Vous êtes sur la page 1sur 239

5pSXEOLTXHGX6pQpJDO

0LQLVWqUHGHO·(GXFDWLRQQDWLRQDOH

Njàng
CI

Lecture Pour Tous


Téere kalaas

Njàng
CI
Ce Manuel de classe a été conçu et imprimé grâce à l’appui généreux du peuple américain
à travers l’Agence des Etats-Unis pour le Développement International (USAID).

Lecture Pour Tous


Vente interdite
5pSXEOLTXHGX6pQpJDO

0LQLVWqUHGHO·(GXFDWLRQQDWLRQDOH

Njàng CI

Téere kalaas

Wolof

Année 2018
Ce travail est disponible sous la licence Creative Commons Attribution 4.0 IGO. Sous cette licence,
il est accordé le droit de copier, de distribuer, de diffuser et d’adapter ce document y compris à des fins
commerciales selon les conditions énoncées sur le site électronique suivant :
https://creativecommons.org/
PREFACE

Dans le cadre de l’amélioration de la qualité des enseignements/apprentissages au


cycle élémentaire, le Ministère de l’Education nationale du Sénégal a mis en place le
programme « Lecture Pour Tous », financé par le Gouvernement américain à travers
l’Agence Américaine pour le Développement International.

L’atteinte des objectifs de qualité annoncés dans le Programme d’Amélioration


de la Qualité, de l’Equité et de la Transparence (PAQUET), dépend, en partie,
du développement des compétences de lecture sans lesquelles les apprentissages
se réalisent difficilement dans les autres disciplines. Or les performances en lecture
sont fortement tributaires de l’accès des apprenants à des intrants de qualité. C’est
pourquoi, le matériel didactique conçu et réalisé par Lecture Pour Tous, pour servir de
support à l’ambition du ministère d’améliorer les acquis scolaires dans cette discipline
fondamentale, revêt un intérêt capital du fait de l’utilisation des langues nationales
comme médium et objet d’apprentissage de la lecture initiale.

Ce matériel didactique est élaboré sur la base d’expériences éprouvées, menées de par
le monde et adaptées au contexte sénégalais, y compris le curriculum de l’éducation
de base. Les évidences en apprentissage de la lecture initiale démontrent que le
recours aux langues que parlent et comprennent les enfants, l’adoption du principe de
décodabilité, l’application d’une approche d’apprentissage systématique, explicite et
structurée permettent aux enfants de lire correctement.

Au vu des nombreuses expertises sollicitées pour sa conception, il est à espérer


que ces ouvrages constitueront des supports de qualité qui permettront d’apporter
une réponse effective à la volonté du Ministère de l’Education nationale d’améliorer
significativement les performances en lecture.

C’est le lieu de remercier l’USAID pour son précieux concours et d’inviter tous ceux
qui auront en main ces outils d’en faire un bon usage.

Le Ministre de l’Education nationale


Avant-propos
Pour aider les élèves sénégalais à réussir l’apprentissage de la lecture dès
les premières années de leur scolarité, le programme « Lecture Pour Tous » a conçu
ce manuel de classe en langue nationale dans une approche syllabique. Il est destiné
aux élèves de Cours d’Initiation (CI).

Ce livret est un outil de classe qui permet à l’enseignant (e) de travailler régulièrement
les capacités de lecture des élèves. Il est fondé sur le respect du principe de décodage
systématique en lecture. C’est-à-dire que l’élève apprend progressivement sur la base
de lettres, de sons et de mots déjà étudiés.

Dans la progression, l’élève apprend à reconnaître les sons à l’oral et à l’écrit,


à combiner des lettres pour former des syllabes, à associer des syllabes pour
former des mots, à lire des mots familiers et des mots inventés, des phrases
et des textes de façon fluide et à s’essayer à trouver le sens des mots et
des phrases qui sont lus.

La démarche préconisée recommande fortement de :


- Utiliser régulièrement le livret pour dérouler toutes les activités de lecture
en classe ;
- Amener l’élève à pointer du doigt l’objet à lire pendant au moins six secondes en
lui accordant toute son attention ;
- Amener l’élève à lire à haute voix tous les jours les contenus présentés.

Outil indispensable à la classe, ce livret est un intrant de qualité pour aider les élèves
à développer, avec un minimum d’assistance, leurs compétences en lecture.
Table des matières
Alphabet illustré …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………VI

Tableaux de l’alphabet, Syllabes à l’oral, Monde de l’écrit…………………………………………………………… X

Semaine 1 : Leçons 1, 2 et Leçon 3 (Révision) ……………………………………………………………………………………….......1


Semaine 2 : Leçons 4, 5 et Leçon 6 (Révision) ……………………………………………………………………………………….... 4
Semaine 3 : Leçons 7, 8 et Leçon 9 (Révision) ……………………………………………………………………………………….......7
Semaine 4 : Leçons 10, 11 et Leçon 12 (Révision) ……………………………………………………………………………….. 10
Semaine 5 : Leçons 13, 14 et Leçon 15 (Révision) ……………………………………………………………………………… 13
Semaine 6 : Leçons 16, 17 et Leçon 18 (Révision) ………………………………………………………………………………19
Semaine 7 : Leçons 19, 20 et Leçon 21 (Révision) ……………………………………………………………………………….. 28
Semaine 8 : Leçons 22, 23 et Leçon 24 (Révision) ……………………………………………………………………………….. 38
Semaine 9 : Leçons 25 et Leçon 26 (Intégration 1) ……………………………………………………………................. 49
Semaine 10 : Leçons 27, 28 et Leçon 29 (Révision) ………………………………………………………………………........56
Semaine 11 : Leçons 30, 31 et Leçon 32 (Révision) …………………………………………………………………….….… 70
Semaine 12 : Leçons 33, 34 et Leçon 35 (Révision) ……………………………………………………………………….…... 82
Semaine 13 : Leçons 36, 37 et Leçon 38 (Révision) ……………………………………………………………………………96
Semaine 14 : Leçons 39, 40 et Leçon 41 (Révision) …………………………………………………………….………….110
Semaine 15 : Leçons 42, 43 (Intégration 2) ………………………………………………………………………………………..124
Semaine 16 : Leçon 44 (Révision générale), Leçon 45 et Leçon 46 (Révision) …….....131
Semaine 17 : Leçons 47, 48 et Leçon 49 (Révision) …………………………………………………………………………146
Semaine 18 : Leçons 50, 51 et Leçon 52 (Révision) …………………………………………………………………………164
Semaine 19 : Leçons 53, 54 et Leçon 55 (Révision) ………………………………………………………………………….. 182
Semaine 20 : Leçons 56 et Leçon 57 (Intégration 3) : ………………………………………………………………… 206
Textes de fluidité : Leçons 58 à 69.................................................…...………………………………………………………………210
Semaine 25 : Leçon 70 (Intégration 4) ……………………………………………………………………………………………………...222

Njàng - Téere kalaas - CI V


Abajada wolof

a A b B

an aan aas bal

c C d D

c aab i d aba

e E ë Ë

ek ool lëg

f F

f ot o
Abajada wolof

g G i I

g aal d ibi

j J k K

jë n k aani

l L m M

lal mal a

n N

naf a
Abajada wolof

ñ Ñ ŋ Ŋ

ñe y ŋàd d

o O p P

ot o p aan

q Q r R

c aq ri i t i

s S

s at ala
26
Abajada wolof

t T u U

tam a ubbi

w W x X

wali i s xar

y Y

yoo
a b c d e ë

f g h i j

k l m n ñ ŋ

o p q r s

t u w x y

X Njàng - Téere kalaas - CI


26

A B C D E Ë

F G H I J

K L M N Ñ Ŋ

O P Q R S

T U W X Y

Njàng - Téere kalaas - CI XI


XII Njàng - Téere kalaas - CI
Dem na.

Sunu ekool dafa rafet.

Togg naa laax.

Gaawal dem.

Isaa dafay dawal sareet.

Njàng - Téere kalaas - CI XIII


Ca ekool ba.

Baaba dem na ekool.


Gis na fa Daba.

Ñu ngi foo ñoom ñaar.


Kontaan nañu bu baax.
Ñu woo leen ñu duggaat.

Ba ñu wàccee ñibbi nañu.


Fekk fa seen ñaari waajur.
Nettali leen lañu def ekool.

XIV Njàng - Téere kalaas - CI


26
1
a b
a b a a b a a b
a b b a b a b b
a b b b a a a b
b a b a b a b b
a b a a b b a a
a b a b a b a a
a b a a b a b b
b a b a a b a b

Njàng - Téere kalaas - CI 1


2
c d e

a b a a b a b b
a a b b a b a b

c d e b c e a c
c d e d e c a b
c d e b c d e a
d a c d e b e c
c d e c b d a e
e c d b c e d a
c d e a b c e d
a c d b e d c e
2 Njàng - Téere kalaas - CI
26
3
a b c d e

a d c e b c a d
d e a b c d b e
d a e b c d e a
c b a d e b c e
e d c a b e d a
b a d e c d a b
b e c d a e d c
c b a d c e b a

Njàng - Téere kalaas - CI 3


4
ë f g

c d e d a e b c
c c d d e e b a

ë f g c f g ë b
ë b f d g ë f g
ë f g f c ë a g
f a ë d g f c ë
ë f g a f b ë g
g c f g a ë f a
ë f g b a ë g f
g b c g ë d a f

4 Njàng - Téere kalaas - CI


26
5
h i j

ë a b g c f b e
d f c ë d e a g

h i j c i a h j
b h i j f j i h
h i j b j e i h
i a j h b h j i
h i j g i d h j
j h b j a i g h
h i j b i h a j
ë h f i g j b c

Njàng - Téere kalaas - CI 5


6
ë f g h i j

ë f g h i j b a
f ë h j i g c d
g i f ë h f e ë
i h g f b h i j
j f i g h ë a c
h i g d ë j a f
ë g b h j i d e
g a j b c f ë h

6 Njàng - Téere kalaas - CI


26
7
k l m

g d ë f h e i j
j i d h g e f ë

k l m j l m h k
k h l f m l k ë
k l m i k g l m
l d k c k m f l
k l m f m l k ë
j m l k l m f k
k l m e l k m d
c ë k f l g m c

Njàng - Téere kalaas - CI 7


8
n ñ

k l m f h e i j
g m d ë k e c l

n ñ m j l ñ k n
ñ n a ñ o n f ë
n ñ i n h g ñ m
ñ d ñ n k d f ñ
n ñ ë f ñ a c n
n m ñ b n i ñ e
n ñ d e n j b ñ
ñ a k n l ñ c n

8 Njàng - Téere kalaas - CI


26
9
k l m n ñ

k l m n ñ a h i
l ñ ë k d m e ñ
ñ k a l ë n c d
n l e k m ñ b i
m j k ñ g f n a
h g i f n j k ñ
j l n a k h ñ ë
i m ñ g l e n h

Njàng - Téere kalaas - CI 9


10
ŋ o p

n l j k ñ h i m
ñ f e d g b n ë

ŋ o p m o ŋ p n
ŋ p o b p p o ŋ
ŋ o p ñ o k p ŋ
o d p k ŋ ŋ p ñ
ŋ o p l ŋ p j o
p o ŋ m o n ŋ p
ŋ o p h o p ŋ ë
ŋ i p f p h c b

10 Njàng - Téere kalaas - CI


26
11
q r s t

ŋ k o n h p ñ l
n i ŋ j o ñ p m

q r s t s r t q
q t r s q s r t
q r s t q t s r
r a t s a q r s
q r s t r s q t
s q t r q t r s
q r s t s q r t
t s q r t s q r

Njàng - Téere kalaas - CI 11


12
ŋ o p q r s t
ŋ o p q r s a t
o r t q s ŋ k p
r p q ŋ t o s l
t o r m p q ŋ s
q s p ñ r t n ŋ
s t ŋ ë o o n a
p q r o b ŋ s t
ŋ o t c r s p q

12 Njàng - Téere kalaas - CI


26
13
t u w l

ŋ p d e h r ñ l
q k t j o g p m
a r n q b i s ŋ

t u w t r w u q
w t u w o u ŋ t
t u w s u j w t
m t u w k t u w
t u w u w o t s
i t u w n w u t
t u w ñ w q t u
j t k w u t u w

Njàng - Téere kalaas - CI 13


13
l L lal

l i li l e le
l a la l u lu
l o lo l ë lë
u l ul i l il
a l al o l ol

lo le la lu li lë
el al il ël ul ol
lë lo le lu la li
al il ol ël ul el
lu lë li le lo la
ul il al ol el al

la li lu la li lu la li lu la
l
L
14 Njàng - Téere kalaas - CI
26
14
x y b

e k o n b p ñ l
n t a j w ñ p m
d i h u t o d ŋ

x y t y x u y x
y x k n y m x l
x y x w y t x y
r x s y p y o x
x y u y x x y t
q t x m y ñ y x
x y x x t y y w
u l y k x m x y

Njàng - Téere kalaas - CI 15


14

lo le la lu li lo
al ul il el ol al
lu li le lo la li
ul al ol il el ul
le lo lu la li lo
al ul el il ol el

b B bal

b e be b u bu
b a ba b i bi
b o bo b e be
a b ab u b ub
o b ob i b ib

16 Njàng - Téere kalaas - CI


26
14

bo be ba bu bi bo
ab ub ib eb ob ab
bu bi be bo ba bi
ub ab ob ib eb eb
be ba bi bo bu bo
ab ub ab ub ub ub
bo be ba bu bi ba
ab ub ib eb ob ob

ba bi bu ab ub bi ab bu ba ab
la li lu la li la li la lu li

b
B
Njàng - Téere kalaas - CI 17
15
t u w x y l b
t u w x y k n j
r m y j p t w q
t u w x y b g c
y t s h u w x a

lo li bu ba be le la bo
ol il ub ab eb el al ob
ul al ab el ob ib ol il
lu la ba le bo bi lo ba
ba bi lu ub la le bi ol
la ob li lo ab lo be ba

li bu lu ba la bi
bu ab la lu ub li
18 Njàng - Téere kalaas - CI
26
16
COPSWUXK m
ŋ p d e h r ñ l
q k t j o g p m
a r n q b i s ŋ
cC oO pP sS
uU wW xX kK

