Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
La modélisation
C’est une technique qui permet de transformer un phénomène à un
programme linéaire en vue de donner une interprétation claire.
Programme linéaire PL :
-Fonction objective (fonction économique) : max ou min
-Contraintes : marché, concurrence, stock
-Variables de positivité (de non négativité) : les variables de décision
Forme canonique :
-Maximisation avec des contraintes ayant ≤ et les variables de décision ayant ≥
-Minimisation avec des contraintes ayant ≥ et les variables de décision ayant ≥
Forme standard :
A ajouter des variables d’écart (e) pour rendre une inéquation à une équation
Solution :
1)
Max Z = 1500 X1 + 1800 X2
5X1 + 3X2 ≤ 270
7X1 + 8X2 ≤ 800
4X1 + 6X2 ≤ 360
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
2)
Max Z = 1500 X1 + 1800 X2
5X1 + 3X2 + e1 = 270
7X1 + 8X2 + e2 = 800
4X1 + 6X2 + e3 = 360
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; e1 ≥0 ; e2 ≥0 ; e3 ≥0
3)
Variables hors bases
X1 = 0
X2 = 0
Variables de bases
e1 = 270
e2 = 800
e3 = 360
Exercice 2
-L’entreprise AMLAS produit des chaises et des petites tables à partir d'un stock
de 16 unités de bois, 10 unités de tissu et emploie un ouvrier qui fournit 40
heures de travail par semaine.
-Pour produire une chaise, il faut 1 heure de travail, une unité de bois et une
unité de tissu. Tandis que pour une table il faut 4 heures de travail et 1 unité de
bois.
-Le prix d'une chaise est de 100 Unités-Monétaire (UM) et celui d'une table de
200 UM.
T.A.F :
1) Déterminer le PL à maximiser le chiffre d'affaire
2) Ecrire la forme standard
3) Déterminer les variables hors bases et les variables de bases
Solution :
1)
Max f(X) = 100 X1 + 200 X2
X1 + 4X2 ≤ 40
X1 + X2 ≤ 16
X1 ≤ 10
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
2)
Max f(X) = 100 X1 + 200 X2
X1 + 4X2 + e1 = 40
X1 + X2 + e2 = 16
X1 + e3 = 10
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; e1 ≥0 ; e2 ≥0 ; e3 ≥0
3)
Variables hors bases
X1 = 0
X2 = 0
Variables de bases
e1 = 40
e2 = 16
e3 = 10
Exercice 3
-Une entreprise prépare trois boites de fruit frais : une boite de luxe, une boite
spéciale et une boite ordinaire.
-La boite de luxe contient 0.45 kg de dattes ; 0.67 kg d'abricots et 0.34 kg de
pêches.
-La boite spéciale contient 0.56 kg de dattes ; 0.34kg d'abricots et 0.84 kg de
pêches.
-La boite ordinaire contient 0.45 kg de dattes et 0.22 kg d'abricots.
-L'entreprise dispose de 33.6 kg de dattes ; 25.2 kg d'abricots et 10.08 kg de
pêches.
-Les profits sur chaque boite de luxe ; spéciale et ordinaire sont respectivement
de 3dh ; 2dh et 1.5dh
T.A.F :
1) Déterminer le programme linéaire à maximiser le profit
2) Ecrire la forme matricielle en déterminant les variables hors bases et les
variables de bases
Solution :
1)
Max f(X) = 3 X1 + 2 X2 + 1,5 X3
0,45 X1 + 0,56 X2 + 0,45 X3 ≤ 33,6
0,67 X1 + 0,34 X2 + 0,22 X3 ≤ 25,2
0,34 X1 + 0,84 X2 ≤ 10,08
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0
2)
Forme standard
Max f(X) = 3 X1 + 2 X2 + 1,5 X3
0,45 X1 + 0,56 X2 + 0,45 X3 + e1 = 33,6
0,67 X1 + 0,34 X2 + 0,22 X3 + e2 = 25,2
0,34 X1 + 0,84 X2 + e3 = 10,08
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0 ; e1 ≥0 ; e2 ≥ 0 ; e3 ≥ 0
Variables hors bases
X1 = 0
X2 = 0
X3 = 0
Variables de baes
e1 = 33,6
e2 = 25,2
e3 = 10,08
Forme matricielle
VB X1 X2 X3 e1 e2 e3 B
e1 0,45 0,56 0,45 1 0 0 33,6
e2 0,67 0,34 0,22 0 1 0 25,2
e3 0,34 0,84 0 0 0 1 10,08
C 3 2 1,5 0 0 0 0
Exercice 4
-Une entreprise disposant de 8 000 m2 de carton en réserve, fabrique et
commercialise 2 types de boites en carton.
-La fabrication d’une boîte en carton de type 1 et 2 requiert respectivement 1
et 2 m2 de carton ainsi que 2 et 3 minutes de temps d’assemblage.
-Seules 210 heures de travail sont disponibles pendant la semaine à venir.
-Les boîtes sont agrafées et il faut quatre fois plus d’agrafes pour une boite du
second type que pour une du premier. Le stock d’agrafes disponible permet
d’assembler au maximum 15000 boîtes du premier type. Les boîtes sont
vendues respectivement 3 et 5.
