Suachuaotoxemay PDF

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT TP.HCM

KHOA CÔ KHÍ ÑOÄNG LÖÏC
BOÄ MOÂN ÑOÄN G CÔ
 
Giaùo trình
KYÕ THUAÄT SÖÛA CHÖÕA MOÂTOÂ XE MAÙY
GV bieân soaïn : LEÂ XUAÂN TÔÙI
Tp.HOÀ CHÍ MINH 12 / 2007

Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT TP. HOÀ CHÍ MINH
KHOA CÔ KHÍ ÑOÄNG LÖÏC
BOÄ MOÂN ÑOÄNG CÔ
______
oo0oo ______
ÑEÀ CÖÔNG MOÂN HOÏC M

P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
(HEÄ CHÍNH QUI – KHOÁI K – HOAØN CHÆNH ÑAÏI HOÏC)
NGÖÔØI BIEÂ N SOÏAN: LEÂ XUAÂN TÔÙI
THAÙNG 12/2004
Thu vien DH SPKT TP. HCM - 1

http://www.thuvienspkt.edu.vn
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SPKT TP.HCM

KHOA CÔ KHÍ ÑOÄNG LÖÏC ÑEÀ CÖÔNG CHI TIEÁT HOÏC PHAÀN
----o0o----
TEÂN HOÏC PHAÀN: KYÕ THUAÄT SÖÛA CHÖÕA MOÂ TOÂ XE MAÙY
BOÄ MOÂN ÑOÄNG CÔ
TEÂN TIEÁNG ANH: TECHNICAL METHOD OF REPAIRING MOTOCYCLE
SOÁ TÍN CHÆ (ÑVHP): 2 ÑÔN VÒ HOÏC PHAÀN 30 TIEÁT
TRÌNH ÑOÄ: ÑAÏI HOÏC - KHOÁI K - HOAØN CHÆNH ÑAÏ I HOÏC
1. Muïc tieâu hoïc phaàn:
Sau khi hoïc xong hoïc phaàn naøy, sinh vieân coù khaû naên g:
1.1 Hieåu bieát ñöôïc veà caáu taïo, nguyeâ n lyù laøm vieäc cuûa caùc loaïi ñoäng cô moâtoâ
xe maùy.
1.2 Hieåu bieát ñöôïc veà caáu taïo, nguyeân lyù laøm vieäc cuûa caùc loaïi heä thoáng truyeàn
ñoäng söû duïng treân moâ toâ xe maùy.
1.3 Phaùt hieän ñöôïc caùc hö hoûng thoâng thöôøng cuûa ñoäng cô moâ toâ xe maùy .
1.4 Söû duïng, baûo döôõng ñöôïc caùc loaïi moâ toâ xe maùy ñuùng qui trình cuaû nhaø
cheá taïo. M
TP . HC
uat
2. Moâ taû vaén taét noäi dung hoïc phaà n:
K y th
ham
Ñaây laø moân hoïc lyù thuyeát tín chæ töï choï
H Snu pveà kyõ thuaät söûa chöõa moâ toâ xe maùy.
D
Moân hoïc ñöôïc giaûng daïy sau khi© ñaõ T oncg xong lyù thuyeát caáu taïo nguyeân lyù laøm vieäc
ruhoï
n
ñoäng cô xaêng. a n quye
B
3. Ñieàu kieän tieân quyeát:
Caùc moân hoïc tieân quyeát:
- Phaûi hoïc xong moân: Thöïc taäp ñoäng cô I.
- Phaûi hoïc xong moân: Thöïc taäp oâtoâ I.
4. Nhieäm vuï cuûa sinh vieân:
- Döï lôùp ñaày ñuû caùc baøi lyù thuyeát giaûng treân lôùp vôùi thôøi gian toái thieåu laø 24 tieát.
- Ñoïc tröôùc taøi lieäu caáu taïo kyõ thuaät söûa chöõa moâ toâ xe maùy.
5. Thang ñieåm vaø tieâu chuaån ñaùnh giaù:
a. Thang ñieåm 10
b. Tieâu chuaån ñaùnh giaù: theo qui cheá hieä n haønh vaø
- Baûng thu hoaïch: thöïc teá chính xaùc, khoâ ng sao cheùp.
6. Noäi dung chi tieát hoïc phaàn:

PHAÂN BOÁ THÔØI GIAN MOÂN HOÏC
CHÖÔNG TEÂN CHÖÔNG LT TH TC

1 Khaùi nieäm veà xe gaén maùy 1T 1T
2 Khaùi nieäm veà ñoäng cô 2T 2T
3 Caùc chi tieát cuûa ñoäng cô 3T 3T
4 Heä thoáng phaân phoái khí 2T 2T
5 Heä thoáng laøm maùt laøm trôn 2T 2T
6 Heä thoáng nhieân lieäu 2T 2T
7 Heä thoáng ñaù nh löûa 3T 3T
8 Heä thoáng khôûi ñoäng 1T 1T
HCM
9 Heä thoáng truyeàn chuyeå n ñoä ng 5t 5T
P .
10 Baùnh xe tT
hua1T 1T
K y t
11 Heä thoáng phanh am 2T 2T
H S u ph
12 Heä thoáng giaûm soác ng D 2T 2T
T r uo
13 Tìm pan ñoänygencô© 2T 2T
a n qu
14 Söû duïBng baûo döôõng 2T 2T
Toång coäng: 30T 30T

NOÄI DUNG CHI TIEÁT CUÛA HOÏC PHAÀN

________
oo0oo ________
CHÖÔNG I: KHAÙI NIEÄM VEÀ XE MAÙY ............................................................................................ 1T

I. Lòch söû phaùt trieån cuûa xe maùy
II. Caáu taïo toång quaùt moät chieác xe maùy
III. Caùc kích thöôùc ñaëc tröng cuûa XGM
CHÖÔNG II: KHAÙ I NIEÄM VEÀ ÑOÄNG CÔ .......................................................................................... 2T
I. Khaùi nieäm vaø phaân loaïi.
II. Ñoäng cô 4 kyø : caáu taïo chung, nguyeân lyù laøm vieäc.
III. Ñoäng cô 2 kyø : caáu taïo chung, nguyeân lyù laøm vieäc.
IV. Caùc thoâng soá ñaëc tröng cuûa ñoäng cô.
M
T P . HC
huat
CHÖÔNG III: CAÙC CHI TIEÁT CUÛA ÑOÄNG CÔ .................................................................................... 3T
K y t
A. Caùc chi tieát coá ñònh.
S u pham
H
I. Naép maùy.
r u o ng D
II. Xy lanh.uyen © T
q
III. CaùBcan– te.
B. Caùc chi tieát di ñoäng.
I. Píttoâng ( Piston ).
II. Xeùc maêng.
III. Thanh truyeàn.
IV. Truïc khuyûu – Baùnh ñaø.
C. Hö hoûng söûa chöõa caùc chi tieát ñoäng cô.
CHÖÔNG IV: HEÄ THOÁNG PHAÂN PHOÁI KHÍ. ....................................................................................... 2T
I. Coâng duï ng vaø phaân loaïi
II. Nnguyeân lyù laøm vieäc heä thoáng phaân phoái khí ôû ñoän g cô 4 kyø.
III. Caáu taïo caùc chi tieát cuûa heä thoáng
IV. Cô caáu caêng seân cam
V. Ñieàu chænh söûa chöõa heä thoáng phaân phoái khí
CHÖÔNG V: HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT, LAØM TRÔN .............................................................................. 2T
A. Heä thoáng laøm maùt.
I. Khaùi nieäm veà söï laøm maùt.
II. Phaân loaïi.
B. Heä thoáng laøm trôn.
I. Muïc ñích cuûa söï laøm trôn.
II. Ñaëc tính cuûa daàu laøm trôn.
III. Phöông phaùp laøm trôn .

- Động cơ 2 kyø.
- Động cơ 4 kyø.
IV. Hö hoûng, söûa chöõa heä thoáng laøm trôn
CHÖÔNG VI: HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU ........................................................................................... 2T
I. Coâng duï ng, caáu taïo, nguyeân lyù toång quaùt .
II. Caáu taïo caùc chi tieát cuûa heä thoáng.
III. Boä cheá hoøa khí töï ñoä ng.
IV. Ñieàu chænh boä cheá hoøa khí.
CHÖÔNG VII: HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA ............................................................................................ 3T
I. Coâng duïng vaø phaân loaïi.
II. Heä thoáng ñaùnh löûa ñieän tö.ø
1. Caáu taïo heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töø.
2. Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa heä thoáng ñaùn h löûa ñieän töø.
3. Söï caàn thieát cuûa vieäc ñaùnh löûa sôùm.
4. Ñieàu chænh, söûa chöõa heä thoáng ñaùnh löûa.
M
. HC
III. Heä thoáng ñaùnh löûa aéc quy.
T P
1. Caáu taïo heä thoáng ñaùnh löûa aéc quy. thuat
y
2. Nguyeâ n lyù laøm vieäc cuûa heä p h m nKg ñaùnh löûa aéc quy.
athoá
u
HnSdaã
3. Heä thoáng ñaùnholöû n aDbaù
g n ( ñaùnh löûa ñieä n töû ).
T r u
n ©n loaïi – Sô ñoà nguyeâ n lyù caáu taïo.
quye
a. Phaâ
a n
B b. Nguyeân lyù laøm vieäc.
c. Baûo trì, kieåm tra heä thoáng ñaùn h löûa CDI.
CHÖÔNG VIII : HEÄ THOÁNG KHÔÛI ÑOÄNG ÑIEÄN ................................................................................... 1T
I. Caáu taïo caùc chi tieát.
II. Sô ñoà nguyeâ n lyù laøm vieäc cuûa heä thoáng khôûi ñoäng.
III. Hö hoûng, söûa chöõa heä thoáng khôûi ñoäng.
CHÖÔNG IX: HEÄ THOÁNG TRUYEÀN CHUYEÅN ÑOÄNG ............................................................................ 5T
A. Caùc phöông phaùp truyeàn ñoäng ñeán baùnh xe phaùt ñoäng.
Caùc thoâng soá cuûa heä thoáng truyeàn ñoäng.
B. Cô caáu khôûi ñoäng gioø ñaïp.
1. Coâng duïng.
2. Caùc nguyeân taéc truyeàn löïc cô caàu khôûi ñoäng.
C. Boä ly hôïp.
I. Vò trí boá trí ly hôïp.
II. Coâng duï ng vaø phaân loaïi.
III. Ly hôïp coù ñóa ma saùt, coù tay ñieàu khieån.
IV. Ly hôïp coù ñóa ma saùt, khoâng coù tay ñieàu khieån.
V. Ly hôïp khoâng coù ñóa ma saùt, khoâng coù tay ñieàu khieån, aùp
duïng löïc ly taâm.
VI. Ñieàu chænh, hö hoûng, söûa chöõa ly hôïp .
B. Hoäp soá.

I. Coâng duï ng.

II. Phaân loaïi.
III. Caáu taïo hoäp soá.
IV. Vaän chuyeån hoäp soá.
C. Heä thoáng truyeàn ñoäng duøng ôû caùc xe tay ga.
CHÖÔNG X: BAÙNH XE ............................................................................................................... 1T
I. Caáu taïo – Giaûi thích caùc kyù hieäu.
II. Hö hoûng söûa chöõa.
CHÖÔNG XI: HEÄ THOÁNG PHANH................................................................................................... 2T
I. Coâng duï ng – Phaân loaïi.
II. Phanh cô khí.
III. Phanh daàu.
CHÖÔNG XII: HEÄ THOÁNG GIAÛM SOÁC ............................................................................................ 2T
I. Caáu taïo – Phaân loaïi.
II. Hö hoûng söûa chöõa. M
T P . HC
uat
K y th
CHÖÔNG XIII: TÌM PAN ÑOÄNG CÔ ............................................................................................... 2T
h a m
I. Pan söùc neùn. D H Su p
ng
II. Pan xaêng.
n © Truo
e
III. Pan löûaB.an quy
CHÖÔNG XIV: SÖÛ DUÏNG BAÛO DÖÔÕNG ........................................................................................... 2T
I. Söû duïng xe môùi.
II. Söû duïng xe treâ n ñöôøng .
III. Baûo döôõng.
7. Taøi lieäu hoïc taäp cho sinh vieân:
a. Taøi lieäu hoïc taäp chính:
1. Leâ Xuaân Tôùi – Kyõ thuaät söûa chöõa xe gaén maùy – NXBGD.
2. Leâ Xuaân Tôùi qui trình thaùo raùp caùc loaïi xe gaén maùy– NXBGD.
b. Taøi lieäu tham khaûo:
1. Honda taøi lieäu huaán luyeän
2. Yamaha taøi lieäu huaán luyeän
Hoï vaø teân ngöôøi bieân soaïn: Leâ Xuaân Tôùi Kyù teân ........................................
Hoï vaø teân ngöôøi phaûn bieän: 1. Nguyeãn Taán Loäc Kyù teân ........................................
2. Nguyeãn Vaên Long Giang Kyù teân ...........................................
Chuû nhieäm boä moân : Nguyeãn Taán Loäc Kyù teân . .....................................

CHÖÔNG I
KHAÙI NIEÄM VEÀ XE GAÉN MAÙY
I. Lòch söû phaùt trieån veà xe gaén maùy:
Lòch söû cuûa xe gaén maùy coù theå coi nhö söï keát hôï p giöõa ñoä ng cô noå vaø xe hai baùnh.
Veà ñoäng cô raát phöùc taïp, do nhieàu ngöôøi phaàn nhieàu laø voâ danh laøm. Thaät ra ñoäng cô
ñoát trong ñaàu tieân do kyõ sö Phaùp Etienne Lenoir cheá taïo thaønh coâng naêm 1860. Töø ñoù
caùc nhaø thieát keá luoân luoân nghó ñeán vieäc ñaët ñoäng cô leân xe ngöïa vaø xe ñaïp. Tuy vaäy
maõi ñeán naêm 1870 chieác xe ñaïp ñöôïc gaén ñoäng cô hôi nöôùc vôøi noài suùp de ñoát baèng
röôïu coàn do kyõ sö Phaùp Perrot saùng cheá laø chieác xe gaén maùy ñaàu tieân. Naêm 1884 moät
ñoäng cô noå 2 xylanh gaén leân xe 3 baùnh do ngöôøi Anh Edward Butler saùng cheá.
Naêm 1885 chieác xe ñaàu tieân chaïy tröôùc coâng chuùng do ngöôùi Ñöùc Gotthieb-
Daimler saùng cheá.
Moät trong nhöõng hieäu xe ñaàu tieân ñöôïc saûn xuaát ñoù laø DAIMLER cuûa Ñöùc,
Beeston vaø Holden cuûa Anh naêm 1897. Do tình traïng ñieàu khieåHnCM khoù khaên (vì maùy
T P .
chaïy chaäm, khoâng coù ly hôïp) neân xe hai baùnh phaùt trieånthchaäuatm. Maõi ñeán theá kyû XX xe
K y
hai baùnh môùi duøng nhieà u, nhaát laø ôû chaâu AÂu. pham
u
n g DH S
T uo
Vò trí ñaët maùy ñaàu tieân ñöôïc rñaë t ngay truï c baùnh xe daàn daø ñöa vaøo giöõa khung xe
n ©
uyen lôïi nhaát vaø taïo neân caân baèn g cho xe. Veà truyeàn löïc ñaàu
an q
nhö hieä n nay, vò trí naøy thuaä
B
tieân duøng daây cu roa, veà sau seân ñöôïc phoå bieán, moät soá xe duøng laùp chuyeàn vaø caùc
ñaêng.
Khung xe caøng ngaøy caøng ñöôïc caûi tieán. Ñaàu tieân xe khoâng coù nhuùng nhö xe ñaïp
hieän nay. Töø töø xuaát hieän nhuùn tröôùc roài ñeán nhuù n sau, nhuùn baèng loø xo roài ñeán nhuùn
daàu (thuûy löïc). Heä thoá ng ly hôïp, hoäp soá caøng ngaøy caøng phaùt trieån ñeå xe deã ñieà u khieå n,
toác ñoä caøng ngaøy caøng cao. Heä thoáng thaéng cuõng ñöôïc caûi tieán daàn, ña soá duøng thaéng
ñuøm vaø gaàn ñaây moät soá xe duøng thaéng ñóa.
Rieâng ñoäng cô vaãn duøng loaïi 2 thì hoaëc 4 thì, dung tích xylanh coù theå töø 50 1300
3
cm . Chæ coù nhöõng caûi tieán nhoû vì noù trang bò cho xe gaén maùy gaàn nhö ñaït ñeán möùc cao
nhaát cuûa coâng suaát.
Hieän nay xe gaén maùy coù vaøi caûi tieán môùi nhö duøng thaéng ñóa, phun xaêng ñieän töû,
hoäp soá töï ñoäng, trang bò loaïi nieàng chæ coù khoaûng 7 – 8 caây caêm to thay vì nhieàu caêm
nhoû nhö tröôùc ñaây…
Nhaèm cho vieäc ñieàu khieån xe trôû neân deã daøng heä thoáng ly hôïp töï ñoäng ñöôïc duøng
phoå bieán ôû caùc loaïi xe nöõ vaø caùc xe tay ga.
II. Caáu taïo toång quaùt moät chieác xe gaén maùy :
1. Caáu taïo toång quaùt 1 chieác xe gaén maùy:
Thoâng thöôø ng moät chieác xe gaén maùy goàm nhöõn g boä phaän sau:
-1–
Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn
a. Ñoäng cô:
Laø boä maùy goàm nhieàu chi tieát vaø heä thoáng laép gheùp lieân heä maät thieát vôùi nhau, laø
nôi ñoát chaùy nhieân lieäu toûa nhieät bieán thaøn h cô naêng roài sinh ra ñoäng löïc truyeàn sang heä
thoáng truyeàn chuyeån ñoäng laøm cho xe di chuyeån. Muoán vaäy trong ñoäng cô phaûi coù caùc
chi tieát vaø heä thoáng sau:
 Caùc chi tieát coá ñònh vaø di ñoäng.
 Caùc chi tieát cuûa heä thoáng phaân phoái khí.
 Heä thoáng laøm trôn, laøm maùt.
 Heä thoáng nhieân lieäu.
 Heä thoáng ñaùnh löûa.

b. Heä thoáng truyeàn chuyeå n ñoä ng:
Coù nhieäm vuï truyeà n chuyeån ñoäng töø ñoäng cô ñeán baùnh xe phaùt M ñoäng, thay ñoåi toác
P . HC
nTg saù. Heä thoá ng naøy goàm:
huat
ñoä, moment cuûa baùnh xe phaùt ñoäng tuøy theo taûi troïng vaø ñöôø
y t
Kc); dóa seân (nhoân g sau), xích taûi.
pham
Boä ly hôïp, hoäp soá, baùnh xe raêng keùo xích (nhoâng tröôù
H S u
r u o ng D
©T
qu yen
Ban
HÌNH 1 - 1 CAÁU TAÏ O TOÅ NG QUAÙT XE

1. Coâng taéc maùy ñoàng thôøi khoaù coå, chìa khoaù yeân 2. Cuïm coâng taéc coát, pha, coâng taéc
keøn, coâng taéc queïo 3. Coâng tô meùt 4. Cuïm coâng taéc ñeøn chính, nuùt ñeà
5. Tay ga 6. Tay thaéng tröôùc 7. Böûng, vít raùp moùc treo
8. Baøn ñaïp thaéng sau 9. Choå ñeå chaân 10. Coâng taéc ñeøn stop 11. Gioø ñaïp 12.
Gaùc chaân 13. Deø sau 14. Khung giöõ khi döïng hay ñaåy xe 15. Baga tröôùc 16.
Choã ñöïng ñoà ngheà 17.Khoaù yeân 18. Khung gaén gaùt chaân 19. Chaân
choáng nghieâ ng 20.Chaân choá ng ñöùng 21. Choå ñeå chaân 22.Caàn sang soá
23. Khoaù xaêng 24. Loïc xaêng 25. Kính chieáu haäu 26. Yeân xe 27. Cao su
giaûm chaán yeân xe 28. Naép xaêng
-2–
ÔÛ moät vaøi loaïi moâtoâ khoâ ng duøng seân maø heä thoáng laùp chuyeàn vaø cac - ñan. Treân
xe gaén maùy ñoäng cô vaø heä thoáng truyeàn chuyeå n ñoän g ñöôïc raùp chung thaønh moät khoái ta
thöôøng goïi laø ñoäng cô.
c. Heä thoáng chuyeån ñoäng (heä thoá ng di chuyeå n):
Coù taùc duïng bieán chuyeån ñoäng quay cuûa heä thoáng truyeàn chuyeå n ñoäng thaønh
chuyeån ñoäng tònh tieán cuûa chieác xe. Maët khaùc noù coøn coù taùc duïng baûo ñaûm cho xe di
chuyeån eâm dòu treân nhöõng ñoaïn ñöôøn g khoâng baèng phaúng. Heä thoáng naøy goàm: Baùnh xe
tröôùc, baùnh xe sau, heä thoáng nhuùn vaø khung xe.
d. Heä thoáng ñieàu khieån:
Coù nhieäm vuï thay ñoåi höôùng chuyeå n ñoäng cuûa chieác xe. Cho xe chaïy chaäm laïi hay
döøng haún ñeå ñaûm baûo an toaøn khi giao thoâng. Heä thoáng naøy goàm tay laùi, caùc caàn ñieàu
khieån vaø heä thoán g thaéng.
e. Heä thoáng ñieän ñeøn coøi:
M
Coù taùc duïng taïo tín hieä u hoaëc chieáu saùng khi xe döøng, queï o, HñiCtrong ñeâm toái hoaëc
TP .
choã ñoâng ngöôøi ñeå baûo ñaûm an toaøn giao thoâng. Heä thoánth at y goàm caùc ñeøn chieáu gaàn,
gunaø
K y
chieáu xa, ñeøn laùi, ñeøn stop, ñeøn queïo, ñeøn soiphsaù amng coângtômeùt, keøn, caùc loaïi ñeøn tín
H S u
D
uong
hieäu. . .
T r
2. Phaân loaïi xe gaé eny©:
qnuymaù
B a n
Xe gaén maùy laø goïi chung cho taát caû caùc xe 2 baùnh coù gaén ñoäng cô. Thöïc ra danh
töø xe gaén maùy (xe maùy daàu) ñeå chæ cho caùc xe hai baùnh coù gaén ñoäng cô, khi caàn thieát
coù theå ñaïp nhö xe ñaïp maø khoâng duøng ñeán maùy nhö Veùlo Solex, Mobylette, Peugeot,
PC, soá coøn laïi goïi laø Scooter hay moâtoâ. Neáu côõ baùnh xe nhoû nhö Vespa, Lambertta goïi
laø Scooter, Côõ baùnh lôù n goïi laø moâtoâ.
Ngaøy nay xe gaén maùy phaân loaïi chuû yeáu döïa vaøo ñoäng cô. Theo tính naêng ta coù
hai loaïi chính laø ñoäng cô 4 thì vaø ñoäng cô 2 thì.
– Loaïi 4 thì duøng cho xe coù loøn g xylanh töø 50 1300 cm3 .
– Loaïi 2 thì duøng cho xe coù loøng xylanh töø 50  250 cm3 . Toái ña laø 350 cm3 vì
loaïi naøy tieâu hao nhieân lieäu nhieàu.
Döïa vaøo thieát keá ñoäng cô thì ta coù:
– Ñoäng cô maùy ñöù ng (Honda CB 350)
– Ñoäng cô maùy naèm (Honda C50)
– Ñoäng cô maùy hình chöõ V (Harley Davidson)
– Ñoäng cô maùy naèm ngang (B.M.W)
Döïa vaøo dung tích xylanh ta coù:
– Ñoäng cô loaïi 49cc (Honda C.50)
-3–
– Ñoäng cô loaïi 150cc (Vespa 150)

– Ñoäng cô loaïi 250cc (Yamaha 250…)
Döïa vaøo caùc söû duïng ta coù:
– Xe tay ga: Attila, Honda @, Honda Click, SH, Nouvo, Spacy…
– Xe sang soá: Dream, Future, Wave…
Thoâng duïng nhaát hieä n nay vaãn laø loaïi xe gaén maùy 100cc, 125cc, 150cc chæ coù 1
loøng xylanh ña soá laø xe 2 thì Peugeot, Mobylette (Phaùp), Suzuki, Yamaha, Bridgestone
(Nhaät) vaø xe 4 thì nhö Honda Dream, Sirius, Suzuki Viva…
Phaân loaïi xe gaén maùy Honda
Ví duï: Honda C 50 M
Honda C 70 E Econo Power
Honda C 100 M DM Dream II 1984
M
1 2 3 4 5 6 7 TP. HC
t
Ky th a
u
1- Hieäu xe thöôøn g ñaïi dieän cho loaïi ñoäng cô
p h a4mthì
u
n g DH S
2- Chæ danh kieå u xe nam hay nöõ uo
en © Tr
y
u CB
qCD,
Ban
Xe Nam: S, SS, CL,
Xe Nöõ: C
Ngoaøi ra, Xe Nam hay Nöõ coø n ñöôïc thieát keá chuyeân duøng.
– Xe theå thao (Sport).
– Xe leo nuùi (Setambler).
– Xe chôû haøng, yeân rôøi (business).
– Xe gia ñình, baùn h nhoû (Family).
3- Soá phaân khoái: chæ danh baèng soá phaân khoái ñaõ ñaêng kyù, thöïc teá soá phaân khoái nhoû
hoaëc lôùn hôn 1cc  2cc.
4- Coù chöõ M laø xe coù trang bò ñeà -ma-rô.
5- Thò tröôøng löu haønh xe.
E, UK : Lieân hieäp Anh (Maùy ñen choáng toûa nhieät)
GR : Greece
B : Belgium : Bæ
U : Australia : UÙc
D, DM, DK : General export: Thò tröôøng chung
(DM toác ñoä keá ñôn vò Mile giôø MPH : DK : KM/giôø)
-4–
6- Ñôøi xe: Teân goïi rieâ ng cho ñôøi xe, cuõng theo teâ n goïi ngöôøi ta coøn phaân bieät heä
thoáng ñaùnh löûa baèng maù vít hoaëc tuï phoùng ñieän CDI.
7- Năm sản xuất.
III. Caùc kích thöôùc ñaëc tröng cuû a XGM:
C D
E
B G A M
P. HC
h uat T
a m Ky t
ph
DH Su C XE YAMAHA MIO
HÌNH 1-2 KÍCHgTHÖÔÙ
n
n © Truo
quye
MIO
Ban
Kích thöôùc Mio Nouvo
A Chieàu daøi toaøn boä 1820 mm 1935 mm
B Chieàu roäng toaøn boä 675 mm 675 mm
C Chieàu cao toaøn boä 1050 mm 1070 mm
D Chieàu cao yeân 745 mm 755 mm
E Khoaûng caùch truïc baùnh xe 1240 mm 1280 mm
F Goùc nghieâng phöông truïc laùi 26,5 0 25 0
G Ñoä leäch phöông truïc laùi 100 mm 112 mm
H Khoaûng saùng gaàm xe 130 mm 135 mm
-5–
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 1 - 3 KÍCH THÖÔÙC CÔ BAÛ N XE GAÉN MAÙY

1. Chieàu daøi 5. Khe hôû vôùi maët ñaát
2. Chieàu roäng 6. Goùc phuoäc tröôùc
3. Chieàu cao 7. Veát queùt
4. Khoaûng caùch 2 baùnh xe
-6–
CHÖÔNG II
KHAÙI NIEÄM VEÀ ÑOÄNG CÔ
I. KHAÙI NIEÄM VAØ PHAÂN LOAÏI:
Taát caû caùc ñoäng cô duøng nhieân lieäu hoaëc loûng, hoaëc ñaëc, hoaëc theå khí ñeå bieán
nhieät naêng thaønh cô naêng coù theå chia thaønh hai loaïi lôùn: Ñoäng cô ñoát ngoaøi vaø ñoäng cô
ñoát trong.
– Ñoäng cô ñoát ngoaøi: Nhieân lieäu ñoát ôû ngoaøi xylanh nhö tröôøng hôïp ñoäng cô
chaïy baèng hôi nöôùc, ñoát than cuûi ôû noài soát de laáy hôi nöôùc, duøng aùp suaát hôi nöôùc ñaåy
pít - toâng vaän chuyeå n.
– Ñoäng cô ñoát trong: Nhieân lieäu ñoát chaùy trong loøng xylanh xong giaõn nôû ñaåy pít
- toâng vaän chuyeån nhö ñoäng cô chaïy baèng xaêng, daàu caën hay gaz.
Ña soá xe gaén maùy ñeàu duøng nhieân lieäu xaêng vaø ñoäng cô ñöôïc phaân laøm 2 loaïi laø 4
thì vaø 2 thì nhö ñaõ ñeà caäp tröôùc ñaây.
M
TP . HC
II. ÑOÄNG CÔ 4 THÌ: uat
K y th
am
1. Caáu taïo toång quaùt:
H S u ph
ng D Dream, Viva, Nouvo… Coù nhöõng cô caáu vaø
ruoFuture,
Ñoäng cô xe gaén maùy 4 thì© nhö
n T
heä thoáng chính sau ñaâayn: quye
B
a. Cô caáu coát maùy , thanh truyeàn (truïc khuyûu tay bieân):
Duøng ñeå thöïc hieän chu trình cuûa ñoäng cô, bieán chuyeån ñoäng leâ n xuoá ng cuûa pít -
toâng thaønh chuyeå n ñoäng xoay troøn ôû coát maùy. Cô caáu naøy goàm coù:
– Caùc chi tieát coá ñònh: Catte, khoái xylanh, naép quylaùt.
– Caùc chi tieát di ñoäng: pít - toâng, xeùc - maêng, thanh truyeàn (tay bieân) coát maùy,
baùnh trôùn (volant).
b. Cô caáu phaân phoái khí:
Duøng ñeå huùt hoøa khí vaøo xylanh, thaûi khí chaùy ra ngoaøi ñuùng luùc ñuùng thì. Cô caáu
naøy goàm: baùn h xe raêng coát maùy (nhoâng chia thì), xích cam, baùnh xe raêng cam, coát cam,
coø moå, xu - paùp huùt, xu - paùp thoaùt vaø caùc chi tieát phuï thuoäc.
c. Heä thoáng nhieân lieäu:
Taïo moät tæ leä hoøa khí (xaêng + gioù) thích hôïp tuøy theo yeâu caàu hoaït ñoäng cuûa ñoäng
cô. Heä thoáng naøy goàm: Thuøng xaêng, khoùa xaêng, loïc xaêng, oáng daãn xaêng, loïc gioù, boä
cheá hoøa khí (bình xaêng con), oáng thoaùt. Ngoaøi ra coøn coù heä thoáng phun xaêng söû duïng
treân caùc xe tay ga ñôøi môùi nhö Honda SH 150.
- 7-
d. Heä thoáng ñaù nh löûa:

Duøng ñeå taïo tia löûa ñieän cao theá nhaûy sang hay chaáu bugi ñoát chaùy khoái hoøa khí
ñaõ ñöôïc eùp noùn g xong giaûn nôû roài sinh coâng. Heä thoáng ñaùnh löûa goàm 3 loaïi:
– Heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töø: duøng ôû caùc xe ñôøi cuõ ñeán ñôøi 80.
– Heä thoá ng ñaùn h löûa accu: duø ng treân caùc xe moâtoâ, caùc xe oâtoâ ñeán ñôøi 80, caùc xe
gaén maùy coù ñeà ñôøi cuõ nhö: cub 78, 79, Honda 90, 125…
– Heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töû: coøn goïi laø ñaùnh löûa IC, ñaùn h löûa CDI, ñöôïc söû
duïng treân caùc ñôøi xe 81 trôû veà sau naøy coù ñeà cuõng nhö khoâng coù ñeà
e. Heä thoáng laøm trôn:
Daãn daàu boâi trôn ñeán caùc chi tieát coï xaùt, ñeå giaûm ma saùt. Haï thaáp nhieät ñoä caùc chi
tieát ñoäng cô bò ñoát noùng trong quaù trình laøm vieäc ñeå taêng tuoåi thoï vaø coâng suaát ñoäng cô.
Heä thoá ng naøy goàm catte daàu, caùc ñöôøn g daãn daàu, bôm daàu. Caùc caùnh toûa nhieät ñuùc lieàn
vôùi xylanh, quylaùt.
M
f. Heä thoáng laøm maùt: TP . HC
uat
K y th quylaùt vaø truyeàn cho moâi
pham
Coù nhieäm vuï ruùt nhieät ñoä khí chaùy truyeàn cho xylanh,
tröôøng xung quanh. Coù 2 caùch laøm maùt: DH Su
ng
n © Tnrguohaàu heát caùc xe Honda, Yamaha, Suzuki. . .
quye
– Laøm maùt baèng gioù aù p duï
Ban
– Laøm maùt baèng chaát loûng aùp duïng cho caùc xe moâtoâ, tay ga: Honda Click,
Yamaha Exciter .. .
HÌNH 2 – 1 CAÁU TAÏ O TOÅ NG QUAÙT

ÑOÄNG CÔ 4 THÌ
- 8-
2. Ñònh nghóa caùc danh töø:

a. Töû ñieåm: Ñieåm di chuyeån cuoái cuøng cuûa pít - toâng, taïi ñieåm naøy pít - toâng
thay ñoåi chieàu chaïy. Ta coù hai töû ñieåm:
– Töû ñieåm thöôïng (TÑT): Laø ñieåm di chuyeån treân cuøng cuûa pít - toâng.
– Töû ñieåm haï (TÑH): Ñieåm di chuyeån döôùi cuøng cuûa pít - toâng.
b. Khoaûng chaïy: Laø khoaûng caùch cuûa 2 töû ñieåm, thöôøng tính baèng mm. Kyù hieäu
C.
c. Loøng xylanh: Ñöôø ng kính ño ñöôïc phía trong loøng xylanh, thöôøng tính baèng
mm. Kyù hieäu D.
d. Theå tích xylanh: Theå tích taïo ra bôûi söï di chuyeån cuûa pít - toân g trong moät
khoaûng chaïy. (Ñoù laø theå tích noät khoái hình truï ñöôøng kính laø loøng xylanh vaø chieàu cao
laø khoaûng chaïy). Ñöôïc tính baèng cm3 (cc) hay cubic Inch. Kí hieä u V tính theo coâ ng
thöùc:
M
TP . HC
uat
K y th
amπ : 3.14
π x D2 H S u ph
gD
V = x ©CTruon D : Ñöôøng kính xylanh
4 quyen
Ban C : Khoaûng chaïy
e. Theå tích phoøng noå: Theå tích coøn laïi luùc pít - toâng ôû TÑT, ñöôïc giôùi haïn bôûi
ñaàu pít - toâng thaønh xylanh vaø naép quylaùt. Kyù hieä u v
f. Phaân soá eùp: Coøn goïi laø tæ soá neùn, laø tæ soá giöõa tích toaøn boä (V + v) treân theå tích
phoøng noå. kyù hieäu  tính theo coâng thöùc:
V+v
 = V : Theå tích xylanh
v
v : Theå tích phoøng noå
Ví duï: Tæ soá neùn 7/1 coù nghóa laø pít - toâng huùt vaøo xylanh 7 phaàn hoøa khí maø khi
eùp laïi chæ coøn moät phaàn. Treân xe gaén maùy tæ soá neùn:
– Ñoái vôùi ñoäng cô 2 thì:  : 6:1 8:1
– Ñoái vôùi ñoäng cô 4 thì: : 8:111:1
g. Thì: Laø söï taùc duïng cuûa khoái hoøa khí ñoái vôùi moät khoaûng chaïy (nöûa voøng quay
coát maùy).
h. Chu kyø: Laø toaøn theå nhöõn g söï thay ñoåi veà aùp suaát, nhieät ñoä, theå tích cuûa moät
khoái hoøa khí töø khi huùt vaøo xylanh cho ñeán luùc thaønh khí chaùy thaûi ra ngoaøi.
- 9-
HÌNH 2 - 2 CAÙC DANH TÖØ KYÕ THUAÄT

3. Nguyeân lyù laøm vieäc: THUAÄT
a. Theo chu kyø lyù thuyeát: Ñeå hoaøn thaønh moät chu kyø, ñoäng cô 4 thì phaûi vaän
chuyeån qua 4 thì lieân tieáp ñoù laø:
– Thì huùt: Ta quay coát maùy pít - toâng töø TÑT di chuyeån xuoáC nM
g TÑH taïo aùp thaáp
TP .H
h at
phía sau noù. Nhôø heä thoá ng phaân phoái khi cam ñoäi xu - paùp uhuù t môû hoø a khí ñöôïc huùt vaøo
y t
K o ñaày xylanh, xu - paùp huùt ñoùng
p am
loøng xylanh. Khi pít - toân g xuoá ng ñeán TÑH hoøahkhí vaø
H S u
ng D
laïi.
r u o
– Thì eùp (neùn): Pít u nn©gTtieáp tuïc di chuyeån chaïy trôû leâ n TÑT, luùc naøy hai xu -
y- etoâ
n q
paùp ñeàu ñoùng neân pítBa- toâng eùp hoøa khí ñaõ huùt vaøo thì tröôùc. Khi pít - toâng leân ñeán TÑT
thì aùp löïc trong xylanh khoaûng töø 8  10 kg/cm2, nhieät ñoä loái 3000 C.
– Thì noå giaõn: Khi pít - toân g leân ñeán TÑT nhôø heä thoáng ñaùn h löûa tia löûa ñieän
neït ôû bugi, ñoát chaùy hoøa khí vöøa bò eùp noùng. Hoøa khí boác chaùy raát nhanh, aùp löïc leân
ñeán 30  35 kg/cm2, nhieät ñoä loái 20000 C, pít - toâng bò ñaåy xuoáng raát nhanh do söï giaõn
nôû cuûa khí chaùy. Ñoù laø thì phaùt ñoäng.
– Thì thoaùt: Luùc pít - toâng ñaåy xuoáng TÑH do quaùn tính cuûa baùnh trôùn pít - toâ ng
tieáp tuïc ñi leân, cam thoaùt ñoäi xu - paùp thoaùt môû ra ñeå khí chaùy tuoâng ra ngoaøi. Khi pít -
toâng ñeán TÑT thì xylanh saïch khí chaùy xu - paùp thoauøt ñoùng laïi. Khi pít - toâng baét ñaàu
ñi xuoáng thì xu - paùp huùt laïi môû ra ñeå khôûi söï moät chu kyø khaùc.
Toùm laïi sôû dó goïi laø ñoäng cô 4 thì vì muoán laøm xong moät chu kyø pít - toâng leân
xuoáng 4 laàn coát cam quay 2 voøng, coát maùy quay moät voøng.
- 10-
HUÙT NEÙN
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
NOÅ XAÛ
HÌNH 2 – 3 THEO CHU KYØ LYÙ THUYEÁT
b. Theo chu kyø thöïc teá:
THUYEÁT
Theo chu kyø lyù thuyeát ôû treâ n moãi thì khôûi söï ngay ôû töû ñieåm vaø cuõng chaám döùt
ngay töû ñieåm. Khôûi söï tính töø luùc xu - paùp baét ñaàu môû, chaám döùt tính luùc xu - paùp vöøa
ñoùng kín. Ví duï: Thì huùt khôûi söï ôû TÑT vaø chaám döùt ôû TÑH. Neáu ñoäng cô hieäu chænh
nhö theá seõ maát ñi 30% coâng suaát. Vì vaäy neân thöïc teá ta aùp duïng chu kyø thöïc haøn h.
Ñieåm khaùc nhau cô baûn giöõa chu kyø lyù thuyeát vaø thöïc teá laø ôû chu kyø thöïc teá caùc thì khôûi
söï hoaëc chaám döùt tröôùc hoaëc sau töû ñieåm vôùi muïc ñích cho hoøa khí huùt vaøo xylanh ñaày
ñuû hôn vaø khí chaùy thoaùt ra ngoaøi moät caùch troïn veïn.
Chu kyø thöïc teá tuøy theo loaïi ñoäng cô, nhaø cheá taïo thieát keá khaùc nhau. Ví duï ñoái
vôùi ñoäng cô xe Honda S50 aùp duïng chu kyø thöïc teá sau ñaây:
– Thì huùt: Xu - paùp huùt môû sôùm tröôùc TÑT vaø ñoùng treã hôn 300 sau TÑH. Söï môû
sôùm vaø ñoùng treã coù muïc ñích laøm cho xylanh ñöôïc hoaøn toaøn ñaày ñuû hoøa khí. Nhö vaäy
tieáng noå môùi maïnh ñöôïc.
– Thì neùn: Khôûi söï khi xu - paùp huùt vöøa chaám döùt tröôùc TÑT loái 150 luùc aáy bugi
neït löûa. Ta goïi ñoù laø söï ñaùnh löûa sôùm.
- 11-
– Thì noå: Tia löûa ñieän neït ôû bugi ñoát chaùy hoøa khí raát nhanh (loái 1/200 giaây) sau
khi chaùy xong giaõn nôû ñaåy pít - toâng xuoán g TÑH. Khi pít - toâng coøn loái 400 ñeán TÑT xu
- paùp thoaùt môû.
– Thì xaû: Xu - paùp thoaùt môû sôùm 400 tröôùc TÑT, khí chaùy tuoâ n ra ngoaøi 1 phaàn
lôùn trong luùc pít - toân g chaïy xuoáng, pít - toâng chaïy leân khí chaùy tieáp tuïc tuoân ra ngoaøi.
Xu - paùp thoaùt ñoùng treã loái 50 khi pít - toâng qua khoûi TÑT ñeå khí chaùy coù thì giôø ra heát
trong xylanh. Taïi thôøi ñieåm naøy ta thaáy huùt môû sôùm 50 trong luùc xu - paùp thoaùt chöa
ñoùng ta goïi laø 2 xu - paùp cöôõi nhau (trong khoaûng thôøi gian raát ngaén aáy khí chaùy khoâng
ñuû thôøi gian doäi laïi boä cheá hoøa khí).
Theo chu kyø thöïc haønh ta thaáy raèng:
Xu - paùp huùt ñoùng treã 300 trong luùc pít - toâng töø TÑH ñi leân nhöng hoøa khí khoâ ng
bò ñaåy trôû veà boä cheá hoøa khí laø do:
– AÙp suaát trong xylanh luùc naøy nhoû hôn aùp suaát khí trôøi.
– Maëc daàu pít - toâng ñi leân nhöng coát maùy quay nhanh trôùn huùt vaãn coøn maïnh.
M
TP . HC
– ÔÛ gaàn töû ñieåm ta quay coát maùy ñi moät cung daø t
iuanhöng pít - toâng chæ ñi moät
K y th
am
u ph
ñoaïn ngaén.
D H S
Xu - paùp thoaùt môû sôùm 400rutröôù
T ongc TÑH laøm thì noå giaõn khoâng troïn veïn nhöng
en ©t laø vì xu - paùp thoaùt môû sôùm maát ñi moät phaàn hieäu suaát
khoâng aûnh höôûn g ñeán coâqnugysuaá
a n
B luùc pít - toâng chaïy leân khoân g bò caûn bôûi söùc ñoái aùp cuûa khí chaùy,
nhöng ñöôïc buø laïi trong
nhôø vaäy maø coâng suaát ñoäng cô taêng leân.
C50, C65 S50, S65
HÌNH 2 – 4 GOÙC ÑOÄ PHAÂ N PHOÁI KHÍ XE HONDA
1.Töû ñieåm thöôï ng 2. Töû ñieåm haï 3. Thì huùt 4. Thì eùp 5. Thì giaõn noå 6. Thì thoaùt
7. Goùc ñaùnh löûa sôùm
- 12-
Vaän chuyeån theo chu trình lyù thuyeát
M
TP . HC
uat
Vaän chuyeån theo chu trình thöïctteá
K y h
HÌNH 2-5 CHU KYØ LYÙ THUYEÁT VAØ S pham
uTHÖÏ C HAØNH ÑOÄNG CÔ 4 THÌ
g DH
III. ÑOÄNG CÔ 2 THÌ: © Truo n
n
a n quye
1. Caáu taïo toånBg quaùt:
Caùc xe gaén maùy duøng ñoäng cô 2 thì nhö: Suzuki Sport, Yamaha, Kawasaki …
Moät ñoäng cô 2 thì goàm caùc chi tieát vaø heä thoáng sau:
– Chi tieát coá ñònh: catte, xylanh, quylaùt.
– Chi tieát di ñoäng: pít - toâng, xeùc - maêng, thanh truyeàn, coát maùy, baùn h trôùn.
– Heä thoáng nhieân lieäu (Töông töï nhö ñoä ng cô 4 thì).
– Heä thoáng ñaùnh löûa (Töông töï nhö ñoäng cô 4 thì).
– Heä thoáng laøm maùt (Töông töï nhö ñoäng cô 4 thì).
Ñaëc ñieåm caáu taïo:
– Xylanh: Coù 3 loã, khoaûng 8/10 khoaûng chaïy xuoáng laø loã thoaùt ñeå baét oáng thoaùt.
Ñoái dieän vaø thaáp hôn moät chuùt laø loã naïp thoâ ng vôùi catte, döôùi cuøng laø loã huùt ñeå baét boä
cheá hoøa khí.
– Pít - toâng: Ñoái vôùi ñoäng cô xöa thöôøng coù moät caùi böôùu ôû treân ñaàu coâng duïng
cho hoøa khí töø catte leân khoâng theo loã thoaùt ra ngoaøi.
– Catte: Phaûi nhoû vaø thaät kín vì pít - toâng trong luùc chaïy xuoáng seõ eùp hoøa khí ôû
catte ñöa leân xylanh. Nhö vaäy heä thoáng phaân phoái khí ôû xe 2 thì tuø y thuoäc vaøo vò trí cuûa
pít - toâng ñoùng môû caùc loã ôû xylanh vaø catte kín.
- 13-
Rieâng xe Yamaha, Vespa, xe 2 thì ñôøi môùi ôû xylanh chæ coù 2 loã laø thoaùt vaø loã naïp.
Coøn loã huùt ñöôïc boá trí ôû catte vaø ñoùng môû nhôø ñóa huùt (quaït xaêng) hoaëc maù coát maùy. ÔÛ
xe Yamaha thì ñóa huùt môû khi pít - toâng caùch TÑT 720 vaø ñoùng laïi sau khi qua khoûi
TÑT 540 . ÔÛ xe Bridgestone dóa huùt seõ môû khi pít - toâng caùch TÑT 720 vaø ñoùng laïi sau
khi qua khoûi 490 . ÔÛ xe Vespa thì loã huùt môû ñoùng tuøy thuoäc vò trí maù coát maùy. Xe 2 thì
ñôøi môùi loã huùt boá trí ôû catte ñöôïc ñieàu khieå n ñoùng môû nhôø löôõi gaø (van moät chieàu).
Vì duøng catte ñeå eùp hoøa khí do ñoù treân ñoäng cô 2 thì khoâ ng ñoå nhôùt vaøo catte, ñeå
laøm trôn baèng caùch pha nhôùt vaøo xaêng vôùi tæ leä khoaûng 2  5 %, luùc vaän chuyeån hôi
nhôùt seõ chui vaøo caùc khe hôû ñeå laøm trôn caùc chi tieát.
Löu yù: Ñoäng cô 2 thì catte khoâng kín nhö phoát moøn, ñeäm khoâ ng kín, sieát vít giöõ
catte maùy khoâng chaët ñoäng cô seõ khoâ ng noå ñöôïc maëc daàu taát caû caùc chi tieát coøn laïi ñeàu
toát.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
A
n g DH S
©T ruo
qu yen
B an
HÌNH 2 – 6 PHAÂN LOAÏI LÖÔÏC ÑOÀ MAÙ Y 2 THÌ

A: Loaïi BCHK raùp ôû xylanh
B: Loaïi BCHK raùp ôû catte
- 14-
2. Vaän chuyeån:
Chaùy
Neùn
Hút
B C
Nạp
Nạp M
P. HC
Thoát
Xaû Xaû cháy
Khí
huat T
Ky t
pham
H Su
Hoà khí ở catte
ruo ng D
©T
qu yen D
A Ban
HÌNH 2 - 7 NGUYEÂN TAÉ C VAÄ N HAØNH CUÛA ÑOÄ NG CÔ 2 THÌ
Muoán laøm xong moät chu kyø ñoäng cô 2 thì traõi qua 2 gian ñoaïn (2thì) sau:
Thì thöù 1: Pít - toâng töø TÑH leân TÑT
 Phía treân pít - toâng: Loã naïp vaø thoaùt môû, hoøa khí ôû catte naïp vaøo thì tröôùc tieáp
tuïc naïp vaøo xylanh. Khí chaùy tieáp tuïc thoaùt ra ngoaøi (hình A). Khi loã thoaùt vaø naïp ñoùng,
pít - toâng baét ñaàu eùp hoøa khí trong loøng xylanh (hình B).
 Phía döôùi pít - toâng: Taïo moät aùp thaáp trong catte, huùt hoøa khí ôû bình xaêng con
vaøo catte.
Thì thöù 2: Pít - toâng töø TÑT xuoáng TÑH.
Khi pít - toâng leân ñeán TÑT thì aùp löïc trong xylanh töø 6-8 kg/cm2 nhieät ñoä loái 2800
C, nhôø heä thoá ng ñaùnh löûa tia löûa ñieän neït ôû bugi ñoát chaùy hoøa khí ñaõ eùp noùn g xong giaõn
nôû ñaåy pít - toâng ñi xuoáng (hình C). Khi pít - toâng di chuyeån xuoáng 8/10 khoaûng chaïy loã
thoaùt môû khí chaùy tuoâng ra ngoaøi, keá ñeán loã naïp môû hoøa khí eùp döôùi pít - toâng luùc chaïy
xuoáng theo loã naïp vaøo xylanh (hình D). Khi pít - toâng xuoán g ñeán TÑH nhôø quaùn tính
baùnh trôùn pít - toâng laïi chaïy trôû leân vaø moät chu kyø khaùc taùi dieãn.
- 15-
Nhö vaäy sôû dó goïi laø ñoäng cô 2 thì bôûi vì muoán laøm xong moät chu kyø pít - toâng leân
xuoáng 2 laàn coát maùy quay 1 voøng.
HÌNH 2-8 GIẢN ĐỒ PHÂN PHỐI KHÍ ĐỘNG CƠ 2 TH Ì
IV. SO SAÙNH ÑOÄNG CÔ 2 THÌ VAØ ÑOÄ NG CÔ 4 THÌ:

M
P. HC
uat T
1. Tieän lôïi:
y tnhg coù xu - paùp vaø caùc boä phaän
Kkhoâ
– Ñoäng cô 2 thì ñôn giaûn hôn ñoäng cô 4 thì
ph a m
vì
D
ñieàu khieån xu - paùp nhö xích cam, coát cam,H Su moû
coø .
T r uong
n ©4 thì vì khoâng coù tieáng keâu ñoùng môû xu - paùp vaø caùc cô
– Chaïy eâm hôn ñoäqnugyecô
B a n
caáu phuï thuoäc.
– Quay ñeàu voøng hôn ñoäng cô 4 thì vì moãi voøng quay laø moät thì phaùt ñoäng coøn
ñoäng cô 4 thì 2 voøng quay môùi coù moät thì phaùt ñoäng.
– Cuøng moät coâng suaát: maùy 2 thì nheï hôn maùy 4 thì vaø ít boä phaän hôn.
– Khoâng caàn phaûi coù thôï laønh ngheà ñeå hieäu chænh xu - paùp, caân coát cam.
2. Baát tieän:
– Cuøng moät côû maùy (cuø ng ñöôøng kính, khoûang chaïy, tæ soá neùn…) ñoäng cô 2 thì
tieâu thuï nhieàu xaêng hôn ñoäng cô 4 thì vaø coù hieäu suaát nhoû hôn. Ví duï: Cuøng moät côõ,
ñoäng cô 4 thì coù 10 maõ löïc thì ñoäng cô 2 thì phaûi coù 20 maõ löïc. Nhöng thöïc teá chæ coù 15
maõ löïc.
Söï giaûm coâng suaát aáy laø do caùc nguyeân nhaân sau:
– Söï caàn thieát phaûi môû sôùm loã thoaùt 8/10 khoaûn g chaïy xuoáng laøm cho söï giaõn nôû
khí chaùy khoâng troïn veïn.
– Moät phaàn hoøa khí seõ bò chaùy loâi ra ngoaøi vì 2 loã thoaùt naïp cuøng môû.
– Duøng pít - toâ ng ñeå eùp hoøa khí ôû catte laøm giaûm bôùt moät phaàn coâng suaát ñoäng
cô.
Vì höõng lyù do vöøa keå treân neâ n ñoän g cô 2 thì chæ ñöôïc aùp duïng ôû moät soá ñoäng cô coù
coâng suaát nhoû nhö xe gaém maùy.
- 16-
Ví duï: ÑAËC TÍNH KYÕ THUAÄT CUÛ A VAØI LOAÏI ÑOÄ NG CÔ THOÂNG DUÏNG
Đường Khoảng
Thể tích
kính chạy pít - Phân số
Hiệu xe xylanh
xylanh tông nén
cc
mm mm
HONDA C50 39 41,4 49 8,8 :1
HONDA C65 44 41,4 63 8,8 :1
VESPA 150 57 57 145,45 6,8 :1
YAMAHA 125 56 50 123 6,8 :1
HONDA SS50 39 41,4 49 9,5 :1
NOUVO 50 57,9 113,7 8,8 :1
MIO 50 57,9 113,7 8,8 :1
SIRIUS V 49 54 102 9,0 :1
SUZUKI 100 51 48,8 90 9,3 :1
ATTILA 52.4 57,8 124,6 10,1 :1
ATTILA VICTORIA 52,4 57,8 124,6 10,1 :1
M
JUPITERV 51 54 P . HC
110,3
T 9,3 :1
uat 113,7
MAXIMO 50 57,9
K y th 8,8 :1
CLASSICO 50 u pham57,9 113,7 8,8 :1
D H S
uong
KYMCO ZING 150 57,4 57,8 150 9,5 :1
© T r
yen
JOCKEY SR 125 52,4 57,8 124,6 9,9 :1
SOLONA 125 Ban qu 52,4 57,8 125 9,2 :1
LIFAN (GM 110) 52,4 49,5 107 9,0 :1
HONDA @ 150 58 57,8 153 11 :1
HONDA @ 125 52,4 57,8 125 11 :1
Thuøng xaêng
xaêng
Boä cheá
hoøa
Thuøng nhôùt
Loïc nhôùt
nhôùt Bôm
nhôùt nhôùt
Van kieåm tra

tra
HÌNH 2-9 ĐỘNG CƠ 2 THÌ
LOẠI XĂNG NHỚT RIÊNG
OÁng naïp
naïp
- 17-
CHÖÔNG III
CAÙC CHI TIEÁT CUÛA ÑOÄNG CÔ
A. CAÙC CHI TIEÁT COÁ ÑÒNH
I. NAÉP MAÙY (naép quylaùt, daøn ñaàu):
1. Coâng duïng vaø caáu taïo:
Naép maùy laø moät chi tieát ñaäy kín phía treân khoái xylanh nhôø moät caùi ñeäm (joint)
baèng kim loaïi hoaëc baèng amiaêng boïc kim loaïi. Noù ñöôïc sieát eùp cöùng vaøo xylanh nhôø
caùc con guroâng laép ôû catte vaø ñai oác.
Maët tieáp xuùc vôùi xylanh ñöôïc baøo raát phaúng, phía trong truõng xuoáng cuøng vôùi ñaàu
pít - toâng taïo thaønh buoàng ñoát trong, nôi ñaây coù khoan loã ven raêng ñeå laép bugi. Xung
quanh naép maùy coù ñuùc caùc caùnh taûn nhieät ñeå gia taêng dieän tích laøm maùt.
Naép maùy ñoäng cô hai thì chæ coù moät loã ñeå vaën bugi, ñoâi luùc coù gaén theâm xu - paùp
ñeå xaû hôi neùn cho nheï khi phaùt haønh hay taét maùy. Naép maùy cuûa ñoänM g cô boán thì ngoaøi
P . HC
T caáu cuûa heä thoáng phaân
huat
loã vaën bugi coøn coù loã ñeå gaén xu - paùp xaû, xu - paùp huùt vaø caù c cô
K y t
pham
phoái khí nhö coát cam, coø moå, seân cam. . .
S u
Xeùt veà phöông dieän caáu taïo kim u o g DiHta chia ra thaønh hai loaïi:
nloaï
r
u n©T
yeNaé
q
B n
Naép maùy baèng agang: p maùy naøy tieän lôïi laø ít bieán daïng nhöng gang truyeàn
nhieät keùm neân khoâng duøng cho caùc ñoäng cô coù tæ soá neùn cao. Noù chæ duøng cho caùc ñoä ng
cô coù tæ soá neùn khoaûng 6,5 :1.
Naép maùy baèng nhoâm: Truyeàn nhieät nhanh, mau nguoäi, neân coù theå aùp duïng cho
caùc ñoäng cô coù tæ soá neùn cao, laøm taêng hieäu suaát ñoäng cô, nhöng nhoâm hay bieán daïng
vaø deã cong, veânh.
2. Phöông phaùp thaùo raùp naép maùy:
– Khoâng neân thaùo naép maùy trong luùc ñoäng cô coøn noùng vì laøm nhö theá deã bò
cong, veânh.
– Khi thaùo naép maùy ñaàu tieân nôùi loûn g 4 ñai oác ñoái xöùng nhau, xong roài môùi môû
heát ñai oác ra.
– Neáu ñeäm naép maùy laø loaïi toát khoâng neân boâi keo (hermatic) leân ñeäm maø chæ
caàn boâi moät lôùp môõ moûng. Neáu boâi keo khi thaùo ra seõ hö khoâng söû duïng laïi ñöôïc.
– Khi laép naép maùy phaûi xieát ñoái xöùng nhau, laøm nhieàu laàn vaø ñuùng söùc sieát aán
ñònh.
II. XYLANH:
1. Coâng duïng, caáu taïo:
Xylanh laø moät chi tieát ñeå pít - toâng di chuyeån trong ñoù. Noù hôïp vôùi pít - toân g naép
maùy ñeå huùt, eùp hoaø khí.
-18-
Ñoái vôùi caùc ñoäng cô xöa xylanh ñuùc lieàn moät khoái, phía ngoaøi coù caùc caùnh toaû
nhieät ñeå taêng dieän tích laøm maùt, coù khoan 4 loã ñeå xoû guroâng laép vôùi catte, naép maùy.
Phía trong ñöôïc tieän troøn goïi laø noøng maøi thaät laùng ñeå pít - toâng di chuyeån trong ñoù.
Ñeå cho vieäc thay theá ñôõ toán keùm khi xylanh moøn khuyeát, ngaøy nay ña soá xylanh
ñeàu laøm noøng rôøi vaø eù p cöùng vaøo xylanh maø ta goïi laø sômi.
HÌNH 3-1 XYLANH VAØ QUYLAÙT XE HONDA

