Vous êtes sur la page 1sur 5

14/11/2016

Cestlabstention,imbcile!Lesleonsdel'lectiondeDonaldTrump

Cestlabstention,imbcile!Lesleonsde
l'lectiondeDonaldTrump
12nov.2016ParEricFassin
Mediapart.fr
Leracismeetlaxnophobiesontlessymptmes,nonpasdunesouffranceconomiquequiaffecte
rellementlesclassespopulaires,maisdunressentimentquitraversetouteslesclassesdansllectoratde
DonaldTrumpcommedansceluideMarineLePen.Unepolitiquedegauchenesauraitdoncsedonnerpour
objetpremierdesauverlesbrebisgaresquipourraientbientredesloups.
Lerreurdessondeurs
LavictoiredeDonaldTrumpestaussilchecdessondeurs.Uneclbrephotographiede1948retrouve
aujourdhuisonactualit.HarryTrumanquivienttoutjustedtreluprsidentbranditlauneprmaturedu
ChicagoDailyTribune:DeweylemportesurTruman!Unefoisdeplus,en2016,lessondagessesont
donctromps.Certes,lesderniersannonaientunecourseserrelcartaveclevoteeffectifnestdoncpas
norme,puisquelacandidatedmocratelemportedanslevotepopulairedenvironundemimillionde
voixmaisdanslecollgelectoral,celachangetout.Lestatslesplusincertains(lesswingstates)ont
basculquelquesmilliersdevoixprsetchaquefoislessondagesavaientsousestimlevote
rpublicain(de7pointsenmoyennedansleWisconsin,lIowaetlOhio4dansleMichigan,3en
Pennsylvanieet2enFloride).
Certes,leslecteursdeDonaldTrumppourraienttreplusnombreuxdclinerderpondreauxsondeurset
quandilsontacceptdelefaire,peuttreontilsmoinsosavouerleurprfrence:cesshyTrumpers,
silsexistentvraiment,nesontpassansrappelerleslecteurshonteuxduFrontnationaldanslesenqutes
dopinion.Restesansdoutelessentiel:lessondagesontsurestimlaparticipationlinstardudirecteur
decampagnedHillaryClinton,quiprdisaitunnombredevoixrecord.Ilestvraiquelevoteanticipaura
reprsent,pourlapremirefois,plusdutiersdutotaldessuffragestort,onacruyvoirunepoussedu
votehispanique.Lejourdellection,lesmdiasontbraquleurregardverslesfilesdattentedevantles
bureauxdevote.Aprsleurfermeture,USATodayannonaitencoreuneprogressionhistoriquede4,7%du
nombredevotants.
Or,toutcomptefait,cestlecontraire:laparticipationareculparrapportauxprcdenteslections
prsidentielles(etpasuniquementcelle,historique,deBarackObamaen2008):sinonleschiffresabsolus
(enraisonduneaugmentationdelapopulationde47millionsdepuis2000),dumoinsletaux.Voil
pourquoiHillaryClintonafinalementperdu.Eneffet,silecandidatrpublicainreculedeplusdunmillion
devoixparrapport2012,sarivaledmocrateenperdprsdesixmillions:leslecteursquinesesontpas
dplacssontceuxquiontfaitdfautcelleci,plusencorequsonadversaire.
Analyserlaparticipation,oulabstention?
Oncomprenddslorslintrtdessondagesdesortiedesurnes:ilsportent,nonsurleslecteurs,maissur
lesvotantseffectifs.Aussisontilsbeaucoupplusfiables:onquittelaprvisionpourleconstat.En
consquence,toutlemondesempressedelescommenterauxtatsUnisbiensr,maisaussienFrance.Et
chacundentirerdesleonspolitiques,poursinspirerdusuccsdeDonaldTrump,ouaucontraireytrouver
laparade.Or,lavantagedesexitpollsestaussileurinconvnient:ilsnenousdisentriendes
abstentionnistes.Toutcequonpeutlireconcernantlevotedesfemmes,desminoritsoudeshommesblancs
declassesansdiplmeconcerneuniquement,pardfinition,lesvotantsdanscescatgories.Pourquiveut
mobiliserunlectorat,cestdoncunbiaisconsidrable.
CestdautantplusvraiquelaparticipationesttraditionnellementbasseauxtatsUnis:auseindelOCDE,
lepaysestclass31mesur35.En2016,sur231millionsdecitoyensengedeparticiper,100nontpas
vot,soit42%(etlaproportionslve50%silonserfreseulementaux200millionsdinscrits).
Toutefois,silestbienconnu,cefaitnestgureprisencompte.Endonnantlesrsultats,lesmdias
mentionnentrarementletauxdeparticipationbeaucoupmoinsquenFrance.Dailleurs,ilnyapasdemot
https://www.mediapart.fr/tools/print/654580