C O P S U W X K

P C O S K W U X
K U S W C X O P
W X S U C K P O
U P C W S K O X
S W O C P X K U
K C W S U O X P
Njàng - Téere kalaas - CI 19
16

be ob bi ba eb ab
bu bë ol lu la ël
bo ib ub ëb bu ab
ba be lo ul li al
eb bi bu be ob ëb
ab bo le il lë el

m M mala

m o mo m e me
m i mi m u mu
m a ma m ë më
m u mu m a ma
o m om e m em
ë m ëm i m im
20 Njàng - Téere kalaas - CI
26
16
me ma mu më mi mo
eb al ub ol ib ël
ma mi mo me më mu
ab el ob il ëb ol
mo me mi mu ma më
ol ib ël ab el ub
më mu ma mo me mi
ol ab ob ël ub el

am ma mu mi
mi li ma um
om mi mu ab
um ba mo mu
om um mo mu
la mi am mi
mu ma la lu
bi mi bu ma
m M
ma om
Njàng - Téere kalaas - CI 21
17
A B D d

W P C O S K U X
K S U P X O C W
X U S K O W P C

r P s S t C q O
W y U q X x K u
t S r O q P s C
K w O r W s U x
q P t W s O r U
C x S y P s K q
s S r F q O t C
K u W q S t C w

22 Njàng - Téere kalaas - CI


26
17

aA bB dD

A B D B A D B A

B D A B A D A B
S B P D O C U A
A D B D A B A D
W D K B X A U C
D A B A D B D A
D P W S A K O B

Njàng - Téere kalaas - CI 23


17

me am mo mi um em
ëm om ma më im mu
om um më mi am ëm
me im bu ba ab bë
mi am më um me om
ma ëm al le ul lë

d D daba

d u du d i di
d a da d ë dë
d e de d o do
ë d ëd u d ud
o d od i d id
a d ad e d ed
24 Njàng - Téere kalaas - CI
26
17
do de di dë du da
om ab em il ub ël
de da dë du do di
ëb um el ab ol im
di dë du da de do
al ëm ob ul em ib
da di do dë du de
eb am ël ub om il

du de di da
li am de lu
bi du da di
am da lu de
ab mo du la
la bi am do
du ma la mu
ba lu de da
d D
de ud
Njàng - Téere kalaas - CI 25
18
COPSWUXKA B Dmd
l U i C m P d W
A ë K l D a O b
u W b O i C m K
D e X d S b P u
m A o S l B e C
C m K a P u W d
b D u S e A m B

ab il la ba ul be lu bo
bë bi ob lu eb el le bu
lu me um le mo ol ma bi
am la mi më bo mu em ba
ba ma lu am la me bi ol
um ob li om ab lo be mo
bu al ub mi le bu bo lë
26 Njàng - Téere kalaas - CI
26
18

am da mu du
bu ab la lu
de om ma em
mi di em ub
bu li mu bi
um di mo du

Njàng - Téere kalaas - CI 27


19
E I N t

B A D A D B B A
A D B D B D A B
D A B A B D A D

ŋ B o A B D p A
D w A ŋ B s o t
p D p B o A ŋ B
B s D u A q ñ o
o A p D ŋ B A D
A ŋ B u D p y o
p B D A ŋ D o B
A ŋ D r B s ñ P

28 Njàng - Téere kalaas - CI


26
19
eE iI nN

E N I N E I N N

C U N P E S I W
N E I N I N E N
K N X E P I S O
I N E N E N I E
W E P I N D X C
N I N I E N E I

Njàng - Téere kalaas - CI 29


19

da du ed di od dë
ëd ad mi eb al ma
de id dë du do ud
ed ëd am ol bë le
di od da ed bë du
ad du el ob ëm ba

t T tama

t e te t u tu
t i ti t o to
t a ta t ë të
t o to t i ti
ë t ët e t et
u t ut a t at
30 Njàng - Téere kalaas - CI
26
19
te të tu ta ti to
ed om ab il ëd ël
ta ti to tu te të
ob ul am ib el ëd
të to ta te ti tu
al od im ëb ul te
to te të ta tu ti
am ub il eb ëd om

te am të mo
li ta bi du
bu ut de at
ta të la mi
it at të it
ba mu bi ab
ma bu mi lu
le te ta ma
t T
të it
Njàng - Téere kalaas - CI 31
20
F G H f

E I N I E N E N
I N E N I E I E
N E I E N I E N

l E m N n I ñ N
I t N u E p r w
t I l E ñ N m E
N x E y I ŋ o s
n E m I ñ N l I
E w N ŋ I u p o
ñ E l n m N I E
I j E g N i ŋ k

32 Njàng - Téere kalaas - CI


26
20
fF gG hH

F G H G F H F G

F G H G H F H G
U F C H A W G P
H G F G F H G H
D O G E H I Ŋ F
G H F F H G H B
E X F K G U W H
F H G H G F G H
H F D O P A G B

Njàng - Téere kalaas - CI 33


20

te ta ut ot ti ët
mo et de um to bi
të at lu to it at
ot ët da ëm bo di
tu it te at të to
it tu ëd lë lo bu

f F foto

f e fe f o fo
f a fa f u fu
f i fi f e fe
f u fu f i fi
e f ef a f af
o f of ë f ëf
34 Njàng - Téere kalaas - CI
26
20
fe fa fi fu fo fë
af of ef if ëf uf
fa fu fe fo fi fa
if of af ub ef uf
fo fa fi fe fu fi
uf ef of af if od
fe fo fi fa fë fu
ot ef im af uf ëf

fo fa fu fi
du ma li ba
te am lu di
la fi mi at
fu fo ëf fi
ma ab tu mu
të lu fa de
fi bi ma fo
f F
fu af
Njàng - Téere kalaas - CI 35
21
E I N F G H t f
E l N o C b W i
u P e S l X m B
D t E f N u E K
e I l N b S d E
N o E f W m B l
m D t I ë N f A
S u O m C d P t

ta du ef di od dë to lo
bë fi ma mo et um le tu
ta ti tu of te ët it to
am do fa më bo fu em ad
ot fë mi to al ta fo ut
ed lo ti de da it od dë
mu tu du fe ët bu do ub
36 Njàng - Téere kalaas - CI
26
21

fo da it ma
em fi at fu
de um di te
du uf mu mi
am af ta mo
do ut të fa

Njàng - Téere kalaas - CI 37


22
Ë J Ñ

F G H G F H G H
H F G H G F G H
G H F G H G F G

i F k G h j H F
H ñ p F b k h i
k H j F h G i H
g ŋ F w H c j y
i G h k H F j H
l s H m G i F e
a F K O d F h f
u w H x G t r q

38 Njàng - Téere kalaas - CI


26
22
ëË jJ ñÑ

Ë J Ñ J Ñ Ë J Ñ

Ë J Ñ J Ñ Ë J Ñ
G Ñ I Ë N J F H
Ñ Ë J Ë Ñ J Ë Ñ
F W Ñ H P J C Ë
J Ñ Ë J Ë Ñ Ë J
K J N U Ë F P Ñ
Ñ J Ë J Ñ Ë J Ñ
C Ñ P D J Ë X K

Njàng - Téere kalaas - CI 39


22

u ni uni ma na mana
bi ti biti da ba daba
de fa defa fa le fale
më nu mënu bu mu bumu
o to oto mo tu motu
du ma duma ni ti niti
fa ti fati da mu damu
fo to foto fu mu fumu

40 Njàng - Téere kalaas - CI


26
22

da foti bëte limu


mete abi ba dama
mile fabu matu lebu
falu lu bala tala
di tële li nabi
rote madu moto mata
mido bobi libi amu
tami am fobu bëtu

Njàng - Téere kalaas - CI 41


23
L M Q n c

Ë J Ñ J Ë Ñ J Ë
Ñ Ë J Ë Ñ J Ñ J
J Ñ Ë Ñ J Ë Ë Ñ

e Ë f g h J Ë Ñ
J m Ñ l Ë u ii o
f Ñ g J h Ë e ë
Ë t J p Ñ f r ë
g Ñ h e J Ë ë f
u i J r Ë m Ñ t
e Ñ ë J f Ë g h
J d e t Ë b g Ñ

42 Njàng - Téere kalaas - CI


26
23
lL mM qQ

L M Q M Q L Q M

L Q M Q M L L Q
H Ñ Q I L W M N
Q M L M Q L M Q
U L J B M Ñ Q Ë
M Q L Q L M Q M
Ñ M Ë L J P M K
L M Q Q M L M Q
Q D M U Ë B L P

Njàng - Téere kalaas - CI 43


23

fo ba fu fi
fu ëf af ut
af fi fo ëf
fa ta fo fa
fi fa fu af
te fi af du

n N nafa

n u nu n ë në
n o no n a na
n i ni n e ne
n o no n u nu
u n un ë n ën
e n en i n in
44 Njàng - Téere kalaas - CI
26
23
c C caabi

c u cu c o co
c a ca c i ci
c i ci c ë cë
c o co c u cu
e c ec a c ac
i c ic ë c ëc

da ni dani ca tu catu
na ba naba to no tono
ca tu catu di ne dine
na nu nanu na fa nafa
ni ti niti ma nu manu
co lu colu ne te nete
dë nu dënu më nu mënu
ca ba caba co mo como
Njàng - Téere kalaas - CI 45
23

tinu fani nite catu


nale dina nala nana
colo catu como dani
caba ana mëne cane
ane tane coli tine
como nafa nenu aca
tani cati manu nafi
nafi neni cofe colu

n N cc
nu an cu ac

46 Njàng - Téere kalaas - CI


26
24
E J Ñ L M Q c n
a C d E X b S ë
N f O b A c W d
A c E n P m B l
a D f B b C ë N
A c E t O e D ë
f X c K a W t A
B d E i N a I f

da du ed di od dë do lo
bë bi ma mo eb um le bu
ta ti tu ot te ët it to
am do mi më bo mu em ad
ot lë mi to al ta bo ut
ed lo ti de da it od dë
mu tu du te ët bu do ub
Njàng - Téere kalaas - CI 47
24

fo danu mati ame


tem fi at fu
de um di te
du uf mu mi
fam af ta mo
do ut të fa

48 Njàng - Téere kalaas - CI


25
Ŋ R T Y k r
26

L Q L M Q L M Q
M L Q L M Q L M
Q M L Q L M Q L

Q a L ë M c L d
a M d Q o L k p
d M c L a Q b M
Q s b M Ŋ c L j
d Q b M a Q c L
M a L d Q ë f s
i L c Q b M a M
L b Q a M n t c

Njàng - Téere kalaas - CI 49


25
ŋŊ rR tT yY

R Ŋ Y T Y Ŋ R T

Ŋ Y R Ŋ Y T R T
T J Y G I Ŋ U R
Ŋ R Y T R Ŋ T Y
Y N H R Ŋ S Ë T
T Y Ŋ R Ŋ Y T R
R Ŋ E O T A Y K
Ŋ R Y T Y Ŋ R T
T B Ŋ W R P Y H

50 Njàng - Téere kalaas - CI


26
25

tinu cate tane nafa


colu nabu cofe mëne
nite como caba nanu
ana banu nabi aca
naba cane catu dënu
cinu tono fati fabi

k K kafe

k o ko k i ki
k e ke k u ku
k a ka k ë kë
k i ki k e ke
ë k ëk a k ak
o k ok i k ik
Njàng - Téere kalaas - CI 51
25

r R rato

r i ri r o ro
r a ra r e re
r ë rë r u ru
r o ro r a ra
ë r ër u r ur
i r ir e r er

ka ro karo la re lare
ra ma rama ke be kebe
ki lo kilo ro nu ronu
ba re bare ko lu kolu
ca ku caku ra ki raki
al ku alku ku ti kuti
lo ke loke ni ru niru
bo ri bori ko ri kori
52 Njàng - Téere kalaas - CI
26
25

kari naka ak niru


niru caku rama këru
ko kenu tari kori
bari loke lare niki
caku kolu kenu rato
bari raki loke kuti
kare ru rabu keri
rabi kenu kafe kari

k K r R
ko ak ru ër
kafe rato

Njàng - Téere kalaas - CI 53


26
laoeuië bmdtfnckr

n O D t R k X K
A n a E I N o m
E m L b c d Q e
i B f u n x W C
r s S n o p l n
C B a U t F e ë
g P b J n r n ñ

le fo lë me te de
lo ët al du at ni
ub em il ba të fi
it li al de bë ma
mi bo be bi ën ko

54 Njàng - Téere kalaas - CI


26
26

ma im do am ca mu
ce fa lu di bi oc
ël bu om fu ci ëm

bani ana bato cate futi


aca milo nite nitu cofe
tinu calu tati cinu nabu
koti tono colu cole fote
tane naba ruka bori como
cane dënu alku banu këru
nanu badu fati labe lato
beno catu kima mëne kare

Njàng - Téere kalaas - CI 55


27
aa ee ii oo uu
caku nite kafe cate
mëne kuti aca tari
naka como niru tani

aa Aa kaani

b aa baa m aa maa
k aa kaa c aa caa
f aa faa n aa naa
aa r aar aa t aat
aa l aal aa d aad

ee Ee leel

b ee bee m ee mee
l ee lee t ee tee
k ee kee r ee ree
ee f eef ee n een
ee t eet ee d eed
56 Njàng - Téere kalaas - CI
26
27
ii Ii riiti

k ii kii t ii tii
n ii nii f ii fii
c ii cii b ii bii
ii l iil ii d iid
ii m iim ii r iir

oo Oo ekool

m oo moo f oo foo
d oo doo n oo noo
l oo loo b oo boo
oo c ooc oo k ook
oo r oor oo t oot

uu Uu kuur

t uu tuu l uu luu
d uu duu f uu fuu
m uu muu l uu luu
uu r uur uu k uuk
uu b uub uu c uuc
Njàng - Téere kalaas - CI 57
27

bee nu beenu uu de uude


daa ne daane ta foo tafoo
de moo demoo aa le aale
dii ne diine boo ba booba
caa bi caabi too maa toomaa
doo le doole taa mu taamu
taa li taali tuu ti tuuti
cuu ne cuune nii tu niitu

booba diine duudu naata


niitu taali laata tafoo
caabi naani tuuti teeru
naana baaba noonu aana
laalo doole miine toomaa
58 Njàng - Téere kalaas - CI
26
27

cane dënu alku banu


nanu badu fati labe
beno catu maki mëne

Caabi faatu la.


