Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
TESTAMENTO
El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el quechua del Sur de Conchucos
El Nuevo Testamento
de nuestro Señor Jesucristo
en el quechua del Sur de Conchucos
Publicado por
© La Liga Bíblica 2008
ґ͑ͅҡľΎॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷॷॷ5
San Marcosॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷॷ75
San Lucasॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ118
San Juanॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ189
Hechosॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ242
Romanosॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ309
1 Corintiosॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ340
2 Corintiosॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ371
Galatasॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ390
Efesiosॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ402
Filipensesॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ412
Colosensesॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ419
1 Tesalonicenses · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ426
2 Tesalonicensesॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ433
1 Timoteoॹॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ437
2 Timoteoॹॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ446
Titoॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ452
Filemonॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ456
Hebreosॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ458
Santiagoॹॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ481
1 Pedroॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ489
2 Pedroॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ498
1 Juanॹॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ503
2 Juanॹॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ511
3 Juanॹॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ513
Judasॹॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ515
Apocalipsisॹॹ ॹ ॹ ॹ ॹ ॹ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·ॷ518
Mushog Testamentuchö
८८Й́¡фËӕ͑ҡҡ͑ҡɗֆҡѸɗËӕֆËӕ͑ॹॹ ॹ · · · · · · · · · · · · ·ॷ551
SAN MATEO
Jesucristupä gellgangan
Mateum cay libruta gellgargan. Jucag jutinmi cargan Levi. Payga Israel runa
carpis Roma nacionpä impuestu cobracogmi cargan. Tsaypitam Mateutaga Jesus
acrargan apostolnin cananpä. Jesuswan purirmi rurangancunata ricargan y
willacungancunata wiyargan. Tsaymi cay libruta Mateo gellgargan Tayta Dios
cachamungan salvacog canganta musyanantsicpä. Mateupä masta musyanayquipä
liyinqui Mateo 9.9-13; Marcos 2.13-17; Lucas 5.27-32.
Cay libruchöga Mateo tantiyatsimantsic Señor Jesus ima castapita yuringantam
(1.1-17), yuricuptin Egiptuman Josewan Maria apayangantam (1.18-pita 2.23-yag),
y Jesus Galileachö yachatsicur gallaycungantam (capïtulu 3-pita 4-yag).
Tsaynömi Mateo tantiyatsimantsic Señor Jesus runacunata jircanchö
yachatsingancunata (capïtulu 5-pita 7-yag). Jesus imaycatapis Tayta Dios
munangancunatam runacunata yachatsirgan, geshyagcunatam allïtsirgan,
supaycunata runacunapitam gargurgan, y imayca milagrutapis rurarganmi
(capïtulu 8-pita 18-yag).
Israel autoridäcuna wanutsiyänanpä cagta musyarpis Jesusga Jerusalenman
aywarganmi nänicunachöpis runacunata yachatsirnin (capïtulu 19-pita 23-yag).
Jerusalenchöpis willacurganmi manarä ciëlupita cutimuptin imacunapis päsananpä
cagta (capïtulu 24-pita 25-yag).
Tsaynömi Mateo tantiyatsimantsic Señor Jesus wanunganpita cawarimushga
canganta (capïtulu 26-pita 28-yag).
1
1ॸJesucristoga
yurishga rey 3 Judapa tsurincunam cayargan
5
ґkͮͅkҽƄϘॷ1 6
2
1ॸIsrael
nacionchö *Herodes rey usharirnam estrëlla estudiag runacuna
caycangan witsanmi Judea aywayargan. Aywaycäyaptinnam tsay
provinciapa Belen marcanchö Jesus ricayangan estrëllapis ñöpancunallata
yurirgan. Yurisquiptinnam Belenman aywargan wamra caycangan
Jerusalenman chäyargan juclä wayiman chäyanganyag.
nacionpita musyag estrëlla estudiag Chaycuyaptinnam tsay pushag estrëlla
runacuna caynö tapupacurnin: 2ॸ“Israel pärasquirgan wayi janan derëchachö.
runacunapa mandagnin rey cananpä 10ॸTsay wayi jananchöna pärasquegta
Wawancuna ushacäyaptinmi
Egipto nacionman Jesusta shogayaptinpis manana
Jose geshpitsingan päraypa Raquel wagaycan”.
13ॸEstrëlla estudiag runacuna
marcancunaman cuticuyaptinnam
Joseta suëñuyninchö Tayta Diospa Egiptupita Jesusta
angelnin nirgan: “Rey Herodesmi Jose cutitsimungan
llulluta wanutsinanpä ashitsinga. 19ॸTsaypitaga Egiptuchö Jose
Canantä ras sharcur Jesusta mamantinta caycällaptinrämi rey Herodes
Egiptuman geshpitsiy cutimunayquipä wanusquirgan. Tsaynam suëñuyninchö
willangäyag” nir. Tayta Diospa angelnin Joseta nirgan:
14ॸTsaynö niptinmi Josega pagas 20ॸ“Jose, cananga mamantinta Jesusta
3
gellgangan cumplicargan. Paymi caynö 1ॸSeñor Jesus yachatsicur manarä
gellgargan: gallaptinmi Juan Bautista Tayta
Diospa willacuyninta willacur
18 ٘ॸَѠ̲ȍٔ͑ɗ͑ǣ̲͑фËËȍά̲ɗ gallaycurgan. Judea provincia quinran
llapancunapis pasaypa tsunyagcunapa puriptinmi runacuna
llaquicurnin wagaycäyan. tsayman aywayargan willacunganta
9 ґkͮͅkҽƄϘॷ3
4
1ॸTsaypitanam Jesusta Espiritu munayniquichöna tsaräcunayquipä” nir.
Santo tsunyag jircaman pushargan 10ॸTsaynö niptinmi Jesus nirgan:
5
20ॸTsaynö niptinmi mällancunata 1,2ॸTsaypita juc junagnam atsca
6
1ॸ“Runacunata yanapar ama Tayta Diosga manarä mañacuyaptiquim
rurayaytsu tsayta ricayäshur imata miñishtiyangayquitapis
alabayäshunayquillapäga. Tsaynö musyaycanna. 9ॸGamcunaga Tayta
cayaptiquega Tayta Dios manam ima Diosman mañacuyay caynö:
premiutapis goyäshunquitsu”.
2ॸ“Faltapacogcunata yanapayangayquita ‘Ciëluchö caycag Tayta Dioslläcuna,
alabacurnin ama jucta juctarä llapan runacuna gamta
willacuyanquitsu waquin runacunanöga. adorayälläshuy.
Paycunaga pillatapis yanapayangantaga 10 Munangayquinö llapan runacunapis
munaptinpis tsapaycayällämay,
Tayta Diosman mañacuypä y yanapaycayällämay llutancunata
Jesus yachatsicungan imaypis mana rurayänäpä.
(Lucas 11.2-4) ҽѸֆ͑άËֆËӕ́́'ҡѸӕ͑ٔॸٚ.
5ॸ“Runacuna ricayänallanpämi waquin
yachag tucogcunaga Tayta Diosman 14ॸ“Gamcuna runa mayiquicunata
7
1ॸ“Ama runa mayiquipa vïdanta pescäduta mañacuyäshuptiquipis
ashiyanquitsu, gamcunapis Tayta ¿culebratatsurä aptaparcuyanquiman?
Diospita mana juzgashga cayänayquipä. 11ॸGamcunaga mayläya yaga carpis
2ॸRuna mayiquicunapa wasan wamrayquicunataga alli cagllatam
rimayaptiqui tsay wasarima garayanqui. Tsaynö gamcunapis
cayangayquillamanmi Tayta Dios caycäyaptiquega ciëluchö caycag Tayta
gamcunatapis niyäshunqui mana alli Diosga masrämi imaycatapis
rurag cayangayquita”. allicunallata faltätsiyäshunquitsu”.
3ॸ“Gamcunaga ¿imanirtä runa 12ॸ“Runa mayiqui alli ricashunayquita
8
cuentam paycunapis inƿernuman 1ॸJircanchö
yachatsicunganpita
gaycucäyanga rupayänanpä”. Jesus urämuptin atscag runacunam
19 ґkͮͅkҽƄϘॷ8
9
1ॸTsaypitanam büquiman yarcurcur 9ॸTsaypita aywacurnam Jesus ricargan
10
yargurillarnam pitapis maytapis 1ॸTsaypitanam chunca ishcay
willacuyargan Jesus allïtsinganta. (12) discïpuluncunata Jesus
nirgan supaycunata runacunapita
Shimin mana parlag runata
garguyänanpä y tucuyläya geshyawan
Jesus allïtsingan
geshyagcunata allïtsiyänanpä.
32ॸTsay gapracuna jegariyaptinnam Jesus 2ॸTsay *apostolcunaga cayargan:
11
criyicamunganpitam tsurinpis taytanpa 1ॸTsaynö chunca ishcay (12)
12
24ॸTsaymi gamcunaga Sodoma runacuna 1ॸTsaypita juc *säbadu jamapay
castigacäyanganpitapis masrä junagchömi discïpuluncunawan
castigacäyanqui ƿsyu ƿnalchö”. Jesus päsaraycäyargan poguraycag trïgu
cuchunpa. Tsaynam discïpuluncunaga
Tayta Diosta Jesus alabangan
mallagarnin trïguta pallascärir cuparir
(Lucas 10.21,22)
uchuyargan. 2ॸTsaycunata ricarnam
25ॸTsaypitanam Tayta Diosman Jesus fariseucuna Jesusta niyargan: “Säbadu
mañacur nirgan: “Papällä, ciëluchö y jamapay junag mana arucuy caycaptin
cay patsachöpis imaycawan ¿imanirtä discïpuluyquicuna trïguta
munayyogmi gamga caycanqui. Gamta pallaycäyan?” nir.
alaballämi, Tayta Dios. Yachag 3ॸTsaynam Jesus nirgan: “Atsca cuti
i॰11.21 Tiro y Sidon marca runacuna imanö cayangantapis musyanayquipä liyinqui Isaias
capïtulu 23; Ezequiel capïtulu 26-pita 28-yag; Amos 1.9,10. j॰11.23 Sodoma marcata Tayta
Dios ninawan ushacätsirgan tsay runacuna feyupa jutsasapa cayanganpitam. Tsaypita masta
musyanayquipä liyinqui Genesis capïtulu 19 y Ezequiel 16.48-50.
29 ґkͮͅkҽƄϘॷ12
mañacuyaptinga Tayta Dios perdonangam. Tayta Diosman mana yäracog mana alli
Tsaynömi Tayta Diospita shamungäta runacuna carmi milagrutarä ricayta
mana tantiyar nogapä llutanta munaycäyanqui. Gamcuna
parlayaptinpis Tayta Diosga perdonanga. munayangayquinöräga manam ima
Peru salvacog cangäta Espiritu Santo milagrutapis rurashätsu. Tsaypa rantinga
tantiyaycätsiptin contran captinmi itsanga Tayta Dios juc milagrutam ruranga
Tayta Dios imaypis perdonanganatsu”. profëta Jonas cawaycaptin rurangannö”.
40ॸ“Musyayangayquinöpis unay
Prütayog y prütaynag plantaman Jonastam quimsa junag quimsa pagas
runacunata Jesus iwalatsingan jatuncaray pescädupa pachanchö
(Lucas 6.43-45) caycanganpita yargatsimurgan.
33ॸ“Ima plantatapis prütanpita Tsaynömi nogatapis quimsa junag
regingantsicnömi runatapis regintsic quimsa pagas pamparangäpita
parlacuyninpita alli runa cangantapis y cawatsimanga. 41ॸJonas Diospa
mana alli cangantapis. 34ॸ¡Culebra casta willacuyninta willacuptin wiyarmi
runacuna! Quiquiquicuna tsaynö mana Ninive marca runacuna jutsa
alli caycarga ¿imayrächi allitaga ruraynincunata jagiriyargan.
parlayanquiman? Shonguyquicunachö Jonaspitapis mas imaycawan munayyog
llutancunata yarpäyangayquillatam caycaptï willacungätaga canan witsan
imaypis parlaycäyanqui. 35ॸPipis runacuna manam cäsucuyantsu. Tsaymi
shongunchö allita yarparga allitam ƿsyu ƿnal junagchö Ninive runacuna
parlan. Peru mana alli yarpayyog cagmi sharcayämunga: ‘Jonas willacunganta
itsanga llutancunallata imaypis parlan. chasquicuyangänö ¿imanirtä Tayta
36ॸManacagcunata parlagcunataga Diospa tsurin willacunganta
parlanganmanmi ƿsyu ƿnal junagchö chasquicuyargayquitsu?’ niyänanpä”.
Tayta Dios pitapis juzganga. 37ॸTsaymi 42ॸ“Musyayangayquinöpis Salomonpa
13
1ॸTsaypitanam wayipita yargurir munagcunaga yachatsingäcunata
Jesus aywargan Galilea gocha shumag tantiyacuyanga. Peru
cuchunman. 2ॸTsaymannam atsca yachacuyta mana munagcunaga
runacuna goricäyargan Jesuspa wiyarpis manam tantiyayangatsu.
willacuyninta wiyayta munar. Tsaynam 13ॸTsaymi noga yachatsicü imamanpis
14
1ॸTsay witsanmi Galilea carcelman soldädu aywar Juanta
provinciapa mandagnin rey wanuratsirgan. 11ॸNircurnam umanta
*Herodesta runacuna willayargan Jesus roguriycur matichö apar jipashta
Diospa willacuyninta willacur y goycurgan. Tsayta chasquisquir jipashga
milagrucunata rurar puriycanganta. mamanmanmi apapaycurgan. 12ॸTsaynö
2ॸTsaynam yanapagnincunata Herodes rurayanganta musyasquirnam Juanpa
nirgan: “Payga Juan Bautistam discïpuluncuna ayanta apacuyargan
cawarimushga canman. Tsaymi pampayänanpä. Nircurnam Jesusta
munayyog caycan milagrucunata willayargan Juanta tsaynö
rurananpäpis” nir. wanutsiyanganta.
3,4ॸPeru Juan Bautista
5,000 runacuna micuyänanpä
cawaycaptinllarämi Herodes waugin
milagruta Jesus rurangan
Felipipa warmin Herodiasta gechurgan.
(Marcos 6.30-44; Lucas 9.10-17;
Tsaynam Juan Bautista Herodesta
Juan 6.1-14)
nirgan: “Waugiquipa warminta tsararar
mana allitam ruraycanqui” nir. Tsaynö 13ॸTsaypitanam Jesus milagrucunata
ninganpitam Juan Bautistata Herodias rurar puriycanganta Herodes
chiquirnin wanutsiyta munargan. musyargan. Tsay Herodes musyanganta
Tsaynö chiquirnam waynan Herodesta mayaycurnam Jesus büquiman
willapargan Juanta carcelman yarcurcur tsunyagpa quiquillanna
wichgatsinanpä. aywacurgan. Tsaynö aywacuptinpis
5ॸHerodesga Juanta wanuratsiyta runacunaga musyayarganmi mayman
mantsarirgan, llapan runacunapis aywangantapis. Tsaymi chaquillapa
“Juanga Tayta Diospa willacognin aywayargan Jesusta taripäyanganyag.
profëtam” niyaptinmi. 6ॸTsaypita 14ॸBüquipita yarpurirnam Jesus tarirgan
nipäyanqui mamancunata y
Genesaretchö geshyagcunata taytancunata caynö niyänanpä: ‘Tayta
Jesus allïtsingan Diosllapänam imaycäcuna cacun.
(Marcos 6.53-56) Mananam gamcunataga
34ॸGalilea gochapa wac-tsimpanman yanapayämannatsu’ nirnin. Tsaynö
päsarirnam chäyargan Genesaret yachatsirmi gamcunaga Diospa
marcapa wac-lädunman. 35ॸTsayman palabran gellgaranganta manana cäsur
Jesus changanta musyaycurnam imapäpis cuentayanquitsu. 7ॸ¡Tayta
maypita tsaypitapis imaycaläya Diosman mana criyicog janan shongu
geshyagcunata apapäyargan. 36ॸTsay runacuna! Gamcuna tsaynö
apapäyangan geshyagcunaga Señor cayänayquipä cagta musyarnam Tayta
Jesusta rugacuyargan: “Taytay, Dios profëta Isaiasta tantiyatsirgan
röpayquipa cuchullantapis caynö nir gellgananpä:
yataycuyäshä allisquiyänäpä” nirmi.
Tsaynö nir röpanta yataycog cagga 8 ‘Cay runacunaga janan shongullam
llapanmi geshyancunapita “Tayta Dioslläcuna” nir jutïta
allisquiyargan. jayag tucuyan.
Manam llapan shonguncunawantsu
Llutan yarpagcuna nogaman criyicayämun.
jutsayog ricacuyangan 9 Willacuynïta yachatsicuyänanpa
(Marcos 7.1-23) rantinmi unay cag
15
1ॸTsaypitanam fariseucuna y üsuncunallaman sïgiycäyan.
Moises gellganganta Tsaynö cayaptinmi paycuna
yachatsicogcuna Jerusalenpita adorayämanganpis ni imapä
aywayargan Jesusta tapuyänanpä. mana välintsu’ nir”.
Chaycurnam niyargan: 2ॸ“¿Imanirtä
discïpuluyquicunaga üsuntsicta mana 10ॸNircurnam runacunata gayaycur
m॰15.22 “Mana Israel casta warmi” ninanpa rantinga griegu idiömachöga “Cananea warmi”
nirmi gellgaraycan. Cananea runacunaga mana Israel castam cargan.
ґkͮͅkҽƄϘॷ15ٍॷ16 40
16
1ॸMagdalaman chaycuyaptinmi
4,000 runacuna micuyänanpä
fariseucuna y saduceucuna
milagruta Jesus rurangan
aywar Jesusta niyargan: “Tayta Dios
(Marcos 8.1-10)
rasunpa cachamushungayquita
32ॸTsaypitanam discïpuluncunata musyayänäpä, mä ima milagrutapis
gayaycur Jesus nirgan: “Cay runacuna ruramuy nogacuna ricayänächö” nir.
cuyapaypämi caychö caycäyan. Paycuna 2ॸTsaynö niyaptinnam Jesus nirgan:
17
21ॸTsaypitanam discïpuluncunata Jesus 1ॸTsaypita jogta junagtanam
p॰17.13 Eliaspita y Juan Bautistapita masta musyanayquipä liyinqui Mateo 11.14; Lucas 1.17;
Juan 1.21; Malaquias 3.1; 4.5,6.
ґkͮͅkҽƄϘॷ17ٍॷ18 44
18
1ॸTsaychömi discïpuluncuna chaquillapis tsulla maquillapis
Jesusta tapuyargan: “Imaycapis gloriaman yaycuptiqui. 9ॸTsaynölla
munayniquichö caycaptinga ñawiquipis jutsata ruratsishuptiquega
¿maygäcunatatä mas mandag cayänäpä ogtirir jitariycuy. Ishcan ñawiyog
churayämanqui, taytay?” nir. inƿernuman gaycucänayquipa rantinga
2ॸTsaynö niyaptinnam wamrata mas allim canga tsulla ñawillapis
ñöpancunaman Jesus gayargan. gloriaman chaptiqui”.
3ॸNircurmi discïpuluncunata nirgan:
19
1ॸTsaynö yachatsicur ruraycan]”.
ushasquirnam Jesus Galilea 10ॸTsaynam discïpuluncuna niyargan:
q॰19.12 Eunucu ninanga “capashga runa” ninanmi. Unay tiempucunam waquin runacuna
capashga cayargan mana warminäyänanpä. Tsay capashgacunaga cayargan mandacog reypa
warmincunata cuïdagcunam. Y paycunatam reypa mandunchö cayänanpäpis churayag.
47 ґkͮͅkҽƄϘॷ19
20
1ॸTsaypitam Jesus nirgan: yarpäyänä masllata chasquiyänanpä
“Tayta Diospa munayninchö cagta. Tsaynö yarparpis juc jornal
cawagcunaga cay cuentuchö tincullata chasquiyänäga. 11ॸTsayna
willacungänömi caycäyan. Juc runam waquin cagcunawan iwallla chasquirna
tsaca tsacallana peyun asheg yargunä goyat arogcunaga chacrayogtaga ajar
üva chacranchö arutsinanpä. 2ॸTsayna niyänä: 12ॸ‘Tsayrä yaycamogcuna juc
payga peyuncunata tarir aycata öralla aruriyanganpita ¿imanirtä
pägananpäpis nisquir üva chacranman nogacunatawan iwal pägasquinqui,
arog cachanä”. tsayläya achaychöpis aruycäyaptï?’
3ॸ“Tsaypitana peyun yaycuy öranöna nir”.
yapay pläzapa cutir runacunata tarinä 13ॸ“Tsaynö niyaptinna chacrayog runa
21
1ॸTsaypitanam cachamungan mandamagllantsic
discïpuluncunawan Jesus caychönam caycan! Payga unay rey
aywayargan Jerusalenman. “Olivos” Davidpa castanmi. ¡Tayta Dios
ningan jircan washa lädunpa Betfage imayyagpis alabashga caycullätsun!”
marcaman yaycuraycarnam puntatsir nir.
ishcay discïpuluncunata cachargan: 10ॸTsaynö Jerusalenman Jesus
2ॸ“Aywayay tagay marcapa. Tsay yaycuptinnam runacuna wayincunapita
marcaman yaycuna ricogllachömi yargascärayämurgan jucninpis jucninpis
tariyanqui maltalla wawayog ashnu tapunacurnin: “¿Pirä tagay runaga?”
wataraycagta. Tsayta pascarir nir.
apayämunqui. 3ॸPipis ‘¿Imapätä ashnüta 11ॸTsaynam runacuna niyargan:
t॰21.19 Tsay hïguspa yuran verdiragrä captinpis prütan mana cangannömi waquin
runacunapis janan shongulla Tayta Diosman criyicog tucuyan. Tsaymi hïguspa yuranta Jesus
tsaquitsirgan janan shongu criyicog cagcuna inƿernuman aywayänanpä cagta discïpuluncuna
tantiyacuyänanpä.
ґkͮͅkҽƄϘॷ21 52
22
Nircurchir tiempunllachö arrendunta 1ॸTsaypitanam
gloriaman
pägag cagta chacrantaga arrendacunga” yaycuypä cagtana Jesus
nir. yachatsirgan casacuy ƿestaman
42,43ॸTsaynam Jesus nirgan: “Tsay iwalatsiypa caynö nir:
chacra arrendarag mana alli runacunata 2ॸ“Juc reymi ollgu tsurin casacuptin
negociuncunaman ranticog.
6ॸWaquinnam tsay cachancunata Impuestuta pägayänanpä o mana
magayänä y wanutsiyänä”. pägayänanpä Jesusta tapuyangan
7ॸ“Tsaynam ƿesta rurag reyga feyupa (Marcos 12.13-17; Lucas 20.20-26)
ajarna soldäduncunata cachanä 15ॸTsaypitanam fariseucuna
v॰22.21 Caway gomagnintsic Tayta Diosllam caway vïdantsicwanga munayyog. Tsaymi Tayta
Diospa cagga caway vïdantsic caycan.
ґkͮͅkҽƄϘॷ22ٍॷ23 56
24
1ॸTemplupita yargurir Jesus prësu tsariyanga, ñacatsiyanga, y
aywacuycaptinnam wanutsiyanga. 10ॸTsaynö ñacaycuna
discïpuluncuna niyargan: “¡Cuyayllapä captinmi nogaman criyicayämunganpita
jatusag rumicunawan sharcatsishga waquincuna witicuriyanga. Nircurnam
ґkͮͅkҽƄϘॷ24 60
y॰24.15 Templuman yaycuycur mana alli runa imayca llutancunata rurananpä cagpita
musyanayquipä liyinqui Daniel 9.27; 11.31; 12.11.
61 ґkͮͅkҽƄϘॷ24
z॰24.29 Tsaycuna päsayänanpä cagpita masta musyanayquipä liyinqui Isaias 13.10; 34.4;
Joel 2.10.
ґkͮͅkҽƄϘॷ24ٍॷ25 62
25
1ॸCiëlupita cutimur imanö ‘Gamcunata manam regïtsu. ¿Pirä
cananpä cagta tantiyatsirmi cacuyanquipis?’ nirnin”.
Jesus caynöpis nirgan: “Chunca 13ॸTsaycunata parlapasquirnam Jesus
pullan pagasnöna juc runa gayacunä: “Juc rïcu runam juclä nacionpa aywacur
‘¡Casacog jövin yaycaycämunnam!’ nir. empliyäduncunata gellënincuna
7ॸTsaynö gayacunganta wiyarna llapan jagipänä cutimunganyag tsay gellëwan
jipashcuna listacuyänä payta aruycäyänanpä. 15ॸJucnintam jagipänä
a॰25.2-4 Jesus cawanan witsanga olïvu jachapa murunpitam acëtita rurayag atsquicuyänanpä.
Tsay witsancuna kerosënega manaran carganrätsu.
63 ґkͮͅkҽƄϘॷ25
26
40ॸTsaynö niyaptinnam noga caynö 1ॸTsaynö yachatsicurirnam
nimay. ¿Rasunpacu Tayta Diospa tsurin nirgan: “Nogaga manam regïtsu tagay
salvacog canqui?” nir. runataga” nir.
64ॸTsaynam Jesus nirgan: “Aumi, 73ॸTsaypita mas rätun ricogtanam
27
1ॸTsaypita patsa waräriptinnam rantiyanganwanmi cumplirgan Tayta
mandacog sacerdöticuna y Diospa unay willacognin profëta
Israel runacunapa puëdeg Jeremias gellgangan. Tsay gellganganga
autoridänincuna willanacuyargan caynömi nican: “Paypa preciunॹd ayca
Jesusta wanutsiyänanpä. 2ॸTsaynö cösa cananpäpis Israel runacuna
willanacurirnam maquipita watarcur niyangannöllam quimsa chunca (30)
Jesusta apatsiyargan Roma nacionpita gellëta chasquiyargan. 10ॸTsay
mandacog *Pilatuman. gellëwanmi Tayta Dios ningannölla
manca rurag runapa chacranta
Judas Iscariote jurcacungan rantiyargan” nir.
(Hechos 1.18,19)
3ॸJesusta wanutsiyänanpä autoridäcuna Jesusta Pilatuman chätsiyangan
(Marcos 15.2-5; Lucas 23.3-5;
willanacuyanganta musyasquirnam
Juan 18.33-38)
Judas Iscariote pasaypa llaquicurgan.
Ranticunganta pësacurmi quimsa chunca 11ॸTsaypitamandacog Pilatuman
(30) yurag gellëta chasquinganta Jesusta prësu chaycatsiyaptinnam
cutitsipaycurgan sacerdöticunaman. tapurgan: “¿Rasunpacu gamga canqui
4ॸTsaynö cutitsirnam paycunata nirgan: Israel runacunapa mandacog reynin?”