1/5

14/11/2016

Cestlabstention,imbcile!Lesleonsdel'lectiondeDonaldTrump

enanglaispourdirelabstention:onutiliseuneformulationngativesurlaparticipation,quinedonnepas
untaux:lowvoterturnout.Bref,laprcisiondessondagesdesortiedesurnes,quimobiliseaujourdhuitous
lescommentaires,contribueocculterlefaitmassifdelabstention,quiresteimpense.
Pourtant,laparticipationestingalementrpartieselonlescatgoriesdmographiques:sanssurprise,les
lecteursgs,richesetduqussontsurreprsentstraditionnellement,ceuxquiontunepratiquereligieuse
aussi.Enrevanche,silesHispaniquessontceuxquivotentlemoins,lesNoirsparticipentplusquelesBlancs
(conditionbiensrdtreinscritssurleslisteslectorales)parmilesmoinsdiplms,dontonparletant,
ilsvotent1,7foisplus!Autantdire(gardonsleenmmoire)quelesBlancssansdiplmevotentpeuCest
doncenpensantaussilabstentionquilconvientdanalyserlesinformationsdisponiblesgrceaux
sondagesdesortiedesurnessurlaparticipationenmettantlaccentsurlvolutiondunelection
prsidentiellelautre,dumoinspourlesquestionsquirestentlesmmesdepuislesannes1990.
FemmesetHispaniques:undoubleparadoxe
Premierlment:lesfemmesontplusvotpourHillaryClinton(54%)quepourDonaldTrump(42%)
symtriquement,leshommesontplusvotpourluiquepourelledanslammeproportion.Chezles
hommes,lcartsestaccru:BarackObamanavaitque7pointsderetarden2012,etillemportaitmme
dunpointen2008.Enrevanche,chezlesfemmes,cetcartde12pointsnestpasnouveau:iltaitde11en
2012,et13en2008.Enfait,laprfrencedesfemmespourlesDmocratesdatedesannes1990:8points
en1992,16en1996.Autrementdit,vingtansaprs,Hillaryauramoinsbnficiduvotedesfemmesque
Billcequinavaitpasempchceluicidefairejeugalchezleshommes.
Laquestiondugenreneserduitpasaugendergap.Ilfautreleveraussiquelesfemmesnontpasvoten
plusgrandnombre(en2016,ellesreprsentent52%desvotants,soitunpointdemoinsquen2012).Aprs
lescandaledelanominationdujugeClarenceThomaslaCourSuprme,malgrdesaccusationsde
harclementsexuel,leslectionsde1992marquaientauxtatsUnislannedelafemme,soitune
revanchecontrelesexismeduSnat,maisaussidesmdias,quisetraduisaitdanslesurnesparllectionde
femmes.Enrevanche,en2016,nonobstantlesdiscoursenflammsdeMichelleObama,lesfemmesnese
sontpasmobilisespourempcherlarriveaupouvoirdunsexisteavrquiavaitprispositioncontreleurs
droitsreproductifs,nipourfairelirelapremirefemmeprsidentedelhistoiredestatsUnis.
Deuximeconstat:lesattaquesracistesdeDonaldTrumpcontrelesLatinosetlapolitiquexnophobequil
revendiquecontrelesMexicains,aveclamenacedunmurlafrontire,nontpasaffectlevotehispanique.
Duneparteneffet,contrairementauxattentes,leurparticipationnapasvraimentaugment:ils
reprsentaienten201611%dellectorat,contre10%en2012maiscetteprogressionrefltepeineleur
poussedmographique:llectorathispaniquepotentielsestaccrude17%pendantcettepriode(contre
2%pourlesBlancs).Dautrepart,silecandidatrpublicainnobtientque29%deleurssuffrages(contre
65%poursonadversairedmocrate),lcartestlemmequen2008(67contre31%),etilestbienmoindre
quen2012(27contre71%)silonremonteauxdeuxcandidaturesdeBillClinton,ilestaussiimportant
quen1992(61contre25%),etmoindrequen1996(72contre21%).
Commentinterprtercedoubleparadoxe?Pourquoinatonpasassistunemobilisationdesfemmeset
desLatinosengrandnombre,sinonpourHillaryClinton,dumoinscontreDonaldTrump?Sisexismeet
racismenontpaseudeffetsurleurvote,cestpeuttrequeceslectricesetlecteursnontpas
suffisammentprisausrieuxcecandidat.Cellesetceuxquinavaientpascrusonsuccslorsdesprimaires
nontpasdavantageanticipsontriomphefinal.Onlabeaucoupditdeslites,ycomprischezles
Rpublicainspeuttrefautilledireaussidesabstentionnistes.
Genre,raceetreligion
IlnenvapasdemmedeslecteursdeDonaldTrump.Ilfautrevenirlidequiapparatle23septembre
2016souslaplumedeSalinaJetodansTheAtlantic:lapresseleprendlalettre,maispasausrieuxses
supportersleprennentausrieux,maispaslalettre.Lecandidatrpublicainavaitapprcicette
formulationetle31octobre,PeterThiel,unmilliardairedelaSiliconValley,allaitlareprendreson
comptepourjustifiersonsoutienDonaldTrump.
Cestsansdouteencestermesquonpeutcomprendrelesractionslavidoducandidatrpublicainrendue
publiquele8octobre(ilsyvantaitdagressersexuellementlesfemmesenabusantdesonpouvoir):
https://www.mediapart.fr/tools/print/654580

