A propos de ce livre

Ceci est une copie numrique dun ouvrage conserv depuis des gnrations dans les rayonnages dune bibliothque avant dtre numris avec
prcaution par Google dans le cadre dun projet visant permettre aux internautes de dcouvrir lensemble du patrimoine littraire mondial en
ligne.
Ce livre tant relativement ancien, il nest plus protg par la loi sur les droits dauteur et appartient prsent au domaine public. Lexpression
appartenir au domaine public signifie que le livre en question na jamais t soumis aux droits dauteur ou que ses droits lgaux sont arrivs
expiration. Les conditions requises pour quun livre tombe dans le domaine public peuvent varier dun pays lautre. Les livres libres de droit sont
autant de liens avec le pass. Ils sont les tmoins de la richesse de notre histoire, de notre patrimoine culturel et de la connaissance humaine et sont
trop souvent difficilement accessibles au public.
Les notes de bas de page et autres annotations en marge du texte prsentes dans le volume original sont reprises dans ce fichier, comme un souvenir
du long chemin parcouru par louvrage depuis la maison ddition en passant par la bibliothque pour finalement se retrouver entre vos mains.
Consignes dutilisation
Google est fier de travailler en partenariat avec des bibliothques la numrisation des ouvrages appartenant au domaine public et de les rendre
ainsi accessibles tous. Ces livres sont en effet la proprit de tous et de toutes et nous sommes tout simplement les gardiens de ce patrimoine.
Il sagit toutefois dun projet coteux. Par consquent et en vue de poursuivre la diffusion de ces ressources inpuisables, nous avons pris les
dispositions ncessaires afin de prvenir les ventuels abus auxquels pourraient se livrer des sites marchands tiers, notamment en instaurant des
contraintes techniques relatives aux requtes automatises.
Nous vous demandons galement de:
+ Ne pas utiliser les fichiers des fins commerciales Nous avons conu le programme Google Recherche de Livres lusage des particuliers.
Nous vous demandons donc dutiliser uniquement ces fichiers des fins personnelles. Ils ne sauraient en effet tre employs dans un
quelconque but commercial.
+ Ne pas procder des requtes automatises Nenvoyez aucune requte automatise quelle quelle soit au systme Google. Si vous effectuez
des recherches concernant les logiciels de traduction, la reconnaissance optique de caractres ou tout autre domaine ncessitant de disposer
dimportantes quantits de texte, nhsitez pas nous contacter. Nous encourageons pour la ralisation de ce type de travaux lutilisation des
ouvrages et documents appartenant au domaine public et serions heureux de vous tre utile.
+ Ne pas supprimer lattribution Le filigrane Google contenu dans chaque fichier est indispensable pour informer les internautes de notre projet
et leur permettre daccder davantage de documents par lintermdiaire du Programme Google Recherche de Livres. Ne le supprimez en
aucun cas.
+ Rester dans la lgalit Quelle que soit lutilisation que vous comptez faire des fichiers, noubliez pas quil est de votre responsabilit de
veiller respecter la loi. Si un ouvrage appartient au domaine public amricain, nen dduisez pas pour autant quil en va de mme dans
les autres pays. La dure lgale des droits dauteur dun livre varie dun pays lautre. Nous ne sommes donc pas en mesure de rpertorier
les ouvrages dont lutilisation est autorise et ceux dont elle ne lest pas. Ne croyez pas que le simple fait dafficher un livre sur Google
Recherche de Livres signifie que celui-ci peut tre utilis de quelque faon que ce soit dans le monde entier. La condamnation laquelle vous
vous exposeriez en cas de violation des droits dauteur peut tre svre.
propos du service Google Recherche de Livres
En favorisant la recherche et laccs un nombre croissant de livres disponibles dans de nombreuses langues, dont le franoais, Google souhaite
contribuer promouvoir la diversit culturelle grce Google Recherche de Livres. En effet, le Programme Google Recherche de Livres permet
aux internautes de dcouvrir le patrimoine littraire mondial, tout en aidant les auteurs et les diteurs largir leur public. Vous pouvez effectuer
des recherches en ligne dans le texte intgral de cet ouvrage ladresse http://books.google.com

Informazioni su questo libro

Si tratta della copia digitale di un libro che per generazioni stato conservata negli scaffali di una biblioteca prima di essere digitalizzato da Google
nellambito del progetto volto a rendere disponibili online i libri di tutto il mondo.
Ha sopravvissuto abbastanza per non essere pi protetto dai diritti di copyright e diventare di pubblico dominio. Un libro di pubblico dominio
un libro che non mai stato protetto dal copyright o i cui termini legali di copyright sono scaduti. La classificazione di un libro come di pubblico
dominio pu variare da paese a paese. I libri di pubblico dominio sono lanello di congiunzione con il passato, rappresentano un patrimonio storico,
culturale e di conoscenza spesso difficile da scoprire.
Commenti, note e altre annotazioni a margine presenti nel volume originale compariranno in questo file, come testimonianza del lungo viaggio
percorso dal libro, dalleditore originale alla biblioteca, per giungere fino a te.
Linee guide per lutilizzo
Google orgoglioso di essere il partner delle biblioteche per digitalizzare i materiali di pubblico dominio e renderli universalmente disponibili.
I libri di pubblico dominio appartengono al pubblico e noi ne siamo solamente i custodi. Tuttavia questo lavoro oneroso, pertanto, per poter
continuare ad offrire questo servizio abbiamo preso alcune iniziative per impedire lutilizzo illecito da parte di soggetti commerciali, compresa
limposizione di restrizioni sullinvio di query automatizzate.
Inoltre ti chiediamo di:
+ Non fare un uso commerciale di questi file Abbiamo concepito Google Ricerca Libri per luso da parte dei singoli utenti privati e ti chiediamo
di utilizzare questi file per uso personale e non a fini commerciali.
+ Non inviare query automatizzate Non inviare a Google query automatizzate di alcun tipo. Se stai effettuando delle ricerche nel campo della
traduzione automatica, del riconoscimento ottico dei caratteri (OCR) o in altri campi dove necessiti di utilizzare grandi quantit di testo, ti
invitiamo a contattarci. Incoraggiamo luso dei materiali di pubblico dominio per questi scopi e potremmo esserti di aiuto.
+ Conserva la filigrana La "filigrana" (watermark) di Google che compare in ciascun file essenziale per informare gli utenti su questo progetto
e aiutarli a trovare materiali aggiuntivi tramite Google Ricerca Libri. Non rimuoverla.
+ Fanne un uso legale Indipendentemente dallutilizzo che ne farai, ricordati che tua responsabilit accertati di farne un uso legale. Non
dare per scontato che, poich un libro di pubblico dominio per gli utenti degli Stati Uniti, sia di pubblico dominio anche per gli utenti di
altri paesi. I criteri che stabiliscono se un libro protetto da copyright variano da Paese a Paese e non possiamo offrire indicazioni se un
determinato uso del libro consentito. Non dare per scontato che poich un libro compare in Google Ricerca Libri ci significhi che pu
essere utilizzato in qualsiasi modo e in qualsiasi Paese del mondo. Le sanzioni per le violazioni del copyright possono essere molto severe.
Informazioni su Google Ricerca Libri
La missione di Google organizzare le informazioni a livello mondiale e renderle universalmente accessibili e fruibili. Google Ricerca Libri aiuta
i lettori a scoprire i libri di tutto il mondo e consente ad autori ed editori di raggiungere un pubblico pi ampio. Puoi effettuare una ricerca sul Web
nellintero testo di questo libro da http://books.google.com

A ! 'e

. , v:

1
\

>

69

;
.

>L rn 1v1

DU-o,

Utrvz
RT
"5. R. E. 'C A x
"I sv.

Khuseurvu Cluiufuua

I'\`

vENETuS,MDCCXUm
Ap'ud jo 'A N N mmm
Sub Signo Provdenzr.
{ , 'u Privilvgls.

la

PRZEFA TIG..
O'gitanyti n [clito met)
recelu n vquo

Liis Publicis vacans,

,.

ipfe vaco, r

cur artem bene morieudi,

.if i ? qu
notillma omnibus 91
i

i
. ' fe deberet, pauci'flm ad
dii'cere {htdeanr >; nihil occurri: `allu'd , m'.
f , quod Sapiens ai: , lroruminfinitum
elle . ( 1. ) 0412 p'oce

fingi vel -1 ultiua maior

illam negligere , ex qua bm
m {umma` -c [empitema dependent; 8c
artes plurimas ac innumerables ma
gno labore , '8c non minore Ih:
do exercere , 4qu'ibus pemura bona ver
-: vel augenrur? - alrr'em
bene mon'endl artem- elle artium Omnium
maxima'm, nemo , qui meme
girare volueric,in morte reddendam ell
Deo razioncm'dcomnbus, quae toto 'vitae
, dixermus, cogirziverimuf>
1( Matth. u. ) ufqucmd verbum unum o:
tios prolatu'm, diabolo accufan'te i con
{ teicante , indicarne ,
n.1 mortis zetema: vel prmio fempiremo

nos expennte . Vidernus qu'otidie cn_1

judiciumexpetatur de rebus

inn

mis , litigantes quetem nullam capere;

fed nunc / adire , nunc Procura`
-5. nunc )indices , nunc orum ipfo.

rum amicus vel anes ; 8c in obitn pen

'

den.

'4

1 ; F A I o .

dente caula coram fummo Judce, de vx'

vel de morte fempiterna, [ rcusim
params , 8c morbo oppreflus , f'u
compos , cogitur ratonem redderc de iis
rebus , de quibus , dum bene valeret,
fortae numquam : . Hnc .
:im mil'eri mortales in gehennam : :
8f. ut loqultur fmus Petrus , Si :
, impius ubi
pare unf? ( 1. Perf. 4. ) Ego girur ope

praerium elfe duxi, : me ipfeprimm,

einde fratres meos admoneam, u: arl'em
bene morienclx' magnifacamus ; 8c qui
, qui ab aliis doioribus magftrislxanc
artem nondum didicerint, ea faltem, qua:
nos de hac :me ex Llbris facris 8c fcripxis
vererum magirorum collgere curavimus,
non defpiciam.
Sed antequam ad prcepta huius artis
veniamus,. oper pretium `efe duxi de na
tura, moms quazrere, utrum mors 1n re
bus bons _vel mals reponenda : . :
quidem mors abfolur condererur, .
ne ": dubtan'one mala cenfenda ,
quippc qua: vitae opponitur, quam bonam

effe negare non poflumus . Accedi:

terea , ! : mortem non fecit , fed
invidia mors : in
, ( Sapient. 1. n.. ) ur Sapiens
docet , cui fubfcribit Apoftolus Paulus ,

cm ait: Per hominem

mundum imm-uit , per pecmmm
mor: , in quo omnes pecca-verant . ( Ro

man. .) Deus mortem non .

cit, mors bona non : cm omne , quod

Deus fecit . bonum : . dicente Moyfe :

: : , qua { '
'vulde . ( Genf-.1. )

P R E F 11T 103

Quamvis mors in fe bona non

: , zamen fapienta. Dei fic mortem qua
i condire novit, ut ex morte multa bo
na oriri . Hinc David : : Pr
tiofa in ron Damim' mors San'orum
:im , ( aim. 115. ) 8L Ecclefa. de Chri

loquens ait: %`i mortem nag/fram

muriendo ]:
'uitam refurgendo
repamvit. Cert mors , mortem de
ruxit, 8L reparavit , nif valde bo

na effe non potuit : proindeginon omnis,

aliqm mors bona fuiHe ( .
Itnque fanfus Ambrous librum De
: infcribere non dubitavir, in quo l
bro fntis demontnt , mortem ,

quamvis cx peccato , funs habere

non exiguas utilitates.
Accedlt denique ratio , qu mortem ,

quamvis in [e , gratia Dei mul.

ta bona producere poff: demonfraf. Pri
mm enim , magnum bonum ex morte

colligimus, cm en imponit miie.

riis plurimis 8c maximis huius vit . Job
hnrtus ( : queritur de rniferiis
vita: przentis . Homo , inqui: , - d:
mulne , brrvi 'viz/em tempore ,

multi: miferi: . ( job. I4. ) Eccleiates

ait: magi: marmo: , qmm 'ui
'ventas , feliriorem atraque ,
qui : e , nec 'vidit mala,
gua fu /blz . ( Ecclef. 4. ) Ecclea
fticus addi: , & dicit: Occupati@

magna creata
omnibus hominiu: ,
jugum grave per lias Adam , die
exim: de 'ventre matrix , ufque in

diem fepultura in matrem omnum. ( :

clef. 4o..) Apoolus quoque de miferiis

huius vita: conqueritur , 84 ait: Infelx'x

3
aga

is

F A 0i

ego Jima, qui: me ligemit de corpo" mor.

buju: ( Rom` 7. )
.
His igirur teimoniis eloquiorum Divin
notam fanis probatur , mortem id haberel
in fe boni, quod libexet liominem a mi
.(efiis plurimis huus vit. , excel

lemius> bonum mors adferr,.cm anua et;

citur carcere vad Regnumr Id. fano
)panni Evnngelih'e Sc Apofolo revelatum
eff a. Domino , cm proprer 111:1.
ite: in 111111121 Patmos ; Audivi, inq1xil:,'w-4
rem de rlo miki, Sm'lze, Bea
:i marmi, qui Domino / .
moda jam Spiritus , ut quie/cant a.
.lanrimt fuis ,' oper mim illorum [

v.nur llosA ( Apec. io. ) Beata plan mors,

Sanftorum qul iuflu clelfs Regis
`:ila @mis animam educit 8L ad

vRegnum ccieleley perducin: ubi defunc'x;

laboribus anima: {ant dulcirer requie~
'fcunr , Sc pro mercede operum bonorum,
coronam Rcgni percipiunr. Sed 8c anima`

bus , ad Pufgatorinm deducuntur ,r

:ion exiguum beneficium mors
eas timore geheimen liberar, 8c cercas dcV
tura. fempicerna felicitare conitui: e
Quid, qud ipfis eriam. reprobis liomini
bus mors adveniens. aliquid utilitatis
: 1/1111: dum eos :il corporay ; ,.
id eHier, pnarum- non ain
plis crefcate Propter has egregias. utilita..

:es mors hominibus pis non ofendit fa...

dem horrendam , fed blandam ; non .
ribilem , led amabilem . Hinc Apollolu
Paulus fecur : Miki 'vi-vere Chri/lu
e , 6.1mm' [-, ( Phil. 1.)

aliens dif/elw, (51 : Chrxo. E: in

Egiolalgriore ad Thrifdoncens ,. ad`

P R ) F 1 :

`>7

: probos, i z. The/)C 4. )
non contrif'centur in mortibus charc
rum, neque eos ut mortuos lugeant , led
ut dormientes af icant . Sed vixit etiarn
qudam ana avorum nororum
memoria, nomine Catarina , Ge
nuenis, ql fic ardebat amore Chrifi ,

: incredi ili defclerio cuperet/difolvi, :

ad dilecum migrare: hinc qua mortis .
more capta, cam fpe ut pulcherrifmam

: fpecioiiimam laudabat; id [olm in

ea reprchendens , quod fe - fu.
Ygerer , 8c fe fugentes qureret . Confulat

Lecor' . Catharines Genuerris

pit. VII.

Ex his igitur, quae funt, habemus,

mortem ut prolem peccati 1 effe ,
fed ex gratia , qui mortem fubire
pro nobis dignatus , - elle :

mais utilem 8c' falutarem , amabilem. 8:

defderabilem .

IN

sa

.
i
r. N 2,3:

1- ;
L 1 PR'LM'I.
GIP. I.

pracepta Artis' }
funda , ,quad.e, ut , qui mpit
Lem mari , me . Pagar

Il. De [nando pmffpmv Afri: me .

di, quod },
. mari '..
_ 1 J
*ILdi,Deoterfo
b_mo
quade,v
de tribu::
virmtias_,T/no
lagin's.

zo

IV. _De quarto [ rfb me marier

d: , quod 'tantinet documenta. Evan.

.y
2.6
V. De pruepta Artis 6em-miem
di, in qua errar, di'umm buia:

mandi .
34;
V1. De pracepta [exto Arti: me ! ,
que -:: moral. 39

VII. De [ ; nemorien
di , quo e de Oratiane .

4;

VIII. De aaw prarepro Artis we marien

di, quod

de jf'j/mia .

i5' '

IX. Artis 6em moriemi ,

quod c de / .
63

. De nimo praepta Arti: bene ,

quod a .de Sarrameto ! .
7;
XI. De pracepto undeu'mo Arti: bene ma
riemli, quad @ de Conrmarione.
So
XII. .De duoderimo rezepte Arti: .
rienda', quod Eurbariia.
84..

XIII. De pracepto Artis ene

quod de / .
89
XIV De : duimoquarto .Artis ne

marien. i, ! e/ de Sa namento ardx'ri; 95 .

XV. De quintadecima
C A P I
U M Ani:

me

de Matrimonio. lo
XVI. Da jexrodeu'mo _Artis ;
meriendi-. quod e/l de Sacramento
nis extrema .

LIBRI

SECCUNDI.

Cap. I. DE prima Artis bene .

riendi , jam morte , quod
e@ de / morris. 127

. De fecundo prscepta Artis bene morim

', vicina jam morte, quod- ep

extremo.
I L
III. De tertio prae/am Artif- bene g'
'vicina jam morte, quod d: Sebenna .

14x

1V. De quarta pruepto Arti: bene marienw

di, vicina jam- quod eff de (
; .

1 6

v..vicina
De quinta
Artis
, l
jam pracepto
morte, quod
gft',bene
de Teaman-

to .
1 3
VI. De fexto prae-ephe Arti: bene marien i,
vicina mm morro, quod de )? :one
pecca .

I6

VII. De feptimo precepto bene mien

di , jam morte, quod ep de Sacro
ano .

160 '

VIII. D' ]: bene marien

di , jam morte, quod (ff de .
extrema .
170

1X. De nono pra-apto Arti; bene -!) ,

vicina jam morte quod a de prima rem
tatione , id , deHxrq/.
173
X. De derimo praecepta Artis bene /

vicina jam morte, quod de

renmtione. id , de /.

ms

XI. De undecima prae/ato Arti: ;

A. 5

lo
INDEX' A PII TU M'.
rienda' , morte quod 23411: ;
:in /(, id Odio Dei .

ISL

XII;l De duadecimo prarepto Artis ene .

riendi , 'vicina jam morte , quad g/ de re.,
medio prima : renmtione: la'aalz'.v
18;

XIII. De Imzrepfo4 tertiodecima Artis me

, jam morte, quad a 'de

fecundo remedio @doer/'m tentazione: dm

oli .

x 89

XIV., De pmeptn- quartadecimol ,Artis

mon'ndi, 'vicina jam marte, quod @ de
iis , quik non ex , [ a.V
imV wmf@4 mariunmr .l
.
' 193
XV. De felici marrev eorum, qu: Armma
! didcerunt.,
197'
XVI. Dc ; mme , qui, Artem.

me marien/lli dll/Fare. neglexerunt. ~ 2.o!`

. Summa, : : mel manendi.

2.11,l

DE?.

DE ARTE BENE

MORIENDI,
.L1-BEK TKIMUS.
.

I.

,De primiaprarepta Arti: me ,

quod e , qui :upit man' ,
bene vi-vat.

~s~
` 3)? S4

`
:W
e,

Ggredior nunc prxcepta

artis bene moriendi . Di

cribuemus hanc
tern m partes dnas : m

i I

pnrre ; preceta,
qui usuten ent, um

bene valemus : poite-v

vriore trademus ea , qubus opus erit, cm

morbo periculofo laboramus, ut credibile

fit, mortem effe pra: foribus , in parte

priore primm prxcepta , quae
pertinent ad virtutes; deinde es. , quaev

pertinent ad Sacraments . his enim duobus maxim 'yuvamur, tum ad' bene vivenf
um , tum ad bene moriendum . Sed his
omnibus prponendum effe . viderurl gener

nale praaceptum , ut bee vivait , qui bef

xzf
De Affe Bene ;
ne- mon_`de_derat nam \ cm I nihilV . :
mors, mii vxtx ms? cerne omnia, quxul4
fine bene-vivir , bene mon'rur ;v
neque : 1 1, qui numquam
mal ]: : ;quemadmodum etam , qui ~
mal femper vim , 1 mOtUFr; nec
poteft _non mal m01_'i~ ,_ qui jnumqyagn' be

ne vixxr . .Id quod 1nv omnibus {umllbusA

rebus cermmus : omms , qu: ,
viam tenet-, ad { , ad rendi; ,

ne crrorre pemngn; contra. ver qui

{_ea .via aberrag', ,_qumquaxp : viz \

/: : 8c qundxhgenter 1n { faena..
tiarum incumbir , brevi ldous, vel etiam

84 do_&or evadir 5 8c qulffdxqlas fr equen-

mt, { ad percpiendasfdxfclphns animum
non accommodat , oleum 8e operam perdit . .
Sed obicx'et fornire ahquis`b.or.1il:n:rons`
exemphxm,
.quiy : 1 vmu'ez 3';-.
\

ne - Ifinis/1v: -. _Non , .
qpm potxs plus 1lle-lanrolp1efn6quevb.
xlr 8: ea de cau-px quoque fzlnc'eqye
mortem : ~partem vn'z
maiorvem-in v'celerbus - confumpferit 5 ta
men partem- aliam vita: uIue adeo fan

zmduxt, ut fprrerirm { pur

gave/titl, _8c menta exil-niav comparaverit . .

Nam 8c. hm'tate-n-Deum , Chri

flum~ ab nnpiomm caluxlnns palam defem.
dit; 84 charitace>in'p'rommum 4
grans , {odalem - fuum bafphenmnleih-ad
; Se corn'pwit, atquead melorem
revoeare conatusef', vivebar enm
mortalem , cm fodali fno di
ceret.- : Deum , qui in Mdm
damn/ariane: : Et no: quidemy in/mnm
ign {}: recipimu: : lu'c 'vr nihil

mali geir
( Luz'. 1.3. ) neque mor
eraf, (ed vvfebatidem ipfe larro, cm


L'ar I. Cap. I.'
1.3*
illam vocem ,ernift , Chril`tum~
coufltens Scinvocans/z Domine , mementm
mei , rm wenen.:v in Re num'mum. Ita

que videtur hic fm' e~ ex illis, qui ul

timi venerunt ad vineam., Si aute- primos,
accepere mercedem.A
Vera. { 8L eneralis cPt fententiailla,

( bene. ,

ene. moritur': 8cv et

iam,.Qu_i mal , mal . Ne`

que ramen negamium . rem effe peri

culis plenam , differre.A ad vitae
converfionem a peccatis ad ; Si

lng feliciores elfe, legis Dei;

portareiucipunt ab /, (Thru,
3. ) $1286 omni ex-l parte-

felicilflmos , qui empti Ifum- hominibus.

primitia Dea , ; qui non~fo_

mulierius.y non fum
n' fed nec. { e' int/mmm
mend/nim ,l 8c fine. funt. ante<
rbronum Dei. ( . r4. )"qualis fuitfje-b
remias . 8c plufquam Prophem~.
Joannes,
8c 1u primis
Domiliemilv
i, 86.
Iii atquemlize,
quos- `mater
Dei- folius
novit.. `Manent- {- prirnumy pronunciatum , ; bene moriendi-y pleudere-I a;

regulaA bese . vrvendi f .

0A , 11:.
; me , ,
quoie, mori mundo..

AM` verb ut qiris\benevivat,.neoec in 4

fprimis efr. ut moriaturmundo , ante~
q'uam moriaturvit corporali; emm

qui mundo mortuifunr Deo . ne

quejier ullo , o ppte, requis incl.,
.

;
De Arte Bene ; .'

pia: vivere Deo, nii pris moriatur mun.

do. Haec veritas in Scripturis lim.
tis tanta. evidentia prdicatur , ut nifi ab
infidelibus c incredulis in dubium revoca~
ri pollit. Ac ur in ore duorum vel trium
teium lier verbum , producam (an.
@nos Apoftolos , Jacobum, 8c
Paulum , teftes omni exceptione maiores
quippe in. quibus Spiritus fanus , ui !

ritus :it veritatis, apertiflim loque :uur Sic igitur {cribit IoannesApoitoluscEvan
gclia, Chriium ipfutn loquentcm
ccns: Venir princeps mandi buia: , in.

me non vaet . ('10. 14. ) ub

mundi principem { diabolum , qui
princeps ePc omnium iniquorum ; SC per
mundum { ctum Omnium pcc.
catorum , qui diligunt mundum , 8C 6.111
guntur mundo . [dem paulo : Si
manda: 'vos adir , friture qui me

: odio bauz't : fi de mando . ,

manda: , quod [ eraf , diligent;

uer de mando non , fed ego eleg vos

e mando , pro rerea adir 'vos ': ..

(f aan. .) Et aio loco ; Iganon pro- .

o raga, fed gral his , quo: der/lat' mibz'z.
( Joan. 17. ) u i manifeit Chriftusv pro

nuntiar , nomine intelligi COS, qui

Cum Principe . diabolo audient in iudi
cio : Itel ; ignem aternum~ldcm
m Epiltolz fila' addit: iiligere mun
' 9 mundo [ Si qui:
diligr mundam, non
rbaritas Patri: in

: quam'am : in mundq,
mpffcentia tamis eff, - ;ancupzfcenna ocu
lorum , [ vita, qua non eex Ilz

tre , fed ex mundbe: @mandas , (9

Wm'upfff"ifi-1 eins: qui autem {

i manet in ternana . ( la..171._o.z.._

Audi

 1:

'Audx'mus' Coagoolum )acobum, qui n- Epifola. (ua (ic loquirur:

dulnri , mun.,

di ; Dei? Quiwmque ergo

}: amicus efe [ hu1'u:,_ nmz'vuxA De
s_cmitm'mr.v
AudiauruxsL denque Coapoinl'um utriuC..
que Pa. ulum ,. Vas eleionisz' hic; in Epi".
ftola prioread -, {cribens
bus omnibus , . :4 ; de- boc
mundo . ( r. Cong.) 8 in eadem E
piola : , a :
,_ ut non. :um [ dumm`
; ( 1._ Car. .) ubi. manife pronuxi..

ciat, mundum totuminldie- noyilimo

damnandum ._ Proinde mundum noni
intelligit clum 8c , neque omnes.
homines , -quiium'in mundo, fed eos. tam.
cum qui : mundum. enim 86;

pji mqxralesxin. quibus Charitas Dei,.nou\

carns ccnmzupxfcemcia` regna: ,_ (um: quidem
in mundo, fed non demande, niuiam

rem 8L impii,A non; (0113111- in. mundo fum,

fed etiam: de mundo 8l.> pei:~ hoc, non,
: Dri regrur n : fecL
. mardis, : e', luxun'a 861

- 1 ,. hoc: avarita i.
8:. f " '1,1\;&1 ments .
qu: e cferunt uper alios, 8c' Lucifri

{Dganriqru 8L fuperbam , non Chrii ]e~

iu humxlxrarem. ; Vrrxax-xfuecudinem imitan-`
tul'
( cm ita-(ihn. fi?. quisn` veli:` :mem

bene moriendi vel-> perdifce* :

feri, 8c. non- verbo 8c: lingua-.1, fed
opere everixate exire ( mundo- ,_
eriam mori mundo, Apoffolo- dice.

munds e ,l ,
. (_6!. 6. ): Bit aurcm
. Y
.

"4
un

r6

De Bene Mm'nf'.

Imc non ludus puerorum , fed res maxi#

8 - Et ideorDominus inter
rogatus anpnuci nt,qxu`alv.1.ntur, ref'ponf

dit: intmre per / por

mm..f( Luc. ig. ) 8L apcrtis apud Mat
thum: lnrrnfe per @nga/lam prrr/:m ; qm'a:

lata porta !) 'am que mit ad

perditianem , multi fum qm'
Irb

per mm . gnam miga/la ' HH

'via qu.: : ad , - puri [

qui /: ! (Mut. 7. )
In mundo vivere ,. 86 mundi bona
temnere, resv alt difHcillima .. -

1$ 8L nonamnre 3 guitare-dulcia ,

Sc- ; honores contemnere ,

labores appetere , noviflimum locum li
benter tenere , gradus .1lriores aliis omni
bus cedere', denique in carne'quai-{nc
vcarne vivere , Angelica potxs qum hu
manztvita dicends efle-

Apoftolus {cribens ad Ecclcfiam Corinthie

...

rum, in qua-pene omnes: cum conugibus

fuis vitam ducebmt, ac per lloc non Cle
rici, non Monachi, non Amcfmretafed,
fed, ut nos nunc loquitun. : etant;
tamen eos alloquitur-z H rr [man: dim,
:
Rz"- ...1 eff .
/: , / 1 va b
entes [int: qu: en: , {len
res; qu: zudem : v-fren

te: 5 ' qu: emunt non ,'ojj'ulm-v

te: 5 - qm' im mando , tamjr'am
nrmtutanmr mim [ lmjus
. ( 1. Cor. 7. ) (E_orum verborum
hase fententia cit, ut hortetur Apoiolus
cleles , ut ere'ti ad fpem
{atis , rebus terrenis tam parm affidan
: ac ii ad eos non pertinerent: amen:
mores , fed amorexam moderato ,

eas.

Lz'er J; Cap. II.

f7
eas non haberent : ii Here necefie eik a
amili-ionem fihorum vel fortunarum-l tam
modera Heant, ac rriftarenturnc

que Herent : gaudium e- offert ob lu

crum vel honorem adepmm , :am modi-A
gaudeant, ac non gauerenc, id eli,
:c fi gaudium ad ipfos non pertinerct:

domum vel agrum ; ita mcdxc re

bus illis. afciantur, ac eas non pomde-i
rent . bemque iubet Apoolus , 6c nos
in mundo degere , ac hofpites 86
grini , non cives efremus . (Mod etiam
Apoolus Petrus adhuc apertius docet p
cm ait; Ofena vos tanquam : (9l

peregrinos uinere 'vor a carnalibus ;

mu , qua militant adversis animam .
( 1. Pena. )v vul:- enim hic bearilmus,
Apoolomm Princeps , ut etiam n'pro

pm. civitate 8c demo fic vivamus ,

in aliena domo 8c regione viveremus;
rm omnino follicizil fi res in eo loco
deciant vel reduudem ._ id ver ideo
npraecipir , uz- a carnalibus
defiderii-x , qua militam adventu animar/1:
non enim carnalia defideria facile infur..
gunt , cm ea v1.demus. qu ad nos non
pertinent . Hoc 1gitur eft in mundo elfe,
C de mundo non elfes quod ad 'eos pero
;inet, quimundojmorwi, Deo vivunt;
per hoc _mortem -: ti.
ment , qu ipfis non - fed lua
crum apparut, iuxta illud Apooli Pauli,
mki wig/ere : a, man' imum .

Phil. x. )
Ac'quot , qufo , nors temporibus
invememus mundo- mortuos , ut iam

didicerinr etiam cuni bene , ac per

hoc` { fuam 1_n tutov pnere Ego

Qertc non. dubxro . m Eccleha Carholx'ca..

.

18
De fte Bem Marien#

non {olm in Monxferiis 81 in Clerb ;

fed etiam in fanculo non ! inveniri
homines { , 8 mundo vere' mm.
qui mem bene moriendi didice

rint . Sed . etiam negari non

ofe

video , plun'mos invenri , non {glm

non mortuos mundo , fed mundo (.
modum addios , 8L voluptatum , hono
rum 8L divitiarum ardentifiimos amato
res , qui ni mundo mori confituant, 85
reip. mundo morianrur , ( x. Cor. ix.) f
ne dubio mala morte peribum: , 8c cum
pfo mundo , uc Apo'olus loquitur, darn
nab'unrur .
At inquient fortaie amatores ;
nimis (: e , mundo mori dum in
mundo fumus, 8 bona quae

Deus homim'bus ad fruendum /. His

er o refpondeo, non hoc Deum vel
iu ere, ur opesa yhonores atque alia mun

` bona penirus negligantur vel .

tur : nam 8c Abraham amicus Dei in pri~

mis fuir. 8c ingentes poedr. .Da

vid quoque 8C Exechias, 8c )ofias , Re

ges diciilimi, 6c ] Deo amiciimi fuif'

legumur', quod idem de Chriia~
nis Regibus 8c Imperarorbus dicere poffe
mus . Non igitur bona huius, opes ,

honores , voluprares Chriianis homni

bus penirus inrerdicuntur': fed amabim
moderatus rerum mundi huius , qui conm
]Ji centi/z mrm's, concupfcmti arularum ,

[ ]: Apoolo nomi
. Abraham cerr fditil'fmus emr, fed
non folm diviris moderate urebatur, fed
eciam omnia atim ad nurum Dei
`i-'undere parariimus era: . ( Gen. I. )

Q@ enim unico, optimo , Se

Iillimo non pepercit, cm cum Deu?~ .1b

`
I. Cap. II.
x,
ipfo parre immolzri ; quanto 'f1-
cilis_opes, omnes ad nutum Domini pro
'Itaque Abraham dives opum etat,
fed ditior fide 8c chatitate; 8c ideo non
: de hoc mundo, quin otis mundo

mottuus . @ed idem

'ci pote de

aliis viris.. qui divitiis , potentia C

gloria, Regns etiam' 8c Imperio ?
ti , pauperes fpiritu fuerunt mundo
, foli Deo vventes, mem bene
moriendi accuratiII'rm didicerlnt . Itaque
non abundantia. , neque celltudo ho~
n`oris , neque Regnum aut imperium fa

clunt hominem .effe de mando , velut vi

vat in mundo, fed rami: ,
/ ocularum;
[ 'vin ,
quae uno verbo cupiditas (, 8c divi
na: charitati opponitur. Proinde fi quis in

fiiliaDm
,
ipfum Deum
ver
vigere propter
fe, 8c proximum
propter
Deum; iucipiet -exire de mundo , 8c cre~
{ charitate, minuetur cupiditas, 8c in
cipiet ille.` idem mori mundo : non :
pote charitas crefcere , quin cupiditas mi
nuatur. Ita. Het, ut quod regnante cupidi
. videbntut non poile fieri, ut ":
homo in mundo vivens non eIIer de mun
do ; cbaritate , Sr. imminuta. cu
piditatc reddatur facillimum: quod' enim
e- onus importabile 8c durum,

icl. chatimti ugum fuave 8c onus

ve ..
Quad ergo ( diximus; , exire de

mundo. 8c , mori
mundo
non elle
ludum
puerorum
fed rem
maximatn
8c difI-icil
limam; veriIIm ditum de iis , qui
potentiam

ratizeV Dei non noverunt , 8C

charitatis . ulcedinem non guitaverunt ;

SL qui vanimales, : fpiritum nos ha*

en.

zo
D! Arte Bene
bentes : enim {piritu deipit omni!
caro. igitur omnis, qui fen-b cupit artem
bene moriendi perdifcere ,

ex qua arte

pendet falus , 8c omnis verz feli

citas, non diffe-rar exire de mundo, 8cpla~

n mori mundo ; cm fieri nullo modo
, ut quis mundo vivatLDco, .

ra { ac clo .
C A .

III.

De tertio praelata Arti: effe merienda' ,

quarta/1 , de tribu nwrutxm The
logins.
DOcumus in fuperiore Capire , non

polfe bene mori, qui exit de mun

do, 8c non moritur mundo : nunc adden
dum , quid fir agendum ei,qui mortuus
cft mundo, uc vivat Deo: non enim datur

bene mori, ni ei qui bene , ut in

primo capire demonikravimus. Summabe
ne vivendi ponitur ab Apoftolo in prio
te ad Timorheum in illis verbisz Finis
pnuepti charitas de corde puro,
con

frz'emia ana, - jzle non fflm ( 1_Tim. I.)

Non ignoraba: Apofous refpononem
Domini ad eum qui {/: Quid
facienda po ! (. )
refpondit Enim; Si 'vir 'w'tam ingredi,
[ mandarat ( /7. 19.) fed voluit

explicare paucifimis verbis finem prqe

pri priman'i, ex quo tota Lex , 8c tonus

legis inteuigentia adimpletio , 8L via ad

vitam depender: 8L fimul docere

voluit, quae virtutes neceilari ad per.

{ _1 quibus alibi dixerat,
: , fides , : ,. charitas , ,
255.

im . 111.

La; major hamm e# dmritas, ( I."

Gar. 13.) Ait igrur, Finir prarepti tlm
, hoc finis omnium praecepro
rum , quorum ) ad bene viven
ei necefiaria, in charitare pofrus ;
fic, ut qui claarirarem Dei habeat, omnia
prcepra adimpleat, quae ad pnmam rabu~
am pertinent; 8c qui charirarem proximi
haben omnia prcepta adimplear, qua:
ad tabulam fecundam . Declarar
poeriorem quae obi'curior
viden' potei-at, idem Apoitolus in Epi1`to~

la ad Romanos , dcens: @ui diligz't prom?

mum, [ , , Non adulte
mis, Non oxides, Nonfuraew's, !
fum teimanium dire: , Non canrupifres,
f1' quod nlz'ud mandatum , in ha: 'vern

[/{ Dih'ge: proximum mum

/. Diheia proximi malum non

ratur 5 erga legis e/l .

(Rom.13.)Ex qua ratiocinatione nnuf'quifque
per fe pore imelligere, omnia prcepta,
ad Deum colendum referuntur in
una charitaie impieri . Nam quemadmo
dum Charitas proximi erga proximnm non
operatur malum , ic etiam Charitas Dei
erga Deum operari non p'ote malum
proinde plenitudo Legis , tam ergaDeum
qum erga proximum, dileio.

lit vera 8c perfeta chari

tam erga Deum qum erga proxi
, declara: idem Apoolus , dcens ,
rims ex puro, / ana
[ mmfa . 1n quibus verbis per con
fcientiam
inrelligimus cum
& Auguftino Prfatione in Pfalmum tri
geimum primum , virrurem Spei , quae

eik una ex tribus virturibns _'fheologicv'.

autem : confdenna bouaiima

7.7-

Bene ; .

nafcitur ex confcientia bona: quemadmo

um defperatio ex'coni'ciemia mala : hince'
illud fundi joannis .- Cbanmi cor no

`ft'rum non /)! , fiduciam habe.

mu: ad Deum. (john. .) Sum: igitur tres
virtutes in quibus per etio Legis .
me conific; Charitas ex cordepuro, spes

ex confcentia bona , se Fides non ficta . sed

quemadmodum ordine perfectionis pri
ma en: Charitas, iic ordine generationis
prima. cfl Fides , iuxta illud eiusdem A

poioli: /, jim, charitas

tria luc 5 major autem hamm cbaritm.
( i. 807.13.)
Ordiamur a. Fide, qu prima omnium
: in corde hominis iuih'ficandi . Non
inecaufa beatus Apoolus ad fidem ad
didit, mm f5. Fides enim incipit .
ycamionem, mod fit vera a , non
falfa vel fiih . Fides haereticorum non
incipit iuftificationemq quia non eil vera,

fed falfa.: fides malorum catholicommnou

incipit iuftificationem. quia non
m, fed . Dicitur autem ficta duobus
modis; quando vel revera aliquis non

dit, fed fingir fe credere ; vel credit

dem, fed non vivir, ut credit efie .
dum. Utfoquel modo videntur effe inteL
. verba illa B. Pauli in Epiiola ad
Timm: confitemur fa nfqe Emmi fugis
autem m am. (Tim.) .lc enim ea inter

prerantur Panni` , I-heronymus in com

menudo, 8L AugumusSerm. 3 r. D@ verbis

Apooli'.
_
`
: ex hac prima virtute hominis iuiti

facil _mit intelligil amantii-iiirt multitu

do qm non bene. vivunt , per

hoc mai etiam moriuntur . Prrermirro

paganos,y hrrcucos, zuhaus, quiY
ar.

 1. ; III.

2;

bene Vivendi prorfus ignorant. lmet

Carholicos qlxanws ell leol'um. : ,

qui verbis oonfitenrur [e Inofl`e Deum , {

{115 aurem ncgant qui conftentur Chri-4

elle udicem / 8c mormorum,

8c ramen ita vvunt ac iudx'cem null'um

'habere-nt? qui Matrem Domm vl'rginem

elli? fatentur, 8c blafphemando -{
appellare non timenr? qui preces, ,
eleemoynas , opera caetera virtutum lau~
dam, 8c viu'a contraria fem er exercent
Omitto- caetera, quae nota unt omnibus .
Non igitur non Eam fe habere

, vcl non credunr, quod fel credere

mcnuurur , vel non vivum: ur Fides .
tholica prascipic elle vivendum ; ac per
c agnofcanc, fe cple be

ne vivere , nec lberenr felcrer le mori

turos , ni gratis Domini albirante , ar
tem bene vivendi 8c bene morend pet~
difcanr.

Altera virtus hominis vcr :

eflr, five , ut cam hoc lo~
appellandam cenut Mager nofter

Pgulus Apololus. virtus ex Fide na

, non enim porel in Deo
qu: vel Deum verum non novi: , vel cum
porentem 8: mifericordem elfe non cre
dit. Sed ad Spem excirandam 8L roboran~

dam _ ut non folm fed etiam fidu

cia xc pollr, plurimm vale: confcenu'a

bona . @a fronte enim Deum : ,

argue ab eo beneficia peter, aqui

fcxus ell pecan' in Deum admil , 8f per

pmtenn'am nondum expiati? }:

emm ab inimico beneficia : quis
all;i ep confdr fe

mum elle non dubitare-

plen

,
De ": Bene Mvriend .
TPienter, quid de { impiorum :
Spe: impii, inquit. tun uam [ ,
qua u 'vento .

mmqum

grMilis'-, qua dzfpcr ,

quam { qui a vente ' i ufus , .

tumquam memoria ymfpin's - diei rt

. Hxc Sapiens qui fapiemi
admoner impos, fpem'illorum rem elle

ftagilem, non ; brevem , non (

Iurnam. : enim dum aliquo
mo olperare fe aliqumdo pnitentianav
Se Dep reconciliandos ; fed cm
mors , mii Deus eos mifericor
da fpeciali przveniar, 8c pnitent'iam illis

infpiret,
_defperationem
-biwr
, 5L :
cum ,
vmpiis dicentcommuta~
id, quod
fin eodem loco legitnr : )Ir o /{ u
'vin 5 juiriz umm non []:

. (Sup. s.) . Qin-'l nobisprafuirfuper-w

i4? uut / quid .
l-lit nobis? tran/brun? illu omnia /
umbra. hzc Sapiens, qui nos lapienrer ad

, u: li volumus bene vivere 8c feli

einer mori, non audemmus vel ad puntum
lior in peccatis hrere , 'inani fiducia de
cepri, multum'adhuc nobis fuperelie,
8c :empare pcem'tenriam { nos
- enim manis fiducia multos
, 8L adlauc decipiec , nii mem be `
ne lmoriendi , hm xempns , inruilen
zer addifcanr.
l
Reita: :ernia , quae iure dicirur Regi

na virrurumwidelicec Chariras,cum qua nemo

peru , inequa nemo vivi: neque in via
que in patria . Dicirur vera chariras il

la ellegqux-nafcirur ex ; non quod

cordis charicatem proprie gignar. Cha)
rim: ( i..10.4. ) enim ex , ut loqni~
sur

 I. . 'III'.

'

S. Ioannes; 8L claris S. Paulus , cm

ait: Clmritas Dn' dlfufa : in :

( per Spiritum Sanum , qui dams 4}
: . ( Rom. y.) Dicitur igirur charitas ef
fc ex corde lpuro, quiacharitas -non acceu.
(: in corde impuro , fed purificato 'per

divnnm ab erroribus juxta. illud

. Petri, Fide : :
( . .) 8c per fpem dvinam purificato
ab amore 84 cupidrate rerum tcrreaaru'm .
=Q1emadmodum enm igm's non accendi
tur in lgnis viridibus humore aqueo ple
ynis, fed in hgnis aridis; c etiam ignis cha
rmu's exigir corda purificare. >ab amore rer

rego, Sc-ab mani-fiducia n virx'bus

.'prus.
Ex hispetcknnellig , ft vera cha

'ritas, quae verb {' 8c fucara. Nam

qus de Deo libemer loquatur ,'c

-n precibus ufque ad lachrymas compu

, '8L qudam bona. Facia: , Ye
-mofynas diftribuens, 8c ieiunans;

`t-_amen ur in corde rerineat amorem -ob

{ inanem goram , odnm erga pro
ximum, cfaliafd genus, qu cor impu
8L {-( ~redclunt , me -non chari
divnam 8c veram,'fed charirarsina
nem fpeciem vel muiacrum -{
denu'lm igtur 15. Apoblus non {impl
Pidem, , 8c Charitatem ~nomi~
, -crn' de vera 8c perfec'a .
queretur; fed ait: Finis'prareptx' : dum'.

.ms de corda-puro , /[ ,
ide non . (LTm. 1. )Atque hc eff
nrs rvera bene Vivendi, 8cfelicizer morien

di, f1 quis in hac vera Stperfea 'charita

le-ad mortem ufque perfeveret.

c 9M@

ta _

up.

D Bene .
.

1 V.

De quarto Arti: ene moriend ,

: my: documenta
.Evangelica .

/55 ea quae dita de Fide ,

Spe , 8c Charitate, fuflcere poire vi
deantur ad bene vivendum; ramen ad hc
ipfa. prllanda perfeil'ls 8c ( , :ria
documenta Chrilus ipfe in Evangelio no

bis dare dgnatus ell . enim ait apud

:Evangeliftam Lucam: Sint lumi
tini , lucerna urdmte: in mm'u: va

; - : fmiles hominiu: expeanti.

bu: Dominum fuum quando rwertunr a
, pulfaverit ,
ronfdlim ei . Beati ferm' { , que:
rm Dominar , in'uenerir vigilantes:
( Lann.. ) Hxc parabola duobis modis

potel intellgi; de prpararione ad adven

Domini in die noviflmo, 8g ad ad.
venrum

in die obizus uniuf'cuiulque no

:h'urn . Atque hzc - explicado , qua:

.ell S. Gre orii in Homila tertiadecima
Iupcr hoc vangelium, videtur ]: ad
xcm fuere: nam expe'tatio diei

,novllm non pertinebir illos ,qui

tunc in vivis reperienrur; Dominus autem

earn propofuir Apoflolis , 8c nobis omni

bus. Cerr autem Apofol , 8c Apollolo
.rum fuccelfores per iaeculm longilT

die noviflima. Deiade diem

/{ multa lignei prvenent , quae
homines excitabunt , dicente Domino :

Brum in [niet lun , ' ellis,

( in terri: prejfum gentium , /}.
bus hominius pra timore ,
Qu@

liber I. Cup. IV.

a7
gua fuper'venient univer/2 . Vlulu/rl);
zx.) Advenrum vel-@Domini ad iudicium
rparriculare in die 'obirus cuiufque :
nulla certa ligne prvenient . 8l hunc> ad.
lgnilicant illa verba in Sanris Scri
pturis fpillim 'repetita , venturum

lirem videlicet quando mins

'expeca'run
_
.
_
Exponamus igitur breviter hanc Parabo
`lam,~& intelligamus , vprmrationem ad

mortem rem elle omnibus -nobis prac

"omnibus rebus maxr'n ynecellariam. Tri;
nobis omnibus Dominus ~prcipr; pri
mm -, 'ur mus 'prcinh' lumbos dein
de , ut lucernas
-ardenres
in manibus
hz
lbeamus;
-
vigilem'us
. expe`
-tantes adventum Domini , `qui quando
lit venturus, non minus 1gnoramus, quam
ignorent fplerique omnes furis advenrum -.
Explicemus 'Verba - Sint lumi ;
;ea. eli
'Sententia

ver
v-orum
, {r'nus
paratihorum
8L expedi

ti ad currendum Aobviam Domino , clim

nos Aper mortem vocaverir ad uiicium
articulaire . " praecintorum lum
' orum 'umpra eli ex more Orien'ralium ,
qui long's vefiibus utebanrur , 8L elim ce

leriter ambulafuri eran: eollgebant

nem, 6c lumbos prcingebanr , ne ve

is longirudo - : . Hinc de
Angelo Rphaele qui venera: comitaru
I\rus obiam iuniorem , dicuur in libro

Tobi : Tun: /[ Tabla: ini/enit iu

f lendidum , pratinum ,

'- quu; purutum ud /. (T06.

