Vous êtes sur la page 1sur 20

LGLOR1173 – LANGUE GRECQUE

Haak Alexis

Synthèse de la formation des formes verbales grecques
V.T. = voyelle thématique : ο, ε, ε, ο, ε, ο (à l’optatif : ο partout, sauf à l’aoriste)
Ö = radical (radical du temps primitif pour l’aoriste II)
/ = « ou bien »
Désinences primaires : indicatif présent, futur et parfait (sauf pft. act. sg.) ; subjonctif
Désinences secondaires : indicatif imparfait, aoriste et plus-que-parfait ; optatif (sauf 1PS act.)

LES VERBES THÉMATIQUES

I. Les verbes non contractes (radical en -ι et -υ)

INDICATIF – VOIX ACTIVE

TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRES


PRÉSENT IMPARFAIT
Ö + V.T. + désinences primaires actives (DPA) augment + Ö + V.T. + DSECONDAIRESA
ω ν/ø
εις ς
ει τ>ø
avec la voyelle thématique
ο-μεν μεν
ε-τε τε
ουσι(ν) ν
PARFAIT PLUS-QUE-PARFAIT
redoublement + Ö + κ + désinences du parfait augment + redoublement + Ö + κ (+ ει) + DSA
α [κ]ει-ν / [κ]η
α-ς ει-ς / ης
ε ει-ø
α-μεν ει-μεν / εμεν
α-τε ει-τε / ετε
α-σι(ν) ει-σα-ν / ε-σα-ν
[formation régulière (cf. temps primitifs pour les autres)]
FUTUR AORISTES
Ö + σ + V.T. + DPA thématique (II) sigmatique (I)
ω augment + Ö + V.T. + DSA augment + Ö + σ + DSA
εις ν/ø α
ει ς α-ς
μεν τ>ø ε
ετε μεν α-μεν
ουσι(ν) τε α-τε
ν α-ν

1
INDICATIF – VOIX MOYENNE
TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRES
PRÉSENT IMPARFAIT
Ö + V.T. + désinences primaires moyennes (DPM) augment + Ö + V.T. + DSM
μαι μην
σαι > ει/ῃ σο > ου
ται το
μεθα μεθα
σθε σθε
νται ντο
PARFAIT PLUS-QUE-PARFAIT
redoublement + Ö + DPM augment + redoublement + Ö + DSM
μαι μην
σαι (reste σαι car pas de V.T. au parfait) σο (reste σο car pas de V.T. au +qpft.)
ται το
μεθα μεθα
σθε σθε
νται ντο
FUTUR AORISTES
Ö + σ + V.T. + DPM thématique (II) sigmatique (I)
μαι augment + Ö + V.T. + DSM augment + Ö + σα + DSM
σαι > ει/ῃ μην μην
ται σο > ου σα + σο > σω
μεθα το το
σθε μεθα μεθα
νται σθε σθε
ντο ντο

INDICATIF – VOIX PASSIVE


TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRES
PRÉSENT IMPARFAIT
[idem que voix moyenne] [idem que voix moyenne]
PARFAIT PLUS-QUE-PARFAIT
[idem que voix moyenne] [idem que voix moyenne]
FUTUR AORISTES
Ö + θη + σ + V.T. + DPM thématique (II) sigmatique (I)
μαι augment + Ö + η + DSACT. augment + Ö + θη + DSA
σαι > ει/ῃ ν/ø ν/ø
ται ς ς
μεθα ø ø
σθε μεν μεν
νται τε τε
[formation régulière (cf. p.13, futurs II passifs)] σα-ν σα-ν
FUTUR PARFAIT
[cf. p.12, aoristes III]
redoublement + Ö + σ + V.T. + DPM
μαι
σαι > ει/ῃ
ται
μεθα
σθε
νται
2
PARTICIPE – VOIX ACTIVE

TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRES


PRÉSENT IMPARFAIT
Ö+ ων, -οντος (m.) [n’existe pas]
ουσα, -ούσης (f.)
ον, -οντος (n.)

[sur le modèle de ἄκων, -ουσα, -ον (Planque n°50)]


PARFAIT PLUS-QUE-PARFAIT
redoublement + Ö + κ + ώς, -ότος [n’existe pas]
υῖα, -υίας
ός, -ότος
FUTUR AORISTES
Ö + σ + ων, -οντος thématique (II) sigmatique (I)
ουσα, -ούσης Ö+ ων, -οντος Ö + σα + ς, -ντος
ον, -οντος ουσα, -ούσης σα, -σης
ον, -οντος ν, -ντος
[même formation que le présent]
[même formation que le [sur le modèle de πᾶς, πᾶσα,
présent] πᾶν (Planque n°50)]

PARTICIPE – VOIX MOYENNE

TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRES


PRÉSENT IMPARFAIT
Ö + ό (= V.T.) + μενος (m.) [n’existe pas]
μενη (f.)
μενον (n.)
PARFAIT PLUS-QUE-PARFAIT
redoublement + Ö + μενος [n’existe pas]
μενη
μενον
FUTUR AORISTES
Ö + σό (= V.T.) + μενος thématique (II) sigmatique (I)
μενη Ö + ό (= V.T.) + μενος Ö + σά + μενος
μενον μενη μενη
μενον μενον

[même formation que le


présent]

3
PARTICIPE – VOIX PASSIVE

TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRES


PRÉSENT IMPARFAIT
[idem que voix moyenne] [n’existe pas]
PARFAIT PLUS-QUE-PARFAIT
redoublement + Ö + μενος [n’existe pas]
μενη
μενον
FUTUR AORISTES
Ö + θη + σό (= V.T.) + μενος thématique (II) sigmatique (I)
μενη Ö+ είς, -έ-ντος (m.) Ö+ θείς, -θέ-ντος
μενον εῖσα, -είσης (f.) θεῖσα, -θείσης
έν, -έ-ντος (n.) θέν, -θέ-ντος