M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
B an
1. Xylanh 12. OÁng noái loïc gioù

2. Ñeäm xylanh 13. Loø xo giöõ oáng noái
3. Quylaùt 14. OÁng noái boä cheá hoaø khí
4. Ñeäm quylaùt 17.25.26.27. Vít
5. Naép ñaäy 4 loã 18.19.22. Loâ ng ñeàn
6. Naép caùnh böôùm 21. Ñeäm cao su
7. Naép troøn 24. Choát ñònh vò
8. Ñai oác ñaäy loã chænh xu - paùp 28.29. Ñai oác
9.10.11.15.20. Ñeäm kín 16. Keï p giöõ daây
-19-
Xylanh ñoäng cô 4 thì noøng chæ laø moät oáng truï . Vôùi ñoäng cô 2 thì noøng xylanh coù
khoeùt loã thoaùt, loã naïp, loã huùt. Rieâng ñoäng cô 2 thì xe Yamaha, Vespa, ñoäng cô 2 thì ñôøi
môùi noøng xylanh chæ coù 2 loã thoaùt vaø naïp coøn loã huùt boá trí ôû catte. Phía treân xylanh ñöôïc
baøo phaúng ñeå laép naép maùy, phía döôùi cuõng baøo phaúng raùp vôùi catte ôû giöõa coù mieá ng
ñeäm baèng amiaêng hoaëc giaáy bìa, goïi laø joint chaân xylanh. Beân hoâng xylanh ñoäng cô 4
thì coù döï truø choã ñeå chöùa seân cam, baùnh loàng.
2. Söï moøn khuyeát cuûa noøng xylanh:
– Sau moät thôøi gian vaän chuyeån, do söï coï saùt giöõa xeùc - maêng vaø pít - toâng,
xylanh seõ bò moøn khuyeát ôû caùc daïng sau:
– Seõ bò moøn khuyeát theo hình baàu duïc vì söï ñeø vaøo loøng xylanh khi pít - toâ ng
chaïy leân vaø chaïy xuoáng.
– Seõ bò moøn khuyeát theo hình coân phía treân moøn nhieàu hôn phía döôùi vì chòu tröïc
tieáp aùp suaát vaø nhieät ñoä cao lieân tuïc.
– Phaàn treân cuøng vaø döôùi cuøn g khoâng bò moøn vì xeùc - maêng khoâng di chuyeån
M
ñeán TP . HC
uat
K y th
am xylanh nöõa neân söùc neùn ñoäng cô
Khi xylanh moøn, pít - toâng khoân g coøn kínphtrong
H S u
D i than, maùy tieâu thuï nhieàu xaêng, coâng suaát
seõ giaûm, maùy leân daàu, buoàng noå ñoùnngg muoä
T r uo
© t khoùi traéng.
n thoaù
ñoäng cô giaûm, ñoän g cô 4 thì seõ
a n quye
III. CATTE: B
Catte thöôøng ñuùc baèng hoäp kim nhoâm, goàm nhieàu phaàn gheùp laïi vôùi nhau baèng
ñinh vít, ôû giöõa hai maët tieáp xuùc coù ñeäm amiaêng hay giaáy bìa. Tuyø theo xe maø catte
goàm hai phaàn, ba phaàn , boá n phaàn (Honda, Suzuki…). Phaàn ngoaøi cuøng beân phaûi laø catte
ly hôïp, ngoaøi cuøng beân traùi laø catte ñaäy maâm löûa (coøn goïi laø catte ñuoâi caù). ÔÛ giöõa laø
hai catte soá. Giöõa hai catte coù choát ñònh vò.
HNÌH 3-2 CATTE HOÄP SOÁ XE HODA
1. Catte soá beân phaûi

2.Ñeäm catte soá
3. Catte soá beân traùi
4. Loïc nhôùt
5.6 Gu – roâng
7.8. Loâng ñeàn vaø oác xaû nhôùt

9.10. Choát ñònh vò
11.12.13. Vít raùp catte
-20-
Catte laø nôi chöùa coát maùy, thanh truyeàn, boä ly hôïp, hoäp soá, cô caáu khôûi ñoäng. Ñoái
vôùi xe 2 thì catte chöùa coát maùy, thanh truyeàn ñoäc laäp vôùi catte chöùa ly hôïp vaø hoäp soá vì
catte naøy duøng ñeå eùp hoaø khí. Ñoái vôùi xe 4 thì caùc catte thoâng vôùi nhau ñeå nhôùt laøm
trôn chung cho ñoäng cô, ly hôïp , hoäp soá.
Phía ngoaøi catte nôi baét xylanh ñöôïc baøo phaúng vaø coù ven raêng ñeå gaén 4 guroâng
raùp xylanh naép maùy laïi thaønh moät khoái. ÔÛ xe Honda saùt loã tay phaûi phía döôùi coù khoan
moät loã nhoû ñeå daãn nhôùt boâi trôn leân daøn ñaàu, thôï söõa chöõa goïi laø loã gheøn. Giöõa hai maët
tieáp xuùc coù ñeäm baèn g amiaêng. Ngoaøi ra catte coøn phaûi döï truø choã ñeå laép baïc ñaïn, baïc
thau cho caùc truïc maùy sô caáp, thöù caáp vaø caùc truïc phuï khaùc.
Ñoái vôùi ñoäng cô 4 thì daøn ñaàu coøn coù catte (naép) 4 loã, naép troøn, naép caùnh böôùm.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 3-3 CATTE ÑUOÂI CAÙ
1.Catte 2. Baøn ñaïp ñoåi soá 3. Cao su boïc

4. Vít sieát baøn ñaïp 5. Phoát chaän daàu coát sang soá 6.7. Vít catte
B. CAÙC CHI TIEÁT DI ÑOÄNG

I. Pít - toâng:
Pít - toâng laø chi tieát di ñoäng trong xylanh. Noù nhaän naên g löïc cuûa thì noå vaø truyeàn
cho coát maùy trung gian cuûa thanh truyeàn. Noù coøn duøng ñeå huùt, eùp hoaø khí, ñaåy khí chaùy
vaø truyeàn nhieät cho xylanh.
Pít - toâng thöôøng ñaùnh baèng hoäp kim nhoâm thaønh moät khoái hình truï , phaàn treân kín,
phaàn döôùi roãng vaø phía trong coù gaân ñeå taêng ñoä beàn. Moät pít - toân g thöôø ng ñöôïc chia ra
thaønh 3 phaàn:
-21-
Ñaàu pít - toâng: Thöôøng baèng phaúng, mo leân hay coù böôùu, ñeå chòu aùp löïc lôùn tuyø
theo moãi nhaø cheá taïo. Treân ñaàu thöôøng coù ghi côõ (code) pít - toâng ñang duøng vaø daáu
muõi teân hoaëc chöõ IN ñònh vò laép raùp.
Ví duï: ñoái vôùi xe Nhaät thöôøng coù 5 côõ (code): standard (STD), côõ 1,2,3,4 vaø moãi
côõ caùch nhau 0.25mm (STD; 0,25; 0.50; 0.75; 1,00).
Ví duï: treân ñaàu pít - toâng coù ghi 0.75 coù nghóa laø pít - toân g côõ 3, ñöôøng kính noù lôùn
hôn ñöôøn g kính nguyeân thuyû laø 0mm75. Daáu muõi teân thöôøng höôù ng veà phía tröôùc (phía
oáng thoaùt) hay chöõ IN ôû veà phía xu - paùp huùt.
Thaân treân pít - toâng: Coù moùc raõnh xung quanh ñeå laép caùc voøng xeùc - maêng. Soá
raõnh tuyø theo nhaø cheá taïo. Thöôøng ôû xe gaén maùy loaïi 2 thì coù 2 raõnh, 4 thì coù 3 raõnh.
Treân raõnh pít - toâ ng ñoäng cô 2 thì coù gaén choát ñònh vò (aïc goâ) ñeå xeùc - maêng khoâ ng
quay troøn. Döôùi caùc raõnh coù khoan moät loã ñeå gaén truïc (axe) pít - toâng.
Thaân döôùi pít - toâng: Duøng ñeå keàm pít - toâng vaø truyeàn nhieät cho xylanh, thaân
döôùi thöôøng coù hình baàu duïc, pít - toâng ñoäng cô 2 thì thaân döôùi thöôøng khoeùt troáng moät
HCM
loã ñeå hoaø khí theo ñoù vaøo catte. Vì ñaàu vaø thaân treân tröïc tieáp vôùPi .khí eù p vaø nhieät ñoä cao
u a t T
hng tieän ñöôøng kính thaân treân
Ky t
neân bao giôø cuõng noùng hôn thaân döôùi neân ngöôøi ta thöôø
h a m
nhoû hôn thaân döôùi töø 0.03 – 0.05% ñöôøng kính.
D H Su p
ongDuøng ñeå noái pít - toâng vaø chaân thanh truyeàn. Coù
Trnug):
Truïc pít - toâng (axe pít -© toâ
n
quye
Bann löïc töø pít - toâng qua thanh truyeàn laøm quay coát maùy. Truïc pít -
nhieäm vuï nhaän vaø truyeà
toâng thöôøng laøm baèng theùp truïi cöùng gaén vöøa vaën qua khaâu thau ôû chaân thanh truyeàn vaø
hai loã khoan ôû pít - toân g. Ñeå giöõ cho truïc pít - toâng khoâng chaïy ra ngoaøi laøm traày loøng
xylanh, ngöôøi ta gaén hai voøng khoaù (cirlip) ôû hai ñaàu truïc treân loã pít - toâng.
0.75 1.00
HÌNH 3-4 KÍ HIỆU TREÂ N PÍT - TOÂNG
KÍCH THÖÔÙC VAØI LOAÏI PÍT - TOÂNG THOÂNG DUÏ NG
Hieäu xe Standard Code 1 Code 2 Code 3 Code 4

Honda 70 47 mm 47.25 47.50 47,75 47.80
Future, Dream 50 mm 50.25 50.50 50.75 50.80
Wave 52.5mm 52.75 53 53.25 53.50
Max 53 mm 53.25 53.50 53.75 53.80
-22-
Viva 53.5mm 53.75 54 54.25 54.50

Sirius 49 mm 49.25 49.50 49.75 49.80
Jupiter 52.5mm 52.75 53 53.25 53.50
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 3-5 CAÙC CHI TIEÁT DI ÑOÄNG

1. Xeùc - maêng 9.Truïc tay quay (aéc deân)
2. Píttoâng 10. Baùnh xe raêng coát maùy
3. Truïc píttoâng (baùnh xe raên g chia thì)
4. Voøng khoaù 11. Voø ng cheâm
5. Thanh truyeàn 12. Choát Claveùt
6. Baïc ñaïn ñuõa 14. Baïc ñaïn coát maùy
7.8. Tay quay coát maùy 15. Ñaïn ñuõa rôøi
-23-
II. XEÙC - MAÊNG:

Xeùc - maêng laø nhöõng voøng ñaøn hoài baèng gang xaùm hay haït theù p mòn laép vaøo
nhöõng raõn h ôû pít - toâng coù nhöõng coâ ng duïng sau:
– Laøm kín giöõa pít - toâng vaø xylanh – Keàm pít - toâng trong xylanh
– Truyeàn nhieät cho xylanh – Gôùt daàu dính vaøo loøng xylanh
Treân pít - toâng ñoäng cô 4 thì coù 3 loaïi xeùc - maêng:
– Caùi treân cuøng tieáp xuùc truïc tieáp vôùi khí chaùy goïi laø xeùc - maêng löûa maët ngoaøi
xeùc - maêng naøy coù maï Chrome ñeå taêng ñoä beàn neâ n coù maøu traéng xung quanh.
– Caùi thöù nhì goïi laø xeùc - maêng eùp (xeùc - maêng laøm kín), hình daùn g gioáng nhö
xeùc - maêng treân, khoâng maï, thöôøng coù maøu xaùm ñaäm.
– Caùi cuoái cuøng laø xeùc - maêng gôùt daàu coù nhieäm vuï gaït daà.uHtreâ
P CMn loøng xylanh ñöa
t T
veà catte, hình daïng xeùc - maêng naøy thöôøng coù loã ôû xung
K thua
y quanh.
am
Cub 81 veà sau xeùc - maêng gôït daàu goà H mS u3phmieáng, hai voøng theùp hai beân keïp giöõa
gD
uonbaï
T rboä
moät loø xo. Do ñoù thôï thöôøng goïi© laø c 5 laù.
y en
qu taïo cuøng côõ vôùi pít - toâ ng neâ n treân xeùc - maêng thöôøng coù ghi
Xeùc - maêng ñöôïBcancheá
côõ (code) gioán g nhö pít - toâng, luùc raùp vaøo nhôù ñeå maët coù chöõ höôùng leân ñaàu pít - toâng.
Ñoäng cô 2 thì coù 2 loaïi xeùc - maêng laø löûa vaø laøm kín khoâng coù xeùc - maêng daàu vì
daàu laøm trôn hoaø troän vôùi xaêng chaùy thaûi ra ngoaøi cuøng khí thoaùt.
Do söï vaän chuyeån cuûa pít - toâng neân pít - toâng vaø xeùc - maêng di chuyeå n ñoái vôùi
xylanh, coøn pít - toâng thì di chuyeån ñoái vôùi xeùc - maêng. Vì vaäy sau moät thôøi gian vaän
chuyeån xung quanh xeùc - maêng, raõn h pít - toâng vaø caïnh xeùc - maên g bò moøn, hoaø khí, khí
chaùy loït xuoáng catte söùc eùp yeáu ñi vaø nhôùt ñöôïc ñöa leân phoøng noå laøm cheát bugi mau
ñoùng chaáu, phoøng noå mau ñoùng muoäi than.
1
2
HÌNH 3-6 XEÙC - MAÊ NG 3 LAÙ , 5 LAÙ
-24-
III. THANH TRUYEÀN (tay deân):

1. Coâng duïng:
Thanh truyeàn laø moät chi tieát noái lieàn giöõa pít - toâng vaø coát maùy. Nhôø thanh truyeàn
vaø tay quay maø söï chuyeån ñoäng thaúng cuûa pít - toân g ñöôïc taïo neân töø söï chuyeån ñoäng
xoay troøn cuûa coát maùy. Khi laøm vieäc thanh truyeàn nhaän löïc giaõn nôû cuûa khí chaùy vaø löïc
quaùn tính cuûa coát maùy baùnh ñaø neân thanh truyeàn ñöôïc cheá taïo baèng theùp ñaëc bieät coù
pha Chrome vaø Niken hay Vanadium ñeå taêng söùc chòu ñöïng.
Caáu taïo: Goàm coù 3 phaàn:
Chaân (ñaàu nhoû thanh truyeàn):
Laø moät oáng theùp troøn reøn dính vaøo mình, noái lieàn vôùi pít - toâng nhôø truïc pít - toân g.
Giöõa chaân vaø truïc thöôøng coù gaén moät khaâu thau, hoaëc traùng moät lôùp hôïp kim ñôõ coï xaùt
hoaëc moät voøng bi ñuõa kim (Yamaha), phía ngoaøi khoan loã ñeå daà P HCoMlaøm trôn.
u. vaø
t T
K y thua
Thaân thanh truyeàn: am
H S u ph
ng ,Dmình thöôøng coù tieát dieän troøn roãng ruoät hoaëc
Noái lieàn giöõa ñaàu lôùn vaø ñaàuuonhoû
r
© T
uyenña soá tieát dieän hình chöõ I vì nheï maø vaãn cöùng.
tieát dieän hình chöõ I. Hieänqnay
n
B a
Ñaàu (ñaàu to thanh truyeàn):
Laø moät oáng theùp hình troøn reøn dính vaøo mình. Ñaàu to ñöôïc raùp vaøo coát maùy nhôø
truïc tay quay (aéc deân), giöõa ñaàu to vaø truïc tay quay laø moät voøng bi ñuõa. ÔÛ ngoaøi coù
khoan loã ñeå nhôùt vaøo laøm trôn. Ñoái vôùi xe 4 thì laøm trôn baèng caùch taùt nhôùt, cuoái ñaàu
lôùn coù ñuùc theâm muoãng taùt nhôùt.
Ñoái vôùi moät soá xe moâtoâ lôùn ñaàu lôùn thanh truyeàn goàm 2 phaàn, moät nöõa dính lieàn
vaøo mình, moät nöõa goïi laø noùn ñöôïc baét vaøo phaàn kia nhôø 2 caây bulong. Trong tröôø ng
hôïp naøy voø ng bi ñuõa ñöôc thay baèng hai mieáng baïc loùt.
Chaân
Thaân
Ñaàu
HÌNH 3-7 THANH

-25- TRUYEÀ N
2. Hö hoûng cuûa thanh truyeà n:

Sau moät thôøi gian söû duïng, do söï taùc duïng cuûa nhieàu löïc thanh truyeàn thöôøng gaëp
caùc hö hoûng sau:
Deân ñaâm: Laø taâm giöõa ñaàu lôùn vaø ñaàu nhoû khoâng song song nhau hoaëc mình
thanh truyeàn khoâng phaúng. Neáu ñaâm ít thì ñoäng cô noùng maùy, pít - toâng, xylanh bò traày
moät beân, ñaâm nhieàu thì pít - toân g keït trong xylanh, khoâng di chuyeån ñöôïc.
Deân khua: Khe hôû giöõa truïc tay quay vaø voøng bi ñuõa lôùn hôn giôùi haïn cho pheùp.
AÉc pít - toâng khua: Khe hôû giöõa ñaàu nhoû vaø truïc pít - toâ ng lôùn hôn giôùi haïn cho
pheùp.
Loät deân: Daàu laøm trôn khoâng ñeán ñöôïc voøng bi hoaëc maát tính chaát laøm trôn, laøm
“chaùy” voøng bi, truïc hay ñaàu lôù n.
M
T P . HC
nt söûa chöõa hay thay theá goïi
thua
Taát caû caùc hö hoûng treân ñeàu ñem ñeán tieäm chuyeân moâ
K y
laø eùp deân. am
H S u ph
IV. Truïc khuyûu- baùnh ñaø: ruong D
en ©T Truïc tay quay
qu y
Ban quay
Baùnh ñaø
Coát
HÌNH 3-8 TRUÏC KHUYÛ U – BAÙNH ÑAØ

1. Truïc khuyûu (coát maùy): ÑAØ
Coát maùy laø chi tieát chính cuûa ñoäng cô, noù nhaän naêng löïc cuûa thì giaûn nôû vaø chuyeån
ñoäng thaúng cuûa pít - toâng ra chuyeån ñoäng quay troøn qua trung gian cuûa thanh truyeà n
Coát maùy cuûa xe gaén maùy thuoäc coát chaáp nghóa laø goàm caùc thaønh phaàn cuûa coát
maùy cheá taïo rôøi roài sau ñoù eùp chaët laïi vôùi nhau thaønh coát maùy. Caùc thaønh phaàn aáy goàm:
-26-
– Moät khuùc tieän troøn maø nôi ñoù ta gaén ñaàu to thanh truyeàn goïi laø truïc tay quay
(aéc deân).
– Hai khuùc tieän troøn laép treân hai baïc ñaïn ôû catte goïi laø truïc coát maùy.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
B an
-27-
– Truïc tay quay noái lieàn vôùi coát maùy baèng hai caùnh tay quay coát maùy.
– Hai ñaàu truïc coát maùy, moät ñaàu thöôøng coù daïng coân coù moùc raõnh choát clavet
ñeå laép baùnh ñaø töø (volant), ñaàu kia ñeå raùp baùn h xe raêng ñieàu khieån boä ly hôïp (nhoâ ng
huù) hay boä ly hôïp
Ñoái vôùi coát maùy xe 4 thì coøn coù baùnh xe raên g coát maùy (nhoâng chia thì) laép eùp
cöùng ôû moät ñaàu truïc ñeå ñieàu khieån heä thoáng phaân phoái khí. Giöõa truïc phía raùp ly hôïp
coù khoan loã daàu ñeå laøm trôn baïc thau ly hôïp vaø aéc deân.
2. Baùnh ñaø (volant)ø:
Baùnh ñaø coù coâng duïng tích tröõ naêng löôïng sinh ra trong quaù trình giaûn nôû vaø
truyeàn naêng löôïng aáy trong quaù trình tieâu hao nhö huùt, eùp, thaûi. Nhôø coù baùnh ñaø maø
ñoäng cô quay ñeàu voøng hôn giuù p quaù trình khôûi ñoän g maùy deã daøn g (ôû xe gaén maùy vì tay
quay coát maùy coù khoái löôïng cuûa noù chieám 80% khoái löôïng chi tieát chuyeån ñoäng cuûa
ñoäng cô cho neân cuõng coù coâng duïng tích tröõ naêng löôïng nhö baùnh ñaø). Tuyø theo loaïi xe
gaén maùy maø baùnh ñaø coøn coù coâng duïng khaùc nhö: gaén caùc phím nam chaâm ñeå gaây töø
M
tính cho heä thoáng ñieän, gaén quaït gioù ñeå laøm maùt ñoäng cô, gaén cam
TP . HCngaét ñieän duøng cho
heä thoáng ñaùn h löûa. Vaønh ngoaøi baùnh ñaø coù ghi caùc daáuy: thuat
K
– Muõi teân (): chæ chieàu quay volant. S u pham
H
r u o ng D
© T ñieåm cheát treân.
y n
– Daáu T (Top Death eCenter):
q u
– Daáu F (Firing Banpoint): ñieåm phaùt löûa.
– Daáu ll: goùc ñaùnh löûa sôùm töï ñoäng khi daáu naøy ngang vôùi daáu khuyeát coá ñòng ôû
catte.
KÍCH THÖÔÙC BAÏC ÑAÏN VAØI COÁT MAÙY THOÂNG DUÏNG
Honda C50: 6304 Yamaha nöõ : 6204

Kawasaki : 6203 Yamaha nam: 6304
Suzuki nöõ : 6003- 6203 Suzuki nam : 6303
C. HÖ HOÛNG SÖÕA CHÖÕA CAÙC CHI TIEÁT ÑOÄNG CÔ

1. Kieåm tra maët phaúng quylaùt, xylanh:
Neáu maët phaúng tieáp xuùc cuûa xylanh, quylaùt bò cong, veânh söùc neùn seõ xì ñoäng cô seõ
khoâng hoaït ñoäng ñöôïc hoaëc ñöôïc nhöng coâng suaát keùm, maùy noùng, hao xaêng. Ta kieåm
tra baèng caùch:
-28-
– Duøng moät thöôùc chuaån thaät thaúng ñeå treân maët phaúng, di chuyeån theo moïi
chieàu, ñeå tröôùc aùnh saùng neáu coù aùnh saùng roïi qua thì quylat bò veânh. Kieåm tra ôû caùc vò
trí nhö hình veõ .
Thước lá
HÌNH 3-9 KIEÅM TRA MAËT PHAÚ NG QUYLAÙT

QUYLAÙT
– Raûi boät maøu ñeàu leâ n maët baøn raø hay taám kieáng daøyTP CMt phaúng xuoáng di
uù.pHmaë
uat
chuyeån theo hình soá 8,xong giô leân xem boät maøu Kcoù y taêhn ñeàu hay khoâ ng neáu khoâ ng
am
chöùng toû bò veânh. H S u ph
D
T r uong
2. Raø maët phaúng xylanh, n © quylat, catte:
a n quye
Khi maët phaúng Bbò veânh trong giôùi haïn ta raø laïi nhö sau:
– Chuøi thaät saïch maët phaúng.
– Chuøi thaät saïch maët baøn raø, boâi leân moät lôùp caùt xoaùy moûng. Neáu khoâng coù baøn
raø thì duøng moät tôø giaáy nhaùm nhuyeãn ñeå treân moät taám kieáng daøy côõ 5 ly.
– UÙp maët phaúng raø xuoáng baøn raø hay giaáy nhaùm di chuyeån theo soá 8 ñeán khi naøo
maët phaúng aên ñeàu heát laø phaúng.
Ngoaøi ra sau moät thôøi gian vaän chuyeån do pít - toân g, xylanh moøn, do tính chaát
nhieân lieäu phoøn g ñoát ñoùng muoäi than laøm thay ñoåi tæ soá neùn, ñoäng cô chaùy töï ñoäng vì
vaäy ta phaûi caïo muoäi than ôû phoø ng ñoát. Neáu raø quylat quaù nhieà u phoøng noå nhoû laïi cuõng
sinh ra hieän töôïng chaùy töï ñoän g nhö treân.
3. Kieåm tra pít - toâng, xylanh:
a. Kieåm tra pít - toâng: Moät pít - toâng cuõ muoán söû duïng laïi phaûi hoäi ñuû caùc ñieàu
kieän sau:
– Xung quanh thaân khoâng bò traày, söôùt, khoâng coù veát raø laïi baèng giaáy nhaùm.
– Raõnh xeùc - maêng phaûi vöøa vaën vôùi xeùc - maêng, neáu ñoäng cô 2 thì phaûi coù choát
ñònh vò.
– Loã aéc pít - toâng khoâng lôùn so vôùi truïc tay quay
– Khi thöû vôùi xylanh khoâng quaù loûng
-29-
b. Kieåm tra xylanh: Moät xylanh coù theå tieáp tuïc duøng ñöôïc neáu caùc khe hôû coøn
trong giôùi haïn vaø khoâng bò traày söôùt.
– Kieåm tra söï traày söôùt coù theå nhìn baèng maét thöôøng neáu coù traày söôùt laø do hoaëc
thieáu daàu boâi trôn, hoaëc deân ñaâm, hoaëc khe hôû pít - toân g xylanh quaù ít.
– Kieåm tra söï moø n khuyeát. Laáy tay sôø vaøo loøng xylanh ôû vuøng ÑCT neáu thaáy coù
dôïn soùng hay coù chôùn laø ñaõ quaù moøn. Thöôøng khi xylanh moøn ñeán noåi coù chôùn thì ta
phaûi xoaùy nhaûy code, töùc laø code 0 leân code 2, code 1 leân code 3.
– Ta cuõngat(ù theå kieåm tra ñoä moøn cuûa xylanh baèng caùch ñeå xeùc - maêng vaøo loø ng
xylanh. Duøng ñaàu pít - toâng ñaåy xeùc - maêng xuoáng vuøng ÑCD roài leân vuøng saùt ÑCT
neáu khe hôû xeùc - maêng giöõa 2 vuøng khaùc nhau chöùng toû xylanh bò coân.
M
P. HC
uat T
h
a m Ky t
h
Su p
– Ño ñöôøn g kính loøng xylanhoôûng6 DvòH trí. Neáu coù vò trí naøo vöôït quaù giôùi haïn, tieán
n Tru hôï p hay thay môùi xylanh
© phuø
qu y e
haønh leân coát thay theá boä píttoâ n g
Ban
4 thì 2 thì
Ñænh
Giöõa
Ñaùy
HÌNH 3-10 KIEÅM TRA XYLANH

XYLANH
c. Kieåm tra khe hôû giöõa pít - toâng vaø xylanh:
– Thaùo xeùc - maêng ra khoûi xylanh, chuøi saïch pít - toâng loøng xylanh.
– Ñeå pít - toâng vaøo loø ng xylanh, ñaàu pít - toâng quay xuoáng döôùi.
– Duøng laù côõ ño khe hôû giöõa xylanh vaø thaân döôùi khe hôû naøy phaûi naèm trong
tieâu chuaån nhaø cheá tao. Thöôøng khe hôû naøy töø 0.001  0.005 mm”cho 1” ñöôøng kính.
Nhöng treân thöïc teá ít ai ño theo caùch naøy maø laøm nhö sau:
– Ñeå pít - toâng vaøo loøng xylanh, xoay chuyeån nhieàu vò trí ñöa ra tröôùc aùnh saùng.
Neáu aùnh saùng loït quaù nhieàu thì khe hôû quaù lôùn.
-30-
– Hoaëc ñeå pít - toâng vaøo xylanh thaû tay nheï neáu pít - toâng rôi töø töø laø toát, neáu rôi
töï do laø khe hôû quaù lôùn, neáu ñaåy maïnh môùi xuoáng laø khe hôû quaù ít deã bò keït maùy.
Khi khe hôû quaù lôùn neáu tình traïng xylanh coøn toát thì ta thay pít - toâng, nhöng
thöïc teá thöôøng thì ta thay pít - toâng môùi vaø xoaùy xylanh theo code môùi cuûa pít - toâng.
4. Kieåm tra khe hôû xeùc - maêng:
a. Kieåm tra khe hôû mieä ng:
 Thaùo xeùc - maê ng ra khoûi pít - toâng, chuøi saïch xeùc - maêng, xylanh, pít - toâng.
– Ñaët xeùc - maêng vaøo loøng xylanh.
– Duøng ñaàu pít - toâng ñaåy xeùc - maêng xuoán g ½ khoaûng chaïy.
– Laáy thöôùc ño khoaûng hôû ñeå giöõa 2 mieä ng cuûa xeùc - maên g, khe hôû naøy vaøo
khoaûng 0.15 mm. Neáu ít hôn phaûi duøng giuõa mòn hay giaáy nhaùm raø laïi, neáu lôùn 0.50 mm
thì phaûi thay xeùc - maêng môùi.
– Treân thöïc teá ít ai duøng thöôùc ño khe hôû maø ñöa xylanh leânMaùnh saùng vaø xem
HC
khe hôû côõ sôïi toùc laø ñöôïc. u a t TP.
th
laù Ky
Thöôùcam
h
DH Su p
ng
n © Truo
quye
Ban
Xeùc - maêng
maêng
HÌNH 3-11 KIEÅM TRA KHE HÔÛ MIEÄ NG XEÙC - MAÊNG
MAÊNG
b. Kieåm tra khe hôû giöõa xeùc - maê ng vaø raõnh xeùc - maêng:
– Thaùo xeùc - maêng ra khoûi pít - toân g chuøi saïch seõ.
– Laáy xeùc - maêng ñeå löng xeùc - maêng vaøo raõnh töông öù ng.
– Xoay xeùc - maêng xung quanh raõnh xeùc - maêng.
– Vöøa xoay vöøa quan saùt moïi vò trí xeùc - maêng ñeàu naèm loït döôùi raõnh vaø thaáp
hôn khoaûn g 0.25mm.
– Cuõng ôû moïi vò trí xeùc - maêng xoay töï do vöøa vaën trong raõnh. Khe hôû naøy theo
tieâu chuaån töø 0.01 mm – 0.045 mm.
– Neáu khe hôû quaù ít thì xeùc - maêng seõ bò keït (dính) trong raõn h, neáu lôùn quaù ñoä ng
cô seõ leân daàu.
-31-
– Neáu pít - toâng cuõ muoá n duø ng laïi ta phaûi duøng moät xeùc - maêng gaõy ñeå naïo raõnh
cho saïch muoäi than tröôùc khi kieåm tra. Khoâng neân duøng ñaàu vaën vít hay löôõi cöa ñeå naïo
raõnh vì laøm nhö theá khoâ ng nhöõng khoâng ñeàu maø coøn hö raõnh.
Xeùc - maêng
maêng
Xeùc - maêng
maêng
Píttoâng Thöôùc laù

Píttoâng
g
g Sai
HÌNH 3-12 KIEÅM TRA KHE HÔÛ GIÖÕA XEÙC –MMAÊ NG
C
VAØ RAÕNH XEÙC - MAÊN a GTP. H
t
h u
Ky t
5. Kieåm tra thanh truyeàn coát maùy: u pham
n g DH S
uyo:
© Tr
a. Kieåm tra baïc ñaïn coát maù
u y en
anmqtrong ñoän g cô thì ta phaûi thaùo catte ñuoâi caù ra. Naém volant laéc
Khi baïc ñaïn coøn Bnaè
qua laéc laïi, leân, xuoáng. Neáu laéc ñöôïc, coù ñoä rô thì baïc ñaïn ñaõ moøn. Khi coát maùy ñaõ thaùo
ra ngoaøi thì moät tay giöõ coát maùy, moät tay naém ngoaøi voøng baïc ñaïn laéc qua laïi xem thöû
rô nhieàu hay ít. Neá u baïc ñaïn bò moøn ñoäng cô chaïy khoâng ñeàu coù tieáng keâu, löûa luùc coù
luùc khoâng, caùc chi tieát khaùc mau moøn.
Thöôøng khi thaùo coát maùy ra khoûi catte. ÔÛ xe 2 thì baïc ñaïn coøn naèm trong catte,
neáu ra theo laø baïc ñaïn rô, noài baïc ñaïn quaù roäng. ÔÛ xe 4 thì baïc ñaïn ra theo vaø dính lieàn
vôùi coát maùy, neáu naèm laïi thì baïc ñaïn rô, coát maùy moøn.
b. Kieåm tra phoát daàu:
Treân ñoäng cô 4 thì phoát daàu gaén nôi coát maùy phía maâm löûa coù nhieäm vuï khoâ ng
cho daàu vaøo trong catte theo coát maùy ra ngoaøi laøm öôùt caùc chi tieát treân maâm löûa gaây
pan löûa. Treân ñoäng cô 2 thì hai phoát daàu hai beân coát maùy raát quan troïng, ngoaøi vieäc
khoâng cho nhôùt maùy loït töø catte ly hôïp qua coøn coù nhieäm vuï ñeå giöõ pít - toâng thaät kín
ñeå luùc pít - toâng chaïy xuoá ng thì eùp hoaø khí ñöa leân xylanh. Neáu phoát hö ñoäng cô chaïy
yeáu, hao xaêng ñoâi luùc khoâng hoïat ñoäng ñöôïc. Ta kieåm tra phoát phaûi ôû trong tình traïng
sau:
– Phoát khoâ ng ñöôïc raïn nöùt hay chai cöùng, phoát aên kín ngoaøi coát maùy, voøng ngoaøi
khít vôùi noài baïc ñaïn. Neáu phoát cuõ cao su coøn meàm toát, nhöng oâm khoân g khít coù theå laø
do loø xo phía trong bò giaõn thì ta thaùo ra caét bôùt laø xo noái laïi. Khoâng ñöôïc duøng vaät
nhoïn, saét ñeå thaùo raùp phoát. Neáu ñoäng cô ñang hoaït ñoäng, thaùo volant ra neáu thaáy coù
daàu ôû maâm löûa chöùng toû phoát daàu coát maùy bò hö, hôû.
-32-
c. Kieåm tra baïc thau, chaân deân:

Neáu truïc pít - toâng (aéc) vôùi pít - toâng khe hôû coø n naèm trong phaïm vi cho pheùp
(döôùi 0.12mm) thì ta môùi kieåm tra tieáp khe hôû giöõa chaân deâ n va truïc pít - toâng.
Ñoái vôùi xe Honda phía trong chaân deân traùng moät lôùp hôïp kim. Xe Yamaha duøng
baïc ñaïn kim. Caùc xe coøn laïi thöôøng duøng baïc ñaïn thau. Thöôøng ñoä rô giöõa chaân deân
vaø truïc pít - toâng laø 0.08  0.10 mm neáu vöôït quaù phaûi thay theá ñeå khoûi coù tieáng keâu
truïc pít - toâng. Thay theá thöôøng coù hai caùch hoaëc laø thay truïc pít - toâng môùi hoaëc laø
ñoùng baïc thau môùi ôû chaân deân tuyø theo tình traïng cuï theå.
d. Kieåm tra khe hôû giöõa truïc tay quay vaø ñaàu lôùn deân:
Ñaåy ñaàu lôù n thanh truyeà n qua moät beân vaø ño khe hôû beân baèng thöôùc laù hoaëc ñoà ng
hoà so nhö hình veõ.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
B an
HNÌH 3-13 KIEÅM TRA KHE HÔÛ GIÖÕA TRUÏC TAY QUAY VAØ ÑAÀ U
LÔÙN DEÂN
Neáu khe hôû naøy quaù giôùi haïn ñoäng cô seõ coù tieáng khua trong luùc vaän chuyeån , ta
goïi laø deân khua. Thöôøng khe hôû naøy thöû theo kinh nghieäm nhö sau:
– Thaùo rôøi caùc chi tieát coøn laïi deân vaø coát maùy.
– Tay traùi naém thaân deân giô leân ñeå coát maùy treo döôùi ñaàu deân.
– Duøng mu baøn tay phaûi goõ maïnh leân ñaàu nhoû deân.
– Neáu coù tieán g keâu kim khí phaùt ra thì phaûi ñem ñi eù p deân, neáu khoâng coù tieáng
keâu laø coøn toát. Ñoâi luùc gaëp deân quaù rô, ta laéc leân xuoáng, qua laïi cuõng bieát ñöôïc.
– Khi ñem ñeán tieäm eùp deân ta chôø xem thöû reá ñöïng ñaïn, truïc tay quay coø n duø ng
ñöôïc hay phaûi thay luoân tuyø theo tình traïng cuï theå. Vì caùc chi tieát naøy phaûi duøng maùy
eùp eùp rôøi laáy deân ra môùi bieát ñöôïc.
Ngoaøi ra ta coøn kieåm tra loã gaén choát clavet, raõnh ven raêng ôû ñaàu coát maùy, truïc coát
maùy nôi gaén 2 baïc ñaïn vaø ñeà nghò söõa chöõa luoân trong khi eùp deân.
-33-
CHÖÔNG IV
HEÄ THOÁNG PHAÂN PHOÁI KHÍ
I. Coâng duïng vaø phaân loaïi:
Heä thoáng phaân phoái khí coù nhieäm vuï ñoùng môû caùc loã thoâng vôùi xylanh ñeå hoaø khí
huùt vaøo xylanh vaø cho khí chaùy thoaùt ra ngoaøi ñuù ng luùc, ñuùng thì.
Treân caùc loaïi ñoäng cô 2 thì heä thoáng phaân phoái khí tuyø thuoäc vaøo vò trí pít - toâ ng
ñoùng môû caùc loã ôû xylanh vaø catte thaät kín. Rieâng ñoái vôùi xe Yamaha BS coøn tuyø thuoäc
vaøo vò trí ñóa huùt gaén ôû coát maùy vôùi loã huùt beân hoâng catte. Ñoái vôùi xe Vespa tuyø thuoäc
vaøo vò trí maët hoâng tay quay coát maùy vôùi loã huùt gaén beân hoâng catte. Xe 2 thì ñôøi môùí
nhö Honda,Yamaha, Suzuki loã huùt boá trí ôû catte ñoùng môû nhôø löôõi gaø vaø aùp suaát pít -
toâng luùc di chuyeån, pít - toâng ñi leân loã huùt môû, pít - toâng ñi xuoáng loã huùt ñoùng.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
B an
HÌNH 4 – 1 CAÙC LOAÏI ÑOÄNG CÔ 2 THÌ

a: Loã huùt raùp ôû catte
b: Loã huùt raùp ôû xylanh
Treân ñoäng cô 4 thì heä thoán g phaân phoái khí duøng cô caáu xu - paùp .
II. Nguyeân lyù laøm vieäc heä thoáng phaân phoái khí ñoäng cô 4 thì:
Treân ñoäng cô 4 thì thöôøng duøng cô caáu xu - paùp treo, xu - paùp ñöôïc boá trí ôû naép
quylaùt ñöôïc ñieàu khieån theo caùc phöông phaùp:
– Coát cam boá trí ôû catte ñöôïc ñieàu khieån tröïc tieáp bôûi baùnh raên g coát maùy ñieàu
khieån xu - paùp thoâng qua thanh ñaåy vaø coø moå (OHV).
– Coát cam boá trí ôû daøn ñaàu ñöôïc ñieàu khieån bôûi baùnh raêng cam ñieàu khieån xu -
paùp thoâng qua coø moå (OHC).
– Coát cam boá trí ôû daøn ñaàu ñieàu khieån tröïc tieáp xu - paùp.
- 33 -
Cô caáu naøy ñöôïc duø ng treâ n haàu heát caùc ñoäng cô xe gaén maùy hieän nay goàm caùc chi
tieát sau:
– Moät baùnh xe raêng coát maùy (nhoâng chia thì) gaén ôû coát maùy.
Moät sôïi seân cam truyeàn chuyeån ñoäng töø baùnh xe raêng coát maùy cho baùnh xe raêng
coát cam.
M
TP . HC
t
K y thua CAM ÑIEÀU KHIEÅN
OHV OHC am
H S u ph XU - PAÙP TRÖÏC TIEÁP
g D
ruon
©CTPHÖÔNG
HÌNH 4 -2yeCAÙ n PHAÙ P ÑIEÀ U KHIEÅN XU - PAÙ P
a n qu
B
– Moät baùng xe raêng coát cam gaén ôû ñaàu coát cam, treân coát cam coù hai böôùu cam,
coát cam laép trong hai bôï coát ôû naép quylaùt.
– Hai coø moå gaén treân hai coát coø moå ñeå ñieàu khieån xu - paùp.
– Hai xu - paùp moät caùi laø xu - paùp huùt, moät caùi laø xu - paùp thoaùt gaén treâ n naép
quylaùt thoâng vôùi phoùng moå nhôø caùc chi tieát phuï thuoäc nhö loø xo, cheùn chaän, choát chaän.
Nguyeân lyù laøm vieäc heä thoáng phaân phoái khí ôû ñoäng cô 4 kyø:
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng baùnh xe raêng coát maùy keù o baùnh xe raên g coát cam quay theo
nhôø seân cam. Baùnh xe raêng cam keùo coát cam treân ñoù coù 2 böôùu cam quay theo. ÔÛ kyø
huùt böôùu cam huùt ñoäi coø moå laøm xu - paùp huùt môû ra, hoaø khí ñöôïc huùt vaøo xylanh, cuoái
kyø huùt böôùu cam khoâng ñoäi nöõa loø xo ñaåy xu - paùp huùt ñoùng laïi. ÔÛ 2 thì neùn vaø nôû giaõn
2 xupapù ñeàu ñoùng. Ñeán kyø thoaùt böôùu cam thoaùt ñoäi coø moå ñeø xu - paùp huùt môû ra khí
chaùy bò ñaåy ra ngoaøi, ñeán cuoái kyø thoaùt cam khoâng ñoäi nöõa loø xo ñaåy xu - paùp thoaùt
ñoùng laïi. Vaøo chu kyø keá tieáp xu - paùp huùt laïi môû ra vaø cöù nhö theá maø heä thoáng laøm vieäc.
- 34 -
HÌNH 4 - 3 HEÄ THOÁNG PHAÂN PHOÁI KHÍ VAØ CÔ CAÁU CAÊNG SEÂ N CAM
1. Baùnh raêng coát maùy 2. Baùnh raêng coát cam 3. Seân cam
4. Baùnh daãn höôùng 5. Baùnh caêng seân 6. Baùnh raêng ñieàu khieån bôm nhôùt
M
. HC
7. Caàn caêng seân 8. Pít - toân g 9. Loø xo taêng ñô
T P
10.OÁc ñaäy phía döôùi 11. Van moät chieàu thuat
y
p h am K
u
III. Caáu taïo caùc chi tieát cuûa heä thoá
n g DHnSg:
ruo
e
a. Baùnh xe raêng coátymaùn y© :T
n qu
Bavaä
– Theo chu kyø n chuyeån ñoäng cô 4 thì muoán laøm xong moät chu kyø pít - toâng
leân xuoáng 4 laàn coát maùy quay 2 voøng coát cam quay 1 voøng vì moãi xu - paùp chæ ñoùng môû
1 laàn. Do ñoù baùnh xe raêng coát maùy coù ñöôø ng kính hay soá raêng baèng nöõa baùnh xe raêng
coát cam.
– Baùnh xe raên g coát maùy ñöôïc cheá taïo rôøi roài eùp cöùng vaùo ñaáu coát maùy, phía
ngoaøi baïc ñaïn ña soá ñaët beân traùi coát maùy.
b. Baùnh xe raêng cam vaø coát cam:
– Baùnh xe raêng coát cam coù ñöôøng kính lôùn gaáp ñoâi baùnh xe raêng coát maùy ñöôïc
laép ôû ñaàu coát cam coù nhieäm vuï nhaän naêng löïc töø coát maùy ñeå ñieàu khieån xu - paùp ñoùng
môû ñuùng luùc, ñuùng thì.
– Baùnh xe raêng cam ñöôïc laép ôû ñaàu coát cam nhôø 2 hay 3 con vít coù moät vò trí
thích öùng maø thoâi. Phía ngoaøi gaàn caùc raêng coù moät daáu chöõ “O”, luùc naøo daáu naøy ngay
vôùi daáu khoeùt ôû ñaàu quylaùt thì coát cam ñang ôû cuoái thì eùp, hai xu - paùp ñeàu ñoùng.
Coát cam laø moät caây coát baèng theùp 2 ñaàu tieän troøn töïa hai beân loã coát ôû naép quylaùt,
ñôøi 81 trôû veà sau hai ñaàu töïa leâ n baïc ñaïn coù 2 böôùu cam ñieàu khieån hai xu - paùp, coát coù
khoan caùc loã daãn daàu boâi trôn, ôû moät ñaàu coát cam coù khoan caùc loã ven raêng ñeå laép
baùnh xe raêng cam. Ngoaøi ra coøn moät loã khoân g ven raêng luùc ta quay loã naøy ngay vôùi daáu
khoeùt ñaàu quylaùt cuõng laø coát cam ôû cuoái thì eùp.
- 35 -
c. Coø moå:
– Coø moå coøn goïi laø ñoøn gaùnh, chi tieát trung gian giöõa coát cam vaø xu - paùp coù
nhieäm vuï bieán chuyeån ñoäng xoay troøn cuûa böôùu cam thaønh chuyeån ñoäng leân xuoáng
ñoùng môû xu - paùp. Coø moå ñöôïc reøn baèng moät thöù theùp ñaëc bieät, moät ñaàu chòu söùc ñaåy
cuûa böôùu cam, moät ñaàu chòu söùc ñaåy cuûa loø xo xu - paùp. ÔÛ phía chòu söùc ñaåy cuûa xu -
paùp coù gaén moät vít vaø taùn ñeå ñieàu chænh khe hôû xu - paùp.
Coát
cam Coø moå
Xu - paùp huùt
huùt
M
Xu - paùp thoaùt P. HC
uat T
h
thoaùt
HÌNH 4 - 4 MOÄT COØ MOÅ ÑIEÀ aUm Ky t N HAI XU - PAÙP
KHIEÅ
h
D H Su p
ong
Trtucaâ
PAÙ P
– Coø moå ñöôïc gaén treân n ©moä y coát boïng quylaùt goïi laø coát coø moå. Coát naøy moät
ye
n uqukhoâng, ñaàu coù ven raêng höôùn g ra ngoaøi ñeå thaùo raùp deã daøng.
ñaàu coù ven raêng, moäBt añaà
Caùc xe moâtoâ, Space, FX loaïi 4 xu - paùp moät coø moå ñieåu khieån 2 xu - paùp.
d. Xu - paùp:
– Moät xylanh ñoäng cô coù 2 xu - paùp, moät caùi goïi laø xu - paùp huùt (caùc xe coâ ng
suaát lôùn coù 4 xu - paùp), moät caùi goïi laø xu - paùp thoaùt. Xu - paùp huùt coù nhieäm vuï laøm cho
xylanh tieáp xuùc vôùi boä cheá hoaø khí ôû kyø huùt vaø xu - paùp thoaùt laøm cho xylanh tieáp xuùc
vôùi khí trôøi ôû kyø thoaùt.
– Caû hai xu - paùp ñeàu coù hình daùng gioáng nhau vaø ñöôïc reøn baèng moät thöù theùp
ñaëc bieät coù pha Niken ñeå ñuû söùc cöùng chòu ñöïng nhieät ñoä cao vaø söï va ñaäp lieân tieáp maø
khoâng bieá n daïng. Moät xu - paùp goàm 3 phaàn:
– Moät ñaàu hình tay naém coù vaït caùi lôïi hình noùn maø goùc ôû choùp thöôøng 900 hay
1200 . Thöôø ng xu - paùp huùt coù ñaàu lôùn hôn xu - paùp thoaùt ñeå cho hoaø khí huùt vaøo nhieàu
hôn, treân ñaàu coù tieän moät caùi raõnh duøng ñeå xoaùy xu - paùp.
– Thaân xu - paùp ñeå höôùng daãn truyeàn ñoäng xu - paùp, thaân ñöôïc tieän troøn vaø di
chuyeån trong moät oáng goïi laø oáng keàm xu - paùp.
– Ñuoâi xu - paùp ôû cuoái cuøng ñöôïc tieän nhoû hôn thaân moät tí, treân ñuoâi coù tieän
raõnh ñeå laép cheùn chaän loø xo xu - paùp vaø choát chaän.
- 36 -
Xu - paùp thoaùt Xu - paùp huùt
e. Caùc boä phaän phuï thuoä c:

 OÁng keàm xu - paùp (ghít): Laø moät oáng hình truï coù moät caùi lôïi ôû giöõa ñöôïc laép
vaøo quylaùt baèng caùch eùp cöùng. Maët truï phía trong duøng ñeå höôùng daãn xu - paùp leân
xuoáng, ñöôïc laøm baèng gang vì kim loaïi naøy coù tính chaát töï boâi trôn. OÁng keàm xu - paùp
moøn coù theå leân daàu phoøng noå, huùt gioù vaøo xylanh neáu laø xu - paùp huùt vaø khí chaùy xì ra
phoøng ñaàu quylaùt neáu laø xu - paùp thoaùt.
 Loø xo xu - paùp: Coù nhieäm vuï ñoùng kín xu - paùp treân beä cuûa noù khi cam khoâng
coøn ñoäi nöõa. Loø xo laøm baèng theù p trui cöùn g, moät ñaàu döïa vaøo lôïi oáng keàm ñaàu khaùc
M
chui vaøo cheùn chaän ôû ñuoâi xu – paùp. T P . HC
t
K thua
y loø
p am
 Cheùn chaän, choát chaän: Cheùn chaän laø hnôi töï a xo ñeá xu - paùp muïc ñích giôùi
haïn ñoä bung cuûa loø xo ñeå xu - paùp ñoùgnD S u
g Hñöôïc kín. Cheùn chaän laép ôû ñuoâi xu - paùp vaø
r u o n
T n daïng coân hình moùng ngöïa.
ñöôïc khoaù laïi nhôø hai nöõa choánt ©chaä
q u ye
n
 Beä xu - paùBpa: Laø nôi lôïi xu - paùp töïa leân khi noù ñoùng kín goùc ñoä cuûa beä tuyø
thuoäc vaøo goùc ñoä cuûa lôïi. Coù loaïi beä ñuùc lieàn nôi quylaùt, coù loaïi ñöôïc laøm rôøi roài eùp
cöùng vaøo. Beä ñöôïc laøm baèng theùp ñeå giaûm söï moøn khuyeát. Hieän nay ña soá beä ñeàu laøm
rôøi ñeå vaán ñeà thay theá deã daøng.
 Phôùt chaän nhôùt: Laép saùt oáng keàm coù nhieäm vuï chaän nhôùt khoâ ng cho huùt vaøo
xylanh hay theo khí chaùy thoaùt ra ngoaøi. Neáu phôùt moøn khí chaùy coù maøu traéng xaùm.
Ñaëc ñieåm heä thoáng phaâ n phoái khí xe Dream vaø caùc xe thoâng duïng hieän nay:
Öu ñieåm cuûa heä thoá ng naøy laø khi ñoäng cô ngöøng xu - paùp thoaùt luoân môû nhôø vaäy
maø khôûi ñoäng laàn keá tieáp deã daøng.
Cô caáu naøy goàm coù :
– Moät khung laù theùp raùp treâ n hai truïc coø moå, treân khung coù moät loø xo vaø moät
maáu caûn.
– Moät cam nhoû lieân keát vôùi coát cam daïng líp moät chieàu , treâ n cam naøy coù moät
choát chaän.
- 37 -
HÌNH 4 - 5 ÑAÀ U QUY LAÙT XE DREAM 8 10
1. Coát cam 9
2.3. AÉ coø moå
4. Baïc ñaïn coát maùy.
5. Xu - paùp
6. OÁng keàm xu – paùp
3
7. Loø xo xu – paùp
8. Moû chaän coù loø xo 2
9. Cam nhoû moät chieàu 1
10. Khung raùp maáu caûn 2
7 6 4
5
Nguyeân lyù laøm vieäc:
Khi taét maùy volant quay theo quaùn tính roài môùi döøng haún vaø thöôø Mng tröôùc khi döø ng
T P . HC
t i thì khaâu moät chieàu quay
haún volant bò traû ngöôïc laïi do thì eùp, khi volant quay ngöôïcualaï
K y th
theo, cam nhoû ôû khaâu moät chieàu ñieàu khieån xu h- apaùm p thoaùt môû . Gaëp tröôø ng hôïp traû laïi
up
maïnh cam nhoû ôû khaâu moät chieàu seõ eùpgloøDHxo,S maáu caûn ñöa leân vaø coát cam bò döøng laïi vì
on
Trukhi
söùc caûn cuûa loø xo maáu caûn. Do
n © ñoù ngöøng laïi xu - paùp thoaùt luoân môû. Vì vaäy khôûi
q u ye
Baynlaø kyõ thuaät môùi maø caùc xe khaùc khoâng coù.
ñoäng nheï deã daøng. Ñaâ
6
7
4
5
3 2
3
8 1
HÌNH 4 - 6 CÔ CAÁU CHOÁ NG XOAY COÁT CAM ÔÛ ÑAÀU QUYLAÙT
1. Khaâu moät chieàu ôû coát cam

cam
2. Choát chaän ôû cam nhoû
3. Loã raùp vaøo aéc coø
4. Maáu caûn
5. Chieàu quay coát cam
6. Loø xo ñeø maáu caûn
7. Khung laù theùp
8. Coát cam
- 38 -
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 4 - 7 CAÙC CHI TIEÁT HEÄ THOÁNG PHAÂN PHOÁI KHÍ XE HONDA
1.2. OÁ ng keàm 10.11. Loø xo

3. Coát cam 12. Cheù n chaän
4. Coø moå 14. Choát chaän
5. Truïc coø moå 15. Vít ñieàu chænh xu - paùp
6. Xu - paùp huùt 16. Ñai oác khoaù
7. Xu - paùp thoaùt 17. Voø ng khoaù giöõ oáng keàm
keàm
8.9.13. Naép chuïp vaø choát chaän daàu xu - paùp thoaùt
- 39 -
IV. Cô caáu caêng seân cam:

