Vous êtes sur la page 1sur 8

Formulaire de calcul tensoriel

1.

Tenseurs
G
Soit = (ei )i =1,3 base orthonorme directe cartsienne de \3 .

G
G
Soit le vecteur u = uiei =

u e

i i

i =1

(convention de sommation de lindice rpt),

reprsentant la vitesse dun point par exemple. Soit p un scalaire (pression par
exemple).
G
Le vecteur u est un tenseur dordre 1. Le tenseur dordre 2 est une matrice.

A = Aij
. Le produit dune matrice par un vecteur est un vecteur :
i , j =1,2,3

A1 j u j
j =1

G
G
v = A.u = Aij u j = A2 j u j
j =1

A3 j u j
j =1

Double contraction :
A : B = Aij Bij =

A B
i =1 j =1

ij

ij

est un scalaire.

Produit de deux matrice :

A.B = Aik Bkj

i , j =1,2,3

est une matrice.

G G
u v = uiv j
est une matrice
i , j =1,2,3

2.

Oprateurs

2.1.

Coordonnes cartsiennes

G G G
= (x , y, z )
G
G
G
G
v = ux + vy + wz

Gradient :
JJJJJG
p G p G p G
grad p =
x+
y+
z est un vecteur.
x
y
z

u
JJJJJG
grad u x

G JJJJJG v
grad v = grad v =
x
JJJJJG
grad w w

u
y
v
y
w
y

u
z

v
est une matrice.
z

w
z

Divergence :

u v w
G
G
est un scalaire.
div v = tr grad v =
+
+
x y z

Axx Axy Axz


+
+
G
div Ax x
y
z

G
JJJG
A
A
A
div A = div Ay = yx + yy + yz

x
y
z
G
div A
Azx Azy Azz
z

+
+

y
z
x

( )

Aij
=
x j

est un vecteur.

i =1,3

Laplacien :
JJJJJG
2 p 2 p 2 p
p = div ( grad p ) = 2 + 2 + 2 est un scalaire
x
y
z

2u 2u 2u
x 2 + y 2 + z 2

2
2
2
2
JJJ
G

v v v ui
G
G
v = div grad v = 2 + 2 + 2 =
y
z x j x j
x
2w 2w 2w
x 2 + y 2 + z 2

est un vecteur.

i =1,3

Rotationnel :


x
u
JJJG G w v G u w G v u G
rot v =
v =

x +

y +
z
y y z
z x
x y

w

z
Taux de dformation :
u

D=

sym

1 u v 1 u w
+
+

2 y x 2 z x
v
1 w v
+

y
2 y z

Remarque :
Loprateur gradient augmente lordre du tenseur, loprateur divergence le
diminue et le laplacien le laisse inchang. Le rotationnel ne sapplique qu un
vecteur.

2.2.

Coordonnes cylindriques

G G G
= (er , e , ez )

z
ez
M

G
G
G
G
v = vrer + ve + vzez
Gradient :
JJJJJG
p G 1 p G
p G
grad p =
er +
e +
ez
r
r
z

e
er

vr
r

G v
grad v =
r
v
z
r

1 vr v

r
r
1 v vr
+
r
r
1 vz
r

vr
z
v

z
vz

Divergence :
v
1 v vr vz
G
G
div v = tr grad v = r +
+
+
r r
r
z

Laplacien :
JJJJJG
2 p 1 p 1 2 p 2 p
p = div ( grad p ) = 2 +
+
+
r
r r r 2 2 z 2

Rotationnel :
JJJG G 1 vz v G vr vz G 1 (rv ) vr G
rot v =

er +

e +
ez
z
r r r

z
r
Taux de dformation :
vr
r

D=

sym

2.3.

1 1 vr v v 1 vr vz

+
+

2 r
r
r 2 z
r
1 v vr
1 1 vz v
+
+

2 r
r
r
z

vz

Coordonnes sphriques

G G G
= (er , e , e )

z
er
e

e
y

G
G
G
G
v = vrer + ve + v e

Gradient :
JJJJJG
p G 1 p G
1
p G
grad p =
er +
e +
e
r
r
r sin

vr
r

G v
grad v =
r
v

1 vr v

r
r
1 v vr
+
r
r
1 v
r

1 vr v

r sin
r

1 v v cotg

r sin
r

1 v vr v cotg
+
+

r sin
r
r

Divergence :
2
1 ( r vr )
1 (v sin )
1 v
G
G
div v = tr grad v = 2
+
+
r
r
r sin

r sin

Laplacien :
JJJJJG
1 2 p
1

p
1
2 p
p = div ( grad p ) = 2
+

+
r
sin

r r r r 2 sin
r 2 sin 2

Rotationnel :
JJJG G
rot v =

1
2
r sin


(rv ) G
1

er +
r sin v )
(

r sin

vr
G 1 (rv ) vr G

r sin v ) e +

(
e

r r

r

Taux de dformation :
vr

D=

sym

1 1 vr v v
1 1 vr v v

2 r
2 r sin
r
r
r
r
1 v vr
1 1 v 1 v v cotg
+
+

2 r sin r
r
r
r
1 v vr v cotg
+
+
r sin
r
r

3.