“Jutsamanmi jegarpurgö jutsaynag Tsaynö niptinnam Jesus nirgan: “Gam
runata gamcunata entregarnin”. ningayquinöllam cä” nir.
Tsaynö niptinnam niyargan: 12ॸTsaychö mandacog sacerdöticuna y
e॰27.51 Tsay templu rurinchö alli awashga jatun cortïnapä musyanayquipä liyinqui
Exodo 26.31-33; Hebreos 9.1-10; 10.19,20.
ґkͮͅkҽƄϘॷ27ٍॷ28 72
28
*sepultüraman Jesusta pampargan. Tsay 1ॸSäbadu
jamapay junag
sepultürataga quiquin pampacunanpämi jamapärirnam dominguman
Jose uchcutsinä. Tsaypitanam warämogga tsaca tsacallana Maria
jatuncaray rumiwan sepultürapa Magdalenawan jucag Maria
puncunta tsapaycur aywacurgan. 61ॸPay aywayargan Jesuspa ayanman
73 ґkͮͅkҽƄϘॷ28
willacuyta willacunganta y
Tsunyagcunachö purir Juan ruranganta.
Bautista salvacog shamunanpä 2ॸJesus Tayta Diospa willacuyninta
cagta willacungan willacur manarä gallaptinmi Juan
(Mateo 3.1-12; Lucas 3.1-9, 15-17; Bautistaga salvamagnintsic shamunanpä
Juan 1.19-28) cagta willacuycarganna. Juan
1
1ॸCanan musyatsiyäshayqui Tayta willacunanpä cagtaga unay *profëta
Diospa tsurin salvamagnintsic Isaiasmi gellganä Tayta Dios caynö
Jesucristo ima cushicuypä alli ninganta:
75
ґkͮͅkѠæϘґॷ1 76
2
gamcunawanga waquin 1,2ॸTsaypita juc ishcay junagcuna
4
28ॸNircurmi caynöpis nirgan: 1ॸTsaypita yapaynam Galilea gocha
“Runacuna jutsa ruraynincunapita y cuchunchö Jesus Tayta Diospa
manacagcunata parlayangancunapita willacuyninta yachatsicur gallaycurgan.
perdonta mañacur Tayta Diospa Tsaychö runacuna pasaypa quichquiypa
perdonninta alcanzayangam. 29ॸPeru goricäyaptinnam gochachö büqui
salvacog cangäta Espiritu Santo caycagman Jesus yarcurcur jamacurgan
tantiyaycätsiptin conträ parlayaptinmi tsaypita yachatsicamunanpä. 2ॸTsaynam
itsanga Tayta Dios imaypis imayca iwalatsicuycunawan Jesus
perdonanganatsu”. yachatsicamurgan caynö nirnin:
30ॸTsaynö Jesus nirgan ley 3ॸ“Cay parlapangäcunata shumag
5
1ॸTsaynö aywaraycarnam Galilea Jesusta yapay rugar niyargan:
gochapa wac-tsimpan “Gerasa” “Tagaychö caycag cuchicunallaman
ningan marcaman päsariyargan. cachaycayämay yaycucuycuyänäpä” nir.
2ॸTsaychö Jesus büquipita 13ॸTsaychö cuchicunaman
6
1ॸTsaypitanamJesus ishcay ishcay cachargan Tayta Diospa
discïpuluncunawan cuticurgan willacuyninta willacuyänanpä y
Nazaret marcanman. 2ॸTsaychönam runacunapita supaycunata
d॰5.41 Arameu idiömachö Jesus parlarmi nirgan: “Talita cum” nir. Tsay ninanga “wamra,
sharcamuy” ninanmi.
ґkͮͅkѠæϘґॷ6 88
7
Tsaynam gällu cantay öranöna Jesus 1ॸJuc cutinam Jerusalenpita aywar
8
29ॸTsaynö niptinnam Jesus nirgan: 1ॸTsaypita
juc ishcay junagtanam
“Gam tsaynö nirguyqui nogaman yapayna Jesus caycanganman atsca
rasunpa yäracamurmi. Canan wayiquipa runacuna goricäyargan. Tsaychö
f॰7.34 Arameu idiömachö Jesus parlarmi nirgan: “Efata” nir. Tsay ninanga “quichacay”
ninanmi. Tsaynö nirgan runapa rinrincuna quichacasquinanpä y shiminpis parlananpä.
93 ґkͮͅkѠæϘґॷ8
9
1ॸTsaynö nisquirnam Jesus nirgan: cashga?” nirnin.
“Waquinniquicunaga cawaycällarran 11ॸTsaynam quimsan discïpuluncuna
uchur. Tsaynö captinmi gamta mana jinan öram gayarar wamrata tapsiriycur
tarir discïpuluyquicunatapis rugargö aywacurgan. Supay yargusquiptin
tsurïpita supayta garguycuyänanpä. wamraga wanushganömi jitaraycar
Peru paycunaga manam quëdasquirgan. Tsaychö runacunanam
puëdiyashgatsu” nir. niyargan: “Wamraga wanusquisham
19ॸTsaynö niptinmi Jesus nirgan: ëllu” nir. 27ॸTsaynam Jesus wamrata
“¡Yäracuyniynag runacuna! maquinpita tsarircur jayarcuptin
¿Nogallarätsurä tsaycunata ruraycäshä? allishgana ichircamurgan.
¡Imayyagrä gamcunawan caycäshä! 28ॸTsaypitanam discïpuluncunawan juc
10
1ॸCapernaum marcapita Jesus discïpuluncuna Jesusta tapuyargan:
aywacurnam chargan Judea “Tantiyaycatsiyämay majayogcuna
marcacunaman y Jordan mayu raquicäyangan janan, taytay” nir.
j॰9.43 Versïculu 44 y 46 manam cantsu unay mas punta cag griegu idiömachö
gellgashgacunachö. Waquin unay juc ishcay gellgashgacunachöga versïculu 48-chö
ningannöllam, 44-chöpis y 46-chöpis yurin. k॰9.45 Liyiy cay 9.43-pa nötanta.
99 ґkͮͅkѠæϘґॷ10
11
manam munangäta ruratsinäpätsu. 1ॸTsaypita Jerusalenman
Jerusalenpita Jesusga
Hïguspa yuran tsaquinanpä discïpuluncunawan aywacuyargan.
Jesus ningan
(Mateo 21.18,19) Hïguspa yuran
12ॸTsaypita tsaquishgatana ricayangan
warayninnam Betaniapita
(Mateo 21.20-22)
aywaraycarna Jesus mallagacuycurgan.
13ॸTsaynam ricasquirgan hïguspa yuran 20ॸWaraynin Jerusalenman
verdirä caycämogta. Tsaynöta ricarnam cutiraycarnam Jesus manana
prütanta pallag aywargan. Peru wayunanpä ningan hïguspa yuran
yuranllatam tarirgan manarä hïguspa matsunpita tsaquishga caycagta
tiempun captin. 14ॸTsaynam discïpuluncuna ricayargan. 21ॸTsayta
discïpuluncunapa wiyananchö hïguspa ricaycurnam Pedro yarpasquir Jesusta
yuranta Jesus nirgan: “Cananpita nirgan: “¡Taytay, ricaycuy! Ganyan
manam pipis prütayquita tagay hïgusta ‘Mananam
micunganatsu” nir. wayunquinatsu’ ningayqui tsaquishgana
caycan” nir.
Templupita ranticogcunata 22ॸNiptinnam Jesus nirgan: “Tayta
Jesus gargungan Diosman yäracuyay. 23ॸPipis payman
(Mateo 21.12-17; Lucas 19.45-48; yäracur tagay jircata ‘Tsaypita lamarman
Juan 2.13-22) witicuriy’ niyaptiquipis witicurinmanmi.
15ॸJesus Jerusalenman chaycurnam 24ॸGamcuna Tayta Diosman yäracuycur
12
1ॸTsaypitanam Jesus juccunatana chacranta arrendacunga”.
yachatsicurnin nirgan: “Juc 10ॸTsaynö nisquirnam Jesus nirgan:
Tayta Diosga alläpa väleg canäpä Jesus nirgan: “Cay gellëchöga ¿pipa
churamashga. Tsayga ima reträtuntä caycan? ¿Pipa jutintä
ËӕѸȍɗËӕֆЙ'̲ɗËфɗֆɗËΎǣËӕ͑Й'ٔॸٚ.ॹl gellgaraycan?”
Niptinnam paycuna niyargan: “Romachö
12ॸTsaynö Jesus parlapäriptin tsaychö mandamagnintsic *emperadorpam” nir.
autoridäcuna contrancuna 17ॸTsaynam Jesus nirgan:
l॰12.11 Cay iwalatsicuy caynötam yachatsimantsic. Chacrapa ämunga Tayta Diosmi. Tsay
chacrayogpa tsurinnam Jesucristo. Tsay chacra arrendarag wanutsicogcunanam Jesucristupa
contragnincuna. Chacrayogpa empliyäduncunanam Tayta Diospa willacognin profëtacuna.
m॰12.14 Waquin runacuna niyargan Roma nacionman impuestuta pägayänanpä cagtam y
waquinnam niyargan impuestuta pägarga Tayta Diospa contranta ruraycäyanganta.
n॰12.17 Caway gomagnintsic Tayta Diosllam caway vïdantsicwanga munayyog. Tsaymi Tayta
Diospa cagga caway vïdantsic caycan.
105 ґkͮͅkѠæϘґॷ12
13
38ॸNircur tsaynö yachatsicurninmi Jesus 1ॸTsaynam templupita Jesus
nirgan: “Pagtatä ley yachatsicogcuna yarguycaptinna juc discïpulun
munaynincunata rurar cawacuyangannö nirgan: “¡Caytsican templu imaläya
paycunata cäsur cawaycäyanquiman. shumag rumicunawan pergashgam, au
Paycunaga chaqui puntanyag röpancuna taytay!” nir.
jatipäcushga cällicunachöpis puriyan, 2ॸTsaynö niptinnam Jesus nirgan:
14
28ॸ“Cay hïgusman iwalatsir ningäcunata 1ॸ*Pascua
ƿesta semänachö
yarparäyanqui. Musyayanquim tamya levadüraynag tantata
tiempu gallaycuptin hïgus jachapa yuran micuyänanpä ishcay junagllanam
tsegllimunanpäna cagta. 29ॸTsaynömi cay faltaycargan. Tsay ƿestachö Jesusta
ñacaycuna gallaptin gamcunapis yachay shimincunawan tsarisquir
tantiyayänayquina cutimunäpä cercana wanutsiyänanpämi willanacuyargan
canganta. 30ॸCay ningäcuna gallaptin tsay sacerdöticunapa mandagnincuna y ley
tiempu runacuna manarä wanuyaptinmi yachatsicogcuna. 2ॸTsaynö willanacurpis
llapanpis cumplinga. 31ॸCiëlu y cay patsa waquincunaga niyargan: “Fiesta
ushacäcuptinpis noga ningäcunaga witsanga amarä imatapis rurashuntsu.
llapanmi ruracanga”. Tsaychö tsaripacushgaga runacuna
janantsicmanmi shayämunga” nir.
Jesus imay öra cutimunanpä cagta
mana pipis musyangan Jesuspa umanman perjümita
(Mateo 24.36-44) warmi wiñapangan
32ॸ“Fisyu ƿnal imay junag imay öra (Mateo 26.6-13; Juan 12.1-8)
cananpä cagtaga manam musyayantsu 3ॸTsayjunag Jesusga Betania
ciëluchö caycag puëdeg angelcunapis ni marcachömi “Leprösu” niyangan
nogapis. Tsaytaga musyaycan papänï Simonpa wayinchö caycargan. Tsaychö
Tayta Diosllam. 33ॸTsaynö caycaptinga merendaycäyaptinnam juc warmi
gamcuna imaypis Tayta Diosman chargan pasca rumipita frascuchö
mañacullar caycäyanqui”. alläpa chaniyog mucuchag perjümin
109 ґkͮͅkѠæϘґॷ14
discïpuluncuna aywacuyargan
Puëdeg autoridäcunaman Jesusta Jerusalenman. Tsayman chärirnam
ranticunanpä Judas Iscariote Jesus ningannölla tariyargan llapantapis
conträtuta rurangan alistapacushgata. Tsaychönam
(Mateo 26.14-16; Lucas 22.3-6) discïpuluncuna Pascua merendata
10ॸTsaypitanam Jesuspa discïpulun micuyänanpä listapacuyargan.
Judas Iscariote sacerdöticunapa 17ॸTsaypita patsa tsacanaycaptinnam
15
1ॸTsaypita patsa waraycaptinnam 10ॸPilato tsaynöga nirgan
p॰15.34 Arameu idiömachö Jesus parlarmi nirgan: “Eloi, Eloi ¿lema sabactani?” nir. Tsay
ninanga “Tayta Diosllä, Tayta Diosllä, ¿imanirtä nogata dejariycamarguyqui?” ninanmi.
q॰15.38 Tsay templu rurinchö alli awashga jatun cortïnapä musyanayquipä liyinqui
Exodo 26.31-33; Hebreos 9.1-10; 10.19,20.
ґkͮͅkѠæϘґॷ15ٍॷ16 116
16
1ॸTsaypita säbadu jamapay junag supaycunata gargurgan. 10ॸTsaynam
päsasquiptinnam üsuncunaman Maria discïpuluncunaman Jesus
Maria Magdalena, Salome, y Santiagupa cawamunganta willacurnin chänanpäga
maman Maria mucuchag perjümicunata pasaypa llaquicurnin wagaycäyargan.
rantiyargan Jesuspa ayanta 11ॸJesus cawamunganta Maria
r॰16.9-20 Cay versïculucuna 16.9-20 manam cantsu unay mas punta cag griegu idiömachö
waquin gellgashgacunachö.
SAN LUCAS
Jesucristupä gellgangan
Lucasmi cay libruta gellgargan Jesuspa ruraynincunata y alli willacuynincunata
musyanantsicpä. Lucasga cargan mëdicum. Jesucristo cawanan witsan Lucasga
manam paywanga purirgantsu. Apostol Pablo Jesuspa alli willacuyninta willacur
puriptinmi paywan puriyargan. Tsaynam Lucas cay librutaga gellgargan Jesuspä
shumag tapupacuycur. Teoƿlo jutiyog runam Lucastaga gastuncunapä yanapanä
cay libruta gellgananpä. Y tsaynömi Lucas gellgargan “Hechos” ningan librutapis.
Lucaspita masta musyanayquipä liyinqui Hechos 16.10-17; 20.5-15; 21.1-18;
27.1-pita 28.16-yag; Colosenses 4.14; Filemon 24; 2 Timoteo 4.11.
1
1-4ॸNoga Lucas cay libruta gellgä castanmi. Zacariaspa warminnam
Jesucristo cawangantam. Jesucristo cargan Isabel. Paypa taytanpis
willacuyta gallaycunganpita patsam sacerdötim cargan. 6ॸPaycuna Tayta Dios
llapan rurangancunata *apostolnincuna mandangancunata cumplirmi imaypis
ricayargan. Tsay ricayangancunata allilla cawacuyag. Tsaymi pipis
willacuyänanpämi Jesus yätsirgan paycunapäga mana allitaga parlayagtsu.
apostolnincunata. Paycuna 7ॸIsabel gollog captin wawan manam
118
119 ґk̞ͮԆækґॷ1
a॰1.17 Jesucristo manarä shamuptin profëta Eliasta Tayta Dios cachamunanpä cagtam
runacuna shuyacuyargan (Malaquias 4.5,6). Eliaspita masta musyanayquipä liyinqui
1 Reyes capïtulu 17-pita 19-yag y 2 Reyes 2.1-18.
ґk̞ͮԆækґॷ1 120
2
1ॸJuan Bautista yuricunan witsanmi Tsaytanö tarirmi cay nicangä rasun
Cesar Augusto *emperador car canganta musyayanqui”.
mandangan cag nacioncunachö llapan 13ॸTsaynö parlapaycaptinmi tsay
d॰2.22 Punta cag ollgu wawanta geshyacuycur Israel warmicuna chuscu chunca junagmi
wayincunallachö cacuyag. Tsaypita masta musyanayquipä liyinqui Levitico 12.1-4.
e॰2.23 Punta cag ollgu wamracunata Tayta Diospa munayninman churayanganta
musyanayquipä liyinqui Exodo 13.2; 13.12,13; Numeros 3.11-13, 45-47. f॰2.24 Warmicuna
geshyacuyanganpita ofrendata templuman imapä apayanganta masta musyanayquipä liyinqui
Levitico 12.2-8.
ґk̞ͮԆækґॷ2 124
3
1,2ॸZacariaspa
tsurin Juan tsunyag bautizacuyänanpä aywagcunata caynömi
jircachö caycaptinmi Tayta Dios nirgan: “¡Culebra casta runacuna!
nirgan willacuyninta willacunanpä. Tsay ¿Gamcunaga ‘Bautizacuyangällawanmi
witsanmi Tiberio Cesar chunca pitsga salvacuyäshä Diospa castïgunpita’
(15) watana *Roma nacionchö maytsay niyanquipischi? 8ॸTayta Dios inƿernuman
nacioncunapa mandagnin caycargan. mana gaycuyäshunayquipä jutsa
Paymi *Poncio Pilatutapis churargan rurayniquicunata jagirir pay munanganta
Judea provinciachö mandacog cananpä. rurarna cawayay. Ama yarpäyaytsu:
Herodestanam mandacog churargan ‘Unay *Abraham casta cayangäpitam
Galilea provinciaman. Herodespa Tayta Dios salvamanga’ nir. Tayta Dios
waugin Felipitanam mandag churargan munarga Abraham casta runacunaman
“Iturea” y “Traconite” ningan cay rumicunatapis ticrascäratsinmanmi.
provinciacunaman. Tsaynömi 9ॸMana alli wayog jachacunata cuchupita
4
Menanash canä Matatapa tsurin. 1ॸJesus Jordan mayuchö
Matatanash canä Natanpa tsurin. bautizacusquirga Espiritu Santupa
32 Natannash canä Davidpa tsurin. munayninchönam ricacusquirgan.
Davidnash canä Jesepa tsurin. Tsaypita Espiritu Santo pushaptinnam
Jesenash canä Obedpa tsurin. tsunyag jircaman aywacurgan. 2ॸTsaychö
Obednash canä Boozpa tsurin. chuscu chunca (40) junag imatapis
Booznash canä Salmonpa tsurin. mana micuypam cacurgan. Tsaynö
Salmonnash canä Nahasonpa tsurin. caycangantanam pasaypa
33 Nahasonnash canä Aminadabpa mallagacuycurgan.
tsurin. 3ॸTsaychömi *Satanas engañayta
Tsaypa rantinga cachanä juclä Sidon “¡Upälla supay, yargucuy cay runapita!”
nacionchö ‘Sarepta’ ningan nir. Tsaynö niycuptin llapan runacunapa
marcallamanmi, tsaychö juc viüdata ñöpanchö tsay runata tapsiriycurmi supay
yanapananpä. 27ॸTsaynömi Diospa aywacurgan. 36ॸTsaynam runacuna jucnin
willacognin Eliseo cawanan witsanpis jucninpis ninacuyargan: “Manam imaypis
Israel nacionchö atscag *lepra wiyarguntsictsu cay runa
geshyawan geshyagcuna cayänä. Tsay yachatsicungantanöga. ¡Payga ima
geshyawan atscag geshyaycäyaptinpis puëdegnarä! ¡*Supaycunapis
Eliseo manash allïtsinätsu maygantapis. cäsuyänächä!” nirnin.
Juclä Siria nacionpita juc runa Naaman 37ॸSupayta gargunganta mayarnam
5
runacuna Jesusta rugacuyargan payta 1ॸGenesaret gochaॹj cuchunchö Jesus
j॰5.1 Galilea gochapa jucaglä cuchunchömi cargan Genesaret marca. Tsaymi Galilea
gochataga “Genesaret gocha” niyagpis. Tsaytam Lucas cay versïculuchö gellgashga “Genesaret
gocha” nir.
131 ґk̞ͮԆækґॷ5
k॰5.14 Lepra geshyawan geshyag runacuna allircur imata rurananpä cagcunapita masta
musyanayquipä liyinqui Levitico 14.1-32.
ґk̞ͮԆækґॷ5 132
6
1ॸJuc
säbadu jamapay junagchönam goricäcuyänan wayiman Jesus
discïpuluncunawan Jesus yaycurgan yachatsicamunanpä.
aywaraycäyargan trïgu poguraycag Tsaychömi maquin wanucashga juc
cuchunpa. Tsaynö runata tarirgan. 7ॸLey
aywaraycäyangantanam yachatsicogcunawan fariseucunanaga
discïpuluncunaga trïguta quiptuscärir Jesusta ricapaycäyargan
cuparir micuyargan. 2ॸTsayta ricarnam shonguncunallachö yarpachacurmi: “Mä,
fariseucuna niyargan: “Canan junagga ¿canan jamapay junag mana arucuy
manachä arucuy junagtsu. Tsaynö caycaptin cay runata allïtsingacush o
caycaptinga ¿imanirtä trïguta manacush? Allïtsiptinga tsaymi achäqui
quiptupacur puriycäyanqui?” nir. canga autoridäcunaman apatsinapä” nir.
3ॸTsaynam Jesus nirgan: “¿Gamcunaga 8ॸTsaynö yarpaycäyanganta
n॰7.41 Tsay jutsasapa warmiwan Jesus iwalatsirgan atsca jaga tucushga runaman. Tsay
fariseo runatanam iwalatsirgan wallcalla jaga tucushga cag runaman.
ґk̞ͮԆækґॷ7ٍॷ8 140
Y willacungäcunata wiyaycarpis
̲̲͑Ë'Ѹӕֆ͑ҡѸӕٔॸٚ͑ɗф. Jesus willacuyninta actsiman
iwalatsingan
(Marcos 4.21-25)
Murucuypä willapanganta 16ॸTsaypita discïpuluncunata tantiyatsir
tantiyatsingan mastapis Jesus nirganmi: “Manam pipis
(Mateo 13.18-23; Marcos 4.13-20) actsita tsaritsir churantsu cajon
11ॸ“Cananmi tantiyatsiyäshayqui rurincunaman ni catri jawancunaman.
murucog runaman iwalatsir Musyayangayquinöpis actsitaga churayan
yachatsingäcunata. Trïgu muroga alëricunamanmi shumag atsicyänanpä.
Diospa alli willacuyninmanmi iwalan. 17ॸTsay actsi alërichö car shumag
12ॸMuru tiuyangan nänega chucru atsicyagnö, gamcuna Tayta Diospa
shongu runacunamanmi iwalan. Tsaynö willacuyninta runacunata shumag
shongu carmi waquin runacunaga willapäcuyaptiquim tantiyacuyanga alli
Diospa willacuyninta wiyarpis cawaychö cawayänanpä”.
chasquicuyantsu. Juc ishcay 18ॸ“Willapangäcunata wiyar
9
1ॸTsaypitanam chunca ishcay canman tsay runa? Tsay runata
apostolnincunata gayaycur imanöparä nogapis regiycüman” nir.
poderninta Jesus gorgan runacunapita
5,000 runacuna micuyänanpä
supaycunata garguyänanpä y tucuyläya
milagruta Jesus rurangan
geshyawan geshyacogcunata
(Mateo 14.13-21; Marcos 6.30-44;
allïtsiyänanpä. 2ॸNircurnam paycunata
Juan 6.1-14)
cachargan Diospa alli willacuyninta
willacuyänanpä y geshyacogcunata 10ॸTsaypita apostolcuna willacuyninta
allïtsiyänanpä caynö nirnin: 3ॸ“Maypa willacur puriyanganpita cutir Jesusta
aywarpis ama apayanquitsu willapäyargan yachatsir puriyanganchö
tucruyquicunata, alporjayquicunata, imanö cayanganta. Tsaynö
millcapayquicunata, ni gellëniquicunata. willapäriyaptinnam paycunata
Janayquicunachö röpayquicunallawan pusharcurna Jesus aywargan Betsaida
aywacuyanqui. 4ॸMaychöpis pipis marcapa tsunyagnin quinranman.
wayinman patsatsiyäshuptiqui 11ॸTsaypa aywayanganta musyaycur
miñishtiyangayquitapis chasquiyanqui.
Jesus 72 gatiragnincunata Diospa Pipis imallatapis garayäshuptiqui
willacuyninta willacog cachangan micucurcuyanqui”.
10
1ॸTsaypitanam Jesus acrargan 8ॸ“May marcamanpis chäyaptiqui
alli caway canga tsay wayinchö. Mana marca runacuna, ¡gamcunataga Tayta
chasquiyäshuptiquega manam paypäga Dios mana cuyapaypam
alli caway cangatsu. 7ॸPipis castigayäshunqui! Gamcunachö
chasquiyäshogniquicunapa wayillanchö milagrucunata rurangänö Tiro y Sidon
posadaräcuyanqui. Ama wayin marcacunachöॹr milagrucunata
wayinräga puriyanquitsu mas allitarä ruraptëga maynam Tayta Diosta
munar. Arupacog runa arunganpita perdonta mañacur jutsa ruraynincunata
pägunta chasquinmi. Tsaynömi dejariyanman cargan. Tsaynö
gamcunapis Tayta Diospa willacuyninta jutsancunapita llaquicurnin maynam
willacuyangayquipita ima arripenticur cotenciapita röpata
p॰10.1 Waquin unay gellgashgancunachö nin ganchis chunca (70) gatiragnincuna canganta.
q॰10.12 Sodomachö tärag runacunata Tayta Dios castiganganta musyanayquipä liyinqui
Genesis 19.1-29. r॰10.13 Tiro y Sidon marca runacuna imanö cayangantapis
musyanayquipä liyinqui Isaias capïtulu 23; Ezequiel capïtulu 26-pita 28-yag; Amos 1.9,10.
149 ґk̞ͮԆækґॷ10
11
1ॸTsaypita
juc cutichönam Jesus 8ॸTsaynö nisquirnam Jesus caynö
12
1ॸJesus tsaynö parlaycaptinrämi mantsariyanquitsu”.
pasaypa atsca runacuna wayi
Jesuspa favornin parlagcuna imanö
ñöpanman goricäyargan. Tsaychö
cayänanpä willacungan
parlanganta wiyayta munarninmi
(Mateo 10.32,33; 12.32; 10.19,20)
cumanacur jarunacurrä caycäyargan.