Thieát bò caêng seân cam seõ khaéc phuïc ñoä chuøng trong seân cam. Ngaøy nay haàu heát
caùc thieát bò caêng seân cam ñöôïc söû duïng ñeå ñieàu chænh ñoä chuøng seân moät caùch töï ñoäng.
Hoaït ñoäng:
Thieát bò caêng seân loaïi thuyû löïc ñoái

vôùi xe Honda (C50/70/90/100), pít -
toâng taêng ñô thuyû löïc ñöôïc ñaåy leân nhôø
loø xo ñaåy caàn caêng seân cam thoâng qua
truï tröôït. Trong pít - toâng taêng ñô phía
treân buoàng thuyû löïc boá trí van moät
chieàu, van naøy goàm coù moät vieân bi theùp
vaø maët töïa cuûa noù. Nhôø van moät chieàu
daàu nhôùt laøm trôn ñoäng cô vaøo ñaày qua
van moät chieàu (bi kieåm tra).
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
DH S
Loaïi khoaù thuyû löïc
n g
©T ruo
qu yen löïc
B an
Caàn caêng
caêng
Khi coù ñoä chuøng trong seân cam, Truï tröôït
seân
daàu nhôùt trong buoàn g thuyû löïc ñi qua tröôït
khe hôû giöõa vieân bi theùp vaø maët töïa cuûa
noù neân ñaåy truï tröôït di chuyeån leân treân Daàu nhôùt
ñaåy caàn caêng seân cam ñeå khaéc phuïc ñoä
Buoàng thuyû
chuøng.
thuyû Bi theùp
löïc theùp
Loø xo
Khi caàn caêng seân cam ñaåy vaøo truï

tröôït, truï tröôït di chuyeån xuoáng laøm cho
vieân bi töïa vaøo maët töïa cuûa noù ñoùng laïi
khe hôû neân daàu nhôùt khoân g quay trôû veà
buoàng thuyû löïc ñöôïc. Truï tröôït khoâng
theå bò ñaåy xuoáng. Do ñoù vieäc caêng seân
cam ñöôïc duy trì.
- 40 -
Ngoaøi ra coøn coù cô caáu caêng seân cam caùc daïng khaùc:
M
TP . HC
huat Kieåu ñieàu chænh cô khí
Kieåu vít chòu taûi loø xo Ky t
pham
H Su
ruo ng D
©T
qu yen
Ban
HÌNH 4 - 8 CAÙC LOAÏI KHOAÙ THUYÛ LÖÏC

IV. Ñieàu chænh söõa chöõa heä thoá ng phaân phoái khí:
1. Raùp dóa huùt vaøo coát maùy ôû xe Yamaha vaø Bridgestones:
Dóa huùt raùp vaøo coát maùy coù ñònh vò saün, tuy nhieân neáu khoân g ñeå yù ta seõ raùp loän
0
180 (nöõa voøng) vaø raùp nhö sau:
– Quay coát maùy ñeå pít - toâng leân TÑT.
– Raùp dóa huùt vaøo coát maùy, xoay dóa huùt theá naøo ñeå dóa huùt khoâng ñaäy loã huùt.
- 41 -
– Xaû choát ñònh vò naép dóa huùt lieân heä vôùi coát maùy.
– Raùp naép ñaäy dóa huùt laïi.
– Thöû laïi baèng caùch quay coát maùy ñeå pít - toân g leân TÑT: xoû caây vaën vít vaøo loã
huùt, caây vaën vít khoâng bò caûn laïi laø ñuùng.
2. Caân cam:
Caân cam nghóa laø ñaët cho coát cam ñuùng vò trí tröôùc khi cho noù lieân heä vôùi coát maùy.
Ñoái vôùi vò trí nhaát ñònh cuûa coát maùy coát cam phaûi ôû vò trí töông öùng ñeå cho xu - paùp
ñoùng môû ñuùng luùc ñuùn g thì.
Caân cam xe Honda:
– Quay coát cam ñeå loã khoâ ng ven raêng ñaàu coát cam ngay daáu khoeùt nôi quylaùt,
luùc naøy 2 coø moå cuoái thì eùp.
– Quay coát maùy ñeå daáu T treân volant ngay daáu khoeùt beân hoâng catte, luùc naøy pít
- toâng ôû TÑT.
CM
P.nHbaù
– Maùng baùnh xe raêng cam vaøo, canh theá naøo ñeå daáuuaOt T treâ nh xe raêng ngay ôû
y t h
K
pham
giöõa.
S u
gD
– Raùp ñaàu quy laùt vaøo, luùc naøoyn3 loãHôû baùnh xe raên g cam ngay vôùi 3 loã ôû coát cam.
T r u
en ©
Raùp baùnh raêng cam vaøo coáutycam.
q
Ban
– Thöû laïi baèng caùch quay coát maùy 2 voøng ñeå daáu T ôû volant ngay daáu catte, luùc
naøy daáu O ôû baùnh xe raêng cam ngay vôùi daáu khoeùt treân quylaùt.
Daáu khoeùt nôi catte
Baùnh raêng coát cam catte
cam F T
Daáu khoeùt nôi quylaùt Baùnh raêng coát maùy

quylaùt
HÌNH 4 - 9 DAÁ U CAÂ N CAM HONDA
Caân cam xe Yamaha:
Laép nhoâng cam 1, seân cam 2
– Xoay coát maùy theo chieàu kim
ñoàng hoà .
– Canh thaúng daáu vaïch “I” (a) treâ n thaân
voâlaênt ñieän vôùi daáu coá ñònh(b) treân loác maùy.
- 42 -
– Canh thaúng daáu vaïch “I” (c) treân baùnh

xe raêng cam vôùi daáu coá ñònh (d) treân ñaàu xylanh.
– Laép seân cam leân baùnh xe raêng cam, laép
baùnh xe raêng cam leân coát cam.
– Xieát taïm buloâng giöõ baùnh xe raêng cam
trong khi giöõ coát cam khoûi xoay.
– Thaùo daây giöõ seân cam.
Chuù yù: e
 Khi laép baùnh xe raêng cam, phaûi ñaûm
baûo keùo caêng seân cam phía xaû
 Canh thaúng vaáu (e) treân baùn h xe raêng
cam vôùi khe töông öùng treân coát cam.
M
 Khi daáu “I” ôû volant ngay daáu catte thì TP . HC
uat
daáu “I” ôû baùnh xe raêng cam ngay daáu ôû ñaàu K y th
am
quylaùt H S u ph
D
T r uong
©
3. Hieäu chænh xu - paù ye: n
qup
B a n
Hieäu chænh xu - paùp laø taïo ra moät khe hôû giöõa ñuoâi xu - paùp vaø ñaàu coø moå ñeå khaéc
phuïc söï giaûn nôû daøi cuûa xu - paùp laøm cho xu - paùp ñoùng ñöôïc kín. Neáu khe hôû ít hay
khoâng coù ñoäng cô seõ thieáu söùc neùn, khoù phaùt haønh, noå doäi laïi boä cheá hoaø khí, ñoâi luùc
khoâng noå ñöôïc. Neáu khe hôû quaù nhieàu xu - paùp seõ môû treã ñoùng sôùm hoaø khí vaøo khoâng
ñuû, khí chaùy thoaùt khoâng heát vaø coù tieán g khua xu - paùp . Khe hôû naøy phaûi theo chæ daãn
nhaø cheá taïo. Ví duï ñoä ng cô Honda coù khe hôû laø 0,05 mm cho caû hai xu - paùp.
Phöông phaùp hieä u chænh xu - paùp ñoän g cô Honda:
– Thaùo oác ñaäy xu - paùp huùt vaø thoaùt .
– Thaùo catte ñuoâi caù hoaëc naép ñaäy loã chaën.
– Quay volant ñeå pít - toâng ôû TÑT cuoái thì eùp, luùc naøy daáu T ôû volant ngay daáu
catte.
– Duøng chìa khoaù 9 nôùi loûng oác khoaù vít hieäu chænh.
– Vaën oác ñieàu chænh ra hay vaøo ñeå coù khe hôû 0,05 mm ghi ôû beà maët laù côõ
(thöôøng khe hôû naøy ít ai duøng laù côõ ño maø chæ caàm ñaàu coø moå laéc leân xuoáng khoâng ñöôïc,
qua laïi ñöôïc laø ñuùng).
– Giöõ nguyeân vít ñieàu chænh vaø xieát chaët oác khoaù laïi.
– Thöïc hieän cho caû 2 xu - paùp .
– Kieåm soaùt laïi baèng caùch quay volant 2 voøng vaø kieåm tra laïi khe hôû .
- 43 -
Löu yù: Hieäu chænh xu – paùp xe Dream coù cô caáu giaûm aùp chính vì vaäy khoâng ñöôïc
quay ngöôïc volant ñeå ñöa coát cam veà cuoái thì eùp bôûi vì laøm nhö vaäy cam nhoû seõ ñoäi xu
– paùp thoaùt.
2
1 3
HÌNH 4 - 10 PHÖÔNG PHAÙP HIEÄU CHÆNH XU - PAÙ P

PAÙP M
1. OÁc khoaù TP . HC
uat
2. Vít ñieàu chænh m Ky th
a
H
3. Ñieàu chænh S u ph
gD
T ruonvoøng
4.© Khoaù
uyen
n qduï
Ñoái vôùi loaïi xeBasöû ng shim (mieáng cheâm) ñeå ñieàu chænh khe hôû (xe FX) thì ta
phaûi löïa choïn mieáng cheâm theo ñuùng yeâu caàu cuûa nhaø cheá taïo, neáu khoân g coù duøng
thöôùc palme ño ñeå choïn mieáng cheâm laøm theá naøo ñeå khe hôû giöõa cam, xu - paùp ñuùng
tieâu chuaån nhaø cheá taïo.
Mieáng cheâm
4. Xoaùy xu - paùp:
- 44 -
Sau moät thôøi gian vaän chuyeån do söï va daäp lieân tuïc, tieáp xuùc vôùi aùp suaát vaø nhieät
ñoä cao xu - paùp seõ bò ñoå, ñaäy khoâ ng coøn kín, vì vaäy phaûi caàn xoaùy xu - paùp laø laøm cho
lôïi vaø beä xu - paùp ñoù ng thaät kín.
a. Duïng cuï xoaùy:

Lon caùt xoaùy coù 2 ñaàu, moät beân caùt lôùn, moät beân caùt nhuyeãn, caây xoaùy, daàu nhôùt,
gieû lau.
M
b. Phöông phaùp thöïc haønh:
T P . HC
uat
– Caùc chi tieát ôû ñaàu quylaùt ñaõ thaùo rôøi, chuøi röûKaysaïthch seõ.
am
H S u ph
– Thoa moät lôùp moûng caùt xoaùy leâ D
n lôïi xu - paùp .
T r uong
yen
– Ñaët xu - paùp vaøoqubeä cuû©a noù.
B a n
– Duøng caây xoaùy hay caây vaën vít ñeå xoaùy baèng caùch ñaåy xu - paùp leân chaën
xuoáng vöøa xoay.
– Ñaàu tieân xoaùy baèng caùt lôùn, keá ñeán xoaùy caùt nhuyeãn vaø sau cuøng laø daàu nhôùt.
Muïc ñích caùt lôùn ñeå phaù veát roå, caùt nhuyeãn ñeå laøm baèng maët vaø daàu nhôùt ñeå cho laùng.
– Sau khi xoaùy xong thöû laïi kín baèng caùch:
 Chuøi saïch seõ beä vaø lôïi, duøng buùt chì gaïch ñeàu xung quanh lôïi, gaén xu - paùp
vaøo beä vaø xoay nheï ¼ voøng, laáy xu - paùp ra xem. Neáu taát caû laèn buùt chì bò xoaù laø xu -
paùp ñaõ kín.
 Hoaëc ñeå hai caây xu - paùp vaøo vò trí cuûa noù, vaën bugi vaøo, laät ngöûa quylaùt leân
ñoå xaêng hoaëc daàu hoâi vaøo phoøng noå, neáu khoâng thaám hay chaûy xuoá ng laø toát.
 Hoaëc laáy tay giöõ xu - paùp ñoã xaêng vaøo loã huùt hay loã thoaùt, xaêng khoâng chaûy
hay thaám xuoáng phoøng noå laø toát.
5. Kieåm tra coát cam:
Neáu caùc chi tieát ñaõ thaùo rôøi thì ta chuøi coát cam vaø loã coát saïch seõ, laép coát cam vaøo
loã coát cuûa noù, duøng hai ngoù n tay caùi vaø troû laéc nheï ñaàu phía gaén baùnh raêng cam.
Neáu coát cam gaén treâ n ñoäng cô thì ta môû catte troøn ñaäy coát cam, duøng caây vaën vít
naäy baùnh raêng cam theo chieàu di chuyeån cuûa pít - toâng. Neáu thaáy ruïc ròch thì phaûi ñoùng
laïi sô mi coát cam.
- 45 -
Theo chæ daãn ñoä rô cuûa coát cam vaø loã coát khoâng quaù 0.2mm lôùn hôn seõ coù tieáng
keâu khi vaän ñoäng.
6. Kieåm tra oáng keàm:
– Neáu coù duïng cuï ño nhö so keá chaúng haïn thì ñaët vaøo hoâng ñuoâi xu - paùp laéc qua
laïi. Khe hôû tieâu chuaån giöõa xu - paùp vaø oá ng keàm laø 0.01mm cho xu - paùp huùt vaø
0.03mm cho xu - paùp thoaùt. Hoaëc khe hôû giöõa xu - paùp vaø daãn höôùng xu - paùp baèng
ñöôøng kính daãn höôùng xu – paùp (a) ñöôøng kính thaân xu – paùp (b). Neáu khe hôû lôùn 0.06
 0.08 thì phaûi thay oáng keàm môùi. Goïi laø ñoùng ghít.
P HCM
. nhö
T
huat
– Neáu khoâng coù duïng cuï ño kieåm tra theo kinh nghieä m sau:Chuøi saïch seõ
y t
K ng ngoùn tay ñaåy nheï maø vaøo nheï
oáng keàm, xu - paùp. Raùp xu - paùp vaøo oáng keàm , neáaumduø
S u ph
laø toát. Töï loït xuoáng laø quaù moøn. Phaûi ñaåDyHmaïnh môùi xuoá ng coù theå laø xu - paùp bò cong.
Naâng xu - paùp leân 5mm laéc qua© laï ongc laø oáng keàm moøn.
Tiruñöôï
uye n
an qvaø coát coø moå:
7. Kieåm tra coøBmoå
Quan saùt coø moå neá u thaáy phaàn ñaàu töïa vaøo böôù u cam coù ngaán laø do loø xo xu - paùp
quaù maïnh. Phía ñaàu gaén oác hieäu chænh xu - paùp coù laèn ngang do chaïm cheùn chaän loø xo
laø do beä xu - paùp quaù moøn, xu - paùp loõm xuoáng cuõng coù theå loø xo quaù maïnh hoaëc laâu
khoâng söûa chöõa.
Laáy coát coø moå ñuùt vaøo coø moå, laéc qua laïi ñeå bieát ñoä rô. Ñoä rô tieâu chuaån cuûa nhaø
cheá taïo laø 0.013  0.037mm. Thöïc teá thöû nhö sau: Thoa nhôùt leân coát coø moå , höôù ng coát
xuoáng ñaát neáu coát töï ñoäng tuoät ra laø khe hôû quaù lôùn phaûi ñoùng baïc thau laïi.
Coø moå
Beà maët tröôït

Truïc coø moå
moå
HÌNH 4 - 11 TRUÏ C VAØ COØ MOÅ
MOÅ
- 46 -
8. Kieåm tra loø xo xu - paùp:

Loø xo quaù maïnh seõ mau moøn beä, coù tieáng keâu, loø xo yeáu ñoùng khoân g kín. Caû hai
ñeàu khoâ ng toát. Loø xo lôùn ngoaøi chieàu daøi luùc töï do laø 28,1mm, loø xo nhoû trong 25,5 mm.
Luùc chieàu daøi ngaén hôn 1y 5 thì phaûi thay hay cheâm. Theo kinh nghieäm khi raùp loø xo
nhöng chöa raùp cheùn chaän maø chieàu cao loø xo ngang hoaëc thaáp hôn ñuoâi xu - paùp thì
ñeán luùc phaûi thay hay cheâm.
M
a P. HC
uat T
h
a m Ky t
phTRA XU - PAÙP
Su M
HÌNH 4 - 12 CAÙC H D H
KIEÅ
ng
n © Truo
yeChieàu daøi töï do loø xo xu - paùp
qua:
Ban
b: Chieàu daøi loø xo xu - paùp khi laép
c: Löïc neùn ban ñaàu loø xo xu - paùp
d: Ñoä nghieâ ng loø xo xu - paùp
- 47 -
CHÖÔNG V
HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT, LAØM TRÔN
A. HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT
I. Khaùi nieäm veà söï laøm maùt:
Laøm maùt ñoäng cô laø ruùt bôùt moät phaàn nhieät löôïng do khí chaùy truyeàn laïi cho pít -
toâng, xylanh, quylaùt. Neáu khoâng ñöôïc laøm maùt xylanh noùng quaù laøm cho khoái hoaø khí
ruùt vaøo bò nôû giaûn ra troïng löôïng hoaø khí bò giaûm theo. Hôn theá nöõa neáu ñoäng cô noùng
quaù seõ gaây ra hieän töôïng chaùy töï ñoäng. Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, lôùp daàu nhôùt laøm trôn
giöõa caùc boä phaän coï saùt seõ bò chaùy hoaëc bieán chaát laøm caùc chi tieát maùy giaõn nôû ra boù
keït khoâng di chuyeån ñöôïc.
Do ñoù ñeå baûo ñaûm cho caùc chi tieát maùy laøm vieäc bình thöôøng taêng söùc beàn vaø
tuoåi thoï, taát caû caùc loaïi hoaït ñoäng ñeàu phaûi trang bò heä thoáng laøm maùt.
II. Phaân loaïi:
P HCM
. thoá
T
h at
Tuøy theo nhaø cheá taïo, coân g suaát vaø coâng duïng ñoäng ucô, heä ng laøm maùt coù theå
y t
K ng nöôùc.
p am
chia ra laøm hai loaïi laø laøm maùt baèng gioù vaø laøm hmaù t baè
H S u
1. Laøm maùt baèng gioù:
r u o ng D
©T
q u ytencho caùc ñoäng cô xe gaén maùy. Vôùi phöông phaùp naøy söùc
Ban
Ñöôïc aùp duïng haà u heá
noùng ôû xylanh, quylaùt seõ toaû ra moâi tröôøng khoâng khí xung quanh. Do ñoù muoán laøm
maùt coù hieäu quaû toát phaûi thöïc hieän caùc bieän phaùp sau :
─ Gia taêng tieát dieän laøm maùt cuûa ñoäng cô baèng ñuùc lieàn xylanh vôùi quylaùt nhöõng
caùnh toûa nhieät.
─ Duøng kim loïai coù heä soá truyeà n nhieät lôùn nhö nhoâm hay hôïp kim nhoâm.
─ Khoái löôïng khoâ ng khí löu thoâng qua dieän tích laøm maùt phaûi lôùn. Vì vaäy caùc
ñoäng cô ñöôïc ñeå troáng, lôïi duïng toác ñoä cuûa xe chaïy treân ñöôøng ñeå laáy toác ñoä gioù laøm
maùt caùc caùnh taûn nhieät. Ñoái vôùi moät soá xe ñoä ng cô boïc kính nhö: Vespa, Spacy, Attila. .
. coù trang bò theâm moät quaït gioù thöôøng goïi laø ly taâm, ñöôïc gaén vaøo hoaëc ñuùc lieàn vôùi
baùnh trôùn (Volant) ñeå taêng löu löôï ng gioù thoâ ng qua caùc caùnh taûn nhieät.
─ Nhieät ñoä moâi tröôø ng khoâng khí xung quanh thaáp hôn nhieät ñoä laøm maùt.
1. Quaït gioù
2. Höôùng ñi cuûa gioù
3. Voû boïc höôùn g gioù
4. BCHK
5. Loïc gioù
6. OÁng thoaùt
7. Baøn ñaïp khôûi ñoäng
Hình 5 - 1 HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT BAÈNG GIOÙ
- 48 -
2. Laøm maùt baèng nöôùc:

Ñöôïc aùp duïng haàu heát treân oâtoâ vaø moät soá loïai xe gaén maùy coù coâng suaát lôùn, toác ñoä
nhanh nhö xe ñua, moâtoâ, caùc xe tay ga hieän nay nhö xe Honda Click, Dylan. . .
a. Caáu taïo:
Moät heä thoáng laøm maùt baèng nöôùc goàm coù:
Keùt nöôùc: Laø boä phaän chöùa ñöïng nöôùc laøm maùt vaø laøm nguoäi nöôùc ñaõ bò noùng sau
khi ñi vaøo ñoäng cô. Keùt nöôùc thöôøng coù 2 thuøng nöôùc: Thuøng nöôùc treâ n vaø thuøng nöôùc
döôùi thoâng nhau bôûi nhöõn g oáng nhoû tieát dieä n deït hình toå oâng. Moät soá xe ñôøi môùi coøn coù
theâm thuøng nöôùc döï tröõ töï ñoäng chaâm nöôùc vaøo thuøng nöôùc chính khi thuøng nöôùc chính
thieáu nöôùc. Trong thuøng nöôùc “rin” coù chaát choáng ñoâng, choáng soâi. ÔÛ nhieät ñoä bình
thöôøng hoã n hôïp naøy thöôøng coù maøu xanh.
Keùt nöôùc
Boä ñieàu nhieät
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
Thuøng dö Bôm nöôùc

tröõ
Hình 5 - 2 HEÄ THOÁNG LAØM MAÙT BAÈNG NÖÔÙ C

Boïng nöôùc: Ñöôïc ñuùc xung quanh xylanh, ñaàu quylaùt, laø nôi nöôùc löu thoân g töø keùt
nöôùc ñeán ñaàu quylaùt vaø ngöôïc laïi. Taïi ñaây seõ xaûy ra quaù trình trao ñoåi nhieät.
OÁng daãn: Daãn nöôùc töø ñoäng cô ra thuøng nöôùc treân, töø thuøng nöôùc döôùi vaøo ñoäng
cô coù khaû naêng chòu ñöôïc nhieät ñoä cao, coù theå duøng oáng ñoàng hoaëc nhoâm.
Bôm: Coù coâng duïng huùt nöôùc ñaõ laøm maùt töø thuøng nöôùc döôùi ñöa vaøo ñoäng cô laøm
cho nöôùc löu thoâng tuaàn hoaøn ñeán caùc ñöôøng oáng vaø caùc boä phaän laøm maùt. Bôm nöôùc
ñöôïc ñieàu khieån bôûi buli quaït nöôùc hay baùnh raêng töø coát maùy hoaëc ñieàu khieån töï ñoäng
baèng ñieän thoâng qua rôle nhieät.
- 49 -
Quaït: Ñöôïc laép sau thuøng nöôùc coù nhieäm vuï ruùt khoâng khí töø tröôùc ngang qua
ruoät keùt nöôùc ñeå laøm nguoäi nöôùc nhanh choùng, ñoàng thôøi thoåi gioù vaøo ñoäng cô. Quaït gioù
ñöôïc raùp treân moät buli bôm nöôùc vaø quay nhôø coát maùy hay ñöôïc ñieàu khieån töï ñoäng
baèng ñieän thoâng qua rôle nhieät.
Boä ñieàu nhieät: Ñöôïc laép giöõa ñöôøng nöôùc töø naép quylaùt ra thuøng nöôùc, coù nhieäm
vuï khoâng cho nöôùc löu haønh ra thuøng nöôùc neáu nöôùc chöa ñaït ñeán nhieät ñoä trung bình
loái 700  900 C.
Ñoàng hoà baùo nhieät ñoä nöôùc: Ñeå giuùp cho ngöôøi ñieàu khieån theo doõi nhieät ñoä
ñoäng cô luùc maùy hoaït ñoäng. Söï kieåm soaùt naøy ñöôïc thöïc hieän baèng moät vieãn nhieät keá.
12 2
3 3
1. Coâng taéc
2. Kim loaïi keùp
3. Ñieän trôû
4. BoäMphaän ngaét ñieän
Khoâng noái maùt
TP . HC
ua7t 5. Nöôùc töø ñoäng cô ra
K y th
am 6. Nöôùc trôû veà ñoäng cô
1 2
3
4
H S u ph
D 8 7. Naép
T r uong
n© 8. Hoäp chöùa axeâtoân.
a n quye
B
Noái maùt 6 5
HÌNH 5 - 3 VIEÃ N NHIEÄT KEÁ VAØ BOÄ ÑIEÀ U NHIEÄT

Moät vieãn nhieät keá thöôøn g coù 2 phaàn:
 Phaàn A gaén vaøo ñoäng cô.
 Phaàn B laø moät ñoàng hoà coù kim chæ laép tröôùc maët ngöôøi ñieàu khieån.
Luùc maùy nguoäi mieáng kim loaïi keùp gaén ôû phaàn A chöa giaõn nôû laøm coâng taéc môû,
luoàng ñieän khoâng löu thoâng kim loaïi keùo ôû ñoàng hoà keùo caây kim veà phía C (cool). Khi
ñoäng cô noùng, coân g taéc ôû phaàn A ñoùng laïi, luoàng ñieän chaïy qua ñieän trôû R trong ñoàng
hoà laøm mieáng kim loaïi keùp trong ñoàng hoà noùng giaõn ra ñaåy caây kim veà phía H (hot)
Xe ñôøi môùi ngaøy nay duøng ñeøn baùo thay cho ñoàng hoà baùo nhieät ñoä nöôùc (Vd: Xe
Dylan): Khi môû coâng taéc maùy thì ñeøn saùng sau 3 giaây ñeøn taét. Khi ñoäng cô chaïy neáu
ñeøn saùng thì nöôùc noùng.
b. Nguyeân lyù laøm vieäc:
Khi ñoäng cô laøm vieäc, bôm nöôùc quay huùt nöôùc töø keùt nöôùc ñöa vaøo caùc boïng
nöôùc ôû xylanh, naép quylaùt. Taïi ñaây nhieät löôïng cuaû khí chaùy truyeàn cho xylanh quylaùt
ñöôïc truyeàn cho nöôùc laøm maùt, nöôùc laøm maùt seõ noùng leân qua oáng daãn nöôùc trôû veà keùt
nöôùc. Neáu nhieät ñoä nöôùc thaáp hôn 70o C thì boä ñieàu nhieät chöa môû nöôùc vaãn löu haønh
- 50 -
xung quanh quylaùt. Neá u nhieät ñoä nöôùc lôùn hôn 70oC thì boä ñieà u nhieät môû ra nöôùc seõ ñi
tuaàn hoaøn trong heä thoáng keùt nöôùc. ÔÛ keùt nöôùc coù nhieàu laù taûn nhieät, nöôùc naøy seõ ñöôïc
laøm nguoäi baèng gioù (söùc gioù khi xe chaïy hoaëc quaït gioù gaén ôû ñoäng cô). Sau ñoù nöôùc laïi
ñöôïc huùt vaøo laøm nguoäi xylanh, quylaùt. Quaù trình laøm maùt cöù nhö theá tieáp tuïc.
Nöôùc noùng
Ñöôøng nöôùc taét
Bôm nöôùc
Keùt laøm maùt
Van haèng nhieät
M i
Nöôùc nguoä
TP . HC
huat
a m Ky t
HÌNH 5 - 4 SÔ ÑOÀ TUAÀHNSuHOAØ ph N NÖÔÙC LAØM MAÙT
ng D
n © Truo
III. Hö hoûng heä thoá quyneg laøm maùt:
Ban
─ Ñoái vôùi heä thoáng laøm maùt baèng gioù khoâng caàn baûo trì quaù ñaùng, ngoaøi vieäc
laøm saïch caùc caùnh taûn nhieät, thay theá chi tieát khaùc neáu caùnh taûn nhieät gaõy beå hôn 20%.
─ Ñoái vôùi heä thoá ng laøm maùt baèng nöôùc:
Nöôùc quaù noùng:
 Hieän töôïng nhaän bieát: Hieån thò ôû ñoàng hoà ,maøu saéc, giaù trò hoaëc ñeøn
 Nguyeâ n nhaân: Thieáu nöôùc, thuøng nöôùc dô, bôm khoâng laøm vieäc, caân löûa quaù
sôùm, boä ñieàu nhieät khoâng laøm vieäc, tæ soá neùn ñoän g cô quaù cao.
Ñoäng cô noùng thaùi quaù:
Laø do nhieàu nguyeân nhaân do ôû caùc heä thoáng: laøm nguoäi, laøm trôn, nhieân lieäu,
ñaùnh löûa, phaân phoái khí.
Ñoái vôùi heä thoá ng laøm nguoäi thöôøng do caùc nguyeân nhaân sau:
 Thieáu nöôùc ôû thuø ng nöôùc hoaëc thuøng nöôùc chaûy.
 Caùc oáng noái cao su noái khoâng kyõ.
 Boïng nöôùc ôû xylanh , quylaùt dô.
 Bôm nöôùc khoâng laøm vieäc.
 Caùnh quaït laép ngöôïc.
- 51 -
 Naép boä ñieàu nhieät khoâng môû.

Nöôùc loän nhôùt:
 Hieän töôïng nhaän bieát: Nhôùt coù maøu cafe söõa.
 Nguyeâ n nhaân: Sô mi (aùo nöôùc) bò moït, ron quylaùt thoåi, phoát bôm nöôùc hö, ron
xylanh hôû.
Caùch kieåm tra boä ñieàu nhieät:
Ñeå boä ñieàu nhieät trong lon nöôùc (trong lon ñeå nhieät keá). Ñun nöôùc noùng töø töø khi
nhieät ñoä nöôùc 700 C thì naép ñieàu nhieät baét ñaàu môû, ñeán 800 C thì môû hoaøn toaøn.
B. HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN
I. Muïc ñích cuûa söï laøm trôn:
Trong ñoäng cô coù nhieàu boä phaän vaän chuyeån nhö coát maùy, thanh truyeà n, pít - toân g,
caùc baùnh raêng trong heä thoáng truyeà n ñoäng… neáu ñeå caùc boä phaän naøy vaän chuyeå n töï
nhieân, caùc dieän tích coï saùt daàn daàn seõ noùng leân caùc cô phaän seõ bieá n daïng, keït cöùng
P . HCM
T
huat
khoâng vaän chuyeån ñöôïc.
y t
Ñeå traùnh söï kieän naøy xaûy ra, ngöôøi ta cho amt Klôùp daàu nhôùt giöõa hai dieä n tích coï
phmoä
S u
H t vaø taêng tuoåi thoï caùc chi tieát ñoäng cô. Daàu
coïg D
saùt laãn nhau ñeå bieán söï coï saùt thaønuhon tröôï
T r
laøm trôn ñoäng cô coù nhieämuyvuï
q en: ©
Ban
─ Giaûm söï coï saùt cuûa caùc boä phaän.
─ Laøm saïch caùc maët tieáp xuùc.
─ Laøm kín giöõa hai khe hôû.
─ Laøm maùt caùc boä phaän cuûa ñoäng cô.
II. Ñaëc tính cuûa daàu boâi trôn:
Ñoái vôùi moãi loaïi ñoäng cô, ta phaûi duøng moät thöù daàu boâi trôn thích hôïp tuøy theo söï
vaän chuyeån cuûa caùc cô phaän vaø theo söï chæ daãn cuûa nhaø cheá taïo. Söï löïa choïn moät thöù
daàu boâi trôn caên cöù vaøo caùc yeáu toá:
─ Nhieät ñoä ñoä ng cô trong luùc vaän chuyeån.
─ Caùch thöùc phaân boá daàu boâi trôn.
─ AÙp löïc cuûa caùc cô phaän coï saùt.
Duø ôû tröôøn g hôï p naøo, daàu boâi trôn phaûi ñuùng ñoä loûng khi nguoäi cuõ ng nhö khi noù ng
phaûi giöõ ñöôïc ñoä nhôøn toái ña cuûa noù. Ngoaøi ra daàu boâi trôn coøn phaûi:
─ Khoâng loä n nöôùc, loän axit laøm ræ caùc boä phaän.
─ Khoâng loä n buïi baëm laøm moøn caùc boä phaän.
─ Khoâng bieán theå trong thôøi gian söû duïng.
- 52 -
Daàu boâi trôn coù nhieàu ñaëc tính trong ñoù coù 2 ñaëc tính theå hieä n treân bao bì saûn
phaåm: Ñoä nhôùt vaø chaát löôïng.
1. Ñoä nhôùt:
Ñoä loûn g cuaû nhôùt coù chæ soá töø 10 ñeán 140 do hoäi SAE (Society of Automotive
Engineers) quy ñònh: Chæ daàu thaät loûng ñeán thaät ñaëc
─ Nhôùt ñôn caáp: laø nhôùt chæ coù 1 chæ soá (Vd: SAE10, SAE30, SAE40…)
─ Nhôùt ña caáp: laø nhôùt coù 2 chæ soá (Vd: SAE20W/40, SAE25W/50…). ÔÛ nhieät ñoä
thaáp coù ñaëc tính nhö nhôùt 20, ôû nhieät ñoä cao coù ñaëc tính nhö nhôùt 40. Nhôùt ña caáp giuùp
cho xe vöøa noå maùy coù theå taêng toác maø khoân g sôï haïi maùy vì ñoä nhôùt thích hôïp, ôû nhieät
ñoä bình thöôøng daàu ñöôïc bôm leân deã daøng vaø nhanh choù ng ñeán caùc vò trí laøm ñoäng. Raát
thích hôïp cho xe phaân khoái lôùn.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 5 - 5BIEÅU ÑOÀ SÖÏ LIEÂ N HEÄ GIÖÕA CHÆ SOÁ SAE CAÀN DUØ NG
THEO NHIEÄT ÑOÄ MOÂI TRÖÔØ NG CUÛA ÑOÄ NG CÔ
2. Chaát löôïng cuûa daàu boâi trôn:

Do hoäi API (American Petroleum Institure) cuûa vieän daàu moû Hoa Kyø ñònh.
Ñoái vôùi ñoäng cô xaêng nhö xe gaén maùy vaø caùc oâtoâ du lòch, taûi nheï. Chaát löôïng töø
thaáp ñeán cao ñöôïc bieåu thò bôûi caùc chöõ SA, SB, SC, SE, SF, SG, SH… Ñoái vôùi ñoäng cô
Diesel duøng cho caùc xe taûi bieåu thò bôûi caùc chöõ CA, CB, CD, CDII, CE, CF4, CF-2…
Ngoaøi ra coøn coù tieâu chuaån JASO (Japanese Automobile Standards Oganization):
Muoán ñaït ñöôïc JASO phaûi töông ñöông SF:
 Nhôùt pha xaêng ñoäng cô 2 thì coù caùc caáp FA, FB, FC
- 53 -
 Nhôùt ñoå catte ñoäng cô 4 thì vaø 2 thì coù MA (söû duïng cho ly hôïp ngaâm trong
nhôùt ma saùt cao)
III. Phöông phaùp laøm trôn
1. Laøm trôn ñoäng cô hai thì:
Thuøng xaêng
Boä cheá hoaø khí
Thuøng nhôùt Loïc nhôùt

Bôm nhôùt
Van kieåm tra
M
OÁng naïp TP . HC
t
thua
HÌNH 5 - 6 HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄ U ÑOÄNhGam CÔKy2 THÌ XAÊ NG NHÔÙT ÑOÅ RIEÂNG
D H Su p
rumong
Ñoái vôùi ñoäng cô hai thìendaà©uTlaø trôn ñoäng cô khoâng ñoå vaøo catte vì catte duøng ñeå
qu y
eùp hoaø khí, daàu boâi B an ñöôïc pha vôùi xaên g vôùi tyû leâ 2 – 5%, hôi nhôùt seõ chui vaøo caùc
trôn
khe hôû laøm trôn caùc boä phaän khi vaän chuyeån.
Ñoái vôùi ly hôïp, hoäp soá ñöôïc laøm trôn baèng caùch ñoå daàu vaøo catte ly hôïp (catte ly
hôïp vaø hoäp soá thoâng nhau) ñeán möùc quy ñònh (xem thöôùc ño daàu gaén ôû catte hay vít vaën
ôû hoâng catte chæ möùc daàu). Luùc vaän chuyeån caùc baùnh raêng seõ taùt nhôùt vaêng tung toeù laøm
trôn caùc boä phaän beân trong ly hôï p, hoä p soá.
Xe 2 thì ñôøi môùi nhôùt pha xaêng ñoå rieâng, xaêng ñoå rieâng. Luùc ñoäng cô vaän chuyeån
nhôùt seõ ñöôïc daãn xuoáng moät bôm daàu gaén phía ngoaøi catte döôùi boä cheá hoaø khí vaø bôm
vaøo loã huùt nôi gaén boä cheá hoøa khí. Öu ñieåm caùc loaïi naøy laø nhôùt ñöôïc pha vôùi xaêng
ñoàng ñeà u ñuùn g tyû leä, khoâng coù hieän töôïng loùn g nhôùt ôû boä cheá hoaø khí neân laøm cho ñoä ng
cô khôûi ñoäng deã daøng. Khuyeát ñieåm laø caáu truùc phöùc taïp, deã hö hoûng.
- 54 -
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 5 - 7 BÔM NHÔÙT YAMAHA

1.Pít - toâng phaàn loù ra ngoaøi 2.Cam dính lieàn pít - toâng 3.Choát ñieàu khieån
4.Ñai oác chænh löu löôïn g raùp vôùi daây ñieàu khieån 5.Tay ga
6,7.Daây ga 8.Hoøa khí 9.Baùnh raêng ñieàu khieån
10.Bôm nhôùt 11.Thuøng nhôùt 12.Thuøng xaêng
A. Maïch nhôùtvaøo töø thuøng chöùa B. Xylanh bôm C.Voû bôm
D.Ñöôøng nhôùt daãn ga tôùi BCHK E.Phaàn döôùi voû bôm
F.Loø xo luoân luoân ñaåy cam
Daây ga
Daây ñieàu khieå n nhôùt
Bôm daàu
Caàn Air
- 55 -
HÌNH 5 - 8 XAÊ NG NHÔÙT ÑIEÀ U KHIEÅN CHUNG BÔÛI TAY GA
GA
2. Laøm trôn ñoäng cô 4 thì:

Coù hai phöông phaùp laøm trôn: Laøm trôn baèng caùch taùc daàu vaø laøm trôn baèng caùch
bôm daàu.
a. Laøm trôn baèng caùch taùc daàu:
Phöông phaùp naøy aùp duïng treâ n xe gaén maùy P C, maùy bôm, maùy phaùt ñieän coâng
suaát nhoû, toác ñoä chaäm vaø thöïc hieän nhö sau:
Daàu boâi trôn ñoå vaøo catte ñeán möùc aán ñònh ôû ñaàu lôùn thanh truyeàn coù moät muoãng
nhoû, trong luùc ñoäng cô laøm vieäc muoãng naøy seõ muùc daàu vaø taùt tung toeù leân laøm trôn
loøng xylanh, pít - toân g, xeùc - maêng, rôùt vaøo nhöõn g loã khoeùt ôû chaân ñaàu thanh truyeà n,
baïc ñaïn coát maùy. Ñoàng thôøi daàu vaêng leân baùn h raêng coát maùy, leân seân cam theo moät caùi
maùng daãn daàu baèng cao su (con thaèn laèn) ñeán laøm trôn truïc coát cam, coø moå roài rôi rôùt
M
. C
chaûy trôû veà catte. Phöông phaùp laøm trôn naøy ñôn giaûn khoâ ng truïcHtraë c nhöng keùm hieäu
TP
t t lôùn, toác ñoä nhanh.
löïc ñoái vôùi nhöõng luùc xe leâ n hoaëc xuoá ng doác vaø caùc xe coâ nugasuaá
K y th
am
b. Laøm trôn baèng caùch bôm daàu:
H S u ph
D
T r uong
n©
a n quye
B
HÌNH 5 -9 MAÏ CH LAØM TRÔN TREÂ N XE HONDA

1. Loïc ly taâm ôû boä ly hôïp. 2. Baùnh xe taêng ñô, 3. Bôm daàu 4.Loïc daàu
daàu
Phöông phaùp naøy aùp duïng haàu heát treân caùc xe hieän nay vaø thöïc hieän nhö sau:
Daàu boâi trôn ñoå vaøo catte ñeán möùc aán ñònh ñöôïc moät bôm daàu ñieàu khieån bôûi
baùnh raêng bôm daàu beân traùi ôû cô caáu taêng seân cam, huùt daàu vaøo catte theo maïch daàu
ñeán laøm trôn caùc cô phaän coï saùt.
Daàu töø catte qua löôùi loïc vaøo bôm daàu (coù coâng duïng huùt daàu töø catte vaø ñaåy ñi).
Sau khi ra khoûi bôm daàu chia thaønh hai maïch:
- 56 -
 Daàu ra loã gheøn theo ñöôøng daãn ôû xylanh (loã xoû gu - roâng beân tay phaûi phía
döôùi)leân quylaùt. Ñeán choã catte caùnh böôùm beân tay phaûi ñaàu quylaùt daàu theo loã khoang
ôû coát cam, vaêng ra laøm trôn hai truïc coø moå coát cam, coø moå, baùnh raêng cam, seân cam
ñoàng thôøi theo phía naøy trôû veà catte.
 Daàu theo ñöôøng daàu reõ phaûi theo loã khoan trong catte ly hôïp veà ñaàu tay phaûi
coát maùy laøm trôn phía trong ly hôïp ôû ñaây daàu ñöôïc loïc theo loái ly taâm, theo ñöôøn g daàu
khoang giöõa truïc coát maùy laøm trôn cô caáu coát maùy, thanh truyeàn roài vaêng ra laøm trôn pít
- toâng, xylanh, xeùc - maêng roài trôû veà catte.
Ñoàng thôøi caùc baùnh raêng ôû heä thoáng ly hôïp hoäp soá laøm daàu vaêng tung toeù ñeå laøm
trôn caùc heä baùnh raêng thuoäc boä ly hôïp vaø hoäp soá.
4
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
5
2 1
1
Nhôùt chöùa ôû catte Nhôùt chöùa ôû thuøng nhôùt rieân g
catte rieâng
HÌNH 5-10 LAØM TRÔN BAÈ NG CAÙCH BÔM DAÀ U
1. Bôm daàu 2. Loïc daàu 3. Thuøng daàu

4. Loïc thoâ 5. Loïc tinh
- 57 -
Bôm daàu
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
Loïc daàu ly taâm
Löôùi loïc daàu
HÌNH 5 -11 MAÏCH DAÀU BOÂI TRÔN XE GAÉN MAÙY HONDA

VAØ CAÙC XE THOÂNG DUÏNG
- 58 -
3. Caùc chi tieát cuûa heä thoáng laøm trôn:

a. Löôùi loïc:
Löôùi loïc coù nhieäm vuï loïc caùc chaát baån, buïi baëm laãn trong daàu ñeå baûo veä bôm daàu,
laøm ngheït caùc ñöôøng daãn daàu, traùnh söï maøi moøn caùc chi tieát. Löôùi loïc laø moät mieáng
löôùi baèng ñoàng xung quanh vieàn nhöïa ñöôïc gaén beân phía ngoaøi catte hoäp soá beân phaûi
phía tröôùc ñöôø ng daãn daàu ñeá n bôm daàu (ngay loã vaën oác xaõ daàu). Ngoaøi ra daàu coøn ñöôïc
loïc theo loái ly taâm ôû trong boä ly hôïp.
M
P. HC
h uat T
a m Ky tt
Löôùi loïc nhôù
h
DH Su p
ng VÒ TRÍ LÖÔÙI LOÏC NHÔÙT
T o
HÌNHru5-12
n ©
uye
an q
NHÔÙT
B
b. Caây thaêm daàu:
Laø moät caây saét hay nhöïa, treân ñaàu coù gaén lieàn vôùi moät con oác coù choã caàm tay ñeå
môû ra hoaëc vaën vaøo cho deã, treâ n caây coù ghi laèn vaïch cheùo hay vaïch ngang ñeå chæ möùc
daàu hieän coù, laèn treân chæ möùc daàu toái ña, gaïch döôùi chæ möùc daàu toái thieåu. Khi muoán ño
daàu ta thaùo caây thaêm ra lau saïch ñeå vaøo, xong laáy ra xem möùc daàu dính treân caây thaêm
ñeå bieát (khoâ ng vaën vaøo).
3
1
HÌNH 5-13 CAÂ Y THAÊM NHÔÙT
1.Möùc daàu toái ña 2.Möùc daàu toái thieåu 3.Caây thaêm daàu
- 59 -
Ñoái vôùi moät soá xe khoâng coù caây thaêm daàu thì beâ n hoâ ng catte ly hôïp coù moät con vít
vaën vaøo catte (Sazuki) hay moät caùi naép ñoù laø möùc daàu quy ñònh.
c. Baùnh raê ng vaø coát ñieàu khieå n bôm daàu:
Baùnh raêng ñieàu khieån bôm daàu chung vôùi cô caáu caêng seân cam. Giöõa baùnh raêng
coù khoang loã vaø ren ñeå raùp coát ñieàu khieån bôm daàu. Coát ñieàu khieån bôm daàu laø moät caây
coát hình truï moät ñaàu coù ren raêng ñeå vaën vaøo baùnh raêng ñieàu khieån bôm daàu, ñaàu kia coù
khoeùt raõnh ñeå aên khôùp vôùi choát baùnh xe trong bôm daàu. Coát ñieàu khieån quay troøn treân
hai loã khoan ôû catte hoäp soá.
d. Bôm daàu:
Coù nhieäm vuï huùt daàu töø catte ñöa leân caùc chi tieát caàn thieát laøm trôn theo caùc maïch
daàu ñaõ coù saün. Bôm daàu duøng treâ n xe gaén maùy coù hai loaïi: Bôm traùi kheá vaø bôm roâto.
 Bôm traùi kheá : Goàm moät voû bôm baèng nhoâm beân trong coù hai baùnh raêng aên
khôùp vôùi nhau. Moät baùnh raêng quay theo truïc ñieàu khieån bôm daàu, baùn h kia aên khôùp
quay troøn treân moät truïc khaùc vaø quay ngöôïc chieàu nhau. Treân voû bôm coù moät loã huùt vaø
M
moät loã thoaùt. Khi ñoäng cô laøm vieäc hai baùnh raêng quay ngöôï T
c P . HCu nhau, ñöôïc huùt töø
chieà
uat
catte vaøo loã huùt chöùa trong caùc phaàn loõm cuûa baùnhmraê K ngthroài ñaåy ra maïch thoaùt. Aùp löïc
y
a
H
daàu thoaùt ra tuøy thuoäc vaøo khe hôû giöõa hai S u nphh raêng vaø khe hôû giöõa baùnh raêng vaø voû
baù
D
bôm vaø toác ñoä ñoäng cô. T r uong
n©
a n quye
B
HÌNH 5-14 BÔM DAÀU LOAÏI TRAÙI KHEÁ
1.3. Voû 9. OÁng loùt

2.4. Ñeäm 10.14. Loâng ñeàn
5.7. Baùnh raêng traùi kheá 11. Buloâng
6.8. Choát 12.13. Vít
- 60 -
 Bôm roâto: Goàm moät voû bôm baèng nhoâm beân trong coù hai roâto, moät naèm ngoaøi
vaø moät naèm trong. Roâto trong coù raêng phía ngoaøi laên trong roâto ngoaøi coù raêng phía
trong. Roâto trong ñöôïc ñieàu khieån bôûi coát ñieàu khieån bôm nhôùt. Maët trong voû bôm coù
döï truø hai loã, moät loã huùt vaø moät loã thoaùt.
Khi ñoäng cô laøm vieäc roâto trong vöøa di chuyeån vöøa laên treân roâto ngoaøi, daàu nhôùt
ñöôïc huùt vaøo loã huùt eùp töø vuøng coù theå tích lôùn sang nhoû vaø ñaåy ra ngoaøi loã thoaùt. Aùp löïc
daàu thoaùt ra cuõng tuøy thuoäc vaøo khe hôû roâto vôùi voû vaø toác ñoä coát ñiaàu khieån .
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
B an
HÌNH 5-15 BÔM DAÀU LOAÏI ROÂTO
1.4. Ñeäm 7. Coát ñieàu khieån

2.3. Voû 8. OÁng loùt
5. Roâto trong 9.10.11. Vít
6. Roâto ngoaøi 12.13. Loâng ñeàn
- 61 -
C.
Loïc daàu ly taâm

Cm M
TP . Htaâ
uat
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
Löôùi loïc daàu

daàu
HÌNH 5-16 HEÄ THOÁNG BOÂI TRÔN SUZUKI VIVA
VIVA
- 62 -
C. HÖ HOÛNG, SÖÛA CHÖÕA HEÄ THOÁNG LAØM TRÔN
Heä thoáng laøm maùt vaø laøm trôn neáu truïc traëc thöôøng laøm cho ñoäng cô mau noùng,
maùy chaïy khoâng voït, hao xaêng, neáu traàm troïng seõ daãn ñeán keït maùy, loät deâ n.
1. Phöông phaùp kieåm tra heä thoá ng laøm trôn:
a. Ñoái vôùi ñoäng cô 4 thì:
Thöïc hieän baèng caùch:
─ Môû naép ñaäy xu - paùp huùt treân quylaùt.
─ Cho ñoäng cô chaïy ôû toác ñoä trung bình.
─ Leân ga taêng töø töø toác ñoä xem daàu coù vaêng ra ôû loã ñaäy xu - paùp hay khoâng
─ Neáu daàu vaêng ra töøng tia nhoû chöùng toû heä thoáng laøm vieäc toát. Neá u khoâng vaêng
ra laø heä thoáng laøm trôn khoâ ng laøm vieäc. Ta phaûi tìm hieåu nguyeân nhaân ñeå söûa chöõa coù
M
theå:
TP . HC
uat
 Thieáu nhôùt. K y th
am
H S u ph
 Ngheït loïc nhôùt. D
T r uong
©
 Hö bôm nhôùt. quyen
B a n
 Ngheït loã gheøn.
b. Phöông phaùp kieåm tra löôïng nhôùt ñoäng cô 2 thì :
Neáu khoùi traéng thoaùt ra quaù nhieàu laø do pha nhôùt quaù nhieàu.
Löu yù:
Nhôùt laøm trôn coù theå chui qua phoøn g eùp catte ñoäng cô bôûi phoát ly hôïp do ñoù ñeå
xaùc ñònh nguyeâ n nhaân ta thöïc hieän:
 Khoâng cung caáp nhôùt pha xaêng, noå maùy , neáu heát khoùi laø do nhôùt pha nhieàu,
ñieàu chænh laïi bôm nhôùt. Neáu coø n khoùi laø do phoát coát maùy phía beân ly hôïp bò moøn hôû,
xe coù hieän töôïng chaïy hao nhôùt, phaûi chaâm thöôøng xuyeân.
2. Daàu nhôùt duøng cho xe gaén maùy:
a. Daàu laøm trôn ñoäng cô 4 thì:
─ ÔÛ ñoäng cô 4 thì nhôùt laøm trôn ñoäng cô vaø heä thoáng truyeàn ñoäng laø moät bôûi vì
catte ñoäng cô vaø catte ly hôïp thoâng nhau.
─ Tröôùc tieân theo söï höôùng daãn nhaù cheá taïo.
Ví duï:
 Xe Honda ñôøi cuõ duøn g nhôùt SAE 40 API SC.
- 63 -
 Xe Honda DreamII duøng SAE 20W/40 API SE&SF thì ta duø ng daàu ña caáp chaát
löôïng SE & SF.
 Xe Yamaha duøng SAE 20W50.
 Xe Suzuki duøng SAE 10W40.
─ Neáu khoâng coù höôùng daãn cuûa nhaø cheá taïo :
 Xe ñôøi cuõ duø ng nhôùt kyù hieäu SAE 40 API SC.
 Xe töø ñôøi 81 trôû veà sau SAE 40 API SE.
 Caùc xe Dream veà sau SAE 40 API SE(SF).
b. Daàu nhôùt pha xaêng cho ñoäng cô 2 thì:
ÔÛ Ñoäng cô 2 thì vì catte duøng ñeå eùp hoøa khí neân khoâng ñoå nhôùt vaøo catte maø phaûi
pha nhôùt vaøo xaêng, trong luùc laøm vieäc hôi nhôùt seõ chui vaøo caùc khe hôû laøm trôn pít -
toâng, xylanh, xeùc - maêng, coát maùy, tay deân. Nhôùt coù theå pha thöïc tieáp vaøo xaêng vôùi tyû
leä 2% - 5% nhö caùc xe ñôøi cuõ hay xaêng nhôùt ñoå rieâ ng nhö caùc xe ñôøi môù i.
P . HCM
─ Ñoäng cô 2 thì nhôùt pha tröïc tieáp vaøo xaêng coù theåthduø uant gTSAE30, SAE40.
K y
ham
u ipduø
─ Ñoäng cô 2 thì xaêng nhôùt ñoã rieângHphaû
D S ng nhôùt 2T bôûi vì ngoaøi taùc duïng laøm
trôn coøn coù taùc duïng: T r uong
©
yen
q,umoø
B
 Choáng caøo söôù a nc n pít - toân g, xylanh, xeùc – maêng.
 Deã daøng hoøa tan xaêng.
 Khoâng laøm ngheõn loã huùt.
 Laøm saïch caùc chi tieát trong buoàng ñoát.
Ngoaøi ra trong vaøi naêm gaàn ñaây vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp hoaù hoïc toång
hôïp tieân tieán caùc nhaø maùy cheá taïo daàu nhôùt ñaõ saûn xuaát loaïi daàu nhôùt saûn phaåm töø daàu
goác baùn toång hôïp nhaèm ñaùp öù ng yeâu caàu boâi trôn cuûa caùc theá heä ñoäng cô ñôøi môùi laøm
taêng coâng suaát ñoäng cô, giaûm löôïng khoùi moät caùch ñaùng keå vaø coù muøi thôm.
─ Nhôùt laøm trôn heä thoáng truyeàn ñoäng (ly hôïp, hoäp soá) töông töï heä thoáng laøm
trôn ñoäng cô 4 thì .
3. Thôøi gian thay nhôùt ñoäng cô:
Xe gaén maùy môùi xuaát xöôûng hay xe cuõ laøm maùy laïi chuû yeáu laø thay pít - toâng, xeùc
- maêng hay eùp deân trong thôøi gian chaïy raø maùy, thay nhôùt laàn ñaàu tieân sau 500 – 1000
km. Sau ñoù thay theo ñònh kyø, theo höôùn g daãn nhaø cheá taïo.
Vd: Honda ñôøi cuõ moãi 1000km.
Honda ñôøi môùi sau moãi: 2000  4000 km.
Caùc loaïi xe 2 thì ñôøi cuõ sau moãi: 3000 km  5000 km.
Xe tay ga sau moãi: 1000 km.
- 64 -
Tuy nhieân ta neân ruùt ngaén thôøi gian thay nhôùt neáu xe thöôøng xuyeân söû duïng trong
caùc ñieàu kieän sau:
 Thöôøng taét maùy hay khôûi ñoä ng lieân tuïc.
 Ñi trong moâi tröôø ng coù nhieàu ñaát buïi.
 Thöôøng xuyeân chaïy khoâng taûi (keït xe, ñeøn ñoû…).
 Thöôøng xuyeân chôû naëng, vaän toác cao.
 Moâi tröôøng quaù noùng hay quaù laïnh.
 Tình traïng xe cuõ.
4. Phöông phaùp thay daàu boâi trôn:
Daàu boâi trôn sau moät thôøi gian laøm vieäc seõ keùm tính chaát vì theá ta phaûi thay daàu
môùi. Thôøi gian thay daàu tuyø theo nhaø cheá taïo aán ñònh thöôøng tö 1.000 – 2.000 km.
Phöông phaùp thay nhö sau:
M
P. HC
─ Cho ñoäng cô chaïy ñeå daàu noùng deã chaûy.
uat T
─ Môû oác xaõ daàu ôû catte cho daàu chaûy ra heát. Ky th
am
H S u ph
ng D
─ Neáu caùc boä phaän beân trong catte quaù dô daàu xaõ ra quaù ñen ta coù theå röûa saïch
r u o
T daàu môùi vaøo baèng caùch:
caùc boä phaän beân trong tröôùc khi © ñoã
qu yen
n
Ñoå daàu ñaëc bieäBt aröûa maùy (Shell donax F) leân tôùi möùc trung bình, cho ñoän g cô chaïy
chaäm khoaûng 10 phuùt xaõ daàu taåy ra cho saïch, ñoå daàu môùi vaøo. Neáu khoân g coù daàu ñaëc
bieät ta coù theå duøng daàu gasoil ñeå röûa, khoân g ñöôïc duøng xaên g hay daàu hoâi vì daàu naøy
coøn soùt laïi seõ laøm maát tính chaát boâi trôn cuûa daàu nhôùt vaø mau hö caùc phoát chaën daàu.
─ Vaën oác xaõ nhôùt laïi .
─ Ñoå daàu môùi vaøo ñuù ng dung löôïng vaø chaát löôïng.
5. Phöông phaùp söõa chöõa khi xe bò keït maùy (gíp – beâ):
Keït maùy laø pít - toâng bò keït cöùng trong loøng xylanh khoâ ng di chuyeå n ñöôïc xaùc
ñònh nhö sau:
Trong voøng 10 phuùt sau khi maùy ngöøn g, ta ñeø chaân leân gioø ñaïp aán nheï. Neáu ñaïp
ñöôïc bình thöôøng thì khoân g phaûi gíp – beâ. Neáu cöùng ñaïp khoâ ng ñöôïc laø xe ñaõ bò gíp –
beâ. Ñaây laø pan thöôøn g xuyeân xaûy ra do caùc nguyeân nhaân sau:
a. Duøng xaên g keùm chaát löôïng keát hôïp vôùi ngöôøi söû duïng hay eùp ga eùp soá (nguyeân
nhaân naøy chæ xaûy ra cho ngöôøi môùi bieát söû duïng xe).
b. Ñoäng cô môùi laøm maùy laïi coøn trong thôøi gian chaïy raø maùy maø ngöôøi söû duïng
thöôøng xuyeân chaïy toác ñoä cao.
c. Duøng nhôùt keùm chaát löôïng.
d. Ngheït maïch nhôùt.
- 65 -
Caùch xaùc ñònh nguyeân nhaân:

─ Ñeå 30  40 phuùt cho ñoäng cô nguoäi. Ñaïp maùy noå kieåm tra nhôùt coù vaêng leân hay
khoâng.
 Neáu nhôùt coù vaêng leân thì nguyeân nhaân gíp – beâ coù theå do (a), (b), (c), ta chæ caàn
thay nhôùt môùi tuyø theo töøng tröôøng hôïp vaø khuyeân ngöôøi söû duïn g.
 Neáu nhôùt khoâng vaêng leân laø maïch nhôùt ñaõ ngheït
Ta söõa chöõa nhö sau:
Suùc loïc nhôùt:
─ Môû oác xaû nhôùt, trong luùc nhôùt chaûy duøng moät ñoaïn daây thaéng ñaùnh tôi xoû
ngöïôïc leân roài ve troøn ñeå laøm saïch loïc nhôùt. Neáu nhôùt cuõ xaû ra quaù dô ta phaûi xuùc catte
nhôùt baèng caùch ñoå daàu taåy maùy vaøo sau ñoù cho noå maùy vaøi phuùt roài töï xaû tieáp.
─ Ñoå nhôùt môùi vaøo ñuùng dung löôïng, chaát löôïng. Ñaïp maùy noå thöû laïi nhôùt ñaõ
vaêng leân hay chöa. Neáu nhôùt vaãn chöa leân thöïc hieän tieáp.
M
T P . HC
Thoâng loã gheøn: uat
K y th
─ Môû catte caùnh böôùm, ñaïp maùy noå, uxem
S pham nhôùt coù traøo ra loå aéc coø ôû phía döôùi
DH
khoâng. ng
n © Truo
 Neáu nhôùt coù traøonraquôûyeñaây maø khoâng vaêng leân ñöôïc loã chænh xupaùp laø do loã truïc
Ba
coát cam quaù moøn, loã nhôùt ôû treân coát cam bò ngheït, queân thoâng loã ron caùnh böôùm.
 Neáu nhôùt khoâng traøo ra loã aéc coø phía döôùi laø ngheït loã gheøn, ta phaûi thoâng baèng
caùch:
 Duøng voøi bôm xe ñaïp hoaëc gioù neùn, aùp saùt vaøo loã aéc coø phía döôùi cho thaät kín. Môû
gioù neùn hoaëc bôm xe ñaïp , hôi seõ xì veà catte ñeå thoâ ng loã gheøn, laøm vaøi laàn nhö vaäy loã
gheøn seõ ñöôïc thoâng.
─ Ñaïp maùy thöû laïi xem nhôùt leân hay chöa, neáu nhôùt chöa leân ta thöïc hieän tieáp.
Naâng cuïm xylanh, daøn ñaàu leân ñeå thoâng loã gheø n baèng caây soi:
─ Thaùo 4 oác daøn ñaàu, 2 oác xylanh, quylaùt, boä oác seân cam.
─ Naâng nguyeân cuïm xylanh, daøn ñaàu leâ n 15  20 mm. duøng moät tao daây ga hay
daây thaéng beû chöø L soi loã gheøn .
Löu yù:
Ñeå khoâ ng bao giôø bò pan ôû heä thoá ng laøm trôn, khi raùp maùy ta phaûi chuù yù:
─ Khoâng bao giôø thaùo bôm nhôùt ra khoûi catte nhôùt neáu khoân g thay bôm môùi.
─ Kieåm tra baùnh raêng ñieàu khieån bôm nhôùt, ti ñieàu khieån bôm nhôùt neáu hö thì
phaûi thay theá tröôùc khi raùp maùy.
- 66 -
─ Thoâng saïch caùc loã nhôùt ôû catte, ly hôïp, xylanh, quylaùt, coát cam, coát maùy, aéc
coø. . . tröôùc khi raùp maùy.
─ Tuyeät ñoái khoâ ng duøng gieû ñeå lau chi tieát maùy duø laø thaät saïch.
─ Trong quaù trình raùp maùy, tröôùc khi raùp xylanh, ñoå nöûa lít nhôùt vaøo catte, laáy
chaân ñeø ñoäng cô, moät tay ñaïp gioø ñaïp, moät tay caân seân cam, ñaïp gioø ñaïp vaøi laàn khi
naøo thaáy nhôùt traøo leân loã gheø n thì môùi tieáp tuïc raùp maùy.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
B an
- 67 -
CHÖÔNG VI
HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU
I. Coâng duïng, caáu taïo, nguyeân lyù toång quaùt:
Heä thoáng nhieân lieäu coù nhieäm vuï cung caáp cho ñoäng cô moät löôïng hoãn hôïp giöõa
xaêng vaø gioù coù thaønh phaàn oå n ñònh, phuø hôïp vôùi cheá ñoä cuûa ñoäng cô. Hoãn hôïp naøy ñöôïc
goïi laø hoøa khí, noù ñöôïc huùt vaøo loøng xylanh, neùn , ñoát chaùy, giaûn nôû roài sinh coâng.
Heä thoáng goàm coù:
 Boä phaän cung caáp xaêng goàm thuøng xaêng, khoùa xaêng, loïc xaêng, cheùn loùng caën,
oáng daãn xaêng.
 Boä phaän loïc gioù: oáng daãn vaø loïc gioù.
 Boä phaän cheá hoøa khí (bình xaêng con).