[sur le modèle de παιδευθείς, [sur le modèle de παιδευθείς,


-θεῖσα, -θέν (Planque n°50)] -θεῖσα, -θέν (Planque n°50)]
FUTUR PARFAIT
redoublement + Ö + σό (= V.T.) + μενος
μενη
μενον

IMPÉRATIF – VOIX ACTIVE

TEMPS PRIMAIRE TEMPS SECONDAIRE


PRÉSENT AORISTES
Ö + V.T. + [n’existe pas] thématique (II) sigmatique (I)
ø Ö + V.T. + ø Ö + σα + [σα > σον]
τω τω τω
[n’existe pas] τε τε
τε ντων ντων
ντων (V.T. = ο)

IMPÉRATIF – VOIX MOYENNE

TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRE


PRÉSENT AORISTES
Ö+ε+ ου (< ε-σο) thématique (II) sigmatique (I)
σθω Ö + ε + σο > ου Ö + σα + ι
σθε σθω σθω
σθων σθε σθε
σθων σθων
PARFAIT
redoublement + Ö + σο
σθω
σθε
σθων

4
IMPÉRATIF – VOIX PASSIVE

TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRE


PRÉSENT AORISTES
[idem que la voix moyenne] thématique (II) sigmatique (I)
PARFAIT Ö+η+ θι Ö + θη + τι
[idem que la voix moyenne] τω τω
τε τε
[η > εντων] [θη > θεντων]

INFINITIF – VOIX ACTIVE

TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRES


PRÉSENT IMPARFAIT
Ö + ειν (Ö + εϜεν > εεν > ειν) [n’existe pas]
PARFAIT PLUS-QUE-PARFAIT
redoublement + Ö + κ + εναι [n’existe pas]
[formation régulière (cf. temps primitifs pour les autres)]
FUTUR AORISTES
Ö + σ + ειν thématique (II) sigmatique (I)
Ö + ειν Ö + σαι

INFINITIF – VOIX MOYENNE

TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRES


PRÉSENT IMPARFAIT
Ö + ε + σθαι [n’existe pas]
PARFAIT PLUS-QUE-PARFAIT
redoublement + Ö + σθαι [n’existe pas]
FUTUR AORISTES
Ö + σε + σθαι thématique (II) sigmatique (I)
Ö + ε + σθαι Ö + σα + σθαι

INFINITIF – VOIX PASSIVE

TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRES


PRÉSENT IMPARFAIT
Ö + ε + σθαι [n’existe pas]
PARFAIT PLUS-QUE-PARFAIT
redoublement + Ö + σθαι [n’existe pas]
FUTUR AORISTES
Ö + θήσε + σθαι thématique (II) sigmatique (I)
Ö + ναι Ö + θῆ + ναι
FUTUR PARFAIT
redoublement + Ö + σε + σθαι

5
SUBJONCTIF – VOIX ACTIVE

PRÉSENT AORISTES
Ö + V.T. allongée + DPA thématique (II) sigmatique (I)
ω Ö + V.T. all + DPA
gée
Ö + σ + V.T. allgée + DPA
ῃς ω ω
ῃ ῃς ῃς
après allongement de la V.T. ῃ ῃ
ωμεν
ητε ωμεν ωμεν
ητε ητε
ωσι(ν)
ωσι(ν) ωσι(ν)
PARFAIT
redoublement + Ö + κ + V.T. allongée + dés. du pft.
ω
ῃς

ωμεν
ητε
ωσι(ν)

SUBJONCTIF – VOIX MOYENNE

PRÉSENT AORISTES
Ö + V.T. allongée + DPM thématique (II) sigmatique (I)
ω-μαι Ö + V.T. all + DPM
gée
Ö + σ + V.T. allgée + DPM
ῃ (<η-σαι) ω-μαι ω-μαι
η-ται ῃ (<η-σαι) ῃ (<η-σαι)
après allongement de la V.T. η-ται η-ται
ώ-μεθα
η-σθε ώ-μεθα ώ-μεθα
η-σθε η-σθε
ω-νται
ω-νται ω-νται
PARFAIT
redoublement + Ö + μένος ὦ
ᾖς

μένοι ὦμεν
ἦτε
ὦσι(ν)

SUBJONCTIF – VOIX PASSIVE

PRÉSENT AORISTES
[idem que la voix moyenne] thématique (II) sigmatique (I)
Ö + θ + V.T. all gée
+ DPA Ö + θ + V.T. allgée + DPA
ῶ ῶ
PARFAIT ῇς ῇς
[idem que la voix moyenne] ῇ ῇ
ῶμεν ῶμεν
ῆτε ῆτε
ῶσι(ν) ῶσι(ν)
[cf. p.12, aoristes III]

6
OPTATIF – VOIX ACTIVE

PRÉSENT AORISTES
Ö + V.T. ο + ι + DSA (sauf 1PS) thématique (II) sigmatique (I)
ο-ι-μι Ö + V.T. ο + ι + DSA Ö + σ + V.T. α + ι + DSA
ο-ι-ς ο-ι-μι σ-α-ι-μι
ο-ι ο-ι-ς σ-α-ι-ς / σειας
ο-ι-μεν ο-ι σ-α-ι / σειε
ο-ι-τε ο-ι-μεν σ-α-ι-μεν
ο-ι-εν ο-ι-τε σ-α-ι-τε
ο-ι-εν σ-α-ι-εν / σειαν
PARFAIT FUTUR
redoublement + Ö + κ + οι + DSA (sauf 1PS) Ö + σ + V.T. ο + ι + DSA (sauf 1PS)
ο-ι-μι σ-ο-ι-μι
ο-ι-ς σ-ο-ι-ς
ο-ι σ-ο-ι
ο-ι-μεν σ-ο-ι-μεν
ο-ι-τε σ-ο-ι-τε
ο-ι-εν σ-ο-ι-εν

