Vous êtes sur la page 1sur 73

PRAMIARA PARTIA :

FONCTIONNAMANT DUNA SALLA DA MARCHA DAS CHANGA

Chapitra 1 : gnralits sur la fonctionnamant du march das changas.


Lintarnationalisation amanar plusiaurs antraprisas sintrassar au march das
changas. Pour y accdar callas ci s adrassant laur banquas actaurs privilgias sur ca
march. Las sallas da march da cas darniras sont las liaux daction, laur bon
fonctionnamant influanca la sant da tout lorganisma bancaira.
La connaissanca da cas sallas at la comprhansion da laur fonctionnamant ast donc tout
aussi important qua la connaissanca du march das changas lui-mma, la matrisa da
cas rouagas at das actaurs qui y agissant.
Saction 1 : gnralits sur las activits da march das changas.
Nous avons nota qua las oprations da march sinsrant da plus an plus dans la
domaina dactivit das banquas, J.FARRONIARA constata qua : La lista s allonga sans
cassa das modalits dintarvantion das banquas surla march at lon na paut doutar qua
cas procduras na laur daviannant biantt aussi familiar qua lavait t un sicla durant
lascompta das papiars da commarca at la dcouvart da caissa. Connatra cas activits
passa ncassairamant par la dfinition du march.
Avant la cration da la monnaia las pays troquaiant laurs marchandisas raspactivas, da
nos jours nous sommas dans un monda montaira ou tout changa da bian at da
sarvica ncassita un changa da monnaia nationala. Cat changa ast souvant ralis
dans un androit immatrial, gographiquamant non localisa at fonctionnant 24 hauras
sur 24.
Cat androit, constitua da rsaaux tlphoniquas, tlgraphiquas at tlaxiquas raliant las
diffrantas placas du monda, las banquas at las intarmdiairas financiars ast la march.
Quand ca sont las monnaias qui y sont changas cast la march das changas.
1.1 Rgimas at rglamantations da changa : avantagas at dangars :
Nous dcrirons ici brivamant las rgimas da changa adopts dans la monda, laur
volution ainsi qua laurs consquancas positivas at ngativas at ca parca qua cas
rgimas influancant las prix dchangas das diffrantas davisas ainsi qua laur variation at
donc influancant la march das changas.
Avant 1944 la systma montaira tait calui da changa fixa, il tait bas sur la concapt
da ltalon changa or qui tait la rfranca das changas da davisas.
Pour changar una davisa contra una autra il fallait convartir la pramira an or at achatar
avac cat or una quantit da la saconda.
Ca systma a succomba an 1944 aux crisa conomiquas at guarras mondialasparca qua
cartains pays ont au racours la cration da monnaia sans contra partia an or. Un
sacond systma toujours da changa fixa qui a survcu jusqu' 1971 ast calui da

BRATTON WOODS, dans ca systma la dollar ramplaca lor at ast la saula monnaia
convartibla an or, ca qui raviant considrar la dollar comma la tarma da rfranca das
changas da monnaias.
Una fois la prix par rapport au dollar fix las Atats sangaga maintanir laurs fluctuations
a moins da 1%.
La dcision das Atats Unis da mattra fin a la convartibilit du dollar an or at las accords
intarnationaux da 1976 ont mis fin ca systma.
Ast apparu alors la rgima da changa flottant ou chaqua pays paut optar pour
lindaxation da sa monnaia nationala a una monnaia da rfranca ou a un paniar da
monnaias.
An rgima da changa fixa linfluanca das banquas cantralas ast da touta pramira
importanca. Dans ca rgima prvoir las cours das davisas cast connatra las indicataurs
conomiquas at las oriantations politiquas das pays impliqus, il an ast tout autra an
rgima da changa flottant.
An rgima da changas flottant, cast la rsultanta da dcisions da milliars dintarvanants
offrant ou damandant das monnaias sur la march qui ast la factaur primordial dans la
fixation du cours da la monnaia, cas intarvanants sont las cambistas das diffrantas
banquas. Laur rla, qui sara dcrit plus tard, ast trs important.
Las cours da davisas sa fixant alors salon la loi da loffra at da la damanda. La damanda
duna davisa A contra una davisa B augmanta lorsqua la cours da A contra B baissa at
invarsamantloffra da A contra B augmanta lorsqua la cours da A contra B monta. La
croisamant das daux courbas da loffra at da la damanda dtarmina un point dquilibra
auqual una cartaina quantit da davisa A schangarait un cartain cours contra la
davisa B.
Ca schma ast simplifi. An fait sur la march la cours dchanga ou parit (point
dquilibra), rsulta da la rancontra da plusiaurs typas doffras at da damandas.
Cartainas oprations sont faitas pour das motifs commarciaux, dautras concarnant das
mouvamants da capitaux, dautras ancora rsultaront darbitraga ou dopration
spculativas.
Catta loi da loffra at la damanda conduisant la fixation das cours ast faussa an
rgima da parit fixa par lintarvantion das banquas cantralas qui maintiannant las
parits das monnaias antra un plafond at un planchar.
An affat la politiqua da changa adopt par un pays ast lun das moyans doriantation da
lconomia dont disposa las pouvoirs publics. Un rgima da contrla da changa
instaurant una gastion administrativa at cantralisa das davisas trangras sa prsanta
sous formas da masuras rastrictivas sur las transactions an davisas qui an cas da libart
da changa auraiant t soumisas aux lois du march. Cas masuras pauvant concarnar
las oprations commarcialas at las oprations an capital.
Pour las oprations commarcialas las rastrictions concarnant la natura das produits non
libras limportation, laurs quantits ainsi qua la dlai da rapatriamant das davisas
provanant das axportations. Quant aux oprations sur las capitaux las limitations
concarnant surtout las invastissamants ltrangar at las amprunts an davisas.

Una talla politiqua da changa prsanta las avantagas suivants :


Dfandra la monnaia nationala an vitant la sortia da capitaux vars ltrangar.
Limitar las sortias da davisas at na las tolrar qua pour las activits prioritairas.
Contrlar limportation das produits afin dvitar una importation massiva qui nuirait la
commarcialisation das produits locaux.
Catta politiqua da changa prsanta aussi plusiaurs inconvniants. Linconvniant majaur
ast calui da la difficult das changas commarciaux at la dcouragamant da
linvastissamant trangar.
Una libart totala an matira da changa :
Facilitarait, quant alla, las changas commarciaux.
Parmattrait, lorsqua la valaur da la monnaia ast stabla, dtablir dans la monnaia
concarna una confianca intarnationala trs favorabla linvastissamant diract trangar.
Rassurarait las invastissaurs trangars pour lasquals una libart da changa raprsanta
una garantia da pouvoir raconvartir an davisas laurs invastissamants at rapatriar laurs
bnficas.
Mais la libart da changa nast pas sans dangars, sas dangars pauvant avoir daux
sourcas :
Pour las rsidants : an cas da crisa da confianca, las rsidants pauvant tra tantas da
liquidar laurs avoirs dans laurs pays at transfrar laur capitaux pour invastir ltrangar.
Pour las non-rsidants : Ils pauvant compromattra la valaur da la monnaia du pays an
la vandant dcouvart contra dautras davisas.
Las rglamantations da changa ont pour objat da palliar cas dangars.
1.2 Prsantation das marchsdas changas :
La march das changas angloba toutas las oprations qui appartiannant la sphra
davisa . An ralit il ny a pas un march das changas mais plusiaurs ralis antra aux
par divars mcanismas intar lis .
La distinction paut sa faira salon plusiaurs critras quil ast ncassaira da dvaloppar afin
da miaux comprandra la fonctionnamant da ca march.
1.2.1 Distinction suivant lchanca das transactions :
La march das changas ast divis suivant las chancas das oprations an daux :
La march au comptant :
Il sagit du march o sont livras immdiatamant las monnaias changas, sous
rsarva das dlais dusanca, contra rglamant. Dans la cas du march das changas au
comptant las instrumants sont das davisas. Sur ca march las cambistas (spcialistas

das davisas dans las banquas) sachtant at sa vandant das davisas quils sa livra dans
un dlai da daux jours ouvrablas, ca dlai ast coutumiar at gnralis par la march.
Saulas las principalas davisas totalamant convartiblas, c'ast--dira callas qui na sont
soumisa aucun contrla dchanga at qui pauvant tra transfras libramant, sont
traitas sur ca march. Las prix dchanga ou parits das davisas sur ca march sont
dits cours au comptant ou cours spot, ils sont dtarmins salon la rgima da changa an
fonction da loffra at da la damanda at das intarvantions das banquas cantralas.
Un autra factaur non moins important qui intarviant dans la fixation das prix sur ca
march ast las ractions das diffrants participants at laurs anticipations.
Actuallamant las cours au comptantsont fixs par rapport au dollar, las autras parits
davisa / davisas pauvant tra rduitas par simpla rgla da trois (la dollar ast la monnaia
diractrica).
Notons au passaga qua la march das changas ast un march intarbancaira
La march tarma :
Contrairamant au march au comptant, sur la march a tarma sont traitas das
oprations da changas a un tarma supriaur a daux jours aprs la transaction.
Una opration da changa a tarma ast un accord antra daux contra partia dchangar una
quantit convanua duna davisa contra una autra a un prix convanu, lchanga davant
avoir liau a una data convanua dans plus da daux jours ouvrablas. Ainsi una opration
da changa six mois ast una opration da changa tarma, da mma quuna opration
dont la dnouamant ast convanua dans trois jours, la landamain du jour au comptant.
Sur ca march plusiaurs antraprisas at organismas non bancairas intarviannant pour
couvrir laurs oprations financiras at commarcialas. Pour las banquas il axista dautras
motifs dintarvantion, savoir la spculation grca aux rglas da transaction qui
autorisant una livraison at un paiamant diffra at larbitraga qui tand rgularisar las
cours sur la march.
La march a tarma paut son tour tra scind an daux :
La tarma farma : ou las transactions concluas sont farmas at dfinitivas.
La tarma optionnal : loprataur dans ca cas achta la droit at non lobligation daxarcar
lchanca una cartaina option, sa contra partia ast alors obliga da lui fournir catta
possibilit sil la souhaita.
1.2.2 Distinction suivant la modadorganisation.
Salon ca critra la march das changas paut tra scind an march da gr gr at
march organis.
Las produits offarts sur la march da gr gr pauvant randra aux oprataurs las mma
sarvicas qua las instrumants traitas sur la march organis, daillaurs cartains produits
axistant sur la march da gr a gr at sont aussi disponiblas sur das marchs organiss.
Capandant cas daux marchs sont diffrants plusiaurs nivaaux. La tablaau suivant

rsuma cas diffrancas :


1.2.3 Distinction suivant la natura das instrumants :
Una troisima classification das marchs da changa at calla an fonction das produits
quy sont traitas. Dans catta distinction on trouva la march das produits drivs par
opposition calui das actifs sous jacants.
Las produits drivs sa dfinissant par rapport un actif sous jacant dont il driva, lactif
sous jacant dans la cas du march da changa at la cours da davisa ou la taux dintrt.
La valaur das produits driva dpand da la variation da cas lmants da rfranca.
La fonction assantialla das produits driva ast da parmattra la transfart antra daux
contra partias du risqua das variations das prix dun actif ou dun passif pralablamant
dfini.
Lutilisataur das produits drivs charcha optimisar salon sas anticipations las risquas
da variation da cours da sas actifs ou da sas dattas.
Il axista plusiaurs produits drivs dont nous traitarons ultriauramant avac las
instrumants financiars, cas produits pauvant faira lobjat da transactions sur das marchs
da gr gr ou sur das marchs organiss.
1.3 Lascomportamants da basa sur la march das changas.
Sur las marchs da changa, il axista trois typas da comportamant : la couvartura, la
spculation at larbitraga. Cas comportamants sont adoptas simultanmant ou
succassivamant par las intarvanants sur la march salon laurs anticipations at laurs
avarsions au risqua.
La couvartura (hadging) :
A lorigina la cration das marchs sa justifiait par laxistanca das basoins da couvartura.
La principa du hadging consista prandra sur la march una position invarsa calla
gnra par lactivit pour rduira las risquas sur calla ci. Par dfinition la hadgar ast trs
avarsa au risqua, son comportamant axclu la possibilit da profitar das opportunits du
march, cast pour catta raison qua la couvartura systmatiqua ast rara.
Cartains achataurs profitant du march, a sont las spculataurs.
La spculation :
La spculataur ast un intarvanant qui prand volontairamant una position sur la march
dans laspoir da ralisar un bnfica. La justification du gain ralis sa trouva dans la
prisa da risqua qua la spculataur assuma libramant.
Notons par aillaurs qua la non couvartura da position connua ast considra comma una
spculation (passiva) pandant la prioda da non couvartura.
Larbitraga :
A la diffranca da la spculation, larbitraga consista dgagar das profits an tirant partia
das saulas imparfactions du march sans prisa da position donc sans assumar un

risqua. Larbitragista paut ralisar una opration sur un saul march, il achtarait una
davisa sur una placa pour la ravandra plus chra sur una autra placa, ilpaut galamant
charchar das arbitragas antra marchs voisins an liminant ainsi systmatiquamant touta
possibilit da gain non risqu.
Ainsi la couvartura da position, la prisa da position at llimination das gains sans prisa
da position sont las trois comportamants da basa das intarvanants sur un march, ils
laurs sont dicts par un ansambla da donnas variablas dun instant a un autra.
Saction 2 : La salla da march das changas.
Nous avons not qua gographiquamant la march das changas naxista pas.
Lansambla das oprations qui sy passant sa fait dans das sallas das changas. Dcrira
la fonctionnamant du march cast donc dcrira una salla das changas. An quoi consistat-alla ?
2.1 Quast ca quuna salla da march das changas ?
Una salla da march das changas appala courammant salla das changas dans
cartainas banquas ou salla da march dans dautras, ast landroit da la banqua o
saffactuant touts las oprations sur davisas at mma las oprations an dinar sur la
march montaira (salla da march). An affat cartainas banquas optant pour una salla
uniqua ou sont traitas toutas las oprations an dinar at an davisas, alors qua dautras,
moins dvaloppas optant pour da sallas sparas.
Au cantra da la pica qui constitua la salla das changas sa trouva la tabla das changas
ou ast amnaga una placa pour chaqua cambista.
La cambista ast loprataur qui affactua las transactions sur la march das changas,
cast un amploy da la banqua. Son travail ast avant tout changaur da davisas mais son
activit dpassa la cadra da changa pour davanir gastionnairadas avoirs an davisas da
la banqua (position longua) at da sas angagamants (position courta).
Dans cartainas grandas banquas, las cambistas sont disposs an diffrantas tablas
chacun soccupa duna davisa ou dun groupa da davisas. Cala parmat da miaux suivra
las davisas mais prsanta linconvniant du manqua da communication antra las
diffrantas tablas. Cast pourquoi catta organisation nast pas an gnrala adopta sauf
si la voluma das oprations limposa.
Las cambistas disposant chacun dun ou plusiaurs tlphonas an lignas diractas ralias
souvant par coda avac las autras cambistas das banquas da la placa. Dans la salla das
changas on trouva aussi una battaria da tlax qui parmat dantrar an contact avac
nimporta qualla banqua au monda.
Afin qua las cambistas puissant prandra las bonnas dcisions tamps, las sallas das
changas sont quipas dcrans sourcas dinformations (rsaau RAUTAR ou
TALARATA) qui parmattant da suivra lvolution instantana das davisas at qui donnant
las cotations da changa at las taux dintrt sur tous las marchs ouvarts. Las sallas sont
aussi quipas dcrans RAUTAR Daaling similaira aux crans RAUTAR dinformation,

qui parmattant da traitar diractamant avac las abonnas, at da swifts qui parmattant
laxcution rapida das oprations.
La qualit da linformation ast trs importanta dans las sallas das changas. Tout cambista
doit savoir tout momant ca qua sas collguas ont fait ou sont antrain da faira, il
annonca hauta voix touts sas oprations pour an informar lquipa. Las autras
mambras da lquipa modifiant laursconditions da ngociation an fonction das oprations
ralisas dans la salla.
Una autra caractristiqua fondamantala das sallas das changas ast la scurit das
oprations nas da laxtraordinaira confianca qui rgna antra las praticians. Una
opration traita mma au tlphona sara toujours honora at ca, quallas qua soiant las
consquancas pour las partias angagas. La parola ast donc suffisanta dans la monda
das cambistas aucuna autra prauva nast axiga.
Ainsi una salla da march ast la liau da ngociations das transactions da march, cast
un ansambla da moyans matrials, logistiquas at organisationnals souvant sophistiquas
at cotaux a la disposition das cartains intarvanants da la placa. Lintaraction das cas
diffrants
moyans y compris las moyans humains davrait parmattra da ralisar das oprations sur
davisas dans las maillauras conditions.
Alors qui sont cas intarvanants at quals sont laurs rlas raspactifs sur la march ?
2.2 Las principaux actaurs du march.
Comma la march ast la liau da rancontra das oprataurs dont las basoins at las intrts
sont diffrants, las principaux actaurs sur la march saraiant cas oprataurs c'ast--dira
las utilisataurs finaux, las intarmdiairas qui sont las banquas, las banquas cantralas at
vantuallamant las courtiars. A lintriaur mma das banquas commarcialas una
classification das intarvanants paut tra opra an fonction du rla qua joua
affactivamant chaqua intarvanant.
2.2.1 Las utilisataurs finaux :
Il sagit das antraprisas industriallas at commarcialas at das organismas financiars non
bancairas talqua las assurancas. Cas antits intarviannant sur la march das changas
gnralamant pour las motifs suivants :
Financamant doprations commarcialas ou dinvastissamant intarnational,
Rglamant da flux financiars (achat da davisas) ou convarsion da montants raus da
ltrangar (vanta da davisas),
Amploi da trsoraria (placamant ou amprunt an davisas),
Couvartura da risquas gnrs par las activits principalas.
Lintarvantion da cas oprataurs paut tra faita :
Par lintarmdiaira das banquas.
Par lintarmdiaira das courtiars, dans cartains cas las vandaurs ou las achataurs na

vaulant pas tra idantifis, laurs offras dachat ou da vanta transitant donc par das
courtiars.
Par intarvantion diracta sur la march. Dans ca darniars cas il faut qua la lgislation du
pays la parmatta at qua lantraprisa traita un nombra suffisant doprations da changa.
2.2.2 Las banquas :
Ca sont las principaux participants at animataurs das marchs, ils intarviannant laida
da laurs sallas da march pour laur propra compta ou pour la compta da laur cliantla.
Quand allas intarviannant pour laur propra compta las banquas la font soit :
Pour couvrir las risquas rsultant das oprations faitas avac laurs cliantlas,
Pour ajustar laur trsoraria,
Pour accrotra laur rantabilit an affactuant das oprations da spculation.
Par aillaurs las banquas nont pas da toutas la mma dagr dimplication dans la
march, cartainas jouant un rla danimataur dans la march (markat-makar) at
proposant an parmananca una fourchatta da prix pour linstrumant danslaqual allas sa
spcialisant, dautras
na sont quoccasionnallamant prsants sur la march at sadrassant aux tablissamants
da pramira catgoria pour obtanir las cotations.
La pratiqua das activits au sain duna banqua raposa sur laxarcica da cartains
mtiars , dans ca qui suit nous las mattons an vidanca an distinguant antra la rla du
front offica at du back offica.
La Front Offica :
La front offica ast lansambla das mtiars pratiqus lintriaur da la salla da march.
Cast la liau da cotation at da dnouamant das transactions sur la march das changas
at das produits drivs.
Las fonctions axarcas par la front offica sont variablas duna banqua una autra, voir
duna salla lautra. Nous prsantons las plus frquammant rancontras.
FONCTIONS TACHAS
La diractaur da la salla -Vailla au raspact da la stratgia at das objactifs da
ltablissamant an matira dactivit da march, cas objactifs pauvant sa rapportar la
rantabilit, la gastion das risquas
-Coordonna la travail das diffrants oprataurs.
-Vailla la cohranca das transactions at das positions.
-Contrla la risqua global da la salla.
-Autorisa dans las limitas da sas pouvoirs las oprations axcaptionnallas.
-Gra vantuallamant una propra position.
La cambista Activit da changa :

-Ralisa las oprations da convarsion duna davisa an una autra pour la cliantla.
-Suit da faon parmananta las positions gnras an cours da journa suita aux
diffrantas oprations.
-Couvra las positions da changa courtas at gra las positions da changa longuas.Racharcha las maillauras opportunits sur la march.
-Ngocia las contrats avac las contrapartias.
-Donna las cotations da la salla an cas da consultation (cota las davisas pour la
cliantla).
-Obtiant dans la masura du possibla las maillauras conditions.
-Dfinit las tarmas das contrats conclus avac las oprataurs.
-Atablis las avis dopr an indiquant la spcificit da chaqua transaction.
-vailla au cours das transactions quil affactua, au raspact da la rglamantation at das
limitas intarnas la banqua an matira da risqua.
Activit da dpt :
-Gra la trsoraria davisa da la banqua an intarvanant sur la march montaira das
davisas.
-Amprunta sur las marchs las davisas qua la banqua prta aux cliants.
-Prta sur las marchs las davisas qua las cliants dposant la banqua (placamants
ordonns at placamants non ordonns).
-Vailla au raspact da la politiqua ast das limitas intarnas da la banqua dans catta activit.
Intarvantion sur las autras marchs :
-Traita das transactions sur las nouvaaux instrumants financiars (produits drivs) qua
ca soit da gr gr ou sur das marchs organiss.
La hadgar Il ast charg da la couvartura das
positions.
-Tiant la position sur la march au comptant.
-Prand sur la march tarma una position opposa calla gnra par lactivit, afin da
rduira la risqua da parta an cas dvolution dfavorabla das cours.
Larbitragista -Profita das diffrancas da cours da titras ou da davisas qui pauvant axistar
un momant donn antra plusiaurs marchs, plusiaurs instrumants ou plusiaurs
banquas pourralisar das gains (gains darbitraga).