T.A.F :
Déterminer le PL à maximiser le chiffre d'affaire
Solution :
Max f(X) = 3 X1 + 5 X2
X1 + 2X2 ≤ 8000
2X1 + 3X2 ≤ 210 × 60 = 12600
X1 + 4X2 ≤ 15000
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
La résolution d’un PL :
Exercice 5 :
Produits P1 P2 P3
Découpe 4 3 0,5
Polissage 1 0,75 0,25
Finition 2 1 0,75
Prix de vente 45 27 16
Cout unitaire 15 12 6
T.A.F :
Solution :
1)
Profit unitaire = P – Cu
X1 + 0,75X2 + 0,25X3 ≤ 10
2X1 + X2 + 0,75X3 ≤ 10
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0
Forme standard
X1 + 0,75X2 + 0,25X3 + e2 = 10
2X1 + X2 + 0,75X3 + e3 = 10
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0 ; e1 ≥0 ; e2 ≥0 ; e3 ≥0
Variables hors bases
X1 = 0 ; X2 = 0 ; X3 = 0
Variables de bases
e1 = 20 ; e2 = 10 ; e3 = 10
VB X1 X2 X3 e1 e2 e3 B R
e1 4 3 0 ,5 1 0 0 20 5
e2 1 0,75 0,25 0 1 0 10 10
e3 2 1 0,75 0 0 1 10 5
C 30 15 10 0 0 0 0 -
1ére transformation :
4
L’1 = L1 – 𝒂 Lp = L1 – Lp = L1 – 𝟐 Lp
2
4 – (2 × 2) = 0 ; 3 – (2 × 1) = 1 ; 0,5 – (2 × 0,75) = -1 ; 1 – (2 × 0) = 1
1
L’2 = L2 – 𝒂 Lp = L2 – Lp = L2 – 0,5 Lp
2
𝐋𝟑 𝐋𝟑
L’3 = =
𝑷𝒊𝒗𝒐𝒕 𝟐
30
C’ = C – 𝒂 Lp = C – Lp = C – 15 Lp
2
VB X1 X2 X3 e1 e2 e3 B
e1 0 1 -1 1 0 -2 0
e2 0 0,25 -0,125 0 1 -0,5 5
X1 1 0,5 0,375 0 0 0,5 5
C 0 0 -1,25 0 0 -15 -150
Variables de bases
e1 = 0 ; e2 = 5 ; X1 = 5
e3 = 0 ; X2 = 0 ; X3 = 0
L’entreprise ALUM fabrique pour des entreprises des pièces en inox. Ces pièces
sont de trois types A, B, C. Elles sont fabriquées par lots de 50 dans un grand
atelier où sont rassemblées deux machines pour la découpe de l’inox, une
machine pour l’emboutissage, deux machines pour le polissage et la finition.
Chaque machine fonctionne 120 heures par mois.
1)
0,5X1 + X2 ≤ 120
2X1 + X2 + X3 ≤ 240
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0
2)
Forme standard
0,5X1 + X2 + e2 = 120
2X1 + X2 + X3 + e3 = 240
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0 ; e1 ≥0 ; e2 ≥0 ; e3 ≥0
X1 = 0 ; X2 = 0 ; X3 = 0
Variables de bases
1ére transformation :
𝐋𝟏 𝐋𝟏
L’1 = =
𝒑𝒊𝒗𝒐𝒕 𝟏,𝟓
𝟎
L’2 = L2 – 𝒂 Lp = L2 – Lp = L2
𝟏,𝟓
𝟏 𝟐
L’3 = L3 – Lp = L3 – Lp
𝟏,𝟓 𝟑
𝟐 4 𝟐 𝟐 𝟐 −2
2 – ( × 1) = ; 1 – ( × 1,5) = 0 ; 1 – ( × 1,5) = 0 ; 0 – ( × 1) =
𝟑 3 𝟑 𝟑 𝟑 3
𝟕𝟐
C’ = C – Lp = C – 48 Lp
𝟏,𝟓
VB X1 X2 X3 e1 e2 e3 B
X3 2 1 1 2 0 0 160
3 3
e2 0,5 1 0 0 1 0 120
e3 4 0 0 −2 0 1 80
3 3
C -13 -57 0 -48 0 0 -11520
Variables de bases
X3 = 160 ; e2 = 120 ; e3 = 80
X1 = 0 ; X2 = 0 ; e1 = 0
Un atelier fabrique des tables et des bureaux. Chaque table nécessite 2,5 hrs
pour l’assemblage, 3 hrs pour le polissage et 1 hr pour la mise en caisse.
Chaque bureau exige 1 hr pour l’assemblage, 3 hrs pour le polissage et 2 hrs
pour la mise en caisse. L’entreprise ne peut disposer chaque semaine de plus
de 10 hrs pour l’assemblage, de 15 hrs pour le polissage et de 8 hrs pour la
mise en caisse.