Relations usuelles
JJJJJG
JJJJJG
grad ( p ) = ( grad p )
JJJJJG
JJJJJG
JJJJJG
grad ( fg ) = f grad ( g ) + ggrad ( f )
G
G
G JJJJJG
grad ( pu ) = pgrad (u ) + u grad p
T G
T G
JJJJJG G G
G
G
grad (u.v ) = grad (u ) .v + grad (v ) .u

) (

G G JJJJJG u 2 JJJG G
G
grad (u ) .u = grad + (rot u ) u
2
T G
T G
1
1
G
G
G
grad (u ) = D + , D = grad (u ) + grad (u ) , = grad (u ) grad ( u )
2
2
G
G
div u = tr grad u
G
G
div ( u ) = (div u )
JJJG G
div (rot u ) = 0
G
G G JJJJJG
div ( pu ) = pdiv u + u.grad p
JJJG
JJJG
JJJJJG
div pA = pdiv A + A.grad p
JJJG
JJJJJG
div pI = grad p
G JJJG G G JJJG G
G G
div (u v ) = v .rot u u .rot v

( )
( )

( )

JJJG G G
G
G
G G
div (u v ) = udiv v + grad u .v

JJJG
1 JJJJJG
1 G
G 1 JJJG JJJG G
G
div D = u + rot (rot u ) = grad (div u ) + u
2
2
2
JJJG
1 JJJG JJJG G
div = rot (rot u )
2
JJJJJG
p = div ( grad p )
JJJJJG
JJJG JJJG G
G JJJG
G
G
u = div grad u = grad (div u ) rot (rot u )
JJJJJG JJJJJG
( fg ) = f g + g f + 2grad f .grad g
G
G G
G JJJJJG
( pu ) = p u + u p + 2 grad u .grad p

( )
( )

G
JJJG JJJJJG
rot ( grad p ) = 0
JJJG
JJJG G
G
rot ( u ) = (rot u )
JJJJJG
JJJG G
JJJG G
G
rot ( pu ) = p.rot u + ( grad p ) u
JJJG G G
G G
G G
G
G
G G
rot (u v ) = udiv v vdiv u + grad u .v grad v .u

) (

4.

Equations de Navier-Stokes en incompressible

Continuit :
G
div v = 0

Navier-Stokes (Quantit de mouvement) :


G
v

G G 1 G 1 JJJJJG
G
+ grad v v = f grad p + v
, =

4.1.

Coordonnes cartsiennes

Continuit :
u v w
+
+
=0
x y z

N.S. :
u
u
u
u 1
1 p
2u 2u 2u
+u
+v
+w
= fx
+ 2 + 2 + 2
t
x
y
z
y
z

x
x
2
2
v
v
v
v 1
1 p
v v 2v
+u
+v
+w
= fy
+ 2 + 2 + 2
y
t
x
y
z
y
z
x
w
w
w
w 1
1 p
2w 2w 2w
+u
+v
+w
= fz
+ 2 + 2 + 2

z
t
x
y
z
y
z
x

4.2.

Coordonnes cylindriques

Continuit :
vr 1 v vz vr
+
+
+
=0
r
r r
z

N.S. :

vr
+ vr
t
v
+ vr
t

v2
v
1
1 p
1 2vr 2vr 1 vr
2 v
vr v vr
v
2v
+
+ vz r = fr
+ 2r + 2
+ 2 +
2 r2
2
r
r
r
r r r r
r
z
z

r
r
vr v
v v v
v
1
1 1 p
+
+ vz = f
r
r

r
r
z

2
2
2v
v
1 v v 1 v
2 v
+ 2 + 2
+
+
+ 2 r 2
2
2
z
r
r r r r
r
v v
1
1 p
1 2vz 2vz 1 vz
vz
v
v
2v
+ vr z + z + vz z = fz
+ 2z + 2
+ 2 +
t
r
z
z

z
r
r 2
r r
r

4.3.

Coordonnes sphriques

Continuit :
vr 1 v
1 v 2vr v cotg
+
+
+
+
=0
r
r
r r r sin

N.S. :
v v
v vr v 2 + v 2
vr
v
1
1 p
+ vr r + r +

= fr
t
r
r r sin
r

r
v 2vr 2v cotg
2v
2vr 2 vr cotg vr
1 2vr
1
2 v
2
+ 2r + 2
+
+
+
2 2
2

2
2
2
2
2
r
r sin
r r
r
r r sin
r
r2
r

v
v
v v
v v vr v v 2 cotg
1
1 1 p
= f
+ vr + +
+

r r sin
r
r

r
t
r
2
v
2v 2 v cotg v
2v

1 v
1
2 cos v
2 vr
+ 2 + 2
+
+
+

r 2 r 2 sin2 2 r r
r 2 r 2 sin2 r 2 r 2 sin2
r
v v
v v vr v v wcotg
v
v
1
1
p
+ vr + +
+
+
= f
r r sin
r
r

r sin
t
r

2v

2
r

2
2v 2 v cotg v
v

vr
1 v
1
2 cos v
2
+
+
+
+ 2
+ 2
2 2
2
2
2
2
2
2
2
2
r sin r sin r sin
r
r sin
r r
r

Vous aimerez peut-être aussi