtyéteéhi.
íjcyaímyé mítyame óhdi díllómeímye. 20ॸÁhdure tsííñé iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa
Aame nehíjcyaá diibyéjuco Críjto Jerotsaréé mɽ ‫ڟ‬caavéné ámuha

iíjcyane. Árómeke mécáhcújtsodíñe. mewáájácúcooca múu néé tsúúca
9ॸTéhdure pahúlleváré méénujcátsí técoomi wágóóóveíñe. 21ॸÁijyu
íjcyáné uubállé ámuha mellééboóhi. méwáácunúcó cáméhbaúnevu Jodéá
Áróneri méíllityédíñe. Pane ɗɗ͖әʮɰ̲ә̲͑ӕȍ̲ľɞʮËֆ̲ľ. Áhdure
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɞҡŃɗʮֆӕҡѸәәËΎ técoomí múnaa óvíi néhi wáácunú
bóhówááveíñe. Tsáhái téijyu o tsiéllevu. k͑ľɞә̲ɰȍŃЙ͖ľɞʮËֆ̲ľ
bóhówáávéityúne. Árónáa ihdyu ehdu íoomíjyúcohdí técoomívu. 22ॸEhdu
͑Ń͑ľȍʮɰҡӕʮ˔Ń͑әЙʮҡֆľŃȍɗ. íjcyaíñé ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí mɽ ‫ڟ‬amúnáama ditye
10ॸͅӕӕфҡѸ͑Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ ímityúné dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhíjcyáné déjúcotu
múnáama méénújcátsiíhi. 11ॸÁhdure ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËӕȍ̲ɰҡӕҡľ͑ľ
ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɞɞ͖ӕʮɰԮә̲Ńɗɞȍɗ. Áijyu némeídyújuco. 23ॸ‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕҡѸ̲ҡľ͑ľ
íjcyaíñé ájyabááne, cheméháñé, pájtyeíñé téijyu walléémú éévájtema
tsijtye ñohñójtéréi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬méwuúmú 34ॸo͑Ń́́ɗɗҡѸ̲ҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ
íjcyámeke! Muurá ávyétá kimóhcó nééné tsiiñe o tsáábe ámúhakye o túvaaóvátu

ɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ŃɞЙʮҡֆľŃҡŃɗʮֆӕɞɞ͖әʮɰфɗ llíyiicyáveháñeri, ҡѸɞ͖Ńȍʮɰфɗ, ámuha
íjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnáadívú Píívyéébe meíjcyámeke. 35ॸMuurá iímillédúré
cáyobáávatécoóca. 24ॸTsaatéké muurá íjcyámeke ó ábájɽ ‫ڟ‬néjcuú éhne múúne
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoímyé méénujcátsí pañe. Áánetu iyáábeke dahpe ábájɽ ‫ڟ‬nejcúdu. 36ॸÁánéllii
tsíjtyeke tsajtyéimye tsíñéhjɽ ‫ ڟ‬ɗ͖әʮɰɰ͑ŃԮӕ. ̲әӕҡŃɰɰ¡әՓɗɞʮËֆ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲
Ááné boone jodíómú íjcyátúné ЙɞʮֆӕԮфŃɗȍʮֆәԮҡŃ͑ľȍʮɰ̲әȍ˔ֆľ
mɽ ‫ڟ‬amúnaáréjuco teene Jerotsaréé imújtátsótuki. Áijyu ihdyu ámuha
cáávácuíñé Píívyéébe diityédívú técoomi méúújéteé óhdivu Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóné hajchótá tétsihyi iíjcyaki. ípívyéévéébedívú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núcójpɽ ‫ڟ‬vetúme.
37ॸEhdúhjáa Jerotsaréeri íjcyaabe Jetsóó
ˇľҡѸΔΔҡѸËΎΎËЙʮҡֆŃɗ͖Ńȍʮɰ duurúvájá pañévú úwáábohíjcyáhi.
(Mt. 24.29-35, 42-44; Mc. 13.24-37) Aabéhjáa meííjyunúdú pehíjcyá oríívo bájú
25ॸk͑ľľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰЙʮҡֆŃ͑Ń¡ΎΎ͑ľ íjcyátsihvu tétsii icyúwaki. 38ॸAanéhjáa
nuhba cóójɽ ‫ڟ‬ejpii, péjcóejpii, mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curuu, paíjyuváré cúúvénetúré mɽ ‫ڟ‬amúnaa pehíjcyá
íjcyane múhduréjucó íjcyaíñe. Téhdure duurúvajávú dííbyé uwáábó illéébúcunúki.
ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ̲Δ͖ľ͑Δȍʮɽ ‫ڟ‬neri
cáhcújtsotúmé íllítyeéhi. 26ॸÉhdúcóbaúvú ˇľҡѸΔΎ˔ľɗŃ˔ŃŃԮľɞ͖ŃĀɗҡֆľЙɞҡֆËΔʮËҡѸɞ͖ľ
͑Ń͑ľȍʮɰɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΎΎË̲ӕӕф (Mt. 26.1-5, 14-16; Mc. 14.1-2, 10-11;
mɽ ‫ڟ‬amúnaa iíllityéneri ílluréjuco Ja. 11.45-53)
22
wájácúrátúúúveíñe. Ehdu páneere 1-2ॸTéijyúhjáa pajtyété wañéhjɽ ‫ڟ‬
íévéhóówari ɽ ‫ڟ‬htsútunéhjɽ ‫ ڟ‬íjcyane óórítyúne pááá máchómeíhíjcyáné

mujtáraba íjcyaáhi. 27ॸÁijyu ihdyu wañéhjɽ ‫ ڟ‬lleeváríjyuco íjcyánáa llúúvájté
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe avyéjujtémá taúhbájú uwáábojte ɽ ‫ڟ‬jtsámeí
Й͑ľľфľҡɰȍҡѸәҡәҡԮֆŃʮӕ̲ΎʮҡѸΔ ̲ӕȍĀәˇľҡѸΔΎ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe.
pañétú ó bóhówááveéhi. 28ॸEhdu tene Árónáacáhjáa íllityémé mɽ ‫ڟ‬amúnáadi.
pájtyécooca múu íllure ímíjyuuvéhi. 3ॸÁánáacáhjáa Jóóda Ijcarióóté pañévú
Muurá tééné boone tsúúca ámuha tsúúca Naavéné úcaavé tsaapi Jetsóó
máállíjchuú múhdurá ámuha mamyémúejpi íjcyáábé pañévu. 4ॸAabéhjáa
meícyahíjcyánetu. Áijyu ihdyu péé diitye llúúvájté avyéjujtémá duurúvájá
tsaímiyéjuco ámuha meíjcyaíñe. tehméjte éllevu diityémá ipítyácójcatsí
29ॸTéhduréhjáa tsiiñe diityéké neébe: muhdú dííbyedívú iékéévétsoíñe.
—æȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕȍɗǣֆŃŃфȍľ̲ 5ॸÁáneríhjyáa iímíjyúúvéne imíllémé
tsííñé uméhééné muhdú íjcyane. 30ॸMuurá dííbyeke iáhdone. 6ॸÁánélliihyéhjáa

ҡŃȍľȍʮɰ¡Ńȍʮɽ ‫ڟ‬vácooca tsúúca méwaajácú ɽ ‫ڟ‬jtsámeíjyúcoobe mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
píjcyaba pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ȍɰ͑ľ. 31ॸkȍĀӕɞɞ͖әʮɰфɗҡŃ͑ľȍʮɰ íjcyátútsihvu dííbyedívú iékéévétsoíñe.
íjcyácooca méwaajácuco tsúúca Píívyéébé
avyéjú bóhówáávéíñe éévé úújeténe. ʑ̲̲ֆŃ̲ӕ̲ˇľҡѸΔΔ̲ʮËȍΎ͑ľ
32ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃľȍĀӕ (Mt. 26.17-29; Mc. 14.12-25; Ja. 13.21-30;
͑Ń͑ľȍʮɰЙʮҡֆľɞ͖Ńɞ͖Ńɗɞɞ͖әʮɰфɗЙȍĀӕфľ I Co. 11.23-26)
mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyápíñáaáca. 33ॸMuurá 7ॸAanéhjáa tsúúca teene pajtyété
ɞɞ͖әʮɰ̲Й͑ľľфľɞŃԮŃȍΔΔՓфɗɞʮËֆ͑Ńȍʮɽ ‫ڟ‬ wañéhjɽ ‫ ڟ‬óórítyúne pááá

wágóóóveéhi. Áánetu íñe ámúhakye o máchómeíhíjcyáné wañéhjɽ ‫ ڟ‬pañe
néhijcyáné tsá múijyú wágóóóvéityúne. tsájaatsá múnaa obééjake
ѠΔΔËॷ22 156
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyáné wañéhjɽ ‫ ڟ‬lleevájucóóhií. idyóhdáhɽ ‫ڟ‬nunévú diityéké iwájtúne

8ॸÁijyúhjáa Péédorómá Jóáámútsikye neébe:
Jetsóó nééhií: —Íñe tájpi náávé íjcyane memájcho.
—ͅŃŃ̲̲Ń̲ľľ͑әҡŃՓ͖Ńȍʮɰ̲ʮËȍΔ Ehdu paíjyuváré méméénuhíjcyaco
memájchoki. ámuha mepájtyeté o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé
9ॸÁánélliihyéhjáa neemútsí dííbyeke: ámuha meɽ ‫ڟ‬tsaavéne.
—¿Aane kiávú ú imíllé muhtsi 20ॸTéhduréhjáa teene adóvú diityéké
meméénune? iájcúne neébe:

10-11ॸÁánélliihyéhjáa neébe: —Íñe tátyujpácyo náávé íjcyane
—Ámuhtsi Jerotsaréevu mepéémutsi úúballé muhdú ámuha meícyahíjcyáné
tsaapi llíyííhyori nújpáñújéébedívú ЙɗҡֆʮËΎʮӕҡĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬veri tsíhdyuréjuco
meúújetéébema mepééne tééja cápáyóóveíñé ámuha mepájtyetéki.
múnáájpikye méneéhi: “Múúhá 21ॸAane muurá íchihyi mééma majchórí
uwááboobéne múhtsikye néé kiává íchii diibye óhdivu méénútsóiíbye.

tsaho mɽ ‫ڟ‬jcoho íjcyane tééhó pañévú 22ॸMuuráhjáa ihdyu tsúúcajátújuco
Āɗ¡ֆľ̲әәȍ̲ЙʮҡֆŃҡŃՓ͖Ńȍʮɰ̲ʮËȍΔ óhdityu tene némeídyújuco oke tene

májchóihyo.” 12ॸÁánéllii ámútsikye pájtyeíñé Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
úújétsóiibye córɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hócoba néého tsúúca ípívyéévéébeke. Árónáa ihdyu
ímíbájchómeíhyó cáámééɽ ‫ڟ‬ʮɰфɗɞʮËֆȍΔԮӕ. ̲ɰĀҡѸΎʮӕҡľ͑ľЙʮҡֆľɞ͖Ńľľ͑ľΔȍĀɗԮӕ
Ááhó pañévú méméénuco. méénútsóóbeke.
13ॸAhdújucóhjáa péémutsi dibye 23ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii
néhdújuco iúújeténe tééhó pañévú díllójcatsímyé caabyé diityédítyú

méénune majcho. dííbyedívú méénútsoíñe.
14ॸAanéhjáa tsúúca ditye májchóíñe
éévé úújetédú majchójúcoobe ˇľҡѸΔΔ̲̲ֆŃ̲әҡȍʮʮËҡѸɞË¡ֆŃ

ímamyémuma. ĀɗɗҡֆŃĀɞҡֆәɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡӕӕ¡ľɞʮËֆɗֆΔ͑ľфɗ
15ॸÁtsihvúhjáa diityéké neébe: 24ॸÁtsihdyúhjáa táhjájcatsímyé caabyé
—ʑ̲ɞΔɰʮҡѸәËӕ͑әɞ͖ľЙʮҡֆŃҡŃՓ͖Ńȍʮɰ diityédítyú ɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕӕ¡ľɞʮËֆɞֆΔ͑ľфɗ.

májchó ámúhama o májchone 25ॸÁrónáacáhjáa Jetsóó néé diityéke:
nihñéréjuco. Tsúúca muurá ámúhadívú ó —ͅӕӕфɞɞ͖әʮɰфɗԮֆŃʮӕʮҡľɗ̲ɞ́́Ń

dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veéhi. 16ॸAane tsáhájuco tsiiñe ityáuhbáné téénetu diityéké mɽ ‫ڟ‬amúnaa
ámúhama o wáñehjɽ ‫ڟ‬vatéityú íñe pajtyété ɽ ‫ڟ‬htsútujtédí idílloki. Ááne
Փ͖Ńȍʮɰ. Árónáa ihdyu páneere muhdú ɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ̲ŃҡľȍĀәʮӕËΎɗ̲ֆŃŃ͑ӕ͑ľ.
óhdityu úúbállémeíhijcyáné oke pájtyéné 26ॸTsá múu tehdu néétune. Muurá ihdyu
boone tsaméhjɽ ‫ ڟ‬Píívyéébé avyéjuríyéjuco ɰĀҡѸΔΔ¡ľәԮә͑ŃŃ¡ľҡѸɞ̲ɞֆŃҡѸɞʮҡֆľ˔ľ

meíjcyame mewáñehjɽ ‫ڟ‬vatéiñe. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyaabe ɽ ‫ڟ‬htsútuube ijcyá pámé
17ॸEhdúhjáa iñétsihdyu ado iékéévéne túkevéjtsoóbe. 27ॸ¿Aca caabyé ɽ ‫ڟ‬htsútuube
téhdújtsoobe Píívyéébeke. Áánemáhjáa ávyéjuúbe? ¿A eene tsaímíyé
neébe: ácuúcunúúbeke tsaapi majchótú
—Áju, íñe pámeere maádo. 18ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveébe? ¿Mityá eene dííbyeke
tsáhájuco tsiiñe ámúhama o ádóityú íñe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveébej? Muurá mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɰʮҡѸәËӕ͑ә
óóvajpácyó Píívyéébé avyéjuri tsaméhjɽ ‫ڟ‬ eene tsaímíyé ácuúcunúúbeke tsijtye
meíjcyáiñévújuco. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveebe ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyane. Áánetu
19ॸÁtsihdyúhjáa idyé pááaho iékéévéne ihdyu eene ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyaabédú o néébe
téhdújtsoobe Píívyéébeke. Áánemáhjáa ámúhama ó ijcyá ámúhakye o pɽ ‫ڟ‬ááboki.
157 ѠΔΔËॷ22
28ॸͅӕӕфԮֆŃҡɗ̲ɞҡֆә͑Ń͑ľȍʮɰΎ˔ľ Áánetu nɽ ‫ڟ‬tsuwáávatúmé óvíi hállúeja

pátyehíjcyárónáa ímí ámuha óóma méijcyá íwajyámú iñáhjɽ ‫ڟ‬hénúne ɽ ‫͑ڟ‬ɰɰҡѸәՓӕʮËәȍɗ.
oke ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúme. 29ॸÁánéllii ámúhakye ó 37-38ॸÁánélliihyéhjáa néémeé:
picyóó Llihíyóo oke pícyohdu avyéjujte —Ávyéjuúbej, íjcyawáácú míwáácu

ámuha meíjcyaki. 30ॸÁámema muurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né múúhadi. Áánélliihyéhjáa neébe: Íhya
imíjyaú ámúhama ménahbévájcátsií téhduwáácújuco. Muurá tsúúca oke
táavyéjuri. Aame ámuha ijraéémú 12-hava pajtyéiñe tsúúcajátújucóo Píívyéébé
íjcyámedítyú cáhcújtsótúmema ՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞ́́ӕΔȍĀɗҡֆӕҡľ͑ľ
méímíbájchoó muhdú ditye ícyahíjcyáne. néhdújuco: “Muurá ímítyúmé raahórí
itsájtyéébeke téhdure ímítyúúbedi
ˇľҡѸΔΔәә¡́́ŃЬŃŃĀΎфΎҡΔΔ͑ә̲ľɞɗ͖ľ dílloímye.” Ehdúhjáa óhdityu tene
(Mt. 26.31-35; Mc. 14.27-31; Ja. 13.36-38) némeídyújuco muurá oke tene pájtyeiñe.
31ॸEhdúhjáa iñétsihdyu Jetsóó Tsimóoke
nééhií: ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ˇľҡѸΔΔɞȍʮֆӕԮ͑ľ
—Tsímoj, Naavéné Píívyéébeke táúmeí (Mt. 26.36-46; Mc. 14.32-42)
ámúhadítyú iñéhco caabyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń 39ॸEhdúhjáa ímamyémuke iñétsihdyu
íjcyáábeke éhne múúne tríígotu iímí ipyéhijcyádú oríívo bájú íjcyátsihvu

menéhcodu. 32ॸÁrónáa tsúúca díhyallúvú péébema téhdure péémeé. 40ॸÁtsihvúhjáa
Δҡә̲ľɞЙɰ¡ΔΎ˔ľӕɽ ‫ڟ‬hvéjtsótuki. Aabe iúújetédú neebe diityéke:
ihdyu óvíi díñahbémuke ú pɽ ‫ڟ‬aabó —Píívyéébema méihjyúvaco ámuha
téhdure ditye ímí oke iúráávyeki. mávaríjchojúúnevu metáhjátsámeítyuki.
33ॸÁánélliihyéhjáa neebe dííbyeke: 41-42ॸEhdúhjáa iñééne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neebe diityédítyú
—Tehdújuco, Ávyéjuúbej, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸ éhne múúne nééwayu maáámune úújeténé

uke o ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóityúne. Muura uke ditye hajchóta. oҡѸɗȍԮәȍʮɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvene
cúvéhoojánúcooca óómájuco ditye meke Píívyéébema ihjyúvaabe nééhií:
cúvéhoojánuíñe. Áhdure uke ditye —Ayúju Táácáániíj, muhdú u néhajchíí
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsócooca óómájuco ditye meke óvíjyacóóné o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe. Árónáa
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe. idyé tsá o ímillédú u méénúityúne. Wa
34ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé dííbyeke: ihdyu muhdú u ímillédú óóma meénuj.
—Árónáa muurá, Tsimo, ípyejcójuco 43ॸo¡ľĀɞԮәȍʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ
oke u úráávyeróné u tóónuíñé cáracái ¡ΔȍΔՓԮŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. 44ॸAabéhjáa

̲ʮҡѸɞԮҡә͑ŃɰȍĀľ3-ijyúva. ɽ ‫ڟ‬hnáhó tééneri ávyevécunúúbé Píívyéébema
íhjyúvaabe tówaane waapé tújpácyoma.
Jetsóó ɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞɞ͖ľЙɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ȍɽ ‫ڟ‬ʮӕËΔΔ͑ľ 45ॸÁtsihdyúhjáa ímamyému éllevu péébe
35ॸÁtsihdyúhjáa tsiiñe neebe diityéke: úújeté dííbyeke ikímóóvéne pávyeenúmé
—Éíjyúu muurá ámúhakye uwáábovu o cuwárí íjcyámedívu. 46ॸÁámekéhjáa neébe:
wállóócooca o néé ámúha dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ̲ —¿Muhdúami ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane ámuha mécuwaj?
tsípaajɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬ámúháj túhápaajɽ ‫ڟ‬né ámuha Maájkyéne méihjyúvá Píívyéébema
metsájtyétuki. ¿A téijyúu tsáneetu ámuha mávaríjchojúúnevu ámuha
méviióhi? metáhjátsámeítyuki.
Áánélliihyéhjáa néémeé:
—Tsáháa muha ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú mevííotúne. ˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľŃ˔ľľԮŃ͑ľ
36ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: (Mt. 26.47-56; Mc. 14.43-50; Ja. 18.2-11)
—Árónáa ícyooca métsajtyécó ámúha 47ॸEhdúhjáa dibye néénáa tsúúca
dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰɰ, ̲әȍ͑ɰɰҡѸә̲ӕӕ, íjcyane. mítyame mɽ ‫ڟ‬amúnaa wajtsɽ ‫ ڟ‬tétsihvu.
ѠΔΔËॷ22 158
Áámekéhjáa Jóóda tsuullé tsaapi dííbyé 57ॸÁrónáacáhjáa íllure ityóónúne neébe:

mamyémúejpi íjcyaábe. Aabéhjáa —Tehdu, muulle, o wáájácúnejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
dííbyedívú iwájtsɽ ‫ڟ‬ne chohchócú dííbyeke. dííbyeke.
48ॸÁánélliihyéhjáa neébe: 58ॸÁáné boonéwuúréhjáa idyé tsijpi
—¿Aca muhdú eene, Joda, oke u dííbyeke nééhií:

chóhchóneri óhdivu ú méénutsó —Uu éhne téhdure diityéejpi.
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyéévéébedívu? Árónáacáhjáa neébe.
49ॸAanéhjáa ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne ímamyémú néé —Tsáha muúbej, tehdu diityéejpi o
dííbyeke: íjcyáábejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari.
—Ávyéjuúbej, métsu aatyéké meméénu 59ॸÁáné boonéhjáa idyé tsíjpiiyéjuco
̲Ń͑ɰɰҡѸә̲ӕфɗ. nééneé:
50ॸÁrónáacáhjáa tsúúca tsaapi ‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑Ń̲ӕӕф͑ӕĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ
diityédítyú llúúvájté avyéjúúbé úníu Jetsóomáa ícyahíjcyaabe Gariréa
̲ә͑ʮЙɞ͑әә̲ɰȍΎɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәľȍΎ múnáajpi.
Փ́́ΔфɰȍʮәËәȍɗ. 51ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó 60ॸÁánélliihyéhjáa idyé neébe:
néé dííbyeke: —Tehdu, muube, o wáájácúúbedíjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬

—Óvi íjcyaábe. Óvi ihdyu muhdú oke óóma ú ihjyúváhi.
meenúme. Ehdúhjáa dibye néénáa tsúúca cáraca
Ehdúhjáa néébere cámahjácó dííbyé májtsiváhi. 61ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó
͑әә̲ɰȍΎ. 52ॸÁtsihdyúhjáa llúúvájté dííbyeke révoúcunúhi. Áánetúhjáa
avyéjujtee, duurúvájá tehméjtee, ɽ ‫ڟ‬tsááveebe dibyée nééneé: “¿Muurá
túkevéjtsojtee, íjcyámeke neébe: ɞЙֆľʮËΎËфËɗ̲ʮҡѸɞԮҡә͑ŃɰȍĀľ
—¿Aca muhdú éhne múúne ímityúné 3-ijyúvá ú tóónuú oke u úráávyeróne?”
méénuhíjcyáábe éllevu ditye tsáhdu 62ॸAabéhjáa tétsihdyu áachívú ipyééne
̲ӕȍ̲ľҡѸҡŃ́́ľԮӕ͑ɰɰҡѸә̲ӕ̲, ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔҡȍɗɞ.

cávaájcoháñema? 53ॸÁánerá íhyajchótá
ámúhama duurúvájá pañe o íjcyáábeke ˇľҡѸΔΎĀɗĀɗҡֆľәәȍɽ ‫ڟ‬ԮҡŃ͑ľ
keená muhdú ámuha oke (Mt. 26.67-68; Mc. 14.65)
meméénuhíjcyáne. Árónáa ihdyu ícyooca 63ॸÁánáacáhjáa Jetsóoke téhmeme
tsúúca ámúhaj tééveri Naavéné dííbyedi iúúhɽ ‫ڟ‬vaténe meenúhi. 64ॸDííbyé
kyéhéjkímyeíhi. Ehdúhjáa neebe Jetsóo. hálluúúcúhjáa iwátájcóóbeke
iwábáájcóne néémeé:
ЬŃŃĀΎфΎҡΔΔ͑ә̲ľɞ͖ľ —¿Cána waajácú múha uke méénunej?
(Mt. 26.57-58, 69-75; Mc. 14.53-54, 66-72; 65ॸÁánemáhjáa éhnííñevúré uuhɽ ‫ڟ‬vatémé
Ja. 18.12-18, 25-27)
dííbyedi.
54ॸÁábekéhjáa tsúúca iékéévéébeke
llúúvájté avyéjúúbe jávú ditye ҽә˔ľԮŃʮҡѸΎʮҡŃә̲ɽ ‫ڟ‬ՓфɗˇľҡѸΔΔɞʮËֆ͑ľ

tsájtyéébeke Péédoro úráávyeebe (Mt. 26.59-66; Mc. 14.53-65; Ja. 18.19-24)
pehíjcyá diityé kemúellére. 55ॸÁijyúhjáa 66-67ॸo͑ŃҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevúhjáa túkevéjtsojtee,
lláhajtsɽ ‫ڟ‬vú tsaate icyújuwááñúnetu llúúvájté avyéjujtee, taúhbájú uwáábojtee,

pɽ ‫ڟ‬ȍ̲ɰȍɞʮËֆ̲ľŃ́́ľҡӕҡŃȍĀӕфľЙɽ ‫ڟ‬hmɰɽ ‫ڟ‬be. íjcyame ipítyácócatsíhíjcyátsihvu dííbyeke
56ॸÁánáacáhjáa tétsíí wákimyéi múnáalle itsájtyéébeke nééhií:
Йɰȍ̲ɽ ‫ڟ‬rí íjcyáábedítyú nééhií: —¿A ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎӕӕ
—Áánúu muurá téhdure Jetsóoma mɽ ‫ڟ‬amúnáake pájtyetétsoóbe? Cána
ícyahíjcyáhi. múúhakye duubállej.
Áánélliihyéhjáa neébe: —o͑ľфЙ̲ľľфľˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰ

—Muurá diibyéjuco o íjcyane múnáake ííbórɽ ‫ڟ‬nuubéré pehíjcyá
ámúhakye o néérone tsá ámuha múhdurá iúwáábóneri. Muuráhjáa
mecáhcújtsóityúne. 68ॸPane ámúhakye o ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰ̲ә͑Āɞҡֆәҡәʮ˔Ń͑ӕӕ¡ľɞ͖ľ
díllone ámuha maáñújcúne oke téénema íílléjuco tsááneé.
maácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyokíjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va oke médillóhi.
69ॸAane cáhawáá óvíi ícyoocátú ȸľфΔΔĀľŃ́́ľԮӕˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľҡѸʮҡֆľ͑ľ
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe 6ॸEhdúhjáa ditye néénéllii Piráátó dilló
ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébé úníuri ó ijcyáhi. diityéké ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃǾфɗфŃ̲ә͑ʮЙɗĀɗ¡ֆľ

70ॸEhdúhjáa dibye néénéllii nééme íjcyáhajchíí iwáájácuki. 7ॸAanéhjáa
dííbyeke: téhulle múnáajpíjyuco dibye íjcyane
—¿Áánélliihyéhaca ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ditye néénéllii wálloobe dííbyeke tééné
Píívyéébé Hajchi uú? iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube Heróóde éllevu.
Áánélliihyéhjáa neébe: Téijyúhjáa téhulle Jerotsaréeri diíbye.
—Éée, diibyéjuco oó. 8ॸAabéhjáa mítyane ímíjyuuvé Jetsóoke
71ॸEhdúhjáa dibye néénéllii néjcatsímye: iájtyúmɽ ‫ڟ‬neri. Tsúúcajájucóhjáa dibye
—ʣɽ‫ڟ ڟ‬nélliihyécó tsijtye éhnííñevu dííbyé ímílleróné dííbyeke iájtyumɽ ‫ڟ‬né
hallúvú úúbálléiyáhi. Muurá íñe dííbyedítyú ditye íhjyúvahíjcyáné
melléébóneríyé ímityúné ihjyúvaábe. illéébónema. Imílléroobéhjáa iájtyumɽ ‫ڟ‬né
dibye méénúráítyuróné méénune.
ЬɗфҡΎŃ́́ľԮӕˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľҡѸʮҡֆľ͑ľ 9ॸÁánemáhjáa mítyane panéváré dílloobe
(Mt. 27.1-2, 11-14; Mc. 15.1-5; Ja. 18.28-38) dííbyeke. Árónáacáhjáa tsá dibye
23
1ॸAanéhjáa páméhcobáré Jetsóoke áñújcutúne. 10ॸÁijyúhjáa idyé tétsihyi
tsajtyé tééné iiñújɽ ‫ ڟ‬ávyéjuube llúúvájté avyéjujtémá taúhbájú
Pirááto éllevu. 2ॸÁtsihvúhjáa dííbyé uwáábojte íjcyame ímityúné dííbyé
ә̲ɰՓԮәĀɞɞ¡ֆľĀɞԮәɗ͖ŃŃҡѸΔфΎ͑ŃŃ̲ľŃ: hallúvú úúballéhi. 11ॸÁábedíhjyáa diibye
—Áánu mɽ ‫ڟ‬amúnáake ííbórɽ ‫ڟ‬nuubéré Heróódé ítsodáhómuma iúúhɽ ‫ڟ‬vaténemáyé
pehíjcyáhi. Nehíjcyaabe meeva ɽ ‫ڟ‬veekí ujcó ávyéta ímí nééné wajyámuunévú
ávyéjuube Tséétsa romáánómuubéré ávyéjuube múúne úcáávéné
íjcyáábé wáábyuta dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľĀɗҡֆľ wajyámuunévu. Áábekéhjáa tsiiñe
áhdotsóné maáhdohíjcyáne. Téhdure wálloobe Pirááto éllevu. 12ॸTéijyúhjáa
nehíjcyaabe mɽ ‫ڟ‬amúnáakévá diibye Piráátoma Heróódemútsí
ipájtyetétsoíñe. Áhdure nehíjcyaabe wajyújcatsí ɽ ‫ڟ‬hdée
muuhává jodíómú avyéjuube iíjcyane. néhníllécatsíhíjcyáromútsi.
3ॸÁánélliihyéhjáa Piráátó néé dííbyeke:
ˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸΎɞ͖ľ
—¿Ava ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃӕӕʮΎĀɞΔ̲ә
avyéjuúbej? (Mt. 27.15-26; Mc. 15.6-15; Ja. 18.39-19.16)
Áánélliihyéhjáa neébe: 13ॸAanéhjáa Piráátó pihjyúcú pámeere
—Éée, diibyéjuco oó. mɽ ‫ڟ‬amúnáake llúúvájté avyéjujtémá tsijtye

4ॸÁánélliihyéhjáa Piráátó néé llúúvájté avyéjujtéke. 14ॸÁámekéhjáa neébe:
avyéjujtémá pámeere tétsii tsijtye —Ámuha íñe áánúke taéllevu métsivá
íjcyámeke: dibyévá mɽ ‫ڟ‬amúnáake ímítyú
—Áánerá tsá dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyúné dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáné ámuha menéénema.
méénúturóne. Áábeke muurá íñe ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneríyé ó
5ॸÁrónáacáhjáa tsɽ ‫ڟ‬jpánécoba néémeé: dílloráhi. Árónáa tsá dibye ímítyuube
ѠΔΔËॷ23 160
íjcyatúne. 15ॸMuurá Heróódé íjcyároobe óómííbyedívu. Áábekéhjáa íhbutsómé

tsá wáájácutú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú dibye méénune. Jetsóoke iwátyétyéhcúíwachékevu.
Áánéllii muurá íñe óómíchoobe tsiiñe 27ॸÁijyúhjáa mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
meéllevu dííbyeke. Aabe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú Jetsóoke úraavyéhi. Mítyaméhjáa

dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. 16ॸÁánéllii íllure walléémú dííbyeke táámere pééhií.
dííbyedívú o méénútsóne ó 28ॸÁámekéhjáa ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neébe:
ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyoóhi. 17ॸEhdúhjáa Piráátó néé —Ámuúha Jerotsaréé walléémuj, oke

paíjyuváré tsáápiikye cúvéhóójari mékímóóvedíñe. Ámuháyé ihdyu
íjcyámedítyú pajtyété wañéhjɽ ‫ ڟ‬pañe mékímóóveméi. Pane ámúháj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mekéré
iíchívyétsohíjcyánélliíhye. ihdyu mékimóóve. 29ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí
18ॸÁrónáacáhjáa pámeere néé íjcyácooca ajchímú íjcyáné walléémú
kéévánécoba: ɞ̲ɞʮֆәәԮľŃɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátúneri. 30ॸMuurá
—¡Tsá muha meímílletú Jetsóoke teene ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí íjcyácooca muhdú
maácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóne! ¡Barabáakéré muha imyéénu mɽ ‫ڟ‬amúnaa neé muhdícyánéjcurí
méimíllé meíjchívyetsóne! diityé hallúvú cáméhbaúné úhnóbáiyóné
19ॸÁcoocáhjáa diibye Barabáake ЙȍʮËȍɞɞɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ve ápíchó diityéké tene
cuvéhoojánúmé ávyéjujtéké dibye ЙʮҡֆŃɞֆΔ͑ŃɰȍĀŃҡӕ. 31ॸMuurá íñe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
ímityúné dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáné hallútu, téhdure imítyú o méénútúróóbedi óhdi
dibye mɽ ‫ڟ‬amúnáake dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyáné ɽ ‫ڟ‬cúbahráme. Aaméjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬mityáubá ámúhakye
hallútu. 20-21ॸAanéhjáa Piráátó Jetsóoke ditye méénuíñé awáá múhdurá ámuha
iácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóné iímílléne tsiiñe diityémá menéémeke.
íhjyúvárónáa éhnííñevúré néémeé: 32ॸTéhduréhjáa téijyu míítyétsi
—¡Wa ihdyu wátyétyehcútsó ímítyúmútsikye tsajtyémé tsaíjyú dííbyema

páwachékevu dííbyekej! ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoki. 33ॸAanéhjáa tsúúca
22ॸÁánélliihyéhjáa tsiiñe neébe: َͮɗՓӕЙʮɰٔ͑Ń̲ľɞҡѸɗȍԮӕɗәәʮľҡŃҡѸΔΔ¡ľ˔ľ
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyúné méénuúbe? wátyétyehcúmé páwachékevu. Áábé
Keenéiyó o wáájacúné dibye ímityúné úníutúhjáa panéjcuvátú íjcyáwachékéécutu
̲ŃŃ͑ӕ͑ľҡŃŃ͑Ńȍ́́әҡәɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyóne. wátyétyehcúmé diityétsí ímítyúmútsikye.
Áánéllii ihdyu íllure dííbyedívú o 34ॸÁijyúhjáa neebe Jetsóo:
méénútsóne ó ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyoóhi. —Íjtyédi, Lli, dɽ ‫ڟ‬daatsóve. Muurá tsá

23ॸÁrónáacáhjáa mítyane imíllémé ĀɗҡֆľՓʮËӕҡәɰɰ͑ɗ̲ֆŃŃ͑ӕ͑ľ.
dííbyedívú dibye wátyétyéhcutsóne. Áánáacáhjáa tsodáhómú néhcójcatsí
24-25ॸÁánélliihyéhjáa awáá diibye Piráátó caatyé dííbyé wajyámúúné újcuíñe.
ílluréjuco dííbyeke ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné diityé 35ॸAanéhjáa mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú ditye iímillédú imyéénuki. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyánáa ávyéjujte dííbyedi

Áánemáhjáa Barabáakéréjuco dibye iúúhɽ ‫ڟ‬vaténe néjcatsíhi:
íjchívyetsóné ímítyuube íjcyánéllii ditye —Tsíjtyeke muurá pátyetétsohíjcyaábe.
cúvéhoojánúróóbeke. Aabe cána óvíi pájtyetétsámeí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
diibyéjuco Críjto mɽ ‫ڟ‬amúnáake
ЬՓËȍŃ˔ľԮӕĀɗҡֆľˇľҡѸΔΎ˔ľ pájtyetétsóííbyeke Píívyéébe pícyoobe
ՓҡֆŃҡֆľȍËә͑ľ iíjcyáhajchííjyu.
(Mt. 27.32-44; Mc. 15.21-32; Ja. 19.17-27) 36ॸÁhduréhjáa idyé tsodáhómú dííbyedi
26ॸAaméhjáaJetsóoke páwachékevu iúúhɽ ‫ڟ‬vaténemáyé bíínójpácyó kiwátyetu
iwátyétyéhcúíhullévú tsájtyeme cábuuvé dííbyeke íjchoráhi. 37ॸAaméhjáa néé
ҽѸɗфŃŃ͑ľ̲ә͑ʮЙɗҽѸɗ̲ΔΔɞә̲ɰȍŃҡә dííbyeke:
—Áyu cána bo pájtyetétsaméí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ‫ڟ‬

—ʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΔȍɗȍĀֆӕ͑ӕҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
diibyéjuco jodíómú avyéjuube u imítyú méénuhíjcyatúne.
íjcyáhajchííjyu. 48ॸTéhduréhjáa tsijtye tétsihyi íjcyame
38ॸÁánemáhjáa dííbyé nííwáú tééneri itsájúréévéne ílluréjuco pééneé.
caamééhullétú téwachéketu picyóómé 49ॸÁánetúhjáa dííbyeke
gríéégomuu, romáánómuu, jodíómuu, náhbévahíjcyámema Gariréatúu dííbyema

éhdúmé ihjyúrí íllu icyáátunúne: “Áánu tsááme walléémú kémuélletúré
jodíómú avyéjuúbe.” ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyáhi.
39ॸÁhduréhjáa dííbyé úníutu
ímítyumútsí íjcyámútsidítyú tsaapi ˇľҡѸΔΔɰɰҡŃ̲ľȍΎĀɗҡֆľËәәӕ͑ľ

iúúhɽ ‫ڟ‬vaténemáyé néé dííbyeke: (Mt. 27.57-61; Mc. 15.42-47; Ja. 19.38-42)
—Áyu cána bo ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ 50ॸTéijyúhjáa íjcyaabe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃˇΎĀŃ
mɽ ‫ڟ‬amúnáake u pájtyetétsóiibye u ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΔΔ̲ɞkфɗ̲ҡŃ̲ә͑ʮЙɗ
íjcyáhajchíí meke pájtyetétsoj. Jotséé pítyácojcátsi múnááejpi íjcyaábe.
40ॸÁánélliihyéhjáa íñahbéébé néé 51ॸAabéhjáa ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyá Píívyéébé avyéjuri
dííbyeke: iíjcyaíñe. Áánélliihyéhjáa tsá dibye

—¿Aca tsá eene u íllityú Píívyéébeke? úcáávetú íñahbéjté pítyácojcátsi múnaa
¿A tsá u wáájácutú máhallúrí ímityúné Jetsóoke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóné pañévu. 52ॸAabéhjáa
íjcyane? 41ॸMuurá ihdyu tehdújuco ЬɗфҡΎ˔ľҡә̲ľɞĀɞɞ¡ֆľәԮәɰɰҡŃ̲ľȍΎ
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé ímityúné icyúúuki. 53ॸAabéhjáa téwachéketu
meméénuhíjcyáné déjúcotu. Áánetu ɗ͖ɞɞҡֆŃҡѸΔ͑ľՓʮֆ̲ә¡фɗɰ¡ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬núne cuuú
muurá áánú hallúrí tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú ͑ŃŃՓʮɰҡӕ¡ŃȍŃʮӕфľ¡ΔȍĀΔ̲ľɞȍֆŃʮә
íjcyatúne. pañévú tsaatékéi ditye cúúútúhéjú
42ॸEhdúhjáa íñahbéébeke iñétsihdyu pañévu. 54ॸDityéhjáa wáyeéévéjcóójɽ ‫ ڟ‬ɰȍĀľ
neebe Jetsóoke: ímíbájkímeíhíjcyajcóójɽ ‫ ڟ‬cúúuúbe.
—Oke ihdyu dɽ ‫ڟ‬tsááveco díavyéjuri u 55ॸAanéhjáa diitye Gariréatúu dííbyema
íjcyácoóca. tsááné walléémú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa cúúuúbe.

43ॸÁánélliihyéhjáa neebe dííbyeke: 56ॸAaméhjáa ihjyáhañévú ipyééne
—Tehdújuco. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńӕ˔ľΎ͑ŃŃ pácúúcújpacyóné iújcúne wáyéeevéhíi

óóma u íjcyaíñé táavyéjuri. teene wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬Píívyéébé taúhbaju
néhdújuco.
ˇľҡѸΔΔĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ
(Mt. 27.45-56; Mc. 15.33-41; Ja. 19.28-30) ˇľҡѸΔΔĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľľ¡ľҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɽ ‫͑ڟ‬ľ.
44ॸTéijyúhjáa cójɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑Ńҡәɞɞ͖ӕʮɰɞɞʮֆӕ͑ә (Mt. 28.1-10; Mc. 16.1-8; Ja. 20.1-10)
cuuvé tujkévevújuco. 45ॸTsáhájucóhjáa
24
1-2ॸAanéhjáa tsíijyu cúúvénetúré
nuhba ájchutúne. Áijyúhjáa duurúvájá tsííñé tsemáánaréjuco

pañétú páñétúétsíí watájcó déjúcóóvejcóójɽ ‫ ڟ‬ҡѸɗɗ͖ľЙŃŃ̲ľɰɰҡŃËӕ͑ә
wájyámúwácoba dóchéreevé tsahdúnéécú níkyéhéjú watájcó nééwayu tsítsiíyéjuco
apáhajchíí wajɽ ‫ڟ‬tahnécu. 46ॸÁánáacáhjáa ijcyane. 3ॸAaméhjáa téhejú pañévú
ˇľҡѸΔΔԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɞ́́ӕՓ͑ɞʮËֆ̲ľɞȍɗ: iúcáávéne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬terá pevétsíiyéjuco Jetsóó
—Llíhij, Llihíyoj, oke duúcu. Ehdúhjáa ɰɰҡŃ̲ľȍΎɞʮËֆʮәËΎΎҡә͑ľ. 4ॸÁáneríhjyáa
iñééne dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veébe. iíllityéne wájácúrátúuuvémé ájtyumɽ ‫ڟ‬
47ॸAanéhjáa tétsihvu ditye téhmétsoobe ̲ɞɞҡֆŃҡѸɗҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬wu íwajyámúúné néémutsi
tsodáhómú avyéjuube teene iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne íjyócuuvévámútsikye. 5ॸÁámútsidíhjyáa
Píívyéébeke dúúrúvaabe nééhií: iíllityéne cáhnóbámeke neemútsi:
ѠΔΔËॷ24 162
—‫ع‬kËɰɰ̲͑ӕȍ͑ɞ˔ֆľȍŃʮә̲Ń͑ľȍËΔ —o͑ľфЙ̲ľľфľՓʮËәɰɰ͑

tehdu íchii íjcyácóóbekéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? 6ॸTsúúca Jerotsaréeri pájtyene. Aane muhdú
bóhɰɽ ‫ڟ‬be. æȍՓ̲ŃɰҡѸԮŃǾфɗфŃфɞɗ úhduubéréjuco tsá u wáájácutúne.
ámúhama iíjcyácooca muhdú ámúhakye 19ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó néé diityétsikye:
dibye néhijcyáne. 7ॸMuuráhjáa nehíjcyaabe —‫ع‬kËɰɰ͑ЙʮҡֆŃȍɗ?

Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú ípívyéévéébedívú tsaapi Áánélliihyéhjáa neemútsí:
ímítyúmeke ájcume dííbyeke —Muurá dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsómé Natsarée
páwachékevu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóroobe 3 coojɽ ‫ڟ‬vatu múnáájpi Jetsóoke ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébé
ҡѸɗɗ͖ľɗ¡Δȍɰɰɞ͖ľ. ihjyú uubálle múnáajpi íjcyaabe panéváré
8ॸEhdúhjáa dityétsí néénetu ɽ ‫ڟ‬tsaavémé méénuhíjcyáábeke. Áábekée Píívyéébe
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃľҡľȍĀӕĀɗ¡ֆľ͑ŃȍɗʮËֆ͑ľ. wájyúúbeke téhdure tsaate mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímí
9ॸAaméhjáa ióómíñe úúbálleté ɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. 20ॸÁábekée llúúvájté
11-meváréjuco dííbyé mamyémú avyéjujtémá tsííñé avyéjujte ɽ ‫ڟ‬hvejtsó ditye
íjcyámeke. oȍĀӕфŃȍʮҡѸɞʮҡֆŃȍʮɰ˔ľ ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétso páwachékevu
dííbyekée náhbévahíjcyámeke úúballéme. iwátyétyéhcúneri. 21ॸͅӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әф
10-12ॸAanéhjáa tsá dííbyé mamyémú diibyéjuco muha ijraéémuke
cáhcújtsotúne. ʣʮҡѸәËӕ͑ә̲Ńȍʮɞ́́ӕфľĀɗҡֆľ pájtyetétsóiibye íjcyane. Aane íñe tsúúca
álliñe. o͑ľҡәȍʮЬŃŃĀΎфΎĀѸɰɰ͑ŃфɞֆŃ 3 coojɽ ‫ڟ‬vájuco mee dibyée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu.
níkyéhejúvú ipyééne téhejú pañévú 22-23ॸÁrónáacáne walléémú cúúvénetúré
ɗәËԮŃ͑ľɰɰҡŃɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ŃľĀɗҡֆľ níkyehéjú úújejémé múúhakye néé dííbyé

bɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬núné wajyámubááneréjuco téhejú ɰɰҡŃ̲ľȍΔԮ͑ŃҡŃȍľʮәЙ͖ľɞʮËֆʮәËΎΎҡә͑ľ.
pañe íjcyane. Ááneríhjyáa iúllévenúne o̲ľĀɞԮӕԮ͑ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮҡŃҡѸɞ
ílluréjuco dibye óómiñe. Ílluméhjáa bóhówáávemútsí diityéké néé tsúúca
diityéké úúballé dibye tsúúca bóhɰɽ ‫ڟ‬ne: dibye bóhɰɽ ‫ڟ‬ne. Ááneríñe muha
Maaría Madarénaa, Jóáánaá, tsííñé Maaríá méullévenúhi. 24ॸÁáné boonétuné idyé
Jacóóbój tsɰɽ ‫ڟ‬juu, ҡѸɞʮҡֆľȍʮɰɰ, éhdume. tsijtye téheju úújéjerómeváne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸ
ʮҡֆә̲ɰҡә͑ľ.
ʑ̲̲ֆŃ̲ӕĀɞҡֆәҡѸҡŃҡѸɗĀɞԮәˇľҡѸΔΔ 25ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityétsikye:
¡ΔȍΔՓԮŃ͑ľ —¡Aca ihdyu eene tsá ámuhtsi
(Mc. 16.12-13) mewáájacúpityúne! ¿Aca muhdúikyé
13ॸk͑ŃȍʮҡŃɗʮֆәфŃˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰʮËΔΔʮɽ ‫ڟ‬ ámuhtsi mécáhcújtsoó muhdúhjáa tene
dííbyemáa ícyahíjcyámedítyú tsaatétsí péé pájtyeíñé ɽ ‫ڟ‬hdéjuco iwáájacúné Píívyéébé
Jerotsaréetu Emaóovu 11 kiróómetro ihjyú uubálle múnaa néhijcyáne? 26ॸ¿Aca
técoomítyú íjcyácoomívu. 14ॸAamútsíhjyáa ̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ɽ ‫ڟ‬amúnáake
juuváyí íhjyúvamútsíyé pehíjcyá muhdú pájtyetétsóiibye ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeítyuubéré
dííbyeke tene pájtyéneri. 15ॸÁánáacáhjáa ávyéjuutéiyóne?
diityétsidívú bóhówááveebe 27ॸEhdúhjáa diityétsikye iñééne
diityétsimájuco pééneé. 16ॸAanéhjáa úúbálleebe ímíñeúvú páneere muhdúhjáa

Píívyéébe diityétsikye íhyálluúúné dííbyeke tene pájtyeíñé tsúúcajátújuco
pívyétéjtsomútsí tsá wáájácutú dííbyeke. ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕĀɞɞ¡ֆŃɗȍʮֆә
17ॸÁámútsikyéhjáa neébe: uubálle múnaa cáátúnuhíjcyáne.
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí íhjyúvamútsíyé ámuhtsi Moitsééhjáa cáátúnúhaamɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬pañétú muhdú
metsáhíjcyamútsí muhdú tene nééne úúbállétujkénuube diityétsikye.
kehdóvémútsiúvu? 18ॸÁánélliihyéhjáa 28ॸÁánáacáhjáa tsúúca úújetémé
‘Créopa’ némeííbyé néé dííbyeke: Emaóovu ípyée ipyécoomívu.

163 ѠΔΔËॷ24
Átsihvúhjáa Jetsóó pítyajcó diityétsikye diibyéjuco oo Jetsóo. Cáhawáá oke

pééiibyédu. 29ॸÁrónáacáhjáa dííbyeke médomájcoj. Muurá naavéné tsá íjpííma
neemútsi: íjcyatúne.
—Múhtsimáyéi cuwa ípyejcoj. Muurá 40ॸEhdúhjáa iñééne úújétsoobe diityéké
cúvéhréjuco teéne. Áhdújucóhjáa dibye dityée dííbyeke wátyétyéhcunéhjɽ ‫ڟ‬

cóeváné diityétsima. 30ॸAabéhjáa diityétsima íhyójtsɽ ‫ڟ‬cutu, íjtyúháácyutu, íjcyanévu.
májchoobe pááaho iékéévéne téhdujtsó 41ॸÁáneríhjyáa ímíjyúúverómé tsá
Píívyéébeke. Áánemáhjáa tsahdúnéécú cáhcújtsotúne. Áámekéhjáa neébe.

idyóhdahɽ ‫ڟ‬róne ájcuube diityétsikye. —¿A ijcyáné majcho ámúhadi o
31ॸÁánetúhjáa botsíi wájácúméíívyemútsí májchokij?.
éhne múu cuwátú ájkyevádu. Aamútsíhjyáa 42ॸÁánélliihyéhjáa ajcúmé amóóbevííú
bótsíi dííbyeke wáájácúrónáa tsúúca kiávú wáhjámeíñema íímúhójpacyóvu.

peíñuube diityétsidítyu. 32ॸÁáné boonéhjáa 43ॸAanéhjáa ditye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneríyé idyóóné
néjcatsímútsi: hallúvú ádoobe teene íímúhojpácyo.

—¡Áyúú, ehdúhacáne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane juuváyí 44ॸÁtsihdyúhjáa neebe diityéke:
Āɗ¡ֆľ̲ľ˔ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ —Éhnée ámúhakye o néhijcyáné

íjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬úúballéné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú muurá íñe tsúúca oke pajtyéhi. Ehdúu
méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búutu meke pajtyéhi! oke tene pájtyeíñé muurá Píívyéébé ihjyú
33ॸAamútsíhjyáa teenémáyé tsiiñe oomí uubálle múnáajpi Moitséé caatúnúhi.
Jerotsaréevu páñétúejte dííbyé Áhduréhjáa tsijtye dííbyé ihjyú uubálle
mamyémuma tsijtye íjcyáme éllevu. múnaa caatúnúhi. Áhdure
34ॸÁámútsikyéhjáa népejtsóme: ҽѸ̲Δȍ̲ɰҡӕËҡәԮ͑ľ.
—Ávyéjuubéha Jetsóó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәË 45ॸEhdúhjáa dibye néénetu botsíi
bohɽ ‫ڟ‬jucóóhií. Tsimóodívuva waajácúmé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡľȍĀәʮӕËΎЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń

bóhówááveébe. ՓʮËәȍ̲ɰҡӕҡľ͑ľ͑ŃŃ͑ľŃ.
35ॸÁánélliihyéhjáa úúbállemútsí muhdú 46-47ॸÁtsihdyúhjáa idyé neébe:
téhdure diityétsidívú dibye bóhówaavéné —Muuráhjáa óhdityu nééne

juuvávyu. Áhduréhjáa úúbállemútsí mɽ ‫ڟ‬amúnáake o pájtyetétsoobe o
dibye pááaho idyóhdahɽ ‫ڟ‬róne diityétsikye ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe 3 coojɽ ‫ڟ‬vatu
ájcúnetu botsíi dííbyeke iwáájacúne. tsiiñe o bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬be mémeri táuwááboju
Jerotsaréetu tújkeváné páné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne
ʑ̲̲ֆŃ̲ӕĀɞԮәˇľҡѸΔΔ¡ΔȍΔՓԮŃ͑ľ múnáake úwáábómeíiñe, ditye íimítyú
(Mt. 28.16-20; Mc. 16.14-18; Ja. 20.19-23) ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne Píívyéébé icyánejcúvuréjuco
36ॸAaméhjáa tééné úbállejcátsiyi ɰɽ ‫ڟ‬búwááve diityé imítyú iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki.
íjcyánáa Jetsóó tsiiñe diityédívú 48ॸÁáné uwááboju pahúllevávú ámuha
ibóhówáávéne néé diityéke: métsújaúcuúhi. 49ॸÁánéllii ámúha éllevu ó

—Ámuúhaj, o tsájucóóhií. Maímijyu wálloó Llihíyóo Íapííchovu ámúhakye
ihdyu ámuha meíjcyanej. iájcuíñé nééneé. Aane íchihdyu
37ॸÁáneríhjyáa itsájúréévéne íllityémé Jerotsaréetúréi météhmeco ámúhá
naavénekéré iwáábyúnema. pañévú tene iúcááveki.
38ॸÁrónáacáhjáa neebe diityéke:
‫ڟ‬
—¿ʣveekí ámuha múhdurá ˇľҡѸΔΔ͑ɞʮ˔ֆľʮɽ ‫ڟ‬ԮәЙŃŃ͑ľŃ
meɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe méíllityé oke (Mc. 16.19-20)
cáhcújtsotúme?. 39ॸÉje, cáhawáá oke 50-51ॸEhdúhjáa diityéké ipítyájcótsihdyu
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬té táhójtsɽ ‫ڟ‬cuma tájtyúhaácyuj. Muurá técoomítyú diityémá peebe Betáániávu.
ѠΔΔËॷ24 164
oҡѸɗȍԮәȍʮɞȍֆΔʮҡѸɰËӕɗɞȍ¡әËә͑ľĀɗɗҡֆŃ dííbyeke dúúrúvamére. 53ॸAaméhjáa

ȍ́́әԮәЙɰ¡Ύɗҡֆә̲ľɞ͖ľĀɗɗҡֆŃĀɞҡֆә paíjyuváré duurúvájá pañévú
ЙŃʮәËΎΎ¡ľ͑ɞʮ˔ֆľʮɰԮӕ. 52ॸÁáné boonéhjáa duurúvahíjcyá Píívyéébeke. Áyu
tsiiñe Jerotsaréevu oomímyé ímíjyuuri tehdújuco.
JÓÁAÁ
ˇΔˇľҡѸΔΎĀɞҡֆәËҡә͑ӕȍ̲ɰ
Píívyéébej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬me. 13ॸÁrónáa tsá íñe

Mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɗĀɞԮәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞЙɞԮֆľľԮŃ͑ľ mɽ ‫ڟ‬amúnaa metsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávahíjcyádú meke
1
1ॸIíjcyadúréhjáa ihdyu Críjto dibye tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávatúne. Muurá ihdyu meke
ícyahíjcyá ipíívyema íjcyátuube dibye ímíbajchómé méijcyá dííbyej
muhdú Píívyéébe íjcyane bóhówájtsoóbe. tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬me.
2ॸAabéhjáa dííbyere Píívyéébe íjcyaabe 14ॸMuuráhjáa Críjto apáábyéré
ɞËֆȍɞʮËֆЙ͑ŃɰȍĀŃľ͑ľɞʮËֆɞ͖Ńɗ Píívyéébé Hajchi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ

íjcyátúnáaáca. 3ॸAabéhjáa ípívyejtsó Mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɗĀɞԮәɗɞЙɞԮֆŃŃԮŃ͑ľ̲ŃʮЙɰɰ͑ľ
páneere íñe múhduná íjcyane. Tsáháhjáa úlléjeebe mɽ ‫ڟ‬amúnáake wajyúhi. Áábé
ɰɰ͑ɗɗֆľɞЙɞԮֆŃŃԮľҡә͑ľ. 4ॸÁánéllii dííbyedi ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcóo muurá máájtyumɽ ‫ڟ‬hi.
ijcyáné múijyú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ. Áhdure 15ॸAabée bóhówáávéébedítyú tsojtsó
ijcyáné ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡ΎʮӕĀɞɞ¡ֆľĀɗЙ̲ľľфľ múnáajpi Jóáa nééhií:

mɽ ‫ڟ‬amúnaa tééne tájpí íjcyáiyóne. 5ॸAane —Áánúdityu éhne ámúhakye ó
peetédú nééne muurá bóhówaúcunú ííñújɽ ‫ڟ‬ nehíjcyá táehnííñevu ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe
hallúrí mɽ ‫ڟ‬amúnaa teene wáájácutúmé íjcyaíñe. Muuráhjáa ihdyu iíjcyadúré
éhne múúne cúúvétsii íjcyadu néémedívu. ícyahíjcyaabe ipíívyema íjcyátuube ói o
Aame tsá píívyetétú teene ɰɽ ‫ڟ‬hvetétsóiyóne. ɞʮËֆҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎ.
6-7ॸAanée íjcyaabe tsaapi ‘Jóáaá’ 16ॸÁábej tééveri Píívyéébe meke
némeííbye. Áábekéhjáa Píívyéébe picyóó pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáhi. 17ॸMuuráhjáa Moitséeúvuj

Jetsocríjtó uwááboju peetétú nééne dibye tééveri méénuube ítyaúhbaju téénetu
mɽ ‫ڟ‬amúnáake iúúbálle ditye icyáhcújtsoki. mɽ ‫ڟ‬amúnaa iwáájácu muhdú dííbyema
8ॸÁrónáacáa tsá diibye Jóáa Jetsocríjtó iíjcyáiyóne. Áánetúu Jetsocríjtoj tééveri
íjcyatúne. Muuráhjáa ihdyu dííbyé uubálle meke iwájyúne ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕԮӕʮËӕә¡ľ. 18ॸAane
múnáajpíyé diíbye. 9ॸAane Jetsocríjtodi ̲ӕӕфҡѸ̲әȍʮҡֆә̲ɰҡәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɞʮËֆ͑ľҡѸ́́ɗӕɞʮËֆҡә͑ľ. Áánevúu Apáábyéré Ílli ájtyumɽ ‫ ڟ‬dííbyeke. Aabée
mɽ ‫ڟ‬amúnáake iwáájácútso tsaabe ííñujɽ ‫ڟ‬vu. múúhakye waajácutsó dííbyedívu. Ehdúu
10ॸAamée mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ Jóáa Jetsóodítyú nééhií.
diibye páneere ípívyéjtsóóbeke tsá
ˇľҡѸΎËфɞʮҡΎ˔ľҡѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗ
wáájácutúne. 11ॸAabée imúnáállii
ˇΔ¡ΔȍΔՓʮҡѸΔ͑ľ
tsááróóbeke tsá ditye
(Mt. 3.11-12; Mc. 1.7-8; Rc. 3.15-17)
wáátsúcúpéjtsotúne. 12ॸÁrónáacáa ijcyámé
tsaate ímí dííbyeke iwáátsúcúpéjtsóóbeke 19ॸTéijyúhjáa avyéjujte Jerotsaréetu
cáhcujtsóme. Aame ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń wallóó llúúvájtema ɽ ‫ڟ‬Йɰ¡ΎʮҡŃ˔ŃҡѸΎʮҡѸΔ
165
ˇΔॷ1 166
múnáajpi Jóáá éllevu ditye idíllo éhnííñevu iúwááboki. Áábeke muurá tsá
dííbyeke muubá dibye íjcyane. íjtyúhápáájɽ ‫ڟ‬ӕ¡фŃΎҡËΔфɰәËәɞҡֆӕфΔ͑ľ.
20ॸÁánélliihyée úúbálleebe muubá 28ॸEhdúu pajtyéné Betáábarávú Joodáá
iíjcyane. Neebépeé: ehnéjcuvu diibye Jóáa tsótsohíjcyáhullévu.

—Tsá Críjto o íjcyatúne.
21ॸÁánélliihyée néémeé: ˇľҡѸΔΔΎ¡ŃŃʮĀә͑ŃŃ¡ľŃ
—¿Aca ihdyu múúberá uú, mityá Eríá 29ॸÁáné tsijcyóójɽ ‫ڟ‬ɰĀɗɗ¡ֆľҡѸΎʮҡѸΔ
uu Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpíi u múnáajpi Jóáa Jetsóó dííbye éllevu
íjcyaábej? péébeke iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne nééhií:
Áánélliihyée neébe: —Éje ámuúhaj, áánu muurá obééjádú
—Tsáhaá. néébe Jetsóoke Píívyéébe wallóó dibye
Áánélliihyée tsiiñe néémeé: mɽ ‫ڟ‬amúnáá imítyuháñé iímíbájchoki.
—Áánéllii diibyéjuco uu éhneváa 30ॸÁánúdityúu muurá éhne ámúhakye ó
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi nehíjcyáhi: “Táhboone íjcyáiibye

tsááiíbye. táehnííñevu ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe óikyée o
Áánélliihyée neébe: ɞʮËֆҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎɞËֆȍɞʮËֆ¡ľ.”
—Tsá diibye o íjcyatúne. 31ॸTéhdurée idyé tujkénú tsá o wáájácutú
22ॸÁánélliihyée néémeé: diibyéjuco meɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaabe dibye íjcyane.
—¿Aca ihdyu múúberá uú? Muurá Aanée ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆŃɰȍĀľΔ
muha méimíllé meúúballéné tsótsohíjcyá mee ijraéémudítyú
múúhakyéne wállóómeke muubá u cáhcújtsómeke.
íjcyane. Bo ihdyu múúhakye duubálle 32ॸEhdúu iñétsihdyu neébe:
muubá u íjcyane. —Téhdurée dííbyeke o tsójtsóijyu ó

23ॸÁánélliihyée botsíi Jóáa nééhií: ájtyumɽ ‫ ڟ‬Píívyéébé Apííchó ɽ ‫ڟ‬juuúdú
—Oo muurá éhne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné cáámetu dííbyedívú níítyene. 33ॸAanée
ɗɗ͖әʮɰфɗ˔ŃŃԮ͑ŃËΔ¡әԮәΎәՓ¡ΎΎ¡ľΔ téhdure tsá o wáájácúítyuró diibyéjuco
nehíjcyáhi: “Méímibáávyé ímityúné meɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaabe íjcyane. Árónáacáa
ámuha meícyahíjcyánetu tsaímiyéjuco ihdyu Píívyéébe o tsótsohíjcyáiñévú oke
ámuha meíjcyámeke Ávyéjuube pícyoobe oke nééhií: “Tsáápiikye u
iájtyumɽ ‫ڟ‬vaki.” Ehdúhjáa o úwááboíñé ҡѸΔʮҡѸΔΔ¡ľĀɞԮә͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕҽЙɞɞËȍΔ
muurá tsúúcajátújuco Píívyéébé ihjyú níítyene u ájtyúmɽ ‫ڟ‬netu ú waajácuú
uubálle múnáajpi Itsaíá úúballéne. diibyéjuco mɽ ‫ڟ‬amúnáá pañévú Táapííchó
24-25ॸEhdúu dibye néénéllii diitye eenée pícyóóiibye íjcyane.” 34ॸAhdújucóo
paritséómú dííbye éllevu wálloome néé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľΎҡѸΔʮҡѸΔɗʮֆӕΎ
dííbyeke: ájtyumɽ ‫ڟ‬ne. Áánéllii o néé diibyéjuco
—Aanéhaca ¿múha nééjuri ɽ ‫ڟ‬veekí ú Píívyéébé Hajchi dibye íjcyane. Ehdúu
tsótsohíjcyá idyé Críjto u íjcyáábejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va, neebe tsojtsó múnáajpi Jóáaá.
pane Píívyéébé ihjyú uubálle múnáadítyú
Eríáuba u íjcyáábejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? ˇľҡѸΔΔәËәҡӕʮ˔Ń͑әɞ̲̲ֆŃ̲әɞʮËֆɞ̲ֆľ˔ľ
26-27ॸÁánélliihyée Jóáa nééhií: 35ॸÁáné tsijcyóójɽ ‫ڟ‬ɰҡŃҡѸɗȍֆɞֆŃ̲ӕȍҡѸɗ
—Muurá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń͑әʮЙËֆΎфɗΔ imámyemútsima dibye íjcyánáa tééneri
tsótsohíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáake. Áánetu Jetsóó tsiiñe pajtyéhi. 36ॸÁánélliihyée
táehnííñevu ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe tsúúca tsiiñe neébe:
ámúhama íjcyáróóbeke ámuha —Éje, aadi muurá obééjádú néébe
mewáájácútuube óhdityu cámááveé Jetsóoke Píívyéébe wálloóbe.
167 ˇΔॷ1ٍॷ2
37ॸEhdúu Jóáa dííbyedítyú néénéllii 46ॸEhdúhjáa Perípé Natanaéeke néénéllii

muhtsi dííbyemáyéjuco mepééneé. neébe:
38ॸÁánáacáa idyéjú révoúcunúúbé —¿A ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľ? ¿Aca íhya Natsaréeri
múhtsikye nééhií: ijcyámé tsaate ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľ?
—‫ع‬ʣɰ̲͑ӕȍҡѸɗ̲Ń͑ľȍËΔȍɗ? Áánélliihyéhjáa Perípé nééhií:
Áánélliihyée muhtsi menééhií: —æȍՓ̲ʮΎӕʮҡֆә̲ɰĀɞɞ¡ֆľ˔ľ.
—Uwááboóbej, ¿aca kiá ú ícyahíjcyáhi? 47ॸAamútsíi péémutsi úújeténáa
39ॸÁánélliihyée neebe múhtsikye: Natanaéeke Jetsóó iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne nééhií:
—Cáhawáá óóma mepe ámuhtsi —Áánújuco páñétúejpi ijraéémuube
mewáájácu kiá o ícyahíjcyáne. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ.
Ahdújucóo muhtsi cúvéhréjuco néénáa 48ॸÁánélliihyée Natanaéé néé dííbyeke:
dííbyema mepéémutsi téhullévú —¿Aca kiátú eene oke ú waajácúhi?

méííjyunúhi. Áánélliihyée Jetsóó nééhií:
40ॸMuhtsíi Jóáádityu Jetsóomáyéjuco —Muuráhjané ihdyu úhdivu Perípé
mepééne Tsimóo Péédoró nahbe әәʮľҡŃҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎӕ˔ľΎʮҡֆӕ̲ɽ ‫ڟ‬né
Aderéema. 41ॸAanée diibye Aderéé íñahbe higyééráhé déjúcori u íjcyáábeke.
Tsimóoke neetéhi: 49ॸÁánélliihyée Natanaéé nééhií:
—Muúbe muhtsi máájtyumɽ ‫ڟ‬jucóó Críjto —Uwááboóbej, uu éhne Píívyéébé Hajchi

mɽ ‫ڟ‬amúnáake pájtyetétsóóbeke. muuha ijraéémú avyéjuube u íjcyaábe.
42ॸEhdúu iñééne tsajtyéébé dííbyeke 50ॸÁánélliihyée neebe dííbyeke:
Jetsóo éllevu. Áábekée Jetsóó népejtsóhi: —Higyééráhé déjúcoríñe u íjcyane uke

—Uu éhne Tsimóó Jonáá hajchi. o néénélliihyéré oke ú cáhcujtsóhi. Mityái
Árónáa téhdure dimyémé íjcyaá Péédoro éhnííñevu uke o úllévenútsoíñej.
‘nééwayu’ nééiyóne. Ehdúu neebe Jetsóó 51ॸEhdúu iñétsihdyu neebe dííbyeke:
Tsimóoke. —Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ

Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyéévéébe éllevu
ҽѸɞʮҡֆŃҡѸɗ˔ֆľˇľҡѸΔΔәʮËӕ͑ľ Ë̲ľҡӕ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ɗ͖ɞɞҡֆŃ͑ľҡѸɗɗ͖ľ
43ॸÁáné tsijcyóójɽ ‫ڟ‬ɰˇľҡѸΔΔɗ̲ɞ́́ŃɗЙֆŃŃ͑ľ ͑ŃфɞɞԮֆŃ̲ľ˔ľ̲ӕȍ̲ʮҡֆә̲ɰɞ͖ľ.
ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰԮӕ. Aabée téhullévú péébe Ehdúu Jetsóó nééhií.
Betsáidá múnáajpi Perípeke
iájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬beke nééhií: æ͑ËΔΔ̲ɗֆɗҡ¡ԮՓ͖Ńȍʮɽ ‫ ڟ‬ɞʮËֆ͑ľ
2
—Muúbe ookéréjuco duráávye. 1ॸÁáné boonée 3 coojɽ ‫ڟ‬vatu Gariréá
44ॸTéhdurée diityétsí Aderéema ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΔΔ̲ɞæ̲͑ә͑ʮЙɗ
Péédorómútsí técoomí múnáajtétsi. ityáábáváné wañéhjɽ ‫ ڟ‬meenú técoomívu.
45ॸÁijyúrée idyé diibye Perípé Natanaée o͑ľԮәȍʮˇľҡѸΔΔʮҡѸɰɰʮә˔ŃĀɗҡֆľ
éllevu ipyééne neetéhi: míñútsolle tétsihyi. 2ॸÁhdurée Jetsóoke
—Muúbej, muha muurá míñutsómé muuha ímamyémuma.
máájtyumɽ ‫ڟ‬jucóó éhnéhjáa Píívyéébé 3ॸoɗʮֆәӕҡľľ͑ľՓ͖ŃȍʮɰĀΔ¡ɞɞ͑ΎʮЙËֆΔ
ihjyú uubálle múnáajpi Moitséeúvú ΔәәԮŃ͑Ń́́ɗɗˇľҡѸΔΎ˔ľҡѸɰɰʮӕ͑ŃŃȍɗɞ:

dííbyé taúhbaju icyáátúnuhíjcyáhaamɽ ‫ڟ‬ʮɰҡӕ —Éje, tsúúca bíínojpácyó diityédívú
dííbyedítyú cáátúnuhíjcyáábeke. óuuvéhi.
ҽŃȍĀӕфŃȍʮ̲ӕӕфҡѸɞʮҡֆľȍʮɰЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń 4ॸÁrónáacáa neebe díílleke:
ihjyú uubálle múnaa caatúnú dííbyedítyu. —¿Aanéha, Wa, muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane oke ú
Aabe Jetsóó Natsarée múnáajpi íjcyaabe úúballéhi? ҽѸȍɗ̲ӕӕфɰɰ͑Ύ̲ŃŃ͑әɞ͖ľ
Jotséé hajchi. éévé úújetétúne.
ˇΔॷ2 168
5ॸÁáróneríi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétulle tétsíí wákimyéi 14ॸÁijyúu duurúvájá pañévú mɽ ‫ڟ‬amúnaa

múnáake nééhií: nahjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyá ócájímuke, obééjámuke,
—Ámúhakye dibye néhdu méméénuco. ɽ ‫ڟ‬júúmuke. Áánetúu tsijtye dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ
6ॸÁijyúu ijcyáné tétsihyi 6-hova cápáyócócatsíhijcyáhi. 15ॸAanée Jetsóó
néwayúúnetu méénúmeíñé lliyíhyóóné múhdurá ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne watsíhcyuúúhó
téhójɽ ‫ ڟ‬pañévúu tamúnaa iímíbájchómeííñé imyéénúneri diityéké boáyó tééjá pañétú
͑ӕʮЙËֆΔΔ͑ŃЙɞËֆΎȍɞʮËֆȍΔȍʮɰ. 7ॸÁánáacáa páneere íñahjɽ ‫ڟ‬hemájuco. Dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔Ńľ
tsúúca neebe tétsíí wákimyéi múnáake: cápáyócócatsíhíjcyámedívú teene
—Cána eene llíyihyóóné nújpátyu wácháájcoóbe. Áánemáa diityé
méwahpétsoj. metsáwááné wájójcoóbe. 16ॸÁánetúu
Ahdújucóo ditye wáhpetsóne. ɽ ‫ڟ‬júúmú nahjɽ ‫ڟ‬he múnáake neébe:
8ॸÁtsihdyúu neebe diityéke: —¡Méijchívyetso íñe páneere íjyá
—Áyu cána áyánéwu meújcúne pañétu! ¿ʣveekí ‫ڟ‬ Táácááni ja ámuha
báñéjúúbeke meíjchoj. méípívyejtsó náhjɽ ‫ڟ‬hejávuréjuco?
Ahdújucóo iújcúne ditye íjchone. 9ॸAanée 17ॸEhdúu dibye néénetu muha
adúcuube imyéwu nújpacyóo íjcyaróné méɽ ‫ڟ‬ҡѸԮŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ

bíínójpacyóvú dibye ípívyéévétsojpácyo. tene tsátsihdyu nééneé: “Dihjya o
Aanée tsá dibye wáájácutú kiátú ditye wájyúneri ó dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyáhi.”
téjpacyo újcune. Apáámyérée tétsíí 18ॸÁáné boonétúu tsaate néé dííbyeke:
wákímyéi múnaa waajácú ípyée —¿Aca múha nééjuri ehdu ú meenúhi?

iñújpáñújénélliíhye. 10ॸAanée báñéjuube Cána méénúráítyuróné meenu muha
Փ͖Ńȍʮɰ̲ә͑ʮЙɗ˔ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬úváne nééhií: ̲ľՓʮËӕ̲әɰȍҡѸәҡӕфɞӕɞʮËֆ¡ľľȍĀӕ
—¿Acáne, muube, muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane u méénuhíjcyáne.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮЙËֆΔȍË͑ľɞʮËֆ͑ЙľɞֆŃ 19ॸÁánélliihyée neébe.
átérééjpácyotu meke ú ijchóhi? Áánerá —Cáhawáá íjya duurúvaja

múúne tujkénú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮЙËֆΔ̲ľɞʮËȍΎ͑ľ méwácavyáhcó 3 coojɽ ‫ڟ‬vatúré tsiiñe o
óuuvédú botsíi ihdícyájpácyotúréjuco pánéévétsoki.
meíjchone. Ehdúu neebe íbañéjuube 20ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke:
Փ͖Ńȍʮɰ̲ә͑ʮЙɗɞ˔ֆľ. —¿Aca muhdú 46 pijcyábáa ditye

11ॸEhdúu Jetsóó méénúráítyuróné wákímyeíjyá ú pánéévétsoó 3 coojɽ ‫ڟ‬vatu?
méénútujkénú Gariréari íjcyacóómí Tsáháubá éhajchótatu u
Canáavu. Ááneríi waajácútsoobe íavyéjú pánéévétsóítyuróne.
ɽ ‫ڟ‬htsutúné íjcyane. Áánetúu muha 21ॸÁrónáacáa ihdyu Jetsóó ihjyúvá
ímamyémú mécáhcujtsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ dííbyeke ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñéré iñééiyóne.
Críjto mɽ ‫ڟ‬amúnáake pájtyetétsoobe íjcyane. Íjpííyée meménuube duurúvajávu.
12ॸÁáné pajtyétavúu Capenaóovu muha 22ॸEhdúu dibye nééne muha méɽ ‫ڟ‬tsaavé
dííbyema mepéémema téhdure pééme ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu dibye bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬coóca. Áijyúu
tsɰɽ ‫ڟ‬juu, íñahbémuu, íjcyame. Ácoomíyíi muha mécáhcujtsó ehdúhjáa dííbyema
tsúcájá muha méijcyáhi. tene pájtyeíñé tsúúcajátújuco Píívyéébé
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕËҡә͑ә̲ľɞ͖Ń
ġӕӕфәԮʮЙ͖Ńҡә͑ȍʮɽ ‫ڟ‬ȍľ ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľ̲әәȍ˔ֆľ͑ŃȍɗʮËֆ͑ľ.
̲ә͑˔ľˇľҡѸΔΔɞʮËȍɞԮֆľҡѸΔ͑ľ
(Mt. 21.12-13; Mc. 11.15-18; Rc. 19.45-46) Mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ŃɞҡѸˇľҡѸΔΔҡәȍәә́́ľҡә͑ľ
13ॸAanée
pajtyété wañéhjɽ ‫ ڟ‬llééváíñéllii 23ॸAabée Jerotsaréeri pajtyété wañéhjɽ ‫ڟ‬
muha mepéé dííbyema Jerotsaréevu. pañe méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬méénúnetu

169 ˇΔॷ2ٍॷ3
mítyame cáhcujtsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ 11ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎʮҡֆӕ̲ɽ ‫ڟ‬né ímí o
Críjto íjcyane. 24ॸÁrónáacáa waajácuube wáájacúné íñe ámúhakye ó úúballéhi.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľĀɗҡֆľËȍËәʮҡѸΎҡә͑Ń Árone ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ámuha
diityé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ityúhúúllétúnélliíhye. mecáhcújtsotúne? 12ॸͅӕӕфɞɞ͖әʮɰфɗ
25ॸTsáháa múha dííbyeke muhdú ɞʮËֆ͑Ńȍʮɰҡӕ̲әȍ˔ֆľΔәՓ¡ΎȍɞʮËֆ
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé úúbálléítyuróne. ámuha ímíñeúvú mewáájácúroki. Árónáa
íllure ámúhakye túhútsohíjcyáne. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
ˇľҡѸΔΎ̲ͮɗËΎĀŃŃ̲ΔɞȍʮֆӕԮ͑ľ awáá muhdú ámuha méwaajácuú
3
1ॸÍjcyaabée tsaapi paritséómuube Píívyéébé icyánéjcutu ámúhama o
Nicodéémó ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaábe. íhjyuváne.
2ॸAabée tsápejco Jetsóo éllevu itsááne néé 13ॸTsá muurá múha úújetú dibye
dííbyeke: íjcyáhulle. Apáábyéré ihdyu

—Uwááboóbej, muha méwaajácú múúhá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe
uwáábovúu Píívyéébe uke wálloóne. Aabe téhullé múnáájpi o íjcyánéllii ó waajácú
úúma íjcyánéllii muurá ú méénuhíjcyá téhulle. 14-15ॸMuuráhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬múha méénúítyuróne. ЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗɗɞʮËֆËΎΎË
3ॸÁánélliihyée Jetsóó nééhií: Moitséeúvú picyóó úméhéí nɽ ‫ڟ‬jcáutu
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃӕ˔ľΎ͑ŃŃ¡Ńȍ͑Ńҡӕӕ ííñimyéké úwááñéityu iñíjcyóóbeke
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeítyúhajchíí tsá Píívyéébé páñétúejpi ɽ ‫ڟ‬hdome dííbyeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne
avyéjúejpi u íjcyáityúne. ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétuki. Ahdu muurá oke
4ॸÁánélliihyée neebe dííbyeke: ¿Aca Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyéévéébeke
múhdutú keeméjuco meíjcyaabe tsiiñe páwachéketu pícyooímyé oke
méétsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá pañévú méúcáávéiyá ËȍËӕʮҡѸΔ̲Ń̲әɗʮֆәɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ
Āɗ́́ľ̲ľ˔ľɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ԯ¡ɰՓȍĀәфŃҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene bóhɽ ‫ ڟ‬iújcuki.
meíjcyaki?
5ॸÁánélliihyée Jetsóó nééhií: Mɽ ‫̲ڟ‬ә͑˔ľ̲ɞҡֆ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľՓʮֆӕ͑ľ
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑Ńӕ˔ľΎ͑ŃŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΎʮ 16ॸMuuráhjáa Píívyéébe mítyane
tééveri ímíbaavyémé béhnétu mɽ ‫ڟ‬amúnáake iwájyúnéllii Ílli apáábyéré

tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeítyúmé tsá dííbyé avyéjúejte íjcyáábeke wallóó ííñujɽ ‫ڟ‬ԮәĀɗ¡ֆľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ve
íjcyáityúne. 6ॸMuurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa diityé wájyuri ditye iwágóóóvétu teene
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámé pañe diityé ɽ ‫ڟ‬jtsaméíyé ËȍËӕʮҡѸΔ̲Ń̲әɗʮֆәɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ
ijcyáhi. Áánetu Píívyéébé Apííchó bóhɽ ‫ ڟ‬iújcuki. 17ॸTsáháa Píívyéébe oke
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí cápáyoácómé ténejcúriyéjuco wállootú mɽ ‫ڟ‬amúnáake ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhraki.
ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe. 7ॸAhdícyane tsájúréévedí tsiiñe Muuráhjáa ihdyu oke wálloobe
metsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeíñé uke o nééneri. 8ॸMuurá tajtyééveri diityéké ipájtyetétsoki.
íñe uke o nééne kííjyebádu. Tsá muurá 18ॸAane oke Píívyéébé Hájchikye
ámuha mewáájácutú kiátú kííjyeba ËȍËәʮҡѸΔ̲Ńȍ́́әфɞҡѸɰɰ͑ɞʮËֆҡә͑ľ.

tsááne kiávú péhijcyáne. Tehdu muurá Áánetu apáábyéré dííbyé Hajchi o
Píívyéébé Apííchó maájtyúmɽ ‫ڟ‬turóné meke íjcyáábeke cáhcújtsótúmeke
ímíbajchóhi. ɽ ‫ڟ‬cúbáhráiíbye. 19ॸEhdu pajtyéiñe peetédúu
9ॸÁánélliihyée Nicodéémó nééhií: o néébe ííñujɽ ‫ڟ‬vú o tsááne cáhcújtsotúmé
—¿Muhdúami íhya tsáma teénej? ímityúné méénuhíjcyámeke. 20ॸMuurá
10ॸÁánélliihyée Jetsóó néé dííbyeke: ímityúné méénuhíjcyámé íllure oke
—¿Aca muhdú ijraéémú uwááboobe u tsaríllé ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕԮӕĀɗɗҡֆŃ˔ŃΎ
íjcyaabe tsá u wáájácutú uke o nééneé? wáájácútsóíyónáaáca. Aame tsá ímílletú
ˇΔॷ3ٍॷ4 170
ΔȍĀɗԮӕɰЙɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ȍɰ͑ľĀɗɗҡֆŃɗ̲ɞҡֆәΎ

bóhówajcáróné iímíllétúnema. 21ॸÁánetu ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɞҡֆәҡѸ¡ľŃ
ihdyu ímí iíjcyane ímilléméjuco taéllevu 31ॸMuuráhjáa Píívyéébedítyú dibye
tsááne téénetu tsijtye iwáájácu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ҡѸ͑Ń́́ɗɗҡѸ̲әȍĀɞɞ¡ֆŃɰȍҡѸәҡӕԮӕ
Píívyéébe ímillédú ditye íjcyane. úújetétúne. Áánetu ihdyu ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ejpíyé o
íjcyánéllii ó ihjyúvahíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnaa
ҽѸΎʮҡѸΔ̲ә͑ʮЙɗˇΔˇľҡѸΔΔ íhjyuvádúre. 32ॸÁánetu ihdyu diibye
ɗɞʮËֆҡә͑ŃҡѸɗɗ͖ľ͑ŃŃ͑ľŃ Píívyéébeke iwáájácúnéllii dííbyé
22ॸEhdúu Jetsóó nééné boonétú muha uwááboju mɽ ‫ڟ‬amúnáake úúbálleróné tsá
̲ľЙŃŃˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰԮӕ. Áhullée muha ditye cahcútsohíjcyatúne. 33ॸÁrónáa
meíjcyánáa dibye úwaabóné ijcyámé tsaate dííbyeke cáhcujtsóme.
cáhcujtsóméjuco tsójtsómeíhijcyáne. Aame bóhówátsohíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆŃ
23ॸÁáné tujkéveríhjyáa idyé tsojtsó ihjyu álliu íjcyatúne. 34ॸMuuráhjáa
múnáajpi Jóáa téhdure uwáábohíjcyá Píívyéébe wálloobe úúbállehíjcyá dííbyé
Ƅ͑ΔΎфɗҽѸфɞɞËΔΔ̲ɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬rí íjcyácóómiyi. uwááboju dííbyé pañe Íapííchó
Áábedívúhjáa mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyánélliíhye. 35ॸAabée diibye Íllíkye
píhcyáávémedítyú dííbyé uwáábó iwájyúnéllii dííbyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú ɽ ‫ڟ‬hvejtsó
cáhcújtsómeke tsótsohíjcyaabe tétsihdyu páneere íñe múhdúné tsíeméné íjcyane.
íjcyáhityu. 24ॸTéijyúu tsáhái dííbyeke 36ॸAabe Píívyéébé Hájchikye cáhcujtsómé
ditye cúvéhoojánutúne. әʮËӕә̲әɗʮֆәɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ.

25ॸAanéhjáa tsáijyu dííbyé Áánetu dííbyeke cáhcújtsótúmeke
mamyémudítyú tsaate tsíjtyema Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬cúbahrámé tsá tééne bóhɽ ‫ڟ‬
táhjácatsíhijcyá muhdú meímíjpyeténeri. újcúityúne. Ehdúhjáa neebe tsojtsó
26ॸÁánáacáhjáa diibye Jóááke ímamyémú múnáajpi Jóáaá.
nééhií:
—Uwááboóbej, éhnée Joodáá ehnéjcuri ҽѸ̲фɗ̲ә͑́́ľ̲ˇľҡѸΔΔɞȍʮֆӕԮ͑ľ
4
maájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬bedítyú múúhakye u 1ॸAanée diibye Jóáá ehnííñevu
úúbállehíjcyaabéha téhdure Jetsóoke mɽ ‫ڟ‬amúnaa

tsótsohíjcyáábe éllevu mítyame úráávyehíjcyámedítyú cáhcujtsómé
pehíjcyáhi. tsójtsótsámeíhijcyáhi. 2ॸÁrónáacáa ihdyu
27ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: tsá dibye páñetu tsótsohíjcyatúne.
—Muurá ihdyu Píívyéébe dííbyeke Múúhayée ímamyémú métsótsohíjcyáhi.
pícyóóné wákimyéíjyuco dibye méénune. Aanéhjáa tsúúca paritséómú waajácúhi.
28ॸo͑ľҡәӕΎ˔ľЙɞËֆΎΎ¡ľĀɞɞ¡ֆŃɰȍĀľ 3ॸo͑ľҡәӕ̲ӕȍ̲ŃΎΎ̲ɞˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰҡӕ
mɽ ‫ڟ‬amúnáake o úwáábohíjcyaki. ¡ɰՓȍӕ́́ŃԮәфŃǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰԮӕ.

Áánélliihyée muurá ámúhakye ó nehíjcyá 4-5ॸk̲Ńľ̲ӕȍҽѸ̲фɗɗɗ͖әʮɰҡӕ
Críjto o íjcyatúne. 29ॸMuurá múúne ̲ľЙʮҡֆľ̲ľ̲ŃәәʮľҡŃҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗ

taabává wañéhjɽ ‫ ڟ‬pañe diibye taabáva íjcyacóómí Tsicáá úniúvú
múnáajpi méwama ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú ijcyáhi. Jacóóboúvúhjáa ílli Jotséeke ájcútsihvu.
Ááneri muurá diityétsikye náhbenúmé 6ॸÁtsihyíi núpahyéjú ‘Jacóóbó nupáhyéju’
ímíjyuuvéhi. Ahdu ó ímíjyuuvé mítyane némeíhyéjú úniúvú Jetsóó wáyéeevé

tsúúca Críjto mɽ ‫ڟ‬amúnáake pájtyetétsoobe juuváyí muha metsááneri pávyeenúúbe.
íjcyáneri. 30ॸDiibye ihdyu táehnííñevu Téijyúu tsúúca cójɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ŃŃ́́ŃʮӕËΎ̲ľŃ.
ávyéjúúteéhi. Áánetu ihdyu ɽ ‫ڟ‬dáátsoobéré 7-8ॸÁánáacáa muha mepéé técoomívú
ó ijcyáhi. majchó áhdovu. Ááné hallúríhjyáa teene

171 ˇΔॷ4
Tsamááriá múnáalle téhejútú tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰҡʮɰɗʮËֆҡә͑ľ. Áánéllii ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńӕ

nújpañúvállekéváa Jetsóó nééhií: néé u tájɽ ‫ڟ‬vatúne.
—Muúlle, oke dijcho. 19ॸEhdúváa Jetsóó díílleke néénéllii
9ॸÁánélliihyéváa neélle: neelle dííbyeke:
—¿Aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane oke nújpacyo ú —Ávyéjuúbej, úubá mɽ ‫ڟ‬a Píívyéébé
táúmeí Tsamááriá múnáalle o íjcyálleke ihjyú uubálle múnáajpi. 20ॸMuuráhjáa
jodíómuube u íjcyaábe? Muurá jodíómú ̲әәȍɰȍĀŃ̲ә͑әԮәŃȍ¡ӕ
tsá íhjyúvatú Tsamááriá múnáama. cáméhbáutu Píívyéébeke
10ॸÁánélliihyéváa neebe díílleke: dúúrúvahíjcyátsihdyu muha téhdure
—Muurá Píívyéébema múhtsikye u méduurúvahíjcyá dííbyeke. Aane ámuha
wáájácuca téhdure oke ú táúmeíiyá jodíómú ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ménehíjcyá apááñéreva
Йɰ¡Δɞ͖ľӕ˔ľ͑әʮЙËֆΎΎҡә̲ľɞĀֆӕ. Jerotsaréetu dííbyeke medúúrúváiyóne?
Aaca uke ó ájcúiyá bohɽ ‫ ڟ‬nujpácyovu. 21ॸÁánélliihyéváa neebe díílleke:
11ॸÁánélliihyéváa neelle dííbyeke: —Muurá ihdícyátsihdyúréjuco ámuha
—¿Aca kiátú u úcújpacyóvú oke ú dííbyeke medúúrúváíñe éévé tsúúca
ájcúiyá teene bohɽ ‫ ڟ‬nujpácyovu úújetéhi. Áánéllii tsáhájuco ámuha
wáábyáúúbamáyé u íjcyáábejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? apátsihdyúré eene u nétsihdyuu,
12ॸͅӕӕфɞ͖ľ͑әЙȍֆŃʮәЙ͖ŃՓӕ̲ŃɰȍĀŃ Jerotsaréetuu, íjcyane Méécááni
múnáajpíi Jacóóboúvú méhdivu Píívyéébeke medúúruváityúne. Aane
pícyoíñuhéju. Téhejútúhjáa muurá cáhawáá oke cahcújtsoj. 22ॸMuurá ámuha
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mema iádóhéjutu téhdure ijyéémuke Tsamááriá múnaa ímíñeúvú
íchohíjcyaábe. Aane ¿aca dííbyeúvú mewáájácútúúbeke méduurúvahíjcyáhi.
ehnííñevu uú? Áánetu ihdyu muuha jodíómú ímí
13ॸÁánélliihyéváa neébe: mewáájácúúbeke méduurúvahíjcyá
—Árónáa téhejútú ádorómé tsiiñe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әәȍʮҡŃŃԮľфɗ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa
adópívyenúhi. 14ॸÁánetu óhdi íjcyáné pájtyetéiñe muha mewáájácúnélliíhye.
nujpácyó ádome tsá múijyú 23ॸAane muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃͅŃŃË͑ɗ
ádópívyenúityúne. Muurá o ájcúné Píívyéébeke dúúrúvahíjcyámé ícyooca

nujpácyó óuuvératu diityé pañe dííbyeke duurúvaá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri. Tehdu
íjcyajpácyó diityéké ímíjpyetétsómé dííbyeke medúúruváné imílleébe. 24ॸTsá
әʮËӕә̲әɗʮֆәɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ. muurá dibye íjpííma íjcyatúne. Áábeke
15ॸÁánélliihyéváa neelle dííbyeke: ihdyu óvíi múhdumé dúúruvámé
—Ávyéjuúbej, ané cána oke daacu duurúvahíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri.
téjpacyótú múijyú o 25ॸEhdúváa Jetsóó néénéllii neélle:
ádópívyenújúcóótuki, pane íñe —Tehdújuco, muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΔ

núpáhyejúvú tsiiñe o tsájúcóótuki. waajácú Críjto tsááiñe mɽ ‫ڟ‬amúnáake
16ॸÁánélliihyéváa neébe: ipájtyetétsoki. Aabe ihdyu óvíi itsáácooca
—k͑ŃĀɞҡֆʮɰ˔ŃɗĀӕӕËәҡľ. múúhakye ímíñeúvú waajácutsóhi.
17ॸÁánélliihyéváa neélle: 26ॸÁánélliihyée neebe díílleke:
—Tehdu o tájɽ ‫ڟ‬vállejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬kiá íjcyáábeke ó —Muurá diibyéjuco Críjto o íjcyaabe
újcúteéhi. íñe úúma o íhjyuváne.
Áánélliihyéváa idyé neebe díílleke: 27ॸEhdúu díílleke dibye néénáa tsúúca
—Tehdújuco u néérone. 18ॸÁrónáa muha méwajtsɽ ‫ڟ‬hi. Aamée muha

muurá 5-̲ľԮ˔ŃʮӕËΎӕҡʮɰԮ͑ľ. Muurá méullévenú dibye dííllema íhjyúváneri.
ícyooca tsíjpiimáyéjuco u íjcyaabe idyé Aanée tsá muha tsáápíuba medíllotú
ˇΔॷ4 172
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí dityétsí íhjyúvájcatsíñe. 39ॸMítyamée téijyu teene Tsamááriátú

28-29ॸÁtsihdyúu diille Tsamááriá múnáalle tsááme cáhcujtsó Jetsóoke eenéhjáa dille
ҡŃҡѸɗȍԮәфŃɞ́́ɗֆɞɞȍֆΔɗՓΎɞ͖ә͑ľĀѸɰɰ͑ŃфɞֆŃ ‘páneere muhdú o ícyahíjcyáné oke
ímunáácoomívú ipyéénemáhjáa neetéhi: neébe’ néénélliíhye. 40ॸAamée néé
—Ámuúhaj, éhtsíhyi muubáhjáubá dííbyeke diityémái dibye iíjcyaki.
íjcyaabe oke néé páneere muhdú o Áánélliihyée muha técoomíyí méijcyá
ícyahíjcyáné kiátúhjáubá iwáájacúne. míjcyoojɽ ‫ڟ‬cu. 41ॸÁijyúu éhnííñevu mítyame
Tsáijyu múu Críjto diíbye. ¡Cáhawáá cáhcujtsó dííbyeke dibye úwaabóné
metsu meúújetékij! illéébónema. 42ॸAamée néé diille
30ॸÁánélliihyéhjáa tsáácunúmé múúha imúnáálleke:
éllevu. 31ॸÁijyúu dííbyeke muha méneerá —Tsá apááñéré múúhakyée u néénetu
dibyéi imájchoki. muha mecáhcújtsotúne. Muurá tsúúca
32ॸÁrónáacáa neébe: muha páñetu mélleebó dibye úwaabóne.
—Tsáhái o májchotúne. Ijcyáné muurá Áánetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ̲ŃËȍËӕʮҡѸΔ
ihdyu tamájchó ámuha mewáájácutúne. diibyéjuco Críjto íjcyane mɽ ‫ڟ‬amúnáake
33ॸÁánélliihyée muha ménéjcatsíhi: Pájtyetétsoóbe.
—Tsaatéubáhjané tsúúca dííbyeke
májchotsóhi. ҽѸ͑ŃԮֆŃʮәә¡ŃȍʮËȍɗ˔ֆľ
34ॸÁánélliihyée neebe múúhakye: ˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
—Muurá ihdyu teenéjuco tamájchódú 43ॸÁtsihdyúu téhdune míjcyoojɽ ‫ڟ‬cutu
nééne okée wálloobe Píívyéébé wákimyéí ̲ӕȍ̲ľЙŃŃҽѸ̲фɗɗɗ͖әʮɰҡӕǾфɗфŃ

o méénune muhdú dibye ímillédú tene ɗɗ͖әʮɰԮӕ. 44ॸAanée muha mepéhíjcyánáa
ΔΔ̲ɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévaki. 35ॸÁánáa muhdú ámuha Jetsóó néé Píívyéébé ihjyú uubálle
ménehíjcyá 4 nuhbávatúi bajtsóháñé múnáájpikye imúnaa ávyejúúlléityúne.
maááhɽ ‫ڟ‬vétsoíñe. Cáhawáá meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬té teene 45ॸoфΔ͑ËǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ɞ̲ɞ
bajtsóháñé múúne kéémedu nééme dííbyeke waatsúcúpejtsó Jerotsaréeríi

mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫ڟ‬dátsó wágóóóvéiyóné ЙʮҡֆŃҡŃՓ͖ŃȍʮɰфɗĀɗҡֆľә́́ŃʮŃ͑Āɗ¡ֆľ
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó diityéké pájtyetétsóiyóné méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬méénune
meúúbállétuca. 36ॸMuurá teene bajtsóháñé iájtyúmɽ ‫ڟ‬nélliíhye.
ááhɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyamédú nééme úwááboméré 46ॸÁtsihdyúu muha tsiiñe méoomí
péhijcyámé újcuú tééne áhdo. Áhdure Canáavu tétsihvúu nújpacyo

ditye úwaabóné cáhcujtsómé újcuú tééne bíínójpacyóvú dibye
ȍĀΔ̲әɗʮֆәɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ. ípíívyéévétsócoomívu. Áánáacáhjáa
Ááneri bajtsó múnáama iñéévá tsaapi ávyéjúúbé hajchi Capenaóori
ááhɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyamédú nééme uwáábojte íjcyaabe cheméhi. 47ॸAanéhjáa tsúúca
tsaméhjɽ ‫ ڟ‬ímíjyúúveéhi. 37ॸMuurá tsaate ˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰҡӕ̲ӕȍ̲ľҡѸ̲ľҡľľ͑ľ
nééhií: “Tsaate bájtsóne néévá múúne ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɞʮֆӕËΎ̲ľɞʮËֆ͑ľĀɗɗ¡ֆľ
tsíjtyeréjuco ááhɽ ‫ڟ‬vetsóne.” 38ॸAanée ávyéjuube iwáájácúne tsáá Jetsóo éllevu.
muurá ámúhakye ó wallóó tehdu éhne Aabée néé dííbyeke dííbyema ihjyávú
múúne tsaate bájtsóne néévá tsíjtyeréjuco ipyééne dibye íllíkye ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tso ávyeta
ááhɽ ‫ڟ‬vétsonédú nééme éllevu, tsúúcajáa ĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬veríjyuco íjcyáábeke. 48ॸÁánélliihyée
tsaate úwaabójúcooróné cáhcújtsótúme neebe dííbyeke:
éllevu ámuha tsiiñe meúwaabóné botsíi —Ámuha muurá tsá oke
tsaímiyéjuco ditye icyáhcújtsoki. Ehdúu mecáhcújtsóítyuró méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬o
Jetsóó néé múúhakye. méénuhíjcyátuca.
173 ˇΔॷ4ٍॷ5
49ॸÁrónáacáa neébe: téhajchótájuco dibye chémehíjcyáne.

—Ávyéjuúbej, árónáa ihdyu hájchíwu Áábekée neébe:
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúné hajchótá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi óóma tahjyávú —Muúbe ¿muhdúami ú ijcyaj? ¿A ú
pééne bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tso. imíllé u bóhɰɽ ‫ڟ‬ne?
50ॸÁánélliihyée neebe dííbyeke: 7ॸÁánélliihyée neébe:
—Tehdújuco, tsúúca muurá ícyooca Ééero Ávyéjuúbej, árónáa tsá o

bohɽ ‫ڟ‬júcoobe daáchi. píívyetéhíjcyatú nújpacyo nóhjɽ ‫ڟ‬cooca
Ahdícyane wa dipyej. Ahdújucóo dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi tujkénú o éníívyéiyóne. Íhya ihdyu
óómiñe dííbyeke icyáhcújtsónema. tsaate oke pɽ ‫ڟ‬ááboca o éníívyéne ó
51ॸAabéhjáa ihjyávú úújetéébeke íúníu bohɽ ‫ڟ‬júcóóiyáhi. Tehdu o méénúíyónáa
múnaa népejtsóhi: ҡѸɗʮҡֆľҡɰȍĀŃфŃŃ͑ɞɞԮֆľȍɞʮËֆȍɗ.
—Tsúúca daachi bohɽ ‫ڟ‬jucóóhií. 8ॸÁánélliihyée Jetsóó néé dííbyeke:
52ॸÁánélliihyéhjáa dílloobe múijyú —Ané wa ílluréjuco eene dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hbotámá
dibye bóhɰɽ ‫ڟ‬ne. Áánélliihyéhjáa néémeé: dipye dihjyávuj.
—Iijyúijyu révóóvéébedi dííbyeke 9ॸEhdúu dííbyeke dibye néénemáyé
pajtyéné áíívyeé. tsúúca ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hbotámá péjúcoóbe.

53ॸEhdúhjáa ditye úúbállénetu 10ॸTéijyúu wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬íjcyánáa dibye
ɽ ‫ڟ‬tsááveebe ávyetáa tééne ééveri Jetsóó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬botámá pééne ávyéjujte ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne néé
dííbyeke nééne tsúúca ílli bóhɽ ‫ڟ‬jucóóne. dííbyeke:
Áánélliihyée téhdure pámeere ihyájkímú —Muúbe, tsá eene dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ȍ¡ΎҡɞʮËֆΎΎʮɰ
cáhcujtsó Jetsóoke. wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬u tsájtyéítyuróne.
54ॸEhdúu Jetsóó méénúráítyuróné 11ॸÁánélliiyée neébe:
̲ľľ͑әˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰҡӕ̲ӕȍǾфɗфŃ —Árónáacáne oke bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoobe néé

ɗɗ͖әʮɰԮӕ̲ľΔΔ̲ɗ̲ֆľҡŃҡѸɗȍֆɗ téénema o péékií.
meíjcyánáaáca. Téénemáa botsíi tétsihvu 12ॸÁánélliihyée néémeé:
míijyúcúréi méénuube méénúráítyuróne. —¿Aca muubá íjcyaabe ɽ ‫ڟ‬veekí

wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬uke táuhbáhi?
ʑʮЙɗԮә̲ľɞҡֆәә¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔɰɰҡѸΔ͑ľ 13ॸÁrónáacáa tsá dibye wáájacújúcootú
5
1ॸÁáné boonétúu muha tsiiñe Ë¡ֆŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑Ń̲ɞҡֆ͑Ńľ
dííbyema Jerotsaréevu mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyámé pañe Jetsóó
̲Ńӕӕ¡̲ֆľ͑әՓ͖ŃȍʮɰԮӕ. 2ॸÁánáacáa íjcyánélliíhye. 14ॸÁáné boonétúu Jetsóó
técoomíyí tsátsii ‘Obééjámú lleehówa’ dííbyeke duurúvájá pañe iájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬beke
némeítsíí úníuri nújpacyo páábáwu nééhií:
heeberéómú ihjyúrí ‘Betéjda’ némeííba. —Muúbej, tsúúca muurá ú
3ॸÁábá hallúríi 5-wava nújúwáwuúné bohɽ ‫ڟ‬jucóóhií. Aabe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľфŃʮӕËΎ
íjcyáwáhjɽ ‫ ڟ‬pañétú hállúvátuméhjɽ ‫ڟ‬, díícyaco. Tsiiñe ímityúné meenújúcohdí
úllétuméhjɽ ‫ڟ‬, íjpi vááúmeítyuméhjɽ ‫ڟ‬, éhnííñevu íjcyane uke ipájtyétuki.
ҡŃȍ̲ľȍɞʮËֆҡľľ¡͑Δȍʮɰɞ͖ľ. 4ॸTsáijyúhjáa 15ॸEhdúu Jetsóó dííbyeke nétsihdyu
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗɗ͖ɞɞҡֆŃ͑ľҡŃŃ¡Փӕ péébéhjáa botsíi úúballé ímíñeúvú

͑ΔȍʮɰȍɞʮËֆȍɗ. Aanéhjáa dibye nóhjɽ ‫ڟ‬né ԮֆŃʮӕʮҡŃ˔ŃˇľҡѸΔΔĀɞɞ¡ֆľ˔ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ.
boone tujkénúré éniivyéméjuco 16ॸÁáné hallútúu imíllerómé téijyúré
ímípyetéhijcyáne. 5ॸTéijyúu íjcyaabe ˇľҡѸΔΎ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne ɽ ‫ڟ‬veekíváhjáa

diityé pañe ávyetáhjáa 38 pijcyábájuco wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬dííbyeke dibye
chémehíjcyaábe. 6ॸAabée bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóné hallútu. 17ॸÁrónáacáa neebe
ҡΔĀѸɰәËӕ͑әә¡ľ˔ľˇľҡѸΔΔɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne waajácú diityéke:
ˇΔॷ5 174
—Muurá Llihíyó paíjyuváré meke o ájcuki. 27ॸMuuráhjáa Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú

pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyádújuco o pɽ ‫ڟ‬aabóné o ípívyéévéébeke neebe mɽ ‫ڟ‬amúnaa
ihdícyáijyúre. muhdú ícyahíjcyáné diityémá o
18ॸEhdúu dibye nééne éhnííñevu ímíbájchoki. 28-29ॸMétsájúréévedí ehdu
diityéké tsárívyetsómé imíllerá dííbyeke ámúhakye o nééneri. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne. Tsáháa apááñéré taúhbaju iéévé úújetéijyu pámeere dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyámé
néhdu wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬dibye íjcyátúné íhñijkyénetu ijchívyeé pámeekéré o
hallútú ditye dííbyeke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóítyuróne. pɽ ‫ڟ‬úvácoóca. Áámedítyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәӕ
Téhdurée Píívyéébeke icyáánívahíjcyáábé úráávyehíjcyámé tsáhájuco muhdú
tujkévevu iíjcyane dibye néhíjcyáné íjcyáityúne. Áánetu íimítyunéjcúrée
ȍ́́әҡәɗ̲ɞ́́Ń̲ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne. úráávyehíjcyámé ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméiíhi.
ʊɗֆľɰɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞĀֆәˇľҡѸΔΔ̲ŃŃ͑ӕҡә͑ľ ʣɽ‫͑ڟ ڟ‬ľҡәˇľҡѸΔΎ˔ľ̲ľՓʮËә͑ľ

19ॸEhdúu éhnííñevúré ditye Jetsóoke 30ॸͅӕӕфҡѸɰɰ͑ΎΎфľҡɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi o
pátsáríjcyónéllii neebe diityéke: méénúítyuróne. Okée wálloobe Llihíyóré

—Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗ oke néhdújuco mɽ ‫ڟ‬amúnaa muhdú
ΎɞʮËֆ¡ľɰɰ͑Ύ̲ŃŃ͑әɞҡֆӕфΔΎΎфľΎ íjcyanéjuco o néhijcyáne. Tsá oore o
ɽ ‫ڟ‬jtsámeídyu. Muurá ihdyu Llihíyó ímillédú o méénuhíjcyatúne. 31ॸMuurá
méénúiyónéjuco o méénuhíjcyáne. oore muubá o íjcyane o némeícyá tsá
20ॸAabe oke iwájyúnéllii waajácútsohíjcyá múha oke cahcújtsóítyuróne.
páneevúré muhdú imyéénúiñévu. Muurá 32ॸMuuráhjáa tsojtsó múnáajpi Jóáa
ҡʮҡֆŃŃԮľфɗŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕҡѸɞ͖ľȍʮɰĀɗ¡ֆľ óhdityu nehíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ̲ӕӕ¡Ύ

méénúneri ámuha méullévénuúhi. íjcyane. 33ॸÁábe éllevúu muurá ámuha
21ॸMuurá Llihíyó dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ľ˔ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔĀәΎ tsaatéké méwallóó ditye óhdityu idíllo
ímíllémeke o bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoóhi. 22-23ॸTsá muurá dííbyeke. Áánélliihyée úúbálleebe
Llihíyó mɽ ‫ڟ‬amúnaa muhdú ícyahíjcyáné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľ̲ӕӕ¡ΎɞʮËֆ͑ľ. 34ॸÁrónáacáa
diityémá ímíbájchóityúne. Muuráhjáa oke tsá dibye úúbállénetúré o wáájácúmeítyú
neebe teene o méénu pámeere oke Píívyéébedítyú o tsááneé. Árónáa ihdyu o
iávyéjújtso dííbyeke iávyéjujtsódúre. néé tehdújucóo óhdityu dibye néhijcyáné
Aane oke ávyéjújtsotúmé téhdure tsá ámuha mecáhcújtsóne mepájtyetéki.
diibye okée wállóóbeke ávyéjújtsotúne. 35ॸMuuráhjáa ámúhakye waajácútsoobe
24ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡ΎʮәԮәŃȍ͑ľ̲әә͑ľЙľľҡŃʮ
íñe o néhijcyáné lléébome okée tééveri tsíeméné maájtyumɽ ‫ڟ‬né
wállóóbeke cáhcujtsómé múijyú mewáájacúdu. Aanée dibye
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬újcuíñe. Áámé úwáábohíjcyáné muurá wahájchotáré ímí
ȍ́́әфɞҡѸȍʮӕËΎɰɰ͑ɞʮËֆɗҡֆә͑ľ. Muurá ̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әфȍɗ. 36ॸÁrónáa dibyée
iwágóóóvéíyónetu tsúúca pajtyémé ímí oke bóhówátsohíjcyáné éhnííñevu páñetu
Píívyéébema iícyáíñejcúvu. 25ॸAhdícyane ó bóhówátsámeíhijcyá páneere okée
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃՓǣΔΔΔԮŃɗֆΔ̲Ń Llihíyó níwaavéné o méénuhíjcyáneri.
Píívyéébé Hajchi o íjcyáábé uwááboju Téénetu muurá ámuha
lléébóíñe éévé tsúúca úújeténe. Aane méwaajácújúcoorá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃľΎ˔ľĀɗ¡ֆľ
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃËȍËӕʮҡѸΔ̲ŃҡѸ wálloóne. 37ॸAabe ámuha
wágóóóvéityúne. 26ॸMuurá Llihíyodítyú maájtyúmɽ ‫ڟ‬túroobe óhdityu nehíjcyá
tsááne múijyú medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΔΎΎ˔ľɗՓ́́ΎΔ͑ľ. 38ॸÁábé
Áánevúu oke ájcuube oke cáhcújtsómeke uwááboju tsá ámúhakye úcáávehíjcyatú
175 ˇΔॷ5ٍॷ6
dííbyeke ámuha mecáhcújtsótúnélliíhye. bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáné iájtyúmɽ ‫ڟ‬nélliíhye.

39ॸMuurá ámuha mééévehíjcyará 3-4ॸTéijyúu pajtyété wañéhjɽ ‫ ڟ‬tsúúca
Píívyéébé waajácuháámɽ ‫ ڟ‬muhdú óhdityu llééváíñáa muha caméhbaúvú mepééme
néhijcyáné ámuha múijyú téhbaú déjucóvú meúújetétsihvu
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬meújcúroki. ácúúveébe. 5ॸÁánemáa diitye mɽ ‫ڟ‬amúnáake
40ॸÁrónáa tsá ámuha meímílletú oke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neebe Perípeke:
mecáhcújtsóne óhdivu meɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeíñé —¿Aca kiátú íñe majcho méújcuú
téénevu ámúhakye o ájcuki. íjtyéke memájchótsoki?
41ॸÁrónáa tsá o íjyácunútú mɽ ‫ڟ‬amúnaa 6ॸEhdúu neebe muhdú dííbyeke dibye
oke ávyéjújtsóíyóneri. 42ॸMuurá ó waajácú iáñújcuki. Waajácúroobée muhdú

múhdurá ámuha menééme Píívyéébeke imájchótsoíñé diityéke. 7ॸAanée dibye
mewájyutúne. 43ॸMuuráhjáa diibyéjuco díllónéllii Perípé nééhií:
Llihíyó nééjuri ííñujɽ ‫ڟ‬vú o tsáábé uwáábori —Muurá 200-ʮɰԮ̲̲ʮËȍΎ
tsá ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyatúne. Ááne meújcuróné tsá úújetéítyuró diityédívú
eene tsijtye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwaríyé ámúha éllevu áyánéwuújɽ ‫ ڟ‬maájcúrónáaáca.
itsááne íhdityúré újcune úwáábóneríyé 8-9ॸÁánélliihyée Tsimóo Péédoró nahbe
ámuha méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáhi. 44ॸ¿Muhdú Aderéé néé Jetsóoke:

ámuha oke mécáhcújtsóiyá kiá eene —Áánúwúudíhya 5-hova tsebáádatu
ámuha tsamééré méénúmeíñé paáhóónema míítyétsi
maávyéjútsócatsíhijcyáné íjcyánáaáca? amóóbemútsi. Árónáacáubá tsá tene
Tééneríyé ámuha meíjcyame tsá úújetéítyuró áyámedívujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari.
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyatú apáábyéré íjcyaabe 10ॸÁrónáacáa Jetsóó nééhií:
Píívyéébe ámúhakye ávyéjújtsóíyóneri. —Méne pámeere iáhcúbaki.

45ॸk͑ľ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɞ̲әȍɗ̲ɞҡֆә Ahdújucóo muha menéénéllii ditye
ámúhá hallúvú Llihíyoke o úúbálleíñe. áhcubáné 5,000-meváubáhjáa íjcyame.
Muuráhjáa ihdyu Moitséeúvúré tsúúca 11ॸAabée teene páahóóné iékéévéne
ámúhá hallúvú úúballé dííbyé uwááboríi téhdujtsó Píívyéébeke. Áánemáa

ámuha mepájtyetéiñe múúhakye dibye ájcune muha méwajtú
meɽ ‫ڟ‬tsúcunúhíjcyároóbe. 46ॸMuuráhjáa pámeekére. Áhdurée amóóbemútsikye
dibye úwaabóné ímí ámuha muha mewájtune úújeté pámehdívúre.
mecáhcújtsoca idyé téhdure ímí oke 12ॸAanée pámeere tsaímíyé óóvéné boone
ámuha mécáhcújtsóiyáhi. Muuráhjáa múúhakye neébe.

óhdityu íjcyáné uwááboju —Cóeene mepíhcyú tene
caatúnuhíjcyaábe. 47ॸÁáné uwáábóo iwágóóóvétuki.
ámuha ímí mecáhcújtsómejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¿ ڟ‬muhdú 13ॸAhdújucóo pátyeevéné muha
mécáhcújtsóiyá ámúhakye o néhijcyáne? mepíhjyucúné 12-rujtsívá úvérujtsíñe

Ehdúu neebe Jetsóo. wáhpe. 14ॸEhdúu méénúráítyuróné Jetsóó
méénune iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne tsaate néjcatsíhi:
ͅʮËȍΎ̲ɞҡֆ̲ľĀɞԮәˇľҡѸΔΔәәʮľҡŃҡѸΔ͑ľ ‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ŃȍĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ͑ӕЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
(Mt. 14.13-21; Mc. 6.30-44; Rc. 9.10-17) ihjyú uubálle múnáajpi éhneváa ííñujɽ ‫ڟ‬vú
6
1ॸÁáné boonétúu dííbyema muha tsááiíbye.
mepéé Gariréá unéú tsaúúré 15ॸÁánemáa imíllerómé peecútéré
‘Tibééria’ némeíú tsiñéjcuvu. 2ॸÁijyúu dííbyeke páñétúejpi ávyéjúúbedívú

mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa múúhakye úraavyé ipícyoóne. Aanée iwáájácúne múúhadítyú
̲ŃŃ͑әфɞҡֆӕфΔ͑ŃËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľĀɗ¡ֆľ iiye peebe cáméhbaúvu.
ˇΔॷ6 176
meíjcyáíñeríjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Múu táuwáábori

ͮәʮЙËֆΔȍ́́әфɞˇľҡѸΔΔә́́ľ͑ľ ijyácunú teene majchódú nééne múijyú
(Mt. 14.22-27; Mc. 6.45-52) ámuha medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬
16-17ॸÁáné iijyúnuvúu muha dííbyé meújcúíñeri. Áánevúu muurá ámúhakye
mamyémú mepéé mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri Capenaóovu o ájcu Llihíyó oke meménuube
tsíñejcúéuri íjcyácoomívu. Áijyúu tsúúca mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú ó ípívyeevéhi.
péjcóhréjuco néénáa tsá Jetsóó múúhama 28ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke:
íjcyatúne. 18ॸo͑Ë̲ɞҡֆ͑ľ͑Ύȍʮɰ —¿Aanéhaca muhdú muha Píívyéébe

ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ˔ɞɞʮֆľ¡ɞʮËֆ͑ľфɗ. ímilléné méméénúiyáhi?
19ॸAamée muha pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nééuríjyuco meíjcyame 29ॸÁánélliihyée neebe diityéke:
máájtyumɽ ‫ ڟ‬dibye tsááne nújpácyó hallúrí —Muurá imílleebe okée dibye

úlleebéré múúhá tujkévetu. Ááneríi muha wállóónéllii ííñujɽ ‫ڟ‬vú o tsáábeke ámuha
méíllityéhi. 20ॸÁrónáacáa neebe mecáhcujtsóne.
múúhakye: 30ॸÁánélliihyée néémeé:
—Oóre, méíllityédíñe. —‫ع‬kËɰɰ͑ĀɞՓ˔ɗ̲ֆŃɗ? Ané cána

21ॸÁánélliihyée muha méujcú dííbyeke méénúráítyuróné meenu uke muha
mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né pañévu. Aamée tsúúca muha mecáhcújtso diibyéjuco mɽ ‫ڟ‬amúnáake
méúújeté muháa mepétsihvu. pájtyetétsóiibye u íjcyane. 31ॸMuuréváhjáa
̲әәȍɰȍĀŃ̲ә͑әԮә̲͑
ˇľҡѸΔΎ˔ľ̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑͑ŃȍËΎ͑ľ májchohíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné
22ॸÁáné tsijcyóójɽ ‫ڟ‬hjáa múúha déjuvu ɗɗ͖әʮɰфɗɗɞʮËֆËΎΔË. Muurá Píívyéébé
ɽ ‫ڟ‬tsaavémé apáámɽ ‫ڟ‬фŃľ̲ɰɰ͑ľɞʮËֆ̲ɰфɗ ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Píívyéébe
muha mepéémema Jetsóó péétune. ĀɗɗҡֆŃŃ́́ľԮӕ̲ʮËȍΎĀΔʮËΎҡѸΔ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ.”
23ॸÁánáacáhjáa tsɽ ‫̲ڟ‬ɰȍʮɰҽɗ¡ŃŃфɗËΔΔ̲ɗҡֆӕ 32ॸEhdúu Jetsóoke ditye néénéllii neébe:
ҡѸ̲ɰȍʮɰՓʮҡѸɽ ‫ ڟ‬dibyée Píívyéébeke ‫ڟ‬

—ʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΔΎͅΎɗҡѸŃľәԮәҡѸ
ityéhdújtsóne áyaróné majcho diityéké ácuhíjcyatú majchóvú téijyu.
̲ɞҡֆ̲ľĀɞԮәәәʮľҡŃҡѸΔҡѸɞɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬vu. Muuráhjáa ihdyu Llihíyóré dócótsohíjcyá
24ॸAanéhjáa tétsihyi dííbyeke diityé éllevu teene ‘manáa’ némeíñe
iájtyúmɽ ‫ڟ‬túnéllii témɽ ‫ڟ‬ȍʮɰфɗЙŃŃ̲ľ̲әәȍ májcho. Aabe muurá imíllé ámúhakye
déjutu Capenaóovu dííbye néhcovu. iájcune teene majchódú nééne múijyú
ámuha medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰɽ ‫ڟ‬vu.
ͅľĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡ΔȍɰɰԮӕ 33ॸMuuráhjáa teene majchódú o néébeke
̲ľ˔ľˇľҡѸΔΔʮËӕ͑ľ ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕΎ˔ľՓ́́ΎΎ¡ľɞɞ͖ӕʮɽ ‫ڟ‬vú
25ॸAamée tsúúca múúhadívú úújetémé mɽ ‫̲ڟ‬ә͑˔ľҡŃŃ͑ľ¡ΔȍɰɰԮӕΎʮËӕ˔ɗ.
dííbyeke nééhií: 34ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke:
—Uwááboóbej, ¿acáa múijyúrá u tsáá —Ávyéjuúbej, ané ihdyu múúhakye

ííllevu? paíjyuváré dáácuhíjcyá téeméne
26ॸÁrónáacáa neebe diityéke: májchotu.
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ̲әȍ˔ֆŃľ 35ॸÁánélliihyée neébe:
o májchótsónélliihyéré oke ámuha —Oo muurá teene majchódú o néébe

menéhcohíjcyáne. Tsá ámuha oke múijyú medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡ΔȍɰɰԮӕΔ
menéhcohíjcyatú méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬o ajcúhi. Aane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ˔ľËȍËӕʮҡѸΔ̲Ń
̲ŃŃ͑ӕ͑ľɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑Ń̲ӕȍ tsáhájuco muhdú éhnííñevu tsaímíyé
mewáájácuki. 27ॸTsá múu íjyácunútú iíjcyáíyóneri ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú éhne múúne
majchórí múhajchótá ámuha tééne tájpí memájchóne maádóne tsiiñe
177 ˇΔॷ6
maájyabáávatémé memájchóíyóneri ̲әȍɰȍĀŃ̲ә͑әԮәɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá

maádóíyóneri meɽ ‫ڟ‬jtsámeídyu. 36ॸÁrónáa ЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗɗɞʮËֆËΎΎËَ̲͑ٔ
ihdyu íñe ámúhakye o néhijcyádú ¿ɽ ‫ڟ‬veekí némeíñé májchorómé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi.
ámuha tsá oke mecáhcújtsotú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń 50ॸÁánetu íñe ícyooca ó ihjyúvahíjcyá
diibyéjuco o íjcyáábeke tsúúca ámuha tsííñere níjkyéjɽ ‫ڟ‬ene íjcyáne májchori,

Ύ˔ľ̲ʮҡֆә̲ɰфΔ̲ľ? 37ॸMuurá Llihíyó teene májchome múijyú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véítyúne
nééjuri oke cáhcújtsómeke tsá o májchori. 51ॸAabe ó ijcyá teenée
cátúhtsóítyuróne. 38ॸҽѸȍ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕΎ˔ľ ̲ʮËȍΔĀәΎ͑ŃŃ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕΎҡѸ¡ľ
dibye wállootú o ímilléné o méénuki. mɽ ‫ڟ‬amúnáake bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vú o ájcuúbe. Aane
Muuráhjáa ihdyu o tsáá oke dibye bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vú o ájcuube mɽ ‫ڟ‬amúnaa ipájtyeté ó
táuhbáné o méénuki. 39ॸAabe tsá ímílletú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veéhi. Áánéllii táuwááboju majchódú
ópée o pájtyetétso óhdivu dibye nééne cáhcujtsómé tsá múijyú
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsómedítyú tsaate wágóoovéne. dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɗҡֆә͑ľ.
Imílleebe páneere nihñéétsihvúré 52ॸEhdúu Jetsóó néénetu tsaate
tsíhdyuréjuco ímíbáávyécooca pámeere múhdurá ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe néjcatsíhi:

pájtyeténe. 40ॸMuurá imílleebe okée dibye —ʣɰ̲͑ɗ¡ֆľľȍĀӕ̲ľ˔ľ͑ľȍɞʮËֆʮ.
wállóóbeke cáhcujtsómé múijyú ¿Aca muhdú meke íhyéécovu dóótsóíyoóbe?
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬újcune. Muurá 53ॸÁánélliihyée neebe diityéke:
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémeke ó bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoó páneere —Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńͅɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
tsíhdyuréjuco ímíbáávyécoóca. ípívyéévéébe héécó dóótume tsá újcúityú
41-42ॸEhdúu Jetsóó majchódú néébe ̲әɗʮֆәɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ. Téhdure
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕɗҡѸ͑ľĀɗɗҡֆŃ˔Ń͑ŃŃ͑ľҡӕ tátyujpácyó ádotúmé tsá újcúityú tééne
dííbyeke cáhcújtsotúmé dííbyedítyú ¡Δȍɰ. 54ॸÁánetu ihdyu táhyééco dóóme
nééhií: téhdure tátyujpácyó ádome újcuú tééne
—Áánerá aabye Jotséé hajchi Jetsóó ¡Δȍɰ. Muurá oke cáhcujtsómé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémeke ó
wájácú cáánímútsikye menéébe ¿muhdú bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoó páneere tsíhdyuréjuco
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ԯ͑ľ͑ŃŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕɗҡѸ͑ľŃ? ímíbáávyécoóca. 55ॸMuurá tájpi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ʮËȍΎ.
43ॸÁánélliihyée neebe diityéke: Áhdure tátyujpácyó ɽ ‫̲ڟ‬ɰĀΎ. 56ॸÁánéllii
—Ayécó óhdityu ámuha meíhjyuváne. téneecu óóveme ímí óóma nahbévájcatsíhi.
44ॸMuuráhjáa Llihíyó oke wálloobe 57ॸMuurá Llihíyó okée wálloobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
mɽ ‫ڟ‬amúnáake óhdivu ɽ ‫ڟ‬búwájtsótuca tsá ijcyáhi. Áábe tájpí ó ícyahíjcyáhi. Áánéllii

múha pájtyetéítyuróne. Aane muurá oke oke cáhcujtsómé tatyájpí ijcyáhi. 58ॸEhdu íñe
cáhcujtsómé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémeke ó bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoó Δ͑ľȍɞʮËֆҡѸɞɞ͖Ńфľ̲ʮËȍΎ̲͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕΎ
páneere tsíhdyuréjuco ímíbáávyécoóca. tsááneé. Aane májchome újcuú múijyú
45ॸMuurá Píívyéébé ihjyú uubálle ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Ύȍɰ. Tsá ‘manáa’
̲ә͑ʮЙɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: némeíñe májchódú tene néétu éhnée
“Píívyéébere diityéké úwaabóhi.” Ehdu ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәҡľľ͑ľ̲ʮËȍΎфΔ̲Ń
dibye úwaabóné lléébome oke úraavyéhi. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyáne májchódu.
46ॸoфΔ͑ҡѸ̲әȍʮҡֆә̲ɰҡәĀɞɞ¡ֆľ˔ľ. 59ॸEhdúu Jetsóó úwaabó Capenaóovu
Apáábyéré ihdyu ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬dííbyeke pihcyáávéjá pañévu.

dííbyedítyúu o tsáánélliíhye. 47ॸAane
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃΎ˔ľ ͅľĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ
cáhcujtsómé tsúúca újcune múijyú ̲ľәʮËә͑ŃӕՓ¡Ύ
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ. 48ॸÁánevu 60ॸAanée muha meíjcyarómé
majchódú o néébe ó ajcúhi. 49ॸMuuráhjáa mewáájácútúnéllii ménéjcatsíhi:

ˇΔॷ6ٍॷ7 178
—Tsáháubá múha lléébóítyuró muhdú 71ॸEhdúuJetsóó néé Tsimóó hajchi

tuhúwu dibye úwaabóne. Jóódáke iñéérone múúháejpi
61ॸEhdúu téénetu muha meíhjyuváné íjcyároobéhjáa dííbyedívú méénútsoíñé
iwáájácúne neebe múúhakye: iwáájácúnema.
—¿A múhdurá ámúhakye pajtyéné o
úwaabóne? 62ॸAwááréjucóubá ʑ͖ȍ¡Ń̲әˇľҡѸΔΎ˔ľËȍËәʮҡѸΎҡә͑ľ
7
Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o ípívyééveebe ámuha 1ॸÁáné boonétúu muha Jetsóoma
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneríyé cáámevu ópée o tsáhullévú o mépehíjcyá pahúlleváré Gariréá
pééca múhduréjuco ámuha meíjcyáiyóne. ɗɗ͖әʮɰфɗ. Tsáháa dibye ímílletú Jodéá
63ॸMuurá ihdyu Píívyéébé Apííchoj ɗɗ͖әʮɰфɗɗɞʮËֆ͑ľҡŃȍӕ́́ŃԮֆŃʮӕʮҡŃľ
tééveríyé méujcú múijyú dííbyeke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóllehíjcyánélliíhye.
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ. Tsá meere 2-3ॸoфΔ͑ËҡŃɗʮֆӕَ͑әʮӕՓ͑ŃՓ͖Ńȍʮɰٔ
teene meújcúítyuróne. Aane íñe némeíñé lleeváríjyuco íjcyánéllii

ámúhakye o néhijcyáné Píívyéébedítyú íñahbémú néé dííbyeke:
tsááne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľ˔ľʮËәҡŃŃ͑ľ¡Δȍɰɽ ‫ڟ‬vu. —ՠ¡ΎɗȍĀֆӕĀɗЙֆľˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰԮӕ
64ॸÁrónáa ijcyámé tsaate ámúhadítyú ukée cáhcujtsómé téhulle íjcyame
teene icyáhcújtsóiyóné ímílletúme. Ehdúu ɗʮҡֆә̲ɰ̲ŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɽ ‫ ڟ‬u
neebe Jetsóó ɽ ‫ڟ‬hdéjuco caatyé dííbyeke méénuhíjcyáne. 4ॸͅӕӕфľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰ
cáhcújtsóityúné iwáájácúnema. Áhdurée méénuhíjcyaabe tsá téévéneúvú
waajácuube ɽ ‫ڟ‬hdéjuco caabyé dííbyedívú méénúítyuró dííbyeke pame wáájacúné
méénútsoíñe. 65ॸÁánélliihyée neébe: iímílléhajchííjyu. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va wa ihdyu
—Ehdúu mɽ ‫ڟ‬amúnaa múhdurá nééne o méénuhíjcyá uke mɽ ‫ڟ‬amúnaa iwáájácuki.
wáájácúne ó nehíjcyá Llihíyó óhdivu 5ॸEhdúu íñahbémú Jetsóoke néé
ɽ ‫ڟ‬búwájtsótuca múha pájtyetéítyuróne. dííbyeke téhdure icyáhcújtsótúnélliíhye.

66ॸEhdúu dibye nétsihdyu múúhama 6ॸÁánélliihyée neebe diityéke:
péhíjcyámedítyú mítyame ílluréjuco —Árónáa téhullévú o pééíñe éévéi tsá

dííbyeke ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne pééneé. 67ॸÁánetúu úújetétúne. Ámuha ihdyu mépiivyété
múúhakye neébe: ihdícyáijyúré téhullévú mepééneé.
—¿A téhdure idyé ámuha méimíllé oke 7ॸMuurá ámuha tsamééré ɽ ‫ڟ‬ʮɰ̲ә͑
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne óhdityu mepééneé? meíjcyame tsá metsárílléjcatsítyú

68ॸÁánélliihyée Tsimóo Péédoro nééhií: tsahdúré ámuha menéénélliíhye. Áánetu
—Ávyéjuúbej, ¿aca múhdivú muha oke tsaríllémé ditye ímityúné
mecátsɽ ‫ڟ‬páávéne uke méɽ ‫ڟ‬hvéjtsóiyá ícyahíjcyáné diityédívú o
apááñéré díuwááboju múijyú bóhówátsohíjcyáné hallútu. 8ॸÁánéllii wái
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡ΔȍɰɰԮӕ̲ľ˔ľ ámuháyé méuubámyenuj. Óvíi ihdyu
ájcúnáaáca? 69ॸMuurá muha tsúúca uke taéévé úújeté o péékií.
mécáhcujtsóhi. Aame muha méwaajácú 9ॸEhdúu Jetsóó íñahbémuke iñééne
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗ ËΎŃԮҡŃҡѸɗȍԮәфŃǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰԮӕ.

mɽ ‫ڟ‬amúnáake u pájtyetétsoobe Críjto u
íjcyane. ՠ͖ŃȍʮɰфɗˇľҡѸΔΔɞʮËֆ͑ľ
70ॸÁánélliihyée neebe múúhakye: 10ॸAabée bóónétúi íñahbému déjutu
—Muuráhjáa ámúhakye ó ujcú ҡľľ͑ľՓ͖ŃȍʮɰԮӕЙŃŃ¡ľ̲̲ӕȍ
ámúhakye o mámyénuki. Árónáa íjcyaabe mepééhií. Árónáacáa tsá boohówáneúvu
tsaapi ámúhadítyú ímítyuube ávyétá dibye úújetétúne. Wáájácúratúnée tétsii
naavéné íjcyaábe. diíbye. 11ॸÁijyúu ávyéjujte néhcohíjcyá
179 ˇΔॷ7
dííbyeke. Díllohíjcyámée pamévakéré tsáijyu wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬íjcyaróné teene

caabyé dibye íjcyane. taúhbaju ámuha mewáágóótuki. Aame
12ॸÁábedítyúu mɽ ‫ڟ‬amúnaa ihjyúvahíjcyá ¿ɽ ‫ڟ‬veekí muhdú ámuha menééne óhdi
páhduváre. Tsaatée nehíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń ̲ŃɗʮֆËӕ͑әȍɗʮËֆҡѸЙɗɗ˔ֆŃфŃľҡŃʮËΎΎʮɰΎ
dibye íjcyane. Árónáacáa tsijtye nehíjcyá bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóné hallútu? 24ॸTsá múu peecútéré
ímítyuube íjcyaabe íllure mɽ ‫ڟ‬amúnáake ‫ڟ‬
tsáápiikye ‘íllu uú’ néétune. ʣ̲ɰ͑Ń̲әӕ
állihíjcyáne. dibye íjcyanéjuco nééneé.
13ॸEhdúu dííbyedi téévéneúvúré
ihjyúvahíjcyámé ávyéjujtédí iíllityénema. ͅӕӕ¡ɗɞʮËֆ͑ľˇľҡѸΔΔ͑ŃŃ͑ľŃ

14ॸAabée Jetsóó wañéhjɽ ‫ ڟ‬pɽ ‫ڟ‬néévénáa 25ॸEhdúu Jetsóó néénéllii Jerotsarée
duurúvájá pañévú úwaabóhi. 15ॸAanée múnaa néjcatsíhi:
imíwu dibye úwáábóneri diitye ávyéjujte —¿Aca tsá éhne áábyeke ditye
iúllévenúne néé dííbyedítyu: ͑ŃȍËΎȍɞʮËֆҡәɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoki? 26ॸÁróóbeke
—¿Aca kiátú aadi ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vaíñé wáájacúné ‫˔ع‬ľľ͑ҡѸҡŃӕ¡фŃɰɰ͑͑ŃŃ͑ľŃ?
waajácúháámɽ ‫ڟ‬ubárée ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyáábejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? Áánélliihyéubá bo ávyéjujte íjcyarómé
16ॸÁánélliihyée neebe diityéke: cáhcujtsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ̲ɽ ‫ڟ‬amúnáake
—Tsá oore táɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá ɽ ‫ڟ‬jtsaméityu o pájtyetétsóiibye Críjto dibye íjcyane.
újcune o úwáábotúne. Muurá ihdyu okée 27ॸÁrónáacáubá tsá diibye íjcyatúne.
wállóóbé uwáábóré teéne. 17ॸAane Muurá méwaajácú kiá múnáajpí dibye

cáhawáá óvíi dibye ímillédú íjcyame íjcyane. Muurá ihdyu mɽ ‫ڟ‬amúnáake
waajácú kiátú tsááné uwáábó o pájtyetétsóiibye tsáácooca tsá múha
méénuhíjcyáne. 18ॸMuurá tsaate íhdityúré wáájácúityú kiátú dibye tsááneé.
iújcune úwaabó diityéké mɽ ‫ڟ‬amúnaa 28ॸEhdúu Jetsóodítyú ditye íhjyuváné
iávyéjújtsokíye. Áánetu ihdyu okée iwáájácúne duurúvájá pañévú

wállóóbeke iávyéjujtsóné ímillémé iúwáábótsihvu neébe:
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡľȍĀәʮӕËΎәՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑ľ. —¿A ámuhává éhne méwaajácú kiá
19ॸMuuráhjáa Píívyéébe muhdú ámuha múnáajpí o íjcyane? Árónáacáa tsá oore
meíjcyáíñé taúhbajúvú ámúhakye ajcú táɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwaríyé o tsáátune. Muuráhjáa o
Moitséeúvuj tééveri. Árónáa muurá tsá tsáá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ˔ľ̲ӕȍ
ámuha tsaatéubáré tene néhdu mewáájácútuube oke wállóónélliíhye.
meíjcyatúne. Aame ¿ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú ámuha 29ॸÁánetu ihdyu ó waajácú dííbyeke okée
méimíllé oke mellííhyanúne? wállóóbeke.

20ॸÁánélliihyée tétsii íjcyame néé dííbyeke: 30ॸEhdúu Jetsóó nééné hallútú
—Naavénéhaca dípañe. ¿Aca múha uke imíllerómé dííbyeke iékeevéne.

imíllé illííhyanúne? Árónáacáa tsá ditye ékéévetú iéévéi
21ॸÁánélliihyée neebe diityéke: úújetétúnélliíhye. 31ॸÁróóbekée tsijtye
—Ááneráhjáa tsáneere wáyeéévejcóójɽ ‫ڟ‬ mítyame cáhcujtsómé néjcatsíhi:
ҡѸЙɗɗ˔ֆľΎ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑Ń̲әȍĀӕф —¿Aca íhya tsijpi itsááca áánú
ámúhakye pajtyéhi. 22ॸÁrónáacáa muurá ehnííñevu méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬
Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri méénúiyáhi?
̲ŃŃ͑әҡәфΔ͑Ńҡәȍ¡ʮӕ̲әȍɰȍĀŃ
múnáaúvú méénuhíjcyádújuco wápíj ЬфɗҡѸŃΔ̲әˇľҡѸΔΎŃ́́ľԮӕ
ҡѸɰɰ̲Ń͑ľ˔ľ̲ӕȍҡѸɗʮֆӕՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɽ ‫ڟ‬ ľ˔ŃŃԮľ̲ә͑˔ľՓ́́ΎΔ͑ľ
íjcyaróné mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsohíjcyáne. 23ॸEhdu 32ॸk͑ŃȍʮĀɗ¡ֆľ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰфɗ
muurá téhdure ámuha méméénuhíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnaa íhjyúvahíjcyáné paritséómú

ˇΔॷ7 180
lleebóhi. Aanéhjáa múhdurá llúúvájté ‫ڟ‬

—ʣ̲ɰ͑ŃȍĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ¡ֆľŃȍ͑ľԮ
avyéjujtémá diityéké pájtyénéllii Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi
wallóómé duurúvájá tehméjteke dííbye tsááiíbye.
éllevu ditye iékéévéébeke itsájtyeki. 41ॸTéhdurée tsijtye nééhií:
33ॸAamée dííbyedívú wájtsɽ ‫ڟ‬náa pámeekéré —Diibyéjuco muurá aabye Críjto
neébe: éhneváa mɽ ‫ڟ‬amúnáake pájtyetétsóiíbye.
—Tsá ámúhama múhajchótá o Árónáacáa tsijtye nééhií:
íjcyáityúne. Muurá wahájchotáré o —oфΔ͑ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ʮЙɗҡѸ
íjcyátsihdyu ó oomíjyúcoó okée wállóóbe Críjto íjcyáítyuróne. 42ॸMuurá Píívyéébé
éllevu. 34ॸÁijyu muurá ámuha oke ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľġ¡ɞɗәԮәʮ
menéhcorómé tsá maájtyúmɽ ‫ڟ‬ityú kiá o ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľĀɗ¡ֆľɞʮËֆɞ͖Ń
íjcyáhullévú ámuha dííbyeúvúhjáa ícyahíjcyacóómí Berée
meúújetéítyúrónélliíhye. múnáajpi.
35ॸÁánélliihyée tsaate néjcatsíhi: 43ॸEhdúu mɽ ‫ڟ‬amúnaa páhduváré ɽ ‫ڟ‬jtsámeí
—¿Aca íhya kiávú péébeke Jetsóodítyu. 44ॸÁijyúu tsaate imíllerá

maájtyumɽ ‫ڟ‬júcóóityúné eene neébe? Íhya dííbyeke iékeevéne. Árónáacáa tsá ditye
mityá íñe kiáhjɽ ‫ ڟ‬ҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑Й͖ľ tehdu méénutúne.
memúnaa jodíómú mújtáme éllevúréjuco
dibye pééiñe. 36ॸ¿Aca íhya tsáma muhdú oԮֆŃʮӕʮҡľҡѸˇľҡѸΔΎ˔ľËȍËәʮҡѸΎҡә͑ľ
nééiñe eene meke neebe dííbyeke 45ॸAanée diitye duurúvájá tehméjté
menéhcorómé dibye íjcyáhullévú dííbyeke iékééve tsáárome íévejtéré
meúújetéítyuróne? oomíhi: Aaméhjáa diitye paritséómuma
llúúvájté avyéjujtédívú úújetémeke
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔˇľҡѸΔΎ˔ľ népejtsóme:
ËȍËәʮҡѸΔ̲ŃЙ͖ŃԮәәËԮŃ͑ľ ‫ڟ‬
—¿Kiávújuco diíbyej? ¿ʣveekí tsá
37ॸk͑Ńľ͑ɗȍ͖ŃľʮËΔΔʮɰфŃʮӕËΎҡѸәәË ámuha metsívatúne?
teene wañéhjɽ ‫ ڟ‬pájtyéijcyóójɽ ‫ ڟ‬Jetsóó 46ॸÁánélliihyéhjáa néémeé:
kéévánécoba nééhií: —¿Muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú méékééveé

—Tsaate ádópivyémé taéllevu metsa o túútaváné íhjyúváábekéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? Tsá
íjchoki. 38ॸMuurá Píívyéébé muurá múha múijyú tehdu íhjyúvatúne.
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľΎ˔ľËȍËәʮҡѸΔ̲Ń 47ॸÁánélliihyéhjáa nééme diityéke:
ɽ ‫ڟ‬buúúné pañévú téhiñe ípívyééveíñé —Áánélliihyéha íllure ámuha dííbyedívú

íñujpácyó bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vú ájcúnéj tehíñe. máállítsámeíhi. 48ॸTsá muurá avyéjujte
39ॸEhdúu nehíjcyaabe dííbyeke íjcyárómedítyú tsaatéubáré cáhcújtsotú
cáhcújtsómé pañévú Píívyéébé Apííchó dííbyeke. Téhdure muha meíjcyarómé tsá
úcaavéné diityéké túkévéjtsoíñé mecáhcújtsotúne. 49ॸApáámyéré ihdyu
iñééiyóne. Árónáacáa tsáhái téijyu tene ímityúmé Píívyéébé taúhbaju wáájácutúmé
tsááíñe éévé úújetétú diibyée Jetsóó ɰʮҡѸәËӕ͑әĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎæфɞʮҡΎɞʮËֆ͑ľ.
teene wállóóiibye íavyéjuvúi 50-51ॸEhdúhjáa ditye néénéllii diityéejpi
óómítyúnélliíhye. Nicodéémó tsápejcóo Jetsóoke

ááhɽ ‫ڟ‬véjeebe néé diityéke:
ЬȍĀәԮфŃˇľҡѸΔΎĀɞҡֆә —Muurá taúhbaju néé tsá peecútéré
̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞ͖ľ tsáápihdívú meɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍфҡѸΔɗҡֆәĀɗ¡ֆľɰɰ͑
40ॸAanée tsaate dibye íhjyuváné méénune ímíñeúvú
illéébóne nééhií: mewáájácútúhajchííjyu.
181 ˇΔॷ7ٍॷ8
52ॸÁánélliihyéhjáa
nééme dííbyeke: —¿Aca kiávújuco íñe díhyallúvuné
—‫ؽ‬Ԋӕ¡¡ΎҡŃȍĀӕфľǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰ úúballéme? ¿A tsá íñe uke muhdú ditye
múnáajpij! Cáhawáá Píívyéébé méénúityúne?
waajácuháámɽ ‫ ڟ‬dehve u wáájácu tsá 11ॸÁánélliihyée neélle:
̲ӕӕфǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ĀɞҡֆәĀɞɞ¡ֆŃ —Íhya tsáhaj.

ihjyú uubálle múnáajpi íjcyaíñé Áánélliihyée idyé Jetsóó nééhií:
némeítyúne. 53ॸEhdúhjáa dííbyeke iñééne —Téhdure o íjcyároobe tsá muhdú uke
ihjyáhañévuréjuco ditye pééneé. o méénúityúne. Ahdícyane wa dipyej.
Tsiiñe ihdyu ímityúné meenújúcohdíñe.
ʊȍĀɞËֆ̲ľ̲ɞËֆȍɞʮËֆ͑ľՓ́́ľ
8
1ॸÁánetúu
‫ڟ‬
ʣ̲ɰʮӕԮӕ̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑˔ľ
Jetsóoma muha mepéé
ˇľҡѸΔΔՓʮËӕҡѸΔ͑ľ
oríívo bájú íjcyátsihvu. 2ॸAamée idyé
ҡѸɞʮËֆΎΎʮɰҡѸɗɗ͖ľ̲ӕȍ̲ŃΎΎ̲ɞ 12ॸÁáné tsiíjyúu tsiiñe mɽ ‫ڟ‬amúnáake
duurúvajávu. Átsihvúu mɽ ‫ڟ‬amúnaa úwááboobe nééhií:

dííbyedívú píhcyáávémeke iácúúvéne —ͅӕӕфЙľľҡŃĀәΎ͑ŃŃ¡ľɞɞ͖әʮɰфɗΎ
úwááboóbe. íjcyáábej tééveri mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
3ॸÁánáacáa taúhbájú uwáábojtémá uwááboju waajácuú peetédú nééne
paritséómú tsivá ájyúma íjcyárolle bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vú diityéké ájcune. Aane oke
tsíjpiima íjcyálleke ityúvááólleke. cáhcujtsómé tsáhájuco éhne múu
4ॸÁállekée Jetsóó tééjá pañe íjcyáábe cúúvétsihyi íjcyadu ímítyúné pañe
éllevu itsájtyéne dííbyeke néémeé: íjcyatúne.
—Uwááboóbej, áámye ájyúma íjcyárolle 13ॸÁánélliihyée paritséómú néé
tsíjpiima íjcyálleke muha métuvááóhi. dííbyeke:

5ॸMuuráhjáa Moitséeúvú taúhbaju néé —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí eene ehdu uure ú
ehdu nééné walléémuke medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñé némeíhi? Tsá muurá múha uke
néwayúúnevu maáámúneri. ¿Ácooca cáhcújtsóítyuróne.
muhdú u néé téénetu? 14ॸÁánélliihyée neébe:
6ॸÁánélliihyée íllure icyánóóvéne —Áánerá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ͑ŃŃȍɗɞ. Muurá ó
íhyójtsɽ ‫ڟ‬ՓфɗËҡә͑ӕӕ¡ľɞɞ͖ӕʮɰ. Ehdúu waajácú kiátúhjáa o tsáhullévú o pééiñe.
Jetsóoke nééme muhdú dibye nééne Aane tsá ámuha mewáájácutúne.
dííbyé hallúvú iúúbálléroki. 7ॸAanée 15ॸMuurá mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬jtsaméíyé ámúhá
éhnííñevúré ditye dillónéllii pañe íjcyánéllii ehdu óhdityu ámuha

icyánohjúcunútsihdyu neébe: méɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi. Áánetu ihdyu tsáhái
—Ané óvíi ihdyu ámúhadítyú ícyooca múhdityú o néétu muhdú ditye
múijyúubá ímityúné méénuhíjcyátuube íjcyane. 16ॸMuurá muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa
áámútujkénú díílleke. ícyahíjcyáné diityémá o ímíbájchoca ó
8ॸEhdúu iñééne tsiiñe icyánóóvéne nééiyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ̲ӕȍĀәĀɗҡֆľ
Ëҡә͑ӕӕ¡ľɞɞ͖ӕʮɰ. 9ॸAanée ehdu dibye ícyahíjcyáne. Árónáa tsá oore o
néérónáa waajácúmé ímityúmé iíjcyane. méénúítyuróne. Okée wálloobe Llihíyoma
Aamée ílluréjuco tsáápiitsádí péécunúne. muhtsi méméénúiyáhi. 17ॸMuurá ámúhá
Tujkénúu kéémejte péécunúhi. Ááné ҡәȍ¡ʮӕ͑ŃŃ̲ɞɞҡֆŃҡѸɗɰɰ͑Йʮҡֆľ͑ľ
boonée iiyéjuco dille cóeváné tétsihvu úúbállécooca mecáhcujtsóne. 18ॸAhdu
Jetsóó úniúvu. 10ॸAanée Jetsóó muurá íñe ó némeíhijcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕӕ¡
ɗËֆ͑ΎȍʮәËӕ͑әҡѸɗȍĀֆӕɰɰҡŃËӕ͑әɗɗֆŃʮӕËΎ o íjcyane. Áábeke oke Llihíyó waajácú
tétsihyi íjcyálleke. Áállekée neébe. okée wálloóbe.
ˇΔॷ8 182
19ॸEhdúu Jetsóó néénéllii nééme dííbyeke: 27ॸEhdúu Jetsóó Cááni Píívyéébedítyú

—¿Aca kiá diibye Díícyáánií? diityéké úúbálleróné tsá ditye
Áánélliihyée neébe: wáájácutúne. 28ॸÁámekée idyé neébe:
—Oke ámuha mewáájácúmejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ —Muurá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
méwaajácúiyá Llihíyoke. Muurá oke ipívyéévéébeke páwachékevu ámuha
ámuha mewáájácuca téhdure mewátyétyéhcúcooca botsíi méwaajácuú
méwaajácúiyá dííbyeke. muubá o íjcyane. Tsá táɽ ‫ڟ‬jtsaméityúré o
20ॸEhdúu Jetsóó úwaabó duurúvájá újcune ámúhakye o néhíjcyatúne. Muurá
Й͖ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮŃĀѸɰɰĀѸɰ ihdyu Llihíyó oke néénere ó nehíjcyáhi.
pícyámeíhíjcyátsihyi íjcyámeke. 29ॸMuurá diibye okée wálloobe tsá kiá
Áróóbekée téijyu tsá múha ékéévetú óhdityu íjcyatúne. Aabe tsá oke
iéévéi úújététúnélliíhye. ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotú dibye ímilléné o
méénuhíjcyánélliíhye.
ˇľҡѸΔΎ˔ľËȍËәʮҡѸΎҡә̲Ń 30ॸEhdúu dibye néénetu mítyame
ҡѸәәʮľҡŃɗҡֆәĀɞɞ¡ֆľĀɞԮӕ cáhcujtsó dííbyeke.
21ॸÁáné boonétúu idyé tsiiñe neebe
diityéke: ͮԮŃ͑ľŃʮҡľ
—Tsúúca muurá ámúhadítyú o 31ॸÁámekée neébe:
péjúcoóhi. Áábeke ámuha oke —Muurá íñe ámúhakye o néhijcyáné
menéhcorómé tsá maájtyúmɽ ‫ڟ‬ityúne. ámuha mecáhcújtsóne tehdu
Ámuha médsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veé ámuhá imítyuháñé meíjcyáhajchíí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡȍ͖ŃʮҡŃ̲ӕȍ
ímíbáávyetúmére. Áánéllii o péhullévú méíjcyaáhi. 32ॸAame ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
tsá óhdivu ámuha meúújetéityúne. uwááboju tsúúca mewáájacúmé múhdurá
22ॸEhdúu Jetsóó néénéllii tétsihyi ámuha meícyahíjcyánetu méímíjpyéteéhi.
íjcyame néjcatsíhi: 33ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke:
—Dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsámeíiibyéubáhaja. —Áánerá muha Aavaráaúvúj

Íjcyátúnéllii neebe dííbyedívú ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ľɞʮËֆ̲ľ˔ľ‫ع‬ɽ ‫ڟ‬veekí u
meúújetéityúne. néé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú muha meímíjpyetéiñe tehdu
23ॸÁánélliihyée neebe diityéke: múhójtsɽ ‫ ڟ‬pañé muha meíjcyámekéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari?
—Ámuha muurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫ڟ‬ʮɰ 34ॸÁánélliihyée neébe:
múnaáre. Áánetu tsá ɽ ‫ڟ‬ʮɰ̲ә͑ʮЙɗΎ —Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɗҡֆә͑Ń

íjcyatúne. ͅӕӕфȍʮɗȍĀֆӕ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕΎ méénuhíjcyámé tsá ímí íjcyatú éhne
tsááhií. 24ॸÁánéllii ámúhakye o néé múúne tsíjtyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyame
diibyéjuco mɽ ‫ڟ‬amúnáake o íjcyadu. 35ॸͅӕӕфҡѸҡŃȍΔʮҡѸɰфɗɞʮËֆ¡ľ
pájtyetétsóóbeke cáhcújtsotúmé íimítyú tsá diityéejpi íjcyatúne. Áánetu ihdyu
ímíbáávyetúméré dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñe. diityé hajchi diityéejpi. 36ॸAhdu Píívyéébé
25ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke: Hajchi o íjcyaabe ámúhakye ímítyúnetu o
—¿Aca muubá uú? ímíjpyetétsómé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ
Áánélliihyée neébe: ‫ڟ‬
méímíjpyéteéhi. 37ॸʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΔȍĀľ
—Muurá tsúúca ámúhakye ó nehíjcyá ̲ӕȍkԮфәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ
muubá o íjcyane. 26ॸAane téhdure meíjcyarómé méimíllehíjcyá oke
múhdurá ámuha meícyahíjcyáné medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóné íñe ámúhakye o
ámúhakye ó nééiyáhi. Árónáa okée úwaabóné ámuha mecáhcújtsóiyóné
wálloobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗΎ˔ľĀɗ¡ֆľ meímíllétúnema. 38ॸMuurá ihdyu Llihíyó
néénere ámúhakye ó nehíjcyáhi. oke túkévéjtsóneri ámúhama ó
183 ˇΔॷ8
ihjyúvahíjcyáhi. Ahdu muurá ámúháj

caani ámúhakye túkévejtsódújuco ámuha kԮфәԮәɞʮËֆҡә͑ËʮӕËΎ
meícyahíjcyáne. æфɞʮҡΎɞËֆȍɞʮËֆ͑ľ
39ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke: 48ॸEhdúu Jetsóó néénéllii nééme
—o͑ľфɗȍĀֆӕ̲әәȍɰȍĀŃ̲ә͑ʮЙɗ dííbyeke:
Aavaráaúvú múúháj caáni. —Ihdyúha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ̲ӕȍ
Áánélliihyée Jetsóó néé diityéke: ̲ľ͑ŃȍɗʮËֆ͑ŃҽѸ̲фɗɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ʮЙɗ
—Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľәԮәʮ u íjcyáábé pañe naavéné íjcyane.
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆË 49ॸÁánélliihyée neébe:
dííbyeúvúu ícyahíjcyádú ámuha —Áánerá tsá tápañe naavéné íjcyatúne.

méíjcyáiyáhi. 40ॸAaca muurá íñe ͅӕӕфɗȍĀֆӕɰɰ͑Ύ̲ŃŃ͑ә͑ľфɗ̞́ɗȍɞֆΎ˔ľ
Píívyéébe oke túkévéjtsóneri ámúhakye ó ávyéjútsohíjcyáhi. Áánetu ámuha tsá
o úwáábohíjcyáné hallútú tsá ámuha oke oke maávyejúúlletúne. 50ॸAane tsá o
medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóítyuróne. Tsáháa muurá íjyácunútú oke ámuha
ehdu Aavaráaúvú néétune. 41ॸÁrónáa maávyéjújtsóíyóneri. Árónáa ihdyu
ihdyu ámúháj caani íjcyadújuco Llihíyó imíllerá oke ámuha
ámuúha. maávyéjujtsóne. Aabe ihdyu óvíi muhdú
Áánélliihyée nééme dííbyeke: néé oke ávyejúúllétúmeke. 51ॸAane
—Áánerá íjcyaabe tsáápiiye múúháj ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃΎ͑ŃȍɗʮËֆ͑Ń
caani Píívyéébeé. Tsá tsijpi múúháj caani cáhcujtsómé múijyú dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɗҡֆә͑ľ.
íjcyatúne. 52ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke:
42ॸÁánélliihyée Jetsóó néé diityéke: ‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ŃȍËĀɞЙ͖ľ͑ԮŃ͑ľ. Muurá
—Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲әȍʮ eene ɽ ‫ڟ‬nehjɽ ‫ڟ‬réjucó u íhjyuváne.
caani íjcyaca oke ámuha méwájyúiyáhi. Ááneráhjáa Aavaráaúvuma Píívyéébé
Muuráhjáa dííbyedítyú o tsáá oke dibye ihjyú uubálle múnaa ɽ ‫ڟ‬htsutúmé
wállóónélliíhye. Tsáháa táɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwaríyé o íjcyároméhjɽ ‫ ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi. Aanáa
tsáátune. 43ॸAabe ámúhakye o úwaabóné muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane u néé u néhijcyáné
¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ámuha melléébohíjcyatúne? cáhcujtsómé múijyú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityúne. 53ॸ¿Aca
44ॸMuurá ihdyu ámúháj caani Naavéné Āɗɗ¡ֆľ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑ʮЙɗkԮфәԮә
íjcyánéllii dibye ímillédú ámuha ehnííñevu uú? Áhdure ¿aca diitye
méméénuhíjcyáhi. Muuráhjáa Píívyéébé ihjyú uubálle múnáaúvú
iípívyeevédújuco ímítyuube diibye ehnííñevu uú? Ááneráhjáa diitye
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ̲ә͑ʮЙɗ. Áábé pañe tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ íjcyarómé dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬tehdu múha
ɽ ‫ڟ‬jtsaméí íjcyatúne. Apááñéré álliu dííbyé uke cáhcújtsóíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari.
pañe íjcyáábedítyú ímichi teene 54ॸÁánélliihyée neébe:
tsahíjcyáhi. 45-46ॸAhdu ámuha —Ihdyu tehdújuco ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎΎфľΎ

menéénéllii tsá meímílletú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ávyéjújtsámeíhíjcyaca tsá múha oke
ámúhakye o néhíjcyaróné cáhcújtsóítyuróne. Aaca idyé tsá tene
mecáhcujtsóne. Áánetu ihdyu tsá múha ímíítyuróne. Árónáa ihdyu Llihíyóré oke
oke nééítyuró ímítyuube o íjcyane. ávyéjútsohíjcyá eene ámúhá Piivyéébé
47ॸMuurá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľŃʮҡŃ dibye íjcyane ámuha menéhíjcyaábe.
íjcyame imíllé dííbyé uwááboju 55ॸÁróóbeke tsá ímí ámuha
illéébone. Áánetu ámuha dííbyeéjté mewáájácutúne. O ihdyu ó waajácú

meíjcyátúnéllii tsá meímílletú teene dííbyeke. Muurá dííbyeke o wáájácutúné
melléébone. o nééca ámuháduíyó oo állíu múnáajpi.
ˇΔॷ8ٍॷ9 184
Árónáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľΎՓʮËә͑Ń́́ɗɗ —Díllójcámeítyé éhne ‘dityée wálloóne’

oke dibye nééne ó cáhcútsohíjcyáhi. nééiyóné ‘Tsiroée’ némeííbáwúutu.
56ॸͅӕӕфȍʮĀɗɗ¡ֆľ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑ʮЙɗ Ahdújucóo dibye téébatu iíllójcámeíjyéne
kԮфәԮәɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әΎҡѸɗ͖ľ óómiñe tsaímiyéjuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teébe.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɗՓʮËә͑Ń́́ɗɞȍֆľ. Ááneríi 8ॸÁábekéhjáa wáájácuhíjcyámé iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne
mítyane ímíjyúúveébe. néjcatsíhi:

57ॸEhdúu Jetsóó néénéllii néémeé: —¿Aca tsá éhne áánu hállúvátuube
—¿Aca muhdú 50 pijcyábá u ËӕәËӕ͑әә¡ŃЙɰ¡Δҡә̲ľɞȍɞʮËֆҡә͑ľ?
íjcyáábejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ú waajácú Aavaráaúvuke? 9ॸÁánélliihyéhjáa tsaate nééhií:
58ॸÁánélliihyée neébe: —Diibyéjuco.
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ Áánetúhjáa tsijtye nééhií:
dííbyeúvúikyée íjcyátúnáacájuco o —Diibyéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Tsíjpiíye. Árónáa ihdyu
ícyahíjcyáne. paabéjuco diíbye.
59ॸEhdúu dibye néénéllii néwayúúné Árónáacáhjáa dííbyere páñetu nééhií:
éhkebámé dííbyeke iáámúroki. —Muurá diibyéjuco oó.
Árónáacáa diityédítyú duurúvájá pañétú 10ॸÁánélliihyéhjáa nééme dííbyeke.
múijyúrá wáájácúratúné ijchívyeébe. —‫ع‬k͑ľ̲әȍĀӕҡәҡѸәәËәɰɰҡŃȍɗ?

ȸ́́әԮҡәә¡ľҡѸɰɰʮӕҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ԯ¡ľ˔ľ —Okée Jetsóó iúúniyi ííñuba
ˇľҡѸΔΔɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔ͑ľ ityátsájcóneri táhálluúúcú ityáábóne
9
1ॸTéhdurée tsátsihdyu muha wallóó ‘Tsiroée’ némeííbáwúutu o
ˇľҡѸΔΎ̲̲ľЙʮҡֆŃ͑ʮҡֆә̲ɰɰ¡ľ íllójcámeítyeki. Ahdújucóo o péébe o
ȍ́́әԮҡәә¡ľ˔ŃȍʮҡѸɰɰʮӕҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬maváábeke. ɞ́́ΔʮË̲ľɞ͖ľҡѸәәËΔɰɰҡŃȍɗ.
2ॸÁábedítyúu muha menéé dííbyeke: 12ॸÁánélliihyéhjáa nééme dííbyeke:
—Uwááboóbej, ¿acáa ɽ ‫ڟ‬veekí áánúke —¿Aane kiá diíbye?

ɞ́́ӕҡѸɰɰʮӕҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬maváhi? ¿A cáánímútsí Áánélliihyéhjáa neébe:
imítyú déjúcotu, mityá dííbyé imítyú —Tsá o wáájácutú kiá ícyooca dibye
déjúcotúrej? íjcyane.
3ॸÁánélliihyée neebe múúhakye:
ЬфɗҡѸŃΔ̲әĀɗ́́Δȍ́́әԮҡәә¡ľ˔ľ
—Tsáháa dííbyé imítyú déjúcotu ehdu
̲әȍĀӕҡәĀɗ¡ֆľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡŃʮӕËΔΔ͑ľ
dibye íjcyatúne. Áhdurée tsá cáánímútsí
imítyú déjúcotu tene íjcyatúne. 13ॸAabéhjáa tsaímiyéjuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téébeke
Muuráhjáa ihdyu dííbyeke o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tétsónej tsajtyémé paritséómu éllevu. 14ॸÁijyúu
tééveri Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyane Jetsóó dííbyeke ímíjpyetétsó
iwáájácúmeí ehdu píívyeébe. 4ॸAane ó ՓֆľŃŃԮľʮËΔΔʮɰ. 15ॸÁánélliihyéhjáa tsiiñe
imíllé okée wálloobe níwaavéné o íjcyáné dillómé dííbyeke múhdutú dibye
hajchótá o méénune. Muurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téjucóóne. Áánélliihyéhjáa neébe:
meííjyunúcooca tsá múha —Okée Jetsóó ííñuba iúúrúnúneri
wákímyeíjyúcootúne. 5ॸMuurá peetédú o táhálluúúcú táábone o íllójcámeíñe
͑ŃŃ¡ľɞɞ͖әʮɰфɗΎɞʮËֆ͑ŃȍʮËȍΔҡɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә ҡѸәәËΔɰɰҡŃȍɗ.
mɽ ‫ڟ‬amúnáadívú ó bóhówátsohíjcyáhi. 16ॸÁánélliihyéhjáa paritséómudítyú
6ॸEhdúu iñééne ííñújɽ ‫ ڟ‬hallúvú iúníñeri tsaate nééhií:
ííñuba ityátsájcóneri diibye —Áánélliihyéhaca tsá dibye
hállúvátúúbeke íhyálluúúcú tááboóbe. Píívyéébedítyú tsáátune. Keená dibye
7ॸÁánemáa neebe dííbyeke: wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬ávyejúúlléne.
185 ˇΔॷ9
Áánetúhjáa tsijtye nééhií: —¿Acáa muhdú uke ímíjpyetétsoóbe?

—Árónáa ímítyuube tsá méénúítyuró 27ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
̲ŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɰ. —Muuráhjané tsúúca ámúhakye ó
Ehdúhjáa paritséómú páhduváré ‫ڟ‬
úúballéhi. ¿ʣveekí ámuha méimíllé tsiiñe
Jetsóodítyú ɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi. 17ॸAaméhjáa ámúhakye o úúballéné ámuha
diibye hállúvátuubée ícyahíjcyaabe mecáhcújtsokíjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? ¿Mityá ámuha
tsaímiyéjuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téébeke tsiiñe nééhií: méimíllé dííbyeke meúraavyéne?
—¿Aanéhaca diibye eene uke 28ॸEhdúhjáa dibye néénéllii ílluréjuco
ímíjpyetétsoobe muubá íjcyane ú ditye dííbyeke iúhbáne nééneé:

ɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ? —Wa ihdyu uure dííbyeke duráávyej.
Áánélliihyéhjáa neébe: Muurá ihdyu muha Moitséeúvú uwáábóré
—ʊȍĀֆӕΔɰʮҡѸәËӕ͑әЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńɗȍʮֆә méúraavyéhi. 29ॸMuurá muha méwaajácú
uubálle múnáajpi dibye íjcyane. dííbyeúvumáa Píívyéébe íhjyúvahíjcyáne.
18-19ॸAanéhjáa tsaate diityédítyú tsá Áánetu eene u néébeke tsá muha
cáhcújtsotú diibyéjuco hállúvátuubée mewáájácutú kiátúhjáa tsáábe muubá
ícyahíjcyaabe dibye íjcyane. Áánemáhjáa íjcyane.
Ë͑ɞ̲әҡѸɗ˔ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬úvámútsikye néémeé: 30ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke:
—¿Ava diibyéjuco áánu éhneváa —¿Aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane tsá ámuha
hállúvátúúbeke ámuhtsi metsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaabe mewáájácúityú kiátúhjáa tsáábe oke
íñe múhdutú tsaímiyéjuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tene? ímíjpyetétsóóbeke? 31ॸMuurá ímityúmé
20ॸÁánélliihyéhjáa neemútsi: ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δҡә̲ľɞֆΔ͑ŃҡѸĀɗ¡ֆľ
—Éée, diibyéjuco. 21ॸÁrónáa ihdyu tsá lléébóítyuróne. Áánetu ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
muhtsi mewáájácutú múha dííbyeke dííbyeéjté íjcyame dibye ímillédú
ímíjpyetétsóne. Aane tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬menécojɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ ícyahíjcyámej tééveri tehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vanéhjɽ ‫ڟ‬
tuhúúlleéhi. Cáhawáá ihdyu medílló méénuúbe. 32ॸTsá muurá múijyú mehdu
ámúhakye dibye iúúbálle muhdú ͑ŃŃ̲ľȍ́́әԮҡә̲Ńȍʮɰ˔ľɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔ͑Ń
iímíjpyeténe. mewáájácutúne. 33ॸAane muurá diibye
22ॸEhdúhjáa cáánímutsi néé diityéké okée ímíjpyetétsoobe Píívyéébedítyú
diibyéjuco Jetsóó Críjto íjcyane itsáátuca tsá tehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vanéhjɽ ‫ڟ‬
néémekéhjáa pihcyáávéjá pañétú méénúítyuróne.
iwáágóoíñé ditye pítyájcámeíñé apííchori. 34ॸEhdúhjáa dibye néénéllii nééme
23ॸÁánélliihyéhjáa neemútsí dííbyekéré dííbyeke:
ditye idílloki. ¿Aca muhdú eene ɽ ‫ڟ‬daatsónée ímítyuube
24ॸEhdúhjáa cáánímutsi néénéllii tsiiñe u píívyeebe ú imíllé múúhakye u
ɰЙɽ ‫ڟ‬úváábeke néémeé: úwaabóne?
—Píívyéébekéré tehdújtso, tsá idyé Ehdúhjáa néémere dííbyeméikye
Jetsóoke. Muurá muha méwaajácú ijchívyetsó pihcyáávéjá pañétu.
ímítyuube dibye íjcyane.
25ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľɞ̲ɞËȍËәʮҡѸΎҡә̲ŃɗʮËֆ
—Árónáa tsáháturo o wáájácutú ȍ́́әԮҡә̲ŃɞʮËֆĀӕ
ímítyuube dibye íjcyane. Apááñéré ó 35ॸAanée tsúúca Jetsóó waajácúhi.
waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńľȍ́́әԮҡӕӕ¡ľΎ Áábekée tsáijyu iájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬be neébe:
ícyahíjcyáábeke oke dibye ímíjpyetétsóne. —¿Aca ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃәËȍËӕʮҡѸΔЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
26ॸÁánélliihyéhjáa tsiiñe nééme Hájchikye?
dííbyeke: 36ॸÁánélliihyée neébe:
ˇΔॷ9ٍॷ10 186
—Ávyéjuúbej, oke duubállé caabyé

dibye íjcyane o cáhcújtso dííbyeke. ˇľҡѸΔΔΎ¡ŃŃʮ̲әҡľȍ̲ŃŃ¡ŃĀӕ
37ॸÁánélliihyée neébe: 7ॸAanée ditye lléébótúnéllii tsiiñe neebe
—Diibyéjuco muurá íñe úúma o íboohówájɽ ‫ڟ‬jtori:
íhjyuváne. Aane tsúúca oke u ájtyumɽ ‫ڟ‬hi. —Oo muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡľľ͑ľΎ¡ŃŃʮ̲ә
38ॸÁánélliihyée dííbyé lliiñévú mɽ ‫ڟ‬jcó lleehówádu. 8ॸAabéikyée o tsáátúné
ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne neébe: ɰȍĀľ͑͑ɞ̲ә͑Āә͑ŃŃ̲ľәՓ¡ΎȍɞʮËֆ
—Ávyéjuúbej, uke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΔËȍËӕʮҡѸΔȍɗ. tsɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔфɞֆľ. Árómé uwáábóo tsá
39ॸÁáné boonée Jetsóó nééhií: mɽ ‫ڟ‬amúnaa obééjámúdú nééme
—Muuráhjáa ííñujɽ ‫ڟ‬vú o tsáá muhdú cáhcútsohíjcyatúne. 9ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné diityéké o llééhowádú o néébeke cáhcujtsómé
wáájácutsóvaábe. Ópée o tsáá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә tajtyééveri pájtyetéhi. Aame ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú
wáájácutúmé éhne múúne hállúvatúmé ijcyá éhne múúne obééjámú
íjcyadu néémeke o wáájácútsoki. ítyehméébema íjcyame íjcyadu.
Áhdurée o tsáá panéváré iwáájacúné 10ॸMuurá naní múnáajpi íllure ɽ ‫ڟ‬cúbahrá
ɽ ‫ڟ‬tsúcunúhíjcyámeke o néé ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮӕ obééjámuke. Áánetúu tsá o tsáátu tehdu
ditye wáájácutúne. mɽ ‫ڟ‬amúnáake o méénuki. Ópée o tsáá
40ॸÁánélliihyée paritséómú tétsihyi ĀɗɗҡֆŃ˔ŃΎЙʮҡֆľҡŃҡѸΎɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ
íjcyame nééhií: bóhɽ ‫ ڟ‬ditye iújcuki. 11ॸAabe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
—¿Áca muha tehdu hállúvatúmé páñétúejpi oo oke cáhcujtsómé
íjcyadu? obééjámúdú néémé tehméébe. Muurá
41ॸÁánélliihyée neebe diityéke: obééjámú tehméébé diityé wájyuri
—Árónáa ámuha diityédú menééca tsá ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhi. 12ॸÁánetu áhdólliihyéré
ɰɰ̲͑әȍȍ́́әфɞɞʮËֆɞҡֆӕфΔ͑ľ. Áánetu diityéké téhmehíjcyaabe tsá ímí
ámuha páneere mewáájacúné téhmetúne. Muurá oohííbyé dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vaabe
menémeíhíjcyánéllii ámúhá hallúrí diityéké idyóó tsáábedítyú dibye wááné
ijcyáné ímityúne. boone tsáápiikye dibye tábejcárónetu
wáchájaavémé ílluréjuco mújtane
Ϙ¡ŃŃʮ̲ә̲ɽ ‫ڟ‬ʮËΎҡӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ pahúllevávu. 13ॸEhdu muurá diityéjtane
10
1ॸMuurá naní múnaa obééjámú waabe ditye áhdónélliihyéré téhméroóbe.
mɽ ‫ڟ‬jcó pañévú llééhówatu Aabe tsá diityédí íjyácunútú ihñéjté ditye
úcáávetúmé ihdícyátsihdyúré úcaavéhi. íjcyátúnélliíhye.
2-3ॸÁánetu ihdyu diityé tehméébé úcaavé 14ॸÁánetu ihdyu páñétúejpi diityé
lleehówatu tééwá tehméébé pááyúcúcoóca. tehméébé íjcyadu tahñéjté tehméébé o

Aabe diityéké pɽ ‫ڟ‬úvácooca íjkyéétu íjcyámema muha méwaajácújcatsíhi.
waajácúme. k̲ŃʮӕËΎҡŃ̲ɰʮËΔЙ͖Ńҡә 15ॸAhdu téhdure Llihíyoma muhtsi
áachívú dííbye déjutu íjchivyécunúne. méwaajácújcatsíhi. Aabe tahñéjte wájyuri

4ॸAabe kiávú diityéké tsúúlléhullévú ó ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméií ditye iwágóóóvétuki.
úraavyémé dííbyeke iwáájácúnema. 16ॸTéhdure ijcyámé tsijtye jodíómú
5ॸÁánetu tsíjtyere diityéké pɽ ‫ڟ‬úváhajchíí tsá íjcyáturómé tahñéjté íjcyaímye. Áámeke
ditye péétune. Íllure wááme ditye ó pihjyúcuú pámeere oke cáhcujtsómé
pɽ ‫ڟ‬úvárónáa diityéké iwáájácútúnélliíhye. tsamééréjuco íjcyámé tehméébé o íjcyaki.
6ॸEhdúu Jetsóó diityéké nééne tsá ditye 17ॸMuurá Llihíyó oke wajyú diityé
ՓʮËӕҡәɰɰ͑ɗ͖ŃŃɗֆΔ͑ŃΎ¡ŃŃʮ̲ә wájyuri o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe tsiiñe o bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ííbyeke.
̲ɰʮËΔҡәĀɗ¡ֆľɞȍʮֆӕԮ͑ľ. 18ॸTsá muurá múha oke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóítyuróne.
187 ˇΔॷ10
Muurá ihdyu o ímíllénélliihyéré o múha óhdityu dójtúcúityúne. 29ॸMuurá

ɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeííbyé ó dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veéhi. Ároobe Llíhíyó okée diityédívú téhmétsoobe
tsiiñe ó bóhɰɽ ‫ڟ‬hi. ƄȍĀӕҡә̲ɰՓ̞́ɗȍɞֆΔΎ pámé ehnííñevu ɽ ‫ڟ‬htsútuúbe. Áábedítyú
néhdújuco. tsá múha diityéké dójtúcúityúne.
19ॸEhdúu Jetsóó néénetu páhduváré 30ॸMuurá muhtsi Llihíyoma tsáápiiyéro.
ɽ ‫ڟ‬jtsámeímyé dííbyedítyu. 20ॸTsaatée 31ॸEhdúu Jetsóó néénéllii tsiiñe
nééhií: Ńȍ˔ľ¡̲Ń͑ŃՓֆәә͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľҡŃәȍʮɰфɗ

—Muurá áábyé pañe naavéné íjcyáábé ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóroki. 32ॸÁrónáacáa neebe
ɽ ‫ڟ‬jtsaméí mújtáábeke ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha diityéke:
mécáhcútsohíjcyá állíuuháñé dibye —Áánerá Llihíyó oke pɽ ‫ڟ‬áábóneri
íhjyuváne? ámúhama méénúráítyuróné o
21ॸÁrónáacáa tsijtye nééhií: méénuhíjcyáábeke ¿ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú ámuha
—Tsáháubá ehdu naavéné ípañe méimíllé oke medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne?
íjcyaabe íhjyúváítyuróne. Pane ¿aca 33ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke:
naavéné ípañe íjcyame hállúvátúmeke —Tehdu tééné hallútú uke muha

ímíjpyetétsóiyáhi? medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóíñejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Muurá ihdyu
ɽ ‫ڟ‬veekí mɽ ‫ڟ‬amúnáajpi u íjcyaabe
ˇΎĀɞΔ̲әˇľҡѸΔΎ˔ľŃȍĀɰɰԮ́́Ń͑ľ Píívyéébedi u díllómeíñé hallútúré uke
22ॸÁhdurée tsáijyu Jerotsaréeri muha muha médsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoóhi.
úúníjyá pañe meíjcyánáa duurúvaja 34ॸÁánélliihyée neebe diityéke:
Píívyéébé wáábyuta íjcyaja —Áánerá ámúhá taúhbaju

iwáñehjɽ ‫ڟ‬nuhíjcyajcóójɽ ‫ ڟ‬wáñehjɽ ‫ڟ‬núme. ɞʮËֆȍ̲ɰҡӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ŃŃȍɗɞ: “Ámuha
23ॸÁánáacáa Jetsóó patyéíñuhíjcyá tsátsii méijcyá ohdu.” 35ॸAane muurá dííbyé
ҡŃŃʮ́́ľľȍΔՓә̲ɰՓَҽѸфΎ̲ΔΎٔ uwáábó icyáhcujtsóné úráávyémeke
némeítsihyi. 24ॸo¡ľĀɞԮәӕɰ̲ɽ ‫ڟ‬cáávéne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
néémeé: ¿Aanéhaca íñe múhajchótá nééne dííbyedu ditye íjcyane. 36ॸAanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
múúhadívú tsá u wáájácútsámeíityúne? muhdú dííbyerée oke ííñujɽ ‫ڟ‬vú wálloobe
Bo ihdyu apáhajchíí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ tehdu oore dííbyé Hajchi o íjcyane o
Críjto u íjcyáhajchíí múúhakye duubállej. néénejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Aane ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha
25ॸÁánélliihyée neebe diityéke: ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әɞ̲ɗҡֆә͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɞҡֆәΎ
—Tsúúca muurá ámúhakye ó íhjyuváne? 37ॸIhdyu méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬
nehíjcyará diibyéjuco o íjcyane. Árone ámúhama o méénuhíjcyáné dííbyedítyú
tsá ámuha oke mecáhcútsohíjcyatúne. tsáátuca tehdújuco ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍҡѸ
Téhdure muurá Llihíyo mémeri oke mecáhcújtsóítyuróne. 38ॸAane ihdyu
méénúráítyuróné o méénúneri ó okée dibye wálloone ámuha
bóhówátsómeíhíjcyará diibyéjuco o mecáhcújtsótúrónáa mécahcújtsó o
íjcyane. 26ॸÁrone tsá ámuha oke méénuhíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬dííbyedítyú tsááne
mecáhcútsohíjcyatú táobééjámúdú nééme ámuha mewáájácu Llihíyoma muhtsi
tahñéjté ámuha meíjcyátúnélliíhye. tsáápihdyúré meíjcyane.
27ॸMuurá ihdyu tahñéjté oke waajácú oke 39ॸEhdúu Jetsóó nééné hallútú idyé
icyáhcújtsónélliíhye. Áámeke téhdure ó imíllerómé dííbyeke iékeevéne.

waajácúhi. Aame ímí tehdújuco oke Árónáacáa pállójcoobe diityéke.
uráávyehíjcyáne. 28ॸÁánéllii diityéké ó 40ॸÁábemáa tsiiñe muha mepéé Joodáá
ájcuú múijyú ditye dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ ehnéjcuvu tsojtsó múnáajpíi Jóááuvu

¡ΔȍɰɰԮӕĀɗҡֆľɗՓǣΔΔΔԮŃҡӕ˔ɗ. Áámeke tsá tsótsohíjcyáhullévu. 41ॸÁijyúu mítyane
ˇΔॷ10ٍॷ11 188
mɽ ‫ڟ‬amúnaa dííbyedívú píhcyaavémé 12ॸÁánélliihyée muha menééhií:

néjcatsíhi: —Ávyéjuúbej, áánélliihyéhaca
—Tsáháa muurá áánu méénuhíjcyádú bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬iibye ehdu idyé íllure cúwaábe.
Jóááuvu méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬ 13ॸEhdúu muha menéé ɽ ‫̲ڟ‬ɰËәՓфŃ
méénuhíjcyatúne. Árónáacáhjáa ihdyu dibye nééne meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnema.

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎĀɞ¡ֆľәԮәĀɞɞ¡ֆľĀɞҡֆә 14ॸÁrónáacáa botsíi ímíñeúvú neebe
úúbállehíjcyáne. Ehdúu nééme múúhakye:

Jetsóodítyu. 42ॸÁábekée mítyame tétsíi —Muurá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәË
múnaa cáhcujtsóhi. Ráátsaro dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. 15ॸÁrónáa íllure ó
ímíjyuuvé dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénáa téhulle o
ѠҡѸфΎĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ íjcyátúneri éhnííñevu ámuha oke
11
1ॸÁijyúhjáa ‘Ráátsaro’ némeííbyé mécáhcújtsoki. Ahdícyane cáhawáá
´ľҡ͑ɗфɞɞ͖́́ľ̲әЙɰ̲ͅфɞ, metsu meúújetékij.
Máátaá, ɞʮËֆ̲әЙɰ̲ɞʮËֆ¡ľËȍľ̲Ńȍɗ. 16ॸEhdúu Jetsóó múúhakye néénéllii
2ॸDiillée muurá Maaríá Ávyéjuube Jetsóój Tomáá dííbyere ‘Jemééro’ némeííbyé
tuháácyú pácúúcújpácyori imúríjchóne nééhií:
paacyú íhñíwácori. 3ॸAamúpɽ ‫ڟ‬hjáa wallóó —Ané wa ihdyu metsu pámeere mepéé
tsaatéké Jetsóo éllevu dibye dííbyema téhullévú medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veki.
náhbévahíjcyaabe ɽ ‫ڟ‬hnáhó chéménélliíhye.
4ॸAamée úúballévánetu neébe: Dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ľ˔ľˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ
—Árone dibye dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ŃҡѸɰɰ͑ 17ॸAanée Betáániávú muha meúújeténáa
íjcyatúne. Ihdyu Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬htsútuube úúballémé Jetsóoke tsúúca 4 coojɽ ‫ڟ‬vájuco
íjcyaabe iávyéjújtsámeíkíyé ehdu pájtyene Ráátsaróúvuke ditye cúúúnetu.
dííbyeke pajtyéne. Áhdure dííbyé Hajchi 18ॸTeenée Betáánia Jerotsaréetu míñéécú
o íjcyaabe téénej tééveri o ˔ɗфΔΔ̲ľҡфΔʮЙɰɰ͑ŃԮӕ. 19ॸAanéhjáa mítyame

ávyéjújtsámeíki. Ehdúu neebe Jetsóo. péé diityépɽ ‫ͅ ڟ‬ҡ̲әЙɰ˔ľɗ͖ȍ¡Ń͑ӕ˔ɗ.
5ॸͅɞҡֆ͑ŃľɰԮ̲ľɞɞ¡ֆŃĀɗɗҡֆŃ˔Ńͅҡ, 20ॸAanéhjáa diille Mááta tsúúca
Maaríaa, Ráátsaroo, íjcyámeke. 6ॸAabée tétsihyíjyuco muha meíjcyane iwáájácúne

Ráátsaro ɽ ‫ڟ‬hnáhó chémene ditye cáhdahɽ ‫ڟ‬ró Jetsóoke. Áánetúhjáa Maaríá
úúbállérónáa míjcyoojɽ ‫ڟ‬cúi ijcyá tétsihyi. ȍɰԮӕËΎŃԮȍɗ. 21ॸAallée Mááta néé
7ॸÁtsihdyúu botsíi neebe múúhakye: dííbyeke:
—ͅŃҡѸӕҡѸɗɗ͖ľ̲ľЙŃŃˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰԮӕ. —Ávyéjuúbej, úpée u íjcyaca táñahbe
8ॸÁánélliihyée muha menéé dííbyeke: dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véítyúroobe tsúúca dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ.
—Uwááboóbej, muuráhjáa éíjyure 22ॸÁrónáa ihdyu ó waajácú Píívyéébe uke
téhullé múnaa uke imíllerá ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóné pɽ ‫ڟ‬ááboíñe.

néwayúúnevu iáámúneri. Áhullévú 23ॸÁánélliihyée neebe díílleke:
muhdú ú imíllé mepééneé. —Díñahbe bóhɰɽ ‫ڟ‬hi.

9ॸÁánélliihyée neébe: 24ॸÁánélliihyée neélle:
—ͅӕӕфËΔΔʮɰɞ̲ɞ̲ʮҡֆӕ̲ɽ ‫ڟ‬hi. Áánéllii —Éée, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΔՓʮËәĀɗ¡ֆľ

ËΔΔʮɰә́́Ń̲ľ˔ľҡѸɰɰ͑Йʮҡֆľҡә͑ľ. ¡Δȍɰɰɞ͖ŃЙ͑ľľфľҡѸɞȍĀֆӕфŃʮӕËΎ
10ॸÁánetu pejco úlleme cábóhcámeíhi. ímíbáávyéijyu pámeere dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń
11ॸÁtsihdyúu idyé múúhakye neébe: bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬coóca.
—Muurá ihdyu ménahbéébé Ráátsaro 25ॸÁánélliihyée Jetsóó nééhií:
íllure cuwáhi. Áróóbeke ó ákyéjtsóteé —Muurá dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ľ˔ľΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔȍɗ.

téhullévú meúújetédu. Áánéllii pámeere oke cáhcujtsómé
189 ˇΔॷ11
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬verómé bóhɰɽ ‫ڟ‬hi. 26ॸAame tsá kímoovéhi. Áijyúu teene níkyehéjú
wágóóóvéityúne. ¿A ú cáhcujtsó uke o wátájcámeí mítyau nééwayúvu. 39ॸAanée
nééneé? neebe diityéke:
27ॸÁánélliihyée neélle: —æ͑ľľӕ͑ŃŃՓֆӕ̲Ńɰɰ͑ŃҡѸΎʮ.
—Éée Ávyéjuúbej, ó cáhcujtsó Árónáacáa dííbyeúvú naalle Mááta
diibyéjuco éhneváa íñe ííñujɽ ‫ڟ‬vú tsááiibye nééhií:
Críjto Píívyéébé Hajchi u íjcyane. —Ávyéjuúbej, árónáacáubá tsúúca
toocújúcoóbe. Muurá tsúúca 4
ѠҡѸфΔәԮӕ˔ľˇľҡѸΔΔ˔ɞ̲ΎΎԮŃ͑ľ coojɽ ‫ڟ‬vájuco mee díbyeúvúu
28ॸEhdúu iñééne Mááta íñaalle Maaría dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu.
éllevu ipyééne áábánéwu neetéhi: 40ॸÁánélliihyée neébe:
—Muúllej, Uwááboobe éhtsíhyi —Muuráhjané idyé uke o néé oke u

íjcyaabe uke pɽ ‫ڟ‬uváhi. ËȍËәʮҡѸΔȍʮËȍɞɞЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰȍҡѸәҡәӕ
29ॸÁánélliihyéhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi peelle dííbyeke ʮҡֆә̲ɰɞ͖ľ.
iúújetéki. 30ॸTéijyúu tsáhái muha 41ॸEhdúu dibye néénéllii awáá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netsómé
meúújetétú técoomívu. Kémúélléhréikyée teeu nééwayu. Áánáacáa cáámevu

muuha Mááta múúhadívú úújetétsihyi. icyárúúvéne Cááníma íhjyúvaabe nééhií:
31ॸk͑ŃȍʮͅфɞĀɗɗҡֆŃЙɰ˔ľ͑ȍ¡ľ͑ә̲Ń —Ayúju Táácáániíj, uke ó téhdujtsó
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa ijchívyeíñú peecútére. Aanéhjáa páneere uke o nééne oke u lléébohíjcyáné
ɰʮҡѸәËӕ͑ә̲Ńɞ͖ȍ¡ľәԮӕ˔ľɗ˔ɞ̲ΔΔԮŃ͑ľ hallúvu. 42ॸMuurá ó waajácú oke u
dille íjchívyeíñúne. Áánemáhjáa lléébohíjcyáne. Ehdu íñe uke o néé íjtye
úraavyémé díílleke. mɽ ‫ڟ‬amúnaa icyáhcújtso ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃľΎ˔ľӕ
32ॸḱ́Ńľ̲әәȍĀɞԮәՓʮҡѸɰ́́ľˇľҡѸΔΔ wálloóne.
́́ɗɗ͖ŃԮәɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne néé dííbyeke: 43ॸEhdúu Cááníma iíhjyúvátsihdyu
—Ávyéjuúbej, úpée u íjcyaca táñahbe tsɽ ‫ڟ‬jpánécoba neébe:

dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véítyúroobe tsúúca dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. —¡Rátsa Ráátsaroj, díjchivye eene
33ॸEhdúu iñééne taálle. Téhdurée níkyéhéjú pañétu!
dííllema pééme tááhií. Aanée Jetsóoke 44ॸEhdúu dibye néénemáyé
kímóhcó pajtyéhi. 34ॸAabée néé diityéke: ijchívyéjúcoobe dityéhjáa

—¿Kiátúhjáa ámuha mécuuú bɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫͑ڟ‬ә͑Ńȍʮɰ̲ֆľ. Áánélliihyée neebe
dííbyeúvuke? diityéke:
Áánélliihyée néémeé: —Métsiñu eene ɽ ‫¡ڟ‬ɰɰʮɽ ‫ڟ‬nuháñe.
—Cáhawáá metsu meúújeté ténijkye.
35-36ॸEhdúu ditye nétsiu Jetsóó táánéllii ˇľҡѸΔΎ˔ľɗŃ˔ŃŃԮľɞ͖ŃĀɗҡֆľЙɞҡֆËΔʮËҡѸɞ͖ľ
néjcatsímye: (Mt. 26.1-5; Mc. 14.1-2; Rc. 22.1-2)
—Mítyanée muurá wájyuube 45ॸEhdúu dibye méénune iájtyúmɽ ‫ڟ‬néllii
dííbyeúvuke. Maaríama péémedítyú mítyame cáhcujtsó

37ॸÁánetúu tsaate nééhií: dííbyeke. 46ॸÁánetúu cáhcújtsotúmé
—o͑ľфȍ́́әԮҡә̲Ńȍʮɰ˔ľ paritséómu éllevu ipyééne úúbálletéhi.
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tétsohíjcyaabée ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá múhdúubá 47ॸÁáné lliiñétúhjáa píhcyaavémé pámeere
̲ŃŃ͑ӕҡәĀɞɞ¡ֆľәԮӕ˔ľĀɗ¡ֆľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétuki? llúúvájté avyéjujtémá tsijtye páñétúejte

ávyéjujte ipítyácójcatsí muhdú dííbyeke
ѠҡѸфΔ˔ŃˇľҡѸΔΔ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ imyéénuíñe. Aaméhjáa néjcatsíhi:
38ॸAamée
dííbyeúvú níjkyé hallúvú —¿Aca muhdú íñe méméénuú
muha meúújeténáa tsiiñe Jetsóó dííbyeke? Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
ˇΔॷ11ٍॷ12 190
̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ¡ľ̲ŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɰ.
48ॸMuurá éhdure dííbyeke ҽѸЙɗ́́ľЙËәәËәʮЙËֆΎфɗ
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóhajchíí pámeere ˇľҡѸΔΔʮҡӕȍËֆәҡѸΔʮҡѸΎ͑ľ
dííbyekéréjuco ávyejúúlleíñe. Áijyu (Mt. 26.6-13; Mc. 14.3-9)
12
muurá romáánómú méhdivu 1ॸAanée téijyu íhyojtsɽ ‫ڟ‬tú
icyáyobáávaténe íñe méduurúvaja tsájcoojɽ ‫ڟ‬turéjuco teene pajtyété

iwácávyáhcóne méhdi ɽ ‫ڟ‬cúbáhráiyáhi. wañéhjɽ ‫ ڟ‬llééváíñáa Jetsóoma muha
Ehdúhjáa néjcatsímye. mepéé Betáániávu dibyée bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoobe
49ॸÁijyúu tééné pijcyábari diityédítyú Ráátsaro íjcyácoomívu. 2ॸÁijyúu diitye
tsaapi piañétúejpi llúúvájté avyéjuube Ráátsarómú mítyane majcho meenú
íjcyaabe Caipáá néé diityéke: dííbyeke idyúúruváne. Áánevúu Mááta
—Ávyétá muutérá mɽ ‫ڟ‬a ámuha ájcune máchohíjcyamútsí diibye
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá wáájácutúme. 50ॸMuurá ihdyu Jetsóoma. 3ॸÁánáacáa ‘náádoó’ némeíñé
tehdújuco tsáápiiye dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véiyóné pámeere pacúúcujpácyó mítyane
̲ľΔәәԮŃɞֆΔ͑ŃɰȍĀŃҡӕ. áhdótsámeíjpácyó itsíváne Maaríá
51ॸEhdúhjáa neebe Caipáá Píívyéébere múrijchó Jetsóój tuháácyu. Áánemáa
ɽ ‫ڟ‬jtsámeíchóneri Jetsóó dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñé jodíómu páácyulle íhñíwácoríyé dííbyeke. Aanée
wájyuri. Tsáháhjáa íhdityúré iújcune pájá pañéré imyéwu cuvááhií. 4-5ॸÁjpacyó
ehdu dibye néétune. 52ॸÁrónáacáa tsá hallútúu múúhadítyú tsaapi
apáámye wájyuríyé dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetúne. Jetsóodívúhacáa méénútsóiibye Tsimóó
Téhdurée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe pámeere múhdumé hajchi Jóóda Ijcarióóté néé múúhakye:
Píívyéébej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ńɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ —¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí éjpacyo tsá
dííbyeke cáhcujtsómé ipájtyetéki. menáhjɽ ‫ڟ‬hénutú 300-ʮɰԮҡѸ͑ŃЙɗʮËֆ¡
53ॸAanée téijyu pítyácójcatsímyé muhdú wákimyéi áhdodúné tééne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰфɗ
Āɞɞ¡ֆľ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe. ɽ ‫ڟ‬dáátsojtéké mepɽ ‫ڟ‬áábóíyoki?
54ॸÁánélliihyée tsáhájuco dibye 6ॸÁrónáacáa tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɽ ‫ڟ‬dáátsojtéké
boohówáneúvú péhíjcyatú mɽ ‫ڟ‬amúnááj ɰЙɽ ‫ڟ‬áábóíyóneri iíjyácunúnéllii ehdu dibye

pɰɽ ‫ڟ‬ne. Áábemáa muha mepéé Jodéá néétune. Ihdyúhacáa múúhama dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ
ɗɗ͖әʮɰҡӕƄľЙфɞɗԮӕɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné ityéhmehíjcyánetu iñánihíjcyánélliihyéré
iiñújɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬rí íjcyácoomívu. Ácoomíyíi imílléroobe téjpacyo náhjɽ ‫ڟ‬hénúmeíñe.
muha méícyahíjcyáhi. 7ॸÁábekée Jetsóó nééhií:
55ॸÁijyúu lleeváríjyuco pajtyété wañéhjɽ ‫ڟ‬ —Óvi ihdyu oke téjpacyórí múríjcholle.
muháa ténevá pijcyábádú Muurá ihdyu oke ditye cúúúcooca oke
mewáñehjɽ ‫ڟ‬vatéhijcyáne. o͑ŃɰȍĀŃʮӕËΔΎ itsójtsóiyónéjuco dille méénune. 8ॸTsá
ȍ́́әŃËΎΎ̲ɞʮɰ̲ә͑ЙŃŃËӕ͑ә͑Ń diitye ɽ ‫ڟ‬dáátsojte kiávú ámúhadítyú
Jerotsaréevu muhdú iícyahíjcyáné pééityúne. Áánetu tsá paíjyuváré
iímíbájchómeíki. 56ॸAaméhjáa duurúvájá ámúhama o íjcyáityúne.
pañe íjcyame Jetsóoke iájtyúmɽ ‫ڟ‬íyóneri
íjcyame néjcatsíhi: ѠҡѸфΔ˔ŃɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸΔɗֆΔ͑Ń
—‫ͅع‬ӕȍĀә̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ? ¿Aca ĀɗҡֆľЙɞҡֆËΔʮËҡѸɞ͖ľ
íhya tsááiíbye, mityá tsáhaáj? 9ॸAanéhjáa mítyame tsúúca waajácú
57ॸÁánáacáhjáa paritséómú llúúvájté Betáániárí dibye íjcyane. Áánélliihyée
avyéjujtémá pámeekéré néé ditye kiá tsáácunúmé dííbye éllevu. Áhduréhjáa
Jetsóó íjcyane iwáájácúcooca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi imíllémé Ráátsaróké iájtyumɽ ‫ڟ‬né
diityéké iúúbálle ditye dííbyeke iékééveki. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébekée dibye bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóóbeke.
191 ˇΔॷ12
10-11ॸTéijyúhjáa
llúúvájté avyéjujte néjcatsí gríéégomu. 21ॸk̲ŃľǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɗ
ҡŃȍĀӕфľѠҡѸфΔ˔ŃɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóiyóné ɽ ‫ڟ‬veekí Betsáida íjcyácóómi múnáajpi Perípe
dííbyeke Jetsóó bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsónéllii mítyane éllevu itsááne nééhií:
mɽ ‫ڟ‬amúnaa dííbyekéréjuco icyáhcújtsóne —Muúbej, muha méimíllé Jetsóoke
úráávyéné hallútu. maájtyumɽ ‫ڟ‬ne.
22ॸAanée Perípé Aderéeke úúballéné
ˇľфΎҡѸфŃŃËΎΎ̲ɞԮәˇľҡѸΔΔәËԮŃ͑ľ tsamútsíjyuco úúballéné Jetsóoke.
(Mt. 21.1-11; Mc. 11.1-11; Rc. 19.28-40) 23ॸÁánélliihyée neebe diityétsikye:
12-13ॸÁáné tsiíjyúu Jerotsaréevu muha —Tsúúca muurá Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
mepéénáa técoomíyí mítyame pahúllevá ípívyééveebe o ávyéjuutéíñe éévé
̲ә͑ҡľľ͑ŃȍʮЙʮҡֆŃҡŃՓ͖ŃȍʮɰԮӕ úújetéhi. 24ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ
péémeé. Aaméhjáa Jetsóó tsááne néé tríígó neeváú mebájtsou dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veúdú
iwáájácúne wájyuhóónema dííbyeke iíjcyátsihdyu ííñeu mítyanéjuco
cáhdahɽ ‫ڟ‬rómé íllu wáñécohíjcyáhi: llííyaaténe. Ahdu ó dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veé mítyame
—¡Ñóóooj, maímijyu áánu ijraéémú Píívyéébé avyéjúejte iíjcyaki. 25ॸMuurá
Piivyéébe mémeri tsááneéj! Ehdúhjáa muhdú ɽ ‫ڟ‬ʮɰɰфɗɗɞËֆȍɞʮËֆʮɽ ‫ڟ‬jtóré ímillémé
nehíjcyámé iwáñéjcónema. wágóóóveéhi. Áánetu ímityúné
14ॸoɗʮֆәӕ¡ΔȍĀɰɰ¡ľɞֆ͑ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jú hallúrí imyéénuhíjcyáné ɽ ‫ڟ‬hvejtsómé újcuú
tsúúcajátújucóhjáa Píívyéébere ̲әɗʮֆәɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ.
ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞ́́ӕ͑ŃȍĀәʮӕËΎ: 26ॸAhdícyane tsaate tahñéjté iíjcyane
15 Ámuúha Tsióó cóómi múnaaj, iímílléhajchíí óvíi ookéréjuco úraavyéne.
méíllityédíñe. Ámuha éllevu Muurá oke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyámeke Llihíyó
ámúhá avyéjuube tsáá íayáne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jú ávyéjújtsoóhi.
hájchí hallúri.
16ॸEhdúu dííbyedítyú némeíñé tujkénú tsá ʣĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľɞ͖ŃˇľҡѸΔΔәә¡́́Ń͑ľ
̲ӕȍ̲ľՓʮËӕҡәɰɰ͑ҡľ͑ľ͑ŃŃɗֆΔ͑ľ. 27ॸEhdúu iñétsihdyu neébe:
Árónáacáa bóónétu cáámevu dibye —Muhdú íhya múhduúvúrá ícyooca
iávyéjuuté péénetu muha méɽ ‫ڟ‬tsaavé táɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwa. ¿Aane muhdú íñe teéne? Óubá
teenéhacáa nééiyóné ehdu dííbyedítyú ̞́ɗȍɞֆΎ˔ľΔҡә̲ľɞɗֆɰɰ͑Ύ˔ľЙʮҡֆŃ͑ľҡӕ
tene néhijcyáne. dibye oke ipájtyetétsoki. Tsáhaá.
17ॸAanée tétsihyi íjcyame úúbállehíjcyá Muuráhjáa ímichi téénéllii oke wálloóbe.
muhdúhjáa Ráátsaro dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke dibye 28ॸÁtsihdyúu neébe:
¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ. 18ॸAanée teene —Ayúju Llihíyoj, óvíi ihdyu ú

méénúráítyuróné dibye méénune bóhówájtsómeíhi. o͑Ń́́ɗɗȍֆŃľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ
iwáájácúnéllii mítyame cáhdahɽ ‫ڟ‬ró Píívyéébe nééhií:
dííbyeke. 19ॸÁámekée ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne paritséómú —Tsúúca muurá ó bóhówájtsómeíhi.
néjcatsíhi: Árónáa éhníínevu tsiiñe ó
—Ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane, ámuúhaj. Muurá mítyane bóhówájtsóméiíhi.
mɽ ‫ڟ‬amúnaa dííbyekéréjuco úraavyéne. 29ॸAanée tétsihyi íjcyame illéébóne
Aane tsá mepíívyetétú muhdú nééhií:

meméénune. —Chijchi ihjyúváhi.
Áánetúu tsijtye nééhií:
ǾфɞŃŃǣΎ̲ӕɗ̲ɞ́́ŃˇľҡѸΔΎ˔ľɗʮҡֆӕ̲ɽ ‫͑ڟ‬ľ —ͮɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗĀɞɞ¡ֆľ̲
20ॸoɗʮֆәӕˇľфΎҡѸфŃľфɗЙʮҡֆŃҡŃՓ͖Ńȍʮɰфɗ ihjyúváhi.
muha meíjcyámé pañe ijcyámé 30ॸÁánélliihyée neebe diityéke:
ˇΔॷ12 192
—Áánerá ihdyu ámúhakye iñéérone 39ॸMuuráhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸĀɗҡֆľ

ookéré neébe. 31ॸAane tsúúca mɽ ‫ڟ‬amúnaa cáhcútsohíjcyatú dííbyeke. Íllúhjáa idyé
ímityúmé iíjcyanévú néétsámeííñe éévé tsiiñe caatúnuube Itsaía:
úújetéhi. Téhdure ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube 40 Píívyéébere ihdyu diityéké
Naavéné tsúúca táhjátsáméiíhi. 32ॸMuurá pívyétejtsó hállúvatúmé íjcyadu

oke cáámetu wátyétyéhcuímyé pámeere nééme ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buúúné wáájácúmeítyúmé
óóma iíjcyaki. iájtyumɽ ‫ڟ‬júcooróné
33ॸEhdúu bóhówájtsoobe Jetsóó muhdú illéébójúcooróné ‘ehdúhaáca’
ditye dííbyeke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe. iñéétuki, aame diibyéjúcooro
34ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke: diityéké ímítyúnetu
—Áánerá muha mélléébohíjcyá ímíjpyetétsóíyóóbedi ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétuki.
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕĀɗҡֆľ 41ॸEhdúhjáa neebe Jetsóodítyú Itsaía
éévehíjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnáake Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi

pájtyetétsóiibye Críjto muhdú ҡѸәәËʮҡәʮӕËΎĀɞɞ¡ֆŃɰȍҡѸәҡә
íjcyáityúne. Áánáa muhdú u néé u ɗҡֆә̲ɰȍɞʮËֆ͑Ń́́ɗɞȍֆľ.
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñé Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu u 42ॸÁróné pañée mítyame cáhcujtsó
ípívyééveébe. ¿Mityá tsíjpiiyéí diíbyej? tamúnaa jodíómú Jetsóoke ávyéjujte

35ॸÁánélliihyée neébe: ɞʮËֆфΔ̲Ńȍʮɰ̲ʮӕËΎ. Aamée dííbyeke
—Muurá ihdyu peetédú o néébe icyáhcújtsoróné tsá pámehdívúré
wahájchotáwuúré ámúhama ó íjcyaáhi. bóhówáávétsotú paritséómú diityéké
Áánéllii ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ľɞʮËֆ pihcyáávéjá pañétú wáágóóíyóné
ámúhama o íjcyánej tééveri péjcodu apííchori. 43ॸImíllerómée ímí Píívyéébema
nééne ímityúné ámúhakye idyómájcótuki, iíjcyane. Árónáacáa éhnííñevu imíllémé
ámuha éhne múúne cúúvétsihyi íjcyame mɽ ‫ڟ‬amúnáamáyé ímí iíjcyane.
wáájácúmeítyúmé íjcyadu meíjcyátuki.
36ॸAhdícyane peetédú o néébedi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ ˇľҡѸΔΔӕՓ¡Δ́́ŃŃ¡Ύҡә̲Ń
uwááboju íjcyane mécahcújtsó Āɞ́́Δ̲ľɞɞ̲ɞҡֆә̲ľĀɗ
tééneréjuco ámúhadítyú 44ॸÁijyúu Jetsóó kéévánécoba nééhií:
ibóhówaúcunúki. Ehdúu Jetsóó diityéké —Muurá oke cáhcujtsómé tsúúca
iñétsihdyu péébe tsáhájuco tsiiñe cáhcujtsó Llihíyoke okée wállóóbeke.
diityédívú bóhówáávetúne. 45ॸÁhdure oke ájtyumɽ ‫ڟ‬mé tsúúca ájtyumɽ ‫ڟ‬
dííbyeke. 46ॸMuuráhjáa peetédú nééne

ˇľҡѸΔΎ˔ľʮΎĀɞΔ̲ӕĀɞҡֆә ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Δʮӕ̲ΎҡѸɞɞ͖ӕʮɽ ‫ڟ‬vú teene
ҡѸҡľËȍËәʮҡѸΎҡә͑ľ cáhcujtsómé éhne múu cúúvétsii íjcyadu
37ॸͅɞҡֆ̲ŃʮЙɰɰ͑ŃԮә ímítyúné pañe iíjcyájúcóótuki. 47ॸAane íñe
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬dibye o úwaabóné illéébójúcooróné
méénuhíjcyárónáa tsaate tsá dííbyeke cáhcújtsótúmeke tsá o nééítyuró
cáhcútsohíjcyatúne. 38ॸEhdúhjáa ditye ímityúmé ditye íjcyane. Tsáháa o tsáátu
cáhcújtsóityúné Píívyéébe nééne dííbyé mɽ ‫ڟ‬amúnáadi o ɽ ‫ڟ‬cúbáhraki. Ópée o tsáá
ihjyú uubálle múnáajpi Itsaíá cáátunúné diityéké o pájtyetétsoki. 48ॸÁrónáa ihdyu
nééhií: muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné
Píívyéébeéj, ¿a ijcyámé tsaate ímíbájchómeícyooca íñe o
méuwáábori ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvémej? Muurá әՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑ŃɗŃȍĀɰɰԮ́́Ń͑ľ
tsúúca ú úújetsójúcoorá diityéké cáhcújtsotúmé tééné déjúcotu
dɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕԮӕ. néétsáméiíhi. 49ॸAane íñe ámúhakye o
193 ˇΔॷ12ٍॷ13
néhíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬tsá táɽ ‫ڟ‬jtsaméityúré o újcune 9ॸÁánélliihyée idyé neebe Péédoro:

o néhíjcyatúne. Muurá ihdyu Llihíyó okée —Ávyéjuúbej, aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va tsá apááñéré
wálloobe oke néhdújuco ámúhakye o tájtyúhaacyu u níjtyúityúne. Téhdure oke
úwáábohíjcyáne. 50ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆŃ ͑ɗʮҡֆӕҡȍ͑ɞՓӕ̲ҡȍΔʮҡѸɰËӕ.
uwááboju lléébome újcuú múijyú 10ॸÁánélliihyée Jetsóó néé dííbyeke:
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ. Ehdu ámúhakye —Muurá iávúhcútsihdyu íjchivyémé

ó nehíjcyá Llihíyó oke néhdújuco. Ehdúu íjtyúhaacyúréjuco níjtyámeíñé íjpi
neebe Jetsóo. ííñuvájúcóótúnélliíhye. Ahdu muurá
ícyooca ímíhyero ámuúha. Árónáa tsá
ʑ̲̲ֆŃ̲әʮҡӕȍ͖ŃˇľҡѸΔΔ͑ɞʮҡֆӕ͑ľ pámeére.
13
1ॸAanée teene pajtyété wañéhjɽ ‫ڟ‬ 11ॸEhdúu neebe múúhadítyúhacáa tsaapi
lleeváríjyuco íjcyánáa tsúúca dííbyedívú méénútsoíñé iwáájácúnema.

waajácuube mɽ ‫̲ڟ‬ә̲͑ɞɞ͖әʮɰфɗ 12ॸEhdúu múúháj tuhááñé iñíjtyúne
iícyahíjcyátsihdyu Cáání éllevu ióómiíñe. tsiiñe íwajyámuvu iúcáávéne ácúúveebe

Aabée mítyane múúhakye iwájyune ̲әәȍʮЙɰɰ͑ŃԮәɞЙֆŃľ
úújétsohíjcyá múúhadítyú iácuúcunúhíjycyátsihvu. Áánemáa neebe
ipyétsihvújuco. múúhakye:
2ॸÁánáacáhjáa tsúúca Tsimóó hajchi —¿A ámuha méwaajácú ɽ ‫ڟ‬veekí ehdu
Jóóda Ijcaríóóté ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá pañévú Naavéné ámúhakye o méénune? 13ॸMuurá ámuha
úcaavé dibye dííbyedívú méénútsóíñé oke médíllohíjcyá Uwáábóóbemáyé
ɽ ‫ڟ‬jtsaméima. 3ॸAabée Jetsóó waajácú Cááni Ávyéjuube o íjcyane. Aane diibyéjuco o
Píívyéébe éllevu tsiiñe ióómiíñe. íjcyáábeke ihdyu tehdújuco ámuha oke
Téhdurée waajácuube dííbyeke dibye medíllohíjcyáne. 14ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
pícyoone páné avyéjuubéré dibye iíjcyaki. Uwáábóóbemáyé Ávyéjuube o íjcyároobe
4ॸAabée majchórí muha meíjcyánáa ámúháj tuhááñé ó nijtyúhi. Aane ihdyu
hállúeja íwajyámú ityácórɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véne óvíi tehdu ámuha ménítyúcatsíhijcyáhi.
ípáácyuméibávú ɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ŃҡәËȍɞԮŃȍɗ. 15ॸMuurá ehdu ó meenú tehdu ámuha
5ॸÁánemáa llíyíhlló pañévú nújpacyo pamévakéré maávyejúúlleki. 16ॸMuurá
ipícyójpácyori múúháj tuhááñé iñíjtyúne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃҡѸ͑ŃԮֆŃʮәә¡Ń
ЙËֆӕӕ¡ľľľ͑ŃľɞʮЙɰɰ͑ŃҡәɗËȍɞԮŃȍ¡фɗ. úníu múnáajpi tsá diibye íavyéjúúbé
6ॸAanée Tsimóo Péédoróké dibye ehnííñevu íjcyatúne. Áhdure tsaate
níjtyúíyónáa neébe: tsáápiikye tsiéllevu wálloobe tsá diityé
—Ávyéjuúbej, ¿aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane oke ú ehnííñevu íjcyatúne. 17ॸEhdu ámúhakye o
níjtyuú tájtyúhaacyu cáábyekérá uke o néhijcyáné ámuha melléébóne tehdu
níjtyúíyóóbeke? meícyáhajchíí muurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú ámuha
7ॸÁánélliihyée neébe: meíjcyaáhi.
—Tehdújuco. Árónáa tsá u wáájácutú 18ॸÁrónáa tsá pámeere tehdu ámuha
ɽ ‫ڟ‬veekí ehdu o méénune. Aane ihdyu meíjcyáityúne. Muurá ó waajácú caatyé

cáhawáá óvíi ú waajácúhi. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡȍ͖ŃʮҡŃɞʮËֆ͑ľ. Árónáa ihdyu
8ॸÁánélliihyée neebe Péédoro: tehdújuco tene pájtyeíñé tsúúcajátújucóo
—Árónáa tsá oke u níjtyúítyuróne. ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞ́́ӕ͑ŃȍĀәʮӕËΎ:
Muurá ihdyu uke ó níjtyúiyáhi. “Dííbyema muhtsi memáchohíjcyároobe
Árónáacáa neebe dííbyeke: óhdivu méénútsoóhi.” 19ॸEhdu oke tene
—Muurá uke o níjtyútuca tsá u pájtyeíñé ɽ ‫ڟ‬hdétújuco ámúhakye o
íjcyáítyuró táavyéjúejpi. úúballéné néhi tene pájtyéijyu ámuha oke
ˇΔॷ13ٍॷ14 194
mecáhcújtso ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎΎɞʮËֆ͑ľ.

20ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ͑ŃŃɞ͖ľ̲әȍ˔ֆľΎ ˇľҡѸΔΔҡәȍ¡ʮӕ
wállóómeke ímí iwáátsúcúpéjtsómedi 31ॸÁábe déjuvúu Jetsóó nééhií:
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvémé idyé muurá ookéjuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéne, —Ícyooca ihdyu Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu o
áhdure Llihíyó okée wállóóbekéjuco ditye ípívyééveebe ó ávyéjúúteé Píívyéébé
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéne. avyéjú iwáájácúmeíki. 32ॸAane
lléváhréjuco muhtsi maávyéjútsójcatsíiñe
ˇľҡѸΔΔәә¡́́ŃĀɞɞ¡ֆľĀɞԮә Píívyéébema. 33ॸMuurá ámúhakye o
ˇΔΔĀ̲ŃŃ͑әҡѸΎɞ͖ľ pícyoíñúmé oke ámuha menéhcorómé tsá
(Mt. 26.20-25; Mc. 14.17-21; Rc. 22.21-23) maájtyúmɽ ‫ڟ‬ɗҡֆәҡѸɰɰ̲ŃʮӕËΎ̲ӕȍ
21ॸEhdúu Jetsóó múúhakye iñétsihdyu meíjcyaróme. Aane ámúhá avyéjujtékée o
múhduúvúrá illíñémuúcunúmeíñe tsiiñe néhdu tsá ámuha ícyooca mepééityú o
nééhií: péhullévu. 34ॸAhdícyane ámúhakye ó
—Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍĀɞҡֆәҡѸЙɗ táuhbá muhdú ámúhakye o wájyudu
óhdivu méénútsoóhi. ámuha mewájyújcatsíki. 35ॸMuurá
22ॸAanée tsá muha mewáájácutú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ̲ľՓʮֆәËҡѸɞȍʮËȍɞɞ
cáábyedítyú dibye nééneé. Áánélliihyée téénetu pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnaa waajácuú
muha íllure méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téjcatsíhi. 23ॸTéijyúu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡȍ͖ŃʮҡŃ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ͑ľ.
muha memájchónáa mítyane dibye oke
ɽ ‫ڟ‬vámeííbyé dííbyé úníuri ó ácuúcunúhi. ˇľҡѸΔΔәә¡́́ŃЬŃŃĀΎфΎҡΔΔ͑ә̲ľɞɗ͖ľ
24ॸÁábekée oke Tsimóo Péédoro néé o (Mt. 26.31-35; Mc. 14.27-31; Rc. 22.31-34)
díllo dííbyeke ímichi cáábyedítyú ehdu 36ॸEhdúu Jetsóó néénéllii Tsimóo
dibye nééneé. 25ॸAhdújucóo dííbyeke Péédoro néé dííbyeke:

áábánéwu o nééneé: —Ávyéjuúbej, ¿aca kiávú ú peéhi?
—Ávyéjuúbej, ¿aca caabyé ímichi Áánélliihyée neébe:
úhdivu méénútsoóhi? —Ícyooca tsáhái óóma u pééityúne.
26ॸÁánélliihyée neébe: Árónáa bóónétúi oke ú úráávyeéhi.
—Pááaho o ééníyohóvú o ájcuúbe. 37ॸÁánélliihyée Péédoro néé dííbyeke:
Ehdúu néébere iééníyohóvú ajcú Tsimóó —Ávyéjuúbej, ¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ícyooca
hajchi Jóóda Ijcarióóteke. 27ॸÁijyúu tsúúca úúma o pééityúne? Muurá téhdure ó
dííbyé pañévú Naavéné úcaavéné dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyá diwájyuri.
iwáájácúne Jetsóó néé dííbyeke: 38ॸÁánélliihyée neébe:
—Wa bo ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ëәɗɰɰ͑ӕ̲ŃŃ͑ӕɞ͖Ń̲ľŃ͑ӕʮ. —¿Aca ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńӕ͑ŃŃҡՓʮֆӕфɗӕ

28ॸEhdúu dibye nééne tsá muha dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyóne? Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃӕ˔ľΎ
dííbyema majchórí meíjcyámedítyú néé ípyejco cáracái májtsívátúnáa oke u
tsáápíubáré wáájácutú ɽ ‫ڟ‬veekí ehdu dibye úráávyeróóné u tóónuíñé 3-ijyúva.
dííbyeke nééneé. 29ॸҽѸҡŃľɰʮҡѸәËӕ͑ә
dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬tehméébé dibye íjcyánéllii ehdu ˇľҡѸΔΎʮҡŃŃԮľфɞֆŃͅŃŃË͑ɗĀɞԮә̲ľәәʮľҡŃ͑ľ
14
dibye nééne wañéhjɽ ‫ ڟ‬wáábyuta tsíeméné 1ॸAane ihdyu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
dibye iáhdoki. oȍĀӕфŃľɰʮҡѸәËӕ͑ә̲Ń maáábímyeídíñe. Llihíyoma

ɽ ‫ڟ‬dáátsojtéké dibye dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰҡӕʮËәɗֆΔ͑Ń ̲әȍҡѸɗĀɞԮә̲ŃËҡѸɰЙԮľ. 2ॸMuurá dibye
ehdu dibye nééneé. íjcyáhulle ijcyáné meíjcyáíyotsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ. Muurá
30ॸAanée diibye Jóóda Jetsóó pááahóvú tene íjcyátuca idyé ó nééiyá tene
ájcune imájchóne múúhadítyú péjucóó íjcyatúne. Árónáa ijcyáne. Áánéllii o péé
tépejco. ҡŃȍӕ́́ŃԮә̲әȍɰȍĀľΎɞ̲ɞ¡ʮËȍΎ˔ɗ.
195 ˇΔॷ14
3ॸAane o ímíbáávyetsódú ámuha méénuúhi. 13ॸAane panéváré ámuha

tahñéjteke ó ujcúvaá tsatsíhyí meíjcyaki. dííbyeke tamyémeri metáúmeímyeke ó
4ॸMuurá ámuha méwaajácú kiávú o pɽ ‫¡ڟ‬ΎΔҡŃŃ͑ľфɗĀɞɞ¡ֆŃɰȍҡѸәҡәΎ
pééiñe. Áhdure ámuha méwaajácú bóhówájtsoki. 14ॸAhdícyane panéváré
muhdú téhullévú ámuha meúújetéiñe. Йɰ¡Δҡ̲ֆŃ̲ľфɗ̲ӕȍ̲ľҡә̲ľɞ͖ľҡӕ
5ॸEhdúu múúhakye Jetsóó néénéllii ámúhakye ó pɽ ‫ڟ‬ááboóhi.
Tomáá nééhií:
—Ávyéjuúbej, tsá muha mewáájácutú ˇľҡѸΔΔ͑ŃŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔɗՓ́́ΎΎɞ͖ľ
kiávú u pééiñe. Téhdure tsá muha 15ॸAane óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍΎ˔ľ
mewáájácutú muhdú téhullévú mewájyúhajchíí mélleebó muhdú ámuha

meúújetéiñe. meíjcyaíñé ámúhakye o néhijcyáne.
6ॸÁánélliihyée neebe dííbyeke: 16ॸMuurá Llihíyoke ó táúméií dibye
—Oo muurá téhullévú úújeténe ámuha éllevu iwállo Íapííchó ámúhakye

júúvádú o néébedi ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮӕ ҡľ͑ľɰЙɽ ‫ڟ‬áábohíjcya panévatúré ímí ámuha
íjcyane cáhcujtsómé ujcú múijyú meíjcyaki. Aane tsá ámúhadítyú kiá
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ. Aame íjcyáityúne. 17ॸMuurá teene ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɰʮҡΔԮә
tajtyééveri úújeté Llihíyodívu. 7ॸMuurá meke waajácutsóhi. Aane tsá úcáávéityú
ámuha oke mewáájácúhajchíí tsúúca ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ene úráávyehíjcyámé pañévú teene
téhdure méwaajácú Llihíyoke. Tsúúca ditye wáájácútúnélliíhye. Áánetu ihdyu
muurá ámuha máájtyumɽ ‫ ڟ‬dííbyeke. ámuha tsúúca méwaajácú ámúhama tene
8ॸÁánélliihyée Perípé nééhií: íjcyánélliíhye. Aane ámúhá pañévú
—Ávyéjuúbej, cána múúhakye úcááveéhi.
dájtyumɽ ‫ڟ‬tsó Díícyáánidívú muha tééneri 18ॸAhdícyane tsá ámúhakye o
meíjyácunújúcóótuki. ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóityúne. Muurá tsiiñe ámúha

9ॸÁánélliihyée neebe dííbyeke: éllevu ó tsaáhi. 19ॸAabe lléváhréjuco ɽ ‫ڟ‬ʮɰɰҡӕ
—¿Aca muhdú íhyajchótá ámúhama o o péébeke tsáhájuco múha oke
íjcyáábeke tsá oke u wáájacúpityúne? ájtyúmɽ ‫ڟ‬ityúne. Árónáa ihdyu ámuha oke
Muurá oke ájtyumɽ ‫ڟ‬mé tsúúca ájtyumɽ ‫ڟ‬ máájtyúmɰɽ ‫ ڟ‬Ύ¡ΔȍɰȍĀӕ̲ӕȍ
Llihíyoke. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¿ ڟ‬muhdú Llihíyodívú mebóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬íñélliíhye. 20ॸAane cáhawáá óvíi
ámúhakye o ájtyúmɽ ‫ڟ‬tsóiyóné oke u ámuha méwaajácú muhdú Llihíyoma
nééhií? 10ॸ¿Aca tsá u cáhcújtsotú muhtsi meíjcyane, téhdure muhdú
dííbyema tsáápihdyúré muhtsi ámúhama tsame meíjcyane. 21ॸAane ihdyu
meíjcyane? Muurá dííbyere tajtyééveri óvíi oke wájyume lleebó muhdú diityéké
ámúhakye úwáábohíjcyáhi. ҽѸɰɰ͑ o néhijcyáne. Ááneri úújétsoímyé
óhdityúré o újcune o méénuhíjcyatúne. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ˔ľɗՓʮֆӕ͑ľ. Áámedívú o
11ॸAane ihdyu mécahcújtsó tsáápihdyúré wáájácútsámeímyeke muhtsi Llihíyoma
muhtsi Llihíyoma meíjcyane. Pane eene méwájyuúhi.
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa o 22ॸEhdúu Jetsóó néénéllii tsijpi Jóóda
méénuhíjcyánéúbatu bo oke Ijcarióóté íjcyátuube néé dííbyeke:

mécahcújtsoj. 12ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń —Ávyéjuúbej, ¿aca ɽ ‫ڟ‬veekí
ámúhakye o néé oke ímí cáhcujtsómé múúhadívúré ú waajácútsáméií
téhdure o méénuhíjcyádú tsíjtyedívú wáájácútsámeítyuúbe?
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬méénuíñe. Muurá 23ॸÁánélliihyée neébe:
Llihíyodívú o úújetéébé téhullétú diityéké —Muurá oke wájyume o nééne

o pɽ ‫ڟ‬aabómé éhnííñevu íjcyanéhjɽ ‫ڟ‬ lléébómedívúré ó waajácútsáméiíhi.
ˇΔॷ14ٍॷ15 196
Áámeke Llihíyó iwájyúne diityé pañévú dówacárohíjcyá tahñéjté

Íapííchó pícyoó téénej tééveri ímí íjcyájúcóórómedítyú táuwááboju
tsaméhjɽ ‫ ڟ‬diityémá muha bóhówaúcunútúmeke éhne múúne teehe
menáhbévájcatsíki. 24ॸMuurá o nééne óóváhetu néévahíjcyátúwajcájɽ ‫ ڟ‬tééné
lléébotúmé tsá oke wájyutúne. Ehdu íñe tehméébé wáágóohíjcyádu. Áánetu ihdyu
ámúhakye o néhijcyáné tsá táɽ ‫ڟ‬jtsaméí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎҡȍ͖ŃʮҡŃɞʮËֆ̲ľĀɞҡֆә
íjcyatúne. Muurá ihdyu okée wálloobe táuwáábó bóhówaúcunúmeke pɽ ‫ڟ‬ááboobe
Llihíyóré ehdu ámúhakye nehíjcyáhi. éhnííñevu ímí ditye teene iúráávyeki.
25ॸAane íñe ámúhakye ó nehíjcyá 3ॸMuurá tsúúca ámúhakye o
ámúhama o íjcyáné hajchóta. 26ॸÁrónáa úwáábohíjcyánej tééveri ámuha

bóónétu Llihíyó Íapííchó ámúha éllevu méímíbaavyéhi. 4ॸAhdícyane óóma ámuha
wálloonéréjuco ámúhakye pɽ ‫ڟ‬ááboíñé meíjcyame óhdityu médówáávedíñe.
panévatúre. Aane ámúhakye túkévéjtsoó Muurá úméhetu téwajca víúúvewájcá tsá
muhdú ámuha meíjcyaíñé ámúhakye o néévájúcootúne. Ahdu muurá óhdityu
úwáábohíjcyánetu. Téhdure tsíñehjɽ ‫ڟ‬vú ámuha medówáávéhajchíí tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
ámúhakye waajácútsoíñe. uwááboju ámúhadítyú
27ॸAane ámúhakye o pícyoíñúmé bóhówaúcunújúcóóityúne.
tadyéjuvu ehdícyáróné pañe ímíñeúvú 5ॸAane óóvahédú oó. Áánetu ámuha
méíjcyaco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúme. Árónáa tééhéwajcánédu. Aame óhdityu ámuha

tsá ámúhakye o néétu mɽ ‫ڟ‬amúnaa medówáávétúhajchíí ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮӕ
ímíjyútsócatsíhijcyádú nééné ɽ ‫ڟ‬jtsaméima ámúhadítyú bóhówaúcúnuúhi. Áánetu
ámúhakye o pícyoíñuíñe. 28ॸAane muurá óhdityu ámuha medówáávéhajchíí tsá
ámúhakye ó nehíjcyá lléváhréjuco Píívyéébe ímillédú ámuha meíjcyáityúne.
ámúhadítyú o péébe idyé tsiiñe ámúha 6ॸAame ílluréjuco ámuha mewágóóóveíñé
éllevu o tsááiñe. Aane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍΎ˔ľ éhne múúne teene óóváhetu
mewájyúhajchíí méímíjyúúveé Llihíyó néévahíjcyátúwajcájɽ ‫̲ ڟ‬ľՓȍĀȍɰ͑ә͑Ń
táehnííñevu ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyáábe éllevu o mecóvajtsódu.
pééneri. 29ॸAane ámúhakye ó úúballé 7ॸMuurá tahñéjté ámuha meíjcyame
ɽ ‫ڟ‬hdéjuco néhi tehdu tene pájtyéijyu óhdityu dówáávetúméré ímí táuwááboju

ámuha mecáhcújtso ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ͑ŃȍɗʮËֆ͑ľ. meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúhajchíí tehdújuco ámuha
30ॸAane íñe nihñéréjuco ámúhama o meíjcyaíñe. k̲ľ̲ӕȍЙɰ¡Δ
íhjyuváne. Tsúúca muurá ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube metáúmeíñevu ámúhakye ó ájcuúhi.
átéréejpíyé íjcyároobe tawáábyú tsáábe 8ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮӕ̲әȍĀɞҡֆә
pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬jucóóhií. 31ॸÁábedívú ihdyu ó bóhówaúcunúhajchíí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̞́ɗȍɞֆΎ˔ľ

ɽ ‫ڟ‬hvéjtsáméií Llihíyó ímillédújuco pámeere ámuha máávyéjújtsoóhi. Aame ámuha
mɽ ‫ڟ‬amúnaa iwáájácu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľΎ méíjcyaá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡӕфԮֆľ̲ә͑.
wájyúnéllii dibye oke néhdújuco o íjcyaíñe. 9ॸMuurá ámúhakye mítyane ó wajyú
Ahdícyane ílluréjuco metsu mepéékií. Llihíyó oke wájyudu. Áánéllii oke

Ehdúu neebe múúhakye Jetsóo. méɽ ‫ڟ‬hvéjtsodíñe. 10ॸMuurá tátyaúhbajúúné
ámuha melléébóne tehdu meícyáhajchíí
ˇľҡѸΔΔ͑ŃŃΔΔԮȍŃĀәɗ͖ŃŃ͑ľŃ ámúhakye ó pɽ ‫ڟ‬ááboó íñe Llihíyó
15
1ॸAabée tsiiñe múúhakye taúhbajúúné o lléébónéllii oke dibye
úwááboobe nééhií: pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyádu.
—Oo muurá óóvahédu. Áánetu Llihíyó 11ॸEhdu íñe ámúhakye ó nehíjcyá
tééhé tehméébédu. 2ॸAabe tsaméhjɽ ‫ ڟ‬tééneri meímíjyúúveki.

197 ˇΔॷ15ٍॷ16
12ॸÁánéllii ámúhakye ó nehíjcyá 21ॸEhdu páhduváré ámúhakye dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veímyé

ámúhakye o wájyudu ámuha tahñéjté ámuha meíjcyáné hallútú okée
mewájyújcatsíki. 13ॸMuurá o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri wálloobe Píívyéébeke
ámúhakye ó úújétsoó mítyane ámúhakye iwáájácútúnélliíhye.
o wájyune. Tsáhájuco muurá tsiiñe 22ॸMuuráhjáa diityé uwáábovu o tsáátuca
muhdú éhnííñevu mewájyune tsá oke ditye tsárílléítyuróne. Aacáa tsá

meúújétsóítyuróne. 14ॸAane íñe ámúhakye diityé hallúrí ímityúné íjcyáítyuróne.
o néhijcyáné ámuha melléébóne tehdu Árónáa ícyooca diityé hallúrí teene ɽ ‫ڟ‬veekí
meícyáhajchíí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡ͖ȍ¡ŃԮʮҡľ oke cáhcújtsotúmé íllure oke
ámuha méijcyáhi. 15ॸÁámeke tsá tsáríllehíjcyánélliíhye. 23ॸTsá idyé
ámúhakye o díllotú táwákimyéi múnáadi. apáábyekéré oóke, muurá Llihíyomájuco
Muurá tsáné avyéjúúbé wákimyéi múnaa múhtsikye ditye tsárilléne. 24ॸMuurá diityéj
tsá wáájácutú muhdú íavyéjuube Йɰɰ͑ŃԮә̲ŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɽ ‫ ڟ‬o
ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe. Áánéllii ihdyu ámúhakye o ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆҡӕËҡѸĀɗɗҡֆŃȍ́́әфɞɰɰ͑
néé táñahbévajte ámuha meíjcyane íñe íjcyáítyuróne. oфΔ͑ҡŃ͑ľȍʮɰ̲әӕ¡ф
páneere muhdú oke Llihíyó méénúítyuróné o méénuhíjcyáné
úwáábohíjcyáné ámúhakye o ájtyumɽ ‫ڟ‬júcoorómé ¿ɽ ‫ڟ‬veekí íllure múhtsikye
úúbállehíjcyánélliíhye. 16ॸTsáháa oke tsaríllehíjcyá Llihíyoma? 25ॸÁrónáa ihdyu
ámuha menéhcoobe íñe ámúhama o tehdújuco oke ditye tsárilléné dííbyé
íjcyatúne. Muuráhjáa ihdyu oore ՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞ́́ӕҡľ͑ľ͑ŃȍĀәʮӕËΎ: “ʣɽ‫ڟ ڟ‬né
ámúhakye ó ujcú tahñéjté ámuha imítyú o méénútúróóbeke oke tsarílléme.”
meíjcyámedítyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮӕ 26ॸÁrone ihdyu óvíi Píívyéébé Apííchó
ibóhówaúcunú múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. ámúha éllevu o wálloonéréjuco

Aame ámuha Llihíyoke tamyémeri ámúhakye túkévejtsóné táuwáábó ámuha
Й͑ŃԮЙɰ¡Δ̲ľҡә̲ľɞËֆΎΎË meméénuki. 27ॸAhdícyane óvíi ámuha
ámúhakye pɽ ‫ڟ‬áábóiíbye. 17ॸÁánéllii teene méméénuhíjcyá íñée táwákimyéí o
ámúhakye o néé ámuha mewájyújcatsíki. tújkénútsihdyu óómaye ámuha
meícyahíjcyádú íjcyame.
16
ˇľҡѸΔΎ˔ľËȍËәʮҡѸΎҡә̲Ń 1ॸEhdu íñe ámúhakye ó nehíjcyá
Āɞɞ¡ֆľŃʮҡľ˔ľҡѸфɗ́́Ń͑ľ ámuha meíjcyátsííívyéne oke
18ॸAane ámuha oke mecáhcújtsóné meɽ ‫ڟ‬hvéjtsótuki. 2ॸMuurá ámúhakye
hallútú tsaate ámúhakye tsárílléhajchíí waagóoímyé pihcyáávejááné pañétu.
múu ɽ ‫ڟ‬tsaavé okée itsárillédújuco ditye Áhdure tsaatéké ámúhadítyú
ámúhakye tsárilléne. 19ॸMuurá ditye ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸΎ͑ľɰʮҡѸәËӕ͑әɗ̲ֆľҡľȍĀәʮӕËΎ
íjcyadu ámuha meíjcyaca ámúhakye Píívyéébe ímillédú imyéénune. 3ॸEhdu
wájyúiyóme. Árónáacáa diityédítyú muurá dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíimye Llihíyoma
ámúhakye o újcúnéllii ámúhakye múhtsikye iwáájácútúnélliíhye. 4ॸAane íñe
tsarílleímyé diityédú ámuha ámúhakye ó úúballé néhi tene pájtyéijyu
menéjúcóótúnélliíhye. 20ॸAane cáhawáá ámuha meɽ ‫ڟ‬tsááveki. Tsáháa éíjyu
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕŃȍ͑ŃľҡѸ͑ŃԮֆŃʮәә¡Ń ámúhakye teene o úúbálletú
wákimyéi múnáajpi íavyéjúúbé éhnííñevu ámúhamáyéikyée o íjcyánélliíhye.
íjcyáítyuróné ámúhakye o nééneé. Aane
muurá oke ɰɽ ‫ڟ‬cúbahrádúré ámúhadi ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔ̲ľ˔ľЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ľ
ɽ ‫ڟ‬cúbáhraímye. Muurá táuwáábó illééboca 5ॸAabeícyooca tsúúca ámúhadítyú o
idyé ámuha meúwaabóné lléébóiyóme. péjúcoó okée wállóóbe éllevu. Árónáa tsá
ˇΔॷ16 198
tsáápíuba ámúhadítyú oke díllotú kiávú o maájtyúmɽ ‫ڟ‬ityúne. Árónáa idyé llévá
pééiñe. 6ॸ¿Muhdú ámuha ámuha oke tsiiñe máájtyúmɰɽ ‫ ڟ‬Llihíyo
˔ľȍĀΔԮŃ̲ŃȍʮɰәԮә̲әȍ˔ֆľΎ Ń́́ľԮӕΎЙŃŃɞ͖ŃɰȍĀľ.
úúbállénélliíhye? 7ॸÁrónáa ihdyu 17ॸEhdúu Jetsóó néénéllii múúhadítyú
tehdújuco ámúhadítyú o pééiñe. Muurá o tsaate néjcatsíhi:

péétuca tsá Píívyéébé Apííchó ámúha —¿Aca íhya muhdú iñééiyóné ehdu
Ń́́ľԮӕҡѸɞҡֆӕфΔ̲әȍ˔ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. meke neébe? 18ॸTétsii tsá mewáájácutúne.
Áánéllii ó peé ámúha éllevu teene o 19ॸAanée dííbyeke muha medíllóiyóné
wálloóki. 8ॸMuurá téénej tééveri iwáájácúne neebe múúhakye:

mɽ ‫ڟ‬amúnaa waajácuú ímityúmé iíjcyane. —Éhnené ámúhakye ‘lléváhréjuco
Téhdure waajácuímyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó ámúhadítyú o pééiñe, árónáa idyé llévá
cáhcujtsómé ímíjpyetéiñe. Téhdure ámuha oke máájtyúmɰɽ ‫ ’ڟ‬o nééne muurá
waajácuímyé teene cáhcújtsótúmema ámuha médíllójcatsíhi. 20ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
Llihíyó muhdú ditye ícyahíjcyáné ̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ̲ӕȍ
ímíbájchoíñe. 9ॸMuurá ímityúmé tsá oke oke mekímóóveíñe. Ááné tujkéveri muurá
cáhcújtsotúne. Aame wágóóóveé tééné oke cáhcújtsotúmé íllure ímíjyúúveéhi.
déjúcotu. 10ॸAame idyé waajácuú Llihíyo Árónáa ihdyu ámuha mekímoovéné
éllevu o péénetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЙ͖ŃфŃ ̲әȍ̲͑ɰʮ˔ŃԮɞ̲ɞʮֆӕӕԮәфŃʮӕËΎ.
táuwááboju icyáhcújtsóneri mɽ ‫ڟ‬amúnaa 21ॸͅӕӕфՓ́́ľɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváijyu avyérí
dííbyedívú úújetéiyóne. Aabe ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhi. Árónáa tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene tsúúca

ámúhadítyú o péébeke tsáhájuco oke íjchívyéné boone tsáhájuco dille
ámuha maájtyúmɽ ‫ڟ‬ityúne. 11ॸTéhdure ávyevéjúcootúne. Ílluréjuco dille
waajácuímyé Píívyéébe mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímíjyuuvéné tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬méneke iújcúneri. 22ॸAhdu
muhdú ícyahíjcyáné diityémá muurá ámúhadítyú o pééneri ámuha
ímíbájchóijyu dííbyeke cáhcujtsómé mékímóóveéhi. Árónáa llévá ámuha oke
pájtyetéiñe tsúúca ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube máájtyúmɽ ‫ڟ‬neri meímíjyuuvéné tsá múha
Naavéneke o táhjánélliíhye. muhdú méénúityúne.
12ॸAane íjcyaróné mítyane ámúhakye o 23ॸk͑ľҡŃɗʮֆӕЙɰ¡ΔҡѸȍʮӕËΎΎ˔ľ
nééiyóne. Árónáa tsá ámuha ámuha metáúmeíityúne. Llihíyokéréjuco

mewáájácúítyuróne. 13ॸMuurá ihdyu ámuha tamyémeri metáúmeíiñe
Píívyéébé Apííchó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍŃ́́ľԮӕ ̲әȍ˔ֆľĀɗ¡ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. 24ॸAane muurá
itsáácooca ámúhakye waajácútsoó keená tsáhái ámuha metáúmeítyúne. Cáhawáá
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ŃԮӕ. Tsá íhdityúré iújcune métáuméí ámúhakye dibye pɽ ‫ڟ‬áábóneri
tene ámúhakye úwáábóityúne. Muurá ámuha meímíjyúúveki.
ihdyu Píívyéébere nééne ámúhadívú
bóhówájtsoíñé panéváré muhdú Jetsocríjtó ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬ɗ̲ɞҡֆәҡѸәәËҡȍʮ͑ľ
pájtyeíñe. 14ॸAane táuwáábojúvú 25ॸÁhdurée idyé tsiiñe neebe múúhakye:
ámúhakye iwáájácútsónej tééveri oke —Muurá ámúhakye ó úúbállehíjcyá
ávyéjújtsoóhi. 15ॸMuurá Llihíyórero oó. ҡѸɞľ̲Ń͑ŃȍʮɰʮҡŃŃԮľфɗ. Aane cáhawáá
Áánéllii ó nehíjcyá tahñévúré dííbyé ícyooca ímíñeúvú Llihíyodítyú ámúhakye
Apííchó ámúhakye wáájácútsoíñe. o úúbálleki. 26ॸDííbyekéréjuco ihdyu
̲ӕȍ̲ľҡә̲ľɞɗ͖ľЙɰ¡Δҡ̲ֆŃ̲ľфɗ.
˫ɞ̲ΔΔԮľɞ̲ɞʮֆӕӕԮӕ͑ɽ ‫ڟ‬ʮ˔ľԮ͑ľ Tsáhájuco ámúhama o táúmeíityúne.
16ॸAabe muurá lléváhréjuco ámúhadítyú 27ॸMuurá mítyane ámúhakye wájyuube
o péébeke tsáhájuco oke ámuha oke iwájyudu dííbyedítyúu o tsááne

199 ˇΔॷ16ٍॷ17
ámuha mecáhcújtsóne téhdure oke 6ॸͅӕӕфɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľĀɞҡֆәҡȍ͖ŃʮҡŃ
mewájyúnélliíhye. 28ॸMuuráhjáa íjcyáímyeke u újcúmeke tsúúca úhdivu ó

dííbyedítyú ííñujɽ ‫ڟ‬vú o tsáábe éllevu waajácutsóhi. Muuráhjáa tsúúcajátújuco
tsúúca ó oomíjyúcoóhi. dihñéjté íjcyame íñe díuwááboju o
29ॸEhdúu Jetsóó néénéllii muha menéé úwaabóné tsúúca cáhcujtsóhi. 7ॸAame
dííbyeke: tsúúca waajácú páneere o méénuhíjcyáné
—Ícyooca ihdyu botsíi ímíñeúvú úhdityúré tsááneé. 8ॸMuurá okée u
múúhakye ú úúballéhi. Tsáhájuco níwaavéné o úwáábohíjcyáné imílléme.
ҡѸɞľ̲Ń͑ŃȍʮɰʮҡŃŃԮľфɗ̲әәȍ˔ֆľӕ Aame cáhcujtsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃľΎ˔ľӕ
úúbálletúne. 30ॸAane muha méwaajácú wállóónéllii o tsááneé.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЙ͑ľľфľӕՓʮËәә¡ľ˔ľҡѸ 9ॸkȍĀɞËֆ͑ľӕ˔ľΔҡә̲ľɞЙɰ¡Δ
múha uke úwáábóítyuróne. Áánéllii Āɗȍ͖ŃʮҡŃʮӕËΎɞʮËֆ̲ľҡȍΔʮҡѸɰфɗɞʮËֆ̲Ń

muha mécáhcujtsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΔȍʮ hallúvu. Áánetu uke cáhcújtsótúmé
Píívyéébedítyú u tsááneé. hallúvú tsá o táúmeítyúne. 10ॸMuurá
31ॸÁánélliihyée neebe múúhakye: pámeere tahñéjté íjcyame téhdure
—¿A ícyooca botsíi ámuha dihñéjté íjcyámedítyú táavyéjú
mécáhcujtsóhi? 32ॸÁrónáa tsúúca óhdityu bóhówaúcunúhi.
ámuha metsújááveéhi. Ááné boone 11ॸÁámedítyú tsúúca ó peé diéllevu.
ooréjuco o cóévaíñe. Árónáa tsá oore o Áámeke ihdyu, Táácááni ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ńӕ
íjcyatúne. Muurá Llihíyoma ó ijcyáhi. íjcyaabe, tehme dɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕфɗҡȍΔʮҡѸɰфɗ
33ॸEhdu íñe ámúhakye ó nehíjcyá óhdivu íjcyame ímí tsaméhjɽ ‫ ڟ‬tsajɽ ‫ڟ‬jtóré ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeí
ámuha mecátsɽ ‫ڟ‬páávéne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí íñe meíjcyadu. 12ॸͅӕӕфɞɞ͖әʮɰфɗĀɗɗҡֆŃ̲
maáábímyeítyuki. Ihdyúhde tehdújuco ΎɞʮËֆ¡ľĀɰҡѸɽ ‫ڟ‬jpari diityéké ó
ɞɞ͖әʮɰфɗ̲ӕȍ̲ľɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe. téhmehíjcyáhi. Aame ijcyá pámeére.
Árónehjɽ ‫ڟ‬vú métáhjátsámeídíñe. Muurá Árónáa tsáápiiye diityédítyú wágóoové
tsúúca tééjɽ ‫ ڟ‬imítyú ámúhama ó tahjáhi. ҡѸәәËʮҡәʮӕËΔΎĀɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕҡľ͑ľ
néhdújuco.
ˇľҡѸΔΔɞ̲̲ֆŃ̲әȍ́́әԮәЙɰ¡Δҡә̲ľɞ͖ľ 13ॸo̲ľ˔ľɗȍĀֆӕɞɞ͖әʮɰфɗĀɗɗҡֆŃ̲Ύ
17
1ॸEhdúu iñétsihdyu Jetsóó íjcyáné hajchótá ó úwáábohíjcyá ditye
cáámevu icyárúúvéne nééhií: iímíjyu íñe o ímijyúdu. Aabe tsúúca
—Ayúju Táácáániíj, wa ícyooca oke diityédítyú ó oomíjyúcoó diéllevu.
Dááchikye dávyejújtsó dɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡәΔȍĀɗҡֆӕ 14ॸMuurá díuwááboju diityéké o
ibóhówaúcunúki. 2ॸMuuráhjáa oke ú úwáábómeke ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬enéré úraavyémé tsaríllé

picyóó pámé avyéjuubéré o íjcyaabe téénéejpi o íjcyátúúbeke ditye
múhdúmekéhjáa u újcúmeke o ájcu úráávyénélliíhye. 15ॸÁrónáa tsá uke o
múijyú ditye dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰɽ ‫ڟ‬vu. néétu diityéké diityédítyú u ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nétsoki.
3ॸAane muurá apáábyéré ɽ ‫̲ڟ‬ɰЬɗɗԮֆŃŃ¡Ńӕ Íllure uke o néé Naavéné diityéké
íjcyáábema oke Dááchikye íñée ííñujɽ ‫ڟ‬vú u mújtátsóíyónetu u téhmeki. 16ॸTsá muurá
Փ́́ΔΔ¡ľ˔ľՓʮËә̲ŃәʮËӕәҡŃŃ͑ľ¡Δȍɰ. ííñújɽ ‫ڟ‬éneri o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetú téénéejpi o
4ॸAabe íñe uke ɽ ‫ڟ‬ʮɰɰҡӕΔ¡ΔȍΔՓҡѸΎȍɞʮËֆ íjcyátúnélliíhye. Áhdure tsáhájuco ditye
dɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡәΎ˔Ńľӕ͑ɞՓԮŃ͑ŃΎ̲ŃŃ͑ӕ͑ľфɗ. tééneri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetú tsúúca oke
k͑ľҡѸәәËΔ͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ. 5ॸAhdícyane iúráávyénélliíhye. 17ॸÁámeke ihdyu
ihdyu, uu Táácááni, óvíi oke ú ávyéjujtsó díuwáábójuj tééveri éhnííñevu
meíjcya éhnée ííñujɽ ‫ڟ‬i íjcyatúnáa dímibájchó tsaímiyé uke ditye iúráávyeki.
meícyahíjcyádu. 18ॸMuurá ó wálloó diityéké uwáábovu
ˇΔॷ17ٍॷ18 200
ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬enéré úráávyémé pañévú íñée diityé paritséómú wállóómeke. Áámée

pañévú oke u wállohdu. 19ॸMuuráhjáa ímyéénujcátsiháñema, ipyééteháñema,
diityéké ó ímíbáávyetsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó tsááhií. 4ॸAanée Jetsóó iwáájácúne diityé
icyánejcúvú ávyeta diityédí o éllevu ipyééne néé diityéke:
íjyácunúnélliíhye. —¿Muucá ámuha ménehcóhi?
20ॸk͑ľҡѸӕ˔ľЙɰ¡ΔΎҡә̲ľɞҡֆә 5ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke:
apáámyéré óóma íjcyámé hallúvu. —Muha Natsarée múnáájpi Jetsóoke

Téhdure ó táúmeí ditye táuwááboju ménehcóhi.
úwaabóné lléébome oke cáhcújtsóímyé Áánélliihyée neébe:
hallúvu. 21-23ॸAame diityémá íñe —Oo muurá diíbye. Téijyúu diityé pañe
meíjcyadu tsame íjcyame iwáájácu oke u diibye Jóóda dííbyedívú méénútsóiíbye.
wájyudu diityéké téhdure u wájyune. 6ॸAanée ehdu Jetsóó diityéké néénetu
Áámema ímí menáhbévájcatsí téénetu ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ idyéjuéhnejcúvú óómiyómé áákityéhi.

icyánéjcú úraavyémé icyáhcújtso 7ॸÁámekée tsiiñe neébe:
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃľΎ˔ľӕՓ́́ΎΔ͑ľ. Muurá oke u ‫ڟ‬

—¿ʣ̲ɰ͑Ń̲ӕӕË̲ӕȍ̲Ń͑ľȍËΔȍɗ?
bóhówátsohíjcyádúré idyé diityéké ó Áánélliihyée néémeé:
bóhówátsohíjcyá ditye ímí tsame iíjcya —Éje, Jetsóoke muha ménehcó
meíjcyadu. Natsarée múnáájpiíkye.
24ॸAhdícyane, Lli, uke ó táúmeí dihñéjté 8ॸÁánélliihyée neebe diityéke:
ҡȍΔʮҡѸɰфɗɞʮËֆ̲ľΔΔ̲ҡԮֆŃʮӕфɗ —Tsúúcajáne muurá ámúhakye ó néé

iíjcyaki. Muuráhjáa ííñujɽ ‫ڟ‬i u diibye o íjcyane. Aane ihdyu ámuha oke
ɞЙɞԮֆŃʮҡѸΔҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎΎ˔ľӕ meméénúhajchíí médómájcodí íjtyékeé.
ávyéjútsohíjcyáné oke u wájyúnélliíhye. 9ॸEhdúu pajtyéné dííbyerée íllu
25ॸAabe Táácááni ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ¡ľ˔ľ néhdújuco: “Úpée, Lli, ӕәʮËӕ̲ľҡȍΔʮҡѸɰфɗ
muurá ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬icyánéjcú úraavyémé tsá uke íjcyámedítyú tsá tsáápíuba
wáájácutú íñe uke o wáájacúdu. Áánetu wágóóóvetúne.” 10ॸÁánáacáa Tsimóo
ihdyu íjtye tsúúca ímí uke waajácú okée Péédoro ɽ ‫͑ڟ‬ɰɰҡѸәՓɗՓԮɽ ‫ڟ‬tsuúcúne
u wállóóbeke icyáhcújtsónélliíhye. Փ́́Δфɰȍʮɽ ‫ڟ‬cú llúúvájté avyéjúúbé úníu
26ॸÁámeke tsúúca ó waajácutsó úhdivu. ̲ә͑ʮЙɗَͅËΎΔٔ͑Ń̲ľɞɞ¡ֆŃ͑әә̲ɰȍΎ
Áánetúréi diityéké éhnííñevu o ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәľȍΎ. 11ॸÁrónáacáa Jetsóó néé
wáájácútsoíñé pámeere pahúllevávú dííbyeke:
mewájyújcatsíki. ‫ڟ‬
—ʣveekíami ehdu ú meénuj. Pícyo
dɽ ‫͑ڟ‬ɰɰҡѸәՓ. ¿Aca tsá u wáájácutú Llihíyóo
ˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľŃ˔ľľԮŃ͑ľ néhdújuco o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe?
(Mt. 26.47-56; Mc. 14.43-50; Rc. 22.47-53)
18
1ॸEhdúu Jetsóó Cááníma ̞́әәԮʮҡŃԮֆŃʮәә¡ľŃ́́ľԮӕ
ˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľҡѸʮҡֆľ͑ľ
íhjyúvátsihdyu muha dííbyema
(Mt. 26.57-58; Mc. 14.53-54; Rc. 22.54)
̲ŃЙʮҡֆŃَҽѸľĀΎфΔΎٔ͑Ń̲ľɞ͖ŃҡŃȍɗՓ͑ɰʮ˔ľ
tsíñejcúvu. Ánejcúríi oríívo bájú ijcyáné 12ॸAamée diitye tsodáhómuu,
lliiñévú muha méúújetéhi. 2ॸÁtsiípye íavyéjuúbee, duurúvájá tehméjtee,

Jóóda Jetsóodívú méénútsóiibye waajácú íjcyame tsúúca Jetsóoke iékéévéébeke
paíjyuvárée tétsihvu muha dííbyema dohjɽ ‫ڟ‬núhi. 13ॸÁánemáa tsajtyémé dííbyeke
meúújetéhíjcyánélliíhye. 3ॸÁtsihvúu Caipáá baabe Anáa jávu. Téijyúu tééné
tsívaabe tsodáhómuma duurúvájá pijcyábari diibye Caipáá páñétúejpi
tehméjteke llúúvájté avyéjujtémáhjáa llúúvájté avyéjuúbe. 14ॸDiibyée muurá
201 ˇΔॷ18
diityéké nehíjcyá pámeere óúúvéíyóné 23ॸÁánélliihyée Jetsóó nééhií:

ɰȍĀŃҡәҡľȍĀәʮӕËΎҡѸЙɗĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñe. —¿Aca ó allíhi? Cána oke diñej. Muurá
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ͑ŃŃȍɗɞ. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¿ ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veekí oke ú
ˇľҡѸΔΎ˔ľɗәфԮֆľфΔ͑ŃЬŃŃĀΎфΎҡΔΔ͑ӕ͑ľ wábáajcóhi?
(Mt. 26.69-70; Mc. 14.66-68; Rc. 22.55-57) 24ॸÁtsihdyúu Jetsóoke diibye Anáá
15ॸAanée Jetsóoke ditye tsájtyéébeke o wallóó dóhjɽ ‫ڟ‬uri páñétúejpi llúúvájté
úráávyéébema idyé Tsimóo Péédoro péé avyéjuube Caipáa éllevúréjuco.
óóma páñétúejpi llúúvájté avyéjuube oke
wájácú néébema. Áánélliihyée oke ҽѸɗɗ͖ľЬŃŃĀΎфΎҡΔΔ͑ә̲ľɞ͖ľ
pajtyétsoobe ihjyá llahájtsɽ ‫ ڟ‬míhllémeíñetu (Mt. 26.71-75; Mc. 14.69-72; Rc. 22.58-62)
páñevu Jetsóoma o úcááveki. 16ॸÁánetúu 25ॸo͑ËҡŃҡѸɗȍɞֆŃɗЬŃŃĀΎфΎЙɰȍ̲ɽ ‫ڟ‬rí
diibye Péédoro coévá llééhowávúré áachí ĀɗɗҡֆŃʮЙɰɰ͑ľɞʮËֆ¡ľ˔ľ͑ŃŃ̲ľŃ:

éhnejcúvu. Áánélliihyée ó ihjyúvá llééhówá —¿Aca tsá áádí mamyémúejpi u
tehméllema dibye téhdure iúcááveki. íjcyatúne?
Áánélliihyée botsíi pajtyétsolle dííbyeke. Áánélliihyée ityóónúne neébe:
17ॸAallée néé dííbyeke: —Tsáhaá, tsíjpiiye oó.
—¿Aca tsá Jetsóó mamyémúejpi u 26ॸÁánélliihyée llúúvájté avyéjúúbé úníu
íjcyatúne? ̲ә͑ĀɞҡֆәĀɗ¡ֆŃľɞ͖әә̲ɰȍΎ

Áánélliihyée neébe: wáhdahɽ ‫ڟ‬róóbé jééeebe nééhií:
—Tsáhaá, tsíjpiiye oó. —Ááneráhjané diityémá oríívó bájú
18ॸTéijyúu tsuucówu tene néénéllii lliiñe u íjcyáábeke ó ájtyumɽ ‫ڟ‬hi.
llúúvájté avyéjúúbé úníu múnáama 27ॸÁrónáacáa tsiiñe íllure tóónuúbe.
tehméjté icyújuwááñúwatu pɽ ‫ڟ‬hmɽ ‫ڟ‬me Áánáacáa tsúúca cáraca májtsiváhi.

élletu idyé pɽ ‫ڟ‬ȍ̲ɰɰ¡ľЬŃŃĀΎфΎ.
ЬɗфҡΎŃ́́ľԮӕˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľҡѸʮҡֆľ͑ľ
̞́әәԮʮҡŃԮֆŃʮӕӕ¡ľˇľҡѸΔΎ˔ľĀɞ́́Ύ͑ľ (Mt. 27.1-2, 11-14; Mc. 15.1-5; Rc. 23.1-5)
(Mt. 26.59-66; Mc. 14.55-64; Rc. 22.66-71) 28ॸAanée tétsihdyu Caipáá jatu
19ॸÁánáacáa llúúvájté avyéjuube Anáá tsajtyémé Jetsóoke tééné iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube
Āɗ́́ΔˇľҡѸΔΎ˔ľɰɰ͑Āɗ¡ֆľәՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑ľ. Pirááto jávu. Áánáacáa tsúúca
oȍĀӕфŃľĀɞ́́ΎΎ¡ľɞ̲̲ֆŃ̲әɰɰ͑ métsɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰԮŃȍɗ. Áijyúu dííbyeke tsájtyeme
méénuhíjcyáne. 20ॸÁánélliihyée neebe tsá úcáávetú tééjá pañévú tééneríváa
dííbyeke: ɞ̲ɞҡֆәʮҡѸ̲ľɞ̲ֆŃҡľľ͑ľՓ͖Ńȍʮɰ̲ʮËȍΔ
—Muurá duurúvájá pañévú téhdure imájchójúcóítyúrónélliíhye.
pihcyáávejááné pañévú mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɰɰ͑ŃԮә 29ॸÁánélliihyée Piráátó diityé éllevu
ó úwáábohíjcyáhi. Tsá muurá múijyú iíjchívyéne néé diityéke:

téévéneúvú o íhjyúvahíjcyatúne. 21ॸAanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ —‫ع‬kËɰɰ͑ɞ̲ɗҡֆә͑Ń͑ӕ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ
muhdú oke ú dillóhi. Cáhawáá dillo ámuha méúúballé dííbyé hallúvu?
táuwááboju lléébúcunúhíjcyámeke ditye uke 30ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke:
ɗ͖ŃŃɰɰ͑ΎәՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑ľ. Muurá íchihyi —Muurá dibye ímítyuube íjcyátuca tsá
ijcyámé tsaate teene lléébúcunúhijcyáme. muha metsíváítyuró diéllevu.
22ॸÁánélliihyée duurúvájá tehméébé néé 31ॸÁánélliihyée neébe:
dííbyeke: —Ané wa ihdyu metsájtyéébeke

‫ڟ‬
—¿ʣveekí ehdu ú áñujcú llúúvájté meméénú muhdú ámuha jodíómú
avyéjúúbeke? Ehdúu néébere wábáajcáró taúhbaju néhduú.
dííbyeke. Áánélliihyée nééme dííbyeke:
ˇΔॷ18ٍॷ19 202
—Árónáa tsá muha metáúhbáítyuró —¡Tsáhaá, tsá dííbyeke u

tsaaté dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎԮӕ. ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóityúne! ¡Barabáakéré u
32ॸEhdúu pajtyéné dííbyerée Jetsóó íjchívyetsóné muha méimílléhi!
muhdú idsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñé néhdújuco. 33ॸÁábekée Ácoocáa diibye Barabáá ávyétá
ЬɗфҡΔɗȍʮֆЙ͖ŃԮәɰЙɽ ‫ڟ‬úváábeke nééhií: imítyuube íjcyaabe cúvéhóójari téijyu.
19
—¿A uu jodíómú avyéjuúbe? 1ॸAanée ehdu ditye néénéllii awáá
34ॸÁánélliihyée neebe dííbyeke: Piráátó ílluréjuco Jetsóodívú
—¿A uure ehdu oke u nééhií, mityá táuhbáné ítsodáhómuke ditye dííbyeke
tsaate uke néhijcyánéré oke u néé? iwátsíhcyuki. 2ॸAamée ánetóónetu cháhiiwa
35ॸÁánélliihyée Piráátó nééhií: imyéénuwávú ávohjácó dííbyeke. Áánemáa
—Tsá muurá jodíómuube o íjcyatúne. dííbyeke uácómé wájyamu duujɽ ‫ڟ‬nuúdú
Muurá ihdyu dimúnaáré llúúvájté nééjácobávu. 3ॸÁánemáa dííbyé úniúvú
avyéjujtémá ¿ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútútá uke tsiva iíjcyáne íllu wáñécohíjcyáme:
taéllevuj? ‫ع‬ʣɰ͑Ńҡȍʮɞ̲ɗҡֆә͑Ńә —¡Ñóóooj, maímijyu áánu jodíómú
meénuj? avyéjuúbej!
36ॸÁánélliihyée neébe: Ehdúu iwáñéjcóne néémere
—Tsá ííñújɽ ‫ڟ‬ene táavyéjú íjcyatúne. wábáácohíjcyá dííbyeke.
Muurá ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúejpi o íjcyaca 4ॸAanée tsiiñe Piráátó dííbyekée
támamyémú táhallútú méénúiyá oke tsájtyéme éllevu ipyééne nééhií:

ditye iékéévétuki. —Cáhawáá ííllevu dííbyeke o
37ॸÁánélliihyée Piráátó néé dííbyeke: íjchívyétso ámuha mewáájácu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
—¿Áánélliihyéhaca ihdyu diibyéjuco dibye ímítyuube íjcyatúne.
uu ávyéjuúbe? 5ॸEhdúu iñééne Jetsóoke dibye pɽ ‫ڟ‬úvaabe
Áánélliihyée neébe: әәʮľҡŃĀɗɗҡֆŃә̲ɰՓԮә͑ľҡΔΔ͑Ń

—Éée, diibyéjuco oo ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕԮәӕ chahííwavu ditye ávohjácónema.
mɽ ‫ڟ‬amúnáake o wáájácútso ííñujɽ ‫ڟ‬vú o Téhdurée wájyamu duujɽ ‫ڟ‬nuúdú nééjavu
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeííbye. Aane ímilléméjuco ditye úácójama diíbye. Áábedítyúu neebe
táuwááboju illéébóne cáhcujtsóne. Piráátó diityéke:
38ॸÁánélliihyée Piráátó nééhií: —Éje, áánu muuráhaja.
—‫ع‬kËɰɰ͑ҡľľ͑ľɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕ? 6ॸÁábekée llúúvájté avyéjujtémá
Ehdúu dííbyeke iñééne ihjyá pañétú duurúvájá tehméjté iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne

iíjchívyéne neebe dííbyeke tsívámeke: kéévánécoba nééhií:
—Áánerá tsá dibye ímítyuube —¡Áábyedívú wátyétyehcútsó
íjcyatúne. páwachékevu! ¡Tsáma wátyétyéhcútsoco!
Áánélliihyée neebe Piráátó diityéke:
ˇľҡѸΔΎ˔ľĀɗҡֆľĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸΎɞ͖ľ —Wa ihdyu metsájtyéébeke ámuháyé
(Mt. 27.15-31; Mc. 15.6-20; Rc. 23.13-25) méwátyetyéhcuj. Tsá muurá ímítyuube
39ॸMuurá ámuha paíjyuva pajtyété dibye íjcyatúne.
wañéhjɽ ‫ ڟ‬pañe cúvéhóójari íjcyámedítyú 7ॸÁánélliihyée nééme dííbyeke:
tsáápí hallúvú méihjyúváábeke ó —Árónáa ihdyu múúhá taúhbaju

ichívyétsohíjcyáhi. Aane ¿íhya ámuha néhdújuco dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñé ɽ ‫ڟ‬veekí Píívyéébé
méimíllé diibye ámúhá avyéjúúbeke o Hájchidi dibye díllómeíhíjcyáné déjúcotu.
ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóné téijyu? 8ॸEhdúu ditye nééneri Piráátó mítyane
40ॸEhdúu Piráátó néérónáa íllityéhi. 9ॸÁánemáa tsiiñe ihjyá pañévú
páméhcobáré nééhií: itsájtyéébeke neébe:
203 ˇΔॷ19
—¿Aca kiá múnáajpí uú? Aanée tsá páwachékevu. Áábekée tsajtyémé

dibye áñújcutúne. 10ॸÁánélliihyée neebe iwátyétyéhcúíhullévu.
dííbyeke:
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí tsá oke u áñújcutúne? ЬՓËȍŃ˔ľԮӕĀɗҡֆľ
¿Aca tsá u wáájácutú o nééjuri ˇľҡѸΔΎ˔ľՓҡֆŃҡֆľȍËә͑ľ
páwachékevu uke ditye (Mt. 27.32-44; Mc. 15.21-32; Rc. 23.26-43)
wátyétyéhcúiyóne? Téhdure ¿a tsá u 17ॸAabée Jetsóó tsajtyé dííbyeke ditye
wáájácutú uke téénetu o ՓҡֆŃҡֆŃȍËәɞՓËȍŃ˔ŃَͮɗՓӕЙʮɰٔ
pájtyetétsóiyóne? némeítsíí heeberéómú ihjyúrí ‘Góógota’
11ॸÁánélliihyée neebe Jetsóo: némeítsihvu. 18ॸÁábekée tétsihvu
—Ávyeta muurá tsá muhdú oke u wátyétyehcúmé téwachékevu. Áhdurée
méénúityuró Píívyéébe ímíllétuca. Muurá téijyu tsaatétsikye wátyétyehcúmé dííbyé
íñe diéllevu oke tsívame díehnííñevu úníutu panéjcuváácutu. 19ॸÁijyúu Piráátó
ímityúné meenúhi. néé ditye téwachéketu ipícyo íllu nééneé:
12ॸEhdúu Jetsóó néénéllii Piráátó “Jetsóó Natsarée múnáajpi jodíómú
imíllerá dííbyeke iácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóne. avyéjuúbe.” 20ॸAanée mítyame éévehíjcyá
Árónáacáa nééme kéévánécoba dííbyeke: pɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬ré tétsii Jerotsaréetu íjcyánélliíhye.
—Muurá áádikye u ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóhajchíí Caatúvánée heeberéómuu, gríéégomuu,
tsá páñétúejpi avyéjuube Tséétsáma ímí u romáánómuu, éhdúmé ihjyúri. 21ॸEhdúhjáa
íjcyáityúne. Muurá iiye ávyéjúúbedi Piráátó cáátúnúnéllii dííbye éllevu
díllómeímyé íllure ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vallé dííbyeke. llúúvájté avyéjujte ipyééne néé dííbyeke:
13ॸEhdúu ditye néénéllii ihjyá pañétú —Tsáháa u cáátúnúítyuró jodíómú
ijchívyétsoobe Jetsóoke. Áánemáa avyéjuube dibye íjcyane. Úpée ú
ácúúveebe íavyéjú ijyáwá néwayúúnetu caatúnúiyá iiye jodíómú avyéjúúbedi
níjcyómeíñé hallúvu. Tétsíi mémée dibye díllómeíhijcyáne.
heeberéómú ihjyúrí Gabááta. 14ॸTéijyúu 22ॸÁrónáacáhjáa neébe:
cójɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ľЙŃʮËΎфľҡľľ͑ľЙʮҡֆŃҡŃՓ͖Ńȍʮɽ ‫ڟ‬ —Árónáacáa tsúúca o cáátunúné óvi

llééváíñáaáca. Áijyúu Piráátó néé éhduréjuco.
diityéke: 23ॸAanée tsodáhómú dííbyeke
—¡Aabye ámúhá avyéjuúbe! ɗՓҡֆŃҡֆľȍËә͑Ńɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkevádú dííbyé

15ॸÁrónáacáa kéévánécoba néémeé: wajyámúúné wátújcatsíhi. Áánetúu tsaja
—¡Wa ihdyu dííbyedívú cááméjácoba tsá ditye píívyetétú muhdú
wátyétyehcútsó páwachékevu dibye iácújcatsíñe. 24ॸÁánélliihyée néjcatsímye:
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veki! —Íjyáhcoba tsá medóváájcóityúne.
Árónáacáa neebe diityéke: Metsu menéhco muucá tene dómajcómé
—Árónáa tsáháubá ámuha jodíómú teeja itsájtyeki. Ehdúu pajtyéné
avyéjúúbedívú o wátyétyécútsóítyuró tsúúcajátújucóhjáa Píívyéébé
páwachékevu. ՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞ́́ӕҡľ͑ľ͑ŃȍĀәʮӕËΎ:
Ehdúu dibye néérónáa llúúvájté “Táwajyámúúné wátújcatsímye. Áánetu
avyéjujte néé dííbyeke: ícyaaméjácóbá hallúvú nehcómé
—¡Árónáa íjcyaabe apáábyéré muhnéjá teja íjcyaíñe.”
páñétúejpi múúhá avyéjuube Tséétsaá! Ahdújucóo ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸΎĀȍΔ̲ә
16ॸEhdúu éhnííñevúré ditye néénéllii méénune.
ílluréjuco Piráátó ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné diityédívú 25ॸÁijyúu tétsihyi dííbyéj tsɰɽ ‫ڟ‬juu, dííllé
ditye dííbyeke iwátyétyéhcu naállee, Créopá taaba Maaríaa, Maaría

ˇΔॷ19ٍॷ20 204
Madarénaa, éhdume. 26ॸTéhdurée ijchívyéhi. 35ॸEhdúu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡľ͑ľ

ɰԮ̲ľɞՓӕΎ˔ľĀɗ¡ֆľ͑ŃȍɞʮËֆ¡ľҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jú pájtyene o ájtyumɽ ‫ڟ‬né íñe ó úúballéhi.
úníuri o íjyócunúúbeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neebe Aane ihdyu óvíi ámuha mécáhcujtsóhi.
díílleke: 36ॸEhdúu Jetsóoke tsodáhómú ítyájkiíícyú
—Wáhaj, aadi muurá tsaapi daáchi. tsá wáihyáyotú tsúúcajátújucóhjáa

27ॸÁtsihdyúu oke neébe: ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞ́́ӕ
—Aalle, muube, dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juú. néhdújuco: “Tsá dííbyeke tsátsííuba ditye
Áánélliihyée tahjyávuréjuco díílleke o wáihyáyóityúne.” 37ॸTéhdure téhaamɽ ‫ڟ‬tú
tsájtyene. nééneé: “Ditye cáváájcóóbeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teímye.”
ˇľҡѸΔΔĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ ˇľҡѸΔΔɰɰҡŃ̲ľȍΎĀɗҡֆľËәәӕ͑ľ

(Mt. 27.45-56; Mc. 15.33-41; Rc. 23.44-49) (Mt. 27.57-61; Mc. 15.42-47; Rc. 23.50-56)
28ॸAanée téijyu tsúúca páneere pájtyéíñe 38ॸÁáné boonéhjáa Arimatéá cóómi
éévé úújeténé Jetsóó iwáájácúne nééhií: múnáajpi Jotséé ávyéjujté apííchoríi

—Ó ádóiyáhi. Ehdúu neebe teevétaríyé Jetsóoke úráávyehíjcyaabe
tsúúcajátújucóhjáa Píívyéébé ҡә̲ľɞЬɗфҡΎ˔ľĀɞɞ¡ֆľәԮәɰɰҡŃ̲ľȍΎ
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕҡľ͑ľ͑ŃȍĀәʮӕËΎ. icyúúuki. Ahdújucóo dibye ájcune dibye
29ॸÁánélliihyée bíínójpácyó kiwátyé icyúúuki. 39ॸTéijyúhjáa dííbye éllevu
́́ɞֆɞȍ́́ΔЙ͖ľɞʮËֆ͑ľҡӕՓʮֆ̲әɰȍĀѸɽ ‫ڟ‬dú Nicodéémó tsáá tsáijyúu pejco Jetsóoma
nééne iééniyóné úméhéí nɽ ‫ڟ‬jcáutu íhjyúvájeébe. Aabéhjáa tsivá mííraá,
ipícyóóne cújuuvémé dííbyeke. 30ॸAanée áároee, íjcyáné pacúúcuma úméváné
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hátsihdyu neébe: duurúbajpácyó 30-áámú íjcyane.
—Áyu, ícyooca ihdyu páneere 40ॸÁáneríhjyáa wájyámubááné imúríjchóne
͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ. bɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬numútsí dííbyeúvuke dityée ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬témeho

Ehdúu iñétsihdyu ílluréjuco dibye icyúúu méénuhíjcyádújuco. 41ॸAanéhjáa
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. dííbyeúvuke ditye wátyétyéhcúné úníuri
bajtsóháñé íjcyátsihdyu níkyehéjú
ҽѸΎĀȍΔˇľҡѸΔΎ˔ľËԮʮËфΔ͑ľ béhéjure tsaatékéi ditye pícyóótuhéju.
31ॸÁáné tsiíjyúu pajtyété wañéhjɽ ‫ڟ‬ 42ॸÁhejú pañévúhjáa dííbyeke cúúumútsí
llééváíñéllii tsá ditye ímílletú ɽ ‫ڟ‬témehóóné pɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬ré tétsihdyu téheju néénélliíhye.
ҡŃՓËȍŃ˔ŃʮɰҡәфŃɞʮËֆ͑ľ. Áánélliihyée Ehdúhjáa meenúmé wáyeéévéjcóójɽ ‫ ڟ‬ɰȍĀľ
nééme Piráátoke dibye ityáúhba ditye ímíbáchómeíhíjcyajcóójɽ ‫ ڟ‬tsíijyu
ítsodáhómuke ditye ítyájkiííñé iwáíhyáñu ҡŃʮËΎΎʮɰɞʮËֆɞ͖Ń́́ɗɞȍֆľ.
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËәɗĀɗҡֆľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ve ditye tétsihdyu
iñíítyétsómeke tsiéllevúréjuco ipícyoóki. ˇľҡѸΔΔĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľľ¡ľ¡Δȍɰɽ ‫͑ڟ‬ľ
32ॸAhdújucóo dibye néénéllii tsodáhómú (Mt. 28.1-10; Mc. 16.1-8; Rc. 24.1-12)
20
pééme wáíhyañúné Jetsóó úníutu 1ॸAanéhjáa teene wáyeéévéjcóójɽ ‫ڟ‬
panéjcuvátú íjcyámútsí tájkiííñe. boonétú tsííñé tsemáánaréjuco

33ॸÁánetúu Jetsóoke ditye déjúcóóvejcóójɽ ‫ ڟ‬Maaría Madaréná péé
wáíhyáñúíyónáa tsáhájuco dibye pejcójuco Jetsóó nijkye úújetélle.
¡Δȍɰɰҡә͑ľ. Áánélliihyée tsáhájuco ditye Aalléhjáa úújeté téhejú watájcó
wáíhyáñutú dííbyé tájkiíícyu. nééwáyúcoba ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nétsámeíñevu.
34ॸÁrónáacáa tsodáhó dííbyeúvuke 2ॸÁánélliihyéhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËәɗĀѸɰɰ͑ŃфɞֆŃҡѸ́́ľ
íáámɽ ‫ڟ‬hotu cáváajcáró aamúbari. Tsimóo Péédorómá muhtsi

Áhejútúu tújpácyoma nújpacyo meíjcyámútsikye neeváhi:
205 ˇΔॷ20
—‫ؽ‬oԮֆŃʮәә¡ľәԮәɰɰҡŃ̲ľȍΔȍәʮËӕʮŃ̲Ń Áánélliihyéváa tétsii íjcyane bajtsó

níkyéhéjú pañétu! ¡Aane tsá tehméébekéré iwáábyúne neélle:
mewáájácutú kiávú ditye tsájtyene! —Tsáijyúne múu uure ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬témeho
3ॸÁánélliihyée muhtsi téhullévú mepéé tsítsihvu u ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nétsóhajchíí ihdyu oke
ĀѸɰɰ͑Ńфɞֆľ. 4-5ॸAanée ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi o dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neebe duubállé kiávúhjané u pícyoone o
ЬŃŃĀΎфΔɰȍĀŃфŃΎәәʮľҡŃŃ¡ŃҡŃȍľʮә tsájtyeki.
pañévú úcáávétuube íúmɽ ‫ڟ‬watúré ó 16ॸÁrónáacáváa dílloobe imyémeri
dújuúcunú ɽ ‫¡ڟ‬ɰɰʮɽ ‫ڟ‬nubááneréjuco téhejú díílleke. Áánélliihyéváa dííbyedívú

pañe íjcyane. 6ॸÁánáacáa botsíi Péédoro iwááne ‘¡Rabónij!’ neelle muuha
ҡĀֆŃʮӕҡӕՓʮҡѸɰɰ¡ľҡѸЙŃȍĀәәËԮŃ heeberéómú ihjyúrí ‘Ávyéjuúbej’
páñééhejúvu. Aabée idyé ájtyumɽ ‫ڟ‬ nééiyóne.
wájyámubááneréjuco téhejú pañe íjcyane. 17ॸÁánélliihyéváa neebe díílleke:
7ॸÍhdyúebárée íhñíwau bɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬númeíbá —Oke dácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyo. Tsáhái muurá
béwánúmeíbá ájtyúmɰɽ ‫ڟ‬be. 8ॸÁábe déjutúu cáámevu Llihíyo éllevu o péétune.
o úcááveebe teene o ájtyúmɽ ‫ڟ‬ne botsíi ó Áánéllii tahñéjte éllevu pééne duubállé
cáhcujtsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃˇľҡѸΔΔ¡Δȍɰɽ ‫ڟ‬ne. 9ॸAanée tsúúca o pééiñe Mépiivyéébe éllevu.
tsáhái tsijtye wáájácutú ehdúhjáa dibye 18ॸAhdújucóhjáa dille múúha éllevu
¡Δȍɰɰɞ͖ŃҡѸәәËʮҡәʮӕËΎЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ itsááne múúhakye úúballéváné dííbyeke

͑ŃȍɗʮËֆ͑ŃĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ iájtyumɽ ‫ڟ‬ne. Áhdurée úúbállelle muhdú
cáátuváné iéévehíjcyaróne. 10ॸEhdúu Āɗ¡ֆľĀɞɞ́́ľ˔ľ͑Ń͑ľȍʮɰ.
muhtsi teene maájtyúmɽ ‫ڟ‬ne ílluréjuco
meóómiñe. ʑ̲̲ֆŃ̲ӕĀɞԮәˇľҡѸΔΔ¡ΔȍΔՓԮŃ͑ľ
(Mt. 28.16-20; Mc. 16.14-18; Rc. 24.36-49)
ͅфɞͅĀфŃ͑ĀɞԮәˇľҡѸΔΔ¡ΔȍΔՓԮŃ͑ľ 19ॸAanée téjcoojɽ ‫ڟ‬ré tsemááná
(Mc. 16.9-11) tújkévajcóójɽ ‫ ڟ‬pejco muha tsatsíhyí tsájá
11ॸÁánetúu Maaría Madaréná tsiiñe pañe. Aamée cóhpé muha méwátajcó
níkyéhejúvú péélléváa táállere téhejú llehówááné tsíjtyé apííchori. Áánetúhjáa
pañe dújúcohíjcyáhi. 12ॸAalléváa ájtyumɽ ‫ڟ‬ Jetsóó múhdutú iúcáávéne múúhakye
̲ɞɞҡֆŃҡѸɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮҡŃҡѸɞҡѸɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬j nééhií:
íwajyámúúné néémutsi ácuúcunúné —¡Ámuúhaj! ¿A ámuha méíjcyaraj?
ˇľҡѸΔΔɰɰҡŃ̲ŃȍΔ¡ΎΎ͑ŃŃȍʮҡѸɰфɗ 20ॸEhdúu múúhakye iñééne úújétsoobe
panéjcuváácuri íhñíwáú icyánéjcurii, íhyójtsɽ ‫ڟ‬cutúu ditye wátyétyehcúné

íjtyúháácyú icyánéjcurii, ehdu. añúííhyóhejúcuvu. Téhdurée tsaapi
13ॸAamútsiváa néé díílleke: cáváajcáróhejúvú múúhakye úújétsoóbe.
—Muúllej, ¿ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ú tahíjcyáhi? Ááneríi mítyane muha méímíjyuuvé
Áánélliihyéváa neelle diityétsikye: Jetsóoke maájtyúmɽ ‫ڟ‬neri. 21ॸÁtsihdyúu
—oԮֆŃʮәә¡ŃɰɰҡŃ̲ľȍΔȍ˔ɗԮәĀɗҡֆľ neebe múúhakye:
tsájtyéneri ihdyu ó tahíjcyáhi. —Óvíi ímí ámuha méijcyáhi. Ókée
14ॸEhdúváa iñétsihdyu révoúcunúllé ííñujɽ ‫ڟ‬vú ámúha éllevu Llihíyó wállohdu
ájtyumɽ ‫ ڟ‬tsaapi íjyócunúúbeke. idyé ámúhakye ó wallóó táuwááboju
Árónáacáváa tsá dille wáájácutú Jetsóó wáájácútúme éllevu.
dibye íjcyane. 15ॸAabéváa idyé néé 22ॸEhdúu néébere múúhakye
díílleke: ɰɽ ‫ڟ‬bátsúhcúne nééhií:

—Muúllej, ¿aca muucá u néhcolle eene —Óvíi ámúhá pañévú Píívyéébé Apííchó
ú tahíjcyáhi? úcaavéhi. 23ॸMuurá tsaate ímityúné
ˇΔॷ20ٍॷ21 206
méénune diityémá ámuha meímíbájchómé méénuhíjcyáné tsá páneere o

hallúrí tsáhájuco tene íjcyáityúne. Áánetu cáátúnutúne. 31ॸÁrónáa ihdyu téénetu
diityémá ámuha meímíbájchótúmé hallúrí tsáneetsa ó caatúnú ámuha mecáhcújtso
íjcyaíñé diityé imítyu. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃľĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎæфɞʮҡΎЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
Hajchi mɽ ‫ڟ‬amúnáake pájtyetétsoobe
ҽΎ̲ˇľҡѸΔΎ˔ľ íjcyane. Áánéllii dííbyeke cáhcujtsómé tsá
ɗʮҡֆә̲ɽ ‫͑ڟ‬ľ̲ֆŃËȍËӕʮҡѸΔ͑ľ wágóóóvéityúne.
24ॸEhdúu Jetsóó múúhadívú
bóhówáávénáa tsá Tomáá múúhama ҽѸɗɗ͖ľɞ̲̲ֆŃ̲ӕĀɞԮәˇľҡѸΔΔ¡ΔȍΔՓԮŃ͑ľ
21
íjcyatú dííbyere ‘Jemééro’ némeííbye. 1ॸÁáné boonétúu tsiiñe Jetsóó
25ॸÁábekée muha meúúbállérónáa neebe bóhówaavé múúhadívú ‘Tibééria’
múúhakye: némeíñé unéú úníuri muha ílluume
—Dííbyé hojtsɽ ‫ڟ‬cutu añúííhyóhejúcú meíjcyámedívu: 2ॸTsimóo Péédoroo,
ɞʮËֆ͑ľфɗҡȍΔʮҡѸɰՓΎәËΔҡәȍʮËȍɞɞҡѸΎ Tomáá dííbyere ‘Jemééro’ némeííbyee,
cáhcújtsóityú dííbyeke. Áhdure dityée ǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΔΔ̲ɞæ͑
cáváájcóhéjuri o úácótúhajchíí tsá o múnáajpi Natanaéee, Tsebedéó
cáhcújtsóityúne. Ehdúu neebe Tomáá hájchimútsí muhtsii, tsíjtyetsíi
múúhakye. múúháejtétsii, éhdúmedívu. 3ॸÁijyúu
26ॸÁtsihdyúu 8 coojɽ ‫ڟ‬vatu tsiiñe muha Tsimóo Péédoro ‘ói ó tsɽ ‫ڟ‬nuutéhi’ néénéllii
tsájá pañe meíjcyánáa tsúúca muha menééhií:
múúhamájuco diibye Tomáa. Aanée idyé —Métsu bo tsaméhjɽ ‫ ڟ‬mepéékií.
cóhpé muha lléhowááné mewátájcónáa Ahdújucóo muha mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri mepééme
tsiiñe Jetsóó múúha éllevu iúcáávéne néé tépejco metsɽ ‫ڟ‬nuurómé tsá metáávatúne.
múúhakye: 4ॸAanée tsúúca metsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vénáa tééú úníuri
—¡Ámuúhaj! ¿A ámuha méíjcyaraj? ɞʮËֆ¡ľ˔ľ̲ӕȍ̲ʮҡֆә̲ɰфΔ̲ŃҡѸ

27ॸÁtsihdyúu Tomáake neébe: mewáájácutú dííbyeke. 5ॸAabée
—kֆәՓĀɞȍֆΔʮҡѸɰՓĀӕËΔɞ͖ľ múúhakye nééhií:
añúííhyóhejúcú táhójtsɽ ‫ڟ‬cutu íjcyánerij. —¿A ámuha métaávaj?
Téhdure ú uácoó íñée oke ditye Áánélliihyée muha menééhií:
cáváájcóhéjuri. Ááne tsá éhnííñevúré —Tsáhaá, keenéiyóhaja.
cáhcújtsótuube u íjcyáityúne. 6ॸÁánélliihyée neebe múúhakye:
28ॸÁánélliihyée Tomáá botsíi —Cáhawáá tsíñejcu metsɽ ‫ڟ‬nuj.
icyáhcújtsóne nééhií: Ahdújucóo ténejcu muha metsɽ ‫ڟ‬nuume
‫ڟ‬
—¡ʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΎҽЙɗɗԮֆŃŃ¡Ńӕӕ meújcune mítyane ámómeke. Aamée
Táavyéjuúbe! ávyétá padúúcú néémeke tsá muha
29ॸÁánélliihyée Jetsóó néé dííbyeke: meɽ ‫ڟ‬hnáhootú meíjchívyetsóné mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
—Oke u ájtyúmɽ ‫ڟ‬nemáyé botsíi ú pañévu. 7ॸÁánáacáa dííbyeke o wáájácúne
cáhcujtsó o bóhɰɽ ‫ڟ‬ne. ¡Maímijyu ihdyu Péédoróké o nééhií:
ditye íjcyane iájtyúmɽ ‫ڟ‬turóné —¡Áánerá Ávyéjuube Jetsóó aábye!
cáhcujtsóme! Ehdúu Jetsóó nééhií. Ehdúu o néénemáyé Péédoro ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi
íwajyámuvu iúcáávéne cátsíñiivyé tééú
ʑȍֆ̲ɽ ‫ ڟ‬Й͖ľËҡӕԮ͑Ń pañévú dííbye éllevu ipyéékií. 8ॸÁánetúu
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬ľҡә̲ľ˔ľЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ľ ihdyu muha choocói tsɽ ‫ڟ‬nucóóhó
30ॸAabée mítyane méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬ llícyúhcoméré mepéé 100 éévetá
muha ímamyémú meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa hajchótáubáhjáa muha íúníutu
207 ˇΔॷ21
meíjcyame. 9ॸAamée muha meíjchivyémé Aanée Péédoróké ɽ ‫ڟ‬dátsó pajtyé

máájtyumɽ ‫ ڟ‬tétsihyi cúújúwatu amóóbé 3-ɗʮֆәԮʮӕËΎ¡ɰՓ͑ŃфŃĀɗ¡ֆľĀɞ́́Ύ͑ľ.
wáhjámeíñé úníuri pááaho íjcyane. Aabée nééhií:
10ॸÁánáacáa Jetsóó néé múúhakye: —Ávyéjuúbej, ̲ӕӕфҡѸɰɰ͑ӕ
—Ámúhaj táávatu tsaatéké metsíva. túhúlletúne. Aabe muurá ú waajácú
11ॸÁánélliihyée Péédoro tsɽ ‫ڟ‬nucóóhó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńӕ˔ľΎՓʮֆӕ͑ľ.
amómema lliúcú íjchivu 153-meva Áánélliihyée idyé neebe dííbyeke:
íjcyámema. Árómé padúúcuríi tsá —Ané óóma táuráávye múnáake téhmeco
técooho móhtóbatúne. 12ॸÁtsihdyúu neebe éhne múúne obééjámuke ditye téhmedu.
múúhakye: 18ॸMuurá u óváhtsáné hajchótá uure
—Ayúwa mémajchóvaj. díwajyámuunévú u újcámeíñe ú úllehíjcyá

Aanée tsá tsáápíuba díllotú dííbyeke ӕɞ̲ɞ́́Ńȍӕ́́Ńȍʮɰ. Aabe u kéémécooca muurá
múha dibye íjcyane pámeerée dííbyeke tsíjtyeréjuco uke díwajyámuunévú
muha mewáájácúnélliíhye. 13ॸÁámekée iújcóóbeke tsájtyeíñé u ímíllétúróhullévu.
múúhakye amóóbeke páááhoma wájtuúbe. 19ॸÁtsihdyúu idyé neebe dííbyeke:
14ॸEhdúu Jetsóó tsiiñe múúhadívú —Aabe wa ihdyu ehdu uke o néérónáa
bóhówaavé tsúúca pápihchúú ijyúvájuco oke duráávyej. Ehdúu Jetsóó néé
ɞЙֆŃľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu bóhɰɽ ‫ڟ‬be. Péédoróké dibye iwáájácu muhdú
dííbyeke iúráávyéné nɽ ‫ڟ‬ʮËәԮәɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri
ЬŃŃĀΎфΔ̲ˇľҡѸΔΔɞȍʮֆӕԮ͑ľ Āɗ¡ֆľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰȍҡѸәҡә¡ΔȍΔՓʮҡѸΎɞ͖ľ.
15ॸAanée muha memájchóné nɽ ‫ڟ‬jcáutu
neebe Tsimóo Péédoróke: ˇľҡѸΔΔɰԮ̲ľɞՓӕɗ͖ŃŃ¡ľĀɞҡֆәәә¡́́Ń͑ľ
—Tsímoj, Jonáá hajchi u íjcyaabe, ¿a 20ॸAanée tétsihdyu Péédoro révoúcunú
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ˔ľәՓʮֆәɞʮҡֆľĀɞ͖ȍ¡ŃʮҡŃΎ˔ľ ˇľҡѸΔΎĀŃʮӕҡӕɰԮ̲ľɞՓӕәӕΎ˔ľĀɗ¡ֆľ

wájyúné ehnííñevu? néébe o péébeke. Ópée muurá dííbyé
Áánélliihyée neébe: úníuri nihñéré majchórí muha
—Éée Ávyéjuúbej, muurá ú waajácú meíjcyánáa o íjcyaabe ó dilló dííbyeke
uke o wájyune. caabyé múúhadítyú dííbyedívú
Áánélliihyée Jetsóó nééhií: méénútsoíñe. 21ॸÁábekée Péédoro oke
—Ané óóma táuráávye múnáake ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne néé Jetsóoke:
téhmeco éhne múúne obééjámuke ditye —Ávyéjuúbej, ¿ácooca áánu muhdú
téhmedu. íjcyaáhi?
16ॸÁtsihdyúu idyé tsiiñe neébe: 22ॸÁánélliihyée neébe:
—Tsímoj, Jonáá hajchi u íjcyaabe, ¿a —Muurá o ímílléhajchíí tsá dibye

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ˔ľәՓʮֆәȍɗ? dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃɗҡֆә̲әɗʮֆәҡѸɗɗ͖ľΎҡѸɗ͖ŃԮәʮӕËΎ.
Áánélliihyée neébe: Árónáa óvíjyacóóné tééneri u ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe.
—Éée Ávyéjuúbej, muurá ú waajácú Wa ihdyu oke duráávyej.
uke o wájyune. 23ॸEhdúu Jetsóó óhdityu nééné uubállé
Áánélliihyée idyé neébe: tsújaavé cahcújtso múnáadi

—Ané óóma táuráávye múnáake múijyúváhjáa o dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑Ń
téhmeco éhne múúne obééjámuke ditye uubálle. Árónáacáa ihdyu tsá tehdu dibye
téhmedu. néétune. Muuráhjáa ihdyu íllure neebe
17ॸÁtsihdyúu tsiiñe neébe: dibye ímílléhajchíí o íjcyaíñé múijyú
—Tsímoj, Jonáá hajchi u íjcyaabe, ¿a dibye tsááiñévújuco. Áánemáa neebe
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ˔ľәՓʮֆәȍɗ? tééneri Péédoro ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíjyúcóótuki.
ˇΔॷ21 208
24ॸAane íñe tsaapi Jetsóo mámyé o 25ॸoȍĀӕфľɞʮËֆфΔ͑Ń̲ɞҡֆ͑ľҡѸɞ͖ľȍʮɰ
ɞʮËֆ¡ľɞȍֆ̲ɰΔËҡә͑ә̲ӕȍĀәȍʮ Jetsóópe ɽ ‫ڟ‬ʮɰɰфɗɗɞʮËֆËΎΎË

páneere dibye méénuhíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬o ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. Aane muurá páneere
ʮҡֆә̲ɰɰ¡ľĀɗ¡ֆľәՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɽ ‫ ڟ‬o mecáátúnuca ííñujɽ ‫ڟ‬vú tsá
lléébone. Aane méwaajácú íhyaamɽ ‫ڟ‬tú waajácúhaamɽ ‫ڟ‬né úújetéítyuróne. Áyu
cáátuváné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľ. tehdújuco.
HÉÉCHOÓ
ԆՓ¡Ύʮҡľ̲ŃŃ͑ә͑Ńȍʮɽ ‫ ڟ‬ӕӕ¡́́ľȍ̲ɰ
ihdyu múijyú iímílléijyu méénuube

ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔҡѸɗ͖ľ͑Ń̲ľɞ͖ľ Й͑ľľфľĀɞɞ¡ֆŃȍΔʮҡѸɰфɗɞʮËֆ¡ľ. 8ॸÁánetu
1
1ॸMuúbe Téóópiroj, ɽ ‫ڟ‬hdée diéllevu o ihdyu dííbyé Apííchó ámúhadívú níítyene
cáátúnúháámɽ ‫ ڟ‬pañe ó úúballé ámúhá pañévú úcáávécooca ámuha tééné
páneere muhdúhjáa Cáání éllevu ɰȍ͑ȍΎΎфɗ̲ŃәՓ¡ΎΔΔȍĀɗҡֆӕɞʮËֆ͑Ń
níjkyejɽ ‫ڟ‬vú ipyétsihvújuco Jetsóó uwááboju Jerotsarée múnáakee, Jodéá
әՓ¡ΎΎ¡ŃфŃ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. ɗɗ͖әʮɰ̲ә͑˔ľľ, ҽѸ̲фɗɗɗ͖әʮɰ
2ॸMuuráhjáa ímamyémuke iújcúmeke múnáakee, íjcyane. Aane téhdure
Píívyéébé Apííchoj tééveri níwááveebe tsújááveé pahúllevá múnáadívu.
ɰɰ͑Āɗҡֆľ̲ŃŃ͑әɗ͖ŃԮӕ. 3ॸÁámedívúhjáa 9ॸEhdúhjáa diityéké iñétsihdyu Jetsóó
muurá ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé boone ditye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneríyé tsúúca cáámevu

bóhówáávehíjcyaabe 40 coojɽ ‫ڟ‬vá hajchótá ՓҡֆΔȍɰɰԮŃȍɗ. Aabéhjáa ojtsó pañévú
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľ¡Δȍɰɰ͑ľĀɗҡֆľ tsúúca tévééveíñúúbeke tsáhájuco ditye
iwáájácuki. Áámekéhjáa Píívyéébé ʮҡֆә̲ɰҡә͑ľ. 10ॸAaméhjáa cáámevu dibye
avyéjutu úwáábohíjcyaábe. péhullévúré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyárónáa míítyétsi
4ॸAabéhjáa néé diityéke: ávyéta tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ ڟ‬íwajyámúúcú néémutsi
—Jerotsaréetúi kiávú mépehdíñe. bóhówaavé diityédívu. 11ॸAamútsíhjyáa
Météhmecói tétsihdyu Llihíyóo ámúhakye néé diityéke:
‫ڟ‬
iájcuíñé néhijcyáne. 5ॸʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΔΎˇΔ —o̲ӕәȍǾфɗфŃɗɗ͖әʮɰ̲ә͑, ¿aca
tsótsohíjcyáné nújpácyori. Áánetu ihdyu ɰɰ͑Ë̲ľ̲ӕȍ̲Ńɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyáhi? Muurá
lléváhréjuco ámúhá pañévú Píívyéébé ámúhama ícyahíjcyaabe Jetsóó péjucóó
Apííchó úcááveíñe. Ehdúhjáa neebe ámúhadítyú níjkyejɽ ‫ڟ‬vu. Aabéjuco idyé
Jetsóó ímamyémuke. tsiiñe tsááiñe muhdúhjané ámuha
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa ipyéhduú. Ehdúhjáa neemútsí
ˇľҡѸΔΔ͑ɞʮ˔ֆľʮɽ ‫ڟ‬ԮәЙŃŃ͑ľŃ diityéke.
6ॸAaméhjáa tsiiñe dííbyema
ͅҡɞ˔ľĀɗҡֆľәʮËӕ͑ľˇΔΔĀәԮәËЙֆΔΔԮľ
idyóbéévétsihvu néé dííbyeke:
—Ávyéjuúbej, ¿a ícyooca tsiiñe ú 12ॸAaméhjáa oríívó bájú ijcyátsihyi
ímíbáávyétsoó méiiñújɽ ‫ ڟ‬tsíjtyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe iíjcyátsihdyu oomí Jerotsaréevu.

iíjcyájúcóótuki? Pɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬réhrée técoomítyú téhbaju
7ॸÁánélliihyéhjáa neébe: múhajchótá wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬meúlléiyóné
—Tsá ámuha teene mewáájácúítyuró jodíómú taúhbaju nééné hajchóta.
múúcoocá Llihíyó tehdu méénuíñe. Óvíi 13ॸAaméhjáa técoomívú úújeté ípyée
209
ȸŃŃËȍΎॷ1ٍॷ2 210
iícyahíjcyajávú cáámééɽ ‫ڟ‬ʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń 23ॸAhdújucóhjáa míítyétsikye ditye

̲ɰʮËΔȍΎԮӕ. Ílluuméhjáa diítye: Péédoroo, pevénéréi mémenúné tsáápiikye
Jacóóboo, Jóáaá, Aderéee, Perípee, diityétsidítyú iújcuki. Tsáápíhjyáa Jotséé
Tomáaa, Baatoroméee, Matéoo, tsijpi dííbyere ‘Batsabáa’ némeííbyé téhdure
Apéó hajchi Jacóóboo, tsáha múnaa Jójto imyémé íjcyaábe. Áánetúhjáa tsijpi
cananíjtámúejpi Tsimóoo, Jacóóbó nahbe Matía. 24ॸÁámútsí hallúvúhjáa íllu
Jóódaá, éhdume. 14ॸAaméhjáa paíjyuváré Píívyéébema ihjyúváme:
dóbéévehíjcyá tééhó pañévú Píívyéébema —Ayúju Ávyéjuúbe Píívyéébeéj, uu
iíhjyúvaki. Áámemáhjáa ijcyámé Jetsóó muurá pámé ɽ ‫ڟ‬buwáánéré ú waajácúhi.
nahbémuu, tsɰɽ ‫ڟ‬juu, tsijtye walléémuu, 25ॸAabe ihdyu ú waajácú caabyé u
íjcyame. tújkevélleebe íjtyétsidítyú úcááveíñé

15ॸÁijyúhjáa Péédoro íñahbéjté díhjyú uwááboobe iíjcya Jóódáuvúu
120-̲ľԮɞʮËֆ̲ŃʮЙɰɰ͑ŃԮәɗɞʮֆΔËәәԮŃ͑ľ íimítyú nɽ ‫ڟ‬jcaúvú úújetéébé cápayóóve.
néé diityéke: 26ॸEhdúhjáa Píívyéébema
—Ámuúha táñahbémuj, tsúúca iíhjyúvátsihdyu nehcómé diityétsidítyú

pajtyéné éhnéhjáa Píívyéébé cáábyeké iújcuíñe. Aanéhjáa úújeté
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕˇΔΔĀЙɽ ‫ڟ‬áábóneri Matíadívu. Aabéjucóhjáa úcaavéné
Jetsóoke ditye ékééveíñé cáátúnúmeíñe. 11-meváréjuco íjcyame Píívyéébé
16ॸEhdúhjáa muurá dibye dííbyedívú uwááboju úwááboméré péhíjcyáímyé
méénútsoíñé tsúúcajátújuco Píívyéébé pañévu.
Apííchó néhijcyáné Dabíiúvuj tééveri.
17ॸDiibyée muurá Jóóda Jetsóó mamyémú ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔ͑ɞɞҡֆľ͑ľ
2
meíjcyáméejpi tsaméhjɽ ‫ڟ‬ɰĀɞɞ¡ֆľ̲ 1ॸAaméhjáa pámeere tsijtye cahcújtso
mewákímyeíhíjcyaábe. 18ॸAabée ímityúné múnáama ‘Pejtecojtée’ némeíñé
méénune ditye áhdóne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬dibye Փ͖ŃȍʮɰʮËΔΔʮɽ ‫ ڟ‬dóbeevéhi. 2ॸÁánáacáhjáa
wájójcoíñúné iújcúnemma ahdómé tsátsii peecútéré éhne múúne tsɽ ‫ڟ‬jpáné kiijyébá
ɞɞ͖ӕʮɰ. Ááné boonétúhjáa muurá iiye tsááne íhjyuvádú nééne tsáá cáámetu.
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsómeííbyé áákityé apáhajchíí Aanéhjáa ávyeta wádóoové pájá pañére.
íhbáu áachívújuco. 19ॸAanéhjáa Jerotsarée 3ॸÁrónáacáhjáa tsúúca cúújúwaj péétédú
múnaa iwáájácúne dityée áhdotsíí َ͑ɰՓȍ͑ɽ ‫ڟ‬wá’ tsáápitsá hallúvú

̲ľ̲Ń͑әkҡѸŃŃĀَ̲ҽәʮЙËֆΎoʮҡѸɰٔ bóhówaavéne. 4ॸEhdúhjáa diityé pañévú
nééiyóne. 20ॸͅӕӕфҽѸ̲Δȍ̲ɰҡӕ Píívyéébé Apííchó úcaavéné diityéké
téénetu nééneé: ihjyúvatsó tsíjtyéhjɽ ‫ ڟ‬ihjyúháñeri ditye
Íávajáréjuco dííbye ja cóévájari ́́ŃŃ¡ΔҡәфΔʮәȍʮɰфɗ.
tsáhájuco múha íjcyáityúne. 5ॸTéijyúhjáa ijcyámé tsijtye jodíómú
Téhdure idyé tsiiñe nééneé: tétsihyi Jerotsaréeri Méécáánikye muhdú

Tsíjpiiyéjuco dííbyé wákimyéivu ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúdú úráávyehíjcyámé panévá
cápáyóóveíñe. iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netu tsáámeé. 6ॸAaméhjáa mítyane
21-22ॸAhdícyane muurá ijcyámé tsaate tétsii íhjyuba íjcyane illéébóne diityédívú
éhnée Jóáa Jetsóoke tsójtsoobe cáámevu píhcyaavéhi. Aaméhjáa úvánujcátsí
pétsihvújuco meke náhbénuhíjcyáme. tsaatétsáhjɽ ‫ڟ‬ɰĀɗҡֆľɞȍʮֆәԮʮәȍʮɰфɗ
Áámedítyú ihdyu óvíi méujcú tsáápiikye íhjyuváné illéébónema. 7ॸÁáneríhjyáa
dibyée ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸɗȍĀֆӕ¡Δȍɰɰ͑ľ úváhtúuuvémé néjcatsíhi:
úúbállehíjcyáííbyeke. Ehdúhjáa neebe —¿Aca tsá éhne íjtye Gariréa múnaa
Péédoro. íjcyatúne? 8ॸ¿Aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane ávyeta
211 ȸŃŃËȍΎॷ2
̲ľɞȍʮֆәԮʮәȍʮɰфɗɗȍʮֆәԮ̲ľ? 9-10ॸMuurá Táapííchotu pámeere múhdumé

íñe íchii mee panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa ҡɰɰËәԮľ̲ә͑ɞʮËֆ̲ľ˔ľ
Páátiaa, Méédia, Eráaa, Metsopotáámiaa, wajpíímumáyé walléémuke. Aame
Jodéaa, Capadóótsiaa, Póótoó, Áátsiaa, táuwáábó méénuúhi. 19ॸÁijyu
Pírííjiaa, Pajpííriaa, Ejíhtoo, Tsirééné caame iévéhoowávú ó úújétsoó
tujkéveri íjcyane Áápirícaa, éhdúné ЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰ
iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa. Áhdure ijcyámé Róómátu ̲ľә́́ŃԮľ͑ә͑Ńȍʮɰ. o͑ľҡӕɞɞ͖әʮɰфɗ
tsáámedítyú tsaate páñétúejte jodíómu. íjcyaíñé tééné uubálleháñé
Téhdure ijcyámé jodíómú íjcyáturómé mítyane méénujcátsiháñé pañe
diityé uwáábó úráávyehíjcyáme. tújpacyo wágóóóveíñe. Áhdure
11ॸÁhdure ijcyámé Créétama Aráábiá íjcyaíñé panéváré áíívyéne ójtso.
múnaa. Ílluume íñe mélleebó muhdú 20ॸMuurá cóójɽ ‫ڟ‬ejpi nuhba áábáteéhi.
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰȍҡѸәҡәĀɗɗҡֆŃ˔ŃɞȍʮֆәԮҡѸΔ͑Ń Áánetu péjcóejpi íjcyaá

̲ľɞȍʮֆәԮʮәȍʮɰфɗ. tújpacyóduréjuco. Ehdu páhduváré
12ॸAaméhjáa tééneri úllévenúmé idyé ͑Ń͑ľȍʮɰЙʮҡֆľŃoԮֆŃʮӕӕ¡ľˇľҡѸΔΔ
tsiiñe néjcatsíhi: ҡѸɗ͖ľԮֆŃҡɰȍҡѸәҡә͑ŃŃɞ͖Ń
—¿Muhdúami íhya tsáma teénej? úmɽ ‫ڟ‬wari. 21ॸAane pámeere
13ॸÁrónáacáhjáa tsaate diityédí múhdumé dííbyedi
iúúhɽ ‫ڟ‬vaténe nééhií: tsúúrámeíhijcyámé ihdyu
—Íllure llíyíícyavéme. pájtyéteéhi.
Ehdúhjáa Joéej tééveri Píívyéébe nééhií.
ЬŃŃĀΎфΎɞȍʮֆӕԮ͑ľ 22ॸAhdícyane, ámuúha tamúnaa
14ॸÁánélliihyéhjáa diitye 11-mevádítyú ijraéémuj, cáhawáá mélleebúcunu tsiiñe
Péédoro iíjyócúúvéne kéévánécoba néé ámúhakye o nééiñe: Muurá ámuháyé
diityéke: méwaajácú Jetsóó Natsarée múnáajpi
—Ámuúha tamúnaa íñe múhdumé íjcyáábej tééveríi Píívyéébe panéváré
Jerotsarée múnáama tsijtye íjcyamej, méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬méénuhíjcyáné
cáhawáá ámúhama o íhjyuváné ímíñeúvú ̲әȍʮЙɰɰ͑ŃԮӕ. Tééneríi muurá meke
mélleebúcunuj. 15ॸTsá muha úújetsójúcóóroobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ
mellíyíícyávetú eene ámuha múúhadítyú dííbyeke wálloóne. 23ॸÁróóbedívúu ámuha
menéhduú. Muurá llíyiicyáve múnaa ímítyúmeke méméénutsó páwachékevu
íjcyarómé tsá ícyooca ááméjutúréi nuhba mewátyétyéhcútsóneri Píívyééberéhjáa
íjcyánáa llíyíícyávetúne. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬awáá ihdyu tsúúcajátújuco néhdújuco.
muhdú muha méllíyíícyáveéhi. 24ॸÁróóbekée muurá dííbyere Píívyéébe
16ॸMuuráhjáa Píívyéébé ihjyú uubálle ¡ΔȍɰɰҡѸΔҡѸәәËĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véjúcóóróóbeke.
múnáajpi Joéé íñe ícyooca pájtyénetu ͅӕӕфȍʮҡѸ̲ӕȍĀәĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé dííbyeke
nééhií: méénúítyuróne. 25ॸMuuráhjáa Dabíiúvú
17 Muurá nihñéré mɽ ‫ڟ‬amúnáá pañévú dííbyedítyú nééhií:
Táapííchó ó pícyoóhi. Ááméj Paíjyuvárée Ávyéjuube óómaye ú
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡Ńɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá déjúcotu ícyahíjcyáhi. Aabe muurá oke ú
táuwááboju ijchívyeéhi. téhmehíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí o íllityétuki.
ϘԮȍҡѸ̲ә͑ԮŃĀә͑Ń͑ľȍʮɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téné 26ॸÁáneri mítyane o ímíjyúúveebe
pañe diityémá ó ihjyúvaáhi. uke ó duurúvahíjcyaáhi. Áánéllii o

Áánetu kéémémuma ó ihjyúvaá dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca tsaímíyé úúma ó
ityúwaháñé pañe. 18ॸEhdu ó ájcuú íjcyaáhi. 27ॸMuurá tsá tabóhɽ ‫ ڟ‬u
ȸŃŃËȍΎॷ2 212
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóityú tene iwágóóóveki. —¿Aanéhaca íñe muhdúí muúha,

Áhdure tsá u ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóityú dɽ ‫ڟ‬ɰɰËәԮľ ámuúha múúhá nahbémuj?
múnáájpikye mítyane u wájyúúbej 38ॸÁánélliihyéhjáa Péédoro néé diityéke:
pi ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe. 28ॸMuuráhjáa —Ímityúné ámuha meícyahíjcyáné

oke ú waajácutsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɰʮҡΔԮӕ. Aabe meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ľɞʮËֆ
mítyane ó ímíjyuuvé óóma u ámúhá imítyú ámúhá hallúrí
íjcyánélliíhye. iíjcyájúcóótuki. Ááne métsójtsótsaméí
Ehdúhjáa Dabíiúvú néé Jetsóodítyu. Jetsocríjto mémeri Píívyéébe ámúhá
29ॸAabéhjáa muurá diibye Dabíiúvú pañévú ipícyo Íapíícho. 39ॸAane muurá íñe
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke ditye cúúune ícyoocápí ɽ ‫ڟ‬hdétújucóo úúbállémeíhijcyáné pámeere
dííbyeúvú nijkye ijcyáhi, ámuúha ̲әȍʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲̲әȍ
táñahbémuj. 30ॸMuuráhjaa Píívyéébé ihjyú wáábyuta. Téhdure pámeere pahúllevá
uubálle múnáajpi íjcyáábeúvú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń múnáake Méécááni Píívyéébe
waajácú Píívyéébe dííbyeke néhijcyáné wábyújtsómé wáábyuta teéne.
Āɞɞ¡ֆľәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ 40ॸEhdúhjáa Péédoro diityéké
llíyaatémedítyú Críjto ávyéjuutéiñe iúwáábótsihdyu nééhií:

díbyeúvúu ávyéjuutédu. 31ॸEhdúhjáa tene ‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎ̲ľЙʮҡֆŃ
pájtyeíñé ɽ ‫ڟ‬hdétújuco iwáájacúdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímityúné ícyahíjcyánetu.
ɞʮËֆ¡ľәԮә͑ľȍɞʮËֆæфɞʮҡΎɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu 41ॸAhdújucóhjáa múhdumé dííbyé
¡Δȍɰɰ¡ľՓǣΔΔΔԮŃɗҡֆә͑ľ. Áhduréhjáa uwáábó cáhcújtsodúmé tsójtsótsámeíñe.

nehíjcyáábeúvú dííbyej pi muhdú Áijyúhjáa tsúúca cahcújtso múnaa
íjcyáityúne. 32ॸAhdújucóo muurá dííbyeke llíyaatémé 3,000-mevájuco. 42ॸAaméhjáa
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ. Aane muha pámeere diityé uwáábó úraavyémé tsaímíyé
méwaajácúhi. 33ॸÁábekée Píívyéébe náhbévájcatsímyé tsatsíhvú idyóbéévéne
ílluréjuco ávyéjujtsóne. Áábej tééveri Píívyéébema ihjyúvahíjcyáhi.
muurá íñe ícyooca Cááni Íapííchó múúhá ҽŃȍĀӕфŃȍʮˇľҡѸΔΔĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé ɰɽ ‫ڟ‬tsaavéné
pañévú picyóó dííbyekéhjáa iñéhdújuco. pááaho iwátújcatsíñé máchohíjcyáhi.
Aane íñe páneere ámuha maájtyumɽ ‫ڟ‬né,
melléébone, Pííyéébedítyúré tsáá Ílli ҽӕʮ˔Ń͑әľʮҡľˇľҡѸΔΔӕфԮֆľ
Jetsóoj tééveri dibye méénune. ̲ә̲͑ӕȍĀәɞËֆȍɞʮËֆ͑ľ
34-35ॸÍllúhjáa muurá tsiiñe Dabíiúvú nééhií: 43ॸk͑Ńȍʮɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ľ.
Ávyéjuubée néé táavyéjúúbeke: Áámemáhjáa uwáábojte

Íchihvu táúniúvú diicya dímunáake méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬méénuhíjcyáhi.
úúma o táhjáné hajchóta. 44ॸAaméhjáa tsaímíyé iñáhbévájcatsíñe
Ehdúhjáa néébeúvu. Árónáacáhjáa ihdyu panévatúré pɽ ‫ڟ‬áábócatsíhijcyáhi.

tsá dibye íhdityu íhjyúvatúne. Muuráhjáa 45ॸIhñénéhjɽ ‫ڟ‬hjáa iñáhjɽ ‫ڟ‬hénúne
tsá dibye cáámevu níjkyejɽ ‫ڟ‬vú péétu Críjto pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyámé pɽ ‫ڟ‬htómeke. 46ॸAaméhjáa
péhduú. paíjyuváré dóbéévehíjcyá duurúvajávú
36ॸAane ihdyu ámuha pámeere tamúnaa Píívyéébeke idyúúrúvaki. Tsaímíyéhjáa
ijraéémú méwaajácúiyá Píívyéébée ɗȍʮֆȍ͖ľфɗɞʮËֆ̲ľˇľҡѸΔΔĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé
Mépájtyetétsoobe Críjtoke pícyóóbeke ɰɽ ‫ڟ‬tsaavéné pááaho iwátújcatsíñé
ámuha páwachékevu medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóóbeke. máchohíjcyáhi. 47ॸEhdúhjáa Píívyéébeke
37ॸEhdúhjáa Péédoro nééne diityéké ditye dúúrúvahíjcyáné tsijtye ímí
múhdurá pájtyénéllii pámeere diitye ɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. Aaméhjáa éhnííñevu llíyaaté
uwáábojtéké nééhií: ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃЙɰ¡ΎфɗҡѸәәËЙʮҡֆľҡŃ̲ľ.
̲ŃɰɰҡŃҡľȍĀӕ̲әȍҡѸɞɰȍ͑ȍΎΎфɞֆŃ̲ӕȍҡѸɗ
Ԋ́́ľȍɞʮËֆҡӕӕ¡ľә́́ŃʮӕËΔΔ͑ľ meméénúneríjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? Áhdure ¿aca
3
1ॸTsájcuuvéhjáa Péédorómútsí ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮҡŃҡѸɞ̲ӕȍҡѸɗ̲ľɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗҡľȍĀӕ
Jóááma péé duurúvajávú mémeenúhi? 13ॸMuuráhjáa téhdure
Píívyéébema ditye íhjyúvahíjcyáne ééveri. ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәkԮф, Itsáaa,
2ॸÁijyúhjáa tsaapi tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ménedítyújuco Jacóóboo, éhdume cáánívahíjcyaabe
úllétúúbeke pícyohíjcyámé tééjá Mépiivyéébé Ílli Jetsóoke tééneri
lleehówavu ‘Imíwu’ némeítsihvu dibye ávyéjútsohíjcyá éhnée ámuha ávyéjujté
ityáúmeíhíjcya dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľҡŃŃʮЙ͖ŃԮә hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóóbeke.
úcáávémeke. 3ॸAabéhjáa diityétsikye Muuráhjáa Piráátó dííbyeke
táúmeí dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľҡŃŃʮЙ͖ŃԮә ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóíyónáa tsá ámuha
úcáávémútsikye. 4ॸÁánélliihyéhjáa meímílletúne. 14ॸDiibyée ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ńȍ́́әԮә
dííbyedívú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neemútsi: íhjyúvatúmé ámuha cáábyerá dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ
—Éje, ËȍՓ̲әȍҡѸɗ˔ֆľĀɰȍҡľʮ. múnáájpí hallúvúré méihjyúvá dibye
5ॸk͑ŃȍʮɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ŃĀɗҡֆŃҡѸɞ iíjchívyeki. 15ॸEhdúu ámuha
tsíeménevu ájcuíñe. 6ॸÁrónáacáhjáa mélliihyánutsó diibyéjuco meke bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vú
Péédoro néé dííbyeke: ájcúúbedívu. Áróóbekée muurá Píívyéébe
—Tsá muhtsi medsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬vatúne. Árónáa ¡ΔȍɰɰҡѸΔȍɗ. Aane muha méwaajácúhi.
ihdyu uke muhtsi mépɽ ‫ڟ‬ááboóhi. 16ॸÁábeke muhtsi mecáhcújtsónéllii
Ahdícyane Natsarée múnáájpi Jetsocríjto muurá íñe áánu ímíjpyeté dííbye mémeri
mémeri díjyócúúvéne duhlle. Āɞɞ¡ֆŃɰȍ͑ȍΎΎфɗ̲ӕȍ̲ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneríye.
7ॸEhdúhjáa néébere ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәŃȍΔʮҡѸɰҡӕ 17ॸAhdícyane, ámuúha tamúnaaj, muurá
iékéévéébeke íjyócujcárónemáyé tsúúca ó waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΔΎ̲ӕȍЙ̲ľľфľ

ímíjpyetéébe. 8ॸAabéhjáa tsaímiyéjuco ámúhá avyéjujtémá dííbyeke
úlleebe cáhtsíñíbaabéré diityétsima medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóné ámúhá ɽ ‫ڟ‬buúúné aabáte.
úcaavé tééjá pañévú Píívyéébeke 18ॸÁrónáacáa ihdyu tehdújuco dibye
dúúrúvaabére. 9ॸAanéhjáa tétsihyi íjcyame ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé tsúúcajátújucóo Píívyéébe

ájtyumɽ ‫ ڟ‬ímíhyéjuco úlleebe Píívyéébeke íhjyú uubálle múnáaj tééveri néhdújuco.
dúúruváne. 10ॸAanéhjáa waajácúmé 19ॸÁánéllii ímityúné ámuha
diibyéjuco duurúvájá lleehówaríi ‘Imíwu’ meícyahíjcyáné meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne Píívyéébé

͑Ń̲ľɞҡѸɗȍֆɗËӕәËӕ͑әә¡ŃЙɰ¡Δ icyánejcúvuréjuco méɽ ‫¡ڟ‬ӕՓԮŃҡŃ͑ľȍʮɰ
táúmeíhíjcyaabe dibye íjcyane. ámúhama iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeí ímí Píívyéébema
Ááneríhjyáa ávyeta ullévenúmé dííbyedi. ámuha meíjcyaki. 20ॸMuurá meéllevu
wállóóiibye Ílli Jetsocríjtoke
ġӕӕфәԮʮҡӕҡѸҡѸɗɗَҽѸфΎ̲ΔΎٔ tsúúcajátújucóo meke dibye
͑Ń̲ľɞҡѸɗȍԮӕЬŃŃĀΎфΎɞȍʮֆӕԮ͑ľ pájtyetétsoíñé iñéébeke meke dibye
11ॸAabéhjáa tsúúca ímíjpyetéébé tsá iújcúvaki. 21ॸk¡ľ̲ӕӕф͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotú diityétsí Péédorómútsikye. páneere muhdúhjáa Píívyéébe íhjyú
Ááneríhjyáa mɽ ‫ڟ‬amúnaa itsájúréévéne uubálle múnáaj tééveri tsúúcajátújuco
ĀѸɰɰ͑ŃËӕ͑әĀɗɗҡֆŃŃ́́ľԮӕĀӕӕфәԮʮҡӕ iñéhijcyáné ímíbáávyétsóné hajchóta.
tsátsii ‘Tsaromóo’ némeítsihyi íjcyáme 22-23ॸÍllúhjáa muurá Moitséeúvú néé
éllevu. 12ॸÁámekéhjáa Péédoro iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľ: “Ávyéjuube

nééhií: Píívyéébe méhdityu pícyoó tsaapi íhjyú
—Ámuúha tamúnaaj, ¿aca muhdú uubálle múnáajpi íjcyáííbyeke íñée oke
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane ámuha meúllévenúne múhtsidyívú ipícyohdu. Áábeke ihdyu tsáma
méllééboco. Muurá dííbyeke —¿Aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬ŃɰȍҡѸәҡӕфɞ̲ӕȍҡѸɗ

cáhcújtsotúmé wágóóóveéhi.” méénúráítyuróné méméénuhíjcyáhi, pane
24ॸÁhduréhjáa tsijpi Píívyéébé ihjyú mumémeríhyaja?
uubálle múnáajpi Tsamoéeúvú 8-9ॸÁánélliihyéhjáa Péédoro Píívyéébé
ihjyúvahíjcyá íñe ícyooca muhdú Apííchó ípañe íjcyaabe néé diityéke:

ЙʮҡֆŃ͑Ńȍʮɰҡӕ. Áábeúvú boonéhjáa idyé —Ámuúha tamúnaa íjraéémú
ҡѸɗʮҡֆľɞʮËֆ̲ŃȍʮɰәԮәɗȍʮֆәԮȍɞʮËֆ avyéjujtej, ámuha íñe múhtsikye médilló
téénetu. 25ॸEhdúhjáa muurá Píívyéébe éhnée íayáábedítyújuco úllétuube áánu
íhjyú uubálle múnáaj tééveri nehíjcyá muhdú ímíjpyeténé ámuha mewáájácuki.
meeke pámeekére. ͅӕӕфȍʮ̲ŃɰȍĀŃ 10ॸÁánéllii ícyooca muhtsi ámúhakye
múnáaúvuma pámeekéré meke méúúbálleé teéne. Muurá ihdyu

ɰЙɽ ‫ڟ‬ááboíñé Aavaráaúvuke íllu neébe: Píívyéébere ímíjpyetétsó dííbyeke éhnée
“Pámeere ííñújɽ ‫ ڟ‬cuwáábema íjcyaíñé ámuha páwachékevu Natsarée múnáajpi
Йɰ¡ΔĀɽ ‫ڟ‬ʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľʮҡŃŃԮľфɗ.” Jetsóoke medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóóbeke ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóóbe
26ॸMuuráhjáa Píívyéébe Íllíkye wallóó mémeri. 11ॸMuuráhjáa diibyéjuco éhne
ҡӕʮ˔Ń͑ә̲ľľɗʮфŃŃ̲ӕ˔ľĀɗ¡ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬áábo múúne ímichi nééwáyutu jaa éjkedu
méimítyuháñé meɽ ‫ڟ‬hvéjtsoki. Ehdúhjáa ͑ŃŃ¡ľ˔ľ̲ӕȍ̲ľŃȍĀɰɰԮ́́ŃфΎΎ¡ľ
neebe Péédoro. ícyooca ijcyá páñetúejpi teene jaa ímichi
páñétúétsihdyu éjkedu néébeé. 12ॸTsá
ЬŃŃĀΎфΔ̲әҡѸɞˇΔ̲ tsijpi íjcyatú meke pájtyetétsoóbe. Tsáháa
ԮֆŃʮӕʮҡŃә̲ɽ ‫ڟ‬ՓфɗɞʮËֆ͑ľ muurá tsíjpiikye Píívyéébe méménutú
4
1ॸAanéhjáa Péédorómútsí Jóááma mɽ ‫ڟ‬amúnáake pájtyetétsóííbyeke.
mɽ ‫ڟ‬amúnáama íhjyúvahíjcyárónáa 13ॸEhdúhjáa dityétsí íhjyúváneri diitye
tsáácunúmé llúúvájteé, duurúvájá ávyéjujte ullévenúhi. Aaméhjáa waajácú

tehméjté avyéjuúbee, tsadotséómuu, dityétsí ɽ ‫ڟ‬dátsó nééméejtétsí íjcyane
íjcyame. 2ॸAaméhjáa cayóbáávaté Jetsóópe tsáijyúubáré waajácúhaamɽ ‫ڟ‬né
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľľ¡ľ¡ΔȍɰȍĀӕɗĀֆŃҡѸɗʮҡֆľĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyátumútsi. Árónáacáhjáa ɽ ‫ڟ‬tsaavémé
¡Δȍɰɰɞ͖ŃĀɗҡֆŃҡѸɞәՓ¡Δ͑ľҡӕ. 3ॸAaméhjáa Jetsóomáa dityétsí ícyahíjcyáne.
iékéévémútsikye cuvéhoojánú cúvéhréjuco 14ॸAanéhjáa dityétsí ímíjpyetétsoobe
tene néénélliíhye. Aamútsíhjyáa téhulléré ҡŃҡѸɗȍֆɗɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗҡѸȍʮӕËΎĀɗҡֆľɰɰ͑

tsɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰԮŃȍɗ. 4ॸÁrónáacáhjáa diityétsí uwáábó néétu diityétsidítyu. 15ॸÁánélliihyéhjáa
lléébúcunúhíjcyámedítyú mítyame ílluréjuco ditye wálloone diityétsikye
cáhcújtsómemáubáhjáa tsúúca úújetémé tétsihdyu. Ááné boonéhjáa tsamééréjuco
5,000-mevájuco tsamééré wajpíímu. íhjyúvájcatsíñé muhdú diityétsikye
5ॸk͑ŃȍʮՓҡѸɞʮËֆΎΎʮɰ imyéénúíyóneri. 16ॸNéjcatsímyéhjápeé:
píhcyaavéjucóómé Jerotsaréevu —¿Aanéhaca íñe muhdú méméénúiyá
ávyéjujtee, túkevéjtsojtee, taúhbájú diityétsikye? Muurá pámeere Jerotsarée
uwáábojtee, íjcyame. 6ॸÁámemáhjáa múnaa waajácú méénúráítyuróné dityétsí
ijcyámé llúúvájté avyéjujte Anáaa, méénune. Aane muhdú
Caipáaa, Jóáaá, Arejáádoroo, éhdume. metóónúíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. 17ॸÁrónáa ihdyu
Téhduréhjáa ijcyámé diityéjééejte. metsu meíllívyéébo diityétsikye dityétsí
7ॸAaméhjáa diitye ávyéjujte néé éhnííñevu Jetsóodítyú íjcyáné uwááboju
Péédorómútsikye ditye iíjchívyétsóne Й̲ľȍĀɞԮәфŃҡѸәʮәËәҡә͑ŃɰȍĀľ.
itsíva diityé éllevu. Ahdújucóhjáa ditye 18ॸkȍĀәʮӕËΔȍʮҡѸɗɗ͖ľɰЙɽ ‫ڟ‬úvámútsikye
tsájtyémútsikye ditye nééneé: ditye ávyeta bóijcyúné dityétsí

215 ȸŃŃËȍΎॷ4ٍॷ5
iúwaabójúcóótuki. 19ॸÁrónáacáhjáa 28ॸÁábekée meenúmé tsúúcajátújucóhjáa

neemútsí diityéke: ihdyu u néhdújuco. 29-30ॸAame muurá u
—Cáhawáá méɽ ‫ڟ‬jtsaméí keená ímí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa téhdure múúhakye
Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne. ¿A ámúhakyéré méénúllehíjcyáhi. Áánéllii ihdyu óvíi
muhtsi melléébóne dííbyeke tsá múúhakye ú túkévejtsó dɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕӕфɗ
melléébóitúne? 20ॸTsáháubá muhtsi muha meúwáábohíjcya díuwááboju ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
meɽ ‫ڟ‬hvetéítyuró Jetsóodítyú íjcyáné íllityétúme. oȍĀӕфľ̲әәȍ˔ֆľЙɰ¡Δ
uwááboju meúwáábohíjcyánetu dibyée muha méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ
iúwáábóne méénuhíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬muhtsi mebóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcya Daachi Jetsóo mémeri.
maájtyúmɽ ‫ڟ‬nélliíhye. 31ॸEhdúhjáa Píívyéébema iíhjyúvánetu
21ॸEhdúhjáa dityétsí néénéllii ditye nɽ ‫ڟ‬jkévánáa tétsii diityémá
ibóíjcyúróne ílluréjuco ditye ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné uuvécunúhi. Aanéhjáa Píívyéébé Apííchó
diityétsikye. Tsáháhjáa ditye píívyetétú diityé pañe íjcyame ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núhnévetúmé
muhdú diityétsikye imyéénúiyóné úwáábohíjcyá dííbyé ihjyu.
tsáápiikyéhjáa dityétsí ímíjpyetétsónéllii
mítyame Píívyéébeke ávyéjújtsónélliíhye. Ь̲ŃՓ¡ֆӕҡфŃɞʮËֆ͑ľ
22ॸAanéhjáa diibye dityétsí ímíjpyetétsoobe 32ॸAaméhjáa pámeere cahcújtso múnáama
40 pijcyábá ehnííñevújuco. tsajɽ ‫ڟ‬jtóré ɽ ‫ڟ‬jtsámeímyé tsá néhíjcyatú
ihñénéhjɽ ‫ ڟ‬íhdyúenéhjɽ ‫ ڟ‬íjcyane. Tsáápiitsá
æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑Йɰ¡Δҡә̲ľɞ͖ľ éhnéhjáa pámé wáábyutáré ijcyáhi.
23ॸAamútsíhjyáa tsúúca ditye 33ॸAaméhjáa diitye uwáábojte úúbállehíjcyá
ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyomútsí íñahbéjte éllevu oԮֆŃʮӕӕ¡ŃľˇľҡѸΔΔɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu bóhɰɽ ‫ڟ‬ne.

ipyééne úúballé páneere muhdú llúúvájté Áámekéhjáa Píívyéébe mítyane
avyéjujtémá túkevéjtsojte diityétsikye pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáhi. 34ॸAaméhjáa pámeere
nééneé. 24ॸÁánélliihyéhjáa tsaméhjɽ ‫ ڟ‬íllu cahcújtso múnáama ímí pɽ ‫ڟ‬áábócatsíhijcyá
Píívyéébema ihjyúváhi: ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú pɽ ‫ڟ‬htótsójcatsítyúme. Tsaatéhjáa
—¡Ayúju múúhá Avyéjuube Píívyéébeéj, íiñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nema, ihjyáháñema, ɞʮËֆ̲ľҡŃ͑ľȍʮɰ
uu muurá ú ijcyá páneerée iévéhóówari iñáhjɽ ‫ڟ‬hénúne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬pihjyúcuhíjcyá
ɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ɞɞ͖ӕʮɰ, nújpacyo, múhdúné uwáábojtédívu. 35ॸÁánetújucóhjáa ditye
tsíeméné íjcyane, u ípívyéjtsoóbe! 25ॸAabée ácuhíjcyáné tsaate diityédítyú pɽ ‫ڟ‬htómeke.
muurá dɽ ‫ڟ‬ɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗġ¡ɞɗәԮӕĀɗ 36ॸÁijyúhjáa íjcyaabe diityédítyú
Díapííchó íjcyánej tééveri u nééhií: Revítámuube Jotséé Chííperévúhjáa ditye

‫ڟ‬
¿ʣveekí tsííñé iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaábe. Áábekéhjáa uwáábojte
páhduváré idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñe ɗәәȍɰ͑ә͑Ń̲ľ̲Ń͑ә´ľ͑¡ŃľĀɞԮә
ɽ ‫ڟ‬tsámeíhijcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú diityéké ‘ímijyújtsoóbe’ nééiyóne. 37ॸAabéhjáa íiiñújɽ ‫ڟ‬
pɽ ‫¡ڟ‬Δɞҡֆә͑Ńȍʮɰфɗ? 26ॸMuurá iñáhjɽ ‫ڟ‬hénúne áhdovu ajcú diitye
ávyéjujte pítyácócatsíhijcyá uwáábojtéke.
Ávyéjuube Críjtoke imyéénuki.
Ehdúhjáa muurá u néé Dabíiúvuj tééveri. k͑͑ɞ̲әҡѸɞ̲ľՓҽѸЙɞɞф̲
27ॸAanée muurá téénéllii ícyoomívú ɞ̲ɗҡֆә͑Ń̲ŃŃ͑ӕ͑ľ
5
píhcyáávehíjcyámé Heróódee, Póótsio 1-2ॸÁhduréhjáa Ananíamútsí mewa
Piráátoo, ҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑, muuha Tsapíírama íiiñújɽ ‫ ڟ‬iñáhjɽ ‫ڟ‬hénúne

ijraéémú avyéjujtee, ijcyame Daachi áhdotu tsane iújcúnéj coéénevu diitye
Jetsóoke imyéénu múúhakyée uwáábojtéké ajcú pánéhjɽ ‫ڟ‬jtaráhdu.
pájtyetétsóííbyeke u wállóóbeke. Aanéhjáa mewa waajácú dibye muhdú
méénune. 3ॸÁábekéhjáa Ananíake Péédoro ‘Tsaromóo’ némeítsihvu. Aaméhjáa

nééhií: méénuhíjcyá mítyane
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí Naavéné uke ɽ ‫ڟ‬búwájtsónej méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɰɰ͑ŃԮӕ.
ЙŃŃԮŃ̲ӕȍĀәә̲ľľ͑әĀɞɗɗ͖әʮɰȍĀΎ? 13ॸÁámekéhjáa cáhcújtsotúmé diityémá
¿Ááne pánehjɽ ‫ڟ‬dú ú tsivá cóeéne? Ú imíllé ͑ȍ¡ŃԮȍɞʮËֆҡӕфΔ̲Ńɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ.

múúhakye u álliñe tehdújuco Píívyéébé 14ॸTéijyúhjáa idyé tsijtye wajpíímumáyé
Apííchó ímillédú u méénune muha walléémú cóbéévehíjcyá duurúvájá

meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúroki. 4ॸ¿Aca muhná teene pañéahcujtsó Píívyéébeke. Aaméhjáa
ɞɞ͖ӕʮɰ? Ááneráa dihñe teéne. Ááne áhdóo éhnííñevu mítyaméjuco llíyaaténe.
dihñéreíyo. Tsáháa tsane u újcúnéj coééné 15ॸo͑ľҡәȍʮËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ
u tsíváítyuró pánéhjɽ ‫ڟ‬jtaráhdu. Aanéhaca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ȍ¡Ύҡȍ͖ľфɗɗʮËȍɞԮֆľҡѸΔ̲Ńȍӕ́́ŃʮɰʮҡΔ͑Ńʮ

idyé múúhakyéré u állíñejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Muurá Йɰɰ͑ŃԮәҡŃŃ͑ľфɞԮЬŃŃĀΎфΎЙʮҡֆŃŃ¡ľ
téhdure Píívyéébeke ú allíhi. náávéubáré diityé hallútú pájtyéneri
5ॸEhdúhjáa Péédoro néénemáyé Ananíá ditye ibóhɰɽ ‫ڟ‬ki. 16ॸTéhduréhjáa idyé
ílluréjuco dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe áákityéné baavújuco. ɞә͑ɞәŃËΎΎ̲ɞʮɰ̲ә͑ˇľфΎҡѸфŃľфɗ
Ááné uubálléhjáa lléébome mítyane ɞʮËֆ¡ľŃ́́ľԮӕҡѸɞԮȍɞʮËֆËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ.
íllityéhi. 6ॸÁáhoúvukéhjáa ováhtsámú Áhduréhjáa tsívahíjcyámé naavémú ípañe
ɰ¡ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬núne tsajtyé icyúúuki. íjcyame ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyámeke dibye
7ॸÁáné boonétúhjáa mewa wajtsɽ ‫ ڟ‬ɰɰ͑ ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoki.
ájyúke pájtyene wáájácútulle.
8ॸÁállekéhjáa idyé Péédoro népejtsóhi: ԆՓ¡ΎʮҡŃ˔ŃĀɗҡֆľɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф͑ľ
—¿A téhdunéjucóo ílluunéré ámuhtsi 17ॸAanéhjáa páñétúejpi llúúvájté
menáhjɽ ‫ڟ‬ȍľ͑ә͑Ń̲әȍҡѸɞɗɗ͖әʮɰ? avyéjúúbema tsadotséómú nomíutáává
Áánélliihyéhjáa neélle: diitye uwáábojtédi. 18ॸÁánélliihyéhjáa
—Éée, téhdunéjucópeé. diityéké cuvéhoojánúme.
9ॸÁrónáacáhjáa Péédoro néé díílleke: 19-20ॸoфΔ͑ËȍʮҡŃЙľʮËΎ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
‫ڟ‬
—¿ʣveekíhjyáa ehdu ámuhtsi múnáajpi cúvéhóójá llehówááné
mémeenúhi? ‫ع‬kË̲ӕȍҡѸɗ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә ipááyúnetu iíjchívyétsómeke néé ditye
Píívyéébé Apííchó wáájácúítyuróne? Éje, mɽ ‫ڟ‬amúnáake duurúvájá pañévú
ҡֆľ̲ӕӕфҡѸĀɞҡֆʮɰәԮӕ˔ľ iúwááboté muhdú Píívyéébeke
icyúúújétsihdyu. Aame muurá ícyooca meúraavyéne. 21ॸAhdújucóhjáa ditye
uukéréjuco cúúutéiñe. cúúvénetúré tééjá pañévú ipyééne
10ॸEhdúhjáa dibye néénemáyé tsúúca úwaabóne. Áánáacáhjáa diibye
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬velle áákityé dííbyé lliiñévu. páñétúejpi llúúvájté avyéjuube íñahbénu
Áálledívúhjáa diitye ováhtsámú wajtsɽ ‫ڟ‬ múnáama pihjyúcú túkevéjtsojtéke.
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬témehóvuréjuco. Áálleúvukéhjáa idyé Áánemáhjáa tehmé múnáake wallóómé
itsájtyéne cuuúmé ájyú úníutu. diityé éllevu cúvéhóójá pañétú ditye
11ॸEhdúhjáa Ananíamútsikye méwama iújcutéki. 22ॸAaméhjáa pééme úújeté
tene pájtyéneri cahcújtso múnaa mítyane íávajávuréjuco. 23ॸÁánélliihyéhjáa
íllityéhi. Áhduréhjáa tsijtye teene ióómíñe néémeé:
iwáájácúne íllityéhi. —Muha méúújetérá cúúveja cóhpé
wátájcámeíjyá tehmé múnaa lléhowááné
ͅŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɽ ‫̲ ڟ‬ŃŃ͑ә̲ľɞ͖ľ téhmehíjcyámedívu. Áronáa muha
12ॸAanéhjáadiitye uwáábojte lléhowááné mépaayú dáíháñeréjuco
dóbéévehíjcyá duurúvájá pañévú tsátsii tsaatéubáré pañe íjcyájúcootúne.
24ॸEhdúhjáa ditye úúbálléneri diibye ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne. 34ॸÁrónáacáhjáa

páñétúejpi llúúvájté avyéjuúbee, paritséómuube ‘Gamariée’ némeííbyé
duurúvájá avyéjuúbee, tsijtye llúúvájteé, taúhbájú uwááboobe íjcyáábeke
íjcyame iúllévenúne néjcatsíhi: mɽ ‫ڟ‬amúnaa ávyejúúllehíjcyaabe diityéj
—¿Aca kiávú pééiyóme? Йɰɰ͑ŃҡәɗɞʮֆΔËәәԮŃ͑ľ͑ŃŃĀɗҡֆŃɗ
25ॸÁrónáacáhjáa tsaapi téhullétú tsáábe iíjchívyétso áachívú wahájchotáwu diitye
néé diityéke: Áánerá éhnéijyu ámuha uwáábojtéke. 35ॸÁáné boonéhjáa neebe
mecúvéhoojánúmé éhlle duurúvájá pañe diityéke:
uwááboríjyuco. —Ámuúhaj, ҡŃɰɰ¡әՓҡѸ̲̲ŃɞʮËֆËΎ.
26ॸÁánélliihyéhjáa tehmé múnáá Ááne ímíñeúvú meɽ ‫ڟ‬jtsámeítsihdyu
avyéjuube péé tsaatémá diityé éllevu. aatyéké méméénuco ámuha
Aaméhjáa diityéké ɽ ‫ڟ‬cúbáhratúmé tsajtyé meméénúíhajchííjyu. 36ॸMuuráhjáa
mɽ ‫ڟ‬amúnaa néwayúúnevu diityéké َҽŃΎĀٔ͑Ń̲ľɞɞ¡ֆŃɰҡѸәËӕ͑ә̲ľɞȍɗʮËֆ
áámúíyóné apííchori. 27-28ॸAaméhjáa ɽ ‫ڟ‬htsútuube iíjcyane. Áábemáhjáa muurá
diitye ávyéjujtédívú wájtsɽ ‫ڟ‬tsómeke ijcyámé mɽ ‫ڟ‬amúnaa 400-meva.
páñétúejpi llúúvájté avyéjuube nééhií: Áróóbekéhjáa tsaate dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóné boone
—Ááneráhjáa muha ámúhakye pámeere dííbyema íjcyarómé pahúllevávú
mébóijcyú ámuha meúwaabójúcóótu tsújaavé tétsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ ڟ‬daíhañéréjuco.
eene ámuha meíhjyúvahíjcyáábedítyú 37ॸTéhduréhjáa Gariréa múnáajpi Jóódáke
íjcyáné uwááboju. Árónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí pajtyéné mɽ ‫ڟ‬amúnáake ditye

éhnííñevúré ámuha méúwaabóhi? ‫ع‬ʣԮľľ˔ɞ éévehíjcyáijyu. Áábemáhjáa muurá
ámuha Jerotsaréeri dííbyé uwááboju téhdure mítyame íjcyáróóbeke idyé
metsújaúcúne méimíllé dibyée dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑Ń dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóme. Ááné boonéhjáa dííbyema
múúhá hallúvú mewátyanúne? íjcyarómé ílluréjuco wáhchájabáne.
29ॸÁánélliihyéhjáa Péédoro nééhií: 38ॸÁánéllii ámúhakye o néé diityéké
—Árónáa ihdyu Píívyéébe múúhakye éhnííñevu ámuha mepátsárijcyójúcóótuki.

néhdújuco muha meméénune mɽ ‫ڟ‬amúnaa Muurá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ɽ ‫ڟ‬amúnáadítyúré
múúhakye bóíjcyúrónáaáca. 30ॸMuuráhjáa tsááné uwááboju ditye
ҡŃȍĀӕфľ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәĀɞɞ¡ֆľ˔ľ әՓ¡ΎȍɞʮËֆȍʮËȍɞɞĀɗɗҡֆŃ̲͑ɰʮ˔ŃԮɞ͖Ń
cáánívahíjcyaabe Mépiivyéébé Jetsóoke muhdú ámuha diityéké
¡ΔȍɰɰҡѸΔŃȍ͑ŃľЙՓËȍŃ˔ľԮӕ̲ӕȍ meméénútúrónáaáca. 39ॸÁánetu
mewátyétyéhcútsoobe dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke. Píívyéébedítyú tsááné uwááboju
31ॸÁábekée muurá dibye ávyéjuutétsoobe íjcyáhajchíí tsá ámuha muhdú
ícyooca ijcyá dííbyé úníuri Ávyéjuube meméénúityúne. o͑Ń́́ɗɗҡŃɰɰ¡әՓ
Pájtyetétsoobe íjcyáábej tééveri mee meíjcya.
ijraéémú ímityúné meícyahíjcyáné Tsá tene ímityú Píívyéébeke ámuha
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎ ɞ̲ɗҡֆә͑Ń̲ľĀфɰɰԮŃ͑ľ. 40ॸAhdújucóhjáa
meɽ ‫¡ڟ‬әՓԮľҡŃ͑ľȍʮɰ̲ȍ́́әфɞ dííbyeke ditye lléébone. Árónáacáhjáa
iíjcyájúcóótuki. 32ॸAane muurá Píívyéébé ɗȍĀֆӕĀɗɗҡֆľӕՓ¡ΎʮҡŃ˔ŃɰЙɽ ‫ڟ‬úvámeke
Apííchó múúhadívú bóhówajtsóné íñe wátsihcyúme. Áámekéhjáa iácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyo
muha meúúbállehíjcyáhi. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń tsiiñe bóijcyúmé ditye iúwaabójúcóótu
dííbyeke mecáhcújtsómé pañe dííbyé Jetsóodítyú íjcyáné uwááboju.
Apííchó ijcyáhi. 41ॸAaméhjáa péé imíjyúwu
33ॸEhdúhjáa Péédoro nééne diityéké Píívyééberéhjáa ihdyu ɽ ‫ڟ‬hvejtsódújuco
cáyobáávatétsómé imíllerá diityéké Jetsóodítyú íjcyáné uwáábójú hallútú
ȸŃŃËȍΎॷ5–7 218
núcójpɽ ‫ڟ‬tsó ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyónnáaáca.

42ॸAaméhjáa ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúmé éhnííñevúré ƄʮҡŃŃ¡˔ľĀɗҡֆľŃ˔ľľԮŃ͑ľ
ЙʮËΔΔʮɰԮфŃәՓ¡ΎȍɞʮËֆĀӕӕфәԮʮ 8ॸÁijyúhjáa Ejtéébá méénuhíjcyá
pañévu. Téhduréhjáa tsíjtyeke méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬Píívyéébe pɽ ‫ڟ‬áábóneri.
ihjyáhañévúré úwááboméré pehíjcyáhi. 9ॸÁábemáhjáa táhjácatsíhijcyámé tsaate
ЙɗȍËֆԮľʮَɰɰËәԮľ̲ә͑
ԆՓ¡ΎʮҡŃЙɰ¡ΎʮҡľɞʮËֆɞ̲ֆľ˔ľ íjcyájúcootúme’ némeíjya múnáama
Āɗҡֆľ̲Ń̲ľ͑ә͑ľ Tsirééne múnaa, Arejadríía múnaa,
6
1ॸAanéhjáa téijyu tsúúca mítyaméjuco ҽѸɗфɞɞҡѸɗɗɗ͖әʮɰ̲ә͑, oҡѸɗɗɗ͖әʮɰ
cahcújtso múnaa llíyaaténe. múnaa, íjcyame. 10ॸÁroméhjáa tsá
Áánáacáhjáa tsaate jodíómú íjcyarómé dííbyeke táhjatú Píívyéébé Apííchóré
gríéégómú ihjyúrí íhjyuvámé imúnáadítyú túkévéjtsóneri dibye
nehíjcyá dityéváa pííbájyujtéké íhjyúvahíjcyánélliíhye. 11ॸÁánélliihyéhjáa
panévatúré pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyatúne. ahdómé tsaatéké ditye dííbyé hallúvú
2ॸÁánélliihyéhjáa diitye méjtúhatyu iállíñe iñéé dibyéváa Píívyéébeé,
míítyétsi íjcyame uwáábojte pámeere Moitséeúvuu, íjcyámútsidítyú ímityúné
cahcújtso múnáake ipíhjyúcúmeke nééhií: íhjyuváne. 12ॸEhdúhjáa ditye nééne
—Muurá íñe Píívyéébé uwááboju muha túkevéjtsojtémá taúhbájú uwáábojtéké
̲ľәՓ¡Δ̲ŃҡѸҡѸɞ͖Ńȍʮɰфɗ ̲ӕȍĀәĀфɰɰԮŃ̲ŃՓĀɗɗ¡ֆľƄʮҡŃŃ¡˔ľ
metúhújkímyeíítyuróne. 3ॸÁhdícyane, iékéévéébeke tsajtyé ávyéjujté éllevu.
ámuúha múúhá nahbémuj, ámúhadítyú 13ॸÁábélliihyéhjáa nehcómé tsíjtyeke
tsaate ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń7-meváké menéhcóne dííbyé hallúvú ditye iálliki. Aaméhjáa néé
téénevu mepícyó Píívyéébé Apííchó dííbyedítyu:
diityéké túkévétsohíjcyámeke. 4ॸÁánetu —Áánu ímityúné ihjyúvahíjcyá
ɗȍĀֆӕ̲ӕȍĀɞɞ¡ֆľ˔ľЙɰ¡Δ̲ľҡә̲ľɞ͖ľ duurúvájatuu, Píívyéébé taúhbájutuu,
dííbyé uwááboju méúwáábohíjcyaáhi. íjcyane. 14ॸÁhdure nehíjcyaabe Natsarée
5ॸEhdúhjáa ditye nééne ímí tehdújuco múnáajpívá Jetsóó duurúvaja
ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnéllii meménújucóómé iwáchájánúne Moitséeúvú uwáábó
Ejtéébake Píívyéébé Apííchó cápáyoácoíñe.
túkévéjtsóneri ímí dííbyeke 15ॸEhdúhjáa ditye néénéllii ávyéjujtémá
úráávyehíjcyáábeke. Áábé hallúvúhjáa ҡѸɗʮҡֆľҡŃҡѸɗȍֆɗËәʮËҡֆŃ̲ŃɰɰҡŃËӕ͑ә

meménúmé íllúúmeke: Perípee, diibye Ejtééba húmɽ ‫ ڟ‬amɽ ‫ڟ‬tsárahcówu
Próócoroo, Nicanóoo, Timóoo, Paméénaa, ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɞȍӕ̲ɽ ‫ڟ‬du.
Ajtiokíía múnáajpi Nicoráá jodíómuube
íjcyátúroobée diityé uwááboju tujkénú ʑȍֆ́́әԮәƄʮҡŃŃ¡ɞȍʮֆӕԮ͑ľ
7
iúráávyehíjcyátsihdyu Jetsóokéréjuco 1ॸÁábekéhjáa páñétúejpi llúúvájté
cáhcújtsoóbee, éhdúmeke. 6ॸÁámekéhjáa avyéjuube nééhií:
tsajtyémé diitye uwáábojté éllevu. Áámé —¿Ava ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃľȍĀӕҡľŃ͑ľʮ?
ȍ́́әԮәȍʮɞȍֆΔʮҡѸɰ͑ľɗЙɞËֆΔΔ͑ľ 2ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke:
ҡә̲ľɞ̲ֆŃЙɰ¡Ύ. —Ámuúha tamúnaaj, cáhawáá

7ॸEhdúhjáa Píívyéébé uwááboju ámúhakye o nééne mélleebúcunuj.
Jerotsaréevu tsújaavéné mítyame Muuráhjáa Mépiivyéébé ɽ ‫ڟ‬htsútuube
cáhcujtsómé éhnííñevu llíyaatéhi. ɞʮËֆ¡ľ¡ΔȍΔՓԮŃ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑ʮЙɗ
Áhduréhjáa mítyame llúúvájtedítyú Aavaráaúvudívú Haráavúi dibye péétúné
cáhcujtsóhi. ɰȍĀľͅľҡѸΎЙΎҡ̲ɗɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ¡ľĀɞԮӕ.
3ॸÁábekéhjáa neébe: “Pámeere íjcyaabe téhdure páneere dííbyé tsíeméné

Āɗȍֆʮ˔ɞ̲ӕ˔ľĀɞɗɗ͖әʮɰ̲Āɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne tehméébé dibye iíjcyaki.
ЙľľËΎӕ˔ľΎՓ́́ΔΔ͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ.” 11ॸÁijyúhjáa muurá mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
4ॸAhdújucóhjáa muurá dibye íiiñújɽ ‫ڟ‬ ɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞʮֆ¡фɗƄʮɞȍҡΔɗɗ͖әʮɰɰ,
Caadéatu péébe úújeténé Haráavu. Ááné æ͑ɗɗ͖әʮɰɰ, íjcyájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cu múnaa.
boonétúhjáa cááni dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu ҽѸȍȍʮҡŃɗʮֆӕ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕĀɗ
Píívyéébere tsivá dííbyeke íñe ícyooca majcho íjcyatúne. 12ॸÁrónáacáhjáa
̲ľɞʮËֆ͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ. 5ॸAanéhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ˇËΔΔ¡ΎәԮәƄʮɞȍҡΔɗɗ͖әʮɰфɗҡѸҡѸɗɗ̲ʮËȍΎ
dííbyeúvuke iájcuíñé iñéérónáa tsáhái íjcyane iwáájácúne wallóó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľ
Āɗ¡ֆľĀɞɞ¡ֆľ˔ľʮËӕҡәҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ. ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľĀɗҡֆľҡŃȍӕ́́Ńҡә
Árónáacáhjáa ihdyu neebe dibye tsane iújcutéki. 13ॸÁáné hallúvúhjáa tsiiñe
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné boone iájcuíñé dííbyéj péémedívú botsíi Jotséé waajácútsámeí
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ˔ŃфŃʮӕËΎĀɞ¡ֆľәԮәɗ diitye íñahbémudívu. Átsihdyúhjáa
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátúrónáaáca. 6ॸÁhduréhjáa neebe diibye Ejíhtó iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube
dííbyeúvudítyú llíyaaténéj waajácújucóó caatyé múnáajpi dibye
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰфɗҡѸɞʮҡֆŃ íjcyane. Áánélliihyéhjáa neebe dibye
hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyame ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe 400 ɰЙɽ ‫ڟ‬úva pámeekéré imúnáake.
píjcyá hajchóta. 7ॸTéhduréhjáa Píívyéébe 14ॸAhdújucóhjáa Jotséé pɽ ‫ڟ‬uváné cááni
néé diityédítyu: ٘Ƅľ͑ľ˔ŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰ Jacóóboke pámeere ihyájkímú 75-meva

̲ә͑ȍΔʮҡѸɰфɞĀɗҡֆľɞʮËֆ̲ľ̲ҡľľ͑ľΔ íjcyámema. 15ॸAaméhjáa téhulle
ímíbájchoóhi. Ááné boone ó ijchívyétsoó ícyahíjcyámé pámeere dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ12-nevá
téhullétú diityéké ookéréjuco ditye dohjɽ ‫̲¡ڟ‬ә͑Йľ̲ľľɗʮфŃŃ̲әɰȍĀŃľʮҡľ
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúve íchihvu.” 8ॸMuuráhjáa Píívyéébe íjcyame diibye cááni Jacóóbomájuco.
Aavaráaúvuma muhdú dibye íjcyáíñé 16ॸÁámeúvukéhjáa tétsihdyu
pityájcoju imyéénéne néé pámeere icyúúúrómeke tsúúcajátú tsiiñe iáábyúne

Āɞɞ¡ֆŃʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ tsajtyémé Tsikyéevu diibyéhjáa
ikíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíki. Ahdújucóhjáa dibye Aavaráaúvú Hamóoúvúj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medítyú
̲ŃŃ͑ӕ͑ľɞ́́ɗʊҡѸ˔ľɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváábeke 8 áhdóné nijkyénetu icyúúuki.
coojɽ ‫ڟ‬vá dibye íjcyátsihvu. Áhduréhjáa 17ॸAanéhjáa Píívyéébe Aavaráaúvuke
diibye ílli Itsáaréjuco méénune íllíkye pítyájcóne éévé tsúúca pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬náa
Jacóóboke. Aabéhjáa idyé Jacóóbó memúnaa éhnííñevu llíyaaté
meenú téhdure ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke 12-nevá ̲ɗҡֆ̲ŃʮӕËΎҡľľ͑ľƄʮɞȍҡΔɗɗ͖әʮɰԮӕ.
dohjɽ ‫̲¡ڟ‬ә̲͑ľľɗʮфŃŃ̲әɰȍĀŃľʮҡŃ˔Ń 18ॸÁijyúhjáa tsíjpiiyéjuco úcaavéné tééné
ɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeke. iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbedívú Jotséeúvuke

9ॸk̲ŃȍʮĀɗɗҡֆľ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑ wáájácútuúbe. 19ॸAabéhjáa iállíñe
Jacóóboúvuj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé nomíutáávahíjcyá ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyá diityédi. Áánemáhjáa
íñahbe Jotséedi. Áánemáhjáa dííbyedívú nehíjcyaabe ditye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬méwuúmuke
tsaatéké ditye náhjɽ ‫ڟ‬henúmé tsajtyé iwáámíuhíjcya béhnére
Āɞɞ¡ֆľ˔ľƄʮɞȍҡΔɗɗ͖әʮɰԮӕ. Áróóbekéhjáa ɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ԯ̲ŃՓӕәʮɰ˔ľ. 20ॸTéijyúhjáa
ihdyu Píívyéébe pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá panéváré Moitséeúvú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeííbyeke Píívyéébe
Āɞɞ¡ֆľ˔ľЙҡֆľȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰҡӕ. 10ॸAanéhjáa ɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. Áábéwúukéhjáa
dííbyeke dibye túkévéjtsónej péévéré cáánímutsi téhmehíjcyá pápihchúú
teene Ejíhtó iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube Paraóó ímí nuhbáva. 21ॸÁábéwúukéhjáa tsúúca
dííbyeke pícyohíjcyáhi. Muuráhjáa dityétsí wáágoójúcóóróóbeke Ejíhtó iiñújɽ ‫ڟ‬
dííbyeke pícyoobe íiiñújɽ ‫ ڟ‬túkevéjtsoobe avyéjúúbé ajyúwá iújcúúbeke
keemévetsóhi. 22ॸÁábekéhjáa ditye “Díjtyúhápaajɽ ‫ڟ‬né tácorɽ ‫ڟ‬jcó íñe úhdivu o

úwááboobe waajácú páneere diityé bóhówáávénélliíhye. 34ॸMuurá ó waajácú
̲ә͑ЙľՓʮËӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. Aabéhjáa tahñéjté Ejíhtori íjcyame
ԮֆŃҡҡӕʮ˔ŃԮľľ¡ľɰɰ͑ɗ̲ֆŃŃ͑ә͑ľҡӕ, wánícyámeíhijcyáné ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñeri.
iíhjyúvánetu, panévatúre. Áámeke dijtyééveri o íjchívyétso íñe
23ॸAabéhjáa 40 pijcyábájuco íjcyaabe úhdivu ó bóhówaavéhi. Ahdícyane uke ó
ɽ ‫ڟ‬jtsámeí imúnáake iááhɽ ‫ڟ‬vetéiñe. Փ́́ΔΔҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ.”
24ॸAabéhjáa téhullévú péébe cábuuvé 35ॸEhdúhjáa Píívyéébe néé Moitséeke
Ejíhto múnáajpi memúnáájpidi éhnéhjáa memúnáajtétsiúvú ‘¿múha uke

ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyáábedívu. Áábekéhjáa picyóó ímítyúnéhjɽ ‫ ڟ‬ímibájchoobe u
lliihyánuúbe. 25ॸoɗʮֆәȍʮɰʮҡѸәËӕ͑әә¡Ń íjcyaki?’ nééróóbeke. Píívyééberéhjáa
memúnáaúvú tsúúca wáájacúné dííbyej ihdyu néé úméhéwu péétécunúné pañe
tééveri Píívyéébe diityéké ditye ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗĀɞɞ¡ֆľĀɞԮә
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyánetu íjchívyétsoíñe. bóhówáávéébej tééveri dibye
Árónáacáhjáa ihdyu tsáhái ditye memúnáaúvuke iíjchívyétsoki.
wáájácutúne. 26ॸÁáné tsijcyóójɽ ‫ڟ‬hjáa idyé 36ॸAhdújucóhjáa méénúráítyúronéhjɽ ‫ڟ‬
úújetéébé tsamútsíyé memúnáajtétsí imyéénúnej tééveri dibye íjchívyetsóné

méénújcatsímútsidívu. Áámútsikyéhjáa ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľƄʮɞȍҡΔɗɗ͖әʮɰҡӕ.
imílléroobe idyówajcáróne. Árónemáhjáa Aaméhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡фЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ
‫ڟ‬
neebe diityétsikye: ¿ʣveekí ámuhtsi tsané pééme Tújpáñe Móóa pajtyé nújpacyo
múnáajtétsíyé meíjcyamútsí dówáávéjɽ ‫ڟ‬jtori. Aabéhjáa téhulle 40
méméénújcatsíhi? 27ॸÁrónáacáhjáa ímichi pijcyábá íjcyaabe méénuhíjcyá
cáábyedítyú tene tújkévaabe diibye ̲ŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɰ. 37ॸAabéhjáa mee
Moitséeke nééhií: “¿Múha uke picyóó imúnáadítyú nééhií: “Píívyéébere muurá
ímítyúnéhjɽ ‫ ڟ‬ímibájchoobe u íjcyaki? pícyoó méhdityu íhjyú uubálle
28ॸ¿Mityá oke ú lliihyánuú éhnéijyu Ejíhto múnáájpikye íñe o íjcyadu nééííbyeke.
múnáájpikye u llííhyanúdu?” 29ॸEhdúhjáa Aabe ihdyu nééne méllééboco.” Ehdúhjáa
dibye néénetu ílluréjuco Moitséé wááneé. néébeúvu. 38ॸAabéhjáa muurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá
k¡ŃȍʮәәʮľҡŃͅĀɗɗɗ͖әʮɰԮӕ. ЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ̲
k¡ŃȍʮҡŃȍӕ́́ľҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ ɞʮËֆ¡ľĀɞԮә͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá míítyétsikye téhullétú bóhówaavé ‘Tsinaíi’ némeíhbaúvú.
ityáábáválledívu. Áábemáhjáa iíhjyúváne ájcuube dííbyeke
30ॸAanéhjáa 40 pijcyábájuco dibye Píívyéébé taúhbaju cáátúnúmeíñevu
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡фЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ Āɗ¡ֆľɗʮËӕ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľ.
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ¡ΔȍΔՓԮŃĀɞɞ¡ֆľĀɞԮә 39ॸÁróóbekéhjáa tsá ditye
úméhéwu péétécunúné pañe ‘Tsinaíi’ cáhcútsohíjcyatúne. Ílluréhjáa dííbyeke

͑Ń̲ľɞȍ¡әʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬vu. 31-32ॸÁáneríhjyáa ityáhjálléne tsiiñe imíllerómé ióómiñe
mítyane ullévenúúbe. Áánélliihyéhjáa ƄʮɞȍҡΔɗɗ͖әʮɰԮӕ. 40ॸÁánemáhjáa dííbyé
ímíñeúvú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬te dibye pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬vérónáa nahbe Aróoke néémeé: “Mééma meenu
Píívyéébe dííbyeke nééhií: “Oo ámúhá ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀӕ͑Ń̲Ńȍʮɰ˔ľЙɗŃȍӕ́́ŃԮәфŃ
Piivyéébé ó ijcyá dɽ ‫ڟ‬ɰȍĀŃ̲ә͑әԮәӕ meóómícyooca meke ditye ityúkévéjtsoki.
Aavaráaa, Itsáaa, Jacóóboo, íjcyame oke Kiávú íñe díñahbe Moitséé úújeté mekée
cáánívahíjcyaábe.” Ááneríhjyáa iíllityéne ƄʮɞȍҡΔɗɗ͖әʮɰҡӕɗɞʮËȍɞԮֆŃҡѸΔ͑ľ̲.”
úúvécunúúbé tsáhájuco tsiiñe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tetúne. 41ॸAhdújucóhjáa ditye níjcyone jééú
33ॸÁábekéhjáa tsiiñe neébe: ocájíwuúdú néébeke. Áábekéhjáa
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyámé iyámeke ̲ɰɰȍŃ͑ľҡӕ̲ŃŃ͑ә̲ľɞʮֆËЙֆΔΔԮľ.

ɗ́́ɞɞȍֆ͑ә̲ŃȍʮɰĀɗ. Ááneríhjyáa mítyane 47ॸÁronéhjáa íllíyéjuco Tsaromóoúvú
ímíjyuuvémé iiye iñíjcyóóbeke méénune teéja. 48ॸÁrónáa Píívyéébe tsá
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáneri. 42ॸÁánélliihyéhjáa íjcyatú apááñéré duurúvaja mɽ ‫ڟ‬amúnaa
ílluréjuco Píívyéébe diityéké ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné méénújá pañe. Muurá ihdyu
ditye awáá idyúúrúvahíjcya caame ɗȍĀɞËֆҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬ríyé diíbye. Muurá íllu dííbyé
ɞŃԮŃȍΔΔՓфɗɞʮËֆ̲Ńȍʮɰ˔ľ. Muurá dííbyé ihjyú uubálle múnáajpi nééhií:
ɗȍʮֆәӕӕ¡́́ľ̲ә͑ʮЙɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ 49 ͮɞʮ˔ֆŃʮɰфɗҡԮֆŃʮәɗʮֆՓȍ́́әфɞΎ
nééneé: ɞʮËֆ¡ľΔľʮŃËӕ͑әЙ͑ľľфľɞɞ͖ӕʮɰ.

¿Acáa ámuha ijraéémú oke Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va ¿muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váne já ámuha
méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyá iyámeke óóma méméénuú tétsihyi o íjcyaki?
mellííhyánúmedi 40 pijcyábá 50ॸAanéjucóo páneere múhdúné
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡фЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗ tsíeméné íjcyane o ípívyejtsóne.

ámuha meíjcyácoóca? 43ॸTsáhaá. Ehdúhjáa neebe Píívyéébe íhjyú uubálle
Muuráhjáa oke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúmé ámuha múnáájpij tééveri.
méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyá ámuháyé 51ॸÁrónáa ámuha ávyétá nuuhéjujte
̲ľ̲ŃŃ͑ә̲Ńȍʮɰ˔ľ. Áánemáa meíjcyámé ɽ ‫ڟ‬buúúné éhne Píívyéébeke

ámuha métsatyéhijcyá níjcyotáábé wáájácútúmé ɽ ‫ڟ‬buúúnédu. Aame ámuha
Moróoke ihjyáwúuma. Áhdurée Píívyéébé Apííchó nééné tsihdyúré
ámuha métsatyéhijcyá níjcyotáábé ̲ŃɞËֆȍɞʮËֆ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәӕ
mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúruwa Rejpáake Píívyéébedi ícyahíjcyádúre. 52ॸ¿Acáa cáábyeké
ámuha medíllónema. Áánéllii Píívyéébé ihjyú uubálle múnáadítyú
̲әȍ˔ֆľ̲әȍɗɗ͖әʮɰҡӕΎ ̲ŃɰȍĀŃľʮҡŃәԮәЙľԮŃ͑ŃфŃ
íjchívyétsómeke ó wálloó ɰɰҡŃËӕ͑әȍɗʮËֆȍɗ? Muuráhjáa
Babiróóníá iiñújɽ ‫ ڟ‬ehnííñevu. lliihyánuhíjcyámé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃæфɞʮҡΎɞɞ͖ӕʮɽ ‫ڟ‬vú
Ehdúhjáa muurá Píívyéébé ihjyú uubálle tsááiñe úúbállehíjcyárómeke. Aabée
múnáajpi caatúnúhi. muurá Críjto tsááróóbeke ámuháyéjuco
44ॸAanéhjáa muurá téhulle ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá mellííhyanúne. 53ॸMuuráhjáa tsúúca
ЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕĀɗ ̲әȍ̲͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮҡŃŃԮľфɗ
ɞʮËֆʮɗֆ̲Ń̲ɰɰȍŃ͑ľҡӕ̲ŃŃ͑ә̲ľɞʮֆ Píívyéébé taúhbaju íjcyájúcooróné tsá
duurúvaja dityéhjáa Píívyéébé taúhbaju ámuha melléébohíjcyatúne.
cáátúnúmeíñé newáyuwááné
pícyohíjcyaja. Ehdúhjáa méénuube ƄʮҡŃŃ¡ĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ
Moitséeúvú Píívyéébe dííbyeke 54ॸEhdúhjáa Ejtéébá néénéllii dííbyedívú
néhdújuco muhdúhjáa iájtyumɽ ‫ڟ‬du. cayóbáávatémé íhwáñeene ɰɽ ‫ڟ‬hdónema.
45ॸAajájucóhjáa dityéúvú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netsóné tsííñé 55ॸAanéhjáa diibye Ejtéébá Píívyéébé
ɗɗ͖әʮɰԮӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȍʮˇΎҡѸΎŃľәԮӕ̲ Apííchó ípañe íjcyaabe ájtyumɽ ‫͑ ڟ‬ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ

ҡŃŃʮɰ̲ә͑˔ľɗ¡ΔҡΎËΔ͑ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľ Píívyéébe íavyéjuri íjcyáábé úníuri Jetsóó
ájcujɽ ‫ڟ‬vu. Áájaréikyéhjáa ícyahíjcyá íjcyáábeke. 56ॸAabéhjáa nééhií:
Dabíiúvú íjcyáné hajchóta. 46ॸAanéhjáa —Muurá ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu
diibye Dabíiúvú waajácú ímí Píívyéébe ɞЙɞԮֆŃŃԮľľ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńә͑ɞӕфɗ
dííbyeke pɽ ‫ڟ‬aabóne. Áánélliihyéhjáa íjcyáábeke.
imílléroobe imyéénune béhja 57ॸEhdúhjáa dibye néérónáa íllure
Jacóóboúvúu téhdure cáánívahíjcyaabe íñúhejúúné iwátájcóne dííbyé tujkévetu

Píívyéébé wáábyuta teeja iyámé túruuvémé íhjyúcunúmére. 58ॸAaméhjáa
técoomítyú tsiéllevu itsájtyéébeke 9ॸÁijyúhjáa íjcyaabe tétsihyi ‘Tsimóo’

áámuhíjcyá néwayúúnevu. Aaméhjáa némeííbyé ápííchoóbe. Aabéhjáa
íwajyámúúné ityácórɽ ‫ڟ‬jcámeíjyahjɽ ‫ڟ‬vú álliibyéré pehíjcyá teene Tsamááriá
téhmetsó tsaapi ováhtsá ‘Tsáoro’ múnáake. Nehíjcyaabéhjáa pane
némeííbyeke. iwáájacúne. 10-11ॸÁábedítyúhjáa
59ॸAabéhjáa Ejtéébá ditye áámúroobéré ɞËֆҡәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ńɞ́́ӕфľĀɗɗҡֆŃ˔ŃĀɗ¡ֆľ
Píívyéébema íllu ihjyúváhi: “Ávyéjuúbej, íapííchori álliñéhjɽ ‫ ڟ‬icyáhcújtsóne
tabóhɽ ‫ ڟ‬duúcu.” 60ॸÁtsihdyúhjáa nehíjcyáhi:
ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvéne kéévánécoba neébe: —Áánúhaca ihdyu Píívyéébé
“Ávyéjuúbej, dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedí íñe íjtye ímityúné ɰȍ͑ȍΎΔ̲. 12ॸÁánetúhjáa ihdyu Perípé
méénúróneri.” Ehdúhjáa iñétsihdyu Píívyéébé avyéjutu íjcyáné uwááboju
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veébe. k͑ŃȍʮҽѸΎфΎɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑ә Jetsocríjtodítyújuco pájtyene úwaabóné
ditye dííbyeke llííhyanúne. cáhcujtsómé tsójtsótsámeí wajpíímuu,
walléémuu, íjcyame. 13ॸÁhduréhjáa diibye
æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑˔ľҽѸΎфΎ ápííchoobe Tsimóó íjcyároobe
ɞ̲ɗҡֆә͑ŃĀфɰɰԮŃ͑ľ icyáhcújtsóne ílluréjuco tsójtsótsámeíñe.
8
1ॸTéijyúhjáa Jerotsaréeri cahcújtso Aabéhjáa Perípema íjcyaabe
múnaa ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe tujkéváhi. ullévenúhijcyá méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬dibye
o͑ľҡәȍʮҡѸәʮԮŃ̲ŃˇΎĀŃɗɗ͑әʮɰфɗ. méénúneri.
ҽѸҡŃȍʮЙŃŃҽѸ̲фɗɗɗ͖әʮɰԮӕ. 14ॸk͑ŃȍʮĀɗɗҡֆľҽѸ̲фɗɗɗ͖әʮɰ
Árónáacáhjáa ihdyu uwáábojte tsá kiávú múnaa tsúúca Píívyéébeke cáhcujtsóné

péétune. 2ॸAanéhjáa ímí Píívyéébeke uwáábojte Jerotsaréeri íjcyame
úraavyémé diibye Ejtéébaúvuke iwáájácúne wallóó diityé éllevu
kímóóveméré cuuúhi. 3ॸÁáné Péédorómútsikye Jóáámaá.
tujkéveríhjyáa diibye Tsáoro cahcújtso 15ॸAamútsíhjyáa téhullévú ipyééne diityé
múnáake wajpíímumáyé walléémuke ȍ́́әԮәЙɰ¡Δҡә̲ľɞЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ

ɽ ‫ڟ‬cúbáhraabéré ihjyáháñetu tsajtyé dííbyé Apííchó diityé pañévú iúcááveki.
icyúvéhoojánuki. 16ॸTsáháikyéhjáa diityé pañévú tene
úcáávetú ditye Jetsóo mémeri

ҽѸ̲фɗɗɗ͖әʮɰфɗɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәӕՓ¡Δ̲ľɞ͖ľ tsójtsótsámeíjyúcóórónáaáca.
4ॸÁrónáacáhjáa Jerotsaréetu pehíjcyámé 17ॸÁánélliihyéhjáa diityé hallúvú
pahúlleváré úwáábomére. 5ॸÁánetúhjáa ɞȍֆΔʮҡѸɰËӕɗЙɞËֆΔΔ͑ľĀɗҡֆŃҡѸɞЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ

ЬľфɞЙŃҽѸ̲фɗɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΎΎ̲ɞԮә Йɰ¡Δҡә̲ľɞ͖Ńҡӕʮ˔ŃԮľфɗ¡ΎҡѸɞɗĀɞɞ¡ֆŃ
ipyééne téhdure úúbállehíjcyá diibyéjuco Apííchó úcaavé diityé pañévu.
Críjto Mépájtyetétsoobe íjcyane. 18ॸEhdúhjáa dityétsí méénune diibye
6ॸÁábedívúhjáa mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa Tsimóó iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne néé diityétsikye
píhcyaavémé lleebúcunúhijcyá dibye iáhdóiyóné dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰĀɞԮӕ. 19ॸNeebéhjápeé:
úwaabóne. Aaméhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyá —Cána oke maájcú éénevu ooréjuco
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬dibye méénune. ҡѸҡŃȍ́́әԮәҡȍΔʮҡѸɰËӕΎЙɞËֆΔΔ͑Ń
7ॸTsaaté pañétúhjáa naavémuke dibye tujkéveri Píívyéébé Apííchó diityé pañévú
wáágoómé íhjyúcunúméré diityé pañétú iúcááveki.
ichívyehíjcyáhi. Áhduréhjáa íjpi 20ॸÁánélliihyéhjáa Péédoro néé
Ԯә̲ľɞҡֆә̲Ńȍʮɰ̲ә́́Ńҡә̲Ńȍʮɰ˔ľ dííbyeke:
ímípyetétsohíjcyaábe. 8ॸÁáneríhjyáa ‫ڟ‬
—¿ʣveekí múhdurá dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméi? Muurá
técoomí múnaa mítyane ímíjyuuvéhi. ҡľľ͑ľĀɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ̲ֆŃәՓǣΔΔΔԮŃɗֆȍɗ.
Ԋӕ¡әɰʮҡѸәËӕ͑әЬɞɞԮֆŃŃ¡ľҡŃŃ͑ľԮӕ̲ľ˔ľ ihjyu cáátúnúmeíñé dibye éévehíjcyáné

ájcune maáhdóiyóné dííbyeke. 21ॸMuurá íllu nééhií:
tsá díwáábyuta tene íjcyatú Píívyéébe Obééjake múúne illííhyánu ditye
uke tújkevééllétúnélliíhye. 22ॸAhdícyane tsájtyedu tsajtyémé dííbyeke. Aabe
eene ímityúné u ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé dɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ЙľԮŃҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬dú íjcyáábeke
Āɞɞ¡ֆľ˔ľЙɰ¡Δҡӕ̲Ńɗ. Tsáijyu múúne dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsómé éhne múúne
úhdi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veebe ímityúné u Ύ¡ŃŃʮՓӕЙľԮŃҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬dú íjcyáábeke
ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe. 23ॸMuurá ó waajácú ímityúné ditye nɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsudu. 33ॸo¡ľ˔ľɰĀҡѸΔ
dípañe íjcyane éhne múúne iyáábé meenúme. k¡ľɞɞ͖әʮɰфɗҡѸ
nijpáyú nehníwu néhdu nééneé. íjcyájúcootúne. Aane íñe ¿múha
24ॸEhdúhjáa Péédoro diibye Tsimóoke téijyú múnáadítyú úúbálléiyá
néénéllii neebe dííbyeke: muhdúhjáa téijyu mɽ ‫ڟ‬amúnaa
—k͑Ńҡȍ́́әԮәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ ícyahíjcyáne?
métáuméí eene oke u néhdu tene oke Ehdúhjáa nééne éévehíjcyaábe.
ipájtyétuki. 34ॸÁtsihdyúhjáa neebe Perípeke:
25ॸEhdúhjáa Píívyéébé ihjyu Tsamááriá —Cána oke ímíñeúvú duubállé
ɗɗ͖әʮɰфɗЙҡѸɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮ̲ә͑˔ľ múhdityúhjáa ehdu Píívyéébé ihjyú
iúwáábótsihdyu óómimútsí Jerotsaréevu. uubálle múnáajpi nééneé. ¿A íhdityu,
mityá tsíjpihdítyúpeé?
ЬľфɞЙľ̲әҡѸɞƄҡɗΎЙɞɞ̲ә͑ʮЙɗ̲ 35ॸÁánélliihyéhjáa teene dibye
26ॸoҡѸɗȍĀֆәȍʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ éévehíjcyánetu úwááboobe dííbyeke
diibye Perípeke nééhií: ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәˇľҡѸΔΎĀɞҡֆәɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ.
—Dípye Jerotsaréetu Gáátsávu pééju 36ॸAamútsíhjyáa péhíjcyamútsí úújeté
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡фЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰҡӕЙʮҡֆŃʮӕфɗ. tsátsii nújpacyo íjcyátsihvu. Átsihvúhjáa

27ॸAhdújucóhjáa téhullévú péébe diibye eonóócó néé Perípeke:
cábuuvéné Etiopíía múnáajpi —¡Éje, íchiíhya nújpacyo! ¿Aca tsá oke
eonóócodívú tééné iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuulle apáhajchíí u tsójtsóítyuróne?
‘Cadáátse’ némeílle dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬tehméébedívu. 37ॸÁánélliihyéhjáa Perípé néé dííbyeke:
28ॸAabéhjáa Píívyéébeke Jerotsaréevu —Ihdyu tehdújuco ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńӕ
ɗĀֆәәфәԮʮŃҡѸɗȍĀֆӕɞɗʮËȍɞŃ̲ɰфɗɞɗɗ͖әʮɰԮӕ cáhcújtsóhajchííjyu. Áánélliihyéhjáa
óómiibye ééveebéré pehíjcyá Píívyéébé neébe:
ihjyú uubálle múnáajpi Itsaíaúvú —Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΔËȍËӕʮҡѸΔ
ՓʮËӕȍ̲ɰ. Jetsocríjtó Píívyéébé Hajchi íjcyáábeke.
29ॸÁánáacáhjáa Píívyéébé Apííchóré 38ॸÁánélliihyéhjáa Perípé néé dibye
diibye Perípeke nééhií: ɞɗʮËȍɞľ̲ɰɗĀֆɞɞԮֆŃҡѸΎ˔ɗ. o̲ɰҡәȍʮ

—ƈȍ̲ɰɞʮËȍɞľ̲ɰĀӕȍʮŃҡľ. iñíítyéne peemútsí teene nújpácyó
30ॸAhdújucóhjáa péébe lléébúcunúné pañévú Perípé dííbyeke itsójtsoki.
dibye éévene. Áábekéhjáa neébe: 39ॸÁtsihdyúhjáa dityétsí íjchívyénáa
—‫ع‬kәՓʮËәɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑Ńӕ Píívyéébé Apííchóré tsajtyéjucóó

éévehíjcyáne? Perípeke. Áábekéhjáa tsáhájuco eonóócó
31ॸÁánélliihyéhjáa neébe: ʮҡֆә̲ɰҡә͑ľ. Átsihdyúhjáa iiyéjuco dibye
—Tsáhaá. Múhdutú ó waajácuú múha péhijcyáné tsaímijyúúre. 40ॸÁánáacáhjáa
oke úwáábónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. diibye Perípé Atsóótó cóómiyíjyuco.
Ehdúhjáa iñééne pɽ ‫ڟ‬úvaabe dííbyeke Aabéhjáa pacóómiváríyé úwááboobéré
íijchíémɽ ‫ ڟ‬pañévu. 32ॸAanéhjáa Píívyéébé péhíjcyaabe úújeté Tsetsaréavu.
10ॸÁijyúhjáa tétsii tsaapi cahcújtso

ҽѸΎфΎˇľҡѸΔΎ˔ľËȍËӕʮҡѸΔ͑ľ múnáajpi Ananíá íjcyáábedívú Jetsóó
(Hch. 22.6-16; 26.12-18) naavédú nééne ibóhówajcárótsihvu dilló
9
1ॸÁáné tujkéveríhjyáa Tsáoro dííbyeke. Áánélliihyéhjáa neébe:
lliihyánúllehíjcyá cahcújtso —¿Muhdúhaja, Ávyéjuúbej?
múnáake. Aabéhjáa péé llúúvájté 11ॸÁánélliihyéhjáa neebe dííbyeke:
avyéjúúbe éllevu waajácuháámɽ ‫ڟ‬ ‫ڟ‬

—Cáhawáá ‘ʣ̲ɰ͑ŃʮËӕٔ͑Ń̲ľɞ͖Ń
ityáúmeíki. 2ॸAanéhjáa dibye ӕ́́ŃʮɰʮҡΔԮәЙŃŃ͑ľˇΔΔĀʮĀɗ́́ΎҽҡѸΔ
ʮËәȍ̲ɰ̲Йľľ¡ľġ̲ʮËΎфɗɞʮËֆ͑Ń múnáajpi ‘Tsáoro’ némeííbyekej. Muurá
pihcyáávejááné avyéjujté éllevu ҡŃŃʮфɗɞʮËֆ¡ľЙɰ¡Δҡә̲ľɞȍɗʮËֆ
néhcoobéré Críjtodítyú íjcyáné uwááboju Píívyéébeke. 12ॸAabe téhdure naavédú
úráávyehíjcyámeke Jerotsaréevu itsájtye nééne ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téné pañe ájtyumɽ ‫ ڟ‬dííbyé hallúvú
wajpíímumáyé walléémuke. 3ॸAabéhjáa ĀɞȍֆΔʮҡѸɰËӕӕЙɞËֆΎΎ͑ľĀɗ¡ֆľҡѸɗɗ͖ľ
téhullévú juuváyí péébe tsúúca ihállúvaki.
técoomívú pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬rónáa dííbyedívú peete 13ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii Ananíá
cádiivyé cáámetu. 4ॸAanéhjáa dííbyeke nééhií:

baavu ɽ ‫ڟ‬jcaáyóóbeke Jetsóó dibye —Ávyéjuúbej, mítyame oke
ájtyúmɽ ‫ڟ‬tuubéré nééhií: úúbállehíjcyá dibyévá Jerotsaréeri
‫ڟ‬
—¡Tsáoj, Tsááoroj! ¿ʣveekíami oke ú díuwááboju cáhcújtsómeke ímityúné
pátsárícyohíjcyaj? méénuhíjcyáne. 14ॸAabe muurá eene
5ॸÁánélliihyéhjáa neébe: ííllevu tsáá llúúvájté avyéjujte nééjuri
—¿Múha uu Ávyéjuúbej? cahcújtso múnáake itsájtyeki.
Áánélliihyéhjáa neébe: 15ॸÁrónáacáhjáa Jetsóó nééhií:
—Oo Jetsóó oke u pátsárícyohíjcyaábe. —Wa ihdyu dipye dííbye éllevuj.

Árónáa muurá uure ú tútávátsámeíhijcyá Muurá téhdure óhdityu íjcyáné uwááboju
éhne múúne ócáji naatsóú íñúbɽ ‫ڟ‬jcóne iiye úwááboobéré pehíjcyaá tsííñé iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne
tútávájtsámeídyu. ̲ә͑˔ľɞԮֆŃʮӕʮҡŃȍʮɰ̲ʮӕËΎ. Áhdure
6ॸÁáneríhjyáa Tsáoro íllityéébé ámuha imúnaa ijraéémuke úwáábóiíbye.
úúvécunúúbéré nééhií: 16ॸÁábeke ó waajácútsoó muhdú dibye
—Ávyéjuúbej, ‫͑ع‬ŃȍËɰɰ͑әɗ̲ɞ́́Ń tééné déjúcotu ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe.

o méénune? 17ॸEhdúhjáa Jetsóó néénéllii péjúcoobe
Áánélliihyéhjáa Jetsóó dibye Ananíá diibye Tsáoro íjcyajávu. Aabéhjáa

ájtyúmɽ ‫ڟ‬tuubéré nééhií: tééjá pañévú iúcáávéne dííbyé hallúvú
—Wa ihdyu dipye kiávúhjané u ɞȍֆΔʮҡѸɰËӕɗЙɞËֆΔΔ͑ľ͑ŃŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ:
péhullévu. ҽŃȍӕ́́ŃԮәɗӕ˔ľ͑ľľɞ̲ֆŃɰɰ͑ӕ —Muúbej, Avyéjuube Jetsóó éhneváa
méénuíñe. juuváyí u tsáánáa úhdivu bóhówááveebe
7ॸÁáneríhjyáa dííbyema pééme mítyane oke wallóó diéllevu uuva tsiiñe u
íllityé ditye ájtyúmɽ ‫ڟ‬tuubéré dííbyema hállúváábé pañévú Píívyéébé Apííchó
íhjyúváneri. 8ॸAabéhjáa baatu iúcááveki.
iíjyócúúvétsihdyu tsáhájuco hállúvatúne. 18ॸEhdúhjáa Ananíá néénemáyé
Áábekéhjáa patóhcoríyéjuco ditye ɞȍֆ́́ӕәәËәЙ͖Ńҡә̲ΔΔ¡Ń̲ɰɰȍŃĀә

úújetétsóné teene Damájcovu. 9ॸAabéhjáa nééne áákityéné boone hállúvájúcoóbe.
téhulle pápihchúúj coojɽ ‫ڟ‬vá hállúvátuube Aabéhjáa ílluréjuco tsójtsótsámeíñe.
íjcyaabe tsá majchóubáré, adóubáré, 19ॸÁtsihdyúhjáa botsíi imájchóne
méénutúne. tsɽ ‫ڟ‬jpanúúbe. Aabéhjáa teene Damájcori

íjcyáné cahcújtso múnáama múhdúj ímíñeúvu. Úúbálleebéhjáa diityéké

coojɽ ‫ڟ‬várá ijcyáhi. ̲ӕȍĀәˇľҡѸΔΔʮӕӕԮʮЙɰɰ͑ŃԮәĀɞɞ¡ֆľĀɞԮә
bóhówáávéébema iíhjyúvátsihdyu péébe
ҽѸΎфΎġ̲ʮËΎҡӕәՓ¡Δҡӕʮ˔Ń͑ә͑ľ dííbyedítyú íjcyáné uwááboju Damájco
20ॸÁtsihdyúhjáa tsúúca múnáake ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí íllityétuube
úwáábótujkénuube diityé pihcyáávejááné úúbállehíjcyáne. 28ॸAabéhjáa Jerotsaréeri
pañévu. Aabéhjáa nehíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń íjcyaabe diityémá úwááboobéré pehíjcyá
Jetsóó Píívyéébé Hajchi íjcyane. tsijtye imúnaa cáhcújtsótúmeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
21ॸÁáneríhjyáa pámeere iúllévenúne íllityétuúbe. 29ॸAanéhjáa tsaate imúnaa
néjcatsíhi: íjcyarómé gríéégómú ihjyúriyéjuco
—¿Acáa tsá áánu éhne cahcújtso íhjyuvámé dííbyema ityáhjájcatsíñe
múnáake ímityúné dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyatú lliihyánúllehíjcyá dííbyeke. 30ॸAanéhjáa
Jerotsaréeri? Diibyéjuco muurá íñe íñahbéjté cahcújtso múnaa iwáájácúne
ííllevu tsááne llúúvájté avyéjujté éllevu tsajtyé dííbyeke Tsetsaréavu.
tsaatéké itsájtyeki. Átsihdyúhjáa wallóómé dííbyeke
22ॸEhdúhjáa ditye néjcatsíyónáa Táátsóvuú.
éhníínevúré iúwáábóné pañe nehíjcyaabe 31ॸÁijyúhjáa Jodéaa, Gariréaa,
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎˇľҡѸΔΔæфɞʮҡΎɞʮËֆ͑ľ. Tsamááriaa, íjcyáné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri íjcyáné

Ááneríhjyáa íllure tsájúréévétsoobe cahcújtso múnaa tsaímiyéjuco íjcyane
imúnaa jodíómuke teene Damájcori Píívyéébé Apííchóré diityéké pɽ ‫ڟ‬áábóneri.
íjcyámeke. Aaméhjáa éhnííñevu llíyaatéhi.
ҽѸΎфΎЙ́́ΎʮËΔ͑ľ Ƅ͑Ńɞ̲ɞʮЙֆľҡŃ͑ľ

23ॸÁtsihdyúhjáa diitye imúnaa 32ॸTéhduréhjáa Péédoro pahúlleváré
íjcyarómé pítyácójcatsí dííbyeke ááhɽ ‫ڟ‬veebéré péhíjcyaabe úújeté Ríídári
illííhyánúroki. 24ॸÁánemáhjáa íjcyáné cahcújtso múnáadívu. 33ॸAabéhjáa
pécóhajchótá cójɽ ‫ڟ‬hajchótá ҡŃȍӕ́́ľʮҡֆә̲ɰҡŃَƄ͑Ńٔ͑Ń̲ľɞɞ¡ֆľ˔ľ8
téhmehíjcyarómé técoomí llehówááné pijcyábájuco íjpi vááúmeítyúneri
dííbyeke illííhyánuki. Árónáacáhjáa chémehíjcyáábeke. 34ॸÁábekéhjáa neébe:
waajácújúcoobe teéne. 25ॸÁábekéhjáa —Muúbej, tsúúca Jetsocríjtó uke
cahcújtso múnaa úvérújtsí pañévú ¡ΔȍɰɰҡѸΔȍɗ. Ahdícyane dácúúvéne
iúácóóbeke pejco niityétsó técoomí ílluréjuco dicyúwá dímibájcho.
míhlletátú áachívújuco. Ehdúhjáa Ahdújucóhjáa dibye téijyúré ácuuvéne.
pállójcoobe Tsáoro ditye 35ॸAanéhjáa Ríídaá, Tsaróoo,
llííhyánúíyónetu. íjcyácoomícyu múnaa iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne

muhdúhjáa iícyahíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne
ҽѸΎфΎˇľфΎҡѸфŃľфɗ Jetsóokéréjuco cáhcujtsóne.
26ॸAabéhjáa Jerotsaréevu úújetéébé
ġΔΔË¡Δȍɰɰ͑ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸɗȍĀֆӕ
imíllerá iñáhbévájcatsíñé técoomíyí
íjcyáné cahcújtso múnáama. 36ॸTéijyúhjáa íjcyalle cahcújtso
Áróóbedíhjyáa íllure íllityéme. múnáalle Jóópéri Tabítá gríéégómú
Tsáháikyéhjáa ditye wáájácutú dibye ihjyúrí ‘Dóócaá’ némeílle. Aalléhjáa
téhdure cáhcujtsójucóóné Jetsóoke. ávyétá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ́́ŃɞʮËֆ́́ľЙɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá
27ॸÁábekéhjáa Benabéé uwáábojté éllevu ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ. 37ॸAalléhjáa téijyu
itsájtyéébedívú waajácutsó diityéké chémelle dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. Áálleúvukéhjáa
iñíjtyúne picyóómé cáámééɽ ‫ڟ‬ʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń dííbye éllevu tsááneé. 4ॸAabéhjáa dííbyeke
mɽ ‫ڟ‬jcóhó pañévu. 38ॸÁijyúhjáa diibye díllónéllii íllityécunúúbéré dííbyedívú
Péédoro íjcyacóómí Ríída pɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬ré teene ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teebéré nééhií:
Jóópétuú. Aanéhjáa cahcújtso múnaa —¿Muhdúhaja, Ávyéjuúbej?
dibye kiá íjcyane iwáájácúne wallóó Áánélliihyéhjáa neébe:
míítyétsikye dííbye éllevu. Aamútsíhjyáa —ͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑ә
neeté dííbyeke: Йɰ¡ΔĀɞɞ¡ֆľ˔ľӕҡә̲ľɞȍɗʮËֆ͑ľ.
—Uuva ú peé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi múúha éllevu. oȍĀӕфľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әә¡Ńɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ
39ॸAhdújucóhjáa dibye pééne u pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáne. 5ॸAhdícyane Jóópévu
diityétsimájuco técoomívu. Aabéhjáa tsaatéké wallo ditye iújcuté Tsimóoke
úújetéébeke tsajtyémé teene mɽ ‫ڟ‬jcóhó dííbyere ‘Péédoro’ némeííbyeke. 6ॸTéhulle
pañévú kiá tééhoúvú íjcyáhullévu. muurá diibye tsijpi Tsimóó ‘mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬héné
Áánáacáhjáa tétsihyi pííbájyujte ímibájchoóbe’ némeííbye ja únéú úníuri
walléémú máátyóri íjcyame úújétsópejtsó íjcyájari. ġɗɗ¡ֆľӕ˔ľ͑ľŃɰɰ͑ӕ̲ŃŃ͑ӕɞ͖ľ.
dííbyeke dílleúvúhjáa dsɽ ‫ڟ‬cohíjcyáné 7ॸƄȍĀәȍʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗæΎ͑ŃŃфɞΎ˔ľ
wajyámuunévu. 40ॸÁáné boonétúhjáa iñééne pééné boone pɽ ‫ڟ‬úvaabe míítyétsi

pámeekéré áachívú iíjchívyétsóne íúníu múnáajtétsikye. Áhduréhjáa
Píívyéébema ihjyúvaabe pɽ ‫ڟ‬úvaabe tsaapi tsodáhó ímí Píívyéébeke
ɰ̲ɽ ‫ڟ‬móúúvénema. Aabéhjáa díílleúvudívú úráávyehíjcyáábeke ityújkevéélléébeke.
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teebéré nééhií: 8ॸÁámekéhjáa ímíñeúvú iúúbálléne
—Tabítaj, múúhama dacúúve. wálloobe teene Jóópévu.