Tsaynam discïpuluncunata Jesus nirgan: 8ॸ“Pipis nogaman criyicog canganta
“Fariseucunaga ‘Tayta Dios mana pengacuypa willacuptinga
ningancunata llapantam ruraycä’ nogapis Tayta Diospa y angelnincunapa
nicarpis manam cumpliyantsu. Pagtä ñöpanchö paycunapa favorninmi
paycunanö gamcunapis parlashä. 9ॸPipis nogapita pengacur
caycäyanquiman. 2ॸPacayllapa jutsa willacuynïta mana willacuptinga
rurayniquicuna imay musyacarpis nogapis Tayta Diospa y angelnincunapa
musyacangam. Manam ima ñöpanchö paycunata ‘Manam regïtsu’
rurayniquicunapis mana musyacagga nishämi”.
cangatsu. 3ॸTsaynömi puncuta 10ॸ“Tayta Diospita shamungäta mana
13
contranmi canga. Mamannam wawanpa 1ॸTsaynam runacuna Jesusta
contran canga y wawannam mamanpa willayargan caynö: “Galilea
contran canga. Llumtsuyninmi runacuna templuchö Tayta Diosta
suegranpa contran canga y suegrannam adorarnin ashmacunata *altarchö
llumtsuyninpa contran canga”. rupaycätsiyaptinmi *Pilato
159 ґk̞ͮԆækґॷ13
14
1ॸTsaypita säbadu jamapay päsacamuy’ niyäshungayquiyag. Tsaynö
junagchönam Jesus aywargan jamarayätsishuptiquim itsanga mësachö
juc mandacog fariseupa wayinman waquin jamagcunapis respitayäshunqui.
micog. Tsaychömi waquin 11ॸTayta Diosga manam pitapis
‘Nänicunapapis y chacracunapapis
Tayta Diosta mana cäsucogcuna aywar taringayqui cag runacunata
ciëluman mana aywayänanpä imaycanöpapis pushamuy wayïman
willacungan juntäyanganyag. 24ॸTsay yupay tucog
(Mateo 22.1-10) invitangäcuna mayganpis micuyänanta
15ॸTsaynam jamaraycanganpita juc mananam munänatsu’ nir”.
invitashga runa nirgan Jesusta:
“¡Taytay, ima cushishgarä cayanga Salvacionta imanöpa tarinapä
ciëluchö Tayta Dios alistangan micuyta Jesus yachatsingan
micogcuna!” (Mateo 10.37,38)
16ॸTsaynö niptinmi picuna 25ॸTsaypita atscag runacuna
15
1ॸTsaypitanam *impuestu
Aywacog jövinman iwalatsingan
cobracogcunawan Diosta mana
cäsucog runacunapis aywayargan Jesus 11ॸMastapis Jesus caynö nirganmi: “Juc
parlanganta wiyayänanpä. 2ॸTsayta runapash ishcay ollgu tsurincuna canä.
ricaycurnam fariseucunawan ley 12ॸTsayshi gepa cag tsurin papäninta
16
1ॸTsaypita discïpuluncunata “Manam munätsu gamcuna tsay runanö
yachatsirmi Jesus nirgan: manacagcunata rurayänayquita.
“Patronninmi juc mayoralninta churanä Gamcunapis amishtäta rurayay
imaycanwanpis munayyog cananpä. capuyäshungayqui cagcunallawanpis,
Tsaypita patronta runacuna willapäyänä peru sïga noga yachatsicungäta
imaycancunatapis lluta tsay mayoralnin willacuyaptiqui chasquicur ciëluman
ushaycanganta. 2ॸTsayta musyaycurna aywayänayquipä. 10-12ॸAlli amïgun
patronnin gayaycatsimurnin ninä: cangayquita regishunayquipä imanta
‘Runacuna gampä parlayan imäcunatapis paytacuycushuptiquipis ama
llutalla ushaycangayquitam. Cananga ricapacunquitsu. Tsaypa rantinga
cuentata gomay llapan imata cuïdapanqui. Tsaynö honrädu
rurangayquitapis. Cananpitaga mananam captiquega Diospa willacuyninta
imaycäcunawanpis munayyognatsu willacuyaptiquipis chasquishunquim. Y
canqui’ nir”. mana yäracuypä cayaptiquega manam
3ॸ“Tsaynö niptinna tsay mayoralga cäsuyäshunquitsu ni imapäpis”.
quiquillanchö yarpachacur ninä: 13ॸTsaypita caynöpis Jesus nirganmi:
17
1ॸTsaypita juc cutinam 7ॸ“Manam ima patronpis,
v॰17.20 Jesus runalla canganta yarparmi fariseucuna mana tantiyayargantsu Tayta Dios
cachamungan salvacog cangantaga. w॰17.32 Lotpa warmin imanö wanungantapis
musyanayquipä liyinqui Genesis 19.26.
169 ґk̞ͮԆækґॷ17ٍॷ18
criyicamog cagtam apacushä y mana “Tsay juez mana alli caycarpis viüda
criyicamog cagtanam jagirishä. quejacunganta arreglaycaptinga ¿Tayta
35ॸMaraynincunachö ishcag agacuycag Dios manatsurä cäsuycuyäshunquiman
warmicunapita nogaman criyicamog payman yäracogcuna pagasta junagta
cagtam pushacushä y mana criyicamog mañacuyaptiqui? Tayta Diosga ima
cagtaga jagirishämi. 36ॸ[Tsaynömi ishcag mañacuyangayquitapis manam
runacuna chacrachö aruycagpita shuyarätsiyäshunquitsu. 8ॸTsaynö
nogaman criyicamog cagta pushacushä rugacur mañacog cagtaga Tayta Dios
y mana criyicamog cagtanam mana shuyarätsiypam yanapanga. Peru
jagirishä]”. itsanga noga cay patsaman cutimur
37ॸTsaynam tsayta wiyaycur ¿gamcunata tariyäshayquirätsurä Tayta
discïpuluncuna tapuyargan: “Tsaynö Diosllaman yäracur pay munangannö
captinga ¿maymantä apayämanquega, caycagta?”
taytay?” nir.
Tsaynö tapuyaptinnam Jesus nirgan: Jutsantsicpita perdonta Tayta
“Tsunyagcunachö wiscurcuna Diosman mañacunapä Jesus
tumaycachar musyatsicuyan maychöpis yachatsicungan
wanushga ashma jitaraycangantam. 9ॸJuc cutichönam Jesus willapargan
18
1ॸMana ajayaypa Tayta Diosman ricashga *impuestu cobracog runa.
mañacuyänanpämi cay 11ॸTsay fariseo cag runaga ichircur caynö
19
34ॸTsaynö niptin discïpuluncunaga 1-3ॸJerico marcachömi tärargan
20
1ॸJesus Jerusalenman yapay runacunata arrendädu jagipaycur juclä
chaycurnam Tayta Diospa alli caru marcaman tärag aywacunä.
willacuyninta templuchö 10ॸTsaypita üva cosëcha gallariptinnam
21
1ॸTsaypitam templuchö Jesus niyäshuptiquipis gamcuna ama
ricasquirgan rïcu runacuna cäsuyanquitsu. 9ॸMaytsaychöpis
gellëta ofrenda wiñacuyänan cäjaman ‘Gyërram caycan’ nirnin runacuna
wiñaycäyagta. 2ॸTsaychömi ricargan juc parlayaptinpis ama mantsacäyanquitsu.
wactsa viüdapis ishcay ichishag pöcu Rasunpapis puntataga tsaycunarämi
valoryog gellëllata wiñaycagta. 3ॸTsayta päsanga. Tsaycuna päsaptinpis cay
ricaycurmi discïpuluncunata Jesus patsaga ushacar manam gallangarätsu”.
nirgan: “Allau, cay pobri viüdapa 10ॸMastapis nirgan: “Juc nacion
22
1ॸ*Pascua
ƿesta semänachö apaycagta. Tsay runapa gepallanpa
levadüraynag tantata micur aywayanqui may wayinman
gallaycunanpänam caycargan. 2ॸTsay changanyagpis. 11ॸTsaychömi wayiyogta
ƿestachö Jesusta yachay niyanqui: ‘Señor Jesusmi tapucun:
shimincunawan tsarisquir ¿Maygan cuartuyquichötäshi
ґk̞ͮԆækґॷ22 180
23
1ॸTsaypitanam llapancuna tapupaptinpis Jesus manam imatapis
contrarna Jesusta maquinpita parlacurgantsu. 10ॸMandag
watarcur mandacog *Pilatuman sacerdöticunawan ley yachatsicogcunapis
apayargan. 2ॸTsaychönam Pilatuta Jesuspa contranmi imaycatapis niyargan.
niyargan: “Cay runaga llutancunatam 11ॸNircurnam soldäduncunawan rey
z॰23.45 Tsay templu rurinchö alli awashga jatun cortïnapä musyanayquipä liyinqui
Exodo 26.31-33; Hebreos 9.1-10; 10.19,20.
ґk̞ͮԆækґॷ23ٍॷ24 186
24
1ॸTsaypita dominguman cörrillapa aywacurgan Jesus
warämognam tsaca tsacallana pamparangan cagman. Ruriman
warmicuna aywayargan Jesus gawaycunanpämi säbanaswan
pamparangan cagman, alistayangan wancuyangannölla caycänä. Ayanta
perjümicunata apacurcur. mana tariycurmi pasaypa mantsacashga
2ॸChaycuyänanpäga pamparangan cuticurgan.
uchcuta tsaparag rumipis jucläman
Emaus nänichö ishcay
wititsishgam caycänä. 3ॸTsayman yaycur
discïpuluncunata Jesus yuripangan
manam tariyargannatsu Señor Jesuspa
(Marcos 16.12,13)
ayanta.
4ॸTsaynö mantsacashga caycäyaptinmi 13ॸTsayjunagmi Jesuspa ishcay
ishcay *angelcuna chipipiycag röpashga gatiragnincuna aywaycäyargan Emaus
paycunapa ñöpancunachö marcapa. Emaus cargan Jerusalenpita
ricacusquiyargan. 5ॸWarmicuna ishcay öra aywaynöllam. 14ॸPaycunaga
paycunata ricaycurnam pasaypa aywaycäyargan Jesusta wanutsiyanganta
mantsariywan gonguriycuyargan. parlaraycarmi. 15ॸTsaynö parlaraycar
Tsaynam tsay yuripag angelcuna aywaycäyaptinmi Jesus yurisquir
niyargan: “¿Imanirtä ashiycäyanqui paycunawan juntu aywargan. 16ॸTsaynö
wanushgacuna pamparanganchö juntu aywaycarpis tsay discïpuluncuna
cawaycagna runata? 6ॸMananam manam tantiyayargantsu Jesus canganta.
caychönatsu caycan. ¡Payga 17ॸTsaynam Jesus tapurgan: “Jau
a॰23.56 Israel runacunapä viernis patsa tsacaypitam säbadu jamapay junag gallaycog.
187 ґk̞ͮԆækґॷ24
1
1,2ॸManarä imapis camashga Jesucristuta runacuna
caycaptinnam Tayta Diospa chasquicuyänanpämi. 8ॸWaquin
willacuyninta apamog Jesucristoga runacuna Juan Bautistapä “Tayta Dios
caycarganna. Imaypitapis jucllayllam cachamungan salvacogmi” nir
Tayta Dioswan cayargan. Y pay yarpäyaptinpis manam paytsu cargan
Diosnintsicmi. 3ॸPaywanmi Tayta Dios salvacogga, sinöga willacogllanmi.
camargan llapan imaycacunatapis. 9ॸJesucristoga cay patsaman
189
ґkͮˇԆkͮॷ1 190
a॰1.21a Malaquias 4.5 gellganganchö Tayta Dios nirgan salvacog manarä shamuptin unay
willacognin Elias cutimunanpä cagtam. Eliaspäwan Juan Bautistapä masta musyanayquipä
liyinqui Mateo 11.14; 17.10-13; Lucas 1.17. b॰1.21b Moises ningannö Tayta Dios
cachamunanpä cag profëtapä masta musyanayquipä liyinqui Deuteronomio 18.15-19.
c॰1.23 Tsunyag jircachö willacogpä masta musyanayquipä liyinqui Isaias 40.3.
191 ґkͮˇԆkͮॷ1
d॰1.40 Tsay ishcag Jesusta gatiragcunaga cayargan Andreswan cay libruta gellgag cag apostol
Juanmi.
ґkͮˇԆkͮॷ1ٍॷ2 192
2
46ॸTsaynam Natanael nirgan: “Nazaret 1ॸTsaypita quimsa junagtanam
marcapitaga ¿imayllatä pipis alli runa casacuy ƿesta cargan Galilea
cashga?” nir. provinciachö Cana jutiyog marcachö.
Niptinnam Felipe nirgan: “Masqui Jesuspa mamanpis tsaychömi
acu, aywashun reginayquipä”. caycargan. 2ॸY Jesuspis
47ॸWasha lädunta yaycuycagta discïpuluncunawan invitädum cayargan
ricasquirnam runacunata Jesus nirgan: tsay casacuy ƿestaman. 3ॸTsaynam
“Cay runaga mana mantsacuypa casacogpa pullan ƿestachö vïnuncuna
parlagmi. Paymi sï, selläma *Israel ushacasquiptin Jesusta maman caynö
runaga”. nirgan: “Vïnuncunam ushacasquishga.
48ॸTsay ninganta wiyarnam Natanael ¿Maypitarä canan jipiycäyämunga?”
tapurgan: “Taytay, ¿imanöpatä nogata nir.
gam regimanqui?” nir. 4ॸJesusnam nirgan: “Mamïta,
e॰1.51 Jacobpa suëñuyninpita masta musyanayquipä liyinqui Genesis 28.10-17. f॰2.6 Israel
runacuna üsuncuna consagrädu yacuwan awir puriƿcacuypita masta musyanayquipä liyinqui
Marcos 7.3,4.
193 ґkͮˇԆkͮॷ2
g॰2.14 Jesus cawanan witsan Israel runacuna Roma nacionpa gellënintam manijayag imatapis
rantipacuyänanpä. Üsuncunaman Tayta Diospä ofrendata templuman apayänanpäga tsay
gellëtaga trocaratsiyagran.
ґkͮˇԆkͮॷ2ٍॷ3 194
3
1ॸJuc fariseo runam cargan cawayman ticratsiptinpis”.
Nicodemo jutiyog. Payga Israel 9ॸTsaynam Nicodemo nirgan:
h॰3.14 Unay tiempu Israel runacuna tsunyagta aywar Tayta Diosta manam
cäsucuyargannatsu. Tsaymi Tayta Dios cachargan venënuyog culebracunata runacunata canir
wanutsinanpä. Tsayta ricarnam runacuna pasaypa mantsacäyargan. Tsaynam Tayta Dios
runacunata cuyaparna Moisesta mandargan broncipita culebratanö ruraycur gerupa
puntanman warcunanpä. Tsayta ricarninnam maygan canicashga cag runapis mana
wanurgannatsu. Tsay cuentanöllam Señor Jesucristuta chasquicogcunapis jutsancunapita
perdonashga cayanga. Masta musyanayquipä liyinqui Numeros 21.4-9.
ґkͮˇԆkͮॷ3ٍॷ4 196
i॰4.14 Warmi mana tantiyaptinpis tsay cawatsicog yacuman Espiritu Santutam Jesus
iwalatsin.
ґkͮˇԆkͮॷ4 198
5
1ॸTsaypitanamJesus aywargan 12ॸTsaynö niptinnam autoridäcuna
6
mana ushacag cawayta tarishun’ nir. 1ॸTsaypitanam Galilea gochapa
Tsay yarpäyangayquicunaga noga wac-tsimpanman Jesus päsargan.
shamunäpä cagnam gellgaraycargan. (Tsay gochapa jucag jutinmi Tiberias
40ॸTsaynö caycaptinpis gamcuna manam gocha.) 2ॸTsaypa päsaptinmi gepanta
nogata chasquimayta munayanquitsu. atscag runacuna aywayargan geshyag
Mana chasquicamarga mayjina runacunata allïtsinganta ricashga
yachacurpis alli cawayta manam carnin. 3ॸTsaynam Jesus juc jircanman
imaypis tariyanquitsu”. witsarcur discïpuluncunawan tsaychö
41,42ॸ“Noga musyämi Tayta Diostaga jamaraycäyargan. 4ॸTsaypa gepancunata
ardëlla cäsog tucuyangayquita. Tsaynö aywagcunachömi cayargan
captinpis nogaga willacuycäshällam Jerusalenman Pascua ƿestacog
gamcuna chasquiyämaptiqui o mana aywagcunapis.
chasquiyämaptiquipis. 43ॸCachamag 5ॸTsaynam paycuna cagman atscag
j॰6.14 Tsay profëta shamunanpä cagpita masta musyanayquipä liyinqui Deuteronomio 18.15
y Juan 1.21.
203 ґkͮˇԆkͮॷ6
k॰6.31 Tsay “manah” ningan micuyga Israel runacunapa parlacuyninchö “¿imatä cay?”
ninanmi. Tsay micuypita masta musyanayquipä liyinqui Numeros 11.7-9 y Exodo 16.4-35.
ґkͮˇԆkͮॷ6 204
7
tsaynö yanapayäshunayqui 1ॸTsaypitaga Galilea provinciachö
l॰7.2 Unay tiempu Israel runacunata Tayta Dios Egipto nacionpa mandunpita geshpitsirmi
apacurgan tsunyagcunapa. Tsaymi tsunyagcunata aywar punuyag tashmacunata ruraycullar.
Tsaynö tsunyagcunachö puriyaptinpis Tayta Dios manam imancunapis faltätsirgantsu. Unay
runacuna tsaynö päsayanganta yarpäyänanpämi Israel runacuna wata wata “Tashma” ningan
ƿestata rurayag. Tsay ƿestachömi päsayag juc semäna tincu pagaspa tashmallachö punur.
Tsay ƿestaga cargan cosëcha ushayllam, Pascua ƿestapita jogta quillallatana.
ґkͮˇԆkͮॷ7 206
chasquiyämaptinpis o mana
Tashma ƿestachö Jesus chasquiyämaptinpis. 19ॸGamcunaga unay
yachatsicungan Moises gellgangancunata
10ॸWaugincuna Tashma ƿestaman tsararaycäyanquim Tayta Dios
jegariyaptinrämi Jesuspis aywargan munangannö cawayänayquipä. Tsaynö
pitapis mana willayllapa. 11ॸJerusalen captinpis manam maygayquicunapis
ƿestachö Jesusta mana ricarmi pay ningannö cawaycäyanquitsu.
autoridäcuna tapupacuyargan: Manam tsayllapistsu. Tayta Dios
“¿Maychörä tsay runa caycan?” nir. munangannö cawaptïpis nogataga
12ॸAtscag goricashga runacunanam chiquimarnï wanutsiyämaytanam
quiquincuna pura Jesuspä parlayargan. munaycäyanqui”.
Juccunam niyargan: “Payga alli runam” 20ॸJesus tsaynö niptinnam tsay runacuna
o॰7.37 Israel runacunapa “Tashma” ningan ƿestancunaga cargan puwag junagmi. Fiesta
ushangan junagrämi diya junag cargan. Tsay junagchömi juc acrashga sacerdöti jatun altarpa
maytsayninman awabenditata jichag. Tsay yacu aywagta ricarmi runacuna yarpäyag Espiritu
Santo shamunanpä cagtana. Tsaypita masta musyanayquipä liyinqui Levitico 23.36.
ґkͮˇԆkͮॷ7ٍॷ8 208
8
ni mayganpis tsariyargantsu. 1ॸTsaypitanam Jesusga Olivos
jircanpana aywacurgan. 2ॸNircur
Autoridäcuna Jesusman warayninnam cutirgan templuman. Pay
mana criyiyangan caycanganman atsca runacuna
45ॸTsaypitaran Jesusman prësog goricasquiyaptinnam Jesusga yapayna
cachacuyangan wardiyacuna yachatsicur gallaycurgan.
cuticuyargan sacerdöticunapa 3ॸTsaymannam chätsiyargan juc
p॰8.6 Tsay jutsa rurag warmita fariseucuna Jesusman chätsir tapuyaptin “Moises ningannö
samgashun” niptinga Roma autoridäcunamanmi prësu apayanman cargan. “Cay warmita ama
samgashuntsu” niptinnam “¿Imanirtä cäsunquitsu Moises gellgangan leycunata?” niyanman
cargan.
ґkͮˇԆkͮॷ8 210
9
canqui. Paypis wanushgam. 1ॸJerusalen marcachö
Llapancunapis Tayta Diospa discïpuluncunawan puriycarnam
willacognincuna wanuyashgam. Y ricasquiyargan yuringanpita gapra
gamga ¿imanatä canqui manana runata. 2ॸTsaynam Jesusta
wanunayquipäga?” discïpuluncuna tapuyargan: “Taytay,
54ॸTsaynö niyaptin Jesusnam nirgan: ¿imanirtä cay runa gapra yuricushga?
“Tsaycunata niptï ama yarpäyaytsu ¿Papäninpa y mamanpa
alabacuycangäta. Papänï Tayta Diosga jutsancunapitacu o quiquinpa
llapan runacuna nogata jutsanpitacu?” nir.
chasquiyämänantam munan paywan 3ॸTsaynam Jesus nirgan: “Tsaytaga
criyitsiyargan yäracuyänanpä.
Jesus quiquin alli mitsicogman 10ॸLadronga shamun suwacunanpä,
iwalatsicungan wanutsinanpä, y ushacätsinanpämi.
10
1ॸTsaypitanam Jesus yachatsicur Nogam itsanga shamurgö runacuna cay
nirgan: “Üshacunapa patsachö y ciëluchöpis cushishgalla
cunchanman mitsicogninnö puncunpa cawayänanpä”.
mana yaycog cagga ladronmi. 2ॸCunchan 11ॸ“Tsaynöpis üshacunapa alli
r॰10.3 Jesus cawanan witsanga runacunapa üshan juc cunchallachömi tallucashga punuyag.
Tsaychömi üsha täpag runa puncuta quichapasquiptin mitsicognin üshancunata gayag.
ґkͮˇԆkͮॷ10ٍॷ11 216
11
“Papänïpa poderninwanmi runacunata 1ॸBetania marcachömi Jesuspa
12
wanutsun salvacunantsicpä. ¿Manacu 1ॸPascua ƿestapä jogta junagllana
tsayta tantiyayanqui?” nir. faltaycaptinnam Betania
51,52ॸ“Tsay runalla wanutsun llapantsic marcaman Jesus aywargan. Tsaychömi
salvacunantsicpä” nir Caifas nirgan wanushgapita cawatsimungan Lazaro
Roma runacuna ushacätsiyänanta mana täcurgan. 2ॸTsayman Jesus watucagnin
munarmi. Payga manam tantiyargantsu chaycuptinmi cushicuypita Lazarupa
runacunapa jutsancunapita wanur panincuna cusnacuyargan paywan
salvananpä cagta. Mana tantiyaptinpis micuyänanpä. Tsaychönam
llapan sacerdöticunapa tsay watachö invitangancunawan Jesus jamacuriptin
mandagnin captinmi tsaynö Tayta Dios Lazarupis jamacurgan paycunawan
parlatsirgan. Pay ningannöllam Jesus micunanpä. Tsaymannam panin Marta
wanurgan Israel runacunata y mana llapancunata sirvirgan.
Israel runacunatapis salvarnin. 3ॸMicuycäyaptinnam Maria chärirgan
53ॸTsay junagpitanam autoridäcuna juc frascu alläpa chaniyog perjüminwan.
willanacuyargan Jesusta Tsay perjümega cargan “nardu” ningan
wanutsiyänanpä. 54ॸTsayta musyarnam jachapita. Nircurnam Jesuspa
Judea provinciapita Jesus aywacurgan chaquinman wiñaparcur agtsanwan
tsunyag jircapana “Efrain” ningan pitsapargan.ॹs Y wayi juntam tsay
s॰12.3 Tsay witsanmi runacuna patsachö wegucaycur micuyag. Tsaynöpam chaquinta Maria
agtsanwan pitsapargan.
ґkͮˇԆkͮॷ12 220
t॰12.5 Tsay perjümipa chaninmanga juc wata arupacur gänapacuyanganran tincog cargan
feyupa chaniyog captin. u॰12.12,13 Palmëra jachapa rämanga Israel nacionpa
bandërannömi cargan. Tsaynö Israel runacuna rämancunawan chasquicuyag väleg runa
chaptinmi. Tsaynömi paycuna cushicur chasquicuyargan Jesusta jachancunawan “Roma
nacionpa mandunpitam payga libramäshun” nir.
221 ґkͮˇԆkͮॷ12
13
1ॸIsrael runacunapa Pascua limpiuna cayanqui. Jucniquicunam
ƿestancuna gallaycunanpänam itsanga jutsata mana jagir mana
caycargan. Jesusga musyarganmi tsay limpiutsu caycäyanqui”.
witsancuna wanunanpä öranna 11ॸTsaynöga nirgan juc discïpulun
w॰13.23 Jesuspa lädunchö tsay jamaraycag cuyay discïpuloga cargan cay libruta gellgag cag
Juanmi.
225 ґkͮˇԆkͮॷ13ٍॷ14
14
1ॸTsaypitanam discïpuluncunata caycanganta y nogapis paywan
Jesus nirgan: “Ama gamcuna caycangäta? Imaypis nogawan Tayta Dios
llaquicuyaytsu. Tayta Diosman captinmi ningäcuna y rurangäcunapis
yäracuyay. Tsaynölla nogamanpis quiquïpa yarpaylläpitatsu, sinöga pay
yäracayämuy. 2ॸPapänï caycanganchöga munangannöllam. 11ॸTsaymi Tayta
atsca wayicunam caycan Dioswan noga caycangäta y paypis
täräyänayquipä. Tsaymanmi puntashä nogawan caycanganta nicaptëga
gamcuna shayämunayquipä alistag. criyiyämanquiman. Tsay ningäcunata
Tsaychö mana captinga manam alistag mana criyimarpis milagru rurangäcunata
aywanäpä willacümantsu. ricaycarga criyiyämay ari”.
3ॸAlistapacascamurnam cutimushä 12ॸ“Papänï Tayta Diosman cuticuptïmi
15
imayyagpis cashä. Tsaynöllam papänïpis 1ॸTsaypitapis jinallam Jesus
16
1ॸ“Chiquiyäshunayquipä cagta y ‘Noga allita rurarmi cawaycä’ nir
Espiritu Santo shamunanpä yarpagcunatam ciëluman cuticusquiptï
cagtapis gamcunawan caycangäyagmi Espiritu Santo tantiyatsinga Tayta Dios
nicä. Tsaynö chiquiyäshuptiqui munangannö mana cawaycäyanganta.
llaquicurpis nogallaman imaypis 11ॸTsaynöllam tantiyatsinga Satanaspa
17
1ॸTsaynö yachatsicur paycunapä mañacaramü, papällay”.
ushasquirnam Jesus ciëluman 11ॸ“Poderösu cayniquiwan paycunata
x॰18.15 Tsay Pedruwan Jesuspa gepanta aywag discïpuloga cargan cay libruta gellgag cag
Juanmi.
233 ґkͮˇԆkͮॷ18
19
musyanäpäga? Gampa marca 1ॸTsaynö niyaptinnam
cä. Cay patsachö mandacog captëga yargurir Pilato nirgan: “Nogaga manam
gatirämagcunam pelyayanman cargan tarïtsu cay runachö ima jutsatapis.
nogata prësu mana apayämänanpä”. Tsaymi payta cayman jipimushä imanö
37ॸTsaynö niptinmi Pilato nirgan: cangantapis ricayänayquipä”.