Ku boole Baaba ?
Mami dafa taali.
Buuba diri na ko.
Boolo am na naana.
Foofa la faloo.
Aali dafa bari doole.
Njàng - Téere kalaas - CI 59
27

Faatu fori na koko.


Duudu noonu la ko defe.
Mari taali na oto ba.
Cere Mati am na laalo.
Buuba Li dafa seeti Aana Ba.
Bada am na moto bu rafet.
Aale teeru na Faama ak Fifi.
Kaasu kafe bi de dafa tuuti.

aa ii
ee oo
uu
60 Njàng - Téere kalaas - CI
26
28
s x

foofa tari tuuru kari


riiti këru niki naani
laalo Caane taamu niru

s S saabu

s u su s ee see
s ë së s aa saa
s i si s oo soo
uu s uus o s os
ii s iis a s as

Njàng - Téere kalaas - CI 61


28
x X xaalis

x u xu x ee xee
x ë xë x a xa
x oo xoo x ii xii
uu x uux o x ox
ë x ëx ë x ëx

xa di xadi sa li sali
dë xë dëxë ta se tase
xa se xase soo se soose
soo da xooda xa me xame
xo si sosi lo xo loxo
sii di siidi su ba suba
buu se buuse si li sili
tu xu tuxu ma xe maxe
62 Njàng - Téere kalaas - CI
26
28

suba baxa tase xosi


loxo Sooda doxi Siidi
soose xase baase taxu
xale suuli sooxe suuru
Saane saxe xaali Xadi
xeme seelu saaku basi
texe kaso saatu toxu
suuna taaxu Musaa solo

Njàng - Téere kalaas - CI 63


28

Xadi dafa xiif.


Saabu xeme la.
Xaali doxi na.
Koko bi dafa saxe.
Sooda dafa ame loxo.
Sofi toxu na fa.
Saagu Sali bi la.
Musaa Kebe bale na ko.
Ami Si xosi na Siidi.
Xale bi seeti na ko.
Xuri mii ku taaru la.
Satu Saane xale bu tuuti la.

64 Njàng - Téere kalaas - CI


26
28

Siga male moo nu ko tere.


Nee na ko bu mu xuloo.
Toolu basi bii taaru na de.

s S x X
si as xe ax
suba xale

Njàng - Téere kalaas - CI 65


29
aa ee ii oo uu s x
de du da ta të
at ut it nite cate
tani Nafi fabu Mati tele
kori ronu rato able tame

s aa saa b ii bii
x oo xoo s uu suu
m aa maa x ee xee
oo s oos ii t iit
aa x aax uu l uul

fuu foo lii aas xaa fee


iit saa sii oot eek duu
kii rii doo uuf laa mii
aal fee baa tee coo kaa
66 Njàng - Téere kalaas - CI
26
29

nii baa uum aar xii suu


aak bii oos iir koo xii
oor iic eef loo aax iib
aaf eet doo xuu iin uum

nuu ru nuuru coo no coono


de fee defee xaa re xaare
noo na noona ma noo manoo
laa fu laafu saa bu saabu
too kee tookee tee roo teeroo
suu lu suulu xa tu xatu
xe lu xelu suu fe suufe
sii se Siise xee bu xeebu

Njàng - Téere kalaas - CI 67


29

xoobe nuuru xiime Seeni


tiite Liisas xoote dootu
foofa danoo doole boote
daadi baasi maase saaku
roose kooraa tooke kaani
naanee seetee tuuti muuse
moomi dafee amoo caatu
baase dinaa baalu suufu

68 Njàng - Téere kalaas - CI


26
29

Xaalis am na solo.
Dinaa seeti Faatu suba.
Toolu Xadi bi dafa sori.
Muusa Ba moo bari doole.
Safi mu tuuti mi dafa taaru.
Rooti fu sori bari na coono.
Defe naa doomu Liisas moo ko tuuri.
Xale bi am na seku bu tuuti.
Nanu sori toolu Xaali bi dafa
am tooke bi.
Xaal bu cere bi laa taamu.

Njàng - Téere kalaas - CI 69


30
g w

diine loxo Xadi toxu


suba xeme beenu saane
saatu saxe foofa suuna

g G golo

g ii gii g u gu
g a ga g ë gë
g oo goo g ee gee
i g ig o g og
uu g uug aa g aag

70 Njàng - Téere kalaas - CI


26
30
w W welo

w a wa w e we
w uu wuu w ii wii
w o wo w ë wë
w ee wee w aa waa
ë w ëw u w uw

wa ga waga guu ta guuta


do gu dogu waa re waare
go we gowe gu ne gune
waa ru waaru fe gu fegu
gu bi gubi waa ne waane
waa so waaso gaa wu gaawu
ga lo galo woo te woote
waa li waali ga ne gane

Njàng - Téere kalaas - CI 71


30

fegu watu guuta woli


gome laago waali wuutu
gise waga biige gane
toogu galo wuute waaso
gubi siwo dogu gëme
gune waare diwu tege
daagu dege gowe waane
waaru woote xuuge gile

Faatu woli na.


Ana siwo bi ?
Gisoo sama welo ?
72 Njàng - Téere kalaas - CI
26
30

Gabi moo mage Woli at.


Xale bi diwu na.
Waali woowi na Ami.
Gune gi dafa watu.
Aali Wage am na golo.
Maamu Wore uti na guro.
Doomu Isaa dafa uti laalo.
Saabu dina teree am waga.
Toolu xaalu Aatu bi sori na.
Dinaa gise ak sa goro suba.
Muse Ba woo na xale bi.
Toogu bee bu maamu Xadi la.

g G w W
gu ag wee aw
golo welo

Njàng - Téere kalaas - CI 73


31
y ñ
daagu saxe soose diwu
xeme waali loxo laalo
tege sooxe siwo saaku

y Y yoo

y u yu y ii yii
y o yo y e ye
y aa yaa y ë yë
ee y eey oo y ooy
uu y uuy i y iy

74 Njàng - Téere kalaas - CI


26
31
ñ Ñ ñax

ñ e ñe ñ uu ñuu
ñ aa ñaa ñ oo ñoo
ñ i ñi ñ a ña
ñ o ño ñ ee ñee
u ñ uñ a ñ añ

ñe me ñeme yoo te yoote


ma ye maye ñaa ni ñaani
ñaa ri ñaari yaa ma Yaama
la ye laye be ñe beñe
ño ri ñori aa ye aaye
yo ro Yoro a ñe añe
ro ñu roñu ya ru yaru
yo re yore la ñu lañu

Njàng - Téere kalaas - CI 75


31

yoote añe ñori aaye


ñeme laye Yoro roñu
lañu ñaani yaru seeñu
maye feyu dëñe ñawi
foño beñe wuyu yetu
kaña ñaari yore waaye
raaya taaye roñu nañu
feeñu yanu yaatu yabu

Foño laa añe.


Yuga dafa yaru.
Nañu ñaani beñe.
76 Njàng - Téere kalaas - CI
26
31

Saaña yeewu na teel.


Yaama moo ko ñori.
Faale mii lañu maye.
Yoro ku ñeme la.
Baayu Isaa ko aaye.
Fa ñu toxu yaatu na
Fii lañu gise kaña yi.
Ñaari gone yee la woo.
Woo naa ko mu wuyu ma.
Nafi Ba moo yore kaye bi.
Këru Baaba am na ab raaya.
Yaayu Mati dina fi añsi suba.

y Y ñ Ñ
yii ay ñoo añ
yaru ñeme
Njàng - Téere kalaas - CI 77
32
g w y ñ
sori tuuti moomi umu kori
kolu basi footi Kati tapi
Coro daba Badu moolu taale
dalee sama tuli suufu ame

g a ga w i wi
y o yo ñ u ñu
w e we y a ya
a w aw o y oy
e g eg u ñ uñ

ñi aw yu wo gi we
ya yu ña gu yi guti
yoo ga wuu go ñaa añ
wi aaw yii ñoo ñee gii
78 Njàng - Téere kalaas - CI
26
32

aag ye ow uy ow ñii
wa ya ga ña yo go
ño wo waa yu ga eñ
ey uw ey go wee aay

gi se gise wa ne wane
ya ya yaya waa ye waaye
gaa we gaawe gaa ñu gaañu
ñaa ta ñaata yaa ba yaaba
wuu tu wuutu go lo golo
ka le kale we lo welo
lee wu leewu yaa tu yaatu
ñe me ñeme ña gu ñagu
Njàng - Téere kalaas - CI 79
32

yaatu woolu yaali maye


aaye bayi gaañu nawe
wara sowu watu siwo
teewe feyu tayu waaye
wuyu maye yeewu layu
kaña yeeru dayo yelu
layu ñaari googu nuyu
dogu raaya yaru walu

80 Njàng - Téere kalaas - CI


26
32

Xale bi dafa yaru.


Golo gi dafa ñeme.
Yaama am na ay kaye.
Sunu muse moo ne nanu nuyoo.
Abu dafa gaañu waaye xamu ko.
Sunu dee fo danoo war a yaatu.
Xale yi am nañu ñaari welo.
Bi Musaa ñëwee, Bala moo ko teeru.
Sunu gise bi danu koo war a teewe.
Yaayaa moo wuutu Aali bi mu toogee.
Dafa të, moo tax it xaañu na.
Waasal yaabooy yi, te gaaw taal añ.

Njàng - Téere kalaas - CI 81


33
j ŋ
yoote ñaani gowe wore
ñuule yoole waaru gise
weri gune ñeme wuute

j J jinax

j e je j o jo
j aal jaal j ub jub
j i ji j ë jë
a j aj i j ij
ee j eej oo j ooj

82 Njàng - Téere kalaas - CI


26
33
ŋ Ŋ ŋaaŋ

ŋ i ŋi ŋ u ŋu
ŋ ar ŋar ŋ ëp ŋëp
ŋ o ŋo ŋ a ŋa
e ŋ eŋ u ŋ uŋ
a ŋ aŋ o ŋ oŋ

da ŋar daŋar ŋa laab ŋalaab


jaa si jaasi ra jo rajo
ja bar jabar ŋa reñ ŋareñ
ŋaa mu ŋaamu jii tu jiitu
jo xe joxe ŋe xal ŋexal
jo ŋe joŋe je ge jege
jaa mu jaamu ju boo juboo
ŋoo si ŋoosi ŋe bal ŋebal

Njàng - Téere kalaas - CI 83


33

ŋexal jote ŋoosi rajo


ŋaam jaasi ŋar ŋeer
jumaa ŋoos jege jiitu
daŋar ŋebal jafal daje
jaale jataŋ joŋe ŋalaab
jaamu ŋaamu basaŋ jaayu
jibi joxe juboo fajal
ŋareñ falaŋ limoŋ jabar

84 Njàng - Téere kalaas - CI


26
33

Fas wi ŋexal na.


Xale bi ŋaamu na de.
Astu mii de moo joŋe.
Jaan jii am na daŋar.
Lalal ma basaŋ gi fale waay.
Ñaŋa moo tax nu daje fi.
Aana Ñaŋ taal na rajo bi.
Jatu jafal na ko ba mu boy.
Juma def na limoŋ ci jën yi.
Kër gi mu tabax taaru na kaar.
Dañoo jote woon daaw
waaye juboo nañu.
Yeewu na fajar teel daldi
dem jumaa ja.

Njàng - Téere kalaas - CI 85


33

Li mu teg ci taal ji ŋeer na.


Jinax yi ci kër gi lëjle nañu lool.
Ku tabe dafay joxe ci li mu am.

j J ŋ Ŋ
jee aj ŋa oŋ
jinax ŋaaŋ

86 Njàng - Téere kalaas - CI


26
34
p q

ŋaamu juux daje baŋ


jataŋ ŋiis joŋe limoŋ
jaaru ŋas masoŋ cuuj

p P pañe

p uu puu p ot pot
p a pa p u pu
p o po p ii pii
ë p ëp a p ap
i p ip e p ep

87 Njàng -Njàng
Téere- kalaas
Téere kalaas
- CI - CI 87
34
q caq

ë q ëq u q uq
e q eq a q aq
o q oq ë q ëq
i q iq e q eq
a q aq u q uq

to qi toqi pu no puno
poñ se poñse so qi soqi
ta qal taqal paa se paase
poo se poose së qët sëqët
së qal sëqal pu qus puqus
pë tëm pëtëm cii pu ciipu
pu rux purux su qi suqi
bu qat buqat pa taa pataa

88 Njàng - Téere kalaas - CI


26
34

taqal poose yoqat pataa


suqi puno puqus yuqi
toqi ciipu sëqu sëqal
peroŋ payis pëtëm poñse
sëqat guqi muqi soqi
fëq foq purux buqat
naq paase pexe jeqi
paaka pas peñe gëq

Njàng - Téere kalaas - CI 89


34

Poos bi dafa fuq.