5. ) 8L ex hac 'Orientalium confuerudinem.
Scripr Sanftus Petrus : Propter quad ,

[ [ men'ti': 'iugm'l fnriz' per.

{ fpemte, Bic. ( i. . 1. ) Sc 52:18:11;
.

9.8

De Arte Bene Morengi.

Paulus in Epif'tola ad Epheilos; State ,

inquit, [ lumas 'uq/iro: in .
6.

rro habere [uccntos lumbos , res

duas gnicat',

prim vircutem

:is , fecund promptitudinem ad occur.

Iendum Chrio venienti ad iudicium , ii.
ve particulare five generale . Priorem ex
porionem explicant 'Parres , Ba
iilius in Explicatione captis quintidccimi
: Prophetx 5 Augufh'nus m libro de
Continenria , 8c Gregorius in Homila 13.
fuper Evang. E: vere concupifcemia car.
nis , prter omnes animi perturbationes ,
impedir velocem 8L expeditum curfum
ad occurrendum Chrio venienti; quem
:ldmodum contrario nihil }; expe..
( hominem reddit ad Chrium fe
quendum , quam virgimug . Nam
8c in Apocalypii legimus , virgines Chri
fequi quacumque jerit , ( Apec. x4.
8c Apofolus horratur , 8c : : Qui z

: uxare , folliritu: : qua Dami

m' fum , quomodo : Deo: qui au

tem efr', [ qua fum`

mandi , placeat uxori, * ].

fu: . (Cor. 7. )
Sed altera expoirio , ( non rern.
gif prcinftos lumbos ab folam conti
nenciam , fed extendir ad expedirum ob

fequium Chrift in omnibus rebus , e:

Cypriani in libro de Exhortatio
martyr , capite oavo ; 8c earn
fequumur , qui Commenraria fcripferunc
in Evangelium Luc. Sentencia. {
` s. loci_ Evangelici _, ut negou'a omnia

/ , etiam o_puma 3c necefaria ,

non ma occupent ammos : im`
pedan:

- 1. . 1V.

"19

4pedint cogirationem primariam occurren

di Chrillo , cm nos vocaven't per .

rem ad reddendarn rationem Omnium ope.

rum nollrorum , imo verborum
8c cogitarionum , ufque ad verba otiofa.

: cogirariones inutiles . @d ergo fa.

,cient cm mors advenerir improvifa , qui
tori funr' in rebus temporalibus occupa.
8c de reddenda Deo ratione de om
nibus operibus` , de omnibus verbis , de

omnibus cogitarionibus , de omnibus

ideriis , de omnibus omionbus , nul.
lo umquzm tempore cogtaverunr- num.
prcini lumbos current obvim Chri.
{ 2 an poris implicari 8c ; jace
bunr in lordibus fuis obmurefcentes 8C
; P quid enim relpondebunr 1u..
dici dicemi , Cnr non ; ad ver
ba mea. , quibus vos dicens :

Primm [ Regnum Dei , ].

fiam : ; ha: omnia adjicimtur 'va
lu'x ( Matth. 6. ) 3L cur non conldera..

{ verba in Eccleia pue

blic vobis func: Martijn, .

tha [ e: , ' turen's erga pluri

: :mum ]! nece/frz'um ,
optimum partem elegir, qua non au.,

feretur 46 ! ( Lut. lo.) Si reprehen

( Marrh {olliclrudinem , ip
i'crvire devotillim cupiebat ; an mih pla.
cere poteri: follicirudorua congregandi di.
vitias lupervacaneas , aucupandi honores
periculofos , explendi cupiditates noxias

8c interim oblivifci Regnum Dei . iu

ihtiam eius , quod efr pr omnibus ma..

xim neceflriurn?
Sed venamus ad ocium fer

vi diligentis 8L : Et lucerna m'

denm in manim ve/Ms . ( Lur. u. )

Non

30.
De : Bene Mqrendi ._
Non fatis eik fervo fidell , luccmgi lum`
bos , u: liber 8c expedite currar obvin
domino ; fed requiritur lucerna arden; ,

qua: , oiiendat , cmncurno tem

pore 2DQrninus

a convivio

re..

diens expeerur . Lucerna liocv_loco 1e

Domini' ignlcar , vlam
oendir : ( . H8. ) Lurernn ,

incluir David , pedibus meis tuum._

_( Pra-u. 6. )I 8C Lex lux, inquit Salomon
1n. Proverbixs . Sed hc lucerna non illu.
, ii relinqua- _
minar neque oftendit
_
zur in cubiculo vel . domo Haque in.
manibus habenda efr ur viam recam de- i
moniret ._ Multi funi', qui leges divinas

8c humanas noverunt; fed ideo

multa. commirrunr , vel opera bona. Sz

- praetermittunr ,__ quia- non gea

man luernam, im manibus , id> ef- , non.
applicanr- { legis ad opera..
multi? (uur` , doillimi, qui.` peccara

/ ', quia 'cm operan-4

non. confulunr legem- Domini- , fed
iram , aut libidinem , au: aliquam aliarn`
ex perturbarionibus animi? Si Rex Da`

vid, cm Bethfabeam nurlam> afpexit ,

confuluiffer- legerm Domini ,_ Nan.'
pzfces uxafem. praximi tuif, nunquam in,

tam grande fcelns : :- fed Quia con

pulehrirudinem mulieis oblitus '
: legis ,_ vir julius 8c ,

adulterium
@portee
igirur lu
-`
legis/11:
Dornhi .nonV
reconditam
in
,cubiculo , fed in; man_ibus- femperY habe-_
re_, 8c Spritus Santi vocibus obedre ,
quiv iuber , ur in le e- - mediremur

die un : ( P'fu'~ .y .) 8b cum ipfo

Iropheta dicamus : Tu manda/h" manda
mi tu@ rullodin'~ nimis ._ winning
tur,`

Ler I. Cap. IV.

"

mr mea ad cuodienda: juimrio->

ne: ma: . ( .Pfal . 118. ) Qui enim lu
cemam legis Domini femper ante oculos

mentis haber , Domino { venienti fecu

rus occurret.
Reftat

oflcum tertium atque polre~

mum ferri fidelis , ut femper , in

certus quando dominus veniet . HBeati ,

inqui: , (unt [er1/i illi, quoil cm

dominar, {! vigilantes. ( Luc. n.)
Noluit Dominus nofter id eficere , ut
homines omnes certo tempore de vita.
difccnderent , ne toto praecedente tempo
re indulgerent 8c brietati , ludis
8c iocis , aliifque operibus malis , 8c pau
l ante mortem cenverterentur ad Deum
Voluit igitur divina providentia aut nihil

elt incertius hora mortis , dum alii mo

riuntut in utero matris , alii nati, alii
in extremo {enio , alii in flore juventu

tis : c - alii din languent , alii re~

pente moriuntur , alii a morbo /"
ac pene incurabilx' convalefcunt; alii
leviter aegrotant, 8c cm videntur a mor
te fecuri , crefcit morbi vis , eos ex
tinguit . Ad hanc incertitudinem
dam Dominus noter in Evangelio dicit :

.Et @merit in [nmda 'vigilia (3 in

tenia 'vigilia , ('9- { in'venerz'f,

! funt fervi illi. autem furore,

fi friret paterfamilias qua hora

fur 'venire , 'vigzlarer mique , non
: perfodi domum faam . .Et vos .
` fe parati ,- qua hora non : ,
Filius bomnis . ( Mid.) Porro ut
intelligeremus quanti momenti fit , .

, bis perfnaderi incertitudiiaem tempors ,

i i_n qu'o Dominus ad iudicandum v_eniet ,

: morte {ingulorum , five m fine

4
mun

2z
De Arte /[ .
muudif, nihil fpis Scriptura : re
petit , qum vocem illam , ( Matt; 14;.

. Marc. 13. Luc. . (9- u.. Mpttb,

24. Lm'. n.. 1. The/f. g. 2. Per. 3. .
g. 16. ) Vigilar: , 84 iimiltudinem 511-

r-is , qui venire folet, quando mins cre

ditnr efl'e venturus . Verbum-Vi Late re#
petitury Evaneli0 hat
` ,
Marci , 8c Luca: , 8L limilitudo fnris ,

non- folm in ; , fed etiam iny

Bpiflolis Apollolorum , in Apocalyp.
his omnibus intelligi potei , quam`
taf lit negligencia 8c ignorantia dicam
dementia 8c fultiria maxim partis lm.
minum , qui toties admoniri ab ipfo Spi.
ritu veritatis per Scriptores fanftos , qu
mentiri non , ut~prparemur ad-v
, nt adnegotium maximum Sc
, 84 quo pendent [

m & fiamma felicitar; , vel fempi~

( fummumque'exitium z ramen pau
oi qui ad voces, vel tonirrua.
Si Spiritus excitentur.

Sed dieet aliquis , (li/id conlii nobis

fuggeris ut vigilernus icur oponer , 8c vi
gilando ad mortem feliciter obeundam
prparemur Nihil urilius mihi occurrit ,
qum ut frequenter- perl - confcien~
ri examen- ad mortem nos prpare

mus . Et ( Catholci hommes {in

guis annis ad confelonem peccatorum
aecelfuri non omittunt confcienti exa
men . Et rurfum cum':Jegrotareincipiung`

ex decreto Pii Pontificis Maxi

mi prohibentur Medici- :egrotos fecundo
invifere_, nili per confellonem peccata ,
praemilo confcienri examine ,

verint . Denque , nulli ferevfunt in

clea Catholica ,

qui, morte .
le.

2:25 I. . ?!-

'gg

te , conf'cienuae examine , pee'

cata [ua non conreantur . Sed quid di
cemus de illis, qui morte repentina abri-f

piuntur? quid de illis, qui phreneli lad

boram , vel in quid
delirium
{ anre
de illis qui moi;
bi / opprelli , ne -cogitare ,qui
dem pollimr quot 8c quae peccata com

confelonem'

miferint? quid de illis, qui moriendo

peccant vel peccando moruntux , ut
qui in bello iniull , vel {ngulari

mine , vel in adulterio depreheni inrerfi-i

ciuntur?

Ad hzee : fimila prudente: 8c religio

s vitanda ,- nihil' utilius excogitari potefi ,

gum ut qui falutem (uam

i habent , bis diebus ingulis man
: 8L vefpere , confciemiam faam
(! (; quid Avdelicet tio
e vel die prceclente : , _dixe~
n'nr , cogiraverint , in quo
peccati labes -: 2 8c ii quid eul
modi repererint , prfertim quod letha

le videri , differanr ver con

tririonis remedium quaerere , cum
polito' primo 'quoque tempore ad -.
menrum pnitenri accedendi . ltaque
petanr a Deo conrritionis donum , reco
girenr gravirarem peccau' , dereenrur ex
animo cul am fuam difcurianr feri quis
quem :lo euderit , lroinunculus :
Deum omnipotentem , 8i inuti
lis
Dominsm'
cli, nec
8c rerr
non
rca:
oculus
lachrymis
manus: tunfii'l
pe

; : deniqne proptum verum 8a ef

icax concipfianr' , Deum am
plis peccando { neque :

otendcndi

examen A
B

Dr Marieni'.
mane 8c (- aut.- ( femel' im
die. rite frequentetur4 , vile; -1: pote`
rit~ ut~ quis` moriendo. peccetq. vel pec

rnoriatury , vel uta delirio , vel

amentia , vell cafibus aliis praeveniatur ..
Atque ex hocY fier ut- bene ad mortem.
comparats : , neque incertituclo mor

:is : , nequey vitae; perpetua; (,

_dert .
A'. P..

V..

D: precepto Artis,.- ; f_narimd

, ; . error :
[ mandi.,
3

D ea quae fupra dta addenda7

erroris qui,

grafltur interv clivites> hujus< {cu

li 8 n-lultrn.v impedirl vitama b'onam.
mortemque
felcem
a divites
autemin-opes
eo.
Rofitus
el?, quod
exifimant

polldent , abfolut 8c irnpliciter ef.

, fuas ,_ quandof. iulp titulo. eas polli.
Idem; ac perhoe poile ure { illas con..

fumere largiri ,. , :~ , pof-V

illis dici, ita fa'cis? cur tamfplen
did ; tamy opipar epularis .
- 1111 in alendisl cambur aut

acciptrib'us vel in ludisv ale, velV in.

aliis obletatinibus
fpoudebunt
enim , pecunias
uidv ad'perdis?
te 2- !
re

mea non licei; mihi~ cere quod; volo

Hic ver eprorv eftne; dubio-v graviilimus;
8L' maxim pernici0fus-. Ello enim :

, domini4 - opum fuarum ,_

c

vii com,`

! I. Cap. V.

E comparentur ad alios hommes:

3y
ta.

men ii comparentur ad Deum domini

non , led adminiiri , aut conomi,

aut villici. Id ver : tefimoniis

fum offendere.
Audi. Prophetam regium :> Domini , in.
quit , o/ term ejus' , orir

termrum , unit/erft", qui haimnr

eo . ( Pfalm. 23. ) 86 rurfum alibi:
[ omnes fera [ , jument in
mon-tibios ,- bow?. Si ,
dimm '. meu: em'm oris terra ,
(9: eju: . ( Pfnlm. 4.9.) 8 in
libro primo Paraliporrienon,` , cm in
dificationem Templi obtu : David
millia. talentorum auri v
feptem millia.~

nalentorum argenti probatilimi , 8c mar

Parium abundantiilim f 8c ad exem~~
plum Regis Principes tribuum obtulif
lent auri talents. quinque millia , argenti
decem millia` , 8L acris talenta de.
cem 86 0&0 millia , ferri quoque cen

tum
talentorum;
David ad,.
Deummillia
r Tua'
gl*v Domine dixit

gloria , atque' 'viorin ,
tion' lau: : mim que in tlo
funi, in term, tu fune' , Timm De..
mine Regnum, erfuper omnes Prin
:ipe: :ma ,
tua' gloria :
dominari: omnium, - ego, '

qui: po ulm' : , ut po :mus boo' tin'

um'wr a promittere? nur

untomni',

que de /, ddimus .

i. ( r. Par'.` 7.9. ) His addil

monium infiuslDei , qui. per Aggzum

Prophetam dicic :. Mmm a nrgenmm ,

o ; (Agg. z. ): quod
iden Dominus dixit , ut . intellige

6:

ret.

30

De Be'ne Mriendx',

rer, ad Templi dificatlonem' nf

hil omn inodefururum , cum ple Tem-f
plum rez dilcari : , cuius ell aurumf

8: argentum , quod inum'verlorerrarum or

be reperirur.
'
Addam ex Tellamento novo 8: verbis - duo alia teliimonia . Paras
bola : apud Lucam de villico ini.;
quitatis _ quidam., inquir 'Dominus , eraf dive: , qui haear'vi/licum ,
bic. /-apurl illum=, qua--`

, dxfipa er-l bona , vara-uit il-i

lum , (: ait ill'i: guild lm' audio da tee'
mide ran'anem vil { `; jam"
:nim non )votaray .. ( Luc. 16; )i
Nomine. divirisnonrpoteli elle dubiuxmY
quin'inrelligaurr Deus, qui, urrpaul ante=
dicebamus, per Aggazum clamar': Merom

? ar , ' aurum( .'

z.)

omine villici live conomi , ur e

girur in codicibus Graecis; intelligi deber:

homo dives \. ut exponune'Sanl-i Parresr ,_
_loannes Chrylolomus ! Sanum Tho-1

mam in Cathena aurea , Augullinus in:

O`ulllionibus Evangelios ,f libro .2.: quael'.:l
g4. Ambrolus ,_-Befla , Theophylaflus SO

Euclymius , 8c' alusin hunc locum San Evangelina Lucze . ._Omnis igirurhomoz.
:lives fculi huius-,` l. Evangelio credit r
{}. debet opes , pollder. live ria

culo iulo live injullo, non elle {uas :

fed f1 iulo titulo , le villicum li

ve conomum elle Dei :1 l'iniulloA , elle

8cV larronem . (god vhomo'.
'dives in hocI mundo non 1t dominus-opum ,
quas poflidet , ex eo ? imelligi , quod
accufatum iniuliiii ! Deum, Deus aur`

per, comoris, :un per :

um

l
Ler I. Cap; VQ
37
illum amovet a villicarione, hoc enim 114
gnificant illa verba: raeionem willi
eatiam's tua: jam enim non poteri: -.
Neque defunt Deo rationes multa: redi
divites ad inopiam , 84 fic .
vendi a villicatione: -25121 , lntroci~
nia , grandines , eruc - nimi- pluvr ,
nimi iccitates , nimi procellx , 8L alia..
id genus multa , voces Dei , quae 111vitibus dicunt . Nun . }: 01111.
-eare .

Qod'autem in extremav` parabola

minus dicit , : 0061! amico: de mam

mona iniquitatixa; unfnm , re

apiantt'vax'in eterna .
r6.) non fignicatveleemofynas elle acien
das de iniuiis /111151 ,. fed eleemofynas
ele'faciendas- deI 111111119,- qu revel-a non;
: divitiae , fed. umbrael diviti'arum. Id
pert colligitur, el eodem loco' 111:
11111 , ubi Dominus elicit-4 Si'.
in iniquo mammona mm- fragili: ;
quod e, qualif` :redet 'veis 5"( i d. -
quorumv verborum hc cit fententia: Si im
mammana iniquo, id eil , in divitiis fal
is mm- fu 111,11: liberaliterlaxf
giremini pauperi us-r quis breder 'whs di-
vitias veros, clivitias vimxtum ,_ quae 1101111.
nem ver divitem faciunt : Sie intellexitc
explicavit hunc looum illnw Cyprianus
in Sermons De opere 84 eleemofynimec
mult aljter'expouit fanclus Augufiinus 111
libra fecundo Ogazllionum Evangelicarum,.
quxionatxigeima quarta , ubi ;
nam iniquitatis elle dicit divitias, quan` fo
li-iniqui 8i fiulti-reputant pro divitiiss crm
homines iuli tfapientes nihilieasfaciant;,
efola dona fpiritnalia. divides elle

-.
Alter`

38

De Bene lilwemlz".A

Alter locus Evangelicus : in eodem

)its 16. [ , qui pote hab_et_
.lamquarr'l- commentarlus parabola? v1111~

co imqnitatis. Homo quidam' , mquic Do

minus, emr dives, qui' imlueatur' pur
1 6 ! , epulnbatur quotidt'e [
dide. t emr quidam : nomine
Lazarus, qui infront mi Mmmm ein: ult-e-y
rius plena: , / de miei: que'

' de /. eli'viti: , nemo lli

: fed ' time: : f linge.
mit ulceraY eim- . Fa'lum ej? ut
lmoreretur menditus, ' ? a6

gel: in fimem Amba.. .

- dives, * [ e/l in inferno.- ( Lut.
n.. ) Hic cert dives epulo erat ex

illis, qui eximant fe dominos elle divi4

tiarumK fuarum, 86 non villicos aut
-nomos Dei, ideo nom exiiimabat fe pec-`
>tare in Deum ,f l indueretutr purpural. 8c

byifo, 8l. epularetur quotidie fplendid,~ 86

canes multas aleret, fortaile etian'r mimos. '

8L hiftriones . Dicebat intra: fe: Ego.

res' meas confumo, nulli: faciov iniuriami ,f
: violo. leges Dei'r non blafphema, non.
peiero ,. obfetvo- Sabbatum , honoro paren-r
, non homfnem occido non' adulte~

rium , non furor, non.l falfimiV

Rimonium dico', non' concupifccr uxorem..
aut rem - At li . fe haber ,.

eur fepultus e inferno cur cruciatur in.

Fatendum igitur eli,l falli
omnes ,. qui atbitrantur feV elle dominos ab
fol'utos fuarum, nam iiy dives epulo
_ habuiffel: alia~ peccato.. graviora ,

Scripture

fanh aliquos` modo eorum` memimilet .

Sed mim nihil? : , vdetur omninov
intelligi voluiff, fupervacaneum cul-A

. corporis in velibus nimis ?

1. ;fumptus
V?
s_guoridnosHF#
magnofque
in ga
con
` 84 mliutudinem 48c
- num, cum nulla; mllericordia erga paupe
rem [ plenum , fuis' magmun cau"

fam flulle,..c_ur- dives; ille lepulrus lin 1n

ardonlius cruciandus .
Slt cena lex ben Vivendi & be~
eriam- xnoriend',r cogitare 84 fe

no.; eonlderare mente- / r red*

dendam elle Dem rationem de {/
neo luxu- in palatiis, in hortis , in -15115

1_.1 i'nultiliudine` l'ervorum , nprerio vellul'p4

1n___conv1viis' , . ' opibus ,
noir necellris, oli' ( 5t
:ninna magna?` pauperum- 8c
, : een (-; fuper~
; qui line. dubio 8e - ad Deum cla
, 86 in: die, clamare non delinent', doneoipl ncum divite :

lone. Hammlsr. mexunguibahbusi

tradanrur.-

'
, P2.

V L'.

DI / Am's me ,

qu. ms.. .
morale: ..

,Uimvis'f rre@ via-rute@ Theologic., F-p

des , Spes ,_ Claritas- ,_ compendio quo- .
dam coinririeanrl omnia: prceprzu b'ene v1'
vendiac per hoc bene moriendi ;_
tamemSpiritus auron primanus ...

dvorum, ad maioremI
Aincelligermam huus airisv _: ad
.dre- voluie tres alias v1rutes,; quae-mxum;

in modum lio'mines ,_ ut Bene v..

vant 8c bene eriam morianrur

Ere' fun: _

-&3:$ , 8c Pietas;de quibus fie;

-

'

'

ao

De Arte Bene Marien if .

loquitur Apoiolus Paulus in Epiilola a3

Titum: Ap aruir grafia Dei Salvatori: na~
nii/ifi omni hominim, endian: nos , ut

a neg/antes - faeularia dqfo

ria, ,
iu, pi`e uit/amm in
bo: nulo, expee'antes eatam -!
loria magm' Dei, Salvatori:

:zo/In' Ie Chri/Ii. _(Tizwz.) Erit ergo fexf

tum prceptum bene Vivendi 8c bene mo
rientli, anegantes im { farn
laria deffderia , fofi,
? , * pi? 'UL
: in hoe [ . habetur hic lilmma
totius ( Legis ad unam fententiam

incredibili brevitate contracts. . : a

malo, fac , ( Pfal. 36. ) ait [am
ius Propheta David. In malo duo {unta
avero a , 8c converio ad' creaturas,
juxta illud leremi, Dao mala fecit popu
[ : medereliquemnr ` aqua vi.
va, (9- foderuut fidi ezemai, eierna: dif:

, que valent aguas.v

(. _1.. ) Quid igitur faciet qui utrum
quel malum cupiet declinare? abnegabit im

pietatem [ . lmpietas
enim avertit a Deo , 8c Clelde-y
ria convenunt ad creaturas. Oued ver ar

tinet ad faciendum bonum , tunc legem

implemus, cm folri , ju/ , ' pi
vimus, hoc , cm fumus fobriierganos
ipfos ,~ erga proximum, 8L pii erga
Deum'..
A
l
Sed placer hazc'paul copioiis explica~
re, ut faluberrimum breviifimumque prr

ceptum Eicili's ad redigi : .

Quid igitur- eli ,impietas .> Vitium contra
pietati. Quid pietas? Virtus do
num Spiritus (, quo Deum refpicimus,
-89 veneramu-r .ut patrem . lube

ergo hc abnegare umlimtems ! pi.'

?

Lider I. Cap. VI.

4l'
: in hat ! velquodinidem re
cidit; lic pi vivere in hoc fculo , ut o
mnem abnegemns impietatem. Sed eur
duo pota (unt, cm alterum {ulice
ret? Nimirum placuit Spiritnilnco ita 10
qui, nt intelligamus, debere nos, li volu
mus Deo' piacere', lic pietatem colere, ut
nullam admixtam habeat impietatem . .
que enim delnnt inter Chrilianos , qui pie~
colunt, dum orant Deum, dum Sa
crificio tremendo afliunt', dum
tem conciouantem audiunt: {edinterim vel
blalphemant Deum in ludo, vel iurant per
Deum line caufa, vel vota Deo }:
implent. 1d verb quid aliud eli , quam

pi colere Deum, 8timpium elleinDeum!

Oponet - eos ` qui cupiunt bene vi
vere ut detur illis bene mori, ita'piDeum
colere, ur abnegent omnem impietatem,
imo etiam omnem umbram, quamvis te
nuillimnm impietstis .. Parm enim pro
del, quotidie Millam audirer -

in facro Mylerio , li interim im

pi
Deum blafphemes, vel per Deum pe~
Heres.
Ell: ver illud etiam diligenter attenden
dum , qud non dixit Apoltolus, non#

game: , led omnem impietatern,

d eli, genus impietatis; 84 non lo

lm at-rocem, l'ed etiam levem impieta.

tem. (bod adverss eos> dicitur, qui nonf
magnifaciunt ne necellitate, in` lo
cis {acris petulanti oculo, quamvis non la.

fcivo, fminas relpcere, inter facra l`olel

mna confabulari, 8c alia id genus peccata.A
committere; quali Deum prasfentem elfe
Sc omnia cernere, 8L peccata quantun'nvie
Irvin notare nonr crederent . Deus

zalm: elli, 'vi/ham iniquitafem - '

man

42.

"De Alle Bene .

:rum in , in rertiam
quartam .
nerationem eorum qui eum ; 8L fa

cien; mifericora'iam in millia his, qui dili

unt , : eins .
l .Exod.1.o. ) plum exemplo {uo do
cuit Filius Dei, qui cm miris 8c liumlis

ell'et, 8c zum malediceretur, non

hat 5 :um patentar non cornminaharur :
( z.. :
Petr. 1.. ) columhas
ramen cm
i rem<
plav
, :
nummulario:
[ ( joan. z.) zelo magno luccen
fus, flagello lao ex funiculis }: ven
dentes l. emenres , 8c menfas nummula

riorum everrit; cdixir: Scriptume ,Quia

domus vmea domus : /, 3- 'vn {
ri/Ii: { peluncam atronum. acque hoc
iplum bis ecir, lemel anno primo .
cationis, telle S. ]oanne , 8c (! anno
pollremo, tellibus tribus aliis Evangelillis.
( Matth. . Marc-_ r . Luc. 19. Jaan. z. )
Pergamus ad fecundam virturem , quae
dirigir aliones erga proximum . Secunda
virtus ell Julliria, de qua : Apollolus:

Ahnegante: [- defderia , ju 'viva

mus . Hic eriam locum haben illa leuten
tia generalis, av malo n fue ho

. ( Pfalm. 36. ) non enim elle

vera erga proximum, ubi non cellV

lcularia deflderia . enim ligni.

licanc delderia lxcularia, nin concupilcen
Liam carnis, concupilcenriam oculorurn, 8c

fuperbiam vitae , quae non func en Deo,

fed ex mundo, lvel'culo Itaque lcutiu
llita { elle non porel lc eriarn fae

cularia delderia non pollunt ullo modo

cum iullitia vera conungi. Poterie ;

lilius huius {aeculi verbo 8c lingua

ze , fed opere 8c veritate earn

nullo modo poteri: . Prudemill.

me.

12262, I. . Vr.

m igitur { Apoilolus non dixit

lm , ju ui'vamun fed prmiit , ahne-`

: ; ; radicem in
etam veneno con'cupifcenti prius evel
lendam effe gnicaret, quam bona arbor
: plantari in corde bono Se optimo

: .
( autem lit> vivere . non` vide
nur in~ dubium> revocati debele :, notum e~
nim omnibus eli, iuitiam hoc iubere, ut
demir unicuique fuum, inquit
, omnih'nsi. ; cui trihurum,
; cui , ; cui rimo
rem , timorem ; cui honorem , honorem .
( Rom.- . ) Principi. deletun tributum ,
parentiblis honor, domini timot : {ic e.
nim~ loquitur Dominus per' Malachiam ,

Si pater ego fum, uhi e honor mem? fr"

dominar e o fum , i timor meu:
( Mal. l Venditori. debetur iuturn- pre-`
, operario juli: merces , 8L lic de
liis ad eumdem modum .. Nec minori ra
tione , fedJ etian-r maiore,. ii, acl
quos pertinet` diitribuere bom.- communia,
fecundnciiuiitiamy diltributivamv es. cori.
ferte debent magis merentilius;A non fecun.`
dum acce tionem perl'onarum` magis com
iunis ve mfgis diletis ._ Si quis- :
:mem bene` Vivendi 8c. bene moriendi die
fcere : ,v audiarr Sapientemi initio libri

Lui' : Diligire iuitianr, qui ju

dimm.L ; . r~. ) audiac 8c 1S. ]a-.

cobum in Epitola lua lamentantcmz:

: , qui : regionen
, qua {- ]! a vobis, clama: a
' clamor comm . aures. Domini. [/
pmi-vir. (I . )
: virtus tertia , cit fobrietas

alii non. mins contraria fun: .

{

44:
De Arte Bene Morendx'.
lcularla, qum iuliitias. Neque enim per
Sobrietatem hoc loco intelligimus lolm
virtutem contrariam ebrietati, led in uni
verfum vinutem temperanti live mode
rationis, quae facit ut homo lecundm ra
tionem , non fecundm cupiditatem me
tiatur, ad corpus cu

randum vel conlervandum . Porro virtus

rarillim apud homines invenitur , 8:

{ delideria videntur domos pene

omnium divitum replevilfe . Sed qui fa
piunt, non attendere debent ad id quod
llulti , quantumvis plurimi ac pene

innumerabiles lint; fed ad id quod faciunt

fapientes . Certe {apientillimus fuit Salo
mon , 8: tamen /1: Deum , dicens :

Duo /5 te, ne : mibi

moridr. Mendieimrem, : ne .
deri: miki, " Mnrm ! meo ne.
. ( Prov. 30. ) Apollolus Paulus la
piens erst, 8: dicebnt: : alimenta,
guin: tegarlmr , his [ [umu: : ni
bil enim intulimus in hum- mtmdum ; Imm!
dubium quod neo dlfferre quid paf/umm _
( 1. Ti. 6.) qu ratio lapientillima el`t .'

@orlum enim folliciti elle debemus de

fupervacaneis dlvitiis, cm eas nobilcum
alportare ad locum, ad quem per mortem

pergimus, nequeamus? Chriltus Dominus

non folm Salomone 8: Paulo fapientior,
fed ipfa divina fapientia , Ss ramen di
cebat: Beati pnuperes, s 'ue 0051's divin'
: ( Luo. 6. ) & de le ipfe dixit: Vul.
pe: [/: - wlucret ]! nidos:
.Films bomini: non Imn ubi :opzet
recliner. Lut. 9. ) Si in ore duorum nel
trium tqium : omne 'verlum , ( Deut~
19.) ( magis in ore trium horum

fapieutillimorum virorum { debet

mue

! I. Cap. VH.
'4f'
mne verbum? Qual ii quddivi
tia: qua: nobis fuperlunr, non fum,
fed pauperum, ut communis fententia fan.

torum Patrum 8c Scholalicorum

rum habet: nonne lunt, qui diligen
ter cuodiunt id, uncle ad gehennam divi

no indicio damnabuntur?

Si quis igitur cupiat arrem bene viven

di 8c feliciter moriendi omnino perdilce

re, non fequatur turbam, quae non credit

vel non magnilacit nili quae, vide: , .

Chriltum 8c Apoolos eius fequatur qui
verbo 8L opere docuerunt negli . elle
prxl'entia , 8c expectandam e e

, ' ad'uentum loria magna' Dei,

Sal'vatori: jcfu Chri i. ( Tit. a. ) Ver e
' nim tam magna res ell, quam lperamus
in gloriolo advenru Domini nolri )elli
de carlo ad iudicium, ut omns glo
ria, 8c omnes diviti 8c omnia .
prterira ; huius habenda lint, qual
non fiierint, 8c 6c infelicillimi
iudicandi lint , qui in re tanti momenti

; poris quam fapientibus ha

bere voluerint.

A P.

VII.

De precepto Arti: hens ,

quad de Oratione .
Uximus liac'lenus praecepta bene` mo
riendi ex tribus virtutibus Theologi
cis, Fide, Spe, 8c Charitate; 8L rurfum ex

tribus moralibus, Sobrietate , , 8

Pietate; de quibus omnibus beatus Apo
llolus Paulus nos admonuir. Addam nunc
aliud prxceptum ex tribus operibus virtu
, Oratxone, , 8c ,
qu

<46
De : M.
'quod ab AngeloRaphaele ; 'fic
enim legimus in libro Tobia: Raphaelem
Angelum cile locutum, Bonaeorario zum
'eleemo/j'na, vmagix quam ?
ro:
retonere . ( Toh.
u.. ) Eil.

lhoc
ternarium-'operum
`bonorum
, {
trium virtutum , Religionis, Mife'ric'rdiae,r
6L Temperantiat, cum Pietate, rlufti
`tia, 8c Sobrietate m nam 'habent imilitu;

dinern . Nam quema modum 'Pietas 'refpi

cit Deum , `',lulitia proximum, Sobrietas
feipfum: fic etiam Orario Vqua: eik aio

Rel1gionis,'refpicit Deum ; Eleemofyna ,

quae ell Mifericordi , : Ipro
; ]]1,1 -el actus Abiti
nenti , rel'picit feipfum . 'De Oratione
multi multa_ fcripferunt : Inos lpro ratione

! noftr folm capita explicaba'

mus; unum de neceilitate Orationis, alte
rum de fruibus Orationis, 'tertium de mo

do frutuos Orandi.

Necelltas Orationis in litterisad

_eo perfpicua eik , lut nihil ea ; 'vel

praecipiatur , vel "ollendatur . / .
nim {ciat Deus, -quibus rebus indige'mus
ut Dominus ipfe aflrmat apud Matthzurn:
( Marthe. ') ramen vult 'ut ea petamus
8c er orationemyquai per ymanus {piri
tua es, 'vel inftrumentum aliquod `ad hanc
rem accommodatum, ea 'capiamus . Audi
Dominum apud Lucam; Oporret femper

rare, ' non 'de/iure: ( 'Lu:.18. ) item , Vi.

omni remporte, . ( Luc. , )

Audi poltolum': Sine intermiione orare.

( i. : 5. 1) Audi Ecclefiaiticum : Non
orare fem er. ( Eule/l 18.)(132
prcepta non hoc l'nicant, ut nihil a

! agamus, fed ut falubris ex

ercitationis numquam oblivilcamur, 8L ad
earn

Ler l Cap. VII.

47
reverramur. 1d quod nos
Dominus 8: 1 ejus exemplo tuo

docuerunt. : enim 8: 1 non

im femper orabant, u: non edam populos
ocerenr, 8: gnis ac prodigiis fermonem

confirmarem; 8: ramen dici poreranr

per orare , quia. frequemiim orabant .
Qromodo intclligunturilla, ]! meifem

per ad . ( Pfalm. z . ) 8: :
per lau: ejus in are . ulm. 33. ) 3C
illud de Apoftol. emper in templo,
[/ enedicenter Deum . ( Luc. 2.4. )
)am ver fruus Orationis prcipu fun:
tres, , 8a Impetratio.
De merito reimonium Chrii habemus
in Evangelio, Cm , non : /icur

, qui amant in in
gulf: plarearum 0mm: orare , ut videan~
tur ab hamim'bm. Amm dito veis , `jenen

! funm. Tu .
raveris , intra in [ , flau

fb Patrem in abfrmdirm
Pater qui alzfcondito ,redder
tibi . ( Matriz. 6.) Qubus vcrbis non pro
hibet Dominus orationem in loco publico
fieri; nam Bcipfe public oravir,( mmm.)
antea Lazarum exciraret: ed prohi.
be: orarionem publicam, quando ea fir ,
u: qui orar a. videatur; idque ob
inanis glorix cupidimtem: alioqui eu'am
in templo pofumus orare, 8: ibdem in
venire cubiculum cords , 8: in eo orare

Patrem in afcondito. lllud redder

tii, gnicar : quemadmo

um de Pharifo dixit , }:
faam, id , laudem humanam : fic de
orante in cubiculo cordis, 8: folum Deum
refpicinte, intelligendum reddendam

illi elle merccdem a , qui'udeinn

rm

74,8
De 'rfevBme Marend.
[ De ihrisfacione pro peccatis prac
yterii'is, nmum elk ex ufu Eccleiae, in que.
femper iniungicur fatis'fatio cum e

leemofyna 8c ieunio adiungitur orario 2

imo ?) fpe omirtiiur cieemofym ve]
ieiunium , fed orario numquam omicrigur .
Deniquefqud fir imperi-arctic; beneficio
multorum , docet pulcherrim fantus

)cannes Chryfoomus in duobus libris de

orazione, ubi urirur fmilimdne manuum
xummarum. Nam quemadmodum homo
nafcirur .inermis 8c nudus, 84 egenus omni~
um rerum, 8L ramen queri non
Creatore, quia dedit illi manus, quae fun:
Grganorum , quibus homo
(ibi parare cibum, 8L vefes, 8: domum ,
8L arma, c reliqua omnia: etiam ho

mo fpirirualis nihil ne ope divina,

fed haber oraonis virrutem , qua orga.

num organorum fpin'malium , per quam

fae'il omnia. ibi parare.
Prter hos tres primarios frutus , (im:

alii prmulti. Nam inprimis, Orario men

tern , `Neque: enim fieri pore , ut

homo menus oculos in Deum qui lux
eik, intente` deigat, quin ab eo aliquan`
iilui-remr. miem , inqui:
David, ' _illuminamini- ( Pfal. 33.) De

inde, O_rati'o fpem 8c fiduciam ali: . @

anim niiqlus alio frequentis loqui~
, e fidenriusad accedir. Terrir,
infiamma: Orario charitarem, 8c mentem
ad maiora dona. recipiendam capaciorem
reddit, u: S. Auguinus airmar. ( LibJ..
De.ferm. Domini n mente mp. 7. )
tb, auger humiliiacem 8c timorem cafum.

Nam qui gid orationem accedit , {

fe.Dei die mendicum, ac per hoc humi~
liner coram ep appaxere falen; 8c diiigem

`
Lder I. Cap. VII. 'E
_.
_ 'tillirn eavet- , cuius "ope
..-inrebus omnibus eget. @iutngigmt .
'ratio frequens in animo orantis contem
.ptum return omnium temporalium . Ne
y-que enimiieri-,poteR-ut non vilefcant 8c
Iordean't omnia terrena illi , qui
aeternanllidu ( wie S. Augn
linurn in libro nono ConfellionumJhLih.

9. 1o. , parir orario de

lecationem inctedibile'm , Icum per earn
vfiat ut> incipiat homo guitare quam /19
-t Dominus.
autem lit
hc {navi
Atas,
vel-execQlanta
intelligi,
non
nullos non lolm_pemo_&are , .fed
-dres mtegros cum mtegns nohbus in o
ratione comungere (me labore~potu1fle no
_Vimus. Demquefprter utilitatem Q Vo-A

>luptatem aflfert etiam digniratem at.

,que honorem non exig'uum oranti. Ipfi
enim etiam. Angeli animam Afillam hono
rant, quam cernunt tam familiariter -, L8c
_tam crebr ad colloquium. divinas
Qlatis admitti. Vide S. Joan. Chryfolr.g'li~
bro orando Deum.

.
_ .Reitat ut de ratione bene aliquid
Irllcamus, in qua re ei .prcipu als
bene Vivendi, ac per hoc etiam ars Ibene
moriendi . Nam quod -ait .Dominus :
>re5 wohl. (Luc. . ) &,Omnis

_qui petit, ); declaravit iantus Jaco

in Epiola { efleintelligendum cum
conditione, ii bene petamusnm'tir , in
quit, non~ , eo quod male-peta`
'rz'.f. ( jar. 4. ) Licebir- ergo raciocina
ri: Qu beu petit donum bene Vivendi -,

utique ; 8c qui bene petit perfeve~

bene Vivendi ulque ad mortem -,

'8a per hoc felice Ymortem , ne

ubxtatione accipit . giwr
_ Qpufc. V.

bre

{
De Bene Mormdi .
ybrvter conditiones bona: oraxionis,ur di.
fcamus bene orare, bene vivere, 8: bene
mori.
Prima conditio Fides, dicente Apo
lolo: Quemado in'vamunt, in quem mm
nediderunt? ( Ram. lo. ) cui confonar fam

tus Jacobus: Pa/ulet iz de /.

(In. l.) Sed hc necellitas ! non
ina intelligenda. , u: needle cert
credere,
fafturum
{
pen'
_mus;
Deum
enim fides
non effe',
raro fatlf'a
retur, ac 5er hoc nihil omnino
mus. Cre endum iglrur Deum elfepo
xenrilimum, fapentillmum . optimum,

delillirmurr;~ 8: proinde poile, 8: (cire, 8:

paratum cile ( quod petimus,
llum dare , 8: nobis ex ediat accipe
re quod petivimus . Hanc dem
wir Chrius ab illis duobus caecis, qui cu
: Crediti: qui hoe go um

fuere 'uais ( Matth. 9. ) Eadem

mvit David pro flo sgr-orante, nm non

credidife, Deum [ fed pof

facere, quod petebarur, illn

verba z gm's fcit f1' fm's :

minns?

z. Reg. lz. )mli `

.Apoolum P-zulum, : auferretur ab co

Car.
Rimulus
n.) -1119
uo'niam
, dubirari
omvir ex
non
,
;
8: fides
( z.

eius falfa ille: , ii ccrr credidile: Deum

urum quod eo tempore
non enim tune quod periiiimperraviLNe- `

>que alia fide orar Ecclela, uz omnes - i

retic, pagani, [chifmazci , denique mali l
Chriftiani convenantur ad pnitentiam;
quos ramen certum non omnes con- 1

yeru', de qua re yide fantum Profpenxm l

iu libris de vocarxone genrium . ( Lib. r.

mp. 4. )

.A_I.

U5 1. .

'n

Altern conditie bona: orationis, eaque

necefiria , five 'fiducia .
"(/15 enim non oporteat per ,
"quae opus - , cerr Rat-Jefe,

'Deum faturum ei`e quod perimus ; opor

V'tet'tamen per fpem 8c fiduciam , eik
voluntatis , Ermirer adhazrere beni
nitati divinx, 8c cerro confidere, Deum
'aurum die Aquod perimus. Hanc condi
-tionem quiivit Dominus in paralynco ,

vmi dixitrConde li, remirtuntur :

'cum . ( : .9. ) Eamdem requiric

>.l-ipoProlus ab omnibus, cm aia: Adeamus

fiduria ud tb'ranum gratie :jus .

4, ) 8i ) anrea ProphemDeum {
tem induxir: unm'am in me {pera-uit,

= . Pfalm, . ) ; vero EL'

'ducia ex' erfea. fide, ideo cm
Scriptum requirit in rebus magnis
-ndjungir aliqui pertinenx ad iiduciam,hinc
legimus apud
arcum: Qufumque
, Tallere - mittere in 'mare ,

non ! in :arde fuo , ed :

uid vquodsumque at , )fet ci .
Mar. . Q de qua 5de gignenre duciam
intelligitur iilud Apoftoli : Si Vlmuera o
`Wmemdem, im mante: zransfemm , .

( 1.-Cormh. 13. ) Hiuc (: ] Caf.

{ Collarione de orarione , (Collar.
9. .) {ignum certum imperarionis

e e, cum quis in orazione terr confidi:

fe .cc'eprumm quod petiir; 8c millo mo(
in ea petirioue hm, 8c f'piri:ua~l
'li orando perfnnditur.
_

Tena conditie Charitas , fve 1ufi~

tin, iuificamur a peccztis: nonenini
terr impetmnt beneficia Dei, nifiquifuut

eins amici, 'enim loquit'ur Dvidin Pfal

'misz Ouli Domini'fnper , , 6: :

lC 1-

Wi

gz,
De Arte Bene ); .
.
ejus ad preces eorum. ( .Pfalgn 3.3..) ac in
alio loco: Iniquimtem fi a/jzexz m corde
mea, non Dominus. ( Pfalm. 6;.)
8L in Teamento novo Dominus : si
mani/eritis in me, 'vern mea, 1d ,
praecepta mea , in /; quod.

cumque volueritis , : ,n fiet vobis .

(1.1mm. 3. ) 8c Difcipulus diledus :_ Si cor
rte/imm mm reprebenderit no: , ieiunum ha.

: apud Deum; - quicquid petierimusl

aceipiemus 46 eo 3 quoniam mandata ejus
mcdimus , ea qua funt planta comm

eo faeimus. ( x. joan. 3. ) Neque huic do

ctrin contrarium e , qud Publicanus
petens a Deo iridulgemiam peccazorurn.,
juficatus dif'ceilerit: nam peccator pm.

tens non impetrat ut peccgtor, fed ut .

nitens: ut peccator enim mmiicus _eli Dei;
ut pnitens amicus Dei eH`e1nc1p1t.Nam
is qui peccat, facit quod Deo noti placer:

fed is quem peccae paenitetl facit quod

Deo maxime placez.
Quarta condicio eft Humiltas , qua is
qui orar, non in fua , fed in Dei
benignitate confidic. Ad quem re/jbiciam ,
inquit Deus,
ad pnupereulum, com

trimm fpirim , ('3- trementem fermanes ?

bumilianfi: fe , nube: penetrabile ;
di sedet , donec Altimm affici/tt . (

( lfm'. 66. ) Ecclefaicus addit I Orario

t ef- as- )

__

Qlinta, conditio Devono efl qu fa

cit u: qui orar, non negligenter oret, uc
plerique facere folent; fed attent,
t, diligenter atque ardenter oren. Repre
hendir enim Dominus graviter eos qui fo
lis labiis . Pajmlus hir, inquit Domi
nus per Ifaiam , labii: me , cor .

tem eorum longe ume.(1/`4.29.Ma6t._1.)

.

Lier I. Cap. W1.

53

Orirur virtus ex fide viva, 8:

{olo habiru; fed in au pbfta . Qui

enim attente 8: Erma fide cogitat ,

ra ir maieftas Dei, quanta viliras ,
qum magna res, quam petimus, vix Een'

ut cum fumma humilirate, re

verenta, devotione, ardore ad orandurn

accedar.
Placet hic adungere duo fanorum
trum egregia teimonia. Sanus Hiero
nimus in Dialogo adversus Luciferianos ,
Ad orationem, rnquir, ao, non omrem ,
non , fed/ 'vere , {
tor, quo Dem widetur, mumorfm , :

ou: runderen; peur, genas laebrymis rigs

rem, torpore inhorre/eerem , ore pullerem

jaeerem Domini mei pelles, eofque

perfunderem , :fine , barerem ren
crueir, nee prim' omitterem qmm

miferirordiam {/, nunc 'vero cre

errim in orazione mea , per Partitur
dmmulo, fnore [ aut a
ollrur tu i , eti/1m que di

eme/Enda fune, gera. U61' e# fdo:

freine putamu: ordejonam P ffl: tre: .
rar? ff: inter leones? fic ferte la
crine S. Bern. in Serm. de 4.
modis orandi , , inquir, nos

: temporefuriam [ rlq/em ,
{ utque , Rex

el/ata feder folio, eirfumdante innumera

bili inefkili
firimum
exer.
rim.
ergoeatorum
:um reverentia
, quemo
timore , quanta illu: humilimte meedere.A

loleoet a palude [ ' _ repen:

mmeula 'vilis Qmm tremeundur, mm
fupplex, dem'que humilr 5112
tus, toto intentie: animo , Mjeft'ati glo-

f in / Angelarum, in umili/z; jfl

e 3
0_

De Bem Morz'enn'i.
: tongregatione a/fi/ere }: mi

fer homxnrio cuni: :

nam multa ej/ : animi , fed
puripu in oran'one.
Sexta condirio Perfeveranria , quam
Dominus` duabus parabolis propozis com
mendavir apud Evangelifiam Lucam . ( Luc.
.) Prior efr iilo, qui media per.
rexi: ad amicum, ur` accommodarer ci :fes
panes; qui cum reLiccretur quod ef

{er importunum remplis , ramen perkve

rans in obrinur quod petebar.
f Lut. 18. ) Poiierior vidua , qua:
inrerpellabar Judicern u: eam vindicarerde

adverfario { qui )udex /19 :

malus, 8c neque Deum rimerer, ne

quey hominem revereretur; ramen vius

perevemmia. 8c impornunime- - .

vindicavir illam de,a.dve,rfario . .

coiligir Dominus , } magis perfeve-l

tandurn nobis - in orazione ad Deum ,

qui iuPcus & benignus . ut addi:
Lmus Jacobus, dat omm'm -6

impropemt; jar. l. ) hoc eff, dat 15

beraiirer omnibus , fixa petenribus,

non mpropemr imporxuuiratem , quod vi.4

deiicet nimis moleii lint in peren-~
, Deus
cuim
line menfura
fine
menfum
minericors.
Addis S. dives,
8c

'nus in Expiicarione ultimi veri: Pfalimf.

ad
orationem
Verba, Buma'lm
Deu:,jgui
nm a.
}:
mmm , ?
mi eriwrdimn

a me 5 Si : de
tn_am , femm: : , qwa non /i

a. ze .

CAP`

naar I. cap.
A P. V111.

gy
E

De 05m/a prarepta Arti: me merienda' ,

quod de .
f
S Equitur ut de Ie'yunio, fecunchm ordi;
nem ab Angelo pofizum, brevirer ex
ponamus. Ac, omiils multis, quae Them
- ejunio difputanr , ea. ( adfe
remus , qu ad rem faciunnPro
poftum nobis :mem bene
, quarenus-ea ad mem bene mo.
riendi vlam fternit. Ad hanc mem !!
L1 i'uxccre videmur, qua: /{ .de
oratione , neceflras, { 8c mous .

Nccetas eiunii pende: ex duplici lege ,

divina. 8c humana: de lege divina
Joel -Prophera, qui ex parte Dei (: :

Convcm'mini mi me in tato corde , i

jejuni@ (Tjina, . (Joe . z. ) I~
dem haberur ex Jona Prophets, qui tefa.-~
zur , ( jon. 3. ) Ninivims ad placzmdum

Deum przdicavff jeiunium 8c faccurmc

zamen nulla tunc era: lex potivz de
nio . Idem inrelligi vcrbis Domi,
ni apud (
arrhum: Tu mem

rm , unge ! , fnrims
lava , ne 'vide/:ri: homim'u: jeju

mm: , fed Patri , qui q/ n ab nudite;

Buter tuus , qui vider in condito ,
redder . ( Epg'l. 16.)
Addamus unum vel alrerum Patri.
bus; : Auguinus loquirur in

pioln :1d Cafulaxwm. .Ego in I'unhgelici:

' Apg/iolifis totqqne lnflmmmta,
quod / unie
ma d -, 'video prareptum mfc jaim

: guin: dieu: nm !

516
De' Arte Bene ; .
jejunnre, quin: ! , Bruel/to

mim' roel / nonl nz/emo defun.

tum, ( Epi/i. 16. ) ; Leo , iniSer
de jeiunio decimi menfis, Illa , in..
quit, que rerum futumrum figurar gere.

: , impletz': que :gni eavernnimjmr,

jejuniorumfuerz mi Teflhmern
n' grafia non remo'vit',

) anima fmper profummm pia

ofer'vntione
}! . fiom* permanet
ad intelligenti/am Chri] ian/am , Dominar/1

Deum ndombr, ! foli- [/: ,

(9' :Atem mha mandatomm: im quod in-y

- 156155 de jejuniorum~ ! ratione

proeeptum , nulla interpretations
tur. hcnn-us Leo, qui non voluit {L
gnifcare., illis iifdem temporibus ieiunarh
dum effe ; quibus ieiunabaut ]u~
dati: fed preepturnfieiunandi Hebrasis rra.

ditum, obiervandum eHeChriRianiS iuxta'y

dererminaiionem corum qui przfunr ...
1, quod ad Arempus Sc modu'm atti

ner. Quiz autern . dererminatioit, no

eff omnibus ( ut 6: me necel.

12e declarari. Atquehc. de necellitate je`

junii .
Porro { 8c militares ieiunifi> fad-_
.l demonfrabmus . Ac primm, utilii-.
mum ieiunium ,ad animaux praeparan.;
dam ad orationem Sa rerum
contemplationem , ut Angelus Raphael iiN
gniflcavit, cm nir: Bom;` orario .

Mm'of .) Sic Moyles quadra.:

ginzavdierum jeiunio animam- :
antequam ad colloquium Dei :rudere: acce-`
dere: fic Elias - dies jeiunavit ,

( 3. Reg.~19.) u: cum Deo in monte Ho-.

rebVeormodo quo , colloqui poil.
1914} iig Daniel.' hebdoxrmclnrurn-,1
trium

? I. . VIII.l

._

p'r'aeparatur ad revelariones Dei rc

cipiendas: iic Ecclefia in profefis magna#
-rum ceiebriratum ieiunia iniriiir, 11:01:1
iani parariores reddantur ad vacandum
bus divinis. Porro ? Parres hancipfam
urilirnrem ieiunii' pafiim prdicanr . Con
fulat Letor [imi'um Arhanaiiu'm in libro
de virginirate; fanfhim Bail'ium in Ora~
rione prima 8: fecunda de ieiunio ,- fan-

tum Ambroiium in Libro Elia 8: ie'

'yunioz fanclum Bernardum in Sermoue de
.Vigilia fani' Audi-ez. Sed Verba fanif

joannis Chryfoitomi ex Homiliaprimain

Geneiim, ( : illuhiaiimt, noir
ravabor adducere.
,inquirChr
oftomus
, anima non
ull'mentufm
;4

le'vef n' penna: producir 2 fulim

feratur , - fumma ronrempliri quent.
Aiterauriliras ! e camem
, 8: hoc nomine ieiunium val
de placer Deo, cuil placer ut carnem cru

cifigamus cum'viriis 8: conciipiicenris ,

ur docet- Apoiol. in E ]. Galat. qui

eriam hac ipfa. dicebat , Caigo

mrpu: , fervitutem redige, ne
{}: : pvadiravero , ]? reprous
efriar. ( Galan g. ) Nam ` ieiunio hc
Verba exponum Chryfoomus 8: Theol
phylac'ius in Commentario', 8: fanus'
Ambroius in Epiola ad Ecdeiam Ver->
cellenfem. Hanc uriiirarem ieiunii prdi;

cant fan6i~ Parres , Cyprianus in Sermo'ne'

de ieiimio, - in'orarione 1. de"ie4
junio , Chrvfoftomus Homila prima' in'

Geneim, Hieronymus in ; Euf.V

cuio'dia virginiraxis , 8: A'uguinus 1i
bro primo Confefionum., capire trigeimo`
primo, 8: Eccleia univerfa ;

Hor prima: camiriex-Hymno ( Ain-'

.

5,

bro-

De Arte Bene .

, }: remt fuperiam : cih.

que : .
ieiuni ndlras ad Deum

lendum 1 honori ibi ]: Deus ,

cum. eius caufa ieummus. Sic
lus loquitur in Epiftola ad Romanos: 06
ferro , ut exbimti: . ue/7n; bo

_diam , fam'f4m Deo ,

mn'anaile ojequium "uerum , Grc
;mnv karpszu, id , mtonailm ful.
tum. (Roman. u.. )- : del hoc cultu- lo.
quinur (; Lucas, cm de- Anna- ,

dcit : Nan /: de temple,

o bfecmtiam'us [-: noel - de l

( Luc. 6. ) En ipfa. magna4 Ncacna S

us Canone quinto. voca:` eium'um-

ua

agcmz , mundum 8: 1- munns ,

quod Henur ab Ecclefa Deo, quomodu

oquitur Terrullfapus libro de Re

xfte'ione carnis , ubi Iacrificia Deo gm...
- vocar feras 8: aridas> efcas . E: ;

Leo in fermone fefundot dey _leiumiol deci`

mi menfs, Pro :onfmnmat,. , er
prima fruuum , digna/lime ar.
giron' : Dea ). of.
tw . Denique Gregorius in HomT
lia fextadecma fcribit, per Qydrageima.

Ie ieiunium oferri. Deo decimals. 8: primi~

das vix- .

(: utilizas ieinnii efA Sarsiio pro

Peccau's . ld primm ofendunt exempla
Scripzurarum. ieiunio Deum pla
mverunc , ut Jonas - . ( Ian., 3) I~
em Fecemnr- , qui ieunames. cum

Samuele Deum 1, , 8f. vioriam

C hoibus retuerum: ._ ( l. ]. 7..) A.
heb Rex impius, ieium'o 8: cilicioDeum
ex pane /1: _. ( 3. Regum . ) H_e

tempore 8C Either _alle

Lier I. . VIII.

19

, (Judit/1.4. fer. 4. ) quam

junio, 8L planu apud Deum miie
ricordam invenerunr . Hanc eamdem do
peteres Parres perpetu docuerunr.
Terrullianus in libro de leiunio, Sieur ,V

inquit , primm /' cibi , fic jeju

m'um Deo [ . Sanc'us Cyprianus
in Sermone de Lapfls , 1mm , inqui: , 6'

/ Dei jejunis eribur, mo

: , plaremur . Sanus Bafilius .
rione prima de Ieiunio , , n
quit , fine Ajejum'o {/2; ' otiofa ,
,per iejum'um fatisfueito Deo. Samfus 10an

nes Chryfoomus Homila prima. in G@

nefim , Deu: , inquit, ! pater indul
gent Imm nois, qu@ per jejunium/t , tu
mtionem . Ambro ius li

bro de Elia 8c , .eum'um, inquit,

:ul o mor: , exeiolz'um elorumvemedihm

fa uti: . Hieron mus`in Com

menrario ad caput onze, : ,
inqui: , jejum'um arma fum*

tia, peemrorum . Sauus Augui

nus Sermone fexageirno de Tem ore ,
Nemo, inquir, pro laude hum/arm, ed Pro

jejuner . Sanus Leo

Sermon: quarto de ieiunio (! men
docet, ieiunii facrificio Deum placari. San
us Bernardus Sermone fexageimo
to in Cantica , Ego , inqui: , [

ab neo , fed fatisfaio

e pro , non [ pro impie
tute.
( deuique utilitas leiunii eff, qud
eli meritorium
& ad beneficia divina
impetranda multum valet . Anna uxor ]

cau per ieinnium , cm effet -1115 _E

habere meruit, ( x.Reg. t.) 'enim
^

De Aha 'Bene ;

inrerpretatur fanius Hieronymus libro- fel

cundo in lovinianum illa Verba Scriptu~..
rae , Porro illu / non capient ci
um . Anna inquir , :in ven.

ri'em lia . per

jeiunium rriduanum a dmone liberarur ,
ur fcribinir in libro Tobiz . Sed eft-inig
guis locus in Evangelio pro mrito jeju
nii,( T06. 3. ) {- Dominus loqui-,
: -Tu auzem- zum : , wage

tuum , faciemjuam lava , ne . ._

ris hamz'niurjajunam , fed .Patri-tua qui

ell in /297201210 ; Pater Juas, qui wl.
die: / , feder . ( ]. 6.)
/. villa , "'eddiet*y fibel gnificanr ,
redder - tibi mercedem': nam yopponunrur f
illis , Extermmant furie: ffm: a-

"

nant -hozm'nibus- jejummtes :

Amen

irai

'vobis -, quia- rerepenmt [ [ .

Imque liypocrir -ieiunanres recipiunr mer-_

cedem fuam , laudem- liumanam: .
ieiunanres .recipiunr mercedem fuam , :
mium~divinum, Neque defun: clariifima~
rintorum reimonia- Parfum'.
]$ fcriprurus Evangelium,
inducir folemne ieiuniiim- , ur
h fcribendinccipere mereretur, ur S._

Hieronym. rradir Praz'far. Comment. in.

Marrh. 8: eum fecutus venerablis Bied@I
in : 1. Ioannis .f Terrulliam inf libri
dejeiumfrinm, : [
agnitianem . jejunia__ de

merantur .

Sanus Ambroiius in Epiol. ad Eccleil

. Qui funn', , lu" pmu/:tore:

mwa' , qui ,'merx'tumwxcludum } i

-SanuslArhanaiius in llibro de Virginira.

Io , Qmfq'a; , inqui: , abimmundo

/ Adeier- .
nia Y,

 A1. . V111.A '

}:
mulo: 4ffl'it't'o: /, viii
; . Gran'ol
m prima -de Jejunio , _Iejunium , nquit
! ! fuuli mizlu- { , f !
aquma'a ana-utile . Sanus Grego
nus.Nazanzenus in 'Oratone de Laudibum,
Sanc'i Cypriani ', explieans quibus` umis`

Ssmra Virgo- dabolum re

pulerc; , inquin, huma' :nmin
: pfmrmacumwjecitn Joannes.
Clrryiotomus-Sermone primo de Jeiunio i
jejuni, , quin perra/fi; -
non peores," jejuni, ; jejunn
non Perepnt'qua/anspii. Sanus Hier0

nylibrondverss I'ovinianum- , exf

propotol dpurar de eii'mii; San-
tus Augufnus Sermons fexagemo fe'.
-cundo , , inqui: , ,

! , indz'lgeminm
percatorum , -
. Sanchis Leo Sermone pr-inao de
Jeiunio Ieptimii-mens , Pur humilimtem',
inqui: , jajunii zonne-omnes lbqes- :
di'vinum meremur .
"

Habemus igizur neceitarem frfum

jeiunii': reliquus : modus; id efr, :
b'reviter explicemus", quo modo" (ir ieiu.
url ieiunium unile
ad bene vivendum, ac per h'oc ad
bene moriendum. Multi euimeiunane in .
diebus omnibus ab. Ecclefia.coniiruris~,`v
videlicer in iVifgiliis, in: (: tempori-`
bus, in Qiadrageimaznequ'e dfunt qui.
{ -jeunem-in- Advemu, u: p1~f`e pra:
parent ad Diem Natalie. Domini: vel in

'fexta feria ob memoriam Palionis Domi*

; vel in Sabbato ad honorem Virginie i
Deparaf:. Sed : jejunenbur vere]

fr_ufus -iejimii_conf`equamur, non. ?

6:.
De Arte Bene ; .
fa ( poteft . Finis pn'marius euni
mortificatio carnis, ut fpiritus fortor

evadat. Ad hunc finem necele effet, mo

dica St vili efca nutriti. Et quidern Mater
.Ecclefa hoc indicat , crn iubet non bis
in die, fed femel tantum refici corpus; 8c
reici non carnibus aut laiciniis, (.

bis 8a leguminibus, 8c aliis levioribus ef'cis .

Duobus verbis id Tertullianus in libro de
Refurreione carnis exprellit, cm cibum
eiunantium effe dixit feras 8L aridas efcas.
Cert illi non obfervant,v qui qua die
ieiunant , non minus comedunt in uno
prandio quam aliis diebus in prandio {
mul 8c : 8c qui in prandio illo tam
pretiofa ferculaV ex variis-pifcium generi
bus , aliifque cibis ad gulam irritandain
: ut non prandium
lugentium 8c priitentium , fed
nuptialem ad multam rfoem perventu
ram parare videantur.
ui fic ieiiinant,fru
tus ieiunii fine dubio non confequuntun
Sed nequeillifruftum ieiunii confequun.Y

tur, qui quamvis mins laut 8c magis io

bri comedant , ramen in diebus ieiunii
non magis temperant a ludis 8 iocis,

a rixis 8L hcontentionibus , a cantu

Ik immoderata laetitia. , c quod
, a Hagitiis 8L facinoribus, quam aliis
diebus, qui non fum: ieiunio confecrati .
.Audi quid Propheta de hoc homi
num genere : Erre in die

fri invem'zur volume: 've/lm , omnes

: ve/iro: reperiti: . Ecce ad lits: '
: jejunatis , : pugna
impi. lejumare, ufque nd han:

diem , ut Audi/tur in exeelfo clamor .

(Ifo. 58.) hc Dominus in Hebris
preheudit, diebus , ilui .
es

 f. . V111:

s; ..

dies. pnitenti, volunrates fuas: ,\ 8: non

Domini volunrarem implere vellenr: 8:
quod debroribus fuis non folm debirtzv
dimrtere nollenr, iicut Hbf Deo dimitri
potulabant ; led neque~ vellenr dilationem
aliquam debiroribns fuis concedere. Item
quod (, quod ieiunanres in
Deum confumere debuiilnr, in liti
bus propbanis ,. 8: in conrentionibus.
fumebant. Denique quod non folm ,. in;
par era: , in diebus ieiuniornm non
bant fpiritualibus udiis," fed peccatar .
: addenres. , proximos ( impi per
curiebaut . Q {miliz cavere debentV
vini pii ii ieiunia (; cupiunr efl- Deo
grata , 8: {ibi utila, fic ut { :
deinceps vimm bonam 8: mortem pretio

fam . Rear Eleemofyna ex tribus operi

bus , Angelus Raphael apud Tobiam
: 8: nobis omnibus ad imitandum.
.

CAP. IX'.
De mma precepto Arti: ene :l,l
quod de Eleemqfjna .
IE El'eemolna; tria brevirer explicandm
D funr , necefras, fruius, modus. El:
( quen aliquod : prarceptum del

eleemofyna facienda , nemo umquam in.

alubium revocavit. Nam eriam nihil aliud
haberemus faris abunde fufl'icterez fenten`
tia; Judicis iuillimi 8: (, qui in ex

tremo indicio diaet: Dxledite a

in ignem annum, qm' para
: ej da'aalo f angeli: ): _ 05
, non ): mandumre : [L
ti'ui :im : ; Ivo/Pfc
eran;

64:

D! Eene Mornaf .

gram, non : ; nudm, non

is me 5 inrmux ' in mrsere , '
non 'w' : . : paul :
Quamdiu ftcg'i! um' de minaribus his ,
nec miki fui/iis.. ( Marr/J. .) Exv quo lo
co poliimus iutelligere, ad eleemoynam
faciendam non teneri nifi eos qui polfunt
facere. Nam ipfe etiam Dominus non

legit'ur ifi; oper-:_i fecifle, fed folm ex pe

: ihl dans ! aliquam pau
.peribus donari; ut ex / loco
yotel intelligi, ubi cm Dominus dixifet
: , Quad fini: , fdc : , (han. 13. )
exilimaverunt clilcipuli, imperalle Domi-l
Juda: , ut exloculis quos portaba: ',.
genis dater. Theologi ramen hoc
prceiptum contineri volunt in illo prascepto
Decalogi; parente: :'alii in e0 5 Non
arides. Sed non necelle hoc przeeptum

in Decalogo` contineri, "cm eleemofynz

pertinent ad charitatem; przcepta Decal

gi lint prceptaiuiti. Sed Ii omnia. pme-l

/ debeant ad Decalog..
probabilis Alberti . ( In 4.Smt. d. 15..
art.- 16.) (emenda, qui prcepxum de elee

mofyna facienda revocar ad illud, Non fu

5 quoniam genus furti elle videtur
non tribuere pauperibus quod debem-us'.
Sed probabilior videtur featentia- S.- Tho
ma: , qui hoc prceptum reducir'ad pri

-: tabulae, Hamm parente: .

( z.. z. q. glei art. ) Honor enim parem
:um non vintelligitur eo loco fola reveren
tia; fed prcipu .procuradol rerum~ necef~

fariarum adlvitam , qua: elif eleemofyna.

quazdam, quam debemus principali proxi
moznoro, ut explica: S. Hieronymus in
Commentario ad caput decimum'quimum

Si.. .. . Exquo intelligitur _- deberii

.
cnam..

 1. Cap'. 1X_ _

etiam `eleernoiynam aliis 'proximis nori".

e entibus. Accedit , qud'prceptum de

e eemofyna non elli n'gativum' , fed' affir

mativum : inter prcepta ecundar
aabul nullum efr aHirmativum , nifi pri~

'mum , quod eil , Honora parente: . Sed

'de his' fuis difbutare non huius loci;
Atque hc de necellitate eleemofyn.
Jam ver fruus eleemofyn' copioiifl
mus eli. Primm enim eleernof na libe
a morte lmp'iterna , i Hat perV
modum { -fve per modum di
fpoiitionis ad gratiam , ve alquo alio mo->
do . ld enim manifee'docent Scripturae
divin. In libro Tobi fic legimus, Iilee~A

! omni , " a- morte libe

rar, , nm am'mam ire in rene
rar. ( Too. 4.) 86 eodem libro Ange
lus Raphael difertis verbis ait: Eleemofjna

a morte lio'erat, : ipfa -

, ('91 fari;L mi/ricordam

atemam. ( T_o. ra...)Dauiel ad

gem Nabuchodonofor ait : Q'aamorem ,n

Rex , / plaeeat' ? ,

peeratav ma /51721: redime, ' iniqui

: tua: -071211: ()
, ii fiat ab homine
8c ex vera - meritum liab_et - vim; cuius veritatis teis erit.
Clirius :- vivorum 8e mortuorum ,
cum in )udicio dieet : Venite ; Pa

tri: met', paramm ]: Regnum'

een itutione mandi'. Ej'arz'vl enim , '
ir> manolucare , Sac. 8c infra .
Quamdiu feet/fi: une' ex bis fratrim mehr

minimis ,_ /22 feezis . ( Matt. 15;)

'
Tertio, eleemofyna vim habet cuiufdam"
baptifmi, peccata videlicet quoad culpam.

Rnamhmul. , -
.

66

'De Arte Bem 4Moriemi .

Rico: [
ardentem
exn'n(glial.
: ,
eleemofymz
/35!
pectoris.
3. )
A
qua enim penirus extinguir, ur nec
quidem fuperiit. arque hoc ipfum

Parres docent Cyprianus , Ambroius

Chryioftomus f, Leo ; Sanus Cyprianus

in Sermone de Eleemofyna air: Sim:

lavano aqua. faint/ari: geheime igm'r ex
tin uitur , im eleemofym: orque operiur

jig/fis delit't'orum #Amma [ . :

Ambrofius in Sermone trigeimo vprimo ,
Elermofyna, ]: quodammodu anima.

ali'mi /, [fmt ait :

Date Eleemofynam, mundo fum*

wr; , nod fnl'va [ dixerimm , .
dulgentior e qmm [ ;.
lor/mmm enm fame! ), ! .
: 1[ quotier
, tatie: 'ummm -;
Joannes Clirvfofomus Homila .
quinta in Aia Apofolorum , Non ,

qui: , peu-amm ,_ quod non pti/fir purga" el".v

. quod-ue non pat . San.
tus Leo Sermone quinto de Collec'is, I.
/, inquir, peccato mortem

perimunt nam perpatui i m'x

guunt. Haze an magna eemofyn
prerrogativa , 8: deberer omnes liomines

ad amorem eleemofyn iniammare. Sed

hoc non de quacumque eleemof na intel.

ligendum effe videtur , [ed de il . dumra

xar, qua: ex magna conrririone 8: magno
charitaris ardore procedir ; qualis fuit {n
taz Maria: Magdalen , qua: laclu'ymis`
conrririonis pedesDomini, 8: elec

mofyna unguenri prerioiillimi pedeS eofdem

: .
_
Quart 1 fiduciam auger apud

Deum , 8c fpriruale producir ..

Qiam

. " I. Cap. IX.

67 ai

/15 enim itl commune ft eleemofih

naz cum omni opere bono , ramen przci.
pu convenir eleemofynae , cm per earn
Deol limul 8: proximo prlemus
obfequium; 8: lit opus quod non ob
fcur , fed apertillim dignofcitur elle bo.
num. Hinc ell illud Tobias: Fiducia ma.
im eri: comm fiumi@ Dea .Elanna/)Una
im farientius . ( . 4. ) 8d illud
Apolloli : : _; m
amirtere condfmtiem "ur/fram. ( .
lo.) Deniqtle , Sanftus Cyprianus' in Ser

mone de Eleemofyna, eleemofynam lvoca:

folatium grande crederltium.A
`
Quinto , Eleemofyna : benevo.

lentiam mulrorum . qui pro benefatori

bus Deum precantur , eifquer vel'
converlonis vel donum perfeveranti ,

vel incrementum 8c glori- impe

traut. Nam his omnibus modis intelligi.
: verbum illuel Domini, Fuite 'vobis
amica: de , , tiem

recipient w: in terna
cula. ( Luc. r6. )
f
Sext, Eleemofyna dfpfitio eff ad'grzw

:iam iullificantem . De hoc fruu loquitur

Salomon in Proverbiis, ubi elicit.' Ehema
f nir : delil purgnmurc (. )A
t Dominus, audita liberalitareZaccliaeidi~l
centis: Ecce :limiiium annum dal
-16:11, l/i quid aliquemdqefmudawi,
redde /{ um; ait, _ja/m
buie { e. ( Lm'. 19.) Demque in ac`tis

Apoflolorum legitur uilfe

lio noudum Chrifliano, qui etat eleemo

ynamm multarumlargitor: / fue'

a/enderwu memoriam in / Dei
(. .) quo loco probat Sanc`tus Au
; , ( Li. 1. d: prede/. Sane?. 7. 4)
or

68

De Arte Bene Moremli.

Cornelium per eleemofynas Airnpetrafl a

Deo gratiam dei Chriianz, c -

juftificationis.

Septimo denique., Eleemofyna faepe cau

fa ePc ut crefcantbona temporalia. 1d quod
:iflrmat Sapiens cum dicit: Do
minojui rmferetar . 8c rurfum z
Qui at [ non in igeit. ( . x9.
. 28. . 6. j Idem exemplo (uo
Dominus , cum : difcipulis, ut
quinque panesc duos pifces quos lolos ha

bebant , diribuerent turbs , 84 ut

reciperent duodecim copliinos plenos fragi
mentorurn panum 84 pifcium, qui ad mul
tos dies illis { potuerunt. Tobias
quoque qui bona fua cum pauperibus li.
beraliter communicabat, ingentes (:
brevi confecutus eil . Vidua quoque Sa
rephtana , 3. Reg. 17.) modicum

farina: 84 oleiEli prophetz in eleemoi'y-v

nam tribuit, id ex beneficio Dei confecu
ta eil, ut adlongum tempus fariuatoleiim
ei non defuerit. Exempla prterea pluri->
rima 84 dignillima legantur , extant
apud Gregoriu'm Turonicum libro quinto
Hiitoriae Francorum apud Leoncium in
vita Santi Joannis Elecmol' narii , apud
Sophronium in Prato fpirituai capite 185 ,
8L zox. Idem confirmar Sanus Cyprianus in

Sermone de Eleemofyna, 84 5&5 Bali

lius in Oratione ad (/: ; ubi eleganti
imilitudine comparat divitias aquis puteo
zum, frequenter hauriantur femper
meliores 84 copioliores fcaturire {ole-nt; Ii
ver immot conferventur, decrelcunt, at
que putrefcunt. avari divites non liben.A
ter audient, 84 viiiy ; fed hanc

vitam intelligent , 84 vera elle credent , quan

do { vel credere nihil prodersir...

llt*

? I. Cap. IX.

69

SupereFt ur de modo largiendi eleemo

aliquid fcribamus: id anim : omni

us aliis rebus neceffarium , ut pi ian
c'rque vivamus, 8: feliciilim moriamur .
Primm { , ur eleemofynas
faciamus , inrentione rerilfima placendi
Deo , non ad caprandam popularem .
1d enim Dominus .nimis verbis do
cet , cum ait: Cm foci: eleemo/j'nam , no
li tufo . (/254: tua quid
facial dexmz ma . ( Matth. 6. ) Explicar
hunc locum Sanus Auguftinus (. 6.)
in Explicatione Epiol )omns ,

ubi per iimram { inrenrionem fa

ciendi eleemof nam proprerhonore'm tern
poralem , vel a iud quodcumque tempora
le lucrum : per dexteram igniicari dicit
intenrionem faciendi eleemofynam proprer
vitam , proprer gloriam Dei, pro
prer proximi .
..

Deinde, facienda eleemofyna prom

pte', facile, ur non videarur exrorra preci
bus, nec dieratur de die in diem , ii Pta
rim fieri . Ne dim: Sapiens ,
Vade, revertere; crm ooo tii: rm

[intim pojj: dare . ( Pro'v. 3. ) Abraham

( Gen_. 8. ) amicus Dei rogar liofpires uc
ad ie diverrzmt , non expear ur ab eis
rogerur . (bod idem fecit nepos eius iu
irus Lor ( Gen. 18. ) Sic' etiam Tobias
( Too. 2. ) non expeftabar pauperes ur ad
ie venirenr, fed ipfe eos qurebat.
Terri requirirur, ur eleemofyna fiar 111
later, non cum rrifitia. In ! dato
qui: Ecclefiafiicus , lailarem for
. (Ecol. 3g. ) Er Apoiolus: Non ex

,saut ex neeemte: hr'hirem

dotorem diligit Deus. ( z.. Cor. 9.)

(, :- elecmoyn. 51:

7o

De Arte Bene Moeifmi.

lxumiliter, lic ur intelligat homo dive; ,

plus accipere quam dare : equa re lic lo
111111111- Santus'Gregorius: Multm _ad ede

mandam amis [/ : cm
terrena tribuir, vcrajbllicit /; r
lzi: penfet,'qui ait: Farite : amico:

de mammona iniqaifatis , ut , fm defere

riti: , `recipianr 'vos in .eterna taemamla .
Si mim : erema'raemamla

aequirimm , dante: ! al1/.bio / fle

guia Parroni: }: manera of

rima: , quam : dona [ ( Lib.

2.1. Moral. . 14.)

(Muto, opus 11: eleemofyr'm abun

danter tribuatur'pro modo facultarum. fic

enim docet Tobias infgnis eleemofynariust

Quo modo, inquit, , 'ita miferi
ears: tii fam?, aandamer m'

_; tibi faerieL , etiam exiguum

lienter [ ude..( T06. 4.) '8c vApo~
ftolus ( 2. Cor. 8.) docet, 111

le daudam ut benediionem, non ut

. 8c Santus Joannes Cliryfofomus

addit': , fedcopios dare, eleemofy

na cy?. Et in Sermone : eos

qui audiri volunt, cm Deo >dicuut, Miff
mei Dea: fera'ndm magnam mzferieor

diam mam. ( . 37. adpopal Antioeb.)

debere etiam 'mifereri pauperum fecundm

magnam eleemolvfnam {uam-_

Polrem , necelle eli { omnia alla,

ut qui ,vult falvusA elle, ac per hoc bene
mori, 'ut diligenternveftiget, vel pei-Teley
gende .Scmeditando _ vel per liomines vere

10&09`&105- dviti / pol

lint ` peccato retineri aut iut necel

fari : pauperibus: 8: rurim, qua
{nt appelland diviti fupervacaneae, qua

necellrix. Pieri enm potel ut alien;

. ~Y

 I. Cap. 1X.

7i

mediocres opes f'upervacane , alteri in.

gens copia divitiarum plane neceflaria elle
videatur . Et quoniam opufculum hoc
`non requirt necpatitur Schola'ficarum
Qprolixitater'u , annotabo hic brevi.
4tlerli'ica Sctipturarumfantarum, 84 Dotto

, tum veterum tum recentiorum, 845

nem huic difputationi imponam`
`LOcaSCripmra: (unt, Matthei fexto': Non

pote/ii: Deo fer-vire - mammona . Luc

: `Qui haber daar tanica: , der non'
haenti ,- qui haer efoas , ( fa
. Lucae duodecimo : iviti haben-
multa bona, ut vix fciret ubi ea repone

: Stulte, hat : animam repe

: a te. verba exponit S. Au
gufiinus in ibro quinquefmo Homila

rum , Homila feptima, ut ille dives perie-y

rit in ternum, quia {upervacaneas oyes re.
tinuerit.
Loca Santotum Patrum prcipua hc
fum. Bailius in Oratione ad divi

tes, At tu, inqui: , nonne e5, qui

qua di en_/'anda aetefii, propria : ?

8L paulo poli. a onrra ,inquit, tot paupe

n'u: aci: , quot dare malerei.
Sanus Ambrous Sermone otogefimo
primo , Quid, inquit, nja/lam zg/Lf :ifm

aliena non rz-uadam , propria diligenter fer

? 0 mpudem ! propria airis E'

que? infra: Non minus crimim's, quam

[ tollere , tm : , abande: ,
indtlgentias . Hieronvrnus
in Epiflola ad Hedibiam quftione prima,
Si plm , inquit, laae:,qam fili aol

've/[imm : 5 illaa eroga , *

{/ deitrirem te noa/cris. S. Joannes
Chtyf'oiomus, Homila trgefima quarta
ad populum Antiochenum. 1n'
quit,

L
De Arte Bene Mofr'rnd .
.
Quit
{
, tua
, five
[Jo/fide:
ex'luborioux
1e: puuparum
j_u/: ,
'tibi ex lm
paterna

:den: . Augufti

nus Traratu-in. almum x47. Superflu/z ,

, , nece funt puuperi; :
alieno pojdenturfrm [

uur. Santus Leo in Sermone quinto de

Collectis, fic ait: Terreno corporeo fm
cultures ex Dei [arginare provem'unt., 'uf

.morir rurionem quafiturur fir,

mn mugispo/dendu Zuim dil/enfundu
. Santus Greg rins in :erna parte Pa
roralis curl, admonitione vigefima fecun

'da , fum', inqui:, qui ne: uli:

. nerfuu Znrgiuntur, ut femm*v
[ quod en., de fumu: ,

lhorm'nlvm term oommumre, -

alimenta omnibus communiter pro

ferf; inra/fung fe innocentes putunmqu

yrommune De; fbi prifuurim vendu,
mnt . Bernardus in Epiola ad
Henticum Arcbiepifcopum Senoneniem ;

air: Nrn/rum ofi , puu eres :lum/mt, quad

efunditif , Anobis cru liter [/ ,
ad lvos . Sanrus Tho
mas in fecunda fecunda: quxionefexage
fexra, articulo feprimo, R r, inqui.: -,
guus uliq/li fu crubundunter vbubzent ex

' bentur you erum fuenru

rioni .i 8: qufione oroge ima at

ticulo primo , Dominus, inqui: , non

decimum purtem , fed omnia [/[ puu~
peribus uber exhiben. Denique idem Au
orfcribens in quarrum librum Sententia
rum ad quinram decimam diinrionem ,
eeatur .'banc ipfam dorinam commu~

nem Omnium Tbeologorum. Addo hoc

loco , qubd (i quis fort contendere

, rigore )uns >non elle fupervasaneaA

'an

Lir I. Cap. IX.

73
danda pauperibus ; ramen negare non `
rerit [altem ex chan'tate id elfe Faciendum .
Parm autem refert utrm quis ex defe
u uliiti, aut defetu in

=111 111:.
A P.
De 'decimo

.quod

vArtis me 'marien/di,

de Sacramento Baprifnn' .

Xplcatis virtutibus prcipuis, quz do

cent bene vivendi , :
nunc docriua Sacrameutorum ,

non mins adjuvant ad Veamdem .artem bene viveudi feliciter addifcendam .

Sacramenta a Chrio Domino inllituta ,
leptem numerantur , Baptifmus, Gonfir.
lmatic , Eucharillia , Pniteutia , Ordo ,

Matrimonium, Extrema unio.-Q1_ael`unt

veluti Ainlirumenta divina , quibus utirur
-Deusper minilerium fervorum fuomm ad

graeiam divinam conferendam , vel augen

dam, vel relituendam; ut homines lxbe~
rati a : diaboli , 8: translati ad 110

norem liliorum Dei , ad beatitudinem

fempiternam cum Angelis -faliftis
do perveniant. Ex his igitur 1Santilhrnis
Sacramentispropoitum nobis eli breviter
, quis in arte bene ;
.proficiat , quis deficiat ;ut inde pollit in.
telli i, quis ad felicem mortem
po it; quis econtrario mortem infelicem
expccare debeat , 'uil vitam morefque

commuter.
Ordiamur a primo Sacramento . :
mus primum ell: .in .Sacramenti 8:_ lure

uplift. V.

dici

74.
dicitur '

De Arte Bene Moremii.

Y _

a Sacramentorum , quoruam

Aniii Bapti mus `prcedat , non all ho~

mo idoneusl ad Sacraments. ctera [
ienda. In Sacramento Baptifmi hi u'xs
ervantur. Primm Omnium debet , qui

baptizandus ell, per fe vel per alium

iteri Catholicam . Deinde , abre
nuntiare debet diabolo , 84 pompis eius ,

84 operibus eius. Tertio, baptizandus

in Chrio , in quo Baptifmo transfertur

a / daboli ad gratiam liorum

Dei ; 84 peccatis omnibus deletis, accipit
dona cceleflis gratiae , per quae lius Dei
adoptivus, 84 hres Dei, 84 Chri

conitutur. ), datur ei {lola can

dida , 84 iubetur eam puram 84 nitidam

confervare ufque ad mortem. Quoto, da

{- quoque candela accenfa, qua: gnicat
opera bona, quae debet adiungere dum vi

vit ad innocentiam : , quam iignicat

ffola candida paul ante fufcepta . .Sic
enim loquitur Dominus in Evangelio: Sie
! lax 'ue/lm hominibas, at 'w'

deant opera 11e/ira oma, [ Pa

fue/fram , qm' in :
( Matt. g.)
Hi prcipui ritus, quibus utitur Ec
clea in conferendo Baptimo . Omitto

enim ctaros , qui ad rem non

pertinent. Ex his potei-it unufquifque intel.
ligere, an bene vixerit afufcepto Baptifmo
ufque ad annum, quem nunc agit. Ego ve.
r vehementer [ufpicor , paucos elle in
_veniendos, qui omnia impleverint , quae
vel fe (: , vel cerr irn

plere debuerint: Malti enim fune `

Panel vero ;
angua 'via , qua
: ad ,

paari int/miam cam .

( Matr. 7. zo. )
Incipiarnus a Symbolo Fidel; quot (um
homi~

 1. Cup. X.

7';

bomines ruirici, vel mendici, vel opiices

arriumfinfimarum , lqui Symbolum
vel non : memoria , vel numquam.
didicerunn vel v{ciunt quidem verba >{ona
re , fed ientenriam non -percipiunt Erra
'men in -Baptifmo , per parrinos, ad .
articulos credere ie -refponderunr . A:
ii Chriitus per habirare Vdeber 4in cor
ydibus noiris u: Apoolus Paulus (32113.)
~`docet ; quo modo 'liabirabir in cordibus
eorum, qui vix perlinguam fonare pofliin:

Verba Symboli, 8: in corde nihil prorfus

habent? 8: ii Deus Edepuricar cordano
ra, u: Apoiiol'us .Pernis ( A'Lrg.) loqui

zurr'qum fordidum eri: cor illorum `qui

In vCh'riii Vcorde -non perceperun: ,
/15 Baprifmum in carne perceperint l

Loquor autem de adultis , non de infanti~

bus : Infantes enim per habirurn grati ~,
fidci , 8: charitaris -iuftii'cantur : 'fed

--cm adoleverin: , Fidei Symbolum difce

fre , 8: Chriftianam corde credere
deben: ad iriitiam , 8: ore coni'iteri re
nentnr ad falurem ; u: 'Apoiiolus ( Rem.
xo.) aperrillim doce: in Epiiiola adRo.

manos.
Veniamus ad alterum ri:um. Cbriiiian
omnes vel per fe , velper parrinum , in
terrogarian:ibreniinrienr diaoolo, 8: pom
pis eins , 8: operibus 'eius : refpondenr ,

Abrenunrio. A: qum multi funr,qui ver`

boabreiuntiant , reip'a non abrenunrimt?
quin'potis, `quam pauci fun: , qui pom
pas 8: opera diaboli non :oro corde dili
ganr'c iequanrur E: :amen Deus omnia
vi' er, 8: irrideri non 'poreit Ergo qui be
ne vivere cupi: , 8: bene mori deficient ,

ingrediatur in cubiculum' cordis fui , :

fe fallar, fed Pferi 8: arrenr .

z

gite;
n

'76
De Bene .
gtet 8c recogiter , an pompis mandi hu.

ius deleetur , an operibus diaboli , qu

peccata , in corde fuo , 8L in fatis
( fuis locum dedcrit . Sic enirn
vel confcientia bona 11',
vel confcientia mala ad pnitentiam eum

adducet.
.
In tertio ritu manifellatur nobis benefi.
cium Dei tam fublime , tam profundum.;

tam longe latque patens , ut li :

L totas confumeremus : eius ada
'miratione , 8c agendis pro eo gratiisDeo,

nihil dignum tanto beneficio prllaremus.

Deus bone! quis capiat , quis non ob .
, quis non totus in pias lachrymas
iconvertatur, cogitet, hominem ad infe
iure damnatum , repent per Chrili
Baptifmum tranre de captivitate mil`erri~

:ma ad ius Regni felicillimi ? Sed quanto

ell hoc benelicium maius, tanto ell~ etiam
plurimorum hominum ingratitudo

magis

deteflanda; cm pauci Ent qui yix ad ul'um*

rationis pervenerunt, cm incipiunt Deo
benelicium tam admirandum quali
ciare, 86 in /05 feipfos diabolo tradere.
( enim ell, in prima. adolefcentia con~
eupifcentiam carnis, concu ilcentiam ocu
lorum, 8L fuperbiam vita: , nifi cum

diabolo amicitiam 8c { contrahere ,

Chrillum Dominum re 8 fattis abnegare?
Rari , qui auxilio Dei :
venti, Baptifmi diligenter cuo
diunt; 8L , : loquitur Jeremas , iugum

Domini ortare incipiunt a6 adele/haria

fua. (T en. 3.) Sed ni vel Ba
ptil'mi diligenter confervemus, vel per ve
ram pnitentiam iterum diabolo renuntie
mus, 8L ad Chrilli fervitutem revertamur',

8c in ea ad mortem ufque perfeveremus 5A

nec

Lx'e I. Cap. X.
nec bene vivere, nec a. mala morte libe.`
rari poterimus.
l
@mus rinus in eo eil, ut o
lam candidam baptizatus accipiat, eamque
ferre iubeatnr quoufque ad confpetum Do
mini veniat. @o ritu iguificari diximus
vita: innocentiam , per Baptifmi gratiam.
emparatam , diligentil'm confervandam.
elle ul`que acl mortem. Sed uis explicet,
quant lint inidiz , olis perpe
tui generis humani, qui nihil magis pro
curat , veilem maculis omnia`

generis afpcrgere? pauciflimi

riuntur, qui ii diutis vixerint , fordes pec<

catoum . Certe Sanus David

( Pfl. 118.) beatos immaculatos in viz
ellee:
pronunciavit
. Sedne
qumaculis
:
man'
)or
in via fordida.
incede
re, tant glorioor : palma 84 corona.
innocentis vit. Debent 1314111- omnes,qu
bene vivere 84 beate mori , ve
lem innocentia: totis viribus candidamfer`

vare. Sed I forte illi macul ad..

hferint, debent iterum atque iterum earn

in fanguine Agni dcalbare; quod fit per

veram contritionem, 84 perlachrymas .
nitentix. S. David cm peccntum

longo tempore defleviflet, rel'piravic

in fpem gmtia: , 84 Domino gratins agen:

coulidenter dixit: : hjopo ,

/ _: : , [ nivem
/1612607. (IJ/'41. go. )
Poflremus n'tus , cereum lucentem

accipere , manibufque geare ; id

quod , ut [ ; , nihil {gnificat
aliudnfppera. bona , ad innocen

vit aungenda fum .

uz iin: :u1

bona, quae facienda unt nb_ho

minibus renatis per -

D g

Cllrl
exem~

78
De Bene Mor'mii.
exemplo iiio doce: Apofiolus, cm dieit:`
certamen rertuvi , / con/'um
dem fiero/wi.- { repo/ir

rm'hi ; , quam redder mi..

r' Dominus illu. ie : Iudex. ( z.. Tim.

4. ) His paucis verbis breviffim' numeri@~

ra iimt omnia bona opera , . renaris

per Baptifmum in Chrio facienda fun: .

Oporrer enim forriter dimicate advetss renrariones diaboli, qui leo :

: , quarms quem dewret. ( r. Pm'.

5'. ) Oporte: eriam curfiirn-y bonorum ope-y
rum confummare in obfervatione- mand@
forum Domini, iuxta illud Pfalm'i'; Vian

mundutorum- cumrrz', :m dif.

m/Ii cor mmm . (Pful. 118. ) Oportes
denique Domino - fervare in'
mulrrplicandis ralentis , vel' in eoienda vi.
nea , vel in villicarione commiiia , vel in
prfehira familia: nobis impoira , vel in

aliis quibufcumque ; nobis> 31301111

commendaris. Volut enim; pientiilL
mus Dominus nos: quidem u: filios adr
ad breditarem- cleftem admit*
. ; fed u: id cum' maiore`> gloria. {-86
. , placui: divina: fapienriaex [uz ,
u: bonis operibus ex ipiius~ 8: .

ro. . fais , cleemhre

ditarem4 , id . beatirud.
nem. mereremnr> . Iraque opulenriflima 8:
glorioiiflima lirediras non dabirur' dor
mientibus , vel ; , veli ludenri

bus 3 fed vigilanribus, laborantibus, 8: ad

virz in opere bonoi perfeve
.
' Difcuria: ergo unufiiiuifque- operaA fue, 8c.
itam ac mores fuos diligenter1 examine:

' vult bene' vivere 8: felicirer mori : 8:

nonicicntia, lira. :eiiimonium reddit .

quod.

Lik? I. . X.

79

qud bonum certamen certaverit cum vi.

tiis 86 concupifcentiis 8c cum omnibus
tenrationibus { antiqui; 86 quod

`curl'um feliciter confummaverit in omni

bus mandaris 86 iulificarionibus Domini
ne querela ; 8c qud Domino ler
vaverit in omnibus oliciis vel prfeuris .

Iibi commillis; lecurus exultct 86 cum

.Apollolo dicat: Repofita mihi emma
iuitia , quam redder miki : in il
la die jnus . (z. Ti. 4.) Qid l
confcientia accurar difculla teletur , in.
cermmine cum holle generis humaui non
levirer 11 86 ignitaiacula ufque
ad animam penetralle , idque non femel,
fed faepis; 86 ud in 'curfu o erum bo
de ecerit, 86 non olm ala.
eriternon cucurrert , fed laflitudine
in via (: , vel : 8c denique f
dem Domino in negotiis fibi commillis
non fervaverit , fed lucri fihi ab.
vel inanis gloria, vel acceptio per.
fonarum , vel hujulinodi ; re.
medium pnitentia: , atque ad pfum
Deum , ut medicum, fine interpolita mo

ra recurrat , 86 : hoc negatio

Omnium maximum .in aliud
pus ,- qiua mortis diem (: ne.
.que horam.

lo

De Arte Bem: Mariem.

C .

1.

De prlcepfa mnimo Arti: que muriendo",`

quod a de Confirmation.
: Baptifmi fequitur Sai:
y . Confrmationis, ex quo duc!
documentum ad bene vivendum non
mins accommodatum , qum ex ;
mo: quamvis enim Baptifmi Sacramentum
.lit magis nccellarium qum ). Confit:

mationis 5 ramen Sacram. Confirfpatonis

nobilius ell qum -. Baptilmi .
.quod ; poteft ex mmiftro , ex
teria, .Sc ex effetn . Miniflery ordinarius
~Baptifmi e-Presbyter , vel Diaconus; 85

~in tempore quilibet homo .

.h_dinierconfirmationis ordinarias Epi.
; 8L ex d-il'pen'atione furnrniPontil-y

is folus Presbyter . Materia Baptifm ell:

naruralis ; materia-Confrmacioniseil:
o eum pretiofum - balfzmo , 8c ab
Epil'copo confecmtum . Bffetus Baptilini
ell grati: 8c charaer , qualis requiritur
A.aid procreandum nfantem fpiritualem,iux~
ta illud S. Petri: Sieur gmiti infantes

la: aoncupzfcite. ( i. Bet. z.) Eleus Con

irmationis grati: 8c charaet , qualis
requiritur :ld creandum militem Chrifliad

num ad pugnandum adverss holles {/

biles, iuxta. illud S. Pauli: Nan eff :

adversa): mmm fangunem _;

fed -): principe: , : , ad

vers: } relores tenth/#rum hamm ,

(amm nequin'a in J
Ep/z. 6.) Danique in Baptifmo - in-'

; falis 5 in Confrmatione
alapa ut dil'cat miles
.

flianus

"! I. CAP. JC

8!

anus pugnare non feriendo , fed parieni

do.

_.

ed u: facilis intelligamus, quod ii:

eium homin-is Clxrifmare inun'i, hoc eit,
miliris Chrifiani; videndum efr quid acce~
periti: Apooli in Confirmarione, qua:
dara efr eis in die Penrecofes. ApoPcol

non fuerunt confirmari proprie per

Sacramenrum Chrifmaris , fed acce erunt
a Clirio Principe Sacerdorum e eum
Sacramenti line Sacramento . Acceperunt
:ria dona , fapientiam , eloquen~

, 8L chariratem m altiimo gradu,8

praeterea donum miraculorum , urilillimum
ad convertendosinfideles ad . Acque
hc dona ignificaverun: igne lingu ,
ua: in die Pentecoes apparuerunt , 8c
lonirus vehemens ,qui iimularidirus : i_~
lumenignis {apienriam, calor einl
em ignis chariratem, figura lingua elo
, 8C {onirusvehemens donum mi
raculorum igniicabant. Sacramentum no
Confirmationis non adfert fecum do
num variarum linguarum , neque donum
iniraculorum ; ,quoniam lxc neceH-aria erant'
non pro ipforum Apoiolorum urilirare SC

Perfecione , led converione infidelium :

ied adferr donum -, qu Lem'gn
' ; (I.Cor. I .) L in .
buius patienti , ux e
virtus rarifiima
84 prerioiiilima, aapam dat Fpifcoprts pu
blic `homini coniirmaro; nimitum , ur
inrelligat miliriem Chrili effe crearum non
ad percuriendum , [ed ad pariendum; non
ad iniurias inferendas , (ed ad :olerandas .
Sic enirri pugnarur in Chtiiana militia non
advcrss homines, quos : , (ed ad
versus dmones, quos non videmus . Sic

anim : 8c vicir Imperator :

D

'Artev Bene .

Ghrillus , qui cruci dcbellavie ae`

reas potell'ates ; 8c lic puguabant Apollo..

lil-recens. conllifmati qui ageuis gflvtel"

czl in concilio Iudzeorums~ lflghdn
te: a / eoneilii , quam'am igni ha.
iti erant pro nomine gef# eonrumeliam- pa
n'. (Akg.) Haec- vi elicet ell grati@ SaY
cramenti Conl-irmationis ,_ id ellicere , :
homo- caeliis inull , non cogitet de vin-V
dita, fed ; fe propter iullitiam in...
juriam .. ~
~Ingrediatur nunc` homo conlirmatus irrv
cor , 86 dingemer atrendat an dona
Spiritus. { , ac przcipu lapientiam 8c
fortitudinem ,. in corde luo inveniat. At
tendat` , inquam ,_A an acceperit lapientiam
Sanftorum, quae magni bona ;
8C contemnib- temporalia , 86 forritudinem
militum. Chrilli qui injurias accxpiunt
bentis qum faciunt. Ac ne forte decipia-A
tur, defcendat ad' praxim- , examiner con<l

{cientiam (. Namy li verA inveniat fe

promptum ad eleemofvnas faciendas, non
ad o'pes ,- 86 li iniuriam
de ulrione non cogitavit . fed facillim 86

lbentilllm inuriam contlonavit 5 iure po

tent in fpiritu, e'xultare- , ut qui; pignus in
corde fuo habeat (piritus adoptiouis filio-
rum_Dei . Sed li polbacceptum Confirma..
tiom Sacramentum-f` nonl mins
non' mins avarum , nonl minus iracun

dum , non minus impatienrem elle - vi

dear; 86, patiatur nurn~.
mum. aureurn vel argeuteuin exire de mar-`
fupio ad pauperem; reciendum 5- & con
tra li pronum fe cernatv elle ad omnes
ctipmndas lucri occaliones: 86 rurfus , l
icilem` le cognofcat ad itam, prouum ad
- , 8. ab amicis rogatus uti

offen,v

Liber 1. . xr.

offenonem , exorari ie non pa.

tiatur: quid him: c_olligere poteri'. nii le
Sacramentum acceptife, Sacramen
ti non acccplle?

Hxc dixerim pro iis qui maiores natu

, cm ad hoc Sacramentum fufcipien

dum accedunt : nam qui in prima serate
vix ]; capaces ad Conirmationem

dunt, iis dona. 8c vinutes infundi creden

e, cm nihil fit quoditnpediat.Sed

timendum cit illis , ne fupervenientibus

criminibus, 8c pnitentia in longum tem
pus dilata. , fpiritum in Conlrmatione
feeptum extinguant , id eli: , Spiritus San
gratam . Sic enimintelligitur

quod monet Apoilolus , S iritum nalin

extinguere . ( 1. Tbe. 5. Ille enim ,

quod ad [e : , Spiritum fanum

zinguit , qui gratiam Dei in fe extin
.

Qui ergo cupit [emper bene vivere, ut

ci contingat (! mori;Sacramento~
rum gratiam .magni faciat , qua: : vafz
coeleium thefurorum ; prfertim Sa
cramentailla ! faciat, qua: femel amifl
[a inveniri nullo modo queunt , quale
Sacramentum onfirmationis, in quo the
faurus incomparabilis bonorum accipitur .
enim charater Sacramentorum
de eri non polt; ramen charaer

gratat donis , non folatium alquod adfe

ret, fed . confufionis angebit.

D Q

CAI.

84

De Bene' Morenu.'

Ps

l I.

De duvdecimo moito Arti: bene morie'mit",

quo .a

Eurbuniu.

-Acrofana -{ Sacramentum eill

Omnium maximum, in quo non fola.
gratiacopioiillim , fed ipfe autor gratix:

conrinerur. Ur aurem homo Chrifiianus ,

quod atriner ad hoc Sacramenrum , bene
Vivat, Scfuo tempore bene moriarut; duo
necefiiria (unt . Unum, ut aliquando-hOC
iacrofanum alimentum fumar , (

Domino.- Nif mundum'ueriti: .Fiil nomini: , non 'vitam in : .

Alterum , u: digne4 ciburn tam eximium

manducer , diceure Apoolo in Epiiola.
ad Corintbios: @si mandumn ibir in
u'gn, judifum munducut ( 62612 ,
nonda'iudimm oor/Jua Dennison'.v ( r.Cor. tI.)
aurem quiio , quam frequenter ex~
pedia: hunc cibum fumer-e: 8c rurfum ,
quaznam : habenda fufl-iciens praeparario,

u: ( , aut cerr non -indign ad hoc

cleiie Convivium accedamus.
Ee priore quitione habemus, plures

ac ( fuilfe in Ecclea Catholics

confuerudmes . In Eccleiia primorum
:emporum frequeneiflim fidolesconimuni~

caban: ,Corpori Dominico . Nam iden

Sanus Cvprianus in

Sermone de Ora@

:ione Dominica , qui efr fexrus in ordi

ne, explicar de acra Eucbariiia verba il

la , rio/imm quotiu'x'unum du .
i: hodie ; ac docet , quotidie {umendam

effe Euchariliiam , niii quis legitimo im

pedimenio
rohibeatur . Poftea :amen
rciiigefcente , ad annos inre

ams

Li'er'I. Caf. XII.

gros non pauci facram Communionem dil'

terebant. Hinc Iunocentius Pontifex Ter'-l
tius decretum illud ( Cap. omm's ,.

de' . ? J' ut (altem annislingu-~

lis in Feriis Palc alibus omnes tam mares
quam : Euchariliam perci
. Videtur commu~
nien Doorum fententia, valde pium 86

lnudabile elle, ut qui facet-dotes non fum,l

ilugulis Domiuicis diebus, 86 Fellis adhuc'
celebrioribus ad facrofanam Eucharilliam
accedere non . Celebris ell apud.` `
Scriptol-es illa , quali a 5.
llino prolata: /{ Eckart/liana !

pere ne: ' omnibus ta

men- diea: Dominici: cnmmunitandnm [

deo , ' harterV . Quamvis autem liber dev

Eccleliaicis dogmatibus, unde hacc len~
tentia ell, non videatur elle S. Au~
, ramen verulli Autons ell,
contraria dolrinae S. Augullini, ( .
118. ) qui. inv Epillola` ad )anual-lum .
xillim docet, neque . leri-are, qui quo-v~
tidie arbitrannun ellel communicandum nee
que illos , qui non quotidie fed raris
municandum elle cenfent. Cert qui hot:l
docet, nullo modo reprehendereteos, qui,
{ententiam eligerent , ut faltem
{ingulis diebus Domincis ad hoc Sacra*

accederent. Eamdem fententiarn

lacuille S. Hieronymo, { potel
ex Commentario eius in Epillolam ad Ga
.latas; ubi exponens cap. (, ita~ lo
quitur: Sieur nobis : 'vel jejunare fem
per , vel orare, diem- Dominic/lm

Corpora Domini inde/inciter celera~

.fre ; non ita fa: jadai: im~
molaire , 86. Eadem {enrentia pli!`
Suit S. Thoma: in . parte '_imma:

eo

86
Arte Morenqi.
Theologicx quxfhone 80. . xo. ex-L
tremo.

Qupcl attinet ad alterum caput de .

paratione ad tam magnum Sacramentum
percipiendum , ut in falutem , non indi.A
cum 6 condemnationem fufcipiatur; pri,
mum Omnium requititur, ut anima : v1'`
vens vita , non mortua morte pec.
cati lethalis. Nam ea. de caufa elicitux` ci
bus , 8c in fpecie panis datur ; . cibus

non eli mortuorum, fed viventium . Qua'

mandara: hun: panel, Dominus ait apud
Ioannem, viver in , 8L in eodem

loco , Caro ver : rz'us. ( Imm. 6.

n. . feff. 13. can. . ) : autem
mod. Tridenrina, non fatis efle ad
ignam prparationem adhunc clefem
cibum rit percipiendum , ut quilethali

peccato eft inquinatus , fola

eontentus fit; fed etiam per Sacramentum
pnirentiae peccata lua expiare ;

mod Confefrii habere queat.

Deinde , qui: hoc Sacramentum non {o

lm punis , fed etiam medicina, 8c

medicina optima lSc faluberrima adversus

omnes morbos vmorum ; ideo requiritur
fecundo loco, ut homo grotus deiideret

bonam valetudinem , 8c curari- cupiat ab

omnibus morbis vitiorum ac praecipu a
principalibus, quae , luxuria, avai-iria,
fuperbia. ( autem Euchariflia fit me

dicina, docet S. Ambroiius llbro 5. de Sa

cramentis, capit. 4. Qui , inquit ,

beber : : 'uul'mu- eff ,

:f5 parrafo-[umm: medicina ,
leie 'venerabile Scmmentum, l S. .

naventura in libro 2... de Ptofecu Religim

forum cap~ 7_8.

fe, inquit, {

, mgmt quod magi: :

( `

' ? 11 . XIII
87"~
holgerl Medic/1m , quumf
magia fen/cri: je , 5C S. Berntidusy
in Sernioiie de ( Domini ,. :
francs , n: faniiimo. Sacramento. :ri`
buanr,~ cm experiuntur in fe minui wzl-LI

las propenones, @eyalias animi. afgrirud..

nes..
r Poftrem , Cicrofan'tum Sacramenrum.
non {olum eil: cibus viarorum Si medici`

na aegrororum, fed- eriam Medicus :

iimus 8c amantiifimus.; 8c idtol recipien.
dus ingenti exulrarione 8L revetenrias:
8c ornanda : domus animae- omni
re virturum , ac prcipu }, fpei clia`
ritatis, devotionis , pieraris~ ,. 8c fructibus.

bonorum operum, orationis ,. ieiunii , 8c.

elcemof'yn. Haze enim , requi.
ri: ; hofpes anima: , quibono
rum noiirorum non. indiget.. Adde, quod
iiie Medicus, qui non viiirar, ef: eriam

Rex' Si Deus, cuius infinita eil: puriras. 8

puriiiimum requirir habitaculum . Audi 5..
loan. Chryfoliom.. in Sermone adv po
pulum Antiochenum. guo ,_ inquir, non o

portet pun'orem fucrjcio l

quo [ radio nonjrlmdidiorem .
banc dividmt'em or. quod ign f)9i-4
]; r lerur
logre .iarur nunc , quicumque beney vi-A
vere 8c bene- mori - , in cubicu-`
anim fu; 84 1= oiiio iolus cum
folol corde i`uo , coram Deo , qui fc-rutatur
8c corda, attente confidere: , quam
8c cum qua- prpararione- communi.
ce: Sacramento Dom. Corporis.. Er fi qui
deminveniar, fe perDei:

rer 8c falubrirer communicate , Sc inde be

ne nutriti, c a morbis viriorum paularim
, feque in virruribus 8c operibus _bo`

nis.
\

88

De Arte Bene Mariani' .

nis quoridie magis ac magis proficr'e , e;

: tremore, 86 pergar I'ervire Do.

mino in timore, non :am iervili qum
ilo 86 filiali. (%ld unus : exillis, qui.
conrenri annua ommunione, vde faluben
rimo Sacramento non amplis cogitant a
8: obliti manducare panem viviicum, quan~
to magis corpore pinguefcunt cllatantur,

:am magis anima: eorum debilirantur 8:

: intelhgat fe multm delpere, 86

long beffe Regno Dei . Annua enim

Communio decreta a facro -1311
Concilio, non ut non fiat nif femel per

annum` fed ut fiar falrem 'emel

er an'

num, nili velint ab Ecclela exturmri 86

tradi . Itaque plurimm non

:more filiali, fed timore ferviliDominum

{ in Sacramento recipiunt, 86 paul<`>
redum ad llquas porcorum, ad mun
di delicias, ad lucra. temporali: , ad
biendos fugaces- henores, in morte au~
cum clivite Epuone, Memento, `li ,

quin ref_epz' 60m: n 'vim . ( Luc. x6. )

Qgd il quis inveniatur, qui Sacramenti
facrol'ani frequenter myferia vel omni,
bus diebus Dominicis, vel etiam quotdie,

fi' fon Sacerdozio fungatur; 86 ramen .

que peccatis letlmlibus caveat ,
quefin bonis operrbus ?) fe exercent ,
nequev de mundo ver exierit, fed ut alii,
qui de mundo flint, lucris pecuniarum in.
hiet, camis illecebris rleleerur , ad gra

dus honmum 86 digm'rarum iulbiret; ifle

cerr camem Dominicam ad iudicium fibi
manducat: 86 qu fmpis myfteria facro.
. indignus attreat, mngis .
proditorem imitatur, de quo Dominus air:
y Mdm: emr ei, nam: non : hama.

( /2. 2.6. ) Sed del'perarbV

dum

Lz'er I. Cap. XII

89

dum de , um vivit . Proindr;

qui in cubiculo cordis recogitat antics fuos

8c opera~f`ua, 5c fe extra viam liuc

ul'que cucurrifle cognofct; : adhuc re

piicendi tempus adeiie, mod feri yelit

pnitentiam agere, Y Lad viam :
reverti .

Atlungere libet ad finem huius ca iris,

quid S. Bonaventurafcribat in vita ani
Patris Francifci ,. de admirabili- pietate 8c

amore huius lana'flimi viri erga facrofam

Etam Euchariiiiam , ut ex eius ardore no
ra : vel incalefcat . Fla
grabar, inquit, erga Domi

m'n' - fervore omm'um medullarum;

admiran: permaximo rbmfi'..
dgnationem, /[ fha.
. Sepe , mm de
vnt, alla: devora: eicerer, rm 4d .

gm' immarulaff deguarz'onem [ ,

f/irim : mentir plurimm
ie atm mae/fum . Vim Slmne. mp. 9. )
ille. A quo ongilim non
[olm laici multi communicantes, fed et
iamr Sacerdotes plurirni celebrautes , qui.

incredibili feiinatione rem tam- faoram:

, ut neque ipf fcire videantlw
uid , neque alios rem tantam pau
lo attentis confiderare permittant.
C

A- P.

XIII.

De precipita terfiodecimo Arti: me ma

4

nen i, quod> ]! de /.

S Equitur Sacramenrumpnitent, nod

1n tribus 'przcxpu virrut-ibus po rum
eli, quod attlnetlad cum qui xrecipit Sa
cramentum Bnuenti ;.

is,

90

De Arte Bm Marend .

iis, confeIIone oris, 8c {

ris. Nam qui hxc rit prz
t, in.
dubrarione ulla peccatorum f rum ve

niam afl'equumur. Sed vdendum , 8:

artentifm coniderandum, an {rvem son
trino, an integra. confello , plena 114

rishco.

Incipiamus Contrrone , Joel Prophe

ta clamat : Scindite wrdn vera - 'ue

imenm uq/im 1 ( joel. z.. ) Hebri cm

Egnum doloris oendere vellen: , {Cinde
bzmr vefimenta fue. . Mone: Pro
pheta fandus , ut Ii ( ; ve.
rum c de placcatoy commiflo

Deo demonfrarc , fcindamus corda.

nora. Et Prophem David , : non
folm fcindamus , fed etiam conreramus ,
8: quali in pulverem redigamus. Cor :om
trimm, inquir, -bumiliatum,Dem; non

. .Pflrm 50.) Q13: fmilirudines

aperr de , ad placandum per .
tentiam Deum , non fads elle, verbo di
cere, : me peccae; fel opus elle
dolore cordis intimo -, qui fine n
gultibus 8L laclxrymis ac fufpiris {
vix potel. quoque Patres mrum
eP: qum fever de veracontrinioneloquan

tur. S'Antus Cyprianns in Sermone de La~

pfs, ma ma , , : ,

mm ( eamus v_ alto 'vulneri di

11202: ' long medicina non
tenu'n minor non ft. Ordre impen
ffs : rag/1re , diem [ tranjge
re, vigilis : etibu: , tem
[/}: ' lamentationibus oc
cup/1re, fir/uo: falo ud/Jarere : in lili.

:io valutari ' jbrdius. Clemens Alexan

drinus ( Li. l. mp. 17. alix z4.)apud Eu
febium in Hiioria, pnitentiam
.

Iier I. Cup.. XIII `

gr

bapfifmumA laclarjmarum. S. Gregorius Na;

zianzenus in oratione fecunda de Baptill
mo, Rscipo, inquir, , / }.

mi: rigato; videro. T eodorerus in Epit

me Divinorum decretorum capite De
Puitentia; , fcribit , vulnera. quae pofb
Baptifmum accipiuntur, curabilia quidam

elle; (ed non ut faciliv negotio per

regeneratiorus, fed per multas 13.
chfvmas 86 opera. .

Hare 86 imilia omnes Parres. faui (cri

pra reliquerunt 'de veritate contritionis .
Hoc tempore accedunr plerique ad.' con.
{ qui - aut modican'r
zur nullam . Sed> qui volunt ve
r cum Deo reconciliari, 86 vivere,

: poftea. [ecuri moriantur; debent

in cor fuurn ,. 8L daufo Ollio negotiis aliis,
haecY aut milia mentilm apud - .
Ie: Hei miki'. quid mifer
',_ cm tale
86 tale agitium perpetravi rimm, Pa.

illum dulcillimum & omnia,

boni, 86 mei amautillimum ,- qui
me undique beneliciis fuis : . cuius
tot. ckaritatis. video , quot bona- in
me vel in aliis video . Sed quid de Chri
io meo dicam, qui (: inimicum
c indignum, 86 {emetipfum pro
meolatibfum ' ha am Deo in
[ . g. ) 86 ego iugratus.
Scmil'er ab offenlouc non ceo .
tanta` @It mea crudeliras Dominus meus
fuit cfus , fpinis cornnatus Clavis

in cruce i'uflxus, ut veteribu; meis pecca*

:is 86 fceleribus n_teel'cnam facer-et: 86 ego

non celloy nova lemper- andere: ille- nudun
in cnice 1- , 8c
egof lemper pergo .icetum ei 86 fel aigu
n n.

92.

D: 'Arte Bene .

rillimum propinare . @11's mihi

explicabit , de quanta g oria exciderim .

cm peccatum hoc aut illud lethale~com~

mili? Hres Regni cleftis, 2
terna: felicillirnx: ab hac tanta felicitate ,
8: certe tam praeclara 8: omnibus :

maxima excidi mifer , per illam brevil

mam voluptatem , 8: per illa verba, vel in
Deum blafphema , qua: nihil mihi attulcv .
runt boni . Et ab illa tanta felicitare ad
quam { deveni? ad captivitatem
boli, hoiis mei crudelilimi: : quam ciI

to frangetur maceries putrida corporis

mei, qu momentis {inplis mi

narur'. tam cit 8c ego me ullo remedio.

in ignem :etemum defcendam Hen me

miferum ! fqmffe eras , fortafle hac noe

ie in illis {empirer-nis ardoribus habitare
incipiam . Sed { omnia cor meum
torquet'c lancinat ingratitudo mea , lii

8: ervi detcrrimi , in & :

num amantillimum 8: optimum nam qu
; ille me bencicis curnulavitv hoc
ego magis illum peccatis meis offendi.

8: cogitaxe volue
ris in cubiculo cordis claufus , quicum ue
es qui liunc Libellum dignaris legere a gie

ro omnmo te contritiopis donum a bono

Domino - impetraturum Inu-avi: a
liquando pnitens David in (
cordis (ui : adulterium perpetratum;

8: mox contritione adepta cpit lacbry

mis {ira-tum fuum rigare . ( P ulm. 6. )
-: pnitens Petrus in cor poi:

Chrif negationem, 8: continu [fruit a

mar-. ( Matth. 2.6. ) Intravit pnitcms il..
la peccatrix in cor fuum 8: atim lat-b1]

]: cpir figure [Jedes Jefa : fuis

!"

Uhr I. . XIII.

93'

I niegue, (Luz. 7.) Hi fum ero fruhic

. mf coi itonis, qui noni n1 cumul' ni
i ii in folitu ine .
)am de Confelliune dicamus. .

deo mulcos homines ne ullo (, :

cerr vulde modico, ad hoc faluberrmum
Sacramentum accedere; nec aliam ob cau
!'am , nili qui; in cor ingredum

tur , crn> fe ad confel'ionem faciendam

param. Aliqui fum, qui ita negligenter ad
hoc o us accedimt, ut folm generati-mik
confuo quodam modo` dcere pollnr; fe
omnia prcepta , vel omnia peo
cam - : quibus non ali

qum generalis 8c coni-Ufa abfolutio con

venir-et, im - neque tali abfolutione

: conitentur enim quod fortaffe

1 non fecerunt; 8c quod ver fecenim, non
i confitenrur. Alii fum, qui peccata quidem
lila ligillatim referre 8L ordine didicerum ,
verm nullam haben: de qualita
te peron, de loco, de tempore, de nu
mero, deque alis , circumianti dici
folent: qu ingnis 8c periculofa negligen
i ria . Aliud enim cir percutere Clericum,
aliud percutcre laicum; cm priori percui
oni excommunicatio adiuna Ii: , non
poferiori. Aliud quoque cum .
aliud cum fanimoniali, aliud cum con
iugata, aliud cum meretrice per
petraffe: aliud femel, aliud decies inidem

l. peccarum incidife. Idem enim peccarum

, fed multiplex . Denique non defunt ,

3 quod magis eff admirandum , .qui peccare.

, interna, ut deideria fomicationis , adulte
1. rii, homicidii, film', arbitrentur non efe
peccatz, nil opere compleanrur: im ve

r lneque afpeug impudicos, neque verbs

v laciva in peccaus numerenr.

E:

' '94:

De Arte Rene Lfarieni .

Dominus ipfe difertis verbis loquiturmitm

`ait;

: mulierem ad

lum , /: ejlfam in [wie

_ fue -. (/2.5. )- Oportet igrtur, utfiquis
-61:11:12: fux couiulere velit, 86 utilel
ac llutarem'confelonem facere; priinm

libellum aliquem de Arte rct confiten

'di peccara inveniar, -aut Confelarium
pium 86 dotum : : deinde, "111 cor
fuum ingrediatur, 8611011 curlm 86 brevi~
ter fed accurat `84 feri confcientiam
{uam 'dil'curiat , 86 diligenter cogirationes y

delideria , verbs. , 86 fatta, necnon omif

floues examiner, 86 pio aoperiro >medico
animarum conlcicntiam { -1:16, at

que ab eo humiliter abfolutionem peut ~,

params pnitentiam implere ,

quam 1

p_fe Confelfirius njungendam lefl`e~cenl`uo` .

Reltat Satisfatio , cuius maiores nol'ri
viri fapientilfrmi , mult maiorem ratio
lxabebant, quam multi ex nobis .
bere videantur. Illi enim cm feri .
:[iderarent, multb facilis h'cin terris qurn
in logis purgatoriis Deo {atieri poile ,
mulas imponebant / atque 'lon
gillimas. Et'quidem quod -ad tempus at
tinet, pocnitentias iniungebant annorum
ptern, veliquiudecim, vel tri'ginta, inter

dum etiam rotius vit . Quod ver atti

net ad qualitatem', inungebant eunia fre

queutilfxrna , orationes adhuc frequentie

res; praeterea, ut non uterentur balneis ,
,non equis , 'non currlbus , vvnon veRibus
pretiois', ut ablinerent a ludis , jocis
theatris ; denique , omnis >ect'um vita in
lucu 86 mrore pnitenribus congruente,

fere confumcbatur . Adferam unum exem

plurn .
In

Uhr I. Cap. XIII.

9:

In Concilio Toletano decimo Iegimus ,`

lpifcopum Bracharenfem , Potamium no
mine, qui femel fmineoforduerat

( lic enim Concilium loquirur ) ipfum fe,

nullo , in crgaliulo quodam inclu

iilfe, 8: novem menium pnitentiam e

gifle; ac deinde propriis litteris hoc (
peccarum 8: ( fponte fufceptam

Concilio Epi coporum iignificavilfe : .

cilium autcm de'creviffe, ut toto vita: (:
_tempore in agenda pnitentia perfcveraret;
cm afirmaret nihilominus Concilium ,

humanis 8: mifericordis cum illo aum

elfe, quam antiquorum regula: 8: {everrtas
. erat antiqua (: .
Nunc ver lic imbelles 8: delicati fu'mus ,
ut mulfta. impoiita ieiunii in pane 8: aqua
acl paucos dies, cum 7. Pfalmis 8: Litaniis

totidem diebus recitandis 8L e'leemofyna.

paucorum nummorum pau eribus erogan
da, fatis videarur fevera e e, etiamfii pro
multis llagitiis 8: fceleribus eluendis impo
natur. Sed quod hc nobis ipli indulgemus,
in putgatoriis locis, iullitia Dei exigen
te, / luernus; niii tanta : vis verz
contritionis ex ardenti charitate prodiens ,
a mifcricordia Dei remiionem totius
culpa: 8: pn valeat impetrare. Ver e
nim miro modo commovet vilcera Patris

nofiri Dei cor ver contriturn 8: humilia

turn, non enim potei dulcedo 8: bonitas
Patris le continere, ( Luc. . ) quin ad
filium prodigum , fed vcr pnitentem,
accurrat , compleatur , ofculetur , annulum

pacis donet, 8: abiiergat lachrymas dolo

ris, 8: lachrymis laetitia: repleat omni favo
mellis dulcioribus.
CAP.

96

De Arte .hz'orimdi .

I V.

De Precepto qaartodcrimo Arti? Zena

, qaud l/a'e Sacramento

Ordin,
Sacramenti: , qua: fequuntur bre
virer confideranda , non ad -omnes
Chriftianos pertinent; (-: ad `Cheri
cos, Sacramentum videlicet Ordinis; -alte
rum fad laicos, Sacram. Maltrimonii . Di
camus brevicer de primo , non omnia. ,quae
ad hoc Sacramenrum , fed fo

lm, qua: -1:1. un: adartem-bene

vendi 8c felicitar rrmriendi .

Ordine: Iriumeramrur leptem , quatuor
minorcs , 8c tres maores ; quorum (
mus, qui dicitur Sncerdotium, in duos di

viditur: funt enim Sacerdotes maiores,qui

dcuntur Epifcopi; 5c minores, qui djeun.

tur Presbyreri. His omnibus Ordinibus

prmitrirur prima toniira , qua: eli: quali
. ad omnes Ordines , '8c ca Clericos
propriffaoir.. Bt ea, qu rcqui.
runtur a Clericis , quod ad pi 8C

religiose vivendum, maori ratione requi~

: ab iis , qui funn conitutiinOrdiui
bus 'minoribus vel maioribus , 8 potilfi
mum Presbyreris vel 1 is ; ideo

contenzus ero breviter es. con iderare 8L

ear licare, ad Clericos pertinent.
uo funn, deClericis explicanafell
fe ; primm ipfe rituS, (100 Citrici
, deinde Olcium, uo in Ecclea, fun
gi debenr. Rinus , quo um Clerici ex
libro Pomicali poret inrelligi, hic
primm tondeantur _capilli lcapitis ; quo

:itu gnicarur depoiuo cogirationum 81

cupi

' Lm Leap. XIV. ^

fw

`'cupiditatmn fupervacanearum , (: funt

4cogitzitiones 8c cupiditates rerum tempora
,Y opum , honorum , deliciarum , 8L a..
id genusfrerum.: .8c imuliubeantur,

qui tondem-ur, `verlculum lillum

Pfalmir quinticlecimi` , Dominus, par: .heredi
Jari: mea, ' calici.: mei, tu : qui /.
fue: lmndirarem mmm miki. Deindeiubet
.Epifcopus fuperpelliccutncandidum,
coque induit novum Clerici-1m , vdicensil
lud ex Apoflolo ad '-Ephe'los; : t:
Dominus novum bominem , qui yfecundfm
`Deumreatm' r in *
. (=. ef 4.. ) Porro o 'um no
vo Clerico'nullum--propr alrgnatur , fed
-ex confuetudine munus ipfus e'fl mniflra
re Sacerdoti `rernzfacrarn { `quando

4privatimeel agit .
nunc, quanta perfeonis
eminentia requratur'in Clerico; ~& {
.ta in Clerico,'quanta in Acolyrho, in Sub
diacono, in Diacono , in Presbytero, in

pifcopo.> Horret profe Amens mea id

itare, cm invcniantur in multis Frei'
yteris , qua: iure exiguntur in 'implice
Clerico . lubetur 'Clericus l-abiicere .
vacanas cogitationes 8c cupiditates , qu
propri 'fum' hominum fcularium , rid eFt,
horninum-,~ qui ad hoc { pertinent ,

qui funt'ldeAhoc mundo , qui quae

[um afldu-cogitant 5c leoncupifcunt . Jv
beulr lbonus Clericus non aliam partem
vel llreditatem'quzcrere ni-Deum , ut
Deus foins-pars & hreditas eius ; 8c ipf'e
folrus Dei pars 8L hreditas ver clicatur ,

Sc Gt. alcitudo Jclericalis perfeionis!

tori mundo renunciar utfolurn Deum

ver , 8c ipfe viciflm a folo D_CO

pofldeatur.. Hoc figniiicant alla verb:
5,

98

De Bene ! .

mi . Dominus par: : mu , ' 54.

: mei. -: dicitur illa por.

tio, qu ex divilione hrediraris in mul
tos fratres , unicuique illorum contingit .

lmque non eft fenfus illorum verborum ,

quod clericus velit partem hereditatis
elle Deum, alteram partem efle opes ter
renas; fed quod ex corde cupiat, totam
partemfuarn, id , quicquid -
tinere pollen ex hoc mundo , id torum

transferre per affectum bonum in Deum .

Inter calicem autem 8L hreditatem hoc

interefre videtur , quod calix ad volupta

tem 8c delicias, hreditas ad opes 8c ho
nores pertineat . [ integer (enfus ,
Domine Deus meus, ex hoc tempore quid
uid in mundo fperare poteram vel divi
turum , vel deliciarum , vel aliorum tem
poralium bonorum , id torum in te folo
habere ; unus pro rebus omni
bus abund . Er quoniam abundan
tia clefliurn bonorum hic in terris 11.1.
beri non , ideo pergit orando , 8c
dicit bonus Clericus: qm'

hereditatem meam mihi . mar enim pro.

prer te contempfi 8c abec, vel pauperi
bus tuis domus , vel diripientibus pro

pter te condonans ; tu mihi fideliter con

fervas , 8c tempore fuo reftitues , non in

fpecie corrupribili , fed in re ipfo , qui

es fons iuexhauftus omnium bonorum.
Sed ne quis hanc noftram explicarionem
in conrroverliam revocare velit , addemus
duos telles omni exceptione maiores ; S.
videlicet Hieronymum, : S. Bernardum .
saucius Hieronymus in lipiftola
de vita Clericorum, Igitur, inquir, .
: qui Chri i er'vit fulciat , interpre

tetur prim?) vom illum fumus (. nominis

e .

 I. Cap. XIV.

99

prolara, quod did.

fur . Si enim amine Grate, Sor: Latin ap.
pellamr 5 mpfeypa vacarztar Cleriri., wel

guia de one juni Dammi, vel

Domina: for: , id par:
a. Qui 'vel ipfe far: Domini ,
! Dominum parte/m ha et; talem fe ex.
-biere vdeet , ut ' ipfe 120 idear Dami

num , Iglafdeutur a Domino. Qui Domi

po er , / diz-ir , Par:
Dominus ~, (!) .) nihil extra Daminum

haere pote/ _ @sind _fi aliud ba

[1: - Dominum, par: ein: non :

Daminas, 'verbi ratia , [i , i ar

gmrum,gfi pn :one: , fl `r/ariam upelle

: wma' ispartilm: Dominus par: :

jim' non indi S. Hieronymus;
cuius totam polam fi quis legere ,
invenier profe , omnino vira: per

feionem in Clericis requiri. Acceda: nunc

S. Bernardus , vqui non )
iiaiu SHieronym, fedaliquando verbis eins
, lquamvis yeum non nominer. Sic i
gitur loquirur in illa longillima
rione { verb; S. Perri , .Ecce nos `reli
quimu: omnia, qua: habentur apud S. Mat
nhxum , , 11: , qui [ par
tem in terra , non haeir [ nz

la . Clei'ims fi quia'piam hauerit prefer

Dominum , par: aja: non : Domina: .
(Mart/7. 19. ) -8 paulo declaran:
quid poflit Clericus ex beneficiis Ecclefia

11$ ibi rerinere, ait z Re: ,tauperum non

: dare , par {}! effe
/ _; fan patrimonio pau/:cram ,
fam tatibu: Eule/[amm [ crudeli
rarejfulrripimr , ( mim/M (9- i
] atares, urique domini _acf/a
res, altra arcipiunt ' 'vfmm "

hc

loo

De Arte Bene Morendi .

hxc S. Bernard. qui cum S. Hieron. non

falibl loquitur, fed perfea.

Sequitur ritus induendi fupcrpclliceum

, cum illis verbis Apofoli , 1n
duite novum bominem , qui ferundm Deum

cream: in jnita , - ['_

ti: . ( 15p/uf. 4. ) Nequc latis eil
Clericis, non abundare divitiis; fed necell

fe eil etiam innocentem c_ine macula

vitam gerere; quippe qui altaris -
funt dedicati, in quo Agnus. line macula
quotidie immolatur. Porro , induere no
vum hominem, nihil aliud nii cxue.
Ie mores ; Adami, qui corrupitviatn
fuam; 8c induere mores {ecundi Adami ,
:id elli , qui de Virgine novo-
do natus vitam inftituit , in .
tia 8c ( veritatis; id ei`t , non fo
lm in iuititia morali, fed etiam .
tate veriliima 8L fupernaturali , ( in
fe Chriftus exhibuit, qui, Apel-iol@
Petro, permmm non fecit , nec inventa:
: in are eins. ( t. Per. z. )

multos eiufmodi Clericos haberemus, qui

quod vefte candida prferunt, morbus 8:

prlarent!

Denique munus Clencorurn ell: ,

lica puritate Sacrificio divino , in quo A~
gnus Dei uotidie immolatur, dcvote`,gra.
virer , a 1due` , diligenter alillere . Scio

multos in' Eccleia pios Clericos / :

fed non (cio tantm , fed vidi fazpillm

, gfrovagis oculis altari Do
xninico mini rare, ac i res ageretur non
folm non acro horrore plena , fed vul
garis 'Sc levis. Et fortafle culpa tam gra
vis, non in (olo miniflro , fed etiam in
Sacerdote Sacrificium celebrante nhret ,

quippe qui - _c : ,_ 8c fic

-4

Uhr I. Cap. XIV.

lor

indevot fe gerit, ut videatur nefcire quid

. Audiant quid S. Joannes Chry
ibfomus de tempore celebratonis Milla:
loquatur. Per id rempux, inquit in libro

texto de Sacerdotio , Angeli Sacerdoti

: , ' rafle/iam /[ !
1 ardo damore: excimt , 69 [am: alm
72 : in : honorem, qui immola
tur, Angelarum chori: plena: cf?. Id quod
credere abund lice: >vel ex tanto illo 5.1
crificio quod tlmc peragitur . Audiant quo
que S. Gregorium, is in quarto libro .
logonxm,y
ui: , inquit , halfen:

duium po it , in ipfa immolation: kann

ad ): 'uocem : aperiri , Angela.
:boro: /1? , fummi: 'ima ! ,
terrena rleiu: fungi , unumquodque ex

wfiliu: inwiliu: ? Ql fe<

n cogitarent, tum Presbyter ce ebrans ,
tum`Clericus minirans, quo modo fieri
pofiet, ut rem tantum K1ger/eut quo modo
O trie 8d deplorandum .
Etaculum eHt, fi oculos : :

haberemus, Sacerdotem divina m .

ften'a tra6t1nm, Angelorum choris un x'
que feptum, qui ad ea, pfe operatur,
obftupefcunt 8L tremunt , 8c pra: admira
clamores fpirituales excitant ; Si ta
men Sacerdos in medio potus, torus fr.'
gidus, SL quali Prupidus, non : quid
agar, non intelligit quid loquatur , 8: ita.
properat ad [inem , 8c involvit , 8c
Verba prxcipitat, ut videatur nefcire quid

agar: 8c interim Clericus Mnifer huc at

illuc circumfpicit, aut cum `1liquo gar

rit. Sic Deus irridetur, [ic res facratimm

contemnuntur, fic materia oblbquendi ha:

reticis datur. : cm im , Clericos

omnes tumores c minores moneo c'hOr`
`
3

m2.
De Arte Bene .
, ut mundo mortui , Deo foli vivan: ;
rerum remporalium copiam non afent;
mnocemiam magno zelo cuodianr; 8c
res divinas religiose, : par , trat'enr ,
Sc ab alis procurent, magnam
iduciarn {ibi apud Deum acquirent, 6C

licclefam Chrili bono iugiter odore re

plebunr.

C A P.

'

XV..

De Artis bem
, quod / de
Matrimonio.

SEquirur Sacramemum Matrimonii' , quoiI

duplicem haber infiturionem ; unam ,
ut conrraus civilis de iure -351111
ceram, ur Sacrameiirum- de iure Evan
gelico . De utraquel infiitutione- breviter
dilferemus , non abf'olut fed in ordine
ad bene vivendum~, u_t felicitcr -
riamur. Prior niirutio facie 11 Deo .
Paradxfo ': iquidem illa Verba Der,A
Non unam llwmincm e ev folum, facia

ci fmile 161, ( /1 z. )
non poflunr re inrellig- 11111 de
rio. ad propagandam 8a educandam {obo
iem. Nam , ur re docet S. Augufinus,
( L. . de. ! lin'rap. 7. ) nulla- in re
viri adiutorio fminarum, nifin pa.
'rienda 3c educanda prole: in aliis enim re
bus meliusy viri a viris> quam mulieribus

adiuvantur . lraqnel paul- condiram

mulierem , Adam ex divinainfpi'rarone clixitt Relinquet hamvparrem matrem,

axnri fue, qua: verbe. Salvator

nof

 I. C411. XV.
103
nufrer apud Matthcpum Deo tribuit , dio
censa Non legi is, quia qm' ferit ha inem
a6 initio , ma fminam fer: t eas,

1 L'ixit : /Jar dimittet hama phtrem,

(: mzrrem faam , : uxorifua ;

erm! dua m earnelunnQuad ergo Deus rm
jumir, homo non . ( Matth. 19. )
Attrlbuir igitur Dominus verba illa Deo,
uoniam illa non cx fe locutus eli Adam,
ed ex infpiratone Dei. Atque hc fuit
primi inllitutio Matrimonii.

Alera, inftitutio , vel potiiis exaltado

Matrinonii ad eminentiam sacramenti ,
habeur apud Apoolum in illis verbis

piol ad Epheos: Propter hoc relinquet

homo petram da matrem faam , adim
reit mari [ , dicrum duo in tame mm

sacramentum hoc magnum q/ , ego autem

dice omm in Errlea . . 5. )
autem Matrimonium verum sacra
mentum , docet S. Auguftinus in libro de
bono conirgalia In nnmrum, inqut, mt

Im'i: , pi: 'valet far/Elim: Seur/menti ,

quam : . g De zoning.
up. 18. j 84 capite vigchmo quarto ,
, { per omnes gente:

atque omnes Aaminer in mufagcnemndi ,

' n ide : quod autem ad popu
lum Dei perti-mu etiam in [
, &_ in libro de 'Pide 84 operibus,
In , , Domini, in monte
[ ejus, hoc a, in Eule/a, nuptia
rum non folm 'uinrulum , fed etiam
[ eommendatur. (De age.

rim . 7.) sed de his rebus non ~

ius loci accurtis difputare , illud ad
hunc locum proprie pertinent , ut ex..
plcemus quemadmodum viri 86 .
res Mmimonio ; im

vive

m4

v f

vivere ,. ut bene fe mori polie confi'

I
Tril : bons; Matrimonii , ii qms
i
bene umtur; proles, fides, Sc gratis. S ra;
menti. Prolis gcncratio 8c bona. edu tio
qurrenda Ii qu-is conugio ben uti
velit : contra ver gravitm pecca; , ui
prolem ex coniugio non led foa

lam camis voluptatem'. Hinc gravi

reprelienditur in Scrptun's {anis umu ex

filiis Iud -13:11:32, ( Cqnef. 38. ) xpm:

ne Onau, quin in congreiin cum more ,5
ftmen Fundebat
in non
termin,
mice
reptur.
Hocenim
e ne
uti flii"
Mahmo

'nio,
ahum'.v Qgfd
fi aliquano
'icon-Y
iugcs fed
graventur
ex multitudine
pgllium
,
quas prce inopa non facl f entarc
queant; remcdum honeftumfc Deo
gratum, confenf'u mutuo . tho
ro , 8c orazioni ac ieiuniis-deince -;
'Nam ii gramm , in vir
'.sinitatc confe'nefcere,.. aci vexempium Vir
ginis Deipar 8c Int ]ofephi_: qucrum
AVivendi genus mitati funt'Hemcus Impe
rator 8L Chunecuncla eus~conxx , .

dus Rex 8: E'gdida- eins uxtr , Elzearius

Comes 8x* uxor eus , 86 alii nom

pnuci: ( diihhcere poffev Deol vel 10..

minibus, ut coniuges fufcepn prole ceienz
cx confenfu mutuo nuptidrum opere; ut:
quod illis (: vit, in eiumis 8c oraltione confumant?

Deinde quoqne yeccatum ,

quis in ftatu Matrimoni`poiitus fufceptas
proies' ncglgat, 8c vel edrcationem piamt.

vel neceffaria ad vtam illis deffe atin

rur. Extant exempla de re mu ta-in

Hiors 8c profanisr fed ego, quil

brevtatijud'eo, ero comentas uno-s quod"

babetur in libro Regum. Sigen'rm4

eus

Lier I. Cap. XV.

Deus ipfe loquitur, In die / ad

z/ersm Heli omnia ,que [ fum fuper

ejas; , rom leo. Pra
dixi enim ei quad judicaturus em dor/mm
ein: in propter iniqaitatem ,
qud noa/eraf indign gere jlios fue: ,
non torri uit for. liirirco jara'vi don/ui He
li , qu non cxpietur [ doma: ein:
'viimis munerius in .

( i. Reg. 3. 4. ) Dominus prd

xt, 8L paulo poll implevit: nam

li occili fum in bello, 8c ipfe Heli e feb

la retrorliim cervices fregit, 8c
fer petiit. Ergo fi Heli, alioqui vir iu
ilus, 84 index populi fui , ex peccatis fi.
liorum, quos non educaverat ut par erat ,
3L poea deteriores faos non compue
rat, mil'er cum filiis periit , 8L principa
tum populi fui amilt; quid de llis lier ,
qui non folm filios non bene educare
Iludent, fed exemplo malas vitae lua: illos
ad peccandum invitant? cerr nihil aliud
cxped-are deben: , ni exitum horribilem
8L 8L filiis; ni mature repifcant, 8C
pnitentiam condignam .
Alterum Matrimonii bonum ell fides ,
` quae in eo eil: , ut intelligant con

iuges , corpus fuum non elle , !

coniugis; 84 {icut non potef : alteri
debitum negare , lic non [ copiam
fui corpors qum proprio coniugi
facere; cuius rei {gnum eil annulus. Hzc
dorrina ! Apollolum ( verbisle
gitur. inquit, vir debitum ! ,

jmiliter aum - uxar vire. fai

cor ori: am haet, fed vir. Si
mi iter 'vir fui : patea
tem non haer, fed mulier . llolite/'aa-v
are in'mem ,. fm2 fanfen 4

tem

De Affe Bene Mormd'.

: , ur : orazioni. ( 1. Cor. 7. )'

Hc Apoftolica quam' dili
genter conl'ervarel debenr coniuges Chrian, bene vivere 8a benel mori~ defi
demm. ; enm,. (i pubh'ci` tint ,
fncl vel iu puniunt; vel cogneti, affnes , honoris gratia de medio'tol-l
lum :~ (ed ccculros, qui : fum plures
Index omnipozens , quem {
creta non latent, ne dubio.- -;
condemnabit.
Tem'um bonum , dque- nobllmum .
e grafa Sacramenti, quam Deus ipfe cor.v
dxbus porurn conugum mfundin; dum
eonngium legitim celebralur , pi
uges bene ( 8C' parati invenantur .
ver grafa, prter alia bona, quae fc
cum adferr , mirum im modumv : ad
conciliandam benevolentiam- inter coniu-`
ges; quamvis ings-nia,v mores, morbi', va`
: difpoffriones corporis 8c `animi facil
inimicirias ferere pont. Sed (uper omnia
dnlci'mnm confugium L bean'mmum E
cir imimtio coniugii ( cum Ecclea.,
de quo Apofol. loqurur in- . ad
Ephef. Vin' . 'uq/frm, fcut

'Chri/fu: @film-izv Exif/fam , /ipfum tm

didi pra en', utI fnnhfca'ret ,. man
dum lavano 'vern 'vita txlai
eret { /i gloria/lum Efclqfam, mm ha
- mfulm rugam. (/]: g.)

Qui B. Apool. admonet eriam minas

dens: Mulieres vir: fuis [ ffnt, fi
tur Domino; quom'am 'vir tif/ut eff

fcut -:

Iulefe.< Sed

fmt Enlefr [ jet'a c_/ C/mo' , im mu

iere: 'virix fui: in omm'u: . Denique con

chxdir- Apoftolus :

uxarem

{- [fmt feipfum. ; uxor_

~
fuman

 I. Cgi. XV.

107

time# 'virum fuum .

Apollolica do
6111113, lidiligenter conideretur 8c obfer.
vetur, beata facie: coniugi; in terra. 8c in
clo.
Explicemus brevrer fenten~
:iam Apoolicam Pauli . Principio horta
tatur Apollolus viros ut diligant ??

cut Chri/lus Eule/124m . Chri us

cerr Eccleiiam dilexit amore amicitia: ,
non amore concupifcenti; (/1: bo
num 111, utilitatcm Eccleli, lalu
tern Eccleia: ; utilitatem aut volupta
rein _aliquam . Proinde Chriflum
non 1mitantur, qui uxorem diligunt pro

pter formam eximiam , capti amore pul~

chritudinis eius ; vel propter mul
torum millium .nummorum aureorum , aut
opulentiflimam hereditatem: ii enim non
diligunt {ponfam , (ed ipf fe (, cu
pientes iatiare concupifcentiam carnis ,
vel concupifcentiam oculorum fuorum ,
avarizia dicitur . Sic Salomon initio
fapiens, (3. Reg. .) ad ultimum infi~

,piens , dilexit uxores 86 coucubinas funs

non amore amiciti, fed amore concu

pifcenti ; cupiens non illis bene facere ,

fed camalem concupil'centiam fuam imple
re; qua concupifcentia exccatus , non ri

,muit facrilicare diis alienis, ne delicias fuas

vel miqimm contriaret .

( autem

Chriflus in coniugio cum Ecclefia non

quierit feipfum , id efr , utilitatem vel,
volupratem [uam , fed bonum Ecclefi
fponf , perfpicuum ex vexbis {e,quen~

tibgusz Et [/; : pro , ur il

lam [ mandan: [ aqua
in w'ta . Hc vnimirum vera 6L
perfecfta Charitas, - [1111 all lup

plicia Ipro falute _Ecclefix (ponia:

E

De.' 'Arte Bene ...

