167

PREGLED NAJVANIJIH POJMOVA

Vektori

Vektori i raunske operacije s vektorima

vektor modul (duljina, norma) vektora
r r r r r
v = xi + yj + zk v = x2 + y 2 + z2
mnoenje vektora skalarom R skalarni produkt vektora
r r r r r r
v = xi + yj + zk v1 v 2 = x1 x 2 + y1 y 2 + z 1 z 2
vektorski produkt vektora
r r r
i j k
r r y z1 r x1 z1 r x1 y1 r
v1 v2 = x1 y1 z1 = 1 i j+ k
y2 z 2 x2 z2 x2 y2
x2 y 2 z2

mjeoviti produkt vektora

x1 y1 z1
r r r r r r
M ( v1 , v2 , v3 ) = (v1 v2 ) v3 = x2 y2 z2
x3 y3 z3

Okomitost, proporcionalnost i komplanarnost vektora

uvjet proporcionalnosti dvaju vektora uvjet okomitosti dvaju vektora
r r r r r r r r r
v1 = v2 ( 0) v1 v 2 = 0 v1 v2 v1 v2 = 0
uvjet komplanarnosti triju vektora
r r r r r r
vektori v1 , v2 , v3 su komplanarni ( v1 v2 ) v3 = 0

Geometrijske interpretacije nekih raunskih operacija

r r
r r r r v v
kosinus kuta izmeu vektora v1 i v 2 cos R ( v1 , v2 ) = r 1 r2
v1 v2
r r r r
povrina paralelograma razapetog vektorima v1 i v 2 PY = v1 v2
r r r
volumen paralelepipeda razapetog vektorima v1 , v 2 i v 3
r r r r r r
V = M ( v1 , v2 , v3 ) = ( v1 v2 ) v3
 Pregled pojmova

168 Tablica derivacija osnovnih funkcija

(
1. ( x n ) = n x n 1 , ( c ) = 0, ( x ) = 1 2. x) = 1
2 x

3. ( 3 x ) = 1
3
3 x
2
()
x

4. 1 = 12
x
5. ( e x ) = e x 6. ( a x ) = a x ln a

7. ( ln x ) = 1 8. ( log a x ) =
1
x x ln a
9. ( sin x ) = cos x 10. ( cos x ) = sin x

11. ( tg x ) = 1 12. ( ctg x ) = 1

cos2 x sin 2 x

13. ( arcsin x ) = 14. ( arccos x ) =

1 1
1 x2 1 x2
15. ( arctg x ) = 1 2 16. ( arcctg x ) = 1 2
1+ x 1+ x

Pravila deriviranja
( cf ( x) ) = cf ( x)
( f ( x) g ( x) ) = f ( x) g ( x)

( f (x ) g ) = f ( x ) g ( x ) + f ( x ) g ( x )

f ( x) f ( x) g ( x) f ( x) g ( x)
=
g ( x) g ( x )2

( ( f o g )( x) ) = f ( g ( x)) g ( x)
 Pregled pojmova

Vrijednosti trigonometrijskih funkcija u nekim tokama 169

3
x 0
6 4 3 2 2
1 2 3
sin x 0 1 0 1
2 2 2
3 2 1
cos x 1 0 1 0
2 2 2
tg x 0 3 1 3 + 0
3
ctg x + 3 1 3 0 0
3

Vanije trigonometrijske formule

sin 2 x + cos 2 x = 1
sin 2 x = 2sin x cos x cos 2 x = cos2 x sin 2 x

sin 2 x = 1 (1 cos 2 x ) cos2 x = 1 (1 + cos 2 x )

2 2

Vrijednosti arkus funkcija u nekim tokama

1 2 3
x 1 0 1
2 2 2
arcsin x 0
2 6 4 3 2

arccos x 0
2 3 4 6

3
x 0 1 3 +
3
arctg x 0
2 6 4 3 2

arcctg x 0
2 3 4 6
 Pregled pojmova

170 Pregled integralnog rauna

Tablica integrala elementarnih funkcija

x dx = n + 1 x
1 dx ln x c

n +1
1. n
+ c , n 1 2. = +
x
x
3. a x dx = a + c, a > 0, a 1 4. e x dx = e x + c
ln a

= 1 ln + c
dx x dx x a
5. x = 1 arctg + c 6. x
2
+a 2
a a 2
a 2
2 a x+a
dx dx x
7. x a 2 2
= ln x + x 2 a 2 + c 8. a x 2
= arcsin + c
2 a
9. sin x dx = cos x + c 10. cos x dx = sin x + c

cos x = ln tg ( 2 + 4 ) + c
dx x dx x
11. sin x = ln tg 2 +c 12.

dx dx
13. sin 2
x
= ctg x + c 14. cos 2
x
= tg x + c

Integrali koje smatramo tablinima

2

a 2 x 2 dx = x a 2 x 2 + a arcsin x + c
2 2 a
2

x 2 a 2 dx = x x 2 a 2 a ln x + x 2 a 2 + c
2 2
dx x x
(a = 1 3 arctg + 2 2 +c
2
+x ) 2 2
2 a a 2 a ( x + a2 )

Rekurzivne formule

cos x dx = 1 cosn 1 x sin x + n 1 cosn 2 x dx
n
n n
1 n 1 n 1
sin x dx = n sin x cos x + n sin x dx
n n2