OPTATIF – VOIX MOYENNE

PRÉSENT AORISTES
Ö + V.T. ο + ι + DSM thématique (II) sigmatique (I)
οίμην Ö + V.T. ο + ι + DSM Ö + σ + V.T. α + ι + DSM
οιο οίμην σ-αίμην
οιτο οιο σ-αιο
οίμεθα οιτο σ-αιτο
οισθε οίμεθα σ-αίμεθα
οιντο οισθε σ-αισθε
οιντο σ-αιντο
PARFAIT FUTUR
redoublement + Ö + μένος εἴην Ö + σ + V.T. ο + ι + DSM
εἴης σ-οίμην
εἴη σ-οιο
μένοι εἶμεν σ-οιτο
εἶτε σ-οίμεθα
εἶεν σ-οισθε
σ-οιντο

7
OPTATIF – VOIX PASSIVE

PRÉSENT AORISTES
Ö + V.T. ο + ι + DSM [idem que la voix moyenne] thématique (II) sigmatique (I)
οίμην Ö + V.T. ο + ι + DSM Ö + θε + ίη/ῖ + DSΑ
οιο οίμην θε-ίην
οιτο οιο θε-ίης
οίμεθα οιτο θε-ίη
οισθε οίμεθα θε-ῖμεν / θε-ίημεν
οιντο οισθε θε-ῖτε / θε-ίητε
οιντο θε-ῖεν / θε-ίησα(ν)
PARFAIT FUTUR
redoublement + Ö + μένος εἴην Ö + θη + σ + V.T. ο + ι + DSM
εἴης θησ-οίμην
εἴη θήσ-οιο
μένοι εἶμεν θήσ-οιτο
εἶτε θησ-οίμεθα
εἶεν θήσ-οισθε
[idem que la voix moyenne] θήσ-οιντο
FUTUR PARFAIT
redoublement + Ö + σ + V.T. ο + ι + DSM
σ-οίμην
σ-οιο
σ-οιτο
σ-οίμεθα
σ-οισθε
σ-οιντο

8
Les contractions

A. L’augment

Augment = allongement de la voyelle initiale

α>η αι > ῃ αυ > ηυ


ε>η ει > ῃ / ει ευ > ηυ
ο>ω οι > ῳ
ι>ῑ υ>ῡ

Verbes avec préverbe : augment entre le préverbe et le verbe (élision de la voyelle finale du préverbe s’il y en
a, SAUF pour περί– et πρό– (contraction avec la voy. thém.))

ð préverbe [élidé si voyelle] + augment + Ö + V.T. + dés.

POUR LES VERBES CONTRACTES (ils font partie des verbes thématiques)

B. Les verbes en –άω


1) α + son /e/ > α α+ε>α α+η>α
2) α + son /o/ > ῳ α+ο>ω α+ω>ω α + ου > ω
3) tout iôta se souscrit α + ει > ᾳ α+ῃ>ᾳ α + οι > ῳ
exception : inf. prés. A : τιμά-ε-εν > τιμᾶ-εν > τιμᾶν

C. Les verbes en –έω


1) ε + ε > ει
2) ε + ο > ου
3) ε + voyelle longue / diphtongue : ε disparait ; reste la voyelle longue / diphtongue (ex. : ε + ει > ει)

D. Les verbes en –όω


1) ο + η > ω ο+ω>ω (longues)
2) ο + ε > ου ο + ο > ου ο + ου > ου (brèves & ου)
3) ο + ει > οι ο + ῃ > οι ο + οι > οι (diphtongues en ι)
exception : inf. prés. A : δηλό-ε-εν > δηλοῦ-εν > δηλοῦν

9
II. Les verbes à occlusives (radical terminé par une occlusive)
Les occlusives : sonores sourdes aspirées
labiales β π φ
gutturales γ κ χ
dentales δ τ θ

C’est le radical du verbe et non du présent dont il est question.

κρύπ-τω (< κρύπτειν), labiale « je cache »


πέκ-τω (< πέκτειν), gutturale « je peigne »
τάττω (< ταγ-Jω < τάττειν), gutturale « je range »
ἐλπίζω (< ἐλπιδ-Jω < ἐλπίζειν), dentale « j’espère »

VOIX ACTIVE
A. Futur et aoriste (idem au moyen)
1) radicaux à dentale
δ, τ, θ + σ = σ ἐπειθ-σαμεν > ἐπείσαμεν
2) radicaux à gutturale et labiale
γ, κ, χ + σ = ξ ἀγ-σομεν > ἄξομεν ; φυλακ-σομεν (< φυλακ-Jω) > φυλάξομεν
β, π, φ + σ = ψ γραφ-σομεν > γράψομεν

B. Parfait et plus-que-parfait
1) radicaux à dentale
δ, τ, θ + κ = κ ἐψευδ-κα > ἔψευκα
2) radicaux à gutturale et labiale : voir les parfaits II [Planque n°121]

VOIX PASSIVE
A. Futur et aoriste
1) radicaux à dentale
dentale + autre dentale = σ + dentale ψευδ-θησομαι > ψευσθήσομαι ; ἐπειθ-θην > ἐπείσθην
2) radicaux à gutturale et labiale
deux occlusives qui se suivent se mettent au même degré
ἀχ-θήσομαι (< ἄγ-ω) ; φυλαχ-θήσομαι (< φυλακ-Jω)
τριφ-θήσομαι (< τρίβ-ω) ; πεμφ-θήσομαι (< πέμπ-ω)