“Tsayöraga mandacogchi canqui”. 5ॸTsaynö nirmi wagtaman Jesusta
y॰19.7 Roma nacion Israel runacunata mandunchö tsararmi munayargantsu Israel runacuna
jutsayogcunatapis wanutsiyänanta. Tsaypa rantinga quiquin Roma autoridäcunarämi
jutsayogcunata wanutsiyargan. z॰19.12 Romapita emperadorga cargan maytsay
nacioncunawan munayyogmi. Payrämi llapan reycunatapis mandag. Tsaynö mandacog carmi
Israel nacionman mandacog cananpä Pilatutapis churargan.
ґkͮˇԆkͮॷ19 236
20
1ॸDominguman warämogga *angelcuna yurag röpashga caycagta.
Maria Magdalena tsaca Jucag angelmi jamaraycargan Jesuspa
tsacallanam aywargan Jesus uman cangan cagchö y jucagnam
a॰20.2 Tsay Pedruwan cuyay cag discïpuloga cargan cay libruta gellgag cag Juanmi.
ґkͮˇԆkͮॷ20 238
b॰20.16 Hebreu parlaychöga “rabuni” nirganmi Jesusta ricärir. Rabuni ninanga “taytallä”
ninanmi. c॰20.17 Griegu idiömachöga “Waugïcunata aywar willayay” nirmi gellgaraycan.
Discïpuluncunapämi Jesusga waugïcuna nirgan.
239 ґkͮˇԆkͮॷ20ٍॷ21
21
1ॸTsaypitanam Jesus yapay garachashga. Gochapita manam alläpa
discïpuluncunata yuripargan carunatsu cargan cuchunman
Galilea gochaॹd cuchunchö. 2ॸTsaychö chäyänanpä. Juc pachac (100)
caycäyargan Simon Pedro, “Millïshu” metrunöllanam cargan. 9ॸTsaypita gocha
niyangan Tomas, y Natanaelpis. cuchunman chasquirnam mällata jagiycur
Natanaelga cargan Galilea provinciachö büquipita yarguyargan. Tsaychömi
“Cana” ningan marcapitam. Zebedeupa tarisquiyargan tantata y nina shanshachö
ishcay tsurincunaॹe y mas ishcay cancashga pescädu churaraycagta.
d॰21.1 Galilea gochapa jucag jutinmi cargan Tiberias gocha. e॰21.2 Zebedeupa ishcay
tsurincunaga cayargan cay libruta gellgag cag Juan y waugin Santiago. Juanga Jesuspa mas
cuyay cag discïpulunmi cargan.
ґkͮˇԆkͮॷ21 240
1
1ॸJesucristo cay patsachö llapan auniyäshurgayqui gamcunaman Espiritu
rurangancunatam y Santuta cachamunanpä. Tsaymi
yachatsingancunatam punta cag Jerusalenpita amarä aywacuyanquirätsu
librüchö gellgamurgä. Tsayta Espiritu Santuta
gellgamurgä gampis musyanayquipämi, chasquicuyangayquiyag. 5ॸÑöpata Juan
don Teoƿlo.ॹa 2,3ॸJesucristum Bautistaga yacullawanmi runacunata
wanunganpita cawarircamur ciëluman bautizargan. Cananmi itsanga
manarä cuticur *apostolnincunata ningänölla Tayta Dios gamcunata
chuscu chunca (40) junagyag atsca cuti Espiritu Santuwan bautizayäshunqui
yuripargan. Rasunpaypa cawamunganta caypita juc ishcay junagcunallatana”.
musyayänanpämi imaycanöpa
Ciëluman Jesucristo cuticungan
paycunata tantiyatsirgan. Tayta Diospa
munayninchöna cawayänanpä cagta 6ॸTsaypitajuc cutichönam
yätsirirmi *Espiritu Santo munangannö goriraycäyanganta apostolnincuna
nirgan willacuyninta willacur Jesucristuta tapuyargan: “Taytay,
puriyänanpä. ¿canantsurä cay Israel nacionpita tsay
a॰1.1 Teoƿlo jutiyog runaga Lucas ishcan librucunata gellgaptin gastuncunapäshi puestupänä.
Teoƿloga “Tayta Dios cuyag” ninanmi.
242
243 ȸƄæȸϘґॷ1
b॰1.13a Bartolomepa jucag jutinmi cargan Natanael. c॰1.13b Santiagupa waugin Judaspa
jucag jutinmi cargan Tadeo.
ȸƄæȸϘґॷ1ٍॷ2 244
2
ruratsun’ nir”. 1ॸTsaypita “Pentecostes” ningan
ƿestaॹe junagnam Jesucristuman
Nircurnam Pedro nirgan: “Tsay llapan criyicog cagcuna juc wayillaman
Salmuchö gellgarangannöllam Judasta goricäyargan. 2ॸTsaychö
päsashga. 21,22ॸTsaynö captinmi juctana goriraycäyangantam mayasquiyargan
acrashwan Judaspa troquin apostol shucucuy vientunörä pasaypa gayarar
cananpä. Peru itsanga acrarga acrashun ciëlupita shamogta. Tsay vientoga
Jesus bautizacunganpita patsa ciëluman chargan goricäyangan wayimanmi.
cuticunganyag pureg cagta. 3ॸTsaynam tsay wayichö goriraycagcuna
d॰1.23 Tsay Josepam cuyay jutincuna cargan ishcay. Waquin niyag Barsabas y waquinnam
Justo. e॰2.1 “Pentecostes” ningan ƿesta cargan cosëcha ushaymi. Tsay ƿestata rurayag
Pascua ƿestata rurayanganpitaga pitsga chunca (50) junag päsasquiptinmi, mäyu quilla ushay
o juniu quilla gallaycunanchö.
245 ȸƄæȸϘґॷ2
f॰2.17 Tayta Dios ricatsingancunata musyanayquipä liyinqui Hechos 9.7,10; 10.3,10; 12.7;
18.9.
ȸƄæȸϘґॷ2 246
marcapitam Jesus cargan Tayta Dios yuringa imayyagpis rey cananpä’ nir.
acrangan runa. Tsaynö acrangan 31ॸTsaymi Davidga imayca ricaycagnöna
canganta musyanantsicpämi Tayta Dios tsay yurinanpä cagtana gellgargan. Y
poderninwan yanapargan imaycaläya payga salvamagnintsic Jesucristum.
milagrucunata rurananpä. 23ॸTsaynö Tsaynömi gellgargan paypa ayanpis
caycaptinpis gamcunam Jesusta prësu pamparangallanchö mana quëdananpä
tsarisquir mana alli runacunapa cagta y mana ismunanpä canganta”.
maquinman entregayargayqui 32ॸ“David gellgangannöllam
4
1ॸJuanwan Pedro runacunata Jesucristo allïtsishga captinmi. Jesustam
willapaycäyaptinmi chäyargan gamcuna cruciƿcaypa
*sacerdöticuna y *saduceucuna,ॹh wanutsiyargayqui. Tsaynö
templuchö wardiyacunapa capitanninta wanuycätsiyaptiquipis paytaga Tayta
pusharcur. 2ॸTsaychömi tsay apostolcuna Diosmi cawatsimushga. Tsayta
runacunata tantiyaycätsiyargan caynö: musyayätsun Israelchö llapan
“Señor Jesus wanunganpita runacunapis. 11ॸSeñor Jesucristuta mana
cawamushga captinmi llapantsicpis imapäpis cuentayanganpäga Diospa
wanungantsicpita cawarimushun” nir. palabran gellgaranganchöpis caynömi
Tsayta wiyaycurmi tsay autoridäcuna nican:
pasaypa ajacurcuyargan. 3ॸTsaynö ajarmi
Pedruta Juanta prësur apacuyargan. ‘Wayi cimientog runacuna “Cay
Tardina captinnam carcelman rumega manam imapäpis
wichgayargan warayninyag. 4ॸTsaynö välintsu” nir jitariycuyangan
captinpis Pedro y Juan willacuyanganta cagran alli albañilpäga tsay
wiyagcunaga atscagmi Jesucristuman rumega mayistra rumimanrä
criyicuyargan. Tsay criyicogcunaga ticrarin’ nir.
cayargan pitsga waranganömi (5,000),
warmicuna wamracuna mana yupashga. 12ॸTsayjitariyangan mana väleg
5ॸTsaypita warayninnam Jerusalenchö rumitanölla Jesucristutapis runacuna
goricäyargan Israel runacunapa mana välegpä cuentayaptinpis, Tayta
mandagnincuna, respitädu mayor cag Diosmi musyatsimarguntsic Jesucristo
runacuna, y ley yachatsicogcuna. salvamagnintsic canganta. Manam
6ॸPaycunawanmi goricäyargan paypita mas jucga cannatsu
sacerdöticunapa mandagnin cag salvamänantsicpäga”.
g॰3.25 Abrahamta Tayta Dios tsaynö auninganpita musyanayquipä liyinqui Genesis 12.3;
22.18; 26.4; 28.14. h॰4.1 Saduceucunaga manam criyiyargantsu runacuna wanuyanganpita
cawariyämunanpä cayanganta. Liyinqui Hechos 23.6-8.
ȸƄæȸϘґॷ4 250
i॰4.27 Cay cag Herodesmi Juan Bautistapa umanta rogutsirgan (Marcos 6.14-29). Tsaynöpis
Israel autoridäcuna Jesucristuta wanutsinanpä tsarir paypa ñöpanman pushayaptin tsaychömi
asipänan raycur quiquinpa mantunta agshuparcurgan (Lucas 23.8-12).
251 ȸƄæȸϘґॷ4ٍॷ5
5
willacuyniquita willacuyänäpä. 1ॸTsaynömi Ananias jutiyog juc
30ॸYanapaycayämay, taytallay, runapis warmin Saƿrawan cösa
geshyagcunata poderniquiwan willanacurir chacrancunata
alliycatsiyänäpä. Tsaynöpa ranticuyargan. 2ॸTsaymi ishcan
cachamungayqui Jesucristuman yachatsinacurcur tsay gellëta waquin
runacuna criyicuyänanpä cagta raquicuycur waquillantana
yanapaycayämay mastapis imayca apostolcunaman Ananias apapargan.
milagrucunata ruraycuyänäpä”. 3ॸWaquillanta chaycatsiptinmi Pedro
31ॸTsaynö Tayta Diosman mañacur nirgan: “Ananias, ¿imanirtä Espiritu
ushasquiyaptinmi tsay goricäyangan Santuta llullaparnin *Satanas
wayi cuyusquirgan. Tsaychö llapanmi munanganta rurarguyqui? ¿Imanirtä
Espiritu Santupa poderninwan ‘Cayllam ranticuyangä llapan gellë’
quëdariyargan. Tsaypitanam Tayta nirnin waquin cagtaga
Diospa alli willacuyninta mana quëdatsicuycuyarguyqui?
mantsariypa willacur gallaycuyargan. 4ॸRanticuyangayqui chacraga ¿manacu
quiquiquicunapa cashga?
Jesucristuman criyicogcuna
Ranticuyangayqui gellëpis ¿manacu
yanapanacuyangan
quiquiquicunapa cashga? Tsaynö
32ॸTsaychö Jesucristuman llapan caycaptinga rasun cagta parlanayqui
criyicogcuna, atscag carpis, juc raycur ¿imanirtä llullacunqui? Manam
yarpayllam cayargan. Mayganpa nogacunallatatsu llullapäyämarguyqui,
imancuna capuyaptinpis manam sinöga Diosnintsictam”.
“Quiquïllapämi” niyargantsu, sinöga 5ॸPedro tsaynö niycuptinmi Ananias
6
mayincunata nirgan: “Israel runacuna, 1ॸTsaynö willacuyaptinmi mas
7
1ॸTsaypitanam Estebanta ͑ΎǣЙ̲͑Ā̲ɗľ͑ҡӥËӕ͑ҡË'Ѹӕфٔॸٚ.
sacerdöticunapa mandagnin 8ॸ“Tsaynömi Tayta Dios Abrahamta
ËՓ͑ǣ͑ЙҡѸҡЙɗѸٔॸٚ.
44ॸ“Mana imapis cag tsunyag jircachömi
unay Israel runacunaga ‘tabernäculu’ॹn 51ॸTsaynö
nircurmi Esteban nirgan:
ningan tolduta puritsiyargan tsaychö “Gamcunapis unay mana alli cag Israel
Tayta Diosman mañacur adorayänanpä. runacunanöllam Espiritu Santupa
Tsay tabernäculutaga rurayargan contran imaypis caycäyanqui. Chucru
Moisesta Tayta Dios tantiyatsingannöllam. shongu carmi munayangayquinölla
45ॸTsaypita unaytanam tabernäculuta cawaycäyanqui. Tsaynölla imayyagrä
apacurcur Josuewan Israel runacuna Tayta Diosta mana cäsur payman mana
yaycayämurgan auningan marcacunaman. yäracog runacunanö caycäyanqui.
Yaycayämuptinmi Tayta Dios cay 52ॸ¿Manacu unay Israel runacunapis
8
1,2ॸEstebanta wanutsiyanganta 8ॸTsaynö ruraptinmi tsay marcachö
9
canga. 1,2ॸTsayyagnam Sauloga Jesusman
p॰9.25 Unay tiempu Israel quinran marcacunaga entërunpa altuyag corralashgam cargan.
Tsaynöpam deƿendicuyag chiquinacuyangan marcacunapita. q॰9.36 “Dorcas” niyanmi
griegu idiömachöga y hebreu idiömachönam “Tabita” niyan. Tsay ishcan juticunaga “lluytsu”
ninanmi.
ȸƄæȸϘґॷ9ٍॷ10 264
10
1ॸCesarea marcachömi tärargan ricasquirgan ciëlu quicharaycämogta.
juc runa Cornelio jutiyog. Payga 11ॸTsaynam ciëlupita jatuncaray jacu
11
cawamunganta ricayashga, sinöga 1ॸMana Israel runacunapis Tayta
12
Jerusalenpita Bernabeta cachayargan 1ॸTsay witsanmi Jerusalenchö
Pedro!” Niycuptin jinan öram Pedrupa payga canga? ¿Löcacu canqui o imam?”
maquinpita cadinacuna gotucasquirgan. nir.
8ॸTsaypitanam angel yapay nirgan: Niyaptinpis “Manam ari. ¡Rasunpaypa
“Ras wachacacuy. Llangiquitapis Pedrum caycan!” nirganmi.
jaticuy” nir. Jaticuriptinnam angel Tsaynam paycuna niyargan: “Manam
nirgan: “Punchuyquita jaticurcur payga canmantsu. Angel parlamog
gepalläta yargamuy” nir. imatachir wiyapacaycamurguyqui” nir.
9ॸTsaynam angelpa gepallanta Pedro 16ॸTsaynö ninacuyanganyagga
r॰12.12 Marcospa jucag jutinmi cargan Juan. Tsay Marcosmi Jesucristupä gellgargan Mushog
Testamentuchö “San Marcos” ningan libruta.
ȸƄæȸϘґॷ12ٍॷ13 270
13
1ॸAntioquia
marcachömi yarpayyog runa carmi Bernabetawan
Jesucristuman criyicogcunachö Sauluta gayatsirgan Diospa
cayargan Tayta Diospa willacuyninta willacuyninta willapäyänanpä. Paycuna
u॰14.14 Tsay witsanshi Diospa contran pipis parlaptin o ima llaquicuypis feyupa päsaptin
jatiraycäyangan röpancunatapis runacuna rachiyag. Tsay üsupita masta musyanayquipä
liyinqui Genesis 37.29,34; 44.13; Numeros 14.6; Josue 7.6; 2 Samuel 1.11; 2 Reyes 2.12; 5.7;
11.14; 22.11; Job 1.20; 2.12; Isaias 36.22,37; Jeremias 36.24; 41.5; Joel 2.13;
Marcos 14.63.
275 ȸƄæȸϘґॷ14
15
1ॸPabluwan Bernabe nirnin.
Antioquiachö caycäyaptinmi 6ॸTsaynö niyaptinnam apostolcuna y
w॰15.33 Waquin unay cag gellgarangancunachöga willamantsic caynömi: “34 Silasmi itsanga
quëdacurganrä tsaychö” nir.
279 ȸƄæȸϘґॷ15ٍॷ16
16
1ॸTsaypitanam Derbe marcaman chaycuyarnin willacuyargan Tayta
Pabluwan Silas chäyargan. Diospa alli willacuyninta. 7ॸ“Misia”
Nircurnam Listra marcaman chäyargan. ningan provinciaman chaycurnam
Tsaychönam Timoteuwan aywayta munayargan Bitinia
reginacuyargan. Timoteupa taytan provinciamanna. Tsaypis Espiritu Santo
mana Israel runa captinpis mamanga manam munargantsu tsaypa
Israel castam cargan. Jesucristuman aywayänanta. 8ॸTsaynam Misia
criyicogcunam cayargan. 2ॸListra y provinciapa päsarnin chäyargan Troas
Iconio quinran marcacunachö marcaman.
criyicogcunapis parlayargan 9ॸTsaychönam suëñuyninchö Pablo
x॰16.10 Apostol Pablo Jesucristupa willacuyninta willacuptinmi cay libruta gellgag Lucas
chasquicurgan. Nircurmi Lucas compañargan Troas marcapita Macedonia provinciaman y
tsaypita waquin marcacunaman aywaynincunachöpis. Tsaymi Lucas gellgargan cay libruchö
“nogacuna” ningancunata.
ȸƄæȸϘґॷ16 280
17
1ॸTsaypita Anƿpolis y Apolonia juc mandacog rey cangantam. Tsay
marcacunapa aywarmi mandacogga Jesus jutiyog runash.
Pabluwan Silas chäyargan Tesalonica Tsaynö nirninmi leynintsiccunataga
marcamanpis. Tsay marcachöga Israel cäsuyannatsu” nir.
runacuna goricäcuyänan wayi carganmi. 8ॸTsaynö niyaptinmi tsaychö caycag
2ॸMaychöpis aywangannömi Pabloga runacuna y autoridäcuna imanö
aywargan tsay goricäcuyänan caytapis mana camäpacuyargantsu.
wayimanpis. Tsaychömi quimsa 9ॸTsaynam imanö caytapis mana
18
1ॸTsaypitanam Atenas marcapita runapa wayinman jegasquirgan
Pablo aywacurgan Corinto tsaychöna yachatsicunanpä. Tsay
marcaman. 2ॸTsaychömi Aquila jutiyog Justoga mana Israel runa caycarpis
285 ȸƄæȸϘґॷ18
Tayta Diosta adoragmi cargan. Paypa nirgan: “Si cay runa Roma
wayinga cargan Israel runacuna leynintsiccunapa contran rasunpaypa
goricäcuyänan wayipa ñöpallanchömi. rurashga captinga
8ॸTsay Israel runacuna goricäcuyänan niyämangayquicunata chasquïmanmi.
wayichömi juc mandacog Crispo jutiyog 15ॸQuiquiquicunapa üsuyquicuna
19
chaycurnam Jerusalenman aywargan 1,2ॸCorinto marcachöna Apolos
20
1ॸTsaypita tsay büllata quëdacuyargä llapäcuna juc semäna.
rurayangancuna
Pablo Euticuta cawaritsingan
päsaringanchönam Jesucristuman
criyicogcunata Pablo gayatsimurgan. 7ॸTroas marcachönam Jesucristuman
Nircurnam valoratsirgan runacuna criyicog mayïcunawan domingu junag
chiquiyaptinpis Diosnintsic goricäyargä Tayta Diosta alabar Santa
munangannölla imaypis Cënata micuyänäpä. Warayninga Pablo
cawacuyänanpä. Y tsaypitanam aywacunanna captinmi yachatsicurgan
paycunapita despidicurirnin pullan pagasyag. 8ॸTsay goriraycäyangä
aywacurgan Macedonia provinciapana. wayipa junishnin cag altuschömi atsca
2ॸMacedonia provinciachönam chiuchicuna atsicyar rupaycargan. 9ॸTsay
maytsay marcacunapa purirgan altuspa ventänanchömi juc jövin Eutico
Jesucristuman criyicogcunata valoratsir jutiyog jamaraycargan. Pablo unayyag
mana dejaypa yäracuyänanpä. yachatsicuptin tsay jövin punucarcur
Tsaypitanam päsacurgan Acaya caycanganta pasaypa punuy atipaptinmi
provinciaman. 3ॸTsaychömi quimsa tsay junish ventänapita jegacurpurgan
quilla cargan. Tsaypita Siria patsaman. Tsaypitaga wanushgatanam
provinciaman büquiwan cuticunanpäna jogarcuyargan. 10ॸTsaynam Pablo
caycarnam musyarirgan Acaya yarpusquir tsay wanushgana caycag
provinciachö tärag Israel runacuna jövinta margacurcurgan. Nircurmi
payta wanutsiyänanpä tsaychö goriraycagcunata nirgan: “Ama
willanacuyanganta. Tsayta mayarnam mantsacäyaytsu. Cawaycanmi” nirnin.
Siria provinciaman cuticurnin 11ॸTsaypitanam Pabloga cangan
c॰20.5 Cay libruta gellgag Lucasmi apostol Pabluta yapay compañar aywargan.
ȸƄæȸϘґॷ20 290
carcelman wichgayämänanpä y
Troaspita Mileto marcaman ñacatsiyämänanpä shuyäyämangantam
Pablo aywangan itsanga Espiritu Santo musyatsimashga.
13ॸTsaypitanam Ason marcayag Pablo 24ॸPeru ñacatsiyämänan captinpis
21
1ॸTsaychö criyicog cayargan Diospa willacognincunam.
waugicunapita despidicurirnam 10ॸTsaychö atsca junagna caycäyaptïmi
22
1ॸTsay parlaparnam caynö aywagcunaga feyupam mantsacäyargan.
nirgan: “Canan Israel marca Señor Jesus parlapämangantam itsanga
mayicuna, wiyayämay” nir. wiyayargantsu”.
2ॸTsaynö Pablo quiquincunapa 10ॸ“Tsaynam noga tapurgä: ‘Tsayöraga
23 gallaycuyargan. 8ॸSaduceucunaga
1ॸTsaynam tsay autoridäcunata
24
aywargä paycunapita gechurnin 1ॸTsaypita pitsga junag
25
1ॸTsaypitanam Judea juzgashga canayquipä?” nir.
provinciapa mandagnin cayman 10ॸTsaynö tapuptinmi Pablo nirgan:
26
1ॸFesto tsaynö niptinmi rey atscag criyicogcunata carcelman
Agripa nirgan Pabluta: “Canan wichgatsirgä. Paycunata
mä, willayämay imanö cangayquitapis” wanutsiyänanpä autoridäcuna
nir. mandayaptinpis nogaran puntataga
Tsaynam Pablo parlar gallaycurgan: ‘Allim wanutsiyanqui’ nirgä.
2ॸ“Tayta Agripa, ñöpayquichö cangäta 11ॸGoricäcuyänan wayicunaman
27
1ॸTsaypitanam Romaman Lasea marcapa lädun ricogllachömi.
waquin prësucunatawan 9ॸTsayman chäyänäpäga atsca
h॰27.2 “Noga” neg cagga cay libruta gellgag Lucasmi. Lucasga Aristarcuwan Pabluta
compañagnincunam cayargan. Aristarcupita masta musyanayquipä liyinqui Hechos 19.29.
305 ȸƄæȸϘґॷ27
28
Tayta Diosman mañacurir tantata Pablo 1ॸTsaynöpa lamarpita llapäcuna
1
1ॸ[Roma marcachö criyicog mayicuna:] wanunganpita *Espiritu Santo
Noga Pablo, Señor Jesucristupa cawatsimushga captinmi musyantsic
willacognin carmi, cay cartata Tayta Diospa tsurin canganta.
gamcunaman gellgamü. Jesucristupa 5ॸJesucristo nogantsic raycur
309
ѠϘͅkͮϘґॷ1 310
2
ollgupis warmipis jucwan jucwan jutsa 1ॸWaquin runacunaga yarpäyan alli
ruraychö puricuyan. Tsaynömi ruraglla cayangantam. Tsaynö
warmicunapis ollguwan täyänanpa carmi niyan: “Mana alli jutsa rurag
rantin pengacuypä warmi pura jutsata runacunaga inƿernuman aywayätsun”
rurar punucuyan. 27ॸTsaynöllam nirnin. Tsaynö nirninpis manam
ollgucunapis warmiwan täyänanpa tantiyacuyantsu quiquincunapis jutsa
rantin ollgu purana warmiwannöpis ruraychö cayanganpita inƿernuman
punucuyan. Tsaynö cayanganpitam aywayänanpä cagtaga. 2ॸTayta Diosga
paycunata Tayta Dios pasaypa rabyar llapan mana alli ruragcunata
inƿernuman gaycunga. inƿernuman gaycunanpä ningannöllam
28ॸTayta Dios munangannö cawayta gaycunga. 3ॸTsaynö caycaptinga
mana munayaptinmi payga ajar gamcunapis ama yarpäyaytsu jutsasapa
dejariycushga mana pengacuypa cagcunallata inƿernuman gaycunanpä
munayangannö jutsa ruraychö cagta, sinöga jutsaynag tucur alli
cawacuyänanpä. 29ॸTsaynö cawarmi tucogcunatapis inƿernumanga
imayca jutsallachö cacuyan, gaycungam. 4ॸWaquin runacunaga Tayta
quiquincunallapä imatapis munayan, Dios cuyapäcog canganta musyarmi
chiquinacuyan, runa mayinwan yarpäyan inƿernuman mana
wanutsinacuyan, imachöpis gaycucäyänanpä cagta. Manam paycuna
wajunacuyan, manacagcunata imatapis yarpäyangannötsu. Tayta Dios
parlayan, y wasarima cayan. cuyapäcog cayninwan shuyaycanran
ѠϘͅkͮϘґॷ2 312
3
1ॸMusyantsicmi jutsa ruraypitaga inƿernuman gaycamarnintsicga
Israel runacunatapis Tayta Dios conträtunta manam cumplingatsu” nir.
inƿernuman gaycunanpä cagtaga. Waquin Israel runacuna tsaynö
a॰3.3 Israel runacunataga Tayta Dios acrargan wamrancuna cayänanpämi. Tsaynö acrarmi
paycunawan conträtuta rurargan imaypis yanapananpä. Israel runacunaga tsay conträtuta
chasquicurmi aunicuyargan Tayta Dios ningancunata imaypis cäsuyänanpä cagta.