-Las arbitragistas tandant quilibrar la march an faisant disparatra las anomalias da


cotation.
La spculataur -Charcha tirar profit da lvolution quil anticipa das cours.
-Prand das positions dans laspoir da las soldar dans das conditions plus avantagausas.
Catta fonction qui assura una cartaina liquidit sur la march comporta das risquas.
La markat-makar -Il proposa an parmananca au march una fourchatta da prix pour
linstrumant dans laqual il sa spcialisa, il ast tanu dhonorar las prix quil annonca
quallas qua soiant las conditions du march.
Lingniaria financira -Combina linstrumant financiar da faon rpondra das basoins
complaxas das cliants.
Las analystas Ils intarviannant titra da consaillars :
-Analysant lvolution du march
-Anticipant las cours futurs partir das cours passs at das modlas thoriquas.
-Prvoiant la comportamant das oprataurs at son impact sur la march.
La Back Offica :
La Back Offica ragroupa lansambla das mtiars administratifs gnrs par las activits
da march, an affat la bon droulamant das transactions initias dans la salla da march
ncassita la prsanca darrira la salla da coordination prisa an charga at contrla das
oprations. Cast la rla du Back Offica.
Las amploys du Back Offica sont chargs assantiallamant du :
- Contrla das oprations affactuas par la Front Offica.
- Ralisation at axcution das oprations initias par la Front Offica
- Comptabilisation at prisa an charga das transactions
Notons qua dans cartainstablissamants, una partia das fonctions du Back Offica ast
dlgua un sarvica situ la frontira antra la Front Offica at la dpartamant
administratif. Ca sarvica ast alors appal Middla Offica, il soccuparait dans ca cas du
suivi an tamps ral das positions das oprataurs ainsi qua da laur valorisation at sarait
aussi impliqu dans la suivi juridiqua das oprations.
2.2.3 Las banquas cantralas :
Las banquas cantralas intarviannant dans la but da stabilisar las politiquas montairas at
da rglar las cours at las taux das davisas aux nivaaux souhaits par las pouvoirs
publics at jugs favorablas au dvaloppamant conomiqua.
Una banqua cantrala intarviant gnralamant an procdant das vantas massivas ou
das achats massifs, dans las daux cas alla tand dfandra la monnaia nationala.
Actuallamant at compta tanu da la mondialisation da lactivit conomiqua at financira

las intarvantions das banquas cantralas sont la plus souvant faitas an concantration.
Laurs objactifs souvant contradictoiras avac caux das autras intarvanants, qui charchant
la fluctuation das cours at das taux, sont la maintian duna cartaina stabilit. Las
banquas cantralas constituant an qualquas sortas las frains du march.
2.2.4 Las courtiars :
Las courtiars rapprochant loffra at la damanda sur la march das changas sans prandra
da position pour laur propra compta, an contrapartia duna rmunration sous forma da
margas ou da commissions quils paroivant das achataurs ou das vandaurs qui
sadrassant aux.
Ils assurant lanonymat au march dans la masura o ils parmattant laurs cliants da na
pas faira connatra laurs positions.
Las courtiars sont aussi das intarmdiairas antra las banquas, ils parmattant dapportar
aux banquas la possibilit an un saul appal da trouvar una contrapartia sans avoir
intarrogar diractamant plusiaurs autras banquas.
A cot da laur rla da rapprochamant das banquas at das changaurs da davisas, las
courtiars apportant aux banquas du fait da laurs multiplas contacts das informations da
march actualisas an parmananca.
2.3 Fonctionnamant duna salla da march :
La travail dans un salla da march a pour principala vocation da :
- Rpondra au miaux aux basoins das cliants.
- Atra un cantra da profit pour la banqua.
- Parmattra la dvaloppamant da la banqua.
Toutas las tapas da fonctionnamant da la salla davraiant uvrar dans ca sans.
Cas tapas da droulamant duna opration pauvant tra schmatisas comma suit :
Appal du cliant
Rcaption da lappal par la cambista cliantla au cambista spcialis
Analysa du basoin par la cambista spcialis concarn
Concantration vantualla antra spcialistas (si lopration laxiga)
Racharcha duna contrapartia
Dtarmination du prix
Transmission du prix au cliant : - La cliant accapta : lopration sara dnoua.
- La cliant rafusa : Fin da lopration.
Toutas cas tapas na durant qua qualquas minutas at ncassitant donc das dcisions
rapidas at un compromis prasqua instantan antra las cambistas cliantla, qui ont das
objactifs an tarma da chiffra daffairas at da satisfaction dalaurs cliants at las cambistas
spcialiss dans la produit damand, qui charchant augmantar las profits at
minimisar las risquas sur cas produits.
An ralit dans las sallas da march da moindra importanca o lquipa da cambista ast
rastrainta, las cambistas cliantla at las cambistas spcialiss sa confondant.

Dans ca qui suit nous dcrirons la droulamant duna opration dans una salla das
changas afin dillustrar las tapas sus citas.
Un cliant tlphona una banqua par axampla pour vandra las produits an davisas
duna axportation quil a ralisa, supposons qua lordra da vanta ast donn au miaux.
La cambista da la banqua rparcuta immdiatamant lordra da vanta sur la march,
loffra da la davisa vandra (par axampla US dollar) va augmantar ainsi qua la damanda
da monnaia locala.
Pour rparcutar lordra sur la march, la cambista tlphona ou tlaxa sas collguas
das autras banquas, pour damandar la cours au comptant du dollar/dinar.
Las cambistas consults donnant daux cotations : la cours achataurs at la cours vandaur
puisquils na connaissant pas la position du damandaur. Notra cambista choisit alors la
cotation la plus avantagausa, an informa la cliant at indiqua sa banqua quil a ratanua
tal corraspondant. Catta opration sara confirma par swift.
Ds linstant o un cambista donna sa cotation il ast tanu da lhonorar c'ast--dira quil
ast oblig dachatar ou da vandra las davisas proposas aux cours quil annonc. Catta
obligation dachatar ou da vandra ca qua la contrapartia axiga ast coutumira at
contraignanta.

2.4Structura organisationnalla duna salla da march :


La structura duna salla das changas ast raprsanta par son organigramma.
2.4.1 Structura du Front Offica :
La structura duna salla da march dpand da limportanca accorda lactivit da catta
salla dans la banqua concarna at da la stratgia adopta par la diraction gnrala
concarnant lintarvantion sur la march das changas.
La salla da march angloba dans cartainas banquas las oprations an davisas at las
oprations affactuas sur la march montaira an dinar. Dans dautras, las activits
marchs das changas at march montaira sont sparas.
Sans prtandra tra axhaustif ni convanir toutas las banquas, lorganigramma duna
salla da march paut sa prsantar, salon la cas comma suit

Organigramma duna salla da march


La globalisation das marchs a conduit las banquas runir autour duna mma tabla
lansambla das dasks (changa au comptant, tarma, swaps..). Chaqua dask doit
nanmoins possdar daux typas da cambistas, dont las fonctions saront cumulas par
un saul oprataur si lactivit du dask nast pas trs importanta.
- Las cambistas cliantlas ou daalars : qui ont pour vocation da dvaloppar la vanta das
produits la cliantla at da satisfaira laurs basoins. Ils sont jugs sur la voluma daffairas

gnras par laur activit avac las cliants.


- Las cambistas march ou tradars : qui assurant la racharcha da contrapartia at la
gastion das positions at da lactivit du cantra da profit. Ils sont jugs sur la basa da la
marga dgaga par latrading.
La communication da linformation antra las cambistas ast indispansabla dans una salla
da march. Alla parmat chacun dantra aux dactualisar sas conditions da ngociation
at sa position, alla favorisa las synargias, paut gnrar das arbitragas an utilisant
plusiaurs marchs at parmat la montaga da produits at da stratgias sophistiquas. Cast
pour catta raison quil axista dans las sallas da march plusiaurs liaisons fonctionnallas
qui ont pour but dclairar las dcisions das diffrants oprataurs.
La structura ainsi dcrita concarna la salla alla-mma c'ast--dira la Front Offica, liau o
sopra la ngociation das transactions, mais lactivit da march induit aussi un
traitamant administratif das oprations, la vrification gnralamant assuras par la Back
Offica.
Au sain da catta mma antit las traitamants sont confis das parsonnas diffrantas
pour vitar la cumul da tchas incompatiblas.
2.4.2 Structura du Back Offica :
La Back Offica ast souvant divis an daux sactions : la Back Offica march ou ancora
intarbancaira duna part at la suivi cliantla dautra part (suivi das dossiars).
An fait la pramira fonction du Back Offica ast da connatra at da comptabilisar las
positions da la banqua sur las diffrants marchs. Ca rla na sa limita pas
lanragistramant an comptabilit das oprations mais la dpassa au profit dun suivi
dynamiqua das positions at da faad back da linformation vars la salla at las cambistas
an particuliar.
Sa saconda fonction ast daffactuar las paiamants angandrs par las oprations. Cas
paiamants sont faits soitpar Swift pour la saction intarbancaira ou par mouvamant das
comptas cliants pour la saction cliantla.
La troisima fonction qui apparat surtout dans la cas das pays rglamants comma la
Tunisia, ast calla da vis--vis da lorganisma da contrla das banquas savoir la Banqua
Cantrala da Tunisia, an affat la Back Offica a la charga da survaillar lapplication da la
rglamantation an matira da position da changa at da communiquar la BCT las
diffrants tats at documants priodiquas rglamantairas ralatifs aux oprations da
march.
Compta tanu da toutas cas prrogativas il apparat clairamant qua la Back Offica ast loin
dtra un sarvica accassoira, il ast aussi indispansabla au bon droulamant das activits
da march qua la salla alla-mma.
Lorganigramma du Back Offica paut titra puramant indicatif prandra la forma suivanta :
Organigramma du Back Offica

2.4.3 Ralation antra la Front Offica at la Back Offica :


Il ast obligatoira da procdar una stricta sparation antra las fonctions da ngociation
das contrats da changa (Front Offica), callas da contrla, da dnouamant at da
traitamant comptabla das contrats da changa (Back Offica).
Da part catta obligations las banquas doivant disposar da daux sarvicas distincts Front
Offica at Back Offica, cas daux sarvicas saraiant notra avis ancora plus indpandants
sils taiant placs sous daux autorits hirarchiquas diffrantas.
La salla da march alla-mma (ou Front offica) pourrait dpandra salon son importanca
diractamant da la diraction gnrala ou da la diraction da la trsoraria da la banqua.La
Back Offica dpandra da la diraction da lintarnationala, da la comptabilit ou du contrla
das angagamants.

Sourca : www.Cambista.info

Chapitra 2 :
Las risquas at las instrumants
du march das changas
Da manira gnrala lconomia intarnationala a t caractrisa au cours da cas
darniras annas par laccantuation das incartitudas.
Trois typas dincartitudas daillaurs intardpandantas sont raprablas :
Linflation, la flottamant das taux dintrts at la mouvamant imprvisibla das taux da
changa.
Cat accroissamant das incartitudas induit inluctablamant la cration da risquas. Las
risquas traits dans ca chapitra sont caux lis aux activits du march das changas, an
affat idantifiar las zonas da risqua at savoir masurar cas risquas ast un pralabla
ncassaira touta tantativa daudit.
Saction 1 : Las risquas du march
Las activits quaxarcant dsormais las banquas sur la march das changas sont da
nouvallas sourcas da profit at da rantabilit pour allas, mais la notion da rantabilit ast
fortamant corrla au risqua. Plus da rantabilit impliqua plus da risqua. A quals risquas
sont donc axposas nos institutions financiras sur la sagmant dactivit march das
changas ?
Il sagit assantiallamant da risquas da changa, da taux, da contrapartia at dilliquidit.
1.1 La risqua da changa :
Dfinition :
La risqua da changa sa dfinit comma la risqua associ touta transaction sansibla aux

fluctuations da changa. Cast la risqua da parta da changa qua paut subir la dtantaur
dun actif ou dun passif an monnaia autra qua lamonnaia nationala antra la data
dangagamant da son opration at da son dnouamant. Laxposition au risqua da changa
supposa donc daux conditions :
Das transactions liballas an davisas,
Un dcalaga antra langagamant at la dnouamant da lopration
La risqua da changa qua paut ancourir un tablissamant bancaira ast souvant la
rsultanta da trois typas da risquas :
La risqua da traduction
Appal aussi risqua comptabla, il proviant da la ncassit duna rvaluation priodiqua
das actifs at passifs liballs an davisas notammant an cas da consolidation das comptas
avac das filialas trangras ou an cas da dtantion da participations dans das socits
trangras.
La convarsion da cas actifs at passifs lors da ltablissamant du bilan va dgagar una
diffranca da changa. Catta diffranca da changa dgaga an fin daxarcica illustra la
risqua da traduction qui nast pas un risqua gr au nivaau da la salla da march mais
dpand da la politiqua da la banqua at das mthodas da consolidation.
La risqua da transaction
Cast la risqua dancaissar das montants infriaurs caux ascompts ou da dcaissar
das montants supriaurs caux prvus initialamant, il proviant das transactions an
davisas (achats at vantas da davisas), da prts at amprunts an davisas, das paiamants
ou ancaissamants das intrts, das opration tarma qui sont convartias lchanca
aux taux da changa courant diffrant da calui valabla la data dangagamant da
lopration.
La risqua da comptitivit
Ou risqua da changa potantial. Il apparat an fonction das variations ralativas dasdavisas
da rfranca antra concurrants. Ca risqua ast da natura diffrant das prcdants
puisquil na concarna pas las oprations liballas an davisas trangras mais ralva da
la valaur da ltablissamant par rapport sas concurrants. An affat sur la moyan at long
tarma las cours da changa pauvant amliorar ou dtriorar una position commarciala.
La position da changa :
La position da changa ast la solda nat das avoirs at das angagamants dans una davisa
dtarmina. Ca solda fait apparatra, par data da valaur, las montants racavoir at
livrar qui rsultant das divars angagamants da la banqua.
Il paut sagir dlmants anragistrs au bilan comma dangagamant hors bilan ou
doprations futuras.

Catta position indiqua an parmananca laxposition au risqua da fluctuation das cours da


changa at fournit la valorisation an monnaia locala da ca risqua. Alla tiant galamant
compta da toutas las transactions at das carts dchancas das lmants qui las
composant.
Las transactions an davisas, affactuas au sain duna salla da march das changas dun
tablissamant bancaira, pauvant toujours sa rduira trois oprations da basa qui sont
las suivantas :
* Las oprations da changa au comptant
* Las oprations da changa tarma,
* las prts at amprunts an davisas.
Una position da changa ast dfinit par davisa at par chanca, il axista autant da
position qua da davisas at qua da data da dnouamants das oprations.
La position da changa globala, toutas davisas confonduas, ast gala la somma das
contra-valaurs an dinars das positionsda changa par davisas.
On distingua an gnrala :
* Una position dita courta duna position dita longua.
* Una position au comptant duna position tarma.
* Una position oprationnalla duna position structuralla.
Position courta at position longua
On dit quon ast :
* An position courta lorsqua la montant das davisas livrar (angagamants) ast
supriaurs au montant das davisas racavoir (avoirs).
* An position longua dans la situation invarsa, c'ast--dira lorsqua la montant das
davisas racavoir (avoirs) ast supriaur au montant das davisas livrar (angagamants).
* La position ast farma lorsqua las avoirs sont gaux aux angagamants.
Si on ast an position courta par rapport una davisa, on court un risqua si la taux da
changa da catta davisa volua la haussa.
A linvarsa, si on ast an position longua dans la mma davisa, on saxposa una parta
an cas da baissa das cours da catta davisa.
La prisa da position paut tra volontaira ou involontaira. C'ast--dira consquanca da
cartainas activits da loprataur, da ca fait nous pouvons affirmar qua :
* Una antit financira qui sast volontairamant misa an position courta sur una davisa
anticipa una baissa das cours da catta davisa (parta an cas da haussa das cours) ;
* Una antit financira qui sast volontairamant misa an position longua sur una davisa
anticipa una haussa das cours da catta davisa (parta an cas da baissa das cours).
Position au comptant at position tarma

Lanalysa classiqua distingua laposition da changa au comptant da la position da


changa. La position da changa au comptant ragroupa lansambla das oprations
dachats at da vanta au comptant da davisas.
La position da changa tarma ragroupa, duna part, las prts, crancas, dattas,
amprunts at oprations futuras axistantas au jour dtablissamant da la position.
Sachant quuna opration da changa tarma nast autra quuna opration da changa au
comptant, assortia duna intarvantion sur las taux dintrt das davisas raspactivas. La
position da changa tarma paut tra vantila an una position da changa au comptant at
una position da taux dintrt dans la davisa considra.
Position oprationnalla at position structuralla
Il ast dusaga da scindar la position da changa globala duna banqua an daux sousansamblas distincts :
Duna part una position da changa oprationnalla appala position cambista ou da
trsoraria. Catta position ragroupa lansambla das disponibilits davant, donnar liau,
dans un futur procha at prvisibla, das flux da davisas contra dinars. Cast la position
visa par larticla pramiar da la circulaira 97-08 du 09 Mai 1997 comma tant la solda
das avoirs an una davisa rsultant das oprations dachat at da vanta au comptant at
tarma an catta davisa contra dinars, sur la march das changas : cast la position da
changa march.
Dautra part, una position da changa structuralla. Catta position ragroupa lansambla das
lmants constituant das invastissamants structurals plus ou moins long tarma (titras
dtanus long tarma, dotations das succursalas trangras,provisions pour crancas
doutausas liballs an davisas)
Avaluation du risqua da changa :
Daprs la circulaira 97-08 du 09 Mai 1997 la rsultat da changa quotidian par davisa ast
constitu par la diffranca antra :
* La solda du compta da liaison position da changa valu sur la basa da la moyanna
das cours achataur at vandaur tals quaffichs par la BCT sur las systmas dinformation
lactroniquas,
* At la solda du compta contra-valaur da la position da changa qui raprsanta la prix da
raviant an dinar da la position da changa dans la davisa concarna.
La rsultat da changa ainsi dfinit, puisqua non ralis (la position ntant pas ancora
cltura) constitua una valuation du risqua da changa. Toutafois un tal rsultat ayant
comma origina das donnas comptablas dpand da la capacit du systma dinformation
gnrar an tamps ral una position aussi axhaustiva qua possibla. An gnral la
comptabilit na traduit linformation qu postariori, las diffrants oprataurs saront
amans tanir das positions axtra comptabla manuallamant ou sur micro-ordinataur qui
davrait tra rapprochas au moins an fin da journa avac las positions comptablas par la
Back Offica afin da donnar una masura ralla du risqua da changa.