ƄȍĀәȍʮĀɗ¡ֆľ͑ŃŃ͑ľ̲ֆŃɰɰҡŃʮәËΎΔ́́ľ. 9ॸAaméhjáa péhijcyámé tsíijyu tsúúca
Aalléhjáa dííbyeke iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne tsúúca ҡŃËΎΎ̲ɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬ríjyuco íjcyánáa Péédoro

ácuuvéhi. 41ॸÁállekéhjáa íhyójtsɽ ‫ڟ‬cutu nériivyé já hallúvú Píívyéébema iíhjyúva
iékéévéne íjyócujcároóbe. Áánemáhjáa cójɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ŃʮӕËΎɞʮËֆɞ͖Ë. 10ॸTéijyúhjáa
cahcújtso múnáama pííbájyujtéké mítyane ajyábáávatéébe. Áábemáhjáa
ɰЙɽ ‫ڟ‬úváne úújétsoobe tsúúca bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬lledívu. ditye majcho méénúné hajchótá tétsii
42ॸAanéhjáa teene Jóópé múnaa mítyame íjcyáábedívú naavédú nééne
iwáájácúne cáhcujtsó Jetsóoke. bóhówaavéhi. 11ॸÁáné pañéhjáa
43ॸÁtsihdyúhjáa Péédoro coéváhíi tsúcájá ʮҡֆә̲ɰɰ¡ľË̲ľҡӕՓʮֆ̲ә¡ËΎ¡Āә
técoomívú ‘mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬héné ímibájchoóbe’ ͑ŃŃ͑ľҡŃʮҡֆΔȍʮɰҡӕĀΔȍʮɰԮ͑ŃĀɞɞ¡ֆľĀɞԮә
némeííbyé Tsimóo jávu. níítyene. 12ॸÁhbácóbá pañéhjáa pañévámé
pamévá jodíómú dóótúné iyáme.
ЬŃŃĀΎфΔ̲әҡѸɞæΎ͑ŃŃфɞΎ̲ 13ॸÁámedívúhjáa dibye úllévenúrónáa
10
1ॸÍjcyaabéhjáa Tsetsaréari Píívyéébe dííbyeke nééhií:
‘Conéério’ némeííbyé tsáha —Aatyédítyú bo tsaatéké
múnaa ‘Itariáno’ némeíñé tsodáhómú llííhyánúmeke tsájtyéne didyoj.
avyéjuube íjcyaábe. 2ॸAabéhjáa paíjyuváré 14ॸÁrónáacáhjáa neébe:
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δɗҡֆә̲ľɞ͖ľ —Tsáha, Avyéjuúbej, tehdúi múijyú

ícyahíjcyá muhdú dibye ímillédu. ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ԯ̲Ńȍʮɰ˔ľΎĀΔΔ͑ľʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬doorátujtéke.
Pámeemáyéhjáa ihyájkímuma 15ॸÁrónáacáhjáa neebe dííbyeke:
duurúvahíjcyámé dííbyeke. Áhduréhjáa ‫ڟ‬

—¿ʣveekí doorátujtédívú ú meménú
jodíómuke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe panévatúre. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɞʮËֆ̲ľ˔ľ?
3ॸAabéhjáa tsájcuuve naavédú nééne 16ॸEhdúhjáa dííbyeke Píívyéébe néé
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téné pañe ájtyumɽ ‫͑ ڟ‬ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ pápihchúúijyúva. Ááné boonéhjáa tsiiñe
piéhullévúré pééne cáámevu. pañévú úcáávéítyuróne. Árónáa

17ॸÁáneríhjyáa dibye ɽ ‫ڟ‬tsámeíhíjcyánáa Píívyéébe oke néé tsaatéké átéréejtédí o
tsúúca llééhowávú wajtsɽ ‫ڟ‬jucóómé díllótuki. 29ॸAhdújuco muurá íñe o tsááne
Conééríó walló múnaa dibye íjcyaja ‘tsiíjyu’ néétuubéré oke ámuha
dílloméré péhijcyáme. 18ॸAaméhjáa dilló mepɽ ‫ڟ‬úvánélliíhye. Aane ícyooca ó imíllé
tééjari dibye íjcyáhajchííjyu. o wáájacúné muhdú néénéllii ímichi
19ॸAabéhjáa tééné ɽ ‫ڟ‬jtsaméiyíyéi íjcyánáa ámuha oke mepɽ ‫ڟ‬uváne.
tsiiñe Píívyéébé Apííchó néé dííbyeke: 30ॸÁánélliihyéhjáa Conéério néé
—Pápihchúúmeva uke nehcóhi. dííbyeke:

20ॸġɗɗҡֆŃ̲ЙľľËΎɰɰ͑͑ŃŃҡӕӕ¡Ńфľ. Muurá —Ícyoocáa cuuve íchihyi tahjyárí
oore ó wallóó diityéké diéllevu. májchótuube Píívyéébema o
21ॸAhdújucóhjáa dibye diityé éllevu íhjyúvahíjcyáábedívú tsaapi óhdivu
ipyééne nééneé: bóhówaavé ávyeta íwajyámú
—¿A oke ámuha ménehcóhi? ¿Aca áchaúcunúúbe. Áánetu tsúúca mee
muhdú néénéllii ímichi ámuha metsáá pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néehójtsɽ ‫ڟ‬j coojɽ ‫ڟ‬vájuco. 31ॸAabée oke
taéllevu? nééhií: “Píívyéébe muurá lleebó dííbyema
22ॸÁánélliihyéhjáa nééme dííbyeke: u íhjyúvahíjcyáne. Téhdure ímí
—Ihdyu muha metsáá tsodáhómú ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúúbé ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľӕ
avyéjuube Conéério ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáne. 32ॸÁánéllii wallo tsaatéké
ímillédú ícyahíjcyáábeke ámúha múnaa Jóópévu ditye iújcuté Tsimóoke dííbyere
jodíómú ímí ɽ ‫ڟ‬tsúcunúhíjcyaabe nééjuri. ‘Péédoro’ némeííbyeke. Téhulle muurá
ġɞɞ¡ֆľ˔ŃԮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ͑ŃŃĀɞɞ¡ֆľ diibye tsijpi Tsimóó ‘mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬héné
jávú u pééne dííbyema u íhjyúvaki. ímibájchoóbe’ némeííbye ja únéú úníuri
23ॸEhdúhjáa ditye néénéllii Péédoro íjcyájari. Aabe ihdyu óvíi itsáácooca
diityéké néé dityéi icyúwa tépejco tétsii. úúma ihjyúváhi.” 33ॸEhdúu oke dibye
oҡѸɗȍĀֆәȍʮ¡ΎҡѸɞɗҡѸɞʮËֆΎΎʮɰĀɗɗҡֆŃ̲ néénéllii diéllevu ó wallóó uke ditye
péébeke tsaate cahcújtso múnaa iújcutéki. Aabe ihdyu tehdújuco u tsááne
nahbénúhi. ímí tsame meíjcya Píívyéébema. Aane
24ॸAaméhjáa tsíijyu úújeté Tsetsaréavu ícyooca muha méimíllé Píívyéébée uke
eenée Conéério ihyájkímuma níwaavéné múúhakye u úúballéne.
ɞ͖ȍ¡ŃԮʮҡŃ˔ŃɰЙɽ ‫ڟ‬úvámema dííbyeke
téhmehíjcyátsihvu. 25ॸAanéhjáa Péédoro ЬŃŃĀΎфΎæΎ͑ŃŃфɗΔ̲ӕ˔ľәՓ¡Δ͑ľ
dííbye jávú ááhɽ ‫ڟ‬ԮŃɞֆΔ͑ŃɰȍĀŃфŃ 34ॸÁánélliihyéhjáa Péédoro nééhií:
ɗɞʮËȍɞԮֆľɞ͖ә͑ľĀɞɞ¡ֆŃә̲ɰՓԮә —Ícyooca ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΔՓʮËә
mɽ ‫ڟ‬móúúvetéébé dííbyeke idyúúrúvaki. Píívyéébe pámeekéré tsahdúré wájyune.
26ॸÁrónáacáhjáa Péédoro dííbyeke nééhií: 35ॸMuurá tsííñé iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnáadítyú
—Díjyocúúve. Muurá úhdure oo múhdumé dibye ímillédú íjcyámeke ímí

mɽ ‫ڟ‬amúnáajpi. ɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ľ. 36ॸMuuráhjáa tsúúcajátújuco
27ॸEhdúhjáa dííbyema íhjyúvaabéré dííbyere Píívyéébe muuha ijraéémú
tééjá pañévú úcááveebe úújeté mítyane ɰȍĀŃľʮҡŃәԮӕ˔ľ͑ŃȍɗʮËֆ͑ŃҡѸɞ̲ɞֆŃ
mɽ ‫ڟ‬amúnaa tétsihvu píhcyáávémedívu. dííbyema meíjcyáíñé uwááboju mééma
28ॸÁámekéhjáa neébe: íjcyaíñé pámé Avyéjuubéré íjcyaabe
—Amuúhaj, muurá ámuha méwaajácú Jetsocríjtoj tééveri. 37ॸAane muurá ámuha
ҡѸ̲әɗʮֆәʮΎĀɞΔ̲ӕӕ¡ľҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ páneere méwaajácú muhdúhjáa múúhá
múnáájpiima iñáhbévájcatsíñe dííbyé já iiñújɽ ‫ ڟ‬Gariréatu tene tújkeváné éhnée
Jóááuvu iúwáábóne tsótsohíjcyáné boonétu. Áánéllii tsúúca piivyétémé

38ॸMuuráhjáa Jetsóó Natsarée múnáajpi itsójtsótsámeíñe.
íjcyáábé pañévú Píívyéébe Íapííchó picyóó 48ॸEhdúhjáa iñééne neebe ílluréjuco
Āɗ¡ֆľҡŃŃ͑Ńɰȍ͑ȍΎΎфɗɗ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcya ditye itsójtsótsámeí dííbyedívú Jetsocríjto

naavéné túkevéjtsójú pañe íjcyame mémeri. Áábekéhjáa nééme dibyéi
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyámeke. Ehdúu muurá diityémá iíjcya tsuucájááneúvu.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑Ń
Píívyéébe dííbyema íjcyánélliíhye. 39ॸAane ͅӕȍĀәҡľ͑ľЙʮҡֆľ͑ľЬŃŃĀΎфΎәә¡́́Ń͑ľ
11
muurá muha méwaajácú páneere 1ॸAanéhjáa Jodéari íjcyáné
muhdúhjáa dibye méénuhíjcyáné Jodéá uwáábojtémá tsijtye cahcújtso

ɗɗ͖әʮɰфɗɗ, Jerotsaréerii, íjcyane. Ááné múnaa waajácújucóó jodíómú
boonétúu dííbyeke lliihyánúmé íjcyáturómé tsúúca Píívyéébé uwááboju
páwachékevu. 40ॸÁróóbekée Píívyéébe 3 cáhcujtsóne. 2ॸÁánáacáhjáa Péédoro
coojɽ ‫ڟ‬vatu tsiiñe ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóóbeke bóhówajcáró oomíjyucóó Jerotsaréevu. Áábedítyúhjáa
múúhadívu. 41ॸÁrónáacáa tsá pamévadívúré tsaate cahcújtso múnaa íjcyájúcoorómé
dibye bóhówáávetúne. Muuráhjáa ihdyu ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbaju úraavyémé
tsúúcajátújuco Píívyéébe múúhakye dííbyé ihjyúvahíjcyáhi. 3ॸAaméhjáa néé dííbyeke:
uubállé muha meméénúímyeke —¿Acáa ɽ ‫ڟ‬veekí memúnaa jodíómú
méménúmedívúré bóhówááveébe. íjcyátúmeke ááhɽ ‫ڟ‬veebéré u péébe
Áábemáa muurá muha mémajchóhi. diityémá ú máchohíjcyáhi?
42ॸÁijyúu múúhakye níwááveíñuube muha 4ॸÁánélliihyéhjáa úúbálleebe páneere
meúwáábo ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәЙ̲ľľ˔ŃфŃ ídyéjúcotu muhdúhjáa dííbyema tene

mɽ ‫ڟ‬amúnáake. Áhdurée neebe muha pájtyene.
meúúbálle Píívyéébée dííbyeke néhdújuco 5ॸNeebéhjápeé:
pámeere dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔфΔ̲Ńȍʮɰ̲̲ӕȍĀә —Muuráhjáa ihdyu Jóópéri o íjcyaabe

ditye ícyahíjcyáné dibye ímíbájchoíñe. Píívyéébema o íhjyúvahíjcyánáa óhdivu
43ॸTéhduréhjáa muurá tsúúcajátújuco naavédú nééne bóhówáávéné pañe ó
Píívyéébé ihjyú uubálle múnaa néhijcyáné ájtyumɽ ‫ ڟ‬wájyámúbácobádú nééne
dííbyeke cáhcújtsómé imítyuháñé ҡŃʮҡֆΔȍʮɰҡӕĀΔȍʮɰԮ͑ŃË̲ľҡӕΔȍĀɗԮӕ
ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíiñe. Ehdúhjáa neebe Péédoro. níítyene. 6ॸÁánevúu o úllévenúróne botsíi
ímíñeúvú o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teebe ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬tééné pañe
ˇΎĀɞΔ̲әɞʮËֆҡә̲ŃЙ͖ŃԮә
pamévá iyámé doorátujte íjcyane.
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔәËԮŃ͑ľ 7ॸÁámedívúu o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyárónáa Píívyéébe
44ॸAabéhjáa íuwáábó pɽ ‫ڟ‬néévénáa tsúúca oke nééhií: “Aatyédítyú bo tsaatéké
Píívyéébé Apííchó úcaavé pámeere llííhyánúmeke tsájtyéne didyoj.”
múhdumé dibye úwaabóné cáhcújtsómé 8ॸÁrónáacáa o nééhií: “Tsáha, Ávyéjuúbej,
pañévu. 45ॸÁáneríhjyáa imúnaa dííbyemáa tehdúi múijyú ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ԯ̲Ńȍʮɰ˔ľΎĀΔΔ͑ľʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
pééme ullévenú jodíómú íjcyátúrómé doorátujtéke.” 9ॸÁánélliihyée oke neébe:
pañévú Píívyéébé Apííchó úcáávéneri. ‫ڟ‬
“¿ʣveekí doorátujtédívú ú mémenúné
46ॸAaméhjáa lleebúcunú Píívyéébeke ditye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɞʮËֆ̲ľ˔ľ?” 10ॸEhdúu oke
dúúruváné tsíjtyéhjɽ ‫ ڟ‬ihjyúháñé pápihchúúijyúvá dibye nééné boone
ɗՓʮËәҡәфΔʮәȍʮɰфɗ. 47ॸÁámekéhjáa neebe piéhullévúré pééne cáámevu. 11ॸÁáné
Péédoro: tujkéveríhjyáa tsúúca o íjcyajávú
—Tsúúca muurá diityé pañe ijcyáné wajtsɽ ‫ڟ‬jucóómé pápihchúúmeva
Píívyéébé Apííchó íñe mépañe iíjcyadu. Tsetsaréatu ditye taéllevu wálloóme.
12ॸÁámemájucóo o pééne Píívyéébé Ajtiokííavuu, íjcyane. Aaméhjáa téhulle

kЙɞɞËȍΔфŃΎ˔ľҡә˔ŃԮŃʮҡѸΔ͑ľфɗɰɰ͑ úwáábohíjcyá Críjtodítyú íjcyáné
néétuubére. Áábemájucóo idyé íjtye uwááboju apáámyekéré imúnaa
6-meva óóma úújeténé oke pɽ ‫ڟ‬úváábe jodíómuke. Tsáháhjáa tsíjtyeke ditye
jávu. 13ॸk¡Ńľ̲әәȍ˔ֆľәә¡́́Ń͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ úwáábohíjcyatúne. 20ॸÁrónáacáhjáa tsijtye
múnáajpíváa idyé dííbyedívú ihjyávú Chííperétú tsááné cahcújtso múnáama
ibóhówáávéne dííbyeke nééneé: “Jóópévu ҽѸɗфŃŃ͑ľ̲ә͑kʮҡɗΎ˔ɞɞԮӕՓʮҡѸɰ̲ľ
tsaatéké wallo ditye iújcuté Tsimóoke úwaabóvá jodíómú íjcyátúrómeke.
dííbyere ‘Péédoro’ némeííbyeke. 14ॸDiibye 21ॸÁámekéhjáa Píívyéébe pɽ ‫ڟ‬aabómé
ihdyu uke neé muhdú ámuha muhdú iícyahíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne

dihyájkímuma mewágóóóvéíyónetu dííbyekéréjuco cáhcujtsóne.
mepájtyetéiñe.” Ehdúu múúhakye 22ॸAanéhjáa Jerotsaréeri íjcyáné
úúbálleébe. 15ॸÁáné boonétúu diityéké o cahcújtso múnaa iwáájácúne wallóó

úwáábómé pañévú Píívyéébé Apííchó Benabéeke téhullévu. 23ॸAabéhjáa
úcaavé éhnée mépañévú iúcaavédu. téhullévú úújetéébé waajácú muhdú
16ॸTéijyúu ó ɽ ‫ڟ‬tsaavé éhnée Ávyéjuube ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɗɗҡֆŃ˔ŃЙɽ ‫ڟ‬aabóne.
‫ڟ‬
Jetsóó íllu nééneé: “ʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΔΎˇΔ Ááneríhjyáa mítyane ímíjyúúveebe
tsótsohíjcyáné nújpácyori. Áánetu ihdyu diityéké túkévétsohíjcyá ditye ímíñeúvú
ámúhá pañévú Píívyéébé Apííchó Jetsóoke iúráávyeki. 24ॸEhdúhjáa diityéké
úcááveéhi.” Ehdúu Jetsóó nééne ó ɽ ‫ڟ‬tsaavé neebe ímí Píívyéébe cáhcújtsóóbeke
téénetu. 17ॸMuuráhjáa dííbyeke ditye dííbyé Apííchó túkévétsohíjcyaábe.
cáhcújtsónéllii Píívyéébé Apííchó diityé Aabéhjáa úwáábóneri tsijtye cáhcujtsóhi.
pañévú úcaavé éhnée mépañévú 25ॸÁtsihdyúhjáa Táátsóvu peebe Tsáoró
iúcaavédu. Ehdúu Píívyéébe iímillédú néhcovu. Áábekéhjáa téhullétú

méénune tehdu muhdú o iújcújéébema tsiiñe óómimútsí
méénúíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Ajtiokííavu. 26ॸAamútsíhjyáa tétsíí
18ॸEhdúhjáa Péédoro Jerotsaréeri cahcújtso múnáama tsáné pijcyábá
íjcyáné cahcújtso múnáake néénéllii íjcyamútsí úwáábohíjcyá diityéke.
ҡѸȍʮӕËΎɰɰ͑Āɗҡֆľ͑ŃŃҡәĀɞɞ¡ֆľ˔ľ. Áijyúhjáa botsíi cahcújtso múnáake
Aaméhjáa Píívyéébeke dúúruvámé dillómé ‘Crijtiánómudi’ Críjtó uráávye
nééhií: múnáake.
—Píívyéébéhaca téhdure jodíómú 27ॸÁánáacáhjáa uwáábojtédítyú tsaate
íjcyátúrómeke wajyúhi. Muurá eene Píívyéébé ihjyú uubálle múnaa íjcyame

muhdúhjáa iícyahíjcyáné ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne péé Jerotsaréetu Ajtiokííavu.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮәЙʮҡֆŃ̲Ń̲әɗʮֆә 28ॸÁámedítyúhjáa ‘Agáábo’ némeííbyé
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬iújcuki. ĀɗɗҡֆŃʮЙɰɰ͑ŃԮәɗɞʮֆΔËәәԮŃ͑ľ͑ŃŃʮֆ¡

Ehdúhjáa nééme Jerotsaréeri íjcyáné ɞʮËֆɞ͖Ńɞɞ͖әʮɰфɗЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔ
cahcújtso múnaa. túkévéjtsóneri iwáájacúne. Ahdújucóhjáa
tene íjcyane Cáráóódio ávyéjuube
kʮҡɗΎ˔ɞɞфɗɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ íjcyáijyu. 29ॸÁánélliihyéhjáa Ajtiokííari
19ॸMuuráhjáa Ejtéébaúvuke ditye íjcyáné cahcújtso múnaa ɽ ‫ڟ‬jtsámeí muhdú
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóné boone téhdure tsijtye ҡѸЙɗɗҡѸɰЙɽ ‫ڟ‬ááboíñé Jodéari íjcyáné
ËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑˔ľɞ̲ɗҡֆә͑ŃĀфɰɰԮŃ̲ľ. cahcújtso múnáake. 30ॸAhdújucóhjáa ditye
Áánetúhjáa tsaate wáá Peníítsiávuu, méénune. Áánemáhjáa diityétsí
‘Chíípere’ némeíñé caapáhovuu, Benabéemútsikye Tsáorómá wallóómé
téhulle íjcyáné cahcújtso múnáá 9ॸAhdújucóhjáa dííbye déjutu péébe

túkevéjtsojté éllevu. ɰʮҡѸәËӕ͑әɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆҡә͑ľәԮәĀӕ.
ʣʮҡѸәËӕ͑әә¡Ńȍʮ͑ԮŃĀә͑ŃŃ͑ľфľɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téné
ˇËΔΔ¡Ύ˔ľɗ́́ɞɞȍֆ͑ә͑ľ pañe iájtyumɽ ‫ڟ‬ne. 10ॸÁrónáacáhjáa tsúúca
ЬŃŃĀΎфΔ˔ŃĀɗҡֆľËәԮŃȍΎΎʮ͑ә͑ľ pajtyémútsí tujkénúetsíii, hallúvúetsíii,
12
1ॸÁijyúhjáa ávyéjuube Heróódé téhmehíjcyámútsikye. Átsihdyúhjáa
ɞ̲ɗҡֆә͑ŃĀфɰɰԮŃҡѸҡľËȍËәʮҡѸΎ әәʮľҡŃ̲әҡѸɞӕ́́ŃʮɰʮҡΔԮӕфŃʮӕËΎ
múnáake. 2ॸDiibyéhjáa muurá nééjuri meíjchívyéné lleehówá úwáñewáánetu
Jóáá nahbe Jacóóboke lliihyánúmé méénúmeíwavu. Aawáhjáa iiye
icyáváájcóneri. 3ॸAanéhjáa ímí pajtyé diityétsima páyúúvénetu íjchívyemútsí
imúnaa jodíómú Jetsóoke tsamútsíi peerá teene ulléjɽ ‫ڟ‬jtori diibye
cáhcujtsótúmeke. Átsihdyúhjáa neebe ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗɞ̲. Aabéhjáa tétsihdyu
Péédorókeréjuco ditye iékééveki. ílluréjuco dííbyedítyú pééneé.
Ehdúhjáa meenúmé pajtyété wañéhjɽ ‫ڟ‬ 11ॸÁtsihvúhjáa botsíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľ
pañe óórítyúne pááá máchómeíhíjcyáijyu. iwáájácúne neébe:

4ॸÁábekéhjáa icyúvéhoojánúúbedívú —¿Aca muhdú íñe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ
téhmétsoobe tsodáhómú 16-meva ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ˔ֆľҡŃ́́ľԮӕՓ́́ΔΔΎ˔ľ
íjcyámeke ditye ityéhme dibye ipájtyetétso Heróódé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañétu?
pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néehójtsɽ ‫̲ڟ‬ľԮҡѸȍʮɰĀɗ. Áánemáhjáa Áhdure oke pájtyetétsoobe tamúnaa
ɽ ‫ڟ‬jtsámeííbyé tééné pajtyétavúi íjcyarómé oke iímillédú méénúíyónetu.
iíjchívyétsóóbedívú iúújétsoíñé tsíjtyeke 12ॸEhdúhjáa nééneri ɽ ‫ڟ‬jtsámeííbyéré péé
ditye muhdú iñéékií. 5ॸÁábé hallúvúhjáa ˇΔĀɞɞ¡ֆľфľَͅËΎΔٔ͑Ń̲ľɞɞ¡ֆŃʮҡѸɰɰʮӕ

ËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑Йɰ¡Δҡә̲ľɞȍɗʮËֆ Maaría jávu. Áijyúhjáa tééjavu cahcújtso
Píívyéébeke. múnaa ipíhcyáávéne Píívyéébema
ihjyúvahíjcyáhi. 13ॸÁánáacáhjáa
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľЬŃŃĀΎфΔ˔Ń llééhówatu áachí éhnéjcutu
ËәԮŃȍΔΔʮҡӕɞʮËȍɞԮֆľҡѸΔ͑ľ díllohíjcyaabe diityéke. Áánélliihyéhjáa
6ॸk͑ŃȍʮҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevu diibye Heróódé bádsɽ ‫ڟ‬jcaja ‘Róódeé’ némeíllé
dííbyedívú tsíjtyeke úújétsóíyo péjcó iíjchívyeíñúne úújeté múha íjcyane
cúwaabe panéjcuváácutu úwááñéhityu iwáájácuki. 14ॸAalléhjáa Péédorój ké
tsodáhomútsidítyú dóhjɽ ‫ڟ‬vaábe. illéébóne mítyane ímíjyuuvéhi.
Áánetúhjáa tsijtye imyéénuhíjcyádú Áánemáhjáa dííbyekéi pááyúcútulléré
téhmé péjcové tééjá lleehówa. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi tsiiñe ióómíñe úúbálleté diityéke.
7ॸoфΔ͑Ëȍʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ 15ॸÁrónáacáhjáa díílleke népejtsóme:
dííbyedívú úújetéébedítyú peete —Ílluréubá ú meívatéhi. Tsáháubá

cádiúcunú páneere teene cúvéhóójá pañe. diibye íjcyatúne. ͮɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɞֆŃӕ¡
Aabéhjáa dííbyeke cávíhyiñú ‘muúbe, dííbyé uubállema tsáábeke ú nééhií.
dájkyeé’ néébere. Ehdúhjáa dibye 16ॸÁánáacáhjáa Péédoro éhnííñevúré
néénemáyé úwááñehi córɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veíñú dííbyé díllohíjcyá llééhówatu. Áábekéhjáa botsíi
hótsɽ ‫ڟ‬jkejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cutu. 8ॸÁábekéhjáa neebe dibye ipááyúcúúbedi mítyane ullévenúme.
íwajyámúúné iímíbájkímyeíñe 17ॸo̲ľ˔ŃȍʮɞȍֆΔʮҡѸɰфɞֆŃ͑ľľ¡ľĀɗҡֆľ
íjtyúhápaajɽ ‫ڟ‬nevu iújcámeíki. cúúvéhulléré iíjcyaki. Átsihdyúhjáa

Ahdújucóhjáa ímíbájkímyeííbyeke neébe: úúbálleebe diityéké muhdú Píívyéébe
—Ayúwa díwajyámú hállúejávú dííbyeke cúvéhóójatu íjchívyetsóne.
dávóóveíñúne dicha tadyéjurij. Átsihdyúhjáa neebe diityéke:
—Aane tsáma méúúbálleco Jacóóboke 25ॸÁánetúhjáa Benabéemútsí Tsáorómá

tsijtye cahcújtso múnáama. oomíjyucóó Ajtiokííavu tétsíí cahcújtso
Ehdúhjáa iñééne tsiéllevúréjuco dibye múnaa Jerotsaréeri íjcyáné cahcújtso
pééne diityédítyu. múnáake pɽ ‫ڟ‬áábóne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰĀɞԮәĀɗɗҡֆŃ˔Ń
18ॸk͑ŃȍʮҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevu tsodáhómú iájcújétsihdyu. Aamútsíhjyáa tsajtyé
eenée dííbyeke téhmehíjcyámé Jóááke dííbyere ‘Máácoó’ némeííbyeke.
úvánujcátsí múhdutú kiávú dibye
pééneri. 19ॸÁáme éllevúhjáa diibye ´ľ͑¡Ńľ̲әҡѸɞҽѸΎфΔ̲ӕՓ¡Δҡәʮ˔ľ͑ә͑ľ
13
Heróódé wallóó tsaatéké ditye teene 1ॸÁijyúhjáa Ajtiokííari íjcyáné
cúvehóójá iúújeté dííbyeke. Aaméhjáa cahcújtso múnáama ijcyámé

ájtyúmɽ ‫ڟ‬túnéllii ímíñeúvú diitye tehmé Píívyéébé ihjyú uwáábojte ílluúme:
múnáake idíllóróne ílluréjuco dibye Diibye Benabéee, Tsimóó dííbyere
llííhyánutsóné diityédívu. Áánemáhjáa ‘Cúúvéébeé’ némeííbyee, Tsirééne
ҡľľ͑ľˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰҡӕЙľľ¡ľҽѸľҡѸфŃԮӕ. múnáajpi Róótsioo, Manaéé Gariréá iiñújɽ ‫ڟ‬
avyéjuube íjcyaabéhjáa Heróódema
ȸľфΔΔĀŃĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ
tsaíjyú píívyeébee, Tsáoroo, éhdume.
20ॸAabéhjáa tsaríllehíjcyá Tííróma Áámedítyúhjáa tsaate úwáábohíjcyá
Tsidóó coomícyu múnáake. Ároméhjáa Jetsóoke cáhcújtsótúmeke. Áánetúhjáa
Āɞɞ¡ֆŃɗɗ͖әʮɰҡәфŃ̲ʮËȍΎɗәËӕȍɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗ tsijtye úwáábohíjcyá tsúúca dííbyeke
imíllé dibye diityémá ímíjyuuvéne. cáhcújtsómeke. 2ॸk̲ŃȍʮҡѸʮËΎΎʮɰ
Áánélliihyéhjáa tsaméhjɽ ‫ ڟ‬ímíñeúvú májchotúmé Píívyéébeke dúúrúvámeke
ɗЙɞҡֆËΔʮËҡѸɞ͖ľЙŃŃĀɞɞ¡ֆŃЙɰ¡ΎΎ¡ľ dííbyé Apííchó nééhií:
Bárájto éllevu. Áábekéhjáa nééme dibye —Óóma mémeménú Benabéemútsikye
Heróódeke iñéé dibye diityémá Tsáorómá tsúúcajátújucóo diityétsidyítyú
iímíjyúúveki. Aanéhjáa ímí o ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé wákimyéí diityétsí
ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnéllii neetéébé dííbyeke dibye imyéénuki.
diityémá iímíjyúúveki. 21ॸÁánélliihyéhjáa 3ॸAhdújucóhjáa diityétsí hallúvú
diityéké ééveebe kéjcoojɽ ‫ ڟ‬diityémá ɞȍֆΔҡѸɰ͑ľɗЙɞËֆΔΔ͑ľĀɗҡֆľҡә̲ľɞ͖Ń

iíhjyúvaíñe. Ájcoojɽ ‫ڟ‬hjáa úújetédú íavyéjú Йɰ¡ΔЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ. Átsihdyúhjáa
wajyámuvu iúcáávéne íavyéjú ijyáwá ipítyájcómútsikye ílluréjuco ditye
hallúvú ácúúveebe diityémá iíhjyúvaki. wálloóne.
22ॸÁáneréjucóhjáa tsaate kéévánécoba
nééneé: ´ľ͑¡Ńľ̲әҡѸɞæȍɞɞЙľфŃфɗәՓ¡Δ͑ľ
—Aabye muurá eene íhjyúvaabéubá tsá 4ॸAamútsíhjyáa Píívyéébé Apííchó
mɽ ‫ڟ‬amúnáajpi íjcyatúne. ¡Píívyééberéubá túkévéjtsóneri péé Tsereóótsiávu.
diíbye! 23ॸEhdúhjáa ditye néénemáyé Átsihdyúhjáa tsahííyí peemútsí ‘Chíípere’
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗȸľфΔΔĀľ˔ľ¡Ԯӕ némeíñé caapáhovu. 5ॸAamútsíhjyáa
ɰɽ ‫ڟ‬jcaáyóóbeke chémetsóhi. Aabéhjáa ‘Tsaramína’ némeí mujcóvú úújetémútsí
ílluréjuco dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ŃɗәәԮҡŃ͑ľфɗ. Ehdúhjáa úwaabójucóó Píívyéébé ihjyu imúnaa
dííbyeke pajtyéné ɽ ‫ڟ‬veekí Píívyéébeke jodíómú pihcyáávejááné pañévu.
ávyéjújtsotúmé mɽ ‫ڟ‬amúnaa dííbyekéré Áámútsimáhjáa ɽ ‫ڟ‬Йɰ¡ΎΎ¡ľˇΔЙŃŃ
ávyéjujtsóné ímí dibye ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúné dííbyere ‘Máácoó’ némeííbye.
déjúcotu. 6ॸAaméhjáa teene caapáhori péhijcyámé
24ॸÁijyúhjáa Píívyéébé uwááboju Páápó coomívú úújetémé tétsii ájtyumɽ ‫ڟ‬
éhnííñevu tsújaavé pahúllevá múnáadívu. tsaapi imúnáajpi Bajetsóoke ápííchoobe
íjcyáábeke. Diibyéhjáa íllure iállíñe 16ॸÁánélliihyéhjáa diibye Páávoro

nehíjcyá Píívyéébé icyánéjcú uubállé ɗɞʮֆΔËәәԮŃ͑ľɞȍֆΔʮҡѸɰфɗ͑ŃŃĀɗҡֆľ
imyéénuhíjcyáne. 7ॸAabéhjáa ícyahíjcyá cúúvéhulléré iíjcyaki. Átsihdyúhjáa neebe
ávyéjuube Tsééjio Páorómá ímí dííbyema diityéke:
iñáhbévácatsíhíjcyánélliíhye. Diibyéhjáa —Ámuúha tamúnaa ijraéémuj,
ávyéjuube pɽ ‫ڟ‬uvá Benabéemútsikye cáhawáá ímíñeúvú mélleebúcunu
Píívyéébé uwááboju illéébúcunúné ámúhakye o nééiñe íñe múhdumé
iímíllenélliíhye. 8ॸAamútsíhjyáa dííbyeke Píívyéébeke ámuha maávyejúúllémeke.
úwáábórónáa diibye ápííchoobe dííbyere 17ॸͅӕӕфȍʮ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮә
‘Erííma’ némeííbyé tsá ímílletú dibye Piivyéébé idyé íjcyaabe ihñéjté Ejíhtó
cáhcujtsóné Píívyéébé ihjyu. Áánemáhjáa ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ˔ľ́́ɞֆҡŃҡѸΔĀɗɗҡֆŃ˔Ńľ
íllure téénetu bóíjcyuube dííbyeke. iñéhdújuco. Áámekéhjáa muurá
9ॸÁánélliihyéhjáa Tsáoro dííbyere Páávoro ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎфɗɗʮËȍɞԮֆŃҡѸΎΎ¡ľҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰҡӕ.
íjcyáábé pañe Píívyéébé Apííchó íjcyaabe 18ॸAaméhjáa múhdurá ícyahíjcyáronéhjɽ ‫ڟ‬
dííbyedívú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne nééhií: iáábúcúne diityéké pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe

—Muúbej, uu muurá állíu múnáajpi panévatúré 40 píjcyá hajchótá ditye
ͮԮŃ͑ŃʮҡѸɰɰ̲Ń͑ŃӕɞʮËֆ¡ľҡŃфŃľʮЙɗ. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡фЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗɗʮËֆËΎΔË.
10ॸAabe ¿múijyúikyé ú ɽ ‫ڟ‬hvéteé eene 19ॸo͑Ń¡ΎΎ͑Ńȍʮæ͑ɗɗ͖әʮɰԮәфŃʮӕËΎ
Ávyéjúúbedítyú íjcyáné uwááboju péémeke idyé dibye pɽ ‫ڟ‬áábónej tééveríyé

ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәӕҡәҡԮҡѸΎȍɞʮËֆ͑ľҡӕ? táhjahíjcyámé 7 coomíva múnaa tééné
11ॸAhdícyane ícyooca Píívyéébere nééjuri ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ˔ľ. Diityékéhjáa ibóáyóné
tsáhájuco u hállúváityúne. Ehdúhjáa boone iiyéjuco ditye cáávácuhíjcyáné
dibye néénemáyé tsáhájuco dibye diityé iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne. Ehdúhjáa muurá
állúvatúne. Áánemáhjáa tsaatéké neebe ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ̲ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃЙɰ¡Ύфɞֆľ.
ditye itsájtye dííbyeke. 12ॸAanéhjáa 20ॸÁámekéhjáa túkévétsohíjcyaabe
ávyéjuube Tsééjio Páoro iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne ímítyúnéhjɽ ‫ ڟ‬ímibájcho múnáaj tééveri

ílluréjuco cáhcujtsóné Píívyéébeke. 450 píjcyá hajchótá íhjyú uubálle
múnáajpi Tsamoéeréjuco íjcyájcoojɽ ‫ڟ‬vu.
ЬԮΎфΔ̲әҡѸɗkʮҡɗΎ˔ɞɞфɗ 21ॸAaméhjáa idyé táúmeí Píívyéébeke
13ॸÁtsihdyúhjáa Páávoro dibye imyéménu tsáápiikye diityé
íñahbénujtétsima Páápótu péé tsahííyí avyéjuube íjcyáííbyeke dibye diityéké
ЬʮЙɞɞфɗɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΔΔ̲ɞЬŃŃʮŃԮӕә. ityúkévéjtsoki. Ahdújucóhjáa dibye
Áámútsidítyúhjáa tétsihdyu Jóáa oomí mémenúné ‘Bejamíi’ némeíñé dohjɽ ‫ڟ‬ba
Jerotsaréevu. 14ॸÁáné boonéhjáa iiyéjuco múnáajpi Tsíí hajchi Tsaóoke dibye iíjcya
péémutsi úújeté Ajtiokííavu Pitsíídiá ávyéjuube 40 píjcyá hajchóta.
ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΎΎ̲ɞԮӕ. Aamútsíhjyáa 22ॸÁábekéhjáa iíjchívyétsóné boone
téhulle wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬íjcyamútsí péé Dabíikyéréjuco dibye tsiiñe pícyoone

imúnáá pihcyáávejávu. 15ॸÁánáacáhjáa diityé avyéjuube dibye iíjcyaki.
tééjá avyéjujte Píívyéébé ihjyu iéévene Dííbyedítyúhjáa muurá neébe: “Ópée o
ɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkevádú néé tsaatéké ditye idíllo tújkevéélléébeke ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬Itsaíí hajchi
dityétsí íhjyúváíhajchííjyu. Dabíikye.” 23ॸDiibyéhjáa muurá Dabííj
Áánélliihyéhjáa nééme diityétsikye: ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľĀɞҡֆәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ
—¿Ava tsá ámúhtsidi tsáné túkevéjtsoju meménú Jetsóoke mee ijraéémuma pámé
íjcyatú múúhakye ámuhtsi menééiyóne? Pájtyetétsoobe íjcyáábeke
Tenévá íjcyáhajchíí múúhakye mene. tsúúcajátújucóhjáa iñéhdújuco. 24ॸÁábé
ɰȍĀŃȍʮˇΔәՓ¡ΎȍɞʮËֆ̲ľ̲ә͑ ¡ΔȍɰɰҡѸΔȍɗ.” 34ॸEhdúhjáa Píívyéébe néé

ijraéémuke. Aabéhjáa nehíjcyá ímítyú dííbyeke ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoíñé dííbyej pi
iícyahíjcyánéhjɽ ‫ ڟ‬ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ditye ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeítyuki. Áhdure idyé tsiiñe
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎɗЙʮҡֆŃ͑ľɞ́́ӕфŃʮӕËΎ neébe: “Ámúhakye ó pɽ ‫ڟ‬ááboó panévatúré
itsójtsótsámeíki. 25ॸAabéhjáa teene Dabíiúvukée o néhdújuco.” 35ॸTéhdure
ɞӕՓ¡Δ͑ɰʮ˔ŃԮфɞʮֆӕËΎɞʮËֆ¡ľ͑ŃŃȍɗɞ: ɗĀֆŃҡѸɗɗ͖ľҽѸ̲Δȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “U
“Tsá muurá o íjcyatú eene ámuha íjcyátúcoocájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va néhi dɽ ‫ڟ‬ɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗ
meɽ ‫ڟ‬tsúcunúhíjcyaábe. Táhboonétúi ihdyu íjcyáábej pi tóócuúhi.” 36ॸAanéhjáa muurá
úwáábóiíbye. Áábeke muurá tsá diibye Dabíiúvuke Píívyéébe iñéhdújuco
íjtyúhápáájɽ ‫ڟ‬ӕ¡фŃΎҡËΔфɰәËәɞҡֆӕфΔ͑ľ.” ímí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnáake dibye
26ॸEhdúhjáa iñétsihdyu Páávoro nééhií: íjcyáijyu íjcyámeke. Aabéhjáa muurá
—Ámuúha, Aavaráaúvúj dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke cááníúvú úníutu ditye
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲̲әȍĀӕ̲ŃҡѸɞʮҡֆľ cúúúúbej pi ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhi. 37ॸÁánetúu
múnaa Píívyéébeke cáhcujtsómej, muurá Jetsóoke Píívyéébe bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóóbej pi tsá
pajtyété uwááboju méwáábyuta. ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeítyúne. 38ॸAane ihdyu ámuha
27ॸMuuráhjáa Jerotsaréeri íjcyame tamúnaa méwaajácúiyá diibyée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénej
memúnaa íavyéjujtémáyé tsá wáájácutú tééveri tsúúca pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnáá
diibyéjuco Mépájtyetétsoobe Jetsóó imítyuháñé Píívyéébe ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véné
íjcyane ténevá wáyeéévéjcoojɽ ‫ڟ‬vadúné uwááboju. 39ॸAane muurá íñe múhdumé
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáá uwááboju dííbyeke cáhcújtsómé imítyuháñé tsúúca
dííbyedítyú íhjyuváné éévehíjcyaróme. ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhi. Áánetu teene
Aamée muurá íllure ɽ ‫ڟ‬cúbahrá dííbyedi cáhcújtsotúmé Píívyéébéhjáa Moitséeúvuj
tsúúcajátújuco tene dííbyedítyú tééveri méénúné taúhbajúré
némeídyújuco. 28ॸTsáháturóhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né úráávyehíjcyámé imítyuháñé tsá
imítyúné dibye méénutú tééné hallútú ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeítyúne. 40ॸkȍĀɞËֆ͑ľҡŃɰɰ¡әՓ
ditye dííbyeke llííhyánúiyóne. méíjcyaco. Ámúhakye pajtyédíñé
Árónáacáhjáa nééme Piráátoke dibye éhnéhjáa Píívyéébé ihjyú uubálle múnaa
illííhyánútso dííbyedívu. 29ॸEhdúhjáa íllu nééneé:
dííbyedítyú tene cáátúnúmeídyújuco 41 Ámuúhaj, múúnedi íllure
ditye méénune dííbyeke. Áábeúvú úúhɽ ‫ڟ‬vatéhijcyámej, wa ihdyu

ɰɰҡŃ̲ľȍΔȍʮҡѸɞʮҡֆľфŃʮӕËΎЙՓËȍŃ˔ľҡӕ méwágóóóvecoj. Muurá ɽ ‫ڟ‬htsútuube
iñíítyétsóne cúúune. 30ॸÁróóbekée muurá Píívyéébe o íjcyaabe panéváré o
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľфľ¡ΔȍɰɰҡѸΔȍɗ. 31ॸAabéhjáa méénune tsaate ámúhakye
píváijyúvá bóhówáávehíjcyá úúballéjúcooróné tsá ámuha
Gariréatúhjáa Jerotsaréevu dííbyema mecáhcútsohíjcyatúne.
péhíjcyámedívu. Aame muurá íñe 42ॸEhdúhjáa Páávoro pihcyáávéjá
úúbállehíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáake dííbyedítyu. pañévú úwáábóné tsujáávevu tsaate

32ॸAane íñe ámúhakye muha dííbyeke néé tsiiñe dibye wáyeéévejcóójɽ ‫ڟ‬
méúúbállehíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮӕ itsááne iúwááboki. 43ॸÁánemáhjáa
ҡѸәәËʮҡәʮӕËΔȍʮ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľ diityétsima nahbévahíjcyámé Píívyéébeke
úúbállémeíhijcyáne. 33ॸMuuráhjáa meke ímí úráávyehíjcyámé jodíómuu, tsijtye
ĀɗɗҡֆŃәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ˔ľ jodíómú íjcyátúmedítyuu, íjcyame.
ɗ͖ŃȍĀәʮӕËΎЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑Ń Áámekéhjáa túkévétsohíjcyamútsí
Jetsóoke. ͅӕӕфҽѸ̲Δȍ̲ɰҡӕ Jetsóodítyú íjcyáné uwááboju dityétsí
nééneé: “Uu Hájchíwu u íjcyáábeke uke ó úwaabóné ímí diityéké búuuvémé
diityétsikye náhbévámeke. Aamútsíhjyáa cáhcújtsómé pañe Píívyéébé Apííchó

͑ľȍɞʮËֆĀɗɗҡֆŃ˔ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃЙɰ¡Ύфɗɞ̲ɞ íjcyame mítyane ímíjyuuvéhi.
ditye iúráávye dííbyeke.
44ॸÁtsihdyúhjáa tsííñé tsemáánaréjuco ЬԮΎфΔ̲әҡѸɞ´ľ͑¡Ńľ̲ʊËΔΔ͑ɞΎфɗ
14
déjúcóóvéneri wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬íllúhwu 1ॸAamútsíhjyáa Páávorómútsí
pácoomí múnaáré dóbééverá Píívyéébé Benabéema teene Icóóníori

uwááboju illéébúcunúki. 45ॸÁáneríhjyáa íjcyáné pihcyáávéjá pañévú
avyéjujte mítyane iñómíutááváne úwáábohíjcyáné mítyame cáhcujtsó
Páávoródítyú ihjyúvá dííbyé uwáábó imúnaa jodíómu. Áhduréhjáa tsíjtye
icyátúhtsónema. 46ॸÁámekéhjáa múnaa íjcyarómé cáhcujtsóhi.
núhnévétumútsíyé diibye Páávorómá 2ॸÁrónáacáhjáa tsaate jodíómú
Benabéemútsí nééhií: cáhcújtsotúmé bóijcyú jodíómú

—Muurá ihdyu tehdújúcooro íñe íjcyátúmeke ditye icyáhcújtsótuki.
Píívyéébé uwááboju Jetsóodítyú íjcyane Aaméhjáa ditye néhdújuco
mee jodíómudítyú úwáábómeí tsáríllehíjcyáné cahcújtso múnáake.
tujkénújúcooróné tsá ámuha meímílletú 3ॸÁróné pañéhjáa tsúúcajái tétsii
mecáhcújtsóne meímíbaavyéné múijyú íjcyamútsí úwáábohíjcyá Píívyéébedívú

medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬ámuha icyátsɽ ‫ڟ‬páávéne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núhnévétumútsi.
meújcuki. Áánéllii muhtsi mepéé jodíómú Áámútsikyéhjáa pɽ ‫ڟ‬ááboobe dííbyé
íjcyátúme éllevu diityékeréjuco muhtsi ɰȍ͑ȍΎΎфɗĀɗҡֆŃҡѸɞ̲ŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɰ
meúwááboki. 47ॸMuurá Píívyéébe íhjyú imyéénuki. 4ॸÁánáacáhjáa técoomí múnaa
uubálle múnáaj tééveri nééhií: ílluréjuco dówaavéne. Tsaatéhjáa pajtyé
Ukée ó picyóó peetédú u néébedítyú uwáábojté icyánejcúvu. Áánetúhjáa tsijtye
pajtyété uwááboju itsújááve coévá cáhcújtsótúmema. 5ॸÁánélliihyéhjáa
Й̲ľľфľɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń jodíómuu, tsijtye jodíómú íjcyátúmee,
mɽ ‫ڟ‬amúnáadívu. íjcyame íavyéjujtémá pítyácójcatsí
48ॸEhdúhjáa dityétsí nééneri jodíómú diityétsikye páhduváré idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémútsikye
íjcyatúmé ímíjyuuvéhi. Aaméhjáa néwayúúnevu iáámuíñe. 6ॸAanéhjáa
nehíjcyá Jetsóodítyú íjcyáné uwááboju iwáájácúne úmɽ ‫ڟ‬vamútsí Ricaóóniá
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľ. Áánemáhjáa ɗɗ͖әʮɰԮӕ. Aamútsíhjyáa úwáábohíjcyá
cáhcujtsómé eenée múhdumé múijyú ҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗѠɞɞҡф, Déébeé,
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véítyúne bóhɽ ‫ ڟ‬iújcúíñejcúvuréjuco íjcyácoomícyuri. 7ॸTéhduréhjáa
pájtyeme. 49ॸƄȍĀәȍʮҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰфɗ úwáábohíjcyamútsí hállúcuri íjcyámeke.
úwáábómeíñé Ávyéjúúbedítyú íjcyáné
uwááboju. 50ॸÁrónáacáhjáa pihcyáávéjá ЬԮΎфΔ˔Ń͑ŃՓֆәә͑ľԮӕĀɗҡֆľ̲ӕ͑ľ
túkevéjtsojtémá ɽ ‫ڟ‬htsutúmé íjcyáné 8ॸAanéhjáa Ríítarárí íjcyaabe tsaapi
walléémú néé técoomí avyéjujtéké ɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeítsihdyújuco úllétuúbe.
diityémá tsaméhjɽ ‫ ڟ‬iíjchívyétso 9ॸAabéhjáa lleebúcunúhijcyá Páávoro
diityétsikye tétsihdyu. Ahdújucóhjáa úwaabóne. Áábekéhjáa Páávoro

ditye íjchívyetsóné diityétsikye tééné iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne waajácú dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
ɗɗ͖әʮɰҡӕЙȍĀӕԮфŃɗĀֆфɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémútsikye. cáhcujtsóné Píívyéébe dííbyeke
51ॸÁánélliihyéhjáa ílluréjuco dityétsí ímíjpyetétsoíñe. 10ॸÁánélliihyéhjáa neebe
diityédívú íjtyúhááñe ííñú ipíchóújcóne dííbyeke:
pééne Icóónióvu. 52ॸÁrónáacáhjáa ihdyu —Díjyocúúve. Ahdújucóhjáa
tétsíi múnaa múhdumé tsúúca Jetsóoke iíjyócúúvénemáyé dibye úllene.
11ॸo͑ľфɞȍʮֆҡľľ͑ľѠɗËΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰ 19ॸÁánáacáhjáa tétsihvu wajtsɽ ‫ڟ‬mé tsijtye

múnaa iúllévenúne néé íhjyúrií: jodíómú Ajtiokííaa, Icóónioo,
—¡Píívyéébemútsíhya íñe méhdivu íjcyácoomícyutu tsáámeé. Aaméhjáa
niityé mɽ ‫ڟ‬amúnáajtétsidívú diityétsí hallúvú diityéké állívánéllii
iípívyéévénema! Páávoróké aamúmé néwayúúnevu.
12ॸEhdúhjáa iñééne Benabéeke Áábekéhjáa ‘tsúúca dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veébe’ iñééne
meménúmé ‘Jóópite’ némeíñé lliúcuíñúmé técoomítyú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬wávuú. 20ॸÁábé
̲ɰɰËәфәՓ˔ľɗËֆ͑ɞԮȍɞʮËֆ¡ľĀŃʮӕҡӕ. hallúvúhjáa tétsíí cahcújtso múnaa
Áánetúhjáa Páávoróké meménúmé tsijpi mɽ ‫ڟ‬caavérónáa iácúúvéne tsiiñe peebe
َͅľľËΔΔфɗΎٔ͑Ń̲ľɞ͖Ń̲ɰɰËәфәՓĀŃʮӕҡӕ diityémá técoomívu. Ááné tsiíjyúhjáa
ímichi dibye íhjyúvahíjcyánélliíhye. Déébévuréjuco dityétsí pééneé.
13ॸÁijyúhjáa diibye ‘Jóópite’ némeíñé 21ॸAamútsíhjyáa téhulle úwaabóné
̲ɰɰËәфәՓ˔ľË͑ɞԮȍɞʮËֆ¡ľ́́әәԮ¡Ń mítyame cáhcujtsóhi. Átsihdyúhjáa

duurúvaja técoomí lleehówá úníuríye. óómimútsí úwáábomútsíyé Ríítaraa,
Aabéhjáa tsivá ócájimútsikye Icóónioo, Ajtiokííaa, éhdú coomívari
wajcóháñetu iícyáávétsómútsikye. ijcyáné cahcújtso múnáake.
Áámútsikyéhjáa tsaméhjɽ ‫ ڟ‬imíllerá 22ॸDiityékéhjáa tsápɽ ‫ڟ‬tsohíjcyamútsí ditye
illííhyanúné tééneri Páávorómútsikye ímíñeúvú iúráávye Jetsóoke

ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. 14ॸAanéhjáa iwáájácúne icyáhcujtsóne. Áhduréhjáa nehíjcyamútsí
íwajyámúúné dóváríjcyómeímútsí tsárí diityéké ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ̲ɞҡֆ͑ľ
ehdu ditye méénúiyóné diityétsikye meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé nɽ ‫ڟ‬jcáutu meúcaavéné
pájtyénélliíhye. Píívyéébé avyéjuvu. 23ॸTéijyúhjáa
15ॸÁánemáhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi diityé éllevu meménuhíjcyamútsí pacóómivárí íjcyáné
ipyééne neemútsi: cahcújtso múnáá túkevéjtsojte
—¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha ehdu íjcyáímyeke. Ááné boonéhjáa tsaméhjɽ ‫ڟ‬
mémeenúhi? Áánerá ámuhádúré muhtsi májchotúmé Píívyéébema ihjyúvá
mɽ ‫ڟ‬amúnáajtétsi. Aamútsíi muurá íñe dííbyeréjuco diityéké ityúkévéjtsoki.
ámúha éllevu muhtsi metsáá ámúhakye
̲ľәՓ¡ΎľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰ̲ӕȍ ЬԮΎфΔ̲әҡѸɞkʮҡɗΎ˔ɞɞԮӕΔΔ̲ɗ͖ľ
meúráávyehíjcyáné meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne 24ॸk̲әҡѸɞȍʮֆЬɗҡѸɞɞĀɗɗɗ͖әʮɰҡӕ
Píívyéébekéréjuco ámuha meúráávye ЙŃŃ̲ӕҡѸɗәәʮľҡŃЬʮЙɞɞфɗɗɗ͖әʮɰԮӕ.

Й͑ľľфŃľɞŃԮŃȍΔΔՓфɗɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ɞɞ͖ӕʮɰ 25ॸAamútsíhjyáa Pééjéri
tééjɽ ‫ ڟ‬ȍ́́әфɞɞʮËֆ̲Ńȍʮɰ̲ʮӕËΎ͑әʮЙËֆΔ iúwáábohíjcyátsihdyu idyé péé Atááriá
pañe íjcyámeke ípívyéjtsóóbeke. Diibye coomívu. 26ॸÁtsihdyúhjáa íwákimyéí
ihdyu meke bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vú ajcúhi. 16ॸDííbyerée ɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévátsihdyu tsahííyiyéjuco dityétsí
muurá éíjyuúvú mɽ ‫ڟ‬amúnáake ɽ ‫ڟ‬hvejtsómé óómiñe Ajtiokííavu, tétsihdyúu teene
ícyahíjcyá iímillédu. 17ॸÁrónáacáa Píívyéébé wákimyéivu diityétsikye ditye
ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎԮӕĀɗɗҡֆŃ˔ŃәәʮŃҡѸΎΎ¡ľ wállótsihvu. 27ॸAamútsíhjyáa cahcújtso
Й͑ŃԮҡәфŃĀɗɗҡֆŃ˔ŃɰЙɽ ‫ڟ‬áábóneri. Dííbyere múnáake úúballé muhdú Píívyéébe
muurá mééma nííjyáhañe állétsóneri diityétsikye panévatúré pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáne.
mebájtsoháñé tsaímíyé píívyene Áhduréhjáa úúbállemútsí dibye
meóóvéne méícyahíjcyá tsaímijyúúre. pɽ ‫ڟ‬áábóneri jodíómú íjcyáturómé
18ॸEhdúhjáa dityétsí néérónáa imíllerómé cáhcujtsóné Jetsóodítyú íjcyáné
diityétsikye ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéné ócájimútsikye uwááboju. 28ॸÁámemáhjáa tsúcájá
icyóvájtsóneri. Árónemáhjáa ɽ ‫ڟ‬hvejtsóme. íjcyamútsi.
cáhcújtsónéllii muhdúhjáa meke

ˇľфΎҡѸфŃľԮӕĀɗҡֆľĀΔ¡ľľԮŃ͑ľ iímíbajchódu. 10ॸEhdúu Píívyéébe diityéké
15
1ॸoɗʮֆәȍʮҡѸҡľˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰҡӕ ímíbajchó Críjtoke ditye
teene Ajtiokííavu pééme tétsíí cáhcújtsónélliíhye. Áámeke ¿ɽ ‫ڟ‬veekí
cahcújtso múnáake úwáábohíjcyá ámuha méimíllé íllure metúhujtsóné
Moitséeúvú uwááboju néhdu ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәӕɞʮËֆфΔ̲Ńɞ̲ɞ
kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeítyúmé pájtyetéityúne. úráávyehíjcyánejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va ditye iúráávye
2ॸÁáneríhjyáa diityémá Páávorómútsí Moitséeúvú uwááboju, pane meíjcyarómé
táhjájcatsíhi. Ááné boonétúhjáa tene néhdu meíjcyáíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? 11ॸAame
tsamééréjuco cahcújtso múnaa muurá tsaméhjɽ ‫ ڟ‬diityémá tsúúca
íhjyúvájcatsíñé dityétsí Jerotsaréevu mépájtyetéjucóó apááñéré Críjtóo méhdi
tsaatémá ipyééne idyé iíhjyúva tééneri ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne mééma méénune
técoomí cahcújtso múnáá mecáhcújtsónélliíhye. Tsá ɽ ‫ڟ‬nehjɽ ‫ڟ‬
túkevéjtsojtémá uwáábojte íjcyámema. meméénúneri mepájtyetétúne.
3ॸAaméhjáa pééme pajtyé Peníítsiámá 12ॸEhdúhjáa Péédoro néénéllii
Tsamááriá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cutu. Aaméhjáa úúballé cúúvéhulléréjuco ditye lléébúcunúné

imúnáake jodíómú íjcyatúmé Píívyéébeke Páávorómútsí úúballéné muhdúhjáa
cáhcujtsóné muhdú iícyahíjcyanéhjɽ ‫ڟ‬ Píívyéébe méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬diityétsij
ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsónema. Ááneríhjyáa tétsíí tééveri méénuhíjcyáné jodíómú
cahcújtso múnaa mítyane ímíjyuuvéhi. íjcyátúrómé pañe. 13-14ॸAamútsíhjyáa
4ॸAaméhjáa Jerotsaréevu úújetémeke ɽ ‫ڟ‬hveténé boone Jacóóboréjuco nééneé:
tétsíí cahcújtso múnaa tsaímíyé —Ámuúha táñahbémuj, cáhawáá idyé
waatsúcúpejtsóhi. Áámekéhjáa úúballémé táicyánéjcutu ámúhakye o néé peíyené
páneere muhdú Píívyéébe diityéké Tsimóo Péédoro meke úúballéjucóóné
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáné panévatúre. 5ॸÁijyúhjáa muhdúhjáa Píívyéébe téhdure jodíómú
tsaate paritséómudítyú tsúúca Críjtoke íjcyátúrómedívú íuwááboju úújetétsóné
cáhcújtsorómé nééhií: múhdumé teene cáhcujtsómé dííbyeéjté
—Múu eene jodíómú íjcyatúmé iíjcyaki. 15ॸMuuráhjáa dííbyé ihjyú
cáhcújtsómedívú ikíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsóne táuhbá uubálle múnaa cáátunúné íllu nééhií:
ditye Moitséeúvú uwááboju iúráávyeki. 16-17 Bóónétu tsiiñe ó tsaá Dabíiúvú
6ॸÁánélliihyéhjáa pámeere uwáábojtémá avyéjúu tútávaavéné dííbyéj
túkevéjtsojte dóbeevé tééneri iíhjyúvaki. ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ֆŃʮӕËΎΎ
7ॸAaméhjáa mítyane tééneri táhjájcatsíñé ímíbájcho téénetu pámeere
nɽ ‫ڟ‬jcáutu Péédoro iíjyócúúvéne nééhií: mɽ ‫ڟ‬amúnaa iwáájácúne Píívyéébé
—Ámuúha táñahbémuj, muurá ámuha icyánejcúvuréjuco ɰɽ ‫ڟ‬búwááve
méwaajácú tsúúcajátújucóhjáa oke múhdumé dííbyé wáábyutájté
Píívyéébe ámúhadítyú imyéménúúbeke íjcyame. 18ॸEhdu neebe Píívyéébe
pícyoone o úúbállehíjcya ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә tsúúcajátújucóo ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe.
pajtyéteju jodíómú íjcyátúrómeke ditye Ehdúhjáa Píívyéébé ihjyú uubálle múnaa
téhdure icyáhcújtsoki. 8ॸAabée muurá caatúnúhi.
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɰɰ͑ҡәȍәә́́Ńҡӕӕ¡ľҡŃȍĀӕфľ 19ॸÁánéllii ámúhakye o néé tsáháubá
diityé pañévú picyóó Íapííchó mépañévúu menééítyuró jodíómú íjcyáturómé

ipícyohdu. Ááneríi úújétsoobe téhdure Píívyéébeke úráávyémeke ditye
diityéké iwájyune. 9ॸÁámekée Moitséeúvú uwááboju iúráávye diityéké
ímíbájchoobe Críjtoke ditye tééneri metúhújtsótuki. 20ॸÁrónáa ihdyu
íllure mécaatúnuú diityémá ditye ílluune ámúhakye néé muhdú téhaamɽ ‫ ڟ‬pañe
imyéénújúcóótuki: Tsá ditye dóóityú íjcyáné túkevéjtsoju nééneé. 28ॸAane
níjcyotájteke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvémeíñé iyámeke; tsá mítyane ámúhakye muha metúhújtsótu
ĀɗҡֆľҡѸɞʮҡֆŃȍʮɰ̲ĀΔ̲ËΔʮËҡѸɞɗҡֆә͑ľ; tsá apáhdyúré Píívyéébé Apííchó
ditye dóóityú dótsohcáorii, majcánurii, múúhakye túkévéjtsóneri ámúhakye
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné iyámeke; tsá ditye dóóityú muha menééhií: 29ॸTsá múu dóótu
tújpacyo. 21ॸMuuráhjáa tsúúcajátújuco níjcyotájteke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvémeíñé iyámeke.
pacóómiváríyé tsaate úwáábohíjcyáné Áhdure tsá múu dóótu dótsohcáorii,
téénetu Moitséeúvú uwááboju néhdújuco. majcánurii, dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné iyámeke. Tsá múu
Aanéjuco muurá ténevá ҡѸɞʮҡֆŃȍʮɰ̲ĀΔ̲ËΔʮËҡѸɞҡֆә͑ľ. Áhdure
wáyeéévéjcoojɽ ‫ڟ‬vádú éévémeíhijcyáné tsá múu tújpacyo dóótune. Aane tehdu
pihcyáávejááné pañévu. ámuha meíjcyáhajchíí ímí tehdújuco
22ॸEhdúhjáa Jacóóbó néénéllii pámeere ámuha meíjcyaíñe. Áyu wáí meíjcyaj.”
tétsíí cahcújtso múnaa, uwáábojtee, ƄȍĀәȍʮɗ͖Ńȍ̲ɰՓ́́ΔΔ̲Ń
túkevéjtsojtee, íjcyame néé tsaatéké Ajtiokííari íjcyáné cahcújtso múnáa
íhdityu iwállooíñé Ajtiokííavu éllevu.
Páávorómútsima. Áánemáhjáa 30ॸAanéhjáa tsúúca técoomívú iúújeténe
meménúmé Tsíírámútsikye Jóódáma ipíhjyúcúmeke ájcumútsí téhaamɽ ‫ڟ‬vu.

dííbyere ‘Batsabáa’ némeííbyema 31ॸÁhaamɽ ‫ڟ‬hjáa iéévéne mítyane
ityújkevééllémútsikye. 23ॸÁámútsimáhjáa ímíjyuuvéme. 32ॸÁáné boonétúhjáa

waajácuháámɽ ‫ ڟ‬iwállóháámɽ ‫ ڟ‬pañe néémeé: diityéké úwáábomútsí Píívyéébé ihjyu
“Muha íílle pámeere cahcújtso diityéké tééneri éhnííñevu itsápɽ ‫ڟ‬jtsoki.
múnaa meíjcyame ámúha éllevu íhjyu Piivyétemútsíhjyáa iúwaabóne.
méwallóó jodíómú ámuha meíjcyatúmé 33ॸAamútsíhjyáa tsúcájáhréjuco diityémá
ҽѸɞɞфɗɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΔΔ̲ɞkʮҡɗΎ˔ɞɞфɗ iíjcyátsihdyu úúballé diityéké ílluréjuco

ámuha meíjcyáme éllevu, áhdure ióómiíñe. Áánélliihyéhjáa pítyajcómé
hállúcu múnáa éllevu. Áhdure idyé dityétsí tsaímíyé ióómiki. 34ॸÁrónáacáhjáa
ҽѸɗфɞɞҡѸɗɗɗ͖әʮɰ̲ә͑Փ¡ֆӕҡ Tsííra tétsihvúré cóévánáa Jóóda iiyéjuco
ҡŃȍ̲ɰ. 24ॸAame muha óómiñe. 35ॸÁhduréhjáa Páávorómútsí
méwaajácújucóó muha coévá tétsihvúré Ajtiokííavu.
mewállootúméré ámúha éllevu ipyééne Aamútsíhjyáa tétsíi múnáama
íllure ámúhakye máváríchohíjcyáne. úwáábohíjcyá Píívyéébé uwááboju.
Ámúhakyévá muurá nehíjcyámé
Moitséeúvú uwááboju néhdu ámuha ЬԮΎфΎҡѸɗɗ͖ľӕՓ¡ΎԮӕЙŃŃ͑ľŃ
mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíki. 25ॸÁánéllii muha 36ॸÁtsihdyúhjáa pívájcoojɽ ‫ڟ‬vájuco
ímíñeúvú meɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe múúhadítyú pájtyénetu Páávoro Benabéeke nééhií:
meméménúmútsikye méwallóó ámúha —Cána majo ááhɽ ‫ڟ‬vemútsíyé mepéé
éllevu muha maávyejúúllehíjcyamútsí éhnée Jetsóodítyú íjcyáné uwááboju
Páávorómútsima. 26ॸDiityétsíi muurá әՓ¡Ύ̲әҡѸɞֆŃ̲ľЙŃȍɞʮËֆËΎΎ̲ɞʮɰфɗ
Páávorómútsí ápíchó néérónehjɽ ‫ڟ‬vú íjcyáné cahcújtso múnáake mewáájácu
pájámeíhijcyá Máavyéjuube muhdújuco ditye úraavyéne.
Jetsocríjtoke iwájyúnélliíhye. 37ॸÁijyúhjáa Benabéé imíllerá tsiiñe
27ॸÁámútsima muha méwallóó ámúha Jóáa pééne diityétsima dííbyere ‘Máácoó’
éllevu Tsíírámútsikye Jóódámaá. némeííbye. 38ॸÁrónáacáhjáa Páávoro tsá
Aamútsí ihdyu óvíi ímíñeúvú ímílletú dibye pééne diityétsima
dibyéhjáa Pajpííriá coomívú túkévéjtsónej péévé tsá ditye úwáábotú

diityétsidítyú cóévánélliíhye. 39ॸÁáné ҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑˔ľ. Áánélliihyéhjáa
ȍ́́әҡәȍʮɰҡѸɽ ‫ڟ‬pájújcatsíñe ílluréjuco Pírííjiámá Garáátsiá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cutúré
dityétsí dówaavéne. Ááné boonéhjáa pajtyéme. 7ॸAaméhjáa Míítsiá iiñújɽ ‫ڟ‬
Benabéé diibye Máácóke iújcúúbema péé watsíívyevu úújetémé imíllerá ipyééne
tsahííyí Chííperévu. 40ॸÁánetúhjáa ´ɗҡɞɞ͑ɗɗɗ͖әʮɰԮӕ. Arónáacáhjáa téénere
Páávoro Tsíírákeréjuco újcune dííbyema Píívyéébé Apííchó Jetsóópe diityéké
ipyéékií. Áámútsí hallúvúhjáa tétsíí ájcune túkévéjtsónej péévé idyé tsá ditye
ËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ téhullévú péétune. 8ॸÁánélliihyéhjáa
táúmeí ímí dityétsí ipyéékií. ҡѸЙŃȍĀәͅɞɞҡѸɗɗɗ͖әʮɰҡӕЙʮҡֆľ̲ľәәʮľҡŃ
41ॸAamútsíhjyáa pehíjcyá Tsííriámá ‘Tóróóaá’ némeí mujcóvújuco.
Tsiríítsiá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curi íjcyáné cahcújtso 9ॸÁtsihvúhjáa Páávoródívú pejco naavédú
múnáake tsápɽ ‫ڟ‬jtsomútsíye. nééne bóhówáávéné pañe Matsedóóniá

ɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ʮЙɗĀɞɞ¡ֆľ˔ľ͑ŃŃȍɗɞ: “Muúbej,
ЬԮΎфΔ̲әҡѸɗ˔ֆľҽѸɞɞф̲ ͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰԮӕ̲ľҡѸ͑ľ
ҽɗ̲ΎҡŃΔ͑ȍ¡ľ͑ә͑ľ múúhakyéréjuco méuwáábo.” 10ॸEhdúu
16
1ॸAamútsíhjyáa Páávorómútsí nééne dííbyedívú bóhówáávéné boonétú
Tsííráma úújeté Déébeé, Ríítaraa, muha mepéé téhullévú Píívyéébere
íjcyácoomícyuvu. Átsiíhjyáa múúhakye wállóhullévú muha
ʮҡֆә̲ɰ̲әҡѸɞҡѸЙɗËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ʮЙɗ meúwááboki.
Timotéoke. ġɞɞ¡ֆŃʮҡѸɰɰʮәȍʮʮΎĀɞΔ̲ӕ́́ľ
ЬԮΎфΔ̲әЬɗфɞЙΎфɗ
íjcyalle idyé cahcújtso múnáalle.
Áánetúhjáa cááni gríéégómuúbe. 11ॸAamée Tóróóatu muha tsahííyí mepéé
2ॸÁábedítyúhjáa Timotéodítyú tétsíí tsapéhdú Tsamotáráátsiá caapáhovújuco.
cahcújtso múnaa nehíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃĀɗ¡ֆľ Ááné tsiíjyúu muha méúújeté Néááporívu.
íjcyane. 3ॸÁábekéhjáa Páávoro imíllé 12ॸÁtsihdyúu muha mecóhbaavémé méúújeté
itsájtyene dibye iñáhbénu dííbyeke. romáánómúhjáa Matsedóóniá iiñújɽ ‫ ڟ‬pañévú

Árónáacáhjáa pámeere waajácú cááni íhcyóómi ípívyéjtsocóómí Pirípovu tééné
gríéégómuube íjcyánéllii dibye iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjú coomívu. Ácoomíyíikyée
kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeítyúne. Áánélliihyéhjáa tsúcájá muha méícyahíjcyáhi. 13ॸAamée
tujkénúi dííbyedívú kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsoobe muha wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬mepéé Píívyéébema
imúnaa jodíómú méénuhíjcyádú tééné ditye íhjyúvahíjcyátsihvu téhí úniúvu.
hallútú diityémá ímityúné iíjcyátuki. Átsihvúu muha méúwaabó walléémuke
4ॸAaméhjáa ipyéhíjcyátsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ̲ә͑˔ľ múúhadívú píhcyáávémeke. 14ॸÁámé pañée
úúbállehíjcyá muhdú Jerotsaréeri íjcyáné íjcyalle Tiatíírá cóómi múnáalle Ríídia ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
uwáábojte túkevéjtsojtémá diityéké wajyámúúné duujɽ ‫ڟ‬nuúdú néjáhjɽ ‫ ڟ‬nahjɽ ‫ڟ‬he
úwáábohíjcyáné muhdú cahcújtso múnaa múnáalle. Aalléhjáa ihdyu tsúúcajátújuco
íjcyáiyóne. 5ॸAanéhjáa illéébóne Píívyéébeke úráávyehíjcyárolle botsíi
Píívyéébeke cáhcujtsómé llíyaaté dííbyere pɽ ‫ڟ‬áábóneri cáhcujtsó Jetsóodítyú
éhnííñevu mítyaméjuco. íjcyáné uwááboju Páávoro úwaabóne.
15ॸAallée ílluréjuco tsójtsótsámeíñé
ͮԮŃĀә͑ŃŃ͑ŃЙ͖ľͅҡѸľĀΔΔ͑ɞ pámeemáyé ihyájkímuma. Ááné boonétúu
̲ә͑ʮЙɗЬԮΎфΔĀɞԮә¡ΔȍΔՓԮŃ͑ľ múúhakye neélle:
6ॸAaméhjáa Píívyéébé ihjyu Áátsiá iiñújɽ ‫ڟ‬ —Áyu cána tahjyávú mepe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
úwáábóíyónáa dííbyé Apííchóré diityéké Píívyéébeke o cáhcujtsóné ámuha
menéhajchííjyu. Ehdúu múúhakye iñééne ЙŃËΔʮЙɰɰ͑ŃʮӕËΎ̲ľɞʮËֆфΔ͑Ë.

ihjyávú itsájtyémeke tétsihvúréi Téhduréhjáa dííbyeke idyúúruváné
coévátsolle. dityétsí májtsiváné tsijtye teene
16ॸÁhdurée tsáijyu Píívyéébema ditye cúvéhóójari íjcyame lleebúcunúhijcyáhi.
íhjyúvahíjcyáhullévú muha mepééme 26ॸÁrónáacáhjáa peecútéré tétsii
méúújeté bádsɽ ‫ڟ‬jcájadívú naavénéhjáa úúvécunúneri lléhowááné páhyúbáné

ɞЙ͖ľɞʮËֆ¡ľʮҡŃŃԮľфɞֆŃɰɰ͑Йʮҡֆľɞ͖Ń tujkéveri pámeere tééjari íjcyámedítyú
wáájácuhíjcyálledívu. Aalléhjáa tsaaté әՓ͖ľȍɞɞ͖ŃËΔȍфɰ¡ȍɗ. 27ॸÁánáacáhjáa
hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyalle mítyane dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ѹɰ˔ľ tééjá tehméébé icyúwátsihdyu ájkyeebe
úcuhíjcyá diityémá tééné hallúvu. ɰɰҡŃËӕ͑әЙ͑ľľфľ́́ŃȍΎՓ͑Ń
17ॸAallée múúha déjutu tsáálle nehíjcyáhi: páyújcatyéne. k͑ŃȍʮɰʮҡѸәËӕ͑әә¡Ń
—Íjtye muurá ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébé ҡѸәәËĀɗҡֆľә̲ɰԮ͑ľ. Áánélliihyéhjáa
wákimyéi múnaa ámúhakye pajtyéteju ícyávaájcó újcuube illííhyánúmeíki.
úwáábohíjcyáhi. 28ॸÁrónáacáhjáa Páávoro nééhií:
18ॸEhdúu múúhakye nehíjcyalle —Ehdu bo méénúmeídíñej, íjtyérero
píváijyúvájuco. Áánéj taíchoríi Páávoro muúha.
ílluréjuco úhbane dííllé pañe íjcyaabe 29ॸo͑Ń́́ɗɗȍֆŃȍʮЙľľҡľɰЙɽ ‫ڟ‬úváne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi
naavéneke. Íllúu neébe: diityétsi éllevu peebe íllityécunúúbére.

—Uke o néé Jetsocríjto mémeri áállé Áánemáhjáa mɽ ‫ڟ‬móúúvetéébé diityétsí
pañétú u íjchívyeki. lliiñévu. 30ॸÁánemáhjáa ílluréjuco dibye
Ahdújucóo dibye íjchivyéné teenémáyé iíjchívyétsómútsikye nééneé:
díílledítyu. —¿Aca muhdú ó pájtyetéiyáhi?
19ॸÁánélliihyée íavyéjujte ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallúvucó 31ॸÁánélliihyéhjáa dííbyeke neemútsi:
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰԮʮәËΔΔɞҡֆә͑Ń̲ҡֆΔ¡ĀɗɗҡֆŃҡѸɞ —Ávyéjuube Jetsocríjtoke pámeere

Páávorómútsikye iékéévéne tsajtyé dihyájkímuma mécahcújtsó ámuha
técoomí avyéjujté éllevu. mépájtyetéki.
20-21ॸÁámútsikyée diityédívú iúújetétsóne 32ॸEhdúhjáa dííbyeke iñétsihdyu
néémeé: úwáábomútsí dííbyeke pámeere

Íjtyetsi jodíomútsí ¿ɽ ‫ڟ‬veekí méhcóómí ihyájkímumájuco. 33ॸAabéhjáa tépejco
Й͖ľЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰәՓ¡ΎȍɞʮËֆ ͑ɗʮҡֆәĀɗɗҡֆŃҡѸɗ˔ֆľĀɗҡֆľҡәәԮҡѸΎ͑Ńȍʮɰ.
tehdu mee romáánómú teene Áánemáhjáa ílluréjuco dibye diityétsidívú
mecáhcújtsóíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? tsójtsótsámeíñé diitye ihyájkímumájuco.
22ॸÁáneréjucóo pámeere nééne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń 34ॸÁtsihdyúhjáa diityétsikye ihjyávú
tehdu dityétsí méénuhíjcyáne. itsájtyémútsikye májchotsóme. Aaméhjáa

Áánélliihyée awáá ávyéjute diityéké mítyane ímíjyuuvé Píívyéébeke tsúúca
táuhbá ditye íwajyámúúné icyáhcújtsóneri.
ityácórɽ ‫ڟ‬jcómútsikye iwápáájcoki. 35ॸo͑ŃҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevúhjáa técoomí
23ॸAhdújucóo ditye diityétsikye avyéjujte wallóó tehmé múnáake ditye
imyéénúne icyúvéhoojánúmútsidívú iñééte diibye cúúvéjá tehméébeke
téhmetsóné tééjá tehméébeke. ílluréjuco dibye iíjchívyétso diityétsikye.
24ॸÁánélliihyéhjáa tsíhyooja pañe 36ॸAhdújucóhjáa ditye dííbyeke nééténéllii
íjcyáhóójá pañévú iúácómútsikye neebe Páávoróke:

úméhewávú ɽ ‫ڟ‬hdótsoobe ítyújkejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netu. —Ávyéjujtévá néé ámúhtsikye o
25ॸAamútsíhjyáa téhoojá pañe íjchívyétsoki. Ahdícyane wa ílluréjuco
íjcyamútsí Píívyéébema ihjyúvahíjcyá mepej.
37ॸÁrónáacáhjáa Páávoro néé diityéke: ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɞʮËֆ̲ľҡѸәәËʮҡәʮӕËΎ

—ͅӕӕфɞ͖ľ̲әȍҡѸɗ˔ֆľɰɰ͑͑ŃŃҡӕ̲ŃфŃ Píívyéébeke úráávyehíjcyáme.
mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɰɰ͑ŃԮәɗՓЙʮËΔ̲әҡѸɗ˔ֆľ Áhduréhjáa diityédítyú walléémú
cuvéjaanú romáánómúejtétsí téhdure ԮֆŃʮә̲ŃȍʮɰәԮә͑ŃŃ̲ľËȍËӕʮҡѸΔȍɗ.
̲ӕȍҡѸɗ̲ľɞʮËֆ͑ŃՓʮËәȍ̲ɰ̲ 5ॸÁáneríhjyáa tééjá túkevéjtsojte
meíjcyámútsikye. Aame ¿ɽ ‫ڟ‬veekí imíllé cáhcújtsotúmé iñómíutááváne juváñeri

múhtsikye iíjchívyetsóné teevétaríye? átéréejte óvéhe múnaa péhíjcyámeke
Aane tsá muhtsi áyánéwu meímílletúne. iújcúmema técoomí múnáake
Óvíi ihdyu iiye itsááne múhtsikye iííbórɽ ‫ڟ‬nútsihdyu Jatsóo jávú péé
ijchívyetsóváme. Páávorómútsi néhcovu diityétsikye
38ॸEhdúhjáa dityétsí nééne úúbálletémé itsájtye técoomí avyéjujté éllevu.
ávyéjujtéke. Ááneríhjyáa mítyane 6-7ॸAaméhjáa diityétsikye iájtyúmɽ ‫ڟ‬túnéllii
íllityémé romáánómúejtétsí iíjcyáné diibye Jatsóokéréjuco tsijtye cahcújtso

ՓʮËәȍ̲ɰ̲ĀɗҡֆŃҡѸɞɞʮËֆ͑ľфɗ. múnáama tsájtyene diityé éllevu.
39ॸÁánélliihyéhjáa diityétsi éllevu ipyééne Áámekéhjáa diityédívú iúújetétsóne
ɽ ‫ڟ‬dátsójkímyeímyé diityétsidívu. néémeé:
Áánemáhjáa choocóréjuco ditye wálloone —Éhne mɽ ‫ڟ‬amúnáake
técoomítyu. 40ॸAamútsíhjyáa teene tútávátsohíjcyamútsíhya Páávorómútsí
cúúvéjatu íjchívyemútsí Ríídiá javu Tsíírama wájtsɽ ‫ڟ‬mútsikye áánu Jatsóó
úújetémútsí cahcújtso múnáake ihjyávú tsaímíyé iwáátsúcúpéjtsóne
itsápɽ ‫ڟ‬tsohíjcyátsihdyu ílluréjuco pééneé. tsaméhjɽ ‫ڟ‬juco íhjyuváné ímityúné mee
romáánómú avyéjúúbé taúhbajúúnetu.
ҽľҡѸфΔΔ͑ɗËфɞĀɗҡֆľɞɞ¡Ύфɽ ‫ڟ‬ԮҡŃ͑ľ Nehíjcyámé tsijpívá ávyéjuube íjcyane
17
1ॸAaméhjáa Páávoroo, Tsííraá, Jetsóo.
Timotéoo, éhdume péhijcyámé 8ॸEhdúhjáa ditye nééne técoomí
pajtyé Ajpííporii, Aporóóniaa, avyéjujtémá tsijtye tétsii íjcyámeke

íjcyácoomícyutu. Átsihdyúhjáa pééme múhdurá pajtyéhi. 9ॸÁrónáacáhjáa diitye
Tetsaróónicávú úújetétsihyi íjcyaja Jatsóómú múu áhdómeídyú meenú ditye
imúnaa jodíómú pihcyááveja. 2ॸÁájá iácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyo diityéke. Ahdújucóhjáa
pañévúhjáa wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬Páávoro ditye ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóne.
imyéénuhíjcyádú úwaabóhi. Ehdúhjáa
ЬԮΎфΔ̲ә´ľфŃфɗɞʮËֆ͑ľ
ténevá wáyeéévéjcoojɽ ‫ڟ‬vádú
úwáábohíjcyaabe pápihchúúijyúva. 10ॸÁijyúhjáa tépejco cahcújtso múnaa
3ॸÚúbállehíjcyaabéhjáa diityéké Pííyéébé ijchívyetsó Páávoroo, Tsííraá,
ihjyú uubálle múnaáhjáa cáátúnuhíjcyáné íjcyámútsikye diityétsí ipyéé Beréavu.
néhdújuco Críjto ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeítsihdyu Áámutsíhjyáa téhullévú iúújetédú péé
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe tsiiñe bóhɰɽ ‫ڟ‬ne. Téhduréhjáa imúnáá pihcyáávejávu. 11ॸTsáháhjáa tétsíi
nehíjcyaabe diityéke: múnaa Tetsaróónicá múnaádú néétune.
—Muurá diibyéjuco Jetsóó Ímíhyéhjáa lleebúcunúhijcyámé dityétsí
Mépájtyetétsoobe íjcyáábedítyú úwaabóne. Aaméhjáa néhcohíjcyá
ámúhakye o úúbállehíjcyáne. Píívyéébé ihjyú uubálle múnaápe
4ॸEhdúhjáa Páávoro néénéllii tsaate cáátúnuhíjcyánéhjɽ ‫ ڟ‬pañe iwáájácu
imúnáadítyú tsúúca cáhcujtsómé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡľȍĀәʮӕËΎĀɗҡֆŃҡѸɞ
diityémá nahbévahíjcyáhi. Téhduréhjáa úwáábohíjcyáhajchííjyu.
mítyame gríéégómudítyú cáhcujtsó 12ॸÁámedítyúhjáa mítyame cáhcujtsó
jodíómuu, gríéégómuu, íjcyame muha méimíllé mewáájacúné ímíñeúvú

ՓʮЙɞɞ̲ӕ̲ֆŃԮֆŃʮә̲ŃȍʮɰәԮә͑ŃŃ͑Ń ɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑Ń̲әәȍ˔ֆľӕ͑ŃȍɗʮËֆ͑ľ.
walléému. 13ॸAanéhjáa tsúúca 21ॸEhdúhjáa dííbyeke nééme Atééna
Tetsaróónicárí íjcyame jodíómú waajácú ̲ә̲͑ҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ɞʮËֆ̲ľ.

Páávoro Beréari úwáábohíjcyáné Aaméhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí íjcyatúmé paíjyuváré
Píívyéébé ihjyu. Áánélliihyéhjáa úbállécatsíhijcyá páhduváré nééné
téhullévú ipyééne tsiiñe iibórɽ ‫ڟ‬nutémé uwáábó illéébone.
diityéke. 14ॸÁánélliihyéhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi 22ॸÁámekéhjáa Páávoro nééhií:
wallóómé Páávoróké dibye ipyéé móóá —Ámuúha Atééna múnaaj, muurá ó

úniúvú tétsihvúré Beréavu Timotéomútsí ՓʮËә̲ӕȍЙ͑ŃԮфŃҡѸɞ͖ľȍʮɰ
Tsííráma cóévánáaáca. 15ॸÁábekéhjáa mecáánívahíjcyáne. 23ॸMuuráhjáa ámuha
pícyohjémé Atéénavu. Aaméhjáa ̲ľĀәәфәԮȍɞʮËֆҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬rí o péhíjcyaabe ó
óómímyeke neebe ditye iñéé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi dityétsí ájtyumɽ ‫ ڟ‬ɰɰËәԮŃՓɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬hallútú íllu nééne
ipyéé dííbye éllevu. cáátúnúmeíñe: “Mewáájácútúné
Piivyéébé wáábyuta.” Aane muurá
ЬԮΎфΎkҡŃŃ͑фɗ dííbyedítyú ámúhakye ó úwáábohíjcyá
16ॸÁámútsikyéhjáa téhmeebe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyá eene dííbyeke wáájácutúméré ámuha
mítyane técoomíyí ditye dúúrúvahíjcyáné medúúrúvahíjcyáábedítyu.
níjcyotájteke. 17ॸAanéhjáa múhdurá 24ॸDiibye ihdyu Píívyéébe páneerée
ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnéllii tééneri ihjyúvahíjcyaabe múhdúné tsíeméné ípívyéjtsoóbe. Diibyée

imúnáama tsijtye Píívyéébeke ̲ӕӕфɞЙɞԮֆľʮҡѸΔɞɞ͖әʮɰ̲Й͑ľľфľ
dúúrúvahíjcyámema pihcyáávéjá pañévu. ɞŃԮŃȍΔΔՓфɗɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. Áánéllii páneere
ʊȍĀɞËֆҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vúhjáa icyábúúvémema ijcyá dííbye tájpíye. Aabe tehdu apátsiíyé
ihjyúvahíjcyaabe tééneri. 18ॸÁábemáhjáa íjcyáíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬mɽ ‫ڟ‬amúnaa méénúné
‘epicóóreo’ némeíñé uwááboju duurúvájá pañe. Muurá ihdyu
úráávyehíjcyámema tsijtye ‘ejtóico’ ɗȍĀɞËֆҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬ríyé diíbye. 25ॸAabe tsá
némeíñé uwááboju úráávyehíjcyámé mutájpí íjcyatúne. Muurá ihdyu
ihjyúvahíjcyáhi. Áámedítyúhjáa tsaate Āɞɞ¡ֆľĀɞҡֆәфŃҡѸ͑ľ¡Δȍɰɰ̲̲ŃɗʮËֆȍɗ.
néjcatsíhi: Áhdure panéváré íñe múhduná tééne
¿Muhdúami tsáma áánu íhjyuwábá tájpí meícyahíjcyáné dííbyedítyúré
meke nehíjcyaj? tsááhií.
Áánetúhjáa tsijtye nééhií: 26ॸMuuráhjáa tsáápihdítyúré íñe
—Tsííñé piivyéébémú ihjyú uubálle ̲әȍĀӕ̲Ńɞɞ͖әʮɰфɗ̲ľɞʮËֆ̲ľ˔ľ

múnáajpíubá diíbye. Ehdúhjáa llíyaatétsoóbe. Áánemáa ɽ ‫ڟ‬hdétújuco dibye
nehíjcyámé Páávoródítyú dibyée Jetsóó éévecúné kiáhjɽ ‫ ڟ‬meíjcyaíñé múijyúhaja.
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬bedítyú íjcyáné uwááboju 27ॸEhdúu méénuube dííbyedi
úúbállehíjcyánélliíhye. 19ॸÁábekéhjáa meɽ ‫ڟ‬tsámeíhíjcyáné nɽ ‫ڟ‬jcáutu ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu

tsajtyémé ipítyácócatsíhíjcyátsihvu mewáájácu méhdityu kiá íjcyátúróóbeke.
‘Areóópago’ némeítsihvu. Áánemáhjáa 28ॸͅӕӕфĀɞɞ¡ֆľĀɞҡֆәфŃҡѸ͑ľ¡Δȍɰɰ̲
dííbyeke néémeé: méijcyá éhnéhjáa tsaate íllu néhduú:

—¿Aca tsá múúhakye u “Muha méijcyá Píívyéébej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬me.”
wáájácútsóítyuró ímíñeúvú béhné 29ॸAane tsúúca dííbyej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé meíjcyame
uwáábójuma u tsáánevu? 20ॸMuurá tsá meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúítyuró eene panévatúré

múúhakye u néhijcyáné tsáhái mɽ ‫ڟ‬amúnaa óórótuú, nééwáyutuu,
tsáijyúubáré muha melléébotúne. Áánéllii dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰҡӕӕ, nícyohíjcyánehjɽ ‫ڟ‬dú Píívyéébe
nééneé. 30ॸMuuráhjáa ihdyu éíjyuúvú Áijyúhjáa Páávoro tsanééríyé uwáábori

ЙľԮŃ͑ŃфŃɰɰҡŃËӕ͑әȍɞʮËֆ¡ľ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyaabe nehíjcyá imúnáake diibyéjuco
iwáájácútúné hallúrí ehdu méénuhícyáne. Jetsóó dityée téhmehíjcyaabe Críjto
Árónáa ícyooca pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnáake Mépájtyetétsoobe íjcyane. 6ॸEhdúhjáa
neebe ímityúné meícyahíjcyáné dibye néérónáa dííbyedítyú nehníwu
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsoki. 31ॸMuurá muhdú ihjyúváme. Áánélliihyéhjáa ílluréjuco
meícyahíjcyáné iwáájacúdú mééma dibye diityédítyú ipyéé íwajyámú
ímíbájchóiibye ípyée imyéménuube wátsóújcoobéré nééneé:
Jetsóoj tééveri. Aanée muurá meke —Árone tsáma ámúhá hallúriyéjuco
waajácútsoobe dííbyeke ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóneri. teene ámuha medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca
32ॸEhdúhjáa Páávoro dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃҡѸɗɗ͖ľ meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe. Tsá táhallúrí tene
bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netu íhjyúváneri íllure tsaate íjcyatúne. Ahdícyane jodíómú
uuhɽ ‫ڟ‬vaté dííbyedi. Áánetúhjáa tsaate íjcyátúróme éllevúréjuco o pééiñe
nééhií: diityékeréjuco o úwááboki.
—Muha ihdyu méimíllé tsíijyu tsiiñe 7ॸEhdúhjáa iñééne ílluréjuco dibye tééjatu
téénetu u íhjyuváné melléébúcunúne. íjchivyéne. Átsihdyúhjáa péébe úújeté Jójto

33-34ॸÁámedítyúhjáa tsúúca tsaaté jávú teenéhjáa pihcyáávéjá úníuríyé
múnaa cáhcujtsómé dííbyema íjcyaabe tsúúcajátújuco Píívyéébeke
nahbévahíjcyáhi. Áámemáhjáa íjcyaabe dúúrúvahíjcyáábe jávu. 8ॸÁijyúhjáa teene
Dioníítsio teene ‘Areóópago’ némeítsihvu pihcyáávéjá avyéjuube ‘Críjpoó’ némeííbyé
dóbéévehíjcyáméejpi. Áhduréhjáa cáhcujtsó Jetsóodítyú íjcyáné uwááboju
َġ̲фɗٔ͑Ń̲ľɞ́́ľ̲ҡѸɞʮҡֆľȍʮɰɗʮËֆ pámeere ihyájkímuma. Aaméhjáa
diityéma. tsójtsótsámeíhi. Áhduréhjáa tsijtye Coríító
cóómi múnáadítyú cáhcujtsómé
ЬԮΎфΎæΎфɞɞҡΎфɗ tsójtsótsámeíhi. 9ॸÁtsihdyúhjáa Páávoródívú
18
1ॸAanéhjáa Páávoro teene Atéénatu tsápejco Jetsóó naavédú nééné pañe
péébe úújeté Coríítovu. ibóhówáávéne néé dííbyeke:
2ॸÁtsihdyúhjáa aahɽ ‫ڟ‬vetéébé imúnáajpi —Imíchi díícyáne éhnííñevu
k˔ɞɞф˔ľЬΔΔҡΔɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ʮЙɗɞ˔ֆľ. dúwááboco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí íllityétuubére.
Téijyúhjáa téhdure botsíi wajtsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬bé Itááriá 10ॸIjcyámé mítyame ícyoomíyí tahñéjté
ɗɗ͖әʮɰҡӕ̲ľՓЬɗфɗҡѸɞɞф̲, Ávyéjuubeváa íjcyaímye. Áánéllii ehdu uke o nééhií.

Cáráóódio pámeere Róómári íjcyáné Áábeke o íjcyátúcoocájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va múha uke
jodíómú íjchívyeíñé néénetu tsáámutsi. muhdú méénuúhi. 11ॸAhdújucóhjáa tsáné
3ॸAanéhjáa Páávoro diityétsimáyéjuco ЙɗʮËֆ¡ʮЙɰɰ͑ŃԮәҡŃҡѸɗɗæΎфɞɞҡΎфɗɞʮËֆ¡ľ
ɞʮËֆ͑ľĀɗɗҡֆŃҡѸɗ˔ֆľɞՓ˔ɗ̲ֆŃɗҡֆӕɰЙɽ ‫ڟ‬áábo diityéké úwáábohíjcyáné Píívyéébé ihjyu.
téeméné wákimyéí imyéénuhíjcyánélliíhye. 12ॸÁijyúhjáa Acááyá iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube
Aaméhjáa méénuhíjcyá cuwájaanédú Garióó íjcyánáa tsaate imúnaa jodíómú

nééné nujúwááne. 4ॸÁijyúhjáa ténevá cáhcújtsotúmé ipítyácójcatsíñe Páávoróké
wáyeéévéjcoojɽ ‫ڟ‬vádú pehíjcyaabe imúnaa ékeevéhi. Áábekéhjáa tsajtyémé diibye
jodíómú pihcyáávejávu. Aabéhjáa ávyéjúúbe éllevu dibye ímítyunéhjɽ ‫ڟ‬
úwáábohíjcyá Jetsóodítyú íjcyáné ímíbáchohíjcyátsihvu. 13ॸÁánemáhjáa dííbyé
uwááboju imúnáama tsijtye imúnaa hallúvú úúballémé dííbyeke. Nééméhjápeé:
íjcyáturómeke ditye icyáhcújtsoki. —o͑ӕ̲Ńҡәȍ¡ʮӕ͑ŃŃ͑ŃҡѸɰʮɽ ‫ڟ‬jtoríyé
5ॸÁánáacáhjáa tsúúca Tsíírámutsi mɽ ‫ڟ‬amúnáake úwááboobéré pehíjcyá
Timotéoma wajtsɽ ‫ͅ ڟ‬ҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰҡӕ. dityévá Píívyéébeke idyúúrúvaki.
14ॸEhdúhjáa Páávoró hallúvú ditye péé Jerotsaréeri íjcyáné cahcújtso múnáa

әә¡́́Ń͑Ń́́ɗɗĀɗ¡ֆľɞȍʮֆәԮɞֆΔ͑ŃɰȍĀŃфŃ éllevu. Átsihdyúhjáa peebe Ajtiokííavu.
diibye ávyéjuube Garióó diityéké nééhií: 23ॸÁtsihyíhjyáa tsúcájá iíjcyátsihdyu idyé
—Ihdyúhde tehdújúcooíyó dííbyema o tsiiñe pehíjcyaabe Garáátsiámá Pírííjiá

ímíbájchóiyóné dibye ímítyuné méénuca. iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curi íjcyáné cahcújtso múnáake
15ॸÁánetu ámúhá taúhbaju nééné tsápɽ ‫ڟ‬jtsoobéré técomívádu.
ҡѸɰʮɽ ‫ڟ‬jtoríyé dibye tsáápihdítyú íjcyáné
uwááboju úwáábohíjcyáhajchíí wa ihdyu ƈŃЙľҡѸΔфɞkЙΔΔфΔәՓ¡Δ͑ľ
ámuháyé chooco méímíbáchojcátsij. Tsá 24ॸÁijyúhjáa Arejadrííá cóómi múnáajpi
o ímílletú átéréenéhjɽ ‫ ڟ‬o ímíbajchóne. jodíómuube Apóóró teene Éépetsóvú
16ॸEhdúhjáa iñééne ílluréjuco dibye wajtsɽ ‫ڟ‬hi. Aabéhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡ΎΎ¡ľ
diityéké wálloone tétsihdyu. íjcyaabe mítyane waajácú Píívyéébé ihjyu.
17ॸÁrónáacáhjáa pihcyáávéjá avyéjuube 25-26ॸAabéhjáa úwáábohíjcyá muhdú
Tsójtenéké tsaate gríéégomu Jetsóoke meúráávyejɽ ‫ڟ‬jtó tsaate dííbyeke

iékéévéébeke wápáajcó diibye ávyéjúúbé úwaabóne. Úwáábohíjcyaabéhjáa apááñéré
ә̲ɰՓԮӕ. Áróneríhjyáa tsá dibye Jóáápe tsótsohíjcyánetu íjcyáné uwáábó
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúne. iwáájacúné imúnáá pihcyáávéjá pañévú
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núhnévétuubére. Aanéhjáa dibye
ЬԮΎфΎkʮҡɗΎ˔ɞɞԮӕɗΔΔ̲ɞҡѸɗȍĀֆӕ nɽ ‫ڟ‬jkevádú Akííramútsí dííbyeke ihjyávú
ҡѸɗɗ͖ľӕՓ¡ΎԮӕЙŃŃ͑ľŃ itsájtyéne botsíi ímíñeúvú úwaabó
18ॸAanéhjáa Coríítori tsúcájá Páávoro muhdúhjáa Píívyéébe Jetsóoj tééveri
ícyahíjcyáhi. Aabéhjáa tétsihvu mééma méénune. 27ॸAabéhjáa imíllé Acááyá
‘Tséékeréa’ némeí mujcóvú béérómeí ɗɗ͖әʮɰԮӕɗЙֆŃŃ͑ľŃ. Aanéhjáa cahcújtso
tsanéhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃɗ̲ֆŃŃ͑ӕɞ͖Ńɗ͖ŃŃ͑Ń múnaa ímí ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnéllii caatúnú
uubálle. Ehdúhjáa méénúmeííbyé Tsííriá waajácuháámɽ ‫ ڟ‬téhullé cahcújtso múnáa
ɗɗ͖әʮɰԮӕɗЙֆŃŃҡә͑ŃɰȍĀľ. Átsihdyúhjáa éllevu ditye tsaímíyé iwáátsúcúpéjtso
botsíi tétsíí cahcújtso múnáake dííbyeke. Aabéhjáa téhullévú úújetéébé
ipítyájcóne peebe Akííramútsima tsahííyí Píívyéébere túkévéjtsóneri pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá
ҡľľ͑ľҽѸɞɞфɗɗɗ͖әʮɰԮӕ. 19ॸAaméhjáa mítyane cahcújtso múnáake. 28ॸAabéhjáa
Éépetsóvú úújeté tétsihvu Akííramútsí imúnaa jodíómuke nehíjcyá diibyéjuco
mewa Piritsíírama cóéváítsihvu. Jetsóó Críjto Mépájtyetétsoobe íjcyane
Átsihvúhjáa Páávoro imúnaa jodíómú ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡәӕҡľ͑ľ
pihcyáávejávú péébe úwaabó tééjavu néhdújuco. Ehdúhjáa dibye néénéllii
píhcyáávémeke. 20ॸÁábekéhjáa neerómé ҡѸȍʮӕËΎĀɗҡֆľɰɰ͑͑ŃŃҡӕ͑ľ.
dibye tsuucájááneúvú dityémá iíjcyaki.
Árónáacáhjáa tsá dibye ímílletúne. ЬԮΎфΎƈŃЙľҡѸΔфɗ
19
21ॸÁánemáhjáa diityéké pítyájcoobe 1ॸAabéhjáa Coríítori íjcyánáa
nééhií: ЬԮΎфΎɞʮËȍɞɗɗ͖әʮɰфɗЙŃȍɞʮËֆ¡ľ
—Árónáa ó imíllé o pééne úújeté Éépetsóvu. Átsihyíhjyáa ijcyámé
Jerotsaréevu. Aabe óvíi Píívyéébe tsaate Píívyéébé cahcújtso múnaa
ímílléhajchíí tsiiñe ámúhakye ó uujéváhi. Jóááúvú uwáábó úráávyehíjcyáme.
Ehdúhjáa iñééne péjúcoobe tsahííyí 2ॸÁámekéhjáa neébe:
teene Éépetsótu. Áánetúhjáa Akííramútsí —¿A ámuhápe Píívyéébeke

dííbyedítyú coévá tétsihvu. 22ॸAabéhjáa mecáhcújtsótujkénúijyu tsúúca dííbyé
Tsetsaréavu úújetéébé tétsihdyu botsíi Apííchó ámúhá pañévú úcaavéhi?
Áánélliihyéhjáa néémeé: úwáábohíjcyáne. Áhduréhjáa tsijtye

—Tehdu muha mewáájácúnejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va jodíómú íjcyáturómé tsúúca lleebóhi.
dííbyé Apííchó íjcyane. 11ॸÁijyúhjáa dííbyej tééveri Píívyéébe
3ॸÁánélliihyéhjáa neebe diityéke: méénuhíjcyá mítyane
—¿Acáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né uwáábórá ámuha ̲ŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɰ. 12ॸÁvyetáhjáa dííbyé
mecáhcújtsóne métsójtsótsámeíhi? miñúbajáánema íwajyámúúné
Áánélliihyéhjáa néémeé: ËȍŃ̲Ń̲ŃȍʮɰŃ́́ľԮӕĀɗҡֆľҡѸʮҡֆŃфΔ͑ľфɗ
—Mu ihdyúu éhne Jóááuvu ҡѸәәË¡ΔȍɰȍɞʮËֆ̲ľ. Tsaaté pañéhjáa
tsótsohíjcyáné uwáábo. naavémú íjcyároméhjɽ ‫ ڟ‬ichívyehíjcyáhi.
4ॸÁánélliihyéhjáa neébe: 13ॸÁijyúhjáa tsaate téhullé múnaa
‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΔȍĀŃľĀɗɗ¡ֆľˇΔ jodíómú naavémuke tsaaté pañétú
tsótsohíjcyáné ímityúné iícyahíjcyanéhjɽ ‫ڟ‬ íchívyétsohíjcyámé imíllerá Jetsóo
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsómeke. Árónáacáa ihdyu diityéké mémeríyéjuco iíjchívyetsóne. Aaméhjáa
nehíjcyaabe dííbyé boone néjcatsíhi:
Mépájtyetétsoobe Jetsóó úwáábóííbyeke —Méneé tsaaté pañétú ditye iíjchívye
ditye icyáhcújtsoki. éhne Páávoro úwáábohíjcyaabe Jetsóo
5ॸÁánélliihyéhjáa botsíi Jetsóoke mémeri.
icyáhcújtsóne tsiiñe tsójtsótsámeímyé 14ॸEhdúhjáa imíllerómé imyéénune
dííbye mémeri. 6ॸÁámé hallúvúhjáa jodíómuube Etséébá llúúvájté avyéjúúbej

ЬԮΎфΎҡѸЙɗɗҡѸȍ́́әԮәɞȍֆΔʮҡѸɰ tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé 7-meva íjcyame. 15ॸAaméhjáa
ipícyóóne Píívyéébema íhjyúváné tehdu méénúrónáa tsáápí pañétú diibye
tujkéveri dííbyé Apííchó diityé pañévú naavéné nééhií:
úcaavéhi. k̲ŃȍʮҡѸɞʮֆәȍʮɰфɗ —Muurá ó waajácú Jetsóoke. Áhdure ó
ɗ́́ŃŃ¡ΔҡәфΔʮәȍʮɰфɗЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ waajácú muubá Páávoro íjcyane. Áánetu
duurúvahíjcyáhi. Áhduréhjáa téénere ¿muutá ámuúha?
túkévéjtsóneri úúbállehíjcyámé dibyée 16ॸEhdúhjáa néébere diibye
diityédívú íuwááboju bóhówajtsóne. mɽ ‫ڟ‬amúnáajpi naavéné ípañe íjcyaabe

7ॸAaméhjáa diitye Píívyéébé Apííchó diityéké méénúnetu ílluréjuco ditye
diityé pañévú úcaavémé 12-meva. Փ͑ľҡŃŃʮЙ͖ŃҡәɞŃԮľʮҡŃȍʮɰфŃʮӕËΎ
8ॸAanéhjáa Páávoro pápihchúú nuhbává Փʮֆ̲әәԮҡә̲ŃĀɗ¡ֆľҡәәԮҡѸΔ͑Ńȍʮɰ̲.
imúnaa jodíómú pihcyáávéjá pañévú 17ॸAanéhjáa pámeere Éépetsó múnaa
úwáábohíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núhnévétuubére. jodíómumáyé tsijtye jodíómú íjcyátúmé

Aabéhjáa mɽ ‫ڟ‬amúnáake téɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyá iwáájácúneri mítyane iíllityéne Jetsóoke
Píívyéébé avyéjú icyánejcúvu. ávyéjujtsóhi.
9ॸÁrónáacáhjáa tsaate tsá ímílletú 18ॸÁhduréhjáa tsaate
icyáhcujtsóne. Aaméhjáa nehníwu cáhcujtsójúcóómedítyú úúbállehíjcyá

ihjyúvahíjcyá teene Jetsóodítyú íjcyáné ɽ ‫ڟ‬ȍĀŃȍʮɞ̲ɗҡֆә͑ŃɗɞËֆȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ.
ӕՓ¡ΎҡӕЙ̲Ńә̲ɰՓԮәфľ. 19ॸÁánetúhjáa ápííchojte ténéhjɽ ‫ڟ‬
Áánélliihyéhjáa Páávoro diityédítyú péé waajácúhaamɽ ‫ڟ‬né ílluréjuco cóvajtsóné

pámeemáyé cahcújtso múnáama ‘Tirááno’ pámeere ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneríye. Ááné pañéhjáa
némeííbyé uwáábojávu. 10ॸAabéhjáa ɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ŃĀѸɰɰĀѸɰՓǣΔΎΎԮŃ͑Ń50 míi.
tééjavúréjuco diityéké úwáábohíjcyáné 20ॸEhdúhjáa téijyu Jetsóodítyú íjcyáné
míñéécú pijcyába. Aanéhjáa tsúúca uwááboju tsújaavé pámehdívúre.

Й̲ľľфľoҡѸɗɗɗ͖әʮɰ̲ә͑́́ľľ¡ΔʮӕËΔΔ 21ॸÁáné boonétúhjáa Páávoro ɽ ‫ڟ‬jtsámeí
Jetsóodítyú íjcyáné uwááboju dibye Matsedóóniámá Acááyá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cú

iááhɽ ‫ڟ‬vetétsihdyu botsíi Jerotsaréevu Matsedóóniá múnáajtétsí Gááyóma

ipyééiñe. Áhduréhjáa nehíjcyaabe teene Arijtáácomútsí Páávoróké
Jerotsaréetu ipyééiñe Róómávuú. náhbénuhíjcyámútsikye lliúcuíñúmé
22ॸÁánélliihyéhjáa ɽ ‫ڟ‬hde wálloobe ditye píhcyáávehíjcyájá pañévu. 30ॸÁájá
ɽ ‫ڟ‬Йɰ¡ΎʮҡŃҡѸɗ˔ֆľͅҡѸľĀΔΔ͑ɗԮәҽɗ̲ΎҡŃΎ̲ pañévúhjáa Páávoro ipyééne diityémá
Erájtomútsikye. Áánetúikyéhjáa tsúcájá íhjyúvatéíyónáa tsá cahcújtso múnaa
ËΎŃԮ¡ľoҡѸɗɗɗ͖әʮɰԮӕ. dííbyeke ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúne. 31ॸÁhduréhjáa
ҡѸҡľoҡѸɗɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ԮֆŃʮӕʮҡľ
ƈŃЙľҡѸΔфɞĀɗҡֆľɞɞ¡Ύфɽ ‫ڟ‬ԮҡŃ͑ľ dííbyeke wáájacúmé néé tsaatéké ditye
23ॸAabéhjáa Jetsóodítyú íjcyáné iñéé dííbyeke téhullévú dibye ipyéétuki.
uwááboju úwáábohíjcyáné hallútú 32ॸÁánáacáhjáa ihdyu mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɗɗ¡Δфɰ¡
cáhcújtsotúmé páhduváré dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyá teene pihcyááveri íjcyame. Aanéhjáa

cahcújtso múnáake. 24ॸTsaapíhjyáa mítyame tsá wáájácutú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nélliihyé ímichi
‘Deméétrio’ némeííbyedítyú tujkéváne. ipíhcyaavéne. 33ॸÁánáacáhjáa tsaate
Diibyéhjáa nícyohíjcyá úwáñewáánetu jodíómú imúnáajpi Arejáádoróké cátujcú
‘Diána’ némeíñé níjcyota píívyélledi Āɗ¡ֆľĀɗɗҡֆŃә̲ɰՓԮәɗЙֆŃŃ͑ľɗɞȍʮֆәԮ˔ɗ.
idíllone idyúúrúvahíjcyája nááve. Ááné kȍĀәʮӕËΔȍʮɗɞȍʮֆәԮĀɗ¡ֆľɞȍֆΔʮҡѸɰфɗ
ȍ́́әԮәȍʮ̲ɞҡֆ͑ľĀѸɰɰĀѸɽ ‫ڟ‬vahíjcyámé diityéké néérone cúúvéhulléréjuco ditye
pámeere íwákimyéi múnáama. 25ॸAabéhjáa iíjcyaki. 34ॸÁrónáacáhjáa ‘dáij’ néétune
pámeere múhdumé téeménéhjɽ ‫ڟ‬ tsiiñe íllu wáñécohíjcyáme:
wákímyeíhíjcyámeke ipíhjyúcúne nééhií: —¡Ñóóooj, ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vájullé tsáma
—Muurá ámuha méwaajácú íñe ɽ ‫ڟ‬htsútulle Epéétsiómú piivyéllé Diánaj!
mewákímyeímyé tsaímíyé meícyahíjcyáné Ehdúhjáa iwáñéjcóne nehíjcyámé
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú pɽ ‫ڟ‬htotúme. 26ॸAane ¿ɽ ‫ڟ‬veekí Páávoro míñéécu hóórá hajchótá jodíómuube
nehíjcyá íñe menícyohíjcyámé píívyéébe dibye íjcyane iwáájácúnema.
íjcyatúne? Ehdu iñééneri muurá 35ॸÁámekéhjáa técoomí avyéjuube
mítyámekéjuco dibye tsíñejcúvúré idyáíívyétsómeke nééhií:

ɽ ‫ڟ‬búwajtsóne. Aane muurá tsá apátsiíyé —Ámuúha tamúnaa íñe Éépetsórí
íchii Éépetsórí dibye tehdu méénutúne. meíjcyamej, pámeere muurá waajácú
ͅӕӕфȍʮӕ¡Й͑ľľфŃʮӕËΎoҡѸɗɗɗ͖әʮɰфɗ éhnée cáámetu áákityéné neewáyú
ehdu dibye méénune. 27ॸAane múhdurá píívyélle Diánadi medíllóné duurúvaja
teene méémaá. Muurá méwákimyéí tééne méhójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyane. 36ॸAane tehdu
tájpíjyuco meícyahíjcyáné méhdivu múha tóónúíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Áánéllii
wágóóóvéiyáhi. Áhdure diille ɽ ‫ڟ‬htsútulle ílluréjuco metáchúúréévéne
píívyélleke Áátsiá múnáama pámeere cúúvéhulléréjuco meíjcya. k̲ľɰɰ͑
ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa mémeenújúcohdí ímíñeúvú
dúúrúvahíjcyálle ja tsáhájuco ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúme. 37ॸMuurá íjtyétsikye ííllevu
bóhówaúcunújúcóóítyuróne. ámuha metsívamútsí tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyúné
28ॸEhdúhjáa dibye néénéllii tsijtye méénutúne. Áhdure tsá dityétsí
icyáyobáávaténe íllu wáñejcóhi: méduurúvaja tútávájtsotúne. Aamútsí
—¡Ñóóooj, ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vájullé tsáma ̲ӕӕфҡѸɰɰ͑ɞ̲ɗҡֆә͑ŃɞȍʮֆәԮҡә
ɽ ‫ڟ‬htsútulle Epéétsiómú piivyéllé Diánaj! mépiivyélledítyu. 38ॸAhdícyane Deméétrio
Ehdúhjáa iwáñéjcóne néémeé. íwákimyéi múnáama tsaatédítyú
29ॸÁijyúhjáa ihdyu kiávú técoomíyí ímityúné iíjyácunúhajchíí óvíi péé ténéhjɽ ‫ڟ‬
mɽ ‫ڟ‬amúnaa iibórɽ ‫ڟ‬nújcatsíhi. Áánáacáhjáa ímibájcho múnáa éllevu teene
iímíbájchoki. Muurá téénéllii ijcyáné ̲Ń̲ʮËȍΔˇľҡѸΔΔĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé meɽ ‫ڟ‬tsaavéne.

ténéhjɽ ‫ ڟ‬ímibájchotsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ. 39ॸÁánetu ávyétá Áijyúu Páávoro úwaabó ávyeta
ɰȍ͑ȍΔ͑ŃŃ͑ľɞʮËֆȍʮËȍɞɞ̲әӕɽ ‫ڟ‬hvejtsó ЙŃËΔʮЙɰɰ͑ŃԮәʮӕËΎҡѸɞɗʮֆӕ̲ӕȍ
páñétúéhullévú tene iímíbáávyeki. mepéjúcóóíñélliíhye. 8ॸTéijyúu muha
40ॸMuurá ícyooca ápíchó nééne máhallúrí médóbeevé cáámééhó pañévú
téénetu menéétsámeíiyóne. Tsá muurá peetéháñej tééveri. 9ॸÁánáacáa
ɰɰ̲͑ľ͑ŃŃɞҡֆӕфΔɞ͖ľɞËֆΎΎËЙʮҡֆľ͑ľ ováhtsáwu ‘Éóótico’ némeííbyé
páñétúejte meke dílloca. 41ॸEhdúhjáa ácuúcunúhijcyá páhoowa nétsihyi.
iñééne ílluréjuco dibye diityéké Aabéhjáa icyúwaíñúné hallúrí baavu
tsújaúcúne. áákityéébé dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. 10ॸÁánélliihyée
Páávoro ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi iñíítyéne dííbyeke
ЬԮΎфΎͅҡѸľĀΔΔ͑ɗ̲ iámabúcúne nééhií:
ǾфŃŃҡѸɗɗ͖әʮɰɰËәԮәЙŃŃ͑ľŃ —Méíllityédíne. Muurá ihdyu
20
1ॸAaméhjáa iííbórɽ ‫ڟ‬nújcatsíñetu bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬roóbe.
ɽ ‫ڟ‬hvetédú Páávoro cahcújtso 11ॸÁtsihdyúu tsiiñe cáámevu
múnáake ipíhjyúcúne túkévejtsóhi. néríívyéébema muha pááa mémajchó

Átsihdyúhjáa diityéké ipítyájcóne ˇľҡѸΔΔĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé meɽ ‫ڟ‬tsaavéne. Ááné
ͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰԮәфŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľЙŃŃ͑ľŃ. boonétúu idyé tsiiñe íuwáábó
2ॸAabéhjáa téhullé cahcújtso múnáake cámahjácoobe tsɽ ‫ڟ‬ҡѸɰʮ͑ŃËӕ. Átsihdyúu
ááhɽ ‫ڟ‬veebe diityéké tsápɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáhi. ílluréjuco muha mepééneé. 12ॸÁánetúu
oҡѸɗȍĀֆәȍʮЙŃŃ¡ľǾфŃŃҡѸɗɗɗ͖әʮɰԮӕ tétsíi múnaa ihjyáhañévuréjuco péémema
iúújetétsihyi ijcyá pápihchúú nuhbáva. diibye ováhtsáwu pééneri mítyane
3ॸk¡ŃȍʮҡѸȍɞɞֆɞҽѸɞɞфɗɗɗ͖әʮɰԮӕ ímíjyuuvéme.
pééíyónáa tsaate imúnaa dííbyedítyú
ҽΔфΔΔҡӕͅɗфŃŃҡΎԮӕĀɗҡֆľЙŃŃ͑ľŃ
ímityúné pítyájcámeíñé iwáájácúne
ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞɞ¡ֆŃͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰԮәфŃ 13ॸAamée muha mepéjúcóónáa Páávoro
tsiiñe ióómiíñé íjchityu. 4-5ॸÁábemáa o múúhadítyú coévá tétsihvúré Tóróóavu
pééíñáa múhtsikye náhbénuímyé múhtsí íjchityúré ipyéé Atsóovu. Áánetúu muha
ɰȍĀŃʮӕËΎҽΔфΔΔԮӕɗЙֆŃŃ͑ľҡŃȍӕ́́Ńҡә ɽ ‫ڟ‬ȍĀľËәәʮәՓ̲ɰфɗ̲ľЙŃŃ̲ľ̲ŃәәʮľҡŃ
múhtsikye téhmeténé ílluúme: Beréa técoomívú tétsihdyu dííbyeke muha
múnáajpi Tsóópatee, Tetsaróónicá meújcuki. 14ॸAamée muha técoomítyú
múnáajtétsí Arijtáácomútsí Tsegóódomaa, dííbyeke meújcuíñútsihdyu mepééme
Déébé múnáajpi Gááyoó, Timotéoo, méúújeté Mitiréénevu. 15ॸÁtsihdyúu muha
oҡѸɗɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ʮҡŃҡѸɞҽɞɞ˔ɗËֆΔ̲әҡѸɞ mepééme tsíijyu ‘Kííoó’ némeíñé caapáhó
Tóróópimómaa, éhdume. 6ॸÁánetúikyée ҡӕʮ˔ŃԮľҡӕ̲ľЙʮҡֆľ̲ľҡѸɞʮËֆΎΎʮɰ̲ŃәәʮľҡŃ
muhtsi mecóévamútsí óórítyúne pááá ‘Tsáámoó’ némeíñé caapáhó mujcóvu.
májchómeíhíjcyáné wañéhjɽ ‫ ڟ‬pajtyétavu Ámujcótúu muha mepájtyeme mécúwaté
botsíi Pirípotu tsahííyí mepéémutsi Trojíírióvu. Ááné tsiíjyúu botsíi muha
méúújeté tsáhojtsɽ ‫ڟ‬j coojɽ ‫ڟ‬vatu diityédívú méúújeté Miréétovu. 16ॸEhdúu muha
Tóróóavu. Átsihyíi muha méijcyá tsané mepéhíjcyánáa Páávoro ɽ ‫ڟ‬jtsámeí
tsemáána. Jerotsaréeri muha Pejtecojtéé wañéhjɽ ‫ڟ‬
mepájtyeíñe. Áánélliihyéikyée tsá dibye
ЬԮΎфΎҽΔфΔΔ̲ә͑˔ľȍɰԮŃ͑ľ ɞ̲ɞ́́ľҡә̲ӕȍoҡѸɗɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΔΔ̲ɞ
7ॸAaméemuha tsemááná Éépetsóvú mepééne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi muha téhullétú
déjúcóóvejcóójɽ ‫ ڟ‬medóbéévéne pááa meóómíítyúrónélliíhye.
múnáake Íllíi Jetsóó tujpácyó wágóóóvénej

ЬԮΎфΎɞȍʮֆӕԮ͑ŃƈŃЙľҡѸΔ tééveri dibye újcúmeke. Muuráhjáa
ËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ҡә˔ľԮŃʮҡѸΎʮҡŃ̲ diityédívú ámúhakye níwááveebe Íapííchoj
17ॸAabée Miréétori íjcyaabe pɽ ‫ڟ‬uvá tééveri diityé túkevéjtsojte ámuha meíjcyaki.
Éépetsórí íjcyáné cahcújtso múnáá 29ॸÁrónáa ó waajácú íchihdyu o pééné boone
túkevéjtsojtéke. 18ॸÁámekée neébe: tsaate múhdurá iúwáábóneri íllure diityéké

—Ámuha muurá méwaajácú tútávájtsoíñé éhne múúne oohííbyé
̲ӕȍĀәȍʮoҡѸɗɗɗ͖әʮɰԮӕΎ obééjámuke tútávajtsódu. 30ॸÁhdure
wátsɽ ‫ڟ‬tujkénúijyu o ícyahíjcyáne. íjcyaímyé tsaate ámúhadítyúré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
19ॸMuuráhjáa tamúnaa jodíómú íjcyarómé ӕՓ¡ΎʮӕҡѸɰʮɽ ‫ڟ‬jtoríyé átéréenéhjɽ ‫ڟ‬
oke páhduváré dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véneri támeííbyéré úwááboímye. Ááneri íllure cahcújtso
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓ˔ɗ̲ֆŃɞΔ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆɰɰ͑ múnáake mújtátsoímye. 31ॸÁánéllii tsáma
néétuubére. 20ॸÁrónáacáa tsá o ɽ ‫ڟ‬hvetétú ҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎŃȍ͑ŃľЙЙɗȍËȍәә
ámúhakye pɽ ‫ڟ‬ááboíñé patsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮԮәфŃ pijcyábá hajchótá támaatyóú o wáágóóne
úwááboobéré o péhíjcyánetu. 21ॸAabée ámúhakye o úwáábohíjcyáné
ámúhakye pámeekéré tamúnaa meɽ ‫ڟ‬tsáávénema.
ɞʮËֆҡәфΔ̲Ńȍʮɰ̲Δ͑ľȍɞʮËֆɞ̲ɗҡֆә͑Ń 32ॸAhdícyane ámuha Píívyéébeéjté
ámuha meícyahíjcyáné meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne meíjcyame óvíi dííbye tájpiyéjuco ámuha

Máavyéjuube Jetsocríjtoke mecáhcújtso meíjcyane meke iwájyúne dibye ácuhíjcyáné
ímí Píívyéébema ámuha meíjcyaki. uwáábójú pañe ɽ ‫ڟ‬htsutúmeréjuco. 33ॸCáhawáá
22ॸAabe íñe ícyooca tsiiñe o péé ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕʮ, tsáháa muurá o íjyácunútú
Jerotsaréevu Píívyéébé Apííchó oke oke tsaate dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰĀɞԮәȍĀΎΎ¡ľľȍ͑ŃԮ
ҡә˔ŃԮŃʮҡѸΔ͑ľфɗ̲ӕȍĀәҡә̲ɰՓɞʮËֆ͑ľ múnáajpi o íjcyaabe ɽ ‫̲ڟ‬ɰՓʮֆ̲ӕ̲Ύ
wáájácútuúbe. 23ॸMuurá pahúlleva o íjcyáíyóneri. 34ॸMuuráhjáa ámuháyé wájácú
ЙŃȍɞʮËֆËΎΎ̲ɞʮɰԮӕҡŃŃ͑ľфľЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń menééne oore tsáávanéréi ó wákímyeíhijcyá
Apííchó tsúúca oke waajácutsójúcoorá óóma íjcyámema muha mepɽ ‫ڟ‬htone
Jerotsaréevu oke ditye cúvéhoojánuube o meújcuki. 35ॸAabée muurá ámúhakye
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe. 24ॸÁróneri tsá o panévatúré ó úwáábohíjcyá muhdú
áábímyeítyúne. Apááñéré ihdyu ó mewákímyeíiyóné ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ
imíllerá Píívyéébée meke iwájyúne mepɽ ‫ڟ‬áábo éhnéhjáa Ávyéjuube Jetsóó íllu
mééma mepájtyetéiñe méénúné néhijcyáné o ɽ ‫ڟ‬tsáávénema: “Muurá tsaatéké
uwáábojúvú Jetsóó oke níwááveíñúné o tsíeménevu ájcume ímíjyúúvéiyá ditye
nɽ ‫ڟ‬jkeváne. ájcume ímíjyúúvéné ehnííñevu.”
25ॸAhdícyane ámúhakye o néé íñe 36ॸEhdúu diityéké iñétsihdyu Páávoro
̲әȍĀә̲ŃʮЙɰɰ͑ŃԮәЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃԮֆŃʮӕҡӕ Píívyéébema iíhjyúva mɽ ‫ڟ‬móúúvénéllii muha

íjcyáné uwááboju úwááboobéré o téhdure mémɽ ‫ڟ‬móuuvéhi. 37ॸÁábekée
péhijcyámé ámuha oke pámeere ikímóóvéne ámábiñúhi. 38ॸAamée
maájtyumɽ ‫ڟ‬júcóóityúne. 26ॸTéhdure múúhakye pícyohjé cúújúwamɽ ‫ڟ‬vú dibyée
ámúhakye o néé ámuha mewágóóóvéhajchíí ‘tsáhájucóubá tsiiñe oke ámuha
tsá táhallúrí tene íjcyáityúne. 27ॸMuurá maájtyúmɽ ‫ڟ‬ityúne’ nééneri kímóóvemére.
tsúúca páneere ámúhadívú ó
bóhówajtsójúcoorá muhdú Píívyéébé ˇľфΎҡѸфŃľԮӕЬԮΎфΎЙŃŃ͑ľŃ
ɽ ‫ڟ‬jtsaméí íjcyane. 28ॸAhdícyane tsáma
21
1ॸAaméemuha tétsihdyu mepéé
ҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ̲ӕȍӕՓ¡Ύʮҡľ tsapéhdú ‘Cóoó’ némeíñé
meíjcyame. Ímíñeúvú météhmeco cahcújtso caapáhovu. Ááné tsiíjyúu muha méúújeté
‘Róódaá’ némeíñé caapáhovu. Átsihdyúu Jerotsaréevu ichíjchúúbeke ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoíñé

botsíi muha méúújeté Páátarávu. ҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ȍΔʮҡѸɽ ‫ ڟ‬pañévu.
2ॸÁtsihvúu muha tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬ɰԮәфŃʮӕËΎ 12ॸEhdúu dibye néénéllii muha teene
̲ľЙʮҡֆľ͑ľЬľ͑ɞɞҡѸɗɗɗ͖әʮɰԮӕЙŃŃ̲ɰԮӕ. Tsetsaréa múnáama méneerá Páávoróké

o̲ɰфɞֆŃʮӕËΔΎ̲ӕȍ̲ľЙŃŃ͑ľŃ. 3ॸAamée dibye ipyéétu téhullévu. 13ॸÁrónáacáa
muha ‘Chíípere’ némeíñé caapáhó múúhakye neébe:
náníñéjcuri meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teíñútsihdyu —¿ʣɽ‫ڟ ڟ‬nerí ámuha mekímoovéné ɽ ‫ڟ‬dátsó
̲ľЙŃȍɗʮËֆ̲Ń̲ŃәәʮľҡŃҽѸɞɞфɗɗɗ͖әʮɰԮӕ. oke pajtyéhi? Tehdu apááñéré oke ditye
Aaméikyée muha Tííró mujcójuvu chíjchúíñejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Óvíi néhi ihdyu oke
mécátsúúveté tétsihvu tsane pííchuta illííhyánúhajchíí lliihyánúmé Ávyéjuube
iíjchívyeki. 4ॸÁtsihyíi muha tsaate Jetsóoke o cáhcújtsóné hallútu.
ËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑˔ľ̲ʮҡֆә̲ɰҡŃ̲ľ̲ɗ 14ॸEhdúu múúhakye dibye néénéllii
méijcyá tsáné tsemáána. Aamée muha dííbyeke menééhií:

Páávoróké néé dibye Jerotsaréevu —Óvíikyéhde muhdú Píívyéébe
ipyéétu Píívyéébé Apííchóréhjáa diityéké ímillédú ú ijcyáhi.
túkévéjtsóneri. 5ॸAamée muha técoomíyí 15ॸÁtsihdyúu muha ílluréjuco
téhajchótá meíjcyánetu mepéémeke meímíbájkímyeíñe mepééne

pícyohjémé pámeere mújcojúvu. Jerotsaréevu. 16ॸÁámemáa múúhama
Áámemáa muha pámeere tsaate cahcújtso múnaa péé Tsetsaréatu.
memɽ ‫ڟ‬hmóúbáne Píívyéébema Aamée muha méúújeté Chííperé
méihjyúváhi. 6ॸÁtsihdyúu muha ílluréjuco múnáajpi tsúúcajátújucóhjáa Píívyéébeke
diityéké mepítyájcóne meúcaavéné cáhcújtsoobe Natsóo jávu.
cúújúwámɽ ‫ ڟ‬pañévu. Ááné tujkéveríjyucóo
ditye óómiñe ihjyáhañévu. ЬԮΎфΎˇËΔΔ¡Ύ˔ľȍɰԮŃ͑ľ
7ॸAamée muha Tíírótu nihñéréjuco 17ॸÁtsihdyúu muha Jerotsaréevu
tsahííyí mepééme mécátsúúveté meúújetémeke tétsíí cahcújtso múnaa
Toremáidávu. Átsihyíi íjcyáné cahcújtso tsaímíyé waatsúcúpejtsóhi. 18ॸÁáné
múnáadívú muha meúújetémema méijcyá tsiíjyúu muha Páávorómá máaahɽ ‫ڟ‬veté
ҡѸʮËΎΔʮɰ. 8ॸÁáné tsiíjyúu muha mepééme Jacóóboke. Áánáacáa tétsihyi pámeere
méúújeté Tsetsaréavu. Aamée muha cahcújtso múnáá túkevéjtsojte.
mepéé Perípe jávú cahcújtso múnáá 19ॸÁámedívúu muha meúújetémeke
túkevéjtsojtéhjáa 7-meva íjcyámedítyú Páávoro úúballé ímíñeúvú muhdúhjáa

uwáábori úllehíjcyáábe jávu. 9ॸÁábej Píívyéébe jodíómú íjcyátúrómé pañévú
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mée pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néehójtsɽ ‫ڟ‬meva walléémú Āɞɞ¡ֆľʮҡŃŃԮľфɗ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ.
tájɽ ‫ڟ‬vatúmé íjcyame úúbállehíjcyá 20ॸÁánélliihyée duurúvámé Píívyéébeke
Píívyéébere diityéké ájcúné ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲Ńɗֆɗɰɰ͑ ávyéjújtsomére. Áánemáa nééme

pájtyeíñé iwáájacúne. 10ॸAamée muha dííbyeke:
tétsihyi tsúcájáhréjuco meícyahíjcyánáa —Ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane, muúbej. Muurá múhdúné
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi Agáábó mɽ ‫ڟ‬amúnáajpíjyúcooró memúnaa
wajtsɽ ‫ ڟ‬tétsihvu Jodéatu tsáábeé. 11ॸAabée jodíómudítyú cáhcujtsójúcoorómé
múúhakye ááhɽ ‫ڟ‬Ԯľľ¡ľЬԮΎфΔΎËʮɰ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hé úraavyépí Píívyéébée Moitséeúvuj tééveri
iújcúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ȍľфɗɞȍֆΔʮҡѸɰËӕӕ, íjtyúhaácyuu, ájcúné taúhbajúúne. 21ॸAame nehíjcyá
íjcyane ichíácómeíñe nééhií: úhdityu uuva u úwáábohíjcyáné téénetu
—Píívyéébé Apííchó muurá nehíjcyá múu bóijcyúdú pámeekéré jodíómú tsííñé
ílluva ditye íñe ócájɽ ‫ڟ‬mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hé aabájáábeke ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ˔ľĀɗҡֆľҡŃŃ͑ľфɗ
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéjúcóótuki. Áhdurévá ú nehíjcyá —¡Ámuúha ijraéémuj, metsááne

ditye ɽ ‫ڟ‬hdéuvúu iícyahíjcyajɽ ‫ڟ‬jtó ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne múúhakye mépɽ ‫ڟ‬aabóva! Áánu muurá
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke ikíhdyahɽ ‫ڟ‬rotsójúcóótuki. éhne pahúlleváré úwááboobéré
22ॸAane íñe ¿muhdúí teéne? Muurá íñe péhíjcyaabe ímityúné ihjyúvahíjcyá
tsúúca íchihyi u íjcyane iwáájácúcooca ̲Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑Āɞҡֆӕ. Áhdure Píívyéébée
píhcyááveímye. 23ॸÁánéllii ú méénuú uke Moitséeúvuj tééveri ájcúné taúhbaju
muha menéhduú. Ijcyámé íchihyi ͑ŃŃ͑ŃҡѸɰʮɽ ‫ڟ‬jtóríyé úwáábohíjcyaábe.
múúhadítyú pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néehójtsɽ ‫ڟ‬meva wajpíímú Téhdure ímityúné ihjyúvahíjcyaabe
ípyée ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃɗ̲ֆŃŃ͑ӕɞ͖Ńɗ͖ŃŃ͑Ńɗ duurúvájatu. Ááneréi íjcyáíyónáa muurá
méénutúme. 24ॸÁámema tsaméhjɽ ‫ڟ‬ íñe íjtye gríéégómuke tééjá pañévú
meúcújcatsíñe méímíbájchótsaméí iúácóneri tútávájtsoobe tééjá pañe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
duurúvájá lluuváábedívú memúnaa imítyúné úújéítyúrotsíi.
méénuhíjcyádu. Ááné boonétú ú áhdoó 29ॸEhdúhjáa nééme Jerotsaréeríi Éépetsó
diityémá ditye ibyéérómeíki. Áijyu múnáajpi jodíómuube íjcyátuube

úhdityu íhjyúvahíjcyarómé neé álliúré Tróópimómá dííbyeke iájtyúmɽ ‫ڟ‬nélliíhye.
íjcyáneri iíhjyúvahíjcyáne. Áhdure k͑ŃȍʮɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ŃЬԮΎфΎĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
neeímyé Píívyéébée Moitséeúvuj tééveri úacóné tééjá pañévu.
ájcúné taúhbajúúné téhdure u úraavyéne. 30ॸÁáneríhjyáa técoomí múnaa
25ॸÁánetúu ihdyu tsúúca muha mécaatúnú íbórɽ ‫ڟ‬baavémé péé teeja duurúvajávu.
jodíómú íjcyáturómé Jetsóoke Aaméhjáa Páávoróké iékéévéébeke
cáhcujtsómé ílluune imyéénútuki: Tsá lliúcuíñú áachívu. Áánemáhjáa
ditye níjcyotájteke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvémeíñé iyámeke wátajcómé tééjá llehówááne. 31ॸAaméhjáa
dóóityúne; tsá ditye tújpacyo dóóityúne; dííbyeke llííhyanújúcóóíyónáa tsúúca
tsá ditye dóóityú dótsohcáorii, majcánurii, úúbálle úújeté técoomí tsodáhómú
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné iyámeke; ҡѸĀɗҡֆľҡѸɞʮҡֆŃȍʮɰ̲ avyéjúúbedívu. 32ॸÁánélliihyéhjáa
dómácójcatsíityúne. Ehdúu nééme pámeekéré ítsodáhómuke íavyéjujtémá
Páávoróke. ɗЙɞȍʮֆәËә̲ľ̲ĀѸɰɰ͑ŃËӕ͑ә̲ŃҡŃȍӕ́́ŃԮӕ.
Áámekéhjáa iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne ɽ ‫ڟ‬hvetémé
ЬԮΎфΔ˔ŃĀɗҡֆľŃ˔ľľԮŃ͑Ń dííbyeke iwápáácohíjcyánetu.
ĀӕӕфәԮʮЙ͖ŃԮӕ 33ॸÁtsihdyúhjáa diitye tsodáhómú
26ॸAhdújucóo dibye diityémá avyéjuubéréjuco iékéévéébedívú
pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néehójtsɽ ‫ڟ‬mevámá iúcújcatsíñe pééneé. táuhbáné ditye ichíjchu úwáñehííñeri.
Aaméhjáa úcaavé duurúvájá pañévú Áánemáhjáa tétsii íjcyámeke dílloobe
iúúbálle tééjá tehméébeke múhdúj muubá dibye íjcyane, áhdure ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú
coojɽ ‫ڟ‬Ԯҡәɗɞ̲ɞ¡ʮËȍΔ̲ľɞ͖Ńɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévaíñé ditye ehdu dííbyeke méénune.
botsíi páñétúétsihvu Píívyéébeke 34ॸÁáneréjucóhjáa páhduváré mítyane
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéíñé iyáábeke itsájtyeki. ditye íhjyúváné pañe tsá dibye lléébotú
27ॸAanéhjáa tsáné tsemáánatu muhdú ditye nééneé. Áánélliihyéhjáa
ɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévaíñé ditye nééne tsúúca ítsodáhómuke neebe ditye itsájtye
͑ɰʮ˔ŃԮфɞʮֆӕËΎɞʮËֆ͑oҡѸɗɗɗ͖әʮɰҡӕ dííbyeke. 35-36ॸÁhdújucóhjáa ditye
tsááné jodíómú ájtyumɽ ‫ ڟ‬dííbyeke íhcyóómivu itsájtyéébeke tsájá
duurúvájá pañe íjcyáábeke. Áábekéhjáa niityéwaahyóvú iúújetétsótsihdyu
pámeere tétsii íjcyámema páhduváré ílluréjuco íhbúcuíñúné mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjyévé
idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vétsihdyu ékeevéme. ‘áádikye mélliihyánu’ néémere
28ॸÁánemáhjáa kéévánécoba néémeé: úráávyénélliíhye.
múnaáhjáa íjcyámeke o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétso

ЬԮΎфΎɞȍֆ́́әԮәɞȍʮֆӕԮ͑ľ ímityúné ó dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyá dityéváa téénetu
37ॸÁábekéhjáa ditye ihjyá pañévú ɰɽ ‫ڟ‬hvetéroki. Opée ó tsatyéhijcyá
ááhɽ ‫ڟ‬vétsóíyónáa neebe diityé wajpíímumáyé walléémuke ditye
avyéjúúbeke: icyúvéhoojánuki. 5ॸAane muurá llúúvájté
—¿A tsá o íhjyúváítyuróne? avyéjúúbema duurúvájá túkevéjtsojte
Áánélliihyéhjáa neebe dííbyeke: waajácú okée waajácúhaamɽ ‫ڟ‬nema
—¿Aca eene ú piivyété gríéégómú iwálloone Damájcori íjcyáné cahcújtso
ihjyúrí u íhjyuváne? 38ॸ¿Aca tsá Ejíhto múnáa éllevu. Aabée téhullévú tsúúca o
múnáajpi u íjcyatú éhnée ímítyúmeke u péé oováa o dóhjɽ ‫ڟ‬nújémeke íchihvu
újcúmema ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡фЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ Jerotsaréevu ditye ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhraki.
u pééne ímityúné múúhá iiñújɽ ‫ڟ‬
avyéjúúbedítyú u ɽ ‫ڟ‬tsámeíhíjcyaábe? ЬԮΎфΎәә¡́́Ń̲ӕȍĀә
39ॸÁánélliihyéhjáa Páávoro néé ˇľҡѸΔΎ˔ľɗËֆȍËӕʮҡѸΔ͑ľ
(Hch. 9.1-19; 26.12-18)
dííbyeke:
—Muurá ihdyu oo jodíómuubéré 6ॸAanée Damájcovu oke ditye wálloobe
ҽѸɗфɞɞҡѸɗɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΔΔ̲ɞҽҡѸΔ juuváyí o péhíjcyárónáa cójɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ľ

múnáajpi. Ahdícyane ihdyu cána ҡŃËΎΎ̲ɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬vuréjuco péécutéré óhdivu
óvíjyuco oke daacu tsáraahóvú o íhjyúva ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ͑ŃŃ͑ľЙŃŃҡŃËĀɗɗԮֆŃ͑Ń
mɽ ‫ڟ‬amúnáama. cáámetu. 7ॸAanée oke ɽ ‫ڟ‬jcaáyó baavújuco.
40ॸAhdújucóhjáa diibye ávyéjuube Áábekée oke Jetsóó o ájtyúmɽ ‫ڟ‬tuube
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoobe niityéwááhyó hallútú nééhií: “Tsáo Tsááoroj, ¿ɽ ‫ڟ‬veekíami oke ú
ĀɗɗҡֆŃ˔ŃɞȍֆΔʮҡѸɰфɗ͑ŃŃ͑ľĀɗҡֆľ pátsárícyohíjcyaj?” 8ॸÁánélliihyée o
cúúvéhulléré iíjcyaki. Aaméhjáa nééhií: “¿Aca múha uu, Ávyéjuúbej?”
dáíívyénemáyé ihjyúvaabe heeberéómú Áánélliihyée oke neébe: “Oo Jetsóó
ihjyúri. Natsarée múnáajpi oke u
22
1ॸNeebéhjápeé: pátsárícyohíjcyaábe.” 9ॸAanée téijyu óóma
—Ámuúha tamúnaaj, cáhawáá íjcyame teene peete iájtyúmɽ ‫ڟ‬neri íllityéhi.
ímíñeúvú mélleebúcunu ámúhakye Áromée ihdyu tsá lléébotú dibye óóma
táicyánéjcú o úúballéne. íhjyuváne. 10ॸAanée awáá ehdu oke dibye
2ॸEhdúhjáa dibye heeberéómú ihjyúrí néénéllii o néé dííbyeke: “Ávyéjuúbej,
íhjyúvánéllii ímíñeúvú lleebúcunúmé ‫͑ع‬ŃȍËɰɰ͑әɗ̲ɞ́́ŃΎ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ?”
dííbyeke. Áánélliihyée oke neébe: “Wa ihdyu dipye
3ॸÁámekéhjáa neébe: Damájcovuj. ҽŃȍӕ́́ŃԮәɗӕ˔ľ͑ľľɞ̲ֆŃɰɰ͑
—Oo muurá jodíómuube Tsiríítsiá u méénuíñe.” 11ॸAabée teene peete muhdú
ɗɗ͖әʮɰԮәӕҽҡѸΔËΎΎ̲ɞԮәΎ˔ľĀɗҡֆľ oke táhálluúúcú cúúvetétsoobe o
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaábe. Ároobée ihdyu ó keemévé hálluvájúcóótúúbeke óóma íjcyaméréjuco
íchihvúré Jerotsaréevu. Áábekée oke oke úújetétsóné téhullévu.
Ǿ̲фɗŃŃәՓ¡ΎȍɞʮËֆ̲ŃɰȍĀŃ 12ॸÁijyúu ‘Ananía’ némeííbyé tsáá
múnáaúvúhjáa úráávyehíjcyáné taúhbaju. taéllevu Píívyéébée Moitséeúvuj tééveri

Aabée ó imíllehíjcyará múhdutú tsaímíyé ájcúné taúhbaju néhdújuco
Píívyéébeke o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéébeke o ícyahíjcyáábeke ímí mɽ ‫ڟ‬amúnaa
cáhcújtsóiyóné táɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri. Ahdu muurá ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúúbe. 13ॸAabée itsááne oke nééhií:
ícyooca ámuúha. 4ॸÁroobée “Muúbej, tsúúca ú hallúvá tsiíñe.” Ehdúu
táwaajácútubááné íñe ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәËȍËәʮҡѸΎ oke dibye néénemáyé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú ó
ɰɰҡŃʮӕËΔΔȍɗɞ. 14ॸÁtsihdyúu oke neébe: ¡Ílluréjuco mélliihyánu! 23ॸEhdúhjáa

٘ͅӕӕфȍʮҡѸәәËʮҡәʮӕËΎ̲ŃɰȍĀŃ néémere íwajyámúúné cáámevu
múnáaúvú cáánívahíjcyaabe Píívyéébe wájójcoméré téhdure bálliijyu wájojcóhi.
uke mémenúné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃˇľҡѸΔΎ˔ľӕ 24ॸÁánélliihyéhjáa diibye tsodáhómú
ʮҡֆә̲ɰɰ¡ľɞȍʮֆӕԮ͑Ńӕ́́ŃŃ¡Δ͑ľĀɗ¡ֆľ avyéjuube néé ítsodáhómuke ditye

ímillédú u íjcyaki. 15ॸÁánéllii ícyooca iááhɽ ‫ڟ‬vétso páñéejávú dííbyeke.
pámeekéré dííbyedítyú íjcyáné uwááboju Áánemáhjáa neebe ditye
ú úúbállehíjcyaáhi. 16ॸAhdícyane ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí iwátsíhcyúúbeke idíllo ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú
ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyuube dííbyedívuréjuco dííbyedítyú ditye íjyácunúhijcyáne.
cátóróóvéne dííbye mémeri táuméí 25ॸAhdújucóhjáa ditye iwátsíhcyu
Píívyéébeke páneere díimítyú dibye dóhjɽ ‫ڟ‬nuube tsaapi tsodáhómú avyéjuube

iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veki. Ááne tsójtsótsaméi.” Ehdúu tétsihyi íjcyáábeke nééneé:
oke neebe Ananía. —¿Aca ihdyu múúne eene ámuha
romáánómuube iíjcyáné
ЬԮΎфΎәә¡́́ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľ ՓʮËәȍ̲ɰ̲ɞʮËֆфΔΔ¡ľ˔ľɰɰ͑
Փ́́ΎΎ͑ľʮΎĀɞΔ̲әɞʮËֆҡә̲ľŃ́́ľԮӕ néétume méwátsihcyúhi?
17ॸAabée Jerotsaréevu tsiiñe o óómiibye 26ॸEhdúhjáa Páávoro nééne tsodáhómú
duurúvájá pañévú o úcáávéne avyéjuube pajtyétsó páñétúéjpihdívu.

Píívyéébema o íhjyúvahíjcyánáa óhdivu Neebéhjápeé:
bóhówaavéné naavédú nééneé. 18ॸÁáné —ҽѸ̲ҡŃɰɰ¡әՓĀɞɞËֆËΎ¡ֆľ˔ľ
Й͖ŃľˇľҡѸΔΎ˔ľΎʮҡֆә̲ɰɰ¡ľΎ˔ľ͑ŃŃȍɗɞ: muhdú u méénúíhajchííjyu.
“ʣɽ‫ڟ ڟ‬cúi dipye tsiéllevu íchihdyu Muuráhjáhaca ihdyu romáánómuube
Jerotsaréetu. Muurá tsá ditye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéityú ɗɞʮËֆ͑ŃՓʮËәȍ̲ɰ̲Āɗɞ¡ֆľ.
táuwááboju u úúbálléróneri.” 27ॸÁánélliihyéhjáa páñétúejpi ipyééne
19ॸÁánélliihyée dííbyeke o nééhií. néé dííbyeke:
“Ávyéjuúbej, áánerá oke waajácúmé ópée —¿Ava úhdi ijcyáné romáánómuube u
dícyahcújtso múnáake pihcyáávejááné ɞʮËֆ͑ŃՓʮËӕȍ̲ɰʮ?
pañévú o wápáájcómeke o Áánélliihyéhjáa neébe:
cúvéhoojánuhíjcyaabe o íjcyane. —Éée.
20ॸÁhdurée muurá díwákimyéi múnáajpi 28ॸÁánélliihyéhjáa neebe ávyéjuube
Ejtéébá díuwááboju méénuhíjcyáábeke dííbyeke:

ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóijyu diityémá o —Téhdurée muurá mítyane ó ahdó
íjcyáábema tsaméhjɽ ‫ڟ‬juco muha tehdu фΎ̲͑Δ̲ӕӕ¡ľΎɞʮËֆɞ͖ŃՓʮËӕȍ̲ɰ.
dííbyeke meméénune. Téijyúu muurá ó Áánélliihyéhjáa Páávoro nééhií:
téhmehíjcyá diitye dííbyeke llííhyánúmé —Árónáa ihdyu llihíyomútsidi téhdure
wajyámúúne.” 21ॸEhdúu o néérónáa tsiiñe tene íjcyánéllii ó néé pañétúejpi o íjcyane.
oke neébe: “Árónáa ú peé íchihdyu 29ॸEhdúhjáa dibye néénéllii ɽ ‫ڟ‬hvejtsómé
tsíhullévú jodíómú íjcyátúrómé pañévú dííbyeke. Áhduréhjáa ávyéjuube íllityé

uke o wállóónélliíhye.” Ehdúhjáa фΎ̲͑Δ̲ӕӕ¡ľɗɞʮËֆ͑ŃՓʮËәȍ̲ɰ̲
úúbálleebe Páávoro. íjcyáábeke ehdu imyéénúneri.
ЬԮΎфΎҡѸΎĀȍΔ̲әԮֆŃʮәә¡ŃȍΔʮҡѸɽ ‫ ڟ‬Й͖ľ ˇΎĀɞΔ̲әҡә˔ľԮŃʮҡѸΎʮҡŃ

22ॸAanéhjáa ә̲ɽ ‫ڟ‬ՓфɗЬԮΎфΎɞʮËֆ͑ľ
dííbyeke
illéébúcunúhíjcyáróne kéévánécoba 30ॸÁáné tsiíjyúhjáa imílleebe iwáájacúné
néémeé: ¡Tsáhájuco aabye íjcyáítyuróne! ímichi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú imúnaa jodíómú
diibye Páávoródítyú iíjyácunúne dííbyé ílluréjuco pájúvanújcatsíñe. 8ॸDiityéhjáa

hallúvú páhduváré úúbállehíjcyáne. muurá tsadotséómú nehíjcyá dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń
Áánemáhjáa neebe ditye dííbyedítyú bóhɽ ‫ڟ‬júcootúne. Áhduréhjáa
íjcyáné uwáñehííñé itsíñúúne ipíhjyúcu ɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ̲Ń͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә̲͑
pámeekéré ávyéjujtéké llúúvájté panéváré ápííchoháñé íjcyatúne.
avyéjujtéma. o̲Ńә̲ɰՓԮәȍʮ Áánetúhjáa ihdyu paritséómú cáhcujtsó
dííbyeke íjyócujcároóbe. ҡŃ͑ľȍʮɰɞʮËֆ͑ľ. 9ॸAaméhjáa íhjyúbari
23
1ॸAabéhjáa Páávoro diityédívú íjcyánáa diitye paritséómudítyú tsaate
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teebéré nééhií: taúhbájú uwáábojte nééhií:
—Ámuúha tamúnaaj, muurá —ͅӕӕфҡѸ͑ӕɰɰ͑ɞ̲ɗҡֆә͑Ń
íjcyoojɽ ‫ڟ‬vújuco Píívyéébé húmɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ŃԮә méénutúne. Áábema tsáijyu múu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
tsáháturo ímityúné o méénutúne. ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗɞȍʮֆәԮ͑‫ع‬ɽ ‫ڟ‬veekí
2ॸEhdúhjáa dibye néénéllii llúúvájté Píívyéébeke múhdurá médárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véiyáhi?
avyéjuube Ananíá táuhbá tsaatéké ditye 10ॸEhdúhjáa ditye táhjájcatsíñeri
iwábáájco dííbyeke. 3ॸÁrónáacáhjáa neebe ҡѸΎĀȍΔ̲әԮֆŃʮӕӕ¡ľɗɞ́́ɗҡֆŃ͑ľɰʮҡѸәËӕ͑ә

dííbyeke: ditye Páávoróké méénuíñe.
—¿Aca taúhbaju néé muhdú o íjcyane Áánélliihyéhjáa tsiiñe neebe
óóma u ímíbájchoki? ¿A tsá u wáájácutú ítsodáhómuke ditye itsájtye
ҡľľ͑ľҡәȍ¡ʮӕ͑ŃŃ͑ŃҡѸɰʮɽ ‫ڟ‬jtoríyé óhdivu u ¡ɰՓȍӕ́́ŃԮәфŃɞȍËֆΔΔ̲ɗԮӕĀɞɞ¡ֆľ˔ľ.
táuhbáné oke ditye imyéénuki? Uke 11ॸÁpejcóhjáa Jetsóó dííbyedívú
téhdure Píívyéébe méénuú bañú ibóhówáávéne nééhií:

múnáajpi u íjcyáábeke. —Imíchi díícyáne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri
4ॸÁánélliihyéhjáa tsaate nééhií: áábímyeítyuubéré íñe táuwááboju íchii
—¿Aca muhdú eene íllure ú uuhɽ ‫ڟ‬vaté Jerotsaréeri u úwáábohíjcyádúré idyé
Píívyéébere pícyoobe llúúvájté avyéjuube dúwááboco Róómárií. Ehdúhjáa Jetsóó
páñétúejpi íjcyáábedi? néé Páávoróke.
—Árónáa tsá o wáájácutú dibye ЬԮΎфΔ˔Ńɗ̲ɞ́́ľфΔ̲Ńɗ́́ɞɞȍֆ͑ә͑ľ

páñétúejpi llúúvájté avyéjuube íjcyane. 12ॸo͑ŃҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevúhjáa
imúnaa jodíómú
ͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ pítyácójcatsíyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
nééneé: “Tsá múu ímityúné íhjyúvatú ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe. Áánemáhjáa néjcatsímyé
ávyéjujtédítyu.” Ehdúhjáa neebe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá imájchóityúné dííbyeke
Páávoro. illííhyánútúné hajchóta. 13-14ॸEhdúhjáa
6ॸBotsíikyéhjáa waajácuube dííbyedítyú pítyácójcatsímyé 40-mevá
tsadotséómuma paritséómúejte diitye ehnííñevu íjcyame. Aaméhjáa llúúvájté
ávyéjujte íjcyane. Áánélliihyéhjáa neebe avyéjujtémá ítyúkevéjtsojté éllevu
kéévánécoba: ipyééne neeté diityéke:
—Ámuúha tamúnaa, oo muurá —Muha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ́́ŃŃ¡Δ͑
paritséómú uwáábóo úráávyehíjcyáábé mépítyácójcatsí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá
hajchi. Aabée téhdure tééné uwááboju ó memájchóityúné Páávoróké muha
úráávyehíjcyáhi. Áábeke íñe oke ámuha mellííhyánútúné hajchóta. 15ॸÁánéllii
médíllohíjcyá dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɰ͑ľΎ méneeco tsodáhómú avyéjúúbeke dibye
cáhcújtsónélliíhye. péjcore ámúha éllevu itsíva dííbyeke.
7ॸEhdúhjáa dibye néénéllii diitye Árónáa ihdyu méneeco dííbyedítyú
ԮֆŃʮӕʮҡľҡѸ̲ŃŃфŃɰҡѸɽ ‫ڟ‬pájújcatsíñe íjcyáné ihjyu ámuha medíllo dííbyeke
mepɽ ‫ڟ‬uváne. Áijyu muha tsúúca tsodáhómuke ullérí pééímyeke,

máarúcóónuú ámúhadívú dibye 70-meváké ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júmudi pééímyeke,
әәʮľҡŃҡә͑ŃɰȍĀŃфŃ̲ӕȍ̲ľ́́ɞɞȍֆ͑ӕ˔ɗ. 200-meváké cávaájcoháñema pééímyeke,
16ॸEhdúhjáa ditye pítyácójcatsíñé ditye ipyéé Tsetsaréavu tépejcójuco.
Páávoró beebe iwáájácúne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi 24ॸÁhduréhjáa neebe ditye tsáápi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juke
tsodáhómu coomívú ipyééne úúbálleté iímíbájcho dííbyedi Páávoróké itsájtye

diibye ííñáhnikye. 17ॸÁánélliihyéhjáa ávyéjuube Péérí éllevu. 25ॸÁámemáhjáa
tsáápiikye tsodáhómú avyéjúúbeke waajácuháámɽ ‫ ڟ‬Փ́́ΎΎ¡ľɞ́́ӕɗ͖Ńȍ̲ɰ:
ɰЙɽ ‫ڟ‬úváábeke neebe Páávoro: 26ॸ“Ávyéjuube Péériíj, oo íñe
—Áánu ováhtsáwúuke tsajtye Cáráóódio Ríítsia o íjcyaabe úúma ó

páñétúejpi ámúhá avyéjúúbe éllevu ihjyúváhi. 27ॸÁánukée tsúúca imúnaa
Āɗ¡ֆŃԮɰɰ͑ȍʮӕ¡ɗәә¡́́ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľ. jodíómú iékéévéébeke
18ॸAhdújucóhjáa dííbyeke dibye llííhyanújúcóóróóbeke tátsodáhómuma
tsájtyene ávyéjúúbe éllevu. Aabéhjáa diityédítyú ó dojtúcú romáánómuube
neeté dííbyeke: ɗɞʮËֆ͑ŃՓʮËәȍ̲ɰ̲Āɗ¡ֆľɞʮËֆ͑ľ
—Ávyéjuúbej, éhne cúúvéjari íjcyaabe o wáájácúnema. 28ॸÁánemáa ó tsajtyé
Páávoro oke néénéllii ó tsivá áánu dííbyeke diityé ávyéjujté éllevu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
ΎԮȍҡѸՓәӕ˔ľĀɗŃ́́ľԮӕĀɗ¡ֆŃԮɞȍֆɰɰ͑ déjúcotú dííbyé hallúvú ditye
uke iúúbálleki. páhduváré úúbállehíjcyáné o
19ॸÁánélliihyéhjáa íhdyúétsihvu wáájácuki. 29ॸAabée ó waajácú apááñéré
itsájtyéébeke neébe: ítyaúhbajúúné hallútú ditye ehdu
—‫ع‬ʣɰ͑әɗ̲ɞ́́ŃΎ˔ľӕәә¡́́Ń͑ľ? dííbyeke dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáne. k͑ľҡѸɰɰ͑
20ॸÁánélliihyéhjáa neébe: íjcyáturó ditye tééné hallútú
—Tamúnaáne jodíómú pítyácójcatsí icyúvéhoojánúúbeke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóiyóne.
ukévá iñééiñe péjcore u tsájtye 30ॸÁábeke íñe diéllevu ó wallóó imúnaa
Páávoróké diityé avyéjujté éllevu dityévá íjcyarómé dííbyeke illííhyánuíñé

ɗĀɞ́́ΎĀɞɞ¡ֆľ˔ľɰɰ͑Āɞɞ¡ֆľĀɞҡֆәɞʮËֆ͑Ń pítyácójcatsíñé o wáájácúnema.
ihjyu. 21ॸÁróneri tsá u ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéityúne. Áámeke o néé ditye páñetu diéllevu
Ijcyámé 40-mevá ehnííñevu dííbyekévá ɗЙֆŃŃ͑ľĀɞȍֆә̲ɰфɗɗ͖ŃŃɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú
illííhyánu árucóónuímye. Aame néjcatsí dííbyedítyú iíjyácunúhijcyáne.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľԮɗ̲ֆŃŃ͑ӕɞ͖ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ Ahdícyane wái diícyaj.”
lléébónáa ipítyácójcatsíñe. Aamévá 31ॸEhdúhjáa néhaamɽ ‫ڟ‬má tsodáhómú
dííbyeke illííhyánútúné hajchótá tsá pejco tsajtyé Páávoróké Ajtíípatírí

ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá májchóityúne. Aame ícyooca coomívú íavyéjuube néhdújuco. 32ॸÁáné
tehmé muhdú diityéké u nééneréjuco. ҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevúhjáa tsaate tsodáhómú ulléríyée
22ॸEhdúhjáa dibye tsodáhómú pééme ílluréjuco óómiñe íhcyóómivu.
avyéjúúbeke úúbálléné boone Áánetúhjáa tsijtye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júmudíi péémeréjuco
ipítyájcóóbeke neebe dibye muucá cóhbaavéné Páávoróma. 33ॸAaméhjáa
iúúbállétu teéne. Tsetsaréavu ávyéjúúbedívú dííbyeke
iúújetétsóne ajcú teene waajácúhaamɽ ‫ڟ‬vú
oԮֆŃʮӕӕ¡ľЬŃŃфɞŃ́́ľԮӕ dííbyeke. 34-35ॸÁhaamɽ ‫ڟ‬hjáa ávyéjuube
ЬԮΎфΔ˔ŃĀɗҡֆľՓ́́ΎΔ͑ľ iéévéné nɽ ‫ڟ‬jcáutu dilló Páávoróké kiá
23ॸÁtsihdyúhjáa diibye ávyéjuube múnáajpí dibye íjcyane. Aanéhjáa
míítyétsikye ítsodáhómú avyéjujtédítyú ҽѸɗфɞɞҡѸɗɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ʮЙɗĀɗ¡ֆľɞʮËֆ͑ľ
ɰЙɽ ‫ڟ‬úváne néé dityétsí iújcu 200-meváké iwáájácúne neébe:
—Cána óvíi ímichíi díhyallúvú dííbyeke u wáájácu muhdú nééné

páhduváré úúbállehíjcyámé wajtsɽ ‫ڟ‬ déjúcotu muha meúúbállehíjcyáné dííbyé
mewáájácu muhdú úúma tene íjcyane. hallúvu. Ehdúhjáa neebe Téétoro
Áánemáhjáa neebe ditye ipícyo Pééríkyeé.
dííbyeke ávyéjuube Heróódeúvu jávu. 9ॸTéhduréhjáa tétsihyi íjcyame tsijtye
jodíómú nehíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎľȍĀӕҡľ͑ľ

oԮֆŃʮӕӕ¡ľЬŃŃфɞә̲ɰՓԮә íjcyane. 10ॸÁánélliihyéhjáa ávyéjuube
ЬԮΎфΎɞȍʮֆӕԮ͑ľ Pééri úbahcyó Páávoróké dííbyeréjuco
24
1ॸÁtsihdyúhjáa tsáhojtsɽ ‫ڟ‬j iíhjyúvaki. Ahdújucóhjáa dibye nééneé:
coojɽ ‫ڟ‬vatu páñétúejpi llúúvájté —Muurá ó waajácú múhdúné
avyéjuube Ananíá tsáá Tsetsaréavu ЙɗʮËֆ¡ʮӕËΔɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰфɗɞ̲ɞҡֆә͑Ńȍʮɽ ‫ڟ‬
túkevéjtsojtéma. Áámemáhjáa téhdure ímibájchoobe u íjcyane. Áánéllii mítyane
Téétoro tsáá ímityúné múúne méénúmé ó ímíjyuuvé táicyánéjcú o úúbálléneri.
hallúvú íhjyúvaábe. Aaméhjáa diibye 11ॸAane ihdyu cáhawáá óvíi apááñéré ú
ávyéjúúbedívú iwájtsɽ ‫ڟ‬ne úúballévá waajácú Jerotsaréevúu Píívyéébeke o

ímityúné Páávoró hallúvu. 2ॸÁábekéhjáa dúúrúvájétsihdyu botsíi 12 coojɽ ‫ڟ‬váré
diityé éllevu ditye tsájtyéébé hallúvú meíjcyane. 12ॸҽѸȍ̲әȍΎ˔ľʮҡֆә̲ɰҡә
Téétoro úúballéjucóó ávyéjuube tsaatémá o táhjájcatsímyeke o
Pééríkyeé. Neebéhjápeé: ííbórɽ ‫ڟ‬nuhíjcyáné duurúvájá pañévu,
—Ávyéjuúbej, mítyane uke muha pihcyáávejááné pañévu, tsiéllehjɽ ‫ڟ‬vu.
météhdujtsó múúhá avyéjuube u íjcyaabe 13ॸAane muurá íjtye ávyeta tsá wáájácutú
pane u wáájácúúbé túkevéjtsójú pañe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú táhallúvú iúúbállehíjcyáne.

muha tsaímíyé meícyahíjcyánélliíhye. 14ॸÁánetu cáhawáá uke o úúbálle
3ॸMuurá muha páhduube dítyúkevéjtsójú Й͖ŃфŃҡɰȍĀŃ̲ә͑әԮәӕ
pañe méijcyáhi. Áánéllii mítyane uke cáánívahíjcyaabe Píívyéébeke o
muha météhdujtsó múúhá avyéjuube u ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéébeke o úraavyéne. Dííbyeke ihdyu
íjcyáábeke. 4ॸAane mítyane uke o ó úráávyehíjcyá béhjɽ ‫ڟ‬jtori eene múhdurá
túhújtsótu uke o néé okéi u lléébúcunú ditye óhdivu ɽ ‫ڟ‬tsúcunúhíjcyájɽ ‫ڟ‬jtori. Aabe
múhajchótáwuú úúma o íhjyuváne. idyé ó cáhcujtsó dííbyé ihjyú uubálle
5ॸMuurá muha méwaajácú áánu ávyeta múnáá waajácúhaamɽ ‫ڟ‬netu dííbyé
panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri íjcyáné jodíómuke ҡәȍ¡ʮӕËҡә͑ә̲ľɞ͖Ńȍʮɰ̲ҡѸɞ͖ľȍʮɰ
ííbórɽ ‫ڟ‬nuubéré péhijcyáne. Aabe íjcyane. 15ॸMuurá ditye cáhcujtsódúré
natsarénómuube Jetsóoke dííbyeke o cáhcújtsoobe ó waajácú
úráávyehíjcyámedítyú ímichi páñétúejpi. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ńȍʮɰ̲ɞ̲ɞҡֆәфΎ̲Ńȍʮɽ ‫ ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń
6ॸMuuráhjáa duurúvaja dibye ¡Δȍɰɰɞ͖ľ. 16ॸÁánéllii ó imíllehíjcyará
tútávájtsóíyónáa muha meékéévéébema tsaímíyé Píívyéébema o íjcyane. Áhdure
méimíllerá teene meímíbajchóné muhdú idyé ó imíllehíjcyará tsaímíyé
múúhá taúhbaju néhduú. 7ॸÁrónáacáa mɽ ‫ڟ‬amúnáama o náhbévájcatsíñe.
tsodáhómú avyéjuube Ríítsia múúhá 17ॸAabée muurá múhdúne píjcyá lliiñé
hójtsɽ ‫ ڟ‬pañétú dojtúcú dííbyeke. tsiélléhjɽ ‫ ڟ‬ΎЙŃȍɞʮËֆҡѸɗȍĀֆӕΎҡѸҡɗɗ͖әʮɰ

8ॸÁánemáa neebe dííbyé hallúvú múnáake o pɽ ‫ڟ‬aabóvaabe idyé dííbyeke o
úúbállehíjcyámé itsáá diéllevu. Ahdújuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúve iyámeke o cóvájtsóneri. 18ॸÉhdurée
íñe muha metsááne diéllevu dííbyé ͑Ń͑ŃȍʮɰфɗĀӕӕфәԮʮЙ͖ľΎɞʮËֆ¡ľ˔ľ
hallúvú muha meúúbállehíjcyáméjuco. oҡѸɗɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľҡ̲ә͑Ύ˔ľ
Aane cáhawáá óvíi páñetu ú dilló ájtyumɽ ‫ ڟ‬dityée méénuhíjcyádújuco tééjá
lluuváábedívú o ímíbájchómeííbyeke. Téénélliihyéhjáa wáájácúroobéré

Áánáacáa tsá tétsihyi tsijtye ijcyáturóne. pɽ ‫ڟ‬úvahíjcyá dííbyema iíhjyúvaki.
Aabée tsáháturo téijyu muucá o 27ॸEhdúhjáa pajtyéné míñéécú pijcyábá
ííbórɽ ‫ڟ‬nutúne. 19ॸAane bo óvíi eene hajchóta. Átsihdyúhjáa Pééri ílluréjuco

táhallúvú úúbállehíjcyámé ííllevu itsááne ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné ávyéjuube iíjcyane. Áábé
úúballévá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɗҡֆә͑Ńҡȍ́́әфɞ cápayóóvéhjáa Póótsio Péjtóréjuco
íjcyáhajchííjyu. 20ॸÓvíikyéhde aatyéré úcaavéne. Aanéhjáa Pééri jodíómuma ímí
úúballé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyúnéhjáa tamúnáá iíjcyane iímílléne pícyoíñú cúúvejávúré
avyéjujtémá o méénune iájtyumɽ ‫ڟ‬ne. diibye Páávoróke.
21ॸÁáneráhjáa apááñéré diityémá o
íjcyaabe pámeere lléébónáa o nééhií: ЬԮΎфΎЬŃʮҡΔә̲ɽ ‫ڟ‬Փфɗ
25
“Oke íñe ámuha médíllohíjcyá dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń 1ॸAanéhjáa diibye Péjtóréjuco
¡Δȍɰɰ͑ľΎËȍËәʮҡѸΔ͑Ń́́ɗɞȍֆľ.” tééné iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbedívú
22ॸEhdúhjáa Páávoro néénéllii úcááveebe pápihchúúj coojɽ ‫ڟ‬vatu péé
ávyéjuube Pééri ílluréjuco tééné ihjyu Tsetsaréatu Jerotsaréevu. 2ॸÁábekéhjáa
ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné ímíhyéhjáa dibye téhullévú túkevéjtsojtémá llúúvájté
úráávyenéjcú iwáájácúnélliíhye. avyéjujte úúbállépejtsó ímityúné Páávoró
Áánemáhjáa neebe diityéke: hallúvu. 3ॸÁánemáhjáa nééme dibye
—¿A ehdúhaca teéne? Ané óvíi ɰЙɽ ‫ڟ‬úva dííbyeke Jerotsaréevu. Aaméhjáa
tsodáhómú avyéjuube Ríítsia tsáá botsíi pítyácójcatsíyá juuva iárucóónúne
ámúhama meímíbájchoki. dííbyeke illííhyánúpéjtsoíñe. 4-5ॸEhdúhjáa
23ॸEhdúhjáa diityéké iñétsihdyu neebe diibye ávyéjúúbeke ditye néérónáa neebe
tsáápi tsodáhómú avyéjúúbeke dibyéi diityéke:
tétsihvúré ipícyo dííbyeke. Áánemáhjáa —Bo néhi caatyé ámúhadítyú ávyéjujte
neebe dibye ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtso imúnaa dííbyeke íjcyame óóma Tsetsaréavu mepe ámuha
iááhɽ ‫ڟ‬vehíjcyaki. téhullévú meúúbálle dííbyé hallúvú
24ॸÁtsihdyúhjáa tsúcájá iíjcyánetu Pééri ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńľɞ̲ɗҡֆә͑ŃĀɗ¡ֆľ
tsiiñe tsáá dííbye éllevu mewa méénúhajchííjyu. Muurá téhulle diibye
Drotsíírama jodíómulle téhdure cúúvéjari. Áhullévú lléváhréjuco tsiiñe o
íjcyállema. Aabéhjáa pɽ ‫ڟ‬uvá diibye pééhiñe. Ehdúhjáa neebe Péjtoó.
Páávoróké dibye diityétsima iíhjyúva 6ॸAabéhjáa teene Jerotsaréeri ijcyá
muhdú Jetsocríjtoke mecáhcújtsónetu. íhyotsɽ ‫ڟ‬tú pápihchúúj coojɽ ‫ڟ‬váubáhjápeé,

25ॸÁánélliihyéhjáa ihjyúvaabe muhdú íhjyáa mityá pahójtsɽ ‫ڟ‬cúj coojɽ ‫ڟ‬vaj.
tsaímíyé meíjcya íimítyúnéjcutu Átsihdyúhjáa péjúcoobe Tsetsaréavu.
metéhmémeíñetu. Áhduréhjáa ihjyúvaabe Ááné tsiíjyúhjáa teene idíllóítsihvu
nihñéétsihvúré Píívyéébe muhdú iácúúvéne pɽ ‫ڟ‬uvájúcoobe diibye
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné ímíbájchóíñetu. Páávoróke. 7ॸÁábekéhjáa ditye
Ááneríhjyáa ávyéjuube iíllityéne dííbyeke wájtsɽ ‫ڟ‬tsóóbedívú Jerotsaréetu pééné
nééhií: jodíómú ipíhcyáávéne dííbyé hallúvú
—Wa ílluréjuco dipyej. Néhijyáca idyé әә¡́́ŃʮӕËΔΔɞ̲ɞҡֆӕ͑Ńȍʮɰ. Ároméhjáa
tsiiñe uke ó pɽ ‫ڟ‬úvaá múhtsima u íhjyúva íllure báñúmeíhi. 8ॸAabéhjáa Páávoro
téénetu. íicyánéjcutu nééhií:
26ॸAanéhjáa diibye Pééri ijyácunúhijcyá —ҽѸȍҡӕфΎҡѸ̲ɰɰ͑ɞ̲ɗҡֆә͑ŃΎ
dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰĀɞԮәЬԮΎфΎȍĀΔɞֆΔ͑ľфɗ méénutú tamúnaa jodíómú taúhbájutu,
ílluréjuco dííbyeke iíjchívyétsoki. téhdure diityé duurúvájatu. Téhdure
tsáháturo páñétúejpi romáánómú nééhií: “Tehdu muha romáánómú

avyéjúúbedítyú ímityúné o íhjyúvatúne. peecútéré muucá medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
9ॸEhdúhjáa Páávoro néérónáa Péjto tsaate tsíjtyé hallúvú úúbállémema ditye
dííbye múnaa jodíómuma ímí iíjcyane díllócatsítyúhajchííjyu.” 17ॸEhdúu o
iímílléne néé dííbyeke: néérónáa ditye óhdivu
—¿Aanéhaca ú imíllé Jerotsaréevu ЙɞȍËֆԮŃʮәËΔΔ͑Ń́́ɗɗՓҡѸɞʮËֆΎΎʮɰΎ
̲ľɞ̲ɞ¡ʮËȍΔ͑Ńľľ͑ľɰɰ͑Āɞȍֆ́́әԮә díllóítsihvu o íjcyáne ó pɽ ‫ڟ‬uvá dííbyeke.
ditye úúbállehíjcyáne? 18ॸÁábe éllevúu tsááme ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬dííbyé
10ॸÁánélliihyéhjáa neébe: hallúvú úúbállehíjcyáme. Aanée ó
—Árónáá muurá tétsihyíjyuco oo ehdu ɰʮҡѸәËӕ͑әɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗ¡ֆľɞ̲ɗҡֆә͑Ń
nénéhjɽ ‫ ڟ‬ámuha romáánómú méénuhíjcyáné dííbyé hallúvú ditye
meímíbáchohíjcyáitsíí amúhá avyéjuube úúbálleíñe. Árónáacáa tsá tehdu tene
méménútsihyi. Aane muurá ú waajácurá néétune. 19ॸApááñérée nehíjcyámé Jetsóó
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyúné o méénúturóné tamúnaa dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔ¡ľ˔ľĀɗ¡ֆľَɞʮËֆ¡ľٔɗ͖ŃŃ͑ľ
jodíómuma. 11ॸMuurá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń úráávyehíjcyáne. 20ॸƄȍĀәӕ͑Ń͑ľȍʮɰΎ
ímityúné o méénuca ó pájámeíiyá oke ímíbájchóítyúrónéllii ó neerá dííbyeke
ditye illííhyánuki. Keená ‘tsáhaá’ o dibye ímílléhajchíí Jerotsaréevu muha
nééiyóne. Áánetu íñe táhallúvú ditye dííbyema teene meímíbájchotéki.
úúbállehíjcyáronéhjɽ ‫ ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń 21ॸÁrónáacáa imílleebe páñétúéjpimáyé
íjcyátúhajchíí tsá oke múha ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóityú Agójtoma teene iímíbajchóne.

diityé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévu. Áánéllii ó imíllé Áánélliihyée dííbyeke o néé dibyéi
ámúhá avyéjuube páñétúejpíyé óóma cúúvéjaríyé iíjcya dííbye éllevu o
teene ímíbajchóne. wállóótúné hajchóta.
12ॸEhdújáa Páávoro néénéllii Péjto 22ॸEhdúhjáa Péjto Agríípake
pámeekéré ípítyácócatsíhíjcyámeke úúbállénéllii neebe dííbyeke:

ipíjyúcúmema idíllójcatsíñe néé dííbyeke: —Aane ihdyu ó lleebúcunúiyá téhdure
—Ehdu idyé muuha romáánómú dibye íhjyuváne.
avyéjuube páñétúejpíyé úúma Áánélliihyéhjáa Péjto nééhií:
ímíbajchóné u ímilléné ané óvíi dííbye —Cáhawáá óvíi péjcore tsaabe dibye
éllevúréjuco u pééneé. Ehdúhjáa Pejto íhjyuváné u lléébúcunúki.
néé Páávoróke. 23ॸEhdúhjáa Péjto dííbyeke néénéllii
ҡѸɞʮËֆΎΎʮɰҡѸɗɗ͖ľҡѸ̲әҡѸɞkǣфɞЙ̲әҡѸɞ
ЬԮΎфΎԮֆŃʮӕӕ¡ľkǣфɞɞЙә̲ɽ ‫ڟ‬Փфɗ méwama. Ávyéta ímíhjyáa iícyáávéne
13ॸÁtsihdyúhjáa idyé múhdúj aahɽ ‫ڟ‬vemútsí dííbyé já pañévú tsodáhómú
coojɽ ‫ڟ‬vatúrá tsijpi ávyéjuube Agríípá péé ԮֆŃʮӕʮҡŃ̲ҡѸɗʮҡֆľҡŃËΎΎ̲ɞɰȍҡѸәҡӕʮҡŃ̲.
mewa Bereníítsema Tsetsaréavu Péjtóke Áánáacáhjáa Péjto pɽ ‫ڟ‬uvájucóó diibye
ááhɽ ‫ڟ‬vetémútsi. 14ॸAamútsíhjyáa téhulle Páávoróke. 24ॸÁánemáhjáa neebe diityéke:
íjcyámútsikye diibye Péjto úúballé —Ayúju, ámuúha, pámeere íñe
Páávoro tétsihyi íjcyane. Neebéhjápeé: múhdumé ávyéjuube Agríípama
—Íjcyaabe íchihyi tsaapi cúvéhóójari meíjcyamej. Áánújuco íchii dííbyé
Pééríi pícyoíñuúbe. 15ॸÁábé hallúvúu hallúvú ímityúné Jerotsarée múnáama
jodíómú túkevéjtsojtémá llúúvájté Tsetsaréa múnaa oke úúbállehíjcyaábe.
avyéjujte ímityúné oke úúbálleté Áánúdityu nehíjcyámé dííbyekévá
Jerotsaréeri o íjcyáábeke oováa illííhyánúiyóne. 25ॸArónáa íjcyánejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
dííbyedívú o méénútsoki. 16ॸÁrómekée o déjúcotu dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyóne. Áábeke ó
wálloó páñétúejpi Agójto éllevu dííbyema muha meíjcyame Píívyéébeke paíjyuváré

teene dibye iímibájcho dííbyerée méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyá dibyée nééne muha
ímíllénélliíhye. 26ॸÁábedítyú diibye ̲ʮҡֆә̲ɰ˔ɗ. Ehdu nééné hallútú íñe
páñétúéjpikye o cáátúnúiyóné o tamúnaa táhallúvú ímítyunéhjɽ ‫ڟ‬
ɽ ‫ڟ‬tsámeíhíjcyárónáa íñe ámuha úúbállehícyáhi, Ávyéjuúbej. 8ॸ¿Ácooca
metsáánéllii ámúhadívú ó ijchívyetsóhi. ámuha tsá mecáhcújtsotú Píívyéébe
Áábeke cáhawáá óvíi aabye ávyéjuube dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ľ˔ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ?
Agríípá dilló muhdú dibye úúballéné
botsíi mecáátunúné páñétúejpi ávyéjúúbe ͅӕȍĀәɽ ‫ڟ‬ȍĀŃӕԮӕЬԮΎфΎæфɞʮҡΔӕфԮֆľ
éllevu mewálloóki. 27ॸMuurá tsá tene ̲ә͑˔ľЙҡѸфɞËֆΎȍɞʮËֆ͑ľ
ímityú tsaapi cúúvéjari íjcyáábeke 9ॸÓpée muurá idyé o íjcyároobe
pecútéré mewálloone páñétúéjpi éllevu Natsarée múnáajpi Jetsóodítyú ímityúné

ímichi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né déjúcotú dííbyeke mewálloone o ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞ͖ŃΔɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆҡľȍĀәʮӕËΎΎ
úúbálletúmére. Ehdúhjáa Pejto néé méénune. 10ॸEhdúu ó méénuhíjcyá
diityéke. Jerotsaréeri. Muuráhjáa llúúvájté
avyéjujte oke néhdújuco cúvejáánuubéré
kǣфɞɞЙә̲ɰՓԮәЬԮΎфΎ o péhijcyáné cahcújtso múnáake.
әә¡́́Ń̲ӕȍĀәɗɞËֆȍɞʮËֆ͑ľ Téhdurée tsaméhjɽ ‫ڟ‬juco muha
26
1ॸAanéhjáa Páávoróké diibye mepítyácójcatsíñe tsaatéké
ávyéjuube Agríípá nééhií: medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyáne. 11ॸEhdúu diityéké
—Cána dihjyúvaj. ɽ ‫ڟ‬cúbáhraabéré ó pehíjcyá pihcyáávejááné
Ahdújucóhjáa dibye íhjyuváne. pañévú dityéváa teene ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
2ॸNeebéhjápeé: uwáábojúhacáa íjcyane icyáhcujtsóné
—Ávyéjuube Agríípaj, mítyane ó ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóroki. Áámekée tsárí o
ímíjyuuvé muhdú tamúnaa jodíómú ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne pátsáríjcyoobéré ó pehíjcyá
íjcyarómé táhallúvú ímítyunéhjɽ ‫ڟ‬ pahúlleváré tsííñé iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri
әә¡́́ľȍɞʮËֆ͑ľҡӕɞËֆΎΎËĀɞә̲ɰՓԮәΎ ɞʮËֆфΔËΎΎ̲ɞʮɰфɗ.
íhjyúváneri. 3ॸMuurá ú waajácú muhdú
muha meícyahíjcyánéhjɽ ‫ ڟ‬hallútú ЬԮΎфΎҡѸɗɗ͖ľәә¡́́Ń̲ӕȍĀә
metáhjácatsíhijcyáne. Aane cáhawáá ˇľҡѸΔΎ˔ľɗËֆȍËӕʮҡѸΔ͑ľ
ímíñeúvú lleebúcunu úúma o íhjyuváne. (Hch. 9.1-19; 22.6-16)
12ॸAabée idyé téénevúré ó peerá
ͅӕȍĀәЬԮΎфΎɞËֆȍɞʮËֆ͑Ń Damájcovu llúúvájté avyéjujte oke
ˇľҡѸΔΎ˔ľɗËֆȍËәʮҡѸΔҡә͑ŃɰȍĀľ wállóónélliíhye. 13ॸÁrónáacáa juuvávyú
4ॸMuurá waajácúmé muhdúhjáa cójɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ľ͑әȍ¡ʮËȍәľȍ͑ɞɞ͖ľԮӕ
diityémá o píívyene Jerotsaréeri múúhá íámɽ ‫ڟ‬tsaráhcó íjcyane peete óhdivu
ɗɗ͖әʮɰфɗ. 5ॸTéhdure waajácúmé cádiivyéné pámeere oke náhbénúmema
táováhtsadítyúré paritséómuube o múúhakye ajchúcunúhi. 14ॸAamée muha
íjcyaabe íñe muha meúráávyehíjcyajɽ ‫ڟ‬jtó o máákityé baavújuco. Áánáacáa oke tsaapi
úraavyéne. Aane téhdure iímílléhajchíí muuha heeberéómú ihjyúrí nééhií: “Tsáo
úúbálléiyóme. 6ॸÁábeke íñe oke íchihvu Tsááoroj, ¿ɽ ‫ڟ‬veekíami oke ú
tsivámé Píívyéébée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémeke pátsárícyohíjcyaj? Muurá uure ú
ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸΎɞ͖Ń̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľ tútávátsámeíhijcyá éhne múúne ócáji
néhijcyáné o cáhcújtsónéllii teene oke naatsóú iñúbɽ ‫ڟ‬jcóne iiye
idílloki. 7ॸMuurá 12-nevá dohjɽ ‫ڟ‬ba múnaa tútávájtsámeídyu.” 15ॸÁánélliihyée o néé
dííbyeke: “¿Aca múha uu, Ávyéjuúbej?” ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri meke pámeekéré tsííñé
Áánélliihyée oke neébe: “Oo Jetsóó oke u iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnáama úújétsoíñé tsúúca
pátsárícyohíjcyaábe. 16ॸAhdícyane mééma pajtyété íjcyájucóóne.
ílluréjuco díjyocúúve. Muurá íñe ícyooca Áhduréhjáa nehíjcyámé diibye
úhdivu ó bóhówaavé óhdityu íjcyáné ҡӕʮ˔Ń͑әľʮЙɗɞʮËֆɞ͖ŃĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vetu bóhɰɽ ‫ڟ‬be.
uwááboju u méénuki, áhdure bóónétu
tsiiñe úhdivu o bóhówájtsóné uwááboju u ЬԮΎфΎɗ̲ɞ́́ľфkǣфɞɞЙ
méénuki. 17ॸAabe ijcya uke ó llííñeé ËȍËӕʮҡѸΔ͑ŃˇľҡѸΔΎ˔ľ
Āɗ̲ә͑ʮΎĀɞΔ̲ӕ̲ҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ 24ॸEhdúhjáa Páávoro íhjyúvárónáa Péjto
uke imyéénútuki. 18ॸÁánéllii uke ó wallóó kéévánécoba nééhií:

dityé éllevu diityéké u wáájácútso —¡Muúbe, mítyane u wáájácúneríubá
Naavéné hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe iícyahíjcyánetu ditye ílluréjuco u méívaténe!
iíjchívye Píívyéébé icyánejcúvuréjuco 25ॸÁrónáacáhjáa neébe:
diityé imítyuháñé ílluréjuco —Tsá o méívatétúne, Ávyéjuúbej.

ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeímyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎɗɞʮËֆ ‫ڟ‬
ʣ̲ɰ͑ŃΎ͑ŃŃȍɗɞ. 26ॸMuurá áánu
dííbyeéjte.” Ehdúu oke neebe Jetsóo. ԮֆŃʮӕӕ¡ľkǣфɞɞЙҡŃ͑ľȍʮɰЙ͑ľľфľɞ̲ɞ

waajácúhi. o͑Ń́́ɗɗĀɞɞ¡ֆŃȍә̲ɰфɞֆŃɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
ЬԮΎфΎ͑ԮŃĀә͑ŃŃ͑ľɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡľ͑ľËȍËӕʮҡѸΔ͑ľ ͑әȍ͑ŃԮŃҡӕӕ¡ľΔɗȍʮֆәԮҡŃ͑ľȍʮɰ
19ॸAhdícyane tsáháa naavédú nééne teevétaríyé méénúmeíhíjcyátúnélliíhye.
óhdivu bóhówaavéné cáhcújtsótuube o 27ॸAhdícyane, Ávyéjuube Agríípaj, ¿a ú
íjcyatúne, Ávyéjuúbej. Muuráhjáa tééné cáhcujtsó éhnéhjáa Píívyéébé ihjyú

pañe o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tene ó cáhcujtsóhi. 20ॸAabée ӕӕ¡́́ľ̲ә͑͑ŃȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ? Muurá ó
muurá Damájco múnáadítyú ó waajácú u cáhcujtsóne.
úwáábótujkénúhi. Átsihdyúu 28ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
úwááboobéré o péé Jerotsaréetújuco —Úubá ú imíllé áyánéwuúré u

Й͑ľľфɞֆŃˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰфɗ. Aabée jodíómú úwááboróné o cáhcújtsóne
íjcyátúrómeke ó nehíjcyá ditye ímityúné Críjtoéjpiyéjuco o íjcyáiyóne.
iícyahíjcyáné ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne 29ॸÁánélliihyéhjáa neébe:
Píívyéébekéréjuco iúráávyeki. Áhdurée ó —Muurá mítyane o úwaabóné u

nehíjcyá tééné uwááboju néhdújuco cáhcújtsóiyódúré idyé áyánéwu o
iíjcyáneri ditye iwáájácútso tsíjtyeke úwaabóné ú cáhcújtsóiyáhi. Áánéllii
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸɞȍĀֆӕфŃʮӕËΎɗɞʮËֆ͑ľ. ̲ӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡ΔΔ
21ॸÉhdurée nééné hallútú tamúnaa táúmeíhijcyá o úwaabóné ámuha
íjcyarómé oke duurúvájá pañévú mecáhcújtso íñe múhdumé oke ámuha
iékévéébeke imíllerá illííhyanúne. melléébúcunúhijcyámé o íjcyadu ámuha
22ॸÁroobe íñe íjcyoojɽ ‫ڟ‬vújuco Píívyéébe meíjcyaki. Tsá idyé íñe úwáñehííñema o
Ύ˔ľЙɰ¡Δ͑ľфɗɞ̲ɞĀɞɞ¡ֆľ˔ľΎ íjcyadu ámuha meíjcyáiyóné o néétune.
úráávyeebe o úwáábohíjcyáné dííbyé 30-31ॸEhdúhjáa Páávoro nééné boonétú
ihjyu pámeekéré ɽ ‫ڟ‬dáátsojtémáyé pámeere tétsihyi íjcyame tsiéllevu

ɽ ‫ڟ‬htsútujtéke. Aabe tsáháturo tsáma o ipyééne tsamééréjuco néjcatsíñe:
néhíjcyatú éhnéhjáa Moitséeúvuma —Tsáháturo muurá dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɰɰ͑
ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńɗȍʮֆәӕӕ¡́́ľ̲ә͑ɰɰ͑ ímityúné méénutú tééné déjúcotu
ɞʮËֆɞ͖Ńәә¡́́ľȍɞʮËֆ͑ŃҡѸɰʮɽ ‫ڟ‬jtoríye. ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyóne. Aabe tsá cúvéhóójari
23ॸMuuráhjáa nehíjcyámé Críjto íjcyáítyuróne.
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeítsihdyu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe 32ॸÁhduréhjáa Agríípá Péjtóke nééhií:
—Muuráhjáa ihdyu tsúúca teene muha meúlléiyóné tsúúcajáa

ijchívyéíyoobe páñétúéjpi nííjyáréjuco íjcyaíñé pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬júcóónélliíhye.
máavyéjúúbemáyé teene iímíbajchóné Áánélliihyée Páávoro diityéké
iímíllétuca. ityéɽ ‫ڟ‬búwajtsóné neeráhi:
—Ámuúha Ávyéjujtej, ó waajácú
ЬԮΎфΔ˔ŃĀɗҡֆľѠΔΔ̲ԮӕՓ́́ΎΔ͑ľ mepééne ápíchó nééiñe. Muurá tsá
27
1ॸAanée tsúúca múúhakye apáámɽ ‫ڟ‬фŃËәәʮәՓ̲ɰՓǣΔΔΔԮŃɞҡֆӕфΔ͑ľ.
Itááriávú iwállóóíñeri Téhdure muurá méwágóóóvéiyáhi.
ihjyúvájcatsímye. Áánáacáa Páávoródívú 11ॸEhdúu Páávoro néérone tsá
tsijtye cúúvéjari íjcyámema ajcújucóómé tsodáhómú avyéjuube cáhcújtsótúne.

tsodáhómú avyéjuube Jóórióké tsáha Téémɽ ‫ ڟ‬aabájajtétsikyérée téémɽ ‫ڟ‬
múnaa ‘Agójto’ némeíñé avyéjúúbema cáhcújtsoóbe. 12ॸÁijyúu
tsodáhómúéjpikye. 2ॸAamée muha muha meíjcyamújcó tsá ímityú tétsii
méújcámeíjyucóó Adaramíítíój muha úúníjya mepájtyéíyónáaáca.
ËӕӕʮәՓ̲ɰoҡѸɗɗɗ͖әʮɽ ‫ ڟ‬mujcójuunévú Áánélliihyée muha méɽ ‫ڟ‬jtsámeí mepéjúco
pééɽ ‫ڟ‬mɽ ‫ ڟ‬pañévu. Áámemáa múúhama tétsihdyu muha meɽ ‫ڟ‬hnáhóhajchíí
kфɗʮҡËΔЙŃŃͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰ meúújeté Peníítsé mujcóvú Créétá
múnáajpi Tetsaróónicárí ícyahíjcyaábe. caapáhó pañe nuhba
3ॸk̲ŃľҡѸɞʮËֆΎΎʮɰ̲ӕȍ̲ŃәәʮľҡŃ áábatéhíjcyánéjcúéraahócuri
Tsidóovu. Átsihvúu diibye tsodáhómú íjcyácoomívú tétsii muha mepájtye
avyéjuube Jóório Páávoródí ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne úúníjyaá.
ɽ ‫ڟ‬hvejtsó dibye íñahbéva múnáake
˫ɞɞʮֆŃ¡̲͑ɞɞʮֆ¡̲ɞҡֆ͑ľ̲ΔΔфɗ
iááhɽ ‫ڟ‬veki. 4ॸÁtsihdyúu muha
tsíñejcúemóvú mepéémeke kííjyeba 13ॸÁánáacáa tsíñejcútú áyánéwu
wááome ‘Chíípere’ némeíñé caapáhó kííjyeba muha mepééíhullévú íójcónéllii
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËӕҡӕ̲ŃЙʮҡֆŃȍɗ. 5ॸAamée muha ɰʮҡѸәËӕ͑ә̲Ń̲әӕЙŃȍĀӕҡľ͑ľ͑ŃŃ͑ľŃ.
Pajpííriámá Tsiríítsíá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cú tujkévetu Áánélliihyée tsúúca muha mepéjucóó
mepájtyeme méúújeté Míírávu Ríítsiá Créétá caapáhó úníuélleríye. 14ॸÁróné
iiñújɽ ‫ ڟ‬coomívu. illúhwuúrée múúhakye ávyéta tsɽ ‫ڟ‬jpá
6ॸÁtsihyíi diibye tsodáhómú avyéjuube nééné kiijyébá waaó tsiéllevúre. 15ॸAamée
ʮҡֆә̲ɰҡŃҡѸɰɰ̲ɰËәәʮәՓ̲ɰkфľʮĀфɞɞľ̲ɰ muha metúkévéjtsómeíyónáa
ʊҡфɗɗɗ͖әʮɰԮӕЙŃŃ̲ɰɽ ‫ڟ‬. o̲ɰфɞֆŃʮӕËΔΎ meíoovéjúcóónéllii awáá muha
muha mepééne téhullévu. 7ॸAamée muha meɽ ‫ڟ‬hvéjtsómeímyeke waaóne. 16ॸAamée
pívájcoojɽ ‫ڟ‬vájuco mepéhijcyámé ‘Cáráoda’ némeíñé caapáhó bóunáálletu
ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu Níídó cóómí tujkévetu muha mépajtyé imíchi kííjyeba
mepájtyeme tsapéhdúré mepééíyónáa íjcyátúnéjcuri. Átsihvúu mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néwu muha
kííjyeba múúhakye tsiéllevúré wááome ̲ľҡѸҡֆľȍɞʮËֆ̲ɰ̲ŃӕʮËә̲әәȍЙ͖ŃԮә
muha ‘Créétaá’ némeíñé caapáhó hallú ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu. 17ॸAamɽ ‫ڟ‬ɰɗ͖ŃфɗʮËֆфΔ͑Ń¡ΎΎ͑ľ
éhnéjcutúréjuco mepééme mépajtyé ɞ̲ӕ̲͑ɰËΔȍЙŃʮËȍɗʮËȍә̲Ń
‘Tsaamóo’ némeítsíí tujkévetu. 8ॸÁtsihdyúu wábyaúúneri. Áánemáa niityétsómé
ɽ ‫ڟ‬htsútúnetu muha mepéhijcyámé téémɽ ‫ ڟ‬ihcyúháñé muháa ‘Tsííteé’ némeíñé
‫ڟ‬
méúújeté tsátsii ‘ʣ̲ɰͅӕʮËΔʮәә͑ľٔ newáyuuhávú mecátsóhóóvetéíyóné
͑Ń̲ľɞҡѸɗȍԮӕѠҡѸľËΔΔ̲ɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬vújuco. apííchori. Áámekée kííjyebáréjuco
9-10ॸEhdúu muha choocówu múúhakye tsájtyene. 18ॸÁáné tsijcyóójɽ ‫ڟ‬ɰ
mépehíjcyáhi. Áijyúu ápíchóhréjuco téhdure ápíchó tene néénéllii ílluréjuco
ditye téémɽ ‫ ڟ‬pííchutáháñé wájojcóné téhí eevémé 27 éévetáréjuco.

pañévu. 19ॸÁtsihdyúu pápihchúúj 29ॸÁtsihvúréjucóo ditye téémɽ ‫ڟ‬
coojɽ ‫ڟ‬ԮҡӕЙ͖ľҡӕҡŃŃ̲ɰŃȍ͑ŃȍʮɰфŃʮӕËΎ dohjɽ ‫ڟ‬wajcyóné níítyetsóné téémɽ ‫ ڟ‬déjúcotu

idyé ditye wájojcóne. 20ॸÁijyúu tsúúca 4-wajcyóvá íjcyane muha néwayúúnetu
pívájcoojɽ ‫ڟ‬vájuco tsá muha cóójɽ ‫ڟ‬ejpi mewápújúúvétuki. Aanée muha
núhbama mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúrúwáúbakéré méijyácunúhijcyá
̲ʮҡֆә̲ɰҡә͑ľ. Aánáacáa kííjyeba metsɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰԮŃʮәËΔΔɞֆΔ͑ľфɗ. 30ॸÁánáacáhjáa
Ńȍ͑ɞɞ͖ľԮәфŃԮֆŃҡɰȍҡѸәҡӕфŃʮӕËΎ téémɽ ‫ ڟ‬wákimyéi múnaa tsuulléene téémɽ ‫ڟ‬
íjcyánéllii tsáhájuco muha meɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú dohjɽ ‫ڟ‬wajcyóné múu níítyetsódú
mepájtyetéiñe. imyéénúnej tééveri mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néwu téhí pañévú
21ॸAamée májchotúmeréjuco muha ͑ɗɗҡֆŃҡѸΔʮәËΎΎфҡŃŃ̲ɰфɗɗә̲ɽ ‫ڟ‬vaki.
meícyahíjcyánáa Páávoro iíjyócúúvéne 31ॸÁánélliihyée Páávoro tsodáhómú
nééhií: avyéjúúbeke nééhií:

—Ámuúhaj, ópée tsáma ámúhakye o —Muurá áátye méhdityu úmɽ ‫ڟ‬váhajchíí
nééne ámuha mecáhcújtsoca tsá meke tsáhájuco mepájtyetéityúne.
metsíváítyuró Créétatu. Aacáa muurá tsá 32ॸo͑Ń́́ɗɗȍֆŃľĀɗɗҡֆľҡѸΎĀȍΔ̲әҡľľ̲ɰ
íllu meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíítyuróne. 22ॸÁrónáa mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬ŃՓәәĀΎȍʮɰՓҡѸȍʮֆәËәЙȍʮËȍɞɞ

ihdyu imíchi méíjcyaco. Tsá néhi téhí pañévújuco.
tsaatéubáré méhdityu muhdú íjcyáityú 33ॸAanée tsúúca metsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vénáa Páávoro
̲ŃʮËӕӕʮәՓ̲ɰՓǣΔΔΔԮŃфΔ͑Ë. nééhií:

23-24ॸMuuráhjané ípyejco o —Tsúúca íñe míñéécú tsemáánájuco
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËәԮľȍɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ mee majchóubáré, cuwáubáré,
múnáájpikye wálloobe óhdivu méénutúme. 34ॸÁánéllii metsu
ibóhówáávéne oke nééhií: “Tsáma tsíeménéuba memájcho tééne tsɽ ‫ڟ‬jpari
díhllityédíñe. Muurá ihdyu tehdújuco meíjcyaki. Muurá tsá muhdú
páñétúejpi romáánómú avyéjúúbedívú u meíjcyáityúne.
úújetéiñe. Áánéllii dijtyééveri Píívyéébe 35ॸEhdúu néébere pááaho iékéévéne
ámúhakye pámeekéré pájtyetétsoó Píívyéébeke téhdujtsó pámeere

ËәәʮәՓ̲ɰфɗ̲ӕȍ̲ľЙŃȍɞʮËֆ̲ľ˔ľ.” ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáaáca. Ááné boonétúu idyóuháyóné
ƄȍĀә͑ľΎ˔ľɞЙֆľʮËΎ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ májchoóbe. 36ॸÁánélliihyée dííbye élletu
nééhií. 25ॸAhdícyane imíchi méíjcya. muha mémajchó dibye múúhakye
Muurá ó waajácú oke dibye néhdújuco nééneri muha meímíjyúúvénema.
mééma tene pájtyeíñe. 26ॸAane muurá 37ॸAamée pámeere teene cúújúwámɽ ‫ ڟ‬pañe
mepámaavémé tsáné caapáhój tohívú muha meíjcyame 276-meva. 38ॸAamée

méwáhtóbaáhi. Ehdúu neebe Páávoro. muha memájchóné boonétú tsiiñe
27ॸÁijyúu tsúúca míñéécú tsemáánájuco wájojcómé téémɽ ‫ ڟ‬pííchutátúu tsáneetsa
muha meúllene. Áámekée tsápejco ɗËֆΔľԮ͑Ńҡľ̲ɰɗԮʮɽ ‫ڟ‬hconúki.
kííjyeba múúhakye tsatyéhijcyá ‘Áádria’
némeíñe móóaríyéjuco tsánejcútú æәәʮәՓ̲ɰՓЙәʮӕӕԮŃ͑ľ
tsíñejcúvújuco. o͑ËЙŃËΔʮЙɰɰ͑ľ 39ॸoɗʮֆәӕҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vevu
téémɽ ‫ ڟ‬wákimyéi
téémɽ ‫ ڟ‬wákimyéi múnaa tsúúca waajácú ̲ә͑ҡѸՓʮËӕҡә˔ŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰфɞ̲ӕȍ
muha ííñujɽ ‫ڟ‬vú mepɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ȍɰ͑ľ. 28ॸÁánélliihyée meíjcyane. Árónáacáa muha máájtyumɽ ‫ڟ‬
eevémé tétsíij páñé iwáájácuki. Aanée tsátsii pádujca nétsihyi néwayúúhá
tétsíij páñé 36 ééveta. Átsihdyúu íjcyane. Átsihvúu imíllerómé
éhnííñéwuúvú muha mepétsii tsiiñe ɰɽ ‫ڟ‬ȍ͑ȍΔȍʮËȍɞɞɗËֆҡѸӕȍʮËΔ͑ŃҡľŃ̲ɰ.
40ॸÁtsihvúu muha mepéé téémɽ ‫ڟ‬ ɰɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáróne nééme tsaapi Píívyéébedu

dohjɽ ‫ڟ‬wajcyóné wátsahcyúme. Áánemáa néébe dibye íjcyane.
ítyúkevéjtsojɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né chíjchuta icyácóroácóne 7ॸÁijyúu teene caapáhó avyéjuube
tsuulléewa wájyámuwa picyóóme. Póóbiríó ihjya tétsihdyu pɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬ré nééjavu

Átsihdyúu muha mepéjucóó teene tsaímíyé múúhakye iwáátsúcúmeke
néwááyúúhá tujkévetu. 41ॸAamée muha panévatúré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyá pápihchúúj coojɽ ‫ڟ‬va.
tsátsii panéjcuvátú ɽ ‫ڟ‬hnáhó nóhjɽ ‫ڟ‬tsihdyu 8ॸÁábéj caaníi téijyu tsiiñáávema
mepájtyérónáa cúújúwámɽ ‫ ڟ‬tújuwa úújeté námedíjcyori chémeebe cuwájá pañe

néwáyúúhatu apáhajchíí wáduhnécu. íjcyáábe éllevu Páávoro ipyééne
Aamɽ ‫ڟ‬ɰԮֆŃҡËΔȍЙŃәәʮľҡŃ̲ɽ ‫͑ ڟ‬Ύȍʮɰ Píívyéébema iíhjyúvátsihdyu dííbyé hallúvú
wáváajcóhi. ɞȍֆΔʮҡѸɰËӕЙɞËֆΔΔ͑ľфɗҡѸәәË¡Δȍɰɽ ‫ڟ‬be. 9ॸAanée
42ॸÁijyúu tsodáhómú imíllerá pámeere téjtohíyí íjcyame
illííhyanúné cúúvéja múnáake ditye chémehíjcyaméhjɽ ‫ ڟ‬iwáájácúne diibye
iíjchíñe iúmɽ ‫ڟ‬vátuki. 43-44ॸÁrónáacáa Páávoró éllevu tsáámekéjuco dibye
Páávoróké diityé avyéjuube bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáne. 10ॸAamée múúhakye
ipájtyetétsóné iímílléne tsá ímílletú ditye idyúúrúváne panévavu ajcú juuvá wáábyuta
tehdu méénune. Áánélliihyée neebe tsiiñe muha tsahííyí mepééíñélliíhye.
múhdumé iíjchiñe píívyetédúmé iíjchi
ííñujɽ ‫ڟ‬vú diityé déjutu tsijtye ЬԮΎфΎѠΔΔ̲ԮәәәʮľҡŃ͑ľ
úméhewáánéúbá hallúrí ipyéékií. Ehdúu 11ॸAamée muha pápihchúú nuhbává
muha mépájtyetéhi. teene caapáhori méijcyáhi. Átsihdyúu
̲ӕȍҡѸɗɗ͖ľ̲ľЙŃŃҡѸ̲ɰkфľʮĀфɞɞľ̲ɰ
ЬԮΎфΎَͅҡٔ͑Ń̲ľɞ͖ŃËЙȍΎфɗ ҡŃҡѸɗȍֆɗәә͑ɞʮֆ¡ЙʮҡֆŃ̲ɰфɗ. o̲ɰҡәӕ
28
1ॸAamée muha téijyu botsíi imyémé kíjtyúmeí míñéécu Píívyéébedi
méwaajácú téjtohí mémé Mááta ditye díllohíjcyánéécu nááve. Tsáne
íjcyane. 2ॸÁámekée múúhakye tétsíi mémée ‘Cájtoó’. Tsííñe mémée ‘Póóroó’.
múnaa ímí iwáátsúcúpéjtsómeke pɽ ‫ڟ‬uvá 12ॸAamée muha Tsiracóótsá mujcójuvu
icyújuwááñúne éllevu muha mepɽ ‫ڟ‬ȍ̲ɰ mecátsúúvetémé tétsii méijcyá

nííjyabáa téijyu állene tsúcó néénélliíhye. pápihchúúj coojɽ ‫ڟ‬va. 13ॸÁtsihdyúu muha
3ॸÁánáacáa Páávoro áyánéwu icyóóvane tsané úníuélleri mepéhijcyámé méúújeté
cóvájtsóné pañétú ííñimye cájtúcuube Rééjió mujcóvu. Ááné tsijcyóójɽ ‫ڟ‬ɰҡѸɞ̲ɞֆŃ
Āɞɞ¡ֆľ˔ľɰȍĀΔɞȍֆΔʮҡѸɰҡӕ. 4ॸAabée kííjyeba múúhakye muha mepéhullévú
ҡŃҡѸɗȍĀֆәфŃĀɞɞ¡ֆŃȍΔʮҡѸɰҡӕ wááome tsíijyu méúújeté Poteóórí
wávíyiúcunúúbeke tétsíi múnaa ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne coomívu. 14ॸÁtsihvúu muha tsaate
néjcatsíhi: cahcújtso múnáadívú meúújetémé
—Aanéubá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń͑ӕĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ múúhakye wajyú tsáné tsemáánái muha
múnáajpi. Muurá eene nújpácyotu diityémá meíjcyaki. Ahdújucóo muha
pájtyetéróóbeke tsiiñe Píívyéébe ehdu téhajchótá meíjcyátsihdyu botsíi mepééne
meenúhi. Róómávuú. 15ॸÁánáacáhjáa teene Róómári
5ॸEhdúu ditye néérónáa diibye íjcyáné cahcújtso múnaa tsúúca waajácú
ííñimyéké wáchíyoácoobe apáhajchíí muha meúújetéiñe. Áánélliihyéhjáa
cúújúwá pañévújuco. Ááné boonée múúhakye cáhdahɽ ‫ڟ‬rómedítyú tsaaté
ЙľԮŃҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬dú diibye tsíhdyúwu néétuúbe. múnaa úújeté ‘Áápió Nahjɽ ‫ڟ‬hetsíi’
6ॸAanée ɽ ‫ڟ‬jtsorómé ‘dííbyeke tene óóríñeri némeítsihvu. Áánetúhjáa tsíjtye múnaa
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiíbye’ iñéénema. Aanée úújeté ‘Pápihchúúwava Nújuwááne’
némeítsihvu. Áámekée Páávoro pahúllevá múnaa béhjɽ ‫ڟ‬jto úráávyémeíñetu

‘bohɽ ‫¡ڟ‬ΔȍɰәԮәٔɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬técunúne téhdujtsó ímityúné íhjyúvahíjcyáne.
Píívyéébeke mítyane. 16ॸÁánáacáa tsúúca 23ॸEhdúu iñééne dííbyeke eevémé
tsodáhómú avyéjuube úújetétsó cúúvéja kéjcoojɽ ‫ ڟ‬dííbye éllevu itsááiñe. Ahdújucóo

múnáake tehmé múnáá avyéjúúbedívu. téijyu ditye tsááne dííbye éllevu mítyame.
Áámedítyúu Páávoróké idyówajcáróóbeke o̲ľ̲ЙʮËΔΔʮɰԮфŃɗȍʮֆәԮȍɞʮËֆ¡ľ
picyóómé íhdyúétsihvúré ítyehméébé Píívyéébé avyéjutu. Aabée diityéké
tsodáhoma. ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyá ténejcúvú éhnéhjáa
Moitséeúvúma Píívyéébé ihjyú uubálle
ЬԮΎфΎѠΔΔ̲фɗәՓ¡Δ͑ľ múnaa Jetsóodítyú cáátúnuhíjcyáné
17ॸÁtsihdyúu pápihchúúj coojɽ ‫ڟ‬vatu uwááboj tééveri. 24ॸEhdúu dibye
Páávoro pɽ ‫ڟ‬uvájucóó teene Róómari úwáábohíjcyáné ímí tsaatéké pájtyeme
íjcyame imúnaa jodíómú pihcyáávejááné cáhcujtsóhi. Áánetúu tsijtye tsá
túkevéjtsojtéke. Aamée píhcyáávémeke cáhcújtsotúne. 25ॸAamée téénetu
neébe: ipájúvanútsójcatsíñe péémekéréjuco
—Ámuúha tamúnaaj, tsáháturóo muurá tsiiñe dibye nééneé:
ɰɰ͑ɞ̲ɗҡֆә͑ŃΎ̲ŃŃ͑ӕҡә̲ľ̲ә̲͑. ‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΔȍʮ̲ӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
Áhdurée tsá ímityúné o ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyuró kЙɞɞËȍΔ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľɞȍʮֆәӕӕ¡́́ľ
̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәӕ̲ӕȍĀә múnáajpi Itsaíaúvuj tééveri nééneé:
ɞËֆȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰҡӕ. Áróóbekée oke 26 Aatyé éllevu pééne diñe íllu diityékej:
Jerotsaréevu iékéévéébeke ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyómé Muurá uwáábó lléébójúcoorómé

romáánómú hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévu. 18ॸAamée oke tsá cáhcújtsóityúne. Áhdure
idíllóróne imíllerá iácádsɽ ‫ڟ‬ʮËֆΔ͑Ńɰɰ͑ iájtyumɽ ‫ڟ‬júcooróné tsá ditye
ímityúné o méénútúúbeke oke ditye wáájácúityúne. 27ॸDiityé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
llííhyánúíyónélliíhye. 19ॸÁrónáacáa ímí néétúnéllii tsá ditye ímíñeúvú
memúnaa tsá ímílletúne. Áánélliihyée lléébohíjcyatúne. Aame ícyahíjcyá
awáá o néé diityéké páñétúejpíyéjuco wáájácúmeítyúmé éhne múúne
óóma teene iímíbájchoki. ҽѸȍɰɰ͑ hállúvatúmé íjcyadu. Aaméjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
diityé hallúvú o úúbálle dííbyere óóma tehdu óhdi íjyácunúmekéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ó
ímíbajchóné o ímílletúne. 20ॸEhdu néénéllii ímíjpyetétsóiyáhi.
ámúhakye ó pɽ ‫ڟ‬uvá ámúhama o íhjyúva Ehdúhjáa muurá Píívyéébé Apííchó néé
ímíñeúvu. Muurá mee ijraéémú ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľ. 28ॸAane íñe
méwaajácú mépée metéhmehíjcyáné ámúhakye ó úúballé Píívyéébée mééma
Mépájtyetétsoobe tsááiñe. Aabée muurá pajtyété méénúné uwááboju téhdure
tsúúca tsááne o cáhcújtsóné déjúcotu íñe jodíómú íjcyátúrómé wáábyuta íjcyane.
ícyooca oo dóhjɽ ‫ڟ‬utu. Aane llééboímye. 29ॸEhdúu Páávoro
21ॸEhdúu Páávoro néénéllii dííbyeke diityéké nééné hallútú tsamééréjuco
néémeé: úhbájcatsímyéré pééneé.
—Áánerá keenéiyó Jodéatu 30ॸAabéikyée tétsihyi ícyahíjcyá
ՓʮËәȍ̲ɰфɗĀɞӕӕ¡́́Ń̲әәȍĀɞԮә míñéécú pijcyábá tsaaté já iáhdójari.