Séq gi gëq na.
Roqi mee moo ko taqal.
Gune gi dafa ame payis.
Paate ab buqat bu mag la.
Waa ji moo gas pax mi.
Mer moo tax Sali di ciipu.
Demal peñe sa kawar gi dafa sëq.
Xale yee ñoo doon pëtëm gerte gi.
Aana paase na yére yi ba pare.
Mati moo doon defar puno welo bi.
Faatu dafay jeqi ceeb bi ci cin li.
Puus na oto bi ba loxo yi toqi.

90 Njàng - Téere kalaas - CI


26
34

Suqil ginaar gi te togg ko.


Aatu dafa sëqal kawar gi ba mu sëq.

pP qQ
pañe caq

Njàng - Téere kalaas - CI 91


35
j ŋ p q
juge paas jaŋ toqi ŋeb
baqat jaŋe foqi jëfe sëqët
goqi Jatu bërëŋ ruqe përëm
waŋ doŋo jula bilaŋ falaŋ

j uu juu ŋ iid ŋiid


b eq beq p oo poo
ŋ iid ŋiid f iq fiq
o j oj u ŋ uŋ
ë q ëq ë p ëp

ju op baq jox doj iiq


nip nuŋ paq puus cop ŋo
poo ëj jaal leŋ deq toj
woŋ cuj ŋod soj ñooj raŋ

92 Njàng - Téere kalaas - CI


26
35

uuŋ po taq baq ŋos uq


jif ŋi job liŋ pes fop
aaq luq lëj maq jaam eeŋ
biiŋ ŋel pal joŋ ŋob paan

jo xoñ joxoñ to qu toqu


ŋa lañ ŋalañ ŋo yu ŋoyu
pe me peme pal to palto
taa ju taaju jaa si jaasi
po set poset ŋë bal ŋëbal
ba raj baraj na qar naqar
më qal mëqal lu qi luqi
ŋe xal ŋexal fa jar fajar

Njàng - Téere kalaas - CI 93


35

ŋoyu joxoñ ŋalañ mëqal


ŋexal puj baraj jaasi
pasin ŋar jolu pare
toqu naqar palto jay
jasig ŋaam ŋaax fajar
paan taaju poset naq
luqi kaaŋ taqoo ŋeer
parax peme jat pom

94 Njàng - Téere kalaas - CI


26
35

Ja bi bari na jay.
Aana moo ko luqi.
Jatu taaj na siwo bi.
Sala joxoñ na ko ekool ba.
Paan bu wert bi daanu na toj.
Doomu Astu mu mag dafa ŋas lool.
Paate lëlu na ci biir puqus bi.
Dafa dox ba ni dagaj ci pax mi.
Sa fas wi bari na lu muy ŋexal.
Golo gi këf na pom bi daldi daw.
Gan yi agsi nañu waaye dañoo guddee.
Waxal Ñaŋa mu fab tuq si te dëbb laaj.

Njàng - Téere kalaas - CI 95


36
kk gg mm
ŋas jaaru ŋosi ŋoos
per puso pey soq
poset ŋaam toqi peese

kk bakkan

a kk akk o kk okk
ë kk ëkk u kk ukk
i kk ikk e kk ekk
o kk okk a kk akk
e kk ekk ë kk ëkk

96 Njàng - Téere kalaas - CI


26
36
gg segg

a gg agg e gg egg
i gg igg u gg ugg
o gg ogg ë gg ëgg
e gg egg a gg agg
u gg ugg i gg igg

mm gëmm

a mm amm i mm imm
e mm emm u mm umm
o mm omm ë mm ëmm
i mm imm o mm omm
ë mm ëmm a mm amm

Njàng - Téere kalaas - CI 97


36

jog gi joggi feg gu feggu


sek ki sekki bum mi bummi
buk ki bukki jik ko jikko
sëk ku sëkku tak kal takkal
lem mi lemmi dig gu diggu
teg gin teggin fek ke fekke
nek kin nekkin wom mi wommi
tog gi toggi sum mi summi

sekki feggu jikko sëkku


takkal jëmmal yokku toggi
dëggu lekk teggin fekki
joggi feggu toggal bummi
wommat laggal dammu nokki
diggu bokk fekke lemmi
98 Njàng - Téere kalaas - CI
26
36

tëggal wommat raggu tekki


takku bukki bëgg nekkin

Jaari togg na cere.


Doomu buur mooy bummi.
Sama nijaay moo ko fekke.
Bëgg naa lekk ceebu jën.
Maalaŋ Sekk nit ku dëggu la.
Yokkal ma soow ci laax bi.
Demal lemmil ma basaŋ gee lale.
Kuy tukki war na teel a yeewu.
Seen nekkin ci dëkk bi jekkul dara.
Njàng - Téere kalaas - CI 99
36

Dama namm maafe toggal ma


ko suba.
Aali fajal na ko loxo bi dammu.
Dafa doon daw moo tax muy
nokki rekk.
Tëggal tama ji bu baax nit ñi ñëw.
Bukki da ni tëll, lëg tiit daw.
Bis bu nekk nit ki war na raggu.

kk mm gg
bakkan gëmm segg

100 Njàng - Téere kalaas - CI


26
37
nn ll bb

siggi lemmi rekk jokku


summi wekki dëggal togg
tekk bëgg bukk yokk

nn gënn

ë nn ënn a nn ann
o nn onn e nn enn
u nn unn i nn inn
a nn ann ë nn ënn
o nn onn u nn unn

Njàng - Téere kalaas - CI 101


37
ll koll

a ll all u ll ull
e ll ell ë ll ëll
o ll oll i ll ill
u ll ull a ll all
i ll ill e ll ell

bb jubb

a bb abb e bb ebb
u bb ubb o bb obb
ë bb ëbb i bb ibb
o bb obb a bb abb
e bb ebb u bb ubb

102 Njàng - Téere kalaas - CI


26
37

lol li lolli jun ni junni


jeb bi jebbi ton ni tonni
nen ne nenne wal lu wallu
me lax melax xel li xelli
nëb bu nëbbu jin ne jinne
tol lu tollu teb bi tebbi
sul li sulli sël lu sëllu
ñeb be ñebbe xol li xolli

tebbi lolli nëbbu sëllu


nenne këll tonni dënnu
sonn tibb sulli junni
xelli kenn lenn dëbb
ënn jebbi bënnu wallu
tabb sell xolli fenn
Njàng - Téere kalaas - CI 103
37

nennu rëbbi donn jinne


ñibbi melax ñebbe tollu

Boo balee tonni ko.


Kaay xolli soble si.
Këll bi ñebbe la def.
Tibbal ci cere ji sex.
Xellil ko ci meew mi mu naan.
Ay junni bu baree di alal.
Garab gi jebbi na ba rafet.
Dem na rëbbi tey daje ak till.
Ab pataas bu rëy la fa sullee.
104 Njàng - Téere kalaas - CI
26
37
Wax ma kon fu waxtu wi tollu.
Fabal gënn gi te dëbb dugub ji.
Bu dee taw, fii dafay melax bu baax.
Daw na lu sori waaye taxul mu sonn.
Cere ji dafa fanaan, moo tax mu ënn.
Dënnu yi la ragal, moo tax mu
nëbbu.

nn ll bb
gënn këll jubb

Njàng - Téere kalaas - CI 105


38
kk gg mm nn ll bb
tibb wokk lemmi tukki gëmm
sëgg nëbb jinne xolli siggi
teggi dammat folli dugg xomm
donn jikko summi damm yebbi

a gg agg o bb obb
g unn gunn i nn inn
ë kk ëkk k oll koll
b all ball a mm amm
r omm romm s agg sagg

onn lakk agg sakk inn fukk


imm mell sabb ikk namm fabb
fekk rigg sonn ugg ekk wogg
tugg tobb segg sell mekk ann
106 Njàng - Téere kalaas - CI
26
38

unn tenn wall nomm yogg tell


cogg sëll fikk legg bënn tibb
till menn cull temm cell lenn
ëkk ëgg bokk kukk sukk ull

jom mi jommi xob bi xobbi


ub bi ubbi xim mi ximmi
sum mil summil cog gu coggu
pëg gu pëggu rag gu raggu
lel li lelli yeb bi yebbi
rug gi ruggi sun na sunna
sig gi siggi sak kan sakkan
feg gu feggu tag ge tagge

Njàng - Téere kalaas - CI 107


38

fëkk sekki ximmi tagge


yebbi gobbi jommi tëkku
siggi dëll coggu ubbi
ñibbi raggu jëmm wëgg
bëgge yëbb sakkan pëggu
feggu lelli daggat wallu
jolli sulli xobbi summil
ruggi kinne segg tukki

108 Njàng - Téere kalaas - CI


26
38

Gone gi ñibbi na këram.


Omar simmi na simis bi.
Fifi moo doon daggat lujum yi.
Sama yaay dafay segg dëwlin ji.
Ginaar gi sëgg na sulli dugub ji.
Dag bi buy nuyu Buur bi dafay sëgg.
Bu fëriñ bi sekkee dina sakkan lool.
Faatu Saar mooy dem ja ba duggi.
Jinne ja jommal na xale bu sob ba.
Nit ku nekk mën na soxla wallu bis.
Fekk naa ko muy liggeey ak kenn.
Tukki ba daa fomm rekk, mu dellu kër ga.

Njàng - Téere kalaas - CI 109


39
à ó é

tekki toggi lelli ubbi


sonn mokk fukk summi
wommat teggi rëbbi tonni

à À àlluwa

à ll àll à kk àkk
à gg àgg à bb àbb
à nn ànn à gg àgg
à mm àmm à ll àll
t àll tàll à q àq

110 Njàng - Téere kalaas - CI


26
39

ó Ó póli

g ó gó b ó bó
p ó pó l ó ló
x ó xó c ó có
ó t ót ó ll óll
ó mm ómm ó dd ódd

é É sémmiñ

b é bé c é cé
f é fé m é mé
y é yé k é ké
é ñ éñ é dd édd
é ll éll é kk ékk

Njàng - Téere kalaas - CI 111


39

tàl li tàlli bó li bóli


gém miñ gémmiñ sàn ni sànni
jó ge jóge dé wen déwen
bég loo bégloo sàm mi sàmmi
ñàl li ñàlli ñó wal ñówal
dék ku dékku wé yal wéyal
tàb bi tàbbi tó xu tóxu
ké wel kéwel sàk ku sàkku

ñówal tàlli kéwel sànni


wàll wéyal ñàlli tàggu
jàmmal dég fégal séwet
bóli dóxi bégloo sàkku
féq léget tóxu dàll
bélli càllal gémmiñ dékku
112 Njàng - Téere kalaas - CI
26
39

sébbi lébu déwen séqal


sàmmi xàll jàlle tàbbi

Tali bi tàlli na.


Taw na ba séwet.
Déwen yal na dàq ren.
Di sànni xeer de baaxul.
Xàllal na ko yoon mu jàll.
Dékkal paan bi balaa muy taw.
Dafa sol dàll yu rafet tey.
Yax bee tag ci bóli gi mu fot.
Tàggu na yaayam soog a dem tukki.
Njàng - Téere kalaas - CI 113
39

Solul dàll moo tax dég jam ko.


Caqam tàbbi na ci biir teen bi.
Xaj bi dafa bów rekk mu daldi ñàlli.
Léget bi ci loxoom bi fés na lool.
Kéwel gu rafet laa gis ca àll ba.
Sunu waa kër dañuy tóxu ëllëg
ci suba.

à À ó Ó é É
àll póli sémmiñ

114 Njàng - Téere kalaas - CI


26
40
dd pp tt cc
bóli tàlli bégal féq
làcc dég tàgg tóxu
séq sàq ñów sànni

dd biddiiw

o dd odd ë dd ëdd
à dd àdd u dd udd
é tt étt m àdd màdd
t udd tudd i dd idd
s edd sedd f àdd fàdd

pp keppu

u pp upp o pp opp
a pp app é pp épp
i pp ipp à pp àpp
ó pp ópp e pp epp
d ëpp dëpp t app tapp
Njàng - Téere kalaas - CI 115
40

tt létt

u tt utt e tt ett
à tt àtt o tt ott
ë tt ëtt i tt itt
k utt kutt n att natt
k ott kott f étt fétt

cc picc

à cc àcc o cc occ
u cc ucc ó cc ócc
é cc écc i cc icc
f icc ficc k occ kocc
p acc pacc ë cc ëcc

116 Njàng - Téere kalaas - CI


26
40

kod du koddu tep pi teppi


fip pu fippu noc ci nocci
roc ci rocci pit tax pittax
wed di weddi sop pi soppi
ced do ceddo bed di beddi
kóp pin kóppin kuc cal kuccal
sàp pi sàppi nop pi noppi
jud du juddu kec cax keccax

nopp fippu juddu ceddo


fattu koppar weddi kuccal
koddu xippi kàddu léttu
sàppi soppe teppi màtte
kuppe rocci sàppe noppi
nocci sippax metti tàccu
Njàng - Téere kalaas - CI 117
40

sébbi lébu déwen séqal


sàmmi xàll jàlle tàbbi

Dafa fattu dem sëlmu.