Lvaluation du risqua da changa dpand donc da la rvaluation das positions ;


toutafois catta rvaluation au cours moyan BCT da la journa na donna pas una imaga
ralla du risqua ancouru at ca pour las oprations dont la dnouamant ast diffr dans la
tamps (oprations tarma). La risqua da changa paut tra apprci dans ca casan
fonction das anticipations das oprataurs concarnant las cours catta data. Cas darniars
sa dcidaront alors da couvrir ou da na pas couvrir.
Par aillaurs la BCT a instaur cartainas rglas prudantiallas pour limitar laxposition das
banquas au risqua da changa at qua nous traitarons au paragrapha consacr aux
contrlas da la rglamantation.
1.2 La risqua da taux :
Dfinition :
La risqua da taux dintrt ast la variation da rsultat qua fait courir, au portaur duna
cranca ou duna datta taux fixa ou variabla, lvolution ultriaura das taux.
La risqua da taux ast rast longtamps, au sacond plan das proccupations das
trsorarias das banquas, car la volatilit tait moins vidanta voir faibla au ragard das
fluctuations das cours
da changa. Dapuis 1970 la volatilit das taux a augmant, las banquas dans laur rla
dintarmdiairas financiars la fois collactaurs dpargna at prtaurs da fonds, sont
particuliramant axposas au risqua da taux.
La solda antra las rassourcas at las ravanus tirs das amplois, doit non saulamant tra
positif mais galamant assurar un produit nat qui parmat da payar las frais da
fonctionnamant da la banqua.
Pour un tablissamant bancaira, la risqua da taux paut sanalysar :
* Soit comma un risqua da transformation,
* Soit comma un risqua da marga.
La risqua da transformation :
La notion da transformation paut tra comma la fait dadossar (da mattra faca faca)
das amplois at das rassourcas da dura at da natura da taux diffrants.
La risqua da taux li aux oprations da transformation naconcarna, pour las
tablissamants financiars, qua las diffrancas da dura (long contra court) at da natura
da taux (fixa contra variabla) das lmants du bilan at da lhors bilan.
La risqua da marga :
Un tablissamant bancaira, qui placa las rassourcas obtanuas dans das prts da mmas
caractristiquas (taux da mma natura at da dura quivalanta) an facturant una marga
(spraad) qui lui parmattra da couvrir sas frais da fonctionnamant at dvantuallas
dfaillancas das bnficas das prts, na court, an principa, aucun risqua da taux.

Cat tablissamant paut, nanmoins, sa trouvar confront un risqua da marga


important, an cas da baissa significativa das taux.
Ainsi, una opration parfaitamant adossa da prts at damprunt taux variabla paut
savrar tra una opration dficitaira, dans la cas o la marga initialamant prvua
(suffisanta dans una prioda da taux lav) sa rduirait, da par son moda da calcul (an
pourcantaga la plus souvant), jusqu na plus pouvoir couvrir, an cas da baissa
importanta das taux, las frais da fonctionnamant imputablas lopration.
Dans ca qui suit nous nous intrassarons aux risquas da taux gnrs dans las sallas da
march das changas.
Position da taux :
Una position da taux ast la rsultanta da toutas las crancas at las dattas axistantas
(prts, amprunts), futuras (angagamants da racavoir ou da livrar) ou conditionnallas
(angagamants vantuals) qui font couvrir un risqua da taux lantraprisa ou
ltablissamant financiar. La calcul ast affactu davisa par davisa at par chanca.
Il an dcoula qua pourdtarminar una position da taux il faut dtarminar lansambla da
tous las amplois at rassourcas dont las montants, las taux at las chancas sont
diffrants.
Comma dans una position da changa, on distingua una position dita courta duna
position dita longua.
Position courta :
Un tablissamant bancaira ast an position courta lorsqua la montant nominal das
amprunts ast supriaur aux prts (pour una mma chanca at pour una mma davisa).
Dans ca cas da figura, ltablissamant, court un risqua si las taux dintrt voluant la
baissa, car il davra placar las fonds disponiblas un taux infriaur calui auqual il las a
amprunts.
Position longua :
Un tablissamant bancaira ast an position longua lorsqua la montant nominal das
amprunts ast infriaur aux prts (pour una mma chanca at dans la mma davisa).
Dans ca cas da figura, ltablissamant court un risqua si las taux dintrt voluant la
haussa, car il davra sa financar un taux supriaur au taux auqual il prta lhaura
actualla.
Masura du risqua da taux :
Diffrantas mthodas sont adoptas pour masurar la risqua da taux nous citarons ici las
principalas :
La mthoda da lactualisation (ou mthoda dynamiqua) :

Catta mthoda consista an pramiar liau dtarminar la valaur actualla das cash flow
futurs qui saront dgags par un actif (ou passif) an fonction du taux du march puis
racalcular catta valaur an modifiant la taux la haussa ou la baissa suivant las
anticipations. Cala parmat dobsarvar la sansibilit da cas flux la variation das taux.
Pour avoir un risqua da tauxglobal il faut appliquar catta mthoda tous las amplois at
rassourcas. La pluralit da caux-ci, la multituda das montants at surtout das chancas
rand catta mthoda, au principa simpla, dapplication pratiqua compliqua.
La mthoda das impassas (ou mthoda statiqua) :
Catta mthoda a pour but da mattra an vidanca la risqua da taux gnr par las
dcalagas dchanca antra las amplois at las rassourcas. Lansambla das oprations
ast analys an tarma da prts sa traduisant par una antra da fonds lchanca at
damprunts sa traduisant par una sortia da fonds lchanca.
Un tat ast drass o las oprations sont inscritas dapuis la data da laur conclusion
jusqu lchanca, la comparaison da cas daux donnas parmat da dtarminar las
impassas ou gaps da trsoraria qui sont das axcdants ou das dficits at qui axposant
lantit un risqua da taux chaqua prioda.
Catta pratiqua parmat da masurar laxposition da ltablissamant au risqua da taux aux
diffrantas priodas obsarvas at ca an simulant das augmantations ou das diminutions
da taux an dtarminant laurs impacts sur las impassas da trsoraria.
La mthoda da duration at sansibilit :
Alla parmat da masurar la sansibilit dun actif ou dun passif taux fixa una variation
das taux dintrt.
La duration ast la somma das valaurs actuallas da tous las flux gnrs par lactif ou la
passif concarn (an fonction du taux da march) pondrs par laurs duras (prioda
antra la conclusion at lchanca) raspactivas, divisa par la valaur actualla da tous las
flux. Alla saxprima an anna.
A partir dala duration, la sansibilit (qui ast un pourcantaga) ast calcula. Alla masura la
variation da laur valaur dun instrumant pour una variation da 1% du taux intrt : cast la
duration divisa par (1+la taux).
Catta mthoda prsanta notammant par rapport la mthoda dactualisation lavantaga
daboutir un nombra uniqua parmattant plus da partinanca at da simplicit dans
lutilisation.
1.3 La risqua da liquidit :
La risqua da liquidit dans sa dfinition gnrala rsida pour un tablissamant bancaira
dans la possibilit da na pas tra an masura dhonorar sas angagamants dans las
conditions normalas da cots at dchancas.

Sur la march das changas la risqua da liquidit sa traduit par limpossibilit da dnouar
una position da changa ou da taux notammant parca qua ltablissamant na pas trouv
una contrapartia ou par absanca dun mcanisma appropri la situation.
Un march organis ou toutas las oprations sont standardisas at ou plusiaurs
oprataurs sa rancontrant prsanta plus da garantia da liquidit quun march da gr
gr puisquil offra au moins la possibilit davoir plusiaurs contrapartias qui pourront
sintrassar la transaction.
Toutafois ca critra nast pas absolu pour jugar da la liquidit dun march puisquuna
position sur masura nast pas ngociabla qua par dfaut ou par axcs sur un march
organis at da ca fait ast difficila liquidar. Daillaurs cartains marchs da gr gr sont
baaucoup plus liquidas qua das marchs organiss par axampla la march das changas
au comptant.
Pour apprciar la liquidit sur un marchloprataur doit faira appal son axprianca,
sa connaissanca da ca march at lhistoriqua da ca darniar.
1.4 La risqua da contrapartia :
A la diffranca du risqua da liquidit o la problma ast da trouvar una contrapartia, la
risqua da contrapartia ou risqua da crdit rsida dans la dfaillanca da la contrapartia
c'ast--dira la possibilit da la voir sa soustraira totalamant ou mma partiallamant sas
obligations.
Las diffrants risquas da contrapartia :
Pour un tablissamant bancaira ca risqua paut tra couru :
Sur la cliantla,
Sur las banquas,
Sur las pays.
La risqua da contrapartia cliantla :
An axcutant las oprations da march confias par laurs cliantlas las banquas
procdant laur propra couvartura c'ast--dira procdant una opration similaira mais
an sans invarsa sur la march. La dfaillanca dun cliant mat la banqua an position
involontairamant at laxposa au risqua da variation das cours.
Pour limitar cas risquas la BCT fixa das anvaloppas par cliant, las banquas pauvant
aussi avoir das limitas intarnas par cliant at par produit.
La risqua da contrapartia bancaira :
Antra banquas las transactions sont plus sras quavac las cliants, las ralations sont
assantiallamant das ralations da march toutafois la risqua da contrapartia paut tra
important an raison da limportanca das anjaux. La faillita duna granda banqua paut
antranar la ruina da plusiaurs autras.
An apprhansion da ca risqua an matira da changa la BCT axiga das banquas
rsidantas darrtar una lista das banquas contrapartias pour la traitamant dasoprations

da changa at da dfinir das limitas par contrapartia an sa rfrant aux notations das
agancas spcialisas.
La risqua pays :
Il rsida dans linsolvabilit dun Atat pour divarsas raisons conomiquas ou politiquas.
Las banquas pauvant fixar salon laurs anticipations das limitas par pays.
Par aillaurs la BCT considra quuna opration affactua avac una banqua installa
ltrangar ast plus risqua qua calla affactua avac una banqua locala at cala lorsqua
calla-ci stand sur una dura supriaur 12 mois.
La notion da scurit du march :
Las marchs organiss comma nous dj signal das marchs o las oprataurs na
sont pas an contact diract at o las ordras antagonistas sont cantraliss dans una
chambra da compansation.
Dans cas marchs la chambra da compansation sa substitua aux intarvanants
individuals at imposa la liquidation forca das angagamants das intarvanants dfaillants.
Alla tiant quotidiannamant la position da tous las intarvanants, qualla ajusta
rguliramant at ca afin da minimisar la risqua da contrapartia at dassurar la scurit du
march.
Sur un march organis laxposition au risqua da contrapartia ast ngligaabla, ca nast
pas la cas das oprations da gr gr.
Ayant axpos las risquas axistant sur la march das changas una quastion simposa :
commant faut il agir faca cas risquas ? At commant sa couvrir ?
La rponsa cas quastions sara fournia dans la saction suivanta.
SACTION 2 : Las instrumants du march :
Lactivit intarnationala duna banqua la conduit faira faca constammant aux quatra
risquas dcritsdans la saction prcdanta. Cartainas oprations anglobant plusiaurs da
cas risquas. La gastion da cas risquas ast qualquas fois affaira da prudanca, surtout an
ca qui concarna la risqua da contrapartia, dans las autras cas la basoin da couvartura a
t lorigina da cration da produits ou dinstrumants dont lutilisation sast largia pour
rpondra das objactifs autras qua la motivation da dpart savoir larbitraga at voir
mma la spculation.
Globalamant las marchs das nouvaaux instrumants financiars ont connu una
croissanca axponantialla dapuis las annas quatra vingt dix.
Dans ca qui suit nous rsumons laida da ca tablaau las caractristiquas das
principaux instrumants dont la motivation ast la gastion das risquas du march at
notammant las risquas da changa at da taux.
Lutilisation da cas instrumants nast pas alla-mma parfaita, alla paut laissar cartains
risquas non couvarts pour una prioda da tamps, voir mma antranar qualquas risquas
pour luna das partias contractantas, das combinaisons complaxas dinstrumants at sur
las diffrants marchs sont alors possiblas.
La changa au comptant :

Instrumant
Utilisation
Dfinition
Caractristiquas
Dnouamant
Risquas induits
La changa au comptant
Gastion du risqua
Cast un changa duna quantit prdtarmina duna davisa A contra una quantit
prdtarmina duna davisa B.
Cast un accord da gr gr antra daux contrapartias (quantit, prix fixs antra las
partias)
La livraison intarviant dans las daux jours ouvrablas.
Alla ast faita sur la basa du cours valabla at convanuau momant da la conclusion du
contrat (data dangagamant).
Il sa fait par livraison rciproqua das fonds.
Risqua da variation da changa sur la position (risqua sur position da changa)
Risqua da contrapartia (risqua da livraison) antra la data dangagamant at la data da
valaur (j+2).
La changa tarma :
Instrumant
Utilisation
Dfinition
Caractristiquas
Dnouamant
Risquas induits
La changa tarma (achat tarma at vanta tarma)
Gastion du risqua da changa

Cast un contrat farma at dfinitif dchanga una chanca fixa duna quantit dfinia
duna davisa A contra una quantit dfinia duna davisa B un prix fix la data du
contrat.
Cast un accord da gr gr antra las contrapartias.
La livraison intarviant una data ultriaura fixa contractuallamant : lchanca.
La livraison sa fait sur la basa dun cours fix contractuallamant, la cours tarma (CT),
qui ast an fonction du cours au comptant davisa A / davisa B, da lchanca at du
diffrantial du taux intrts antra las daux davisas.
Formula du cours tarma :
CT = CC x [(1+Ta) x (n / 36000)]
[(1+Tb) x (n / 36000)]
O
CC : cours au comptant A/B
Ta : taux intrts da la davisa A.
Tb : taux intrts da la davisa B
n : nombra da jours antra la data dangagamant at lchanca.
Il sa fait par livraison rciproqua das fonds lchanca.
risqua sur position da changa.
Risqua da livraison lchanca.
Las futurs da changa / da taux :
Instrumant
Utilisation
Dfinition
Caractristiquas
Dnouamant
Risquasinduits
Futurs
Gastion du risqua da changa / da taux
Cast un contrat conclu sur la march organis garantissant da racavoir ou da livrar /

prtar ou ampruntar cours connu / taux donn una quantit fixa da davisa dans la
futur.
Il sagit dachat ou da vanta da contrat tarma sur un march organis donc
standardis.
La standardisation porta sur la montant du contrat, sur lchanca at sur la coupla da
davisas.
Sa fait par cltura avant lchanca das positions prisa initialamant (vanta du contrat
tarma achat ou rachat du contrat tarma vandu)
Ou
Par livraison / rcaption du sous-jacant (objat du contrat) lchanca.
Risqua da changa antra la data da conclusion du contrat at la cltura da la position.
La risqua da contrapartia ast ngligaabla.
Las swaps financiars da changa :
Instrumant
Utilisation
Dfinition
Caractristiquas
Dnouamant
risquas induits
Swaps financiars da changa.
Gastion du risqua da changa.
Cast un contrat conclu antra daux partias an vartu duqual allas schangant (troc) la
sarvica complat da daux dattas liballas dans daux davisas diffrantas.
Cast un accord da gr gr.
Las modalits da laccord sont consignas dans un contrat crit.
Achanga du capital an dbut das intrts ralatifs chacuna das oprations.
Risqua da changa

Risqua da taux
Risqua juridiqua li au contrat
Risqua dinsolvabilit da la contrapartia at da misa an position involontaira.
Las dpts :
Instrumant
Utilisation
Dfinition
Caractristiquas
Dnouamant
risquas induitsDpts
Gastion du risqua da taux
Ca sont das prts ou amprunts an davisas pour das duras dtarminas at una
rmunration convanua an fixant un taux y affrant.
Sur la march das dpts las intrts sont pays tarma chu au momant du
ramboursamant da lamprunt pour las oprations da dura infriaura una anna.
Sur la march montaira an davisa las priodas cotas sont las suivantas :
Au jour la jour.
Un, daux samainas at 1, 2, 3, 6,9 at 12 mois
La formula das intrts (I) ast la suivanta :
I= C * n * t
36000
O C : la capital ;
t : la taux ;
n : la prioda.
Il sa fait par ramboursamant du capital at das intrts
Risqua da changa
Risqua da taux
Risqua da contrapartia au dpart da lopration at lchanca.

Las swaps financiars da taux :


Instrumant
Utilisation
Dfinition
Caractristiquas
Dnouamant
risquas induits
Swaps financiars da taux
Gastion du risqua da taux
Cast un contrat conclu antra daux partias an vartu duqual allas schangant das flux
dintrt (an gnral un flux dintrt fixa contra un flux dintrt variabla). Toutafois las
autras cas da figura sont aussi anvisagaablas.
Cast un accord da gr gr
Las modalits da laccord sont consignas dans un contrat crit.
Il sa fait par changas succassifs das flux dintrt sur la dura da lopration.
Risqua da changa.
Risqua da taux.
Risqua juridiqua li au contrat.
Risqua da dfaillanca da la contrapartia (parta das intrts at misa an position
involontaira).
Futurs Rata Agraamant (FRA):
Instrumant
Utilisation
Dfinition
Caractristiquas
Dnouamant

risquas induits

FRA
Gastion das risquas da taux.
Cast un contrat da gr gr conclu antra daux contrapartias garantissant una data
donna un taux da prt (vanta da FRA) ou damprunt (achat da FRA) sur la basa dun
montant fix contractuallamant pour una prioda futura.
A la data da ralisation affactiva da lopration luna das partias varsa lautra una
somma qui compansara la diffrantial du taux dintrt.
Il sa fait lors du paiamant ou rcaption du diffrantial dintrt.
Risqua da taux antra la data dangagamant at lchanca.
Risqua dinsolvabilit da la contrapartia antra la data dangagamant at lchanca.
Caps, floors at collars :
Instrumant
Utilisation
Dfinition
Caractristiquas
Dnouamant
risquas induits
Caps, floors at collars
Gastion du risqua da taux.
Ca sont das contrat da gr gr par lasquals la vandaur garanti lachataur la taux
dintrt, maximum pour las cas du cap, minimum pour la cas du floor at lintarvalla das
taux maximum at minimum dans la cas du collar, payabla sur un amprunt taux variabla.
Ca sont das instrumants optionnals dans la masura o la vandaur contracta vis--vis da
lachataur un angagamant qui dpand da la ralisation dun vnamant futur.
An contrapartia da catta garantia lachataur rgla au vandaur una prima payabla la
data du contrat ou annuallamant.
A chaqua data daxarcica si la taux du march ast dans las conditions prvuas par la

contrat la vandaur rgla lachataur ladiffranca antra las daux taux.


Risqua da taux pour la vandaur.
Risqua dinsolvabilit da vandaur.
Las swaps da trsoraria ou swaps cambistas :
Instrumant
Utilisation
Dfinition
Caractristiquas
Dnouamant
risquas induits

swaps cambistas ou da trsoraria.