ѠϘͅkͮϘґॷ3 314
4
yaycuyta camäpacuyangatsu. 1ॸMusyantsicmi *Abrahampita
24,25ॸTsaynö jutsa ruraglla cashgapis llapan Israel runacuna
Tayta Diosga cuyapäcog cayninwanmi mirayanganta. Tsaynö caycaptinga mä
Jesucristuta cachamurgan nogantsic tantiyacushun Tayta Dios Abrahamta
raycur *cruzchö wanunanpä. Tsaymi jutsancunapita perdonangantapis.
Jesucristuman criyicogcunataga ¿Allita rurar cawanganpitatsurä
jutsantsiccunapita inƿernuman mana perdonargan o Tayta Dios auninganta
gaycamäshunnatsu, sinöga criyinganpitatsurä? 2ॸManam allita rurar
perdonamarnintsicmi salvamäshun. cawanganpitatsu Abrahamta Tayta Dios
Unay runacunatapis Tayta Dios perdonargan, sinöga Tayta Dios
perdonarmi salvargan payman auninganta cumplinanpä cagta
yäracogcunataga. 26ॸTsaynöllam cananpis criyinganpitam. Alli rurag canganpita
Jesucristuman criyicogcunataga imayca Tayta Dios perdonaptinga yachag
jutsancunapita perdonaycan. tucunmanmi cargan. 3ॸTayta Diospa
27,28ॸTsaynö captinmi pipis palabran gellgaranganchöpis caynömi
alabacunantsu: “Jesucristuta mana nican: “Tayta Diosman yäracur
chasquicuptïpis Moises gellgangan auninganta cumplinanpä cagta
leycunata cumplingäpitam nogataga Abraham criyiptinmi jutsa
Tayta Dios perdonar salvamashga” nir. ruraynincunata perdonargan” nir.
Tayta Diosga perdonar salvamantsic 4ॸMusyangantsicnöpis arupacog runa
manam “¿Imanötä tsay canga?” Peru mana alli runapä raycurga ¿pirächi
nirgantsu. Tsaypa rantinga Tayta Diosta wanuytapis munanman? 8ॸSeñor
alabarmi masrä yäracurgan. 21ॸPayga Jesucristum itsanga cuyapämarnintsic
musyargan auninganta imanöpapis jutsa rurag caycashgapis nogantsic
Tayta Dios cumplinanpä cagtam. raycur wanurgan. Tsaynö wanunanpä
22ॸTsayta musyar yäracunganpitam Tayta Dios ciëlupita
jutsancunapita Tayta Dios Abrahamta cachamunganwanmi cuyamangantsicta
perdonar chasquirgan. musyatsicushga. 9,10ॸTsaynö
23,24ॸManam Abrahamllatatsu Tayta cuyamarnintsicmi inƿernuman manana
Dios tsaynö perdonar jutsaynagtana gaycamäshunnatsu, sinöga
chasquin, sinöga payman yäracushgaga glorianmannam yaycatsimäshun.
nogantsictapis perdonarmi Gloriaman chänantsicpäga jutsa
chasquimantsic. Payman yäracurmi ruraychö caycashgapis tsurin
criyintsic Tayta Dios Señor Jesucristuta Jesucristum yawarninta jichar cruzchö
wanunganpita cawatsimunganta. wanurgan. Tsaynöpam
25ॸCruzman clavaycur wanutsiyashga perdonacarguntsic llapan jutsantsicpita.
captinpis payga cawamurgan 11ॸSeñor Jesucristo wanuyninpa
5
1ॸSeñor Jesucristuman yäracushga 12ॸTayta Dios ninganta mana
6
1ॸWaquin runacuna llutanta yarpar caycäyangayquipita mushog cawayta
caynömi niyan: “Tayta Dios chasquicushgana caycarga Tayta Dios
jutsantsicpita perdonamäna caycaptinga munangannöna allicunallata rurar
jutsa rurayllachöpis cawacushun” nir. cawayay. 14ॸTayta Dios munangannö
2ॸ¡Tsayga manam tsay llutan parlag cawarga mananam Moises gellgangan
runacuna niyangannötsu! Señor leycunapa munayninchönatsu
Jesucristuta chasquicushga caycarnaga caycäyanqui. Tsay leycuna alli captinpis
mä, ¿imanirnatä jutsa rurayllachöräga jutsa rurayniquicunata manam dejayta
cawaycashwan? 3ॸBautizacushga puëdiyanquitsu. Tsaynö captinpis
cagcunaga jutsachöga manam cananga leycunapa munayninchönatsu
cayanmannatsu. ¿O nogantsic raycur manam caycäyanqui, sinöga cuyapäcog
Señor Jesucristo cruzchö wanungantapis Tayta Diospa munayninchönam
gongasquiyarguyquicu? 4,5ॸSeñor caycäyanqui.
Jesucristo wanur pamparangannömi
Tayta Diospa munayninchöna
nogantsicpis bautizacurnin pampashga
cawangantsic
cuenta carguntsic jutsantsiccunapita. Y
mushog cawaymanmi churamarguntsic 15ॸCuyapäcog Tayta Diospa
7
17,18ॸTayta Diospa willacuyninta manarä 1-3ॸWaugicuna panicuna, Señor
chasquicurga gamcunapis Satanaspa Jesucristuta chasquicushgana
mandunllachörä carmi jutsa caycarga Tayta Dios Moisesta
rurayllachöräga cacuyarguyqui. entregangan leycunapa
Cananga Tayta Diospa willacuyninta munayninchönatsu manam caycantsic.
llapan shonguyquicunawan Musyayangayquinöpis gowayog
chasquicushga carnam Satanaspa warmicuna runan cawaycaptinga
mandunchönatsu caycäyanqui, sinöga manam juc runawanga tanmantsu.
Tayta Diospa munayninchönam Runan cawaycaptin juc runawan targa
cawaycäyanqui. Tsaynö munayninchöna adulteriu jutsatam ruraycan. Runan
cawayangayquipitam Tayta Diosta wanucuptinmi itsanga juc runawan
agradesicuycä. tarninpis adulteriu jutsataga mana
19ॸTsaynö tantiyatsimü jutsa ruraychö ruraycannatsu. 4ॸWaugicuna panicuna,
cawayänayquipa rantinga Tayta Dios runan wanucuptin warmi jucwanna
munanganta rurar cawayänayquipämi. täcunanpä librina cangannömi
Señor Jesucristuta manarä nogantsicpis Moises chasquingan
chasquicurnin imayca jutsa ruraychö leycunapa munayninpita yargucur
cawashga carpis cananga amana jutsa librina caycantsic. Jesucristo nogantsic
ruraychö cayaynatsu, sinöga Tayta Dios raycur cruzchö wanushga caycaptinga
munangannö allina cawayay. 20ॸSeñor manam tsay leycunapa
Jesucristuta manarä chasquicurga Tayta munayninchönatsu cawantsic, sinöga
Dios munangannö cawayänayquipa wanunganpita cawarimog Jesucristupa
rantin jutsa rurayllachömi munayninchönam caycantsic Tayta Dios
cawacuyargayqui. 21ॸTsaynö lluta munangannö shumag cawanantsicpä.
cawayangayquiwan ¿imatatä 5ॸMoises chasquingan leycunapa
8
rantin inƿernuman gaycucäyanga. 1,2ॸSeñor Jesucristuta
12ॸTsaynö captinpis ama yarpäshuntsu chasquicushganaga Espiritu Santum
Moises chasquingan leycuna mana alli jipimantsic jutsa rurayllachö cawaypita
321 ѠϘͅkͮϘґॷ8
9
1-3ॸWaugicuna panicuna, canan miragcunallam auningäcunata
tantiyatsiyäshayqui Israel marca chasquiyanga” nir. 9ॸTsaynömi ari Isaac
mayïcunapä llaquicungäta. Paycuna yurinanpä cagtana Tayta Dios Abrahamta
Señor Jesucristuta mana aunir caynö nirgan: “Watan caynö witsan
chasquicuyaptin imanömi shongüpis cutimunäpäga warmiqui Sara
nanaycun. Jesucristuta chasquicur wawayognam caycanga” nir.
gloriaman aywayänan raycurga allim 10ॸTsaypita jövinyarnam Isaacga
b॰9.17 Faraonpa shongunta Tayta Dios chucruyätsishga captinmi Israel runacunata Egipto
nacionpita yargucuyänanta faraon munargantsu. Tsaynö captin faraonpa cuentanmi Egipto
runacunata Tayta Dios castigargan. Tsaynöpam maytsaychöpis runacuna musyayargan Tayta
Dios poderösu canganta. Tsaypita masta musyanayquipä liyinqui Exodo capïtulu 4-pita
14-yag.
325 ѠϘͅkͮϘґॷ9ٍॷ10
10
28 Mana perdonangan cagcunataga ƿsyu 1ॸWaugicuna panicuna, Tayta
c॰9.33 Jerusalenman churashga rumega Señor Jesucristum caycan. Payman criyicog cagcuna
salvacuyanga y mana criyicog cagcunanam inƿernuman aywayanga. Liyinqui Isaias 8.14 y
28.16.
ѠϘͅkͮϘґॷ10 326
profëtayquicunatam wanutsiyashga.
[Tsay gellgangannömi mana Israel Tsaynömi *altarniquicunatapis
runacuna Jesucristupa willacuyninta maytsaychö juchutsir ushacätsiyashga.
chasquicogcunaga salvacuycäyan. Moises Llapan Israel runacunapis mananam
gellganganchö ningannölla mana Israel adorayäshunquinatsu. Tsaynö captinpis
runacuna Tayta Diosta chasquicuyaptin nogallanam gamta adoraycä. Cananga
Israel runacunapis tantiyacuyan nogatapis wanutsiyämaytanam
Jesucristuta chasquicuyänanpä cagta.] munaycäyan” nir. 4ॸTsaynö Elias
20ॸMoises gellgangannöllam Isaiaspis niptinnam Tayta Dios nirgan: “Manam
Israel mayincunapita mana mantsacuypa gam ningayquinötsu caycan. Israel
Tayta Dios caynö ninganta gellgargan: nacionchö runacuna Baaltana
adorayaptinpis ganchis waranga (7,000)
“Jutsa ruraychö cawagcunatam runacunaran nogata adoraycäyäman”
willacuynïta tantiyatsishä nir.
chasquicuyänanpä. 5ॸElias cawanan witsannömi canan
11
1ॸTsaynö mana salvashgana caycäyan. Mana
cäsucuyanganpita ¿Tayta Dios chasquicogcunapataga
Israel runacunata dejariycushgatsurä? shonguncunatapis masmi Tayta Dios
ѠϘͅkͮϘґॷ11 328
caycäyan. camashga.
30-32ॸPuntacunataga mana Israel Pay munaptinmi llapan imaycapis
runacuna Tayta Diosman mana caycan.
yarparmi quiquincunapa Tsaymi imaycawanpis paylla
munaynincunachö cawacuyargan. Israel munayyog caycan.
runacunaga Tayta Dios salvacogta ¡Tsaynö canganpita Tayta Dios
auninganta shuyacurnam paypa imayyagpis alabashga
munayninchö cawayargan. Canan Señor caycullätsun! Amen.
Jesucristo chämushga captinnaga
salvamagnintsic canganta mana Tayta Dios munanganta
tantiyarmi Israel runacuna chasquicuyta ruranantsicpä churamangantsic
12
munayantsu. Tsaynö mana 1ॸWaugicuna panicuna, Tayta
“Chiquishogniqui mallagaptinga
micuynin garaycunqui. Cuyanacur cawangantsicwan Tayta
Yacunaptinga yacunpis Diospa mandamientuncunata
goycunqui. cumpliycangantsic
Tsaynö ruraptiquim llutan rurag 8ॸPipa maypa jagan carpis yarpag
13
1ॸLlapan autoridäcunatapis Tayta mayiquita llapan shonguyquiwan
Diosmi autoridä cayänanpäga cuyanqui” ningantapis
churashga. Tsaymi llapancunatapis cumpliycäyanquinam. 10ॸTsay
respitacuyänayqui. 2ॸAutoridäcunata mana ningannölla runa mayiquicunata
cäsucogcunaga Tayta Diostapis manam cuyarga manam lluta cawaychötsu
cäsuycäyantsu. Tsaynö cayanganpitam caycäyanqui, sinöga alli cawaychömi
autoridäcunata mana cäsucogcunataga caycäyanqui. Tsaynö cawarmi Tayta
pitapis Tayta Dios castiganga. Diospa mandamientuntaga llapantana
3,4ॸAutoridäcunaga, Tayta Dios churashga cumpliycäyanqui.
captin, cayan alli ruragcunapa janan 11,12ॸSeñor Jesucristo cutimur
14
1ॸSeñor Jesucristuman waquin aytsata micogcunapis Tayta Diosta
criyicog mayintsiccuna shumag agradesicur micuyan. Waquin
mana tantiyacuyaptin ama runacunapis micuycunapitaga Tayta
jamuräyanquitsu y ama paycunawan Diosta agradesicuyanmi aytsata mana
rimanacuyanquitsu. 2ॸPaycunachö micurpis. [Tsaynö caycaptinga imay
waquinmi yarpäyan imaycaläya aytsapä junag Tayta Diosta adorarpis, aytsata
alli micuylla canganta. Waquincunanam micur mana micurpis, ama
niyan: “Tayta Dios manam munantsu jamuränacuyaytsu.]
aytsata micunantsicta” nir. Tsaynö 7,8ॸNogantsicga cawantsic Tayta Dios
d॰14.2 Tsay witsanga üshata pishtayag ïdulucunapa jutinchömi. Tsay aytsaga cargan manam
ƿestallapätsu, sinöga ranticuyänanpäwanmi. Tsay aytsataga Israel runacuna, Jesucristuman
criyicurpis, micuyta manam munayargantsu. Paycunaga yarpäyargan tsay aytsata micur
jutsata ruraycäyangantam. Jesucristuman criyicog waquin runacunam itsanga ïdulucunapa
jutinchö pishtayangan aytsatapis micuyargan. Paycunaga tantiyayargan tsay aytsata micurpis
jutsata mana ruraycäyangantam.
ѠϘͅkͮϘґॷ14ٍॷ15 334
15
cawanantsicpä, y Espiritu Santupa 1ॸCriyicog
mayintsiccuna ima
munayninchö cushishga cawanantsicpä ruraynintsicpäpis jutsa canganta
cagcunata. 18ॸTsaynö Señor yarpäyaptinga jutsa mana caycaptinpis
1
1ॸCorintomarcachö criyicog 2ॸGamcunatapis Tayta Diosmi
340
341 1æϘѠʊͮҽʊϘґॷ1
2
1ॸWaugicuna panicuna, gellgaranganchöpis caynömi nin:
gamcunawan caycarnin Tayta
Diospa willacuynintaga yachatsirgö “Pipis mana ricanganta, ni mana
manam aja palabracunawantsu, sinöga wiyanganta, ni mana
llapayquipis tantiyacuyangayqui cag yarpangantam payman
palabracunawanmi. 2ॸTsaynöpis criyicogcunapä Tayta Dios
yachatsirgö Señornintsic Jesucristo ciëluchö alistashga caycätsin”
jutsantsic raycur cruzchö nir.
wanungantam. 3ॸTsay yachatsingäcunata
Tayta Dios wiyaycämanganta musyarmi 10,11ॸTsay
autoridäcuna mana
nogaga Jesucristupa willacuyllanta tantiyayaptinpis nogantsictaga Espiritu
allillata yachatsirgö. 4ॸGamcunata tsay Santum tantiyatsimarguntsic Tayta
willacuyta willapargö manam quiquïpa Diospa salvacionninta alcanzanapä
yarpaynïpitatsu, sinöga *Espiritu Santo cagta. Runacuna shongunchö imatapis
yanapamaptinmi. 5ॸY gamcunata yarpäyanganta quiquincunalla
willapaptïnam Espiritu Santo musyayangannömi Espiritu Santupis
1æϘѠʊͮҽʊϘґॷ2ٍॷ3 344
3
1ॸWaugicuna panicuna, tsaynö gamcunataga quiquin Señorllantsic
captinpis gamcunaga cayanqui tantiyaycätsiyäshunqui
pishi wamracuna imatapis mana yäracuyänayquipä. 7ॸManam
tantiyacognömi. Espiritu Santo nogantsictsu murucuynintsictaga
munangannö cawayänayquipä cagta wiñatsimuntsic. Tayta Diosmi
manarä tantiyacuyaptiquim jegatsimun y wiñatsin. Tsaynömi
gamcunawan caycar aja tantiyatsiy willacuyninta chasquicuyänayquipäpis
345 1æϘѠʊͮҽʊϘґॷ3
4
1ॸNogapis, Pedrupis, y Apolospis ima yachaytapis chasquicuyangayquita.
Señor Jesucristupa willacognin [Tsayta tantiyacurga manam pitapis alli
cayangallätam tantiyacuyänayqui. tupar cayanquimantsu.]
Tsayta tantiyacur manam 8ॸTsaynö caycaptinga ¿imanirtä
5
taytayquicuna cuenta caycä. Tsaynö 1ॸNoga musyargömi gamcunachö
carmi gamcunata cuyarnin cay cartata juc runa madrestanwan
apatsimü shumag tantiyacuyänayquipä, taycanganta. Tsaynö ruraycanganga
manam pengacuyman churanäpätsu. imanö pengacuypä jutsam. Tayta Diosta
15ॸChunca waranga (10,000) mana cäsucog runacunapis tsaynö jutsa
yachatsiyäshogniquicuna cayaptinpis rurag runataga jamuräyanmi. 2ॸTsaynö
nogami puntataga willapargö Señor caycaptinga ¿imanirtä
Jesucristuta chasquicuyänayquipä waquinniquicunaga tsay runata
cagtaga. Tsaynö punta willapäcog carmi chasquiycäyanqui? Payta
gamcunapa taytayquicuna cuenta caycä. chasquiparninga yarpaycäyanqui Tayta
16ॸTsaymi gamcunata yätsï noga Dios munangannö
cawangänö Tayta Dios munanganman ruraycäyangayquitam. Tsay nirag
cawacuyänayquipä. 17ॸGamcunachö car runata chasquipäyänayquipa rantinga
imanö cawangätapis ¿imanirtä tantiyatsiyanquitsu jutsa
yarpätsiyäshunayquipämi Timoteuta rurayninta mana dejaptin
gamcunaman cachamü. Payga Tayta goricäyangayquiman mana
Dios munangannö cawarmi nogapapis consientiyänayquipä cagta?
tsurï cuenta caycan. Tsaymi 3ॸGamcuna cagchö manarä carpis
6
rurayniquicunata jagiriyänayqui. 1ॸGamcuna imaycallapitapis
Jutsata manana ruraypa canantsicpämi rimanacurirga ¿imanirnatä
nogantsic raycur Señor Jesucristo quejacogna aywaraycäyanqui
wanushga, Pascua ƿestapä carnishta autoridäcunaman? Tsaynö
wanutsiyangan cuenta.ॹb 8ॸTsaymi aywayänayquipa rantinga ¿imanirtä
jutsayquicunata jagirir Diosnintsic quiquiquicuna pura arreglayanquitsu?
munangannöna cawayänayqui. 2ॸ¿Gamcuna manacu musyayanqui
9ॸPunta cag cartacamuynïchöpis Jesucristuta mana chasquicog
nimurgänam jutsa rurag runacunawan runacunata juzganantsicpä Tayta Dios
mana juntacäyänayquipä cagtaga. churamänantsicpä cagta? Tsaynö
10,11ॸPeru manam llapan runacunapita caycaptinga ¿imanirtä quiquiqui pura
witicuyänayquipätsu tsaynöga nimurgä, arreglayanquitsu? 3ॸY tsaynölla ¿manacu
sinöga Jesucristuman criyicog tucur musyayanqui angelcunatapis
jutsallachö cawag runacunawan mana juzganantsicpä cagta? Tsaynö
juntacäyänayquipämi. “Jesucristutaga canantsicpä caycaptinga ¿imanirtä
chasquicuyargönam” nicarpis mana arreglashwantsu rimanacurirpis
paycunaga chïnäcuyllachömi cawayan, quiquintsic puralla? 4ॸWaugicuna
imaycapäpis mallagashgam caycäyan, panicuna, gamcuna imata
Diosta mana cäsuypa *ïdulucunaman rimanacurirpis aywaraycäyanqui
yäracurmi cawayan, runa mayinpa Señornintsic Jesucristuta mana cäsucog
wasanmi rimayan, machäcuyanmi, y autoridäcunamanran
suwacuyanmi. Tsay nirag runacunawan arreglayäshunayquita munar. 5ॸ¿Manacu
micuyänayquillapäpis mana gamcunachö pillapis can tsaynö
goricäyänayquipämi punta cag rimanacuyaptiqui
cartächöpis yätsimurgä. Tsaynö nishga arreglayäshunayquipä? Quiquiqui pura
captïpis Diosnintsicman mana criyicog arreglayänayquipa rantin pengacuypämi
cag runacunapita ama witicuyaytsu. quejanacur autoridäcunachörä gamcuna
7
1ॸCanan tantiyatsiyäshayqui majayog o majaynag canantsicpäpis.
gamcunapis cartayquicunachö
Majaynagcuna y majayogcuna
tapucayämangayquita. Tsay
imanö cawayänanpä yätsingan
cartayquicunachöga gamcuna
niyämarguyqui juc runa majanwan punur 8ॸViüdacunatawan viüducunataga
8
34ॸTsaynöllam jipashcunapis majaynaglla 1ॸWaugicuna panicuna, gamcuna
d॰8.1 Tsay witsanga Diosnintsicta mana chasquicog runacuna ima ƿestata rurarpis
ïdulucunatam adorayag. Tsaynö adorarmi ïdulu churaräcunan altarninchö ima ashmatapis
pishtayag jinanchö micupacuyänanpä. Tsaynö rurayag ïdulucuna Dios canganta yarparmi.
Corinto marcachö Jesucristuman criyicogcuna tsay ƿestacunaman aywarmi waquincuna niyag
alli canganta y waquincunanam niyag mana alli canganta. Tsaymi alli canganta o mana alli
canganta musyayta munar apostol Pabluta tapucur cartacuyargan.
353 1æϘѠʊͮҽʊϘґॷ8ٍॷ9
9
munayyog mana captinmi altarninchö 1,2ॸGamcunaga ¿imanirtä
pishtayangan aytsata micuyangayqui ningäcunata imapäpis mana
mana jutsatsu.] cuentayanquitsu, Jesucristupa
7ॸTsay aytsata micuyangayqui alli *apostolnin mana cangäta yarpar?
canganta niyaptiquipis waquin Nogataga quiquin Señornintsic
criyicogcunaga jutsa cangantam Jesucristum yuripaycamar nimashga
yarpäyan. Paycunaga Jesucristuta apostolnin canäpä. Tsaynöpanam Tayta
manarä chasquicushga carmi tsay Diospa alli willacuyninta willapaptï
micuycunata micur cacur ïdulucunata gamcunapis Jesucristuta
adorayargan. Tsaymi Jesucristuta chasquicushgana caycäyanqui. Tsaymi
chasquicushgana caycarpis tsay apostolnin cangäta waquin runacuna
micuycunata yapay micur yarpäyan mana tantiyayaptinpis gamcunaga
ïduluta adoragnölla jutsata rasunpa apostolnin cangätaga
ruraycäyanganta. tantiyacuyänayqui.
8ॸTsaynö yarpäyaptinpis 3ॸGamcunapa imayquicunatapis mana
10
paycunawan goricangä öracuna jutsa 1,2ॸWaugicuna panicuna, gamcuna
11
1ॸSeñor Jesucristuta cäsur noga shucutacuyänan.] Tsaynö
cawangänölla gamcunapis pay shucutacunman ollgupita warmita Tayta
munanganta rurayay. Dios camashga captinmi. 8ॸManam
warmipitatsu ollguta Tayta Dios
Tayta Diosman mañacur camargan, sinöga ollgupitam warmita
goricäyanganchö Corinto camargan. 9ॸY manam warmi japallanrä
warmicuna umancunata caycaptintsu ollguta camargan, sinöga
shucutacuyänanpä Pablo yätsingan ollgu japayllallan captinmi majanpä
2ॸGamcuna imaypis yarparäyämaptiqui warmita camargan. 10ॸTsaymi
feyupam cushicü. Tsaynöllam cushicü üsuyquicunaman warmicunaga Tayta
Señor Jesucristupä yachatsingäta mana Diosman mañacur goricäyangayquichö
gongayangayquita. 3ॸ[Tsaynö captinpis umancunata shucutacuyänan gowanpa
gamcunachö waquin warmicuna munayninchö carnin. Tsaynö cayaptinga
gowancunata mana cäsurshi caycäyan.] angelcunapis cushicuyanmi.
Warmicunaga gowanpa mandunchömi 11ॸ[Tsaynö captinpis ama yarpäyaytsu
2ॸMusyayangayquinöpis Jesucristuta
Jutsata rurarcur Santa Cënata mana manarä chasquicurninga gamcunapis
micuyänanpä ningan waquin runacunanöllarämi ïdulucunata
27ॸPipismanacagcunata rurarcur Santa “Cayga diosnïmi” nir adorarnin
Cënata micur upurga mas jutsayogmi cawacuyarguyqui. 3ॸTsaynö cawashga
ricacun. Tsaynö rurarmi Jesucristo carmi waquinniquicunaga
wanunganta ni imapäpis cuentayantsu. tantiyayanquirätsu picuna Espiritu
28ॸTsaymi Santa Cënata micuyänayquipäga Santuta chasquicushga cayanganta y
shumagrä tantiyacuyänayqui imanö picuna mana chasquicushga cayanganta.
cawaycäyangayquitapis. 29ॸLlutancunata Jesucristuta chasquicur munayninchö
rurarcur Señornintsic wanunganta cawagcunaga llapanmi Espiritu
imapäpis mana cuentar Santa Cënata Santutapis chasquicuyashgana. Y
celebrayaptiquega Tayta Dios feyupam Jesucristuta imapäpis mana
castigayäshunqui. 30ॸTsaynö cuentagcunaga pipis manam Espiritu
cayangayquipitash waquinniquicunaga Santuta chasquicushgatsu.
mana alliypana geshyaycäyanqui y 4ॸEspiritu Santoga imayca gracianta
12
1ॸWaugicuna panicuna, cananga geshyagcunata allïtsinanpä,
Espiritu Santo imanö 10ॸmilagrucunata rurananpä, y Diospa
13
1ॸCay patsachö llapan imayca tantiyacuptintsicmi Espiritu Santo
parlacuycunachö parlayta yanapaycämantsic Tayta Diospa
yacharpis o *angelcunapa willacuyninta tantiyanantsicpä y
parlacuynincunata parlarpis cuyacuyta runacunata musyatsinapä. Señor
mana yacharga llapan parlangäcunapis Jesucristo goricamashgaga mananam
platïlluta llutalla tucayaptin willacushunnatsu, mana yachangantsic
chinchinyangannöllam caycan. 2ॸTayta parlacuycunachö parlashunnatsu, ni cay
Diospa willacuyninta shumag willacurpis patsachö Espiritu Santo
o ima päsananpä cagcunata musyarpis o tantiyatsimangantsicnö
imayca yachag runacunapita masta yachacushunnatsu. Tsaynö captinpis
musyarpis cuyacuyta mana yacharga Tayta Dioswan y runa mayintsicwanmi
¿imapärächi välïman? Tsaynölla Tayta itsanga imayyagpis cuyanacuycäshunlla.