Weddi gis bokku ci.
Yaama seppi na jën yi.
Màrse bari na sippax tey.
Roccil buum gi ci póli bi.
Sunu kër danuy yar ay kóppin.
Kàttan daal kenn du ko fowe.
Maam digle na nu defar sàppe yi.
Yaa ko tooñ te moo la mag fopp.
118 Njàng - Téere kalaas - CI
26
40

Bu xale yi génnee kalaas


dañuy kuppe.
Ku juddu war nañu la wutal kayit.
Ci suba ba tey, Aali boppam
dafay metti.
Sooda def na ay létt yu rafet kaar.
Fo na ba xotti yére yi mu soloon.
Tàccu nañu boroom dëkk bi ba
mu noppee.

dd pp
biddiiw keppu
tt cc
léttu keccax
Njàng - Téere kalaas - CI 119
41
à ó é dd pp tt cc

woccu dékk tëddi wattu bàkku


dëppu làqu wetti séddu sëppu
pepp xeppi guddi màttu dippi
bàttu fattu soccet fésal nattu

b àcc bàcc t ott tott


o tt ott f é fé
l épp lépp i cc icc
d ó dó a dd add
k ucc kucc t ànn tànn
él fó xàtt opp té sott
udd étt wadd sébb idd ëpp
wé xëpp cé àkk tó fé
ipp xepp só tacc én àbb
120 Njàng - Téere kalaas - CI
26
41

àgg ëtt att ott fatt làdd


ró odd tàtt dàtt xé óm
àcc xó sadd sé réll sapp
cét wét ett àpp médd ëcc

làg gil làggil xàd di xàddi


top pe toppe yé wen yéwen
ró ti róti màc ci màcce
dëd du dëddu nop pi noppi
bëc cëg bëccëg tàb bi tàbbi
wec ci wecci tó xu tóxu
séd du séddu sop pe soppe
tàm mal tàmmal gud di guddi

Njàng - Téere kalaas - CI 121


41

tàbbi soppe tappal róti


rëdd pàdd xàddi tàmmal
koppar wàcce wecci woccu
dëddu yéwen kopp séddu
wetti màbb noppi butti
yedd bëccëg botti ràmm
tóxu dolli toppe màcce
fettax làggil màmm sotti

122 Njàng - Téere kalaas - CI


26
41

Xaj bi dafa ràmm lool.


Sooda xale bu noppi la.
Xellil na ko kafe ci koppam.
Waas na jën wi, butti ko.
Aatu dafa ko botti daldi ko daan.
Feebar moo tax mu woccu fii yépp.
Yaayam dafa ko yedd ba mu rus.
Tabax bi dafa màgget bay waaj a màbb.
Xaar na ko ba xàddi soog a dem.
Daanoom bi saf na, dafa ne ŋalañ.
Kaay may ma loxo ma wàcce saaku bi.
Joxoñ ko yoon wi te na moytu ŋar yi.

Njàng - Téere kalaas - CI 123


42
óo ée ëe
woddu tette nàcc fàtte
ñoddi jéppi soppi xotti
àtte bóli wattu bette

óo Óo óom

g óo góo b óom bóom


c óo cóo j óo jóo
n óo nóo b óo bóo
óo l óol óo t óot
óo s óos óo m óom

124 Njàng - Téere kalaas - CI


26
42
ée Ée téere

t ée tée b ée bée
l ée lée m ée mée
ñ ée ñée p ée pée
ée g éeg ée r éer
ée f éef ée k éek

ëe Ëe bëer

k ëe këe s ëe sëe
w ëe wëe f ëe fëe
x ëe xëe r ëe rëe
ëe c ëec ëe g ëeg
ëe l ëel ëe ñ ëeñ

Njàng - Téere kalaas - CI 125


42

wée re wéere kóo ni kóoni


sóo bu sóobu fée te féete
fóo tal fóotal wóo ral wóoral
rée ral réeral lóo ral lóoral
sóo ru sóoru gée wal géewal
jée go jéego bóo li bóoli
ñóo xu ñóoxu tóo kër tóokër
fée xal féexal lée gi léegi

kóoni bóoli déem féexal


géex céeli tóokoor géej
wéere ñóoxu góobi lóoral
wóolu féete jéego jóor
dóom bëer léebu réeral
sóobu sóoru wóoral céetal
126 Njàng - Téere kalaas - CI
26
42

néeg bóof dóore jéex


géewal léegi fóoxal fóotal

Nanu dem àjji kóoni.


Boo suuree rekk géex.
Fóotal ma yére yi léegi.
Moytul dóom bi dafay lakke.
Dafa sóoru ku ko ëpp doole.
Wolof bari na lool ay léebu.
Bëer xeetu jën wu neex la.
Nanu génn ci biti toog féexlu tuuti.
Xale yi wër nañu bóoli laax bi.
Njàng - Téere kalaas - CI 127
42
Ganaar gi nen na ba di bóof.
Su sunu maam toogee danu
koy ñóoxu.
Gaal gi nappi woon jën géej
teersi na.
Céeli bi fëkk na cuuj bi, daldi naaw.
Baaba dafa réeral xaalis bi di
ko jéex.
Sotti na ñeex ci cere ji, mu lóor.

óo ée ëe
góo mée sëe
bóoli téere bëer
128 Njàng - Téere kalaas - CI
Ma boole mooñ 43
26

ii s q ëe ó g j w
F ñ ée W p ee óo aa
y ŋ à r é p ñ oo
ée ó r uu E g q ëe
s R y é ŋ w C óo
ii j B U x N Q t
m t uu K E u J ó

géew ënn joor aas ñee wóo


médd ree koog dàq taab yell
àww àq ñépp ŋodd sëgg yiir
tàgg séq guus àbb sàmm yott
ñenn ŋott gënn suur gopp jédd
weŋŋ ruq ŋóot ëkk ràbb ŋàpp
ñaag riig yeew sukk ŋàmm fóññ
wékk ër mukk ŋiis ŋeew ratt
Njàng - Téere kalaas - CI 129
43 Ma dëgëral

àlle fóoti toggi wàññi woggi


mukke wokke ŋakku wallu róogu
wiŋŋu ñoddi wëggi yegge gowwa
komme kàddu ruuji jeqi ràŋŋe
jéggi ñoddi pàppa jànne ñaasu
yewwi wàqi gàddu ŋóobi riisu
fàggu aaŋu màgge bótti waaje
sàqi weeru dëere dëggu ruqe

130 Njàng - Téere kalaas - CI


26
44

góor éete téere géewal


réeral móolu wéeru jéeri
fóotal totti céetal lemmi

fo qa ti foqati
a ka ra akara
ba ña ti bañati
dëk ka le dëkkale
ba naa na banaana
jaa ra le jaarale
su qa li suqali
fà qa ti fàqati

Njàng - Téere kalaas - CI 131


44

satala tappale peñewu nettali


koppati watatu kilifa feccali
sonnati tegale ñawji suqali
utaale kuppati feddali sottiku
rëddati sóobati walbati yuriku
gënale daggate birale gisaane
jéggale taqaloo coppati wañaaru
defaru aakimoo waxati jàppale

132 Njàng - Téere kalaas - CI


26
44

Léegi laa fi jóge dem raxasu ji.


Demal defaru nu dem léegi waxtu wi jot.
Danoo bëgg a seexale ñaari dëkk yi.
Defal ab kos ci gannaaw baat bi.
Ñu bare ñëwoon nañu ci dajaloo bi.
Joxal minise bi sa portale bi mu
defaral la ko.
Ku bëgg a xarañ ci li mu nekk dafay
gëstu lu bare.
Ne ko mu feccali siwo bi te yóbbu ko
ca wanag wa.
Joxal xale yi limoŋ ji ñu motoxal ko.
Sunu sëriñ am na ay lijaasa yu bare.
Sama mag ji moo nangu li ma doon
dajale.

Njàng - Téere kalaas - CI 133


44

Garabu ër gi ma diwoo moo ma


may jàmm.
Damay jéem a jubale ñaar ñi dëkk ci
xuloo rekk.
Sama maam moo nu doon fàttali
boroom dëkk yi fi mas a falu.
Yaay Alimatu moo jiital xale yi,
yóbbu leen ñu dem nafari seen
jukki.

134 Njàng - Téere kalaas - CI


26
44

Omar dafa doon fo, ñu dàq ko.


Badara di ko kókkali, mu mer.
Noona, mu tëb gëdd ko, mu toogi ci
suuf. Baay Mataar ne ko : Bàyyil di
noggatu xale yi.
Ren, nawet bi dafa teel a ñëw.
Looloo tax Doktoor bi artu na ñépp.
Nee na ku moytu yoo yi doo sibbiru.
Sunu muse moo nu digal ñuy tàggat
sunu yaram saa su ne. Nee na loolu
day yokk wér te dafay tax a mën
a jàng. Looloo tax mu ñuy jàppale
àllarba ju nekk.

Njàng - Téere kalaas - CI 135


45
-
barigo soppali farata tàggale
xottiku àggali yemale ximmali
xettali jigadi gëlëmal fottasu

xam xam xam-xam


xat xat xat-xat
toj toj toj-toj
pas pas pas-pas
pat pati pat-pati
nor nor nor-nor
toq toq toq-toq
bon bon bon-bon

136 Njàng - Téere kalaas - CI


26
45

mën-mën xët-xët taf-taf raj-raj


tar-tar saf-cin sañ-sañ dog-dog
toŋ-toŋ bër-bëri tëb-tëbi aji-gëm
wët-wët téq-téq Sañ-Sañ yat-yati
kof-kof taq-taq rëg-rëg wej-wej
car-car kar-kar ras-ras nux-nux
kol-kol kër-kër baj-baj bés-pénc
law-law xar-xar diw-tiir xew-xew

Njàng - Téere kalaas - CI 137


45

Sàkku xam-xam war na ku nekk.


Sunu miiru kalaas bi dafa bari xar-xar.
Dafa tiit, di lox, di yat-yati.
Ku ëppal la, foo ko fekk muy raj-raji.
Tey dafa sedd, Idi liw na bay kot-koti.
Kër-këri war na ku nekk.
Wàcc jot na, xale yi génn di kër-këri
ci ëttu ekool bi.
Gone gu sob du jóg ci ay lëj-lëj.
Raxasal taq-taq yépp ba ñu set.
Lëg nax na Bukki ba lekk toŋ-toŋ bi
bàyyi ko.

138 Njàng - Téere kalaas - CI


26
45
Muse dafa duggsi rekk, ñi tàrde di
pat-pati.
Bàyyil sa xët-xët ji, jàmm moo
gën ay.
Golo yéeg na welo di jaay mën-mën
ba daanu.
Pas-pas lu baax la ci nit.
Soo dalul, bàyyi sa tuñ-tuñ ji doo
xam lu xew.

Njàng - Téere kalaas - CI 139


45

Xaj dafa gal-gal Golo rekk, fit wi di


tëf- tëfi. Gëleem ne ko bul yat-yati,
yaa ko dàq a bëre. Ñu jàppoo
di wët-wëti.
Golo dafa dugg ci toolu banaana bi,
nar a def toj-toj. Bi ko Bukki jàppee
mu rus ba di pat-pati. Waa dëkk ba
fekk ko muy bis-bisi di jooy.

Yaayam woote na biig ne dina ñëw.


Bi mu egsee, Abu bég di wél-wéli.
Sërica bi moo tax muy wat-wati.
Talatul dara, topp na welo bu bees
bi di dar-dari.

-
kër-kër
xam-xam
140 Njàng - Téere kalaas - CI
46
26

-
kókkali diw-ñor aajowoo ler-leri
kox-kox àlluwa catu-bët fataaya
asaaloo jax-jaxi ëwale fagaru
ŋat-ŋat farata diw-tiir limaale
móolu pël-pël lóorati jëf-lekk
neb-neb fasaale fël-fël feccali

maa sa le maasale
aa ki moo aakimoo
ra ja xe rajaxe
bak ka ne bakkane
sàp pa li sàppali

Njàng - Téere kalaas - CI 141


46

naar bët naar-bët mos xam mos-xam


nes nesi nes-nesi pat pati pat-pati
gur gur gur-gur koŋ koŋ koŋ-koŋ
kar kar kar-kar kës kës kës-kës
sañ sañ sañ-sañ mën mën mën-mën

kaw-kaw cawarte keŋ-keŋ


jaxase toq-toq defare
ras-ras dëddale kër-kër
ŋelaju taf-taf caxabal
wal-wali faxasu sël-sëli
daraja am-jot kóolute
daŋ-daŋi dajale mos-xam
fàttali xam-xam àddina
142 Njàng - Téere kalaas - CI
26
46

tëf-tëfi diw-tiir fat-fat


abadan xët-xët fagaru

Mën nanoo tëkkale ñaari xale yi,


ñu sawar lañu.
Xale yi doon futbal def nañu jaloore
ju rëy.
Dafa soj moo tax foo ko fekk muy
kox-koxi.
Musaa mii ku am sañ-sañ la ci dëkk bi.
Dinaa koy gis mu gàddu ay téere mel
ni kuy wuti xam-xam.

Njàng - Téere kalaas - CI 143


46

Bi ñu sonee rekk, elew yi ne kër-kër,


ne këpp, ëttu ekool bi fees dell.
Doom, yërëmal sa waajur, yaw mi
tax muy tés-tési.
Àddina bari na coono, daŋ-daŋ rekk.
Tëjal robine bi, toq-toq yu bari yi
dañuy yokk faktiir bi.
Watal sa bopp bi, dafa sëq te bàyyi
sa ŋelaju yi.
Jamono ji dafa metti, ñépp war a
sàkku am-am.
Dama tës-tësi ba sama tubey ji
xottiku, tey sonn naa lool.

144 Njàng - Téere kalaas - CI


26
46

Sama maam dafa am sañ-sañ.


Dafa ñu fekk ñu toog di wej-weji.
Mu ne nu wàññi coow li te jóg defari
sàkket wi.
Xaj dafa doon napputu muus.
Doomu muus yi xusi ko mu tiit, ne
ter-ter, ne dett. Yaayu muus mi ne
ko ñaw de.
Li masoŋ bi tabax dafa bari ay
rëq-rëq. Boroom kër gi mer na lool
ba woolu ko. Bu dul woon Yaay
Alimatu, ñu am lëj-lëj.