ՓʮҡѸɰ͑ľ. Keená memúnaa téhullétú Átsihyíi íjcyaabe tsaímíyé
tsáárome ímityúné díhyallúvú waatsúcúpétsohíjcyá íaahɽ ‫ڟ‬ve múnáake.
úúbállehíjcyáne. 22ॸÁrónáa ihdyu muha 31ॸÁámekée úwáábohíjcyaabe Píívyéébé
méimíllerá múúhakye u úúballéné muhdú avyéjú Jetsóodítyú íjcyáné uwááboju

u ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe. Muurá muha méwaajácú ̲әȍɰɰ͑͑ŃʮәËΔΔҡӕә¡ľ. Áyu tehdújuco.
ROMÁÁNO
ѠΔΔ̲фɗɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
ġӕӕфәԮʮӕ ѠΔΔ̲ԮӕЬԮΎфΎɗЙֆŃŃɞ͖ľфɗɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞ͖ľ
1
1ॸOo Páávoro o íjcyáábekée Píívyéébe 8ॸMuurá ímí Píívyéébeke ámuha
picyóó Jetsocríjtoj tééveri meúráávyéné uubállé tsúúca pahúllevá

mepájtyetéiñe mééma dibye méénúné múnaáré waajácúhi. Áánéllii ámúhá
uwááboju úwááboobéré o péhíjcyaki. hallúvú mítyane ó téhdútsohíjcyá
k¡ľɞ͖ľɞȍֆ̲ɰΔËҡә͑әˇľҡѸΎËфɞʮҡΔ Píívyéébeke Jetsocríjtoj tééveri. 9ॸÁábeke
ɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗΎɞʮËֆ¡ľ. ó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyá Íllídityu íjcyáné uwááboju
2ॸMekée ipájtyetétsoíñé o úwáábóneri. Aabe waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
tsúúcajátújuco Píívyéébe íhjyú uubálle ̲әȍȍ́́әԮәĀɞɞ¡ֆľ˔ľЙɰ¡ΔΎ
múnáaj tééveri cáátunúné táúmeíhijcyáne. 10ॸÁhdure ó táúmeíhijcyá
ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. 3ॸAanéhjáa Ílli dibye ímíllécooca ámúhakye o ááhɽ ‫ڟ‬vetéki.
Jetsocríjtó Máavyéjuube tsɽ ‫ڟ‬ɽj‫ ڟ‬ú 11ॸMítyane ó ijyácunú ámúhakye o
icyánéjcutu mɽa‫ ڟ‬múnáajpi Dabíiúvúj ááhɽ ‫ڟ‬véíyóneri íñe dííbyeke

ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞʮËֆ¡ľʮҡŃŃԮľфɗ meúráávyejɽ ‫ڟ‬jtó éhnííñevu ámúhakye o
méénuúbe. 4ॸAabée dsɽj‫ ڟ‬ɽv‫ ڟ‬eebe tsiiñe úwáábo ímí ámuha meúráávyeki. 12ॸEhdu
bóhɽ ‫ڟ‬ɽn‫ ڟ‬etu méwaajácú ɽ̲ ‫ ڟ‬ɰ͑Ń ó ɽ ‫ڟ‬jtsámeí tsaméhjɽ ‫ ڟ‬panéjcuvávú
Píívyéébé Hajchi ɽh‫ ڟ‬tsútuube dibye mepɽ ‫ڟ‬áábójcatsí ímí dííbyeke
íjcyane Cáání icyánéjcutu. mecáhcújtsoki.
5ॸÁábej tééveríi meke ímíbájchoobe 13ॸAane, ámuha, táñahbémuke ó
méhdi ɰɽd‫ ڟ‬áátsóvénema. Áánemáa meke úúballé mítyane ámúhakye o

pícyoobe dííbyé uwááboju úwááboméré ááhɽ ‫ڟ‬vetéíyóneri o íjyácunúhíjcyároobéi
mepéhíjcya panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽn‫ ڟ‬e múnáake ámúhakye o ááhɽ ‫ڟ‬vetétúne. Ó imíllé
diityédítyú cáhcujtsómé teene ámúhadítyú tsíjtyeke Píívyéébedívú o
iúráávyeki. 6ॸAane muurá tsúúca ámuha wáájácutsóné muhdú pahúllevá múnáá
tsaate dííbyeéjté méijcyá Róómá pañe o méénuhíjcyádu. 14ॸMuurá
múnáadítyú Píívyéébe ámúhakye táhallúrí teene dibyée Jetsocríjtoj tééveri
tújkevéélléméjuco. 7ॸÁáme éllevu íñe mééma mepájtyetéiñe méénunévú
ɞȍֆ̲ɰΔËҡә͑ә̲әȍ˔ֆŃľ pamévakéré o wáájácútsóiyóné
iwájyúnéllii dibye újcúme éllevu. Aabe ɽ ‫ڟ‬htsútujtémáyé ɽ ‫ڟ‬dáátsojtéke. 15ॸÁánéllii
ihdyu Máavyéjuube Jetsocríjtoj tééveri mítyane ó imíllé ámuha Róómá múnáake
óvíi ámúhakye panévatu pɽa‫ ڟ‬abó ímí o úúballéné dibyée mééma
ámuha meíjcyaki. mepájtyetéiñe méénune.
263
ѠΎ̲͑Ύॷ1ٍॷ2 264
Aame méénuhíjcyá panéváré núcójpɽ ‫ڟ‬tsó

‫ڟ‬
ʣ̲ɰʮә̲ľәфԮֆŃ͑Ń̲ľ͑әËΎʮЙɽ ‫́́ڟ‬ľҡә͑ľ ͑Ń͑ľȍʮɰ. 25ॸEhdu méénuhíjcyámé ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә
16ॸAabe tsá o núcojpɽ ‫ڟ‬lletú Críjtodítyú dííbyé uwááboju icyáhcújtsóíyótsihvu
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɞʮËֆ͑ľΎәՓ¡Δ͑Ńɽ ‫ڟ‬htsutúnée állíuháñéré icyáhcújtsónélliíhye. Aame
Píívyéébe mewájyuri méénune dííbyeke dúúrúvatúmé kéénerá dibyée
íjcyánélliíhye. Aane pámeere cáhcujtsómé ípívyéjtsonéhjɽ ‫ڟ‬ré duurúvahíjcyáhi.
pájtyéteé jodíómuu, jodíómú íjcyáturómee, 26ॸÁánéllii diityéké ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoobe ditye
íjcyame. 17ॸÁáné uwááboju meke Փɗɞ̲ɗ́́ŃĀә͑ӕËΔʮЙɰҡѸΔՓӕɗɞʮËֆ˔ɗ.

waajácutsó muhdú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ Muurá tsamééré walléémú
mecáhcújtsómeke dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɞֆŃʮӕËΎ dómácócatsíhijcyáhi. 27ॸTéhdure tsamééré
díllone. ͅӕӕфĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ wajpíímú dómácócatsíhijcyá
nééneé: “Píívyéébeke cáhcújtsómeke ͑ӕËΔʮЙɰҡѸΔՓӕՓ́́ŃŃ̲ӕ̲ɗɞʮËֆɗֆΔ͑Ń
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɗ¡ֆľĀɞ́́Ύ̲ľЙʮҡֆŃҡľŃȍɗ.” iímíllétúnema. Ááné nɽ ‫ڟ‬jcaúvú muurá
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáme.
Mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞ̲ɗҡֆә͑ŃɞʮËֆ͑ľ 28ॸMuurá Píívyéébedi ditye
18ॸMuurá ímityúné ícyahíjcyámedívú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéjúcóótúnéllii awáá ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoobe
icyááyóbáne diityédí ɽ ‫ڟ‬cúbáhráiibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә diityéké ímityúneréjuco ditye imyéénu
ímílletúmé tééneríyé tsúúrámeíhíjcyáné imyéénúítyuróne. 29ॸAhdújuco muurá
hallútu. 19ॸMuurá waajácurómé páhduváré nééné imítyuháñé ditye
Píívyéébeke dííbyere ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɗɞʮËֆ͑ľ méénuhíjcyáne. Mítyane iéhnéváíyóneri
bóhówátsohíjcyánetu. 20ॸMuurá dííbyeke ijyácunúhijcyáme. ʊȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲
maájtyúmɽ ‫ڟ‬túrónáa méwaajácú dibye dómácócatsíhijcyáme. Nomíutáávahíjcyáme.
íjcyane páneerée múhdúné tsíeméné dibye Dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ̲ә͑ɞʮËֆ̲ľҡŃȍĀӕфľ́́ɞӕ
ípívyéjtsónetu. Aane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸҡľ͑ľ múnaa. Caayóbáme. oҡŃфŃŃ͑Ńȍʮɰфɗ
téévéturó múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváítyuube dibye ihjyúvahíjcyáme. 30ॸPíívyéébeke
íjcyane ɽ ‫ڟ‬htsútuúbe. Áánéllii iímillédú ɗŃȍĀɰɰԮ́́Ń͑ľҡѸɞʮҡֆľĀɞҡֆә͑ľȍ͑ɞՓӕ
ícyahíjcyámé tsá nééítyuró dííbyeke íhjyúvahíjcyáme. Uuhɽ ‫ڟ‬vatépíwu nééme
iwáájácutúne. 21ॸIwáájacújúcóóróóbeke tsá ɰҡѸәËӕ͑ә̲ľɞȍɗʮËֆɽ ‫ڟ‬htsutúmé iíjcyane.
ditye ávyejúúllehíjcyatúne. Tsá ditye Ímityúnéré imyéénúíyóneri íjcyame tsá
téhdútsohíjcyatú dibye diityéké cáánímuke icyáhcújtsóiyóné ímílletúne.
panévatúré pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyárónáaáca. Tehdu 31ॸWáájácúmeítyúmé imyéénúityúnéré
imyéénúíyótsihvu ɽ ‫ڟ‬tsámeíhijcyámé ihjyúvahíjcyáhi. Muucá iwájyútúnéllii tsá

ҡŃфŃŃ͑Ńȍʮɰфɗ. Aame ɽ ‫ڟ‬dátsó teene íimítyú ditye múhdí ɽ ‫ڟ‬dáátsóvehíjcyatúne.
pañe ícyahíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɰ̲ɽ ‫ڟ‬aane wáájácutúmé 32ॸWaajácurómé ehdu néémeke Píívyéébe
éhne múu cúúvétsii íjcyadu. 22ॸAame ɽ ‫ڟ‬dátsó wáágóoíñe. Árónáa éhnííñevúré tehdu
bañúháñé némeíhijcyá waajácu múnaa dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyáme. Ááneréi íjcyárónáa
iíjcyane átéréejte ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá wáájácutúmé tsijtye ímityúné íjcyane duurúvahíjcyáme.
íjcyame. 23ॸMuurá Píívyéébe múijyú muhdú
Mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞʮËֆ͑ŃʮӕËΎЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ŃŃ͑ľŃ
íjcyáítyúúbedi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúmé mɽ ‫ڟ‬amúnáama
2
páhduváré nééné iyámé ‘tsucátsúcá’ 1ॸAane ámuha diityédúré menééme
íjcyáítyúme náávé iñíjcyone díllohíjcyá ¿ɽ ‫ڟ‬veekí múhdurá ditye íjcyáneri
Píívyéébedi. Ánehjɽ ‫ڟ‬ré duurúvahíjcyámé méihjyúvahíjcyáhi? Tsá ámuha
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľ˔ľɗĀֆәәфәԮɞֆΔҡѸɗȍԮӕ. menééítyuró diityédú ámuha menéétune.
24ॸÁánéllii diityéké ílluréjuco dibye Muurá tsijtye ímityúné íjcyáneri ámuha
ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné ditye awáá iímillédú iíjcyaki. meíhjyúvahíjcyámé hallúrí téhdure
265 ѠΎ̲͑Ύॷ2
ijcyáné ímityúné diityédúré ámuha wáájácurómé tene néhdu íjcyátúmeke tsá

menéénélliíhye. 2ॸMuurá méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɗ¡ֆľĀɞ́́Ύҡә͑ľ. Tene néhdu
múhdurá ícyahíjcyámema teene íjcyámekéré dílloobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ. 14ॸMuurá
Píívyéébe ímíbájchoíñe. 3ॸÁmuháubá tsaate jodíómú íjcyatúmé teene
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әɞ̲ɗҡֆә͑ŃҡѸɗʮҡֆľɞʮËֆ͑ľфɗ wáájácúturómé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwaríyé tehdújuco
ámuha téhdure menééme ímí ícyahíjcyáne. 15ॸʣɽ‫ڟ ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwaríyé muurá
meíhjyúvahíjcyámé mepállójcoíñé waajácúmé muhdú múu ímí íjcyane.
Píívyéébe pámeemáyé muhdú ditye Áhdure waajácúmé ímityúné iíjcyane.
ícyahíjcyáné ímíbájchócoóca. 4ॸMuurá 16ॸMuurá Píívyéébe Jetsocríjtoj tééveri
múhajchótájucó dibye ámúhá imítyúcoba mɽ ‫ڟ‬amúnaa muhdú ícyahíjcyáné

áábúcuhíjcyáné ámúhakye iwájyúne ímíbájchoó muhdú ámúhakye o
teene ámuha meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne úwáábóne o néhijcyádu.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎ̲ľЙʮҡֆŃфΎ˔ɗ. 5ॸÁrónáa
¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ámuha meɽ ‫ڟ‬hvejtsópityú teéne? ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńҡәȍ¡ʮӕʮΎĀɞΔ̲әәфԮֆŃ͑ľ
Áánéllii íllure ámúhá hallúvú 17ॸÁrónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha jodíómú
llíyájkímyeíñé Píívyéébe Píívyéébeéjté meíjcyámedi dííbyé
icyáyobáávatécooca mɽ ‫ڟ‬amúnáama teene taúhbaju íjcyájúcóóneúvuri
ímíbájchócooca ámuha tééné déjúcotu mémítyákímyeíhijcyáhi? 18ॸAame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe. 6ॸTéijyu pámeere ̲ӕȍ̲ŃՓʮËӕф˔ŃʮɰʮҡΔ
méújcuú muhdú meícyahíjcyáne áhdo. meúráávyéiyóné dibye ímilléne. Muurá
7ॸMuurá dííbyé avyéjú múijyú dííbyé taúhbájutu keená ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľľ,
nɽ ‫ڟ‬jkéváítyúneri tsúúrámeíhijcyámé dibye ímityúnee, íjcyane tsúúca ámuha
ímillédú íjcyámeke ájcúiibye múijyú méwaajácúhi. 19ॸÁánéllii ámuha
ditye dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰɽ ‫ڟ‬vu. 8ॸÁánetu ̲ŃɰҡѸәËӕ͑ә̲ľɞȍɗʮËֆҡŃʮɰʮҡΎՓʮËӕҡә̲Ń
teene ímílletúmé íimítyujɽ ‫ڟ‬jtóré éhne múúne hállúvatúmé íjcyadu néémé
úráávyehíjcyámeke icyááyóbáne túkevéjtsojte ámuha meíjcyane. 20ॸÁmuha
waagóóiibye ditye ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííhyullévu. ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ľɞĀɞɞ¡ֆŃɗËֆ͑ŃʮËә
9ॸMuurá jodíómuma tsijtye jodíómú ՓʮËӕҡә̲ŃҡѸɰɰ̲ŃĀәфŃɗ͑ŃŃ̲Ń
íjcyátúrómedítyú pámeere múhdumé uwáábojte ámuha meíjcyane dííbyé
ímityúné ícyahíjcyámé ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméiíhi. taúhbaju ámuha mewáájacújúcóóneúvuri.
10ॸÁánetu diityédítyú ímí Píívyéébeke 21ॸMuurá ámuha méúwáábohíjcyá
cáhcújtsómeke ávyéjuutétsóiibye tsíjtyeke. Árónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá ámuha

tsaímiyéjuco dííbyema ditye iíjcyaki. meícyahíjcyatú ámuha
11ॸMuurá tsahdúré meke wájyuube meúwáábohíjcyádu? Muurá ámuha
pámeekéré mɽ ‫ڟ‬amúnáake. Tsá dibye méúwáábohíjcyá menáníváítyuróne.
tsaatéké múhdurá ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútúne. Árónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha ménánihíjcyáhi?
12ॸÁrónáa dííbyé taúhbajúu Moitséeúvudi 22ॸÁhdure ámuha méúwáábohíjcyá
íjcyane muhdú nééne wáájácúturómé ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲̲ľĀΔ̲ËΔʮËҡѸɞɞҡֆӕфΔ͑ľ.

ímityúné méénuhíjcyámeke waagóóiíbye. Árónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha méméénuhíjcyá
Muurá teene taúhbaju muhdú nééne teéne? Áhdure ámuha ménehíjcyá
wáájácúturómé waajácurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi níjcyotájteke mecááníváítyuróne. Árónáa
keená ímityúné íjcyane imyéénúítyuróne. ¿ɽ ‫ڟ‬veekí téhdure ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane ámuha diityé
Áánetu teene wáájácurómé ímityúné duurúvajááné pañétú tsíeméné
ícyahíjcyámeke awáá tééné déjúcotu méékéévehíjcyáhi? 23ॸMuurá ámuha
waagóóiíbye. 13ॸMuurá teene dííbyé taúhbaju mewáájácúneri
memítyákímyeíhíjcyarómé tsá tene 5ॸMuurá ímityúmé meíjcyárómeke

néhdu meíjcyatúne. Ááneri ámuha tsá Píívyéébe wájyúnetu méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń
maávyejúúlletú Píívyéébeke. 24ॸTéénetu dibye íjcyane. Árónáa tsaate nehíjcyá
̲ӕӕфĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: ímítyuube dibye íjcyane, ¿ɽ ‫ڟ‬veekívá
“Ámuha jodíómú meíjcyarómé ímítyú méimítyú hallútú méhdi
meícyahíjcyánetu jodíómú íjcyatúmé ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyaabe téénetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃĀɗ¡ֆľ
néhní ihjyúvahíjcyá Píívyéébedítyu.” íjcyane bóhówaúcunúnáaáca? ¿A téénéllii
25ॸMuurá dííbyeéjté meíjcyáné uubállé ímítyuube diíbye? 6ॸTsáhaá. Muurá
mékíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíyómé dííbyé taúhbaju ímítyuube iíjcyaca tsá dibye muhdú
néhdu meíjcyátúhajchíí tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke meícyahíjcyáné mééma
tene pɽ ‫ڟ‬áábotúne. Aame ihdícyamédúré ímíbájchóítyuróne.
méijcyáhi. 26ॸMuurá jodíómú íjcyatúmé 7ॸÁhdurévá állíu múnaa meíjcyánetu
kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeítyurómé dííbyé taúhbaju ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃĀɗ¡ֆľɞʮËֆ͑ľ¡ΔȍΔՓәËӕ͑ә͑

néhdu íjcyámeke dílloobe ihñéjtedi ¿ɽ ‫ڟ‬veekí meke díllohíjcyaabe ímítyúmedi?
tsíjtyere íjcyárómeke. 27ॸÁánetu mee 8ॸÁánélliihyéubá ímityúmeréjuco
jodíómú meíjcyarómé ménéétsáméií ̲ľɞʮËֆɗֆΔ͑Ń̲Ńɗ̲ɞҡֆә̲ŃŃ̲ɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkéva

diityédívú ímichi mééma teene taúhbaju ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľԮӕ. Ehdu muurá nehíjcyáme.
íjcyaróné ímí meúráávyétúnélliíhye. Áhdurévá ímityúné o úwaabóné
28ॸMuurá Píívyéébeéjté meíjcyáné uubállé nehíjcyámé óhdityu. Árónáa álliúré teene
mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíjyúcoorómé dííbyé ehdu óhdityu ditye néhijcyáne. Muurá
taúhbaju néhdu meíjcyátúhajchíí tsá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡľȍĀӕ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ̲Ń
dííbyeéjté meíjcyatúne. 29ॸMuurá ihdyu wágóóóveéhi.
dííbyeke ímí cáhcujtsómé dibye ímillédú
íjcyame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľŃʮҡľ. Áámeke ímí Mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞ̲ɗҡֆә͑ŃɞʮËֆ͑ľ
ɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ŃҡѸɗʮֆӕ̲әә͑ľ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa 9ॸ¿Aanéhaca muhdú teéne? ¿A mee
ímítyú ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúrómeke. Tehdu Píívyéébe jodíómú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃҡѸɗʮҡֆľʮΎĀɞΔ̲ә
hállúejpi meke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Muurá ihdyu íjcyátúmé ehnííñevu? Tsáhaá. Muurá
ímichi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teebe méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri muhdú méwaajácú pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímityúmé
meícyahíjcyáne. meíjcyane. 10ॸMuurá Píívyéébé
3
1ॸ¿Aca meke pɽ ‫ڟ‬aabóné jodíómú ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
meíjcyane? ¿A téhdure meke Tsá tsaatéubáré mɽ ‫ڟ‬amúnáadítyú
pɽ ‫ڟ‬aabóné mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíñe? ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɞʮËֆҡә͑ľ. 11ॸTsá múha
‫ڟ‬
2ॸʣ̲ɰ͑ŃȍĀľ̲ľ˔ľЙɽ ‫ڟ‬aabóné íñée ímílletú Píívyéébeke icyáhcujtsóne.
íuwáábojúvú ímichi meke dibye 12ॸPámeere muurá dííbyedi
níwááveíñúmedítyú tene ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúmé ímítyúné pañe íjcyame

bóhówaúcunúnélliíhye. 3ॸÁrónáa ijcyámé tsá wáájácúmeítyúne. Áánéllii tsá
tsaate dííbyeke ímí úráávyetúme. ¿A ehdu tsaatéubáré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɞʮËֆҡә͑ľ.
tsaate múhdurá dííbyeke úráávyénéllii 13ॸMuurá diityé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí nehníwu
tsáhájuco dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆɗҡֆә͑ľ? éhne múúne níkyehéjú nehníwu

4ॸTsáhaá, muurá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃĀɗɞ¡ֆľ. cúvahdu. Aame allíúwu nééme
Áánetu mee mɽ ‫ڟ‬amúnaa állíu múnaa. íhjyuváné meke tútávajtsó éhne
ͅӕӕфĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: múúne ííñimyé namíjtyá meke
Píívyéébe u íhjyuváné tsá álliu tútávajtsódu. 14ॸTsanééré ímityúné
íjcyatúne. Áábedítyú tsá múha imíllémé iíhjyuváne. 15ॸAame ímí
nééítyuró ímítyuube u íjcyane. ɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ɽ ‫ڟ‬amúnáake múu
267 ѠΎ̲͑Ύॷ3ٍॷ4
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne. 16ॸEhdu ҽŃȍĀӕфŃľҡŃŃ͑ľфɗɞ̲ɞ¡ʮËȍΎΎ¡ľ̲ŃɰȍĀŃ

idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñeri íllure múnáaúvú dííbyeke úráávyehíjcyámé
kímóvétsócatsíhijcyáme. 17ॸAame imítyuháñé éíjyuúvú iáábúcuhíjcyáne.
tsá wáájácutú ímí iíjcyáiyóne. 26ॸEhdu néénetu méwaajácú Píívyéébe
18ॸÁhdure tsá ditye íllityú iíjcyadúré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ͑ľ. Áánéllii
Píívyéébeke. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɞ́́ΎΎ¡ľɞ̲ɞˇľҡѸΔΎ˔ľ
ƄȍĀӕ͑ŃŃ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ cáhcújtsómeke.
mɽ ‫ڟ‬amúnáadítyu. 27ॸAane íñe ¿ɽ ‫ڟ‬veekí
19ॸMuurá méwaajácurá muhdú dibye mémítyájkímyeíiyáhi? ¿Aca meere
ímillédú meíjcyáiyóné taúhbajúu dibye meímíbáávyémeke Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ
mééma méénúnetu. Árónáa tene néhdu dillóhi? Tsáhaá. Muurá ihdyu Jetsóoke
meíjcyámejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬tsá menééítyuró ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń mecáhcújtsónetúré meke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ
meíjcyane. Áánéllii pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnaa dílloóbe. 28ॸTsá teene dííbyé taúhbaju
ímityúmé méijcyá Píívyéébedívu. meúráávyérómeke dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ
20ॸMuurá dííbyé taúhbaju meúraavyémé díllóítyuróne.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń̲ľɞʮËֆ͑ľ 29ॸ¿Aanéhaca íñe apáámyéré mee
meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmeíyómeke tsá dibye díllotú jodíómuke pájtyetétsóiíbye? Tsáhaá.

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗҡľ͑ľ͑ŃȍĀӕ Muurá téhdure jodíómú íjcyátúrómeke
meíjcyátúnélliíhye. Íllure téénej tééveri pájtyetétsóiíbye. 30ॸMuurá tsáápiiye
méwaajácú ímityúmé meíjcyane. Píívyéébeé. Tsá tsijpi íjcyatúne. Aabe
dilló ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɞɞ¡ֆľ˔ľɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
ˇľҡѸΎËфɞʮҡΎ˔ľ̲ľËȍËәʮҡѸΔ͑ľфɞֆŃ cáhcújtsómeke pamévakéré mee
̲ľЙʮҡֆľҡŃ͑ľ jodíómuma jodíómú íjcyátúrómeke.
21ॸTsá Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ̲ľ˔ľ 31ॸÁrónáa idyé tsá dííbyé taúhbaju
díllotú ítyaúhbaju meúráávyérómeke. mewáágóotú dibyée mééma

ͅӕӕфĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞȍʮֆә mepájtyetéiñe Jetsóoj tééveri méénune
uubálle múnaa meke úúballé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke mecáhcújtsóné hallúhcuri. Muurá ihdyu
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɗ¡ֆľĀɞ́́Ύ͑ľ. 22ॸMuurá ihdyu téénej tééveri éhnííñevu ímí méúraavyé
Jetsocríjtóo mewájyuri dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑Ń teéne.
mecáhcújtsómeke dílloobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ.
Árónáa idyé tsá apáámyekéré meéke. kԮфĀɞҡֆәɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
4
Muurá ihdyu pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnaa 1ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕ̲ӕȍĀәȍʮ
múhdumé dííbyeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ͑ŃҡѸɗȍĀֆӕ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑ʮЙɗ

cáhcújtsómeke dílloobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ Aavaráaúvuke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ
tsaatéké múhdurá ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútuúbe. díllone. 2ॸTsáháa dibye ímí íjcyánéllii
23ॸMuurá pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímityúné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗĀɗ¡ֆľĀɞ́́Ύҡә͑ľ. Tehdúu tene
meméénume tsá Píívyéébe ímillédú nééca muurá tééneri mítyájkímyeííyoóbe.
meíjcyatúne. 24ॸÁrónáacáa meke mítyane Árónáacáa ihdyu Píívyéébere pɽ ‫ڟ‬áábónéllii
ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne Jetsocríjtoj tééveri tsá dibye mítyájkímyeítyúne. 3ॸMuurá
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɞ́́ΎΎ¡ľ̲әȍĀӕ̲ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ Āɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Aavaráá
mecáhcújtsómeke. 25ॸMuuráhjáa Píívyéébeke ímí cáhcújtsónéllii ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗ
Críjtodívú pájaabe dííbyé tujpácyó dííbyeke dílloóbe.” Ehdu nééne Píívyéébé
wágóóóvéneri méimítyú iímíbáávye ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. 4ॸAane muurá tsaatéké
pámeere dííbyeke mecáhcujtsómé diityé wákimyéi áhdó maájcune tsá
mewágóóóvéíyónetu mepájtyetéki. pevénéré maájcutú meímíllénema. Muurá
ѠΎ̲͑Ύॷ4 268
ihdyu diityé wákimyéi áhdóré máajcúhi. tééveríyé meke dibye pɽ ‫ڟ‬ááboca bañúháñé
5ॸAhdu muurá Píívyéébe tsá meke Críjto dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑Ń̲ŃËȍËәʮҡѸΔɗֆȍɗ.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɞ́́Ύҡә̲ľľфľɰɰ͑ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń 15ॸMuurá íllure teene taúhbaju méhdivu
íjcyane meméénúnélliíhye. ʣ̲ɰ̲ľĀɗ‫ڟ‬ neetsó méimítyuvu. Teene íjcyátuca tsá

meke dílloobe apááñéré méimítyutúu ɰɰ̲͑ŃȍĀɗԮӕ͑ŃŃҡѸΔɞҡֆӕфΔ͑ľ.
meke dibye ímíjpyetétsóné 16ॸÁánéllii Aavaráakéhjáa iájcuíñé
mecáhcújtsómeke. 6ॸEhdúhjáa muurá ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ŃŃ͑ŃЙɰ¡ΔҡŃȍĀӕфľ̲ŃәʮËӕә

dibye méénune Dabíiúvú iwáájácúne néé íñe múhdumé dííbyeúvúj
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne ímí méénútúrómeke dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ľɞʮËֆ̲ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ
díllome ímí íjcyane. 7-8ॸIllúhjáa muurá mecáhcujtsóme. Tsá ɽ ‫ڟ‬nehjɽ ‫ ڟ‬meméénúnetu
neébe: meújcúityú teéne. Muurá pámeere
Maímijyu ditye íjcyane Píívyéébe múhdumé dííbyeúvúu Píívyéébeke ímí
diityédí ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne íimítyú cáhcujtsódú cáhcujtsómé újcuú tééné
ĀɗɗҡֆŃĀɞҡֆәՓǣΔΔ̲Ńȍ́́әфɞɰɰ͑ Йɰ¡Ύ. Áánéllii diibye Aavaráaúvú
íjcyájúcootúme. ídyéjúcóejpi Píívyéébeke
9ॸ¿Aanéhaca íñe apáámyéré mee mecáhcújtsómedítyu. 17ॸTéénetúhjáa
jodíómú ímí méíjcyaáhi? Tsáhaá. Muurá ̲ӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ŃŃɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ:
téhdure jodíómú íjcyáturómé ímí “Uke ó meménú mítyame mɽ ‫ڟ‬amúnááj
íjcyaáhi. Aavaráaúvúhjáa muurá ímí caanídyú u néébe ímichi diityé déjúcóejpi
Píívyéébeke cáhcújtsónéllii dííbyeke u íjcyaki.” Ehdúhjáa neebe dííbyedítyú
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗĀɞ́́ΎΔ¡ľ. 10ॸ¿Aanéhacáa panévatúré ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe
múijyútú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗĀɞ́́ΎΎ¡ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľ? dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémeke bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóóbeke dibye
¿A dibyée dííbyeéjpí iíjcyáné uubállé cáhcújtsoóbe. Áhduréhjáa cáhcújtsoobe
kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíñé boonétu? Tsáhaá. dííbyedítyúu mɽ ‫ڟ‬amúnáake illíyaatétsoíñé
Teenéikyée dibye méénúmeítyúné dibye nééne tenéi pánéévétúrónáaáca.
ɰȍĀŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗĀɞ́́Ύ͑ľĀɗ¡ֆľ 18ॸÁvyetáhjáa múha cáhcújtsóítyuróné
ímí cáhcújtsónélliíhye. 11ॸÁáné uubállée cáhcújtsoobe Aavaráá Píívyéébeke.

bóónétúi kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeííbye. Áánéllii Árodújucóhjáa dibye íjcyane pámeere
diibye ídyéjúcóejpi múhdumé Píívyéébeke cáhcújtsómedítyú
kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeítyurómé ímí ídyéjúcóejpi. Téénetúhjáa idyé neebe
Píívyéébeke cáhcújtsómeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ dííbyeke: “Úhdityu llíyaaténé mɽ ‫ڟ‬amúnaa
dibye díllómedítyu. 12ॸTéhdure mítyame íjcyaáhi.” 19ॸEhdúhjáa dibye nééne
kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeímyé ímí Píívyéébeke cáhcújtsoobe ‘muhtsi metsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávácóóíñejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫’ڟ‬
cáhcújtsómedítyú ídyéjúcóejpi diibye néétuubéré keeméjuco 100 pijcyábá
Aavaráaúvú dibyéhjáa ímí cáhcujtsódú íjcyáróóbeúvu. Téhduréhjáa mewa Tsáára
ditye cáhcújtsónélliíhye. ҡѸәәËɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváíyotsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ ڟ‬pájtyérónáa
cáhcújtsoobe dityétsí tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaíñé Píívyéébe
kԮфЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľËȍËӕʮҡѸΔ͑ľ nééneé. 20ॸÁvyetáhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ̲
13ॸPíívyéébéhjáa muurá dííbyeke néé tene pánééveíñé iwáájácúne ɽ ‫ڟ‬hdére tééné
Й̲ľľфľĀɞɞ¡ֆŃʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әәȍ¡ľ̲ hallúvú dííbyeke téhdújtsoobe
diityéké ííñujɽ ‫ڟ‬vú iájcuíñé ímí dibye dúúrúvaabére. 21ॸMuuráhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
dííbyeke cáhcújtsónélliíhye. Tsáháa waajácuube Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe
Píívyéébé taúhbaju néhdu iíjcyánéllii iñéhdu méénuíñe. 22ॸEhdúhjáa ímí dibye
Āɗ¡ֆľҡŃŃ͑ŃЙɰ¡ΔәʮËӕҡә͑ľ. 14ॸMuurá cáhcújtsónéllii Píívyéébe dííbyeke
dííbyé taúhbaju néhdu meíjcyánej ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗĀɗ́́Δȍɗ.
23ॸÁrónáacáa tsá apáábyeúvúré ímí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɗ¡ֆŃľ̲ľՓʮֆӕфɗĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénej

cáhcújtsónéllii dibye dííbyeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗ tééveri. Aame dííbyej tééveríyé
díllone cáátúvatúne. 24ॸTéhdurée mépájtyeté dibye meke ɽ ‫ڟ‬cúbáhráíyónetu.
caatúváné Máavyéjuubée Jetsóoke 10ॸMuuráhjáa Píívyéébema tsá
bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóóbeke mecáhcújtsómeke idyé meíjcyáítyuró ímityúmé meíjcyánélliíhye.

dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɞ́́Ύɞ͖ľ. 25ॸMuuráhjáa Árónáacáa Ílli Jetsocríjtó mewájyuri
Jetsóó dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ľՓʮֆӕфɗ̲Ńɗ̲ɞҡֆә dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri méímíbaavyéjucóó dííbyema.
iwáágóoki. o¡ľ˔ŃľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ Aame méwaajácú mepájtyetéiñe dibye
dííbyej tééveri ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ̲ľ˔ľɗĀɞ́́Ύ˔ɗ. mépañe íjcyánélliíhye. 11ॸÁáneri
méimíjyúú Críjtóo mééma ímíbájchónej
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ̲ľ˔ľĀɞ́́Ύ͑ľ tééveri ímí Píívyéébema meíjcyáneri.
5
1ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ
kĀҡәҡԮʮҡѸΔ͑ŃæфɞʮҡΎɞ̲ɞ¡ʮËȍΔ͑ľ
mecáhcújtsómeke dílloobe
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ. Tsáhájuco múhdurá meke 12ॸMuuráhjáa tsáápihdítyúré ímityúné
dibye ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútú Máavyéjuubée ííñujɽ ‫ڟ‬vú ípívyeevéné tsówayúcú pámeere
Jetsocríjtó tsúúca méimítyú mééma mɽ ‫ڟ‬amúnáake. Átsihdyúu íjcyane íñe
ímíbájchónélliíhye. 2ॸMuurá teene médsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyá ímityúmé
mecáhcújtsónej tééveri Píívyéébe meke meíjcyánélliíhye. 13-14ॸMuuráhjáa
pɽ ‫ڟ‬aabó tsaímíyé dííbyema meíjcyaki. Píívyéébé taúhbajúi íjcyátúnáa tsúúca
Áánéllii méwaajácú dííbyeéjté mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímityúmé ícyahíjcyá
meíjcyámeke dibye ávyéjújtsóneri Adáaúvudítyú Moitséeúvudívújuco
meímíjyúúveíñe. 3ॸTéhdure íjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnaa. Árómé hallúríhjyáa
méímíjyúúvéiyá meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóneri. ҡѸɰɰ͑ɞʮËֆҡәĀɗҡֆŃľ̲ӕȍĀә
ͅӕӕфҡŃ͑ľȍʮɰЙ͑ŃԮфŃ̲¡әËӕȍɞʮËֆ meíjcyáiyóné Píívyéébe ímilléné
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ˔ɗ. 4ॸÁánetu wáájácútúnélliíhye. Árónáacáhjáa
méwaajácú ímí Píívyéébeke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyámé Adáaúvúu méénudu
meúráávyémema iñéhdújuco dibye nééné imítyú méénúturóme. Aanée
méénuíñe. 5ॸÁáneri tsá muurá ímichi dííbyedítyú íjcyane
menúcójpɽ ‫ڟ‬vétsámeíityú dibye meke pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnáake tútávajtsódú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane
báñúítyúnélliíhye. Muurá méwaajácú téhdure Críjto dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri pámeere
dibye meke wájyune Íapííchó méɽ ‫ڟ‬buúúné mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímíjpyetéjucóó múhdumé
pañévú dibye pícyóónej tééveri. teene cáhcujtsóme.
6ॸMuuráhjáa méimítyú déjúcotu 15ॸMuuráhjáa diibye Adáaúvú Píívyéébe
mewágóóóvéíyónetu tsá meere dííbyeke bóijcyúné lléébótúné déjúcotu

mepájtyetétsámeíítyuróne. Árónáacáa íñe pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnaa
Críjto dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃЙ̲ľľфľɞ̲ɗҡֆә̲Ń médsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi. Áánélliihyéhjáa ihdyu
meíjcyáme wájyuri meke ipájtyetétsoki. Píívyéébe meke ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne Ílli
7ॸTsá muurá múha ímílléítyuró tsíjtye Jetsocríjtoj tééveri meenú mepájtyetéiñe.
ՓʮֆӕфɗɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. ¿Mityá ijcyámé tsaate Aane tsá ɽ ‫ڟ‬nehjɽ ‫ ڟ‬meméénúneri
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ˔ľɗЙʮҡֆľҡŃҡѸΎ mepájtyetéítyuróne. Apááñéré dííbyeke
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyóme? 8ॸÁrónáacáa muurá mecáhcújtsóneri mépájtyetéhi. 16ॸAanée
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľæфɞʮҡΎ˔ľՓ́́ΔΔĀɗ¡ֆľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ve dííbyeúvú ímityúné méénúné déjúcotu
ímityúmé meíjcyárómeke ipájtyetétsoki. pámeere ímityúmeréjuco meíjcyame
Ááneríi meke úújétsoobe mítyane meke méwágóóóvéiyáhi. Árónáacáa Píívyéébe
iwájyune. 9ॸÁánéllii meke dílloobe mééma ímíbajchóhi. Áánéllii apááñéré
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ̲ľËȍËәʮҡѸΔ̲ľ˔ľ meíjcyane. Téhdure tééneri ménaavénú

dílloobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗɞ̲ɗҡֆә̲Ń Críjtóo dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎфɗ
meíjcyárómeke. 17ॸMuurá méwaajácú bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoobe tsíhdyuréjuco íjcyadu
tsáápiiyée ímityúné méénúné déjúcotu ícyooca tsíhdyuréjuco meíjcyane.
pámeere meímítyuuvémé 5ॸMuuráhjáa Críjto dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃĀәɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane
mewágóóóvéiyóne. Téhdure méwaajácú ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóhajchíí idyé

Píívyéébe Jetsocríjtoj tééveri ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ Āɗ¡ֆŃľ¡ΔȍɰȍĀӕɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane tsaímiyéjuco
meke díllome dííbyé avyéjuri meíjcyaíñé meíjcyaíñé Píívyéébema. 6-7ॸMuurá
múijyú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véítyúmeréjuco. 18ॸTsúúcajáa méwaajácú ímityúnée meícyahíjcyáné
mééma ímíbaavyéné tsaapi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń tsúúca Críjto méhdityu wáágoóné
íjcyáábej tééveri Adáaúvú ímityúné ЙՓËȍŃ˔ľԮӕɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri. Áánéllii
méénúné déjúcotu pámeere téénetu meíjchivyémé tsáhájuco tééné
wágóóóvéiyóne. pañe meíjcyatú éhne múúne tsaapi tsaaté
19ॸMuuráhjáa tsáápí lleebótú nɽ ‫ڟ‬jcaúvú hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyadu. 8ॸAanée méhdityu
íñe ímityúmé meé. Áhdurée idyé æфɞʮҡΎɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri wáágóónéllii
tsáápiiye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľʮҡŃŃԮľфɗ méwaajácú dibye íjcyadu meíjcyaíñe.
Píívyéébe dilló ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɞɞ¡ֆľ˔ľ 9ॸͅӕӕф̲ŃՓʮËәɞЙֆŃľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénetu
cáhcújtsómeke. ¡Δȍɰɰ¡ľ̲әɗʮֆәҡѸɗɗ͖ľĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɗҡֆә͑ľ.

20ॸMuuráhjáa dibye teene muhdú 10ॸTsáneerée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe páneere méimítyú
meíjcyáíyóné taúhbaju pícyóónej tééveri iwáágóoki. Aabe ícyooca ijcyá

éhnííñevu méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɗҡֆә̲Ń Píívyéébema tsaímiyéjuco. 11ॸAhdu dibye
meíjcyane. Aane ehdu menéérómeke íjcyadu meíjcyá dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vemédú ímítyúné
dibye ɽ ‫ڟ‬daatsóllénetu méwaajácú mítyane icyánéjcutu. Ááne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ľɞʮËֆ
meke dibye wájyune. 21ॸAanée ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń dibye ímillédú tsúúca dííbyeéjté ámuha
ímityúmé meíjcyáné déjúcotu pámeere meíjcyame.
méwágóóóvéiyáhi. Árónáacáa Píívyéébe 12ॸAhdícyane panéváré ímityúné ámuha
mítyane meke iwájyúnéllii ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ meméénúíyóneri

díllome tsúúca méujcú méúmúúpivyéjúcohdíñe. Óvíjyacóóné
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬Máavyéjuube ҡŃ͑ľȍʮɰ̲ӕȍ̲ľ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑ľ.
Jetsocríjtoj tééveri. Métáhjátsámeíjyúcohdí téénevu.
13ॸPíívyéébedívuréjuco méɽ ‫ڟ‬hvéjtsaméí
æфɞʮҡΎ˔ŃфŃʮӕËΎ̲ľәфԮֆŃ͑ľ ámúhakye dibye ityúkévéjtso tsaímíyé
6 ámuha meíjcyaki. 14ॸTsá téénevu

1ॸ¿A ehdu Píívyéébe meke mítyane
wájyúnéllii tsá meɽ ‫ڟ‬hvetéityú metáhjátsámeíítyuró Jetsóoke
ímityúné meícyahíjcyánetu dibye meke mecáhcujtsóme. Muuráhjáa méhdi
éhnííñevu iúújétso muhdú meke ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe téénej tééveri
iwájyune? Tsáhaá. 2ॸTsúúca muurá meke iímíbájcho téénevu
téénetu méijchívyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ metáhjátsámeíjyúcóótuki. Aame méijcyá
meíjcyaki. Ahdícyane tsáhájuco tsiiñe ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃЙɰ¡ΔЙ͖ľ. Tsáhájuco teene
meméénúítyuró teene ímityúné téénéejte ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbájú pañe meíjcyájúcootúne.
meíjcyájúcóótúnélliíhye. 3ॸ¿Aca tsá
ʑ̲ɞҡֆә͑ľҡӕ̲ľɞʮËȍɗԮֆŃ͑ľ
ámuha mewáájácutú mépée
Jetsocríjtoéjteréjuco meíjcyáné uubállé 15ॸ¿Aehdu tene néénéllii éhnííñevúré
metsójtsótsámeíñe? 4ॸMuurá tééneri méméénúiyá ímityúne? Tsáhaá. Ílluréjuco
méúújetsó ímítyúnéjcutu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vemédú metsu téénetu meɽ ‫ڟ‬hvetéki. 16ॸMuurá
ámuha méwaajácú tsáné avyéjúúbema 4ॸAhdu ámuha táñahbémú tsáhájuco

íjcyame dibye ímillédú íjcyane. Ahdu meíjcyatú taúhbájú pañe eene walle ájyu
muurá ímítyúné pañe meíjcyame tééné dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné boone dííbyé túkevéjtsójú pañe
nɽ ‫ڟ‬jcaúvú íllure méwágóoovéhi. Áánetu íjcyájúcóótulle íjcyadu. Muurá méijcyá
ihdyu Píívyéébe ímillédú meícyane ímí æфɞʮҡΔΎɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénetu bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬bé uráávye
̲ŃŃ̲͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ. 17ॸAhdu ícyooca múnaáréjuco. Muuráhjáa mééma
méijcyá tsúúcajáa téénetu meíjchivyémé ímíbájchoobe Píívyéébe ímillédú
dííbyé uwáábójú pañéréjuco. Ááné ‫ڟ‬
meíjcyaki. 5ॸʣhdéuvúu muurá meímillédú
hallúvú ihdyu mítyane ó téhdujtsó meíjcyame ímityúné méméénuhíjcyáhi.
dííbyeke. 18ॸAane tsúúcajáa téénetu Áánetúu teene Píívyéébé taúhbaju meke
meíjchivyémé ícyooca ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľфŃʮӕËΎ bóíjcyúrónáa éhnííñevúré
meúraavyéne. 19ॸÁánéllii teene ímíñeúvú méméénuhíjcyá ímityúné tééné déjúcotu
méuráávyé ɽ ‫ڟ‬hdée ímityúné íjcyaróné mewágóóóvéiyóne. 6ॸÁrónáa tsáhájuco
ámuha meúráávyehíjcyádu. Áijyu ihdyu tééné pañe meíjcyatúne. Aame ícyooca
ámuha méíjcyaá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľɞ̲ɞ́́Ń͑ľҡѸɞ̲ɞֆŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ
Píívyéébeéjteréjuco. Ehdu íñe ámúhakye méúráávyehíjcyá tsíhdyuréjuco
o néé ímíñeúvú ámuha mewáájácuki. méɽ ‫ڟ‬jtsaméí mecápáyoovéme. Tsáhájuco
20ॸMuuráhjáa ámuha ímítyúné pañe taúhbaju néénélliihyéré dibye ímillédú
meíjcyácooca tsá meímílletú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó meíjcyatúne.
meúraavyéne. 21ॸEhdúu éíjyu múhdurá
núcójpɽ ‫ڟ‬tsó meícyahíjcyáné déjúcotu ʑ̲ɗҡֆә͑Ń̲ŃȍĀɗҡֆӕɞʮËֆ͑ľ
muurá méwágóóóvéiyáhi. 22ॸÁrónáa 7ॸ¿Áánélliihyéhaca teene taúhbaju
tsúúca téénetu meíjchivyémé ímityúne? Tsáhaá. Teene muurá ihdyu
Píívyéébeéjté meíjcyame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ meke waajácutsó keená ímityúné
meíjcyáiyóne. 23ॸMuurá ímityúné íjcyanévu. Muuráhjáa tene íjcyátuca tsá o
méénuhíjcyámé ɽ ‫ڟ‬dátsó wágóóóveé tééné wáájácúítyuró ímítyúneri
déjúcotu. Áánetu Píívyéébeke ímí meúmúúpivyéné ímityúné íjcyane. Muurá
úráávyémeke ájcúiibye múijyú ditye íllu nééneé: “Tsá múu úmúúpívyetú
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡ΔȍɰɰԮӕͅԮֆŃʮӕӕ¡ľ ímítyúneri.” 8ॸTéhdurée tene íjcyátuca tsá
Jetsocríjtoj tééveri. o wáájácúítyuró kénehjɽ ‫ ڟ‬ímityúné
íjcyane. Aane o wáájacújúcóóroobe
ҽ¡ԮʮËҡѸɗҡֆӕɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύ éhnííñevúré ó imíllehíjcyá ténehjɽ ‫ڟ‬ré o
7
1ॸÁmuúha táñahbémuj, ámuha muurá méénune. 9ॸÓpée teene taúhbaju o
méwaajácú tsaaté túkevéjtsójú pañe ՓʮËәҡә͑ŃȍʮËȍΔҡΔɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ
meíjcyane meíjcyáné hajchóta. Áánetu ímí o íjcyane. Árónáacáhjáa ihdyu
medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné boone tsáhájuco tééné pañe múhdurá ó dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyáhi. Ááné
meíjcyatúne. 2ॸMuurá walle ityájɽ ‫ڟ‬vácooca nɽ ‫ڟ‬jcaúvúhjáa o wágóóóvéiyóné tsúúca ó
ijcyá ájyú túkevéjtsójú pañe. Aane dibye waajácúhi. 10ॸPíívyéébée teene ítyaúhbaju
díílledívú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véhajchíí tsáhájuco tééné mééma meenú tsaímíyé dííbyema
pañe dille íjcyájúcootúne. 3ॸÁijyu ihdyu meíjcyároki. Árónáacáhjáa tehdu o
tsá muhdú tene néétu dille íjcyátúné déjúcotu ó wágóóóvéiyáhi.
tsíjpiikyéréjuco tájɽ ‫ڟ‬váiyóne. Áánetu ájyu 11ॸϜЙŃľΔɰʮҡѸәËӕ͑әɞ̲ɞҡľȍĀәʮӕËΎΎ
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúnáa tsíjpiikye dille tájɽ ‫ڟ‬váhajchíí ícyahíjcyáne. Árónáacáa téénej tééveri ó
ávyeta ímityúné méénulle ɽ ‫ڟ‬veekí ájyu waajácú ímityúné o ícyahíjcyáné
ímíubááné íjcyánáa tsíjpiima iíjcyáneri. déjúcotu íllure o wágóóóvéiyóne.
12ॸÁrónáa tsá ímityúné teene taúhbaju táimítyú tápañe íjcyane oke

íjcyatúne. Muurá ímí tehdújuco teene pátsárícyohíjcyáhi.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɞʮËֆ͑ľ. 13ॸAane ¿ɽ ‫ڟ‬veekí o
wágóóóvéíyonévú oke tene ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔ̲ľ˔ľҡә˔ŃԮľʮҡѸΔ͑ľ
8
wáájácútsónáa ó nehíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәҡľ͑ľ 1ॸMuurá Críjtoéjté iímillédú
íjcyane? ¿Mityá ímítyuube o íjcyanévú íjcyájúcootúmé Píívyéébé Apííchó

tene oke wáájácútsótuca tsá o túkevéjtsó pañéréjuco íjcyámé hallúrí tsá
wágóóóvéítyuróne? Áánerá ihdyu ó ɰɰ͑ɞʮËֆҡә͑ľ. 2ॸAane muurá
wágóóóvéiyá tahllííñé táimítyú déjúcotu. Jetsocríjtoéjpí o íjcyánej tééveri
Muurá teene taúhbaju ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɞʮËֆфΔ͑Ń Píívyéébé Apííchó tsúúca tápañe
méhdivu bóhówajtsó méimítyu. íjcyánéllii tsáhájuco ímítyúné pañe o
14ॸAane méwaajácú teene íjcyatúne. Aabe tsáhájuco o
Píívyéébedítyúré tsááneé. Árónáa wagóóóvéityúne. 3ॸMuuráhjáa ítyaúhbaju
óhdityúré íjcyane ímítyúné pañe ó meúráávyerómé mepájtyetéítyúrónéllii
ícyahijcyáhi. 15ॸAabe tsá o wáájácúmeítyú Íllíkye wálloobe mehdu néébe dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénej
‫ڟ‬
muhdú o íjcyane. ʣ̲ɰ͑ŃфŃΎ̲ŃŃ͑ӕ͑ľΎ tééveri méhdityu méimítyú iwáágóoki.
ímíllérónáa ímityúnéré ó méénuhíjcyá o 4ॸEhdúu mééma méénuube muhdú teene
méénúítyuróne. 16ॸAane ímityúné o taúhbaju néhdu meíjcyaki. Aame

méénuhíjcyánetu ó waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń tsáhájuco meímillédú meíjcyatú
Píívyéébé taúhbaju néhdu o íjcyaca ímí o Píívyéébé Apííchoréjuco meke
íjcyáiyóne. 17ॸÁrónáa teene ímityúné túkévéjtsóné pañe meíjcyánélliíhye.
tápañe íjcyanéré oke ɽ ‫ڟ‬búwájtsóneri ó 5ॸMuurá iímillédúré íjcyame tééneríyé
méénuhíjcyá teéne. 18ॸAane ó waajácú tsúúrámeíhijcyáhi. Áánetu ihdyu

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɞҡֆӕӕ¡ľΎɞʮËֆ͑ľ. Ó Píívyéébé Apííchó túkévéjtsóné pañe
imíllehíjcyará ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃΎ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ. íjcyame tsúúrámeí dibye ímillédú
Árónáa tsá o méénuhíjcyatúne. 19ॸÁáne iíjcyáíyóneri. 6-7ॸMuurá meímillédú
ímityúné o méénúítyurónéré meícyahíjcyáneríyé metsúúrámeímyé
ɽ ‫ڟ‬veekíhjyáubá ó méénúhijcyáhi. 20ॸÁrónáa ílluréjuco metútávaavéne. Ááneríyé
ihdyu téénere tápañe íjcyane oke muurá tsúúrámeímyé tsá ímílletú
ɽ ‫ڟ‬búwájtsóneri teene ó méénuhíjcyáhi. Píívyéébema ímí iíjcyáiyóne. Aame tsá
‫ڟ‬
21ॸÍllu muurá ó ícyahíjcyáhi: ʣ̲ɰ͑ŃфŃ ávyejúúlletú dííbyé taúhbaju. Áánetu
o méénúíyócooca ímityúnéré óhdivu dibye ímillédú meíjcyáíyóneri
ĀѸɰɰ͑ŃԮȍɞʮËֆȍɗ. 22ॸÓ imíllehíjcyará metsúúrámeímyé tsaímíyé dííbyema
Píívyéébé taúhbaju néhdu o íjcyane. méijcyáhi. 8ॸMuurá iímillédúré
23ॸÁrónáa ímítyúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tápañe ícyahíjcyámé tééneríyé itsúúrámeíñéllii
íjcyane oke tútávátsohíjcyáhi. tsá Píívyéébe ímillédú íjcyatúne.
24ॸ‫ؽ‬k¡ľ̲ɰĀҡѸΎʮӕľȍĀɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váiibye o 9ॸAane óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔ
íjcyanej! ¿Aanéhaca íñe múha oke túkevéjtsó pañe ámuha meíjcyáhajchíí

pájtyetétsoó ehdu o ícyahíjcyáné tsáhájuco ɽ ‫ڟ‬hdée ámuha meícyahíjcyádú
nɽ ‫ڟ‬jcaúvú o wágóóóvéíyónetu? 25ॸMuurá meíjcyatúne. Muurá Íapííchovu Críjto
íjcyaabe Píívyéébe apáábyéré tsúúca meke ájcune ípañe íjcyatúmé tsá
téénetu Máavyéjuube Jetsocríjtoj tééveri dííbyeéjté íjcyatúne. 10ॸMuurá médsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veé
oke pájtyetétsoóbe. Áánéllii mítyane ó méimítyú déjúcotu Críjtoéjté
téhdútsohíjcyá dííbyeke. Aabe ihdyu óvíi meíjcyaróme. Árónáa tsá muhdú
ícyooca ó ijcyá dibye ímillédu. Árónáa meíjcyáityú tsúúca Píívyéébe meke
273 ѠΎ̲͑Ύॷ8
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɞ́́Δ͑Ń́́ɗɞȍֆľ. 11ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń tehdújuco. Muurá tsane meɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáné
mépañe Íapííchó íjcyáhajchíí muurá tsúúca maájtyúmɽ ‫ڟ‬cooca ílluréjuco
téhdure meke bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóiibye Jetsóokée meɽ ‫ڟ‬hveténé meɽ ‫ڟ‬jtsohíjcyánetu. 25ॸÁánetu
ɗ¡ΔȍɰɰҡѸΔĀӕ. meɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáné maájtyúmɽ ‫ڟ‬túné hajchótá
12ॸAhdícyane tsáhájuco meímillédú tsá meɽ ‫ڟ‬hvetétú meɽ ‫ڟ‬jtsónetu.
meíjcyáityúne, ámuúha táñahbémuj. 26ॸMuurá meɽ ‫ڟ‬hnáhóótúnéllii Píívyéébé
13ॸMuurá tehdu meícyahíjcyáné Apííchó meke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá panéváré
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsótúhajchíí méwágóóóveéhi. maáábúcuki. ͅӕӕф̲ľľфľЙɰ¡Δ
o͑ľҡӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔЙɰ¡Ύфɗҡľľ͑ľ dííbyeke muhdú metáúmeíítyúrónéllii
metáhjáhajchíí mépájtyéteéhi. téénere wáájácúratúné mépañétú
14ॸMuurá íñe múhdumé tééné túkevéjtsó ihjyúvahíjcyáhi. 27ॸAane Píívyéébe pámé
pañe meíjcyame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľʮҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ŃɞֆŃՓʮËә͑ŃŃ¡ľՓʮËәɰɰ͑
méijcyáhi. 15ॸAane teene mépañe íjcyame dííbyé Apííchó mépañe íjcyane taúmeíñe.
dííbyeke mecáánivámé ménehíjcyáhi: Muurá táúmeíhijcyáné ihñéjté meíjcyámé
“Llihíyo múúháj Caánij.” Áánéllii tsá hallúvú dibye ímillédú meíjcyaki.
dííbyedi menúhnévéítyuróne. 16ॸEhdu
Píívyéébé Apííchó mépañe íjcyáneri ʊȍ͖Ńʮҡľ˔ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ľ
méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľʮҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé 28ॸMuurá méwaajácú panéváré meke
meíjcyane. 17ॸAane tsúúca dííbyej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé pájtyénej tééveri Píívyéébe meke
meíjcyame Críjtóo ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeídyú pɽ ‫ڟ‬aabóné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeímyé dííbyema mewájyúmeke tsúúcajátújucóo
máávyéjúúteé Cááníi dííbyeke nééné ipítyájcámeídyú meke iújcúmeke.
avyéjuri. 18ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń 29ॸMuuráhjáa tsúúcajátújuco dibye meke
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyámé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né wáájacúné íhñéjté meíjcyame Íllídyu

imíjyaúréjucó meíjcyaíñé Píívyéébé menééímyeke. Aame cahcújtso múnaa
avyéjuri. 19ॸPáneere muurá dibyée meíjcyámedítyú diibye Ílli ímichi
ípívyejtsóné téhmehíjcyá múijyú dibye ídyéjúcóejpi. 30ॸEhdúu tsúúcajátújuco
ihñéjteke ávyéjújtsoíñe. 20ॸMuuráhjáa meke iwáájácúmeke dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ
páneere dibye ípívyejtsóné tútávaavé díllone dííbyé avyéjúejte meíjcyaki.
dibye ímillédúre. 21ॸÁrónáa ihdyu 31ॸÁánéllii Píívyéébe mééma ijcyá meke
ímíbáávyeíñéi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľ̲ľɞʮËֆ̲ľ˔ľ ɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¿ ڟ‬múha muhdú meke
dibye tsíhdyuréjuco ímíjpyetétsóijyu. méénúiyáhi? 32ॸMuuráhjáa Íllíkye
22ॸMuurá páneere dibyée ípívyejtsóné tsá wájyútuubéré ɽ ‫ڟ‬hvejtsó mewájyuri dibye
ímí néétune. Aane téhmehíjcyá múijyú ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veki. Aabéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬muhdú tsá meke
iímíbáávyeíñé éhne múúne walle panévatúré pɽ ‫ڟ‬áábóityúne. 33ॸ¿Mityá
ɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváné boone iímíbáávyeíñé ijcyámé tsaate dibyée meke újcume
téhmehíjcyádu. 23ॸÁrónáa tsá apááñéré mewágóóóvéiyóné néémeé? Muuráhjáa
teene ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeítyúne. Téhdure mee tsúúca dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ̲ľ˔ľĀɞ́́Δ̲Ń
tsúúca Píívyéébeéjté meíjcyámé pañe ȍ́́әфɞҡѸȍʮӕËΎɰɰ͑ɞʮËֆҡә͑ľ. 34ॸAanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
Íapííchó íjcyarómé ¿múha nééjuri méwágóóóvéiyáhi?
méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáhi. Aame téhdure ͅӕӕфȍʮæфɞʮҡΎ̲ľՓʮֆӕфɗɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véne
météhmehíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medíi meke ¡Δȍɰɰ¡ľɞËֆΎΎËɞԮֆŃʮӕфɗЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
idíllómeke dibye tsíhdyuréjuco úníuri íjcyaabe máhallúvú táúmeíhijcyá
ímíbájchoíñe. 24ॸƄȍĀӕ̲Ńә̲ɰՓ͑ŃŃ͑ľ Йɰ¡Ύ. 35ॸÁánéllii dibye meke wájyúmeke
mecáhcújtsóhajchíí mééma pánééveíñé ҡѸɰɰ͑Āɞɞ¡ֆľĀɞҡֆәĀΔՓʮËфΔɞҡֆӕфΔ͑ľ.
Muurá meɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞֆΎ͑Ńȍʮɰ, meíjcyáíñé pityájcójuma taúhbaju.

mávaríjchoháñe, ájyabááne, Áhduréhjáa neebe dííbyeke
̲ľՓʮֆ̲әәԮҡӕ͑Ńȍʮɰ, ápíchó medúúrúvahíjcyámeke tsaímíyé meke
nééronéhjɽ ‫ڟ‬, ҡŃȍĀӕфľĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé íjcyaróné tsá ipícyooíñe. 5ॸͅӕӕфȍʮ̲ŃɰȍĀŃ
meke dówajcáróítyuró dííbyedítyu. ̲ә͑әԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľæфɞʮҡΎ
36ॸͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ mɽ ‫ڟ‬amúnáajpi tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jú icyánéjcutu. Aabe
nééneé: páné avyéjuube ijcyá Píívyéébe múijyú
Dihñéjté muha meíjcyáné hallútú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné dúúrúvámeíhíjcyaábe.
múúhakye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyáiyómé 6ॸÁrónáa Píívyéébée mééma imyéénuíñé
éhne múúne obééjámuke ditye nééne tsá tsaate méhdityu cáhcújtsotú

dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsódu. ĀɗɗҡֆŃʮәËΎΎфΎʊʮфŃŃʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ
37ॸEhdu ápíchó nééronéhjɽ ‫ڟ‬ meíjcyárómedítyu. ¿Íhya mityá paméváré
métáhjahíjcyá Jetsocríjtó meke dííbyeéjté meíjcyátúnéllii tsá ditye
wájyúúbej tééveri. 38-39ॸAane muurá ó cáhcútsohíjcyatúne? Muurá
ՓʮËәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ľ˔ľՓʮֆә̲ľ˔ľɰɰ͑ ɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ̲ŃɞЙֆŃľɗ͖ŃȍĀӕĀɗ¡ֆľ
dííbyedítyú meke dówajcáróítyuróne. méénutúné tsúúca dibye
ͅӕӕфĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé íjcyaróne, ¡Δȍɰɰ̲ľɞɞ͖әʮɽ ‫ڟ‬ méénújúcooróne. 7ॸMuuráhjáa tsá
hallúrí meíjcyaróne, ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ pámeekéré Aavaráaúvúj
íjcyaróme, naavémú íjcyaróme, ɞɞ͖әʮɰфɗ ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ˔ľĀɗ¡ֆľՓ¡ֆәʮҡѸΎҡә
ɽ ‫ڟ‬htsútujte ávyéjujte íjcyaróme, ícyooca diityéj tééveri mɽ ‫ڟ‬amúnaa pájtyétéiñe
ҡŃŃ͑ŃЙ͖ľ̲ľɞʮËֆфΎ͑Ńȍʮɰ, bóónétu meke imyéénuíñe. Íllúhjáa muurá neebe
ЙʮҡֆŃɗ͖Ńȍʮɰ, téhdure caame íévéhóówari dííbyeke: “Daachi Itsáadítyú llíyaatémé
ɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆфΎ͑Ńȍʮɽ ‫ ڟ‬tsá íjcyaá páñétúejte dɽ ‫ڟ‬ʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ.”
meke dííbyedítyú dówajcáróítyuró 8ॸEhdu néénetu méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
Máavyéjuubée Jetsocríjtoj tééveri dibye Āɗɗ¡ֆľkԮфәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ

meke iwájyune úújétsómeke. íjcyarómé pámeere Píívyéébeéjté
íjcyatúne. Muurá ihdyu ípyée iñéhdu
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɗʮфŃŃ̲ӕ˔ľ dibye dííbyeke ájcuube Itsáaúvudítyú
ɗȍ͖ŃʮҡľĀɞԮә̲Ń̲ľ͑ә͑ľ llíyaatémé páñétúejte dííbyéj
9 ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ. 9ॸÍllúhjáa muurá neebe

1ॸAane Críjtoéjpí o íjcyánéllii ámuha
cáhcújtsótúmeke o néé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń dííbyeke: “Ámúhtsikye o nééne éévé

mítyane ámúhadi o ɽ ‫ڟ‬dáátsovéné ímityúné úújetéijyu dítyáába tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaá wájpiíkye.”
ámúhá hallúrí íjcyáneri. 2ॸTápañe 10ॸEhdúhjáa muurá Píívyéébe
Píívyéébé Apííchó íjcyane waajácú teene diityétsikye néhdújuco tene páneevéné

múhduúvúrá o ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne ɽ ‫ڟ‬dátsó o diityétsima. Aanéhjáa diityétsí hajchi
íjcyane. 3ॸMuurá ámuha tamúnaa ámúhá ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑ʮЙɗʊҡѸĀɞԮә̲ľՓѠľ¡ŃË
imítyú déjúcotu mewágóóóvéíyónéllii tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá míítyétsikye tsaíjyúre.
ámúhakye o wájyúne oore Críjtodítyú ó 11-12ॸAanéhjáa dilléi diityétsikye
wágóóóvéiyá ehdu o méénúneri ámuha tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ԯҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ŃŃ͑ľ

mepájtyetéca. 4ॸMuurá Píívyéébe meke díílleke: “Ámíáábé ehnííñevu bóneebe
tsúúca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medi díllorómé tsá dííbyeke avyéjuúhi.” Ehdúhjáa neebe diityétsikye
melléébohíjcyatú Ijraééj muhdú dityétsí íjcyaíñé diityétsimái tene
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ľɞʮËֆфΔ̲ľ. Árónáa pánéévétúrónáa íhjyáa
ihdyu méwáábyutáró dííbyé avyéju. ipítyájcámeídyújuco. 13ॸTéénetúréhjáa
Áánélliihyéhjáa muurá méénuube muhdú muurá idyé íllu neebe tsiiñe
275 ѠΎ̲͑Ύॷ9
ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ: “Jacóóboke ó wajyú jodíómudítyuu, jodíómú

Etsaóoke o wájyúné ehnííñevu.” íjcyátúmedítyuu, íjcyane. 25ॸÍllúhjáa
14ॸ¿Áánélliihyéhaca ímítyuube diibye muurá dibye nééne Otséá caatúnúhi:
Píívyéébeé? Tsáhaá, tsá ímítyuube dibye Tahñéjté íjcyátúné mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫ڟ‬dátsó
íjcyatúne. 15ॸÍllúhjáa muurá téhdure ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvératúmé ícyahíjcyámeke ó
neebe Moitséeúvuke: “O ímíllémedi o újcuú tahñéjteréjuco ditye iíjcyaki.
ɽ ‫ڟ‬dáátsóvémeke ó pɽ ‫ڟ‬ááboóhi.” 16ॸTsá 26ॸTéhdure tsiiñe nééneé:
muurá méhdityu tene íjcyatú Píívyéébe Tahñéjté íjcyátúrómeke

méhdi ɽ ‫ڟ‬dáátsovéne. Muurá ihdyu iiye áátsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medíyéjuco o dílloíñé
ityújkevééllémedíjyuco dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľΎɞʮËֆ¡ľ.
ɽ ‫ڟ‬dáátsovéne. 17ॸMuuráhjáa Ejíhtó 27-28ॸÁánetúhjáa Itsaíá néé mee
avyéjuube Paraóoúvuke idyé neébe: ijraéémudítyu: “Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúiyéjuco

“Oorée uke ávyéjúúbedívú ó picyóó uke muhdú mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞɞ͖әʮɰфɗɞËֆȍɞʮËֆ͑Ń
ЙʮҡֆŃ͑ŃȍʮɰҡӕЙ̲ľľфľɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń ɞ̲ɞ¡ʮËȍΔËΎΎËʊʮфŃŃʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ
mɽ ‫ڟ‬amúnaa iwáájácu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɽ ‫ڟ‬htsútuube o ávyétá mityámé íjcyárómedítyú uhjéméré
íjcyane.” Ehdúhjáa Paraóoúvuke neebe pájtyéteéhi.” 29ॸÁhduréhjáa tsiiñe neébe:
Píívyéébeé. 18ॸAabe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń Ь͑ŃɰȍĀŃľ͑ľɞʮËֆ͑ŃԮֆŃʮӕӕ¡ľ
ityújkevééllémedi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne pɽ ‫ڟ‬aabóhi. íjcyaabe Píívyéébe méhdi
Áánetu tsaate illéébone ímíllétúmeke ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvétuca tsúúca meke
pícyoobe ditye iímillédú iíjcyaki. waagóóiyá tsaaté coéváratu éhnée
19ॸÁrónáacáubá tsaate nééiyáhi: Tsodóómaa, Gomóóraa,
“Dííbyere meke pícyohdújuco íjcyácoomícyu múnáake imyéénudu.
meíjcyámeke ¿ɽ ‫ڟ‬veekí nehíjcyaabe
ímityúmé meíjcyane?” Árónáa tsá mee ˇΎĀɞΔ̲әҡѸËȍËәʮҡѸΎҡә
mɽ ‫ڟ‬amúnaa Píívyéébe iwáájacúdú ˇľҡѸΔΎʮҡŃŃԮľфɗ̲ľЙʮҡֆľҡŃ͑ľ
méénune múhdurá meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúítyuróne. 30ॸAane ¿aca muhdú íñe teéne? Muurá
20ॸ¿Aca muutá mee dííbyema jodíómú íjcyátúrómeke tsúúca Píívyéébe
metáhjájcatsíki? ¿Aca núpájkiíhlló nééiyá dilló ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗŃɞʮֆәӕҡŃ͑ŃȍʮɰŃ́́ľԮӕ
téihllóo níjcyómeke ɽ ‫ڟ‬veekí múhdurá ditye íjcyatúmé botsíi dííbyeke
níjcyone? 21ॸMuurá núpájkityu cáhcújtsórómeke. 31ॸÁánetu mee ijraéémú
nícyohíjcyámé piivyété páhduváré métsúúrámeíhíjcyará dííbyé taúhbaju
iímillédú iñíjcyone. Piivyétémé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń meúraavyémeke dibye meke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ
wáábyuta iñíjcyone. Áhdure piivyétémé díllóíyóneri. Árónáa tsá meke dibye
átérééné wáábyuta iñíjcyone. díllotú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ. 32ॸAane ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá
22ॸMuurá Píívyéébe iímillédúré meke dibye díllotú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ? Muurá
aabúcuhíjcyá dibye wáágóoímyé ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆҡľľ͑ľҡәȍ¡ʮӕ
̲әȍĀӕфɞËֆȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. Ehdu meúráávyénetu dibye meke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ
aabúcuhíjcyaabe diityéj tééveri iúújétso díllóiyóne. Árónáa tsá tene néhdu
ɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡӕӕ, ícyaayóbaa, íjcyane. 23ॸÁánetu meíjcyatúne. Áhdure Jetsóópe mééma
tsúúca dibye méhdi ɽ ‫ڟ‬dáátsovémé méijcyá méénune mecáhcújtsótúnéllii tsá dibye
dííbyé avyéjúejte tsúúcajátújucóo meke meke díllotú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ. Íllure
dibye újcume. Ehdu méénuube mébáñúmeíhijcyá éhne múúne
̲ľʮҡŃŃԮľфɗɞԮֆŃʮәɰȍҡѸәҡәɗәәʮŃҡѸΎ˔ɗ. nééwáyutu mecábóhcámeíúdú néébeke
24ॸMuuráhjáa ihdyu dííbyere meke ujcú mecáhcújtsótúnélliíhye. 33ॸÍllu muurá
íavyéjúejte meíjcyáímyeke ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ŃŃɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ:
Tsióo múnáá pañévú ó pícyoó méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri mecáhcujtsóné tsíjtyeke

tsáápiikye éhne múúne nééwáyutu meúúbálléhajchíí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ̲ľ˔ľĀɗ¡ֆľ
mecábóhcámeímyé maáákityéúdú díllome mépájtyéteéhi.
néébeke. Áábeke cáhcujtsómé tsá 11ॸͅӕӕфĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí báñúmeíityúne. Ehdúhjáa nééneé: “Dííbyeke cáhcujtsómé tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
Píívyéébe nééhií. báñúmeítyúne.” 12ॸAhdícyane pámeere
10
1ॸÁmuúha táñahbémuj, ó imíllé tsííñé mɽ ‫ڟ‬amúnáama mee jodíómú
memúnaa jodíómú pájtyeténe. Jetsocríjtoke mecáhcujtsómé
o͑Ń́́ɗɗԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔЙɰ¡ΔĀɗɗҡֆŃ mépájtyéteéhi. Muurá tsáápiiye pámé
hallúvú ó táúmeíhijcyá Píívyéébeke. avyéjuubéré íjcyaabe pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá
‫ڟ‬
2ॸʣ̲ɰ͑Ńɗ̲ɞ́́ľфΔ̲ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľɗәфԮֆŃ͑ľ. pámeekéré dííbyedi tsúúrámeímyeke.
Árónáa tsá ímí ditye úráávyetúne. 3ॸTsá 13ॸÍllu muurá nééneé: “Dííbyedi
ditye cáhcújtsotú Críjtóo mewájyuri tsúúrámeímyé pájtyéteéhi.” 14ॸÁrónáa

dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑Ń̲ľËȍËәʮҡѸΔ̲ľ˔ľɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ ¿aca múhdutú dííbyedi tsúúrámeíiyómé
dibye díllone. Imíllerómé iiye ímí dííbyeke cáhcújtsómejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? Áhdure
iíjcyáiyóné diityéké ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɗ¡ֆľ ¿múhdutú cáhcújtsóiyómé dííbyeke
idílloki. 4ॸÁrónáa tsá dííbyé taúhbaju wáájácúmejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? ¿Kiátú waajácúiyómé
meúráávyémeke dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ teene dííbyedítyú íjcyáné uwááboju
díllotúne. Muuráhjáa ihdyu Críjto múha diityéké úúbállémejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari?
mewájyuri dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑Ń̲ľËȍËәʮҡѸΔ̲ľ˔ľ 15ॸÁhdure ¿múhdutú tsaate diityéké
dílloobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ. úúbálléiyá múha diityéké téénevu

5ॸÁrónáacáhjáa ihdyu Moitséeúvú néé pícyóómejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? Muurá Píívyéébé
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńҡәȍ¡ʮӕ͑ŃȍĀӕ ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Maímijyu
íjcyámeke dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɞ́́ΔɗֆΔ͑Ń diitye ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәәә¡́́ľȍɞʮËֆ̲ľʮ.”
ditye ipájtyetéki. Árónáa tsá múha ávyeta 16ॸƄȍĀӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕҡľ͑ľ
tene néhdu íjcyáítyuróne. 6ॸÁánélliihyée néérónáa muurá tsá paméváré tééneri

Críjtoj tééveri mepájtyetéiñe dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyatúne. Muuráhjáa Itsaíaúvú
méénune mecáhcújtsómeke ihdyu nééhií: “Píívyéébeéj, ¿a ijcyámé tsaate
dílloobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ. Aane tsá múu méuwáábori ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyámej?” 17ॸAane
ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú Críjtoke níjkyéjɽ ‫ ڟ‬pañe muurá Jetsocríjtodítyú íjcyáné uwááboju
ɗ͖ŃȍËΎҡŃɗֆΔ͑ŃĀɗ¡ֆľ̲ľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. melléébone ímíñeúvú mewáájácúcooca
7ॸÁhdure tsá múu ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú níjkyéné tsúúca mécáhcujtsóhi.
pañe dííbyeke iñéhcotéiyóné dibye meke 18ॸ¿A tééné uwááboju tsáhái múijyú
ɰЙɽ ‫ڟ‬áábo tehdu téhulle íjcyácóóbekéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. mee ijraéémú melléébotúne? Áánerá
Muurá tsúúca mééma diíbye. 8ॸÍllu muurá tsúúca mélléébohíjcyaráhi. Muurá tsiiñe
téénetu nééneé: “Tsúúca ámúhama ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
ijcyájúcooróné pajtyété teene ámuha ҽѸәәËЙȍә́́ľԮԮәɞɞ͖әʮɰфɗ
mecáhcújtsóne tsíjtyeke tsújaavéné Críjtodítyú íjcyáné
meúúbálléiyóne.” Aane muurá muha uwááboju.
mecáhcujtsómé íñe méúwáábohíjcyáhi. 19ॸƄȍĀӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
9ॸMuuráhjáa Jetsocríjtó dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke nééronéubá ¿mityá tsá mewáájácutúne?
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑Ń̲Ńɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri Muuráhjáa dííbyere Píívyéébe néé íllu
mecáhcujtsómé dííbyeke maávyejúúlléne Moitséeúvuj tééveri:
teene tsíjtyeke meúúbálléhajchíí Tsííñé mɽ ‫ڟ‬amúnáakéréjuco o
mépájtyéteéhi. 10ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń pájtyetétsóneri ámuha
277 ѠΎ̲͑Ύॷ10ٍॷ11
menómíutááváne diityédívú ՓʮËәȍ̲ɰҡӕĀɞɞ¡ֆľ˔ľ

mécayóbááváteé átéréejte ditye lléébohíjcyátúmedítyú nééneé:
íjcyane ámuha “Píívyéébere diityé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí mújtatsó
meɽ ‫ڟ‬tsúcunúhíjcyárómedívu. ditye iájtyumɽ ‫ڟ‬júcooróné iwáájácútuki.
20ॸÁhduréhjáa idyé tsiiñe dííbyeúvuj Áhdure illéébójúcooróné ditye
tééveri neébe: icyáhcújtsótuki. Aame muurá téhdupíyé
Oke wáájácútúné mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ҡɰɰ¡әՓ ícyoóca.” 9ॸÁhduréhjáa Dabíiúvú nééhií:
íjcyáturómé tsúúca tahñéjté Óvi ditye náhbévácatsíhíjcyáné
ijcyáhi. wañéhjɽ ‫ڟ‬né dahpédú nééne diityéké
21ॸÁhduréhjáa mee ijraéémudítyú mújtatsó ímí Píívyéébema ditye
Isaíaúvuj tééveri neébe: “Ó nehíjcyará iíjcyátu diityémá ímítyú tene
aatye lléébópítyúné mɽ ‫ڟ‬amúnáake ditye ɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévaki. 10ॸÓvi ijcyámé éhne
ookéréjuco iúráávyeki.” múúne hállúvatúmé íjcyadu
íimítyuháñé diityéké mújtatsómé
ҽѸҡľɗʮфŃŃ̲әЙʮҡֆľҡŃ͑ľ iímíbáávyétuki.
11
1ॸ¿Aanéhaca ehdu menéénéllii Ehdúhjáa neebe Dabíiúvu.
meke ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoobe Píívyéébeé?
ˇΎĀɞΔ̲әɞʮËֆҡӕфΔ̲ŃЙʮҡֆľҡŃ͑ľ
Tsáhaá. Muuráhjáa oo ámúha múnáajpi
kԮфәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞ̲ɗËȍɗ 11ॸ¿Anéhaca íñe ávyéta mújtaréjuco mee
Bejamíí dohjɽ ‫ڟ‬ba múnáajpi o íjcyáábeke jodíómú Píívyéébedítyú meméénune?
újcuúbe. 2ॸTehdu meke ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóíyóóbejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ Tsáhaá. Muurá ihdyu dííbyere Píívyéébe
tsúúcajátújucóhjáa ihñéjté meíjcyaíñé nééjuri ehdu mééma teene jodíómú
iñéémeke. 3ॸMuuráhjáa Eríaúvú nééhií: íjcyatúmé tééné hóówari pájtyeténetu
“Píívyéébeéj, díhjyú uubálle múnáake meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váne botsíi tééneri metsúúrámeíki.
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóne dɽ ‫ڟ‬ɰɰËәԮŃՓɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né 12ॸEhdu Píívyéébeke melléébotúmé ímítyú
wácávyáhcohíjcyáme. Áánetu íñe meíjcyaróné pɽ ‫ڟ‬aabó tsíjtyeke jodíómú

apáábyeréjuco o íjcyáábeke téhdure oke íjcyátúmeke. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬awáá muurá
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóllehíjcyáme.” 4ॸEhdúhjáa dibye dííbyeke meúráávyécooca éhnííñevu
Píívyéébeke néérónáa neébe: “Árónáa pɽ ‫ڟ‬ááboíñé pamévakére.
muurá ijcyámé 7,000-meva tahñéjté 13ॸAane ícyooca diitye jodíómú
íjcyame ‘Baáa’ némeíñé níjcyotáábeke íjcyátúrómeke o nééhií: Ámúha éllevúu

cáánívahíjcyatúme.” Ehdúhjáa Píívyéébe oke Píívyéébe wallóó ámúhakye dííbyé
néé Eríaúvuke. 5ॸAane muurá ijcyámé uwáábojúvú o wáájácútsoki. Ááné
tsaate méhdityu dibyée ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne Փ˔ɗ̲ֆŃɞΎ̲ŃŃ͑ӕ͑ľɞ̲ɞΔɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ.
újcume ímí dííbyeke úráávyehíjcyáme. 14ॸAane tsáijyu múu íñe ámúhakye o
6ॸMuuráhjáa meke iwájyúnéllii meke úwáábóneri ímí ámuha meíjcyane tsaate
pájtyetétsoóbe. Tsáháa ɽ ‫ڟ‬nehjɽ ‫ڟ‬ tamúnáadítyú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne ámuhádú ímíjpyeté
meméénúnéllii mepájtyetétúne. Muurá ipájtyetéki. 15ॸMuuráhjáa múúhakye múu
meere mepájtyetétsómeícyá tsá dibye ɽ ‫ڟ‬hvejtsódú Píívyéébe méénúné hóówari
meke wájyúneri mepájtyetéítyuróne. tsíjtye múnaa ámuha meíjcyarómé
7ॸMuurá mee ijraéémú méímíbaavyé tsaímiyéjuco dííbyema
mepájtyetéíyóneri meíjyácunúrómé ámuha meíjcyaki. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬muurá muha
tsáhái mepájtyetétúne. Árónáa dííbyema meímíbáávyécooca mébóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teé
ijcyájucóómé tsaate dibye újcume tsúúca tsúúcajáa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vemédú muha menéérome.
pájtyetéme. 8ॸÁánetu dííbyé 16ॸMuurá tsáoobɽ ‫ڟ‬ráutu pááaho
ѠΎ̲͑Ύॷ11 278
meméénuho ímí néhajchíí páneere 23ॸMuurá tamúnaa ímíbáávyéhajchíí

ímíhyeé. Áhdure úméhe bájkyé ímí diityéké újcúiíbye. Muurá piivyéteebe
néhajchíí páheere ímíhyeé. Ahdúu muurá tsiiñe diityéké iújcune. 24ॸMuuráhjáa
̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑ʮЙɗkԮфәԮә ámuha tsííñé mɽ ‫ڟ‬amúnaa meíjcyárómeke
Píívyéébeéjpí íjcyánéllii téhdure mee dibye újcume ámuha méijcyá éhne
dííbyedítyú mellíyaatémé méijcyá múúne bájú oríívóhe wájcá ɽ ‫̲ڟ‬ɰȍľҡӕ
Píívyéébeéjté íñe múhdumé dííbyeke cámaavédu. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬muurá tamúnaa
mecáhcujtsóme. ímichi awáá ihñéjte íjcyámeke tsiiñe
17ॸMuuráhjáa páñétúehe oríívóhé újcúiíbye.
wajcánédú muuha jodíómú
menéérómedítyú tsaatéké waagóoobe ͮɗȍ͖ŃфŃɗʮфŃŃ̲әЙʮҡֆľҡŃ͑ľ
diityéjúcooro páñétúejte ihñéjté muha 25ॸÁmuúha táñahbémuj, ó imíllé
meíjcyárómedítyu. Áámé cápayóóvée ámúhakye o úúballéné muhdúhjáa
ámúhakye dibye újcume ámuha méijcyá mepájtyetéiñe Píívyéébe wáájácúratúné
éhne múúne bájú oríívóhe wájcá Críjtoj tééveri méénune. Áronée tamúnaa
ɽ ‫̲ڟ‬ɰȍľҡӕ̲ľË̲ȍʮËΔĀӕ. Áánéllii tsá cáhcújtsotú tééné hóówari ámuha
muurá ámuha téhdure Píívyéébeéjté íñe tsííñe múnaa dííbyeke cáhcujtsómé
muha meíjcyadu. 18ॸÁrónáa ihdyu mepájtyetéki. Ááneri ihdyu
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ľɞĀɞ̲ӕȍЙ͖Ńҡәľʮҡľ mémítyájkímyeídíñe. 26ॸMuurá téhdure
meíjcyárómé ehnííñevu ámuha tamúnáadi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne pɽ ‫ڟ‬áábóiibye ditye
meíjcyane. Muurá múúhadítyú ámuha ipájtyetéki. Muurá dííbyé
̲ŃľʮŃËӕ͑әŃȍ͑ľә̲ľȍľҡŃ¡ʮ˔ֆŃʮɰҡӕ ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
éjécunúdú ímichi tujkénúejte muha Tsióo múnaa ijraéémudítyú íjcyáiibye
meíjcyánélliíhye. tsaapi diityéké pájtyetétsoóbe.
19ॸÍhya mityá ámuha menééhií: Aabe waagóoó diityé imítyu.
Diityéjúcooro páñétúejte íjcyárómeke 27ॸEhdu diityéké ó ímíbájchoó ópée
ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne meekéréjuco dibye újcune o néhijcyádújuco.

diityé cápayóóve. 20ॸIhdyúhdée tehdújuco ƄȍĀӕ͑ŃŃ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ.
múúhakye dibye ɽ ‫ڟ‬hvejtsóné muha 28ॸAane tamúnaa jodíómú tsaríllé
mecáhcújtsótúnélliíhye. Áámé Críjtóo mepájtyetéiñe méénúné uwááboju

cápayóóvée ámúhakye újcuube ímí téénej tééveri ámuha jodíómú
dííbyeke ámuha mecáhcújtsónélliíhye. meíjcyátúrómeke téhdure Píívyéébe
k̲ľҡŃɰɰ¡әՓ̲ľɞʮËֆ. ɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. Árónáa ihdyu tsá dibye
Mémítyájkímyeídí tééneri. 21ॸMuuráhjáa ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóturó múúhakye. Muurá mítyane
páñétúejte ihñéjté muha meíjcyárómedi ̲әәȍ˔ֆľՓʮֆӕӕ¡ľ̲әәȍɰȍĀŃ
ɽ ‫ڟ‬dáátsóvétuubéré múúhakye ɽ ‫ڟ‬hvejtsóhi. múnáaúvukée ihñéjtedívú
Aabe téhdure ámúhadi ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ imyéménúnélliíhye. 29ॸAabe iñéhdu
ímítyú ámuha dííbyema imyéénúnéllii tsá ihñéjteke ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúne.
meíjcyáhajchííjyu. 22ॸMuurá Píívyéébe ҽŃȍĀӕфľ̲ľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné tsá dibye
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃĀɞɞ¡ֆľ̲ɞ̲ɞ̲ľɞʮËֆ̲ľ̲. dójtúcutúne. 30ॸÁábekée muurá tsá ámuha
Áánetu ímítyú meíjcyámeke múhdurá melléébohíjcyatúne. Ahdu muurá ícyooca
ɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ľ. Áánéllii ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ tamúnaa téénej tééveri dibye ámúhadi
méíjcyaco tsúúcajáa ámúhakye dibye ɰɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔԮŃ͑ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. 31ॸÁáné boone
újcume. Ímí ámuha meíjcyátúhajchíí téhdure ámúhadíi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsovédú diityédí
tsáhájuco ámúhadi dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéityúne. ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne pɽ ‫ڟ‬áábóiibye ditye
279 ѠΎ̲͑Ύॷ11ٍॷ12
icyáhcújtsoki. 32ॸMuurá dííbyere meméénune. o͑Ń́́ɗɗҡľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰ

Píívyéébe meke pamévá mɽ ‫ڟ‬amúnáake méméénuhíjcyá ímíñeúvú
ɽ ‫ڟ‬hvejtsó dííbyema múhdurá meíjcya meɽ ‫ڟ‬jtsámeíñema. ͅӕӕфҡѸҡľɰɰ͑
pámehdíyé méhdi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne tsahdúré pájtyeíñé ɽ ‫ڟ‬hdéjuco iwáájacúné
̲ľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. úúbállehíjcyámé tehdújuco
33ॸAabe ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe panéváré úúbállehíjcyáné dííbyeke icyáhcujtsódú
wáájácuube muhdú meke íjcyame. 7ॸoȍĀӕфľҡѸɞʮҡֆľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné
túkévétsohíjcyáné mewáájácúíyonévú tsá píívyetémé múu ímíñeúvú pɽ ‫ڟ‬aabóhi.
méɽ ‫ڟ‬jtsaméí úújetétúne. 34ॸ¿Mityá ijcyámé Áhdure iúwaabóné píívyetémé múu
tsaate dííbyé ɽ ‫ڟ‬jtsaméivu úújetémej? ¿A ímíñeúvú úwaabóhi. 8ॸÁhdure múhdurá
ijcyámé tsaate dííbyeke úwaabóiyóme? néémeke iímíjpyetétsóné píívyetémé múu
35ॸ¿A ijcyámé tsaate tsíeménevu ditye ímíñeúvú meenúhi. Tsáneetu pɽ ‫ڟ‬htómeke
dííbyeke ájcúnéllii tééné pɽ ‫ڟ‬améí dibye ɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné píívyetémé múu pɽ ‫ڟ‬aabó
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáme? 36ॸMuuráhjáa ihdyu pájúvatúmére. Tsaatéké ityúkévejtsóné
páneere dííbyere Píívyéébe ípívyejtsóné píívyetémé múu ímíñeúvú túkévejtsóhi.
dííbye tájpíyé ijcyáhi. Ááné avyéjuube ‫ڟ‬
ʣĀҡѸΔ̲ľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné píívyetémé múu
diíbye. Ahdícyane metsu dííbyeke pɽ ‫ڟ‬aabó ímíjyuuri.
maávyéjújtso paíjyuváré múijyú
nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. Ehdu teéne. ͅӕȍĀәæфɞʮҡΎŃʮҡŃɞʮËֆɗֆΔ͑ľ
9-10ॸÁmúhakye o néé ámuha
ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńҡә˔ľԮŃʮҡѸΔʮәЙ͖ľ̲ľɞʮËֆ͑ľ mewájyújcatsí pamévamáyé muhdú tsané
12
1ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj, nahbémú wájyújcatsídyu. Ááne
Píívyéébe mítyane meke máavyéjúúllejcátsí panévatúre.
ɽ ‫ڟ‬daatsóllénéllii ámúhakye o néé Ímítyúneri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúmé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ
dííbyedívú ámuha meɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeíñe méuráávye ímí ámuha meíjcyaki.
dííbyé túkevéjtsójú pañéréjuco ámuha 11ॸÓvéheetúmé ímíñeúvú meméénú
meíjcyame dííbyeke meúráávye muhdú Píívyéébeke ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéné

dibye ímillédu. Ehdu muurá ámuha wákimyéi.
meíjcyáneri dííbyeke méduurúváiyáhi. 12ॸAame múu imíjyúú ímí ámúhá
2ॸTsá múu íjcyájúcootú íñe ɽ ‫ڟ‬ʮɰɰфɗ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa ә̲ɰՓ͑ŃŃ͑Ń́́ɗɞȍֆľ. ʣɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné
múhdurá ícyahíjcyádu. Mécápayóóvé múu iáábúcúne óóchévetúmé paíjyuváré
ámúhá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ámuha mewáájácu ihjyúvahíjcyá Píívyéébema.
tsaímíyé meíjcyáiyóné Píívyéébe ímilléne. 13ॸÁhdure tsijtye dííbyeéjté íjcyámeke
3ॸMuuráhjáa meke ɰɽ ‫ڟ‬daatsóllédú íjcyaabe mépɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá ditye pɽ ‫ڟ‬ȍҡΔ͑Ńȍʮɰҡӕ.
oke picyóó ámúhá uwááboobe o íjcyaki. Ámúhakye ááhɽ ‫ڟ‬vémeke múu tsaímíyé
Aabe ámúhakye o néé ámuha waatsúcúhi.
meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmeítyu panéváré ámuha 14ॸTsaate ámúhakye tsáríllérómeke tsá
mewáájacúne. Múu ímíñeúvú iíjcyáne múu tsárílletúne. Íllure múu diityé

ɽ ‫ڟ‬jtsámeí dííbyeke icyáhcújtsóneri. 4ॸMuurá ȍ́́әԮәЙɰ¡Δҡә̲ľɞЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ.
̲ŃʮЙɗЙɞԮҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vá íjcyane tsá tsáné 15ॸÁánetu ímíjyúúmema múu téhdure
wáábyutáré íjcyatúne. 5ॸAhdu Críjtoéjté imíjyúúhií. Kímóóveri íjcyámema múu

pívámeva meíjcyarómé tsáápihdyúré kímoovéhi.
menééme mépɽ ‫ڟ‬áábócatsíhijcyáhi. 16ॸMépɽ ‫ڟ‬áábojcátsí ímíñeúvú
6ॸÁámekée Píívyéébere iímillédú meke pájúvatúmére. Tsá múu iiye iéllevu
ʮËә͑ľфɗ̲ŃЙɗɗԮֆŃҡŃЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰ ԮֆŃʮӕӕȍ͖ŃɰЙɽ ‫ڟ‬úváne ‘mityáhmítyá’
ѠΎ̲͑Ύॷ12ٍॷ13 280
néétune. Múu pamévamáyé tsahdúré pevénéré ditye úvanúítyuró ímityúné

nahbéváhi. Tsá múu ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmeítyú méénúmeke. 5ॸÁánéllii múu avyéjuullé
pámé ehnííñevu iwáájacúne. diityéke. Tsá múu ditye ámúhakye
17ॸTsaate ámúhakye ímityúné ɽ ‫ڟ‬cúbáhráíyóné apííchoríyé
méénúmeke tsá múu pɽ ‫ڟ‬ámeítyúne. Múu ávyejúúlletúne. Múu avyéjuullé diityéké
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ̲ľľ͑әɞ̲ɞĀɗҡֆľ̲әȍ˔ֆľ muhdú Píívyéébeke maávyejúúllédú
ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúki. 18ॸTsaímíyé meíjcyá dííbyerée diityéké pícyóónélliíhye. 6ॸÁáne
pamévamáyé úhbájcatsítyúme. 19ॸÁmuúha ɰɰ͑͑ŃŃҡӕ̲ŃфŃ̲ȍĀΎȍɞʮËֆ̲Ńɗɗ͖әʮɽ ‫ڟ‬
táñahbémuj, tsaate ímityúné ámúhakye avyéjúúbé wáábyuta ditye
méénúhajchíí tsá múu íjyácunútú áhdótsohíjcyáné Píívyéébere diityéké
diityéké iáhdó iújcúíñeri. Múu ɽ ‫ڟ‬hvejtsó pícyóómé túkevéjtsó pañe
Píívyéébere muhdú iwáájacúdú diityémá meíjcyánélliíhye.
iímíbájchoki. Muurá dííbyé 7ॸMúu pamévakéré ajcú diityé wáábyuta
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Ooréi ó íjcyanévu. oȍĀӕфľ̲әȍ˔ֆľЙɰ¡Δ

ɽ ‫ڟ‬cúbáhraá ímityúné ámúhakye ҡә̲ľɞ̲ֆľ˔ľ̲ŃЙɰ¡Ύ. Méiiñújɽ ‫ڟ‬
méénúmeke. Ehdu o néé Píívyéébe o avyéjujte meke áhdotsóné múu diityéké
íjcyaábe.” 20ॸÁhdure idyé tsiiñe nééneé: iávyejúúlléne ahdóhi.
٘o̲әȍ˔ֆľ̲ә͑ʮҡѸΔфΔ̲ľ˔ľ̲ŃЙɰ¡Δ 8ॸTsá múu tsaatédítyú iñáhjɽ ‫ڟ‬henúné
panévatúre. Ditye ájyabáávatéhajchíí áhdotúmé íjcyatúne. Múu áhdójucóóhií.

múu májchotsóhi. Ditye iádóíyóneri Muurá Píívyéébé taúhbaju néhdu
íjcyáhajchíí múu ijchóhi. Ehdu ámuha meíjcyame tsíjtyeke méwajyúhi.
diityéké tsaímíyé meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéhajchíí muurá Imílleebe muurá pamévamáyé
ílluréjuco ditye núcójpɽ ‫ڟ‬veíñé ámúhakye mewájyújcatsíñe. 9ॸMuurá dííbyé
iñéhníllehíjcyáneri.” Ehdu muurá meke taúhbajúúné nééhií: “Tsá múu
әՓ¡Δ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲ĀΔ̲ËΔʮËҡѸɞҡֆә͑ľ. Tsá
21ॸAhdícyane ímítyunévú múu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsotú mɽ ‫ڟ‬amúnáake. Tsá múu
métáhjátsámeídíñe. Múu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ nánívatúne. Tsá múu állíuutúne. Tsá múu
iíjcyáíyóneríyé tsúúrámeí ímityúné ímítyúneri úmúúpívyetúne.” Ehdu
ámúhakye idyómájcótuki. Píívyéébé taúhbajúúné néhdu meíjcya
13
1ॸMúu avyéjuullé pámeere tsiiñe íllu néé dííbyé taúhbaju:
méiiñújɽ ‫ ڟ‬ávyéjujtéke. Muurá “Pamévakéré múu wajyú muhdú u
Píívyéébere diityéké pícyoome ijcyá wájyúmeídyu.” 10ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
patsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮфɗ. 2ॸAame nééne lléébotúmé pamévake mewájyume tsá múijyú
muurá tsá Píívyéébeke ávyejúúlletúne. ímityúné meméénúítyuróne. Aane tehdu
Aane ehdu néémeke tééné hallútú meíjcyame méijcyá dííbyé taúhbaju
ɽ ‫ڟ‬cúbáhraímyé diitye ávyéjujte. 3ॸÁrómedi néhduú.
ímí meíjcyame tsá meíllityétúne. Áánetu 11ॸo͑Ń́́ɗɗ̲ľҡѸӕ̲ľɞʮËֆҡŃɰɰ¡әՓ
ímityúné méénuhíjcyámé diityéké illíhi. muhdú dibye ímillédu. Tsúúca muurá

Aane ámúhá hallúrí ímityúné iíjcyátu Йɰɰȍɽ ‫ڟ‬né mepájtyetémé tsíhdyuréjuco
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ̲ӕȍĀәĀɗɗҡֆŃ meímíbáávyeíñe. 12ॸMuurá ímityúné
taúhbajúúné néhduú. Áijyu ímí ámuha ̲ľɞËֆȍɞʮËֆ͑ŃҡѸәәË͑ɰʮ˔ŃԮфɞʮֆӕËΎ.
méíjcyaáhi. 4ॸMuurá Píívyéébere picyóó Áánéllii óvíjyacóóné tehdu
diityéké téénevu diityé túkevéjtsó pañe meícyahíjcyáne. Métsu metsúúrámeí
ímí meíjcyaki. Áánéllii ímityúné muhdú ímí meíjcyáíyóneri téénetúréjuco
méénuhíjcyámé diityéké illíhi. Muurá tsá mebóhówaúcunúki. 13ॸMétsu panévatúré
281 ѠΎ̲͑Ύॷ13ٍॷ14
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆɞ̲ɞҡֆә͑ľҡӕ téhdujtsóme. Áhdure tsijtye téhdujtsó dó

menéétsámeítyuki. Óvíjyacóóné hallúvu. Ááneri muurá pámeere tsahdúré
mewáñehjɽ ‫ڟ‬vaténé pañe ávyéjujtsó dííbyeke.
mellíyíícyávehíjcyáne. Áhdure 7ॸTsá muurá meere meímillédú
ΔԮɞʮֆËΔΔ͑ŃɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲ meíjcyatúne. Muurá Píívyéébere meke

medómácócatsíhijcyáne. Óvíjyacóóné picyóó dííbyeke mebóhówájtsoki. Aame
menéhnílléjcatsíñe médsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃĀɗ¡ֆľɞ̲ɞ́́Ńɗʮֆӕ. 8ॸMuurá
menómíutáávahíjcyáne. 14ॸMétsu mebóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hajchótá méijcyá dííbyé
Ávyéjuube Jetsocríjtodívuréjuco ȍΔʮҡѸɰфɗ. Aame medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca téhdure tsá
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeí dibye meke túkévejtsómé kiávú dííbyedítyú mepéétune. Muurá
ímí meíjcyaki. Óvíjyacóóné meímillédú dííbyemáyé méijcyá dííbyeéjté
meíjcyane. meíjcyánélliíhye. 9ॸTéénélliihyée muurá
Críjto dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe tsiiñe bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hií. Aabe
ҽѸ̲ľɞȍʮֆәԮɞҡֆӕфΔ̲Ń͑ȍ¡Ń̲ӕĀɗ muurá téhdure dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetúméi dííbyé
14
1ॸTsaate Píívyéébeke cahcújtso múnaa íjcyámé avyéjuúbe.
cáhcújtsorómé ímí dííbyé Áhdure dííbyé cahcújtso múnaápe
uwááboju wáájácútúmema tsá múu íjcyame tsúúca dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔ̲ŃԮֆŃʮӕӕ¡ľ
táhjájcatsítyú tééneri. Tsaímíyé múu diíbye.
nahbévájcatsí diityéma. 2ॸMuurá ijcyámé 10ॸAanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬tsá múu ámúhá nahbémú
tsaate pamévakéré dóómeé. Áánetu cahcújtso múnaa múhdurá íjcyáneri

ijcyámé tsijtye Píívyéébé uwááboju ímí íhjyúvatúne. Tsá múu diityé piivyétetu
wáájácutúmé pamévakéré idyóóiyóné néétune. Muurá pámeere mépíhcyááveé
múhdurá ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne pevéne májchóré Críjtodívú dibye meke iñéé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
májchome. 3ॸAane panéváré dóóme tsá muhdú meícyahíjcyáne. 11ॸMuurá
múu múhdurá ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸәËӕ͑әҡәҡѸɗʮҡֆľҡŃ͑ľȍʮɰ ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
dóótune. Áhdure panéváré dóótume tsá Píívyéébe o íjcyáábeke pámeere
múu íhjyúvatú panéváré dóómedi. Muurá mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɗՓʮËә͑ľҡә̲ɰՓԮә
idyé diityéké Píívyéébe wajyú téhdure ɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbáne oke duurúvaáhi.
ihñéjté íjcyámeke. 4ॸ¿Aca muutá mee 12ॸAane muurá pámeere méúúbálleé
muhdú Píívyéébeke tsijtye úráávyéneri dííbyeke muhdú meícyahíjcyáné meke

meíhjyúvaki? Óvíi ihdyu dííbyere néé dibye díllóijyu.
ditye muhdú íjcyane. Tsáijyu múúne ímí
ҽѸ̲Ń͑ȍ¡Ń̲ӕ˔ľ̲ľҡәҡԮʮҡѸΔɗҡֆә͑ľ
ijcyáme, ¿mityá tsáhaáj? Muurá ihdyu
Āɞɞ¡ֆľфľЙɗɗԮֆŃҡŃĀɗɗҡֆŃ˔ŃɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné ditye 13ॸÁánéllii tsá múu tsaate múhdurá
ímí iíjcya muhdú iíjcyáiyódu. íjcyáneri íhjyúvatúne. Métsu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ
5ॸMuurá ijcyámé tsaate kéjcoojɽ ‫ڟ‬ meíjcya ménahbémú Píívyéébeke
dííbyeke idyúúrúvahíjcyáné éhnííñevu cáhcújtsónetu diityéké metútávájtsótuki.
ímí ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúme. Áánetu ijcyámé tsaate 14ॸMuurá Críjtoéjpí o íjcyaabe ó waajácú
ЙʮËΔΔʮɰԮфŃɗĀֆәәфӕԮ͑Ńɞ̲ɞ panéváré medóórone muhdú néétune.

ɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ľ. Aane ihdyu óvíi Árónáa tsaate panéváré medóóne
iímíllejcóójɽ ‫ ڟ‬dííbyeke dúúrúvahíjcyámé ímityúné ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmé óvi tsá dóótune.
ҡŃʮËΎΎʮɰĀӕӕфәԮȍɗ. 6ॸÁhdure panéváré 15ॸAane teene dóótúmeke ámuha
dóóme óvi dóóhií. Áánetu panéváré medóóneri métútávájtsóhajchíí muurá tsá

dóótume óvi tsá dóótune. Muurá pevéne ámuha diityéké mewájyutúne. Áánéllii
májchó íjcyáróné hallúvú Píívyéébeke ̲әӕҡŃɰɰ¡әՓɗʮËֆ̲ӕȍҡѸҡŃ˔Ń
ѠΎ̲͑Ύॷ14ٍॷ15 282
memújtátsótu téhdurée diityé wájyuri ɽ ‫ڟ‬tsúcunúhíjcyámeke ditye ímíñeúvú

Críjto dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémeke. 16ॸAame tsáma iwáájácuki. Tsá meere ímí meíjcyáíyóneri
ménéétsámeídí tehdújúcooro néérone metsúúrámeíítyuróne. 2ॸÁánéllii metsu
ámúhadívú ímítyú ɽ ‫ڟ‬tsúcunúhíjcyámedívu. mepɽ ‫ڟ‬áábo tsíjtyeke ditye éhnííñevu ímí
17ॸMuurá Píívyéébé avyéjúejte meíjcyame Píívyéébeke iúráávyeki. 3ॸTsáháa muurá
tsá apááñéré méjpi tééne tájpí íjcyáneri Críjto íjyácunútú iiye tsaímíyé
metsúúrámeíítyuróne. Téhdure iíjcyáíyóneri. Muuráhjáa dííbyeke
métsúúrámeíiyá dibye Íapííchó mépañévú ЙʮҡֆŃ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞ́́ӕ
pícyóónej tééveri ímíjyuuri tsaímíyé tene néhdújuco: “Úhdi úúhɽ ‫ڟ‬vatémé
meíjcyáíyóneri. 18ॸEhdu muurá óhdíjyuco úúhɽ ‫ڟ‬vatéhijcyáne.” 4ॸEhdúhjáa
Jetsocríjtoke meúraavyéné Píívyéébe ímí páneere Píívyéébe caatúnútsohíjcyá meke
ɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. Téhdure mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímí tene úwáábónej tééveri óóchévetúmé
ɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. meɽ ‫ڟ‬tsohíjcya ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú dííbyema
19ॸAhdícyane metsu dííbyeéjté meíjcyaíñe. 5ॸMuurá piivyéteebe meke
meíjcyame mepɽ ‫ڟ‬áábójcatsííyóneri ɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné mávaríjchojúúné maáábúcuki.
metsúúrámeí tsaímíyé meíjcyame Aabe ihdyu óvíi ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabó ámuha
dííbyeke meúráávyeki. 20ॸÁánéllii ímí meíjcya panévatúré muhdú dibye
médohdí ámúhá nahbémú dóótunéhjɽ ‫ڟ‬ ímillédú Críjtóo ícyahíjcyádu. 6ॸAame
Píívyéébeke ditye úráávyénetu ámuha máávyejújtsó dííbyeke Máavyéjuube
diityéké metútávájtsótuki. Tsáháturo Jetsocríjtój Caaníkye.
dooháñé ímityúné íjcyatúne. Árónáa
tsaate ménahbémú ímityúné ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúné ˇΎĀɞΔ̲әɞʮËֆҡәфΔ̲ľ˔ľ
médohdí ditye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa diityéké ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәәՓ¡Δ̲ľɞ͖ľ
metútávájtsótuki. 21ॸÁánéllii tsá ditye 7ॸÍmíñeúvú múu nahbévájcatsí
dóótunéhjɽ ‫ ڟ‬medóóítyuróne. Áhdure tsá muhdúhjáa Críjto meke náhbevádú

maádóítyuró ávyéjpacyóné diityéké tééneri Píívyéébeke maávyéjújtsoki.
metútávájtsótuki. Panéváré ímityúné 8ॸͅӕӕфȍʮ̲әәȍɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľ
ditye ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnéhjɽ ‫ ڟ‬tsá meméénúítyuró Píívyéébe néhdújuco Críjto tsááne muuha

Píívyéébeke ditye úráávyénetu diityéké ʮΎĀɞΔ̲ӕ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. Áánetu méwaajácú
metútávájtsóíyónélliíhye. 22ॸÁánetu tsane muhdú iñéhdu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗ¡ֆľ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ.
ámuha meméénune ímí tehdújuco ámuha 9ॸÁhdurée tsaabe ámuha jodíómú
meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúné múu meenúhi. Árónáa meíjcyáturómedi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne dibye

ihdyu tsá múu tééneri tsíjtyeke ámúhakye pájtyetétsóné hallúvú dííbyeke
pátsáríjcyotúne. Muurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú ámuha medúúrúvaki. Muurá dííbyé
méijcyá ímítyúnetu menéétsámeítyúme. ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
23ॸMuurá tsaate ímityúné ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúróné Uke o ávyéjujtsóné dúúrúvaabéré ó
idyóhajchíí tsúúca ímityúné meenúhi. mátsívahíjcyaá jodíómú
Panéváré ímityúné meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúróné íjcyátúrómé pañétu.
meméénúhajchíí muurá tsúúca ímityúné 10ॸÁhdure tsiiñe nééneé:
mémeenúhi. Pámeere jodíómuma jodíómú

íjcyáturómé méímijyúúvé tsamééré
ҽѸɞʮҡֆľ˔ľ̲ľЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ľ Píívyéébeéjté ámuha meíjcyame.
15
1ॸAanetsúúca ímí Píívyéébeke 11ॸTéhdure tsítsihdyu nééneé:
mecáhcujtsómé metsu mepɽ ‫ڟ‬áábo Pámeere panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa
eene dííbyeke cáhcújtsorómé múhdurá máávyejújtsó Píívyéébeke.
283 ѠΎ̲͑Ύॷ15
12ॸTéhduréhjáa Itsaíá dííbyere Píívyéébe uwáábohíjcyátsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ̲ә͑˔ľ. 21ॸMuurá

túkévéjtsóneri íllu caatúnúhi: ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
ʊҡѸɞɞʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľĀɞҡֆә Múijyú dííbyé uubállé
íjcyáiibye tsaapi téhdure jodíómú lléébohíjcyatúmé dííbyedítyú
íjcyátúrómé avyéjuube íjcyaábe. íjcyáné uwááboju illéébone
Áábedívú cátsɽ ‫ڟ‬pááveímye. cáhcújtsoóhi.
Ehdúhjáa Itsaíá caatúnúhi.
13ॸAhdícyane óvíi Píívyéébeke ámuha ѠΔΔ̲ԮӕɗЙֆŃŃɗ͖ľЬԮΎфΎɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞ͖ľ
mecáhcújtsómeke ímíjyúúvétsoobe 22ॸEhdu íñe tsaate múijyúikyé
tsaímíyé ámuha meíjcyaki, dííbyé Críjtodítyú íjcyáné uwááboju
Apííchó ámúhá pañe íjcyánej tééveri ímí lléébótúmedi o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénéllii tsá o
dííbyema meíjcyaíñé ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsoki. píívyetéhíjcyatú ámúhakye o ááhɽ ‫ڟ‬veténé
14ॸMuurá ó waajácú dííbyé icyánéjcú mítyane o ímíllérónáaáca. 23ॸÁrone íñe
tsúúca ámuha táñahbémú múhdúne píjcyájucó ámúhakye o
mewáájácúnéllii mepɽ ‫ڟ‬áábócatsíhijcyáne. ájtyúmɽ ‫ڟ‬íyóneri o íjyácunúhíjcyaabe
Aame ímí tehdújuco ámuha ҡѸәәËΔ͑ɰʮ˔ŃԮɞɞ́́Ńɗ͖әʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnáake o
meúwáábócatsíhijcyáne. 15ॸAane íñe úwáábónetu. 24ॸk¡ľƄʮЙ͖ɗɗ͖әʮɰԮӕΎ
ɞȍֆ̲ɰ̲әȍŃ́́ľԮӕΎËҡә͑әȍ̲ɽ ‫ڟ‬ péécooca ámúhakye ó aahɽ ‫ڟ‬veíñuúhi.
pañe ámúhakye o néé ámuha Átsihdyu o péébeke óvíi ámuha oke
maábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vétu muhdú Píívyéébeke panévatúré mépɽ ‫ڟ‬aabó ímí o úújetéki.
meúraavyéne. Íllu íñe ámúhakye ó 25-26ॸÁrónáa tujkénúi ó úlléjeé Jerotsaréeri
úwáábohíjcyá iwáábyudúu múhdurá o téhulle ménahbémú íjcyámeke

nééróóbeke Píívyéébe oke Matsedóóniámá Acááyá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curi íjcyáné
níwaavénéjuco. 16ॸOkée muurá cahcújtso múnaa pɽ ‫ڟ‬áábóne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰĀɞԮәΎ
níwááveebe ámúhakye jodíómú ájcutéébe. 27ॸImíllémé íicyánéjcutu
íjcyátúrómeke o úwáábo Jetsocríjtoj ɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné téhulle íjcyáné cahcújtso
tééveri mepájtyetéiñe mééma dibye múnáake. Muuráhjáa ímichi diitye
méénúné uwááboju. Aane táwákimyéí jodíómudítyú teene pajtyété uwááboju
íjcyaabe ámúhakye ó úwáábohíjcyá tsújaavéné diityédívú úújetéhi. Áánéllii
Píívyéébema ámuha meímíjpyetéki. tehdújuco diityéké ditye panévatúré
Muurá dííbyé Apííchoj tééveri ámuha pɽ ‫ڟ‬áábóiyóne. 28ॸAhdícyane óvíi teene
̲ľɞ̲ɞ¡ԮֆŃ̲ľ˔ľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әɗɞ¡ֆľ. ĀѸɰɰĀѸɰˇľфΎҡѸфŃľԮӕΎЙɞËֆΔȍʮŃ͑Ń
17ॸAane íñe Jetsocríjtoéjpí o íjcyaabe boonétú Ejpááñavu o péébe ámúhakye ó
Píívyéébeke o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéneri ó imíjyúúhií. aahɽ ‫ڟ‬veíñúhi. 29ॸMuurá ó waajácú
18ॸMuurá tajtyééveri méénuhíjcyaabe ámúhadívú o úújetécooca
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬téénetu ámuha meímíjyúúveíñé mítyane Críjto meke
jodíómú íjcyáturómé mecáhcújtso pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáneri.
dííbyeke. 19ॸEhdu ó méénuhíjcyá panéváré 30-31ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj,
Āɞɞ¡ֆŃkЙɞɞËȍΔЙɰ¡Ύфɞֆľ. Aane tsúúca muurá íñe Máavyéjuube Jetsocríjtoéjté

pahúlleváré ó úwáábohíjcyá Críjtóo meíjcyame méwajyújcatsí Píívyéébé
mééma mepájtyetéiñe méénune Apííchó meke pɽ ‫ڟ‬áábóneríye. Áánéllii
ˇľфΎҡѸфŃľҡӕʊфɞɞфɗËΔɗɗ͖әʮɰԮәʮӕËΎ. 20ॸAane ámúhakye o néé táhallúvú dííbyeke
ó imíllé o úwaabóné dííbyeke ̲ӕȍЙɰ¡Δ̲Ńҡә̲ľɞΎ˔ľĀɗ¡ֆľ
waajácútúmeke. Áánéllii tsá o ityéhme cáhcújtsótúné mɽ ‫ڟ‬amúnaa
úwaabójúcootú tsúúca tsaate ímityúmé íjcyame oke ityútávájtsótu
ѠΎ̲͑Ύॷ15ٍॷ16 284
ҡŃȍӕ́́ľˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ. Áhdure 9ॸTéhdure Obáánoke ó duurúvá Jetsocríjtó

métáuméí diitye Jerotsaréeri íjcyáné uwááboju muha meúwáábohíjcyánetu
cahcújtso múnáá hallúvú ímí ditye múúhakye náhbénuhíjcyáábeke. Téhdure
ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunú diityé éllevu dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľΎ mítyane o ɽ ‫ڟ‬vámeííbyeke Etáákikye ó
tsájtyene. 32ॸAane óvíi Píívyéébe duurúváhi. 10ॸTéhdure Apééré ímí
ímílléhajchíí ámúhadívú o úújetécooca Críjtoke úráávyehíjcyáábeke ó duurúváhi.
ímí ménahbévájcatsíhi. 33ॸAhdícyane óvíi Téhdure Arijtóóboró hájkímuke ó
ámúhakye pɽ ‫ڟ‬ááboobe ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha duurúváhi. 11ॸTéhdure tamúnáajpi
meíjcyaki. Ehdu teéne. Herodióoke ó duurúváhi. Natsíítso
hájkímú Píívyéébeéjté íjcyámeke idyé ó
ЬԮΎфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ duurúváhi. 12ॸTéhdure ó duurúvá
16
1ॸTéhdure ménaalle Péébe ҽфɗЙŃŃ̲͑әЙɰ˔ľҽфɗЙΔΔҡѸ̲ҡŃŃ͑ľфľ
Tséékeréá cóómiyi íjcyáné ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃӕՓ¡Ύʮӕ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ̲әЙɰ˔ľ.
cahcújtso múnáake pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyalle Téhdure ménaalle Péétsida tééné
ámúhakye aahɽ ‫ڟ‬véteéhi. 2ॸÁálleke wákimyéí méénuhíjcyálleke ó duurúváhi.
ímíñeúvú méwaatsúcuco Máavyéjuube 13ॸTéhdure ó duurúvá Róópóke Ávyéjuube
Jetsóo mémeri muhdú dííbyé cahcújtso Jetsocríjtoéjpí íjcyáábeke. Tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juke idyé ó
múnaa meíjcyame mewájyújcatsídyu. duurúvá ávyeta waháródú o
Ááne mépɽ ‫ڟ‬ááboco ímíñeúvú panévatúré ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúlleke. 14ॸTéhdure ó duurúvá
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne tájpí dille íjcyáíñetu. Muurá tsaatéké Atsíícritoo, Peregóótee, Hééremaa,
ɰЙɽ ‫ڟ‬áábóné tsanéjcuvu téhdure oke Paatoróóbaa, Hééremee, éhdúmema
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyalle. pámeere tsijtye íjcyámeke. 15ॸTéhdure ó
3ॸTéhdure ámúhakye o néé Piritsíírama duurúvá Piróórogoo, Jóóriaa, Neréoke
Akííramútsikye ámuha meúúbálle íñáállemaa, Oríípaa, éhdúmema tsijtye
diityétsikye o dúúruváne. Diityétsíi oke cahcújtso múnaa íjcyámeke.
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá Jetsocríjtó uwááboju o 16ॸTéhdure pámeere íílle íjcyáné
úwáábónetu. 4ॸÁhdurée oke cahcújtso múnaa ámúhakye duurúváhi.

pájtyetétsomútsí ápíchó néénetu. Áánéllii Ahdícyane óvíi téhdure ámuha
ó téhdujtsó diityétsikye. Téhdure tsijtye mewájyújcatsíñe méduurúvájcatsíhi.
jodíómú íjcyatúmé cahcújtso múnaa 17ॸÁmuúha táñahbémuj, ҡŃɰɰ¡әՓ
téhdujtsó diityétsikye. 5ॸTéhdure diityétsi meíjcyá eene múhdurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí nééme
jávú diityétsima píhcyáávehíjcyáné ímí Píívyéébeke ámuha meúráávyénetu
cahcújtso múnáake ó duurúváhi. Téhdure ámúhakye tútávájtsóíyómeke. Muurá íñe
táñahbévaabe Epéénetóké ó duurúváhi. ámuha mewáájácúné uwááboju
ġɗɗ¡ֆŃľ̲ӕӕфkËֆɗɗ͖әʮɰ̲ә͑Āɞҡֆә tsíñejcúvúré úwáábohíjcyáme. Áánéllii
cáhcújtsótujkénú Críjtoke. 6ॸTéhdure tsá múu tehdu néémedívú pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ȍɰҡә͑ľ.
Maaríake ó duurúvá éhnée mítyane 18ॸTsá muurá tehdu nééme Máavyéjuube
ámúhama wákímyeíhíjcyálleke. 7ॸTéhdure Jetsocríjtoke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúne. Muurá iiye

ó duurúvá tamúnáajtétsí Adoróónicómá tsaímíyé iíjcyáíyóneríyé
Joníamútsikye, diityétsimáa cúvéhóójari tsúúrámeíhijcyáme. Aame pánehjɽ ‫ڟ‬dú
muha meíjcyámútsikye. Diityétsíhjyáa iíhjyúváneri íllure mútátsohíjcyá ímí
ҡɰȍĀŃʮӕËΎËȍËӕʮҡѸΔ͑ŃæфɞʮҡΎ˔ľ. wáájácútúmeke. 19ॸÁrónáa tsúúca
o̲әҡѸɗ˔ֆľӕՓ¡Ύʮҡľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. mítyame waajácú ímí Píívyéébeke
8ॸÁhdure Píívyéébeéjpí tsijpi ámuha meúraavyéne. Ááneri ó imíjyúú
táñahbévaabe Áápiríake ó duurúváhi. mítyane. Ahdícyane óvíi ámuha
285 ѠΎ̲͑Ύॷ16
mébóhówaúcunú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ̲ӕȍ Máavyéjuube Jetsocríjtó ámúhakye

meméénúnetu, tsá ímítyúnetu. 20ॸMuurá pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Ehdu teéne.
Píívyéébe ámúhá pañévú picyóó ámuha
tsaímíyé meíjcyáíñé ɽ ‫ڟ‬jtsaméi. Aabe ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ̲ľĀәәфӕԮ͑ľ
ámúhama táhjaá Naavéneke ámúhakye 25ॸAhdícyane metsu medúúrúva
dibye imújtátsótuki. Aane óvíi Píívyéébeke. Diibye ihdyu piivyété
Máavyéjuube Jetsocríjtó ámúhakye ámúhakye ityúkévejtsóné ímí ámuha
pɽ ‫ڟ‬aabóhi. meúráávye Ílli Jetsocríjtó uwááboju
21ॸTéhdure ámúhakye ó úúballé ámúhakye o úwaabóne. Ehdúhjáa muurá
táwákimyéityu oke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe mee mɽ ‫ڟ‬amúnáake ipájtyetétsoíñé
Timotéó ámúhakye dúúruváne. Téhdure ҡѸәәËʮҡәʮӕËΎɰɰ͑Ńɗ˔ֆŃɗɞЙɞԮֆŃʮҡѸΔҡә͑
tsijtye tamúnaa ámúhakye duurúvá dibye pítyájcámeíñé tsá ɽ ‫ڟ‬hdé múnáaúvú
Róótsioo, Jatsóoo, Tsotsíípatee, éhdume. wáájácutúne. 26ॸÁrone tsúúca dííbyé ihjyú
22ॸҽŃȍĀӕфľЙ͖ľҡӕɞȍֆ̲ɰËҡә͑ӕӕ¡ľ uubálle múnaáhjáa néhdújuco panévá
Téétsio ámúhakye duurúváhi. iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnáake úwáábómeíñé ditye
23ॸTéhdure Gááyo ámúhakye duurúvá icyáhcújtso dííbyere Píívyéébe múijyú
dííbyé jari o íjcyaábe. Tééjavu muurá muhdú íjcyáítyuube néhdújuco.
cahcújtso múnaa dóbéévehíjcyáhi. 27ॸAhdícyane metsu medúúrúva
Téhdure ícyoomí dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬tehméébé dííbyeke Ílli Jetsocríjtoj tééveri múijyú
Erájtoma ménahbe Wáátómutsi nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe pane
ámúhakye duurúváhi. 24ॸAane óvíi wáájácúúbeke. Áyu tehdújuco.
I CORÍÍTIO
ҽӕʮ˔Ń͑әæΎфɞɞҡΎфɗɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
Máavyéjuube Jetsocríjtó tsáácoóca.

ġӕӕфәԮʮӕ 9ॸMuurá Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľľ͑ә
1
1ॸOo Páávoro o íjcyáábekée Píívyéébe iñéhduú. Aabée tsúúca meke ujcú Ílli
picyóó Jetsocríjtodítyú íjcyáné Jetsocríjtó Máavyéjuube íjcyáábema
uwááboju úwááboobéré o péhíjcyaki. dííbyé avyéjuri meíjcyaki.
2ॸk͑ľɞ͖ľɞȍֆ̲ɰ̲ӕȍҡѸɗ̲ŃËҡә͑ә
æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ЙȍĀӕԮфŃɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞ͖ľ
ménahbe Tsójtenémá elle Coríítori
ámuha meíjcyáné cahcújtso múnáakée 10ॸÁmuúha táñahbémuj, Máavyéjuube
Píívyéébe Jetsocríjtoj tééveri Jetsocríjto mémeri ámúhakye ó bóijcyú
ímíbájchóme éllevu. Áhdure idyé ámuha metáhjácatsíhíjcyánetu.
múhdumé pahúllevá múnaa pámé Óvíjyacóóné páhduváré ámuha
avyéjuubéré íjcyáábedi íjyácunúhíjcyámé meɽ ‫ڟ‬tsámeíhijcyáne. Tsajɽ ‫ڟ‬jtóré
Փ¡ֆӕҡҡŃȍ̲ɰ. 3ॸAane óvíi Méécááni meɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe ímíñeúvú ménahbévajcátsi.
Píívyéébema Máavyéjuube 11ॸEhdu ámúhakye o néé ámuhává
Jetsocríjtomútsí ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabó meúhbácatsíhijcyáné oke Coroéémudítyú

tsaímíyé ámuha meíjcyaki. tsaate úúbállénélliíhye. 12ॸÁmuhává tsaate
ménehíjcyá Páávoróéjté meíjcyane.
æфɞʮҡΎʮҡŃŃԮľфɗЬɞɞԮֆŃŃ¡ľЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ľ Áánetúvá tsijtye nehíjcyá Apóóroéjté
4ॸPaíjyuváré ó téhdútsohíjcyá iíjcyane. Tsijtyévá nehíjcyá Péédoróéjté
Píívyéébeke Jetsocríjtoj tééveri iíjcyane. Tsijtyévá nehíjcyá Críjtoéjté
ámúhakye dibye pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáné hallúvu. iíjcyane. 13ॸ¿Acáa ehdu Críjto pívámeva
5ॸMuurá dííbyema ímí ámuha meíjcyánej dówájcámeíhi? Pane ¿acáa ó ɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeí
tééveríyé Píívyéébe ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabómé ámúha wájyuri páwachékevu oke ditye
ámuha mépiivyété meúwaabóné keená iwátyétyéhcuki? ¿Acáa tamyémeri ámuha
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľҡѸәәË̲ӕȍ métsójtsótsámeíhi? 14ॸMuuráhjáa tsá
mewáájacúne. 6ॸMuuráhjáa dííbyedítyú tsaatéúbake ámúhadítyú o tsójtsotú
íjcyáné uwááboju ámúhakye o úwaabóné Críjpoma Gááyómútsikye o tsójtsóné
ámúhadítyú bóhówaúcunúhi. 7ॸÁánéllii boóne. Áánéllii ó téhdujtsó Píívyéébeke.
dibye tsááiñe ámuha metéhméné 15ॸAane tsá múha nééítyuró támamyémú
ȍʮËȍΔҡ̲ŃɞʮËֆЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃЙɰ¡Δʮә íjcyame tamyémeri itsójtsótsámeíñe.

pañe. 8ॸÁámeke ámúhakye téhméiibye 16ॸÁhduréhacáa idyé ó tsojtsó Ejtéépanáké
éhnííñevu ímí ámuha dííbyeke imúnáama. Átsihdyúu tsáhájuco muucá o

meúraavyémé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú menéétsámeítyu tsójtsójúcootúne. ¿Íhjyáa mityá ó
286
287 1æΎфɞɞҡɗΎॷ1ٍॷ2
tsójtsorá? Tsáhájuco o ɽ ‫ڟ‬tsáávetúne. iwáájacúne. 23ॸÁrónáa ihdyu muha

17ॸTsáháa Críjto oke pícyootú o ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľ̲ŃәՓ¡ΎȍɞʮËֆĀɗҡֆŃľ
tsótsohíjcyaki. Muuráhjáa ihdyu oke páwachékevu wátyétyéhcuube
pícyoobe mépée mepájtyetéiñe dibye Críjtodítyú íjcyáné uwááboju. Árone
méénune úwááboobéré o péhíjcyaki. ҡ̲ә͑ɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆɞ́́ӕфľҡŃŃ͑ľфɗ
Aabe tsá o úwáábohíjcyatú muha diityéké memáváríchohíjcyáne.
táɽ ‫ڟ‬jtsaméityúré o újcúné waajácuri. Téhdure jodíómú íjcyatúmé nehíjcyá
Muurá tehdu o méénuca dibyée álliúré íjcyane ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke pɽ ‫ڟ‬áábotúne.
páwachékevu dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ŃҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke 24ॸÁrónáa tsúúca tsaatéké diityédítyú
pɽ ‫ڟ‬áábóítyuróne. Píívyéébe újcume waajácú dibyée

ɽ ‫ڟ‬htsútuube pane wáájácuube iíjcyane
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľæфɞʮҡΎʮҡŃŃԮľфɗәәʮľҡѸΔ͑Ń Críjtoj tééveri úújetsóne. 25ॸAabe
ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡӕӕ¡ľɗɞʮËֆ͑ľ Píívyéébé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí mɽ ‫ڟ‬amúnaa állíuri
18ॸMuurá wágóóóvéímyedívú álliúré díllohíjcyáronévú tsá diityé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
teene mekée ipájtyetétso páwachékevu úújetétúne. oȍĀӕфľĀɞɞ¡ֆľ˔ľɰȍҡѸәӕԮәĀә
Críjto dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné uwááboju. Áánetu ihdyu ditye ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúróóbé ɽ ‫ڟ‬htsútuvu tsá múha
mecáhcujtsómé mepájtyetéímyedívú tsá úújetétúne. 26ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕ,
tene álliu íjcyatúne. Muurá Píívyéébé ámuúha táñahbémuj. Muuráhjáa meke
ɰȍҡѸәҡәҡľŃ͑ľ. 19ॸMuurá dííbyé dibye újcúmé pañe tsá mítyame
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: ɽ ‫ڟ‬htsutúmé íjcyatúne. Uhjéméré muurá
Waajácu múnaa iiye diityédítyú cáhcujtsóhi. 27ॸAane muurá
ipájtyetétsómeííyóneri mɽ ‫̲ڟ‬ә̲͑ľ˔ľŃȍĀɰɰԮ́́ľȍɞʮËֆфΔ̲ľ˔ľ
tsúúrámeíhíjcyámedítyú ó újcuube mejtééveri diitye ɽ ‫ڟ‬htsutúmé
waagóoó tééné ɽ ‫ڟ‬jtsaméi. Ehdu waajácu múnáake iñúcójpɽ ‫ڟ‬vétsoki.
ditye ɽ ‫ڟ‬jtsámeíyóné óhdivu 28ॸͅӕӕф̲ľ˔ľĀɗҡֆľŃȍĀɰɰԮ́́ŃфΔ̲ľ˔ľ
atéréenére. újcuube meke dibye ɽ ‫ڟ‬htsútújtsóné lliiñévú

ƄȍĀӕ̲ӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ľՓʮËәȍ̲ɰҡӕ diitye ɽ ‫ڟ‬htsutúmé íjcyarómé ílluréjuco
nééneé. ɰɽ ‫ڟ‬dáátsonúki. 29ॸTéhdurée tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
20ॸAanéhaca íñe ¿ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú diitye waajácu memítyájkímyeíítyuróne. 30ॸMuurá ihdyu
múnáake pɽ ‫ڟ‬aabóné ditye panéváré dííbyere Píívyéébe meke ujcú
ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe? Áhdure ¿ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú pɽ ‫ڟ‬aabóné Jetsocríjtoéjté meíjcyaki. Áánélliihyée
ditye páhduváré úwáábócatsíhijcyáne? dííbyeke pícyoobe meke dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
Muurá mee mɽ ‫ڟ‬amúnáadívú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń tujkévejúvú iájcuki. Áhdurée dííbyej
íjcyaróné Píívyéébedívú átéréene. 21ॸAabe tééveríyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ̲ľ˔ľɗĀɞ́́Δ̲ľ˔ľ
̲ӕӕфɰɰ͑ҡәȍәә́́ŃŃ¡ľʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬waajácú ehdu ímíbájchoobe mepájtyetéki. 31ॸMuurá
mɽ ‫ڟ‬amúnaa iiye páhduváré ɽ ‫ڟ‬jtsámeíyómé Āɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
pájtyetéítyuróne. Áánélliihyée muurá “Imítyájkímyeíñé ímillémé múu mítyajtsó
pícyoobe íñe mɽ ‫ڟ‬amúnaa állíuri Píívyéébekére.”
díllohíjcyáné uwááboju cáhcujtsómé
téénej tééveri ipájtyetéki. æфɞʮҡΎĀɞҡֆәɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ
2
22ॸMuurá tamúnaa jodíómú imíllé 1ॸÁmuúha táñahbémuj, muuráhjáa
íévéhoowávú Píívyéébe méénúráítyuróné íñe Críjtodítyú íjcyáné uwááboju
méénune iájtyumɽ ‫ڟ‬né botsíi icyáhcújtso ámúhakye o úwáábócooca tsá o
tééné uwááboju. Áánetu gríéégomu ɞȍʮֆәԮȍɞʮËֆҡәɰȍҡѸәҡәә͑ŃËΔ¡әԮӕ.
ɰʮҡѸәËӕ͑әɗɗֆľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi panéváré 2ॸҽŃȍĀӕфŃľ̲әȍʮЙɰɰ͑ľΎɞʮËֆ¡ľҡѸ
1æΎфɞɞҡɗΎॷ2ٍॷ3 288
ҡѸɞ͖ŃȍʮɰфɗΎՓҡֆ͑ә̲ľɞȍɞʮËֆҡә͑ľ. 11ॸMuurá mee mɽ ‫ڟ‬amúnaa tsá

Apááñerée ó imíllehíjcyá ámúhakye o mewáájácutú tsíjtyé ɽ ‫ڟ‬jtsaméi. Meere
úwaabóné dityée páwachékevu tsáápiitsa méwaajácú muhdú
wátyétyéhcúúbedítyú íjcyáné uwááboju. meɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe. Ahdu Píívyéébé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
3ॸÁroobée tsá ámúhadívú o úújetétú apááñéré Íapííchó waajácúhi. 12ॸAanée
‫ڟ‬
‘mityáhmítya’. ʣdátsóhrée muurá ó úújeté mépañévú pícyoobe meke ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne
ámúhadívú íllityécunúúbére. 4ॸAabée tsá téénej tééveri mewáájácu muhdú dibye
ámúhakye ɽ ‫ڟ‬hnáhó o úwáábotú muhdú mééma méénune. Tsáháa tsííñé apííchó
mɽ ‫ڟ‬amúnaa íhdityúré iújcúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi dibye mépañévú pícyootúne. 13ॸAane íñe
úwáábohíjcyádu. Píívyéébedítyúrée muha méúúbállehíjcyá tsúúca dííbyé
tsááné ɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi ámúhakye o icyánéjcúejte muha meíjcyámeke dííbyé
úwáábónéllii dííbyé Apííchó ámúhadívú Apííchó túkévejtsódújuco. Tsá mɽ ‫ڟ‬amúnáá
bóhówátsohíjcyá ámuha mecáhcújtsoki. ɽ ‫ڟ‬jtsaméí muha meúúbállehíjcyatúne.
5ॸAane íñe ámuha mécáhcujtsó Píívyéébe 14ॸMuurá Píívyéébé icyánéjcúejte
ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎфɗ̲әȍ˔ֆľЙɽ ‫ڟ‬áábóneri. Tsá íjcyatúmé tsá cáhcújtsotú dibye Íapííchoj
mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲Ńɞ̲әȍ˔ֆľЙɰ¡Δ͑ľфɗ tééveri meke túkévejtsóné ténejcúejte
ámuha mecáhcújtsotúne. iíjcyátúnélliíhye. o͑Ń́́ɗɗɰʮҡѸәËӕ͑ә̲Ń
álliúré tene íjcyane. 15ॸMuurá ihdyu
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɞԮәʑЙɞɞËȍΔ̲ľ˔ľՓʮËӕҡѸΔ͑ľ Píívyéébé Apííchó mépañe íjcyaméré
6ॸMuurá Píívyéébeke cáhcújtsómeke méwaajácú dííbyé icyánéjcu. Áánetu
muha méúwáábohíjcyá ítyuhútsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰ. dííbyé Apííchó ípañe íjcyatúmé tsá
oфΔ͑ҡѸɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa wáájácutú ténejcu. 16ॸMuurá dííbyé
íavyéjujtémá wágóóóvéímyé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “¿A ijcyámé
muha meúwáábohíjcyatúne. 7ॸMuha tsaate Píívyéébé ɽ ‫ڟ‬jtsaméivu úújetéme? ¿A
méúwáábohíjcyá muhdúhjáa Píívyéébe ijcyámé tsaate dííbyeke úwáábóiyóme?”
pane iwáájacúdú íjcyaabe mɽ ‫ڟ‬amúnáake Aane muurá ihdyu dííbyeéjté muha
ipájtyetétsoíñé tsúúcajátújuco ííñujɽ ‫ڟ‬i meíjcyame méwaajácú Críjtó ɽ ‫ڟ‬jtsaméi.
ɗɞЙɞԮֆŃʮҡѸΔҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎЙɞҡֆʮË̲ľɞ͖ľ.
8ॸEhdúhjáa dííbyé pityájcoju nééne ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓ˔ɗ̲ֆŃɞ̲ŃŃ͑ә̲ľɞ͖ľ
3
muurá tsá tsáápíubáré wáájácutú íñe 1ॸÁmuúha táñahbémuj, muurá
ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃԮֆŃʮӕʮҡŃĀɞҡֆӕ. Píívyéébeke úraavyémé dííbyé
Muuráhjáa iwáájácuca tsá ditye Apííchó túkévéjtsóné pañe íjcyámeke o
Jetsocríjtoke páwachékevu úwáábohíjcyádúu tsá ámúhakye o
wátyétyéhcúítyuró avyéjuube ɽ ‫ڟ‬htsútuube úwáábotú dííbyeke ámuha ímí
íjcyáábeke. 9ॸMuurá Píívyéébé meúráávyétúnélliíhye. 2ॸÁánélliihyée
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: muurá ítyuhúútutsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ڟ‬ré ámúhakye ó
Tsá múha wáájácutú muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vané úwáábohíjcyá éhne múúne tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬méneke
Píívyéébe méénune dííbyeke ҡѸɰɰʮӕ̲ʮËȍΔҡәʮËәҡӕ́́ľɞ̲ӕʮЙ͖ľҡәфŃɗ
ávyejúúllémé wáábyuta. Áánéllii ñóhñótsohíjcyádu. Aamée ámuha tsá
tsá múha úúbálléítyuró téijyu mepíívyetétú uwáábó meújcune
muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vané tene íjcyane. ҡľľҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬ľ͑ľ̲ʮËȍΔɗ̲ŃŃ͑әҡӕҡѸɰ
10ॸÁronévú tsúúca meke dííbyere íjcyadu. Aame ámuha téhduréi ícyoocápi.
Píívyéébe waajácutsó mépañévú Íapííchó 3ॸTéénéllii muurá ámuha
ipícyóónej tééveri. Muurá páneere dííbyé méúhbácatsíhijcyáhi. Áhdure ámuha

ɽ ‫ڟ‬jtsaméí Íapííchó waajácúhi. ménomíutáávácatsíhijcyáhi. Ehdu
289 1æΎфɞɞҡɗΎॷ3
múhdurá ámuha meɽ ‫ڟ‬tsámeíhíjcyánéllii úwáábohíjcya éhne múúne já apɽ ‫ڟ‬hajcúné

muurá ámuha méijcyá Píívyéébeke mewádúhcútujkénúdú nééneé. Aane
wáájácutúmé íjcyadu. 4ॸMuurá ámuha muurá bóóne tsíjtyeréjuco teeja
tsaate ménehíjcyá oo Páávoróéjté wákímyeídyú nééne tsíjtyeréjuco
meíjcyane. Áánetu tsijtye nehíjcyá táuwáábó éhnííñevu úwáábohíjcyámé
Apóóroéjté iíjcyane. Ehdu ámuha ɗȍĀֆӕΔԮɞɗҡŃɰɰ¡әՓәՓ¡Δȍɗ. 11ॸMuurá
múhdurá médárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyá ihdícyame íjcyaabe tsáápiiye éhne múúne jaa ímichi
íjcyadu. teene ápɽ ‫ڟ‬hajcúnetu éjkedu néébe
5ॸAane ¿muubá oo Páávoro? Áhdure Jetsocríjto. Aane tsá múha nééítyuró
¿muubá diibye Apóóro? Áánerá Píívyéébé tsijpi íjcyane. 12ॸÁánéllii múu ímíñeúvú
ɰɰËәԮľ̲ә͑ʮҡŃҡѸɞֆŃ̲ӕȍҡѸɗ dííbyé wákimyéí meenú éhne múúne
meíjcyamútsí téénevúu múhtsikye dibye ҡѸЙɗʮËΔȍЙŃ͑ŃȍʮɰҡӕΔΔфΔҡӕ, imíwu
pícyoone méméénuhíjcyáhi. Aanée nééné newáyúúnetu, tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
muurá múhtsí wákimyéíjyuco íjcyane uwáñewáánetu méénudu. Áánetu muurá
Ávyéjuube Jetsóodítyú íjcyáné uwááboju tsijtye méénúiyá ‘tsucátsúcá’ íjcyatúné
muhtsi meúwaabóné tsúúca ámuha úméhewáánee, úméhecóónee, ʮɰɰ,
mécáhcujtsóhi. 6ॸÓpée muurá ímichi ó éhdúnetu. Ahdu tsá múu íjcyatú
úwáábohíjcyá éhne múúne tsíeméné ҡŃфŃŃ͑Ńȍʮɰҡӕʮ̲ŃŃ͑ӕӕ¡ŃĀӕ. Múu ijcyá
mebájtsodu. Aanée diibye Apóóró ËΔȍЙŃ͑Ńȍʮɰҡӕ̲ŃŃ͑ӕӕ¡ŃĀӕ. 13ॸMuurá jaa
éhnííñevu tsiiñe úwáábohíjcyá éhne ímichi ápɽ ‫ڟ‬hajcúnetu éjkedu néébedítyú
múúne teene bajtso íchémétu íjcyáné uwááboju muhdú
memúríchohíjcyádu. Aane muurá meméénuhíjcyáné waajácúméií Píívyéébe
dííbyere Píívyéébe pɽ ‫ڟ‬áábóneri teene mééma ímíbájchócoóca. ʣ̲ɰ ‫ڟ‬
cáhcujtsómé dííbyé uwááboju eene wákimyéí meméénuhíjcyáné coévaá éhne
mebájtsone dííbyere píívyétsohíjcyádu. múúne cúújúwari átéréene áíívyéné
7ॸAane ímichi o úwáábohíjcyároobe tsá boone ícyohpéneréjuco cóevádu. 14ॸMuurá
̲әә¡ŃɰȍҡѸәҡӕӕ¡ŃΎɞʮËֆҡә͑ľ. Téhdure ímí tééné wákimyéí meméénuhíjcyámé
diibye eenée táuwáábó cámahjácoobe tsá iáhdó méújcuúhi. 15ॸÁánetu múhdurá
̲әә¡ŃɰȍҡѸәҡӕӕ¡ŃɞʮËֆҡә͑ľ. Muurá meméénuhíjcyámé tsá iáhdó
ihdyu Píívyéébe apáábyéré ɽ ‫ڟ‬htsútuube meújcúityúne. Arónáa ihdyu mépájtyéteé
ɞʮËֆ¡ŃЙɰ¡ΎфɞֆŃËȍËәҡѸΎȍɞʮËֆ̲Ń tsúúca dííbyeéjtéjuco meíjcyame éhne
dííbyé uwááboju. 8ॸMuurá eene bajtso múúne tsaapi ihjya áíívyérónáa
múúne memúrijchódú táuwáábó pájtyetédu.
cámahjácóóbema muhtsi tsahdúré tsané 16ॸ¿Aca tsá ámuha mewáájácutú
tujkévevu. Árónáa ihdyu múhtsikye Píívyéébeéjté meíjcyame dííbyé

Píívyéébe múhtsí tujkévevu áhdoó duurúvajádú menéémé pañe dííbyé
muhdú muhtsi mewákímyeíhijcyádu. Apííchó íjcyane? 17ॸMuurá meke tsúúca
9ॸͅӕӕф̲ӕȍә̲ɰȍŃĀӕ, téhdure jahdu. dibye ímíbajchómé metútáváávéhajchíí
Ááné aabájaabédú néébe Píívyéébeé. ɞ́́ӕфŃʮӕËΎ̲ľ˔ľĀɗ¡ֆľɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰҡӕ
Áábé wákimyéi múnáajtétsí muhtsi wáágóoíñe.
meíjcyamútsí ámúhakye méúwáábohíjcyá 18ॸÁánéllii tsá múu állímyeítyúne.
téneecúdú ámuha menéémeke. Tsaate ííñújɽ ‫ڟ‬ene iwáájácúhajchíí múu

10ॸMuuráhjáa meke iwájyúnéllii oke ijcyá ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲ŃфŃɰɰ͑
pícyoobe páñétúejpi jááháñé wákimyéi wáájácútúmeúvúdú ɽ ‫̲ڟ‬ɰՓʮËӕ̲ә͑
múnáajpídyú o néébe dííbyé uwááboju o ámuha meíjcyaki. 19ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ene
mewáájacúné Píívyéébedívú atéréene. ihdyu muhdú mewákímyeíñé meke

ͅӕӕфĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: téhdújtsóiibye Píívyéébeé.
“Waajácu múnáake Píívyéébe tééneríyé 6ॸAane íñe muhdú muhtsi Apóóroma
túhúúvetsómé íllure báñúmeíhi.” meícyahíjcyáné ámúhakye ó úúballé

20ॸTéhdure tsiiñe nééneé: “Waajácu ҡľȍĀӕ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆҡѸɞ͖ľȍʮɰ
múnáá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí Píívyéébe waajácú ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúme. Tsá múu tsaatékéré ímí
átéréene íjcyane ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú diityéké ɰɽ ‫ڟ‬ʮҡѸәËӕ͑ә͑ľҡѸɞʮҡֆľ˔ľŃȍĀɰɰԮ́́ľҡә͑ľ.
pɽ ‫ڟ‬áábotúne.” Ehdu nééne Píívyéébé 7ॸ¿Aca múha meke picyóó tsíjtyé
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. 21ॸÁánéllii tsá ehnííñevu meíjcyaki? oȍĀӕфľ‫ع‬Ëɰɰ͑

mɽ ‫ڟ‬amúnáajpi méhdure néébeke ̲ŃȍĀɗЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃЙɰ¡Ύфɗ̲ľәʮËӕҡә͑ľ?
ɽ ‫ڟ‬htsútúúbedi medíllóne o͑ľфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃЙɰ¡ΎфɞֆŃ̲ŃɗʮËֆȍɗ.
meúráávyéítyuróne. Téhdure tsá dííbyedi Ááneri tsá memítyájkímyeíítyuró
memítyájkímyeíítyuróne. Muurá páneere ̲Ńɰȍ͑ȍΎфɞֆŃ̲ľɞʮËֆ͑ľфɞʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari.
ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ľ̲ŃՓ¡ֆӕҡ. 22ॸMuurá 8ॸo̲ӕȍӕ¡̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ľɞЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
meke pɽ ‫¡ڟ‬ΎȍɞʮËֆ¡ľɞɞ͖әʮɰфɗ̲ľɞʮËֆ͑Ń icyánéjcutu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaúréjucó ámuha

hajchóta. Téhdure meke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe meíjcyane ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú vííotúme. Ááne muurá
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ńɞ̲ɞ̲ľɞʮËֆ˔ɗ. Aane íñe oo tsáhájuco múúhadi ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúne.
Páávoroo, Apóóroo, Péédoroo, íjcyámeke ‫ڟ‬
ʣ̲ɰ͑ľɞֆΔɗȍĀֆӕ̲ӕȍҡŃ͑ľʮËәҡә
múúhakye pícyoobe ámúhakye muha meɽ ‫ڟ‬htsútuuvéné ímí tsaméhjɽ ‫ ڟ‬meíjcyaki.
mepɽ ‫ڟ‬ááboki. 23ॸAane tsúúca méijcyá Críjto 9ॸPíívyéébéubáhjáa muurá ihdyu muuha
Píívyéébeéjpí íjcyáábeéjte. uwáábojtéké picyóó ávyeta ɽ ‫ڟ‬ɰĀҡѸΎʮҡľ

muha meíjcyaki. Aame muha méijcyá
ԆՓ¡ΎʮҡľәՓ¡Δ͑ľ ɽ ‫ڟ‬daatsóné éhne múúne ditye
4
1ॸAane muurá ámuha méwaajácú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoímyé íjcyadu. Áámedi múúhadi
ɽ ‫ڟ‬dátsó ámuhádúré muha menéérome mɽ ‫̲ڟ‬ә̲͑͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑
Críjtó wákimyéi múnaa meíjcyane. ullévenúhijcyáhi. 10ॸMuurá íñe Críjtoke
Muuráhjáa múúhakye pícyoobe meúráávyénéjcutu ámuha múúhadítyú
ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńľ̲ӕȍĀә̲ľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboíñé ̲Ń͑ľȍɞʮËֆҡŃфŃľʮҡľɰɰ͑ՓʮËӕҡә̲Ń
pítyájcámeíñé uwááboju muha muha meíjcyane. Ááne ámuháyé
meméénuki. 2ॸÁánéllii tééné wákimyéí ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ľɞɽ ‫ڟ‬htsutúmé ámuha
máhallúrí íjcyane ímíñeúvú meíjcyame ímí tehdújuco dííbyeke
méméénúiyáhi. 3ॸTsá muurá muhdú meúraavyéne. Aane muurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa
óhdivu tene néétu ámuha tsíjtyema múúhakye ávyejúúlletúmé ámúhakyéré
muhdú o ícyahíjcyáné oke menééiyóne. ávyejúúlléneri ámuha
Tsá muurá o némeíítyuró muhdú o mémítyájkímyeíhijcyáhi. 11ॸMuurá ihdyu
ícyahíjcyáne. 4ॸApáábyéré ihdyu muha ɽ ‫ڟ‬dátsó múúhá ajyábama
Píívyéébe waajácú muhdú o íjcyane. meííjyunúhíjcyámedi ɽ ‫ڟ‬daatsóné tsájaare
Árónáa ihdyu ó waajácú táhallúrí múúhá wajyámu. Áámedi mɽ ‫ڟ‬amúnaa
ímityúné íjcyatúne. Ároobe tsá o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyá múúhá ijcyátsííúbamáyé
némeítyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃΎɞʮËֆ͑ľ. 5ॸAhdícyane muha meíjcyátúmedi. 12ॸMuurá muha
tsá múu Críjtó wákimyéí muhdú tsaate meúwáábóné tsanéjcuvu
méénune múhdurá diityédívú méwákímyeíhijcyá tééne tájpí muha
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútúne. Óvíi ihdyu páñetu tsaabe meíjcyaki. Áámeke mɽ ‫ڟ‬amúnaa páhduváré
muhdú dííbyé wákimyéí idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémedítyú nehníwu íhjyúvaróné
meméénuhíjcyáné meke iñéékií. Áijyu muha maáábúcúne ímíjyuuríyé
méihjyúvahíjcyá diityéma. 13ॸEhdu imítyúne. 2ॸÁáneréi íjcyárónáa ámuha

múúhakye ditye dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vérónáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ mémítyákímyeíhijcyá Píívyéébeéjté
muha méícyahíjcyáhi. Áróné pañe ámuha meíjcyáneri íllure múu
ícyoocápí múúhadítyú nehíjcyámé kímoovéme. Muurá tehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váné imítyú
átéréejte muha meíjcyame íllure méénúmeke ámuha méijchívyétsóiyá
mɽ ‫ڟ‬amúnáake metútávátsohíjcyáne. ̲әȍʮЙɰɰ͑Ńҡӕ. Tsáhájuco ámúhama
14ॸTsá ámúhakye o núcójpɽ ‫ڟ‬vétso ehdu o ditye píhcyáávéítyuróne. 3ॸAane
néétune. Íllure ámúhakye ó úwaabó ámúhama o íjcyátúroobe tsúúca ó
ҡѸɰɰ̲ŃĀә̲ӕȍ̲ľ͑ŃŃ̲ľ˔ľΎ waajácú muhdú meméénuíñé dííbyeke.
wájyúnema. 15ॸMuurá mítyame ámúhakye 4-5ॸMáavyéjuube Jetsocríjto mémeri
Críjtodítyú íjcyáné uwááboju mepíhcyáávéne méijchívyetso dííbyeke.

úwáábórómedítyú ó ijcyá ámúháj Aane téhdure ámúhakye ó nahbénuú
caanídyú o néébe ímichíi táuwáábori táɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi. o¡ľ˔ľ̲ŃɰȍԮŃʮҡѸΔͮԮŃ͑Ń
ámuha dííbyeke hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévuréjuco dibye
mecáhcújtsótujkénúnélliíhye. 16ॸÁánéllii ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé nɽ ‫ڟ‬ʮËәԮәɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ve
ímíñeúvú o íjcyadu meíjcya. Máavyéjuube Jetsocríjtó tsiiñe tsáácooca
17ॸͅӕӕфҡʮҡѸɰɰ̲Ń͑ŃĀә͑ŃŃ¡ľҽɗ̲ΎҡŃΔ dibye ipájtyetéki.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ˔ľΔՓ́́ΔΔ̲әȍ 6ॸAane tsá tene ímityú Píívyéébeéjté
éllevu. Aabe óvíi ámúhakye úúballé ámuha meíjcyáneri memítyájkímyeíñé

muhdú Críjtoke o úráávyeebe o múhdurá ámúhama tene pájtyénáaáca.
úwáábohíjcyáné o ááhɽ ‫ڟ‬vehíjcyátsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ڟ‬ Muurá haríínallíjyú metátsájcóné pañévú
cahcújtso múnáake. 18ॸÁrónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí áyánéwu tééné ooríchotu mepícyooróné
ámúhadítyú tsaate múhdurá páneeréjuco óórichóne. Ahdu nééne
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeímyé mítyákímyeíhijcyáhi? ̲ӕӕфҡѸЙɗɞ̲ɗҡֆә͑Ń̲ŃŃ͑әә¡ľ˔ľɰɰ͑
‫ع‬ʑȍֆ̲ɗҡֆɰʮҡѸәËӕ͑ә̲Ń̲әȍ˔ֆľҡѸɗɗ͖ľ menéétúhajchíí pámeekéréjuco dibye
o úújéityúne? 19ॸMuurá Píívyéébe tútávajtsóne. 7ॸÁánéllii ílluréjuco dííbyeke
ímílléhajchíí lléváhréjuco ámúhakye o méijchívyetso teene pááá ooríchódú
ááhɽ ‫ڟ‬vetéiñe. oɗʮֆӕΔՓʮËӕәɰɰ͑Āɗҡֆľ néébeke ámuha meímíbáávyeki.
méénuhíjcyáné eene ‘mityáhmítyá’ Muuráhjáa Críjto Píívyéébé obééjáwuúdú
íhjyúvahíjcyáme. Tsá imyéénutúnéré néébe ipájámeíñe ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeí mewájyuri
ditye íhjyúváítyuróne. 20ॸMuurá tsá mepájtyetéki. 8ॸÁánéllii metsu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ
Píívyéébé avyéjúejte meíjcyatú pevénéré meíjcyáne meúráávye tsaímíyé dííbyeke.
meíhjyúváneri. Apáámyéré ihdyu dííbyé Ovíjyacóóné átérééné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí méhdityu
ɰȍҡѸәҡӕфɗɞʮËֆ̲ľҡŃŃ͑ŃľʮҡľɗʮËֆȍɗ. bóhówaúcunúhijcyáne. Métsu ténejcu
21ॸAhdícyane ¿muhdú ámuha méimíllé meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne dííbyé ihjyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ʮËȍΔĀә
ámúhakye ellévú o úújetécooca o nééneréjuco menújtsoki.
túkévejtsóne? ¿A chooco ímíjyuúri? 9ॸMuuráhjáa ɽ ‫ڟ‬hde ámúha éllevu o
‫ͅع‬ɗҡֆɰȍ͑ȍΔΔ͑ŃËΎ¡̲әӕәȍ¡Āӕ? wállóháámɽ ‫ ڟ‬pañe tsúúca ámúhakye ó

úwaabó ámuha menáhbevájúcóótu
ʑ̲ɗҡֆә͑ŃҡѸЙɗ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ ihdícyámema dómácócatsíhíjcyámedívu.
5
1ॸMuurá
ó waajácújucóó tsaapívá 10ॸÁrónáacáa tsá ámúhakye o bóíjcyutú
ámúhadítyú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júdúéllema ámuha meíhjyuvájúcóótu diitye

ícyahíjcyáne. Teene ihdyu tsáma ávyeta ímítyúmema mítyane iéhnéváíyóneri
ímityúne. Muurá Píívyéébeke tsúúrámeíhíjcyámee, naní múnaa,
wáájácútúrómedívú idyé teene ávyétá níjcyotájteke dúúrúvahíjcyámee,
ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲ĀΔ̲ËΔËҡѸɞȍɞʮËֆ̲ľľ, ¿Aca tsá ámuha elle meíjcyáné cahcújtso
éhdúmema. Muurá ihdyu ehdu nééróméj múnáadítyú tsaatéuba íjcyatú teene
Йɰɰ͑ľ̲ŃЙɗɗԮֆŃҡŃ̲ľɞʮËֆ͑ľҡѸʮɽ ‫ ڟ‬hallúríyé ámúhama ímíbájchóiyóme? 6ॸ¿ʣveekí ‫ڟ‬
diityémá meíjcyánélliíhye. 11ॸMuuráhjáa ámuha páhduváré medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñe
ihdyu ámúhakye o néé eene ‘cahcújtso cahcújtso múnaa íjcyátúme éllevu
̲ә̲͑ӕәȍٔ͑ŃŃфΎ̲ľɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲ mépehíjcyá ditye ámúhama teene
idyómácójcatsíyónee, éhnííñevúré iímíbájchoki?
iéhnévarónee, níjcyotájteke 7ॸEhdu ámuha medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñetu
icyáánívarónee, tsíjtyedi iíhjyúvarónee, ílluréjuco ámuha metútáváávehíjcyáné

illíyíícyáverónee, iñániyónee, éhdune ímí Píívyéébeke ámuha
méénuhíjcyámedívú ámuha meúráávyérónetu. ¿ʣveekí‫ڟ‬ tsá ámuha
menáhbevájúcóóítyuróne. Áhdure tsá maáábúcuhíjcyatú ámúhakye tsaate
ámuha diityémá memájchóítyuróne. iúhbarónee, iñániyónee, ĀфɰɰԮŃ͑ľ?
12-13ॸMuurá tsá o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetú cahcújtso 8ॸTehdu ámuha meíjcyáíyótsihvu ¿ɽ ‫ڟ‬veekí
múnaa íjcyatúmé muhdú ícyahíjcyáneri. diityéké ámuha mépɽ ‫ڟ‬ámeíhijcyáhi? Ehdu

Óvíi ihdyu Píívyéébere diityémá teene ámuha meméénúneri tsané nahbémú
ímíbajchóhi. Árónáa ihdyu ámuha ámuha meíjcyarómé íllure
cahcújtso múnaa méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téiyá ámúhadítyú métútávátsócatsíhijcyáhi.
múhdurá dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhíjcyámeke ámuha 9-10ॸ¿A tsá ámuha mewáájácutú
̲ľɞʮËȍɞԮֆŃҡѸΎ̲әȍʮЙɰɰ͑Ńҡӕ. ímityúmé Píívyéébé avyéjuvu

úcáávéityúne? Ahdícyane tsáma
æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ɞ̲ɗҡֆә͑Ń mébáñúmeídíñe. ͅӕӕфɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲
ɞ̲ɞ¡ËȍΔʮËҡѸɞɗֆΔ͑ľ dómácócatsíhijcyáme, níjcyotájteke
6
‫ڟ‬
1ॸ¿ʣveekí ímityúné ámuha cáánívahíjcyáme, tsamééré wajpíímú
medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsícyooca mépehíjcyá dómácócatsíhijcyáme, tsamééré
cahcújtso múnaa íjcyátúné ímibájchojté walléémú dómácócatsíhijcyáme, naní
‫ڟ‬
éllevu? ¿ʣveekí tsá ámuha tsamééré múnaa, mítyane iéhnéváíyóneri
cahcújtso múnaa íjyácunúhijcyáme, llíyiicyáve múnaa,
̲ľɞ̲ɞ¡ËȍΔËҡѸɞȍɞʮËֆҡәҡŃ͑ľȍʮɰ? tsíjtyedi ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyáme, tsíjtyedítyú
2ॸ¿Mityá tsá ámuha mewáájácutú nehníwu íhjyúvahíjcyáme, éhdume
Píívyéébé cahcújtso múnaa meíjcyame muurá tsá Píívyéébé avyéjúejte íjcyatúne.
dííbyeke cáhcújtsótúmema muhdú ditye 11ॸEhdúu muurá tsaate ámúhadítyú
ícyahíjcyáné meímíbájchoíñe? Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ ícyahíjcyáhi. Árómekée Píívyéébe Jetsóoj

muurá ámuha mépiivyété ámúhama tééveri újcúmeke tsúúca dííbyé Apííchó
pájtyenéhjɽ ‫ ڟ‬ámuháyé ɞ̲ɞ¡ʮËȍΔ̲Ńȍ́́әфɞҡѸȍʮӕËΎɰɰ͑
meímíbáchójcatsíñe. 3ॸÁhdure muurá íjcyatúne.
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ɞʮËֆфΔ̲ľ̲̲ӕȍĀәĀɗҡֆľ
ͅŃʮЙɗ̲ľҡŃȍ̲ŃɗֆΔ͑ľ
ícyahíjcyáné méímibájchoóhi. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
muurá mépiivyété tsamééré cahcújtso 12ॸMuurá tsaate nééhií: “Mépiivyété
múnaa meímíbáchójcatsíñe. 4ॸÁánáa panéváré meímilléné meméénune.”
¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha mépehíjcyá cahcújtso Ihdyúhde tehdújúcoóro. Árónáa tsá
múnaa íjcyátúné ímibájchojté éllevu panéváré ímí néétune. Áánéllii tsá
ímityúné ámuha medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsícyoóca? ténehjɽ ‫ڟ‬vú metáhjátsámeíítyuróne.
5ॸEhdu íñe ámúhakye o néé ámuha tééneri 13ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ʮËȍΎɗʮËֆҡŃŃ͑ľҡʮЙɞ
menúcójpɽ ‫ڟ‬véne tehdu meméénújúcóótuki. meíjcyaki. Árónáa idyé tsá panéváré

majcho ímí néétune. Muurá íjcyaíñé ihdyu múu ímí ijcyáhi. Áhdure idyé walle
tééne tájpí meíjcyájúcóóityúne. Tsáháa ityájɽ ‫ڟ‬váábema múu ímí ijcyáhi. 4ॸAane
Píívyéébe meke ípívyéjtsotú meímillédú tsúúca ájyúma íjcyalle tsáhájuco
ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲̲ľĀΔ̲ËΔʮËҡѸɞ˔ɗ. iímillédú íjcyatú dííbyé
Mekée ípívyéjtsoobe ihñéjté meíjcyame wáábyutálleréjuco iíjcyánélliíhye.
dííbyé túkevéjtsójú pañe meíjcyaki. Téhdure diibye ájyu tsáhájuco iímillédú
14ॸMuurá Píívyéébe ipíívyetédú íjcyaabe íjcyatú tsúúca diille méwá
ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎфɗ̲ľ˔ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoó tsúúca wáábyutááberéjuco iíjcyánélliíhye.
medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃфΔ̲ľ˔ľˇľҡѸΔΎ˔Ńľɗ¡ΔȍɰɰҡѸΔĀӕ. 5ॸAamútsí idyómácócatsíhijcyáné tsá
15ॸAane ¿aca ímíiyóné tsúúca Críjtoéjté ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóítyuró Naavéné téénej tééveri
meíjcyame nahtsɽ ‫ڟ‬wamééwake diityétsikye tsíñejcúvuréjuco
medómajcóne? Tsáhaá. 16ॸMuurá tsaapi ɰɽ ‫ڟ‬búwájtsóneri ityútávájtsótuki. Árónáa
dííllema íjcyáhajchíí tsahéécoréjuco ihdyu tsáijyu ɽ ‫ڟ‬hnáhó Píívyéébema
dityétsí íjcyane. Muurá Píívyéébé iíhjyúvácooca muhdú iñéhajchíí
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Tsahéécoréjuco wahájchotáwu ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóíyomútsí teéne.
dityétsí íjcyaíñé tsáápiiye íjcyáiyódu.” 6ॸEhdu íñe ámúhakye tsánejcúvú o néé
17ॸAhdu muurá Jetsocríjtoke okée ámuha teene medíllónélliíhye.
mecáhcujtsómé méijcyá dííbyeéjteréjuco. Árónáa tsá ámúhakye o táúhbatú ámuha
18ॸAhdícyane óvíjyacóóné ihdícyámema metáábávájcatsíki. 7ॸTáicyánéjcutu ihdyu
ámuha medómácócatsíhijcyáne. ɞ̲ɞΔɰʮҡѸәËӕ͑әЙ̲ľľфľΎȍĀӕ
ʑ́́ӕфŃʮӕËΎ̲ŃɰȍԮŃҡŃҡŃŃ͑ľҡӕ. Muurá táábávatúmé, tájɽ ‫ڟ‬vatúmé, íjcyáiyóne.
ijcyáné tsane ímityúné meméénuróné Árónáacáhjáa ihdyu Píívyéébe páhduváré
méjpi dómájcotúne. Áánetu íñe méjpííyi meke ípívyéjtsónéllii tsaate piivyété iiye
ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲̲ľĀΔ̲ËΔʮËҡѸɞ͖ŃҡѸ̲ iíjcyane. Áánetu tsijtye tsá píívyetétú iiye
ávyeta ímityúne. Muurá tehdu iíjcyane.
meméénúneri meere métútávájtsámeíhi. 8ॸÁánéllii ííyéejte íjcyámema pámeere
19ॸ¿A tsá ámuha mewáájácutú pííbájyujtéké o néé
Píívyéébeéjté meíjcyámé pañe tsúúca táábávájcatsítyúmeréjuco íjcyáiyóné íñe
dííbyé Apííchó íjcyane? Aane tsúúca o íjcyadu. 9ॸÁrónáa ihdyu iiye iíjcyane
ámúhá pañe íjcyame tsáhájuco ámuha ipíívyetétúhajchíí múu apáhajchíí
meímillédú medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíítyuróne. táábávájcatsí tééneri ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeítyuki.
20ॸMuuráhjáa Píívyéébe mééma 10ॸo͑ľҡӕҡѸәәËҡʮɰԮ̲ŃՓ́́ŃŃ̲әҡѸ
mepájtyetéiñe meenú Íllíkye ditye múu ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotú ájyúmuke. Ehdu

dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóneri. Áánéllii metsu dííbyeke Píívyéébé taúhbaju nééhií. Tsá oore
maávyejúúlléne tsaímíyéjuco meíjcyaki. ámúhakye o néétune. 11ॸÁrónáa tsáijyu
múúne tsáápille ájyúke ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóhajchíí
ͅľҡ¡ԮʮËҡѸɞËֆΎΎË̲ľɞʮËֆ͑ľ ҡѸȍʮӕËΎ̲әӕҡʮɰԮʮәËΎΎҡә͑ľ. Tsá tene
7
1ॸAane ícyooca ámúhakye ó úúballé ɞ̲ɗҡֆәҡѸɞʮЙɗɗ˔ֆŃфŃʮӕËΎĀɗ́́ľҡʮɰԮ͑ľ.
éhnée taéllevu ámuha mewállóháámɽ ‫ڟ‬ o͑ľҡӕҡѸɗɗ͖ľɗҡֆʮɰԮ͑Ńɗɞ̲ɞ́́ŃȍʮËȍɞɞ
‫ڟ‬
pañe oke medíllone. ʣ̲ɰ͑Ńɞ̲ɞ óvíi tsiiñe óómille ájyú éllevúre. Téhdure
tehdújúcooro teene tsaapi táábávátuube idyé wajpi ityáábáválleke tsá múu
íjcyane. 2ॸoфΔ͑ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲ ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúne.
medómácójcatsíñé ávyeta ímityúné 12ॸAane ícyooca Píívyéébé taúhbaju
íjcyánéllii téhdure ímí teene néétune oore táicyánéjcutu ámúhakye o

metáábávájcatsíñe. 3ॸAane ityáábávállema néé tsaapi cahcújtso múnáájpí taaba
1æΎфɞɞҡɗΎॷ7 294
cáhcújtsótúrolle ímí dííbyema iíjchívyéíyóneri. Árónáa ihdyu múu

íjcyáhajchíí tsá dibye díílleke ipíívyetéhajchíí diityédítyú ijchívyéhi.
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóítyuróne. 13ॸÁhdure tsáápille 22ॸMuurá tsíjtyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyámema
ËȍËәʮҡѸΔ́́ŃҡʮɰËȍËәʮҡѸΔҡәфΎΎ¡ľɞ̲ɞ tsíjtyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyátúrómeke

dííllema íjcyáhajchíí tsá dille dííbyeke Píívyéébe újcume tsahdúré ijcyá
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóítyuróne. 14ॸMuurá dííbyeéjte. Aame tsaméhjɽ ‫ ڟ‬ijcyá Críjtó
ímíbáávyéíyoobe dille ímí íjcyáneri. ɰɰËәԮľ̲ә͑. 23ॸMuuráhjáa tsúúca
Áhdure idyé cáhcújtsóóbé taaba Píívyéébe mééma meenú mepájtyetéiñe.
ímíbáávyéiyá dibye ímí íjcyáneri. Aane Áánéllii tsá múu mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
muurá ímí íjcyáromútsí cáhcujtsójúcootúne. 24ॸEhdu teéne,
ɽ ‫ڟ‬hvétsócatsíhajchíí tsáijyu múúne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľ ámuúha táñahbémuj. Ahdícyane tsá múu
ílluréjuco tútávaavéne. 15ॸAane ihdyu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí íjyácunútúne. Óvi ihdyu
ËȍËәʮҡѸΔ́́ŃҡʮɰËȍËәʮҡѸΔҡӕӕ¡ľĀɞɞ́́ľ˔ľ Píívyéébekée mecáhcújtsótujkénúijyu
ɰɽ ‫ڟ‬hvejtsóné ímílléhajchíí óvi ɽ ‫ڟ‬hvejtsóhi. muhdú meíjcyadúré meíjcyame dííbyeke
Téhdure idyé cáhcújtsótulle cahcújtso méúraavyéhi.
múnáajpi ájyu íjcyáábeke ɰɽ ‫ڟ‬hvejtsóné 25ॸEhdu íñe ámúhakye ó úúballé éhnée
ímílléhajchíí óvi ɽ ‫ڟ‬hvejtsóhi. Aane tsá ámuha oke muhdú táábávatúmé

Píívyéébeke cáhcújtsómé hallúrí íjcyáiyóné medíllone. Ténejcútú
íjcyatúne. Muurá imílleebe tsaímíyé Píívyéébe tsá muhdú meke néétune.
metáábávájcatsímyema meíjcyane. Árónáa ihdyu oke dibye pɽ ‫ڟ‬áábóneri o
16ॸMuurá tsá mewáájácutú cáhcújtsóllé wáájacúné o néé ditye táábávájcatsítyúné
ҡʮɰĀɗ́́ľɞʮËֆĀӕËȍËәʮҡѸΔɞȍʮËȍɞɞʮֆӕ. téhdure ímí nééneé. Ehdu ímí dííbyeke o
Áhdure tsá mewáájácutú cáhcújtsóóbé úráávyeebe ámúhakye o nééhií. 26ॸAane ó
taaba dibye cáhcujtsódú ɰʮҡѸәËӕ͑әɞ̲ɞҡľȍĀәʮӕËΎĀɗҡֆľɞɞֆŃľʮҡŃфŃ
cáhcújtsóíhajchííjyu. íjcyáiyóné íñe Críjtoke meúráávyenéjcú
17ॸÁrónáa ihdyu óvíi muhdú paméváré ɽ ‫ڟ‬hnáhó néénélliíhye. 27ॸÁrónáa ihdyu
méijcyá Píívyéébée iímillédú meke tsúúca táábavámé tsá múu ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotú
pícyohdu. Áánéllii óvi tehdújuco tsaate méwakye. Áánetu iiye íjcyame tsá múu
ííyéejtéré íjcyane. Téhdure idyé óvi ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú ityáábáváíyóneri. 28ॸAane
tehdújuco tsaate méwámyuma íjcyane. tsaate ityáábáváhajchíí ihdyu óvi
Ehdu pámeere cahcújtso múnáake ó táábaváhi. Téhdure tsáápille
nehíjcyá ditye tehdu iíjcyaki. 18ॸMuurá ityájɽ ‫ڟ‬ԮȍʮËȍɞɞΔԮɗҡʮɰԮȍɗ. Tsá tene
kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeímyeke Píívyéébe ujcúhi. ímityúné íjcyatúne. Árónáa ihdyu
Áhdure tehdu méénúmeítyúrómeke dibye ɰȍ͑ȍΔΔ͑Ńҡ¡Ԯ̲ľ˔ľɞɞ͖әʮɽ ‫ڟ‬
újcume ihdyu óvi éhduréjuco. 19ॸMuurá icyánéjcúene dómajcóne. Áánéllii
tsá muhdú tene néétu tehdu ámúhakye o néé ámuha ténehjɽ ‫ڟ‬vú
meméénúmeítyúne. Áhdure tsá muhdú metáhjátsámeítyuki.
tene néétu tehdu meméénúmeíyóne. 29ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj,
Muurá ihdyu apááñéré muhdú dííbyé muurá lléváhréjuco tsiiñe Críjto tsááiñe.
taúhbajúúné néhdu meíjcyane imílleébe. Áánéllii ihdyu méwámyuma íjcyámeke o
20ॸÁánéllii Píívyéébekée néé ditye ɽ ‫ڟ‬hnáhóóróné pañe ííyéejte
mecáhcújtsótujkénúijyu muhdú wákímyeíiyódú Píívyéébé wákimyéí
meíjcyadúré múu ijcyáhi. 21ॸTsaaté hójtsɽ ‫ڟ‬ imyéénuki. 30ॸTéhdure ámúhakye tsaatéké
pañe íjcyame dííbyeke cáhcujtsómé tsá kímóóve pájtyérónáa tsá múu
múu íjyácunútú diityédítyú ˔ľȍĀΔԮŃ̲ŃȍʮɰәԮә͑ŃŃҡӕ͑ľ. Téhdure
wáñehjɽ ‫ڟ‬vatéhijcyámé tsáhájuco tééneri ámúhakye o néé Píívyéébé Apííchó oke

íjcyáityúne. Áhdure tsíeméné áhdome tsá túkévéjtsóneri.
tééneri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityúne. ҽŃ͑ľȍʮɰɞʮËֆфΔ͑
méɽ ‫ڟ‬hvéjtsodí Píívyéébé wákimyéi. 31ॸTsá ͮɞʮËֆΎҡʮҡŃɰɰËәԮľ
8
̲әӕɞɞ͖әʮɰфɗ̲ӕȍĀәɗɞʮËֆɞֆΔ͑ľфɞֆŃ 1ॸAane ícyooca ámúhakye ó úúballé
itsúúrámeíñe ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotú dííbyé wákimyéi. éhnée oke ámuha níjcyotájteke
Muurá iñe ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬hallúrí íjcyáné tsíeméné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvémeíñé iyámeke medóónetu
imíwu meɽ ‫ڟ‬ʮҡѸәËӕ͑әфΔ͑Ń͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ. medíllone. Muurá tsúúca ténejcu
32ॸÁánéllii ó imíllé ámuha tééneri méwaajácúhi. Árónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí panéváré
meíjyácunúhíjcyánetu meɽ ‫ڟ‬hveténe. mewáájacújúcóóneúvuri
Muurá ííyéejte ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí íjcyatúmé ímí mémítyákímyeíhijcyáhi? Árone tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú
Píívyéébeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéíñeríyé ɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi. meke pɽ ‫ڟ‬áábotúne. Apááñéré ihdyu
33-34ॸTéhdure muurá walléémú tájɽ ‫ڟ‬vatúmé mewájyújcatsíñé meke pɽ ‫ڟ‬aabóhi. 2ॸMuurá
ijyácunú tsaímíyé dííbyeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéíyóneri. panéváré iwáájacúné ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmeíyómé
Aame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡŃ͑ľʮËәфɞɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃҡѸ tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃՓʮËӕҡә͑ľ. 3ॸMuurá ihdyu
ҡѸɞ͖Ńȍʮɰфɗɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúne. o͑ľҡӕҡʮɰԮ̲Ń Píívyéébe waajácú caatyé dííbyeke
ijyácunú muhdú ájyúma iíjcyáíñé wájyune.
wákimyéí imyéénúíñeríye. Téhdure 4ॸAane níjcyotájteke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvémeíñé
wajpíímú méwámyuma íjcyame ijyácunú iyámeke tsaate dóóne muurá tsá muhdú
ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬wákimyéiyíyé muhdú diityéké nééturóne. Atéréenéré íjcyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
ipícyóóíñeri. cáánívahíjcyaróné tsá diityéké ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú
35ॸEhdu íñe ámúhakye o néé ámúha pɽ ‫ڟ‬áábotúne. Muurá ihdyu íjcyaabe
wájyuri ímí Píívyéébeke ámuha tsáápiiye Píívyéébeé. 5ॸMuurá caame
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. Tsá idyé ávyeta ámúhakye íévéhóówarii, ɞɞ͖әʮɰфɗɗ, íjcyanéhjɽ ‫ڟ‬
taabávatu o bóijcyúné ehdu o néétune. ɗËֆ͑ɞԮȍɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ̲Ń
Ámúhakye ihdyu o néé tsaímíyé ámuha ̲ɞҡֆ̲ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀӕ͑Ń̲ľȍʮɰɞʮËֆ͑ľ.
Píívyéébeke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéné wákimyéí 6ॸÁrónáa ihdyu íjcyaabe tsáápiiye
meméénuki. apáábyéré Méécááni Píívyéébe páneerée

36ॸÁhdure idyé tsaate tsúúca ípívyéjtsoóbe. Muuráhjáa meke
ityáábávájcatsííñe éévevu úújetémé iiye ípívyéjtsoobe dííbyeke maávyéjújtsoki.
iíjcyane ipíívyetétúhajchíí óvi Áhdure tsáápiiye Ávyéjuube Jetsocríjtoj
táábávájcatsíhi. Tsá tene ímityúné tééveri páneere íjcyáábe tájpíyé
íjcyatúne. 37ॸAane tsaate ipíívyetéhajchíí méijcyáhi.
óvi ííyéejtéré ijcyáhi. 38ॸÁhdure ditye 7ॸÁrone muurá tsaate cahcújtso múnaa
táábávácatsíhajchíí ímí teéne. Téhdure íjcyájúcoorómé tsá ímí wáájácutúne.

ditye táábávájcatsítyúhajchíí awáá ͅӕӕфɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ̲Ńɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
éhnííñevu ímí teéne. ͑ɞʮËֆΎҡʮҡŃɗ¡Δȍɰɰ̲ɞʮËֆ̲ľ˔ľ
39ॸMuurá tájɽ ‫ڟ‬valle ijcyá ájyú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáne. o͑Ń́́ɗɗҡŃ͑ľȍʮɰ
wáábyutálle. Árónáa tsáijyu múúne ájyu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvémeíñé iyámeke idyóóiyóné
díílledívú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véhajchíí piivyételle ̲әȍĀӕфɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ̲ľ. 8ॸMuurá
ɗɞ̲ɞ́́ŃȍʮËȍɞɞҡѸɞʮЙɗɗ˔ֆŃфŃʮӕËΎɗҡֆʮɰԮ͑ľ. teene medóórone tsá Píívyéébedívú
Árónáa ihdyu tsá dille tájɽ ‫ڟ‬váítyuró muhdú néétune. 9ॸÁrónáa ihdyu tsá múu
ihdícyáábeke cahcújtso múnáajpi dóótu eene dííbyeke ímí wáájácutúmé
íjcyátúúbeke. 40ॸoфΔ͑ΔɰʮҡѸәËӕ͑әɗɗֆľ teene medóóne múhdurá
íjcyalle ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú íjcyáiyóne. Ehdu íñe ɽ ‫ڟ‬tsúcunúhíjcyámeke ityútávájtsótuki.
10ॸͅӕӕфҡѸҡľҡŃ͑ľȍʮɰĀΔΔ͑ľфɗҡѸɗʮҡֆľ ɞՓʮËӕȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃȍɗɞ: “Tríígó

teene dóótume iúmúúpívyéne diityé tátsoújcori íjcyáábeke ócájikye tsá múu
élletu idyóóneri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tútávájtsóiyáhi. tsíeménevu íhjyu wátájcotú dibye
11ॸEhdu muurá ámúhá nahbémú ténejcu imájchótuki.” 10ॸEhdúu Píívyéébe néé
ímí wáájácútúmeke ámuha teene dííbyé wákimyéí méénume tééne áhdó
medóóneri métútávájtsóiyá ímí újcúiyóne iñééiyóne. Tsáháa apáámyéré
Píívyéébeke ditye úráávyéíyónetu iyámedítyú dibye néétune. Muurá tsaate
téhdurée diityé wájyuri Críjto ә̲ɰȍľ¡ʮҡѸΎ͑ľ˔ŃŃ̲ľ͑ľҡѸɞʮҡֆľфŃʮӕËΎ
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémeke. 12ॸAane diityé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ááhɽ ‫ڟ‬vetsóne. Árónáa téhdure teenée
metútávájtsóneri ímityúné meméénune bájtsómedívú tsane coévá tsahdúré ditye
tsá Críjto ímí méhdivu ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútúne. iújcuki. 11ॸAhdu muurá Píívyéébé
13ॸÁánéllii diityéké o tútávájtsótu tsá icyánéjcú ámúhakye muha
múijyú téeménéhjɽ ‫ ڟ‬o dóóityúne. meúwáábohíjcyámeke ¿aca tsá ámuha
múúhakye mepɽ ‫ڟ‬áábóítyuró tsíeménetu
ԆՓ¡ΎʮҡľɗȍĀΔәʮËӕ͑ľ tééne tájpí muha meíjcyaki? 12ॸÁánerá
9
1ॸMuuráhjáa Píívyéébe oke picyóó tsijtye uwáábojte ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábóne
uwááboobe o íjcyaki. Aabée tájpí ícyahíjcyáhi. Téhdure muurá
Máavyéjuube Jetsóoke o ájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬bé múúhakye ámuha mépɽ ‫ڟ‬áábóiyáhi. Árónáa
uwááboju ámúhakye o úwaabóné ámuha ihdyu muha tsá tééneri meíjyácunútúne.
mecáhcújtsónetu muurá méwaajácú Tsáijyu múu mɽ ‫ڟ‬amúnaa teene múhdurá
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡŃ͑ľʮËәӕՓ¡ΎΎ¡ľΎɞʮËֆ͑ľ. ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne tsá ímílléítyuró
2ॸÁrónáacáubá tsaate tsá cáhcújtsotú icyáhcujtsóné muha meúwaabóne.
uwááboobe o íjcyane. Áánetu ihdyu 13ॸMuurá ámuha méwaajácú duurúvájá
ámuha mécáhcujtsó ópée o úwáábóneri pañe wákímyeímyé tééjá wáábyuta ditye

Ávyéjuube Críjtoke ámuha tsátyehíjcyánetu iújcúne tájpí
mecáhcújtsónélliíhye. ícyahíjcyáne. Téhdure muurá Píívyéébeke
3-4ॸAane eene múhdurá óhdityu ditye iyámedi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyánetu iújcune
ɽ ‫ڟ‬tsámeíhíjcyámeke o néé uwááboobe o dohíjcyáme. 14ॸAhdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane muurá
íjcyáábeke oke ditye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéiyóné Píívyéébe néé uwáábojte íjcyaíñé
panévatúre. 5ॸMuurá téhdure o cahcújtso múnaa diityéké pɽ ‫ڟ‬áábóne tájpi.
táábávállema úwááboobéré ó pehíjcyáiyá 15ॸEhdu íñe ámúhakye o néé pevénéré
eene tsijtye uwáábojte Péédoroo, Jetsóó ámuha mewáájácuki. ҽѸЙɰ¡Δ

nahbémuu, íjcyame péhijcyádu. Áábeke ámúhakye o táúmeítyúne. Aabe ihdyu
muurá idyé ámuha oke méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéiyá óvíi o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véhajchíí ó dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ӕȍΎ˔ľ
diityéké ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyádu. mepɽ ‫ڟ‬áábótuubére. ͅӕӕфɞ̲ɞΔɰʮҡѸәËӕ͑ә
6ॸÁrónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí muhtsi Benabéema oore o wákímyeíñe tájpí o íjcyaabe o
múhtsiye mewákímyeíñe tájpí úwáábohíjcyáne.
méúwáábohíjcyáhi? 7ॸ¿Aca múúne 16ॸMuuráhjáa ihdyu Píívyéébere oke
tsodáhó iiye iáhdóne tájpí ijcyáhi? ¿Aca pícyóóné wákimyéí o méénúneri tsá o
óóva bájtsome tsá iñéévá lléénetúne? mítyájkímyeíítyuróne. Aane muurá
¿Aca obééjámuke éénume tsá diityé tsíjtyeke o úwáábótúhajchíí ɽ ‫ڟ‬dátsó oke
mujpáñejpácyó ádotúne? 8-9ॸEhdu pajtyéiyóne. 17ॸÍhya ihdyu oore
̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃ͑ľ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɞ táɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi tééné wákimyéí o méénuca
mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tene íjcyane. tééneri ó mítyájkímyeíiyáhi. Árónáa tsá
Muuráhjáa Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri oore o ímílléne tééné wákimyéí o
méénutúne. Píívyééberée oke picyóó ipyééne wáájácutúmé dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nehíjcyádu.

téénevu. 18ॸÁánéllii ó imíjyúú tééné Aabe tsá ténejcúrí o báñúmeíityú éhne
uwááboju pevénéré áhdótsótuube o múúne méénújcatsííbyé bañúháñé
úwáábóneri. Tsá o íjyácunútú tééne áhdó pevétsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ڟ‬ré cátyétyehcúdu. 27ॸÁánéllii
oke ditye pɽ ‫ڟ‬áábóne tájpí o íjcyáíyóneri. muurá Píívyéébedívú o ɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeííbyé ó
19ॸk¡ľ̲әɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɞΎ ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáhi. Aabe ó
ɞʮËֆɞҡֆәфΎΎ¡ľЙ̲ŃԮɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗΔ téhmémeíhijcyá keená oke ténejcútú
ijcyá téénej tééveri tsijtye Críjtoke mújtátsóíyónetu ímichi awáá ténejcu o
icyáhcújtsoki. 20ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbaju úwáábohíjcyaabe o báñúmeítyuki.
o úraavyéjúcóótúroobe tamúnaa jodíómú
muhdú ícyahíjcyádú idyé ó ícyahíjcyá ͮɞʮËֆΎҡʮҡľ˔ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɗ̲ľĀɞ́́ΔɞҡֆӕфΔ͑ľ
10
diityémá o íjcyácooca téénej tééveri 1ॸÁmuúha táñahbémuj, cáhawáá
ímíñeúvú diityéké o úwáábo Críjtoke ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕ̲ӕȍĀәȍʮ̲ŃɰȍĀŃ
ditye icyáhcújtsoki. 21ॸÁánetu Píívyéébeke múnáaúvuke Píívyéébe ojtsórí
wáájácútúmema o íjcyácooca téhdure túkévejtsómé Tújpáñe Móóá pájtyene.
ditye íjcyadu ó ijcyáhi. Ároobe ihdyu tsá 2ॸEhdúhjáa dibye diityéké pɽ ‫ڟ‬aabómé
múhdurá ditye íjcyáné pañévú o ɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeí Moitséé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú dibye

úcáávetú Críjtoéjpiyéjuco o diityéké ityúkévéjtsoki. 3ॸAaméhjáa ihdyu
íjcyánélliíhye. Ehdu diityé pañe ó ícyahíjcyá Píívyéébere diityéké pɽ ‫ڟ‬áábóne
ícyahíjcyá téénej tééveri diityéké o tájpi. 4ॸDííbyeréhjáa muurá diityéké
úwáábo Críjtodítyú íjcyáné uwááboju. ácuhíjcyá majchóvuu, adóvuu, íjcyane
22ॸÁhdure Píívyéébeke méénúráítyuróné diityémá imyéénúneri.
cáhcujtsójúcoorómé ímí ténejcu Áámemáhjáa téijyújuco nééwayúdú
wáájácutúmema o íjcyácooca ó ijcyá néébe Críjto íjcyaabe diityéké
muhdú ditye íjcyadu téénej tééveri túkévétsohíjcyáne. 5ॸEhdúhjáa panévatúré
diityéké ímíñeúvú o wáájácútso ténejcu ímíhyéjúcooro Píívyéébe diityéké
ditye ímí iúráávyeki. Ehdu ihdyu túkévéjtsórónáa ímunáajte ímityúné
pamévamáyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃфŃΔ͑ȍ¡ŃԮȍɞʮËֆ dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyáhi. Ááné déjúcotúhjáa
téénej tééveri diityéké o pɽ ‫ڟ‬aabómé mítyame dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné
ipájtyetéki. 23ॸAabe pamévakéré ó ɗɗ͖әʮɰԮӕ.
úwáábohíjcyá tsaméhjɽ ‫ ڟ‬diityémá ímí 6ॸAhdu meke tene ipájtyétu tsá
meíjcyame meímíjyuúki. ɞ̲ɞҡֆә͑Ńȍʮɰфɗ̲ľә̲әәЙɞԮֆŃɗҡֆә͑ľ. 7ॸTsá

24ॸMuurá táhjajcátsiyi dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬némedítyú dityée méénuhíjcyádú níjcyotájteke
tsáápiiye táhjaabe tééne áhdó ujcúhi. mecááníváityúne. Muurá Píívyéébé
Ahdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane ímíñeúvú méuráávyé ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Níjcyotájteke
Píívyéébeke iáhdó ámuha meújcuki. idyúúrúváné wañéhjɽ ‫ڟ‬né pañe imájchóné
25ॸoȍĀӕфľ̲ӕӕфɰɰËӕɗȍĀΎ̲ɞʮËֆ͑ŃԮә hallúvú ádohíjcyáme.” 8ॸAhdícyane tsá
әËԮľɞ̲ֆŃҡŃŃ͑ŃɰȍĀľЙɞɞ͖ә̲ľɞ̲ֆŃҡѸ ̲ľĀΔ̲ËΔʮËҡѸɞɗҡֆәɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲
ɰɰ͑ĀΔ̲ʮËΎҡәĀɗɗҡֆŃ˔ŃҡәҡԮʮҡѸΔɗֆΔ͑ľ. dityéhjáa méénuhíjcyádu. Tééné
Ehdu muurá pííñúmeímyé tééne áhdó déjúcotúhjáa muurá tsajcóójɽ ‫ڟ‬ré
imíwu néérone múhajchótá íjcyáityúné diityédítyú dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń23,000-meva.
iújcuki. Áánetu ihdyu mépííñúmeíhijcyá 9ॸÁánéllii tsá Píívyéébeke
múijyú muhdú íjcyáityúné meújcuki. mepátsáríjcyóityú ímityúné meméénune

26ॸÁánéllii tsá pevénéré Píívyéébeke o dibye iáábúcuhíjcya tsaatéhjáa
úráávyehíjcyatú éhne múúne tsaate kiávú diityédítyú méénuhíjcyádu. Tehdúhjáa
muurá méénúmeke tééné déjúcotu Ahdu muurá tsáápiiye Críjto íjcyáábeéjté

ííñimyémú ɽ ‫ڟ‬hdome dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi. mítyame meíjcyarómé méijcyá
10ॸAanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬tsá múu diityé dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vame tsáápihdyúre.
ímityúné íhjyúvatú Píívyéébedítyu. 18ॸMuuráhjáa tamúnaa ijraéémú
Tehdúhjáa néémeke muurá tééné ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮŃĀΔȍɗʮËֆ̲ŃҡѸ̲ľɗʮËֆ

déjúcotu dííbyere Píívyéébe wálloobe téénéejte. 19-20ॸMuurá dííbyeke
َġѸɰʮɽ ‫ڟ‬Ԯľٔ͑Ń̲ľɞɞ¡ֆŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ wáájácutúmé naavémukéré dooháñevu
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóhi. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyá ímíubááné ditye
11ॸƄȍĀәȍʮ͑Ń͑ľȍʮɰŃɞʮֆӕәԮә̲ŃɰȍĀŃ ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéíyoobe Píívyéébe íjcyánáaáca.
múnáake pátyehíjcyáné muurá Píívyéébé Áánéllii ámúhakye o néé tehdu ámuha
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕËҡәԮɞ͖ľɞËֆΎΎË naavémuke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétuki. Tsá ámúhakye
̲ľɞʮËֆ̲ľ̲ɞɞ͖ӕʮɰ͑ɰʮ˔ŃԮфɞʮֆӕËΎ o néhíjcyatú níjcyotájté meke pɽ ‫ڟ‬aabóne.
íjcyame teene meéévéne tehdu 21ॸAhdícyane tsá tene ímityú tsúúca
medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeítyuki. 12ॸÁánéllii ímí Píívyéébema maádóneri, memájchóneri,

Píívyéébeke iúraavyéné ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmé menáhbévácatsíhijcyámé Naavéneke
ҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ̲ӕȍɞ̲ɞҡֆә͑ľфɗ ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyámema menáhbeváne.
memújtátuki. 13ॸMuurá eene ámuha ‫ڟ‬
22ॸ¿ʣveekí Píívyéébeke mepátsáríjcyóiyá
ímítyúneri meúmúúpívyehíjcyáné ehdu medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíñeri? ¿Aca dííbyé
mávaríjchojúúné tsá apáámyekéré ehnííñevu meé?
ámúhakye dómájcotúne. Muurá ihdyu
pámeekéré patyéhijcyáne. Árónáa æфɞʮҡΎŃʮҡŃՓʮֆәʮËҡѸɞɗֆΔ͑ľ
̲ŃËҡѸɰЙԮŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɞԮӕ. Dibye 23ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЙ͑ŃԮфŃ̲ľɞ̲ɗ́́Ń͑Ń
íjcyátúcoocájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ;ڟ‬ҡѸ͑ŃȍɗԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ méméénúiyáhi. Árónáa tsá panéváré ímí
nééné mávaríjchoju meke dómájcóityúne. néétune. Tsá páneere meke pɽ ‫ڟ‬áábotú
Diibye ihdyu tehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váné mávaríjchoju Píívyéébeke meúráávyénéjcutu.
meke dómájcóijyu meke pɽ ‫ڟ‬ááboó 24ॸÁánéllii tsá múu tsúúrámeítyú iiye
maáábúcuki. tsaímíyé iíjcyáíyóneri. Téhdure múu

14ॸEhdu teéne, ámuúha táñahbémuj. ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞҡѸɞʮҡֆľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬áábóíyóneri pámeere
Áánéllii tsáhájuco níjcyotájteke ámuha ímí meíjcyaki.
medúúrúváityúne. 15ॸEhdu íñe ámúhakye 25ॸÁhdure ditye dooháñé
o néé ámúhá ɽ ‫ڟ‬jtsaméima ámuha náhjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyánetu múu cúúvéhulléré

meíjcyámeke. Aane cáhawáá ihdyu ɗȍĀΎ͑ľĀΔΔҡѸɗʮֆӕ̲әӕɰɰËәԮŃɞʮËֆ͑ľ
ímíñeúvú méɽ ‫ڟ‬jtsaméí ámuha ámuha medóóne múhdurá
mewáájácuki. 16ॸMuuráhjáa Píívyéébe meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúíyónélliíhye. 26ॸͅӕӕфɞɞ͖әʮɰфɗ
mééma mepájtyetéiñe méénune páneere múhdúné tsíeméné íjcyane
meɽ ‫ڟ‬tsáávéne májchó meméénúcooca Píívyéébe éhné dibyée ípívyejtsóne.
maádome météhdútsohíjcyá teene 27ॸÁánéllii múu cahcújtso múnaa
dííbyeke. Aame méduurúvahíjcyá íjcyáturómé ámúhakye majchóvú

mewájyuríi Críjtó tujpácyó páwachákevu pɽ ‫ڟ‬úváhajchíí cúúvéhulléré majchó ɽ ‫ڟ‬nehjɽ ‫ڟ‬
wágóoovéne. Téhdure pááaho ditye pícyoone ámuha múhdurá
memájchóneri méduurúvahíjcyá meɽ ‫ڟ‬jtsúcunútuki. 28ॸÁánetu tsaate
mewájyuríi dibye ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé ɗĀֆΔΔҡӕ͑ľَɞ͖ľ͑ɞʮËֆΎҡʮҡŃɰɰËәԮľٔ
meɽ ‫ڟ‬tsaavéne. 17ॸMuurá mítyame néhajchíí tsá múu dóótu diityéké ámuha
meíjcyarómé tsahóóré pááaho múhdurá meɽ ‫ڟ‬jtsámeíchótuki. 29ॸEhdu o
memájchome ímí ménahbévájcatsíhi. néé ihdyu ámuha medóórone ímítyú
meɽ ‫ڟ‬jtsúcunútúrónáa diityéké múhdurá teene ibyéérómeíñe ditye íjcyáiyódu.

ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsámeíchóíyónélliíhye. 6ॸAane iwátájcómeíñé ímílletúmé óvíi
Árónáa tsáijyu múu ámuha téénetu íllure béérómeíhi. Áánetu tehdu
ménééiyáhi: “¿Aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane imyéénúmeíiyóné núcójpɽ ‫ڟ‬tsó
mewáájacúdú meméénune tsijtye ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúhajchíí óvíi wátájcómeímye.
̲әȍĀӕфɰʮҡѸәËӕ͑әɗֆȍɗ? 30ॸͅӕӕфɰɰ͑ 7ॸÁánetu wajpíímú tsá Píívyéébé
memájchóné hallúvú météhdútsohíjcyá pihcyáávé pañe wátájcómeíítyuró dííbye

Píívyéébeke dibye ímillédu. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ náávé íjcyame dííbyeke iávyejúúlléébeke
¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsijtye ihjyúváiyá ímityúné ibóhówátsohíjcyánélliíhye. Áhdure walle
íjcyáneríjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari?” 31ॸIhdyúhde ájyúke iávyejúúlléne bóhówajtsóhi.
tehdújúcoóro. Árónáa ihdyu múu 8ॸTsáháa muurá wájpiikye Píívyéébe
Й͑ŃԮфŃɰɰ͑ɗ̲ֆŃŃ͑ә͑ľфɗ, imájchóneri, ípívyéjtsotú wállehdítyú tsátsii iújcúnetu.

iádóneri, bóhówajtsó Píívyéébeke. Muuráhjáa ihdyu wálleekéré
32ॸo͑ŃȍʮɰфɗɗȍĀֆӕҡѸ̲әӕҡәҡԮʮҡѸΎҡә ípívyéjtsoobe wájpihdítyú tsátsii
jodíómuu, jodíómú íjcyáturómee, iújcúnetu. 9ॸTsáháa muurá wálleeke
íjcyámeke pámeere tujkénú iípívyéjtsólleke dibye náhbénutú
ËȍËәʮҡѸΔҡәфΔ̲Ńȍʮɰ̲ʮӕËΎ. 33ॸMuurá wájpihdívu. Muuráhjáa ihdyu
ihdyu ó imíllé pamévamáyé ímí o íjcyane wájpiikyéré tujkénú iípívyéjtsóóbeke
ditye téhdure ipájtyetéki. Tsá oore ímí o nahbénuube wállehdívu. 10ॸÁánéllii múu
íjcyáíyóneri o íjyácunútúne. walléémú wátácámeíhijcyá íhñíwaúúné
11
1ॸAhdu múu ijcyá muhdúhjáa ʮֆә̲ӕ˔ľɗԮֆľʮәә́́Ń͑Ńӕӕ¡́́Ń͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
Críjto ícyahíjcyáné o wáájáne múnaa ímí ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúki. 11ॸMuuráhjáa
dííbyeke o úraavyédu. Píívyéébe ípívyejtsó wajpi wálleema
ɗәËәʮËҡѸɞ͖ľɞ̲ɞɰЙɽ ‫ڟ‬áábójcatsíki.
ͅӕȍĀәՓ́́ŃŃ̲әЙɗȍËֆԮŃ 12ॸMuuráhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃՓʮЙɗȍĀɞҡֆәфŃ
Й͖ľɞʮËֆɗֆΔ͑ľ walle ípívyeevéhi. Árónáa ihdyu ícyooca
2ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj, dííbyere Píívyéébe méénune
mítyane ámúhakye ó duurúvá Píívyéébé wállehdítyuréjuco mɽ ‫ڟ‬amúnaa
icyánéjcú ámúhakye o úwaabóné ímí ípívyeevéne.
ámuha meúráávyéne oke 13ॸk͑ľ‫̲ع‬ӕȍĀә̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә
meɽ ‫ڟ‬tsáávehíjcyánélliíhye. 3ॸAane ó imíllé diitye walléémú dobéévé pañe

ámúhakye o úúballéné Píívyéébe Críjtó íhñíwaúúné wátájcómeítyúmé
túkevéjtsoobe íjcyane. Áánetu Críjto Píívyéébema íhjyuváne? ¿A tehdújuco
wajpíímú túkevéjtsoóbe. Áánetu diitye teénej? ¿Mityá tsáhaáj? 14ॸMuuráhjáa
wajpíímú méwámyú túkevéjtsojte eene ihdyu mepíívyedújuco íjcyane wajpi
Críjtó túkevéjtsoobe Píívyéébe íjcyadu. íhñíwácoma íjcyáiyóné múhdurá
4ॸAame wajpíímú íhñíwaúúné núcójpɽ ‫ڟ‬tsóhreé. 15ॸÁánetu ihdyu
iwátájcómeíñe Píívyéébé uwááboju wállehdítyú uuvéné íhñíwácoma dille
úwáábóhajchíí núcójpɽ ‫ڟ‬tsó teéne. Téhdure íjcyane íhñíwáú watájcódú tene
tehdu imyéénúmeíñe ditye Píívyéébema néénélliíhye. 16ॸAane íñe páneere
íhjyúváhajchíí núcójpɽ ‫ڟ‬tsó teéne. 5ॸÁánetu ámúhakye o nééne tsaate múhdurá
walléémú íhñíwaúúné wátájcómeítyúmé ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúhajchíí óvíi muhdú néé
úwáábóhajchíí téhdure núcójpɽ ‫ڟ‬tsó teéne. téénetu. Árónáa ehdu muha
Téhdure tehdu méénúmeítyúmé méúwáábohíjcyá pahúlleváré íjcyáné
Píívyéébema íhjyúváhajchíí núcójpɽ ‫ڟ‬tsó cahcújtso múáake.
iékéévéne neébe: “Íñe tátyujpácyó

ˇľҡѸΔΔЙľ̲ŃЙʮҡֆŃҡŃ̲ŃŃ͑ә͑ľ̲ʮËȍΔ ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñej tééveri Píívyéébema
̲әȍĀӕфĀфɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ľɞ͖ľ tsíhdyuréjuco ámuha meíjcyáíñé uubálle.
17ॸÁánetu ijcyáné tsane ámuha Aane ámuha meɽ ‫ڟ‬tsaavéné tehdu
meméénuhíjcyáné múhdurá ámúhadívú o méméénuhíjcyaco.” 26ॸAhdícyane óvíi
‫ڟ‬
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne. ¿ʣveekí ámuha medóbéévéné ámuha tehdu meméénúneri
pañe múhdurá médárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vécatsíhijcyá mébóhówátsohíjcyá dibyée mɽ ‫ڟ‬amúnáa
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɞʮËֆҡә̲ľ? 18ॸMuurá oke wájyuri dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑Ń̲әɗʮֆәҡѸɗɗ͖ľĀɗ¡ֆľ
úúballémé ámuhává metáhjácatsíhijcyáné tsááiñévújuco.
‫ڟ‬
medóbéévécoóca. ʣ̲ɰ͑Ńӕ¡ҡľȍĀӕ
ámuha méícyahíjcyáhi. 19ॸÁrónáacáubá ˇľҡѸΔΎ˔ľ̲ľɽ ‫ڟ‬ҡѸԮŃ͑ľ̲ʮËȍΎфɗ
¿mityá tsánejcútú tehdújuco teene, ̲ľ͑ȍ¡ŃԮʮËҡѸɞ͖ľ
téénetu mewáájácu caatyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń 27ॸAane muurá Ávyéjuubée mewájyuri
Críjtoke cáhcujtsóne? 20ॸMuurévá ámuha méénune meɽ ‫ڟ‬tsáávéne májchó tsaate

Ávyéjuubée Jetsóó mewájyuri mééma múhdurá nééme meélletu májchome
méénune meɽ ‫ڟ‬tsáávéne májchó ímityúné meenúhi. Tehdu méénume tsá
memájchorómé tsá ímí ávyejúúlletú dibyée ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe
meméénuhíjcyatúne. 21ॸÁmuhává muurá ítyujpácyó wáágoóne. 28ॸÁánéllii múu
tsaatéjtane memájchome ɽ ‫ڟ‬dátsó ájyábari ҡӕʮ˔Ń͑әҡľľ͑ľɗ̲ֆŃŃ͑әҡә͑ŃɰȍĀľ
íjcyánáa múhdumé ámuha teene ímíñeúvú ɽ ‫ڟ‬jtsámeí muhdú iíjcyane.
mekéwáñehdúmé ílluréjuco 29ॸMuurá peecútéré teene
mellíyíícyávehíjcyáne. 22ॸ¿Aca ɽ ‫ڟ‬veekí meméénúhajchíí máhallúvúré ímityúné

ehdu ámuha méméénuhíjcyáhi? ¿A tsá mémeenúhi. 30ॸEhdu nééné nɽ ‫ڟ‬jcaúvú
ámúhá jaaháñevúré ámuha muurá eene ámúhadítyú chémeme
memájchóítyuróne? Muurá ehdu ámuha ĀәȍËә̲ŃȍʮɰәԮә͑ŃŃ̲ľĀɞҡֆәҡѸҡľ
meméénúneri tsá maávyejúúlletú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi. 31ॸÁánetu ihdyu
Píívyéébeéjté ámuha meíjcyame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɞ̲ɞ͖ľәԮә̲ľɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe teene
medóbeevéne. Íllure ámuha meméénúhajchíí tsá Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
ménúcópɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyá ɽ ‫ڟ‬dáátsojtéke. ¿A hallútú méhdi ɽ ‫ڟ‬cúbáhráityúne. 32ॸMuurá
ehdu ámuha meícyahíjcyámeke ó ihdyu tsáijyu meke ɽ ‫ڟ‬hvétsohíjcyaabe
duurúváiyáhi? Tsáhaá. meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeí téénetu meíllíjkívyéne
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ľɞʮËֆËȍËәʮҡѸΔҡә̲ľ̲
ˇľҡѸΔΔ̲ľՓʮֆӕфɗ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ mewágóóóvétuki.
̲ľɽ ‫ڟ‬ҡѸԮŃ͑ľ̲ʮËȍΎ 33ॸEhdu teéne, ámuúha táñahbémuj.
(Mt. 26.26-29; Mc. 14.22-25; Lc. 22.14-20) Áánéllii múu téhméjcatsí pámeeréi
23ॸPáñetúhjáa Ávyéjuube Jetsóó píhcyáávécooca ámuha ímíñeúvú
úwaabóné íñe ámúhakye ó úúballéhi. memájcho teene Ávyéjuubée mewájyuri
Jóódáhjáa dííbyedívú ékéévétsóipyéjcó méénune ámuha meɽ ‫ڟ‬tsáávéne májcho.
pááaho iújcúne téhdújtsoobe 34ॸÁánetu tsaate iájyabáávatéhajchíí óvíi
Píívyéébeke. 24ॸÁtsihdyúhjáa teeho ihjyávú majchóhi. Tsá ditye teene

idyóhdahɽ ‫ڟ‬róne neebe ímamyémuke: “Íñe dómájcóítyuró Píívyéébe diityéké tééné
tájpi náávé íjcyane memájcho. Ehdu hallútú ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrátuki. Áánetu eene
paíjyuváré méméénuhíjcyaco ámuha ҡѸɞ͖ľȍʮɰ̲ӕȍ̲ľ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑ŃΔԮɞɗ
mepájtyeté o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé ámuha ámúhakye o ááhɽ ‫ڟ‬vetéijyu
meɽ ‫ڟ‬tsaavéne.” 25ॸÁtsihdyúhjáa idyé ado méímíbajchóhi.
iíhjyuváne. Tsijtye piivyété tsijtye

ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔЙɰ¡ΎфɞֆŃ íhjyuváné illéébóturóné ihñéjuvu
̲ľ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ ipájtyetsóne. 11ॸEhdu muurá Píívyéébé
12
1ॸÁmuúha táñahbémuj, ó imíllé Apííchó pɽ ‫ڟ‬áábónej tééveríyé mépiivyété
ámúhakye o úúballéné ímíñeúvú ЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰ̲ľ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ.
ámuha mewáájácu muhdú Píívyéébé
Ь̲ľľфľæфɞʮҡΎŃʮҡŃҡѸЙɗȍĀֆәфŃɞʮËֆ͑ľ
kЙɞɞËȍΔ̲ľ˔ľЙɰ¡Δ͑ľʮҡŃŃԮľфɞֆŃɽ ‫ڟ‬nehjɽ ‫ڟ‬
meméénune mepíívyeténe. 12ॸͅӕӕф̲ŃʮЙɗЙɞԮҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vá íjcyáné
2ॸMuurá ámuha méwaajácú dííbyekée dobéévé méijcyá tsáápiíye. Ahdu téhdure
ámuha mecáhcújtsótúcooca Críjtoéjté mítyame páhduváré
níjcyotájtekéré medúúrúvahíjcyáné menéérome méijcyá tsáápihdyúre.
ɗ¡Δȍɰɰ̲ɞʮËֆҡә̲ľ˔ľ. 3ॸAane ámúhakye o 13-14ॸMuurá paméváré jodíómuu,
néé tsá muurá tsaate Píívyéébé Apííchó gríéégomuu, tsíjtyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyamee,
túkevéjtsori nééítyuróne: “Jetsóó tsíjtyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyatúmee, éhdume
nehníjyau.” Áhdure tsá múha pámeere méijcyá dííbyeéjte. Muuráhjáa
Ávyéjúúbedi Jetsóoke díllóítyuró Píívyéébé Apííchó mépañévú úcaavémé
Píívyéébé Apííchó diityéké méijcyá tsané múnaáréjuco. Aame
túkévéjtsótuca. Críjtoma tsáápihdyúré méijcyá Cáání
4ॸMuurá ihdyu Píívyéébere meke Apííchó mépañe íjcyánej tééveri íñe
pɽ ‫ڟ‬áábónej tééveri mépiivyété páhduváré ̲ŃʮЙɗЙɞԮҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vá íjcyáróné dobéévé
͑Ń͑ľȍʮɰ̲ľ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ. Árónáa ihdyu tsáápiiye meíjcyadu. 15ॸMuurá méjtúha
Íapííchoj tééveríyé meke pɽ ‫ڟ‬ááboobe iíhjyúvaca tsá nééítyuró méjpíene
ҡŃ͑ľȍʮɰ̲ľ̲ŃŃ͑ӕ˔ɗ. 5ॸMuurá dííbyé ɗɞʮËֆҡә͑ŃȍΔʮҡѸɰɗɞʮËֆҡә͑Ń́́ɗɞȍֆľ.
Փ˔ɗ̲ֆŃɞЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰ 16ॸҽŃȍĀӕфľ̲Ń͑әә̲ɰȍΎҡѸ͑ŃŃɞҡֆӕфΔ
meméénúróneri tsaapííkyéré méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéhi. méjpíene iíjcyatúné máhálluu

6ॸMuurá dííbyere Píívyéébe tehdu mééma iíjcyátúnélliíhye. Árónáa muurá páneere
meenú ihñéjté meíjcyámema. 7ॸAane méjpíene. 17ॸMuurá páneere méjpi
muurá dííbyé Apííchóré meke pɽ ‫ڟ‬áábóneri hálluúré íjcyaca ¿ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí mélléébóiyáhi?
̲ŃЙɗɗԮֆŃҡŃҡľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰ̲ľ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ Téhdure páneere ménúúhejúré íjcyaca
mejtééveri téhdure tsijtye cahcújtso ¿ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí máárahjúcúiyá tsíeménej cúva?
̲ә͑˔ľĀɗ¡ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. 8ॸMuurá tsaate 18ॸEhdúhjáa tene múhdurá nééíyónéllii
téénere pɽ ‫ڟ‬áábónej tééveri piivyété ihdyu Píívyéébe méjpi ípívyejtsó muhdú

tsíjtyeke ityúkévejtsóne. o͑ŃЙɰ¡ΎфɞֆŃ ɰɽ ‫ڟ‬ʮҡѸәËӕ͑әĀәҡŃ͑Ńȍʮɰ̲. 19ॸMuurá tsáneere
tsijtye piivyété ímí iúwaabóne. 9ॸÁhdure méjpi íjcyaca múhduréiyó teéne. 20ॸAane
muurá tsaate téénere pɽ ‫ڟ‬áábónej tééveri ̲ӕӕфЙɞԮҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vá íjcyáróné dobéévé
ímí Píívyéébeke cáhcujtsóhi. Ááné tsáápiíye.
Йɰ¡ΎфɞֆŃҡѸɗʮҡֆľЙɗɗԮֆŃҡŃËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ 21ॸÁánéllii máhálluúúcú iíhjyúvaca tsá
ɗ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ. 10ॸTsaate piivyété ͑ŃŃɞҡֆӕфΔ̲ŃȍΔʮҡѸɰËӕɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú pɽ ‫ڟ‬áábotúne.

méénúráítyuróné imyéénune. Tsijtye Áhdure méhníwau tsá nééítyuró
ЙɗɗԮֆŃҡŃɰɰ͑Йʮҡֆľɞ͖Ńɽ ‫ڟ‬hdéjuco méjtúhaacyu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú pɽ ‫ڟ‬áábotúne. 22ॸMuurá
iwáájacúné iúúballéne. Tsijtye piivyété ̲ŃʮЙɞɞҡֆӕɰȍҡѸәӕԮәĀә̲ľɽ ‫ڟ‬jtsúcunúrotsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ڟ‬
iwáájacúné caatyé pañé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ímichi éhnííñevu meke pɽ ‫ڟ‬aabóhi.
Píívyéébé Apííchó íjcyane, caatyé pañé 23ॸo͑Ń́́ɗɗҡŃҡѸɰȍʮɰ̲әȍĀӕф͑ŃŃфΎҡѸɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ڟ‬
Naavéné apííchóré íjcyane. Tsijtye tsaímíyé météhmémeí múha meke

piivyété tsíjtyé ihjyu illéébótúrójuri iájtyúmɽ ‫ڟ‬tuki. 24ॸÁánetu muurá ímí
meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúrotsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ ڟ‬tsá pahdu ímí ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúneri Píívyéébe
mewátájcómeítyúne. Píívyéébée ámúhakye iájcuki. Aane ó imíllé
ípívyejtsó méjpíítyu múhdurá néérotsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ڟ‬ ámúhakye o úwaabóné muhdú éhnííñevu
tsaímíyé metéhmeki. 25ॸEhdúhjáa ímí meíjcyáiyóne.
ípívyéjtsoobe méjpi patsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮфŃɞ̲ɞ̲ľ˔ľ
pɽ ‫ڟ‬áábónetu tsátsii múhdurá ͅľՓʮֆәʮËҡѸɞ͖ľ
meɽ ‫ڟ‬jtsúcunútuki. 26ॸMuurá tsátsiíyé
13
1ॸMuurá tsííñé mɽ ‫ڟ‬amúnaa, ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
metútáváávérónáa páneeréjuco méjpííyi múnaa, íjcyámé ihjyúrí o
avye búuuvéne. Áánetu tsátsii ihjyúvároobe muucá o wájyútúhajchíí
metútáváávétúcooca pájpiiye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú atéréejpíyé o íjcyaabe pevénéré ó
méllíñémuúcunúmeíhi. ihjyúvahíjcyá éhne múúne cúúmúbama
27ॸAhdu muurá tsáápiitsa Críjtoéjté chehkéú íhjyuvádu. 2ॸҽŃȍĀӕфľɰɰ͑
meíjcyame méijcyá tsáápiiye íjcyadu. pájtyeíñé ɽ ‫ڟ‬hdéjuco o wáájacúné o
28ॸÁánéllii dííbyé cahcújtso múnaa әә¡́́ľȍɞʮËֆ¡ľЙ͑ŃɰȍĀŃľ͑ľΎ
̲ľɞʮËֆ̲ľ˔ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľЙɗËֆΔΔɰɰ͑ wáájácúroobe tsíjtyeke o wájyútúhajchíí
mewákímyeííñehjɽ ‫ڟ‬vu. Tsaatéké muurá tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃΎɞʮËֆҡә͑ľ. Áhdure
pícyoobe Jetsocríjtodítyú íjcyáné Píívyéébeke ímí o cáhcújtsónéllii
uwááboju úwááboméré ditye cáméhbaúné tsiéllevu o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nétsóroobe
ipyéhíjcyaki. Áánetu tsíjtyeke pícyoobe tsíjtyeke o wájyútúhajchíí tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃΎ
ɽ ‫ڟ‬ȍĀŃʮӕËΎɰɰ͑Йʮҡֆľɞ͖ŃɗՓʮËә͑Ń íjcyatúne. 3ॸÁhdure ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ
úúbálléímyeke. ҽѸɞʮҡֆŃȍʮɰ˔ľЙɞËֆΎΎ¡ľ tátsíeméneri o pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe
dííbyé ihjyú uwáábojte ditye iíjcyaki. Críjtodítyú íjcyáné uwááboju o
Téhdure tsíjtyeke pícyoobe úwáábohíjcyáné hallútú oke ditye
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬méénúímyeke, cóvájtsóroobe tsíjtyeke o wájyútúhajchíí
ËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóímyeke, tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú oke tene pɽ ‫ڟ‬áábotúne.
ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľЙɽ ‫ڟ‬áábóímyeke, 4ॸMuurá ihdyu pamévakéré
túkevéjtsojte íjcyáímyeke, tsííñé meɽ ‫ڟ‬daatsólléne mewájyume máaabúcú

mɽ ‫ڟ‬amúnáá ihjyu illéébótúrójuri ̲әȍĀӕф͑ŃŃфΎ͑Ńȍʮɰ. Aame tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
íhjyúváímyeke. Ehdu muurá páhduváré menómíutááváítyuróne. Tsá ávyéjuuháñé
nééné wákimyéiháñevu pícyoobe mellííñéítyuróne. Tsá ‘mityáhmítyá’
Píívyéébe ihñéjté meíjcyámeke. 29ॸ¿Aca menééítyuróne. 5ॸTsá átéréenéhjɽ ‫ڟ‬
pámeere dííbyeéjté meíjcyame meíhjyúváítyuróne. Tsá méhlliihyéré
Jetsocríjtodítyú íjcyáné uwááboju tsane meméénúítyuróne. Tsá
úwááboméré mépehíjcyáhi? Áhdure ¿aca mecááyóbáítyuróne. Tsá tsiélleréjuco
Й̲ľľфľɰɰ͑Йʮҡֆľɞ͖Ń̲ľՓʮËә͑Ń meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúítyuró tsaate meke ímityúné
méúúbállehíjcyáhi? ¿Aca pámeere mee méénune. 6ॸÁhdure tsaate ímityúné
uwáábojte? ¿Aca pámeere méénúneri tsá meímíjyúúvéítyuróne.
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬méméénuhíjcyáhi? ‫ڟ‬
ʣ̲ɰ͑ľфɞֆŃ̲Ńɞ̲ɞʮֆәәԮŃɗֆȍɗ. 7ॸMuurá
30ॸ‫ع‬kËЙ̲ľľфľËȍŃ̲Ń̲Ńȍʮɰ˔ľ ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЙ̲ŃԮ˔ľ̲ľՓʮֆӕ̲ľ̲әȍĀӕф
mébóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáhi? ¿Aca pámeere tsaate íjcyámeke mépɽ ‫ڟ‬aabó ditye
méihjyúvahíjcyá tsííñe múnáá ihjyu iímíjpyetéki.
melléébótúrójuri? ¿Aca pámeere 8ॸEhdu mewájyúcatsíñé tsá múijyú
̲ŃЙɗɗԮֆŃҡŃҡŃʮәȍʮɰфɗҡѸҡľɞȍʮֆӕԮ͑Ń mééma nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. o͑ľҡӕľľ͑ľɰɰ͑

mepájtyetsóne? Tsáhaá. 31ॸAhdícyane pájtyeíñé ɽ ‫ڟ‬hdéjuco mewáájacúné
cáhawáá métsúúraméí keená éhnííñevu ̲ľәә¡́́ľȍɞʮËֆ͑Ń̲ŃŃ̲͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ.
ҽŃȍĀӕфľĀɞɞ¡ֆŃЙɰ¡ΎфɞֆŃҡѸҡľҡѸɞʮҡֆŃ ̲ә͑˔ľҡѸЙɰʮҡѸΔŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕɞ̲ɞ

ihjyu illéébótúrójuri íhjyúvahíjcyáné dííbyema ditye iíjcyaki. 4ॸMuurá tsíjtyé
͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ. oȍĀӕфľĀɞɞ¡ֆŃЙɰ¡ΎфɞֆŃ ihjyu illéébótúrójuri tsaate
mewáájácuhíjcyáné tsáhájuco íhjyúvámekéré pɽ ‫ڟ‬aabóné Píívyéébeke
íjcyáityúne. 9ॸMuurá Píívyéébé icyánéjcú ditye úráávyénéjcutu. Áánetu ihdyu
tsátsíhwuútsáré mewáájacúné dibye íuwááboju bóhówajtsóné
méúúbállehíjcyáhi. 10ॸÁrónáa ihdyu úúbállehíjcyámé éhnííñevu tsíjtyeke
íjcyaíñéi páneere mewáájacúne. Áijyu pɽ ‫ڟ‬aabóhi.
ҡѸȍʮӕËΎҡѸҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬tsáré mewáájácúityúne. 5ॸk͑ľɗȍĀֆӕɞ̲ɞΔɰʮҡѸәËӕ͑әҡѸɞʮҡֆŃ
11ॸMuuráhjáa tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene o íjcyácooca ó ihjyu ámuha melléébótúrójuri
ihjyúvahíjcyá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene íhjyuvádu. Aabée meíhjyúváiyóne. Árónáa éhnííñevu ó
ihdyúhacáa múhdurá néérone ó imíllé ámuha meúúballéné Píívyéébe
ɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆҡľȍĀәʮӕËΎ. Aanée o íuwááboju ámúhadívú bóhówajtsóne.
kéémeebe tsáhájuco tehdu o néjúcootú Teene ihdyu éhnííñevu pɽ ‫ڟ‬aabó cahcújtso
tsúúca o wájácúúvénélliíhye. 12ॸAhdu múnáake. Áánetu tsíjtyé ihjyúrí ámuha
muurá íñe ícyooca tsátsíhwuútsáré meíhjyúvaróné tsaate diityé ihjyúvú
méwaajácú Pííyéébé icyánéjcú éhne pájtyétsótúhajchíí tsá diityéké tene
múúne mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúmɽ ‫ ڟ‬pañe tsíeméne náávé pɽ ‫ڟ‬áábotúne. 6ॸÁmuúha táñahbémuj,
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tene mewáájacúdu. Árónáa ihdyu muurá ámúhakye o ááhɽ ‫ڟ‬veebe tehdu
íjcyaíñéi éhnííñevu ténejcu mewáájacúne. tsíjtyé ihjyúrí ámúhama o íhjyúváhajchíí
Muurá íñe ícyooca tsátsíhwuútsáré o tsá ámúhakye tene pɽ ‫ڟ‬áábóityú ámuha
wáájacúné téijyu botsíi ó waajácuú melléébótúnélliíhye. Áánetu ihdyu
ímíñeúvú muhdú Píívyéébe oke Píívyéébe óhdivu bóhówajtsóné ámuha
wáájacúdu. melléébójuri o úúbálléhajchíí ámúhakye
13ॸAane muurá dííbyeke mecáhcújtsóne pɽ ‫ڟ‬ááboíñe.
mewájyújcatsímyé meɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáné tsá 7ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕʮ, muurá
múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. Áánetu ímichi mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyáturóné cúúmúbama

páñétúene teene mewájyújcatsíñe. chiiyóró ímíñeúvú mellíjchúcooca
mélleebó imíwu tsanéécú íhjyuváne.
ҽѸɞʮҡֆŃɗȍʮֆәфɞҡѸҡľɗɞȍʮֆӕԮ͑ŃЙɞɞԮֆľҡŃ͑ľ Áánetu múhdurá mellíjchúhajchíí tsá ímí
14 melléébotúne. 8ॸÁhdure méénujcátsí

1ॸAhdícyane múu tsúúrámeí
pamévamáyé ámuha íjcyácooca ímíñeúvú rojrócó

mewájyújcatsímyeke Píívyéébé Apííchó llíjchúmeítyúhajchíí tsá múha
túkévejtsómé panéváré ámuha íjcyátsííívyetúne. 9ॸAhdu muurá tsaatémá
meméénúíyóneri. Múu tsúúrámeí ditye lléébótújuri meíhjyúváhajchíí tsá
ɽ ‫ڟ‬hdétújuco dibye ámúhadívú ditye lléébotúne. Pevénéré méihjyúvá
bóhówajtsóné ámuha mewáájacúné éhne múu pevétsíima íhjyuvádu. 10ॸMuurá
meúúbálléíyóneri. 2ॸMuurá tsaate tsíjtyé ɞɞ͖әʮɰфɗ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa páhduváré íhjyuvámé
ihjyu illéébótúrójuri íhjyuvámé tsá wáájácúratúné íhjyúvatúne. Muurá
Píívyéébemáyé ihjyúvá tééjuri. Aane tsá ihdyu ditye íhjyuváné waajácúmeíhi.
̲әȍ́́ŃŃ¡ΔɞҡֆӕфΔɰɰ͑Āɗҡֆľ͑ŃŃ͑ľ 11ॸMuurá tsaate óóma tehdu o lléébótújuri
Píívyéébé Apííchóré diityéké íhjyúvaca tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú oke tene

túkévéjtsóneri ditye íhjyúvánélliíhye. pɽ ‫ڟ‬áábóítyuróne. Áámedítyú ó nééiyá
3ॸÁánetu ihdyu dibye íuwááboju tsíjtye múnaáré ditye íjcyane. Áhdure
bóhówajtsóné úúbállehíjcyámé cahcújtso óhdityu nééiyómé tsíjtye múnáajpíyé o
íjcyane. 12ॸAane Píívyéébé Apííchó nééneé: “Tahñéjté jodíómuma ó ihjyúvaá

ámúhakye túkévéjtsóneri páhduváré tsíjtye múnáaj tééveri diityé ihjyúri.
͑Ń͑ľȍʮɰ̲ӕȍ̲ľ̲ŃŃ͑әɞֆΔ͑ľфɗ Árónáa tsá oke ditye cáhcújtsóityúne.
meíjyácunúhijcyámé múu ijyácunú Ehdu íñe o néé Píívyéébe o íjcyaábe.”
ámúhakye dibye pɽ ‫ڟ‬áábóneri cahcújtso 22-23ॸAane muurá tsíjtyé ihjyu
múnáake ámuha metúkévéjtsóíyóneri. melléébótúrójuri Píívyéébé Apííchó meke

13ॸÁánetu tsíjtyé ihjyúrí iíhjyuváné íhjyúvátsóneri cáhcújtsótúmeke
ЙɞɞԮֆľҡŃ̲Ń̲әӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ méúújetsó ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébe íjcyane
táúmeí dibye túkévéjtsóneri teene ditye iwáájácuki. Árónáa muurá
ipájtyétso tsijtye illééboki. 14ॸMuurá tsá ̲ľĀΔ¡ľľԮŃ̲ŃҡŃʮәȍʮɰфɗ̲ľɞȍʮֆӕԮ͑Ń
oore táɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi tsíjtyé ihjyu o illéébóne méhdityu nééiyómé íllure
lléébótúrójuri Píívyéébema o meméívaténe. Áánetu ihdyu cahcújtso
íhjyúvahíjcyatúne. Dííbyé Apííchóré múnáá wáábyuta méhdivu íuwááboju
ihdyu tápañétú ihjyúvahíjcyáhi. Áánéllii bóhówájtsoobe diityéké meúúbálleki. Tsá
o íjcyároobe tsá o wáájácuhíjcyatú o cáhcújtsótúmé wáábyuta tene íjcyatúne.
íhjyuváne. 15ॸAane íñe ¿kééjurí 24ॸÁrónáa tsáijyu múúne tsááme
méihjyúváiyá Píívyéébema? meúwaabóné illééboki. Aame muurá

Méihjyúváiyá tsajúúcuri teene illéébóne waajácúiyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
melléébótúrójurii, melléébójurii, íjcyane. ímityúmé iíjcyane. 25ॸAane múhduúvúrá
Áhdure dííbyeke medúúruváné ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne botsíi Píívyéébe mééma
mémátsíváiyá tsajúúcuri. 16ॸMuurá tsijtye íjcyane iwáájácúne dííbyeke
lléébótújuri dííbyeke medúúrúváhajchíí ĀӕӕфәԮɗֆΔ̲Ńɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbánema.
tsá múha meke náhbénúityú
illéébótúnélliíhye. 17ॸÍmí tehdújúcooro ͅӕȍĀәЙɗȍËֆԮŃЙ͖ľ̲ľɞʮËֆɗֆΔ͑ľ
Píívyéébema tééjuri meíhjyúvaróné tsá 26ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj,
tsíjtyeke pɽ ‫ڟ‬áábotú dííbyeke ditye ámuha mepíhcyáávécooca Píívyéébeke
úráávyénetu. 18ॸÁrónáa ihdyu ímí ámuha medúúrúváne májtsí
tehdújuco teene melléébótúrójuri méénuhíjcyámee, tsaatédívú dibye
dííbyema meíhjyuváne. Muurá ámúhá íuwááboju bóhówajtsóné
ehnííñevu ó ihjyúvahíjcyá Píívyéébema úúbállehíjcyámee, tsíjtyé ihjyu
oore o íjcyácoóca. Áánéllii ó téhdujtsó illéébótúrójuri íhjyúvahíjcyámee, ditye
dííbyeke. 19ॸÁrónaá ihdyu tsame cahcújtso íhjyuváné melléébojúvú
múnaa mepíhcyáávécooca ó imíllé pátyétsohíjcyámee, éhdume múu ímíñeúvú
pámeere lléébójuri báhríñéwuúré o ̲ľľ͑әËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑˔ľҡľ͑ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki.
íhjyúvaróné diityéké pɽ ‫ڟ‬aabóne. Tsá 27ॸAane tsaate tsíjtyé ihjyu illéébótúrójuri
muurá diityéké tene pɽ ‫ڟ‬áábóítyuró iíhjyuváné píívyetéhajchíí óvíi míítyétsiye

cááménécóbaúvú tsíjtyé ihjyúrí o ihjyúváhi. Téhdure iímílléhajchíí tsijpi
íhjyuváné ditye lléébójuríjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. piivyété iíhjyuváne. Árónáa ihdyu tsá múu
20ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj, tsá tsané tujkéveri íhjyúvatúne. Tsáápiitsádí
múu ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó ámuha meúraavyémé múu ihjyúvá llééboobe ipájtyétsoki.
ҡѸɰɰ̲ŃĀә͑ŃŃҡӕ͑ľ. Ímíñeúvú múu ɽ ‫ڟ‬jtsámeí 28ॸÁánetu dibye íjcyátúhajchíí tsá múu
kéémejte ɽ ‫ڟ‬jtsámeídyu. Áánetu ihdyu ámuha mepíhcyáávéné pañe tééjuri

ímítyúné icyánéjcutu múu ijcyá diitye íhjyúvatúne. Iiye múu iíjcyácooca
ҡѸɰɰ̲ľɰɰ͑ՓʮËӕҡә̲ŃɞʮËֆĀӕ. Píívyéébemáyé tééjuri ihjyúváhi. 29ॸÁhdure
21ॸͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ dibye íuwááboju tsaatédívú bóhówajtsómé
múu tsáné dobéévé pañe míítyétsíuba, mecáhcujtsóne. Aane muurá ímí ámuha
3-meváuba, úwaabó tsijtye illéébúcunúki. méúraavyéhi. 2ॸAame tsúúca ámuha
30ॸÁrónáa tsáijyu múúne Píívyéébe mépájtyeté ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ
lléébúcunúmedívú téhdure íuwááboju mecáhcújtsóhajchííjyu. Áánetu ámuha
bóhówájtsóhajchíí ovíi tujkénú úwááboobe ímí mecáhcújtsótúhajchíí íllure ámuha
ɽ ‫ڟ‬hveté diityéréjuco iúwááboki. 31ॸEhdu mébáñúméiíhi.
múu Píívyéébe íuwááboju ámúhadívú 3ॸͅӕӕфȍʮЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
bóhówajtsóné tsáápiitsádí ímíñeúvú tene néhdújuco méimítyú iwáágóo Críjto

úwaabó tsijtye illéébóne dííbyedívú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénetu íjcyáné uwááboju oke ditye
icyátsɽ ‫ڟ‬pááveki. 32ॸDííbyé uwááboju múu úwaabódújuco ámúhakye o
imyéénune píívyetémé ímíñeúvú meenúhi. úwáábohíjcyáne. 4ॸMuuráhjáa tene
33ॸTsá dibye ímílletú múhdurá dííbyé néhdújuco dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke ditye cúúuube
ӕՓ¡Ύʮӕ̲ľĀфɰɰԮŃ͑ľ. pápihchúúj coojɽ ‫ڟ‬vatu bóhɰɽ ‫ڟ‬ne. 5ॸAane íñe
Imílleebe tsaímíyé pámeere ó úwáábohíjcyá muhdúhjáa Péédoródívú
metúkévétsójcatsíñe. 34ॸAane ihdyu óvíi ibóhówáávéné boone tsijtye
ámuha mepíhcyáávécooca Píívyéébé ímamyémudívú dibye bóhówaavéne.
taúhbaju néhdu walléémú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ 6ॸÁáné boonétúhjáa muurá bóhówááveebe
iíjcyáne cúúvéhulléré uwáábó ihñéjté 500-mevá ehnííñevu íjcyámedívu.

lleebúcunúhi. ҽѸľȍĀӕ͑ŃҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vú ditye Áámedítyúu tsúúca tsaatétsáhjɽ ‫ڟ‬
íhjyúváítyuróne. 35ॸTsane idíllone dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénetu muurá ijcyáméi mítyame.
iímílléhajchíí óvíi ihjyáhañévúré dillómé 7ॸÁhduréhjáa muurá bóhówááveebe
ájyúmuke. Tsá tene ímityú Píívyéébé Jacóóbodívu. Ááné boonétúhjáa

pihcyáávé pañe walle íhjyúváiyóne. bóhówááveebe pámehdívúréjuco.
36ॸ¿Mityá tsá ehdu tene néétune? 8ॸÁáné boonécóbaúvutúu téhdure
æȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕʮ, tsáhái muurá ΔȍĀɗԮӕĀɗ¡ֆľ¡ΔȍΔՓԮŃ͑ŃΔɰʮҡѸәËӕ͑ә

ámuha pahdu dibye íuwááboju méhdivu Ńȍ͑ľ̲әә͑ľՓ́́ľɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváíyotsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ڟ‬
bóhówátsohíjcyáné mewáájácutúne. 37ॸAane pájtyelle tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavádu. 9ॸÁánéllii tsá o
cáhawáá óvíi tsaate dibye íuwááboju ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmeítyuró dííbyedítyú íjcyáné
diityédívú bóhówátsohíjcyámé pañe dííbyé uwááboju úwááboméré péhíjcyáméejpi o
Apííchó íjcyáhajchíí waajácú dííbyé íjcyane. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸΎɞʮËֆɞҡֆӕфΔ
taúhbaju néhdújuco o néhijcyáne. 38ॸÁánetu ténejcú uwááboobe cahcújtso múnáakée o
tehdújuco néérone ditye múhdurá ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyánélliíhye. 10ॸÁrónáacáhjáa
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúhajchíí muhdú idyé méméénuúhi. ihdyu Píívyéébe pámeekéré iwájyudu
39ॸEhdu teéne, ámuúha táñahbémuj. íjcyaabe óhdi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne oke
Ahdícyane óvíi ámuha méúwáábohíjcyá ímíbajchóhi. Aabe ihdyu óvíi tehdújuco o
Píívyéébe íuwááboju méhdivu íjcyane dííbyé icyánéjcú uwááboóbe.
bóhówajtsóne. Tsá múu tsaate tsíjtyé Áánéllii muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸɗʮҡֆľӕՓ¡ΎʮҡŃ
ihjyu illéébótúrójuri íhjyúvánetu diityéké ehnííñevu ó méénuhíjcyá tééné wákimyéi.
‫ڟ‬
bóíjcyutúne. 40ॸʣ̲ɰ̲ŃфŃ̲әӕɗɞʮËֆ͑ľ Tsá idyé oóre. Dííbyere ihdyu Píívyéébe
panéváré ímíñeúvú meenúhi. méénuhíjcyá tajtyééveri. 11ॸÁrónáa tsá
muhdú tene néétu tsaate éhnííñevu tééné
æфɞʮҡΎĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľľ¡ľ¡Δȍɰɽ ‫͑ڟ‬ľ wákimyéí méénune. Aane ihdyu ímí
15
1ॸÁmuúha
táñahbémuj, cáhawáá tehdújuco ámúhakye muha
̲ŃɰҡѸԮŃ̲ӕȍĀәȍʮЙʮҡֆŃҡľʮӕ meúwáábohíjcyáné ámuha
ámúhakye o úwaabóné ámuha mecáhcujtsóne.
28ॸMuurá ícyooca páneere Críjtó

Dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń¡Δȍɰɰɞ͖ľ túkevéjtsójú pañe íjcyároobe téijyu íjcyaá
12ॸMuuráhjáa Críjto dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľľ¡ľ¡Δȍɰɰ͑ľ Cááni Píívyéébé túkevéjtsójú pañéréjuco.
muha meúwáábohíjcyáné ámuha Muurá Píívyéébe ávyeta páné
mécáhcujtsóhi. Árónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsaate avyéjuubéré ímichi dííbye tájpí páneere
ámúhadítyú nehíjcyá dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń íjcyaábe. Áánéllii téijyu páneere dííbyé
bóhɽ ‫ڟ‬júcóóityúne? 13ॸMuuráhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń túkevéjtsójú pañéréjuco íjcyaíñe.
tehdu tene nééca Críjto dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe 29ॸÁánetu ijcyáné tsane. Ehdu idyé
tsáhájuco bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ítyuróne. 14-15ॸAaca muurá medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń̲ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬júcóóityúné

ténejcú uwáábojte muha méíjcyáiyá állíu néhijcyámé ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsójtsómeíhijcyá
̲ә͑Āɗ¡ֆŃľ¡Δȍɰɰҡә͑ŃфŃ̲ӕȍ imúnaa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véme mémeri ‘ditye
meúúbállehíjcyánélliíhye. Aaca téhdure ipájtyetéki’ néémere muhdú idyé
tééné uwááboju mecáhcujtsóné tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netu medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń̲ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬júcóóityúnáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú
meke pɽ ‫ڟ‬áábóítyuróne. 16ॸMuuráhjáa tehdu ĀɗɗҡֆŃ˔Ńҡľ͑ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki? 30ॸAane idyé
tene nééca Críjtoke ditye cúúuube tsá ehdu tétsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ ڟ‬daíhañéréjuco medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véíñáa
bóhɽ ‫ڟ‬júcóóítyuróne. 17ॸAacáa muurá ¿íñe muha úwááboméré mépehíjcyá
íjcyáiyóné máhallúrí méimítyuháñe. tsáijyu tsaate múúhakye tééné hallútú
18ॸAamée dííbyeke ímí mecáhcújtsorómé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóhajchíí muha
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃԮֆŃҡՓǣΎΔΔԮľфŃʮӕËΎ mepájtyetékijɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari?
meméénúiyóne. 19ॸMuurá dííbyeke 31-32ॸÁánélliihyéhacáa bañúháñé tééné
mecáhcujtsóné apááñéré ííñújɽ ‫ ڟ‬hallúrí hallútú Éépetsó cóómi múnaa ápíchó

meíjcyánetu meke pɽ ‫ڟ‬ááboca tsíjtyéhjɽ ‫ڟ‬ éhne múúne meke dóóné iyámédú
ľȍ͑ɞɞ͖ľԮӕԮֆŃҡɰĀҡѸΔ̲ŃɞʮËֆɗֆȍɗ. néémema ó táhjácatsíhijcyáhi. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va,
20ॸÁrónáacáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃæфɞʮҡΎ ané metsu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡľȍĀӕҡľ͑ľ͑ŃȍʮËȍɞɞ
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń meíjcyáné hajchótá mewáñehjɽ ‫ڟ‬vaténé
̲ľ¡Δȍɰɰɞ͖Ń̲ŃŃ̲ĀŃʮӕËΔΔ͑ӕә¡ľ. pañe panéváré meóóvehíjcya tétsɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ڟ‬
21-22ॸMuuráhjáa tsáápiiye Adáá ímityúné daíhañéréjuco medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véíñélliíhye.
méénúné déjúcotu médsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi. Árónáa muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń
Ahdúu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane tsáápiiye Críjto ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń ̲ľ¡Δȍɰɰ͑ľΎәՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑Ńȍ́́әҡәΎ˔ľ
íjcyaabe méénúnej tééveri medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóllehíjcyároobe ó
mébóhɰɽ ‫ڟ‬hi. 23ॸÁrónáa tsá ihdícyáijyu ícyahíjcyáhi. Áróneri íllure ó
mebóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ityúne. Dibyéi tsiiñe tsáácooca ímíjyúúvehíjcyá eene ámuha
mébóhɰɽ ‫ ڟ‬dííbyeéjté meíjcyame. 24-25ॸÁijyu Jetsocríjtoke meúráávyéneri o ímijyúdu.
pámé avyéjuubéré íjcyaá dííbyeke 33ॸAhdícyane máállítsámeídí múhdurá
múnáátsohíjcyámeke ityáhjáné hajchóta. ɽ ‫ڟ‬tsámeíhíjcyámedívu. Ámúhakye

Ááné boone páneere Cááni Píívyéébé mújtátsodímyé ímí ámuha
hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóiibye dííbyeréjuco meíjcyáíyómeke. Muurá tsaate nééhií:
páné avyéjuube iíjcyaki. Téijyu páneere “Átéréejtédívú menáhbevámé íllure meke
͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ. 26ॸġѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé meke mújtatsóhi.” 34ॸAhdu ámuha
múnáátsohíjcyáné tsáhájuco íjcyáityúne. meíjcyáíyónéllii ímíñeúvú méuráávyé
27ॸMuuráhjáa dííbyere Píívyéébe picyóó ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕ. Óvíjyacóóné íimítyunéjcu.
Críjtoke páné avyéjuubéré dibye iíjcyaki. Muurá ijcyáméubá tsaate ámúhadítyú
Ehdu muurá nééne dííbyé Píívyéébeke wáájácutúme. Ehdu
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. Tsá tene néétu Cááni ámúhakye o néé núcójpɽ ‫ڟ‬tsóróné pañe
dííbyé túkevéjtsójú pañe íjcyane. ámuha téénetu mewájácúúveki.
bóhɰɽ ‫ڟ‬vu. 46ॸÁrónáa tujkénúi méijcyá íñe

ͅӕȍĀәĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń¡Δȍɰɰɞ͖ľ ícyooca meíjcyánéj piíma. Ááné boonétú
35ॸÁrónáacáubá tsaate ámúhadítyú botsíi méíjcyaá tsíhdyuréjuco néjpi
neéhi: ¿Aca íhya muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ԮʮЙɞȍʮɰ̲ múijyu medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ŃʮЙɗɞ̲.
medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu mébóhɰɽ ‫ڟ‬hi? 36ॸ¿Aca 47-48ॸMuuráhjáa tujkénú Píívyéébe meenú
̲ӕȍĀә̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ? Íllu muurá ííñúbatu Ádáake ííñújɽ ‫ڟ‬ejpi íjcyáábeke.

teéne: Muurá tsíeméné pañévau Áánéllii tééjɽ ‫ ڟ‬hallúrí meíjcyame
mebájtsou tsíhdyuréjuco méjpííháñema mee dibyée
icyápáyóóvétsihdyu ííñeu botsíi páneevé ípívyéjtsoobédújuco. Áánetúhjáa ihdyu
úmehéréjuco. 37ॸTsá muurá apáhajchíí oԮֆŃʮӕӕ¡ľæфɞʮҡΎҡѸ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ. Áánéllii
teeu mebájtsónemáyé pahéjuco dííbyema meíjcyácooca tsíhdyuréjuco
íjcyáítyuróne. Tsáijyu muurá tríígó meíjcyaíñé dibye íjcyadújuco.
pañéváuma tsíñéhjɽ ‫ ڟ‬pañévahúúné 49ॸMuuráhjáa Píívyéébe ííñúbatu
̲ľ¡ʮҡѸΔËΎΎËҡѸȍɗҡŃәȍʮɰҡӕɗЙȍŃ méénuube íjpííma íjcyadújuco mee

bóhówáávetúne. 38ॸPíívyéébere ihdyu méjpíímaá. oȍĀӕфľɗĀֆŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ
iímillédú píívyetsóné tsaímíyé keemévé íjcyaabe Críjtodúréjuco meíjcyaíñé
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néhé neeváúhjáa íjcyahéjuco. 39ॸTsá dííbyema meíjcyácoóca.
muurá panéváré tsahdúré néétune. 50ॸÁmuúha táñahbémuj, muurá íñe
Muurá úmehééné tsíhdyure. Áánetu mee ícyooca meíjcyánéj piiháñema tsá

mɽ ‫ڟ‬amúnaa tsíhdyure. Áhdure iyámé tsá meíjcyáityú Píívyéébé avyéjuri. Muurá
tsahdúré néétune. Muurá baari úlléné íñe dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véíñéj piiháñé tsá múhdutú
iyámé tsíhdyure. Wahpéjté tsíhdyure. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetúné íjcyáítyuróne. 51ॸCáhawáá
Amómé tsíhdyure. 40ॸTéhdure caame ámúhakye o úúbálle múha
íévéhóówari íjcyanéhjɽ ‫ڟ‬, ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ńȍʮɽ ‫ڟ‬, mewáájácutúne. Tsá muurá pámeere
tsihdyúre. 41ॸMuurá cóójɽ ‫ڟ‬ejpi núhba ájchú mɽ ‫ڟ‬amúnaa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityúne. Muurá
péjcóéjpima mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curu ájchúné tsihdyúre. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúméj piiháñé cápáyóóveé
Áhdure mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúruj péété tsá tsahdúré tsíhdyuréjuco néénéj piiháñevu. 52ॸMuurá
néétune. ávyeta ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúíwuúré tsáneere
42-43ॸAhdu muurá idyé tsíhdyuréjuco metámihjyácóné hallúrí méjpííhañe
meíjcyane medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu mebóhɰɽ ‫ڟ‬me. cápáyóóveé páneere tsíhdyuréjuco
Muurá medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémeke ditye cúúume iímíbáávye nihñéré rojrócó
mechájááverómé tsiiñe mebóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cooca llíjchúmeícyoóca. Tene muurá
tsíhdyuréjuco néjpiima meíjcyame íhjyúvácooca cahcújtso múnaápe
tsáhájuco múijyú muhdú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮľȍɞʮËֆ̲ŃҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɰ̲ľҡѸȍʮӕËΎ
meíjcyájúcóóityúne. Muurá íñe ícyooca dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityúne. Ááné tujkéveri téijyu
meíjcyánej pi átéréenére. 44ॸAane muurá íjcyame dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúméj piiháñé
ɞɞ͖әʮɰфɗ̲ľɞʮËֆ͑ŃʮЙɗɗ̲̲ľɞʮËֆ̲ľ tsíhdyuréjuco cápáyóóveíñe. 53ॸMuurá íñe
téhdure méíjcyaá tsíhdyuréjuco néénej pi ícyooca medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyanéj piiháñé téijyu
múijyú medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ŃʮЙɗɞ̲. cápáyóóveé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véítyúnéj
45ॸͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ piiháñevúréjuco. Áijyu ihdyu botsíi
nééneé: “Tujkénúejpíi Adáake Píívyéébe méíjcyaá Píívyéébé avyéjuri. 54-55ॸEhdu
iípívyétsóóbé pañévú picyóó mɽ ‫ڟ‬amúnaa muurá íñe medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyánéj piiháñé
Āɗ¡ֆľɞʮËֆɞ͖ľ¡Δȍɰ.” Áábé boonétúu tsíhdyuréjuco cápáyóóveíñé Píívyéébé
Críjto bóhówááveebe ihdyu meke ajcú ՓʮËӕȍ̲ɰҡӕɞ́́ӕҡľ͑ľ͑ľȍĀәʮӕËΎ:
múijyú muhdú meíjcyájúcóóítyúne ٘‫ع‬k͑ŃȍË˔ɗԮәʮӕËΔҡľľ͑ľĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé meke
wáágóóiyóne? Tsúúca táhjátsámeíñé ímílletú ámúhakye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúiye o ááhɽ ‫ڟ‬veíñúne.

tsáhájuco íjcyatúne.” Ehdu Píívyéébé Ó imíllé tsuucájááneúvúi ámúhama o
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ. 56ॸMuurá íjcyane Píívyéébe ímílléhajchííjyu.
ímityúmé meíjcyáné déjúcotu 8-9ॸAabe íchihvúré Éépetsóvú Pejtecojtéé
médsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi. Aanée méhdivu wañéhjɽ ‫ ڟ‬ó pájtyeé tééné pañe íchíi
Píívyéébé taúhbaju bohówajtsó ímityúmé múnáake o úwááboki. Tsáijyu múúne
meíjcyane. 57ॸÁrónáacáa ihdyu tehdújuco tsaate diityédítyú o úwaabóné cáhcujtsó
Píívyéébe méhdi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne tsijtye oke tééné hallútú tsáríllérónáaáca.
Máavyéjuube Jetsocríjtoj tééveri 10ॸÁánetu Timotéó íñe o íjcyadu
ímityúné mééma táhjane Píívyéébé wákimyéí méénuhíjcyaabe

mewágóóóvétuki. ámúhadívú úújetéhajchíí ímíñeúvú
58ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj, méwaatsúcúpéjtsoco dibye ímí
méɽ ‫ڟ‬hvéjtsodí Píívyéébé icyánéjcú ámuha ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúki. 11ॸÁábeke ihdyu
meúraavyéne. Óóchévetúméré ̲ŃҡѸɰɰ̲Ń͑ŃŃ́́ľĀɞ͖ľ. Ímíñeúvú dííbyeke
méméénuhíjcyá Máavyéjuube Jetsocríjtó mépɽ ‫ڟ‬ááboco elle iúlléjéne oke dibye
wákimyéi. Muurá méwaajácú dííbyé iúújévaki. Muurá dííbyeke ó ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyá
wákimyéí meméénume tsijtye ménahbémuma oke ditye iúújévaki.
mebáñúmeíityúne. 12ॸTéhdurée ménahbe Apóóroke ó neerá
dibye ámúhakye iááhɽ ‫ڟ‬veté tsijtye

æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑Փ¡ֆӕҡ menáhbémuma. Árónáa tsá dibye
ĀѸɰɰĀѸɰЙɞȍËֆә̲ľɞ͖ľ péétune. Óvíi múijyú iímíllécooca
16
1ॸÁánetu dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľËȍËәʮҡѸΎ ámúhakye aahɽ ‫ڟ‬vetéébe.
múnáállii ámuha
ЬԮΎфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ
mepíhcyuhíjcyáné múu ímíñeúvú meenú
ɰɰ͑ŃľǾфҡѸɗɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ 13ॸAhdícyane ímíñeúvú Píívyéébeke
múnáake o néhduú. 2ॸTénevá tsemáánádú méuráávyé ténejcútú ámuha ɽ ‫ڟ‬htsutúmé
múu wáyeéévejcóójɽ ‫ ڟ‬idyóbéévécooca meíjcyame ímítyunévú
ámúhá wákimyéí hallúvú ámuha metáhjátsámeítyuki. 14ॸͅәӕɰɰ͑
meújcúnetu tsánéhwu dówacárohíjcyá imyéénune ímíñeúvú meenú pamévakéré
ámúhadívú o úújetécooca botsíi ámuha iwájyúnema.
mepíhcyútuki. 3ॸAane o úújetécooca 15ॸÁmuúha táñahbémuj, muurá ámuha
tsaatéké ámuha metújkevééllémeke méwaajácú Ejtéépanáké éhnée Acááyá

méwálloó Jerotsaréeri íjcyáné cahcújtso ɗɗ͖әʮɰ̲ә͑Āɞҡֆәɗȍֆʮ˔ɞ̲ӕ̲ҡӕʮ˔Ń͑ә
múnáa éllevu ámuha mewállóóné Píívyéébé icyánejcúvú pájtyéébeke. Aabe
waajácúhaamɽ ‫ڟ‬nema ditye teene itsájtyeki. muurá diitye ihyájkímuma ímí
4ॸÁámema téhdure muhdú o néhajchíí ó pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá téhulle íjcyame
peéhi. ménahbémuke. 16ॸÁámeke múu
avyéjuulléhi. Áhdure tsijtye Píívyéébé
ͅӕȍĀәɗЙֆŃŃɗ͖ľЬԮΎфΎɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞ͖ľ wákimyéí méénuhíjcyámeke múu
5ॸÁrónáa ihdyu tujkénúi ó peé avyéjuulléhi.
ͅҡѸľĀΔΔ͑ɞɗɗ͖әʮɰԮӕ. Átsihdyu botsíi 17ॸMuuráhjáa diibye Ejtéépanaa,
ámúhakye ó aahɽ ‫ڟ‬véteéhi. 6ॸAabe tsáijyu Potonáátoo, Acáicoo, éhdume tsaímíyé

múúne ámúhama úúníjyá hajchótá ó oke pɽ ‫ڟ‬aabó íílle ámuha meíjcyaca oke
ijcyá tsúcájáhreé. Átsihdyu óvíi kiávú o mepɽ ‫ڟ‬áábóíyónetu. 18ॸAame oke
péébeke ámuha oke mépɽ ‫ڟ‬aabóhi. 7ॸTsá o tsápɽ ‫ڟ‬ҡѸΎȍɞʮËֆ̲әȍ˔ֆŃľɗҡѸЙɰʮҡѸΔĀӕ.
k͑ľɞ̲ɞΔɰʮҡѸәËӕ͑әҡľȍĀәʮӕËΎ. Tehdu 21ॸAane íñe ámúhakye o pítyajcóné

néémeke múu avyéjuulléhi. páñetu oo Páávoro ó caatúnúhi.
19ॸÁhdure ámúhakye ó úúballé Áátsiá 22ॸAabe o néé Ávyéjuube Jetsocríjtoke
ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ̲ә̲͑әȍ˔ֆľ wájyútúmé hallúrí tsúúca ímityúné

dúúruváne. Téhdure Akííramútsí íjcyane. Aabe ihdyu óvi tsájucóó
Piritsíírama ámúhakye duurúváhi. Áhdure Máavyéjuúbe.
diityétsi jávú píhcyáávehíjcyámé ámúhakye 23-24ॸMuurá mítyane ámúhakye ó wajyú
duurúváhi. 20ॸPámeere íchíi múnaa dííbyeéjté ámuha meíjcyámeke.

ménahbémú ámúhakye duurúváhi. Téhdure Ahdícyane ihdyu óvíi dííbyeréjuco
tsamééré méduurúvajcátsi. ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabóne. Áyu tehdújuco.
II CORÍÍTIO
ȸ́́әԮәľȍ̲ɽ ‫ ڟ‬æΎфɞɞҡΎфɗɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
ámuha ímí Píívyéébeke

ġӕӕфәԮʮӕ meúráávyehíjcyáné panéváré ámúhakye
1
1ॸOo Páávoro o íjcyáábekée oke pájtyéróné pañe. Muhtsi
Píívyéébe picyóó Jetsocríjtodítyú meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeídyú ámuha
íjcyáné uwááboju úwááboobéré o meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñéllii téhdure ámúhakye
péhíjcyaki. Aane íñe ícyooca muhtsi bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaabe múhtsikye
ɞȍֆ̲ɰ̲ŃËҡә͑ә̲Ń͑ȍ¡ľҽɗ̲ΎҡŃΎ̲ ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyádu.
elle Coríítori ámuha meíjcyáné cahcújtso 8ॸÁmuúha táñahbémuj, ó imíllé
múnáa éllevu. Téhdure pámeere Acááyá ámúhakye o úúballéné muhtsíi Áátsiá

ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ ɗɗ͖әʮɰфɗ̲ľɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe. Ávyetáa
Փ¡ֆӕҡҡŃȍ̲ɰ. 2ॸAhdícyane óvíi muhtsi méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeí múha
Píívyéébe Ílli Jetsocríjtoma ámúhakye áábúcúítyuróne. Tsáhájucóo muhtsi
pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha meíjcyaki. ‫ڟ‬
meɽ ‫ڟ‬jtsúcunútú mepájtyetéiñe. 9ॸʣdátsóhrée
muhtsi éhne múúne ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoímyé
ЬԮΎфΎɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞ͖ľ íjcyadu. Ehdúu múhtsima pajtyéné
3ॸÁánéllii metsu Máavyéjuube Píívyéébedívú muhtsi mecátsɽ ‫ڟ‬pááve
Jetsocríjtój Caani Píívyéébeke panévatúré ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe
medúúrúvaki. Muurá meke ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vérómeke bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóóbedívu. 10ॸAabée
íjcyaabe paíjyuváré meke ihdyu múhtsikye pájtyetétsó téijyu
bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáhi. 4ॸMuurá muhtsi medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véíyónetu. Áánéllii
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñetu meke ibóhɽ ‫ڟ‬jtsóne dííbyedívú muhtsi mécátsɽ ‫ڟ‬páávehíjcyá
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe téhdure tsíjtyeke Ńȍ͑ɞɞ͖ľԮӕɞʮËֆфΔ͑ŃȍʮɰҡӕĀɗ¡ֆľ̲әȍҡѸɗ˔ֆľ
mepɽ ‫ڟ‬áábo muhdú meke dibye pɽ ‫ڟ‬aabódu. ipájtyetétsoki. 11ॸk͑ľΔԮɞɗ̲ӕȍЙɰ¡Δ
5ॸEhdu Críjtoéjté meíjcyame dibyée métáúmeí dibye éhnííñevu múhtsikye
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyádújuco pɽ ‫ڟ‬aabóné tsijtye iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne dííbyeke
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáne. Áámeke dííbyej ityéhdújtsoki.
tééveri Píívyéébe meke ímíjyuuvu
æΎфɞɞҡΔËΔΔ̲ɗԮәɗЬԮΎфΎЙŃŃҡӕ͑ľ
ácuhíjcyáhi. 6ॸMuurá muhtsi
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyómútsikye ímíjyuuvu 12ॸMuurá
muhtsi méwaajácú ímí
ácuhíjcyaabe téhdure ámúhakye muhtsi tehdújuco muhtsi meíjcyane mɽ ‫ڟ‬amúnááj
̲ľәՓ¡Δ͑ľфɗ̲ľ¡ΔȍɰʮҡѸΔ̲ŃҡľȍĀɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váné Йɰɰ͑ľɞ̲ɗËȍɗ̲әȍ̲. Píívyéébere
ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí ámuha maáábúcúne múhtsikye pɽ ‫ڟ‬áábóneri ímí muhtsi
mepájtyetéki. 7ॸMuurá muhtsi méwaajácú méícyahíjcyáhi. Tsá múhtsiye tehdu
310
meíjcyatúne. Ááneri mítyane muhtsi ‫ڟ‬

ááhɽ ‫ڟ‬vetétúne. ʣ̲ɰ͑ŃľΔɗ̲ɞ́́ľф
méimíjyúúhií. 13ॸAane íñe ámúhakye ámúhakye o ááhɽ ‫ڟ‬veténe. Árónáacáa
muhtsi mecáátúnuhíjcyáné tsá túhú tsáhái o péétu ámúhakye uhbádúré o
íhjyúvatúne. Cáhawáá óvíi ámuha túkévéjtsotéíyónélliíhye. Áánélliihyée
méwaajácú téhaamɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬meéévénema. tsáhái ámúhakye o ááhɽ ‫ڟ‬vetétú ámúhakye
14ॸMuurá ámuha méwaajácú Máavyéjuube o kímóvéjtsóíyónélliíhye. 24ॸÁrónáa tsá
Jetsocríjtó tsáácooca ámuha múhtsidi ámúhakye o táúhbáítyuró íñe
meímíjyúúveíñé ténejcúvúu ámúhakye mecáhcújtsónejcúvu. Muurá tsúúca
muhtsi mewáájácútsónélliíhye. Áhdure ámuha ténejcu méwaajácújucóóhií.
2
ámuha méwaajácú ámúhadi muhtsi 1ॸApááñéré ó imíllé ámúhakye o
meímíjyúúveíñé múhtsí uwáábóo ámuha tsápɽ ‫ڟ‬jtsóneri o pɽ ‫ڟ‬aabóné ámuha

melléébónélliíhye. meímíjyuúki. 2ॸMuuráhjáa diityédíjyuco
15-16ॸAanée ámúhadívú ímí o ámúhadi o ímíjyúúvéíyómeke o
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnéllii tujkénú ó imíllerá kímóvéjtsoca ¿múhdí ó ímíjyúúvéiyáhi?
ͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰԮӕΎЙŃŃ¡ľ̲әȍ˔ֆľΎ 3ॸÁánélliihyée muurá ámúha éllevu ɽ ‫ڟ‬hde o
ááhɽ ‫ڟ‬veíñúne. Aabée téhullétú o óómiibye cáátúnúháámɽ ‫ ڟ‬pañe ámúhakye ó úwaabó

ó imíllerá tsiiñe ámúhadítyú o pájtyene ámuha meímíbáávye ellévú o péécooca
ˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰԮӕΎЙŃŃ¡ľ˔ľ̲ӕȍΎ˔ľ oke ámuha meímíjyúúvétsóíyótsihvu
mepɽ ‫ڟ‬ááboki. Árónáacáa tsá tehdu tene íllure oke mekímóvéjtsótuki. Muurá ó
néétune. 17ॸ¿A téénetúu ámuha waajácú oke ámuha meímíjyúúvétsoca
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әЙ͑ľȍʮɽ ‫ڟ‬dú o tsaméhjɽ ‫ڟ‬juco meímíjyúúvéiyóne.
pítyácámeíhijcyáne? ¿A ámuha 4ॸMuuráhjáa tujkénú ámúha éllevu o
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ɞʮËֆҡә̲Ń wálloháámɽ ‫ ڟ‬ó caatúnú múhdurá ámuha

pánehjɽ ‫ڟ‬dú imyéénúityúné íhjyúvahíjcyádú meícyahíjcyáné kímóhcó oke pájtyéneri
o íhjyúvahíjcyáne? 18ॸTsáhaá, muurá táábere. Árónáacáa tsá ámúhakye o
Píívyéébe múhtsikye waajácú tehdu kímóvéjtso o cáátúnutúne. Mítyanée
muhtsi menéétune. Áánéllii muurá muhtsi ámúhakye o wájyúnéllii ámúhakye ó
menéhdújuco meméénune. 19ॸMuurá Críjto caatúnú ámuha meímíbáávyeki.
Píívyéébé Hajchi íjcyaabe tsá múijyú
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí cápáyóóvéítyuróne. Muurá ʑ̲ɗҡֆә͑Ń̲ŃŃ͑ә̲ľĀɗ̲ľɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΎԮŃ͑ľ
muhdú iñéhdújuco dibye méénune. 5ॸÁánetu eene ímityúné imyéénúneri
Áábedítyú íjcyáné uwááboju íñe muha oke kímóvéjtsoobéubá awáá éhnííñevu
méúwáábohíjcyá oo Páávoroo, Tsibáánoo, ámúhakye kímóvejtsóhi. ¿Mityá tsá
Timotéoo, éhdume. 20ॸÁábej tééveri ámúhakye dibye kímóvéjtsotúnej?
muurá páneere Píívyéébe mééma meenú 6ॸÁábeke téhdunéjuco ámuha tééné
muhdúhjáa iñéhdújuco. Áánéllii dííbyeke hallútú meúwaabóne. 7ॸÍlluréjuco dííbyedi

medúúrúváne météhdútsohíjcyáhi. meɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne máábajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vé teéne. Ááne
21ॸTéhdure dííbyere Críjtoj tééveri dibye mécánaajánú dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
meke ímíbajchómé méijcyá dííbyeéjté icyátóróóvéne iímíbáávye ávyétá
ɽ ‫ڟ‬htsutúme. 22ॸAabe meke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medi tútavááveréjuco Píívyéébedítyú dibye
idíllómé pañévú Íapííchó pícyóóneri imyéénútuki. 8ॸÁánéllii ámúhakye o néé
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ŃՓʮËә̲ľ˔ľɗ͖ŃȍɞʮËֆ͑ŃԮә ámuha tsiiñe ímí dííbyema menáhbévaki.
dibye ájcuíñe. 9ॸEhdúu ámuha meíjcyane o wáájácúne
23ॸAabe waajácú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nélliihyéikyé elle éíjyu tééné uwáábó o cáátúnuháámɽ ‫ڟ‬
Coríítori ámuha meíjcyámeke o ámúha éllevu ó wallóó ámúhakye o
nééne ámuha mecáhcújtsóhajchíí o múúhakye pɽ ‫ڟ‬áábónej tééveri dííbyeke

wáájácuki. 10ॸMuurá ímityúné méénúmedi muha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvénéjuco.
ámuha meɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne teene
̲¡ʮɰɰԮŃ͑Ńɞ̲ɞΔɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. Áánéllii ´Ńȍ͑ŃЙɗȍҡֆʮËΎʮӕ
3
téhdure táicyánéjcutu ámuha 1ॸ‫ع‬k͑Ńӕ¡̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әɞ́́ӕфľ
meɽ ‫ڟ‬dáátsóvémedi ó ɽ ‫ڟ‬dáátsóvehíjcyá Críjto muhtsi memítyájkímyeí ehdu

mémeri. 11ॸEhdu mépɽ ‫ڟ‬áábójcatsí Naavéné ámúhakye menéhijcyáne? ¿Áhduréubá
meke imújtátsótuki. Muurá tujkéveebe ̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әҡѸҡľ
meke imújtátsoki. méénuhíjcyádú uwáábojtétsí muhtsi
̲ľɞʮËֆ͑ŃՓʮËәȍ̲ɰԮӕ̲әȍ˔ֆľ
ҽΔфΔΔËΔΔ̲ɗֆɗɞʮËֆ¡ľ
muhtsi meúújétsoíñe? ¿Panéubá ámuha
ЬԮΎфΎ̲әȍĀӕфɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞ͖ľ
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әҡŃľ̲Ńȍ̲ɽ ‫ ڟ‬ámúhakye
12ॸTóróóavúu muurá o úújetéébé tétsíi muhtsi metáúmeíiñe? 2ॸÁánerá ihdyu
múnáake Críjtodítyú íjcyáné uwááboju o ámuháyé teene waajácúháámɽ ‫ ڟ‬tujkévéejte
úwááboca mítyame cáhcújtsóiyá múhtsí uwááboríi tsíhdyuréjuco ámuha
Píívyéébé pɽ ‫ڟ‬ááboríye. 13ॸÁrónáacáa mecápáyoovéme. Áámeke ámúhakye
técoomíyí ménahbe Tííto íjcyatúné pámeere ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
múhduúvúrá o ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnéllii o péé tehdújuco ámúhakye muhtsi
ĀɗɗҡֆŃĀɞҡֆәͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰԮӕĀɞɞ¡ֆľ meúwaabóne. 3ॸAame ámuha Críjtóo
néhcovu. múúhaj tééveri cáátúnúné
waajácúhaamɽ ‫ڟ‬du. Árónáa ihdyu tsá
æфɞʮҡΎ̲ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸӕҡә̲Ń̲ľɞʮËֆ͑ľ ámuha mecáátúvatú caatúnújpácyori.
14ॸÁrónáa ihdyu Píívyéébeke ó Áhdure tsá ámuha mecáátúvatú éhnéhjáa
téhdútsohíjcyá Críjtoj tééveri panéváré néwáyuwáácutu cáátúvanédu. Muurá
metáhjahíjcyáné hallúvu. Muurá ihdyu ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébé Apííchóré
mejtééveri íuwááboju pahúllevávú ámúhá pañévú úcaavéné ámúhakye
tsújaúcuhíjcyaabe éhne múúne pácúúcuj ímíjpyetétsómeke tsijtye ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténetu
cúvá pahúllevávú tsújaavédu. 15ॸAhdu waajácú dííbyeéjté ámuha meíjcyane,
Críjtoj tééveri meímíbáávyémeke waajácuháámɽ ‫ ڟ‬cáátuváné iéévéne
Píívyéébe ímí ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmé dííbyé iwáájácúiyódu.
uwááboju métsújaúcuhíjcyá pámehdívúré 4ॸEhdu íñe ámúhakye o nééne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
pájtyetéímyema wágóóóvéímyedívu. tsá álliu íjcyatúne. Muurá Píívyéébere

16ॸÁáné uwááboju muurá wágóóóveímyé Críjtoj tééveri múhtsikye
ɰʮҡѸәËӕ͑әŃȍ͑ľ̲әә͑ľ̲ľ˔ľ pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyánéllii ó waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóiyóné meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúdu. Áánetu tehdújuco o néhijcyáne. 5ॸTsá múhtsí
pájtyetéímyedívú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú teene waajácúríyé muhtsi
bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vú diityéké ájcune. Aanéhaca íñe meúwáábohíjcyatúne. Píívyéébere ihdyu
¿caatyé úwáábóiyá tééné uwááboju? múhtsikye túkévéjtsóneri muhtsi
17ॸMuurá tsá teene muha méúwáábohíjcyáhi. 6ॸÁhdure dííbyere
meúwáábohíjcyatú tsaate méénuhíjcyádú múhtsikye pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá íñe muhdú
muha medsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬vakíye. Áhdure tsá meíjcyaíñé béhné pityájcoju muhtsi
tsíhdyuhjɽ ‫ڟ‬ré muha meúwáábohíjcyatúne. tsíjtyeke meúwááboki. Muurá dííbyé
Muurá tene néhdújuco muha Apííchó mépañe íjcyánej tééveríyé
meúwáábohíjcyáné Píívyéébée múúhakye mépájtyetéhi. Tsá ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbaju
níwáávéné wákimyéí Jetsocríjtó meúráávyéneri mepájtyetétúne. Muurá
teene meúráávyerómé íllure mepájtyetéiñe Jetsóoj tééveri méénune.

méwágóóóvéiyáhi. Áánetu ihdyu 16-17ॸÁrome muurá dííbyé
Píívyéébé Apííchó meke ajcú icyánejcúvuréjuco pájtyémeke pɽ ‫ڟ‬ááboobe
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰɽ ‫ڟ‬vu. Íapííchoj tééveri ditye iwáájácu muhdú
7ॸMuuráhjáa teene tujkénú Píívyéébe ipájtyetéiñe. 18ॸMuurá Píívyéébeéjté
pícyóóné taúhbaju meke meíjcyame tsúúca dííbyé icyánéjcú
pájtyetétsóítyuróné néwáyuwáácutu méwaajácúhi. Aame mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cumɽ ‫ڟ‬dú
cáátuváné tamúnaa ijraéémudívú wajtsɽ ‫ڟ‬ menéémedítyú dííbye ímí
dííbyé ɽ ‫ڟ‬htsútuma Moitséeúvuj tééveri. bóhówaúcunúhijcyámé icyóhbodu
Ááné ámɽ ‫ڟ‬ҡѸфȍËΔȍʮĀɞɞ¡ֆľәԮәȍә̲ɰфɗ méíjcyaá Críjtodu Íapííchoj tééveri meke
íjcyánéllii tsá imúnaa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyatú dibye ímíjpyetétsóme.
4
dííbyeke. Aanéikyéhjáa chooco 1ॸAane téénetu íjcyáné uwááboju
dííbyedítyú áábanúhi. 8-9ॸEhdúhjáa muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɞ͖ľ̲ӕȍҡѸɗ

meke pájtyetétsóítyúróné taúhbaju méúwáábohíjcyáhi. Áánetu tsá muhtsi
tujkénú Píívyéébe pícyoone ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú meóóchévéítyuró mekée ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne
bóhówaavéhi. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬mityáubá awáá Píívyéébe múhtsikye pícyóóné
mepájtyetéíñé uwááboju dííbyé Apííchó wákimyéityu. 2ॸÁánéllii muurá páneere
mépañétú bóhówájtsoíñej. Ááné núcójpɽ ‫ڟ‬ҡѸΔ͑Ń͑ľȍʮɰ̲ӕȍҡѸɗ̲ľɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne
pityájcoju íñe ícyooca mééma dibye dííbyé uwááboju méúwáábohíjcyá muhdú
méénune muurá meke ímíjpyetétsóhi. tene néhdújuco. Tsá muhtsi tsɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔфɞֆŃ
10-11ॸÁánevu tujkénúu dibye méénúné meúwáábotúne. Aane Píívyéébe waajácú
taúhbaju ímí néérone tsá úújetétúne. muhtsi maállityúne. Aane téhdure
Áánetu íñe ícyooca mepájtyetéíñé mɽ ‫ڟ‬amúnaa waajácúiyáhi. 3ॸAane íñe meke
pityájcojúu dibye méénune awáá pájtyetétsoíñé muhtsi meúwáábohíjcyáné
éhnííñevu meke pɽ ‫ڟ‬aabóné tsá múijyú tsá bóhówáávetú wágóóóvéímyedívu. 4ॸʣjɽ‫ڟ ڟ‬j
nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. caani Naavéné diityéké túhútsohíjcyá
12ॸAane muha mewáájácúnéllii ditye icyáhcújtsótu Píívyéébere íjcyaabe
méúwáábohíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núhnévetúme. Críjtodítyú íjcyáné uwááboju. 5ॸMuurá tsá
13ॸTsá muha meméénuhíjcyatú éhnéhjáa múhtsidítyú muhtsi
Moitséeúvú ditye iájtyúmɽ ‫ڟ‬tu Píívyéébé meúwáábohíjcyatúne. Muhtsi
ámɽ ‫ڟ‬ҡѸфȍËΔɞȍֆә̲ɰфɗɞʮËֆ͑ľ¡͑әҡә͑Ń méúwáábohíjcyá Jetsocríjtó Máavyéjuube
hajchótá wájyámubávú íjcyáábedítyu. Áábeke muhtsi
wátácámeíhijcyádu. 14ॸTéijyúhjáa íjcyáné ̲ľՓʮֆә͑Ń́́ɗɗ̲ŃɗʮËֆ̲әȍɰɰËәԮľ
mɽ ‫ڟ‬amúnaa tsá wáájacúpityúne. Áhdure múnáajtétsi. 6ॸMuuráhjáa Píívyéébe
ícyooca íjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnaa teene ɽ ‫ڟ‬hdééné néhdújuco peete íjcyane. Áábere muurá
pityájcoju éévéjúcoorómé tsá íñe ícyooca mépañévú téénedu nééne
wáájácutúne. Aame ijcyá éhne múúne íuwááboju picyóó téénej tééveri dííbyé
tsane tsíeménevu maávohjácóné íjcyadu ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcó Jetsocríjtodítyú
wáájácúmeítyúme. Muurá ihdyu bóhówaúcunúné mewáájácuki.
apááñéré Críjtóo mééma méénune
mecáhcújtsóneri méwaajácúiyáhi. 15ॸAane ͅľËȍËӕʮҡѸΔ͑Ń̲ľ˔ľҡә˔ŃԮľʮҡѸΔȍɗ
ícyoocápí tsaate téénere Moitséeúvúu 7ॸAane muurá Píívyéébé ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcó
cáátúnuhíjcyanéhjɽ ‫ڟ‬ré icyáhcújtsóne núpájkíihllódú menéérómé pañe tsúúca
ɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆɗЙʮҡֆľҡŃɗ͖ľ. Tsá ditye íjcyánetu ámuha méwaajácú dííbyé
wáájácúpityú Píívyéébée muhdú ɰȍ͑ȍΎΎфɞֆŃ̲ӕȍҡѸɗ̲ľәՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑ľ.
ҽѸ̲әȍҡѸɞɰȍ͑ȍΎΎфɗ̲ӕȍҡѸɗ ЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑Ńȍʮɰфɗ

meúwáábohíjcyatúne. 8ॸMuurá múhtsikye meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyaróné tsá
ҡѸɞ͖ľȍʮɰЙȍĀӕԮфŃĀфɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véronévú tsá múhajchótá íjcyáityúne. Áánetu ihdyu
muhtsi metáhjátsámeítyúne. Tsáijyu ҡŃ͑Ńȍʮɰфɗ̲ľɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyómé nihñévúré
múhtsikye ɽ ‫ڟ‬hnáhó tene ɽ ‫ڟ‬jtsámeíchórónáa Píívyéébema meíjcyame tsá múijyú
tsá muhtsi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí maáábímyeíhíjcyatúne. muhdú meíjcyáityúne. Áánéllii meere
9ॸTsáijyu muurá múhtsikye ditye tsaímíyé meíjcyáíyóneri tsá
méénúrónáa tsá muhtsi meíjyácunúítyuróne. Apááñeríyé
meɽ ‫ڟ‬hvétsohíjcyatú tééné uwááboju. Ehdu méijyácunúiyá múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné
múhtsidi ditye ɽ ‫ڟ‬cúbáhrárómútsikye Píívyéébé avyéjuvu meúújetéíyóneri.
Píívyéébe pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáhi. 10-11ॸMuurá
5
1ॸMuurá méwaajácú méjpi jahdu
paíjyuva kiávú muhtsi mepéhullévú néjpiima múhajchótá meíjcyáityúne.

múhtsikye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyarómé Aane wágóóóvéné boone ihdyu Píívyéébe
Jetsóokée imyéénudu. Ehdu muhtsi mééma tsíhdyuréjuco méénúnéj piima
ĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vetu mépátyetéhijcyá dííbyeke ̲ŃɞʮËֆ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ̲әɗʮֆә̲ӕȍĀә
muhtsi meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéné wákimyéí íjcyáityúme. 2ॸÁáneri íñe
meméénúné déjúcotu Jetsóó múhtsikye métsúúrámeíhijcyá téénéj piivu
panévatúré téhmene iwáájácúmeíki. mepájtyéíyóneri ɽ ‫ڟ‬dátsó
12ॸÁvyeta múu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénetu muhtsi meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyánetu mewáyéééveki.
méúwáábohíjcyá teene ámuha 3ॸMuurá téhulle tsá méjpííma íjcyatúmé
mecáhcújtsóne múijyú meíjcyáityúne. 4ॸMúhdutúiyó íñe ícyooca

medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬ámuha meíjcyánej pííyé cápáyovéné múijyú
meújcuki. medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ŃʮЙɗɞԮӕ. Tsáháítyuro
13ॸͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ ihdyu medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca múhajchótá
nééneé: “O cáhcújtsónetu íñe ó méjpííma íjcyatúmé meíjcyáítyuróne.
ihjyúvahíjcyáhi.” Ahdu idyé muhtsi 5ॸÁrónáa ihdyu Píívyéébere méénudújuco
mecáhcújtsónéllii íñe ámúhakye méjpííhañe tsíhdyuréjuco cápáyóóveíñe.

ménehíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núhnévétumútsí Aanée mewáájácu mépañévú pícyoobe
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЙ͑ŃԮҡӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ľ˔ľ Íapíícho.
pɽ ‫ڟ‬aabóné muhtsi mewáájácúnélliíhye. 6ॸk͑ľľȍĀӕ̲Ńә̲ɰՓɞʮËֆ͑ľҡѸәәË
14ॸMuurá muhtsi méwaajácú muhdúhjáa méwaajácúhi. Árónáa íñe ícyooca
oԮֆŃʮӕӕ¡ľˇľҡѸΔΎ˔ľɗ¡ΔȍɰɰҡѸΔĀә meíjcyánéj piimáyéi meíjcyáné hajchótá
medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémeke ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóne dibye meke tsáhái Ávyéjuube Jetsóó úníuri
tsájtyeíñé íúniúvu. 15ॸAane muhtsi meíjcyatúne. 7ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɗ͖ŃȍĀәʮӕËΎ
mewáájácúnéllii méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyá Píívyéébe mééma méénune muurá
ímí ámuha Píívyéébeke mecáhcújtso maájtyúmɽ ‫ڟ‬turóné mécáhcujtsóhi. 8-9ॸAame
mítyame meíjcyame dííbyeke medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúné hajchótá
metéhdújtso dibye meke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáné métsúúrámeíhijcyá muhdú dibye ímillédú
hallúvu. meíjcyáíyóneri medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca tsaímíyé
16ॸÁánéllii tsá múijyú meɽ ‫ڟ‬htsunúítyuró dííbyema meíjcyaki. Áánéllii tsá
tééné wákimyéí meméénúnetu. Muurá ̲ľɞ́́ɗҡֆŃɗҡֆәĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬veri. Aame ihdyu
ɽ ‫ڟ‬dátsó menéérome Píívyéébeke médsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɗֆoԮֆŃʮӕӕ¡ľ
meúráávyénéjcutu ɽ ‫ڟ‬htsutúmé Jetsóomáyéjuco meíjcyaki. 10ॸMuurá
meíjcyámeke téjcoojɽ ‫ڟ‬vádú meke dííbyedívú pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnaa
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaábe. 17-18ॸAane íñe ícyooca mépíhcyááveé dibye meke idíllo
muhdúhjáa medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúné hajchótá tsíhdyuréjuco mecápááyóóvémedítyú

ɞɞ͖әʮɰфɗ̲ľɞËֆȍɞʮËֆ͑ľ. Áijyu meke ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕфŃʮӕËΎ¡ΔȍΔՓәËӕ͑әȍɗʮËֆ͑ľ.
áhdóiibye muhdúhjáa meícyahíjcyáne. 18ॸEhdúu muurá Píívyéébere meke
‫ڟ‬
ʣ̲ɰ̲ŃľɞËֆȍɞʮËֆ̲ŃҡŃŃ͑ľȍĀΔɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né ímíbáávyetsó Críjtoj tééveri tsaímíyé
imíjyaú ijcyáhi. Áánetúu ímityúné dííbyema meíjcyaki. Áámekée meke
méénuhíjcyámé tééne áhdó níwááveebe tsíjtyeke meúwaabómé
ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméiíhi. téhdure iímíbáávyeki. 19ॸMuuráhjáa
Críjtoj tééveri Píívyéébe méimítyú
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ɞ̲ɞ̲ľɞʮËֆ͑ľ ímíbajchó ímí dííbyema meíjcyaki. Aabée
11ॸÁánéllii muhtsi Píívyéébeke múhtsikye níwaavé tééné uwáábovu.
maávyejúúllédú íjcyamútsí méimíllé 20ॸAamútsí íñe Críjto mémeri dííbyé
tsijtye cáhcujtsóné dííbyeke. Aane uwáábójuma muhtsi méúllehíjcyá múhtsij

waajácuube ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡľȍĀӕ̲ӕȍҡѸɗ tééveri ámúhama dibye iíhjyúvaki. Aane
meméénuhíjcyáne. Áhdure cáhawáá óvíi dííbyere Críjto mémeri ámúhakye muhtsi
ámuha méwaajácúhi. 12ॸEhdu ámúhakye menéé ámuha meímíbáávyéne ímí
muhtsi menééneri tsá Píívyéébema meíjcyaki. 21ॸMuuráhjáa
memítyájkímyeítyúne. Íllure ámúhadívú Críjto ávyétá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ̲әɗʮֆә
muhtsi mébóhówátsohíjcyá múhtsidi ímityúné méénútúróóbeke Píívyéébe
ámuha meímíjyúúveki, teene ámuha ímítyúúbedi dilló méimítyú déjúcotu
mewáájácúne eene ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri dííbyeéjté meíjcyámeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɞֆŃʮӕËΎ
icyáhcújtsóturóné mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬térokíyé idílloki.
6
iúwáábóneri mítyákímyeíhíjcyámedívú 1ॸÁánéllii íñe muhtsi dííbyé wákimyéí
téhdure ámuha mebóhówájtsoki. 13ॸEhdu meméénuhíjcyamútsí ámúhakye

íñe ámúhakye muhtsi menééne menéé ámuha mebáñúmeítyu dííbyé
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɞ̲ӕȍҡѸɗ̲ľ̲ŃɞԮҡŃ̲әҡѸɞ Йɰ¡Ύʮӕ̲ŃŃ̲ɞʮËֆ͑ľ̲ӕȍ
meíhjyúvahíjcyáne. Ehdu muhtsi mewáájacújucóóme. 2ॸMuurá dííbyé
meúwáábónej tééveri éhnííñevu ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
Píívyéébeke máávyéjujtsó ámúhakye tene Mɽ ‫ڟ‬amúnáakée o pájtyetétsóíñeri o
ɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. 14-15ॸMuuráhjáa Críjto ɞʮֆËӕ͑ә͑Йɰ¡ΔΎ˔ľ̲ӕȍ
Й̲ľľ˔ŃфŃ̲ľ˔ľɗՓʮֆә͑ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu metáúmeíñéllii ámúhakye ó
¡Δȍɰɰ͑ľ̲ľՓʮËә͑ľĀɞɞ¡ֆľĀɞԮә pɽ ‫ڟ‬aabóhi.
méɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeí dibye meke ityúkévéjtso Ehdu néénetu méwaajácú ícyooca tsúúca
meímillédú meíjcyájúcóótuki. Aame mepájtyetéiñe mééma íjcyane.
dííbyeke mecáhcujtsómé 3ॸÁánéllii muurá íñe muhtsi dííbyé
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰɰ̲̲ľɞʮËֆ̲ľ wákimyéí meméénuhíjcyamútsí

ímítyúnehjɽ ‫ڟ‬vú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vemédú méijcyáhi. météhmémeíhijcyá múhdurá muhtsi
16ॸAame tsá meíjyácunúítyuró tsaate medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíñeri tsíjtyeke
muhdú íjcyáneri eene cáhcújtsotúmé metútávájtsótuki. 4ॸMuhtsi méimíllehíjcyá
ténehjɽ ‫ڟ‬ré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyádu. Ehdúikyée Críjtoke ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮľ̲ә͑ʮҡŃҡѸɞ̲ӕȍҡѸɗ
ΎËȍËәʮҡѸΔҡә͑ŃɰȍĀľҡɽ ‫ڟ‬jtsaméí néébe meíjcyamútsí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲әҡѸɞֆŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ.
Āɞɞ¡ֆľ˔ľΔɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ ͅӕӕф̲ӕȍҡѸɗɰɰ͑͑ŃŃҡӕ̲әҡѸɞ
ihdícyaabédúre. Árónáa ícyooca máaabúcuhíjcyá panévaríyé
tsáhájuco tehdu o ɽ ‫ڟ‬jtsúcunújúcootúne. meɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞֆΎ͑Ńȍʮɰ. 5ॸMuurá tsáijyu
17ॸMuurá íñe tsúúca dííbyeéjté meíjcyame muhtsi cuwáháñeri, ájyáháñeri,
ɽ ‫ڟ‬hdée múhdurá meícyahíjcyánetu méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyá ‘wayée’ néétune
mewákímyeícyoóca. Áámútsikye tsáijyu méɽ ‫ڟ‬jtsaméí néétúnélliíhye. Cáhawáá

múhtsikye ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhráne iwátsíhcyúmútsikye ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕʮ, tsá muurá pejco cóójɽ ‫ڟ‬ma
cuvéhoojánuhíjcyáme. 6-7ॸÁronéhjɽ ‫ ڟ‬muhtsi tsahdúré néétune. Ahdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane tsá tene
máaabúcuhíjcyá Jetsocríjtodítyú íjcyáné ímityú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә̲ľәфԮֆŃ̲Ń
uwááboju muhtsi mewáájácúnej tééveri ímítyúmema menáhbeváne. 15ॸ¿Aca
Píívyéébe ímillédú muhtsi Críjtoma Naavéné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tsahdúre?
meícyahíjcyánélliíhye. Aamútsí tsíjtyeke Aanéhjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va tsá tene ímityú Críjtoéjté
muhtsi mépɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá dííbyé Apííchó íjcyame Naavéné icyánéjcúejtémá
múhtsí pañe íjcyánej tééveri. Ehdu muhtsi náhbéváiyóne. 16ॸÁhdure ¿aca ímíiyóné
dííbyé wákimyéí meméénumútsí dííbyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰЬɗɗԮֆŃŃ¡ľŃʮҡŃ̲ľɞʮËֆ̲ľĀɞɞ¡ֆľ
ɰȍ͑ȍΎΎфɗ̲ŃɞËֆȍɞʮËֆҡѸɞ̲ɞֆľ. Áánéllii jáhdú menééme menáhbeváné níjcyotájté
tsáijyu tsaate múhtsí hallúvú ímityúné ɗ¡Δȍɰɰ̲ɞʮËֆҡә̲ľ˔ľ
íhjyúvaróné tsá pánéévehíjcyatúne. dúúrúvahíjcyámema? Muurá íllu
8ॸÁrónáa ihdyu tsaate múhtsikye ímí méhdityu neébe:
ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne duurúvahíjcyáhi. Áánetu Tahñéjté íjcyámé Piivyéébé o
tsijtye múhtsidi úúhɽ ‫ڟ‬vatémé nehíjcyá állíu íjcyaabe tsá kiá dityédítyú o
múnáajtétsí muhtsi meíjcyane. 9ॸÁáne íjcyatúne.
múhtsikye wáájácurómé tsá múhtsidi 17-18ॸTéhdure tsiiñe neébe:
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyatúne. Muurá tsáijyu ávyétá Médowáávé ímítyúné

ɰȍ͑ȍΔ̲әȍҡѸɗĀɗĀɗҡֆľɽ ‫ڟ‬cúbáhráromútsí tsá mɽ ‫ڟ‬amúnáadítyu. Ááne
muhtsi medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyatúne. Áróné pañe mémeenújúcohdí ímityúné ditye
muhtsi méícyahíjcyá ɽ ‫ڟ‬dátsó múhtsikye méénuhíjcyádú ímí ámúhakye o
‫ڟ‬
ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóllehíjcyáromútsi. 10ॸʣdátsó ɽ ‫ڟ‬jtsúcunú ámuha tahñéjtéj Caani o
muhtsi meíjcyáromútsí mítyámeke íjcyaábe. Ehdu o néé Píívyéébe
mépɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá Píívyéébé avyéjúejte ditye panévatúré ɽ ‫ڟ‬htsútuube o íjcyaábe.
7
iíjcya ɽ ‫ڟ‬htsutúme. Ááneri muhtsi 1ॸEhdu íñe Píívyéébe nehíjcyá meke
méimíjyuhíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néúbamá íjcyátúromútsí iújcuíñe, ámuúha táñahbémuj.

tsáijyu kímóhcó múhtsikye tene Áánéllii ílluréjuco metsu meɽ ‫ڟ‬hveté
pájtyérónáaáca. panéváré ímityúné méjpííyií,
11ॸÁmuúha Corííto múnaa múhtsí meɽ ‫ڟ‬jtsaméiyii, ̲ľ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰҡӕ.
nahbémuj, ámúhakye muhtsi mewájyúne Ááne metsu meɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeí dííbyedívu.
méúúballé muhdú muhtsi meíjcyane
tóónútumútsi. 12ॸTsáháturo múhtsí æΎфɞɞҡΔËΔΔ̲ɗֆɗɞʮËֆ̲ľ
icyánéjcutu ímityúné ámúhadítyú muhtsi ËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ɞ̲ɞʮЙֆľҡŃ͑ľ
meɽ ‫ڟ‬jtsámeítyuró tsáijyu múúne ámúhá 2ॸAhdícyane óvíjyuco múhtsima
icyánéjcutu múhdurá ámuha múhtsikye méímibáávyé tsaímíyé meíjcyaki.

meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúrónáaáca. 13ॸÁrónáa ihdyu Muuráhjáa tsáháturo ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ámúhakye
ámúhakye muhtsi mewájyúne muhtsi metútávájtsotúne. Áhdurée
méúwáábohíjcyá éhne múúne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke tsáháturo ámúhakye muhtsi maállíñé
cááni iwájyúne úwaabódú ámuha téhdure hallúrí ámúhá tsíeméné meékéévetúne.
múhtsikye mewájyuki. 3ॸTsá íñe ehdu ámúhakye o néétu
ímityúmé ámuha meíjcyánélliíhye. Éíjyúu

ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľʮĀә̲ľ͑ŃŃ̲ľŃ
ámúhakye o néhdu mítyane ámúhakye o
14ॸAanetsá menáhbéváítyuró cahcújtso wájyúnéllii ó nehíjcyá ímí tsaméhjɽ ‫ڟ‬
múnaa íjcyátúmema tsahdúré diityémá meíjcya múijyú medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihvújuco.
4ॸAane ó waajácú ámuha tehdújuco ľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰĀɗɗҡֆŃ˔ŃЙʮҡֆŃ͑ľфɗ

meíjcyane. Áánéllii mítyane ó imíjyúú kímóóverómé wágóóóveéhi. 11ॸMuuráhjáa
ámúhadi panévaríyé o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyoobe Píívyéébe ímillédú ámúhakye ɽ ‫ڟ‬hnáhó o
téénevu o cátóróóvénema. úwaabóné kímóhcó ámúhakye pájtyeróné
5ॸͅӕӕфȍʮͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰԮӕ ámuha máaabúcúhi. Aanée ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ
̲ӕȍҡѸɗ̲ľәәʮľҡŃ̲әҡѸɞԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ múhdurá ámuha meícyahíjcyanévú
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñeri muhtsi mítyane ámúhakye wáájácutsóné tsárí ámúhakye
méíllityéhi. 6ॸÁrónáacáa Píívyéébe pájtyéróneri ámuha meíllityéne
imyéénuhíjcyádú pɽ ‫ڟ‬áábónej péévé Tííto méimíllerá ámúhama teene o
múhtsidívú ‘bohɽ ‫¡ڟ‬ΔȍɰәԮәٔәәʮľҡŃ͑ľфɗ ímíbájchoténe. Árónáacáa ámuha
muhtsi méímíjyuuvéhi. 7ॸÁrónáacáa tsá tsamééréjuco eenée ímityúné
apááñéré dibye múhtsidívú úújeténeri méénúúbeke ɽ ‫ڟ‬hnáhó meúwáábóneri
muhtsi meímíjyúúvetúne. Ímichíi muhtsi meímíbájchónéllii tsáhájuco ámúhá
méímíjyuuvé muhdú ámuha meíjcyane hallúrí tene íjcyatúne. 12ॸEhdúu
dibye múhtsikye úúbálléneri. Múhtsikyée ámúhakye ó caatúnú Píívyéébedívú o
úúbálleebe ámuhává ímítyú bóhówájtso ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ̲әȍҡѸɗ˔ֆľ
meícyahíjcyánetu tsúúca meɽ ‫ڟ‬hvetémé mewájyune. Tsáháa apáámútsikyéré
meíjyácunúhijcyáné ámúhakye muhtsi ímityúné dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsímútsikye tene
maááhɽ ‫ڟ‬vetéíyóneri. Áhdurévá ámuha ímí ɰЙɽ ‫ڟ‬áábo o cáátúnutúne. 13ॸAane muurá
o íjcyáíyóneri méijyácunúhijcyáhi. Ehdúu muhdúhjáa ámúhakye muhtsi
dibye múhtsikye úúbálléneri mítyane menéhdújuco ámuha meíjcyánetu muhtsi
muhtsi méímíjyuuvéhi. méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍҡѸɗ˔ֆľ̲ӕȍ
8ॸÁrónáacáa tsánejcúvú ámúhadi ó mewájyune.
ɽ ‫ڟ‬dáátsové éhnée tujkénú ámúha éllevu o Ááneri mítyane muhtsi méímíjyuuvéhi.
wállóháámɽ ‫ ڟ‬pañe ɽ ‫ڟ‬hnáhó ámúhakye o Áhdurée Tííto ámuháváa panévatúré
úwaabóné kímóhcó ámúhakye pájtyéneri. dííbyeke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvénéllii imíjyúwu
Áronée óvíjyuco múhajchótáwuúrá múhtsidívú wájtsɽ ‫ڟ‬neri éhnííñevu muhtsi
ámúhakye tene kímóvejtsóné ámuha méimíjyúúhií. 14ॸÁábekée muhdú ámuha
meímíjpyetéki. 9ॸÁánéllii ó imíjyúú ̲ľɞʮËֆ͑ľΎәә¡́́Ń͑Ńɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ľ.
tééneri. Árónáa tsá ámúhakyée kímóhcó Tehdu tene íjcyátújɽ ‫ڟ‬jtori múijyú o
tene pájtyéneri o ímijyúúné o néétune. Ó íhjyúváíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Muuráhjáa o
imíjyúú ámúhakyée kímóhcó tene néhdújuco ámuha dííbyeke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéné
pájtyétsihdyu ímí tsíhdyuréjuco ámuha tehdújuco. 15ॸÁánéllii mítyane éhnííñevu
meíjcyáneri. Aane ámuha ámúhakye wájyuube ámuháváa dibye
maáábúcuhíjcyáné ímí Píívyéébe ͑Ń͑ľȍʮɰ̲ľËȍËәʮҡѸΔ͑ľɞ̲ɞĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
ɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. Aanée tsá tééneri ámúhakye meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyánélliíhye. 16ॸTéhdure
o tútávájtsotúne. Muuráhjáa íllure mítyane ó ímíjyuuvé ímí ámúhama
ámúhakye tééneri ó pɽ ‫ڟ‬aabóhi. 10ॸMuurá menáhbévájcatsíiñe o wáájácúneri.
tsáijyu dííbyere Píívyéébe meke ɽ ‫ڟ‬hvejtsó
tsáné kimóóvé meke ipájtye téénetu Pɽ ‫¡ڟ‬ΎʮËҡѸɗ
8
meíllíjkívyéne ímítyú meícyahíjcyáné 1ॸTéhdure ó imíllé ámuha
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne dííbyé icyánejcúvuréjuco táñahbémuke o úúballéné muhdú
mepájtye mewágóóóvétuki. Áánéllii tsá ͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ
̲әӕ˔ɞ̲ΔΔԮľɞʮËֆËΎΎËɰɰ͑ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú múnaa ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeímyeke Píívyéébe
dííbyedítyu. Áánetu ihdyu cáhcújtsotúmé pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáné diityédí ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvénema.
2ॸAame muurá tsaímíyé íjcyame mítyane 12-13ॸÁrónáa tsá ámúhakye o néétu

pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá tsijtye ménahbémuke. 3ॸAane ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábóne bóónétu ílluréjuco
ó waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗҡֆľЙɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáné mepɽ ‫ڟ‬htóveki. Muurá Píívyéébe ímí
ɞʮËֆҡәфΔ͑ľҡӕĀɗɗҡֆŃ˔ŃɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné ɰʮҡѸәËӕ͑ә̲әȍĀӕ̲͑ľɞʮËֆҡѸΎĀә͑ľфɗ
iímíllénélliíhye. 4ॸAamée múhtsikye néé tsaatéké mepɽ ‫ڟ‬aabóne. Tsá meke dibye
téhdure Jerotsaréeri íjcyáné cahcújtso éhnííñevu táúmeítyúne. 14ॸMuurá ámuha
múnáake ditye pɽ ‫ڟ‬áábóne dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ ڟ‬muhtsi mepɽ ‫ڟ‬htótúijyu tsíjtyeke mépɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá
diityé éllevu metsájtyeki. 5ॸÁvyetáa tsá tsáijyu téhdure ámuha mepɽ ‫ڟ‬htónetu ditye
muhtsi meɽ ‫ڟ‬jtsúcunútú ditye tsíjtyeke ̲әȍ˔ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬áábo tsahdúré ímí ámuha
pɽ ‫ڟ‬ááboíñe. Árónáacáhjáa ihdyu muhtsi meíjcyaki. 15ॸMuurá Píívyéébé
meúwaabóné illéébóne Píívyéébe ímillédú ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Mítyane
ícyahíjcyámé dííbyedívuréjuco újcúmema áyánéwu újcúrómedívú
ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeíñema. 6ॸEhdúu Matsedóóniá tsahdúré úújeténe.” Ehdu nééne
ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ̲ә̲͑ŃŃ͑ӕ͑ľ ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ.
imíwu muhtsi meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne Tíítóke
menéé ámúhadítyú tsiiñe dibye dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ ҽɞɞҡΔ˔ľҡѸҡŃҡѸɞ͑ȍ¡ľ͑ә͑ľ
iújcuté ɽ ‫ڟ‬hdée imyéénudu. 7ॸMuurá ámuha 16-17ॸMuurá íñe ámúhadi o íjyácunúdúré
tehdújuco meméénuhíjcyáné íñe Píívyéébe túkévéjtsóneri Tííto ámúhakye
Píívyéébeke meúráávyenéjcu. Aame ɰЙɽ ‫ڟ‬áábóíyóneri ijyácunúhi. Áánéllii
̲ӕȍɞ̲ɞҡŃʮɰʮҡΔфɞʮֆӕËΎ muurá ávyeta imílleebe ámúha éllevu o
meúwáábohíjcyámé múhtsikye wálloóne. Aabe cáhawáá óvíi ámúhakye
méwajyúhi. Ahdícyane óvíi ámuha aahɽ ‫ڟ‬vetéhi. Áánéllii mítyane ó téhdujtsó
meméénuhíjcyadú dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰĀɗ Píívyéébeke.
mépɽ ‫ڟ‬áábójcatsíhi. 18ॸÁábema ó wallóó tsijpi dííbyeke
8ॸÁrónáa ihdyu tsá ámúhakye o náhbénúííbyeke dííbyedítyú cahcújtso
táúhbatúne. Íllure ámúhakye ó múnaa ímí dibye úwaabóné
waajácutsó muhdú ménahbémú néhíjcyáábeke. 19-20ॸÁábeke téhdure
pɽ ‫ڟ‬áábócatsíhijcyáné tehdu ámuha meménúmé mepɽ ‫ڟ‬áábójcatsíñe dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬
tsíjtyeke mepɽ ‫ڟ‬áábónetu mewáájácu Jerotsaréevu muhtsi metsájtyécooca
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍĀɗɗҡֆŃ˔Ń̲ľՓʮֆӕ͑ľ. dibye múhtsikye iñáhbénu tsaímíyé muha
9ॸMuurá tsúúca ámuha méwaajácú teene metsájtye mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunútu
Máavyéjuubée Jetsocríjtó ɽ ‫ڟ‬htsútuube muhtsi menáníiyóne. Aane ímí muha
íjcyároobe mewájyuri ihdícyaabédú meúújetétsóneri Píívyéébeke muha
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé téénej tééveri tsaímíyé maávyéjújtsoki. Áhdure diityéké muha
dííbyema maávyéjuutéki. mepɽ ‫ڟ‬áábóíyóneri meíjyácunúhijcyáné
10ॸÁánéllii ó imíllé ámúhakye o téénetu ditye iwáájácuki. 21ॸÁánéllii muha
úwaabóné éhnííñevu ámuha meúráávye méimíllé tsaímíyé teene metsájtyene ímí
dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰĀɗ̲ľЙɽ ‫ڟ‬áábócatsíhijcyáné Píívyéébe múúhakye ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúki. Árónáa
muhdúhjáa éhné pijcyábari ámuha tsá apáábyéré diibye ímí múúhakye
metújkenúdu. Árónáa tsá múu ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunú ímí muha metsájtyéityúne.
iímíllétúróné pañe pɽ ‫ڟ‬áábotúne. Múu Téhdure muha méimíllé mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímí
pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné iímíllénema. múúhakye ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne.
11ॸAhdícyane óvíi ámuha tsaímíyé 22ॸAane íñe Tíítómútsima ó wallóó
mépɽ ‫ڟ‬áábójcatsí muhdúhjáa tujkénú ménahbe panéváré Píívyéébé icyánéjcú

ámuha meméénudu. wákimyéí tsaímíyé méénuhíjcyáábeke.
319 2æΎфɞɞҡɗΎॷ8–10
Aabe téhdure waajácú ímí ámuha áyánéwu ujcúhi. Áánetu mítyane

meíjcyane. 23ॸAane tsáijyu múúne tsaate bájtsome mítyane ujcúhi. 7ॸAhdícyane
muubá Tííto íjcyane díllóhajchíí múu néé ihdyu óvíi tsáápiitsa mépɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá
ҡЙɰ¡ΎΎ¡ľĀɗ¡ֆľɞʮËֆ͑ľ. Áhdure ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľЙɽ ‫ڟ‬aabóné meímíllénema. Tsá
tsíjtyétsikye ditye díllóhajchíí múu néé meímíllétúné pañe mepɽ ‫ڟ‬áábóítyuróne.
Críjtoke ímí úráávyehíjcyámútsikye ííllé Áhdure tsá tsijtye meke néénélliihyéré
cahcújtso múnaa wálloóne. 24ॸAhdícyane mepɽ ‫ڟ‬áábóítyuróne. Muurá Píívyéébe ímí
óvíi ámuha diityéké mewájyúne méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvé ɰʮҡѸәËӕ͑әɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ̲ľɞ̲ɞ́́Ń͑ľ
ímí ámúhakye muhtsi meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmedi mepɽ ‫ڟ‬áábómeke. 8ॸAabe ihdyu ɽ ‫ڟ‬htsútuube
idyé tsijtye cahcújtso múnaa iímíjyúúve íjcyaabe óvíi meke panévatúré pɽ ‫ڟ‬aabó
teene iwáájácúnema. ɰɰ̲͑ŃȍĀɗҡֆӕɰЙɽ ‫ڟ‬htótu téhdure tsíjtyeke
mepɽ ‫ڟ‬ááboki. 9ॸMuurá dííbyé
æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑Փ¡ֆӕҡ ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
ĀѸɰɰĀѸɰЙɞȍËֆә̲ľɞ͖ľ ‫ڟ‬
ʣdáátsojtéké pɽ ‫ڟ‬áábómedítyú tsá
9
1ॸÁánetu dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ̲ľЙɞȍËֆә͑ľфɗ múijyú tene ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíityúne.
mepɽ ‫ڟ‬áábócatsíhíjcyánéjcutu 10ॸAane muurá íñe dííbyere panéváré
ҡѸȍʮӕËΎ̲әȍ˔ֆľɰɰ͑Ύ͑ŃŃɞҡֆӕфΔ͑ľ. bajtsóháñé píívyétsóne tájpí

2ॸÁrónáa ó waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ meícyahíjcyaabe ámúhakye pɽ ‫ڟ‬ááboó
Acááyá iiñújɽ ‫ ڟ‬cahcújtso múnaa ámúhá wákimyéityu. 11ॸEhdu ámúhakye
meímíllehíjcyaróné mepɽ ‫ڟ‬aabóné tsijtye éhnííñevu panévatúré pɽ ‫ڟ‬áábóiibye
cahcújtso múnáake éhné píjcyábatújuco. tsíjtyeke ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaki. Aane
Ááneri mítyane o ímíjyúúvéne ámúhakye muha meúwaabódújuco
Matsedóóniá iiñújɽ ‫ ڟ‬cahcújtso múnáake ó ámuha ménahbémuke mepɽ ‫ڟ‬áábónéllii
úúballéhi. Aane diityéké imíwu pájtyeme téhdújtsoímyé dííbyeke. 12ॸTsá pevénéré
éhnííñevu ímí pɽ ‫ڟ‬áábócatsíhijcyáhi. 3ॸAane diityéké ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábotú ditye
o nééne íñe ícyooca ó wallóó ЙɰȍҡΔ͑ľҡӕ. Muurá ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábóné
ménahbémuke ditye ámúhakye iñéé hallúvú idyé téhdújtsoímyé Píívyéébeke.
ЙȍʮËȍɞɞ̲ӕȍ̲ľЙɞȍËֆәʮәËΎĀѸɰɰĀѸɰ 13ॸAane diityéké ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábóneri
bañúháñé ámúhadítyú diityéké o méwaajácutsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃæфɞʮҡΎĀɞҡֆә

úúbállehíjcyátuki. 4ॸTsáijyu múúne íjcyáné uwááboju ámuha mecáhcujtsóne.
tsájɽ ‫ڟ‬ubáréi ámuha meújcútúnáa ellévú o Áánéllii Píívyéébeke iávyéjújtsóne
péébema muurá tsaate diitye duurúvahíjcyaímyé pamévakéré ímí
ͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ĀɞҡֆәЙŃȍʮËȍɞɞ ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcyánélliíhye. 14ॸAame
tsaméhjɽ ‫ڟ‬juco menúcójpɽ ‫ڟ‬veíñé tééneri. ámúhakye iwájyúne ámúhá hallúvú
5ॸo͑ŃɰȍĀŃҡәΔɗ̲ɞ́́Ń̲Ń͑ȍ¡Ń̲ә Йɰ¡Δҡә̲Ńɗɞ̲әȍʮҡŃŃԮľфɗĀɗ¡ֆľ
Tíítomu ámúhakye ááhɽ ‫ڟ‬veténé ámúhakye diityéké pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyánélliíhye.
ditye pɽ ‫ڟ‬áábóneri ámuha meúújetétsójúco 15ॸAhdícyane metsu metéhdújtso
múhdúneríhjyáa ámuha diityéké Píívyéébeke ávyetáa méɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ŃɞЙɰфәәԮŃ

mepɽ ‫ڟ‬ááboíñé menéhijcyáne. Ahdícyane ɞʮËֆ͑ŃЙɰ¡ΔˇľҡѸΎËфɞʮҡΎʮҡŃŃԮľфɗĀɗ¡ֆľ
óvíi ámuha méúújetétsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ mééma méénúné hallúvu.
mepɽ ‫ڟ‬aabóné meímíllénema. Tsá idyé
ЬԮΎфΎ̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑˔ľҡә˔ŃԮľʮҡѸΔ͑ľ
muha menééné iijyéveríyé ámuha
10
meméénúítyuróne. 1ॸEhdu íñe ámúhakye ó
6ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕʮ, íllu muurá úwáábohíjcyá ímíñeúvú Críjtóo
tsaate nééhií: Áyánéwu bájtsome meke ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne úwáábohíjcyádu.
Árónáa muurá ó waajácú óhdityu ámuha 12ॸÁrónáa tsá o némeítyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃΎ
múhdurá meíhjyúvahíjcyáne. Muurévá íjcyane eene tsaate íhjyúvahíjcyádu.
ámuha ménehíjcyá ámúhama o Muurá pámé ehnííñevu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɗɞʮËֆ͑ľ
ɞʮËֆËΎΎËɰɰ̲͑әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃҡӕӕ¡ľ ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmeíyómé íllure
tsiélletúré waajácuháámɽ ‫ ڟ‬o cáátúné pañe báñúmeíhijcyáhi. 13ॸÁánéllii tsá múijyú
núhnévétuube ɽ ‫ڟ‬hnáhó ámúhakye o tehdu o íjcyátúneri o
úwáábohíjcyáne. 2ॸAane ámúhakye o mítyájkímyeíítyuróne. Muuráhjáa ihdyu
ááhɽ ‫ڟ‬vetécooca tsá o ímílletú ámuha Píívyéébere oke néhdújuco íñe dííbyé
óhdityu menééne cáhcújtsotúmé íjcyadu o ihjyu o úwáábohíjcyáne. Aabée elle
íjcyane. Ehdu íhjyúvámema ɽ ‫ڟ‬hnáhó Coríítori ó úllejé dííbyere oke
tééneri ó ihjyúvaáhi. 3ॸMuurá ihdyu oo túkévéjtsóneri. 14ॸAane ímichíi ámúhakye
mɽ ‫ڟ‬amúnáajpi. oфΔ͑ҡѸľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰ Críjtodítyú íjcyáné uwááboju o
tatsɽ ‫ڟ‬jparíyé o méénúítyuróne. 4ॸMuurá úúbállétujkénúnéllii ámúhakye ó
Naavéné icyánéjcú ó táhjahíjcyá nehíjcyá ámúhá túkevéjtsoobe o íjcyane.
ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡӕӕ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńɰȍ͑ȍΎΎфɞֆľ. 15ॸÁrónáa tsá o néétu apáábyéré ámúhá
5ॸMuurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa Píívyéébeke túkevéjtsoobe o íjcyane téhdure tsijtye
ɗŃȍĀɰɰԮ́́ŃĀәфŃɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vame imítyájkímyeíñe ámúhakye úwáábohíjcyámé íjcyánáaáca.
óhdityu íhjyúváronéhjɽ ‫ ڟ‬ó táhjahíjcyáhi. Apááñéré ó imíllé ámuha ímíñeúvú
Áámeke ó úwáábohíjcyá Críjtodítyú mecáhcujtsóné Píívyéébé uwááboju dibye
íjcyáné uwááboju ditye icyáhcújtsóne nééné hajchótá ámúhama o íjcyaabe o
iímíbáávyeki. 6ॸAhdícyane tsúúca dííbyeke úwaabóne. 16ॸAabe bóónétu téhdure
ámuha mecáhcujtsójúcóórómedítyú tsaate ҡѸɞËֆΎΎ̲ɞʮɰ̲ә͑˔ŃфŃʮӕËΎΎ
dibye ímillédú íjcyátúmeke ɽ ‫ڟ‬hnáhó ó úwáábotéiñe pajtyété uwááboju. Árónáa
úwááboóhi. ihdyu ó úwáábóteé tsáijyúubái tsaate
7ॸͅӕӕф̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әҡŃфŃľʮЙɗΎ úwáábohíjcyátútsɽ ‫ڟ‬ʮɰ̲ә͑˔ŃфŃʮӕËΎ
íjcyane. Árónáa táɽ ‫ڟ‬jtsaméí tsá ámuha tsíjtyé wákimyéí o cáávácútuki.
mewáájácutúne. Muurá Críjtoéjpí o 17ॸÁáné wákimyéiyi tsaate
íjcyaabe dííbye mémeri ó úwáábohíjcyá imítyájkímyeíñé ímillémé ihdyu óvíi

tsijtye dííbyeéjté méénuhíjcyádu. 8ॸAabe dííbyekéré mítyátsohíjcyáhi. 18ॸÁrónáa
mítyájkímyeítyuubéré dííbyeke ihdyu tsaímíyé tééné wákimyéí méénume
meúráávyénéjcutu ámúhakye ó tsá iiye némeíítyuró ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɗɞʮËֆ͑ľ.
túkévétsohíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núcójpɽ ‫ڟ‬vétuubére. Muurá ihdyu Píívyéébere diityéké
Ááneri tsá ámúhakye o tútávájtsotúne. bóhówajtsó ímí ditye íjcyane.
9ॸEhdu ámúhakye waajácúháámɽ ‫ ڟ‬pañe o
͑ŃŃ͑ľ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɞΎ̲ŃŃ͑әɗҡֆә͑ŃΎ ͅәȍĀӕфҡѸҡľәՓ¡Δ͑ľ

íhjyuváne. 10ॸMuurá ó waajácú tsaate
11
1ॸEhdu íñe ámúhakye o nééne
óhdityu néhijcyáné atéréejpívá o íjcyaabe ihdyu óvíjyuco ehdícyáróné pañe
̲әȍĀɞԮәΎәәʮľҡŃËΎΎËɰɰ̲͑әȍ˔ֆľ mélleebúcunu. 2ॸMuurá ávyeta ámúhadi ó
Ύ͑ŃŃɞҡֆӕӕ¡ľՓʮËәȍ̲ɰфɞֆŃ ijyácunúhijcyá muhdú Píívyéébe méhdi
ámúhama o íhjyúvahíjcyáne. 11ॸÁánéllii íjyácunúdu. Áábekée oke Críjto níwaavé
ámúha éllevu o péécooca ɽ ‫ڟ‬hnáhó ámúhakye o túkévéjtso dibye ímillédú
ámúhakye ó úwááboó muhdú ámuha meíjcya éhne múúne wájpiikyéi
waajácúháámɽ ‫ ڟ‬pañe o néhijcyádu. Áijyu úújétúné badsɽ ‫ڟ‬jcaja ájyu íjcyáiibye
botsíi waajácuímyé óhdityu ímillédú íjcyadu. 3ॸÁánéllii ámúhadi
íhjyúvahíjcyáme. mítyane ó ijyácunú Naavéné ámúhakye
Críjtodítyú mújtátsóíyóneri éhnéhjáa pɽ ‫ڟ‬htotúne. Muurá dííbyere Naavéné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ

Éébáke ííñimyéj tééveri imyéénudu. uwáábóóbedi idíllómeíñe méhdivu
4ॸMuurá Jetsocríjtodítyú íjcyáné bóhówáávehíjcyáhi. 15ॸÁánéllii muurá
uwááboju ámúhakye o úwáábóné úníutu Āɞɞ¡ֆŃɰɰËәԮľ̲ә͑ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮҡľ
tsíhdyuréjuco ámúhakye tsaate méénuhíjcyádú méénuhíjcyáhi. Árone
úwááboróné ímí ámuha ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔĀɗɗҡֆŃ̲͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ.
mélleebúcunúhijcyáhi. Áhdure ámuha
méimíllehíjcyá melléébúcunúné Naavéné ЬԮΎфΎɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞ͖ľ
apííchotu ámúhakye ditye úwaabóné 16ॸÁánetu tsiiñe ámúhakye o néé ámuha
tsúúca Píívyéébé Apííchó ámúhá pañe óhdityu menéétu mééídyu o
íjcyaróme. 5ॸMuurá tsá táehnííñevu ditye íhjyúvahíjcyáne. Ehdu ámuha óhdityu
íjcyatú eene ímí ditye úwaabóné ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsámeíyóné pañe ihdyu óvíjyuco
meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúróme. 6ॸIhdyúhde ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸ ámúhama o íhjyúvahíjcyáné eene tsijtye
eene ditye imíwu ‘cáto’ néétune múhdurá iúwáábóróneri
úwaabódú o úwáábóturóne. Árónáa mítyákímyeíhijcyádú téhdure o
muurá ámuha méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ mítyájkímyeíki. 17ॸÁrónáa tsáháturo tene
íjcyane ámúhakye o úwáábohíjcyáné ímityú Píívyéébeéjpí o íjcyaabe o
panéváré ámúhama o méénuhíjcyánetu. mítyájkímyeíñe. Árónáa íñe muhdú ó
7ॸ‫ͅع‬ɗҡֆ̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әҡŃфŃľʮЙɗ mítyájkímyeí mééídyu o íhjyúváné pañe.
o íjcyánéllii ámúhakye áhdótsótuube 18ॸʣɽ‫ڟ ڟ‬néturó mityá ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬enéré imyéénúróneri
pajtyéteju o úwáábóneri ímityúné o tsaate mítyákímyeíhijcyáhi. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬

méénune? 8ॸMuuráhjáa ihdyu tsijtye muhdú tsá o mítyájkímyeíityú awáá
cahcújtso múnaa oke pɽ ‫ڟ‬áábóne tájpí o Píívyéébé wákimyéí o méénuúbe.
íjcyaabe ámúhakye ó úwáábohíjcyá 19ॸÁánetu idyéjuva ámuha panéváré
áhdótsótuúbe. 9ॸAanée óhdivu mewáájacúmé ¿ɽ ‫ڟ‬veekí máállítsámeíhijcyá

óúúvérónáa tsá ámúhakye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí o iwáájácutúnéré íhjyúvahíjcyámedívu?
pátsáríjcyotúne. Tehdu muucá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí o 20ॸDitye muurá ámúhadi páhduváré
pátsáríjcyóíñejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. Áróóbekée ɽ ‫ڟ‬cúbáhraróné ámuha máaabúcuhíjcyáhi.

ͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰҡӕҡѸ͑Ń͑ȍ¡Ń̲ә Muurá ámúhakye íúníu múnaádú
tsiiñe oke pɽ ‫ڟ‬aabóhi. 10ॸEhdu íñe ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmeke ityáúhbáne ámúhá
Críjtodítyú íjcyáné uwááboju tápañe tsíeméné ihñériyéjuco ditye díllohíjcyáne.
íjcyaabe muhdú o ícyahíjcyáné ó Ááne ámúhakye méénuhíjcyámé
әә¡́́ľŃkËֆɗɗ͖әʮɰ̲ә͑˔ľ. iávyejúúllétúnema. 21ॸÁhdúwu muucá o
11ॸ¿Aanéhaca íñe ámúhakye o wájyútúne méénutúné muhdú núcójpɽ ‫ڟ‬tsó ó
íjcyaabe ehdu ámúhakye ó nehíjcyáhi? ɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. Ϝӕ¡ΔɰȍҡѸәȍɗ. Ároobe
Muurá Píívyéébe waajácú mítyane ihdyu téhdure mééídyu o íhjyúváné pañe
ámúhakye o wájyune. ó mítyájkímyeí eene múhdurá
12ॸAabe o méénuhíjcyádú éhnííñevu ó imyéénúróneri ditye
úwááboó áhdótsótuubére. Áánetu eene o mítyákímyeíhijcyádu. 22ॸMuurá
úwaabódú iúwaabóné néhíjcyarómé tsá mítyákímyeíhijcyámé heeberéómú
pevénéré úwáábóítyuróne. 13ॸMuurá állíu Píívyéébeéjté Aavaráaúvúj
múnaa íjcyame Píívyéébé uwáábojtédí ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɗɞʮËֆ͑ľфɗ. Árónáa
idíllómeíñe pánehjɽ ‫ڟ‬dú méénuhíjcyá muurá téhdure oo diityé múnáajpi.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃæфɞʮҡΔՓ˔ɗ̲ֆŃɗ̲ә͑ 23ॸÁhdure mítyákímyeíhijcyámé Críjtó
méénuhíjcyádu. 14ॸk͑ľľȍĀӕ͑Ń̲ľȍʮɰҡѸ ɰɰËәԮľ̲ә͑ɗɞʮËֆ͑ľфɗ. Muurá téhdure

Āɞɞ¡ֆŃɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗΎɞʮËֆ¡ľĀɗɗҡֆŃ Aréétá tsíjpiikye pícyoobe téhmetsó

ehnííñevu tééné déjúcotu ó tsaatéké técoomí llehówaanévú okéváa
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáhi. Muurá oke ditye iékééveki. 33ॸÁrónáacáa técoomí
iwátsíhcyurónee, icyúvéhoojánurónee, ̲ɰʮËΔҡәË̲ľҡӕЙȍľʮӕ͑ŃŃ͑ľҡӕΎ˔ľ
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáme. o͑ŃȍʮɰҡӕЙɞԮɗʮֆәԮʮӕËΎ tsaate úvérújtsiyi niityétsó áachívújuco.
ΎЙʮҡֆľҡŃ͑ŃĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vetu. 24ॸMuuráhjáa oke Ehdúu téijyu ó pállojcóhi.
39-neva wátsihcyúmé tamúnaa íjcyarómé
imyéénuhíjcyádújuco. Aane ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľЬԮΎфΔ˔ŃәәʮľҡѸΔ͑ľ
12
tsáhojtsɽ ‫ڟ‬ijyúvájuco tehdu oke ditye 1ॸAane tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú oke tene
méénune. 25ॸÁhdure pápihchúúijyúvájuco pɽ ‫ڟ‬áábóítyuró o mítyájkímyeíñe.

oke ditye úméhéiyi wápáajcóne. Áánetu oфΔ̲͑әȍ˔ֆľΔәә¡́́ľŃɰɰ͑ȍʮ
tsáijyúréi néwayúúnevu oke aamúme. nééiyóné Píívyéébe oke úújetsóné
oȍĀӕфŃľЙЙɗȍËȍәәɗʮֆәԮËәәʮәՓ̲ɰ naavédú nééné pañe. 2-3ॸMuuráhjáa ihdyu
óóma pámááveebe tsáijyu nújpácyó pañe oke tsajtyéébé páñétúéhullévú níjkyejɽ ‫ڟ‬vú
ΔɗʮËֆҡѸʮËΎΔʮɰɰ, tsápejcoo, íjcyane. dííbyeéjpí o íjcyáábeke. Aane muurá
26ॸEhdúu úlleebéré o péhíjcyáábeke tsúúca tétsihdyu 14 pijcyábájuco
patyéhijcyáné pahúllevávú nújpácyój pájtyene. Árónáa ihdyu tsá o wáájácutú
Йɰɰ͑ŃԮӕӕ, cómiñévuu, múubárá páneerée tájpííma o péhajchííjyu, íhjyáa
íjcyátútsihvuu, íjcyane. Aabe tsáijyu mityá apááñéré táɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buu pééhií. Tsá o
ápíchó nééróméhjɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ľΔɞËֆȍɞʮËֆ wáájácutúne. Apáábyéré ihdyu Píívyéébe
naní múnaa, tsíjtye múnaa, tamúnaa, waajácúhi. Árónáacáa ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΔ
íjcyáméj pɰɽ ‫ڟ‬ne. Téhdure ó ícyahíjcyá úllejéhi. 4ॸAabée muurá téhulle
cahcújtso múnaa íjcyáturómé tsaímiyéjuco meíjcyáítsihyi o íjcyaabe ó
ménahbémudi díllómeímyéhjɽ ‫ڟ‬j pɰɽ ‫ڟ‬ne. lleebúcunúhijcyá tsaate íhjyuváné
27ॸƄȍĀәӕ͑Ń͑ŃȍʮɰфɗΎɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííbyé ҡѸɗʮֆәӕ¡фŃ̲ľ́́ŃŃ¡ΎȍɞʮËֆҡә͑Ńȍʮɰфɗ.
ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔΎ̲ʮËȍΔɞֆΔ͑Ńȍʮɰфɗ, o Áánetúu oke bóijcyúmé muucá o
ĀΔɞֆΔ͑Ńȍʮɰфɗ, ó ícyahíjcyáhi. Áhdurée úúbállétuki. 5ॸÁáneri o mítyájkímyeíiyóné
tsáijyu cúwátuube tsuucórí ó muurá tsá o ímílletúne. Apááñeríyé ihdyu
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeí o wájyamúúvátuúbe. ó mítyájkímyeíiyá íñe ɽ ‫ڟ‬dátsó o nééróóbej
28ॸAabée tsánejcúvú muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vané tsijtye tééveri Píívyéébe bóhówájtsómeíñeri.
cahcújtso múnaa íjcyáneri o ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé 6ॸÁrónáa tsá pevénéré o
oke múhduúvúrá patyéhijcyáhi. 29ॸMuurá mítyájkímyeíítyuróne. Ó mítyájkímyeíiyá

tsaate ímityúné íjcyáneri ó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎΎ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑ľфɗ. Árónáa
ɽ ‫ڟ‬dáátsóvehíjcyáhi. Áhdure ditye tsá o ímílletú oore o bóhówájtsómeíñe.
ténejcúvú mútátsójcatsíñeri o Óvíi ihdyu o úwaabóné illéébónetu
ɽ ‫ڟ‬dáátsóvérónáa tsátsii tsárí oke mɽ ‫ڟ‬amúnaa waajácú muhdú o
patyéhijcyáne. 30ॸAabe muurá o ícyahíjcyáne. 7ॸMuuráhjáa tééneri o
mítyájkímyeíñé o ímílleca ó ̲ɞҡֆʮ˔ɞ̲ֆľɞɞֆΔ͑ŃɰȍĀŃҡәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľфľ
mítyájkímyeíiyá ɽ ‫ڟ‬dátsó o nééróóbej ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoobe Naavéné oke tútávájtsoobe ó
tééveri Píívyéébe bóhówájtsómeíñeri. ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeí éhne múúne metójáávéneri
31ॸMuurá Máavyéjuube Jetsocríjtój meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeídyu. 8ॸÁánélliihyée
Caaníkyé múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné Píívyéébeke 3-ijyúvá ó táúmeíyá dibye
medúúrúvahíjcyaabe waajácú oke ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóroki. 9ॸÁrónáacáa oke neébe:
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎΎ͑ŃȍɗʮËֆ͑ľ. 32ॸMuuráhjáa “Óvíi uke o pɽ ‫ڟ‬áábóneri ú aabúcúhi.
tsáijyu Damájcori o íjcyácooca ávyéjuube Muurá ehdu ɽ ‫ڟ‬dátsó íjcyámej tééveri ó
bóhówájtsómeí ɽ ‫ڟ‬htsútuube o íjcyane.” pɽ ‫ڟ‬aabó ímítyúné pañévú ámuha

Ehdúu oke dibye néénéllii íñe ɽ ‫ڟ‬dátsó o memújtátuki. Mítyane muurá ámúhakye
nééroobe ó imíjyuhíjcyá tajtyééveri dibye ó wajyú íhya ihdyu oke ámuha
mɽ ‫ڟ‬amúnáake ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎԮӕɗәәʮŃҡѸΎ˔ɗ. mewájyútúrónáaáca.
10ॸAabe íñe ícyooca panévaríyé o 16ॸMuurá ó waajácú tsaate ámuha
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyoobe ó imíjyúúhií. Muurá óhdityu menéhijcyáné íllurévá o állíñe

Críjtoke o cáhcújtsóné hallútú óhdi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ámúhakye o íjyévéjtsotúné o
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhráábeke nehníwu néhíjcyároobe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallúvúrá o
úhbahíjcyáhi. k¡ľЙ͑ŃԮҡәфŃΔЙɰȍҡΔȍɗ. dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬vahíjcyáne. 17ॸ¿Acáa íllure
Ehdu panévari o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñeri o ámúhakye o állíñe ó wallóó tsaatéké
ɽ ‫ڟ‬htsunúroobe Críjtodívú ó ámúha éllevu? 18ॸ¿Mityá téijyúu
cátsɽ ‫ڟ‬páávehíjcyá o ɽ ‫ڟ‬htsútúúveki. ámúhakye álliibye Tíítoó? Áánerá
tsahdúré muhtsi dííbyema
æΎфɞɞҡΔËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑Āɗ méijyácunúhijcyá ámúhakye
ЬԮΎфΎɞʮֆËӕ͑ә͑ľ mepɽ ‫ڟ‬áábóíyóneri. Áánélliihyée dííbyeke o
11ॸÁroobée ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ŃŃɞĀֆӕΎ néé tsijpi ménáhbema dityétsí ámúhakye
íhjyúváné pañe ó mítyájkímyeíhi. iááhɽ ‫ڟ‬vetéki.
o̲ӕȍΎ˔ľ̲ɞҡֆʮҡѸΎҡә̲ŃҡѸɞʮҡֆŃȍʮɰ˔ŃфŃ 19ॸo̲ӕȍӕ¡̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә̲ӕȍΎ˔ľ
maávyéjútsohíjcyánéllii oore ó mewájyukíyé ehdu ámúhakye o

bóhówájtsómeíhi. Árome ámuha néhijcyáne. Muurá Píívyéébe waajácú
maávyéjújtsorómé íñe oke ámuha Críjto mémeri ámúhakye muha mepɽ ‫ڟ‬áábo
̲ľŃȍĀɰɰԮ́́ľȍɞʮËֆ¡Ńľȍ͑ɞɞ͖ľԮӕҡѸ ehdu ámúhakye o néhijcyáne. Aane
íjcyatúne. 12ॸͅӕӕфȍʮ̲әȍʮЙɰɰ͑ľ muurá ámúhakye táñahbémuke
uwáábori o íjcyaabe panévaríyé o éhnííñevu ó pɽ ‫ڟ‬ááboó dííbyeke ámuha ímí
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyonéhjɽ ‫ ڟ‬ó aabúcuhíjcyáhi. meúráávyeki. 20ॸMuurá tsá ímí oke tene
oɗʮֆәӕЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰ pájtyéítyuró ámúhakye o ááhɽ ‫ڟ‬vetéébé
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬o méénúneri ó múhdurá ámuha meíjcyánáa o úújeténe.
bóhówájtsómeí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń Áhdure tsá ámúhakye ímí tene
uwááboobe o íjcyane. 13ॸÁroobée tsá pátyéítyuró tééné hallútú ámúhakye o
ámúhakye tsíeméné o táúmeíñeri o nééneé. Áánéllii ó ijyácunúhijcyá ámuha
íjyévéjtsotú tsíjtyekée o méénudu. meúhbájcatsíítyúróneri, ámuha
k͑Ńӕ¡̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә̲әȍ˔ֆŃľ menómíutáávájcatsíítyúróneri. Áhdure ó
ΎŃȍĀɰɰԮ́́Ń͑ľɰɰ͑Ύҡә̲ľɞҡֆә͑ľ. Árone ijyácunúhijcyá iiye tsaate ímí
ihdyu óvíjyacóóne. iíjcyáíyóneri tsúúrámeíítyúróneri, ámuha
14ॸAabe ícyooca tsiiñe ó íjcyátsíiivyé maálliúúnújcatsíítyúróneri, ámuha
tsúúca pápihchúúijyúvájuco ámúhakye o memítyájkímyeíítyúróneri. Tehdu ámuha
ááhɽ ‫ڟ‬vetéki. Aabe tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ámúhakye o medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñé nɽ ‫ڟ‬jcaúvú ámuha
íjyévéjtsóityúne. Tehdu ámúhakye mewáchájánújcatsííyónéllii ihdyu
dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰ˔ľ͑ŃȍËΎҡŃŃ¡ŃΎЙŃŃɞ͖ľʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. ámúhadi ó ijyácunúhijcyáhi. 21ॸAane
Íllure ihdyu ámúhakye o pɽ ‫ڟ‬áábo ó peé ҡѸɗʮֆӕ̲әә͑ľҡŃ͑ľȍʮɰ̲ӕȍ
éhne múúne tééne tájpí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľɞʮËֆɞ͖Ń meɽ ‫ڟ‬hvejtsótúnáa ámúhakye o
cáánímutsi méénudu. Tsá muurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľ ááhɽ ‫ڟ‬vetéhajchíí muurá Píívyéébé
wákímyeíítyuró cáánímutsi tééne tájpí ә̲ɰՓԮә˔ɞ̲ΔȍËΔΎ˔ľҡľ͑ľЙʮҡֆŃ͑ľфɗΔ
íjcyaíñe. 15ॸAane ihdyu óvíi o núcójpɽ ‫ڟ‬veéhi. Muurá ámuha ímíñejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné pañe ámúhakye ó ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲̲ľĀΔ̲ËΔËҡѸɞȍɗʮËֆ͑Ń
tsá meɽ ‫ڟ‬hvejtsópityúne. oȍĀӕфľҡѸɞ͖ľȍʮɰ íhya mityá ícyooca tsúúca ámuha

panéváré ímityúné ámuha méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľŃʮЙɞΎɞʮËֆ͑ľ
méméénuhíjcyáhi. eene állíu múnáájpidi oke ámuha
medíllohíjcyáme. 7ॸMuurá Píívyéébeke
ЬԮΎфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ Йɰ¡ΔΔҡә̲ľɞȍɗʮËֆ̲әȍȍ́́әԮә
13
1ॸMuurá pápihchúúijyúvájuco ímityúné ámuha meíjcyátuki. Aane tsá
ámúhakye o ááhɽ ‫ڟ‬vetéiñe. Áijyu teene o méénuhíjcyatú mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímí
eene ímítyú ícyahíjcyámé hallúvú oke ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúki. Muurá oke ditye
míítyétsíuba, pápihchúúmeváuba, múhdurá ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúroobe ó imíllehíjcyá
úúbálléhajchíí tehdújúcooi teéne. ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ. 8ॸAabe tsá
2ॸMuuráhjáa éíjyu ámúhakye o ‫ڟ‬
múijyú állíuri o íhjyúvatúne. ʣ̲ɰ͑ľфɞֆŃ
ááhɽ ‫ڟ‬véjeebe tsúúca ɽ ‫ڟ‬hnáhó ámúhakye ó ó ihjyúváhi. 9ॸÁánéllii íllure ó
úwaabó pámeere ímityúné ɗ̲ɞʮֆӕȍɞʮËֆΎ˔ľĀɗҡֆľŃȍĀɰɰԮ́́ŃфΎΔ¡ľ.
méénuhíjcyámeke. Aane íñe tsiiñe Ehdu oke ditye ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúroobe ámúhakye
piéhdúré tsíhyullétú ámúhakye ó ó pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá ímí ámuha Píívyéébeke
úwaabóhi. Aabe ícyooca ámúhakye o mecáhcújtsoki. o̲әȍȍ́́әԮәЙɰ¡ΔΔ
ááhɽ ‫ڟ‬vetéébé tsaate páhdure néémedi táúmeíhijcyá ímí dííbyeke ámuha
tsáhájuco o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéityúne. 3ॸÁijyu ámuha mecáhcújtsoki. 10ॸEhdu íñe ó caatúnú
méwaajácuú muhdú tajtyééveri Críjto ámuha meímíbáávye ámúhakye o
íhjyúvahíjcyáné ámuha ááhɽ ‫ڟ‬vetécooca ɽ ‫ڟ‬hnáhó ámúhakye o
mewáájácúíyóneri meíjyácunúhijcyáne. úwáábótuki. Píívyéébée muurá
Dibye tajtyééveri nééne álliu íjcyátúnéllii ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎԮӕΎ˔ľʮËәĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
ɗ̲ɞ́́ľľ¡ľ̲ӕȍĀәĀɞɞ¡ֆŃɰȍҡѸәҡәɞʮËֆ͑ľ meúráávyénéjcutu ámúhakye o pɽ ‫ڟ‬ááboki.
ámuha mewáájacúne. 4ॸDííbyekée ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń Tsáháa téénevu oke dibye ájcutú
páwachékevu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsómé átérééjpidi ámúhakye o tútávájtsoki.
idíllónema. Áróóbekée Píívyéébe 11ॸAane óvíi ámuha táñahbémú ímí
ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎфɗ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoobe ijcyá ícyooca meíjcyame métsúúrámeí Píívyéébema

ɽ ‫ڟ‬htsútuubéréjuco. Aane dííbyekée ámuha tsaímíyé meíjcyáíyóneri. Aane
pájtyedu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane tsáijyu ó óvíi dííbyeréjuco ámúhakye iwájyudu
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáhi. Árónáa dííbyedívú íjcyaabe pɽ ‫ڟ‬aabóné tsaímíyé ámuha
o cátsɽ ‫ڟ‬páávehíjcyánéllii oke meíjcyaki. 12ॸÁánéllii ámúhakye o néé
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe téhdure ámúhakye o ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ
pɽ ‫ڟ‬ááboki. medúúrúvájcatsíki. 13ॸTéhdure pámeere
5ॸAane cáhawáá ihdyu ámuháyé íílle íjcyame ménahbémú ámúhakye
ímíñeúvú méɽ ‫ڟ‬jtsaméij. ¿A ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәË duurúváhi.
ímí ámuha mécáhcujtsó Píívyéébeke? ¿A 14ॸAhdícyane ihdyu óvíi Píívyéébe
ámuha méwaajácurá Jetsocríjtó pámeekéré iwájyudu íjcyaabe

paíjyuváré ámúhama íjcyane? ¿Mityá Jetsocríjtoj tééveri Íapííchó mépañévú
íllure ámuha maállíñe ménehíjcyá ipícyóóneri meke tehméhi. Áyu
dííbyeéjté ámuha meíjcyanej? 6ॸÁrónáa tehdújuco.
GÁÁRATA
ǾфҡѸɗфɞɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
imújtátsóroki. 8ॸEhdu úwáábohíjcyámé

ġӕӕфәԮʮӕ hallúrí apíchó teéne. Muurá o íjcyároobe
1
1ॸOo Páávoro o íjcyáábekée Píívyéébe tsɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔфɞֆŃΎәՓ¡ΎËҡŃȍĀӕфľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ
oke picyóó uwáábóóbedívú óhdi ɽ ‫ڟ‬cúbáhráiyáhi. oȍĀӕфľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
Jetsocríjtoke ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóóbej tééveri. múnáajpi íjcyáróóbedi ɽ ‫ڟ‬cúbáhráíyoobe
Tsáháa mɽ ‫ڟ‬amúnaa oke pícyootú téénevu. tehdu dibye méénuca. 9ॸAanée tsúúca
2ॸk¡ľɞ͖ľɞɞ́́ľΔΔ̲ɞʮËֆ̲ľ̲ɞȍֆ̲ɰ éíjyu ámúhakye o úúbálleróné íñe tsiiñe
ΔËҡә͑әľ́́ľǾфҡѸɗɗɗ͖әʮɰфɗ̲ӕȍ ó úúballé tsaate Críjtodítyú íjcyáné
cahcújtso múnaa meíjcyáme éllevu. uwááboju tsɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔфɞֆŃәՓ¡ΔȍʮËȍɞɞ
3ॸÁámeke óvíi ámúhakye Méécááni Píívyéébe diityédí ɽ ‫ڟ‬cúbáhraíñe.
Píívyéébe pɽ ‫ڟ‬aabó Máavyéjuube 10ॸEhdu íñe ámúhakye o nééne
Jetsocríjtoj tééveri ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɞ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa ímí oke

meíjcyaki. 4ॸMuuráhjáa dibye ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúrokíyé o íhjyúvahíjcyáne.
ímillédújuco mewájyuri Jetsocríjtó Píívyéébere ihdyu óhdivu
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑Ńɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬imítyú meke tújkevéélléneríjyuco o tsúúrámeíhijcyáne.
mújtatsójúcóórónetu meke ipájtyetétsoki. Muurá mɽ ‫ڟ‬amúnáamáyé tsaímíyé o íjcyane
5ॸÁánéllii metsu dííbyeke maávyéjújtso Ύɞ̲ɞ́́ľËҡѸæфɞʮҡΔɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗΎ
múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. Ehdu teéne. íjcyáítyuróne.
ҽѸҡѸɗɗ͖ľɞʮËֆҡә̲ľ˔ľ ЬԮΎфΎӕՓ¡ΎΎ¡ľɞʮËֆ͑ľ

ЙʮҡֆľҡŃҡѸΔɞֆΔ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ 11ॸAane
ihdyu ó imíllé ámuha
6ॸÁrónáa múhdurá oke pajtyéné táñahbémú mewáájacúné íñe dííbyé
Píívyéébeke ámuha mecáhcújtsónetu uwááboju mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí íjcyatúné o
tsíhdyuréjuco meɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe. Ááneráhjáa úwáábohíjcyáne. 12ॸTsáháa múha oke
tsúúca ámuha ímí mécáhcujtsó mekée úwáábotú teéne. Dííbyerée ihdyu páñetu
iwájyúne Críjtoj tééveri mééma dibye Jetsocríjtó óhdivu bóhówajtsóné íñe ó
méénune. Ááné mutsííenéréjuco ámuha úwáábohíjcyáhi.
tsɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔʮɰфɞֆŃ̲ľәՓ¡ΔËҡѸɞȍɗʮËֆ͑ľ. 13-14ॸMuurá ámuha méwaajácú
7ॸÁánerá tsá tsiiñe íjcyatú meke muhdúhjáa tujkénú o dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyáné
pájtyetétsóíyóné uwááboju. Íllure tamúnaa múhdurá Píívyéébeke
ámúhakye tsaate iállíñe tsɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔʮɰфɞֆŃ úráávyehíjcyajɽ ‫ڟ‬jtó o úráávyéijyu. ҽŃʮɰʮҡΔΎ
iúwáábóneri máváríchohíjcyá Críjtodítyú ávyéta ímí ó waajácú tsijtye
íjcyáné uwáábójutu ámúhakye tátyujkévéejte íjcyárómé ehnííñevu.
325
Ǿфҡॷ1ٍॷ2 326
Aabée téijyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃȍËæфɞʮҡΔ 2ॸÁámútsimáa o péé téhullévú Píívyéébere

cahcújtso múnaa íjcyámedi ó oke túkévéjtsóneri. Áijyúu tsamééré
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyá dityéváa téénetu técoomí cahcújtso múnáá túkevéjtsojte
ɰɽ ‫ڟ‬hvetéroki. 15ॸÁrónáacáhjáa ihdyu píhcyáávémeke ó úúballé íñe ámuha
pámeeke iwájyudu íjcyaabe Píívyéébe jodíómú íjcyátúrómeke o
tsúúcajátújuco ói o tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeítyúné úwáábohíjcyánetu muhdú oke ditye
ɰȍĀŃʮӕËΎΎ˔ľɗәʮËӕɞ͖ŃՓ¡ֆӕʮҡѸΔ͑ľ. iñéékií. 3ॸÁrónáacáa oke nééme tehdújuco
16ॸAabée oke waajácutsó Ílli o úwáábohíjcyáne. k̲ŃľҡѸɰɰ͑͑ŃŃҡӕ
Jetsocríjtodívú dííbyedítyú íjcyáné Tííto óóma íjcyaabe
uwáábojúvú ámúhakye jodíómú kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeítyúnetu. Tsáháa dibye
íjcyátúrómeke o wáájácútsoki. Ááneríi tsá kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeítyú jodíómuube
múúmá o íhjyúvatúne. 17ॸMuuráhjáa iíjcyátúnélliíhye. 4ॸÁrónáacáa ijcyámé
Jerotsaréeri dííbyé uwáábo múnaa tsaate íllure iállíñe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃĀә̲әәȍ˔ֆľ
ҡɰȍĀŃʮӕËΎɞʮËֆфΔ̲ľŃ́́ľԮӕҡѸΎЙŃŃҡӕ náhbévahíjcyáme. Aamée imíllé Críjtoéjté
diityémá tééneri o íhjyúvaki. Aráábiá muha meíjcyame tééné taúhbaju
ɗɗ͖әʮɰԮәфŃľΎЙŃŃ¡ľҡŃȍӕ́́ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá meméénújúcóótúmeke tsiiñe múúhakye
píívyétútsihyi o ícyahíjcyátsihdyu tsiiñe ó téénevu ɰɽ ‫ڟ‬búwajtsóne. 5ॸÁróneríi tsá muha
oomí Damájcovu. meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetú Críjtodítyú íjcyáné uwááboju
18ॸÁtsihdyúu botsíi Jerotsaréevu tsiiñe mecáhcújtsóneríyé mepájtyeténetu
ЙЙɗȍËȍәәЙɗʮËֆ¡ҡӕΎՓʮҡѸɰɰ¡ľΎЙŃŃ ámúhakye muha memújtátsótuki.
Péédoró éllevu dííbyema o íhjyúvaki. 6ॸAamée táehnííñevu íjcyarómé
Áábemáa técoomíyí ó ijcyá 15 coojɽ ‫ڟ‬va. túkevéjtsojte tsá oke béhné uwáábó
19ॸÁijyúu tsá tsijtye Jetsóó uwáábó téénetu méénutúne. Árónáa tsá o
̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ̲ľ˔ľΎʮҡֆә̲ɰҡә͑ľ. íjyácunútú ditye táehnííñevu íjcyáneri.
Apáábyekérée ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬íñahbe Jacóóboke. Muurá Píívyéébe tsahdúré meke
20-21ॸÁtsihdyúu o péé Tsííriámá Tsiríítsiá ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúhi. 7-8ॸk̲Ńľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑ә
ɗ͖әʮɰɰËәԮӕ. Ehdu íñe ámúha éllevu o Péédorókée tamúnaa jodíómú
cáátúnúné pañe o nééne Píívyéébe uwáábóóbedívú ipícyohdu téhdure oke
waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎɞʮËֆ͑ľ̲әȍ˔ֆľΎ Píívyéébe pícyoone ámuha jodíómú
úúballéne. 22ॸÁábekée oke tsúúca téhullé íjcyátúrómé uwááboobe o íjcyaki.
múnaa waajácúhi. Áánetúikyée tsá Jodéá 9ॸAanée páñétúejte Péédoroo, Jóóaá,
ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑Ύ˔ľ Jacóóboo, íjcyame ímí ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne

wáájácutúne. 23ॸApááñéreváa múhtsikye Benabéema mítyane
lléébohíjcyámé tsaate óhdityu néhijcyáne: dúúrúvaméré néé muhtsi tééné wákimyéí
“Éhnée éíjyu Críjtoke mecáhcújtsóné meméénu jodíómú íjcyátúmé pañe
hallútú ávyétá ɽ ‫ڟ‬cubáhrá méhdi téhdure tamúnáá pañe tééné wákimyéí
méénuhíjcyaabévá muhdú ícyooca teene ditye méénúné tujkéveri. 10ॸÁánemáa
úwááboobéré pehíjcyáhi.” 24ॸEhdúváa múhtsikye nééme muhtsi mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcya
tsaate óhdityu néhijcyáné illéébóne ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ. k͑Ńľɞ̲ɞΔɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ.
mítyane Píívyéébeke duurúvahíjcyáme.
ЬŃŃĀΎфΔ˔ŃЬԮΎфΎәȍ¡͑ľ
ЬԮΎфΔ˔ŃӕՓ¡ΎʮҡľՓʮËә͑ľ 11ॸÁrónáacáa Péédoróké Ajtiokííavu ó
2
1ॸÁtsihdyúu tsúúca 14 píjcyá pájtyéné ҡѸɰʮЙʮәәĀɗ¡ֆľ̲әȍĀӕфɞʮËֆ͑Ńȍ́́әҡӕ.
boone tsiiñe Jerotsaréevu o péébema 12ॸMuuráhjáa ámúha múnaa jodíómú
Benabéemútsí Tíítóma pééhií. íjcyátúmema dibye májchórónáa tsaate

327 Ǿфҡॷ2ٍॷ3
múúha múnaa Jacóóbo hájkímú ɽ ‫ڟ‬hdééné Píívyéébé Hajchíi tawájyuri dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke
taúhbaju úráávyehíjcyámé técoomívú o cáhcújtsoobe oke túkévéjtsóné pañe.
wájtsɽ ‫ڟ‬medítyú waabe diityédí 21ॸAane tsá múijyú o ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóítyuró mekée
iíllityénema. 13ॸÁábedítyúu ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váne tsijtye ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne mééma dibye méénune.

tamúnaa tsúúca cahcújtso múnaa Muuráhjáa teene taúhbaju néhdu
íjcyarómé téhdure wááhií. Áhdurée meíjcyánej tééveríyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ̲ľ˔ľ
táñahbéébé Benabéé diityédítyú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váne dibye dílloca Críjto dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ŃҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú
wááhií. 14ॸEhdúu tsúúca cahcújtso múnaa meke pɽ ‫ڟ‬áábóítyuróne.
íjcyarómé dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíñé hallútú
Péédoróké pámeere pihcyááve múnááj æфɞʮҡΎфľ̲ľ˔ľЙʮҡֆľҡŃҡѸΔ͑ľ
3
Йɰɰ͑ŃԮәΎ͑ŃŃȍɗɞ: “Muúbej, uu muurá 1ॸ¡Áyu ámuúha Gááratá cahcújtso
jodíómuube u íjcyároobée tsúúca ú múnaaj! ¿Múamíi ámúhakye
ɽ ‫ڟ‬hvejtsó ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbaju u tútávajtsómé tsáhájuco ímí ámuha
úráávyehíjcyáne. Aabe ¿ɽ ‫ڟ‬veekí téénevu ú meúráávyetú Jetsocríjtóo mewájyuri
táúhbahíjcyá memúnaa íjcyátúmeke páwachékevu dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑Ń
teene u úráávyécóóbejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari?” Ehdúu o mecáhcújtsóneríyé mepájtyeténé
néé Péédoróke. ámúhakye o úwaabóne? Ááneráhjáa
tsúúca ámuha ímí méúraavyé tééné
ͅľËȍËәʮҡѸΔ͑ľфɞֆŃ̲ľЙʮҡֆľҡŃ͑ľ
uwááboju. 2ॸ¿Acáa tsá Píívyéébé Apííchó
15-16ॸMuurá muha jodíómú páñétúejte ámúhá pañévú úcáávetú teene ámuha
Píívyéébeéjté meíjcyame tsúúca mecáhcújtsóijyu? ¿Mityá ítyaúhbajúrée
méwaajácú Moitséeúvuj tééveríi múúhá ámuha meúráávyénéllii ámúhá pañévú
ɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľĀɗ¡ֆľʮËә͑Ńҡәȍ¡ʮӕ ‫ڟ‬
úcaavéne? Áyu cána oke menej. 3ॸ¿ʣveekí
muha meúráávyeróné múúhakye ayájú allíúrá ámuha menééme múhdurá
pájtyetétsóítyuróne. Apááñéré ihdyu médárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeí tsúúcajáa Píívyéébé
Jetsocríjtóo mewájyuri dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑Ń Apííchó túkevéjtsó pañe ámuha
paméváré mecáhcújtsómeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ meíjcyame? ‫ع‬kË̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә
dílloóbe. ̲әȍɰȍ͑ȍΎΎфɞֆŃҡѸɞ̲ɞֆŃĀɞɞ¡ֆľ̲
17ॸAane dííbyej tééveri Píívyéébema ámuha meíjcyáiyóne? 4ॸ¿Muhdú
meímíbáávyéíyóneri bañúháñé ámuha tééné hallútú
metsúúrámeíhijcyámé méwaajácú meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáné ɽ ‫ڟ‬veekí
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɗҡֆә̲Ń̲ľɞʮËֆ͑ľ. méɽ ‫ڟ‬hvejtsóhi? 5ॸ¿Mityá ámuha
¿Áánélliihyéhaca Críjto nééjuríyé ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńҡәȍ¡ʮӕ͑ŃȍĀӕ
ímityúmé méicyahíjcyáhi? Tsáhaá. Tsá meíjcyánéllii dibye mééma
tehdu tene néétune. 18-19ॸMuurá teene méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬méénuhíjcyáne?
taúhbaju o úráávyéroobe tsá Píívyéébema Muurá ihdyu Críjtoke mecáhcújtsómé
ímí o íjcyáítyuróne. Áánéllii ténejcútú ó pañévú Íapííchó ipícyóónej tééveríyé
ijcyá dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebédú teene o ̲ŃŃ̲̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ¡ľҡŃ͑ľȍʮɰ.
úraavyéjúcóótúnélliíhye. Aabe ihdyu 6ॸMuuráhjáa Aavaráaúvú ímí dííbyeke
ícyooca ó tsúúrámeíhijcyá muhdú Críjtoj cáhcújtsónéllii ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗĀɞ́́ΎΎ¡ľ

tééveri tsaímíyé Píívyéébema o dííbyeke. 7ॸÁánéllii ímí Píívyéébeke
íjcyáíyóneri. Muurá o ɽ ‫ڟ‬hvejtsójúcooróné mecáhcujtsómé dííbyeúvúj
tsiiñe o úráávyéhajchíí oore ó ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ŃɗʮËֆȍɗ.
tútávájtsáméiíhi. 20ॸÁánéllii tsá o ímillédú 8ॸTsúúcajátújucóhjáa muurá mee pámeere
o íjcyájúcootúne. Ícyooca ó ijcyá ámuha jodíómú meíjcyátúrómema

Ǿфҡॷ3 328
tsaímíyé dííbyema meíjcyaíñé Píívyéébe Aavaráaúvuke néé dííbyéj

Aavaráaúvuke dibye íllu nééneé: “Ímí ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľĀɞҡֆәҡѸЙɗɗ˔ֆľ
oke u cáhcújtsónéllii dijtyééveri pámeere ipícyooíñé mɽ ‫ڟ‬amúnáake
ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ˔ľΔЙɽ ‫ڟ‬ááboóhi.” Ehdúhjáa pájtyetétsóííbyeke. Tsáháhjáa dibye
neebe Aavaráaúvuke. 9ॸAane muurá ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃҡӕЙɞԮ̲ľԮ˔Ń
téhdure Jetsocríjtoke mecáhcújtsómeke ipícyooíñe. Neebéhjáa tsáápiikyéré
pɽ ‫¡ڟ‬ΎΎ¡ľĀɞɞ¡ֆľ˔ŃľɰЙɽ ‫ڟ‬aabódu. ipícyooíñé Jetsocríjtoke. 17ॸMuuráhjáa
10ॸÁánetu eene taúhbaju iúráávyéneríyé dííbyeúvuke Píívyéébe ipítyájcóné boone
ipájtyetéiyóné ɽ ‫ڟ‬tsúcunúhíjcyámé hallúrí 430 pijcyábatu ítyaúhbajúvú jodíómuke
ápíchó teéne. Muurá Píívyéébé ajcú Moitséeúvuj tééveri. Árónáacáa tsá
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Píívyéébé tééné hallúhcuri dibyée Aavaráaúvuke
taúhbaju múhdurá úráávyehíjcyámé pítyajcóné wáájácúratúné íjcyatúne.
hallúrí ápíchó teéne.” 11ॸAane muurá 18ॸMuuráhjáa teene taúhbaju
méwaajácú teene taúhbaju néhdu meúráávyéneríyé mepájtyetécá álliúreíyó

iíjcyáíyóneri tsúúrámeíyómé tehdu teene dííbyeúvukée Píívyéébe pítyajcóne.
íjcyátúmeke Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ Árónáacáa muurá dííbyeke iñéhdújuco
díllóityúne. Íllu tsiiñe nééne dííbyé dibye méénune.
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ: “Píívyéébeke ímí 19ॸ¿Aanée ɽ ‫ڟ‬veenévúrá ájcuube teene
cáhcújtsómeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɗ¡ֆľĀɞ́́Ύ̲ľ taúhbajúvú meke tene

pájtyéteéhi.” 12ॸÁrónáa teene taúhbájutu ipájtyetétsokíjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? Muuráhjáa ihdyu
Píívyéébée Moitséeúvuj tééveri meke ҡľľ͑ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮҡŃŃԮľфɗЙɞËֆΎΎ¡ľ
iájcúnetu neeráhi: “Páneere taúhbajúúné mewáájácu múhdurá meícyahíjcyáné
néhdu tsaímíyé íjcyame ihdyu Jetsocríjtói bóhówáávétúné hajchóta.
pájtyetéiyáhi.” 20ॸÁrónáacáa tsá tehdu Píívyéébe
13ॸÁrónáacáa tehdu meíjcyátúné Aavaráaúvuke tsíjtyej tééveri
déjúcotu méhdi dibye ɽ ‫ڟ‬cúbáhráíyóné pítyájcotúne. Muuráhjáa ihdyu ávyeta
ɰȍĀŃҡәҡѸәәËæфɞʮҡΎ̲ľ˔ľɗՓʮֆә͑ľ dííbyere dííbyeúvuma ihjyúváhi.
pájtyetétsóhi. Muurá dííbyé
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Ímityúmé ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńҡәȍ¡ʮӕ
átéréejtéké cáámetu úmáhájcutu 21ॸ¿Áánélliihyéhaca Moitséeúvuj
picyóóme.” 14ॸAhdújucóhjáa muurá tééveríi dibye meke ítyaúhbajúvú ájcune
Píívyéébe Críjtoj tééveri pámeekéré tútávajtsó dibyée mééma imyéénuíñé
pɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ŃʮΎĀɞΔ̲әɞʮËֆҡәфΔ̲Ńȍʮɰ̲ nééneé? Tsáhaá. Muuráhjáa tene néhdu
Aavaráaúvukée iñéhdújuco. Áhdure meíjcyáneríyé mepájtyetécá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ
Críjto pámeere dííbyeke cáhcújtsómeke meke díllóíyoobe teene meúráávyémeke.
ájcuú Íapííchotu ípyée iñéhdújuco. Aacáa tsá mepájtyetéiñe tsɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔфɗֆŃʮӕËΎ
dibye méénúítyuróne. 22ॸÁrónáa muurá
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľkԮфәԮӕ˔ľЙɞҡֆʮËΔ͑ľ Āɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľɞ̲ɞҡֆә͑Ń
15ॸAanecáhawáá ámuha táñahbémuke o pañe meíjcyame Jetsocríjtoke
néé muhdú maállítyu meméénune. mecáhcújtsómeke dibye pájtyetétsoíñe.
Muurá tsaatémá tsáné wákimyéí 23-24ॸMuuráhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃŃȍ͑ľ̲әә͑ľ
̲ľ̲ŃŃ͑ӕҡŃŃ͑ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ ҡѸɰɰ̲Ń˔Ń̲ľҡә˔ŃԮľʮҡѸΔĀәҡәȍ¡ʮӕ̲ľ˔ľ

memémé mecáátúnúné boone tsáhájuco túkévéjtsóné pañe méícyahíjcyá
múha tsíhdyuréjuco meɽ ‫ڟ‬jtsaméí Jetsocríjtói méhdivu bóhówáávétúné
cápáyoácóítyuróne. 16ॸAhdúhjáa muurá ɰȍĀľ. Aabée méhdivu bóhówáávéébeke
329 Ǿфҡॷ3ٍॷ4
mecáhcújtsómeke bótsíi Píívyéébe ibóhówaúcunú mépañévú pícyoobe

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɗ́́Δȍɗ. 25ॸAame ícyooca Íapííchó Íllij tééveri. Áánere muurá meke
tsáhájuco taúhbájú túkevéjtsó pañe túkévéjtsóneri dííbyeke mecáánivámé
meíjcyájúcootúne. 26ॸÍcyooca méijcyá ménehíjcyáhi: “Llihíyo múúháj Caánij.”
Píívyéébej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meréjuco pámeere Críjtoke 7ॸAane ícyooca dííbyej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé meíjcyámé
mecáhcujtsóme. 27ॸMuuráhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ȍ́́әфɞҡѸȍʮӕËΎɰɰ͑ɞʮËֆҡә͑ľ. Áánéllii

dííbyeéjté meíjcyáné uubállé meke ájcúiibye íavyéjuvu Jetsocríjtoke
metsójtsótsámeímyé méijcyá mecáhcújtsónej tééveri.
dííbyedúréjuco. 28ॸÁánéllii tsá
menééítyuró tsíjtyere jodíómú íjcyane. æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ĀɗЬԮΎфΎɞʮֆËӕ͑ә͑ľ
Téhdure tsá menééítyuró tsíjtyere 8ॸMuuráhjáa ihdyu éíjyu ámuha
gríéégómú íjcyane. Áhdure tsá menééityú Píívyéébeke mewáájácútúnéllii

tsaate ímí íjcyánáa tsaate tsíjtyé hójtsɽ ‫ڟ‬ ihdícyanéhjɽ ‫ ڟ‬mecáániváné
pañe íjcyane. Muurá ihdyu pámeere méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáhi. 9ॸÁánetu ícyooca tsúúca
tsííñé mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞʮËֆфΔ̲Ńȍʮɰ̲ ámúhakye dibye wáájacúmé ámuha
wajpíímuma waalléémú méijcyá méijcyá dííbyeéjte. Árónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí
tsamééré Críjtoéjte. 29ॸEhdu paméváré ámuha méimíllé tsiiñe ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbaju
dííbyeéjté meíjcyame méijcyá meúraavyéne? ¿Mityá ámuha méimíllé
kԮфәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ. Áánélli tsiiñe tééné pañe meíjcyane? 10ॸMuurá
téhdure méwáábyuta teene dííbyekée ̲ӕȍɗ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әЙɞľľ͑ľҡŃ͑ľԮ
Píívyéébe iájcuíñé nééneé. pijcyábádú, ténuhbávadú, kéjcoojɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬
4
1ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕʮ, muurá ámuha Píívyéébeke medúúrúvahíjcyánetu
tsaapi tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene cááni dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné boone ámúhakye dibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɞ́́ΔɗֆΔ͑ľ.
dííbyé tsíeméné aabájaabe íjcyáiibye 11ॸEhdu ámuha múhdurá
iáyáné hajchótá ihdícyaabédú ijcyá tsaaté medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíñetu ámúhadítyú o néé
hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe. 2ॸAabe ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ícyahíjcyá bañúháñéubáhjáa ámúhakye o
cááníuvúu diityéké téénevu níwaavémé úwáábohíjcyáne.
dibye kéémécooca dííbyeke ájcúiíbye. 12ॸÁrónáa ihdyu ámuha táñahbémuke o
3ॸAhdúu muurá éíjyu méícyahíjcyá néé ɽ ‫ڟ‬hdée ámuha meícyahíjcyáné
taúhbaju meke túkévéjtsóné pañe Críjtói meúraavyéjúcóótuki. O íjcyadúréjuco
méhdivu bóhówáávétúné hajchóta. meíjcya. Muuráhjáa tujkénú ámúhakye o
k̲Ńľ̲ŃɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆҡľľ͑ľ úwáábócooca tsá oke ámuha metsárílletú
meúráávyéneríyé mepájtyetéiyóne. tsɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔфŃʮӕËΎΎәՓ¡ΔфΔ͑Ë.
4ॸÁrónáacáa Píívyéébe Íllíkye meéllevu 13ॸMuuráhjáa téijyu ámúhakye ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәΔ
wállóóíñe éévé úújeténéllii úwáábohíjcyá táhálluúúneri o

bóhówááveebe wállé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá déjucóvú chéméroóbe. 14ॸÁróóbekée muurá ámuha
iípívyéévénema. Áábekée dille Ύ˔ľŃȍĀɰɰԮ́́ľҡә̲ŃфŃҡѸɞ̲ɞֆŃ
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaabe keemévé téénere mewáátsúcúpéjtsóóbeke méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyá
Moitséeúvuj tééveríi dibye ájcúné ̲ӕȍĀәˇľҡѸΎËфɞʮҡΎ̲әҡѸɗ˔ֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
taúhbájú pañe. 5ॸEhdúu Jetsocríjtó múnáájpiima ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéiyódu.
méhdivu ibóhówáávéne meke 15ॸMuuráhjáubáhjáa ámuha mepíívyetécá
ímíjpyetétsó taúhbajúu meúráávyerómé táhálluúúcú oke mecápáyoácóiyá ámúhá

ímityúmé meíjcyámeke botsíi Píívyéébe hálluúúnetúréjuco. o̲ľ˔ľ‫ع‬ɰɰ͑
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medi idílloki. 6ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľʮ ámúhakye pájtyeme ɽ ‫ڟ‬veekí tsáhájuco
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé meíjcyane méhdityu óhdi ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúne? 16ॸ¿Ámuháubá
Ǿфҡॷ4 330
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә̲әȍ˔ֆľΎҡѸфɞ́́Ń͑ľľȍĀӕ túkévéjtsoíñe. Diilléhjáa muurá Agááj

o néhijcyáne? Muurá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľҡѸɞʮҡֆŃȍΔʮҡѸɽ ‫ ڟ‬pañe
tehdújuco ámúhakye o néhijcyáne. ícyahíjcyádújuco Moitséeúvukée Tsinaíí
17ॸMuurá eene ámúhakye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú caméhbaúvú Píívyéébe ítyaúhbajúvú
úwáábohíjcyámé tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Δ ájcúné pañe íjcyame ícyahíjcyáne.
méénuhíjcyatúne. Íllure muurá ámúhakye 25ॸo͑Ń́́ɗɗ̲ӕӕфҡŃȍ¡ӕkф¡ɗɗɗ͖әʮɰфɗ
óhdityu imújtátsóro úwáábohíjcyámé íjcyahbáú memévá díílleúvu déjutu.

diityé uwááboréjuco ámuha meúráávyeki. Muurá Jerotsaréeri íjcyame taúhbájú
18ॸÁrónáa ihdyu tehdújúcooíyó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ pañe ícyahíjcyá díílleúvúj
uwáábó ámúhakye imyéénu ámúhadi ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ŃľҡѸɞʮҡֆŃȍΔʮҡѸɽ ‫ ڟ‬pañe
ditye tsúúrámeíñe. Tsá idyé ámúhama o ícyahíjcyádújuco. 26ॸÁánetu ihdyu
íjcyánélliihyéré ámúhadi ditye ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃˇľфΎҡѸфŃľ̲ә͑
tsúúrámeíhíjcyáítyuróne. 19ॸAane ámuha meíjcyame tsáhájuco tééné pañe
ҡѸɰɰ̲ŃĀә̲ľ͑ŃŃ̲ľҡѸɗɗ͖ľ̲әȍĀӕф meíjcyatúne. 27ॸMuurá Píívyéébé
medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíñé ɽ ‫ڟ‬dátsó oke pajtyé éhne ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľҽѸфĀɗҡֆӕ:
̲әә͑ľՓ́́ľɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváne ávyeri Ajchíbá u íjcyárolle kímóóvétulléré
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeídyu. Aabe ámúhadi ó ímíjyuuri diícya. Muurá úi ú
ijyácunúhijcyá Críjtokéréjuco ámuha tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaáhi. Aame dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľԮֆŃҡ
mecáhcújtsóne dibye íjcyadu mityámé llíyááteé díúníu
meíjcyáíyóneri. 20ॸMúhduúvúrá ó múnáállej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé llíyaaténé
ɰʮҡѸәËӕ͑әľȍĀӕ̲ӕȍ̲ľɞËֆȍɞʮËֆ͑ľ. éhnííñevu.
Áánéllii ihdyu múhdutúiyó ícyoocáré ƄȍĀӕ͑ŃŃ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ.
ámúhama o íjcyane ímíñeúvú ámúhakye 28ॸÁmuúha táñahbémuj, Píívyéébéhjáa
o úwááboki. néhdújuco Itsáake cáánímutsi tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬maváne.

Áhduréhjáa dibye néhdújuco íñe tsúúca
kǣ̲ҽѸф̲әЙɰĀɞҡֆә dííbyej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé meíjcyane. 29ॸÁrómeke íñe
ɞʮËֆ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕ tsaate meke muhdú dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyá ɽ ‫ڟ‬hdééné
21ॸͅӕӕф̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә taúhbaju iúráávyéneri éhnéhjáa
Moitséeúvuj tééveríi Píívyéébe meke Píívyéébere pɽ ‫ڟ‬áábóneri Aavaráá
ájcúné taúhbaju néhdu meíjcyáneri páñétúélledívú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváábeke íúníu
mepájtyeténe. ¿Aca tsá ámuha múnáálledívú dibye tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaabe
mewáájácutú muhdú dííbyé tsáríllehíjcyádu. 30ॸTéénetu muurá
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕҡľ͑ľËҡӕԮ͑ľ? ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
22ॸMuurá téhaamɽ ‫ڟ‬tú nééne “Díúníu múnáálleke dijchívyetso dihjyátú
Aavaráaúvúhjáa míítyétsikye tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬maváne. íllímájuco. Tsá páñétúelle dítyáábadívú u
Páñétúelle méwadívúhjáa tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaabe tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváábé wáábyuta íjcyane dííbye
tsáápiíkye. Áánetúhjáa tsíjpiikye éhné íjcyatúne.” Ehdu nééne Píívyéébé
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaabe íúníu múnáálledívu. ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. 31ॸAhdícyane, ámuúha
23ॸAanéhjáa íúníu múnáálle Agáadívú táñahbémuj, tsá meíjcyatú íúníu
dibye tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaabe ihdícyaabéré íñe múnáálledívúu Aavaráaúvú tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváábéj
meíjcyadu. Áánetúhjáa páñétúélledívú ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞʮËֆĀӕ. Muurá ihdyu
dibye tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaabe diibyéjuco méijcyá páñétúellée Tsáárádivu dibye
Píívyéébéhjáa diityétsikye iájcuíñé tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬Ԯ¡ŃʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞʮËֆĀӕ
néhíjcyaábe. 24ॸEhdúhjáa tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávamúpɽ ‫ڟ‬ tsúúca páñétúejpi Píívyéébé Hájchikye
Píívyéébe mɽ ‫ڟ‬amúnáake mɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔËӕфɗ mecáhcújtsónélliíhye.
331 Ǿфҡॷ5
10ॸÁrónáa ó waajácú Píívyéébe tsiiñe

ˇľҡѸΎËфɞʮҡΎ˔ŃфŃ̲ľәфԮֆŃ͑ľ ̲әȍ˔ֆľЙɰ¡Ύɞ͖Ń̲ӕȍ̲ľɽ ‫ڟ‬hveté
5
1ॸMuuráhjáa Jetsocríjtó tsúúca meke taúhbaju néhdu ámuha meíjcyáneri
ijchívyetsó taúhbaju meke mepájtyetéiyóné ámuha
túkévéjtsóné pañe meícyahíjcyánetu. meɽ ‫ڟ‬jtsámeíhíjcyánetu. Áánetu ihdyu
Áánéllii metsu dííbyekéréjuco meúráávye ɽ ‫ڟ‬hnáhooíñé dibye ɽ ‫ڟ‬cúbahráné ámúhakye
ímíñeúvu. Óvíjyacóóné ámuha tééneri mútátsohíjcyámedi.
metsúúrámeíhijcyáné meke 11ॸMuurá téhdure óhdityu nehíjcyámé
pájtyetétsóíyóneríjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari. oova mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíñeríyé ímí

2ॸAane cáhawáá ímíñeúvú melléébó Píívyéébema meíjcyane o
ámúhakye o nééneé. Muurá ámuha úwáábohíjcyáne. Árónáa teene o
mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíñetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ úwááboca tsá oke ditye tsárílléítyuróne.
Píívyéébe ámúhakye díllóiyóné ámuha Muurá ihdyu Críjtoj tééveríyé
meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne tehdu meméénúmeíhajchíí mepájtyeténé o úwáábohíjcyánéllii oke
tsá Críjto ámúhakye pájtyetétsóityúne. tsaríllehíjcyáme. 12ॸAame ihdyu óvíi
3ॸÁrónáa ihdyu o néé tehdu ílluréjuco ámúhadítyú dówaavéné tééneri
imyéénúmeíñe ímí Píívyéébema ámúhakye pátsárícyohíjcyáme.
iíjcyáíyóneri tsúúrámeíhijcyámé óvíi 13ॸMuuráhjáa tsúúca Píívyéébe
ávyeta muhdú teene taúhbaju néhdu ámúhakye ijchívyetsó téénetu. Aame

íjcyáhi. 4ॸÁrónáa íllure ámuha tééneri ámuha tsaímiyéjuco meíjcyame tsá
mémújtátsámeí Píívyéébée meke ímityúné meméénújúcóóityúne. Ímíñeúvú
iwájyúne Críjtoj tééveri mepájtyetéiñe pamévamáyé mewájyújcatsíñe
méénúnetu. 5ॸMuurá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ mépɽ ‫ڟ‬áábojcátsi. 14ॸMuurá tsane dííbyé
meke dílloobe Íapííchó meke taúhbaju nééhií: “Pamévakéré múu
túkévéjtsóneri Jetsocríjtoke wajyú muhdú u wájyúmeídyu.” Ehdu
mecáhcújtsómeke. 6ॸÁánéllii muurá pamévakéré mewájyúhajchíí
mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeítyúné tsá muhdú tsúúca mémeenú páneere dííbyé
néétune. Áhdure taúhbajúúné muhdú meíjcyáiyóné meke
mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíyóné tsá meke néhijcyáne. 15ॸÁánetu tehdu ámuha
pɽ ‫ڟ‬áábotúne. Apááñéré ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń mewájyújcatsíñe mepɽ ‫ڟ‬áábójcatsííyótsihvu
Jetsocríjtoke mewájyúne mecáhcujtsóné íllure ámuha meɽ ‫ڟ‬cúbáhrájcatsíhajchíí
meke pɽ ‫ڟ‬aabóhi. muurá íllure ámuha métútávátsójcátsiíhi.
7ॸAanée muurá tsúúca tehdújuco ámuha
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΎ̲ľ˔ľҡә˔ŃԮľʮҡѸΔ͑ľ
meúraavyéne. ¿Ááné mutsíhdyúhjáa
ɽ ‫ڟ‬veekí tsáhájuco ámuha tééné uwááboju 16ॸÁánélliiámúhakye o néé Píívyéébé
ímí mecáhcújtsotú múha nééjuri? Apííchó túkevéjtsó pañéréjuco ámuha
8ॸÁáneráhjáa tsúúca Píívyéébe ámúhakye meíjcya ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬ámuha
ijchívyetsó ténejcútú Jetsocríjtoj tééveri. meméénújúcóótuki. 17ॸTsá dííbyé Apííchó
Aane tsá dííbyedítyú tene íjcyatú eene ímílletú meímillédú meíjcyane. Téhdure
piéénéré ámuha meúraavyéne. ҡŃ͑ľȍʮɰ̲ŃȍĀɗԮӕËҡӕȍҡѸΔҡľľ͑ľ̲ľ˔ľ
9ॸMuuráhjáubá ihdyu ámúhadítyú túkévéjtsóné pañe meíjcyáiyóne. Ehdu
tsáápihdítyúré íjcyane ehdu ámúhakye panéjcuvávú téneecu cátúhtsójcatsíñéllii
ĀфɰɰԮŃŃȍ͑ľ̲әә͑ľȍфɞɞ͑́́ɞʮֆә éhnííñevu métsúúraméí Píívyéébé Apííchó
metátsajcóné pañévu íooríchotu áyánéwu túkevéjtsó pañe ámuha meíjcyáíyóneri.
mepícyooróné páneeríyéjuco mújtadu. Óvíjyacóóné ámuha meímillédú
Ǿфҡॷ5ٍॷ6 332
meíjcyane. 18ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍĀɞɞ¡ֆŃ

Apííchó túkevéjtsó pañe meíjcyáhajchíí ͅľЙɽ ‫¡ڟ‬ΔʮËҡѸɞ͖ľ
6
tsáhájuco ámuha ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbájú 1ॸAane tsaate ámúhadítyú ímítyúné
túkevéjtsó pañe meíjcyájúcootúne. Й͖ŃԮә̲әʮҡȍʮËȍɞɞ̲ŃЙɰ¡ΔĀɗҡֆľ
19ॸMuurá iímillédúré ícyahíjcyámé tsá tsiiñe iímíjpyetéki. Árónáa ihdyu
téévetúne. Panéváré muurá ímítyunéhjɽ ‫ڟ‬ ímíñeúvú chooco méuwáábó diityéke.
̲ŃŃ͑ӕ̲ľɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲ o͑ľҡŃɰɰ¡әՓ̲ľɞʮËֆ̲ӕȍֆŃʮӕËΎ
dómácócatsíhijcyáhi. 20ॸAame tehdu meíjcyátuki. 2ॸEhdu mépɽ ‫ڟ‬áábojcátsí
níjcyotájtekéré duurúvahíjcyáhi. ̲әȍĀӕф̲ӕȍ̲ľɞËֆȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰҡӕ
Nomíuuváwu nééme tsané úhbajcátsiyíyé Críjto ímillédú ámuha meíjcyaki.
íjcyame itsárílléjcatsíñe 3ॸMuurá iiye ɽ ‫ڟ‬htsutúmé iíjcyane
waabyénúcatsíhijcyáhi. Iiye ímí ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸәËӕ͑ә̲ľɞ̲ֆŃҡѸɞʮҡֆľ˔ľɰЙɽ ‫¡ڟ‬ΔɞֆΔ͑Ńȍʮɰ

iíjcyáiyóné imílléme. Ehdu éllevu íjcyatúmé állímyeíhi. 4ॸCáhawáá
idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñe ílluréjuco ditye ihdyu ámuha tsáápiitsa métsúúraméí
ĀΔȍՓ¡ȍɞʮËֆ͑ŃɞȍĀֆәľȍȍʮɰфŃʮӕËΎ. Críjtoke ámuha meúraavyémé tsaímíyé
21ॸAame nomíutááváwu nééme dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ meíjcyáíyóneri. Árónáa ihdyu tsá múu
múnaa, llíyiicyáve múnaa, íjcyame ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmeítyú tsíjtyé ehnííñevu ímí
majchó ávyétá mityáne. oȍĀӕфľҡѸɞ͖ľȍʮɰ iíjcyane. 5ॸMuurá ijcyánéi pámeere
panéváré ímityúné méénuhíjcyáme. Aane ímityúné meméénuhíjcyáné
éíjyúu ámúhakye o néhdu tsá múu meméénújúcóóítyuróne.
tehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vanéhjɽ ‫ ڟ‬méénutúne. Muurá tehdu 6ॸÁhdure ámúhakye o néé íñe Píívyéébé
͑Ń͑ľȍʮɰ̲ŃŃ͑ӕ̲ľҡѸЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń ihjyu ámúhakye úwáábohíjcyámeke

avyéjúejte íjcyatúne. ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábo panévatúré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne tájpí
22-23ॸÁánetu ihdyu Píívyéébé Apííchó ditye íjcyáíñetu.
meke túkévéjtsóné pañe meíjcyame 7ॸAame tsá múu állímyeítyúne.
méwajyújcatsíhi, méimíjyúúhií, ҡѸɞ͖ľȍʮɰ Méɽ ‫ڟ‬jtsámeídí Píívyéébe wáájácúityúné

meke pájtyeróné máaabúcúhi, tsaímíyé ímityúné ámuha meméénuhíjcyáne.
pamévamáyé méijcyáhi, tsíjtyeke Muurá ímityúné méénuhíjcyámeke tééne
mépɽ ‫ڟ‬aabóhi, panéváré óóchevélletúmé áhdovu ájcúiíbye. 8ॸAame ílluréjuco
mémeenúhi, ɽ ‫ڟ‬daatsómé méijcyáhi, tsá wágóóóveíñé iímillédú ícyahíjcyáme.
ímítyúnehjɽ ‫ڟ‬vú metáhjátsámeítyúne. Ehdu Áánetu Píívyéébé Apííchó meke
Píívyéébé Apííchó meke túkévéjtsóné túkévéjtsóné pañe meícyahíjcyámé
pañe meíjcyame tsá ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbaju méújcuú múijyú medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ
͑ŃŃ͑ŃҡѸɰʮɽ ‫ڟ‬jtoríyé meíjcyatúne. 24ॸMuurá ¡Δȍɰ. 9ॸÁánéllii metsu óóchevélletúmé
Críjtoke mecáhcujtsómé ímítyúné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ̲ľ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ˔ɗ. Ehdu muurá
icyánéjcutu méijcyá dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľ̲ŃĀәҡŃ͑Ńȍʮɰ ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń̲ľɞʮËֆȍʮËȍɞɞҡŃŃ͑ľȍĀΔ
éllevu meíjcyájúcóótúnélliíhye. 25ॸAame tsaímiyéjuco meíjcyaíñe. 10ॸÁánéllii metsu
méijcyá Píívyéébé Apííchó meke pamévamáyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ˔ɗ. Tsá
túkévéjtsóné pañe. Áánéllii metsu Críjtoke mecáhcujtsómé tsané nahbémú
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeí tééneréjuco meke meíjcyame ímityúné
túkévéjtsóné pañe meíjcyaki. medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíítyuróne.
26ॸTsáhájuco ávyéjuuháñé
mellííñéítyuróne. Tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ЬԮфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ

menómíutááváítyuróne. Tsá ímityúné 11ॸAaneíñe ámúhakye o pítyajcóné
medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíítyuróne. ooréjuco páñetu o cáátunúne. 12ॸMuurá
333 Ǿфҡॷ6
eene tsaate Críjtoke úraavyémé tééné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke pɽ ‫ڟ‬áábotúne. Áánetu ihdyu
hallútú diityéké tsijtye ímítyú Críjtoke mecáhcujtsómé tsíhdyuréjuco
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúíyónélliihyéré ámúhakye mecápáyoovéné meke pɽ ‫ڟ‬aabóhi. 16ॸAane
táúhbahíjcyá ámuha óvíi Píívyéébe meke ɰɽ ‫ڟ‬daatsóllédú
mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíki. 13ॸÁrome muurá íjcyaabe pámeere pahúlleváré ihñéjté
ҡѸЙ͑ŃԮфŃҡľľ͑ľҡәȍ¡ʮӕ͑Ń͑ľȍʮɰ íjcyámema ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
méénuhíjcyatúne. Muurá íllure ámuha meíjcya muhdú ámúhakye o
imítyájkímyeí ámúhakye téénevu úwáábohíjcyádu.
táúhbahíjcyáme. 14ॸÁánetu ihdyu tsá o 17ॸÓvíjyacóóné ámuha oke múhdurá
ímílletú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí o mítyájkímyeíiyóne. medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáne. Muurá íñe

kЙ͖ŃфŃɗȍĀֆӕɞ̲ɞΔɰʮҡѸәËӕ͑ә Máavyéjuube Jetsocríjtoke o cáhcújtsóné
mewájyuríi Críjto páwachékevu hallútú oke ditye méénuhíjcyáné
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke o cáhcújtsónéllii táimítyú matyáwááné tájpííyi íjcyánetu
táhallúrí íjcyájúcootúne. Aabe tééné pañe méwaajácú dííbyé wákimyéi múnáajpi o
o íjcyájúcóótúnéllii ténejcútú ó ijcyá íjcyaabe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃȍɗʮËֆ͑ľ.
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebédu. 15ॸAhdícyane tsá muhdú 18ॸAhdícyane óvíi dííbyeréjuco
tene néétu mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeítyúne. ámúhakye pámeekéré panévatu pɽ ‫ڟ‬aabóne.