B. Parfait et plus-que-parfait (idem au moyen)


1) radicaux à dentale
δ, τ, θ + μ = σ πεπειθ-μαι > πέπεισμαι
δ, τ, θ + σ = σ πεπειθ-σαι > πέπεισαι
dentale + dentale = σ + dentale πεπειθ-ται > πέπεισ-ται
2) radicaux à gutturale
γ, κ, χ + μ = γμ πεφυλακ-μαι > πεφύλαγμαι
γ, κ, χ + σ = ξ πεφυλακ-σαι > πεφύλαξαι
deux occlusives qui se suivent se mettent au même degré ἠγ-ται > ἦκται
le σ interconsonnantique chute πεφυλακ-σθε > πεφύλαχθε (χ car règle précédente)
3) radicaux à labiale
β, π, φ + μ = μμ τετριβ-μαι > τέτριμμαι
β, π, φ + σ = ψ τετριβ-σαι > τέτριψαι
deux occlusives qui se suivent se mettent au même degré γεγραφ-ται > γέγραπται
le σ interconsonnantique chute τετριβ-σθε > τέτριφθε (φ car règle précédente)
10
III. Les verbes à liquides (radical terminé par une liquide)
Les liquides sont λ, μ, ν et ρ.

VOIX ACTIVE ET MOYENNE


A. Futur
[λ, μ, ν, ρ +] εσ + voy. thém ε/ο = εῖ/οῦ ἀγγελ-εσο-μεν > ἀγγελεομεν > ἀγγελοῦμεν

B. Aoriste
Le σ du suffixe σα chute avec allongement compensatoire de la dernière voyelle du radical.
ε > ει ἠγγελ-σα > ἤγγειλα
α > η ἐφαν-σα > ἔφηνα sauf après ι et ρ : ἐμιαν-σα > ἐμίᾱνα
ἐ-ευφραν-σα > ηὔφρᾱνα
cependant : κερδαίνω (Ö = κερδαν-) > ἐκέρδᾱνα
αἴρω (Ö = ἀρ-) > ἐ-αρα > ἦρα
ι et υ s’allongent ἐκριν-σα > ἔκρῑνα
Certains aoristes sont des aoristes II et ont donc une formation différente. [Planque n°116]

C. Parfait (idem au passif)


1) transformations phonétiques
ν + κ = γκ πεφαν-κα > πέφαγκα
ν + μ = σμ πεφαν-μαι > πέφασμαι
le σ interconsonnantique chute πεφαν-σθε > πέφανθε

2) les radicaux monosyllabiques en ε prennent la forme réduite et la liquide voyelle prend un α.


στέλλω (Ö = στελ-) > ἐ-στλ-κα > ἔσταλκα
τείνω (Ö = τεν-) > τε-τν-κα > τέτακα

3) les verbes ont, au parfait, les radicaux


βάλλω (Ö = βαλ-) βλη- > βέβληκα
τέμνω (Ö = τεμ-) τμη- > τέτμηκα
κάμνω (Ö = καμ-) κμη- > κέκμηκα

4) les verbes μένω et νέμω font μεμένηκα et νενέμηκα.

5) les verbes κλίνω et κρίνω perdent le ν final du radical : κέκλικα et κέκρικα.

VOIX PASSIVE
A. Futur et aoriste
Ö + θήσομαι (fut.) / + θην (aor.)
ἀγγελ-λω > ἀγγελθήσομαι, ἠγγέλθην ; τεμ-νω > τμηθήσομαι, ἐτμήθην
Certains futurs et aoristes passifs sont des futurs II [Planque n°120] et des aoristes III [Planque n°118]
et ont donc une formation différente.

11
IV. Les aoristes III

VOIX ACTIVE
Ce sont les aoristes des radicaux se terminant par une longue. Cette longue s’abrège devant -ντ ou devant une
voyelle.

Βαίνω, « je marche » (Ö = βη/βα-)

VOIX ACTIVE
INDICATIF SUBJONCTIF OPTATIF IMPÉRATIF INFINITIF PARTICIPE
ἔ-βη-ν βῶ βα-ίη-ν
ἔβης βῇς βαίης βῆ-θι
βάς, βάντος
aoriste

ἔβη βῇ βαίη βήτω


βῆ-ναι βᾶσα, βάσης
ἔβημεν βῶμεν βα-ῖ-μεν
βάν, βάντος
ἔβητε βῆτε βαῖτε βῆτε
ἔβησαν βῶσι βαῖεν βάντων

Dans la même catégorie que βαίνω :


ἁλίσκομαι ἑάλων Ö = ἁλω/ἁλο « je suis pris »
ἀποδιδράσκω ἀπέδραν Ö = δρᾱ/δρᾰ « je m’enfuis »
γιγνώσκω ἔγνων Ö = γνω/γνο « je connais »
ἵστημι ἔστην Ö = στη/στα « je place debout »
ῥέω ἐρρύην Ö = ρϜη/ρϜε « je coule »
φύομαι ἔφυν Ö = φῡ/φῠ « je nais »

VOIX PASSIVE

[même formation que la voix active]


Dans cette catégorie :
ἀλλάττω ἠλλάγην Ö = ἀλλαγ « je change »
βλάπτω ἐβλάβην Ö = βλαβ « je nuis »
γράφω ἐγράφην Ö = γραφ « j’écris »
θάπτω ἐτάφην Ö = ταφ « j’enterre »
μαίνομαι ἐμάνην Ö = μαν « je m’irrite »
συλλέγω συνελέγην Ö = λεγ « je rassemble »
σφάλλω ἐσφάλην Ö = σφαλ « je trompe »
φαίνομαι ἐφάνην Ö = φαν « je parais »

κλέπτω ἐκλάπην Ö = κλεπ/κλπ « je dérobe »