Njàng - Téere kalaas - CI 145


47
mb mp
óom séen bëer wóor réer
móolu néeg géer léebu jéego
sóobu tóoju jéem téen wéetal

mb Mb mbaam

mb a mba mb ee mbee
mb i mbi mb u mbu
mb ó mbó mb uu mbuu
a mb amb o mb omb
ë mb ëmb à mb àmb

mp làmp

u mp ump a mp amp
o mp omp i mp imp
k amp kamp e mp emp
ë mp ëmp à mp àmp
ó mp ómp é mp émp
146 Njàng - Téere kalaas - CI
26
47

dàm pal dàmpal nàm pe nàmpe


sóm bi sómbi kum pa kumpa
tàm baa tàmbaa pom pe pompe
rom bul rombul gum be gumbe
som pal sompal sàm bu sàmbu
nàm pal nàmpal nom bo nombo
um pe umpe tom be tombe
sem pi sempi xom bu xombu

Njàng - Téere kalaas - CI 147


47

tombu mburu dàmpal umpaañ


umpe xombu mbege bombul
tombe sempi sómbi compal
dàmb nàmpu mbedd mbonaat
compu mbugal Tàmbaa pompe
mbubb kumpa mbote tàmpe
nombo mbëtt sàmbu mboq
mbóot mbeex mbalit rombul

148 Njàng - Téere kalaas - CI


26
47

Waañ wi warul am benn mbóot.


Mbubbu Seex Ka mi rafet na.
Nee nañu tombe moo waral
aay gaaf.
Mbonaat bari na ci àll bi tey.
Su guddee, mbedd mi dafay wéet lool.
Mboq nee na gàññ ci nawetu ren bi.
Xaley koñ bi am nañu mbege
di dawal.
Xadi mooy togg sómbi bi nuy reere.
Xale yi lekk nanu mburu mi
ma dencoon.
Sama umpaañ dem na seeti yaayam
ji feebar.

Njàng - Téere kalaas - CI 149


47

Mbëtt mi daw na dellu ca àll ba.


Demal ca waañ wa raxas bool yi ak
mbombu.
Xar mi jur na biig mbote mu
rafet kaar.
Képp kuy dem Tàmbaa war na
teel a jóg.
Sama mbaaru pàppa mi daanu na ci
guddi.

150 Njàng - Téere kalaas - CI


26
47

Ablaay Juuf teel na jóg tey ci


suba. Dafa xéy raggu ba set lekk
mburoom. Jël saagam dem ekool.
Faatu Saar génne na otoom ci buntu
kër gi. Fomp na ko ba mu set wecc.
Daldi na ciy dugg, taal ko, dawal
dem ca liggeey ba.
Faama Ba am na mbonaat mu rafet
mu ñu ko may. Bés bu nekk dina ko
may mburu. Dina ko jox itam mu
naan. Bëggul sax kenn ku ko laal.

Njàng - Téere kalaas - CI 151


48
nd nj
mbott comp xomb làmb romb
dimb nàmp lump somp pomp
fàmb xàmp temp dàmp ump

nd Nd ndënd

nd aa ndaa nd e nde
nd uu nduu nd ée ndée
bi nd bind nd oo ndoo
à nd ànd u nd und
a nd and i nd ind

nj Nj njamala

nj i nji nj e nje
nj uu njuu nj a nja
nj é njé nj oo njoo
i nj inj ë nj ënj
ó nj ónj u nj unj
152 Njàng - Téere kalaas - CI
26
48
ndi ond nduu nje njaa
inj bind ënd ndu një
njal ndem ndo tund ndix
njas njuu ndë ànd njul

ndi mo ndimo njà mbur njàmbur


njul li njulli ndi gal ndigal
an di andi nja riñ njariñ
ndax te ndaxte njax laf njaxlaf
njàm pe njàmpe nda je ndaje
njëk ke njëkke nju gub njugub
ndo gal ndogal nja boot njaboot
njuu ma njuuma ndaa ma ndaama

Njàng - Téere kalaas - CI 153


48

njuuma ndaxte njaago njàmbur


ndawtal njariñ ndugg ndombo
njàmpe ndab njugub njulli
njëkke njuumte ndaa ndogal
njarte ndawal njattu njàmbat
ndoorte kànja njëmbat ndekete
njàqare ndam ndogu ndeyale
ndigal njuumte ndaje njaboot

154 Njàng - Téere kalaas - CI


26
48

Fan yii, ndox gëj na am.


Sàkku xam-xam am na njariñ.
Ndaa li toj na ndox mi tuuru.
Njuga dafa njool ci kow, am doole.
Seen ndono baay lañu topp ba tey.
Njàmbe Ndiir dafa teel a ndékki.
Njawar mu ndaw ci njulli yi la bokk.
Gëmoon nañu ko ndekete yoo dañu
doon nax.
Uude bi ëwal na mbër mi.
ndombo loxo.

Njàng - Téere kalaas - CI 155


48

Njamala gi lekk na ci xobi garab yi.


Musaa Njaay Njàmbur la dëkkoon
laata muy tóxu.
Ndaje bu neexee dafay tas bu
naqaree dafay tas.
Bëgg liggeey, jàmbaar a koy def.
Ndaama nduggam li bari na lool te
jar itam.
Ndey dem na ca xew wa joxe
fa ndawtal.

156 Njàng - Téere kalaas - CI


26
48

Abu am na xar. Benn melo bu


rafet la. Suur na itam ndax ni
mu ko yore.
Làmb ji nu doon xaar tey jii lay am.
Mbër mu ne gàddu ay njaq. Ku nekk
di yaakaar ni yaay daan.
Léewtoo bi di waaj a tàmbali.
Njéeme xéy na tey ja ba.
Cu-tiir la bëgg a togg. Jënd na ceeb,
diw-tiir, sippax ak kànja. Ba mu
noppee mu jël oto ñibbi këram, daldi
taal añ. Cu-tiir bi neex na, ñépp añ
nañu ba suur.

nd nj
ndënd njamala

Njàng - Téere kalaas - CI 157


49
mb mp nd nj

mbooloo njaay mbalka sump


comp mbaam mbaar mboq
ndigg mbeen ndaw njaxas
njëg domp njëkke mbar
mbuus njaga ndawal ndekki
ndagam sempi ndogu dàmp

a mp amp u mp ump
a nj anj à mp àmp
o mb omb d omp domp
nd ës ndës mb uu mbuu
nd ar ndar nd odd ndodd

158 Njàng - Téere kalaas - CI


26
49

njaa xum njaaxum


mboo tu mbootu
nju gub njugub
ndaa ma ndaama
kàn ja kànja
mba lit mbalit
sam pi sampi

nda omp njo ump anj emb


omb ndës mbu enj ndar nodd
àmp domp émp mbuu ónj nde
nduu mboo énd inj ond njii
Sànd remb unj njó ëmp imb
ndëe mbaa témp mbur njas end
mbél njitt konj rëmb gind tànd
tonj wand minj ñomb nenj ñamp
Njàng - Téere kalaas - CI 159
49

fo nde fonde njàm pe njàmpe


njaa go njaago mbo te mbote
mbu gal mbugal mba xal mbaxal

njaaxum ndeke mbàttu mbugal


làmp njula mbaxal ndono
sampi firnde lump gatandu
umple mbootu mbaal njaago
njuumte ndogu ndombo lempo
dënd indaale mbedd kànja
mbóoyo mbote xàmp jamp
mbana ndimbal mbalit mbër
compal ndaama nàmpal njàmpe
ndigg mbaxana mbañeel mbomb
160 Njàng - Téere kalaas - CI
26
49

mbër njarte sempi njugub


mbaaru dàmpu lompoñ ndaxam

Aali Njaay samp na ndëndam.


Waxtu ndékki des na tuuti.
Garab gi am na ay njugub.
Su dugub ñoree, dinanu lekk mbool.
Mbote mu weex mi dafay nàmp.
Mbomb lay raxase cin li mu togge.
Bale na daldi dajele mbalit mi tonni.
Mbaxana mi mu soloon naaw na
dali fale.

Njàng - Téere kalaas - CI 161


49

Mbaxal mi mu togg biig neex na lool.


Yaay ji uuf na doomam di ko nàmpal.
Teg na saaku bi ci kow sareetu
mbaam bi.
Xale yi ci mbedd mi lañu doon
futbale démb.

162 Njàng - Téere kalaas - CI


26
49

Nawet bi jot na. Njaga xéy na


dem tool. Mébetam mooy mbey mi
indil ko njariñ.
Weer wi feeñ na tey fii ci Ndar.
Ëllëg la korite gi. Ñépp dinañu wori.
Suba teel nu sol sunuy mbubb yu
bees ànd ak sunu pàppa.
Ndey Kumba am na doom ju góor
ayu-bés bi weesu. Tey lañuy tudd
liir gii. Njaboot gi yépp teew nañu.
Jigeen ñi togg nañu laax yu neex
séddale. Imaam joxe na tur wi,
ñaanal xale bi.

Njàng - Téere kalaas - CI 163


50
ng nk
ndaje dund ndaama dend njamala
ndoxe ndogu ndënd bindu njarte
njort ndiir njool ndekki njaaxum

ng Ng pingu

ng uu ngu ng o ngo
ng ë ngë ng u ngu
l ang lang ng é ngé
o ng ong ó ng óng
a ng ang i ng ing

nk unk

a nk ank i nk ink
u nk unk o nk onk
e nk enk à nk ànk
ó nk ónk ë nk ënk
é nk énk a nk ank
164 Njàng - Téere kalaas - CI
26
50

da nga danga sa ngu sangu


fun ki funki ngë neel ngëneel
so ngu songu màn koo mànkoo
ban ku banku nge law ngelaw
mà ngo màngo pen ku penku
son ku sonku nge mbu ngembu
dë ngal dëngal sàn ku sànku
lon ku lonku di nga dinga

Njàng - Téere kalaas - CI 165


50

sangu banku dingeen lonku


jonkon ngëneel màngo ngërëm
danga ngooñ tinki mànkoo
junki songu fonk ndànk
dëngal sànku ngelaw sàngu
penku onk ŋànk lonki
ponkal ngemb ngoonal ngembu
funki sànke tànk bank

166 Njàng - Téere kalaas - CI


26
50

Njaga defal na xar mi ngooñ.


Isaa ci biir sànke lay fanaan.
Fëriñ bi, bu funkee, gën a sakkan.
Astu mu ndaw gone gu pànk la.
Dafa foxoj moo tax muy dox ndànk.
Tànkam mooy metti moo tax
muy onk.
Xaj bi ŋànk na ab yax di daw.
Mbër mi takk na ngembam ba
mu dëgër.
Ngóone jigeen ju mën a defar
ngallax la.

Njàng - Téere kalaas - CI 167


50

Jàngoro yépp dañu leen


war a xeex.
Daw ca ba ngay am ay tànk moo gën.
Def ndànk mooy tax a jàpp golo
ci ñaay.
Tey sedd bi dafa ànd ak ngelaw
lu tar.
Xale yi am nañu ngor ci li ñu séq.
Bàyyil màngo yi ñor nga soog
leen a witt.

168 Njàng - Téere kalaas - CI


26
50

Tabaski gi jege na.


Baay jënd na am xar mu ponkal yeew
ko ci ëtt bi. Usmaan a ngi dem jëndi
ngooñ.
Penda ku bëgg a yar ay mala la.
Am na ay ginaar ak ay kóppin ci
ngunoom. Kóppin gu mag gi dafa
tënk ay tànkam. Bëggul muy cofaate.
Ngañ ku mën a defar oto xale la.
Goney koñ bi yépp moo leen di
defaral. Oto bi mu mujj a defar am
na lonku weñ. Waaye lànk na ni du
ko abal kenn.

ng nk
pingu penku

Njàng - Téere kalaas - CI 169


51
nc nt nq
tànk sangu ngato onk ngelaw
ngiro lonku dénk ngalla ngande
banku ngallax dank fonk ngistal

nc conco

a nc anc à nc ànc
u nc unc i nc inc
e nc enc o nc onc
ó nc ónc ë nc ënc
i nc inc a nc anc

nt bunt

a nt ant i nt int
u nt unt o nt ont
e nt ent à nt ànt
ó nt ónt ë nt ënt
é nt ént a nt ant
170 Njàng - Téere kalaas - CI
26
51
nq dunq

à nq ànq u nq unq
o nq onq e nq enq
i nq inq a nq anq
ë nq ënq ó nq ónq
u nq unq à nq ànq

tan cu tancu san qal sanqal


gon tu gontu ton tul tontul
den cal dencal daj jant dajjant
ten qi tenqi jàn qal jànqal
san ci sanci fon tu fontu
séen tu séentu gàn cax gàncax
fén qoo fénqoo pén coo péncoo
tan qal tanqal ngén te ngénte

Njàng - Téere kalaas - CI 171


51

fontu gàncax tenqi sanci


gontu dencal tenq fénqoo
lanc xunt sanqal bunt
tontul sancaan manq séntu
tànta ngénte dencaat bant
péncoo tancloo tanqal pont
jant dajjant pénc tanq
awante janq tancu jànqal

172 Njàng - Téere kalaas - CI


26
51

Uti na sanqal ngir togg laax.


Sànq rekk la fi Seex jaar.
Dafa joggi pont moo tax mu pikiiru.
War nanu aar bu baax gàncax gi.
Xadi wuti na janq bu koy dimbale.
Nun joxante nanu loxo, baalante àq.
Ci bunt kër gi, la ko ko waxe.
Gox bi, ba ñu ko sancee yàgg na.
Démb am na ku sàncsi ci koñ bi.
Tanqal ndox ci paan gi dem
sangi Musaa.
Fental nañu sunu gaynde yi woy
wu neex.

Njàng - Téere kalaas - CI 173


51

Maam Musaa ngi taxaw di séentu


weer wi.
Oto baa ngi manq ndox mi ci
yoon wi.
Boo soxlaa la mu denc mu jox la ko.
Bu jëkkaan, lépp ca pénc ma la
daan ame.