Solution :
1) Max f(x) = 30 X1 + 40 X2
2,5 X1 + X2 ≤ 10
3 X1 + 3 X2 ≤ 15
X1 + 2 X2 ≤ 8
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
2)
Forme standard
Max f(x) = 30 X1 + 40 X2
2,5 X1 + X2 + e1 = 10
3 X1 + 3 X2 + e2 = 15
X1 + 2 X2 + e3 = 8
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; e1 ≥0 ; e2 ≥0 ; e3 ≥0
X1 = 0 ; X2 = 0
Variables de bases
e1 = 10 ; e2 = 15 ; e3 = 8
VB X1 X2 e1 e2 e3 B R
e1 2,5 1 1 0 0 10 10
e2 3 3 0 1 0 15 5
e3 1 2 0 0 1 8 4
C 30 40 0 0 0 0 -
1ére transformation :
1
L’1 = L1 – Lp = L1 – 0,5 Lp
2
3
L’2 = L2 – Lp = L2 –1,5 Lp
2
L3 L3
L’3 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 2
40
C’ = C – Lp = C – 20 Lp
2
VB X1 X2 e1 e2 e3 B R
e1 2 0 1 0 -0,5 6 3
e2 1,5 0 0 1 -1,5 3 2
X2 0,5 1 0 0 0,5 4 8
C 10 0 0 0 -20 -160 -
Variable entrante = X1 ; Variable sortante = e2 ; Pivot = 1,5
2éme transformation :
2 4
L’’1 = L’1 – Lp = L’1 – Lp
1,5 3
L′2 L′2
L’’2 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 1,5
0,5 1
L’’3 = L’3 – Lp = L’3 – Lp
1,5 3
10 20
C’’ = C’ – Lp = C’ – Lp
1,5 3
VB X1 X2 e1 e2 e3 B
e1 0 0 1 4 1,5 2
–
3
2
X1 1 0 0 -1 2
3
X2 0 1 0 1 1 3
–
3
C 0 0 0 𝟐𝟎 -10 -180
–
𝟑
Variables de bases
e1 = 2 ; X1 = 2 ; X2 = 3
e2 = 0 ; e3 = 0
Max f(x) = 30 X1 + 40 X2
1)
Max f(x) = 5 X1 + 4 X2 + 6 X3 + 7 X4
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0 ; X4 ≥ 0
2)
Forme standard
Max f(x) = 5 X1 + 4 X2 + 6 X3 + 7 X4
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0 ; X4 ≥ 0 ; e1 ≥0 ; e2 ≥0 ; e3 ≥0
Variables hors bases
X1 = 0 ; X2 = 0 ; X3 = 0 ; X4 = 0
Variables de bases
VB X1 X2 X3 X4 e1 e2 e3 B R
e1 0,2 0,3 0,6 0,1 1 0 0 0,3 3
e2 0,3 0,4 0,3 0,3 0 1 0 0,3 1
e3 0,5 0,3 0,1 0,6 0 0 1 0,4 𝟐
𝟑
C 5 4 6 7 0 0 0 0 -
1ére transformation :
0,1 1
L’1 = L1 – Lp = L1 – Lp
0,6 6
0,3
L’2 = L2 – Lp = L2 – 0,5 Lp
0,6
L3 L3
L’3 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 0,6
7 35
C’ = C – Lp = C – Lp
0,6 3
VB X1 X2 X3 X4 e1 e2 e3 B R
7 7 1 7
e1 0,25 0 1 0 – 0,4
60 12 6 30
e2 0,05 0,25 0,25 0 0 1 -0,5 0,1 0,4
5 1 5 2
X4 0,5 1 0 0 4
6 6 3 3
𝟓 𝟐𝟗 𝟑𝟓 𝟏𝟒
C − 0,5 0 0 0 – – -
𝟔 𝟔 𝟑 𝟑
L′2 L′2
L’’2 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 0,25
1
6 2
L’’3 = L’3 – Lp = L’3 – Lp
0,25 3
29
6 58
C’’ = C’ – Lp = C’ – Lp
0,25 3
VB X1 X2 X3 X4 e1 e2 e3 B
e1 0 1 0 0 1 7 1 0
– –
3 3
X3 0,2 1 1 0 0 4 -2 0,4
X4 0,8 1 0 1 0 2 2 0,6
–
3 3
C -1,8 13 0 0 0 58 -2 -6,6
− –
3 3
Variables de bases
e1 = 0 ; X3 = 0,4 ; X4 = 0,6
X1 = 0 ; X2 = 0 ; e2 = 0 ; e3 = 0
Max f(x) = 5 X1 + 4 X2 + 6 X3 + 7 X4
Solution :
1)
Max f(x) = 5 X1 + 9 X2
3 X1 + 2 X2 ≤ 16000
X1 + 3 X2 ≤ 1000
X1 ≤ 5000
X2 ≤ 3000
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
2)
Forme standard
Max f(x) = 5 X1 + 9 X2
3 X1 + 2 X2 + e1 = 16000
X1 + 3 X2 + e2 = 1000
X1 + e3 = 5000
X2 + e4 = 3000
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; e1 ≥0 ; e2 ≥0 ; e3 ≥0 ; e4 ≥0
X1 = 0 ; X2 = 0
Variables de bases
VB X1 X2 e1 e2 e3 e4 B R
e1 3 2 1 0 0 0 16000 8000
1000
e2 1 3 0 1 0 0 1000
3
e3 1 0 0 0 1 0 5000 infini
e4 0 1 0 0 0 1 3000 3000
C 5 9 0 0 0 0 0 -
Variable entrante = X2 ;
Variable sortante = e2 ;
Pivot = 3
1ére transformation :
2
L’1 = L1 – Lp
3
L2 L2
L’2 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 3
0
L’3 = L3 – Lp = L3
3
1
L’4 = L4 – Lp
3
9
C’ = C – Lp = C – 3 Lp
3
VB X1 X2 e1 e2 e3 e4 B R
e1 7 0 1 2 0 0 46000 46000
– 7
3 3 3
1 1 1000
X2 1 0 0 0 1000
3 3 3
e3 1 0 0 0 1 0 5000 5000
e4 1 0 0 1 0 1 8000 -8000
– –
3 3 3
C 2 0 0 -3 0 0 -3000 -
1
Variable entrante = X1 ; Variable sortante = X2 ; Pivot =
3
2éme transformation :
7
3
L’’1 = L’1 – 1 Lp = L’1 – 7 Lp
3
L′2 L′2
L’’2 = = 1 = 3 L′2
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡
3
1
L’’3 = L’3 – 1 Lp = L’3 – 3 Lp
3
1
–
3
L’’4 = L’4 – 1 Lp = L’4 + Lp
3
2
C’’ = C’ – 1 Lp = C’ – 6 Lp
3
VB X1 X2 e1 e2 e3 e4 B
e1 0 -7 1 -3 0 0 13000
X1 1 3 0 1 0 0 1000
e3 0 -3 0 -1 1 0 4000
e4 0 1 0 0 0 1 3000
C 0 -6 0 -5 0 0 -5000
Variables de bases
X2 = 0 ; e2 = 0
Max f(x) = 5 X1 + 9 X2
Une entreprise fabrique sur une machine donnée, travaillant 45 heures par
semaine, trois produits diférents P1, P2 et P3. L’article P1 laisse un profit net de
4 DHs, l’article P2 de 12 DHs et l’article P3 de 3 DHs.
Sachant, d’autre part, grâce à une étude de marché, que les possibilités de
vente ne dépassent pas : 1000 objets P1 ; 500 objets P2 et 1500 objets P3, par
semaine.