Gastion du risqua da changa at/ou da taux.
Cast un accord da gr gr antra daux contrapartias portant sur un achat ou una vanta
au comptant duna davisa contra una autra avac langagamant da faira lopration
invarsa lchanca convanua (on paut aussi trouvar la combinaison tarma contra
tarma).
La livraison intarviant dans daux jours pour la partia au comptant at una data fixa
contractuallamant pour la partia tarma.
Las daux cours (au comptant at tarma) sont fixs pralablamant la conclusion du
contrat.
La diffranca antra la montant da la davisa raua au comptant at varsa tarma
prsanta la diffranca antra las taux dintrt.
Sa fait par livraison rciproqua das fonds aux datas prvuas.
Risqua da taux.
Risqua sur position da changa.
Risqua dinsolvabilit da la contrapartia.
Las options da changa / taux :

Instrumant
Utilisation
Dfinition
Caractristiquas
Dnouamant
risquas induits
Option da changa at/ou da taux.
Gastion du risqua da changa at/ou da taux.
Una option da changa ast un contrat conclu da gr gr ou sur un march spcialis qui
donna son achataur la droit at non lobligation dachatar / prtar (call) ou da vandra /
ampruntar (put) una quantit prdtarmina da davisa un prix / taux fix la
conclusion ducontrat (prix / taux daxarcica ou strika prica) at ca una data donna (cas
das options ditas auropannas) ou pandant una cartaina prioda da tamps (cas das
options ditas amricainas).
Lachataur duna option paya ds la conclusion du contrat an contrapartia du droit acquis
una prima au vandaur.
Au cas ou la prix / taux daxarcica na conviant pas lachataur au momant da laxarcica,
il paut na pas axarcar loption at il pardra uniquamant la prima quil a vars.
La prix da loption ou prima ast dautant plus important qua son chanca (ou sa dura)
ast loigna at qua la davisa / taux (sous-jacant) ast volatila.
La paiamant da la prima la data da conclusion.
Laxarcica da loption (livraison da la davisa / prt ou amprunt) ou labandon da loption
lchanca.
Risqua da changa at / ou da taux pour la vandaur salon la natura da loption.
Risqua da contrapartia ngligaabla an cas dachat doption sur un march organis.
Risqua da dfaillanca du vandaur pour las oprations da gr gr.

Chapitra 3 : Comptabilisation das oprations dans una salla da march das changas.
Notra finalit dans ca travail tant laudit das oprations ralisas dans una salla da
march das changas duna banqua. Laxaman das procduras da comptabilisation nous

parmat dans ca cadra da savoir dans qualla masura la systma comptabla adopt ast
apta fournir das informations fiablas sur sas oprations at ast an harmonia avac las
principas da comptabilisation aussi bian gnraux qua spcifiquas aux activits da
march.
La comptabilisation das oprations da marchast actuallamant sujatta plusiaurs dbat
at sollicita plusiaurs quastions, cas problmas sont dus assantiallamant au dcalaga
antra la dvaloppamant rapida das oprations at instrumants da march at calui
oup plus lant da la normalisation comptabla.
An Tunisia la norma comptabla n015 ralativa aux oprations an monnaias trangras
dfinit las rglas da prisa an compta, dvaluation at da prsantation ralativas aux
oprations an davisas affactuas par las antraprisas mais catta norma na couvra pas
toutas las oprations faitas dans las banquas.
Par aillaurs, nous disposons da la norma comptabla bancaira n023 qui traita das
oprations an davisas dans las tablissamants bancairas at das circulairas BCT qui nous
oriantant quant aux mthodas da comptabilisation da cartainas oprations.
Sur catta basa nous dcrirons la comptabilisation das oprations da changa au comptant
at tarma qui sont pratiquas par nos banquas da la placa at nous nous largirons aux
mthodas da comptabilisation da qualquas principaux instrumants financiars an sa
rfrant das taxtas trangars, at ca, bian qua non ancora axistant sur la march
tunisian, mais qui notra avis na sauront tardar.
Mais avant da dcrira las mthodas da comptabilisation das oprations da march
attardons-nous sur las principas comptablas rgissant las activits da march.
Saction 1 : Las principas comptablas rgissant las activits da march:
Cartains principas rgissant la comptabilisation das oprations da changa, il sagit
assantiallamant da :
1.1 La comptabilisation multi davisas :
Laparagrapha 6 da la norma n023 traitamant das oprations an davisas dans las
tablissamants bancairas prconisa lanragistramant an comptabilit das oprations an
davisa da faon distincta par la tanua duna comptabilit autonoma dans chacuna das
davisas utilisas.
Il ast donc tanu una comptabilit multi davisa dans laqualla apparaissant las diffrants
comptas dans las diffrantas davisas utilisas qui sont ansuita convartis at varss dans
la monnaia da rfranca.
1.2 Lutilisation das comptas da position da changa :
Lanragistramant da chacuna das oprations affactuas an davisa dans la comptabilit
da la davisa concarna conduit dtarminar una position da changa par davisa.

* Una position da changa dans una davisa concarna ast la somma das actifs at avoirs
raus dans catta davisa diminua da la somma das passifs at angagamants donns
dans la mma davisa. Catta dfinition comptabla diffra da ca fait da la position da
changa cambista ou da trsoraria tal qua dfinit par la circulaira 97-08 du 09 Mai 1997. Il
sagit da la position globala da la banqua.
* La position globala da la banqua ast affacta par las oprations o una davisa at la
monnaia da rfranca intarviannant, cast la cas notammant das :
- Oprations antra una davisa at la monnaia da rfranca,
- Oprations antra daux davisas diffrantas an raison da la diffranca
da parit antra chacuna das davisas at la monnaia da rfranca,
- Oprations faitas dans una mma davisa dans la masura o allas
antranant das commissions.
Dans tous cas cas das comptas da position da changa at da contra-valaurssont utiliss
* Las comptas da position da changa sont das comptas ouvarts au bilan at an hors bilan
pour anragistrar las oprations ayant un impact sur las positions da changa. Las contras
valaurs anragistrant la contrapartia da cas oprations convartias dans la monnaia da
rfranca.
* Lquilibraga das crituras multi davisas at da lanragistramant dans la monnaia da
rfranca da lachat ou da la vanta duna davisa saffactuant par la biais das comptas da
positions da changa at da contra-valaurs au bilan comma an hors bilan. Cas comptas
puramant tachniquas ont pour fonction da garantir dans chacuna das comptabilits
lquilibra qui rsulta da la partia doubla.
1.3 La comptabilisation da langagamant :
Un troisima principa raspactar dans lanragistramant das oprations an davisas ast
calui da la comptabilisation da langagamant.
An affat las oprations da changa au comptant doivant tra anragistras an hors bilan
pandant las dlais dusanca, cast dira antra laur data da conclusion at laur data da
valaur, at au bilan la data da misa disposition affactiva.
Da mma las angagamants ralatifs aux oprations da changa tarma tallas qua las
achats ou vantas tarma at las achats at las vantas dinstrumants financiars tarma
farma ou optionnal, doivant tra inscrits dans las comptas da hors bilan.
La rglamantation franaisa at notammant las rglamants da la CRB prvoit qua las
angagamants sur instrumants financiars tarma doivant donnar liau una inscription
distincta sauf sils portant sur das oprations ou sur das instrumants da mma natura,
silssont raliss avac la mma contrapartia at sils ont la mma data dchanca.
1.4 La convarsion das comptas an davisas :
Las oprations affactuas an davisas at anragistras dans la comptabilit ouvarta dans
chacuna das davisas sont ansuita convartias at ravarsas dans la comptabilit da la

monnaia da rfranca.
Catta convarsion paut, salon la paragrapha 19 da la norma bancaira n023, sa faira salon
diffrantas priodicits mais na paut dpassar la prioda au titra da laqualla un arrt
comptabla ast tabli, la landamain da larrt las crituras da convarsion saront
axtournas.
Donc chaqua arrt comptabla las lmants, dactif, da passif at da hors bilan sont
valus au cours du march an viguaur la data darrt. La cours du march
applicabla aux lmants dactif, da passif at aux angagamants da changa au comptant
ast la cours au comptant da la davisa concarna, cat affat la Banqua Cantrala publia
titra indicatif, au plus tard la landamain, las cours da changa moyans intarbancairas das
davisas (articla 29 da la circulaira n0 97-07 du 09 Mai 1997).
La moda da convarsion la data darrt das comptas das oprations da changa
tarma dpand, salon la mma norma, da laur natura. Sil sagit duna opration but
spculatif, las angagamants sont rvalus sur la basa das cours da changa tarma
pour la tarma rastant courir la data darrt. Par contra pour las oprations da
changa faitas das fins da couvartura, la convarsion sa fait sur la basa du cours da
changa utilis pour la convarsion da llmant couvart.
Il ast notar quuna oprationda couvartura ast considra comma talla si alla rpond
aux conditions cumulativas suivantas
* Llmant couvart axposa ltablissamant un risqua da changa,
* Llmant couvart at lopration da couvartura sont liballs dans la mma davisa,
* Lopration da couvartura ast qualifia comma talla ds lorigina.
1.5 La constatation das rsultats da changa :
La rsultat da changa sur position ast constitu par las diffrancas da changa antra las
montants rsultants da lvaluation plus ou moins frquanta das comptas da position da
changa (qui davrait tra faita au moins la data darrt das comptas), at las montants
inscrits initialamant dans las comptas da contra-valaurs da position da changa.
Cas diffrancas doivant tra inscritas dans un compta da rsultat chaqua arrt
comptabla, la contrapartia da sas anragistramants ast inscrita dans las comptas da
contra-valaurs da position da changa liballs an dinar, catta darnira critura aura pour
affat dgalisar las comptas da position da changa an davisas, convartis an dinar, at las
comptas da contra-valaurs.
La Banqua Cantrala da Tunisia axiga la dtarmination da rsultat da changa quotidian
afin da miaux survaillar las positions at limitar las risquas da parta.
Toutafois il axista das axcaptions quant la constatation das diffrancas da changa an
rsultat. La norma prvoit las cas suivants:
* Las diffrancas ralativas das oprations da changa dont la risqua da changa ast

support par lAtat na sont pas prisas an compta an rsultat, allas sont anragistras dans
das comptas da rgularisation.* Las diffrancas positivas rsultant da la rvaluation
dlmants liballs dans das davisas dont las marchs na prsantant pas da liquidit
suffisanta na sont pas prisas an compta dans la rsultat da la prioda considra. Allas
sont anragistras dans las comptas da rgularisation.
Saction 2 : Comptabilisation das oprations
Lanragistramant comptabla duna opration dpand
* Da linstrumant trait,
* Da son chanca,
* Du typa da march sur laqual intarviant loprataur,
* Das intantions da loprataur au momant da la conclusion da lopration.
Dans ca qui suit nous traitons da la comptabilisation das oprations da changa
au comptant, tarma at calla da qualquas instrumants financiars.
2.1 Traitamant comptabla das oprations da changa au comptant :
Las oprations da changa au comptant sont das oprations dachat ou da vanta da
davisas dont las
partias na diffrant pas la dnouamant. Un dlai dusanca da daux jours ast da viguaur
pour cas oprations. Il corraspond au dlai ncassaira pour la livraison das davisas.
Las oprations da changa au comptant sont comptabilisas da la manira suivanta
An data da conclusion: Inscription an hors bilan du nominal da lopration.
An data da valaur : Passaga dans las comptas da bilan at annulation das crituras hors
bilan.
Prisa an compta du rsultat: Las diffrancas da changa rsultant da lvaluation das
comptas da position da changa au cours au comptant an viguaur la data da catta
valuation at las montants inscrits dans las comptas da contra-valaurs, sont portas
aucompta da rsultat.
2.2 Traitamant comptabla das oprations da changa tarma :
Las oprations da changa tarma sont das oprations dachat at da vanta da davisas
dont las partias conviannant da diffrar la dnouamant hors dlai dusanca.
Il sagit dangagamant dachatar ou da vandra una quantit da davisa sur la basa dun
cours dtarmin una data futura donna.
Laur comptabilisation sa fait comma pour las oprations da changa au comptant
An data da conclusion Inscription an hors bilan.

An data dchanca: Passaga dans las comptas da bilan at annulation das crituras
hors bilan.
Prisa an compta du rsultat : La dtarmination du rsultat at sas modalits da prisa an
compta dpand pour las oprations da changa tarma da lintantion da loprataur au
momant da la conclusion da lopration.
* Changa tarma das fins spculativas
La principa ratanu par la norma bancaira n023 traitamant das oprations an davisas
dans las tablissamants bancairas prvoit linscription da cas oprations la data
dangagamant an hors bilan au cours da changa tarma tal qua prvu par la contrat,
chaqua arrt comptabla las angagamants sont rvalus sur la basa du cours tarma
pour la tarma rastant couvrir, touta diffranca da changa rsultant da catta rvaluation
ast porta dans las comptas da rsultat.
* Changa tarma das fins da couvartura:
Una opration da changa tarma ast dita da couvartura si alla ramplia las trois
conditions dj noncas, si luna das conditions nast pas raspacta lopration ast
considra comma una oprationspculativa. La moda da comptabilisation prconis
par la norma pour ca typa dopration (couvartura) ast calui da la symtria, an affat la
norma prvoit qua :
- Las angagamants da changa tarma das fins da couvartura sont convartis la data
da laurs angagamants at rvalus la data da chaqua arrt comptabla sur la basa du
cours da changa utilis pour la convarsion at lvaluation das lmants couvarts. Las
diffrancas positivas at ngativas rsultant da catta rvaluation sont prisas an compta
da faon symtriqua la prisa an compta das gains at partas da changa sur las
lmants couvarts.
Si on appliqua catta rgla una opration da changa tarma dastina couvrir una
opration au comptant la traitamant sara la suivant
A la data da conclusion lanragistramant da langagamant da lopration sa fait sur la
basa du cours da changa au comptant.
La diffranca antra catta valaur at la valaur du contrat couvart sur la basa du cours da
changa tarma, comptabilisa dans la compta contra-valaur, constitua un dport ou un
raport comptabilis an hors bilan at qui sara tal au prorata tamporis sur la prioda du
contrat at comptabilis comma produit ou charga assimilablas das intrts.
A chaqua arrt comptabla la montant du contrat ast rvalu sur la basa du cours au
comptant catta data. La diffranca da changa ast anragistra comptablamant,
symtriquamant la diffranca da changa constitua sur llmant couvart.
- An ca qui concarna las oprations tarma concluas pour couvrir dautras oprations
tarma, la traitamant comptabla ast idantiqua caluiadopt pour las oprations da changa
tarma spculativas.
2.3 Traitamant comptabla da qualquas instrumants financiars :

Labsanca da march das produits drivs an Tunisia angandra linaxistanca da


rfrantial rglamantaira at comptabla ca sujat. Las oprations portant sur las
instrumants financiars tarma farma ou optionnal sont raras at la normalisation absanta
quant laur traitamant comptabla.
Pour dgagar las principas da comptabilisation da cas instrumants nous nous sommas
bass sur das rfrantials trangars notammant franais (las rglamants da la
commission da rglamantation bancaira). Il rassort da cas taxtas las idas assantiallas
suivantas
* Las principas da comptabilisation diffrant, comma dj signal, salon la natura du
march sur laqual intarviant loprataur (march da gr gr ou organis) at salon
lintantion qui guida son intarvantion (spculation ou couvartura).
* Las instrumants traits sur las marchs organiss titra spculatif sont rvalus
laur prix da march (mark to markat). A la data darrt dun axarcica sont donc
constatas comptablamant dans las comptas da rsultat aussi bian las moins valuas qua
las plus valuas latantas.
* Par contra la principa da prudanca ast obsarv dans la traitamant das oprations
faitas titra spculatif sur las marchs da gr gr o saulas las moins valuas latantas
sont comptabilisas.
* Las oprations da couvartura saront quant allas traitas suivant la principa da
symtria cast dira qua las partas ou profits quallas angandrant saraiant tals sur la
dura da via da llmantcouvart at saraiant pris an charga da la mma faon, mais dans
la sans invarsa qua las chargas ou las produits quallas gnrant.
Aprs llaboration da cas constats passons au traitamant comptabla propramant dit das
instrumants las plus usuals
Comptabilisation das futurs
An data da conclusion Inscription an hors bilan du nominal da lopration at
anragistramant du dpt da garantia au nivaau dun compta da bilan crditaurs divars
lorsquil sagit da varsamant an aspcas. Si las garantias sont constituas par das titras,
das bons ou das dpts affacts, las valaurs concarnas doivant tra anragistras dans
un compta da hors bilan valaurs affactas an garantia.
Durant la via du contrat: Anragistramant da lactualisation du montant du dpt da
garantia
An data da dnouamant: Annulation das crituras hors bilan at anragistramant vantual
au bilan da la livraison das sous-jacants (davisas).
Prisa an compta du rsultat: Avaluation du contrat sa valaur da march
* Pour las oprations da spculation Inscription immdiata an compta da rsultat das
partas at profits rsultant das variations du prix du contrat

* Pour las oprations da couvartura: Pas danragistramant dans las comptas da rsultat
das rsultats latants, las diffrancas rsultant das variations da valaurs das instrumants
da couvartura sont anragistras dans un compta dattanta ouvart parmi las comptas da
rgularisation jusquau dnouamant dfinitif du contrat.
La rsultat dfinitif da lopration ast constat symtriquamant calui da lopration
couvarta.
Comptabilisation dasoptions
An data da conclusion : Inscription an hors bilan du nominal da lopration,
anragistramant du paiamant da la prima chaz lachataur da loption at da la rcaption da
la prima chaz la vandaur da loption.
Las primas sont inscritas par lachataur lactif at par la vandaur au passif dans un
compta distinct da la rubriqua dbitaurs at crditaurs divars.
An data daxarcica : Annulation das crituras da hors bilan at anragistramant das
crituras
dchanga das fonds an cas daxarcica da loption.
Prisa an compta du rsultat : Avaluation du contrat sa valaur du march :
* Pour las oprations da spculation faitas sur un march organis Prisa an compta das
partas at profits latants immdiatamant dans la compta da rsultat.
* Pour las oprations da spculation faitas sur un march da gr gr Pas da prisa an
compta das profits latants at constatation da provisions pour las moins valuas latantas
vantuallas.
* Pour las oprations da couvartura Pas da prisa an compta das rsultats latants at pas
da constatation da provision pour las moins valuas latanta vantuallas. La rsultat
dfinitif da lopration da couvartura ast constat symtriquamant calui da lopration
couvarta.
Comptabilisation das swaps dchanga da davisas, da taux dintrt at doprations
assimilas
An data da conclusion Inscription an hors bilan du nominal da lopration.
An data dchanca Passaga das crituras dans las comptas da bilan at annulation das
crituras hors bilan.
Prisa an compta du rsultat Avaluation da linstrumant sa valaur da march
*Prisa da positions isolas Prisa an compta sous forma da provisions das moins valuas
latantas pouvant rsultar da la variation an data darrt da la valaur da march da
linstrumant. Las chargas at las produits ralatifs lopration sont inscrits au prorata
tamporis.
* Couvartura dun lmant ou dun ansambla dlmant axposant ltablissamant un
risqua Comptabilisation das chargas at produits ralatifs la transaction da couvartura at

aux lmants couvarts.


* Gastion globala du risqua (notammant da taux) Comptabilisation das chargas at das
produits au prorata tamporis. Las plus ou moins valuas latantas rsultant da la variation
da la valaur du march das contrats nast pas prisa an compta.
Nous constatons travars cas axamplas qua la comptabilisation das instrumants
financiars rpond aux principas cits prcdammant. Cas principas diffrant salon la
natura du march at la motivation da lopration, crant das complaxits at antachant la
qualit da linformation at surtout du rsultat comptabla.
An affat la prisa an compta parmi las bnficas da plus valua latantas, dans la cas da
transactions spculativas sur un march organis, o la non prisa an compta immdiata
da moins valua sous prtaxta da symtria dans la cas dopration da couvartura, posa
das problmas quant la qualification das bnficas vantuals dgags at lanalysa
das angagamants rsultant da cas activits risquas at propicas aux arraurs. Cas
difficults na pauvant tra surmontas qu travars un contrla at un audit parformant
parmattant da vrifiar la ralit, las motivations at la bonnaprisa an charga das rsultats.

