Vous êtes sur la page 1sur 16

Droitdesassurances

Bibliographie:pourrviser:mmentodroitdesassurances;JrmeBonnardchezLitec;FocusABCdairechezlextenso;Beignier Montchrestien2011;PrcisDallozLamberfvre,Levenneur;Pourrechercher:traitdedroitdesassurances;legrandtraitdedroit desassurances(3tomes);Lamy.2revues:mensuel:respcivileetassurancelexisNexis;larevuegnralededroitdesassurances (trimestriel)Lextenso;Lessentieldudroitdesassurances(enligne);Actuassurance(enligne). Examen:oralcrit

Introduction
SelonleRobert,lassuranceestunsentimentdescurit,decertitudeoudeplnitude.Envisagedansuneperspective dynamique,lassuranceestlemcanismeparlequeldespersonnesvonttenterdemainteniroudacqurirunescurit physiquematrielleoufinancire.Ensassurantlassurveutrendresrcequipourluinestqueconjectureet incertitudecdlavenir.Aujourdhui,ilestpossibledesassurercontrebeaucoupdephnomnesoulesconsquences decesphnomnes:levol(souventlevolaggrav(aveceffractionouavecviolence)),lincendie,lamaladie,des vnementsclimatiques.Onpeutsassurerpourtouslesrisques(oulaplupart)duneactivit:desactivits professionnelles,oudesactivitsprives(ex:lamultirisquehabitation).Onpeutassurerlesjambesdunmannequin,le jeudunfootballeur(saprsencephysique).Estcequonpeutassurernimportequoi?Commentfaitonpourmettreen placeuneoprationdassurance?Commenttresrquelassureurnevapasdevoirindemniserplusdesinistresquilen aprvu?

Section1re:Historique
Ilesttjsprilleuxdaffirmerqueteloutelvnementestloriginedunphnomnemaisonapuidentifieruncertain nombredefacteurscommetantloriginedelacrationetdudveloppementdelassurance. Leprincipalfacteurdedveloppementdelassurancecestlactivitconomique.Lespremiresformesdassurance sonthistoriquementdesassurancesmaritimesquiontcommencsedvelopperlafinduMAetsurtoutla Renaissanceenraisondesvaleursconomiquestransporter,plusrisqueslisauclimat.Ontrouveuneoriginelointaine lassurancedansleprtlagrosseaventure:Cestdevenuuneassurancequandlespremirescompagniesont dciddefinancerdesrisquesencollectantdelargentetenindemnisantdessinistres.NB:Lassureurneprendjamais derisques.Ilnespculepassurlanonralisationdunvnement.Ilessaiedeleprvoiretdelemaitriser.Lassurance sestdveloppeaussipartirdesgrandesplacescommerciales(ex:enItalie). Autrefacteurdedveloppementdelassurance:larecherchefondamentaleenmathmatiquequiaapportdes mthodesdecalculs(calculdesprobabilitsauXVIII(PierredeFermatetBlaisePascal)quipermetdeprvoirlavenir, lesstatistiques(faondorganiserlinformationsurlepass)). Autrefacteur:lurbanisationetlindustrialisation.Lurbanisationcredesrisquesnouveaux(risqueincendie Toulousedtruiteen1463?).LapremirecompagniedassurancecontrelesincendiesestneenAngleterreen1684.En Francelapremiresocitroyaledassuranceapparaten1786.Lecatholicismesopposaitlaspculationsurlavie dautrui(exception:renteviagreexistait).DcalageentreFranceetAngleterre.Laplupartdestechniques contractuellestudiessontdestranspositionsdesmcanismesanglosaxons.DansleCodecivil,lecontratdassurance estsimplementvoqudanslescontratsalatoiresmaisilnestpasrglement.Ilfaudraattendreuneloidu13juillet 1930pourquapparaisseenfinunerglementationducontratdassurance.Ledroitducontratdassurancesestdonc construitparlapratiqueetpartranspositiondemcanismetranger.

Section2:Importanceconomiquedelassurance
AuXXsetauXXIs,lesfacteursquenousavonsdjsoulignssontenpleinmaturit(dveloppementco,urbanisation) onvitdansunesociturbanise,postindustrialiseetindividualiste(laproccupationdubientredesindividusest devenuunedesprioritsdesrglementationsnotammentparlavnementdesdiffrentesscurit.Lasubsistancedu plusgrandnombredpenddesaforcedetravail.Lafortunedesindividusestdevenuefragile.Lessolidarits traditionnellesontquasimentdisparu.Parconsquentilafalluinventerdesmcanismesquipermettentdassurerune stabilitmatrielle.Cesmcanismesprocdentprincipalementdelassurance.Celaestvraipourlespersonnesdansle cadredeleuractivitpriveetprofessionnelle.CequiatauXXsvajustifierlimportancecodelassuranceestlefait quecomeonveutprotgerlesindividusonvaaugmenterlarespdespersonnesetbiensouventonvaassocierune assuranceobligatoire.

Section3:Dfinitionettechniquedelassurance
Tenterdedfinirloprationdelassurancecestentrerdepleinpieddanssonvolution.Lecodedesassurancesne contientpasdfinitiondelassurance. DfinitiondoctrinaleYvonneLambertFaivreprcisDallozn33:cestloprationparlaquelleunassureurorganiseen mutualitunemultitudedassursexposslaralisationdecertainsrisquesetindemniseceuxdentreeuxqui subissentunsinistregrcelamassecommunedesprimescollectes.Cettedfinitiondcritlatechniqueclassique dassurancequiestlamutualisationdesrisques.Loprationdassuranceestuneoprationcollective.Unseulcontratne suffitpas.Cestladiffrenceavecleprtlagrosseaventure.Plusjedispersemonrisque,moinscestcher.Cestune oprationdecollecte:lassureurdemandechaquemembredelamutualitdefournirunesommequiservira financerlapriseenchargedessinistres.Lassureurluineprendpasderisque.Lesassursvontdanslamutualitparce quecequonleurdemandedefinancerestsanscommunemesureaveclerisquefinancierauquelilssontexposs.La mutualisationdesrisquescenestpasdelasolidaritmmesiayressemblecarpourpouvoiraccderlamutualitil fautavoirlesmoyensdepayerleminimumquiestdemand.Onaccdelamutualitenfonctiondesesbesoins.De plus,lamutualisationdesrisquessupposepardfinitionlexclusiondecertainespersonnes.Siunepersonneprsente desfacteursderisquesaggravslassureurvalarejeterparcequelleperturbesoncalculdemutualisationdesrisques. Ex:ilestdifficiledempruntersionaunemaladiemortelle.Cequiestfondamentaldansuneoprationdassurancecest ladispersiondurisque.Ilfautquelesmembresdelamutualitsoitexposunrisquesusceptibledeseproduireoupas (doncalatoire)maisdontleschancesderalisationsontrelativementfaiblespourleplusgrandnombre.Quandun risqueseralisetropfrquemment,lassuranceestimpossible.Quandunvnementseralisetropfrquemmentce nestmmeplusunrisque(ex:certainsvnementsclimatiques).Pourtant,lamortnestpasunvnementalatoireet onlassurequandmme.Enfait,onjouesurlefaitquonnesaitpasquandellevaarriver.Cestencelaquelleest alatoire. Ilexisteuneautretechniquedassurancequiestlacapitalisationquiestlemcanismeparlequellassureurvacollecter dessommesdargentquilvaplacerenmasse(enachetantladettepubliqueparex)etvagarantirchaqueassurquau termeduncertaindlaicetargentauraproduittantdintrts. Pourpouvoirmettreenuvresamutualit,lassureurvaseservirdescalculsdeprobabilitetdesstatistiquesquilva affinerenfonctiondescaractristiquesdesapopulation(enfonctiondeszonesgographiques,delge,des professions).Pourchaquecatgoriederisque,lassureurestcensdterminerlepleindassurancequiestdfinipar JeanBigotdansletraitdesassurancetome1n832:cestlesommemaximalequepeutsupporterunassureurduchef dunsinistresanscompromettrelesortdelamutualit.Apartirdecepleindassurancelassureurvamobiliserun mcanismederassurancequiestlassurancedesassureurs:cesontdesassureursspcialissquiinterviennentquand lassureuradpasssonpleindassurance. Parfoislassureurvautiliseruneautretechniquequelarassurance:lacoassurance.Quantunrisqueluiparattropgros assumer,ilvapartagerlerisqueavecdautresassureurs.

Section4:Lesclassificationsdesoprationsdassurance
Lesclassificationdesassurancespermettentdedterminerquelrgimeparticulierellesvonttresoumises.La classificationlaplusanciennecestladistinctionentrelesassurancesmaritimesetlesassurancesterrestres.Lepremier livreducodedesassurancesvarglementerlesassurancesterrestresquisonttouteslesassurances(mmeariennes) saufcellesmaritimes.Lesassurancesmaritimesontuneclassificationpartcarcommeellessontapparuesilya longtempsellesontdveloppunerglementationpropreessentiellementbasedusage.Lecodedesassurances rglementetrsrapidementlesassurancesmaritimesmaisrenvoieessentiellementauxusages.Lecodedesassurances existedepuis1976. Parmilesassurancesterrestresonpeutfaireplusieursdistinctions:onpeutdaborddistinguerlesassurancesprocdant derglesdegestiondiffrentes(assurancederpartitionetassurancedecapitalisation).Lassurancederpartition consistegrerunemutualit,elleprocdederglescomptablesfinancirediffrentesdelacapitalisationquiestplus uneoprationdeplacementfinancierpuisquedanslacapitalisationonvarecueillirdesprimesetleurfaireproduiredes intrts.Uneautreclassificationconsistedistinguerdesassurancededommageetdesassurancedepersonnes:un assureurnepeutpasfaireles2(rgleessentielle).Lesassurancesdedommagessedivisentenassurancedechosesqui indemnisentlespertessubiesparunepersonneetlesassurancesderesponsabilitquiprennentenchargelesdettesde responsabilitdunepersonne.Parmilesassurancesdepersonnes,ondistingueralesassurancesviedesassurancesnon vie.Parmilesassurancesvie:dcsetsurvie(assuranceencasdedcsetassurancevie)etdanslesassurancesnonvie