. Neque {oltim ( Ch'rilus

iinm amore amicitiae , non comcupifcen`
(: ; fed- amore perpetuo, noir ad tem

pus .Nam quemadmodum naturam huma. '

nam , quam ! aliumpit", numquam
: , lic eriam Eccleliam fpofrfam vinf

culo coniuglii infolulilis . In

/ per ema te, ( . 31. )
air per Prop >etam . Et h-c el-caufa, cur
Matrimonum,confummatum ! Chri*

'ianos lit omnino` inlblubile; quie vivileli*A

cet eli' Sacramentum , Iigrriicans matrimo#
Chril'i cum Ecclela, quod matrimo*
efr penitus infblub'le,.cmmatrirnol>
riium` Hebrorum 86' Paganorum in :
cabus pollit.
: ,poflea
idem utApololus

mulieres
ac 4docet:
fubditae finir
:
fuis quemadmod'um Ecclefia fubdicav cib
Chrio'. prceptum non'Y obfervavie
iezabel
( g. Reg. zi. 4. Reg. lo; )' quz '
viro ; dominati -, 8c fe'e il:>
lum cum .omnibus ; fuis perdidit . At-
que utinam non multa: @Heut -apud nos ,

fuis. fortalleY
dominarielifcontendunv;
fed
culpa vim
virorum
quiprirnatum

{ tenere non norunt. Sara cert uxor

Abraham lic> erat viro , ut dominum fuum eurn nominaret . Ego, inquit ,
iam jenai, dominar - -1 e/'.

( Gene/'_ `18..) Qi_i_am virtutem Sara: lauda

bat S. Petrus in priore- Epillola dicens :
Samia mulierer fujer cram : [ui: ,

[fmt Sara /, dominar il~V

larp . ( i. Petr. 3. ) Mirum autem

elle videtur , quod Apololi Petrust Pau~Y

lus ubique docent., ut4 viri uigores [ 3
ment, .8L uxores viros fuos- nmeant ;_vel

idem lrecidit , fuis

nt:_

Lr (. XV.
my
Ent: :m'non eriam deberuxor virumiurm
diligere? debet quidem virum' diligerc tk.`
diligi viro; [ed diligere debet cum timo
8 reverentia, fic ut-amor timorem non
impedan: ? mulier in -
. Cert Dalia (Judit. 16. ) virum :

Sampfonem , alioqui foniimum110n .

vrum fed'ut fervum illde'b'at. Ef in ser;
tio libro : ( 5f. . . ) narratur de
Rege amore capro concu { - , qui

pariebazur amicam (uam aldexrriu- am

dere; illam ) coromm de capite-R@
gis Iixblamm capiti imponere, : nlmy
pis R'eem ipfum cassiere.' Iraque- mirum
1, i ipii prim- muier ii:

/ cr', ('7 {pfe

( tibi. ( Gm. 32) (
rum fapienti requirfeur in , ut rem { imul- dligar 8c dirigat; 8c contra., admonea: doceat ; 8C
ii opus-fit -1:2: & emenda-t; ut ramen.:
vere` diligac ut corporis fu; 8c ef
bi
ficat
)
ut
periuadeat,
vicimm fe
virumodiligat
vxro'f parirer
, 8cc1111-J
, 8c ex charirate, non ex ;
. Exemplum h'abemus S. mams
S. Auguini', qu cm virum haberes 62-
rocem 5L p'aganum, zamen eurn pm
demer 8c plc roleravxr , nt ab eo femper
amare-tur, 8d ad Chrium tandem {
idem converterezur . Confulat ! .

fionum Sani Auggini ..

any

no

ne Arte Bene .

. t X VI.

De fextodeaima pruepta Artis morien

i, quad de sacramento
]: extreme.
Eilat ultimum sacramentum , quod
dicitur Extrema un'tio; ex quo col
ligitur utilillimum documentum, non pro
ultimo tempore tantum , fed pro toto de
curlu vit . siquidem in eo Sacramento
nungunrur ill omnes corporis partes, in
quibus reddent quinque ejufdem corporis

lentusl 8c ad fingulas diciturz {gno/'mr tibi

Dm: quidquid }! er vit/imm ac fic
ile . quo inte ligimus , quinque

fenlus elle portas , per quas ingreditur in

animam omnium generum peccata . Proin

4de fi quis diligenter cufiodiat portas dhs,

facile : ingentem multitudinem pec

catorum, ac per hoc bene , 8C feli
cflm morietur.

Dlramus ergo breviter de cullodia ha

rum quinque portatum . (Ebd oculus
porta, per quam peccata, quae ad
luxuriam pertinent , docet om
nium Chrius , cm dicit: Qui viderit

ad conmpzfcendum , jam
/: e eum in corde . Qud fi

oculu: mus dexter fmndalizt te, erue

, projire ab: te: expedir enim tibi,
ut pereat membrorum morum ,qum

mmm rorpu: minatur in ehemzam.

(Matr/2.5.) Deinde {cimus , enes , qui
Sufannam
(Darmg.)
nudam viderunt,fa~
tim
exarlille
in concupilvcentiam
eius , 8C

inde mfer occifos . scimus etiam

. (1.Reg. .) amicum Dei .

puum .

155er l. Cap. XVII

rrr

mmm,- ex lolo confpeu Betlifabea: lei;

>pllim lavantis . incidilfe in adulterium , un
de liomicidium, St detrimenra innumera
bilia luccelierunt. Denique ratio naturalif;`
in promptu t quidem pulchri'tudo foe
min : qnodam modo le amari a vi~
.I0 , 8 pulcliritudo. viri~ a fmina ; neque
amor ille quiefcit ad coniunionern
~corporum veniatur ,. propter conupifcen~

tum , quae' in nobis relia elk ex peccato

origiuis .. (/011 mnlunr etiam Apoflolus
inrus deploratA cum dicit '_ aliam
legerv in }: meis repagnantem legi
mentir mu, : lge
@veu-ati, qua. : membris. meis .. lnfe ix~

egoA hama, qui: me lierait de mor

tis, bajar! Grazia Dei per jefam Cbnjlum:
Dominanz vrui/imm . ( Ramn. j.

(Mod -remedlum inveniemus. adversus.l

tam gravem tentationem Remedium eil:
. expeditum 6L facile cum Dei adiutorio, ii
quis eo. : uti~.Remedium extat apud S.
Auguftinum in Epiftola centeima.~ nona ,Y
qua: Epiola continet Regulam Sanimo
nialium -die enim- loqutur hic S.. Pater adV
- Santimoniales funs'. 'vri tur in ali
, ereantur
nemmem. ,. nam
mplex
alqpeus,
in
i'nevirabilis
fed
non porell, aut cert non {olet ferire cor.
da 11111 continuetur.. Itaque fl quis, affue
(cat non. afpicere de indulria.y formofam

perfonam ,. 11:11` incidat iu -110111

perlonas , 8L eig bonav onfuetudineconti
nu avena: oculos , nihil perxculi 1111 erit.
Vere enim fcribit S.Augulnus, non con
'fpetum led moram rin alpiciendo elle
periculol'am.. Atque hoc- eil. quod exem
`plo {uov docuir {anus Job, cum ait:

vngi orali: meis., at ne agirarerm

.
qui`

De 'Arte Mon'md;

de . (106. 11.) ubi non di

cit, fdus ut non viderem, (ed ut'

non 5 hoc , ut non tamdiu

hrerem in virginis , nt !
cor penctrarer, 8c inciperem cogitare de
pulclxritudine ejus , 8c pnulanim etam de.
colloquium 8c complexum eins .
: reddit rarionem optirnnm, qualem red-f
dere decebat virum {aniflimnm : Quan:

mim ; lmerer in me Dem? ac di

eere voluiliet, pars mea, @omne bonum
meum Deus : , bonum utique maximum,
quo nihil melius potePt: Deus au
tem nonl amat nii callos 8c iuos , Huc'
etiam peninet admonitio Domini, Si om
us frandalizat te, erue eumg( Mitt.
. ) id eil' , fic pollde , ac ii non

pollideres; 8 (if alfuefce oculos ab huuf

modi- fpeaculis conrinere , ac fi ccus
efi'es. Porro autem , qui a prima adole~
fcentia : de hac re lblliciti effe .
Anon laborant in reliqua- vita fugere 8c evi
tare ejufmodi v-itia t qui ver mal afu
ti diH-iculrer quidem ,. fed :
ramen cum auxilio gratiae Dei mutare mo
res, klaqueum pern1ciofiimumde~
clinare.
Sed dieet fortaffe aliqus; Cnr Deus for
mofas mulieres 4c formofos viros ,
ii non vult'y confpici 8c aman" - Facilis et
refponfio , & quidem duplex. Deus enim
: viros it fmnas propt'erl coniu
gium. Sic enim dixit initio, Deus: Non

barium haminem efe [/1, fuciamusu'

muf. ( Gm. z. )i Non au
tem indget vir' iutorio fmjnar, niad

gignendam 82 educandam prolem , ut fu

pr. docuimus ex ( S. Auguin

` 1.16. 9. r. z.. ) in libroY de ad

. f.' l

Uhr I. . XV?.

reram. Vir autem c fmma. non facil

'convenifent , nec per t am , mul
libentcr viverenr, nif : forma, quzA
zrnorem conciliant. igtur
rmllierl formofaut ametul' a vro fue, non
debet amari amore ad coniuni'onem inr
ctanre ni viro fue: pmprerea

in Domini Non fanmpzfrer

proximi tui. ( Exad. 2.o. ) Et vi
.ms dici: Apeolus: Vm', dili ite : we

ms.

Eph. .) Prcerea mu :a fum bona4`

5L pulc ra, qua: non ab omnibus apparen

-da fun: , fed ab iis mmm , qubus com
vem'unt . Efus camum 8c vini bo
m. (unt , fanis, non grotis . Sig:~ puh
chrirudo virorum 8: mulierum poli!
, quando ver famil ermus ,
timm amari potert ab omnibus; qu0
miam aberir morbus concupf'centi
-[22135 , quo ! 19. Itaque
mirum vx'deriv non debet, nunc permits
omnibus cum deletan'one videre fo~
lem, 8c , 8c ellas, 8c Hofes , 8c
-ala id genus pulchra, qu morbum con
: non nutlriunt:v non aucem pen
mittirur cum dellec'atione conderare pul
chms mulieres vel pulchros vros, ne for.
m coniideratio morbum cancupl'cen
adangeat vel .
Scqltur poll lnfum videl-ndi fenfus am
diendi', qui non'- mins dilgenter culto
~clienclus qum {enl'us videndi. Sed cum
auribus conungenda eil: lingua. , qu elk

inrumemum loquendi, Verba enim , {ve

bona {ive- mala , non per'veniu'nr ad audi
. ni fonenr per inrumentum .
: quoniam lingua, ? dxligentilm cm
.todamn rmlomm plm'imorum caufa elk.
S. )a'aobus- claman, 8c . siy

ir4 De Arte Bene : .

in verbo non ; , hic perfellus 'viri'
8c paulo poll: Ecce quanta: igni: quam
fili/am ! ' lingua : ,
: . (jar. . ) Tria
hoc loco docet Sanus Apollo us; Pri

mm, linguam bene cullodirq rem elle

dillcillimam, 8c ideo raros elle, eofque
folos perfectos viros , qui linguam bene
cullodire fciant . Deinde . mala lingua
brevillimo tempore ingens detrimentum
provenire polle ; id quod explica: 11111111
tudne duc'a a lcintilla ignis, qua: nili lu~
bit extinguatur, .ingentem lilvam ligno.
rum confumere potelt . Sic enim unum

verbum incaur prolatum potel excitare

fufpiciones l`celeris alicuius; uncle 111111116
tix, rixa: contenriones,homic1dia, atque
integra:> emilia: exterminium fequitur: .'
Docet Sanus )acobus denique ,
1 non elle rem unam malam , fed
includere in l`e malorum mulritudinem :
idea : eam univerltatem iniquitatis.
Nam per eam omnia facinora aut prpaf

rantur. , ut 8c latrocinia: aut pa

: , : periuria S falla tellimonia;

aut defenduntur , ut cm impius excufar

malum quod commilit , aut limulat bo~
num quod non fecit. Et rurl`um iure di
citur lingua. mala univerlitas iniquitats
.quia per lnguam peccat horno contra.
Deum , blafphemando c peierando;
tra proximum , detrabendo 8L convitian

do ; contra leipfurn , iatandohfe fecifle

bona opera, quae reveranon fecit;
tiendo fe non fecille mala, fecit.
Ad hoc tcllimonium Apolloli )acobi ,
addere volo telimoniurn Prophetat Davi
vidis in Pfalmo primo ex Gradualibus ,
Domine, inquit, animan; mmm .
labiis

Lz'er I. Cap. XVI.

5'
[dik nquis, u lingua dolia. ( Pfabn.,
x19. ) Si fanus Rex timuit 1 i a lin ua.
iniqua 8 ; quid hcere debe-nt o
mines privati , 5c magis, il non (
lm privati, fed pauperes, debiles, obfcu~
ri lint? : Propheta: uid ,

aut quid upplmutur 1162

[ u'ao

am? Verba (um obfcura ob lingua: He

mica: proprietatem , fed { hic elle
mih' videtur: Non [ine caufa timeo mihi
a lingua iniqua 8c dolofa; quia, tam gran

de : elt eiufmodi lingua , un nihil

mali addi illi poile videatur. : Pro-r

phera, ac dicit.: Su tra potenti; man'

mronius dej : . 1 his
; elegantilllma. fimilitudine , qum
ngens malum fir lingua dolofa: ilmilem
anim { facit Propheta fagictae .
. manu emifl. Primm enixn

long feriunt, celeritate volant,

ut vix polint. Dende fagirtn:
bus comparatur lingua dolofv.` ,. dicumur
emif a. potenti 8c robulla manu.

, {agittas illas elle acutas . id eff ,

ab artifice perito bene polims 8c exacua.
tas . Denique addit elle miles carboni
bus defolatoriis , id ell, elle igniras , ut
/15, quamvis durum, defolare ;
`:1c per hoc flmilem elle linguam dolofam
iniquam non tam igirtis hominum ,
quam fagittis de clo emillis, qualia fum:
cleflia , quibus nihil omnino re
potel. Hc cert Prophetica
fcriprio dolof 84 iniqua: talis &,
nullum tam grande malum cogiraripol
lit, quod cum lingua dolofa Sciniqua .
'pm-arr valent .
v

Atque, ut hc omnia cils adhuc in

telligi , duo exempla Scripturarum

ad`

116
De 'Arte
.
_ addgm.
{t Bene
fceleifmi
Docg [du-A
mi, qui accul'nvitSacerdotem Achimelech
(1. Reg. .) apud Regem ! , qud
conurafler cum Davide adversus Regem ;
qua: mera. calumnia 8L impol'tura. emr .
Quia ramen Rex Saul pcflm animatus
era: eo tempore erga / , facil om
nia : 8: iullit occidi continu non
[olm Sacerdotem Achimelech, virum in
noxium , fed eriam omnes alos Sacerdo- ~
zes, :1d numernm otoginm quinque viro
rum, qui nulla in re peccaverant contra
. Neque lmc Saul
Rex, iullt occidi omnes, qui habitaban:
, nomineNobe, facerdotalem. nec
folm {/ comentus fuit in omnes vi~

ros 8c fmnas, fed etiam in /11105 8c

jaentcs ; ac iu ipfi etiam animantia. ,
-oves , boves, c ainos crudelirarem fuam
extendir. Ac de pfa lingua dolofa 8c

iniqua : [ credibile locurum

elle in Plilmo, cuius partem iam
expofuimus. : hoc exemplo apex-t (!

mus, quanrx fin: vires lingua! dolof 86

iniqua: ad .
Alrerum cxemplum defumemus Evan`
gelio .wud S. Marcum. ( Mam.) Salzan
te Hlia Herodiadis comm Herode Terrar
cha 8L Pljncibus ejus, ul'que adeo placuit
Herodi ludus illius puell , ut comm om.
nibus iuraverr, fed darurum puell quid
quid peterer, etam Regnil'ui.
Hoc iuramentum {ultum 8c temeranum ,
caufa fuir plurimorum malorum. Primm
enim Herodiads filiaamatre quivt quid
elle: ei petendum ; qu illam admonuir,
ur peterer cnput Ioannis Bapri; hoc
ipfum
illa petiir:Domini
8c mox a allarum
ca`
puc
prazurlorisV
coi-pore:avul..`

_
n Liler I. Ca .\ XVI.
117
lum , in difco. Quanta malaPec"
cat mater , petens rem iniullil
mam . Peccavit non mins graviter Tetrar `
cha Herodes, qui virum innocentillimum
quique erat prafcurl'or Domini, plulquam
Propheta, 8c quo maior inter natos .
rum non furrexerat, 8L quem Herodes iple
fciebat virum elle iul`tum @c fanum, iull'
lit occidi . 8c line caufa , line indicio ,tem
pore lolemnis , ad petitionem puell
faltatticis. Sed audiamus mala , cum
iam audierimus mala culp. Herodes pau
l poll ab Imperatore Caio lpoliatus prin
cipatu , in exilium perpetuum relegatus fuit:
atque ita qui : daturum dimidium
Regni, totum Regnum cum exilio perpe
tuo /11, relie Jofeplio ( Li. 18.
cap. g. ) in libro Antiquitatum. Ipla lilla
Hetodiadis, qua: lila faltatione }: fuit
mortis S. Joanuis , traiiciens con.
gelatum liumen, (- glacie cecidit in
profundum corpore toto , capite excepto ,
quod recifum a corpore glaciem fab
titabat , ut omnes intelligerent , qua de
caufa tam miler obillet . Ipfa denique
Herodias nimio dolore correpta protinus
mortem obiit , 8c liliam ad infermi tor
menta lecuta eli . Scriplt hanc trag- diam Nicephorus Calliftus ( Li. 1. 5.2.)
in Hilloria liia . En quot mala tum cul

pa: tum : confecuta : juramen

to lhllto 8c temer concepto ab Herode
Tetrarcha..

Veniamus ad remedium , quod a pru

dentibus viris adhiberi debet peccatis lin
gu. Sanchis Prophets. David initio Pfalmi
trigelmiol'avi indicat, quo remedio ipfe

uteretur: Dix , inquit, Cuodiam 'was

:ma: , ut non i [
.

1 18

De Arte Bene ; .

(Pfal. 38. ) hoc ell Ego ut elliigiafn

peccata lingu , vias
meas ; non enim loquor, neque cogito

neque ago aliquid, nili praemilla diludica- .

tione eorum , ( afturus, vel locumrus ,
vel cogitaturus . : cnim l`unt via: ,
per quas gradiuntur homines in hac vita .
Itaque remedium contra verba , nec
folm `contra verb.: noxia , (ed etiam con
tra fach, vel concuplta , vel cogitata. no.
Jtia.` prcogitatio vel prasmeditatio eo
qua` aurus, locuturus, cogitaturus ,
dederaturus fum . Acque hoc hom~
nis {proprium , `non temere aliquid age
, led relletere conliderationem ad ea,
qu agenda fum; 8c li quidem cum re

ratione { , agere ; lin m1'

ns , non >age-re . Et quod de nazione di
ximus idem inrelligi debet de locutio~
ne , delidcrio, atque aliis anima: rationa
lis Sed
-.
` aliqui Vvraemedi
li non pollunt
uri omnia , qua: aluri vel -1 funt; cer
t nullus elle deberet homo prudens, 8:
falutis esterna: cupidus , qui non ingulis
diebus primo mane amequam : v
ta: huius aggrediatur, ad Deum per orz
tionem accedat, : .peut dirig vias funs ,

lua, verba lua, dellderia lua,

tiones. funs ad gloriam Dei, L falutem
anima: lime. Deinde completo die, ante

quam cubile dormiturus alcendat ,

dilcutiat conl'cientiam { : rationenr a.
) petat an Deum ofFenderit cogitauo
ne , locutione , >opere, deiderio: 8L f1 of
fenlonem aliquam Dei, prlertim letha
lem,invenerit, non audeat oculos claudere
ad noumam quetem captandam ,
.Deo priinm per veram puitentiam
vcon

 I. Cap. XVI.
11 g
conciliare, 84 vero accento propoiito col
cepto de cuiodiendis viis fuis, ut non de.

: in lingua fua.; nec in operibus aut

appetitionibus fuis. Atque hc de cufiodia
lingu iufliciant .'

Ogod iam : ad fenfum audiendi ,

panca omnino dicenda . Siquidem
lingua frxoo rationis cohibltafne in verbs.
mala. prorumpat, nihil fere crit quod fem

fum audiendi corrumpere pofiit .

funt genera verborum,quibus maxime clau
dendum eli ofiium Afcnfus :mdiendi , ne per
:lures ad cor inficiendum penetrent . Pri~
mum iocum obtiueut verba contra ,
qu ob curioiitatem humanam non illiben
ter :mdiuntur: 8c ramen 11 intus ,
tollunt de corde , eli radix :

1111 omniurn bonorum . Sed inter

verb: infidelitatis nulla magis perni
ciofa , qum eorum, qui vel provi~
dentiam Dei, vel animi ~humani immorta
. enim Verba non tam haereti

cos qum atheog , 8c omnibus fce

lcribus aditum latifiimum aperiunt . Alte
rum genus vcrborum malorum poitum et
in detraeionibus , quz chariutem frater
tollunt e medio . BL fatis avid
diuntur, fed ab liominibus curiofis. S. enim
David , qui era: horno fecundm cor

Dei , dicit in Pflmis : Detrnhmrem fe.

proximo fue , hum' pcrfcquebar .
( Pfu/m. 110. ) .Et -361101163;
rar in conviviis audiuntur, S.
Rinus .1d parictem menf fu lios verlicu

los pofuemt:
_Qmfquz's amat dii: afentum rudere 'ui

,
Han: / indi )! ffi _
Id refert Polfldius in vita S. Auguini ~

no
De Bene .
`.Tertium >genus verborum malorum ,
quod in adulationibus conlillit.. Adulatio~
nes enim libenter audiuntur , c ramen
elationem 8c luperbiam gignunt a Superbia.
Regina vitiorum eli, 8c Deo `potil`

mm inimica. . Qiartum genus `verborum

malorum perrinet luxuriam, Bein
monibus amatoriis 8c c_anticis lnfcivis -poll
tum ell. Et ab amatoribtis lruius mundini~
vlril , ctn nihil 'lit ea voce
aaocentius. Similiu enim { caotica }
va canticis V.Sr'enum , homines delel'a
iban: , ut eos in mare deiicerent 2c devora

.
Adverss hc omnia pericula falutare re
.medium cli, amicos probos habere , Stab
improbis omni animi provifione .

Neque enim homines ignoti facile zudem

vcrba. nii-(cete - ~vel -hazretica , vel

allentatoria, vel lafciva cum iis , quos vel

non viderunt antea, vel illisfamiliares non
func. Salomon in principio .Prover
biorum'inllituens lilium , primum pra-ce
ptum illis verbis exprellit 5 .Audi , _li mi ,

difciplinam patri: tui , . Si :

, ne /: eis; fi dixerint.'
Veni naxffum, {/! , afma
damas contra infontem fra/Ira ,

deglatiamus- eum rmt infermi: 'vi ventem ,

irtregrumvqaai de/itendentcm in [ :

Aomnem pretily'am fad rcperiemn:

impleimai : : mir
Ie , marfilpium / t Omnium
izq/fram. Fili mi , ne amalf: ei: .

Jp quaque contra [/! in_/ilan

zur, moliuamr frauderrmtra animas
jaar, ( P_rov. .) igitur conlilium lio

minis [aprentillimi facile poteli remediurn

leufui audiendi , .ut verbis mali:
non

Lier LCP. XVI.

`lz`l
'uon'facl corrumpatur; praefertim ll
mus lnremiam Domini , -( :Matt/7. zo. )
qui Salomone fapienrior era_t , 8c -
4-pronuntiavit ,~ inimicos homims `elle dome
llicos'eius. Atque hxc dev fenlu audiendi.
Senfus - Odorat s, nihil
fere dccndum occurrit. S fus enim olfa
ciendi verltur circa "odores, qui nec .
gnam'vim habent ad corrumpendam ani
lmam , 84 precioli odores ad paucos perti~
: communes quales odo
, lilorum ,innoxiili1nt.
Venio ad lenlumquartum , qui dicitur
fenlus gullandi. Peccata per
tam ingrediuntur v:zd animamorrumpen
dam, generatlm duo , crapulatebric
~tas ; (ed ex plurime oriuntur. De cra.
ypula c ebiietate habemus admonitionem
Domini Lucam: gm'vmtur
tordu 'vrru cmpulu'e ebrietute . ( Luc. '
zx.) Et aliam admonitionem 4VApololi in
-Epil'tola ad Romanos: Nan in /
m'u: : . ( Ram. 1g.) Illa ve
-r duo peccam in Scripturis Tamlis cum
lethalibus criminibus numerantur, :licence
Apololo in Epillola adGalatas:

v Jiu fum furnis; qua/unt , fornifutio,

, mpudicitia , [/1, 1517!!
rum /, , te. [/: ,
erx'etates. bis /im'iu ,que
veis, mit ; quanium qui

ralia , Regnum Dei non / .

.( Gul. 5.) Neque lola hc ell horum pec
fatomm red pra-teren 8C
cbrieias gravant cordahumana , ut ad ;
d1v1nas cogitandasvc pvocurandas
`non valeant. Id quod Salvator (Zur. 21.)

,noller docuir , ASt S. Balllius Orati'o'ne

de )emilio explica: duabus aptilllmls

/. V,

zu. De Am Bene .
litudinibus. Prior de folecvaporibus..
uemadrnodum enim cral'li vapores ,

qui de locis humidis afcendunt , clum

nubibus obducunt , 8c radios folis , ne ad

nos penetrent, impediunt: fic etiam ex
crapula 6L ebrietare fumi quidam, 6c qua
.i vapores in nobis excirantur, qui clurn
rationis obfcurant, Sc radios divini luminis

nobis eripiunt . Altera {imilitudo a fumo

8L apibus ducitur . Sieur enim apes mellis

procreatrices alvearibus fuis expelluntur

umo , fic etiam fapientia Dei, qua: tam
quam apis quzdam in animis nol'h'is mel
virtutum, 84 gratix, 86 coniolationum c

leiium gignere folet, nulla re alia facilis

quam fumo 8c ebrietatis eiicitur.
Ad hc accedit, quod crapula. 8c ebrie
nocet corporis bon valetudini . Anti
phanes Medicus peritiliimus, ut Clemens

Alexandrinus in libro fecundo Pdagogi

refert, unam effe caufam pene Omnium

morborum aiirebat , ciborum multitudi

nem 84 .- contra ver 5. Bafilius
Concione prima de jeiunio, parentem bo
n valetudinis abfinentiam appellandam

effe cenl'uit. Et paim Medici omnes ad

rePcituendam corporibus malaf

{ inediam adhibent, kvin Sccamium

abfinentiam imperant. ad bc,cra~
pulam Sc ebrietatem non corpori , 8c

anima: incolumirati , fed etiarn rei familia

ri plurimrn obeffe. Multos crapula 8c e
brietas ex divitibus pauperes, ex dominis
fervos efFecit. Denique crapula 8L ebrietas
pauperes cmendicos divitum elee
molynis privant. Qui enim {-10 ciboSc
contenti non , omnem fubian
tiam fuam in proprias voluptates facil con
fumunt, ut nihil pro fratribus egenis fu.

per.

 I. Cap. XVI. _ 12.5

parir. Et impletur illud Apolloli 3 Alia:
quidem efurit, Ialias ebriu: . ( r.
Cor. 1 i.)

Sed his omillis , ad remedia veniamus .

Remedium adversus crapulam '52 ebrieta..
tem e e Kexemplufn omnium San
c`torurn. Omitto Eremitas 8c Monachos
l'anos, de quibus (: 5. Hieron. in
. ad Eull. de Cullodia virginitaus ,
apud eos couni aliquid comedille -1
ria erat. Ornitto S.Ambrolium, qui, telle
Paulino in eius Vita , omnibus diebus ie
iunabat, exceptis Fellis folemnibus 86130
minicis. Omitto S. Augufrinum . qui ,telle
Pollidio in Vita , in menfa lila legu
mna 3c lierbas liabebat, & aliquando car
nes propter liolpites vel inlirmos. Omitto
: Sanftos. Si quis attente conlderet ,
quid iple Dominus Omnium Sc Pater
-nium egerit, cm in delerto populumluum
palcendi inunus ipfe l'ulcepit; artem
fobrietatis admirabiliter line .lubit'atione
perdilcet. Nam ad quadraginta Deus
potens, lolus lapieus, 6c lolus bonus,
qui potuit, qui , 8c voluitpopuloluo
dileto quam optim providere, pluis :
manna de Clo, 8c ex petra aqua's eduxit.
Etat autem manna cibus~non dilnnlisla

cent ex farina 8c melle confeta: , ut in

libro Exodi (Encadr.) dicitur. En quam
fobri fapientillimus Dominus populum
prandere 8c cnare voluit. Placenta
cibus, aqua potus erat; : ramen omnes
incolurnes Scllmi vivebant , donec carnium
delderio teneri inciperent.
Ad exemplum Patris, Filius Dei Chri

Jefus, in quo erant omnes ! fa

Vpremie /rientia Dei , (Coll. 2. ) cum pran
dum mul 8c cnam mults mtllibus au
2.
dito
\


De .Arte Bene Moriend.
ditorum parare> vellen, . 6. )
appofuit illis : Sc pil'cium
agmenta ,
6c potum aquaz. Neque folm Dominus
Chrillus adhuc mortalis elle: tanta
fobrierate auditoribus fuis Convivium para
vit; fed etiam poli rel'urreionem , ,

am illi ellet omniil pote/ZA: in cla in

ferm , (joan. 21.) 111113 fuis pranclium

dedit ad littus maris ex lolo pane 8c p1'.

fce, coque modico: neque vini aut rerum
alim-um ": lit mentio. Oqum long di
Ranl: conlilia Dei conliliis hominum l.
Rex cli 8L terra: limplicitate
1 11&; de animalocuplemnda,
replenda, exhilaranda in primis lollicitus
cl: fed homines maluut concupifcenn'am
fuam, & diabolum holem l'uum exaudi

re, quam Deum; ni cum Apololo (Philr

3.) , Deum carnallum hominum

non alium elle qum ventrem.

Rellat fenlus rangendi , qui Omnium cral~
llimus ell, 8c lmul eriam Omnium viva.
cillimus. Per hunc [enlum ingrediuntur ad
- inquinandum , 8L limul ad alios
homines corrumpendos, opera camis,quz

B. Apololus enumerar dicens : Manif-e a

fum furnis; qua/'unt farnimtz's, im.
; , mpudicitim ( GuLg.) Itaque tr
bus vocibus omnia genera luxuri Apollo
lus /11. Neque opus ell longis pro
gredi in his rebus -1619 quas opor.
: potis apud : ignorari, 84 ne
nomina quidem earum umquam audiri .
Sic enim loquirur idem Apololus fcribens

ad Ephelios: Farnimtio uutem , omni.:

immunditia , naminetur in vobis, !
derer [ ( Eph. g. )

Remedia ver adversus hc omnia fcev

1era, hc mihi occurrunr: climt {

1P

Uhr I. Cap. XVI.

ns'
ipfa, quibus utuntui Medici ad curandos .
grotos. Primm enim incipiunt Medici a
ieiunio live abftinentia , prohiben:
tare incipientibus carnisedulium , 8c potum

vini. [dem omnino fieri debet ab homine

luxuriz dedito, abiiinerc nimio cibo 8C
a nimio potu . ld prfcripit Apoolus Ti
motbeo [ Utere , inquit, modico vino
)?! omacbum , : tua: `
in : ( z. Tim. 1.) id eik, Ufer: w'.
no propter iomachi debilitatem, [ed mo
diro ad cavendam , nam in vino

( .Ep/ag.) luxuria. Dcindc Medici cor

porum potiones amaras, ven iuciionem,

&_ alia id genus natura: inimica adhibent.

Sic viri fani cumA oolo dicebant: C.

igo corpus ,
in [ vedi.
go; ne forr' cm alii: / iffe
reprous ejfiriar . ( r. Car. 9.) Hinc veteres
Eremitte 8c Cnobit Vivendi genus infi
tuerunt, deliciis carnis Scvoluptatibus
nino contrarium, in ieiuniis , vigiliis, hu
mi cubationibus, Hagellis, ciliciis; non odio
corporis, fed odio luxuriantis carnis . U.
num de mulris exemplum proferam . S.
larion, S. Hieronymo in eius Vita ,
cm libidinoiis cogitationibus tentaretur `,
Ego, inquit, corpus alloquens {uum , fa.
(iam non , te harden alam,
[ed palm: fame te conjciam fifi, gravi

onemba pondere; per : ' (7 fri

gom , cium ): qum [/ ca.
gites. Ad hc, Medici corporum exerci~
moderatam, utdeambulationem ,
vel pilas ludum, vel aliquid eiunodi ad
fanitatem / prazfcribunt. .
ipi'um ad animan fanitatem coni'ervandam
valde conducir, ii videlicet homo }:
: cupidus , horam Irliquam quotldie

n.6

De Arte Bene

n4 myleriis redemptionis~ - ,_ vel in

quatuor Novilllmis, vel 1n aliis pils
ments medimndis, trbuat. Qxd ii me

dicanio non fuccedc ad Votum , in

Scripturis fan'is, vel in piis libellis , vel
in Vtis Sanorumlegendis tempus aliquod
diebus nguls ponat.
Denique remecllum eflicax vulde ad o
mnes carnis tenrationes 8c peccato. luxuri
fuperanda., elr, otium (-. Nullus enim
tam obnoxius rurpibus cogitationibus ,
qum is, qui nihil haben quod agar , 8
tempus fuum : vel ex ( refpicicns
ambulantes, vel cum amicis fabulando

lndendo. Contra. ver , nulli funn :

immunes cogitasionbus fordidis . qum
qui toros dies in laboribus agrorum
lendorum, vel in variis exercendis anibus
occupamur. Huius rei grazia :
er Chrius parentes elegir pauperes . :
proprio labore vic^tum fibi pararenr. 8c pfe
quoque :mrequam ad labores prxdicationis
accederet, pan-em pumrvum fabrum .
rium habere voluit , eumque in :irte ills
lnborantem aduvir: dcebantenim de illo,
Norme his e/ faber Liu: Maria? Hoc adv
dere volui, ut opi ccs c rulicos non :

: fortis (use, cum fortem illam elege.

rit Sapenria Dei pro fe, 8L pro mme ,
& pro fanimo luo pumtivo; non
qud ip hoc remedio ndigerent; fed u:
nos iuimlos admonerent otium , il

rec-cara plurime. .

12.7

DE ARTE BENE

MORIENDI
iam Morte.
L1B EK

SECUNDUS..
CAP.

I.

De prima pmrepto Arti: me marian#

? morte , quod de

medzmnone mortis.
. Rtem bene moriendi in dnas
`

partes initio diltribuimus.

1n eatum priore (um:
prcepta bene ,
qu ad illud tcmpus per
tinere poterant, in quo

mors adhuc longisabelle

videri poterat: in polleriore, nunc
pra: manibus e , ea ponemus , quae atl

mortem quali prlentem aut brevi ad

futuram pertinent . Dicitur mors
'imminere vel pr forlbus elle , quando

vel 1 , dicente Apollo`

10: Quad antiquutur 6 [/: , prop:
[ eg ( Heh'. 12.) vel morbtxs
/15 SL Medicorum udicio valde
lolus, live fenem , live iuvenem , live
iam adolelcentem aut puerum corripuit .
Huus fecundi ordinis primum prceptum

nobis elle videtur, Mortis meditatie . Mors

enim , quantumvis diligenter 8c attent
conlicleretur , dum in llorenti serate fu.)4`

mus ,

FV11:8

De Arte Moriendi .

mus , p_arm. omnino nos moa/et.; cm.

long : , ac perhoc mins horribi-~

li's elle videatur . Sed clim prope
oonfpicitur, ut quali manibus_ tangatur';
:unc vere` aHicit; 8L illius coulideratio -mul

tm prodel . Omnes artes melius addi

l'cuntur exercitntione qum ; Sc

qui, li non (; laltem bis

fuut , ut beata Clnilina , 8c ille Drithel
mus Anglus , cuius memini in libro dc
Gemitu Columba: , Spille Eremita, cuius
hilloriam narrar Joannes Climacus , de
quo no_s in extremo Capire dicc

mus ; latis : mortuos

fiat . Nobis , quibus non nili ! mor
permittitur , nulla via melior aperitur, quam

meditandi 8L cogitandi quid inA morte ge

Tatur.
'
_ Primm igitur >ccagitziudum nobis eli ,'
1n morte ! leparatiouem animi a. cor
pore, led neque animum extingui , neque
corpus lille ( reliirgendi cadere , 8c in
pulverem redigi ._Si Venim lio`c : , ut
Atliei opinantur , ret dixille- viderentur
illi qui mortem conmnebant ', atque di
cebant: Comedamux ' [nimma: , :

m'm marimmr; quod Proverbium elbam

tiquillimum , ut intelligi potelt' ex
capite vigelimo fecundo , 8c Apololo in
priore ad Corntliios capite quintodeci
mo . Elle autem internos, quidicant le
credere , 66:19- autern negent ; eo 'po
telt~ intelligi , qud - in. ex
tremo lenio de morte non : , pe
rinde ac li vel numquam'elient Im'orituri ,.
vel cum morte corporis-:mimum quoque
penitus .extingui exilimarent . Sed quid-v
! ilh dclirent , [eparatro'camls ab an1~l

, a lpoulo, divortimndelb
.

Lib'er . . 1.

x29

:nf rempus , non repudium in perpetuum :f

animus enim immortalis 8c caro in
novil'imo die, line ulla dubitatione refur

gct.

Oporter girur , fi Chriftani {umus , C

fi quid fapimus , de propinqua morte alli

du cogitare. In hoc enim {ummn rerum
nolrarum , : bene moriamur;
iquidem in hac vita non diHicilis tranl
tus ell a virtute ad vitium ; Si cum Dei
gratis. , :i vitio ad virtutem: potefl: enim
qui nunc ell hres regni clorum ,
per peccatum excidere ab heredirate filxo-V
rum Dei , 8c fieri reus ignis terni 5 8L
contra, Dei gratin afpirante , qui man
cipium diaboli , ab fervtute li
berari' , 8c iteruln adlcribi inter lios
Dei 8c haaredes regni . Ar qui mo
rirur inimicus Dei 8c reus ignis aatemi
femper : nimicus Dei 8: igni aeterno
addius: 8L contra , qui moritur ami
cus Dei 8c lares regni coelorum , num
quam ab grati; 8c gloria eminentii
ma poterit excidere' . Itaque omns
felicitas vel infelicitas , bonn. vel mala
morte depender . (Lis { ni plan
ultus c omni Carens, audebit de
hac vita per mortem difcedere, nifi ante;
omni diligentia adhibita bene mori didi
, arque adbonam mortem obeundam
e comparaverit?
Alten conideratio circa mortem urilf`
lima elle pote, qud quamvis mors cer'

fit, Propheta : Qui: e/l ha,

ma, qui 'vi-uct , non

( Pfal. 88. ) 8C Apoflolo -: Stamtu/n bominiur/mel mori v:pq ha:

, judirium: ( He. 9..) ramen litbil

f s4

De die
Artevel
Bene
Mariend;
elf 130
incertitis
hora.
id quod Scrl. i
4ptura ipla clamat: , nefcitis
diem, neque . Murr. zg. ) Multi
rapiuntur in infamia, a ii contra ad (.
pitam pervenunt fenetutem i alii adole
fCenteS, alii in matura moriuntur .
Sed quod milerabilius ell , multi repent
moriuntur , ut non lit illis otium Deum

{/, 8c fpiritum fuum divina: mile

ricordi commendandi . ver non
alia de caula divina providentia lecundum

thelaurum fapientia: ptocurat nili ut

nemo elelorum audeat vel ad momentum
in luto peccati lethalis hrere .. Proinde,
qui haze legis, li fort coulcientia peccati
mortalis contra- te teltimonium dicat
non audeas diem crallinum expe&are,imo
neque prfentis diei vel hor- prat
lolari , quin [altem corde contrito 6
liumiliato. coram Deo peccatum tuum de
rellene.
. conlideratio non mins utilis
, li mane antequam ad : dim.
11a progrediaris, 8c vel'pere antequam ad
fomnum capiendum te componas , ne for
t mors advenicns te imparatum offendat,
conlcientiam tuam diligenrer dilcutias , an
quid noch: prasterita- vel die proxim exa
@to , quod peccatum , praefertim

letliaie : Si li nihil mvenias ,

Deo bonorum Omnium auclori
agas ;lin autem { aliquid adversus
Deum admilliim., c ex corde m

geim'l'ms , 6c .prima quoque tempore'ad

Peieg Sacerdotis 1llud conftearis : 86 1m
poigam - libe accipias , 8L li~

liter ; . Illa ratio , bis faltem in

le emmiuaudi

conl'cientiam- ,

mirilic
iluvat,

Ler II. . 1.
1g!
, ut mors numquam nos (:
imparatos.

Quarta conlideratio non minus utilis

quam lupciiores , illa eli' , cuius memi

nit Eccleiiafhcus: In : operiu: ms

not/Wma ma , n

: . ( Irrle/ 3. I Q10 pafto

enim peccare poterit iu ullo opere fuo ,

qui quidquid agit , expendit ad trutinam

divini iudicii, quod in morte : 2 Huc

pertinet memorabile illud dictum hominis

bis mortui , cuius mcminit Ioannes Cli

macus , in lua Scala , lexto . Sic

loquitur: Non omittam il
: , qui in Chore habimat , referre hi

ariam. Hic cm da ne ligenti//z'm w'xifl

fet, nullamque anima f5.2 :umm lmeret,
compre/amfu: ad extrema de
duu: di; cmque iam [ perfe

mgmer, Pa hamm n feipfum re

diff, omi/#que no: omnes ut inde protnm
afcca'eremu: : ( cella / lapidim

o/ma, perm/wit nim anni: duadirim,

nulli omnino quidquam loquew, ne: aliud

: quam deguam.
Sedex: in 'vi
dem: attom'rus 'vol'veat 5 argue in his

xo erm* , ut numquam 'uu/tum

immumret , [ femper _fic : perdu
mn: 'vim [/): fer'vemum tacita:
profunderet. Cm ver jam mam' effet
ximus , mpio patefao adir z'izgre/jifu
mus: cmque llo dot-irma rl/erbum [

plices inquireremm , bac ab lla tantummo

modo /[ Nemo, qui revera mor
tis memoriam /: , peccare umquam

. hc ille. Coniideret Lecor, hanc

iilioriam elle, non fabulam , 84 ab 'ill_o
fcriptnm, quicvir lantus , 84 lcriplrt
F

l 132.`

Dbflrfe Bene Mdriendf."

que propriis oculis vidi: , 8c propriis atari

'us .
quo facile eil in'telligerc',y quanti mol

menti Hr mortem ; 8L ejusiprx

entiam numquam a memoria fua repelle.
re . Hic enim-negligens antea fuerat'in
lua quasrenda , fed exy magna.
miiericorclia- mortem- guavit , 8c. refur
gens mortuis, per annos duodecim mor

tem afiidu-cogitavit 8c .imul lachrymis

continuis lpeccata [ deHevit; 84 qu
te primamvmoreem levia / arbi

thibault-_, gulata mortis amaritudine-y

cavit elle graviflima; 84 digna, quazlaeliry
mis annorum- duodecim'expiarentur- . Hic
. igitur verus commentarius verborum

Scriptum: ', qua: (; Memomre noviiimz

* in -. ( Ertl.>
7) Et i- perpetua recordado unius ex no
; .tam Ygrande 'lucrurn attulit Mona
cho il i, ut per pnintiam annorumduo
decim redemerit - fempi
, 8c lucratus fueritV gloriam regni
nerpetui; quid faceret" iugis~ memoria' no
viliimorurn quatuor, Morris, , Ge
li'enn; Q Paradii? Utinam multi cogno

cerent Bt" experiri velleut compendium lu~j

cn huiusf!

Af P;

...

Ar'zis, ene moriemii

jam morte,
extrema:

de

Lterum' Novillimum' ell4 Iudicium.,

Y
quod quidem duplex eil: unum parti
, cm0 ingul anun ludicantur
nm

zu .

13;

de corpore exierunt; ge=

nerale , quod liet in nov-illimo die'.
trumque horribile 8C tremendum valdeirr1~~
, amabile, gloriolum litroque attent 8 lpillim cogitare- utililli-A
mum ell: iis qui feliciter mori cupiurrt .i
Futururn iudicium patticulare
a morte uniulcuiulque, nemini dubitare
cet, cum adversus haareticos in Concilio=
Florentino declaratum litreos, qui pecca-
to' mortali inquinati exe hac vita decedunt
ad gehennam ignis'idelrendere ; eos,
qui line culpa letlxali, led cum debitop'
na: temporalis moriuntur, ad Purgatorium
duci; illos* denique, qui poftlul'ceptum Ba
ptilina immunes avculpat debito
veniuntur', ad felicita~
tcm repente conlcendere...
( Si Thom. iu 4. d.' 47. Dbminicu: #Soros

in 4.11. 4s.) Credibile autem ell, utTlieo~I

logi docent, fententiam Judicis, vel
per Angelos (, vel mentibus ipla
rum ammarumn Der.'l revelari; led' plasV

animas comitantibus Angelis vel'ad :

alcenderex, vel ad P-urgatorium dlcender
reproborum ver a-dmonibus rapi, Sc in4
gehennam deturbariiHoc iudicium in
mento fieri potelt, quia przel'ensy adel Iu

dex, qui cm'lit' Deus St homo, {eeuu( formam hominis omnia novit . Ve-
enim S. Petrus Chrillo'- dixit : 130-
mine tu . (joan. 1.1i )` Adclf
accufator; qui ell diab'olus,_quidicitur in:

ApocalypliA / fmfrum ulg/fromm s:

(- Apec. . ) accurrit adl moribundos

ut lupus,
,
vel conlcientia
leo', vel Canis
anima?,
prarclaml
qua:
a corpore . ell, non amplis-fallrpo-~

tell . vel / lednenifls le;

1P 3- .

134

Arte Bene [272111 .

ipla cognolcit, 84 videt an lit grata Deo4 ,

vel Deo exola. Itaque nihil impedit,quo

minus iudicium hoc liatim fiat, 84 execu

tioni maudetur. Hoc ramen iudicium pri

vatum dici poteli, 11 conferarur cum 311111

cio quod liet in die novillimo, quod erit
publicum 84 generale, coram omnibus o
mnino Angelis 84 hominibus.
Sed reddenda elt breviter ratio, cur ne
celie lit iterum indicati eos, qui iam
non lolm indicati, (ed etiam pna vel

praemio alei . Rationes ha: lum: . Prima

ratio eli ex parte Dei: nunc enim non de
l`unt , qui videntes multos homines iulios
abimpiis non paucioribus iniuli afliigi, 84
connu , multos iniquos .iflluere temporali
bus bouis, lulpicantur Deum aut ilia non

videre, aut non curare . Quare ut totum

genus humanum intelligent, mundumaDeo
lapientillim gubernari ; placuit ipli Deo
in die novillimo coram omnibus Angelis

84 hominibus reddere prmia bonis , 84

l`upplicia malis: uude omnes cogantur prae
dicare 84 11; jum e: Domine ,

6: jua indicia ma. ( Apec. 16. )

Altera ratio eli, ut Cliril'tus, qui coram
liominibus iniuli iudicatus , 84 fupplicio
/1111010 84 indignil'limo alfec'itus elhiple

comm toto mundo cernatur in throno fu

blimi omnes impos iudicare: ut illud im
ple-uur, quod l'cri'ptum eli: in libro job:

Calif/1 lua qua/ [ judimm e, mu

judiciumque : . ( 106. 36. ) Ita
quei nominia paliionis FiliiDci iulicom
penla itur per gloriam iudicantis in tliea
tro totius mundi, 84 implebitur illud

Apolloli: In nomine Jefa omne /12514;

, /, nrrerium, infemarum.
( Philip. a. )

 II. Cap. II.

'

r3:

Tertia ratio eli, ut retributio iuitorum

integra . Merces enim : ef ho
nor 8c gloria. Et quoniam multi hommes
eximi iufii, quali fcelefli 8c impii publi

interfecti flint; quum fuit ut in publi

co torius orbisjtheatroiutitia ipfomm
dicaretur. Ad hunc numerum fanortmi
Martyres Domini prcipu pertinent , qu:
-in oculis periecutorum paganorum vel 1127:
reticorum Principum 8c Regum coronati
ailment.
( ratio eli, ad confulionem hypoa
critarum . Non enim defunt, qui cum opi
( moriantur, cm ver lint:
impii; quales funt hretici Calviniani vel
Anabaptillaz, 8c olim : illi, de quibus
fcribit S. prianus in libro de Unit.

cleli: .Ar liter flammi: ' 137216141

traditi , 'vel : e/ir animar um
, non erit illu falsi wrom: , ed
puff/lia; ; agio/a exim: gloria
jiu , fed (/: . Itaque ne
ceie ell , ut in -{211 judicio
eorum hypocriis public detegatur.
Chunta ratio illa eil, ut anima: iimult

corpora iudicentur. Siquidem in iudicio

particulari lola: anima: iudicantur, 8c pr~
mium vel pnam accipiunt : fed in )udi
cio univerlali integril liomines

compare

bunt . Et quoniain anim cum corpori

bus peccaverunt, vel bene egerunr, fic et
iam oportet, ut poli refurreonem ani
ma: cum corporibus ptmia. vel pumas
cipiant.