Trigonometrijske supstitucije

tg x = t sin x = 2t 2 tg x = t sin x =
t
2 1+ t 1+ t2

dx = 2 dt t2
cos x = 1 2 dx = dt cos x = 1 2
1+ t2 1 + t
1+ t2 1+ t

 Pregled pojmova

Koordinatni sustavi u ravnini i prostoru 171

Polarne koordinate

x = r cos 0 < 2
r
y = r sin 0<r R
x dx dy = r dr d
O

Sferne koordinate
z

T
r x = r cos cos 0<r R
y = r cos sin 0 < 2
z = r sin
y 2 2
dx dy dz = r cos dr d d
2

Cilindrine koordinate
z
r
z T
x = r cos 0 < 2
y = r sin 0<r R
z=z f1 z f2
y dx dy dz = r dr d dz
x
 Pregled pojmova

172 Neke krivulje u ravnini

Krunica
y
( x x0 ) + ( y y0 )
2 2
Kanonska jednadba = r2
Opa jednadba x2 + y 2 + Ax + By + C = 0
y S(x , y )

x
O x

Elipsa

( x x0 ) ( y y0 )
2 2

Kanonska jednadba + =1 y
2 2
a b
Opa jednadba Ax 2 + By 2 + Cx + Dy + E = 0
y

x
O x

Hiperbola

( x x0 ) ( y y0 )
2 2

Kanonska jednadba =1 y
a2 b2
Opa jednadba Ax 2 By 2 + Cx + Dy + E = 0
y

O x x

( x x0 ) ( y y0 )
2 2

Kanonska jednadba + =1 y
a2 b2
Opa jednadba Ax 2 + By 2 + Cx + Dy + E = 0
y

x
O x
 Pregled pojmova

Parabola 173

( y y0 ) = 2 p ( x x0 )
2
Kanonska jednadba
Opa jednadba y 2 = Ax + By + C
y p<0 y p>0

y y

x
O x O x x

y y0 = a ( x x0 )
2
Kanonska jednadba
y
y = a ( x x1 )( x x2 )

Opa jednadba y = ax 2 + bx + c

O x x
x x
y

Kubna parabola

y
y y0 = a ( x x0 )
3

y

x
O x
 Pregled pojmova

174 Semikubna parabola

( y y0 ) = a ( x x0 ) ( y y0 ) = a ( x x0 )
2 3 3 2

y y

y y

x x
O x O x

Astroida Cikloida

x = a cos3 t x = a (t sin t )
y = a 1 cos t
y = a sin t
3
( )
y
a
y

x x
O a O 2a

Lemniskata Kardioida

r 2 = a2 cos 2 r = a (1 + cos )

a 2a
 Pregled pojmova

Arhimedova zavojnica Logaritamska zavojnica 175

r = a r = ea

Hiperbolika zavojnica

r= a

 Pregled pojmova

176 Plohe II. reda

Sfera Elipsoid
2
x2 y z2
x 2 + y 2 + z 2 = R2 + + =1
a 2 b 2 c2

z z

O
y
x y
x

Kruni cilindar Eliptini cilindar

2
x2 y
x2 + y 2 = R2 + =1
a 2 b2
z z

x y x y

Parabolini cilindar Hiperbolini cilindar

2
x2 y
x2 = 2 py 2
2 =1
a b

z z

y
x y x
 Pregled pojmova

Dvokrilni (dvoplohi) hiperboloid Jednokrilni (jednoplohi) hiperboloid 177

2 2
x2 y z2 x2 y z2
2
2
+ 2 =1 2
+ 2
2 =1
a b c a b c

x y

Kruni paraboloid Eliptini paraboloid

2
x 2 + y 2 = 2cz x2 y
+ = 2cz
a 2 b2

x y

Kruni stoac Eliptini stoac

2 2
x2 y z2 x2 y z2
2
+ 2
2 =0 2
+ 2
2 =0
a a c a b c

z z

x y
5

x y
 Pregled pojmova

178 Hiperbolini paraboloid (sedlasta ploha)

2
x2 y
+ = 2 pz
a 2 b2

x y

Vektor normale na plohu u toki

Ako je ploha je zadana eksplicitno

z = z ( x, y ),
u toki T ( x0 , y0 ) vektor normale jest
r r r r
N ( x0 , y0 ) = z ( x0 , y0 ) i + z ( x0 , y0 ) j k .
x y
Ako je ploha je zadana implicitno
F = F ( x, y, z ),

u toki T ( x 0 , y 0 , z 0 ) vektor normale jest

r r r r
N ( x0 , y0 , z0 ) = F ( x0 , y0 , z0 ) i + F ( x0 , y0 , z0 ) j + F ( x0 , y0 , z0 ) k .
x y z
 Pregled pojmova

Neke krivulje u prostoru 179

Pravac

r r r r
tokom T (x0, y0, z0) s vektorom smjera v = a i + b j + c k

x x0 y y0 z z0
= =
a b c

T
v

x y

Kruna zavojnica (spirala) Eliptina zavojnica (spirala)

x = a cos t x = a cos t
y = a sin t y = b sin t
z = ct z = ct

z z

x y x y
 Pregled pojmova

180