Diosman yäracuycur juc jircata 11ॸNogapis wamra carga wamranöllam
14
1ॸWaugicuna panicuna, tantiyayangayqui parlacuychö
gamcunaga imaycanöpapis parlapaptï ¿imatarä tantiyayanquiman?
cuyanacur cawayay. Diosnintsicta Peru quiquiquicunapa
mañacuyay alli willacuyninta pitapis parlacuyniquicunachö parlapaptïmi
maytapis shumag tantiyatsiypa itsanga shumag chasquicuyanqui.
willapäyänayquipä. 2ॸRunacuna mana 7ॸPincullutapis arpatapis llutalla
15
tantiyatsiyäshungayquita 1ॸWaugicuna panicuna, yarpäyay
16
1ॸJerusalenmarcachö Señor willacungäta wiyacurmi atscagna
Jesucristuman criyicogcunapä runacuna Jesucristuta chasquicuycäyan.
ofrendata goriyänayquipä cagtaga 10ॸWaugintsic Timoteupis noganöllam
k॰16.8 “Pentecostes” ningan ƿesta cargan cosëcha ushaymi. Tsay ƿestata rurayag Pascua
ƿestata rurayanganpitaga pitsga chunca (50) junag päsasquiptinmi, mäyu quilla ushay o juniu
quilla gallaycunanchö.
1æϘѠʊͮҽʊϘґॷ16 370
371
2æϘѠʊͮҽʊϘґॷ1 372
2
1ॸTsaynö captinmi gepa cag ningäta cumpliycäyangayquita o mana
watucamuynïchö sienticatsishga car cumpliycäyangayquitapis musyanäpämi.
yapaypis sienticatsiyta mana munar 10ॸCananga ningäcunata
3
1ॸTsaynö niptïpis ama yarpäyaytsu alli cawayman ticratsiyäshuptiqui
ardë alabacullar puriyangäta. Tayta imayyagpis cawayänayquipä cagtam.
Diospa willacuyninta willacogcuna
Jesucristupa willacuyninta
cayangäta musyayänayquipä
chasquicogcunalla salvacionta
recomendacionwanrätsu manam
tariyangan
puriycäyä waquincunanöga. Y manam
gamcuna recomendayämänayquitarä 7ॸPalta rumichö gellgashga leycunata
4
salvacuyashgatsu. Señor Jesucristupa alli 1ॸTayta Diosmi cuyapäcog
willacuyninta chasquicogcunatam itsanga cayninwan imayca jutsäcunapita
jutsancunapita perdonar Tayta Dios perdonayämashga alli willacuyninta
salvan. 10ॸTsaynö captinmi Moises chasquicuyaptï. Tsaynam tsay
chasquingan leycunaga mana ichicllapis willacuyninta willacuyänäpä
iwalantsu Jesucristupa alli churayämashga. Tsaytaga mana
willacuyninmanga. 11ॸMoises chasquingan dejaypam willacuycäyä. 2ॸNogacunaga
leycunaga Señor Jesucristo manam imatapis pacayllapaga
chämunganyaglla runacuna yachatsicuyätsu runacunata criyitsirnin,
cumpliyänanpämi cashga. Canan sinöga Tayta Diospa willacognin carmi
salvacionta tarinapä cag willacuymi rasun cagllata yachatsicuyä. Tsaynö
itsanga mana ushacag caycan. captin manam pipis niyämänantsu:
12ॸSeñor Jesucristupa willacuynin “Pablucunaga manacagcunatam
imaypis caycänanpä cagta musyarmi yachatsicuyan” nirnin. 3ॸSeñor
maytsaychöpis willacur puriycäyä. Jesucristupa willacuyninta
13ॸMoises cäranta tsapacuptin Israel yachatsicuyaptïpis waquincunaga
runacuna manam tantiyayargantsu manam chasquicuyantsu. Tsay mana
chipipiynin illacangannö chasquingan chasquicogcunaga inƿernumanmi
leycunapis illacänanpä cagta. chäyanga. 4ॸTsaynö cayaptinnam
Jesucristupa alli willacuyninmi itsanga Satanasga yarpaynincunata pantatsir
imaypis mana ushacangatsu. Tsay Jesucristupa alli willacuyninta
willacuy mana ushacag cangantam chasquicuyänanta munantsu. Alli
nogacuna mana tsapaypa willacuycäyä. willacuyta willacuyangäta
14,15ॸIsrael runacuna mana chasquicogcunaga Tayta Diostapis
cäsucuyanganpitam Tayta Dios chasquiycäyanmi. 5ॸNogacunaga
shonguncunata chucruyätsirgan. Tsaynö yachatsicuyä manam quiquïcunapa
carmi canan junagcunayagpis runacuna mandücunachö catsiyta munartsu,
Moises chasquingan leycunata liyiycarpis sinöga Señor Jesucristupa mandunchö
mana tantiyayantsu imanöpa salvacionta cayänayquipämi yachatsicuyä.
tariyänanpä cagta. 16ॸSeñor Jesucristuman Señornintsic yachatsicog cayänäpä
criyicurmi itsanga tantiyayanga churayämashga captinmi gamcunata
salvacionta tariyänanpä. yachatsiyä imaypis pay munangannö
17ॸCriyicogcunamanga Tayta Diosmi cawayänayquipä. 6ॸTayta Dios cay
jutsantsiccunapita perdonamarnintsic patsata camarmi poderninwan tsacayta
2æϘѠʊͮҽʊϘґॷ4ٍॷ5 376
5
gamcuna salvacionta tariyänayquipämi. 1ॸCay patsachöga cuerpuntsic
13ॸ*Diospa palabranchö juc *profëta imayca ramäda tashmarcushga
gellganganpis caynömi nimantsic: cuentallam caycan ushacäreglla.
“Runacuna ñacatsiyämaptinpis Wanushgapis Tayta Dios
gamllamanmi yäracamü, Tayta Dios” cawarcatsimashgam itsanga mushog
nir. Tsay profëta ñacarpis mana dejaypa cuerpuyogna gloriachö cawashun. Tsay
yäracungannömi nogacunapis Tayta cuerpuntsicga canga mana nunca
Diosman yäracur Jesucristupa ushacag alli wayinönam. 2ॸCay
willacuyninta mana dejaypa cuerpuntsicwan imayca ñacaycunata
willacuycäyä. 14ॸRunacuna päsar ajayashgana carnin gloria vïdachö
377 2æϘѠʊͮҽʊϘґॷ5
6
1ॸTayta Diospa willacognin carmi yachatsicuynïcuna llutalla canganta.
gamcunata rugacayämü: Perdonta 8ॸTsay yachatsicuyaptï öratam
7
13ॸTsaynö
cayaptiquim gamcunata 1ॸTsaynömi ari, cuyay waugicuna
rugayämü juc papä tsurincunawan alli panicuna, Tayta Dios imaypis mana
cawayta munar yätsipagnö. dejaramänapä aunicuyninga. Tsaymi
Gamcunataga imaypis yarparaycäyällam jutsa ruraycunataga dejarinantsicna y
nogacunata mana yarpäyämaptiquipis. llutan yachatsicogcunatapis mana
chasquipänantsictsu. Tsay imayca llutan
Criyicogcuna mana criyicogcunawan
ruraycunaga Diosnintsicpitam
mana juntacäyänanpä yätsingan
raquimantsic. Llutan ruraycunallachö
14ॸSeñor Jesucristuman mana cawanapa rantinga pay munangannö
criyicogcuna mana alli ruraychö imaypis cawashun.
cawayangannö ama gamcunaga
cawayanquitsu. Allita rurar shumag Corintuchö criyicogcuna Pablupa
cawacog runawan mana alli rurag runa yätsicuyninta chasquicuyangan
manam juntacäyantsu. ¿Acäsu atsicyag 2ॸWaugicuna panicuna, ama mana
8
salvaciontaga tariyan. Waquin 1ॸWaugicuna panicuna,
runacunaga llaquicuychö carpis manam willariyäshayqui Macedonia
Tayta Diospa perdonninta provinciachö criyicog mayintsiccuna alli
mañacuyantsu. Allau tsaynö cayman chäyänanpä Diosnintsic
cayanganpitam inƿernuman yanapanganta. 2ॸPaycunaga imayca
aywayanga. ñacay vïdata päsaycarmi Diosnintsic
11ॸGamcunaga mana alli yanapaptin cushishga cawacuyan. Aja
rurayniquicunata jagirir ¡ima cawaychö caycarpis cuyapäcog
shumagnam Diosnintsic munangannö caynincunawanmi ofrendata goriyashga
cawaycäyanqui! Y nircur noga Jerusalenchö criyicog mayintsiccuna
watucagniquicuna yapay shamunäpäpis muchuyta päsagcunata yanaparnin.
shuyacaycäyämanquim. Nircur conträ 3ॸNoga musyämi alli caynincunawan
f॰8.15 Exodo 16.18. Unay Israel runacuna tsunyagcunata aywarmi ciëlupita unyamog micuyta
micur aywayargan. Tsaypita masta musyanayquipä liyinqui Exodo 16.11-18.
2æϘѠʊͮҽʊϘґॷ8ٍॷ9 382
9
1ॸTsay criyicog waugintsiccunata yanapayänayquipä. 9ॸDiospa
yanapar ofrendata goriyänayquipä palabranchömi unay profëta caynö
cagtaga manam yarpätsimünatsu cay gellgargan:
cartächö. 2ॸNoga musyämi gamcuna alli
carnin cuyapäcog cayangayquita. “Pobricunata llapan shongunwan
Tsaymi Macedonia provincia quinranpis garaycog cagtaga, imayyagpis
383 2æϘѠʊͮҽʊϘґॷ9ٍॷ10
10
1ॸSeñor
Jesucristo cuyacog churamushga gamcunata cada junag
cangannömi nogapis alli mas yanapaptï pay munangannö
caynïwan nimü conträcunata mana cawayänayquipä. Noga
cäsuyänayquipä. Gamcunachö juc yachatsicuynïtaga manam ni imaypis
ishcay contramagnïcuna niyäman: pengacushätsu. 9ॸNoga manam munätsu
“Pabloga nogantsicwan carnin mantsa yarpäyangayquinö
mantsallam yachatsicun. Peru cartacamungäcunawan mantsarïtsiyta.
jucläcunapitaga puëdeg 10ॸTsaynö yarpar waquinniquicunaga
11
yachatsinäpä cagta. 1ॸCay parlapangäcunata shumag
12ॸNogaga manam iwalätsu tsay tantiyaycayämay. Ama mana
quiquincunalla alläpa alli cayanganta wiyacog runacunanöga caycuyaytsu.
alabacogcunawan. Paycunaga “Tayta “Pabloga shimin pashtanganmanmi
Diosta nogantsicmi masnin cagga parlacun” nicäyämarpis wiyaycayämay
sirvintsic” nirmi alli rurag tucuyan. cay shongüchö yarpangäcunata
Tsaynö nirpis manam Tayta Dios willapärinäpä. 2ॸNoga feyupam
munanganmanga cawayantsu. ¡Allau yarpachacü Señor Jesucristullaman
tsaynö alabacogcuna! 13ॸNogaga manam criyicuyänayquita munar. Noga
alabacütsu imatapis manacagcunataga, Jesucristupa alli willacuyninta
sinöga quiquin Tayta Diosmi apostol willapaptïmi gamcuna tsay willacuyta
canäpä churamashga. Tsaymi may chasquicuyargayqui. Tsaynam
marcaman charpis paypa Jesucristullamanna yarparäyänayqui juc
willacuynillanta willacuycä. Paymi jipash jövinwan reginacuycur parlashga
munashga gamcunachöpis alli car payllapäna yarparagnö. 3ॸPeru
willacuyninta yachatsicunäta. 14ॸNoga imallatam mas llaquicuycöga, unay
Tayta Dios mandamaptin pipis manarä Evata culebra tucuycur Satanas
Señor Jesucristupa alli willacuyninta engañangannöpis tsay apostol
yachatsiyäshog chäyämuptinmi tucogcuna engañayäshunayquipä
gamcunachö willacurgä. 15ॸTsaynö punta cagtam. Paycunaga yarpayniquicunata
puntata willacog canäpä Tayta Dios llutanman ticratsirmi Señor Jesucristuta
churamashga captinmi payman masrä manana cäsutsiyäshunquinatsu.
yäracuyänayquipä shumag yachatsicü. 4ॸGamcunaga ras criyiratsiy carmi
16ॸYachatsingäcunata shumag Jesucristuman criyicur cacuyaptiqui
chasquicuyänanpämi maytsaypapis llutancunata parlapäyäshuptiquipis
aywashä Jesucristupa alli willacuyninta chasquiycäyanquilla. Tsay
musyatsicur. Peru itsanga pipis mana criyitsicogcuna manacagcunata
changan marcacunapam aywashä. willacuyaptin “Allim” niyanquilla,
Juccuna willacuyangan Espiritu Santuta chasquicushgana
marcacunamanga manam jaticäshätsu caycarpis. Tsaypis noga shumag
“Nogam tsay marcacunachöpis yachaycätsiptï salvacionta mana
yachatsicurgä” nir mana alabacunäpä. tariyänayquipä cag yachatsicuymanran
17ॸTayta Diospa palabran masga criyiycäyanqui.
gellgaranganchöpis ninmi: “Pipis 5ॸTsay llutan yachatsicogcunataga noga
13
1ॸCananwanga quimsa cutinam yachatsingäcunata.
watucayämushayqui. Yarpäyay 7-9ॸContramagcunaga niyäman: “Canan
Tayta Diospa palabran caynö ninganta: Pablo shamur mä, jutsallachö cacog
“Pipis castigacänanpäga ishcag o runacunata imananäshi. Tsaychö mana
quimsag runacunaran shimpiyanman. gayapaptinmi musyashun imapäpis
Tsaynöparan ima castïgumanpis mana väleg canganta” nir. Tsaynö
yaycunman” nir.ॹg 2ॸTsay ningantam paycuna niyämaptinpis jutsa
gamcuna tantiyacuyänayqui. Noga ruraynincunata jagirir alli cawaychöna
ishcay cag watucagniquicuna cawacuyaptinga ¡imanirnarächi pitapis
shamuyllächönam nirgä jutsayquicunata gayapäman! Runacuna tsaynö llutanta
jagiriyänayquipä. Cananpis carullachörä yarpäyaptinpis noga masga cushicushä
caycar llapan jutsa ruragcunatam nimü. watucagniquicuna shamur Tayta Dios
Tsaymi yapay watucagniquicuna munangannö cawagta tarirninmi.
shamur jutsallachörä tarirninga Tsaymi gamcunapä Tayta Diosman
llapayqui mana wiyacogcunata mañacamü pay munangannö allita
gayapaypana tantiyatsiyäshayqui. rurarna cawacuyänayquipä.
3ॸYäqui gamcuna Jesucristupa 10ॸCay cartataga gellgamü llutan
saludayämushunquim. 3ॸTayta
Pablupa saludacuynin Diosllantsic y Señornintsic Jesucristo
1
1ॸGalacia provinciachö criyicog cuyapäcog cayninwan yanapaycuyäshuy
mayicuna: pay munangannö cushishga
Noga Pablum cay cartata gamcunaman cawayänayquipä. 4ॸSeñorllantsic
cartacamü. *Apostol canäpäga manam Jesucristo Tayta Dios munangannömi
runacunatsu churayämashga, sinöga cruzchö wanushga jutsa
quiquin Señornintsic Jesucristum y payta ruraynintsiccunapita Tayta Dios
cawaritsimog Tayta Diosmi perdonamänantsicpä y llutan
churamashga. ruraycunapita jipimänantsicpä. 5ॸTsaynö
2ॸCaychö caycag criyicog perdonamangantsicpita Tayta Dios
mayintsiccunapis gamcunata imayyagpis alabashga caycullätsun.
390
391 Ǿk̞kҽkґॷ1
2
1ॸTsaypitachunca chuscu (14) señalacuyänantarä. Tsaynömi niyan tsay
watacuna päsanganchöran leycunataga Israel runacunanö llapantarä
Jerusalenman yapay cutirgä cumpliyänanpä cagta. 5ॸTsaynö manacag
Bernabetawan Tituta pushacurcur. yachatsicogcunata nogacunaga manam
2ॸTsayman aywayargä Tayta Dios dejapäyargätsu munayanganman
cutiyänäpä revelamashga captinmi. yachatsicuyänanta. Nogacuna manam
Mana Israel runacunata imata munayätsu Señor Jesucristupa alli
willapangätapis Jerusalenchö willacuyninman pipis llutan yarpaycunata
apostolcuna mana musyayaptinmi yapa-yaparcur yachatsicunanta.
b॰1.21 Cilicia provinciachömi cargan Pablupa marcan Tarso (Hechos 9.30). Siria
provinciachönam cargan Antioquia marca (Hechos 11.25,26). c॰1.22 Judea provinciachöga
Jerusalenmi cargan.
393 Ǿk̞kҽkґॷ2
d॰2.11,12 Moises gellgangan leycunachö nirgan Israel runacuna juc ishcay ashmacunataga
mana micuyänanpämi. Tsaynö captinpis mana Israel runacunaga micuyagmi Israel runacuna
mana micuyangan ashmacunatapis. Tsaymi Israel runacunaga tsay mana Israel runacunata
melanarnin paycunawan juntacayta munayagtsu.
Ǿk̞kҽkґॷ2ٍॷ3 394
3
1ॸ¡Mana tantiyacog runacuna! cuentallam caycantsic.
Nogantsic raycur Señor Jesucristo 8ॸUnay Abrahamta Tayta Dios aunirgan
4
Salvamänantsicpä captinga tsay 1,2ॸMusyangantsicnöpis papänin
5
Tayta Dios munangannö cushishga 1ॸSeñornintsicJesucristuta
cawanantsicpämi. 27ॸCiëluchö cag chasquicushgana caycarga manam
Jerusalen atsca wawayog cananpä Moises gellgangan leycunapa
canganpitaga Tayta Diospa munayninchötsu caycantsic. Tsaynö
palabranchöpis caynömi nican: caycaptinga tsay leycunata
cumpliyänayquipä pipis
“Wawaynag carpis llaquicunayquipa obligayäshuptiqui ama cäsuyanquitsu.
rantinga cushicuy. 2ॸApostolnin canäpä Señor Jesucristo
g॰4.25 Griegu idiömachö gellgaraycan caynö: “Agar iwalan Sinai jircawanmi. Payga
wamrancunawan wätaycunam caycäyan” nirmi. Tsay ninanga “Moises chasquingan leycunapa
munayninchömi caycan” ninanmi. h॰4.26 Griegu idiömachö gellgaraycan caynö:
“Nogantsicpa mamantsicga jana cag Jerusalenmi caycan” nirmi. Tsay ninanga “Jesucristuman
criyicogcunam itsanga Tayta Diospa munayninchö caycantsic” ninanmi.
399 Ǿk̞kҽkґॷ5
6
leycunatarä cumpliyänayquipä cagta. 1ॸWaugicuna panicuna, juc criyicog
Jesucristuta chasquicogcunaman
Pablupa saludacuynin *Espiritu Santuta cachamushga
402
403 ƄǗƄґʊϘґॷ1ٍॷ2
2
15,16ॸCiëluchöherenciata 1ॸUnay gamcunaga jutsa rurayllachö
chasquiyänayquipä cagta musyarmi, cawacuyangayquipitam wanushga
Señornintsic Jesucristuman shumag cuenta cacuyarguyqui. 2ॸTsaynö carmi
criyicuyangayquita musyarmi, y waquin runacunanölla gamcunapis
criyicog mayintsiccunawan Tayta Diosta mana cäsurnin
cuyanacuyangayquita musyarmi, Tayta cawayarguyqui. Tayta Dios
ƄǗƄґʊϘґॷ2 404
a॰2.11,12 Israel runacunata aunirmi Tayta Dios willargan paycunata imaypis yanapananpä,
pasaypa mirayänanpä, y quiquinpa nacionnin cananpä. Israel runacunata Tayta Dios
auningancunata musyanayquipä liyinqui Genesis 15.7-21; 17.1-22; 26.1-5; 28.13-15;
Exodo 24.1-8; 2 Samuel capïtulu 7. Señor Jesucristuta chasquicogcunataga nogantsictapis
aunimarguntsic imaypis yanapamänantsicpä y glorianman goricamänantsicpämi.
405 ƄǗƄґʊϘґॷ2ٍॷ3
3
1,2ॸMusyayangayquinöpis Tayta Dios criyicuyanganpitam salvashgana cayan.
churamashga mana Israel Tsaynö cayaptinnam supaycuna
runacunaman alli willacuyninta mayayanna llapan criyicogcunata
b॰2.14-16 Moises gellgangan leycuna ningannö mana cuerputa señalacushga carpis o Israel
runacuna prohibiyangan cag micuycunata micurpis Jesucristuta chasquicog cagcunaga
salvashganam caycantsic.
ƄǗƄґʊϘґॷ3ٍॷ4 406
4
Tayta Diosman mañacushga 1ॸWaugicuna panicuna, Tayta
wiyamänantsicpä cagta. 13ॸTsayta Diospa willacuyninta willacur
musyaycarga willapangäpita puringäpita prësurarpis gamcunata
prësuraptïpis gamcuna manam yätsimü Diosnintsic munangannö
llaquicuyänayquitsu. Noga imaypis cawayänayquipämi. Tsaynöna
wichgarangätaga manam llaquicütsu, cawayänayquipämi Tayta Dios
antis cushicuypäga gamcunata jutsayquicunapita
willapangäpita salvacionta perdonayäshurguyqui. 2ॸPay
tariyangayquim. munangannö cawarga mana yachag
tucur y mana jamuränacur shumag
Señor Jesucristupa cuyacuyninpä
cuyanacur cawayay. Criyicog
Pablo musyatsingan
mayiquicuna imatapis llutanta
14,15ॸCay patsatapis ciëlutapis camag ruraptinga ama gayapäyanquirätsu,
Tayta Dios perdonamangantsicta sinöga alli shimillayquicunapa
musyarmi gonguricuycur imaycay tantiyatsinacuyanqui. 3ॸTsaynölla
örapis gamcunapä mañacaycämü. llapayquipis mana chiquinacuypa
16ॸImaycawanpis munayyog captinmi cawayay. Tsaynö shumag
Tayta Diosman mañacamü Espiritu cawayänayquipä Espiritu Santum
Santunwan imaypis imaypis yanapaycäyäshunqui.
yanapatsiyäshunayquipä. 17,18ॸTsaynömi 4ॸCuyanacur cawanantsicpä cagcunata
5
1,2ॸJutsa ruraynintsicpita perdonashga 11ॸTayta Diosta mana cäsucog runacuna
6
21ॸNagana Jesucristuman criyicog 1ॸWamracuna, Señornintsic
412
413 Ǘʊ̞ʊЬƄͮґƄґॷ1
2
1ॸSeñor Jesucristuman 10 Tsaymi ciëluchö cagcuna, cay
3
1ॸWaugicuna panicuna, Señornintsic gellgangan leycunata cumplingäcuna
Jesucristupa munayninchöna manam imapäpis välimashgatsu
cawayangayquita cushicuyay. Tsaynö salvacionta alcanzanäpäga.
cushishgana cawacuyänayquita Jesucristuman criyicuynïpam itsanga
munarmi yaparir yaparirpis gamcunata Tayta Dios perdonamarnin
nimü. jutsaynagtana chasquillämashga.
2ॸLlutan yachatsicogcunapa 10ॸTsaynö perdonamarnam Señor
4
chänantsicpäga Señor Jesucristum 1ॸWaugicuna panicuna, gamcunaman
yäracuyangayquitam musyayargö.
Pablupa saludacuynin Tsaynömi musyayargö criyicog
1
1ॸColosas marca criyicog mayicuna: mayicunawan shumag cuyanacur
Noga Pablo, Jesucristupa *apostolnin cawaycäyangayquita. Tsayta musyarmi
canäpä Tayta Dios acramashga captinmi, Señornintsic Jesucristupa papänin Tayta
waugintsic Timoteuwan juntu cay Diosllantsicta imaypis agradesicur
cartata cartacayämü. 2ॸGamcunaga mañacayämü gamcunata
Jesucristuman criyicurninmi Tayta Dios yanapaycuyäshunayquipä. 5ॸTsaynö
munangannö cushishga cawaycäyanqui. cuyanacur alli cawacuychö cayanqui
Tayta Diosllantsic cuyapäcog cayninwan Tayta Dioswan gloriachö imayyagpis
yanapaycuyäshuy tsaynö imaypis cawayänayquipä cagta musyarmi.
cawayänayquipä. Gloria vïdachö cushishgalla
cawayänayquipä cagtaga
Tayta Diosman criyicogcunapä musyayarguyqui Tayta Diospa alli
Pablo mañacungan willacuyninta chasquicurmi.
3,4ॸWaugicuna panicuna, Señor 6ॸTsay alli willacuynin gamcunamanpis
419
æϘ̞ϘґƄͮґƄґॷ1 420
tantiyacuyanqui. 3ॸWillacuyninta
Tayta Diospa willacuyninta tantiyacur Jesucristuta
willacog canganta Pablo ningan chasquicogcunaga tariyanquim Tayta
24ॸTayta Diospa alli willacuyninta Diospa salvacionninta.
runacuna chasquicuyaptin 4ॸTsaynö gamcunata tantiyaycätsï pipis
2
1ॸMana gongaypam imaypis Tayta iwalantsu. Tsaynö captinmi payllaman
Diosman mañacuycä gamcunapä, criyicurnin gamcunapis salvacionta
Laodicea marcachö criyicogcunapä, y tariyarguyqui. 11ॸSeñor Jesucristoga
waquin mana regimagcunapä. 2ॸNoga criyicogcunata señalayäshurguyqui,
mañacuycä Tayta Dios munangannö manam runacuna *cuerputa
cushishga cawayänayquipä y jucniqui señalacuyangannötsu, sinöga quiquinmi
jucniquipis cuyanacur llutan yarpayniquicunapita jipir
cawayänayquipämi. Tsaynö cawarga shonguyquicunata señalashga.