(assurancemaladieetaccident).Lesassurancesviesontdesassurancesgresencapitalisationalorsquelesassurances nonviesontpluttgresenrpartition. Ondistingueentrelesassurancescaractreindemnitaire(lassureurindemniselemontantdespertesaujourdu sinistre)etcellescaractreforfaitaire(lesprestationsversersontdtermineslavancedslasouscriptiondu contrat.Nousverronsquelesassurancescaractreindemnitairesontsoumisesunrgimetrsspcifique.Onleur appliqueparexemplelesrglesconcernantlenoncumuldesindemnitsetaussilasanctiondelasurassurance.En revanche,danslesassurancescaractreindemnitaire,lassureurquiaindemnisanormalementunrecours subrogatoirecontreunventueltiers. Acesclassificationstraditionnelles,onpeutajouterdesclassificationsplusrcentes;onpeuteneffetdistinguerentre lesassurancesindividuellesetlesassurancescollectives(=assurancedegroupe).Cesderniresconnaissentdes modalitsparticuliresdegestionetdesouscriptionducontrat.Ellessontrgiesparlesart.L.1411duCodedes assurances. Onpeutaussisongerladistinctionentreassurancefacultativeetassuranceobligatoire.Enprincipe,chaquepersonne dcidelibrementderecourirlassuranceounon.Lelgislateuradcidquedanscertainscaslexerciceduneactivit ncessitaitlasouscriptionduneassurance.Pasuneatteintelalibertcaronnestpasobligdexercercetteactivit. Engnralecestuneassurancederesponsabilitprofessionnelle(RCP).Cestlecasdelactivitdeprofessionnelsde sant(depuis2002),desavocats,desnotaires,desexpertscomptables,desgrantsdestationdesportsdhiverpourles remontesmcaniques.Celapeuttreuneactivitdecirculationautomobile(depuis1956)(celacouvreaussiles voleurs).Lesassurancesobligatoiresontengnraleunrgimepluscontraignantquepourlesassurancesfacultatives pourlassureurcommepourlassur.

Section5:Lesacteursdanslescontratsdassurance
Lactivitdassuranceestundomainetrsprofessionnalisdanslequelonctoielentreprisedassurancequifournitses produits,lesintermdiairesdassurancequidistribuedesproduitsetleconsommateurdassurancequisouscritces produits.Danscetterelationcontractuelle,ilyaungranddsquilibrequijustifiequelonappliqueundroit consumrisme:dsquilibreensavoiretdsquilibreconomique,dsquilibredansunseulsens.Lebutdela rglementationdudroitdesassurancescestclairementdeprotgerceconsommateurdassuranceetdoncde rglementerlactivitdelentrepriseetdesintermdiaires.

1:Lentreprisedassurance
Ilestvidemmentimpossibledtudiertouteslesrglesrelativesauxdassurance.EllesfigurentdanslelivreIIIduCode desassurances.

A)Latypologiedesdassurance
LeCodedesassuranceslimitelesformesquepeuventrevtirlesdassurancepourdesraisondestabilitfinancireet desolvabilit.Ilexiste2grandstypesddassurance: lessocitscommerciales(=lescompagnies)quisontexclusivementdesSAdoncilestimpossibledefairede lassurancequandonestunepersonnephysique. Ilestpossibledefairedelassuranceavecdessocitsciviles(pasausensducodecivil)=cesontlesmutuelles (socitsdassurancemutuelles).Cesontdessocitsquiontunobjetcivilmaisquinonpasdebutlucratif. Bigot(traitdedroitdesassuranceTome1)n160:unemutuellecestungroupesocioprofessionnelqui dcidedefabriquerluimmelassuranceaumeilleurprix.Laplupartdutemps,unemutuellenaitdela difficultdungroupetrouverdelassuranceouencoredeladifficulttrouverdelassuranceunprix raisonnable.Cesassurancesmutuellessontrglementesparlecodedesassurancesetaussicertainesformes demutuellesparlecodedelamutualit.Lecodedesassurancesvadistinguerplusieurssortesdemutuelles.La formededroitcommunestlasocitdassurancemutuelle.Ilexistectdesformesparticuliresde mutuellesquivontsattacheruneoprationspcifique:lessocitsmutuellesdassurance,lestontines,les socitsetcaissesdassuranceetrassurancemutuellesagricoles.

Lescompagniesdassuranceperoiventdesprimesalorsquelesmutuellesperoiventdescotisations.Lamutuellepeut demanderunecotisationfixeouvariable(ajusteencoursdexercice).

B)Lesspcificitsdesdassurance
Lesdassurancesontsoumisesauprincipedespcialitcequisignifiequellesnepeuventpratiquerquedesoprations dassurancelexclusiondetouteautreactivit.Pourtantilexistedesbanquesquifontdelassuranceetinversement. Pourpermettreuneadaptationlaconcurrenceontolrelexerciceduneautreactivitdanslamesureoucellecireste dimportancelimiteparrapportlensembledesactivitsdassurance. Parmilesactivitsdassurancelesassureursnontpasledroitdecumulercertainesoprationsetnotamment,onne peutpastreassureurdedommageetassureursurlavie.LegroupeAxaestunesocitmreetsesfilialessoccupent dechaqueassurance. Concernantleurfonctionnement,lessocitsdassurancesontsoumisesdesrglesdegestiontechniqueset financires.Cesrglesontpourbutdegarantirlasolvabilitdesassurancesdes.Dabord,chaquedassurancea lobligationdeconstituerdesprovisionstechniquesparexlaprovisionpourgalisationquiestlaprovisionquipermetde fairefaceaucoursdunexerciceunrisquesuprieurlanormal.Ilyaaussilargledelamargedesolvabilit:toute dassurancealobligationdedtenirunecertainesommedargenttoutletempsdisponible.Enfin,sontrglementesla gestiondesactifsdesdassurance.Desautoritscontrlecettegestion.Ilnesertriendeposerdescontraintessileur excutionnestpascontrle.Onpeutconstaterenmatiredassuranceundoublecontrlelorsdelacrationdel dassurancelasocit(mutuelleoucommerciale)doitobtenirunagrmentdlivrparlecomitdesdassurance.Cet agrmentestloccasiondevrifierlerespectdesrglesparles.Cetagrmentestaussiloccasiondevrifier lhonorabilitdesdirigeantsdesdassurance.Uncertainnombredincompatibilitsexistentlexercicedelactivit dassurancequiprocdepourlessentieldecondamnationspnales.Lagrmentestaccordparbranchedassurance cdquetouteslesactivitsdassurancesontnumreslarticleR.3211duCodedesassurances. Ilexiste26branchesdassurancequisontdivisesensousbranches.Labrancheaccident(branchen1),labranche maladie(n2),Lentreprisedassurancedevramonterundossierpourchaquebranchedassurancepourlequelelledoit obtenirunagrment.Certainesbranchessontincomptablesentreelles:lesbranchesassurancededommageetles branchesassurancevieparex.Lesgrandescompagniesdassuranceontrsoluleproblmeencrantdesgroupesde socits.Pendanttoutelaviedeluncontrlevaaussitreeffectu:onvacontrlerlerespectdesrgles.Cecontrle estdsormaislamissiondelautoritdecontrleprudentiellequiestlautoritquichapotetoutlesecteurfinancier. Cetteautoritvadabordposerlesnormesdecontrle.Notammentellevanoncerlargularitducontrleetses modalits.Ilfaudraquetouteslesdassuranceremettentdesdocumentsprcisavecunecertainrgularit.Defaon gnrale,cetteautoritdecontrleprudentielleestchargedevrifierquetouteslesrespectentlarglementation ainsiqueleursengagementslgarddesclients.Lautoritaunpouvoirdesanctioncdquellepeutprononcer lgarddesdassurancedessanctionsdisciplinairesdontlaprocdureestprvueparleCMF(L.6121ets.):celavade lavertissementjusquauretraitdeportefeuille(cdleretraitdagrment).Ellepeutprononcerdesamendes(trs lourdes:100ainedemilliersdeuros).

2:Lesintermdiaires
Lintermdiairedassuranceestceluiquivaproposerauxassurslesproduitsdelassureur.Cetteoprationestensoi uneactivitrglementepart.Cetteactivitsappellelaprsentationdesoprationsdassurance.Cetteactivitat considrablementrformeen2005souslinfluencedudroitcommunautaire(unioniste)puisquelUEa2objectifs:LPS &LE(libreprestationdeserviceetlibertdtablissement).Dsormais,onsoumetcesintermdiairesdesrgles communes(A)etendroitfranaisonrglementeplusparticulirement2modesdintermdiationdassurance:lagent gnral(B)etlecourtier(C).

A)Lesrglescommunes
LarticleL.5111duCodedesassurancesdfinitlintermdiation:lintermdiationenassuranceouenrassuranceest lactivitquiconsisteprsenter,proposerouaiderconcluredescontratsdassuranceouderassuranceouraliser dautrestravauxprparatoiresleurconclusion.Estunintermdiairedassuranceouderassurancetoutepersonne qui,contrermunration,exerceuneactivitdintermdiationenassuranceourassurance.Laprcisionimportante dansletexteestqueonestsoumislarglementationdesintermdiairesdassurancequesioneffectuecetteactivit defaonprofessionnelle.Lesintermdiairesbnvolesnesontpassoumisauxcontraintesquelontvatudier.Nous verronsquelassurancedegroupeestunmodedintermdiationenassurancegratuit. Toutepersonnequiseproposedtreunintermdiaireenassurancedoitobtenirlhabilitationexercerlactivit. Lobtentiondelhabilitationsupposelerespectduncertainnombredergles:lapersonnedoittreimmatricule,elle doittrehonorable(ausensdelart.L.3222duCodedesassurances),elledoittrecomptentecdquelledoit satisfaireauxconditionsdediplmesetdexprience,enfin,elledoitavoirsouscrituneassurancederesponsabilitet

unegarantiefinancire.Lesintermdiairesontuneobligationdinformationsurlelienventuelquilesunitaux dassurancequileurproposentdesproduits.