Solution :
1)
Max f(x) = 4 X1 + 12 X2 + 3 X3
1 1 1
X1 + X2 + X3 ≤ 45
50 25 75
X1 ≤ 1000
X2 ≤ 500
X3 ≤ 1500
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0
2)
Forme standard
Max f(x) = 4 X1 + 12 X2 + 3 X3
1 1 1
X1 + X2 + X3 + e1 = 45
50 25 75
X1 + e2 =1000
X2 + e3 = 500
X3 + e4 = 1500
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0 ; e1 ≥0 ; e2 ≥0 ; e3 ≥0 ; e4 ≥0
Variables hors bases
X1 = 0 ; X2 = 0 ; X3 = 0
Variables de bases
VB X1 X2 X3 e1 e2 e3 e4 B R
1 1 1
e1 1 0 0 0 45 1125
50 25 75
e2 1 0 0 0 1 0 0 1000 infini
e3 0 1 0 0 0 1 0 500 500
e4 0 0 1 0 0 0 1 1500 infini
C 4 12 3 0 0 0 0 0 -
Variable entrante = X2 ; Variable sortante = e3 ; Pivot = 1
1ére transformation :
1
L’1 = L1 – Lp
25
0
L’2 = L2 – Lp = L2
1
L3
L’3 = = L3
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡
0
L’4 = L4 – Lp = L4
1
12
C’ = C – Lp = C – 12 Lp
1
VB X1 X2 X3 e1 e2 e3 e4 B R
1 1 1
e1 0 1 0 − 0 25 1250
50 75 25
e2 1 0 0 0 1 0 0 1000 1000
X2 0 1 0 0 0 1 0 500 infini
e4 0 0 1 0 0 0 1 1500 infini
C 4 0 3 0 0 -12 0 -6000 -
2éme transformation :
1
L’’1 = L’1 – Lp
50
L′2
L’’2 = = L′2
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡
0
L’’3 = L’3 – Lp = L’3
1
0
L’’4 = L’4 – Lp = L’4
1
4
C’’ = C’ – Lp = C’ – 4 Lp
1
VB X1 X2 X3 e1 e2 e3 e4 B R
1 1 1
e1 0 0 1 − − 0 5 375
75 50 25
X1 1 0 0 0 1 0 0 1000 infini
X2 0 1 0 0 0 1 0 500 infini
e4 0 0 1 0 0 0 1 1500 1500
C 0 0 3 0 -4 -12 0 -10000 -
1
Variable entrante = X3 ; Variable sortante = e1 ; Pivot =
75
3éme transformation :
L′′1
L’’’1 = 1 = 75 L′′1
75
0
L’’’2 = L’’2 – 1 Lp = L’’2
75
0
L’’’3 = L’’3 – 1 Lp = L’’3
75
1
L’’’4 = L’’4 – 1 Lp = L’’4 – 75 Lp
75
3
C’’’ = C’’ – 1 Lp = C’’ – 225 Lp
75
VB X1 X2 X3 e1 e2 e3 e4 B R
X3 0 0 1 75 -1,5 -3 0 375 -250
X1 1 0 0 0 1 0 0 1000 1000
X2 0 1 0 0 0 1 0 500 infini
e4 0 0 0 -75 1,5 3 1 1125 750
C 0 0 0 -225 0,5 -3 0 -11125 -
4éme transformation :
−1,5
L’’’’1 = L’’’1 – Lp = L’’’1 + Lp
1,5
1 2
L’’’’2 = L’’’2 – Lp = L’’’2 – Lp
1,5 3
0
L’’’’3 = L’’’3 – Lp = L’’’3
1,5
L′′′ 4 L′′′ 4
L’’’’4 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 1,5
0,5 1
C’’’’ = C’’’ – Lp = C’’’ – Lp
1,5 3
VB X1 X2 X3 e1 e2 e3 e4 B
X3 0 0 1 0 0 0 1 1500
X1 1 0 0 50 0 -2 2 250
–
3
X2 0 1 0 0 0 1 0 500
2 2
e2 0 0 0 -50 1 750
3
C 0 0 0 -200 0 -4 𝟏 -11500
−
𝟑
Variables de bases
e1 = 0 ; e3 = 0 ; e4 = 0
Max f(x) = 4 X1 + 12 X2 + 3 X3
3)
Le nombre total d’articles fabriqués ne doit pas être supérieur à 80 unités par
jour.