Tayta Diospa y Jesucristupa 12ॸJesucristo wanur pamparangannömi
3
1-3ॸSeñornintsic Jesucristo imanö cangantapis warayninman
wanunganpita cawarimungannö warayninman tantiyacur pay
gamcunapis salvashgana car yanapayäshuptiqui munangannöna
wanushgapita cawarimushganömi cawaycäyanqui. Tsaynö shumagna
caycäyanqui. Tsaynöna caycarga ama cawanantsicpämi Diosnintsic
jutsa ruraychö cawayaynatsu, sinöga camamarguntsic. 11ॸTsaymi *Israel runa
Tayta Dios munangannö cawayay. Ama car mana Israel runa carpis, cuerpuntsic
gongayaytsu salvamagnintsic Señor señalashga captin mana señalashga
Jesucristo Tayta Diospa derëcha cag captinpis, yachag car mana yachag
lädunchö jamaraycanganta. 4ॸTsaypita carpis, rïcu car ni pobri carpis,
cutimurmi apacamäshun paywan Jesucristuta chasquicogcunaga
imayyagpis gloriachö cawanantsicpä. llapantsicpis salvashgana caycantsic.
12ॸTsaynömi ari cuyayäshurniqui
Jesucristuta chasquicogcuna imanö gamcunatapis Tayta Dios
cawanantsicpä willangan acrayäshurguyqui salvashga
5ॸGloria vïdachöna cawayänayqui cayänayquipä. Tsaynö caycaptinga
caycaptinga amana jutsa ruraycunachö gamcuna cuyapänacurmi,
cawayaynatsu. Majaynagrä cagcuna yanapanacurmi, mana yachag
ama ni piwanpis cacuyaytsu. Majayog tupänacurmi cawayänayqui. Alli
cagcunapis ama juccunawan puriyaytsu. shimillayquicunapa parlapänacurmi
Tsaynö mana allicunachö cawaytaga imatapis mana ajanaypa cayänayqui.
ama ichicllapis yarpäyaytsu. Tsaynöpis 13ॸTsaynöllam Jesucristuman criyicog
4
salmucunawan, himnucunawan, y 1ॸPatroncuna, empliyäduyquicunata
gamcunata yanapaycuyäshunayquipä.
Pablupa saludacuynin Tsaynöpis paytaga agradesicayämümi
1
1ॸTesalonica marcachö criyicog payman yäracuyangayquipita, imatapis
mayicuna: allita rurayangayquipita, y piwan
Noga Pablo, waugintsiccuna Silaswan y maywanpis cuyanacuyangayquipita.
Timoteuwanmi cay cartata gamcunaman Tsaynömi agradesicuyä ima ñacaychö
cartacayämü. Tayta Diosllantsic y carpis mana ajayaypa Señor Jesucristo
Señornintsic Jesucristo cuyapäcog cutimunganyagpis
cayninwan yanapaycuyäshuy pay shuyacuycäyangayquita.
munangannö cushishga cawayänayquipä. 4,5ॸ*Espiritu Santupa munayninwan
426
427 1ҽƄґk̞ϘͮʊæƄͮґƄґॷ1ٍॷ2
2
1ॸWaugicuna panicuna, cuyarninmi Tayta Diospa alli
quiquiquicuna willacuyninta willapäyänäpäga imaypis
musyayangayquinöpis noga listu caycäyä wanuyänä captinpis.
gamcunaman willacuynïwan manam 9ॸWaugicuna panicuna,
1ҽƄґk̞ϘͮʊæƄͮґƄґॷ2ٍॷ3 428
3
agradesicayämü. 1,2ॸGamcunata watucag shamunäpä
14ॸIsrael nacionchö Jesucristuman mana camacämur feyupam
criyicog mayintsiccunata marca llaquicurgö. Shamuyta mana
mayincuna chiquir ñacatsiyangannömi puëdimurnam imanö cayangayquitapis
gamcunatapis marca mayiquicuna musyanäpä waugintsic Timoteuta
ruraycäyäshunqui. Tsaynö captinpis cachamurgä. Paytaga gamcunaman
Tayta Dios manam cachamurgä Atenas marcachö japallä
dejaycuyäshunquitsu. 15ॸSeñornintsic quëdamuyta mana munaycarmi.
Jesucristutapis chiquirninmi runacuna Musyayangayquinöpis Timoteoga
autoridäcunaman entregayargan nogawanmi Señor Jesucristupa alli
wanutsiyänanpä. Unay cag *Israel willacuyninta willacur imaypis caycan.
runacunapis tsaynöllam Tayta Diospa Canan paymi cösa tantiyatsiyäshunqui
willacognin *profëtacunata runacuna ñacatsiyäshuptiquipis
wanutsiyargan. Tsaynö runacunaga Jesucristuman yäracuyänayquipä.
nogacunatapis chiquiyämar may 3ॸTsaynöpam runacuna
429 1ҽƄґk̞ϘͮʊæƄͮґƄґॷ3ٍॷ4
4
Timoteo willamashga Tayta Diosman 1,2ॸWaugicuna panicuna,
5
cawacungantapis ricapar ama 1,2ॸWaugicuna panicuna,
1
1ॸTesalonica marcachö cushicuyämi ima ñacayta päsarpis,
Jesucristuman criyicog mayicuna: runacuna chiquiyäshuptiquipis Tayta
Noga Pablo, waugintsiccuna Silaswan Diosllaman imaypis
y Timoteuwanmi cay cartata yäracuycäyangayquita. Tsaynö
gamcunaman cartacayämü. 2ॸTayta cayangayquitaga criyicog mayintsiccuna
Diosllantsic y Señornintsic Jesucristo goricäyanganchöpis imaypis
imaypis yanapaycuyäshuy alli yarpäriyämi.
cawacuychö cayänayquipä. 5ॸGamcunata Tayta Dios mana dejaypa
yanapaycäyäshungayquita musyayämi.
Jutsa ruragcunata Tayta Dios Tsaymi Señor Jesucristuman mana
juzgananpä cagta ningan ajayaypa criyicuyanqui runacuna
3ॸWaugicuna panicuna, cushicuyämi chiquiyäshur ñacatsiyäshuptiquipis.
Señor Jesucristuman masrä 6ॸTsay chiquiyäshogcunataga ƿsyu
433
2ҽƄґk̞ϘͮʊæƄͮґƄґॷ1ٍॷ2 434
2
1ॸWaugicuna panicuna, Señornintsic Satanaspa munayninta rurarmi
Jesucristo cutimur gorimänantsicpä anticristoga imayca milagrucunatapis
cagta shumag tantiyacuyänayquitam rurangarä. 10,11ॸTsay milagrucunata
munä. 2ॸGamcunaga ama ruranganta ricarmi Diospa alli
cäsupäyanquitsu “Señor Jesucristo willacuyninta chasquicuyta mana
cutimunan tiempu chämushgana munagcuna criyicurcuyanga
caycaptinga payta shuyacullarna anticristumanna. Tsaynö captinmi tsay
cacushun” nir pipis llullapäyäshurniqui runacunata Tayta Dios dejariycunga
puriyaptin. Tsaynöpis ama imanöpis cacuyänanpä. Tsaynam
criyiyanquitsu “Quiquinmi Diosnintsic alliman aywaycäyanganta yarpar
435 2ҽƄґk̞ϘͮʊæƄͮґƄґॷ2ٍॷ3
3
1ॸWaugicunapanicuna, Tayta 9ॸSeñor Jesucristupa *apostolnin
quiquincunapa yarpaynincunapita
Pablo Timoteuta saludangan cabalarcurmi llutancunata
1
1,2ॸCuyay waugi Timoteo: yachaycätsiyan. Tsaynö
Noga Pablum cay cartata gamman yachatsicuyaptinmi criyicog
cartacamü tsurï cuentanö captiqui. waugicunaga Tayta Diosman
Yäracungantsic Señor Jesucristupa yäracuyänanpa rantin manacagcunapita
*apostolnin canäpä salvacog Tayta rimanacullar cawaycäyan.
Diosmi acramashga. 5ॸDiosnintsicga manam munantsu pipis
437
1ҽʊͅϘҽƄϘॷ1 438
2
1ॸTimoteo, criyicogcunawan munangannö allicunata rurar
Diosnintsicta agradesicurnin cawayänanpä cagta yarpachacuyätsun.
imaypis mañacuyay llapan runacuna 11ॸDiospa palabranta yachatsicogcuna
3
6 Paymi wanushga llapan runacunata 1ॸCriyicog waugicuna niyangannöpis
4
12ॸPaycunaga juc warmillawanmi 1ॸEspiritu
Santum musyatsimantsic
cayänan. Tsaynölla tsurincunata y Señor Jesucristo cutimunanpäna
wayinchö llapan juntarangancunata caycaptin waquin runacuna Jesucristuta
b॰4.5 Majayog cay alli canganpä liyinqui Genesis 2.18. Imayca micuy alli canganpä liyinqui
Genesis 9.3.
1ҽʊͅϘҽƄϘॷ4ٍॷ5 442
5
1ॸLlutancunata rurayaptin llutantam ruraycäyan.
rucucunata ama gayapanquitsu. 9ॸTsay yanapaypä cag viüdacunapa
6
nirmi. Tsay ningannömi Diospa 1ॸDiosnintsicman criyicog carnaga
caway cagmi mas alli cawayga. 7ॸManam Jesuspis wanunganyag Tayta Dios
imayogräpistsu yuricurgantsic. munangannö cawanganta.
Tsaynöllam wanurpis jinaylla Wanutsiyänanpä cagta musyarpis
aywacushun. 8ॸJuc vïdaman imatapis *Poncio Pilatupa ñöpanchö mana
mana apanantsicpä caycaptinga mantsacuypa *Israel runacunapa reynin
miñishtingantsiccunata Diosnintsic canganta nirgan. Tsaymi caway
camaripämangantsicllawan cushishga gomagnintsic Tayta Dios y Señor
cawacushun. Jesucristo ricaycämaptin gamta nimü:
9,10ॸRïcu cayta munagcunaga 14ॸTayta Dios ningancunata llapantapis
caycangayquitapis willapämänayquipä.
Pablo Timoteuta saludangan 5ॸNoga musyämi Tayta Diosman shumag
1
1,2ॸCuyay waugi Timoteo: yäracur pay munangannö
Noga Pablum cay cartata gamman cawaycangayquita. Tsaynöga cawanqui
cartacamü tsurï cuentanö captiqui. awilayqui Loida y mamayqui Eunice
Señornintsic Jesucristupa *apostolnin Tayta Diosman yäracur
canäpä Tayta Dios acramashga captinmi cawayangannömi.
alli willacuyninta maytsaypapis willacur
Jesucristupa willacuyninta Timoteo
puriycä.
mana mantsacuypa willacunanpä
Tayta Diosllantsic y Señornintsic
ningan
Jesucristo cuyapäcog cayninwan
yanapaycushuy pay munangannö 6ॸDiosnintsicman yäracungayquita
cushishga cawanayquipä. musyarmi gamta yarpaycätsï Señor
Jesucristupa alli willacuyninta mana
Timoteo Tayta Diosman yäracur mantsacuypa willacunayquipä. Tsaynö
cawanganta Pablo cushicungan willacunayquipäga *Espiritu Santum
3ॸTimoteo, unay castäcuna imaypis yanapaycäshunqui. Tsaynö
cawayangannö nogapis Tayta Dios cananpämi gamman maquïta churaycur
munangannö cawarmi payta agradesicü Tayta Diosman mañacamurgä. 7ॸManam
imaycachöpis yanapashungayquipita. pitapis mantsacunantsicpätsu Tayta
Tsaymi cada junagpis Tayta Diosman Diosga Espiritu Santuta gomargantsic,
gampä mañacaycämü. 4ॸLlaquimarnï sinöga Jesucristupa willacuyninta
ñawiqui junta wegiquiwan pitapis mana mantsacuypa
quëdamungayquita yarpasquir nogapis willapänantsicpämi, pitapis maytapis
imanömi llaquiycamü. Tsaymi gamwan cuyapänantsicpämi, y shumag
tincuyta munaycä imanö tantiyacur imatapis ruranantsicpämi.
446
447 2ҽʊͅϘҽƄϘॷ1ٍॷ2
2
12ॸTsaynö musyatsicur willacungäpitam 1ॸWaugi Timoteo, Señor Jesucristo
3
ismushgacunata gorircur jicharinanpä 1ॸTimoteo, Señor Jesucristo
tsaräcun. 21ॸÖrupita manëjucunanö cutimunanpä ricognaga runacuna
gampis canayquipäga llutan llutan rurayllachönam cayanga.
ruraycunaman mana chaypa caway. Y Tsaycunatam tantiyacunayqui.
tsay llutan yachatsicogcunanö ama 2ॸCayangam mana yanapacog, gellëllapä
4
yachatsicungäta tantiyarmi gampis pay 1ॸSeñor Jesucristo
1
1ॸCuyay waugi Tito: salvamänapä cagta. Tsay willacuyninta
Tayta Diospa mandunchö carmi willacunäpä acramashga captinmi
noga Pablo cay cartäwan gamta runacunata willaparnin musyatsicuycä.
saludamü. 4ॸWaugi Tito, cay cartata gampä
452
453 ҽʊҽϘॷ1ٍॷ2
2
raycurllam paycunaga tsay llutan 1ॸGamga Señornintsic Jesucristupa
yachatsicuynincunawan gälacuyan. willacuynin ninganllaman imaypis
Tsaynö runacunataga manam ichicllapis yachatsiy criyicog waugicunata
dejapäyänayquitsu llutancunata panicunata. 2ॸRucu rucu cagcunata
yachatsicuyänanpä. yachatsinqui shumagna cawayänanpä,
ҽʊҽϘॷ2ٍॷ3 454
3
contramagnintsiccunapis nogantsicpä 1,2ॸJesucristuman criyicogcunata
willayämashga. Tsaynömi
Pablo Filemonta saludangan willayämashga Diosnintsicman
1ॸCuyay willacog mayï Filemon: criyicogcunawan shumag
Noga Pablo cay cartata cartacamü cawaycangayquita. 6ॸTsaynö cawar ima
Jesucristupa willacuyninta shumagmi cawaycanqui.
willacungäpita carcelchö caycarmi, Diosnintsicman mañacaycämümi
criyicog mayintsic Timoteuwan willacuyninta willacur imaypis tsaynö
ishcäcuna. 2ॸCay cartaga criyicog allilla cawanayquipä. Tsaynöpam
panintsic Apiapä, Jesucristupa Señorllantsic yanapaycäshungayquita
willacuyninta willacog mayintsic runacuna tantiyayanga. 7ॸTsaynö alli
Arquipupä, y wayiquichö goricaycur cayniquiwan criyicog mayintsiccunata
Diosnintsicman mañacogcunapäwanmi. valoraycätsingayquitam nogapis
3ॸTayta Diosllantsic y Señornintsic cushicü.
Jesucristo cuyapäcog cayninwan
Onesimuta shumag chasquinanpä
yanapaycuyäshuy pay munangannö
Filemonta Pablo ningan
cushishga cawayänayquipä.
8-10ॸWaugi
Filemon, noga Señor
Filemon Jesucristuman criyicog Jesucristupa willacuyninta
mayincunawan shumag cawangan willacungäpitam prësuraycä. Gamga
4ॸWaugi Filemon, imaypis mañacungä musyanquim rucuyangäyagpis
öra gampä Tayta Diosta agradesicümi. willacuyninta mana dejaypa
5ॸSeñornintsic Jesucristuta cäsucur willacuycangäta. Prësuraycangäman
payman yäracuycangayquitam Onesimo chämuptin Señor Jesucristupa
456
457 FILEMON
1
1ॸUnayga *profëtacuna imaycanöpam derëcha cag lädunchömi imaycatapis
*Israel runacunata tantiyatsiyargan maquinchö tsarararnin jamaraycan.
Tayta Dios ningancunata. 2ॸCananga
Jesucristo angelcunapitapis mas
Diospa tsurin Jesucristunam
puëdeg cangan
tantiyatsimantsic Tayta Dios
ningancunata. Jesucristuwanmi Tayta 4,5ॸTsaynö
carmi Tayta Diospa tsurin
Dios camargan cay patsatapis ciëlutapis. Jesucristoga llapan *angelcunapitapis
Tsaymi paypa maquinman churashga mas puëdeg caycan. Jesucristutaga
imaycatapis munayninchö tsaränanpä. Tayta Dios nishga caynömi:
3ॸTayta Diospa tsurin Jesucristoga
458
459 ȸƄ´ѠƄϘґॷ1ٍॷ2
2
catsinqui. 1-4ॸAngelcunapita mas munayyog
Gamga pitapis cläru cagllatam Señornintsic Jesucristo caycaptinga
juzganqui. shumag wiyacur chasquicushun
9 Gamga munanqui llapan willacuyninta. Payga quiquinmi cay
runacunapis munangänö patsaman shamushga alli willacuyninta
allillata rurar cawayänanta. runacunata tantiyatsinanpä. Nircurnam
Tsaymi noga taytayqui car gamta tsay willacuyta chasquicogcunatana
churargö imaycawanpis Tayta Dios nirgan nogantsicta
munayyog canayquipä. musyatsimänapä. Cananga Diospa
Gamnö munayyogga manam pipis willacuynin rasunpa canganta
cannatsu. musyantsicmi hasta milagrucunatapis
Tsaynö carmi imaypis paycunawan ruratsishga captin.
cushicunqui”. Tsaynömi tsay willacuynin rasunpa
canganta musyantsic chasquicogcunata
10ॸTsaynömi Señornintsic Jesucristo *Espiritu Santo imaycanöpa yanapaptin.
cay patsata y ciëluta camashga captin Tsaynö caycaptinga shumag
Diospa palabranchöga caynöpis wiyacushun tsay willacuyninta. Tsay
nican: willacuyninta mana wiyacuyaptiquega
ȸƄ´ѠƄϘґॷ2 460
3
1-4ॸWaugicunapanicuna, 10 Tsaynö rabyanätsiyaptinnam
4
1ॸUnay Israel runacunata Tayta Dios chäshunmi imayyagpis tsaychö
auningan “*Canaan” ningan cawanantsicpä. 7ॸTsaynö cananpäga
marcaman chätsinanpä ningannöllam Tayta Dios unay rey *Davidta
nogantsictapis gloriaman chätsimäshun. tantiyatsiptinmi caynö nir gellgargan:
Tsaynö caycaptinga pagtatä mana
cäsucog caycäyanquiman tsay “Shonguyquicunata chucruyätsiyänay-
aunimangantsic marcaman mana quipa rantinga Tayta Dios
chäyänayquipä. 2-4ॸUnay Israel runacuna niyäshungayquicunata canantä
Tayta Diospa willacuyninta wiyaycar wiyacuyay”.
463 ȸƄ´ѠƄϘґॷ4ٍॷ5
5
tsay jamapayta mana chasquishwantsu. 1ॸIsrael runacunapa mandacog
12ॸTayta Diosnintsic ningancunaga sacerdötega ashmacunatam y
imaypis camacanmi. Tsaymi paypa cosëchapita gorir apapäyangan
cawatsicog palabranga alläpa valoryog. micuycunatam *altarchö rupatsipan.ॹb
Ishcan lädupa cösa aƿlashga espädanöran Tsaynö rupatsiparninmi runacunapa
palabranga yarpaynintsicmanpis jutsa ruraynincunapita Tayta Dios
shonguntsicmanpis chan imanö perdonananpä mañacapan. 2ॸTsay
cangantsictapis tantiyacunantsicpä. mandacog sacerdötega waquin
13ॸImayca camangancunapis ricananchö runacunanöpis jutsamanga ishquinmi.
captinmi llapan jutsa ruraynintsictapis Tsaymi payga runacuna mana
Tayta Diosga ricaycan. Paypitaga ima tantiyacuypa jutsata rurayaptinpis
ruraynintsicpis manam geshpintsu. Paymi cuyapan. 3ॸPaymi ashmata altarchö
imata rurangantsictapis pishtasquir rupatsin quiquinpa
parlangantsictapis juzgamäshun. jutsancunapita y runacunapa
jutsancunapita Tayta Diosta perdonta
Jesucristo llapan mandacog mañacurnin. 4ॸMandacog sacerdöti
sacerdötipitapis mas puëdeg cananpäga manam quiquinpa
cangan munayllanpitatsu sacerdöti caymanga
14ॸTaytaDios juzgamänapä cagta yaycun. Unay Aarontapis mandacog
musyaycarga tsurin Jesucristuman sacerdöti caymanga Tayta Diosmi
imaypis yäracushun. Yäracog churargan.
cagcunataga ciëluchö caycag mandacog 5ॸTsaynöllam Señor Jesucristupis
b॰5.1 Jerusalenchö templuta manarä juchutsiyaptinmi cay cartata gellgargan. Tsaymi cayta
gellgangan witsan Israel nacionchö mandacog sacerdöticuna ashmacunata altarchö
rupatsipargan. Cananga tsaynö ashmacunata rupatsipag sacerdöticuna manam cannatsu.
ȸƄ´ѠƄϘґॷ5ٍॷ6 464
6
wamayar llapan shongunwan mañacur 1,2ॸTsaynö captin Señor Jesucristuta
7
cayänayquipa rantinga Tayta Diosman 1-3ॸMelquisedecga cargan camacog
c॰7.1-3 Diezmu ninanga “imapis chunca capamashga tsay chuncapita jucta Diospä ofrendata
entregaycunan” ninanmi. Melquisedecpä masta musyanayquipä liyinqui Genesis 14.17-20.
467 ȸƄ´ѠƄϘґॷ7ٍॷ8
8
1,2ॸShumag tantiyacur cay
22ॸSeñor Jesucristo puëdeg sacerdötintsic ningäcunata yarparäyay. Mandacog
captinnam musyantsicna Tayta Diosta sacerdötintsic Jesucristoga ciëluchö cag
rugacamuptin jutsantsicpita templuchönam Tayta Diospa derëcha
perdonamänantsicpä cagta. Tayta Dios cag lädunchö jamaraycan nogantsicpä
perdonamänantsicpämi nogantsicwan imaypis mañacurnin. Tsay templutaga
alli cag *mushog conträtutana rurashga. quiquin Tayta Diosmi sharcatsishga,
23ॸIsrael runacunawan unay cag manam runacunatsu.
conträtuchöga mandacog sacerdöti 3ॸCay patsachö mandacog
9
Tayta Dios nirgan: 1ॸUnay cag conträtuchöga Tayta
10
1ॸMoises gellgangan leycunaga perdonanayquipä ashmacunata ni
cashga Señor Jesucristo chacrapita micuycunata
nogantsic raycur cruzchö wanur rupatsipäyäshuptiqui ajayarguyquinam”
salvamänantsicpä cagta nirga punta cag conträtuchö
tantiyacunallapämi. Tsaymi tsay leycuna ningancunatam Jesucristo
ningannö cada wata ashmacunata yarpätsimantsic. 9ॸ“Palabrayqui nogapä
altarchö rupaycätsiyaptinpis gellgaranganchö ningannöllam gam
tsaycunallawanga runacunata munangayquita rurashä” nirga punta
jutsancunapita Tayta Dios cag conträtupa rantin mushog
perdonargantsu. 2ॸPerdonashgana carga conträtuta rurangantanam Jesucristo
mananam jutsayog cayanganta nirgan. 10ॸTayta Dios munanganta
yarparaycäyanmantsu cargan. Tsaynöpis rurarmi Señor Jesucristo nogantsic
wata wata ashmacunata raycur wanurgan. Payman criyicog
apapäyanmantsu cargan jutsancunapita cagcunatam Tayta Dios
rupatsipäyänanpä. 3ॸCada wata jutsantsiccunapita perdonamarguntsic
ashmacunata rupatsipäyanganga jutsata munayninchöna cawanantsicpä. Juc
rurayangancunatam yarpaycätsin. cutillam Jesucristoga wanushga
4ॸAshmacunata rupatsipäyanganllawanga salvamänantsicpä.
manam pipis perdonta tariyantsu. 11ॸIsrael sacerdöticuna cada junag
11
imanö ñacayangayquitapis. Tsay witsan 1ॸTayta Diosllaman yäracur
mayjina ñacarpis gamcunaga mana cawarmi musyantsic
dejaypam criyicuyarguyqui. aunimangantsiccunataga llapanta
33ॸÖracunataga ashlliy tucushgam magay cumplinanpä cagta. Tsaymi
tucushgam cayarguyqui. aunimangantsiccunata manarä ricarpis
Waquincunatapis magaycaptinmi yäracog cagcunaga shuyacuntsic
ashlliycäyaptinmi juntacäyarguyqui. chasquinantsicpä cagta. 2ॸTayta Dios
34ॸTsaynömi Jesucristuman munangannö cawag unay runacunapis
criyicuyanganpita carcelchö yäracuyayninpam salvacäyargan.
cagcunatapis cuyaparnin 3ॸTayta Diosman yäracurga criyintsicmi
p॰11.17,18 Genesis 21.12 y 22.1-19. q॰11.20 Genesis 27.27-40. r॰11.21 Genesis 48.8-20.
s॰11.22 Genesis 50.24,25. t॰11.23 Exodo 1.15-22 y 2.1,2. u॰11.28 Exodo 12.21-23.
ȸƄ´ѠƄϘґॷ11ٍॷ12 476
v॰11.29 Exodo 14.21-31. w॰11.30 Josue 6.12-20. x॰11.31 Josue 2.1-14 y 6.22-25.
y॰11.32 Liyinqui Gedeonpä (Jueces capïtulu 6-pita 8-yag), Baracpä (Jueces capïtulu 4-pita
5-yag), Sansonpä (Jueces capïtulu 13-pita 16-yag), Jeftepä (Jueces 11.1-pita 12.7-yag).
z॰11.35 Wanunganpita cawarimog wamracunapä masta musyanayquipä liyinqui
1 Reyes 17.17-24 y 2 Reyes 4.25-37.
477 ȸƄ´ѠƄϘґॷ12
13
1ॸSeñornintsic
Jesucristuman yäracur cawayangantapis. Paycuna
criyicog mayiquicunawan cawayangannö gamcunapis Tayta
imaypis cuyanacur cawayay. 2ॸTsaynölla Diosman yäracur imaypis cawayay.
pipis wayiquicunaman posädata ashir 8ॸJesucristoga cananpis waraypis
cruciƿcaypa wanutsiyargan.
Yawarninta jichar wanuyninpam Cartapa ushanan
jutsantsiccunata Tayta Dios 20,21ॸAlli caway gomagnintsic Tayta
1
1ॸMaytsay marcachö criyicog ñacarpis Tayta Dios munangannö
mayicuna: imaypis cawayänayquipä.
