Vous êtes sur la page 1sur 3

Note de lecture

Le Contrle de gestion de limmatriel : une nouvelle approche du


capital humain

LaurentCappelletti
Dunod,2012,191pages,
Coll.Managementsup.
ISBN:9782100575664

NotedelecturedeJulienViau

Pendantlongtemps,seulelaperformanceconomiqueetfinancireacomptpourlesdirigeantset
leurspartiesprenantesdanslagestiondesentreprises.Or,ilestbientabliquelaperformancesaisie
autraversdesindicateurstraditionnelsdelacomptabilitetducontrlelersultatdexploitation,
lavaleurajoute,lesmargesestcentresurlesrsultatscourtterme.Ellengligeles
phnomnesimmatrielscommelesconnaissances,lessavoirfaire,lemanagementdesressources
humainesformation,recrutement,incitationsoulimagedemarque,pourtantannonciateurs
desrsultatsfutursetdelongterme.Ilfautbienavouerqulexceptiondequelquesthoricienset
praticiensiconoclastes,cettengligencedesvaleursimmatriellesnegnaitpasgrandmonde.Etles
outilstraditionnelsdelacomptabilitetducontrlesuffisaientlargementaubonheurdesparties
prenantes,puisquilsontjustementtconstruitspournapprcierquelesperformances
conomiquesetfinancires.Seulementvoil!Lagestiondelaperformanceaconnuunevolution
remarquablecesdixderniresannes,avecunebrusqueacclrationdepuis2008etlanouvelle
crisemondiale.Commentexpliquercettecrise,eneffet,silesoutilstraditionnelsdumanagement,
delacomptabilitetducontrleavaienttrellementadaptspourapprcierlaperformance?
Commentsaisiralorslaperformancepourtenircomptedesnouvellesexigencesenversunegestion
desorganisations,certesconomiquementprofitable,maisgalementplusdurableetplus
socialementresponsable?
Lancessitdlaboreruncontrledegestiondelimmatrieltrouvesasourcedanscette
extraordinairemutationduconceptdeperformance.Aujourdhui,cestlaperformancedurable
cestdirelacapacitduneentreprisesurvivreetsedvelopperlongtermequeloncherche
mesureretpiloterplusfinement,etaupremierchefsacomposantemotrice,lecapitalhumain,et
plusseulementlaperformanceconomiqueetfinancire.Ilfautgalementvoirdanscette
rvolutiondelaperformancelareconnaissanceducapitalhumaincommeseulfacteuractifde
crationdevaleurdurable,etpartantdugrandbesoindoutilsdesamesureetdesonpilotage.Or,
beaucouprestefairesurlesujetetlademandeesttrsforteenoutils,mthodesetdispositifs
oprantsdemesureetdepilotagedesperformancesimmatriellesetducapitalhumaindelapart

SCRNCNDP
Crenavril2013Tousdroitsrservs.Limitationl'usagenoncommercial,privouscolaire.

Note de lecture
definanciers,degestionnairesdesressourceshumaines,decontrleurs,demanagersou
dactionnaires.

LouvrageLeContrledegestiondelimmatrielapportedesrponsesconcrtesauxtudiantset
auxpraticienssurcesquestions.Enparticulier,lamutationduconceptdeperformanceades
rpercussionslafoissurlecontrledegestionetsurlagestiondesressourceshumaines.Eneffet,
enpriodedecriseorgnelararetdesressourcesfinancires,lebudgetreste,plusencorequen
priodedeprosprit,loutildegouvernanceuniversel.Aussilecontrledegestiondoit
imprativementrnoversesmthodespouryintgrerdesoutilsdebudgtisationetdepilotagedes
performancesimmatriellesetducapitalhumain.Cefaisant,ildoitsedplacerdelagestiondes
ressourcesfinanciresverscellesdesressourceshumaines,etdoitdonc,sansabandonnerses
relationshistoriquesavecladirectionfinancire,serapprocherdeladirectiondesressources
humaines.Desonct,lagestiondesressourceshumainesdoitouvrirsespratiquesaucontrlede
gestionpouryintgrerunpeuplusdesmissionsdemesureducapitalhumainetdelarentabilitdes
investissementsimmatriels:plansderecrutement,deformation,damliorationdesconditionsde
travail,etc.