Nguyeân lyù laøm vieäc toång quaùt cuaû heä thoáng nhö sau: M
T P . HC
t
Khi ñoäng cô laøm vieäc xaêng töø thuøng chöùa xuoáng ykhoù
K thauaxaêng qua cheùn loùng caën roài
theo oáng daãn xuoá ng boä cheá hoøa khí. Xe 4 thìu ôû amo xu - paùp huùt môû, huùt gioù töø ngoaøi
phvaø
H S
qua loïc gioù ngang boä cheá hoøa khí huù g Dng töø bình giöõ möïc (buoà ng phao) qua gích - lô
uotnxaê
T r
n i© gioù thaønh hoøa khí theo oáng huùt vaøo loøng xylanh eùp, ñoát
chính ra phoøng cheá khí troäunyevôù
a n q
chaùy, giaûn nôû vaø sinhB coâng. Muoán ñoäng cô chaïy nhanh ta vaën tay ga quûa ga môû lôùn hoøa
khí huùt vaøo nhieà u, muoán chaïy chaäm ta traû tay ga tieát dieän môû nhoû hoøa khí vaøo ít. Muoán
döøng ñoäng cô ta taét coâng taét maùy. ÔÛ xe 2 thì hoøa khí huùt vaøo catte roài môùi naïp leân
xylanh.
HÌNH 6 -1 HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄ U ÑOÄNG CÔ 4 THÌ
- 68 -
A: Duøng xaên g döï tröõ

B: Môû
C: Ñoùng
2 1
14 7
3 4 5
6
15
13
12 8 M
P. HC
1
1 uat 9T
K y th
ham
H
HÌNH 6 -2 SÔ ÑOÀ HEÄ THOÁNGDNHIEÂ Su pN LIEÄ U XE 2 THÌ VESPA
ng
n © Truo
ye xaêng 3. Vít gioù 4. Gích - lô caàm chöøng 5. Van khôûi
quVít
1. Khoaù thuøng xaêngan 2.
B
ñoäng 6. Gích - lô khoâng khí 7. Baàu loïc khoâng khí 8. Loã gioù maïch chính 9. Gích - lô
khôûi ñoä ng. 10. Phao chính 11. Gích - lô chính 12. Baûn ga 13. Ñöôøng naïp 14. Doøng
khí naïp 15. Loã thoaùt
II. Caáu taïo caùc chi tieát cuûa heä thoáng:

1. Boä phaän cung caáp xaêng:
a. Thuøng xaê ng:
Thöôøng daäp baèng toân daøy 1,5  2,5mm hình daùng dung tích tuøy theo loaïi xe dung
tích töø 3 lít  10 lít. Treân thuø ng coù loã ñoå xaêng. Naép thuøng coù 1 loã thoâng hôi raát nhoû coù
taùc duïng caân baèng aùp suaát trong thuøng vôùi khí trôøi ñeå xaêng töï chaûy xuoáng BCHK deã
daøng, phía döôùi thuøng coù loã ñeå raùp khoùa xaêng.
b. Khoùa xaêng vaø loïc xaêng:
Haàu heát caùc xe khoùa xaêng vaø loïc xaêng ñöôïc raùp chung vôùi BCHK. Loaïi khoùa
xaêng coù cheùn loùng caën goàm coù:
 Nuùt coân cuûa khoùa xaêng treâ n coù khoang 3 loã daãn xaêng.
 Hai oáng laáy xaêng töø thuøng chöùa, oáng xaêng chính cao hôn oáng xaêng chaïy döï
tröõ.
- 69 -
 Moät cheùn loùng caën, phía döôùi laøm daïng ñai oác deã thaùo raùp vaø moät loïc xaêng
baèng löôùi ñoàng
Khoùa xaêng thöôøng coù 3 vò trí:
 Vò trí chaïy bình thöôøng: Xaêng töø thuø ng chöùa qua oáng daãn xaêng chính xuoán g
cheùn loùng caën qua löôùi loïc roài daãn ñeán BCHK.
 Vò trí döï tröõ: Khi möùc xaêng trong thuøng coøn ít, möùc xaêng thaáp hôn chieàu cao
cuûa oáng xaêng chính, ta vaën khoùa xaêng veà vò trí döï tröõ. Xaêng töø thuøng chöùa qua oáng döï
tröõ thaáp hôn ñeå ñeán cheùn loùng caën, löôùi loïc roài BCHK
 Vò trí ñoùng: Ñöôøng xaêng xuoáng cheù n loùng caën ñöôïc khoùa laïi, xaêng khoân g
xuoáng BCHK.
Caùc xe coù trang bò heä thoáng baùo xaêng thì chæ coù 2 vò trí: Ñoùng vaø môû.
M
P. HC
h uat T
Voøng chöõ O
a m Ky t
h
D H Su p
ng
n © Truo Coác loïc
quye
Ban
Naép
Khoaù xaêng
HÌNH 6 - 3 KHOAÙ XAÊNG VAØ CHEÙ N LOÙNG CAË N
CAËN
Xe ñôøi môùi ngaøy nay haàu heát duøng khoùa xaêng töï ñoäng.
c. Khoùa xaêng töï ñoäng:
Caáu taïo:
5
Khoaù xaêng töï ñoä ng goàm coù:
1. Xaêng töø thuøng ñeán
2. Xaêng ñeán BCHK 4
1
3. Ñöôøng aùp thaáp noái vôùi co xaêng
4. Boâng - tu ( kim phao)
5. Maøng
6. Loø xo
7. Beä kim phao
3
2
HÌNH 6-4 KHOAÙ XAÊNG TÖÏ ÑOÄNG
- 70 -
Nguyeân lyù hoaït ñoäng:

Khi ñoäng cô hoaït ñoäng pít - toân g di chuyeån taïo ra söùc huùt ñeå huùt hoøa khí vaøo
xylanh, ñoàng thôøi qua oáng daãn 3 huùt maøng ôû khoùa xaêng töï ñoäng, loø xo 6 bò eùp laïi boâng
tu 4 di chuyeån xuoán g môû ñöôøn g xaêng töø thuøng chöùa ñeán BCHK. Khi ñoäng cô laøm vieäc
khoùa xaêng luoân luoâ n môû.
Khi ñoäng cô khoâng hoaït ñoäng söùc huùt cuûa pít - toâng khoâng coù, loø xo ñaåy maøng veà,
boâng - tu ñoùng saùt vaøo beä ñöôøng oáng, xaêng töø thuø ng chöùa khoâng ñeán ñöôïc BCHK.
Khi ñoäng cô ngöøng, khoùa xaêng luoâ n luoân ñoùng (Neáu oáng aùp thaáp bò suùt, luõng hay
gaén khoâng kín khoùa xaêng seõ ñoùng).
2. Boä phaän loï c gioù (loïc khoâng khí):
Trong khoâng khí coù raát nhieàu buïi baëm, neáu huùt tröïc tieáp vaøo xylanh seõ hoøa troän
vôùi daàu nhôùt thaønh moät thöù caùt xoaùy laøm maøi moøn xeùc - maêng, xylanh. Ñeå traùnh tình
traïng treân ngöôøi ta gaén tröôùc BCHK moät loïc gioù ñeå caûn nhöõng haït buïi ñoù.
M
P. HC
Loïc gioù thöôøng coù 2 loaïi: loïc khoâ vaø loïc öôùt.
uat T
h
Caû 2 loaïi cô baûn gioáng nhau goàm coù:
a m Ky t
ph
Suqua
Moät thaân baàu loïc ñöôïc noái vôùi BCHK DH oáng daãn gioù baèng nhöïa hay cao su.
r u o ng
T ng chuyeån gioù, moät naép ñaäy ñöôïc laép vaøo thaân nhôø
Trong thaân coù chöùa loõi loïc vaø ©höôù
qu y en
ñai oác giöõ naép. Ban
Loïc khoâ söû duïng haàu heát treân xe gaén maùy loõi loïc thöôøng baèng giaáy xoáp, löôùi loïc
baèng ñoàng, daây theù p roái….Nguyeân taéc chung cuûa caùch loïc naøy laø khoân g khí töø ngoaøi vaøo
ñi ngang qua loõi loïc caùc buïi baån ñöôïc caûn laïi vaø khoâng khí saïch ñi vaøo BCHK. Öu ñieåm
cuûa loïc naøy laø ñôn giaûn deã cheá taïo. Nhöôïc ñieåm laø loïc mau dô phaûi thöôøng xuyeân xuùc
röûa hoaëc thay theá ñeå khoâ ng aûnh höôûng ñeán tyû leä hoøa khí.
HÌNH 6-5 LOÏC GIOÙ KHOÂ
- 71 -
Haàu heát caùc xe gaén maùy hieän nay söû duïng löôùi loïc gioù baèn g muùt loaïi thaám daàu
(tích hôïp öu ñieåm cuûa loaïi loïc khoâ vaø loïc öôùt).
Loïc öôùt söû duïng trong moät soá moâtoâ vaø haàu heát ôû oâtoâ, loõi loïc töông töï nhö loïc thoâ.
Ngoaøi ra trong thaân coøn coù moät ngaên chöùa daàu nhôùt (cuøng moät thöù daàu ñoå vaøo catte).
nguyeân taéc chung loaïi loïc naøy laø khoâ ng khí töø ngoaøi vaøo tieáp xuùc vôùi daàu nhôùt ñeå laïi
nôi aáy nhöõng haït buïi lôùn, tieáp tuïc chui qua loõi loïc ñeå laïi nhöõng haït buïi nhoû. Do keát hôïp
2 phöông phaùp neân khoâ ng khí ñöôïc loïc saïch hôn vaø loõi loïc laâu dô hôn.
3. Boä phaän cheá hoøa khí:
Cheá hoøa khí laø taïo ra moät hoãn hôïp raát khaéng khít giöõa xaêng vaø gioù ñeå hoãn hôïp coù
theå chaùy troïn veïn trong loøng xylanh vôùi khoaûng thôøi gian 1/200 giaây. Khí cuï ñeå taïo ra
hoãn hôïp goïi laø boä cheá hoøa khí (bình xaêng con).
Tæ leä cuûa xaê ng vaø gioù: Hoãn hôïp giöõa xaêng vaø gioù goïi laø hoøa khí, thöïc nghieäm cho
thaáy raèng muoán ñoát chaùy troïn veïn 1 gam xaêng trong moät bình kín thì phaûi caàn 14,7 g
(15g) gioù. Tæ leä 1/15 goïi laø tæ leä hoaøn haûo. Nhöng treân thöïc teá vaø yeâu caàu hoaït ñoäng cuûa
M
ñoäng cô luùc nhanh, luùc chaäm, trong luùc giöõa xaêng vaø gioù coù tæ Ptroï
T . HnCg khaùc nhau raát xa.
uat
Neân tæ leä naøy thay ñoåi 1/8 ñeá n 1/18.
K y th
am
Tæ leä 1/8  1/9 : khôûi ñoäng ñoäng cô. H S u ph
D
T r uong
Tæ leä 1/11  1/12: Chaïeyn caà© m chöøng.
a n quy
B Hoaït ñoäng bình thöôøng.
Tæ leä 1/15 1/18:
Tæ leä 1/12  1/13: Toác ñoä lôùn hay chôû naëng
HÌNH 6-6 SÖÏ LIEÂN QUAN GIÖÕA TÆ LEÄ HOØA KHÍ VAØ TOÁC ÑOÄ XE.
XE.
- 72 -
Boä cheá hoøa khí ñôn giaû n:

 Caáu taïo:
Nguyeâ n taéc caáu taïo BCHK ñôn giaûn. Noù goàm 2 phaàn chính laø bình giöõ möïc vaø
phoøng cheá khí.
 Bình giöõ möïc:
Coøn goïi laø buoàng phao duøng ñeå giöõ möïc xaêng luoân luoân ôû möùc coá ñònh nhôø taùc
duïng cuûa moät phao noåi vaø caây chaën xaêng ôû trong bình. Khi möïc xaêng trong bình giöõ
möïc thaáp hôn möùc oån ñònh, phao haï xuoán g caây chaën xaêng (kim phao)môû loã xaên g cho
xaêng töø bình chöùa vaøo bình giöõ möïc. Khi xaêng vaøo phao noåi leân tôùi möùc aán ñònh, caây
chaën xaêng ñoùng loã xaên g khoâng cho xaêng vaøo bình giöõ möïc nöõa.
Xaêng töø bình giöõ möïc ñöôïc daãn ñeán phoøng cheá khí nhôø moät oáng tia, ôû ñaàu oáng coù
loã ñeå xaêng voït ra phoøng cheá khí khi vaän chuyeån.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
5
7
1
2
3
HÌNH 6-7 BOÄ CHEÁ HOAØ KHÍ ÑÔN GIAÛ N VAØ BÌNH GIÖÕ MÖÏ C
1. Phao 5. Kim phao
2. Bình giöõ möïc 6. Böôùm ga (truï ga)
3. OÁng tia 7. OÁng khuyeách taùn
4. Phoøng cheá khí 8. Loã tia
 Phoøng cheá khí:
Taïo neân bôûi moät oáng hình truï, moät ñaàu baét vaøo loã huùt, ñaàu kia noái vôùi loïc gioù.
Beân trong oáng hình truï coù laép moät oáng khueách taùn (thaét eo), muïc ñích cuûa oáng naøy laø
laøm taêng toác ñoä gioù ôû choã nhoû nhaát ñeå aùp thaáp caøng lôùn xaêng deã voït ra taùn nhuyeã n vaø
boác hôi. Ñöôøng kính ngoaøi cuûa oáng khueách taùn laø ñöôøng kính trong cuûa phoøng cheá hoøa
khí vaø ñoù cuõng laø ñaëc tính cuûa BCHK .
- 73 -
ÔÛ vuøng nhoû nhaát cuûa oáng khueách taùn coù laép moät oáng tia thoâng vôùi maïch xaêng ôû
bình giöõ möïc. Löôïng xaên g töø bình giöõ möïc ra oáng khueách taùn phaûi qua moät loã giôùi haïn
löu löôïng goïi laø loã tia chính (gích - lô). Kích thöôùc cuûa loã tia coù ghi treân loã tia vaø tính
baèng phaàn traêm cuûa mm.
Vd: loã tia 76 coù nghóa laø ñöôøng kính loã tia ño ñöôïc laø 0,76 mm.
Moät caùnh böôùm ga (baûn ga hoaëc truï ga) ñöôïc baét phía döôùi oáng khueách taùn gaàn
maët baét vaøo loã huùt (hoaëc ngay oá ng khueách taùn neáu baûn ga hay truï ga). Coâng duïng cuûa
oáng khueách taùn laø ñeå taêng giaûm toác ñoä ñoäng cô baèng caùch môû lôùn hay nhoû ñeå hoøa khí
huùt vaøo xylanh nhieàu hay ít. Caùnh böôùm ga (baûn ga hoaëc truï ga) ñöôïc lieân heä vôùi tay
ga.
Toùm laïi moät BCHK coù 2 ñaëc ñieåm quan troï ng ñoù laø:
 Ñöôøng kính phoøng cheá khí (tính baèng mm):
Vd: BCHK 30 nghóa laø phoøng cheá khí 30 mm
M
. HC
 Ñöôøng kính loã tia chính (tính baèng phaàn traêm):
t TP
Vd: Loã tia 120 nghóa laø ñöôøng kính loã ño ñöôïc 1,2
K thua
ymm
pham
Caùc BCHK coù theå thay ñoåi laãn nhauDHvôùSiuñieàu kieän ñaëc ñieåm töông ñöông nhau vaø
ng
gaù laép thích hôïp.
n © Truo
a n quye
 Vaän chuyeån: B
Ñoäng cô ñang hoaït ñoäng. Luùc ôû thì huùt pít - toâng töø TÑT xuoáng xu - paùp huùt môû
(hoaëc loã huùt môû). Pít - toâng huùt khoâng khí töø ngoaøi ngang qua loïc gioù vaøo xylanh. Khi ñi
ngang qua eo oáng khueách taùn toác ñoä gioù taêng leân, aùp suaát giaûm taïo ra aùp thaáp huùt xaêng
töø bình giöõ möïc qua oáng loã tia chính voït ra oáng khueách taùn ñi vaøo loøng xylanh, khi di
chuyeån hôi xaêng vaø gioù troän ñeàu vôùi nhau trôû thaønh hoøa khí. Tuøy theo vò trí cuûa böôùm
ga (truï ga hay baûn ga) maø hoøa khí huùt vaøo xylanh nhieàu hay ít maø toác ñoä ñoäng cô nhanh
hay chaäm.
Khi xaêng voït ra oáng khueách taùn, möïc xaêng trong bình giöõ möïc caïn daàn, phao haï
xuoáng caây chaën xaêng môõ ra xaên g töø thuø ng chöùa chaûy xuoá ng bình giöõ möïc, luùc möïc
xaêng ñeán möùc aán ñònh phao noåi leân, caây chaën xaêng ñoùng kín loã xaêng vaøo. Cöù nhö theá
maø BCHK laøm vieäc.
Truï ga
ga
Khoâng khí
HÌNH 6 – 8 NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC BCHK

Hoaø khí
- 74 -
 Khuyeát ñieåm cuûa BCHK ñôn giaûn:

BCHK ñôn giaûn vöøa trình baøy ôû treân phaân löôïng hoøa khí thay ñoåi theo toác ñoä ñoä ng
cô. Löôïn g hoøa khí huùt vaøo tuøy thuoäc vò trí böôùm ga. Nhöng xaêng vaø gioù coù maät ñoä khaùc
nhau, phaûi tuaân theo nhöõng ñònh luaät di chuyeån khaùc nhau. Tyû troïng cuûa khoâng khí huùt
vaøo xylanh nhieàu hay ít tuøy theo söùc huùt ñoäng cô maïnh hay yeáu, trong khi aáy tyû troïng
xaêng cuõng khoâng thay ñoåi. Vì theá BCHK ñôn giaûn seõ cho hoøa khí dö xaêng luùc maùy chaïy
nhanh vaø thieáu xaêng luùc maùy chaïy chaäm. Söï kieä n naøy ñöôïc giaûi thích nhö sau:
Khi ñoäng cô chaïy chaäm söùc huùt cuûa pít - toâng yeáu, khoâng khí nheï neân huùt vaøo
xylanh deã daøng, xaêng naëng hôn neân voït ra moät caùch khoù khaên laøm cho hoøa khí thieáu
xaêng. Ngöôïc laïi khi ñoäng cô chaïy nhanh söùc huùt cuûa pít - toâng maïnh xaêng voït ra deã
daøng vaø coù trôùn do ñoù hoøa khí dö xaêng. Ngoaøi ra ta coøn thaáy raèng theå tích khoâng khí huùt
vaøo luùc laïnh naëng hôn luùc noùng trong luùc löôï ng xaêng voït ra khoûi loã tia khoâng thay ñoåi.
Nhö vaäy coù nghóa laø trong luùc laïnh coù khuynh höôùn g thieáu xaêng.
Vì nhöõng lyù do vöøa keå treân BCHK ñôn giaûn khoân g cung caáp moät tyû leä hoøa khí phuø
HCM
hôïp vôùi toác ñoä ñoäng cô vaø söï thay ñoåi nhieät ñoä khoân g khí nhaát laø luùc trôø i laïnh.
P .
t Tu cho 1 tyû leä hoøa khí phuø
hyuañeà
Hieän nay haàu heát caùc BCHK laép treân oâtoâ, xe gaénymaù
K t
hôïp vôùi yeâ u caàu hoaït ñoäng cuûa ñoäng cô. NhöõnugpBCHKham aáy goïi laø BCHK töï ñoäng.
H S
r u o ng D
III. Boä cheá hoøa khí töï ñoä ©T
n g:
q u yen
Boä cheá hoøa khíBatöïn ñoäng ñeàu phaùt xuaát töø nguyeân taéc BCHK ñôn giaûn nhöng coù
trang bò boå sung theâm moät soá maïch xaêng ñeå ñaùp öùng moïi yeâu caàu hoaït ñoäng cuûa ñoäng
cô töø luùc khôûi ñoäng tôùi luùc toác ñoä toái ña hay chôû naëng, caùc maïch xaêng naøy goàm:
1. Maïch khôûi ñoäng:
Luùc khôûi ñoäng cô, toác ñoä keùo ñoäng cô tuøy thuoäc ta aán chaân gioø ñaïp (Neáu coù moâtô
khôûi ñoäng thì tuøy theo toác ñoä moâtô khôûi ñoäng),toác ñoä naøy thaáp söùc huùt yeáu. Maët khaùc
luùc naøy nhieät ñoä ñoäng cô thaáp neân caàn phaûi coù moät tyû leä hoøa khí giaøu xaêng ñeå ñoäng cô
khôûi ñoäng deã daøn g. Ñeå khôûi ñoäng deã daøng ñoäng cô treân BCHK töï ñoäng aùp duïng caùc
phöông phaùp sau:
a. Khôûi ñoäng baèng nuùt bôm xaêng:
Cô caáu naøy goàm moät nuùt bôm gaén treân naép ñaäy bình giöõ möïc, nuùt luoân luoân ñaåy
leân, nhôø moät loø xo nhoû phaàn döôùi cuûa nuùt loù xuoáng bình giöõ möïc gaàn ñuïng phao noåi.
Khi muoán khôûi ñoäng ñoäng cô, ta chæ vieäc nhaán nheï nuùt xuoáng, laøm dìm phao xaêng
xuoáng nhieân lieäu chaûy vaøo bình giöõ möïc treâ n möùc aán ñònh laøm traøo xaêng qua mieäng loã
phun, cung caáp hoøa khí vaøo xaêng laøm ñoäng cô deã khôûi ñoäng (khoâng neân aán laâu quaù laøm
ngoäp xaêng). Phöông phaùp naøy söû duïn g treân caùc xe cuõ nhö Mobylette, Simson, Mink.
- 75 -
1
2
3 12
Nuùt
11
10
13 6
5 14
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen 7
Ban 8
HÌNH 6-9 BCHK KHÔÛI ÑOÄ NG BAÈNG BÔM XAÊNG
1. Daây ga 8. Loã tia chính

2. Vít hieäu chænh daây ga 9. Phao
3. Truï ga 10. Loã thoâng hôi
4. Loø xo 11. Maïch xaêng chaïy caàm chöøng
5. Hoaø khí vaøo xylanh 12. Xaêng ñeán
6. Maïch xaêng chaïy caàm chöøng 13. Raõnh xeùo
7. Kim xaêng 14. Boâng - tu
b. Khôûi ñoäng baèng caùnh böôùm gioù:

Phía tröôùc oáng khueách taùn ngöôøi ta gaén moät caùnh böôùm gioù, caùnh böôùm naøy ñöôïc
ñieàu khieån bôûi moät caàn gaén phía ngoaøi. Treân caùnh böôùm thöôøng gaén moät van töï ñoäng,
van naøy ñoùng laïi bôûi moät loø xo.
Khi muoán khôûi ñoäng ñoäng cô ta ñoùng caùnh böôùm gioù (keùo air). Maëc daàu söùc huùt
pít - toâng yeáu nhöng ta ñaõ ñoùng gioù laïi neân söùc huùt sau caùnh böôùm ga raát lôùn , seõ huùt
xaêng töø bình giöõ möïc theo maïch xaêng chính neáu ta leân ga, hay maïch caàm chöøng ñeå
cung caáp moät tyû leä giaøu xaêng laøm ñoäng cô khôûi ñoäng deã daøn g. Khi ñoäng cô ñaõ noå roài
- 76 -
neáu ta môû lieàn caùnh böôùm trong luùc maùy coø n nguoäi ñoäng cô seõ taét. Coøn ñeå laâu seõ hao
xaêng vaø ngoäp xaên g.
Luùc ñoäng cô chaïy roài söùc huùt sau caùnh böôùm gioù raát maïnh seõ môû van töï ñoäng
cung caáp theâm gioù ñeå hoøa khí khoâng quaù giaøu xaêng, ñoäng cô khoâng bò ngoä p xaêng taét
maùy. Khi ñoäng cô ñaõ chaïy oån ñònh roài ta môû caùnh böôùm gioù ñeå ñoäng cô hoaït ñoäng bình
thöôøng.
1 2
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 6-10 KHÔÛI ÑOÄ NG BAÈNG CAÙNH BÖÔÙM GIOÙ
1. Caùnh böôùm gioù 2. Van töï ñoäng coù loø xo
c. 1Khôûi ñoäng baèng maïch khôûi ñoäng rieâ ng (Khôûi ñoäng baèng starter):
xo
Phöông phaùp naøy aùp duïng cho BCHK caùc xe Yamaha, Suzuki…. Cô caáu naøy goàm
moät gích - lô khôûi ñoäng khaù lôùn laáy xaêng töø bình giöõ möïc ngang qua moät gieáng chöùa
xaêng khôûi ñoäng naèm trong giöõ möïc. Moät maïch xaêng khôûi ñoäng khaù lôùn thoâng vôùi gieáng
khôûi ñoäng laø loã gioù khôûi ñoäng ôû tröôùc hoïng khueách taùn, maïch xaêng khôûi ñoäng seõ phun
ra phoøn g cheá khí sau oáng khueách taùn. Truï khôûi ñoäng luoân ñoùng maïch khôûi ñoäng nhôø
moät loø xo.
Khi muoán khôûi ñoäng ñoäng cô ta keùo caàn ñieàu khieån qua trung gian daây khôûi ñoäng
truï starter eùp loø xo keùo leân treân, loã khôûi ñoäng thoâng vôùi gieáng khôûi ñoäng vaø loã gioù khôûi
ñoäng. Maëc daàu söùc huùt cuûa ñoäng cô yeáu nhöng nhôø loã tia khôûi ñoäng khaù lôùn neân xaêng
voït ra deã daøng cung caáp moät tyû leä hoøa khí giaøu xaêng neân ñoäng cô khôûi ñoäng deã daøng.
Khi ñoäng cô ñaõ hoaït ñoäng bình thöôøng ta traû caàn ñieàu khieån veà vò trí cuõ. Maïch
khôûi ñoäng khoân g coù hieäu löïc vì truï starter ñaäy kín loã khôûi ñoäng.
- 77 -
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 6-11: MAÏCH KHÔÛI ÑOÄNG BAÈNG STARTER
- 78 -
d. Maïch khôûi ñoäng töï ñoäng:

Ngoaøi ra ôû BCHK caùc xe ñôøi môùi hieän nay ñeàu duøng maïch khôûi ñoäng töï ñoäng truï
Starter baúng löôõng kim nhieät.
Nguyeân lyù laøm vieäc löôõng kim nhieät: Daây ñieän
 Ñoäng cô ngöøn g chöa caáp doøng ñieän, löôõng

kim nhieät môû van B gioù vaøo loã A huùt xaêng leân loã B Löôõng kim
ñöa vaøo phoøng cheá khí. nhieät
 Khi ñoäng cô laøm vieäc doø ng ñieä n laøm löôõng
kim nhieät noùng leân di chuyeån xuoáng van B ñoù ng laïi.
Maïch khôûi ñoäng khoâ ng laøm vieäc. Phoøng cheá
(A) Gioù vaøo
cheá
khí
HÌNH 6 – 12 KHÔÛI ÑOÄNG TÖÏ ÑOÄ NG
(B)Xaêng töø gích – lô
P . H CM
ÑOÄNG T lô
y t huat
AÙP DUÏNG ÔÛ CAÙC XE TAY GA
a mK khôûi ñoäng
H S u ph
D
4 T r uong
n©
a n quye
B
3
1 3 2 1. Vaøo phoøng cheá khí

2,4. Noái vôùi loïc gioù
A,B. Hai maët tieáp xuùc cuûa van
van
D C. Quylaùt ñoäng cô
D. Loã tia phaùt haønh
E. Löôõng kim nhieät
F. Höôùng taêng nhieät
A G. Höôùng giaûm nhieät
F G
B
E
HÌNH 6 - 13 MAÏCH KHÔÛI ÑOÄNG TÖÏ ÑOÄ NG

ÑIEÀU KHIEÅ N BÔÛI AÙP THAÁ P VAØ RÔØ LE NHIEÄT XE HONDA
- 79 -
Khi ñoäng cô chöa laøm vieäc, nhieät ñoä cuûa ñaàu quylaùt coøn thaáp mieáng löôõng kim
quay veà phía phaûi ñieåu khieån ñoù ng kín van baùnh raêng, van A ñöôïc môû, maïch soá 3 thoâng
vôùi soá 1.
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng pít - toâng di chuyeån taïo söùc huùt taïi co xaêng taùc duïng vaøo
oáng 1 huùt xaên g töø loã tia starter, huùt gioù töø maïch soá 4 hoaø troän thaønh hoøa khí ñöa qua oáng
3, van A, oá ng 1 vaøo xylanh ñoäng cô, löôïn g hoøa khí giaøu xaêng laøm maùy deã noå.
Khi maùy ñaõ noå nhieät ñoä quylaùt taêng leân mieáng löôõng kim giaûn nôû töø töø veà phía traùi
van B heù môû, moät löôïng khoâng khí ñöôïc huùt töø loïc gioù qua oáng 2, van B, van A laøm cho
tæ leä hoøa khí bôùt dö xaêng nhôø vaäy maø maùy khoâng ngoäp xaêng.
Khi ñoäng cô ñaõ chaïy vaøi phuùt nhieät ñoä quylaùt taêng leân mieáng löôõng kim giaûn nôû
heát veà phía traùi, van A bò ñoùng kín laïi maïch starter khoâng laøm vieäc. Ñoäng cô chaïy bình
thöôøng vôùi maïch xaêng chính hay caàm chöøng tuøy theo vò trí ga.
C
A B
HCM
uHa t TP.
Ky th
ham
Su p
uon g DH
© Tr D
uyen
Ban q E
3
G 1 2
1 2 G
F
F
HÌNH 6-14 MAÏCH KHÔÛI ÑOÄNG TÖÏ ÑOÄ NG XE SUZUKI VAØ YAMAHA
YAMAHA
A. Thanh giaûn nôû 1. Gioù vaøo

B. Loø xo 2. Hoøa khí cung caáp cho ñoäng cô
C. Thanh ñoà ng daãn nhieät 3. Thoâng vôùi co xaêng
D. Quylaùt ñoäng cô G. Van starter
E. Ñeäm H. Maøn ñaøn hoài cao su
F. Loã tia
2. Maïch chính:
Maïch naøy cung caáp xaêng cho haàu heát moïi cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa ñoäng cô tröø toác
ñoä caàm chöøng. Maïch chính cuûa caùc loaïi BCHK hieän nay ñeàu duøng kim ga vaø truï ga
hoaëc böôùm ga.
- 80 -
a. Caáu taïo truï ga vaø kim ga:

Truï ga thöôøng laøm baèng nhoâm, laø moät khoái hình truï roãng ruoät ñöôïc tieän raát troøn di
chuyeån khít trong xylanh ga. Moät ñaàu truï ga bòt kín vaø vaït xeùo töông töï daïng oáng
khueách taùn. Treân truï thöôø ng coù tieän moät raõnh doïc ñeå ñònh vò vaø di chuyeån treân choát gaén
ôû xylanh ga. Ngoaøi ra truï ga coøn döï truø choã ñeå oác choûi truï ga tì vaøo khi ta buoâng ga.
Kim ga coù hình truï coân raùp xuyeân qua truï ga. Ñuoâi kim ga thöôøng coù 5 naác ñeå
ñieàu chænh kim ga cho phuø hôïp vôùi vò trí truï ga, ñaàu kim ga naèm loït vaøo loã mieäng phun.
Kim ga ñöôïc hieäu chænh baèng caùch thay vò trí voøng chaën vôùi caùc naác ôû ñuoâi kim.
Truï ga ñöôïc ñieàu khieån bôûi daây ga raùp vôùi tay ga. Truï ga luoân luoân ñoùng buoà ng
cheá khí laïi nhôø loø xo xylanh ga.
Khe hôû nhoû Khe hôû lôù n
HC M
u a t TP.
h
a m Ky t Ñoùt phun
ph
H Su
ruo ng D
©T
qu yen
PhaànBannhoïn
kim phun
Kim phun
Chaïy toác ñoä Chaïy toác ñoä

trung bình toái ña
1
2
HÌNH 6-15 KIM GA VAØ TRUÏ GA

1. Vaït xeùo
2. Daáu (chæ phaàn vaït xeùo) soá lôùn hôn cho phaàn hoãn hôïp nhaït hôn.
- 81 -
b. Nguyeân lyù laøm vieäc:

Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, tuøy theo vò trí tay ga maø truï ga ñöôïc keùo leân (böôùm ga
môû) söùc huùt cuûa pít - toâng huùt xaêng töø cheùn xaêng qua gích - lô chính theo khe hôû giöõa
kim ga vaø ñoùt phun vaøo phoøng cheá khí hoøa troän vôùi gioù taïo thaønh hoaø khí huùt vaøo
xylanh.
Trong quaù trình laøm vieäc khi xe chaïy toác ñoä trung bình, ta ñeå tay ga ôû vò trí trung
bình truï ga keùo leâ n vò trí trung bình, luùc naøy ñaàu kim ga coøn ôû trong loã phun nôi giôùi haïn
bôùt tieát lieäu loã phun. Khi xe chaïy nhanh truï ga môû lôùn kim ga leân theo, loã phun ñöôïc
môû lôùn ñeå cung caáp löôïng xaêng thích hôïp. Nhôø vaäy maø tieát dieän loã phun ñöôïc ñieåu
chænh cho phuø hôïp vôùi toác ñoä ñoäng cô.
Moät ñöôøng gioù vaøo tröôùc oáng khueách taùn ngöôøi ta khoang moät loã thoâng gioù vôùi
oáng tia chính. Treân oáng tia chính coù khoang nhieàu loã nhoû goïi laø loã thoâng hôi xeáp baäc,
phía döôùi oáng tia chính laø nôi raùp gích - lô chính, phía treân raùp vôùi mieäng phun.
Trong quaù trình laøm vieäc, khi xe chaïy ôû toác ñoä trung bình moät phaàn gioù töø ñöôø ng
M
gioù chính huùt xaêng töø bình giöõ möïc qua gích - lô chính ra loã phun.
TP . HC Cuõng luùc naøy moät
phaàn gioù seõ chui vaøo loã thoâng vôùi oáng tia chính vaøo yoánth at taïo thaønh boït xaêng laøm
gutia
K
phun laãn boït gioù, do ñoù laøm löôïng xaêng giaûm.u pham
n g DH S
Truoqua oáng khueách taùn lôùn leân, xaên g huùt ra nhieàu hôn
Khi taêng toác ñoä, löu löôïng© gioù
n
nhöng ñoàng thôøi gioù chui y e
u o loã thoâ ng oán g tia chính cuõng nhieàu caûn bôùt khoâng cho xaêng
qvaø
Ban
voït ra quaù nhieàu laøm hoøa khí dö xaêng.
Ñoùt phun Kim phun
Ñöôøng gioù chính
Ñöôøng gioù
caàm chöøng
Beä giöõ ñoùt phun

Gích - lô chính
HÌNH 6-16 MAÏCH XAÊNG CHÍNH

CHÍNH
3. Maïch caàm chöøn g (maïch khoâng taûi):
Toác ñoä caàm chöøng laø toác ñoä thaáp nhaát cuûa ñoäng cô. ÔÛ toác ñoä naøy ngöôøi ñieàu khieån
traû heát tay ga hoaëc buoâng ga.Tröôøng hôïp naøy söùc huùt pít - toâng yeáu khoâng ñuû söùc huùt
xaêng ra khoûi loã phun ôû maïch chính. Xaêng ñöôïc huùt vaøo xylanh bôûi maïch caàm chöøng.
- 82 -
Maïch xaêng caàm chöøng laáy xaêng töø bình giöõ möïc ngang qua gích - lô caàm chöøng.
Moät loã gioù maïch caàm chöøng thoâng vôùi oáng tia caàm chöøng. Moät vít gioù hieäu chænh tieát
dieän loã gioù ñeå ñieà u chænh tyû leä hoøa khí luùc chaïy caàm chöøng.
Khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû toác ñoä caàm chöøng, ngöôøi ñieàu khieån traû heát tay ga. Vò trí truï
ga luùc naøy tuøy thuoäc vít choõi truï ga thöôøng gaén beân hoâng xylanh ga (caùc thôï söûa xe
thöôøng goïi laø vít xaêng).
Vít gioù
M
TP . HC
h at
Gích - lôucaà m chöø n g
K y t
S u phnagm
chöø
Truï ga
g DH Ñöôøng voøng
©T ruon
qu yen
Ban
Ñöôøng gioù vaøo
maïch caàm chöøng
Vít gioù
Gích - lô caàm chöøng
Vít xaêng
HÌNH 6-17 MAÏCH XAÊNG CAÀM CHÖØ NG

CHÖØNG
Toùm laïi BCHK töï ñoäng coù ñaày ñuû caùc maïch xaêng seõ laøm vieä c nhö sau:
Trong tröôøng hôï p khôûi ñoäng: Do yeâu caàu ñoäng cô phaûi cung caáp tyû leä hoøa khí
vaøo xaêng neân ta ñieàu khieån caàn khôûi ñoäng (keùo ñoùng caùnh böôùm gioù , keùo môû starter
hay aán nuùt bôm xaêng) BCHK seõ cung caáp tyû leä hoøa khí vaøo xaêng ñeå ñoäng cô khôûi ñoäng
deã daøng. ÔÛ moâi tröôøn g nhieät ñôùi, loaïi BCHK duøng maïch phaùt haønh töï ñoäng ngöôøi söû
duïng khoâng laøm coâng vieäc naøy.
- 83 -
Khi ñoäng cô chaïy ôû toác ñoä caàm chöøng: Truï ga ñoùng gaàn heát, vò trí truï ga tuøy
thuoäc vít choõi truï ga xaêng phun ra cung caáp cho ñoäng cô bôûi maïch caàm chöøng. Thaønh
phaàn hoøa khí ôû toác ñoä naøy tuøy thuoäc vò trí vít choõi truï ga (oác xaêng) vaø vít ñieà u chænh gioù
caàm chöøng (vít gioù).
Khi ta leân ga cho ñoäng cô chaïy ôû toác ñoä trung bình: Truï ga hay baûn ga môû hoï ng
khueách taùn töông ñoái lôù n. Maïch chính laøm vieäc, xaêng phun ra hoï ng khueách taùn töø gích -
lô chính. Nhôø kim ga vaø ñoä chaân khoân g ôû loã tia chính maø thaønh phaàn tyû leä hoøa khí tieát
kieäm nhaát. ÔÛ toác ñoä naøy tyû leä hoøa khí tuøy thuoäc vaøo vò trí kim ga ñoái vôùi truï ga.
Khi ta leân ga chaïy vôùi toác ñoä cao vaø duøng coâng suaát lôùn: Luùc naøy truï ga môû
hoaøn toaøn hoïng khueách taùn, ñoàng thôøi kim ga cuõng leân theo laøm taêng tieát dieän loã phun,
vì vaäy xaêng cung caáp nhieàu cho ñoäng cô tyû leä hôi giaøu xaêng. ÔÛ toác ñoä naøy tyû leä hoøa khí
tuøy thuoäc tieát dieän cuûa loã tia chính (gích - lô chính).
Nhö vaäy BCHK töï ñoäng coù theå cung caáp cho ñoäng cô moät tyû leä hoøa khí thích hôïp
vôùi moïi yeâu caàu laøm vieäc cuûa ñoäng cô töø luùc khôûi ñoäng ñeán luùc chaïy toái ña.
M
T P . HC
uat
K y th
am
H S u ph
D
T r uong
n©
a n quye
B
- 84 -
1. Vít naép ñaäy khoùa xaêng

2. Naép ñaäy khoùa xaêng
3. Loø xo hình ñóa
4. Caàn van khoùa xaêng
5. Ñeäm van khoùa xaêng
6. Vít naép BCHK
7. Loâng ñeàn
8. Naép treân BCHK
9. Ñeäm naép BCHK
10. Löôùi loïc xaêng
11. Voøng ñeäm cao su
12. Cheùn loùng caën
13. Loâng ñeàn cheâm
14. Beä kim phao
15. Keïp giöõ kim phao
M
16. OÁng ñaäy daây caùp ga
TP . HC
uat
17. Ñai oác hieäu chænh K y th
am
18. Naép truï ga
H S u ph
D
19. Ñeäm naép
T r uong
n©
20. Loø xo truï ga
a n quye
B
21. Voøng M chaän kim ga

22. Keïp giöõ kim ga
23. Kim ga
24. Truï ga
25. Vít chænh garanty (vít xaêng)
26. Loø xo vít chænh
27. Vít gioù
28. Loø xo vít gioù
29. OÁng caùch nhieät
30. 37 Loâng ñeàn
31. Vít xaõ xaêng
32. Boä gích - lô garanty
33. OÁng tia (ñoùt)
34. Boä giöõ oáng tia
35. Voøng ñeäm cao su
36. Gích - lô chính coù loã thoâng hôi xeáp baäc
38. Vít ñaäy maïch xaêng chính
39. Vít ñaäy maïch xaêng caàm chöøng
HÌNH 6-17 BCHK HONDAC50-C70

C70
- 85 -
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 6-18 BCHK

DREAM
- 86 -
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 6-19 : BCHK NOUVO (YAMAHA)

1. Naép buoàng chaâ n khoân g
(YAMAHA) 13. Naép
2. Loø xo hoài truï ga 14. Ron O
3. Cuïm kim ga 15. OÁng phun xaêng chính
4. Truï ga 16. Gích - lô xaêng chính
5. OÁng thoâng hôi 17. Van kim
6. Cuïm vít gioù 18. Phao xaêng
7. Cuïm quaû le 19. Choát phao xaêng
8. Ron 20. Gioang
9. Cuïm vít garanty 21. Vít xaõ xaêng
10. Loø xo van caét gioù 22. Baàu phao xaêng
11. Van caét gioù 23. OÁng traøn xaêng
12. Gích - lô xaêng phuï
- 87 -
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 6-20 BCHK XE SUZUKI
IV. Ñieàu chænh boä cheá hoøa khí:

1. Ñieàu chænh möïc xaê ng trong bình giöõ möïc (caân phao):
Neáu möïc xaêng trong bình giöõ möïc thaáp hôn möùc aán ñònh thì ñoäng cô thieáu xaêng.
Nhöng neáu cao hôn thì ñoäng cô seõ dö xaêng ñeá n ngoäp xaêng. Khi xe coù hieän töôïn g dö hay
thieáu xaêng thì ta phaûi ñieàu chænh möïc xaêng trong bình cho ñuùng möùc aán ñònh baèng caùch:
 Thaùo BCHK ra khoûi loã huùt ñoäng cô
 Thaùo naép BCHK ra khoûi bình giöõ möïc
- 88 -
 Laät ngöõa naép ñaäy bình giöõ möïc (loaïi BCHK coù phao noåi gaén ôû naép ñaäy)
 Duøng thöôùc hay laù côõ ñaëc bieät ño khoaûng caùch töø naép ñaäy ñeán phaàn cuoái phao
roài so saùnh vôùi kích thöôùc aán ñònh cuûa nhaø cheá taïo.
 Caùc kích thöôùc tieâu chuaån laø:

 Xe Suzuki töø 22 – 22,5 mm.
 Yamaha, Kawasaki töø 19 – 19,5 mm.
Neáu kích thöôùc sai bieät khaù nhieàu thì ta phaûi chænh laïi baèng caùch: Nhöõng BCHK
duøng phao coù “löôõi gaø” neáu khoaûng caùch ít hôn thì ta naâng löôõi gaø leân. Neáu khoaûng
caùch nhieàu ta haï löôõi gaø xuoáng. Caùc BCHK sau naøy duøng phao löôõi gaø baèng nhöïa neân
khoâng caàn ñieàu chænh gì caû.
2. Ñieàu chænh caùc maïch xaêng ôû BCHK :
Baát cöù ôû toác ñoä naøo cuûa ñoäng cô, neáu BCHK hoøa khí cung caáp tyû leä hoøa khí thích
hôïp thì ñoäng cô hoaït ñoäng toát, coâng suaát, soá voøng quay ñaït yeâu caàu.CM
H
u a t TP.
Tröôùc khi ñieàu chænh caùc maïch xaêng phaûi chaéc Kchaé y tnh laø xaêng coøn ôû thuøng chöùa vaø
h a m
möïc xaêng trong bình giöõ möïc ñuùng möùc aán ñònh.
DH Su p
ng
a. Ñieàu chænh maï ch khôû n iT
© ñoärunog:
quye
Kieåm tra roài ñoùBnagn môû caùnh böôùm gioù xem thöû coù ñoùng hoïng khueách taùn vaø môû
hoaøn toaøn khoâng.
Kieåm tra caàn vaø daây ñieàu khieån truï starter xem coù keùo leân vaø thaû xuoán g hay
khoâng. Neáu daây starter ñöùt thì vaãn phaûi ñeå cuïc starter, neáu khoâng seõ raát hao xaêng
(gioáng nhö caùnh böôùm gioù queân môû vaø ñoùng khoâng heát).
Chaän thaû nuùt bôm xaêng xem coù keït vaø vöôùng gì khoâng.
Caùch thöû löôõng kim nhieät:
Boä phaän
 Duøng VOM ño giaù trò ñieän trôû cuûa khôûi ñoäng töï
löôõng kim nhieät, neáu ñieä n trôû khoâng ñuùng ñoäng
giaù trò cuûa nhaø cheá taïo thì thay môùi boä khôûi
ñoäng töï ñoä ng.
- 89 -
 Thaùo BCHK ra, ñeå cho BCHK

nguoäi, noái oáng nhöïa vôùi loã gioù vaøo . Thoåi hôi
vaøo, ta thaáy xaêng ñöôïc huùt leân. Luùc naøy
löôõng kim nhieät chöa hoaït ñoäng.
 Khi ñaõ caáp ñieän cho boä phaän khôûi

ñoäng töï ñoäng khoaûng 5 phuùt. Thoåi hôi vaøo,
xaêng khoâng ñöôïc huùt leân. Luùc naøy löôõng kim
nhieät ñaõ laøm vieäc.
M
P. HC
h uat T
a m Ky t
h
Su png (khoâng taûi):
b. Ñieàu chænh hoøa khí ôû toác ñoä caàDmH chöø
ng
n © Truo
qu e
Tuaàn töï thöïc hieän nhöysau:
Ban
 Cho ñoäng cô vaän chuyeå n ôû toác ñoä trung bình khoaûng vaøi phuùt cho ñoäng cô
noùng ôû nhieät ñoä thöôøn g.
 Vaën oác ñieàu chænh voû daây ga treân naép ñaäy truï ga cho coù ñoä loûng töø 0,51 mm
hay ñieåm ngoaøi cuøng tay ga coá ñònh 3  6 mm.
 Vaën vít gioù vaøo cho tôùi khi naëng tay roài vaën trôû ra côû 1,5 voøng.
 Cho ñoäng cô noå vaën vít choõi truï ga vaøo cho maùy noå töông ñoái lôùn, buoâng ga ra
maùy vaãn noå.
 Vaën vít xaêng ra cho toác ñoä cuûa maùy giaûm xuoáng ñeán toác ñoä thaáp eâm troøn voø ng
baèng caùch laéng nghe tieáng noå. Neáu coù ñoà ng hoà ño soá voøn g quay thì theo soá lieäu nhaø cheá
taïo:
Ví duï:
 Honda Dream vaø caùc xe thoâng duïng 1400  100 voøng/ phuùt.
 Xe tay ga 1700  100 voøng/ phuùt.
 Leân xuoán g ga vaøi laàn ñeå thöû, maùy noå tieáng boác, khoân g söôïng, khoân g luïp buïp.
Leân ga lôùn buoâng ga ñoät ngoät maùy töï ñoäng traû veà toác ñoä caàm chöøng.
- 90 -
 Neáu leân ga chöa ngoït, ta coù theå vaën vít gioù ra vaøo nhö theá naøo ñeå khi leân ga
nghe tieán g maùy ngoït, khoân g söôïn g, khoâng luïp buïp. Sau ñoù chænh vít xaêng sao cho phuø
hôïp.
Haønh trình töï do

do
Ñai oác Boä ñieàu chænh

khoaù
Ñai oác khoaù chænh
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo Boä ñieàu
qu yen chænh
Ban
HÌNH 6-21 ÑIEÀ U CHÆNH DAÂ Y GA

Ñieàu chænh tyû leä hoøa khí ôû toác ñoä trung bình ñeán nhanh:
Tyû leä hoøa khí naøy duøng haàu heát moïi cheá ñoä khi xe di chuyeå n, ñaây laø moät trong caùc
chæ tieâu ñaùnh giaù xe tieát kieäm hay hao xaêng.
 Neáu xe chaïy ra khoùi ñen, môû bugi ra thaáy noài bugi coù ñoùng muoäi than ñen,
tieáng noå baát thöôøng ôû oáng thoaùt, xe chaïy nhanh thì toát nhöng chaïy chaäm thì ì aïch khoâ ng
boác, ñoù laø trieäu chöùng hoøa khí dö xaêng. Ñieàu chænh baèng caùch thaùo truï ga ra, thaùo kim
ga ra khoûi truï ga thay vò trí voøng chaën ôû ñuoâi ga. Ví duï voøng chaën ñang ôû vò trí 3 ta thay
leân 2 hoaëc 1.
 Neáu ñoäng cô leân ga lôùn bò söôïng maùy noùn g ñoâi luùc bò doäi laïi BCHK. Leân ga caø
giöït nhöng neáu keùo ñoùng caùnh böôùm gioù hay keùo truï starter leân xe chaïy bình thöôøng.
Thaùo bugi ra thaáy noài coù maøu xaùm traéng chöùng toû hoøa khí thieáu xaêng. Ñieàu chænh baèng
caùch thay voøng vò trí voøng chaën ôû ñuoâi kim ga xuoáng vò trí 4 hoaëc 5.
 Neáu noài bugi coù maøu naâu gaïch chöùng toû tyû leä hoøa khí ñuùng, caân löûa ñuùng.
Khoâng phaûi ñieàu chænh BCHK hay taâm ñaùnh löûa.
- 91 -
 Ñ
oäng Truong
cô DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn
ngöøng
chöa caáp
HÌNH 6-22: KIM GA
c. Ñieàu chænh maï ch xaêng ôû toác ñoä nhanh (toái ña):

Toác ñoä naøy löu löôïng xaêng phun ra tuøy thuoäc tieát dieän ôû loã tia chính.
 mMga thì xe giöït nheø

. HC
Neáu xe thöôøng chaïy ôû toác ñoä trung bình thì toát maø leân theâ
TP
uactkeùo caùnh böôùm gioù toác ñoä
y th
nheï toác ñoä giaûm nhöng bôùt ga thì laïi chaïy bình thöôøng. Hoaë
K
xe laïi taêng leân, ñieàu naøy chöùng toû thieáu xaêngphôûam
toác ñoä nhanh. Ñieàu chænh baèng caùch
H S u
D c duøng caây nhoïn xoi cho loã lôùn hôn moät tí).
uong
thay gích - lô chính coù tieát dieän lôùn hôn (hoaë
T r
en ©
 Neáu chaïy toáBacnñoäquynhanh coù phoùng nhieàu khoùi ñen hoaëc bugi ñoùng nhieàu buïi
than. Chöùng toû hoøa khí dö xaêng. Ñieàu chænh baèn g caùch thay gích - lô chính coù tieát dieän
nhoû hôn (hoaëc duøng daây ñoàn g nhoû cheâm theâm cho tieát dieän nhoû laïi).
Doøng chaûy lôùn nhaát

cuûa nhieân lieäu ñöôïc
ñieàu tieát baèng loã naøy
Gích - lô chính
HÌNH 6-23 NHIEÂN LIEÄ U QUA GÍCH - LÔ CHÍNH
- 92 -
CHÖÔNG VII
HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA
. Coâng duïng vaø phaân loaïi:
Heä thoáng ñaùnh löûa coù nhieäm vuï cung caáp doøng ñieän cao theá, taïo tia löûa maïnh neït
ôû bugi ñuùng thôøi ñieåm, ñeå ñoát chaùy khoái hoaø khí ñaõ ñöôïc eùp leân aùp suaát vaø nhieät ñoä
cao, xong giaûn nôû vaø sinh coâng.
Moâtoâ xe maùy hieän nay söû duïng 3 loaïi heä thoáng ñaùnh löûa:
Heä thoáng ñaù nh löûa ñieän töø:
– Duøng nguoà n ñieän xoay chieà u ñeå taïo tia löûa bugi. Heä thoáng naøy duøng haàu heát
treân caùc xe gaén maùy coù coâng suaát nhoû vaø trung bình töø ñôøi cuõ ñeán 1980.
Heä thoáng ñaù nh löûa accu:
– Duøng ñieän moät chieàu cuûa bình accu ñeå taïo löûa bugi. Heä thoáng naøy duøng treân
caùc xe gaén maùy coù ñeà ñôøi cuõ nhö Cub78, 79, 80 coù ñeà, Honda 90, P HCM.
. 125.
T
huat
Heä thoáng ñaù nh löûa baùn daãn (ñaùnh löûa IC –am Ky t
CDI):
h
DH Su p
uo g
– Heä thoáng naøy duøng ôû caùc xentöø ñôø i cub 81 trôû veà sau naøy vaø phaân laøm 2 loaïi
© T r
 Heä thoángquñaù yennh löûa AC – CDI .
B a n
 Heä thoáng ñaùnh löûa DC – CDI .
A. Heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töø:
I. Caáu taïo heä thoá ng ñaùnh löûa ñieän töø:
Heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töø ñöôïc söû duï ng treân ñoäng cô xaêng 1 xylanh nhö maùy phaùt
ñieän, maùy bôm nöôùc, caùc xe gaén maùy ñôøi cuõ nhö SS 50 ñeán cub 80.
Moät heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töø ñeàu coù chung caùc chi tieát:
 Volant - maâm löûa.