174 Njàng - Téere kalaas - CI


26
51

Sancsi nañu sunu kër gi. Bunt yi


dañu xonq, miir yi baxa. Ëtt bi taaru
na te yaatu.
Tey ci dibeer ji lañuy setal pénc mi.
Musaa indi na rato bu ame bant bu
gudd. Janq yi ñoom indi nañu ay
bale. Béreb bi nar na set tey.
Sunu ikib mooy daje ak Kaani gi.
Bàlla béreŋ na bal bi nar a dugal.
Wànte waay a jóge fale ñëw tanc ko
mu daanu. Arbit bi tàllal ko xob wu
xonq.

nc nt nq
conco bunq dunq

Njàng - Téere kalaas - CI 175


52
ng nk nc nt nq
lonku ngaaka banku bunt denc
sangu tàngoor wànq tanq tanc
fànq penku gàntal dénk jeng
lëngoo ngóora jàngal seng fonk
ngànt songoo manq dëng jant
sungu sànku ngóor janq unk

ng oo ngoo t ant tant


l anq lanq b unc bunc
t eng teng ng i ngi
u nc unc ë nq ënq
i nk ink à nk ànk

nge onc ànq tonq tenq jong


fenk nguu ong eng ënt inq
176 Njàng - Téere kalaas - CI
26
52

ung ñànk tàng tinc tenk tonk


nanq funk benq fonc nga long
ñenk konq sink dënk benq senq
func ënq benk int sonk ing
bunq lanc ënk keng rënk enk
xonq ngii janq anc tëng unq

pen ku penku san qal sanqal


den koo denkoo gàn tal gàntal
jàn gal jàngal so ngoo songoo
pon kal ponkal sa ngi sangi
lon ku lonku pi ngu pingu
tàn gal tàngal ngóo ra ngóora
dën gal dëngal tàn ku tànku
Njàng - Téere kalaas - CI 177
52

pén coo péncoo ngo ne ngone


nguu ru nguuru ban ku banku
tan cu tancu so ngi songi

sanqal jàngal tungoom tontu


lanc sonk sonku ngonnal
songi sangaat benqal ponkal
tànta gàntu tànku mànkoo
penku péncoo tancu tàngoor
bànqaas conc dencal ranq
gàntal banku ngóora ngànt
funki foontu fànqal ngelaw
dunq dencaat tungune songoo
ngóora janq gàncax lancaat
178 Njàng - Téere kalaas - CI
26
52

ngaaka pingu lànkar sanc


nguuru pentur tanqaat lonku

Ñaari mbër yi ñu ngi songoo.


Jamono tàngaay lañu nekk, gisal jant bi.
Gone gu yaru du foontoo mag.
Pingu bi jam na ko ci tànk.
Fab na lonku bi ngir witt màngo.
Taabam gi funki na ba jaaxal ñépp.
Dunq yiy naaw tag nañu ci garab gi.
Sedd bu metti bi moo waral mu
banku.
Njàng - Téere kalaas - CI 179
52

Tànt nañu seen buntu kër ndax


ngénte li.
Kóppin gi tënk nañu ko ndax dafa
soxor lool.
Ponkal mi moo ko tanc ci biir oto bi.
Golo gi ci bànqaas bi la lonku
di lang.

180 Njàng - Téere kalaas - CI


26
52

Aadama dafay tukki tey.


Teel na yeewu dem sangu teg ci
ndékki. Def ay yéreem ci waliis ñu
gunge ko.
Astu dañu koy takk tey. Janqi koñ bi
yépp ñëw nañu. Ku nee ngi jàpp ci
liggeey bi. Ci ngoon si lañu koy muur.
Móodu Faal ñawkat bu xarañ la.
Piis yu baree nga ca palaas ba muy
ñawe. Buy ñaw dafay sëgg di yëngal
tànkam. Su tabaski jotee, day bari
kilyaan. Ku mu ñawal rekk
nga kontaan.

Njàng - Téere kalaas - CI 181


53
ññ jj yy
denc bant lanc xunt péncoo
ngénte ténq janq wànq wànte
sanc dunq tancu xonq dencaat

ññ suññeel

a ññ aññ i ññ iññ
u ññ iññ o ññ oññ
o ññ oññ ë ññ ëññ
n àññ nàññ d óññ dóññ
t uññ tuññ d éññ déññ

jj béjjen

a jj ajj u jj ujj
e jj ejj o jj ojj
i jj ijj é jj éjj
ë jj ëjj à jj àjj
ó jj ójj i jj ijj
182 Njàng - Téere kalaas - CI
26
53
yy noyyi

à nq ànq u nq unq
o nq onq e nq enq
i nq inq a nq anq
ë nq ënq ó nq ónq
u nq unq à nq ànq

ràñ ñee ràññee daj jant dajjant


tij ji tijji tày yi tàyyi
wañ ñi waññi dij jal dijjal
meñ ñi meññi soj jet sojjet
bày yee bàyyee bàj jen bàjjen
soñ ñee soññee gàn cax gàncax
dàj ji dàjji pén coo péncoo
gaj jaat gajjaat ngén te ngénte

Njàng - Téere kalaas - CI 183


53

wàññi àjji bàyyee dijjal


ijji dajjant wujje ràññee
ràññiku wàññiku mujje bàjjen
waññi tijji meññeef gaññ
àjjana bàyyima bojj mbàjj
sujjoot meññi waññiku soññee
kujje bàyyiku tàyyi lajj
gajjaat bàyyi soññi dàjji

184 Njàng - Téere kalaas - CI


26
53

Suba teel ñu dem àjji màngo.


Sojjet la def, ni layy, gaaw ni ag fitt.
Ay gone yu baax waruñu di wujje.
Li ngay jaay seer na, wàññi ko.
Ñàkk a nelaw moo tax muy dajjant.
Mu ngi sàngoo mbàjj mi ndax liw.
Sama nijaay mag la ndax am
na bijjaaw.
Mu ngi gaññ ndax garab gi
dafa wex.
Baay Móodu dafay soññ waa këram
ci liggeey.
Witt nañu meññeef yu bari ca
tool ba.

Njàng - Téere kalaas - CI 185


53

Bàyyima yi waruñu leen di teg lu


metti.
Waajur yi waruñoo tàyyi ci yar
seen i doom
Àjjana war na neex ñépp a fa
bëgg a dem.
Mënuma tijji bunt bi ndax caabi ji
dafa réer.
Sama bàjjen moo ma yar te bëgg
na ma.

186 Njàng - Téere kalaas - CI


26
53

Tey la bésu ñakku.


Bàjjen Nogay yóbbu na Saaliw
ca pénc ma. Bi ñu koy ñakk
mi ngiy gaññ.
Nanu aar bàyyima yi.
Dañu am bakkan di noyyi ne nun.
Amal nañu nu njariñ ci fànn yu bari.
Kon nanu soññe ci yërëm leen.
Nanu bàyyi di tilimal sunu gox.
Lii nag, ñépp la war, amul xàjj ak
seen. Nanu ko wax ci kow ba mu leer
nàññ. Bu ñu ci tàyyi ndeem bëgg
nanoo sàmm sunu kéew.

ññ jj yy
suññeel béjjen noyyi
Njàng - Téere kalaas - CI 187
54
ŋŋ ww
bàyyima ràññee àjjana bojj
mbàjj gaññ tijji bàyyi
noyyi àjji tàyyi waññiku

ŋŋ faŋŋe

l uŋŋ luŋŋ l uŋŋ luŋŋ


i ŋŋ iŋŋ a ŋŋ aŋŋ
m eŋŋ meŋŋ m ëŋŋ mëŋŋ
e ŋŋ eŋŋ u ŋŋ uŋŋ
ó ŋŋ óŋŋ o ŋŋ oŋŋ

ww tàwwi

a ww aww i ww iww
é ww éww ó ww óww
u ww uww f àww fàww
o ww oww ë ww ëww
e ww eww t aww taww
188 Njàng - Téere kalaas - CI
26
54

oŋŋ eww uww iww léŋŋ


oww àww teŋŋ doŋŋ soww
fàww uŋŋ éww leww loŋŋ
àŋŋ éŋŋ ëww daŋŋ aww

làw wi làwwi dàŋ ŋe dàŋŋe


toŋ ŋe toŋŋe lew wi lewwi
faŋ ŋe faŋŋe kàŋ ŋe kàŋŋe
lew wu lewwu yew wi yewwi
yàw wi yàwwi fàŋ ŋe fàŋŋe
new wi newwi làŋ ŋe làŋŋe
xew wi xewwi tàw wi tàwwi
xàw wi xàwwi gàw wi gàwwi

Njàng - Téere kalaas - CI 189


54

waŋŋ newwi koŋŋ xàwwiku


dàŋŋe yàwwi faŋŋe xàŋŋ
làwwiku doŋŋ lewwu sowwu
toŋŋe fàww newwi jaww
toŋŋ yewwiku keww dàŋŋ
xewwi xàwwi làwwi yewwi
lewwi tàwwi fàŋŋ faŋŋe
meŋŋ gàwwi xewwi yàwwiku

190 Njàng - Téere kalaas - CI


26
54

Kuy nelaw ba jant bi ne dàŋŋ doo


bari wërsëg
Baaba Ndaw lewwu na xale bi.
Yére bi xewwi na waaye rafet na.
Seex du mas a xàwwi suturas kenn.
Abiyoŋ bi ci jaww ji lay naaw.
Xar mi nga yeewoon fee yewwiku na.
Weer waa ngi ne fàŋŋ ci asamaan si.

Sa taab gi newwi na lool, demal fajuji.

Sol nga dàll yi léegi ba mu yàwwiku.


Boo ko tàwwee bu baax mu
dagg de !
Xeex na ba mbubbam mi làwwiku
fu nekk.
Yére yi nga weeroon ci suba wow
nañu koŋŋ.
Njàng - Téere kalaas - CI 191
54

Fàww ñu defar mbaar mi balaa


nawet bee yegsi.
Réeroon na, ne meŋŋ, ñu foogoon ni
du feeñati.
Dafa ko wax xibaar bi mu ni këww
jaaxle.

192 Njàng - Téere kalaas - CI


26
54

Musaa dàllam dafa yàwwiku.


Mu ngi koy yóbbu ca uude ba.
Su subaa mu jëli ko.
Omar du jàngi tey, dem na wuti màngo.
Yéeg na ci garab gi faf xàwwiku ne
gàŋŋ ci suuf. Yàlla baax na ba dammul.
Waaye tànk ba newwi na.
Faama, dibeer ju nekk, dafay seeti
maamam. Bu yeggee, dafay yewwi
xar yi, bale gétt gi. Bu noppee, sangu
ba set ni dàŋŋ ci kow fótooy bi. Ñu
taalal ko tele muy seetaan.

ŋŋ ww
faŋŋe tàwwi

Njàng - Téere kalaas - CI 193


55
ññ jj yy ŋŋ ww
wàññiku fàww bàjjen jaww
bàyyima xàwwi soññi meññent
dajjant àjji gaññ fàŋŋ
yewwiku bàyyee koŋŋ mbàjj
dijjal keww wujje newwi
meŋŋ àjjana làwwiku gajjaat

b oŋŋ boŋŋ u ww uww


a jj ajj ë ññ ëññ
d eww deww l ojj lojj
à ññ àññ f eŋŋ feŋŋ
i yy iyy t ayy tayy

kuŋŋ oww ajj leww aññ tujj


foww fojj deyy iŋŋ gajj deññ
194 Njàng - Téere kalaas - CI
26
55

gaññ jiww doŋŋ dejj tuyy eŋŋ


àww oyy beññ uww jaŋŋ àyy
joyy ëŋŋ wiyy feyy cujj toŋŋ
uññ faŋŋ bàyy waŋŋ dàŋŋ ëññ
ijj seññ rëjj boyy guyy suññ
feŋŋ beww uŋŋ giww yaŋŋ dijj

yàw wi yàwwi faŋ ŋe faŋŋe


dàj ji dàjji wuj je wujje
muj je mujje soj jet sojjet
dij jal dijjal tày yi tàyyi
lew wu lewwu xàw wi xàwwi
kuj je kujje ij ji ijji
xew wi xewwi lew wi lewwi

Njàng - Téere kalaas - CI 195


55

meñ ñet meññet tij ji tijji


ràñ ñee ràññee new wi newwi
soñ ñi soññi bàj jen bàjjen

kujje lewwu xàwwi newwi


ijji keww dàŋŋ dàjji
jaww gajj mujje gaññ
faŋŋe ràññee xàwwiku meññ
bàyyi xuyy dijj waŋŋ
dijjal àjjuma fàŋŋ yàwwi
boyy lewwi ràyyi guyy
tuyy ŋàyyi wujje fàww
waŋŋe coyyi yewwiku bàjjen
sojjet duŋŋ lajj àjji
196 Njàng - Téere kalaas - CI
26
55

fàww tijji tàyyi yàwwiku


toŋŋ xewwi bojj meññent

Ñaari mbër yi ñu ngiy songoo.


Jant baa ngi ne dàŋŋ, mu tànng lool.
Gone gu yaru du foontoo mag.
Mettitu biiram mi moo tax muy gaññ.
Mbaam mi dafa ko waŋŋ, mu daanu.
Muse wax na ko mu bàyyi tooñ.
Golo gaa ngi lekk ci meññeti garab gi.
Ci kow la jóge ni xàŋŋ ci suuf.

Njàng - Téere kalaas - CI 197


55

Bu Sàmba ñëwee fàww nu wax


ko dëgg.
Àjjana ku fa bëgg a dem fàww
nga baax.
Ablaay dàjji na bunt bi ndax caabi
ji feeñul.
Ba mu jógee tool, meññent yu bari
la indi.

198 Njàng - Téere kalaas - CI


26
55

Mbër mi daanu na jéll bu metti.


Jë bi newwi bu baax. Ku nekk ràññee
na ko.
Xew wi dëgmal na. Tax na Maalig
seeti Munaas cuubkat bu ràññiku bi.
Soññ na ko ci liggeey bi teel a pare.
Ndaxte dafa bëgg su bés baa mu
ne fàŋŋ.
Astu kuy soññ doomam yi ci njàng
la. Saa su nekk dafay dem ekool di
nemmiku xale yi. Bu gisee ak muse yi
ba noppi, daldi yewwiku dellu këram.
Moom daal, fàww nu roy ci moom.