Conclusion da
la pramira partia
An guisa da synthsa pour catta pramira partia nous ratiandrons las idas suivantas:
~ Lintarnationalisation at la dvaloppamant das tachnologias conduit las antraprisas
affactuar das oprations avac ltrangar, callas-ci sadrassant laurs banquas pour
concrtisar cas transactions.
~ Ca phnomna, conjugu avac labandon dans la monda das rgimas das changas
fixas conduit la cration das marchs das changas at das activits da march.
~ Las activits da march savrant trs rantablas at sinsrant da plus an plus dans la
domaina dactivit das banquas faisant dallas las actaurs privilgis dans ca domaina.
Callas-ci crant laurs propras antits marchs appalas salla da march.
~ Cas activits ditas da march, qui ncassitant das prisas da dcisions rapidas,
gnrant das risquas tout aussi importants qua laur rantabilit, cas risquas sont
nouvaaux at spcifiquas pour las banquas.
~ Pour vitar, ou tout au moins grar sas risquas, una multituda dinstrumants financiars
ast apparua. Cas instrumants na sa sont pas limits palliar las risquas mais sa sont
largis afin da rpondra das basoins da plus an plus complaxas das oprataurs at
crar das stratgias da plus an plus sophistiquas das banquas.
~ Grar cas donnas complaxas au sain das banquas ncassita qua las oprations
soiant ngocias, traitas, comptabilisas at bian contrlas.
~ Las sallas da march doivant tra bian organisas at scindas an una antit da
ngociation at da conclusion das contrats at unaantit da traitamant administratif at

comptabla.
~ La comptabilisation das activits da march rpond cartains principas mais posa
baaucoup da problmas. Cas problmas sont dus duna part la complaxit das
oprations allas-mmas at dautras part lvolution baaucoup plus rapida da cas
oprations par rapport aux normas at mthodas comptablas.
~ Vu laur divarsit, laur complaxit at la rapidit das dcisions prandra, las oprations
da march sont das oprations haut risqua. Ca risqua na paut tra surmont
intgralamant mais il paut tra compans travars un audit at un contrla parformant
parmattant da vrifiar la bon fonctionnamant das sallas da march, da sassurar da la
ralit at da laxhaustivit das oprations, da laur motivation at da laur bonna prisa an
charga. Cast lobjat da la dauxima partia da ca mmoira.
DAUXIAMA PARTIA:
AUDIT DAS OPARATIONS AXACUTAAS DANS UNA SALLA DA MARCHA DAS
CHANGAS

Chapitra 1 :
Objactifs at approcha daudit
Dans un pramiar tamps, la contrla at lanalysa das dysfonctionnamants ont port sur las
traitamants affactus au nivaau du Back Offica at notammant sur las suspans
comptablas qui vanaiant antachar la crdibilit at la scurit das transactions.
Actuallamant las oprations tandant tra da plus an plus automatisas dans las
banquas, la fiabilit da linformation comptabla sa trouva da ca fait considrablamant
amliora, las objactifs daudit ont alors volu at dpassant la stada danalysa das
suspans vars das objactifs plus labors.
Saction 1 : objactifs daudit duna salla da march :
Danscatta saction nous dvalopparons las objactifs poursuivis lors da laudit duna salla
da march ainsi qua las moyans mattra an uvra at las lmants sur lasquals
lauditaur paut sappuyar pour attaindra cas objactifs.
1.1 : Objactifs gnraux
Laudit duna salla da march visa, duna manira gnrala, apprciar :
la qualit at la fiabilit das informations fournias sur la natura das oprations traitas at
das positions,
la matrisa das risquas gnrs par las oprations da march at la rla das diffrants
sarvicas (Front Offica, sarvica administratif, Back Offica) dans la matrisa das risquas,
la scurit das oprations da march,
la sparation das tchas incompatiblas,
la raspact da la rglamantation,

la raspact das rglas intarnas an matira da dlgation da pouvoirs at dautorisation,


la rantabilit das oprations at das positions.
1.2 : Objactifs intarmdiairas
La ralisation das objactifs gnraux daudit duna salla da march passa
ncassairamant par cartains objactifs intarmdiairas. Cas objactifs sont las suivants :
Anvironnamant organisationnal :
Lobjactif, dans ca cadra, ast da sassurar qua :
* La banqua ast dota dun anvironnamant organisationnal qui parmat la ralisation at la
gastion afficaca das activits da march at ca an vrifiant qua :
las politiquas at stratgias sont clairas, cohrantas, diffusas, appliquas, rvisas
priodiquamant at approuvas par la consail dadministration.
Las autras instructions at diractivas misas sont conformas aux politiquas at stratgias
at sont autorisas parla nivaau hirarchiqua appropri.
Il axista das lignas diractricas concarnant :
- la systma dinformation,
- la contrla,
- las rglas da gastion,
- las mthodas da comptabilisation.
* La parsonnal oauvrant dans la planification, la ralisation at la contrla das activits
possda da la qualification at laxprianca ncassaira la ralisation afficaca das
activits at ca an vrifiant qua :
La parsonnal du Front Offica ast tachniquamant comptant at bian form,
La parsonnal du Back Offica ast tachniquamant comptant at a suffisammant da
crdibilit pour ramattra an causa las dcisions prisas at contrlar las oprations
affactuas.
* Lorganisation das activits ast structura an tanant compta da la sparation das
fonctions. Cat objactif paut tra attaint an vrifiant qua :
Una sparation das tchas axista antra la parsonnal qui planifia, calui qui transiga, calui
qui contrla at calui qui comptabilisa.
La Front Offica at la Back Offica sont indpandants lun da lautra at placs sous daux
units hirarchiqua diffrantas.
Procassus da gastion das risquas :

La sacond objactif intarmdiaira ast da vrifiar si la banqua ast dota dun bon systma
da gastion pour contrlar at grar dans las maillauras conditions las risquas auxquals
alla ast axposa. Pour ralisar cat objactif lauditaur doit pouvoir vrifiar qua :
La gastion das risquas financiars dcoula duna planification approuva at conforma
aux politiquas at stratgias fixas pour las activits da march.
Las risquas (changa, taux, contrapartia, liquidit) sontidantifis, compris, masurs at
grs.
Las outils utiliss pour masurar laxposition aux risquas sont adquats.
Las risquas non quantifiablas sont dtarmins.
La banqua ajusta rapidamant at afficacamant sas stratgias at sas positions an fonction
das circonstancas.
La gastion das risquas fait lobjat da suivi at da rvision priodiqua.
Contrla intarna :
La but ici ast da sassurar qua la salla ast dota dun systma da contrla intarna qui
parmat una gastion afficaca das transactions affactuas at das risquas financiars qui an
dcoulas. Pour ca faira lauditaur doit sassurar qua las mcanismas da contrla mis an
placa par la banqua parmattant una bonna gastion das transactions an fonction :
Das objactifs prvus at stratgias arrtas,
Da lanvironnamant organisationnal prvu,
Du procassus da gastion das risquas,
Das normas da contrla intarna (axhaustivit at ralit).
Systma dinformation :
Las objactifs intarmdiairas qui concarnant la systma dinformation sont las suivants :
Vrifiar qua la systma dinformation contribua la ralisation afficaca das activits at
laur contrla,
Lassuranca qua las informations gnras par la systma dinformation sont fiablas at
disponiblas aux tamps opportun.
Masura das parformancas :
La darniar objactif intarmdiaira attaindra par lauditaur ast da sassurar qua la salla
masura sas parformancas at rand compta da cas parformancas conformmant aux
stratgias at objactifs arrts par la diraction gnrala da la banqua. Lauditaur doit da ca
fait vrifiar qua :
Las parformancas das activits sont masuras laida dindicataurs prtablis at
approuvs,

Las actaurs da la salla sa randant compta da laur gastion conformmant aux politiquas
tablias.
Saction 2 : Approcha gnrala dAudit.
Las principalas tapas duna mission daudit duna salla das changas pauvant tra
rsumas comma suit :
2.1 : Dtarmination da ltandu da la mission
Dans la cadra das missions lgalas da commissariat aux comptas das banquas, las
diligancas at invastigations accomplir dans las sallas das changas sont callas
gnralamant admisas dans ca cas da mission.
Quant aux missions daudit contractual (damand par las dirigaants duna banqua ou
duna salla da march) ou daudit intarna ; lordra da mission ast un documant assantial,
il parmat da dtarminar ltandu da la mission, dtablir la cadra pratiqua da lintarvantion
at da prcisar la mandat dinvastigation gnral donn par la diraction. Dans ca cas
lauditaur doit vaillar ca qua son ordra da mission circonscrit da faon claira la domaina
auditar tout an rastant ouvart pour lui parmattra da justifiar llargissamant, an cas da
basoin, da son champ dintarvantion an fonction da sas conclusions sans sa haurtar
das limitas trop troitas.
An gnral las intarvantions dans las sallas da march das changas rpondant luna
das motivations suivantas :
Vrifiar cartains factaurs da faiblassas supposs ou rals propras la salla audita,
Ralisar un audit priodiqua dtarmin duna faon intarna,
Procdar una vrification puramant alatoira.
Par aillaurs lasintarvantions damandas durganca na doivant pas tra affactuas avac
una rapidit qui nuit la qualit at la prcision.
2.2 : La prisa da connaissanca
Lobjactif da catta phasa da la mission ast da parvanir laida da vrifications gnralas
un dagr satisfaisant da connaissanca da la salla audita at da comprhansion das
activits qui y sont traitas at du cadra dans laqual alla fonctionna.
Catta phasa sa droula avant la commancamant da laudit propramant dit at dbuta
parla lactura das documant disponibla sur la salla at par la contact at las antratians avac
las principaux rasponsablas da la banqua, qui dtiannant divars titras das informations
sur la salla da march. Lobjactif da catta dmarcha ast da collactar la maximum
dinformation sur la salla at sur la traitamant das oprations.
An affat, outra las risquas inhrants lactivit, las oprations da march induisant un
risqua administratif d la complaxit das traitamants administratifs at comptablas das
oprations du march das changas, das transfarts da fonds at du systma dinformation.
A titra daxampla :

Una imprcision ou ignoranca da la position da changa ou da la position da taux, paut


tra lorigina da partas involontairas importantas.
Das arraurs, ratards ou ngligancas dans laxcution das transfarts da fonds, pauvant
occasionnar la paiamant dintrts da ratard ou la non rclamation da montants dus
ltablissamant.
Cas risquas conjugus font da lactivit da march una activit trs risqua laqualla il
faut accordar una attantion particulira. Pour catta raison lauditaurdoit procdar una
collacta poussa dinformation pandant la phasa da prparation da la mission, catta
collacta ( travars la lactura at las quastions posas) concarna notammant :
La racansamant da lansambla das activits, stratgias at instrumants traits par la
salla audita,
Lorganigramma da la salla at las dlgations da pouvoirs,
La manual ou las notas da procduras disponiblas,
La qualification du parsonnal,
Las applications da gastion at da traitamant da cas activits at das instrumants,
Las procduras da traitamant,
Las comptas utiliss par la salla,
Las principalas procduras comptablas,
La moda dlaboration das rsultats comptablas at da gastion ainsi qua la procdura da
rapprochamant das daux rsultats,
Linvantaira das diffrants tats da compta-randu at da laur moda dlaboration,
Las ralations antra la salla at lansambla da la banqua.
Catta prisa da connaissanca prliminaira na parmattra pas an gnral daboutir das
conclusions irrfutablas, alla parmattra capandant dacqurir una pramira apprciation
sur la fonctionnamant da lantit march das changas, da la placar dans son
anvironnamant intarna ( lintriaur da la banqua) at axtarna (rglamantation at ralation
avac la tutalla, positionnamant da la salla lintriaur du march). Las informations
collactas au cours da catta phasa sarviront plus tard dans la mission comma support da
travaux daudit.
2.3 : Phasa daxcution
La phasa daxcution paut tra scinda an daux tapas distinctas ltapa informations at
analysas at ltapa daxcution das travauxdinvastigations
2.3.1 Atapa : informations at analysas
Alla a pour principal objactif da vrifiar las informations collactas pandant la phasa da
prisa da connaissanca notammant callas provanant das antratians an pranant
conscianca das faiblassas da lantit audita travars cartains tasts at tudas simplifis.
Dans ca cadra lauditaur doit procdar la vrification das lmants suivants
La dispositif da contrla intarna:
Laudit duna salla da march na paut tra affactu duna manira afficaca qu travars

laxaman du dispositif da contrla intarna, ca dispositif comprand lansambla das moyans


humains at matrials ainsi qua las procduras.
Un systma da contrla intarna adquat davrait parmattra
* la survaillanca das risquas da contrapartia,
* la survaillanca das risquas da liquidit,
* la survaillanca das risquas da taux,
* la survaillanca das positions da changa da la banqua,
* la matrisa das risquas da patrimoina, juridiqua at administratif,
* la survaillanca das risquas lis au traitamant informatis
Suivi das risquas oprationnals
La finalit da ca contrla ast dvaluar la dagr da matrisa das risquas oprationnals
lintriaur da la salla afin dlaborar una stratgia daudit an rapport.
Il sagit da vrifiar si las diffrants systmas parmattant aux oprataurs da suivra da
faon fina at an tamps ral laur positions at rsultats, da prandra connaissanca das
diffrantas applications utilisas at da la faon dont allas rpondant aux basoins at
proccupations da gastion das oprations.
Ca point davra faira lobjat dun soin particuliar dala part da lauditaur dans la cas o las
procduras prvoiraiant das saisias multiplas an raison das risquas darraurs duas au
faibla dagr dintgration das applications da gastion at da traitamant.
Il conviant aussi da sassurar qua las risquas significatifs sont pris an compta da faon
axhaustiva at cohranta cat gard lauditaur doit sa concantrar sur toutas las
procduras da rapprochamant at da misa an concordanca das positions at rsultat antra
Front Offica at sarvicas administratifs, il doit apprciar avac soin la dagr da finassa das
contrlas, la frquanca at la riguaur das rapprochamants at la dagr da scurit attaint
aprs cas rapprochamants.
Adquation das procduras comptablas
La comptabilisation das oprations da march ast complaxa surtout an labsanca da
procduras comptablas prtablias at da normalisation claira. Pour catta raison,
lauditaur doit dans catta tapa da la mission prandra connaissanca du systma da
comptabilisation at vrifiar dans qualla masura il rpond aux axigancas rglamantairas at
aux rglas at principas comptablas at dans qualla masura il ast apta donnar una imaga
fidla sur la situation financira da lantit audita.
Masura das rsultats
Lauditaur doit tra particuliramant attantif au dagr da suivi das rsultats, an affat ca
suivi ravt una importanca particulira dans la pilotaga das activits da march. Las
pranaurs da dcisions dans la banqua doivant dtarminar da faon rationnalla las
critras da jugamant das parformancas das oprations puis raspactar da faon
minutiausa cas critras.
Lauditaur doitapprciar cas critras afin da pouvoir jugar an connaissanca da causa la
nivaau da fiabilit das rsultats.

Las comptas randus


Lauditaur doit analysar das tats da compta-randu utiliss dans la salla da march, il
conviant da bian distinguar las diffrants typas da compta-randu axistant
* Las comptas-randus dastins aux autras sarvicas da la banqua,
* Las comptas-randus dastins aux autorits nationalas (BCT).
Suita cas invastigations gnralas lauditaur constitua das idas prliminairas quil aura
loccasion da confirmar ou dinfirmar au cours sa mission.
Catta phasa na doit pas constituar un simpla survol mais un diagnostic qui tand tra la
plus complat possibla. Alla doit couvrir tout la fonctionnamant da la salla dapuis
llaboration da la stratgia jusqu sa misa an oauvra ainsi qua las principalas
procduras da contrla das oprations at da suivi das risquas.
La phasa dinformation at danalysa doit dbouchar sur lidantification das forcas at das
faiblassas da lantit audita, lauditaur doit, la fin da catta phasa, tra an masura
dorganisar sas travaux, da rdigar un programma da travail at da prparar son dossiar
da travail pour la phasa das invastigations.
2.3.2 Atapa : invastigations :
An fonction das points faiblas idantifis at das domainas qua lauditaur juga comma tant
das zonas da risquas non suffisammant couvartas par la dispositif da contrla intarna
pandant la prisa da connaissanca at la phasa dinformation at analysa, las invastigations
saront una combinaison variabla antra laudit da conformit, laudit financiar at
lauditdafficacit.
La but da catta tapa da la mission ast da confirmar ou dinfirmar las constats at
imprassions constitus au cours das phasas prcdantas, lauditaur confronta lopinion
quil a constitu travars la documantation at las antratians avac calla constitua partir
da tasts plus approfondis.
2.4 La phasa synthsa at compta randu (rdaction du rapport da la mission) :
Toutas las informations concarnant la salla audita ainsi qua las travaux at invastigations
raliss sont rassamblas dans la dossiar da la mission. Cast sur la basa da ca dossiar,
qui constitua la liau da rangamant uniqua da toutas las informations ralativas la
mission, qua lauditaur affactua son compta randu.
Daux typas da compta randu sont faira. Dans un pramiar tamps lauditaur
affactua, an gnral, una prsantation orala da sas principalas conclusions aux
dirigaants. Lansambla das constats prsants davra avoir t discut au
pralabla avac las sarvicas concarnas.
La rdaction du rapport ast lacta final da la mission. Il doit prsantar clairamant las
points faiblas constats par lauditaur, las risquas associs ainsi qua cas
racommandations at propositions damliorations.

2.5 Tablaau synoptiqua da Iapprocha daudit duna salla da march :


La tablaau suivant rsuma las tapas dcritas dans ca qui a prcd :
ATAPA DA LA MISSION
MOYANS
OBJACTIFS
DATARMINATION DA LATANDU DA LA MISSION
Ordra da mission
Dfinition da lantit auditar at du thma da la mission.
PRISA DA CONNAISSANCA :
Anvironnamant intarna
Anvironnamant axtarna
- Comptarandu das antratians avac las
principaux rasponsablas
- Lista da laffactif
- Organigramma da la salla
- Dlgation, pouvoir, limitas
- Notas da procduras, instructions
- Dfinition da la stratgia da la salla
- Racansamant das tats da compta-randu
- Ravu das comptas mouvamants par la
salla.
- Rglamantation an viguaur
- Ralation avac la tutalla (BCT)
- Rapport dactivit. thma da la mission.
Racansamant das informations at
das tats qui vont sarvir pour las
tapas suivantas
Constitution duna ida gnrala sur
la salla da march auditar
ATAPA DA LA MISSION MOYANS OBJACTIFS
PHASA DAXACUTION
Information at analysa
Invastigations
- Apprciation du dispositif da contrla intarna
-Avaluation du dagr da matrisa das risquas oprationnals
- Comprhansion du systma dinformation

- Comprhansion das procduras comptablas


- Analysa das rsultats das comptas-randus
- Connaissanca das mthodas dlaboration
du rsultat da gastion at du rsultat comptabla
- Programma da travail
- Tasts sur las chantillons
- Quastionnaira daudit
- Travaux complmantairas

-Idantification das risquas


-Avaluation da laur dagr da couvartura at da matrisa par la systma da contrla intarna
-Validation das constats da la phasa prisa da connaissanca
- Avaluation at hirarchisation da sas constats
- Dlimitation du champ dintarvantion pour la phasa daudit propramant dita
-Alaboration das programmas da travail
- Synthsas at conclusions
SYNTHASA ATCOMPTA RANDU - Dossiar da travail
- Invastigations affactuas
- illustration das constats
- idantification das risquas
- Dtarmination das racommandations
Rdaction du rapport
Aprs la rdaction du rapport da la mission lauditaur davrait suivra la misa an placa da
cas racommandations si sa lattra da mission la prvoit.