Áhdure mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíyóné tsá Áyu tehdújuco.
EPÉÉTSIO
ƈŃЙľҡѸΔфɞɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
méimítyuháñé mééma ímíbájchoobe

ġӕӕфәԮʮӕ mepájtyetéki. 8ॸÁáneríi meke úújétsoobe
1
1ॸϘΎɞ͖ľЬԮΎфΎɞȍֆ̲ɰΔËҡә͑ә mítyane meke iwájyune. Áánemáa meke
elle ámuha Éépetsórí meíjcyame ájcuube panéváré mewáájácúíñé
Jetsocríjtoke meúráávyéme éllevu tujkévejúvu. 9ॸTéhdurée meke
Píívyééberée dííbyedítyú íjcyáné uwááboju waajácútsoobe tsúúcajátújucóo muhdú
o úwáábóiñévú oke pícyoóbe. 2ॸÁámeke meke ipájtyetétsoíñé ɰɽ ‫ڟ‬tsámeíhijcyáné
óvíi ámúhakye pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyamútsí ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ tsúúca mééma ipánéévétsonévu. 10ॸAane
ámuha meíjcyaki. ehdu ípityájcó páneere pájtyéné boone
æфɞʮҡΎ˔ľЙɞËֆΔΔɗɗ¡ֆľЙ̲ľľфľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲
æфɞʮҡΎ˔ľ̲ľËȍËәʮҡѸΔ͑ľȍĀΎ ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ŃԮֆŃʮӕӕ¡ľĀɗ¡ֆľɗɞʮËֆ˔ɗ.
3ॸAhdícyane ihdyu óvíi Máavyéjuube 11ॸDííbyej tééveríhjyáa muurá
Jetsocríjtój Caani Píívyéébeke tsúúcajátújuco dibye meke újcune

méduurúváhi. Muurá ímí Máavyéjuube íavyéjúejte meíjcyaki. 12ॸEhdúhjáa
Jetsocríjtoma meíjcyámeke tsaímíyé méénuube muhdú ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúdú íñée
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕЙ͑ŃԮҡәфŃЙɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaábe. tujkénú muha Críjtoke mecáhcújtsómema
4ॸTsúúcajátújucóhjáa ííñujɽ ‫ڟ‬ɰɗɞЙɞԮֆŃʮҡѸΔҡә͑Ń ámuha bóónétu mecáhcujtsómé pámeere
ɰȍĀŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľՓ¡ֆӕʮҡѸΔ͑ŃˇľҡѸΎËфɞʮҡΎʮ dííbyeke maávyéjújtso dúúrúvamére.
tééveri meke iújcúmeke iímíbájchoíñé 13ॸMuurá Críjtodítyú pajtyéteju íjcyane
méimítyú máhallúrí iíjcyájúcóótu ámuha mecáhcújtsómé pañe tsúúca

dííbyeéjté meíjcyame ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú Píívyéébé Apííchó íjcyame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ
menéétsámeítyuki. 5ॸMítyanéhjáa meke méijcyá dííbyeéjté dibyée néhdújuco.
íwájyúnéllii ɽ ‫ڟ‬jtsámeííbyé dííbyej tééveri 14ॸAane muurá dííbyé Apííchó tsúúca
meke ipájtyetétsómeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medíyéjuco mépañe íjcyánetu méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
idílloíñe. Ahdújucóo dibye meke meke dibye múijyú iñéijyu pícyooíñé
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavámé dííbyeéjté meíjcyane dibyéhjáa íavyéjuvu tsaímiyéjuco dííbyema
méhdityu ɽ ‫ڟ‬jtsámeídyújuco. 6ॸÁánéllii meíjcyaki. Ahdícyane metsu dííbyeke
paíjyuváré dííbyeke méduurúvahíjcyá medúúrúvahíjcya ávyéjújtsomére.
ávyetáa méhdi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne dibye meke
æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ȍ́́әԮәЬԮΎфΎ
pɽ ‫ڟ‬áábónélliíhye. Mekée muurá pɽ ‫ڟ‬ááboobe
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľҡәʮ˔ŃԮľľʮӕҡә̲ľɞ͖ľ
Íllíkye mítyane dibye wájyúúbeéjté
meíjcyaki. 7ॸͅӕӕфȍʮԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ 15ॸMuurá ó waajácú tehdújuco ámuha
meke iwájyúnéllii dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénej tééveri Máavyéjuube Jetsóoke mecáhcujtsómé
334
335 ƄЙŃŃҡѸɗΎॷ1ٍॷ2
ímí pamévamáyé cahcújtso múnáama ɽ ‫ڟ‬tsámeíchohíjcyánéréi ámuha

mewájyúcatsíhijcyáne. 16ॸÁánéllii meúráávyénélliíhye. 3ॸEhdúu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
paíjyuváré ámúhá hallúvú Píívyéébeke ó méícyahíjcyá ímityúmé eene ícyooca
téhdútsohíjcyáhi. 17ॸTéhdure ó tsaate íjcyadu. Mépée meímíllejɽ ‫ڟ‬jtóré
táúmeíhijcyá dííbyeke Máavyéjuube méúráávyehíjcyá méhdityúré íjchívyéné
Jetsocríjtój Caani íjcyáábeke dibye allíujúúne. Ááné déjúcotúu muurá
ámúhakye iájcu ítyujkévé ɽ ‫ڟ‬jtsaméityu máhallúrí ijcyájúcooróné Píívyéébe
dibyée Jetsóoj tééveri méhdivu méhdi ɽ ‫ڟ‬cúbáhráiyóné eene ícyooca tsíjtyé
úújétsámeíñé ímíñeúvú ámuha hallúrí tene íjcyadu. 4ॸÁrónáacáa ihdyu
mewáájácuki. 18ॸAane óvíi ámúhakye mítyane meke iwájyúnéllii méhdi
tújkévejúvú ájcuube dííbyé avyéjúejtée ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne meke pájtyetétsoobe Críjtoj
ámuha meíjcyáímyeke dibye újcúmé tééveri mewágóóóvétu dííbyedúréjuco
ә̲ɰՓɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú nééne ámuha meíjcyaki. 5ॸEhdúu Píívyéébe méhdi
ímíñeúvú mewáájácuki. 19ॸÁhdure idyé ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne meke pɽ ‫ڟ‬aabó mepájtyetéki.
óvíi ámúhakye waajácútsoobe 6ॸMuuráhjáa Críjtoke ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóneri meke
muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vané ɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸәҡәɞʮËֆ͑ľҡʮЙɞɞ͖ľ ԮֆľʮәʮҡѸΎΎ¡ľĀɞɞ¡ֆľ̲̲ľɞʮËֆ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ

dííbyeke mecáhcujtsómé íavyéjuri. 7ॸEhdúu mééma méénuube
meícyahíjcyanévu. 20ॸÁánevúu muurá Críjtoj tééveri bóónétu íjcyáné
meke úújétsoobe Críjto dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke mɽ ‫ڟ‬amúnáake iwáájácútso ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľ˔ľ
tsiiñe ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóne íúniúvú níjkyejɽ ‫ڟ‬vú iwájyune. 8ॸAane íñe tsúúca mepájtyeténé
itsájtyéébeke iávyéjújtsóneri. 21ॸÁábekée tsá meere meɽ ‫ڟ‬hnáhori meméénutúne.
pícyoobe íñe múhdumé ávyéjujte Píívyéébere ihdyu meke ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóllénéllii
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɗ, ɞɞ͖әʮɰфɗɗ, íjcyámé avyéjuube pájtyetétsó Íllíkye mecáhcújtsónej
páñétúejpi dibye iíjcyaki. Áábedívú tééveri. 9ॸTsá mepájtyetétú ɽ ‫ڟ‬nehjɽ ‫ڟ‬
muurá tsá múha úújetétú íñe ícyooca meméénúnélliíhye. Áánéllii tsá tééneri
íjcyáné avyéjujtédítyu. Áhdure bóóne memítyájkímeíítyuróne. 10ॸMuuráhjáa
íjcyárómedítyú tsá múha úújetéityú Píívyéébe Jetsocríjtoj tééveri méɽ ‫ڟ‬jtsaméí
dííbyedívu. 22ॸÁánélliihyée muurá dííbyé cápáyoácó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľфŃʮӕËΎ
hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú pícyoobe páneere íñe meméénuhíjcyaki. Ehdúhjáa
múhdúné tsíeméné íjcyane. Áhdurée tsúúcajátújuco meke iímíbájchoíñé
dííbyeke pícyoobe múhdumé dííbyé ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeídyújuco dibye méénune.
cahcújtso múnaa íjcyámé túkevéjtsoobe
dibye iíjcyaki. 23ॸMuurá dííbyé cahcújtso æфɞʮҡΎ˔ľËȍËӕʮҡѸΔ̲Ńɞ̲ɞɞʮËֆ͑ľ
múnaa méijcyá tsané múnaa dííbyema. 11ॸk͑ľËȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕ
Aabe páneere ejécunú íñe múhdúné muhdúhjáa ámuha meícyahíjcyáne.

tsíeméné íjcyane. Muuráhjáa tamúnaa jodíómú
ihdícyámedíyé ámúhakye díllohíjcyáhi.
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ľ˔ľЙʮҡֆľҡŃҡѸΔ͑ľ Áánemáa iiye díllómeíhijcyámé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń
2
1ॸMuuráhjáa
dííbyere Píívyéébe Píívyéébeéjté iíjcyane íjpííye
ámúhakye pájtyetétsó Críjtoj tééveri ikíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíñélliíhye. 12ॸTéijyúikyée
ámúhá imítyuháñé déjúcotu ámuha muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸ̲ӕȍ̲ľՓʮËӕҡә
mewágóóóvéíyómeke. 2ॸMuuráhjáa ɽ ‫ڟ‬hde Mépájtyetétsoobe Críjtoke. Áánélliihyée
ámuha ímityúné méícyahíjcyá íñe ɽ ‫ڟ‬ʮɰ tsá ámuha Píívyéébeéjté meíjcyatúne.
éhné Naavéné túkevéjtsoju ‫ڟ‬
ʣdátsóhrée ámuha waagóojte meíjcyame
Píívyéébedítyú mɽ ‫ڟ‬amúnáake múhdurá tsá mewáájácutú muhdúhjáa Críjtoj
ƄЙŃŃҡѸɗΎॷ2ٍॷ3 336
tééveri meke dibye ipájtyetétsoíñé ápɽ ‫ڟ‬hajcúné hallúrí íjcyadu néébeé.

pítyájcámeíñe. 13ॸÁrónáa ihdyu ícyooca 21ॸAame íñe ícyooca éhnííñevu dííbyema
Jetsocríjtóo mewájyuri dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébema méllíyaatéhijcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲

ámuha meíjcyánéllii tsúúca ámuha meíjcyaki. 22ॸAane muurá Críjtoma
méijcyá Píívyéébema. 14ॸÁhdure muurá meíjcyame jahdu menéémé pañe
dííbyej tééveríyé ícyooca muuha Píívyéébe ijcyá Íapííchoj tééveri.
jodíómuma ámuha méijcyá tsaímiyéjuco
ɽ ‫ڟ‬hdée múhdurá ˇΎĀɞΔ̲әɞʮËֆҡә̲ŃӕՓ¡ΎΎ¡ľЬԮΎфΎ
3
medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vécatsíhíjcyaróme. Aame ícyooca 1ॸÁáné hallútú íñe oo Páávoro o
ámuha jodíómú meíjcyátúrómema íjcyáábeke cuvéhoojánúmé ámuha

méijcyá tsamééréjuco. 15ॸMuuráhjáa jodíómú meíjcyátúmeke Críjtodítyú
Moitséeúvuj tééveri Píívyéébe ájcúné íjcyáné uwááboju o úwáábohíjcyáné
taúhbajúúné hallútú jodíómú hallútu. 2ॸTsúúca íhya ámuha méwaajácú
íjcyátúmema tamúnaa jodíómú Píívyéébée meke ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne oke
tsáríllécatsíhíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬Críjto ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri níwaavéné ámuha jodíómú
͑ɰʮ˔ŃԮҡѸΔȍɗ. Ehdúu mééma méénuube meíjcyátúrómeke téénevu o wáájácútsoki.
íñe pamévá mɽ ‫ڟ‬amúnaa meíjcyarómé 3ॸMuuráhjáa ihdyu dííbyere óhdivu
dííbyeke mecáhcújtsómé tsame dííbyeéjté bóhówajtsó ámúhakye téhdure Críjtoj

meíjcyame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ľɞʮËֆ˔ɗ. ҡŃŃԮľфɗɰЙɽ ‫ڟ‬ááboíñé wáájácúratúné
16ॸMuuráhjáa múhdurá ipítyájcámeíñe. Aanée muurá tsúúca
medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vécatsíhíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬Críjto mééma ámúhakye ó úúballé áyánéwu éhnée ɽ ‫ڟ‬hde
͑ɰʮ˔ŃԮҡѸΔЙՓËȍŃ˔ľԮӕɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri. ámúha éllevu o cáátúnúháámɽ ‫ ڟ‬pañe.
Ehdúu ímíbájchoobe pamévá mɽ ‫ڟ‬amúnaa 4ॸTéhaamɽ ‫ڟ‬ɰ̲ӕȍ̲ľŃŃԮŃ͑ľҡӕɞȍֆ
meíjcyarómé tsamééréjuco meíjcyame tsúúca méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΔΎΎ˔ľ

tsaímíyé Píívyéébema meíjcyaki. dibye téénevu wáájácutsóne. 5ॸTsáháa
17ॸEhdúu Críjto itsááne muuha muurá teene éíjyu múnáaúvudívú dibye
jodíómuke waajácutsó muhdú tsaímíyé bóhówajcárotúne. Aanée íñe ícyooca
Píívyéébema muha meíjcyaíñé tsúúca tsúúca bóhówajcároobe Íapííchoj tééveri
dííbyeke muha mewáájacújúcóórómeke. íhjyú uubálle múnáama dííbyeéjté muha
Áhdurée ámuha jodíómú meíjcyatúmé meíjcyame Jetsóó mamyémú
awáá dííbyeke mewáájácútúmeke muurá meíjcyámedívu. 6ॸAhdícyane ámuha
waajácútsoóbe. 18ॸÁánéllii dííbyej tééveri jodíómú meíjcyáturómé tsúúca méijcyá
Méécááni Píívyéébema tsaméhjɽ ‫ڟ‬ Píívyéébé avyéjúejte muha meíjcyadu
menáhbévájcatsí dííbyé Apííchó mééma Jetsocríjtodítyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәәՓ¡Δ̲ľɞ͖Ń
íjcyane meke pɽ ‫ڟ‬áábóneri. 19ॸÁánéllii ámuha mecáhcujtsódú íjcyame. Aame
tsáhájuco ámuha tsíjtye múnaa ícyooca méijcyá tsamééréjuco Píívyéébée
meíjcyájúcootúne. Muurá ícyooca Críjtoj tééveri iájcuíñé nééne
méijcyá tsané múnaáréjuco Píívyéébé meújcuímye.
avyéjúejte tsúúca dííbyeéjté meíjcyame. 7ॸEhdu nééne íñe úwááboobéré ó
20ॸMuuráhjáa muha Jetsóó mamyémú pehíjcyá o méénúítyuróné Píívyéébée
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáama téénevu oke pícyoonéjuco. Aane ihdyu ó
uwáábó medéjucóónúné pañévú tsúúca ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆĀɞɞ¡ֆŃЙɰ¡Ύфɞֆľ. 8ॸAabe oo
ámuha méúcaavéhi. Aane muurá ímichi pámeere múhdumé Píívyéébeéjté
páñétúejpi Jetsocríjtó dííbye tájpí meíjcyámedítyú ɽ ‫ڟ‬ɰĀҡѸΎΔ¡ľ. Áróóbekée
meíjcyaabe éhne múúne jaa ímichi oke ityújkevéélléne níwááveebe Críjtodi
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú meíjcyáné uwááboju íjcyáábeke muhdú dibye íjcyadu ámuha
íjcyanévú ámuha jodíómú íjcyátúrómeke meíjcyaki.
o wáájácútsoki. 9ॸAhdújuco muurá o 20ॸÁánéllii ihdyu metsu dííbyeke
bóhówátsohíjcyáné pámehdívúré teene medúúrúva ávyéjújtsomére. Muurá meke

wáájácúratúnée Píívyéébe páneere pɽ ‫ڟ‬ááboobe dííbyeke metáúmeíñé
ípívyéjtsoobe tsúúcajátújuco ehnííñevu meɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúrónemájuco.
pítyájcámeíñe. 10ॸAane muurá Píívyéébe Ehdu muurá meke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe
meke úcuhíjcyá paméváré dííbyeke Íapííchó mééma íjcyánej tééveri. 21ॸAane
mecáhcujtsómé tsamééréjuco meíjcya ihdyu óvíi dííbyeke méduurúvahíjcyá
ҡŃŃ͑ľҡӕ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃɰȍҡѸәҡӕʮҡľ dííbyé cahcújtso múnaa meíjcyame
iwáájácu muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vané dííbyé tujkéveju paíjyuváré múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné ípyée
íjcyane. 11ॸEhdúhjáa imyéénuíñé ipítyájcámeídyújuco Jetsocríjtoj tééveri
pítyájcámeííbyé tsúúcajájuco. Ahdújucóo mepájtyetéiñe dibye méénúnélliíhye.
muurá dibye teene méénune Ehdu teéne.
Máavyéjuube Jetsocríjtoj tééveri.
12ॸAhdícyane dííbyej tééveri tsúúca ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľŃʮҡŃ̲ľɞʮËֆ͑ľʑЙɞɞËȍΎʮҡŃŃԮľфɗ
4
Píívyéébema menáhbévájcatsí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí 1ॸAane muurá Máavyéjuube
íllityétúmé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎæфɞʮҡΎ˔ľ Jetsocríjtodítyú íjcyáné uwááboju

mecáhcújtsónélliíhye. 13ॸÁánéllii úwááboobéré o péhíjcyáné hallútú íñe
ámúhakye o néé ámuha meɽ ‫ڟ‬hvéjtsótu íñe cúvéhóójari oo ícyoóca. Aabe ámúhakye
tééné déjúcotu ámúhállii o o néé tsúúca Píívyéébe ámúhakye újcume
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyáné uwááboju. Íllure ímíñeúvú ámuha meíjcya muhdú
méímijyúúvé tééneri múhdurá meíjcyáiyódu. 2ॸÁhdure idyé ámúhakye o
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútúme. néé tsaɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¡ڟ‬ӕՓфŃɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә̲ӕȍ
meíjcyáne mewájyújcatsí pamévamáye.
æфɞʮҡΎ̲ľ˔ľՓʮֆӕ͑ľ
Aame ímityúné ámúhama íjcyaróné
14ॸEhdu Méécááni Píívyéébé tujkéveju máaabúcuhíjcyá ímí ámuha meíjcyaki.
̲ŃŃ̲ɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗĀɞɞ¡ֆŃә̲ɰՓԮәΎ 3ॸÁáne métsúúraméí tsané múnaáréjuco
mɽ ‫ڟ‬móúúvéne ó ihjyúvahíjcyá dííbyema ámuha meíjcyame dííbyé Apííchó

dúúrúvaabére. 15ॸÁábé cahcújtso múnaa Йɰ¡ΎфɗҡѸɞ̲ɞֆŃ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆɞֆΔ͑ľфɗ.
meíjcyame muurá tsúúca méijcyá dííbyé 4ॸMuurá íñe tsané múnaáréjuco
dohjɽ ‫ڟ‬ba múnaa tsaate tsúúca meíjcyámema ijcyáné tsáneere Píívyéébé

͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɞʮֆӕËΎɞʮËֆ̲ľ̲ɞ͖ľɞɞ͖әʮɰфɗ Apííchó meke ityúkévéjtsoki. Áánéllii
meíjcyame. 16ॸÁánéllii ó táúmeíhijcyá téhdure ijcyáné tsáneere dííbyé avyéjú
dííbyeke Íapííchoj tééveri dibye ámúhá méwáábyuta. 5ॸAabe tsáápiiye
pañévú ipícyo ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΔ̲әȍ˔ֆľҡľ͑ľ Máavyéjuube apáábyéré íjcyáábeke
ɰҡѸɽ ‫ڟ‬pájtsoki. 17ॸÁhdure ó táúmeíhijcyá mecáhcujtsóhi. Áábe mémeríyé muurá
æфɞʮҡΎŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕ̲әȍ˔ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬áábo ímí métsójtsómeíhijcyáhi. 6ॸÁánéllii diibye
dííbyeke ámuha meúráávyeki. 18ॸAame tsáápiiye Mépiivyéébé ijcyá apáábyekéré
óvíi ámuha tsijtye cahcújtso múnáama pámeere mecáánívahíjcyaábe. Áábé
méwajyújcatsí ímíñeúvú ámuha ȍΔʮҡѸɰфɗЙ̲ľľфľ̲ŃɗʮËֆĀɞɞ¡ֆľҡʮЙɞֆľ.
mewáájácu ávyeta muhdú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃæфɞʮҡΎ Aabe kiá méhdityu iíjcyátúnéllii
meke wájyune méɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ŃɞЙɰфәәԮŃ panéváré mejtééveri méénuhíjcyáhi.
íjcyane. 19ॸAane ámúhá hallúvú ó 7ॸÁrónáa ihdyu tsáápiitsa mépiivyété
ҡә̲ľɞȍɗʮËֆЙɰ¡ΔЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń ̲ӕȍĀә͑Ń͑ľȍʮɰ̲ľ̲ŃŃ͑ӕ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńľ

ƄЙŃŃҡѸɗΎॷ4 338
Críjtoj tééveri meke ájcune. 8ॸMuurá Píívyéébeke wáájácutúmé ícyahíjcyádú

Āɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: ámuha meíjcyájúcóótuki. Muurá
Naavénekée ityáhjáne dííbyé hójtsɽ ‫ڟ‬ ímityúné diityé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí íjcyánéllii
pañe ícyahíjcyámeke iíjchívyétsóne iímillédú ícyahíjcyáme. 18ॸTsá ditye
peebe cáámevu. Aame ihñéjteréjuco wáájácutú muhdú ímí iíjcyáiyóné
íjcyame dibye nééjuríyé piivyété Píívyéébé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí diityé pañe
ЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰɗ̲ֆŃŃ͑ӕ͑ľ. íjcyátúnélliíhye. Aame tsá íjcyáityú
9ॸ‫ع‬k͑ŃȍËɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑Ńҡľľ͑ľĀɗ¡ֆŃľ dííbyema ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәɗՓʮËәɗֆΔ͑Ń
cáámevu pééneé? Téénetu muurá iímílletúnélliíhye. 19ॸMuurá éhnííñevúré
méwaajácú ɽ ‫ڟ‬htsútuubée íjcyároobe َ͑ӕËΔʮЙɰٔ͑ŃŃҡӕ͑ľ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆЙ͑ŃԮфŃ
ííñujɽ ‫ڟ‬vú iñíítyéne ɽ ‫ڟ‬dáátsonúne. ímityúne. 20-21ॸÁrónáacáa ihdyu tsá
10ॸÁrónáacáa bóónétu tsiiñe peebe ámuha teene mewáájatú Críjto ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
cáámevu níjkyejɽ ‫ڟ‬vú páñétúétsihvu uwááboju ámúhakye úwáábócoóca.
ávyéjuube iíjcyáki. 11ॸÁábe tájpí muurá 22ॸAhdícyane ámúhakye o néé ámuha
páneere íjcyaabe meke ihñéjteke ájcúné meɽ ‫ڟ‬hvéjtso ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtóo ámuha
waajácuríyé mépiivyété páhduváré mewáájácútúné hajchótá ímityúné
͑Ń͑ľȍʮɰ̲ľ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ. Muurá tsaate íjcyaróné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľәԮәĀә̲ӕȍ
piivyété dííbyé ihjyu úwááboméré meɽ ‫ڟ‬tsúcunúhijcyáné tsáijyu múu ámúhadi
ipyéhijcyáne. Áhdure tsijtye piivyété íjcyáhréi nééneé. 23-24ॸÁmúhá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
ɗՓʮËә͑Ń̲ӕȍĀә̲Ńә̲ɰՓɞʮËֆ͑ľ. mecápáyóóvéne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮӕфŃʮӕËΎ
Tsijtye piivyété tsúúca Píívyéébeke mepájtyé muhdú meíjcyáiyóné Píívyéébe
cáhcújtsómeke ímíñeúvú muhdú múúne ímíllénejcúvú tsaímiyéjuco ámuha
ҡŃʮɰʮҡΎ̲ľәфԮֆŃ͑ŃɗәՓ¡Δ͑ľ. 12-13ॸEhdu meíjcyánetu mebóhówaúcunúki.
muurá Críjto meke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá ihñéjté 25ॸÓvíjyacóóné ámuha
meíjcyame dííbyé wákimyéí ímí meméénu maállícyatsíhijcyáne. Múu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ

éhnííñevu dííbyé cahcújtso múnaa ihjyúvá pamévamáyé íñahbémuma.
illíyaaté pámeere dííbyeke mecáhcujtsómé Tsamééré meíjcyame tsá
mewáájácu muhdúhjáa Píívyéébé Hajchi metútávátsójcatsíítyuróne.
íjcyane dibyée íjcyadu meíjcyaki. 14ॸÁijyu 26ॸTsá múu tsaatédívú
ihdyu muurá tsá múha meke mújtátsóityú icyáyobáávatéhajchíí

íhdityúré iújcúné uwáábori muhdú páñetétsójcatsítyúne. ʣɽ‫ڟ ڟ‬cúi múu
ҡѸɰɰ̲Ń˔Ń̲ľ̲әʮҡҡѸΔɗֆΔĀӕ. 15ॸAane ihdyu ímíbáchójcatsíhi. Tsá múu tsiélleréjuco
cáhawáá metsu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútú teéne. 27ॸTsá múu
ímíñeúvú meúráávye teene ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕ. Áijyu Naavénedívú táhjátsámeítyúne.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃæфɞʮҡΎ̲Ńҡә˔ľԮŃʮҡѸΎΎ¡ľ 28ॸÁhdure tsáijyu múúne tsaate
íjcyáábeéjté meíjcyame éhnííñevu ámúhadítyú nánihíjcyámé ílluréjuco

méímíbáávyeéhi. 16ॸÁábe tájpí pámeere ̲ŃɰȍԮŃҡŃҡŃŃ͑ľҡӕ. Mewákímyeíñe tsijtye
dííbyeéjté méíjcyame mewájyújcatsíñe ԮɞɞΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ̲ŃЙɰ¡Ύ.
panévatúré mepɽ ‫ڟ‬áábójcatsímyé muurá 29ॸÁhdure tsá múu íhjyúvatú ímítyúneri.
éhnííñevu mellíyaatémé ímí Píívyéébeke ‫ڟ‬

ʣ̲ɰ͑ľфɞֆŃ̲әӕɗȍʮֆәԮŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕ
méúraavyéhi. ҡѸɞʮҡֆľ˔ľҡľ͑ľɰЙɽ ‫ڟ‬áábo Píívyéébeke ditye
úráávyénetu. 30ॸAhdícyane óvíjyacóóné
æфɞʮҡΎ˔ľ̲ľәфԮֆŃ͑ľ múhdurá medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyáné
17ॸÁánéllii
ámúhakye o néé Píívyéébé Apííchó mépañe íjcyane
Máavyéjuube Jetsocríjto mémeri mekímóvéjtsótuki. Muurá teene
mépañévú dibye pícyóónej tééveri 8ॸMuuráhjáa ɽ ‫ڟ‬hde ámuha tehdu

méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľŃʮҡľфŃʮӕËΎ ímítyúné pañe méícyahíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә
meíjcyámeke dibye újcúvaíñe. ámuha mewáájácútúnélliíhye. Árónáa
31ॸkȍĀɞËֆ͑ľɞ́́ӕфŃʮӕËΎ̲ŃɰȍԮŃҡŃ ícyooca tsúúca ámuha méwaajácújucóó
ímityúné ámuha medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsíñe Ávyéjuube Críjtoéjté ámuha meíjcyame.
páhduváré nehníwu Aame ihdyu óvíi ámuha méijcyá
meúhbácatsíhíjcyánetu. 32ॸÁáne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ. 9ॸͅӕӕфҡŃʮɰʮҡΎ
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ͑ľҡŃ͑ľȍʮɰ mewáájacúmé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ľɞʮËֆ̲ľ
méímíbáchojcátsí muhdúhjáa Píívyéébe tsíjtyeke mépɽ ‫ڟ‬aabóhi. 10ॸÁánéllii ihdyu
ámúhadi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne Críjtoj tééveri métsúúraméí Máavyéjuube Críjtoke
ámúhakye ímíbajchódu. ámuha meímíjyújtsóíyóneri. 11ॸAame
ihdyu tsá múu náhbénutú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľŃʮҡŃ̲ľɞʮËֆɗֆΔ͑ľ wáájácutúmé ímityúné méénuhíjcyáne.
5
1ॸMuurá ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәË Íllure múu úwaabó keená ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɞʮËֆ͑ľ
Píívyéébej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé meíjcyámeke ditye iwáájácuki. 12ॸEhdu muurá teevétari
wájyuúbe. Áánéllii métsúúraméí dííbyedi wáájácúratúné ditye méénuhíjcyáneri
dibye íjcyadu ámuha meíjcyaki. 2ॸÁáne ̲ľɞȍʮֆәԮɗֆΔ͑Ń͑ӕËΔʮЙɰҡѸΔȍɗ. 13ॸAane
méwájyujcátsí muhdú Críjto meke muurá íñe Jetsocríjtó uwááboju
wájyudu. Muuráhjáa meke iwájyúnéllii diityédívú bóhówajtsó páneere ímityúné
meke ipájtyetétso ɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeííbyeke ditye méénuhíjcyáne. 14ॸMuurá Píívyéébé
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsómé éhne múu obééjake ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsódu. Ááneríi Píívyéébe mítyane Muhdú éhne múu dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃɞʮËֆĀӕ
ímíjyuuvéhi. wáájácúmeítyuube u íjcyaabe cána
3ॸAhdícyane tsúúca dííbyeéjté ámuha wájácúúvéne ímíñeúvú dɽ ‫ڟ‬jtsaméí
meíjcyame tsáhájuco múu ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú Críjto uke iwáájácútso ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɰʮҡΔԮӕ.
ihdícyámema idyómácójcatsííyóneri. ƄȍĀӕ͑ŃŃ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ.
Óvíjyacóóné panéváré ímityúné ámuha 15ॸAane cána metéɽ ‫ڟ‬búwáávéne ímíñeúvú
meméénune. 4ॸÁhdure tsá múu átéréenéhjɽ ‫ڟ‬ méɽ ‫ڟ‬jtsaméí muhdú ámuha
úbálléjcatsítyúne. Múu Píívyéébeke meícyahíjcyáneri. Tsá múu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËә
ityéhdújtsóneríyé ihjyúváhi. 5ॸMuurá wáájácutúmé ícyahíjcyádú íjcyatúne.
ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲ĀΔ̲ËΔËҡѸɞȍɗʮËֆ̲ŃҡѸ Múu ímíñeúvú ijcyá tsúúca ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËә
Píívyéébé avyéjúejte íjcyatúne. Áhdure ámuha mewáájacúme. 16ॸMuurá
tsíñéhjɽ ‫ ڟ‬imítyuháñé méénuhíjcyámema ɰȍ͑ȍΔΔ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ̲ľәфԮֆŃ͑Ń
panéváré ímítyúneri úmúúpívyehíjcyámé panéváré múhdurá néénélliíhye. Áróné
tsá dííbyé avyéjúejte íjcyatúne. Aane pañe múu tsúúrámeíhijcyá ténejcúríye.
muurá tsúúca ámuha méwaajácúhi. 17ॸTsá múu ávyeta pevé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwáré íjcyatú
ҽŃ͑ŃȍʮɰфɞֆŃ̲ӕӕфɞʮËֆ̲ľҡѸĀɞɞ¡ֆľ˔ľ wáájácúmeítyúme. Múu tsúúrámeí

icyááníváíyóne éllevu íjcyatúne. muhdú meíjcyáiyóné Píívyéébe ímílléneri
6ॸAhdícyane máállítsámeídí múhdurá tehdu ámuha meíjcyaki. 18ॸTsá múu
ícyahíjcyámé átéréenéhjɽ ‫ڟ‬ llíyíícyávetúne. Muurá tehdu
úwáábohíjcyámedívu. Muurá ehdu ditye meíjcyáhajchíí ílluréjuco metútávááveíñe.
ícyahíjcyáné hallútu Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬cúbáhraá Áánéllii ámúhá pañévú dííbyé Apííchó
ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔĀɗɗҡֆŃĀɞĀɞɞ¡ֆľ˔ľĀɗҡֆľ meújcú ámúhakye tene ityúkévéjtsoki.
lléébohíjcyátúné hallútu. 7ॸÁánéllii tsá 19ॸÁáne múu ámúhá ɽ ‫ڟ‬buúúnetu íjchívyéne
múu tehdu néémema náhbévatúne. májtsiyi dííbyeke dúúrúvaméré

ƄЙŃŃҡѸɗΎॷ5ٍॷ6 340
ihjyúvájcatsí ténejcúri. 20ॸÁhdure idyé idyé diitye ámúhá taabámú óvíi

múu dííbyeke paíjyuváré téhdútsohíjcyá íicyánéjcutu ámúhakye iávyejúúlléne
panévá hallúvú Máavyéjuube Jetsocríjto wajyúhi.
6
mémeri. 1ॸoȍĀӕфľҡѸɰɰ̲ľ̲әӕ́́ľľ¡Δ
cáánímuke. Ehdu Píívyéébeéjté

ͅŃҡ¡̲̲ľՓʮֆәʮËҡѸɞ͖ľ meíjcyane ímílleébe. 2-3ॸMuurá dííbyé
21ॸMúu Píívyéébeke ámuha taúhbaju nééhií: “Ámúháj caanímuke
maávyejúúllédú panéjcuvávú mewájyúne máavyéjuulle cáámene ííñújɽ ‫ڟ‬
avyéjúúlléjcatsíhi. hallúrí ámuha meíjcyaki.” Ehdu muurá
22ॸAhdícyane óvíi ámúhá taabámú ítyaúhbaju néhdu íjcyámeke pɽ ‫ڟ‬ááboóbe.
ámuha ájyúmuke avyéjuullé 4ॸÁánéllii cáánimu tsá múu uhbádúré
Máavyéjuube Jetsocríjtoke iávyejúúllédu. úwáábotú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke. Muurá tehdu nééné
23ॸMuurá ájyu méwá túkevéjtsoobe uwáábó diityéké ímítyúnejcúvúré
Mépájtyetétsoobe Críjto ihñéjté ɽ ‫ڟ‬jtsámeíchóiyáhi. Áánéllii múu ímíñeúvú
meíjcyámé túkevéjtsoobe íjcyadu. choocóré úwaabó diityéké Píívyéébé
24ॸÁábeke ihñéjté meíjcyame icyánéjcú dííbyeke ditye icyáhcújtsoki.
maávyéjúúlléne mecáhcujtsódú óvíi 5ॸÁhdure idyé tsíjtyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe
walléémú téhdure ájyúmuke íjcyame múu diityéké iávyejúúlléne ditye

iávyejúúlléne cáhcujtsóhi. táuhbáné meenú Críjtoke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéiyódu.
25ॸÁhdure idyé wajpíímú íicyánéjcutu 6ॸTsá múu íavyéjujte ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬técoocáré ímí
múu méwámyuke iávyejúúlléne wajyú wákímyeítyú ditye ámúhakye ímí

Críjtóo meke ihñéjteke mítyane ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúrokíye. Múu ditye ámúhama
iwájyúnéllii wájyúmeítyuubéré dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃĀӕ. íjcyátúrónáa tsaímíyé wákímyeí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
26ॸMuuráhjáa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe mewájyuri dííbyé æфɞʮҡΔɰɰËәԮľ̲ә̲͑ӕȍ̲ľɞʮËֆ˔ɗ.
uwááboju mecáhcújtsónej tééveri meke Ehdu meíjcyane imílleebe Píívyéébeé.
iímíbájchoki. 27ॸAame tsúúca 7ॸÁánéllii múu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľľ͑ә
méímíbaavyé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú méhdi íwákimyéí Máavyéjuube Jetsocríjtoke

íjcyájúcootúmé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃĀɞɞ¡ֆľ̲ ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvénéjuco. 8ॸMuurá tsaaté hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe
meíjcyaki. 28ॸAhdícyane múu ímíñeúvú íjcyámema tehdu íjcyátúrómeke tsahdúré
wajyú méwakye muhdú ámuha áhdóiibye muhdú ditye íjcyadújuco.
mewájyúmeídyu. Muurá ímí meíjcyane 9ॸÁánéllii múu íavyéjujte íicyánéjcutu
meímílleebe métáábake méwajyúhi. ímíñeúvú picyóó ɽ ‫ڟ‬cúbáhratúméré íúníu

29-30ॸTsá muurá méjpi meere múnáake. æȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕʮ, muurá
meɽ ‫ڟ‬cúbáhráítyuróne. Muurá Й̲ŃkԮֆŃʮӕӕ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ
mewájyúmeíñéllii ímí météhmémeí íjcyaabe tsá tsaatéké éhnííñevu ímí
panévatúré muhdú Críjto ihñéjté ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútúne. Muurá tsahdúré meke
meíjcyámeke téhmehíjcyádu. 31ॸMuurá wájyuube pámeekére.
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľՓʮЙɗ
cáánímútsidítyú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néne ityáábávállema ʑ̲ɞҡֆӕ͑Ńȍʮɽ ‫̲ ڟ‬ľҡȍʮ͑ľ
tsahéécoréjuco íjcyaíñe. 32ॸEhdu 10ॸÁmuúha táñahbémuj, ícyooca ihdyu
ámúhakye o nééné pañe ijcyáné muhdú méɽ ‫ڟ‬tsutúúvé Máavyéjuube Jetsocríjtoj
Críjto ihñéjtema íjcyáné uwááboju. ҡŃŃԮľфɗĀɞɞ¡ֆŃɰȍ͑ȍΎΔфɗ. 11ॸAame
33ॸAhdícyane tsiiñe ámúhakye o néé Píívyéébe ámúhakye tújkévejtsódú
ámúhá taabámuke ámuha mewájyu ímíñeúvú météhmeméí Naavéné
muhdú ámuha mewájyúmeídyu. Áhdure ámúhakye mújtátsóiyóné ámuha
341 ƄЙŃŃҡѸɗΎॷ6
metáhjaki. 12ॸTsá muurá mɽ ‫ڟ‬amúnáama paíjyuváré méihjyúvahíjcya. Métáuméí

memúnáátsócatsíhíjcyatúne. Muurá Āɞɞ¡ֆľ˔ľЙɰ¡Δɞ̲ɞ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ˔ɗ.
ihdyu mémúnáátsócatsíhijcyá diibye Áhdure métáuméí pahúlleváré dííbyeéjté
Naavéne ájkímú íjpííma íjcyátúné ɞʮËֆ̲Ńȍ́́әԮәĀɗ¡ֆľĀɗɗҡֆŃ˔ŃɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki.
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímityúmé íjcyame Píívyéébeke 19ॸTéhdure táhallúvú métáuméí dibye oke
wáájácútúméke iímillédú ityúkévétso muhdú mepájtyeténé

dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyámema. 13ॸÁánéllii ámúhakye úwáábojúvú pamévakéré o wáájácútsoki.
o néé muhdú Píívyéébe ámúhakye 20ॸMuuráhjáa tééné wákimyéivu oke
túkévejtsódú ímíñeúvú ámuha meíjcya Píívyéébe pícyoobe íñe tééné déjúcotu

tehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vanéhjɽ ‫ ڟ‬ámuha maáábúcúne ícyooca oo cúvéhóójari. Árónáa ihdyu
ɽ ‫ڟ‬htsutúmé meíjcyaki. ҡȍ́́әԮә̲Ńҡӕ̲ŃɞЙɰ¡Δ
14ॸAhdícyane imíchi meíjcyáne ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә núhnévétuubéré o úwáábohíjcya
ímíñeúvú ámúhá pañévú mepícyó éhne ímíñeúvú muhdú tene néhdújuco.
̲әә͑ľËΔȍЙľ͑ľΔËʮɰ̲ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hé méhdityu
chíúcunúdu. Ááne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ ЬԮΎфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ
ímítyunévú ámuha metáhjátsámeítyu 21ॸAane cáhawáá ihdyu óvíi ménahbe
éhne múúne méénujcátsi múnaa Tííkico tééné wákimyéityu oke
ɗҡֆȍʮҡѸ̲ľɞҡֆӕҡәŃ̲ɰɰȍΔԮә pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe ímíñeúvú ámúhakye
pícyámeídyu. 15ॸÍmíñeúvú táuubállé meenúhi. Diibye waajácú
meíjcyátsííívyéne méúwáábohíjcyá Й͑ľľфľ̲ӕȍĀәΎɞʮËֆ¡ľɰɰ͑Ύ
tsaímíyé meíjcyáné uwááboju éhne méénuhíjcyáne. 22ॸÁánéllii dííbyeke
múúne tsodáhó íjtyúhápaajɽ ‫ڟ‬nevu ámúha éllevu ó wallóó dibye ámúhakye
iújcámeíñe íjcyátsíiivyédu. 16ॸAame iúúbálle muhdú muhtsi meícyahíjcyáné
ímíñeúvú mécahcújtsó ámúhá watájcódú ̲ӕȍ̲ľՓʮËә͑ľ̲ľҡѸʮЙɰ͑ә˔ɗ.
nééne téénej tééveri ámúhakye Naavéné 23ॸAhdícyane óvíi Méécááni Píívyéébe
mújtátsóiyóné ámuha metáhjaki. 17ॸAane Máavyéjuube Jetsocríjtoma ámúhakye

íñe tsúúca pajtyété mééma íjcyane tsáma pɽ ‫ڟ‬aabó ímí ámuha dííbyeke
méɽ ‫ڟ‬hvéjtsodí éhne múúne tsodáhoke mecáhcujtsómé mewájyújcatsíñe
ɞՓҡʮËΎʮɰЙɽ ‫¡ڟ‬ΔĀә͑ŃŃ͑ľɞ̲ɞҡֆә͑Ńȍʮɰҡӕ ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬meíjcya ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
meke téhmehíjcyáne. Áhdure Píívyéébé ɽ ‫ڟ‬jtsámeíjyúcootúme. 24ॸÁámeke ihdyu
ɗȍʮֆӕ̲Ń͑ɰɰҡѸәՓĀә͑ŃŃ͑ľʑЙɞɞËȍΎʮ óvíi ámúhakye pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe
tééveri mééma íjcyane ímíñeúvú meújcú múhdumé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍͅԮֆŃʮӕӕ¡ľ
ámúhá pañévu. 18ॸAane ámúhá pañe Jetsocríjtoke mewájyúmeke. Áyu
íjcyánej tééveri óóchevélletúmé dííbyema tehdújuco.
PIRIPÉÉTSE
ЬɗфɞЙΎфɗɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
wájyudu. 9-10ॸAabe ámúhá hallúvú ó

ġӕӕфәԮʮӕ ҡә̲ľɞȍɗʮËֆЙɰ¡Δ̲ӕȍ
1
1ॸOo Páávoroo, Timotéoo, íjcyamútsí mewájyúcatsíñe mewáájácu muhdú
ˇľҡѸΎËфɞʮҡΔɰɰËәԮľ̲ә͑ʮҡŃҡѸɞ dííbyeke tsaímíyé meúráávyéiyóne. Ááme
ɞȍֆ̲ɰ̲әȍŃ́́ľԮӕ̲ӕȍҡѸɗ̲ŃËҡә͑ә ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ̲ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
elle Pirípori dííbyé cahcújtso múnaa menéétsámeítyu Jetsocríjtó tsiiñe
Píívyéébeéjté ámuha meíjcyáme éllevu, tsáácoóca. 11ॸEhdu dííbyere Jetsocríjtó
áhdure ámúhá uwáábojtémá túkevéjtsojté Йɰ¡ΎфɗҡѸɞ̲ɞֆŃ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ̲ľ
éllevu. 2ॸÁámeke ihdyu óvíi ámúhakye Píívyéébeke máávyéjútsohíjcyaáhi.
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyamútsí ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha
æфɞʮҡΎ˔ŃфŃɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËәԮŃɗֆΔ͑ŃЬԮΎфΔɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲Ńɗ
meíjcyaki.
12ॸÁmuúha táñahbémuj, ó imíllé ámuha
æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ȍ́́әԮә mewáájacúné íñe páneere múhdurá oke
ЬԮΎфΎЙɽ ‫¡ڟ‬Δҡә̲ľɞ͖ľ pátyehíjcyáronéhjɽ ‫ ڟ‬íllure oke pɽ ‫ڟ‬aabóné
3-5ॸMuurá paíjyuváré ámúhakye o éhnííñevu ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәЙʮҡֆŃҡľʮӕæфɞʮҡΎĀɞҡֆә
ɽ ‫ڟ‬tsáávécooca ímíjyuuri Píívyéébeke íjcyane o úwáábohíjcyaki. 13ॸÁábeke
téhdújtsoobéré ámúhá hallúvú ó tsúúca oke pámeere páñétúejpi avyéjúúbé
ҡә̲ľɞȍɗʮËֆЙɰ¡Δɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә ʮҡľȍ̲ŃʮҡŃɞʮËֆ̲ľ̲ҡѸɞʮҡֆľȍʮɰɞʮËֆ̲ľ
mecáhcújtsóné wákimyéityu ícyoocápí waajácújucóó Críjtoéjpí o íjcyáné hallútú
oke ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcyánélliíhye. cúvéhóójari o íjcyane. 14ॸAabe teene
6ॸAane muurá ó waajácú Píívyéébe cúvéhóójari o íjcyároobe ímí o
ámúhakye tsaímíyé pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáné ímí úwáábohíjcyáné tsaate ménahbémú
dííbyeke ámuha meúráávye múijyú tsiiñe iwáájácúne téhdure úwáábohíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
Máavyéjuube Jetsocríjtó tsááiñévújuco. núhnévetúme.
7ॸEhdu íñe ámúhadítyú o néé oke 15ॸÁrónáa ijcyámé tsaate tsijtye ímí
ɰЙɽ ‫ڟ‬aabódúré Píívyéébe ámúhakye méénuhíjcyáneríyé iñómíutááváne

pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyámeke o wájyúnema. ɽ ‫ڟ‬hnáhó úwáábohíjcyáme. Áánetu ihdyu
Muuráhjáa ɽ ‫ڟ‬ȍĀľΎ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬áábohíjcyadúré tsijtye úwáábohíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡľȍĀәʮӕËΎ.
íñe cúvéhóójari o íjcyáróóbeke oke 16-17ॸÍmí úwáábohíjcyámé oke iwájyúne
Йɰ¡ΎȍɞʮËֆ¡ľҡѸɞʮҡֆľ˔ľΎәә¡́́ľȍɞʮËֆ íñe tééné déjúcotu cúvéhóójari o íjcyane

dííbyé ihjyu tóónútuubére. 8ॸMuurá iwáájácúnélliíhye. Áánetu tsijtye
Píívyéébe waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әȍ˔ֆľΎ úwáábohíjcyá íllure oke éhnííñevu
wájyune muhdú Jetsocríjtó meke ityútávájtso íñe cúvéhóójari o íjcyáábeke.
342
343 ЬɗфɗЙŃŃҡѸľॷ1ٍॷ2
Tsá ditye ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Δ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆҡә͑ľ. uubálle. Árónáa idyé tsá ámúhama o
18ॸ¿Aanéhaca idyé muhdú o íjcyánélliihyéré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń̲ӕȍ
méénúíyónejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari? Árónáa eene ímityúné meíjcyáítyuróne. Ó imíllé ámuha
ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәæфɞʮҡΎĀɞҡֆәɞʮËֆ͑ľ tsaméhjɽ ‫ ڟ‬ímíñeúvú tééné uwááboju
ditye úwááboróné tsúúca mɽ ‫ڟ‬amúnaa mecáhcújtsóne ímí meíjcyane. 28ॸAame tsá
lléébúcunúhíjcyánéllii ó imíjyuhíjcyáhi. múu íllityétú ámúhakye
19ॸÁhdure ó imíjyuhíjcyá íñe panéváré múnáátsohíjcyámedi. Muurá eene
ɞ̲ɞҡֆӕ͑ŃȍʮɰΎ˔ľЙҡֆľȍɞʮËֆфΔ͑ŃҡѸɞ̲ɞֆŃ Críjtoéjté ámuha meíjcyámeke ehdu ditye
óóma nɽ ‫ڟ‬jkévaíñé o wáájácúnema. Ehdu dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyánetu méwaajácú ditye
óóma tene nɽ ‫ڟ‬jkévaíñé ó waajácú ámuha wágóóóveíñe. Áánetu tsúúca méwaajácú
ҡȍ́́әԮәЙɰ¡Δ̲ľҡә̲ľɞȍɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗ ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃЙɰ¡Ύфɗ̲ӕȍ̲ľЙʮҡֆľҡŃ͑ľ.
Jetsocríjtó oke pɽ ‫ڟ‬ááboíñé Íapííchoj 29ॸAane tehdújúcooro ímí ámuha dííbyeke
tééveri. 20ॸAabe ihdyu ó imíllehíjcyá mecáhcújtsóne dííbyedívú

tsáneetu o núcójpɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸ̲ľɞɞҡֆӕфΔ͑Ńɰɰ͑ mecátsɽ ‫ڟ‬páávehíjcyáne. Árónáa íjcyáné
táhallúrí íjcyátuube panévaríyé téhdure tééné déjúcotu ámuha
Jetsocríjtoke o bóhówátsohíjcya dibye meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe. 30ॸAane ihdyu óvíi
ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyane paíjyuva o ámuha máaabúcuhíjcyá páneere
bóhówátsohíjcyádu. Áábeke tééné hallútú ámúhakye pájtyenéhjɽ ‫ ڟ‬muhdúhjáa o
oke ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóhajchíí óvi ó dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. áábúcuhíjcyádu. Ááneríyéi muurá íñe
21ॸͅӕӕфɞ͖ľΎ¡Δȍɰɰ¡ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľΎ ícyoocápí o íjcyane ámuha méwaajácúhi.
úraavyéné o ímillédúré idyé ó imíllé o
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ŃҡѸɞ̲ɗֆŃʮӕËΎՓĀɞɞ¡ֆľ̲Ύ ͅӕȍĀәoԮֆŃʮӕӕ¡ľˇľҡѸΎËфɞʮҡΎɞʮËֆ͑ľ
íjcyaki. 22ॸÁrónáa ihdyu ó imílléhíi o
2
1ॸAhdícyane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ˔ľ̲ӕȍ
íjcyane éhnííñevu dííbyedítyú íjcyáné meɽ ‫ڟ‬daatsólléne mewájyúhajchíí óvíi

uwááboju tsíjtyeke o úwááboki. oke ámuha éhnííñevu méímíjyúúvetsó
Ahdícyane tsá o wáájácutú muhdú o ímí tsajɽ ‫ڟ‬jtóré ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsámeímyé
íjcyaíñe. 23ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬htsútú óhdivu teene mewájyújcatsíñe
muhdú o íjcyáiyóne. Tsánejcútú ímí mepɽ ‫ڟ‬áábócatsíhíjcyáneri. 2ॸÓvíi Críjto
tehdújúcooro teene ílluréjuco o dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑Ń ámúhakye wájyúneri ámuha
tsaímiyéjuco Críjtoma o íjcyaki. 24ॸÁrónáa meímíjyúúvémé pañe dííbyé Apííchó
idyé ímí óhdivu teene ói o íjcyane íjcyane ámúhakye tsápɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáhajchíí
éhnííñevu ámúhakye o pɽ ‫ڟ‬ááboki. 25ॸAane ámuha oke méímíjyúúvetsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ
tsúúca ó waajácú ói o íjcyaíñé ámúhakye meíjcyáneri. 3ॸAame ihdyu tsá múu tsaate
o pɽ ‫ڟ‬áábo ámuha ímíñeúvú Críjtoke tehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane méénúne ímiyíyé idyé
mecáhcújtsóneri meímíjyuúki. 26ॸEhdu méénutú íllure tééneri imítyájkímyeíki.
muurá ámúhakye éhnííñevu ó Tsáɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwáré múu iíjcyáne pɽ ‫ڟ‬áábójcatsí
ímíjyúúvétsoó tsiiñe ámúha éllevu o panéjcuvávú iávyejúúlléjcatsíñema. 4ॸTsá
péijyu dííbyere Jetsocríjtó oke pɽ ‫ڟ‬áábóneri múu iiye tsaímíyé iíjcyáíyóneri
tééné hallúvú ámuha maávyéjújtso tsúúrámeítyúne. Téhdure múu tsúúrámeí
dííbyeke. ̲ӕȍĀәҡѸɞʮҡֆľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬áábóíyóneri.
27ॸAhdícyane ihdyu ámúhakye o néé 5ॸMúu ɽ ‫ڟ‬jtsámeí muhdú Jetsocríjtó
ámuha tsaímíyé meíjcya muhdú dííbyé ɽ ‫ڟ‬jtsámeídyu. 6ॸMuuráhjáa Píívyéébere

uwááboju meke úwáábohíjcyádu. Áánéllii íjcyároobe tsá ávyeta tehdu iñééíyóneri
ó imíllé ámúha éllevu o péétúroobe o íjyácunútúne. 7ॸMuuráhjáa ɽ ‫ڟ‬htsútuube
wáájacúné tsaímíyé ámuha meíjcyáné íjcyároobe mɽ ‫ڟ‬amúnáajpídyú
ЬɗфɗЙŃŃҡѸľॷ2 344
ɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeíñe ihdícyaabéduréjuco

ɞʮËֆ͑ľ̲ľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. 8ॸAabée ҽɗ̲ΎҡŃΎ̲ƄЙЙΎфΎĀɞҡΎ̲әҡѸɗ˔ֆľ
ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡӕӕȍ͖Ń́́ɞɞ͖Ńҡӕӕ¡ľɰɰ͑͑ŃŃҡӕӕ¡ŃфŃ ЬԮΎфΎәՓ¡ΎԮӕՓ́́ΎΔ͑ľ
ɽ ‫ڟ‬dátsó ɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeííbyeke nucójpɽ ‫ڟ‬tsó 19ॸAane óvíi Ávyéjuube Jetsóó
wátyétyehcúmé páwachékevu éhne múu ímílléhajchíí Timotéoke ó wálloó
átéréejpi ímítyúúbeke méénudu. ámúhakye dibye iúújeté muhdú ícyooca
9-11ॸEhdúhjáa méénuube ‘tsiíjyu’ ámuha meíjcyane oke dibye
néétuubéré muhdú Píívyéébe dííbyeke úúballéváneri éhnííñevu o ímíjyúúveki.
néhdújuco. Áánélliihyée dííbyeke 20ॸMuurá apáábyéré dííbyé ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
Píívyéébe iávyéjuutétsóóbeke meménú táɽ ‫ڟ‬jtsaméídyú néénéllii ijyácunúúbé

pámé ehnííñevúré dibye iíjcyaki, dííbyé ̲әȍ˔ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬áábóíyóneri. 21ॸÁánetu
ә̲ɰՓԮәЙȍĀӕӕ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ̲ ҡѸɞʮҡֆľȍʮɰɗʮֆËӕ͑әȍɗʮËֆɗɗֆľɞ̲ɞ
ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ͑ԮŃ̲ӕȍ͖ľ̲ֆŃ iíjcyáíyóneri. Tsá ditye íjyácunútú
ɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbáne iávyéjújtsóóbeke iwáájácu Jetsocríjtó ímillédú iíjcyáíyóneri.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃԮֆŃʮӕӕ¡ľĀɗ¡ֆľɞʮËֆ͑ľҡŃŃ͑ľфɗ 22ॸÁánetu muurá ámuha méwaajácú
Méécááni Píívyéébeke iávyéjújtsoki. diibye ávyétá mityáné oke

pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáné ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәæфɞʮҡΎĀɞҡֆә
æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ЙľľҡŃĀӕ͑ŃŃ͑ľŃ íjcyáné wákimyéityu éhne múu cááníkye
12ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj, íjcyadu. 23ॸAane óvíi íñe ícyooca o íjcyane
éhnée ámúhama o íjcyaabe ámúhakye o muhdú óóma péé o wállo dííbyeke
nééne ámuha melléébohíjcyádú idyé oke ámúhakye dibye iúújetéki. 24ॸÁrónáa ó
melléébó íñe tsíhyulle ámúhadítyú o ɰʮҡѸәËӕ͑әҡѸɗʮֆӕ̲әә͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń
íjcyároobe ámúhakye o néhijcyáne. Ááne pɽ ‫ڟ‬áábori lléváhréjuco oore ámúhakye o
muhdú Píívyéébe ímillédú meíjcyá úújeténe.
teenéjuco ámuha mepájtyetéiñe íjcyáneri. 25ॸTéhdure ó ɽ ‫ڟ‬jtsúcunú ménahbe
13ॸMuurá ihdyu dííbyere ámúhakye Epaporodítoke ámúha éllevu o wállooíñé
ácuhíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰɽ ‫ڟ‬jtsaméivu muhdú dibye téhdure mítyane panévatúré oke
ímillédú ámuha meíjcyaki. pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáábeke éhnée ámuha oke
14ॸAane ihdyu méméénuhíjcyá mepɽ ‫ڟ‬áábónema taéllevu mewállóóbeke.
ííjyevélletúmé úhbájcatsítyúmére. 15ॸÁijyu 26ॸAabe téhdure mítyane imíllé ámúhakye
ihdyu ámuha Píívyéébeéjté meíjcyame iájtyumɽ ‫ڟ‬né dibyée chéméné uubállé

ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡ΎʮӕәՓ¡Ύ̲ŃфŃ ámuha méwáájacúné múhdurá dííbyeke
mepéhijcyámé mébóhówaúcúnuú ‫ڟ‬
ɽ ‫ڟ‬jtsámeíchónélliíhye. 27ॸʣ̲ɰ͑Ńľ̲ӕӕф
ímítyúné mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɰɰ͑ŃҡәŃȍ͑ľ̲әә͑ľ dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véroóbe. Árónáacáa ihdyu Píívyéébe
mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curu cúúvétsihdyu péétécunúdu. dííbyema múhtsidi ɰɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔԮŃ͑ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ
16ॸEhdu ámuha meméénúhajchíí mítyane dííbyeke íñée muhdú ícyooca kímóhcó o
ámúhadi ó ímíjyúúveé Críjto tsáácooca íjcyánáa dibye dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ŃΎ˔ľŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕ
ópée dííbyema bañúháñé o ávyénéjcúíyónélliíhye. 28ॸÁábeke ámúha
wákímyeíhíjcyátúneri. 17ॸAane mítyane éllevu ó wálloó ámuha meímíjyúúvéné
tééneri o ímíjyúúnéllii ámúhakye o néé tujkéveri o állíjchu eene dííbyedi ámuha
téhdure ámuha meímíjyuúki. Áánéllii mekímóóvehíjcyáné múhdurá oke
eene ámuha mecáhcújtsóné hallúvú íjyácunúhíjcyánetu. 29ॸÁábeke ihdyu óvíi
ihdyu ó dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyá éhnííñevu ímí ámuha ámuha ímíjyuuri méwaatsúcúpejtsó
mecáhcújtso dííbyeke. 18ॸAane ihdyu Ávyéjúúbeéjté meíjcyáméejpi ménahbe
metsu tsaméhjɽ ‫ ڟ‬meímíjyuúki. íjcyáábeke. Áhdure tsijtye dííbyedu
345 ЬɗфɗЙŃŃҡѸľॷ2ٍॷ3
͑Ń̲Ńȍʮɰ˔ľɗĀֆŃ̲әӕՓʮֆәȍɗ. ícyooca Críjtoéjpiyéjuco o íjcyánéllii

30ॸMuuráhjáa ávyeta wájyúmeítyuubéré óhdivu atéréenéréjuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néúbatú meke
ámuháa oke mepɽ ‫ڟ‬áábóiyóné Críjtó pɽ ‫ڟ‬áábóityúne. 8ॸoȍĀӕфŃľЙ͑ŃԮфŃҡѸɞ͖ľȍʮɰ
wákimyéí imyéénúneri íllúhwu íjcyaróné dííbyé hallúhcuri ó ɽ ‫ڟ‬hvejtsó
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veráhi. dibye páné ehnííñevu ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyane
o wáájácúnélliíhye. Ehdúu muurá
ͅӕȍĀәæфɞʮҡΎŃʮҡŃҡŃȍ̲Ń̲ľɞɗֆΔ͑ľ panéváré o ímílléronéhjɽ ‫ ڟ‬ó ɽ ‫ڟ‬hvejtsó éhne
3
1ॸÁmuúha táñahbémuj, tsáháturo múúne tsíeméné átéréene meɽ ‫ڟ‬hvejtsódú
muhdú tene óhdivu néétu tsiiñe Táavyéjuube Jetsocríjtokéréjuco o
¡ɰՓ͑ŃфŃ̲әȍ˔ֆľΎәՓ¡Δ͑Ń ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. 9ॸEhdúu ó meenú tsaímiyéjuco
ámúhakye tene pɽ ‫ڟ‬áábóíñélliíhye. dííbyema o íjcyaki. Tsáháa muurá
Ahdícyane múu imíjyúú Ávyéjúúbeéjté Píívyéébe oke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗĀɞ́́ΔɞҡֆӕфΔ
ámuha meíjcyame. 2ॸAame ihdyu tsáma taúhbaju néhdu o íjcyáróóbeke. Muurá
ҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎΎΎȍɞ̲ֆŃĀә͑ŃŃ̲ľ ihdyu apááñéré Críjtoke o cáhcújtsónej
ímityúmé íjcyame eene tééveríyé oke dílloobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗ. Aabe
kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeítyúmé pájtyetéityúné apáámyéré dííbyeke cáhcújtsómeke
úwáábohíjcyámeke. 3ॸÁrónáa tsá téénetu pájtyetétsoóhi. 10ॸÁánéllii ó imíllé Críjtoke
Píívyéébeéjté meíjcyatúne. Muurá ihdyu o wáájacúné tsúúcajáa
dííbyé Apííchó meke túkévéjtsóné dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔфΔΔ¡ľ˔ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóné
Йɰ¡ΎфɗĀɗ¡ֆľɞ̲ɗ́́ŃĀәĀɞɞ¡ֆľ˔ľ ɰȍ͑ȍΔҡŃȍĀӕфľΔΔ̲ɗɞʮËֆ˔ɗ. Muuráhjáa
maávyéjútsohíjcyámé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľŃʮҡŃ dibye ímillédújuco ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe dibye
méijcyá Jetsocríjtóo mééma dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. Ahdu idyé ó imíllé o
méénunéjuco. Áánéllii dííbyeke ímíjyuuri ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé dibyée dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃĀәɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane
méduurúvahíjcyáhi. Muurá tsá meere téhdure Píívyéébe ímillédú o íjcyane o
ɰɰ̲͑ľ̲ŃŃ͑ә͑ľфɗ ímíllénélliíhye. 11ॸÁáne éhne múu
mepájtyetétsámeíítyuróne. 4ॸMuurá tehdu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯľľ¡ľҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɰ¡ľɞʮËֆĀӕΎ͑ŃŃ¡ľ
tene nééca oore ó pájtyetétsámeíiyáhi. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľфŃʮӕËΎΎɞʮËֆ˔ɗ.
Aaca muurá tsá múha óhdivu
ҽѸɞ̲ɞֆŃ̲ľɞʮËֆɞֆΔ͑ľфɗ̲ľҡѸәәф̲ľɞ͖ľ
úújetéítyuróne. 5ॸMuuráhjáa idyé oke
waháró tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátsihdyu íhyojtsɽ ‫ڟ‬tú 12ॸÁrónáa idyé tsá ámúhakye o néétu
pápihchúúj coojɽ ‫ڟ‬vatu óhdivu panévatúré tsaímiyéjuco ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃΎ

kíhdyahɽ ‫ڟ‬rotsómé ijraééj íjcyane. Muurá ihdyu éhnííñevu ó
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľȍľľ¡ľфŃΔ̲ӕӕ¡ľΎ tsúúrámeíhijcyá múhdutú ávyeta
íjcyaabe páñétúeju múúhá ihjyúrí o tsaímíyé Jetsocríjtó ímillédú o
íhjyúváábedívu. Diityéejtétsíi íjcyáíyóneri. Tehdúu dííbyema o íjcya
llihíyomútsi. Aabe muurá oo Bejamíí oke újcuúbe. 13-14ॸÁmuúha tañahbémuj,
dohjɽ ‫ڟ‬ba múnáajpi. Áhdure paritséómuube tsáhái muurá ávyeta ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃΎɞʮËֆҡә͑ľ.
oo muuháa jodíómú taúhbaju o Áánéllii ɽ ‫ڟ‬hdée múhdurá o ícyahíjcyáné o
úráávyehíjcyaábe. 6ॸAabée ó ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ícyooca ó tsúúrámeíhijcyá
ijyácunúhijcyá Jetsóoéjtéhacáa íjcyámeke muhdú dibye ímillédú o íjcyáíyóneri
o ɽ ‫ڟ‬cúbáhráíyóneri. Áábekée muurá tsá botsíi tééne áhdó o újcu íñe múhdumé
̲әȍΎ˔ľɰɰ͑͑ŃŃɞҡֆӕфΔҡәȍ¡ʮәӕ ímí dííbyema ícyahíjcyámeke tééne
néhdújuco o íjcyánélliíhye. 7ॸEhdúu o áhdóllii níjkyejɽ ‫ڟ‬ԮәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľЙɰәԮËΎΔË.
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬ΔɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ 15ॸÁánéllii íñe múhdumé tsúúca ímí
ɽ ‫ڟ‬htsutúné o méénuhíjcyáne. Árone Críjtoke ámuha mecáhcújtsómeke o néé

ЬɗфɗЙŃŃҡѸľॷ3ٍॷ4 346
ámúhakye ímí tene ibúúúve íñe meíjcyáítyuró Jetsocríjtoéjté meíjcyame.

ámúhakye o néhijcyáne. Áánetu tsátsii 3ॸAane íñe uke o néé táwákimyéityu oke u
tsíhdyure ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúhajchíí óvíi ͑ȍ¡Ń͑ӕȍɞʮËֆ¡ľĀɗɗҡֆŃЙɰ˔ľӕЙɽ ‫ڟ‬ááboki.
Píívyéébe ámúhakye waajácutsó téénevu. Muurá mítyane oke téhdure
16ॸÁánéllii ámúhakye o néé ímíñeúvú pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyamúpɽ ‫ ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәæфɞʮҡΔ
ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe meúráávye muhdú uwáábójutu. Téhdure Creméétema tsijtye
tene íjcyane tsúúca ámuha mewáájacúdu. Ύ˔ľҡŃŃ͑ŃՓ˔ɗ̲ֆŃɗҡֆӕЙɰ¡ΎȍɞʮËֆȍɗ.
17ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj, íñe Ááme mémeháñé tsúúca ijcyá múijyú
muhdú o íjcyadu meíjcya. Áhdure tsijtye medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬újcúímye
óhdityúu iwáájáne ímí úráávyehíjcyámé ̲Ń̲ľȍ͖ŃËҡәԮ͑ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ.
íjcyadu meíjcya. 18ॸÁánetu ámúhakye o 4ॸÁánéllii ámúhakye o néé ámuha
néhijcyádú ijcyáméi muurá mítyame paíjyuváré meímíjyu tsúúca

Críjtóo páwachékevu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri ávyéjúúbeéjte ámuha meíjcyame. Áánéllii
mepájtyeténé uwááboju íllure tsáma méimíjyuhíjcya. 5ॸMuurá
tsáríllehíjcyáme. Aane íñe ɽ ‫ڟ‬dátsó táábere Йɰɰȍɽ ‫ڟ‬jucóóné tsiiñe Máavyéjuube tsááiñe.
tsiiñe ámúhakye ó úúballéhi. 19ॸAame Áámeke ihdyu óvíi ámúhakye paméváré
muurá ímityúné ícyahíjcyámé tééné waajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ̲ľ
déjúcotu íllure wágóóóveéhi. Muurá pamévakéré mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcyámeke.
Píívyéébeke ɽ ‫ڟ‬tsáávetúmé muhdú tsaímíyé 6ॸAame ihdyu tsá múu ímityúné
ɞɞ͖әʮɰфɗɗɞ̲ɗ́́ŃĀәɗɞʮËֆɞֆΔ͑ľфɞֆŃ ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú tsíeméné ámúhakye

tsúúrámeíhijcyáhi. Ááneri íllure pájtyécoóca. Múu paíjyuváré Píívyéébeke
mítyákímyeíhijcyámé múu úúbállehíjcyá muhdú iíjcyane. Áhdure
núcópɽ ‫ڟ‬vehíjcyánáaáca. 20ॸÁánetu ihdyu múu dííbyeke téhdútsohíjcyá panévá
mee níjkyéjɽ ‫ڟ‬ejtéréjuco meíjcyame íñe hallúvúre. 7ॸEhdu ihdyu ámuha
météhmehíjcyá Mépájtyetétsoobe meíjcyácooca dííbyere Píívyéébe
Jetsocríjtó meke újcúváííbyeke. 21ॸAabe ámúhakye pɽ ‫ڟ‬ááboó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
̲ӕӕфɞ͖ľɰĀҡѸΔ̲ľɞËֆȍɞʮËֆ͑ľʮЙɗ ɽ ‫ڟ‬jtsámeíjyúcootúmé tsaímíyé ámuha
meke cápáyoácómé meíjcyaá meíjcya múhdumé Críjtodívú ámuha
dííbyedúréjuco dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véítyúnéj piiháñema. mecátsɽ ‫ڟ‬páávehíjcyáme. Ehdu meke
Ehdu meke ímíbájchóiibye panéváré Píívyéébe pɽ ‫ڟ‬áábonévú méɽ ‫ڟ‬jtsaméí tsá
ipíívyetédú íjcyaábe. úújetéítyuróne.
ͅәӕɗ̲ɞʮֆәәЙɞʮֆӕԮфľ ‫ڟ‬
ʣ̲ɰ͑ľфɞֆŃ̲ľɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞ͖ľ
4
1ॸÁmuúha, táñahbémú mítyane 8ॸAhdícyane méɽ ‫ڟ‬jtsaméí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľфɞֆŃ
ámúhakye o wájyúmeke o muhdú tsíjtyema ámuha

ájtyumɽ ‫ڟ‬íyóneri o ijyácunúhijcyámej, maávyejúúlléjcatsíñe tsaímíyé
ámúhadi ihdyu mítyane ó ímíjyuhíjcyá meíjcyáíyóneri ámuha téénetu
táwákimyéi áhdódú nééne ímí ámuha mebóhówaúcunúmeke ímí Píívyéébe
táuwáábó mecáhcútsohíjcyánélliíhye. ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúki, ámuúha táñahbémuj. Ehdu
Áámeke ihdyu ámúhakye o néé tsaímíyé ̲әӕ͑Ń͑ŃȍʮɰфɞֆŃɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe tsáhájuco
ámuha meúráávye Máavyéjuube ҡŃфŃŃ͑Ńȍʮɰфɗɽ ‫ڟ‬jtsámeíjyúcootúne.
Jetsocríjtoke. 9ॸÁánéllii ménútsohíjcyá ímíñeúvú
2ॸҽŃȍĀӕфľƄ¡ΔΔĀɞ̲әЙɰ˔ľҽѸɞɞҡɗ˔ֆŃ̲Ύ ámúhakyée o úwáábohíjcyáné tehdu
néé dityépɽ ‫ ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲әЙɰфŃʮӕËΎɗɞʮËֆ ámuha meíjcyaki. Muuráhjáa tsúúca
ҡѸфɞ́́ŃʮËҡѸɞҡֆӕ̲әЙɰ. Tsá ehdu ámuha mélleebó muhdú ámúhakye o
347 ЬɗфɗЙŃŃҡѸľॷ4
͑ŃȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ. Áhdurée tsúúca ámuha ámúhakye o úwáábótsihdyu Matsedóóniá

máájtyumɽ ‫̲ ڟ‬ӕȍĀәҡŃ͑ľȍʮɰΎ ɗɗ͖әʮɰҡӕҡѸɗŃ́́ľԮәфŃʮӕËΎΎЙŃŃ¡ľ˔ľ
méénuhíjcyáne. Ahdu méméénuco apáámyéré ámuha oke mépɽ ‫ڟ‬aabó
Píívyéébe ámúhama íjcyame ímí ámuha Píívyéébé ihjyúvú ámúhakye o úwaabóné
meíjcyaki. tsaímíyé ámúhakye búúúvénélliíhye.
16ॸTéhdurée Tetsaróónicárí o íjcyácooca
ЬɗфɞЙΔËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ ámuha taéllevu méwállohíjcyá oke
ЬԮΎфΔ˔ŃЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ľ mepɽ ‫ڟ‬aabóne. 17ॸÁrónáa idyé tsá ámuha
10ॸMuurá ávyeta ó téhdujtsó oke maájcúíyóneri o íjyácunúnéllií ehdu
Píívyéébeke íñe ícyooca tsiiñe ámuha oke ámuha meméénuhíjcyatúne. Muurá ihdyu
mepɽ ‫ڟ‬áábóneri mítyane o ímíjyúúvénema. ó imíllé ehdu ámuha meméénúneri
Aabe tsá o néétu ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha oke éhnííñevu tsaímíyé Píívyéébema
meɽ ‫ڟ‬tsáávehíjcyatúne. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ˔ľ meíjcyane. 18ॸMuurá ámuha oke
ámuha mepɽ ‫ڟ‬aabóné meímíllérónáa tsá maácuhíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬mítyanéjuco éhnée
ámuha mepíívyetéhíjcyatúne. 11ॸÁrónáa Epaporodítoma ámuha mewállóónema.
idyé tsá ámuha oke maájcúne tájpí o k͑ľɞ̲ɞЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɰʮҡѸәËӕ͑әŃȍ͑ľ
íjcyáiyóné o ímílléne ehdu ámúhakye o múúne ávyéta ímyé cúvááné pacúúcú
néétune. Muurá óhdi íjcyane tsúúca meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúdu. 19ॸÁámeke ámúhakye
téhdunéjuco. 12ॸAabe ó piivyété o íjcyane ʮËәɗɗ¡ֆľɰɰ̲͑әȍĀɞҡֆәЙɽ ‫ڟ‬htonévú
éhnévátúroóbe. Áhdure idyé ó ɽ ‫ڟ‬htsutúné íavyéjú íjcyaabe Jetsocríjtoéjté
piivyétéiyá o íjcyane ehnéva múnáajpi. ámuha meíjcyánélliíhye. 20ॸAane ihdyu
Téhdure ó piivyété ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ɰɰ͑ óvíi dííbyeke méduurúvahíjcyá
májchótúroobe o íjcyane óóma tene paíjyuváré múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. Ehdu
íjcyácooca o ícyahíjcyádúre. 13ॸAabe ó teéne.
piivyété panéváré o táhjane Jetsocríjtó
oke pɽ ‫ڟ‬áábóne tsɽ ‫ڟ‬jpari. 14ॸÁábeke ihdyu ЬԮΎфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ
tehdújuco ámuha oke mepɽ ‫ڟ‬aabóné íñe 21ॸAhdícyane Jetsocríjtó uráávye múnaa
ɽ ‫ڟ‬dátsó múhdurá o íjcyáábedi ámuha elle íjcyámeke méuubállé mítyane
meɽ ‫ڟ‬dáátsóvénema. diityéké muha íílle meíjcyame
15ॸAame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЙ̲ֆŃфŃ̲ӕȍ medúúruváne. 22ॸÁhdure ávyéjuube
Pirípori íjcyáné cahcújtso múnaa Tséétsá úníu múnaa ámúhakye
tsúúcajátújuco meɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé muhdú oke duurúváhi.
ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábóíñeri. Muuráhjáa éhne 23ॸAane óvíi Máavyéjuube Jetsocríjtó
tujkénúré Críjtodítyú íjcyáné uwááboju ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Áyu tehdújuco.

COROTSÉÉTSE
æΎфΔΔҡѸфɗɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
Йȍә́́ľԮԮәɞɞ͖әʮɰфɗ. Aane mítyame

ġӕӕфәԮʮӕ icyáhcújtsóne ímí úráávyehíjcyá éhnée
1
1ॸOo Páávoro Jetsocríjtodítyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә ámuha tujkénú meíjcyadu. Muuráhjáa
pajtyéteju íjcyáné uwááboobe Píívyéébe mítyane meke wájyune ámuha
Píívyééberée ihdyu oke ityújkevééllédú mewáájácúne ímí mécáhcujtsóhi.
íjcyaabe tééné wákimyéivu pícyoóbe. 7ॸTéénevúu muurá Epáápara muhtsi
2ॸk¡ľɞ͖ľɞȍֆ̲ɰΎËҡә͑ӕȍ̲ɽ ‫ڟ‬ wájyú menéébe ímichi ámúhakye
muhtsi ménahbe Timotéoma méwallóó úwaabóhi. Aabe ímí Críjtoke úráávyeebe
ámuha elle Coróótsari meíjcyame múhtsikye pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá ámuha
Críjtoke meúraavyémé múúhá nahbému múhtsikye mepɽ ‫ڟ‬áábóiyóne. 8ॸAabée
éllevu. Áámeke óvíi Méécááni Píívyéébe múúhakye úúballé ímí ámuha
ámúhakye pɽ ‫¡ڟ‬Δɰ¡әՓʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha mewájyújcatsíñe.
meíjcyaki. 9ॸÁánée muha mewáájácútsihdyu
ЙɞʮֆӕԮфŃ̲әȍȍ́́әԮәЙɰ¡Δ

æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ȍ́́әԮә Píívyéébeke métáúmeíhijcyá dibye
Йɰ¡ΔЬԮΎфΎҡә̲ľɞ͖ľ ámúhakye ímíñeúvú iwáájácútso
3ॸPaíjyuváré Píívyéébe Jetsocríjtój ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméivu. 10ॸÁhdurée idyé muha
Caaníkyé muhtsi météhdútsohíjcyá métáúmeíhijcyá ámúhakye dibye iájcu
ámúhá hallúvú dííbyema muhtsi dííbyé icyánéjcú ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsóíñé
meíhjyúvácoóca. 4ॸMuuráhjáa múhtsikye waajácuvu ímí dííbyeke ámuha
úúballémé ímí Jetsocríjtoke ámuha mewáájácúne muhdú dibye ímillédú
mecáhcujtsónéllii tsaímíyé meíjcyámedítyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľфŃʮӕËΎ
mewájyúcatsíhijcyáné pámeemáyé ibóhówaúcunúki. 11ॸƄȍĀӕ͑ŃŃ͑ŃЙɰ¡Δ
Píívyéébeéjté íjcyámema. Áánéllii muhtsi muha métáúmeíhijcyá ámúhá hallúvú
météhdútsohíjcyá dííbyeke. 5ॸEhdúvá ímí Píívyéébeke dibye ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎфɗ̲әȍ˔ֆľ
ámuha meícyahíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú tsɽ ‫ڟ‬pajtsómé panévá imítyuháñé ámuha
meíjcyaíñé Píívyéébe méwáábyuta maáábúcuhíjcyaki. 12ॸAame dibye
níjkyejɽ ‫ڟ‬vú méénune ámuha ámúhakye ímíbájchóné hallúvú ímíjyuri
mewáájácúnema. Muuréváhjáa ámuha dííbyeke metéhdújtsoki.
Jetsocríjtodítyú pajtyéteju íjcyáné 13ॸMuuráhjáa dííbyere Píívyéébe meke
uwááboju ámuha melléébótsihdyújuco ijchívyetsó Naavéné hójtsɽ ‫ ڟ‬pañétú éhne

teene ámuha meɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáne. 6ॸÁáné múu cúúvétsihyi íjcyadu
uwááboju muurá tsúúca tsújaavé meícyahíjcyámeke. Áánemáa meke
348
349 æΎфΎҡѸŃŃҡѸľॷ1ٍॷ2
pícyoobe mítyane iwájyuube Íllí tsaímiyéjuco menéémeke iújcuki.

avyéjuvúréjuco. 14ॸDibyée muurá 23ॸÁánéllii
ámúhakye o néé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénej tééveri mééma ímíbájchoobe táhjátsámeítyúmé tsaímíyé ámuha
méimítyuháñé méhdi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvénema. meúráávye muhdú mepájtyetéíñé
uwááboju tsúúca ámuha mewáájacúne.
ˇľҡѸΎËфɞʮҡΔĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃ͑ľʮҡŃŃԮľфɗɞ̲ɞ Ááné uwááboju muurá íñe úwááboobéré
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲̲ľɞʮËֆ͑ľ ΎЙŃȍɗʮËֆ͑ŃҡѸәәËɞɞ͖әʮɰфɗЙȍә́́ľԮԮә
15ॸMuuráhjáa Píívyéébeke tsújaavéhi.
maájtyúmɽ ‫ڟ‬tuube Ílli Jetsocríjtoj tééveri
méhdivu bóhówaavé páñé piivyéébéré æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑Йɰ¡ΎΎ¡ľЬԮΎфΎ
íjcyaábe. 16ॸDiibyéhjáa muurá Jetsocríjtoj 24ॸÁánéllii ó imíjyúú ámúhakye o
tééveri ípívyéjtsoobe páneere múhdúné pɽ ‫ڟ‬áábóné wákimyéí o méénúneri o
ҡѸɞľ̲Ń͑Ńɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyoóbe. Ehdúu muurá Críjto
íévéhóówari íjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬maájtyumɽ ‫ڟ‬nee, mewájyuri ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeídyújuco o
̲ʮҡֆә̲ɰҡә͑ľľ, íjcyane. Téhduréhjáa ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáne. 25ॸMuuráhjáa
ɞЙɞԮֆŃʮҡѸΎΎ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә̲͑ Píívyéébe oke níwaavénéjuco íñe
naavémuke pámeere íavyéjujtéma. ËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑˔ľΎЙɰ¡ΎȍɞʮËֆ͑ľ.
Ehdúhjáa panéváré ípívyéjtsoobe Íllij Aabe ámúhakye ó úwáábohíjcyá tene
ҡŃŃԮľфɗҡŃ͑ŃȍʮɰфɗĀɗ¡ֆľɗԮֆŃʮәʮҡѸ̲ľɞ˔ɗ. íjcyadújuco. 26ॸMuuráhjáa tsúúcajátújuco
17ॸAabéhjáa ihdyu Críjto ícyahíjcyá dibye pítyájcámeíñé tsá múha
tsúúcajátújuco iíjcyadúré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubáréikyé wáájácuhíjcyatúne. ͅŃɰȍĀŃ
ɞʮËֆҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎ. Áábe tájpí muurá íñe múnáaúvúhjáa íjcyarómé tsá wáájácutú
páneere múhdúné tsíeméné íjcyane teéne. Áánevu íñe ícyooca tsúúca meke
ijcyáhi. 18ॸAabe muurá dííbyé cahcújtso waajácútsoobe ihñéjté meíjcyámeke.
múnaa meíjcyámé túkevéjtsoobe íñe 27ॸAane Críjto mééma íjcyáneri tsúúca
méhníwau meke túkévétsohíjcyádú méwaajácú tsaímíyé Píívyéébé avyéjuri

néébeé. Muuráhjáa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe tsiiñe bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ meíjcyaíñe. Eene muurá wáájácúratúné
téhdure medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń̲ľ¡Δȍɰɰɞ͖Ń íjcyanévú imílleebe téhdure ámúhakye
tújkénuúbe. Áábekée Píívyéébe picyóó iwáájácutsóné jodíómú ámuha
páné avyéjuubéré dibye iíjcyaki. 19ॸEhdúu meíjcyátúrómeke.
Píívyéébe imíllé ibóhówájtsámeíñé Críjtoj 28ॸAane íñe muha méúwáábohíjcyá
tééveri. 20ॸMuuráhjáa páwachékevu pámeekéré panévatúré túkévéjtsoméré

ítyujpácyó waagóoobe páneere íñe ditye Críjtoj tééveri éhnííñevu
̲әȍĀә͑ŃҡѸɞľ̲Ń͑Ńɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ľ̲ iwáájácúne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲
íévéhóówari íjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬iímíbáávyeki, iíjcyaki. 29ॸÁánéllii muurá íñe ávyétá
téhdure tsaímíyé mɽ ‫ڟ‬amúnaa Píívyéébema ɰȍ͑ȍΔΔәՓ¡ΎȍɞʮËֆ
iíjcyaki. k͑ŃľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííbyéré Críjto oke pɽ ‫ڟ‬áábóneri.
2
21ॸMuuráhjáa ɽ ‫ڟ‬hde ámuha Píívyéébeke 1ॸAane ó imíllé ámuha Raoditséá
mémúnáátsohíjcyá ímityúné ámuha cóómi múnaa tsijtye oke

meméénuhíjcyánélliíhye. Árómeke tsúúca wáájácútúrómema mewáájacúné ávyétá
ámúhakye iímíbájchómeke újcuube ɰȍ͑ȍΔ̲әȍȍ́́әԮәЙɽ ‫ڟ‬áábó o
tsaímiyéjuco ámuha dííbyema meíjcya táúmeíhijcyáné Píívyéébeke ímíñeúvú
Críjtóo mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú iípívyéévéne ámuha Críjtoke meúráávyeki. 2ॸAabe ó
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénej tééveri. 22ॸEhdúu méénuube imíllé ámuha tsaímíyé mewájyújcatsíñe
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú máhallúrí íjcyájúcootúmé ímíñeúvú mewáájacúné muhdúhjáa
æΎфΎҡѸŃŃҡѸľॷ2 350
Píívyéébe mééma Críjtoj tééveri meícyahíjcyáné meɽ ‫ڟ‬hvéjtsótúnélliíhye.

wáájácúratúné méénuhíjcyáne. 3ॸDííbyedi Árónáa ícyooca tsúúca Píívyéébe
ihdyu páneere ɽ ‫̲ڟ‬ɰҡӕʮ˔ŃԮľʮӕɗʮËֆȍɗ. ámúhakye ímíjpyetétsó téénetu Críjtoj
4ॸEhdu íñe ámúhakye ó téɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyá tééveri ámúhadi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvénema.
tsaate ámúhakye iállíñeri imújtátsótuki. 14ॸMuuráhjáa dííbyé taúhbaju néhdu
5ॸMuurá tsá ámúhama elle o íjcyáturóne. meíjcyátúné déjúcotu méhdi
Árónáa ámúhama ó ijcyá táɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi. ɽ ‫ڟ‬cúbáhráíyoóbe. Áronáacáa mééma
Áánéllii ó imíjyúú ímí ámuha Críjtoke ímíbájchoobe Ílli Críjtoke ditye
mecáhcujtsómé tsaímíyé meíjcyáneri. páwachékevu wátyétyéhcuube dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénej
6ॸAame muhdúhjáa ámuha tujkénú tééveri. Ehdúu mééma ímíbájchoobe
dííbyeke mecáhcújtsóijyu meíjcyadu mewágóóóvéíyónetu meke ipájtyetétsoki.
tsahdúré ímíñeúvú meíjcyá dííbyema. 15ॸMuuráhjáa páwachékevu ditye
7ॸAhdícyane ímíñeúvú ՓҡֆŃҡֆŃȍËӕӕ¡ľæфɞʮҡΎɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri tsúúca
mecáhcújtsóóbedívú meɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeíñe tahjá Naavéneke ihyájkímumájuco.
paíjyuváré Píívyéébeke météhdútsohíjcyá Áánetu méwaajácú tsúúca ditye
muhdúhjáa ámúhakye o úwaabódu. táhjátsámeíñe.
æфɞʮҡΎ˔ľËȍËӕʮҡѸΔ̲ŃҡѸɞȍĀֆӕфŃʮӕËΎɞʮËֆ͑ľ ͮɞʮ˔ֆŃʮɽ ‫ڟ‬Ń͑ľфɗ̲ľҡѸәәф̲ľɞ͖ľ

8ॸҽŃɰɰ¡әՓҡѸ̲̲ŃɞʮËֆËΎҡѸҡľ 16ॸAhdícyane méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedí tsaate ámuha
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméityúré iújcúné uwáábori ̲ľ̲ËȍΎȍɞʮËֆ͑ŃȍʮɰҡӕɞȍʮֆәԮ͑ľфɗ.
ámúhakye imújtátsótuki. Muurá Áhdure méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedí eene béébe nuhba
mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬jtsaméityúré tsááne íjchívyécooca ditye
méénuhíjcyáme. Tsá Críjtodítyú tsááné wáñehjɽ ‫ڟ‬vatéhíjcyáneri ámuha
ɽ ‫ڟ‬jtsaméiyi ditye úwáábohíjcyatúne. meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétúneri ditye ámúhadi
9ॸMuurá muhdú Píívyéébe íjcyane íhjyúvahíjcyáneri. Áhdure méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedí
méwaajácú Críjto mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu kéjcoojɽ ‫ ڟ‬Píívyéébeke idyúúrúvahíjcyáneri
ípívyéévéébej tééveri. 10ॸAabe muurá ditye íhjyúvahíjcyáneri. 17ॸÉhduhjɽ ‫ڟ‬ikyée
Й̲ľľфľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑͑ԮŃ̲ӕӕ, muurá meméénúneri Píívyéébeke
íjcyámé éhnííñevu ɽ ‫ڟ‬htsútuúbe. Áánéllii méúráávyehíjcyáhi. Ááneríhjyáa
dííbyema meíjcyámema téhdure íjcyaabe ménaavénuhíjcyá Críjtoke dibye méhdivu
Píívyéébeé. 11ॸAabe tsúúca ámúhakye bóhówáávétúné hajchóta. Árónáa ícyooca
ijchívyetsó ímityúnetu Críjto ámúhama tsáhájuco tehdu meméénújúcootú tsúúca
íjcyánélliíhye. Tsá idyé dibye mééma íjcyánélliíhye. 18ॸAhdícyane
mekíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeíñeri ҡѸ̲̲́́ɞҡѸ̲ľɞĀɞľľ͑ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
meímíbáávyetúne. Muurá ihdyu Críjtoj múnáakévá ámuha medúúrúvátúhajchíí
tééveríyé meke ímíbájchoóbe. ámuha mewágóóóveíñé tsaate
12ॸMuuráhjáa metsójtsótsámeíñeri ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľәԮәĀәәՓ¡ΎȍɞʮËֆ̲ľĀɞԮӕ.
ménaavénú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébekée ditye cúúune. Muurá iwáájácutúnéré bañúháñé
Ááneríi méúújetsó ɽ ‫ڟ‬hdée múhdurá méénuhíjcyámé naavéváa diityédívú
meícyahíjcyáné tsúúca meɽ ‫ڟ‬hvejtsóne. bóhówáávéné pañe iájtyumɽ ‫ڟ‬ne. Ehdu
Aame ícyooca tsíhdyuréjuco mee imyéénúne pánehjɽ ‫ڟ‬dú ícyahíjcyámé
Píívyéébée ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎфɗ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóóbeke ɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮӕ. Árónáa
mecáhcújtsónema. 13ॸMuuráhjáa éíjyu mítyákímyeíhijcyámé iiye ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé
ámuha éhne múu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vemédú imyéénúneri. 19ॸÁáne diibyéjuco Críjto
méícyahíjcyá ámuha ímityúné ítyúkevéjtsoobe íjcyáíyóóbedi tsá ditye
351 æΎфΎҡѸŃŃҡѸľॷ2ٍॷ3
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyatúne. Muurá dííbye tájpíyé ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲̲ӕȍ

méijcyá dííbyeéjté meícyame. Aame medómácócatsíhijcyáne. oȍĀӕфľҡѸɞ͖ľȍʮɰ
méúráávyehíjcyá Píívyéébeke muhdú ámúhakye tútávájtsóíyóneri ámuha
Āɗ¡ֆľɞ̲ɗ́́ŃĀәĀɞɞ¡ֆŃЙɰ¡Ύфɞֆľ. meúmúúpívyehíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬ílluréjuco
20ॸMuuráhjáa mewájyuri dibye dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑Ń ̲ŃɰȍԮŃʮҡѸΎ. Áhdure mítyane ámuha
ámuha mecáhcújtsóneri tsúúca métahjá meéhnéváíyóneri meɽ ‫ڟ‬tsámeíhijcyáné
mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí álliúré íjcyane. Aame ̲ŃɰȍԮŃʮҡѸΎ. Muurá níjcyotájteke
ámuha ténejcu mewáájacújúcóótúnéllii medúúruváné ímityúné íjcyáné
méijcyá ténejcútú éhne múu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vemédu. tujkévéenéré teéne. 6ॸƄȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰ
Árónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí Píívyéébeke wáájácutúmé ́́ŃŃ¡Ύҡә̲Ń̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ̲ľĀɗɰȍ͑ȍΎΎɞ͖Ń
íjcyadu ámuha ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬enévú Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬cúbahráne. 7ॸTehdúu muurá
métáhjátsámeíhijcyáhi? 21ॸ¿ʣveekí ‫ڟ‬ ͑Ń͑ľȍʮɰҡŃȍĀӕфľ̲ӕȍ
majchóháñetu ámuha méméénuhíjcyáhi. 8ॸÁrone ílluréjuco
mébóícyúcatsíhijcyáhi? Óvíjyacóóné ̲ŃɰȍԮŃʮҡѸΔ̲ӕȍ̲ľËֆΔ¡ȍɞʮËֆ͑ľ,
ehdu ámuha meíllívyéébócatsíhijcyáne. ímityúné ámuha medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vécatsíhijcyáne,
22ॸͅӕӕфҡŃ͑Ńȍʮɰҡӕ̲ӕȍ néhní ámuha menéáyócatsíhijcyáne,
mebóícyúcatsíhíjcyaróné ijcyá núcójpɽ ‫ڟ‬ҡѸΔ͑Ń͑ľȍʮɰ̲ӕȍ
memájchoki. Muurá mɽ ‫ڟ‬amúnáá meíhjyúvahíjcyáne. ƈ͑ľȍʮɰЙ͑ŃԮфŃ
ɽ ‫ڟ‬jtsaméityúré tsááne ámúhakye ɞ́́ӕфŃʮӕËΎ̲ŃɰȍԮŃʮҡѸΎ. 9ॸҽŃ͑ŃȍʮɰҡӕҡѸәәË
úwáábohíjcyáme. 23ॸAane pánehjɽ ‫ڟ‬dú meke ámuha tsíñejcúriyéjuco meíjcyame
báñuhíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɞЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľĀɗҡֆľ tsáhájuco múu álliúúnújcatsítyúne.
úráávyeúvúdu. ͅӕӕфɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ̲Ń 10ॸMétsúúraméí éhnííñevu ámuha
ɰɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞ͖ľɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә meímíjpyetéíyóneri ímíñeúvú ámuha

iíjcyáneri tehdújuco Píívyéébeke Píívyéébeke mewáájácu dííbyedu
iávyéjútsohíjcyáne. Árónáa tsá diityéké ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ˔ɗ. Muurá
tene pɽ ‫ڟ‬áábotú ditye iímíbáávyeki. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәË̲ӕȍҡѸɞȍĀֆӕфŃʮӕËΎ.
3
1ॸAhdícyane Críjtóo dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe tsiiñe 11ॸTsá dííbyeéjté meíjcyatú jodíómú
bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nej tééveri ímityúmé ámuha meíjcyánélliíhye. Muurá ihdyu paméváré
meícyahíjcyánetu tsúúca meíjchivyémé dííbyeéjté ijcyá jodíómú íjcyáturómé
métsúúraméí níjkyéjɽ ‫ڟ‬ene íjcyáneri kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeítyuróme, tsííñé iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne
dííbyeke ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvémé dííbyema múnaa íjcyaróme, ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá
Cáání úniúvú maávyéjuutéki. 2ॸÁánéllii wáájácúturóme, tsaaté úníu múnaa
tééneríyé métsúúraméi. Óvíjyacóóné íjcyaróme, tsaatéúbámáyé
ííñújɽ ‫ڟ‬ene. 3ॸTsúúca muurá ámuha Críjtoke wákímyeítyuróme. Muurá pámeere
mecáhcujtsómé Píívyéébeéjtéréjuco Críjtoke mecáhcujtsómé tsahdúré
meíjcyame ténejcúrí dííbyeéjté méijcyáhi.
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéjúcóótúnéllii ámuha ténejcútú 12ॸMuuráhjáa Píívyéébere ámúhakye
méijcyá dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vemédu. 4ॸAabe muurá tsiiñe ujcú mítyane ámúhakye iwájyúnéllii
tsáácooca dííbyema tsaímíyé méíjcyaá dííbyeéjté ámuha meíjcyaki. Aame múu
íavyéjuri. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮәɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí icyápáyóóvéne
wajyújcatsíhi, pɽ ‫ڟ‬áábójcatsíhi,
ҽѸɗȍĀֆәфŃʮӕËΎ̲ľɞʮËֆ͑ľ ɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮәɗʮËֆȍɗ, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ
5ॸkȍĀɞËֆ͑ľɞ́́ӕфŃʮӕËΎ̲ŃɰȍԮŃʮҡѸΔ pamévamáyé ijcyáhi, ámuha
páneere ímityúné ámuha meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyonéhjɽ ‫ ڟ‬aabúcúhi. 13ॸÁáne
meméénuhíjcyáne. Óvíjyacóóné múu tsáijyu múhdurá ámúhama
æΎфΎҡѸŃŃҡѸľॷ3ٍॷ4 352
pájtyéronéhjɽ ‫ ڟ‬ímíbáchójcatsí íavyéjuvu tsaímiyéjuco dííbyema

ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléjcatsíñe Críjtóo méhdi meíjcyaki. 25ॸÁánetu ímityúné íjcyámeke
ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne meke ímíbajchódu. téhdure ájcúiibye tééne áhdovu. Muurá
14ॸÁhdure múu éhnííñevu wajyújcatsí Píívyéébe meke pámeekéré tsahdúré
tsaímíyé ámuha meíjcya ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú wájyúroobe áhdoó muhdú
táhjátsámeítyúme. 15ॸÁámeke ihdyu óvíi meícyahíjcyádújuco.
4
ámúhakye Píívyééberéjuco túkévejtsóne. 1ॸk¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ
Muurá ímílleebe Críjtoj tééveri ámúhakye Máavyéjuube meke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyá muhdú
ɰЙɽ ‫ڟ‬aabóné ímí tsame meíjcyaki. meíjcyane. Áánéllii múu ávyéjujte
16ॸÁáné hallúvú múu dííbyeke íjcyame ímíñeúvú íwákimyéi múnáake
ityéhdújtsóne ímíjyuuri duurúvahíjcyá picyóó ɽ ‫ڟ‬cúbáhratúme.
ámúhá ɽ ‫ڟ‬buúúnetu íjchívyéne májtsiyi. 2ॸkȍĀɞËֆ͑ľ̲әӕҡŃɰɰ¡әՓɗɞʮËֆ͑ľ
Aame ihdyu wajácúnejcútsi meíjcyáne ЙɞʮֆӕԮфŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ

méúwáábohíjcyá Críjtó uwááboju ámúhá táúmeíhijcyá óóchévetúmé panévá hallúvú
pañe íjcyane tsápɽ ‫ڟ‬tsójcatsímyére. téhdújtsomére. 3ॸTéhdure múúhá hallúvú
17ॸЬ͑ŃԮфŃ̲әӕɰɰ͑ɗ̲ֆŃŃ͑ӕ͑ľľ, métáuméí dibye múúhakye pɽ ‫ڟ‬áábónej
iíhjyuvánee, íjcyane méénuhíjcyá muhdú ЙŃŃԮŃ̲әәȍ˔ֆľ̲әȍɰɰ͑͑ŃŃҡӕ̲ľ
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃoԮֆŃʮӕӕ¡ľˇľҡѸΔΎŃʮҡŃ̲ľɞʮËֆ̲ľ éhnííñevu mɽ ‫ڟ‬amúnáake muha meúwáábo
meméénúiyódú tééné hallúvú Méécááni Críjtóo mééma pajtyéteju méénune. Teene
Píívyéébeke dííbyej tééveri o úwáábohíjcyáné hallútú muurá íñe
téhdújtsomére. ícyooca oo cúvéhóójari. 4ॸÁánéllii
̲әȍ˔ֆľΎ͑ŃŃҡȍ́́әԮәЙɰ¡Δ̲ӕȍ
ͅӕȍĀәËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ɞʮËֆ͑ľ ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ̲ľҡә̲ľɞĀɗ¡ֆľΎ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬áábo
18ॸÁmuúha walléémuj, tsúúca mɽ ‫ڟ‬amúnáake téénevu o wáájácútsoki.
Ávyéjuube Críjtó uráávye múnaa ámuha 5ॸTéhdure ámúhakye o néé panévatúré
meíjcyame múu avyéjuullé ámúhá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ͑ľËȍËәʮҡѸΎ

tajɽ ‫ڟ‬muke. 19ॸÁhdure idyé ámuha wajpíímú múnaa íjcyátúmeke tééjuvu
múu wajyú ámúhá taabámuke. Tsá múu mewáájácútsoki. 6ॸAame ihdyu múu
ímityúné dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsítyúne. ímíñeúvú ihjyúvahíjcyá tsaate ámúhakye
20ॸoȍĀӕфľҡѸɰɰ̲ľ̲ŃËȍËәʮҡѸΔ̲әȍʮ díllócooca tsaímíyé diityéké ámuha
caanímuke. Ehdu muurá ámuha meúúbálleki.
meíjcyane Píívyéébe imílléhi. 21ॸÁhdure
ámuha cáánimu tsá múu ámúháj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke ЬԮΎфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ
úmécójtsotú ditye ityútáváávétuki. 7ॸAhdícyane óvíi ménahbe Tííkico
22ॸTéhdure idyé tsáné avyéjújtémá ámúhakye táuubállé meenú dííbyema
wákímyeímyé múu cáhcujtsó diityéke. muhtsi Ávyéjuube Jetsocríjtó wákimyéí
Tsá múu ditye ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬térokíyé tsaímíyé meméénuhíjcyaábe. Diibye muurá oke
wákímyeítyúne. Múu Píívyéébeke tsaímíyé tééné wákimyéityu
iávyejúúlléne tsaímíyé wákímyeíhi. pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáhi. 8ॸÁábeke ámúha éllevu ó
23ॸoȍĀӕфľЙ͑ŃԮфŃɰɰ̲͑әȍՓ˔ɗ̲ֆŃɞ wallóó ámúhakye tsápɽ ‫ڟ‬jtsoobéré iúúbálle
íjcyane múu meenú ímíñeúvú muhdú íílle muha meíjcyane. 9ॸÁábema
óvéheetúmé dííbyeke ámuha téhdure tsaapi ménahbe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvénéjuco. 24ॸMuurá tsúúca ámuha Onéétsimo péé ámúhadítyúu tsáábeé.
méwaajácú Máavyéjuube Jetsocríjtoke Aamútsí óvíi ámúhakye úúballé páneere
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéne áhdó dibye meke újcuíñé muhdú íílle íjcyane.
353 æΎфΎҡѸŃŃҡѸľॷ4
10ॸÁánetu íñe dííbyema muhtsi hallúvú táúmeíhíjcyaábe. 14ॸTéhdure

cúvéhóójari meíjcyaabe Arijtáácó wájyú menéébe taabóóbé Róócáma
ámúhakye dúúruváné ámúhakye ó Déémámutsi ámúhakye duurúváhi.
úúballéhi. Áhdure Benabéé nahbe Máácó 15ॸÁhdure táicyánéjcutu Raoditséari
uubállé ámuha wájácú menéébe íjcyame ménahbémuke o dúúruváné

ámúhakye duurúváhi. Aabe ámúhakye méuubálle. Áhdure Níhpáke pámeere
ááhɽ ‫ڟ‬vetéhajchíí ímíñeúvú méwaatsúcuco. dííbye jávú dóbéévehíjcyáné cahcújtso
11ॸTéhdure idyé Jetsóó dííbyere ‘Jójtoó’ múnáama o dúúruváné méuubálle.
némeííbyé ámúhakye duurúváhi. Éhdume 16ॸk͑ľɞȍֆ̲ɰ̲әȍŃ́́ľԮӕΎ
tamúnaa jodíómudítyú cahcújtso múnaa wálloháámɽ ‫ ڟ‬ámuha meéévéné boone

íjcyame oke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá Píívyéébé méwállooco diitye Raoditséari íjcyáné
avyéjú wákimyéí o méénúnetu. Aame oke cahcújtso múnáa éllevu téhdure ditye
mítyane tsápɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáhi. 12ॸTéhdure iééveki. Áhdure téhullétú ámúha éllevu
ámúhadítyúu tsáábe Epáápara Críjtó ĀɗҡֆľՓ́́Ύȍ̲ɰɞ̲ɞ͖ľәԮә̲ŃŃŃԮľËΎ.
wákimyéí méénuhíjcyaabe ámúhakye 17ॸÁánetu Akíípoke mene dibye ímíñeúvú
duurúváhi. Téhdure ámúhá hallúvú ɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkéva Píívyéébée dííbyeke pícyóóné

̲ɞҡֆ͑ľЙɰ¡ΔЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ wákimyéi.
táúmeíhíjcyaabe ámuha tsaímíyé 18ॸEhdu íñe ámúhakye pámeekéré o
dííbyeke meúráávye muhdú dibye dúúruváné ó caatúnú páñetu oóre.

ímillédu. 13ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΔՓʮËә Áábeke ihdyu oke máábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vedí íñe
̲әȍȍ́́әԮә̲ɞҡֆ͑ľЙɰ¡ΔĀɗ¡ֆľ cúvéhóójari o íjcyáábeke. Ahdícyane óvíi
táúmeíhijcyáne. Téhdure Raoditséá Píívyéébe ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Áyu
cóómiyi íjcyámema Hierááporíyí íjcyámé tehdújuco.
I TETSARONITSÉÉTSE
ҽӕʮ˔Ń͑әҽľҡѸфΔΔ͑ɗËфɞɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
ámúhama muha meíjcyame ámúhakye

ġӕӕфәԮʮӕ mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáne.
1
1ॸÁmuúha Tetsaróónicá múnaa 6ॸMuuráhjáa Píívyéébé Apííchóré
múúhá nahbémuj, ɞȍֆ̲ɰɞ͖ľ̲ӕȍ ámúhakye ímíjyuuvu ájcume tsaímíyé

mécaatúnú ámúha éllevu oo Páávoroo, ámuha mécáhcujtsó dííbyé uwááboju
Tsibáánoo, Timotéoo, íjcyame elle ámuha ámúhakye muha meúwaabóne. Aame
meíjcyame tsaímíyé Máavyéjuube muurá eene muhdú muha dííbyeke
Jetsocríjtomútsikye Méécááni meúráávyehíjcyádújuco ámuha
Píívyéébema meúráávyehíjcyáme éllevu. meúráávyehíjcyáné ámuha
Aamútsí ihdyu óvíi ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabó meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné pañe. 7ॸEhdu nééróné
ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha meíjcyaki. pañe ámuha dííbyeke tsaímíyé
meúráávyehíjcyámedítyú muurá
ҽľҡѸфΔΔ͑ɗË̲ә͑ËȍËӕʮҡѸΔ͑ľ Matsedóóniámá Acááyá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cú
2ॸÍmí ámuha Píívyéébeke cahcújtso múnaa ámúhadítyú ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váne
meúráávyehíjcyánéllii paíjyuváré muha tehdu úráávyehíjcyáhi. 8ॸÁáné uwáábojúu
dííbyeke météhdútsohíjcyáhi. 3ॸÁhdure muurá ámúhadítyú tsújaavéné tsá
muha méɽ ‫ڟ‬tsáávehíjcyá Jetsóoke ámuha apáámyéré tééné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cu múnaa
mewájyúne mecáhcujtsómé tsaímíyé wáájácutúne. Muuráhjáa tsúúca
dííbyé wákimyéí ámuha meméénume pahúllevá múnaáré waajácúhi. Téhdurée
meɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáné tsiiñe dibye tsááiñe. Ááné waajácúmé ámuha ímí Píívyéébeke
hallúvú muha téhdure Píívyéébeke mecáhcujtsóne. Áánéllii tsáhájuco muha
météhdútsohíjcyáhi. 4ॸMuurá muha muucá teene meúúballéítyuróne.
méwaajácú ámúhakyée táñahbémuke 9-10ॸMuurá téhdure múúhakye
iwájyúnéllii dibye újcune. 5ॸMuuráhjáa úúbállehíjcyámé éhnée ámúhakye muha

ámúhakye muha pajtyété tsúúca mééma maááhɽ ‫ڟ‬véjémeke tsaímíyé ámuha
íjcyáné uwááboju meúwáábócooca tsá mewáátsúcúpejtsóne. Áhdure múúhakye
pevénéré meúwáábohíjcyatúne. úúbállehíjcyámé níjcyotájtekérée ámuha
Muuráhjáa ihdyu Píívyéébé Apííchó mecáánívahíjcyámé ícyooca botsíi
múúhakye pɽ ‫ڟ‬áábóneri panéváré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ŃфŃʮӕËΎ̲ӕȍ
méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬muha mecááníváábeke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvémé
méméénuhíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎɞʮËֆ͑ľ metéhmehíjcyáné múijyú tsiiñe Ílli
muha meúwáábohíjcyánélliíhye. Aane tsááiñe éhnée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke dibye
muurá ámuha méwaajácú muhdúhjáa bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoóbe. Diibyée muurá tsúúca meke
354
355 1ҽľҡѸľфΎ͑ɗҡѸŃŃҡѸľॷ1ٍॷ2
pájtyetétsó méimítyú hallútú 10ॸÁhdure muurá ámuha méwaajácú

meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííyónetu. tsaímíyée ámúhama muha
meícyahíjcyánéllii ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú muha
ҽľҡѸфΔΔ͑ɗËфɞЬԮΎфΎәՓ¡Δ͑ľ menéétsámeítyúne. Aane téhdure
2 Píívyéébe waajácúhi. 11ॸÁhdure ámuha

1ॸAane muurá ámuha táñahbémú
méwaajácú bañúháñée ámúhakye méwaajácú ámúhakyée muha
muha maááhɽ ‫ڟ‬véjetúne. 2ॸMuuráhjáa meúwaabómé mecánáájánuhíjcyáné éhne
Pirípovu múúhakye ditye ɽ ‫ڟ‬cúbáhráróné ̲әә͑ľҡѸɰɰ̲Ń˔ŃË͑ɗ̲ŃŃ͑ӕĀӕ.
pañe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí íllityétúmé ámúhakye muha 12ॸMuuráhjáa ámúhakye muha
méúwááboté Píívyéébedívú muha ménehíjcyá Píívyéébema ímíñeúvú

mecátsɽ ‫ڟ‬páávénema. Áámedíi múúhadi ámuha meíjcya muhdú dííbyeéjté
tsaate úúhɽ ‫ڟ‬vatéróné pañe ámúhakye íjcyáiyódú íavyéjúejtée ámuha
muha meúwaabóné muurá ámuha meíjcyáiñévú ámúhakye dibye
mécáhcujtsóhi. 3ॸTsáháa ímityúné méménúmeke.
ámúhadítyú muha meɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe íllure 13ॸÁáné hallúvú muha paíjyuváré
ámúhakye muha maállityúne. météhdútsohíjcyá dííbyeke. Muuráhjáa

4ॸMuuráhjáa ihdyu Píívyéébe pámé dííbyé uwááboju mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
ɽ ‫ڟ‬jtsaméíyé wájácú néébe múúhakye íjcyatúné muha ámúhakye
ityújkevééllémekéjuco níwáávéné meúwáábónéllii ámuha ímí
uwááboju íñe muha méúwáábohíjcyá mecáhcujtsómé tsúúca méímíjpyetéhi.
ámúhakye dibye ímillédújuco. Tsá muha 14ॸAhdícyane ámuúha múúhá nahbémuj,
meúwáábohíjcyatú mɽ ‫ڟ‬amúnaa múúhakye muurá Críjtoke ámuha mecáhcújtsóné

ímí ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúki. 5ॸAane wájácú ámuha hallútú ámúha múnaáré ámúhadi
menééne tsáháa múúhakye ámuha ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyádúu idyé múúhadi Jodéari
maáhdórokíyé tsaímíyé ámúhakye muha muha meícyáné cahcújtso múnáadi
meúwáábohíjcyatúne. Aane Píívyéébe múúha múnaáré jodíómú
waajácúhi. 6ॸÁhdurée tsá muha ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyáhi. 15ॸDiityérée muurá
meíjyácunútú mɽ ‫ڟ‬amúnaa múúhakye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsó Ávyéjuube Jetsóoke ɽ ‫ڟ‬hdée
mítyájtsóíyóneri. Muuráhjáa ihdyu múúha múnaáré idyé íjcyámeke
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲әәȍ˔ֆľ̲ӕȍ Píívyéébé ihjyú uubálle múnáake
mémítyájtsóiyá Críjtorée múúhakye ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsódu. Aame tsá Píívyéébe
uwáábojtédívú pícyóómeke. Árónáacáa ímillédú íjcyáítyuróne. Áánéllii
tsá muha meíjyácunútú tééneri. pamévakéré tsarílléme. 16ॸAame muurá
7-8ॸMuuráhjáa ihdyu ámúhakyéré muha tsá ímíllehíjcyatú jodíómú íjcyátúmeke
tsaímíyé mépɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá éhne múúne muha meúwaabóne. Ááneri íhyallúvúré
ҡѸɰɰ̲Ń˔ŃҡѸɰɰʮӕҡŃȍ̲ľĀӕ̲әȍ˔ֆľ̲ӕȍ éhnííñevu ímityúné méénuhíjcyáme.
mewájyúnema. Aamée ámúhakye muha Árómeke tééné hallútú Píívyéébe
méúwáábohíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәЙɞËȍΔ͑Ń͑ľȍʮɰ ɽ ‫ڟ‬cúbáhraáhi.
múúhakye pátyehíjcyáróné pañe. 9ॸAane
ЬԮΎфΎɗ̲ɞ́́ŃҽľҡѸфΔΔ͑ɗËфɞɞʮËֆ͑Ń
ËȍՓ̲ŃɰҡѸԮŃ̲ӕȍĀәȍʮ
ËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑˔ľɗȍɽ ‫ڟ‬ԮľҡŃ͑ľ
̲әȍ˔ֆľ̲ӕȍ̲ľәՓ¡Ύ̲әȍʮЙɰɰ͑ľ
muha meíjcyame mewákímyeíhijcyáné 17ॸÁmuúha múúhá nahbémuj, éhnée
pécóhajchótá cójɽ ‫ڟ‬hajchótá tééne tájpí ámúhadítyú muha metsátsihdyu muurá

muha meíjcyaki. Tsáháa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ámúhakye tsúcájáhréjuco meé. Aame íñe
muha meíjyévétsohíjcyatúne. ámúhadítyú tsíhyulle muha meíjcyarómé
1ҽľҡѸľфΎ͑ɗҡѸŃŃҡѸľॷ2–4 356
ámúhakye méɽ ‫ڟ‬tsáávehíjcyáhi. Áánéllii ámuha maájtyúmɽ ‫ڟ‬íyóneri

muha méimíllerá ámúhakye meíjyácunúhijcyáne. 7-8ॸÁáneri mítyane
maááhɽ ‫ڟ‬veténé tsiiñe maátyúmɽ ‫ڟ‬jcatsíki. muha méímíjyuuvé panévaríyé muha
18ॸÉíjyújúcooróo o ɽ ‫ڟ‬tsámeíhíjcyaróné oore meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyómé ímí tehdújuco
ámúhakye o ááhɽ ‫ڟ‬vetéíyóneri. Árónáacáa ámuha Ávyéjuube Jetsocríjtoke
Naavéné táɽ ‫ڟ‬jtsaméí tútávajtsóhi. meúráávyéneri. 9ॸÁáné hallúvú mítyane
19-20ॸ¿Aane íñe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú muha muha Píívyéébeke météhdútsohíjcyáhi.
mecátóróóvéne méímíjyúúveé 10ॸMuurá paíjyuváré muha dííbyeke
Máavyéjuube Jetsocríjtó tsiiñe tsáácoóca? Йɰ¡Δ̲Ńҡә̲ľɞȍɗʮËֆҡѸɗɗ͖ľ̲әȍ˔ֆľ

Muurá ihdyu diityéjuco ámuha ámúhadi muha maááhɽ ‫ڟ‬vetémé éhnííñevu
téijyu muha meímíjyúúveímye. ámúhakye meúwáábo dííbyeke
3
1ॸÁámekée ámúhakye muha mecáhcújtsónéjcutu tsátsii ímíñeúvú
maájtyúmɽ ‫ڟ‬íyóneri ámuha mewáájácutúne.
meíjyácunúhíjcyánéllii ámúha éllevu 11ॸAane ihdyu óvíi Máavyéjuube
tsúúca muha mepéjúcooráhi. Árónáacáa Jetsocríjtoma múúhakye pɽ ‫ڟ‬áábomútsí

muhtsi mécoévá Atéénavúre. ámúhakye muha maááhɽ ‫ڟ‬vetéki. 12ॸÁhdure
2-3ॸÁtsihdyúu ménahbe Timotéó téhdure óvíi ámúhakye pɽ ‫ڟ‬ááboobe íñe ámúhakye
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗ muha mewájyudu ámuha pamévamáyé
íjcyáábekéréjuco muhtsi mewálloone mewájyújcatsíki. 13ॸAane óvíi ámúhakye
ámúhakye dibye Críjtodítyú íjcyáné pɽ ‫ڟ‬ááboobe tsaímíyé dííbyeke ámuha
uwááboju iúwáábóneri itsápɽ ‫ڟ‬jtsoté meúráávye múijyú Máavyéjuube
éhnííñevu ímí ámuha dííbyeke Jetsocríjtó ihñéjteke újcúvácooca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
mecáhcújtso tsaate ámuha múhdurá imítyú ámúhá hallúrí íjcyatúmé ámuha
meɽ ‫ڟ‬jtsámeítyu íñe ícyooca dííbyedívú meúújetéki.
meɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰҡӕ. Muurá
tsúúca ámuha méwaajácú Píívyéébeéjté ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞ̲ɗ́́ŃĀә̲ľɞʮËֆ͑ľ
4
̲ľɞʮËֆ̲ľľȍĀӕ͑Ń͑Ńȍʮɰфɗ 1ॸÁánéllii ámúhakye múúhá
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe. 4ॸMuuráhjáa ámúhama nahbémuke muha menéé
muha meíjcyácooca ménehíjcyá Máavyéjuube Jetsóo mémeri panévatúré
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe. Ahdújuco muurá tsaímíyé ámuha meíjcya Píívyéébe
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáne. 5ॸÁáneríi ímillédú muhdúhjáa ámúhakye muha
mítyane ámúhadi o íjyácunúnéllii meúwaabódu. Aane óvíi ámuha
Timotéoke ó wallóó dibye ámúhakye méúraavyé éhnííñevu.
iúújeté muhdújucó ámuha Críjtoke 2ॸMuurá ámuha méwaajácú Ávyéjuube
mecáhcujtsóné o wáájácuki. Ópée Jetsóó taúhbajúré ámúhakye muha

mítyane ó íllityé bañúháñé ámúhakye meúwáábohíjcyáne. 3ॸMuurá Píívyéébe
muha meúwáábohíjcyámeke Naavéné imíllé dííbyedívú ámuha
íicyánejcúvú llíúcúíyóneri. meɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeíñe dibye ímillédú
6ॸÁrónáa Timotéó ámúhadi meíjcyane. Áánéllii tsá múu ihdícyámema
Tetsaróónicárí úlléjeebe múhtsikye dómácójcatsítyúne. 4ॸMúu
úúballévá ímíhyeva ámuha Píívyéébeke ityáábávájcatsíñe tsaímíyé ijcyáhi. 5ॸTsá
mecáhcújtsóne pamévamáyé múu Píívyéébeke wáájácutúmé
mewájyúcatsíhijcyáne. Téhdure dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vécatsíhijcyádú átéréénéhjɽ ‫ ڟ‬hallútú
múhtsikye úúbálleebe ámúhadi muha ɽ ‫ڟ‬cúbáhrájcatsítyúne. 6ॸTsá múu íñáhbé
meíjyácunúhijcyádúreva idyé múúhakye táábake pátsáríjcyotúne. Muurá ehdu
357 1ҽľҡѸľфΎ͑ɗҡѸŃŃҡѸľॷ4ٍॷ5
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhíjcyámeke tééné hallútú avyéjúúbeke dííbyé rojrócori dibye meke
ɰȍ͑ȍΎΎɞ͖ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɽ ‫ڟ‬cúbahráne. ɰЙɽ ‫ڟ‬úva dííbyé cahcújtso múnaa
Téénélliihyée muurá tsúúca ámúhakye meíjcyámeke. Áijyu muurá pámeere
éíjyu muha méúúballé teéne. 7ॸTsáháa múhdumé dííbyé cahcújtso múnaa
ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬meméénu dibye meke meíjcyame tsiiñe mébóhɰɽ ‫ڟ‬hi. 17ॸÁtsihdyu
újcutúne. ͅľ˔ŃľәʮËӕӕ¡ľҡŃ͑ľȍʮɰ ihdyu botsíi téijyu íjcyámema
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne meímíjpyetéki. 8ॸÁáné tsaméhjɽ ‫ڟ‬juco mepééiñe cáámevu
ӕՓ¡ΎʮӕҡѸҡľŃȍĀɰɰԮ́́ľȍɞʮËֆ̲ŃҡѸ Máavyéjúúbema maátyúmɽ ‫ڟ‬jcatsíki. Aame
mɽ ‫̲ڟ‬ә͑˔ľŃȍĀɰɰԮ́́ľҡә͑ľ. dííbyema méíjcyaá muhdú
Píívyéébekéré ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vallémé mépañévúu íjcyáityúmeréjuco. 18ॸÁánéllii téénevu
Íapííchó ipícyóóneri meke mecátóróóvéne métsɽ ‫ڟ‬pátsócatsíhijcya.
5
ímíjpyetétsóóbeke. 1ॸEhdu teene Ávyéjuube Jetsóó
9ॸÁánetu íñe muhdú ámuha tsané tsááiñe, ámuúha múúhá nahbémuj.
nahbémú mewájyújcatsííñetu tsáhájuco Árónáa ihdyu tsá mewáájácutú múijyú
ámúhakye o cáátúnúityú tsúúca dibye tsááiñe. 2ॸMuurá tsúúca ámuha
Píívyéébé túkevéjtsójú pañe ámuha méwaajácú meɽ ‫ڟ‬jtsótúnáa dibye tsááiñe
meíjcyame tehdújuco éhne múúne naní múnáajpi pejco meke
mewájyújcatsíñélliíhye. 10ॸMuurá ábájɽ ‫ڟ‬nejcúdu. 3ॸMuurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa
ͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ nehíjcyaá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú iíjcyaíñe. Áhdure
ménahbémuma ímí tehdújuco ámuha ɰʮҡѸәËӕ͑әɗ̲ֆľ̲әɗʮֆәɰɰ͑ЙʮҡֆŃɗҡֆә͑ľ.
mewájyúcatsíhijcyáne. Árónáa ámúhakye Árónáa ílluú néétútsihdyu íjcyaíñé
muha menéé éhnííñevu ámuha ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí éhne múúne wállehdívú
pamévamáyé mewájyújcatsíki. 11-12ॸAame ЙľľËәҡŃфŃҡѸɰɰ̲ԮԮֆŃՓʮҡѸɰĀӕ. Áánetu
ihdyu tsaímíyé ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámúhá muurá tsá múha pállójcóityúne.
Փ˔ɗ̲ֆŃɗֆɗ̲ľɞʮËֆɰɰ̲͑әȍĀɞҡֆә 4-5ॸÁrónáa tsáhájuco ámuha meíjcyatú
ɰЙɽ ‫ڟ‬htótu muhdúhjáa ámúhakye muha éhne múu cúúvétsii meíjcyadu. Muurá
meúwaabódú tsijtye cahcújtso múnaa tsúúca ámuha méwaajácú teene éhne
íjcyatúmé ámúhakye iávyejúúlleki. ̲әә͑ľËΔΔʮɰЙ͑ľľфľɰɰ̲͑ʮҡֆӕ̲ɽ ‫ڟ‬né
mewáájacúdu. Áánéllii tsáhájuco
oԮֆŃʮӕӕ¡ľˇľҡѸΔΔҡѸɗɗ͖ľҡѸɗ͖ľ ámúhakye tene ábájɽ ‫ڟ‬néjcúityúne.
13ॸÁmuúha múúhá nahbémuj, téhdure 6ॸAhdícyane metsu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ
muha méimíllé ámúhakye meúúballéné ҡŃɰɰ¡әՓфŃʮӕËΎ. Tsáhájuco tsaatédú

íñe tsúúca cahcújtso múnaa íjcyame wáájácúmeítyúmé meíjcyáityú éhne
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyámé muhdú íjcyaíñé ámuha múúne cúwame íjcyadu. 7ॸMuurá
ɽ ‫ڟ‬dátsó meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne mekímóóvétu eene cúwamee, llíyíícyavémee, éhdume tsá
pájtyetéityúmé ɽ ‫ڟ‬dátsó kímóóvehíjcyádu. wáájácúmeítyú éhne múu cúúvétsii
14ॸMuuráhjáa Jetsóó dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe tsiiñe íjcyadu. 8ॸÁánetu ihdyu mee péététsihyi
¡Δȍɰɰ͑ľ̲ľËȍËӕʮҡѸΔ̲Ń̲ŃՓʮËә múu íjcyadu menééme tsúúca teene
téhdure Píívyéébe meke bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoíñé mewáájacúmé metsu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ
dííbyeke mecáhcujtsómé medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémeke. meíjcyáne Píívyéébeke mecáhcújtso
15ॸMuurá tsiiñe dibye tsáácooca téijyu ímítyúnehjɽ ‫ڟ‬vú metáhjátsámeítyu éhne
íjcyame tsá pééityú medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ŃɰȍĀŃфŃ múúne tsodáhó ityáhjátsámeítyu
dííbye éllevu. Ehdu Píívyéébere nééne íñe cóhpéneúvú wátájcámeídyu. Ááne metsu
ámúhakye muha méúúballéhi. 16ॸAabe ímíñeúvú meúráávye íñe mepájtyeténé
ˇľҡѸΔΎ̲Փ́́ΎΔ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ uwááboju éhne múúne tsodáhoke
1ҽľҡѸľфΎ͑ɗҡѸŃŃҡѸľॷ5 358
ɞՓҡʮËΎʮɰՓҡʮËΔĀәɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane 19ॸÁábé Apííchó ámúhá pañe íjcyane
mewágóóóvéíyónetu meke pájtyetétsoíñe. ámúhakye túkévétsohíjcyáné tsáma
9ॸTsáháa Píívyéébe meke újcutú méɽ ‫ڟ‬hvéjtsodíñe. 20ॸÁhdure íñe dííbyere
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíki. Muuráhjáa ihdyu íllure ҡѸҡŃĀɞԮә¡ΔȍΔՓʮҡѸΔ͑ľфɗɰɰ͑Йʮҡֆľɞ͖Ń
meke téénetu pájtyetétsoobe ditye úúbálléneri tsá múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúmé
Máavyéjuube Jetsocríjtoj tééveri. íjcyatúne. 21ॸÁrónáa ihdyu múu ímíñeúvú
10ॸÁánélliihyée dííbyeke wálloobe ɰʮҡѸΔ˔ľľ͑ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľɗәфԮֆľ˔ɗ.
̲ľՓʮֆӕфɗĀɗ¡ֆľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ve múijyú meke 22ॸAame ihdyu mémeenújúcohdí
dibye újcúvácooca pámeere téijyu ímityúne.

íjcyámema medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΎΎфΔ̲ŃҡѸ̲Ńȍʮɽ ‫ڟ‬ 23ॸAhdícyane óvíi Píívyéébe ámúhakye
dííbyema meíjcyaki. 11ॸÁánéllii ámuha pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú ámúhá hallúrí
meméénuhíjcyádú éhnííñevu iíjcyájúcóótuki. Aabe ihdyu óvíi
métsɽ ‫ڟ‬pátsojcátsí tsaímíyé Píívyéébema ámúhakye tehmé ámúhaj pi, ámúhá
ámuha meíjcyaki. ɽ ‫ڟ‬jtsaméí, ámúhá ɽ ‫ڟ‬buúúné, múijyú tsiiñe
Ávyéjuube Jetsocríjtó tsáácooca ámuha
æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑˔ľЬԮΎфΎҡә˔ŃԮľʮҡѸΔ͑ľ ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí menéétsámeítyuki. 24ॸTsá muurá
12ॸAhdícyane ámuúha múúhá nahbémuj, ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí meke dibye báñúityúne. Muuráhjáa
ámúhakye muha menéé ámuha iñéhdújuco meke dibye újcune. Aabe
maávyejúúlle ámúhá túkevéjtsojtéke. muurá téhdure páneere mééma méénuú
‫ڟ‬
13ॸʣ̲ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ̲ľՓʮֆә muhdú iñéhduú.
diityéke. Tsá múu múnáátsójcatsítyúne.
14ॸTéhdure ámúhakye muha menéé ЬԮΎфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ
tsaate wákimyéityu óvéhéémeke ámuha 25ॸAhdícyane ámuha múúhá nahbémú
metáúhbaki. Téhdure panévatúré meíjcyame múúhá hallúvú Píívyéébeke
ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸӕ͑ә̲ľ˔ľ̲ŃЙɰ¡Ύ. Ehdu múu Йɰ¡ΔЙɞʮֆӕԮфŃ̲Ńҡӕ̲Ńɞ̲әәȍ˔ֆľ
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá pamévakéré múhdurá ditye Āɗ¡ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki.
íjcyáronéhjɽ ‫ ڟ‬iáábúcúnema. 26ॸTéhdure ámúhakye muha menéé
15ॸk̲ľɗȍĀֆӕҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ. Tsá ámuha tsané nahbémú meíjcyame
múu tsaate ímityúné ámúhakye medúúrúvájcatsíki.
‫ڟ‬
méénuróné pɽ ‫ڟ‬ámeítyúne. ʣ̲ɰ̲ŃфŃ 27ॸTéhdure ámúhakye muha
meíjcyáne íllure mépɽ ‫ڟ‬áábojcátsi. méníwaavé Ávyéjuube Jetsóo mémeri

16-17ॸPaíjyuváré Píívyéébema íñe íhyaamɽ ‫ ڟ‬pañe ámúhama o
meíhjyúváne méimíjyuhíjcya. íhjyuváné ámuha mewáájácútso
18ॸMétéhdútsohíjcyá panévá hallúvúré pámeekéré elle íjcyáné cahcújtso
dííbyeke. Muurá íñe Jetsocríjtoéjté múnáake.
meíjcyame panéváré meke 28ॸAhdícyane óvíi dííbyeréjuco
pátyehíjcyánéhjɽ ‫ ڟ‬hallúvú dííbyeke Máavyéjuube Jetsocríjtó ámúhakye

metéhdujtsóné imílleébe. pɽ ‫ڟ‬aabóne. Áyu tehdújuco.
II TETSARONITSÉÉTSE
ȸ́́әԮәľȍ̲ɽ ‫ ڟ‬ҽľҡѸфΔΔ͑ɗËфɞɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
meɽc‫ ڟ‬úbáhrámeíhíjcyánetu meke

ġӕӕфәԮʮӕ állíjchútsóiibye múijyú Máavyéjuube
1
1ॸÁmuúha Tetsaróónicá múnaa Jetsóó ɽȍ‫ ڟ‬ҡѸӕҡә̲Ń͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә̲͑
múúhá nahbémuj, ɞȍֆ̲ɰɞ͖ľҡѸɗɗ͖ľ ËәәʮӕՓĀәЙŃŃҡŃËӕ͑ә͑ŃʮЙɰɰ͑ľ
muha mécaatúnú ámúha éllevu oo tsáácoóca. 8ॸEhdu tsááiibye íñe
Páávoroo, Tsibáánoo, Timotéoo, íjcyame ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľɗŃȍĀɰɰԮ́́Ń͑ľĀɞɞ¡ֆľĀɞҡֆә
elle ámuha meíjcyame tsaímíyé íjcyáné uwááboju ɽ̲ ‫ ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľфɗ
Máavyéjuube Jetsocríjtomútsikye ɽ ‫ڟ‬ɽc‫ ڟ‬úvehíjcyátúmeke ɰɽc‫ ڟ‬úbáhraki. 9ॸAame
Méécááni Píívyéébema ílluréjuco wágóóóveíñé múijyú
meúráávyehíjcyáme éllevu. 2ॸAamútsí nɽj‫ ڟ‬kéváityúné ɰɽc‫ ڟ‬úbáhrámeííhullévu.
ihdyu óvíi ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ Aame tsá múijyú dííbyé avyéjú
ámuha meíjcyaki. ɽh‫ ڟ‬tsutúné íjcyane ájtyúmɽi‫ ڟ‬tyúne.
10ॸEhdu muurá méénúiibye Ávyéjuube
ʑ̲ɞҡֆә̲ľ̲ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ Jetsóó tsiiñe itsáácoóca. Áijyu
ɞ̲ɗ¡ʮËȍΎʮӕ̲ŃŃ͑ӕɞ͖ľ dííbyeéjté meíjcyame dííbyeke
3ॸÁmuúha múúhá nahbémuj, muurá maávyéjujtsómé méduurúvaáhi. Muurá
Píívyéébeke muha météhdútsohíjcyá téijyu tsaméhjɽ ‫ ڟ‬dííbyema méíjcyaá
ámúhá hallúvú ímí dííbyeke ámuha dííbyé uwááboju muha ámúhakye
mecáhcujtsómé mewájyújcatsíñélliíhye. meúwáábohíjcyáné ámuha ímí
4ॸMítyane muha méimíjyúú ámuha mecáhcújtsónélliíhye.
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné pañe ímí dííbyeke 11ॸÁánéllii paíjyuváré muha
ámuha mecáhcújtsóne meúráávyéneri. ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ̲әȍȍ́́әԮә

Aane muha méúúbállehíjcyá tsijtye métáúmeíhijcyá ámúhakyée dibye
dííbyé cahcújtso múnáake. 5ॸEhdu muurá újcume tsaímíyé dííbyema ámuha
ámuha meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyáneri meíjcyaki. Áhdure muha
ámúhakye waajácútsoobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәË métáúmeíhijcyá dííbyeke ámuha
dííbyé avyéjúejte ámuha meíjcyane. mecáhcujtsómé ɽ̲ ‫ ڟ‬ɰ͑ŃфŃ
Áánéllii ámuha méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyá meméénúíyóneri metsúúrámeíhijcyáné
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ӕȍĀɞɞ¡ֆľ̲ ámúhama dibye ipánéévétsoki. 12ॸEhdu
meíjcyaki. ͑Ń͑Ńȍʮɰфɗ̲ԮֆľʮәʮҡѸΔͅԮֆŃʮӕӕ¡ľ
6ॸÁrónáa ihdyu eene ámúhadi Jetsocríjtoke. Muurá meke
ɽc‫ ڟ‬úbáhrahíjcyámeke téhdure ávyéjújtsóiibye Píívyéébée meke
ɽc‫ ڟ‬úbáhráiíbye. 7ॸÁánetu ihdyu ɰɽd‫ ڟ‬aatsólléne dííbyej tééveri újcúmeke.
359
2ҽľҡѸľфΎ͑ɗҡѸŃŃҡѸľॷ2ٍॷ3 360
ténejcúvú diityéké ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyáábeke

ͮԮŃ͑ľŃʮЙɞ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ íámɽ ‫ڟ‬tsaráhcori ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhráábeke íllure
2
1ॸÁmuúha múúhá nahbémuj, muurá ɰɽ ‫ڟ‬bátsuhjácóneri dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoóhi.
Máavyéjuube Jetsocríjtó tsááíñé
ͅӕȍĀә̲ľЙʮҡֆľҡŃɗ͖ľ
úmɽ ‫ڟ‬wari páhduváré nééne
mávaríjchojúúné íjcyaáhi. 2ॸÁánéllii 13ॸÁánetu ihdyu ámúhakye Píívyéébe
ámúhakye muha menéé íñe Píívyéébé wájyúnéllii ámuha dííbyeke ímí
ӕՓ¡ΔĀә͑Ń͑ľȍʮɰҡѸҡľ͑ԮŃĀә͑ŃŃ͑ľ mecáhcújtsóné hallúvú muha dííbyeke
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téné pañe iájtyumɽ ‫ڟ‬né úwáábóneri météhdútsohíjcyáhi. Muuráhjáa
ámuha meíllityéne memújtátuki. Áhdure tsúúcajátújuco dibye meke újcune
tsaate múúha mémeri íllure iállíñe Íapííchó meke ímíjpyetétsónej tééveri
icyáátúnúháámɽ ‫ ڟ‬pañe ‘tsúúca Ávyéjuube dííbyeke mecáhcujtsómé mepájtyetéki.
ҡѸʮӕËΔΔȍɗɞٔɗ͖Ńȍ̲ɰ̲әȍŃ́́ľԮӕ 14ॸAhdújucóo muurá íñe ámúhakye muha
wállóhajchíí méɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedí tééneri. 3ॸTsáma meúwáábónej tééveri dibye ámúhakye
tsaatédívú máállítsámeídíñe. Muurá újcune Máavyéjuube Jetsocríjtoma
ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗ¡ֆľҡѸɞ͖ŃɰȍĀľҡѸҡľ tsaméhjɽ ‫ ڟ‬dííbyé avyéjuri meíjcyaki.
Píívyéébé uwááboju állíuríyéjuco 15ॸEhdu teéne, ámuúha múúhá
dílloíñe. Téijyu muurá bóhówáávéiibye nahbémuj. Ahdícyane tsáma máábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vedí
ímítyuube Naavéneéjpí íjcyáábeke éhnée ámúhadi muha meúlléjécooca
Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬cúbáhráiíbye. 4ॸAabe ámúhakye muha meúwáábohíjcyáne.
páhduváré dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veé Píívyéébeéjteke Áhdure íñe waajácúháámɽ ‫ ڟ‬pañe
dííbyekéré ditye dúúrúváíyóneri ámúhakye muha menéhijcyáné
iíjyácunúnema. Muurá Píívyéébedi méɽ ‫ڟ‬hvéjtsodíñe. 16-17ॸAane óvíi
idíllómeíñe dííbyé duurúvájá pañévú Máavyéjuube Jetsocríjtomútsí Méécááni
úcáávéiíbye. Píívyéébema ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabó tsaímíyé
5-6ॸAane muurá ámuha méwaajácú ámuha meíjcyame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ
ɽ ‫ڟ‬veekí ícyooca dibyéi bóhówáávetúne. meméénuhíjcyaki, áhdure ámuha
Muurá ihdyu iéévéi úújetécooca ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ̲ľɞȍʮֆәԮȍɞʮËֆ˔ɗ. Muuráhjáa
bóhówáávéiíbye. ¿A tsá ámuha mítyane meke iwájyúnéllii méhdi
meɽ ‫ڟ‬tsáávetú éhnée ámúhakye ehdu ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne meke újcuube múijyú
mééma tene pájtyeíñé o néhijcyáne? nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné meímíjyu dííbyema
7ॸTééné pañéjúcooro muurá mee ícyoóca. íavyéjuri meíjcyáiñévú
Árónáa ihdyu tsáhái dibye méhdivu mecátsɽ ‫ڟ‬páávénema.
bóhówáávetú Píívyéébere néhdújuco.
Dibye ihdyu dííbyeke ɽ ‫ڟ‬hvéjtsócooca botsíi ЬԮΎфΎ͑ŃŃЙɰ¡ΎʮӕĀɗɗҡֆŃ
bóhówáávéiíbye. 8-12ॸAabe muurá ȍ́́әԮәĀɗҡֆľɗҡֆә̲ľɞ˔ɗ
3
ͮԮŃ͑Ńɰȍ͑ȍΎΎфɞֆŃ̲ŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɽ ‫ڟ‬ 1ॸAhdícyane ámuúha múúhá
méénuú tééneri mɽ ‫ڟ‬amúnáake imújtátsoki. nahbémuj, múúhá hallúvú téhdure

Ehdu imyéénúneri mújtátsóiibye ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ̲Ńҡӕ̲ŃɞĀɗ¡ֆľ
Críjtodítyú íjcyáné uwááboju ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә ̲әәȍ˔ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬áábo Jetsocríjtodítyú
cáhcújtsotúmé wágóóóvéímyeke. Áánéllii íjcyáné uwááboju muha pahúllevá
Píívyéébe diityéké ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoó ditye awáá múnáadívú metsújaúcúné ditye tsaímíyé
iímillédú teene icyáhcújtsoki. Aame tééné icyáhcújtso ámuháa mecáhcujtsódu.
déjúcotu ílluréjuco wágóóóveíñe. Árónáa 2ॸÁhdure métáuméí dibye múúhakye
Ávyéjuube Jetsóó itsáácooca eene ityéhme ímityúmé múúhakye

361 2ҽľҡѸľфΎ͑ɗҡѸŃŃҡѸľॷ3
imyéénútuki. Tsá muurá paméváré dííbyé múúhaye mewákímyeíñe tájpí

uwááboju cáhcújtsotúne. 3ॸÁrónáa méícyahíjcyá tehdu ámuha meíjcyaki.
Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ̲әȍ˔ֆľ 10ॸMuuráhjáa ámúhama muha
pɽ ‫ڟ‬ááboó tsaímíyé ámuha meíjcyaki. meíjcyácooca ménehíjcyáhi:

Áhdure idyé ámúhakye téhméiibye “Iwákímyeíñé ímílletúmé tsá múu
ɞ̲ɞҡֆә͑Ńȍʮɰҡӕ. 4ॸMuurá muha méwaajácú májchotúne.” 11ॸÁánáacává muurá ámuha
ámúhakye muha meúwáábohíjcyáne ҡѸҡľЙľԮŃҡфŃҡѸɞ͖ŃȍʮɰфɞֆŃ
ámuha meméénuíñé ámúhakye dibye méícyahíjcyáhi. 12ॸÁánéllii ehdu
túkévéjtsóneri. 5ॸAabe ihdyu óvíi ícyahíjcyámeke Máavyéjuube Jetsocríjtó
ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabó ímíñeúvú ámuha taúhbaju íjcyane muha menéé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ
mewáájácu mítyane meke dibye wájyune. iíjcyáne iwákímyeíñe tájpí iíjcyaki.
Áhdure idyé óvíi ámúhakye pɽ ‫ڟ‬ááboobe 13ॸÁmuúha múúhá nahbémuj,
ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬ámuha maáábúcu muhdúhjáa méóóchévedí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ̲ӕȍ

Críjto áábúcuhíjcyádu. meméénuhíjcyánetu. 14ॸEhdu íñe
ámúhakye muha waajácúháámɽ ‫ ڟ‬pañe
ͅӕȍĀә̲ľՓ˔ɞ̲ֆľɞ͖ľ meúwaabóné tsaate lléébótúmeke
6ॸAhdícyane ámuúha múúhá nahbémuj, méwáájaco caatyé íjcyane. Áámema
Máavyéjuube Jetsocríjto mémeri ménahbévájúcohdí ditye tééneri
ámúhakye muha menéé íñe ámúhakye iñúcójpɽ ‫ڟ‬véne iwájácúúve múhdurá
muha meúwáábohíjcyádú íjcyátúmema idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyáne. 15ॸÁrónáa ihdyu tsá
ámuha menáhbévátu eene iwákímyeíñé múu diityéké tééné hallútú
ímíllehíjcyátúmema. 7ॸMuurá tsúúca múnáájtsotúne. Íllure ihdyu chooco
ámuha méwaajácú muhdú muha ímíñeúvú méuwáábó ditye iímíjpyeté
meíjcyadu ámuha meíjcyáiyóne. ménahbémújuco íjcyámeke.
Muuráhjáa elle ámúhama muha
meíjcyácooca tsá wákímyeítyúmé muha ЬԮфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ
meíjcyatúne. 8ॸAamée tsá muha 16ॸAane óvíi Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ
mumájchó pevénéré áhdóratúné ámúhakye túkévejtsó ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha
memáchohíjcyatúne. Muuráhjáa muha meíjcyaki. Aabe ihdyu óvíi ámúhakye
méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyá wákimyéiyi panévatúré pɽ ‫ڟ‬aabóhi.
cójɽ ‫ڟ‬hajchótá pécóhajchótá tééne tájpí 17ॸAane íñe ícyooca ámúhakye
muha meíjcyaki. Ehdúu muha pámeekéré o dúúruváné páñetu oore ó

méwákímyeíhijcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ámúhakye caatúnúhi. Ehdu muurá nihñéré ooréjuco
muha meíjyévéjtsótuki. 9ॸMuuráhjáa o cáátúnuhíjcyáné páneere
ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ̲әәȍ˔ֆľ̲ӕȍ táwaajácúhaamɽ ‫ڟ‬netu. 18ॸAhdícyane óvíi
mepɽ ‫ڟ‬áábóiyóné íñe Píívyéébé wákimyéí Máavyéjuube Jetsocríjtó ámúhakye
muha meméénúmeke. Árónáacáa ihdyu pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Áyu tehdújuco.
I TIMOTÉO
ҽӕʮ˔Ń͑әҽɗ̲ΎҡŃΎŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
ditye wáájácutú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nélliihyéhjáa ímichi

ġӕӕфәԮʮӕ meke téénevu dibye ájcune.
1
1ॸOo Páávoro o íjcyáábekée Úwáábohíjcyámé íévenéré iwáájácutúne.
Mépájtyetétsoobe Píívyéébe picyóó 8ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nélliihyéhjáa meke dibye
Jetsocríjtodítyú íjcyáné uwááboju téénevu ájcune mewáájácúhajchíí

úwááboobéré o péhíjcyaki. 2ॸAabe tehdújuco teéne. 9ॸTsá teene taúhbaju
ɞȍֆ̲ɰĀɗŃ́́ľԮӕΔËҡә͑әΔЙŃľΎ tsaímíyé íjcyámé wáábyuta íjcyatúne.
úwáábóneri Píívyéébeke u cáhcújtsónéllii Muurá ihdyu meúwaabóné
ԮֆľҡҡʮҡѸɰɰ̲Ń͑ŃĀәӕ˔ľΎɽ ‫ڟ‬jtsúcunúúbé cáhcújtsotúmé ímítyunéhjɽ ‫ڟ‬
Timotéo éllevu. Aane ihdyu óvíi meke méénuhíjcyámé wáábyuta teéne.
ɰɽ ‫ڟ‬daatsóllédú íjcyamútsí Máavyéjuube Píívyéébeke ávyejúúlletúmé dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ
Jetsocríjtoma uke pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬u múnaa, cáánímuke, tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júmuke,
íjcyaki. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyámé wáábyuta teéne.
10ॸoȍĀӕфľɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲
oҡŃфŃŃ͑ŃӕՓ¡ΎҡӕЬԮΎфΎҡľɽ ‫¡ڟ‬әՓʮҡѸΔ͑ľ idyómácójcatsíñe, tsamééré wajpíímú
3-4ॸͅӕӕфȍʮͅҡѸľĀΔΔ͑ɗɗɗ͖әʮɰԮӕΎ walléémú dómácócatsíhíjcyámé
péébe uke ó neíñú Éépetsóvú u cóéváne wáábyuta teéne. Mɽ ‫ڟ‬amúnáadívú
tétsii átéréenéhjɽ ‫ ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hdé múnáaúvúu náhjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyáme, állíu múnaa,
ícyahíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬úwáábohíjcyámeke u pánehjɽ ‫ڟ‬dú imyéénúityúné
bóíjcyu ditye teene iúwaabójúcóótuki. íhjyúvahíjcyáme, ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮӕɞ́́ӕфľ
ͅӕӕф¡͖әȍ͖ŃҡŃ͑ŃȍʮɰфɞֆŃ̲ľɞʮËֆ̲ľ ŃȍĀɰɰԮ́́ľȍɞʮËֆ̲ľ, éhdúmé wáábyuta
tsá meméénúítyuró Píívyéébée tsíjtyeke teéne. 11ॸÁáné uwááboju muurá íñe
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕԮӕ̲ľՓʮËәҡѸΔɗ͖ŃԮә̲ľ˔ľ ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәЙʮҡֆŃҡľʮӕәՓ¡ΎΎ¡ŃфŃΔ
níwaavéne. pehíjcyá Píívyéébée oke níwaavéne.
5ॸÁánéllii uke o néé diityéké u úwáábo
ЬԮΎфΎĀӕӕфәԮЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buúúneri íjcyájúcootúmé
Āɞɞ¡ֆľĀɗɰĀҡѸΎԮŃ͑ľ
tsaímíyé Píívyéébeke icyáhcújtsóne
iwájyújcatsí muhdú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń 12ॸÁánéllii mítyane ó téhdujtsó
mewájyúcatsíhdyu. 6ॸEhdu iíjcyaíyótsihvu Máavyéjuube Jetsocríjtoke ávyetáa

tsaate ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú diityéké pɽ ‫¡ڟ‬Δɞҡֆә͑ŃȍʮɰфɞֆŃ múhdurá o nééróóbeke oke téénevu
ityáhjájcatsíñe tsá tehdu íjcyatúne. ipícyóóbeke dibye tsɽ ‫ڟ‬pátsohíjcyánélliíhye.
7ॸAame muurá imíllerá Píívyéébé 13ॸDííbyedíi o úúhɽ ‫ڟ‬vaténe dííbyé cahcújtso
taúhbájú uwáábojte iíjcyane. Árónáa tsá múnáadi o ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyáróóbeke oke
362
363 1ҽɗ̲ΎҡŃΎॷ1ٍॷ2
téénevu pícyoóbe. Árónáacáa ihdyu múhdumé méiiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjujte íjcyámé

táwaajácútubááné ehdu ó hallúvú Píívyéébe diityéké pɽ ‫ڟ‬áábónej
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyá dííbyekéikyée o péévé ímí ditye meke ityúkévéjtso
wáájácútúnélliíhye. Áróóbedíi ihdyu tsaímíyé dííbyema meíjcyame
Píívyéébe óhdi ɽ ‫ڟ‬dáátsovéhi. 14ॸAabe oke maávyejúúlléjcatsíki. 3ॸEhdu meíjcyane
mítyane pɽ ‫ڟ‬áábóneri íñe Críjtoke o ɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ŃͅŃЙʮҡֆľҡŃҡѸΎΎ¡ľ
cáhcújtsóóbedívú o cátsɽ ‫ڟ‬páávéne botsíi Píívyéébeé. 4ॸMuurá imílleebe pámeere
pamévakéré ó wajyúhi. mɽ ‫ڟ‬amúnaa dííbyé uwááboju
15ॸÁánéllii ó ijyácunúhijcyá pámeere icyáhcújtsóne pájtyeténe. 5ॸMuurá
dííbyeke cáhcújtsóíyóneri. Muuráhjáa tsáápiiye Píívyéébe ijcyáhi. Áábemáa ímí
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľՓʮֆӕфɗҡѸ¡ľɞɞ͖ӕʮɽ ‫ڟ‬vú meíjcyaíñé téhdure tsáápiiye mééma
ímityúmé meíjcyámeke ipájtyetétsoki. ímíbajchó Jetsocríjtó mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú
Aanéhjáa muurá oo pámé ehnííñevúré iípívyéévénema. 6ॸMuuráhjáa
ávyétá imítyuúbe. 16ॸÁróóbedíi óhdi wájyúmeítyuubéré dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃЙ̲ľľфľ
Píívyéébe ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne oke ímíjpyetétsó mɽ ‫ڟ‬amúnaa ipájtyeté Píívyéébée dííbyeke
muhdú pámeere ímityúmé íjcyárómeke nééne éévé úújetétsihvu. 7ॸÁáné
iwájyune tajtyééveri iúújétsoki. Áánetu uwáábojúu jodíómú íjcyátúrómeke
méwaajácú pámeere ímityúmé íjcyarómé úwááboobéré o péhíjcya oke dibye
Críjtoke icyáhcújtsócooca újcuíñé múijyú pícyoobe íñe ó úwáábohíjcyá teene
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ. 17ॸÁánéllii metsu mecáhcujtsómé mepájtyeténe. Ehdu íñe
Píívyéébe apáábyéré íjcyaabe múijyú uke ó nehíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎɞʮËֆ͑ľ
muhdú íjcyáítyuube pane wáájácúúbeke Jetsocríjtó cahcújtso múnáajpi o
maávyéjútsohíjcya maájtyúmɽ ‫ڟ‬túróóbeke. íjcyánélliíhye.
Ehdu teéne. 8ॸÁánéllii uke o néé pahúlleváré íjcyáné
18ॸAhdícyane Llihíu Timotéoj, imíchi cahcújtso múnaa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆ͑ľ
díícyáne ɽ ‫ڟ‬hnáhóóróné pañe ímíñeúvú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú táhjájcatsítyúmé tsaímíyé
tsaɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwáré díícyáne dúwááboco ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ɗɞȍʮֆәԮȍɞʮËֆɞȍֆΔʮҡѸɰ͑ľ
Píívyéébé ihjyúvúu uke o níwaavéné cáámevu iíhbúcúnema. 9ॸAane walléémú
muhdúhjáa ménahbémú dííbyere waajácutábáré ímíbájkímyeíiyáhi. Tsá
túkévéjtsóneri úhdityu néhijcyádu. ditye mítyane áhdómeíjyahjɽ ‫ڟ‬vú
19ॸMuurá tsaate ímí iíjcyáiyóné iújcámeíñe páhduváré íhñíwaúúné
wáájacújúcoorómé tehdu iíjcyane idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véne ícyáávéítyuró téhdure
iímíllehíjcyátúné nɽ ‫ڟ‬jcaúvú ílluréjuco mítyane áhdómeíñé icyáávevu.
tútáváávehíjcyáne. Ááne ílluréjuco 10ॸPíívyéébedívúré ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeíñe dibye
Críjtodi ditye úúhɽ ‫ڟ‬vatéhijcyáne. 20ॸTehdúu ímillédúré íjcyáiyóme. 11ॸAame dííbyé

Himenéomútsí Arejáádorómá uwááboju iávyejúúlléne cúúvéhulléré
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíñéllii diityétsikye ó ɽ ‫ڟ‬hvejtsó lleebúcunúiyáhi. 12ॸTsá muurá walle
Naavéné hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú dityétsí iwáájácu úwáábóítyuróne. Áhdure tsá dille
Píívyéébeke múhdurá idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáne. wájpiikye ityáhjálléne dííbyeke
túkévéjtsóítyuróne. Áánéllii o néé
ͅӕȍĀәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲̲ľɞȍʮֆӕԮ͑ľ walléémú cúúvéhulléré iíjcya pihcyáávé
2 pañe. 13ॸMuuráhjáa Píívyéébe tujkénú

1ॸAane
uke o néé pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnáá
ȍ́́әԮәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ̲ӕȍ Adáake iípívyéjtsóné boone Éébáke
métáúmeíhíjcya panévá hallúvúré ípívyejtsóhi. Ehdu néénéllii tsá walle
téhdújtsomére. 2ॸMúu táúmeíhijcya wájpí túkevéjtsolle íjcyáítyuróne.
1ҽɗ̲ΎҡŃΎॷ2–4 364
14ॸTsáháa muurá Adáá Naavénedívú hallúvú dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬váítyuróne. 9ॸTsá ditye
állítsámeítyúne. Muuráhjáa ihdyu Éébáre ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú néétsámeíítyuróne. Aame íñe
iállítsámeíñéllii ímityúné meenúhi. mecáhcújtsonéjcú ímíñeúvú
15ॸEhdu néénéllii muurá walle waajácúiyáhi. 10-13ॸÁánéllii múu tujkénú
ɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváneri ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáhi. diityéké tsáneeri waajácullé ímí ditye
Árólleke ihdyu Píívyéébe pájtyetétsoó méénúhajchíí botsíi diityéké tééné
dííbyeke icyáhcújtsóne dille ɽ ‫̲ڟ‬ɰ́́ŃфŃ wákimyéivu ipícyoóki. Aame
íjcyáhajchííjyu. tsáápíllekéré táábáváiyáhi. Téhdure
piivyétéiyómé méwámyuma ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke
ͅӕȍĀәËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ӕՓ¡ΎʮҡľɞʮËֆ͑ľ ímíñeúvú ityúkévejtsóne. Áhdure
3
1ॸÁánetu cahcújtso múnáá uwáábojte méwamyu panévatúré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɞʮËֆɗֆ
tsaate iíjcyane ímílléhajchíí ditye diityéké iávyejúúlleki. Tsá ditye
tehdújuco ɽ ‫̲ڟ‬ɰՓ˔ɗ̲ֆŃɞɞʮËֆ͑ľĀɗҡֆľ álliúúnújcatsíítyuróne. Ehdu muurá
ímilléne. 2ॸÁrónáa ihdyu tééné wákimyéí tsaímíyé tééné wákimyéi múnaa
méénume ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú néétsámeítyúmé íjcyámeke pame avyéjuulléhi. Aame
panévatúré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆ͑ľ ihdyu Jetsocríjtoke icyáhcújtsóné
úwáábóiyáhi. Aame tsáápíllekéré uwááboju éhnííñevu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núhnévetúmé
táábáváiyáhi. Áhdure tsaímíyé íaahɽ ‫ڟ‬ve úwaabóhi.
múnáake waatsúcúpétsohíjcyáiyóme.
3ॸAame tsá llíyíícyávéítyuróne. Tsá ditye ͅӕȍĀә͑ŃʮɰʮҡΎ̲ľәфԮֆŃ͑ľ
tsaatémá úhbájcatsíítyuróne. Tsá mítyane 14-15ॸAane lléváhréjuco uke o
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬váíyóneri ditye íjyácunúítyuróne. ááhɽ ‫ڟ‬vetéiñe. Árónáa ihdyu tsáijyu múúne
‫ڟ‬
ʣ̲ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆ͑ľЙɽ ‫ڟ‬áábóiyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi o péétúnéllii íñe uke apáhajchíí ó
pamévakéré ɰɽ ‫ڟ‬daatsóllénema. 4ॸÁhdure nehíjcyá muhdú Píívyéébeéjté íjcyame
piivyétéiyómé méwámyuma ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke dííbyé uwááboju ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúmé
ímíñeúvú ityúkévejtsóné ditye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ úráávyehíjcyámema u íjcyaíñe. 16ॸMuurá
iíjcyáne pamévakéré iávyejúúlleki. íñe meúráávyehíjcyajɽ ‫ڟ‬jtó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
5ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke ityúkévejtsóné ɽ ‫ڟ‬htsutúné íjcyánéllii íllu nééneé:
píívyetétúmé tsá Píívyéébé cahcújtso Píívyéébée méhdivu bóhówaavé
múnáake túkévéjtsóítyuróne. 6ॸÁhdure mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú iípívyéévénema.
botsíi béhnére cáhcujtsómé tsá uwáábojte Aabée ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ͑ľʑЙɞɞËȍΔ
íjcyáítyuróne. Muurá béhméréi íjcyame bóhówátsohíjcyáhi. Áábekée
tsáijyu múúne íllure imítyájkímyeíñeri ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáábé
tútávájtsámeíiyá muhdúhjáa Naavéné uwááboju pámehdíyé tsújaavéné
tútávájtsámeídyu. 7ॸÁhdure panévatúré cáhcujtsóme. Átsihdyúu tsiiñe
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɞʮËֆɗֆËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ peebe íavyéjuvu níjkyejɽ ‫ڟ‬vu.
íjcyáturómé diityéké iávyejúúlleki. Áijyu Ehdu muurá nééneé.
tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nej tééverí Naavéné diityéké
íicyánejcúvú llíúcúítyuróne. ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľɗËֆȍËӕʮҡѸΔ͑Ń
ҡѸҡľɽ ‫ڟ‬ȍԮŃҡѸΎɞ͖ľ
4
ͅӕȍĀәҡә˔ľԮŃʮҡѸΎʮҡľɞʮËֆ͑ľ 1ॸAane Píívyéébe Íapííchoj tééveri
8ॸTéhdure idyé túkevéjtsojte ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ meke boohówáwu nehíjcyá páneere
íjcyáiyá pame diityéké iávyejúúlleki. Tsá ҡѸɞȍĀֆӕфŃʮӕËΎËЙֆΔΔԮŃɞ͖ŃɰȍĀľ
ditye állíúúítyuróne. Áhdure tsá ditye nihñéétsihvúré tsaate dííbyeke
llíyíícyávéítyuróne. Tsá ditye átéréénéhjɽ ‫ڟ‬ icyáhcújtsoróné ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne naavéneéjté
átéréenéhjɽ ‫ ڟ‬úwaabóneréjuco úráávyeíñe. 11ॸAane páneere íñe uke o néhíjcyanéhjɽ ‫ڟ‬

2ॸAame ílluréjuco mújtaíñé eene óvíi ú úwaabóhi. 12ॸÁrónáa ihdyu uke
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméiúvú wáájácúmeítyúmé pánehjɽ ‫ڟ‬dú ҡѸɰɰ̲Ń͑ŃŃ́́ľĀɞ̲ֆŃΎԮȍҡѸфŃӕ
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀәәՓ¡ΎȍɞʮËֆ͑Ń íjcyáábeke. Áánéllii uke o néé cahcújtso
icyáhcújtsónema. 3ॸMuurá téeméjtéjuco múnáake u úújétso muhdú múúne
úwáábohíjcyáné metáábávájcatsíñé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃæфɞʮҡΔËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ʮЙɗ
ímityúné íjcyane. Áhdure tsáneetsa íjcyadu u íjcyáneri, u úwáábóneri,
majchóháñé ímityúné íjcyane pamévakéré u wájyúneri, panévatúré
nehíjcyáme. Árónáacáa muurá Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ͑ľфɗ. 13ॸÁámema íñe íílle o
páneere majcho ípívyejtsó dííbyé íjcyáné hajchótá Píívyéébé waajácuháámɽ ‫ڟ‬
cahcújtso múnaa meíjcyame tééne tájpí déhvéne dúwáábohíjcyá tsápɽ ‫ڟ‬jtsoobére.
meíjcyáné hallúvú dííbyeke 14ॸAabe ihdyu ímíñeúvú méénuhíjcyá
metéhdútsohíjcyaki. 4-5ॸMuuráhjáa ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńľӕ˔ľʮËә͑ŃՓʮËӕфɗɰɰ͑ӕ

páneere tsaímíyé ípívyéjtsoóbe. Áánéllii méénune u píívyeténe. Muuráhjáa
ҡŃŃ͑ľҡʮЙɞ̲ľɞËֆȍɞʮËֆ͑ŃȍʮɰҡӕҡѸ͑ľľҡѸ dííbyere túkévéjtsóneri cahcújtso múnáá
tsá múhdurá meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúítyuróne. Muurá ҡә˔ľԮŃʮҡѸΎʮҡľĀɞȍֆ́́әԮәɞȍֆΔʮҡѸɰ͑ľ
Й͑ŃԮфŃĀɞɞ¡ֆľĀɞԮәɞ̲ɞ͑ŃŃ͑Ń́́ɗɗҡŃ͑ľȍʮɰ ɗЙɞËֆΔΔ͑ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľЙɰ¡Δҡә̲ľɞ͖Ń
méóóvéiyá dííbyeke téhdújtsomére. tujkéveri téénevu uke ájcuúbe.
15ॸÁáné wákimyéí ihdyu ímíñeúvú
ͅӕȍĀәӕՓ¡ΎʮҡľɞʮËֆ͑ľ méénuhíjcyá pámeere iwáájácu ténejcu
6ॸEhdu íñe uke o úwaabóné ímí u úraavyéne. 16ॸÁánéllii uke o néé u
ménahbémuke ímí u úwáábóhajchíí úwáábohíjcyánéjcutu panévatúré
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃˇľҡѸΎËфɞʮҡΔՓ˔ɗ̲ֆŃɗ̲ә͑ʮЙɗә ímíñeúvú u téhmémeíñe tsaímíyé ténejcu
íjcyaáhi. Aabe dííbyedítyú íjcyáné u úráávyeki. Ehdu u íjcyáhajchíí ámuha
uwááboju u cáhcujtsóné ímí u tsaméhjɽ ‫ ڟ‬mépájtyéteé múhdumé
úráávyéhajchíí éhnííñevu ímí ú íjcyaáhi. díuwáábó illéébone cáhcújtsómema.
7ॸÁánéllii éhnííñevu ténejcúrí pííñuméí
ímíñeúvú u wáájácuki. Tsá múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetú ͅӕȍĀәËȍËәʮҡѸΎ̲ә̲̲͑ľɞʮËֆ͑ľ
5
átéréenéhjɽ ‫ ڟ‬íhdityúré iújcune tsaate 1ॸAabe múu kéémeke díícyáánidyu
әә¡́́ľȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰфɗ. 8ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne ímíñeúvú chooco
pɽ ‫ڟ‬áábóítyúnéllii meɽ ‫ڟ‬hnáho méjpi túkévejtsóhi. Tsá múu uhbádúré
mépiiñúhi. Ááné ehnííñevu muurá túkévéjtsotúne. Áhdure ováhtsámuke
panévatúré meke pɽ ‫ڟ‬aabóné Píívyéébé díñahbémúdú dɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne ímíñeúvú
icyánéjcuri mepííñúmeíñe. Muurá meke túkevéjtso. 2ॸKéémélleke dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬judu
pɽ ‫ڟ‬aabóné ííñújɽ ‫ ڟ‬hallúrí meíjcyánetu. dɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne ímíñeúvú túkevéjtso.
Téhdure meke pɽ ‫ڟ‬áábóné dííbyema Bádsɽ ‫ڟ‬jcake díñaallémúdú dɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne
tsaímiyéjuco meíjcyáíñetu. 9ॸEhdu íñe uke ímíñeúvú túkevéjtsó ímityúné diityédítyú
ó néé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľ. Aane ihdyu óvíi ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyuubére.
pámeere cáhcujtsóhi. 10ॸMuurá méwaajácú 3ॸҽŃȍĀӕфľЙɞɞ¡ʮֆӕʮҡŃ˔ŃЙɰ¡ΔҡŃŃ͑ľ
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú tsaímíyé Mépájtyetétsoobe tájpí ditye íjcyáíñetu. 4ॸÁánetu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mema
Píívyéébema meíjcyaíñé dííbyeke íaachímuma íjcyámeke óvíi diityéré
mecáhcujtsóme. Áánéllii muurá nehníwu pɽ ‫ڟ‬aabó cáánímutsíi diityéké píívyétsóne
méhdityu mɽ ‫ڟ‬amúnaa íhjyúvahíjcyámé áhdódú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane. Ehdu nééne Píívyéébe ímí
panévaríyé meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné pañe ɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. 5ॸÁánetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɗɗֆľɞʮËֆ͑Ń
tééné wákimyéí méméénuhíjcyáhi. piibájyulle óvíi Píívyéébedívú
1ҽɗ̲ΎҡŃΎॷ5 366
icyátsɽ ‫ڟ‬ЙԮŃ͑ľЙɞʮֆӕԮфŃЙɰ¡Δ íjcyátúmeke múu pámeere cahcújtso

ҡә̲ľɞȍɗʮËֆĀɗ¡ֆľĀɞɞ́́ľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. múnaa pɽ ‫ڟ‬aabóhi.
6ॸÁánetu iímillédú íjcyáné piibájyulle 17ॸÁhdure múu túkevéjtsojtémá
ímityúné méénuhíjcyálleke tsá múu uwáábojtéké avyéjuulléhi. 18ॸMuurá

pɽ ‫ڟ‬áábotúne. 7ॸÍllu íñe uke o néhíjcyanéhjɽ ‫ڟ‬ ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
páneere duwáábó cahcújtso múnáake “Tríígó tátsoújcori íjcyáábeke ócájikye tsá
ditye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú iñéétsámeítyuki. 8ॸMuurá múu tsíeménevu íhjyu wátájcotú dibye
tsaate ihyájkímuke íñahbéjteke imájchótuki.” Áhdure nééneé: “Wákimyéi
ɰЙɽ ‫ڟ‬áábóiyóné ímílletúmé tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ múnáajpi íwákimyéi áhdó ujcúhi.” Ehdu
cahcújtso múnaa íjcyatúne. Ímityúmé ͑ŃŃ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ.
diitye cáhcújtsótúmé ehnííñevu. 19ॸTéhdure uke o néé tsaapi cahcújtso
9-10ॸTéénéllii mépɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá pííbájyujte múnáá túkevéjtsoobe tsáijyu múhdurá
walléémudítyú tsúúca 60 pijcyábájuco íjcyane tsáápiiye dííbyé hallúvú
íjcyame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆ͑ľҡӕ úúbálléhajchíí tsá múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúne. Áánetu
bóhówaúcunúmeke, tsáápiikyérée ihdyu míítyétsíuba pápihchúúmeváuba
tájɽ ‫ڟ‬vámeke, tsaímíyée ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke úúbálléhajchíí múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéhi.
píívyétsómeke, íaahɽ ‫ڟ‬ve múnáake tsaímíyé 20ॸMúu pámeere cahcújtso múnáá húmɽ ‫ڟ‬j
wáátsúcuhíjcyámeke, cahcújtso múnáake Йɰɰ͑ŃԮәɰȍ͑ȍΔΔ͑ŃËΎ¡әՓ¡Δɞ̲ɗҡֆә͑Ń

pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyámeke, tsaatéké kímóhcó imyéénuhíjcyáné ɽ ‫ڟ‬hvejtsópítyúmeke
͑Ń͑ľȍʮɰЙʮҡֆŃ̲ľ˔ľЙɽ ‫ڟ‬áábohíjcyámeke, tsijtye tééneri iñúhnévéne tehdu
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ̲ľ˔ľ. Éhdu iíjcyátuki.
ícyahíjcyáné piibájyujtékéré múu 21ॸAane íñe Píívyéébeé, Ávyéjuube
pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Jetsocríjtoo, ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑, íjcyámé

11ॸÁánetu badsɽ ‫ڟ‬ʮËɞËȍΔ̲ŃȍʮɰәԮә͑ŃŃ͑Ń húmɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ŃԮәӕ˔ľΎ͑ɞՓԮŃ͑ŃҡѸ̲
piibájyujtéké mépɽ ‫ڟ‬áábodí tsáijyu múúne ímíñeúvú dúwáábohíjcyá múhdí
bañúháñé ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcyánáa núhnévétuubére. 22ॸÁrónáa ihdyu tsá múu
tsiiñe ityájɽ ‫ڟ‬váne tútávaavémé Críjtoke tsaatéké peecútéré méménutú cahcújtso
icyáhcújtsónetu. 12ॸAame tééneri múnáá túkevéjtsojte ditye iíjcyaki. Muurá
ityútáváávéhajchíí íhyallúvúré ímityúné peecútéré tsáijyu ímityúmé íjcyámeke u
meenú tééné déjúcotu iwágóóóveíñé ̲Ń̲Ń͑әȍʮËȍɞɞҡѸҡľӕ˔ľɰʮҡѸәËӕ͑әɗֆ
ípyée iñéhdu iíjcyátúnélliíhye. 13ॸMuurá téhdure ímítyuube u íjcyane. Áánéllii uke
téeméjté jááháñeri pehíjcyá Ύ͑ŃŃЙ͑ŃԮɞ̲ɞҡֆӕ͑Ńȍʮɰҡӕӕ
tsííjyatúréjuco óvéhe múnaa íjcyame. téhmémeíki.
Aame tsíjtyedi íhjyúvaméré pehíjcyá 23ॸÁánetu eene díhbáu uke ávyéneri u
átéréenéhjɽ ‫ ڟ‬úbálléjcatsímyére. 14ॸÁánéllii chémehíjcyánéllii uke o néé áyánéwu

o néé ditye ityájɽ ‫ڟ‬Ԯ͑ľɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeke ¡ɞɞ͑ΔʮЙËֆΎҡӕӕĀΎӕ˔ľҡľ͑ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki.
ҡѸɞ̲ɞֆŃɗҡֆŃȍ̲ľ̲әȍĀɗɗҡֆŃĀɞҡֆәɰɰ͑ Tsá múu tsanééré nújpacyo ádotúne.
iíhjyúvátuki. 15ॸMuurá tehdu nééné 24ॸMuurá tsaate ímityúné méénune tsá
piibájyujtédítyú tsaatétsáhjɽ ‫ ڟ‬Críjtoke téévetú diityémái tene

icyáhcujtsóné ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ímíbájchómeítyúrónáaáca. Áhdure
Naavénekéréjuco úraavyéne. ҡѸɞ͖ľȍʮɰՓʮËәфҡә͑ŃɞʮËֆфΔ͑ŃЙ͑ľľфľ
16ॸAhdícyane ámuha cahcújtso ímíbájchómeícyooca bóhówááveéhi.
múnáadítyú ámúha hájkímú pííbájyujte 25ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńȍʮɽ ‫ ڟ‬meméénuhíjcyáné tsá
íjcyáhajchíí múu iiye pɽ ‫ڟ‬aabó tsíjtyedívú téévetúne. oȍĀӕфľҡѸɞ͖ľȍʮɰՓʮËәфҡә͑Ń

tájpityúme. Áánetu ihyájkímuma íjcyaróné bóhówááveéhi.
367 1ҽɗ̲ΎҡŃΎॷ6
6
1ॸÁánéllii
múu tsaaté hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe tútávaavémé tééné nɽ ‫ڟ‬jcaúvú
íjcyame ímíñeúvú diityéké wágóóóveéhi. 10ॸMuurá
panévatúré avyéjuullé ímityúné medsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬váíyóneríyé
Píívyéébedítyú múha iíhjyúvátu muha meíjyácunúhíjcyánetu ímichi tsááne
meúwáábohíjcyánetu. 2ॸAhdícyane tsaaté panéváré ímityúne. Muurá tsaate
avyéjujte cahcújtso múnaa íjcyáhajchíí Píívyéébeke cáhcujtsójúcoorómé
múu avyéjuulléhi. Tsá ditye cahcújtso tééneríyé íjyácunúhijcyámé ílluréjuco
múnaa íjcyánéllii ávyejúúlletúmé teene ɽ ‫ڟ‬hvejtsóne. Aame ɽ ‫ڟ‬dátsó ijcyáhi.
íjcyáítyuróne. Awáá tsame íjcyame múu
ímíñeúvú pɽ ‫ڟ‬áábójcatsíhi. Muurá cahcújtso ҽѸɞ̲ɞֆŃ̲ľËȍËӕʮҡѸΔ͑ľ
múnaa meíjcyame mewájyújcatsíñe 11ॸÁánetu ihdyu tsúúca Píívyéébeéjpí u
tsaímíyé mépɽ ‫ڟ‬áábójcatsíiyáhi. Ehdu íñe íjcyaabe tsá múu tééneri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúne.
uke o néhíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬dúwáábohíjcya. ‫ڟ‬
ʣ̲ɰ¡ŃфŃĀɞɞËֆ͑ľɞ̲ɞ͖ľәԮәĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
mecáhcújtsojɽ ‫ڟ‬jtó duráávye. Ááne
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ̲ľәфԮֆŃ͑ľ pamévakéré wajyu. Aabe panéváré
3ॸMuurá Máavyéjuube Jetsocríjtó ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬uke pátyehíjcyáronéhjɽ ‫ڟ‬
uwááboju ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә̲ľәфԮֆŃ͑Ń ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃфŃĀɞɞËֆ͑ľĀ¡әËӕȍɞʮËֆ. Tsá
ҡѸɰʮɽ ‫ڟ‬jtoríyéjuco tsaate úwáábohíjcyáne. múu ‘mityáhmítyá’ néétune. 12ॸAabe
4ॸEhdu úwáábohíjcyámé atéréejte íjcyame imíchi díícyáne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá wáájácúturómé íllure tééneri táhjátsámeítyuubéré ímíñeúvú
imítyájkímyeíki. Áámé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwari muurá Máavyéjuube Jetsocríjtoke cahcújtsó
tsaanééré átérééné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí íjcyame múijyú medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬u
ҡȍʮËҡѸɞȍɗʮËֆҡŃ͑Ńȍʮɰфɗ. Áámedítyú újcuki. Muuráhjáa téénéllii Píívyéébe uke
ímichi dóhéjúúvehíjcyáné ímítyunéhjɽ ‫ڟ‬ ujcúhi. Áábeke ímí u cáhcujtsóné tsúúca
íjcyane nómíutááva, úhbajcátsi, mítyame waajácúhi. 13-14ॸAhdícyane
áábojcátsi, tútávátsojcátsi. 5ॸAame ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә ícyooca dííbye tájpí páneere íjcyaabe
wáájácutúmé méénúcatsíhijcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí Píívyéébé húmɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ŃԮӕӕ, éhnée Póótsio
wáájácúmeítyúme. k̲ľɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ ЬɗфҡΔә̲ɰՓԮәɽ ‫ڟ‬htsútuube iíjcyane
tééné hallúvú medsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬va úúbállémeííbyé Jetsocríjtó húmɽ ‫ڟ‬j
meúwáábohíjcyáné Píívyéébé uwááboju. Йɰɰ͑ŃԮӕӕ, íjcyane uke o néé íñe muhdú
Tsá múu ehdu néémedívú náhbévatúne. uke o néhijcyádú u úwáábohíjcya ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú
6ॸMuurá ihdyu íñe méhdi néétsámeítyuubéré múijyú tsiiñe dibye
ɞʮËֆĀә͑ŃՓәӕ̲ҡѸɞ͖Ńȍʮɰфɗɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúmé tsááiñévújuco. 15ॸMuurá Píívyéébe
tsaímíyé Píívyéébeke meúráávyejɽ ‫ڟ‬jtó páñétúejpi ɽ ‫ڟ‬htsútujte ávyéjujte
meúraavyémé nihñéétsihvúré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né íjcyáróméhjɽ ‫ ڟ‬avyéjuube íjcyaabe Críjto
imíjyaú méíjcyaáhi. 7ॸTsáháa muurá tsááíñe éévé úújetécooca wálloó dííbyeke.
ehnémá ííñujɽ ‫ڟ‬vú metsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeítyúne. 16ॸAabe apáábyéré Píívyéébe ijcyá muhdú
Áhdure medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃËΎΎËҡѸɰɰ͑ íjcyáítyuúbe. Áábé ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcovu muurá
metsájtyetúne. 8ॸÁánéllii múu tééne tsá múha pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬véítyuróne. Áhdure tsá
tájpíjyuco memájchoma méwajyámuma, múha dííbyeke ájtyúmɽ ‫ڟ‬ítyuróne. Áábeke
meíjcyane, ɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әҡľȍĀәʮӕËΎ. ihdyu metsu ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyáábeke
9ॸMuurá éhnííñevúré iéhnéváíyóneri medúúrúvahíjcya múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne.
tsúúrámeíhijcyámé tsá áábúcutú panévá Ehdu teéne.
umúúpi. k̲ľŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬va 17ॸAhdícyane ícyooca uke o néé
átéréenéhjɽ ‫ ڟ‬wákímyeíhijcyámé ílluréjuco téhdure ehnéva múnáake u úwááboki.

1ҽɗ̲ΎҡŃΎॷ6 368
Tsá ditye ítsíeméné múhajchótá

íjcyáíñevújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬icyátsɽ ‫ڟ‬páávéne ҽɗ̲ΎҡŃΎ˔ľЬԮΎфΎҡŃɽ ‫¡ڟ‬әՓʮҡѸΔ͑ľ
mítyájkímyeíítyuróne. Píívyéébe 20ॸAhdícyane uke o néé Timotéoke
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke Píívyéébée uke níwáávéné wákimyéí
pɽ ‫ڟ‬htótsótúúbedívúré cátsɽ ‫ڟ‬páávéiyóme. ímíñeúvú u méénuki. Tsá múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetú
18ॸDúwaabo diityéké iéhnevádú íjcyame átéréenéhjɽ ‫ ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬enéré íjcyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
tsaate pɽ ‫ڟ‬ȍҡΔ̲Ńȍʮɰ˔ľɞҡѸɞľ̲Ń͑ľфɗ iwáájácúneri táhjácatsíhíjcyáneri.
ɰЙɽ ‫ڟ‬áábóíyóneri ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíki. 19ॸÁijyu 21ॸͅӕӕфҡŃ͑ľȍʮɰɗәфԮֆŃ͑ľҡѸҡľ
muurá panévatúré tsaímíyé íjcyámé tsáhájuco Píívyéébeke cáhcújtsotúne.

ә̲ɰՓɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú nééme újcúiyá Aabe ihdyu óvíi uke pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Áyu
̲әɗʮֆәɰĀѸɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰ. tehdújuco.
II TIMOTÉO
ȸ́́әԮәľȍ̲ɽ ‫ ڟ‬ҽɗ̲ΎҡŃΎŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
méénuki. 7ॸTsáháa Píívyéébe Íapííchó

ġӕӕфәԮʮӕ mépañévú pícyootú meíllityéki.
1
1ॸOo Páávoro o íjcyáábekée Píívyéébe Mépañévúu pícyoobe téénej tééveri
oke ityújkevéélléne picyóó ɽ ‫ڟ‬htsutúmé meíjcya ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú
Jetsocríjtoke mecáhcujtsómé múijyú táhjátsámeítyúmé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ̲ľ
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬meújcúné mewájyújcatsíki. 8ॸAhdícyane
uwááboju úwááboobéré o péhíjcyaki. núcojpɽ ‫ڟ‬llétuubéré dúwáábohíjcyá
2ॸk¡ľɞ͖ľҡѸɗɗ͖ľɞȍֆ̲ɰĀɗŃ́́ľԮӕΔ Jetsocríjtodítyú íjcyáné uwááboju.
Ëҡә͑әԮֆľҡҡʮҡѸɰɰ̲Ń͑ŃĀәӕ˔ľΎ Áhdure íñe tééné déjúcotu cúvéhóójari
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúúbeke mítyane o wájyuube o íjcyáneri núcójpɽ ‫ڟ‬vétuubéré
Timotéo éllevu. Aane óvíi uke Píívyéébedívú cátsɽ ‫ڟ‬páávéne téhdure
Máavyéjuube Jetsocríjtój Caani Píívyéébe tééné déjúcotu u ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné
pámeeke ɰɽ ‫ڟ‬daatsóllédú íjcyaabe pɽ ‫ڟ‬aabó daabúcu. 9ॸMuuráhjáa tsúúca meke
ímí u íjcyaki. ipájtyetétsómeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗĀɗ¡ֆľ
díllome méijcyá dííbyeéjte. Tsáháa idyé
æфɞʮҡΎĀɞҡֆәЬԮΎфΎәՓ¡Δ͑ľ ɰɰ͑ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľ̲ŃŃ͑ә͑Ń́́ɗɗ̲ľ˔ľĀɗ¡ֆľ
3ॸÁánéllii paíjyuváré Píívyéébeke újcutúne. Muuráhjáa ihdyu
Йɰ¡ΔĀɞȍֆ́́әԮәΔҡә̲ľɞȍɗʮËֆЙ͑ŃԮ tsúúcajátújuco ííñujɽ ‫ڟ‬ɗɞʮËֆҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎ
hallúvúré téhdújtsoobére. Áábeke meke iwájyúne dibye ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé Críjtoj
tsaímíyé ó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí tééveri meke iújcuíñe. 10ॸÁhdújucóo
ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ľɞҡֆӕӕ¡ľ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮәӕ dííbyeke iwállóóneri meke dibye
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáábeke. 4ॸAabe ó ɽ ‫ڟ‬tsáávehíjcyá úújetsóné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľ˔ľɗՓʮֆӕ͑ľ.
éhnée uke o pícyoíñúneri ɽ ‫ڟ‬dátsó u Aabée mééma ímíbajchó mépée
kímoovéne. Áánéllii ó imíllé uke o mewágóóóvéiyóne. Áánemáa méhdivu
ájtyumɽ ‫ڟ‬né o ímíjyúúveki. 5ॸMuurá ó bóhówajcároobe múijyú
waajácú ímí Píívyéébeke u cáhcujtsóné medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬meújcúíñé
díítyáállée Róóidámúpɽ ‫ ڟ‬dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ju uwááboju.
Eoníítsema cáhcujtsódu. 11ॸAane íñe úwááboobéré ó pehíjcyá
6ॸͅӕӕфȍʮĀɞȍֆ́́әԮәҡȍΔʮҡѸɰËӕΎ jodíómú íjcyátúmeke okée Píívyéébe
ЙɞËֆΔΔ͑ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľЙɰ¡ΔΎҡә̲ľɞ͖Ń níwaavédújuco. 12ॸAabe tééné déjúcotu
tujkéveri uke dibye pɽ ‫ڟ‬ááboobe ú ЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ŃȍʮɰфɗΎɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyoobe
piivyété dííbyé wákimyéí u méénune. tsá o núcójpɽ ‫ڟ‬vetú dííbyedívú o
Áánéllii uke o néé ímíñeúvú teene u cátsɽ ‫ڟ‬páávénema. Muurá ó waajácú oke
369
2ҽɗ̲ΎҡŃΎॷ1ٍॷ2 370
dibye pɽ ‫ڟ‬ááboíñé tsiiñe Jetsocríjtó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curi ímíñeúvú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cutúmé tsá tééne áhdó
tsááiñévújuco. újcutúne. 6ॸo͑ľҡӕә̲ɰȍŃ͑ľфɗ
13ॸAhdícyane ímíñeúvú dííbyé uwááboju wákímyeímyé ibájtsó kéémécooca ujcú
cáhcújtsóne duráávyé muhdúhjáa uke o tééne tájpí iíjcyaki. 7ॸÍllu íñe uke o
úwaabódu. Ááne pamévakéré wajyu ͑ŃȍɗʮËֆ͑ŃËȍՓɞ̲ɞ͖ľәԮәĀɰʮҡѸΎ
Críjto meke wájyudu. 14ॸAabe óvíi Píívyéébe páneere úhdivu ibóhówájtsoki.
Píívyéébée uke ityújkevéélléne 8ॸæȍՓĀɰʮҡѸәËӕ͑ӕ̲ӕȍĀәȍʮ
níwáávéné wákimyéí ímíñeúvú ú meenú Jetsocríjtó mɽ ‫ڟ‬amúnáá icyánéjcutu

dííbyé Apííchó mépañe íjcyane uke ġ¡ɞɗәԮәʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞʮËֆ¡ľ
pɽ ‫ڟ‬áábóneri. ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihdyu tsiiñe bóhɰɽ ‫ڟ‬ne. Áábedítyú
15ॸÁánetúu Áátsiá iiñújɽ ‫ ڟ‬cahcújtso íjcyáné uwááboju íñe méúwáábohíjcyá
múnáadítyú tsaate oke pajtyéteju. 9ॸÁáné hallútú muurá éhne
náhbénuhíjcyarómé óhdityu péémema múúne dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ̲ә͑ʮЙɗ˔ֆľ
téhdure Pijééromútsí Hemóójenémá icyúvéhoojánúdú oke mɽ ‫ڟ‬amúnaa
pééhií. Aane muurá tsúúca ú waajácúhi. cúvéhoojánuube ó ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáhi.
16ॸÁánetúu Onetsííporo píváijyúvá oke Árónáa tééné uwááboju tsúúca
aahɽ ‫ڟ‬vejé ‘bohɽ ‫¡ڟ‬ΔȍɰәԮәٔËәԮŃȍΔΔʮфɗΎ pahúllevávúré tsújaavéné tsá múha
íjcyane núcojpɽ ‫ڟ‬llétuubére. Áábedi óvíi muhdú méénúítyuróne. 10ॸÁánéllii o
Píívyéébe ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyonéhjɽ ‫ ڟ‬ó aabúcuhíjcyá
panévatúré pámeekéré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mema. Píívyéébée újcúmeke o úwáábo múijyú
17ॸʑɞ́́ľԮәȍʮѠΔΔ̲ԮӕՓʮҡѸɰɰ¡ľ muhdú íjcyáityúmeréjuco Jetsocríjtoj
íjcyátútsihdyu oke néhcoobéré tééveri ipájtyetéki.
ipyéhíjcyáné nɽ ‫ڟ‬ʮËәԮәʮҡֆә̲ɰҡŃ 11ॸÍllu muurá nééne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ:
cúvéhóójari o íjcyáábeke. 18ॸAane muurá Críjtoke mecáhcujtsómé

uure ú waajácú muhdúhjáa meke dibye medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáné Éépetsórí dííbyema meíjcyaáhi. 12ॸÁhdure
meíjcyámútsikye. Ahdu óvíi dííbyeke meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyonéhjɽ ‫ڟ‬
Píívyéébe pɽ ‫ڟ‬aabó Ávyéjuube Jetsóó maáábúcúhajchíí dííbyema
itsáácooca tsaímíyé dííbyeke iújcuki. máávyéjúúteéhi. Áánetu dííbyeéjté
meíjcyane metóónúmeíhajchíí
ͅӕȍĀәӕՓ¡ΎʮҡľɞʮËֆ͑ľ téhdure tóónúiibye ihñéjté
2 meíjcyaróne. 13ॸMuurá múhdurá

1ॸAane ovíi Píívyéébe uke pɽ ‫ڟ‬aabó íñe
Críjtoke mecáhcújtsónéjcutu u medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíyónáa iíjcyadúré
ɽ ‫ڟ‬htsútúúveki, Llihíu Timotéoj. 2ॸAabe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɗɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗ̲ľ˔ľ
ɗȍĀֆӕ̲ӕȍĀәȍʮ̲ɞҡֆ̲ŃʮЙɰɰ͑ŃԮәΎ pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaábe.
úwaabóné u wáájane tsíjtyeke ímíñeúvú
‫ڟ‬
ʣ̲ɰӕՓ¡Ύʮҡľ
duwáábó téhdure diityéréjuco iúwáábo
tsíjtyeke. 14ॸÁánéllii ímíñeúvú duwáábó
3ॸÁáné wákimyéiyi u mɽ ‫ڟ‬amúnáake Ávyéjuube Jetsóó mémeri
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyonéhjɽ ‫ ڟ‬imíchi díícyáne ĀɗҡֆľҡŃфŃŃ͑Ńȍʮɰфɗ
daabúcuhíjcyá diibyéjuco Jetsocríjtó ityáhjájcatsíjyúcóótuki. ͅӕӕфҡŃ͑Ńȍʮɰфɗ
wákimyéi múnáajpi u íjcyaábe. 4ॸTsá íllure tútávátsohíjcyámé ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮӕ
muurá tsodáhó iímillédú íjcyatú pevéjté lléébóíyómeke. 15ॸÁánetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡ΎΎ¡ľ
íjcyadu. Muurá ihdyu íavyéjuube muhdú u íjcyaabe ímíñeúvú dúwáábohíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
néhdújuco dibye íjcyane. 5ॸMuurá tsáne uwááboju ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núcójpɽ ‫ڟ‬vétuubéré
Píívyéébedívú u úújetéki. 16ॸÁtéréenéhjɽ ‫ڟ‬ tsaate ímityúné íjcyámeke Píívyéébé

ditye úbállécatsíhíjcyáneri dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedíñe. Йɰ¡ΎфɗĀɗҡֆľɗɞ̲ɞʮЙֆľҡŃ͑ľɗՓʮËӕɽ ‫̲ڟ‬ɰ
ͅӕӕфҡŃ͑ŃȍʮɰфɗŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕɗɗֆľ uwááboju. 26ॸÁáne ditye iíjchívye
tútávátsámeíhijcyáme. 17ॸÁáné uwááboju Naavéné hójtsɽ ‫ ڟ‬pañétú iímillédú dibye
muurá mɽ ‫ڟ‬amúnáadi tsújaavéné íllure diityéké dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyánetu.
diityéké tútávátsohíjcyá éhne múúne
cheme méjpííyi llíyaaténé meke ͅӕȍĀɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ԯ͑Ń̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞʮËֆɞ͖ľ
3
tútávajtsódu. Muuráhjáa 1ॸÁánetu wajácútsi díícyaco. Muurá
Himenéomútsikye Piréétoma tééné nihñéétsihvúré páneere
uwááboju tútávajtsóhi. 18ॸAamútsí muurá tsíhdyuréjuco cápáyóóvéíñé úmɽ ‫ڟ‬wari
nehíjcyá meeva medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃҡѸɗɗ͖ľ mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímityúné íjcyaáhi. 2ॸImílleímyé
mebóhɽ ‫ڟ‬júcóóityúne. Ááneri cahcújtso ҡѸɞ̲ɞֆŃɗɞʮËֆ̲ɞҡֆ͑ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬váiyóne.
múnáake tsíñejcúvuréjuco dityétsí Mítyákímyeíhíjcyaímye. Ááne nehníwu
ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyáné tsíhdyuréjuco Píívyéébedítyú iíhjyúváne dííbyeke
iúwáábóneri. 19ॸÁrónáa méwaajácú íllu meúráávyejɽ ‫ڟ‬jtó tsá ditye ávyejúúlléityúne.
tene nééneé: “Píívyéébe waajácú Áhdure tsá ditye cáánimu íjcyárómeke
ihñéjteke.” Áhdure nééneé: “Pámeere ávyejúúlléityúne. 3ॸTsá muucá ditye
Críjtoéjté tsáhájuco ímityúné wájyúityúne. Mɽ ‫ڟ‬amúnáadi nehníwu
méénúítyuróne.” Ehdu Píívyéébé ihjyúvahíjcyaímye. ʑ̲ɞҡֆә͑Ńȍʮɰфɗ
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ. úmúúpívyehíjcyaímye. Íllure
20ॸMuurá tsájá pañe tsá apááñéré tsaríllehíjcyaímye páneere ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃՓ¡ֆӕҡΔΔфΔҡӕә, tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né íjcyane. 4ॸIñáhbévahíjcyárómeke ímityúné
uwáñewáánetuu, méénúmeíñé lliyíhllóné dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veímye. ‘Meíhméí’ nééme
íjcyatúne. Téhdure muurá ijcyáné Píívyéébedi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúméré iiye tsaímíyé
átéréénéhjɽ ‫ ڟ‬wáábyuta úméhetuu, iíjcyáíyóneri tsúúrámeíhíjcyaáhi.
núpájkityuu, ̲ŃŃ͑ә̲ľɞɗȍ́́Δʮɰ. 21ॸAhdu 5ॸPánehjɽ ‫ڟ‬dú dííbyeke meúráávyejɽ ‫ڟ‬jtó
muurá ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬méénújúcootúmé úráávyeímye. Árónáa tsá ditye

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎɞʮËֆ̲ľʮҡŃŃԮľфɗЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃËȍËәʮҡѸΔɗҡֆә͑ľ. Áámedi tsá
meenú íwákimyéi. múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúne. 6ॸMuurá téeméjtéjuco
22ॸAhdícyane ihdyu dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedí mɽ ‫ڟ‬amúnáake iáhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véne álliúré
ováhtsámú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwatu ímítyúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí úwáábohíjcyáne. Ááneri walléémuke
‫ڟ‬
tsíñáávehíjcyáneri. ʣ̲ɰ¡ŃфŃĀɞɞËֆ͑ľ mútátsohíjcyámé ímityúné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí
ímíñeúvú duráávyé u cáhcújtsojɽ ‫ڟ‬jto. Ááne íjcyame ténehjɽ ‫ڟ‬ré llííñémeke. 7ॸAane
pamévamáyé wajyújcatsi múhdumé diityé uwáábó úráávyerómé tsá múijyú
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆ͑ľĀɞɞ¡ֆľĀɗ wáájácúityú keená ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľ.
tsúúrámeíhíjcyámema ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha 8ॸTehdúhjáa muurá ápííchojtétsí
meíjcyaki. 23ॸTsá múu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetú Jáánémutsi Jááberémá Moitséeúvú

ҡŃфŃŃ͑Ńȍʮɰфɗ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa úwaabóné ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vállehíjcyáhi. Ahdu
táhjácatsíhíjcyáneri. Muurá ú waajácú nééme ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméiúvú wáájácúmeítyúmé tsá
téeménéhjɽ ‫ ڟ‬nɽ ‫ڟ‬jkeváné úhbajcátsivúréjuco. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyatú Píívyéébé uwááboju
24-25ॸTsá tene ímityú Píívyéébé wákimyéí ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɞʮËֆ͑ľфɗ. 9ॸÁroméi
méénume úhbájcatsíñe. Pamévamáyé wájácúúvétsáméií ímityúné
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆ͑ľ¡әËӕȍɞʮËֆɗֆ imyéénuhíjcyanévú diityétsíhjyáa
‫ڟ‬
ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬íjcyaróne. ʣ̲ɰ̲ŃфŃ ápííchojtétsí imyéénuhíjcyanévú
mítyájkímyeítyúmé chooco úwáábóiyá wájácúúvétsámeídyu.
2ҽɗ̲ΎҡŃΎॷ3ٍॷ4 372
paíjyuváré u úwáábohíjcya ihdícyajcóójɽ ‫ڟ‬

ҽɗ̲ΎҡŃΎ˔ľŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕЬԮΎфΎәՓ¡Δ͑ľ íjcyaróne. 2ॸÍmíñeúvú múhdurá
10ॸÁánetu ihdyu ímí tehdújuco u néérónéhjɽ ‫ ڟ‬pañe óvéhéétuubéré
ícyahíjcyáné ukée o úwaabódu. Aabe cáhcújtsótúmeke chooco duwáábó
muurá ú waajácú muhdú o ícyahíjcyáne, muhdú tene néhdújuco. Áánetu
muhdú o ɽ ‫ڟ‬jtsámeíñe, muhdú Críjtoke o cáhcujtsójúcoorómé múhdurá
cáhcujtsóne, panéváré oke pájtyéronéhjɽ ‫ڟ‬ ɞËֆȍɞʮËֆ̲ľ˔ľɰȍ͑ȍΔΔ͑ŃËΎ¡ĀӕՓ¡Δ
o áábúcuhíjcyáne, pamévakéré o ditye iímíjpyetéki. 3ॸMuurá íjcyaíñé
wájyuhíjcyáne, o úwáábóné déjúcotu o mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮӕɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyonéhjɽ ‫ ڟ‬o áábúcuhíjcyáne. iímíllehíjcyádú átéréénéhjɽ ‫ڟ‬
11ॸMuurá ú waajácú muhdúhjáa Ajtiokíía uwáábojtékeréjuco néhcoíñe. 4ॸAame
múnaa, Icóónío múnaa, Ríítará múnaa, әә¡́́Ń͑ŃȍʮɰфɞֆŃʮӕËΎɞʮËֆ̲ľɞ́́ӕфŃʮӕËΎ
óhdi ɽ ‫ڟ‬cúbáhráronéhjɽ ‫ ڟ‬o áábúcuhíjcyáne. ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoíñé ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡Ύʮӕ. 5ॸÁánetu
Áhdure ú waajácú muhdúhjáa Píívyéébe ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃфŃĀɞɞËֆ͑ľĀ¡әËӕȍɞʮËֆ
Ύ˔ľҡŃ͑ŃȍʮɰҡӕЙҡֆľҡŃҡѸΎȍɞʮËֆ͑ľ. 12ॸAane ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬uke pájtyeróne. Ááne
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɰȍ͑ȍΔΔ͑ŃˇľҡѸΎËфɞʮҡΎ˔ľ dúwáábohíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәЙʮҡֆŃҡľʮӕ
meúraavyéné meímillémé tééné déjúcotu mɽ ‫ڟ‬amúnaa icyáhcújtsoki. Ehdu ímíñeúvú
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe. 13ॸÁánetu ímityúmé méénuhíjcyá díwákimyéíjyuco íjcyane.
állíu múnaa íjcyame ávyétá 6ॸMuurá íñe tsúúca tééneri o
tútavááveréjuco méénume mɽ ‫ڟ‬amúnáake ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyánetu ó wáyéeevéhi.

éhnííñevúré állihíjcyá muhdú Aabe wahájchotáréjuco o íjcyánetu o
ímítyúnehjɽ ‫ڟ‬vú iállítsámeíhijcyádu. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñe. 7ॸTsúúca íñe okée Píívyéébe
14ॸÁánetu ihdyu ímíñeúvú duráávyé níwáávéné wákimyéí o méénúnetu ó
ukée o úwaabóné tsúúca u wáájacúne. ͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ. Aabe dííbyeke o cáhcujtsóné
15ॸMuurá ímí tehdújuco tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ménedítyúré u tsá o ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúne. 8ॸÁánéllii Jetsocríjtó
wáájacúné Píívyéébé uwááboju muhdú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľҡѸɗɗ͖ľɗҡѸËΎΎËҡŃŃ͑ľ
ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ. Aane uke áhdó oke ávyéjújtsoóhi. Árónáa tsá
túkévéjtsóneri tsaímíyé Jetsocríjtoke u apáábyekéré oke dibye ávyéjújtsóityúne.
cáhcújtsoobe ú pájtyéteéhi. Pámeere múhdumé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆ͑ľ
16-17ॸMuuráhjáa Píívyéébé uwááboju tsaímíyé dííbyeke téhmehíjcyámeke
ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞȍʮֆәӕӕ¡́́ľ̲ә͑ téhdure ávyéjújtsóiíbye.
caatúnú dííbyere túkévéjtsóneri meke
tene iúwáábo keená ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɞʮËֆ͑ľ, ҽɗ̲ΎҡŃΎ˔ľЬԮΎфΎҡә˔ŃԮľʮҡѸΔ͑ľ
téhdure meke tene ityúkévéjtso keená 9ॸAane óvíjyuco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi oke duhjéva.
álliúré íjcyánetu, áhdure meke tene 10ॸMuurá oke náhbénuhíjcyarómé péjucóó
iúwáábo múhdurá meícyahíjcyánetu óhdityu. Dééma péjucóó Tetsaróónicávú
meímíbáávyéne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃĀɞɞ¡ֆľ̲ ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬enéré iímíllehíjcyánélliíhye. Áhdure
meíjcyame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃȍʮɰфŃʮӕËΎ̲ľ̲ŃŃ͑ӕ˔ɗ. æфľҡѸŃŃҡŃЙŃʮӕËΔΔǾфҡѸɗɗɗ͖әʮɰԮӕ.
4
1ॸMuurá Ávyéjuube Jetsocríjtó oȍĀӕфľҽɞɞҡΎЙŃʮӕËΔΔġ̲ҡѸɗɗɗ͖әʮɰԮӕ.
ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe tsiiñe tsaá 11-12ॸÁánetúu Tííkicyóké ó wallóó
pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnaa Éépetsóvu. Apáábyeréjuco Róóca óhdivu

dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔфΔ̲Ńȍʮɰ̲̲ӕȍĀә cóeváne. Áánéllii uke o néé kiá Mááco
ícyahíjcyáné iímíbájchoki. Áánéllii íjcyáábeke u néhcóne óhdivu u tsíva oke
diíbyee, Píívyéébeé, ɞʮËֆ̲әҡѸɞә̲ɰՓԮә Āɗ¡ֆľҡՓ˔ɗ̲ֆŃɗҡֆӕɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. 13ॸAabe
uke o néé dííbyedítyú íjcyáné uwááboju néhi u tsáácooca óhdivu tsiva Tóróóavúu
373 2ҽɗ̲ΎҡŃΎॷ4
Cáápo jávú tátsuucójama 18ॸAabe muurá oke panévatúré téhmeé

táwaajácúhaamɽ ‫ڟ‬né o pícyoíñúne. Tsáma ҡѸɞ̲ɞֆŃɞԮֆŃʮӕфɗĀɞɞ¡ֆľ̲͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗΎ
dábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vedí ímichi tápañétúéhaamɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ íjcyaki. Áábeke metsu maávyéjújtso
íjcyane. múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. Ehdu teéne.
14ॸÁánetu uke ó úúballé Arejáádoro
ɞ̲ɗҡֆә͑ŃΎ˔ľĀфɰɰԮŃ͑ŃŃȍ͑ľ ЬԮΎфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ

úwáñewáánetu panéváré 19ॸAane óóma duubállé Píríícama
méénuhíjcyaábe. Áábema ihdyu óvíi Akííramútsikye o dúúruváne. Téhdure
Píívyéébe ímíbajchó teéne. 15ॸÁábeke Onetsííporóké pámeere ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mema ó
ҡŃɰɰ¡әՓĀɞɞËֆËΎ. Uke mújtátsódiíbye. duurúváhi. 20ॸTéhdure uke ó úúballé
Muurá íñe meúwáábohíjcyáné Coríítovúu óhdityu Eráátó cóeváne.
ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vállehíjcyaábe. Áánetúu Tóróópimo chéméébeke ó
16ॸAanée muurá pámeere oke pícyoíñú Miréétovu. 21ॸÁánéllii uke o
náhbénurómé óhdityu pééné boone néé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ëәɗәә͑ɞʮֆ¡ɗɞʮËֆҡә͑ŃɰȍĀľӕ
ímítyúnéhjɽ ‫ ڟ‬ɞ̲ɗ¡ʮËȍΎʮҡŃә̲ɰՓԮәΎ tsáákií. Téhdure uke ó úúballé íílletu
íhjyúváábeke tsá múha oke pɽ ‫ڟ‬áábotúne. uke ditye dúúruváné Eobóóroo,
oфΔ̲ľ˔ľ͑ŃȍɗҡѸɰɰ͑ЙʮҡֆŃɗҡֆәҡŃŃ͑Ń Podéétee, Ríínoó, Cáráóódiaa, íjcyame.
hallútu. 17ॸMuuráhjáa ihdyu Píívyéébe ҽŃȍĀӕфľЙ̲ľľфľҡѸɞʮҡֆľȍʮɰ̲Ń͑ȍ¡Ń̲ә
oke pɽ ‫ڟ‬áábóneri pajtyéteju o úwaabóné uke duurúváhi. 22ॸAhdícyane óvíi
tsújaavé pámeere jodíómú Píívyéébema Ávyéjuube Jetsocríjtomútsí
íjcyátúrómedívu. Áhdurée oke pámeekéré ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Áyu
pájtyetétsoobe oohímyé oke dóóíyónetu. tehdújuco.
TÍÍTOÓ
ҽɞɞҡΔŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
Tsáápíllekéré táábáváiyóme. Áámej

ġӕӕфәԮʮӕ tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé cahcújtso múnaa íjcyáiyá
1 cáánímudívú iñéétsótuki. 7ॸMuurá

1ॸϘΎЬԮΎфΎЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮľ
múnáajpi o íjcyaabe íñe túkevéjtsoobe páneere Píívyéébé

Jetsocríjtodítyú íjcyáné uwááboju icyánéjcú wákimyéí ejécunúhi. Áánéllii
úwááboobéré ó pehíjcyá dibyée tsúúca tééné wákimyéí méénume panévatúré
әʮËә̲ľ˔ľĀɗҡֆľɞ̲ɞ͖ľәԮәɗՓʮËӕҡŃʮɰʮҡΎ ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɞʮËֆɗֆȍɗ. Tsá ditye
meúraavyémé múijyú ávyéjuuháñé llííñéítyuróne. Tsá ditye
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬meújcune. cááyóbáítyuróne. Tsá ditye
2ॸTsá muurá Píívyéébe állíuutúne. Aabée llíyíícyávéítyuróne. Tsá ditye átéréénéhjɽ ‫ڟ‬
téénevu meke iájcuíñé néé tsúúcajátújuco hallúvú dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬váítyuróne. 8ॸKeená
ííñujɽ ‫ڟ‬ɗ˔ֆŃľɞЙɞԮֆŃŃԮŃҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎ. 3ॸÁáné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞ̲ɗ́́Ń͑ľфŃʮӕËΎ
uwáábojúu mewáájácúíñe éévé ditye méénúiyóné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú
úújetétsihvújuco muurá íñe meke dibye táhjátsámeítyúme. Aame tsaímíyé íaahɽ ‫ڟ‬ve
wáájácutsóné téénevu. Aane múnáake waatsúcúiyáhi. 9ॸTsaímíyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
úwááboobéré ó pehíjcyá uwááboju tsúúca iwáájacúné
Mépájtyetétsoobée Píívyéébe oke úráávyéiyóme. Ááne úwáábóiyómé
néhdújuco. 4ॸk¡ľɞ͖ľɞȍֆ̲ɰΔËҡә͑ә, téénetu ímityúné íhjyúvahíjcyámeke ímí
uu, Tíító éllevu táuwááboríi Píívyéébeke diityéké tene ibúúúveki.
ӕËȍËәʮҡѸΔ͑Ń́́ɗɗҡʮҡѸɰɰ̲Ń͑ŃĀәӕ˔ľΎ 10ॸMuurá ijcyámé mítyame tamúnaa
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúúbe éllevu. Aane ihdyu óvíi jodíómú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәәфԮֆŃʮәËΎΎфΔ̲Ń

pámeeke ɰɽ ‫ڟ‬daatsóllédú íjcyamútsí úwáábohíjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnaa
Mépájtyetétsoobe Jetsocríjtoma uke kíhdyahɽ ‫ڟ‬rótsámeííyónetu. Ááneri íllure
pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬u íjcyaki. mɽ ‫ڟ‬amúnáake állihíjcyáme. 11ॸÁánéllii múu
diityéké bóijcyú téénetu. Múhdurá
æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑˔ľҽɞɞҡΎЙɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ľ úwáábohíjcyámé tééné hallúvú
5ॸMuuráhjáa uke ‘Créétaá’ némeíñé ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬vakíye. Muurá pívájavá
ËЙȍΎԮӕΔЙɞËֆΎɞ͖әҡŃҡѸɗɗɞʮËֆËΎΎ̲ɞʮɰфɗ múnáakéjuco ditye mújtatsóné ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó
íjcyáné cahcújtso múnáake panévatúré u ditye úráávyénetu.
pɽ ‫ڟ‬ááboki. Áhdurée uke o néé diityémá 12ॸAanéhjáa muurá tétsíi múnáajpíyé
túkevéjtsotéké u méménuki. 6ॸAame diitye uwááboobe nééhií: “Crééta múnaa ávyétá

túkevéjtsojte íjcyáiyá panévatúré allíujte iyámédú nééme ovéhe múnaa
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú néétsámeítyúme. íjcyame mítyane majchóhi.”
374
375 ҽɞɞҡΎॷ1–3
‫ڟ‬
13ॸʣ̲ɰ͑ŃʮӕËΔȍʮĀɗ¡ֆľ͑ŃŃ͑ľŃ. Áánéllii 6ॸÁhdure ováhtsámuke ímíñeúvú
ӕ˔ľΎ͑ŃŃɰȍ͑ȍΔΔ͑ŃËΎ¡ҡŃҡѸɞɗ̲ә͑˔ľ duwáábó ditye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆ˔ɗ. 7ॸÁáne
u úwáábo ditye ímíñeúvú Críjtoke panévatúré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃĀɗɗҡֆŃ̲ĀɗɗËֆ
icyáhcújtsoki. 14ॸAame tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvéjúcóóityú tehdu ditye iíjcyaki. Tsá múu májchíjyuri
átéréenéhjɽ ‫ ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméityúré iújcune ditye díllotú diityéké iúwaabóne. 8ॸTsaate
úúbállehíjcyáneri. Áhdure tsá ditye úhdityu ímityúné íhjyúváneri dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedí
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéityú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó úraavyéjúcootúmé ditye tééneri iñúcójpɽ ‫ڟ‬véne tsiiñe
diityéké tsíñejcúvúré túkévéjtsóneri. iíhjyuvájúcóótuki.
15ॸMuurá cahcújtso múnaa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ 9ॸTéhdure idyé uke o néé tsaaté hójtsɽ ‫ڟ‬
ɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi. Áánetu cáhcújtsotúmé tsá pañe íjcyámeke u úwáábo ditye

múijyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɽ ‫ڟ‬jtsámeíítyuró ímityúnéré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆ͑ľɞԮֆŃʮӕʮҡľҡӕȍ¡͑Ń
diityé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwari íjcyánélliíhye. 16ॸTehdu imyéénuki. Tsá tene ímityú llííñetúré
nééme muurá bañúháñé nehíjcyá diityéké ditye áñújcúiyóne. 10ॸTsá ditye
Píívyéébeke iwáájacúne. Árónáa náníítyuró diityé éhne. Panévatúré
múhdurá ditye ícyahíjcyánetu méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɞʮËֆɗֆͅŃЙʮҡֆľҡŃҡѸΎΎ¡ľ
íllure ditye állihíjcyáne. Aame ímityúmé Píívyéébé uwááboju diityédítyú
íjcyame tsá múijyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ibóhówaúcunúki.
méénúítyuróne. 11ॸMuuráhjáa meke ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne
iwájyúmeke waajácútsoobe muhdú

‫ڟ‬
ʣ̲ɰӕՓ¡Ύʮӕ mepájtyetéiñe. 12ॸÁánéllii tsúúca
2
1ॸÁánetu ihdyu ímíñeúvú méwaajácú páneere ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬imítyuháñé
dihjyúvahíjcyá muhdú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne tsaímiyéjuco dííbyeke
uwááboju néhduú. 2ॸÁáne dúwáábohíjcyá meúráávyéiyóné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú
kéémemújuco íjcyáné nahbémuke ditye táhjátsámeítyúme. 13ॸÁhdure tsúúca
tsaɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwáré iíjcyáne pamévakéré méwaajácú ípyée iñéhdu ɽ ‫ڟ‬htsútuube
iávyejúúlleki, ímítyúnehjɽ ‫ڟ‬vú ditye Mépiivyéébé Mépájtyetétsoobe Jetsocríjtó
ityáhjátsámeítyuki, Críjtoke ditye ímí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú tsááiñe metéhmehíjcyáne.
icyáhcújtsoki, ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬íjcyaróné 14ॸDiibyée muurá dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ľՓʮֆӕфɗ
iáábúcúne ditye pamévamáyé mépée mewágóóóvéíyónetu meke

iwájyújcatsíki. 3ॸÁhdure kéémemújuco ipájtyetétsoki. Ehdúu meke
íjcyáné naallémuke duwáábó pamévakéré ímíjpyetétsoobe dííbyeéjté meíjcyame
iávyejúúlléne tsíjtyedítyú állíunéhjɽ ‫ ڟ‬ditye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľɞ̲ɞ́́Ń͑ľɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľфŃʮӕËΎ
iíhjyúvátuki. Áhdure tsá ditye meméénuki.
‫ڟ‬
llíyíícyávéítyuróne. ʣ̲ɰ͑ľҡәфŃ 15ॸEhdu múu úwaabó mɽ ‫ڟ‬amúnáake
bóhówaúcunúiyóme. 4ॸAame úwáábóiyá tsápɽ ‫ڟ‬jtsoobére. Áhdure múu

bádsɽ ‫ڟ‬jcake muhdú múúne walle ájyúma ɰȍ͑ȍΔΔ͑ŃËΎ¡әՓ¡Δ̲әȍĀӕф
iwájyújcatsíñe tsaímíyé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke ícyahíjcyámeke diityédívú
téhmene. 5ॸÚwáábóiyómé ímítyunévú táhjátsámeítyuubére.
ditye ityáhjátsámeítyuki, panévatúré
ͅӕȍĀә̲әә͑ľËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ɞʮËֆ͑ľ
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃĀɗҡֆľɗɞʮËֆ˔ɗ, tsaímíyé ihjya
3
ditye ityéhmeki, tsíjtyeke ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne 1ॸÁhdure idyé duwáábó cahcújtso
ĀɗҡֆľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki, ájyumu túkévejtsódú múnáake ditye pámeere ííñújɽ ‫ڟ‬

tsaímíyé ditye iíjcyaki. Ehdu íjcyáiyómé avyéjujtéké iávyejúúlléne muhdú ditye
Píívyéébé uwáábójutu múha ímityúné néhdu iíjcyáne imyéénuhíjcya
iíhjyúvátuki. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľфŃʮӕËΎ. 2ॸÁáne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆ͑ľ
ҽɞɞҡΎॷ3 376
mítyájkímyeítyúmé mɽ ‫ڟ‬amúnáake táhjácatsíhíjcyáneri dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvedíñe. Íllure

ɰɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔ́́Ń͑ľɰЙɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaki. Aame tsá ҡŃ͑ľȍʮɰ̲ľ˔ľ̲әʮҡҡѸΔȍɗ.
múhdityú ímityúné íhjyúváityúne. 10ॸo͑Ń́́ɗɗ̲әӕҡѸҡľҡŃ͑Ńȍʮɰфɗ
3ॸMuuráhjáa tujkénú múhdurá táhjácatsíhajchíí bóijcyúrá míijyúcúre.
menéénéllii tsá Píívyéébeke Aane ditye lléébótúhajchíí múu ílluréjuco
melléébohíjcyatúne. ʣĀҡѸΔȍфŃľ íjchívyetsóné diityéké tsíjtyeke ditye
ɞ̲ɗҡֆә͑ŃȍËɞʮËֆ͑ľЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰ imújtátsótuki. 11ॸMuurá ehdu
pánehjɽ ‫ڟ‬dú imíwu meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúné dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeímyé tsáhájuco ímílletú ímí
méúráávyehíjcyáhi. Ehdúu ímítyúnéhjɽ ‫ڟ‬ iíjcyane. Aame waajácurá íhyallúvúré
Й͖ľ̲ľɞʮËֆ̲ľҡѸɞ͖Ńȍʮɰфɗ ímityúné imyéénune.
ménomíutáávahíjcyáhi. Áhdurée
ҡѸɞʮҡֆŃȍʮɰ̲̲ŃҡѸфɞ́́ŃËҡѸɞȍɗʮËֆȍɗ. ҽɞɞҡΔ˔ľЬԮΎфΎҡә˔ŃԮľʮҡѸΔ͑ľ
4ॸÁrónáacáa Píívyéébe Mépájtyetétsoobe 12ॸAane diéllevu Tííkicyómá
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЙ̲ľľ˔ŃфŃ̲ɽ ‫ڟ‬amúnáake Atéémamútsidítyú tsáápikye o
iwájyune úújetsó meke ipájtyetétsóneri. wálloobe úújetécooca ɽ ‫ڟ‬ɽc‫ ڟ‬úi oke
5ॸҽѸȍɰɰ͑ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľ̲ŃŃ͑ә͑Ń́́ɗɗ dúhjetécó Nicóóporíyí o íjcyáábeke.
meke dibye pájtyetétsotúne. Mekée Técoomíyí úúníjyaba o pájtyeíñé ó
ɰɽ ‫ڟ‬daatsóllénéllii pájtyetétsoobe Íapííchoj wábyujtsóhi. 13ॸÁánetu ihdyu óvíi
tééveri meke dibye ímíbajchómé béhné muhdú u píívyetédú ú pɽa‫ ڟ‬abó
ɽ ‫ڟ‬jtsaméimáyéjuco meíjcyaki. 6-7ॸTeenée Apóóromútsikye ímityúné múúne
Íapííchó mépañévú pícyoobe méénúmé hallúvú íhjyúvaabe
Mépájtyetétsoobe Jetsocríjtoj tééveri Tséénáma dityétsí kiávú ipyéhullévú
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ̲ľɞʮËֆ̲ľ̲әɗʮֆә péécoóca. 14ॸAane ihdyu óvíi éhnée
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ méuwáábori cáhcujtsómé iwáájáne
meɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáné meújcuki. téhdure tsíjtyeke pɽa‫ ڟ‬abó ɽ̲‫ ڟ‬ɰʮә
8ॸAane éhnííñevu dúwáábohíjcyá diityédítyú ibóhówaúcunúki.
Píívyéébeke cáhcujtsómé keená ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
íjcyanéré imyéénúíñeri itsúúrámeíki. ЬԮΎфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ
Ehdu íñe uke o néé pámeekéré 15ॸAhdícyane óvíi Píívyéébe pámeekéré
pɽ ‫ڟ‬ááboíñe. 9ॸÁánetu eene átéréenéhjɽ ‫ڟ‬ ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Pámeere
meke pɽ ‫¡ڟ‬Δɗҡֆә͑Ń̲ӕȍĀәȍʮ̲ŃɰȍĀŃ ménahbémú íílle íjcyame uke duurúváhi.
múnáaúvú ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbáju Áhdure elle íjcyámeke o duurúváhi. Áyu
úráávyehíjcyáneri ditye tehdújuco.
PIREMÓO
Ьɗфľ̲ΔΎŃ́́ľԮӕЬԮΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
ġӕӕфәԮʮӕ ЬԮΎфΎϘ͑ŃŃҡѸɗ̲Δȍ́́әԮәɞȍʮֆӕԮ͑ľ
1ॸOo Páávoro Críjtoke o úráávyéné 8ॸÁábeke muurá uke ó piivyéterá o
déjúcotu cúvéhóójari o íjcyáábema ҡӕȍ¡͑Ńɰɰ͑ӕ̲ŃŃ͑әɗ͖ŃԮәæфɞʮҡΎфŃľ
ménahbe Timotéó íjcyáábema muhtsi oke uwáábóóbedívú pícyoóbe. 9-10ॸAabe
ɞȍֆ̲ɰĀɗŃ́́ľԮӕ̲ŃËҡә͑әЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń íñe ɽ ‫ڟ‬dátsó keeméjuco o íjcyaabe dííbyeke
wákimyéí muhtsi meméénuhíjcyádú o cáhcújtsóné déjúcotu cúvéhóójari o
téhdure tééné wákimyéí u méénúúbeke íjcyaabe úúma ó ihjyúvá Onéétsimó
mítyane uke muhtsi mewájyuube hallúvú táuwáábori dibye Píívyéébeke
Piremóo éllevu. 2ॸTéhdure idyé dihjyávú ËȍËәʮҡѸΔ͑Ń́́ɗɗҡʮҡѸɰɰ̲Ń͑ŃĀәΎ
píhcyáávehíjcyáné cahcújtso múnáá ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúúbé hallúvu. Áánéllii uke o néé
Փ¡ֆӕҡҡŃȍ̲ɰ. Áhdure uwáábotu oke u wájyúhajchíí dííbyeke u pɽ ‫ڟ‬ááboki.
meke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe Akíípoo, ménaalle 11ॸMuuráhjáa ihdyu éíjyu díhyójtsɽ ‫ ڟ‬pañe
Áápiaa, ɞʮËֆ̲әҡѸɞՓ¡ֆӕҡҡŃȍ̲ɰ. íjcyaabe tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú uke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyatú
3ॸÁámeke ihdyu óvíi ámúhakye átéréejpi iíjcyánélliíhye. Ároobe ícyooca
Máavyéjuube Jetsocríjtomútsí Méécááni tsúúca ímíjpyetéhi. 12ॸÁábeke íñe tsiiñe
Píívyéébema pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha diéllevu o óómíchóóbeke ihdyu ímíñeúvú
meíjcyaki. waatsúcúpéjtsoco muhdú oke u
wáátsúcúiyódu. 13ॸÓ imíllerá dibyéi óómaye
Ьɗфľ̲ΔΔɞ̲ɞËȍËӕʮҡѸΔ͑ľ íjcyane íñe ɽ ‫̲ڟ‬ɰӕՓ¡ΔʮәĀŃʮәËΎҡӕ
4-5ॸMuurá paíjyuváré Píívyéébema o cúvéhóójari o íjcyáné hajchótá oke dibye
íhjyúvácooca díhyallúvú ó téhdútsohíjcyá ɰЙɽ ‫ڟ‬áábo oke u pɽ ‫ڟ‬áábóiyódu. 14ॸÁrónáa tsá o
uuva ímí Máavyéjuube Jetsocríjtoke u ímílletú u wáájácútúnáa dibye óhdivu
cáhcújtsóne pámeekéré cahcújtso cóeváne. Ihdyu díicyánéjcutu u
múnáake u wájyuhíjcyáné uubállé o ímílléhajchíí tehdújuco óhdivu icyóéváne
lléébónélliíhye. 6ॸÁánéllii díhyallúvú ó oke dibye pɽ ‫ڟ‬áábóiyóne. 15ॸMuuráhjáubáhjáa
ҡә̲ľɞȍɗʮËֆЙɰ¡Δɞ͖ľˇľҡѸΎËфɞʮҡΎ˔ľ ihdyu úhdityu úmɽ ‫ڟ‬vaabe iímíbáávyéne
̲ľËȍËәʮҡѸΔ͑ľʮҡŃŃԮľфɞֆŃ̲ŃŃ̲Йɰ¡Δ úúmaye iíjcyaki. 16ॸAabe ihdyu tsiiñe
íjcyane éhnííñevu u wáájácúne tsíjtyeke u díhyójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú úújetéébeke éhnííñevu ú
úwááboki. 7ॸMuurá mítyane ó ímíjyuuvé wájyuúhi. Muurá téhdure dííbyeke mítyane
ímí tehdújuco ménahbémuke u wájyúne ó wajyúhi. Ááné ehnííñevu dííbyeke wajyu
panévaríyé diityéké u tsúúca Píívyéébeke cáhcújtsoobe
ímíjyúúvétsohíjcyáneri. díñahbéduréjuco néébeke.
377
Piremóo 378
17ॸAhdícyane tsáma ímíñeúvú dííbyeke o néhíjcyáné ehnííñevu panéváré

waatsúcuco muhdú oke u wáátsúcúiyódú tsaímíyé u méénuíñe. 22ॸAane uke o néé
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞ͖ȍ¡ŃŃ¡ŃΎɞʮËֆ¡ľ˔ľӕ ҡɰȍĀľҡѸҡѸɗɗӕɞ̲ɞ¡ʮËȍΎ˔ɗ. Tsáijyu
wájyúhajchííjyu. 18ॸAabée uke ímityúné múúne Píívyéébeke ámuha táhallúvú
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véhajchííjyu, dibyée tsíeméné Йɰ¡Δ̲ľҡә̲ľɞȍɞʮËֆ͑ľʮЙŃŃԮŃ
úhdityu áhdótuube újcúhajchíí néhi ámúhadívú ó úújetéhi.
páneere ookéréjuco dahdótso. 19ॸAane uke
o áhdoíñé o nééne oo Páávoro ó ЬԮΎфΎЙɞҡֆʮËΔ͑ľ
caatúnúhi. Árónáa ihdyu tsá uke o néétu 23ॸÁhdure uke ó úúballé Epáápara uke
téhdure oke u áhdóiyóné ukée o dúúruváné téhdure Jetsocríjtoke
pɽ ‫ڟ‬aabóne. 20ॸEhdu teéne, muúbej. iúráávyéné déjúcotu óóma cuvéhóójari
Ahdícyane óvíi Ávyéjuube Jetsocríjtoke íjcyaábe. 24ॸÁhdure uke duurúvámé
mecáhcújtsónéjcutu táñahbe u íjcyaabe Máácoó, Arijtáácoo, Déémaá, Róócaá,
oke ú tsɽ ‫ڟ‬pajtsóhi. ehdume muha mewákímyeíhijcyáme.
21ॸEhdu íñe diéllevu ó caatúnú 25ॸAhdícyane óvíi Máavyéjuube
panévatúré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ͑ľΎ Jetsocríjtó ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Áyu

wáájácúnélliíhye. Áánéllii ó waajácú uke tehdújuco.
HEEBERÉO
ȸľľ¡ľфŃΔ̲ӕŃ́́ľԮӕËҡә͑ә̲ľɞȍ̲ɰ
6ॸÁrónáacáhjáa ihdyu Íllíkye apáábyéré

ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľʑ́́ɗʮҡŃŃԮľфɗ ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyáábeke ííñujɽ ‫ڟ‬vú
̲ɽ ‫̲ڟ‬ә̲͑ɞȍʮֆӕԮ͑ľ ibóhówajcáróóbedítyú neébe:
1
1ॸÉíjyuúvúhjáa Píívyéébe ϜԮɞɗЙ̲ľľфľҡȍ͖ŃʮҡŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑
ɗȍʮֆәԮȍɞʮËֆ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ̲ Hájchíwúuke iávyéjújtsóóbeke
ЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰɞȍʮֆәӕӕ¡́́ľ duurúváhi.
múnáadívú ibóhówajcárónej tééveri. 7ॸo͑ľҡәȍʮɗȍĀֆӕĀɗɗҡֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
2ॸÁánetu ícyooca íjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnáama múnáadítyú neébe:
ihjyúvaabe Ílli Jetsocríjtoj tééveri. ҽЙɰ¡Ύʮҡľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑˔ɞɞʮֆľ¡Āӕ.
Aanéhjáa dííbyej tééveri páneere Áhdure cúújuwádú diítye.
múhdúné tsíeméné iípívyéjtsóne dííbyé 8ॸTéhduréhjáa tsiiñe Íllídityu neébe:
hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú pícyoobe tééné avyéjuube Uu ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébe u íjcyáábé

dibye iíjcyaki. 3ॸAabéhjáa Cááni avyéjú tsá múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne.
Píívyéébeke bóhówájtsoobe meke úújetsó Aabe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ¡ľ̲ӕȍĀә
muhdú dibye íjcyane. Áábedítyú dííbyé tene íjcyadújuco mɽ ‫ڟ‬amúnáama u
ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcó bóhówaúcunúúbé ɽ ‫ڟ‬htsútuube méénuíñe. 9ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ńӕ
íjcyáábe tájpí páneere ijcyáhi. Muuráhjáa íjcyánéllii tsá ímityúné u
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri méimítyuháñé iímíbájchóne ímílletúne. Áánéllii oo Dípiivyéébé
Cáání éllevu níjkyejɽ ‫ڟ‬vú ipyééne ílluréjuco o íjcyaabe uke pámé ehnííñevu ó
dibye ávyéjuuténe. pɽ ‫ڟ‬ááboó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú u íjcyaki.
10ॸTéhduréhjáa tsiiñe dííbyedítyú neébe:
ͮɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ľȍ͑ɞɞ͖ľԮӕ Uu ɽ ‫ڟ‬htsútuube ávyéjuube u íjcyaabée
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗԮֆľʮәә͑ľ ú ípívyejtsó páneere íévéhóówari
4ॸk¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ľȍ͑ɞɞ͖ľԮӕ ɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ɞɞ͖ӕʮɰ. 11-12ॸÁronéhjɽ ‫ڟ‬
ɽ ‫ڟ‬htsútuube Cááníye Píívyéébe dííbyeke wágóóóveé wájyamu nójcanújá
ávyéjújtsoóbe. 5ॸTsáháhjáa muurá múijyú wágóoovédu. ƄȍĀӕҡŃ͑ľȍʮɰӕ
Āɗ¡ֆľҡѸЙɗɗ˔ֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑Āɞҡֆә wáágóóné boone béhnéréjuco u
néétune: ípívyéjtsoíñé éhne múúne
Uu Hájchíwu u íjcyáábeke uke o wájyamu nójcanúné boone
ávyéjujtsóhi. béhjáréjuco ditye cápáyoácódu.
Áhdurée tsá dibye dííbyedítyú néétune: Árónáa ihdyu dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tsá múijyú
ġɞɞ¡ֆŃʮË͑ɗΎɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗҡʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń cápáyóóvéityúne. Áhdure tsá
diíbye. múijyú muhdú u íjcyáityúne.
379
ȸľľ¡ľфŃΎॷ1ٍॷ2 380
13ॸTéhduréhjáa tsá múijyú dibye tsáápikye iíjcyaki. Áróóbekée bóónétu u

͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑Āɞҡֆә͑ŃŃҡӕ͑ľ: ávyéjújtsóne ú picyóó páné
Íchihvúi táúniúvú diicya dímunáake avyéjuubéré dibye iíjcyaki.
úúma o táhjáné hajchóta. 8ॸƄȍĀӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľ
14ॸͅӕӕфĀɗɗҡֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń páneere Críjtó hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyane.
Йɰ¡ΎʮҡľɞʮËֆ̲ľҡѸɞʮЙɞɞ̲ɞʮËֆҡә͑ľ. oфΔ͑ҡѸȍɗЙ͑ŃԮфŃĀɞɞ¡ֆŃȍΔʮҡѸɰфɗ
Aame panévatúré pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá íjcyatúne. Íjcyaíñéi ihdyu múijyú páneere
pájtyetéímyeke. Āɞɞ¡ֆŃȍΔʮҡѸɰфɞֆŃʮӕËΎɞʮËֆ͑ľ. 9ॸMuuráhjáa
ihdyu Píívyéébe dííbyeke wahájchotáwu
ҽѸ̲ľɽ ‫ڟ‬ȍԮŃʮҡѸΔɗҡֆә ЙɗËֆΔΔ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑́́ɗɗ͖ŃԮӕфŃʮӕËΎ
̲ľЙʮҡֆľҡŃɗ͖ľ̲ľËȍËӕʮҡѸΔ͑ľ mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ՓʮֆӕфɗĀɗ¡ֆľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veki.
2
1ॸo͑Ń́́ɗɗ̲ľҡѸӕҡŃɰɰ¡әՓ̲ľɞʮËֆ͑ľ Ároobe ícyooca ílluréjuco ávyéjuuténe.
ímíñeúvú meúráávye íñe 10ॸDííbyej tééveríi páneere Píívyéébe
mepájtyetéíñé uwááboju ípívyejtsó tééneri iávyéjújtsámeíki.

melléébohíjcyáné téénetu memújtátuki. Áánélliihyée mewájyuri dííbyeke
2ॸƈɞʮֆӕәԮәȍʮ̲ӕӕфĀɗɗҡֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoobe Mépájtyetétsoobe íjcyaabe
múnáaj tééveri Píívyéébe úwáábohíjcyá ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñej tééveri meímíbáávyeki.
ímí tehdújuco. Aanéhjáa tsaate 11ॸAame dííbyema tsané nahbémuréjuco
lléébotúmé ímityúné méénuhíjcyámeke meíjcyame tsaapííkyéré mécaaníváhi.

tééné hallútú ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyaábe. 3ॸ¿Aane Áánéllii Píívyéébé Hajchi tsáhájuco meke
íñe teenéjuco mepájtyetéíyóneri núcojpɽ ‫ڟ‬lletú tsúúca íñahbémú
meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvétúhajchíí múhdutú meíjcyámeke. 12ॸMuurá dííbyé
mépájtyéteéhi? Muuráhjáa dííbyere ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
Ávyéjuube Jetsocríjtó úúballé tsúúca Uke ó bóhówájtsoó táñahbémudívu.
teene mééma imyéénune. Ááné Aame tsaméhjɽ ‫ ڟ‬uke muha
uwáábojúu lléébótujkénúmé méhdivu medúúruváné mémátsívahíjcyaáhi.
pajtyétsóhi. 4ॸÁánevúu Píívyéébe meke 13ॸTéhdure nééneé:
ɞ̲ɞ͖ľәԮәՓʮËӕҡѸΔЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰ Píívyéébedívú ó cátsɽ ‫ڟ‬páávehíjcyaáhi.

méénúráítyuróné imyéénúneri. Téhdure tsiiñe nééneé:
Muuráhjáa dííbyeke cáhcújtsómé pañévú Tsúúca okée Píívyéébe
Íapííchó ipícyóónej tééveri páhduváré náhbénúmema oó.
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe muhdú ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúdu. ƄȍĀӕ͑ŃŃ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ.
14ॸMuurá íñe mɽ ‫ڟ‬amúnaa meíjcyadúrée
ˇľҡѸΎËфɞʮҡΔ̲ɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɞĀֆәɞʮËֆ͑ľ idyé Jetsocríjtó ijcyá íjpííma,
5ॸÁrónáacáa tsá dibye néétu béhné ítyujpácyoma. Ehdúu mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú
ɗɗ͖әʮɰфɗ̲ľɞȍʮֆәԮȍɞʮËֆʮɰɗɞЙɞԮֆŃʮҡѸΎʮɰ iípívyéévéne dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe mépée
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ȍΔʮҡѸɽ ‫ ڟ‬pañévú ipícyooíñe. mewágóóóvéíyónejcúvú meke
6ॸͅӕӕфĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyaabe Naavéneke ityáhjaki.
¿Aca muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vámedi mɽ ‫ڟ‬amúnáadi ú 15ॸEhdúu dííbyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañétú meke
ijyácunúhijcyáhi? Áhdure ¿muhdú pájtyetétsoobe mewágóóóvéíyónetu.

ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬váábedi Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívúu 16ॸҽѸȍæфɞʮҡΎҡѸҡӕ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑˔ľ
ípívyéévéébedi ú ijyácunúhijcyáhi? ɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. Tsaabée Aavaráaúvúj

7ॸMuuráhjáa dííbyeke ú picyóó ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ľɞʮËֆ̲ľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki.
ՓȍʮËȍΎҡՓӕĀɗ¡ֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ 17ॸÁánélliihyée mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú
̲ә͑ɰȍҡѸәҡә́́ɗɗ͖ŃԮӕфŃʮӕËΎ ípívyééveebe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ́́ӕӕԮ¡ŃɞʮËֆ¡ľɞ͖ľ

381 ȸľľ¡ľфŃΎॷ2ٍॷ3
muhdú meícyahíjcyáné iwáájácu méhdi ҡȍʮ́́ľҡәŃȍ͑Ńľ̲әȍɰȍĀŃ

ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne máhallúvú Píívyéébeke múnáaúvú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubá píívyétúné
Йɰ¡Δɗҡֆә̲ľɞ˔ɗ. Aabée mewájyuri ɗɗ͖әʮɰфɗɗɞʮËֆËΎΎËΎ˔ľ
pájámeííbyedi ɽ ‫ڟ‬cúbahrámé méimítyuháñé dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyádu. 9ॸEhdúu téhulle
iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki. 18ॸTéhdurée dííbyeke íjcyame dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyá 40 píjcyá
Naavéné máváríjchóneri hajchótá diityémá
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñéllii waajácuube muhdú méénúráítyúronéhjɽ ‫ ڟ‬o
ҡŃ͑ľȍʮɰ̲ľ˔ľĀΔ̲ËΎȍɞʮËֆ͑ľ. Aabe méénuhíjcyáné ájtyumɽ ‫ڟ‬júcooróme.
ЙɗɗԮֆŃҡŃ̲ľ˔ľҡŃŃ͑ľҡӕɰЙɽ ‫ڟ‬aabóne. 10ॸAanée oke cáyobáávatétsoobe
diityédítyú o nééhií: “ʣɽ‫ڟ ڟ‬jtsaméí

ͅΎɗҡѸŃŃľȍ͑ɞɞ͖ľԮӕˇľҡѸΔΔԮֆľʮәә͑ľ tútávaavémé tsá ímílletú diityéké o
3 túkévejtsóné illéébone.” 11ॸEhdúu

1ॸEhdu teéne, ámuúha táñahbémuj.
Áánéllii Píívyéébeéjté meíjcyame diityédívú o cáyobáávaténe
metsu ímíñeúvú meúráávye uwááboobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃΎ͑ŃŃĀɗɗҡֆŃ˔Ńľ
Jetsocríjtoke, dííbyeke tsaímíyé o pícyooíñé o
meúráávyehíjcyánéjcú lluuváábé néhíjcyátsihvu ditye úújetéityúne.
páñétúejpi íjcyáábeke. 2ॸMuuráhjáa ƄȍĀәȍʮЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
Píívyéébe dííbyeke níwáávéné wákimyéí dííbyé ihjyú uubálle múnáajpi néé dííbyé
ҡѸɞ̲ɞֆŃ͑ɰʮ˔ŃԮ¡ľͅΎɗҡѸŃľәԮӕ˔Ńȍʮ Apííchóré túkévéjtsóneri.
dibye ihñéjtedívú níwáávémeke dibye 12ॸkȍĀɞËֆ͑ľҡѸ̲ҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ,
tsaímíyé téhmehíjcyádu. 3ॸÁrónáa ihdyu ámuúha táñahbémuj. Ámúhá ɽ ‫ڟ‬jtsaméí

Moitséeúvú ehnííñevu avyéjúúllémeííbyé métútáváávedí diibyéjuco ɽ ‫̲ڟ‬ɰЬɗɗԮֆŃŃ¡Ń
páneerée dibye ípívyéjtsónéllii éhne íjcyáábeke ámuha mecáhcújtsónetu
múúne jaa méénuube tééjá ehnííñevu ámuha memújtátuki. 13ॸMúu tsápɽ ‫ڟ‬tsójcatsí
ávyejúúllémeídyu. 4ॸMuurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa jaa teenéjuco ícyooca meíjcyárááhori
meenúhi. Árónáacáa ihdyu páneere meíjcyáné hajchótá ímityúné ámúhakye
Píívyéébere ípívyéjtsónéllii éhnííñevu imújtátsótuki. 14ॸMuurá tujkénutújuco
diibye avyéjúúhií. 5-6ॸEhdu muurá Críjto nihñéétsihvúré tsaímíyé Píívyéébedívú
Moitséeúvú ehnííñevu ávyéjújtsámeíhi. mecátsɽ ‫ڟ‬páávéne dííbyeke
Muuráhjáa dííbyeúvú Píívyéébeéjté jahdu meúráávyéhajchíí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú Críjtoma
néémeke ímí téhmehíjcyáhi. Ároobée méíjcyaá íavyéjuri. 15ॸÁánéllii
Āɞɞ¡ֆŃɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɞֆľ. Áánetu ihdyu máábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ԮľĀɞЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
Ílli Críjto dííbyeéjté avyéjuúbe. íllu nééneé:
Áábedítyúu muurá diibye Moitséeúvú Píívyéébe o íjcyaabe ámúhakye o
meke úúballéhi. Aane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľŃʮҡŃ nééne melléébo. Tsá múu oke
meíjcyame dííbyedívú mecátsɽ ‫ڟ‬páávéne ҡȍʮ́́ľҡә̲әȍɰȍĀŃ̲ә͑әԮәӕ
nihñéétsihvúré ímí dííbyeke oke táhjállehíjcyádu.
meúráávyéhajchíí tsaímíyé méíjcyaáhi. 16ॸ¿Acáa caatyé Píívyéébeke ímítyú
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi? Muuráhjáa Ejíhto múnáá

ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľŃʮҡŃҡѸɞ̲ɞֆŃɞʮËֆ͑ľ hójtsɽ ‫ ڟ‬pañétú Moitséeúvú íjchívyetsómé
7ॸͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ Píívyéébeke ímityúné dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi.
dííbyé Apííchó túkevéjtsóneri dííbyé 17ॸ¿Acáa caatyédí Píívyéébe icyááyóbáne
ihjyú uubálle múnáajpi nééhií: ɽ ‫ڟ‬cúbahrá 40 píjcyá hajchóta? Diityérée

Píívyéébe o íjcyaabe ámúhakye o muurá íimítyú nɽ ‫ڟ‬jcaúvú úújetémé
nééne melléébo. 8ॸTsá múu oke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡фЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyáhi. 18ॸ¿Acáa caatyéké neebe Píívyéébe o íjcyaabe ámúhakye o

tsaímíyé diityéké ipícyooíñé iñéérótsihvu nééne melléébo. Tsá múu oke
ditye úújetéityúne? Diityédítyúrée ehdu táhjálletúne.
neebe ditye dííbyeke lléébohíjcyátúné ƄȍĀәӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ŃŃɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ.
déjúcotu. 19ॸÁhdújucóo muurá tsá ditye 8ॸk͑Ńľ̲ӕӕф̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľ
úújetétú dibyée diityéké néhíjcyátsihvu tsaímíyé ipícyooíñé iñééne Jotsoéeúvuj

ípyée icyáhcújtsótúnélliíhye. tééveri imyéénuca tsáhájuco Dabíiúvuj
4
1ॸÁhdure muurá ícyooca mééma tééveri mééma dibye íhjyúváítyuróne.
ijcyájúcooróné Píívyéébe meke 9ॸÁánéllii muurá ijcyánéi méúmɽ ‫ڟ‬wari
néhijcyáné tsaímíyé dííbyema tsaímíyé Píívyéébema meíjcyaíñe. Tsáhái

maávyéjuutéiyóne. o͑Ń́́ɗɗҡŃɰɰ¡әՓ mééma tene pánéévetú mekée iájcuíñé
méíjcyaco tééneri mebáñúmeítyu dibye nééneé. 10ॸMuurá ihdyu dííbyema
dityéhjáa báñúmeídyu. 2ॸMuuráhjáa tsaímíyé meíjcyácooca ílluréjuco
diityéké iúwáábohíjcyádúré ícyooca mewáyéééveíñé dibyée panéváré
Píívyéébe méhdivu muhdú mepájtyetéíñé iípívyéjtsóné nɽ ‫ڟ‬jcáutu wáyéeevédu.
uwááboju bóhówátsohíjcyáhi. Aane 11ॸÁánéllii metsu tsaímíyé Píívyéébeke
muurá dityée íjcyadúré ̲ľәфԮֆľɞ̲ɞĀɞɞ¡ֆľ̲̲ľɞʮËֆ̲ŃɰȍĀŃ

melléébójúcoorómé mecáhcújtsótúhajchíí múnáaúvúhjáa báñúmeídyú
tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke tene pɽ ‫ڟ‬áábóityúne. mebáñúmeítyuki.
3ॸÁánetu ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃËȍËӕʮҡѸΔ̲Ń 12ॸMuurá dííbyé ihjyu ɽ ‫ڟ‬htsutúné
tsaímíyé íjcyaá Píívyéébema. Muurá iíjcyánéllií páneere mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá

cáhcújtsótúmedítyú neébe: ɽ ‫ڟ‬jtsaméí bóhówajtsó éhne múúne
Cáhcújtsótúmedívú o cáyobáávaténe ͑ɰɰҡѸәՓфɗҡѸɞľ̲Ń͑Ń̲ľՓȍĀȍɽ ‫ڟ‬róné pañe
o néé múijyú ditye úújetéityúné muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vané íjcyane maájtyumɽ ‫ڟ‬du.
diityékée tsaímíyé o pícyooíñé o 13ॸDííbyerée páneere ípívyéjtsónéllií tsá
nétsihvu. ɰɰ͑Āɞɞ¡ֆľĀɞԮәҡŃŃԮľҡә͑ľ. Páneere muurá

Ehdúhjáa cáhcújtsótúmedítyú neebe waajácuúbe. Áábé úmɽ ‫ڟ‬wari meíjcyácooca
ííñujɽ ‫ڟ‬ɰɗɞЙɞԮֆŃʮҡѸΔɗʮֆәʮӕËΎЙ̲ľľфľ páneere mééma ímíbájchóiibye muhdú
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú dííbyema íjcyaíñé meícyahíjcyáne.
iñéijyu. 4ॸͅӕӕфĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
nééneé: ˇľҡѸΔΔЙ͖ŃҡәľʮЙɗ́́әәԮ¡ľɞʮËֆ͑ľ
Páneerée Píívyéébe íwákimyéí 14ॸÁábé Hajchi muurá Jetsocríjtó
ɰ͑ɽ ‫ڟ‬jkévátsihdyu 7 coojɽ ‫ڟ‬vá páñétúejpi méhlluuváábé ɽ ‫ڟ‬htsútuúbe. Aabe
úújetéjcóójɽ ‫ ڟ‬ílluréjuco wáyéeevéne. Āɞɞ¡ֆľ̲ɞʮËֆ¡ľ̲ȍ́́әԮәЙɰ¡Δ
5ॸÁhdure nééne cáhcújtsótúmedítyu: táúmeíhijcyáhi. Áánéllii metsu ímíñeúvú
Tsá múijyú ditye úújetéityú diityékée dííbyeke meúráávyeki. 15ॸMuurá meke
tsaímíyé o pícyooíñé o nétsihvu. ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe
6ॸÁrónáa ijcyámé tsaate pajtyété mávaríjchojúúnevu metáhjátsámeítyuki.
uwááboju icyáhcújtsóne ímí Píívyéébema Muuráhjáa téhdure ɽ ‫ڟ‬ʮɰɰфɗɗɞʮËֆËΎΎË
íjcyame. Áánetúu tujkénú tééné ҡŃ͑Ńȍʮɰфɗɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñéllií waajácuube
uwááboju illéébójúcooróné muhdú meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe. Árónáacáa ihdyu
cáhcújtsotúmé íllure báñúmeíhi. tsá dibye ímityúné méénutúne. 16ॸAhdícyane
7ॸÁánélliihyée Píívyéébe meke íyaahóvú cáhawáá metsu dííbyedívú mecátsɽ ‫ڟ‬páávéne
iájcúrááhori Dabíiúvuj tééveri ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ̲ľҡә̲ľɞ̲ŃȍĀɗ
ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃȍɗɞ: ɰɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔԮŃ͑ľ̲ľ˔ľĀɗ¡ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki.
5
1ॸMuurá mee mɽ ‫ڟ‬amúnáadítyú Píívyéébe dííbyeke picyóó ɽ ‫ڟ‬htsútuube
páñétúejte llúúvájte íjcyáímyeke páñétúejpi llúúváábe dibye iíjcya
meménuhíjcyámé ityújkevééllémeke Mekitsedéé íjcyadu.
ditye Píívyéébema tsaaté hallúvú
iíhjyúváne dííbyeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéné iyámeke ͅľËȍËӕʮҡѸΔ͑Ń̲ľɽ ‫ڟ‬ȍԮŃʮҡѸΔ̲Ń
icyóvájtso diityé imítyú iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki. ә̲ɰՓЙɞËȍΔ͑ŃŃ͑ľŃ
2ॸÁrónáa llúúváábe íjcyároobe 11ॸÍjcyaróné téénetu mítyane ámúhakye
mɽ ‫ڟ‬amúnáajpi iíjcyánéllií waajácú muhdú o úwáábóiyóne. Árónáa tsáhájuco
mávaríjchó íjcyane. Áánéllii tsaate ámúhakye o úwáábóityú tééneri ámuha
ímíñeúvú wáájácutúmé mújtámeke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyátúnélliíhye. 12ॸTsáhájuco
piivyéteebe chooco iúwaabóne. 3ॸAabe béjte ámuha meíjcyájúcóóturóne. Muurá
tujkénú íhyallúvú Píívyéébeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéné ícyooca ámuha tsíjtyekéréjuco
iyáábeke cóvajtsó íimítyú iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki. meúwáábóiyóne. Árónáa muhdú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane
Ááné boonétú tsíjtyé hallúvú méénuube ámúhakye túhuutúné piéénéréi tsiiñe ó
diityé imítyú iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki. 4ॸTsá tsaapi úwáábohíjcyá éhne múúne tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene
iiye méménúmeíítyuró llúúváábedívu. ̲ʮËȍΎ̲ŃŃ͑әҡӕҡѸɰҡѸ͑ŃŃфŃ̲әʮЙ͖ľ
Píívyéébere ihdyu ityújkevééllémeke óóvedu. 13ॸAane ehdu tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬menédú nééme
téénevu picyóó Aróoúvukéhjáa tsáhái ímíñeúvú wáájácutú muhdú
ipícyohdu. 5ॸAhdúu Críjtoke Píívyéébere ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó meúráávyéiyóne. 14ॸÁánetu
picyóó páñétúejpi llúúváábe dibye ihdyu kéémejte tsanééréjuco majcho
iíjcyaki. Tsáháa iiye dibye méénudu nééme tsúúca waajácú
méménúmeítyúne. Áábedítyú muurá ímítyúnetu keená ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľ.
6
͑ľľ¡ľɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ: 1-2ॸÁánéllii metsu ímíñeúvú Píívyéébé
Uu Hájchíwu u íjcyáábeke uke ó uwááboju meúráávye éhnííñevu

ávyéjujtsóhi. ténejcu mewáájácuki. Tsá apááñeríyé
6ॸTéhdure tsiiñe neébe: meíhjyúváítyuró Píívyéébema
Uke ó picyóó nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné meímíbáávye méɽ ‫ڟ‬jtsaméí
ɽ ‫ڟ‬htsútuube llúúváábe u íjcya mecápáyóóvéneri, dííbyeke
Mekitsedéé íjcyadu. mecáhcujtsómé ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬meméénúné
ƄȍĀӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ŃŃɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ déjúcotu mewágóóóvéíyóneri,
Críjtodítyu. 7ॸAabée Críjto ɽ ‫ڟ‬ʮɰɰфɗ metsójtsótsámeíñeri, cahcújtso múnáá
iíjcyácooca Cááni Píívyéébema ávyétá ȍ́́әԮә̲ŃȍΔʮҡѸɰ͑ľ̲ľЙɞËֆΔΔ͑ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
ɰȍ͑ȍΔ˔ɞ̲ΔΔԮľľ¡ŃфŃɗȍʮֆәԮȍɞʮËֆ Йɰ¡Δ̲ľҡә̲ľɞ͖ľфɗ, medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń
dibyée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véíñetu dibye muhdú mebóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬íñeri, dibye muhdú
iñéhajchíí dííbyeke ipájtyetétsoki. meícyahíjcyáné mééma ímíbájchóíñeri.
Árónemáhjáa ɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeííbyé muhdú Éhdúneri tsá apááñeríyé tsúúca
dibye ímillédú dííbyema tene ipájtyeki. Críjtodítyú íjcyáné uwááboju
Áánélliihyéhjáa Píívyéébe dííbyeke mewáájácúneri meíhjyúváítyuróne.
pɽ ‫ڟ‬aabóhi. 8ॸAabée muurá dííbyé Hajchi 3ॸAane óvíi meke pɽ ‫ڟ‬ááboobe éhnííñevu
íjcyaabe páñetu ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñéllii ҡѸɞ͖ľȍʮɰ̲ľՓʮËӕ˔ɗ.

waajácú muhdú mecáhcujtsóne. 4ॸMuurá dííbyé uwááboju tsúúca
9ॸEhdúhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɗɞʮËֆ͑Ń́́ɗɞ iwáájacúné ímí ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúné úráávyémé
mepájtyetéiñe méénuube dííbyeke pañe ijcyájucóóné dííbyé Apíícho. 5ॸAame
cáhcujtsómé muhdú íjcyáityúmeréjuco ҡѸәәËՓʮËәĀɞɞ¡ֆŃɰȍ͑ȍΎΎфɗ
dííbyema iíjcyaki. 10ॸÁánélliihyéhjáa béhjɽ ‫ڟ‬фŃʮӕËΎɞɞ͖ӕʮɰËЙֆΔΔԮŃËΎΎË̲ӕȍĀә
meíjcyaíñe. 6ॸÁrónáa ihdyu téénetu óóchévétuube ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyánéllii ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń

ávyéta mújtá imyéénúhajchíí tsáhájuco iñéhdújuco dííbyema dibye méénune.
ditye múijyú tsiiñe ímíbáávyéityúne. 16ॸMuurá tsáijyu tsaate ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ
Ehdu dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeímyé Píívyéébé Hájchikye iñéécooca íehnííñevu ɽ ‫ڟ‬htsútúúbe mémé
múu tsiiñe dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsódú meenú dómajcó tsijtye icyáhcújtsoki. Ehdu
mɽ ‫ڟ‬amúnáake dííbyedívú iúúhɽ ‫ڟ‬vatétsóneri. dííbye mémé dómajcómé ‘óvíi oke
7ॸÁánetu ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ muhdú méénuube o állíhajchííjyu’
ËȍËәʮҡѸΔ̲ľ˔ľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ŃŃȍ͑ľ iñéénema. 17ॸAhdúhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
múúne tsáápi bájtsó nííjyaba imyéénuíñé páñetu iiye Píívyéébe néé
pɽ ‫ڟ‬pájchóneri imíwu ííñene dibye ditye icyáhcújtsoki. Aanéhjáa imílleebe
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúdu. 8ॸo͑ľҡӕŃȍ͑ľɞ̲ɞɞɞ͖ӕʮɰ diityéké iwáájácutsóné ávyeta iñéhdu
͑ŃŃфΔҡѸɗȍĀֆӕҡѸ͑ŃŃфŃ¡ɰɰԮɞɞ͖ľĀӕɞ̲ɞҡֆә imyéénuíñé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí cápáyoácótuúbe.
Píívyéébeke meúráávyéhajchíí cúújúwá 18ॸAhdícyane muurá tsúúca méwaajácú
pañévú meke waagóóiíbye. ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe muhdú iñéhdu

mééma méénuíñe. Tsá dibye meke
ҽѸɞ̲ɞֆŃ̲ľɞʮËֆɞ͖Ń̲ľɽ ‫ڟ‬ʮҡѸΎ͑ľ állíityúne. Áánéllii dííbyedívú
9ॸEhdu íñe ámúhakye ó nehíjcyáhi, metájpimye tsaímíyé méijcyá ípyée
ámuúha táñahbémuj. Árónáacáubá tsá iñéhdu meke dibye ipájtyetétsoki. 19ॸAane
ámuha tehdu meíjcyatúne. Muurá ó mewáájacúmé tsaímíyé dííbyeke
waajácú ímí tehdújuco ámuha meíjcyame meúraavyémé ímí méijcyá éhne múúne
mepájtyetéiñe. 10ॸMuurá Píívyéébe ËәәʮәՓ̲ɰĀΔȍʮɽ ‫ڟ‬Ԯ̲ɰɞΎΎԮŃʮәËΔΔҡӕ̲ɰ
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľҡѸ¡ʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véityú íjcyadu. Áánéllii tsúúca ícyooca
tehdújuco ámuha mewákímyeíhijcyáne. mépiivyété meeréjuco Píívyéébema
Áhdure tsá dibye ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véityú tsijtye meíhjyuváné muhdú páñétúejpi
cahcújtso múnáake ámuha mewájyúne llúúváábe duurúvájá pañévú
mepɽ ‫¡ڟ‬Δ͑ŃфȍΔԮәҡѸɞ͖ľȍʮɰɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ páñétúétsihvu dííbyema íhjyúvahíjcyádu.
ámuha meméénuhíjcyáne. 11ॸAhdícyane ó 20ॸEhdúu meeréjuco Píívyéébema
imíllé ámuha óóchévetúmé meíhjyúvaíñé mééma Jetsóó ímíbajchóhi.

meɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú meíjcyaíñé Aabe páñétúejpi llúúváábe ijcyá
méúmɽ ‫ڟ‬wari íjcyane ámuha tééneri Mekitsedéé íjcyadu múijyú muhdú
mebáñúmeítyuki. 12ॸMéóóchévedí téénetu. íjcyáítyuúbe.
‫ڟ‬
ʣhnáhóóróné pañe ímíñeúvú mécahcújtsó
éíjyuúvúhjáa tsaate ímí icyáhcújtsóne ͅľ˔ɗҡѸľĀŃŃɞʮËֆĀӕˇľҡѸΔΔ
dibyée diityéké néhijcyádú tsaímíyé Й͖ŃҡәľʮЙɗ́́әәԮ¡ľɞʮËֆ͑ľ
7
dííbyema íjcyadu téhdure ámuha 1ॸDiibyéhjáa Mekitsedéé Tsááré
meíjcyaki. cóómí avyéjuube íjcyaabe idyé

13ॸPíívyéébéhjáa muurá ɽ ‫ڟ‬htsútuube llúúváábe páñétúejpíhjyáa Píívyéébere
iíjcyánéllii Aavaráaúvuke páñetu iiye néé pícyoóbe. Aabéhjáa tsáijyu cábuuvé
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboíñe. Tsáháhjáa Aavaráaúvúu ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡәфΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ
ҡѸҡŃʮҡŃŃԮľфɗĀɞɞ¡ֆľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboíñé dibye ávyéjujtéké ityáhjájétsihdyu
néétune. 14ॸÍllúhjáa neebe dííbyeke: “Uke méénujcátsityu óómííbyedívu. Áábé
panévatúré mítyane ó pɽ ‫ڟ‬ááboóhi. Áánéllii ȍ́́әԮәȍʮЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ
dɽ ‫ڟ‬ʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ̲ɞҡֆ͑ľ́́ɞֆҡľŃȍɗ.” táúmeííbye. 2ॸÁábekéhjáa Aavaráaúvú
15ॸEhdúhjáa muurá Píívyéébe ajcú tsáneevu ípyée ityáhjámé tsíeméné
Aavaráaúvuke nééne icyáhcújtsóne itsívánetu. Áábe mémé Mekitsedéé ‘ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
385 ȸľľ¡ľфŃΎॷ7
avyéjuúbe’ nééiyóne. Áánetu dibyée ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľĀɞҡֆә́́әәԮʮҡľ

íjcyácóómi mémé Tsááre ‘ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ íjcyáímyemájuco ítsíeménetu
meíjcyane’ nééiyóne. Áánéllii téhdure Mekitsedéeke ájcune dityée ájcúiyódú
dííbye mémé ‘tsaímíyé meke pícyóóné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane dityéi íjcyátúrónáaáca.
avyéjuúbe’ nééiyóne. 3ॸDiibyéhjáa 10ॸTéijyúikyéhjáa tsáhái dííbyéj
Mekitsedéé pevétsihdyúré ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľѠľԮɞɞ

bóhówaavénéllii tsá mewáájácutú dibyée tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávámeítyúne.
cááníma, tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬juma, ɽ ‫ڟ‬ɰȍĀŃ̲ә̲͑, 11ॸk͑ŃľѠľԮɞɞʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ
íjcyáhajchííjyu. Tsá mewáájácutú Aróodítyú llúúvájte íjcyame Píívyéébé

muhdúhjáa dibye ípívyeevéne. Áhdure taúhbaju meúráávyéneríyé mepájtyetéiñe
tsá mewáájácutú dibyée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véhajchííjyu. ímíbájchoca muurá tsáhájuco Críjtoke
Ahdúu muurá Píívyéébé Hajchi Píívyéébe Mekitsedééhjáa ícyahíjcyádú
páñétúejpi llúúváábe múijyú muhdú ɽ ‫ڟ‬htsútuube llúúváábedívú pícyóóítyuróne.
íjcyáítyuube bóhówaavéhi. Árónáacáhjáa ihdyu tsá dibye Aróoúvú
4ॸAane méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńͅľ˔ɗҡѸľĀŃŃ íjcyadu néébeke pícyootúne.
ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyane. ͅӕӕфȍʮ̲ŃɰȍĀŃ Tsíhdyuréjucóhjáa néébeke dibye
múnáajpi Aavaráaúvú íjcyároobe pícyoóne. 12-14ॸAabée Críjto Máavyéjuube
dííbyeke ajcú tsáneevu méénujcátsiyíi tsá Revíiúvú dohjɽ ‫ڟ‬ba múnáajpi íjcyatúne.
ɽ ‫ڟ‬htsutúmé íjcyárómeke ityáhjámé Muuráhjáa ihdyu Jodáá dohjɽ ‫ڟ‬ba
tsíeménetu. 5ॸMuuráhjáa Moitséeúvuke múnáajpíyé íjcyáróóbeke Píívyéébe
Píívyéébe néé Revíiúvúj llúúváábedívú pícyóónéllii ítyaúhbaju
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľĀɞҡֆә́́әәԮʮҡľ cápáyoové tsíhdyuréjuco. Árónáacáa tsá
íjcyámeke imúnaa ítsíeménetu Móitséeúvú néétu tsaate diityé dohjɽ ‫ڟ‬ba
iácuhíjcyaki. Ehdúu neebe Aavaráaúvúj múnáadítyú llúúvájte íjcyaíñe.
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞʮËֆ̲ľɰЙɽ ‫ڟ‬áábójcatsíki. 15ॸÁánetu méwaajácú Mekitsedééhjáa
6ॸMuuráhjáa Mekitsedéé Revíiúvúj íjcyadu ɽ ‫ڟ‬htsútuube llúúváábedívú
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľɞʮËֆҡәфΔΔ¡ľ˔ľ Píívyéébe Críjtoke ipícyóónéllii
Aavaráaúvú ajcú itsíeménetu tsáneévu. tsíhdyuréjuco ítyaúhbaju cápáyoácóne.
Áijyúu diibye Aavaráaúvú hallúvú 16ॸTsáháa dibye llúúváábedívú mémévatú
ҡә̲ľɞɞ¡ֆŃЙɰ¡ΔЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃľЙ͑ŃԮҡәфŃ Revíí dohjɽ ‫ڟ‬ba múnáadítyúu tsaate

Āɞɞ¡ֆľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboíñé néhíjcyáábé hallúvu. llúúvájte íjcyaíñé némeíhijcyádú
7ॸTsáháa Aavaráaúvú Mekitsedéé hallúvú dííbyedítyú tene némeíñélliíhye.
Йɰ¡Δҡә̲ľɞҡֆә͑ľ. Muuráhjáa Muuráhjáa ihdyu memévaabe múijyú
Mekitsedééré táúmeí dííbyé hallúvu. muhdú íjcyáítyuubéréjuco ɽ ‫ڟ‬htsútuube
Áánéllii méwaajácú Aavaráaúvú iíjcyaki. 17ॸMuurá Píívyéébe dííbyedítyú
ehnííñevu dibye ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyane. ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃȍɗɞ:
Muurá tsáápí hallúvú ímí dibye íjcyáíñé Uu ɽ ‫ڟ‬htsútuube llúúváábe ú ijcyá
Йɰ¡Δҡә̲ľɞɞ¡ֆŃŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕ Mekitsedéé íjcyadu múijyú muhdú
avyéjúúllémeíhi. 8ॸMuurá llúúvájteke u íjcyáítyuúbe.
métsíeménetu maácuhíjcyarómé Ehdu Píívyéébe néé dííbyedítyu.
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veéhi. Áánetúu Mekitsedéé 18-19ॸMuuráhjáa ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbaju
ɽ ‫ڟ‬htsútuube llúúváábe íjcyáábedítyú Píívyéébe Moitséeúvuj tééveri méénune

Píívyéébé waajácuháámɽ ‫ ڟ‬néé dibye meúráávyerómé mepájtyetéítyúrónéllii
ícyoocápí íjcyane. 9ॸÁánéllii méwaajácú tsíhdyuréjuco mééma dibye teene
Aavaráaúvúhjáa Revííj cápáyoácóne. Áánélliihyée Críjtoj tééveri
meke éhnííñevu pɽ ‫ڟ‬ááboobe ímí dííbyema méménuhíjcyáné páñétúejte llúúvájte

meíjcyaki. ditye iíjcyaki. Árónáacáa ihdyu Píívyéébe
20-21ॸͅӕӕфȍʮҡѸɞʮҡֆľȍʮɰ́́әәԮʮҡľ iñéhdújuco Ílli ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú méénútúúbeke
pevénéré memévahíjcyáhi. Áánetúu pícyoone páñétúejpi llúúváábe dibye
Críjtoke páñetu Píívyéébere meménú iíjcya múijyú cápáyóóvéítyuubéréjuco.
múijyú muhdú íjcyáítyúné lluuváábé
dibye iíjcyaki. Muurá dííbyé ˇľҡѸΔΎʮҡŃŃԮľфɗ¡Ńȍ͑ŃЙɗҡֆʮËΎʮӕɞʮËֆ͑ľ
8
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: 1ॸAane íñe meíhjyúvahíjcyánetu
Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃ͑ŃŃȍɗɞ: “Uke ó Ńȍ͑ɞɞ͖ľԮӕɞ̲ɞ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә

picyóó Mekitsedéé íjcyadu múijyú páñétúejpi Críjto mélluuváábé íjcyane.
muhdú u íjcyáítyuube llúúváábe u Aabe ícyooca ijcyá Cááni Píívyéébé
íjcyaki.” ә͑ɞӕфɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ. 2ॸAabe téhulle íjcyaja
Tsáháhjáa múijyú ehdu tsíjtyedítyú dibye duurúvájá pañétú páñétúétsihdyu
néétune. 22ॸAabée Jetsóó mééma béhné æ͑ɞ˔ֆľ̲ȍ́́әԮәЙɰ¡Δ
pityájcoju meenú ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbajúu táúmeíhijcyáhi. Tsá mɽ ‫ڟ‬amúnaa méénújari
meúráávyehíjcyáné ehnííñevu tsaímíyé dibye íjcyatúne. Píívyéébere méénújari
Píívyéébema meíjcyaki. 23ॸMuuráhjáa diíbye.
éíjyuúvú mítyame llúúvájte íjcyame 3ॸMuuráhjáa mɽ ‫ڟ‬amúnáadítyú páñétúejte
tsaapi dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca tsijpi ́́әәԮʮҡľɞʮËֆ̲ľЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńә̲ɰՓԮә

cápáyóóvehíjcyáhi. 24ॸÁánetu ícyooca iyámeke cóvátsohíjcyá tsíjtyé imítyuháñé
ɽ ‫ڟ‬htsútuube Jetsóó múijyú muhdú iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki. Ahdúu Críjto páñétúejpi
íjcyáítyuube llúúváábe íjcyáábeke tsá llúúváábe iíjcyánéllii meenú
múha cápáyóóvéityúne. mɽ ‫ڟ‬amúnáama. Árónáacáa tsá dibye
25-26ॸAabe piivyété meke ipájtyetétsóné diityée méénuhíjcyádú méénutúne.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɗɞʮËֆ͑Ń́́ɗɞȍֆľ. Tsá dibye Muuráhjáa ihdyu iiye pájámeííbyé pámé
ímítyuube íjcyatúne. Áánélliihyée tsá imítyuháñéré iímíbájchoki. 4ॸMuuráhjáa
dibye múijyú ímityúné méénutúne. Aabée ííñújɽ ‫ڟ‬ejpíyé iíjcyaca tsá dibye llúúváábe
Cáání éllevu níjkyejɽ ‫ڟ‬vú ipyééne ílluréjuco íjcyáítyuró tsúúcajáa Moitséeúvuj tééveri
ávyéjuuténe. Aabe ícyooca dííbyedi Píívyéébe pícyóóné taúhbaju néhdújuco
tsúúrámeímyé hallúvú Píívyéébeke tsaate llúúvájte dííbyeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyámé
Йɰ¡Δҡә̲ľɞȍɗʮËֆ̲ӕȍĀә íjcyánélliíhye. 5ॸMuuráhjáa diitye
íjcyáityúmeréjuco tsaímíyé dííbyema lluuvájté Píívyéébeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyá
iíjcyaki. 27ॸTsáháa mɽ ‫ڟ‬amúnaa llúúvájte Й͖ŃҡәľʮĀӕӕфәԮʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆʮĀә
méénuhíjcyádú dibye méénutúne. imyéénújá pañévu. Píívyéébéhjáa muurá
ġɗɗҡֆŃȍʮ̲ӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńә̲ɰՓԮә Moitséeúvuke nééhií: “Ímíñeúvú tsáma
tujkénú cóvátsohíjcyá iyáábeke íimítyú méénuco éhnée ‘Tsinaíi’ némeíhbaúvú
iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki. Ááné boonétúhjáa botsíi páñétúéja náávevu uke o úújetsóné u
tsíjtyé hallúvú méénuhíjcyámé diityé ájtyumɽ ‫ڟ‬du.” Ehdúhjáa Píívyéébe néé
imítyú téhdure iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki. Ahdúu tsá Moitséeúvuke. 6ॸÁrónáa éhnííñevu
Jetsóó méénutúne. Muuráhjáa ihdyu ícyooca páñétúétsihyi Jetsóó llúúváábe
tsáneere páñetu iiye pájámeííbyé dityée ɞʮËֆ¡ľ̲ȍ́́әԮәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľЙɰ¡Δ
iyámeke cóvátsohíjcyádú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane pámé táúmeíhijcyáhi. Dííbyej tééveríhjyáa
hallúvuréjuco. 28ॸMuuráhjáa éíjyuúvú muurá Píívyéébe mééma béhné
Píívyéébe Moitséeúvuke néhdújuco ditye pityájcoju meenú tsaímíyé dííbyema
mɽ ‫ڟ‬amúnaa ímityúmé íjcyárómedítyú meíjcyaki.
7ॸTujkénúhjáa dibye méénúné mɽ ‫ڟ‬jcohóócú ímichi tétsihvu Píívyéébeke

pityájcoju néhdu meíjcyáneríyé ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. Tujkénúétsíi méméhjáa
mepájtyetécá tsáhájuco béhné pityájcoju ‫ڟ‬
‘ʣ̲ɰҡѸɞɗٔ. Átsihyíhjyáa imíwu nééné
dibye méénúítyuróne. 8ॸTujkénúéné peetéíhcyú úníuri méétsáwá hallúrí pááa
pityájcojúu néhdu mɽ ‫ڟ‬amúnaa Āɞɞ¡ֆŃɰɰËәԮľ. 3ॸÁáné bóunáálleríhjyáa
ícyahíjcyátúnéllií béhné pityájcojúréjuco íjcyaho wájyámuwávú wátájcámeítsíi
dibye méénune. ͅӕӕфɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ ‫ڟ‬
mémé ‘Páñétúetsíí ʣ̲ɰҡѸɞɗٔ. Átsihvúhjáa
neébe: apáábyéré páñétúejpi llúúváábe
Béhné pityájcojúréjuco o méénuíñé Píívyéébema ihjyúvahíjcyáhi.
tahñéjtema ijraéémuu, jodáámuu, 4ॸÁtsihyíhjyáa óórótu méénúmeíñé waɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬
íjcyámema. 9ॸTsáhájuco o ҡŃɰʮɽ ‫ ڟ‬hallúvú ditye Píívyéébeke

̲ŃŃ͑әɗҡֆәĀɗɗҡֆŃɰȍĀŃ idyúúruváné imyéwu cúvaane
̲ә͑әԮӕ˔ŃľƄʮɞȍҡΔɗɗ͖әʮɰҡӕΎ cóvátsohíjcyaɽ ‫ڟ‬ʮɰ. Ááné úníuríhjyáa
íjchívyétsócooca diityémá o cajóónaba imíwu téénere óórótu hálluú,
méénudu nééné pityájcoju. Dityée pañee, méénúmeíba. Áhbá pañéhjáa
tééné pityájcoju néhdu íjcyátúnéllii Píívyéébé taúhbaju cáátúnúmeíñé
diityéké múu ɽ ‫ڟ‬hvejtsódú ó newáyuwáácuu, Aróoúvú cuujúí
meenúhi. Ehdu o néé Píívyéébe o béhjɽ ‫ڟ‬vaii, ‘manáa’ némeíñe pááá
íjcyaábe. 10ॸAhdícyane óóróíhlló pañe íjcyanee, éhdune. 5ॸÁhbá
tsíhdyuréjuco nééné pityájcoju o ȍ́́әфɞȍʮֆ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮҡŃҡѸɞ͑ɞʮËֆΎҡ
méénuíñé ijraéémuma ditye ‘tétsihyi Píívyéébe íjcyane’ nééiyóne.
ímíñeúvú tééné uwááboju Áámútsí nuwáácyúhjáa wállúrɽ ‫ڟ‬ʮɰәËӕ͑ә͑Ń
iwáájácúne muhdú tene néhdu lliiñévú páñétúejpi llúúváábe iyáábé
iíjcyaki. Áijyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡȍ͖ŃʮҡŃ tujpácyó pícyohíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáá imítyú
íjcyámé Piivyéébé ó íjcyaáhi. iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki. Aane óvíi éhdunéré
11ॸTéijyu tsáhájuco múha óhdivu tééneri méihjyúváhi.
wáájácútsójcatsíityú pámeere 6ॸEhdúhjáa duurúvaja imyéénújá
ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡәфΔ̲Ńȍʮɰ̲ֆŃ pañévú paíjyuváré llúúvájte tujkénúéhó

ɞËֆҡәʮҡѸɰɰ̲Ń͑ŃΎ˔ľ pañévú iúcáávéne Píívyéébeke
wáájácúíñélliíhye. 12ॸÁámedi o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáhi. 7ॸÁánetúhjáa
ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne ílluréjuco diityé páñétúétsihvu tsáné pijcyábá lliiñe
imítyú o ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veíñe. Aane tsáijyúré páñétúejpi llúúváábere
tsáhájuco múijyú o ɽ ‫ڟ‬tsáávéityúne. úcáávehíjcyá iyáábé tujpácyoma
13ॸEhdúhjáa Píívyéébe béhné íimítyuu, tsíjtyé imítyuu, íjcyane
pityájcojúréjuco bóhówajtsóné ɽ ‫ڟ‬hdééné iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíki. 8ॸEhdúu méénuhíjcyámé
pityájcoju pañe meíjcyarómé paméváréi Píívyéébema meíhjyúvaíñé
mepájtyetéítyúrónélliíhye. Aane tsúúca ímíbáávyétúné hajchóta. Aane
mééma cápáyoovéhi. méwaajácú Píívyéébé Apííchó
túkevéjtsori. 9ॸMuuráhjáa ihdyu Críjto
ͮɞʮ˔ֆŃʮɰфɗЙ͖ŃҡәľʮĀӕӕфәԮʮ mééma méénúíñe náávé iyámeke
9
1ॸTeenée tujkénúéné pityájcoju icyóvájtsóneri panévaríyé Píívyéébeke
ҡә˔ŃԮŃҡѸΎȍɞʮËֆɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáme. Árónáacáhjáa tsá ditye
duurúvájá pañétú muhdú dííbyeke ditye teene imyéénúneri ímíbáávyéítyuróne.
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyaki. 2ॸAanéhjáa teeja 10ॸMuuráhjáa panéváré majchóháñé,
imyéénúcooca meenúmé míhyóócu dooháñé, adóháñé, ҡŃɰɰ¡әՓфŃ

ȸľľ¡ľфŃΎॷ9 388
méénuhíjcyámé Píívyéébe diityéké tsaímiyéjuco dííbyema meíjcyaíñé dibyée

néhdújuco. Áhdurée íjpi néhduú. 16ॸMuurá múúne medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúné
ityútáváávécooca nítyámeíhijcyámé ɰȍĀľ̲ŃËҡә͑ә̲ŃҡѸɞľ̲Ń͑ŃËҡֆŃ
iímíbáávyeki. Éhdúu méénuhíjcyámé әʮËӕɞ͖Ńәә¡́́Ń͑ŃՓʮËӕȍ̲ɰ. Aane
imyéénuhíjcyádú Píívyéébe tééné medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca botsíi ujcúmé teéne.
taúhbaju Críjtoj tééveri icyápáyoácótúné 17ॸÁánetu méi medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúné hajchótá tsá
hajchótá ímí diityéké ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúki. múha dómájcóítyuró tééné

11ॸAabée Críjto bóhówááveebe ícyooca waajácuháámɽ ‫ ڟ‬mecáátúnúrónáaáca.
páñétúejpi llúúváábe ijcyá tsaímíyé 18ॸAhdúhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane Jetsocríjtói dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúné
meíjcyaíñé mééma méénuúbe. Aabe hajchótá Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬hdé múnáaúvuma

ícyooca mɽ ‫ڟ‬amúnaa méénútuja tsaímíyé tujkénúéné pityájcoju méénune
Píívyéébere méénúné duurúvájá pañétú néhdújuco ditye dííbyeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáné
̲ȍ́́әԮәЙɰ¡Δҡә̲ľɞȍɗʮËֆȍɗ. iyámeke illííhyánúmé tujpácyori.
12ॸTééjá pañévúu úcááveebe 19ॸTéijyúhjáa Moitséeúvú Píívyéébé
páñétúétsihvu. Ároobée tsá llúúvájtée taúhbajúúné úúbállehíjcyáhi.

méénuhíjcyádú ténevá pijcyábádú oҡѸɗȍĀֆәȍʮΎ¡ŃŃʮ̲әɰȍʮɽ ‫ڟ‬né
ócájíwuu, cáávaraa, íjcyámeke tújpáɽ ‫ڟ‬ȍĀѸɰәԮә͑ŃŃ͑ľә̲ŃȍŃɞ͑ɽ ‫ڟ‬jcáutu
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsómé tujpácyoma úcáávetú ipícyoone ócájíwuúmuke,
tééneri Píívyéébeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. Muuráhjáa cáávaráwuúmuke, ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsómé tujpácyó
ihdyu páñetu ítyujpácyóré waagóoobe nújpácyotu icyátáhbóné pañévú
tsáijyúré pámé hallúvuréjuco tééneri iééníyóneri wáchíyáhcuube teene
mepájtyetéki. 13ॸMuuráhjáa éíjyuúvú ҡәȍ¡ʮӕɞʮËֆ͑ŃՓʮËӕȍ̲ɰ.
ímítyúúvémeke ócájimuu, cáávarámuu, Téhduréhjáa mɽ ‫ڟ‬amúnáake
íjcyámé tujpácyori wáchíyáhcuhíjcyámé wáchíyáhcuúbe. 20ॸÁánemáhjáa neebe
ditye iímíjpyetéki. Téhduréhjáa diityéke: “Ámúhakye íñe tújpácyori ó
ócájimééwáwúuke icyóvájtsóné ballííjyú wáchíyahcú muhdú meíjcyáíñé pityájcoju
iúúrúnúneri wáchíyáhcuhíjcyámé ditye Píívyéébe mééma méénúné uubálle.”
íjpi iímíbáávyeki. Árónáacáhjáa tsá diityé 21ॸÁhduréhjáa duurúvaja wáchíyáhcuube
imítyú ímíbáávyehíjcyatúne. 14ॸÁánetúu Й͑ľľфľҡŃŃʮЙ͖ľɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ʮӕËΎ.

ihdyu Críjto ítyujpácyori meke 22ॸMuuráhjáa teene Píívyéébé taúhbaju
ímíjpyetétsó méimítyutu. Píívyéébé néé páneere tútávaavéné tújpácyoríyé

Apííchóo múijyú muhdú íjcyáityúné ímíbájchómeíhíjcyaíñe. Áánéllii tsá
dííbyeke pɽ ‫ڟ‬áábóneri pájámeííbyé mɽ ‫ڟ‬amúnáá imítyuháñé pevénéré
mewájyuri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú méénútúroóbe. ímíbáávyéítyuróne.
Áánéllii dííbyé tujpácyó tsúúca meke
ɞ̲ɞʮЙֆľҡŃҡѸΔɞ̲ɞҡֆә͑ŃȍʮɰҡӕҡѸɞ̲ɗֆŃʮӕËΎ æфɞʮҡΎ̲ľՓʮֆӕфɗЙʮ̲ľɞ͖ľ
Píívyéébeke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéébema meíjcyame 23ॸƄȍĀәȍʮɗֆ̲ľ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsómé
mewágóóóvétuki. tujpácyori duurúvaja ímíbáchohíjcyámé

15ॸDiibyée muurá Jetsocríjtó tsáá béhné tééjá pañévú iúcáávehíjcya Jetsocríjtóo
pityájcojúréjuco mééma imyéénuki. mééma ítyujpácyori méimítyú
Muuráhjáa tujkénú Píívyéébe méénúné ímíbajchómé dííbyema páñétúétsihvu
pityájcójú pañe íjcyámé imítyuháñé meúújetéíñe nááve. 24ॸTsáháa dibye
téhdure tsúúca ímíbaavyé dibye úcáávetú mɽ ‫ڟ‬amúnaa méénúné duurúvájá
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri. Áánéllii ícyooca pámeere pañévú méimítyú iímíbájchoki.
Píívyéébée tsúúca meke újcume ͅӕӕфȍʮɗȍĀֆӕЙ͖Ńҡәľʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ
íjcyájá pañévúré úcááveebe máhallúvú diityéké o ímíbájchoki. 6ॸMuurá

Píívyéébema iíhjyúvaki. 25ॸÁrónáacáa tsá íimítyuháñé iímíbáávyéro ditye
dibye mɽ ‫ڟ‬amúnáajpi llúúváábe iyámeke cóvátsohíjcyaróné tsá
méénuhíjcyádú ténevá pijcyábádú iyámé diityéké pɽ ‫ڟ‬áábotúne. 7ॸÁánéllii uke
tujpácyoma páñétúétsihvu o nééhií: “Áánu oo, Tápiivyéébej.
úcáávehíjcyatú mɽ ‫ڟ‬amúnáá hallúvú Óvíi muhdú óhdityu
Píívyéébema iíhjyúvaki. 26ॸMuuráhjáa ĀɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕҡľ͑ľËҡӕԮĀә
ditye méénuhíjcyádú imyéénuca ííñujɽ ‫ڟ‬ɰ u ímillédú ó ijcyáhi.”
ípívyéévétsihdyu múhdúijyúvájúcooíyó Ehdúhjáa Críjto néé Píívyéébeke ííñujɽ ‫ڟ‬vú
dibye méimítyú hallúvú dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ͑ľ. itsáácoóca. 8ॸTujkénúhjáa neebe
Árónáacáa iéévé úújetétsihvu mɽ ‫ڟ‬amúnaa Píívyéébé taúhbaju
ibóhówáávéne tsáneere pájámeííbyé néhdújúcooro iyámedi dííbyeke
pámé hallúvuréjuco. 27ॸTéhdure mee ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveróné diityéké ímíbáávyétsotúne.
mɽ ‫ڟ‬amúnaa tsáneere medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémema oȍĀӕфŃȍʮ͑ľľ¡ľҡѸɞ͖ŃȍʮɰфɗĀɗҡֆľ
Píívyéébe muhdú meícyahíjcyáné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveróné diityéké ímíbáávyétsotúne.
ímíbájchoóhi. 28ॸMuuráhjáa Críjto 9ॸÁáné boonétúhjáa tsiiñe neébe: “Áánu
tsáijyúré pájámeí pámé imítyuháñéré oo, Tápiivyéébej. Óvíi muhdú u ímillédú

iímíbájchoki. Aabe tsiiñe itsáácooca ó ijcyáhi.” Ehdúhjáa Jetsocríjtó iñééne
tsáhájuco téénevu tsááityúne. Tsáiibye ɽ ‫ڟ‬hdééné pityájcoju tsíhdyuréjuco
tsaímíyé dííbyeke téhmehíjcyámeke cápáyoácóne. 10ॸAabée Píívyéébe
itsájtyeki. ímillédújuco mewájyuri tsáneere
10
1ॸMuuráhjáa Moitséeúvuj tééveri pájámeíñé pámé hallúvuréjuco. Ehdúu
Píívyéébe ájcúné taúhbaju dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénej tééveri Píívyéébe
Jetsocríjtó mééma méénúíñe náávére. méimítyuháñé tsúúca ímíbajchóné tsá
Áánélliihyée ténevá pijcyábádú iyámeke máhallúrí íjcyájúcootúne.
illííhyánúmedi Píívyéébeke ditye 11ॸÁánetúu éíjyuúvú ɽ ‫ڟ‬hdééné taúhbaju
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyárónáa tsá ditye néhdújuco llúúvájte paíjyuváré

ímíbáávyehíjcyatúne. 2ॸMuuráhjáa tehdu Píívyéébeke iyámedi ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáne.
tsáneere imyéénúneri tsúúca Áronée tsá múijyú mɽ ‫ڟ‬amúnáá imítyuháñé
iímíbáávyeca tsáhájuco tsiiñe ditye tehdu ímíbájchóítyuróne. 12ॸÁánélliihyéhjáa
méénuhíjcyáítyuróne. Áácáa diityé ˇľҡѸΎËфɞʮҡΔ̲ľՓʮֆӕфɗҡѸ͑ľľфľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné
ȍ́́әфɞҡѸȍʮӕËΎɰɰ͑ɞʮËֆɞҡֆӕфΔ͑ľ. boone Cááni Píívyéébé úniúvú
3ॸÁrónáacáhjáa ténevá pijcyábádú ávyéjuutéhi. 13ॸAabe tétsihdyu
ɞȍֆ́́әԮәɗֆ̲ľ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyánéllii téhmehíjcyá Píívyéébe dííbyema
waajácuhíjcyámé ímityúmé iíjcyane. ímunáake táhjaíñe. 14ॸMuuráhjáa tsáneere
4ॸÁrónáa tsá ócájimuu, cáávarámuu, dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe pámeere dííbyeke
íjcyámé tujpácyó méimítyú mecáhcujtsómé téénej tééveri
ímíbájchóítyuróne. Píívyéébema meímíbáávyeki. 15ॸAanéhjáa
5ॸMuuráhjáa Críjto ííñujɽ ‫ڟ‬vú itsáácooca éhnííñevu Píívyéébe Íapííchoj tééveri
néé Píívyéébeke: méhdivu bóhówájtsoobe nééhií:
Mɽ ‫ڟ‬amúnaa íimítyú hallúvú iyámeke 16 Ícyooca tsíhdyuréjuco nééné
illííhyánúmedi uke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveróné pityájcoju diityémá o méénuíñé

diityéké tsá ímíbáávyétsotúne. ditye ímíñeúvú tééné uwááboju
Áánéllii íñe oke mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú iwáájácúne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɗɞ̲ɞ́́Ń͑ľ
ú ípívyéévetsó o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri botsíi muhdú tene néhdu iíjcyaki.
17ॸÁhdure tsiiñe neébe: ímityúné meméénuhíjcyámé tsá múhdutú

ġɗɗҡֆŃɗ̲ɞҡֆӕȍ͖ŃΎ¡ʮɰɰԮŃ͑Ń meímíbáávyéítyuróne. 27ॸTehdu néémeke
tsáhájuco múijyú o ɽ ‫ڟ‬tsáávéityúne. Píívyéébe waagóoó dííbyeke
Ehdu muurá Píívyéébe méhdivu icyáhcujtsóné ímíllétúmeke ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhráíñé
bóhówajtsó Íapííchoj tééveri. 18ॸÁánéllii ËӕӕʮәՓԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔЙŃŃҡŃËӕ͑әՓ
tsáhájuco dííbyeke méimítyú hallúvú pañévu. 28ॸMuuráhjáa éíjyuúvú
ҡѸɞľ̲Ń͑Ńȍʮɰфɗ̲ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéityú tsúúcajáa Moitséeúvuj tééveri dibye ájcúné
mééma dibye teene iímíbajchóné taúhbaju néhdu tsaate ícyahíjcyátúmé
¡ʮɰɰԮŃʮәËΔΔ͑Ń́́ɗɞȍֆľ. hallúvú míítyétsíuba,
pápihchúúmeváuba, úúbálléhajchíí
ҽѸɞ̲ɞֆŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲̲ľɞʮËֆ͑ľ tsúúca dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyámé
19ॸÁmuúha táñahbémuj, ícyooca tsúúca ɽ ‫ڟ‬dáátsóvetúmére. 29ॸAanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va awáá
mépiivyété paméváré Píívyéébema muurá éhnííñevu ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíimye Íllíi
meíhjyuváné ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núhnévetúmé mewájyuri ítyujpácyó wáágoóné
Jetsocríjtóo dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénej tééveri. 20ॸTeenée icyáhcútsótúne dííbyé Apííchó meke
nééiyóné dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné tujkéveri pɽ ‫ڟ‬áábóneri úúhɽ ‫ڟ‬vatéhijcyáme. 30ॸMuurá
duurúvájá pañétú tsátsii páñétúétsíí Píívyéébe nééhií: “Ooréi ó ɽ ‫ڟ‬cúbáhraá
watájcó wájyámuwa dóchéreevé ámúhá hallútú ímityúné ámúhakye
wajɽ ‫ڟ‬tahnécu. Ehdúu mééma ímíbájchoobe méénúmeke.” Téhdure tsiiñe neébe:
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñeri téénej tééveri “Tahñéjteke ímityúné méénúmema teene
Píívyéébema ímí meíjcyaki. 21ॸAabe Jetsóó ó ímíbájchoóhi.” 31ॸMuurá ápíchó teene
páñétúejpi méhlluuváábé Píívyéébeéjté Píívyéébe mééma ímíbájchoíñe.
meíjcyámé avyéjuube ɽ ‫ڟ‬htsútuúbe. 32ॸÁánéllii máábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vedí muhdúhjáa
22ॸÁánéllii metsu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ Críjtoke ámuha mecáhcújtsótujkénúcooca
ímíñeúvú dííbyeke mecáhcújtso tsaímíyé ámuha meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyonéhjɽ ‫ڟ‬
Píívyéébema meíjcyaki. Muuráhjáa tsúúca maáábúcuhíjcyáne. 33ॸMuuráhjáa
páneere méimítyuháñé mééma ámúhadi tsaatédí tsijtye nehníwu
ɞ̲ɞ¡ʮËȍΎΎ¡ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri. Ehdúu meke iúúhɽ ‫ڟ‬vaténe mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ʮЙɰɰ͑ŃԮә
ímíbájchoobe Píívyéébé Apííchoj tééveri. ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyáhi. Áhdurée tsíjtyeke ditye
23ॸAhdícyane óvíi ímíñeúvú méúraavyé méénúneri ámuha méɽ ‫ڟ‬dáátsóvehíjcyáhi.
tsaímíyé Píívyéébema meíjcyaíñé mééma 34ॸDityée cúvéhoojánúmedi ámuha
dibye méénujɽ ‫ڟ‬jto. Muurá Píívyéébe méɽ ‫ڟ‬dáátsóvehíjcyáhi. Ámúhá tsíeménée

páneere méénuú muhdú íñéhijcyádu. ditye dójtúcúrónáa íllure ámuha
24ॸÁánéllii metsu keená ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ̲Ńɗ̲ɞʮֆӕȍɞʮËֆ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɽ ‫̲ڟ‬ɰҡѸɞɞɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
íjcyanéréjuco meméénuhíjcyaki. Métsu imíjyaú múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné ámuha
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ľՓʮֆәʮËҡѸɞ͖ľЙ͑ŃԮҡәфŃ meíjcyaíñé mewáájácúnema. 35ॸÁánéllii
mepɽ ‫ڟ‬áábójcatsíki. 25ॸTsá tsaate méhdityu Críjtoke ámuha mecáhcújtsónetu
ícyahíjcyádú pihcyáávevu tsáátuméréjuco méɽ ‫ڟ‬hvetédíñe. Muurá dííbyeke ámuha
meíjcyáítyuróne. Métsu ̲ľËȍËӕʮҡѸΔ͑Ńɞ̲ɞ̲әȍ̲͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ.
metsápɽ ‫ڟ‬tsójcatsíñe paíjyuváré 36ॸÁánéllii múu ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyonéhjɽ ‫ڟ‬
mepíhcyáávehíjcyaki. Muurá méwaajácú panéváré iáábúcúne Píívyéébe ímillédú

lléváhréjuco tsiiñe Máavyéjuube ijcyá meke dibye néhijcyádú tsaímiyéjuco
Jetsocríjtó tsááiñe. dííbyema ámuha meíjcyaki. 37ॸMuurá
26ॸMuurá tsúúca ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó Āɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕæфɞʮҡΎĀɞҡֆә
meúraavyéjúcoorómé meímillédúré nééneé:
Lléváhréjuco dibye tsiiñe tsááiñe. 7ॸTéhduréhjáa Noéé ímí cáhcujtsóhi.

38ॸAhdícyane dííbyeke Áánélliihyéhjáa Píívyéébe nújpacyo
cáhcújtsómeke ímí tehdújuco o icyáájávétsoíñé dííbyeke nééne
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmé pájtyéteéhi. Áánetu cáhcújtsoobe tsáijyúubáréi tehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane
dííbyeke cáhcujtsójúcoorómé tsiiñe ájtyúmɽ ‫ڟ‬túroóbe. Áánemáhjáa mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nécoba
íimítyúnejcúvú óómímyeke tsá ímí ̲ŃŃ͑ӕӕ¡ľҡŃŃ̲ɰфɗɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mema ipájtyetéki.
o ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúityúne. Ehdúhjáa icyáhcujtsódú íjcyaabe
ƄȍĀӕ͑ŃŃ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. pájtyeténáa tsijtye mɽ ‫ڟ‬amúnaa
39ॸÁánéllii tsá tsiiñe íimítyúnejcúvú ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhi. Áábekéhjáa ímí Píívyéébe
meóómíjyúcóóityú tsaate ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ɰʮҡѸәËӕ͑әĀɗ¡ֆľɞ̲ɞĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
cáhcújtsotúmé wágóóóveímyé cáhcújtsónélliíhye.
méénuhíjcyádu. Muurá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń 8ॸTéhduréhjáa Aavaráá ímí cáhcujtsóhi.
dííbyeke mecáhcujtsómé mépájtyéteéhi. Muuráhjáa Píívyéébe kiá dííbyé iiñújɽ ‫ڟ‬

íjcyáíhullévú dííbyeke wállóónéllii
æȍËәʮҡѸΎ iwáájácútúróhullévú peebe dííbyeke
11 icyáhcújtsónema. 9ॸAabéhjáa úújeté

1ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ
mecáhcujtsómé méwaajácú Píívyéébe dííbyeke iñéhdújuco ájcúné
muhdú iñéhdu mééma dibye méénuíñé ɗɗ͖әʮɰԮӕ. Árónáacáhjáa ihdyu tétsii
teenéi maájtyúmɽ ‫ڟ‬túrónáaáca. 2ॸTehdúhjáa ícyahíjcyaabe éhne múúne ullé múnaa
̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕĀɞҡֆәҡѸҡľɞ̲ɞ íjcyadu nújuwááneríye. Téhduréhjáa
Āɞɞ¡ֆľ˔ľËȍËәʮҡѸΔ̲ľ˔ľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ľ. Itsáamútsí ílli Jacóóboma nújuwááneríyé
3ॸAhdu muurá íñe páneere múhdúné ícyahíjcyá tééné pityájcójú pañéré
tsíeménéhjáa dibye meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa iíjcyánélliíhye. 10ॸEhdúhjáa Aavaráá
ípívyéjtsóturóné mécáhcujtsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńľ ícyahíjcyaabe ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyá múijyú muhdú
dibye ípívyejtsóné pevétsihdyúré íllure íjcyáítyucóómí páñetu Píívyéébere
iíhjyúváneri. méénúcoomívú iúújetéiñe.
4ॸAbééhjáa muurá ímí Píívyéébeke 11ॸTéhduréhjáa mewa Tsáára ímí
icyáhcújtsónéllii íñahbe Caíí ehnííñevu icyáhcújtsónéllii tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá ajchíbá íjcyalle
tsaímíyé dííbyeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáhi. kéémelléjuco íjcyárolle. Muuráhjáa ihdyu
Aanéhjáa ímí Píívyéébe ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗ́́ľҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaíñé
dííbyeke dilló ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗ. Ehdúhjáa ímí nééne icyáhcújtsónéllii tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavalle.
Abéé cáhcújtsónéllii ícyoocápí dííbyeke 12ॸEhdúhjáa ávyeta kéémemútsíjyuco
méɽ ‫ڟ‬tsáávehíjcyá tehdu mecáhcújtsómeke íjcyáromútsí tsáápíwúuke

Píívyéébe téhdure ímí ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúki. tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváábedítyú mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
5ॸÁhduréhjáa Enóó ímí cáhcújtsónéllii llíyaaté mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúruma néwayúúhá íjcyadu
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúúbekéré dibye újcúúbeke eevératu.
ҡѸȍʮӕËΎ̲әȍʮҡֆә̲ɰҡә͑ľ. Áábedítyú 13ॸAaméhjáa pámeere dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃkԮф,
Píívyéébe néé ímíhyeváa dibye Itsáaa, Jacóóboo, íjcyame Píívyéébée

ícyahíjcyáné dibye ímillédu. 6ॸTsá muurá ĀɗɗҡֆŃ˔Ń͑Ń͑ľȍʮɰʮҡֆә̲ɰҡә̲Ńфľ.
Píívyéébe ímí ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútú dííbyeke Árónáacáhjáa ihdyu cáhcujtsómé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
cáhcújtsótúmeke. Áánéllii ihdyu diityéké iñéhijcyádú dibye diityémá
dííbyema tsaímíyé menáhbévájcatsíñé méénuíñé dibyéi méénútúrónáaáca.
meímílléhajchíí mécáhcujtsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń k̲Ńȍʮ͑ľȍɞʮËֆɞɞ͖әʮɰфɗӕ́́Ń̲ә͑фľ
dibye íjcyane. Áijyu meke pɽ ‫ڟ‬ááboobe iíjcyane. 14ॸEhdúhjáa ditye néénetu
dííbyedi metsúúrámeímyeke. ̲ŃՓʮËәҡѸɰɰʮɰɞɞ͖ӕʮɰĀɗҡֆľɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáné
ҡŃŃʮɰфɗ¡ΎҡѸɞɗɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńɗ̲ɞʮֆәɗɞʮËֆɰʮɰ. Moitséé imíwu néébéwúuke

15ॸMuuráhjáa tsáháturo muhdú tene néétu ɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváábeke páátanú pápihchúú
tsiiñe ditye íiiñújɽ ‫ ڟ‬ɰɽ ‫ڟ‬tsáávéne óómíiyóne. nuhbává hajchóta.
16ॸÁrónáacáhjáa ihdyu ávyeta imíllémé 24ॸAabéhjáa ikyéémévéne téhdure ímí
éhnííñevu ímí ditye íjcyáíñé iiñújɽ ‫ڟ‬ Píívyéébeke icyáhcújtsónéllii tsá ímílletú
Píívyéébe níjkyejɽ ‫ڟ‬ԮәĀɗɗҡֆŃ̲̲ŃŃ͑ӕʮɰ teene Ejíhtó avyéjúúbé ajyúwá hájchidi
iájtyumɽ ‫ڟ‬ne. Áánélliihyéhjáa tsá Píívyéébe idíllómeíñé diityémá ímí iíjcyáíyónáaáca.
núcójpɽ ‫ڟ‬tsó ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútú diityé Piivyéébé 25ॸImílleebéhjáa ihdyu imúnaa ijraéémú
iíjcyane. Píívyéébeéjté íjcyame ɽ ‫ڟ‬dátsó

17-18ॸTsáijyúhjáa muurá Aavaráake ílli ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyárómemáyé iíjcyane.
Itsáadítyú neébe: “Daachi Itsáadítyú Tsáháhjáa dibye ímílletú íñe ííñújɽ ‫ڟ‬ene
llíyaatémé íjcyaá páñétúejte ímityúné múhajchótá dííbyeke
dɽ ‫ڟ‬ʮҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ.” Ehdúhjáa ímíjyúúvétsóíñeríjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va iíjcyáiyóne.
Píívyéébe iñééróóbedi Aavaráake 26ॸWaajácuubéhjáa imúnáama íjcyaabe
ՓʮËӕ́́ŃĀɗ¡ֆľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóne ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyónáa nihñéétsihvúré

icyóvájtsóóbedi dííbyeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. Críjtoma tsaímiyéjuco iíjcyaíñé Ejíhtó
Ahdújucóhjáa dibye méénújúcooróné iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuri ímí iíjcyáíyóné ehnííñevu.
dííbyeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɗËֆȍËәʮҡѸΔ͑Ń́́ɗɞȍֆľ. 27ॸAabéhjáa Píívyéébeke
‫ڟ‬
19ॸʣ̲ɰ͑ŃľËȍËәʮҡѸΎΎ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ iájtyúmɽ ‫ڟ‬túróóbeke ímí
ɽ ‫ڟ‬htsútuube dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ľ˔ľҡѸɗɗ͖ľ¡ΔȍɰɰҡѸΔ͑ľ. icyáhcújtsóóbedívú icyátsɽ ‫ڟ‬páávéne
o͑Ń́́ɗɗȍֆŃȍʮɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ŃҡѸәәË ijchívyé tééné iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube
íllíkye dibye llííhyánúúbeke Píívyéébe dííbyedívú cáyobáávatéróneri
tsiiñe bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoúvúdu. íllityétuubére. 28ॸAanéhjáa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
20ॸÁhduréhjáa Itsáá cáhcujtsó íllímutsi icyáhcújtsónéllii ihyájkímuke neebe ditye
Jacóóboo, Etsaóoo, íjcyámútsí hallúvú obééjámuke illííhyánúmé tujpácyori
Йɰ¡ΔЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľĀɗ¡ֆľҡә̲ľɞĀֆә ihjyáháñé llehówááné iwáchíyáhcu
diityétsikye dibye pɽ ‫ڟ‬ááboíñe. ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ˔ֆľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľՓ́́ΎΎ¡ľ
21ॸÁhduréhjáa Jacóóbó cáhcujtsó Ejíhto múnáaj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé ámíajtéké
íááchimútsí Jotséé hájchimútsí hallúvú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóíñetu diityéj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé ipájtyetéki.
Йɰ¡ΔĀɗ¡ֆľҡә̲ľɞĀֆәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ 29ॸAaméhjáa idyé ímí icyáhcújtsónéllii
pɽ ‫ڟ‬ááboíñe. Aabéhjáa ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬veríjyuco tsaímíyé Tújpáñe Móóá pajtyé nújpacyo
íjcyaabe ícyuujúityu icyátóróóvéne dówáávéjɽ ‫ڟ‬jtori. Ááme déjutúhjáa diitye
Píívyéébeke duurúvahíjcyáhi. Ejíhto múnaa péérómé hallúvú nújpacyo
22ॸÁhduréhjáa diibye íaachi Jotséé ímí wátáhaavémé májcanúhi.
ɗËֆȍËәʮҡѸΔ͑Ń́́ɗɗɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃɞ͖ŃɰȍĀľ͑ŃŃ 30ॸÁhduréhjáa ímí icyáhcújtsónéllii
ihyájkímú ijraéémuke Píívyéébe diityéké Píívyéébe néhdújuco ditye Jericóó hallúrí

íjchívyétsoíñé Ejíhto múnáá hójtsɽ ‫ڟ‬ ЙЙʮҡѸɰЙŃȍɞʮËֆ͑ŃʮЙɰɰ͑ŃԮә7 coojɽ ‫ڟ‬vatu
pañétu. Téhduréhjáa neebe diityéké ditye ҡŃËΎΎ̲ɞ̲ɰʮËΎËȍԮֆ¡͑ľ. 31ॸÁhduréhjáa
tétsihdyu ipyéécooca dííbyé bajcúné Raáá nahtsɽ ‫ڟ‬wamééwá íjcyárolle ímí
ҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕɗәәʮľɞ͖әҡӕ˔ɗ. icyáhcújtsónéllii tsaate diityédítyú
23ॸÁhduréhjáa Moitsééj caanímútsí ímí técoomí wáájavu péémeke tsaímíyé
Píívyéébeke icyáhcújtsónéllii tsá íllityétú ihjyávú waatsúcúpejtsóhi.
tééné iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube diityéj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé Áánélliihyéhjáa muurá técoomí múnaa
wapímúj tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬méwuúmudívú icyáhcújtsótúné nɽ ‫ڟ‬jcaúvú úújetémé
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsótsóneri. Aamútsíhjyáa diibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémedítyú pájtyetélle.
32ॸÁánetu íjcyarómé tsijtye téhduréhjáa iájcuíñé dibye nééneé. 40ॸMuurá imílleebe

ímí Píívyéébeke cáhcújtsómedítyú o tsaíjyúi meke téénevu iájcune tsaímíyé
úúbálléiyómé Jedeóoo, Baráaa, Tsajtsóoo, dííbyema meíjcyaki.
Jetéee, Dabíii, Tsamoéee, íjcyame.
Áhduréhjáa tsijtye Píívyéébé ihjyú uubálle ˇľҡѸΔΔЙľɞËֆȍɞʮËֆĀә̲ľɞʮËֆɗֆΔ͑ľ
múnaa ímí cáhcujtsóhi. 33ॸEhdúhjáa ímí
12
1ॸk͑ľҡѸәәË̲ŃՓʮËә̲ŃɰȍĀŃ
Píívyéébeke ditye cáhcújtsónéllii múnáaúvúhjáa ɽ ‫ڟ‬hnáhóóróné pañe

panévatúré dibye pɽ ‫ڟ‬aabómé tsaate tsíjtye tsaímíyé Píívyéébeke úráávyehíjcyáne.
múnáá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né caavácuhíjcyáhi. Aaméhjáa Ahdu metsu panéváré meke
tsaímíyé túkévétsócatsíhijcyáhi. mújtátsóíyonéhjɽ ‫ ڟ‬meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne tsaímíyé
Tsáijyúhjáa tsaatéké bájú oohímyé óóchévetúméré dííbyeke meúráávyeki.
dóóíyómeke pájtyetétsoóbe. 34ॸÁánetúhjáa 2ॸMuuráhjáa tsúúca Jetsóó mééma
tsaatéké cúújúwá pañévú ditye ímíbajchó tsaímíyé dííbyema meíjcyaíñé

wájójcórómeke pájtyetétsoóbe. Tsaatéhjáa núcójpɽ ‫ڟ‬ҡѸΔЙՓËȍŃ˔ľԮӕɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri.
ЙҡֆľҡŃȍɗʮËֆ͑ɰɰҡѸә̲ӕфɗĀɗҡֆľ Áronée muurá tsá dibye núcojpɽ ‫ڟ‬lletú
llííhyánúíyónetu. Áhduréhjáa bóónétu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú Píívyéébema
ɽ ‫ڟ‬hnáhóóturómé ímunáake táhjahíjcyá iávyéjuutéiñe iwáájácúnema. Áábeke
dííbyere Píívyéébe pɽ ‫ڟ‬áábóneri. ihdyu metsu ímíñeúvú mecáhcújtsóne
35ॸÁhduréhjáa tsaate walléémú ímí dííbyeke dibyée ícyahíjcyádú meíjcyaki.
cáhcújtsónéllii ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬verómé tsiiñe 3ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕ̲ӕȍĀәȍʮ
¡ΔȍɰȍɞʮËֆȍɗ. Áánetúhjáa tsijtye dibye mɽ ‫ڟ‬amúnáake iwájyúne ímítyúmé

Píívyéébeke icyáhcujtsóné ɽ ‫ڟ‬hvéjtsótúné hójtsɽ ‫ ڟ‬pañévú ɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeííbyedi ditye
hallútú ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyáme. ɽ ‫ڟ‬cúbahráne. Aane múu ɰɽ ‫ڟ‬tsáávéne
Ehdúhjáa wájyúmeítyúméré dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyá ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúmé tsaímíyé dííbyeke
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬verómé Píívyéébema ímí iíjcyaíñé úraavyéhi. 4ॸTsáhái muurá ámuha
icyáhcújtsónélliíhye. 36ॸÁhduréhjáa tsíjtyeke ɞ̲ɞҡֆә͑Ńȍʮɰфɗ̲ľɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe
tééné hallútú ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeke úwáñehííñeri medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetúne. 5ॸ¿A tsá ámuha
ichíjchúmeke cuvéhoojánuhíjcyáme. meɽ ‫ڟ‬tsáávetú muhdú Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľ
37ॸTsaatékéhjáa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyámé meíjcyámeke úwaabóne? Muurá
néwayúúnevu iáámúneri. Tsíjtyekéhjáa ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ľŃ¡ľ:
tsahdúnéhjɽ ‫ ڟ‬wáchérécohíjcyáme. Tsá múu, Lli, múhdurá ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútú
Áánetúhjáa tsíjtyeke ditye cáhcújtsónetu Díavyéjuube o íjcyaabe uke o
ibóíjcyúróne dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸΎȍɞʮËֆ̲Ń͑ɰɰҡѸә̲ӕфɗ. túkévejtsóne. 6ॸͅӕӕфҡѸɰɰ̲ľ
Áánetúhjáa tsaate ɽ ‫ڟ‬dátsó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néúbamá íjcyámeke ɽ ‫ڟ‬hnáhó ó úwaabó
íjcyatúmé úlleméré pehíjcyá obééjámuu, diityéké o wájyúnema.
cáávarámuu, ɞʮËֆ̲Ń̲ɰɰȍŃ͑ľԮӕ Ehdu muurá Píívyéébe nééhií.
ɰ¡ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬Ԯ͑Ńȍʮɰ̲ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeímyére. 7ॸAhdícyane ovíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ
38ॸEhdúhjáa ɽ ‫ڟ‬dátsó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné máaabúcuhíjcyá éhne múúne
ɗɗ͖әʮɰфɗ, cáméhbaúneri, ЙľԮŃҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬rí, méétsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke meúwaabódú meke dibye
páhejújɽ ‫ ڟ‬pañe cúwaméré pehíjcyá úwaabóne. ¿Mityá ijcyámé tsaate
Píívyéébeke cáhcújtsotúmé diityéké ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke úwáábotúme? Pámeere muurá
cáávájúcóótúnetu. méétsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke méúwaabó mewájyúnema.
39ॸEhdúhjáa mítyame ímí Píívyéébeke 8ॸMuurá Píívyéébe méétsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke
cáhcújtsómeke ímí tehdújuco dibye meúwaabódú meke úwáábótúhajchíí tsá

ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúrómé tsáhái újcutú diityéké dííbyej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé meíjcyatúne. Aame méijcyá
ɽ ‫ڟ‬dátsó cáánívatúmé íjcyadu. 9ॸMuurá 18ॸͅӕӕфȍʮ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ̲
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene meíjcyácooca méécáánimútsí ‘Tsinaíi’ némeíhbaúvú Píívyéébe

meke úwaabóné mélleebó diityétsikye íhjyúváijyu tétsii ííjyunúnáa cúújuwa
mewájyúnema. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va ¿ɽ ‫ڟ‬veekí tsá peetécunúhi. Áhduréhjáa apííchówu
Méécááni Píívyéébeke mecáhcújtsóityú kííjyébama nííjyaba íjcyáné tujkéveri
awáá muhdú meíjcyáityúmé dííbyema ɞɞ͖ӕʮɰԮә̲ľɞȍɗ. 19ॸÁijyúhjáa lleebómé
meíjcyáíñéllii meke dibye Píívyéébe diityémá íhjyúváné tujkéveri
úwáábohíjcyáne? 10ॸMuurá méécáánimu rojrócó íhjyuváne. Ááneríhjyáa iíllityéne
meke úwáábohíjcyá wahájchotáré ííñújɽ ‫ڟ‬ nééme éhnííñevu dibye iíhjyúvátuki.
hallúrí ímí meíjcyaki. Áánetu Píívyéébe ‫ڟ‬
20ॸʣhdétújucóhjáa muurá dibye téénetu
meke úwaabóné éhnííñevu meke pɽ ‫ڟ‬aabó nééneé: “Tsaate ihdícyame iyáábéuba íñe
dibye íjcyadu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń̲ľɞʮËֆ˔ɗ. cámehbáú túváámeke néwayúúneri,
11ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬hnáhó meke ditye úwaabóné hójtsɽ ‫ڟ‬vari, médsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoco.” Ehdúhjáa
ávyé meke pájtyene múhdurá téijyu ɽ ‫ڟ‬hdétújuco Píívyéébe nééne ápíchó
̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. Árónáa téénetu ɰɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnéllii mítyane íllityémé téijyu
meíllíjkívyéne bóónétu tsaímiyéjuco diityémá dibye íhjyúváneri. 21ॸDiibyéhjáa
meíjcyane. Moitséeúvú íjcyároobe téijyu muhdú tene
pájtyene iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne nééhií: “Muhdú íhya
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľŃȍĀɰɰԮ́́Ń̲Ń o íllityéneri ó uuvécunúhi.” Ehdúhjáa
ȍ́́әфɗЙɞËȍΔ͑ŃŃ͑ľŃ diityéké tene pájtyedu nééne muurá tsá
12ॸÁánéllii imíchi meíjcyá tsaímíyé ámúhakye pájtyetúne.
Píívyéébeke ámuha meúráávyeki. 22ॸÁrónáa ihdyu tsá ámuha Píívyéébedi
13ॸMétsúúraméí tsaímíyé dííbyeke ámuha meíllityéjúcootúne. Muurá mítyame
meúráávyéíyóneri tsijtye ámúhakye ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә̲͑әȍ˔ֆľ͑ȍ¡ľ͑ә̲Ń
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne iímíbáávye ímí tsaméhjɽ ‫ ڟ‬ámuha ámuha méúújetéjucóó páñétúétsihvu
dííbyeke meúráávyeki. Tsióó caméhbaúvú dííbye cóómí
14ॸAame pamévamáyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ ˇľфΎҡѸфŃŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆËΎΎ̲ɞԮӕ.
meíjcyá ímityúné dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsítyúme. Áánéllii ámuha tsúúca mépiivyété
Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń̲ľɞʮËֆҡәȍʮËȍɞɞҡѸ dííbyema meíhjyuváne. 23ॸAame ámuha
múijyú Píívyéébema meíjcyáityúne. pámeere ɽ ‫ڟ‬hdéejte cahcújtso múnáaúvuma
15ॸo͑Ń́́ɗɗЙ͑ŃԮфŃɞ̲ɞҡֆә͑Ńȍʮɰҡӕ téhullétú ámúha mémeháñé tsúúca
̲ŃҡŃȍ̲ľ̲Ńɞ̲әȍ˔ֆľĀɗ¡ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. cáátuvámé ímí méijcyá Píívyéébema
Tsá múu tsíjtyeke tútávájtsotú éhne muhdú meícyahíjcyáné pámeemáyé
múúne námijtya meke tútávajtsódu. ímíbájchóííbyema. 24ॸÁhdure tsúúca
16ॸʊȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲̲ŃĀΔ̲ËΔʮËҡѸɞĀɞ͖ľ. ámuha Jetsóoma ímí méijcyá ítyujpácyóo
Tsá múu ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotú ímí Píívyéébema iwáágóóneri mééma béhné
ámuha meíjcyáiyóné éhnéhjáa Etsaóó pityájcojúréjuco méénúúbema. Tsáháa
̲ɞ¡ľЙɰ¡ΔɗәʮËәɗֆΔ͑Ńɞ¡Ύ͑ŃŃ¡ľĀɞԮә dibye pevénéré ítyujpácyó iwáágóóne
dójtúcútsámeídyu. 17ॸMuurá ámuha dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetú Abéeúvúhjáa dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃĀӕ.
̲ŃՓʮËәĀɗ¡ֆŃȍʮәʮËәɞֆΔ͑ŃЙɰ¡Δ Muuráhjáa ihdyu dibye ítyujpácyó
íñahbe újcúné boonéréjuco téénevu cáání wáágóónej tééveri Píívyéébe meke
éllevu pééroobe ílluréjuco báñúmeíñe. ímíbajchóhi.
o͑ľфɞȍʮֆԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔҡ̲ľɞֆΎΎ¡ľ 25ॸÁánéllii tsá múu táhjálletú dibye
tsáhájuco újcutúne. Ahdu ámúhakye tene meke iwájyúne úwaabóne. Éíjyuúvúhjáa

ipájtyétu ímíñeúvú météhmeméi. muurá Moitséeúvuj tééveri dibye
úwaabóné lléébohíjcyatúmé 5ॸÁhdure tsá múu mítyane

ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyá tééné déjúcotu. ɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬váíyóneri íhjyácunútúne. Muhdú
Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ ڟ‬ӕӕфĀɞɞ¡ֆľфľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ ɗɞʮËֆ͑ľ̲әӕɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әҡľȍĀәʮӕËΎ.
meke úwaabóné melléébótúhajchíí Muurá Píívyéébe nééhií: “Oke
téhdure meke ɽ ‫ڟ‬cúbáhráiíbye. cáhcújtsómeke tsá o ɽ ‫ڟ‬hvéjtsóityúne. Aame
26ॸMuuráhjáa ‘Tsinaíi’ némeíhbaúvú tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí báñúmeíityúne.” 6ॸÁánéllii
diibye Moitséeúvuma dibye íhjyúváijyu muurá dííbyedívú mecátsɽ ‫ڟ‬páávéne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
ɞɞ͖ӕʮɰԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔԮә̲ľɞ͖ľҡӕ͑ľŃ¡ľ: áábímyeítyúmé ménehíjcyáhi:
٘ҽѸɗɗ͖ŃɗԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɞɞ͖ӕʮɰΔ ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľҡЙɰ¡ΎΎ¡ľɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗҡѸ
vááúmeíchoó páneere iévéhóówari o íllityétú mɽ ‫ڟ‬amúnaa óhdi
ɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ʮӕËΎ.” 27ॸEhdúhjáa neebe ɽ ‫ڟ‬cúbáhráíyóneri.
páneere ípyée iípívyéjtsóné tsíeméné 7ॸAhdícyane tsáma máábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vedí
nɽ ‫ڟ‬jkévaíñe. Áánetu ihdyu tsane coévaá muhdúhjáa tujkénú Píívyéébé ihjyu

múijyú muhdú íjcyáityúne. 28ॸÁánevúu ámúhakye úwaabómé ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné
tsúúca meke ájcuube íavyéjuvu muhdú pañe tsaímíyé dííbyeke úráávyehíjcyáne.
meíjcyáityúmé dííbyema meíjcyaki. Ahdu tsaímíyé dííbyeke mécahcújtso.
Áánéllii metsu dibye ímillédú meíjcyáne 8ॸTsá muurá Jetsocríjtó múijyú
dííbyeke dúúrúvaméré metéhdújtsoki. tsíhdyuréjuco íjcyatúne. Iíjcyadúré diibye

29ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬htsútuube Mépiivyéébé paíjyuváre. 9ॸÁánéllii máállítsámeídí
íjcyaabe ímítyúmeke waagóó éhne tsíhdyuhjɽ ‫ڟ‬ré úwáábohíjcyámedívu. Muurá
múúne cúújuwa tsíeméné áiúcúdu. Píívyéébere meke iwájyúne tsɽ ‫ڟ‬pátsohíjcyá
tsaímíyé dííbyeke meúráávyeki. Tsá
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ɞ̲ɞ̲ľɞʮËֆɗֆΔ͑ľ muurá meke dibye éhnííñevu
13
1ॸAhdícyane tsáma ámuha pɽ ‫ڟ‬áábóítyuró tééne tájpíjyuco
cahcújtso múnaa meíjcyame meíjcyáiyóné tsane majcho
mewájyújcatsíñé méɽ ‫ڟ‬hvéjtsodíñe. maáwahíjcyámeke. Ehdu
2ॸMáábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vedí tsaímíyé ámúhá aahɽ ‫ڟ‬ve méénuhíjcyarómé íllure báñúmeíhi.
múnáake ámuha 10ॸÁánetúu ihdyu Críjto mewájyuri
mewáátsúcúpétsohíjcyáne. Muuráhjáa pájámeí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú Píívyéébema

ehdu íaahɽ ‫ڟ‬ve múnáake wáátsúcuhíjcyámé meíjcyaki. Muuráhjáa duurúvájá pañévú
ՓʮËәфҡә͑Ń͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑˔ľ dííbyeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéneri tsúúrámeíhíjcyarómé
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyáhi. tsá ímí dííbyema íjcyatúne. 11ॸMuuráhjáa
3ॸÁánéllii cúvéhóójari íjcyámeke páñétúejpi llúúváábe iyámé tujpácyoma
mépɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá diityémá ámuha tééjá pañévú páñétúétsihvu úcáávehíjcyá
meíjcyáiyódúré meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmeíñema. íimítyuu, tsíjtyé imítyuu, íjcyane
Áhdure múu ɽ ‫ڟ‬dáátsové iímíbáávyeki. Ehdúhjáa imyéénúne diitye
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhíjcyámedi téhdure ámuha iyámeke tsiéllevu itsájtyéne
diityédúré meíjcyane cóvátsohíjcyáme. 12ॸAhdúhjáa muurá
meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúmeíñema. Jetsóoke cóómítyu tsiéllevu itsájtyéébedi
4ॸTéhdure ámuha ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhráne dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsómé ítyujpácyó
metáábávájcatsímyema múu wágóóóvéneri pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnáá
wajyújcatsíhi. ҽѸ̲әӕɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲ imítyuháñé iímíbáávyeki. 13ॸÁánéllii
dómácójcatsítyúne. Muurá tehdu óvíjyacóóné tsɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔфɞֆŃәՓ¡Δ̲ľɞ͖Ń
͑ŃŃ̲ľ̲ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɰȍ͑ȍΎΎɞ͖Ńҡľľ͑ľ meúráávyehíjcyáne. Métsu
ímíbajchóne. Jetsóokéréjuco meúráávye tsijtye meke
dííbyekée itsáríllehíjcyádú tsárílléróné

pañe. 14ॸҽѸɞɞ͖әʮɰфɗ̲ľɞʮËֆҡәЙɞʮֆӕԮфŃ ġɗ¡ֆľЙɞҡֆʮËΔ͑ľ
muhdú íjcyáityúme. Píívyéébe ihdyu 20ॸAhdícyane ovíi Píívyéébe
meke újcúcooca botsíi dííbyema méíjcyaá Máavyéjuubée Jetsocríjtó obééjámú
muhdú íjcyáityúmeréjuco. 15ॸÁánéllii tehméébédú néébe dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke tsiiñe
metsu Jetsocríjtoj tééveri dííbyeke bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoobe ámúhakye ímíbajchóhi.
medúúrúváne dííbyé uwááboju tsíjtyeke Muuráhjáa Jetsocríjtó ítyujpácyó
meúúbálléneri dííbyeke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. iwáágóóneri mééma béhné pityájcoju
16ॸAhdícyane méɽ ‫ڟ‬hvéjtsodí ámuha meenú múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. 21ॸÁábej
tsíeménetu tsíjtyeke mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáne. tééveri ihdyu óvíi meke túkévéjtsoobe
ƄȍĀӕ̲ľ̲ŃŃ͑ӕ͑ľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ľ. muhdú dibye ímillédú meíjcyaki. Áánéllii
17ॸÁhdure idyé múu ámúhá metsu Jetsocríjtoke maávyéjújtso múijyú
túkevéjtsojtéké iávyejúúlléne lleebó ditye nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne.
ámúhakye úwaabóne. Muurá 22ॸÁmuúha táñahbémuj, íllu íñe
Píívyéébeke úúbálleímyé muhdú íhyaamɽ ‫ ڟ‬pañe ámúhakye o túkévejtsóné

imyéénuhíjcyáne. Áánéllii panévatúré tsáma tsáríyóné pañe melléébo.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆĀɗɗҡֆŃ˔Ń̲ӕȍ 23ॸTéhdure ámúhakye ó úúballé ménahbe
mekímóvéjtsótuki. Ímityúné ámuha Timotéó tsúúca cúvéhóójatu íjchivyéne.

medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhajchíí tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú ámúhakye Aabe óhdivu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi wátsɽ ‫ڟ‬hajchíí dííbyema
tene pɽ ‫ڟ‬áábóityúne. muhtsi ámúhakye máaahɽ ‫ڟ‬véteéhi.
18ॸMuurá ícyooca muha ímí tsaɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwáré 24ॸTéhdure ámúhakye ó úúballé Itááriá
̲ľɞʮËֆ̲ľ˔ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. ɗɗ͖әʮɰ̲ә̲͑әȍ˔ֆľĀәәфӕԮ͑ľ.

o͑Ń́́ɗɗ̲әәȍȍ́́әԮәЙɰ¡Δ̲Ńҡӕ̲Ńɞ Téhdure idyé ámúhá túkevéjtsojtémá
ehdícyárónéhjɽ ‫ ڟ‬pañe ímí muha meíjcyaki. pámeere cahcújtso múnáake ó duurúváhi.
19ॸÍmichi táhallúvú métáuméí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi 25ॸAhdícyane óvíi Píívyéébe ámúhakye
ámúhadívú o úújetéki. pɽ ‫ڟ‬aabó pámeekére. Áyu tehdújuco.

TSAJTIÁGO
ҽѸʮҡɗǣΔËҡә͑ӕȍ̲ɰ
ámúhakye pɽ ‫ڟ‬ááboíñe. Muurá páhduváré

ġӕӕфәԮʮӕ ámuha meɽ ‫ڟ‬jtsámeíhajchíí ámuha méijcyá
1
1ॸOo íñe Tsajtiágó Avyéjuube Ńȍ͑ľ̲әә͑ľ̲ΎΎ˔ɞɞʮֆŃ¡фɗ͑Δȍʮɰ͑ľ
ˇľҡѸΎËфɞʮҡΎ̲ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲әҡѸɞɰɰËәԮľ íjcyadu. 7ॸAane ehdu nééme tsá ɽ ‫ڟ‬jtsotú
múnáajpi o íjcyaabe ámúhakye ó Píívyéébeke ityáúmeíñé iújcuíñe. 8ॸMuurá
duurúvá 12-nevá dohjɽ ‫ڟ‬ba múnaa ehdu páhduváré ɽ ‫ڟ‬jtsámeímyé tsá múijyú
ijraéémú meíjcyámedítyú ámúhakye tsajɽ ‫ڟ‬jtóré ɽ ‫ڟ‬jtsámeíítyuróne.
ĀɗҡֆľՓËȍʮ͑ә̲ŃЙ͑ŃԮɗ͖әʮɰɰ͑ŃԮә 9ॸo͑ľҡӕɗȍĀֆӕɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә
ámuha memújtámeke. ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑

imíjyúúhií. Muurá tehdu néémeke
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɞҡֆәҡѸ͑ŃՓʮËӕ ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. 10ॸTéhdure
2ॸÁmuúha táñahbémuj, páhduváré ɽ ‫ڟ‬htsutúmé ehnéva múnaa íjcyame
nééne evéllejúúné ámúhama íjcyáróné imíjyúúiyá ɰɽ ‫ڟ‬dáátsonúcoóca. Muurá diitye
pañe múu íllure imíjyuhíjcyáhi. 3ॸMuurá tsaímíyé ijcyá múhajchótáwuúrá éhne
méwaajácú Píívyéébeke wajco ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú néérone
mecáhcújtsómema íjcyáné evéllejúúné wáhájchotáwuúré íjcyadu. 11ॸMuurá
meke pátsáríjcyoróné íllure meke núhba ájchuri ɽ ‫ڟ‬jtone ílluréjuco tsóuuvéne.
pɽ ‫ڟ‬aabóné éhnííñevu ímí dííbyeke Ehdu muurá diitye ɽ ‫ڟ‬htsutúmé ehnéva
meúráávyeki. Ááneri muurá mépiivyété múnaa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca diityé tsíeméné
ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬meke pájtyeróné ílluréjuco nɽ ‫ڟ‬jkeváne.
maáábucúne. 4ॸÁánéllii ímíñeúvú
ʑ̲ɞҡֆә͑Ńә̲ӕӕЙɞԮֆľȍ͖ľ
̲ŃҡŃȍ̲ľ̲ŃɞҡŃ͑ľȍʮɰ̲ӕȍ̲¡әËә͑ľ
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ˔ɗ. Áijyu muurá ímí 12ॸÁánetu
ihdyu maímijyu diitye eene
ámuha meíjcyaá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú ámúhakye ímítyúneri iúmúúpívyeróné
táhjatúmeréjuco. áábúcuhíjcyámé íjcyanej. Muurá tehdu
5ॸÁánetu tsaate ámúhadítyú muhdú néémeke tééne áhdó Píívyéébe ajcú
meíjcyáiyóné wáájácutúmé múu múijyú ditye dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡ΔȍɰɰԮӕ
Píívyéébeke táúmeí ámúhakye dibye dííbyekée wájyúmeke iájcuíñé
iwáájácútsoki. Diibye ihdyu ámúhakye iñéhdújuco. 13ॸÁánetu tsaate ímityúné
ՓʮËәҡѸΎΔЙ͑ŃԮԮәфŃɰɰ͑͑ŃŃҡӕӕ¡Ńфľ. imyéénúíyóneri úmúúpívyehíjcyámé tsá
6ॸÁrónáa ihdyu ámuha metáúmeícyooca nééítyuró Píívyéébe nééjuri tééneri
tsá múu ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú dibye ámúhakye iúmúúpívyehíjcyáne. Tsá muurá múijyú
pɽ ‫ڟ‬áábóityúne. Múu cáhcujtsó dibye dibye úmúúpívyéítyuró ímityúné
397
ҽѸʮҡɗǣΎॷ1ٍॷ2 398
imyéénúíyóneri. Áhdure tsá dibye muucá túkévejtsóné ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vetúméré tsaímíyé
úmúúpívyétsóítyuró ditye ímityúné meúráávyémeke pɽ ‫ڟ‬ááboobe panévatúré
imyéénuki. 14ॸMuurá ihdyu méhdityúré ímí meíjcyaki.
ɞʮËֆ͑ľ̲ľľфľҡŃ͑Ńȍʮɰфɗ̲ľɽ ‫ڟ‬jtsámeíñéllii 26ॸÁánetu ‘tsaímíyé Píívyéébeke ó
méúcáávehíjcyá tééné pañévu. 15ॸAane úraavyéhi’ menéérome peecútéré

téénevúréjuco meɽ ‫ڟ‬búwáávéné nɽ ‫ڟ‬jcaúvú ímityúné meíhjyúvahíjcyáhajchíí meere
muurá ílluréjuco mewágóóóvéiyóne. máállímyeíhi. Aane tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke
16ॸEhdu teéne, ámuúha táñahbémuj. pɽ ‫ڟ‬áábotúne. 27ॸMuurá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
Ahdícyane tsáma ténehjɽ ‫ڟ‬vú Méécáánikye meúraavyémé mépɽ ‫ڟ‬aabó
máállítsámeídíñe. 17ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń úújóveke. Téhdure mépɽ ‫ڟ‬aabó
íjcyane tsáá caame íjcyaabe Йɞɞ¡ʮֆӕʮҡŃ˔ŃЙ͑ŃԮҡәфŃɰɰ͑ĀɗɗҡֆŃ˔Ń
Píívyéébedítyú íyévéhoowávúu ЙҡֆľȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰҡӕ. Aame tsáhájuco
peetéháñé ípívyéjtsóóbedítyu. Aabe meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetú múhduná ɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ene ímityúné
muurá tsá múijyú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tsíhdyuréjuco ɞʮËֆ͑Ńȍʮɰфɗ.
cápáyoácóítyuróne. 18ॸMuuráhjáa
iímíllénéllii meke ímíjpyetétsoobe ҽѸȍĀәфŃЙ̲ľľ˔ŃфŃ̲ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËәԮŃɗֆΔ͑ľ
2
múhdurá menéérómeke dííbyeéjté 1ॸÁmuúha táñahbémuj, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń
meíjcyaki. Máavyéjuube Jetsocríjtoke ámuha

mecáhcujtsómej, tsá tsaatékéré ímí
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ̲ľәфԮľʮɽ ‫ڟ‬jto
meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúítyuróne. Tsahdúré
19ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj, Й̲ľľ˔ŃфŃ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әɗֆȍɗ. 2ॸTsáijyu
múu ímíñeúvú lleebúcunú tsaate muurá tsaapi ehnéva múnáajpi imíwu
ámúhama íhjyuváne. Tsá múu pecútéré nééné wajyámuma óóropáájɽ ‫ڟ‬
íhjyúvatúne. Téhdure tsá múu íhyójtsɽ ‫ڟ‬wapáájɽ ‫ ڟ‬íjcyaabe ámuha éllevu
cááyóbatúne. 20ॸMuurá cááyobámé tsá úúbámyénúúbé raahórí téhdure tsijpi
Píívyéébe ímillédú íjcyatúne. 21ॸÁánéllii ɽ ‫ڟ‬dáátsoobe átéréeja íwajyámuma
ímityúné ámuha meméénuhíjcyáné uubámyénúiyáhi. 3ॸAane diibye ehnéva
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne Píívyéébedívú múnáájpikyéré ámuha ímí mewáátsúcúne
meɽ ‫ڟ‬dátsójkímyeíñe dííbyé uwááboju ‘íchihvu íimítsihvu dacúúve’ menééne
ímíñeúvú méuráávye. Teene muurá ihdyu diibye ɽ ‫ڟ‬ĀҡѸΔΔ¡ľ˔ľَŃҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vúré baavu
meke pájtyetétsó mewágóóóvéíyónetu. dacúúve’ menéhajchíí muurá ímítyúné
22ॸÁrónáa ihdyu tsá múu teene uwáábó ɽ ‫ڟ‬jtsaméíyé ámúhá pañe. 4ॸAane muurá
ávyétá lleebúcunúré méénutúne. Tene ehdu ɽ ‫ڟ‬htsútúúbekéré ímí
néhdu múu ijcyáhi. Muurá tene néhdu mewáátsúcúhajchíí tsúúca ímityúné
ámuha meíjcyátúhajchíí ámuháyé mémeenúhi.
máállímyeíhi. 23ॸMuurá tsaate ávyétá 5ॸAane cáhawáá íñe ámúhama o
lleebúcunúré meenú éhne múúne íhjyuváné ímíñeúvú mélleebúcunu,

mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ëә̲ɰфɗ̲Ńȍә̲ɰ̲ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬témeídyu. ámuúha táñahbémuj. Muurá Píívyéébe
24ॸMuurá meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬témeícyoocáré ɽ ‫ڟ‬dáátsojtéké ujcú dííbyeke ditye
méwaajácúmeí muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vamé meíjcyane. icyáhcújtsóne iávyéjuutéki. Muurá neebe
Áánetu meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬témeítyúcooca tsáhájuco dííbyeke wájyúmeke iávyéjújtsoíñé
mewáájácutú muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vamé meíjcyane. íavyéjuvu. 6ॸÁánáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ámuha
Ehdu muurá diitye uwáábó ávyétá ĀɗɗҡֆŃ˔Ń̲ľŃȍĀɰɰԮ́́Ń͑ľфɗ
lleebúcunúré méénuhíjcyáme. 25ॸÁánetu ménúcópɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyáhi? ¿Aca tsá ámuha
ɗȍĀֆӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞ̲ɞҡֆә͑Ńȍʮɰҡӕ̲ľ˔ľ mewáájácutú téhdure ɽ ‫ڟ‬htsutúmé ámúhadi
399 ҽѸʮҡɗǣΎॷ2
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhráne ávyéjujté éllevu ámúhakye meújcámeíñe memájcho.” 16ॸEhdu

tsátyehíjcyáne? 7ॸÁhdure ¿aca tsá ámuha diityéké ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú ájcutúméré ámuha
mewáájácutú ditye túútávátuube menééne ¿aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú diityéké
Mépájtyetétsoobe Críjtoke pɽ ‫ڟ‬áábóiyáhi? 17ॸEhdu muurá ‘Píívyéébe ó
meúráávyehíjcyáábedi úúhɽ ‫ڟ‬vatéhijcyáne? cáhcujtsó’ menéérómedítyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ
8ॸÁánetu ihdyu Píívyéébé taúhbaju meméénune bóhówaúcunútúhajchíí tsá
ɞՓʮËәȍ̲ɰҡӕَЙ̲ŃԮ˔ŃфŃ̲әӕ ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke tene pɽ ‫ڟ‬áábotúne.
wajyú muhdú u wájyúmeídyu’ néhdu 18ॸMuurá tsaate meke nééiyáhi: “Ú
ámuha meíjcyáhajchíí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡľȍĀәʮӕËΎ nehíjcyá apááñéré Píívyéébeke u

ámuha meméénune. 9ॸÁrónáa tsaatékéré cáhcújtsóneri tsúúca dííbyeéjpí u íjcyane.
ámuha ímí meɽ ‫ڟ‬jtsúcunúhajchíí ímityúné Áánetu ó nehíjcyá téhdure dííbyeke o
ámuha mémeenúhi. Ááneri ámuha cáhcújtsoobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΎ̲ŃŃ͑ә͑ľфɗ
ménéétsámeí Píívyéébé taúhbaju néhdu dííbyeéjpí o íjcyane.” Ehdu muurá tsaate
ámuha meíjcyátúneri. 10ॸMuurá tene meke nééiyáhi. Aane íñe ¿muhdú
néhdújuco meúráávyerómé tsane néhdu méúújétsoó Píívyéébeke mecáhcujtsóné
meíjcyátúhajchíí tsúúca ijcyáné ímityúné dibye ímillédú meíjcyátúhajchííjyu?
máhallúri. 11ॸMuurá Píívyéébe nééhií: Muurá ihdyu apááñéré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
“Tsá múu ihdícyámema meméénúneri méúújetsó dííbyeke
dómácójcatsítyúne.” Téhdure tsiiñe mecáhcujtsóne. 19ॸAane íhya ihdyu
neébe: “Tsá múu mɽ ‫ڟ‬amúnáake tehdújuco ámuha mecáhcujtsóné
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsotúne.” Aane muurá tsáápiiye Píívyéébe íjcyane. Muurá idyé
ihdícyámema medómácójcatsítyurómé naavémú dííbyeéjté íjcyáturómé téhdure
tsaatéké medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóhajchíí tsúúca dííbyeke iwáájácúúbeke illíhi.
ímityúné mémeenú tsane Píívyéébe 20ॸAanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ԯ‫̲ع‬ӕȍĀә̲ӕȍ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ә
taúhbaju néhdu meíjcyátúnélliíhye. pevénéré dííbyeke mecáhcujtsómé dibye

12ॸÁánéllii múu ímíñeúvú ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíñé ímillédú meíjcyáturómé dííbyeéjté
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ̲ľľ͑әȍɗ. Muurá Píívyéébe meíjcyane? Tsá ehdu tene néétune.
̲ŃŃ̲ҡŃ͑ľȍʮɰɞ̲ɞ¡ʮËȍΎΔ̲ӕȍĀә¡Ńȍ͑Ń 21ॸͅӕӕфȍʮ̲ŃɰȍĀŃ̲ә͑ʮЙɗ
pityájcoju néhduú. 13ॸMuurá tsíjtyedi Aavaráaúvuke Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗĀɗ́́Δ

meɽ ‫ڟ‬dáátsóvétúmedi téhdure tsá dibye dibyée dííbyeke icyáhcújtsóóbeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúve
ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéityúne. Áánetu tsíjtyedi ílli Itsáake dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóíyónélliíhye. 22ॸAane
meɽ ‫ڟ‬dáátsóvémedi téhdure ɽ ‫ڟ‬dáátsóvéiibye muurá méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ
pámeere muhdú meícyahíjcyáné díbyeúvú ímí cáhcujtsóné dibyéhjáa
iímíbájchócoóca. néhdu dibye méénúnélliíhye. 23ॸMuurá
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ̲ľËȍËӕʮҡѸΔ͑ľ “Aavaráá Píívyéébeke ímí cáhcújtsónéllii
14ॸÁmuúha táñahbémuj, ¿a ímí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľĀɗĀɞɞ¡ֆľ˔ľĀɞ́́ΎΔ¡ľ.” Ehdúhjáa
tehdújuco teene ‘Píívyéébeke dibye ímí cáhcújtsónéllii Píívyéébé
mécáhcujtsóhi’ menéérome dibye nahbévaabe diíbye.
ímillédú meíjcyatúne? ¿A ehdu 24ॸAhdícyane íhya tsúúca ámuha
meíjcyame mépájtyetéiyáhi? 15ॸTsáijyu méwaajácú Píívyéébe meke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɗ

muurá tsaate ménahbémú ɽ ‫ڟ‬dátsó díllone dííbyeke mecáhcujtsómé dibye
imájchoma íjcyatúmé idyé néhdu meíjcyámeke. 25ॸTéhduréhjáa
wájyamúúvátúmeke ámuha ménééiyáhi: muurá nahtsɽ ‫ڟ‬wamééwá Raáake dílloobe
“Ámúhá wajyámuunévú tsaímíyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ́́ľĀɗĀɗ́́ŃȍʮɗʮфŃŃ̲ӕĀɞҡֆәՓʮ
ҽѸʮҡɗǣΎॷ2–4 400
múnaa íhcyóómivu úújetémeke técoomí Méécáánikye medúúrúvahíjcyájuríyé idyé

múnaa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóíyónetu dííbyerée ípívyejtsómé mɽ ‫ڟ‬amúnáake
pájtyetétsónélliíhye. 26ॸAane muurá méuhbáhi. 10ॸEhdu míñéécu tééjuri
Píívyéébeke mecáhcújtsorómé dibye méihjyúvahíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľľ, ímityúnee,
ímillédú meíjcyátúhajchíí tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú meke íjcyane. Tsá tehdu tene nééítyuróne,
tene pɽ ‫ڟ‬áábotúne. Aame méijcyá ɽ ‫ڟ‬dátsó ámuúha táñahbémuj. 11ॸ¿Aca ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
wáájácúmeítyúmé éhne múúne nujpácyó íjchívyétsihdyúré idyé nehníwu
medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné boone pevéneréjuco méjpi néjpacyo ijchívyéiyáhi? 12ॸÁhdure ¿aca
íjcyadu. higyéérahe nééváiyá atseitóóna? Áhdure
¿aca óóvahe nééváiyá híígoó? Áhdure
ͅľɞȍʮֆӕԮ͑ľ muurá tsá tsahéjutúré núpáhyéjutu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
3
1ॸÁmuúha táñahbémuj, tsá múu nujpácyoma cánáámajpácyó
uwáábojtédí iiye idíllómeíñe meújcúítyuróne.
peecútéré tsíjtyeke ímityúné ditye íjcyane
‫ڟ‬
ʣ̲ɰՓʮËӕ
néétune. Muurá méwaajácú uwáábojte
panéváré wáájácurómé ímityúné 13ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃՓʮËӕ̲ә̲͑ӕȍ
méénúhajchíí éhnííñevu ɽ ‫ڟ‬hnáhó diityémá meíjcyáhajchíí óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ӕȍ
tene ímíbájchómeíiñe. 2ॸMuurá pámeere ɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә̲ľɞʮËֆ͑ľ̲әȍĀɞҡֆә
ímityúné mémeenúhi. Áánetu ihdyu bóhówaúcunúhi. 14ॸÁánetu ámuha tsíjtye
tsaate tsáijyúubáré ímityúné íjcyari menómíutááváne ámuháyé ímí
íhjyúvátúhajchíí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃĀɗɞҡֆľ. Aame meíjcyáíyóneri metsúúrámeíhajchíí tsá
piivyété panévatúré ityéhmémeíñe. ɽ ‫̲ڟ‬ɰՓʮËә̲ә̲͑ӕȍ̲ľɞʮËֆҡә͑ľ.
3ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júmuke métsajtyé Íllure ámuha máallíhi. Aame tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
meímílléhullévú íhjyúháñetu ámuha memítyájkímeíítyuróne. 15ॸMuurá
úwáñéíwuúné mepícyóóneri. 4ॸTéhdure ľȍĀӕ͑Ń͑ľȍʮɰҡѸЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɞҡֆәҡѸҡӕ͑ľ.
muurá cújúwamɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né témɽ ‫ڟ‬hjɽ ‫ ڟ‬túkevéjtsojte ʣjɽ‫ڟ ڟ‬enéré teene Naavéne éhne. 16ॸMuurá
kémúúturóné ítyúkevéjtsojɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri iiye ímí iíjcyáíyóneri tsúúrámeíhijcyámé
iímílléhullévú túkévejtsó ɽ ‫ڟ‬hnáhó kííjyeba tsíjtye íjcyari iñómíutááváne panéváré
íjcyárónáaáca. 5ॸAhdu muurá méjpíítyu ímityúné méénuhíjcyáhi. 17ॸÁánetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
méhnɽ ‫ڟ‬ʮɰՓֆфΔՓфɗɞ̲ɗҡֆә͑Ń̲Ń̲ľľ͑ә waajácú Píívyéébedítyú tsáánema
meíhjyúváneri. æȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕ íjcyame ímityúné méénutúmé
muhdú cúújúwari tsátsíhwuúré pééteróné pamévamáyé ímí ijcyáhi. Aame tsá
llíyaaténé báju áiúcúne. 6ॸEhdu muurá ҡѸɞʮҡֆľ˔ľŃȍĀɰɰԮ́́ľҡә͑ľ. Áhdure tsá ditye
ímityúné meíhjyúváneri métútávájtsámeí állíuutúne. Pamévakéré ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne
teene cúújuwa báju tútávajtsódu. Aane pɽ ‫ڟ‬aabóme. 18ॸEhdu ímí ícyahíjcyámema
tsahíjcyá cúújúwá pañévú wágóóóvéiibye ҡľľ͑ľ͑ɰʮ˔ŃԮҡѸɞ̲ɞֆľ.
Naavénedítyu. 7ॸMuurá pamévá
ɞֆ̲ľĀɞҡֆәɞɞ͖әʮɰфɗә́́ľ̲ľľ, wahpéjtee, ʑɞ͖әʮɽ ‫ڟ‬ľ͑ľ
4
nújpácyó pañe úllemee, íjcyámedítyú 1ॸÁánetu ¿aca kiátú íjcyane ámuha
ápíchó néérómeke ímí metéhmeme mémúnáátsócatsíhijcyáhi? Muurá
ɽ ‫ڟ‬vámeímyé tsá meke tútávájtsotúne. ihdyu ámúhadítyúré íjcyane ámuháyé
8ॸÁánetu tsá múijyú méhju ɞ̲ɞҡֆә͑Ńȍʮɰфɗ̲ľә̲әәЙɞԮֆľȍɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗ
metéhméítyuró meke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóné ámuha mémúnáátsócatsíhijcyáhi. 2ॸMuurá
námijtyádú nééne néhní ámuha tsíjtyé tsíeméné múhdutú
meíhjyúvahíjcyaju. 9ॸMuurá tééjuri diityédítyú meújcúítyúróné nomííú tééné
401 ҽѸʮҡɗǣΎॷ4ٍॷ5
hallútú diityémá méméénúcatsíhijcyáhi. Tééneri muurá íllure ámuha

Aane muurá tsáijyu ámuha méehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vállehíjcyá Píívyéébé taúhbaju.
médsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyá diityéké tééné hallútú Muurá meke neebe méwájyújcatsíki.
ámúhadítyú pɽ ‫ڟ‬htone Píívyéébeke ámuha Aane mecáhcújtsóíyótsihvu ímityúné
ímíñeúvú metáúmeíhíjcyátúnélliíhye. meíjcyáneri dííbyé taúhbaju
3ॸMuurá ámuha dííbyeke metáúmeíyónáa méehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vállehíjcyáhi. 12ॸMuurá ihdyu
tsá dibye ámúhakye ácuhíjcyatú ímityúné ápáábyéré diibye tééné taúhbajúvúu
ámuha metáúmeíñélliíhye. Muurá ámuha meke ájcuube nééiyá muhdú meíjcyane.
métáúmeíhijcyá íllure tééneri ámuha Áábere ihdyu meke pájtyetétsóhi. Áhdure
meímíjyúúveki. 4ॸÁmuúha, Píívyéébeke meke waagóoóbe. Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va ámuha
ímíñeúvú úraavyépítyúné mɽ ‫ڟ‬amúnaaj, ¿aca ¿muhdú tsijtye íjcyáneri méihjyúváiyáhi?
tsá ámuha mewáájácutú ímityúné ííñújɽ ‫ڟ‬ene
meméénúneri íllure Píívyéébeke ҽѸ̲ľՓʮËӕҡә̲Ńә̲ɰՓ
memúnáátsohíjcyáne? Muurá dííbyeke 13ॸCáhawáá ímíñeúvú melléébóne
wájyutúmé tééneríyé tsúúrámeíhijcyámé méɽ ‫ڟ‬jtsaméí eene ‘técoomívú mépeé tsáné
tsá ímí dííbyema íjcyatúne. 5ॸMuurá dííbyé ЙɗʮËֆ¡͑ȍʮɰȍľ̲ľ̲ŃŃ͑ә͑ľфɗ
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Píívyéébe medsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬vaki’ ámuha menéhijcyáme.
Íapííchó mépañévú pícyoone meke 14ॸMuurá tsá ámuha mewáájácutú muhdú
iwájyúne nomíuuváhi.” 6ॸAane meke ̲Ńә̲ɰՓɞʮËֆ͑ľ. Muurá éhne

iwájyudu íjcyaabe meke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá cúúvénetúré íjcyáne ójtsó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúiye kiávú
ímityúné metáhjaki. Muurá tsiiñe dííbyé péiñúdú meé. Aame tsá mewáájácutú
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “Píívyéébe pɽ ‫ڟ‬aabó ̲әȍʮËȍΔҡɞɞ͖әʮɰфɗ̲ľɞʮËֆɞ͖ľ. 15ॸÁánéllii
ɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә͑ŃŃ̲ľ˔ľ. Áánetu múu íllure nééhií: “Óvíi Píívyéébe
‘mityáhmítyá’ néémedi tsá dibye ímílléhajchíí teene mémeenúhi.” Éhdure
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúne.” Ehdu muurá nééne Píívyéébé múu ihjyúváhi. 16ॸÁrónáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí ímíñejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. 7ॸÁánéllii dííbyeke íllure ámuha metúmeíñe ménehíjcyá
maávyejúúlléne dííbyedívú méɽ ‫ڟ‬hvéjtsaméí ámuháyé meímillédú meméénúiyóne?
Naavéné ámúhadi tsúúrámeíyóneri 17ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃɞʮËֆ͑ľɗ̲ֆŃŃ͑әɗֆΔ͑Ń
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúmére. Áijyu muurá ílluréjuco wáájácurómé teene méénútúhajchíí

ámúhadítyú dibye ɽ ‫ڟ‬hvetéiñe. 8ॸAhdícyane tsúúca ímityúné meenúmé tééneri.
ɞ̲ɗҡֆә͑Ń̲ӕȍ̲ľ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰҡӕ
meímíbáávyéne ímíñeúvuréjuco ͅӕȍĀәľȍ͑ŃԮ̲ә͑˔ľҡľ͑ľЙʮҡֆľɞ͖ľ
5
Píívyéébema meíjcyá téhdure dibye ímí 1ॸAhdícyane, ámuúha ehnéva múnaaj,
ámúhama iíjcyaki. Téhdure mɽ ‫ڟ‬ʮɰʮҡΔËә mékímóóveméí ímityúné ámúhakye

ámuha meúráávyehíjcyánetu pájtyéíñeri. 2ॸMuurá ámúhá tsíeméné
meímíbáávyéne dííbyekéréjuco méuráávye. ámuha mewájyuhíjcyaróné nójcánuúhi.
9ॸAame mékímóóveméí ímityúné ámuha Ámúhá wajyámúúné ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮȍʮɽ ‫ ڟ‬máharúmú
meméénuhíjcyáneri metsárívyénema. májchoóhi. 3ॸÁhdure ámúha dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬
Óvíjyacóóné ámuha meímíjyuhíjcyáne. ámúhadívú tútávááveéhi. Aane múhdurá
10ॸÍllure méɽ ‫ڟ‬dátsójkimyéí Píívyéébedívú ámúhama nɽ ‫ڟ‬jkevámé ámuha méíjcyaá
Āɗ¡ֆľ̲әȍ˔ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. wáájácúratúmeréjuco éhne múúne
cúújuwa tsíeméné áiúcúdu. Ehdu
ͅŃ͑ȍ¡Ń̲ӕĀɞҡֆә̲ľɞȍʮֆӕԮ͑Ńɞ̲ɗҡֆә͑ľ
ámúhama nɽ ‫ڟ‬jkévaíñé nihñéétsihvúré
11ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj, tsá ímítyúné hallúvú bañúháñé ámuha
múu ímityúné íhjyúvatú íñahbémudítyu. medsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬vahíjcyáne. 4ॸMuurá ámúhá
ҽѸʮҡɗǣΎॷ5 402
wákimyéi múnáake ámuha ímí állíhajchííjyu néétu tééné hallútú

maáhdohíjcyátúneri ditye Píívyéébe ámúhakye ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrátuki. Múu
íhjyúvahíjcyáné ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡľ͑ľɞʮËֆȍʮËȍɞɞَŃŃľ, tehdújuco
waajácúhi. 5-6ॸoȍĀӕфľՓʮËӕӕ¡ľɞɞ͖әʮɰфɗ teéne’ nééhií. Áánetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡľ͑ľ
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńɗ̲ɞʮֆә̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ̲ľɰɰ͑ íjcyátúhajchíí múu ‘tsáhaá’ nééhií.
ámúhakye pɽ ‫ڟ‬htotúmé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú 13ॸAane ámúhadítyú tsaatéké ímityúné
ámúhakye méénútúrómeke ámuha pájtyeme ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhajchíí múu

medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsohíjcyáne. Árome ámuha ihjyúvá Píívyéébema ámúhakye dibye
̲Ń͑ɰʮ˔ŃԮŃȍ͑ľ̲әә͑ľΔËʮɞ̲ӕ˔ľ ɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. Ááne múu ímíjyuri májtsivá
iújcávátsómeke ditye llííhyanúdu. ¡Ehdu dííbyeke idyúúruváne. 14ॸTéhdure
ámúhama tene nɽ ‫ڟ‬jkéváiñévú tsúúca ámuha mechémécooca múu pɽ ‫ڟ‬uvá
méúújéteéhi! cahcújtso múnáá túkevéjtsojtéké ditye
ámúhakye Píívyéébe mémeri
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲̲ľɞȍʮֆӕԮ͑ľ Āәәфә¡ʮЙËֆΎфɗɰЙɽ ‫ڟ‬pájchóne ámúhá
7ॸÁmuúha táñahbémuj, óóchévetúméré ȍ́́әԮәЙɰ¡Δɗҡֆә̲ľɞ̲әȍ˔ֆľ
ihdyu Jetsóoke météhmehíjcyá múijyú dibye ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsoki. 15ॸÁijyu muurá
tsiiñe dibye tsááiñévújuco éhne múúne ámúhakye bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóiibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ
ә̲ɰȍŃ̲ә͑ʮЙɗɗ¡ʮҡѸΔҡŃȍ̲ľȍɞʮËֆĀӕ. mecáhcújtsóne dííbyeke
Muurá óóchévétuubéré téhmehíjcyá metáúmeíhajchííjyu. Áhdure ímityúné
nííjya áálléneri kéémevéné iújcuki. ámuha meméénuhíjcyáné ámúhadi
8ॸAhdu múu ijcyáhi. Muurá Jetsóó tsááiñe ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véiíbye. 16ॸÁánéllii
ҡѸәәËЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬jucóóhií. ímityúné ámuha meméénuhíjcyáné
9ॸÁánéllii ímityúné médárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véjcatsídí tóónutúméré mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ә̲ɰՓԮә
ámúhá hallúrí teene iíjcyátuki, ámuúha Píívyéébeke meúúbálléne dííbyeke
táñahbémuj. ͅӕӕфҡŃ͑ľȍʮɰ̲ŃŃ̲ Йɰ¡Δ̲Ńҡӕ̲Ńɞ̲әȍ˔ֆľĀɗ¡ֆľ
ímíbájchóiibye tsúúca meke tehméhi. ɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɞĀɞɞ¡ֆľ̲
10ॸÁánéllii múu ijcyá ɽ ‫ڟ‬hdée Píívyéébé ɞʮËֆ̲ľҡѸ¡͖ә̲ľɞҡֆәɰɰ͑
ihjyú uubálle múnáaúvú ícyahíjcyádu. ityáúmeíñeri. 17ॸMuuráhjáa éíjyuúvú
Muuráhjáa panévari ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyonéhjɽ ‫ڟ‬ méhdure nééroobe Eríaúvú dííbyé ihjyú
aabúcuhíjcyáme. 11ॸAane méwaajácú uubálle múnáajpi dííbyeke táúmeí tene
ícyooca tsaímiyéjuco ditye íjcyane ípyée iáállétuki. Ahdújucóhjáa tsá tene álletú
iáábúcuhíjcyánélliíhye. Muurá ámuha 3ЙɗʮËֆ¡ʮЙɰɰ͑ŃԮӕ. 18ॸÁáné boonéhjáa
méwaajácú muhdúhjáa Jóóuvu téhdure idyé tsiiñe táúmeííbyé dibye iállétsoki.
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyonéhjɽ ‫ ڟ‬áábúcuhíjcyánéllii Ahdújucóhjáa tsiiñe maálléneri
Píívyéébe dííbyeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaúréjucó panéváré ííñéne néévane.
pícyoóne. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ɞҡֆ͑ľ̲ľ˔ľ 19-20ॸAane ámuúha táñahbémuj, tsaate
ɰĀҡѸΔ́́ľŃ¡ľ. ámúhadítyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɗәфԮֆŃ͑ľҡӕ

12ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj, tsá mújtámeke tsijtye ímíjpyetétsóhajchíí
̲әӕ͑ɞʮ˔ֆľʮɰɰ, ɞɞ͖ӕʮɰɰ, ɞʮËֆ͑ľ̲ҡѸɞ͖Ńȍʮɰ muurá diityéké pɽ ‫ڟ‬aabómé Píívyéébe
mémé dómájcotú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń̲ӕȍ diityédí ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne diityé imítyuháñé
maállityúné menéécoóca. Tsá múu óvíi iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ve ditye iwágóóóvétuki. Áyu
̲ӕȍĀә͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ɞɞ͖ӕʮɰɗʮËֆΎ tehdújuco.
I PÉÉDORO
ҽӕʮ˔Ń͑әЬŃŃĀΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
meke pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe nihñéétsihvúré

ġӕӕфәԮʮӕ téhullévú meúújetécooca teene meújcuki.
1
1ॸOo Péédoro Jetsocríjtóo 6ॸÁánéllii múu íllure imíjyúú dííbyeke
úwááboobéré o péhíjcyáíñé ámuha mecáhcujtsómé ámuha

Փ˔ɗ̲ֆŃɗԮӕΎ˔ľЙɞËֆΎΎ¡ľɞ͖ľɞȍֆ̲ɰ meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyónáaáca. 7ॸMuurá tééneri
ámúha éllevu ó caatúnú dííbyékée ámuha meke waajácúlleebe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ
̲ľËȍËәʮҡѸΔ͑ŃĀŃʮәËΎҡӕ̲Ńɗɗ͖әʮɰҡӕ mecáhcújtsóhajchíí éhne múúne óóro
ámúhakye ditye wáchájánúme éllevu, cúújúwari ditye wáájácullédu. Muurá
Póótoó, Garáátsiaa, Capadóótsiaa, teene óóro meke pɽ ‫ڟ‬áábóné ehnííñevu
Áátsiaa, Bitííniaa, éhdúné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri Píívyéébeke mecáhcujtsóné meke
ámuha meíjcyáme éllevu. 2ॸMuuráhjáa pɽ ‫ڟ‬aabóné tsá múijyú mééma
ihdyu tsúúcajátújuco Méécááni Píívyéébe nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. Áánéllii dííbyeke ámuha
ámúhakye iñéhdújuco újcune dííbyeéjté mecáhcujtsómé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú
ámuha meíjcyaki. Aane muurá Íapííchoj menéétsámeítyúhajchíí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú
tééveri ámúhakye pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyaabe ámúhakye ávyéjújtsóiibye dúúrúvaabéré
Jetsóópe mewájyuri ítyujpácyó tsiiñe Jetsocríjtó tsáácoóca.
wáágóónej tééveri ámuha meímíjpyeténe 8ॸMuurá Jetsocríjtoke ámuha
dibye ímillédú meíjcyaki. Aabe ihdyu óvíi maájtyúmɽ ‫ڟ‬túróóbeke méwájyúúbedívú

ámúhakye panévatu pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ ámuha mecátsɽ ‫ڟ‬páávéne méimíjyúúhií.
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúmé ámuha meíjcyaki. 9ॸÁábeke ámuha mecáhcújtsónéllii tsúúca
ámuha mépájtyetéhi.
ʑ̲ɞ̲Ńә̲ɰՓ͑ŃŃ͑ľŃ 10ॸMuuráhjáa éíjyuúvú Píívyéébé ihjyú
3ॸMuuráhjáa mítyane meke ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne uubálle múnaa ihjyúvájúcoorá muhdú
béhnétu meke tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávaabe Jetsocríjtóo dibye meke ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne pájtyetétsóíñeri.
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véne tsiiñe bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nej tééveri. Áánéllii Ároméhjáa tsá pahdu wáájácutú muhdú
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńɗ̲ɞʮֆә̲Ńә̲ɰՓɞʮËֆ͑ľ tene íjcyaíñe. 11ॸÁánélliihyéhjáa
méɽ ‫ڟ‬tsohíjcyáhi. Ahdícyane ihdyu metsu díllócatsíhijcyámé caabyé Críjto íjcyaabe
Jetsocríjtój Caani Píívyéébeke múijyú muhdú ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe
medúúrúváne metéhdújtsoki. 4ॸMuurá ávyéjuutéiñe Píívyéébé Apííchó diityéké
ɗʮËֆ͑Ń͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡѸɰɰ̲ľ̲ľɞʮËֆ̲Ń néhijcyáne. 12ॸÁánélliihyéhjáa Píívyéébe
wáábyuta múijyú muhdú íjcyáityúné diityéké waajácutsó ditye íjcyáijyúi tene
dibye pícyoone meke téhmene. 5ॸÍmí pájtyéityúne, bóónétúi tene pájtyeíñe.
dííbyeke mecáhcújtsónéllii ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎфɗ Áánée muurá tsúúca ámúhakye tsaate
403
1ЬŃŃĀΎфΎॷ1ٍॷ2 404
úúballé muhdú mepájtyetéiñe Píívyéébé 22ॸAhdícyane tsúúca Píívyéébé Apííchó

kЙɞɞËȍΔ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕҡѸ͑ľЙɽ ‫ڟ‬áábónej ámúhakye pɽ ‫ڟ‬áábónej tééveri ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә
tééveri. k͑ľ̲ӕӕфɗĀֆŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ ámuha mecáhcujtsómé óvíi ámuha
téhdure imíllerá páñetu iwáájácúiyóné méwajyújcatsí ámúhá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri. 23ॸMuurá
muhdú mepájtyetéiñe. Píívyéébeke mecáhcujtsómé
tsíhdyuréjuco meíjcyane. Tsáhájuco
‫ڟ‬
ʣ̲ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆɗֆΔ͑ľ meúráávyetú méécáánimúu meke
13ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávátsihdyu meíjcyajɽ ‫ڟ‬jtó íllure
métsúúraméí tsiiñe Jetsocríjtó tsácooca nɽ ‫ڟ‬jkéváijɽ ‫ڟ‬jto. Áánetu ihdyu Píívyéébé
Píívyéébe ámúhakye ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne ihjyu mecáhcujtsóné tsá múijyú
ájcúíñeri. 14ॸAame tsúúca Píívyéébej nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. 24-25ॸMuurá dííbyé
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé ámuha meíjcyame múu dibye ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
ímillédú ijcyáhi. Tsá múu dííbyekée Pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnaa wahájchotáré
̲ӕȍ̲ľՓʮËәҡәËΎΎËɞ̲ɞҡֆә͑Ńȍʮɰфɗ ɗʮËֆҡѸΔʮËΔ̲ӕʮɰɞʮËֆĀӕ. Téhdure
meúmúúpívyehíjcyádú néjúcootúne. ijcyámé wahájchotáré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú
15ॸMuurá meke újcuube ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ wajco íjcyadu. Áánetu ihdyu
meíjcyaki. Áánéllii múu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɗʮËֆ Píívyéébé tsá múijyú
dibye íjcyadu. 16ॸMuurá dííbyé nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne.
ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ: “ʣ̲ɰ̲Ń‫ڟ‬ Ááné uwááboju ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә̲ӕӕфҡѸәәË
meíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃΎɞʮËֆĀӕ.” ámúhakye úwáábómeíhi.
2
17ॸAane dííbyeke ámuha 1ॸAhdícyane óvíjyacóóné ímityúné
̲ľË͑ɞԮȍɞʮËֆ̲Ń̲әӕɞɞ͖әʮɰфɗ̲ӕȍ ámuha meméénuhíjcyáne. Tsá múu

meíjcyáné hajchótá dibye ímillédú ijcyáhi. állíuutúne. Tsá múu pánehjɽ ‫ڟ‬dú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń
Muurá tsahdúré mééma ímíbájchóiibye íjcyatúne. Tsá múu nómíutáávatúne. Tsá
muhdú meícyahíjcyáné tééne áhdovu múu ímityúné íhjyúvatú tsíjtyedítyu.
meke iájcuki. 18ॸMuurá ámuha méwaajácú ‫ڟ‬
2ॸʣ̲ɰӕՓ¡ΎфɞֆŃ̲ŃҡѸәәф̲ŃɞŃȍ͑ľ
mépée mepájtyetéítyúrojɽ ‫ڟ‬ʮҡΔ̲ŃɰȍĀŃ múúne tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mene ñohñórí íjyácunúdu.

múnáaúvú úráávyehíjcyánetu meke dibye Ááne tééné uwáábó ímíñeúvú méuráávyé
pájtyetétsóne. Árónáacáa ihdyu tsá meke ámuha mepájtyetéki. 3ॸAane óvíi ehdu
dibye pájtyetétsotú dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰĀɞԮәɗȍĀΔ͑ľфɗ. méijcyá Jetsocríjtó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń̲ľ˔ľ
19ॸMuuráhjáa ihdyu mééma áhdoobe wájyune tsúúca mewáájacúme.
mítyane iwájyuube Críjtó tujpácyó
wágóóóvéneri éhne múúne obééjáwu æфɞʮҡΎЙ͖ŃҡәľʮЙɗ
imíwu néébeke mɽ ‫ڟ‬amúnáá imítyuháñé 4ॸAame ihdyu ímíñeúvú meíjcyá
hallúvú ditye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsódu. dííbyema nééwayúdú néébe meke
20ॸPíívyéébéhjáa ihdyu tsúúcajátújuco bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vú ájcúúbema. Muuráhjáa dííbyeke
Āɞɞ¡ֆľ˔ľ̲Ń̲ľ͑ә͑Ńɞɞ͖ӕʮɰɗɞЙɞԮֆŃʮҡѸΔҡә͑Ń mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ŃȍĀɰɰԮ́́ŃфΔΔ¡ľ˔ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ
ɰȍĀŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľ̲ľՓʮֆӕфɗɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veki. picyóó ávyeta ɽ ‫ڟ‬htsútuube páñétúejpi
Ahdújucóhjáa dibye tsááne meke dibye iíjcyaki. 5ॸAhdu óvíi meke téhdure
ɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. 21ॸÁánéllii dííbyej tééveri nééwayúdú menéémeke pícyoobe ihjyádú
Píívyéébeke mecáhcujtsómé dííbyedívú meíjcyaki. Téhdure óvíi meke
mécátsɽ ‫ڟ‬páávehíjcyá dibyée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véébeke llúúvájtedívú pícyoobe dibye ímillédú
ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsóne ávyéjuutétsónélliíhye. Aame meíjcyame dííbyeke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cuvémé ímí
méwaajácú dííbyema meíjcyame ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí dííbyema meíjcya Jetsocríjtoj tééveri.
mebáñúmeíityúne. 6ॸͅӕӕфĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ͑ŃŃ͑ľŃ:
405 1ЬŃŃĀΎфΎॷ2
Tsióó cóómi múnáá pañévú ó pícyoó meíjcyáné hallúvú dííbyeke ditye

ávyeta wájyúmeííbyeke éhne iávyéjújtso tsiiñe Jetsóó tsáácoóca.
ímichi tééutu jaa éjkeu nééwayúdú 13-14ॸTéhdure múu avyéjuullé páñétúejpi
néébeke. Áábeke cáhcujtsómé tsá méiiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbeke pahúlleváré dííbyé

ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí báñúmeíityúne. pɽ ‫ڟ‬áábo múnaa íjcyámemájuco. Muurá
ƄȍĀӕ͑ŃŃ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. Píívyéébere diityéké picyóó ditye
7ॸAane dííbyeke cáhcujtsómé dííbyeke ímítyúmeke iúwááboki, áánetu
wajyúhi. Áánetu dííbyeke cáhcújtsotúmé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľ˔ľĀɗҡֆľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki. 15ॸMuurá
ҡѸՓʮֆӕҡәЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËӕȍ̲ɰҡӕ imílleebe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ͑ľҡŃ͑ľʮËӕ
íllu tene néhdújuco: wáájácutúmé ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә̲ľәфԮֆŃ͑ľҡӕ
Tsaúpe nééwayu jááháñé wákimyéi ímityúné iíhjyúvátuki.
múnaa iñéhnílléne waagóórou 16ॸÁánéllii ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆҡѸәәË
pícyámeí ímichi tééutu jaa éjkéiu. ímityúnetu ámuha meíjchivyéme. Aame

8ॸTéhdure tsiiñe nééneé: ihdyu ímityúné mémeenújúcohdí tsúúca
Diibye muurá éhne múúne Píívyéébé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañéréjuco ámuha
nééwáyutu ávyé meíjcyame. 17ॸAame múu dííbyeke iíllíñe
mecábóhcámeímyé maáákityéúdú dibye ímillédú íjcyame pámévakéré
néébeé. avyéjuullé méiiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjúúbemájuco.
Ahdújuco muurá dííbyé uwááboju ímí Téhdure múu pámeere Píívyéébeéjtema
cáhcújtsotúmé mújtámeke tene pájtyene. wajyújcatsíhi.
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľŃʮҡľ ͅӕȍĀәɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲Ńɞ̲¡ӕËә͑ľ

9ॸÁrónáa ihdyu tsá ámuha ehdu 18ॸÁhdure múu tsaaté hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe
menéétune. Muuráhjáa ihdyu Píívyéébere íjcyame diityéké iávyejúúlléne meenú
ámúhakye iújcúmeke picyóó ditye táuhbáne. Tsá múu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľ̲ֆŃ
llúúvájtedívú dííbyé wákiméí ámuha ímí íjcyatúne. Ímityúmé íjcyárómema
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ̲ľ̲ŃŃ͑ӕĀɞɞ¡ֆľ˔ľ múu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɗʮËֆȍɗ. 19-20ॸMuurá ihdyu
dúúrúvamére. Aane imílleebe Píívyéébe ímillédú meíjcyáné hallútú
mɽ ‫ڟ‬amúnáake ámuha meúúballéné muhdú meke ditye ɽ ‫ڟ‬cúbahráné maáábúcúhajchíí
dibye ámúhakye ímítyúnetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮә ɞ̲ɞ̲ľ˔ľɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ľ. Áánetu ímityúné
íjchívyetsóne. 10ॸMuuráhjáa ɽ ‫ڟ‬hde ámuha meméénúné hallútú meke ditye
ihdícyaméréi meíjcyame tsá dííbyé ɽ ‫ڟ‬cúbahráné maáábúcúrónáa ¿aca meke
Йɰ¡ΔʮәЙ͖ľ̲ľɞʮËֆҡә͑ľ. Árónáa ɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ľ? Tsáhaá. 21ॸMuuráhjáa
ícyooca tsúúca dííbyeéjté ámuha Píívyéébe meke ujcú Críjto mewájyuri
meíjcyame tééné pañe méijcyáhi. ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííbyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆĀӕ
meíjcyaki. 22ॸTsáháa muurá dibye múijyú
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ŃфŃ̲ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËәԮŃɗֆΔ͑ľ ímityúné méénutúne. Áhdurée tsá muucá
11ॸAhdícyane tsá ííñújɽ ‫ڟ‬ejte ámuha dibye állityúne. 23ॸMuuráhjáa dííbyedítyú
meíjcyájúcootúne, ámuúha táñahbémuj. ímityúné íhjyúvárómeke tsá dibye
Muurá ihdyu Píívyéébé avyéjúejtéréjuco pɽ ‫ڟ‬ámeíhíjcyatúne. Áhdurée dííbyeke
ámuúha. Áánéllii ámúhakye o néé meke ɽ ‫ڟ‬cúbáhrárómeke tsá dibye
ҡәҡԮʮҡѸΔɞֆΔ͑Ńȍʮɰфɗ̲ӕȍ méénúllehíjcyatúne. Íllurée
‫ڟ‬
meúmúúpívyétuki. 12ॸʣ̲ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆ ɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeííbyé Píívyéébedívú dibye
Píívyéébeke wáájácutúmé ímityúné teene diityémá iímíbájcho muhdú tene
ámúhadítyú íhjyúvárónáa ímí ámuha íjcyadújuco. 24ॸAabée muurá Críjto dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ
páwachékevu mépée medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyóné wajpii, wallee, picyóó dityétsí

tsúúcajáa méimítyú déjuco dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vemédú ɰЙɽ ‫ڟ‬áábójcatsíñe ímí iíjcyaki. Aane ehdu
meíjcyarómé meímíbáávyeki. Ehdúu ámuha meíjcyáhajchíí Píívyéébema
mewájyuri dibye ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñej tééveri ̲ӕȍ̲ľɞȍʮֆәԮËΎΎËҡѸɰɰ͑
méímíbaavyéhi. 25ॸMuuráhjáa éíjyu ɽ ‫ڟ‬dátsó ámúhakye pátsáríjcyóityúne.
méícyahíjcyá Píívyéébeke wáájácutúmé
‫ڟ‬
ʣ̲ɰ͑Ńȍ́́әҡә̲ľɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞ͖ľ
éhne múúne obééjámú mújtame íjcyadu.
Árónáa ícyooca tsúúca métehméébé 8ॸAhdícyane ihdyu pámeere tsaímíyé
Críjtoma méijcyáhi. meíjcyá pamévamáye. Tsá múu
pájúvatúne. Meɽ ‫ڟ‬daatsólléjcatsíñe
ͅӕȍĀә̲Ńҡ¡̲̲ľɞʮËֆ͑ľ méwajyújcatsi tsané nahbémú múúne
3
1ॸÁmuúha walléémuj, ámúhá wájyújcatsídyú mítyájkímyeítyúmére.
tajɽ ‫ڟ‬muke máavyéjuúlle. Tsaímíyé 9ॸTsá múu pɽ ‫ڟ‬ámeítyú ámúhakye ímityúné
meíjcyá diityémá Críjtó uwááboju tsaate méénúmeke. Téhdure ámúhakye

cáhcújtsóturómé ímí ámuha meíjcyane úhbámeke tsá múu úhbatúne. Íllure
ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ҡŃ͑ľ¡ΎҡѸɞɗɗËֆȍËәʮҡѸΎɰɰ͑ĀɗɗҡֆŃ˔Ń ĀɗɗҡֆŃȍ́́әԮәЙɰ¡Δ̲Ńҡӕ̲Ńɞ
ámuha menéétúrónáaáca. 2ॸMuurá Píívyéébeke. Ehdu dibye ímillédú ámuha
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ӕȍ̲ľɞʮËֆ͑ľɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne meíjcyáhajchíí ámúhakye pɽ ‫ڟ‬áábóiíbye.
imílléiyómé téhdure Píívyéébeke 10-12ॸͅӕӕфĀɞɞ¡ֆŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
iúraavyéne. 3ॸTsá múu ávyeta nééneé:

iímíbájkímyeííyóneri íjyácunútúne. Ímí iíjcyane ímillémé tsá ímityúné
Téhdure tsá múu íjyácunútú íhñíwaco íhjyúvatúne. Áhdure tsá ditye
idyóɽ ‫ڟ‬hdsɽ ‫ڟ‬númeíñe tsaímíyé állíuutúne. Muurá ímityúné
ɰЙɽ ‫ڟ‬hdámeííyóneri, mítyane áhdómeíñé imyéénuhíjcyánetu ɰɽ ‫ڟ‬hveténe
icyááveháñevu iícyáávéíyóneri, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľфŃʮӕËΎĀɗҡֆľ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ.
wajyámuunévú iújcámeííyóneri. Aame ijcyá tsaímíyé pamévamáye.
4ॸApááñeríyé múu ijyácunú tsaɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buwáré Muurá Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľ˔ľ
iíjcyáíyóneri. Ehdu ihdyu íjcyámeke pɽ ‫ڟ‬aabóhi. Aabe dííbyeke ditye
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞ̲ɞɰʮҡѸәËӕ͑әȍɗ. 5ॸTehdúhjáa táúmeíñé lleebóhi. Áánetu
muurá éíjyuúvú íjcyáné walléémú ímítyúmedi tsá dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúne.
Píívyéébedívú ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeíñe dibye ƄȍĀӕ͑ŃŃ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËӕȍ̲ɰҡӕ.
ímillédú ícyahíjcyáhi. Aaméhjáa 13ॸAane ehdu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ӕȍ
ájyúmuke avyéjúúllehíjcyáhi. meíjcyáhajchíí ¿aca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né hallútú múha

6ॸTsááráuvúhjáa muurá ájyu ámúhakye ímityúné méénúiyáhi?
Aavaráaúvuke icyáhcújtsóne 14ॸMuurá ehdu ímí ámuha meíjcyáné
avyéjúúllehíjcyáhi. Aane dillée íjcyadu hallútú meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhajchíí maímijyu

ámuha ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲әȍҡʮɽ ‫ڟ‬muma ámuha meíjcyanej. Ahdícyane tsáma
meíjcyáhajchíí tsá ámuha ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí maáábímyeídíñe. Muurá Píívyéébe
meíllityéityúne. ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabóhi. 15ॸMúu Máavyéjuube
7ॸÁhdure ámuha wajpíímú ámúha Críjtodívú icyátsɽ ‫ڟ‬páávéne íjcyátsíiivyé
táábámuma ímíñeúvú meíjcya. Tsá múu ámúhakye díllómeke ámuha
diityédí ɽ ‫ڟ‬cúbáhratúne. Múu ɽ ‫ڟ‬jtsámeí mewáájácútso ɽ ‫ڟ‬veekí dííbyedi ámuha
diityéké iávyejúúlléne muhdú meíjyácunúhijcyáne. Árónáa ihdyu múu
ɰЙɽ ‫ڟ‬áábóíñeri ámúha tsɽ ‫ڟ‬jpá tujkévevu ditye ímíñeúvú chooco úúballé
íjcyátúnélliíhye. Muuráhjáa Píívyéébe mítyájkímyeítyúmére. 16ॸk̲ľҡŃɰɰ¡әՓ
407 1ЬŃŃĀΎфΎॷ3ٍॷ4
meíjcyá Críjtoke ámuha meúráávyénetu ímityúné meméénújúcootúne. 2ॸAame

tsaate ímityúné iíhjyúváneri iñúcójpɽ ‫ڟ‬veki. tsáhájuco meúmúúpívyetú ímityúné
17ॸAane ihdyu óvi méɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeí meméénúíyóneri. Píívyéébe ímillédú
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ̲ľ̲ŃŃ͑ә͑Ńȍ́́әҡәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ meíjcyáiyóneríyéjuco metsúúrámeíñe.
ímílléhajchííjyu. Muurá tééné hallútú 3ॸAhdícyane óvíjyacóóné Píívyéébeke
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé maáábúcúhajchíí ímí wáájácutúmé íjcyadu ímityúné ámuha

̲ľ˔ľɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ľ. Áánetu ímityúné meméénuhíjcyáne. Muuráhjáa ímítyúneri
meméénúné hallútú meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé ámuha méúmúúpívyehíjcyáhi, ámuháa
maáábúcúrónáa tsá dibye meke ímí ménahtsɽ ‫ڟ‬vatéhijcyáhi, ámuháa
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútúne. 18ॸMuuráhjáa Críjto múijyú mewáñehjɽ ‫ڟ‬vaténé pañe
ímityúné méénútúroobe ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeí méllíyíícyávehíjcyáhi, níjcyotájtekée
méimítyú hallúvu. Aabée tsáijyúré dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ ámuha méduurúvahíjcyá ámuha
méhllii pámeere ímityúmé meíjcyáme meméénúítyuróne. o͑ľȍʮɰΔԮɞʮֆËΔΔ͑ľ.
wájyuri téénej tééveri meímíbáávyéne 4ॸͅӕӕфҡŃ͑ľȍʮɰ̲ӕȍ̲ľɽ ‫ڟ‬hvéjtsóneri
ímí Píívyéébema meíjcyaki. Aabée ámúhakye náhbévahíjcyámé tééneríyé

dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vérónáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buu ibóhɽ ‫ ڟ‬ijcyáhi. íjcyame íllure ámúhadi uuhɽ ‫ڟ‬vatéhijcyáhi.
19ॸAanéhjáa péé éíjyuúvúu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémé 5ॸÁrómema Píívyéébe muhdú ditye
ɽ ‫ڟ‬buúúné íjcyátsihvu diityéké iúwááboki. ícyahíjcyáné ímíbájchoóhi. Muurá

20ॸMuuráhjáa éíjyuúvú Noéé mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nécoba pámeere dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúmema ímíbájchóiibye
méénuhíjcyánáa Píívyéébe téhmehíjcyará tsúúca dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔфΔ̲Ńȍʮɰ̲ʮӕËΎ.
mɽ ‫ڟ‬amúnaa dííbyeke icyáhcújtsóne téémɽ ‫ڟ‬ 6ॸTéénélliihyéhjáa muurá éíjyu
pañévú iúcááve ipájtyetéki. Árónáacáhjáa múnáaúvuke téhdure úwáábómeíñé

apáámyéré 8-meva pájtyeté pámeere diityé ɽ ‫ڟ‬buúúné ibóhɽ ‫ ڟ‬ímí iíjcya Píívyéébe
ɞɞ͖ӕʮɰËʮԮŃ͑ľфɗ̲ʮË͑ә͑ľҡӕ. Áámeúvú íjcyadu.
ɽ ‫ڟ‬buúúnéhjáa íjcyátsihvu Jetsóó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬buu péé 7ॸͅӕӕфҡѸәәËɞɞ͖ӕʮɰ̲ŃŃ̲
diityéké iúwááboki. 21ॸAanéhjáa téijyu ͑ɰʮ˔ŃԮфɞʮֆӕËΎ. Áánéllii ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ

nújpácyotu ditye pájtyeténé naavénú íñe meíjcyáne paíjyuváré Píívyéébema
ícyooca metsójtsótsámeímyé méihjyúvahíjcya. 8ॸAame múu
mepájtyetéiñe. Aane tsá metsójtsómeítyú wajyújcatsíhi. Muurá tsíjtyeke
méjpi ííñú iñítyááveki. Muurá ihdyu mewájyume ímityúné meke
tééneri méúújetsó Píívyéébedívú méénúrómeke mepɽ ‫ڟ‬ámeííyóneri tsá
mecátsɽ ‫ڟ‬páávéébeke metáúmeíñé dibye meíjyácunútúne. 9ॸAhdícyane múu
meke iímíbájchoki. Aane ihdyu meke ímíñeúvú waatsúcújcatsí ámuha
ímíbájchoobe Jetsocríjtóo dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe maááhɽ ‫ڟ‬ԮŃʮËҡѸɞËֆΎΎËɰɰ͑
tsiiñe bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬bej tééveri. 22ॸDiibye muurá ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyúmére. 10ॸMépɽ ‫ڟ‬áábojcátsí
ícyooca ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡӕӕ¡ŃфŃʮӕËΎ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗæ͑ɗ muhdú ámuha mepíívyetédú Píívyéébe
Píívyéébé úníuri íjcyáábeke pámeere meke ájcúné pɽ ‫ڟ‬áábori bañúháñé dibye
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә̲͑͑ԮŃ̲әԮֆŃʮӕӕ́́Ńȍɗ. ̲ľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬áábótuki. 11ॸÁánéllii ámuha
meúwáábócooca ímíñeúvú
ͅӕȍĀәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ̲ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËӕԮŃ͑ľ méúwáábohíjcyá dííbyé ihjyu néhdújuco
4
1ॸk͑Ńľ̲ӕӕфæфɞʮҡΎɞɞ͖әʮɰфɗ ámúhaj tééveri dibye iíhjyúvaki. Áhdure
iíjcyácooca ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeí mewájyuri. ámuha tsíjtyeke mepɽ ‫ڟ‬áábócooca
Áánéllii metsu meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné ɞ̲ɞ͖ľәԮә̲ŃЙɰ¡Δ̲ӕȍĀәĀɗ¡ֆľ
maáábúcu dibyée áábucúdu. Muurá ámúhakye túkévejtsódu. Aane páneere
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné maáábucúmé tsá ɰɰ̲͑ӕȍ̲ľ̲ŃŃ͑ӕ͑ľ̲әӕɞ̲ɞ͖ľәԮә
meenú dííbyeke ámuha Jetsocríjtoj Críjto ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé o ájtyúmɰɽ ‫ڟ‬be. Aabe

tééveri maávyéjujtsóne. Áábedívú ihdyu téhdure ó íjcyaá dííbyé avyéjuri tsiiñe
metsu meɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeíñe dííbyeke dibye tsáácoóca. 2ॸÁánéllii ámúhakye o
maávyéjújtso múijyú nɽ ‫ڟ‬jkeváityúne. Ehdu néé ímíñeúvú ámuha metúkévéjtso
teéne. Píívyéébeéjté ámúhá hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe
íjcyámeke. Tsá múu dibyée ámúhakye
æфɞʮҡΎŃʮҡŃɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞ͖ľ níwáávéné iijyéveríyé tééné wákimyéí
12ॸÁmuúha táñahbémuj, tsá múu méénutúne. Áhdure tsá múu tééné
mávaríjchojúúné ámúhama íjcyánetu hallúvú ámuha medsɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬vakíyé
ɽ ‫ڟ‬jtsámeítyú tene ámúhama íjcyáítyuróne. méénutúne. Múu ímíñeúvú meenú
13ॸÍllure múu imíjyúú Críjtóo Píívyéébe ímillédu. 3-4ॸTsá múu
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeídyú ámuha tsɽ ‫ڟ‬jpánécoba diityéké úwáábotúne.
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñeri tsiiñe íavyéjuma Choocóré múu úwaabó páñétúejpi
dibye tsáácooca ámuha meímíjyúúveki. Métehméébé tsáácooca ámuha
14ॸÁánéllii dííbyeéjté ámuha meíjcyáné maávyéjuuté dííbyema múijyú
hallútú ámúhakye tsaate úhbáhajchíí nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne.
múu imíjyúú Píívyéébé Apííchó ámúhá 5ॸTéhdure ováhtsámú máavyéjuulle
pañe íjcyánélliíhye. 15ॸÁrónáa ihdyu ámúhá túkevéjtsojtéke. Panéjcuvávú

núcójpɽ ‫ڟ‬tsóhreíyó teene ímityúné ámuha máavyéjúúllejcátsí mítyájkímyeítyúmére.
tsíjtye éhné menániñee, tsaatéké ámuha ͅӕӕфЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕ
medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsónee, tsíjtyé ihjyú pañévú nééneé:
ámuha meúcaavénee, éhdúné hallútú Píívyéébe pɽ ‫¡ڟ‬ΔɰĀҡѸΔ̲ŃȍʮɰәԮә
ámuha meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe. 16ॸÁánetu néémeke. Áánetu ‘mityáhmítyá’
ihdyu Críjtoéjté meíjcyáné hallútú néémedi tsá dibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvetúne.
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé tsá núcojpɽ ‫ڟ‬tsotúne. 6ॸÁánéllii mítyájkímeítyúméré
Íllure Píívyéébeke tééné hallúvú méɽ ‫ڟ‬hvéjtsaméí ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébedívú

dúúrúvaméré météhdujtsó dííbyeéjté dííbyere ámúhakye ityúkévéjtsoki. Áijyu
meíjcyánélliíhye. muurá ámúhakye ávyéjújtsóiibye dibye
17-18ॸMuurá tsúúca muhdú meke ávyéjújtsóíñe éévé úújetéijyu.
meícyahíjcyáné dibye mééma 7ॸÁánéllii ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí áábímyeítyúméré
ímíbájchóíñe éévé úújéteéhi. Aane Āɞɞ¡ֆľĀɞԮә̲ŃËҡѸɰЙԮľ. Muurá

méhdityu tujkénúiibye ihñéjté ɗ̲ɞ́́ľľ¡ľ̲ľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬aabóne.
meíjcyámedítyu. Aabéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬awáá 8ॸoфΔ͑ɗȍĀֆӕҡŃɰɰ¡әՓ̲ľɞʮËֆ
¿muhdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vanéami íhya tsáma ímíbájchooi Naavéné ámúhakye imújtátsótuki. Muurá
eene dííbyé uwááboju cáhcújtsótúmema, mémunáajpi íjcyaabe meke
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɞʮËֆфΔ̲Ńɽ ‫ڟ‬htsútúnetu imújtátsóíyóneri ijyácunú éhne múúne
pájtyetéíñáaáca? 19ॸAhdícyane dííbyedívú bájú oohííbyé iyámeke idyóóíyóneri
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeíñe dibye ímillédú meíjcyá íjyácunúdu. 9ॸÁróóbeke ihdyu metáhjá
ámuha meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyónáaáca. Muurá Píívyéébeke ámuha mecáhcújtsónej
meke ípívyéjtsoobe iñéhdújuco méénune. tééveri. Muurá méwaajácú pahúlleváré
ɞɞ͖әʮɰфɗ̲Ń͑ȍ¡Ń̲әҡŃȍĀӕфľҡŃ͑Ńȍʮɰфɗ
æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ҡә˔ľԮŃʮҡѸΎʮӕ ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáne. 10ॸÁrónáa ícyooca
5
1ॸTéhdure ó imíllé cahcújtso múnáá wahájchotáré meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé nɽ ‫ڟ‬jcáutu
túkevéjtsojtéké o úwaabóné téhdure Mépiivyéébé meke ávyéjuutétsoó múijyú
túkevéjtsoobe o íjcyaabe muhdúhjáa nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné Jetsocríjtoj tééveri. Aabe
muurá mewájyuri meke ímíbajchó ámúhakye pɽá‫ ڟ‬ábohíjcyáne. Áánéllii

ɽ ‫ڟ‬htsutúmé meíjcyame ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú múu tsaímíyé dííbyema ijcyáhi.
metáhjátsámeítyuki. 11ॸÁánéllii ihdyu 13ॸÁmúhakye Babiróóniá cóómiyi
metsu ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyáábeke íjcyáné cahcújtso múnaa duurúvá

maávyéjújtso paíjyuváré múijyú ámúhakyée iújcudu téhdure Píívyéébe
nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. Ehdu teéne. diityéké újcume. Téhdure
ҡʮҡѸɰɰ̲Ń͑ŃĀә͑ŃŃ¡ľͅËΎ̲әȍ˔ֆľ
ͮɗȍ͖Ńľ͑ŃфŃЙɗҡֆʮËΎʮӕ duurúváhi. 14ॸTéhdure ámúhakye
12ॸk͑ľɞ͖ľɞȍֆ̲ɰΎËҡә͑ӕȍ̲ɽ ‫ڟ‬ táicyánéjcutu o néé ámuha Críjtoéjté
ámúha éllevu ó wallóó ménahbe tsané nahbémú meíjcyame
Píívyéébeke ímí úráávyeebe medúúrúvájcatsíki. Ahdícyane óvíi
Tsibáánoma. Áhaamɽ ‫ ڟ‬pañe ámúhakye ó ɽ b‫ ڟ‬úwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha méijcyáhi. Áyu
ɽt‫ ڟ‬sáávetsó ɽ̲
‫ ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɞЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ tehdújuco.
II PÉÉDORO
ȸ́́әԮәľȍ̲ɽ ‫ ڟ‬ЬŃŃĀΎфΎËҡә͑ӕȍ̲ɰ
wákimyéí meméénúhajchíí tsá ámuha

ġӕӕфәԮʮӕ dííbyedi mebáñúmeíityúne. 9ॸÁánetu ehdu
1
1ॸOo Tsimóo Péédoro Jetsocríjtó iíjcyáiyóné ímílletúmé ijcyá hállúvatúmé
ɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗΎɞʮËֆ¡ľ˔ŃľΎ˔ľ íjcyadu. k̲ľɞ́́ӕфŃʮӕËΎ¡ʮɰɰԮŃ͑Ń
dííbyere picyóó úwááboobéré o muhdúhjáa Píívyéébe diityéké
péhíjcyaki. k¡ľɞ͖ľɞȍֆ̲ɰ̲әȍ ímíjpyetétsóné íimítyutu. 10ॸAhdícyane
éllevu ó caatúnú Mépájtyetétsoobe ihdyu tsúúcajáa dibye ámúhakye újcume
Jetsocríjtoj tééveri Píívyéébe meke métsúúraméí ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ӕȍ
ájcúné uwááboju muha mecáhcujtsódú meíjcyáíyóneri ámúhadítyú tene
idyé ámuha mecáhcújtsóme éllevu. 2ॸAane ibóhówaúcunú dííbyedítyú ámuha
óvíi Píívyéébe tsúúca ámuha memújtátuki, ámuúha táñahbémuj.
mewáájácuube Jetsocríjtoj tééveri 11ॸÁijyu ihdyu ámúhakye
ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabó tsaímíyé ámuha waatsúcúpéjtsóiibye ímíjyuri

meíjcyaki. Máavyéjuube Mépájtyetétsoobe
Jetsocríjtó avyéjuri múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné
ͅӕȍĀәæфɞʮҡΎŃʮҡŃɞʮËֆ͑ľ dííbyema tsaímíyé ámuha meíjcyaki.
3ॸMuurá dibye ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎфɗ̲ľ˔ľЙɽ ‫ڟ‬aabómé 12ॸÁánéllii éhnííñevu ámúhakye ó
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ŃɗʮËֆĀɗ¡ֆľɞ̲ɗ́́ŃĀӕ. ɽ ‫ڟ‬tsáávétsohíjcyaá muhdú Píívyéébeke

Muuráhjáa meke újcuube dibye íjcyadu meúraavyéné tsúúca ámuha mewáájácúne
meíjcya dííbyema maávyéjuutéki. 4ॸAabe tehdújuco meíjcyárónáaáca. 13ॸÍmí ó
meke iñéhdu pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyá dííbyedu ɰʮҡѸәËӕ͑әΔɗΎĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétúné hajchótá
̲ľɞʮËֆɞɞ͖әʮɰфɗɞ̲ɗҡֆә͑Ń̲ľ˔ľ ámúhakye téénevu o ɽ ‫ڟ‬tsáávétsohíjcyáne.
ҡәҡԮҡѸΎȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰфɗ̲ľә̲әәЙɞԮֆŃҡӕ˔ɗ. 14ॸMuurá tsúúca Máavyéjuube Jetsocríjtó
5ॸÁánéllii ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ oke úúballé lléváhréjuco o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñe.
mecáhcújtsóne méwaajácú muhdú ámuha 15ॸÁánéllii ó imíllé ímíñeúvú ámúhakye o
tsaímíyé meíjcyáiyóne. 6ॸÁáne úwaabóné o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véné boone ámuha teene
météhmeméí ámuha panéváré maábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vétuki.
ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬maáábúcúne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevú
æфɞʮҡΎԮֆŃʮәʮҡѸ̲ľɞ͖ľ
táhjátsámeítyúmé dibye ímillédú
meíjcyaki. 7ॸMúu wajyújcatsí pamévamáyé 16ॸTsámuurá álliu tene íjcyatú
muhdú tsané nahbémú wájyújcatsídyu. Máavyéjuubée Jetsocríjtó ɽ ‫ڟ‬htsútuube
8ॸEhdu ámuha tsaímíyé Máavyéjuube ɞʮËֆ¡ľɞɞ͖әʮɰфɗә́́ŃʮŃŃ¡ľĀɞҡֆә̲әȍ˔ֆľ
Jetsocríjtoke meúraavyémé ímí dííbyé muha meúúbállehíjcyáne. 17ॸMuuráhjáa
410
411 2ЬŃŃĀΎфΎॷ1ٍॷ2
ávyeta muha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneríyé Cááni 4ॸͅӕӕфȍʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑
Píívyéébe dííbyeke ávyéjujtsóhi. Áhdurée íjcyárómedítyú ímityúné méénúmedi

muha mélleebó dibye dííbyedítyú nééneé: ɽ ‫ڟ‬dáátsóvétuubéré íllure diityéké waagóó
“Áánu Hájchíwúuke o wájyúúbedi ditye ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíki. Aame ícyooca
mítyane ó imíjyúúhií.” 18ॸƄȍĀәӕ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ cúúvétsii dóhjɽ ‫ڟ‬númeímyé téhmehíjcyá
dibye nééne muha mélleebó cáméhbaúvú múijyú Píívyéébe pámeemáyé muhdú
Jetsóó múúhadívú tsíhdyúréévécooca ditye ícyahíjcyáné ímíbájchoíñe.
dííbyema muha meíjcyame. 5ॸTéhduréhjáa muurá éíjyuúvú ímityúmé
19ॸÁánéllii Píívyéébé ihjyú uubálle íjcyámedi tsá dibye ɽ ‫ڟ‬dáátsóvetúne.
múnaáhjáa dííbyedítyú néhijcyáné tsá ͅӕӕфȍʮɞɞ͖ӕʮɰĀɗ¡ֆľËʮԮŃҡѸΔ͑ľфɗ
álliu íjcyatúne. Áánéllii melléébó májcanúmedítyú apáábyekéré
dííbyedítyú ditye úwaabóne. Muurá ditye pájtyetétsoobe dityée iímíjpyetéro
úwaabóné meke waajácutsó diityéké úwáábohíjcyaabe Noéeke
mewáájácútúnehjɽ ‫ڟ‬vú éhne múúne peete 7-meva ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mema. 6ॸTéhduréhjáa idyé
cúúvétsihdyu ájchúcunúdu. Áánetu Tsodóómaa, Gomóóraa, íjcyácoomícyu
méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃĀɗ¡ֆľɞʮËֆ͑ľŃȍ͑ľ múnáake áiúcuúbe. Ehdúhjáa
múúne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ɰɰËәфӕՓ imyéénúneri meke úújétsoobe íñe
ájchúcunúdu. 20ॸTéhdure muurá ícyooca téhdure ímityúné
méwaajácú Píívyéébé ihjyú uubálle méénuhíjcyámeke muhdú ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhraíñe.
̲ә͑ȍʮĀɞɞ¡ֆŃՓʮËӕȍ̲ɰҡӕ 7-8ॸTéhduréhjáa muhdú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľ˔ľ
cáátunúné diityé tujkéveeju íjcyatúne. ipájtyetétsoíñé úújétsoobe ípyée

21ॸTsáháhjáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ʮҡѸ̲ŃɗֆɞֆŃɰɰ͑Йʮҡֆľɞ͖Ń iáiúcúrócoomícyutu Róóke
iwáájacúné ditye cáátúnutúne. ipájtyetétsóneri. ͅӕӕфȍʮĀɗɗҡֆŃʮЙɰɰ͑ľ
Muuráhjáa ihdyu Píívyéébé Apííchóré íjcyároobe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɗɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗ̲әȍĀӕф
diityéké túkévéjtsóneri caatúnuhíjcyáme. ɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆɞ̲ɗҡֆә͑Ńɗ̲ֆŃŃ͑ә͑ľфɗ
ditye íhjyúvahíjcyáne. 9ॸÁánéllii muurá
ó́ɞӕ̲ә͑ӕՓ¡Ύʮӕ méwaajácú Píívyéébe meke pájtyetétsóné
2
1ॸÁrónáacáhjáa téhdure ijcyámé meke mújtátsóíyónetu dííbyedívú
téijyu állíu múnaa iiye Píívyéébé meɽ ‫ڟ‬hvéjtsámeímyeke. Áánetu ihdyu
ihjyú uubálle múnáadi díllómeíhijcyáme. ímityúmé tsúúca ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí pañe ijcyá
Téhdure ícyooca diityédú nééme ámúháj dibye muhdú meícyahíjcyáné mééma
Йɰɰ͑ľɞʮËֆ̲әȍ˔ֆľ́́ɗәә͑Ń ímíbájchóiñévújuco. 10ॸMuurá
átéréenéhjɽ ‫ ڟ‬úwááboímye. Aame íllure ɽ ‫ڟ‬cúbáhráiibye eene iímillédú ímityúné
ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬válleé Máavyéjuube Jetsocríjtó imyéénúne dííbyeke
diibyéjuco ípájtyetétsoobe íjcyáróóbeke. ávyejúúllehíjcyátúmedi. Muurá
Ááneri iiye iéllevu llícyúhcoímyé uuhɽ ‫ڟ‬vatéhijcyámé ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸӕҡә̲Ń͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ
Píívyéébé diityéké ɽ ‫ڟ‬cúbáhraíñe. 2ॸAane íjcyárómedi núhnévetúmére. 11ॸMuurá
mítyame diityéké icyáhcújtsóne ímityúné ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ĀɗɗҡֆŃľȍ͑ɞɞ͖ľԮӕ
méénuúhi. Críjtoke cáhcújtsotúmé ɽ ‫ڟ‬htsutúmé íjcyarómé tsá múijyú
ímityúné ihjyúvaá dííbyé uwáábotu. ávyéjujtédítyú ímityúné íhjyúvatú
3ॸAane diitye átéréénéhjɽ ‫ ڟ‬uwáábojte íllure ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńә̲ɰՓԮӕ.
ámúhakye állihíjcyaá ámúha dsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬ 12ॸÁrónáa diitye állíu múnaa átéréénéhjɽ ‫ڟ‬
iújcúroki. Árómé hallúrí tsúúca íjcyáné uwáábojte nehníwu uuhɽ ‫ڟ‬vatéhijcyá

ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí Píívyéébée tsúúcajátújuco iwáájácútúneri. Ávyeta iyámédú nééme
ehdu néémé wáábyuta méénune. wáájácúmeítyúmé iímillédú
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyáhi. Árome wágóóóveé ɽ ‫ڟ‬dátsóréjuco meíjcyane. 21ॸAame tsáháa

diitye iyámé wágóóóvehíjcyádu. 13ॸMuurá ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó Píívyéébé taúhbaju
ɗɞ̲ɗ́́ŃĀәɗɞʮËֆ͑ľɰҡѸәËӕ͑әȍɗʮËֆ̲Ńɞ̲ɞ méhdivu bóhówájtsónejcúvú
tehdújuco iíjcyane. Árome múhdurá meɽ ‫ڟ‬búwáávéítyuróne. Muurá teene
iícyahíjcyáneri tsíjtyeke mewáájacújúcooróné
ityútávátsohíjcyáne áhdó újcuúhi. Aame ̲ľŃȍĀɰɰԮ́́ľȍɞʮËֆ̲Ńә̲ɰՓɽ ‫ڟ‬dátsóhreé.
ԮֆŃҡ͑ӕËΔʮЙɰҡѸΎ͑ŃŃ̲ľ̲әȍ̲ 22ॸEhdu méijcyá íllu tsaate néhdújuco:
nahbévahíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀӕ. “Oohímyé ííllímutúhcú tsiiñe majchóhi.

14ॸMuurá tenáhtsɽ ‫ڟ‬фŃɰɰҡŃ̲ľ. Aame tsá Téhdure méénimu nítyááverómé
múijyú ɽ ‫ڟ‬hvetéityú ímityúné ¡ɰՓȍĀәфŃɞ͖әʮË̲ɰфɗËԮɞȍֆɞ͖ә̲ľɞȍɗ.”
imyéénuhíjcyánetu. Muurá dúhcú
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwámeke ténejcúvúré ˇľҡѸΎËфɞʮҡΔҡѸɗɗ͖ľҡѸɗ͖ľ
3
ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyáme. Aame panéváré 1ॸAhdícyane, ámuúha táñahbémuj,
iéhnéváíyóneri úmúúpívyehíjcyá ɞȍֆ̲ɰ̲әȍŃ́́ľԮӕΎ
ímityúmé íjcyame. 15ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó cáátúnúháámɽ ‫ ڟ‬pañe tsiiñe ámúhakye ó
iúráávyérónetu imújtáne ímítyúné úwaabó ɽ ‫ڟ‬hdééháámɽ ‫ ڟ‬pañée ámúhakye o
pañéréjuco ditye ícyahíjcyáné tsaapíhjyáa úwaabónére. 2ॸAane ihdyu tsáma
Píívyéébé ihjyú uubálle múnáajpi máábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vedí Píívyéébé ihjyú uubálle
Beóoúvú hajchi Baraáá íjcyadu. múnaáhjáa tsúúcajátújuco meke
Diibyéhjáa imíllerá ímítyunéhjɽ ‫ڟ‬ néhijcyáne. Téhdure máábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vedí
ɗ̲ֆŃŃ͑ә͑Ńȍ́́әԮәɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ĀѸɰԮ͑ľ. Mépájtyetétsoobe Jetsocríjtó uwááboju
16ॸoфΔ͑Ëȍʮɰɰʮӕ̲әɗʮֆә dííbyé uwáábojte ámúhakye
íhjyúvahíjcyátuube íñe meíhjyúvájuri úwáábohíjcyáne.
dííbyeke úhbánetu ɽ ‫ڟ‬hvetéébé téénetu. 3ॸÁánéllii wajácútsi méíjcyaco dityée
17ॸAane muurá diitye állíu múnaa ͑ŃŃ͑ľˇľҡѸΔΔҡѸɗɗ͖ľҡѸɞ͖ŃɰȍĀŃՓӕҡѸҡľ
átéréénéhjɽ ‫ ڟ‬uwáábojte éhne múúne iímillédú ímityúné imyéénúne dííbyedi
nújpacyo íjcyátúné nupáhyejúdu, áhdure úúhɽ ‫ڟ‬vatéiñe. 4ॸMuurá neeímye:
diitye éhne múúne ojtso kííjyeba “¿Múijyúami tsááiibye Críjto idyéjuváa
ihdícyáhullévú tsájtyedu. Aame bañú tsááiíbyej? ͅӕӕфɞ͖ľ̲ŃɰȍĀŃ
múnaa íjcyame tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú pɽ ‫ڟ‬áábotúne. múnáaúvúu íjcyáijyu iícyahíjcyádúré
Aame wágóóóveé ávyéta cúúvé ɞɞ͖ӕʮɰɞËֆΎΎËЙɗԮӕɞЙֆŃľ
néhullévú múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. 18ॸMuurá iípívyéévétsihdyu.” 5-6ॸEhdu neeímyé
ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬iíhjyúváneri tsúúcajáa ЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńȍʮɞɞ͖әʮɰ̲Й͑ľľфľ
téénetu ɽ ‫ڟ‬hvetéjúcóórómeke tsiiñe íévéhóówari íjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬iíhjyúváneríyé
ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyámé ténejcúvu. 19ॸMuurá ípívyejtsóné wáájácuróme. Muuráhjáa
nehíjcyáme: “Tsúúca mepájtyetémé dibye nééjuríyé nújpacyo tsatsíhvú
ȍ́́әфɞɰɰ͑ɞʮËֆʮәËΔΔҡә͑Ń́́ɗɗ̲ŃЙɗɗԮֆŃҡŃ ĀΔ¡ľľԮŃɞɞ͖ӕʮɰɗ¡ΔȍΔՓԮľ˔ɗ.
meímillédú meíjcyane.” Árónáa tsá ditye Téhduréhjáa muurá iñéhdújuco dibye
wáájácúmeítyú ímítyúné pañe iíjcyane. ŃɞʮֆӕәԮәɞɞ͖ӕʮɰɗËֆʮԮŃҡѸΔ͑ľфɗ
Muurá tsáneevu metáhjátsámeíñé pañe mɽ ‫ڟ‬amúnáake májcanútsóné diityé imítyú
méijcyáhi. 20ॸAane muurá ímityúné hallútu. Aane wáájácurómé állíu múnaa
meícyahíjcyánetu Mépájtyetétsoobe átéréénéhjɽ ‫ ڟ‬uwáábojte tsá tééneri
Jetsocríjtoke mecáhcújtsónej tééveri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyatúne. 7ॸÁrónáa muurá
̲ľɞ̲ɞʮЙֆľҡŃʮәËΎΎфΔ̲Ń¡ɰՓȍĀәфŃɽ ‫ڟ‬hdée ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ŃŃɗɞ̲ɞ́́Ńɗʮֆӕɞɞ͖әʮɰ̲
meícyahíjcyádú meíjcyáhajchíí éhnííñevu páneere íévéhóówari íjcyanéhjɽ ‫ڟ‬
iwáágóoíñé cúújúwari. Áijyu muhdú tsaímiyéjuco íjcyaíñe. ҽѸȍʮӕËΔԮɰɰ͑

meícyahíjcyáné mééma dibye ímityúné íjcyáityúne.
ímíbájchócooca dííbyeke cáhcújtsotúmé 14ॸAhdícyane teene ámuha metéhméné
ímítyú ícyahíjcyámé ílluréjuco hajchótá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú

wágóóóveíñe. ámuha menéétsámeítyúmeke Críjto
8ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕ, ámuúha iájtyúmɽ ‫ڟ‬vaki, ámuúha táñahbémuj.
táñahbémuj. Muurá Píívyéébedívú 1,000 15ॸMuurá Píívyéébe téhmehíjcyá pámeere
píjcyá tsájcoojɽ ‫ ڟ‬hajchótáre. Muurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa ipájtyetéíñé uwááboju

tsájcoojɽ ‫ڟ‬ӕԮәĀәфŃɰʮҡѸәËӕ͑әә¡ŃŃȍĀә͑Ń cáhcujtsóne. Áánéllii tsáhái Críjto
pijcyábá íjcyaróne. 9ॸÁánéllii tsá múu tsáátune. Ehdu téhdure ménahbe mítyane
néétu ɽ ‫ڟ‬veekí Jetsóó ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi tsáátune. Muurá mewájyuube Páávoro ámúhakye
ihdyu téhmehíjcyaabe mɽ ‫ڟ‬amúnaa caatúnuhíjcyá Píívyéébe dííbyeke
ímityúné iícyahíjcyánetu ɰɽ ‫ڟ‬hveténe túkévéjtsóneri. 16ॸMuurá pahúlleváré
ímíjpyeténe. Tsá dibye ímilléturó íjcyáné cahcújtso múnáa éllevu
tsaatéuba wágóoovéne. iwállóhaamɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬pañe tééneri
10ॸAabe muurá ihdyu meɽ ‫ڟ‬jtsótúnáa tsaá íhjyúvahíjcyaábe. Árónáa tsane túhú
éhne múúne naní múnáajpi meke dibye úwaabóné tsá páneere ímí
ábájɽ ‫ڟ‬nejcúdu. Téijyu páneere íévéhóówari melléébohíjcyatúne. Aane ijcyámé tsaate
íjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬áiivyéné ihjyúvaá ávyétá dííbyé uwáábó wáájácurómé tsíñejcúvúré
apíícho. ҽŃȍĀӕфľɞɞ͖ӕʮɰË̲фәәԮľŃ úwáábohíjcyáné Píívyéébeke ímí
páneere tééjɽ ‫ ڟ‬ȍ́́әфɞɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ʮӕËΎ. iúráávyétúnélliíhye. Aame ehdu dííbyé
11ॸEhdu páneere cúújúwari ihjyu íúníutúré iúwáábóneri íhyallúvúré
wágóóóveéhi. o͑Ń́́ɗɗҡŃɰɰ¡әՓ ímityúné méénuhíjcyáhi.
meíjcyáne ímíñeúvú Píívyéébeke 17ॸAhdícyane ámuha táñahbémú tsúúca
méuráávyé dííbyedívuréjuco ̲ӕȍɞ͖ľȍʮɰ̲ľՓʮËә̲Ńɞ̲ɞ͖ľәԮә

mecátsɽ ‫ڟ‬páávénema. 12-13ॸÁáne météhmeméí állíu múnaa ámúhakye
météhmehíjcyá múijyú tehdu tene ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә̲ӕȍ̲ľËȍËәʮҡѸΔ͑ľҡӕ
pájtyeíñé dibye nééneé. Muurévá páneere imújtátsótuki. 18ॸÁánéllii éhnííñevu
íévéhóówari íjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬ɞɞ͖әʮɰ̲ʮӕËΎ Mépájtyetétsoobe Jetsocríjtodívú
cúújúwari chócoovéné wágóóóvéné ̲ŃËҡѸɰЙԮŃ̲әȍ˔ֆľĀɗ¡ֆľɰЙɽ ‫ڟ‬áábo
boonétú béhjɽ ‫ڟ‬фŃʮӕËΎɞɞ͖ӕʮɰĀɗ¡ֆľ ámuha mewájyújcatsíki. Ahdícyane ihdyu
ípívyéjtsoíñé páneere íévéhóówari óvíi dííbyeke máávyéjujtsó múijyú
ɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ʮӕËΎ. Áájɽ ‫ ڟ‬hallúriva páneere nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. Áyu tehdújuco.
I JÓÁA
ҽӕʮ˔Ń͑әˇΔËҡә͑ӕȍ̲ɰ
íjcyadu meíjcyáhajchíí ímí

ͅľЙʮҡֆľҡŃ͑Ńӕӕ¡́́ľʮӕ ménahbévájcatsí pamévamáye. Áijyu tsá
1
1ॸÁmúhakye ó caatúnú Críjtodítyú ɰɰ̲͑ȍ́́әфɞɞʮËֆʮәËΎΎҡәҡѸәәËʮʑ́́ɗ
dííbyej tééveríi Píívyéébe meke Jetsocríjtó ítyujpácyó iwáágóóneri
pájtyetétsóóbedítyú íjcyáné uubálle. páneere méimítyú ímíbájchónélliíhye.
Diibyéhjáa ihdyu iíjcyadúré ícyahíjcyá 8ॸÁánetu ímityúmé meíjcyarómé ‘tsá
ipíívyema íjcyátuube ííñujɽ ‫ڟ‬i ímítyuube o íjcyatúne’ menéhajchíí íllure

ɞЙɞԮֆŃŃԮŃҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎ. Áábekée muha máállímyeímyé pañe tsá ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә
̲ʮҡֆә̲ɰɰ¡ľɞȍʮֆӕԮ͑Ń̲ӕȍ íjcyatúne. 9ॸÁrónáa ihdyu Píívyéébe
mélleebóhi. 2ॸAabée bóhówáávéébedítyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľɗ͖ŃȍĀӕ̲ŃŃ͑әә¡ľ˔ľ
íjcyáné uwááboju íñe ámúhakye ó méimítyuháñé meúúbálléhajchíí méhdi
úúbállehíjcyá múijyú ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne mééma ímíbájchoobe
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ ڟ‬dííbyedítyú páneére. 10ॸÁánetu ‘tsá múijyú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imítyú
meújcúné uwááboju. Aabéhjáa ihdyu o méénutúne’ menéhajchíí Píívyéébeke
iíjcyadúré Cááníma ícyahíjcyároobe állíu múnáájpidi médillóhi. Aane ehdu
botsíi méhdivu bóhówaavéhi. 3ॸAanée menééme tsá ímí dííbyé uwááboju
páneere dibye méénunéhjɽ ‫ ڟ‬muha mecáhcújtsotúne.
máájtyumɽ ‫ڟ‬hi. Áhdurée dibye íhjyuváné
æфɞʮҡΎ̲ŃЙɰ¡ΎΔ¡ľ
muha mélleebóhi. Aane ámúhakye ó
2
úúballé ímí tsame meíjcyame 1ॸÁmuúha Llihíúmuj, ícyooca íñe
menáhbévájcatsí íñe muhdú muha Cááni ámúhakye o cáátúnúné pañe o néé
Píívyéébeé, diibye Ílli Jetsocríjtoo, ámuha ímityúné meméénútuki. Árónáa
íjcyámútsima meíjcyadu. 4ॸAane ihdyu ímityúné meméénúhajchíí
ámúhakye ó úúballé tééneri ámuha Jetsocríjtó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń̲ŃЙɰ¡ΎΎ¡ľɞʮËֆ¡ľ
meímíjyuúki. meke Méécáání húmɽ ‫ڟ‬ʮЙɰɰ͑ŃԮәЙɽ ‫ڟ‬aabóhi.
2ॸMuuráhjáa pájámeííbyé méimítyuháñé
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɗɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕ mééma iímíbájchoki. Árónáacáa tsá
5ॸÁáné uwáábojúu dííbyere Jetsocríjtó apáámyélliihyéré méhllií dibye
múúhakye úwaabóné íñe ámúhakye ó dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetúne. Muuráhjáa pámeere
úúballé Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľĀɗɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲Ń́́ɗɗĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veébe.
imítyú íjcyatúne. 6ॸÁábeke ‘ímí ó úraavyé’ 3ॸAane muurá ihdyu Píívyéébé
menéérome ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬meméénúhajchíí taúhbajúúné néhdu meíjcyánetu

íllure máallíhi. 7ॸÁánetu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃĀɗ¡ֆľ méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľŃʮҡŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ.
414
415 1ˇΔॷ2
4ॸÁánetu tsaate ‘dííbyeéjté muúha’ Méécáánikye ámuha ímí

néérome dííbyé taúhbajúúné néhdu mewáájácúnélliíhye.
íjcyatúmé állíu múnaa. Áámé pañe tsá 14-15ॸAhdícyane pámeere kéémejtémá
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɞʮËֆҡә͑ľ. 5ॸMuurá ihdyu ováhtsámú tsúúca Píívyéébeke ímí

Píívyéébe néhdu meíjcyame dííbyeke ámuha meúraavyémé Naavéneke
méwajyúhi. Áánetu méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń metáhjame tsá múu íjyácunújúcootú
dííbyeéjté meíjcyane. 6ॸÁánéllii múu ííñújɽ ‫ڟ‬Ń͑Ńȍʮɰфɗ. ͅӕӕфҡѸҡľҡŃ͑ŃȍʮɰфɞֆŃ
tsaate ‘Píívyéébeke ímí ó úraavyéhi’ íjcyame tsá Píívyéébeke wájyutúne.
͑ŃŃ̲ľɗʮËֆ̲ӕȍĀәȍʮɞɞ͖әʮɰфɗ 16ॸMuurá páneere ííñújɽ ‫ڟ‬ene tsá
Jetsocríjtó ícyahíjcyádu. Píívyéébedítyú tsáátune. Naavénedítyúré

tsááne méjpííyi ímityúné
ҽѸɗɗ͖ľҡәȍ¡ʮӕ¡ΔȍΔՓԮŃ͑ľ meméénúíyóneri meúmúúpivyéne, ɰɰ͑
7ॸÁmuúha táñahbémuj, íñe ámúha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneri meúmúúpivyéne,
éllevu o cáátunúné tsá béhné taúhbaju meéhnéváneri memítyájkímyeíñe.
íjcyatúne. Muuráhjáa ihdyu 17ॸÁronéhjɽ ‫̲ ڟ‬ӕӕфЙ͑ľľфľҡŃŃʮɰ̲
tsúúcajátújuco ámúhama tene íjcyane. wágóóóveéhi. Áánetu ihdyu Píívyéébe

Áánéllii tsúúca ámuha teene ímillédú ícyahíjcyámé tsá múijyú muhdú
méwaajácúhi. 8ॸÁrónáa béhnéuvúdú íjcyáityúne.
ámúhakye ó nehíjcyá muhdú Críjto meke
‫ڟ‬
ʣ̲ɰʮӕ
wájyudu ámuha mewájyújcatsíki. Muurá
tsúúca ímityúné ámuha meícyahíjcyáné 18ॸAhdícyane, ámuúha Llihíúmuj, tsúúca
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕфŃʮӕËΎ ɞɞ͖ӕʮɰ̲ŃŃ̲͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ. Muurá tsúúca
meúraavyéne. ̲ӕȍ̲ŃՓʮËәҡŃŃ͑ŃɰȍĀľæфɞʮҡΎ˔ľ
9ॸAane muurá ‘ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәΔәфԮֆŃȍɗٔ múnáátsohíjcyaabe bóhówááveíñe.
menéérome ménahbémuke Muurá tehdu nééme mítyaméjuco
menéhnílléhajchíí íimítyunéjcúréi méhdivu bóhówáávénetu méwaajácú
méúraavyéhi. 10ॸÁánetu ihdyu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ҡѸәәËɞɞ͖ӕʮɰ̲ŃŃ̲͑ɽ ‫ڟ‬jkévaíñe.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә̲ľәфԮֆŃ̲Ń̲ŃՓʮֆә 19ॸMuuráhjáa tujkénú meke
ménahbémuke. Aame tsáhájuco ímítyúné iñáhbévahíjcyáróne méhdityu ɽ ‫ڟ‬hvetémé

pañévú memújtatúne. 11ॸÁánetu ‫ڟ‬
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ȍ¡Ń̲әɗɞʮËֆҡә͑Ń́́ɗɞȍֆľ. ʣ̲ɰ
ménahbémuke menéhnillémé ímítyúné nahbémúu iíjcyaca tsá ditye méhdityu
pañe méijcyáhi. Aame teene meke dówáávéítyuróne. Áánetu méwaajácú
mújtatsómé méijcyá éhne múúne ménahbémú ditye íjcyatúne.
hállúvatúmé íjcyadu wáájácúmeítyúme. 20ॸÁánetu ihdyu tsá ámuha diityédú
12ॸk͑ľɞ͖ľ̲ӕȍҡѸɰɰ̲ŃĀә menéétune. Muurá ihdyu tsúúca
menéémeke ó caatúnú tsúúca Jetsocríjtoj Píívyéébé Apííchó ámúhá pañe íjcyánéllii
tééveri Píívyéébe ámúhadi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne ámuha méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕ. 21ॸTsá idyé
ámúhá imítyú ímíbájchómeke. 13ॸAane ámuha mewáájácútúnéllii ámúhakye o
ámuha kéémejtéké ó caatúnú tsúúca cáátúnutúne. Muurá tsúúca ámuha
Jetsocríjtoke páneeréikyée ípívyéévétúné méwaajácú keená álliúré íjcyane. Áánéllii
ɰȍĀŃʮӕËΎɞʮËֆ¡ľ˔ľ̲ӕȍ ámúhakye ó caatúnú ámuha
mewáájácúnélliíhye. Áhdure ámuha maállítsámeítyuki. 22ॸ¿Aane caatyé íñe
ováhtsámuke ó caatúnú tsúúca ámuha diitye állíu múnaa? Jetsóó Críjto
Naavéneke metáhjánélliíhye. Áhdure Mépájtyetétsoobe íjcyatúné néhijcyámé
̲ӕȍҡѸɰɰ̲Ń˔ŃΔËҡә͑әҡѸәәË muurá állíu múnaa. Aame íllure dííbyeke
1ˇΔॷ2ٍॷ3 416
ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vállehíjcyá Cááni Píívyéébema 3ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ̲ľËȍËӕʮҡѸΔ̲Ń

diityétsikye icyáhcújtsótúnélliíhye. métsúúrámeíhijcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľфŃʮӕËΎ
23ॸMuurá Íllíkye cáhcújtsótúmema tsá meíjcyáíyóneri dibye íjcyadu meíjcyaki.
Cááni Píívyéébe íjcyatúne. Áánetu ihdyu 4ॸÁánetu ímityúné meméénuhíjcyámé
dííbyeke cáhcújtsómema íjcyaábe. Píívyéébé taúhbaju íllure méehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬valléhi.

24ॸAane muhdúhjáa ámuha Muurá tsá dibye ímílletú ímityúné
tsúúcajátújuco teene melléébone ímí meméénune. 5ॸMuurá ámuha tsúúca
mecáhcújtsóhajchíí ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú ámuha méwaajácú Jetsocríjtóo múijyú ímityúné
méíjcyaá Méécááni Píívyéébeé, Ílli méénútuube ííñujɽ ‫ڟ‬vú tsááne
Jetsocríjtoo, íjcyámútsima. 25ॸMuuráhjáa méimítyuháñé méhdityu iwáágóoki.
dííbyere Jetsocríjtó néé múijyú 6ॸAane pámeere ímí dííbyema íjcyame tsá
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡ΔȍɰɰԮӕ̲ľ˔ľ ímityúné méénutúne. Áánetu ímityúné

iájcune. méénuhíjcyámé tsá dííbyeéjté íjcyatúne.
26ॸEhdu íñe ámúhakye ó caatúnú tsaate Aame tsá dííbyeke wáájácutúne.
̲әȍ˔ֆľ̲әʮҡҡѸΔɞֆΔ͑ŃɰȍĀŃҡӕ. 7ॸAhdícyane, ámuúha Llihíúmuj, tsáma
27-28ॸÁrónáa tsá múha ámúhakye tsaatédívú máállítsámeídíñe. Muurá
állíítyuró Píívyéébé Apííchovu tsúúca ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ̲ŃŃ͑ӕȍɞʮËֆ̲Ńɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɗʮËֆ
Jetsocríjtó ámúhakye ájcúmeke. Áánéllii Jetsóó íjcyadu. 8ॸÁánetu Naavéneéjté
tsá múha ámúhakye úwáábóítyuró íjcyame ímityúné méénuhíjcyá
téénere ámúhakye tsúúcajátújucóo dibye íjcyadu
úwáábohíjcyánélliíhye. Ááné uwááboju iíjcyánélliíhye. Áánélliihyée muurá
muurá tsá álliu íjcyatúne. Ahdícyane, Píívyéébé Hajchi tsáá ííñujɽ ‫ڟ‬vú dííbyeke
ámuúha Llihíúmuj, ímíñeúvú meíjcyá ityáhjáne dibye tútávájtsonéhjɽ ‫ڟ‬
Críjtoma muhdú Píívyéébé Apííchó iímíbájchoki.
ámúhakye túkévejtsódú múijyú tsiiñe 9ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľʮҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé
dibye tsáácooca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núcójpɽ ‫ڟ‬vetúmé meíjcyame tsáhájuco ímityúné

tsaímíyé dííbyeke ámuha meméénutú béhné ɽ ‫ڟ‬jtsaméivúréjuco dibye
mewáátsúcúpéjtsoki. 29ॸMuurá ámuha meke ájcúnélliíhye. Aame tsáhájuco
méwaajácú Jetsocríjtó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ¡ľ ímityúmé meíjcyatú tsúúca ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medi
múijyú ímityúné méénutúne. Ahdu dibye meke díllome. 10ॸAane muurá
íjcyame Píívyéébej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé ijcyáhi. méwaajácú caatyé Píívyéébej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé
íjcyane. Áhdure méwaajácú caatyé
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľʮҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬ľ Naavénej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé íjcyane muhdú ditye
3
1ॸæȍՓ̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑ӕ̲ӕȍĀә íjcyánetúre. Muurá ímityúné
Píívyéébe mítyane meke iwájyúnéllii meméénuhíjcyámé ménahbémuke
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medi díllone. Aame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľʮ mewájyutúmé tsá Píívyéébeéjté
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé méijcyáhi. Áánetu dííbyeke meíjcyatúne.
cáhcújtsotúmé tsá wáájácutú dííbyeéjté
ͅŃՓʮֆәʮËҡѸɞ͖ľ
meíjcyane dííbyeke iwáájácútúnélliíhye.
2ॸÁmuúha táñahbémuj, ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡѸәәË 11ॸMuurá ámuha méwaajácú tujkénúu
dííbyej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé meíjcyarómé tsáhái ímí meúwáábójcatsíñé muhdú
mewáájácutú muhdú meíjcyaíñé mewájyújcatsíiyóne. 12ॸAame tsá
nihñévúre. Árónáa méwaajácú Críjto meíjcyatú Caíiúvúhjáa íjcyadu.
meke újcúvácooca dííbyedúréjuco Muuráhjáa Naavéneéjpí iíjcyánéllii
meíjcyaíñé dííbyeke maájtyúmɽ ‫ڟ‬íñélliíhye. íñáhbeke llííhyánuúbe. Aanée ¿ɽ ‫ڟ‬veekí
417 1ˇΔॷ3ٍॷ4
lliihyánuube íñáhbeke? Dibyéhjáa meíjcyame ímí dííbyema méijcyáhi.

múhdurá méénúnáa íñahbe ímí méénune Aame méwaajácú mééma dibye íjcyane
itsárílléne dííbyeke lliihyánuúbe. Íapííchó mépañévú ipícyóónej tééveri.
13ॸkȍĀɞËֆ͑ľ̲әȍĀӕф̲ŃɰʮҡѸәËӕ͑әĀɞ
‫ڟ‬
ʣ̲ɰʮәЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɞҡֆәҡѸ͑ľŃ
ámúhakye Píívyéébeke cáhcújtsotúmé
4
néhnílléhajchííjyu, ámuúha táñahbémuj. 1ॸÁmuúha táñahbémuj, tsá múu
14ॸMuurá méwaajácú Píívyéébeéjté peecútéré cáhcújtsotú tsaate ámúhama
meíjcyame ménahbémuke mewájyume Píívyéébé icyánéjcuri íhjyuváne. Tujkénú
múijyú medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰɰ̲ ̲әӕɞ̲ɞ͖ľәԮәɰʮҡѸΔɗՓʮËӕɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
meíjcyane. Áánetu íñahbémuke dííbyedítyú tene íjcyáhajchííjyu. Muurá
wájyutúmé tsá téénema íjcyatúne. mítyame állíu múnaa dííbyé ihjyú uubálle
15ॸMuurá dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ̲ә͑Āә͑ŃŃ̲ľ múnáadi idíllómeíñe úwáábohíjcyáhi.
íñahbémuke nehnílléhi. Aane muurá 2ॸAane cáhawáá ámúhakye o néé muhdú
ámuha méwaajácú tsíjtyeke mewáájacúné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔ

ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóíyóneri íjyácunúhíjcyámema túkevéjtsori úwáábohíjcyámeke. Muuráhjáa
múijyú medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ ihdyu Jetsocríjtó Píívyéébé Hajchi íjcyaabe
íjcyatúne. 16ॸMuurá méwaajácú Mɽ ‫ڟ‬amúnáájpidívú iípívyéévéne ííñujɽ ‫ڟ‬vú
muhdúhjáa Jetsocríjtó meke iwájyune tsááne cáhcujtsómé úwáábohíjcyá
әәʮľҡѸΔ͑ŃɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véneri. Ahdu téhdure Píívyéébé Apííchó túkévéjtsóneri. 3ॸÁánetu
ménahbémuke méúújétsóiyá diityéké teene cáhcújtsotúmé tsá tééné túkevéjtsori
mewájyune. 17ॸDitye pɽ ‫ڟ‬htónetu diityédí úwáábotúne. Críjtó munáajpi Naavéné
meɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne mepɽ ‫ڟ‬áábótúhajchíí tsá apííchó túkevéjtsoríyé úwáábohíjcyáme.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľҡәфŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ˔ľ̲ľՓʮֆӕҡә͑ľ. k͑ľĀɗɗҡֆŃӕՓ¡ΎʮӕҡѸәәËɗʮËֆɞɞ͖әʮɰфɗ
18ॸÁmuúha átsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬médú ámuha menéémeéj, éhnée éíjyújuco tééné uubállé ámuha
tsá múu apááñéré íhjyúri íñahbémuke melléébone.
wájyutúne. Múu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗҡֆŃ˔Ń 4ॸÁmuúha Llihíúmuj, muurá Píívyéébeéjté
ɗՓʮֆӕ͑ľәәʮľҡѸΔĀɗɗҡֆŃ˔ŃɰЙɽ ‫ڟ‬áábóneri. ámuha meíjcyame tsúúca diityéké métahjá

ĀɗɗҡֆŃ̲ɞʮËֆ¡Ńɰȍ͑ȍΔŃȍ͑ɞɞ͖ľԮӕ
ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ɞ̲ɞ̲ľɞʮËֆ͑ľ
̲әȍ̲ɞʮËֆ¡Ńɰȍ͑ȍΔɞʮËֆ͑Ń́́ɗɞȍֆľ.
19ॸEhdu meméénume ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮӕËΎ ‫ڟ‬
5ॸʣʮɰ̲ә͑фŃɗɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗ̲ɽ ‫ڟ‬amúnáadítyúré
ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә̲ľәфԮֆŃ͑ľ. Aame méwaajácú tsááné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí ditye úwaabóné diitye
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɞ̲ɞЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲̲ľɞʮËֆ͑ľ. mɽ ‫̲ڟ‬ә͑́́ľľ¡әËӕ͑әȍɗʮËֆҡŃȍĀӕфľҡŃŃʮɰ
20ॸMuurá ímityúné meméénune múnaa iíjcyánélliíhye. 6ॸÁánetu ihdyu
méwaajácúhi. k͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɰɰ͑ Píívyéébeéjté meíjcyánéllii téhdure dííbyeke
túhúúlléébejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬waajácú muhdú wáájacúmé meke lléébohíjcyáhi. Áánetu
meícyahíjcyáne. 21ॸÁmuúha táñahbémuj, dííbyeke wáájácutúmé tsá meke lléébotúne.
muurá ímityúné meméénútúcooca Áánetúré méwaajácú caatyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
méwaajácú ímí Píívyéébe meke Píívyéébé Apííchó túkevéjtsori
ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúne. 22ॸAabe meke ajcú páneere úwáábohíjcyáne, áánetu caatyé álliúré
dííbyeke metáúmeíñé dííbyé taúhbajúúné Naavéné apííchó túkevéjtsori
mecáhcújtsóne dibye ímillédú úwáábohíjcyáne.
meíjcyámeke. 23ॸMeke muurá táúhbaabe
Ílli Jetsocríjtoke mecáhcújtsóne ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ľ˔ľՓʮֆӕ͑ľ
mewájyújcatsí muhdú meke dibye 7ॸÁánéllii metsu Píívyéébedítyú tsááné
wájyudu. 24ॸDibye meke néhdu ɽ ‫ڟ‬jtsaméima meíjcyame mewájyújcatsíki,
1ˇΔॷ4ٍॷ5 418
ámuúha táñahbémuj. Muurá 19ॸÁrónáacáa ihdyu Píívyéébe

mewájyújcatsíñeri méúújetsó ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń tsúúcajátújuco meke wájyune
dííbyej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé meíjcyame dííbyeke mewáájácúnéllii dííbyeke méwajyúhi.
mewáájacúne. 8ॸÁánetu tsíjtyeke 20ॸÁánetu ‘Píívyéébeke ó wajyúhi’
wájyutúmé tsá dííbyeke wáájácutúne. menéérome ménahbémuke

Muurá dííbyej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé iíjcyaca tsíjtyeke menéhnílléhajchíí íllure máallíhi.
wájyúiyá muhdú dibye meke wájyudu. ¿Muhdú maájtyúmɽ ‫ڟ‬rómeke
9-10ॸMuuráhjáa méicyánéjcutu dííbyeke mewájyúmejɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬va Píívyéébeke méwájyuú
mewájyútúrónáa meke mítyane iwájyune awáá maájtyúmɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬bekéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vari?
úújétsoobe apáábyéré Ílli íjcyáábeke 21ॸÁrónáacáa meke neebe dííbyeke
ííñujɽ ‫ڟ‬vú dibye wálloobe dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vénej tééveri mewájyúne téhdure ménahbémuke
méimítyuháñé ábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeímyé múijyú mewájyuki.
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑Ń¡Δȍɽ ‫ ڟ‬meújcuki.
11ॸÁánéllii méwajyújcatsíiyáhi, ámuúha ʑ̲ɗҡֆә͑Ń̲ľҡȍʮ͑ľ
táñahbémuj. 12ॸMuurá dííbyeke múijyú
5
1ॸMuurá Jetsóó Mépájtyetétsóóbeke
maájtyúmɽ ‫ڟ‬turómé mewájyújcatsíhajchíí mecáhcújtsóóbedívú
méwaajácú Íapííchó mépañe íjcyane. mecátsɽ ‫ڟ‬paavémé méijcyá Píívyéébej
13ॸÁánevu meke dibye ájcúnéllii tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬me. Aane dííbyeke wájyume téhdure
méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľŃʮҡŃ̲ľɞʮËֆ͑ľ. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬meke wajyúhi. 2ॸAane dííbyeke
14ॸMuuráhjáa muha Jetsocríjtoke mewájyúnéllii dibye meke néhdu
maájtyumɽ ‫ڟ‬mé íñe méúúbállehíjcyá meíjcyame téhdure tsijtye dííbyej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé
Méécááníi dííbyeke ííñujɽ ‫ڟ‬vú wálloone íjcyámeke ménahbémuke méwajyúhi.
dííbyej tééveri pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnáake 3ॸMuurá dibye néhdu meíjcyáneri
ipájtyetétsoki. 15ॸAane Jetsóó Píívyéébé méúújetsó dííbyeke mewájyune. Aane

Hajchi íjcyane mecáhcújtsóne dííbyedívú tsáháturo túhuutúne. 4ॸMuurá dííbyej
mecátsɽ ‫ڟ‬paavémé tsaímíyé Píívyéébema tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé meíjcyame ííñújɽ ‫ ڟ‬imítyuháñé
méíjcyámé pañe íjcyaabe Íapííchoj métahjá Jetsóoke mecáhcújtsóneri.
tééveri. 5ॸPíívyéébé Hajchi dibye íjcyane
16ॸAane dibye meke wájyune mecáhcujtsómé métahjá panéváré meke
mewáájácúnéllii dííbyeke mecáhcújtsóne tútávájtsóiyóne.
dííbyedívú mécátsɽ ‫ڟ‬páávehíjcyáhi. Muurá
ihdyu iíjcyadúré meke wájyuúbe. Aane ˇľҡѸΔΔЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗ
pámeekéré mewájyume ímí dííbyema 6ॸMuurá méwaajácú Jetsóó Píívyéébé
meíjcyámema idyé íjcyaabe Íapííchoj Hajchi íjcyane dibyée
tééveri. 17ॸMuuráhjáa muhdú Jetsocríjtó tsójtsótsámeícyooca Ílli dibye íjcyane
ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆĀӕ̲ľɞʮËֆ͑ľфɗ̲ŃәәʮľҡѸΔ dííbyere Píívyéébe cáámetu néénélliíhye.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɞɞ¡ֆľ˔ľ̲ľՓʮֆӕ͑ľ. Aabe meke Áhdurée dibye dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca úújétsoobe
wájyúnéllii tsá meíllityétú nihñéétsihvúré Ílli dibye íjcyane. Aane muurá Íapííchó
mééma dibye muhdú meícyahíjcyáné méhdivu bóhówátsohíjcyá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńҡľ͑ľ
ímíbájchóíñeri. 18ॸMuurá meke íjcyane. 7ॸͅӕӕфɗʮËֆ̲Ń͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ
wájyúmedi tsá meíllityétúne. Áánetu pápihchúúmeva Píívyéébé Hajchi Jetsóó
meke wájyútúmeke méillí ditye meke íjcyane néémeé: Diibye páñetu Ílli
ímítyú dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬véíyónélliíhye. Muurá tsaate Jetsocríjtoo, Cáánií, Íapííchoo, éhdume.
meke wájyune mewáájácútúnéllii Aame pápihchúúmeva íjcyame
diityéké méíllíiyáhi. tsáápiiyéro. 8ॸҽŃȍĀӕфľɞ͖ľɞɞ͖әʮɰфɗ
419 1ˇΔॷ5
pápihchúúneva teene bóhówajtsóhi: 16ॸAane tsaapi ménahbe ímityúné

Dibyée tsójtsótsámeícyooca Cááni nééneé, ̲ŃŃ͑әȍʮËȍɞɞ̲әӕĀɞɞ¡ֆŃȍ́́әԮәЙɰ¡Δ
dibyée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vécooca tsiiñe dííbyere táúmeí Píívyéébeke dibye dííbyedi
nééneé, Íapiichó meke néhijcyánee, ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne dííbyé imítyú iábájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ve dibye
éhdune. Aane pápihchúúneva íjcyane ҡŃŃ͑ŃĀŃʮәËΎҡӕɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétuki. Árónáa
tsanééré méhdivu bóhówajtsóhi. 9ॸMuurá ijcyáné tsane ímityúné meméénúné
mécáhcujtsó mɽ ‫ڟ‬amúnaa meke nééneé. déjúcotu medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyóne. Aane
Aanéjɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬muurá mecáhcújtsóiyá Píívyéébe téénéeméné dibye méénúhajchíí
meke nééneé. Muurá dííbyere meke néé ̲Ńҡә̲ľɞĀɞЙɰ¡ΔĀɞɞ¡ֆŃȍ́́әԮӕ.
Jetsóó Ílli íjcyane. 10ॸÁánéllii pámeere 17ॸMuurá páneere Píívyéébe ímílletúné
dííbyeke cáhcujtsómé waajácú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búuri meméénunéhjɽ ‫ ڟ‬ímityúne. Árónáa ijcyáné
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃȸʮËȍɗĀɗ¡ֆľɞʮËֆ͑ľ. tsane tééné déjúcotu medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véiyóne.
Áánetu teene cáhcújtsotúmé állíu 18-19ॸÁrónáa méwaajácú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
múnáájpidi dilló dííbyeke. 11ॸÁrónáa Píívyéébeke mecáánívahíjcyámé ímítyúné

neebe Íllij tééveri meke iájcuíñé múijyú pañévú meúcaavéjúcootúné dííbyé Hajchi
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰɽ ‫ڟ‬vu. 12ॸAane meke Naavéné mújtátsóíyónetu
pámeere dííbyé Hájchima íjcyame tsúúca téhmehíjcyánélliíhye. Áánéllii muurá tsá
teene ujcúhi. Áánetu dííbyema dibye meke mújtátsóítyuró Píívyéébeéjté
íjcyátúmedi tsá tene íjcyatúne. meíjcyámeke. Áánetu íñe múhdumé
ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa Píívyéébeke
ͮɗȍ͖Ńľ͑ŃфŃҡә˔ľԮŃʮҡѸΎʮӕ cáhcújtsotúmé diibye Naavéné hójtsɽ ‫ڟ‬
13ॸEhdu íñe ámúhakye ó caatúnú pañe. 20ॸMuurá méwaajácú Píívyéébé
Píívyéébé Hájchikye ámuha Hajchíi tsááne ííñujɽ ‫ڟ‬vú meke iwáájácútso
mecáhcújtsómeke ámuha mewáájácu muhdú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ńæ͑ɗɞʮËֆ͑ľĀɞɞ¡ֆľ̲
tsúúca ámuha múijyú ímí meíjcyaki. Aame ícyooca ímí
medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰɰ̲ dííbyema méijcyá Ílli Jetsocríjtoma
meíjcyane. meíjcyánélliíhye. Aane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ
14ॸMuurá méwaajácú Píívyéébe íjcyaabe meke ajcú múijyú
ímillédújuco tene néhajchíí dííbyeke medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡Δȍɰɽ ‫ڟ‬vu.
metáúmeíñé dibye meke lléébone. 21ॸAhdícyane, ámuúha Llihíúmuj,
15ॸÁánéllii méwaajácú dibye meke óvíjyacóóné dííbyedítyú ámúhakye
pɽ ‫ڟ‬ááboíñé páneere dííbyeke mújtátsóíyonéhjɽ ‫ ڟ‬ámuha
metáúmeíñetu. mecáánívahíjcyáne. Áyu tehdújuco.
II JÓÁA
ȸ́́әԮәľȍ̲ɽ ‫ˇ ڟ‬ΔËҡә͑ӕȍ̲ɰ
Jetsocríjtóo ííñujɽ ‫ڟ‬vú itsááne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń

ͅӕȍĀә̲ľՓʮֆӕ͑ľ mehdu mɽ ‫ڟ‬amúnáajpi íjcyane
1ॸMuúllej, Píívyéébé cahcújtso múnáá cáhcújtsotúme. Aame íllure dííbyeke
túkevéjtsoobe o íjcyaabe dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mema ehdɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vállehíjcyá icyáhcújtsótúnema.
ámúhakye o wájyúmeke tsúúca Píívyéébe 8ॸkȍĀɞËֆ͑ľҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ̲ӕȍ
әʮËә̲ľŃ́́ľԮӕɞ͖ľɞȍֆ̲ɰΔËҡә͑әȍɗ. mebáñúmeítyu ámúhá wákimyéi áhdori

Aane tsá apáábyéré ámúhakye o Píívyéébe meke ájcune ámuha meújcuki.
wájyutúne. Pámeere ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәәфԮֆŃ̲Ń 9ॸMuurá ámuha Críjtó uwááboju íjcyáné
ámúhakye wajyúhi. 2ॸAane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ҡѸɰʮɽ ‫ڟ‬jtoréjuco meúráávyéhajchíí tsá

ámúhakye ó wajyú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә̲әɗʮֆә Píívyéébé icyánéjcuri ámuha
muhdú íjcyáityúné mépañe íjcyánélliíhye. meíjcyatúne. Áánetu tééné uwáábóré ímí
3ॸAhdícyane óvíi Méécááni Ílli ámuha meúráávyéhajchíí Píívyéébeé, Ílli
Jetsocríjtoma ámúhakye wájyumútsí Jetsocríjtoo, íjcyámútsima ímí ámuha
ámúhadi ɰɽ ‫ڟ‬dáátsóvéne pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ méijcyáhi. 10ॸAane tsaate Críjtó uwááboju
ámuha meíjcyaki. cáhcújtsotúmé ámúha éllevu ámúhakye
4ॸMítyane ó ímíjyuuvé tsaate iúwáábo péhajchíí tsá múu ihjyávú
dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medítyú íílle ímí tehdújuco ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә wáátsúcúpéjtsotúne. 11ॸMuurá diityéké
úráávyémeke o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténema. Muurá ámuha mepɽ ‫ڟ‬áábóhajchíí tsúúca ímityúné
Píívyéébé taúhbaju néhdújuco ditye ámuha mémeenúhi.
íjcyane. 5ॸAane, muulle, uke o néé
ˇΔЙɞҡֆʮËΔ͑ľ
mewájyújcatsíki. Tsá béhné taúhbaju
tene íjcyatúne. Muuráhjáa ihdyu 12ॸAane íjcyaróné mítyane ámúhakye o
tsúúcajátújuco Píívyéébe meke táuhbáné nééiyóne. Árónáa tsáhájuco ó ímílletú
mewájyújcatsíki. 6ॸMuurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń éhnííñevu íhyaamɽ ‫ ڟ‬pañétú o cáátunúné
dííbyeke mewájyúhajchíí dibye meke lléváhréjuco ámúha éllevu o
néhdu méijcyáhi. pééíñélliíhye. Téijyu botsíi ámúhakye ó
neé éhnííñevu meímíjyuúki.
ó́ɞӕ̲ә͑ 13ॸAane díñaalle ímí Píívyéébeke
7ॸk͑ľҡŃɰɰ¡әՓ̲ŃɞʮËֆËΎ́́ɞӕ úráávyéllej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé mítyane ámúhakye
múnáake. ͅӕӕф̲ɞҡֆ̲ľɗʮËֆɞɞ͖әʮɰфɗ duurúváhi. Áyu tehdújuco.
420
III JÓÁA
ͮɗȍ͖Ńľȍ̲ɽ ‫ڟ‬фŃˇΔËҡә͑ӕȍ̲ɰ
Áronéváa tétsíí túkevéjtsoobe Dióóterépé

ǾֆΎɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľ iiye ɽ ‫ڟ‬htsútuube iíjcyane iímíllénéllii tsá
1ॸOo Píívyéébé cahcújtso múnáá lléébotú táuwáábo. Imílleebéváa iiye
ҡә˔ľԮŃʮҡѸΎΎ¡ľΎɞʮËֆ¡ľɞȍֆ̲ɰ iúwaabóne. 10ॸÁánéllii téhullévú o
diéllevu ó caatúnú uke o wájyuube Gááyó péécooca dííbyeke ó dílloó táhallúvuváa
éllevu. dibye álliñe. Aabévá muurá tsá
2ॸAane Píívyéébeke, muube, Йɰ¡ΔΔ wáátsúcuhíjcyatú Píívyéébé ihjyú
táúmeíhijcyá díhyallúvú panévatúré ímí uwáábo múnaa téhullévú úújetémeke.
u íjcya muhdú tsaímíyé dííbyeke u Muurévá ímí diityéké wáátsúcúmeke
úraavyédu. 3ॸMítyane ó ímíjyuuvé uuva ɗ¡ΔɞʮËֆәфΔ͑ľҡѸ̲Ńȍʮɰ˔ŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľ
tsaímíyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәӕәфԮֆŃ͑ŃҡѸҡľ íchívyétsohíjcyáne.
ellétú tsááme oke úúbálléneri. 4ॸTéhdure 11ॸTsá múu ihdyu, muube, ehdu
ávyétá mityáné ó ímíjyuuvé ópée ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә ‫ڟ‬

ímítyuube íjcyatúne. ʣ̲ɰ¡ŃфŃ̲әӕ
o úwaabómé ímí úraavyéné oke ditye ijcyáhi. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ̲ŃŃ͑ӕ̲ľ
úúbálléneri. Píívyéébeéjte. Áánetu ímityúné méénume
5ॸAane, muube, ímí tehdújuco u tsá dííbyeke wáájácutúne.
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáné ménahbémuke ímichi
ġľ̲ŃŃҡфɗΎɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ľ
tsiélletu tsááme Píívyéébé ihjyu
úwááboméré péhíjcyámeke. 6ॸMuurá 12ॸÁánetu pámeere nehíjcyá Deméétrio
ííllevu ménahbémú dóbéévémeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃɞʮËֆ͑ľ. Téhdure o íjcyároobe ó
úúballémé muhdú diityéké u wájyúne u waajácú ímí dibye íjcyane. Aane
pɽ ‫ڟ‬aabóne. Aane ímí tehdújuco diityéké u ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃҡľȍĀәʮӕËΎĀɗɞ¡ֆľ. Muurá uure
pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáné Píívyéébe ímillédújuco. wájácú u nééne tsá múijyú álliu o
7ॸMuurá dííbyé ihjyú uwáábori íhjyúvatúne.
úllehíjcyámé tsá ímílléturó cáhcújtsotúmé 13ॸAane íjcyaróné mítyane uke o
diityéké pɽ ‫ڟ‬aabóne. 8ॸÁánéllii metsu meere nééiyóne. Árónáa tsá o ímílletú éhnííñevu
mepɽ ‫ڟ‬áábohíjcya diityéké ditye ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә o cáátunúne. 14ॸMuurá lléváhréjuco
iúwááboki. maájtyúmɽ ‫ڟ‬jcatsíiñe botsíi ímíñeúvú
meíhjyúvájcatsíki.
ġɗΔΔҡľфŃЙŃɞ̲ɗҡֆӕ͑ŃɞʮËֆ͑ľ 15ॸAhdícyane óvíi ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ú ijcyáhi.
9ॸMuuráhjáa éíjyu waajácuháámɽ ‫ ڟ‬ó Íílle íjcyame ménahbémú uke duurúváhi.
wallóó elle íjcyáné cahcújtso múnáa Áhdure óóma duubállé ménahbémuke
Ń́́ľԮӕĀɗɗҡֆŃ˔ŃΎҡә˔ŃԮŃʮҡѸΎȍ̲ɰ. diityéké o dúúruváne. Áyu tehdújuco.
421
JÓÓDAÁ
ˇΔΔĀËҡә͑ӕȍ̲ɰ
dííbyeke ditye cáhcújtsótúnélliíhye.

ġӕӕфәԮʮӕ ͅӕӕфȍʮƄʮɞȍҡΔɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ȍΔʮҡѸɽ ‫ڟ‬
1ॸOo Jóóda Jacóóbó nahbe Jetsocríjtó pañétú diityéké dibye íjchívyétsórónáa
ɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗΎɞʮËֆ¡ľɞ͖ľɞȍֆ̲ɰΔ diityédítyú tsaate dííbyeke
caatúnú ámúhakyée Méécááni cáhcújtsótúmeke dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoóbe.
iímíbájchóne újcúmeke Jetsocríjtó 6ॸҽŃȍĀӕфŃȍʮ̲ӕӕф͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ɞ̲ɞ
téhmehíjcyáme éllevu. 2ॸAane ihdyu óvíi dííbyema íjcyatúmé múhdurá

ámúhakye ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne pɽ ‫ڟ‬ááboobe dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeímyeke waagóoobe
ɰ¡әՓʮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha meíjcyame íijcyátsihdyu. Áámekéhjáa pícyoobe
mewájyújcatsíki. cúúvétsíí pañévú úwáñehííñeri
ichíjchúmeke ditye tétsii iíjcya dibye
ó́ɞәӕՓ¡Ύ̲ә͑ muhdú meícyahíjcyáné
3ॸÁmuúha táñahbémuj, ó imíllerá ímíbájchóiñévújuco. 7ॸTéhduréhjáa muurá
éhnííñevu ámúhakye o cáátunúné Tsodóómaa, Gomóóraa, ɞә͑ɞәŃËΎΎ̲ɞʮɰ
muhdúhjáa mepájtyetéiñe Píívyéébe múnaa, íjcyámeke ɽ ‫ڟ‬cúbáhraabe cúújúwari
mééma méénúnetu. Árónáa tsaate ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲Āɗҡֆľ
ámúhakye pátsárícyohíjcyánéllii ó imíllé dómácócatsíhíjcyáné déjúcotu. Áánetu
ɞ́́ӕфľ̲әȍ˔ֆľΎҡѸЙɰʮҡѸΔ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńľ méwaajácú Píívyéébe ímítyúmeke
meke ájcune ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮәɗËֆ͑ŃʮËӕҡӕ̲ӕȍ ɽ ‫ڟ‬cúbahráné cúújúwari múijyú
meɽ ‫ڟ‬tsútúúveki. 4ॸMuurá ijcyámé tsaate nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne.
ímityúmé Píívyéébeke cáhcújtsóturómé 8ॸEhdúhjáa ɽ ‫ڟ‬hdé múnáaúvuke dibye
íllure iállíñe ámúhá pañévú úcaavéme. ɽ ‫ڟ‬cúbáhránáa ¿ɽ ‫ڟ‬veekí dííbyé taúhbajúúné

Aame Máavyéjuube Jetsocríjtoke ɗŃȍĀɰɰԮ́́Ń͑ľɞ̲ɗҡֆә͑ŃɗȍʮֆәԮȍɞʮËֆ̲Ń
ɗŃȍĀɰɰԮ́́Ń͑ľ͑ľȍɞʮËֆЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ̲ľ˔ľ ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɽ ‫ڟ‬htsútujte íjcyámedítyu? Aame
iwájyúnéllii muhdú meke méénúityúné ímityúné iíjcyáneri íjpííhañe íllure
ímityúmé meíjcyárómeke. Tehdu nééme tútávátsohíjcyáhi. 9ॸMuuráhjáa ɽ ‫ڟ‬htsútuube
muurá wágóóóveé Píívyéébé ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ԮֆŃʮӕӕ¡ľɞʮËֆфΎΎ¡ľ
waajácuháámɽ ‫ ڟ‬pañétúu tsúúcajájuco tene Migyééré tsá ímityúné íhjyúvatú
néhduú. Naavénedítyú dííbyema Moitséeúvú
5ॸAane ó imíllé tsúúca ámuha ɰɰҡŃ̲ŃȍΔȍ́́әԮәɗҡֆȍʮʮËҡѸɞËֆΎΔË.
mewáájacújúcooróné ámúhakye o Tsáháa dibye dííbyedi iúúhɽ ‫ڟ‬váténe néétu
ɽ ‫ڟ‬tsáávetsóné muhdúhjáa Píívyéébe dibye ímítyuube íjcyane. Ílluréhjáa neebe
ijraéémú ihñéjté íjcyárómeke méénune dííbyeke: “Óvíi ihdyu muhdú Píívyéébe
422
423 Jóódaá
uke nééhií.” 10ॸÁrónáa muurá diitye állíu íjcyane nehíjcyáme. Ááne iímillédú
múnaa tsá tehdu néétune. Muurá ímityúné iíjcyáne mítyákímyeíhijcyáme.
ímityúné ihjyúvahíjcyámé Aame ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀәҡѸҡŃ̲ҡѸɞ̲ɞֆŃ
ɗՓʮËәҡә͑Ńȍʮɰфɗɗәәȍɽ ‫ڟ‬vaténema. Aame ihjyúvahíjcyá diityé tsíeméné diityédítyú
iyámédú dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhijcyáhi. Ehdu iújcúroki.
iímillédú iíjcyáneri iiye íhyallúvú
llícyúhcohíjcyámé iwágóóóveíñe. æȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ҡә˔ľԮŃʮҡѸΎʮӕ
11ॸ‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕɗȍĀֆӕĀɗɗҡֆŃ˔Ńҡľ͑ľ 17ॸÁmuúha táñahbémuj, cáhawáá
pájtyeíñej! Éhnéhjáa Caíí íñáhbeke ̲ŃɰҡѸԮŃŃȍ͑ŃȍʮˇľҡѸΎËфɞʮҡΔ̲̲ֆŃ̲ә
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsó dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane muurá méénuhíjcyáme. nééneé: 18ॸ“Muurá Jetsocríjtó tsiiñe
Áhdure éhnéhjáa Baraáá ímityúné méénu tsááiñe pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hɽ ‫ڟ‬cooca íjcyaímyé tsaate
dɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ԯ͑ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬váíyóneri iímillédú ímityúné íjcyame íllure dííbyedi
ijyácunúhijcyáme. Aame muurá múhdurá úúhɽ ‫ڟ‬vatéimye.” 19ॸAaméjuco muurá eene
idyárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vémeíhíjcyáné nɽ ‫ڟ‬jcaúvú mɽ ‫ڟ‬amúnáake páhduváré ɰɽ ‫ڟ‬jtsámeíchóne
wágóóóveé éhnéhjáa Coréé ílleebótú ímítyúneríyé tsúúrámeíhijcyáne. Áámé
nɽ ‫ڟ‬jcaúvú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe wágóoovédu. pañe tsá Píívyéébé Apííchó íjcyatúne.
12ॸMuurá eene ámuha menáhbévájcatsíñé 20ॸÁánetu ihdyu imíchi meíjcyáne
Փ͖Ńȍʮɰ͑ŃԮә͑ӕËΔʮЙɰҡѸΔՓӕ Píívyéébema méihjyúvahíjcyá dííbyé

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľәԮәĀә̲әә¡˔ŃԮֆľʮәә́́ľҡә̲Ń kЙɞɞËȍΔЙɰ¡Ύфɗ̲ӕȍ̲ľҡŃȍ̲Ń̲ľɞ
ipyééne majchóháñé iiye óróhcohíjcyá Críjtoke mecáhcújtsónetu ámuha
tsíjtyéjtane diityéké ɽ ‫ڟ‬tsáávetúme. Aame memújtátuki, ámuúha táñahbémuj.
éhne múúne maálléítyúcooca ojtso 21ॸAhdícyane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ̲ľɞʮËֆĀɗ¡ֆľ
kííjyeba pevénéré tsájtyedu. Áhdure ̲әȍ˔ֆľɗՓʮֆә͑ľɰЙɽ ‫ڟ‬ááboki.

diitye éhne úmehééné iñééváíyótsihvu Óóchévetúméré météhmehíjcyá Jetsocríjto
néévátúnéllii ílluréjuco meíllone meke ɰɽ ‫ڟ‬daatsóllédú íjcyaabe múijyú
ҡŃ¡ʮ˔ֆŃʮɰ̲ʮӕËΎ̲ľՓǣΎΔĀӕ. 13ॸÁhdure medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡ΔȍɰɰԮӕɗʮËӕ˔ɗ.
ĀɗɗҡֆľŃȍ͑ľ͑ΎȍʮɰЙ͑ŃɰȍĀŃľ͑ľ̲ΔΔ 22ॸMúu tsaate páhduváré ɽ ‫ڟ‬jtsámeímyeke
úniúvú íjchívyetsódu. Áhdure diitye éhne úwaabó ditye iwájácúúvéne ímíñeúvú

mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curu wáájácúráityúmeréjuco icyáhcújtsoki. 23ॸEhdu múu pájtyetétsó
iíjcyáíhullévú áákityédu. Aame cúújúwá pañévú ditye wágóóóvéíyónetu.
wágóóóveé cúúvétsíí pañévú múijyú oфΔ͑ɗȍĀֆӕ̲әӕҡŃɰɰ¡әՓɗʮËֆĀɗҡֆľ
nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. ímityúné méénúnetu ámuha meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vátuki.
14-15ॸMuuráhjáa Enóó Adáaúvúj
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ7-ijyúvájucóo ġӕӕфәԮʮӕ
dííbyeúvudítyú ditye llíyaaténáa íjcyaabe 24-25ॸAane ihdyu óvíi Píívyéébe
Píívyéébe túkévéjtsóneri néé ehdu Mépájtyetétsoobe Jetsocríjtoj tééveri
néémedítyu: “Ávyéjuube tsájucóó ámúhakye tehmé ámuha dííbyedítyú
mítyame ihñéjtema pámeere memújtátuki. Áhdure óvíi ámúhakye
mɽ ‫ڟ‬amúnáama muhdú ditye ícyahíjcyáné túkévéjtsoobe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú ámuha
iímíbájchoki. Muurá pámeere ímityúné menéétsámeítyu dííbyedívú ámuha
méénuhíjcyámema ímityúné dííbyedítyú meúújetécooca ímíjyuuri ámuha
íhjyúvahíjcyámé iáhdó újcuúhi.” meíjcyaki. Áánéllii metsu Píívyéébeke
Ehdúhjáa Enóoúvú nééhií. 16ॸAame muurá apáábyekéré maávyéjújtso panévatúré
tsá múijyú ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútú tsíeméné ímí ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe múijyú
tehdújuco íjcyane. Páneere múhdurá nɽ ‫ڟ‬jkéváítyúúbeke. Áyu tehdújuco.
APOCARÍHTSI
ͅӕȍĀәЙʮҡֆŃɗ͖Ńȍʮɽ ‫ˇ ڟ‬Δʮҡֆӕ̲ɽ ‫͑ڟ‬ľ
meke iwájyúnéllii ítyujpácyó waagóoobe

ˇľҡѸΎËфɞʮҡΔәә¡́́Ń͑Ńҡәʮ˔ľԮ͑ľ téénej tééveri méimítyú méhdityu
1 iwáágóoki. 6ॸAabée meke picyóó Cááni

1ॸϘΎˇΔˇľҡѸΎËфɞʮҡΔɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗ
ΎɞʮËֆ¡ľɞ͖ľɞȍֆ̲ɰΎËҡә͑ӕӕ¡ľ Píívyéébé avyéjúejte meíjcyaki. Áhdurée

ó úúballé muhdú lléváhréjuco tene meke pícyoobe llúúvájte meíjcyame
pájtyeíñe. Píívyéébéhjáa Jetsocríjtoke néé dííbyeke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. Aabe ɽ ‫ڟ‬htsútuube
dibye ɽ ‫ڟ‬ɰɰËәԮľ̲ә͑ĀɞԮәҡľľ͑ľ ávyéjuube íjcyáábeke ihdyu metsu
ibóhówájtsoki. Áanée óhdivu maávyéjútsohíjcya paíjyuváré múijyú
bóhówájtsoobe naavédú nééné pañe nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. Ehdu teéne.
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗʮҡŃŃԮľфɗ. 2ॸAane íñe 7 Ámuúhaj, muurá pámeere mɽ ‫ڟ‬amúnaa
ícyooca o úúballéné muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń dííbyekée cáváájcómema

Píívyéébé ihjyu Jetsocríjtóo óhdivu maájtyúmɰɽ ‫ ڟ‬ojtsó pañe tsáábeke.
bóhówajtsóné o ájtyumɽ ‫ڟ‬ne. Aane dííbyeke cáhcújtsotúmé
3ॸAane ihdyu maímijyu teene éévemej. iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne taáhi. Ehdu pajtyéiñe
Áhdure maímijyu teene illéébone ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľ.
cáhcujtsómej. Muurá lléváhréjuco 8ॸMuurá Píívyéébe nééhií: “Oo
ҡŃȍ̲ɰәә¡́́ľ͑Ńȍʮɽ ‫ ڟ‬pájtyeíñe. panévatúré ɽ ‫ڟ‬htsútuube tapíívyema o

íjcyátuube iíjcyadúré o íjcyaabe muurá
7-ȍԮËȍËәʮҡѸΎ̲ә͑ ɞ̲ɗËȍɗҡŃȍɰʮЙɰΎΎЙ͑ľľфŃľΎ
ɞʮËֆ̲ľŃ́́ľԮӕˇΔËҡӕ͑ә͑ľ ípívyéjtsoóbe. Áhdure nɽ ‫ڟ‬jke oo páneere o
4ॸAane íñe ó caatúnú ámuha 7-hava elle nɽ ‫ڟ‬jkévátsóiíbye.” Ehdu muurá Píívyéébe
oҡѸɗɗɗ͖әʮɰфɗ̲ľɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ nééhií.
múnáa éllevu. Aane óvíi Píívyéébe
æфɞʮҡΎ˔ľˇΔʮҡֆӕ̲ɽ ‫͑ڟ‬ľ
ipíívyema íjcyátuube iíjcyadúré íjcyaabe
ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabó ɽ ‫ڟ‬búwajɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ámuha 9ॸAaneíñe ámúhá nahbe o íjcyaabe
meíjcyaki. Áábé Apííchó 7-nevádú nééne ámuha meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeídyúré ó
óvíi téhdure ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabóhi. ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyá téhdure dííbyé
5ॸTéhdure óvíi Jetsocríjtó páñétúejpi avyéjúejpi o íjcyaábe. Áhdure ámuha
ĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vetúu bóhɽ ‫ڟ‬tujkénuube ámúhakye teene maáábucúdúré ó aabúcuhíjcyá
pɽ ‫¡ڟ‬ΔЙ̲ľľфľɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃԮֆŃʮӕʮҡŃ Jetsocríjtó oke pɽ ‫ڟ‬áábóneri. Okée muurá
avyéjuube íjcyaábe. Diibye ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń ՓǣΔΔ̲Ń̲ΔΔʮЙɰɰ͑ŃҡәЙȍ¡ӕ
íjcyaabe méhdivu ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә ‘Páhmoó’ némeítsihvu Píívyéébé ihjyu
bóhówátsohíjcyáhi. Muuráhjáa mítyane Jetsocríjtodítyú íjcyane o
424
425 kЙΎËфɞȍҡѸɗॷ1ٍॷ2
úwáábohíjcyáné hallútu. 10ॸAabée tétsihyi waagóóhi. 19ॸAhdícyane páneere íñe

o íjcyaabe Píívyéébé wáábyuta íjcyajcóójɽ ‫ڟ‬ ícyooca tsúúca íjcyánema bóónétu
dííbyeke o dúúrúvahíjcyánáa tsaapi pájtyeíñé u ájtyumɽ ‫ڟ‬né caatúnú
táhallú éhnéjcutu kéévánécoba óóma ՓʮËәȍ̲ɰҡӕ. 20ॸMuurá
ihjyúvá éhne múúne rojrócó mellíjchune táɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәŃȍΔʮҡѸɰфɗ7-meva mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúruke u
íhjyuvádu. 11ॸOkée neébe: ájtyumɽ ‫ڟ‬né 7-hava cahcújtso múnáá
—ʑ̲ɗËȍɗΎΎҡŃȍɰʮЙɰЙ͑ľľфŃľΎ uwáábojte íjcyane nééiyóne. Áánetu
ípívyéjtsoóbe. Áhdure nɽ ‫ڟ‬jke oo páneere o 7-ihcyúvá peetéihcyúné u ájtyumɽ ‫ڟ‬né
nɽ ‫ڟ‬jkévátsóiíbye. Ahdícyane páneere diitye 7-hava cahcújtso múnaa íjcyane
ícyooca u ájtyumɽ ‫͑ڟ‬ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕӕ nééiyóne.
Ëҡӕ͑ә͑ŃәՓ́́ΎΔoҡѸɗɗɗ͖әʮɰфɗ7
coomívá Éépetsoo, Ejmíínaa, Péégamoo, ƈŃЙľҡѸΔфɞɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ
Tiatííraa, Tsáádií, Piradéépiaa, ̲ә͑Ń́́ľԮӕËҡә͑ә̲ľɞ͖ľ
2
Raoditséaa, éhdú coomívari íjcyáné 1ॸAhdícyane Éépetsórí íjcyáné
cahcújtso múnáa éllevu. cahcújtso múnáá uwáábóóbe éllevu

12ॸEhdúu oke dibye néénéllii ó révoové íllu caatúnu: “7-meva mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúruke
múha óóma íhjyuváné o wáájácuki. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәŃȍΔʮҡѸɰфɗŃʮŃËӕ͑әә¡Ń7-ihcyúvá
13ॸAabée ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬7-ihcyúvá óórótu ΔΔфΔҡӕ̲ŃŃ͑ә̲ľɞ͖ŃЙľľҡŃɗȍËֆә͑ŃʮЙɰɰ͑ľ
̲ŃŃ͑ә̲ľɞ͖ŃЙľľҡŃɗȍËֆә͑ŃʮЙɰɰ͑ľҡѸЙɗ úllehíjcyaabe ámúhakye nééhií: 2ॸÓ
mɽ ‫ڟ‬amúnáajpídyú néébe íjtyúháácyú waajácú muhdú ámuha meíjcyame ímí
hallúvú íwajyámú íjcyaabe táwákimyéí meméénuhíjcyáné panéváré
íjyócunúúbeke. o¡ŃʮЙɰɰ͑ŃҡәӕΔΔфΎ ámuha maáábúcúnema. Téhdure ó
mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬hé chiúcunú ɽ ‫ڟ‬jpɽ ‫ڟ‬ujɽ ‫ڟ‬vújuco íjcyamɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬he. waajácú ímí tehdújuco ámuha
14ॸÁábé nííwacóo ávyéta tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ ڟ‬obééjá meúwáábohíjcyáné ímítyúmeke. Muurá
ɰȍʮɽ ‫ڟ‬nédu. Áánetúu íhyálluúúcú éhne múu Píívyéébé uwáábo múnáadi iiye
cúújuwa péétécunúdu. 15ॸTéhdurée díllómeíyómeke ámuha méwaajácuhíjcyá
íjtyúhaacyu ávyeta ‘rutúrútú’ éhne állíu múnaáré ditye íjcyane. 3ॸAane
múúne cúújúwari úwááñewa ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃΔՓʮËәҡՓʮֆӕфɗ̲ӕȍ
péétécunúdu. Áánetúu dibye íhjyuváné meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáné oke
keeváwu téhiñe níívácunúné íhjyuvádu. ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúmére. 4ॸÁrónáa ijcyáné tsane
16ॸAabée ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәŃȍΔʮҡѸɰфɗľʮŃËӕ͑ә ímityúné ámúhá hallúri: ¿ʣveekí‫ڟ‬
7-meváké mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúruke. Áánetúu íhjyútu tsáhájuco oke ámuha mewájyutú
͑ɰɰҡѸәՓ˔ŃȍɰәËӕ͑әَЙʮҡֆΎٔ͑ŃŃՓ tujkénúu oke ámuha mecáhcújtsóijyu
panéjcuváré tsúhjɽ ‫ڟ‬vawa. Áábé húmɽ ‫ڟ‬ mewájyudu? 5ॸAane meɽ ‫ڟ‬tsáávéne
ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcóo nuhba ájchúcunúdu. ̲ŃɰȍԮŃҡŃɞ̲ɗҡֆә͑Ń̲ӕȍ
17ॸÁábekée o ájtyúmɽ ‫ڟ‬ne dííbyé lliiñévú ó meméénuhíjcyánetu. Ááne méímibáávyé
áákityéiñú múu dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃĀӕ. Árónáacáa éíjyúu ámuha meícyahíjcyádu. Muurá
ɞȍֆΔʮҡѸɰɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәľȍΔʮҡѸɽ ‫ ڟ‬táhallúvú ámuha meímíjpyetétúhajchíí ílluréjuco
ipícyóóne oke neébe: ámúhakye o ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoíñé
—Díhllityédíñe. ͅӕӕфɞ̲ɗËȍɗҡŃȍɰʮЙɰ wáájácúratúmeréjuco ámuha meíjcyaki.
oo páneerée o ípívyéjtsoóbe. Áhdure 6ॸÁrónáa tehdújuco ámuha
nɽ ‫ڟ‬jke oo páneere o nɽ ‫ڟ‬jkévátsóiíbye. metsáríllehíjcyáné nicoraítámú ímityúné

18ॸMuuráhjáa o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe tsiiñe ó bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬. méénuhíjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬téhdure idyé o
Aabe tsáhájuco múijyú o dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityúne. tsárilléne. 7ॸAane ihdyu óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń
Aabe mɽ ‫ڟ‬amúnáake cúújúwá pañévú ó lléébome cáhcujtsó Píívyéébé Apííchó
kЙΎËфɞȍҡѸɗॷ2 426
cahcújtso múnáake néhijcyáne. Muurá meícyahíjcyáné Naavéné ávyéjújkímyeíñé

ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí táhjátsámeítyúmé ímí ɗɗ͖әʮɰфɗ. Árome ímí tehdújuco oke ámuha
ícyahíjcyámeke nihñéétsihvúré ó ájcuú meúráávyehíjcyáné oke ámuha
múijyú ditye dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡ΔȍɰɰԮӕ mecáhcújtsónema. Muuráhjáa táuubállé
Píívyéébé avyéjuri tsaímíyé ditye méénuhíjcyaabe Atíípake ditye
iíjcyaki.” dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsórónáa tsá oke ámuha
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúne. 14ॸÁrónáa ijcyáné tsane
Ƅʮ̲ɞɞ͑фɗɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ ímityúné ámúhá hallúri: o̲әȍʮЙɰɰ͑ľ
̲ә͑Ń́́ľԮӕËҡә͑ә̲ľɞ͖ľ ijcyámé tsaate Baraáá uwáábó
8ॸTéhdure Ejmíínari íjcyáné cahcújtso cáhcujtsóme. Muuráhjáa diibye Baráake
múnáá uwáábóóbe éllevu íllu caatúnu: úwááboobe ijraéémuke ímítyunévú
٘ʑ̲ɗËȍɗҡŃȍɰʮЙɰЙ͑ľľфŃľɞЙɞԮֆŃʮҡѸΎΎ¡ľ ɽ ‫¡ڟ‬әՓʮҡѸΔ̲Ń͑ɞʮËֆΎҡʮҡŃɰɰËәԮŃ
téhdure nɽ ‫ڟ‬jke íjcyaabe páneere máchohíjcyáhi. Téhdurée ihdícyámema
nɽ ‫ڟ‬jkévátsóiibye éhnée dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veebe tsiiñe dómácócatsíhijcyáme. 15ॸÁhdure idyé
¡Δȍɰɰ¡ľ̲әȍ˔ֆľ͑ŃŃȍɗɞ: 9ॸÓ waajácú ɗʮËֆ̲ŃҡѸҡľ̲әȍʮЙɰɰ͑ľ͑ɗËΎфɞҡ̲ә
ɽ ‫ڟ‬dátsó ámuha meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáné uwáábó o tsárilléné cáhcujtsóme. 16ॸAane
oke ámuha meúráávyéné déjúcotu. ímityúné ámuha meméénuhíjcyáné ihdyu
Muurá tsaate íllure iállíñe Píívyéébeéjtedi meɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne méímibáávye. Muurá
díllómeíyómé nehníwu ámúhadítyú ámuha meímíbáávyétúhajchíí
ihjyúvahíjcyá Naavéneéjtéré lléváhréjuco ámúha éllevu o pééiñe
iíjcyánélliíhye. Ehdu ɽ ‫ڟ‬dátsó ámuha ílluréjuco ámúhadi o ɽ ‫ڟ‬cúbáhraki. 17ॸAane
ɞɞ͖әʮɰфɗ̲ľɞʮËֆфΔ̲͑әȍԮֆŃʮә ihdyu óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń́́ŃŃ¡Ύ̲ľËȍËӕʮҡѸΔ
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɗʮËֆȍɗ. 10ॸAhdícyane Píívyéébé Apííchó cahcújtso múnáake
mááábímyeídí éhnííñevu ámuha néhijcyáne. Muurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííñeri. Muurá ámúhadítyú táhjátsámeítyúmeke ó ájcuú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮӕԮӕ
tsaatéké Píívyéébere wáájácúllémeke wáájácúratúné majchódú néénevu.
Naavéné cúvéhoojánutsómé ámuha Áhdure diityéké ó ájcuú tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬j nééné
méɽ ‫ڟ‬cúbáhráméií pahójtsɽ ‫ڟ‬cúj coojɽ ‫ڟ‬va. neewáyuvu wáájácúrátúne mémé tééutu
Árónáa ihdyu ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúmé tsaímíyé oke cáátúvaúvu. Aane apáámyéré teeu
méúráávyeco ámuha medsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsihvújuco újcume waajácuú mumémé íjcyane.”
ámúhakye o ávyéjujtsómé ámuha meíjcya
múijyú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityúmeréjuco. 11ॸAane ҽɗҡɞɞффɗɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ
ihdyu óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń́́ŃŃ¡Ύ̲ľËȍËӕʮҡѸΔ ̲ә͑Ń́́ľԮӕËҡә͑ә̲ľɞ͖ľ
Píívyéébé Apííchó cahcújtso múnáake 18ॸTéhdure Tiatíírari íjcyáné cahcújtso
néhijcyáne. Muurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí múnáá uwáábóóbe éllevu íllu caatúnu:

táhjátsámeítyúmé tsá nihñéétsihvúré “Píívyéébé Hajchi cúújuwa péétécunúdú
wágóóóvéityúne.” íhyálluúúcú néébéj tuháácyú ávyeta
‘rutúrútú’ éhne múúne cúújúwari
ЬŃŃǣ̲ΔфɞɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ úwááñewa péétécunúdú néébe ámúhakye
̲ә͑Ń́́ľԮӕËҡә͑ә̲ľɞ͖ľ nééhií: 19ॸÓ waajácú páneere muhdú
12ॸTéhdure Péégamórí íjcyáné cahcújtso ámuha meíjcyame tehdújuco
múnáá uwáábóóbe éllevu íllu caatúnu: mewájyúcatsíhijcyáne, ímí oke ámuha
٘ͮɰɰҡѸәՓَЙʮҡֆΎٔ͑ŃŃՓЙ͑ŃʮËӕԮфŃ mecáhcujtsóne, ímí táwákimyéí ámuha
tsúhjɽ ‫ڟ‬váwama íjcyaabe ámúhakye nééhií: meméénúné déjúcotu ámuha
13ॸÓ waajácú ámuha muhdú meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíyóné maáábúcuhíjcyáne.
Áhdure ó waajácú táwákimyéí ímí lléébome cáhcujtsó Píívyéébé Apííchó

tehdújuco ámuha meméénuhíjcyáné cahcújtso múnáake néhijcyáne.”
tujkénúu ámuha meméénuhíjcyáné
éhnííñevu. 20ॸÁrónáa ijcyáné tsane ҽѸĀɞֆɗɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ
ímityúné ámúhá hallúri: o̲әȍʮЙɰɰ͑ľ ̲ә͑Ń́́ľԮӕËҡә͑ә̲ľɞ͖ľ
3
Jetsabéé íjcyalle Píívyéébé ihjyú uubálle 1ॸTéhdure Tsáádíyi íjcyáné cahcújtso
̲ә͑́́ľĀɗĀɞ́́Δ̲ľɞ́́ľ˔ľɰɰ̲͑ӕȍ múnáá uwáábóóbe éllevu íllu

̲ľ͑ŃŃҡӕ́́ľҡɰɰËәԮľ̲ә͑˔ľɞӕՓ¡Ύфɗ caatúnu: “Píívyéébé Apííchó 7-nevádú
állihíjcyáhi. Muurá nehíjcyalle nééne dííbyedi íjcyaabe 7-meváké
ɗȍĀɞËֆ̲Ńȍʮɰ̲ĀɗҡֆľĀΔ̲ËΔʮËҡѸɞֆΔ͑Ń mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúruke éjécunúhíjcyaabe ámúhakye
ímityúné íjcyatúne. Áhdure nehíjcyalle nééhií: Ó waajácú muhdú ámuha
Āɗҡֆľ͑ɞʮËֆΎҡʮҡŃɰɰËәԮŃ̲ʮËȍΎфΔ͑Ń meícyahíjcyáne. Muurá ámuha
ímityúné íjcyatúne. 21ॸAane ó mékévaúcunúhíjcyará Píívyéébeke
téhmehíjcyará dille múhdurá ámuha meúráávyénetu. Árónáa tsá
iícyahíjcyáné ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsóne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ́́ľфŃʮӕËΎ ámuha ímí meúráávyetúne. 2ॸÁánéllii
iíjcyaki. Árónáa tsá dille ímílletú ҡŃɰɰ¡әՓ̲ľɞʮËֆ͑ľ̲ŃҡѸәәф̲Ńɞɞ̲ɞ
iímíjpyeténe. 22-23ॸÁánéllii ó ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoó dííbyeke ámuha meúráávyéíyóneri
Āɞɞ́́ľ˔ľĀɗ́́ľËȍľ̲ŃфɞԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ dííbyedítyú ámuha memújtátuki. Muurá
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíki. Téhdure dííllej tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mé ó waajácú dibye ímillédú ámuha
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veéhi. Áhdure dííllema ímityúné meíjcyatúne. 3ॸͅŃɰҡѸԮŃŃɞʮֆәӕ
méénuhíjcyámé ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméií teene ámúhakye ditye úwaabóné tsúúca ámuha
ɰɽ ‫ڟ‬hvéjtsótúhajchííjyu. Áánetu pámeere mecáhcujtsóne. Ááne meímíbáávyéne
cahcújtso múnaa waajácuú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń tsiiñe ímíñeúvú dííbyeke méuráávye.
mɽ ‫ڟ‬amúnáá ɽ ‫ڟ‬buúúné ɽ ‫ڟ‬jtsaméí o wáájacúne. Muurá ámuha meímíbáávyétúhajchíí
Aabe ámúhakye ó ájcuú muhdú ámuha éhne múúne naní múnáajpi
meícyahíjcyáne áhdovu. 24ॸÁrónáa wáájácúratúné tsáhdu o tsáábe ámúhakye
ijcyámé tsaate ámúhadítyú Tiatíírari ó tuvááóvaáhi. 4ॸÁrónáa ijcyámé tsaate
diille Jetsabéé uwáábó úráávyetúme. ámúhadítyú ímityúné méénutúme. Aame
Aame tsá wáájácutú álliúré íjcyane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃɗɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗΔΔ̲ɞʮËֆҡѸɞ̲ɞֆŃ
Naavénedítyúré tsááne ɽ ‫ڟ‬htsútúneri tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬j nééné wajyámuunévú
idíllone ditye úráávyehíjcyáne. Áyu iújcámeíñema. 5ॸʣɽ‫ڟ ڟ‬nerí táhjátsámeítyúmé
éhdunéré tééneri ámúhama ó ihjyúváhi. ehdu íjcyaáhi. Ááme mémeháñé tsá o
25ॸAhdícyane tsúúca oke ámuha páácyúityú wágóóóvéítyúme mémeháñé
meúraavyémé ímíñeúvú météhmémeícyó ËҡәԮ͑ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕɞʮËֆ͑ľ.
tsiiñe o tsááiñévújuco. 26ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí Áámeke ó bóhówájtsoó Llihíyodívu,
táhjátsámeítyúmé o ímillédú ҡŃȍĀӕфľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ĀɞԮӕ. 6ॸAane ihdyu
nihñéétsihvúré ícyahíjcyámeke ó pícyoó óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń́́ŃŃ¡Ύ̲ľËȍËӕʮҡѸΔ
íñujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né avyéjujte ditye iíjcyaki. 27ॸAame Píívyéébé Apííchó cahcújtso múnáake
mɽ ‫ڟ‬amúnáake ɽ ‫ڟ‬htsútú táúhbaá éhne néhijcyáne.”
múúne núpájkityu méénúmeíñé
lliyíhllóné úméhéiyi mewápújuhcódu. ЬɗфĀŃŃЙɗфɞɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ
Ehdu ávyéjuutéimye Llihíyóo oke ̲ә͑Ń́́ľԮӕËҡә͑ә̲ľɞ͖ľ
ávyéjujtsódu. 28ॸÁámeke ó ájcuú éhne 7ॸTéhdure Piradéépiárí íjcyáné
tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ԮŃ̲ɰɰËәфӕՓɗ̲ɞՓӕʮËȍәËӕ͑әĀә cahcújtso múnáá uwáábóóbe éllevu íllu
néébedívu. 29ॸAane ihdyu óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń ‫ڟ‬
caatúnu: “ʣ̲ɰ¡Ń́́ɞәәҡӕӕ¡ľġ¡ɞɗәԮә
kЙΎËфɞȍҡѸɗॷ3ٍॷ4 428
avyéjú dííbyedi íjcyaabe pááyucúné tsá tsaímíyé oke ámuha meúraavyéne. Aane
múha wátájcóítyuróne. Áhdure dibye ámuha meímíllétúhajchíí óvíjyacóóne.
wátajcóné tsá múha pááyúcúítyuróne. 16ॸEhdu múhdurá oke ámuha
Aabe ámúhakye nééhií: 8ॸÓ waajácú medárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vénéllii ílluréjuco ámúhakye o
muhdú ámuha meícyahíjcyáne. Muurá wáágóoíñe. 17ॸMuurá ámuha ménehíjcyá
dúhcú ɽ ‫ڟ‬búwá ámuha menéérome ímí ɽ ‫ڟ‬htsutúmé ámuha tsaímíyé meíjcyame
táuwáábó méúráávyehíjcyá oke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú mepɽ ‫ڟ‬htotúne. Árónáa tsá ámuha
tóónutúmére. Áánéllii ámuha ̲ľՓʮËә̲ľɞҡֆә͑ӕËΔʮЙɰҡѸΔՓӕɞŃԮľʮҡľ
meúwáábóíñé uwááboju ámúhama o múúne íjcyadu ámuha meíjcyane. Áhdure
pááyucúné tsá múha wátájcóityúne. tsá ámuha mewáájácúmeítyú
9ॸÁrónáa ijcyámé tsaate jodíómú hállúvatúmé múúne íjcyadu ámuha
íjcyarómé Naavéné icyánéjcúré meíjcyane. 18ॸÁánéllii oke métáuméí
úraavyémé íllure iállíñe tahñéjtedi ámúhakye o ímíbájcho núcójpɽ ‫ڟ‬tsó
díllómeímye. Árome ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñetu ͑Ń͑Ńȍʮɰҡӕ̲ӕȍ
̲әȍ́́ɗɗ͖ŃԮәɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbáne ámúhakye mebóhówaúcunújúcóótuki. Muurá
ávyéjújtsoó ámúhakye o wájyune ámúhakye o pɽ ‫ڟ‬áábóneri botsíi ámuha
iwáájácúnema. 10ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬hnáhóóróné méwájácúúveé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľʮËәԮәŃȍ͑ľ̲әә͑ľ
pañe ímí oke ámuha mecáhcújtsónéllii íhyálluúúné ímityúmé ityáábótsámeíñe
̲әȍ˔ֆľΔҡŃȍ̲ľŃɞɞ͖әʮɰфɗɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí botsíi ímíñeúvú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tedu. Óhdi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ
íjcyánetu. 11ॸAane lléváhréjuco o tsááiñe. uwááboju íjcyane ímíñeúvú
Áánéllii múu muhdú ámuha mecáhcújtsóne méímíjpyeté éhne múúne
meícyahíjcyádú tsaímíyé ijcyá ámúhá óóro cúújúwari chócóóvénetu iñéhní
wáábyutájuco íjcyáneri ámuha wágóóóvéné boone ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú tene
mebáñúmeítyuki. 12ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí íjcyadu ámuha meíjcyaki. 19ॸMuurá o
táhjátsámeítyúmeke ó pícyoó wájyúmeke ó úwaabó ditye óóma
Tápiivyéébé duurúvájá apɽ ‫ڟ‬hajcúnédú iímíbáávyeki. Ahdícyane ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃ
nééme ditye iíjcyaki. Aame tsá múijyú meíjcyáne méímibáávyé múhdurá ámuha
dííbyedítyú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néityúne. Áámedítyú ó meícyahíjcyánetu. 20ॸÁmúhakye ó
caatúnuú dííbye mémema íhcyóómi pɽ ‫ڟ‬úvahíjcyá éhne múúne llééhówatu
¡Ńȍ͑ŃˇľфΎҡѸфŃŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆËΔΔ̲ɗ mepɽ ‫ڟ‬uvádú oke ámuha
méme. Áhdure ó caatúnuú béhne mecáhcújtsóhajchíí ámúhakye o
tamyémé diityédítyu. 13ॸAane ihdyu óvíi ímíbájcho tsaímíyé menáhbévájcatsíki.
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń́́ŃŃ¡Ύ̲ľËȍËӕʮҡѸΔЬɞɞԮֆŃŃ¡Ń 21ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí táhjátsámeítyúmé ímí
Apííchó cahcújtso múnáake néhijcyáne.” ícyahíjcyámeke ó pícyoó táúniúvú muhdú

llihíyó oke íúniúvú íavyéjuvu pícyohdu.
ѠΎĀɗҡѸŃфɗɞʮËֆ͑ŃËȍËәʮҡѸΎ 22ॸAane ihdyu óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń́́ŃŃ¡Ύ̲ľ
̲ә͑Ń́́ľԮӕËҡә͑ә̲ľɞ͖ľ cáhcujtsó Píívyéébé Apííchó cahcújtso
14ॸTéhdure Raoditséari íjcyáné cahcújtso múnáake néhijcyáne.” Ehdúu oke neebe
múnáá uwáábóóbe éllevu íllu caatúnu: Jetsóo.
“Píívyéébe páneerée ípívyéjtsoobe
iíjcyadúré ícyahíjcyaabe allíútuube ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľԮֆŃʮәʮҡѸ̲ľɞ͖ľ
ámúhakye nééhií: 15ॸÓ waajácú muhdú
4
1ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫͑ ڟ‬ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ
ámuha meícyahíjcyáne. Muurá ímí oke llééhowa pááyúcunúne. Ááné
ámuha meúráávyéturómé tsá oke pañétúu oke tsiiñe éhnée ɽ ‫ڟ‬hde rojrócó
meɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúne. Aane ihdyu ó imíllerá mellíjchúnej kéévádú íhjyúvaabe nééhií:
—Cáhawáá taéllevu dicha muhdú panévatúré ɽ ‫ڟ‬htsútuube u íjcyaabe u

pájtyéíñehjɽ ‫ڟ‬vú uke o úújétsoki. ávyejúúne. Áábeke ihdyu uke
2ॸoɗʮֆәӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃkЙɞɞËȍΔЙɰ¡ΎфɗΔ muha máávyéjútsohíjcyá páneerée
ájtyumɽ ‫ ڟ‬teene níjkyéjɽ ‫ ڟ‬pañe ávyéjú ijyáwá u ímillédú u ípívyéjtsonéhjɽ ‫ڟ‬
hallúrí tsaapi ácuúcunúúbeke. 3ॸÁábé dityájpíyé íjcyáábeke.
ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcóo jájpeé, conarínaa, íjcyáné Ehdúu nehíjcyáme.
neewáyúúcú ‘rutúrútú’ nééné
ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcódu. Aanée teewa íjyáwá Ϙ¡ŃŃʮՓӕәĀә͑ŃŃ¡ľŃ
5
hallútú tuuhi pajtsɽ ‫ڟ‬cunú imíwu 1ॸÁhdurée ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬diibye íavyéjú
‘ejmerááda’ némeíñé neewáyú ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbé
áchaúcunúdu. 4ॸoՓә͑ɗәәËӕфɞɗҡѸɞՓȍʮɰ panéjcuváré cáátúvaháámɽ ‫ ڟ‬waajácuháámɽ ‫ڟ‬
24-wava íjcyane idyé ó ájtyumɽ ‫ڟ‬hi. Áwáhjɽ ‫ڟ‬ éjécunúné ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәŃȍΔʮҡѸɰфɗ. Áhaamɽ ‫ڟ‬ɰ
hallúríi téhduméré 24-meva túkevéjtsojte 7-neva wáúmíñúmeíháámɽ ‫ ڟ‬ténevádú ejké
óóró chahíwáánema íjcyame ácújcatyémé ̲әȍɗȍĀɞËֆ̲ľҡŃȍ̲ɰɗЙֆәҡӕ˔ɗ.
wajyámúúné tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ʮȍʮɰәԮӕ. 5ॸAanée 2ॸoɗʮֆәӕ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗɰȍҡѸәҡӕӕ¡ľ
pañétúéwatu rórihcyóné ɽ ‫ڟ‬hnáhó ihjyúvá kéévánécoba nééhií:

éhne múúne chijchi íhjyuvádu. Áánetúu —¿A ijcyámé tsaate ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃҡŃȍ̲ɰ
tééwá úmɽ ‫ڟ‬wari 7-neva peetéháñé pááyúcúiyóme? 3ॸTsá muurá tsáápíuba
7-nevádú nééne Píívyéébé Apííchó ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľĀɞҡֆәɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń
íjcyáne nááve. 6ॸTéhdurée tééwá úmɽ ‫ڟ‬wari ɞʮËֆҡәҡŃȍ̲ɰɗЙֆәËә͑ľŃŃԮŃɗֆΔ̲ľ.
nújpacyódú ‘raúráú’ nééneé. Átsihyíi Téhdure tsúúcajáa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémedítyú tsá
4-meva iyámédú néémé hálluúúné tsáápíubáré íjcyatúne. 4-5ॸEhdúu dibye
panéjcuvátú íjcyame tééwá hallúrí nééneri o táhíjcyárónáa tsaapi diitye
panéjcuvári. 7ॸÁámedítyúu tsaapi bájú túkevéjtsojtédítyú oke nééhií:
oohííbyécobádu. Áánetúu tsijpi jééú —Tahdíñe bóhoj. Muurá íjcyaabe
ocájídyu. Áánetúu tsíjpi húmɽ ‫ڟ‬ tsaapi Jodáá dohjɽ ‫ڟ‬ba múnáajpi Dabíiúvúj
mɽ ‫ڟ‬amúnáájpí humɽ ‫ڟ‬du. Ááne tsíjpíi ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľ¡ʮәΎΎȍɞɞ¡ֆŃĀә
méwáájɽ ‫ڟ‬cobádú néébe wállúrɽ ‫ڟ‬ʮɰәËӕ͑әȍɗ. ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaábe. Aabe ihdyu óvíi
8ॸÁámedítyúu 6-wava íhñúwaane ҡŃȍ̲ɰЙֆәËәɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃľɗɞʮËֆ͑ľ
tsáápiitsádítyú íjcyámé hálluúúné úújétsoóbe.
patsɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮҡәфľ. Aamée ‘dáij’ néétune 6ॸEhdúu oke dibye néérónáa teene
cójɽ ‫ڟ‬hajchótá pécóhajchótá nehíjcyáhi: ávyéjú ijyáwá úníuri diitye

Panévatúré ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébe túkevéjtsojtémá 4-meva iyámédú nééméj
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ¡ľɗɞʮËֆĀәфŃә Йɰɰ͑ľΔʮҡֆӕ̲ɽ ‫ ڟ‬obééjáwuúdú néébe
ijcyá dipíívyema íjcyátuúbe. íjyócunúúbeke. Áábekée boohówáné
9ॸEhdúu diitye 4-meva íavyéjú ijyáwá ĀɗҡֆŃľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸΎĀɞɞ¡ֆľ˔ľ̲ŃŃ͑ӕ͑Ńȍʮɰ.
hallúrí ácuúcunúúbé múijyú Áábejtóónée 7-jtoova íjcyáábé hálluúúné
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véítyúúbeke duurúvahíjcyá téhdunéré 7-uva Píívyéébé Apííchó
téhdújtsomére. 10ॸÁhdurée idyé diitye 7-nevádú nééne páneere ííñujɽ ‫ڟ‬vú
24-̲ľԮҡә˔ľԮŃʮҡѸΎʮҡľĀɞɞ¡ֆŃә̲ɰՓԮә wállómeííñe náávé íjcyane. 7ॸAabée diibye
ɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbáne dííbyeke duurúváhi. obééjáwuúdú néébe íavyéjú ijyáwá
Aamée íchahíwááné dííbyé lliiñévú hallúrí ácuúcunúúbe éllevu ipyééne ujcú
iwájójcóne nééhií: ҡŃȍ̲ɰĀɞɞ¡ֆŃɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәŃȍΔʮҡѸɰфɗ
11 Píívyéébe múúhá avyéjuube u ɞʮËֆȍ̲ɰ. 8ॸk¡ŃľҡŃȍ̲ɰәʮËәә¡Ń
íjcyaabe ihdyu tehdújuco lliiñévú diitye 24-meva túkevéjtsojtémá
4-meva iyámédú nééme mɽ ‫ڟ‬hmóubáhi. 14ॸEhdúu nééju ditye májtsíváné boone

Aamée ítyujkévevu íjcyumúbáánema diitye 4-meva iyámédú nééme nééhií:
íjcyámedi téhdure óóróihllóne. Áihllójɽ ‫ڟ‬ —Ehdu teene tehdújuco. Áánetúu
pañée tsanééré pácúúcu wahpécunú Āɗɗҡֆľҡә˔ľԮŃʮҡѸΎʮҡľɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbáne
muhdú Píívyéébema dííbyeéjté diityétsikye duurúváhi.
meíhjyuváné dííbyedívú úújetéhíjcyáne
nááve. 9-10ॸAamée dííbyeke idyúúruváné ՠʮËӕȍ̲ɰЙֆӕӕԮŃ͑ľ
6
béhju majtsíjyú májtsívaju íllu nééhií: 1ॸÁtsihdyúu o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa tsúúca diibye
Apáábyéré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ¡ľɗȍĀֆӕ Obééjáwuúdú néébe teene
әЙɗɗԮֆŃҡŃҡŃȍ̲ɰӕЙֆӕËә͑ľ. waajácúháámɽ ‫ ڟ‬éjketa tujkénúene
Úpée muurá múúha wájyuri u idyóváajcáróne paayúcúhi. Áánáacáa ó
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe ú dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. Aabée lleebó chijchi múu íhjyuvádú oke tsaapi
dítyujpácyó u wáágóónej tééveri diitye 4-meva iyámédú néémedítyú
múúhakye panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa nééneé:
páhduváré íhjyúvámema ú —Éje, ËȍՓĀɰȍҡŃËӕ͑ӕʮ. 2ॸAhdújucóó
ímíbajchó ímí Píívyéébema muha o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬técunúné dibye pááyúcúháámɽ ‫ ڟ‬pañe
meíjcyaki. Áánemáa múúhakye ú tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬beúvú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jú hallúrí tsaapi tubóówama
picyóó dííbyé avyéjúejte muha íjcyáábeke. Aabée ɽ ‫ڟ‬htsútuube
meíjcyaki. Áhdurée múúhakye ú méénujcátsityu íjcyáábeke cháhiiwávú
picyóó llúúvájte muha meíjcyame ditye ávohjácoobe péé méénujcátsivu
dííbyeke meɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. Aame muha tsíjtyeke ityáhjaki.
̲ŃɞʮËֆԮֆŃʮӕʮҡľɞɞ͖әʮɰфɗ. 3ॸÁáné hallúvúéháámɽ ‫ ڟ‬éjketáa
Ehdúu nééju májtsiváme. idyóváajcáróne dibye pááyúcúnáa idyé

11-12ॸÁámekée o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyánáa ávyétá oke tsijpi diitye 4-meva iyámédú
̲ɗҡֆ̲Ń͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ľľԮŃфҡӕ néémedítyú nééhií:
íjcyame téhdure kéévánécoba íllu nééju —Éje, ËȍՓĀɰȍҡŃËӕ͑ӕʮ. 4ॸAhdújucóo
májtsiváhi: o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬técunúné téhaamɽ ‫ ڟ‬Й͖ľҡѸɗʮЙɗɰɰʮӕ
Obééjáwuúdú néébée tújpáábyeúvú néébeke. Áábé hallúríi
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííbyé ihdyu tehdújuco íjcyáábeke némeíñé dibye pámeere
panévatúré ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe ɞɞ͖әʮɰфɗ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa íjcyámeke ityútávájtso
pane wáájacúne. Áhdure tehdújuco ditye illííhyánújcatsíki. Áábedíi ávyétá
dibye ávyejúúne. Áábeke ihdyu ɰȍҡѸәҡә͑ŃŃ͑ŃËԮʮËΎ.
metsu maávyéjújtso dúúrúvamére. 5ॸÁáné hallúvúéháámɽ ‫ ڟ‬éjketáa
Ehdúu nééju májtsiváme. idyóváajcáróne dibye pááyúcúnáa idyé

13ॸTéhdurée idyé ó lleebó páábé diitye 4-meva iyámédú néémedítyú tsijpi
ɰȍĀŃľʮЙɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ, ɞɞ͖әʮɰфɗ, ííñújɽ ‫ ڟ‬pañe, oke nééhií:
nújpácyó pañe, íjcyame íllu nééju —Éje, ËȍՓĀɰȍҡŃËӕ͑ӕʮ. Ahdújucóo
májtsiváne: o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬técunúné téhaamɽ ‫ ڟ‬Й͖ľҡѸɗʮЙɗɰɰʮӕ
Eene ávyéjú ijyáwá hallúrí cúúvéébeúvú néébé hallúrí íjcyaabe
ácuúcunúúbee, obééjáwuúdú eevéjɽ ‫ ڟ‬éjécunúúbeke. 6ॸÁánáacáa ó lleebó
néébeé, íjcyamútsí panévatúré diitye 4-̲ľԮɗֆ̲ŃĀә͑ŃŃ̲ŃʮЙɰɰ͑Ńҡә
ɽ ‫ڟ‬htsútujtétsí íjcyámútsikye ihdyu tsaate nééneé:
tehdújuco metsu maávyéjújtso —Ícyooca tsájcoojɽ ‫ ڟ‬wákimyéí hallúvú
dúúrúvaméré múijyú tsáne áámuréjuco tríígo újcúmeíñe.
nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. Áánetu tsebáádá 3 áámuréjuco
újcúmeíñe. Áánéllii tsáhájuco múu pevétsíiyéjuco éhne múúne

íjyácunújúcootú bíínójpácyoma waajácuháámɽ ‫ ڟ‬mepívíyoácódu. Áhdurée
dúúrúbajpácyó iújcúíyóneri. Ë̲ŃՓʮә͑ľ̲̲ΔΔʮЙɰɰ͑ľɞʮËֆȍ¡әʮɽ ‫ڟ‬
7ॸÁáné hallúvúéháámɽ ‫ ڟ‬éjketáa ɰɰ͑ŃҡѸɗŃ́́ľԮәфŃʮӕËΎ. 15ॸÁijyúu pámeere
idyóváajcáróne dibye pááyúcúnáa idyé mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľԮֆŃʮӕʮҡľľ,
diitye 4-meva iyámédú néémedítyú ehnéva múnaa, tsíjtyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe
nihñéejpíyé oke nééhií: íjcyamee, tsíjtyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyatúmee,
—Éje, ËȍՓĀɰȍҡŃËӕ͑ӕʮ. 8ॸAhdújucóo éhdume páátánúmeí néwáyúcobáné
o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬técunúné téhaamɽ ‫ ڟ‬Й͖ľҡѸɗʮЙɗɰɰʮӕ raahóvú wáhyejúné pañévu. 16ॸAamée
́́ɞʮËֆ¡ľәԮә͑ŃŃ¡Ńȍ́́әфɞġѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé teene néwáyúcobáneke, cáméwajúneke,
imyémé íjcyáábeke. Áábe déjutúu tsijpi nééhií:
‫ڟ‬
tsáábe mémé ʣcúbáhraméi. Áámútsikyée —Múúhá hallúvú méuhnóbá íavyéjú
némeíñé tsahdúnéécuéllé mɽ ‫ڟ‬amúnaa ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbé múúhakye
ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ˔ľĀɗҡֆŃҡѸɞɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétso iájtyúmɽ ‫ڟ‬tuki, áhdure Obééjáwuúdú néébe
méénujcátsii, ájyabaa, chemee, íjcyáneri. múúhadi ɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍфɞֆΔ͑ŃɰȍĀŃҡӕ. 17ॸMuurá
Áhdurée diityétsikye némeíñé iyámedi tsúúca múúhadívú ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí wajtsɽ ‫ڟ‬
ĀɗɗҡֆŃ˔ŃĀɗҡֆŃҡѸɞɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétso téhdure múha áábúcúítyuróne. Ehdúu nééme
tsahdúnéécuélle. téhaamɽ ‫ ڟ‬pañe o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teme.
9ॸÁáné hallúvúéháámɽ ‫ ڟ‬éjketáa
idyóváajcáróne dibye pááyúcúháámɽ ‫ڟ‬ ʊʮфŃŃ̲ӕĀɞҡֆәҡѸҡľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľŃʮҡľ
7
pañe idyé ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮŃ 1ॸÁtsihdyúu idyé tsiiñe naavédú
waɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬lliiñe dííbyé ihjyúu ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúmé nééné pañe ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬4-meva
ímí úwáábohíjcyáné hallútú ditye ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ɞɞ͖әʮɰфɗЙҡѸɽ ‫ڟ‬ȍʮɰԮфɞ
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃҡѸΔ̲Ńȍʮɰ˔ľ. 10-11ॸÁámé íjyócújcatyémeke. Téhmehíjcyámée
wajyámúúnée tsɽ ‫ڟ‬ҡѸɰʮȍʮɽ ‫ ڟ‬íjcyame ɞɞ͖ӕʮɰɰ, móañee, bájunee, íjcyane kííjyeba
wáníjcyámeí kéévánécoba ílluú: ivááútuki. o̲ľ˔Ńľ͑Ń̲ľɞ͖Ńɞɞ͖әʮɰ̲
—Ávyéjuube Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ńӕ nújpacyo ditye ityútávájtsoki.
íjcyaabe muhdú u néhdújuco u 2ॸÁrónáacáa tsijpi diityédítyú nuhba
méénúúbeke uke muha menéé ¿múijyú tsáhícyánéjcutu Píívyéébe mémé

ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ̲ɽ ‫ڟ‬amúnaa múúhakyée cáátúnúmeíñema tsáábe néé
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsómeke tééné hallútú u kéévánécoba: 3ॸ—Métútávájtsodíñéi
ɽ ‫ڟ‬cúbáhraíñe? Áánélliihyée diityéké ɞɞ͖ӕʮɰɰ, móañee, bájunee, íjcyane
͑Ń̲ľɞ͖ŃĀɗɗҡֆŃ˔ŃľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsódú téhdure ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮľ̲ә͑ә̲ɰËΔΔ͑ľҡӕ
ɞ͖ȍ¡Ń̲әæфɞʮҡΔɰɰËәԮľ̲ә͑˔ľĀɗҡֆŃɗ dííbye mémé mepícyóótúné hajchóta.
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóné ditye ityéhmeki. 4-8ॸAanée oke tsaate néé 12 dohjɽ ‫ڟ‬ba
12ॸÁáné hallúvúéháámɽ ‫ ڟ‬éjketáa múnaa ijraéémú íjcyámedítyú
idyóváajcáróne dibye pááyúcúháámɽ ‫ڟ‬ 144,000-̲ľԮә̲ɰËΔΔ͑ľҡӕҡľľ͑ľ
pañe ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɞɞ͖ӕʮɰ Píívyéébe mémé tsúúca pícyámeíñe:
váúmeíñé tujkéveri cóójɽ ‫ڟ‬ejpi nuhba Jodáá dohjɽ ‫ڟ‬batu 12,000-mevaa, Robéé
cúúvenúné ávyeta kímóóvé wajyámuj dohjɽ ‫ڟ‬batu 12,000-mevaa, Gáá dohjɽ ‫ڟ‬batu
cúúvédu. Áánetúu péjcóejpi 12,000-mevaa, Atséé dohjɽ ‫ڟ‬batu
tújpacyóduréjuco íjcyane. 13ॸÁánáacáa 12,000-mevaa, Netaríí dohjɽ ‫ڟ‬batu
mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curu dojcó ííñujɽ ‫ڟ‬vú éhne múúne 12,000-mevaa, Manatséé dohjɽ ‫ڟ‬batu
higyééráhe néévá tsɽ ‫ڟ‬jpáné kiijyébari 12,000-mevaa, Tsimeóó dohjɽ ‫ڟ‬batu
dójcodu. 14ॸÁijyúu caame íévehóówá 12,000-mevaa, Revíí dohjɽ ‫ڟ‬batu
12,000-mevaa, Itsacáá dohjɽ ‫ڟ‬batu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvehíjcyámeke ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú pícyoóbe.
12,000-mevaa, Tsaboróó dohjɽ ‫ڟ‬batu 16ॸAame tsáhájuco múijyú
12,000-mevaa, Jotséé dohjɽ ‫ڟ‬batu ájyabáávatéityúne. Téhdure tsáhájuco
12,000-mevaa, Bejamíí dohjɽ ‫ڟ‬batu ditye ádópívyenúityúne. Tsáhájuco
12,000-mevaa, ehdu. múijyú nuhba diityéké áñúityúne.
17ॸMuurá ávyéjú ijyáwá úníuri íjcyaabe
Tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ʮȍʮɰ̲ɞʮËֆ̲ľ diityé tehméébé Obééjáwuúdú néébe
9-10ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬tétsihyi tsaímíyé diityéké túkévejtsómé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
diibye íavyéjú ijyáwá hallúrí imíjyaú ijcyáhi. Áámedítyú Píívyéébe
ácuúcunúúbee, Obééjáwuúdú néébeé, kímóóve wáágoómé tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí
íjcyámútsí úmɽ ‫ڟ‬wari ávyétá mityáné kímoovéjúcootúne. Ehdúu oke
mɽ ‫ڟ‬amúnaa eevératu panévá íñujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne túkevéjtsojtédítyú tsaapi néé naavédú
múnaa íjcyame páhduváré íhjyúvámeke. nééne o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téné pañe.
Áámé wajyámúúnée tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ʮȍʮɰәԮә͑ŃŃ̲ľ
ͮɗȍ͖Ńľȍ̲ɽ ‫ڟ‬фŃՓʮËәȍ̲ɽ ‫ ڟ‬ЙֆӕӕԮŃ͑ľ
wájyuhóónema íjcyame kéévánécoba
8
nééhií: 1ॸÁijyúu idyé nihñééháámɽ ‫ ڟ‬éjketáré
Muurá pajtyéteju tsáá íavyéjú ijyáwá idyóváajcáróne diibye Obééjáwuúdú

hallúrí ácuúcunúúbee, néébe pááyúcúháámɽ ‫ ڟ‬Й͖ľΔɰɰҡŃ͑ɞʮ˔ֆľʮɰ
Obééjáwuúdu néébeé, dáíhañéréjuco íjcyane wahájchotáwu.
íjcyámútsidítyu. 2ॸÁánáacáa ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬7-̲ľԮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
11-12ॸTéhdurée idyé tétsihyi diitye múnaa ítyujkévevu rojrócóónema
túkevéjtsojtémá 4-meva iyámédú nééméj íjcyame Píívyéébé úmɽ ‫ڟ‬wari íjcyámeke.
Йɰɰ͑ľЙ̲ľľфľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ɞʮËֆ̲ľ 3ॸo͑ľҡәӕҡѸЙɗĀɞɞ¡ֆŃɰɰËәԮŃՓɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬
ɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbáne Píívyéébeke dúúruvámé úniúvú íjyócuuvévá dííbyeéjté dííbyema

nééhií: íhjyúvahíjcyáne náávé mítyane pácúúcu
Tehdújuco ihdyu Mépiivyéébé óóróíhlló pañe íjcyánema teene
múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváítyuube panévatúré icyóvájtsóneri dííbyeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúveki. 4ॸAanée
ɽ ‫ڟ‬htsútuube ávyéjuube íjcyaabe teene pácúúcu dibye cóvájtsóne ójtsó
pane wáájacúne. Áábeke ihdyu úújeté Píívyéébedívu. 5ॸÁtsihdyúu
metsu maávyéjújtso dúúrúvamére. dííbyeke ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvéɽ ‫ڟ‬ʮɰҡӕҡľľ͑ľ́́ɞֆɞȍ́́Δ
Ehdu teéne. pañévú cújúwayúúhá iújcune dibye ííñújɽ ‫ڟ‬
ƄȍĀәӕ͑ŃŃ̲ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑. hallúvú wááónemáyé apííchówu
13ॸÁánáacáa tsaapi túkevéjtsojtédítyú chíjchímuba ‘roríhrórí’ dóvájaavéhi.
oke nééhií:
—¿Aca aatye eene tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ʮȍʮɰ̲ ѠΎʮфΔËΔΔ͑Ń́́ɞʮËȍә̲ľɞ͖ľ
íjcyámeke ú waajácú kiátú ditye tsááneé? 6ॸÁánáacáa diitye 7-̲ľԮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
14ॸÁánélliihyée o nééhií: múnaa tsúúca ímíbájkímyeí írojrócóóné
—Tsáha, Ávyéjuúbej, u ihdyu ú illíjchuki.
waajácú diityéke. 7ॸAanée tujkénú tsaapi írojrócó llíjchúné
Áánélliihyée oke neébe: tujkéveri cúújúwama tújpacyo úmeváné

—Íjtyée ímíbaavyé Obééjáwuúdú néébé ЙՓȍʮɰ͑ŃŃ͑ľĀΔʮËΔ͑ľфɗҡѸȍĀә͑ŃŃËӕŃ́́Ń
tujpácyó wágóóóvénej tééveri. Aamée ɞɞ͖ӕʮɰɗɗԮֆŃ¡ʮә͑ľ̲ʮӕËΎ.
ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ͑ŃŃ͑Ńɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲Ńɞɞɞ͖әʮɰфɗ 8ॸÁáné boonétúu idyé tsijpi írojrócó
íjcyánetu pajtyéhi. 15ॸÁánéllii ícyooca llíjchúné tujkéveri cáméhbáúcobádú

Píívyéébema íjcyame dííbyeke nééne péétécunúné móóá pañévú
áákityéné nújpacyo tsahdúnéécuéllé 7ॸAamée diitye tséreemu panéjuco

píívyetétsó tújpacyóvuréjuco. 9ॸÁáneríi mɽ ‫ڟ‬amúnáá humɽ ‫͑ڟ‬ŃĀәɞȍֆә̲ɰ͑ľ͑ŃŃ̲ľ
tsahdúnéécuéllé téjpacyó pañe íjcyame óóró chahíwaanédú néénema íjcyame
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. Áhdurée tsahdúnéécuéllé tsúúca íjcyátsíiivyé éhne múúne
téjpacyórí úllénéj cujúwamɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né méénujcátsíllii ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jumu íjcyátsíiivyédu.
wágóoovéhi. 8ॸÁámé níwacóónée walléémú níwacóóné
10-11ॸÁáné boonétúu idyé tsijpi írojrócó hajchónéhjɽ ‫ ڟ‬íjcyámé ihwájɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né bájú
́́ɞʮËȍә͑Ńҡӕʮ˔ŃԮľфɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕَЬЙՓٔ ΎΎȍɞɞ¡ֆŃËΔ¡ɗȍՓʮɰɰ͑ŃĀӕ. 9ॸÁáméj
͑Ń̲ľɞ͖Ń̲ɰɰËәфәՓËΎ¡˔ɗҡֆŃ pɽ ‫ڟ‬ujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬ŃľәՓ͖Ń̲ɰɰȍΔ͑ŃĀә͑ŃŃ͑ľԮӕ
péétécunúúbéré páneere téhíñé pañévu. wátájcámeímyé wáhpene ihjyúvá
Ááneríi tsahdúnéécuéllé nújpacyo apííchówu éhne múúne méénujcátsivu
páápañújpácyó mítyame mɽ ‫ڟ‬amúnaa íjchíemɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jumu llícyuhcóné íhjyuvádu.
iádóne dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ. 10ॸÁámé nuówáánée óóvɽ ‫ڟ‬mú nuówaanédú
12ॸÁáné boonétúu idyé tsijpi írojrócó tééneri ditye mɽ ‫ڟ‬amúnáake tsáhojtsɽ ‫ڟ‬
llíjchúné tujkéveri nuhba cóójɽ ‫ڟ‬ejpii, nuhbává hajchótá ɽ ‫ڟ‬cúbáhraíñe. 11ॸÁámé
péjcóejpii, mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúruu, íjcyame avyéjuubée íjcyaabe téhdure
tsahdúnéécuéllé áábatémé tsá ímí wáhyéjúcoba ávyéta páñé néhejú
ájchújúcootúne. avyéjuube íjcyáábe mémé heeberéómú
13ॸÁijyúu méwaajɽ ‫ڟ‬dú néébe íévéhóówari ihjyúrí Abadóo. Áánetúu gríéégómú
wáhpeebe kéévánécoba nééhií: ihjyúrí Aporíó ‘tútavájtso múnáajpi’
—‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕɗȍĀֆӕɞɞ͖әʮɽ ‫ ڟ‬hallúrí nééiyóne.
íjcyáné mɽ ‫ڟ‬amúnáake tene pájtyeíñé 12ॸEhdúu ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬téhaamɽ ‫ ڟ‬pañe
nihñéejtéré 3-̲ľԮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí pájtyene. Árónáacáa

írojrócóóné llíjchúcoóca! némeíñé tsiiñéi míñéécu íjcyane.
9
1ॸÁróné illúhwuúrée tsúúca tsijpi 13-14ॸÁtsihdyúu idyé tsiiñe téhaamɽ ‫ ڟ‬pañe
írojrócó llíjchúné tujkéveri ҡѸɗʮЙɗĀɗɗҡֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ĀɞҡֆәɞфΎʮфΔËΔ

mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËәфӕՓ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕɞɞ͖ӕʮɽ ‫ڟ‬vú áákityé ́́ɞʮËȍә͑Ńҡӕʮ˔ŃԮľфɗЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮŃՓɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬
wáhyéjúcoba ávyéta páñé néhejú watájcó óórótu méénúmeíɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬hallúrí ócájij tóónédú
ipááyúcuki. 2ॸAabée téhejúcoba ͑ŃŃ͑ŃʮЙɰɰ͑ŃҡәҡѸЙɗĀɞɞ¡ֆľ˔ľ͑ŃŃȍɗɞ:
pááyúcúnetu mítyane ojtso ijchívyé éhne —Tsíñaácó aatye 4-meva naavémuke
múúne wájcyoha péétene ójtsodu. Aanée eene Eoparáátej tééhí úníutu
cóójɽ ‫ڟ‬ejpi núhbake wátajcó dóhjɽ ‫ڟ‬vámeke. 15ॸAhdújucóo dibye
cúúvénécóbaúvuréjuco. 3ॸAanée teene tsíñaácómé tsahdúnéécuéllé mɽ ‫ڟ‬amúnáake
ojtsó pañétú tséreemu cájtume tsújaavé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóné ímichíi ihdyu téijyú
Й͑ľľфľɞɞ͖әʮɰфɗΔΔԮɰ̲ӕ͑әәΎĀӕ wáábyutájuco pícyámeímye. 16ॸÁijyúu
mɽ ‫ڟ‬amúnáake iñúúoki. 4-5ॸÁámekée némeíñé diityé tsodáhómú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júmudi
némeíñé apáámyekéré Píívyéébe mémé úlleme 200 millóóné íjcyane.
ɞә̲ɰËΔΔ͑ľҡӕɞʮËֆҡә̲ľ˔ľĀɗҡֆľɰɽ ‫ڟ‬cúbáhra 17ॸÁáméj pɽ ‫ڟ‬ujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netúu ímyéénujcátsí
5 nuhbává hajchótá diityéké ̲ɰɰȍΔ͑ŃËȍɞʮËҡֆŃЙȍĀӕԮфŃ͑Ń̲ɰɰȍΔʮɽ ‫ڟ‬

dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsotúmére. Téhdurée diityéké ҡәʮЙ̲ɰɰȍΔʮɰәԮӕӕ, ́́ɞʮËֆ̲ɰɰȍΔʮɰәԮӕӕ,
͑Ń̲ľɞ͖Ńɞɞ͖әʮɰфɗЙ͑ľľфľә̲ľȍŃŃ͑ľ̲ ʮҡֆәԮ̲ɰɰȍΔʮɰәԮӕӕ, íjcyane. 18ॸÁánetúu
bajtsóháñé íjcyane ditye ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrátuki. ĀɗɗҡֆŃɰɰʮә̲ә͑ɞՓәә͑Ń¡ʮәΎΎȍɞ̲ֆŃ
6ॸEhdu tene pájtyécooca mɽ ‫ڟ‬amúnaa níwaúúnédú néémé ihjyúháñetu
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véíyóneri íjyácunúrómé tsá cúújuwaa, ojtsoo, atsóóperee, íjcyane
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véityúne. íjchívyéneri tsiiñe mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa
kЙΎËфɞȍҡѸɗॷ9–11 434
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸȍĀә͑ŃŃËӕŃ́́ľ. 19ॸMuhdú íhjyáa tsíeméné íjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬ípívyéjtsóóbe mémeri

íhjyúháñema íbówaañe ííñimyémú neébe:
níwaúúnédú nééneri mɽ ‫ڟ‬amúnáake ‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑ŃҡѸәәËЙ͑ľľфľ͑ɽ ‫ڟ‬jkéváíñe
lliihyánuhíjcyáme. éévé úújetéhi. 7ॸMuurá 7-̲ľԮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
20ॸÁrónáacáa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetúmé tsá ímityúné múnaa íjcyámedítyú nihñéejpíyé írojrócó
imyéénuhíjcyáné ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúne. Tsáháa llíjchúcúcooca páneere ílluréjuco
ditye naavémuke icyáánívahíjcyáné nɽ ‫ڟ‬jkévaíñé Píívyéébée múha wáájácutúné
ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotúne. Áhdurée tsá ditye ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotú íhjyú uubálle múnáake néhdújuco. Ehdúu
ibóhɽ ‫ڟ‬úbamáyé íjcyátúmeke óórotu, Ύ˔ľ͑ľľ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗľľ͑Ńľ
úwááñéwatu, nééwáyutu, úméhetu, ̲ΔΔ̲ɞɞ͖әʮɰҡӕҡфɞԮʮәËӕ͑әә¡ľ.
̲ŃŃ͑ә̲ľɞ̲ֆŃȍʮɰ˔ľɗËֆ͑ɞԮȍɞʮËֆ͑ľ. 8ॸÁánetúu cáámetu óóma íhjyúvaabe
21ॸÁhdurée tsá ditye ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotú tsiiñe oke nééhií:
ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsócatsíhijcyáne, —kĀɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗľľ͑ľ̲ΔΔ̲
iwáábyénúcatsíhijcyáne, ihdícyámema ɞɞ͖әʮɰҡӕҡфɞԮʮәËӕ͑әә¡ľĀɞҡֆәŃȍ̲ɰ
idyómácócatsíhijcyáne, waajácúháámɽ ‫ڟ‬wu duúcu. 9ॸAhdújucóo o
iñánícyatsíhijcyáne. Ehdúu ó ájtyumɽ ‫ڟ‬ pééne o táúmeíñé téhaamɽ ‫ڟ‬wu dííbyeke.
téhaamɽ ‫ ڟ‬pañe. Áánélliihyée oke neébe:
—Áju, ̲ʮËȍΎҡŃȍ̲ɰ. Muurá u
ͮɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ májchone iimúwu néérone díhbáú
ՓʮËәȍ̲ɰ̲ɞʮËֆ͑ľ pañévú páápáñuúhi.
10
1ॸÁtsihdyúu idyé tsiiñe naavédú 10ॸAhdújucóo o újcúháámɽ ‫ڟ‬wu o májchone
nééné pañe ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬tsijpi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ńɗɗ̲әՓӕ͑ŃŃфΎ͑ľҡȍ¡әЙ͖ŃԮә

ɰȍҡѸәҡӕӕ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗɞȍֆ́́әҡә páápañúhi. 11ॸÁtsihvúu oke neébe:
ҡӕӕȍɗËЙҡѸɰәËӕ͑әә¡ŃΎʮҡѸΔЙ͖ľ —Ijcyánéi díhyallúrí tsiiñe pámeere
cáámetu níítyéébeke. Áábe húmɽ ‫ڟ‬ɰ mɽ ‫̲ڟ‬ә͑˔ľӕәә¡́́ľɞ͖Ńɰɰ͑ĀɗɗҡֆŃ˔Ń
ajchúcunú cóójɽ ‫ڟ‬ejpi nuhba ájchúcunúdu. pájtyeíñé panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa
Áánetúu íjcyúbaacu peetécunú cúújuwa páhduváré íhjyúvámeke pámeere
péétécunúdu. 2ॸAabée waajácúháámɽ ‫ڟ‬wu íavyéjujtémájuco.
ՓʮɰȍҡәËӕ͑әȍ̲ɽ ‫ ڟ‬éjécunúúbé
ͅɞɞҡֆŃҡѸɗӕӕ¡́́ľ̲ә͑ʮҡŃҡѸɗ
ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәľʮҡәȍҡәԮәËӕ͑ә̲ΔΔҡӕ.
11
Áánétúu náníñéjcúejtúhá túvaúcunúúbé 1ॸEhdúu oke iñééné boonétu
ɞɞ͖әʮɰҡӕ. 3ॸAabée éhne múúne bajú eevéivu oke iájcúne neébe:

ΎΎȍɞɞ¡ֆŃËΎ¡ɞȍʮֆӕԮĀәԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ —Íiiyi dehvété Píívyéébé duurúvájama
íhjyúváné tujkéveri 7-meva chíjchimu Āɞɞ¡ֆŃɰɰËәԮŃՓɽ ‫ڟ‬ʮɰ. Áhdure ú ééveé
ɗȍʮֆәԮԮֆŃҡɰȍ͑ȍΎ. 4ॸAanée ditye múhdúmevá tééjari dííbyeke
muhdú nééne o cáátúnúíyónáa tsaapi oke dúúrúvahíjcyámeke. 2ॸÁánetu ihdyu tééjá
cáámetu nééhií: llahájtsɽ ‫ ڟ‬ҡѸәәËҡѸɞɞ͖Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑ȍΔʮҡѸɽ ‫ڟ‬
—Caatúnudí ditye íhjyuváne. Téhdure pañe íjcyane tsá u éévéityúne. Muurá 42
muucá dúúbállédí teéne. nuhbává tétsii Píívyéébé cóómiyi íjcyame
5ॸo͑Ń¡ΎΎ͑ŃҡәӕĀɗɗ¡ֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ técoomi tútávájtsoóhi. 3ॸÁijyu ó wálloó
̲ә͑ʮЙɗľľ͑Ńľ̲ΔΔ̲ɞɞ͖әʮɰҡӕ míítyétsi kímóóvé wajyámuma íjcyamútsí
tárívájaúcunúúbé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәľȍΔʮҡѸɽ ‫ڟ‬ táuubállé méénúímútsikye dityétsí
cáámevu ihbúcúhi. 6ॸÁánemáa múijyú tamyémeri 1,260 coojɽ ‫ڟ‬vá hajchótá
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véítyuube páneere íévéhóówari ɗәә¡́́ľɰɰ͑Йʮҡֆľɞ͖ľ. Ehdúu oke neebe
ɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ɞɞ͖ӕʮɰ, nújpacyo, múhdúné cáámetu óóma íhjyúvaábe.
4ॸAane diityétsí íjcyane nééiyóné eene

páné iiñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuubéré Píívyéébe íjcyáábé ͮɞȍ͖ŃľʮЙɞֆŃɞфΎʮфΔËΔ́́ɞʮËȍӕ͑ľ
úmɽ ‫ڟ‬wari orívohéécuma míñéécu peete 15ॸk͑Ńľ͑ɗȍ͖ŃľʮЙɞֆŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ
íjcyane. 5ॸÁámútsikye múnáájtsórómeke írojrócó llíjchúné tujkéveri cáámetu

dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóimútsí cúújuwa diityé hallúvú tsaate kéévánécoba nééhií:
ɰɽ ‫ڟ‬rɽ ‫ڟ‬ЙɰËΔ͑ľфɗ. 6ॸƄȍĀӕɰɰ͑Йʮҡֆľɞ͖Ń ͮԮŃ͑ŃԮֆŃʮәɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆфΔ͑Ń
iúúbálléné hajchótá nééimútsí tene Mépiivyééberéjuco cáávacúné
iállétuki. Téhdure nújpacyo iiyéjuco Críjtoma iávyéjuutéki.
tújpacyóvuréjuco dityétsí píívyetétsoíñé Ááberéjuco tééjɽ ‫ ڟ‬avyéjuube
ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ˔ľЙȍĀӕԮфŃ͑ŃŃ͑ľ íjcyaíñé múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne.
chémeháñeri ichémétsoki. 16-18ॸÁánáacáa 24-meva túkevéjtsojte
7ॸÁrónáa teene iúúbállehíjcyáné dityétsí Píívyéébé úmɽ ‫ڟ‬wari íavyéjú ijyáwááné
nɽ ‫ڟ‬jkévácooca iyáábécobádú néébe teene hallúrí ácújcatyémé dííbyé lliiñévú
wáhyéjúcóbá déjúcotu íjchíívyeebe ɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbáne dííbyeke dúúruvámé
diityétsima imyéénújcatsímútsikye nééhií:
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoóhi. 8ॸo̲әҡѸɞɰҡŃ̲ľȍΔΔËә Tehdújuco Ávyéjuube Píívyéébe
dómájcóratúné ícyahíjcyaá ɽ ‫ڟ‬htsútu cóómí ɽ ‫ڟ‬htsútuube iíjcyadúré u
Máavyéjuubée wátyétyécúmeícyóómí ícyahíjcyaabe dɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎфɗӕ
ӕӕ́́ŃʮɰʮҡΔ͑ŃʮЙɰɰ͑ľҡŃËΎΎ̲ɞֆŃҽѸΎĀΔΔ̲, ávyéjuuténe. k¡ľɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń
Ejíhto, némeícóómí pañe. 9ॸÁhóócuúvuke mɽ ‫ڟ‬amúnaa úhdivu
pápihchúúj coojɽ ‫ڟ‬ԮʮЙɰɰ͑ŃԮәʮӕËΎЙ͑ŃԮ cááyóbahíjcyámeke u ɽ ‫ڟ‬cúbáhráíñe
íñujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tehíjcyáhóócuke tsá éévé úújetéhi. Áhdure tsúúca
múha ímílléityú tsaate cúúune. 10ॸAame dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔфΔ̲ľ̲̲ӕȍĀәȍʮ
ávyeta tééneri iímíjyúúvéne ditye ícyahíjcyáné u ímíbájchóíñe
iwáñehjɽ ‫ڟ‬vaténé pañe tsíeménehjɽ ‫ڟ‬vú éévé úújetéhi. Aabe dɽ ‫ڟ‬ɰɰËәԮľ
bohbánújcátsiíhi. Ehdu ímíjyúúveímyé múnaa ɽ ‫ڟ‬htsútujtémáyé ɽ ‫ڟ‬dáátsojte
íjyévéhreváa dityétsí diityéké Píívyéébé uke iávyejúúlléne ímí díwákimyéí
ihjyu iúwáábóneri méénuhíjcyámeke tééne áhdovu ú
pátsárícyohíjcyánélliíhye. ájcuúhi. o͑ľҡӕɞ́́ӕфľɞɞ͖әʮɰфɗ
11ॸÁrónáa téhdune 3 coojɽ ‫ڟ‬ԮʮЙɰɰ͑ŃԮә mɽ ‫ڟ‬amúnáake tútávátsohíjcyámedi
Píívyéébe tsiiñe diityétsikye ú ɽ ‫ڟ‬cúbáhraáhi.
bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsómútsikye iájtyúmɽ ‫ڟ‬ne mɽ ‫ڟ‬amúnaa 19ॸEhdúu Píívyéébeke ditye dúúrúvánáa
ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɞ́́ɞҡֆľŃȍɗ. 12ॸÁámútsikye ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆʮĀɞɞ¡ֆŃĀӕӕфәԮʮ

tsaapi cáámetu kéévánécoba neéhi: páyúcúúvéné pañe ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬dííbyé
—Métsa íllevu. Ahdújuco diityétsí pityájcoju téhbá pañe íjcyáné cajóónaba.
pééiñe cáámevu ojtsó pañévú ímunáá Áánáacáa chíjchímuba dóvájaavéné
diityétsikye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáaáca. 13ॸÁijyu ávyétá ԮֆľҡَфΎфɞȍфΔфɞٔ͑ŃŃ͑ɞɞ͖ӕʮɰ
ɰȍ͑ȍΔɞɞ͖ӕʮɰԮә̲ľɞ͖ľфɗҡŃËΎΎ̲ɞҡֆә vááúmeíhi. Áhdurée mítyane
tsátsii jááhañe cáhvyábáneri 7,000-meva nújpácyowááné dojcóhi.
mɽ ‫ڟ‬amúnaa dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veéhi. Ááneri cóejte
ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɗɞ́́ɞҡֆŃ͑ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ ՠ́́ľľ̲әҡѸɞЙɞËȍΔ͑ŃŃ͑Ńɗֆ¡ľ̲
12
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ˔ľԮֆŃʮәʮҡѸΎΔȍɗ. 1-2ॸÁáné boonétúu idyé tsiiñe
14ॸEhdu míijyúcújuco ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí muhdú tene pájtyéíñé uubállé ó
pájtyeíñe. Árónáa íjcyanéi tsiiñe ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúiye ájtyumɽ ‫ڟ‬hi: Tsáápillée ééválle
tééné boonétú pájtyeíñe. íévéhoowávú óhdivu bóhówaavé
cóójɽ ‫ڟ‬ejpi núhba ájchúdú íwajyámú ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬véíñeri. 12ॸAhdícyane méimíjyúú
néélleé. Aallée péjcóejpi núhbá hallúrí Й̲ľľфľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ̲ľ. Áánetu ihdyu
íjyócunúllé chahííwá 12-meva mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬curu. ̲ɰĀҡѸΎʮӕҡľ͑ľЙʮҡֆľɞ͖Ńɞɞ͖әʮɰфɗ
Aallée ihjyúcunúhijcyá iávyéneri. íjcyámeke. Muurá tsúúca Naavéné
3ॸÁánáacáa idyé apííchówu níhbácobádú ՓȍʮËȍΎҡфŃʮӕËΎɞә̲ɰՓɞʮËֆ͑ľ
néébe tújpáábyécoba bóhówaavéhi. Áábé ɗՓʮËә͑ľԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ
níwaúúnée 7-uva íjcyánetu íchahíwááné icyáyobáávaténe nihñéréjuco
ávójcatyéhi. Áánétúu íjtyóóne 10-jtoova. mɽ ‫ڟ‬amúnáadi ɽ ‫ڟ‬cúbáhraíñe.
4ॸAabée ííbówari tsahdúnéécuéllé ƄȍĀәӕҡѸЙɗ˔ŃŃԮ͑ŃËΎ¡͑ŃŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ.
mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúruke wájojcó ííñújɽ ‫ ڟ‬hallúvu. 13ॸAabée diibye níhbácobádú néébe
Átsihdyúu íjyócúúvetéébé diille eenée tsúúca ííñujɽ ‫ڟ‬vú iwágóóóveíñé iwáájácúne

ɰҡѸɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváíñeri íjcyállé úniúvú dille imíllerá eenée wájpíwúuke tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máválleke
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬ԮҡѸɰ˔ľɗĀֆΔΔ˔ɗɞ. 5ॸÁánáacáa tsúúca ɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóne. 14ॸÁrónáacáa Píívyéébere
tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mávalle wájpíwúuke páné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né nééjuri méwáájɽ ‫ ڟ‬núwácobácúdú nééne
avyéjuube ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyáííbyeke. díílledítyú íjcyáneri wááménelle ípyée
Áábekée Píívyéébe íavyéjuvu ujcú dibye iícyahíjcyáhullévú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá píívyétúné
dííbyemáyéjuco iíjcyaki. 6ॸÁáné boonée ɗɗ͖әʮɰԮӕҡѸɗɗ͖ľɞɞ͖ɗ̲ֆŃĀɗֆŃʮӕËΎĀɗ¡ֆľ
ҡѸɰɰʮӕә̲ɰԮɽ ‫ڟ‬ɽ ‫͑ڟ‬Ńӕ¡фЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ díílleke ipátsáríjcyótuki. Aallée 3
tsátsii Píívyéébe dííllema ɽ ‫ڟ‬hdénútsihvu. ЙɗʮËֆ¡ʮЙɰɰ͑ŃԮәҡŃȍӕ́́ľɞʮËֆ́́ľ˔ľ
Átsihyíi íjcyálleke dííbyere tehmé 1,260 dííbyere Píívyéébe téhmehíjcyáhi.
coojɽ ‫ڟ‬vá hajchóta. 15ॸÁánélliihyée idyé diibye níhbácobádú
7ॸo͑Ń¡ΎΎ͑Ńľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ néébe dííbyere ííñimye íjcyaabe
avyéjuube Migyééré ihyájkímuma diibye íllímútuhjácó nújpacyo páneere
apííchówu níhbácobádú néébe téhdure icyáájávétsóneri díílleke imájcanútsóroki.
ihyájkímuma íjcyáábema méénújcatsíhi. 16ॸoфΔ͑Ëɞɞ͖ӕʮɰՓËԮŃ͑Ń͑әʮЙËֆΎ
8-9ॸAabée Migyééré dííbyeke ityáhjáne adúcúhi. 17ॸÁánetúu awáá éhnííñevu
waagóó tétsihdyu ííñújɽ ‫ ڟ‬hallúvú pámeere díílledívú icyáyobáávaténe díílle
ihyájkímumájuco éhnéhjáa éíjyuúvú hájkímumáyéjuco dibye méénújcatsíñé
ííñimyédí mɽ ‫ڟ‬amúnáake Jetsocríjtó uwááboju tsaímíyé úraavyémé
tútávátsohíjcyaabe Naavéneke. Píívyéébé taúhbaju néhdújuco
10ॸo͑Ń¡ΎΎ͑ŃҡәӕҡѸЙɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ ícyahíjcyámema.
kéévánécoba nééhií:
—Tsúúca Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe oЙɞËȍΔ͑ŃŃ͑Ńɗֆ¡ľ̲әҡѸɞËֆΎ¡Ëӕ
13
íavyéjúejtéké pájtyetétsóíñe éévé 1ॸÁtsihdyúu móóá úniúvú dibye
úújetéhi. Muuráhjáa Ílli Críjtoke íjyócúúveténáa téémó pañétú

pícyoobe tééné avyéjuube dibye iíjcyaki. apííchówu nééné iyáábécoba ijchívyéhi.
Aane tsúúca dííbyeke dííbyé cahcújtso Áábé níwaúúnée 7-ӕԮɞʮËֆәȍʮɰҡӕ
múnáá hallúvú paíjyuváré cójɽ ‫ڟ‬hajchótá nehníwu Píívyéébedítyú íhjyuváné
pécóhajchótá álliúúnuhíjcyaabe caatúváhi. Áánetúu íjtyóóne 10-jtoova
ՓǣΔΎΎԮŃʮӕËΔΔ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ. 11ॸDiibyée íjcyánetu íchahíwááne. 2ॸAabée bájú
tsúúca táhjátsámeí Obééjáwuúdú néébé oohííbyécobádú néébéj tuhááñé báju ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júj
tujpácyó wágóóóvéneri. Aanée diibye tuhááñédú néébé ihjyu apííchówu.
Obééjáwuúdú néébé uwááboju Áábekée diibye níhbácobádú néébe
cáhcujtsómé téhdure tsúúca dííbyeke picyóó ávyéjuube dibye iíjcyaki. 3ॸÁábé
tahjáhi. Áánélliihyée tsá ditye íllityétú níwaúúnetúu tsau tsaate cáváájcou
dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃфΎӕҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne tsau cáváájcámeíú tsiiñe bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬beke
múnaa mítyane iúllévénúne dííbyeke idyúúrúvaki. 13-14ॸÁánemáa dííbyé
ávyéjujtsóhi. 4ॸÁhdurée diibye ә̲ɰՓԮә̲ŃŃ͑әфɞҡֆӕфΔ͑Ń
níhbácobádú néébeke ávyéjujtsómé dibye méénuhíjcyaábe. Aabée mɽ ‫ڟ‬amúnaa
iyáábécóbake ávyéjuutétsónélliíhye. ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téneríyé cáámetu niityétsó cúújuwa
Áánemáa diibye iyáábécóbadítyú ííñujɽ ‫ڟ‬vu. Ááneríi mɽ ‫ڟ‬amúnáake iállíñe
néémeé: táúhbaabe ditye diibye íhñíwaúu
—¿Aca íhya íjcyaabe tsaapi áádidívú cáváájcámeíú tsiiñe bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬uma íjcyáábé
úújetéébe? Tsáháubá muurá múha íjcyatú níjcyota imyéénuki. 15ॸAhdújucóo ditye
dííbyeke táhjáiyóme. níjcyóné pañévú dibye ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎфɗɗ¡Δȍɽ ‫ڟ‬
5-7ॸÁábekée diibye níhbácobádú néébe pícyoobe ihjyúváhi. Áánemáa neebe
picyóó dibye ííñújɽ ‫ ڟ‬avyéjuube iíjcya 42 pámeere múhdumé diibye níjcyotáábeke
nuhbává hajchóta. Áánemáa táúhbaabe ĀәәфәԮҡә̲ľ˔ľɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoíñe.
dibye ímityúné Píívyéébedítyú iíhjyúvaki. 16ॸҽŃȍĀӕфŃľҡәȍ¡¡ľЙ̲ľľфľɰĀҡѸΎʮҡľ
Ahdújucóo ávyéta néhní dibye íhjyuváné tsíjtyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe íjcyamee, tsíjtyé hójtsɽ ‫ڟ‬
dííbyedítyuu, dííbyé duurúvájatuu, pañe íjcyatúmee, ɽ ‫ڟ‬htsutúmé éhnéva
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ̲ľĀɞҡֆӕӕ, íjcyane. múnaa, ɞʮËֆ̲ľ˔ľɞә̲ɰËΔΔ͑ľҡӕ
Áánemáa dííbyeéjtema ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃʮËәŃȍΎʮҡѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬úbatu dííbye mémé
imyéénújcatsímyeke táhjaábe. Áábé iíjcyaki. 17ॸÁijyúu teene dííbye mémema
hójtsɽ ‫ ڟ‬pañée pámeere páné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne ɞʮËֆҡә̲ŃҡѸЙɞɞԮֆľҡŃҡәɰɰ͑
múnaa páhduváré íhjyuváme. 8ॸAamée iñáhjɽ ‫ڟ‬henúne. Apáámyérée dííbye
pámeere dííbyeke ávyéjujtsó mémema, dííbyé nóómerómá, íjcyame
dúúrúvamére. Áánetúu apáámyéré tsá piivyété tsíeméné iñáhjɽ ‫ڟ‬henúne.
dííbyeke ávyéjújtsotú ííñujɽ ‫ڟ‬ikyée 18ॸAanée dííbyé nóómero 666 íjcyane
ɞЙɞԮֆŃŃԮŃҡә͑ŃɰȍĀŃʮӕËΎɰĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬veíñé ihdyu óvíi wájácúnejcúmé waajácú

pítyájcámeííbyé Obééjáwuúdú néébedi ímichi cáábyé nóómeró teene íjcyane,
ɞʮËֆȍ̲ɰҡӕɗ̲ֆŃ̲ľȍ͖ŃɞʮËֆ̲ľ. ɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑ľ.
9ॸAane ihdyu óvíi ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑Ń́́ŃŃ¡Ύ̲ľ
cahcújtsóhi. 10ॸMuurá tsíjtyeke 144,000-̲ľԮ̲ʮҡѸɗԮ͑ľ
14
cúvéhoojánúmeke téhdure 1ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫ڟ‬
cuvéhoojánuímye. Tsíjtyeke Obééjáwuúdú néébe Tsióó
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsómeke idyé dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsoímye. caméwájú hallúrí íjyócunúúbeke.
Ahdícyane tsúúca Píívyéébeéjté íjcyame Áábemáa 144,000-meva mɽ ‫ڟ‬amúnaa
múu ímíñeúvú dííbyeke icyáhcújtsóne ɞʮËֆ̲Ńә̲ɰËΔΔ͑ľҡӕĀɞɞ¡ֆľ̲Ń̲ľ̲
ehdu nééronéhjɽ ‫ ڟ‬aabúcúhi. Cááni mémé caatúváhi. 2ॸÁánáacáa
11ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬tsijpi ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕҡѸ͑ľɗȍʮֆәԮŃȍ͑ľ̲әӕҡľľȍɗ
iyáábécoba ííñújɽ ‫ ڟ‬pañétú íjchivyéné níívácunúné íhjyuvádu. Áhdurée ó lleebó
obééjáwúuj tódú íjtyóócu néébeé. Aabée chijchi íhjyuvádu. Árónáacáa botsíi
ihjyúvá ávyétá apííchó níhbácobádúu ímíñeúvú ó lleebó éhne múu cúmubááné
néébe íhjyuvádu. 12ॸAabée ɽ ‫ڟ‬htsútuube ditye áámune íhjyuvádú tene íhjyuváne.
éhnée tsau íhñíwau cáváájcámeíú tsiiñe 3-4ॸÁánáacáa Píívyéébe íavyéjú ijyáwá
¡Δȍɰɰ¡ľɗֆ¡ŃËΎ¡ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyadu. hallúrí íjcyáábé úníuri 4-meva iyámédú

Aanée diibye obééjáwúuj tódú íjtyóócu néémema túkevéjtsojte íjcyámé úmɽ ‫ڟ‬wari
néébe táuhbá pámeere mɽ ‫̲ڟ‬ә͑ɞɞ͖әʮɰфɗ diitye 144,000-meva íjcyame májtsivá
íjcyámeke ditye diibye eenée íhñíwau béhju majtsíjyu. Aajúu tsá múha tsijtye
píívyetétú imájtsiváne. Apáámyérée ә̲ɰՓԮӕ. Aane ditye tééwá pañe

tsúúca Píívyéébe újcume tsaímíyé ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe ójtsó tsá múijyú
Obééjáwuúdú néébeke úraavyémé nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne.
ímityúné méénújúcootúmé piivyété teeju 12ॸo͑ŃɰȍĀŃҡә̲әӕЙ̲ľľфľɞ͖ľ
imájtsiváne. Muuráhjáa dííbyej tééveri múhdumé tsúúca Píívyéébeéjté íjcyame

ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑Ń̲ɽ ‫ڟ‬amúnáadítyú tsúúca dííbyé taúhbaju néhdu ícyahíjcyámé
pájtyetémeke Cááni Píívyéébema ímí ímíñeúvú Jetsóoke úraavyé panéváré
ɰʮҡѸәËӕ͑ә̲әҡѸɞҡľȍĀәʮӕËΎɽ ‫̲ڟ‬ɰɰɰËәԮŃĀӕ. mávaríjchojúúné iáábúcúnema.
5ॸAamée tsá állíuutúne. Áhdurée tsá ditye 13ॸoҡѸɗȍĀֆәӕɗĀֆŃҡѸЙɗΎ˔ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ
ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí néétsámeítyúne. nééhií:

—Íllu nééne caatúnu: “Maímijyu ihdyu
ͮɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑әә¡́́Ń͑ľ diitye Ávyéjuube Jetsocríjtoke
6ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬tsijpi cáhcujtsómé dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲ŃɞʮËֆ͑ľʮ. Muurá
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗɞŃԮŃȍΔΔՓфɗ Píívyéébé Apííchó néé íwákimyéityu
wáhpéébeke. Aabée panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne ditye wáyéeevéne. Ááné wákimyéí ímí
múnaa páhduváré íhjyúvámeke ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә ĀɗɗҡֆŃ̲͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ.”
pajtyéteju múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné
úwaabóhi. 7ॸAabée kéévánécoba nééhií: ʑɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ̲ľәʮËә̲ľɞ͖ľ
—Píívyéébeke ímíñeúvú mecáhcújtsóne 14ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫ڟ‬
máávyejújtso. Muurá tsúúca mɽ ‫ڟ‬amúnaa ɗŃԮŃȍΔΔՓфɗҡѸɰҡѸɽ ‫ڟ‬wu nééne ójtsó hallúrí
muhdú ícyahíjcyáné diityémá dibye tsaapi mɽ ‫ڟ‬amúnáajpídyú néébe
ímíbájchóíñe éévé úújetéhi. Ahdícyane ácuúcunúúbeke. Aabée imíwu óóró
dííbyeke méduurúvá páneerée chahííwama íjcyaabe ejécunú tsuhjɽ ‫ڟ‬váwu
ɞŃԮŃȍΔΔՓфɗɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ɞɞ͖ӕʮɰ, móañe, ͑ŃŃՓ͑ɰɰҡѸәՓ. 15ॸÁánáacáa tsijpi
téhíwuúné, méénúúbeke. ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃĀәәфәԮʮ
8ॸAané boonée idyé tsijpi bóhówááveebe pañétú íjchíívyeebe kéévánécoba
nééhií: dííbyeke nééhií:
—Tsúúca Babiróónia ɽ ‫ڟ‬htsútu cóómí —ҽѸәәËɞɞ͖әʮɰфɗ¡ʮҡѸΔȍ͖ŃɞʮËֆ͑ľ
íjcyárocóómí wágóoové panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne keeméhi. Aaneaajpídyú néébe
múnáake técoomí múnaa ácuúcunúúbeke. Aabée imíwu óóró
ímítyúnejcúvúré ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyáné chahííwama íjcyaabe ejécunú tsuhjɽ ‫ڟ‬v
déjúcotu. ílluréjuco wáhdáhɽ ‫ڟ‬núne daahɽ ‫ڟ‬vetso.
9-11ॸoҡѸɗľȍΔΔՓфɗɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲ɞɞ͖ӕʮɰ, Tsúúca teene u ááhɽ ‫ڟ‬vétsóíñe éévé
móañe, téhíwuúné, méénúúbekehdyúu úújetéhi. 16ॸAhdújucóo dibye
idyé tsijpi bóhówááveebe téhdure ɗՓȍĀȍɰ͑ә͑Ńȍɽ ‫ڟ‬vetsóne.
kéévánécoba nééhií: 17ॸÁáné boonée idyé tsijpi Píívyéébé
—Téhdure pámeere múhdumé diibye ĀӕӕфәԮʮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆʮЙ͖Ńҡә

iyáábécóbama íñíjcyota dúúrúvahíjcyámé ijchívyé téhdure tsuhjɽ ‫ڟ‬váwu nééwa
ә̲ɰËΔΔ͑ľҡӕ, íhyójtsɽ ‫ڟ‬néúbatu, dííbye ͑ɰɰҡѸәՓľʮŃËӕ͑ӕ. 18ॸÁábekée tsijpi
mémé cáátúnútsámeímyedívú Píívyéébe ËәәʮәՓҡľȍ̲ŃŃ¡ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮŃՓɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬
ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɗËֆֆΎ¡ԮҡŃ͑ľËәәʮӕՓ íjcyátsihdyu tsáábe kéévánécoba nééhií:
atsóóperémá péétécunúwá pañévú —ҽѸәәËΔΔԮ͑ŃŃԮ̲͑Ńɞɞ͖әʮɰфɗ.
diityéké waagóoóhi. Aame ɽ ‫ڟ‬cúbáhráméií Aane ílluréjuco pééne daahɽ ‫ڟ‬vetsóte.
múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúné Obééjáwuúdú 19ॸAhdújucóo dibye ipyééne iújcune
͑ŃŃ¡ľ̲͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ɞʮËֆ̲Ń wájojcóné tééné dotsúhcúíhcyú pañévú

439 kЙΎËфɞȍҡѸɗॷ14–16
muhdú Píívyéébe ímítyúmedívú ҡӕʮ˔ŃԮľԮӕΔΔфΔҡӕ̲ŃŃ͑ә̲ľɞɗȍ́́ΔʮɰԮӕ.

icyáyobáávaténe diityéké ɽ ‫ڟ‬cúbáhráíñe Áihllójɽ ‫ ڟ‬pañée teene Píívyéébe múijyú
nááve. 20ॸAhdújucóo dibye mɽ ‫ڟ‬amúnáake muhdú íjcyáítyuube mɽ ‫ڟ‬amúnáadi
Jerotsaréé tsiéllevúré ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámé ɽ ‫ڟ‬cúbáhraíñe. 8ॸo͑ËĀɞɞ¡ֆŃɰȍҡѸәҡә
tujpácyó caajávé tétsii ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jumu íjcyámé ojtsódú nééne wahpécunú duurúvájá
ihjyúháñé tujkévevu 300 kiróómetró pañe. Áijyúu tsá múha tééjá pañévú
hajchótá ííñújɽ ‫ ڟ‬hallúri. әËԮľҡәĀɗɗҡֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑
mɽ ‫ڟ‬amúnáadi ɰɽ ‫ڟ‬cúbahráné nɽ ‫ڟ‬jkévátúné
ͮɗȍ͖Ńľ͑Ńфľ7-͑ľԮɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ŃɞɞʮËֆ͑ľ hajchóta.
15
1ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬tsiiñe
‫ڟ‬
ʣËӕ¡ȍф̲Ńɞɗȍ́́Δ͑ľ
apííchówu nééne íévéhóówari.
16
7-̲ľԮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑¡ΔȍΔՓԮŃ 1ॸÁánáacáa tééjá pañétú tsaapi
Píívyéébe icyáyobáávaténe nihñéré kéévánécoba diitye 7-meva
mɽ ‫ڟ‬amúnáadi páhduváré ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑˔ľ͑ŃŃȍɗɞ:
ɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍфɞ͖Ńȍʮɰ̲ҡѸ̲ľŃ. —Ííñujɽ ‫ڟ‬vú mepééne eene éihllójɽ ‫ ڟ‬pañe
2ॸÁhdurée ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬éhne múúne tsane íjcyane Píívyéébe mɽ ‫ڟ‬amúnáá wáábyuta
nújpacyo ávyeta ‘raúráú’ néhdu nééné méénune mécahpíñú ditye
pañétú cúújuwa péétécunúne. Ááné ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíki.
úníuríi diitye iyáábécóbá níjcyotáa 2ॸAhdújucóo tsaapi ipyééne ihñéíhlló
dúúrúvahíjcyatúmé téhdure dííbye pañe íjcyane cáhpíóneri pámeere

mémema íjcyatúme. 3-4ॸAamée Píívyéébe iyáábécóbá níjcyotáa dúúrúvahíjcyámé
diityéké ájcúné cumúbáánema íjcyame téhdure dííbye mémema íjcyame
̲ʮҡѸɗԮĀɞɞ¡ֆŃɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗ áhllávatéhi.
Moitséeúvú majtsíjyú Obééjáwuúdú 3ॸÁáné boonétúu tsijpi ihñéíhlló pañe
néébedítyú íllu nééjuú: íjcyane móóácóbá pañévú cáhpíóneri

Panévatúré ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébe éhne múúne dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vémé tujpácyódú
apáábyéré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ¡ľӕ nújpacyo íjcyáneri pámeere téjpacyó
állíúútuube páné avyéjuubéré ú pañe íjcyame dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃȍɗ.
ijcyáhi. Áábeke uke panévá 4ॸÁáné boonétúu idyé tsijpi ihñéíhlló
iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa iávyejúúlléne pañe íjcyane íayáhíhjí pañévú cáhpíóneri
duurúvahíjcyáhi. Muurá nújpacyo píívyeté tújpacyóvuréjuco.
waajácúmé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ŃӕɞʮËֆ͑Ń́́ɗɗ 5ॸÁánemáa neébe:
muhdú u néhdújuco u méénune. —Tehdújuco ihdyu Píívyéébe ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡Ń

Ehdúu nééju májtsiváme. iíjcyadúré u íjcyaabe mɽ ‫ڟ‬amúnáake u
5ॸÁáné boonée idyé ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬Píívyéébé ɽ ‫ڟ‬cúbahráne. 6ॸMuuráhjáa díhjyú uubálle
duurúvájá pañétú páñétúeho mɽ ‫ڟ‬jcoho múnáama tsijtye ímí uke cáhcújtsómé
páyúcuuvéné dííbyé taúhbajúúné tujpácyó waagóóme. Áánéllii tehdújuco
cáátuváné tééhó pañe íjcyaho. 6ॸTéhdurée diityéké tújpacyóvú u íjchone.
tééjá pañétú diitye 7-̲ľԮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ 7ॸo͑Ń¡ΎΎ͑ŃľҡѸɗʮЙɗЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮŃ
múnaa ijchívyé Píívyéébe mɽ ‫ڟ‬amúnáadi waɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬ijcyátsihdyu nééhií:

ɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍфɞ͖Ńȍʮɰ̲. Áámé wajyámúúnée —Tehdújuco ihdyu Píívyéébe
ávyéta ‘namɽ ‫ڟ‬námɽ ‫ ’ڟ‬néémé ocájɽ ‫̲ڟ‬ɰɰȍŃ͑Ń panévatúré ɽ ‫ڟ‬htsútuube ávyéjuube u
ΔΔфΔ̲ɰɰȍŃ͑ŃĀɗɗҡֆŃ˔Ńɽ ‫ڟ‬jpɽ ‫ڟ‬ujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nevújuco íjcyaabe mɽ ‫ڟ‬amúnáake u ɽ ‫ڟ‬cúbahráne.
íjcyane. 7ॸÁámekée diitye 4-meva 8ॸÁtsihdyúu idyé tsijpi ihñéíhlló pañe
iyámédú néémedítyú tsaapi ajcú diityé íjcyane cóójɽ ‫ڟ‬ejpi núhbá hallúvú
cáhpíóneri nuhba éhnííñevu állóócoténé ҡӕʮ˔ŃԮľфɗЬɞɞԮֆŃŃ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ

mɽ ‫ڟ‬amúnáake áiúcúhi. 9ॸÁánej tsáríi ídyuurúvájá pañétú kéévánécoba nééhií:
nehníwu Píívyéébedítyú iíhjyúváne —Áyu ícyooca ihdyu tsúúca páneere
ímityúné imyéénuhíjcyánetu tsá ditye ͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ. 18ॸo͑ËԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ
ímílletú ɰɽ ‫ڟ‬hveténe. Áánemáa tsá dííbyeke chíjchímuba dóvájaavéné ‘roríhrórí’
ditye ávyejúúlletúne. ͑ŃŃ͑Ńҡӕʮ˔ŃԮľфɗԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɞɞ͖ӕʮɰ
10ॸÁtsihdyúu idyé tsijpi ihñéíhlló pañe váúmeí ɽ ‫ڟ‬hdée ivááúmeíhíjcyáné
íjcyane diibye iyáábécoba eenée móóá ehnííñevu. 19ॸÁáneríi Babiróónia ɽ ‫ڟ‬htsútu
pañétú íjchíívyéébé avyéjú ijyáwá cóómí íjcyárocóómí wáhcabá 3-neva
hallúvú cáhpíóneri dííbyé avyéjú panéjcuvávu. Ehdúu técoomí múnaa
tútávaavéhi. Áijyúu mɽ ‫ڟ‬amúnaa ávyeta ímityúné méénuhíjcyáné déjúcotu
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñe ávyeri ɽ ‫ڟ‬hnɽ ‫ڟ‬ʮɰՓ͖Ń ЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɗËֆֆΎ¡ԮҡŃ͑ľԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔ
ɰȍĀΔȍɗ. 11ॸAamée éhnííñevúré nehníwu diityédí ɽ ‫ڟ‬cúbahráhi. Áhdurée páneere
ɗȍʮֆәԮ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɞҡֆә ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΎΎ̲ɞʮɽ ‫ ڟ‬wáhcávyabáhi.
ȍ́́ȍ͖ľ̲ҡѸɞ͖Ńȍʮɰфɗɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé 20ॸoȍĀӕфŃľЙ͑ľľфľ̲Δ͖ŃʮЙɰɰ͑ľ
déjúcotu. Áánemáa tsá ditye ɽ ‫ڟ‬hvéjtsotú ɞʮËֆȍ¡әʮɰ̲ɞʮËȍɞɗɗ͖әʮɽ ‫ ڟ‬caméwajúné

ímityúné imyéénuhíjcyáne. tsáhájuco íjcyatúne. 21ॸÁijyúu
12ॸÁtsihdyúu idyé tsijpi ihñéíhlló pañe Píívyéébedítyú nehníwu mɽ ‫ڟ‬amúnaa uhbá
íjcyane Eoparááté pañévú cáhpíóneri dibye diityé hallúvú nújpácyówácobáné
teehi áraavé ávyéjujte nuhba dójcótsóneri ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíñé déjúcotu.
tsáhícyánéjcutu ítsodáhómuma
méénujcátsivu tsááme tsíñejcúehívú ͮȍҡѸɽ ‫ڟ‬Փ̲ŃŃՓɽ ‫ڟ‬Ëә¡ȍф̲ľɞ͖ľ
17
ipájtyeki. 1ॸoҡѸɗȍĀֆәӕҡѸЙɗĀɗɗҡֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
13ॸÁánáacáa diibye níhbácobádú néébeé, múnaa 7-meva íjcyámedítyú oke
tsijpi iyáábécobádú néébeé, Píívyéébé nééhií:
ihjyú uubálle múnáájpidi díllómeííbyee, —Dícha uke o úújétso aalle eene
éhdúmé ihjyúháñetu naavémú ahcómúdú nújpácyó hallúrí íjcyalle ɽ ‫ڟ‬htsútulle
͑Ń̲ľȍʮɰËʮҡӕ̲ľ̲ŃŃ͑әфɞҡֆәфΎ͑Ńȍʮɽ ‫ڟ‬ nahtsɽ ‫ڟ‬wamééwá muhdú ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíiñe.
méénuhíjcyáhi. 14ॸAamée panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne 2ॸMuurá panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa
múnáake íavyéjujtémá pihjyúcú íavyéjujtémáyé ímityúné dííllema

ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébe muhdú ditye imyéénúneri ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí tútávajtsóhi.
ícyahíjcyáné diityémá ímibájchócooca 3ॸEhdúu naavédú nééne o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téné pañe
dííbyema imyéénújcatsíki. oke iñééne tsajtyéébé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬néubárá

15ॸÁánáacáa Jetsóó oke nééhií: ЙɞɞԮֆŃҡә͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ. Áhullée ó ájtyumɽ ‫ڟ‬
—Peecútétsihdyúré muurá ó bóhdɰɽ ‫ڟ‬ tújpáábyécoba néébe iyáábeke
múha ɽ ‫ڟ‬jtsótúnáa éhne múúne naní íhñíwaúúné 7-uva íjcyáábej tóóné
múnáajpi tsáhduú. Aane ihdyu ɽ ‫ڟ‬jtsome 10-jtoova íjcyáábeke. Áábedítyúu
maímijyu tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí núcójpɽ ‫ڟ‬véityú éhne mítyane meméháñé caatúvá nehníwu
̲әә͑ľɞŃԮľʮҡľɞʮËֆ̲ľ͑әËΔʮЙɰԮŃĀӕ. Píívyéébedítyú íhjyuváne. 4ॸÁábé hallúríi
16ॸAanée diitye naavémú tsúúca diille walle ácuúcunúllé wajyámú ávyéta
pihjyúcú pámeekéré mɽ ‫ڟ‬amúnáake ímí duujɽ ‫ڟ‬nuúdú nééja tsániiñe tújpájaúvu.
íavyéjujtémájuco tsátsihvu heeberéómú Aallée ícyaavé tsaímíyé óórótu, péérátu,
ihjyúrí ‘Amagedóo’ némeítsihvu. páhduváré imíwu nééné newáyúúnetu,
17ॸÁtsihdyúu idyé nihñéejpíyé ihñéíhlló méénúmeíñehjɽ ‫ڟ‬vu. Aallée ejécunú
pañe íjcyane íévéhoowávú cáhpíóné óóróíhlló pañe páhduváré nééné
imítyuháñé imyéénuhíjcyanéhjɽ ‫ڟ‬ méénújcatsíyómeke tsanéjcuúré

wáhpécunúne. 5ॸÁállé úmɽ ‫ڟ‬cotúu táhjáiibye pámeere ávyéjujté ehnííñevu
ËҡәԮ͑Ńɰɰ͑ȍʮӕ¡ȍʮ͑ŃŃɗֆΔ͑Ńɞ́́әӕ: ɽ ‫ڟ‬htsútuube ávyéjuube íjcyaábe. Áánetu
‫ڟ‬
“ʣhtsútu cóómí Babiróónia pámeere ihdyu ípyée ityújkevééllémeke dibye
nahtsɽ ‫ڟ‬wamééwámúj tsɰɽ ‫ڟ‬ju; téhdure újcume ímí dííbyeke úráávyehíjcyámé
páneere ímítyunéhjɽ ‫ ڟ‬ɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ŃʮҡѸɰɰʮӕ dííbyema íjcyaáhi. Ehdúu oke neebe
técoómi.” 6ॸÁállekée o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne ó waajácú ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ.
Píívyéébeéjté ímí Jetsóoke iúráávyéné 15ॸÁtsihdyúu idyé tsiiñe oke neébe:
déjúcotu dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyámé tujpácyori dille —Muurá eene nahtsɽ ‫ڟ‬wamééwá
llíyíícyavéne. 7ॸÁáneríi mítyane o nújpácyó hallúrí ácuúcunújpácyó ú
ә́́ŃԮľ͑әә¡ľ˔ľΎ˔ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ ájtyumɽ ‫ ڟ‬mítyane mɽ ‫ڟ‬amúnaa panévá
nééhií: iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnaa páhduváré íhjyuvámé
‫ڟ‬
—¿ʣԮľľ˔ɞֆʮәɰȍ͑ȍΔфӕә́́ŃԮľ͑ә͑ľ? dóbééveíñé nééiyóne. 16ॸÁánetu eene
Cáhawáá eene dííbyé hallúrí dille íjcyáné iyáábé 10-jtoova íjtyóóne íjcyáábema
iyáábé 7-uva íhñíwaúúné íjcyáábej tóóné téhduméré ávyéjujte íjcyame diille
10-jtoova íjcyáábema diityétsidítyú uke o nahtsɽ ‫ڟ‬wamééwake nehnílleéhi. Aame
úúbálleki. 8ॸMuurá diibye tsáhájuco díílleke ityútávájtsóne ɽ ‫ڟ‬hvéjtsolle íjcyaá
íjcyájúcootúne. Ároobe tsiiñe ibóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúvérátulléréjuco. Áálleke bóónétu
wáhyéjúcóbá pañétú ijchívyeé múijyú ílluréjuco ditye cóvájtsoíñe. 17ॸPíívyéébere
tsiiñe ibóhɽ ‫ڟ‬júcóóítyúhullévú iwágóóóveki. diityéké tééné ɽ ‫ڟ‬jtsaméivu ájcuú dibye
Áábedi mɽ ‫ڟ‬amúnaa ullévénuú ííñujɽ ‫ڟ‬ɰ muhdú néhdújuco tene ipájtyeki. Áánéllii
ípívyéévéijyújuco pájtyetéme mémeháñé diitye ávyéjujte 10-meva íyáábeke
ËҡәԮ͑ŃՓʮËәȍ̲ɰҡӕɗ̲ֆŃ̲ľȍ͖Ń ɽ ‫ڟ‬htsútúúvétsoó dííbyere Píívyéébe
íjcyatúme. néhdújuco. 18ॸÁánetu diille wálleeke u
9ॸAane ihdyu óvíi wájácúnejcúmé ájtyumɽ ‫ڟ‬né panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né avyéjú comíñé
waajácú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nerí tene íhjyuváne. Muurá nééiyóne. ƄȍĀәӕΎ˔ľ͑ľľ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
eene 7-baúvá cáméhbaúné hallúrí diille múnáajpi.
walle ácuúcunúhbaújɽ ‫ ڟ‬nééiyóné eene
7-uva íhñíwaúúne. 10ॸÁhdure 7-meva ´¡ɗфΔΔ͑ɗՓǣΔΎΎԮŃ͑ľ
18
ávyéjujte íjcyane nééiyóne. Áámedítyú 1ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬tsijpi
ícyooca tsaapi ávyéjuube ijcyáhi. Áánetu ɽ ‫ڟ‬htsútuube íjcyaabe cáámetu
5-meva tsúúca téénetu pajtyéhi. Áánetu níítyéébé ámɽ ‫ڟ‬ҡѸфȍËΔɞɞ͖ӕʮɰ
tsijpi nihñéejpíyé ávyéjúúteé ájchúcunúúbeke. 2ॸAabée kéévánécoba
wahájchotáwuúre. 11ॸÁábedítyú diibye nééhií:
iyáábécoba tsúúcajáa dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃфΎΎ¡ľҡѸɗɗ͖ľ —Tsúúca Babiróónia ɽ ‫ڟ‬htsútu cóómí
¡Δȍɰɰ¡ľË̲ԮľŃȍɗ. Áábema íjcyárocóómí wágóóóvéné boone
8-mevájúcooi teene 7-neva íjcyáné téápajyúrí naavémuréjuco nehníwu
avyéjutu pájtyeíñe. Ároobe bóónétu nééné wahpéjtema. Aane ihdyu óvi
ávyétá wágoóóveréjuco méénuíñe. tehdújuco técoomi wágóoovéne. 3ॸ¿ʣveekí ‫ڟ‬
12ॸÁábema tsijtye 10-meva panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnáake ímítyunévú
wahájchotáwu ávyéjuutéiñe nééiyóné ɽ ‫ڟ‬búwátsohíjcyacóómi? Téhdure ¿ɽ ‫ڟ‬veekí
eene 10-jtoova íjtyóóne íjcyane. 13ॸAame técoomíyí álliúré úwáábómeíñé íñujɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
ipítyácójcatsíñe dííbyeke pɽ ‫ڟ‬ááboó dibye avyéjujte icyáhcújtsóne ávyétá imítyúné
éhnííñevu ɰɽ ‫ڟ‬htsútúúveki. 14ॸAame méénuhíjcyáhi? Áhdure técóómi múnaa
Obééjáwuúdú néébema mítyane iéhnéváíyóneri iíjyácunúne
panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né nahjɽ ‫ڟ‬he múnáake ríínoó, tséédaá, ɞʮËֆ͑ľҡәʮЙʮȍʮɰәԮә
̲ɞҡֆ͑ľĀѸɰɰĀѸɽ ‫ڟ‬nuhíjcyáhi. 4ॸEhdúu dibye néénema duujɽ ‫͑ڟ‬ӕәĀә͑Ńʮȍʮɰ. Áhdure
néénáa idyé tsijpi téhullétúré cáámetu nahjɽ ‫ڟ‬ȍŃ͑ӕȍɞʮËֆ̲ŃЙȍĀӕԮфŃ͑Ń͑ľȍʮɰ
nééhií: imyéwu cúvááné uméhéénema imíwu
—Méijchívyé écoomítyú múhdumé ͑ŃŃ͑Ń͑ŃՓֆәә͑ľҡӕ̲ŃŃ͑ә̲ľɞ͖Ńȍʮɰ.
tahñéjté íjcyame técoomí múnaa 13ॸÁhdure páhduváré nééné pacúúcuháñé
ímityúné méénuhíjcyáné ámuha imyéwu cúvanéhjɽ ‫ ڟ‬mííraá, ijtsiéétsoo,

meméénútuki, áhdure tééné hallútú ditye íjcyane nahjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyáme. Majchóháñé
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeídyú ámuha nahjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyámé bíínoó, dúúrubaa,
meɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeítyuki. 5ॸMuurá técoomí haríínaa, tríígoó, íjcyane. Téhdure teene
múnáá imítyúcoba éhnííñevúré llíyaaténé majchó uménú nahjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyámé
oo Píívyéébe múhdurá o ɽ ‫ڟ‬jtsúcunúnéllii Ë͑ŃŃф̲ҡѸɞ͖ľȍʮɰ. Téhdure
tééné déjúcotu diityéké ó ɽ ‫ڟ‬cúbáhraáhi. nahjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyámé jéémú ocájímuu,
6ॸAhdícyane óvi ihdyu diityéké ó ɽ ‫ڟ‬cúbahrá obééjámuu, ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jumuu, íjchíemɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬nee,
muhdúhjáa ditye tsíjtyeke mɽ ‫ڟ‬amúnaa, íjcyane. o͑ľȍʮɰ˔ɗ
ɽ ‫ڟ‬cúbáhrahíjcyáne áhdó ditye iwáájácuki. iñáhjɽ ‫ڟ‬henújúcóóítyúneri kímóóveímye.
7-8ॸMuurá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬búwá pañe imítyájkímyeíñe 14ॸAame técoomíúvutu neéhi:
nehíjcyámé ɽ ‫ڟ‬htsutúmé íjcyámeke múijyú —¿Kiávújuco ícyooca técoomíúvú

kímóóve pájtyéityúne. Áhdure ɰȍҡѸәҡӕʮ? Tsúúca páneemáyé técoomi
nehíjcyámé múijyú muhdú íhcyóómi wágóoovéné tsá múijyú
íjcyáityúne. Áámeke ihdyu tééne áhdó maájtyumɽ ‫ڟ‬júcóóityúne.
óvi o kímóvejtsómé ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeí 15-16ॸAame tééneri iíllityéne técoomíúvú
ʮֆȍ͖ľ̲ĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬veri. Muurá panévatúré ijcyátsíí kémuélletúré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teme ikímóóvéne

ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébe o íjcyaabe diityé neéhi:
imítyú déjúcotu diityéké o ɽ ‫ڟ‬cúbáhráme —‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕɽ ‫ڟ‬veekí ɽ ‫ڟ‬htsú cóómijɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬
cóómí áíívyeéhi. Babiróónia muhdú ijcya éhne múúne
9ॸAane muurá panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né avyéjujte walle imíwu nééné wajyámúúnema
técoomí múnáama ímityúné íjcyalle tsaímíyé icyáávellédú nécoómi!
méénuhíjcyámé tsaímíyé ímíjyuuri ¡Ávyeta muhdú meɽ ‫ڟ‬jtsótútsihdyu
íjcyarómé técoomi ámópácyoovéné peecútéré tsúúca wágóóóvecóómi! Ehdu
iájtyúmɽ ‫ڟ‬cooca kímóóveéhi. 10ॸAame neeímye. 17ॸAane muurá muhdú técoomi
tééneri iíllityéne tsíhyullétúré ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬teme wágóoovéné cújúwamɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri úllehíjcyámé
neéhi: pámeere íavyéjujtémá íwákimyéi múnaa
—‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕ̲ӕȍĀәɽ ‫ڟ‬veekí ɽ ‫ڟ‬htsú ájtyúmɰɽ ‫ڟ‬hi. 18ॸAame técoomi áiivyéné
cóómijɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¡´ ڟ‬ɗфΔΔ͑ɗɰɰ͑Йʮҡֆľʮ! ¡Ávyeta ámópácyoúcunúné ɰɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téne neéhi:
muhdú meɽ ‫ڟ‬jtsótútsihdyu peecútéré tsúúca —¿A íjcyacóómí tsícyoomi
wágóóóvecóómi! Ehdu neeímye. écoomíuvúdú nécoómij? 19ॸAame
11ॸÁáneri panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né nahjɽ ‫ڟ‬he ikímóóvéne íhñíwaúúné ibállííñúmeíñe
múnaa mítyane kímóóveé ihñénéhjɽ ‫ ڟ‬kiá neéhi:
iñáhjɽ ‫ڟ‬henújúcóóítyúneri. 12ॸMuurá —‫ͅؽ‬ɰĀҡѸΎʮӕ̲ӕȍĀәɽ ‫ڟ‬veekí écoomi
técoomi nahjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyámé óóroó, ɽ ‫ڟ‬htsú cóómijɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ ڟ‬ɰɰ͑ЙʮҡֆľҡŃËΎΎ̲ɞԮәʮӕËΎ
páráátaá, bóróótseé, iééroó, pééraá, múúhá wákimyéí cújúwamɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬neri muha
ҡѸɞ͖ľȍʮɰЙ͑ŃԮфŃ̲ɞҡֆ͑ľȍĀΔ̲ľɞ͖Ń metsájtyéné hallúvú
néwayúúnee, íjcyane. Téhdure medsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬dsɽ ‫ڟ‬vahíjcyacóómi! Ácoomi ¿ɽ ‫ڟ‬veekí
nahjɽ ‫ڟ‬hénuhíjcyámé ɽ ‫̲ڟ‬ɰՓʮֆ̲әә͑Ń peecútéré tsúúca wágóoovéhi? 20ॸEhdu
Āɗҡֆľ˔ɞ̲ΔΔԮŃ͑Й̲ľľфľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ Āɞɞ¡ֆŃɰɰËәԮľ̲ә͑˔ľĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsóné

múnáama múhdumé tahñéjté íjcyame déjúcotu díílledi ɽ ‫ڟ‬cúbáhraábe.
táuwááboju úwáábohíjcyámé imíjyuúhi. 3ॸÁtsihdyúu idyé tsiiñe néémeé:
Áánetu técoomí múnáadi ó ɽ ‫ڟ‬cúbáhraá —¡Métsu maávyéjújtso Píívyéébeke!

tahñéjteke dibye ímityúné Muurá técoomi ɽ ‫ڟ‬htsútu cóómí áíívyéne
dárɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vehíjcyáné déjúcotu. Ehdúu ójtsó tsá múijyú ɽ ‫ڟ‬hvetéityúne.
Píívyéébe nééhií. 4ॸÁhdurée idyé diitye 24-meva
21ॸÁtsihdyúu idyé o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa tsijpi túkevéjtsojtémá 4-meva iyámédú nééme
ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡӕӕ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ Píívyéébe íavyéjú ijyáwá hallúrí
nééwáyúcoba móóá pañévú iwááóne ËӕәËӕ͑әә¡Ń́́ɗɗ͖ŃԮәɰ̲ɽ ‫ڟ‬hmóúbáne
nééhií: nééhií:
—Eene móóá pañévú nééwayu o —¡Métsu maávyéjújtso Píívyéébeke!
wááodu muurá ɽ ‫ڟ‬htsútu cóómí Babiróónia 5ॸÁhdurée idyé tsijpi tétsihyi íjcyaabe
wágóóóvecóómí tsáhájuco múijyú nééhií:

maájtyúmɽ ‫ڟ‬ityúne. 22ॸTsáhájuco múijyú Métsu pámeere ɽ ‫ڟ‬dáátsojtémá
técoomí múnaa iwáñehjɽ ‫ڟ‬vaténe ɽ ‫ڟ‬htsútujte múhdumé Mépiivyéébé
cúmubáánema chiiyóró llíjchune ɰɰËәԮľ̲ә̲͑ľɞʮËֆ̲ľĀɗ¡ֆľ
melléébóityúne. Téhdure tsáhájuco ímillédú meíjcyame dííbyeke
técoomíyí ípyée imyéénuhíjcyádú panévá maávyéjújtsoki.
wákimyéí ditye méénune
maájtyúmɽ ‫ڟ‬ityúne. 23ॸTsáhájuco múijyú Ϙ¡ŃŃʮՓӕәĀә͑ŃŃ¡ľՓ͖ľȍʮɽ ‫ڟ‬ԮҡŃ͑ľ
técoomi tsaímíyé péétécunúityúne. 6-8ॸÁtsihdyúu idyé tsiiñe ó lleebó éhne
Tsáhájuco técoomívú ditye múúne teehi níívácunúné tujkéveri
ityáábávájcatsíñé wañéhjɽ ‫ڟ‬né mítyane chíjchimu íhjyuvádú mɽ ‫ڟ‬amúnaa
méénúityúne. Ь͑ľľфľҡŃËΎΎ̲ɞɰȍҡѸәҡә íhjyuváne. Íllúu néémeé:
͑ɰʮ˔ŃԮȍɗ. Muuráhjáa técoomí nahjɽ ‫ڟ‬he Panévatúré ɽ ‫ڟ‬htsútuube Ávyéjuube
múnaa ɽ ‫ڟ‬htsutúmé tsíjtyé nahjɽ ‫ڟ‬he múnáá Píívyéébe íjcyáábeke ihdyu metsu
ehnííñevu íjcyame panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne maávyéjújtsóneri meímíjyuúki.
múnáake mútátsohíjcyá Muurá Obééjáwuúdú néébe tsúúca
waabyénujúúneri. ihñéjtema wáñehjɽ ‫ڟ‬váteé éhne
24ॸÁhdurée técoomívú Píívyéébé ihjyú múúne tsaapi ityáábáváné wañéhjɽ ‫ڟ‬
uubálle múnáama pámeere dííbyeéjteke méénudu. Áánéllii tsúúca
dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vetsóme. ƄȍĀәӕ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ íjcyátsíiivyémé ɽ ‫̲ڟ‬ɰՓʮֆ̲әә͑Ń
néé naavédú nééne o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téné pañe. tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬jahjɽ ‫ڟ‬vú iújcámeíñema.
19
1ॸÁtsihdyúu idyé tééné pañéré ó Ehdúu néémeé. Aane teene tsɽ ‫ڟ‬ҡѸɰʮȍʮɽ ‫ڟ‬
lleebó cáámetu mítyame Píívyéébeéjté ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń̲ľɞʮËֆ͑ľ
mɽ ‫ڟ‬amúnaa kéévánécoba nééneé: nééiyóne.
Métsu Mépiivyéébé ɽ ‫ڟ‬htsútuube 9ॸoҡѸɗȍĀֆәӕҡѸЙɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ
ávyéjuube íjcyáábedítyú pajtyéteju oke nééhií:

tsáábeke maávyéjújtsoki. 2ॸMuurá —Íllu caatúnu: “¡Maímijyu ihdyu
muhdú tene íjcyadújuco dibye Obééjáwuúdú néébe méwadyu nééme
muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa ícyahíjcyáné ihñéjteke imíñútsómema
ímíbajchóne. Muuráhjáa wáñehjɽ ‫ڟ‬vaténej!”
nahtsɽ ‫ڟ‬wamééwá panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne Átsihdyúu oke neébe:
múnáake ímítyúneri ityútávájtsóne —Ehdu ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃЬɞɞԮֆŃŃ¡ľфľ͑ŃŃȍɗɞ.
10ॸÁánélliihyéedííbyé lliiñévú o medóókií. Áámeke wa metsááne

mɽ ‫ڟ‬móúúvéne dííbyeke o dúúrúváíyónáa medóóvaj. ƄȍĀәӕ͑ľľ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ
oke neébe: múnáajpi wahpéjteke.
—¡Oke duurúvadíñe! Muurá 19ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬diibye
̲ӕȍĀәфŃΎΎЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗ iyáábécóbama ihyájkímú panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né

eene ámuha díñahbémuma Jetsocríjtoke avyéjujte píhcyaavéné diibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jú hallúrí
ímí meúraavyémé meíjcyadu. Áánéllii íjcyaabe téhdure ihyájkímuma
ihdyu dííbyekéré Píívyéébeke duurúvá íjcyáábema imyéénújcatsíki. 20ॸÁrónáacáa
dííbyé uwááboju Jetsóodi íjcyane ámuha diibye iyáábécóbama Píívyéébé ihjyú
meúwáábohíjcyáábeke. Ehdúu oke neebe uubálle múnáájpidíi díllómeííbyé
͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ. méénúráítyuróné méénúúbema tsúúca
diityétsikye ékeevéme. Diibyée eene
Tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫¡ڟ‬ľәԮә͑ŃŃ͑ľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ʮәȍ́́әфɞɞʮËֆ¡ľ Píívyéébé ihjyú uubálle múnáájpidi
11-13ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫͑ ڟ‬ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ díllómeííbyé íllure állihíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáake
ɰɰʮӕҡѸɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬beúvú néébeke. Áábé hallúríi diibye iyáábécóba mémema íjcyame
‫ڟ‬
ácuúcunúúbe mémé ʣ̲ɰ¡Ńó́ɞәәҡӕә¡ľ. dííbyé níjcyota dúúrúvahíjcyámeke.
Tsiiñée dííbye mémé Píívyéébé Ihjyu. oфΎ̲әҡѸɞɗ¡Δȍɰɰ̲әҡѸɞֆŃՓǣΔΎΎԮŃԮֆŃҡ
Aabe muurá mɽ ‫ڟ‬amúnaa muhdú ɰȍ͑ȍΔҡѸΔΔЙľфŃ̲ЙŃŃҡŃËӕ͑ә͑Ń
meícyahíjcyáné mééma ímíbájchoó cuujúwá pañévu. 21ॸÁánetúu tsijtye
muhdú meícyahíjcyádújuco. Aabée ímunáajtéké diibye ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jú hallúrí
íchahíwáánema íjcyáábé hálluúúcú ácuúcunúúbé ɽ ‫͑ڟ‬ɰɰҡѸәՓфɗĀѸɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vétsómeke
cúújúwayúdú peetécunúhi. Áánetúu diitye wahpéjté dóóhií.
ɗ̲ֆŃ̲ŃĀɞɞ¡ֆľĀɞҡֆәËҡә͑ә̲ľɞ͖Ńɰɰ͑
nééiyóné tsá múha wáájácutúne. ˇľҡѸΔΔԮֆŃʮӕӕ¡ľɞɞ͖әʮɰфɗɞʮËֆ͑ľ
Apáábyérée diibye waajácúhi. 14ॸÁábekée
20
1ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬tsijpi
mítyame mɽ ‫ڟ‬amúnaa tsɽ ‫ڟ‬ҡѸɰʮҡľɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júmudi ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗË̲ľҡӕ

úraavyé ɽ ‫̲ڟ‬ɰՓʮֆ̲әә͑ŃҡѸɽ ‫ڟ‬ҡѸɰʮ͑ľ̲ ííñujɽ ‫ڟ‬vú níítyene ápíchó néheju
íjcyame. 15-16ॸAabée tsuhjɽ ‫ڟ‬váwu nééwa wáhyéjúcóba lláávee, úwááñéhícyobaa,
͑ɰɰҡѸәՓĀɽ ‫ڟ‬beúcunú tééwari panévá íjcyánema. 2ॸAabée níhbácobádú néébeke
iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne múnáake ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhráiwa. dííbyere ííñimye íjcyaabe Naavéneke
Áábedítyúu íwajyámutuu, íjcyúbatuu, tééhiyi idyóhjɽ ‫ڟ‬núúbeke waaó teene
caatúváné íllu nééneé: “Páné avyéjujté wáhyéjúcóbá pañévu. 3ॸÁábé hallúvúu
éhnííñevu ɽ ‫ڟ‬htsútuube avyéjuúbe.” Aane cóhpéj wátájcoobe dibye mɽ ‫ڟ‬amúnáake
muurá dííbyé hójtsɽ ‫ ڟ‬pañe panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne 1,000 píjcyá hajchótá iállíjyúcóótuki.
múnaa íjcyaáhi. Áhdure dííbyej tééveri Ááné boonétúu tsiiñe ácádsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬veebe
ɽ ‫ڟ‬htsútuube Píívyéébe icyáyobáávaténe wahájchotáwuúréjuco.
mɽ ‫ڟ‬amúnáadi ɽ ‫ڟ‬cúbáhraá éhne múúne óóva 4ॸÁhdurée ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa
íjtyúhari ditye dótsuhcúdu. ícyahíjcyáné ditye ímíbájchóiñévú

17-18ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫͑ ڟ‬ɞʮ˔ֆŃʮɰ Píívyéébe níwaavémé íavyéjú ijyáwááné
múnáajpi cóójɽ ‫ڟ‬ejpi núhbá hallúrí hallúrí ácújcatyémeke. Téhdurée idyé ó
íjyócunúúbeke. Aabée wahpéjteke ájtyumɽ ‫ ڟ‬Píívyéébé ihjyu Jetsóodi íjcyane
kéévánécoba nééhií: úwáábohíjcyámeke tééné hallútúu ditye
—Píívyéébe néé pámeekéré íhñíwaúúné kípíyúúcuhíjcyámeke.
ɽ ‫ڟ‬dáátsojtékee, ɽ ‫ڟ‬htsútujtékee, ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬júmuke Diityée muurá tsá múijyú diibye
ĀɗɗҡֆŃĀɞ̲ŃŃ͑әʮËҡѸɞ̲ֆŃȍʮɰ̲ֆŃ̲ӕȍ iyáábécóbake íñíjcyotámá dúúrúvatúne.
Áánélliihyée dííbye mémé tsá diityéké ɽ ‫ڟ‬ȍҡѸәҡә̲Ńȍʮɰ̲ֆŃɽ ‫ڟ‬dáátsojte

ɞә̲ɰËΔΔ͑ľҡӕɞȍֆΔʮҡѸɽ ‫ڟ‬néúbatu íjcyatúne. dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬vehíjcyámé tsiiñe bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬medívú
k̲ŃľҡѸɗɗ͖ľ¡Δȍɰɰ̲ľæфɞʮҡΎ̲ԮֆŃʮӕӕҡŃ pááyuube muhdú ditye ícyahíjcyáné
téhdune 1,000 píjcyá hajchóta. 5ॸAane cáátúváné waajácúhaamɽ ‫ڟ‬ne. Áhdurée
cahcújtso múnaa dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń paayúcuube pájtyetéme mémeháñé
bóhɽ ‫ڟ‬tujkénuíñé nééiyóne. Áánetúu tsijtye ɞʮËֆȍ̲ɰ. Áánemáa diityémá
cáhcújtsotúmé téhdune 1,000 píjcyá ímíbájchoobe téhaamɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ ڟ‬pañétú muhdú
boonéturéjuco bóhɰɽ ‫ڟ‬ne. 6ॸMaímijyu ihdyu ditye ícyahíjcyáné cáátúnúmeídyújuco.
tsaímíyé Píívyéébema ícyahíjcyámé 13ॸTéijyúu pámeere dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń
tujkénú bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cunúiñej. Áámeke tsáhájuco ijchívyécunú móáñé pañétuu, ííñújɽ ‫ڟ‬
bóónétu íjcyáné ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí pañétuu, íjcyane. Áámemáa ímíbájchoobe
dómájcóityúne. Aame Píívyéébema ̲ӕȍĀәȍʮĀɗҡֆľɞËֆȍɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ.
Críjtomútsí ijcyánéjcú lluuvájté íjcyame 14ॸoɗʮֆәӕҡѸȍʮӕËΎĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé íjcyájúcootúne.
ԮֆŃʮәәҡľŃɞɞ͖әʮɰфɗҡŃȍĀӕ͑ľ1,000 píjcyá Téhdurée ímityúmé dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃ̲Ń

hajchóta. úújetéhíjcyatsíí tsúúca wágóoové
7ॸÁáné boone tsiiñe Naavéné cúújúwá pañévú ditye wágóóóvéíwá
ácádsɽ ‫ڟ‬jcaáyóméiíhi. 8ॸAabe ípyée pañévu. 15ॸÁáwá pañévúu wágóoovémé
imyéénuhíjcyádú tsiiñe páné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne íñe múhdumé pájtyetéme mémeháñé
múnáakéré iállíñe mújtátsoóhi. Ááne ɞʮËֆȍ̲ɰҡӕɗ̲ֆŃ̲ŃɞʮËֆҡә̲ľ.
Góoó, Magóoo, íjcyáné iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cu múnaa
ávyétá mityámé eevératu íjcyame ´Ńȍ͑Ńɗɗ͖әʮɰ̲͑ɞʮ˔ֆľʮɰ
21
Críjtoke néhníllehíjcyámema iúcújcatsíñe 1ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬béhné
dííbyema méénújcatsíimye. iiñújɽ ‫ ڟ‬ɞŃԮŃȍΔΔՓфɗɞʮËֆ͑Ńȍʮɰ̲
9ॸAanée naavédú nééne o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa bóhówaavéné ɽ ‫ڟ‬hdéenéhjɽ ‫ ڟ‬tsúúca
pahúllevátú tsááme Píívyéébe íhcyóómi wágóóóvéné boóne. Árónáacáa tsáhájuco
wájyú nécoomi tsúúca mɽ ‫ڟ‬caavévá móañe íjcyatúne. 2ॸÁijyúu o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ténáa béhné
Й̲ľľфľĀɞɞ¡ֆľŃʮҡľ˔ľɰЙɽ ‫ڟ‬rújtsóroki. ˇľфΎҡѸфŃŃ͑ɗɗҡֆŃ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕЬɞɞԮֆŃŃ¡ľĀɞҡֆӕ.
Árónáacáa Píívyéébe cúújuwa cáámetu Ácoomíi tsaímíyé ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né imíjyaú éhne
diityé hallúvú ɽ ‫ڟ‬jcaáyóné pámeekéré áiúcú múúne walle ityájɽ ‫ڟ‬váné wañéhjɽ ‫ ڟ‬pañe
tsáápíúbá coéváratu. 10ॸÁánetúu diibye ímíbájkímyeídyu. 3ॸÁánáacáa tsaapi
Naavéné mɽ ‫ڟ‬amúnáake állihíjcyáábeke ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ˔ŃŃԮ͑ŃËΎ¡͑ŃŃȍɗɞ:
waagóoobe cúújuwa atsóóperémá —ʑËֆΎΎËЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɗȍ͖ŃʮҡŃʮЙɰɰ͑ľ
péétécunúwá pañévú tééwá pañe tsúúca íjcyaabéréjuco diityéké túkévéjtsoíñe.
iyáábécobaa, iiye Píívyéébé ihjyú uubálle Áábema íjcyaímyé tsaímiyéjuco.
múnáájpidi díllómeíhíjcyaábee, 4ॸÁámema tsáhájuco kímóóve, ĀѸɰʮɽ ‫ڟ‬vé,
íjcyamútsí íjcyáwá pañévu. Aamée tsúúca panévá ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí, íjcyájúcóóityú

tééwá pañe ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeí múijyú tsúúca dibye páneere tsíhdyuréjuco
nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. cápáyoácónélliíhye.
5ॸEhdúu dibye nééné boone íavyéjú
ʑ̲ɗ¡ʮËȍΎʮӕ
ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbé nééhií:
11ॸÁtsihdyúu idyé ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬j nééné —Panéváré béhnéréjuco o ípívyejtsóne.
avyéjú ijyáwá hallúrí tsaapi Átsihdyúu oke neébe:
ácuúcunúúbeke. o¡ľĀɞҡֆәӕɞɞ͖әʮɰ̲ —Cáátunu íñe úúma o íhjyuváne. Tsá
íévéhóówari íjcyanéhjɽ ‫ ڟ‬peíñú álliu tene íjcyatúne. Muurá ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃфŃ
pevétsíiyéjuco. 12ॸÁijyúu dííbyé úmɽ ‫ڟ‬wari teéne. Aane múu cáhcujtsóhi.
6-7ॸÁtsihdyúu tsiiñe oke neébe: ҡŃ̲ɰʮËΔҡә12-uva néwáyúcobáné ímichi

—Áyu tsúúca páneere muhdú o ҡŃ̲ɰʮËΎŃʮ˔ľәȍʮɰ. oәȍʮɰҡәӕɗĀֆŃҡŃӕԮĀә
néhdújuco pájtyene. Aabe panévatúré tsáápiitsa Obééjáwuúdú néébé mamyému
ɽ ‫ڟ‬htsútuube tapíívyema o íjcyátuube mémeháñé caatúváhi.
ɗɞʮËֆĀәфŃΎɞʮËֆ¡ľɞ̲ɗËȍɗҡŃȍɰʮЙɰΎΎ 15ॸoɗʮֆәӕĀɗɗ¡ֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗΔΔ̲
páneerée o ípívyéjtsoóbe. Áhdure nɽ ‫ڟ‬jke íhjyúváábedi óórówa eevéwá dibye

oo páneere o nɽ ‫ڟ‬jkévátsóiíbye. Aabe ҡŃŃՓфɗҡŃËΎΎ̲ɗɗŃŃԮľЙ͑ľľфľҡŃ̲ɰʮËΎ
ҡѸɰɰ̲ŃĀә͑ŃŃ̲ľɞ̲ɞҡֆӕ͑ŃԮә íllehówáánemájuco. 16-17ॸÁcoomíi ávyeta
táhjátsámeítyúmé tsaímíyé iíjcyáíyóneri tsahdú cóómíyé páhijyáwá nécoomi
tsúúrámeímyeke ó ájcuú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ¡ΔȍɰɰԮӕ muhdú mɽ ‫ڟ‬amúnaa meéévehíjcyádú
áhdóratúne. Áámé Piivyéébé ó íjcyaáhi. panéjcuváré icyáámema íwatyúúve
8ॸÁánetu oke iúráávyéné déjúcotu éhnéjcú ééveebe tsahájchotáré 2,200
ɰɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeííyóneri iíllityéne kiróómetro. o͑ľҡәӕҡŃËΎΎ̲ɞ̲ɰʮËΔʮ
cáhcújtsotúmee, dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ̲ә͑, pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mɽ ‫ ڟ‬ééveebe 64 ééveta.
íhdícyámema dómácócatsíhijcyámee, 18ॸo̲ɰʮËΔΎ̲ŃŃ͑ә̲ľɞҡѸ͑ŃŃфŃَʮʮЙľŃٔ
níjcyotájteke dúúrúvahíjcyámee, némeíñé newáyúúnetu. Áánetúu

waabyénu múnaa, állíu múnaa, éhdume ipácóómí tsanééré óórótu
wágóóóveé cúújuwa atsóóperémá méénúmeícyóómí mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ëә̲ɰʮɽ ‫ڟ‬dú ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né
péétécunúwá pañévu. Ehdu botsíi ávyétá imíjyaú ‘rutúrútu’. 19-20ॸoËΎΎ̲ɞ̲ɰʮËΔΎ
wágoóóveréjuco ditye méénuíñe. Ehdúu ímichi éjkéné newáyúcobáné
oke Píívyéébe nééhií. ícyáávétsámeí ‘jájpeé, tsapííroo, áágataa,
ejmeráádaa, óónitsee, coonaríínaa,
´ŃȍËΔΔ̲ɗˇľфΎҡѸфŃľ critsóóritoo, berííroo, topáátsioo,
9ॸoҡѸɗȍĀֆәӕҡѸЙɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ critsopráátsaa, jatsíjtoo, amatíjtaa’,
éhnée 7-mevádítyú nihñéenéré némeíñé newáyúúné imíwu páhduváré
ɽ ‫ڟ‬cúbáhraméí íjcyáíhlloma íjcyaabe oke néuhjɽ ‫ڟ‬tu. 21ॸo͑ľҡәӕҡŃËΎΎ̲ɞ̲ɰʮËΔ
nééhií: llehówááné 12-wava méénúmeí
—Cáhawáá uke o úújétso Obééjáwuúdú téhdunéré 12-uva péérá newáyúúnetu.
néébé uráávye múnaa éhne múúne tsáápí Áánetúu pañétúejɽ ‫ڟ‬jtó técoomí ulléjɽ ‫ڟ‬jtó
taaba íjcyadu néémedívu. 10ॸAanée teene téénere óórótu méénúmeíjɽ ‫ڟ‬jtó
naavédú nééne o ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬téné pañe oke mɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬Ëә̲ɰʮɽ ‫ڟ‬dú ímíwu ‘rutúrútu’.
tsajtyéébé cáméhbáú nɽ ‫ڟ‬jcaúvu. Átsihdyúu 22ॸoфΔ͑ËɗȍĀֆӕҡѸΎʮҡֆә̲ɰҡә
oke úújétsoobe Píívyéébe cóómí duurúvaja técoomíyí panévatúré

ˇľфΎҡѸфŃŃɗ̲ɞՓӕ͑ŃËΎΎ̲ɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰҡӕ ɽ ‫ڟ‬htsútumútsí Obééjáwuúdú néébema
ííñujɽ ‫ڟ‬vú níítyécoomívu. 11ॸÁcoomítyúu Píívyéébemútsí tééjadu néémutsi
ávyeta Píívyéébé ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcó cádiúcunú íjcyánélliíhye. 23ॸÁcoomi muurá tsáhájuco
éhne ‘jájpeé’ némeíñé neewáyú ‘raúráú’ núhbamútsí ájchúnej tééveri íjcyáityúne.
nééu imíwu ‘rutúrútú’ néhduú. Muurá ihdyu Píívyéébé
12-13ॸÁcoomí mɽ ‫ڟ‬jcóo cáámé mɽ ‫ڟ‬jcócoba ámɽ ‫ڟ‬tsaráhcoréjuco Obééjáwuúdú
ávyéta pɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mɽ ‫͑ ڟ‬Ń̲ɰʮËΔҡә12-wava néébedítyú ájchúcunúnej tééveri técoomi
lléhowááne. Panéjcuvátúu 3-wavátsá íjcyaíñe. 24ॸÁábej tééveri pámeere
4-ҡѸɰȍʮɽ ‫ڟ‬vatu. oՓȍʮɰҡәӕɗʮфŃŃ̲әĀΎȍʮɽ ‫ڟ‬bá mɽ ‫ڟ‬amúnaa panévá iiñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né avyéjujtémá
12-neva íjcyáne mémeháñé caatúvá tsaímíyé íjcyame técoomi ávyéjújtsoóhi.
téwavádu. Áwahjɽ ‫ڟ‬ɰ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ 25ॸÁcoomí llehówááné tsá
tsáápiitsa tehméhi. 14ॸÁhdurée idyé wátáhájcatyéityú tene múijyú

ííjyunúítyúnélliíhye. 26ॸMuurá técoomívú 7ॸMuurá Jetsóó nééhií: “¡Lléváhréjuco o

panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né avyéjú dóbééveéhi. tsááiñe! Ahdícyane ihdyu maímijyu ditye
27ॸoËΎΎ̲ɞֆɞҡѸɰɰ͑ɞ̲ɗҡֆә͑ŃɞʮËֆɗҡֆә͑ľ. íjcyaíñé íñe íhyaamɽ ‫ ڟ‬pañétú muhdú tene
Tsá núcójpɽ ‫ڟ‬ҡѸΔ͑Ń͑ľȍʮɰ̲ŃŃ͑ә̲ľ̲ pájtyeíñé cáátuváné cáhcujtsóme.” Ehdúu
álliúúmé téhullévú úújetéityúne. Ύ˔ľ͑ľľ¡ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ.
Apáámyéré ihdyu múhdumé pájtyetéme 8-9ॸAanée ó ájtyumɽ ‫ ڟ‬ehdu páneere
mémeháñé Obééjáwuúdú néébedi ̲ӕȍĀәЙʮҡֆľɞ͖ŃΎ˔ľәә¡́́Ń̲ľɞ͖Ńȍʮɰ.

ɞʮËֆȍ̲ɰҡӕËҡӕԮ̲ŃҡŃËΎΎ̲ɞԮә o͑Ń́́ɗɗȍֆŃľĀɗɗ¡ֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗΎ˔ľ
úújéteéhi. ténehjɽ ‫ڟ‬vú úújétsóóbé lliiñévú o
22
1ॸoҡѸɗȍĀֆәӕĀɗɗ¡ֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ mɽ ‫ڟ‬móúúvéne dííbyeke o dúúrúváíyónáa
múnáajpi oke úújetsó tééhivu oke neébe:
Obééjáwuúdú néébema Píívyéébemútsí —¡Oke duurúvadíñe! Muurá
avyéjú íjcyátsihdyu ííñécunúhí ̲ӕȍĀәфŃΎΎЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮľ̲ә͑ʮЙɗ
páñétúejɽ ‫ڟ‬jtó técoomí ulléjɽ ‫ڟ‬ʮҡΔʮЙɰɰ͑Ńҡә ámuha díñahbémuma dííbyé ihjyú
níívahívu. Aahí nujpácyóo ávyéta ímí uubálle múnaa meíjcyame íhyaamɽ ‫ ڟ‬pañe
‘raúráú’ néjpacyo meke bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vú ajcúhi. íjcyáné uwááboju ímí ámuha
2ॸÁáhí úníuríi tsanéjcúcuri úmehééné mecáhcujtsómé meíjcyadu. Áánéllii ihdyu
meke medsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃʮәËΔΔɞҡֆә͑ľ¡ΔȍɰɰԮӕ dííbyekéré Píívyéébeke duurúva.
ájcuhéhjɽ ‫ ڟ‬ҡŃ͑ӕȍ¡ԮĀә͑ŃŃԮȍɞʮËֆȍŃȍʮɰ. 10ॸÁtsihdyúu idyé oke neébe:
Áhéhjɽ ‫ڟ‬haamɽ ‫ڟ‬née panévá iñújɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ne —Tsá múu íñe u cáátúnuháámɽ ‫ڟ‬
múnáake bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vú ajcúhi. 3ॸAane páátánutúne. Muurá muhdú téhaamɽ ‫ڟ‬
Obééjáwuúdú néébema Píívyéébemútsí pañe tene nééne lléváhréjuco pájtyeíñe.
avyéjú técoomí pañe íjcyánéllii tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬né 11ॸAhdícyane óvíi Píívyéébema ímí
imítyú íjcyáityú téhulle. Aane téhulle iíjcyáíyóneri tsúúrámeímyé ímíñeúvú

ЬɞɞԮֆŃŃ¡ŃɰɰËәԮľ̲ә͑ɞʮËֆ̲ľĀɞɞ¡ֆľ˔ľ ijcyá dííbyema. Áánetu ihdyu óvi
duurúvaáhi. 4ॸAame dííbyeke ájtyúmɰɽ ‫ڟ‬ ímityúmé iímillédú ijcyáhi. Ehdúu
̲әȍĀӕ̲ŃĀɞɞ¡ֆľ̲Ń̲Ńɞә̲ɰËΔΔ͑ľҡӕ ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗΎ˔ľ͑ŃŃȍɗɞ.
cáátuváme. Aame ávyéjúúteé dííbyema 12ॸÁáné boonétúu idyé Jetsóó oke
múijyú nɽ ‫ڟ‬jkéváityúne. 5ॸTsáhájuco múijyú nééhií:

téhulle ííjyunúityúne. Áánéllii tsáhájuco —¡Muurá lléváhréjuco o tsááiñe! Aabe
peetéháñé íjcyáityúne. Áhdure tsáhájuco ó ájcuú pámeekéré muhdú ditye
nuhba íjcyáityúne. Píívyéébe ɽ ‫ڟ‬htsútuube ícyahíjcyáne áhdovu. 13ॸAabe panévatúré
íjcyaabéréjuco peete íjcyaíñe. ɽ ‫ڟ‬htsútuube o íjcyaabe tapíívyema o
ɞʮËֆҡӕӕ¡ľɞ̲ɗËȍɗҡŃȍɰʮЙɰΎΎЙ͑ľľфŃľΎ
ˇľҡѸΎËфɞʮҡΔҡѸɗ͖ľЙɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ȍɽ ‫ڟ‬ʮӕËΔΔ͑ľ ípívyéjtsoóbe. Áhdure nɽ ‫ڟ‬jke oo páneere o
6ॸoҡѸɗȍĀֆәӕĀɗɗ¡ֆľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ nɽ ‫ڟ‬jkévátsóiíbye.
oke nééhií: 14ॸAhdícyane maímijyu ditye íjcyaíñé
—Íñe uke o nééne muurá ávyeta tsaímíyé ícyahíjcyáme. Muurá béhné

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ľ. Tsá álliu tene íjcyatúne. Aane Jerotsaréevu iúújetécooca bohɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vú ájcúné
múu cáhcujtsóhi. Píívyéébe Íapííchoj uméhe néévá llééneímye. 15ॸÁánetu
ҡŃŃԮľфɗɞȍʮֆәӕӕ¡́́ľ̲ә͑˔ľɰɰ͑ ímityúmé waabyénu múnaa,
pájtyeíñé ɽ ‫ڟ‬hdétújuco wáájácútsohíjcyaabe íhdícyámema dómácócatsíhijcyámee,
Ύ˔ľՓ́́ΔΔҡŃȍĀӕфľĀɞɞ¡ֆŃɰɰËәԮľ dsɽ ‫ڟ‬ʮɰԮŃҡѸΎ̲ә͑, níjcyotájteke
múnáake o úúbálle muhdú lléváhréjuco dúúrúvahíjcyámee, állíu múnaa, íjcyame
tene pájtyeíñe. tsá técoomívú úújetéityúne.
16ॸk͑ľɞ͖ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ˔ֆľĀɗŃ́́ľԮӕ Ńȍ͑ɞɞ͖ľԮӕɗɗֆŃʮӕËΎҡѸɞ͖ľȍʮɰɗ̲ŃʮҡѸΔҡӕ˔ɗ.

ó wallóó dibye úhdivu ibóhówájtso páneere Muurá tehdu méénúmeke Píívyéébe ávyétá
muhdú pájtyéiñéhjɽ ‫ ڟ‬uuréjuco tácahcújtso ɰȍ͑ȍΔɽ ‫ڟ‬cúbáhraá muhdú téhaamɽ ‫ ڟ‬pañétú
múnáake u wáájácútsoki. Muuráhjáa tene néhdújuco. 19ॸÁhdure idyé tééné
páneere o ípívyéétsóroobe Dabíiúvúj uwáábójutu tsane wáágóóme mémé
ҡѸɰɰ̲Ń͑Ń̲әȍ¡ľΔɗʮËֆҡѸɽ ‫ڟ‬tsɽ ‫ڟ‬vé páácyúiibye tsúúca pájtyetéme mémeháñé
̲ɰɰËәфӕՓĀәΎ͑ŃŃ¡ľŃ. Ehdúu Jetsóó oke ËҡәԮȍ̲ɰҡӕ. Aame tsá dííbyé cóómivu
nééhií. úújetéityú íñe íhyaamɽ ‫ ڟ‬pañétú
17ॸAhdícyane Píívyéébé Apííchó íhjyú úúbállémeícyoomívu.
uubálle múnáaj tééveri mɽ ‫ڟ‬amúnáake 20ॸAanée diibye íhyaamɽ ‫ ڟ‬pañe dííbyé
pɽ ‫ڟ‬uváhi. Áhdure Obééjáwuúdú néébé uwááboju íjcyaabe nééhií:

cahcújtso múnaa éhne múúne tsáápí taaba ‫ڟ‬
—ʣ̲ɰ͑Ń́́ŃԮȍфŃʮӕËΎΎҡѸɗ͖ľ.
íjcyadu nééme mɽ ‫ڟ‬amúnáake pɽ ‫ڟ‬uváhi. Aane Áánélliihyée dííbyeke o nééhií:
ihdyu óvíi lléébome itsááne adóvá bohɽ ‫ڟ‬ —Juújuj, tehdújuco Ávyéjuube Jetsóoj,
nujpácyotu áhdóratúne. wa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬cúi tsaácoj.
18ॸAane íñe tsúúca íhyaamɽ ‫ ڟ‬pañe 21ॸAabe ihdyu óvíi ámúhakye pɽ ‫ڟ‬aabó
cáátúváné uwááboju lléébómeke o néé ditye paíjyuváre. Áyu tehdújuco.

Bora Bible - New Testament

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Bora Bible - New Testament

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

PÍÍVYÉÉBÉ IHJYU

Primera edición, 1982

Usted es libre de copiar, distribuir y comunicar públicamente

ͅҡŃΔˇľѸΔΎĀɞҡֆәË ҡә͑ӕȍ ̲ɰॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷॷॷ5

Amóoke. Aabéhjáa Amóó tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬mavá

múnaa méénujcátsítyu ityáhjámeke Ehdúhjáa Píívyéébe íhjyú uubálle

duucu dííllekej. 21ॸMuurá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváille —´ľфŃľԮӕˇΎĀŃ ɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆ ËΎΎ̲ɞԮӕ.

múnáajpi néé Jotséeke ityúwá pañe. íjcyánetu tsá íatéréecóómí Beréé

—Cána mepééne ímíñeúvú méwaajácute tsiélletúréjuco óómíñeri. Áánemáhjáa

íjcyáábéwúudívu. Áábéwúukéhjáa mélleebóhi. Rakyéé muurá tahíjcyá

ityúwá pañe néé Heróódé ijcyáhullétú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃ͑Ń́́ɗɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ ʮЙɗҡѸɗɗ͖ľ

ĀŃʮӕԮӕɗĀֆŃҡѸɗɗ͖ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ ʮЙɗ 22ॸÁrónáacáhjáa diibye Heróódé

Jotséedívú ityúwá pañe íbóhówáávéne cápayóóvé íllíyéjuco Akyeráó teene Jodéá

Hájchíwúuke. úwáábohíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáake Jodéá

͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľЬɞɞԮֆŃŃ¡ľɞԮֆŃʮәľʮҡľ tsíjtyeke Aavaráaúvúj

ҡѸɰʮЙ ʮӕә¡ľ. Neebéhjápeé: Joodáavu Jóáa téhulle íjcyáábe éllevu

peecútéré ámuha teene meméénúneri —¿Aca muhdú cáábyerá uke ó tsójtsoó

múúhakye pajtyéityúne.” Tsá múu ehdu Píívyéébe nééhií:

10ॸÁánélliihyéhjáa Jetsóó dííbyeke

imáváríjchoki. dibye ɽ ‫ڟ‬hvéjtsoíñúné dííbyeke. Ááné

íjcyáhajchíí íchihdyu cátsiñíívyé Gariréá unéú ijcyátsihyi Joodáá

ӕ˔ľĀɗҡֆľɗҡֆŃȍ̲ľɰɰ͑ ӕ˔ľ múúne cúúvétsihyi meíjcyadu

Píívyéébeke memáváríjchóityúne.” nééhií:

25ॸÁvyetáa pahúlleváré múúhama dibye

tsíjpi mémé Aderée. 19ॸÁámútsikyéhjáa cáméhbáú hallúvú ácúúveébe.

—Ookéréjuco meúráávye. Muurá íñe pámeekéré úwááboobe nééhií:

ʮҡֆә̲ɰɰ¡ľҡѸɞʮҡֆľҡѸɗɞ͖ ȍ¡ľ̲ˇËΔΔ¡ΎΎ, ͑Ń͑ľȍʮɰЙ ҡֆľȍɞʮËֆ ̲ľ. Muurá Píívyéébe

pehíjcyá mɽ ‫ڟ‬amúnáake diityé ɰɽ ‫ڟ‬daatsólléne pɽ ‫ڟ‬áábohíjcyáme. Muurá

Aabée bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyá páhduváré nééne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ ̲ŃфŃɗɞʮËֆ ɞֆΔ͑ľфɗ

dííbye éllevu páhduváré nééne pamévamáyé iíjcyáíyóneri

bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyaábe. Píívyéébe néhdújuco ímí iúráávyéné

déjúcotu ɽ ‫ڟ‬cúbáhrámeíhijcyáme. Muurá ihdyu o tsáá muhdú teene taúhbaju

ámúhakye pájtyérónáa íllure ɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸә͑ŃՓӕɞʮËֆфΔ͑ŃË ȍËәʮҡѸΎҡә̲Ń

ɞɞ͖әʮɰфɗɽ ‫̲ڟ‬ɰ ʮә ̲әȍĀɞҡֆә ̲әȍ ɰȍĀŃ̲ә͑ әԮӕ˔ľɞ́́ӕ͑Ń̲ľɞ͖ľ:

25ॸTéhdure múu tsaatémá ámuha ímítyunévú méénutsó tsíjpiima

̲ŃՓʮ ËәŃɞʮֆӕәԮәӕ ̲әȍ ɰȍĀŃ

ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬jtsaméí pañe. muhdú ijcyá o állíhajchííjyu.” Muurá

úwaabóne: “Tsáápiikye íhyálluu tsijpi ɽ ‫ڟ‬jtsúcunútúne. Muurá ímityúmé

dibye itsájtyeki. 41ॸTéhdure tsaate iúllévenúkíyé méénutú ɽ ‫̲ڟ‬ɰ ʮɽ ‫ڟ‬jtó

tsaate ámúhakye tsíeméné bóónétu tsá úbálléjcatsítyú eene ímityúmé bañú

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ ̲Ń́́ɗɞȍֆľ. Áhdure nííjyaba meíhjyúvácooca eene diitye

dúúrúvahíjcyáne. 6ॸÁánéllii ihdyu múu 15ॸÁánetu ámuha diityédí

pɽ ‫ڟ‬htone dííbyekéi metáúmeítyúrónáaáca. meíhjyúva majcho maáwácooca tsá múu

ihdyu óvíi múúhakye majchóvú ú tsúúrámeítyú múhajchótá tééne tájpí

méénuhíjcyámedi muha Píívyéébe ámúhakye ávyéjuutétsóíñeri.

ɽ ‫ڟ‬htsútuube múijyú muhdú u ámúhakye pájtyénéjcuríyéjuco ámuha

téénetúré ámuha mébóhówaúcúnuúhi. wajyámu ímí tsá úújetétú teene

mewájyútuúbe. Ehdu néénéllii tsá tene cáhcújtsotúmé ehdu ɽ ‫ڟ‬jtsámeíhi. Áánetu

tsaímíyé ámuha méíjcyáiyáhi? Tsáhaá, ̲әȍ ә̲ɰՓɞʮËֆ ͑ľфɗ. Múu

Píívyéébe tsá ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬netú pɽ ‫ڟ‬htótsóityúne. íjcyáneri íhjyúvatú Píívyéébe

úménebááné ámúhá hálluúúné pañe 12ॸMuurá ámuha méimíllé mɽ ‫ڟ‬amúnaa

nééwayúvúré ájcúiyóme? 10ॸÁhdure ¿aca nééváítyuróne. Áánetúré méwaajácú

íjcyane iñéévatúre. Ahdu ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬vane cáhawáá 28ॸEhdúuJetsóó úwáábóneri

íjcyámekéré újcúiibye íavyéjuvu. níítyéébeke mítyame mɽ ‫ڟ‬amúnaa

néérónáa ó neé diityéke: “Íllure ámuha —Tsáma tsaatéké dúúbálledí íñe

éhne múúne wájácúnéjcútuube —Cána bo o péé o bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tso dííbyeke.

méénuubédu. 27ॸMuurá ihdícyátsihvúré —Avyéjuúbej, muurá íñe tsíjtye

tujkéveri dibye ibóhɰɽ ‫ڟ‬ki. Muurá ó

cáhcújtsotú íñe áánu cáhcujtsódu. 11ॸEhdu mɽ ‫ڟ‬amúnaa píhcyáávénéllii múúhakye

Jacóóboo, íjcyámema. 12ॸÁánetu —Muurá iyámé óówamu íjcyarómé

diibye tsodáhómú avyéjúúbeke: péhíjcyámedítyú néé dííbyeke:

tsúúca bóhɰɽ ‫ڟ‬be. —Óvi ihdyu tsamééré ɽ ‫̲ڟ‬ɰ ʮɽ ‫ڟ‬jtó

múúhakye pámaúcúiyáhi. Áijyúu Jetsóó Áánemáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËәɗҡŃҡѸɞɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬фɞɞʮËֆ ̲Ńȍʮɰ

—¿ʣɽ‫ڟ ڟ‬neríami ámuha méíllityé ayájú ʑʮЙɗԮ ә̲ľɞҡֆәә¡ľ˔ľ

ͅҡŃΔˇľѸΔΎĀɞҡֆәËҡә͑ӕȍ̲ɰॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷॷॷ5

duucu dííllekej. 21ॸMuurá tsɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬máváille —´ľфŃľԮӕˇΎĀŃɗɗ͖әʮɰфɗɞʮËֆËΎΎ̲ɞԮӕ.

ityúwá pañe néé Heróódé ijcyáhullétú dsɽ ‫ڟ‬jɽ ‫ڟ‬ԮŃ͑Ń́́ɗɗ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗҡѸɗɗ͖ľ

ĀŃʮӕԮӕɗĀֆŃҡѸɗɗ͖ľ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰ̲ә͑ʮЙɗ 22ॸÁrónáacáhjáa diibye Heróódé

ҡѸɰʮЙʮӕә¡ľ. Neebéhjápeé: Joodáavu Jóáa téhulle íjcyáábe éllevu

ӕ˔ľĀɗҡֆľɗҡֆŃȍ̲ľɰɰ͑ӕ˔ľ múúne cúúvétsihyi meíjcyadu

ʮҡֆә̲ɰɰ¡ľҡѸɞʮҡֆľҡѸɗɞ͖ȍ¡ľ̲ˇËΔΔ¡ΎΎ, ͑Ń͑ľȍʮɰЙҡֆľȍɞʮËֆ̲ľ. Muurá Píívyéébe

Aabée bóhɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬tsohíjcyá páhduváré nééne ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ŃфŃɗɞʮËֆɞֆΔ͑ľфɗ

ámúhakye pájtyérónáa íllure ɽ ‫ڟ‬ɰȍҡѸә͑ŃՓӕɞʮËֆфΔ͑ŃËȍËәʮҡѸΎҡә̲Ń

ɞɞ͖әʮɰфɗɽ ‫̲ڟ‬ɰʮә̲әȍĀɞҡֆә ̲әȍɰȍĀŃ̲ә͑әԮӕ˔ľɞ́́ӕ͑Ń̲ľɞ͖ľ:

̲ŃՓʮËәŃɞʮֆӕәԮәӕ̲әȍɰȍĀŃ

dibye itsájtyeki. 41ॸTéhdure tsaate iúllévenúkíyé méénutú ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲Ń́́ɗɞȍֆľ. Áhdure nííjyaba meíhjyúvácooca eene diitye

tsaímíyé ámuha méíjcyáiyáhi? Tsáhaá, ̲әȍә̲ɰՓɞʮËֆ͑ľфɗ. Múu

tsúúca bóhɰɽ ‫ڟ‬be. —Óvi ihdyu tsamééré ɽ ‫̲ڟ‬ɰʮɽ ‫ڟ‬jtó

múúhakye pámaúcúiyáhi. Áijyúu Jetsóó Áánemáa ɽ ‫ڟ‬ɽ ‫ڟ‬ËәɗҡŃҡѸɞɞʮЙɰɰȍɽ ‫ڟ‬фɞɞʮËֆ̲Ńȍʮɰ

—¿ʣɽ‫ڟ ڟ‬neríami ámuha méíllityé ayájú ʑʮЙɗԮә̲ľɞҡֆәә¡ľ˔ľ

˔ɞɞʮֆŃ¡̲͑ΎȍʮɰɞʮËֆ͑ľәȍ¡¡ľҡľ͑ľ ¡ɰՓȍӕ́́ŃԮәфŃ̲әәȍËΎΎ̲ɞԮӕ.

ĀɗɗҡֆŃҡľȍ̲ŃʮҡŃԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɞ́́ɗҡֆŃȍɗ. Jetsóó méénúneri mɽ ‫ڟ‬amúnaa iíllityéne

ájcuube ɽ ‫ڟ‬ɰȍ͑ȍΎΎҡӕĀɞɞ¡ֆľ̲Ń̲ľфɗҡѸҡŃ 11ॸAame múu tsácoomívú iúújetécooca

ehdu Jetsóó méénuhíjcyáne. néétune. oфΔ͑͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗɞʮËֆ¡ľ

dibye nééneé. 19ॸÁábé boonétúu ó ԮֆŃҡɰȍ͑ȍΔɽ ‫ڟ‬cúbáhráméií técoomí

ЙɞËֆΎΔҡŃŃ͑ŃЙɰ¡ΎфɗĀɗ¡ֆľ Йɰ¡ΎфɞֆŃĀɞɞ¡ֆľŃʮҡŃ͑ԮŃ̲ӕ˔ľΎ

maájtyúmɽ ‫ڟ‬ne menéé ɽ ‫̲ڟ‬ɰ͑ŃĀɗɗ¡ֆŃʮӕËΎ 7-meváké éhnííñevu ímítyúmeke diityémá

meíjcyame. 50ॸͅӕӕф̞́ɗȍɞֆΔ͑ɞʮ˔ֆŃʮɰфɗ —Muurá ihdyu ehdu ó úwáábohíjcyá

ĀΎʮËΔɗ̲ɞՓӕɞɞ͖ӕʮɰ͑ŃҡѸɗȍԮӕ. Aanéhjáa ̲ľ́́ŃŃ¡Δ͑Ń́́ɗɗҡѸәәË̲ŃՓʮËәɰɰ͑

k͑ľ͑ŃŃɗֆΔ͑Ńľľ͑ľʮӕӕԮʮЙɰɰ͑ŃԮәȍʮ múnaa iúújéjéne néé dííbyeke:

ɽ ‫̲ڟ‬ɰ̲ľĀɞҡֆәɞ̲ɞҡֆә̲ľ˔ľ. 50ॸÁámeke cáhcútsohíjcyatú dibye diityéké

állítyuubére. 8ॸo͑Ń́́ɗɗȍֆŃȍʮҡѸɰɰʮӕ —Árónáa méhdi tsáhojtsɽ ‫ڟ‬hováré

̲ә͑ʮЙɗˇΔ͑ɞɞԮәԮә¡Ύȍҡʮɰфɗ. —Áyu cána metsívaj.

ipítyájcótsihdyu péé iiye múha Йȍә́́ľԮфŃҡŃŃ͑Ńɗɗ͖әʮɰ̲ә͑˔ľ. Aamée

ehdu nújpácyó hallúri. ɗ̲ʮËȍΔɞ͖ŃɰȍĀľЬɞɞԮֆŃŃ¡Ńә̲ɰՓԮә

—¿Aca ú waajácurá eene ehdu u nééne Tsidóoo, ɞʮËֆËΎΎ̲ɞËֆәɞʮËֆ͑Ńɗɗ͖әʮɰԮӕ.

Йľɞֆľ͑Ńӕ͑ŃŃ͑ŃӕՓ¡Ύʮӕɰɰ͑͑ŃŃɗֆΔ͑ľ. ɽ ‫ڟ‬dátsójkímyeílléré dííbyé lliiñévú