T.A.F :
Solution :
Max f(x) = 20 X1 + 60 X2
X1 – X2 ≤ 30
X1 + X2 ≤ 80
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
Exercice 7 :
a) Max f(x) = 50 X1 + 60 X2
4 X1 + 3 X2 ≤ 20
X1 + 2 X2 ≤ 29
-4 X1 - X2 ≥ - 12
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
b) Max f(x) = 30 X1 + 15 X2
12 X1 + 9 X2 ≤ 300
X1 + X2 = 120
X1 + 2 X2 ≤ 450
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
7 X1 + 6 X2 ≤ 10
X1 + 2 X2 ≤ 30
2 X1 + 3 X2 ≤ 9
X1 ≤ 0 ; X2 ≥ 0
Solution :
a) Max f(x) = 50 X1 + 60 X2
4 X1 + 3 X2 ≤ 20
X1 + 2 X2 ≤ 29
4 X1 + X2 ≤ 12
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
b) Max f(x) = 30 X1 + 15 X2
12 X1 + 9 X2 ≤ 300
Avec X = a implique X ≤ a et X ≥ a
X1 + X2 ≤ 120
X1 + X2 ≥ 120
X1 + 2 X2 ≤ 450
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
Max f(x) = 30 X1 + 15 X2
12 X1 + 9 X2 ≤ 300
X1 + X2 ≤ 120
-X1 - X2 ≤ -120
X1 + 2 X2 ≤ 450
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
7 X1 + 6 X2 ≤ 10
X1 + 2 X2 ≤ 30
2 X1 + 3 X2 ≤ 9
X1 ≤ 0 ; X2 ≥ 0
-7 X’1 + 6 X2 ≤ 10
- X’1 + 2 X2 ≤ 30
- 2 X’1 + 3 X2 ≤ 9
Solution :
1)
5x + 2y’ + 4z ≤ 8
X – 3y’ + 8z ≤ 25
9x – 6y’ – 3z ≤ 17
x ≥ 0 ; y’ ≥ 0 ; (z) avec y’ = -y
x ≥ 0 ; y’ ≥ 0 ; z’ ≥ 0 ; z’’ ≥ 0
2) Forme standard
x ≥ 0 ; y’ ≥ 0 ; z’ ≥ 0 ; z’’ ≥ 0 ; e1 ≥0 ; e2 ≥0 ; e3 ≥0
x = 0 ; y = 0 ; z’ = 0 ; z’’ = 0
Variables de bases
e1 = 8 ; e2 = 25 ; e3 = 17
VB x Y’ Z’ Z’’ e1 e2 e3 B R
e1 5 2 4 -4 1 0 0 8 2
e2 1 -3 8 -8 0 1 0 25 𝟐𝟓
𝟖
𝟏𝟕
e3 9 -6 -3 3 0 0 1 17 −
𝟑
C 3 2 8 -8 0 0 0 0 -
1ére transformation :
L1 L1
L’1 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 4
8
L’2 = L2 – Lp = L2 – 2 Lp
4
−3
L’3 = L3 – Lp = L3 + 0,75 Lp
4
8
C’ = C – Lp = C – 2 Lp
4
VB x Y’ Z’ Z’’ e1 e2 e3 B
Z’ 1,25 0,5 1 -1 0,25 0 0 2
e2 -9 -7 0 0 -2 1 0 9
Variables de bases
Z’ = 2 ; e2 = 9 ; e3 = 23
X = 0 ; y’ = 0 ; z’ = 0 ; e1 = 0
y’ = -y donc y = -y’ = 0
Z = z’ – z’’ = 2 – 0 = 2
Max g(x,y,z) = 3x – 2y + 8z
Max g(x,y,z) = (3 × 0) – (2 × 0) + (8 × 2)
Max g(x,y,z) = 16
Exercice 10:
Cas 1
Max f(x) = 4 X1 + 3 X2
X1 + X2 ≤ 40
2X1 + X2 ≤ 60
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
Cas 2
Max f(x) = 3 X1 + 2 X2
X1 + 2X2 ≤ 2
2X1 + 4X2 ≥ 8
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
Solution
Cas 1
D1 : X1 + X2 = 40
D2 : 2X1 + X2 = 60
Polygone FBEC
F (0 ; 0)
Max f(x) = 4 X1 + 3 X2 = (4 × 0) + (3 × 0) = 0
B (0 ; 40)
C (30 ; 0)
Cas 2
D1 : X1 + 2X2 = 2
D2 : 2X1 + 4X2 = 8
Exercice 11 :
2X1 + 5 X2 ≤ 20
4X1 + 3X2 ≤ 15
2X1 + 3X2 ≤ 12
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
T.A.F :
Solution :
D1 : 2X1 + 5 X2 = 20
D2 : 4X1 + 3X2 = 15
D3 : 2X1 + 3X2 = 12
Polygone OAFE
(0 ; 0)
Max z = 30X1 + 70X2 = (30 × 0) + (70 × 0) = 0
A (0 ; 4)
F (1,5 ; 3)
E (3,75 ; 0)
Exercice 12 :
T.A.F :
Solution :
1)
X1 + X2 ≥ 6
X1 + 2 X2 ≥11
X1+ 5 X2 ≥ 23
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
2)
D1 : X1 + X2 = 6
D2 : X1 + 2 X2 = 11
D3 : X1+ 5 X2 = 23
Polygone ACGI
A (0 ; 6)
C (1 ; 5)
Min f(x) = 1000 X1 + 4000 X2 = (1000 × 1) + (4000 × 5) = 21000
G (3 ; 4)
I (23 ; 0)
Exercice 13 :
Le prix unitaire de facteur X1 est de 100 dh et celui du facteur X2 est de 150 dh.
T.A.F :
Solution :
1)
4X1 + 2 X2 ≥ 150
2)
D2 : 4X1 + 2 X2 = 150
Polygone ACF
A (0 ; 100)
C (14,28 ; 64,28)
Exercice 14 :
Pour s’entrainer en salle, il paye l’entraineur 100 dh par heure. Cet entraineur
est disponible entre 10 et 25 heures par semaine.
Les horaires de travail sur route ne doivent pas dépasser 15h par semaine. Par
ailleurs, ça lui coute 120 dh par heure.