 Coâng taét maùy
 Boâbin
 Bugi
HÌNH 7-1 SÔ ÑOÀ HEÄ THOÁNG ÑAÙ NH LÖÛA ÑIEÄN TÖØ
-93-
1. Volant – maâm löûa:

Phaàn di ñoäng (coøn goïi laø volant):
Volant (baùnh trôùn) gaén ôû ñaàu coát maùy vaø ñöôïc ñònh vò nhôø raõnh choát clavet. Treân
volant xung quanh coù gaén nhöõng phím nam chaâm vónh cöûu xen keõ vôùi nhöõn g khoái cöïa
baèng saét non. Giöõa volant laø cam caét ñieän thöôøng ñöôïc taùn chung vôùi baùnh trôùn duøng ñeå
ñieàu khieån vít löûa ñoùng môû. Ñoái vôùi moät soá xe soá voøng quay lôùn hôn nhö Honda 67,
Cub78, 79, 80 coù ñeà. Cam caét ñieän coøn coù cô caáu ñaùnh löûa sôùm töï ñoäng aùp duïng löïc li
taâm baèng quaû taï. Vaønh ngoaøi baùnh trôùn coøn coù daáu muõi teân chæ chieàu quay cuûa ñoäng cô,
daáu töû ñieåm thöôïng vaø daáu ñaùnh löûa, daáu goùc ñaùnh löûa sôùm töï ñoäng khi daáu naøy ngay
daáu coá ñònh catte.
Daáu coá ñònh

– Daáu F: Ñieåm phaùt löûa (Firing point). ôû catte
M
P. HC
– Daáu T: Töû ñieåm thöôïng (Top death center).
huat T
– Daáu II laø goùc ñoä ñaùnh löûa sôùm töï ñoän g
a m Ky t
h
D H Su p
ng
n © Truo
quye
Ban
HÌNH 7-2 BOÄ PHAÄ N COÁ ÑÒNH CUÛA HEÄ THOÁ NG ÑAÙNH LÖÛ A
1. Vít löûa 2. Muùt chuøi cam ñaùnh löûa 3. Tuï ñieän 4. Cuoän ñeøn
5. Cuoän löûa 6.7. Cao su laøm kín 8.9,10. Phoát chaën daàu
11. Vít baét
-94-
Phaàn coá ñònh (coøn goïi laø maâm löûa):

Coøn goïi laø maâm löûa, naèm phía trong volant löûa ñöôïc baét vaøo beân hoâng catte ñoäng
cô. Treân maâm löûa coøn coù caùc chi tieát sau:
a. Cuoän daây ñeøn:
Coù coâng duïng sinh ra ñieän haï theá 6V hoaëc 12V ñeå duøng cho heä thoáng ñieän ñeøn
coøi. Ñoù laø cuoän daây ñoàng coù boïc chaát caùch ñieän, ñöôøng kính daây côõ1/2 mm quaán
khoaûng 250 – 300 voøng treân moät thoûi theùp non do nhieàu mieáng theùp gheùp laïi vôùi nhau.
Moät ñaàu daây noái maùt, ñaàu coøn laïi ra 2 ñaàu daây: daây naïp accu vaø daây ñeøn chaïy ñeâm.
b. Cuoän daây löûa:
Coù coâng duïng sinh ra doøng ñieän haï theá (sô caáp) duøng cho heä thoáng ñaùnh löûa. Ñoù
laø cuoän daây ñoàng coù boïc chaát caùch ñieän, ñöôøng kính daây côõ 1/2 mm quaán khoaûng 250 -
400 voøng treân moät thoûi theùp non do nhieàu mieán g theù p gheùp laïi vôùi nhau. Moät ñaàu daây
noái maùt, moät ñaàu daây noái vôùi tuï ñieän hay vít löûa.
Ñoái vôùi moät soá xe khoâng duøng boä bieán ñieän rôøi, treân cuoän löûHaCcoù M 2 cuoän daây quaán
T P .
choàng leân nhau. Cuoän daây lôùn goïi laø cuoän sô caáp, moättñaà uaut noái vaøo maùt , ñöôøng kính
K y h
daây côõ1/2 mm quaán khoaûn g 250 - 400 voøng, moäpthñaà amu daây noái vôùi tuï ñieän hay vít löûa.
H S u
uon
Ñoái vôùi caùc xe ñôøi cuõ khoâng rcoù g bDin söôøn beân ngoaøi thì ngoaøi cuoä n daây sô caáp ta
boâ
T
en ©n daây nhoû goïi laø thöù caáp, moät ñaàu haøn vaøo cuoái daây sô
coøn coù theâm cuoä n thöù caáqpu. yCuoä
a n
caáp ñöôøng kính daây Btöø 5/1000  10/100 mm quaán loái 15.000  20.000 voøng ngoaøi cuoän
sô caáp. Ñaàu coøn laïi haøn vôùi daây cao theá daãn ñeán bugi: Beân ngoaøi cuoän daây boïc kyõ laïi
bôûi moät lôùp nhöïa caùch ñieän.
Bugi
Cuoän daây löûa
Boä chia ñieän
Cuoän daây ñeøn
HÌNH 7-3 MAÂM LÖÛ A LOAÏ I KHOÂ NG COÙ

BOÂBIN SÖÔØN BEÂN NGOAØI
-95-
c. Tuï ñieän:
Tuï ñieän noái theo maïch reõ vôùi cuoän daây sô caáp coù nhieäm vuï sau:
– Huùt tia löûa ñieän phaùt sinh ra giöõa 2 maët vít löûa luùc vöøa chôùm môû, ñeå coù theå caét
ñieän ñöôïc nhanh choùng tia löûa khoûi laøm chaùy 2 maët vít.
– Nhaän luoàng ñieän khi 2 vít vöøa chôùm môû vaø phoù ng ngöôïc chieàu vôùi doøng ñieän
sô caáp, laøm cho töø tröôøng cuoän daây trieät tieâu nhanh hôn (thay ñoåi ñoät ngoät) neân tia löûa
cao theá sinh ra ñeán bugi maïnh hôn.
Tuï ñieän ñöôïc caáu taïo baèng 2 mieán g nhoâm moûng côû 1/100 mm cuoán leân nhau, hai
baûn caùch nhau baèng moät löôït giaáy moûng taåm neán. Moät ñaàu cuûa moät baûn nhoâm noái vôùi
moät sôïi daây daãn ra ngoaøi ñaët ôû chính giöõa ñaàu tuï ñieän. Moät ñaàu cuûa baûn nhoâm coøn laïi
haøn lieàn vôùi voû daãn ra maùt.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 7-4 TUÏ ÑIEÄN
1. Giaáy neán 2. Laù nhoâm 3. Daây daãn 4. Tuï ñieän
d. Vít löûa:
Vít löûa thöïc chaát laø moät coâng taéc ñöôïc ñieàu khieån bôûi cam ngaét ñieän ôû volant. Noù
goàm 2 maët vít baèng baïch kim, moät goïi ñe, khoâng cöû ñoäng ñöôïc baét lieàn vôùi maùt vaø coù
theå ñieàu chænh ñöôïc. Moät goïi laø vít buùa chuyeån ñoäng treân truïc coá ñònh vaø caùch ñieän vôùi
maùt. Moät loø xo laù baèng theùp gaén ôû vít buùa luoân luoân bung ra neân laøm cho 2 maù vít ñe
buùa luoân luoân chaïm saùt vaøo nhau (noái ñieän). Ñeán thì ñaùnh löûa ñaàu cam caét ñieän queït
vaøo cöïa taùn ôû vít buùa laøm 2 maët vít môû ra aáy laø luùc ngaét ñieän. Khe hôû toái ña cuûa vít löûa
côû 0,3  0,4 mm.
Vít ñe
Vít buùa
Cam caét
ñieän
HÌNH 7 - 5 VÍT LÖÛA
-96-
2. Coâng taéc maùy:

Thöïc teá coù nhieàu loaïi ñaàu daây tuyø theo xe nhöng baát kyø coâng taéc naøo cuõng coù 2
daây chính laø daây löûa vaø daây maùt. Daây löûa noái töø maâm löûa leân, daây maùt baét tröïc tieáp
khung xe. Môû coâng taéc daây löûa caùch maùt, taét coâng taéc daây löûa noái maùt.
Daây
löûa
ON
OFF
HÌNH 7 - 6 NGUYEÂ N LYÙ COÂNG TAÉC MAÙ Y
3. Boä bieán ñieän (boâbin söôøn):

M
T P . HC
t duøng volant ñeàu cuø ng caáu
thua
Boä bieán ñieän duøng ôû heä thoá ng ñaùnh löûa baèng accu hay
K y
taïo vaø nguyeân lyù laøm vieäc. am
H S u ph
D
uong
3
T r
n©
a n quye 3
B
1 2
2 4 4
HÌNH 7 - 7 HÌNH DAÙNG BOBIN SÖÔØN THOÂ NG DUÏNG

1. Cuoän sô caáp 2. Cuoän thöù caáp 3. Coïc noái maùt hay ñeå troáng 4. Loõi theùp
Boä bieán ñieän coù coân g duïn g bieán doøng ñieän haï theá 6V hay 12V thaønh doøng ñieän cao
theá khoaûng 15.000V laøm thaønh tia löûa ñieän neït ôû 2 chaáu bugi. Noù aùp duïng nguyeân taéc
caûm öùng ñieän, duøng söï thay ñoåi töø tröôøng cuûa cuoän daây ñieän coù ñieän ñi qua ñeå laøm
phaùt sinh trong cuoän daây keá caän moät luoàn g ñieän khaùc coù ñieän theá cao. Boä bieán theá coù
caáu taïo goàm moät cuoän daây lôùn goïi laø cuoän sô caáp vaø moät cuoän daây nhoû goïi laø cuoän
thöù caáp cuøng quaán chung treân moät loõi theùp non do nhieàu mieáng theùp gheùp laïi vôùi
nhau, nhöõ ng laù theùp naøy ñöôïc ñöôïc caùch ñieän vôùi nhau muïc ñích laø giaûm söùc noùng
cuûa boä bieán ñieän.
Cuoän daây sô caáp: laø cuoän daây ñoàng coù boïc caùch ñieän, ñöôøng kính loái 1/2mm quaán
loái 250  400 voøng, moät ñaàu nhaän ñieän sô caáp töø maâm löûa (hay accu) ñaàu coøn laïi noái ra
maùt (hay coïc tröø neáu loaïi 3 coïc).
-97-
Cuoän daây thöù caáp: moät ñaàu haøn vôùi cuoän daây sô caáp, ñaàu coøn laïi haøn vôùi cuoän
daây cao theá daãn ñeán bugi (hay ñeán coïc lôùn giöõa loaïi 3 coïc), ñöôøng kính daây loái 5/100 
10/100 mm quaán khoaûng 15.000  20.000 voøng. Ngoaøi cuøng ñöôïc boïc laïi bôûi moät lôùp
caùch ñieän.
4. Bugi:
Treân ñoäng cô xaêng bugi coù nhieäm vuï bieán doøng ñieän cao theá nhaûy qua chaáu thaønh
tia löûa ñòeân ñeå ñoát chaùy khoái hoaø khí trong xylanh cuoái thì eùp.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
Noùng Laï
qu ynehn
Ban
Caân baèng nhieät vaø nhieät ñoä ôû töøng choã
HÌNH 7 - 8 BUGI
1. Söù caùch ñieän 5.6. Ñeäm khít
2. Ñaàu tieáp ñieåm 7. Cöïc trung taâm
3. Matit baèng thuyû tinh daãn ñieän 8. Cöïc beân
4. Thaân 9. Ñaàu coân cuûa söù caùch ñieän
Moät bugi goàm coù:
– Moät ñieän cöïc baèng theùp hôïp kim chòu ñöôïc aùp suaát cao vaø nhieät ñoä cao, cöïc naøy
nhaän ñieän cao theá töø boä bieá n ñieän.
– Moät chaáu haøn lieàn vôùi voû ñeå truyeàn ñieän ra maùt (moät soá bugi duø ng cho maùy bay
hoaëc xe taêng coù 3 chaáu). Cöïc trung taâm xung quanh ñöôïc boïc söù caùch ñieän ñeå ñieän theá
cao khoûi truyeàn ra maùt tröôùc khi nhaûy sang chaáu haøn ôû chaân bugi, phía thaân döôùi coù
phaàn voû kim loaïi boïc ngoaøi söù caùch ñieän. Treân voû kim loaïi coù daïng luïc giaùc ñeå laøm choå
thaùo raùp bugi, döôùi cuøng coù ven raêng ñeå vaën vaøo naép quylaùt. Ñöôøng kính chaân bugi coù
caùc côû: 8mm, 10mm, 12mm, 14mm vaø 18mm (bugi 10mm: duøng cho xe gaén maùy loaïi 4
thì, bugi 14mm: duøng cho xe oâtoâ vaø ñoäng cô xe 2 thì).
Veà ñaëc tính söû duïng ta phaân bugi ra laøm 2 loaïi:
-98-
Bugi noùng: Laø bugi coù dieän tích truyeàn nhieät ít, moû söù caùch ñieän daøi, bugi naøy
duøng cho ñoäng cô chaïy chaäm hay ñaõ leân ñaàu.
Bugi nguoäi: Laø bugi coù dieän tích truyeàn nhieät nhieàu, moû söù caùch ñieän ngaén. Loaïi
naøy duøng cho ñoäng cô coù toác ñoä cao hoaëc xe ñua. Khe hôû bugi thöôøng töø 0,4  0,7 mm,
moät vaøi loaïi coù khe hôû töø 1mm  1.3mm.
Ñoä daøi ren

Ñ
M o
P. HC
th uat T
Loaïi noùng Loaïi laïnh ham Ky L
DH Su p Côõ ren C
o
ng
Truo
ô
©
Giaûi thích kyù hieäu ghi ôûnbugi: H
quye
Ban Ì
NGK C 8 H
ND W 20 F
(1) (2) (3) (4)
1: Hieäu bugi cuûa Nhaät ( ND, NGK).

2: Ñöôøng kính chaân bugi.
NGK: B: 14 mm ND: U: 10 mm
D: 12 mm X: 12 mm
C: 10 mm W: 14 mm
3: Chæ soá nhieät.

NGK 4 5 6 7 8 9
Bugi noùng Tieâu chuaån Bugi laïnh
ND 14 16 29 22 24 27
4: Chieàu daøi ren

NGK: E: 19 mm; H: 12mm7.
ND: E: 19mm; F: 12mm7.
Quan saùt bugi ñeå chaån ñoaùn ñoäng cô: Sau moät thôøi gian söû duïng ta coù theå thaùo
bugi ra quan saùt ñeå bieát tình traïng ñoäng cô.
-99-
– Treân ñoäng cô coøn toát, boä cheá hoaø khí ñieàu chænh ñuùng, taàm ñaùnh löûa ñuùng thì
phaàn söù caùch ñieän nôi moû bugi coù maøu gaïch, maøu naâu, maøu hoàng, maøu vaøng tuøy theo
loaïi xaêng söû duïng loøng bugi coù ít buïi ñen.
– Neáu loøn g bugi coù ñoùng moät lôùp buïi than ñen cöùn g coù ngôøi laø do daàu bò chaùy,
cho ta bieát ñoäng cô ñaõ cuõ, maùy ñaõ leân daàu. Coù theå giaûm bôùt haäu quaû baèng caùch duøng
bugi noùng.
– Neáu loø ng bugi ñoùng toaøn boä loï ñen khoâ vaø deã bieá n thaønh buïi nhö loï noài, ñoù laø
trieäu chöùng cuûa hoaø khí dö xaêng, khi duøng bugi nguoäi quaù cuõng coù tình traïng naøy.
– Neáu loøng bugi coù maøu traéng xaùm, ñoù laø hoaø khí thieáu xaêng.
Caùch söû duïng bugi :
– Khi raùp bugi vaøo loã, ñaàu tieân phaûi vaën tay cho ñeán luùc bugi gaàn saùt ñaùy xong
môùi duøng chìa khoaù sieát cöùng ñeå traùnh laøm hö raêng quylaùt.
– Luoân luoân thaùo raùp bugi vôùi moät chìa khoaù tube ñuùng kích thöôùc.
– Khoâng duøng bugi coù phaàn raên g quaù daøi hay quaù ngaén. P. HCM
T
y t huat
K ng. Neáu maát bugi seõ khoâng kín,
pham
– Moãi laàn raùp nhôù xem bugi coù coøn ñeäm hay khoâ
maát söùc eùp. Ta coù theå thöû baèng caùch choDvaø S u
H i gioït daàu vaøo chaân bugi, luùc ñoäng cô chaïy
r u o ng
T ng toû bugi sieát chöa kín.
neáu daàu suûi boït hay vaêng leân laø© chöù
qu yen
Bam
II. Nguyeân lyù laø n vieäc cuû a heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töø:
Khi ñoäng cô laøm vieäc, volant quay cam caét ñieän ñieàu khieån vít löûa luùc môû luùc
ñoùng, cuoän löûa sinh ra doøng ñieän xoay chieàu 6  12 V. Khi tieáp ñieåm vít löûa ñoùng, doø ng
ñieän tuaàn hoaøn qua tieáp ñieåm vaø sinh ra naêng löôïng ôû cuoän löûa.
Cam caét ñieän

Cuoän sô caáp Cuoän thöù caáp
Nam chaâm
caáp caáp
chaâm
Tieáp ñieåm
Tuï ñieän
Bugi
Cuoän löûa
Coâng taét maùy

maùy
-100-
Ñeán cuoái thì eùp taïi thôøi ñieåm ñaùnh löûa tieáp ñieåm môû vaø doøng ñieän chaïy qua bò
ngaét, naêng löôïng ñöôïc chuyeån tôùi cuoä n daây sô caáp boâ bin söôøn. Moät tuï ñieän haáp thuï ñieän
theá caûm öùng vaø ngaên chaën tia löûa ñieän phoùng qua caùc tieáp ñieåm taïi thôøi ñieåm chuùng môû.
Ñieàu naøy giuùp cho doøng ñieän chuyeå n tôùi cuoän löûa deã daøng vaø ngaên chaën söï moø n beà maët
caùc tieáp ñieåm.
Chuù yù: Khi tuï ñieän bò hoûng seõ daãn ñeán naêng löôïng ñaùnh löûa yeáu.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Banng caûm öùng ñieän töø cuoän thöù caáp cuûa boâbin söôøn taïo ra doøng ñieän
Nhôø hieän töôï
12 – 15kV ñöa ñeán bugi.
Tia löûa bugi

bugi
-101-
Khi coâng taéc ñieän taét, doøng ñòeân töø cuoän löûa ñöôïc ngaén maïch xuoáng noái maùt vaø
quaù trình ñaùnh löûa ngöng laïi.
M
P. HC
uat T
h
III. Söï caàn thieát cuûa vieäc ñaùnh löûa sôùm:
a m Ky t
pht ôû bugi tröôùc khi pittoâng leâ n TÑT cuûa
Snu neï
H
Ñaùnh löûa sôùm töùc laø laøm cho tia löûaDñieä
ongy hoaø khí xong ñuùng luùc hoaø khí bò eùp nhoû nhaát,
Trtuchaù
thì eùp. Tia löûa ñieän phaûi neït vaø© ñoá
n
uye ñöôïc. Ta bieát raèng muoán hoaø khí chaùy troïn veïn trong
y qnhanh
Ban
ñoäng cô khoeû môùi chaï
loøng xylanh phaûi caàn thôøi gian khoaûng 1/200 giaây. Trong khoaûng thôøi gian raát ngaén aáy,
neáu ta ñeå pittoâng leân TÑT môùi neït löûa thì hoaø khí chaùy xong pittoâng ñaõ rôøi xa TÑT.
Nhö theá, thì phaùt ñoäng seõ thu ngaén , maùy noå yeáu.
Ví duï: Ñoän g cô xe Honda C50 coù khoaûng chaïy pittoâng laø 41,4mm, quay 3.000
voøng/phuùt thì trong khoaûng thôøi gian 1/200 giaây pittoâng di chuyeån ñöôïc :
Moät phuùt quay 3.000 voøng nhö vaäy 1 giaây quay 3.000/60 = 50voøng, töông ñöông
khoaûng di chuyeån pittoâng: 41,4 x 2 x 50 = 4.140 mm. Vaäy trong 1/200 giaây pittoâng seõ di
chuyeån 4.140/200 = 20,7 mm. coù nghóa laø neáu ñeå pittoâng leân TÑT môùi neït löûa thì luùc
hoaø khí chaùy xong pittoâng ñaõ rôøi xa TÑT 20,7 mm roài môùi giaõn nôû, aùp suaát khí chaùy
khoâng coøn ñaåy pittoâng vôùi löïc toái ña (vì theå tích giaûn nôû lôùn) coâng suaát ñoäng cô giaûm,
maùy yeáu, hôn theá nöõa löûa treã, khi xupap thoaùt ñaõ môû maø hoaø khí chaùy chöa heát thay vì
ñaåy khí chaùy ra ngoaøi seõ ñaåy khí ñang chaùy laøm cho xupap mau hoûng, maùy noùng.
Ngöôïc laïi neáu cho tia löûa neït quaù sôùm, hoaø khí chaùy xong maø pittoâng chöa ñeán TÑT seõ
laøm pittoâng bò ñaåy ngöôïc laïi, maùy doäng. Toát nhaát laø khi hoaø khí vöøa chaùy xong pittoâng
ngay TÑT vöøa luùc baét ñaàu ñi xuoáng.
Nhö vaäy caàn phaûi ñaùnh löûa sôùm vaø khi ñoäng cô quay caøng nhanh thì goùc ñaùnh löûa
caøng sôùm. Thôøi ñieåm ñaùnh löûa phaûi luoân phuø hôïp vôùi toác ñoä ñoäng cô. Hieän nay ña soá
caùc xe ñeàu trang bò boä phaän ñaùnh löûa sôùm töï ñoäng baèng löïc ly taâm.
-102-
Cam Loø xo
Baùnh ñaø
Ñoái troïng
Toác ñoä thaáp Toác ñoä

CM cao
. HC
HÌNH 7-9 BOÄ ÑAÙNH LÖÛA SÔÙM TÖÏ ÑOÄ NG BAÈaNtGTPLÖÏ LY TAÂM
y t hu
TAÂh Mam K
S u p
IV. Ñieàu chænh, söõa chöõa heä thoánDgHñaùnh löûa:
ng
n © Truo
uye
1. Caân löûa:
B an q
Caân löûa laø hieäu chænh khe hôû giöõa 2 maët vít theá naøo cho tia löûa phoùng ra ôû bugi
maïnh vaø ñuùng thôøi ñieåm.
Muoán caân löûa ta phaûi bieát:
Chieàu quay cuûa volant: nhìn muõi teân treân volant hay ñaïp gioø ñaïp xem chieàu
quay.
Daáu caâ n löûa ghi treân volant vaø daáu chæ thò ghi ôû catte.
– Xe Suzuki: Muõi teân treân volant höôùng xuoáng ñaát ñuùng vôùi daáu catte, hoaëc chöõ
A treân vaønh volant ngay vôùi chöõ B ôû catte.
– Xe Yamaha: Daáu gaïch nôi loã baàu duïc ôû volant ngay mieáng saét chöõ L naèm trong
maâm löûa.
– Xe Kawasaki: Daáu vaïch treân volant ngay daáu gaïch ôû catte.
– Xe Honda: Daáu F treân volant ngay vôùi daáu gaïch ôû hoâng catte.
Tröôøng hôïp ñoäng cô khoân g coù daáu hay nhieàu daáu loän xoän thì ta duøng caây que xoû
vaøo loã bugi tìm TÑT vaø laøm daáu TÑT ôû volant ngay vôùi moät daáu coá ñònh naøo ñoù ôû catte.
Theo chieàu chaïy treân volant ta ghi moät daáu khaùc caùch daáu TÑT vöøa laøm loái 10  150 ñoù
laø daáu caân löûa.
Phöông phaùp caâ n löûa:
– Thaùo catte ñaäy volant löûa hoaëc naäy naép ñaäy volant.
-103-
– Xoay volant theo chieàu chaïy cho ñeán khi naøo daáu caân löûa treân volant ngay vôùi
daáu oå catte.
– Xoû caây vaën vít vaøo loã troáng hình baàu duïc ôû volant nôi raùp vít löûa nôùi nheï vít sieát
vít ñe.
– Duøng ñaàu caây vaën vít naïy nheï khe hieäu chænh qua hay laïi (gaàn oác sieát) vaø xem
khe hôû 2 maët vít phaûi vöøa chôùm môû (löu yù laø ôû vít ñe chæ coù moät con vít sieát vöøa giöõ vöøa
hieäu chænh, do ñoù neáu môû quaù loûng hai maët vít luoân luoân nhaäp laïi khoâng hieä u chænh
ñöôïc, coøn quaù cöùng thì naïy khoân g ñi).
– Kieåm tra laïi baèng caùch quay volant leân TÑT ñeå cam ñoäi vít löûa môû toái ña. Khe
hôû toái ña cuûa hai maët vít naèm trong khoaûng 0,3  0,4 mm.
Sau khi caân löûa ta thöû löûa roài cho ñoäng cô chaïy thöû ñeå bieát tình hình löûa sôùm treã
nhö theá naøo.
3 M2
HNÌH 7 – 10 CAÂN LÖÛA XGM P. HC
uat T
XGM K y th
u pham
n g DH S
1. Maù vít.
©T ruo
2. q
Vít sieát ngiöõ yenlöûa
uvít 1
Ba 4
3. Vít löûa
4. Khe ñeå hieäu chænh
Phöông phaùp xaù c ñònh ñieåm phaùt löûa baèng ñeøn (Timing Light):
– Thaùo catte ñuoâi caù hoaëc môû naép ñaäy ñeå nhìn thaáy volant
– Caém daây cuûa ñeøn thöû löûa vaøo bình (coïc aâm maøu xanh, coïc döông maøu ñoû). Ñoái
vôùi ñeøn thöû löûa duøn g pin thì khoâng coù daây
– Keïp boä phaän nhaän caûm bieán vaøo daây cao aùp ñuùng theo chieàu quy ñònh.
– Cho ñoäng cô noå roïi ñeøn vaøo daáu khuyeát ôû catte
 So saùnh daáu coá ñònh ôû catte vaø daáu ôû volant seõ xaùc ñònh ñöôïc tình traïng löûa
sôùm treã. Neáu ñoäng cô coù goùc ñaùnh löûa sôùm coá ñònh thì ôû moïi toác ñoä chöõ F ñeàu ngay daáu
khuyeát catte chöùng toû ñaùnh löûa ñuùng. Neá u daáu F chöa ñeán laø sôùm, neáu daáu F ñaõ qua laø
ñaùnh löûa treå. Chöõ F vaãn ñöùng yeân 1 choã laø caùc chi tieát cuûa heä thoáng ñaùnh löûa ñeàu toát,
chöõ F dao ñoä ng qua laïi chöùng toû baïc ñaïn coát maùy rô, loø xo vít löûa yeáu.
-104-
Ñaùnh löûa sôùm Ñaùnh löûa ñuùng Ñaùnh löûa treã
 Neáu loaïi xe coù trang bò boä phaän ñaùnh löûa sôùm töï ñoäng thì ôû toác ñoä caàm chöøng
thì chöõ F ôû volant ngay vôùi daáu khuyeát catte. Khi leâ n ga toác ñoä khoaûng 3000 voøng/phuùt
thì chöõ F chaïy ngöôïc chieàu quay daáu II ôû volant ngay daáu khuyeát catte chöùng toû boä
phaän ñaùnh löûa sôùm hoaït ñoäng toát.
M
TP . HC
uat
K y th
am
H S u ph
D
T r uong
n©
a n quye
B
Chaäm Nhanh (3000voøng/phuùt)
Phöông phaùp xaù c ñònh ñieåm phaùt löûa baèng kinh nghieäm:
Khi chöõ F ngay daáu khuyeát ôû catte, laéc nheï volant qua laïi, thaáy vít löûa coù môû laø ñaõ
canh ñuùng.
Neáu löûa sôùm:
Maùy khoù noå, chaân ñaïp maùy thöôøng traû laïi maïnh, ñoâi luùc noå traû laïi BCHK. Ñaïp
thaät maïnh maùy noå, ôû toác ñoä caàm chöøng maùy doäng, chaïy khoâng ñeàu nhöng leân ga lôùn thì
chaïy boác. Gaëp tröôøng hôïp treân ta phaûi chænh cho khe hôû nhoû laïi. Neá u loaïi maâm löûa
chænh ñöôïc thì xoay maâm löûa theo chieàu quay volant.
Neáu löûa treã:
Ñoâi luùc deã noå maùy, leân ga maùy khoâng boác maø reà reà, coå boâ coù maøu tím, coù tieáng
noå baát thöôøng ôû oáng boâ. Gaëp tröôøng hôïp naøy ta phaûi ñieàu chænh khe hôû lôùn ra. Neáu loaïi
maâm löûa chænh ñöôïc thì xoay maâm löûa theo ngöôïc chieàu volant.
2. Tìm pan löûa:
-105-
Muoán bieát coù pan löûa hay khoâng thì tröôùc heát ta phaûi thöû löûa. Neáu ñaõ thöû löûa maø
khoâng thaáy coù ñieän thöù caáp neït ôû bugi ñaàu daây thöù caáp laø taïi pan löûa.
Thöû löûa:
– Thaùo bugi khoûi naép quylaùt; môû coâng taéc maùy
– Ñeå ñaàu bugi caùch maùt khoaûng 5  10 mm.
– Ñap gioø ñaïp cho coát maùy quay.
a. Neáu coù tia löûa maøu xanh tím, maäp nhaûy töø ñaàu daây bugi sang maùt nghe taùch
taùch chöùng toû löûa raát toát.
– Tieáp tuïc thöû bugi baèng caùch ñeå phaàn kim loaïi voû bugi chaïm maùt, noái daâu vaøo
bugi, luùc ta ñaïp maùy seõ coù tia löûa maøu xanh tím nhaûy töø cöïc trung taâm sang chaáu, chöùng
toû bugi toát.
– Neáu khoâ ng coù hoaëc tia löûa nhaûy baäy baï chöùng toû bugi hö coù theå nöùt söù caùch
P . HCM
Tquaù nhoû. Neá u löûa maïnh
h at
ñieän, noài bugi dô do muoäi than ñoùng, khe hôû bugi quaù lôùnuhay
K y t
pham
ñeå khe hôû lôùn, löûa yeâuù ñeå khe hôû nhoû
H S u
b. Neáu tia löûa maøu vaøng hoe
r u o ng Dñoû phaûi ñeå gaà n saùt bugi vaø o maùt môùi coù löûa
hay
©T
yen n nhaân sau:
laø löûa yeáu, coù theå do caùcqunguyeâ
Ban
– Vít löûa quaù dô hay tieáp xuùc khoâ ng toát .
– Tuï ñieän coù ñieän dung quaù yeáu.
– Cuoän daây löûa yeáu .
– Caân löûa khoâng ñuù ng quaù sôùm hay quaù treã .
– Boä bieán ñieän yeáu.
c. Neáu tia löûa khoâng neït ra maùt maëc daàu ñeå saùt vaøo maùt, coù theå do caùc
nguyeân nhaân sau:
– Coâng taéc hö luoân veà maùt maëc daàu ñaõ môû coâng taéc.
– Tuï ñieän, cuoän daây löûa, vít löûa bò chaïm maùt .
– Suùt daây bugi ôû boä bieán ñieän.
– Boä bieán ñieän bò chaïm maùt hoaëc ñöùt.
d. Muoán xaùc ñònh boä phaän naøo hö ta phaûi haønh ñoäng tieáp nhö sau:
– Neáu nghi coâng taéc thì ta ruùt daây daãn ñeán coâng taéc vaø cho ñieän sô caáp töø maâm
löûa ñeán tröïc tieáp boä bieán ñieä n roài thöû laïi, neáu vaãn khoân g coù thì tieáp tuïc.
– Thaùo ñaàu daây cuoän löûa töø maâm löûa ra (thöôøng daây maøu ñen) hoaëc duøng moät
ñoaïn daây khaùc noái.
-106-
– Ñaïp gioø ñaïp ñeå cho cuoän daây naøy noái maùt.
Neáu coù löûa neït ra (löûa haï theá) thì chöùng toû tuï ñieä n, vít löûa vaø cuoän daây khoâ ng
chaïm maùt. Nhö vaäy hö taïi boä bieán ñieän.
Neáu khoân g coù löûa neït ra ôû ñaàu daây chöùng toû hö trong maâm löûa, coù theå cuoän daây
löûa ñöùt, chaïm maùt hay tuï ñieän vít löûa chaïm maùt.
Muoán bieát cuï theå ta phaûi caûo maâm löûa ra quan saùt cuï theå beân trong hoaëc thöû môùi
phaùt hieän ñöôïc.
3. Kieåm tra caùc chi tieát heä thoáng ñaùnh löûa:
a. Vít löûa:
Hai maët vít löûa phaûi phaúng, tieáp xuùc ñeàu khoâ ng veânh hay leäch, maët vít phaûi saïch
khoâng roã, khoâ ng chaùy. Cöïa baèng fibre taùn vaøo vít buùa khoâng söùt hay quaù moøn. Loø xo
bung phaûi coøn maïnh. Caùc ñeäm caùch ñieän phaûi coøn toát, khoâ raùo .
Khi kieåm tra maët vít ta cuõng coù theå bieát phaàn naøo tình traïng tuï ñieän. Neáu maët vít
chaùy ñen laø do tuï ñieän hoûng. Neá u maët vít buùa loài ra vít ñe loõm P HCoMlaø do tuï ñieän quaù
. vaø
uat T
ynthh
yeáu, neá u maët vít ñe loài ra vít buùa loõm vaøo laø tuï ñieän maï
K
am
H S u ph
D
T r uong
©
yen
Vít buùa Vít buùa
qu
Ban Vít ñe Vít ñe
Tuï ñieän quaù yeáu Tuï ñieän maïnh

yeáu maïnh
b. Kieåm tra tuï ñieän:
Coù theå duøng ñoàng hoà ño ñieän dung hoaëc ñieän nhaø ñeå thöû.
– Duøng ñoàng hoà ño ñieän dung thì ñieän dung cuûa tuï ñieän duøng treân xe maùy thöôøng
töø 0,1  0,2 MF (Micro phara).
– Duøng ñieä n nhaø coù theå duøng ñieän 110V hay 220V baèng caùch: Caém hai sôïi daây
vaøo loã oå ñieän, sau ñoù dí moät ñaàu daây vaøo voû tuï ñieän, ñaàu daây kia vaøo cöïc giöõa cuûa tuï
ñieän. Neáu löûa toeù maïnh hay caàu chì bò chaùy laø tuï ñieän bò chaïm maùt. Neáu caàu chì khoâng
bò noå, luùc naøy tuï ñieän ñöôïc tích ñieän. Sau ñoù ruùt daây ñieä n ra. Laáy ñaàu daây giöõa tuï ñieän
queït vaøo voû tuï ñieän. Neáu tuï ñieän toát seõ coù tia löûa maïnh maøu xanh keøm theo tieáng taùch.
Neáu tia löûa maøu ñoû hoe hay khoâng coù thì phaûi thay tuï khaùc.
AC 110  220
220
-107-
HÌNH 7 -11 KIEÅM TRA TUÏ ÑIEÄN
ÑIEÄN
c. Kieåm tra cuoä n daây löûa:

– Neáu cuoän daây coøn ôû trong maâm löûa ta coù theå kieåm tra theo thöïc nghieäm baèng
caùch: Laáy ñaàu daây ra cuûa cuoän daây chaïm maùt (neáu daây löûa thì coâ laäp khoûi tuï ñieän vaø vít
löûa). Ñaïp gioø ñaïp cho coát maùy quay. Neáu coù löûa xeït ra ñaàu daây chöùng toû cuoän daây coøn
duøng ñöôïc.
Duïng cuï ño VOM theo soá lieäu (soá lieäu caùc xe thoâng duïng hieän nay):
Ñieän trôû AC: Ñaïp gioø ñaïp
Thang ño
Keát quaû Thang ño VOM Keát quaû
VOM
M
TP . HC
05  Toát. Kim y thuat Toái thieåu 2,5V
a m K
Löûa (vít) X1
H u phng
ñieän trôûSkhoâ AC 10 caøng cao caøng
D
r uongleân laø hö toát
©T
qu yen
Ban 05  Toát. Kim
Ñeøn naïp
X1 ñieän trôû khoâ ng AC 10 Toái thieåu 2,5V
caùc loaïi
leân laø hö
d. Kieåm tra boä bieán ñieä n:
Cuoän sô caáp
caáp
Cuoän thöù caáp

caáp
HÌNH 7 – 12 KIEÅM TRA BOÄ BIEÁ N ÑIEÄ N
Löu yù: Cuoän daây löûa hay boä bieán ñieä n bò hoûng thöôøng coù hieän töôïng khoân g coù
ñieän cao theá hay coù raát yeáu phaûi cho khe hôû bugi vaøo saùt maùy môùi noå ñöôïc.
– Neáu luùc nguoäi ñoäng cô deã noå nhöng luùc noùng ñoäng cô khoù noå hoaëc ñeå nguoäi
môùi noå maùy ñöôïc laø cuoän daây löûa hay boä bieán ñieän bò noái taét. Coù theå do:
– Ñoäng cô quaù noùng laøm troùc chaát caùch ñieän caùc voøng daây.
– Chaát caùch ñieän xaáu bò troùc hoaëc bò ñieän cao theá ñaùnh xuyeân thuûng.
-108-
– Söû duïng duïng cuï keàm baùnh trôùn luùc thaùo raùp volant khoâng caån thaän chaïm vaøo
caùc voøng daây laøm troùc chaát caùch ñieän.
Neáu raõnh choát claveùt bò leäch hay volant raùp vaøo bò traät choát claveùt, thöû löûa vaãn
maïnh nhöng khoâng noå ñöôïc vì neït khoâng ñuùn g thì.
Duïng cuï ño VOM theo soá lieäu (soá lieäu caùc xe thoâng duïng hieän nay):
Cuoän daây Thang ño Keát quaû
05  Toát. Kim ñieän trôû

Cuoän sô caáp X1
khoâng leân laø hö
Cuoän thöù caáp X1k 3  20 K laø maùy noå
B. Heä thoáng ñaù nh löûa accu:

M
I. Caáu taïo heä thoá ng ñaùnh löûa accu: T P . HC
t
thua
ÑaëKcyñieåm laø phaûi coù bình môùi coù löûa
Ñöôïc söû duïng treân caùc xe moâtoâ coù ñeà ñôøi cuõa. m
h
bugi, maùy môùi noå ñöôïc. D H Su p
g
ruon
n © Tgoàm coù:
Moät heä thoáng ñaùnh löûuayeaccu
q
Ban
Bình accu:
Laø bình chöùa nguoàn ñieän moät chieàu thöôøng tröïc. Coù nhieäm vuï cung caáp doøng ñieän
sô caáp cho heä thoáng ñaùnh löûa, cho maùy khôûi ñoäng (neá u coù trang bò) cho caùc boä phaän
khaùc nhö ñeøn, keøn. . .Noù nhaän ñieän naïp vaøo cuûa maùy phaùt ñieän, maùy naøy thöôøng gaén ôû
ñaàu coát maùy.
Coâng taéc:
Coù nhieäm vuï noái doøng ñieän töø accu leân boä bieán ñieän khi ñoäng cô laøm vieäc vaø ngaét
doøng ñieän khi ñoän g cô ngöøng.
Boâbin söôøn, bugi:
Töông töï nhö loaïi ñieän töø, chæ khaùc ôû caùch noái daây laø coïc maùt boâbin söôøn khoâng
tröïc tieáp noái maùt heä thoáng maø daãn veà boä caét ñieän qua vít löûa roài ra maùt .
 Accu.
 Coâng taéc maùy
 Boâbin söôøn.
 Bugi.
 Boä caét ñieän.
HÌNH 7-13 SÔ ÑOÀ HEÄ THOÁNG

ÑAÙNH LÖÛA ACCU
-109-
Boä caét ñieän
Boä caét ñieän:

Ñöôïc boá trí treân moät maâm goàm coù cam caét ñieän, vít löûa, tuï ñieän.
Thöôøng gaén ôû ñaàu coát maùy nhö caùc xe cub 79, 80, 89 coù ñeà hay ñaàu coát cam nhö
caùc xe moâtoâ, Honda 90, 125 . . .
II. Nguyeân lyù laøm vieäc cuû a heä thoáng ñaùnh löûa accu:
Töông töï nhö heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töø, chæ khaùc moät ñieàu laø doøng ñieän sô caáp
cung caáp ñeå taïo töø tröôøn g cho cuoä n sô caáp ôû boä bieá n ñieän laø nguoàn ñieän cuûa accu thay
vì nguoàn ñieä n cuûa cuoän daây löûa.
Phöông phaùp caân löûa ôû heä thoáng naøy cuõng töông töï nhö heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töø.
Neáu boä caét ñieän gaén ôû coát cam thì khi canh löûa phaûi ñeå pittoâng cuoái thì eùp.
P . HCM
T
Löu yù: y t huat
am K
– ÔÛ heä thoáng ñaùnh löûa accu thì ngöønH S u npgh cô phaûi taét coâng taét maùy, neáu queân thì
g ñoä
bình accu seõ mau heát ñieän, thaäm Tchí r ng yDbobin.
uochaù
©
n uyen
qlöû
– ÔÛ heä thoáng ñaùB a
n h a accu thöû löûa maïnh chöa chaéc canh löûa ñuùng vì chæ caàn vít
löûa ñoùng môû laø coù löûa.
C. Heä thoáng ñaù nh löûa baùn daãn (Ñaùnh löûa ñieän töû):
I. Phaân loaïi:
Heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töû coøn goïi laø ñaùnh löûa IC, ñaùnh löûa CDI ñöôïc söû duïng
treân caùc ñôøi xe 81 trôû veà sau coù öu ñieåm laø khoân g caàn canh chænh gì caû, caùc chi tieát coøn
toát raùp ñuùng daây laø heä thoán g laøm vieäc ñöôïc Heä thoáng ñaùnh löûa naøy phaân laøm 2 loaïi.
Heä thoáng ñaù nh löûa AC – CDI:
Duøng nguoàn ñieän xoay chieà u töø maâm löûa phaùt ra ñeå ñaùnh löûa ñöôïc söû duïng haàu
heát treân caùc xe thoâng duï ng hieän nay goàm:
– Loaïi coù cuoän nguoàn, cuoän kích, boâbin söôø n, IC rôøi. Söû duïng treân caùc xe thoâ ng
duïng hieän nay: Dream, Wave, Future, Kawasaki, Yamaha, Ñaøi Loan, Trung Quoác, Haøn
Quoác. . .
– Loaïi coù cuoän nguoàn, khoâ ng coù cuoän kích ñöôïc söû duïng (boâbin söôøn, IC rôøi) treân
caùc xe Suzuki Crystal (tröôøng hôïp naøy xung “+” cuûa nguoàn ñeå naïp vaøo tuï, xung “ – “
ñeå kích).
– Loaïi coù cuoän nguoàn khoâng coù cuoän kích, cuïm IC vaø boâbin söôøn raùp chung thaønh
moät khoái ñöôïc söû duïng ôû xe: Suzuki Sport. . .
-110-
HÌNH 7-14 HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA AC – CDI SUZUKI SPORT M

T P . HC
(khoâng cuoän kích, boâbin söôøn, IC raù t
puachung)
K y th
ham
Heä thoáng ñaù nh löûa DC – CDI: DH Su p
uong
n © uTrcuûa bình accu ñeå ñaùnh löûa. Nhö vaäy töø maâm löûa leân
Duøng nguoà n ñieä n moätyechieà
n qnug coù cuoän nguoàn nhöng khoâng coù bình ñaïp maùy vaãn noå. Heä
chæ coù cuoän kích chöùBakhoâ
thoáng ñaùnh löûa naøy ñöôïc aùp duï ng ôû caùc xe Trung Quoác ñôøi ñaàu, Suzuki Viva trôû veà sau,
Yamaha Sirius trôû veà sau, Honda Spacy ñôøi ñaàu, Honda @, Attila ñôøi sau. . .
Daây
naïp accu
Daây ñeøn
chaïy ñeâm
Cuoän ñeøn
HÌNH 7-15 HEÄ THOÁNG ÑAÙNH LÖÛA DC – CDI
-111-
 Tuy phaân loaïi nhöng chuùng coù caáu taïo nguyeân lyù laøm vieäc nhö nhau, chæ khaùc
laø nguoàn ñieän cung caáp laø moät chieàu hay xoay chieàu.
II. Heä thoáng ñaù nh löûa ñieän töû AC – CDI:

Heä thoáng naøy ñöôïc duøng cho caùc xe thoâng dung hieän nay nhö Dream, Wave,
Future, caùc xe Trung Quoác, Haøn Quoác, Ñaøi Loan. . . Moät heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töû
goàm coù:
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 7-16 SÔ ÑOÀ HEÄ THOÁNG ÑAÙ NH LÖÛA AC – CDI

(Quy luaät maøu daây aùp duïng cho caùc xe hieän nay)
W: Traéng G/W: Xanh caây soïc traéng
P: Hoàng BU/W:Xanh da trôøi soïc traéng
Y: Vaøng BK/W: Ñen soïc traéng
LG/R: Xanh caây lôït soïc ñoû BK/R: Ñen soïc ñoû
G: Xanh caây
Cuïm IC thöïc teá
a. Volant:
Töông töï nhö loaïi ñieän töø, chæ khaùc: khoâng coù cam caét ñieän. Loaïi cuoän kích naèm
ngoaøi nhö xe 4 thì thì vaønh ngoaøi coù cöïa. Loaïi cuoän kích naèm trong, vaønh ngoaøi khoâ ng
coù cöïa (xe 2 thì), loaïi coù ñeà ôû volant raùp ngöûa ra vaø coù gaén theâm líp ñeà.
b. Maâm löûa:
Treân maâm löûa coù gaén 3 cuoän daây
– Cuoän ñeøn töông töï nhö xe ñôøi cuõ (ñieän töø) ñieän theá phaùt ra 6V hay 12V. Ra 2
ñaàu daây:
-112-
Moät ñaàu daây naïp accu (W).

Maøu ñaàu daây duøng ñeø n chaïy ñeâm coù soá voøng quaán ít hôn (Y).
– Cuoän löûa: coøn goïi laø cuoän nguoà n, ñöôøng kính daây 1/10  1/20 mm, soá voøng quaán
8.000  10.000 voøng, moät ñaàu daây noái maùt, ñieä n theá phaùt ra trung bình 100  120V
(BK/R).
– Cuoän kích: coøn goïi laø cuoän ñieàu khieån, cuoän phaùt xung vôùi ñieän theá phaùt ra
trung bình 1 2V, cuoän naøy hình daùn g nhoû , boïc caån thaän, moät ñaàu daây noái maùt heä thoá ng
(G), ñaàu coø n laïi (BU/W hoaëc BU/Y).
– Ngoaøi ra treân maâm löûa coøn coù daây baùo soá:
 Soá 0 : maøu xanh caây lôït soïc ñoû (LG/R).
 Heát soá: maøu hoàng (P).
Caùc xe coù ñeøn baùo soá 0,1,2,3,4 thì daây ñi nguyeân cuïm chöù khoâng ñi theo maâm löûa
c. Maùt khoen ñoàng: M
TP . HC
– Laø moät khoen ñoàng raùp tröïc tieáp vaøo söôøn xe ñeåthlaá uayt maùt söôøn, thöôøng ra 2 ñaàu
K y
am
daây
H S u ph
D
– Daây maøu xanh caây: noái maù T r ongthoáng cuûa cuoän söôøn.
t uheä
©
yen
qyusoï
B
– Daây maøu xanh a n
caâ c traé ng: noái maùt cuïm IC.
d. Coâng taéc maùy:
Duøng loaïi 4 ñaàu daây
– Daây maøu ñen soïc traéng: noái chaân soá 3 cuïm IC (daây naøy noái maùt thì seõ taét maùy).
– Daây maøu xanh caây noái maùt heä thoáng.
– Daây maøu ñoû noái ñieän döông accu.
– Daây maøu ñen daãn ñieä n döông accu ñeán caùc chi tieát tieâu thuï ñieän :keøn ,ñeøn .
e. Cuïm IC:
– Laø moät maïch toång hôïp goàm nhieàu linh kieän baùn daãn raùp laïi vôùi nhau, cuoái cuøng
loù ra 5 chaân, gaén vôùi phít caém 5 daây cuûa cuoän söôøn
Chaân 1: noái vôùi boâbin söôø n – ñen soïc vaøng.
Chaân 2: daây nguoà n – ñen soïc ñoû .
Maáu ñònh vò
Chaân 3: coâng taéc – ñen soïc traéng.
vò
Chaân 4: laáy maùt ôû khoen ñoà ng – xanh caây soïc traéng.
Chaân 5: daây kích – xanh bieån soïc traéng.
f. Boâbin söôøn, bugi:
-113-
Töông töï nhö caùc heä thoáng ñaùnh löûa ñaõ hoïc
II. Nguyeân lyù laøm vieäc:

– Khi volant quay cuoän löûa phaùt ra doøng ñieän xoay chieà u khoaûng 100 
150V. Doøn g ñieän naøy ñöôïc chænh löu moät chieàu vaø naïp vaøo tuï ñieän.
Tuï ñieän
Cuoän löûa Cuoän sô caáp Cuoän thöù caáp
caáp
Bugi
M
Cöïa TP . HC
uat
K y th
u pham
Cuoän kích
n g DH S
©T ruo
u y enCoâ ng taét maùy
an q
Maïch ñieàu khieån
B
– Vaøo cuoái thì eùp taïi thôøi ñieåm ñaùnh löûa. Khi cöïa treân volant ñi qua gaàn
cuoän kích thì doøng ñieä n xoay chieàu ñöôïc phaùt ra, doøng ñieä n naøy ñöôïc ñöa ñeán
maïch ñieàu khieån thôøi ñieåm ñeå kích SCR.
– Khi SCR ñöôïc kích thì tuï xaû doøng ñieän ñi qua cuoä n sô caáp cuûa boâbin roài
veà ( - ) tuï.
-114-
– Khi SCR khoâng coøn kích nöõa, doøng qua cuoän sô caáp bò ngaét ñoät ngoät, khi cuoän
thöù caáp sinh ra doøng ñieän caûm öùng khoaûng 20  30 KV, laøm bugi ñaùnh löûa.
Tia löûa bugi

M
P. HC
uat T
K y th
u pham
DH S
Löu yù:
n g
 Thôøi ñieåm tia löûa bugi©T ruot ra laø thôøi ñieàm cöïa volant vöøa vöôït qua khoûi loõi
phaù
y en
qu
cuoän kích. Ban
– Khi coâng taéc maùy ôû vò trí OFF , doøn g ñòeân phaùt ra töø cuoän daây ñöôïc ngaén maïch
xuoáng noái ñaát vaø quaù trình ñaùnh löûa ngöng laïi.
III. Baûo trì, kieåm tra heä thoáng ñaùnh löûa CDI:
Heä thoáng ñaùnh löûa CDI, khoâng coù vít löûa, khoâng coù caùc chi tieát ma saùt nhö heä
thoáng ñaùnh löûa thöôøng, vì vaäy coâng vieäc baõo döôõng raát ñôn giaûn, chæ caàn caùc ñaàu daây
saïch seõ, aên ñieän toát; nhaát laø caùc ñaàu daây töø maâm löûa leâ n, IC raùp vaøo khung söôøn phaûi
coù cao su giaûm chaán.
1. Kieåm tra tình traïng laøm vieäc cuûa boä ñaù nh löûa:
Thöû löûa:
-115-
Phöông phaùp thöû gioáng nhö heä thoáng ñaùnh löûa thöôøng nhöng löu yù: Caùc ñaáu noái
daây vaøo cuïm CDI phaûi chaéc chaén, aên ñieän toát, khoâng neân ñeå ñaàu daây bugi caùch maùt
quaù xa laøm nhö vaäy seõ mau hoûng cuïm CDI.
Thöû löûa baèng ñeøn (Timming Light): ÔÛ heä thoáng ñaùnh löûa naøy maëc daàu khoâng
caân löûa nhöng treân volant vaãn coù daáu chöõ F, chöõ T vaø daáu 2 gaïch ñoù laø caùc daáu ñeå
kieåm tra söï laøm vieäc cuûa boä ñaùnh löûa.
Caùch baét daây vaø phöông phaùp thöû hoaøn toaøn gioáng nhö ôû heä thoáng ñaùnh löûa ñieän
töø. Neáu khi leân ga maø chöõ F khoâng coá ñònh thì cuïm CDI hö, loâ.
 Loaïi IC coù goùc ñaùnh löûa sôùm coá ñònh daáu F ngay daáu khuyeát catte
 Loaïi IC coù trang bò goùc ñaùnh löûa sôùm töï ñoä ng thì ôû toác ñoä caàm chöøng thì chöõ F
ôû volant ngay vôùi daáu khuyeát catte.
 Khi leân ga toác ñoä khoaûng 3000 voøng/phuùt thì chöõ F chaïy ngöôïc chieàu quay daáu
II ôû volant ngay daáu khuyeát catte chöùng toû boä phaän ñaùnh löûa sôùm hoaït ñoäng toát, neáu
chöõ F dao ñoä ng qua laïi chöùng toû baïc ñaïn coát maùy rô, loø xo vít löûa yeáu
M
TP . HC
2. Caùc hö hoûng thöôø ng gaëp , caùch kieåm tra: uat
K y th
m
a. Kieåm tra caùc ñaàu daây töø maâm löûaSuleâpnh:a
H
r ng D
uodaâ
© T
Kieåm tra daây nguoàn , daâyn kích, y ñeøn, daây naïp.
q u ye
anu daây töø maâm löûa leâ n ta kieåm tra 2 yeáu toá laø: ñieän trôû vaø ñieän
Khi kieåm tra taBñaá
xoay chieàu luùc ñaïp gioø ñaïp (maâm löûa rôøi beân ngoaøi chæ kieåm tra ñöôïc ñieän trôû maø thoâi).
Löu yù:
– Neân dí que ño aâm coá ñònh vaøo maâm söôøn, que ño döông di chuyeån ñeán nhöõ ng
ñaàu daây caàn kieåm tra
– Khi ño ñieän trôû cuoän nguoà n thì phaûi ruùt ñaàu daây cuoän nguoàn ra khoûi cuoän söôøn,
caùc ñaàu daây coøn laïi khoâng ruùt ra maø chæ dí vaøo choã noái kim loaïi.
– Tröôùc khi ñaïp gioø ñaïp hoaëc cho maùy noå kieåm tra laïi vò trí thang ño ñieän xoay
chieàu cuoän nguoàn coi chöøng bò giaät.
Kieåm tra baèng ñoàng hoà ño VOM theo caùc soá lieäu baûng sau:
Xe Suzuki Viva
Ñieän trôû maâm löûa Ñeøn 0,5  1,0 
Saïc 0,6  1,2 
Kích 180  280 
Xe Yamaha Nouvo
-116-
Ñieän trôû maâm löûa Ñeøn 0,24  0,36 
Saïc 0,32  0,48 
kích 248  372 
Xe Honda Dream
Ñieän trôû maâm löûa Ñeøn 0,1 5 
Saïc 0,1  0,8 
kích 100  400 

M
Caùc xe thoâng duïn g: P. HC
uat T
h
a m Ky t
h
Su p
Thang ño Keát quaû Ñaïp gioø ñaïp Keát quaû
DH
ng
ruo
©T
yen
Toái thieåu 40V
Nguoàn qu 150700 Toát
Ban X10 AC 250 Trung bình
(CDI)
100V
Nhích kim
Kích (CDI) X10 25170 Toát AC 10
0,1V
Ñeøn naïp
X1 0 5 Toát AC 10 Toái thieåu 2.5 V
caùc loaïi
b. Kieåm tra boä bieán ñieä n (boâbin söôøn):

Kieåm tra baèng VOM theo soá lieäu nhö sau
Löu yù:
 Khoâng bao giôø ño ñieän theá boâbin söôøn.
 Boä bieán ñieän cuûa loaïi xe naøo thì duøng cho xe ñoù nhöng treân thöïc teá neáu khoâng
coù ñuùng loaïi ta coù theå laáy loaïi khaùc theá vaøo nhöng vôùi ñieà u kieän phaûi töông ñöông
nhau.
 Boä bieán ñieän duøng treân heä thoá ng ñaùnh löûa thöôøng coù maù vít coù theå duøng cho
heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töû. Nhöng boä bieán ñieä n treân heä thoáng ñaùnh löûa ñieän töû khoâ ng
duøng ñöôïc cho heä thoáng ñaùnh löûa thöôøng (do löûa yeáu).
Xe Suzuki Viva
-117-
Ñieän trôû boâ bin söôøn Sô caáp 0,1  0,2 
Thöù caáp 14  18 K
Xe Yamaha Nouvo
Ñieän trôû boâ bin söôøn Sô caáp 0,32  0,48 
Thöù caáp 5,68  8,52 K
Xe Honda Dream
M
TP . HC
uat
K y th 0,51  0,55 
Ñieän trôû boâ bin söôøn Sô caáp
ph am
u
n g DH S
uo p
© Tr
Thöù caá 7,8  8,2 K
y en
qu
Bamn CDI:
c. Kieåm tra cuï
Thöïc teá chæ caàn kieåm tra caùc ñaàu noái daây saïch seõ, aên ñieän toát hay khoâng. Khi ta
kieåm tra caùc cuoän daây vaø boä bieán ñieän thaáy coøn toát maø thöû vaãn khoâng coù löûa laø hö ôû
cuïm CDI. Duøng moät cuïm CDI khaùc coøn toát theá vaøo ñeå thöû laïi.
Cuïm CDI cuûa xe naøo thì duøng cho xe ñoù. Coù theå thay theá cho nhau vôùi ñieàu kieän
cuoän nguoà n, cuoän kích coù soá lieäu nhö nhau.
Khi maùy ñang noå khoân g ñöôïc gôõ baát kyø ñaàu daây naøo cuûa cuïm CDI ra khoûi maïch,
vì laøm nhö vaäy seõ taïo ra nhöõng xung ñieän ñoät ngoät laøm hö CDI.
Löu yù:
Caùc cuïm CDI cuûa haõng Honda 5 chaân loaïi nhoû khoâng coù ñaùnh löûa sôùm töï ñoäng, 5
chaân loaïi lôùn vaø loaïi 6 chaân coù ñaùnh löûa sôùm töï ñoäng. Thöïc teá coù theå thay theá laãn ñöôïc
Heä thoáng ñaùnh löûa CDI hö hoûng thöôøng gaëp laø khoâng coù löûa hay löûa yeáu, kieåm tra
nhö sau:
Khoâng coù löûa: Coù theå do caùc nguyeân nhaân sau
– Caùc ñaàu caém daây khoâng aên ñieän.
– Coâng taéc maùy bò hö.
– Cuoän nguoàn: ñöùt, chaïm maïch.
-118-
– Boâbin söôøn: hö, thieá u maùt.