B)Lagentgnral
Lagentgnralestunintermdiairedeldassurance. 1)Lestatutdelagentgnral Larglementationfranaiseprvoitquelestatutdesagentsgnrauxsoitngociparlesorganisationsprofessionnelles. Lersultatdelangociationestapprouvpardcret.Cestatutavoluversunegrandelibertdengociationavec nanmoinslemaintienduneprotectionminimale.Lagentgnralestunmandatairedeldassurance.Lecontratest doncunmandat.Cestunmandatdintrtcommun.Selonlarglementation,lagentgnralestunepersonnephysique oumoraleexerantuneactivitindpendantededistributionetdegestiondeproduitsetdeservicesdassuranceen er vertudunmandatcritdlivrparuneouplusieursdassurance.Cettedfinitionrsultedelarticle1 dudcretdu15 octobre1996.Depuisladoptiondecedcret,ilestpossibledexercerlactivitsouslaformesocitairemais3formes seulementsontautorises:laSA,lacommanditeparactionetlaSARL.Laconventionconclueentreldassuranceet lagentvaconcerneruncertainnombredethmesessentiels.Lemandatdelagentgnralaunnomspcifique=le traitdenomination.Larglementationrappellequuncertainnombredepointsdoiventtreabords:lapropritdu portefeuille,lexclusivit,larmunration,larsiliationetdesquestionsdeformation.Lorsdelangociation,lecandidat lagencedoitavoirreuuneinformationsurleportefeuilleexploiterquiseradonneselonlecasparldassurance ellemmeouleprcdentagent.Leportefeuilledassuranceestlensembledescontratsquisontconclusetquisont susceptiblesdtreconclus.Letermecestlaclientle(cellequiexisteetcellepotentielle).Lagentgnral,lorsquilest nommparletraitdenomination,estnommsurunressortgographique(cestcommeaquonvadterminerle portefeuille).Dansledcret,ilestprcisqueletraitdoittrecrit.Cetcritnestpasexigadvalidatemcdtitrede validit.Cetteexigenceesttitredepreuveettitreinformatif.Autrementdit,enlabsencedcrit,lecontratnestpas annulable.Cf.arrtdelaCass.1Civ.du19janvier2008(n0515.937,RGDA2008,511,noteLanget).Laconvention rserveunepartimportantelexclusivit.Enprincipe,lagentgnraldistribueexclusivementlesproduitsdune dassurance.Encontrepartie,lluiconfrelexclusivitsurunterritoiredonn.Doncdoubleexclusivit.Nanmoins, cetteexclusivitetuneexclusivitrelativecdquellenevautqueparcatgoriedeproduitscdque,pourcertains produits,lagentnedistribuequelesproduitsdel(ex:assurancevie)enrevanchepourdautresproduitsilnestpas dutouttenuuneexclusivitetdoncilpeuttravaillerpouruneautredassurance.Cetteexclusivitnestpas obligatoirecarldassurancepeutledgagerdetouteexclusivit(CDCen2007aditquelexclusivitntaitpasuntrait caractristiquedelaconvention).Cetteexclusivitengnraleadiffrentesconsquences:ellecreentrelesparties uneoprationspcifiquedeBF.Ldassurancefournitlagentlesmoyenstechniquescommerciauxetfinanciers ncessaireslactivit.Encontrepartiedeleffortdansledveloppementdelaclientle,ilreoitnormalementune indemnisationlorsdelaruptureducontratparcequeleportefeuilleneluiappartientpas.Ilappartientldassurance. Aprslarglementationdelexclusivit,letraitdenominationvagrerladuredelarelation.Selonlaconvention collective,letraitdenominationestdureindterminejusqulgedelaretraite.Lgedelaretraiteestunedate butoirmaisentrelaconclusiondutraitetlaretraitedelagent,lecontratalergimeduncontratdureindtermine aveccetteparticularitquilnepeutprendrefinquepourunedescausesderuptureprvuesaucontrat.Certainscauses derupturesontrcurrentes:laforcemajeureinaptitudephysiqueautravaildelagent),lafautedelagent(rsultant dunmanquementgrave,dunmauvaiscomportement)etlinsuffisancedersultat.Saufencasdefautegrave,lagent gnraladroitunpravisde6mois.Autreparticularitdeladure:lorsqueletraitdenominationprendfin,la rupturedoittrecompenseparuneindemnitmmesielleestduaudcsdelagent.Cetteindemnitestversepar lesuccesseurdelagentouparlcarlaundroitderegardsurlesuccesseur(cestuncontratintuitupersonae).Sice successeurnestpasagr,ldoitlindemnit.Cetteindemnitaunrgimeparticulier:elleestlieauneobligationde nonconcurrence.Silindemnitestverselagentauneobligationdenonconcurrencede3ans.Silrenonce lindemnitdelassurance,lobligationdenonconcurrenceestde6mois.SIlagentgnralviolesonobligationdenon concurrenceildoitrestituerlindemnit. 2)Laportedesactesdelagentgnral Elleestenvisageparlart.L.5111duCodedesassurancesquiprvoituneresponsabilitparticulireencasdactivit deprsentation:lemployeuroumandantestcivilementresponsabledanslestermesdelarticle1384duCodecivildu dommagecausparlafautedimprudencedesesemploysoumandataires.Enbref,lagentgnralestleprposde ldassurancequiestdoncsoncommettant.Lassurduparlagentaunrecourscontreldassurance.Ilenvaainsi lorsquelagentgnralnapascorrectementconseilllassur(arrtCass.2Civ,18mars2010,n0912.913;RGDA 2010p.828).Lassurasubiunepertedechancedesouscrire.Ldassuranceassumelesdtournementsdefondsde lagentgnral.Ldassurancevarpercutersurlagentlactiondontelleafaitlobjet.Enpremierlieu,ellepeuttrouver

danslecomportementdelagentloccasiondecaractriserunefauteprofessionnelleetdoncexigerlarsiliationdu contrat.Ensuite,ellepourraexerceruneactionrcursoirecontrelagentpuisqueladiffrencedesautresprposs lagentnebnficiepasdelimmunitdesprposs(1Civ.,10dcembre2002,Dalloz2003p.510).

C)Lecourtier
Plusieurstraitsvontdistinguerlecourtagedelagentgnral. Lactivitdecourtageestuneactivitcommerciale.LecourtierdoitdoncsinscrireauRCS.Lecourtierestastreint touteslesobligationsauxquellessonttenuslescommerantsetildoitenplusrespecterlesconditionsdelhabilitation. Lasourcedeleurstatutlesdistingueaussi.Laprofessiondecourtierenassuranceestrglementeparunesrie dusagesquirglemententlaprofession.Cesusagessontparsecteurdactivitsoitenraisondunterritoire.Cesusages sontcodifispardessyndicatsreprsentatifsdelaprofession.Cesusagesfixerontparexemplelesrelationsentretenues entrecourtieretdassuranceetnotammentledroitaucommissionnement(quiestlarmunrationducourtier).Une loidu31dcembre1989estvenuerglementerlaccslaprofessiondecourtier.Elleluiimposelaconstitutiondune garantiefinancireetlasouscriptionduneassurancederesponsabilit.Lecourtiernestpasunmandatairedune dassurance.Celasignifiequesonmtierestderapprocherlescocontractantsmaisenprincipe,ilneprocdepasaux souscriptions(ilnapasdemandatdesouscription).Cequevendlecourtiercestdelinformationetduconseil.Dautre part,ilestcensorienterlechoixdelacouverturedassuranceenfonctiondelasituationparticuliredelassur.Cass. 1Civ.,10novembre1964,elledfinitlecourtier:ildoittreunguidesretunconseillerexpriment.Dansun arrtplusrcent;laCDCaprcisqueleconseilducourtiernesebornepaslatechniquedassurancemaisquelle peutaussienglobersesconsquencesetenparticulierlesconsquencesfiscales(Cass.Com.,15septembre2009,n08 13.997,RGDA2009,p.1310). Lecontratdecourtagepeutsecompliquerduncontratdemandatparlequellecourtiersengageconclureetgrerle contratdassurance.Danscecasl,onconsidreraquelecourtierdevientprposdeldassurance.Enlabsencedun telmandat,lassurnaaucuneactioncontrelassureurmmesilecourtierstaitengaggrerlecontrat(parex verseruneprimeoudclarerunsinistre)(arrtCass.2Civ.,14janvier2010,n0910.220,RGDA2010p.530).Parfois, poursauverlasituation,onpeutarriverdmontrerquelecourtieravaitunmandatapparent.Silassurapucroire lgitimementetdeBFlexistencedunmandat,cemandatexiste.

3:Leconsommateurdassurance
Ilesttempsdeprocderqqprcisionsterminologiques.Ontrouve2qualificatifspourdsignerlapersonneenrelation aveclassureur(lesouscripteur,lassuretlebnficiaire).Lesouscripteurestlapersonneaunomdelaquellelecontrat estconcluetsurlaquellepselobligationdepayerlesprimes.Lassurcestlapersonnesurlattedelaquelleoules intrtsdelaquellepsentlerisque.Cestlapersonnequiestexposeaurisque.Lebnficiaireestlapersonnequi lassureurdoitlagarantiesilesinistreseproduit.Selonletypedassurance,les3qualitspeuventtreruniessurlatte dunemmepersonne(ex:lassurancedeprotectionjuridique).Enrevanche,pourdautrestypesdassurancecertaines qualitssontdissocies(ex:lassurancedcs).LeCodedesassurancesprvoitauxarticlesL.1321ets.quilfaut informerletiersetavoirsonautorisation. 2mcanismesvontfairelobjetduntraitementparticuliers:lassurancepourcompteetlassurancedegroupe.