2/5

14/11/2016

Cestlabstention,imbcile!Lesleonsdel'lectiondeDonaldTrump

lindignationpubliquenedoitpasfaireoublierque,selonunsondage,lesRpublicains,ladiffrencedes
Dmocrates,nentiraientaucuneconsquencepolitique:seuls12%(contre70danslecampadverse)
souhaitaientlevoirmettrefinsacampagne.Enoutre,cechiffrenevariaitgurechezlesfemmes:13%
seulement.Onpeutfairenouveaulhypothsequellesleprenaientausrieux,paslalettrePlus
remarquableencore:pour10%dessondsrpublicains,couterlenregistrementrenforaitleurjugement
positifsurcecandidat.Nesepourraitilpasquedetelslecteurs,sduitsparlemachismedeDonaldTrump,
laientprislalettre?
Pourl'interprter,ilfautrevenirauxsondagesdesortiedesurnes.Lecandidatrpublicainlemportechezles
Blancs:58%contre37poursarivale.Lcarttaitlemme,unpointprs,en2008ilsestcreusdepuis
2000.Enrevanche,en1992et1996,BillClintonavaitpresquecombllcarthritdesannesNixonet
Reagan.Maisilseraitrducteurdisolerlarace.AuxtatsUnis,onaappris,deReaganBush,lacroiser
aveclareligion.Sanssurprise,DonaldTrumpestlugrceauvotereligieux(chezlesProtestants,58%
contre19sonadversaire):leslecteurssansreligionnesuffisentpasfairelireHillaryClinton(68%
contre26).
CommentcomprendrequelaMajoritmoralenemnagepassonsoutienuncandidatquesamorale
devraitrpudier?Cesticiquonretrouvelarace:parmilesCatholiques,alorsquelesBlancsdonnent23
pointsdavanceauRpublicain,silonconsidrelesHispaniques,sarivalelemportede41points.Surtout,
chezlesvangliquesblancs,lcartestspectaculaire:81%contre16!Maisdepuislapriseencomptede
cettecatgoriedanslessondagesdesortiedesurnes,en2004,cefosssestpeinecreus:cestpluttune
constante.Etcesttoujourslammelogique:auxtatsUniscommeailleurs,quandilsagitdevoter,la
religionestmoinsunemoralequunepolitique.
Lducationplusquelaclasse
Lecritredelducationmarquedavantageunevolution.Silonconsidreleslecteursquisarrtentau
lyce(highschool),45%choisissentHillaryClinton,51%DonaldTrump.Orcettecatgoriefavorisait
jusqualorslesDmocrates(dunetrentainedepointspourBarackObamaouavecBillClinton).Lcart
devienttrsimportantsiloncroiseraceetducation(sansdouteaussiaveclesexe,maislesdonnesnesont
pasdisponibles).LesBlancsquinontpasdediplmeuniversitairesontseulement28%voterpourla
candidatedmocrate,et67%poursonadversaire.Orcetcartaunehistoirercente:en1992et1996,dans
cettecatgorie,BillClintonfaisaitjeugalavecsesadversairesrpublicains.Leschosesbasculenten2000:
40%desBlancssansdiplmepourAlGoreet57%enfaveurdeGeorgeW.Bushen2004,cedernieren
obtient61%,etJohnKerry38%BarackObamaprolongelatendance:40%en2008(contre58%),et36%
en2012(contre61%).Maiscesten2016quonatteint39pointsdcartsoit14deplusenquatreans.
Leniveaudducationpeutilsersumerlaclasse?Onseraittentdelepenser,dansunpaysole
diplmeuniversitaireestunindicateurdappartenancelaclassemoyenne.Toutefois,laralitestplus
complexe.Eneffet,silonconsidrelesrevenus,lersultatestdiffrent:endessousde30000dollars,le
votedmocratelemporteencorede12pointsentre30et50000,de9points.Cestdanslesclasses
moyennesetsuprieuresqueDonaldTrumpfaitjeugalavecHillaryClinton.Maisilestvraique,dansles
classespopulaires,lefosssestconsidrablementrduit:encoreen2012,lcart,parmilesmoinsriches
(jusqu30000dollars),taitencorede28pointsenfaveurdeBarackObamaen2008,de33points.Mme
en2004,parmiceslecteurs,JohnKerrylemportaitde20pointssurGeorgeW.Bush.Bref,silcartse
rduit,entermesconomiques,ilnedisparatpaspourautant.Enrevanche,cestbienlecritreculturelqui
estdterminant,dfiniaucroisementdusexe,delarace,delareligionetdelducationetdautantplus
quilsecreusetrsrapidement.Ilestdoncindispensabledepenserentermesdecequonappelle
intersectionnalit.
Lesinterprtationspolitiquesduvote
RiennepermetdepenserqueleslecteursdeDonaldTrumpneleprennentpaslalettre:86%dentreeux
soutiennentenparticulierlaconstructiondunmurlafrontiremexicaine.LescollgiensduMichiganqui,
le10novembrelacantine,sesontmisscanderBuildthatwall,nontriendemtaphorique,pasplus
quelesenfantshispaniquesquecettescnefaisaitpleurer.Depuisllection,lesmultiplesagressionsracistes
quisautorisentexplicitementdunomdeDonaldTrumpsonttoutfaitlittrales.Toutefois,onpeutparler
https://www.mediapart.fr/tools/print/654580