Pourcontribuercepassagestratgiquedelagestiondesressourceshumainesaupilotagedu
capitalhumainetproposerunvritablecontrledegestiondelimmatrielutileauxcontrleurs,aux
managersetauxresponsablesdesressourceshumaines,louvrageestorganisendeuxpartiesqui
sappuientsurdenombreusestudesdecasetdesexemplesdapplication:

danslapremirepartie,Lamesuredesperformancesimmatrielles,sontpropossdes
outils,desmthodesetdesdispositifsdemesuredesperformancesimmatrielles,dela
rentabilitdesinvestissementsimmatrielsetdvaluationducapitalhumain,illustrspar
denombreuxcasdapplication;
danslasecondepartie,Lepilotagedesperformancesimmatrielles,sontprsentsdes
outils,desmthodesetdesdispositifsdeconduiteduchangementimmatrieletde
managementdelavolatilitducapitalhumain,avecunregardparticuliersurlesvolutions
quilsimpliquentsurlerleducontrledegestionetdelagestiondesressourceshumaines.

Ainsi,danslapremirepartie,lauteurmontrequelaperformancedurablemarquedsormaisle
managementetlecontrledegestion.Orcellecisanalyselaunedetroisdimensions:lune
conomiqueetfinancire,rvleparlesrsultatscomptables,financiersetboursiers;lautre
socialequetraduisentlasatisfactiondessalarisetlagestiondesressourceshumaines;ladernire
environnementale,ousocitale,quclairentlacontributiondelorganisationlcologieetses
relationsavecsespartiesprenantesexternes(clients,fournisseurs,soustraitants,autres
partenaires).
Cettevolutionduconceptdeperformanceverslesocialetlenvironnemental,traduitlebesoin
dunemeilleurepriseencomptedesphnomnesimmatrielsluvredansuneentrepriseetqui
prparentsesrsultatsfuturs.Eneffet,sansinvestissementsimmatrielsadapts,parexempledes
SCRNCNDP
Crenavril2013Tousdroitsrservs.Limitationl'usagenoncommercial,privouscolaire.

Note de lecture
actionspertinentesdeformationdessalaris,laconstructionderelationsdefidlisationavecles
clients,despolitiquesambitieusesderecherchedveloppement,lasurvielongtermede
lentrepriseestmenaceetlertrcissementdesesactivitslaguette.Laproblmatiquedela
mesuredesperformancesimmatriellesquiesttudiedanslapremirepartiedelouvragesinscrit
danscetenvironnementdedurabilitetdesurvielongtermedesorganisationscontemporaines.
Enparticulier,troisgrandesquestionsseposentavecacuitauxdirigeants,auxresponsablesdes
ressourceshumaines,auxmanagers,etsingulirementauxcontrleursdegestion,concernantla
mesuredesperformancesimmatrielles,etdontltudevastructurerlestroischapitresdecette
premirepartie:

commentmesurerlaperformancedurable,puisquilsagitdunedemandeincontournable,
dsormais,desdirectionsdentreprisesetdeleurgouvernance?(chapitre1);
commentalorsmesurerlarentabilitdesinvestissementsimmatrielsralissparles
organisationspourdvelopperlaperformancedurable?(chapitre2);
danslamesureoledveloppementdesperformancesdurablesreposeessentiellementsur
celuiducapitalhumain,cestdirelescomptencesdessalarisetlaqualitdeleur
management,quelssontlesoutilsetlesmthodespertinentsdvaluationducapital
humain?(chapitre3).

Danslasecondepartie,lauteurmontrequelamesuredesperformancesimmatriellesappelle
ncessairementdesoutils,desmthodesetdesdispositifsadaptspourmieuxlesmanageretles
piloter.Dautantplusquelacomposantemotricedesperformancesimmatrielles,lecapitalhumain,
nesanalysebienqueninteragissantaveclui.Maiscelaposedesdifficults,car,ladiffrencedun
capitalphysique,lecapitalhumainestvolatil,instableetdemandeaucontrledegestion,aussibien
qulagestiondesressourceshumaines,defairepreuvedecrativitetdthiquepourlepiloter.
Pourapporterdeslmentsderponseconcretscettedlicatequestiondupilotagedes
performancesimmatrielles,lasecondepartiedelouvrageestorganiseentroischapitres:

toutdabord,lamthodologiedeconduiteduchangementimmatrieletlesrapportsentre
lecapitalhumain,lapprentissageorganisationneletlechangementsontprsents(chapitre
4);
puislesoutilsfondamentauxdumanagementdelavolatilitducapitalhumainsonttudis,
enparticulierdesoutilsdemanagementdescomptences,dincitationjusteetquitableet
descomportements(chapitre5);
enfin,lesimpactsducontrledegestiondelimmatrielsurlecontrledegestionetses
rapportsaveclagestiondesressourceshumainessontanalyss,notammentlvolutiondu
rleducontrleurversplusdetransfertdemthode,dethrapieetdemdiation
(chapitre6).

SCRNCNDP
Crenavril2013Tousdroitsrservs.Limitationl'usagenoncommercial,privouscolaire.

Vous aimerez peut-être aussi