– Cuïm CDI hö hoûng
Löûa yeáu: Coù theå do caùc nguyeân nhaân sau
– Ñaàu daây caém aên ñieän chöa toát.
– Cuoän nguoàn bò noái taét.
– Cuoän kích bò noái taét.
– Cuïm CDI khoâng oån ñònh.
– Boâbin söôøn yeá u.
– Xem kyõ ñöôøng daây vaø caùc ñaàu caém daây.
– Neáu nghi coâng taéc hö, ruùt ñaàu daây ñen soïc traéng ñeán coâ ng taéc ra roài thöû laïi. Neáu
khoâng, tieáp tuïc.
– Kieåm tra cuoän nguoàn, cuoän kích theo soá lieäu.
M
P. HC
h uat T
a m Ky t
h
BAÛNG SOÁ LIEÄU KIEÅM TRA CAÙC ÑAÀ
DH Su pU DAÂ Y MAÂM LÖÛA XE SPACY
ng
Trnuog phöông phaùp loaïi tröø)
(AÙp© duï
n
quye
Banra khoûi ñaàu noái. Duøng ñoàng hoà ño taïi caùc ñaàu daây cuûa giaéc noái
Thaùo rôøi cuïc CDI
vöøa thaùo ra.
BOÄ PHAÄN KIEÅM GIAÙ TRÒ ÑUÙ NG

CAÙCH ÑO
TRA (hoaït ñoäng toát)
Khi coâng taéc chính baät sang ON

Ño thoâng soá maïch taïi 2 ñaàu
vaø coâng taéc RUN – STOP baät
Coâng taéc chính daây (ñen/traéng) vaø maùt söôøn
sang vò trí RUN thì seõ khoâng coù
(xanh).
söï thoâng maïch
Ño ñieän trôû taïi 2 ñaàu daây (ñen/

Cuoän löûa 50  350
ñoû) vaø daây maùt söôøn (xanh).
Ño ñieän trôû taïi 2 ñaàu daây

Cuoän kích (xung) 50  150
(xang/ traéng) vaø vaøng.
Daây Ño ñieän trôû daây (ñen/ vaøng

Cuoän 0,1  0,2
sô caáp xanh) maùt söôøn.
boâbin
cao aùp
Daây Ño daây ñen/ vaøng vaø maùt söôøn 3,6  4,6 K
-119-
thöù caáp (khoâng coù chuïp bugi).
Ño daây ñen/vaøng vaø maùt söôøn

7,3  11 K
(coù chuïp bugi).
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
-120-
CHÖÔNG VIII
HEÄ THOÁNG KHÔÛI ÑOÄNG ÑIEÄN
Ñeå khôû i ñoäng ñoä ng cô, caà n phaûi truyeàn cho coát maùy ñoäng cô soá voøng quay nhaá t ñònh
ñuû ñeå noå maùy, sau ñoù ñoäng cô seõ töï laøm vieäc. Ngoaøi bieän phaùp khôûi ñoä ng cô khí nhö gioø
ñaïp thoân g thöôøng treâ n haà u heá t XGM hieän nay ñeà u coù trang bò khôûi ñoäng ñieän nhö : Honda
Dream, Nouvo, Sirius, Viva.. .
Muoán cho coát maùy quay, maù y khôû i ñoä ng phaû i thaé ng löï c ma saù t cuû a caù c chi tieá t vaän
chuyeån trong ñoän g cô, löïc caûn trong thì eùp .. . Do ñoù moâtô ñeà phaûi coù coâng suaá t töông ñoá i
lôùn, cöôø ng ñoä luùc laøm vieäc coù theå töø 20  50A, vì vaäy sôïi daây daãn ñieän töø accu ñeán maùy
khôûi ñoäng phaûi lôùn, moâ tô ñeà loaïi kích noá i tieáp ñeå coù ngaåu löïc khôû i ñoä ng maïnh.
Heä thoán g khôû i ñoäng goàm coù : bình accu, coân g taé c khôû i ñoän g, rôle khôû i ñoäng, maù y khôû i
ñoäng vaø khôùp noá i truyeàn ñoä ng. M
T P . HC
uat
K y th
am
H S u ph Nuùt ñeà
D chaâm
Cöïocngnam
r u
©T
qu yen Coâng taé t maùy
Ban
Choåi than
Cuoän
daây
Ruoät ñeà
Voû ñeà
Accu
HÌNH 8-1 HEÄ THOÁNG KHÔÛI ÑOÄ NG ÑIEÄN XGM

I. Caá u taï o caùc chi tieá t:
1. Rôle khôû i ñoä ng (Starter relay):
Moâtô ñeà + Accu
HÌNH 8-2 RÔLE KHÔÛ I ÑOÄN G
Loõ i
-120-

Coøn goï i laø con coù c ñeà , coù nhieäm vuï noá i doøng ñieän töø döông accu ñeá n maùy khôûi ñoäng
khi ta aán nuùt ñeà. Vì doø ng ñieän vaøo luù c maù y khôûi ñoäng laøm vieä c cöôø ng ñoä lôùn, neáu duøng
coâng taéc bình thöôøng seõ bò chaùy, do ñoù phaûi duøng rôle ñeà.
Rôle ñeà ñöôï c caáu taïo nhö hình veõ, goàm moä t loõ i theùp hình truï treân ñoù quaán moä t cuoän
daây ñoàng, 1 ñaà u daây nhaän ñieä n döông töø accu sau khi qua coâng taéc maù y, ñaàu coøn laïi daãn
ñeán nuù t ñeà. ÔÛ giöõa loõ i theù p laø moät loõi theùp di ñoäng töï do, maët treân cuû a loõ i di ñoäng laø moä t
mieáng ñoàn g, phía treân laø 2 cöïc caùch ñieän vôù i maùt vaø rôø i nhau, phaàn loù ra ngoaø i coù taùn ñeå
baét daâ y daãn ñieän , moät cöï c noá i tröïc tieáp vôù i daây döông accu (daây tieá t dieän lôùn), voû maùy
khôûi ñoäng noá i vôù i aâm accu hay maùt söôø n.
2. Maùy khôû i ñoän g (Starter motor):
Coù nhieäm vuï bieá n ñieän naêng thaønh cô naê ng ñeå keùo coá t maùy ñoäng cô quay khi aán nuù t
ñeà, coù caáu taïo nhö hình veõ:
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
B an
HÌNH 8-3 MOÂ TÔ ÑEÀ
1. Naép moâ tô ñeà 2. Voû ñeà 3. Ruoä t ñeà

4. Giaù baét choå i than 5. Naép tröôùc moâtô ñeà
a. Phaà n caûm ñieä n (voû ñeà):
Coøn goï i laø voû ñeà hay starto, duøng ñeå taïo töø tröôø ng maø trong ñoù quay phaàn öùng ñieän.
Noù goàm 2 hay 4 cuoä n daây baét noái tieáp vôù i nhau, gaén beân trong voû vaø caùch ñeàu nhau trong 1
voøng troøn, moãi cuoän daây ñöôïc gaén chung quanh loõ i saé t non vaø caùch ñieän vôùi mieán g saé t non
-121-

aáy. Caùc cuoän daây vaø loõ i saét non aáy goï i laø töø cöï c, vì khi coù ñieän ñi qua, mieáng saé t bieán
thaønh nam chaâm , moãi cuoä n ñöôï c phaân cöïc khaùc nhau. Cuoän thöù nhaát laø cöï c nam, cuoän thöù
hai laø cöï c baé c, thöù ba laø cöï c nam, thöù tö laø cöï c baéc. Caù c cuoän daây treân goï i laø cuoän daây kích
thích. Caù c maùy ñeà phaàn lôùn ñöôï c kích thích noá i tieáp , trong ñoù coù theå caùc cuoän kích thích
noái tieáp vôù i nhau vaø noá i tieá p vôùi roâto, coù theå noá i tieá p song song töøng ñoâ i moä t, töù c 2 cuoän
daây noá i song song vôù i nhau roà i 2 caëp song song ñoù (4 cuoä n) laïi noá i tieá p vôù i nhau vaø noá i
tieáp vôùi roâ to. Moä t ñaàu cuoän daâ y kích thích haøn vôù i moä t coï c loù ra ngoaø i nhaän ñieän döông
cuû a accu, ñaàu coøn laïi noá i choå i than. Ñoá i vôù i caù c xe hieän nay voû ñeà beân trong laø 2 khoanh
nam chaâm vónh cöõu.
b. Phaàn öùng ñieän (ruoät ñeà):
Coøn goï i laø ruoä t ñeà hay roâto, treân ñoù nhieàu cuoä n daây ñoà ng tieá t dieän lôùn quaán soù ng ñaë t
xen keõ vôù i nhau treâ n moä t khoá i saé t do nhieà u mieáng saé t laù gheù p laïi, caùc mieá ng naøy caùch ñieän
vôùi nhau, caù c cuoän daây naøy loït vaøo trong raõn h khoeù t treâ n moä t khoái saé t vaø caù ch ñieän vôù i
M
khoái saét, cöù 2 ñaàu noái cuûa daây ñieä n, moä t cuoän naøy moä t cuoän kia ñöôï
T P . HcChaøn dính vaøo mieáng
uat
ñoàng thau. Caù c mieáng thau naøy gheùp laï i vôù i nhau thaøn h voø
K y thng troøn vaø ñöôï c caù ch ñieän vôù i
am
nhau do nhöõn g laù mi-ca ñaët xen keõ giöõa chuùng. Nhö
H S u ph vaäy coi nhö taá t caû cuoän daây ñöôï c noá i
pD
uong
tieáp, caùc mieá ng thau vöø a keå goï i laø coå goù ñieän.
T r
en n© vôù i maù t vaø truï c cuûa phaàn öùng ñieän. Truï c quay trôn treân
Coå goùp ñieä n phaû i caùqcuhyñieä
a n
B gaén treân 2 naép 2 ñaàu voû , moät ñaàu truï c coù döï truø choå ñeå raùp baùnh
hai baïc ñaïn hay baïc thau
raêng truyeàn ñoäng ñeán coá t maùy ñoäng cô.
c. Choåi than:
Hai choå i than laøm baèng vaät lieäu toång hôïp thieát ñoàng, 1 loõ i graphit coù tieá t dieän hình
chöõ nhaät luoân luoân ñeø saù t vaøo coå goùp ñieän nhôø 2 loø xo gaù ñôõ chuùng, caùc chi tieá t vöøa keå
ñöôïc gaé n ôû naép hay voû ñeà.
Choåi than noá i vôùi döông accu goï i laø choåi than döông, choåi than gaén vôùi maùt goï i laø
choå i than aâm.
d. Khôùp noá i truyeàn ñoäng:
Coù nhieäm vuï truyeà n moment cuû a moâ tô ñeà töø ruoä t ñeà ñeán coá t maùy ñoä ng cô vaø baûo veä
an toaøn cho moâ tô ñeà.
Khi maùy chöa noå , chuyeån ñoäng quay cuû a moâtô ñeà môù i truyeàn ñeán ñeå keùo coá t maùy
ñoäng cô quay. Luù c maùy ñaõ noå roà i, soá voøng quay coá t maùy lôùn hôn thì töï ñoäng truyeàn ñoäng
cuû a maùy khôûi ñoä ng taù ch khoû i truyeà n ñoäng coát maùy. Neáu khoâng caét ñöùt kòp thôø i thì soá voøng
quay coá t maùy seõ truyeà n laï i moâ tô ñeà vôù i soá voøng quay raát lôù n laøm hö hoûng ñeà.
-122-

Khôùp noá i truyeàn ñoäng coù caùc daïng sau:

Baùnh raêng ñieàu khieån chính
Bi
Choát
Loø xo
M
TP . HC
Tt CHIEÀU KIEÅU BI
thua
HÌNH 8-4 KHÔÙP TRUYEÀ N ÑOÄN G MOÄ
K y
(Truyeàn ñoäng tröïchtieá amp baèng baùnh raêng)
H S up
cDsöû duïng haàu heá t treân caù c loaï i XGM hieä n nay.
uong
 Líp 1 chieà u gaé n ôû volant: Ñöôï
© T r
yen
Treâ n truï c ruoä t ñeà gaén cöùng moä t baù n h raê n g, baùnh naøy truyeàn ñeán baùnh raên g ñieàu khieån coá t
qu
maùy quay qua trung gian Ban sôï i daây seân hay baù nh raê ng aên khôù p. Baùnh raên g ñieà u khieån coá t
maùy lieân heä vôùi coá t maùy bôûi khôùp noái moät chieà u goàm 3 vieâ n bi, 3 loø xo, 3 choá t. Khi ñeà
quay baùn h raê ng ñieàu khieån ñeà keùo volant quay. Khi ñoäng cô ñaõ noå ta buoâng nuù t ñeà, volant
quay baù nh raêng ñieà u khieån ñeà ñöùn g yeân
HÌNH 8-5 CAÁU TAÏO MOÂTÔ ÑEÀ

(Khôùp noá i 1 chieàu kieåu bi truyeàn ñoäng qua trung gian seân ñeà)
1. 4. Bu loâng 2. Choå i than 3. Boä phaän mang choåi than

5. Voû vaø boä cuoän daây caûm ñieän 6. Khoen ñaåy 7. Khoen chaän
8. Baùnh raêng keùo seân 9. Naép ñaäy boä choåi than 10. Voøng ñeäm
11.Phôùt daà u
-123-

 Loaïi ñieà u khieån tröïc tieáp: goï i laø ñeà coù traùi kheá Bendix
Cuïm baù nh raêng bendix

1. Cuoän daây
4 1
2. Ruoät ñeà
3. Choåi than
4. Voû ñeà
M
. HC
3 2
t TP
huaN
yHtRAÊ
HÌNH 8-6 CAÁU TAÏO MOÂ TÔ ÑEÀ KIEÅU BAÙ
am K
N G BENDIX
u p h
n g Di HvôùSi truï c khaùc, truï c naøy coù tieän raêng böôù c lôùn,
r o
Ngoaøi ñaà u truï c phaàn öùng ñieän ucoù noá
e © Ttieä
ncoù
q y
phía ngoaøi truï c laø moät traù i ukheá n raêng trong ñeå aên khôùp vôù i truï c, traùi kheá naøy goïi laø
traùi kheá Bendix coù moä a n
B t phía naëng moät phía nheï . Moät loø xo noá i giöõ a truï c noái vaø truïc traù i
kheá coù coâng duïng laøm cho traùi kheá tieáp xuù c vôù i nieàn g raêng ôû volant moä t caù ch eâm dòu, neáu
loø xo naøy gaõy, traùi kheá khoân g quay, chæ coù truïc phaàn öùng ñieän quay maø thoâ i. Loaï i xe naøy,
volant raùp ngöôïc, phaàn loõm quay trôû ra. Xung quanh phía ngoaø i phaàn kín ngöôøi ta eùp cöùng
moät nieàn g raêng ñeå baù nh raêng traùi kheá cuû a maùy ñeà keùo ñoäng cô khi khôû i ñoäng.
II. Sô ñoà nguyeân lyù laøm vieäc cuû a heä thoáng khôû i ñoä ng:
HÌNH 8-7 SÔ ÑOÀ ÑIEÄN CUÛA HEÄ THOÁNG KHÔÛI ÑOÄ NG
-124-

Khi ta aán nuù t ñeà ñieän töø döông accu qua coâng taét maù y qua cuoän daây rôle ñeà qua nuù t
ñeà ra maù t. Cuoän daây rôle ñeà taïo nam chaâm huù t loõ i rôle ñi leân laøm noá i tieáp ñieåm a, b laøm
doøng ñieän töø döông accu qua tieá p ñieåm a, b ñeán voû ñeà, qua cuoän daây ruoä t ñeà taïo caùc cöïc
cuøng teân vôù i cöï c cuûa voû ñeà laøm ñeà quay truyeàn ñoäng ñeán coá t maùy ñeå coá t maù y laøm vieä c.
Khi buoâng nuù t ñeà rôle bò ngaét ñieän, khoâng coøn doøn g ñieä n qua ñeà neân ñeà khoâng laøm
vieä c.
III. Hö hoû ng, söû a chöõ a heä thoáng khôû i ñoä ng:
ÔÛ heä thoáng khôû i ñoä ng, hö hoûn g thöôøng gaëp laø rôle ñeà vaø maùy khôûi ñoäng
1. Caùc hö hoûng thöôø ng gaëp:
a. AÁn nuù t ñeà , ñeà khoâ ng quay:
– Heát bình.  Nuù t ñeà hö.
M
P. HC
– Moâtô ñeà hö.  Rôle ñeà hö.
uat T
– Suùt daâ y. K y th
u pham
b. AÁn nuù t ñeà , ñeà quay chaäm:
n g DH S
uo
en © Tr
– Bình yeáu.
qu y  Coå goùp ñieän bò dô.
Ban
– Coïc bình sieá t khoâng chaët.  Keï t ôû 2 ñaàu coá t.
– Daây daã n tieá p xuù c khoâng toá t.  Cuoän daây ruoä t ñeà ñöùt hay hôû.
– Tieáp ñieåm cuû a rôle ñeà tieáp xuù c khoâng toá t.  Tieáp ñieåm cuûa nuùt ñeà bò dô.
– Choåi than moøn, loø xo choåi than yeáu tieáp xuùc khoâng toá t.
c. Ñeà quay nhöng khoâ ng keùo maù y:
– 3 vieâ n bi líp ñeà moøn .
– Baùnh raê ng bendix khoâ ng aên khôùp vôù i nieàn g raêng ôû volant.
 Hieä n töôïng naøy xaûy ra khi ta aán nuùt ñeà nghe keâ u loáp coáp.
 Nguyeâ n nhaân laø do baùnh raên g cuûa traùi kheá Bendix quaù moøn, caàn phaû i thay
baùnh khaùc. Hoaë c nieàng raêng volant bò moø n hay hö moät soá raêng gaëp ngay choã chuùng phaû i aên
khôùp.
 Khaéc phuï c taïm thôø i baèng caù ch ñaïp gioø ñaïp cho volant quay moät ít roà i ñeà laï i.
d. AÁn nuù t ñeà , ñeà quay, nhöng buoâ ng nuù t ñeà ñeà vaãn quay:
– Keït nuù t ñeà.  Keï t bi líp ñeà.  Dính rôle ñeà.
-125-

– Neáu taé t coâng taé c maù y ñeà heá t quay laø keï t ôû nuù t ñeà hay dính líp ñeà. Neáu taét coâng taéc
maùy ñeà vaãn coø n quay laø keï t ôû rôle ñeà.
2. Kieåm tra caùc chi tieá t heä thoáng ñeà:
a. Kieåm tra nuù t ñeà:
– AÁn nuù t ñeà ñeà khoâng quay nhöng laáy daây töø rôle ñeà tieáp xuù c ra maù t ñeà quay laø nuù t
ñeà hö.
– Duøng VOM vôù iû thang ño x1, ño 2 ñaàu daây ôû nuùt ñeà, neáu kim leân heá t thì nuù t ñeà aên
ñieän toát, kim leân löng chöøn g thì ñieåm tieáp xuù c nuù t ñeà bò dô, kim khoâng leâ n thì khoâng aên
ñieän.
b. Kieåm tra rôle ñeà:
Kieåm tra cuoä n daâ y rôle:
M
 Duøng ñoàng hoà VOM vôùi thang ño x1. Dí 2 que ño vaøo 2 chaâ
TP . HCn 3, 4
uat
– Kim ñoàng hoà leân laø cuoä n daây coøn toá t. K y th
m
phañöù
– Kim ñoàng hoà khoân g leân cuoän daâ y bò hôû
H S uhay t daâ y.
D
g ñeà neá u kim
nrôle
T uo
– Duøng 1 que ñoàng hoà dí vaøorvoû
n ©
e n daây bò chaïm maùt vaø ñieä n
khoâng leân daây toát, kim leâqnuy
cuoä
B a n
trôû thuaàn .
 Duøng Accu caáp ñieän 12V vaøo ñaàu 1 vaø 2:

– Neáu rôle ñeà coù tieáng keâ u laø cuoä n daây coøn toá t,
khoâng coù tieáng keâu laø cuoän daây hö.
Kieåm tra tieáp ñieå m:

Caáp ñieän 12V vaøo ñaàu 1 vaø 2. Duøn g VOM vôù iû thang ño x1, kieåm tra söï noá i maï ch
giöõ a 3 vaø 4.
– Coù tieán g keâu caïch, kim leân heát thì tieáp ñieåm aên ñieä n
toá t, kim khoâng leân tieáp ñieåm khoân g tieá p xuù c ñieän, kim leâ n löng
chöøng tieá p ñieåm tieáp xuù c khoâng toá t.
-126-

Löu yù: Khoâng ñöôï c caáp ñieän bình quaù 5 giaây vaøo rôle khôû i ñoäng vì noù gaâ y ra noùng vaø
hö cuoän daây rôle.
3. Kieåm tra líp ñeà:
Giöõ chaë t volant, xoay baùnh raêng keùo volant theo 2 chieàu, 1 chieàu xoay ñöôï c, 1 chieàu
keùo volant ñeà. Neáu khoâng keùo töù c thì thì thay 3 vieân bi ñeà.
4. Kieåm tra moâ tô ñeà:
Khi ñeà quay yeáu hay khoân g quay ta duøng ñieän bình thöû tröï c tieáp xem ñeà coù quay hay
khoâng.
– Neáu ñeà quay maï nh laø hö ôû cô caá u ñieàu khieån, nuùt ñeà hoaëc rôle.
– Neáu ñeà quay yeáu hay khoân g quay laø hö ôû ñeà, ta thaùo rôø i ra kieåm tra cuï theå töø ng chi
tieá t môùi bieát ñöôï c.
M
P. HC
a. Voû ñeà:
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
B an
Ñoái vôù i voû ñeà ñôøi cuõ:

– Kieåm tra cuoän daây voû ñeà : Duøng VOM vôù i thang ño x1. 1 que dí vaøo coï c ñeán cuûa
ñeà, 1 ñaà u dí vaøo choå i than döông. Neá u kim leân laø cuoän daây voû ñeà coøn toá t, kim khoâ ng leân laø
cuoän daâ y voû ñeà bò hö hoaëc ñöù t.
– Kieåm tra söï chaïm maù t cuûa cuoän daây : Duøng VOM vôùi thang ño x1. 1 que dí vaøo
coï c ñeán cuû a ñeà, 1 ñaàu dí vaøo voû ñeà. Neáu kim khoâ ng leân laø daây toá t, kim leâ n laø daâ y chaïm
maùt, hö.
Ñoái vôù i voû ñeà ñôøi môùi:
Kieåm tra nam chaâm beân trong beå, suùt thì daùn laïi, beà hôn 15% thì thay môù i.
b. Choå i than:
– Kieåm tra maë t tieá p xuù c vôùi coå goùp, khoâ ng ñeà u thì söû a laï i.
-127-

– Kieåm tra beà daøy theo chieàu höôùng taâm, neáu moøn coøn ít hôn 4 mm thì phaû i thay môùi
– Kieåm tra loø xo ñeø choåi than: Laáy ngoù n tay aán choå i than vaø o roà i buoâng ra, cöù nhö
vaäy laøm lieâ n tuïc choå i than phaûi ra voâ nheï nhaøng.
– Kieåm tra söï caùch ñieän cuû a choå i than döông. Ñeå VOM x1. Moä t que dí vaøo maù t, 1
que dí vaøo choå i than aâm thì kim leân heá t nhöng dí vaøo choå i than döông thì kim khoâng leân,
neáu kim leân laø choåi than döông chaïm maùt.
M
P. HC
uat T
K y th
pham
c. Kieåm tra ruoä t ñeà:
u
n g DH S
ruo
 Kieåm tra coå goùp:
n©T
– Kieåm tra nhöõnagn thanh quye ñoàng cuû a coå goùp bò phai maøu , moøn baát thöôøng hay ñoä
B
khoaû ng caùch A cuûa coå goùp.
– Neáu coå goùp bò moøn baá t thöôøng, thay loõi daâ y.
– Khi beà maët bò phai maøu, laøm boùng noù baèn g giaáy nhaùm vaø laøm saï ch baèng vaû i khoâ.
– Neáu khoâng coù khoaûng caù ch A, caét taám caù ch ñieän 1 baèng löôõ i cöa.
d. Kieåm tra loõi daâ y:

– Kieåm tra söï noá i maïch giöõa moã i muù i coå goùp . Dí 2 que ño vaøo 2 thanh ñoàng ôû coå
goùp taï i moï i vò trí thì kim ñeàu leân heát laø toá t.
– Neáu giöõa caùc muùi khoâng coù söï noá i maï ch hay giöõ a caùc muùi coå goùp vaø truï c coù söï
noái maïch, thay môù i loõ i daây.
-128-

– Kieåm tra söï noá i maïch giöõ a moã i muùi coå goùp vaø truï c loõ i daây. Dí 1 que ño vaø o coá t
cuû a ruoät ñeà vaø 1 que ño vaøo thanh ñoàng cuû a coå goùp neá u kim leân laø chaïm maùt hö, neáu
khoâng leân laø cuoän daây ruoä t ñeà khoâng chaïm maùt.
Coát
Ruoät ñeà
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
Kieåm tra phoá t daà u:
©Truo
qu yen
– Kieåm tra söï Broøanræ vaø hö hoûng cuûa moâ i phoá t daàu.
Neáu hö hoûng, thay theá giaù ñôõ.
-129-

CHÖÔNG IX
HEÄ THOÁNG TRUYEÀN CHUYEÅN ÑOÄNG
Heä thoáng truyeàn chuyeån ñoäng cuûa ñoäng cô coù nhieäm vuï truyeàn chuyeån ñoäng quay
troøn cuûa coát maùy ñeán baùnh xe phaùt ñoäng (baùnh sau).
Heä thoáng goàm coù:
 Boä ly hôïp
 Hoäp soá
 Truyeàn löïc ñeán baùnh xe phaùt ñoäng (truyeàn xích, tuyeàn caùc-ñaêng, truyeàn baùnh
raêng).
Nhoâng huù nhoû

Coát maùy
M
P. HC
h uat T
a m Ky t
h
Su p
Nhoâng xích Ly
DH
ng
Truo
hôïp
n ©
quye Nhoâng huù lôùn
Ban
Xích Hoäp soá
Dóa xích
Baùnh xe
HÌNH 9-1 HEÄ THOÁNG TRUYEÀN CHUYEÅN ÑOÄ NG

Nguyeân lyù truyeàn ñoäng ôû baùnh xe gaén maùy:
Hoaø khí ñöôïc huùt vaøo xylanh ôû thì huùt, bò pít-toâng neùn leân aùp suaát vaø nhieät ñoä cao,
tia löûa ôû bugi seõ ñoát chaùy hoaø khí, vaø giaûn nôû sinh coâng ñaåy pít-toâng qua trung gian
thanh truyeàn laøm quay coát maùy.
Moät ñaàu coát maùy coù gaén baùnh raêng (hoaëc ly hôïp) moâmen töø coát maùy qua baùnh
raêng ñeán ly hôïp laøm quay truïc sô caáp cuûa hoäp soá. ÔÛ hoäp soá coù caùc caëp baùnh raêng aên
khôùp vôùi nhau, vì theá ta coù theå thay ñoåi toác ñoä coát thöù caáp. Moät ñaàu coát thöù caáp coù gaén
-130-
baùnh raêng keùo xích, xích aên khôùp vôùi dóa xích gaén treân baùnh sau. Do ñoù, moâmen cuûa
ñoäng cô coù theå truyeàn ñeá n baùnh sau xe di chuyeån neá u coù soá. Neáu ôû soá 0 xe ñöùng yeân.
Qui luaät boá trí caùc truïc chuyeån ñoäng:
Haàu heát caùc ñoäng cô XGM khi ta thaùo 2 catte 2 beân (catte ñuoâi caù, catte ly hôïp)
ñeàu thaáy 3 truïc chính: Ñoù laø 3 truïc luoân luoân chuyeån ñoä ng khi xe di chuyeå n:
 Truïc coát maùy loù ra ôû 2 beân
 Truïc sô caáp loù ra ôû beân tay phaûi
 Truïc thöù caáp loù ra beân tay traùi

Ñaàu truïc naøo loù ra thì duøng baïc ñaïn, ñaàu truïc naøo khoâng loù thì duø ng baïc thau. Truïc
sô caáp luoân luoân quay theo coát maùy, truïc thöù caáp luoân luoân quay theo baùnh xe.
A. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TRUYEÀN CHUYEÅN ÑOÄN G ÑEÁN BAÙNH XE
PHAÙT ÑOÄNG:
M
P
Cô caáu truyeàn löïc ñeán baùnh sau coù nhieäm vuï truyeàn chuyeå
T . nHCñoäng töø coát thöù caáp
uat troøn cuûa coát maùy thaønh
cuûa hoäp soá ñeán baùnh xe phaùt ñoäng, bieán chuyeå n ñoäKnygthquay
am
chuyeån ñoä ng tính tieán cuûa xe.
H S u ph
r ng D
uuosau:
n©
Cô caáu naøy goàm 3 loaïi chuû T
yeá
a n quye
1. Truyeàn ñoä nBg baèng xích:
Cô caáu naøy ñöôïc duø ng raát phoå bieán treâ n caùc loaïi XGM. Öu ñieåm cuûa phöông phaùp
naøy laø goïn nheï, ñôn giaûn, deã ñieàu chænh. Nhöôïc ñieåm cô baûn laø khoù boâi trôn neân xích
mau moøn, khi xích moøn thöôøng gaây hieän töôïng keâu vaø tuoät xích.
Cô caáu goàm coù:
 Nhoâng (baùnh raêng) keùo xích
6
 Dóa xích
 Daây xích 5
7
3 8
9
1 2 HÌNH 9 – 2 NHOÂNG, SEÂ N, DÓA

1. Choát xích 2. OÁng laên 3. Maét xích trong
4. Maét xích ngoaøi 5. Maét xích keùp 6. Xích keùp
7. Maét noái xích 8. Baûn noái xích 9. Khoùa haõm
10. Dóa 11. Nhoâng
-131-
CHÖÔNG X
BAÙNH XE
I. Caáu taïo:
Baùnh xe cuûa XGM laø cô caáu di chuyeån cuûa xe. Keát caáu cuûa noù cuõng töông töï nhö
baùnh xe ñaïp. Baùnh xe goàm vaøn h vaø ñuøm lieân keát vôùi nhau bôûi nhöõn g caây caêm (nan
hoa), ngoaøi vaønh coù daây tim, ruoät voû (xaêm loáp).
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 10–1 BAÙNH TRÖÔÙC
1. Vaønh 11. Baùnh raên g xoaén ñieàu khieån toác ñoä keá
2. Truïc baùnh tröôùc 12.13. Daây ñieàu khieån toác ñoä keá
3. OÁng noái 14.Maâm thaéng
4.Ñuøm 15. Maù thaéng 22..26.27.29.32. Cô caáu noái giöõ thaén g
5.7. Caêm 16. Truïc vaø cam thaéng 23.24.25. Ñai oác chænh thaéng
6. OÁng chaän 17. Loø xo 28.39.Ñai oác vaø choát bi
8. Loáp 18. OÁng noái 30.36.37. Buloâng sieát doùng thaéng
9. Ruoät (xaêm) 19.20. Phoát che buïi 35. Baïc ñaïn
10. Daây tim 21. Doù ng thaéng 38. Ñai oác voâ môõ
-178-
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
HÌNH 10-2 BAÙ NH SAU
1.32.33.35. Cô caáu ñieàu chænh baùnh xe

2.33.35. Cô caáu ñieàu chænh dóa xích
3. Dóa xích 12.16. Caêm 21. Tim
4. Cao su giaûm chaán 13.27. Ñeäm 22. Caøng thaéng
5. Truïc ñuøm sau 14.Vaønh 23. Loø xo caøng thaéng
6.7. OÁ ng chaän 15. Loáp 24.25.26.34. Buloâ ng, ñai oác
8. OÁng noái 17. Maâm thaéng 28.29. Phoát che buïi
9. Ñuøm sau 18. Truïc vaø cam thaéng 30.31 Baïc ñaïn
10. Khung gaén dia sau 19. Doù ng thaéng
11. OÁng chaän 20. Ruoät
-179-
1. Vaønh:
Ñöôïc daäp baèng theù p laù, duøng ñeå laép voû ruoät xe. Côõ vaønh tuøy theo loaïi xe, thöôøng
ñeå laép caùc côõ voû 2.50-19; 2.25-17; 2.75-19… (Tính theo ñôn vò Inch) xung quanh coù
khoan loã ñeå raùp ñaàu caêm vaø loã ñeå raùp voû van bôm.
2. Ñuøm:
Ñöôïc ñuùc baèng hôïp kim nhoâm. Vaønh ngoaøi ñuøm coù 2 daõy, treâ n ñoù khoan loã ñeå laép
caêm. Maët trong goïi laø loøng ñuøm hay tang troáng ñöôïc laøm baèng theù p hay gang ñeå chòu söï
ma saùt cuûa boá thaéng. Moät beân hoâng ñuøm troáng ñeå raùp maâm thaéng. Moät beân bòt kín. ÔÛ
ñuøm sau phía bòt kín döï truø choã ñeå laép dóa keùo seân (nhoân g sau).
Dóa keùo seân baét vaøo ñuøm coù 2 caùch:
─ Dóa keùo seân raùp dính vaøo ñuøm bôûi moät voøng chaän nhö caùc xe moâtoâ, xe nam
(cirlip). Vôùi loaïi naøy khi thaùo baùnh sau ra dóa ra theo luoân.
─ Dóa keùo seân raùp dính vaøo gaép baùnh sau, vôùi loaïi naøy khi thaùo baùnh sau, dóa ôû laïi
M
. HC
gaép nhö xe Dream, xe nöõ. . . Dóa keùo seân ñöôïc lieân keát vôùi ñuøm sau qua trung gian caùc
TP
cuïc cao su giaûm chaán. uat
K y th
m
Giöõa ñuøm coù döï tröõ choã ñeå raùp 2 baïcSuñaïpnhahai beân vaø oáng chaän (oáng chæ) ôû giöõa
H
g D loaïi xe. Rieâng ñuøm sau neáu dóa keùo seân loaïi
hai baïc ñaïn. Kyùch thöôùc baïc ñaïn tuø
T r uyontheo
©
yecnñaïn ôû trong chi tieát raùp dóa keùo seân.
raùp ôû gaép thì coù theâm moäqt ubaï
B a n
Baïc ñaïn ñuøm cuûa vaøi loaïi xe thoâng duïng:
Hieäu xe Ñuøm tröôùc Ñuøm sau Dóa keùo seân
Yamaha 6202 6301 6004

Suzuki 6300 6301 6203
Honda 6300 6301 6203
Giaûi thích kyù hieäu ghi ôû baïc ñaï n:
Ví duï: 6304
Haøng ngaøn Haøng traêm Haøng chuïc Haøng ñôn

─ Haøng ngaøn: Dieãn taû hình daùng baïc ñaïn. vò
 6: Baïc ñaïn truï moät daõy ñaïn.
 5: Baïc ñaïn truï hai daõy ñaïn.
 9: Baïc ñaïn coân.
-180-
─ Haøng traêm: Kyù hieäu löïc chòu taûi cuûa baïc ñaïn.
 0: Löïc nheï nhaát, soá caøng löïc chòu taûi caøng lôùn.
─ Haøng chuïc vaø haøng ñôn vò: Ñöôø ng kính trong baïc ñaïn.
 00: 10 mm
 01: 12 mm
 02: 14 mm
 03: 17 mm
 04: 20 mm
Caùc soá veà sau thì nhaân vôùi 5.
Ví duï: 07: 35 mm
08: 40 mm
M
3. Caêm (nan hoa): T P . HC
huat
y tvaø
K
p am
Lieân keát giöõa vaønh vôùi ñuøm ñeå taêng söùc h beà n cho n h baùn h xe. Caêm ñöôïc laøm
S u
nHh sau thöôøng lôùn hôn caêm baùnh tröôùc. Hieän
n D
baèng theùp, moãi vaønh coù 36 caây. Caêm gbaù
r u o
T n h maâm 3 – 7 caêm baûn thay vì duøng nhieàu caêm nhoû.
nay coù nhieàu loaïi nieàng trang bò ©baù
qu yen
n
4. Voû ruoät (loáBpaxaêm):
Voû ruoät coù taùc duïng laøm taêng khaû naêng ñaøn hoài cuûa baùnh xe khieán cho xe ít bò
soác, ñôõ toaøn boä troïng löôï ng cuûa xe ñeå qua noù truyeàn tôùi maët ñöôøng.
Caáu taïo cuûa loáp goàm: Maët loáp laø phaàn tieáp xuùc tröïc tieáp cuûa loáp leân maët ñöôøn g,
maët loáp laø lôùp cao su ñaày coù tính ñaøn hoài cao, chòu ñöôïc moøn. Treân maët coù caùc ñöôø ng
gaân noåi neân goïi laø hoa loáp. Hoa loá p coù taùc duïng laøm taêng söùc baùm vaø taûn nhieät cho loá p.
Loáp ñöôïc caáu taïo xen keû giöõa nhöõn g lôùp vaûi boá vaø loáp cao su nhaèm laøm taêng ñoä cöù ng
cho loáp. Hai beân meùp loáp phía trong coù nhieàu sôïi theùp (ta loâng) ñeå giöõ ñoä ñaøn hoài khi
raùp vaøo vaønh. Maët loáp
Ruoät loáp
Hoâng loáp
Meùp loáp
Sôïi theùp
Van
HÌNH 10-3 CAÁ U TAÏO VOÛ RUOÄT
-181-
Kyù hieäu cuûa côõ loáp thöôø ng ghi beân hoâng loáp.
Ví duï: Xe Suzuki Viva
Baùnh tröôùc: 2.50 – 17. 4 PLY RATING (PR)
2.75 – 17. 4 PLY RATING (PR)

Baùnh sau:
a b c
a: Ñoä roäng voû b: Ñöôøng kính vaønh c: Soá lôùp boá cuûa voû xe
Xe Attila Victoria
100 / 90  10 56 J
a b c d e f
a: Ñoä roäng voû (100 mm) b: Tyû soá hình daï gM(90%)
. HnC
T P
uat
c: Caáu truùc nghieân K y tnhg kính vaønh (10 Inch)
d: Ñöôø
am
H S u ph
e: Taûi lôùn nhaát gD f: Toác ñoä giôùi haïn
©T ruon
yenc:
Moät soá daïng kyù hieäquukhaù
Ban
110 / 70 R 17 54 V
a b c d e f
a: Ñoä roäng voû (110 mm) b: Tyû soá hình daïng (70%)
c: Caáu truùc höôùng kính d: Ñöôøng kính vaønh (17 Inch)
e: Taûi lôùn nhaát (212 kg ôû 290 kPa) f: Toác ñoä giôùi haïn (240km/h)
4.00 H  18 4PR
a b c d
a: Ñoä roäng voû (4 Inch) b: Toác ñoä giôùi haïn (210 km/h)
c: Ñöôøng kính vaønh (18 Inch) d: Ñoä beàn cuûa voû (4 lôùp boá)
Ñoä cao voû

Tyû soá hình daùng = (%)
Ñoä roäng voû
Caáu truùc: “” = Ñoä nghieâng “R” = Höôùng kính
-182-
Ñöôøng kính vaønh
vaønh
Ñoä cao voû

M
voû
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban Ñoä roäng voû
Xung quanh voû xe coøn coù nhöõng daáu tam giaùc (∆) laø nôi kieåm tra ñoä moøn cuûa voû
xe.
“∆”
Voû xe coù daáu chaám (sôn) thì khi raùp phaûi ôû phía chaân van, neáu coù muõi teân thì khi
raùp phaûi höôùng theo chieàu quay cuûa xe.
Ruoät ñöôïc ñuùc baèng cao su moûng, boïc kín, coù choã gaén van ñeå bôm hôi vaøo. Ñeå
baûo ñaûm ruoät khoûi caán caùc ñaàu caêm khi caêng ngöôøi ta laép ngoaøi vaønh moät sôïi daây tim.
AÙp suaát bôm vaøo baùnh tuøy theo soá loáp boá:
─ Ñoái vôùi XGM thoâng duï ng voû xe 4 loáp boá
Nouvo Suzuki Viva Attila Victoria (VMEP)
Baùnh tröôùc (kg/ cm2) 2,00 1,75 1,75
-183-
Baùnh sau (kg/ cm2) 2,25 2,25 2,25
Ngoaøi ra xe coøn tuøy thuoäc vaøo tình traïng voû, ruoät.

 Khi aùp suaát loáp xe thaáp hôn quy ñònh thì ñieàu khieån tay laùi khoù khaên.
 Khi aùp suaát loáp xe cao hôn quy ñònh thì quaõng ñöôøng phanh caøng lôùn.
HÌNH 10-4 ÑO AÙP SUAÁT

Ngoaøi ra coøn coù loaïi voû xe khoâng ruoät treân voû ghi “TUBELESS”.
M
TP . HC
uat
K y th
Kí hieäu am
H S u ph
D
T r uong
n©
a n quye
B
HÌNH 10-5 VOÛ XE KHOÂ NG RUOÄT

5.Van (con ruoài): Gaén vaøo ruoät ñeå bôm hôi vaøo. Noù goàm ruoät van vaën vaøo thaân
van ñaày kín bôûi moät phoát cao su. Choát van gaén trong ruoät van, nhôø moät loø xo neân choát
van luoân luoân ñaäy kín ruoät van (nhôø moät phoát cao su). Muoán bôm hôi phaûi duøng ñaàu
bôm coù choát ñeå aán choát van xuoáng hôi môùi vaøo ñöôïc.
7 1. Naép
2. Ruoät van
3. Choát van
4. Loø xo
5 5. Ñai oác
4
3 9 6. Thaân van
8 7. Loáp
10
6 6 8. Phoát cao su
11
9. Ta loâng
2 12 10. Ruoät
1
11. Ñaàu caêm
HÌNH 10 - 6 NGUYEÂN LYÙ-184-
CAÁU TAÏO VAN 12. Caêm

II. Hö hoûng baùnh xe:

1. Baùnh xe bò laéc:
Nguyeân nhaân:
─ Baïc ñaïn moøn, rô  Voâ loáp xe khoâng ñeàu
─ Vaønh baùnh khoâng troø n  Baùnh xe bôm non
─ Noài baïc ñaïn roäng  Loáp xe bò u naàn
─ Caân vaønh khoân g toát  Baïc thau gioø gaø moøn
─ Ñai oác coát ñuøm sieát khoâng chaët  Loáp xe xaáu ñuùc khoâng ñeàu
2. Xì hôi ôû van: M
P. HC
uat T
Nguyeân nhaân: K y th
u pham
─ Vaën ruoät van khoâng chaët
n g DH S
ruo
─ Choát van bò cong uyen © T
q
Ban
─ Phoát cao su hö, beå
─ Buïi keït ôû phoát cao su
─ Loø xo yeáu, hö
3. Baûo trì baïc ñaïn:
Khi xe chaïy ñöôïc 5000 10.000 km phaûi thay môõ baïc ñaïn ñuøm baèng caùch thaùo
baïc ñaïn ra röûa saïch baèng gasoil xong lau khoâ sau ñoù cho môõ môùi vaøo. Baïc ñaïn coù moät
maët kín thì ñeå maët kín naèm ngoaøi. Muoán thaùo baïc ñaïn neáu khoâng coù duïng cuï chuyeân
duøng thì coù theå thaùo nhö sau:
─ Ñuùt xieân moät caây saét hay caây vít deïp (hoûng) vaøo loå xoû truïc ñuøm cho ñeán khi
ñuïng phía meùp voøng trong baïc ñaïn phía beân kia.
─ Duøng buùa goõ nheï leân caây saét vaøi caùi, ñoaïn ñuùt höôùng ñoái dieän vaø cuõng goõ nheï
nhö tröôùc thì baïc ñaïn seõ bò ñaåy ra. Chæ caàn thaùo ra 1 caùi thì caùi coøn laïi raát deã daøng laáy
ra.
-185-
Löu yù raùp baùnh xe:

 Raùp baùnh tröôùc:
─ Nhöõng xe coù baùnh raêng ñieàu khieån coâng-tô-meùt rôøi, ñeå ngaøm aên khôùp vôùi loã ôû
ñuøm tröôùc roài môùi uùp maâm thaéng vaøo.
─ Khaâu cheâm tröôùc vaøo ñuøm, phaûi ñeå raõnh ôû maâm thaéng aên khôùp vôùi choát ôû
phuoäc. Sieát taùn coát ñuøm ñuù ng löïc sieát, gaøi choát bi an toaøn giöõa taùn.
 Raùp baùnh sau:
─ Ñoái vôùi loaïi dóa rôøi raùp khung dóa sau vaøo gaép, chöa sieát chaët taùn ôû oáng loùt vì
coøn phaûi chænh laïi seân khi raùp baùnh sau.
─ Phaûi ñaët loâng ñeàn ôû maët trong maâm thaéng vaø ñuøm. Cao su giaûm chaán hö phaûi
thay môùi.
─ Raùp khaâu cheâm phía maâm thaéng thì ñöa töø treân xuoáng. Duøng caây vaën vít ñuùc
vaøo xoay cho loã ñuøm vaø khaâu cheâm ngay taâm roài môùi xoû coát, nhôù coù baùt chænh. Sau ñoù
M
môùi xoay maâm thaéng ñeå truøng loã baét baùt giöõ. T P . HC
huat
yptchaâ
K
ph m
─ Raùp caây ñieàu khieån thaéng vaøo doùng thaéng athì ñaï n thaéng xuoáng.
H S u
 Chænh seân vaø baùnh sau: uong D
©T r
─ Neáu xe ñang chaï q
y u yennôùi taùn giöõ truïc ñuøm sau ñoù duøng chìa khoaù nôùi loûng taùn
thì
Ban
giöõ dóa seân (loaïi dóa raùp coù ñuøm thì khoâng coù taùn naøy).
─ Môû naép troøn ñaäy ôû boïc seân döôùi. Duøng chìa khoùa 10 vaën vít taêng ñô baùt phía seân
vaøo neáu muoán seân caêng cho ñeán khi naøo thaáy vöøa, baèng caùch naâng seân leân xuoán g ñoä xeâ
dòch seân ôû giöõa ngay loã troøn ôû catte seân khoaûng 12 cm laø ñuùng.
─ Sau ñoù ta chính baùnh baèn g caùch: Vaën taùn ôû baùt taêng ñô phía oá ng boâ, nhìn baùnh
xe, xem khe hôû giöõa baùnh xe vaø 2 deø sau phía trong caân xöùng thì döøng laïi. Quay baùnh
xe thöû laïi.
─ Sieát kyõ laïi taùn giöõ seân. Sau ñoù ñeán taùn coát ñuøm, cuoái cuøng laø 2 taùn ôû 2 baùt taêng
ñô.
Nhö vaäy baùt beân traùi ñeå chænh seân, baùt beân phaûi ñeå chænh baùnh. Chænh seân tröôùc
chænh baùnh sau.
Raùp boïc seân phía döôùi vaøo thì phaûi cho 2 mí aên khôù p vôùi boïc phía treân. Sau ñoù
vaën vít vaøo roài quay thöû baùnh xe xem coù coï ôû ñaâu thì söûa laïi.
-186-
6 3
2 1 4
M
P. HC
7 10  20 mm Ñuùn h uat T Sai
a m Ky t
h
mm Sgu p
DH
r u o ng SEÂ
HÌNH 10 -7©CHÆNH
n T N VAØ BAÙNH SAU
y e
u an toaøn
qkhoaù
B n
1. Choátabi
2. Taùn sieát coát ñuøm
3. taùn sieát oáng loùt giöõ khung dóa sau
4. ñai oác chænh seân
5. Daáu ñeå chænh cho ñeàu hai beân
6. Chieàu raùp khoaù seân
7. Ñoä chuøn cuûa seân khi chænh ñuùng xem ôû muùt troøn caït-te seân
seân
-187-
CHÖÔNG XI
HEÄ THOÁNG PHANH
I. Coâng duïng – phaân loaïi:
Coâng duïng:
Heä thoáng phanh coù nhieäm vuï laøm cho xe chaïy chaäm hoaëc döøng haún tuøy theo ñieàu
kieän ñeå ñaûm baûo an toaøn cuûa giao thoâng.
Phaân loaïi:
– Neáu döïa vaøo chi tieát bò phanh tröïc tieáp : phanh vaønh, phanh ñuøm, phanh ñóa.
– Neáu döïa vaøo löïc taùc duïng: phanh cô khí, phanh daàu, phanh hôi, phanh trôï löïc.
Haàu heát xe gaén maùy duøng cô khí loaïi ñuøm, moät soá duøng phanh daàu loaïi ñóa.
II. Phanh cô khí:
M
HCthoá
Ñöôïc aùp duïng treân haàu heát caùc xe gaén maùy hieä n ñaïi. Moä TP
t .heä ng phanh cô khí
t h uat
y
am K
goàm coù:
u p h
DH S
13
uo n g
en © Tr
9 qu y
Ban
15
12 11
1 56 8 14
10
2 7
3 4
HÌNH 11-1 CHI TIEÁT CÔ CAÁU PHANH CÔ KHÍ
1. Maù phanh 2. Loø xo caøng phanh 3. Baïc ñaïn
4. OÁng chaän 5.6.7. Loø xo, khaâu chaän vít giöõ phanh
8. Doùng phanh 9. Truïc ñuøm 10.Maâm phanh
11. Baùnh raên g xoaén ñieàu khieån coâng tô meùt 12. Khaâu loùt
13. Baùt giöõ 14. Cam phanh 15. Daây coâng-tô-meùt
1. Cô caáu ñieàu khieå n:

– Ñieàu khieån baèng tay hoaëc chaân.
– Voû, ruoät daây caùp hoaëc caây ñieàu khieån.
– Cô caáu hieäu chænh ôû cuoái daây.
– Caàn ñieàu khieån cam phanh (doùn g phanh).
- 188 –
2. Cô caáu phanh:
Chi tieát di ñoäng: Laø ñuøm baùnh xe, loøng ñuøm baèng gang hay theùp maët trong tieän
raát troøn roài eùp vaøo (neáu ñuøm vaø loøng ñuøm baèng hai kim loaïi khaùc nhau).
Chi tieát coá ñònh: Coøn goïi laø maâm phanh ñöôïc giöõ coá ñònh nhôø moät raõnh aên khôùp
Moät truïc coá ñònh (choát maù phanh) sieát buloâng hay taùn treân maâm.
– Moät truïc di ñoäng xuyeân qua loã khoan ôû maâm phía trong coù daïng cam goïi laø cam
phanh, phía ngoaøi coù döï truø choã ñeå baét doùng phanh.
– Doùng phanh moät ñaàu sieát chaët vôùi truïc di ñoäng (cam phanh) ñaàu coøn laïi noái vôùi
cô caáu ñieàu khieån phanh.
– Hai caøng phanh daïng nöõa cung troøn, moät ñaàu töïa vaøo truïc coá ñònh, moät ñaàu töïa
vaøo cam phanh. Hai caøng phanh beân ngoaøi coù daùn 2 mieán g boá, luoâ n oâm saùt vaøo nhau
nhôø 2 loø xo phanh.
– Ngoaøi ra ñoái vôùi moät soá xe ôû maâm phanh tröôùc coøn coù baùnh raêngxoaén (truïc vít)
P
ñeå ñieàu khieån ñoàng hoà toác ñoä, baùnh raêng xoaén coù theå gaén lieànTvôù CMm phanh hoaëc ñeå
. iHmaâ
uat
rôøi. K y th
am
H S u ph
3. Nguyeân lyù laøm vieäc: D
T r uong
© o 2 maù phanh vaøo neân ñuøm quay töï do. Khi ñieàu khieån
nkeù
q e
– Bình thöôøng, hai loøuyxo
a n
phanh, cam quay eùp Bmaù phanh vaøo ñuøm neân xe chaïy chaäm hoaëc chaäm haún tuøy theo löïc
taùc duïng.
4. Kieåm tra phanh:
Trình töï kieåm tra sau ñaây aùp duïng cho caû hai maù phanh.
Chaân phanh Chaân phanh