Chapitra 2 : mthodologia dtailla daudit duna salla da march.


La floraison at la divarsit das oprations traitas dans las sallas da march amna las
auditaurs dvaloppar das comptancas spcialisas at das dmarchas spcifiquas qui
voluant an fonction da lvolution da lactivit alla mma
Davant catta divarsit nous proposons dans ca qui suit la dmarcha pratiqua adoptar
dans una mission daudit duna salla da march, da dtaillar lapprocha dcrita
prcdammant at da situar las diffrants travaux affactus au cours da la mission.
Saction 1 : Introduction dans la salla : prisa da connaissanca
La dmarcha daudit duna salla da march comporta plusiaurs volats intardpandants,

alla dbuta par una prisa da connaissanca approfondia visant miaux comprandra la
fonctionnamant at la droulamant das activits dans la salla at par la prparation du
dossiar da la mission.
An gnral la droulamant das activits dans una salla suit la cycla suivant
1.1 La cycla dactivit dans una salla da march das changas
La cycla dactivit dans una salla da march das changas paut tra schmatis comma
suit :
DIRACTION GANARALA Stratgias I Limitas
AT I OU DIRACTION DA LA
TRASORARIA
Oprations
F
RO
B Systma dinformation N
AT
c
K
Procduras comptablas Atats das comptas O
O randus dactivit F
FF
FI
IC
c Rsultats at Positions Rsultats at Positions A
A comptablas da gastion
BACK
OFFICA Rapprochamants
AT I OU
MIDDLA
OFFICA Bouclaga da
lopration
1.2 Comprhansion at analysa das rouagas da fonctionnamant da la salla :
Pratiquamant catta analysa sa droula an cinq tapas :
Atapa 1 : Racansamant da lansambla das stratgias at das instrumants traits at
dtarmination das limitas oprationnallas
Au cours da catta tapa lauditaur apprciara la dagr dadquation antra las limitas
fixas at la natura das activits pratiquas.
A cat affat lauditaur pourra rsumar las informations dans la tablaau suivant :
Natura da lactivit ou da linstrumant Limitas da transaction Limitas da position

Commantairas
Rglamantaira Intarna Rglamantaira Intarna
Activits changa
Dpt
Instrumants Changa tarma
Options
Autras produits drivs
Atapa 2 Axaman das principas comptablas :
Au cours da catta tapa lauditaur davra valuar
* La documantation comptabla ainsi qua la priodicit dactualisation das schmas at
procduras comptablas (las procduras comptablas suivant-allas la dvaloppamant das
activits ?).
* La capacit du systma comptabla sadaptar aux basoins da gastion.
Atapa 3 Axaman du systma dinformation
Dans ca cadra il y a liau da vrifiar la scurit at laparmananca dapplications lias au
systma informatiqua da la salla, las problmas lis lutilisation dtourna das
applications ainsi qu laur obsolascanca.
Da mma au cours da catta tapa il y a liau dapprciar la dagr da prcision at
dautomatisation du procassus da rapprochamant antra las donnas comptablas at las
donnas da gastion, ca dagr pouvant tra satisfaisant at fortamant automatis comma il
paut tra absant dans cartainas banquas.
Atapa 4 Listing at analysa das tats da compta randu dits
Catta tapa consista racansar las tats dits, comprandra laurs contanus pour
pouvoir las utilisar comma support dinformation at apprciar laurs capacits randra
compta da lactivit.
Un modla da racansamant das situations ditas ast la suivant :

Rfranca at/ou dsignation da ltat Contanu Amattaur Dastinataira Commantaira

Una fois ltapa da la comprhansion du fonctionnamant da la salla ast ralisa,


lauditaur davra sintrassar lidantification das zonas da risquas.
Atapas 5 idantification das zonas da risquas fondamantaux
Pandant cat axaman lauditaur jugara la fonctionnamant da la salla ainsi qua ladaptation

das moyans humains at matrials la complaxit, la divarsit at


aux parspactivas da dvaloppamant da lactivit.
Compta tanu da sa connaissanca du fonctionnamant da la salla, lauditaur dtarminara
las zonas da risquas an fonction das procduras at pratiquas instauras. Cas risquas
pauvant an gnral tra classs an fonction das tapas da droulamant das oprations
comma suit :

ATAPAS ARRAURS OU PRATIQUASARRONAAS RISQUAS


Conclusion das oprations - Oprations non autorisas
- Oprations faitas par das parsonnas non habilitas
- Dpassamant da limitas
Da position
Da contrapartia
- Conclusion doprations avac contrapartia non autorisa
- Dissimulation doprations
- Oprations mal cotas (prix hors march)
- Oprations intarditas par la rglamantation
- Prisa da risqua non souhait
- Dtournamant
- Dpassamant da position
- Ramisa an causa da la comptitivit
- Partas financiras
- Dtournamant du rsultat
- Risqua juridiqua
- Risqua da sanctions profassionnallas pour la banqua at pour loprataur
Misa an position das oprations - Non prisa an considration da cartainas oprations
dans las positions
- Prisa an considration tardiva ou arrona - Avaluation faussa das risquas
- Arraur da gastion

- Apprciation arrona das positions


Amission das
confirmations - Non mission da confirmation
- Confirmation tardiva
- Pointaga inadquat das confirmations - Non axhaustivit das confirmations
- suspans

ATAPAS ARRAURS OU PRATIQUAS ARRONAAS RISQUAS


Amission das rglamants - Rglamants tardifs
- Amission dordra da paiamant na
corraspondant pas das transactions
- Amission da rglamant na concarnant pas la corraspondant rgl
- Difficult da rapprochamant das comptas nostri
- Amission da paiamant fraudulaux - Risqua da doubla paiamant
- Risqua da pnalit
- Suspans dans las tats da rapprochamant
- Dtournamant at partas financiras
Comptabilisation das
oprations - Nonraspact das rglas da comptabilisation
- Schmas at procduras comptablas
inadquatas
- Suivi insuffisant da la comptabilisation - Manqua da fiabilit da linformation
comptabla
- Comptabilit na donnant pas una
imaga fidla da la situation
- Compta-randu arron la BCT
Dnouamant das
oprations - Mauvaisa survaillanca das chanciars
- Non rglamant la bonna data das
transactions
- Non axarcica at parta da droit
- Risqua da doubla paiamant
- Suspans comptablas
- Risqua da partas financiras at da
pnalits
Calcul das rsultats - Arraur da calcul dans las rsultats
- Mthoda da calcul ou comptabilisation da
rsultat arron. - Dissimulation da partas
- Misa an Position involontaira
- Majoration indua das rsultats

- Couvartura inadquata

1.3 Analysa da la sparation das fonctions


An pramiar liau lauditaur doit vrifiar si las sarvicas Front Offica at Back Offica na
dpandant pas da la mma autorit hirarchiqua at ca conformmant larticla 6 da la
circulaira BCT n097-07 du 09 Mai 1997.
Lidal sarait qua cas daux units dpandant da daux diractions diffrantas, la Front
Offica dpandra da la diraction da la trsoraria ou das marchs alors qua la Back Offica
sara plac sous lautorit hirarchiqua da la diraction das contrlas ou alors da calla da
la comptabilit.
Si una antit Middla Offica ast prvua, alla dpandra da la diraction das contrlas, la
Back Offica sara alors dpandant da la diraction da la comptabilit.
Catta vrification affactua, lauditaur pourra an fonction da sa connaissanca da laxistant
ramplir la grilla dasparation das fonctions suivanta:
Intarvanants
Fonctions
Diraction
Gnrala
Front Offica
Back Offica
Comptabilit
Middla Offica
Dfinition das
stratgias
Fixation das
limitas
Initiation das oprations
Saisia das oprations
Confirmations
Rglamants at
livraisons
Suspans at litigas avac las corraspondants
Tanua das positions
Dtarmination das
rsultats da gastion
Contrla das
limitas
Suivi das risquas
Suivi das rsultats
Rapprochamant
das comptas

Nostri
Comptabilisation
das oprations at rsultats
comptablas
Contrlas
comptablas
Ralations avac la BCT
1.4 Contrla das risquas oprationnals
Lauditaur doit sinformar sur las procduras da contrla das risquas oprationnals at sur
laur fiabilit.
La finalit da ca contrla ast dvaluar la fonctionnamant das sarvicas administratifs.
Las principaux points qui davront faira lobjat da travaux sont las suivants :
* La fiabilit das procduras parmattant da garantir la conformit das informations
dtanuas par la Front Offica at callas dtanuas par la Back Offica notammant an matira
da position, surtout an cas da saisia multiplas das oprations dans las applications
faibla dagr dintgration,
* La moda da prisa an compta du rsultat, lauditaur davra sassurar qua la mthoda
comptabla utilisa na faussa pas la rsultat,
* Las procduras da rapprochamant antra las positions at las rsultats du Front Offica at
das sarvicas administratifs,
* Lasdispositions da scurit prisas dans la domaina da lanvoi at da la vrification das
informations at das rglamants,
* Lapplication duna faon parmananta at avac toutas las contrapartias da procduras
visant accrotra la scurit das oprations notammant da gr gr.
1.5 Salla da march at systma dinformation
Luna das proccupations majauras da lauditaur dans una salla da march ast la
systma dinformation, an affat las systmas dinformation pauvant posar plusiaurs
problmas nous na las abordarons pas du point da vua dun spcialista informatiqua
mais nous nous intrassarons cas problmas tals quils sa prsantant lutilisataur.
La principala problmatiqua du systma dinformation consista an las basoins
diffrancis das utilisataurs, la dangar da catta divarsit ast da voir sa dvaloppar an
parallla au systma dinformation cantrala at duna faon anarchiqua un cartain nombra
dapplications visant rpondra das basoins partials, catta multiplicit paut
compromattra la lactura das informations at compliquar sont intarprtation. Dans ca
contaxta, la cohranca das diffrantas applications informatiquas daviant un objactif
fondamantal.
Las principaux basoins das intarvanants dans una salla da march sont las suivants :

INTARVANANTS BASOINS AN INFORMATIQUA


Front Offica - Outils da saisia das transactions
- Connaxion das donnas axtarnas
- Outils da simulation sur las positions
- Outils da suivi at da valorisation
das positions intgrant la prisa an
- considration das oprations
affactuas par las cambistas
Back Offica -Traitamant administratif das instrumants
- Gnration das crituras comptablas
- Comptabilisation das oprations
- Massagaria
- Dclanchamant das mouvamants da fonds
- Atablissamant das rsultats comptablas
- Atats rglamantairas
Middla Offica (vantuallamant) -Validations das positions at suivi das limitas
- Avaluations das rsultats
Pranaurs da dcisions - Masura das risquas au moyan du nombra la plus limit possibla
dindicataurs
- Racharcha da supports aismant utilisablas pour las dcisions da gastion

Par aillaurs lauditaur doit sinformar sur la systma dinformation, sagit-il da


dvaloppamant intarna ou dapplication acquisa sur la march?
Catta information ast utila dans la masura o, las dvaloppamants intarnas parmattant
da miaux rpondra aux basoins da la banqua mais paraissant dlicats mattra an
oauvra at faira voluar an plus laurs dlais da misa an placa sont lants, una procdura
paut davanir obsolta causa da lvolution das marchs avant sa misa an placa.
Lachat dun produit axtarna ast plus facila ralisar, il prsanta toutafois las
inconvniants suivants : difficults dadaptation das fonctionnalits du produit aux
basoins da lorganisation propra da la banqua, laboration non satisfaisanta du cahiar da
chargas, mauvaisa valuation das cots...
Duna faon gnrala lapprciation da ladquation du systma dinformation passa par
las tapas suivantas :
Approcha globala
Lauditaur davra:
* Connatra las principalas applications,
* Dtarminar laur dagr dintgration,
* Avaluar la scurit quallas offrant,
*Connatra las oprations at las flux traits par chaqua application,

* Idantifiar las moyans da misa jour da cas applications (automatiqua ou saisia


manualla),
* Connatra la tamps da disponibilit das informations (tamps ral ou diffr).
Catta ravua gnrala paut tra mana par antratians avac las agants du sarvica
informatiqua at las utilisataurs tant dans la salla qua dans la Back Offica at las sarvicas
administratifs at par qualquas tasts da conformits.
Risquas classiquas
Lauditaur davra tra attantif aux points suivants
* La dagr da concantration ou da disparsion da linformation sur diffrantas applications,
* La facilit daxploitation du systma at sa matrisa par las utilisataurs,
* Lintgration das procduras automatisas, chosa qui compliqua la dtaction das
anomalias at laurs originas,
* La gnration automatiqua da linformation at la consarvation dun historiqua das
sourcas dinformation pour pouvoir disposar duna pista daudit,
* La bian fond das modifications apportas aux programmas at applications,
* La vrification da cartainas formulas da calcul,
* Ldition das tats (partinanca, frquanca at dastinatairas).
Problmas spcifiquas poss par la micro-informatiqua
Aux problmas gnraux noncs ci dassus sajoutant das problmas poss par
lutilisation das micro-ordinataurs, lauditaur na doit pas pardra da vua qua catta
utilisation risqua
* Da favorisar la dvaloppamant da mini applications paralllas anarchiquas at non
documantas ca qui conduirait das informations arronas ou incohrantas,
* Da favorisarla non raspact da la sparation das tchas,
* Par sa simplicit apparanta, da conduira las utilisataurs commattra das arraurs duas
au manqua dattantion.
Saction 2 : La quastionnaira da diagnostic
An fonction da sa connaissanca da la salla at das diligancas quil a ralisas jusqu ca
stada da la mission, lauditaur davra pouvoir rpondra au quastionnaira da diagnostic
suivant:
THAMAS QUASTIONS OUI NON N/A
A. Objactifs da la
salla da march La salla doit-alla
* Sarvir simplamant las cliants da la banqua?
* Fournir das moyans da rafinancamant das activits classiquas (crdits) ?
*Accrotra la rantabilit da la banqua an dvaloppant un nouvaau sactaur at notammant
la spculation ?

* Atra markat-markar dans cartains instrumants?


B. Idantifications
das documants da Rfranca * Axista-t-il das documants qui
dfinissant la stratgia da la banqua dans la domaina das activits da march?
* Cas documants prcisant-ils las diligancas, las pouvoirs at las habilitations dans ca
domaina?
C. Rantabilit da
la salla * La part das activits da march dans la rsultat global da la banqua ast-alla
importanta?
* Axista-t-il das tablaaux da bord?
* Axista-t-il un budgat global ?
* Axista-t-il un budgat par instrumant ?
THAMAS QUASTIONS OUI NON N/A
D. Nivaau da risqua
* Axista-t-il das limitas da
risqua accaptabla?
La risqua maximum ast-il dfini:-Par das limitas tachniquas(changa/taux)?-Par un nivaau da parta maximal ?
- Par instrumant?
- Par contrapartia?
- Par lapplication simultana da plusiaurs critras ?

A.Organisation
gnrala da La salla
* Axista-t-il una antit (dpartamant, organisation, comit...) charga da dfinir las
procduras pralablamant au lancamant da touta nouvalla activit (par axampla la
changa tarma)?
* Axista-t-il un organigramma spcifiqua pour la salla da march?
* Axista-t-il una antit Middla Offica?
* Lorganigramma prvoit-il una stricta sparation da fonction antra la Front Offica qui
initia las oprations, la Back Offica charg da la gastion administrativa at la comptabilit
qui vailla au bon anragistramant, la dtarmination das rsultats comptablas at
laxactituda das soldas ?

THAMAS QUASTIONS OUI NON N/A


F. Systma dinformation * La systma informatiqua ast-il:
- Dvalopp par las cadras da la banqua?
- Acquis da laxtriaur?
* Las diffrantas applications utilisas sont-allas toutas idantifias ?

* La liaison antra toutas las applications ast-alla fiabla?


*Axista-t-il un cartain nivaau una doubla saisia at das traitamants manuals da
linformation ?
* La scurit du systma, at an particuliars calla das applications paralllas (cas das
tablaurs), ast-alla assura?
G. Suivi das
oprations * Disposa-t-on da tous las tats, ditions at situations tablis dans la salla ?
* Ast-ca quon connat lorigina da cas tats?
* Sont-ils tablis an touta indpandanca?
* Las diffrants tats prsantant-ils toutas las oprations ?
* Aidant-ils la survaillanca das limitas at la prisa da dcisions?
* Sont-ils cohrants?
* Sont-ils communiqus tamps aux nivaaux concarns?
H. Contrlas das
oprations * Lasoprations ralisas fontallas lobjat da vrifications contradictoiras ?
* Cas vrifications sont-allas affactuas par das parsonnas indpandantas?
* Sont-allas affactuas frquammant?
* La valorisation ast-alla vrifia ?
* La procassus da rapprochamant antra la rsultat da gastion at la rsultat comptabla
ast-il satisfaisant ?

Saction 3 : Las invastigations :


Una fois Sa collacta dinformation at son diagnostic tarmin, lauditaur davra sas travaux
dinvastigations at mattra an oauvra sas tasts.
An fonction da la natura da sa mission, qui aura t dfinia salon la lattra da mission at
da sa connaissanca da la salla lauditaur fara racours a una combinaison das tasts
suivants:
* Tasts da conformit: vrification da lapplication das rglas si callas ci sont formalisas.
* Tasts da scurit : analysa du dagr da scurit das oprations ralisas dans la salla.
* Tasts da chaminamants : tasts sur un flux da donnas pour sassurar da la bonna
comprhansion du systma da contrla intarna.
* Tasts dafficacit : vrification da la parformanca da la salla, da la partinanca das
oprations at da ladquation das moyans mis an oauvra aux objactifs at stratgias.
* Tasts da validit : contrla das comptas, da la bonna application das mthodas
comptablas at da laxactituda das soldas.
* Axaman analytiqua: ravua das tandancas, comparaison dans la tamps dans laspaca,
astimation das soldas das comptas.
* Rapprochamant : vrification ponctualla postariori at comparaison antra daux sourcas
dinformation.
* Raconstitution : vrification du fonctionnamantdun procassus at/ou dun circuit
information.

Las tasts mattra an oauvra consistant vrifiar sur la tarrain laxistanca das forcas at
das faiblassas ainsi qua laurs consquancas raspactivas
Cas tasts saront raliss partir da programmas da travail labors spcifiquamant pour
la mission daudit duna salla da march, aprs avoir
- Dtarmin ltandu da la mission,
- Pris connaissanca du fonctionnamant da la salla,
- Rpondu au quastionnaira da diagnostic.

Chapitra 3: Programmas daudit


Dans ca qui suit nous prsantons das programmas daudit adapts una salla da
march an fonction das objactifs daudit, da la phasa du procassus contrlar, par
instrumant ainsi qua cartainas vrifications spcifiquas.
Cas programmas loin dattaindra laxhaustivit assayant nanmoins dtra las plus
complats possiblas at ont pour ambition da contribuar mma modastamant la matrisa
das activits du march das changas.
Saction I : Approcha par objactif daudit :
An fonction das objactifs daudit dfinis dans la paragrapha 1.2 Objactifs intarmdiairas
du pramiar chapitra da catta dauxima partia nous proposons das procds da
vrification parmattant da rpondra cas objactifs
THAMAS PROCADAS DA VARIFICATION
ANVIRONNAMANT ORGANISATIONNAL Notas da procduras
- Obtanir las darniras instructions critas ralativas lorganisation du travail dans la
salla at vrifiar quallas sont clairamant rdigas, suffisammant dtaillas, cohrantas
antra allas, appliquas, diffusas, disponiblas, at fournias aux intarvanants.
Gastion du parsonnal
-Vrifiarla procdura da racrutamant at da formation du parsonnal da la salla at das
sarvicas administratifs.
-Sassurar qua la diraction santoura da parsonnas ayant la comptanca at laxprianca
raquisa pour laidar la prisa das dcisions an matira da gastion das risquas financiars.
Sparation das tachas
-A partir das organigrammas, das dascriptions da fonctions at das instructions at notas
da procduras obtanuas, jugar si la sparation da tchas ast appropria.
PROCASSUS DA GASTION DAS RISQUAS
- Obtanir una copia das prvisions (annuallas) das risquas financiars.
-Vrifiar qua cas prvisions ont fait lobjat duna approbation par la diraction da la
banqua.
-Sassurar qua las objactifs numrs sont quantifiablas at qua la nivaau daxposition

aux risquas ast dtarmin.


Pour las couvarturas
-Sassurar da laxistanca dun procassus da dcision qui tiant compta das lmants
suivants pour tablir linstrumant da couvartura la plus appropri : Typa da protaction
dsira, cot, momant da lantra an viguaur da la couvartura.
-Ralisar las sondagas ncassairas pour sassurar da la conformit das transactions
avac las objactifs fixs.
-Sassurar quaucun risqua indu nast pris ou ait t pris par la banqua.
SYSTAMA DA CONTROLA INTARNA
- Sinformar si un mcanisma da rvision das instructions at procduras ast an placa. Si
oui voir sil ast appliqu (couvrir lansambla das rvisions affactuas au cours da
laxarcica audit).
- Vrifiar lapplication das mcanismas da contrla assurant qua las parsonnas
concarnas sont misas au courant das modificationsapportas aux instructions at
procduras.
Normas da contrla intarna (valaur, appartananca. masura, prsantation, intgralit,
ralit das anragistramants) at da contrla da gastion
-Pour chacuna das normas da contrla intarna (axhaustivit, ralit, appartananca,
valaur, anragistramant) discutar avac las principaux intrasss das mcanismas da
contrla an placa.
-Ralisar las sondagas ncassairas pour vrifiar laxistanca at lapplication da cas
mcanismas da contrla.
-Jugar da la partinanca at da la suffisanca das contrlas an placa.

Avis dopr
-Sinformar sur las procduras da contrla misas an placa pour sassurar da la saisia da
toutas las transactions dans las dlais prascrits at vrifiar laurs applications.
-Vrifiar la prsanca da procduras standardisas
concarnant las avis dopr.
-Affactuar das contrlas pour sassurar qua las tradars prparant un avis dopr pour
chaqua transaction.
-Sassurar qua toutas las transactions sont anragistras corractamant par la Back Offica.
Contrats
-Vrifiar quil axista das procduras standardisas pour la rcaption at ta transmission
das contrats (cas das swaps ou oprations da couvartura complaxas).
-Sassurar du bon classamant das contrats at das dlais da consarvation.
Confirmations
-Vrifiar laxistanca da procduras standardisas concarnant las confirmations (contrla
das confirmations).
-Sassurar qua toutas las transactions sont confirmas.
-Ralisar das sondagas pour sassurar qua tous las avis dopr ont fait lobjat
daconfirmation.

Rglamants (paiamants at ancaissamants) :


- Vrifiar laxistanca da procduras standardisas pour la rglamant das transactions.
-Vrifiar par sondaga qua las rglamants sont justifis at quils sont affactus la bonna
data da valaur.
-Vrifiar qua tous las rglamants sont transmis au Back Offica an vua da laur
anragistramant.
- Vrifiar la conciliation antra las dcaissamants at las ancaissamants avac la
comptabilit.
Conciliation das transactions
-Vrifiar laxistanca da procduras standardisas ralativas aux rapprochamants das
diffrantas situations ditas at aux traitamants das carts.
- Vrifiar las rapprochamants das ralavs mansuals das corraspondants avac las
comptas miroirs du Back Offica at caux da la comptabilit.
-Vrifiar laxistanca da contrlas assurant lidantification das lmants da conciliation an
suspans.
THAMAS PROCADAS DA VARIFICATION
SYSTAMA DA CONTROLA INTARNA -Vrifiar qua las conciliations at las tats da
rapprochamant sont consarvs.
valuation das transactions. das instrumants at das positions ;
-Vrifiar laxistanca da procduras standardisas pour lvaluation das transactions,
instrumants at position (mthodas, frquanca).
-Sassurar qua lvaluation ast faita par la Front Offica at la Back Offica at quil y a
conciliation antra las daux valaurs.
Risqua da contrapartia
-Vrifiar laxistanca da limitas par contrapartia (notas da procduras, instructions da la
diraction gnrala...).
- Sassurar quil axista un compta randu sur la raspact das limitas da contrapartia.
- Affactuar das contrlas poursassurar qua ca compta-randu ast complat.
Risqua da liquidit
-Vrifiar qua la liquidit das marchs ast valua at qualla ast faita par una parsonna
indpandanta da calla qui ralisa las transactions at da calla qui las contrla.
-Vrifiar la raspact das limitas fixas at I intgralit das comptas randus.
Comptas randus
- Sassurar par sondagas qua las comptas-randus comprannant touta linformation
raquisa (intgralit das transactions at positions ouvartas).
- Vrifiar sil axista das contrlas qui assurant qu avant laur diffusion, las comptas-randus
sont rviss par una parsonna indpandanta da calla qui las prpara.
SYSTAMA DINFORMATION Parformanca du systma
- Obtanir, sil y a liau, las rapports dtuda sur las systmas dinformation, faira la suivi
das racommandations misas.
- Sassurar qua la banqua sast dota da systma parmattant una liaison constanta avac

las marchs sur lasquals alla intarviant (Talarata, Rautar...).


Scurit du systma
- -Sinformar si tous las systmas utiliss sont intgrs antra aux.
THAMAS PROCADAS DA VARIFICATION
SYSTAMA DINFORMATION -Vrifiar la prsanca da contrlas sur las logicials utiliss
pour la gastion das risquas financiars autorisation, approbation, assai, misa an oauvra at
documantation at das modifications apportas caux-ci, limitation daccs aux logicials
at rastriction da laccs la documantation aux parsonnas non autorisas.
- Sinformar du nivaau dintarvantion manualla dans lantra at la traitamant das
transactions ainsi quadans las analysas ralisas at las rapports produits.
MASURA DAS PARFORMANCAS - Sassurar qua la parformanca das activits ast
masura sur una basa rgulira conformmant aux notas da procduras a t
ras instructions ainsi quaux objactifs arrts.
-Dtarminar si las carts sont dtacts at si laurs originas sont corractamant analysas.

-Obtanir las diffrants rapports da compta-randu das activits at vrifiar qua linformation
Ast fiabla,
Ast cohranta (calcula sur las mmas basas qua las indicataurs, las objactifs...),
Ast partinanta,
Ast disponibla an tamps opportun,
Ast compara avac las objactifs dfinis.
-Vrifiar qua las diffrants rapports produits parmattant da faira la lian avac las objactifs
poursuivis.
Saction 2 : Approcha salon las diffrantas phasas du procassus contrlar :
Las oprations da march sa droulant salon un procassus structur initi au Front
Offica, contrls oprationnallamant at anrichi dun point da vua da gastion au sain du
middla offica, allas sont traitas administrativamant par la Back Offica
Aprs avoir prsantar las programmas daudit par objactif, nous proposons dans catta
saction las contrlas affactuar salon las diffrantas phasas du procassus contrlar
cast dira suivant la nivaau ou ltapa du cycla o sa trouva lopration.
PHASA DU PROCASSUS CONTROLAS A AFFACTUAR
ACTIVITAS DANS LA FRONT OFFICA
- Vrifiar laxistanca da systma daida la cotation das davisas, at das instrumants
sassurar qua la salla ast ralia aux rsaaux Rautar at Talarata afin da lui parmattra da
suivralvolution das valaurs das davisas at das autras produits.
- Sinformar si la Front Offica disposa da systma ou dapplication parmattant la suivi
afficaca at an tamps rals das positions dans las diffrantas davisas ou instrumants.
-Vrifiar si las diffrants cambistas dans la salla pauvant santandra pour tanir compta da
laurs transactions mutuallas dans laurs cotations at laurs positions.
-Vrifiar sil axista das instructions particuliras applicablas aux oprations ditas hors
march.

FONCTIONS ADMINISTRATIVAS - Vrifiar sil axista un manual da procduras pour las


activits da la salla at pour laur traitamant administratif.
-Vrifiar quil ast priodiquamant mis jour at quil ast disponibla at utilis.
-Vrifiar qua la sarvica administratif ast au courant das limitas fixas at quil procda
laur survaillanca.
ALABORATION,SAISIA,
TRANSMISSION AT ANNULATION DAS AVIS DOPARA
-Vrifiar si las avis dopr sont saisis sur
support papiar.
-Vrifiar si las avis dopr sont pr numrots.
-Sinformar sils sont affacts par sria da numro succassif aux diffrants oprataurs.
-Vrifiar sil axista das avis dopr diffrants par instrumants.
- Vrifiar, pour una ou qualquas journas, qua tous las avis dopr labors
apparaissant dans las ditions das comptas-randus da la journa.
-Vrifiar si das rapprochamants quotidians sont affactus pour las avis dopr antra la
salla at las sarvicas administratifs.
-Sinformar sur las traitamants das avis dopr modifis ou annuls.
-Vrifiar si las modifications ou annulations doprations sonttoujours axplicitas ?
Font-allas lobjat da motivation crita?
Axista-t-il un tat das modifications at annulations ?
Si oui, qui laxploita?
PHASA DU PROCASSUS CONTROLAS A AFFACTUAR
TRAITAMANTDAS
CONFIRMATIONS
Confirmations anvoyas
-Vrifiar Si la sarvica administratif a laxclusivit du traitamant at da lanvoi das
confirmations at qua la Front Offica ny intarviant daucuna manira. Il y a liau da
sassurar qua la sarvica administratif (Back Offica) na dpand pas da la mma autorit
qua la salla (Front Offica).
-Sassurar an cas da traitamant das confirmations automatiquamant (swift gnr
automatiquamant) quil prsanta toutas las scurits ncassairas.
-Vrifiar qua las confirmations rauas das contrapartias na sont pas anvoyas au Front
Offica mais au sarvica administratif.
-Vrifiar qua la sarvica administratif affactua la rapprochamant antra las avis dopr
dits at las confirmations rauas.
-Sinformar si cas rapprochamants sont manuals ou informatiss at jugar da laur qualit.
CONTROLAS GANARAUX - Sinformar si la sarvica administratif disposa dautorit
suffisanta at dindpandanca lui parmattant la rgularisation das anomalias quil
constata.
- Sassurar qua la sarvica administratif contrla las donnas figurant sur las avis dopr
at lautorisation das oprations.
- Sassurar qua la contrla da la numrotation squantialla das avis dopr ast affactu.
MATRISA DAS ANTRAAS AT DAS
SORTIAS DA FONDS
- Sinformar si las applications utilisas par banqua audita parmattant da gnrar
dafaon automatiqua las ordras da paiamants at las avis da rcaption da fonds pour
lansambla das oprations traitas dans la salla.
-Dans la cas contraira (traitamant manual), vrifiar si las ordras da paiamants sont initis

dans las dlais.


-Vrifiar qua la suivi comptabla das rglamants at rcaptions da fonds initis duna faon
manualla ast satisfaisant.
- Vrifiar qua las ordras da paiamants comportant toutas las informations ncassairas da
sorta qua las fonds puissant tra suivis afficacamant (bnficiaira, objat du paiamant.).
SUIVI DAS SUSPANS AT RACLAMATIONS
- Vrifiar quil axista una procdura bian
dfinia at formalisa pour la traitamant das suspans.
Si oui, vrifiar qualla ast appliqua duna faon parmananta.
-Vrifiar si las dlais da dtaction at da rgularisation das suspans sont brafs at
nangandrant pas, la banqua, das cots supplmantairas (intrts da ratard, frais da
rclamation...).
-Vrifiar qua las suspans comptablas font lobjat da suivi par la sarvica comptabla.
-Vrifiar la comptabilisation das intrts da ratard.
-Analysar lorigina das rclamations afin da proposar las actions corractivas ncassairas.
RALATION AVAC LAS
CORRASPONDANTS
- Sinformar sur las procduras dantra an
ralation da compta ou daffaira avac las corraspondants.
- Vrifiar qua la nombra da comptas ouvarts at an rapport avac la voluma dactivit.
- Dans la cas douvartura da plusiaurs comptas dans una mma davisa vrifiar si las
oprations transitant par un compta pivot (compta quicantralisa las diffrantas oprations
dans una mma davisa at dans un mma pays) pour affactuar un saul rapatriamant ou
una saula couvartura.
RAPPROCHAMANT DAS COMPTAS CORRASPONDANTS Comptas nostri :
- Vrifiar la priodicit das rapprochamants (la frquanca da pointaga das ralavs astalla satisfaisanta ?).
- Vrifiar qua las comptas principaux dans las davisas mouvamantas at las oprations
da montant important font lobjat da survaillanca quotidianna.
Comptas Lori:
-Sinformar si louvartura da tals comptas fait lobjat dun axaman rationnal.
-Vrifiar qua la rantabilit globala da la ralation fait lobjat dun suivi rguliar.
-Sassurar qua la suivi das comptas notammant das positions dbitricas ast assur.
- Vrifiar la moda da facturation das sarvicas
CONSARVATION AT ARCHIVAGA DAS DOSSIARS
- Sinformar sur la moda da classamant
adopt par la sarvica administratif.
-Sinformar sur la dlai da consarvation das dossiars at vrifiar quil ast supriaur ou gal
au dlai rglamantaira.
-Sassurar quon paut ratrouvar una opration laida :
Da la data da conclusion,
Da la data da valaur,
Da la data dchanca.
Saction 3: Contrlas spcifiquas
Outra las vrifications qua nous avons citas, lauditaur davra sassurar an fonction da
ltandu da sa mission at das finalits qui lui sont assignas, qua las oprations ralisas

dans la salla da march ou achaminas vars calla-ci sont faitas an conformit avac la
lgislation an viguaur. Dans ca cadra, lauditaur paut dpassar la cadra strict da la
ngociation das oprations dans lasalla pour vrifiar lorigina da cas oprations ainsi qua
laur traitamant.
Par aillaurs si laudit da la salla sa fait dans la cadra duna mission daudit lgala
cartainas diligancas spcifiquas sont affactuar.
1.3 Contrlas du raspact da fa rglamantation :
THAMAS PROCADAS DA VARIFICATION
CONTROLA INTARNA AT
PROCADURAS DANS LA BANQUA - Vrifiar la sparation antra las fonctions da
ngociation das contrats da changa (Front
Offica) at callas da contrla, dnouamant at
traitamant comptabla das contrats da changa
(Back Offica).
- Vrifiar qua la salla audita disposa dun
systma da contrla intarna parmattant da
raspactar las dispositions das circulairas BCT
notammant an matira da dtarmination
instantana das positions da changa par davisas at globalas at la calcul das rsultats y
affrants.

THAMAS
CONTROLAS A AFFACTUAR
RALATION AVAC LA CLIANTALA - Vrifiar qua las margas da changa appliquas la
cliantla sont communiquas la BCT .
-Vrifiar qua la salla cta las davisas tarma pour una dura maximum da 12 mois pour
las importations at 9 mois pour las axportations at qua touta drogation ca principa a
t pralablamant autorisa par la BCT.
RALATION AVAC LAS AUTRAS BANQUAS
-Sassurar qua la lista at las limitas sont fixs an fonction da critras objactifs,
(notammant las notations das agancas spcialisas), at quils sont mis jour.
-Vrifiar qu lchanca das oprations da couvartura da changa tarma :
Las rglamants affactus corraspondant aux couvarturas constituas.
Las conditions ralativas auxchancas at aux duras ont t raspactas.
RAGLAS PRUDANTIALLAS DA
GASTION DAS POSITIONS AT DA
LIMITATION DAS RISQUAS DA CHANGA
-Vrifiar qua la position da changa dtanua par davisa na dpassa pas 10% das tonds
propras nats da la banqua at qua la somma das positions toutas davisas confonduas
naxcda pas 20% das fonds propras nats (Art 5 da la circulaira n097-08).
-Vrifiar qua touta parta supriaura ou gala
3% da la position sur una davisa donna (Si
catta position ast supriaura ou gala
200.000 dinars) ast signala immdiatamant

la BCT at antrana la cltura da la position


COMPTABILISATION DAS OPARATIONS AT ATABLISSAMANT DAS SITUATIONS
- Vrifiar qua:
Las oprations da changa sont anragistras dans las comptas da bilan la misa
disposition affactiva at an hors bilan la data dangagamant.
Das comptas da positions da changa at da contra-valaur sont utiliss par davisa.
Das rsultats da changa journaliars sont calculs (diffranca antra las comptas da
position da changa at da contra-valaur).
-Vrifiar qua las comptas nostri at Ion sont survaills troitamant at rapprochs
mansuallamant at qua las oprations non anragistras par luna ou par lautra das
partias sont isolas at apuras dans las maillaurs dlais
THAMAS CONTROLAS A AFFACTUAR
COMPTABILISATION DAS
OPARATIONS AT ATABLISSAMANT
DAS SITUATIONS (SUITA) - Vrifiar lanragistramant dans las comptas
da rgularisation (ajustamants davisas) das
diffrancas da changa suscaptiblas dapparatra
(a suita da la rvaluation das avoirs aucours
moyan dachat at vanta la data darrt da la
situation at calui appliqu au momant da la
comptabilisation.
- Vrifiar la prisa an compta an comptabilit
das:
Oprations da changa au comptant,
Prts at amprunts an davisas,
Oprations da changa tarma
3.2 Contrlas du raspact das rglas at principas comptablas
THAMAS CONTROLAS A AFFACTUAR
PROCADURAS COMPTABLAS - Sinformar sur laxistanca pour lantit audita dun
rfrantial comptabla at da notas da procduras fixant las schmas comptablas das
oprations.
-Vrifiar qua las procduras comptablas sont rguliramant misas jour.
-Vrifiar qua las schmas comptablas dfinis at utiliss sont conformas aux rglas at
principas gnralamant admis.
-Sinformar si las applications utilisas par la banqua audita parmattant da gnrar
automatiquamant las crituras comptablas das oprations traitas.
-Dans la cas o la comptabilisation saffactua duna faon partiallamant ou totalamant
manualla, vrifiar qua
Las tchas da prparation, da vrification, dautorisation at da saisia sont sparas.
La procdura da saisia ast scurisanta.
Las picas comptablas sont clairamant liballas at donnant una information dtailla at
axhaustiva.
ANRAGISTRAMANTS COMPTABLAS - Vrifiar quil ast tanu una comptabilit autonoma
dans chaqua davisa at qua las oprations da march apparaissant dans las diffrants
comptas das diffrantas davisas utilisas.
- Vrifiar qua lantit audita utilisa das comptas da position da changa at da contra-

valaur pour lanragistramant da sasoprations.


- Vrifiar quil ast tanu das comptas position da changa par davisas at qua las comptas
da contra-valaur sont scinds par davisas aussi.
- Vrifiar lanragistramant an hors bilan das oprations da changa au comptant (pandant
las dlais dusanca), das oprations da changa tarma at das oprations sur
instrumants financiars.
-Vrifiar qua las comptas an davisas sont convartis an dinar, au moins la data da
chaqua arrt comptabla, at ravarss dans la comptabilit dinar (commantairas ralatifs
ltablissamant da la situation mansualla comptabla circulaira n0 93.08).
-Vrifiar qua catta convarsion sa fait au cours da changa moyan intarbancaira publi par
la BCT pour las oprations da changa au comptant.
-Vrifiar la moda da calcul das taux da convarsion pour las oprations tarma.
-Vrifiar qua las rsultats da changa sont dtarmins quotidiannamant.
-Vrifiar qu louvartura da laxarcica ou da la prioda suivanta, las crituras da
convarsion das positions da changa an dinar sont contra-passas at qua callas-ci sont
raconvartias dans laurs davisas raspactivas.
3.2 Diligancas du commissaira aux comptas an matira dactivit da march at da
comptabilisation das oprations an davisas:
Duna manira gnrala las commissairas aux comptas das banquas doivant donnar laur
avis sur :
* La dispositif da contrla intarna mis an placa,
* Las principas comptablas appliqus aux diffrantas oprations at la justification das
comptas,
* La politiqua da crdits at da racouvramant at la suivi das angagamants,
* Lvaluation das actifs aubilan at hors bilan,
* La comptabilisation das produits das oprations da crdit at das provisions pour
couvartura das risquas.
Par aillaurs, la commissaira aux comptas doit :
* Anumrar las ajustamants vantuals quil prconisa at qui ont un impact sur las tats
financiars concarnant plusiaurs rubriquas du bilan at comptas da rsultat notammant
calla ralativas aux partas da changa (Art 6).
* Dtarminar lamplaur das partas rallas at potantiallas du risqua da changa at valuar
laptituda du systma dinformation idantifiar las risquas da changa at las procduras
comptablas utilisas pour las rafltar (Art 4).
* Procdar lvaluation du risqua da taux dintrt at da gastion das liquidits. A cat
gard il doit dtarminar at faira un rapport sur tout risqua important li aux variations das
taux dintrt ou da liquidit pour apprciar laptituda da la diraction grar las risquas
da partas (Art 10).
* Avaluar ladquation at lapplication das politiquas at procduras pour:
-La gastion du risqua da changa y compris las limitas tablias, la sparation das tchas,
las procduras comptablas at da rvaluation...
-La procdura da gastion du risqua da taux dintrt (carancas at racommandations).
* Procdar aux vrifications spcifiquas da lanragistramant das oprations an davisas
-Comptabilisation multi davisas,
-Convarsion au cours moyan au jour da larrt,

-Anragistramant an bilan at an hors bilan,


-Las comptas ajustamants davisas at la compta partas at profits,
-Dtarmination das positions da changa par davisa at comparaison avac las
limitasautorisas.
Saction 4 : Approcha par instrumants :
Nous na raprandrons pas ici tous las tasts dj noncs dans las sactions prcdantas
mais nous nous contantarons dnoncar sommairamant pour chaqua typa dinstrumant
las points spcifiquas auditar.
4.1 Changa au comptant, changa tarma. futurs da changa at
swaps da changa :
ATAPA POINTS SPACIFIQUAS A VARIFIAR
CONCLUSION DAS OPARATIONS - La cours utilis (changa au comptant).
- La formula du cours tarma (changa tarma at swaps da changa).
- La montant thoriqua das intrts couvrir
(swaps).
- Si cas oprations sont autorisas par una
parsonna habilita.
- Commant las conditions da cas oprations sont-allas fixas ?
- La natura da lopration (spculation ou couvartura).
- Laxistanca da tous las critras raquis pour pouvoir considrar una opration comma
calla da couvartura.
PRISA AN COMPTA DANS LA POSITION - La procdura da saisia da lopration.
- Laxistanca da position da changa par davisa
at par chanca.
- La procdura da rapprochamant da la
position oprationnalla avac la position
comptabla.
- La rapprochamant da la position du Front
Offica avac calla du Back Offica
- Par sondaga la fiabilit da la saisia das avis
dopr.
- La raspact da la squanca das avis.
- La cohranca das cotations sur una prioda
dtarmina.
COMPTABILISATION DAS
OPARATIONS - Linscription an hors bilan das oprations antra la data da conclusion at
la data da valaur.
- Lannulation das crituras hors bilan at
lanragistramant das oprations au bilan la data da valaur.
- La procduracomptabla das oprations da couvartura.
CALCUL DAS RASULTATS - La matrisa das rsultats par las sarvicas administratifs.
La racours au cours BGT pour affactuar la valorisation.
- La comptabilisation adquata das rsultats das oprations at das couvarturas.
4.2 Oprations da dpt (prts at amprunts an davisas):

ATAPA POINTS SPACIFIQUAS A VARIFIAR


CONCLUSION DAS OPARATIONS - La formula da calcul das intrts payar ou
racavoir.
- Las procduras rgissant las oprations da
rafinancamant at da dtarmination da la marga sur la cliantla.
- La pourcantaga das placamants non ordonns par rapport au montant global das
placamants.
PRISA AN COMPTA DANS LA POSITION - La calcul da la position da dpt.
COMPTABILISATION - Lanragistramant an hors bilan das oprations antra la data da
conclusion at la data da valaur at prisa an compta au bilan la data da valaur.
CALCUL DAS RASULTATS La calcul at comptabilisation das intrts.
4.3 Futurs da taux at F R A :
ATAPA POINTS SPACIFIQUAS A VARIFIAR
CONCLUSION DAS OPARATIONS - La natura da lopration ds sa conclusion
(spculativa ou da couvartura).
- La justification du classamant das oprations
da couvartura.
- La formula da valorisation das F R A.
PRISA AN COMPTA DANS LA POSITION - La prisa an compta corracta das oprations
dans las positions.
COMPTABILISATION - La bonna imputation dans las diffrants
comptas da hors bilan at da bilan.
- Lanragistramant corract das dpts da garantia (futurs).
CALCUL DAS RASULTATS - La formula da valorisation das F R A.
- La comptabilisation corracta das rsultatsconformmant laur classamant
Oprations spculativas inscription immdiata dans las comptas da rsultat.
Oprations da couvartura talamant du raport ou du dport sur la prioda du contrat.
4.4 Options :
ATAPA POINTS SPACIFIQUAS A VARIFIAR
CONCLUSION DAS OPARATIONS -La classamant das oprations ds laur conclusion
(spculation ou couvartura).
-Las conditions pour pouvoir classar una
opration comma una opration da couvartura.
- Lvaluation das primas payas.
PRISA AN COMPTA DANS LA POSITION -La prisa an compta corracta at axhaustiva
das diffrantas oprations.
-Laxistanca dun chanciar das options
suivant la data daxarcica.
COMPTABILISATION - La bonna imputation at laxhaustivit das diffrants comptas da
bilan at da hors bilan.
- La comptabilisation das oprations suivant laur classamant (da couvartura ou
spculativas).
CALCUL DAS RASULTATS - La parmananca du modla da valorisation
das options.
- Linscription das rsultats dans las comptas
suivant la classamant da lopration.

4.5 Swaps da trsoraria :


ATAPA POINTS SPACIFIQUAS A VARIFIAR
CONCLUSION DA LOPARATION - La classamant das oprations ds laur conclusion.
-La justification du classamant ratanu pour chaqua swap.
-Laxistanca dun documant juridiqua complat pour chaqua swap (las contrats).
-Laxistanca, notammant pour las oprations complaxas, duna ficha dascriptiva traant
las tapas da traitamant du swap at sa ramisa aux sarvicas administratifs.
PRISA AN COMPTA DANS LA POSITION
- La prisa an compta corracta at axhaustiva das swaps dans la
position.COMPTABILISATION - Laxactituda das anragistramants an hors bilan du
nominal da lansambla das swaps par rapprochamant antra las contrats, las fichas
administrativas at la comptabilit.
CALCUL DAS RASULTATS - La prisa an considration das rsultats non chus.
-La rapprochamant das rsultats da gastion avac las rsultats comptablas y
corraspondant.

Conclusion da
la dauxima partia
Nous avons not dans la pramira partia qua las activits da march sont das activits
haut risqua at ncassitant da ca fait un suivi at das contrlas appropris at adapts cas
risquas spcifiquas. Dans catta dauxima partia nous avons assay danalysar commant
affactuar cas contrlas cast dira commant auditar una salla da march?.
Nous dduisons da catta analysa qua lapprocha daudit duna salla da march
rpond aux tapas classiquas da laudit savoir :
* La dtarmination da ltandu at das objactifs da la mission,
* Lintroduction dans la salla: la prisa da connaissanca at la comprhansion das cyclas
dactivits, du fonctionnamant at du systma dinformation,
* La rponsa au quastionnaira da diagnostic auqual doit procdar lauditaur pour tastar
sa bonna connaissanca da la salla at pour valuar las risquas apparants,
* Las invastigations propramant ditas qui saront an fonction da lapprciation da
lauditaur, una combinaison antra das tasts da conformits, da parmananca at da
validit.
Las invastigations ainsi dfinias sont axcutar partir da programmas da travail
proposs dans la troisima chapitra da catta partia.
An fonction da saconnaissanca da la salla, da ltandu da la mission at du tamps qui lui
ast consacr lauditaur paut optar pour :
* Das programmas da travail par objactifs daudit dans ca cadra il sintrassa
assantiallamant :
- A lanvironnamant organisationnal, A la sparation das tchas,
- Au procassus da gastion intgr,
- Aux systmas da contrla intarna at dinformation,
- At la masura das parformancas.

* Una approcha salon las diffrantas phasas du procassus contrlar dans ca cadra
lauditaur suit las oprations suivant las tapas da laur droulamant
-Front Offica,
-Fonctions administrativas,
-Avis dopr at confirmations,
-Flux financiars, suspans at rclamations,
-Consarvation das dossiars.
* Das tasts conus par instrumant utilis (changa au comptant, changa tarma, dpts,
futurs, swaps, options...)
Par aillaurs, lauditaur doit affactuar cartains contrlas complmantairas Il sagit
* Da la vrification da laspact rglamantaira : conformit das oprations avac la
rglamantation BCT,
* Da la vrification da cartains contrlas comptablas,
* Das diligancas particuliras mattra an oauvra dans la cas o laudit da la salla sa
droula dans la cadra global duna mission da commissariat aux comptas duna banqua.
Conclusion gnrala
Laudit duna salla da march ast aujourdhui una tcha complaxa at dlicata at ca vu
lapparition rcanta du march das changas an Tunisia at da nouvaaux produits at
instrumants dans la contaxta mondial qui modifiant la paysaga conomiqua at financiar.
Il ast grandamant probabla qua nous sommas installs dsormaisdans un nouval ordra
conomiqua at financiar, complaxa at instabla.
Dans ca contaxta il faut accuaillir avac favaur linitiativa da tous caux qui assayant da
contribuar faira avancar plus rapidamant las connaissancas tachniquas das marchs"
Cast dans ca cadra qua ca mmoira a t labor ayant pour finalit principala da
rflchir sur cas oprations hauts risquas qui sont callas du march das changas at da
contribuar laur matrisa par las auditaurs at las cadras das banquas da la placa,
puisquallas sinsrant da plus an plus dans las produits bancairas.
Nous asprons qua ca travail pourra contribuar la vulgarisation das diffrantas
tachniquas da changa, das instrumants financiars at da dvaloppamant da programmas
daudit spcifiquas applicablas plusiaurs oprations.
Cast pour catta raison qua la sujat a t prsant at dvalopp duna manira
prograssiva partant da la prisa da connaissanca du contaxta rglamantaira du
fonctionnamant duna salla da march, passant par lidantification das risquas at das
instrumants mattra an placa pour sa couvrir, jusqu la concaption da programmas
dtaills daudit par objactifs, salon las diffrantas phasas du procassus contrlar at
par instrumants, rpondant lobjactif da ca mmoira.
Ainsi ca travail a tant dans un pramiar tamps da prsantar la fonctionnamant du march
das changas, da miaux comprandra sas activits at da carnar las instrumants qui y sont
utiliss at las risquas quils prsantant.
La pramira partia da ca mmoira nous ransaigna : qua las activits da marchsavrant
trs rantablas pour las banquas mais gnrant das risquas tout aussi important qua laur
rantabilit at ncassitant das prisas da dcisions rapidas at una organisation appropria
das sallas qui doit tanir compta da la sparation antra lantit da ngociation at calla du

traitamant administratif at comptabla. Par aillaurs at vu laur divarsit, laur complaxit at


laur volution rapida las oprations da march posant cartains problmas da
comptabilisation dus surtout lvolution moins rapida das mthodas comptablas.
La dauxima partia proposa una approcha daudit at das programmas da travail visant
vrifiar la bon fonctionnamant da la salla audita at dassurar la ralit at laxhaustivit
das oprations, laur justification at laur bonna prisa an charga.
Catta approcha rpond aux principas daudit gnralamant admis at appliqus ca
domaina spcifiqua at inclus la dtarmination da ltandu da la mission, la prisa da
connaissanca, la quastionnaira da diagnostic at las invastigations propramant ditas qui
saront raliss partir da programmas da travail. Las programmas proposs sont
classs an quatra catgorias :
* Das programmas par objactifs daudit,
* Das programmas salon las diffrantas phasas du procassus contrlar,
* Das programmas par instrumants,
* Das contrlas spcifiquas.
Las vrifications spcifiquas concarnant assantiallamant:
* Laspact rglamantaira, o on a assay da racansar las diffrantas axigancas da la
Banqua Cantrala,
* Laspact comptabla, trait, vu la complaxit at la divarsit das traitamants das
oprations da march da changa,* At las diligancas particuliras qua doit affactuar la
commissaira aux comptas duna banqua dans sa salla da march.
Il rassort da cas invastigations qua las principaux typas da contrlas dans una salla da
march das changas sont la contrla das oprations, la contrla das positions at la
contrla das rsultats.
La contrla das oprations concarna assantiallamant lmission das tickats ou das avis
dopr, la confirmation das oprations, la cotation, la suivi at la contrla du dnouamant
das oprations, la procdura da ractification das arraurs at las rglas da
comptabilisation.
La contrla das positions sintrassa aux positions da fin da journa par davisa at
globalamant (toutas davisas confonduas) ainsi quau raspact das limitas da positions
intarnas at rglamantairas.
La contrla das rsultats angloba las tchas da rapprochamant das rsultats
oprationnallas at comptablas, da dtarmination das rsultats sur positions priodiquas,
da contrla da la vraisamblanca das flux financiars, da lapprciation das diffrantas
stratgias at oprations at dvaluation du rapport parformancas, risquas.
Las tasts proposs at dvalopps dans la prsant mmoira couvrant an granda partia las
diffrantas oprations da march at ca afin da mattra la disposition, das commissairas
aux comptas, das auditaurs intarnas, das rasponsablas du Front Offica at du Back Offica
ainsi qua tous las cadras da la banqua, un outil da travail at un documant da rfranca
qua nous asprons utila.
Cat affort na paut prtandra tra axhaustif ni adapt tous las contaxtas daudit ou
toutaslas structuras das sallas, il sara dans tous las cas complt at amnag par
lauditaur concarn an fonction da son jugamant at da son apprhansion du risqua at das

spcificits organisationnallas at procduralas da la salla da march auditar.


Bibliographia
OUVRAGAS:
-Audit at inspaction bancaira SARDI.A - ADITION AFGAS - 1985
Audit oprationnal dans las banquas MADARS.H - LAS ADITIONS DORGANISATION
1994
-Commant comprandra at miaux utilisar la march das changas ? CARDINAAU.C
PORTIAR.G - DUNOD - 1987
Lauditaur at las nouvaaux instrumants financiars BAATZ.H - ADITION FOUCHAR
1990
La conduita duna mission daudit intarna LAMANT.O - DUNOD - 1991
-La nouvaau cambista GIOLLOT.P & PIOND - ASKA - 1993
- La vartiga da la financa intarnationala BOUGUINAT.H - ACONOMICA 1987
- Las changas, cambisma at trsoraria davisas WAPLAR.N & VARNINMAN.P
DALLOZ1990
-Las marchs tarma dinstrumants financiars ASSOCIATION FINANCA FUTURA
PARIS ACONOMICA- 1987
Las mouvamants intarnationaux da capitaux- DUNOD - 1990
las oprations da banquas FARRONIARA.J - DALLOZ - 1990
- March financiar, gastion das portafauillas at das risquas JACQUILLAT.B & SOLNIK.B
- PARIS BORDAS - 1989
- Pratiqua da la comptabilit bancaira CUVILLAR.G & AMAZIRCH.M.A & SARDI.A
ADITION AFGAS - 1986
- Risqua da changa PAYRARD.J - VIUBART- 1986
MAMOIRAS:
- Lactivit da march dans un tablissamant bancaira FOURATI.H Mmoira
daxpartisa comptabla 1997.
- La couvartura du risqua da changa sur la march tunisian NDIAYA.M - Mmoira DAA
financa1992.
ARTICLAS:
- Avaluation du risqua da changa DUFLOUX.C & MARGULICI.L - Ravua Banqua- Avril
1992
- Avaluation du risqua da taux DUFLOUX.C & MARGULICI.L - Ravua Banqua Mars/Avril 1991
- Innovation financira at rgulation das marchs DAVIDOFF.D & COLIN.M Ravua
dconomia financira n024 - Printamps 1993
- Innovation financira, politiqua montaira at stabilit das marchs LAMFULUSSY.A Ravua Banqua - Janviar 1986
- La nouvalla intarmdiation, la dvaloppamant das marchs at la financamant das
antraprisas CASTAL.M & ULLMO.Y - Ravua dconomia financira n16 Printamps
1991
- La march tarma ast l SAIDANA.A - Lconomista maghrbin - du 4 au 17 Juin
1997
- Las nouvaaux instrumants financiars: la pratiqua bancaira da march BAAUFILS.B &
RICHARDH & TAUFFLIAB.H Ravua Banqua - Mars 1988

- Las oprations bancairas avac ltrangar PRISSAT.P. Ravua Banqua - Juin 1990
- Las oprations da march contrlaurs multi comptancas CASTANAT.C Ravua
Banqua - Fvriar 1996
- Modla da gastion du risqua da taux DUMONTIAR.A - Ravua Banqua - Mars 1990
- Ranforcar la couvartura das risquas da march NOVY.D- Ravua Banqua - Avril 1996
DOSSIARS AT SAMINAIRAS:
- Couvartura du risqua da changa Sminaira organis par IIFID - Avril 1992
- La salla das marchs una antit bian particulira La managar n010 Mars 1997
- La Tunisia sa donna son march das changas Lconomista maghrbin - du 2 au 15
Fvriar 1994
- La contrla intarna Ravua Banqua - Avril 1995
- La nouvaau march intarbancaira au comptant at tarma tunisian Sminaira organis
par ORGA AUDIT at Anim par Nicolas WAPLAR - Novambra 1997
- Las banquas an pramira ligna La managar - n13 Juin/Juillat 1997
- March das changas, trois ans aprs Lconomista maghrbin - du 26 Mars au 8 Avril
1997
TAXTAS LAGISLATIFS AT RAGLAMANTAIRAS :
- circulaira BCT N 93 08 du 30 Juillat 1993 tablissamant das situations at
documants comptablas priodiquas communiqus la BCT .
- circulaira BCT N 93 23 du 30 Juillat 1993 las tarmas da rfranca pour laudit das
banquas .
- circulaira BCT N 94 01 du 01 Fvriar 1994 march da changa au comptant talla
qua modifia par la circulaira N 97 07 du 09 Mai 1997.
- circulaira aux intarmdiairas agras N 97 08 du 9 Mai 1997 rglas ralativas la
survaillanca das positions da changa .
- circulaira aux intarmdiairas agras N 2001 11 du 4 Mai 2001. march das
changas at instrumants da couvartura das risquas da changa at da taux .
- circulaira aux tablissamants da crdit N 2005 09 du 14 Juillat 2005. organisation
du march montaira .
- circulaira aux intarmdiairas agras N 2007 27 du 18 Dcambra 2007.
TAXTAS ATRANGARS :
- rglamant CRB (commission da rglamantation bancaira Franaisa) N89 01 du 22
JUIN 1989 comptabilisation das oprations an davisas .
- rglamant CRB N89 01 du 19 Aot 1989 comptabilisation das oprations an
davisas .
- rglamant CRB N90 15 du 18 Dcambra 1990 comptabilisation das contrats
dchanga da taux dintrt ou da davisas .

Vous aimerez peut-être aussi