A)Lassurancepourcompte
SelonlarticleL.1121duCodedesassurancesplusieursmodesdeconclusionducontratsontpossibles. Letexterappelleeneffetquelassurancepeuttrecontracteenvertudunmandatgnralouspcialcarcestun actedadministration.Letexteditquellepeuttrecontractesansmandat. Onpeutlefaireautitredunegestiondaffairecequipermettraaugrantdobtenirleremboursementdelaprime quilauraitventuellementverseetcequipermettradevaliderlopration.Cestlhypothsequeprvoitletextesans lanommer. Letexteprvoitunehypothsesingulire(propreaudroitdesassurances)ennonantquelassurancepeutaussi trecontractepourlecomptedequielle(??)appartiendraetlaclausevauttantcommeassuranceauprofitdu souscripteurquecommestipulationpourautruiauprofitdubnficiaire.Lemcanismeestintressantcarla particularitdelassurancepourcompteestquelleconsisteassurerlaidedununiquecontratdassurancelerisque pesantsuraumoins2personnes.Cetteassurancepourcomptepeuttrealternativeoucumulativecdqueselonlecas soitellejouerapourlesouscripteursoitpourletiersoubienpourles2.

Elleestparexemplealternativelorsqueunvendeurdemarchandisessouscrituneassurancepourlesrisqueslisau transportetlassuranceestprvueaubnficedupropritairedesmarchandises.Selonlapersonnequialaqualitde propritaireaumomentdusinistre,celadtermineralattributiondelindemnit. Lassurancepourcomptepeuttrecumulative.Cestlecaslorsquunlocatairesouscrituneassurancemultirisques industriecouvrantdesrisquesexcdantsonpropreintrt.Lelocataireassurelapertedeslocauxmmeenlabsencede responsabilitdesapart.Encasdedestructiondelimmeubleparincendie(incendiesanssafaute),ilnapasvocation recevoirlindemnitcarilnarienperdu.Ilvautmieuxassurerlecontenuquelecontenantcarcederniernenous appartientpas.Cestlepropritairedeslocauxquiavocationrecevoirlindemnitcorrespondantlavaleurde limmeuble. Onvoitbienquilyadelastipulationpourautruidanscemcanisme.Questcequipeutlajustifier?Quandlassurance pourcompteestexpressmentprvue,ellersultebiensouventdunengagementquiatprisdanslecontratquiliele souscripteurautierscdquelevendeurdemarchandisedanslecontratdeventesestengagfairedesonaffairede lassurancedemarchandises(??).Ilestpossiblequelelocataireprofessionnelsesoitengagcouvrirlesintrtsdu propritaire.Danslhypothsedulocataire,ilyaunediffrencefaireentrelerisqueetlintrtdassurance.Lerisque incendieparexemplevacrerdiffrentsintrtsdassurance:unintrtpourlelocatairequinestpaslemmeque celuidupropritaire.Cetintrtdassuranceestlacauseducontratdassurance.Autreex:assurancededommage corporeldunsportifdehautniveaudansunclub:intrtdassurancediffrentpourleclubetpourlesportif.Mmesi elclubestassur,lesportifnestpasforcmentassur.Pourleclub,cestunprjudicefinancier,pourlesportifcestsa vieousacarrirequiestenjeu.Leclubestunesortedevictimeparricochet=>intrtdassuranceparricochet.Cene sontdoncpaslesmmesassurances. Estcequilestpossiblequelassurancepourcompteexistealorsquellenapastexpressmentprvuedansle contrat?Danscertainscas,onsaperoitquelesouscripteursestassuraudeldesonseulintrtmais involontairementetquloccasiondunsinistreonpeutidentifierunautreintrtdassurance.Ex:lassureurfait financerunemultirisquesaudeldubesoindassurance.Estcequelepropritairepeutdirequecesttoutdemmede sonintrt.Discussiondoctrinale:commecestdelastipulationpourautrui,celadoittreexpresse.Depuisunarrt dela1Civ,24juin2003(RCA,2003,n307),laCDCconsidrequelassurancepourcompteneseprsumepasmaiselle peutrsulterimplicitementdunevolontnonquivoquedesparties.Onadmetlassurancepourcomptetacite.Article deM.ProvostLanotiondintrtdassurance(RGDA2009,p.713).Malgrtoutilyaunintrtrdigerlassurance pourcomptenotammentpourrestreindreseseffetsparexemplelecontratdassurancepeutrestreindrelebnficedu contratauseultiers.Danscecasl,lesouscripteurnaquelaqualitdesouscripteur.Letiersestluniquebnficiairedu contrat.

B)Lassurancedegroupe
Lassurancedegroupeestunphnomnequisestdveloppaucoursdes30derniresannesquiconnatunrel succstelpointquelelgislateurajugbonderglementercemodedeconclusionducontratdassuranceen particulierparlagrandeloidu31dcembre1989(LoiBrgovoy)modifieparuneloidu8aot1994.Danslecodedes assurances,lassurancedegroupeestrgieparlesart.L.1411ets.LarticleL.1411dfinitlassurancedugroupe: cestlecontratsouscritparunepersonnemoraleouunchefdenvuedeladhsiondunensembledepersonnes rpondantdesconditionsdfiniesaucontrat,pourlacouverturedesrisquesdpendantdeladuredelaviehumaine, desrisquesportantatteintelintgritphysiquedelapersonneoulislamaternit,desrisquesdincapacitde travailoudinvaliditoudechmage. Ex:Uneassociationavecdesadhrentssouscrituncontratdesconditionsparticuliresavecunassureurpour lensembledesesadhrents.Parfoislecontratestobligatoire:cestsouventlecasdansl(pourlacomplmentaire sant,lacomplmentaireretraite). Cemodedeconclusionducontratfonctionneparticulirementbiencarilsertlesintrtsdetouteslespartiesen prsence.Cestunprocdgagnantgagnant.Lassureursetrouveencontactavecunemassedeclientsansavoirles dmarcherchacun.Cestcequonappelleunclientinstitutionnel.Lassureurvatoucherunepopulationhomogne.On toucheunensembledassurssoumisauxmmesrisques.Ladhrentvapouvoiraccderuncontratdassurancemoins coteuxavecuneslectionmoinsrigidedelapartdelassureur.Quantausouscripteuragitdanslintrtdeses membresoubienilralisedesconomies(abattementdechargesparex).Cemodedeconclusionducontrat dassurancedesvertusmaiscemodeaaussidesvices.Levicemajeurestquelesadhrentsvontpardfinitionadhr uncontratquilneconnaissepas,quilsnontpasngoci.Ilsnontaucuneinformationsurlaqualitdelacouverture. Ex:lassuranceannulationpourunvoyageestuneassurancedegroupe.Pourcemodedeconclusionducontrat (appeleassurancecollectiveaussi),lelgislateuramisenplaceunrgimedeprotectionquicommenceposerdes difficultsdanssonchampdapplicationcarlassurancedegroupesediffuseaudeldudomainequeluiadonnletexte

(larticleL.1411).Or,lassurancedegroupesedveloppeendehorsdudomainenatureldutexteetparexempledansle casdassuranceannulationquiassureunesimplepertefinancire.Orcelanentrepasdanslecadredutexte.Toutesles assurancesdegroupesouscriteshorsdesprvisionsdutextenepeuventpasbnficierdurgimeprotecteurprvupar lelgislateur.Soitlelgislateuravouludistinguerlassurancedecertainsrisquesquilveutparticulirementprotger l(intgritphysique,laviehumaine)maisleprofpensequecenestpaslecas.Lebesoindeprotectionestlemmedans lautrecasmmesicestuniquementpatrimonial.Soitonpeutpenserqueletexteestdsormaisdsuet.Ilatdpass parlesuccsdelassurancedegroupe.Ilesttempsdechangerladfinitiondelassurancedegroupe.Onpeutsupprimer lafindelarticleL.1411partirdedfiniesaucontrat.Ouonajouteunadverbeaprscontrat(ouchmage): notammentpourtransformerlalisteexhaustiveenlistenonexhaustive.LaJPnapasencorechoisiecarellenesest pasposelaquestionouonnelaluiapaspose.Surlefondementdudroitcommun,laJParriveunrgime quivalent:autitredudevoirdeconseiletdinformationellearriveaummersultat.Maisilyaunproblmesurla portedecettedfinition. Laspcificitdelassurancedegroupesemanifesteparlexistencedunesuccessiondecontrats.Uncontratcadreest concluentrelesouscripteuretlassureuretchaquenouveladhrentconcluuncontrataveclassureur,cecontratquiest limageducontratcadre.Uncertainnombrederglesvontillustrerlidequilyadanscemcanismedelautonomie maisaussideladpendanceducontratdadhsionenverslecontratcadre. Enpremierlieu,lecontratdadhsionestuncontratcomportantunecertaineautonomieencequelesouscripteur nestpaslassureur.Cenestdoncpaslesouscripteurquiinvoquerlanullitducontratmaiscestlassureur.Cest lassureurquidoitlagarantieencasdesinistreetpaslesouscripteur(13avril2010,chbrecciale)etcestlassurquidoit lesprimeslassureuretlesouscripteurnestpasgarantduversementdecesprimes.Doncilsecreentrelassureuret chaqueadhrentunlienspcifiquequiestproprementparluncontratdassurance.Dailleurs,onconsidreque puisquilsagitduncontratdassurance,onpeuttrsbienluiappliquerlasanctiondesclausesabusives. Onvoitbienquilyamalgrtoutunedpendanceducontratdadhsionenverslecontratcadreenparticulierpar dfinitionladhrentvaconclureuncontratquilneconnatpasaprsavoirrponduquelquesquestions.Pour compensercetteignorance,laloiimposeausouscripteuruneobligationdinformation.LaJPatjsassocicette obligationdinformation,undevoirdeconseil.Linformationcestletransfertdesdonnesobjectivessurlarelation conclure.Linformationpasseparlebiaisdunenoticecritequidoittreremiseladhrent.Elledoitindiquerquelles sontlesgaranties,quellessontlesmodalitsdentrerenvigueurdecesgarantiesetlesmodalitsaccomplirencasde sinistre.Lapreuvedelexcutiondelobligationincombeausouscripteurenrevanchelardactiondelanoticenelui incombepasetlaJPestimequilnestpasresponsabledelabsencedenotice(2Civ.,15mai2008,RGDA2008,p.712). Quesepassetilsilanoticenapastremiseousiellenestpascorrectementrdige?Enlabsencederemisedela notice,letexteneprvoitpasdesanctionsspcifiques.Nanmoins,onpeutimaginerlasanctionapplicable:ledolmais ilfautdmontrerquilyauneerreur;lanullitmaisilnyaurapasdindemnit.Ilestplusintressantdagiren responsabilitetdedmontrerqueledfautderemisedelanoticeestunefaute??.Ladifficultestquonnepourra obtenirsurcefondementquelindemnisationdunepertedechancedobtenirunemeilleuregarantie.Ledfaut dinformationpeuttremoinsgraveetrsultduneerreurdanslanoticequiatremisecdqueladescriptiondes garantiesdanslanoticenestpaslammequedanslecontratdfinitifetlecontratdfinitifestplusrestrictif;dansce caslaJPappliqueunesanctionoriginalepuisquelleconsidrequelecontratnestpasopposablelassurquipeutse prvaloirdestermesdelanotice.Ilobtiendralindemnitquilatjscrudevoirexister.Endautrestermes,ilpeutse prvaloirdelillusiondegarantie.Cequiestplusintressantquelapertedunechance.Arrtdela1Civ.,23juin1998. Lesouscripteuraparailleursundevoirdeconseil.Enlamatire,ilfautrserverunsortparticulierlabanquelorsquelle diffusedesassurancesemprunteur.Touslessouscripteurssonttenusdundevoirdeconseilquiconsistediscuteravec lassurdelopportunitdesouscrirelagarantiepropose.Onpeuttrsbienreprochausouscripteurdavoirpropos unproduitinadaptlassurenraisondesonge(2Civ.,3et24mai2006,RGDA2006p.728:mmesicestcrit danslanotice).Leconseilvasouventconsisterdconseiller.Cedevoirdeconseiladeslimitespuisqueparexemple,le souscripteurnapasmettreengardeladhrentcontrelesconsquencesdesamauvaisefoi(1Civ.,28mars2000, Dalloz2000p.574).Normalement,ledevoirdeconseilestadaptauxcomptencesdeladhrent. Ilfautnanmoinsrserveruneplaceparticulireaudevoirdeconseildelabanqueenmatiredassuranceemprunteur. Depuisquelquesannes,laCDCaconsidrablementdurciledevoirdestablissementsfinanciers.Ilsetrouvequepour lesprts,lesbanquesexigentlessretshabituellesetenpluslassuranceDIC:dcs,invaliditetchmage.Orces produitsengnralsontdistribusparlesfilialesdestablissementsfinanciers.Orilsetrouvequedanscertainscontrats dassurancelinvaliditestdfinidefaontrsrestrictivetellepointquilestextrmementrarequecettatsoit atteinteparlesassurs.Savoirsilapersonnenepeutplusexercersonactivitprofessionnelleoubientouteactivit professionnelle?(Cf.YvonneLambertFaivre).LaCDCatjsrefusdesanctionnercesclausessurlathoriedesclauses abusivesetdappliquerlammelogiquequelarrtChronopost(aulieudannulerlecontrat,onconsidrequelaclause estrputenoncrite).LaCDCvasefondersur2sanctionspourremettreencausecescontrats:

mars2011:silaclausenestpastoutfaitclaire,sielleestmalrdigeonpeuttjsutiliserlarticleL.1332du Codedelaconsommation(interprtationinfavorem):lecontratsinterprtetjsenfaveurdelassur(donc droitlagarantie).Maisparfois,laCDCacensurdesarrtsquiconsidrdesclausesnonclairesalorsquelles ltaient. Defaonplusgnral,laCDCutiliseun2fondementquiestundevoirdemettreengardeladhrentlorsdela souscription(2mars2002,Ass.Plnire)LaCDCconsidrequeilappartientausouscripteurderenseigner lassursurladquationdesrisquescouvertssasituationpersonnelle.Enclair,sansquelleledise,ildoit attirerlattentionsurleslimitesdelagarantie.Lesarrtssesontmultiplisdepuismars2007.LaCDCaprcis quecedevoirdemiseengardenapastrelimitsilassurestcomptentdoncilnedpendpasdela comptencedelassur.Linconvnientdecettesolutionestqueleprofitquelassurretiredecetteaction cestlasimpleindemnisationdunepertedechancedesouscrireunemeilleuregarantie(Cass.Com.,31mai 2011,n1020.043:laCDCprcisequecettechancepeuttrenulleetdoncilnyapasdindemnitsilest dmontrquelassurnauraitpasputrouverunemeilleuregarantieuncotquivalent).LobjectifdelaCDC estclairementdesanctionnerlessouscripteursquidistribuentdesgarantiestrsfaiblesuncotquine rpercutepascettefaiblesse.

Lobligationdinformationnestpaslaseulemanifestationdeladpendanceducontratdadhsion.Lesouscripteurdoit encoreinformer,encoursdecontrat,ladhrentsurlesmodificationsducontrat.Contrairementaudroitcommundes obligations,ladhrentnepeutpasrefusercettemodification.Ilpeutsimplementdnoncersonadhsionaucontrat.Soit ilsortsoitilresteensubissantlamodification.Ilnapasledroitdednoncerladhsionsicelleciestobligatoire.La dpendanceducontratdadhsiondonnecertainsdroitsausouscripteur.Ilpeutexclureunadhrentdans2cas: lelienentrelesouscripteuretladhrentestrompudonclesouscripteurpeuttendrecetteruptureaucontrat dadhsion.Ilsortaussideloprationdassurance. Ladhrentnepaiepaslesprimesdassurance.Danscecas,uneprocdureestprvueparlestextes:10jours aprslchancedelaprimelesouscripteurenvoieunelettredemiseendemeure.Lesouscripteurdoit attendre40jourspourmettrefinauliendadhsion.

Danslesassurancesemprunteurs,leliendedpendancepeutsemanifesterparlefaitquonpeutlierladchancedu termeduprtlasurvieducontratdassurance.Sionneremboursepaslesmensualits,ilyauradchanceduterme duprtetilyauraaussilaremiseencausedelassurance.LaCDCadmetcelienmaisencorefautilquilexisteune clauseducontratencesens(2Civ.,4novembre2010,lessentieldudroitdesassurancesdc2010p.6). Lescontratsdassurancedegroupesecaractrisentsouventpardesprestationsdansladure(lassureurpeuttretenu deverserunerentelassur,rentetemporaire(siincapacittemporairedetravail)oudfinitive(siinvalidit)).LaJPa prcisquesilecontratestrsili,lesprestationscontinuenttredueslorsquelesinistresestproduitpendantla priodedevaliditducontrat.CettergleatrappelparlaCDC:2Civ.,13janvier2011(Respcivileetassurance 2011n118). Lecontratdassurancemetenplaceunevritablederelationcontractuelleentrelesparties.Ilfaudraentudier llaborationducontratdassurance.Etpuisonsintresseralanotioncentraleducontrat:lerisque.Avantdaborder satranscription(lagarantie).Autrelmentessentiel:laprime.Cetterelationcontractuellecommetouterelationpeut voluer(verslarupture).Lesinistre.Lelitigedudroitdesassurances.

Chapitre1er:Lentredanslarelationcontractuelle
Lentredanslarelationdassuranceestprogressive.Lecontratdassuranceestuncontratdsquilibrcequijustifie ladoptiondetextesdeprotection.Onsaitquelaphasedeformationducontratestunmomentcritique.Lelgislateur sintressedeprslchangedesconsentements.Ilmetenplacedesmcanismesdeprotectionmaislesncessits pratiques,lebesoinvontparfoislencontredelancessitdeprendreletempsetdonclapratiquedesassurancesa inventlesystmedelagarantieprovisoire.

Section1:Llaborationducontratdassurance
Llaborationducontratestsoigneusementrglemente.Lespartiesvontdabordchangerdelinformationavantde formaliserleuraccord.

1:Lesmesurespralableslasouscription
Onneconclutpasuncontratdassurance,onysouscrit.

Enmatiredassurance,linformationdespartiesestrciproque.Leconsommateurabesoindinformationssurle contenudulienetlassureurabesoindinformationspourvaluerlerisquequereprsenteleconsommateur(cedernier pointseratudiavecltudedurisque). Defaonasseztraditionnelle,lelgislateuraprvuuneobligationdinformationetlaJPlacompltavecundevoirde conseil.

A)Lobligationdinformation
SelonlarticleL.1122duCodedesassurances,lassureurdoitfournirunefichedinformationsurlesprixetlesgaranties etildevraenoutrefournirunprojetdecontratouunenoticedinformation.Lafichedinformationestuneinformation sommaireetsynthtiquesurlescaractristiquesessentiellesduproduit.Lanoticedinformationestunedescription prcisedeslmentsessentielsducontrat.Cetteinformationdoittreremiseavantlaconclusionducontratetpour cause.Depuis19894,lecandidataucontrat(leconsommateur)doitrecevoiraussiuneinformationsurdeslmentsde droitinternationalpriv(silyalieu).Cestuneconsquencedelorganisationdelalibreprestationdeservice.Laremise dinformationtantlexcutionduneobligationlgale,ellenevautpasoffredecontratdelapartdelassureuret lexcutiondecetteobligationestconstateparunementionsigneetdateparlesouscripteurdanslapolice dassurance.Cestcequeprvoitlart.R.1123duCodedesassurances.Doncpourprouverquilacorrectementinform lassur,lassureurdoitprouverquilasignlapolice.Lapreuvenesefaitpaspartoutmoyen. Cetteobligationdinformationestuneinformationlgalemaisilnyapasdesanctionprvueparletexte.Maisonpeut toujoursprvoirlapplicationdelathoriedesvicesduconsentement.LaJPnyestpastrsfavorable. LaJPestplusrceptive2sanctions:silinformationnapastcommunique(absencetotaledinformation),lassur pourrasefaireindemniserlapertedechancequilasubi.Encasdemauvaiseinformation,ilyaunhiatus,unediffrence entrelanoticeetlapolice,lasanctioncestlinopposabilitlassurdestermesdelapolice(arrt1Civ.,27fvrier 1996,RCA96n136).Cettesanctionestappliqueaussilorsdurenouvellementduncontrat,lorsdesamodificationsily aunmanquedeprcisionsurlesgarantiesnonreconduites(arrt2Civ.,8mars2006,RCA2006n170).Le manquementlinformationpeutaussiprovenirdesrponseserronesfaitesparleprposdelassureuroulagent gnral(arrt2Civ.,10juin2004:cedoittreunerponsecrite). Danscertainscas,lelgislateuraprvudesdrogationslobligationdinformation:lart.R.1122duCodedes assurancesindiquequelobligationdinformationnapaslieupourlespetitsrisques(villgiature,campings,sports dhiver)etpourlesgrandsrisques(corpsdevhiculesferroviaires,ariensoumaritimes).Onexclutlinformationdans cescaslcarelleestinutile.Cestsouventdelacoassurance.Cestundesseulscasdanslequelonngocievraimentle contratdassurance.Leproduitestconstruitsurmesureavecleclient. Acetteobligationgnraledinformation,uneobligationcomplmentairevientsouventsassocier.Celapeuttreduau schmadeformationducontrat.Onsesouviendraainsidelobligationdinformationquipsesurlesouscripteurde lassurancedegroupe.Onpeutaussipenserlobligationspcifiquedinformationencasdefournituredistancede produitsfinanciers.Ilyauneobligationparticuliredinformationetenplusundroitdertractation.Pourle dmarchagecestpeuprslammerglementation(Art.L.1129).Danses2cas,cetteobligationparticulire dinformationnesadressequcertainsassurs:ilsagitdespersonnesphysiquesquiinterviennentendehorsdeleur activitprofessionnelle.Maislobligationcomplmentairedinformationdpendparfoisaussidutypedassurancequi estpropos.Ainsi,enmatiredassurancedeprotectionjuridique(art.L.1271ets.),lassurdoitobtenirune informationparticulirenotammentsurlalibertdechoixdelavocatetaussisurlesmodalitsdegestiondes oppositionsdintrts(desdsaccords)aveclassureur.