HÌNH 11-2 HAØ NH TRÌNH TÖÏ DO
– Loøng ñuøm neáu coù soïc, söôùt, oâ van thì phaûi ñi vôùt hay ñoù ng sô mi laïi.
– Noài baïc ñaïn, neáu loûn g thì baïc ñaïn rôùt ra, loûng ít ta coù theå cheâm, loû ng nhieàu thì
phaûi ñoùng laïi sô mi.
– Haønh trình töï do cuûa tay phanh vaø chaân phanh khoaûng 20 30 mm.
– Ñai oác ñieàu chænh phanh.
- 189 –
– Kieåm tra cao su giaûm chaán ôû baùnh sau, neáu beå hay moøn thì phaûi thay môùi.
– Baïc ñaïn coù rô hay khoâng. OÁng chaän giöõa hai baïc ñaïn khoâng quaù ngaén , neá u ngaén
thì khi sieát chaët truïc ñuøm baùnh xe khoâng quay ñöôïc.
 Khi baïc ñaïn rô baùnh xe laéc caàn khaéc phuïc taïm thôøi ta thöïc hieän baèng caùch
duøng moät sôïi daây ñoàng ñeå vöøa vaën vaøo trong noài baïc ñaïn. Khi ta sieát truïc ñuøm thì voøng
ngoaøi baïc ñaïn ñi ra khaéc phuïc ñoä rô.
– Ñoä daøy cuûa boá phanh môùi laø 4 mm, khi döôùi 1 mm 5 thì thay boá môùi.
– Loø xo phanh luùc coøn toát daøi 28 mm 5, khi quaù giaûn thay môùi.
– Ñoä daøy cam phanh 6 mm. Khi boá coøn toát maø phanh khoân g chaïm hoaëc khoâng aên
laø cam moøn phaûi ñaép hay cheâm ñeàu hai beân. Neá u boá coøn daøy maø maët treân chai thì chaø
maët boá vôùi giaáy nhaùm lôùn hay neàn xi maêng hoaëc duøng löôõi cöa theo kieåu maët voõng.
Thöùôc Maù
keïp phanh
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
B an
HÌNH 11-3 ÑO TANG PHANH & MAÙ

PHANH
5. Chænh phanh cô khí:
– Döïng xe leân, quay baùnh sau hoaëc choi maùy noå sang soá, leân ga cho baùnh xe quay
roài giaûm ga. Neáu xe coù tay ñieàu khieån ly hôïp thì boùp tay ly hôïp, keá ñoù ñaïp chaân phanh
baùnh xe phaûi döøng laïi, buoâng chaân phanh ra baùnh xe quay töï do.
– Luùc baùnh xe döøng laïi khoaûng chaïy khoâng cuûa baøn ñaïp phanh töø 20 30 mm laø
ñuùng, neáu ít hay nhieàu quaù chænh laïi ñai oác phía sau caây ñieàu chænh phanh sau.
Ñai oác ñieàu chænh Choát
Ñuùng
Choát
Ñai oác ñieàu chænh

HÌNH 11-4 ÑAI OÁC ÑIEÀU CHÆNH
- 190 –
6. Hö hoûng heä thoá ng phanh:

Phanh khoâng aên:
– Phanh dính nöôùc, daàu môõ .  Chænh sai.
– Cam phanh bò moøn.  Boá moøn, chai.
– Loø xo phanh quaù cöùng.  Daây phanh ñöùt.
– Doùng phanh loûng hoaëc lôøn gai nôi baét vôùi cam phanh.
Phanh keâu:
– Boá bò chai, moøn.  Dính nöôùc.
– Vaät cöùng keït ôû boá phanh.  Ñuøm phanh laùng.
– Cam phanh moøn, thieáu daàu môõ.
M
. HC
Keït phanh:
TP
uat
– Ñeå bieát ñöôïc thì ta cho xe chaïy khoaûng 1km döø K yngthlaïi sôø vaøo ñuøm. Neáu nguoäi laø
am
bình thöôøng, neáu noùng thì keït phanh hoaëc ñuø
H S umphbaùnh xe chuyeån maøu töø baïc sang maøu
D
vaøng chanh.
T r uong
©
yen
Nguyeân nhaân: Ban qu
– Loø xo phanh suùt hoaëc gaõy.
– Cam phanh quaù moøn, gaàn nhö naèm ngang khi ñaõ ñieàu khieån xong.
– Boá, ñuøm coù soïc, khöùa.
– Boá troùc choàng leân nhau.
– Daây phanh quaù nhoû, ruoät daây lôùn nöôùc vaøo daây bò seùt.
– Khoaûng chaïy khoâng quaù nhoû.
– Mieäng ñuøm caï vaøo maâm phanh.
III. Phanh daàu:
Ñöôïc söû duïng treân caùc xe moâtoâ, xe tay ga nhö Suzuki, Yamaha, Honda. . .
1. Nguyeân lyù laøm vieäc phanh daàu:
Khoâng khí thì neù n ñöôïc, chaát loûng thì khoân g neù n ñöôïc. Khi ta taùc duïng moät löïc leân
beà maët chaát loûng thì noù seõ truyeàn ñi moïi phöông moïi höôùng vôùi aùp löïc nguyeân veïn.
- 191 –
Heä thoáng phanh dóahoaït ñoäng döïa treân ñònh luaät Pascal:
Khi löïc ñöôïc truyeàn töø moät pít-toâng nhoû ñeán moät pít-toâng lôùn gaáp nhieàu laàn (ví
duï 10 laàn) so vôùi pít-toâng ñoù thì löïc ñaàu ra cuõng lôùn hôn gaáp nhieàM u laàn löïc taùc ñoäng
P . H C
vaøo. T
y t huat
amtaêKng leân so vôùi löïc taùc duïng vaøo caàn
AÙp löïc daàu taùc ñoäng leân beä phanh (ñaàu ra)phseõ
S u
H n g kính cuûa caùc boä phaän taïi hai ñaàu.
phanh (ñaàu vaøo) vì do söï khaùc nhaunveà
u o g Dñöôø
©T r
q u yen
Ban Caàn phanh
Ñaàu vaøo
Ñaàu ra
HÌNH 11-5 NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG

2. Caáu taïo:
Moät heä thoáng phanh daàu treân xe gaén maùy goàm coù:
a. Cuïm phanh caùi:
Ñöôïc raùp ôû tay laùi phaûi goàm pít-toâng, xylanh, phoát (cup – ben), loø xo hoaøn löïc,
tay phanh, bình chöùa daàu phanh, maøng cao su, naép ñaäy, beân hoâng coù mieáng kính ñeå
xem möùc daàu phanh.
b. OÁng daã n daàu phanh:
- 192 –
Meàm, deûo, khoâng giaûn nôû nhöng chòu ñöôïc aùp suaát, nhieät ñoä cao coù nhieäm vuï
chuyeàn daàu phanh töø cuïm xylanh caùi ñeán xylanh con. Taïi hai nôi raùp vaøo phanh caùi vaø
phanh con ñeà u coù hai long ñeàn baèng ñoàng laøm kín trong vaø ngoaøi.
HC
1. Cuïm xylanh .caù iM
T P
huat tröôùc
y tphanh
2. Tay
am K
H S u ph3. Cuïm pittoâng caùi
D
T r uong 4. Naép bình chöùa daàu phanh
n ©
quye
5. Maøng cao su mieäng bình chöùa
Ban 6. Giaù baét cuïm xylanh caùi
7. Loâng ñeàn ñoàng
8. Buloâng noái
9. OÁng daàu phanh
HÌNH 11-6 CUÏM PHANH CAÙI VAØ OÁ NG DAÃN DAÀU
c. Cuïm xylanh con:

Ñöôïc laøm töø nhoâm ñuùc vaø hoaït ñoäng döôùi aùp löïc daàu sinh ra töø xylanh chính, sau
ñoù taùc duïng leân boá phanh. Ñöôïc raùp ôû phuoäc baùnh tröôùc hoaëc gaép baùnh sau.
Beä
phanh
- 193 –
Thu vien DH SPKT TP.
PhoáHCM
t daàu- http://www.thuvienspkt.edu.vn
Pít-toâng
Goàm hai pít-toâng, xylanh thoâng nhau raùp song song nhau, ñöôøng kính pít-toâng lôùn
gaáp nhieàu laàn so vôùi xylanh caùi, moãi xylanh ñöôïc laøm kín trong xylanh nhôø hai phoát
laøm kín (cup – ben) . Ngoaøi nhieäm vuï laøm kín, cup – ben coøn coù nhieäm vuï traû pít-toâng
veà khi ta buoâng phanh. Beân hoâng xylanh laø oác xaû gioù. Pít-toâng coù moät maët baèng, moät
maët loõm, maët baèng höôùng vaøo trong, maët loõm höôùng ra ngoaøi töïa leân boá phanh.
Pít-toâng:
Coù theå ñöôïc laøm baèng saét hoaëc baèng nhöïa. Loaïi baèng saét ñöôïc söû duïng roäng raõi
hôn vaø coù tính daãn nhieät cao seõ laøm cho boá phanh giaûm ma saùt. Coøn loaïi pít-toâng nhöïa
M
thì coù tính caùch nhieät cao nhaèm traùnh laøm taêng nhieät ñoä cuûa daàT . HC
uPphanh.
t
K y thua
Phoát daàu (cup – ben): am
H S u ph
Naèm giöõa pít-toâng vaø beä phanh uon g Di chòu ñöôïc aùp löïc cao. Vì nguyeân taéc heä thoáng
phaû
© T r
uyenng trôû veà vò trí ban ñaàu neân söï ñaøn hoài cuûa phoát daàu seõ
phanh dóa khoâng theå ruùt qpít-toâ
n
a
B veà.
laøm cho pít-toâng töï trôû
Boá phanh:
Ñöôïc laøm baèng vaät lieäu coù heä soá ma saùt cao. Boá phanh goàm coù loáp boá vaø thaân boá
ñöôïc lieân keát vôùi nhau baèn g lôùp keo daùn.
Treân caùc loaïi boá phanh ñeàu coù daáu chæ thò ñoä moøn hoaëc daáu chæ thò laø caùc raõnh
khía treân lôùp boá.
HÌNH 11-8 MAÙ PHANH

d. Ñóa phanh:
Ñöôïc gaén vaøo baùn h xe vaø quay cuøng baùnh xe. Ña phaàn dóa phanh ñöôïc loä ra beân
ngoaøi. Ñeå ngaên chaën ræ seùt, dóa phanh ñöôïc laøm baèng hôïp kim theùp khoâng ræ hoaëc saét
ñuùc.
Dóa phanh phaûi troøn, phaúng, coù phöông vuoâng goùc vôùi truïc baùnh xe. Vì vaät lieäu ñeå
laøm dóa raát giôùi haïn neân dóa thöôøng ñöôïc laøm moûng vaø cuõng coù taùc duïng giaûm maát söï
- 194 –
caân baèng veà troïn g löôïng. Dóa ñöôïc gaén vaøo baùnh xe neân cuõn g seõ giaûm bôùt nhieät sinh ra.
Ñoái vôùi nhöõ ng dóa phanh ñöôïc thieát keá trong hoäp thì ñöôïc laøm baèng saét ñuùc ñôn thuaàn vì
dóa phanh trong hoäp khoù bò ræ.
Dóa thöôøng ñöôïc khoan loã hoaëc taïo raõnh nhaèm laøm saïch beà maët dóa cuõng nhö ñeå
thoaùt nöôùc.
Dóa phanh coù nhieàu loaïi:
 Loaïi tieâu chuaån: Thöôøng phoå bieán vôùi nhieàu loaïi xe.
 Loaïi thoaùng nhieät: Loaïi naøy coù caáu truùc hoång ôû giöõa ñeå toaû nhieät deã
daøng. Tuy nhieân loaïi naøy coù giaù thaønh raát cao.
 Loaïi dóa phao: Duøng cho nhöõ ng ñieàu kieän khaéc nghieät nhö treân
ñöôøng ñua. . . Vì khaû naên g dóa bieán daïng do nhieät
giaûm ñi. Caáu taïo cuûa loaïi dóa naøy taïo ra moät
khoaûng khoâ ng giöõa ñuøm baùnh xe vaø dóa taïi vò trí
gaén oác nhaèm laøm taêng tính toaû nhieät, giaûm khaû
M
naêng dóa bò bieán daïng. t TP. HC
ua
K y th
 Loaïi dóa trong hoäp: Loaïi naøy ñöôï acmbao boïc bôûi moät hoäp baûo veä beân
H S u ph
ngoaøDi ñeå choáng ræ seùt vaø vaät lieäu laøm dóa thöôøng laø
T r uong
n© saét ñuùc do ñoù taïo ra coù caûm giaùc phanh hieäu quaû.
a n quye
 Loaïi carbon:B Loaïi naøy ñöôïc laøm bôûi caùc sôïi carbon vì coù troïng
löôïng nheï vaø tính chòu nhieät oån ñònh. Loaïi naøy cuõng
thöôøng duøng cho xe ñua. Tuy nhieân vieäc cheá taïo raát
khoù vaø giaù thaønh töông ñoái cao maø hieäu quaû phanh
khoâng baèn g nhöõng loaïi khaùc.
HÌNH 11 - 9 ÑÓA PHANH
e. Daàu phanh:
– Daàu phanh phaûi coù ñieåm soâi cao, coù ñoä nhôùt thích hôïp vaø boâi trôn toát.
– Daàu phanh ñöôïc laøm töø moät hôïp chaát coù teân laø Silicon coù pha theâm moät soá chaát
phuï gia ñeå taêng cöôøng caùc ñaëc tính cuûa daàu.
– Daàu phanh coù kí hieäu DOT 3 hoaëc DOT 4 ñeå chæ ñieåm soâi cuûa daàu phanh. Khi
chæ soá caøng cao thì ñieåm soâi caøng cao.
– Caùc loaïi daàu baùn treân thò tröôøng thöôøng laø loaïi daàu alcol cao.
- 195 –
– Daàu phanh coù ñieåm soâi cao nhaèm ngaên ngöøa hieän töôïng daàu soâi trong khi hoaït
ñoäng. Khi daàu soâi seõ taïo ra boït khí , boït khí seõ haáp thuï löïc phanh trong heä thoáng daãn
ñeán laøm maát hieäu quaû phanh.
Löu yù:
– Daàu phanh coù tính haùo nöôùc, deã huùt aåm, laøm giaûm ñieåm soâi neân caàn baûo quaûn
daàu nôi khoâ raùo. Khi môû bình daàu môùi, neáu coøn dö laïi sau khi ñaõ chaâm thì khoâng ñöôïc
ñeå quaù 6 thaùng. Vì vaäy caàn ñeå yù ñeá n ngaøy saûn xuaát treân hoäp daàu.
– Khoâng troän laãn hai loaïi daàu phanh coù DOT khaùc nhau cuõng nhö nôi saûn suaát
khaùc nhau.
– Loaïi duøng DOT 3 coù theå thay cho DOT 4 nhöng duøng DOT 4 khoâng theå thay
DOT 3.
– Daàu phanh deã phaù beà maët sôn hoaëc nhöïa neân khi xaû gioù hoaëc söõa chöõa phaûi
duøng gieû saïch che caùc chi tieát sôn hoaëc nhöïa ñeå baûo veä .
– Khi thaáy daàu trong heä thoáng trôû neân nhieãm baån thì neân thay P CMu môùi.
. Hdaà
uat T
K y th
f. Nguyeân lyù laøm vieäc: am
H S u ph
cDthì trong heä thoáng daàu khoâng coù boït khí.
u ng
Muoán heä thoáng phanh daàu laøm ovieä
T r
– Khi ta taùc duïng nmoä enc ©vaøo tay phanh hoaëc chaân phanh, aùp löïc daàu ñöôïc truyeàn
qutylöï
B a
töø xylanh caùi ñeán caùc xylanh con ñaåy pít-toâng eùp vaøo ñóa phanh. Cuøng thôøi ñieåm khi aùp
löïc daàu ñaåy pít-toâng phanh dòch chuyeå n thì beä phanh cuõng seõ bò dòch chuyeån theo höôùng
ngöôïc laïi, laøm cho boá phanh beân traùi cuõng eùp vaøo dóa phanh.
– Heä thoáng phanh dóa coù khaû naêng töï traû veà , laøm saïch, nhôø phoát pít-toâng (ñeäm kín)
vaø tính naêng töï ñieàu chænh theo ñoä moøn boá phanh.
– Khi aùp löïc daàu taùc duïng leâ n pít-toâng phanh taêng leân , seõ laøm pít-toâng tröôït ra
ngoaøi, keùo daõn phoát pít-toâng. Khi aùp löïc daàu giaûm ñi, pít-toâng trôû veà vò trí cuõ nhôø löïc
hoài phuïc cuûa phoát pít-toâng.
– Khi caùc boá phanh moøn daàn thì pít-toâng seõ töï ñoäng tröôït ra khoûi vò trí ban ñaàu
theo höôùng eùp vaøo dóa phanh nhôø aùp löïc daàu ban ñaàu trong heä thoáng.
Hieäu quaû phanh phuï thuoäc vaøo toång löïc eùp cuûa boá phanh leân dóa phanh, phuï thuoäc
vaøo dieän tích beà maët tieáp xuùc cuûa boá phanh vaø dóa, phuï thuoäc vaøo khoaûng caùch töø taâm
baùnh xe ñeá n taâm boá phanh, phuï thuoäc vaøo ñöôøng kính ngoaøi cuûa baùnh xe.
- 196 –
3. Phöông phaùp xaû gioù phanh:

Khi ñieàu khieån phanh moät laàn khoâ ng aên, khi thay daàu phanh môùi hoaëc söõa chöõa
nhöõng chi tieát nhö thay phoát, pít-toâng ta phaûi xaû gioù phanh
Tröôùc khi xaû gioù neân duøng vaûi saïch phuû leâ n nhöõng chi tieát coù beà maët sôn, nhöïa ñeå
traùnh bò aên moøn.
M
– Tìm moät chìa khoaù voøng vöøa vaën tra vaøo oác xaû gioù. T P . HC
t
K y thua
– Noái moät oáng nhöïa trong (1) noái töø oác xaû gioù am(2) vôùi moät ly ñaõ chöùa daàu phanh.
H S u ph
D
– Chaâm daàu phanh ñaày phanh ucaù
T r onig, vaën kyõ naép ñaäy laïi.
enn© tuïc ñeán khi naøo coù söùc caûn thì giöõ nguyeân tay phanh.
quylieâ
– Boùp nhaõ tay phanh
B a n
Nôùi oác xaû gioù phanh ra, ta seõ thaáy boït khí ra khoûi oáng nhöïa, xong sieát laïi lieàn roài môùi
buoâng tay phanh ra. Thöïc hieän vaøi laàn nhö vaäy ñeán khi naøo chæ boùp tay phanh moät laàn
laø aên hoaëc oáng trong khoâng coù boït khí.
– Chaâm daàu theâm ôû phanh caùi neáu huït.
HÌNH 11 - 10 XAÛ GIOÙ PHANH

PHANH
4. Phöông phaùp thay daàu phanh:
– Tröôùc khi thay daàu phanh neân duøng vaûi saïch phuû leân nhöõng chi tieát coù beà maët
sôn, nhöïa ñeå traùnh bò aên moø n.
– Noái oáng hôi vôùi loã van xaû. Nôùi loûng khoaù van xaû treân beä phanh vaø boùp thaû tay
phanh lieân tuïc cho ñeán khi daàu phanh chaûy ra ngoaøi.
- 197 –
– Ñoùng khoaù van xaû vaø ñoå loaïi daàu phanh môùi (theo yeâu caàu nhaø cheá taïo) vaøo
bình chöùa.
– Sau ñoù noái duïng cuï bôm daàu phanh vaøo loã van xaû. Tieán haønh bôm vaø kieåm tra
möïc daàu phanh trong bình ñöï ng daàu, neáu möïc daàu thaáp thì bôm theâm. Tieáp tuïc bôm cho
ñeán khi khoâng thaáy boït khí trong oáng daãn.
5. Phöông phaùp thay theá xylanh caùi:
– Duøng vaûi saïch phuû leân nhöõng chi tieát coù beà maët sôn, nhöïa ñeå traùnh bò aên moøn.
– Thaùo naép bình chöùa daàu, taám ñeäm vaø maøng cao su.
– Xaû heát daàu phanh ra khoûi xylanh caùi vaø bình chöùa.
– Thaùo ñaàu noái, ñeäm, tay phanh.
– Thaùo rôøi cuïm xylanh caùi ra ngoaøi.
– Thaùo cuïm coâng taéc ñeøn phanh.
M
P. HC
– Thaùo chuïp cao su chaén buïi.
uat T
– Thaùo pít-toâng vaø loø xo. K y th
S u pham
iHyeâu caàu.
ng D
– Laøm saïch caùc chi tieát vôùi duïng moâ
T r u o
– Kieåm tra caùc chi tieá
quty.en ©
Ban
– Laép caùc chi tieát theo thöù töï ngöôïc laïi.
– Kieåm tra hoaït ñoäng cuûa phanh.
6. Phöông phaùp thay boá phanh:
Tröôùc khi thaùo boá phanh caàn laøm daáu ñeå coù theå laép laïi ñuùng nhö ban ñaàu khôùp vôùi
ñoä veânh hieän taïi cuûa dóa.
– Thaùo naép truïc boá phanh.
– Thaùo choát boá phanh.
– Thaùo bu loâng gaén beä phanh.
– Thaùo beä phanh ra ngoaøi.
– Thaùo truïc boá phanh ra ngoaøi.
– Thaùo boá phanh vaø kieåm tra ñoä moøn cuûa boá phanh.
– Thaùo giaù tröôït beä phanh ra khoûi ngaøm phanh.
– Duøng khí neùn thoåi nheï pít-toâng ra khoûi xylanh.
– Thaùo caùc phoát.
– Kieåm tra pít-toâng , xylanh vaø caùc chi tieát, thay môùi neáu caàn.
– Laép laïi caùc chi tieát theo trình töï ngöôïc laïi theo löïc sieát quy ñònh.
- 198 –
– Kieåm tra hoaït ñoäng cuûa phanh.

7. Kieåm tra cuïm phanh caùi (xylanh bôm):
a. Kieåm tra xylanh caùi:
– Neáu xylanh bò xöôùc hoaëc bò naác thì
phaûi thay theá.
– Ño ñöôøng kính trong cuûa xylanh
theo hai phöông X vaø Y neáu vöôïi quaù
giôùi haïn cho pheùp phaûi thay môùi
b. Kieåm tra pittoâng caùi:
– Ño ñöôøng kính ngoaøi cuûa pittoâng ôû nhieàu vò trí khaùc nhau neáu khoâng ñuùng
kích thöôùc phaûi thay theá.
Pít-toâng
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Bam
8. Kieåm tra cuï n xylanh con:
a. Kieåm tra xylanh con
– Neáu xylanh bò xöôùc hoaëc bò naác thì phaûi thay theá.
– Ño ñöôøng kính trong cuûa xylanh theo hai phöông X vaø Y neáu vöôïi quaù
giôùi haïn cho pheùp phaûi thay môùi
Beä phanh
phanh
b. Kieåm tra pít-toâng con:

– Ño ñöôøng kính ngoaøi cuûa pittoâng ôû nhieàu vò trí khaùc nhau neáu khoâng duùng
kích thöôùc phaûi thay theá.
Pít-toâng
toâng
- 199 – Palme
9. Hö hoûng phanh daàu:

Phanh khoâng aên:
– Coù gioù trong heä thoáng.
– Dính môõ, nhôùt, nöôùc trong boá phanh.
– Boá phanh moøn .
Bò keït phanh:
– Phoát bò chai ( muoán daét xe ñöôïc phaûi nôùi oác xaû gioù).
– Daàu bò ræ ôû choå raùp noái do loâng ñeàn baèng ñoàng khoâ ng chaët, ôû pít-toâng laø do phoát
khoâng kín.
M
TP . HC
Dóa phanh bò cong veânh. uat
y th
–
am K
H S u ph
D NG PHANH THOÂNG DUÏ NG HIEÄN NAY
uo g
KIEÅM TRA BAÛ O DÖÔÕ NG HEÄ nTHOÁ
T r
n © (Thoâng soá giôùi haïn)
a n quye
B
MUÏC BAÛO DÖÔÕNG TIEÂU CHUAÅN GIÔÙI HAÏ N
Daàu phanh DOT 3  DOT 4
Ñoä moøn boá phanh Ñeán heát raõn h khía
Ñoä daøy dóa phanh 4,0 mm 3,0 mm
Ñoä ñaûo dóa phanh 0,3 mm
Ñöôøng kính trong xylanh caùi 12,7  12,743 mm 12,76 mm
Ñöôøng kính ngoaøi pít-toâng chính 12,675 12,684 mm 12,64 mm
Ñöôøng kính trong xylanh beä phanh 25,4 25,45 mm 25,46 mm
Ñöôøng kính ngoaøi pít-toâng beä phanh 25,318 25,368 mm 25,31 mm
THOÂNG SOÁ BAÛO DÖÔÕNG HEÄ THOÁNG PHANH DÓA XE NOUVO
- 200 –
MUÏC BAÛO DÖÔÕNG TIEÂU CHUAÅN GIÔÙI HAÏ N
Daàu phanh DOT 4
Ñoä daøy maù phanh trong, ngoaøi 5,3 mm 0,8 mm
Ñöôøng kính dóa X daøy 220 X 3,5 mm 3,0 mm
Ñöôøng kính xylanh caùi 11 mm
Ñöôøng kính xylanh con 22,22 mm x 2
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
- 201 –
CHÖÔNG XII
HEÄ THOÁNG GIAÛM XOÙC (NHUÙN)
I. Caáu taïo – phaâ n loaïi:
Xe gaén maùy coù toác ñoä töông ñoái cao neân ñeàu trang bò heä thoáng giaûm soùc. Heä
thoáng naøy coù coâng duïng laøm giaûm chaán ñoäng treân nhöõng ñoaïn ñöôø ng khoân g baèng
phaúng ñeå ngöôøi söû duïng thoaûi maùi, khoâng meät nhoïc vaø ñôõ nguy hieåm. Nhuùn tröôùc ñöôïc
raùp giöõa boä coå ôû khung xe vaø truïcø baùnh xe tröôùc. Nhuùn sau ñöôïc raùp giöõa khung xe vaø
gaép baùnh sau. 2 3
5
6
M
TP . HC
uat
K y th
u pham
1
n g DH S
©T ruo 4
qu yen
Ban 7
10 9
8
11
14
12
13
HÌNH 12-1 KHUNG XE VAØ GAÉP BAÙNH SAU
1.2 Cheùn treân, döôùi cuûa boä coå
3. Choã raùp yeân 15
4.5.6 Khung giöõ accu vaø coáp
7.8.9.10. Cô caáu noái giöõa maâm thaéng sau
11. Gaép baùnh sau
12.13. Choã ñeå chaân
14.15. Bu loâng noái tieáp vôùi khung xe
-201-
Heä thoáng giaûm soùc duøng treân caùc xe gaén maùy coù theå phaân laøm 3 loaïi:
 Nhuùn loø xo thuaàn tuyù.
 Nhuùn loø xo laép treân caùng phuï (gioø gaø).
 Nhuùn loø xo keát hôïp vôùi daàu nhôùt (nhuùn thuyû löïc) aùp duïng ôû nhuùn tröôùc ña soá
caùc loaïi xe hieän nay.
1. Nhuùn loø xo:
Moãi xe goàm 2 nhuùn ôû hai beân. Moät ñaàu oáng nhuùn laép vôùi khung xe, ñaàu coøn laïi
noái vôùi gaép baùn h sau. Moãi oáng nhuùn goàm moät xylanh, trong ñoù di chuyeån moät pít-toâng
(truïc nhuù n). Hai ñaàu treân cuøng vaø döôùi cuøng cuûa pít-toâng, xylanh coù döï truø choã ñeå raùp
vôùi khung xe va gaép baùnh sau, nhuùn 2 taàng hay 3 taàng caáu taïo ñeàu gioá ng nhau, chæ khaùc
gaép baùnh sau duøng cho loaïi naøo. Taïi hai ñaàu laép raùp ñeàu coù oáng loùt cao su giaûm chaán,
loâng ñeàn vaø ñai oác giöõ. Pít-toâng vaø xylanh luoân ñaåy dang ra bôûi söùc bung loø xo nhuù n.
Moät cuïc cao su giaûm chaán bao ngoaøi truïc nhuùn ñeå giôùi haïn ñoä eùp toái ña cuûa loø xo khi
phaùt ra tieáng keâu khi va chaïm. Ngoaøi cuøng laø oáng boïc loø xo vaø oán. gHC cheM buïi.
T P
uat
Pít-toâng vaø xylanh coù nhieäm vuï höôù ng daãn cuõn gKgiôùy th
i haïn söùc eùp va bung cuûa loø xo
nhuùn. Trong xylanh coù nhôùt vöøa laøm trôn HvöøSau giaû phammchaán (khoaûng 17 cc cho caùc xe cuûa
Nhaät). Chæ coù oáng nhuù n sau cuû©aTxe ng D C50 laø coù vít ñeå chaâm nhôùt khi nhuù n keâu.
ruoHonda
Coøn ñoái vôùi caùc xe khaù n uyen
cqkhoâ n g coù choã ñoå nhôùt neân khi heát nhôùt hay nhuùn keâu ta phaûi
B a
thay xylanh vaø truïc nhuùn môùi (cuõng coù theå duøng tieáp baèng caùch khoan loã roài cho nhôùt
vaøo). Ngoaøi ra coøn coù loaïi nhuùn loø xo ñôn giaûn chæ coù moät loø xo, ñaàu treân vaø döôùi cuøng
cuûa loø xo coù döï truø choã ñeå gaù laép. 5 6
7
8 9 1
HÌNH 12-2 NHUÙN LOØ XO

11
1. OÁng loùt loø xo 3
2. Loø xo
3. Ñai oác truïc nhuùn
4. OÁng boïc loø xo 2
5. Ñeá giöõ coát raùp vôùi khung xe
6. Cao su giaûm chaán
7.8.9.10. OÁng loùt, loâng ñeàn, ñai oác giöõ khung
11. Cao su ñeäm giôùi haïn
12. Xylanh vaø truïc nhuùn 1 12
-202-
2. Nhuùn loø xo laép treân caøng phuï:

Hai oáng nhuù n laép hai beân noái giöõa truïc baùnh xe vôùi phuoäc tröôùc. Moãi oáng goàm coù:
 Moät caëp pít-toâng, xylanh caáu taïo töông töï nhö nhuùn loø xo ñaõ trình baøy ôû treâ n.
Ñaàu treân cuøng cuûa pít-toâng (truïc nhuùn ) noái vôùi phuoäc tröôùc, ñaàu döôùi cuøn g cuûa xylanh
coù döï tröõ hai caùi tai ôû hai beân ñeå keát noái vôùi caøng phuï (gioø gaø).
 Moät caøng phuï ñöôïc cheá taïo baèng theùp ñuùc. Treân caøng coù khoan 3 loã:
 Loã ngoaøi cuøng ñeå xoû truïc ñuøm tröôùc.
 Loã trong cuøng laéc quanh moät choát coá ñònh treân phuoäc tröôùc.
 Loã ôû giöõa keát noái vôùi nhuùn loø xo vaø laéc quanh treân moät choát noái giöõa hai tai
xylanh.
Taïi hai nôi keát noái vôùi phuoäc vaø nhuù n ñeå giaûm ma saùt ngöôøi ta laép ngoaøi choát coá
ñònh moät khaâu baèng theù p vaø ngoaøi laø moät khaâu baèng fibre (hay plastic). Treân caùc khaâu
coù khoan loã hay tieän raõnh ñeå chöùa môõ laøm trôn, hai beân ñaäy laïi bôûMi hai mieáng næ va
P. H C
ngoaøi cuøng laø hai naép che buïi. Moät oác voâ môõ laép phía ngoaø u a ti Tñeå bôm môõ laøm trôn caùc
h
y tnhieà
khaâu, choát noái. Öu ñieåm cuûa loaïi nhuù n naøy laø nhôø
a m Kcoù u ñieåm töïa neân giaûm dao
S u ph
ñoäng khi di chuyeån treâ n ñöôøng xaáu. H
r u o ng D
T
n ©C
 Ñoái vôùi nhuùn ntröôù
quycexe 50, C 65 phía döôùi boïc kín neân coù theâm moät goái töïa
B a
cao su giôùi haïn laép ôû phía döôùi phuoäc tröôùc. Gioø gaø seõ töïa vaøo caïnh goái cao su naøy
khi loø xo bung ra 10 11 12
13 14
15
HÌNH 12 -3 NHUÙN LOØ XO LAÉ P

TREÂN CAØ NG PHUÏ
1. OÁc voâ môõ
2. Khaâu baèng fibre (hay plastic)
3. Khaâu theùp
4. Næ giöõ môõ
5.6. Chuïp ñaäy 8 9
7. Gioø gaø
8. OÁng boïc xylanh
6 7
9. Pít-toâng, xylanh nhuùn 16
10.14. OÁng loùt
11. Chuï p ñaäy
12. Baùt baét vaøo khung phuoäc sau 1
13. Cao su giaûm chaán
2
15. Ñai oác 3
4 5
16. Cao su töïa
-203-
Gioø gaø (caàn höôùng ra) Gioø gaø (caàn höôùng vaøo)
M
T P .oH) C
ra) uat vaø
HÌNH 12-4 CAÙC LOAÏI NHUÙN TRÖÔÙ
K y th C
am
3. Nhuùn loø xo keát hôïp vôùi daàu nhôù Ht S u phn thuyû löïc):
(nhuù
D
T r uong
n n© , moät ñaàu raùp tröïc tieáp vôùi truïc baùnh tröôùc, ñaàu coøn laïi
Goàm hai oáng nhuù n haiyebeâ
a n qu
noái vôùi mieáng saét daïBng tam giaùc noái vôùi coå phuoäc vaø tay laùi.
a. Caáu taïo:
 Moät pít-toâng gaén vaøo ñaàu cuoái truïc nhuùn coù daïn g truï roãng ruoät coù khoeùt caùc loã
tieát löu (thöôøng 1 loã ôû ñaàu pít-toâng vaø 2 loã nhoû beân hoâng). Ñaàu coø n laïi cuûa truïc nhuù n coù
vít ñaäy ñeå daàu khoûi vaên g ra khi nhuùn ñaàu naøy ñöôïc giöõ chaët laïi treân mieáng saét daïng tam
giaùc.
 Moät xylanh phía trong di chuyeån pít-toâng. Ñaàu döôùi xylanh coù döï truø choã ñeå
raùp truïc baùnh tröôùc vaø moät vít xaû nhôùt.
 Moät khaâu höôùng daãn baèng nhoâm hay thau naèm giöõa truïc nhuùn vaø xylanh coù
nhieäm vuï keàm vaø höôùng daãn pít-toâng leân xuoán g khaâu naøy ñaäy hai loã tieát löu beân hoâng
khi loø xo bung ra heát.
 Moät phoát daàu giöõ khoân g cho daàu trong xylanh traøo ra.
Moät khaâu noái coù ven raên g trong lieân keát giöõa truïc nhuùn vaø xylanh nhö caùc xe
Yamaha, Suzuki. . . hoaëc moät phe chaän nhö xe SS 50.
 Moät loø xo nhuù n, moät ñaàu tì vaøo khaâu noái, ñaàu kia tì leân mieáng saét daïng tam
giaùc neân luoân keùo pít-toân g dang ra leân heát phía treân.
Ngoaøi ra coøn coù oáng boïc loø xo nhuùn baèng cao su, oáng boïc phaàn treân truïc nhuùn
baèng kim loaïi. ÔÛ oáng naøy vaøi loaïi xe thöôøng coù tai khoan loã ñeå gaén ñeøn tröôùc.
-204-
b. Vaän chuyeån:
Khi xe di chuyeån treân ñöôøn g xaáu, goà gheà, baùnh xe bò va chaïm maïnh. Baùn h xe di
chuyeån leân phía treân eùp loø xo laïi. Truïc nhuùn luùc naøy di chuyeån töông ñoái xuoán g phía
döôùi theo chieàu muõi teân.
Do baùn h xe ñi leâ n daàu trong xylanh bò neùn ñoät ngoät seõ traøo qua van tieát löu ôû ñuoâi
pít-toâng ñi leân phía treân neùn khoâng khí coøn laïi trong truïc nhuùn, ñoàng thôøi theo hai loã tieát
löu beân hoâ ng ra ngoaøi truïc nhuùn (luùc naøy khaâu höôùn g daãn môû vì truïc nhuùn ñi xuoáng).
Do taùc duïng tieát löu cuûa daàu maø dao ñoäng baùnh xe bò daäp taét khoân g truyeàn leân
khung xe.
Khi xe ñaõ vöôït qua chöôùng ngaïi, loø xo nhuùn giaûn ra ñaåy truïc nhuùn keùo pít-toâng ñi
leân. Daàu trong xylanh khoâng bò neùn, trong xylanh coù aùp thaáp huùt daàu töø treân qua van
tieát löu ñi xuoáng xylanh. Ñoàng thôøi daàu ôû phía ngoaøi truïc nhuùn qua hai loã tieát löu ñi vaøo
truïc nhuùn. Do hieän töôïng tieát löu baùnh xe khoâ ng bò loø xo ñaåy xuoáng ngay, vì vaäy dao
ñoäng bò daäp taét.
M
TP . HC
uat
K y th
am
H S u ph
D
T r uong
n©
a n quye
B
HÌNH 12-5 NHUÙN TRÖÔÙC CAÙ C LOAÏI XE NAM

1.24. OÁng höôùng daãn loø xo treân 2.25. loø xo nhuù n
3.26. OÁng höôùng daãn loø xo döôùi 4.27. Cheùn loø xo 5.36. OÁng phuoäc
6.12.28.37. Khoen chaän 7.29. Phôùt daàu
8.30.38. OÁ ng höôùng daãn oáng phuoäc 9.10. Voøng chaän pittoâng 11.33. Pít-toâng
13.39. Xylanh 14.42. Vít xaû daàu trong xylanh
15.40. Ñeäm vít xaû daàu 16.19.41. Loâ ng ñeàn
17. Vít ñaäy coát phuoäc 18. Voø ng ñeäm cao su 20. OÁng bao
21. Cao su beä oá ng bao 22. Beä oá ng bao
23. OÁng cao su che buïi 31.32. Voøn g chaän
34. Beä mica phaûn chieáu
35. Mica phaûn chieáu
-205-
c. Kieåm tra:
Kieåm tra tieáng keâu ken keùt trong chuyeån ñoäng cuûa heä thoáng treo, ñieàu ñoù coù theå
cho thaáy thieáu söï boâi trôn. Coá gaéng ñaåy caøng töø beân naøy sang beân kia ñeå kieåm tra moø n,
hö hoûng hay loûng caùc cuïm truïc cuûa heä thoáng treo.
Neáu baát cöù chuyeån ñoäng gì ñöôïc phaùt hieä n ra, kieåm tra ñoä loûn g cuûa bu loâng choát
caøng.
Kieåm tra hö hoûng ñoái vôùi caùc baïc chaën (hay voøng chaën).
Neáu ñoä loûn g ñöôïc phaùt hieän thaáy trong chuyeån ñoäng leân xuoáng ôû ñaàu cuoái cuûa
caøng treân heä thoáng treo lieân keát thuaän, kieåm tra moøn hoaëc hö hoûng ñoái vôi ñieåm choát
baét giaûm chaán.
Kieåm tra roø ræ töø caùc phôùt chaén daàu treân phuoäc, caùc veát xöôùc treân beà maët cuûa caùc
oáng phuoäc, moøn hoaëc troùc veát maï Croâm .
Treân moät soá xe ñöôïc trang bò oáng cao su treân chaân phuoäc, quay ngöôïc caùc oáng ñeå
M theá caùc boä phaän
. C
cho pheùp vieäc kieåm tra. Neáu phuoäc trong tình traïng xaáu, thaùo vaø Hthay
TP
khi caàn thieát. uat
K y th
ham
Chuù yù:Caùc boä phaän cuûa heä thoáng treoSubòpmoø n, loûng hay hö hoûng laøm suy yeáu söï
D H
g c thay theá nhöõng boä phaän hö hoûng tröôùc khi
anhoaë
Truo
oån ñònh vaø ñieåu khieån xe. Söõa chöõ
n ©
chaïy xe. quye
Ban
Heä thoáng nhuùn thuyû löïc coù loø xo ñaët beân trong:
 Kieåm tra oáng trong 1, voû ngoaøi 2. Cong, hö hoûng, traày xöôùc phaûi thay môùi.
2
1
 Kieåm tra ty giaûm soùc. Hö haïi, moø n phaûi thay môùi. Taéc baån duøng khí neùn thoåi
saïch caùc loã.
 Ño ñoä daøi töï do cuûa giaûm soùc. Ngoaøi thoâng soá yeâu caàu phaûi thay môùi.
-206-
Löu yù: Khoâng ñöôïc coá söûa chöõa vaø laøm thaúng oá ng trong giaûm soùc ñaõ bò cong, laøm
vaäy seõ gaây nguy hieåm do oáng trong bò yeáu ñi.
Heä thoáng nhuùn thuyû löïc coù loø xo ñaët beân ngoaøi:
 Ty giaûm soùc.
 Roø ræ daàu giaûm chaán.
 Loø xo giaûm soùc.
 Baïc.
 Buloâng.
Khoâng ñuùng yeâu caàu phaûi thay môùi.
II. Hö hoûng söûa chöõa: Nhuùn sau
a. Khoù nhuùn:
M
P. HC
 Do loø xo nhuùn quaù maïnh uat T
K y th
 Truïc nhuùn cong hay xylanh moù p. Su pham
H
r u o ng D
© T i thuyû löïc.
 Daàu quaù nhieàu neáuyelaøn loaï
qu
Söûa chöõa: Ban
 Thay môùi.
 Ñoå ñuùng löôïng.

b. Nhuùn quaù nhieàu:
 Loø xo yeáu hoaëc raùp loø xo ngöôïc chieàu
 Xe chôû quaù taûi.
 Daàu nhôùt ít quaù hay loaïi xaáu.

Söûa chöõa:
 Thay môùi, cheâm hoaëc raùp laïi.
 Chaïy chaäm.
 Chaâm theâm cho ñuùng.

Nhuùn tröù ôc xe Dream
c. Nhuùn khoâng ñeàu:
 Loø xo caùi maïnh caùi yeáu
 Raùp hai loø xo hai beân khoâ ng cuøng chieàu.
-207-
 Daàu nhôùt beâ n nhieàu beân ít.
 Hay chôû ngoài moät beâ n thöôøn g xuyeân.

Söûa chöõa:
 Thay cho ñeàu.
 Raùp laïi.
 Chaâm theâm cho ñeàu.

d. Nhuùn tröôùc seä moät beân, baù nh tröôùc caï vaøo deø:
Baïc thau gioø ñaïp moøn, thay boä baïc thau môùi
e. Nhuùn keâu:
 OÁc deø loûng.  Loø xo gaõy.
 Cao su giaûm chaán beå.  OÁng boïc moùp. CM

H
u a t TP.
 Nhuùn raùp khoâng chaët ôû khung hay gaép. m Ky th
a
H S u ph
D
uong
Söûa chöõa:
© T r
 Thay môùi. an quyen
B
 Sieát oác laïi.
f. Nhuùn thuyû löïc xì nhôùt:
 Phoát daàu moøn, beå, loûn g.
 Khaâu höôù ng daãn moøn
 Truïc phuoäc moøn roã.

Söûa chöõa:
 Thay môùi.
 Trôû ñaàu hay phuïc hoài.

g. Moãi laàn duøng thaéng sau coù tieáng keâu cuïp cuïp:
 Ñai oác giöõ maâm thaéng sieát khoâng chaët.
 Loø xo nhuù n quaù yeáu hoaëc cao su giaûm chaán bò beå.

Söûa chöõa: Sieát oác laïi, thay môùi.
-208-
CHÖÔNG XIII
TÌM PAN ÑOÄNG CÔ
Pan ñoäng cô töùc laø caùc nguyeân nhaân laøm cho ñoäng cô khoân g noå ñöôïc. Ít khi pan
xaûy ra moät caùch ñoät ngoät. Moät ngöôøi söû duïn g xe coù kinh nghieäm hay thôï maùy laønh ngheà
coù theå ñoaùn bieát tröôùc ñöôïc pan coù theå xaûy ra ôû nhöõng heä thoáng naøo nhôø caùc trieäu
chöùng baùo tröôùc trong luùc ñoäng cô hoaït ñoäng.
Moät ñoäng cô muoán hoaït ñoäng ñöôïc phaûi hoäi ñuû 3 yeáu toá sau:
 Söùc neùn ñoäng cô : Tuøy thuoäc tình traïng caùc chi tieát ñoäng cô vaø heä thoáng phaân
phoái khí.
 Xaêng (Hoøa khí: xaêng vaø gioù): Tuø y thuoäc heä thoáng nhieâ n lieäu
 Löûa (tia löûa maïnh, neït ñuùng thôøi ñieåm): Tuøy thuoäc heä thoáng ñaùnh löûa
ÔÛ ñaây chuùng ta seõ phaùt hieän caùc pan ñi töø ñaàu theo ñuùng phöông phaùp, nhöng treân
thöïc teá thì tuyø theo ñieà u kieän vaø tình traïn g ñoäng cô maø xöû lyù coù theå boû ñi moät soá coâng
taùc neáu ta ñoaùn chaéc laø noù khoâng pan.
I. Tìm pan söùc neùn:
2
Söùc neùn töùc aùp löïc neùn ño ñöôïc ôû loã bugi cuûa thì neùn ñöôïc tính baé
H C M ng ñôn vò kg/cm
P.
hay PSI (1kg/cm2 # 14 PSI).
t h uat T
AÙp löïc neùn chuaån: laø aùp löïc neùn ño ñöôïc ôû hloãam Ky ñoái vôùi ñoäng cô môùi do nhaø cheá
bugi
p
Su thì aùp duïn g coâng thöùc:
taïo qui ñònh, neáu ñoäng cô cuõ khoâng coù gqui
n DHñònh
uo
en © Tr
qu y Pc = n x 
Ban
: Tæ soá neùn ñoäng cô
n: Heä soá tuøy thuoäc tính traïng ñoä ng cô khi thöû thöôøng töø 1,2 ÷ 1,4 (nguoäi 1,2, noùng
bình thöôøng 1,4)
Ví duï: Ñoäng cô Dream tæ soá neùn 8,8 thì aùp löïc neùn chuaån luùc ñoäng cô noùn g laø:
Pc = 8,8 x 1,4 = 12,32 (kg/cm2)
Muoán bieát coù bò pan söùc neùn hay khoâng thì ta phaûi thöû söùc neùn.
1. Thöû söùc neùn baè ng khinh nghieäm:
Ñoái vôùi loaïi xe ta söû duïng thuôøng xuyeân:
 Ñeå xe soá 0, ñaïp gioø ñaïp ñeå caûm nhaän söùc caûn. Söùc caûn naëng laø söùc neùn coøn
toát, neáu nheï laø söùc neùn yeáu. Neáu thaáy gioø ñaïp rít hay khoâng coù söùc caûn coù theå do ly hôïp
tuoät hay chænh chöa ñuùng.
Ñoái vôùi loaïi xe baát kyø:
 Thaùo bugi, laáy ngoùn tay bòt loã bugi, ñaïp gioø ñaïp thaät maïnh, neá u söùc neùn ñaåy
tay ra keâu “poùc” laø toát neáu khoân g ñuû söùc ñaåy ngoù n tay ra laø söùc neùn yeáu.
2. Thöû söùc neùn baè ng ñoàng hoà ño söùc neùn:
Thöû baèng phöông phaùp naøy khoâ ng nhöõng phaùt hieän ñöôïc söùc neùn coøn maïnh hay
yeáu bao nhieâu phaàn traêm maø coøn bieát ñöôïc tình traïng pittoâng, xylanh, xeùc maên g.
Phöông phaùp thöïc hieän:
 Cho ñoäng cô chaïy noùng maùy ñaït nhieät ñoä bình thöôøng (neáu ñoäng cô coøn noå
ñöôïc).
-209-
 Thaùo bugi ra, gaén ñoà ng hoà ño söùc neùn vaøo loã bugi hoaëc ñeø vaøo tuyø töøng loaïi.
 Leân tay ga lôùn giöõ nguyeân moät choã.
 Ñaïp gioø ñaïp maïnh ( 4  5 laàn). Neáu duø ng ñeà thì aán nuùt ñeà khoâng quaù 5 giaây.
 Quan saùt kim ñoàng hoà, neáu kim leân roài trôû veà keát luaän ñoàng hoà hö. Neáu kim
leân, ñöùng yeân laø ñoàng hoà toát. Quan saùt söùc neùn ghi treân ñoàng hoà.
 So saùnh giaù trò kim chæ ôû ñoàng hoà vôùi aùp löïc neùn chuaån. Neáu sai bieät  0.5
kg/cm2 hay 10 PSI keát luaän tình traïng söùc neùn toát.
 Neáu aùp löïc ño ñöôïc thaáp hôn aùp löïc neùn chuaån 4  5kg/cm2. Ta cho vaøi gioït
daàu nhôùt vaøo loã bugi roài thöû laïi.
 Neáu aùp löïc taêng leân baèng hoaëc gaàn baèng aùp löïc neùn chuaån keát luaän
píttoâng, xeùc maêng moøn, hôû.
 Neáu aùp löïc khoâng taêng hoaëc taêng khoâng ñaùng keå chöùng toû xupaùp ñoùng
khoâng kín do bò ñoäi, roã, chænh chöa ñuùng, xylanh traày xöôùt.
 Nhaán nuùt xaû ñeå kim ñoàng hoà trôû veà soá 0.
M
 Neáu söùc neùn döôùi 6 kg/cm2 ñoäng cô thieáu söùc neùn hoaït Pñoä
T . HnCg khoâng ñöôïc.
t
Theo höôù ng daãn moät soá haõng xe. Ví duï Honda Dream,
K y thuaSuzuki khi aùp suaát neùn
döôùi 8 kg/cm2 thì kieåm tra laïi caùc chi tieát nhöSuxuph–am
paùp, pít – toâng, baïc ñoäng cô.
D H
ng
n © Truo Ñoàng hoà
u y e
an q
VítBgioù
ño aùp suaát
Ñoàng hoà
Boä noái
3. Nguyeân nhaân do thieáu söùc neùn: Loã bugi

 Xylanh bò moøn, khuyeát, bò traày hay söôùt (phaûi xoaùy xylanh laïi theo côõ cuûa
píttoâng).
 Xeùc maêng bò moøn, bò gaõy hay dính vaøo píttoâng, thay môùi.
 Suppap ñoùng khoâng kín hay ñoùn g khoâ ng ñöôïc. Khoaûn g hôû cuûa xupaùp khoâng
coù, xupaùp bò ñoäi (hieäu chænh laïi), xupaùp cong vaø bò keït môû (söûa laïi ngay), ñeäm ñaåy
xupaùp bò keït lôïi, beä xupaùp bò chaùy roå (maøi hay xoaùy xupaùp laïi).
 Naép quy laùt bieán daïng, hôû.
 Ñeäm quy laùt hoûng, hôi eùp xì ra ngoaøi.
 Bugi sieát khoâng chaët hoaëc khoâng coù ñeäm. Ñeå xaùc ñònh ta ñoå vaøo chaân bugi ít
daàu nhôùt, neá u xì boït seõ noåi leân luùc ñoäng cô hoaït ñoäng (sieát bugi laïi hay thay môùi).
-210-
 Ñoäng cô cheâm cheá laïi khoâng ñuù ng kyõ thuaät.

4. Nguyeân nhaân söùc neùn quaù cao:
 Muoäi than ñoùng ôû phoøng noå
 Duøng ron quylaùt quaù moûng hay maøi maët quylaùt quaù nhieàu
 Cheâm cheá ñoän g cô khoâ ng ñuù ng kyõ thuaät.
II. Tìm pan löûa:
Muoán bieát coù pan löûa hay khoâng tröôùc tieân ta phaûi thöû löûa. Khi thöû löûa löu yù
khoâng neân ñeå daây bugi caùch mass quaù xa (<8 mm) bôûi vì laøm nhö vaäy seõ mau hö
boâbin vaø cuïm IC.
 Neáu tia löûa nhaøy qua ñöôïc khoaûng caùch töø 5 ÷ 8 mm chöùng toû tia löûa toát ñuû
söùc ñoát chaùy hoøa khí, laøm noå.
 Neáu ñeå saùt vaøo môùi coù löûa hay khoâng coù löûa laø ñaõ bò pan löûa.
Phöông phaùp kieåm tra, söõa chöõa töông töï ôû heä thoán g ñaønh löûa (chöông VII).
Löu yù: Khi 1 ñoäng cô söùc neùn toát, heät thoáng nhieân lieäu toát, thöû löûa toát maø ñaïp hay
ñeà hoaøi vaãn khoân g noå ta chuù yù: M
TP . HC
 Raõnh choát clavet ôû coát maùy coù bò oaùt laøm sai ñieå t t löûa hay khoâng
muaphaù
K y th
am
 Choát clavet loâ, bò caét ñöùt
H S u ph
D
 Choát clavet bò tuoät khoû©i Traõrunoh.ng
n
III. Tìm pan xaêan n quye
g:
B
Moät ñoäng cô khi thöû söùc neùn toát, tia löûa ñieän ôû bugi toát maø ñoäng cô vaãn khoâng noå
thì 90% do pan xaêng. Ñeå tìm pan xaêng nhanh choù ng vaø coù phöông phaùp ta thöïc hieän
nhö sau:
 Phaûi chaéc chaén xaêng coøn trong thuøng chöùa vaø naép ñaäy coù loã thoâng hôi
 Xaêng khoâ ng pha daàu hoâi hay daàu gasoil
 Khoùa xaêng ñaõ môû ñuùng vò trí
Roài tuaàn töï thöïc hieän caùc böôùc kieåm tra.
 Nôùi oác xaõ ñaùy ôû cheùn xaêng xem xaêng coù chaûy ra ôû oáng xaêng dö hay khoâng.
1. Neáu xaê ng khoâng chaûy ra:
Xaêng khoâ ng chaûy ra laø pan ôû boä phaän cung caáp xaêng coù theå:
 Ngheït oáng daãn
 Ngheït loïc xaêng
 Ngheït ôû khoùa xaêng
 Ngheït ñöôøng xaêng daãn ñeán pointo
 Pointo keït ñoù ng
 Phao xaêng chænh sai
 Khoaù xaêng töï ñoä ng bò suùt oáng laáy aùp thaáp töø co xaêng.
 Muoán xaùc ñònh pan ôû ñaâu ta thaùo cheùn loøng caën döôùi khoùa xaêng ra:
 Neáu xaêng khoâng ra ôû ñaây laø ngheït ôû oá ng, loïc hay khoùa xaêng, duøng gioù neùn
thoâng suùc.
-211-
 Neáu xaêng coù chaûy ra ôû cheùn loùng caën thì ngheït ôû ñöôøng xaõ khoan beân hoâng
BCHK hay boân g tu keït ñoùng, phaûi thaùo BCHK vaø thaùo cheùn xaêng ra suùc röõa, tìm
nguyeân nhaân söûa chöõa.
2. Neáu xaê ng chaûy ra ôû oác xaõ ñaùy:
Xaêng chaûy ra laø do pan ôû BCHK vaø loïc gioù coù theå ngoäp xaên g hay thieáu xaêng
Löôõi gaø
Ron
Boâng - tu Cheùn xaêng

tu Phao xaêng xaêng
a. Tröôøng hôï p ngoäp xaê ng :xaêng M
T P . HC
nt vaãn khoâ ng noå môû bugi ra
t ua
Hieän töôïng: söùc neùn toát, löûa toát, ñaïp hay ñeà nhieàuhlaà
K y
thaáy uôùt. am
H S u ph
nDmaø khaéc phuïc nhöng thoâng thöôøng.
uong
Khaéc phuï c: Tuyø theo nguyeân nhaâ
© T r
 Khoùa xaêng, thaùoqubugiyen ra laáy ngoùn tay bòt loã bugi, ñaïp gioø ñaïp nhieàu laàn xaõ
a n
B thöû löûa, raùp bugi laïi ñaïp maùy noå (tuøy theo xe coù theå khoâ ng leân
noùng choã khoâ, chuøi bugi,
ga, leân heát ga, leân ít) khi maùy ñaõ noå chôø tieán g noå oå n ñònh môùi leân xuoáng ga cuoái cuøng
môùi môû khoùa xaêng. Taét maùy vaøi phuùt sau cho maùy noå laïi. Neáu maùy noå bình thöôøn g laø
ngoäp xaêng ñaõ ñöôïc khaéc phuïc .
 Neáu khoâng noå, môû bugi ra öôùt laø ngoäp xaêng vaãn coøn ta phaûi tìm nguyeân nhaân
ñeå söûa chöõa.
Nguyeân nhaân:
 Phao chænh sai
 Boâng tu keït môû
 Phao thuûng
 Gíchlô quaù lôùn hay bò suùt ra
 Loïc gioù ngheït
 Caùnh böôùm gioù keït ñoùng hay ñoùng maø queân môû.
b. Tröôøng hôï p thieáu xaêng:
Hieän töôïng: Söùc neùn toát, löûa toát ñaïp hay ñeà nhieàu laàn maùy vaãn khoâng noå, môû
bugi ra khoâ, ngöûi khoâng coù muøi xaêng.
Khaéc phuï c: Tuyø theo nguyeân nhaân maø khaéc phuïc nhöng thoâng thöôøng.
 Xe coù “air” thì keùo “air” hoaëc moài xaêng
 Xe coù “air” sau khi keùo, xe noå maùy, ñoùng “air” laïi neáu neáu ñoäng cô vaãn noå
bình thöôøng thì ñaõ khaéc phuïc. Neá u khoâ ng noå ñöôïc thì vaãn chöa khaéc phuïc ñöôïc.
-212-
 Moài xaêng neáu xe noå sau ñoù laïi taét cöù nhö vaäy vaøi laàn do ngheït xaêng chöa khaéc
phuïc ta phaûi tìm nguyeân nhaân söõa chöõa.
Nguyeân nhaân:
 Boâng tu keït ñoùng
 Kim möïc xaêng chænh sai
 Gíchlô bò ngheït
 Tuoät phe kim ga
 Maët caét BCHK cong veânh hoaëc khoâng coù ron, xieát khoâng chaët.
3. Ñieàu chænh tæ leä hoaø khí:
a. Tæ leä hoaø khí giaøu xaêng:
Hieän töôïng:
 Noå maùy bình thöôøng, leân ga lôùn hôi lì nhöng leân ñöôïc thì nhieàu khoùi ñen.
 Thaùo bugi, quan saùt noài bugi coù nhieàu muoäi than gioáng loï noài.
 Maùy noå bình thöôøng, ta keùo “air” chöa xong thì xe ñaõ taét maùy.
M
Nguyeân nhaân: TP . HC
huat
y ntg.
 Chænh phe chaän kim ga quaù cao veà phíahñaà amu K
baè
H S up
 Töông töï nhö ngoä p xaêng nhöng D
uong
möùc ñoä nheï hôn.
© T r
uynegnboä hoaëc kim quaù moøn so vôùi ñoùt.
 Kim, ñoùt khoâ ng qñoà
n
a
B theo nguyeân nhaân maø khaéc phuïc nhöng thoâng thöôøng.
Khaéc phuï c: Tuyø
 Neáu thöôø ng xuyeân söû duïng ôû toác ñoä trung bình ñeán nhanh maø hoaø khí dö xaêng
thì ta chænh phe chaën kim ga veà phía ñaàu baèng
 Neáu xe thöôøng xuyeân söû duïng ôû toác ñoä nhanh maø dö xaên g thì ta thay gíchlô coù
soá nhoû hôn.
Loø xo
Truï ga
ga
Kim ga
Khoaù Phe chaän
ga
chaän
b. Hoaø khí thieáu xaê ng:
Hieän töôïng:
 Xe ñang chaïy bình thöôøng, keùo “air” thì toác ñoä maùy taêng leân.
 Chaïy toác ñoä thaáp bình thöôø ng , nhöng leâ n ga lôùn thì xe chaïy bò giaät, haï ga laïi
thì bình thöông.
 Thaùo bugi, ñaàu bugi coù maøu traéng xaùm.
-213-
 Maùy noùng, xe chaïy hao xaêng.