T.A.F :
Solution :
1)
X1 + X2 ≤ 20
X1 ≥ 10
X1 ≤ 25
X2 ≤ 15
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
2)
D1 : X1 + X2 = 20
D2 : X1 = 10
D3 : X1 = 25
D4 : X2 = 15
Triangle ECB
E (10 ; 0)
C (10 ; 10)
La dualité
Minimisation ↔ Maximisation
Exemple :
Min f(x) = 3 X1 + 2 X2 + 5 X3
X1 – X2 + X3 ≤ 1
2 X1 + 2 X2 – X3 = 6
3 X1 – 3 X2 + X3 ≥ 2
X1 ≥ 0 ; X2 ≤ 0 ; X3
Solution
Max f(Y) = Y1 + 6 Y2 + 2 Y3
Y1 + 2 Y 2 + 3 Y 3 ≤ 3
-Y1 + 2 Y2 – 3 Y3 ≥ 2
Y 1 – Y2 + Y 3 = 5
Y1 ≤ 0 ; Y 2 ; Y 3 ≥ 0
Min Z (X ; Y) = 19,4 X + 20 Y
0,16 X + 0,1 Y ≥ 50
X≥0; Y≥0
Solution :
D3 : 0,16 X + 0,1 Y = 50
E (0 ; 560)
F (150 ; 260)
C (250 ; 100)
B (375 ; 0)
0,16 X + 0,1 Y ≥ 50
X≥0; Y≥0
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0
3)
Forme standard
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0 ; e1 ≥ 0 ; e2 ≥ 0
X1 = 0 ; X2 = 0 ; X3 = 0
Variables de bases
e1 = 19,4 ; e2 = 20
VB X1 X2 X3 e1 e2 B R
485
e1 0,36 0,4 0,16 1 0 19,4
9
400
e2 0,45 0,2 0,1 0 1 20
9
C 135 112 50 0 0 0 -
Variable entrante = X1 ; Variable sortante = e2 ; Pivot = 0,45
1ére transformation :
0,36
L’1 = L1 – Lp = L1 – 0,8 Lp
0,45
L2 L2
L’2 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 0,45
135
C’ = C – Lp = C – 300 Lp
0,45
VB X1 X2 X3 e1 e2 B R
85
e1 0 0,24 0,08 1 -0,8 3,4
6
4 2 20 400
X1 1 0 100
9 9 9 9
C 0 52 20 0 -300 -6000 -
2éme transformation :
L′1 L′1
L’’1 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 0,24
4
9 50
L’’2 = L’2 – Lp = L’2 – Lp
0,24 27
52 650
C’’ = C’ – Lp = C’ – Lp
0,24 3
VB X1 X2 X3 e1 e2 B R
1 25 −10 85
X2 0 1 42,5
3 6 3 6
X1 1 0 2 50 100 1030 515
27 –
27 27 27
C 0 0 𝟖 𝟔𝟓𝟎 𝟑𝟖𝟎 −𝟐𝟎𝟐𝟏𝟎 -
– –
𝟑 𝟑 𝟑 𝟑
1
Variable entrante = X3 ; Variable sortante = X2 ; Pivot =
3
3éme transformation :
L′′1 L′′1
L’’’1 = = 1 = 3 L′′1
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 3
2
27 2
L’’’2 = L’’2 – 1 Lp = L’’2 – Lp
9
3
8
3
C’’’ = C’’ – 1 Lp = C’’ – 8 Lp
3
VB X1 X2 X3 e1 e2 B
X3 0 3 1 12,5 -10 42,5
X1 1 2 0 25 40 35
– –
9 9 9
C = -Max 0 -8 0 -250 -100 -6850
Variables de bases
X3 = 42,5 ; X1 = 35
X2 = 0 ; e1 = 0 ; e2 = 0
0,16 X + 0,1 Y ≥ 50
X≥0; Y≥0
Forme standard
0,16 X + 0,1 Y – t3 = 50
X ≥ 0 ; Y ≥ 0 ; t1 ≥ 0 ; t2 ≥ 0 ; t3 ≥ 0
X1 → t1 = 0
X2 → t2 = 8
X3 → t3 = 0
e1 → X = 250
e2 → Y = 100
Min u (X ; Y ; Z) = 8 X + 25 Y + 17 Z
5X+Y+9Z≥3
2X –3Y–6Z≤2
4X+8Y–3Z=8
X≥0; Y≥0;Z≥0
Solution :
1)
5 X1 + 2 X2 + 4 X3 ≤ 8
X1 – 3 X2 + 8 X3 ≤ 25
9 X1 – 6 X2 – 3 X3 ≤ 17
X1 ≥ 0 ; X2 ≤ 0 ; X3
5 X1 – 2 X’2 + 4 X3 ≤ 8
X1 + 3 X’2 + 8 X3 ≤ 25
9 X1 + 6 X’2 – 3 X3 ≤ 17
X1 ≥ 0 ; X’2 ≥ 0 ; X3
X3 = X3’ – X3’’
Forme standard
Variables de bases
e1 = 8 ; e2 = 25 ; e3 = 17
1ére transformation :
L1 L1
L’1 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 4
8
L’2 = L2 – Lp = L2 – 2 Lp
4
−3
L’3 = L3 – Lp = L3 + 0,75 Lp
4
8
C’ = C – Lp = C – 2 Lp
4
2éme transformation :
−0,5 1
L’’1 = L’1 – Lp = L’1 + Lp
7 14
L′2 L′2
L’’2 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 7
4,5
L’’3 = L’3 – Lp
7
2
C’’ = C’ – Lp
7
X1 = 0 ; e1 = 0 ; e2 = 0 ; X3’’ = 0
Donc :
−9 37