3/5

14/11/2016

Cestlabstention,imbcile!Lesleonsdel'lectiondeDonaldTrump

dunepolitiquesymbolique,quivisetracerdesfrontiresauseinmmedelasocittatsuniennepour
restaureruneAmriqueblanchefantasme.
OnpeutdoncsaccorderaveclessayisteetjournalisteAdamShatzpourinterprterllectionde2016
commeletriomphedunepolitiqueduressentimentculturel:leslecteursquiontportaupouvoirDonald
Trumpveulentrecouvrerleurpositiondedominationnaturelle.Unedominationpasseulementconomique
maisaussipolitique,aprsuneMaisonBlancheconfisqueparunefamillenoire,puisdisputeparune
femme:ilsagitderestaurerunereprsentationblancheetmonoculturelleaprsladchiruremulticulturelle
desannesObama.LesexismeetleracismedeDonaldTrumpnontcertespasmobiliscontreluiles
femmesetlesHispaniquesenrevanche,ilsontrussimobiliseruneversionsexisteetracistedelidentit
masculineblanche.Enluiconfrantunelgitimit,lefuturprsidentlafaitexisterpolitiquement.
Ilimportedenepasrabattrecettequestionculturellesurunproblmedeclasse,commesilesdeuxlogiques
seconfondaient.Certes,en2016,leslecteursrpublicainsonttendancepenserquelconomieseporte
mal(79%)etqueleursituationfamilialeempire(78%).Maislapeurdudclassementnesuffitpasdfinir
lamisredumonde.Ilnefautdoncpassedemanderpourquoilespauvresvotentdroite,selonle
titreenfranaisdunlivredeThomasFranken2004:ilportaitsurlebasculementrpublicaindun
populismedsertparlesDmocrates.Enralit,laplupartdespauvres(quandilsvotent!),nelefontpas
pourDonaldTrump,etlaplupartdeseslecteursnesontpaspauvres.
Aujourdhui,cejournalisteetessayistesenprendjustetitrelaveuglementdesliteslibralesmaiscest
tortquilironisesurdesmdiaspourquileslecteursdesclassespopulairesnesoutiennentpasTrump,et
silslefaisaient,leracismeseraitleurseuleraisonpoursalignersurlecandidatrpublicain.Estilbien
raisonnable,quandonestdegauche,dechercherdebonnesraisonsauvotedeslecteursdextrmedroite?
Cettefocalisationsurlafausseconsciencedeslecteursrpublicains,luiobjectaitlaphilosopheWendy
BrowndansLeshabitsneufsdelapolitiquemondiale,vitelaperspectiveplusinquitantedune
orientationsubjectiveantigalitaire,asservissanteetabjecte,dansunepartieimportantedelapopulation
amricaine.Leslecteursdextrmedroitenesontpasdesvictimesdontilfaudraitcouterlasouffrance.
Cesontdessujetspolitiquesquilfautcombattreensappuyantsurdautres.
Lepartidesabstentionnistes
Effectivement,ladrivenolibraledupartidmocrateexpliquesonchecdanslesurneseffectivement,
sonchoixdulibrechangetoutprixexplique,enmmetempsqueledclindestatsindustrielsdelaRust