ῥήγνυμι ἐρράγην Ö = Ϝρεγ/Ϝργ « je brise »
στέλλω ἐστάλην Ö = στελ/στλ « j’envoie »
τρέπω ἐτράπην Ö = τρεπ/τρπ « je tourne »
τρέφω ἐτράφην Ö = τρεφ/τρφ « je nourris »
φθείρω ἐφθάρην Ö = φθερ/φθρ « je détruis »

12
V. Les futurs II passifs

Ce sont les futurs des verbes à radical long. Ils n’ont pas une formation classique.
Ö + ήσομαι γράφω (Ö = γραφ-) > γραφήσομαι ; στέλλω (Ö = στελ/στλ-) > σταλήσομαι

VI. Les futurs attique et dorique

A. Futur attique : perte du σ et contraction

ἀμφιέννθμι Ö = Ϝεσ ἀμφιε-σω > ἀμφιῶ (1PS), ἀμφιεῖς (2PS), … « je revêts »


βιβάζω Ö = βιβαδ βιβα-σω > βιβῶ, βιβᾷς, … « je fais marcher »
ἐλαύνω Ö = ἐλα ἐλα-σω > ἐλῶ, ἐλᾷς, … « je pousse »
καλέω (καλῶ) Ö = καλε καλε-σω > καλῶ, καλεῖς, … « j’appelle »
κεράννυμι Ö = κερα κερα-σω > κερῶ, κερᾷς, … « je mélange »
κρεμάννυμι Ö = κρεμα κρεμα-σω > κρεμῶ, κρεμᾷς, … « je suspends »
πετάννυμι Ö = πετα πετα-σω > πετῶ, πετᾷς, … « je déploie »
σκεδάννυμι Ö = σκεδα σκεδα-σω > σκεδῶ, σκεδᾷς, … « je disperse »
τελέω (τελῶ) Ö = τελε τελε-σω > τελῶ, τελεῖς, … « j’achève »

Beaucoup de verbes en -ίζω se forment de la même manière (sans être des futurs attiques).
κομίζω Ö = κομιδ κομιδ-σω > κομισω > κομιῶ

B. Futur dorique : quatre verbes ont une forme en -σοῦμαι en plus de la formation classique en -σομαι.
Le σ du futur reste et la contraction se fait.

νέω Ö = νεϜ νεύσομαι et νευσοῦμαι « je nage »


πλέω Ö = πλεϜ πλεύσομαι et πλευσοῦμαι « je navigue »
πνέω Ö = πνεϜ πνεύσομαι et πνευσοῦμαι « je souffle »
φεύγω Ö = φευγ φεύξομαι et φευξοῦμαι « je fuis »

VII. Les parfais II actifs

C. Radical inchangé
πράττω (Ö = πραγ-) > πέ-πραγ-α

D. Radical modifié
1) alternance du radical
λείπω (Ö = λειπ/λοιπ/λιπ-) > λέλοιπα
στρέφω (Ö = στρεφ/στροφ/στρφ-) > ἔστορφα

2) aspiration de la consonne finale


ἄγω (Ö = ἀγ-) > ἦχα
τάττω (Ö = ταγ-) > τέταχα

3) alternance et aspiration de la consonne finale


πέμπω (Ö = πεμπ-) > πέπομφα
τρέπω (Ö = τρεπ-) > τέτροφα

13
LES VERBES ATHÉMATIQUES

I. Première classe : les verbes à redoublement

Ö fort = Ö redoublé en ι dont la voyelle est allongée


Ö faible = Ö redoublé en ι dont la voyelle est brève
Dans la même catégorie que ἵστημι « je place, j’établis » :
κίχρημι « je prête (A), j’emprunte (M) »
ὀνίνημι « j’aide, je suis utile »
πίμπλημι « je remplis »
πίμπρημι « je brûle, j’incendie »

INDICATIF – VOIX ACTIVE

TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRES


PRÉSENT IMPARFAIT
Ö fort + μι augment + Ö fort + V.T. + DSA ν
σι > ς (ἵ reste ἵ) ς
τι > σι(ν) τ>ø
Ö faible + μεν Ö faible + V.T. + DSA μεν
τε τε
ντι > ασι(ν) ν
! contraction possible aux 1, 2 et 3PS !
PARFAIT PLUS-QUE-PARFAIT
Ö fort redoublé en ε + κ + désinences du parfait augment + Ö fort redoublé en ε + κ + ει + DSA
α [κ]ει-ν
α-ς ει-ς
ε ει-ø
α-μεν ει-μεν
α-τε ει-τε
α-σι(ν) ει-σα-ν
FUTUR AORISTES
Ö fort non redoublé + σ + V.T. + DPA τίθημι et δίδωμι ἵστημι
ω aug. + Ö fort + κ+ α sigmatique :
εις ας augment + στη + σ + DSA
ει ε ἐ-στη-σ-α
μεν aug. + Ö faible + μεν α-ς
ετε τε ε
σα-ν α-μεν
ουσι(ν) [le pluriel a la forme d’un
aoriste III (Planque n°117)]
α-τε
ἵημι α-ν
[ἵ > ἐ]
ἧ-κα
radical (aoriste III) :
ἧ-κας
augment + στη + DSA
ἧ-κε
εἷ-μεν
ἔ-στη-ν
εἷ-τε ς
εἷ-σα-ν ø
[mêmes formations que τίθημι μεν
et δίδωμι, avec contraction des τε
radicaux] σα-ν
[ἵ > ἔ]