Njàng - Téere kalaas - CI 199


56
h
coyyi faŋŋe dàjji newwi
bàjjen xewwi toŋŋ duŋŋ
waŋŋe mujje fàww àjji

h H halmet

h oo hoo h u hu
h i hi h ë hë
h ul hul h an han
ee h eeh o h oh
a h ah ii h iih

200 Njàng - Téere kalaas - CI


26
56

ha lal halal haa jo haajo


le hal lehal hu loom huloom
ha mal hamal haa wo haawo
hable hable ha bal habal
jë ham jëham haa da haada
haa ye haaye ha lag halag
har tu hartu hoo mal hoomal
hàt tan hàttan hàj ji hàjji

halal hoomal hàppaat hamaat


jëham hanam hamaat haajo
haawo hàlluwa halag haraw
hàtte halku huloom hartu

Njàng - Téere kalaas - CI 201


56

hameel halag hindi hànd


lehal hable haaye habal
haada hawal haljana hàddu
hand hamal hàjji hàttan

202 Njàng - Téere kalaas - CI


26
56

Haali habal na Binta hàlluwa ji.


Mati mu ngi lehal doomam ji.
War nanu topp sunuy haada
ak cosaan.
Loo gis hamna lu tax.
Hindil ma sama hileer bi ma xëy.
Xale buy tooñ mag dey dafay halku.
Sooda dem na jëndi halmet ca bitig ba.
Bàyyil di hable sa téere bi
ngay jànge.
Jëham bi xaw naa toj bi mu mbëkkee
bunt bi.
Hartu naa ko ba tàyyi waaye
du dégg.
Bañ a hameel kenn bor moo gën kay.
Wolof njaay nee na, hàtte bor fey
rekk.
Njàng - Téere kalaas - CI 203
56

Balaa ngaa hàddu kay, war nga


xalaat bu baax.
Daw yi mu doon daw moo tax muy
hàppaat.
Yow hawal nii ñu dem fii defuñu
fi dara.

204 Njàng - Téere kalaas - CI


26
56

Halima danu koy takk tey. Danu war


a hamal xew wu rëy. Ñépp a koy
waajal.
Ci sunu haada, góor dafay dugg lël.
Xale yépp lañuy yóbbu ca hàll ba.
Lépp ñoo koy hànd di def. Dinañu fa
toog hay weer.
Keroog hànd nanu rëbbi suba teel.
Menn mbaam mu réy dàq nu fa.
Ñuy daw, di daw bay hàppaat ndax
tiit. Genn góor gu màgget moo tax
ñu raw keroog jooju.

Njàng - Téere kalaas - CI 205


57

nd mb ng nc nq nt nk mp
h nj nc nd nt mp ng mb
nq nk nj h ng nt nq nj
mp h nk mb nd nc r à
g s ée ëe p j ii aa
ñ uu q oo ó ee y w

omb ndaa ngee àŋŋ énk imp


anq ójj ngoo ent hii tànk
comp tenq njoos énj unc fonk
sump oŋŋ nguur àyy jenj ŋank
uww njuu heel iij éññ fonk
guyy hunk denc hóor énq soññ
coww weng mbomb xujj ah fojj
njong nàññ njënd unc dàjj xonq
206 Njàng - Téere kalaas - CI
26
57

soññe wërngal koŋŋate gàwwiku


jayyite ndajale màjjaal ŋàyyeet
doññet mbabal méngale temboli
xàncit tanqal nàmpati ràŋŋati
déjjati hàngare junqoob lempiŋu
pómpi mbànte njamala hàngale
toññi àjji roŋŋe mbeng
lenqe funki njàdde duññi

Njàng - Téere kalaas - CI 207


57

Njole, kañ la nuy ànd nga


jëndi sompaat ?
Njànku dafa ni Hàjji Mbeng na ka
nga hendoo.
Fànta, Njéeme Ndaw nee na, nga
fomp bunt bi.
Ngénte li neex na, jox nañu ma
dàmpi mbaseñ.
Fonkal bàjjan Ngóone Mbóoj, moo
nàmp jox sa baay.

208 Njàng - Téere kalaas - CI


26
57

Démb ci ngoon, Gaynde dafa


dénkoon Bukki saaku ndawal. Sànq,
Golo àjji li Bukki Njuur dencoon,
nëbb ko. Njuur tiit ndax xam ni
Njaay yomb naa tàng.
Bukki wër gisul, tijji buntu Xaj, wax
ko ko. Xaj ne, neel niib Golo, heew ko
ci cank. Bukki jëfe ndigal, heew Golo
ci ndigg ak tànk.
Golo mujj ŋank buum gi, màtt ko
daggul. Nees tuut, mu déjjati bant
bi ñu ko takkoon. Noonu mu ne noŋŋ
cig màngo, banku ne suññeel.

h H
he ah
halmet

Njàng - Téere kalaas - CI 209


58
Cet

Man Ayda laa tudd. Damay sangu ba


set suba su ne. Duma fàtte itam raxas
samay loxo ak sama gémmiñ. Loolu
mooy tax duma gaaw a feebar te moo
ma tax a rafet.

Laaj yi :
1. Kañ la Ayda di sangu ?
2. Lu tax Ayda du gaaw a feebar ?
3. Lan mooy indi tilim ?

210 Njàng - Téere kalaas - CI


26
59
Ñakku

Tey dama demoon ñakkuji ànd ak sama


yaay. Metti woon na de waaye jooyuma
sax. Doktoor bi nee na ñakku dafay tax
doo feebar. Mu ne man xale bu yaru
laa te ñeme. Mu may ma benn tàngal.

Laaj yi :
1. Fan la xale bi demoon ?
2. Lan la fa doon defi ?
3. Lu tax ñakku baax ?

Njàng - Téere kalaas - CI 211


60
Cetu gémmiñ

Démb, sama bëñ moo doon metti. Sama


pàppa yobbu ma ci doktoor. Mu ne ma
bëñ bi dafa am pax. Mu wekki ko, ne ma
sama cetu gémmiñ dafa des. Ah, maa
sonn! Bés naka tey dinaa raxas sama
gémmiñ su ma xëyee ak saa su ma lekkee.

Laaj yi :
1. Lan moo jotoon kiy wax ?
2. Kañ la demoon ci doktoor bi ?
3. Lu tax bëñam am pax?

212 Njàng - Téere kalaas - CI


26
61
Yar ak teggin

Man Aali laa tudd. Su ma yeewoo, damay


jёkk a nuyu sama pàppa ak sama yaay.
Su ma noppee, nuyu sama mag yi ak ñi
nekk ci kër gi ñépp. Su ma gisee mag ci
mbedd mi itam, dama koy nuyu. Sama
pàppa moo ma ni xale bu yaru dafay
nuyoo, di def li ko waajur yi wax.

Laaj yi :
1. Ñan la Aali di jëkk a nuyu ci suba gi ?
2. Lu tax muy nuyoo ?
3. Nan la xale bu yaru war a mel ?
Njàng - Téere kalaas - CI 213
62
Jàppale nit

Jàppale mooy bégal mbaa dimbali sa


waa kër ak say xarit te doo ci xaar dara.
Maye deret, taxawu sa xarit, abale sa
big, walla may ñi néew doole xaalis,
loolu lépp ci jàppale nit la bokk.

Laaj yi :
1. Lan mooy jàppale nit ?
2. Waxal yeneen xeeti jàppale nit
yoo xam.
214 Njàng - Téere kalaas - CI
26
63
Xale bu baax

Maada Jonn am na fukki at. Moom


mooy doomu Ngañ Jonn ak Màggat
Faal. Ren dafa jàng bu baax moo tax
mu dem wakãas Mbàkke ci bàjjan Ami.
Bi muy dem jël na mbaseñ bu rafet may
ko bàjjan ba, àjjiy limoŋ yóbbul ko.
Loolu mooy jëfu nit ku baax.
Laaj yi :
1. Kan mooy tukki ?
2. Fan la jёm ? Lan lay wuti ?
3. Jan jёf ju baax la Maada def ?
Njàng - Téere kalaas - CI 215
64
Oto Susaan

Susaan am na oto. Yaayam moo ko


ko jëndal. Oto bu weex bu rafet la.
Bi Susaan gisee xaritam Musaa, dafa bég,
ne ko dinaa la abal sama oto bi. Ñu yendoo
koo fowe. Bi ñu sonnee, ñu noppalu tuuti
door a sanguji.

Laaj yi :
1. Lan la Susaan am ?
2. Fan la ko jële ?
3. Lan la xale yi def ak oto bi ?

216 Njàng - Téere kalaas - CI


26
65
Jàmm

Su mbaam meree, dafay wéqe ak ay tànkam,


ndaxte mënul a wax. Su golo meree dafa
lay sànni ay doj. Man, mën naa wax moo
tax su ma meree, duma xeex, duma dóore
ni bàyyima. Damay wax. Nanu bàyyi xeex
te nu jàng waxante ci jàmm.

Laaj yi :
1. Nit su meree naka la war a def ?
2. Lan nga jànge ci jukki bi ?

Njàng - Téere kalaas - CI 217


66
Melent ya ak seen dogitu mburu

Melent yi bég nañu tey ndax dañu gis


wenn dogitu mburu. Waaye dogit wi
dafa rёy ba mënul a dugg ci seen kër.
Caat mi xalaat ni : « Nanu ci lekk ndax
mu mёn a dugg. » Bi ñu suuree, ñu
gis ne mburu mi mën na dugg. Melent
yi ni  : « Dimbali sa moroom baax na ! ».
Laaj yi :
1. Lu tax melent yi am mbégte ?
2. Lan mooy jafe-jafe melent yi ?
3. Man pexe lañu ci am ?
218 Njàng - Téere kalaas - CI
26
67
Muus, Jinax ak Ganaar

Muus dafa dugg ci pax. Jinax dimbali


ko mu génn. Muus ŋànk tànkam. Jinax
di jooy. Ganaar ñëw, ni : «  Lu xew  ».
Jinax wax ko lépp. Ganaar ni ko « Gëmuma
leen ! Muus xajul fii ». Muus mer, dellu
ca pax ma. Ganaar ni jinax «  Dawal
gaaw ! » Noonu lañu fa bàyyee Muus.
Laaj yi :
1. Lu xew ci Muus ak Jinax ?
2. Nu Ganaar def ba àtte leen ?
3. Lan nga jànge ci jukki bi ?
Njàng - Téere kalaas - CI 219
68
Bésu ekool bu jëkk

Sali wàcc na ekool ne yaayaam : « Yaay,


tey nataal naa genn kër ak ñaari oto yu
rafet. Xoolal, ñu ngi nii ci sama kaye bi.
Rafet nañu ?
- Waawaaw, rafet nañu kay !
- Woy nanu fa tamit wenn woy wu neex.
Sunu Muse, Kànji la sant. Am naa fa ay
xarit yu tudd Mari, Demba ak Albeer.
Ay Yaay, ndeke ekool nii la neexe !

Laaj yi :
1. Kan la Sali di waxal ?
2. Ndax nataal rekk la Sali def ekool ?

220 Njàng - Téere kalaas - CI


26
69
Lu ngeen di def

Nijaay jant, loo fiy def tey ?


Damay ñoral màngo, may xale yi !
Bàjjen weer, loo fiy def ?
Xanaa leeral kër gi, maam mën laa léebal !
Sama xarit biddeew looy wutsi fii ?
Rafetal asamaan rekk, maay doomu weer !
Yaay taw, loo fi bëgg a def tey ?
Ñoral gerte, dugub ak mboq, xale yi lekk !

Laaj yi :
1. Kan mooy ñoral màngo ?
2. Lu tax bàjjen weer di leeral kër gi ?

Njàng - Téere kalaas - CI 221


70
Sabab :
Ngir xam ndax sa njàng wér na te
gaaw, am na jukki bu ñu la jox ci kërale
gi ci suuf mu ànd ak ay laaj.

Ndigal :
Yelul jukki bi te tontu laaj yi.
Soo noppee, nga biral ko bu gaaw.
Ekool dafay waaj a tëj, ëtt bi yëngu
lool. Delloo nanu téere yi, jot ci
sunuy kaye kómpoo. Ñi sàgganul
woon, daan jàng bu baax dinañu
bég. Direktëer xamle na bés bi ñuy
joxe neexal yi.
Nu xaar ñeenti fan, xew-xew bi
egsi. Suba teel, elew yépp solu wuti
pénc ma. Seeni waajur a leen gunge
ci ndaje ma. Ñi am ndam ñu ngi ne
fàŋŋ ci kanam.
222 Njàng - Téere kalaas - CI
26
70

Bi fukki waxtu jotee, mbir mi


tàmbali, xumb. Xale bu ñu woo jox
la neexal, nga portalewu. Njoora
Sànqe jàmbaar la, bégloo na ndeyam
fàww. Ndaje mi noppi, ñépp sant,
Ngañ Mbeng ne yàcc.

Laaj yi :
• Mottalil kàddu gii ci sa kaye :
Njoora ..................................la.
Bindaatal kàddu gi ci sa kaye, wuutale
pénc mi ak yenn ci baat yii : kër gi,
ngénte  li, bayaal bi.
• Ay baat a ngii : woy, foto, taxaw.
Ban ci ñoom moo mën a wuutu portale ?

Njàng - Téere kalaas - CI 223


70

- Yan elew ñoo nar a bég ?


- Ñan ñooy fotowu ?
- Ngañ Mbeng jàmbaar la ci kómpoo yi
walla ? Lu tax ?
- Kuy jàng te bëgg ndam, naka la war
a def ?

224 Njàng - Téere kalaas - CI

Vous aimerez peut-être aussi