B)Ledevoirdeconseil
Apriori,linformationcestlatransmissiondedonnes.LaJPatoujoursconsidrqueinformernestpassuffisantet quilfautaussiconseiller.Leconseiltantunediscussionsurlopportunitdeconclureuncontrat.Surlensembledeces dfinitionscf.PhilippeLeTourneaudansDallozActionDroitdelaresponsabilitetdescontrats20102011.LaJPa estimquelassureuresttenudundevoirdeconseilquiestbiensouventexcutparsesintermdiairesousessalaris. Pourlensembledecespersonnes,ledevoirdeconseilconsistevrifierquelesouscripteursassurepourlesrisques quilcourt.Ilnesuffitpasdtreinformsurlesvnementsquisontcouvertsmaisaussisurlesdommagequinesont pasgarantis(arrt22fvrier2007,2Civ.,RCA2007n142et2Civ.,21dcembre2006,RCA2007n143:uneclinique estassureauprsdummeassureurdepuislesannes70aummeniveaudegarantieetloccasiondunsinistre,le directeurdeltablissementserendcomptequelesplafondsdegarantiesonttrsbas.Celaveutdirequelapartdu sinistrequirevientlassuresttrsleve.Lavocatdelacliniqueamisencauselemanquementaudevoirdeconseil etaobtenugaindecause.LaCDCadcidquilyaavaitunmanquementaudevoirdeconseilquidonnelieu

10

lindemnisationdunepertedechance.Contrairementaudevoirdeconseildelassureurdegroupe,ltenduedudevoir dpenddelaqualificationdelassur.Plusilestspcialisdanssondomaineetmoinsilabesoindtreconseill). Ilyadeslimitesaudevoirdeconseil.Lassureurnestcensconseillerlassurquesurlesaspectsdassurancesauf lorsquelassureurconseilleduplacementfinancier.Danscecasl,ledevoirdeconseilstendtouteslesattentesdu client(entermedpargneetdefiscalit)(CIF=conseillereninvestissementfinancier)(arrtCass.Com.,14dcembre 2010n0917.306,RCA2011n129).

2:Laformalisationdelaccord
SelonlarticleL.1125duCodesdesassurances:lecontratdassuranceestrdigparcrit,enfranais,encaractre apparent.Ilfauttoutdesuiteconstaterlesoinaveclequellelgislateurarglementlapolicedassurance.Ilyaune exigencedcrit.Cetcritnestpasexigtitredevalidit.Lecontratdassuranceestuncontratconsensuel(A).On verralecontenudelapolice(B)etlesquestionsdepreuve(C).

A)Leprincipeduconsensualisme
MalgrlaffirmationdelarticleL.1125duCodedesassurances,lecontratdassuranceestuncontratconsensuel.Lcrit endroitdesassurancesnestexigqutitredepreuveettitreinformatif.CetteaffirmationestlefaitdelaJPdepuisle dbutduXXsicle.Ladifficultestqueunefoisaffirmleprincipeduconsensualisme,onnarienindiqudeprcissur lemomentotaitformlecontratdassurance. Ilyaungroscontentieuxsurlaformationducontratdassuranceetenparticuliersurlesquestionsdesinistres.Ex:une er personnecontacteunagentdassurancele1 dcembre,verseunacomptesurlaprime.Le5,ilremplitetsigneun questionnairedassurance.Le4sonconjointaunaccidentaveclevhicule.Selonladateretenuepourlaconclusiondu contrat,lassureurdevraounoncouvrirlesinistre.Enpratique,cenestpaslassureurquifaitloffredecontraten envoyantlinformation.Cestpluttlassurquivafaireuneoffredecontratbasesurlesdocumentsquilareu acceptounonparlassureur.Questcequisertderfrencecetaccord?Depuisquelquesannes,laCDCaprcis commentsemanifestaitleprincipeduconsensualismeenmatiredassurance.Leprincipeduconsensualismeveutque lecontratsoitparfaitdsquilyaaccorddesvolontssurleslmentsessentielsducontrat.Elleprcisedansunarrt2 Civ.,5juillet2006(RCA2006n357)quilyacontratdassurancelorsquonpeutcaractriserunchangedes consentementssurdeslmentsessentielsquesontlvaluationdurisqueparlassureuretlafixationdumontantdela prime.Cettesolutionatappliquedansunarrtdela2Civ.,20mars2008(RGDA2008p.317).Lesjugesdufonds avaientcaractrislaconclusionducontratparlaremiseduneattestationetlepaiementduneprime.Cequiest fondamentaledanscecontentieux,cestnonseulementdedterminersilecontratatconclumaisaussiquelledate. Onappliquelemmeraisonnementsaufenmatiredassurancedegroupe.

B)Lecontenudelapolice
Lapolicedassurancedoitenprincipetretablieparlassureurmaiscenestpasparcequilyauneobligationde rdigerunepolicequilnyapasdelibertcontractuelle.Danslaplupartdescontratsdassurance,lelgislateurseborne exigerdesmentionsobligatoiresmaisdontlasubstanceestconvenueentrelesparties.SelonlarticleL.1124duCode desassurances,lapolicedassurancecomportequelquesmentionsobligatoires: lidentificationdespartiescontractantes lachoseoulapersonneassure lanaturedesrisquesgarantis lemomentpartirduquellerisqueestgarantietladuredecettegarantie lemontantdelagarantie laprimeoulacotisation Enoutre,ondoitappliquerlaloiapplicableaucontratsicenestpaslaloifranaise.Ondoitindiquerladressedusige socialdelassureuretlenometladressedesautoritschargesducontrle. Letexteprcisequelesclausesdictantdesnullits,desdchancesoudesexclusionsdoiventtrementionnesen caractrestrsapparents.Lesautresmentionsquisontdesmentionsobligatoiresdoiventfigurerencaractres apparents. LarticleR.1121duCodedesassurancesimposedesmentionssupplmentairespartypedassurance.Pourles assurancesdedommageenparticulier,lapolicedoitindiquerladuredesengagementsdesparties(deladuredela garantie),lesconditionsdetacitereconduction,leshypothsesdersiliationetdeprorogationducontrat.Les obligationsdedclarationdelassur,ledlaidepaiementdesindemnitsetdanslesassurancesdechoses,lvaluation delindemnitdassurance,largleproportionnelledeprimeetlesrglesdeprescription.Dansces2typesdassurance,

11

lelgislateurimposeuneinformationnonseulementsurlesengagementsrciproquesmaisaussiuneinformationsurla gestiondelarelationcontractuelledansladure.Ilajouteuneinformationsurlecontenu,uneinformationlocalisation (oonenest?). LarticleL.11315duCodedesassurancesprvoitlamentiondeladureducontratencaractrestrsapparentsdansla police.Siladureestsuprieure3ans,elledoitfigurerencaractrestrsapparentsaudessusdelasignaturedu souscripteur. LeCodedesassurancesprciselesmentionsdevantfigurerdanslecontratetparfoisleurplacedanslecontrat.Cette rglementationprotectricenestpaslaseulepuisque,enapplicationdesrglesdudroitdelaconsommation(condition davoiraffaireunconsommateuretunprofessionnel),onpeutenplusprocderaunettoyageducontratpar lutilisationdelarpressiondesclausesabusivesetparuneinterprtationinfavorem.

C)Lesprincipesdepreuve
Avantdenvisagerlesmoyensdepreuve,ilfautdabordnoncerlesrglesquirgissentlachargedelapreuve.Envertu delarticle1315duCCiv,lapreuvedelexistenceducontratincombeceluiquiseprtendassurouquiprtend bnficierdelassurance.Cesrglesonttrappelesparunarrtdela2Civ.,22janvier2009(RCA2009,n86).Une foisquelassur(oulebnficiaire)aapportcettepreuve,ilappartientensuitelassureurdedmontrerlexistence duneventuellelimitationouexclusiondegarantie.LaJPasouventloccasiondeprciserqueconformmentaux principesapplicablesdansleCodeCivillecontratdassurancedoittreprouvparcrit(1Civ.,2mars2004,RGDA2004 p.347).Lorsquonexaminelescritsquisontadmis,onserendcomptequelesjugessontassezsouplesaveclanotion dcrit.Enparticulier,elleadmetlapreuvepardescritsquinesontpassigns.Lesattestations,certificatssontassez bienadmismaissouvent,sansleciter,onvoitbienquelaJPlesadmetaumoinscommecommencementdepreuvepar crit(cdquidoiventtrecompltspardautresmodesdepreuve).Ilnestpasrarequelleutiliseaussidesaveuxpour pallierlabsencedcrit.Desaveuxindirects:exlassurquipaiedesprimesreconnatlexistenceducontrat.Lassureur quimetendemeuredepayerdesprimesreconnatluiaussilexistenceducontrat.Cestunprincipedecohrence.Une difficultpourlassurvaconsisterprouverlecontenuducontratetilfautbienadmettrequenlabsencedepolicesa disposition,cettepreuveestbiendifficile.

Section2:Lanotedecouverture
LarticleL.1123infineduCodedesassurancesoffrelapossibilitauxpartiesdesengageravantladlivrancedela policeparlardactionetlaremisedunenotedecouverture.Cemcanismedelanotedecouverturecacheenfait2 situationsopposes: enpremierlieu,lanotedecouverturepeutservirdepreuveprovisoiredunegarantiedfinitive.Avantde passerlardactiondelapolice,lassureurfaitparvenirlassurunenotedecouverturequiluipermet dattesterquiladorsetdjlacouverture.Cemcanismeestbienlaconfirmationquelecontratdassurance estconsensuel.Preuveprovisoiredunegarantiedfinitive.Cependant,leNCpeuttresimplementune garantieprovisoirecdquelaNCestaussiuntermequicacheuneautretechniqueenattendantladiscussion surlagarantiedfinitiveetdesengager,lassureurfournitunegarantietemporairelassur.Laquestionest desavoirdansquelcasonsetrouvesiunsinistresurvientlassureurdoitilleprendreencharge?Ilnya aucunedifficultsilaNCindiqueunepriodedegarantieetquunsinistresurvientpendantcettepriode.Les difficultssurviennentlorsqueunsinistresurvientaudeldudlaiquiatmentionndanslanotede couverture.Lassureurdiraquilsagitdunegarantieprovisoirequiacessseseffets.Lassurprtendraquil sagitdunepreuveprovisoiredunegarantiedfinitive.Siriennestmentionndanslanotedecouverture(on neditpasquecestunegarantieprovisoire;silyacritgarantieprovisoirecestunegarantieprovisoire;si cestcritattestationprovisoirecestunepreuveprovisoire),lesjugesdevrontdterminsilyaeuaccord dfinitifsurleslmentsessentielssavoirlvaluationdesrisquesetlaprimepayer.

12

Chapitre2:Lerisque
Lerisqueestllmentessentielducontratdassurancepuisquilvadterminernonseulementlaconclusionducontrat, ilvaservirdlimiterlaphysionomiedelagarantie(quiestlengagementdelassureur)etilvadterminerlengagement financierdelassur.

Section1:Lanotionderisque
Enmatiredassurance,ilfautprendregardenepasconfondrelanotionderisqueaveclvnementincertainredout. Levritableobjetducontrat,cesontlesconsquencesdommageablesdunvnementetpassimplementlvnement luimme.Aproprementparler,onnesassurepascontreunincendieouunetempte,onsassurecontreles consquencesdommageablesdecesvnements.Lassureurnepeutpasviterlvnementluimmemaisilpeut limiterlesconsquencesdelvnementetnotammentdansleurdimensionpatrimoniale. Danslescontratsdassurance,uncertainnombredestipulationsontpurbutlaprventiondesvnements dommageables.Enmatiredassurancelerisquedoitavoiruncaractreessentiel:ildoittrealatoire.(Lanotionde risquenestpasforcmentassocilanotiondalas:carselonlafaondontonsecomporte,onprendunrisquedonc cenestpassialatoirequea). Enmatiredassurance,cettenotiondalaaunesignificationparticulirecestquelorsdelaconclusionducontratle risquenedoitpasstredjralis.Cestcequindiquelart.L.12115duCodedesassurancesquiprvoitque lassuranceestnullesiaumomentducontratlachoseassureapriounepeutplustreexposeauxrisques.Pourla bonnesantdelamutualitilestvidentquelassureurnepeutpascouvrirdesvnementsquisesontdjraliss. CettehypothsedcoleafaitlobjetdunarrtdelaCDCdu9novembre1999,1Civdanslequellassuravaitsouscrit uncontratpourlacouverturedunvnementclimatiquequistaitdjproduitetlassureuravaitaccept.Cestun tiersquiagissaitennullitducontratdassurance.Letierstaitleconstructeurduchantierquiavaituneresponsabilit dcennale.Pourquoilassureuravaitaccept?Justementparcequecelanecoutaitrienlassureurcarilpouvait exercerunrecourssubrogatoirecontreleconstructeur.Estcequuntierspeutagirennullitducontratdassurance pourdfautdala?Ilfaudraitquelanullitsoitabsoluepourquilpuisseagir.LaCDCaconsidrquelanullitdu contratpourdfautdalataitunenullitrelative=>actionrservelassureurducontrat. Sionlitcorrectementlart.L.12115duCodedesassurances,onvoitbienquelanullitestrserveunehypothse particulire:cestlecasolachosenepeutplustreexposeaurisque.Larticle12115nonceclairementquele contratenfaitnestnulquesidufaitdelaralisationdurisqueantrieurlaconclusion,ilnaplusdutilit.Lorsquele sinistresestdjralisavantlaconclusionducontratmaisquilnerendpasinutilelecontratlasanctiondcette situationnestpaslanullitducontratmaissimplementonvaconsidrerquelvnementestplachorsduchamp temporeldelagarantie.Onvaconsidrerquecetvnementnerentrepasdanslecadredelagarantiedelassureur.Ce horschampestillustrdansunarrt1Civ.21dcembre2006(RGDA2007,p.53)(plusieursarrtsen2006).Dans certainscontratsdassurancelassureurexcluexpressmentlessinistresantrieurslaconclusionduchampdela garantie. Leproblmedurisquealatoireneseposepaspourlesrisquessimples(=risqueoenuntempsrelativementrestreint lvnementseproduitavecsesconsquences).Enrevanche,ilexistedesrisquescomplexescdquilsseproduitun certaintempsentrelvnementetsesconsquencesdommageablesetlerisqueestdautantpluscomplexelorsque lvnementdontonparleestunvnementneutre.Lincendienestpasunvnementneutre(cestmmeun vnementnocif).Prenonsunetransfusionparexemple:cestunvnementneutrequiestpluttunvnementpositif quenocif.Cestunactedesoin.Pourtantloccasiondunetransfusionilestpossiblequoncontamineletransfusavec unvirusdontlesconsquencesneseferontsentirqueplusieursannesplustard.Sipendantcettepriode,uncontrat dassuranceestsouscritlaquestionducaractrealatoiredurisquesepose. LaJPadeuxsortesdesolutions.Aunepoque,elleadveloppleconceptdalasubjectif.Enfait,ilyauraitdeuxsortes dalas.Conceptionobjectivedelala=unconflitdedatescdilyadfautdalasilvnementredoutsestproduit avantlaconclusionducontrat.Silassureurarrivedmonterquelvnementsestproduitavantlaconclusiondu contratsoitlecontratestnulsoitlvnementnestpascouvert.Sipostrieurlaconclusionducontrat,lvnement doittrecouvert.Onvoitbienqueladatedeconclusionducontratestdterminante.Cettedatedpenddelapplication duprincipeduconsensualisme.Lesjugesdufondontungrandpouvoirpourdterminerladate. Dansunarrtdela1Civdu8juillet1994,laCDCadveloppuneconceptionsubjectivedelala.Elleaconsidrque quelquesoitladatedelvnementlecontratestvalablesi,lorsdesaconclusion,lespartiesignorentlasurvenance dunsinistre.Sionignorelasurvenancedunsinistrecestcommesilesinistrenestaitpasproduit.Cettethoriede

13

lalasubjectifaeuunsuccsmaisplusrcemmentlaCDCamanifestsonattachementlathoriedelalaobjectif(3 Civ,25fvrier2009,RGDA2009p.463).Enconclusion,ellenadmetlalasubjectifquesilecontratleprvoit.Cestle sensdelaJPaujourdhui.Malgrtout,demeureleproblmedesrisquescomplexes. TransfusionmaladieconsolidationrclamationcondamnationavecdterminationdeD+I Entreunerclamationetuneconsolidation,combiendetempspeutscouler?10anscompterdelaconsolidation. Aprscestprescrit.Entrelatransfusionetlamaladie,ilpeutaussiyavoir67ans(mmesidessymptmessont apparus). Encequiconcernelerisquecomplexe,laJPadcidquilfallaitsentenirlaconceptionclassiquedurisquecddire quelerisquenestpassimplementlvnementredoutcestaussisesconsquencesdommageablesdonclerisquene sestpasralistantquetouslesvnementslecomposantnesesontpasmanifests. Silamaladieseproduitjusteaprslaconclusionducontrat,lerisquetaitalatoirepourlaJP.Mmesidessymptmes sesontmanifestsavant.Mmesilatransfusionaeulieuavantlaconclusionducontrat. Lesassureursontmisaupointuncertainnombredemcanismesquipermettentdemaitriserunpeumieuxlecaractre alatoiredurisque.Danscertainesformesdassurance,ilesttrsdifficilevoireimpossibledevrifierlecaractre alatoiredurisqueetenparticulierdanslassurancedeprotectionjuridique.Parexemple,lorsquunassuren protectionjuridiquefaitunedclarationdesinistrejusteaprslaformationducontratparcequilatlicenci.Le licenciementnestquelaboutissementdunedifficultantrieuredonconvapenserquelecontratdassuranceat souscrituniquementenprvisiondecelicenciementquonsavaitinluctable.Pourvitercegenrededifficult,les assureursontcrdesdlaisdecarence.Pendantunecertainepriodeaprslaconclusionducontrat,lessinistresouun certainsnombresdesinistresnesontpascouverts.Parexemple,onnefournitlagarantiequesilassurestendfense maispassilestendemande. Alinverse,lassureurpeutdciderdecouvrirunepriodeantrieurelaconclusionducontrat.Ex:clausedereprisede pass:lassureurdcidequilprendsacharge,unepriodeantrieurelaconclusionducontrat.Cestlecas notammentencequiconcernelesrisquescomplexes.Lassureurvadirequepouruneassurancederesponsabilit,lors delaconclusionducontratilcouvrelesrclamationsquiinterviennentaprs(??).Auneconditionnanmoins: lassureurprvoitdanscesclausesdereprisedepassquelesvnementsantrieurslaconclusionducontratsoient ignorsdelassur. Lerisquedoitavoirunautrecaractreenmatiredassurance.Lerisquedoitaussitrelicite.Lassureurdoitassurerdes risquesetdesactivitsquisontlicites.Onnepeutpasassurerunecargaisondedrogues.Onnepeutpasnonplus assurerdesbiensquifavorisentlexerciceduneactivitillgale(ex:laprostitutionoulexerciceillgaldelamdecine). Lanotionderisqueilliciteestcependantparfoisassezrelativepuisqueonnepeutpasenprincipeassurerune responsabilitpnale(pasdassuranceamende).Enrevanche,onpeutassureruneresponsabilitcivile(cestune garantiedesolvabilitpourlavictime).Parailleurs,onpeutassurerladfensepnale.Cestdelassurancedeprotection juridique. Laquestiondelalaapuposerdesdifficultsduneautrenatureenmatiredassurance.Danscertainsproduits dassurance,onapuavoirundoutesurlexistencedelalamaisquineremettaitpasencauselavaliditducontratlui mmemaispluttsaqualification.Ilsagitdudomainedesoprationsdecapitalisation.Lesassureursdepuisuncertain nombrededcenniesontdveloppdesproduitsmultirisquesquifournissentdesprestationslassurouuntiers(la famillegnralement)quelquesoitlvnementquiseralise.Lecontratdonnetoujoursunavantageaubnficiaire.Le contratestdpourvudala,cestdusimpleplacementfinancierquicrepourlassureuruneobligationalternative.Dans cescontrats,ilyauratoujoursunvnementquivafairequelassureurdevrauncapitaldcsouunerenteetc Lenjeudeladiscussionctaitlehorssuccession.Sicestrgiparlecodedesassurances,cestliquidendehorsdela successionsicestpasdelassurancecestdanslasuccessiondonclhritieryadroit.LaCDCchambremixtedu23 novembre2004adcidquedanslamesureocesoprationsdpendentdelaviehumaine,ilyaunaladonccestde lassurance.

Section2:Lvaluationdurisque
Lecontratdassuranceestlersultatdelapriseenconsidrationdelasituationdelassur.Lassureurdoitvrifierquil peutprendreenchargelerisquereprsentparlesouscripteur.Ildoitvrifierquecestunrisqueadmissible.Ildoit ensuitecorrectementledlimiterpourvaluerlacontrepartiefinancirequilexigera.Lvaluationdurisqueases2 objectifs:estcequonprendlassuretqueltarif?=>Slectiondelassuretlatarificationdelassur.Lvaluation durisqueestindispensabledanslentredelarelationcontractuelle,lorsdelaconclusionducontratmaiscommela situationdelassurpeutvoluerilfaudraaussiquelvaluationaitlieupendanttoutelarelationcontractuelle.Ilya unevaluationinitialedesrisquespuislapriseencomptedelvolutiondesrisques.

14

1:Lvaluationinitialedurisque
Commentdlimiterlerisquequeprsenttellepersonneoutellechose?Lasolutionlaplusefficaceestdeprocder uneexpertisemaispourdesraisonsdecotcestlasolutionquiseralamoinspratique.Aufond,lalogiqueatdedire quelassurconnatsapropresituationfaceaurisqueparconsquent,illuiappartientdinformerlassureur.Une dclarationdesrisquesestfaiteparlassur.Cettedclarationvaconnatredessanctionscarcestunmomentimportant danslarelationcontractuelle.

A)Ladclarationdesrisques
LarticleL.1132duCodedesassurancesfaitobligationlassur:lassurestobligderpondreexactementaux questionsposesparlassureurnotammentdansleformulairededclarationdesrisquessurlescirconstancesquisont denaturefaireapprcierparlassureurlesrisquesquilprendencharge.Lardactiondecetarticledateduneloide 1989:loiquiamodernislesloissurlecontratdassurance.Cetteformulationdelarticlersulteduneloidu31ou30 dcembre1989.Avant1989,lassurdevaitfaireunedclarationspontanelassureur.Ilntaitpasenprincipeguid pardesquestionspourdclarerdesrisquesetilarrivaitassezsouventquilometteuneinformationpermettant lassureurderevendiquerdessanctionsdelamauvaisedclaration.Enfait,lalogiquequiconsisteconsidrerque lassurestlemieuxplacpourinformerlassureurparcequilestexposauxrisquesestunelogiqueabsurde.Lassur nestpasunprofessionneldelagestiondesrisquesetilnestpasenmesuredeconnatretouslesfacteursdterminant durisque.Enrevanche,lassureurestunspcialistedurisque.Iladailleurstoutunappareilstatistiquequiestaupoint surlasinistralitpasse. Dslemilieudesannes80,lacommissiondesclausesabusivesavaitpointcetinconvnientdanslecontrat dassurance.Ladifficultestdautantplusimportantequelaplupartdutemps,lassureurrevendiquelasanctiondela faussedclarationaumomentdusinistre.Ilneprocdeaucunevrificationaprslaconclusionducontrat(carlassur paiesesprimesmaislassureurneverserien).Laquestiondeladclarationdesrisquesseposeaumomentdusinistreet lassureurlutilisecommeunmoyenpourdenepasverserlindemnitdassurance.LaJPavaitditquelassurnepouvait informerlassureurquepourdesrisquesconnusdelui.Lapratiquedesassurancesavaitdvelopplequestionnaire.En 1989,lelgislateuraimposlapratiqueduquestionnaire.Dsormais,lassursecontentederpondreauxquestions quisontposesdanslequestionnaire.Ilnapasfairededclarationspontane.Lelgislateurfaitreposersurles paulesdelassureurlaresponsabilitdeladclarationdesrisquespuisquilappartientlassureurdeposerdes questionsprciseslassuretlassursecontentederpondreexactementauxquestions. Pendantlesannes90,laquestionquisestposeestdesavoirsilassureurpeutrclamerunecertaineBFdelapartde lassurcdestcequesiunequestionatoublilassurdoitcompensercetoublisilassureuravouluinterrogersur leterme(??).Aucoursdesannes90,lesjugesdufondtaientpluttenclinexigerunecertaineBFcequinestpasle casdelaCDCpuisquelleestimequelesjugesnepeuventreprocherundfautderponseouunemauvaiserponse lassursansretenirlexistencedunequestionquiauraitduconduirelassurrpondre(arrt2Civ.,13janvier2011, RCA2011n162). Laquestionquiseposeaujourd'hui:l'assurpeutilapporterdeslmentsd'informationaudelduquestionnaireet tanpispourluisilaquestionesterrone.(??) L'exigenced'unquestionnaireimpliquetellel'utilisationd'undocumentcrit?Enclair,l'assureurpeutilseprvaloirde rponsesoralesinexactesdesquestionsoralesprcises?LaCDCaprcis(2Civ.,16dcembre2010)quel'articleL. 1132n'imposepaslerecoursuncrit.L'assureurpeutseprvaloirderponseoraleconditiondepouvoirles prouver.Enl'espce,lapreuvedesrponsesrsultaientdesconditionsparticuliresducontratquicomportaienten premirepagelercapitulatifdesrpondesfaitesparl'assuretl'assuravaitdatetsign.Les2faussesdclarations lespluscourantessontlaqualitdeconducteurhabituelduvhiculeterrestremoteuretlemensongedansles questionnairesdesant.L'assurvadissimuleroumettreunlmentd'informationessentiel.Enmatiredesant, l'accsauxdonnesmdicalesposedenombreusesdifficultsendroitdesassurances.Ilyadesrglesessentielles rappeler.Lorsdelaconclusionducontrat,l'assurpeutspontanmentdonnerdesinformationssursontatdesant puisqu'ilrelvedesavieprive.Enrevanche,lemdecindel'assurnepeutpascommuniquerd'informationl'assureur carceseraituneatteinteausecretprofessionnel(dlitpnal,fautecivile,fautedontologique).Delammefaon, l'assurpeutaussisesoumettrespontanmentdesexamensmdicauxquiontlieuchezlemdecinconseilde l'assureur.

15

Leproblmedel'accsauxdonnesmdicalesseposeaussiaumomentdusinistrepuisquel'assureurvoudrasouvent (etnotammentdanslesassurancesdepersonnes)connatrelescirconstancesd'unaccident,d'unemaladieoud'un dcsetilsouhaiteraaccderauxdonnesmdicales.L'assuroulebnficiairepourrarefuserdelescommuniquer. L'assureurpeutilpasseroutrelerefusdel'assur?Aunepoquelesjugesdufondautorisaientlerecoursl'expertise judiciaire.Depuisunarrtdela2Civ.,8juillet2004,laCDCaditquel'assureurnepeutpaspasseroutrelerefusde l'assuroudeseshritiersdedivulguerdesinformationsmdicales(carprotgerparundroitfondamentale:lavie prive).Enrevanche,lesjugespeuventtirertoutesconsquencesdecerefusetnotammentleconsidrerillgitime.Si l'assurn'ariencacher,ilnedoitriencachersinoncelapeutseretournercontrelui. Normalementl'assurn'estcensrpondrequ'auxquestionsimportantespourladterminationdurisquemaisarrt surprenantdelaCDCquiditl'inverse.

B)Lesconsquencesdelamauvaisedclaration
Lafaussedclarationdesrisquespeutavoir2consquencessurl'opiniondel'assureur.Ellepeutl'avoiramener contracteralorsqueiln'auraitpasslectionnl'assur.Ellepeutl'avoiramenerpratiquerunniveaudeprimeinfrieur celuiqu'ilauraitpratiqus'ilavaittcorrectementinformer.Qu'ilyaitMFounondel'assur,toutedclaration erroneemporteunesanction,enrevanchelasanctionvarieselonqu'ilyaBFouMFdel'assur. 1)L'assurdeMF 2)L'assurdeBF

16

Vous aimerez peut-être aussi