14
INDICATIF – VOIX MÉDIO-PASSIVE

TEMPS PRIMAIRES TEMPS SECONDAIRES


PRÉSENT IMPARFAIT
Ö faible + DPM (pas de contraction) augment + Ö faible + DSM (pas de contraction)
τίθε-μαι | δίδο-μαι | ἵε-μαι | ἵστα-μαι ἐτιθέ-μην | ἐδιδό-μην | ἱέ-μην | ἱστά-μην
σαι σο
ται το
μεθα μεθα
σθε σθε
νται ντο
PARFAIT PLUS-QUE-PARFAIT
δίδωμι et ἵημι τίθημι δίδωμι et ἵημι
Ö faible (redoublé) + DPM [autre radical] augment + Ö faible (redoublé) + DSM
(pas de contraction)
δέ-δο-μαι εἷ-μαι κεῖ-μαι ἐ-δεδό-μην εἵ-μην
δέδοσαι εἷσαι κεῖσαι ἐδέδοσο εἷσο
δέδοται εἷται κεῖται ἐδέδοτο εἷτο
δεδόμεθα εἵμεθα κείμεθα ἐδεδόμεθα εἵμεθα
δέδοσθε εἷσθε κεῖσθε ἐδέδοσθε εἷσθε
δέδονται εἷνται κεῖνται ἐδέδοντο εἷντο
FUTUR AORISTES
moyen : Ö fort non redoublé + σ + V.T. + DPM τίθημι, δίδωμι et ἵημι ἵστημι (sigmatique)
ο-μαι augment + Ö faible non augment + Ö + σα + DSM
ε-σαι > ει/ῃ redoublé + DSM
ε-ται ἐθέ-μην | ἐδόμην | εἵμην ἐ-στη-σά-μην
ο-μεθα σο > ου | εἷσο σα + σο > σω
ε-σθε το το
ο-νται μεθα μεθα
σθε σθε
ντο ντο

INDICATIF – VOIX PASSIVE

TEMPS PRIMAIRE TEMPS SECONDAIRE


FUTUR AORISTES
Ö faible non redoublé + θη + σ + V.T. + DPM τίθημι, δίδωμι et ἵστημι ἵημι
τε-θή-σ-ο-μαι | δοθήσομαι | σταθήσομαι | ἑθήσομαι augment + Ö faible non [contraction]
σαι > ει/ῃ redoublé + θη + DSA
ται ἐ-τέ-θην | δόθην | στάθην εἵ-θη-ν
μεθα ς ς
σθε ø ø
νται μεν μεν
τε τε
σα-ν σα-ν

15
SUBJONCTIF – VOIX ACTIVE
PRÉSENT AORISTE
Ö faible (redoublé) + DPA ! contractions ! Ö faible non redoublé + DPA
τίθημι δίδωμι ἵημι ἵστημι τίθημι δίδωμι ἵημι ἵστημι
τιθε-ω > ῶ διδο-ω > ῶ JιJε-ω > ἱῶ σιστα-ω > ἱστῶ θῶ δῶ ὧ στῶ
τιθ-ῇς διδ-ῷς ἱ-ῇς ἱστ-ῇς θῇς δῷς ᾗς στῇς
τιθῇ διδῷ ἱῇ ἱστῇ θῇ δῷ ᾗ στῇ
τιθῶμεν διδῶμεν ἱῶμεν ἱστῶμεν θῶμεν δῶμεν ὧμεν στῶμεν
τιθῆτε διδῶτε ἱῆτε ἱστῆτε θῆτε δῶτε ἧτε στῆτε
τιθῶσι(ν) διδῶσι(ν) ἱῶσι(ν) ἱστῶσι(ν) θῶσι(ν) δῶσι(ν) ὧσι(ν) στῶσι(ν)
PARFAIT
Ö fort redoublé en ε + κ + DPA
τε-θή-κ-ω, ῃς, ῃ, ωμεν, ητε, ωσι(ν) | δε-δώ-κ-ω |
εἵ-κ-ω | ἑ-στή-κ-ω

SUBJONCTIF – VOIX MÉDIO-PASSIVE


PRÉSENT AORISTE
Ö faible (redoublé) + DPM ! contractions ! Ö faible non redoublé + DPM ! contractions !
τίθημι δίδωμι ἵημι ἵστημι τίθημι δίδωμι ἵημι ἵστημι
τιθῶμαι (ε-ω) διδῶμαι ἱῶμαι ἱστῶμαι θῶμαι δῶμαι ὧμαι [στῶμαι,
τιθῇ διδῷ ἱῇ ἱστῇ θῇ δῷ ᾗ non attesté]
τιθῆται διδῶται ἱῆται ἱστῆται θῆται δῶται ἧται
τιθώμεθα διδώμεθα ἱώμεθα ἱστώμεθα θώμεθα δώμεθα ὥμεθα
τιθῆσθε διδῶσθε ἱῆσθε ἱστῆσθε θῆσθε δῶσθε ἧσθε
τιθῶνται διδῶνται ἱῶνται ἱστῶνται θῶνται δῶνται ὧνται
PARFAIT
Ö faible (redoublé) + μένος ὦ
ᾖς

μένοι ὦμεν
ἦτε
ὦσι(ν)

PARTICIPE – VOIX ACTIVE


PRÉSENT AORISTE
τιθείς, τιθέ-ντος, τιθεῖσα, τιθείσης, τιθέν, τιθέ-ντος θείς, θέ-ντος, θεῖσα, θείσης, θέν, θέ-ντος
διδούς, διδόντος, διδοῦσα, διδούσης, διδόν, διδόντος δούς, δόντος, δοῦσα, δούσης, δόν, δόντος
ἱείς, ἱέντος, ἱεῖσα, ἱείσης, ἱέν, ἱέντος εἵς, ἕντος, εἷσα, εἵσης, ἕν, ἕντος
ἱστάς, ἱστάντος, ἱστᾶσα, ἱστάσης, ἱστάν, ἱστάντος στάς, στάντος, στᾶσα, στάσης, στάν, στάντος
[sur le modèle de παιδευθείς, -θεῖσα, -θέν (Planque n°50)] [sur le modèle de παιδευθείς, -θεῖσα, -θέν (Planque n°50)]