X1 = 0 ; X2 = -X’2 = ; X3 = X’3 – X3’’ =
7 14
Max f(X) = 3 X1 + 2 X2 + 8 X3
−9 37
Max f(x) = (3 × 0) + (2 × ) + (8 × )
7 14
130
Max f(x) =
7
Forme canonique
Min u (X ; Y ; Z) = 8 X + 25 Y + 17 Z
5X+Y+9Z≥3
2X –3Y–6Z≤2
4X+8Y–3Z=8
X≥0; Y≥0;Z≥0
Min u (X ; Y ; Z) = 8 X + 25 Y + 17 Z
5X+Y+9Z≥3
2X –3Y–6Z≤2
4X+8Y–3Z≥8
4X+8Y–3Z≤8
X≥0; Y≥0;Z≥0
Min u (X ; Y ; Z) = 8 X + 25 Y + 17 Z
5X+Y+9Z≥3
-2 X + 3 Y + 6 Z ≥ -2
4X+8Y–3Z≥8
-4 X – 8 Y + 3 Z ≥ -8
X≥0; Y≥0;Z≥0
Forme standard
Min u (X ; Y ; Z) = 8 X + 25 Y + 17 Z
5 X + Y + 9 Z – t1 = 3
-2 X + 3 Y + 6 Z – t2 = -2
4 X + 8 Y – 3 Z – t3 = 8
-4 X – 8 Y + 3 Z – t4 = -8
X ≥ 0 ; Y ≥ 0 ; Z ≥ 0 ; t1 ≥ 0 ; t2 ≥ 0 ; t3 ≥ 0 ; t4 ≥ 0
X2 → t2 = 0
X’3 → t3 = 0
X’’3 → t4 = 0
10
e1 → X =
7
2
e2 → Y =
7
e3 → Z = 0
Min u (X ; Y ; Z) = 8 X + 25 Y + 17 Z
10 2
Min u (X ; Y ; Z) = (8 × ) + (25 × ) + (17 × 0)
7 7
130
Min u (X ; Y ; Z) =
7
Solution :
1)
Max f(X) = 2 X1 + 6 X2
X1 + X2 ≤ 8
-X1 + X2 ≥ -3
X1 – 4 X2 ≥ -16
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
2)
D1 : X1 + X2 = 8
D2 : -X1 + X2 = -3
D3 : X1 – 4 X2 = -16
Polygone OGBCE
O (0 ; 0)
Max f(X) = 2 X1 + 6 X2 = (2 × 0) + (6 × 0) = 0
G (0 ; 4)
Max f(X) = 2 X1 + 6 X2 = (2 × 0) + (6 × 4) = 24
B (3,2 ; 4,8)
C (5,5 ; 2,5)
E (3 ; 0)
Max f(X) = 2 X1 + 6 X2 = (2 × 3) + (6 × 0) = 6
On retient la valeur maximale B (3,2 ; 4,8)
3)
Forme canonique
Max f(X) = 2 X1 + 6 X2
X1 + X2 ≤ 8
X1 – X2 ≤ 3
-X1 + 4 X2 ≤ 16
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0
Forme standard
Max f(X) = 2 X1 + 6 X2
X1 + X2 + e1 = 8
X1 – X2 + e2 = 3
-X1 + 4 X2 + e3 = 16
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; e1 ≥ 0 ; e2 ≥ 0 ; e3 ≥ 0
X1 = 0 ; X2 = 0
Variables de bases
e1 = 8 ; e2 = 3 ; e3 = 16
VB X1 X2 e1 e2 e3 B R
e1 1 1 1 0 0 8 8
e2 1 -1 0 1 0 3 -3
e3 -1 4 0 0 1 16 4
C 2 6 0 0 0 0 -
Variable entrante = X2 ; Variable sortante = e3 ; Pivot = 4
1ére transformation :
1
L’1 = L1 – Lp = L1 – 0,25 Lp
4
−1
L’2 = L2 – Lp = L2 + 0,25 Lp
4
L3 L3
L’3 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 4
6
C’ = C – Lp = = C – 1,5 Lp
4
VB X1 X2 e1 e2 e3 B R
e1 1,25 0 1 0 -0,25 4 3,2
28
e2 0,75 0 0 1 0,25 7
3
X2 -0,25 1 0 0 0,25 4 -16
C 3,5 0 0 0 -1,5 -24 -
2éme transformation :
L′1 L′1
L’’1 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 1,25
0,75
L’’2 = L’2 – Lp = L’2 – 0,6 Lp
1,25
−0,25
L’’3 = L’3 – Lp = L’3 + 0,2 Lp
1,25
3,5
C’’ = C’ – Lp = C’ – 2,8 Lp
1,25
VB X1 X2 e1 e2 e3 B
X1 1 0 0,8 0 -0,2 3,2
e2 0 0 -0,6 1 0,4 4,6
X2 0 1 0,2 0 0,2 4,8
C 0 0 -2,8 0 -0,8 -35,2
Variables de bases
e1 = 0 ; e3 = 0
Max f(X) = 2 X1 + 6 X2
Forme canonique
Y’ = -Y et Z’ = -Z
Min f (X ; Y ; Z) = 8 X + 3 Y’ + 16 Z’
X + Y’ – Z’ ≥ 2
X – Y’ + 4 Z’ ≥ 2
X ≥ 0 ; Y’ ≥ 0 ; Z’ ≥ 0
Forme standard
Min f (X ; Y ; Z) = 8 X + 3 Y’ + 16 Z’
X + Y’ – Z’ – t1 = 2
X – Y’ + 4 Z’ – t2 = 2
X ≥ 0 ; Y’ ≥ 0 ; Z’ ≥ 0 ; t1 ≥ 0 ; t2 ≥ 0
X1 → t1 = 0
X2 → t2 = 0
e1 → X = 2,8
e2 → Y’ = 0
e3 → Z’ = 0,8
Min f (X ; Y ; Z) = 8 X – 3 Y – 16 Z
Min u (X ; Y ; Z) = 35,2
Solution :
X≥0; Y≥0