Noga Santiago, Tayta Diospa y 5ॸTayta Dios munangannö cawayta
481
ґkͮҽʊkǾϘॷ1 482
2
1ॸCriyicog mayicuna, imaycawan mayintsicta wanutsirga Tayta Diostaga
munayyog Señor Jesucristuman manam ni imapä cäsuycantsictsu. Tsaynö
rasunpa criyicog carga pitapis ama captin waquin mandamientucunata
mana välegpäga cuentayaytsu. cumplir peru juc mandamientullatapis
2,3ॸGamcuna Tayta Diosman mana cumplishgaga llapan
mañacucuyänayquichö goricar juc rïcu mandamientutapis mana cumpleg
runa alli röpashga örupita runatanöllam Diosnintsic juzgamäshun.
sortïjapäcushga chämuptin allin cag 12ॸTsaynö caycaptinga shumag
3
gaycucäyänanpä cagta musyar 1ॸCriyicog mayicuna,
4
pucyullapitaga yargamuntsu asgag 1,2ॸCriyicog mayicuna, gamcunaga
5
1ॸRïcu
runacuna, wiyacuyay cay cutimunanpänam caycan.
ningäta. Mana alli 9ॸWaugicuna panicuna, Señorllantsic
mañacungannölla cananpämi
Tayta Diosman mañacunantsicpä yanapanga.
yätsingan 17,18ॸTsaynömi profëta Elias
13ॸMaygayquipis llaquicurga Tayta mañacungantapis Tayta Dios wiyargan.
Diosman mañacuyay Paymi mana tamyamunanpä llapan
yanapayäshunayquipä. Tsaynölla shongunwan Tayta Diosman
maygayquipis cushishga carga Tayta mañacurgan. Tsaynö mañacuycuptin
Diosta agradesicur alabayay. manam Tayta Dios tamyata
14ॸMaygayquipis geshyarga cachämurgantsu quimsa wata jogta
yachatsicog waugicunata quillantin. Tsaypita yapay
gayatsiyämunqui Tayta Diosman tamyamunanpä Tayta Diosman
mañacapäyäshunayquipä. Paycunanam mañacuptin tamyatsimurganmi.ॹd Yapay
Jesucristuman yäracur acëtita tamyamuptinnam runacunapa
umayquicunaman wiñapäriyäshur Tayta murucuynincunapis wayurganna. Elias
Diosman mañacuyanga nogantsicnö runalla caycaptin
allisquiyänayquipä. 15ॸLlapan mañacunganta Tayta Dios wiyaycarga
shongunwan yäracur Tayta Diosman nogantsictapis wiyamäshunmi
mañacuyaptinga allisquiyanquim. mañacungantsictaga.
Jutsata rurashga carpis Tayta Diosman 19,20ॸWaugicuna panicuna,
1
1ॸPonto, Galacia, Capadocia, Asia, y
Criyicogcuna imaypis cushishga
Bitinia provinciacunachö criyicog
cawayänanpä Pedro ningan
mayicuna:
Noga Pedro, Señor Jesucristupa 3ॸ¡Tayta Diosllantsic y Señornintsic
489
1ЬƄġѠϘॷ1 490
2
1ॸNagana Tayta Diospa salvamagnintsic cangan. Mana
willacuyninta chasquicushga criyicogcunam itsanga salvacog
caycarga llutan ruraycunata canganta mana imapäpis cuentayantsu.
1ЬƄġѠϘॷ2 492
3
ama resenticuyanquitsu. Mana 1,2ॸWarmicuna, gowayquicunata
resenticuypa awantacurga allitam cäsucuyay Señor Jesucristuman
ruraycäyanqui. Tsaynö mana criyicog captinpis. Tsaynö
pacenciacuyänayquitam Tayta Diosga gowayquicunata cuyar
munan. 21ॸTsaynö ñacarpis mana cäsucuyaptiquega Tayta Diospa
resenticuypa Tayta Diosman willacuyninta mana
criyicuyaptiquim perdonar willapaycäyaptiquipis tantiyacur
salvayäshurguyqui. criyicuyangam.
Señor Jesucristupis mana 3ॸAma yarpachacuyanquitsu
b॰3.20 Arcaga jatuncaray atsca cuartuyog büquim cargan. Noe rurangan arcamanmi Tayta
Dios ningannö ashmacuna yaycurgan diluviuwan mana ushacäyänanpä. Tsaypita masta
musyanayquipä liyinqui Genesis 6.9-pita 9.17-yag.
1ЬƄġѠϘॷ4ٍॷ5 496
5
mana ajayaypa payman yäracurga cay 1ॸCananga, yachatsicog waugicuna,
patsaman chipipirrä cutimunan junag gamcunata yätsimü nogapis
imanörä cushicuyanqui. 14ॸJesucristuman yachatsicog carmi. Señor Jesucristo
criyicog cayangayquipita runacuna ñacangancunataga noga ricargömi. Pay
ashlliyäshuptiquipis cushicuyay. Tayta ciëlupita cutimurmi llapantsictapis
Diospa Espiritu Santun gamcunawanmi goricamäshun. Tsaymi gamcunata caynö
caycan imaypis yanapayäshurniqui. yätsimü: 2ॸÜsha mitsicogcuna
15ॸRuna mayiquicunata üshancunata shumag mitsicungannö
wanutsiyangayquipita, suwacog gamcunapis criyicog mayintsiccunata
497 1ЬƄġѠϘॷ5
1
1ॸCriyicog mayicuna: cayangannötsu manam cawaycantsic,
Noga Simon Pedro, Señor sinöga Tayta Diosnintsic alli ruraglla
Jesucristupa apostolnin carmi, cay cangannö nogantsicpis canapä
cartata gellgä. Salvamagnintsic Señor yanapaycämantsic.
Jesucristuman criyicog 5ॸTayta Dios yanapamänantsicpä
498
499 2ЬƄġѠϘॷ1ٍॷ2
2
ningäcunata mana gongayänayquipä. 1ॸUnay Israel nacionchö llutan
yachatsicogcuna cayangannömi
Tayta Diospa palabran
gamcunachöpis llutan yachatsicogcuna
rasun caglla cangan
cayanga. Paycunaga engañayäshurnin
16ॸSeñornintsic Jesucristo poderösu manacagcunatam yachatsiyäshunqui.
cangantaga y ciëlupita cutimunanpä Tsay llutan yachatsicogcunaga Señor
cagtaga manam quiquïcunapa Jesucristo salvamagnintsic canganta
yarpaylläcunapitatsu willacuyä, sinöga manam criyiyantsu. Tsaynö
quiquïcunam ricayargö poderösu cayanganpitam paycunataga Tayta Dios
canganta. 17,18ॸPoderösu cangantaga inƿernuman gaycunga. 2ॸTsay llutan
musyayä juc cuti jircaman yachatsicuynincunata chasquiparnin
pushaycayämar chipipiyninta atscagmi criyicog mayintsiccunapis
ricatsicushga captinmi. Tsaynö pengacuypä imayca viciuncunachö
chipipirrä atsicyaycagmanmi Tayta Dios cawayanga. Tsaynö cawayaptin Señor
ciëlupita nimurgan: “Paymi cuyay tsurï. Jesucristuman criyicogcuna
Noga munangänö cawaptin imanömi jamurashgam cayanga. 3ॸImaycapä
cushicü” nir. Tayta Dios tsaynö mallagashga llutan yachatsicogcunaga
nimungantaga *discïpulu mayïcunawan imaycayquicunatapis sacyayäshunquim
wiyayargä jircachö quiquin yachatsicog tucullar. Tsaynö
Jesucristuwan caycarmi.ॹa cayanganpita paycunataga
3
1ॸCuyashga criyicog mayïcuna, caynö ninganta ama gongayanquitsu:
cananwanga ishcay cutinam Tayta Diospäga juc junagpis waranga
gamcunaman cartacamü. Ishcan (1,000) watanömi caycan, y waranga
cartächöpis yätsipangäcunata shumag watapis juc junagnöllam caycan.
2ЬƄġѠϘॷ3 502
cawayniquicunachö
Jesucristo Diosnintsic cushicuyänayquipämi. Cay
y runa cangan yätsicuynïcunata chasquicuyaptiqui
1
1,2ॸCriyicog mayicuna: nogapis cushicurishämi.
Tayta Dios manarä imatapis
Jutsata mana ruraypa
camaptinmi Jesucristoga caycarganna.
cawanantsicpä yätsingan
Payga ciëluchö Tayta Dioswan
caycanganpitam cay patsaman 5ॸTayta Diosllam alli cayninwan
503
1ˇԆkͮॷ1ٍॷ2 504
2
1ॸCuyay waugicuna panicuna, captinpis Señor Jesucristo cay patsaman
gamcunaman cay cartata cartacamü manarä shamuptinga manam shumag
jutsata mana ruraypana tantiyarguntsicrätsu runa mayintsicwan
cawacuyänayquipämi. Jutsaman cuyanacur cawaytaga. Canan Jesucristo
ishquirpis perdonta mañacuyay. shamuptinnam itsanga pay cuyacog
Perdonta mañacushgaga Señornintsic cangannö nogantsicpis cuyanacur
Jesucristum Tayta Diosta rugapaycämun cawanapä cag mushog mandamientunta
perdonamänapä. Tsaynö carmi tantiyantsicna.
Señornintsicga quiquin cag poderösu 9ॸPipis “Nogaga Dios munangannö
3
1ॸ¡Imanömi
Tayta Dios munayninpita runacunata jipinanpä.
cuyaycamantsic llapantsictapis! 9ॸTayta Diospa wamrancunaga manam
4
Musyangantsicnöpis runa mayinta 1ॸWaugicuna panicuna, ama
5 tantiyatsimangantsicpitapis. 10ॸTayta
1ॸJesucristuta Tayta Dios
511
2 JUAN 512
Diospa willacognincunataga
Juan Gayuta saludangan llapancunatapis yanapaycuy. 8ॸTsaynö
1ॸCuyay waugi Gayo: yanapashgam waquin marcacunamanpis
Noga Juan, Señor Jesucristupa aywayanga Tayta Diospa willacuyninta
willacuyninta yachatsicog carmi, cay willacurnin.
cartata cartacamü.
2ॸGampä Tayta Diosmanmi Diotrefes mana cäsucog cangan y
Demetrio alli rurag cangan
mañacaycämü imaycachöpis
yanapaycushunayquipä y sänullata 9ॸTaytaDiospa willacuyninta
caycatsishunayquipä. Tsaynömi Tayta willacogcunata yanapanantsicpä cagta
Diostaga agradesicü payman yäracur tantiyatsirnin mas puntatapis
imaypis cawangayquita. 3ॸTayta Diospa gamcunaman cartacamurgänam. Tsaynö
willacuyninta cäsucur captinpis Diotrefesga manam
cawaycangayquita waquin criyicog ningäcunata cäsucuntsu. Payga
mayintsiccuna chämur willayämaptin quiquillan mandacog caytam munan.
alläpam cushicurgö. 4ॸTsaynö llapan 10ॸTsaynö carnin nogacunapäpis
513
3 JUAN 514
515
JUDAS 516
Jesucristuman criyicogcunapämi.
Librupa gallaycunan Imaypitapis imayyagpis cawag Tayta
1
1,2ॸNoga Juan, Tayta Diospa Dios y ñöpanchö caycag *Espiritu Santo
willacognin carmi, cay libruta gamcunata cuyapäcog cayninwan
gellgä Jesucristo ciëluchö yanapaycuyäshuy pay munangannö
ricatsimangancunata musyayänayquipä. cushishga cawayänayquipä. 5ॸTsaynölla
Cay patsa ushacänan tiempucuna Señorllantsic Jesucristo gamcunata
imayca päsananpä cagcunata imaycachöpis yanapaycuyäshuy. Paymi
ricatsimänanpämi Tayta Dios tsurin alli willacuyta cay patsaman
Jesucristuta nirgan. Tsaynöpam apamushga y wanushgacunapita
*angelninta Jesucristo cachamushga puntatam cawamushga yapayga
tsaycunata ricatsimänanpä. Tsaymi tsay manana wanunanpä. Tsaymi
ricatsimangancunata gellgaycä llapan Señornintsicpa munayllanchö cay
criyicogcuna musyayänayquipä. patsachö llapan mandacogcunapis
3ॸCushicuyangam cay gellgangäcunata caycäyan.
liyegcuna. Y liyipäyanganta Cuyapämarnintsicmi cruzchö wanur
chasquicogcunapis cushicuyangam. llapan jutsantsiccunata
Tsay imaycata ricatsimangancuna perdonamarguntsic. 6ॸTsaynöpam imay
ruracanganam. öra mañacushgapis Tayta Diosga
4ॸCayta gellgamü Asia provinciachö wiyaycämantsic. Mandunmanmi
ganchis (7) marcacunachö churamarguntsic imaycatapis pay
518
519 kЬϘæk̞ʊЬґʊґॷ1
2
1ॸNircurnam Efeso marcachö ruraycäyanqui. Pay
criyicogcunapäॹa Jesucristo cay yachatsingancunataga manam wiyayta
ningancunata gellgatsimargan caynö munätsu”.
nir: 7ॸ“Noga ningänömi Espiritu Santupis
e॰2.14 Balaampita masta musyanayquipä liyinqui Numeros capïtulu 22-pita 24-yag y 31.8,16.
f॰2.15 Nicolaspa yachatsicuyninpita musyanayquipä liyinqui Apocalipsis 2.6 nötata.
g॰2.17a Tsay ciëluchö churarag “manah” ningan micuytam unay Israel runacuna tsunyag
jircachö puriyaptin Tayta Dios camaripargan micuyänanpä. Ciëluchö churarag micuymanmi
Jesucristo quiquinwan iwalatsirgan. Tsaypita masta musyanayquipä liyinqui Juan 6.32-58.
h॰2.17b Apostol Juan gellgangan witsanmi runacuna yullag rumitarä chasquiyag tsay rumita
ricaycatsirrä ƿestaman yaycuyänanpä. Tsaymi Jesucristo nirgan yullag rumita
chasquegcunarä Diospa ñöpanman chäyänanpä canganta.
kЬϘæk̞ʊЬґʊґॷ2ٍॷ3 522
3
jutsancunata jagirinanpä. Tsaynö 1ॸTsaypitanam Sardis marcachö
nicaptïpis jagiriyta manam munantsu”. criyicogcunapä Jesucristo cay
22,23ॸ“Jutsa ruraynincunata mana dejag ningancunatapis gellgatsimargan caynö
cagcunataga pasaypa ñacatsirmi nir:
castigashä. Tsay warmipa llutan
yachatsicuynincunata chasquegcunapis “Nogam Espiritu Santuta cachamü. Y
mantsariypä ñacaycunawanmi nogam maquïchö ganchis (7)
ushacäyanga. Tsaynöparan nogaman estrëllacunataॹi tsararaycä”.
criyicamogcunaga llapanpis niyanga: “Nogaga musyaycämi imayca
‘Shonguntsicchö imata rurayniquicunata. Nogaman criyicamur
yarpangantsictapis Jesucristoga cawayangayquita runacuna
rasunpam musyaycan. Tsaymi payga yarpäyaptinpis gamcunaga wanushga
jutsa ruragcunataga pitapis castigan’ cuentam caycäyanqui. 2ॸ¡Yarpachacuyay
nir”. Tayta Dios munangannö shumag
4
carpis manam cuentata gocuyanquitsu 1ॸTsaypitanam ricargä gloria puncu
5
6ॸTsaynöpis Tayta Diospa trönun 1ॸTsaypitanam ricargä Tayta Diosta
m॰5.6a Tsay Üshaga Jesucristum cashga. Üsha ganchis wagrayog ninanga “pasaypa
poderyog” ninanmi. Üsha ganchis ñawiyog ninanga “llapanta ricag y llapanta musyag”
ninanmi. n॰5.6b “Espiritu Santo” ninanpa rantinga griegu idiömachöga “ganchis Espiritu”
nirmi gellgaraycan.
527 kЬϘæk̞ʊЬґʊґॷ5ٍॷ6
6
1ॸTsaychömi ricargä rölluchö punta 8ॸTsaynö niptin ricäringächömi
7
1ॸTsaypitanam ricargä chuscu
8
13ॸTsaynam Tayta Diospa ñöpanchö 1ॸRölluchö ganchis cag (7) lagashga
caycag ishcay chunca chuscu cërata Jesucristo jipiriptin
respitashga runacunapita jucnin runa gloriachö manam ni ichicllapis pipis
nogata tapumargan: “¿Picunatä tagay parlargantsu pullan öranö. 2ॸNircurmi
yullag röpan jatishga runacuna ricargä Tayta Diospa ñöpanchö ganchis
cayan? ¿Maypitatä shayämushga?” angelcuna ichiraycäyagta. Paycunam
nir. cornëtata chasquiyargan.
14ॸTsaynö nimaptinmi payta nirgä: 3,4ॸTsaypitanam juc angel shamurgan
10
parlapargan: “Eufrates mayu cuchunchö 1ॸTsaypitanam ricargä ciëlupita
chuscu angelcuna wataraycagta poderösu angel pucutay
pascamuy” nir. 15ॸTsaynö niptin rurinchö uraycämogta. Umanchömi
pascariycayämuptinnam tsay mayu turmanyuy nirag cargan. Cärannam
cuchunpita yargamog chuscu angelcuna rupaynörä chipipirgan.
aywayargan cay patsachö cäsi pullan Chancancunanam altu altuyag nina
runata wanutsiyänanpä. Tsay öra rauraycagnörä cargan. 2ॸNircurnam tsay
wanutsiyänanpä listum caycäyargan angel shamurgan quichayllatana
tsay angelcunaga. 16ॸY nircur caynö tacshalla röllun aptashga. Derëcha cag
negtapis wiyargämi: “¡Mayupita chaquinmi jarurargan lamarman y itsog
yargamog angelcunawanmi ishcay cag chaquinnam jarurargan patsaman.
pachac millönis (200,000,000) 3ॸNircurmi leonnörä pasaypa gayarargan.
11
1ॸNircurnammïdicuna värata wayllag machaypita yargamog anticristu
angel aptaparcamarnin caynö paycunata wanutsinga. 8ॸTsaynö anticristu
nimargan: “Jerusalenpa ayway tsaychö wanutsiptinmi ayancuna Jerusalen
s॰11.1 Jerusalenchö templuta y altarta Tayta Dios mïditsinanpä nirgan tsaychö runacunata
cuïdananpä cagta Juan tantiyananpämi. Tsaymi criyicogcunata Tayta Dios yanapanga imanö
ñacarpis payta mana gongayänanpä. Tsaypita masta musyanayquipä liyinqui Zacarias 2.1-5.
t॰11.2 “Quimsa wata jogta quillayag” ninanpa rantinga griegu idiömachöga “chuscu chunca
ishcay (42) quillayag” nirmi gellgaraycan. u॰11.4 Diospa ñöpanchö cag ishcan olïvu
jachacunapita y ishcan chiuchicunapita musyanayquipä liyinqui Zacarias 4.1-14.
533 kЬϘæk̞ʊЬґʊґॷ11ٍॷ12
12
“Maytsay nacioncunapis Tayta 1ॸTsaypitam ciëluchö
v॰12.6 “Quimsa wata jogta quilla” ninanpa rantinga griegu idiömachöga “Juc waranga ishcay
pachac jogta chunca (1,260) junag” nirmi gellgaraycan.
535 kЬϘæk̞ʊЬґʊґॷ12ٍॷ13
13
1ॸTsaynam lamarpita anticristu Tayta Diospa ñöpanman. Cay patsata
yargaycämogta noga ricargä. camangan junagpitapis paycunapa
Anticristoga cargan ganchis (7) jutincuna tsay libruchö manam
umayogmi y chunca wagrayogmi. Cada gellgarashgatsu.
wagrancunachö corönan jatipäcushgam 9ॸCay ningäcunata shumag wiyacuyay:
14
1ॸNircurmi ricargä Sion jircachö 8ॸTsay angelpa gepantanam juc angel
15
manam gongangatsu payman yäracuycur 1ॸTsaypitanam ciëluchö ricargä
imaycatapis ruragcunataga”. munayyog ganchis (7)
angelcunata. Tsay angelcunatam Tayta
Fisyu ƿnal cananpä cagta
Dios churargan imaycaläya
willacungan
ñacaycunawan runacunata
14ॸTsaypitanamricasquirgä yullag castigayänanpä. Tsay angelcuna
pucutay jananchö juc runaॹw castïguta apayämunganwan runacuna
w॰14.14 Tsay yullag pucutay jananchö jamarag runaga Jesucristum cashga. Tsaynö cananpä
cagtaga Tayta Diospa willacognin profëta Danielmi gellgargan. Liyinqui Daniel 7.13,14.
kЬϘæk̞ʊЬґʊґॷ15ٍॷ16 538
16
nir: 1ॸTsaypitanam wiyargä gloria
cag templupita ganchis (7)
“Imaycawan munayyog Tayta Dios, angelcunaman caynö nir gayacuycagta:
gam rurangayquicunata ricarnin “Aywayay tsararäyangayqui väsupita
imanömi cushicuyä. Tayta Diospa castïgunta runacuna
Imaypis gamga alli cagllatam taycäyangan patsaman
ruranqui. talliyämunayquipä” nir.
Llapan nacioncunapa mandagninmi 2ॸTsaynö niycuptinnam punta cag
17
1ॸVäsuta tallimog ganchis (7) gocusquirgä Jesucristuman
angelcunapita jucnin cag criyicogcunata wanuratsir yawarninta
angelmi shamuycur nimargan: “Acu, upunganwan tsay warmi machashgana
aywashun yacuॹy jananchö caycag caycagta. Tsayta ricaycur pasaypam
Babilonia marcata Tayta Dios imanö mantsacaycurgä.
castigananpä cagtapis ricatsinäpä. 7ॸTsaynam angel nimargan: “¿Imanirtä
2ॸBabilonia marca runacuna mana tsayläya mantsacanqui? Cananmi masta
pengacuypa jutsata rurayanganta musyanayquipä willashayqui tsay
ricarmi cay patsachö mandagcunapis y warmipita y tsay ganchis umayog
llapan runacunapis jutsa rurayman chunca wagrayog jinanpä puca
churacäyashga” nir. animalpita. 8ॸTsay mantsariypä
3ॸTsaynö niscamar tsunyag jircaman ricangayqui puca animalga anticristum.
tsay angel pushaycamaptinmi Espiritu Unaycuna cawashga carpis cananga
Santo ricatsimargan Babilonia marca mananam cawannatsu. Imanö captinpis
imanö cangantapis. Tsaychömi ricargä wayllag machaypita yargamogpänam
y॰17.1 Tsay yacoga maytsaychöpis imaycaläya runacunam cayan. Tsay runacunaga Babilonia
marcapa mandunchömi caycäyan. Liyinqui Apocalipsis 17.15. z॰17.3 Tsay mantsariypä
puca jinanpä animal pï cangantapis musyanayquipä liyinqui Apocalipsis 13.1 y 17.8.
541 kЬϘæk̞ʊЬґʊґॷ17ٍॷ18
18
Jesucristupa contran sharcuyanga. 1ॸTsaypitanam ricargä jucna
chiuchicunapis niyargan:
atsicyanganatsu.
Y mananam casacuy ƿestapis “¡Tayta Dios alabashga catsun!
canganatsu. Tsay marcata nina rupaptinmi
Babilonia marcachö negocianticuna goshtay mana ushacaypa
gellënincunawan pasaypa sharcungannömi tsaychö tag
poderösu tucuyaptinpis runacuna imayyagpis
tsaynömi marcancuna inƿernuchö ñacayanga” nir.
ushacanga.
Brüjucuna carnin maytsay 4ॸTsaypitanam Tayta Diospa ñöpanchö
19
1ॸTsaypitanam gloriachö
20
1ॸTsaypitanam ricargä ciëlupita 7ॸWaranga wata päsariptinnam prësu
juc angel uraycämogta. Tsay caycanganpita dejaycuptin Satanas
angelmi urämurgan cadinan aptashga y cacharishga canga. 8ॸNircurmi
wayllag machaypa llävin aptashga. maytsaychöpis puringa runacunata
2,3ॸNircurmi dragonta tsarisquir engañarnin. Tsaynö engañacuptinmi
cadinawan tsay angel watasquirgan. “Gog” y “Magog” ningan nacioncunapa
Tsay dragonga Satanas jutiyog llapan soldäduncunapis goricäyanga Tayta
supaycunapa mandagninmi cargan. Diosman criyicogcunawan gyërrata
Wayllag machayman Satanasta rurayänanpä. Lamar cuchunchö
gaycurirmi puncunta llävisquirgan juc arënanömi tsay soldäducuna pasaypa
waranga (1,000) wata tsaychö ishyarrä cayanga.
wichgaränanpä. Tsaychö wichgararnam 9ॸTsay soldäducunaga maytsaypitapis
21
1ॸNircurnamrupaypis, quillapis, gaycucäyanga. Tsaychömi imayyagpis
estrëllacunapis, patsapis, ñacacuytaga tariyanga”.
lamarpis, llapanna illacäcurgan.
Mushog Jerusalen
Tsaypitanam ricargä mushogtana
imanö cananpä cangan
patsatawan ciëluta. 2ॸTsaynömi ricargä
mushogtana Jerusalen marcatapis Tayta 9ॸTsaypitanam juc angel nogaman
Diospa glorianpita uraycämogta. Tsay shamurgan. Tsay angelga väsucunawan
marcaga imanö shumagmi caycurgan castïgucunata apamog ganchis (7)
casarananpä alli röpan jaticushga angelcunapita jucninmi cargan.
jipashnörä. 3ॸTsaychömi wiyargä Chaycamurnam nimargan: “Acu,
jamaraycangan trönunpita Tayta Dios aywashun Jesucristuman criyicogcunata
gayarar caynö nimogta: “Cananpitaga ricatsinäpä. Paycunaga Jesucristuwan
nogapa ñöpächömi salvangä cag casarananpä cag jipashnöran caycäyan”
runacunaga cayanga. Paycunaga nir. 10ॸTsaynö niscamaptinnam wap
kЬϘæk̞ʊЬґʊґॷ21 548
b॰21.16 Juan gellgangan witsan “estadiu” ningan mïdicunawanmi mïdicuyag. Juc estadium
185 metrus cargan. Tsaymi 12,000 estadioga “444 lëwa” ninan. c॰21.17 Pachac chuscu
chunca chuscu (144) cucushga jogta chunca pitsga (65) metrum cargan.
549 kЬϘæk̞ʊЬґʊґॷ21ٍॷ22
22
1ॸTsaypitanam angel angelpa ñöpanman gonguricuycurgä
ricatsimargan yullagrä adoranäpä. 9ॸTsaynam angel nimargan:
cawatsicog mayu Tayta Dios y Señor “¡Ama nogataga adoramaytsu! Diospa
Jesucristo jamaraycäyangan trönu willacognin profëta mayiquicunanöllam
chaquinpita yargaycämogta. 2ॸTsay y gellgangayquicunata
mayoga jatun chöpi cällipam päsargan. chasquicogcunanöllam nogapis Tayta
Ishcan lädu cuchuncunachönam Dios munanganta ruraglla cä. Tayta
imayyagpis cawatsicog jachacuna Diosllata adorayga” nir.
cargan. Tsay jachacunaga cada quillam 10ॸNircur mastapis caynömi nimargan:
551
GLOSARIO 552
MARCANTSICCUNACHÖ
JUCLÄYA PALABRACUNA
фӕЙֆॹॹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . inti
wätay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ashmay
Ѹȍ̲ॹॹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . uywa