Sexta denique ac . ratio eli, ut

non folm bona vel mala, qua: gcllimus
in vita, prmia vel pnas ( habeant ,
[ed eriam bona vel mala, quae nafcuntur

ex operibus bonis vel malis noris , 8C

pro

136

De .Arte Bene Mori'e'nd'. _

propagantur ulque ad !
tionem; in conlummatione lau~

dem aut vituperationem- public Ioniantur .

'
ut exemplis rem illulremus, non
del'unt homines pii, qui, Xenodochiis ex~
truis, aut Monal'teriis , aut Gymnalis ,
in quibus multi vel convalelcunt , vel in
llituuutur ad pietatem, vel cruduntur in
(; 86 hc operaperleverantinlon
gum tempus: alii l`cribunt libros. utiles ad
lapiennam , vel ad varias artes , vel
nem , 8c alia bona opera propaganda , quibus
multi lingulis tatibus prolciunt, 8L adin
proximosluos: nec delunt homines
improbi , qui, lcriptis libris lalcivis , vel
leditiolis, vel etiam' hreticis, multos ho
mines perdunt; 8c extrutis theatrs ad lu
dos gladiatorum, vel ad comxdias
nas , vel alio modo proxmrs nocent in

longum tempus poll obitum ) . Q10

iuam igitur in fine procellus omnes

linem accipient, c merita omnium homi

num , live~ bona live mala , confumma
buntur; quum- crit, ut eo die, Omnium,
qui fluxerunr ab initio maxim me~
morabili, Judicis l'upremi potentillimi at.
que iulhlllmi l'cntentia proferatur.
l`unt gitur caula: , cur prter indi
eium particulate, quod liet in morte lin~
ulorum, expelandum lit udicium univer
ale in conlummatione . E'xplican
dum igitur breviter'ell , quis lit (:
Judex in hoc tremendo iudicio unde ve~
niet, ad quem locum'veniet, quos judica
bit, 8i qua: : fententia iudcantis. ):
erit line ulla dubitatione Dominus
115505 Chrillus , ip_le enim apud lanc'um
Matthzum. licloqlutur: Cm Fj
linx,

"

'Lio'er 11. . JI.

_ '37

'Em' homm': in moieate [ - omnes

.Angeli cum eo; tum' fedeir fuper fooien/1_

majo/fori: fue ,- (fr cong'rf azmtur ange
omnes genres , ( Matz . 1.3'. ) 84 quer:l
fequuntur. Idem confirmant Apolioli, Pe
trus, Paulus 84 Joannes . Petrus inv Ais

Apololorum ait : lpfe , qui :

ffl' Deo Index vii/cram (- mortuorum .
( . 10.) A'poli'olus Paulus in iildem
Atis, Deur, inquit, [ diem, in quo

: ]! oquitate, in ,

n quo , fufritoms a marmi: .

A5?. 17. ) Apoliolus Ioannes inl Evange-l
lio lic loquitur: ?! ez' pore/harem judi
n'am { , qm'a Filz'us hominis' eff .
(joan. 5. ) 84 111 eodem loco: Pater mm'
ludica: quemqumn, [eol'omne iuoiciuml ik.
dit Filio.

Veniet autem ad iudicandum clo ,'.

5c veuiet ulque ad aerem vicinum ,
ut videri 84 audiri poliit ab omnibus, qui
in terra erunt. Audi Chrilum ipfum apud

Matthaeurn : : Filz'um lvomm': .

in nubiu: coli . Audi Apoliolum
Paulum fcribentem .1d Thellalonicenles ,.
, inquit , cum illi: in nuius ob

Cbrzo in . ( 1. T/n. 4.-. ) 84

hoc ipfum prdixerat )oel Propheta: Cim
grelmo omnes genica, deducnm eos in

; Iofapmt , i : :um eis.

( [oel 5. ) verbis autem illis , In Ival'

lem- Ia/aphar , reCt intelligitur eo- loco.

futurum elle iudicium omnium maximum*y
tum quin vox Hebraica , 10laphat, pro

pri gnilicat Dei iudicium , tum quia

vallis Jolaphat eli propeJerulalem , ad par
nem Orientalem Templi , ut S. Hierony
mus teliatur in Commentario capitis ter-'
nii. loel. @o loco nullus elleI poteli

138

De'ylrte Bene :

pommier pro tanto iudicioz inde enim

confpicirur Terufalem, ubi Chriftus prdi

, 8L iudicium ultimum futurum efle

prdixitz inde etiam confpicitur mons cab
varias, ubi Chrius idem pro redemptio
ne generis humani cruci fuit axus ; 3c
mons Oliveti, unde vior mortis in c
lum afcendit. Ad eum igitur locum in nu
bibus cli Chrifus veniet cum omnibus

Angelis, qui funr ut minimum millia mil

lixm, decies millia centena millia , :

Daniel cribit. ( Dan. 7.

minimm , quoniam

Dixi autem ,
ententia S. Dio'

Areopagit ( Li. de Calif/l. .

Par: . . 3. ) 8c S. Thom eil,
numerum Angelorum fanitorum fuperarc
numerum omnium rerum corporalium .
Ibi etiam aderit cum Rege Chriflo omnis
multitudo fanorur'n hominum in corpori
bus gloriois, de quibus dicitur in Apoca
lypf : Vidi fur/mm magnam , quam dina

memre nemo poter/v, ex gentius,

trz'um, de populis, (fr lnguz's. (
ml . 7.
im igitur in hoc iudicio fpedaculum ,

quale non fuit ab initio mundi, neque Het.

Porro rei mortis tern erunt omnes im
pii, qui, refumpts corporibus , nudi , ac
xni mftitia
incredibili.alla
bunrkin
terra abfumma
Angelis8L addui
ex toto
orbe terrarum ad vallem lofaphat 84 loca
vicina. Numerus autem eorum erit long
maior numero Fanc'omm, cum Dominus
ipfe dixeritz Multi fum vocati , aan' ele
c'i s ex Ara efr' 'via , qua #mit 'vram ,
pauci inveniunt mm; [am ]! , qua du`
:it ad perditionem , multi fum , qui in
per . f Matt/1. 7: . ) quid
verum , ut veriflimum, multiruijnem

 II. CupJI.

139

liullorum hominum numerati non polie :

quant minus numerari poterit turba repro..

rum? ( . 7. ) His autem adiunierunt

lpiritus maligni, qui : etiam in numero
maximo .
His ita conlitutis , antequam lententia.

: proferatur, libri raronum

, ut ex Daniele Propheta, 8c S. Joanne
intelligi potell'. ( Dun. 7. Aun. ao. )Quid
lint hi libri, qui in )udicio aperientur,
plicat Apololus Paulus ad Corinthios, di
cens : Nalire ante tempux judicure quand
ufque : Dominus, qui illuminuhit

hfconiiitu tenehrurum , munifeahit con

cordium . ( 1. Corinth. 4. ) Elliindet
enim Deus eiullnodi lumen, ut in eo cer
nanturv conlcieutire omium impiorum. Vi
debunt igitur omnes , qui in eo theatro e
runt, conlcientias Omnium, ac per hoc o~
pera , verba, cogitationes, appetitiones.
quale lpelaculum erit, videre confcientias
.hypocritarum , mendacium,proditorum, ca.
, qui niliili faciebant per omnia
lacra peierare! Ex hac publicatione fcele~
rum 8c llagiriorum omnium hominum, ex
qu: l`equetur priudicium futur fententiar,
id liet, quod legitur in Apocalypli.- Regex
terre, Principes , Trihuni , - divi
zes, fortes , omni: fir-uu: iiher ,

abfcondent fe in ]: , - petri: .
tium; ' dicent morm'hur, Petri: : Cu
dite fuper : , / nos u furie
[ fuper { uh im Agni ;
die: magnus im ip/brum,
qui: poterit /ure ( . 6. ) Et hocidem
prazdixit Dominus in Evangelio , cum cru
cem in humeris deferret , alloquens pias

xnulieres: Fili@ jerufulem , fiere fu

Per me,fed fuper vos pf/i: flete, lios
, :

14o
De Arte Bene Man'endi.
, quoniam ecce venient dies, in qu
: dicenti fieri/ex , ventres , qui
non genuerunt, , qua non lae-imm

runt, Tun: incipiam dicere monrim : .

dite fuper nos;

rol/ibm: operite nos.

( Lut: 23. ) Ad extremum feretur femen

tia a judice diceme, Venite , Ire
mledii, ( Matth. . ) ibunt iuPti in
vitam ternarn, se in ignem :eter

num .

obfecro ego nunc Leores meos , ur

8c recogzent fpe & atrent , fc
quoque futuros in hoc theatre; nunc cum

tempus , feri deliberenr quid facto

opus fit . Neque obiicizmr, diem judicii

adhuc procul abefe, ut non iit opus ante

tempus cruciari , quali infler dic-s Domini.
Nam fi fort diftet judicium generale, iua
dicium parriculare non (, fed inftat ,
8< plan pr foribus : aequalis erit fen
xenria iudicii particularis , talis erit 8c ge.
neralis. quicumque fapit, debet o
mnno im fe comparare ad { ju.
( divini nudiendam , hodie vel
cras audienda effet: non enim magisdillar
hora iudicii quim : hora mortis , 8:
hora morris ab homine fene vel /{
bo labomnre procul :beffe nou potefl .
lirgo in expecatione tanti udicii, in quo
de fumma rei agtut, oportet ferio implo

rare Advocatum, qui idem judex futurus

. Adwmtum enim habemus JESUM

Cbnum )x4/hm, ( 1. joan. z.

ut Apofto

lus Joannes nos docet; 8c rurlum amicos

Advocati follicitare, atque in primis vir
ginem clementmam advocazi parentem,
8c Angelos, atque homines fandzos. Ne
que folum vocibus, fed etiam muneribus
adire nos convenit tum Advocarum zum
di

Lier 11. Cap. 11.

14:
Advocati amicos: non enim recufant San
i munera , qua: non illis prof'unt , fed
pauperibus Chrifr: ip enim Bea
ti n cxlo bonorum nororum non indi
gent .

C A .

III.

De tertio trace/tto Arti: ene moriendi ,

'vicma morte, quod de
Gehemm .

Oft Morris .Sc conderationem

expedir Gehenn quoque cruciatus 8c

Paradi gaudia attentil'flm cogitare . Hc

enim duo /, quorum alte
rum unicuque uofrum, Chrifo, iudicam
te, et; fed hc duo inter [
contraria unt, ut unum nos miferrimos .

alterum feliciiflmos reddere debeat . Sed

quoniam de utroque fcripfimus in Libro
de Afkenfone mentis in Deum , prope
nem libri: 8: de gaudils Paradi

fcripmus in toto Ilbro de [Eterna

te SanCtorurn: 8c de cruciatibus Gehennz
in Libro fecundo de Gemitu Columb;
denique de omnibus quatuor Novimis ,
in Concionibus Latinis, nobl's tunc in
mentem venerunt, 8c diximus ad populum,
8c fcrlpta reliquimus : hoc loco
breviter capita attingere; ut Lc
habeac in qua re attente` .
utilter .exercere (e : , dum mortem
expeftat, atque ad @am cum gaudio
piendam fe parat.

Igitur de infelfmo damnatorum

ad Gehennam breviter conderanda.
fufcipimus, locum, tempus , 8L modum .
Locus profundiras; tempqs, _ternitas ,j

mo

141.

De Arte Bene ?! .

modus , ine modo . Locus , inquam,

eft profunditas, {quidem homines repro

bi , propter ingentia crimine. lf :

divinas , carcerem obrinebunt in profun

diffma parte mundi, qua.` Iongimm
Regia domo, qua: in : hoc enim
deceba: uc fupplcio _mulfarerur fuperbin
dizboli -Sc hominum fuperborum. Diabo

lus enm dicebar: In canfcendam .

fnper
mili: ero
ar
Alnfm
Dei /
. ( 1 . 14. ) fed
mmm,
refpon
fum illi : Ad in denn/:eri: n
profundum laci , quod cominger: o

mnibus homnibus iuperbiz filiis.

hac aucem prima. zrumna reprobo~
rum fequemur tres aiae , tenebr , angu
Pci, 8c cgeas . Nam cm Gehcnnn ir
iu centro terr, ad quem locum radii
lis, 8c luna: , 8c {ellarurn penrrare fnon
po unt; nihil in ez lumiuis elle porerit ,
ni quamum ex { 11 exirc pore

, qui augcbir, -non : pnam. lVi

debunt enim eo lumine , hoes
fuos crudelilmos: videbunr quoque homx`~

'nes illos, five amicos, cogrmcs

perdirionis comm . fuerum : vxdebunr _
denique fuam nudimtem , ( mendici
mrem , fue. vincula., fus. tormenta., o
mnia -cuperent vidcre:
boni, und: confolationem poffe'nt accpe<
re, cern non videbunr _ -O tenebras non
tenebras! tenebras, vad omnia bona occul
; non tenebras ad omnia malamani

fefanda.
Porro anguix in gehenna tanta: (un: ,
ur mulrizudinem corporum damnacorum
vix capinntl'Naln cm terra. : qual pun
um impmbile, cli immenta

ze comparetur; Si gehenna non ten-am ro

Lier II. Cap. II.

14'3

tam , neque dimidiam , [ed cen

trum folummod comprehendat , 8c nu
merus hominum damnatorum fir amplior
qum numerus falvandorum , de quibus m
men leglmus in Apocalypli: Vidi
magnum, quam : nemo ! ;

( . 7. ) quis animo comprehendere po

zerir, quanta: lim ; in gehenna?
tunc Reges , Nabuchodonoor,
Darius, Alexander, Julius Cfarr,r SC alii,
quos orbis vix capere poterat 3
8c (, li polinr, auguias gehenn ,
u: paul commodis iaceanr, &paul mi
tis torqueamur. vaniras vanrarum! ex
tendere 8L contendunt mortales fe
re omnes agro; , ditiones fuas , Re
gna , ut ad breve tempus de fubdiro
rum mulritucline glorientur; 8c in meinem
illis nunquam venir , quante illos in ge
henua angufti maneanc, ubi non :Ld rem
pus breve, fed fine ullo fine velinr 'no
linr, habitare cogemur.
)am ver quid de incredibili egeftate
perditorum hominum dcam Omnium re
rum bonarum (ola pnarum abun
dantia divines omnes lli, qui iu inferis
habitant . Memores quiclem crunt in ge
henna. homines divltes, quanris deliciis ,
bundaverim: in terra dum , five in
cibo 8c , ive in veflibus prerios, {i
ve in venationibus iaucupiis, live 1111101
tis 8c vineis, five in lheatrs 8c ludis va
ri is, fed haac omnis recordado dolorem
augebt, cum fe viderint in . nu

dos jacentes, defpeos, rebus ac fortuuis

omnibus milrrim fpolaros, tunc dicen:
quod in libro Sapienri legimus; _Quid

: : 9 auf
qm'

):

De .Arte Bene Moriendi .

. (. g, )
Veniarnus ad fecundum Caput, quod eik
Aftem'pus. durabt exilium gehern
maca? Utinam non dilitis qu-m
vita: praefentis! [ed nulla erit com
sparano: [
nontamdiu
tempusdurabit
, [ed
temitas
fuccedetuenim
vItaque
ilabitatio impiorum in tormentis gehem
me, quamdiu : ternitas Dei ,
Icut principio carer, ita cau-bic Hue .
'Tamdiu torquebuntur , quamdiu
ltabuntur Beati. Denique tamdiu reprobi
morientur, -quamdiu Deus ipfe viver: &

ni cienat effe Deus id , quod , non

detinent reprobi efie -in -pnis, in quibus
. vita mertifera-l o mors immorta
lis .' i vita es, quomodo voccidns? 1i mors
es, quomodo duras? : gitur mors;
neque vita dicenda es: quoniam utrumque
horum boni aiiquid haben, vito. quieren-i

c more fnem ; ver neque quiet-em

neque fnem Lubes . @d igitur te efie
dicemus. ni id totum mail , quod 8c
vitac mors haber? Magna profett res

effet, { vel mediocriter intelligere poHe

mus quid it azternitas pnarum Y. Hc e~

nim fols. cogitatio , tamquam fraznumquod

am , omnes homi'num lbidnes coerce

reti; 8c ita vitam remperaret,

ut non ,Chriftiani modif, fed et-iam A'na~
choret amimmi omnes .
Refat ex tribus rebus propoiitis {oius

modus , quem effe diximus pnam fine

modo . Pns. enim gehennrc non eil 5m
gularis aliquapna, fed omrnum

cumulus: torquentur enim 1n gehenna o

mnes potentir anm inreliigenus , Sc o

mnes fenfus , five interni, five exrerni; `

idque non per vices fed omnes : i
:

Liber I. . IIII.
;
pnx tamquam :1gmme fado in homi
nem irruunt. Hic in {icut bonum
generale Beanorum , ita malum iftud ge
nerale damnatomm numquam experimur:
nam qui d'olet, non imul dentibus
doler; 8c qui denribus, non ! oculis:
< {c de cteris ad eumdem modum. Sed
! inferos, dolores arrocilfimi in.o'mni~
bus membris 'uno zempo'e tolerandl ,
cm ignis gehennaz corpus ambat
& vehementiflim toi-quent , 8: num
quam confumat . Its', inqui: Judex, in {
gnem , ( Matt. . ) l :Ver
]: non

'9.)
{07155
ex
Vtnguzr,
( I uf.
Mam?.

verbo.
Dominus in vangelio 'Marcum ter
in eodem capire reperivir, ur nobis plan
in cordibus imprimerer, pnam gehenn
elle ignem xrerno tempore duraturum, 8c
corpus tomm dolore acern'mo per omnem

acnernitatem crudeliflm vexaturum . Qui

viderunt hominem iuo hic in ten
ris igne -1, vix potuerunt confpeum
eiufmodi fu'pplicii tolerare, cm ramen

bfeviflmo tempore finiarun n ho~

mo quantumvis reus, ad inregrum diem
in -:; cerr nullus'ferre pof

i: fpetaculum um horrendum'. Dica:

girur intra fe 'unufqul` ue Si ferre liron
poflqum combulionem
minis vlvemis ,
qui nihil ad me pertiner.; quo 4modo fer
re potero combnlionem mei ad

unam horam, vel diem, vel menfem , vel

annum? 8L vhoc'nimis mihi : horren
dnm ,fur ne cogitare id polfim
qua { ego ipfe me tam grandi peri
culo expono u: ardeam -in'ztemum.>
6 . credimus, ubi eli, fides no ra?

ii credimu; , 'ubi juclicium?l ubi

G
dem

146

De Arte Bene .

dentia. menris fumus , 8L :

Scripruris SanCtis habemus, quo modo lie.
ri poteft, ur tam { periculo immi
nente non excitemur? Ingrediagur ergo in
cor fuum quicumque falvus elle cupir, c
rebus omnibus attentillim confideratis ita
fe gerar, ur mors cum paratum inveniat,
8L non eurn gehennx ignis excipiar , fed
in Domini fui felicitar ingredi
-.
CAP.

Iva

De - Am's morendi ,
'vicina jam marte, quad de
Gloria Beatorum .

: Gloria Beatorum, poflre

mum locum inrer Novilima tener .
De hoc Novilimo . capita {olm
brevirer confiderabo , qu in fuperori
pite de gehenaz fuppliciis conderavi : lo~
cumrte'mpus, 8c modum . Locus gloria:
B'eatorum clelis Paradifus eff; tempus
zetemiras qu nullum haber a mo
dus feliciras excedens omnem modum .
Incipiamus a primo . -2616 :
locus ell: alciflimus [ omnes momes
-, . omnia elements, ilpra omnes
ellas . Inde enim in Scri turis fanis di~
cirur Regnum clorum, mus Dei., ciw'
Regi: ! , : Dei /, je
rufalem mele/fis. ( PfdZ. 9. ) hoc fl!
blimillimo {itu civimris cleis facil pol'

fumus mtelligere, multa elfe privilegia li

ve prrogativas huius loci prac omnibus

locis mundi totius. Prmm enim , quo

locus in hac rerumAunivertate ell alrior,

quoque ell : atque capaciorY fi'.

f'

Li H. . 1V.

147

`quidam figura univerfitatis rerum crearl

rotunda effe cernxtur , lut
ten- centrum teneat: fupremum
clum extremam five fupremam fpham',
llatitulinis propemodum infinita: complexu
fuo contineat.
Locus igitur Beatorum , ut altifmus.
fic . ampliinaus elta' quemadmodum
e contrario locus perditorum, ut ePt
mnium infimus, fic Omnium anguifl
jimus . locus eft eriam
locus purilmus : cerr enim aqua putior
>cit quam terra 8c :er quam aqua , 8c
ignis ( aer, 8c quam ignis, 8c
em yreurn clum fidereum'.
Denique ocus akillmus tutiimus et
am , ut non ad eum locum ac
vcedere malum ullum, neque Hagellum ap#
propinquare tabernaculo ; . Primm i.
gitur, Bearorum amplifiima , ut
poliint Beati homines de loco ad iocum
liber comrnl'grare; neque periculum eri

ne forte fatigentur, cm -exv ldote agilimtis

momento : de ~loco ad

gere. Quinta erit illu volupzas , nunc ab

Oriente ad Occidentem migrare, nunc ab
Auftro ad Aquilonem { mnsferre , nunc
or'bem totum momento circnire , dum

homines in gehenna ligatis mani

bus 8c pedibus in omnem temitatem uno
in loco coniient? ( Matr/J. za. ) Sed ma.
adhuc felicitas erit hominum beato:
rum, dum aura illa purifirnain clo fruen.

tur, quam neque tenebr , neque calg.

nes , neque vapores , neque ventorum
; , neque 'inquinare pote
rit: dum ultra omnem modum mifera
biles gehenna: incolae tetra caligine 8L fu

mo uantis { Ene { @Lutzl

148
De Bene .
urioris, in loco { horroris pleniilimo'
)acere cogentur. iam de civitate fu.
pema ( propter fummam .

nem ab omni proditione vel malo quo.

cumque turilima? Lauda / Domi.
num, inquit S. David, lauda Deum
Sion ; eonforta'w't fera: [

tuarum . ( Pfalm. 147. ) Hc vero por

tarum - id lgnificat, quod ver
fonant, dicitur enim in Apocalyp de

civitare clei: : : non claa

dentur per diem ; nox mim non :rit illis .

( Apocal. u.) Ita ue eanforta'vit Deus [

: portarum Ieru alem clelis , quin fe
cit eam inexpugnabilem ob alritudinem
1mm. Et (i draco in pugmvi: cum
Michaela Archangelo, caufa , qud
ex inferis in clum confcenderit, fed quod
in clo conditus , anrequam confirmare
tur in gratis., rebellavit a Condirore { ;
8C in luperbiam elarus , ; effe
tavir Alu'flimo . Sed quia clefis Jeru.
lem in pace ef , non : ni.
micus pacis in ea coniftere, feel continu
fulgur de cala , ( Luc. lo.)
neque deinceps pedem 1n ea. potuit:
arque ab eo tempore nemo ad
inhabitandam cleem Ierufalem , nil in

ace perpetua fundarus 8L folidiflim con

n-natus. Atque hc de loco.
Nunc de mpore dicemus. Tem

pus habitandi cleem lerufalem ,

daboli cafum, eff tempus fine tempore
id duratio perpetua line dierum
8L fic enim in Apocalypli jura

'uit Angelus per lvuentem in [aula au.

10mm , guia tampa: non ere't amp : .
( ]. zo. ) _Dominus in Evanelio,

completo die noviffimo dice: : Si: [

J

Lier II. Cap, Il.

149
, videlicet iniqui , in :gnam ;
jrg/ii eurem in nimm . ( .)

tantum erit_difcrimen, qu`od iniqu

ternitatem inviti patienrur , E( quarrent
mortem , 8c non invenient: iufli autem
nihil iucundius audient qum beatam
ternitatem, id ell , vitam line timore moi
n'endi; 8c Randi virtutem fine timore ca
dendi.
.
Reliquum ell, ut de modo, quo fe ha~
bebunt in Paradifo poll reliirrerionem
Beati, paucis explicemus. Atque id unum
verillm dici poile cenfeo , omnia. bona',
qua: in terris optantur , quamvis admixta
maiis plurimis, ea ) mai ra , 8c line

ulla admixtione malorum po 1denda elle

a. Beats in clo . ; in bons numeran..
tur in terris, hc , honor, porelas ,
(, delic. Honor : clo hominum .

Beatorum plane ], polie: incredibilis ,

nil is id affirmant', qui menriri non po.
tell. Audi Dominum Chriftum , qui elk
Veritas, fic loquentem in Apocalypl bea

ti Joannis:
, daba ci federe
mecum in thrano mea , @ego 'um' , @v
fedi :um Patre rhrana ): ( . .)
@id , obfecro , ad hunc honorem a 'di
potell? thronus cerr Pilii Dei in cazlo al
tifimus ell, 8c qui in eo feder, honorem
plane incredibilem confecums elle exifi,l

mari -. Qns plaufus, quae landes re

lbnabunt in clo coram 8C. omnibus
Angelis, quando homo aliqus , quondam.
: : fragilis, Dei manibus colloca

bitur in throno Filii Dei , qui elf Prinnp:

, Rex Re um, a:
Cerr -a hunc honorem
nihil addi potell.
_ n
' _
Potellas autem eiufdem hommxs beau,
G

tan~

De Arte : [ _

tanta erit , quantamfuipica'ri poffu.

mus . Eufdem Chrifh promllio m .

vangelo, de fervo : dico 'vo- `

bis, / omnia bona fun. con/i
. ( Mntrb. 2.4. ) @a verbs. hoc
piane iignificant, I`ervum idelem in clo
fare partinipem poteians , quam Deus haben:
luper

omnes lres Creatas . Et quanta. :

poteias Dei in res creatas omnino ma

:ima 8c incomparabilis . dicentur ,
8L -1111016 erunt San'i omnes Reges
mundi totius, non ad annos paucos fed
' omnem ternitatem . Atque hc eik
Entendu, quam Chrius Index fupremus
in Iudicio noviiiimo pronuntiabit, cm di.

eet juisz Venite ; Patri: mei , pof

[ [Mmmm 'veis Regnum ar ;

mandi. ( Matth. . )y

De divitiis, Beatorum hoc : fatis ef;

fe deberet omnibus hominibus , ! e
run't : ampiiitna: 8c femper duram
, dicente Propheta: 610714- 6 .
i damn dan( Pfl. ". ) 8C, Erft Deu:
anni in omm'u: , ut Apoitolus. lo
quitur in Epifola. ad -1112105. ( t. Car.

.) Q12 verba (it: exponit Theophyl

us, 8c etiam fanus Anfelmus, ut .
: Dit Deut in amm'm ; quiz.
mmc :es una nobis cibus, alia potus ,
alia. vei'tis, alia domus, alia divti , alia
alia honor , alia ;

in cielo, poil' refurrctionem , erit Deus

Beans omnibus cibus , parus , veiis,I
domus , , voluptas , honor , po

. Briant gitur Beatis in clo o

mniapretioi'a , omnia incorruptibilia , o~

_mnia divina . : fanus Hieronymus

xn Epiftola ad , Deum -
dmxxibus Beats omnia non : .
ralia,

Lier II. Cap. :

ii

, fed fpiritualia , nunc enim gra

tia: divina: non dantur omnes omnibus ;
fed uni fapientia, ut Salomoni; alteri bo~
nitas, ut Davidi; Patientin, ut lob:
cm autem rerum ommum finis advene
rit, tunc omnia in omnibus crunt, ut 1in

guli fantorum omnes virtutes Qdona poll

(. , , daret in hoc mun
do avarus, ut divitias omnes omnium pof
: .> quid luxuriofus , ut voluptates ,
quas cupit , omnes confequeretur quid am
bitiois , ut honores c_dignitates , quas
: , omnes afequi : Et ramen
ill: -4113. (unt, 6: Cir peritura 2 8:

quod mil'erabilius , brevi cum iempi~

terna egelhte , 8: dolore , 8: ignominia

commutancla . Cur ergo non qurimus

Deum,
in -quo unoin bona
omnia
{piritu;1~
vlia
& corporali;
omnem
ternitatein

manfura
polidebimus?
vSed quid tandem de gaudio 8: volupta~
te Beatorum (? kIII-tias & Paulus ex
lamant, 8: dicunt: Ocala: non , au

ri: non audi'w't , ia lun' bollini: non afma

qua pupara'vit Deus !!! entiu:
fe. ( Ifa.64. ) *Ver enim paravit eus iu
is diligentibus fe >in ; gau
diurn, ltitiam,voluptatem, delicias, dnl
cedinem, fuavitatem, ( nullus mor
talittm neque , neque cogitatione
aflequi uthquam . Tris. requiruntur
ut deletatio generetur , obie

, c unio potentie cum obieco: c

ii'a maiora [unt , maior
1&:. Nulla potenti: in rebus creatis
maior, 8: vivacior, 8: 11&1$
cior ePt, rationali voluntate: nullum obie
um rantius, 8: arnabilius, 8: fuavius

entia Crcatoris. , inquit Da

.

Vid,

'tgz

De 'Arte Bgm ; .

vid, quantum : ]!

. ( Pfalm. 3. ) Et Sapiens loquens dey

-fole 8l llellis: , inquit , /
, deas ! , [ quant?,

bis dominntor comm tj'. Spetiei

mim ha omni: awx'tm't.> ( Su'
. r'. ) Nulla coniunio magia intima
cogitati , qum Dei cum volumarc
rationali', dicenre Apollolo: ux' adhere:

, mm: : . ( l. orntb. 6.)

Coniunio cor orum ur plurimm in
perlicie fieri et, :id interior: non pena
trat; 8L ramen lic allicir 'homines corpora
lis , ut ad inl'aniam quodammodo
redigantur. uam igirur l'uavratem',
am
dulcedinem gu bit anima, quando ic in.
time coniungetur cum Deo ,i qui ell: {}
tas infinita, ut unus fpiritus fiat cum eo
Hic mil-ii plan Verba delunt , ut explica
re nullo modo queam, quod cogitando
mecum iple revolvo.
Adde , quod omnis humana : , quae'

ex rebus creatis , aut momentanea ,

aut cette` brevillima elf; voluptas ,

qu ex coniunone fpiritus humani cum

Deo, qui ell` fuavitas infinita , numquam

omnino linietur. Et ramen tanta regnat in

mnltis hominibus amentia, ut malin:
carnalibus voluptatibus, {ordidis 8c .
cis, 8c ad tem us brevillimum,qum ma
ximis & puri imis, 8c in omnem :eterni
ratem line ullo dubio duraruris . Atque

huc de quatuor YNovillmis hoc loco lulliA

Cunt..

Lier II. Cap. V.

P.

v.

113

De quinropruepro Artis ene ! ,

mane, quad e/de

candmda.
PRmifla~cQnidcratione mortis appro

pinquantis, 8c alorum Novillimorum,

confequens eli, ut qui dil`cedere parat ex
hoc mundo , (: domum fuam . Sic
euim admonuit lfaias Ezechinm , dcens ,
dumm' tua qui }: '
non vives. ( If. 78. ) A qua moleia li~
beri viri `Regulares, qui cum Apollo

lis dicere pollunt: .Erre nos reliquimu:

Inni. (/. 19.) quibus fuit unus

fntus Auguilinus , de quo fcribit Polfn

dius in eins Vita : Teamenmm, inquit ,

non fecit, quin umle {: Chri/h

non lmeat; mim .Epi : ef
fet, mmm Regulmium ni il propn'i
.

_Porro tellamentum debet ad ini

` tium morbi , ni quis prudenter antever
terit: 81 non leviter errant, qu: de teita

mento condendo non , 11111 cm

zgrirudine invalefcente a cognatis vel ami
cis coguntur; quo tempore vel delirare
incipiunt, vel cert res funs non ea pru

dentia difponunt, qua difpofuiilnt dum be~

ne valebaut.
~
Oportet autem ut primm Omnium de>
zrealieno, fi quo forte gravantur , rei~

:nendo cogitent. Deindc opes lilas illis

mnino relinquant , ad quos de iure perti

nere intelligent , neque {inant fc trahi ad

perfonas, quas magis diligunt , i quoqUO

modo : jultita. In iis "? 1b

'

G 5

arbi~

1145
De Arte BeneMormd. _
arbitrio dependent fuo , confulant in pri
mis gloriam Dei, deinde proximorum ne
cellitates. @od i fott abundent divitiis,
quas uti fupervacaneas, pauperibus iam du
dum difttibuexe debuilent: non exifiimenn
fr: confcientia: {-, 1 cum
aliis criminibus fuis Sacerdoti aperuerint .

ik abiolutionem obtnuerint: nili res illas.

paimeribus erogati mandaverint , vel ipf
potii'is continuy erogaverint . 1311 enim
fententia. communis. lancio-rum Patrum 8C
praccipuorum Doc'orurn Scholaticotnm .
m fupervacaneas pauperibus deberi
qua re fcriplimus in Libro. priore ,. Capire
nono qua: repetenda non flint. Dey iis
s , qua:V arbitrio fuo donare poterunt
iulant viros pios, quv lint. opera charitatisr
magia grata Deo , Proloco., : ali.
cubi ymim urgebit clificatio Eccle
fue, vel Cmeterii ; alibi collocatio pau~
percularum virginum in matrimonio'; ali
bi multituclo :zgrotantium in Xenodochiot
vel pauperum mendicantium in plateis L
alibi redemptio captivorum l Denique im

hniufmodi diiiributione nulla cit regula

melior, quam jde: ;
/, ut fcribit S.Arnbto.{iusy vellcbk

rita: cum , prudentia

cbarirate , ( Lib. 3. de Oic. cap.
48. -_ Par. Pa. Adm. zt., ) ut lnquitur

fmims
.
Illud Gregorius
autem magniV
momenti effe vide~
tur, : eleemofyn, qm: : a viventi
bus, vel utfiant mandantur a morientibus,

tuncHam:
potilimm
liant-facit
,i aut
ut
quando'aut
is qui
vellmandentur
mandar
@it ; Deo ; tnnc enim
num conciliant largienti, 8: eiufmodi bo
111 recipiuntur abonis :

Liber II. . 3

in mm , ( Luc. 16. )
promillionem Chrifti apud Luc-am. Si ve

x liant, aut mandentur ut liant, ab ho

mine impio; 1: pro
funt ad viram , quidquid lit de a
liis meriris; neque eliciunc utlargitores re
cipiantur in :eterna tabernacula . @are

confulendum a prudenti Confell'ario vel

amicis homini, qui libi confcius quod
telamemum -condiderit cm iacererin :
no lethalis peccati, ut novam con

fellionem inte 8c rit , conlir

_met, 84 appro et, ac ratum habeat 1d to
tum, quod in luo tellamento difpol'uerat,
ac prfertim de eleemol~ nis obi
l'uum vel Eccleli ve pauperibus lar
giendis.
Addendum , ut qui in te
llamem fuo : muneribus : pro
ximos luos, non oblivifcatur anima: (

praal'em'm, cm facile poflit, ut non

rera in clum evolet, fed ad purgatorio.

loca deducarur. Itaque rudenter 8c pi

ciet, li partem eleemo ynarumjubeat con
ferri Sacerdotibus , ui pro anima iplus
Sacrilicia Domini o erant . Samfa enim
- fnlubn': : pra :
, ut /! ( 2..'/7.1 I. )
ut dicitur in libris Machaborum. Ex quo

loco colligit S. Augullinus, ( Li. de

pro morte tap. r. ) magis iuvari anil
mas defnnorum Sacrificio ; Chri
, l juvabanrur (:
veteri.

CAP.

'15161

De - Bene'Mrind'
C A ..

V I.

De /xfo precept vArti.: bene ,.

jam' morte , quod qde

.
_ 011 confderatonem quatuor'- Novill`
momm, 8c rebus domeicis expeditis,
nccefle ell- ut homo fenex, vel periculofo#
morbo laborans', feri animum applcet ,
reieis aliis curis, ad Sacramentum
tenti rit, . - ennn ac~
cidit ur Sacramentum Pcenitenriar , qutvl
tempore magis eli neceflariumr', illo ipfo:
tempore mins accurat fufcipiatur.
ai

enim gravi morbo laborant , vel doloribus

impediti, vell debilizatef, aut deficiente iu
dicio, vel horrore' propinqu mortis , veli?
amore charorum, quos inv-iti relinquunt ,.

{atis imperfetam confeflionem. peccatod

rum { , 8cV valde :egr contritionem
veram 8c perfeframin. illisangufiis in fe.
ipli excitare queunt.
Teiis ego poflum elfe huius4 diflicul
tatisl quam -0:1 ut plurim'm patiun
tur. Nam cm aliquando inviferem :
micum , virum divitem 8c- nobilem , qui
_x peccato quodam gravi> perpetrato` in
morbum letlialem inciderat ,f atque ei diA

", nihil ei falutarius in- eo tempo

ris articulo effe polie qum veram pcc'.`
earorumI {uorum pnitentiam 8c contri
: , quia Deus cor contritum- Se hu
militim numquam defpicit, refpondit il
le: Et quid eil: contrino non capio quid,
requiras ., Subieci ego Hoc_ requi
_ro , ut ex vero corde dilpliceat tibi,qud
an Deum peccaveris; 8L ommno latuas , fi

Le?" II; Cap. VI.

177
d'utiis vixeris ,- numquam amplis Deurnil
offendere ; idque procedat ex vero
amore Dei, qui tibi innumerabilia benefi-f
cia praefiitit, cui-tu ingratiflimus pro bene-f
lciis injurias - . Refpondit ille :'

Non intelligo, non fum capax rerum ilia

. Ita obiit, 11 na damnationis {uz
tis aperta-nobis relinquens. Stmiliai
exempla nos , ut cm bene vale
mus, lic confcientiam nollram exoneref
mus, 8: pnitentiam veram agamus., ac
illa confellio ultima nobis cllet futura..

Sed nihilominns ramen in. ipfo gravi'

morbo Confeilio Saeramentalis quanta fie
ri : diligensia-fieri debet ; ac prferv
:im contritio excitanda a ex vero dolore
praeteritonim ,-t propofrto firmiflimonom

amplis peccandi, ii ulteris {ic .

Neque folm de peccatis commillis :

tentia agenda eftyfed eniam de operibus.

bons omillis, ad qua: ex officio vel er
eharitate tenebamur: multi enim {htis ac-l
eurat pcccam in. Deum vel psoximum ad

mifla conliderant , 1111 autem fa

Aail oblifvifcuntur , vel eas non magnifa-y

ciunt'. Addere hoc loco

.exemplum faiis utile .
-; ad mortem. Epifcopus valde
dous 8: pinsv Accellit ad eum Sacerdos
utrique ) amicus, a quo hoc acce.v

pi quod .. ab Epilcopo com

munis amicus, an confcientia ejus fatis
zatav : refpondit, : gratinm Dei ni~

Liri grave ibi occurrere, quod in Deum l'eA

commiifle ab ultima confellione memi
. : Sacet'dos amicus , an con
kientia omillionum non eum -
ret, cm Apololus tam follicit Epifc

puin Timotheum- , dicens:l Te..

l

158
De Arte Bene .
' comm Deo, jefu Cbna, qui ill-
dicaturur eff ui-uo: marmer, per duen
tum , (9- Regnum ein: : predica uen
bum, { nppartun , impartun argue ,
ofnra , incre/m in omni ptienti , da
c'frina . ( z.Tm. 4.) His audits, ingemuit
bonus Epilcopus, 8c ait: Ver omilliones
me non parm -: 8C his diis ,
cpcrunt oculi eius profundere ]:

chrymarum .
Porro iis qui ad bene moriendum fe pa
: , pratcipu contritio necellria :
Confellio enim line contritione vel attri
tione vera, non {ullicit ad lalutem: ;
fatio quoque vel line contritione non
prodell, vel 'gr ab groto prlari po.
telt: Contritio ver, uae charitatem in
cludit, etiam line co ellioueclatisfactio
ne, cm prlari non polfunt, ad ;
lutem perducit. Nam paul ante dixi
mus, :or confritum - bumiliutum Deur

non ( /]. go. ) Contritio

zgrotanti follicit quxrenda nobis elle vi
detur: cuius rei habcmus exemplum .

gium laui Patris Augullini, qui, telle Poll

, qui eins Vitam l`cripfit , in ultima
zgrirudine , ex qua deliinfrus -
libi : Davidicos qui ad pni~
tentiarn pertinent; iplofque quatemiones ,

iacens in lec^to , contra parietcm polito:

diebus (uae inlirmitatis intuebatur, 8c lege~
bat, 8c iugiter ac uberrim llebar . Et ne
intentio eius a quoquam impediretur, ca
vebar. Ante dies ferme decem quam exi~

rer de corpore , pollulavit a familiaribus

fuis ne ad eurn ingrederetur, nili iis
tantum horis , quibus Medici ad inl`picien
dum intrarent, vel cm ei inferrctur refe:

tio :V nam omni relique tempore ormoni

\
vaca

 11. . V1.

'1;9

vacabat. beatillimutn 8c fapientiflimum

virum! Baptifmum fufceptum , 8c pec~
cata przteriti temporis ei , vixit
: tres l , quibus

ad ultimam gritudinem amdu prdica

vit verbum Dei: fcripit libros innumera
biles, Eccleiac -{ utilillmos:
um fine querela, innocenter 8c {
: 8c ramen -in ultima. fenemec mor
bo per dies plurimos - 8L pni
rentra: ita /1: , : in legendis' :
Penizentialibus iugiter cubertim : . Et
plan /. funt duo . ju

{ uerrinf. Non enim una die vel

ora contritxom /, fed per dies plu
rimosy fzpillime' 8c copiollm peccata {
defevit. 8c cuius generis peccata :
vir fanillimus opinor; . tantum:

ut non : a liammis gehennar, fed et

am ab { purgatorio liber re.- in c
Ium conicenderet. Et fi vir lanftusc pru
deus delicia. : per tot dies iug-iterc

ubertim deevit; quid faciendum effet il*

lis, qui non folm pro delis venialibus,

fed etiam pro criminibus lethalibus

cero dtbent Deo
Igitur grori omnes, qui vicinam habent
mortem ,. ita fe comparent antequam afgro
tent, ut inI feneute vel morbo non fit
lls - gravia peecata expiare;
fed pro levioribus tantm deliis puiten
agere; 8c facra Confellione- 8c Com
munione c Untione ita fe commnnire
adverss inidias diaboli, ut :td-pa

cleiem feliciter- Deo duce :

gelo { Cuode comitente /

CAI"

16

De Arte Bene .

V l I.

De Arti: bene ; ,
jam morte, quod e#
Sacrofano .

Etetes Cbrilliani in adminiflrando 82

cro viatico, 8: Sacra untione afgro
tis , primo loco inungebant azgrotos Sacra
unione,
deinde Chrii
porrigebantildem

tis acratillimum
Corpus .A Ac
ut
tinum vel zlterum tclmonium adferamus,
extat apud Laurentium Surium Tomo pri.

mo Vita {ani Gniliclmi Archiepifcopi Bi

-11115, qui vixit temporibus Innocentii
Tertii Pontificis. In ea lic legtur: [7226110

: Sarramentam ~bami/iter ae devote (/

pit: eo , jafrofanam Euehawianx
porrigi inantiim : 5
20 itiners dure manitas, paf/"et femri: lm
ium cuneo: enetrare. ld ipfum habetux'

de Sanc'to 1 alacliia, in Vita eins a San

Bernardo confcripta qud videlicet
Eucharilli viaticum poPt Extremam um
( acceperit.
Praeter hac duo ; , quae de~>
: ordinem nter Extremam un

ionem 8: E-uchariltiam , poffunt adferri

alia duo quae docent Viaticum 1111113:- po~
, quamvis nonatmentio 11:18:10

nis extrem. In Vita 5. Ambt-'olii , quam

fcri it Paulinus, habetur, datum

fui e S.'Ambroiio, morte iam imminente-a

ita ut 'fumpto Viatico latim fpiritum emi
. Idem omnino : Simeon Meta
phrales de S. Ioanne _Chryfotomo in
n ipus. perfpicuum efe, apud .
tere:

 11. .

:eres Sacramentum fuil'le viaticum

Corpoxis Domini.
Nos hoc tempore primm xgrotos mu
nimus Sacro viatico , deinde aliquot
dies morbo crel'cente inungimus Oleo San
&. Uterque ritus haber funs rationes .
Veteres conliderabant, Olei fanti venera
bile Sacramentum inlituzum ( tum ad
bonam valetudinem recuperandam , tum ad
peccati, live peccatorum reliquias expel
lendas. Sic enim loquitur S. ]acobus: In

/rmatur qui: in voii? : presbjrerrr

.Enig/ia 5 arent [ , ungmm
oleo in amine Domini : } falL
'mbit inrmum, ( allevabit Dami
nus: fi in fit , remirtentur ei ,
(_aro. g.) Veteres 1gitur fperantes ex hac

lacra Untione l'anitatem corporalem

ti, non dilferebant hoc Sacramentum ad
illud t'empus, in quo del'perata falus ,
Medicorum iudicio; fed cm morbus in.
cpiebat a. Medicis periculofus- iudicari
continu ad lacram Uncioncm confugie
bant. Id quod etiam potellintellig ex eo ,
quod S. Bernardus fcribit in Vita ?
Malachite lpifcepi> , eumdem lanchun vi
rum aegrotantem, ex cubiculo , quod erat

in parte l`uperiore domus , del`cendille pes

dibus fuis ad Eccleliam , Unionem
extremam primm , deinde Viaticnm .
ciperet ; 8C his Sacramentis lill'ceptis , re~

etiam pedi-bus fuis nullo adiumenro

ad cubiculnm 8c lecum l`uum . Noilro
tempore cm audiunt mentio

fieri Extrem unionis , arbitrantur

-iam atum elle de vita lua; eaque de caus~~
fa cognati vel amici , ne xgrotos terreant

(; hoc, Sacramentum qnamdiu> po u

limi .
Elli

161
De Arte .Bene :
etiam alia ratio, veteres move
at. ut primo loco inungerent aegrotos ,
_deinde Viaticum eis praeberent; quia vide
: in Sacramento Unftionis remitruntur
peccata, ut iam ex Apofrolo Iacobo audi
vimus: c idea vocatur a nonnullis vete
rum Extrema unio , : inyma

mm. Peccarorum autem remillio l

nitentia reiilim prponitur , tamquam
praeparatio live difpoitio ad altillimum Sa
cramentum Eucharirix , quod puritatem

maximam requirit.

Denique Sacramenta omnia concludun

tur, SC qua confignantur Sacramento Cor
poris Domini. Sic enim qui baptizantur
adulti., ut Hebraei vel Turcx, Baptii'
mum continu confirmantur, 8c admittun
tur ad Sacriicium Millie , 84 acram Eu
chariham percipiunt. Sic etiam qui ?
tentiam agebant, pntentia perata , ad
Euchariliam, more veter,
accedebant. Illi etiam qui Ordines mino
{ VCI maiores aecipiunt, fufceptis Ordi
nibus , ad facram Communionem accedunt .
Denique quiI Matrimonio iunguntur , Sa
cramentum coniugii Sacramento Euchari
{ muniunt, 8: confirmant. tem
pore invertitur ordo, non fine cau'a ratio
nabili . Spe enim accidit , ut Extrema.
untio , ne terreantur groti, difieratur in
longum tempus ; 8 periculum efr, ne in
aegrotus vel ; amittat ,
vel alia de caufa reddatur inhabilis ad fa
crofanam Euchan'fiiam rit percipien
darn . Ideo girur Viaticum norro tempo
re prmittitur. Melisenim efr , ut inver
fo ordine : .

grotis, quam ut alrero eoque faluberrimq

carcan: . Untio enim extrema confern
potei);

Liber II. Cap. VII.

163
poteft :egroto etiam in agone polito , 8c
non intelligenti vel fentienti quid circa le

agatur, ramen in vivis lit: defunc'ti

enim nullius Sacramenti capaces . At
que hc de ordine Sacraments. :

conferendi.
Venio nunc ad ptetiofum Corpus
utiliter conferendum. Ac primm
breviter exponam , quid (it

to, antequam Sacramentum ad cum dek

ratur', , quid agen-e debeat idem .

grotus, Chrilli Corpore prxfente; deni

que, quomodo fe , divinimmo cibo

recreatus .
( attinet ad primum , ego confde.
rem , ni Patri fpiritualialiquid utilius .

gerendum occurrerit, ut diligenter grotus

coniideraret verba illa Santi Tbom:
facmm , in quo : fumi,
tur, reeolirur memoria pa'onis ejus, man:

impletar grafia, (9- fatara _gloria nobis pi

: datar! Primm igitur attent- conl".
derabit, facrofantam Euchariftiam praebe
ri nobis viatoribus per modum cibi, ut
non deiiciamus in via. ad patriam, praefer
tim eo tempore ,_ quo longo itinere [
gati minui lolent. Dicitur hic
cibus -, 8c fammi `;
qia lict detur in fpecie : panis , ta
men ell integrum magnumque /;
84 Convivium non profanum , fed facrum;
non -15 , fed animat : ideo additur ,
in
uo Chri/lus
eli enim
il
lis lqpeciebus
livefumitur.
accidentibus
panis fub
, ve..
rum Corpus , non feparatum ab
anima 8: Divinitate s ac per hoc res ma

xima , 8c ptetiolillima , 6c ingens , dul

cilimumque Convivium, faporem.
(: exuperans', fed mima:

x64

De Arte Bene ; .

dat , corpori accommo'

datum .
Qn lint autem fruchls five utilita: huius
cibi, additur, cm dicitur, !

maria : ejur , mem impletur gratin ,

futura gloria nobis Pigna: . Pri~

mus igitur frulus huius ; me

moria pallonis Chrilli; ideo enim in du
plici fpecie, panis 86 vini, Corpus 86 San
guis Domini confecratur , ut lpecies panis
reprrlenret Corpus a Sanguine leparatum ,

ac per hoc mortuum; 86 lpecies vini re

prxentet Sanguinem feparatum a Corpo
re , quamvis l`ub utraque lpecie Chrilus
torus 66 vivens exillat. Voluit enim Do.
minus , ut per hasc mylleria iugis 86 quo
tidiana memoria apud nos extaret veneran~
da: pallionis lux, per uam omnia mala
evalimus , 86 omnia
confecuti .
mus. Hnc enim Dominus iple dixitApo`
llolis luis de hoc Sacramento loquens:Hoc
fuite in :ommemomtianem (Lutxza.)
86 Paulus hzcc Domini verba.
exponens ait: Quotiefmmque mandumiris
~pnnem hunc, - mlifem Metis , mortem
Domini annuntiaitis, done: . (.
Car. .) hoc , Quotielcumque ad hoc

facrolanum myllerium accelleritis , me

mores eritis, Chrillum Dominum vitam
pol'uille pro vobis; 86 hc commemora
tio durabit ul-que ad fecundum` adventum
Domini, id , ad mundi confum.
mationem . Voluit autem Dominus nos
allidu memores elle pallionis 86 mortis
fu , quia l`ciebat, hanc memoriam nobis
utilillimam fore ; ut memores tam admi
rabilis charitatis (: erga nos , omncm

{ in illo poneremus , turn in

vita, tum in morte . ( enim negare

 II. . WI.

16;

: illis, pro_ quibus vitam fuam

tam alacriter poluite

_ I

Alter frutus huus clefiis convivir' no.

tatur in verbis illis, Mem impletur grafia;
uod eli privilegium Sacramenti Eucliari.
1112 ingulare, quando cum debita prrepa.

ratione fufcipitur . Nam quemadmodum

cibus corporalis res una , 8c per man

ducationem ad fl'nmaclium traiicitl'ir; ta

men omnia membra corporis reiclt, nu
trit, roborat, exliilarat: contra ver`o nimia

cibi abliineutia non omachum (.

nem reddit, fed omnia membra debilitar;
extenuat, deformia 8c languida reddit , ac
tandem : fic cibus ille divinus om
nes anima: fpirituales potenrias rel'icit, nu
. roborat. Memoria hoc facto alimen
to impletur gratia dulcillim recordationis
beneficiorum Dei, ac prcipu pal'lionis
Dominic , per quam liberati 8c falvati

fumus. Iurelli'gentia hoc eodem alimento

repletur gratis. fidei , non habitualis tan
tm, led etiam atualis : ( . . ) fi
des autem purilicat corda ab erroribus plu
rirnis, 8c replet mentem inrelligentia re
rum divinarum , quae incredibile gaudium
parit . Denique voluntas l-ioc ipfo alimen

to repletur gratia certillim , 8c cha

ritatis ardenrillimae : qux, cm : regina
virtutum , omnes virtutes ad (e trahit;
uarum poffeliione horno ditil'fimus cle
um opum evadit. Sic igitur per hoc di

vinillimum Sacramentum mens repletur

.

Denique futura gloria nobis pignu: darm'

per lioc idem falutiferum Sacramentum .
Sumpra autem metaphora pignoris ,
ab eo qud inter homines non potelt ne

id, quod pronu'iim efr , quando in

|66
De Arte Bene Marwi .
fidem / promilionis relictum eft
pignus. Reliquit autem Dominus Corpus
fuum in l-Suclmrifliay ut pigrms cleftis
beatitudinis . Proindc qui moritur , fufcepto
corpore Dominico cum debita 8C
reverentia., is pignus offender , Sc a .
1 felicitate excludi nonv poterit.
dit autem pignus , qui moritur unitus Chri.
Ito per veram charitatem , quam reli
quit in anima digna perceptio lruius fa
lutiferi Sacramenti . enim egreditur

anima de corpore, ut [/ innixa fuper

dileum [/.
Atque hoc cit, quod fcribt fanus Jcan~
nes in Apocalypi, cm dicit : Bum' mor
tui ,qui in Domino mariuntur: ( 14.)
id eft , Beati morientes , qui moriuntur
coniuncti Domino , ut membra ca iti .

Nemo enim afl-andit in clum , nia qui

:lefcendit de rla , filius hominis , qui
in , ( joan. 3.) Pilius autem ho
minis cliriltus non af'cendit fine corpore
fuo , cui ipfe eft caput . Proinde foli illi
moriuntur in Domino, qui moriun
tur , adhterent Domino , ut membra ca
piti : quod omnes , qui paulo an

te mortem chr-iftum in Euchariftia digna

percipiunt.
mque-haftenus de prparatione groti
ad viaticum lpercipicndumy antequam via
ticum ipfum fit pra-tens . Nam ftatim at

que Sacrum viaticum allatum elt , debet

grotus eo modo , quo potefhafliirgere ,
8L Dominum fuum vel in genua provolu- ~

tus , vel certe inclinato capite adorare .

spe autem Dominus vires prbenut ho

mines , etiam moribundi , in illa hora

confurgant, 8c genua deerant . Sic enim

legimus de S. .Guihclmo Atchiepifcopq .
. _ ._
turi

 II. Cap. VII. ' I' 167

turicenli: Ur Dorm'num i Creato
rem [ ad/e 'oem' cogno'verat , illico
refumpti: : de rato ro ilienr, tam
quam iam feris omni: al ce non fine
[ circumanrium , maxime quod jam

{ in [upremo : 'videretur ,
gradu : ow'm Salvatori
[ , 'virer fumini/lrante cloartare;
xifqae enius. , rotar [/]: diffluens,
um a orar: acque : genna /11: fle
'ere proratus erigifur ; illique

fuum agonem tota de'uotione commendat s

oran: ut purgandum fupere/l , ipfu
purgare dignetur , ne quid { .
venire mimica: .
Videtur autem mihi optimum faru
ut grotus antequam Domini Corpus ac
cipiat , : , vel recitari audiat ver

liculos illos famili Thom Aquinatis ,

qui limul ' 86 1
erigunt , 86 charitarem accendunt . Sum:

autem hi.
.Adoro te devote laten: :
/246 hisfiguri: vere [ .
ii fe cor meum forumfuiicit ,

Quia te contemplam- totum / .

Vrfus , : talur in tefallitur,
Sed audiruifoli far .
Credo quidquid dixit Dei Filiu: ,

Nihil hoc lverbo veriuc .

In cruce [fola Deira: ,

Sed hic ] humanitar .

.Amo ramen treden: : conjtem' ,
quod crit/it [ : .

Plaga: , :cut Thomas , non

Deum ramen meum te confteor .
Fac me tilifemper magi: credere ,
In te baere , di ligere .
_
O memoriale morti: Dammi
'
.

Pam:

.16%

Dc lallrre vBem -Morieudi .

}: 'verm / humim' ,
Fue mea menti e te vivere,

`151* re illifemper /: .
-Pie pellimnejefu Domine ,

: immundum tuo Sanguine,

: unillnfalvum fame
lTatum -mundum : omm'frelere .
Jefu , wlamm-num ufficio ,
Quandofn il lud, quod -,
Ut te rer/clam temen: facie ,

Vzfufm gloria

3115 verliculis `devotillii-ni recitatis, vel air

ditis , prxmilla - ordinaria , lCorz
Dee, 86. 86 accepta Sacerdotis abio
utione 8: benediione, 86 dio , Domina

non fum digan: i (, qua potcft, humi

86 devotione adiungat. In mmm :

,Domine , 86. c facrol'antcum ac cleem

cibum fecur accipiat.

Sumpto Viatico, :

atiarum aio

pro tam eximio Dei bene cio: 86 prter

orationes vocales,qu ex'piis libellis reci
tari folent, utile ellet, ut qui
-cum accepir, ingrederetur cubiculnm -cor

_dis fui, 86 tacitus-intra fe meditaretur ver

~"ba illa Domini }el'u-, Iquae haben
tur in Apocalylt / d ",

Apnl/b, qui: aperum't miki , ad

, - illo,
.
lic enim proprie` conveniunt ' {
#cra Communioneecedunt: Domimisenim ,
'qui hoc Sacramentum inituit 'in {peciecon
vivii~, nihil aliud magis-cupit , quam ut Chri
iani ad Convivium iil'ud accedant: 86 hoc

ii nilicatur illis Ecce 4d

( pulfo; icl efr, ego me ipfe invito
commune Convivium , ut fimul pafcar. Si

qui: mihi uperfuerit. _affentiens bono defi

derio a me
ut mul. 'con
viva

Lr II. Cap. VII.

:(19

; ntrabo ad cum, per facrofani

commu'nicaronenl:l

ilo, - pfe . Deus enim c.

nare (: nobif'cum , "quando deleatur
de noro iaritual profeu , imm !

: Lambitur Damzlnm in operi.

: . ( Pfal. . ) Erm codem lo
'co : jurundum alaquimn mmm,
? delelnor in Domino . l(ln/bus ver
bis exprimitur mutua deleatio ,-64 qu:
fl dulce Convivium 'Dei cum anima , 8C
anim cum Deo . Deus euini deleta
-tur de profecu fpirituali :mima: , 8L ani
ma : de acceps a Deo-bene
~ficiis ,'qux'um praecipuum` , ipfe
idem hoc 'magnifcum -fSacramemum
cum anima quodam modo
-digncmn
.
Cogirct - 'anima fidelis

Viaticum, qum dulce 8 qum'fru

uofum : habere hofpicem Chn'um ,
um fueras' : fpecies durant1 fnon folm
ut Deum, fed edam u: hominem; 84 po@
(e 1110 cum fiducia. agere, 8L
anguias [nas in exitu de cotpore
clim iHo communicare, feque illi
corde commendare, atque ab eo priere u:
xemarorem ' reprimar - -Cm'um

comitem - ! :partum
-1` .
.

. V.

CAP.

17o

De Arte Bene' 5211111.

P.

VIJI.

De oavoprlceptoArtir 6 ene morieudi , 'vicina

iam morte , quod de extrema .
Lri-mum Sacramentum Sacra un.
U frio, quae confolationem a:

groto' adlerre poteli, li virtus eius intelli

! , 86 ipfnm Sacramentum opportuno
tempore percipiatur. Duo hu

is Sacramenti, ut Capite fuperiori dice

bamus; lanitas corporalis, 86 remillio pec
catorum. De utroque effeu paiicis dille
remu's. De primo lic loquirur S. Jacobus:

Inrmarur qui: in wbb? : -.

: Eule/le, : fuper eum , ingentes

nomine Domini; - oratio dei

fai-vali: infirmum . (Jac. .) Haecl'an fatis
aperta 86 certa promillio .
Cur autem rarillim noliro tempore con

valefcant :egroti hac Unione fulcepta ,

du : una , quianollro tem
pore {eris , quam oporteret , hoc Sacramen
tum cxhibetur aegrotis: neque enim per
hoc Sacramentum miraculaexpetanda ,

quale miraculum , li is , qui agit ahi

mam, continu convalel'ceret . Verm li

hoc Sacramentum conferretur afgrotis quan.

dopericulos grotare incipiunt , vi
deremus eifeum fanitatis, quae non qui.
dem in momento, l'ed tempore l`uo {ucce
deret: quae caul`a cur Extrema unio
non conferatur iis , qui friropter cdmmilla
crimina a carnilice inter ciuntur: illienim
non nili apertillimo miraculo a mortis pe
riculo liberati ; Altera caufa ,
uia non {emper expedir groto a morbo
uo liberari, lod expedir potis mori , 8e

orario Ecclcliae, qualis , qua: indiur in

3C

 Cap. vm.

171

hac , petit abl'olute` {anita

tem groti; fed ii utile -illi~ (in ad

ternam eo tempore convalefcere .

Alter elfetus -huus Sacramenti , Re-l
millio peccarorum. Sicenim loquirur 5.12
cobus , Er fi i errati: { ,_mmrtmtuz

ei. (lar. i.) Se quoniam Temilliqy peccati

originalis proprie : ad Baptiimum
remiliio peccati aua'lis, tum ad Baptis

mum , {i- baptizentur adulti.; tum ad Sacra`

'mentum Pnitentiz: ideo -010,31 do
cent, peccata, qua: remittuntur in. Sacra
mento Untionis extrern, reliquias

peccatorum. Simt autem duoV genera einf

modi reliquarum: alquanclo enum reliquia
peccatorum dicuntur peccata iplii letlialia ,
aut _venialia , quae -polt Sacramenrum Porni
vtencia: iam fufcepturn commifln (unt, 86

non lunt Confeilario .

vel ex -311111, q-uizi non fciebat pni

tens illa die peccata lethalia; vel ex obli

vione, quia memoria: non occurrerunt; 86
ideo non qufvit :rgrorusConi-e'iinrium,
cui illa coniiteretur . Has igitur reliquias
peccatorum Sacra unEtio delet . Et de hoc
genere peccatornm dicit S. Jacobus: Si in
peccati: , remittenmr `et'. @odetiam

acis aperte docent ConciliuinPloi-entinum

8c Tridentinum irff. 14.Ci!l. a.

Aliud genus reliquiarum peccatorum
quidam horror 86 'torpor, live 86
mror, quae :rgrotos: Lhuc re
ipicit illa promillio SJacobi, Et /161)
cum Dominus. Exhilarar enim hoc Sacra
mentuni argrotos , quando attendunt ad pro
mil'liones divinas , in hoc venerabili Sa

ctamento xprimuntur: atque ea de mu non

deberet difierriad eittremumlillud tempes,
`quo argrotus nihil audit, vel nihil e
Qan
H z.

De Bene }.

verb (it huius Sacramen

ti, ex - verborum imellgipote.
Inunguntur enim Sacro oleo rxcipu quin
que loca corporis , in qui us fedes [unt
uinque fenfuurn, videlicetfenfus videndi,

enfus audiendi , fenfus olfaciendi, fenfus

, 8c fenfus tangendi; interim Sa
cerdos dcit: indulgent rii Dominus quid.

quid ! per uifum , ), 8c fic

de aliis. E: quonam Grado ills, forma
Sacramenti; (ine dubitatione ulla eHicaciter
operatur id , quod verbaf'onant, ni aliquid
impeda: ex parte fufcpientis.
. ver lint in hoc Sacramento libe.

ralitasc benignitas Dei nori, facile intel

, qui cogitaverit quanta multitude pec
catorum proHuat ex his quinque fontibus

peccatorum . Atque hc caufa eff, cur S.

Malachias Epifcopus Hibernus , cuius .
tarn fcript S. Bernardus , cm diuliffet
ad aliquot horas minirare Sacramentum
Untionis extrem.: cuidam nobili fmin

- 6c interim cum morte

commutaifet, tanto dolore correptus fit ,
ut in cubiculo mulieris demcz cum fuis

Presbyteris tota noe iacuerit crans 8c lu

gens, culpx luz deputans , illa pia
: per Sacramentum Extrema unio
nis vel non convaluiflet, vel tam largam

indulgentxam peccatorum de Domini libe

non percepiflt. Qua ver
ille lipifcopus amicus Dei erst, a Domino
precib s 8a lnchrymis obrinuit ut mu
illa. re urgeret, 8c ab eodem famto vi
ro cum ingenti devotione inuna, utrum

que eflum acciperet:

nam 6c plan , 8L ad :
nos fupervixit indulgentiam peccarorum ,

ut pic credimus, non amiit. Hoc exem

plum

Lier II. Cap. VIII.

x73

plum tanti viri, 8c ab alio fanlillimo vito

lideliterlitteris commendatum , potell om
nibus facil perfuadere, quanti lieridebeat
hoc venerabile Sacramentum.
CAP.

IX.

De nono precepto Arti: ene , 'vicina'

jam morte, quod de prima tentatio
diaoli, id e/l, de Hare/ .

Ropinquanre morte ( adverfa.

rius noller, tar/:quam leo : ( i.
Pet. g.) non deell libi' , fed tamquarn ad
praedam velox accurrit, Sc totis viribus in
extrema illa lucia moribunduma reditur.
Primum ver rliuminchoare leraren
tatione circa dem. Nam&res,quas cre.
dimus , non folmliipra l'enfum, led etiam
fupra rationem al'cendunt ,~ 86
ipl'a eadem fides fundamentum iullilicatio

nis : ell ; eo fundamento everl'o ,

omnis dilicatio bonorum operum corruit.
Ell autem hc tentatio facl Omnium gra
villima, quia prlium nobis ell cum ad

verfario non l`oli`im dotillimo & ?

mo, led etism eiulinodi prliis allueto ab
exordio . 1 omnes Principes lix
reticoriim feduxit, quorum non patiti, vi
ri opzmi 8c lupientillirni [: . &
igitur Apollolus nos admonet, dicenszNon

: adverr: rarnem - an.

guinem, id ell, adversus homines; fe ad.
venu: fjiritualia in clefiu:
(/7.6.) id ell, adversus daemones, qui {pi
ritus funi, fpiritus nequillimi 8L allutif
limi, 6c ex clo aereo nos omnes vident.
Arma in lioc prazlio nonfunt (;

rationes, led limplex veritatis fides ._ Sic

enim

174.
De Arte Bene .
enim Prinzipes Apoolorum nos docent :
11119 Petrus Adver/hrm: , inqut , y
/121 dinolus, tamquam lea rir

cmt quremguem devoret; cui for.

in fide _'(1. Peng.) 86 115 Paulus ,
In : , inqut, : [ dei ,
_ in quey ; fein, /11 i'fnea
exrin . (.6.) Itaque ex d
rim.
`po alom-.11 non opone: cum diabolo di
fputar, { ! fideic-xcipere 86 1_etor~

quere 1 1111111; /111311113.

86 ardenua, id ett, ecacla 86 fubnlu ef
' videanmr .
Habemus exemplum tremendum
apud Perrum , 1 I_ata
vmum , qui fcripr libros tres de Kanone
` Bene monendf. Is in hbro> Pcundo 10
quimr: ,Y /{ audiui ,
quam/lum 'uiri erudz'ri :mi , l omm'um qui

-cx :adem } e ent , in dzfpumndo f

ril pvinnes: idem ?! , maxi
meque religie/1'. E quin: umu cm expe 1f

fet 'vivis , ei /: emr , / ar

`t /libthern Srripmm {}: mum
enti :- arden; apparait; territaque at
gum/:m ei tam grande: aufn furet ,

`interroganti, gamen: / /: :
_Cm ejem migmturu: ` , 'venir ad m:
baffi: ; ( quam'am apprim erudi
turp , [nfrirari ! , de quid

A'red'erear. Ego ,' que in Apqolorum Symalo

fum, ered'ere me rcfpondi .4 Ille ) fili
WMM, que minx lun'da vidermmr ,

gen/lt. /141, Symbol() Axium/ii le

. Neque enim lucidix met }: 234306
m poeputab'am . Tum ille Non , Air, ut
putas: fedgxu ad Patrem , anim

aperta 'vera- , pnrtim ab fl fmt.

Nmipf q_uidem : 11! ,_ mm mmm ut `

Ler II. Cap. 7X. "

17g

fernpcr Deu: , fcfemper : [] }:

: , poen Pater . .dd Imc rfn ego
rem hare/imm efe ' dovinam
quedz'aolimm: Nang/l , : ille, :lama
riu: dxerendum , fed : , f1' verita
: ind/gunde durimur . o quid

mefententiar , ]? po um: quid

pro mul/it , explimre 1: , a6 errore
grandi emverz'x . 19/ '
don'nn mea magi: :rat /

rem, eo tamquam una quolibet lao

minum :ateromm dzfpumre 5 fandemque
rationim , qua: miki ex adverfo :
ngereat (7- , quod : : fum ,

f teimonii: n errarem me pau

nefarum mit , jm Fi
Spirimmf Deum .
Interim ra uit animam : , (9 .

!!! _ in' : . A5 lo hun:

i nem um iufm: etmaximusq , ta
emilem ramen utmmque , ff paft'
mille millia : foret . Sed
ternus ffl , : , quantum nulla

pmi nos vdir ut {/:- ferme

homf pnitmt, qua in mm im
mane pruipitium me : har :
ewznuit . : ille tum rei /, tum ver
dumm: permuta: , ut in fe primm re.

[ /l 3 iis , / emnt ,
quod vident, !!! ; petiitque quidnam 44.
}: ejufremodi rem fallu uptimum duu
fent . Decretum in commune e/l , ut ad fe

/( referrer , quam Catholimr'vat

Eule/la . Paulpo in agratatianem , ex qua
im t . Et ecce ad indem

: /uis , priori: /: fluce/fn

/ 'venir 5 . quid creda: .

! , crederef que Llata Enig/ia

dit . / antiquus hqi: , :redac
H 4

ms

De'Afm Bene ]; :

Mater-fttlefa , fnfrittur . Et ille , Quad."

ego , inquit ,~ atque in hun: modum , .
tibus bigqui abanr, 'voluti ab aliquo-uin
: , credo qua credit rale/ia , (9-

ile/ia ]! qua ego :redo , Mnnfper dicere

non teft-vit , dum animam redderet . jta fa
fium , ut / inimiti /- , ipfe in
rlumm' rarer. Etpq/t' : die:

quos qui nam in huiufremodi re [ opti

mum , (, longe alio lm.
im corporis : , gratias egit , quod eo-l

rum con/ilia ad Rfvnumafrmdemr.

_Qua nox un' fum' gfn d /
arbitrari non , horum 'Uel- infor

vel fuere/fa difcere / paf

, dejfde eum diabolo dlfputati non upon

tere: fed fatis e'e, fi ad eam /:

fl referat dem , quam catholica fen/at
Eule/.

zc Barocius, cui nihil efhquod,

.
C A'P. X.
DI' decimo prae/ito : ene mnrend,
vicina jam morte , quad
de
tentat-iam , idg?, de bejperatime.
[ tentatio folet efie de Def'perarn.

` l ne_, qua tentazione diabolus (oler non

folum lmprobos hommes, ! etiam valdel pios aliquando-vmum Et quidem 110-

mmes improbos fatis facil immi

nenre- morte in defperations barathrum de-
trudirt-fubicir enim ante oculos vnutritifs
omnia omnino crimina yqu dumA vive

rent, geflrunr: ut de quodam milite fcri

: venerabilis Beds in libroN .' Hl'orix
gemis : , cuius hc funt Verba: (Lib. .

up. 14,) Fuif , temporibus Comma# ,a

qm

Ler Il.
Cap. X. 'vir in 177
qm' )hoffi .Edilredam
regna-uit,
lain!

haltu Telo militari poftusv: fed

quantum pro in u/lria ?! Regi platen: ,
tantum prvlintema : negligenta di

flz'eem. Admoneat lergo fedulb ut `

:enfrentar , emendaree ae :f
'a ua , [/ [alito /
tu tem/zu: m'tena'i emena'andipery
derer ._Verm il , lire: frequenter admoni

ru-v, fpernebat 'verla []: 5 fe/eque rem

pore [ pnitentiam ac'lurum effe pro
mtttelatflnfer hat : inrmirate , ce
27; [ , arri }! dolore tor

qaerz'. All quem Rex ( diligea'

mim ) multm korraatur ut lvel time ,
anrequam moreretur , pnitentiam

At ille ! mm fe
I:Jelle ! fua,'?"ed cm
njrmitate rynrgeret; ne forte expro
rarenr fili farla es , timore ; fa
eeret ea A que fofpe: faere . Farri
t'e uf 'uifleamr , locura: ,fell
mi eralilizer , ut patuir, demoni/:ea

fraude felluc'usaayf. Cmque mora

[ denuaa ih'wfendum do
eendam Rex infraref, /1:11): m1
feralili
man??
quid bueauffa
'ven
/li
'une
z Quid
milzi 'vis
aliqm'dy

lufi: [wie: ultra ; .\ t Rex ,

: , ita loqui ,' 'vide ut /: . Non,

{ , fed e/Ix'mam mi [/
{ term: pra om isA haha , Paul ante'

intra'vcrum ad me dup /! iwuei

:

/ , una: ad ea-f

par , anus ad : 5 ratalirqa'e ):

112, fe madimm
miki ml legemlam dedlt ; in qu'p
queeumque bona feexam [ ; ref.
Peri: * eran; m'rm': paura

modica;

vk

De Arte

Tuntflii fn : extrcitut maligno

; . Time ille ,_
qui ofturitnte tenebra/k , primntu
: mijn elfe , profeten: radi..

ttm [refrenda 'ui/ioni: , mngnitudinis enor

MS ' puntini: mpormiii: , :

1mi ex ? fuis miki ntl legemimn
112ferri. , [ omnin.
{ non fulm vel , fed
'rhum que (agitation: perm-vi
manfg/H xm in terri: deftriptn litte-Y
vis. Sie vquetztiwv

fPEY/"l-f; M

mult
po :

quam
ad
pnirentiizm
Vfmiu venia, fuere
[/, in termini ne frunpnixfuh
"lic venera 'ilis Beda. Ubi rml-Y

nifefl `vidvemus , vhoflem nofrum dinbo'lum

primp egim: cum Aiflo. `rnifci'alu'li milite
ur-non ageret pntnitentiam vitae lon`

; 'deinde adegifle cuni ad defperatim

nem .
^
Alterum `exemplum habetur :pull eum
dem in fquemi capite , ubi fic
loquitun ( LiL-g. 'af-1.7, . ) Novi , in`
quit , -ipfe fmtremz, quem non nof
em 5l ruim eti/:m namen , film* liquid 0-`

dit , , 1bn/imm in :Mana

nobili , fed pfiim /{ Hic
'pzriu'm [ , ! extrema per
iiim , 'uomwt frane: , multm m
: a'mnaromli: ,
it narrare quin
vident infirm , 6 titanium immer

fumin'profumfum
tartufi /
vmm referia-,qui ) Dominum
eumflammi: ultririur :_antrnditum ; in quo

mm , vinbquit,'be\v1! tnt/iro miki lo.

terne / :je prepara
mm. : rperunt dili
gent" [ wl func : :

ear

 Lin' II. Cap.

179

pm'temz'am ere: . ille

de/Peram; Non emi i moa' : 'vifam
mandi , tm ipf 'uiderim judicmm
jam efe letum . Talia : fine
aiit,

corpus :ju: if; : iMo

naerii lari: hummm, Beda . (!

hic miferabilis Monachus dicit, non

fuiffe tunc Lempus vitam ],

vcrirate , fed ex diaboli perfuafone di

cc . Spritus fznus a ertim cls.

per Ezechelem ( Eur/F. 18. ' 33.
Propheram , Deum femper elfe parazum
amplect eos , qui convenuntur a peccato ad
pnitemiam: quod apcrtis doce: {
Leo Papa in Epfola. adTheodorum Foro

ulienfcm Epifcopum his verbis:

Dei menfura: ponen ,

tempera deyfnire ; ad nulla:

'venire mam: ram/effin, spimu Dei
per / : cm1/ffm ingemuefis
rum [ m's.

Addam exemplum unum vel alrerum ,

quibus demonrezur, a dmone
tiam piimos vros in exitu de hac vita de
peccato defperm'ons . Extat ! Lauren
[ ( . s. ud diem 2.7. Seprem. ) Su
riurn Vim B. Comitis , ui : in

virgintate cum coniuge fua Da phina , 8

mortem mults (i nis 8

miraculis claruit. Is zamen in exicu

ac

vita tentationes gravmas toleravir : c

enm fcribr Auor in ultimo capite: Al
extremum in one prg/itu: ,
lit 'vulde terri lem , unda Izreret ,

i magno 'vean' [ ab illi

: argue fu conf 1

: Magna cfa' damonum 'vis 5 [ed

penitus ' merita farro
fana Incmatonis' : lefu Clm
6
.

rfc

De Bene ; l

.K

jle' . Pa paululam mrfur exclamamlazttf

Piane 'vin'. Pa aliquanrulum remparts-@a

, damore dixit :
me divina /? mmmtta . Atque lai di

: : e ] quoa'am
rubare -[ malraqne elegant-iav
/ reddidit f ritum.
exempxm terribi
lius , extat ! ,IcnmnemV Climacum', quiy

refer: , Mbnachum quemdam vulde vene~

rabilm',
nomine Stephanum
cm annos
circrer
quadragnta
ny ,

, vgx'lx'is , lchryme, precibus , aliifque

vmuribus exornatus , ad exirum tandem per-

veuille . - { extremo illo -ago

ne conftutus , dmonbus multorurnl

crminum reus Heter, ut ad defpemtionem
mpellererur ; repem obfhpufl animo ,Y
8c apern's oculs clam voce refpondere c
pI , alquando'qudem : Ita/ane, revem ifm
fdpnitentia [/]: crimen ! .~.
alquando ver~:`Verum-lav'quimini,
Non e ita , mentimini
deinde-rurum:
[ ,.
fed mimrav. n qubufdam ramen : Verf

me / ,I quidfefpondeam nonvhaea .~ v
: ue -1taob1,
fal
vuge-an
reprobusambguumrelnquens,
eft. H'c igirur 84 aliay
eufdem'gners exemplaV nos monent ,
ate-hommillam {ollicf confcemiam no

fmm expurgemus , Q numquam

mrdi'a DominLdiHdamus..

" 1. . XV.

CAP. XL
.Ut undetimo'pruepfo Arti: bene 'morimdi'l'
'momia'I jam mortel, quod de_tertia
, id e, Odio .
Dverfarius noer'di'ab'olns non fbhlm.v
nititur quantum potefi: ut moribundos
: 5de, 8L five, St : in lirelim
8 defberznionem; fedf'etim contendit'ami
cos ab amicitio. eius fepnrare, eindm
cerein D'ei, Btlilafphemiasl, Qmsgicas artes . . Iffi ut plixritn'm non "
mortem , nec trnas gehennarl Sperant
nim fe apudnferosflicem vitam ,
ibcios dmonum , quot in inferis

regnare arbitrantur. Scribtmt de hac re Gril~f

landus in libro de Sortilegis, quone
na, numero fecundo', 8f ex eoJ Martinus
del Rioy liiro exto' Dfquifitinum magica@>
rum; capite primo, {eionetertim Sic igi

Ax'tores
'captar
fun:loquuntur-h
-; ut
ipfmetz >Poiquam
{ Fa'lruntr
tunc ( niliil aliud fragir; nec labo-1
rat in alo, ? inperluadendo ut'periftant
in fententia ufquead mortem'. Adducantur
: in fupplicii'locum, igrrifque'lreceudat`
tur; [ illorumv corpora & -8: ;

mis erepturum , Eiurumque ut ex

Hammarurn contatu nullum per=~
(; ( mori'illas contingeuincen-V
dio, mortem illrn` cruciatus expertem foL
re: migraturas ex- huus vitae miferiis aBFque
fupplicii fenfu, ut in futurs vitaebeatitudi'
nem transferanturtillic eas dmonibus imlls y
fore, eodem robore, fcientia , divitiis, poterm
voluptate , quibus iple daemon ;

pollet , fore : x'e diabolusamendix

.

.
18:
De Arte Bene .
: praeterea. quidam alii, qui quamvs
malefici vel magi proprie non , ramen
{c ab exccati func, ut parm om
nino ab infidelibusablinr. Neque enim ne
caufa beatus Apoiolus { Ilavt

idolorum fervitutem . (Eph. 5.Colo .3.)

Ego ipfeinvifens aliquando grotum mor
ti propiuquum, cm inciperem loqui de
prparatione ad exitum de prfent vita ,
refpondit confami mimo, dine ullo me

tu, ac dixit: Ego, Domine, cupi-ui

te, non pra me, fed pra coniuge , j
lii: mais : em'm propero ad : neque

quod a quid pra agas,llc ver`o pro

tulit animo tranquillo, ii de itinere ad
vel oppidum aliquodloqueretur. Ita.
mmirum eins (Libie
, ut non cuperet nec vellet ab eo di
velli. Nec ramen autnccromanticus
, fed mem exercebat valde periculo

fam. Scntentus lucro per Eis 8c nefas . ob

litus videbatur non : Dei, fed etiam

anm (ux. Summa , cm multis ver

bi's illlim ad meliorem revocare
zemaflem, nihil ecere potu. Cupier for

tafle aliquis waffe, quam ille artem exerce

ret, dicam, ut ejus interitus aliis homni
bus eiufdem artis, fi qui (uur ei imiles ,
ptot refpilant _ Procuraxor caufmim
: - illorum numero , qui non multm

laborant, utrm muvm uam zninuam

defendendam (. Atque' interim :

que parti { faciunt, modipfi max

iupium impleant .
ddam unum, quando in launc fermo
nem incdi . Vir quidam apprim dofus
m mecum :gerer , 8c merita caufz
am exponent'. ego : ejus inter

rumpens aio: mihicaufam inuam

Lier _lL/Cap. XII.

I8;

fovere, 111e allentxens refpomlu: _Ego non

'fum Advocatus veritatis aut mhti , fed
cliemis mei, meum eff exponere merita
c.1ul` quam defendendam fufcepi : Jude):
, pro qua parte femenn'am :
ego, Nolo , inquam, mihi habeas ,.
' fed
fanofummo
ThomA
uinani , (z..z.q.zx.art.3.}=

>lanifmo,
'is enim in
fecunda Parte Summae Thcologmz 10
'quitura Reondeo, die-endeten, qu# 511101
'tum alieni ad @alum {

' dum , five -eanfulmda , adjuvando ,

qualitereumque ton/entienda ,qm
[ quodam mada e { z

/10114: ad Romanos , qun'

! fune morte non ,qui { .

ratum, fea' qui : faciennl

. ( ; I. )[nde, nt [ dir'um e/l,
omnes- tales ad reft'tutianem . Ma
nlffum autem, .qud Adunata: auxi
'b'um / praat ei, cuius :aufn

4atrmnatur, ande flfcenter { -

;am defcndit . afque duia graz/iter pee-eat,
ad re/litutjanem ein: dame'

quod :anexa per ein: auxiliar); al

tera park. , ff z'gnoranter in

juam- (/21771 defend , [ age ,

exea/afm __feeund'm zwaluw qua
exmjaripotejl, hr: famus. Thomas : ex
kyhcar Cardinalis- ultima

Verba fandi> , ; Qu'amnina

, [ jfl/lam five
, quamv: ;- ininatn QUE, non en:>
, fed uml ex..

eufae; nju Qui inmanen

eurant' 'il_ @amera , @neer/tze , an ?

] ein am / n_mwfqr
negligent [ein i , annimmt# 1mg.; has:
: "

-\-

184 l De Arte Bene

Ad has tentationes addi pote alia, quae'
non tam noce: qum prodet ,-quamvis diabolus ea utatur ut noceat. Solet enimi'vfe
hoftis generis humani plerum'que' ade e ,
feque terribili facie oentlere morituris ,

ut eos Ii decipere non potet, faltemimpe

da: ab alacritate Bcudio orationis, Sic e
beato Martino {crib'it-_Severus Sulpitius ,

morienti app'aruifle diabolum eique afan~

@to Martino dictum: Quid life : truen
; in me fune/l' . Scri.
bit quoquey venerabilit Petrus Damiani in`

Vita fan'ti Odilonis , apparuile p'rdic'to

Odiloni paul ante mortem dialol'um
terriruaA fpecie, de quo fic ipl'c Beatus O

ilo locutus dictur: In ]; mea dei-:funi:

loom , - illo' angulo ( q/imdet qua i
lorum ) vidi gumm quam'elum tru
zem nimis ut ue terribilem , que m'ilu'teter-v

rime ful errorem formidi

-05: inoutere :v jed Chri/ii oonfortun~

te , nulla p_awif infe/lutione na

. Scribit fmus delelin'us Sagienf

iis ( 1.1..Aprilis. ) Eyifcopus ! Lauren

tium Surium in Vita fan Oppbrtun'aev
Mv_irginis, morienti'fan Qpportunae appa

mille' diabolum in fpecie nrgcrrimi Ethic-_

pis, cuius capilli 8c barba dxfillabant quali
'picem ca'l'itlztm Scliquidm , ]? eius :

quali {- ignitum , quod d`e fornace

multis ; emicarts produeitur: de ore'
8c naribus : exibat', Si vapor

fulphureus.
Cur autem Deut pertnittat fn'tos :
eiufmod exerceri, docet Ange
lus Domini' in Vita; (, quae
tat apud Laurentium Surium ad diem quin
tumdecimum
. Nam cm
dia
,lm'lus effet in Septembris'
quodam Monaerio
inttrtus.v

Lig" Il.' CPLX. _

186

zei prdam, Angelus fanus eius Mansfie

ri Cufos , dixit addiabolum : Habiei: hic

: quidem_fwff1ajum,fea'1`
nun tibi prvjcuum 3 ili: ad expiarionem',
( tii ad ronfufvnem, &rel>ondente di

bolo: ! o'his aut'nlli-.v Clmimf

li: jalutem-P refiondit Aix-_
: I cf, inquihbxdetoresf; nia/

quid in eise ,quod refemri : , Zsrrure

'vi :oni: purgah'mr. Deinde
i em Angelus ianfo Aicardo de diabolo
dixit: Ne 'verenrs infie eius: nulla ei in

[ Cbrzi familia ad .
m gli, praterqzmm animau: e cor

exitnri: 'w' 10 : expiailem -terrarem

inrurit, fi' in eis e quod refemr

debe/if, howmde illius 'vi/ioni: terrore expie

mr.
.
C A P. XII.
De duaderma pruepto Arti: murendi
jam morte, quod de remed'a

prima adversus tmf/mom: dmoh,

EXpofuimus Capitibus {uperorbus ten
tationes quatuor , quae moribundos gnb
virer vexarc {olent : adverss enc tentado
nes duo remediorum genera adluberi pol'-`
. Unumv elk pro iis qui compote:
rationis , 8c audre 8L intellgere polilmt ,
ipiis diclmtur: altemm eil: generalepro om~1V
nibus, idque un'lillimum V:aque tutiflmum .

@ed ad primum minet, ii temario

dm Catholicam impugnar , nullo modo
e'xpedit , uc (upm diximus ,.cum diabolo
diiirutarc . Sed generatim admouendi fune
:rgroti , qui tentamur, utftentatio verfatur
circa ; qui unus n elfentia, (Sc

:sinus in perlonis credenclus cogitent'

(E111-Ih

186
De Arte BeneMariendi.
qum multa ignoramos de rebus :
non folm fpintualibus , fed edam corpo
rahbus : quidem magna pars hominum
non
facile credere
poteft,
firmamen
ti
nguhs
maiores
elle
toto orbe

rum: 8c ramen hoc ipfum Mathematici fa

cil demonfrant effe verilllmum.Q_ud ii
vres , quae c_:orporalis eil , non lmellignur
aplurimls, lqu: tameufdem habent ,horm
nibus docftis : cur non Credem de natura.
Dei id, quod' ipl Deus per Apoolos 8c
Prophems velavit, 8c lgms ac miraculjs
plurims 8L maximis confirmant?
(Mui ad ea - quz

Deum fecifle 84 in dies facefe credimus ,

quale in primis tranfmuraro ; 8L
vini in : Sanguincm Lhnh , tema
nentibus accidembus panis 8L vini 5 adhi
benda lunt exempla rerum innumerab

li um , quas credmus Deum feclle , cm ea

rnm rarionem reddere poillmus .
Qis capxat, mundum univerfum lolo Dei
nutu ex mhilo pocuile 8c ramen
multi id credunt , qui mylerium Euchari
iz non polmr u: credanr . (:
itidem credere: , corpora ommum de n
orum : in cineres vel in pulveres,
au: befii: votata, vel in lerbas ,
iullu Domini in momento refurreura?

8L :amen hoc omnes Catholici facile cre.

dum, 84111 Symbolo conftentur, acredi
: lloc gfum lob ante aliquot annorum

; alt enim 1 Scio Redemptar me

: vivir, in no1/Ulm die le terra [
: fum;
cireumdaor pelle
( 105. .) Ex his {-81 ; icl genus
mirands operibus Dei' , qua: ( cr
prum Anolrum ,. facl credi polmt alia ,

quae nobis Ecclea Catholica-credenda pro`

po

La'er ICaP. XII.

187

4poni: , cm : Eccleia , Apotolo telle ,

columna 8c firmamentum veritatis.( 1.Tim.3.)
8c itnilia proponi pollunt iis , qui ten~
tantur circa .
Qui vcr temationes patiuntur circa Spem
iis proponenda eli magnitudo plan infi
`nita mifericordiaz Dei , qua: longe (uperat
_numerum 8c molem ommum peccatorum .
Sic enim loquitur Spiritus lanus per Da
videm in Plalm. 144. Mi erator !
for: Dominus , ,
multm mil/'eri

. Sun'ui: Dominus : entfernt-_

tiene: ): fuper omnia opera . Item pro
ponenda ell propitiatio , de qua
iancftus Ioannes elicit: Ipfee/ Prapitiutiopro

: no/lri: 3 non pro najiru'uutem tan

tum , fed tonus mandi . (r.loan.z..)
`Proponenda quoque ell virtus pnitentiae,

Ii ex corde ver contrto proccdat , num

quam ! Deum repuliam accipiet: -111
lime enm fcript Propheta: Cor

bumliatum Deu: non . ( Pf. fo.)

'Proponendum etiam exemplum
prodigi, qui vix illa verba protulerat, Pa

ter perou-ui in , comm te . (Lugli.)

em patria vifcera commota ,
_8: in -complexum filii : , 8c iult mdui
tunica pretio, 8: imponi annulum in di

gitum eius, 8c parati convivium folemne,

filius eus 4perierat, 8c inventos eret .
Denique ptoponendum ell exemplum fau

_i Pauli, qui dum 11

quetctux,
eff

rzventus a gratie Dei. ;

cutore in.prxdicatorem.1dquod

: idem ( fatum , ut omnes

peccatores eius exemplo converterennxr
56 nemo, quantumvis fceleftus, defperarez
de mifeticordia Dei. : , inquit, Jir
, ' omni dignu: 5 gud EChri

us

188
De Arte Bene Mariemii .
liu: [ in hun: mundumpectafares
[ ; quorum Primus e 0 fum; fed
idea - ranfezutm fum , ut in
me prim : Cbrius >)fafm'amnem
, ad infrmtztionem comm , qui
; fum' { nimm . ( r.
Tim. 2. )

(!) autem tentantur a. daemon:

:ione gravi-mma contra charitatem Dei,
incitantur ad odium Dei, amorem dia

boli; docendi fun: primo loco , diabolum

eie mendacem, dicente Domino: Cml'a
dnolu: mendarium , ex proprii: la
quitur, quin mendaxe, pater Pim'.
(Io/zn. 8. ) Ubi illlud, ' pater ejus, {igni

ficat, diabolum elle mendacii, ut

fanus Auguinus 8e fanc'tus )cannes Chry

{oiomus docent. (Trail. nin joan. Hom.

42,1}20471. Gan. 3. ) Diabo us enim primm
Omnium mentiri cpt, clim ait , 8C
Per illam Adamo: Nequnquam morz'emini;
Deus euim dixefat Adamo ut non come
derer de ligno vetito, ii vellet numquam

mori: diabolus autem comm dixit Iut

mederent, quia non morerentur. Itaque
diabolo milla fides haberi debet, cm lit
, l pater mendaci'i . Deinde dia
bolus iam iudicatus ad ignem ,
cum omnibus qui illum fequuntur , fic e~
nim Dominus dicet in die iudicii: [te
lediii in { , qui
diaola angeli: . ( : 5.25. )
rant igitur quicumque diabolo fubiciunt.
fperantes fe cum diabolo mortem apuri
inferos regmturos , 8c opes :tc voluptates
maximus habitu-ros. Deniqtre experimento

confia: omnia diaboli promififi elle fiillacia:

nemo enim ex ! notitiam noitram
venire potuerunt, adhuc inventus ? qui
'
:

 IT. Gag. Xl.

139
theuros ingentes a dia olo promlos a@
ceperit ; neque qui carceres , vel
tritemes, vel ad ipfam mortem legitima
poteate, per dabolum eripi potuerint.

Hatc tr-ia (i cu idis liominibus ?)` .

gitarentur, form pauci au: nulli ,
ui a Deo vero , verque omnipotente,&
apientimmo , 84 optimo' , ad diabolum

mendacillimum , 8c mendicilimum , nec

non miferrimurn dei'ice-re auderent.
De quarta tentatione nihileil ,quod
mus, cm iam fatis abund conititerineam
tentationem non um noxiam
rem morientibus elle. Si quis tamen velu:
remedium ex Scripturis , ad eam facilis
{-, legat ipfe, vel ibi .

gi, dum horribilit illa vio : ,

mum vigemum fextum, qui incipit:
minus illuminatio mea, [ mea .

A P.

XIII.

De tertioderima precepto Artislene moriend,

iam marte , quad a de ferundo
remedio advers: : ']: .
Xplicavimus remedium ptimum adver
ss tentatones diaboli : nunc

explicabimus remedi-um fecundum, quod

erit commune omnibus tentationibus. Hoc
.magnum t - remedum in orario
.ne pofitum ell, ipie pro fe 2grotus
orare , alii pro ipfo orent, live
ipfius ! 8c ai'tantium oratio coniun
. ld enim conat, multm` valere o
ntionem timentium Deum, priettjm cm
pro compex-to habeamus, non poile diabo
lum tentare, ni quantum Dominus illi per

. Eftcnim quali leo , vel C1

.

ms

trr

De Moriemli .

ms rabidus catena ferrea alligatus, qui non

pro arbitrio mordere, (ed quantum
Deus, qui catenam manu [ua potentiflftmav
regir, mordere . docet inl
primis fantus Auguftinus, exponens verba
illa Pfalmi: Die anima mea: Salti: tua ego

fum. (Pfal. 33.) Et adfereus exemplum

{ Job. O/endit, inquit, hoc Deus in
/. 'vin' : [ quia (/

bolus ! ha: temporalia non habetpo-Y

rij/latein, nii :um a [ illa
aoreate . Invidore ]: fano , lnumquid

potuit? / potuit , damuare

potuit? 'valuit
tollere? num/uid 'vel unguem, ! 'vel

vcaivillum ledere ,
num mam?