PARTICIPE – VOIX MÉDIO-PASSIVE


PRÉSENT AORISTE
τιθέμενος, τιθέμενη, τιθέμενον θέμενος, θέμενη, θέμενον
διδόμενος, διδόμενη, διδόμενον δόμενος, δόμενη, δόμενον
ἱέμενος, ἱέμενη, ἱέμενον ἕμενος, ἕμενη, ἕμενον
ἱστάμενος, ἱστάμενη, ἱστάμενον [στάμενος, στάμενη, στάμενον, non attesté]

16
OPTATIF – VOIX ACTIVE
PRÉSENT AORISTE
Ö faible + ίη/ῖ + DSM Ö faible non redoublé + ίη/ῖ + DSM
τιθε-ίη-ν | διδοίην | ἱείην | ἱσταίην θε-ίη-ν | δοίην | σταίην | εἵη-ν
ίη-ς ίη-ς | εἵη-ς
ίη- ø ίη-ø | εἵη-ø
ῖ-μεν / ίη-μεν ῖ-μεν / ίη-μεν | εἷ-μεν / εἵη-μεν
ῖ-τε / ίη-τε ῖ-τε / ίη-τε | εἷ-τε / εἵη-τε
ῖ-εν / ίη-σα(ν) ῖ-εν / ίη-σα(ν) | εἷ-εν / εἵη-σα(ν)

OPTATIF – VOIX MÉDIO-PASSIVE


PRÉSENT AORISTE
Ö faible + ι + DSM Ö faible non redoublé + ι + DSM
τιθε-ί-μην | διδοίμην | ἱείμην | ἱσταίμην θε-ί-μην | δοίμην | εἵ-μην
ῖ-ο ῖ-ο | εἷ-ο
ῖ-το ῖ-το | εἷ-το
ί-μεθα ί-μεθα | εἵ-μεθα
ῖ-σθε ῖ-σθε | εἷ-σθε
ῖ-ντο ῖ-ντο | εἷ-ντο

IMPÉRATIF – VOIX ACTIVE


PRÉSENT AORISTES
Ö faible + [n’existe pas] τίθημι, δίδωμι et ἵημι ἵστημι
ε : τίθει | δίδου | ἵει | ἵστη Ö faible + ς : θές | δός | ἕς Ö fort + θι : στῆθι
τω (non τω (non τω
[n’existe pas] redoublé) τε redoublé) τε
τε ντων [Ö faible] στά-ντων
ντων

IMPÉRATIF – VOIX MÉDIO-PASSIVE


PRÉSENT AORISTE (τίθημι, δίδωμι et ἵημι)
Ö faible + σο : τίθεσο | δίδοσο | ἵεσο | ἵστασο Ö faible non redoublé + σο > οῦ : θοῦ | δοῦ | οὗ
σθω σθω : θέσθω | δόσθω | ἕσθω
σθε σθε
σθων σθων

INFINITIF – VOIX ACTIVE


PRÉSENT AORISTE
τιθέ-ναι | διδό-ναι | ἱέ-ναι | ἱστά-ναι [Ö faible] θεῖναι | δοῦναι | εἷναι [Ö faible non redoublé]
στῆ-ναι [Ö fort non redoublé]

INFINITIF – VOIX MÉDIO-PASSIVE


PRÉSENT AORISTE
τίθε-σθαι | δίδο-σθαι | ἵε-σθαι | ἵστα-σθαι [Ö faible] θέ-σθαι | δό-σθαι | ἕ-σθαι [Ö faible non redoublé]

17
II. Deuxième classe : les verbes suffixés (en -νυ-μι)

Dans la catégorie du suffixe -νῡ/νῠ :


ἄγ-νυ-μι « je brise » κρεμάννυμι « je suspends »
ἀμφιέννυμι « je vêts » ὄμνυμι « je jure »
ἀπόλλυμι « je fais périr » πετάννυμι « je déploie »
δείκνυμι « je montre » πήγνυμι « je fixe »
ζεύγνυμι « je place sous le joug » ῥήγνυμι « je brise »
ζώννυμι « je ceins » ῥώννυμι « je fortifie »
κεράννυμι « je mélange » σβέννυμι « j’éteins »
κορέννυμι « je rassasie » σκεδάννυμι « je disperse »

Dans la catégorie du suffixe -νη/να : δάμ-νη-μι « je dompte »

δείκ-νυ-μι (Α) δείξω ἔ-δειξα δέ-δειχ-α


δείκ-νυ-μαι (M) δείξομαι ἐ-δειξά-μην δέ-δειγ-μαι
(P) δειχ-θή-σομαι ἐ-δείχ-θη-ν δέ-δειγ-μαι

VOIX ACTIVE
INDICATIF SUBJONCTIF OPTATIF IMPÉRATIF INFIN. PARTICIPE
μι ω ο-ι-μι
σι > ς ῃς ο-ι-ς ø
νύς, νύντος
présent

τι > σι(ν) ῃ ο-ι τω


Ö + νυ + Ö + νυ + Ö + νυ + Ö + νυ + Ö + νύ + ναι Ö+ νῦσα, -σης
μεν ωμεν ο-ι-μεν
νύν, νύντος
τε ητε ο-ι-τε τε
ντι > ασι(ν) ωσι(ν) ο-ι-εν ντων
ν
ς
imparfait

τ>ø
aug. + Ö + νυ +
μεν
τε
σα-ν

VOIX MÉDIO-PASSIVE
INDICATIF SUBJONCTIF OPTATIF IMPÉRATIF INFINITIF PARTICIPE
μαι ωμαι ο-ί-μην
σαι ῃ ο-ι-ο σο
νύμενος,
présent