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0
3)
Forme standard
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0 ; e1 ≥ 0 ; e2 ≥ 0
X1 = 0 ; X2 = 0 ; X3 = 0
Variables de bases
e1 = 194 ; e2 = 200
VB X1 X2 X3 e1 e2 B R
4850
e1 0,36 0,4 0,16 1 0 194
9
4000
e2 0,45 0,2 0,1 0 1 200
9
C 13500 11200 5000 0 0 0 -
1ére transformation :
0,36
L’1 = L1 – Lp = L1 – 0,8 Lp
0,45
L2 L2
L’2 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 0,45
13500
C’ = C – Lp = C – 30000 Lp
0,45
VB X1 X2 X3 e1 e2 B R
425
e1 0 0,24 0,08 1 -0,8 34
3
4 2 20 4000
X1 1 0 1000
9 9 9 9
C 0 5200 2000 0 -30000 -6000000 -
2éme transformation :
L′1 L′1
L’’1 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 0,24
4
9 50
L’’2 = L’2 – Lp = L’2 – Lp
0,24 27
5200 65000
C’’ = C’ – Lp = C’ – Lp
0,24 3
VB X1 X2 X3 e1 e2 B R
1 25 10 425
X2 0 1 − 425
3 6 3 3
X1 1 0 2 50 100 10300 5150
27 –
27 27 27
C 0 0 𝟖𝟎𝟎 𝟔𝟓𝟎𝟎𝟎 𝟑𝟖𝟎𝟎𝟎 -6736666,667 -
– –
𝟑 𝟑 𝟑
1
Variable entrante = X3 ; Variable sortante = X2 ; Pivot =
3
3éme transformation :
L′′1 L′′1
L’’’1 = = 1 = 3 L′′1
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡
3
2
27 2
L’’’2 = L’’2 – 1 Lp = L’’2 – Lp
9
3
800
3
C’’’ = C’’ – 1 Lp = C’’ – 800 Lp
3
VB X1 X2 X3 e1 e2 B
X3 0 3 1 12,5 -10 425
X1 1 2 0 25 40 350
– –
9 9 9
C 0 -800 0 -25000 -10000 -6850000
Variables de bases
X1 = 350 ; X3 = 425
X2 = 0 ; e1 = 0 ; e2 = 0
4)
Forme standard
X ≥ 0 ; Y ≥ 0 ; t1 ≥ 0 ; t2 ≥ 0 ; t3 ≥ 0
X1 → t1 = 0
X2 → t2 = 800
X3 → t3 = 0
e1 → X = 25000
e2 → Y = 10000
Solution :
1)
Min f(X ; Y) = 12 X + 6 Y
3 X + Y ≥ 15
X + 5 Y ≥ 20
3 X + 2Y ≥ 24
X≥0;Y≥0
2)
D1 : 3 X + Y = 15
D2 : X + 5 Y = 20
D3 : 3 X + 2Y = 24
A (0 ; 15)
B (2 ; 9)
F (20 ; 0)
3)
Max f(x) = 15 X1 + 20 X2 + 24 X3
3 X1 + X2 + 3 X3 ≤ 12
X1 + 5 X2 + 2 X3 ≤ 6
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0
La forme standard :
Max f(x) = 15 X1 + 20 X2 + 24 X3
3 X1 + X2 + 3 X3 + e1 = 12
X1 + 5 X2 + 2 X3 + e2 = 6
X1 ≥ 0 ; X2 ≥ 0 ; X3 ≥ 0 ; e1 ≥ 0 ; e2 ≥ 0
X1 = 0 ; X2 = 0 ; X3 = 0
Variables de bases
e1 = 12 ; e2 = 6
VB X1 X2 X3 e1 e2 B R
e1 3 1 3 1 0 12 4
e2 1 5 2 0 1 6 3
C 15 20 24 0 0 0 -
Variable entrante = X3 ; Variable sortante = e2 ; Pivot = 2
1ére transformation :
3
L’1 = L1 – Lp = L1 – 1,5 Lp
2
L2 L2
L’2 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 2
24
C’ = C – Lp = C – 12 Lp
2
VB X1 X2 X3 e1 e2 B R
e1 1,5 -6,5 0 1 -1,5 3 2
X3 0,5 2,5 1 0 0,5 3 6
C 3 -40 0 0 -12 -72 -
2éme transformation :
L′1 L′1
L’’1 = =
𝑃𝑖𝑣𝑜𝑡 1,5
0,5 1
L’’2 = L’2 – Lp = L’2 – Lp
1,5 3
3
C’’ = C’ – Lp = C’ – 2 Lp
1,5
VB X1 X2 X3 e1 e2 B
X1 1 13 0 2 -1 2
–
3 3
X3 0 14 1 1 1 2
–
3 3
C 0 -27 0 -2 -9 -78
Variables de bases
X1 = 2 ; X3 = 2
Variables hors bases
X2 = 0 ; e1 = 0 ; e2 = 0
Max f(x) = 15 X1 + 20 X2 + 24 X3
Max f(x) = 78
Forme standard
Min f(X ; Y) = 12 X + 6 Y
3 X + Y – t1 = 15
X + 5 Y – t2 = 20
3 X + 2Y – t3 = 24
X ≥ 0 ; Y ≥ 0 ; t1 ≥ 0 ; t2 ≥ 0 ; t3 ≥ 0
X1 → t1 = 0
X2 → t2 = 27
X3 → t3 = 0
e1 → X = 2
e2 → Y = 9
Min f(X ; Y) = 12 X + 6 Y
Min f (X ; Y) = (12 × 2) + (6 × 9)
Min f (X ; Y) = 78