Deo : Mitte me

uid e0, Mitte raam?

Da pon/latent. Ame/ut. Ille /52, ille

tentata: : rentatu: ramen

: . : enim , qui permife

rat ut , ille ferwem fuum inte
`- non deferuerat, ad ipfum diaolum
fuperandum , animam ferm' _lui frameumf
i {/. Quantum 'valet hoc? de [nomine
dico.. : Paradi 0, in ertore .

Ibi villa: a o per mulierem, hit

viril diabelum mulierem.
#
ipfum . quod fan'tus Auguinus .
cet ,' nihil poire diabolurn ,-ni quanmm per

mittit Deus , Iexernplo ( docuerunt ian

lus Antonius 8c fanctus lFrancifcus . De
fanto Antonio fic loquirur fanftus
naius, qui eius Vtam fcripfit : Antonius
multitudine damoniorum val/alu: , quafi de
luderet, : Si aliquid

haberetis, [: unur ad prolium, fed

Domino 'vos / frangimim',
multitudine tentati: inferre ; :um

hoo { in_rmirati: [/ jt,

ratio

Lier IL Crip. XIII.

191

7 : formas tg/Hamm.
/: rondens : Si quid 'vale

tis, fi' 1105i: in me : : de

dit , : fr' nan .
is, mr frum nitimini? mim .
t: (y : ad Dominnm , inexpugnnili:
nobis mum: .
De fanto Francifco eadem fete vnarrat
fantus Bonaventura. Loca , inquit
quarens, ad [ derelia: :

: pergeat: ui damonum pugna! born'

ile: frequenter fuinuit, qm' femmfnfibi

liter zanigentes , nitelmnrur ipfum .

: udio perturbare . ( S. ). in 'vim

S. Frnncxfci mp. Io. ) {} 'ver armi: mu

: :ltim qzmnr 'veberrgmis im..
pstemr nb hoilms , mnr formar in vir

, frrventior opere;
denier dicen: ad Cbwnm: Sub ala
rum Warum protege fafie mpiamm,
qm' f/lixerunt. Adda/vom: : Fa
rife in : , mali :
[ . Non anim oteis, niaquantum

: manu: [/ re : ego ad per

{ umnia, qua :lle [ decre

!!! , omni jucunditate : ngi/io.

Quam menti: conntiam fuperbi Jamones
non ferente: , ab fedeam* canfuf. Hoc igi

tur ia'to fundamento , qud dia

bolus nihil pollit . mii quantum _ei Deus
permittit, dubitari non pore, quin orario
/ ad Deum, live , five
tium, multm omnino valent, prfertimi
ii, qui orant, : amici Dei.
Habemus liuius reiprxclarillimum exem
plum apud fanum Gregorium in libro quar.

to Dialogornm , qui etiam hoc ipfum errem-

plum in Monafterio { _conrigiile , 8c

concionandum ie . ":
el

191,

De Arte 'Bene Moriendi .

eins vetba': 11.,.inquit, de quo in ?!

`mmm. popula me narra/fe jam memini., ir
auieta: fuer fuit, Tbeodorm nomine,
mi in-Manaerium fratrem [aum ne
magix qulm femm: ef?.

(. . . 3. Dlal. ) 'nz'mirum grave

me ,2l qm: pro [ [ loquere
.fur , . ona enim non falm { , fed etiam
udire lnon poterat. Numqaam fe ad ano't'a
/): baitum rvenire ,jura

o , ira

feendo, deridendo teaatnr. In hat autem

.'pe/lilentia , qm2 ? buia: urli: opulum

magna ex parte /), pereaes in in
gaine , perdum a mortem . Cmque
extremum fpmrnm , eonvenernnt Fra

tre: , egrffum illm: orando protegerent..

Iam : 46 extrer'na parte fuerat

, :n falo tantum pee'tare vitali:

: ealor anbelaat. ! autem Fra

: tanto ; eo : orare.,
quanto jam 'ndeantful di
fcedere. Tuncrepcnt / Fratrut
rlamare , atque magm's w.
: orationes eorum interrumpen, dimes-

Recedote, reeedite` y.Eroe ; ad devorar

dam darn: fum, qui vs_/trampro/en

riamdewrare me non pore/l, capre:

jam fdo ore ab/orlait : date [ nu

non amplis , fed { quod [

e/l. .Si ei ad de'uorandam / , qua

re pro/rter vos4 mora: patior tune Fratte:

! dzeere. Quid ef? quod ,

frarer, [-216101218; Cruel: imprime.

it {-: Vola me /, fed

non ,vo/funi, fqnamf's hmm draeoni:
premor . Cumque hoe {: audirent; pro
r-ati terram lnebrymi: rperuntpre
lere tiene { 'velzementi's orare. Le `eeee

fu iro : ? : Gratin.:
>Dea `

lier TI. Cup. XIII.

li

Deo , e'ooe drato ille , qui me 'ad det/oranger:

acceperat, , orationiu: 'uerix !

fus flare non potuimpro-.pettatis mei: modo
, quia ronwrti parata: fum,
farularem funditus'relinquere. vHome

ergo, qui iam, dium , ab extrema

partefuerat-pmmartuu: , /:
vitam, toto'rorde 'aal'Deum /

z po quam mente dia di fla

ellis ad rias, tum : anima carne jb
ata . Hc fanus Gregorius.

Di cant igitur qui ymorientibus aflilunt,

non tam cum groto loqui, quam YDeum
pro eb orare. 4Neque quofcumque
hommes ad vifenclum grotum in extremis
'-conitutum admittere , -fed vir-os -pios 8e

"probos, qui fuflragiis fuis multum :

! Deum. Multm~enim valet orario iu

Pri 8c fervens -. Et quemadmodum .

diabolus, quiaimodicum rempus haber, o'
mover lapidem in eo :emporia-arti
culo; 'fic etiam, `5L amplis deberit
fideles amici iuvare precibus 8c lacltrymis

'fratresfuos dvprlenti fculo exeuntes.

C A .

xiv.

De quartodetimo precepto Artis ene'marien

di , 'vicina jam morte , quail efl : qui

non ex cor/fuero -fed ex

alia / 'moriun-tur.
`

Ocuimus hatenus, qua ratione compat

fe debeant lad mortem4 qui >ex

morbo diutumo decumbunt: nunc addere

, Yquid iIlis faciendum, iquinon

ex morbo`diutumo , fedaliunde'in periculo
mortis . Sun: autem tria hominurn

genera , `gui'bus extraconjetum

@pu r. K'

rm

194

.De Arte Bene .

imminet morris difcrimcn. Aliis enn

mors propinqua. improvifa , 8c certa,
uales fum ui corripiumur apoplexia, vel

eritmtur c efi fulmine. Aliis adef mors

propinqua, nec mprovifa, nec certa, fed
valde probablis, quales fum, ui vel bellum
ger-unt cum hoftibus, velina to mari cum
Hutibus 8c ventorum Hatibus pugnant. A
liis denique propinqua mors eli, nec im.

provifa nec incerta, quales (unt, qui de

creto ; a carnice feriuntur.
Primi eneris homines nullum aliud re
medium abenr, ni quotidianam,
tis continuam mortis memoriam . Atque

ad lios proprie pertinet gravima illa Do

mini Salvatoris admonitio: , qui
/: diem , : hamm . ( Matas. ) Gra

vis quidem , fed - neceiitas , ad

optima 8c utililima compellit. Sidicerct

Dominus, nudi inaere frigldiilimo

congelctis, 8c difruptis undxque car
nibus extinguamin, utO`u1dragintaMarty

res olim vgilaverunt: nonne id faciendum

elle: , ut fecuri ad felicitatemlti
pervenremus? 8c li diceret:
8c craticul alligati, donecaubieto igne
ardenti cum intimo 8c acerrimo dolore

fnmpti de vita recedatis, ut quondam cum

fano Laurentio fuffe Iegimus: non
ne id quoque alacri animo faciendum ef
fet , ut gehennam igns terni evaderemus?
.At non hoc iubet Dominus Deus noier
omnibus nobis'. (ed ut vigilemus, ne dor-
mientibus nobis fur ; adveniat ,
aunim charitatis, vel gemmas pretiofillima:
caftitatis, vel thefaurum , aut alia vef
rz virtutis bona nobis in peccato dormien
tibus eripiat: 8c fomno peccati lethalis

Pfe 85 niorte proccupati, cxgle

i

Liler II. Cap. XIV.

195'
Ris faciamus, Si in gehennam
gne inextinguibili >ardentem proiiciamur.
At paucifunt, qui repent moriantunut
nullum eis remedium aferri quent. Ello ,
'pauci ; unde te non iuturum u.
num ex illis? Ii de illis paucis unus eris,
quid proderit :ibi multitudo eorum , qui

iufmodi perculum evaferunt? Audi ergo ,

'quando lcet tibi tam horrendum
evadere, conlium Patris noPcri Dei cla.,
mantis i dicentis: , , quin
: diem , neque [ .
Alter-i generi hominum , qui vel in bello
'repenr ? cadunt, vel in mari vi tem.,

pePtatis ab undis abforpriextinguuntur,tria

videnrur effe neceflaria ut feliciter moran
tur. Primum , : ad bellum non acce
Adzmryniii contet eis bellum elfe iuium ;
aut ii non , fed coaiaproprio Prin
cipe arma capiunt, non fciant ,bel~
lum elle iniuftum. Sic enim docet S.Augu`
Rinus in libris contra Fauilum Manichum.

(Li. n.. . 79.) Scribit enim aliam elle ra

tionem Principis imperantis, aliam militie

obieqnentis` Ac Principem non poile bel

laufeb docet, nii fciat bellum elle :
milrtemv autem poile, modo non'fciat bel
lum efleiniuflum. Alterum , utinbello
leges obfervenr ! Joanuis BapuiPea: , qui
interrogatus militibus, quid illis

eTet ut , refpondit: Nomine

, neque ealurnniam { Z

eonterm' e/toee [ wjtm . (. )Po-v '

flremum , ut non patiantur peccatumle
thale in corde {uo u_mquam haarere: alic

qui facile ~erit, ut mors, in mui.

tos demedi'o tollit, illosimparatosinvadat,
'8L ad mortem perpetu cruciando;

`amzmdet. : milites Im ;

1B

96

De Bene : .

in periculo maximo verl'antur amttendae

vitae fempitemae, nil perpetuo vigilent 8:
pugnent non minus adverss : ten
tantes ad peccata, quam adversus holes
mortales pro temporali gloria dimicantes.

Haze eadem dici polfunt ad eos, qui non

line periculo navigant mare. Prirnm enim

cavere debent ne ad malum navi

gare inci iant, ut ad capiendos 8: olian
dos quo cutnque obvios, ut piratae aciunt.

Deinde, l bellandi caufa fulcipitur naviga

tio, oblervent etiam ipli leges acceptas a`
fantillmo Prcurlore Domini. Denique,
ut ipl quoque non audeant lethali crimine

Deum , cm non lon is dltent

a morte, quam /13 eorum a

aquis.

Tertii generis homines felices dici polie

videntur, li bona l'ua noverint . Nam vel
occiduntur iure ], vel iniuria: .

re, mors illis ad latisfationem coram Deo

rodelle poterit , mod fer peccatum
fuum deteltentur, 8: libenter mortem ad
peccata lua expianda ful'cipiant. Si iniull
occidantur, 8: ignol'canr ex animo iis, qui

caufa exitii illis ; imitatores Re

demproris erunt , qui pro

crucil'ixoribus

l'uis oravit, dicens : Pater {/:

illis , : : quid {-. Adde,

qud illi longe mins patiuntur in morte,

quam ii, qui gravi 8: diuturno morbo labo

rant. Deinde integris lenlbus , 8tcere

bro non vitiato ctlm lint, facilis pollunt

facr Confelloni 8: Sacramento Corporis

Domini lulcipiendo , 8: orationibus operam
dare, qum ii, qui detinentur in leto do
loribus variis tolerandis occupati, 8: virtu
naturali ut plurimm debilitata, vel et
prollrata. Denique non defunt multis

locs homines doeii 8: pii, qui l'umma

Liber Il. Cap. XV.

197

diligentia 8c {ollicitudine eiufmodi'

hominibus fupplicio extremo afliciendis ,
eofque docent , quo modo fe comparare de
beant ad mortem pi [ufcipiendammt cum
mori incipiunt vit mortali , vivere .
pian: beatx immortalized.

'

A_p. xv.

De n_rurn , qui Artem enc

! duiicerunt.

`
Xplicatis prxceptis Artis bene morien
di, illud unum fuperefie videtur , ut
brcviter explicemus, quz fit in Arte
bene moriendi. Res eft facilis, 8c ramen
maxima: qui enim bene motitur, feliciter
moritur . Neque quomodocumque felici.
tet moritur qui bene moritur, neque quo
modocumque infeliciter morirur qui male
moritur . Sed qui bene moritur , : a
vita mortali 8L mifera ad vitam :etemam ,
8< omni ex parte beatillimam ; 8c contra,
qui male moritur, : a vita vide

tur diutuma 8L felix ad vitam omni labo.

re 8 dolore plenitlimam , quque
laboris nullum invenet, ut inde mors :eter

na fit potis dicenda qum vita, erunt e

nim liomines reprobi, ad omnem
labotem 6L dolorem..
Rem ita fe habere Scriptur {
t nos docent. De illis qui bene moriun
, loquitur {anus )cannes in Apocaly
pi, dicens: Audi-ui 'wenn de ela
rem mihi : : Beati mama' qui in Da
mino moriunrur. Amada iam dicit ,
ut cant laorilm: fuis: em'nl
equuntur illes. (Agne. 1_ . ) ;
fententiam non defun: eiScnpton sadqul

198
De rte Bene ? D
-ad {olos Martyres pertmere exifhment:

fed comrnunior 8c verior explicatio ad . I

runes Santos, qui pi moriuntur in Chri
v4to, verbe fand-i ]o:umis pertinere docet .
fanus Bernardus in Epifiola quadam,
qu infcribitur de Machabis, fic loqui
tur: Bentmortui ,qui inDominomorianfar:

non [oli qui pro' Domina , : ;

fed qui in Domino moriunrur, Canfejl
fore: , lenti fune. Dmc re:
miloi mortem pretiofam, 'vi'.
za, /21; fed nmpli: / , quam
'vita : porro illa erit pretioma, quam
:aufn [ vita. (Epi .98.) Hxc
lle.' Hui: aecedit, qud Eccle la, quae o

ptima interpres eli: Scripturarum , ex lxoc

loco Apocal

Ii Lec'ionem legi iuber in

Milla pro l'flmtis omnibus. Ait igirur

us )nannesz Beati ! , qui in Domi

-m , hoc di, cati illi.

mnes, qui cm moriuntur inveniuntur in
Domino, id eli', iuveniuntur 11111&1 Do

mino per veram charitatem , ut membra.

viva captis, quod eil Chriiius` Sic deftu

osteplumo moriente fripfit Lu.

cas ; Domino ; ( Luz-17. ). id eil,
coniunus Domino , un membrum capiti..

; autem lint beati. qui moriuntur in

Domino, _explicar fnusjoannes dicens-`
.Amado jap. dicit Spiritus , ur /
lorius fui: . ( Apoe. '14. ) Spiritus enim
aperte declarar , 111 morte 51111810

-rum fnem im oni operibus

mmbus, Stine oari requiem fempiternam;

~gl'eciolm celiare laboresomues, fed etiarn

mchoari felicillimam, plenam omni
l.genere voluptazis: quia. opera illorum fe
: illos. Opera enim bona 84 meri~

om

coufolationis 8c voluprazis.
non

' Il. Cap. XVI

199
vnon temporadas , fed , non
nent in terra, fed fanoso envios fequun
zur in clum, iuxta illud gropherae . Di

/fbeq/t , dedirpaaerim , uitin eju: manet

n [/ fem i. (Pfalm.111.)0pesqui
vir reliquumur in terra, vel

terra: fed juiria ,

liberaliras, miferl'cordia, qua opes terrena:
communicat fum pauperibus , manet in

[1]12; folm manet, fed '

eum , qui ; periturasin
egenos fuper tex-ram. Nec folm

opera lberalitatis {equuntur eos, fed

opera fapienn'x, opera fidei, operal
opera charitacis , opera timoris Domini ,
opera remperanr, opera fonicudins, o
pera c_aitatis , opera. relgionis ; denque
opera omnia bona fequuntur eos, 8:

mia nmplifma 8: perpetua illis acquirunt.

Ver 1311111- felicimus , qui bene mor

cm 8C requiem laboribus, 8:
mam Omnium bonorum in rernum acqui..
rat. Accedunt ad hoc Scriptum: verimnm
leftimonium vitationes Sanorum , qui
adefe folenr morienrbus piis hominibus
ut cos in exim de corpore confolemur 8:
adiuvent, 8: dmona, terrorem pfo
tempore incurere folenr, compefcan'trqu
vimio nter felicirates pi morentium non
modica .

11 loco hiorias plurimas

1, fed contentus ero exemplis, uz
extant in Dialogis Gregori. ( Li .5.
. .) Igtur in quarto libro hc

pe beat-us Gregorius de Urno Presbyte~

( 11: Urfnu: Presjter :

morti, rm magna }: [ clam/arr,

dicem: Bem domini mei , quid al.

tamil/um fervulum /is digfmti

-

4.

>zoo

De-Arfe Bene .

ram/mire? venia , grafia: ngo.

que ha: { crebr 'voce repeteret, guin:
hof ; qui rirrumetemnr, re
, quin: elle admrando

dirent : Numquid hic funa: Apu

/alos non 'z/iiieris.2 B. Perrier
B. Pulum
frime): Apo/[alumni nan- Afpieitzx?

quo:

term /2:5 dieem: Ecce verno, :

argue inter be: 'vern animam red

riidit. .Et guia ! [ Apooloa

: : fequmde : e,
nod plerumque eantingr, San.

trorum limzrellmtium 'vi/fone: nfpieianr, M

Pfam morti: fue / fententiam
timefmnt; fed dum mtnfifupernarum
( nieta: )?! , carni; fuev
copula lne dolori: { ftigariane
(;
Idem fanus Gregorius in eodem libro`
capite fequenti narrar, ad Probum'Reatinz'
cclei Epifcopum rnoiiibundumy veniiie'
iiinum )uvenalem lfanum Eieutherium
martyres eum {-{ , 81 moxV

venerabilem Probm- came folutum cum

illis, quiad eum venerant, in'clum abiii~.
fe . Idem capite { refext {an'tz 6214.
la: ancill Dei> :egrotantiL-morti proximo

appaniiiie fanftum , eique

cale, dmifa illi futile-omnia peccata, ut
ecur de mundo recederet. Idem fequen~
ti capite - 01'1$1 paralyti

co , audita ( in -: Angelorum',
Seodorem mirificum efiiufum . Idem fequen~

ti capite narratde Romula ancilla

gentcm numerum -animarumiant'arum de
clo ad eam veniffecum infiimabilicla
ritate luminis, & fuavillimi -15 fragran
tia. In fequenti capite refers de amim fun

Tliatlillaf, qu primtim; : f apparsa..

53:11:

Hier II.
zo#
tem" Pelicem Ponti rem alli-'nem {num}
dicentem: Veni , qui in bac te luci: man.
reeipio', deinde mo-x febri corre ta, 8
ad extrem-a tieveniens,` j SU Ma' ve-V

vider-it , 82 in cum ex
piraverit . Tantam autem odors
in eoloco` relivfi'am (, ipfa quoqueffua
vitas : illic auoren'f fuavitatisI
faille. Idemin l'equenti capite lcribit',Mu
fue puellae` B. Virginem Dei cum
Virginum chotoapparui e,eam uemoriem

tem arlRegna coclorum femm uxilliLDe-

nique in l'equenti capite fcribit , rnorieuri4
Stephanoy Angelos : adluifle.
Habemus igitm', telle faulo Gregorio ,
viris aut mulieribus piis de hac vitami .
ribus (clitos non ! Angelas ,

lieti etiam' Martytes iam defunos, vel

pollolorum Prncipes, vel ipfam' Keginaml
vel - iplum ,

Re em : gloria'. Quinta autem hc

fit elicitas, quanta` gloria ,

cordie'

'laetitia iis qui bene vivereC elicitermori'Y

didicerunt; ifoli : , qui-

bus datume hzetam { benef

experm-..
A` P.

XVI'.
e

De ; /{ qui Arrem'bene

merienda neglexerant.
1E luda proditore Dominus ait:
erat ei , fl natur non fuiet homo ille.
( Mart. 2.6.-) Nihil eniml : icius cogtati

hom'ine', quita line , ad quem

creams erat, culpa aberrat. Res enim
ceterx, live animantia bruta, lve'plant,

live. res inanimx, 6 luum non~con'

Il 5.
fequam"V

we.

BeneMm'md. _

Jquanrur, nihil ramen .

cm. elle delinunt: homo fine fue

ebenen _ ui ef vita : fempirerna non

defini; e e 8: vivere, fed vit-.1m ducit omni
morte dererioxem , ut perpetuo, :
monem,
numquaminveniar`
`mni
vRulfo8:ulu'or
, : omni Proincle
infpienre
infipiengior, qui non comendic omnibus vi`
Vxbus ad feliitzucem ternam pervenire :- cm

nemo pome ab :eterna felicitarte excidereA

quin incidar in :eterna damnarionis abyflum .

Ad hocipfum fummi momenrinegotium

capiendum ,y opera: prerium elfe !`
verba Apooli Pauli breviter confida
rare , ,uae habenwr 11101 priore ad,

Corint ios: Id mim quo inpr/ntiemo

. leve yinhibitionis, 150m , k

pm madam. in [ gloria,
jmdm operatur in : nm
, z/dentur, fed quietv ,
tur. . "vidmmr, fum;

'qu non ferma .\(' :..Cor.t~.4. )Hc

Apollolica. & plan aurea. verba homiui
in'ruali erniima. fum; Siis potillmm
_ omo (: facillimo.

bene Vivendi 8: :mem'laenemoa'ieu`

gli; fed homini vel animali verbaV
1113 (unt merz tenebr, eqne Cimmeriz,y

1i nomini Latino. vel' Grcov Hebrqica.

vel Arabica cflent.
lHomo fp'riwalis ex his verbis colligit ,
tribulaciones qunmvis / roDeQ.

ufceptas, elfe levilfllmas 8: brevi .

lamf per mulros annos tolermd- :;
quin. , quod nem haben, non potef

effe dmtumum. .Enfdem-

' apud Deum merirum :amil .prerii
inde emarur immenfus 8: fempinemus

86 bQnQrum rhefaurus . :
,

 II. Cap. XVI.

no;
quo intelligunt homines lapientes , non ;
timendas tribulationes , led timenda e e
; neq ue elle magnifacienda bona. tem

_ : , fed :eterna . Ex quo lequitur ut bene

vivant in tetris, nt feliciter regnentn clo;
8L per hoc pi vivant , 8c feliciter moriantut .
Sed homines animales 8c non
f habentes, qui verbis dicunt fe credere ver
bis Scripturae divins , { negatif;
ii prorfus invertunt verba Apololica , 86
dicunt, li non voce, [altem corde, egelia
tem , ignominiam , injurias , tribulationes el;
le gravillmas, & omni animi provilione
lcavenclas 8c propullandas, etiaml oporteat

, lraudare , homicidia perpetrare ,

Deum offendere, SL gehennam poli obi
tolerate. @is enim , inquiunt, an
iit ulquam gelienna? 8c quifnam
num gloria: pendus? At egePtatem , igno
miniam , injurias elle malas , ex erimur ,
l`cimus , manibus palpamus .
mun
dus 8c qui de mundo non qudem
ore pronuntiant, fed operibus telantur,&.
ea caul'a eli, cur magnapars hominum ma

l vivat, 8L inlelicillim moriatur.

Ac ut exemplum unurn vel alterum mor

tis infeliciliimaz hommis perditi afferamus;

extat apud lantum Gregotium in libro 4.
Dialogorum exemplum cuiuldam Criforii,
qui cm ellet unus de illis, quos paulo an~
te defcripli , homo politicus , prudens , 8c ad
res mundi, ut fzmtus Gregorius loquitur ,
idoneus, fuperbus S avarus t
Hic ad extrema vitae ycum venillet, apertis
oculis vidit teterrimos lpiritus Coram le af
lilbere, 8L vehementer imminere ut ad it

ferni -3 eum raperent. Cpit

re , pallelcere , ludare , 8C ; vocbus

mducias , clamms, 6c dicens; lndu

. 1

cm.'A

7.04*
Bene .
da: 'vel mane : ! u ma.
ne. Sed cm hasc clamaret, inip svociblis.
de habitculo camis evulliis ell: . De quo .
nimirum confiar; quiapro >nobis illa , non`
pro fe vidert', ut eius nobis proficiat.
1ra niminim accidere folet iis, qui comer-_
iionem fuam ad extremam-vix lxbram diE-
ferte volunt; 8c de illrum numero fum-,.
qui, : idem [antus' Gregorius initio uar .
n libri docet, videnc, non cill
credunt; velcredunt, non `ita , ut

eos ad prob agendam .

Alterum exemplum irreodem loco idem
fantus Gregorius narrat de Monacho~quo~
dam hypocrita, quifie'yunare credebatur ,
cm interim biberet; .

enim ad inferos damnatum fcri>4

bit Gregorius, ipf'o-confitente pcc-

cazum , nec ramen pnitemiam agen.

te. Voluicenim Deus, Vueappareret hypo- .
?! eius; nec ramen gratiam pnitnti
illi ?! , ur alii dii'cerent- non
Ie confelli'onem Scvpnniteutiam ufque adi

nem .
Sed his dimifli's qui -culpa artem bt- _
ne vivendi non didicerunt, SL ideo felicem.
de hac` vita- extum non habuerunt : redeo
ad verb-a famili
oiloliPaulii `/;

fum: myfriist alub'errimis-documentis.'

Prir'nrp girur obfervare'par cir; qum
vehemeuter extenuer Apollolus merita fua',.
id eil-i labores pro fufceptos ; 86.
Iextolla't gloriam Regni clqum quzrrnel'?~
'ces eil meritorum. Quad; mquir, 4!
leve /: .'
eil meritorum fuorum extenuatio. Labo~
ravir Apoilolusv tozis ad annos cir

citer uadraginta. Nam cm acceilt,voca

obfequium : grae; _
. .

Lr II. . I. "

my'

Sej'enim 111 A_ftis 11: Die#

/ { ( lpidntores S. Sre
phani )ffm fedex /, qui lmmzatm'J
: . ( . 7.) vim aurem in obl'e'quio.
Chrili u-{que ad fenetem , ipfo fcriben
Vte fe'ad Ph'ilemonem: C`m fis, :
Paulus, [ Icaque confumpiz 'A'pofl'o
lus Paulus in olifequio annos omnes;
uvenruris, 8e , 8: f.
neuris; 8: tamendicit; tribulationesfuls,.
fuerunt converone fue

ufque ad man-yrium, { momentanen.

.Et verumdicie'-, ii* comparemurad'terni-~
{empcern (; ramen- abfo-r
lute longo tempore duraverunr..
Adiungit brevitar'rlevrarem . dicens: Ma

: mre .

aum fuefinecrudeles 8: m'.

hulationes, ipe -indicatyem air in priore
Epiflola : Ufqueirr him: ho

- urimur, : , - nudi ,
-colap 's , inales umus,~

Ilommu: operante: >mam'z/.vv no ri : _ male

, tnedirimus; per
firmar, (9- fuinemus; mamar ,

a ; purgammm hiu:
-mundz'fnifumusomnium / ufque
11d/wc. (1..4..)1 ip e in p_oferiore1
Epilola adolllemy Corimhios hc addit :

In -: in -:
dann's, in plagisfuprn madam, in !- f
u: frequenta'. : quinqm'vrquadm '
; um }, : : -ter-vfgi refus:
u'fhfemel [ for '
ful 2101516.69 die : fm. In
tincriux falte, minum, : -
, penmli: genere , -1: 2_2

: in , permflf:

f_vlltudme , : , )mardis

206
De Arte Bene .
fr frafriur , in labare , arumna , in 'vi
gi/ii: multir, in fame fti: in Mam:
malv's, in fri orenuditate. (z..Cor. n.)
: lunt tribultiones , quas appellavit leves,
quae quamvis in le /: lint, ramen
amor Chtilii 6c magnitudo praemii 1101111
ne caufa fecit , leviliimas.
magnitudincm
prx.
AmiiAdiunglt
, dicens Apoliolus
: Supra
nfulimitate
a

temumgloriapondur operatar in nobis . Ubi

more Scripturarum laniarum, quae le no~
lira: Apoliolus
cnpicitati prmium
accommodarelolent,
dbit
laborum ad delcri
lmli
tndinem magnitudinis rei -3155. :

enim corporalis nunc magna elfe : ,

cum eli lublimis, diuturna, ampia, tpro`
funda. De lublimitate felicitatiS Beatorum
(, Supra madam in ublimitnre; id eli,
prazmium laborum no rorum : lublime
modum, id , cellillimum, lic ut
nullus honor. nulla (, nulla fublimi
tas cogitari : maior. De longitudine

dicit, ; quod Avidelicef: nul

lum habebit, ad cuius comparationem om
nis duratio brevillima 8Lmomentanea dici
poterat. De latitudine cprofunditate (,

gleriapendus . Nomen lorie lignificat beati

tudinem limilem fore plendori vel lumini,
quod ubique difiunditur, 8L omniareplet.

Nomen pondu.: : profunditatem rei

8L plen, qu non eli fuperlicialis
,& inanis, led lolidilfima atque plenillima.
Eritigitur beatitudo Sanorum res qusdam
. omnem modum 8c menluram fnbli.
mis, , lolidillirna, atque plenillima.
verb homines ani
males, quales liant cives liuius , ad.

: Nan eonremp lantius nobis, que .

auf ,fed quema . Qua mim widen
.
tur

ln* H'. Cap. XVI'.

9.07*
our, / que non videntur, etre
na. Haze ell tota 8L vera ratio, cur :am
pauci (: artem bene Scfeiiciter
di 8x' moriendi t quia vel non ,
vel non. (?) cogitaxrt ea, qua: non
, 8c lent; fed roti fum occupati
in conlideranda 4pulclaritudine vel
rerum corporalium c tranleuntium ,quae vi
dentur . hOc lolurn inter
animantia bruta Gc homines animales {

titum non habentes g quod illa non conl`

etant niliprl'entia, - .
gem rationis capacem, qua. lola confidera.

ri res futurclempitemae: homi*

nes autem carnales 8L animales non

tant neque conlderaut- res futuras c

iternas., quia ( concupilcenti cama.

gs capri, non : meutem avertere

rebus prfentibus. `8c convertere ad res ~V

, quae lql- lunt ver magna, pretio

fr, 8L fempitem. Atque hc de prima

conflderatione l`ententi Paulinz .
Alter-a conlidesatio non mins utilis 8c

, illos , qui ad inferos;

del'nderunt: ill enim, quibus iam

oculos menus aperuit., ques iuhoc lieculo.

culpa claulerat; illa, 1nquam,iam apertilli-A

m iutfrlligimt, bona { ,clivrtias ,

honores, delicias, legna 8c Imperia :
pro momentanea 8L levia; 8c ramen
propter illa -: febona eminentillima.
84 perpelu, duratura., Uncle- perpetu ge.Y
ment, 8c conlolationem nullaminvenient ,

qud cm in tetris , tam { fue

rnt, nt propter- bona fragilis. 8c ,

3c non, tam bona nm un'lbms, bonorum

bona c

ellia., fupra modum in.

liblirntate; zmnm glorie- ha~

henna.
Ath.

zo8`

D: ne Bene .

voces eorum ex libro Sapenv

vir: placuiz enim Spirirui fanto in libro.
Sapienu' nobis referre voces iulipiemium

illorum , illis ( inutiles fum; , no

bis elle poterunr, ii velimus . Exgo-erruvimu: , , 'via 'veri, ' lumen non luxifnobu , -fol

nan ortu: nobis. Lftfumus

in via ; vperdtioniu ,

umbulu~

"vimu: , 'vium Domini

ignaru'vimu.r uid nobisl / fu erbiuY
uur. divitiurumm't'uuria quid fontu it nobis?l

Tranrunt- omnia illu tumquum umbria,

ramquum nuntius -

naw's, qua. perrrunx / ,

, non vqigium'in
'venire ; : u'vis, /: i
, :ujux-nullum int/mitm' argumentan'
. ($.5.): Sapiens . Ex quibus non
[ inte , animales homines in'
inferno puiientiam , qud propter
Bona exigua l tcmpomlia amifennt

gna. 8L ; fed etiam qud multrnla

borzverinr ul'quead magnamdefnigationem

in bonis perirun's vel confer

vandis. (! plan-veriflimum elftlzpe'
accidic, ur contemptores rempox-.aliumfbo-
norurn vivant ; . lriores,qum

11;,.qu1 `divxtiis' chonoribus abundant.

CerteApoolus Paulus cuius vex'bzx'ex`

plicandalill'ce imus, de eipfe-dicir: R

pletusfumean/glatiom, fuperabundo gaudio
in omni tribulations ndlru'. (z..Cor. 7-'lDe
S- Antonio, qui temporalia bom omnia xii-A

miferac, S' ; in eus Vita refert,

cum numquam fuifie - rrifem . !

idem defanis omnibus dici potef, quam
yis paupenfimis, 8c labomnuibus perpetuo

1n.0rauone8c , c carnis PFOPrixJ

moin

Lz''er'll. Cap. XVI.V

zog

'mortificazione . Iraque qui prcprer boum

>rempomlia comparande., vel confervanda. ,
vel : timent amttere bonn
fempircma, ii non lblm fempitcrna bom

penirus amittunc, (ed magna ex parte pro

prer ipfa remporalia, lu'tx 8c confolatio~
nis : iauram facunt; 8c dum {
citarcm terrenam quasrunr, felicitatem teh
renam & cleflem .

An non igizur -, ut
adhuc in via fumus , exemplo qui
nos rxceflrum. {apereinciperemus?Cer
r, dum iter fncimus , admonerez no

aliquis, viam, qunmjngl'efl filmus , no

ducere ad locum, ad' pelvenire defiderdmus laxwnum;
, fed ad prcptium,
vel,
ad ui'
lluncalm
nemo norum
.non cum graziarum' :ltione accipcret ad

monitionem,
dico
cirx''s
ir ar.
riperet.
god 8Lf'in
corporali
8c temporali-A
-{ acimus; x uum profet elf, u:

~mulrvlibenris 8L a acris id faciamus ih

periculolfpiritual Iimul Sc corporali, orali 8L fcmpitemo.

- reacconldnto pro illis ho-4

minibus, qui- ufqueadbo carnales 86 anima
les funt, ur detrimentum xtem- vr 8c
glorias clefts exuperamis omnem fenfum,
non magnifciant . Illi vero' ndmonendi

, u: non magnifciunc gloriam c

lfiem , quam numquam vderunt, `
ignem , 8c fulphur,

corporales , quas noverunt,quxque

in gehenm atrocillm invenuntnr. Ver

anim quad ' pmfenri

leve volupratis-carnalis ; fupm madam in pro
funda gchenna miferipondx of
wmtur nr'npiis. Et qudem DomnusC xi~
ilus die /: paucis verbs' :geriet

QL

zio De Bene -}. ' _

hoc ipf'um , diceus: Ire maleufz'i mgmt

, qui pnparatu: dmolo

; '. (Matth. 2.5.)

Sed catus loannes in Apocalypf copio
ls explicavir, qualia. tormenta parata
diabolo 86 angeh's ejus, 8L bominibus ab
ipfo circumvenris 8c fedutis. De Diabolo
rincipe impiorum legimus in Apoca

: It daalus,quifedureat en: , mu:

e

in agnum [ [nlp/Jurk, ui

v q/i 1 pfmdopro hem die

a: mr'e in [ uulorum . (. zo. )
84 capite fcqucnti de reliquis ad inferos

amnatis dicirur: Timidis : ,

: , 'lhomicidis , fnnimtiom'u: ,

, 6- , - omnibus men
, : illorum crit in ardenti

( ' ! Imre; quad mor: fecunda .

( 2.1.

quibps vcrbis_, primum fo

1_m : exphcatione, .relxqua enim ma

mfea cccam . Timidos 1g1tur vocar
oannes eos, qui non audent
_ere , ve diabolo, {
fed continu dant mznus, 8c conlenriunt

tenmrori. : S. Jacobus ait : R/i/e

, : 'vobis ([:.4.) Sum au
tern non pauci, fed fereinnumerabiles, qui
`non didicerunt ballare bella Domini; fed
Aabfque ullarcflentiaizfcpiunr vulnera
boli, 8i moriunrur morte prima, quie
lcthale: & quiazimidi funretiam
xn agenda pnrcnria. , cm non audean:
- 8c in fervitutem redigere corpus
fuum, inciduntinmorrcm fecundam,
quae eff gehena. Itaque pofuitjoan`
_nes primo loco tmidos, quin timiditas 111
fim'rog h_oim'nesgd inferos -.

Q_ud xgxtur hic dicen: hommes carnales?

Momentane; 8c levla effe bona. temlpora

1a,

Iier Il. Cup.

zu

, experimento 8 noro omnes

didicimus: graviflima 8L ne fine duratura.
eTe tormenta gebcnn, Seriptura divina
in qua. elle non pote, aperte
atur. Bx quibus fequitur, ut iumma
Artis Abene moriendi fit ea, quae tribus fe
; propotionibus eontnetur ,

qu fequenti ratiocmatione concludtur.

C

XVII.

totius Arti.: bene

- Omencaueac modica tam confo
latio - : prfentis:
fempitema 8c maxima eil: tam confolatio

tribulatio viti: . Igitur

mt, qui conlolationem vel tribulationem
vitx futura: contemnunt. Huius (argumen
rationis propoto prima. notee: per ex

perimentum z fecunda notillima per

Scripguram Spiritus ; tenia fequitur
ex duabus prcedentibus. Si quisigiturve

vlit Artem bene'moriend facile cit per

difcere, n_on fit coutentus leionelibrihu

.ms `aut abonim fimilum; fed attente con
-idcren n'on femel, fpis; non animo

, fed intenzione bene vivendicfe<

liciter moiendi, quantum dient a mo
mentaneis impiterna, 8c a. ; le
villima. Et fi in hac utilillima ven'tate foli
ydifim confirmari cupit, confderet exem.
pla. eorum qui filerunt ante nos ve {apiem
tes , five illifuerinx hoc , live bene
vivendo feliciter ): fint. -ve mnl vi
vendo perierint in . Ac ut laborem
quzerendhexempla Leoribus - ad
femm ego tris. paria exemplorum , unum

: alterum lxominum privatorum,

1C(

nz

De Bene .`

xenium Bccleliaflicorum; 8c omnia ex Di.

vinis lirreris dcprompta proponam.
Primum crit Saulis 8: Davidis. Saul pri
mus Rex Hebrorum , cm effet homo pri
varus c pauper, ufque adeo Probus :
Scriptura ( I.Reg.9.) teante, non efltin

:er iilios Ifrael melior illo. Creams Rex,

/1: vitam 8c moresfur iam non in<
-veniremr illo -101. e Da.
111 ad mortemmon
alia lde caufa; nii quia fufpicabatur, eum
poll: le Regem futurum. Tandem cm re~

gnavilfet annis vigimi, occifus in bello ad

gehennam defcendit. David fidelis cpius ,
diuturnam perfecutionem Saulis Rex
declararus, Regnum annis quadraginra 111
ilim gubernavit, in quibus multas tribu

lariones pcrpeflias, tandemn pace uievit.

Conferamusnunc utriufque ) ariones
8L tribulationes, 8c videamus, mer arrem

bene Vivendi 8L feliciter moriend meli's

didicerir. Saul dum vixir, voluptatem im~
perandi, quae maxima effe folet, non li
quidam nec folidam habuit , proprer odium ,
quo Davidem perfequebatur. ltaque vigm
:unis dulcedinem non {ine felle
invidemiae degu'avic. Aunis illis evolutis
fugir ab eo omnis virucundisas,. Scfuccef
fir pura @c ferupirerna calamitas 8c nunc
ufque ad circiter bis mille 8i'
giura, vivir pars eus nobilior, ef arri
mus , in doloribus maximis, ( quod 1111112
rabilius , fine fine ullo~ duraturis . David
contra vixir annis 'ma quadraginm
/11. : quamvis tri ulariones non exi-A
guas nec paucas guaverir, ramen confola
:iones etiam nmximas 8c frequentillmas
expertus eli ex rcvelationibus divinis, quas

111 fuis dulciimis exprelir; 341x113:

ob uum.

Liber 1I. . xm
n3'
non ad , fed ad refn'gerium '
in fmum Abrahx cum S. Patribus conce
it: 8c poil Domini refuneionem
cum ipfo Chrilo ad regna clorum fem
piterna confcendir.
: nunc Le`tor, an non (i: infeliciil

Iimus exms de corpore hominum iniquo

rum, quamvis Regum vel [-; 8c

felicillmus exitus iullorum etiam Regum

vel Imperarorum. Saul, ur , annis vi
inti regnavir; duo~

gus mllibus 8c eo amplis in igne geherh

abfque ullo refrigerio manlir . @as
comparado eil :mnorum vginti cum duo
bus mllibus ? @is optare: vigm
ti annos fummcfiquidilhmz voluptatis,
cert iirer, ob eam voluptarem in .

dentilimz fornace manfurum fe ad annos

bis milleiamplis? E: elltne ullus homo
tam vecors, qui rormencum omnium ma
ximum fubine vellen ad annos, non dicam
bis mille, fed bis centum, ur poleaad an

nos vignti voluprare qunmrumvis maxima

potiretur? (Milli nunc addamus, tormen
gehennae non annos bis mille duratu
rum, fed finem nullum habirurum I Hc
cerr fola ~cormemorum : , fine ull:
celltione 8L ne ullo refrigerio duratura. ,
culmodi , ur cor [ 8c peftus
neum adpnirenriam Hefcre polliLEam
dem coniidernzionem Leor per ie

gere poteri: de rri'oulauone

8l levi, cum gloria 6c volupmre
maxima. 8L {empiterna, quam poll obitum

is ipfe David in regno confecutus

eilt, uamvis magis non movcant tormen
:a ge cim, qum gaudiol Paradii.
f fAlterum exemplum erit Epulonis 8L Lz

wi cx Evangelio fani Lucac . /:

a.

zr
De Moriendi .
lo a iiiodicum remplis : !
amicis fuis , quiinduebaxturpurpum
l , epulubutur qualif/lie ;
Lazarus e contrario mendicus ik a: er ia

eebat ad fores Epulonis ulreribus 1: ,

tupiebur [ de minis', que cadebunt
de ; , nemo lli dubai. Sed
tuus
Pauloeilt,
atque
mutataad
omnia
4geheunam
: Dives Epulo
defcendit:
moi'
niortuus cit etiam Lazarus, Se ab Angelis

in lo'cum ? 8c {inuinbrah .
tus efr . Et quidem Epulo poil: luevillmam
toni'olationein
Hammaignis
aztemi ,4cru
ciari , SL in
:
etiam` cruciatur
8
ine ullo refrigei'io vel cefiatione cruciabi,
tur in fcula fxculorum: Lazarus pius 86
patiens , - brevem tribulationem ad quie
tem in 1nui'i1,"Abmha: conceilic ; deinde
aofi Chriii refurreStionem ad cleia. @i
liciilima regna {/12, ubi beams fine
'fine eric. Certe quiderfi, fi tempore illo

nos quoque fuiffemus m vivis , : aut

nulli nobis Lazari, fed omnes
au: plurimi ex nobis (imi'les elle cupiviile
mus Epulonis: 6L nunc ramen omnes La

zirum feliciilimuijnn'c Epulonem miferri

mum iudicamus. Curigi'tui' nunc, cm no

bis optio detur, non eligimusvirtutem La~

zari potis qum Epulonis? neque
'enim vitupetand [unt , cum Abra;
ham , ( Luf. 16.) David, 8c alii multi

Sanorum, ditillimi fuerint: fed dammu

( e crapula, luxus, vanitas, immiiericor~
hennam
da, 8c alia
perduxerunt.
vitia, : Neque
Epulonem
in Lazaro
ad io-A

1am pauperiem 8c ulcera confid_eramus,fed

patientiain 8c pietatem extollimus. !

:miem eli mirandum, ! cmiia
lomnia , c Epuloncin Mum
,

we' 11. . XVII.

mum, 8c Lazarum {apiemilimum iudice

mus;_tamen adhuc non pauci reperiuntur,

qui vivendo Epulonem imitari non

nant, cm cerrirrlimi elfe pollimt, iirniles

1lli fe futuros e e in pns, cuius Emili
tudinem in viriis exprimere voluerunr.

: 1 rertium Judas prodito

'xiscSani Matthias, qui 111 Apofio~
laru fucceflir. Judas prorfus infelint in hoc
mundo, 8c infelicillimus in ali,tribus an
nis Dominum Salvatorem fecutusr,ex furto
facrilego marfupium implere fatagens,non
conrentus iis pecuniis, ex communie

leemofyna accipebal; avarizia: morbo

e pervenir, ur Dominum 8( Ma
gillrum venderer. Sed paulpofadiabolo
in defperatiouem pecunias rei
11111, 8c fe ipfe fufpendio necavit,viramque

temporalem 8c (empiternam {mul 1111161.

taque Dominus de Juda horribilem illam
fententiam rorulit: emr ei, [i
tu: nu fui et . ( Matnz. )|S. Matrhias , qui
Iud fucceflit, id ell, in locum eius elel
ftus , momentaneum laborern 8c dolorem

non fine affluenti; cleium deliciarum ,

fuftinuir: nunc ver omni labore 8c dolo
finito, cum Chrifo felix regnar in :
lis, cui fidelillim fervivit in zerris.

Hc Judz cum Matthia collatio,ad Epi

fcopos 8c Regulares perriner. Fuit enim )ua
das ChrifiApofolus, acperhoc Epifcopus

_defignatus . Nam de Juda 8a Matrhia S. Petrus

llla verba Pfalmi expofuit: Epzfcopafum ein:
: alter. ( ]: 108.) Er idem )udasim
ter viros regulares numerabatur , cm de
Apoi'tolis omnibus S. Petrus dixerir : Etre
no: ": omnia, - !f te: quid
erga eri: (Matt. 1.7.( Judas ergo om

mum homnum infelicillimus, ex alnmo

Peb

'1 .r6

De Bene Mcrimii.Y

aei'eionis Ram cm cecid'iller , id parmi!

- quod mal acquilerar , rel'tituendo
amiir, 86 abi ipfe carnifex , ad
ms {empiremaedamnztcs , e'xemplo elle

: Ecclefiailicis 8c Reglar'ibus omni

Lus, u: : uomodo ambulent , 8c
uale periculum ilis mmineat,

Ch'on Ratus fui vivlld'o refporn

. Nam Saul 8: Epulo de feliciure
temporali ad rumnam fempirernam mo

riendo vener-ann judas verb temporalem

felicrarem habut, fed umbram fo

Hh fpem feliciraris; 8i ramen ad

mpiremum exirium, Sc bambi

qum Saulis 8L Epulonis exitium fue

rir , femepripfum uccidendo, defcendlc .
'Sed ditefcendo ; 'om

mortalium -, 8c . ta
men ad pauperiem. 8c fuppliciz
gehenn ne ne duratura veniflc , u:
)am v`cnit; quid illi divitiarum emv

mulus profuiflet?
Manca: ergo abilis & ve'ra ratiocinatoy
yquam initio Capitis pofuimus , 8c quam
nunc verbis Apololicis rcpetimus.

Quad in pra/'enti eff momentaneumle

ve rrularioni: , [upm ' infu
limimte Gloria

onda: oper/nur

n nubi: , non contemplant!" : , qua 'in'

? , /d que non videntur : qua enm'l

-, fzmt, im non
mr, tern/z fum. ( z.'C0r. 4.)