ται ηται ο-ι-το σθω


Ö + νυ + Ö + νυ + Ö + νυ + Ö + νυ + Ö + νυ + σθαι Ö+ νύμενη,
μεθα ώμεθα ο-ί-μεθα
νύμενον
σθε ησθε ο-ι-σθε σθε
νται ωνται ο-ι-ντο σθων
μην
σο
imparfait

το
aug. + Ö + νυ +
μεθα
σθε
ντο

remarques :
1) Les autres temps se forment comme les verbes thématiques (sans suffixe).
2) À côté des formes athématiques des indicatifs présent et imparfait, des formes thématiques existent
(δεικνύω).
3) Les verbes en -άννυμι ont un futur attique.
κρεμάννυμι A = κρεμα-σ-ω > κρεμα-ω > κρεμῶ, κρεμᾷς, κρεμᾷ, κρεμῶμεν, κρεμᾶτε, κρεμῶσι(ν)
M-P = κρεμα-ο-μαι > κρεμῶμαι, κρεμᾷ, -ᾶται, -ώμεθα, -ᾶσθε, -ῶνται
18
III. Troisième classe : les verbes à radical pur

Verbes déponents :
ἄγαμαι « j’admire »
δύναμαι « je peux »
ἐπίσταμαι « je sais »
ἔραμαι (+ gén.) « je suis épris de »
κάθημαι « je suis assis »
κεῖμαι « je suis étendu, couché, disposé »

A. Εἰμί, « je suis » – Ö = ἐσ/σ-

INDICATIF SUBJ. OPTATIF IMPÉRATIF INFINITIF PARTICIPE


présent εἰμί ὦ εἴην
εἶ ᾖς εἴης ἴσθι
ὤν, ὄντος (m.)
ἐστί(ν) ᾖ εἴη ἔστω
εἶναι οὖσα, οὔσης (f.)
ἐσμέν ὦμεν εἶμεν / εἴημεν
ὄν, ὄντος (n.)
ἐστέ ἦτε εἶτε / εἴητε ἔστε
εἰσί(ν) ὦσι(ν) εἶεν / εἴησαν ἔστων / ὄντων
futur Ö + σ (+ V.T.) + DPM Ö + σοι + DSM Ö + σο + μενος
ἔσομαι ἐσοίμην μενη
ἔσει/ῃ ἔσοιο μενον
ἔσται (forme syncopée) ἔσοιτο ἔσεσθαι
ἔσομεθα ἐσοίμεθα ἐσόμενος,
ἔσεσθε ἔσοισθε ἐσόμενη,
ἔσονται ἔσοιντο ἐσόμενον
impft. ἦν
ἦσθα
ἦν
ἦμεν
ἦτε
ἦσαν

B. Εἶμι, « j’irai » – Ö = εἰ/ἰ-

INDICATIF SUBJ. OPTATIF IMPÉRATIF INFINITIF PARTICIPE


présent εἶμι ἴω ἴοιμι / ἰοίην
εἶ ἴῃς ἴοις ἴθι
ἰών, ἰόντος (m.)
εἶσι(ν) ἴῃ ἴοι ἴτω
ἰέναι ἰοῦσα, -ης (f.)
ἴμεν ἴωμεν ἴοιμεν
ἰόν, ἰόντος (n.)
ἴτε ἴητε ἴοιτε ἴτε
ἴασι(ν) ἴωσι(ν) ἴοιεν ἰόντων
impft. ᾖα (ᾖειν)
ᾔεις
ᾔει
ᾖμεν
ᾖτε
ᾖσαν

19
C. Φημί, « je dis, j’affirme » – Ö = φη/φα-

INDICATIF SUBJ. OPTATIF IMPÉRATIF INFINITIF PARTICIPE


présent φημί φῶ φαίην
φής / φῄς φῇς φαίης φαθί
φάσκων, -όντος
φησί(ν) φῇ φαίη φάτω
φάναι φασκοῦσα, -ης
φαμέν φῶμεν φαῖμεν / φαίημεν
φᾶσκον, -όντος
φατέ φῆτε φαῖτε / φαίητε φάτε
φασί(ν) φῶσι(ν) φαῖεν / φαίησαν φάντων
futur φήσω φήσοιμι
φήσεις φήσοις
φήσει φήσοι
φήσειν
φήσομεν φήσοιμεν
φήσετε φήσοιτε
φήσουσι(ν) φήσοιεν
impft. ἔφην
ἔφησθα
ἔφη
ἔφαμεν
ἔφατε
ἔφασαν
aoriste ἔφησα
ἔφησας
ἔφησε(ν)
ἐφήσαμεν
ἐφήσατε
ἔφησαν

D. Οἶδα, « je sais » – Ö = Ϝειδ/Ϝοιδ/Ϝιδ-

INDICATIF SUBJ. OPTATIF IMPÉRATIF INFINITIF PARTICIPE


parfait οἶδα εἰδῶ εἰδείην
οἶσθα εἰδῇς εἰδείης ἴσθι
εἰδώς, -ότος (m.)
οἶδε(ν) εἰδῇ εἰδείη ἴστω
εἰδέναι εἰδυῖα, -ας (f.)
ἴσμεν εἰδῶμεν εἰδεῖμεν / εἰδείημεν εἰδός, -ότος (n.)
ἴστε εἰδῆτε εἰδεῖτε / εἰδείητε ἴστε
ἴσασι(ν) εἰδῶσι(ν) εἰδεῖεν / εἰδείησαν ἴστων
+qpft. ᾔδη / ᾔδειν
ᾔδησθα / ᾔδεις
ᾔδει(ν)
ᾖσμεν / ᾔδειμεν
ᾖστε / ᾔδειτε
ᾖσαν / ᾔδεσαν
futur εἴσομαι
εἴσει / ῃ
εἴσεται
εἰσόμεθα
εἴσεσθε
εἴσονται

20

Vous aimerez peut-être aussi