Belt,ladsaffectiondesonlectorattraditionneleffectivement,enfin,cetournantconcideaveclesannes
1990:cestalorsqueladroiterpublicaineparvientincarnerlafigurepolitiquedelhommeblancen
colre.Bref,HillarypaieaujourdhuiunelogiqueengageavecBill,etquellenafaitqueprolonger.Ilne
suffitdoncpasdereprendreleslogande1992:Itstheeconomy,stupid!Aujourdhui,ilfaudraitajouter:
Cestlabstention,imbcile!Carllectoratdesclassesmoyennesetpopulairesnesabandonnepasen
masselasductiondeDonaldTrumpmmechezlesBlancs.Pourautant,ilnestpascondamnauParti
dmocrate.Resteunetroisimeoption,dontonavuquelletoucheparticulirementlesclassespopulaires:
labstention.
Cettevidencemritedtrerappele,tantlesconsquencespolitiquesdelinterprtationduvotetatsunien
vontpesersurllectionprsidentiellefranaisede2017.Sansdoutelextrmedroiteetladroiterisquent
ellesdesengouffrerdanslavoieouverteparDonaldTrumpmaisilnappartientpaslagauchederivaliser
surcemmeterrain.Onnepeutpaslafoisreprocherauxlitesdmocratesdedlaisserlesquestionsde
classeaubnficiedesenjeuxculturelsetenmmetempsprtendrerpondrelinscuritconomiquedes
classespopulairesensattachantlesprserverdelinscuritculturelle.Cestdautantplusclairquaux
tatsUniscommeenFrancelesminoritsvisesparlesdiscoursdidentitnationalesontsurreprsentes
danscesmmesclassespopulaires.
Leracismeetlaxnophobie,toutcommelesexismeetlhomophobie,sontlessymptmes,nonpasdune
souffranceconomiquequiaffecterellementlesclassespopulaires,maisdunressentimentquitraverse
touteslesclassesdansllectoratdeDonaldTrumpcommeenFrancedansceluideMarineLePen.Une
politiquedegauchenesauraitdoncsedonnerpourobjetpremierdesauverlesbrebisgaresquipourraient
bientredesloups.Enrevanche,saprioritdevraittrederegagnercellesetceuxqueleurrejetduparti
dmocratenapasfaitsuccomberauxsirnesdufascisme.Danslesannes1980,onaparldesReagan
https://www.mediapart.fr/tools/print/654580

4/5

14/11/2016

Cestlabstention,imbcile!Lesleonsdel'lectiondeDonaldTrump

Democrats,pourqualifierceslecteursdeclassespopulairesquiavaientchangdecamp.Peuttre
parleratondemaindesTrumpDemocrats.Toutefois,pourrefonderunepolitiquedegauche,mieux
vaudraitsintresserlabstention,quiestunvotededfiance.Plusquaucuneautre,cettecatgorie
expliquelchecdespartisprogressistesrallisaunolibralisme.Ilyalunevritablerservedevoix,
condition,aulieudelesabandonnerlabstention,deprendrelepartidesabstentionnistes.

Prolonger
BoiteNoire
URLsource:https://blogs.mediapart.fr/ericfassin/blog/121116/cestlabstentionimbecilelesleconsde
lelectiondedonaldtrump

https://www.mediapart.fr/tools/print/654580

5/5

Vous aimerez peut-être aussi