Nguyeân nhaân:
 Töông töï nhö thieáu xaêng nhöng möùc ñoä nheï hôn.
 Chænh phe chaën kim ga leân quaù cao.
 Kim ñoùt khoâng ñoàng boä cuï theå laø tieát dieän kim quaù lôùn.
Khaéc phuï c: Tuyø theo nguyeân nhaân maø khaéc phuïc nhöng thoâng thöôøng.
 Neáu xe chæ söû duï ng ôû toác ñoä trung bình, bình thöôøng thì chænh phe chaën kim ga
veà phía ñaàu nhoïn .
 Neáu thöôø ng xuyeân söû duïng xe ôû toác ñoä cao thì phaûi thay loã tia coù soá lôùn hôn.
IV. Caùc pan thöôøng gaë p:
1. Ñoäng cô khôûi ñoäng khoâng ñöôïc:
a. Do tình traïng ñoäng cô :
 Ñoäng cô thieáu söùc neùn.
 Maùy môùi laøm laïi ñoäng cô coøn rít.
M
b. Pan ôû heä thoá ng nhieâ n lieäu: P. HC
uat T
 Xaêng khoâ ng ñeán K y th
u pham
 Hoøa khí thieáu
n g DH S
©T ruo
 Ñoäng cô bò ngoäp xaê
qu yenng
Banng ñaùnh löûa bugi:
c. Pan ôû heä thoá
 Khoâng coù tia löûa ñieän ôû bugi hoaëc caân löûa sai (xem ôû pan löûa chöông VII)
d. Pan ôû heä thoá ng khôûi ñoäng:
 Bình accu heát, yeáu ñieän
 Rôøle ñeà khoâng nhaûy
 Moâtô ñeà khoâng quay ñöôïc
2. Ñoäng cô chaïy ñöôïc moät chaäp roài ngöøng:
a. Do tình traïng ñoäng cô:
 Maùy môùi laøm laïi, khe hôû quaù ít chaïy ñöôïc moät luùc ñoäng cô noùng maùy chi tieát
giaûn nôû ra maùy bò keït ngöøng laïi (gip beâ) hay duøng caùc chi tieát loaïi xaáu heä soá giaõn nôû
lôùn.
 Pittoâng, xeùcmaêng khoâng kín trong xylanh, oá ng keàm suppap loûng, möïc daàu nhôùt
laøm trôn quaù cao, daàu nhôùt treân xylanh laøm öôùt bugi. Hieän töôïng naøy ñoäng cô thoùat ra
nhieàu khoùi traéng xaùm.
b. Heä thoáng laøm maùt:
 Caùc caùnh toûa nhieät dô, gaõy quaù nhieàu.
 Thieáu nöôùc laøm maùt, bôm nöôùc hö… Nöôùc noùng quaù laøm caùc chi tieát giaûn nôû.
c. Do heä thoáng ñaùnh löûa:
 Cuoän löûa chaïm maùt, noái taét khi noùng.
 Bugi khoâng thích hôïp nguoäi quaù hoaëc chaáu hôû xa.
-214-
 Caùc moái noái khoâng aên ñieän , suùt hoaëc ñöùt.

d. Do heä thoáng nhieân lieäu:
 Heát xaêng.
 Xaêng loän nöôùc.
 Thieáu xaêng trong luùc chaïy chaäm.
 Loã tia ngheït.
 Xaêng ñeán khoâng ñuû do ngheït loïc hay hieäu chænh phao sai, hôû ñöôø ng oán g xaêng.
3. Ñoäng cô noùng thaùi quaù (daãn ñeán gíp beâ):
 Ñoäng cô noùng thaùi quaù khi nöôùc laøm nguoäi baét ñaàu soâi vaø caïn daàn trong thuøng
nöôùc.
a. Do heä thoáng laøm maùt:
 Thieáu nöôùc ôû thuø ng nöôùc hoaëc thuøng nöôùc chaûy.
 Caùc oáng noái cao su noái khoâng kyõ
 Boïng nöôùc ôû xylanh , quylaùt dô M
P. HC
 Bôm nöôùc khoâng laøm vieäc. uat T
K y th
 Caùnh taûn nhieät beå quaù nhieà u. pham
H Su
 Quaït gioù khoâng laøm vieäc.ruong D
n©T
 quyec
Caùnh quaït laéapnngöôï
B
 Naép boä ñieàu nhieät khoâng môû.
b. Do heä thoáng laøm trôn:
 Duøng daàu khoâng thích hôïp
 Bôm daàu hö, ngheït ñöôøng daãn daàu laøm trôn

Daàu loän nöôùc hay xaên g
c. Do heä thoáng nhieân lieäu:
 Duøng nhieân lieäu khoâng thích hôïp chæ soá oáctan quaù thaáp hoaëc xaêng pha daàu hoâi,
daàu gasoil quaù nhieàu
 Hoøa khí dö xaên g
 Hoøa khí thieáu xaêng.
d. Do heä thoáng ñaùnh löûa:
 Chaùy töû ñoäng do phoøng noå ñoùng nhieàu muoäi than
 Ñaùnh löûa quaù treã, quaù sôùm suppap thoaùt môû hoøa khí vaãn tieáp tuïc chaùy.
e. Do tình traïng ñoäng cô:

Caân coát cam sai laøm cho suppap thoùat môû treã. Khí chaùy öù ñoï ng trong xylanh
laøm maùy mau noùng.
 Phoøng noå ñoù ng muoäi than
 Caùc chi tieát di ñoäng khe hôû quaù ít neân bò rít, duøng caùc chi tieát xaáu heõ soá giaûn
nôû lôùn.
-215-
 Maøi quylaùt quaù nhieàu laøm phoøng noå nhoû laïi.

 Ngheït oáng thoaùt (oáng boâ).
4. Ñoäng cô khua:
 ÔÛ toác ñoä caàm chöøng ñoäng cô coù nhöõng tieáng gioäng thöôøng laø do nôi taàm ñaùnh
löûa sôùm quaù nhieàu thöôøng leân ga laø heát tieáng gioäng. Neáu ñaõ bôùt taàm ñaùnh löûa maø vaãn
coøn gioäng laø do phoøng ñaùnh löûa ñoùng nhieàu muoäi than. Trong luùc ñoän g cô hoaït ñoäng
muoäi than naøy chaùy ñoû laøm hoaø khí chaùy töï ñoäng. Ngoaøi ra neáu tæ soá neùn quaù cao (do
maøi qui laùt quaù nhieàu) hoaëc duøng nhieân lieäu khoân g ñuùn g cuõng sinh ra tieáng gioän g nhö
treân
 Nhöõng tieán g gioäng quaù raõ reät laø do trieäu chöùng cuûa ñaàu thanh truyeàn quaù loûng
hay loät deân. Tröôøng hôï p naøy neâ n döøng maùy ñeå traùnh tai haïi khaùc.
 Nhöõng tieán g keâu laïch caïch ôû baát cöù toác ñoä naøo ly hôïp laø do heä thoáng phaân boå
khoaûng hôû suppap quaù nhieàu, loø xo suppap yeáu, oá ng keàm moøn, loø xo gaõy, seân cam
chuøng.
 Nhöõng tieán g keâu coï saùt gioáng nhö ngöôøi ta caïo hay coï saùt vaäMt baèng kim khí laïi
T P . HC
t hôï p hoaëc caùc khe hôû laép
t ua
vôùi nhau laø do maùy môùi laøm, thieáu daàu, duøng nhôùt khoâng hthích
K y
raùp quaù nhoû am
H S u ph
tD
uong
5. Khi leân ga lôù n xe chaïy caø giaä khoâ ng oån ñònh:
© T r
 Hoaø khí thieáu xaêqnug.yen
a n
 Ngheït ôû loïcBxaêng hay oáng daãn.
 Duøng bugi, boâ bin khoâng ñuùn g loaïi.
 Tuï ñieän yeáu, loø xo vít löûa yeáu, maët vít veânh neân luùc coù löûa luùc khoâng.
 Xaêng coù loän nöôùc.
 Duøng xaên g khoâng ñuùn g loaïi.
6. Nhöõng tieáng noå baát thöôøng:
 Noå doäi laïi BCHK:
 Do caân löûa quaù sôùm, tuï ñieän yeáu.
 Supaùp ñoù ng khoâng kín hay bò ñoäi do supaùp roå, cong, loø xo yeá u.
 Hoaø khí thieáu xaêng.
 Maët baét BCHK sieát khoâng chaët, xaêng loän nöôùc.
 Noå ôû oá ng thoaùt:
 Suppap thoaùt khoâng ñoùng kín hay keït môû, hoøa khí huùt vaøo xylanh trong luùc eùp
chaïy ra oáng thoaùt vaø chaùy taïi ñaây
b. Do heä thoáng ñaùnh löûa:
 Caân löûa sai: Taàm ñaùnh löûa treã
 Bugi khoâng neït löûa ñeàu: Hoaø khí khoâ ng chaùy ñöôïc trong xylanh luùc thoaùt ra
oáng thoaùt gaëp söùc noùng nôi ñaây boùc chaùy vaø noå nôi oáng thoaùt.
-216-
 Ñoäng cô noå leùp trong luùc chaïy chaäm:

 Ñoäng cô thieáu söùc neùn
 Ñeäm quylaùt hö
 Xeùc maêng gaõy
 Chaáu bugi hôû quaù xa, vít baïch kim dô, maïch ñieän thöù caáp khoâng caùch ñieän toát
 Goái cam caùch ñieän moøn, boä bieán ñieän, tuï ñieän yeáu
 Taàm ñaùnh löûa sai
 Xaêng coù caën hay loän nöôùc
 Möïc xaêng trong bình giöõ möïc khoâng ñuùng
 Ñieàu chænh chaïy caàm chöøng sai
7. Ñoäng cô hao xaêng: M
P. HC
uat T
th
 hôûKy
Ñoäng cô cuõ, piitoâng, xylanh, suppap moøhna,m
u p
 Hoøa khí dö xaên g n g DH S
Truo
 Bình xaêng roø ræ uyen ©
nq
b. Do ñeàu kieäBnasöû duïng:
 Ngöøng vaø khôûi ñoäng ñoäng cô quaù nhieàu
 Cho ñoäng cô chaïy caàm chöøng quaù laâu
 Toác ñoä quaù cao trong thôøi gian laâu
 Queân traû caàn keùo “air” veà vò trí cuõ
 Xe chôû naëng
 Thöôøng duøng thaéng vaø neït ga
c. Do tình traïng xe:
 Keït thaéng
 Caùc baïc ñaïn baùnh xe quaù rít
 Ly hôïp tuoät
8. Ñoäng cô chaïy caàm chöøng khoâng ñöôïc:
a. Do tình traïng ñoäng cô quaù cuõ thieáu söùc neùn.
 Khe hôû bugi hieäu chænh sai
 Hoaø khí thieáu xaêng, loã tia caàm chöøng quaù nhoû hay bò ngheït.
 Ñieàu chænh vít xaêng, vít gioù sai.
 BCHK cuõ khoân g ñuùng tieâu chuaån.
-217-
9. Ñoäng cô roác maùy:

Leân ga tieáng roác ñanh lieân tuïc.
Nguyeân nhaân:
 Ngöôøi söû duïng xe chöa quen thöoø ng hay eùp ga eùp soá. Ñeå soá lôùn khi phaùt haønh
xe hoaëc khi xe maát ñaø vaãn taêng ga.
 Söû duïng nhieân lieäu xaáu khoâng ñuùng loaïi.
 Buoàng chaùy ñoùng nhieà u muoâïi than.
 Ñoäng cô noùng maùy do canh löûa quaù sôùm hay cuïm IC khoâng ñuùn g loaïi
 Hoaø khí thieáu xaêng.
Gaëp tröôøng hôïp xe bò roác maùy ta neân giaûm ga traû soá veà soá nhoû hôn laáy ñaø leân ga
laïi töø töø. Neáu tieáp tuïc leân ga maùy roác, maùy noùng lieân tuïc nhö vaäy daãn ñeán laøm keït maùy
(gíp beâ).
10. Ñoäng cô noå luïp buïp khi trôøi möa:
 Trôøi naémg hay chaïy treân ñöôøng khoâ raùo xe chaïy bình thöôøng nhöng khi laâu
treân vuõng nöôùc hoaëc trôøi möa thì xe luïp buïp hoaëc taét maùy. M
TP . HC
Nguyeân nhaân: uat
K y th
 Hôû ôû loïc gioù neân khi xe chaïy hôi nöôù hacmvaøo loøn g xylanh khoâng chaùy ñöôïc.
ucpboá
H S
 BCHK thieáu xaêng vì khiTtrôø g D löôïng hôi nöôùc trong khoâng khí nhieàu neân
uoinmöa
© r
naëng hôn luùc trôøi khoâ quyen
B a n
 OÁng thoâng hôi BCHK bò ngheït vì höôùng xuoáng ñaát buøn vaêng leân bòt kín oáng
 Khaéc phuïc taïm thôøi baèng caùch keùo air.
11. Ñoäng cô bò gíp beâ maùy , gíp beâ ñaàu:
Gíp beâ maùy:
Pittoâng giaõn nôû bò keït cöùng trong xylanh.
Hieän töôïng:
Hôi noùng toaû ra vuøng chaân, leân ga xe khoâng voït nhö bình thöôøng, ñoâi luùc coù tieáng
roác maùy. Neáu naën g xe ngöøng ngay deã gaây tai naïn nguy hieåm. Neáu gaëp hieä n töôïng treân
boùp giöõ tay ly hôïp hay ñaïp giöõ chaân soá taáp xe vaøo leà tìm nguyeân nhaân.
Gíp beâ ñaàu:
Coát cam keït cöùng trong ñaàu quy laùt khoâng xoay ñöôïc chæ xaûy ra ñoái vôùi caùc xe ñôøi
cuõ ñeán 80.
Hieän töôïng:
Xe ñang chaïy nghe tieáng keâu baát thöôøng sau ñoù keâu caø kít lieân tuïc, neáu khoâng taét
maùy thì vaøi phuùtsau maùy töï ñoäng döøng.
Hai hieän töôïng treâ n cuøng moät nguyeân nhaân laø do daàu boâi trôn khoân g ñeàu . Phöông
phaùp söõa chöõa ñaõ trình baøy trong heä thoá ng laøm maùt , laøm trôn chöông V.
12. Phaân tích maøu khoùi thoaùt cuû a ñoäng cô:
 Khoùi thoaùt coù maøu ñen: ÔÛ caû ñoäng cô 2 thì vaø 4 thì ñeàu cuøng nguyeân nhaân laø tæ
leä hoøa khí giaøu xaêng hay löûa bugi yeáu hoøa khí chaùy khoâng heát.
 Khoùi thoaùt coù maøu traéng xaùm (maøu cuûa nhôùt chaùy):
-218-
 Ñoái vôùi ñoäng cô 2 thì do: Xaêng pha nhôùt quaù nhieàu hay hôû phoát coát maùy phía
beân ly hôïp, bôm nhôùt pha xaêng chænh khoâng ñuùng.
 Ñoái vôùi ñoäng cô 4 thì do: Pittoâng, Xeùcmaêng moøn , xylanh traày söôùt, oán g keàm
moøn, phoát suppap moø n, raùch ron quylaùt, khoâ ng coù phoát chaän daàu ôû loã pointo daøn ñaàu,
nöùt ñöôøng daàu veà thoâng vôùi loã thoaùt.
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
B an
-219-
CHÖÔNG XIV
SÖÛ DUÏNG BAÛO DÖÔÕNG
Baûo döôõng XGM laø coâng taùc thöïc hieän thöôøng xuyeân nhaèm muïc ñích:
 Gìn giöõ vaø ñaûm baûo caùc ñaëc tính kyõ thuaät cuûa caùc chi tieát heä thoáng. Baûo ñaûm xe
laøm vieäc an toaøn.
 Ñaûm baûo tuoåi thoï cuûa XGM, naâng thôøi gian söû duïng, xe ít hö hoûng leû teû, ít hao
nhieân lieäu giaûm chi phí cho ngöôøi söû duï ng.
 Kòp thôøi phaùt hieän caùc hö hoûng ñeå kòp thôøi söûa chöõa, ñieàu chænh ñuùng luùc luoân
luoân ñaûm baûo tính naêng kyõ thuaät khoâng gaây ra caùc hö hoûng lôùn sau naøy.
Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích treân, coâng taùc baûo döôõng kyõ thuaät thöôøng theo söï chæ daãn
cuûa nhaø cheá taïo. Noäi dung cô baûn nhö sau:
 Lau chuøi saïch seõ caùc boä phaän cuûa xe töø phanh, vaønh ,ñoäng cô …
M
TP . HC
uat
y th
 Thay theá, voâ daàu môû cho caùc chi tieát theo ñònh kyø
K
S pham
u chi
 Kieåm tra vaø ñieàu chænh caùc heägthoá Hn g, tieát theo yeâu caàu kyõ thuaät chính xaùc
r u o n D
T t röûa BCHK, loïc gioù , ly hôïp …
nhö hieäu chænh xuù-pap, caân löûa,©suù
qu yen
 Kieåm tra caùc Bcôanphaän laép gheùp baèng vít, buloâng, gu roâng
 Söûa chöõa kòp thôøi caùc hö hoûng laët vaët cuûa moâtoâ, XGM
I. Söû duïng XGM môùi:
Caùc loaïi XGM môùi xuaát xöôû ng hoaëc ñoäng cô cuõ khi môùi laøm laïi chuû yeáu laø xoaùy
xylanh, pít-toâng, xeùc-maêng, eùp deân ñeàu phaûi traûi qua thôøi kyø chaïy raø maùy, neáu ta chaïy
raø maùy toát seõ taêng tuoåi thoï cho ñoäng cô vaø khoân g bò caùc hö hoûng thaát thöôøng. Thôøi gian
chaïy raø maùy töø 500  2000 km tuøy theo loaïi xe vaø nhaø cheá taïo. Maëc duø caùc chi tieát
ñöôïc gia coâng raát chính xaùc, beà maët maøi nhaün boùng, nhöng thöïc teá treân beà maët tieáp xuùc
cuûa chuùng vaãn coù ñoä nhaáp nhoâ nhaát ñònh. Khi tieáp xuùc vôùi nhau, nhöõng choã nhaáp nhoâ seõ
taïo neân ma saùt lôùn, löïc taùc duïng caøng lôùn, phaàn nhaáp nhoâ caøng deã bò hao moøn vaø gaây
toån haïi cho maët ma saùt. Vì vaäy ñeå caùc maët ma saùt raø khít laïi vôùi nhau, moøn töø töø trong
ñieàu kieän taûi troïng taêng daàn ñeå coù theå chòu ñöôïc löïc lôùn sau naøy. Noùi chung trong thôøi
gian chaïy raø maùy neân chuù yù caùc vaán ñeà sau ñaây:
1. Khoâng chôû naë ng hay chaïy nhanh:
Neáu chôû naëng hay chaïy nhanh, ñoäng cô seõ laøm vieäc vôùi coâng suaát lôùn. Vì vaäy aùp
suaát taùc duïng leân oå truïc (baïc ñaïn) maët ma saùt raát lôùn, deã laøm hö haïi traïng thaùi raø khít
caùc beà maët laøm vieäc. Trong 500 km ñaàu tieân toác ñoä ôû trong khoaûng 30  45 km/h neân
luoân luoân thay ñoåi soá vaø chaïy theo quaùn tính (víduï: Soá 1: toác ñoä khoâ ng quaù 1015 km/h,
soá 2: khoâng 2025 km/h, soá 3: khoâng quaù 3040 km/h).
-220-
2. Söû duïng daàu boâi trôn:

Trong quaù trình chaïy raø, ma saùt ôû caùc oå truïc, pít-toâng, xylanh ñeà u raát lôùn neân nhieät
ñoä maët ma saùt raát cao, vì vaäy neân duøng daàu nhôøn coù ñoä nhôùt nhoû hôn bình thöôøn g.
Nhöng nhôùt pha xaêng xe 2 thì phaûi nhieà u hôn bình thöôøng moät ít, thöôøng tæ leä luùc naøy
khoaûng 1/161/20. Sau 500 km phaûi thay nhôùt môùi maëc duø nhôùt cuõ coøn toát, nhöng thaät
ra trong ñoù coù caùt, “maït” nghieàn nhoû ôû maët ma saùt troùc ra. Neân thay daàu boâi trôn luùc
maùy noùng ñeå caùc maït deã theo nhôùt ra ngoaøi.
3. Trong thôøi gian chaïy raø:
Khoâng neân chaïy xe treân caùc ñoaïn ñöôøng xaáu, nhieàu oå gaø vaø ñoä doác cao. Khi ñi xe
treân ñöôøng daøi moãi laàn xe chaïy ñöôïc khoaûng 50 km neân ñeå ñoäng cô nghó khoaûng 10
phuùt. Tröôùc khi ngöøng neân cho xe giaûm toác ñoä moät caùch töø töø, khoâng ngöøng maùy ñoä
ngoät.
4. Sau khi xe chaïy ñöôïc khoaûng 200 km ñaàu tieân neân kieåm tra sieát chaët laïi
toaøn boä caùc oác vít treân ñoäng cô vaø treâ n toaøn boä xe:
M
ÔÛ gian ñoaïn 500 km keá tieáp thænh thoaûng neân taêng toáactñoä T . HCleân khoaûn g 50  60
Pxe
km/h. khi ñaõ chaïy ñöôïc 1500 km thænh thoaûng coù m K
theå thuy heát ga, neáu kyõ neân duy trì
ychaï
a
tình traïng raø maùy tôùi 2000 km. Sau khi thay H S u pht laàn ñaàu tieân, sau ñoù cöù 1000 km thay
nhôù
D
T
nhôùt 1 laàn ñoái vôùi xe 4 thì vaø 3000r ong 1 laàn ñoái vôùi xe 2 thì hay theo chæ daãn nhaø cheá
ukm
n©
taïo. a n quye
B
Sau khi xe chaïy raø maùy coù theå söû duïn g ôû moïi toác ñoä.
II. Söû duïng xe treân ñöôøng:
1. Söû duïng soá:
Khi xe chaïy treân ñöôøn g ta luoân thay ñoåi toác ñoä. Taát nhieân laø phaûi taêng, giaûm ga ñeå
thay ñoåi toác ñoä, nhöng phaïm vi thay ñoåi toác ñoä naøy raát heïp vaø khoâng tinh teá.
Thay ñoåi toác ñoä baèng caùch thay ñoåi soá laø nhaèm ñaït moment thích hôïp vôùi söùc caûn
cuûa maët ñöôøng: Ñöôøng xaáu ñi soá thaáp, ñöôøng toát ñi soá cao. Ñi soá caøng thaáp tay ga caøng
lôùn thì ñoäng cô phaùt ra moment caøng lôùn, xe caøng coù khaû naêng khaéc phuïc söùc caûn lôùn.
Ñi soá thaáp tieáng maùy khoâng eâm, ga caøng lôù n tieáng maùy caøng gaàm döõ doäi, deã noùng maùy.
Do vaäy neá u ñöôøng toát khoân g neân ñi ga lôùn vaø soá thaáp.
Caàn tuyeät ñoái traùnh tình traïng eùp soá, nghóa laø duøng soá cao ñi treân ñoaïn ñöôøng söùc
caûn lôùn hoaëc duøng soá cao ñeå khôûi haønh. Neâ n khôûi haønh xe ôû soá 1.
Khi toác ñoä cuûa xe ôû soá naøo ñoù khoâng phuø hôïp vôùi söùc caûn cuûa maët ñöôøng nöõa, xe
seõ bò “raàn” rung giaät, ñoäng cô muoán cheát maùy. Neá u ta khoâng kòp thôøi traû veà soá thaáp maø
vaãn giöõ nguyeân soá cuõ roà taêng ga ñeå ñi eùp soá thì xe chaïy khoâng oån ñònh. Hieän töôïng eùp
soá coøn xaûy ra khi ta khoâng taêng ga laáy ñaø ñuû ñeå sang soá cao hôn.
Khi söû duïng soá chuù yù caùc nguyeân taéc cô baûn sau:
 Khi sang hoaëc traû soá phaûi laøm nhanh, döùt khoùat nhöng nheï nhaøng.
-221-
 Phaûi ñieàu chænh boä ly hôïp cho ñuùng haønh trình, phaûi löïa ñuùng thôøi ñieåm ñeå boùp
tay ly hôïp döùt khoaùt (ñoái vôùi xe coù boä phaän ñieàu khieån ly hôï p ñieàu khieån baèng tay).
 Phaûi löïa ñuùng toác ñoä ñeå ñoåi soá. Sang soá cao phaûi laáy ñuû ñaø, veà soá thaáp phaûi chôø
toác ñoä xe giaûm.
 Khoâng ñöôïc ñi eùp soá. Khi thaáy hieän töôï ng xe raàn maùy phaûi traû veà soá thaáp ngay.
 Luoân coá gaén g cho xe ñi soá cao vaø ñi ñuùng toác ñoä ñeå ít hao nhieân lieäu (ñi soá caøng
thaáp ga caøng lôùn caøng hao nhieân lieäu). Toác ñoä tieát kieäm nhieân lieäu nhaát cuûa xe döôùi 50
cc thöôøng töø 30  40 km/h, xe 70  100 cc töø 30  60 km/h
2. Söû duïng ly hôïp:
Ñoái vôùi ly hôïp coù tay ñieàu khieån phaûi ñaûm baûo nguyeân taéc: “boùp nhanh, traû töø töø”
phoái hôïp nhòp nhaøng tay ga vaø chaân soá.
Khi khôûi haønh, sau khi gaøi soá neá u thaû tay ly hôïp quaù nhanh, xe seõ bò giaät maïnh do
caùc dóa tieáp xuùc quaù nhanh vaø truyeàn löïc quaù ñoät ngoät. Do ñoù phaûi traû ly hôïp töø töø keát
P . HCM
T
huat
hôïp vôùi leân ga töø töø nhaát laø luùc leân ga khôûi haønh.
y t
Khi boùp tay ly hôïp, nhaát thieát phaûi giaûmu pga m uK khoâng seõ xaûy ra hieä n töôïng maùy
haneá
S
ruù aàm leân goïi laø keït ga raát coù haïi. Ñoä
u o taùHc sang soá phaûi nhanh,ñeå traùnh boùp tay ly hôïp
nngg D
r
T t ñaø).
n © (maá
yexe
quaù laâu aûnh höôûng tôùi toác uñoä
q
Ban
Chæ söû duïng tay ly hôïp luùc sang soá hay gaëp ñòa hình phöùc taïp, nhaát thieát khoâng
duøng tay ly hôïp ñeå giaûm toác ñoä cuûa xe vì laøm nhö theá caùc dóa boá, dóa saét mau moøn.
Ñoái vôùi ly hôïp khoâng coù tay ñieàu khieån thì phaûi hieäu chænh toác ñoä caàm chöøng cuûa
ñoäng cô cho ñuùng (khoâ ng quaù cao), ñeå khi sang soá chöa leân ga thì xe khoâng tröôøn g ñeá n.
Moãi laàn sang soá thì phaûi giaûm ga.
3. Söû duïng thaéng:
Thoâng thöôøng chæ neân söû duïng thaéng caáp toác ñeå söû lyù tình huoáng ñoät ngoät treân
ñöôøng. Khi ñi treâ n ñöôøng caàn laøm chuû ñöôïc toác ñoä cuûa xe. Muoán söû duïng thaéng an toaøn
caàn chuù yù caùc ñieåm sau:
 Khoâng neân bôm baùnh xe caêng quaù möùc qui ñònh. Ñi treân ñöôøng ñaát soûi khoâ ng
neân bôm baùn h quaù caêng vaø thaéng gaáp.
 Khoâng ñi nhanh vaø thaéng gaáp khi trôøi möa, ñöôø ng trôn.
 Khi vaøo ñöôø ng voøng neân giaûm toác ñoä töø xa traùnh ñi nhanh, thaéng ñoät ngoät.
 Neân thaéng ñoàng thôøi caû 2 thaéng tröôùc vaø sau.
 Xe duøng thaéng daàu phaûi boùp phanh töø töø khoâng phanh ñoät ngoät raát nguy hieåm
 Xaêng daàu duøng cho xe gaén maùy:
-222-
Xe gaén maùy coù loøng xylanh nhoû (50 cm3 ), coâng suaát so vôùi loøng maùy thì töông ñoái
cao neân treân lyù thuyeát raát keùn choïn xaêng, daàu.
Tæ soá neùn cuûa ñoäng cô laø1 thoâng soá raát quan troïng. Ngöôøi söû duïng caên cöù vaøo tæ soá
neùn cuûa xe mình ñeå löïa choïn loaïi xaêng cho thích hôïp. Noùi chung khi löïa choïn caên cöù
vaøo nguyeân taéc “ ñoäng cô coù tæ soá neùn caøng cao phaûi duøng loaïi xaêng caøng toát (coù chæ soá
oáctan caøng lôùn)”. Ñoäng cô coù tæ soá neùn thaáp duøng xaên g thöôøng chæ soá oáctan 80 trôû leâ n.
Ñoäng cô coù tæ soá neùn cao hôn 8 duøng xaêng supper chæ soá oáctan 100 trôû leân. Caùc XGM
thoâng duïng hieän nay neân duø ng xaêng A92, A95, caùc xe cuõ vaø 2 thì duøng A83.
Neáu duøng xaêng thieáu thaän troïng, ñoäng cô seõ gaây caùc hieän töôïng nhö: Kích noå, keït
maùy, chaùy pít-toâng hoaëc ñoäng cô khoâng boác, noù ng maùy, coâng suaát giaûm, roác maùy.
 Xaêng pha daàu duøng cho XGM:
Daàu hoâi hay daàu diesel ñeàu coù tyû troïng, haøm löôïng löu huyøn h, ñoä soâi cao hôn
xaêng raát nhieàu, nhieät löôïng sinh ra laïi thaáp hôn. Do ñoù xaêng pha daàu seõ coù tyû troïng lôù n,
ñoä soâi cao, haøm löôïng löu huyønh lôùn cuõng nhö nhieät löôïng sinh ra ít hôn xaêng nguyeân.
Khi daàu vaøo ñöôïc trong buoà ng ñoát, quaù trình chaùy seõ taïtoTra CcMmuoäi than seõ laøm
P. Hcaù
ua
giaûm theå tích buoàng chaùy, tæ soá neùn taêng, ñoäng cô seõKybòthhieän töôïng kích noå. Xaêng pha
am
daàu bò giaûm chæ soá oáctan neân laøm giaûm khaû H S u npgh choáng kích noå deã laøm hoûng maùy, maùy
naê
quaù noùng, coù nhöõng tieáng goõ. Nhieä r ngnDg toaû ra ít neân coâng suaát giaûm ñi raát nhieàu neân
tuolöôï
© T
cuøng moät ñoaïn ñöôø ng seõn uyuenhao nhieân lieäu nhieàu hôn.
qtieâ
B a
Quan troïng hôn nöõa laø söï ñoát chaùy khoân g troïn veïn laøm taêng haøm löôøng caùc khí
CO2, NOx trong khoâng khí, aûnh höôûng tôùi moâi tröôøn g.
Nhö vaäy toùm laïi khoâng neân pha daàu vaøo xaêng.
4. Löïa choïn bugi:
Nhö ñaõ trình baøy ôû treân. Bugi thöïc chaát chæ laø 2 ñieän cöïc chòu ñieän aùp cao töø
10000  20000 V.
Khi löïa choïn bugi ta caên cöù vaøo tæ soá neùn cuûa ñoäng cô vaø theo söï chæ daãn cuûa nhaø
cheá taïo. Tæ soá neùn caøng cao phaûi duøng loaïi bugi caøng laïnh, tæ soá neùn thaáp phaûi duøng loaïi
bugi caøng noùng. Neáu duøng bugi khoâng ñuùng loaïi thì seõ caùc hieän töôïng nhö:
 Noài bugi mau ñoù ng muoäi than.
 Mau cheát bugi vì voû söù bò bieán tính do nhieät gaây ra.
 Ñoäng cô khoù noå vaø noài bugi öôùt.
 Ñoäng cô ñang vaän chuyeån chaäp giaät, söôïng laïi roài töø töø döøng haún
 Thôøi gian söû duïng bugi thöôøng laø sau 1000012000 km ta phaûi thay bugi môùi
maëc duø bugi cuõ coøn toát, nhaèm muïc ñích ít tieâu hao nhieân lieäu
-223-
5. Löu yù veà vieäc khôûi ñoä ng ñoäng cô:

 Tröôùc khi ñoäng cô khôûi ñoäng phaûi chaéc chaén raèng xaên g coøn trong thuøng chöùa,
daàu nhôùt ôû cactte ñaày ñuû vaø coâng taéc maùy ñaõ môû.
 Ñeå caàn sang soá ôû soá 0.
 Neáu ñoä ng cô nghó chaïy laâu ngaøy phaûi môû khoùa xaêng ñeå xaêng ñeán BCHK.
 Neáu trôøi laïnh hoaëc xe khoù noå thì keùo “air” hoaëc starter.
 Boùp thaéng aán nuùt ñeà ñoái vôùi xe tay ga.
 Ñoái vôùi xe khoâng coù ñeà, ñaïp gioø ñaïp maùy cho maïnh ñoàng thôøi leân ga moät ít (tuøy
theo thoùi quen ñoäng cô) ñeå ñoäng cô töï noå.
 Khi ñoäng cô töï noå roài, ñeå chaïy caàm chöøng hoaëc giöõ tay ga cho ñoäng cô chaïy
khoaûng vaøi phuùt ñeå ñoäng cô ñaït nhieät ñoä bình thöôøng. Khoâng neân roà maùy leâ n khi ñoäng
cô vöøa chaïy ñöôïc. M
T P . HC
 Keùo “air” hoaëc stater veà vò trí cuõ neáu coù duøng Kñeå huait ñoäng
y tkhôû
am
H S u ph
 Ñoái vôùi xe coù soá khi gioø ñaïp hö D coù theå gaøi soá ñaåy xe ñeå khôûi ñoäng ñoäng cô.
ta
T r uong
©
III. BAÛO DÖÔÕNG quyen
B a n
1. Baûo döôõng xe khi khoâng söû duïng thôøi gian laâu daøi:
Neáu xe duøng thöôøng ngaøy, baûo trì ñuùng möùc seõ chæ bò hao moøn cô hoïc maø thoâi.
Neáu xe khoân g duøng thöôøng xuyeâ n hoaëc ñeå laâu, khoâng baûo trì ñuùng möùc xe bò hao moøn
hoaù hoïc, bò xeùt noài, tính huûy hoaïi cuûa noù coøn cao hôn hao moøn cô hoïc raát nhieàu. Vì vaäy
xe khoâng duøng laâu ngaøy neân löu yù caùc vaán ñeà baûo döôõng sau:
 Phaûi ñeå xe nôi khoâ raùo, döïng chaân choáng ñöùng ñeå baùnh xe vaø heä thoáng nhuùn
khoâng bò troï ng löôïn g xe taùc duïng
 Lau xe thaät kyõ, caùc boä phaän coù si maï sau khi lau saïch thì lau baèng 1 khaên thaám
nhôùt ñeå khoâng bò ræ xeùt.
 Thaùo bugi ra, cho 1 ít nhôùt vaøo loã, vaën bugi laïi ,khoâng môû coâng taéc, ñaïp gioø ñaïp
vaøi laàn cho nhôùt chaûy ñeàu beân trong xylanh
 Vôùi bình xaêng thì khoâng neân ñeå troáng, sau khi laáy heát xaêng ra, khoùa xaêng laïi vaø
ñoå vaøo bình khoaûng vaøi lít daàu gasoil coù pha ít nhôùt, laép ñeàu cho daàu dính ñeàu phía
trong bình
 Xì bôùt hôi trong ruoät xe ñeå voû chæ hôi caêng, khoâng neân xì heát laøm voû coù theå bò
eùp, moác neáu ta ñeå quaù laâu
-224-
 Sau ñoù coù theå duøng vaûi phuû kín xe laïi ñeå bôùt buïi. Haøng tuaàn hoaëc nöõa thaùng 1
laàn neân ñaïp gioø ñaïp maùy vaøi laàn (khoâng môû coâng taéc). Neáu laø xe 2 thì neân cho theâm1 ít
nhôùt vaøo loã bugi roài môùi ñaïp maùy vì ôû caït-te ñoäng cô khoâng coù nhôùt.
Neáu xe khoâng duøng treâ n 6 thaùng thì neân thaùo voû ruoät treo leâ n hoaëc ñeå naèm nôi
khoâ raùo
Neáu thöïc hieän caùc ñieàu ôû treân. Khi naøo caàn söû duïng trôû laïi ta chæ thay nhôùt (neáu
muoán), chuøi saïch bugi, xaõ daàu bình xaêng, bôm hay raùp voû ruoät laïi laø xe coù theå hoaït
ñoäng toát.
2. Söï caàn thieát cuûa kieåm tra ñònh kyø:
 Kieåm tra ñònh kyø laø söï tieán haønh baûo döôõ ng xe theo moät chu kyø nhaát ñònh.
 Nhôø söï kieåm tra ñònh kyø vaø söû duïng baûo döôõ ng toát coù theå keùo daøi tuoåi thoï xe.
Hôn nöõa ñieà u naøy coøn coù yù nghóa quan troïng veà maët an toaøn vaø tính kinh teá.
 Caùc cô phaän cuûa maùy moùc khi laøm vieäc thì phaùt sinh söï maøM i moø n neân khe hôû
P . HC
Ty bieåu hieä n roõ reät ôû thôøi
h t
giöõa caùc cô phaän ngaøy caøng lôùn, laøm giaûm tính naêng. Ñieàuuanaø
y t
kyø söû duïng ban ñaàu. Vì vaäy nhôø söï kieåm tra ñònham kyøKmaø coù theå phaùt hieän vaø söõa chöõa
S u ph
Hc tính naêng ban ñaàu, ñeà phoøn g caùc söï coá baát
ng D
kòp thôøi nhöõng choå hö hoång ñeå duy trì caù
r u o
T toaøn.
ngôø vaø coù theå söû duïng moät caùnch© an
q u ye
Moät soá ví duï thöïBacnteá:
 Keùo daøi thôøi gian söû duïng cuûa boä truyeàn seân thì con laên vaø dóa seân bò moøn neân
khi laøm vieäc seân seõ bò rung nhieàu vaø söï maøi moøn cuûa boä truyeàn ñoäng seõ gia taêng nhanh
coù theå daãn tôùi ñöùt seân.
 Ly hôïp bò moøn thì ñoä rô cuûa ly hôïp seõ lôùn laøm cho ly hôïp bò tröôït. Ñieàu naøy seõ
laøm cho söï moøn cuûa ly hôïp gia taêng nhanh.
 Khe hôû giöõa xuù-pap vaø coø moå lôùn thì khi ñoäng cô laøm vieäc seõ phaùt sinh va ñaäp
lôùn vaø aâm thanh phaùt ra va ñaäp cuõng lôùn. Ngöôïc laïi khe hôû nhoû thì coù theå xaûy ra tröôøng
hôïp xuù-pap ñoùng khoâng kín daãn ñeán giaûm hieäu suaát ñoäng cô vaø tuoåi thoï ñoäng cô cuõ ng
giaûm.
Baûo döôõng ñònh kyø coù theå phaùt hieän nhöõ ng tình traïng xaáu giuù p ñieàu chænh, söõa
chöõa xe kòp thôøi.
-225-
LÒCH BAÛ O DÖÔÕ NG ÑÒNH KYØ XE HONDA TAY GA

Tuyø thuoäc tröôøng Soá km baùo treâ n ñoàng hoà ghi
Thôøi ñieåm chuù
Boä phaän hôïp naøo x 1.000 km 1 4 8 12
ñeán tröôùc x 1.000 ml 0,6 2,5 5 7,5
Moãi thaùng 6 12 18
OÁng daãn xaêng I I I
Hoaït ñoäng tay ga I I I
Loïc gioù R
OÁng thoâng hôi caït-te maùy C C C
Bugi I R C
Khe hôû xuù-pap I I I I
Nhôùt maùy R Thay moãi 3.000 km
Loïc nhôùt C
Toác ñoä caàm chöøng I I I I
H C M
I P. I
uat T
Boä taûn nhieät 2 naêm thay I I
y t h
K
pham
Heä thoáng laøm maùt I
H S u
ng D
Kieåm tra moãi 8.000 km
Ñai truyeàn ñoä ng r u o
©T Thay moãi 24.000 km
qu yen
Beä loïc gioù Ban C C C
Daàu hoäp giaûm toác 2 naêm thay
Ñoä moøn boá thaéng I I I
Heä thoáng thaén g I I I I
Coâng taéc ñeøn thaéng I I I
Hoaït ñoäng khoaù thaéng I I I I
Tieâu cöï ñeøn pha I I I
Ñoä moøn boá ly hôïp I
Chaân choáng beân I I I
Phuoäc nhuùn I I I
Bu loâng / ñai oác I I
Xaêm / loáp I I I
Baïc ñaïn coå laùi I I
I: Kieåm tra, lau röûa, ñieàu chænh, tra daàu hoaëc thay theá neáu caàn.
R: Thay theá.
C: Lau röûa.
A: Ñieàu chænh.
L: Tra daàu.
-226-
THÔØI BIEÅU BAÛO DÖÔÕ NG ÑÒNH KYØ XE DREAM II
Tuyø thuoäc tröôøng Soá km baùo treâ n ñoàng hoà ghi

Thôøi ñieåm chuù
Boä phaän hôïp naøo x 1.000 km 1 4 8 12
ñeán tröôùc x 1.000 ml 0,6 2,5 5 7,5
Moãi thaùng 6 12 18
OÁng daãn nhieân lieäu I I I
Tay ga I I I
Böôùm gioù I I I
Baàu loïc gioù C C R
Bugi I R I
Khe hôû xuù-pap I I I I
Nhôùt maùy R R R R
Loïc nhôùt C
Boä caêng seân cam A P. HC A M A A
u a t T
h
Chaïy khoâng taûi
a m Ky t I I I I
u p h
DH S
Boä truyeàn seân Sau 1.000 km (600 ml) I.L
uo n g
© Tr
Bình accu I I I
y en
Boá thaéng qu I I I
Ban
Heä thoáng thaén g I I I I
Coâng taéc ñeøn thaéng I I I
Ñeøn pha I I I
Chaân choáng nghieâng I I I
OÁng nhuùn I I I
OÁc vít caùc loaïi I I
Baùnh xe / voû ruoät xe I I I I
Baïc ñaïn tay laùi I I
 Khi söû duïng xe trong moâi tröôøng aåm öôùt hoaëc buïi baån, vuøng coù möu, thöôøng
chaïy ôû toác ñoä cao thì neân coù cheá ñoä baûo döôõng thöôøng xuyeân hôn.
-227-
CAÙC GIAI ÑOAÏ N BAÛ O DÖÔÕNG VAØ THÔØI ÑIEÅM BOÂI TRÔN XE YAMAHA
Quaõng ñöôøng (xaêng

Danh muïc Coâng vieäc 1.000 km)
0,5 2 4 8 12
Kieåm tra ñöôøng oáng xaêng, chaân
Ñöôøng oáng xaêng O O O O
khoâng, xem coù nöùt hö hoûng khoân g.
Kieåm tra tình traïng, laøm saïch, chænh O O O O O
Bugi laïi khe hôû.
Thay môùi neáu caàn O O

Xuù-pap Kieåm tra khe hôû , caân chænh O O O O
Taám loïc gioù ñoäng Sau moãi
Veä sinh, thay môùi neáu caàn thieát O
cô 2.000 km
Taám loïc gioù laøm M Sau moãi
Veä sinh, thay môùi neáu caàn thieát
TP . HC O
maùt ñai V uat
h
2.000 km
Kieåm tra möùc dung dòch,htyû a m Kyngt
troï
dung D H Su p
dòch.
g
Accu ruonng hôi ñuùng vò trí quy
Luoàn oánn©gTthoâ
O O O O
quye
Ban ñònh.
Kieåm tra hoaït ñoäng, möùc daàu phanh,
söï roø ræ daàu phanh.
Phanh tröôùc O O O O O
Kieåm tra vaø thay theá maù phanh neáu
caàn thieát.
Kieåm tra hoaït ñoäng, kieåm tra haøn h
Phanh sau trình töï do tay phanh. O O O O O
Thay maù phanh neáu caàn thieát.
Kieåm tra ñoä leäch, ñaûo, kieåm tra caùc
Baùnh xe nan hoa. O O O O
Caân laïi vaønh neáu caàn
Voøng bi baùn h xe Kieåm tra ñoä rô, hö hoûng. O O O O
Kieåm tra hoaït ñoäng, ñoä rô, ñoä chaët.
Coå phoát O O O O O
Boâi trôn môõ sau moãi 12.000 km
Kieåm tra sieát chaët toaøn boä bu loâng,
Bu loâng, ñai oác O O O O
ñai oác khung söôøn.
Chaân choáng caïnh / Kieåm tra hoaït ñoäng.
O O O O
ñöùng Boâi trôn.
Kieåm tra hoaït ñoäng, söï roø ræ daàu giaûm
Giaûm soùc tröôùc O O O O
soùc.
Kieåm tra hoaït ñoäng, söï roø ræ daàu giaûm
Giaûm soùc sau O O O O
soùc.
-228-
Kieåm tra hoaït ñoäng cuûa air gioù khôûi

ñoäng. O O O O O
Cheá hoaø khí
Caân chænh cheá ñoä garanty.
Sau moãi
Daàu nhôùt maùy Thay môùi, kieåm tra möùc daàu nhôùt. O O
2.000 km
Loïc nhôùt maùy Laøm veä sinh O O
Kieåm tra söï roø ræ. O O O O O
Daàu caàu Sau moãi 10.000
Thay daàu O
km
Kieåm tra tình traïng moøn, hö haïi. O O O O O
Daây ñai V
Thay môùi Sau moãi 25.000 km
Coâng taéc ñeøn
Kieåm tra hoaït ñoäng. O O O O O
phanh tröôùc / sau
HCM
Caùc daây caùp ñieàu Boâi trôn
t TP. O O O O
hua
khieån
am Ky t
H S u ph
D
ng hoaï
Coâng taéc ñeøn / tín Kieå
T muotra
r t ñoäng.
en © O O O O O
hieäu y
qu n chænh höôùng chieáu ñeøn pha.
Ban Caâ
 Khi thaùo rôøi heä thoáng phanh daàu, phaûi thay môùi daàu phanh. Thöôøng xuyeân
kieåm tra möùc daàu phanhtrong bình chöùa.
 Neân thay caùc chi tieát trong xylanh caùi vaø xylanh con sau moãi hai naêm.
 Thay oáng daãn daàu phanh sau moãi boán naêmneáu nhö bò nöùt hoaëc hö hoûng.
-229-
LÒCH BAÛ O TRÌ XE ATTILA
Muïc kieåm Theo km 300 km Moãi 1000 Moãi 3000 Moãi 6000 Moãi
tra km km km 12000 km
Xe môùi 1 thaùng 3 thaùng 6 thaùng 1 naêm
OÁng boâ K K K K K
Thôøi gian ñaùnh löûa K K K K K
Boä cheá hoaø khí K K K K K
Kieåm tra garanty K K K K K
Hoaït ñoäng tay ga K K K K

HCM
OÁng daãn xaêng K K uat TP. K K
y th
am K
Ñeøn (caùc thieát bò ñieän) K HKSu ph K K K
ng D
ñoàng hoà
n © Truo
uye
B an q
Choáng ñöùng, nghieân g, loø K K K
xo
Nhuùn K K K
Xích cam K K K K
Khe hôû xuù-pap K K K K
Ngaãu löïc buloâng K K K K
Boä loïc gioù K S S T
Boä loïc xaêng K K T
Boä loïc nhôùt S S S
Thay nhôùt maùy T (300 Moãi 1000 km T

KM)
AÙp löïc baùnh xe K K K K K
Kieåm tra bình ñieän K K K K K
-230-
Kieåm tra haønh trình töï do K K K K K

phanh
Kieåm tra tay laùi K K K
Ñoä giaûm chaán K K K
Sieát chaët bu loâng, ñai oác K K K K K
Kieåm tra söï roø ræ nhôùt K K K K K

hoäp soá
Kieåm tra hoaëc thay bugi K K T T
Nhôùt hoäp soá K Thay nhôùt sau moãi 5000 km
Boâi trôn M M
P . HCM
uat T
K y th
u pham
K: Kieåm tra, ñieàu chænh
n g DH S
©T ruo
T: Thay theá
qu yen
B an
S: Laøm saïch
M: Voâ daàu môõ
-231-
LÒCH BAÛ O TRÌ XE SUZUKI VIVA
Thôøi haïn Km
1000 3000 6000
Danh muïc
Bình ñieän
Buloâng oáng thoaùt T T
Loïc gioù C C
Khe hôû xu - paùp I I I
Bugi I R
Mmoãi 3000 km sau

. C
Daàu boâi trôn Thay theá ôû 1000 km ñaàu tieânHvaø
t T P
K y thua
pham
Loïc daàu boâi trôn Thay theá ôû 1000 km ñaà u tieân vaø moãi 6000 km sau
H S u
r u o ng D
OÁng xaêng
n ©T I I
a n quye
B
Thay theá moãi 4 naêm
Loïc xaêng C
Toác ñoä caàm chöøng (BCHK) I I I
Ñoä rô daây ga (BCHK) I I I
Seân taûi Thay theá ôû 1000 km ñaàu tieân vaø moãi 3000 km sau
Laøm saïch vaø boâi trôn moãi 1000 km
Thaéng I I I
OÁng daàu thaéng I I
Daàu thaéng I I
Voû xe I I
-232-
Tay laùi I I
Phuoäc tröôùc I
Heä thoáng treo sau I
Caùc bu loân g vaø ñai oác treâ n khung

T T T
xe
I: Kieåm tra vaø ñieàu chænh, laøm saïch, boâi trôn hay thay theá caàn thieát.
C: Laøm saïch
R: Thay theá
T: Sieát chaët
M
P. HC
uat T
K y th
u pham
n g DH S
©T ruo
qu yen
Ban
-233-

Suachuaotoxemay PDF

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Suachuaotoxemay PDF

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT TP.HCM

GV bieân soaïn : LEÂ XUAÂN TÔÙI

Tp.HOÀ CHÍ MINH 12 / 2007

ÑEÀ CÖÔNG MOÂN HOÏC M

NGÖÔØI BIEÂ N SOÏAN: LEÂ XUAÂN TÔÙI

Thu vien DH SPKT TP. HCM - 1

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SPKT TP.HCM

Thu vien DH SPKT TP. HCM - 2

PHAÂN BOÁ THÔØI GIAN MOÂN HOÏC

CHÖÔNG TEÂN CHÖÔNG LT TH TC

Thu vien DH SPKT TP. HCM - 3

NOÄI DUNG CHI TIEÁT CUÛA HOÏC PHAÀN

CHÖÔNG I: KHAÙI NIEÄM VEÀ XE MAÙY ............................................................................................ 1T

Thu vien DH SPKT TP. HCM - 4

Thu vien DH SPKT TP. HCM - 5

I. Coâng duï ng.

Thu vien DH SPKT TP. HCM - 6

 Caùc chi tieát coá ñònh vaø di ñoäng.

 Caùc chi tieát cuûa heä thoáng phaân phoái khí.

 Heä thoáng laøm trôn, laøm maùt.

 Heä thoáng nhieân lieäu.

 Heä thoáng ñaùnh löûa.

HÌNH 1 - 1 CAÁU TAÏ O TOÅ NG QUAÙT XE

– Ñoäng cô loaïi 150cc (Vespa 150)

A Chieàu daøi toaøn boä 1820 mm 1935 mm

B Chieàu roäng toaøn boä 675 mm 675 mm

C Chieàu cao toaøn boä 1050 mm 1070 mm

D Chieàu cao yeân 745 mm 755 mm

E Khoaûng caùch truïc baùnh xe 1240 mm 1280 mm

F Goùc nghieâng phöông truïc laùi 26,5 0 25 0

G Ñoä leäch phöông truïc laùi 100 mm 112 mm

H Khoaûng saùng gaàm xe 130 mm 135 mm

HÌNH 1 - 3 KÍCH THÖÔÙC CÔ BAÛ N XE GAÉN MAÙY

d. Heä thoáng ñaù nh löûa:

HÌNH 2 – 1 CAÁU TAÏ O TOÅ NG QUAÙT

2. Ñònh nghóa caùc danh töø:

HÌNH 2 - 2 CAÙC DANH TÖØ KYÕ THUAÄT

C50, C65 S50, S65

HÌNH 2 – 4 GOÙC ÑOÄ PHAÂ N PHOÁI KHÍ XE HONDA

Vaän chuyeån theo chu trình lyù thuyeát

HÌNH 2 – 6 PHAÂN LOAÏI LÖÔÏC ÑOÀ MAÙ Y 2 THÌ

HÌNH 2 - 7 NGUYEÂN TAÉ C VAÄ N HAØNH CUÛA ÑOÄ NG CÔ 2 THÌ

HÌNH 2-8 GIẢN ĐỒ PHÂN PHỐI KHÍ ĐỘNG CƠ 2 TH Ì

IV. SO SAÙNH ÑOÄNG CÔ 2 THÌ VAØ ÑOÄ NG CÔ 4 THÌ:

Van kieåm tra

HÌNH 3-1 XYLANH VAØ QUYLAÙT XE HONDA

1. Xylanh 12. OÁng noái loïc gioù

HNÌH 3-2 CATTE HOÄP SOÁ XE HODA

1. Catte soá beân phaûi

7.8. Loâng ñeàn vaø oác xaû nhôùt

HÌNH 3-3 CATTE ÑUOÂI CAÙ

1.Catte 2. Baøn ñaïp ñoåi soá 3. Cao su boïc

B. CAÙC CHI TIEÁT DI ÑOÄNG

KÍCH THÖÔÙC VAØI LOAÏI PÍT - TOÂNG THOÂNG DUÏ NG

Hieäu xe Standard Code 1 Code 2 Code 3 Code 4

Viva 53.5mm 53.75 54 54.25 54.50

HÌNH 3-5 CAÙC CHI TIEÁT DI ÑOÄNG

II. XEÙC - MAÊNG:

HÌNH 3-6 XEÙC - MAÊ NG 3 LAÙ , 5 LAÙ

III. THANH TRUYEÀN (tay deân):

HÌNH 3-7 THANH

2. Hö hoûng cuûa thanh truyeà n: