Vous êtes sur la page 1sur 144

1

i/j-
J
1 -— »"M" .in—
s*-
.J) "i»-j JL^
«M

NEDERLANDSCH OOST-INDISCHE
IW1 w
S r i OM».
a ^

Äi II -e -f s-
i
Ntt M
VERZAMELING
\ \
van

"€RÔ0T[ GEUTHOGjiMlf ERDE PLATEN IN KLEURDRUK.


> \V \\\V
^ S ^ o ^ 4 ^ W > K 4 W W j&BJSRKPB. DjWR.

%gVblk.nk«*
L . .
I< i bt NENGILITHOGRÂFIEEBDTER KONSNKlilKE STEENDRUK
C.W. MIEUNC te'SGBÄVENHAGE,
185^.
VOORBERIGT. ÀYANT-PE0P0S.

S'il est un pays qui mérite d'être justement apprécié,


Indien een land meer verdient bekend te zijn, naar
mate het rijker is in kostbare voortbrengselen, in trotsche en tant sous le rapport de ses riches produits, de ses magnifi-
liefelijke natuurtooneelen, naar gelang het openbaar en huis- ques beautés naturelles que par la vie publique et privée de
selijk leven zijner bewoners meer de belangstelling wekt, dan ses habitants, Java mieux que tout autre doit provoquer un
verdient geen land in zulk eene hooge mate onze onverdeelde constant intérêt.
aandacht gaande te houden als het eiland Java. On a déjà beaucoup écrit sur l'Inde, et d'excellents écri-
Veel is over Indië geschreven en uitstekende auteurs heb- vains dans leurs intéressantes descriptions nous ont dépeint
ben ons door hunne schilderachtige en meesterlijke beschrijvin- avec vérité ces belles et grandioses contrées, mais cela nous
gen Indië als het ware voor oogen gesteld. Niettegenstaande a fait sentir encore d'avantage le besoin d'un ouvrage qui
dat alles wordt telkens de behoefte meer en meer gevoeld aan satisfasse aussi les yeux, car, quelque brillante que soit
eene aanschouwelijke voorstelling, want hoe rijk en levendig l'imagination, elle ne peut que se former une légère idée de
ook de verbeelding zij, kan men zich slechts een flaauw denk- ses différents types et costumes, empreints d'un cachet si
beeld vormen van de verschillende typen en kleederdragten original, et dont la description, même la plus exacte, laisse
die zoodanig het kenmerk dragen van oorspronkelijkheid, dat encore h, désirer.
zelfs de naauwkeurigste beschrijving nog steeds veel te wen- Nous offrons donc cet ouvrage au public, espérant qu'il
schen overlaat. voudra bien l'acceuillir avec indulgence, et si nous n'avons
Wij bieden het kunstlievend publiek dezen onzen arbeid aan, pas tout à fait atteint le but, nous tâcherons du moins à
hopende dat hij met toegevendheid en welwillendheid moge rendre de notre mieux le naturel, l'expression, la couleur,
ontvangen worden;' en mögt het dan ook niet in alle op- etc - que nous offre cette nature si riche.
zigten aan ieders verlangen of wenschen voldoen, wij zullen * Son Excellence le G'. Gal. M ' . A. J. D U Y M A E R V A N
echter trachten door het plaatwerk zoo natuurlijk de vormen, T W I S T a daigné accepter la dédicace de cet ouvrage, et
uitdrukkingen, kleuren, enz., terug te geven, die ons de vingt-quatre des personnages les influents de Java ont bien
natuur zoo rijk daartoe aanbiedt. voulu prendre notre œuvre sous leurs auspices.
Zijne Excellentie de Gouverneur-Generaal van Nederlandsch Ces honorables personnes sont:
Indië, Mr. A. J. DUYMAER VAN T W I S T , heeft welwillend
de opdragt van dit werk aangenomen; vier-en-twintig voor-
name ingezetenen van Java hebben zich bereid verklaard deze
onderneming als beschermers te ondersteunen, zijnde de H. H.:

MR. A. J. D U Y M A E R VAN TWIST, Gouverneur-Generaal van Nederlandsch Indië.

J. L. A D A M , Koopman te Batavia.
J . L. A D A M , qq., Koopman te Batavia.
D R . H. B U R G E R , Particulier te Batavia.
J. C A M P B E L L , Koopman te Batavia.
E. F R A N C I S , President der Javasche Bank.
A. F R A S E R , Koopman te Batavia.
A. F R A S E R , qq. Koopman te Batavia.
J H R . J. F . H O R A SICCAMA, Directeur-Generaal van Financien van Nederlandsch Indië.
R. MAC M I L L A N , Koopman te Batavia.
MAC L A U C H L A N , Koopman te Samarang.
D. M A C L A I N E , Koopman te Samarang.
M R . J. F . W. VAN N E S , Vice-President van den Raad van Nederlandsch'Indië.
L. M. F . P L A T E , President van de Factory der Nederlandsche handelmaatschappij te Batavia
M R . A. P R I N S , Algemeen Secretaris.
D. T. P R Y C E , Koopman te Batavia.
A. A. R E E D , Koopman te Batavia.
P . VAN R E E S , Resident van Batavia.
Z D. H. D E H E R T O G VAN SAKSEN W E I M A R , Kommandant van het Nederlandsch
Oost-Indisch leger.
G. S U E R M O N D T , Koopman te Batavia.
R. P . T O L S O N , Koopman te Batavia.
H. V E R N E D E , Koopman te Batavia.
MR. C. V I S S C H E R , Lid in den raad van Nederlandsch Indië.
B. J. W E I M A R , Koopman te Batavia.

S2£Î€£#£3333*E£
-S
IG Lil

DE AFPiiKAANSCHE SOLDAAT, L^V"h?if^!5J^ LE SOLDAT AFRICAIN.

'#*_ i
DE AEBIKAANSCIIE SOLDAAT. LE SOLDAT AEJ1ICAIN.

leder soldaal 'hij het Neèrlandsch-Indische leger L a faculté q u e possède c h a q u e soldat dans Ylnde
mag /ich eene Njaï, — <ene g e z e l l i n , — kiezen, die de de se choisir une Njai (concubine) qui prend p a r t à sa
wisselvalligheden van liet militaire leven met h e m deelt. vie militaire, est sans contredit le coté le plus original de
Deze v e r g u n n i n g , w e l k e oogenschijnlijk indruischt teren la vie du sol lat dans ces contrées.
alle orde en t u c h t , die een der zonderlingste verschijnselen dette tolérance qui semble au premier coup d'œil toute
mag heeten in een weJ geordend l e g e r , heeft echter hart' contraire aux lois de la discipline produit néanmoins d ' a -
nuttige zijde. Zij is eene (1er voornaamste beweegredenen, vantageux résultats. — C'est d'abord une des causes q u i
die den soldaat, na het verstrijken van zijn diensttijd, er engage le plus Je soldat à r e p r e n d r e du service à l ' e x p i -
toe brengt om op nieuw voor eenige j a r e n te teekenen; ration de son e n g a g e m e n t , et dans les guerres de l ' I n d e ,
in den oorlog bewijzen deze vrouwen menigvuldige d i e n - ces femmes oui rendu et rendent encore mille services,
sten : zij verzorgen de gekwetsten, b r e n g e n levensmiddelen aidant a soigner les blessés, transportant les vivres on
aan, na een langen en bezwaarlijken marsch wordt ei' les voit à c h a q u e h a l t e , m a l g r é les fatigues de la m a r -
geen halt g e h o u d e n , of zij zijn d r u k bezig om de ketels c h e , s'empresser activement à p r é p a r e r la n o u r r i t u r e ;
op het v u u r te h a n g e n , j a , velen zijn het slachtoffer ge- plus d'une parmi elles est devenue victime de son
worden der o po ff i r i n g e n , die zij zich h a d d e n getroost. dévouement.
't Is koddig om te z i n , hoe zij zich n a a r de dienst Rien n'est plus original q u e de voir avec q u e l l e f a c i -
weten te voegen, liaar ontzag voor den r a n g van oüicier lité elles savant se plier aux règlements militaires Leur
is onbegrensd , en niets zou h a a r meer streelen dan hen respect p o u r l'épauleite égale celle du s o l d a t , — elles
met de militaire eerbewijzing Ie mogen begroeten. accord, raient volontiers le salut militaire a u x chefs d e
Wordt er inspectie gebunden in de k a z e r n e , dan wachten leurs époux.
zij geduldig op de b i n n e n p l a a t s , totdat zij is afgeloopcn; Sitôt q u ' u n e inspection a lieu dans les casernes on les
maar zij zijn Int, die alles vooraf h a d d e n gepoetst en voit, a p r è s avoir veillé à ce q u e tout soit dans le m e i l -
geborsteld voor den heer g e n i a a l , die de zorg voor IK t leur o r d r e possible, attendre patiemment dans l'intérieur
schoonhouden van wapenen en kleedingstukken geheel en des cours que celte inspection soit terminée. — L'entretien
al laat berusten op zijne Njai, waarvan zij zich vooral des armes est souvent sous leur responsabilité, et le Samedi
des zaturclags met onverdroten ijver kwijlen. elles polissent el apprêtent le fourniment avec u n zèle
Bezoekt men de kazerne na den a Hoop eener w a p e n - tout martial.
o e l e n i n g , dan ziet men menigte allegorische voorstellingen Au retour des m a n œ u v r e s la caserne prend un aspect
uit de Romeinsehe G o d e n l e e r , want allerwege wordt een cjuasi-mytliolo^ique ; ce sont de tous celles des Vx-nus
Mars door zijne remis ontwapend. désarmant leur Dieu Mars.
De A Irik a ansehe soldaat maakt ruimschoots g e b r u i k van Le soldat africain profile amplement de cette t o l é r a n c e ,
de gelegenheid, die hem wordt geboden om zich eene car ces dames habituées à la couleur semblent attacher
gezellin te kiezen , welke de genoegens van het leven met peu d ' i m p o r t a n c e à une teinte plus on moins foncée, — et
hem deelt. En wat betreft deze dames, d a a r zij Aan der cette indillérence en matière de couleur est a m p l e m e n t
jeugd af aan eene d o n k e r e k l e u r gewoon zijn, schijnt het récompensée par les soins et les attentions de leurs a d o r a t e u r s .
dat er in haar oog tusschen deze en een meer of min z w a r - Comme soldat il est vrai q u e Y Africain est difficile à
ten tint weinig onderscheid bestaat. Van hare toegefelijk- discipliner, mais comme homme il se c o u r b e c o m m e tout
heid op dil p u n t , worden zij r u i m schadeloos gesteld dooi- autre sous le j o u g féminin et l'on voit souvent dans les
de voorkomendheid en liefderijke bejegening van h a r e n discussions... conjugales, non seulement la femme lui
zwarten m i n n a a r . tenir tète h a r d i m e n t , mais encore r e m p o r t e r l'avantage.
Als soldaat is het moeijelijk om onzen Afrikaan aan (Nouvelle preuve qu'il faut ajouter à l'assertion tie M"» B.
tucht te g e w e n n e n , m a a r als man forscht bij gewillig het STOWK et q u i nous d é m o n t r e q u e l'Africain est un h o m m e

j u k , dat hem door zijne v r o u w op de schouders wordt ge— lout comme un a u t r e — moralement p a r l a n t . )
leg I. Hij de huisselijke Iwislen biedt de vrouw haren w e è i - Le soldat E u r o p é e n devrait r o u g i r de voir avec q u e l
barsiigen Afrikaan niet slechts moedig hel hoofd, maar luxe de toilette la N/aï de l'Africain écrase la s i e n n e -
weel bijna altijd haar gezag te h a n d h a v e n . V o o r w a a r e e n mais c'est surtout l'égard de ses enfants q u e V Africain
nieuw bewijs voor de waarheid van hetgeen de vermaarde déploie tous ses moyens.
BiŒCHKR STOWE zegt, d a t , uit een zedekundig oogpunt b e - Connu parmi les Javanais sous le nom de / / ' o h , n d a itam
s c h o u w d , de Afrikaan evenzeer een man is als ieder a n d e r . (Européen noir) il tient à soutenir cette q u a l i t é , et c'est
De Europesche soldaat moest zich s c h a m e n , wanneer avec un orgeuil muluei q u e les parents habillent leurs
hij ziet hoe zeer zijne Njaï, wat den glans van haar enfants à l ' E u r o p é e n n e ; l'Africain é p a r g n e sur sa p a y e et
toilet betreft, bij die van zijnen zwarten w a p e n b r o e d e r rien ne lui coûte pour parvenir à ce b u t .
moet achterstaan, en in dit opzigt wordt nog grooter Le soldat Air,cam est en g é n é r a l meilleur père q u e bon
onderscheid opgemerkt tusschen beider k i n d e r e n . époux; mais faut-il donc se m o n t r e r si exigeant à son égard?
Onze Afrikaan wordt door den inlander Ifolanda itam, tandis q u e tant d ' E u r o p é e n s ne possèdent pas m ê m e l ' u n e
dat is, zwarte H o l l a n d e r , g e h e e t e n ; hij beseft ten vollen de de ces deux qualités ! !
beteekenis van deze woorden en getroost zich elke opoffe- La planche ci-conlre nous représente l'Africain sortant
r i n g om dezen n a a m in eere te h o u d e n . Maar de lust le D i m a n c h e a c c o m p a g n é de ses enfants; il est tout fier
zijns levens is zijne kinderen op de Europesche wijze ie de leur t e n u e , et p o u r bien m o n t r e r q u e sa p r o g é n i t u r e
k l e e d e n , d a a r a a n besteedt hij bijna zijn gansche traktement. n'est pas privée de chemise (du moins le D i m a n c h e et les
Algemeen genomen worden onder de Afrikaansehe s o l - j o u r s de fête) — il expose le plus possible cette partie d u
daten meer goede vaders dan ^oede echtgenooten gevonden; vêtement a u x r e g a r d s ; et p o u r nous servir d ' u n e e x p r e s -
m a a r men zou onbillijk z i j n , indien men te veel van lien sion consacrée, il fait des effets de linge.
vergde, te m e e r wanneer men b e d e n k t , dat van menig La m è r e se tient presque toujours à q u e l q u e distance
Europeër noch het e e n , noch het ander mag gezegd en a r r i è r e , sans doute p o u r mieux j o u i r du c o u p d ' œ i l
worden. général.
Nevensgaande plaat stelt voor een A f r i k a a n , die o p e e n
Zondag met zijne kinderen gaat wandelen. i\Ien ziet het A. v. P.
h e m a a n , dat hij zich verhoovaardigt op de sierlijke k l e e -
ding van zijn kroost. Ten einde aan ieder te t o o n e n , dal
zijne lieve spruiten o v e r h e m d e n d r a g e n , — allhans o p Z o n -
d a g e n en a n d e r e feestelijke gelegenhed, n , — laat hij dit
gedeelte h u n n e r kleeding vooral zoo veel mogelijk in het
oog loopen. De g e l u k k i g e moeder komt gewoonlijk a c h -
t e r a a n ; waarschijnlijk geschiedt dit om al de voorwerpen
h a r e r liefde met een enkelen blik te k u n n e n overzien.

~83t$8S&«S8î*Sg~-
DE LASTDRAGER (KOELT. LE PORTEFAIX 'KOELE.

- *^*&&gfcgp3&*-> ' ~ -

/ i e t gij daar dien sjouwer, die meer dan half' (jvl homme à demi-nu portant tout son avoir sur
naakt is, en welligt zijn ganschen rijkdom met zich draagt? lui, c'est le Kouli ou portefaix, qui, pour subvenir à ses
Om ettelijke duiten te winnen, brengt hij een geheel modestes besoins, se charge de transporter d'une place à
vermogen van zijn evenmensen naar eene andere plaats. lautre les effets qu'où lui confie,— à Batavia ce sont
Het is de Koeli, de sjouwerman^ Te Batavia zijn het des Malais, à Samarang des Javanais, et à Sourabaya
Maleijers, te Samarang Javanen, te Soera baya Madoe— des Madurais qui s'acquittent de ces travaux; malgré
rezen. Hoe woest en schooijerig ook van uitzien, zijn leur aspect pauvre et misérable, ils n'en sont pas moins
de Koeli's niettemin meerendeels eerlijk. En hun nut? probes pour la plupart.
dit is onwedersprekelijk. De quelle utilité ne sont-ils pas pour le voyageur, le
De nieuw aangekomene, de reiziger, de koopman, de négociant, l'habitué des ventes, etc.?.. on les voit surgir
venduganger, wat waren zij ongelukkig, indien er geene de tous côtés à chaque coin de r u e , près des tokos ou
Koeli's voor weinig' geld ten hunnen dienste Avaren? — magasins, aux ventes publiques, aux débarcadères,... ils
Op alle hoeken van straten, bij handels- en pakhuizen, sont également de fidèles messagers, on s'en sert aussi q u e l -
hij openbare verkoopingen, bij aankomst van vaartuigen, quefois pour transmettre les missives amoureuses. — Us
overal zijn zij bij. Het zijn vertrouwde briefbrengers connaissent en quelque sorte chaque Européen, non pas
en postillons d'amour. par leurs noms qu'ils ne peuvent pour la plupart p r o -
Zij kennen alle Europeanen , niet bij hunne namen , want noncer, mais bien par les sobriquets qu'ifs leur donnent :
die zijn voor hen onuitsprekelijk, — maar bij bijnamen; le noir, le blanc, le maigre, l e g r o s , le long, le court,
de zwarte, de witte, de magere, de dikke, de lange, etc .. de tel endroit, près de tel arbre, dans telle maison
de korte, daar of d a a r , bij dien boom of dat h u i s , of ou dans telle rue.
in die of die straat. Wilt ge verhuizen? roep één Koelt,— Désire-t-on les employer? si l'on en fait appeler un il
terstond zijn er dertig, als kwamen ze uit den grond. s'en présente immédiatement une trentaine .. ils semblent
Hun gereedschap is een bamboes en een touw, of een sortir de dessous terre.
en twee manden. Hunne kleeding een broek, een b u i k - Pour leur profession, un long bambou et une corde,
gordel, draagjuk waarin hun rijkdom gewikkeld is, en ou bien deux grandes corbeilles avec leur support en jonc
een hoofddoek. Aan velen dient de aarde tot bed, en het leur suffisent — leur costume est des plus simples, il se
uitspansel tot gordijn ; zij hebben nog minder behoefte compose d'un pantalon de toile s'élendant à peine j u s -
dan Diogenes. qu'aux genoux, une longue pièce d'étoffe fixée aux h a n -
ches dans laquelle ils roulent leur modeste avoir et un
J. C. HAGEMAN, J. CZ. mouchoir de tête. — Beaucoup ont la terre pour couche
et le ciel pour a b r i ; ils sont encore plus modestes dans
leurs besoins que Diogène.

~§3*S8Sg®sggej
ÏQRAGER.(KOULIJ FAIX.(K0
6
EEN DAYAKKEFUN KRUGSDOS, 4* &jï UN DAYAK EN COSTUME DE GUERRE
EEN lIAIJAKkER IN K R I M O S , VIT HET I I DAM DE LA PARTIE SUPERIEURE DE
HOOGER GEDEELTE DER RIVIER LA RIVIÈRE D O M , EN C0ST11E
DE GUERRE.

~^W&fägB&

[Toezeer overeenkomst hebbende met het Maleische L e peuple a une grande analogie avec la race
ras, zijn deze volken echter veel sterker gespierd, en Malaise, mais les hommes sont beaucoup plus robustes
niet gewoon aan geregelden landbouw, veel oorlogzuch- pareeque leur aversion contre l'agriculture régulière les
tiger, dan de Maleiër. rend encore plus féroces et plus en-clins à la g u e r r e ,
que les Malais,
Wij zien hem hier in vollen oorlogsdos. Hij heeft
zijne hut verlaten, en zal zonder het hoofd eens vijands Notre type est en grand costume de guerre. Il a quitté
niet terugkeeren. Hij acht het grootscher, dit doel door sa hutte, et il n'y reviendra, qu'accompagné de la tête
overval, dan door openbaren strijd te bereiken. d'un ennemi. Il a cependant des habitudes de lâcheté,
pareequ'il ne combattra son ennemi, que dans les cas
Zijne lendenen zijn omgord met den Tjawat, een lang
extrêmes; il croit plus méritoire l'art, de prendre son
band van wit of blaauw katoen. Het buisje, uit inland-
ennemi à l'improviste, et faute d'un ennemi il prendra
sche stoffen, sluit naauw om het ligchaam ; om de hand-
même da tête d'un homme, qui n'est pas du tout son
gewrichten draagt hij kopere armbanden, en in de ooren
ennemi.
uit schelpen gcslepene ringen. Het haar hangt in dikke
vlechten in den nek, en verliest zich in een vlechtwerk Ses reins sont entourés du Tjawat, large ceinture de
van rottan, dat reeds tot de wapenen van verdediging- cotonnade blanche ou bleue. Le pourpoint d'étoffe i n -
behoort, daar het het indringen van den houwer (Man- digène lui serre le corps; l'avant bras est orné de l a r -
dau) belet. ges bracelets en cuivre, et les oreilles de boucles, fai-
tes de coquillages polies. Ses cheveux tressés tombent sur
Tot wapenen van verdediging dienen ook nog het
la nuque et les tresses se perdent sous une tresse de
schild (Telawang) en de muts (Tapoh) van rottan g e -
rotan, qui sert d'arme défensive en amortisant les coups
vlochten en met vederen versierd.
du sabre (Mandau).
Zijne wapenen van aanval zijn vreesselijk. Op den
rug hangt het zwaard (Mandau) waarmede hij met een Les armes défensives consistent en outre du bouclier
(Telawang) et du bonnet (Tapoh) de rotan tressé, qui
enkelen slag de heup van een man doorhakt. De lans
est orné de plumes.
is in zijne hand een even geducht wapen, tot aanval en
verdediging dienende. Les armes offensives sont terribles. Il a d'abord le large
sabre, arrondi à la pointe (Mandau) avec lequel il fend
De beste ophelderingen over de bewoners van Zui-
d'un seul coup la cuisse d'un homme. Sa lance est dans
delijk Borneo vindt men in het beroemde werk van
sa main une arme pas moins redoutable, servant en
SCHWANER, getiteld: «Borneo», en met vele platen ver-
même temps pour l'attaque et la défense.
sierd. La meilleure description des habitans du midi de l'isle
de Bornéo se trouve dans le magnifiqua ouvrage du
Dr. SCHWANER, «Borneo», illustré d'un grand nombre
de belles gravures.

-~§3*38^®

'
KINDEREN (GAMBOES) MIMI- ENFANS (GAMBOÏÏS) DAN-
SCHE DANSEBS. SEURS MIMIQUES.

—>-"%9üê$ij$fr> —^ge^H®**™-

D e kinderen, die hier voorgesteld zijn, worden Les enfants, que la Litographie ci jointe représente,
opgeleid, om in de hoven of galerijen (Pandoppo) der sont formés pour les danses mimiques, exécutées dans
inlandsche Grooten, mimische dansen uittevoeren. les cours intérieures (Pandoppo) des habitations des Chefs
Hunne kleeding is in de verschillende provinciën zeel- Javanais.
uit een loopend; deze is gevormd uit een hoofdtooisel Le costume des Gambous est très varié ; nous avons
van kunstige bloemen; rondom de ooren dragen zij een choisi l'un des plus originaux; il se compose d'un o r n e -
krans van de op Java zoo beminde en op vele plaat- ment en fleurs artificielles, placé en éventail au dessus
sen duur betaalde bloem, die men Melati noemt (zij de la tête; les oreilles sont entourés d'un ornement com-
is sneeuwwit en zeer welriekend, en gelijkt, wanneer posé avec les fleurs blanches et odoriférantes, nommées
zij open is, op den jasmyn). De armbanden, de v e r - melati; les bracelets, les ornements, qui retombent sur
sierselen, die over de borst hangen, en de vlerken op la poitrine, ainsi que les ailes, fixées au dos sont en
den rug zijn uit bufielleder gemaakt, dat kunstig u i t - cuir de buffle découpé a jour et peint de diverses cou-
gesneden en op verschillende wijze beschilderd is; in leurs; ils tiennent en main des attributs de formes d i -
de hand dragen zij allerlei ornamenten, om aan de verses, servant a accompagner leurs gestes dans l'exé-
verschillende vertooningen meer variatie en uitdrukking- cution des pantomimes; la pièce d'étoffe ou sarong, qui
te geven. Hun kleedje (sarong) is op de Maduresche couvre la partie inférieure du corps, est arrangée à la
wijze geplooid ; den dolk (cris) dragen zij op de gewone manière Maduraise; le poignard (crisse) est passé dans
wijze in den gordel, en de ringen, die zij om de e n - la ceinture de la manière, généralement adoptée, et des
kels dragen, voltooijen de theatrale en buitensporige anneaux entourant la cheville du pied, servent a achever
kleeding. ce costume théâtral.
Hoezeer de dansen van de Gamboes gewoonlijk slechts Quoiques les danses des Gambous ne consistent géné-
in verdraaijingen van het ligchaam, de armen en vin- ralement, qu'en mouvements, plus ou moins difficiles a
gers beslaan, moeten zij echter soms zeer onwelvoegc- exécuter du corps, des bras et des doigts, on leur fait
lijke dansen uitvoeren, die men bij de ergste categorie exécuter souvent des danses très lubriques, comparables à
van den beruchten «Cancan» kan vergelijken, of' bij la categorie la plus diffamée du «Cancan» ou des d a n -
de dansen, die men ziet uitvoeren bij de bekende ver- ses, que l'on voit exécuter chez les Turcs au spectacle
tooningen van den Turkschen Bonsebons, genaamd du Kara-Gocse.
Kara-Goes. Chez tous les peuples de l'Orient les representations
Bij alle volken van het Oosten zijn de mimische mimiques sont en grand estime ; point de fêtes sans d a n -
voorstellingen in groot aanzien ; geen feest kan gevierd ses. Mais l'exécution des danses est méprisée, ainsi que
worden zonder dansen. Maar het dansen op zich zelven les danseurs, hommes et femmes de la plus basse classe
en de dansers zijn algemeen veracht, en dansers en de la population.
danseressen zijn daarom ook uit de laagste volksklasse Le mépris de la danse chez les Orientaux est généra-
getrokken. lement attribué à l'aversion, de se fatiguer sans néces-
Men schrijft het verachten van den dans bij de Oos- sité. Nous l'attribuons aux représentations obscènes et
tersche volken gewoonlijk toe aan den tegenzin, om méprisables, a laquelle elle est employée.
zich zonder nood te vermoeijen. Wij schrijven het toe
aan de verachtelijke en gemeene voorstellingen, waar-
toe de dans gebezigd wordt.

~me*mB0e&&>
ENFANTSiCAMB.QES DANSEURS"MIM1QUI
KINDEREN (GAIVIBOES MIMISCHE DANSERS *ls y^JJA >JT
^>

#
W' j

fc

jg^
l Vi

KERS. ob bai HABITANTS DE BORNEO

. 11 —

I -'
!» -I?
INBOORLINGEN VAN BORNEO. HABITANTS DE BORNEO.

*tfüf»^

Nous allons maintenant transporter le lecteur à


W i j verplaatsen U thans naar Borneo. De perso-
Borneo. — Les personnages représentés dans la planche
nen, die gij op de bijgevoegde plaat aanschouwt, zijn
ci-jointe sont des habitants de Bantaram, lieu situé dans l ' i n -
inwoners van Bantaram, eenefplaats in de binnenlanden,
térieur, sur les rives de la grande rivière de Banjermasin
aan de groole rivier van Banjermasin (de Barito) gelegen.
(le Barito.)
Op dit eiland, het grootste van den Indischen Archi-
Dans cette île (la plus étendue de l'archipel Indien) où
pel, waarvan de bewoners elkander gedurig beoorlogen,
les tributs sont presque toujours sur le pied de guerre
verlaat niemand ongewapend zijne woning. Daarom ziet
entr'elles, aucun individu n'ose se hasarder à s'écarter
men hier den Borne'onees, van zijn schild voorzien, en
de son habitation sans être muni de ses armes. — C'est
in den pijlkoker, die aan zijnen gordel hangt de kleine
pour cette raison , que l'on voit le Bornéonais représenté
pijlen, die hij met zoo veel juistheid weet in het doel te ici muni de son bouclier, et dans son carquois ou étui
brengen door middel van de blaaspijp, waarop wij pendu sur le coté dans sa ceinture, sont les petites flèches
hem zien steunen — zijn Mando of koppensneller zit op qu'il sait lancer avec adresse et promptitude à l'aide de
de heup, en op de schcede, onder de greep, zit in eene la sarbacane sur laquelle il est appuyé; — son mando ou
kleinere scheede het scâlpeermes. coupe-tête est fixé à sa taille et dans le fourreau de celui-ci,
De blaaspijp, waarmede zijne vrouw gewapend is, ligt en dessous de la poignée, est placé son petit couteau à
in de schuil, waarin zij zelve nederhurkt; zij is met
scalper.
eene korte kiel bekleed, die van eene soort van drade- La sarbacane dont sa compagne est aussi armée, est
rige boomschors gemaakt is; de bedekking van het l a - posée dans la barque où on la voit accroupie, cette femme
gere gedeelte van het ligchaam is uit eene soort van gras est revêtue d'une sorte de blouse courte faite d'une écorce
gemaakt, dat geverwd wordt; voor deze vcrwing worden filandreuse ordinairement employée à cet usage; — la
plantensappen gebezigd, die levendige en duurzame k leu- petite pièce d'éloffe qui lui couvre la partie inférieure du
ren-geven; hare armen zijn met talrijke kopere armban- corps, est tissée par elle-même avec des herbes que l'on
den als overdekt, waarvan het gewigt hare bewegingen teint en employant pour cela le suc des plantes qui four-
zoude belemmeren, indien de vrouwen van het land niet nissent en ce pays des couleurs vives et inaltérables ; —
van hare kindschheid af gewoon waren, zich zoodanig ses bras sont couverts de nombreux bracelets de cuivre
te versieren. De breede hoed van bladeren gemaakt, superposés, dont le poids gênerait beaucoup ses mouve-
en met schulpen versierd, dien men op den rand van ments si les femmes de ces contrées n'étaient accoutumées
het vaartuig liggen ziet, dient haar tot beschutting tegen dès leur enfance à se parer ainsi.— Le large chapeau de
de stralen der zon. . feuilles, orné de coquillages, que l'on voit posé sur les bords
Geene plaats der wereld k a n , vermeenen wij een d u i - de la b a r q u e , lui sert à se garantir des ardeurs du soleil.
delijk denkbeeld geven van dit eiland, vooral aan de Aucun lieu du monde ne peut donner une idée de l'aspect
monding der Barilo, waarvan de oevers, vol van b e - de cette île, surtout du côté de l'embouchure de la
tooverende gezigten, den reiziger verrassing op verras- "rande rivière le Barito, dont le cours plein d'enchan-
sing' aanbieden. tements fait tomber le voyageur de surprise en surprise.
Die zich een duidelijk" denkbeeld wil vormen van de Celui, qui voudrait se former une idée précise des r i -
schoonheid en den rijkdom van Borneo, leze de geschrif- chesses et de la beauté de l'île de Borneo, doit lire les
ten van Schwaner, vooral zijn'jwerk: Borneo, beschrij- ouvrages du Dr. Schwaner, surtout son livre: Borneo,
ving van het stroomgebied van den Barito m het rijk description du cours du Barito, dans le royaume de
van Banjermasin. Banjermasin.

-*83HaWKËe$*s8«-

m
KRISSENBEREIDER. MONTEUR DE CRICS.

- "*&&iwm*

O p de bazaars en opene plaatsen der steden en Dans [es marchés (Bazars) et places publiques des
groote dorpen ziet men veeltijds een' hoop menschen villes ou bourgs, on voit souvent une foule de gens,
bijeen, nieuwsgierig naar iets in hun midden starende, regardant avidement quelque chose au milieu d'elle,
als ware er eene groote zeldzaamheid te zien. comme s'il y avait a voir une grande rarelé.
Het zijn echter sleehts een ige mannen, die op den Il n'y a que quelques hommes accroupis (Silok)' qui
grond zitten (SiJok), Krissen bereiden en Krïsseheeden monfent des crics, et qui taillent des fourreaux decries;
snijden, dus het hooggeachte ambacht van Krissenmakers qui exercent dont la profession très estimée de mon-
uitoefenen. teurs de crics.
Die ooit in Valent ijn, Reynal, of eenig werk over Tous ceux, qui ont iù les oeuvres de Valenlyn, l l a y -
Oost-Indië gelezen heeft, kent dé Kr/s, den Javaarischen nal, ou quelque livre sur les Indes-Orientales dovient
dolk, het onafscheidelijke en meest geliefde wapen van connaître le cric, le poignard Javanais, l'arme insépara-
de geheele bevolking van den Indischen Archipel. ble et la plus aimée de toute Ja population de l'Archipel
De Kris of Javaansche dolk, is een lang aan beide des îles de Sonde.
zijden scherp mes, regt, of in bogten en slingeringen Le crie, ou poignard Javanais, esl un couteau long,
gesmeed; de vormen van dit wapen zijn ontelbaar; bij à double tranchant, forgé droit ou torlueux; ses fermes
Raffles ziet men teekrningen van meer dan 50 Krissen, sont innombrables; dans Raffles on en voit une cinquan-
die in naam en grootte van elkander verschillen. taine d'espèces, qui diffèrent de forme et de grandeur.
De kunst, Krissen te maken, wordt bij de Javanen L'art de forger le cric, est 1res estimé par le Javanais;
zeer hoog geschat; hunne overleveringen zeggen, dat ses traditions, analogues aux mythes de Vuleain, disent,
die kunst door de goden werd uitgevonden; dus eene que cet art a élé inventé par les Dieux.
analogie aan de Mythe van Vulcanus. Le Javanais regarde Je cric, comme une pièce d'habil-
De Javaan beschouwt de Kris als een onontbeerlijk lement indispensable', jamais on ne le verra sans cet arme ;
kleedingsluk ; geen Javaan, zonder Kris. Een voornaam arrêter un chef Javanais, s'exprime par la phrase: on
Javaan gevangen nemen, wordt uitgedrukt door de term : lui a pris son cric !
men heeft hem de kris ontnomen ! Point de Prince ou simulacre de prince sans crics en
Geen Vorst of Vorstje, zonder heilige krissen onder odeur de sainteté entre les ornemenls de l'empire; point
de rijks sieraden. Geene dweeperij, geen heilig graf, de fanatisme, point de tombeau saint point de noblesse
geen oude adel, geen opstand zonder heilige krissen. de souche antique, point de sédition ni revolution sans
In het Palembanhsche kwam nog onlangs eene land- un cric saint.
streek in opschudding door eene vechtpartij over het regt Il y a peu de temps, dans le royaume de Palembang
op het bezit van eene heilige kris. De eerste Mahome- il y eût des rixes sanglantes dans une province pour la
tanen op Java deden wonderen met heilige krissen, die possession d'un cric saint, sur lequel deux districts p r é -
moordden zonder de hulp van mensehelijke krachten. tendaient avoir des droits.
De goede krissen worden vervaardigd uit het fijne en Les premiers Mahommetans a l'ile de Java faisaient des
Aveeke soort van Borneesch ijzer, dat men Pamóor noemt. miracles par des crics, qui tuaient sans l'aide d'aucune
Het lemmet Avordl gedamasceeid, en ingewreven met force physique.
eene menging van het sap eener kleine soort van c i - Les cries de bonne qualité sont forgés du fer fin et
troenen (Djerok nyris-petjeJ-) ratlenkruid (warangan) en mou, qui vient de Bornéo; appelé Pamoor. La lame est
pisangbast (Gedebuk pisang). Het gevest Avordt uit een damas-.ee, et frottée avec une mixture de sue d'une petite
stuk been, JA oor of hout, en in de wonderlijkste vor- expèce de citron (Djerok nipis-petjel-) arsenic (Warangan)
men gesneden. De gevesten van de houtsoort (Kayoe et éeorce du bananier (Gedebuk pisang). La poignée se
pêlet) zijn zeer gezocht. Die het doen k a n , iaat die g e - fait d'un os, d'ivoire ou de bois dans dés'formes Jes plus
vesten met diamanten versieren, vooral de band van de variées. Les poignées de l'espèce de bois, qu'on appelle
knop (Mendak). kayoe pêlêt ; sont estimées beaucoup. Les riches ornent
De scheede is van hout, en veelal ook van kayoe la poignée de leur cric de diamants, surtout le bord du
pêlèt, het Avitachtig met zwarte vlammen doortrokken pommeau (Mendak).
hout, waaraan velen too verkrachten toekennen- Gewoon- Le fourreau est fait de bois, s'il est possible, de kayoe
lijk zijn die krisscheeden (Sarong) nog overtrokken met pélét, espèce de bois blanc, taché de noir, auquel ou
eene tweede scheede (Belongson-an) van goud, zilver of attribue des vertus magiques. Les fourreaux de cric (Sa-
compositie (Soe-Avassa). rong) sont presque toujours couverts d'un second four-
De krissenbereider is meer, dan een ambachtsman — reau (Belongson-an) fait d'or, d'argent ou de métal
het is een kunstenaar— en de plaat, die hem voorstelt, (SoeAArassa).
eene echte Javaansche type. Le facteur de crics est plus, qu'un artisan, c'est presque
toujours un artiste— et la gravure, qui le représente,
est un véritable type Javanais.

- S » i-îfBSHBt «3«-
'Snaj»*^'

lonl e liL)i.Y.C.W.lie%
A.v.îers.tlel

JAVAAN KRIS BEREIDENDE *«3 ^j6 LvwJE^} c-t A f JAVANAIS APPRETEUR DE KRIS.
i I

^
\
,JMä

TOPPING. o i_9
TOPPING. TOPPING.
(EENE SOORT VAN JAVASCHB GEBA- (SORTE DE DANSE MIMIQUE À JAVA.)
KENDANS.)

—^afrW^MB®^— -—^wWt^m^—:

D e benaming, Avelke aan deze soort van dans Avordt L e nom de Topping donné à cette sorte de danse
gegeven, is ontleend aan het masker, dat de dansers bij provient du masque dont on se sert dans ces pantomi-
dergelijke gelegenheden bezigen. Reeds vroeger, toen Avij mes. — Ainsi que nous l'avons dit plus haut à l'article
van de Rong-gings spraken, hebben Avij met een Avoord Rong-ging, cette pantomime est surtout d'un caractère
gezegd, dat de Topping moest strekken om de feiten historique ; elle tend à représenter les amours et les e x -
en heldendaden van merlcAvaardige personen uit de g e - ploits des personnages célèbres des chroniques javanaises;
schiedenis , op eene levendige Avijze, in het geheugen terug- chaque exécutant porte alors un masque dont les traits
te roepen. Ieder, die deel neemt in dergelijken dans, tout de convention doivent désigner le personnage m e n -
draagt een masker, dat verondersteld wordt de gelaats- tionné dans les chroniques, ces masques ne varient donc
trekken af te beelden van den held, uit Ariens leven eénig pas dans leur confection; — une collection complète,
feit Avordt voorgesteld. Hoezeer de uiterlijke vorm geheel dont le nombre est assez élevé, coûte environ de 1000
naar Avillekeur wordt gekozen, is het aantal, hetAvelk à 1200 florins et ne se trouve guère que dans la pos-
geacht Avordt eene volledige verzameling uit te maken, session des chefs Javanais qui font exécuter en grand
zeer groot en komt den bezitter op 1000 à 1200 gulden ces représentations par les personnes de leur suite dressées
te staan. Het gevolg hiervan is, dat men ze geAvoonlijk à cet effet.
alleen bij voorname inlandsche personen vindt, die derge- Le cadre de cet article nous oblige à ne parler ici
lijke dansen door hunne talrijke bedienden doen uitvoeren. que du Topping ordinaire, celui que l'on exécute p u -
Wij zullen hier uitsluitend spreken van den geAvonen bliquement et qui est le plus généralement connu. Le
Topping, Avelke op de openbare plaatsen wordt gedanst Topping possède comme l'art chorégraphique Européen
en het meest bekend is. — Nu eens ziet men er uitvoeren divers caractères ; il y en a de sérieux, de lascifs et
met eene soort van statigheid, anderen dienen om de de comiques.
lachlust der toeschouwers gaande te maken , enz. La pantomime représentée ci-contre appartient au genre
De Topping, Avelken de lezer hier ziet afgebeeld, b e - comique; elle n'est ordinairement exécutée que par deux
hoort tot de laatstgenoemde soort, en wordt steeds door personnes. L'homme masqué représenté dans la planche
tAvee personen uitgevoerd. De danser draagt een zwarte ci-contre est affublé d'un bonnet de soie noire et d'une
zijden slaapmuts en een pet, Avelk zonderling danskostuum casquette donnée sans doute par quelqu' Européen ; coiffé
hij waarschijnlijk van dezen of genen Europeër ten g e - de cette manière, il n'en parait que plus comique aux
schenke heeft gekregen, maar dat in de oogen der i n - yeux des Indigènes. — La femme est parée du bonnet
landers het koddige van zijn toilet niet weinig verhoogt. traditionnel en crin noir qui devrait représenter l'an-
De danseres draagt het zwarte paardenharen hoofdtooi- cienne manière de se coiffer ; son sein est recouvert en
sel, hetwelk moet beschouAvd worden als het kapsel, dat in partie d'une pièce d'étoffe de couleur rouge semée de
voormaligen tijd in gebruik Avas, en bij dergelijke gelegen- divers ornements en verroterie et en clinquant; sur le
heden steeds Avordt gedragen. Haar bovenlijf is gedeeltelijk devant de son Sarong *) fixé à sa taille par une ceinture
bedekt met een roodkleurigen doek, waarop allerlei ver- en argent , d'où pendent de chaque côté de petits o r n e -
sierselen van glas en van klatergoud zij n vastgehecht. Een ments du même métal, sont suspendus des écharpes et
zilveren gordel, waaraan kleine voorwerpen van hetzelfde des mouchoirs de couleur variée; elle se sert de ces
metaal hangen, dient om den Sarong ' ) op te houden ; aan mouchoirs pour accompagner ses gestes; l'éventail qu'elle
het voorgedeelte er van zijn veelkleurige sjerpen en doe- tient à la main est employé au même usage et en même
ken vastgehecht, welke zij bezigt om aan hare gebaren temps pour se couvrir la partie inférieure du visage
meer bevalligheid bij te zetten. De waaijer, dien zij in lorsqu'elle accompagne la pantomime de ses chants; dans
hare hand heeft, Avordt gebezigd om het benedengedeelte ce dernier cas, elle ne porte pas de masque car celui-ci
van het gelaat te bedekken, Avanneer zij den Topping met à cause de sa forme intérieure doit être tenu entre les
zang begeleidt, en in dat geval neemt zij het masker af, dents. — Le panier (Karpet) posé devant la grande natte
dat daarbij slechts hinderlijk zou zijn. In de mand renferme les quelques masques qu'ils emploient à chaque
{Karpet), die bij de groote mat is geplaatst, zijn eenige scène exécutée durant le Babak-an ou acte.
maskers, Avelke in de verschillende bedrijven of Babak-an L'orchestre est généralement moins complet que celui
moeten gebruikt Avorden. des Rong-gings de l'intérieur de Java, excepté lorsque
Het getal muziekanten is geAvoonlijk geringer dan hij ces fêtes ont lieu dans l'intérieur des habitations des
de dansen der Rong-ging''s in het binnenland, tenzij de chefs. — Dans les pantomimes du genre comique, les
Topping Avordt uitgevoerd in de woning van een voor- gens de l'orchestre prennent souvent part aux scènes dia-
naam inlander. Is het onderAA'erp van kluchtigen a a r d , loguées en poussant à certains passages des exclamations
dan nemen de muziekanten somtijds een Averkzaam a a n - bouffonnes.
deel in het spel der dansers, Avorden medeacteurs, want
bij sommige passages maken zij allerlei soort van pot-
sierlijke geluiden.

*) Het kkedingsluli, dat den vrouwrnrok vervangt. * ) Pièce d'étoffe indigène servant de j u p o n .

-»$3s8®5§e?ies*
JAVANEN ELKANDER JAVANAIS QUI SE NETTOIENT
REINIGENDE. RECIPROQUEMENT.

U e Amboinezen, die zich Christen-menschen noemen L e s Amboinais, qui par coutume ou par tradition
(uit gewoonte of overlevering), geven den Javaan zekeren se nomment chrétiens, donnent aux Javanais certain
bijnaam, dien wij hier niet durven opnoemen, omdat dit surnom que nous n'osons rapporter ici, vu qu'il se com-
koppelwoord, te zaamgesteld uit een zelfstandig naamwoord posé d'un substantif et d'un verbe re'unis qui n'ont pas
en een werkwoord, nog niet in onze woordenboeken voor- encore trouvé place, Dieu merci, dans nos dictionnaires.
komt. Hier dienen wij eveneens uit te roepen : 's Lands Du reste ici encore, c'est comme dit le proverbe: chaque
wijs, 's Lands eer. Daar nu eenmaal onder de Oost- oiseau trouve son nid beau. Mais enfin puisqu'on a donné
Indische typen een bedrijf is opgenomen, dat alleen op une place parmi les types des Indes orientales, à une
Java op den openbaren weg geschiedt, zoo dient een occupation, qui ne se pratique que sur la voix p u b l i -
toelichtende tekst de voorstelling op te helderen. q u e , il faut bien y ajouter un texte pour éclaircir la
Alle Javanen, mannen en vrouwen, dragen lang hoofd- planche.
t h a a r , dat met olie besmeerd en gestreken, stroef, vet Tous les Javanais, hommes et femmes, portent les c h e -
en dik wordt. Dat zulks ongedierte verwekt, valt wel veux longs, surabondamment graissés d'huile: il est à
niet toe te lichten ; gelukkig dat de Europeaan van dit g e - peine besoin d'ajouter combien une pareille coutume doit
deelte der natuurlijke historie bevrijd is bezuiden den
contribuer à faire pulluler la vermine. Heureusement
evenaar. Nu is het eene gewoonte tusschen b u u r l u i , t u s -
qu'au sud de l'équateur l'Européen n'a nullement à
schen Koelies of ander werkvolk, gedurende den schafttijd,
s'occuper de cette partie de l'entomologie. O r , il est
tusschen kennissen, bij onderlinge bezoeken, dat men
d'usage entre voisins de se nettoyer réciproquement
elkander het hoofd reinigt. — Deze manier is ook natio-
la tête; les Koelis et autres manoeuvres, aux heures des
naal, en al van uit de overoude fabeltijclen bekend, in
repas; entre amis,, pendant les visites. Cette étrange cou-
alle oorden van Java en Soematra,— zoo als men zien
tume si nationale, l'était déjà dans les plus anciens temps
kan in HAGKMAN'S, Javaansche Fabelleer, § 21 en § 99.
à Java et à Sumatra (voir HAGEMAN, Mythologie Java-
Daarom is een J a v a a n , volgens de voorstelling, waarlijk
naise, § 21 et § 99). Le Javanais représenté dans la
een nationale type.
planche ci-jointe est donc véritablement un type national.

J. HAGEMAN J. CZ.

-estts&JS&Hsa
ITS .del
JUANEN ELKANDER REINICENDE. '^Jhy^Jf^ JAVANAIS LAISANT LEUR TOILETTE.
%

.
MMNaMMaHMMBMMMMMMMI

v^o
c 2=
<C
S 2=

f* 2=
C,' UJ
«O
,c IxJ
^ —1
QC
' rCaS
Q_
< U-l
QC
<C
CU

ec
OU
oo

2=
C
>
<c
—t
u-
U-l
-J£
c_J

, : , ; . . (. .

IMEIWW1r"n——— " n . — m M i m ii iMi'awiiiil I UHIMMil«


: V
DE SEMNNAN-GANGER. CIIEE JAVANAIS PRÉPARÉ
POUR LE SENNINAN.

-—^w^^m^^^—

D e dag van het nieuwejaar der Javanen is de L e nouvel-an javanais est en même temps choisi
vergaderdag voor alle onderhoofden bij hun opper- par tous les sous-chefs soit de district, de Kampong
hoofd, — van alle dislrikts- en dorpshoofden bij den etc. pour aller en corps complimenter le Régent (Bo-
Regent (Bopati). Vroeger moesten zij alsdan de schat- pati) — autrefois ils devaient apporter de nombreux
tingen opbrengen ; — thans bij 't Europ. bestuur is 't présents — cette coutume tombe maintenant en désuétude
anders. Des middags is ieder hoofd uitgedoscht in zijn sous le régime européen.
echt inlandsch gewaad, volgens de mode van voor drie Dans l'après-midi, chaque chef exactement paré d'un
of vier honderd jaren. Evenzoo is het paard opgetuigd; costume dont l'ancienneté remonte à deux ou trois cents
Mant een Javaasch hoofd zonder paard is een onbe- ans et monté sur son cheval harnaché dans le même
staanbaar iets. Zoo toegerust verschijnt hij op de alge- genre (car un chef javanais sans cheval est phénomène)
mcene verzamelplaats, waar honderden van zijns gelijken se dirige vers l'endroit où une foule de ses collègues
vergaderd zijn om tournooi te spelen. Ieder ruiter heeft sont aussi réunis pour le tournoi.
een gevolg van een maldrager, een zonnescherm-, een Chaque chef possède une suite composée pour le moins
lansdrager en meer, naar mate hij hoog' in rang is. De d'un porteur de natte, d'un porteur de parasol et d'un
kakelbonte vergadering, Avaarin alle kleuren van den porteur de lance, celte suite s'augmente en raison du
regenboog, met alle derzelver schakeringen, zich voor- rang qu'il occupe. — Le Senninan est une fêle officielle
doen, is eene ollïciële festiviteit, waarin alles zonder dont l'assemblée réunit toutes les nuances des couleurs
gekscheren toegaat. Er wordt op een groot plein g e - de l'arc en ciel.
tournooid, gedraafd, geschermutseld, alles zonder bloed- Les évolutions du tournoi, qui a toujours lieu dans
vergieten , met lansen van twaalf voet en langer. De une grande plaine, se font sans effusion de sang, à l'aide
overwonneling verliest een weinig rijst. Om 6 uur is d'une sorte de lance sans fer d'environ 12 pieds de l o n -
alles gedaan, en des morgens worden alle kleeding- en gueur ; le vaincu perd une petite quantité de riz ou une
wapenstukken aan den wand gehangen tot den volgenden faible gageure, chacun s'escrime à son tour. Ces jeux
Scninnan. cessent à six heures du soir et le lendemain tout l'équipe-
De nevensgaande plaat stelt voor een ruiter, uitgerust ment ayant servi à cette fête se trouve conservé jusqu'au
om naar het tournooi te gaan. Op den achtergrond ziet prochain Senninan.
men eenige kleine paardjes, waarop men in de zonder- La planche ci-jointe représente un cavalier tout équipé
lingste houdingen poppen heeft gezet, die met de vreemdste pour le tournoi, plus loin sont des petits chevaux sur
kleuren zijn beschilderd. Deze paardjes laat men van tijd lesquels sont attachés quelques mannequins bizarrement
tot. tijd vrij door de kampplaats loopen, hetgeen niet peints et comiquement posés.
weinig strekt om de vreugde van den dag te verhoogen. Ces chevaux que l'on laisse de temps en temps circuler
librement dans le cercle du tournoi contribuent encore à
égayer ces jeux en provoquant le rire des nombreux
spectateurs.
HAGEMAN.

-~g3tïS^©&?«£»3*
DE K-0 D J A. LE KODJA.

**jS,tf&y&&*rr— ~—^mMMB&"

Les Kod/as ou arabes sont les descendants de ces


D e Kodja's of Arabieren zijn afstammelingen van
maures q u i , parlis primitivement de l'Afrique vinrent
die Mooren, welke oorspronkelijk in Afrika te huis b e -
successivement s'établir en Espagne, dans les villes m a -
hoorden, later zijn overgestoken naar Spanje, zich h e b -
ritimes de l'Asie, puis dans l'archipel indien. — Cette nation
ben neergezet in de zeestcden van, Azië en vervolgens
essentiellement navigatrice et trafiquante vint s'établir à
in den indischen archipel.
Java où elle introduisit l'Islamisme vers l'an 1382 environ —
Dit volk, dat zich bijzonder op handel en scheepvaart
on les suppose venus pour la plupart de la péninsule malaise.
toelegde, landde omstreeks het jaar 1382 op Java, waar
Grissée dans la résidence de Sourabaya semble être un
hét tevens de Mohammedaansche godsdienst invoerden.
des premiers endroits choisis par eux lors de leur instal-
Men vermoedt, dat zij meercndeels van het schiereiland
lation à Java , et c'est aussi dans ce lieu que sont conservé
Malacca zijn gekomen.
les tombeaux les plus vénérés parmi eux.
Het schijnt, dat zij zich het eerst te Grissê, in de
Ils continuent d'habiter les villes du litoral de Java, on
residentie Soerabaja hebben neergezet; ook daar is het,
les trouve en grand nombre dans les villes de Batavia,
dat de grafplaatsen worden gevonden, die zij het meest
Samarang et Soerabaya, l à , ils possèdent un Kampong
vereeren.
ou quartier séparé dans lequels ils ont aussi leurs mosquées.
Nog heden zetten zij zich met der woon neder in aan Leur physionomie se dislingue du type Javanais, et
zee gelegen plaatsen. porte surtout les caractère de la race Israélite, leur taille
In hunne gelaatstrekken ligt iets joodsch. Door een est en général plus élevée que celle des indigènes, qu'ils
genomen zijn langer van gestalte dan de Javaan, op considèrent comme d'une race moins distinguée, c'est
wien zij met ecne soort van minachting nederzien ; het pourquoi, on les voit peu se mêler avec ceux-ci et for-
gevolg hiervan is, dat zij er weinig omgang mede h e b - mer une classe distincte dans les divers lieux qu'ils
b e n , zelfs in die oorden, die zij gezamenlijk bewonen. habitent. — En grand costume, ils portent le t u r b a n ,
Bij plegtigc gelegenheden dragen zij een tulband, g e - mais on les voit plus souvent coiffés d'une simple calotte.
woonlijk echter bestaat hun hoofddeksel uit een klein Le trafic des Kodjas consiste principalement en un
kapje of mutsje. commerce d'importation et d'exportation avec les iles
Alle Kodja's leven van den handel; zij drijven dien adjacentes et surtout Singapore et Malacca, le commerce
hoofdzakelijk op Singapore, Malacca, en de nabij g e - de diamant et des pierres précieuses est aussi particuliè-
leeen eilanden. De handel in diamanten en andere kost- rement entre leurs mains. — Ils importent à Java de
bare gesteenten is uitsluitend in hunne handen; wijders petites pacotilles composées de marchandises anglaises
voeren zij in engelsche goederen, die zij ta Singapore achetées à Singapore, des parfums arabes et des a m u -
inslaan, Arabisch reukwerk en Mohammedaansche a m u - lettes mahométanes. — Quelquefois ils ouvrent momenta-
letten. Somtijds zetten zij hier of daar een kleinen nément une petite boutique, dans laquelle ils exposent leur
winkel o p , waarin zij hunne waren uitstallen, of zij pacotille, on bien ils la concèdent à leurs compatriotes
doen hunne koopwaren rondventen door een hunner qui vont alors de porte en porte offrir ces divers articles.
landgenooten. Ce genre de trafic ainsi que la navigation semblent
Handel en scheepvaart zijn de eenige bronnen van être leurs seuls éléments, on en voit très-peu se livrer
hun bestaan. Zeer weinigen worden er gevonden, die door à des travaux manuels et aucun à la domesticité, — Ils
handenarbeid den kost verdienen en nimmer ziet men tiennent à conserver vis-à-vis la classe javanaise une sorte
een Kodja hier of daar als huisbediende, Avaardoor zij, de dignité dont ils ne se déparent jamais.
ten opzigte van den Javaan, eene zekere soort van Dans les principales villes da l'intérieur à Java, ils font
meerderheid trachten te handhaven. partie de la garde civique européenne dont ils forment une
De Kodja's die in de binnenlanden van Java wonen, compagnie.
zijn verpligt schutterlijke diensten te verrigtcn, zij v o r -
men eene afzonderlijke compagnie bij het corps.

-g»»®®
W
DE K O D J h j ^ 'tnr LE KODJA.
^

. ,

Li
I

Ù
'.JÊte

^
W?:Mh vCW.Jklmô

SOENDASCHE VROUW W£T HARE KINDEREN. J ÜI A\**I)S^y**


^JSU L U * o y w p tjjy
FEMME SUNDANAISE AVEC SES ENFENTS.
SOENMSCIIE VROUW MET EEMME SUNDANAISE AVEC

HARE KINDEREN. SES ENFANTS.

W i e RAFFLES voorstelling eener Javaansche Vrouw Lelui qui n'a vu que la représentation donnée par
uit den geringen stand gezien heeft, zag enkel ecne RAFFLES des femmes javanaises des classes inférieures, ne
type uit het midden van Java, en dan nog wel uit de connaît en réalité que le type de l'intérieur et même
landschappen Soerakarta of Madioen. De type van eenig seulement des environs de Soerakarta ou de Madioen. Le
persoon, kleeding, handwerk, hedrijf van Java, kan type au contraire d'une personne du sexe féminin varie
velerlei worden voorgesteld. De vrouw in Midden-Ja va et quant à son habillement, et quant à son genre d'occu-
heeft het hoofd onbedekt, even als de voeten ; het haar pation. A l'intérieur les femmes javanaises ont la tête
in een lus hangende (Sangoel), in stede van opgebon- et les pieds nus, les cheveux en tresse pendante (Sangoel)
den [Kondé). Het bovenlijf is bedekt met een donker- au lieu d'être relevés en chignon (Konde'). Le vêtement de
blaauAV baailje, enkel voorzien van een gat voor den revèche bleu foncé dont elles se couvrent le buste n'a
hals, waaraan een kraagje met een paar knoopjes, doch qu'une ouverture pour le cou, garnie d'un collet avec
niet digtgemaakt. Dit baaitje heeft naauwe mouwen, aan quelques boutons, mais ouvert néanmoins. Les manches
de handen voorzien van knoopjes, en reikt tot aan de en sont étroites et garnies aux mains de boutons : il des-
bovendij. De ooren zijn voorzien van Soewong, oor- cend jusqu'aux hanches. Elles portent aux oreilles des
knoppen of beenen knoopjes in de oorlellen, naar mate pendants (Soewong) d'ivoire, d'argent doré ou d'or selon
der gegoedheid soms van goud, of verguld zilver. Het qu'elles sont plus ou moins riches. La partie inférieure
onderlijf is gehuld in een Kain, zijnde een vormloos du corps est chez elles enveloppée dans un Kaïn, pièce
stuk geruit linnen, van eigen weefsel, om het ligchaam d'étoffe rayée, sans forme arrêtée, quelles tissent de
geslagen, en om den midden met een Oedoet, of buik- de leurs propres mains, et quelles rattachent par une
b a n d , vastgehouden. — Te Djokjakarta is het baaitje bandelette à la ceinture. A Djokdjokarta le vêtement s u -
soms- van voren open, en draagt de vrouw eene Selin- périeur est quelquefois ouvert par devant,- en outre les
dong (langwerpig stuk lijnwaad) op de hoogte der femmes y ajoutent à la hauteur du sein une pièce de
borsten om het bovenlijf gewonden. — In Oost-Java toile (Selindong) enroulée autour du corps. Dans la partie
zijn alle vrouwenbaaitjes lang, en meestal blaauw. In orientale de Java, ce vêtement est d'ordinaire bleu et
West-Java zijn die eveneens lang tot aan de kuiten, long; dans la partie occidentale il est coloré et descend
en soms gekleurd. De Selindong is echter onmisbaar, — jusqu'aux jarrets. Le Selindong ne manque jamais et passe
bij een gesloten baaitje over den schouder hangende. In par dessus l'épaule quand le vêtement supérieur est fermé ;
West- en Midden-Java, en bij alle Javaschc v r o u - il sert à l'orient comme à l'ouest et dans l'intérieur de
wen in Oost- Java is de Selindong bestemd tot alle Java à soutenir les fardeaux sur le dos. Les femmes de
vrachten te dragen op den rug. De Madurezen dragen Madura portent sur leur tête.
op het hoofd.
J. HAGEMAN J. Cz.

-se*se^©»gêi-*s2-
JAVASCÏÏE KINDEREN, DIE ENEANTS JAVANAIS VENDANT
MET SNOEPERIJ TE KOOP
DES FRIANDISES.
LOOPEN.

—^wMWï'&^^~-

Reeds bij het krieken van den morgen, welken " A peine les oiseaux saluent-ils de leurs chants le
het vogelenheir met zijne eerste zangen begroet, verneemt retour de la lumière, que l'on peut entendre dans toutes
men op alle wegen de stemmen van kinderen, die de les rues des voix d'enfants qui s'en vont verdre les frian-
lekkernijen rond venten, in den afgcloopen nacht door dises que leurs parents ont préparées pendant la nuit.
hunne ouders gereed gemaakt. De toutes parts les cris d e : katjang-goring, tin-ting,
Allerwege hoort men hun geroep : katjang-goring, goela-botoe, b e n d o , koatji, etc., e t c . , sefont entendre.
tin-ting, goela-botoe, bendo, koatji, enz., enz. Ces voix ont à peine retenti que l'on voit accourir les
Ter naauwernood klinken die stemmen in het rond, enfants des autres Javanais, des Chinois et des E u r o -
of in allerijl ziet men kinderen van Europeërs, inlan- péens. C'est à qui pourra le plus vite se régaler des
ders en van Chinezen hunne woningen verlaten ; met friandises favorites. Vers le milieu du jour les cris d i -
haastigen tred snellen zij naar de jeugdige rondventers minuent sensiblement ; mais vers le soir ils retentissent de
om aan de opgewekte begeerte te voldoen, en zich aan nouveau aussi dru que le matin.
hunne meest geliefkoosde snoeperij te vergasten. Tegen Dans la planche ci-jointe on voit deux de ces petits
den middag wordt dit geroep langzamerhand minder, revendeurs dans le quartier Chinois qu'on reconnaît faci-
maar tegen den avond verneemt men het weder even lement à la singuliere construction des maisons. Dans le
druk als des morgens. lointain on aperçoit quelques corps de garde (gardo) à
Op nevensgaande plaat zijn twee kinderen afgebeeld, quelque distance l'un de l'autre. Les gardes qui les o c -
die hunne waar uitventen in een Chineesch k a m p ; dit cupent servent non seulement à veiller à la sûreté p u b l i -
laat zich reeds op het eerste gezigt bespeuren aan den que, mais encore à avertir les habitants quand il vient
zonderlinge bouwtrant der woningen. In het verschiet ont- à éclater un incendie.
waart men een der wachthuizen (gardo), die op eenigen
afstand van elkander zijn geplaatst; de wachten, die zich
daarin bevinden, dienen niet slechts om voor de open-
bare veiligheid te w a k e n , maar insgelijks om de bewo-
ners te waarschuwen bij het ontstaan van brand.

J. HAGEMAN J. Cz.

-gSfSSieef^^Sg-
KINDEREN SNOEPERYEN VERKOOPENDE.
^iyjy^^'A ENFANTS VENDEURS DE FRIANDIS
m

#. É

j
^ ~'t
IÉÉ

à
BBSBI^HHIHMP
----.-- '-

PU B^mmmmm MBIMC

L ÏLV Iith.T.C ."W.Mielmg.te sïïa^e


Arv.Ters,del.

u SINGO-SEKARS
SINGO-SEKARS ^>lio o *f ^ p «ë*7^^
'

SINGO-SEKARS. SINGO-SEKARS.
(LIJFWACHT VAN DEN REGENT OE BOPATI.) (GARDES DE LA SUITE DU REGENT OU BOPATI.)

—^^WiWï&^>™-~~- —***&s$y&w*

Bij plegiige gelegenheden hebben de Javàsche La suite des chefs javanais est toujours fort n o m -
hoofden steeds een groot gevolg, dat er te fraaijer u i t - breuse dans les grandes cérémonies, et d'autant plus
ziet, dewijl zij gekleed zijn in een gewaad, 't geen eenige curieuse que cette suite a conservé les costumes adoptés
honderd jaar uit de mode is. dans les temps reculés.
De verschillende soorten van lijfwachten, de gamboe's Les différents gardes, les gambous ou danseurs mimi-
of dansers, waarvan wij weldra eene afbeelding zullen ques, dont nous donnerons bientôt le dessin, les gens
leveren, die, Avclke de wapenslukken van den Bopati destinés pour porter les diverses pièces composant l'équi-
d r a g e n , zijn allen op eene verschillende wijze u i t - pement du chef; tous ayant un costume particulier,
gcdoscht. Het geheel levert een schouwspel o p , dat in forment un spectacle intéressant qui n'est pas sans g r a n -
zijne soort fraai en indrukwekkend mag heeten. deur ni dignité.
De Singo-Sekars, op nevensgaande afgebeeld, zijn Les Singa-Sekars dont nous donnons ici le costume,
de lijfwacht van den Bopati. Tot hunne wapenoefenin- sont affectés à la garde du Bopati; ils forment une
gen beliooren zekere krijgsdansen, iets geheel eigenaar- compagnie dont les exercices en partie mimiques sont
digs aan de Singo-Sekars. In het midden van den troep tout-à-fait curieux; au centre de cette compagnie se trouve
wordt de payong, een parasol van ouderwetschen vorm, hpafong, ou parasol de forme antique, porté en guise
bij wijze van vaandel gedragen. Hunne bewegingen g e - de drapeau. — Les diverses marches et évolutions se font
schieden op het geluid van den schel klinkenden gong, au son retentissant du gong qui remplit ici l'ollice de
die hier in plaats van trommel wordt gebezigd. Tot notre tambour; l'on choisit toujours un bossu pour r e m -
gongslager kiest men altijd een gebogchelde. plir ces fonctions.
Mismaakten of wanstaltigen worden zeldzaam onder de Nous ajouterons à ce propos que les difformités cor-
Javanen gevonden ; uit dien hoofde hebben de Sultans porelles étant très-rares chez le peuple javanais, les sultans
en ander-e grooten de gewoonte al degenen, die derge- ainsi que les grands chefs ont la coutume de recueillir
lijke ligchaa'hisgebreken hebben, aan hun hof te houden. pres d'eux les divers phénomènes de ce genre. — Dans
Zoo worden in den Kraton of het paleis des Sultans l'intérieur des Kratons ou palais des sultans de Jogja-
van Jong/'akarta en van Solo de wanslaltigsle schepselen karta et de Solo l'on voit réuni les difformités naturel-
gevonden. les et les accidents phénoménaux les plus bizarres.
Het kosjuuin der Singo-Sekars bestaat uit een helm Le costume des Singo-Sekars se compose d'un'casque
met zwaar leer bekleed, waarop ornamen]en zijn g e - en cuir de buffle garni d'ornements de même matière
plaatst van uitgesneden buffelleden; ter wederzijde er découpés à j o u r ; à chaque côté de ce casque pendent
van hangen guirlanders van melati tot op de borst. des guirlandes de melati retombant sur la poitrine. —
Het gele vest. is met rood passement afgezet; hun kris La veste d'un jaune pâle est garnie de passements r o u -
heeft een Madureesch fatsoen, en wordt op den rug ges, le cris de forme maduraise est passé derrière le
gedragen in den gordel, die tevens dient om een oranje- dos dans leurs ceintures à l'aide de laquelle est fixée
kleurig stuk doek om het lijf te houden , dat aan beide une pièce d'étoffe de couleur orange dont les pointes
zijden met een punt naar beneden hangt en bij hunne retombant de chaque côté servent à accompagner q u e l -
krijgsdansen van tijd tot tijd in de handen wordt g e - quefois leurs gestes dans les danses guerrières qu'ils r e -
houden. Behalve de kris, hebben zij nog een wapen, p r é s e n t e n t . - La lance qui complète leur armement est
namelijk, de lans; bezigen zij het eerste bij den w a - dans les évolutions qu'ils exécutent avec le cris seule-
penhandel, dan bedienen zij zich tevens van het Java- ment, remplacée alors par le tamin ou bouclier javanais
sche schild of lamin.

A. P.

"astaaMBŒwis»»-
I

RONG-GENGENGS RONG-GINGS,

IN HET BINNENLAND VAN JAVA. DANS L'INTÉRIEUR DE JAVA.

L e nom de danseuses (dansmeiden) ne nous sem-


W i j houden ons bij voorkeur aan hare inlandsche
blant pas justement approprié à cette classe de femmes,
benaming, en blijven haar Ronggengs noemen, uit-
nous avons préféré garder celui de Rongging adopté
hoofde die van dansmeiden ons toeschijnt minder juist
gekozen te zijn. De gebaren toch, die zij al zingende à Java.
En effet, les gestes mimiques et les chants qui les
m a k e n , hebben geene overeenkomst hoegenaamd met
accompagnent n'ont rien du caractère consacré à la danse ,
hetgeen wij gemeenlijk dansen heeten, want het minst
car les pieds sont, de toutes les parties de leur carps,
bewegen zij daarbij de voeten.
celles qui sont le mains en mouvement.
Haar gezang is eene soort van improvisatie over een
Ce n'est en quelque sorte qu'à compter des genoux
of ander onderwerp, en heeft, bij voorbeeld, betrekking-
qu'ont lieu tous les mouvements de cette pantomime,
op de toeschouwers in het algemeen of den voornaamsten t
consistant surtout dans le jeu de articulations.
persoon van het aamvezige gezelschap.
Les chants qu'elles mêlent à ces scènes mimiques sont
Het spel der Ronggengs is geheel verschillend van
pour la plupart des improvisations sur toutes sortes de
dat der Toppengs; de zang en gebaren der laatsten
sujets, quelquefois, ces improvisations ont rapport à la
hebben veelal betrekking op een of ander feit, ontleend
société qui les entoure, ou sont faites en l'honneur de
aan de oude kronijken van Java. Weldra zullen wij op
quelques personnes qui assistent à ces représentations.
dit onderwerp meer uitvoerig terugkomen.
Les pantomimes des Ronggings sont plus modernes
Algemeen zijn de Javanen groot van leest; daaren-
que celles des Top-pcngs dont les gestes et les chants dont
boven bezitten zij eene groote buigzaamheid in de lede-
elles sont mêlées traitent particulièrement des anciennes
maten , waardoor deze soort van dans een geheel eigen-
chroniques (nous en établirons la différence à l'article
aardig karakter verkrijgt. Om hierover met grond te
Topping qui va paraître incessamment).
kunnen oordeelen, moet men een feest bijwonen, dat
La beauté des formes et la souplesse des membres p a r -
door een der voorname Javanen wordt gegeven: want het
ticulières aux habitants de Java, donnent à ces scènes un
zijn de vrouwen, tot hun gevolg behoorende, welke deze
cachet d'originalité qui n'est pas dénué de grâces, mais
kunst in eene hooge mate verstaan. Voor ons Europeërs heeft
c'est surtout dans les fêtes données par les chefs Javanais
het gezang der Ronggengs niets welluidends; daarbij komt
dont les femmes de leur suite possèdent à fond la science
nog, dat zij, even als alle Aziatische volken, bij haar
de ces pantomimes, que l'on peut le mieux en apprécier
gezang gillen en schreeuwen. De Javasche vrouwen hebben
toute l'attrayante flexibilité.
echter veelal eene aangename stem.
Les cliants dont les Ronggings accompagnent leurs ges-
De meeste Ronggengs zien er lief uit. Voor elke
tes, sont sous notre rapport musical, dénués de toute
babakan of afzonderlijk gezang, dat in vijven is v e r -
mélodie pour nous; les modulations en sont nasillardes
deeld, betaalt men een gulden.
et criardes (c'est une voix de tête commune à tous les
Op bijgaande plaat zijn twee Ronggengs afgebeeld; peuples asiatiques dans leurs chants). Cependant, le timbre
de eene, die het benedengedeelte van het gelaat daarbij naturel de la voix des femmes à Java est généralement
op de gewone wijze bedekt, Avordt voorondersteld te zin-
agréable.
gen. Het orchest bestaat uit gong's en tamtam's, bene-
Les Ronggings sont souvent jolies. — La rétribution
vens eenige tambourins, die de maat geven voor zang-
ordinaire pour chaque babakan ou acte composé de cinq
en gebarenspel. Een der muzijkanten bespeelt eene soort
scènes est environ d'un (lorin.
van viool, op Java rebec geheeten, iets dat opmerkens-
La planche ci-contre représente deux Ronggings dont
waardig mag Avorden genoemd. Dit instrument Avordt niet
l'une chante en se couvrant la partie inférieure du visage
op de gewone wijze bespeeld; de snaren gaan door den
comme le prescrit la coutume. — L'orchestre qui accom-
strijkstok en Avorden dus aan den onderkant in plaats
pagne et règle les mouvements de ces pantomimes, est
van boven op geraakt.
composé de gongs et de tam-tams ainsi que de q u e l -
ques tambourins sur lesquels ils frappent à contre
mesure; la viole dont joue l'un des musiciens porte à
Java (chose assez curieuse à constater) l'ancien nom de
rebec; la manière dun jouer n'en est pas moins originale
en ce sens, que les cordes de celle viole passant ou
milieu de l'archet, les crins en attaquent les cordes en
dessous au lieu de les faire vibrer à la manière ordinaire.

A. v. P.

-*»èSÖS
, *» - IM ifi^-""^
* —- " - .

r'ers.del:^^ Kon StvCW.Mi.lm6

ftONC-CENCENCS. <S>)) RONC-CINGS


— ^

k_
'

?
'
:- oMMMMMMMMMMMMi

S^j

wwyjwiwuiiiinii'w

V/ J^^ CHANGEUR

-
DE WISSELAAR. LE CHANGEUR.

D e Chinezen zijn meest in het hezit van deze L-e sont les Chinois qui, pour la plupart, sont en
kleine, echter nuttige industrie; zij vertrouwen eene zekere possession de cette petite, mais nécessaire industrie. Ils
som aan een inlander, die hen daarvan eiken avond confient une certaine somme à un indigène, qui doit lui
rekenschap moet geven. en rendre compte à la fin de chaque journée. Celui-ci
De inlander plaatst zich met zijn stalletje in eene van installe son modeste établissement à l'un des endroits les
die straten, waar eene drukke passage is, en vooral plus passagers, surtout aux environs des places de d é b a r -
gaarne daar waar de sloepen aankomen, hetwelk hem cation, où ils sont plus à même de rencontrer des c a -
gelegenheid geeft een dadelijk voordeel te trekken van pitaines de navire et autres personnes, cherchant à se
de scheepskapiteins en andere personen, die eenig geld munir de petite monnaie.
wisselen willen. — Elke vreemdeling is het geraden, Tout étranger doit veiller à bien régler avec eux, car
wel toe te zien bij dit wisselen, wijl ze niet schroom- ils ne se font aucun scrupule, de profiter de l'ignorance
vallig zijn om van de onervarenheid van anderen voordeel pour prélever un agio considérable ; le taux ordinaire est
te trekken, en een meer dan behoorlijk agio te nemen, d'une duitte ou deux par florin.
die gewoonlijk een à twee duiten per gulden is. On pourrait croire au premier abord, que cette i n -
Men zou meenen, dat deze industrie, waarvan een dustrie , dont le gain retourne en grande partie au Chi-
gedeelte der winst in handen van den Chinees komt, nois, doit être de peu d'importance pour l'indigène, mais
van weinig belang voor den inlander moet zijn ; wanneer si l'on considère que le système monétaire consiste dans
men echter bedenkt, dat het geld in N. O. Indië b e - les Indes orientales:
staat uit : 1°. en monnaie de cuivre, dont 120 duittes représen-
1°. Kopergeld, waarvan 120 duiten eenen gulden tent un florin,
2°. en papier monnaie (Recépis), d'un florin jusqu'à
maken.
2°. Papieren geld van een tot duizend gulden. mille,
3°. Gouden en zilveren muntspecien van verschillende 3°. en espèces d'or et d'argent de diverses sortes, dont
soorten (waarvan de wisselaar steeds zijn voordeel zoekt le changeur peut d'autant plus tirer parti, que l'agio en
te trekken, wijl de agio daarvan gedurig rijst en daalt). varie continuellement.
Le change de ces diverses sortes de monnaie étant
Het wisselen van al deze muntsoorten onophoudelijk
incessant, leur valeur intrinsèque très variée, on concevra
noodig zijnde, zal men willen gelooven, dat hij daarbij
facilement alors que l'indigène y trouve-encore un moyen
een middel van bestaan kan vinden.
d'existence.
De wisselaar, welke nevensgaande plaat voorstelt, is
Le changeur que la planche ci-contre représente est
een Maleijer, die van wege zijne karakteristieke gelaats-
un Malais, dont les trails caractéristiques sont faciles à
trekken gemakkelijk door hen, die daarmede bekend
distinguer du type Javanais, pour celui qui a visité ces
zijn, te onderscheiden is van de type der Javanen. —
contrées. Sur la natte se trouve la monnaie de cuivre,
Op de mat ligt het kopergeld reeds tot guldens afge-
rangée par florins; près de lui son portefeuille, conte-
p a s t — digt bij hem eene portefeuille, bevattende het
nant le papier monnaie; plus loin quelques sacs tressés
papieren g d d ; wat verder de zakken kopergeld, i n -
contenant chacun 2500 duittes, et dans son petit coffre
houdende 2500 duiten elk, en in zijne kleine kist bewaart
sont renfermées les diverses espèces d'or ou d'argent, qu'il
hij de gouden of zilveren speciën, welke hij in den
a reçu dans la journée ou qu'il espère échanger.
loop van den dag heeft gewisseld, of nog hoopt te
wisselen.

*&s?ï^®€$îî©2-
DE CIIINESCIIE POKDVËNTER. LE COLPORTEUR CHINOIS.

*»£$»*—- {QïMM&-^—

D e kleine koophandel wprdt in den Indischen Chacun sait que dans tout l'archipel indien la
archipel meest uitgeoefend door Chinezen , die , bijna allen petite industrie est exploitée par les Chinois, q u i , venus
arm van China komende, door hunne in Indië reeds g e - très-pauvres du céleste empire, ne tardent p a s , aidés
vestigde landslieden spoedig zoo ver geholpen worden, par leurs compatriotes, à se procurer promptement des
dat zij weldra hun eigen bestaan vinden. Zij zijn vlug moyens d'existence.
van begrip, onvermoeid werkzaam, op welk vak zij zich Doués de beaucoup de finesse, infatiguables et persé-
hebben toegelegd, en dit maakt hen geschikt tot ver- vérants dans les travaux qu'ils entreprennent, ils savent
schillende bezigheden. Velen beproeven hunne fortuin vite saisir le coté avantageux des affaires.
in den handel, hetwelk voor hen het gemakkelijkst is, Beaucoup s'adonnent au petit commerce, dans lequel
wijl zij daarin geene mededingers hebben, dan die van ils n'ont d'autres concurrents que ceux de leur propre
hunne eigene landgenooten, daar de inlander, meer o n - nation, car le Javanais plus indifférent et moins rusé,
verschillig, minder geslepen, weinig waagachtig, niet n'ose hasarder son avoir dans les spéculations commer-
vooruitziende, zich niet zoo ligt in den handel durft te ciales, néanmoins, on en voit plusieurs depuis quelques
wagen; ofschoon men, sedert de laatste jaren, er hiel- années se livrer au petit trafic, mais ils sont loin de
en daar een aantreft, die een kleinen handel begint, faire une concurrence sérieuse aux Chinois, dont l'instinct
zullen zij echter nimmer een gevaarlijke mededinger voor commercial, la finesse dans les transactions , leur créent
den Chinees worden, dewijl deze, door zijne listen, d'inépuisables ressources.
onuitputtelijke bronnen heeft, en zijnen natuurlijken On les voit d'abord portant leur avoir avec eux,
aanleg tot het drijven van handel, alsmede zijne listig- sillonner tous les chemins; sitôt que leur position le
heid in het sluiten van overeenkomsten, best weet te permet, ils font porter leurs marchandises par un koeli
gebruiken. Men ziet de laatsten dan ook spoedig als (portefaix); et si le sort continue à les favoriser, ils
rond venters verschijnen, die hunnen geheelen rijkdom ouvrent une petite boutique, comme on en rencontre à
met zich d r a g e n ; — hebben zij echter reeds zoo veel chaque pas dans l'Inde.
gewonnen, dat zij een koeli kunnen betalen, dan laten On s'abuserait beaucoup, en s'en rapportant à la
zij dragen, dat zij eertijds zelven droegen; klimt hun modeste apparence extérieure de leurs magasins, qui
voorspoed nog hooger, dan openen zij spoedig eenen renferment souvent pour des sommes considérables de
winkel, zoo als men er zoo velen in Indië ziet. Men zou marchandises. Beaucoup de Chinois, possédant une grande
zich nogtans vergissen, indien men de Chinesche h a n - fortune ont commencé leur carrière comme le colporteur,
delaars naar het uiterlijk van hunnen Avinkel wilde b e - que la planche ci-contre représente ; son koeli semble
oordeelen, daar deze, uiterlijk klein, somtijds voor groote fort indifférent au résultat du marché, que le Chinois
sommen aan goederen bevatten.— Ook bestaat er menig cherche à conclure avec la Njaï (ménagère), celle-ci ne
Chinees, thans bezitter van een groot fortuin, die begon- se fait aucun scrupule d'offrir moins des deux tiers du
nen is als rond venter, zoo als nevensgaande plaat voor- prix d e m a n d é — elle connaît l'homme, et c'est le cas
stelt. Zijn lastdrager schijnt zeer onverschillig over het de citer ici cet adage :
onophoudelijk praten, waarmede de Chinees zijne waren
aan de inlandsche huishoudster aanprijst. Deze echter, à bon chat, bon rat.
bekend met het bedriegelijke karakter der Chinezen,
schroomt niet om tweederde van den door hem gevraag-
den prijs af te dingen; e n , hoe slim de Chinees ook zij,
hij wordt nog menigmaal door haar daarin overtroffen,
zoodat men hier te regt mag zeggen :
A. v. P.
de bedrieger wordt bedrogen.

-&3*?3ä©ge««Sg~
\
*—m~. . j^-z:

'

. Br*
«§»

© «

r
*t
m

o
*

«.
.

*>

a
;

J
,
^—p~^r j
.... m m

L
EEN CHINEES IN EEN TANDOE. CHINOIS POETE DANS
UN TANDOE.

JOU1
*j&ggflfêt*** -— #$-ià' j^ri&W-"-

D e Chinees, zoo als wij reeds opgemerkt hebben, L e Chinois, ainsi que nous l'avons déjà fait observer,
is een zonderlinge type bij alle type's; hij weet zich alles est un type original parmi les autres types. Il sait tou-
te getroosten, wal hij doen moet om geld te verdienen, jours s'arranger de manière à gagner de l'argent et à
en is daarbij geheel met Oostersche denkbeelden van jouir en même temps du bien être que la vie des Indes
peut lui procurer.
gemak bezield. . . . .
Tandis que le riche Chinois s'étend commodément
Een rijke Chinees doet zijn wagen met zachte kussens
dans sa voiture garnie de moelleux coussins; le Chinois
inspannen, en rijdt daarheen naar zijne fabriek of elders.
moins aisé se sert de son côte des jambes Javanaises pour
De armere doet zich op de beenen van Javanen naar
se faire transporter.
elders brengen. Onder de Koeli gild-mannen is er
Parmi le corps des Koulis, dont nous avons donné plus
eene afdeeling , die zich posteert aan den ingang of
haut la description, il en est une partie qui se poste
uitgang van Avegen naar of uit de stad. Hun gereedschap
ordinairement sur les routes aboutissant à la sortie des
is een lange bamboes, waaraan eene soort van veihe-
villes. L à , ils attendent les voyageurs qui désirent se
melte of verdek vastzit. Onder aan dat veihemelte hangt
faire transporter en Tandoe.
eene seheepskooi (de beste vergelijking voor Hollandsche
Ce que l'on appelle Tandoe de voyage, consiste en un
lezers), een zak van grof d o e k , aan beide einden uit-
long bambou auquel une sorte de petite toiture est
loopende in touw of bindwerk ter bevestiging. Dit is
fixée, — en dessous de cette toiture, est suspendu un
eene reislandoe van model N°. 1 , — want er zijn meer-
hamac. — On a des tandoes de plusieurs sortes et variés
dere soorten. Hebt gij, lezer, wel eens gelezen : HAKFNÉRS
de forme.
reize door Ceylon? De plaatjes daarin, kunnen u , — h o e
Si vous parcourez, cher lecteur, le voyage de
leugenachtig o o k , — weinig van den tekst ophelderen,
Mr. HAEFNER à Ceylon vous y verrez que le Chinois
maar de Chinees in zijn tandoe reist even ongeveer als
voyage dans son tandoe à peu près de la même manière
HAEFNBB z a l i g e r , — lui en slingerend.— De bamboes
que feu Mr. HAEFNER, c'est à dire continuellement b a -
wordt op de schouders van twee Javanen genomen, de
lotté. — Voici en peu de mots comment on s'installe en
zak hangt vrij; de Chinees wipt er zich i n , bind zijn
tandoe. — Le bambou étant supporté par les deux p o r -
bamboezen valies aan het veihemelte, en doet zich d a a r -
teurs, la personne se hisse dans le hamac attache et arrange
heen voeren in eene slingerende beweging, waarin a l -
son bagage dans la place réservée à cet usage dans la
leen Chinesche ingewanden vermaak kunnen vinden. Zoo
toiture, et lorsque les porteurs se mettent en marche, on
doet de Chinees niet alleen zijn j u k , maar ook geheel
se trouve secoué de telle manière que les intestins Chi-
den last van zijn corpus cum annexis op de schouders
nois peuvent seuls s'accomoder de ce genre de locomotion.
torschen van Javanen, die voor het vervoer ettelijke
stuivers ontvangen, en er weinig over nadenken, hoe veel Le Chinois dont les jambes sont à la hauteur de la
die weggedragene vleeschklomp der gemeente tot overlast tête, fait sentir alors péniblement tout le poids de son
zal verstrekken. corps (cum annexis) aux épaules des Javanais qui reçoi-
vent pour ce transport une faible rétribution.

HAAKMAN.

-?£*$§&©&!«'
EEN HADJI. LE HADJI (PÉLEEIN).

Sinds 1382 zijn de leerstellingen van den Arabi- C'est de Tan 1382 que date l'introduction au
schen Profeet op Java ingevoerd ; zij verkregen volkomen Mahometisme à Java où cette religion achevait de
overwigt met de verwoesting van Modjopail, het laatste s'établir sur les ruines de la croyance Hindoe qui
Hindoesche rijk op Java, in A°. Java M00, gelijk aan s'écroulait définitivement à Modjopaït en l'an 1400 de
A°. D. 1486 (niet 1478). — De Profeet heeft aan zijne Java (qui équivaut à l'année 1486 de J. C. et non 1478).
volgelingen ten voorschrift gesteld, — en daarbij eene On sail que le Prophète, plus politique que philosophe,
buitengewone mate van zaligheid toegezegd,— dat ieder a prescrit à ses disciples (en leur promettant pour cela tout
waar geloovige ten minste eenmaal in zijn leven het graf un avenir de jouissances) d'aller au moins une fois en
moet bezoeken van h e m , den Profeet, grooter in staat- leur vie, en leur qualité de vrai croyant, visiter son tom-
kunde dan in wijsgeerigheid. beau conservé à la Mecque.
De rijke Javaan (die den naam van Mohammedaan Le riche Javanais considère donc ce pèlerinage comme
draagt), dient noodwendig een reisje naar Mekka te m a - indispensable afin de jouir gratuitement par la suite de
ken, om later kosteloos de paradijzen van Mohammed te toutes les joies que le Prophète lui promet dans son p a -
kunnen aanschouwen. Maar liefde voor zijn grond (niet radis. — Mais l'amour de ses terres, plus fort que celui
voor zijn land), houdt hem t'huis, e n — gelijk e r i n de son pays, retient le Javanais dans ses foyers. — De
sommige landen commissionairs voor 't bidden der g e - même qu'il existe en d'autres pays des commissionaires
tijden en vasten zijn, — zoo ook zijn er op Java bede- porteurs d'indulgences, il se trouve aussi à Java des p è -
vaartgangers in commissie. Een élève of assistent-priester, lerins par procuration.
die den Koran eens beeft gezien, neemt aan voor zich, Un néophite ayant quelque peu étudié le Koran,
troon betaling,— voor anderen eene bedevaart entreprend de faire pour son compte (et moyennant
en
naar Mekka te doen. Mij ontvangt goed geld, gaat scheep finance pour celui des autres) le pèlerinage à la Mec-
naar Riouw of Malakka, koopt daar eenige onfeilbare que. — Il reçoit les dons pécuniaires de chacun, s'em-
talismans (gelijk die van Kevelaer), en reist naar Java barque pour Riouw ou Malacca où il achète des a m u -
terug, niet vergetende een groenen tulband op Ie zetten. lettes et talismans infaillibles (comme ceux de Kevelaer)
Nu is hij Hadji, bedevaartganger, en beeft eene lading- et s'en retourne ensuite à Java où il ne manque pas de
van heiligheid mcdegebragt; m a a r — Mohammeds graf se parer du turban vert. — Le voilà donc devenu Hadji
alleen in den droom gezien. Weinige Javanen gaan ooit pèlerin et muni d'une foule de reliques, mais n'ayant vu
naar Arabie in waarheid ter bedevaart. Op Java terug- le tombeau du Prophète qu'en songe. — Peu de Javanais
komende, slaan de Hadji's onder opzigt der politie, en eflèeluenl l ce pèlerinage.
betalen eveneens alle belastingen. Zij worden meerendeels Lois de leur retour à Java les Hadji's sont attentive-
kooplieden, en zijn grootendeels van vreemde h e r - of ment surveillés et soumis à toutes les contributions géné-
afkomst. Nu en dan gaan er ook vrouwen ter bedevaart, r a l e s ; — ] a plupart s'occupent de commerce.— On voit
quasi naar Mekka. quelques femmes entreprendre aussi de temps en temps
ce soi-disant pèlerinage

HAGEMAN.

-^^wjMmi&B
. .

RIM HAD.

—-—I—________
'

Agfc

à
mm*a*aem&ÊmaxMmmiwœ&ŒemmiiMmm!t»mœaasmmm

T LEI
JAVAANSCHE VROUWEN FEMMES JAVANAISES
RIJST STAMPENDE. PILANT LE RIZ.

'^TaW-*V'- ^js*^-*.

E e n veel bcleekenend beeld van den toestand der Voici un tableau significatif de la société Java-
Javaansche maatschappij. De vrouw van den Moham- naise, ou la facilité, de pouvoir changer de compagne,
medaan, hoezeer in de lagere standen niet door veel- fait mettre la femme Mohammétane sur la même ligne
wijverij, maar door de g erna kk el ij k beid der oplossing- avec le Karboo, le fidèle compagnon de 1' homme.
van het huwelijk op eene lijn staande met den Karboo, C'est la femme, dans l'état primitif de la société
den geliefden vriend van den Javaan. condamnée aux travaux les plus rudes, tandis que
De vrouw in den primitieven staat der maatschappij les outils, dont elle se sert, ne sont, que des supplé-
nog tot het zwaarste werk veroordeeld, en de w e r k - ments, à sa forée corporelle.
tuigen nog op de eenvoudigste hulpmiddelen der n a - Nous voyons ici deux femmes Javanaises, pilant Je
tuurkrachten beperkt. riz dans un mortier de bois (Loempang) au moven d'un
Wij zien twee Javaansche vrouwen met den stamper soliveau (Aloe.) Le Tempeh, une natte, attachée à un
(Aloe) in het blok (Loempang) rijst stampen. Aan het chassis, que l'on voit tout près, sert, a vanner les grains
blok leunt de Tempeh, een matwerk met houten rand, de riz (Bras) et a les séparer du son (Dedak) A coté
om de rijstkorrels (Bras) door schudding' van het kaf se voit Je riz en botte, prêt a être pilé.
(Dedak) af te scheiden. Daar naast ligt een bos rijst in Les poules s' approprient déjà une partie du son ( D e -
den bolster (Padi,) die op zijne beurt wacht, om g e - dak) et le Karboo, ayant a dix heures du matin, déjà
stampt te worden. rempli sa tache, regarde d ' u n oeil paisible travailler Jes
De kippen eigenen zich reeds een gedeelte van de autres. Il est content dans son étable (gadogan.)
dedak toe. De Karboo staat in zijnen stal (gadogan) Le maître de la maison, q u i , le matin, aves son
rustig en onverschillig; het is meer dan tien uur 's mor- boeuf bien aimé, a conduit la charrue, repose mainte-
gens. De zon staat hoog; zijn werk is reeds verrigt. nant dans l'intérieur de la maison sur un banc de Bam-
De Heer des huizes, die zich met ploegen bezig heeft boe (Bali-bali); quand le riz (Nassi) avec un peu de l é -
gehouden, ligt nu binnen op de rustbank (Bali-bali)' te gumes (Sayor-an) seront sur la natte, qui sert de table,
slapen ; wanneer de gekookte rijst (Nassi) met de toespijs sa femme l'éveillera. Les enfans, qui sont allé nager
Saijor-an) gereed zijn, dan zal de vrouw hem roepen. dans la rivière, où jouer dans le village (Kampong) vien-
De kinderen, die in de rivier zwemmen, of in het dorp dront bien pour le diner, sans être appelles.
(Kampong) zijn gaan spelen, zullen op het etensuur wel
ongeroepen te huis komen.

-+^i^JSg$*1t_#--
JAVAANS«! E STALKNEGTS. VALETS D' ÉCÜRIE JAVANAIS.

j ^j
<*-'&:0-&^~

W i j be\ inden ons op eene buitenplaats boven Mees- Nous voici devant une maison de campagne,
t e r - Kornelis. De familie, waarvan het Hoofd, tot hel au delas de Meester- Cornells. La famille, dont le chef
verrigten zijner zaken, dagelijks naar de slad gaat, en va chaque jour en ville, paur vaquer à ses affaires, et
slechts den nacbt te buis doorbrengt, is heden, Zondag, ne passe chez lui que les nuits, est enfin reunie aujourd-
vereenigd, en juist in het fraaiste rijtuig vertrokken, om h u i , dimanche, et vient de partir dans sa plus belle voi-
te toeren. ture, pour faire un tour de promenade.
L' aine des valets est content, qu' enfin chevaux et
De oudste stalknecht is blij, dat de paarden inge-
voiture avec le seigneur (Toewan) soient parti ; il est
spannen zijn, en de toewan vertrokken is. Hij zit, o n -
tranquillement assis, les jambes croisées (Silok.) L' a u -
verschillig kijkende, neer. (Silok) De andere, aan den
tre débout près du pilier, qui parait être le chef de
pilaar half leunende opziener van den stal, (Mandoor
l'écurie (Mandoor toekan koedah) regarde d' un oeil c u -
toekan koedah) ziet met belangstelling het rijtuig en de
rieux la voiture, qui s' éloigne, et les beaux coursiers,
fraaije paarden n a , die hij gewoon is, zijne paarden te
q u ' i l est habitué, d'appeler ses chevaux.
noemen.
Le valet assis porte un pantalon large et court (Ka-
Oe zittende knecht draagt een grijze, wijde en korte
tok-an) retenu par un shawl (Benkong;) 1' autre un
pantalon, (Katok-an,) vastgehouden door een shawl
morceau de calicot ouvert sur le devant (Kaaïn p a n d -
(Benkong;) de andere een open kleedje (Kaaïn p a n d -
jang) attaché au corps par une ceinture de cuir avec
jang) door een lederen riem met ijzeren gesp (Sabak)
une boucle de fer (Sabok.)
om de heupen bevestigd. Beiden zijn vrij bejaard, en
Tous les deux sont déjà un peu âgé, depuis long temps
sedert langen tijd gehuwd en vaders; Avant zij dragen
mariés, et pères; pareequ'ils ne portent plus les cheveux
geen lan"' haar (Kondee) meer, maar hebben het haar
longs (Kondec) mais coupés ras (Goendoel;) c'est par
kort afgesneden (Goendoel) waardoor de hoofddoek
cette raison, que le fichu, qui couvre la tête (Oedeng)
(Oedeng) vrij nalatig en onvast het hoofd bedekt.
ne se montre, ni solidement, ni coquettement arrangé.
De stalknecht, die niet veel in aanraking komt met
Le valet d'écurie, qui reçoit les ordres du maître par
den Europeaan, omdat de bevelen hem meesttijds door
l'intremédiairé du cocher, et par celte circonstance ne
tussebenkomst van den koelsier gegeven worden, v e r -
vient pas en contact avec l'Européen, nous montre e n -
toont nog meer den Javaan in zijnen oorspronkehjken
core le Javanais dans son état et costume primitifs.
toestand en in zijne primitieve kleeding'. Veeltijds komt
Il vient presque toujours directement d'en haut (des
hij direct van boven (uit de bergstreken) en begint als
regions montagneuses) offrir ses services comme valet
stalknecht, (Toekan koedah) zijne loopbaan van bediende
d'écurie, comme tel il commence sa carrière de domes-
bij Europeanen, waarin hij misschien tot opziener van
tique chez les Européens, dans laquelle il s'élève sou-
hel buis (Mandoor) opklimt, en met de geliefde slavin
vent jusqui 'au rang de chef des domestiques (Mandoor)
van Mevrouw huwt. Dan draagt hij, wanneer hij met zijne
et se marie avec 1' esclave la plus aimée de la maîtresse
vrouw uitgaat, een zijden overkleed (Baskat).
de la maison. Alors son costume change; quand il sort
avec sa femme, il porte un surtout de soie (Baskat).

2
HgS*$9M-@tt«B«-.
-__
v
f

;
c > b ^ MUSICIENS VOYAGEANT.
REIZENDEWUZIKÂNTEN

>
BEIZENDE MÜZIJKANTEN. MUSICIENS AMBULANTS.

mW&m™—
^£*ä§B!N^—

If el ijk overal op Java, zijn echter de Vorstenlanden


(Solo en Djocjo) de voornaamste zetels der echt Javaansche Comme partout a Java a Solo el Djocjo dans le
muzijk. pays des Sultans, on aime la musique et Ie chant J a -
vanais.
Over de instrumenten, waarvan zij zich bedienen, heeft
Quant aux instruments, dont ou se sert, RAFFLER nous
RAFFLES geschreven en afbeeldingen daarvan geleverd,
a laissé une description et des dessins sur cette matière,
en het Tijdschrift van Ned. Indië, 1852, I V aflevering,
et dans le Tijdschrift van Ned. Indië (Journal mensuel
heeft eene beschrijving daarvan gegeven, afkomstig van
du Dr. v. HÖVELL) IV» livraison, an 1852, nous trou-
een man, die door en door met de Javaansche zeden en
vons une description, écrite par un homme, qui con-
gebruiken bekend was, den Heer A. D. CORNETS DE GKOOT,
naissait a fond l'ile de Java; c'est Mr. A. D. CORNETS
wiens grafslede zich te Sourabaya bevindt.
DE GROOT, dont la tombe se trouve a Sourabaya.
Hoe hartstogtelijk de Javaan ook de muzijk bemint,
On doit connaître les moeurs Javanaises pour pouvoir
zijn smaak is van den onzen geheel verschillend.
apprécier l'enthusiasme du Javanais pour la musique.
Dat eentoonig geluid der tweesnarige viool (rebab), dat
Mais un Paganini deviendrait fou furieux, comme le maître
gerommel van zijne bamboezen harmonica (anklong), die
de chapelle de Hogarth, s'il entendrait ces tons aiguës,
klingklank der koperen bekken (gender, gong, bonang
ces cris monotones du violon a deux cordes (rebab) ce
konong) die den gammelang vormen j dat gestommel der
tintement de l'harmonica Javanaise, faite de bois (ank-
cimbaal (kentjer) die trom (kendang) en andere instru-
long); ce cliquetis de pots ou plaques en meta i (gong,
menten zouden een Paganini zoo dol maken, als H o -
gender, bonang, kenong); ce grincement de la c i m -
garth's woedende muzijkanten.
bale (kentjer) et le bruit du tambour (kendang).
En toch is de Javaan een hartstogtelijk minnaar dezer
Et cependant le Javanais est amateur passionné de cette
nalionale muzijk. Laat op eene fabrijk, waar honderde
musique nationale. Des centaines d'ouvriers sont occupés
werklieden bezig zijn; in de gevangenis, waar de mis-
dans une fabrique de sucre ou dans une fonderie, le m a l -
dadigers voor alles ongevoelig blijven; in de kazerne,
faiteur dans la prison est insensible pour tout sentiment
waar de trom regeert; in het hospitaal, waar ziekte en
de chagrin ou de plaisir; dans l'hôpital régnent la m a -
dood wonen, laat daar het geluid van de gammelang
ladie et la mort; quelques coups du gammelang, gong
of een ander instrument gehoord worden, alles zal in
ou bonang, et tout le monde sera en émoi! Le jus de
rep en roer komen; men zal het suikersap of ijzer lalen
canne a sucre se carmaliséra; le fer chaud sera b r û l é ,
verbranden, de bevelen der trom of van den horenblazer
la punition attendue, la maladie et la mort oubliées, la
vergeten, en zelfs die ziekte, die aan het bed gekluis-
musique occupera toutes les facultés et fera oublier le
terd houdt.
monde.
De Javanen beminnen de vocale muzijk niet minder
Le Javanais aime la musique vocale, comme il aime
hartstogtelijk dan de instrumentale ; zij is voor onze
la musique instrumentale ; pour nos oreilles la dernière
ooren niet minder onaangenaam dan deze; wanneereene
n'est pas moins désagréable, que la première.
Ronggeng (danseresse) zoodanig zingt, dat de Javaan in
Quand une Ronggeng (danseuse) crie de manière, que
den derden hemel is, dan verscheurt zij de ooren van
le Javanais, dans son extase, se croit au ciel, l'Européen
den Europeaan.
voudrait rentrer sous terre.

~»§5* t€S&3g^*ëg~
HET HANENGEVECHT. COMBAT DE COQS.

^*®WM$%™—

Non, le Javanais n'est pas sans passions; mais


N e e n , de Javaan is niet zonder hartstogten, maar
elles reposent sur un fond materiel.
zij hebben meest zigtbare oorzaken tot grondslag. Die
Cet homme, qui rampe devant l'Européen et le Chef
man, die voor den Europeaan en zijne Hoofden kruipt,
indigène, pareeque l'oppression l'a mis dépuis des siècles
omdat hij het kruipen door duizendjarigen dwang g e -
dans un étal de dégradation morale; cet h o m m e , qui
woon is geworden; die m a n , die de zedelijke opwind ing
repondra : saya toewan (oui seigneur) quand l'Européen
zoo weinig kent, dat hij saya toewan (het is zoo Mijn
lui jétera à la figure l'épiIhéte: loe bangsat (tu est un
Heer) antwoordt, wanneer de Europeaan hem toevoegt :
misérable).
loe bangsat (gij zijt een ellendeling).
Voyez le, quand son désir, de posséder une chose,
Ziet h e m , wanneer zijne hebzucht wordt opgewekt;
est éveillé, il deviendra voleur; brigand, assassin, et
hij wordt een dief, een roover, een moordenaar; wacht
prenez garde, de ne pas exciter sa jalousie, il ajour-
u voor zijne jalousie; hij zal zijne wraakzucht jaren
nera sa vengeance durant des années, pour en être
lang verborgen houden, om u des te zekerder te treffen.
plus sûr.
En wilt gij hem in een minder gevaarlijken, echter
Et si vous voulez l'observer dans une passion moins
niet minder levendigen hartstogt zien, beschouw dan de
dangereuse, mais non pas moins vive; regardez ces
vijf figuren op deze plaat, die het oogenblik daarstell ,
cinq figures sur cette litographic, qui represente le
dat een hanengevecht beginnen zal.
moment, ou un combat de coqs doit commencer.
Het is eene eenzame plaats, waar de strijd beslist
L'emplacement est solilaire, ici le combat peut être fini
worden k a n , zonder vrees voor storing van de Kalï'ris
sans être espionné, ni troublé par les caffvis (police
(geheime politie), want het hanengevecht is verboden.
secrète); le combat de coqs étant défendu.
De eigenaar van den eenen haan, gereed hem los te
Le propriétaire du coq a gauche, montre sur son
laten, gelooft aan het noodlot; op zijn gezigt leest men
visage la croyance à la Fatalité; au moment, de laisser
de woorden: mijn haan is dapper, m a a r — het is toch
entrer son coq dans la lice il se dit: mon coq est fort,
mogelijk, dat hij het verliest. Allah kerim !
m a j s _ le destin est plus fort, que lui: Allah kerim!
Naast hem zit zijn vriend, oogen en mond wijd open,
Auprès de lui nous voyons son a m i , la bouche et les
niet zonder vrees, en met wrok de tegenpartij en haren yeux ouverts, regardant l'adversaire et son coq avec
haan beschouwende; en daarachter diens zoon, een j o n - aniniosité et peur. Derrière l'ami son fils, qui jeune
geling, die gespannen wacht op de dingen, die komen encore, sans esprit de parti, est avide des choses, qui
zullen! De staande man echter toont door zijne versma-
doivent venir !
dende houding, dat hij de tegenpartij niet vreest, en
Mais l'homme, que nous voyons débout, nous dit par
de vraag oppert: wat komt die vreemdeling hier doen?
son altilude dédaigneuse: je ne crains pas cet étranger,
Het zijn echte Javanen, maar de jongeling daar te-
genover schijnt een Madurees te zijn, zoo stout en ver- que vient il faire ici ?
achtend is zijn gezigt, zoo fraai is zijne houding, zoo Tous sont de véritables Javanais. Conlieueranl omn.s
uitdagend hangt de slip van zijn hoofddoek over den intenla qu'ora tenebant (virgiie).
vooruitgebogen hals; en niet minder stout is zijn haan, Mais le jeune homme \is a vis doil être Madurais
die kleiner dan zijn antagonist, echter in den gesloten d'origine, telle sa figure es! fière et méprisante, telle
bek en de ruslige oogen het vertrouwen op zijne kracht son altilude est hardie el b H e , tel le bout de son ikat
en den uitslag van het gevecht toont; hij zal hem over- kapala (mouchoir autour de la tète) pendant sur son cou
winnen, die vol vrees en woede mei open bek en uil- allongé, est il provoquant.
puilende oogen zich in den strijd storl, dien hij niet Et son coq n'est pas moins courageux, car dans son
ontwijken k a n . bec (ermé et ses yeux calmes vous voyez déjà , qu'il
vaincra l'adversaire plus gros, qui plein de peur et de
haine, les yeux hors l'orbite et le bec ouvert, se préci-
pitera forcément dans un .combat, qu'il sail, ne pas
pouvoir éviter!

p*.-
O
o
uu

O-

3:

UU

%Jkm

LA

^C'
-
A-vPeis .del-. Kl.StxC.Wlielmg
JAVASCHE KINDEREN. 3V ïdtiS DES ENFANTS JAVANAIS.
JAVA SC HE KINDEREN. ENFANTS JAVANAIS.

' * T&& &&*

Bij een luchlgesuT zoo mild als het Indische, bij O n ne doit pas s'étonner de voir, dans un climat
volken zoo eenvoudig van zeden als de bewoners van aussi doux que celui de l'Inde, le costume des enfants
i\en Archipel, kan het geene verwondering h a r e n , réduit aux objets les plus indispensables; on laisse même
d a t , in het algemeen, de kleeding der kinderen zich parmi la basse classe les enfants courir entièrement nus
lot het hoogst noodzakelijke bepaalt, en zelfs, vooral jusqu'à l'âge de trois ou quatre ans.
onder de lagere standen, de gewoonte bestaat, hen tot het Le sein et le bas ventre des jeunes filles sont d'abord
derde en vierde-jaar meestal geheel naakt te laten r o n d - recouverts d u n e pièce de coton oto; plus lard elles r e v ê -
loopen. tent une sorte de sarong de tissu indigène ou d'étofle
Bij de meisjes is de borst gemeenlijk bedekt met een r a y é e ; — les garçons ne poilent qu'un caleçon de coton
katoenen lap oto genaamd, welke tot over een groot bleu ou blanc, fixé aux hanches par un simple cordon.
gedeelte van het beneden lijf reikt. Later wordt haar Aux jours de fête on complète le costume des jeunes
een stuk gestreept of geruit katoen van inlandsch Aveefsel, filles par une sorte de blouse, qui s'étend jusqu'aux genoux
op de wijze eener Sarong vastgemaakt, omgeslagen, ter- (Badjoc); les garçons portent alors une veste courte
wijl de jongens, alleen met eene korte broek, Katoh, (Klambu of Tahwo) fixée au cou par un petit boulon.
van wit of blaauw katoen, welke slechts even boven de Parmi le peuple, on perce ordinairement les oreilles
heupen k o m t , gekleed zijn. des enfants au cinquième ou au quarantième jour après
Bij feestelijke gelegenheden bestaat de verdere kleeding leur naissance;— on leur rase également la tèle, à l'ex-
der kinderen, voor de meisjes, in eene soort van lang cepljon pour les enfants du sexe feminin, d'une mèche
kleedje, Budjoe, dat, meteene naauwe opening aan den que l'on y réserve au sommet ; — pour les enfants
hals, tot over de knie reikt; voor de jongens, in een mâles, on ne conserve que deux mèches à chaque coté
kort buisje, Klamboe of Tahwo, aan de halskraag met de la tête— on renouvelle celte opération chez les jeunes
een knoopje vastgemaakt. filles jusqu'à l'âge de 10 à 12 ans, où jusqu'à ce que les
Bij de mindere volksklassen Avorden meestal op den cheveux que l'on a laissé pousser petit à petit, puissent
être réunis en forme de chignon.
vijfden dag na de geboorte, ook wel eens op den veer-
tiosten dag, de ooren doorstoken (Tindiik). Tevens wordt Les enfants des deux sexes en bas âge sont ornés de
dan het hoofd kaal geschoren bij kinderen Van het bracelets (Gelang) ainsi que d'anneaux (Kront/ottgan)',
garnis de petits grelots qu'on leur attache au dessus de
vrouwelijke geslacht, met uilzondering slechts van eene
là cheville du pied, -— chez certains autres, des medail-
kleine plek op de kruin, en bij die van het mannelijke
les ou pièces de monnaie sont suspendues à leur cou en
geslacht van twee kleine vlokjes h a a r , ter wederzijde
guise d'amulettes.
van het hoofd. — Dit scheren wordt, gedurig herhaald,
bij de meisjes tot op haren 10 of 12 jarigen ouderdom
of tot zoo lang het h a a r , waarvan men gedurig i< Is
meer laat staan, lang genoeg is, om op het achter-
hoofd zamengevat en vastgemaakt te worden.
Zoo wel jongens als meisjes zijn gewoonlijk, nog zeer
jong, versierd met gouden of zilveren armbanden (Ge-
lang), en ringen (Krontjongan) om de beenen, even
boven de enkels, aan welke ringen of beugels een paar
belletjes zijn vastgehecht ; terwijl de kinderen der meer
gegoede standen niet zelden met verschillende gouden
penningen of muntstukken en dergelijken, aan een draad
geregen, bij wijze van halssnoer zijn omhangen.
Nevensstaande plaat stelt een zestal kinderen van ver-
schillenden ouderdom voor, zoo als zij gemeenlijk op hel
eiland Java op dien leeftijd zijn gekleed, o f w e l zonder
eenig deksel in de Kampong's of. dorpen worden a a n -
getroffen

»getss^eSgsges-tsg*--
DE OPIUMSCHUIVERS. FUMEURS D'OPIUM

:*&&-* ' ~^*W-M §E*&rw-

O p bel eiland Java, zoomede op de overige eilanden I l se fait à Java, dans les iles de l'archipel i n -
van den Indischen archipel, wordt door een gedeelte dien , ainsi que dans les principales contrées de l'Asie une
der bevolking, even als in de meeste landen van Azië, grande consommation d'opium que l'on prépare de diffé-
gebruik gemaakt van opium, welke, daartoe op eene rentes manières; soit comme boisson, sous Je nom de
eigenaardige wijze toebereid, onder de benaming van Tjandoe, soit sous la dénomination de Madat, pour fu-
Tjandoe gedronken, als Madat gerookt, of, zoo als mer ou (pour se servir d'une expression plus juste a d o p -
men in Indié zegt, geschoven wordt. tée dans l'Inde) pour être aspiré.
In het eerste geval wordt de gezuiverde opium, g e - Comme boisson , l'opium purifié est ordinairement m é -
woonlijk met kodij vermengd, inwendig gebruikt; inliet langé avec le café; dans l'autre cas, l'opium préparé
tweede geval, met een fijn gekorven blad, Jwaï awar avec les feuilles hachées de la plante Awar awar et le
genoemd, en Javasehe suiker toebereid, en tot zeer sucre javanais, est roulé en formes de petites boules que
kleine bolletjes gerold , uil eene ba m boespij p van l'on fume dans une pipe à tuyau de bambou, munie
een roodaarden kop voorzien , gerookt , zoo als zulks d'une têle ronde en terre cuile à l'orifice de laquelle on
door nevensstaande plaat, welke liet binnenged« elle van place l'opium ainsi manipulé.
een Verkoophuis Aan opium of AmplUoen Kit voorstelt, La planche ci-contre représente l'intérieur de l'un de
aanschouwelijk wordt gemaakt. ces établissements publics, connus sous le nom (Éamfion
Op eene van bamboes gevlochten mat gezeten, is de kit (tabagie pour les fumeurs d'opium).
Javaan ter linkerzijde juist bezig zijne pijp (Pedoetan), Le Javanais placé à gauche est occupé à allumer sa
aan een voor hem staand lampje (Plita) aan te steken. pipe (Pedoetan) à la petite lampe (Plita), placée devant
Naast hem staat zijne, van biezen gevlochten siridoos, lui; à ses cotés se trouve sa petite boite renfermant le
en een tAveede lampje, op een bamboes geplaatst. bétel, et derrière lui est placée une lampe destinée à
De tegen over hem zittende inlandsche vrouw, met de rallumer celle dont on se sert, dans le cas où elle vien-
opiumpijp in de hand, blaast de zoo even ingezwolgen drait à s'éteindre par accident.
rook door hare neusgaten uil, terwijl de derde persoon, La femme placée vis à vis, souffle par ses narines
reeds door het heulsap bevangen, in een hoek van het l'opium qu'elle vient d'aspirer; tandis que le troisième
vertrek zijn roes uitslaapt. personnage déjà iVre d'opium, sommeille dans un coin
De aarden kodijpot (Kipsau) met het kopje, benevens de la tabagie.
de houten voelzolen (Gamparan) schijnen de Javaan- La cafetière (Kipsao) ainsi qui les sandales de bois
sche vroiiAv toe te behooren; de legen den wand staande (Gamparan) semblent appartenir à la femme, tandis que
parasol of Pajong met koperen kwispekloor, zullen le parasol (Payong) et le crachoir en terre semblent être
waarschijnlijk het eigendom van den slapende zijn. De la propriété du dormeur.
voorgestelde inlanders behooren allen tot de laags'e volks- Les indigènes représentés sur cette planée appartien-
klasse, door Avelke dan ook alleen dergelijke openbare nent à la basse classe, la seule du reste qui fréquente
verkoopplaatsen bezocht Avorden. ce genre d'établissement.

-"gS*S8^gäg6BS|
-

A îTS.del:
MtLv.CMieW
OPIUWSCHUIVERS. cS A * fV DES FUMEURS D'OPIUM.
%
L
KOOPMAN IN CEVOCELTE. o > LE MARCHAND EN OISEAUX

_ MMM M M ^ M M M ^ ^ ^
KOOPMAN IN GEVOGELTE. LE MARCHAND DE POULETS.

O p Java worden buitengewoon veel kippen gege- O n mange énormément de poules a Java. Si
ten. Wanneer men een statistiek overzigt konde leveren l'on pourrait faire un calcul statistique de cette consuma-
van die consumtie in de hoofdplaatsen alleen, dan reeds tion dans les villes principales seulement, on verrait
zoude men ontwaren, dat het klimaat van Java, om in qu'on n'a pas besoin d'appareils d'incubation a J a v a ,
de behoefte aan -| 20,000 stuks kippen daags (gere- pareeque dans ce climat la nature suffit, pour produire
kend op cene kip per zes hoofden van Chinezen en E u - 20,000 poules par jour (calculé a raison d'une poule sur
ropeanen) te voorzien, geene appareils d'incubation noo- six Européens ou Chinois).
dig' heeft. Le marchand de poulets est donc un type, comme le
Daarom is ook de hoenderverkooper eenc type, gelijk marchand de canards a Pekalong-an et ailleurs.
in sommige rcsidcnlién, b . v. te Pekalong-an, de een- Il vient presque toujours d'en haut soit de Buitenzorg
denmelker. ou plus loin encore, souvent d'une distance de 15 lieues,
De kippenventer te Batavia komt meesttijds — van avec quelques douzaines de coqs et de poules, qui liés
boven— soms zelfs boven Buitenzorg, dus op 15 en par les pattes et suspendus aux bouts d'un bambou, se
meer uren afslands, met een paar dozijnen hanen en trouvent dans une position, qui leur cause des conges-
kippen aan de poten zamengebonden, en aan de uileinden tions cérébrales, et souvent même la mort.
van een bamboes hangende, dus met de koppen naar La consumation annuelle de 10 millions de poules (*)
beneden, hetgeen meer dan eens congestion naar het et de 4 à 5 millions d'oeufs a Java ne peut pas se faire,
hoofd, en bij kippen van zwakke constitutie den dood sans que tous les indigènes des dessas, qui se trouvent
ten gevolge heeft. Het zijn meest jonge kippen (pitik), dans les environs des villes, s'occupent de l'élévation de
daar de legkippen (babon) lot de voortleeling bewaard ces volailles. Mais quand on compare ce chiffre à la
worden. population Javanaise (10,000,000 d'âmes), l'on compren-
Wanneer men bedenkt, dat op Java per jaar gemid- dra facilement que les souhaits du bon Roi HENRI IV,
deld . 10,000,000 kippen en 4 à 5 millioen cijeren ver- ne se sont pas encore réalisés a Java ; c'est à d i r e , que
orberd worden (*), dan kan men wél begrijpen, dat in chaque Javanais n'est pas encore en état de mettre le
de dessa's bij de hoofdplaatsen iedereen zich op het tee- dimanche une poule dans la marmite. Plus d'une f a -
len van dit gevogelte toelegt. Men zal echter ook door mille Javanaise n'a pas assez de riz pour la nourriture
dit getal, gelijkstaande met het getal Javanen (10,000,000) journalière, il y en a même beaucoup, qui n'ont point
begrijpen, dat de vrome wensch van HÜNRI IV op Java de marmite.
nog niet verwezenlijkt is, dat namelijk elk huishouden Les poulets forment le met favori des Européens. Au-
des zondags een hoen in den pot mögt hebben. Er zijn trefois ce fut un plat tellement réservé aux seigneurs
helaas zoo veel Javaansche huishoudingen, waar zondags Européens, qu'ils se faisaient livrer les poules par les i n -
en vele andere dagen de — hond in den pot — is ; hoe digènes pour un prix, qui dépendait de leur bon plaisir.
zal men daar hoenders verwachten. Cela causait des disputes entre les Européens et les chefs
De kip is bijna een regaal voor den Europeaan. Vroe- Javanais, qui furent portées môme à la connaissance du
ger Avas het dit geheel en al. De kippen moesten niet Gouvernement central a Batavia, de manière, que le
alleen aan de Europesche en Chinesche heeren geleverd Gouverneur-General regia l'affaire par une circulaire,
worden, maar de leverancier had ook geen regt, d a a r - qui défendit le fournissement forcé; on appelle encore
voor een prijs te bepalen. Dat heelt aanleiding gegeven cette circulaire : la résolution sur les poules.
tot twist tusschen de Dorpshoofden en fabrikanten, die Elle fut publiée le 6 Novembre 1834 (Journal officiel
eindelijk zelfs ter kennis kwamen van het Hoofdbestuur des Indes N°. 52).
te Batavia. De hooge Regering vond hierin aanleiding
lot regeling der zaak door eene circulaire, waaraan men
den naam heeft gegeven van het « Kippenbe.sluit. >>
Besluit 6 November 1834, Indisch Staatsblad N°. 52.

( ) Naauwkeurig kan men liet niet opgeven, want de beschaving is zoo ver (*) Le calcul ne peut pas être tout a fait exacte, pareeque heureusement
nog niet doorgedrongen, om lot stedelijke belastingen op de kippen en cijeren l'octroi n'a pas encore fait irruption dans les chefs lieux de Java.
toegepast te zijn,

"g5*S8Ss©3g8BSg«-

M
SIGARENVERKOOPER. LE MARCHAND DE SIGARES.

Sedert de tabakskultuur voor de Europesche markt D u moment, ou l'on a commencé, a exporter le


op Java eene groote uitbreiding verkregen beeft, is de tabac, cultivé a Java, pour le marché Europeen, la
aanmaak van sigaren aldaar evenredig- belangrijker g e - fabrication de sigares s'est accrue dans une proportion
worden. Het dekblad voor die sigaren zoude, wel is étonnante. La feuille, qui sert de couverture aux sigares,
w a a r , grootelijks voor de Europesche markt geschikt pourrait bien être envoyée en Europe et s'y vendre, mais
zijn, maar het binnengoed, dat daartoe gebezigd wordt, le tabac, qui sert a remplir l'intérieur, serait considéré
moest bij gebrek aan fabrijken voor de bereiding van comme re-but ; a Java on ne peut pas en faire du tabac
snuiftabak voorzeker voor het grootste gedeelte wegge- a priser, faute de fabriques; on s'en debarasse en fabri-
worpen Avorden. quant dés sigares.
De sigaren, die men op Java maakt, hebben den Les sigares, fabriqués a Java, ont la même forme,
vorm van Manilla-sigaren, omdat die soort daar dooi- que les sigares de Manille, pareeque ceux ci sont l'es-
de voorname Avereld gerookt wordt. De koopman, de pèce, qu'on préfère la bas. Les négociants, les fabri-
fabrikant (zelfs de fabrikant van sigaren), de hoofd- cants (voire même les fabricants de sigares) les employés
ambtenaar en rijke Chinees, rooken Manilla N". 1 en 2 , superieurs et les riches Chinois fument des sigares de
voor den prijs van / 4 5 . 0 0 tot / 80.00 de 1000 stuks. Manille N°. 1 et 2 , qu'ils p a y e n t / 4 5 . 0 0 a / 80.00 le
De minder gefortuneerde rookt Imitatie-Manilla, bijge- mille. Ceux, qui sont moins fortunés fument de faux
naamd Bokjes, die per 1000 stuks tusschen ƒ 6.00 en sigares de Manille, fabriqués a Java, et nommés Bokjes
ƒ 25.00 in prijs verschillen. (du caporal) qu'on paye de / 6.00 a / 25.00 le mille
Malang, in de Residentie Pasoeroewan, Toeban in het A Malang, dans la province de Pasoeroewan, a Toeban
Rembangsche en Samarang, leveren het grootste con- province de Rembang et a Samarang se fabrique la plus
tingent tot de sigaren, die op Java gebruikt, en ook grande partie des sigares, qui sont consumés a Java, et
in navolging van Macao en Singapoore naar het Buiten- que l'on exporte, comme de Macao et. de Singapoore,
land vervoerd, en daar als echte Manilla verkocht en Europe, pour les y vendre comme de véritables si-
worden. gares de Manille.
De sigarenmakerij is reeds een belangrijke tak van La fabrication de sigares forme déjà une branche con-
nijverheid geworden ; geheele kampongs bestaan er reeds siderable de l'industrie Javanaise, qui occupe des vil-
van. Het is eene nijverheid , waarbij men door vlijtigen lages entiers. L'ouvrier, en travaillant assidûment, peut
arbeid ruim brood verdient; aan arbeiders ontbreekt gagner sa vie largement. Les bras n'y manquent pas,
het niet, en de Javanen, die zich daarmede bezig h o u - et les Javanais, qui s'adonnent à ce travail, prouvent,
den, bewijzen, dat bij goede betaling de arbeid onder qu'en payant bien, on n'a pas besoin de force, ni de
hen geen dwang, noch andere aanmoediging behoeft. toute autre stimulant, pour faire travailler ce peuple.
De sigaren-koopman detailleert zijne waar, die in Le marchand de sigares vend en détail sa marchan-
kistjes van 1000, 500 en 200 stuks gepakt is. In het dise, qui se trouve dans des boîtes de 1000, 500 ou
klein is de waar veel duurder, want dan moet hij de 250 pièces. En détail ils se vendent beaucoup plus cher
bovenste verkoopen, die in kwaliteit van de onderste qu'en gros, pareeque dans le premier cas il ne peut
veeltijds hemelsbreed verschillen; hierin staat hij bij donner, que les bons, qui sont rangés en dessus des
den besten Europeschen uilventer niet achter. Aanmoe- boîtes, et qui diffèrent très souvent de beaucoup des
diging hiertoe vindt hij voorzeker bij sommigen der sigares d'en dessous. Pour faire le commerce, les J a v a -
voornaamste Europesche ingezetenen der Kolonie, die nais ne sont pas moins rusés, que les Crées en Europe,
gaarne groote partijen geven, en toch de zuinigheid in et ils peuvent s'excuser de l'exemple de plusieurs des
het oog houden. Zij nemen een kistje fraaije Java-siga- plus riches Européens de Java , qui donnent souvent des
r e n , die aan de gasten als Manilla gepresenteerd w o r - fêtes, et pour reunir l'hospitalité avec l'économie, font
d e n , en eerst door den smaak bewijzen, dat zij a p o - acheter une boîte de beaux sigares de Java , qu'ils offrent
cryph zijn. De echte rooker zal dan ook voor dit geval a leurs convives comme de véritables Manilles.
reeds van een Manilla-koker en echte Manilla's in den Le fumeur ne s'appereoit de rien, qu'au moment, ou
borstzak van zijnen rok gestoken, voorzien zijn. fumant, Je gout du sigare lui apprend son origine. Aussi
les véritables amateurs, en allant aux fêtes, se pourvoient
toujours d'une petite boîte, remplie de sigares de Ma-
nille, et qu'ils cachent dans la poche interieur de l'ha-
bit, pour ne pas être forcés d'en distribuer à leurs
amis, qui aiment surtout les sigares de Manille, qui ne
coulent rien.

*SKS£EÉag85*S[
A.v.? Xonl .lil], v.C M k l M .

SIGARENVERKOOPER. /
v H O LE MARCHAND DE SIGARES.
, i

i H H ^ ^
^

i
DE WATERDRAGER. LE PORTEUR D'EAU.

J JL
^ i*(hl^^y^rr~"
>-^m\Mw&-'

l i e t is ligt te begrijpen, dat er in Indië eene L'abondante quantité d'eau dont on se sert dans
groote hoeveelheid water gebruikt wordt; ten einde in les Indes orientales, est pour beaucoup d'indigènes la
deze behoefte gemakkelijk te voorzien, heeft men m e n - source d'un moyen d'existence. Dans plusieurs maisons
schen , die, door het water aan de huizen te brengen, où les domestiques sont nombreux, ils s'acquittent e u x -
hun bestaan vinden. In vele, en voornamelijk groote mêmes de ce service à l'aide d'une petite charette, garnie
huizen, waar de bedienden menigvuldig zijn, wordt het de tonneaux; mais plus ordinairement on emploie les
water door de jongens, door middel van eene k a r , aan huis porteurs d'eau, q u i , pour la plupart, sont de pauvres
gehaald ; hierop bevinden zich groote tonnen, die met water habitants des hautes terres (Sundanais), attirés soit
oevuld worden.— Velen echter bedienen zich van water- par l'espoir de retourner ensuite dans leurs foyers avec
dragers, welke meestal arme menschen zijn, die van de une certaire épargne, soit par le désir d'entrer plus tard
bijliggende bovenlanden komen, uitgelokt door de hoop, au service des Européens en qualité de domestique,
weldra met eene kleine som terug te kunnen keeren, of, lorsqu'ils se sont plus familiarisés avec la langue Malaie.
wanneer zij meer bekend zijn met de Maleische taal, als L'ignorance de la langue, et le peu de frais que leur
bediende te kunnen werkzaam zijn; de onbekendheid coûte leur installation, leur fait adopter préférablement
met de taal, en het weinige, dat zij tot zulk eene b e - ce genre de vie — une paire de seaux revient, ordinai-
staangevende bezigheid noodig hebben, mogen Avel de rement de 2 à 3 florins ; la corde que l'on y fixe est
oorzaken zijn, dat zulks door velen ondernomen wordt, faite par eux-mêmes, avec le rotting ou l'écorce du
daar zij, om waterdragers te zijn, niets behoeven dan palmier (pohoen areng); quant au bambou auquel les
een paar emmers, welke hen gewoonlijk 2 à ƒ 3 kosten; seaux sont suspendus, ils se le procurent en quelque
het touw, aan de emmers vast gemaakt, wordt door hen sorte partout.
zelven uit rotting of palmboomsehors (pohoen areng) g e - Le transport de l'eau se paye depuis 2 jusqu'à 10
vlochten, en het bamboes, waaraan de touwen en e m - duites par charge, ou bien l'on s'abonne avec les por-
mers hangen, hebben zij slechts hier of daar af te snijden; teurs en raison de 2 jusqu'à 6 ou 8 florins par mois; la
voor elke vracht krijgen zij 2 à 10 duiten, ook kan différence du prix dépend du personnel de l'habitation,
men zich abonneren voor 2 à f 8 per maand. Het. et de son plus ou moins éloignement des rivières.
verschil der prijzen ontstaat door het grooter aantal La constante douceur du climat réduit leurs besoins à
personen, dat zij van water voorzien, en naar gelang de fort peu de chose; quelques morceaux de toile suffisent
woningen digtbij of ver van de rivier -gelegen zijn. à les couvrir en tout lemps, tandis que leur dépense
Door de zachtheid van het klimaat, hebben zij zeer quotidienne peut s'élever à environ 25 duites; ils r é -
weinig voor hunne kleeding noodig, terwijl zij voor 25 duisent encore cette dépense, en rendant une foule de
duiten in hunne dagelijksche behoeften kunnen voorzien, services aux domestiques, qui les en récompensent, en
te meer, daar zij gedurig voor de dienstboden een aan- leur donnant la nourriture, ce qui augmente d'autant
tal kleine diensten verrigten, die hen daarvoor met eten les économies du porteur d'eau, et lui procure une vie
en drinken beloonen, hetgeen de uitgaven van den water- sans soucis, ni préoccupation. Leur caractère se ressent
drager doet verminderen, en hem een onbezorgd leven de ce bien-être, et on les voit s'acquitter avec gaieté des
geeft, iets dat den inlander het meest kan behagen. Dit travaux auxquels ils se livrent, jusqu'à ce qu'ils p a r -
voor hen zoo gelukkig leven, is van zoo veel invloed viennent à réaliser leurs souhaits, qui consistent presque
op hun karakter, dat zij steeds vrolijk zijn, en hunne toujours à retourner dans leurs foyers, y devenir pos-
bezigheden onder scherts en zingen verrigten, tot dat sesseurs d'une pièce de terre sur laquelle ils construisent
zij zich in staat gesteld zi< n hun liefsten wensch te une petite habitation, et s'ils peuvent joindre à cela l'a-
vervullen, welke altijd is: naar hunne geboorteplaats chat d'un buffle (karbo), pour les aider dans leurs t r a -
terug te keeren, en daar, als bezitter van een stukje vaux agricoles, ils se considèrent alors comme les plus
grond, een klein huis op hetzelve te kunnen zetten; is heureux t\u monde.
het lot hen zoo gunstig geweest, daarbij nog een buffel
(karbo) te kunnen koopen, om in hunnen landelijken
arbeid behulpzaam Ie zijn, dan beschouwen zij zich
als de gelukkigste mensehen.
HET WACHTHUIS. CORPS DE GARDE JAVANAIS.

-—«Jfctggfcg^-mr- — ~*»£8*sS^

Ingevolge het bestaande poliliereglement mag des Une ordonnance de police enjoint à tout indigène
avonds, na 8 u r e , geen inlander zich op straat begeven, de ne sortir après 8 heures du soir, que munis d'un
zonder voorzien te zijn, hetzij van een pas, eene fakkel permis, d'un flambeau ou d'une lanterne. Pour veiller
of een lantaarn; ten einde alle ontduikingen voor te à l'exécution de cet ordre et à la sécurité publique, une
komen, en verder voor de publieke veiligheid te waken, sorte de garde de police est établie dans tous les K a m -
heeft men in de dorpen (Kampong), en aan iedere i n - pongs (villages), aux principales issues aboutissant au grand
en uitgang der voornaamste straten, eene soort van wacht chemin. Cette garde est faite par les habitants du K a m -
geplaatst, welke gehouden wordt door de inwoners van de pong, désignés à tour de rôle par le maître de quartier
Kampong, die daartoe, elk op hunne beurt, door hun {bik)) ce service ne commence qu'aux approches d e l à
wijkmeester (bik) worden aangewezen. Deze dienst duurt nuit, excepté toutefois sur les grandes routes de l'intérieur
van 's avonds tot 's morgens, uitgezonderd op de buitenwe- où il existe de tout temps.
gen, waar zij onophoudelijk plaats heeft. Le but de ce cette garde est d'empêcher la circulation
Het doel van deze Avacht ,is om het ronddwalen tegen des indigènes, qui ne sont pas munis d'un permis ou d'un
te gaan van eiken inlander, welke zonder de v e r - flambeau; elle doit examiner en outre chaque porteur
eischte permissie zich vertoont; wijders moeten zij zich d'un paquet quelconque, et les contraindre dans le cas
inlichtingen doen geven, wanneer een inlander, hetzij où ils ne donneraient pas les éclaircissements nécessaires,
een p a k , eene mand of iets anders, met zich draagt, en à rester au corps de garde, jusqu'à plus ample information.
h e n , die een onvoldoend antwoord geven, in bewaring L'excellence de cette mesure de police n'a pas besoin
nemen tot nader onderzoek. d'être expliquée.
Hoe doelmatig een dergelijke maatregel in elk opzigt On doit reconnaître toutefois q u e , vu la facilité de d é -
is, behoeft wel geen betoog. rober qu'offi ent les habitations européennes, où l'on peut
Wanneer men echter de gemakkelijkheid nagaat om pénétrer sans peine et dont les galéries extérieures con-
te kunnen stelen, daar men de meeste huizen, met servent tous leurs meubles, on doit reconnaître, dis-je,
weinig moeite, binnen kan komen, en de achtergalerijen que les vols ne sont pas aussi fréquents qu'on pourrait
geheel gemeubileerd en open zijn, dan moet men b e - le supposer.
kennen, d a t - d e diefstallen niet zoo menigvuldig' zijn, La planche-ci-contre représente un de ces corps de
als men welligt zou vermoeden. garde aux approches de la nuit; le moment choisi par le
Nevensgaande plaat stelt eene van die wachten voor, dessinateur est celui, où ils sont occupés à entretenir
in den vóórnacht, de tijd, door den teekenaar genomen, un feu, non pour se chauffer, mais qui doit surtout
wanneer zij bezig zijn een vuur te onderhouden, niet servir à les préserver de la piqûre des moustiques, que
. o m zich te warmen, maar ten einde zich door den rook l'on écarte de cette manière.
te bevrijden van de lastige moskieten, die zij daardoor La sentinelle est armée d'une fourche garnie d'épines,
verdrijven. destinée à arrêter le malfaiteur, qui tenterait de s'éva-
De wachthouder is gewapend met eene soort van h o u - der; une fois saisi, il ne peut faire aucun mouvement
ten vork, waaraan vreesselijke scherpe pennen zijn; deze sans provoquer mille douleurs. Il est donc contraint à
is bestemd om de boosdoeners in bedwang te houden. se tenir immobile; on peut alors s'en rendre maître
Niemand zal het wagen hun te Avillen ontsnappen, daar facilement. .
hij, eens er in gevangen zijnde, zich niet bewegen k a n , Le morceau de bois creux, ainsi que le bambou fen-
. zonder de smartelijkste pijnen te gevoelen, en dus g e - du (toh-tong), appendus sur le devant du corps de
dwongen is zich onbewegelijk te houden, waardoor het garde, servent à annoncer les différents accidents qui
gemakkelijk wordt zich van hen te verzekeren. peuvent survenir, par la manière dont les coups sont
Het uitgeholde blok hout, als ook het stuk gespletene frappés; la population est instruite du genre de danger,
bamboes (ton-tong), welke aan de voorzijde van het soit un vol commis, un incendie qui se déclare, e t c . . . .
wachthuis hangt, dient om spoedig kennis te geven, i n - chaque garde environnante étant tenu de répéter ce son
dien zij eenig onheil ontdekken; de manier, om met den qui s'entend du reste à une très grande distance; la
bamboes op-het hout te slaan, doet den inwoners k e n - population se trouve donc avertie et prête en un instant
n e n , welk gevaar er is, hetzij van dieven, brand of à porter secours.
andej-zins. Daar elke volgende wacht verpligt is de
aangekondigde slagen te herhalen, wordt de bevolking
weldra er van verwittigd en snelt ter hulp.

SS*!^®^!*^
'-

A v.Pr.: .Mielinô.

WACHTHUIS JP,Ü CORPS DE CARDE JAVANAIS,

*
.
DE SCHÜTTER. LE GARDE CIVIQUE.

--^*sâ$»y** «WÖBB85*È«-~~

I n het jaar 1825 zijn op het eiland Java, in de Dans l'année 1825 on organisa dans les principa-
voornaamste hoofdplaatsen, Schutterijen opgerigt, Avelke, les villes de Java une garde civique q u i , dans plus
bij meer clan eene gelegenheid, goede diensten hebben d'une occasion, a rendu d'éminenls services.
beAvezen. La planche ci-contre nous montre un garde civique
Nevensstaande plaat stelt een Schutter voor, die zich se rendant au lieu de manœuvres; — attendu l'ardeur du
naar de exercilieplaats begeeft, alwaar op bepaalde t i j - climat et souvent la distance à parcourir, rien n'est plus
den oefening in den wapenhandel gehouden Avordl ; naturel que de chercher à s'épargner le plus de fati-
daar echter de afstand van hunne woning tot aan het gues possible, aussi voit on souvent le garde civique
exercitieveld dikwijls zeer groot is, en het warme klimaat faire porter ses armes par son jeune domestique, tandis
den togt daar heen zeer bemoeijelijkt, is het niet meer qu'en fumant son cigare il se rend tout à son aise au
dan natuurlijk, dat zij zich eenige verligting trachten te lieu assigné pour l'exercice.
verschaffen, en uit dien hoofde draagt een inlandseh b e - Chaque personne ayant habité Java reconnaîtra sans
diende de Avapenen van den Schutter, terwijl hij g e - doute l'exactitude du sujet que le dessinateur a r e p r é -
heel op zijne hem eigene Avijze eene sigaar rookt en zijne senté. — Sous les armes, la garde civique se montre
wandeling' naar de exercitïeplaals voortzet. sous un tout autre aspect.
Overigens zal ieder, die op Java bekend is, de juist-
heid van voorstelling roemen, Avelke de teekenaar zoo
getrouw heeft Avelen terug Ie geven van een Schutter, die
zich te voet naar de exercitieplaats begeeft; staan zij ech-
ter onder de wapenen, dan munten zij uit door die
goede houding en vaardigheid, Avaardoor zich de Schut-
terijen in lndië zoo gunstig onderscheiden.

—get$83®®8Hsg*-
EEN JAVASCHE PRINS. PRINCE JAVANAIS.

WS&&-V. **&$-&

Nevensslaande plaat stelt voor een Javaasch Hoofd L a plance ci-contre représente un prince J a v a -
van den eersten rang, met zijn zoontje en een zijner nais ayant à ses côtés son fils et l'un de ses serviteurs;
volgelingen bij zich; gezeten op een stoel, bedekt met il est assis sur un siège recouvert d'une riche étoffe —
eene soort van tapijt werk of kostbare stof, schijnt de Le dessinateur semble avoir choisi le moment où il donne
teekenaar den oogenblik te hebben gekozen, Avaarin de audience aux chefs ses subordonnés, ainsi que cela se
hier uitgebeelde persoon in staatsie aan zijne onderge- pratique aux époques des fêtes et principalement à la
schikte hoofden gehoor verleent, zoo als dit nu en dan fin du Ramazan.
bij feestelijke gelegenheden en o a. bij het eindigen der Sa tête est ici recouverte d'une coiffure en papier q u i ,
groote vasten gebruikelijk is. à cause de sa forme, est appelée Kopia kanigoro f les l a r -
Het hoofd is gedekt met eene Kopia kanigoro of ges bandes d'or, dont ce bonnet est garni, indiquent le
met een Avit muisje, van fijn katoen of wel van papier rang qu'il occupe; dans un costume moins cérémonieux,
vervaardigd; als een kenleeken van zijn hoogen rang les chefs portent souvent une petite calotte. — Le reste
is dit hoofddeksel met gouden randen versierd. Hij is de son costume consiste en une veste en drap (Sikepan),
gekleed in een laken buisje of Sikepan, eene Sarong un sarong d'un tissu indigène et un pantalon en velours
van inlandseh Aveefsel en eene broek van fluweel, met galonné d'or.
gouden passement omzoomd, gelijk die door Javanen uit Ses pieds sont chaussés de pantoufles richement b r o -
de hoogere standen, Avanneer zij in staatsie verschijnen, dées, le cris qui au lieu d'être placé derrière, est r a -
geAvoonlijk gedragen Avordt. mené ici sous le bras droit; la riche chaîne et surtout
Zijne voeten zijn in rijk geborduurde muilen gestoken. l'ordre qu'il porte, indiquent assez que c'est un prince
De kris, die anders op den rug gedragen Avordt, is hier, issu du sang royal dans son costume d'apparat.
onder den regterarm door naar voren gebragt; lerAvijl A droite, son fils laisse familièrement reposer sa main
eindelijk de halsketen, die niet zelden met een kostbaar sur le bras de son père, et le serviteur accroupi de
juAveel versierd is, en het ordeteeken, dat hier aan een l'autre côté tient en ses mains une longue tabatière en
persoon van vorstelijken bloede doet denken, den feeste- or servant d'étui à cigares (Lopa lopa) et la baguette à
lijken dos A^oltooijen. feu appelée Oepet; il est prêt au moindre signe de son
Het zoontje ter regterzijde laat vertrouwelijk de hand maître (Bendoro) à présenter ces deux objets.
op den arm des vaders rusten. De volgeling, Ponoka- Le fils ainsi que le serviteur ont la tète enveloppée
nan, die ter linkerzijde geknield ligt, heeft de gouden d'une sorte de mouchoir de tête Iket, teint (batlikké) à
tabaksdoos, Lopa-lopa, en een lontje, Oepet geheet e n , la manière indigène; ils sont revêtus d'une veste courte,
gereed om zijnen heer of Bendoro, zoodra deze zulks Snkiwo, fermée au cou par un petit bouton; cette veste
begeert, eene sigaar aan te bieden. est moins ample que le sikepan et se porte presque tou-
Beide laatstgenoemde personen hebben het hoofd o m - jours sans autre vêtement de dessous.
wonden met eene Iket of hoofddoek, van gebolikd of Le costume décrit ci-dessus est commun à tous les
op inlandsche Avijze beschilderd katoen. In plaats van indigènes, la différence consiste seulement en ce que les
een Sicepan, dragen zij een Takivo of kort buisje, dat habitants dis hautes terres et ceux de la partie orientale
van boven open en minder ruim van snid is, dan het de Java se rapprochent plus du genre madurais en por-
tant leurs mouchoirs de tète plus avancé sur le Iront et
eerstgemelde, met een knoopje aan den halsboord of kraag
le sarong plus négligemment attaché que les habitants
wordt digt gemaakt en meestal over het naakte lijf Avordt
de l'intérieur.
gedragen; dit is althans hel geval bij de mindere standen.
De geheele kleeding, zoo als die hier wordt voorge-
steld, is die der inboorlingen van Midden-Java; dit blijkt
o. a. voldoende uit de wijze Avaarop zoowel hoofddoek
als Sarong omgeslagen en vastgemaakt zijn. Want /terwijl
de bewoners der Soenda-i\ ist rieten, zoomede van Oost-
J a v a , waar alles meer een Madoereeschen tint heeft,
zich insgelijks van deze kleedingstukken bedienen, —
bedekt de hoofddoek aldaar, meer dan bij den JaA'aan
van Midden-Java, het voorhoofd, terAvijl de Sarong, die,
bij de laatstgenoemden in nette, breede plooijen van v o -
ren afhangt, bij de eerslgenoemden met minder zorg g e -
dragen en dikwijls ter zijde wordt vast gemaakt.

--S33 £ $ $ » £ & > ? % * -


' -.j^vw,;.

A.v.Pers,del: K.StYC.W.Mielmô.
O

EEN JAVASCHEN PRINS. J(TT u^jb' UN PRINCE JAVANAIS.


Hnatn«esss£ «ra aaKB»»!Hisa*«assa»K E 2a ; » i ; sa «*csa am ÏSK^S -.. ass

/r

PANGERANG(PRINS)VAN MADURA PANGERANG( PRINCE) AN


PANGERANG (PRINS) VAN MA- PANGERANG (PRINCE) A
DURA 'IN GROOT KOSTÜIBU MADÜRA (COSTUME).

£#*.

Als een eigenaardig kenmerk van alle Aziatische Une démarche noble et aisée, des manières e m -
volkstammen mag niet slechts worden beschouwd eene preintes de distinction sont l'apanage des populations
edele, ongedwongene houding, maar tevens cene zekere asiatiques ; le peuple javanais y joint encore beaucoup
staligheid in al hun doen; bovendien bezitten de J a - de réserve et de discrétion et l'on peut dire à juste titre
vanen nog eene groole male van bescheidenheid, zoodat qu'il n'y existe pas de classe réellement commune. — Ces
te regt mag worden gezegd, dat er op Java geen gemeene qualités développées à un plus haut degré chez les chefs
klasse word gevonden. Daar deze eigenschappen bij de rendent leur commerce trés-agréable ; et le bon ton ainsi
Javaansche hoofden tot hooge ontwikkeling zijn gekomen, que la distinction exquise de leurs manières les feraint
laat het zich ligtelijk begrijpen, dat hun omgang ten paraître avec avantage dans lous les cercles distingués de
zeerste wordt veraangenaamd door den fijn beschaafden l'Europe.
loon, die hun allen eigen is. Lorsqu'un prince se rend à la promenade, chaque J a -
Ontmoet een gewoon Javaan een zijner Prinsen, dan vanais qui se trouve sur son passage se prosterne à son
buigt hij zich ter aarde en wendt zich tevens met het gelaat approche en se tournant du coté opposé, voulant indiquer
van hem af, ten teeken , dal hij niet waardig is, het oog naar par là combien, il se sent peu digne de porter ses regards
hem te rigten. Spreekt een Prins een der mindere J a v a - sur l u i . — S'il arrive que ce prince adresse la parole à
nen aan, dan neemt deze eene onderdanige houding un de ses subordonnés, celui-ci se tient pendant tout le
aan, gelijk is afgebeeld op nevensgaande plaat. temps de l'entretien dans l'humble position représentée
dans la planche ci-contre.
Zelden gebeurt het, dat een Javaansche Prins misbruik
Toutefois, le Prince Javanais abuse peu de cette obéis-
maakt van de uitgestrekte magt, die hij bezit; hij behan-
sance passive et du pouvoir en quelque sorte illimité qu'il
delt zijne onderdanen gewoonlijk met zachtheid, die van
possède; il traite ordinairement ses subojdonnés avec d o u -
hunne zijde zeer aan hem zijn gehecht.
ceur, et ceux-ci lui sont généralement tout dévoués.
In die landen, Avelke nog onder inlandsche Vorsten
Dans les pays encore régis par ces Princes, cette sou-
staan, zijn deze laatsten onbeperkte heerschers; uit h u n -
mission est illimitée et s'étend des biens jusqu'aux p e r -
nen aard tot zachtheid geneigd, wordt daarenboven door
sonnes; cependant ces chefs font peu sentir cette dépen-
het Nederlandsen Gouvernement gewaakt, dat geen mis-
dance, et sous ce régime absolu dont la sollicitude du
bruik van magt geschiede. Onder deze hoede leeft de
Gouvernement tend à prévenir les abus, le Javanais vit
Javaan tevreden en gelukkig, en vindt in zijne heerschers
heureux sous l'empire de chefs qui sont pour lui plutôt
geen tirannen, maar beschermers.
des protecteurs que des tyrans.
De hier bijgevoegde plaat stelt voor een Pangerang *)
La planche ci-jointe représente un Pangerang *) de
van Madura, in groot kostuum. Liet de ruimte het toe,
Madura dans son costume officiel, le cadre de notre t a -
wij zouden tevens zijn talrijk gevolg er mede in hebben
bleau ne nous a pas permis d'y joindre la suite n o m -
opgenomen, dat hem gewoonlijk omgeeft. Later echter
breuse qui l'accompagne ordinairement; nous en parlerons
zullen wij hierop terug komen. De parasol, die dooreen
plus tard. — Le parasol porté derrière lui indique le
zijner bedienden achter hem wordt gedragen, is geheel
rang de ce chef par l'or dont il est recouvert extérieu-
met goud overdekt en een uiterlijk teeken zijner hooge
rement.
waardigheid.
Dans les rangs inférieurs, l'or s'y trouve en moindre
Een Javaansch hoofd van minderen rang heeft meer
quantité, une ordonnance de l'an 1821, détermine la
of minder breede gouden strooken, naar gelang van den
largeur des diverses bandes peintes sur le parasol et qui
r a n g , dien hij bezit; dit wordt geregeld naar eene ordon-
doivent servir à distinguer à l'aspect seul de ces bandes,
nantie, uitgevaardigd in 1821, zoodat men, op het zien
le rang que chaque chef occupe dans la hiérarchie J a -
van den parasol van een der hoofden, terstond den rang
vanaise.
kent van den persoon, aan wien hij behoort.

*) Titre équivalent à celui de Prince, on a des Pangerangslégitimes dont


*j De tittl van Pangerang staal gelijk met dien van Prins.
le» prevogaliver sont presque les mêmes que les Pangerangs légitimes.

A. v. P.
DE SLAVINj FEMMES ESCLAVES,

W a t is dat toch eene gehate benaming, Slaaf of A ce détestable mot d'esclave le lecteur se r e p r é -
Slavin! Het Gouvernement doet officieel zeggen : Ivjfeigene. sente peut être un de ces marchés des états barbaresques
Zulks is juist.— Verbeeldt ge u , waarde lezer, dat ge où les esclaves demi-nus et enchaînés sont exposés en
op eene der markten in de Barbarijsche staten, menschen vente. — Ou bien un commandeur des Petites-Indes armé
geketend, of half naakt, ziet ten verkoop aanbieden? — de son terrible fouet et s'escrimant de son mieux sur le
Verbeeldt ge u een blank officier in de West-lndie, met dos de ces infortunés— ou bien encore un bâtiment n é -
eene zweep de naakte ruggen der zwoegende slaven af- grier ou les malheureux sont inhumainement entassés les
rossende? — Verbeeldt ge u ook een slaveuschip, geladen uns sur les autres. — L'imagination du lecteur va peut être
als met panharing ; of meent ge u terug te kunnen d e n - jusqu'à se reporter au temps de l'esclavage dans l'ancien
ken aan de slaventijden van Romes Keizerrijk?— Och, empire romain.
niets van dit alles kome voor uwen geest, bij het a a n - Rien de pareil cependant ne s'offre à la pensée lorsque
schouwen van Slavinnen van Java. Bedienden, die niet l'on voit les femmes esclaves à Java ; — ce sont sim-
bij de maand aangenomen en dienstbaar zijn, maar voor plement des servantes qui au lieu d'être engagées au
zek re som overgenomen of gekocht als eigendom, en mois, font une fois achetées, presque partie de la
die permanent bedienden blijven, tot de huisgenooten famille, elles en connaissent tous les secrets, leurs enfants
behooren, alle geheimen des huizes weten, de vriendin- sont les compagnes de jeux et plus tard les confidentes
nen zijn van jonge dochters, speelnooten van kleine de leurs jeunes maîtresses, elles restent consacrées au ser-
kinderen, kameniers, kokinnen, naaisters, baksters, lijf- vice intérieur en qualité de couturières, femmes de cham-
meiden. — Dusdanig zijn de Slavinnen te achten. De wet bre. . . . etc etc — Elles sont protégées par la loi
beschermt haar. De eigenaar verzorgt haar. 's Lands kas et soignées par leurs propriétaires qui pour chaque e s -
ontvangt voor ieder barer ƒ 2,55 's jaarlijks belasting. clave payent une contribution annuelle de / " 2 , 5 5 .
Hare afkomst is veelal van andere eikinden van den Les esclaves à Java sont en grande partie originaires
Archipel. De afstammeling kan soms eene Europesche des îles adjacentes de l'Archipel. — Le mélange du sang-
vermenging niet ontkennen. De onbevooroordeelde kan Européen se remarque souvent parmi elles, et la beauté
evenmin van velen de fraaiheid der leest niet ontkennen; de plusieurs devient quelquefois une source de chagrins
en dit is dikwerf eene bron van leed voor deze schep- par suite de la jalousie que cette beauté inspire à leurs
seltjes, wanneer de vrouw des huizes hierop jaloersch b e - maîtresses.— Ne blâmez pas trop, cher lecteur, les h a -
pint te worden. — Verwijt den Javabewoners niet, lezer, bitants de Java de posséder encose des femmes escla-
dat zij nog Slavinnen hebben ; er valt veel over te zeg- ves: il y aurait beaucoup à dire sur cela, mais
g e n , maar punctum. punctum.

HAGEMAN.

*g3t$9a®S8*œ*
-..., -. .. , - :<v3«&HHmi

M H H O n Wf*

t r, IV) m L o
v
to
I

§
4M «V

j
r

»iiiiiinaiHimiiiim ^itJtamBaMaCT^Bgmwwaai&TOaaaaawi—wnmw

forflir^1?*^'

ERKQOPSTER. w J!>^ MARCHANDE DE FRUITS

.
VRUCHTENVER KOOPSTER. LA MARCHANDE DE FRUITS.

—^m^W®'1™—

Niet altijd kan men de beteekenis van het woord Si nous ne pourrons pas produire toujours de
«Type» toepassen op onze voorstellingen uit het huis- véritables types de la vie intérieure du Javanais, les t y -
houdelijke of openlijke (niet staalkundige maar straat-) pes de la vie industrielle de ce peuple ne sont pas
leven der Javanen. in oins intéressants.
Ons beeld hier is ontnomen aan de klasse der uilven- Ici nous avons ré-produit un membre de la classe
ters. Het is eene vrouw, die Langsep verkoopt, eene très nombreuse des marchands ambulants. C'est une
eigenaardige vrucht, die aan trossen groeit, met bleek femme, vendant du Langsep. Ce fruit vient en tresses,
geele kleur, eene dunne huid, en witte, nagenoeg door- si est d'une couleur jaunâtre, a une pelure mince, des
ziglige pitten, die een aangenamen rijnschen smaak h e b - pépins blancs et presque diaphanes, qui ont un gout un
ben, maar de tanden stomp maken. In die glazige pitten peu aigre, assez agréable, mais qui agace les dents.
zit. weder een kleine, groene, en bitter smakende kern, Dans les pépins se trouve une petite amande verte et
die niet gegeten wordt. amère, qu'on ne mange pas.
Eene op de Langsep gelijkende, veel lekkerder vrucht Le Doekoe a beaucoup de ressemblance avec le L a n g -
is de Doekoe, die echter niet in trossen groeit, en vooral sep, il est cependant beaucoup plus agréable au gout;
Ie Batavia in groote hoeveelheden ten verkoop wordt il ne vient pas en tresses, et se trouve surtout sur le
aangeboden. marché de Batavia,
Een liefhebber eet er wel 50 stuks in een maal. De Un amateur en mange bien une cinquantaine à la fois.
Doekoe heeft niet dat kleverige vocht, dat men in de Le Doekoe ne contient pas ce jus gluant, qu'on trouve
Langsep, vooral in de niet geheel rijpe, vindt. De daus le Langsep, surtout, quand il n'est pas tout a fait
-Langsep (Lansium domesticum) is langwerpig, de Doe- mûr. Le Langsep (Lansium domesticum L.) est plus
koe, die denzelfden Botanischen naam draagt, bolrond. oblongue, que le Doekoe, qui porte le même nom b o -
Ook gestoofd, wordt de Doekoe met graagte genut- tanique, avec le Langsep.
tigd. Wanneer te Batavia de Doekoe-lijd is, dan wordt Le Doekoe etuvé est un met très agréable. Dans la
e vrucht in groote hoeveelheden per Stoomboot naar saison le Doekoe est envoyé en quantitées par les bateaux
Samarang en Sourabaya vervoerd, en daar met winst a vapeur de Batavia a Samarang et a Sourabaya ou il se
verkocht. Hetzelfde is het geval met de Ramboetan (Ne- vend cher; de m ê m e , que le Ramboet-an (Nephelium
phelium lappaceum L.) maar vooral met de Pompelmoes lappaceum L.) et le Djerok-Matjan (Pompelmoes, citrus
(Dierok matian : Citrus decumana L.) die nergend zoo decumana L.) qu'on ne trouve nulle part si savoureux,
saprijk, noch zoo zoet gevonden wordt, als te Batavia, qu'a Batavia; les bâtiments marchands a long cours s'en
en een groot gedeelte uitmaakt van den voorraad aan pourvoient largement, quand ils reprennent la route de
vruchten, dien de scheeps-kapiteins medenemen, w a n - l'Europe. Enduits ]d'eau calcaire < ils sont entassés par
neer zij hunne tchuisreis beginnen. Met kalkwater b e - centaines dans la chaloupe, ou ils se conservent p l u -
Btreken, worden zij bij honderden in de jol opgehangen, sieurs mois, quelquefois même on en a apportés en E u -
en duren maanden lang; soms heeft men ze zelfs tot rope, qui avaient conservé toute leur saveur.
naar Europa in volkomen gaven toestand overgebragt.

-*§3B8^®g8$*8g~-
DE KOLENRRANDER. LE CIIARRONNIER,

**%9ü8FJ$e*^— 'g*sasRs*8^—-

Vroeger bediende men zich op Java voor de smederij Jadis les forgerons a Java ne se servaient pour
alleen van houtskolen. Het is nog niet vele jaren geleden, leur travail que de charbon de bois. Il y a peu de
dat de naam van coax daar niet bekend was, en met temps, le nom même de coax y était encore inconnu, et
steenkolen wilde niemand werken, omdat de daarin voor- personne ne voulait du charbon de terre, pareeque les
handen zwaveldeelen het werk moeijelijk maakten, en parcelles de soufre, qui s'y trouvent, gênaient l'ouvrage,
ook hunne blaasgereedschappen daar niet op berekend et pareeque leurs souflets n'étaient pas assez forts.
waren. Aujourdhui tout est changé. A Sourabaya on se croi-
Dit is thans geheel en al veranderd. Te Sourabaya rait dans une ville des districts manufacturiers de l'An-
gelooft men zich reeds in eene stad van Engeland v e r - gleterre, et partout on use du fer Anglais dont on ne
plaatst, en overal gebruikt men Engelsen ijzer, dat vroe- voulut pas autrefois, quoiqu'il ne coûte que la moitié
ger, hoezeer slechts de helft van het Zweedsch ijzer kos- du fer Suédois.
tende, niemand Avilde bewerken. Cependant a Sourabaya chaque jour de grands b a -
Men ziet desniettemin te Sourabaya nog dagelijks teaux (prahus) chargés de charbon de bois, en-trent
groote vaartuigen (praauwen), hoog met houtskolen g e - dans la rivière, et ce charbon se vend en partie pour les
laden, de rivier binnenkomen, voor een groot gedeelte fonderies de fer et de cuivre indigènes. Ce charbon est
voor de inlandsche ijzer- en kopergieterijen bestemd. fabriqué en grand dans les forêts de Touban a peu
Die koutskolen worden in de bosschen van Toeban n a - près, comme en Europe.
genoeg op de Europesche wijze in het groot aangemaakt. Le charbonnier, que nous voyons devant nous, et
De man op onze plaat is een ander soort van kolen- d'une autre espèce. C'est un homme de peine (koelie).
brander. Het is een zoogenaamde Gouvernements-koeli. Les forgerons dans les fabriques de sucre se servent tou-
Op de suikerfabrijken bedienen de smeden zich voor het jours de charbon de bois pour les réparations, qu'ils ont
daar dagelijks voorvallend Averk aan machineriën, k a r - a faire aux machineries, chariots et instruments aratoires.
ren enz., alleen van houtskolen. Naar mate van de u i t - Le fabriquant prend un ou deux des hommes de peine,
gebreidheid der fabrijk neemt de fabrikant een of twee que le Gouvernement lui procure, et les envoie dans la
der aan hem van Regeringswege toegestane arbeiders forêt la plus voisine, ou il y a du bois de Yatî, pour
(Koelies) en laat ze het geheele jaar door kolenbranden. faire du charbon. Us vont souvent a une distance de
In het gebergte, soms verscheidene uren gaans ver, l e g - plusieures lieues, allument un feu très lent aux arbres
gen zij een langzaam vuur aan omvergevallene of g e - tombés ou abattus et rassemblent tous les jours quelques
kapte Jattieboomen, en verzamelen de zoodanig v e r k r e - sacs de charbon, qu'ils portent à l'usine, pour toucher
gen kolen, die zij om de twee dagen aan de fabrijk leur salaire journalier.
brengen, en dan hun gewoon dagloon ontvangen. Il y a beaucoup de concurrence ponr ce travail. Le
Het is een bedrijf, waarvoor steeds vele concurrenten charbonnier travaille, restant presque toujours couché, et
zijn. De Javaan, die kolen brandt, heeft gemakkelijk peu lui importe, combien de bois il brûle pour avoir
w e r k , want het komt er niet op aan, hoe veel hout hij un sac de charbon. Il brûlerait sans regret une forêt
verstookt, om een zak kolen te verkrijgen. Het dragen entière.
naar de fabrijk is het moeijelijkste gedeelte van het werk. Le plus lourd de sa tache est le transport à la fabri-
Maar daar geeft hij zoo veel niet om. Onze man heeft que. Mais il ne s'en soucie pas trop ; il est né homme
zijne taak bijna volbragt. Hij is reeds digt bij huis. Zoo de peine et fataliste.
aanstonds zal hij zijne vracht afleveren, en zijn loon Notre homme emploie ses dernières forces; sa tache est
ontvangen. presque finie. Il est près de l'usine. Tout à l'heure il
livrera ses sacs, et recevra son salaire.

S93N®S6î*SS~
J
«H
,

M
——M—WMrftofilUllilitlTiMHiilliiWtMiillH^iH^nfT*

RADENMU PATI TE MADURA. J J-


Ni .OJ>$\, RADEN ADI PATI OE MADURA
* *

DE RADEN ADI-FATTI VAN LE RADEN ADI-PATTI DE


MADÜRA. MADURA.

°-&=mm&™-~~

Indien wij bier van den Raden-Adi-Patti van Nous ne faisons mention de la residence de ce
Madura spreken, bet is alleen, omdat bij de Maduresche dignitaire, que pareequ'il porte le costume Madurais,
kleeding' draagt, die in den vorm, vooral ook in bet qui diffère par sa forme, et surtout par la manière, de
plooijen van den hoofddoek van dien der Javanen van ployer le mouchoir, qui couvre la tète, du costume p r o -
gelijken rang' verschilt. prement Javanais.
Raden-Adi-Patti, de rijksbcstierder, is vooral in sta- Le Raden-Adi-Patli, ou administrateur de l'empire,
ten, waar de vorst nog geheel onafhankelijk is van E u - est ordinairement le ve'ritable maître, surlout dans les
ropeesch opperbestuur, gewoonlijk de eigenlijke regeer- états, ou le prince est encore tout-à-fait independant de
der. Le prince regne, le Raden-Adi-Patti gouverne. In l'autorité Européenne. Le prince y regne, mais le Raden-
dit opzigt hebben de vorsten onder Nederlandsche sou- Adi-Patli gouverne, à cet égard les princes indigènes
vereiniteit veel vooruit, daar die regering niet duldt, sous la souveraineté de la Hollande ont beaucoup gagné
dat de Vorsten door de Rijksbeslierders geheel buiten pareque ce gouvernement ne tolère pas, que le prince
allen invloed gehouden, onderdrukt en soms aan ontbe- soit privé par le Raden-Adi-Patti de toule inllucnce, ou
ringen prijs gegeven worden, en de Raden-Adi-Patli qu'il soit opprimé et quelquefois même privé du néces-
alleen bestuurt en zich het beste gedeelte der inkomsten saire, tandis que le Raden-Adi-Patti gouverne, et s'em-
toeeigent. pare de la plus grande partie des revenus.
Onder het Europeesch-bestuur zijn de Rijksbestuurdcrs Sous la souveraineté de la Hollande les Raden-Adi-
van Soura- en Djocjo-carta, en van Bangcaliang, S u - Patti de Souracarla, Djocjocarta, Bangcaliang', Sumanap
manap en Pamakassan op Madura de eerste en eenigste et Pamakassan dans l'île de Madura sont les premiers
Ministers der Vorsten, die de gcregtshoven presideren, ministres des princes; ils president aux tribunaux, règlent
de binnenlandsche zaken besturen, en tot intermediair les affaires de l'intérieur ; et servent d'intremediaires e n -
dienen tusschen den Vorst en den Europeschen ambte- tre le prince et l'employé Européen (Resident ou Assistant-
naar (Resident of Assistent-Resident), die door de Ned. Resident) qui est placé près des princes comme Ministre-
Regering aan hunne hoven als Minister-plenipotentiaris, plénipotentiaire, et pour surveiller leurs fails et gestes.
en ook als surveillant geplaatst is. Le Raden-Adi-Patli est souvent un homme de basse
De Raden-Adi-Patli is soms een man van geringe af- origine; mais presque toujours il est de sang illustre, et
komst, maar meesttijds behoort hij tot de bloedverwan- parent du prince, son maître, sur la cour et la famille
ten van den Vorst, over wiens hof en aanverwanten hij duquel il n'a aucune influence légale; si cependant c'est
geen wettig' en direkt gezag uitoefent; is het echter een un homme d'esprit et d'énergie , il peut compter sur l ' a p -
man van verstand en geestkracht, dan wordt hij door pui du Gouvernement Néerlandais, pour déjouer Jes i n -
de Ned. Regering ondersteunt in al hetgeen strekken trigues des courtisans, qui avec leurs maîtres se font
kan tot voorkoming van kuiperijen aan de hoven, die souvent des illusions et forment des plans chimériques,
zich veeltijds met Chimères voeden, die niet dan tot dont l'exéculion ne peut aboutir, qu'à leur détriment ou
hunne schade of geheelen ondergang kunnen uilloopen. à leur ruine entière.
Het rapport, dat de Raden-Adi-Patti aanhoort, is niet La nouvelle, que l'on communique ici au Raden-Adi-
van dien aard, dat het over geheimen van het hof h a n - Patli, ne concerne pas la cour, car dans ce cas l'émis-
delt, anders zat de zendeling half achter hem, fluiste- saire serait assis derrière le regent, dont on verrait
l'oreille a peu près collé à la bouche de son serviteur.
rende, en met het gebogen hoofd van den Rijksbestier-
Cependant le rapport n'est pas des meilleurs, car le doigt
der dig t bij zijnen mond.
étendu du serviteur prouve, qu'il dit la raison, p o u r -
Maar de commissie is toch niet naar den zin van den
quoi les ordres du maître n'ont pas été exécutés; 11 p a -
zender uitgevallen, want de uitgestrekte vinger bewijst,
rait, qu'il doit repartir immédiatement avec des ordres
dat hij de verklaring geeft, waarom de bevelen van den
importants, et qu'il est de bonne souche, car dan sa*
Toewan Besaar niet konden uitgevoerd worden. Het
précipitation il a oublié de s'accroupir. A Solo il serait
schijnt overigens, dat de zendeling dadelijk weder met
réprimandé vertement, pour cette infraction a l'étiquette.
eene gewigtige commissie vertrekken moet, en van voor-
name afkomst is, want in den haast heeft hij vergeten
neder te hurken. Te Solo zoude dit eene gestrenge b e -
risping na zich slepen.

i*mm@&*m~-
EENE PSEUDO SLAVIN EN EEN UNE SOIT-DISANT ESCLAVE ET
PSEUDO SINJO. UN SOIT-DISANT SINJO.

—-"**âK££*k ~~^œ&88èt

Dikwijls vindt men le Batavia familièn, eerst Quelques fois il y à a Balavia des familles, nouvel-
korteling aldaar aangekomen, waarvan het hoofd eene lement arrivées, dont le chef occupe déjà une haute p o -
booge betrekking in 's lands dienst bekleedt, of reeds sition administrative, ou qui est l'associé d'une des grandes
lid is van een belangrijk handel huis. maisons de commerce.
Die familiën, in eene brillante positie verkeerende, Ces familles, menant un grand train de vie, tachent
trachten natuurlijk de leefwijze van den deftigen stand naturellement, a imiter et a s'approprier les manières de
aan te nem n en zich de heersehende gewoonten zoo la haute société de Batavia.
spoedig doenlijk eigen te maken. Leur manière de s'y prendre, excite souvent des plai-
De wijze, hoe zij dit doen, verwekt meer dan eens santeries chez les «Oudgasten» , nom, qu'on donne aux
bij de «Oudgasten» een glimlach, en de uitdrukking Européens, qui ont vécu longtemps dans le climat t r o -
«Baren» (Nieuwlingen) wordt dan gewoonlijk gehoord. pique, et le mot «Baren» (novices) frappe plus d'une
Ook bij het aanschouwen van (leze poging van «Ba- fois l'oreille.
ren», om met de Oudgasten meê' te doen, zal men dien Ce qu'on voit sur cette lithographie, est une de ces
glimlach zien, en die opmerking hooren. imitations de moeurs Indiennes, dont nous avons parlé
De ware Sinjo loopt 's morgens in den tuin met een plus haut.
los kiellje en zonder kousen, indien hij niet zonder schoe- Ce n'est pas un veritable Sinjo (enfant né dans le pays)
nen loopt, en speelt met een drijftol of knikkers, maar car celui, en se promenant le malin dans le j a r d i n ,
nimmer met een hoepel. Hij draagt op het hoofd een portera une blouse, et des souliers sans bas, s'il ne va
slroohoedje of petje. |s Namiddags wandelende, zit hij of pas même pieds nûs; il joue avec une toupie, ou avec
Ie paard, of gaat te voet met een rijzweepje in de hand. des chiques, mais jamais avec un carcan, et quand il
Hij loopt of alleen, of in elk geval gevolgd door een fait une promenade après le diner, il est a cheval, ou
mannelijk bediende, bij de ambtenaren veeltijds dooi- a pied avec une cravache dans la main ; s'il est suivi d'un
den «Oppas.» domestique, c'est toujours d'un domestique mâle, chez les
De Sinjo hier is een echte Hollandsche jonge heer, nog employés souvent de F«Oppas».
o p de Europesche manier gekleed, en met een hoepel Le Sinjo, que l'on voit, est un garçon Hollandais, h a -
willende spelen, waarvoor het klimaat in Indië niet g e - billé tout-a-fait à la manière Européenne. La servante,
schikt is. De dienstbode, eene vrije meid, is in een femme libre, est mise, comme une esclave (signe de
kwasie slavinnenpakje (een leeken van grootheid voor grandeur pour sa maîtresse). Cependant sa maîtresse, en
hare meesteres), gestoken. Maar die meesleres heeft het imitant le costume d'une esclave, ne le connaît q u ' i m -
wezenlijke slavinnenkosluum slechts bestudeerd. De Sarong parfaitement. Le sarong n'est pas ployé de la manière
zit volstrekt niet zoq als de slavinnen dien dragen; het ordinaire; ce n'est pas même un sarong, mais un kaa'm
is ook niet eens een sarong, maar een kaam pandjang, pandjang est qui même n'est pas peint (batik) ainsi, que
en niet voor eene slavin gebatikt. doivent l'être les sarongs des esclaves.
Het bovenkleedje (badjoe pendek), schijnt wel een La camisole (bàdjoe pendek) ressemble à un kabaa'ia
afgesnedene kabaaia, dien Mevrouw nog uil Europa raccourci de Madame, apporté de l'Europe; elle a des
heeft medegehragt ; het is met wijde mouwen (tangan manches larges (tangan koeton) et nom pas coupés,
koeton) en niet, gelijk het behoort, schuins uitgesneden, comme il le faudrait, avec des manches re-trecies et 9
met gladde mouwen en 9 knoopen (tangan kantjing). boutons (tangan kantjing). La véritable esclave ne porte
In het haar draagt de echte slavin nooit meer dan twee jamais plus de deux épingles dans les cheveux; celle ci a
pennen (korek koeping). Deze heeft zich mooi willen voulue s'embellir, et en porte six; son bàdjoe est aussi
maken en draagt er zes. Haar bàdjoe is ook veel te beaucoup trop ouvert.
Avijd uitgesneden. Le 1 Janvier 1860 finira cette vaniteuse exhibition
O vanitas vanitatum. De 1 Januarij 1860 zal er een parcequ'à cette date l'esclavage auru cessé daus les Indes
einde aan maken. Maar de kleeding wordt in Indië voor Orientales. Mais le costume est considéré comme tres g r a -
zeer gracieus gehouden, zij zal dan de slavernij wel cieux; peut-être reslera-t-il à la mode.
overleven.

-sstîmm&s

i
Kolli .

EENE PSEUDO SLAVIN EN EEN PSEUDO SINJO. feU}Wo gjbVi UNESOIT-DISANTESCLAVE ETUNSOIT-DISANT SINJO
i

À
«aBÊwa&mwwmn . . Ti .,.- .'. :. . : '

M—W——»UMBUMU» H:St:-V C.V.Mi'

CHINOISJOUANTLEKOAGONC-CONC,
CHINESEN KAART SPEELENDE é>j^^y^
<-?->
CHINEZEN BEZIG MET HET CHINOIS JOUANT LE KOA
KOA GONG-GONG SPEL. GONG-GONG.

W Mß?~&

In een werk gelijk de Nederlandsen Indische typen Dans la publication des Types indiens Néerlandais,
behoort eene voorname plaats te worden ingeruimd aan on ne pouvait passer' sous silence la race croisée chinoise
hel sleeds vermeerderend aantal Chinezen en hunne afstam- si différente dans ses moeurs et ses coutumes et dont la
melingen op Java, wier zeden zoo verschillend zijn van die population tend chaque jour à prendre dans les posses-
der overige bewoners van dit eiland. Wij vermeenen sions néerlandaises un accroissement considérable; nous
derhalve diegenen onzer lezers, welke zich van naderbij sommes portés à croire que la physiognomic originale ainsi
wenschen bekend Ie maken met een volk, dat op Java cpie la manière de vivre de ce peuple, qui a conservé à
Meeds getrouw blijft aan de voorvaderlijke zeden en Java toutes les habitudes en usage dans leur mère-patrie
gewoonten., eene dienst te bewijzen met hel leveren van ne peut manquer d'intéresser ceux, qui désirent connaître
eenige voorstellingen, genomett uil het leven van deze plus particulièrement les moeurs des habitants des Indes
zonderlinge natie. orientales néerlandaises.
De hiertoe behoorende plaat sl-ll voor een Chineeseh La planche ci-contre représente l'intérieur d'une h a b i -
binnenveilrek. In een hoek ziel men een afbeeldsel tation chinoise, dans l'un des coins du tableau est appendu
van een hunner goden (Tohé Kong), voor Avien zij des l'image de leur dieu (Topé-Kong) devant laquelle les
morgens en des avonds gewijde kaarsen, offeranden en Chinois font diverses offrandes et brident le matin et le
wierook branden. soir des cierges en son honneur.
De Chinezen zijn harlslogtclijke beminnaars van hel spel; Le jeu est une des passions favorites des Chinois; ils
zij schromen niet hun gansche vermogen daarbij in de sont représentés ici au moment où ils se livrent à cet a m u -
waagschaal te stellen. sement pour lequel ils sacrifient souvent des sommes
De hier afgebeelde Chinezen zijn bezig met het Koa considérables.
Gonx-gong spel, flat eenige overeenkomst heeft met het Le jeu qu'on a voulu représenter ici est connu sous le
Kuropcsche Commerce spel. nom de Koa gong-gong-/ il a quelque rapport avec c e -
leder speler heeft vijftien kaarten; hij ruilt eene dei- lui du commerce.
zijnen tegen de kaart, die de nevens hem zittende speler, Chacun des joueurs reçoit un nombre de quinze c a r -
welke de voorhand heeft, nederlegt, of, indien deze r u i - tes, et échange à son tour celle que lui passe son voisin,
ling hem niet voordeel ig toeschijnt, verruilt hij zijne kaart ou si cette carte ne lui convient pas, il a la faculté d'en
legen eene andere, die op stok ligt; deze is midden op de prendre une dans le jeu étalé au milieu de la table et de
tafel geplaatst. Het spel duurt voort, totdat men vijfmaal rejetter à la place celle qu'il ne veut pas garder; le jeu
di ie gelijke kaarten in de hand heeft van verschillende kleur. continue ainsi jusqu'à ce que l'on ait réuni cinq fois
Heelt een der spelers die op één na, dan roept hij koa, trois cartes pareilles de chaque genre ; lorsqu'il n'en m a n -
daarom heet men het gong-gong ; dit beteekent : blaffen, que plus qu'une pour parvenir à ce but, le joueur en
schreeuwen. Hij, die bet eerst de straks genoemde kaarten donne connaissance en cri.ml Koa (de là le nom de gong-
heeft, wint het spel. gong que l'on y a a y o u t é . . . gong-gong- signifie aboyer,
Een jeugdige Chinees vermaakt zich met het Dakoen spel; crier) Je joueur qui le premier parvient à les réunir,
gewoonlijk echter wordt het door Iwec personen gespeeld, gagne la partie..
en wel op de navolgende wijze. Le jeune Chinois que l'on aperçoit sur le premier plan
In een plankje zijn twintig holletjes gestoken, negen joue au Dakoen ; ou peut le jouer seul comme distrac-
kleine in twee rijen nevens elkander, en twee groo- tion , mais c'est à deux qu'il doit avoir lieu.
leren aan het eind. Hierin liggen 81 kleine steentjes Dans la pièce de bois que la planche représente, sont
of balletjes. creusés vingt trous; neuf petits de chaque côté, et deux
Ieder speler grijpt op zijne beurt eenige balletjes uit plus grands aux extrémités. — Les deux grands trous r e n -
een der beide groote holten, dat voor hem is bestemd ferment chacun 81 graines ou petites pierres; chaque
en tracht in elk der kleine vakjes, van de aan zijne joueur puise à son tour et au hasard une certaine q u a n -
zijde gelegen r i j , een gelijk getal balletjes of steentjes tité de graines dans le grand trou, qui lui est alloué et
te werpen. Heeft hij ie veel balletjes gegrepen, dan cherche à remplir chaque petite case située de son côté
moeien ze weder allen in de gioole holle worden bijeen- d'un nombre égal de graines.— Chaque fois l'excédant
gevoegd; hij, die het eerst negen balletjes in elke afzon- doit être déversé dans la grande case; quand l'un des
derlijke holle heeft geworpen, wint het spel. joueurs parvient à remplir sans excédant chaque petite
Dit spel is mede bij de Javanen in zwang ; hel schijnt, case d'un nombre égal de neuf graines, il a gagné la partie.
dat de vrouwen ei' bijzonder op gesteld zijn. Ce jeu est également en usage parmi les Javanais; les
femmes semblent s'y adonner plus particulièrement.
BE DE L A Aß S. MENDIANTS.

was®-**

Mahomet dit quelque part que l'on doit donner


Zonderling ! Neemt hier de bedelaar plaats onder
aux pauvres, et ses croyants observent fidèlement cette
de Javasche typen? Mohammed zeide ergens, dat men
prescription — On se figure peut-être que Java est un
den bedelaar ook iets moet geven. Zijne geloovigen h e b -
pays pauvre, ou que la quantité de nécessiteux y est
ben dit gebod geëerbiedigd. Men zou wel kunnen zeg-
grande; cependant on est bientôt convaincu du contraire.
gen, dat Java een arm land is en de behoeften groot waren,
Le Javanais mendie par paresse, le fumeur d'opium
naar het aantal bedelaars te rekenen; en toch is het
par vice, et le Malais par habitude.
tegendeel waar. Er zijn menschen , voor wie het behoefte
Si vous pensez en distribuant des aumônes aux men-
is te bedelen. De Javaan bedelt uit gemakkelijkheid,- de
diants, sentîtes, gagner une place au royaume des cieux,
opiumschuiver uit behoefte; de Maleijer uit gewoonte.
vous vous trompez étrangement. — Le Résident de Ba-
Wanheer ge evenwel vermeent, om een stoel in den h e -
tavia engage de temps en temps le publie par une a n -
mel te verdienen, met deze personen aalmoezen te g e -
nonce dans la feuille à ne pas être trop généreux en
ven dan zijt ge de plank mis. De Resident van Batavia
aumônes publiques, attendu que ces dons sont faits en
verzocht eens in de courant, dat de gemeente toch
pure perte et ne servent qu'à encourager la paresse : —
niet te gul moest wezen met het geven van aalmoezen ,
et ceci est vrai.
omdat dit vragen geenszins uit behoefte geschiedde. Zulks
Les mendiant se font sourds, aveugles, paralytiques,
waS waarheid. De bedelaars maken zich zei ven doof,
couverts de blessures, etc., etc ils se postent aux e n -
scheel, blind, l a m , vol wonden, enz., enz., en loopen
droits fréquentés par les dévots ou vont s'accroupir aux
de bidplaatsen der geloovigen en de achterdeuren der
portes des habitations, afin d'exiter la compassion et de
huizen af, om medelijden en eene gift uittelokken. W a n -
s'attirer des aumônes. — Lorsqu'on visite les m o s -
neer men Mohammeds tempels bezoekt, wordt men er
quées, ils vous entourent comme une troupe d'abeilles.—
geregeld overvallen, als door een zwerm bijen. De bede-
On peut aussi considérer le mendiant comme un type
laar is daarom geene Javasche type, maar eene type
de paresse.
van luiheid en ellende.
Xonl? lith. v. C. W. Jttieling
A.Tr.jPers del
MENDIANTS.
BEDELAARS P <_>À3 p (S£^
i

J
'ALM
DE PALMWJJN- (LEGEN OF LE DEBITANT DE LEGEN OU
TAOK) VEIÎKOOPEB. TOAK 'VIN DE PALMIER).

-"i9-äH&*™>- ymêkr,

J ) e legende zegt (J. HAGKMAN, J. Cz. , Handl. iding La légende raconte (voyez l ' o u v r a g e de fj\t, J,
tot de kennis van J a v a , I I " d e e l , blz. 2 6 0 , § 1 8 ; B a t a - HAGEMAN, J. CZ. , Handleiding tot de kennis van Java ,
v i a , L a n g e & C° , 1852): tome 2 , page 2 6 0 , § 1 8 ; Batavia, L a n g e & C 0 . , 1 8 5 2 ) :
Toen BATIIORO WISNOE g e l u k k i g regeerde over Mendang , D u temps où BVTHOIÎO WISNOK régnait s u r Mendang un
was er geen enkel h i n d e r meer dan een kleine vogel, pelit oiseau n o m m é Hemprit troublait seul le b o n h e u r
Hemprit genaamd, die hel veJdgewas schade d e e d , en de son r è g n e , il endommageait les récoltes et s'allait
zich verborg' in de t a k k e n der Jrenga sacrhar/'/era. Men ensuite réfugier dans les branches du palmie r {Arenga
vervolgde en verdreef het d i e r , door de takken af Ie Saceharifera), on J'y poursuivit el parvint enfin à l'éloi-
kappen. Nu k w a m er een zoet vochl Ie voorschijn , dal gner en élaguant l ' a r b r e ; c'est alors q u e l'on vit cou] r
als u i t n e m e n d , den Godenvorst BATHOKO COKHOI: werd à la suite de celle opération un liquide qui fui offerl
a a n g e b o d e n . — Dit vocht is de p i J m w i j n , het sap des c o m m e nectar au roi des Di< ux BATHOKO GOIUOK. l e s dieux
Ha/èn—booms, die in menigte groeit bij Grissée, v a n w a a r Javanais Irouvërenl celle liqueur si délicieuse, qu'ils
dagelijks een aantal tappers n a a r elders h u n n e natie waar établirent une divinité en faveur de ceux qui la r e c u e i l -
brengen in lange bamboezen kokers. De Ja^asche Go- laient (les dieux semblaient avoir u n singulier g v â t ) ; ils
den vonden dit vocht zoo l e k k e r , dat z j een' Vorst o^er possédaient déjà un autre nectar Marto Kamendaloe à
de p a l m w i j n t a p p e r s aanstelden — voorzeker buiten be- l'aide d u q u e l ils s'enivraient de temps en letups.
z w a a r , van 's rijks schatkist. Overigens schijnen die goede L e vin de p a l m i e r , ainsi q u e nous l'avons dit plus h a u l ,
Goden een vreemdsoorligen smaak te h e b b e n g e h a d . Zij provient de la sève de l ' a r b r e Haven qui croit en q u a n -
h a d d e n echter nog een anderen n e c t a r , Mario Kamendaloe, tité près de Grissée, d'où un grand n o m b r e de débitants
waaraan zij zich d i k w e r f te builen gingen. — Sedert l'exportent journellement dans de longs b a m b o u s , — c a r
MOHAMMED al die Goden eene andere manier van leven depuis rinlroduclion du Mahnmétisme, les Dieux avant
heeft doen a a n n e m e n , is het keinelsche vocht voor de d u modifier l e u r genre de v i e , c^lle liqueur céleste est
stervelingen g e b l e v e n ; — en sedert de J a v a n e n de z e g e - r e t o m b é e dans le domaine des mortels. — Depuis q u e les
ningen der Europesche beschaving genieten, h e b b e n zij Javanais ont élé appelés à j o u i r des bienfaits d e l à e i u ' l i -
geleerd Hullaiidsch vocht te d r i n k e n . — In 184 9 werden salion Européenne ils ont également appris à faire usage
er op Java uitgedronken en o p g e d r o n k e n 1,409,570 kan de leurs boissons — Dans l'année 1849 il fut consommé
jenever. — De buitenposten nuttigden slechts 166,890 à Java 1,409,570 lilies de genièvre ; les possessions a d -
kannen van dit edele vocht (HAGEMAN, aang. werk, jacentes n'entrèrent d a n s celle consommation que p^ur
bl: 58.) D a a r o m Avordt de L e g e n wel eens als s c h a d e - 166,890 litres (voyez HAGEMAN, tome 2 , page 58).
lijk b e s c h o u w d , — niet zoo zeer voor de m a g e n der L e Le^en est donc considéré comme boisson pernicieuse,
d r i n k e r s , als wel voor de r e k e n i n g e n der zorgende v a - non p o u r l'estomac des b u v e u r s , mais p o u r le compte de
derlanders. — Java levert ook zeer goede wijnstokken nos prévoyants compatriotes. — J a v a produit aussi de
op. D e Compagnie evenwel verbood den a a n m a a k van bonnes vignes, mais la Compagnie défendit autrefois la
wijn, als schadelijk voor het monopolie. — Sedert is er fabrication d u vin c o m m e nuisible au monopoli. — 11
geen wijn m e e r op J a v a , slechts het dusgenaamde, van n'existe à J a v a d'autre vin q u e la soi-disant liqueur
elders a a n g e v o e r d e r o o d e - of g e e l k l e u r i g e vocht. j a u n e ou r o u g e q u e l'on y importe.

J. HAGKMAK, J. CZ.

MPB0W3"'
DE HUISHOUDSTERS N TA I'S). MENAGERES (NJlï'S).

*H*-&&r&"r.
-^&B$H&-*->

Sicut erat in principio et nunc et semper etc... . Sicut erat in principio et nunc el semper etc. . . .
Wij Avillen ons niet voordoen als een zedepreker, maar Nous ne voulons pas nous poser en Aiistarque, mais
onze bedoeling is: aanschouwelijk te maken hetgeen notre but est de représenter non de censurer ce qui est
bestaat. — Wij bepalen ons dan met den lezer te v e r - établi, ce qui existe. Nous nous bornons à renvoyer le
wijzen naar de plaat, welke voorstelt de Huishoud- lecteur à la planche représentant le fruit défendu. —
ster. — Wij onthouden ons van alle bespiegelingen en Nous nous abstenons de toute réflexion et laissons l'ima-
laten het over aan den aanschoinver, om de hier open- gination du lecteur travailler à son gré et remplir comme
gelatene plaats naar eigen meening in te vullen. . . il lui plaît la place ouverte ci dessous

Nous sommes à ce sujet de l'avis de certaine vieille


Wij deelen hieromtrent, in het gevoelen van zekere femme qui lorsqu'on lui demandait pour quelle raison
oude vrouw, die, op de vraag waarom zij eene kaars elle faisait brûler un cierge en l'honneur du Diable,
ter eere van den Duivel offerde, antwoordde : liet is répondait: il est bon d'avoir des amis partout.
goed overal vrienden te hebben.
A. v. P.

*.-
HUISHOUDSTEflS.INJMS.). r>^ys<u-[j MENMÎERES.(NJAIS.)

\
v
-^ \ * -«5«
: *y * -

ffèfclih

Pur,

El?Iitli.v.C.W.Mielin£.
A "v-Pers .iel.

WASCHLIEDEN £^o^t-^é^f BLANCHISSEURS.


»

WASCHLIEDEN. BLANCHISSEURS.
(TOI'KAXO MENATÛE.)
(TOEKANG MEMTOE.

' °:j&~&ï
rrr
~~'

Dans noire économique patrie, chaque famiJle fait


E r bestaat voorzeker in geheel Indië geen huis-
blanchir son linge à la maison, on est loin de se con-
gezin, dat, even als onze zuinige vaderlanders, zijne
former à cette contume dans les Indes orientales, ce qui
plunjes in huis w a s c h t ; — maar men verslijt op Java
fait que l'on y use une fois autant de linge.
ook eens zoo veel linnen goed. De waschman wascht
A J a v a , le blanchisseur ne lessive pas les effets, mais
het goed niet, maar beukt en slaat het op een houten il les bat et les presse sur un banc de bois couvert
bankje of op een steen, met het goede doel om het d'entailles faites en divers sens, ou bien sur une pierre
schoon te krijgen, maar ook met het kwade gevolg, posée à cet effet. — Le brave homme a réellement la
dat er spoedig de flenters bijhangen. Intusschen is de bonne intention en blanchissant de cette manière de bien
waschman een zeer nuttig en eerlijk mensch. Menig- nettoyer le linge, mais malheureusement cette bonne i n -
maal heeft hij in zijne schamele hut de geheele linnen- tention ne tarde pas à avoir de mauvaises suites en ce
rijkdom van menige familie. Hij wascht per maand, sens que vos effets sont promptement mis en lambeaux.
per gang, per s t u k , — het laatste voor 10 duiten en Toutefois, le blanchisseur est un être fort utile, et l'on
minder per stuk. Het openbaar veld is zijne bleek. Zijne peut compter sur sa probité. — Son humble habitation
bamboezen woning is zijn magazijn; de rivier zijn wasch- contient souvent le linge abondant de plusieurs famil-
h u i s , waarin hij soms dagen lang staat te kloppen en te l e s ; — il blanchit par mois, par fois et par pièce, on
spoelen. Hij zelf draagt wel eens een jas of broek, die paye pour ces dernières 10 cents e n v i r o n , — il se sert
hij in de wasch heeft, maar overigens kan hem die veel- de la prairie voisine pour étendre son linge, sa maison
soortige Europesche kleeding weinig bekooren. Ook leent en bambou est son magasin et la rivière son lavoir, il
hij soms een broek of hemd uit, aan een petit-maître y resle quelquefois des jours entiers à battre et à rincer
of een bruiloftsgangcr ; maar daarvoor neemt hij met les effets;— on l'y voit quelquefois affublé d'une redin-
veel. Ieder is ook hier een dief in zijne nering, even gote ou d'un pantalon pris parmi ceux qu'il doit b l a n -
als in het lieve vaderland. c h i r , — mais généralement, il se pare peu de ces sortes
De waschlieden bewonen zeker gedeelte der stad, en d'habillement.
vormen een gild. Men herkent hen aan hun wit w a m - 11 arrive parfois au blanchisseur de louer soit un p a n -
buis met bandjes en kwastjes, en hun verbrand gez,gt. talon soit une chemise à un pelit-maître ou à un invité,
Overigens zijn het gewone Javanen, die bij al die E u - qui lui paye pour cela une modique somme; — chacun
ropesche wasscherij toch Javanen blijven, en z.ch vol- trompe dans son metier: à Java tout comme dans notre
strekt niet met staatzaken bemoeijen. patrie.
Les blanchisseurs habitent certaines parties des villes
où ils forment une sorte de confrérie; on les reconnaît
à leurs visages hàlés ainsi qu'à leurs vestes blanches croi-
sées garnies de glands et de broderies de même couleur.
En vrai Javanais, le blanchisseur se contente de laver
le linge des Européens sans s'occuper en aucune manière
des affaires publiques.
MTIKSTEI I . LÀ BATJKKEUSE.

^-^^rfhaftflfc*** ' —^*iélMWt

Het speidenmaken wordt als een voorbeeld van L a fabrication des épingles est citée comme, un
geduld geroemd; maar indien ge eens zaagt, hoe die exemple de patience, mais si l'on voyait avec quelle m i -
Javasche vrouw, dochter of moeder, met het uiterste g e - nutieuse attention les femmes et les filles Javanaises s'oc-
duld zit te batikken, dan voorzeker ontzegt ge haar noch cupent à hatikker, on ne leur dénierait certes pas ni la
geduld, noch kunstmin. En wat is nu wel batikken? Het patience ni l'art.
is eenig ongekleurd lijnwaad met was beschilderen, naar Mais que signifie le mot hattikker?
verschillende patronen. Daarvoor hangt het lijnwaad C'est l'action de dessiner d'après divers modèles et à
over eene ligte hangstelling. De batikster heeft naast zich l'aide de la cire fondue, sur un morceau de toile blanche.
een pot met vuur, daarop een pannetje met was, d a t , Pour cette opération, l'étoffe est étendue sur un appa-
gesmolten zijnde, in een zeer klein trekpotje wordt g e - reil construit pour cet usage (voir la planche ci-jointe) —
daan. Met het tuitje Avorden de bloemen geteekend. Dit auprès de la femme occupée à batikker est un petit four-
tuitje ontlaat telkens de was. De alzoo beschilderde doek neau en terre sur lequel on a placé un poêlon conte-
wordt gedroogd, in roode of blaauwe verw gekookt of nant de la cire q u i , une fois fondue, est transvasée dans
gedompeld. Waar de was op zit, blijft het linnen k l e u r - un petit instrument en cuivre dont l'orifice fort étroite
loos. De was wordt er later afgenomen, en dan is de sert à dessiner les ornements; après que l'étoffe est bien
d o e k , — het lijnwaad,— gebatikt. In Europa wordt séchée, on la trempe dans un baquet rempli de teinture
alles g e d r u k t , — daar gaat alles met stoom. Maar een rouge ou bleue, puis on retire la cire de l'étoffe qui est
Javaansch Hoofd, eene Indische dame met een gedrukt restée blanche à ces endroits, et l'opération est alors
kleed, daaraan zou bijna niet te denken zijn, zoo men terminée.
een oogenblik de Handelmaatschappij voorbij zag. De En Europe cela se fait à l'aide de presses et de m a -
gebatikte ka ins , in honderd soorten, kosten dikwerf tot chines; — mais un chef Javanais, ainsi qu'une dame du
ƒ 50 per stuk. pays ne voudraient pas porter d'étoffe imprimée; les Kaën-
Elke klasse der Javasche maatschappij heeft een eigen nes (nom que porte l'étoffe lorsqu'elle est préparée) que
patroon, te verschillend om de goede Hollandsche ooren l'on battikke de cent façons diverses, coûtent quelquefois
er over bezig te houden, daar men in het moederland wel jusqu'à 50 florins pièce.
naar het batig saldo, naar niet naar de patronen ziet. Chaque classe de la société javanaise possède un genre
de dessin, qui lui est p r o p r e , — les noms en sont trop
variés pour en fatiguer les oreilles Néerlandaises, d'ail-
leurs, on s'intéresse beaucoup plus dans notre patrie aux
résultats productifs qu'au genre de dessins.

~*S3*SS#2$l?3£*Sg~-
A-.v.Pers.clel. Kaul? BiE. -v- C.W! Micliogf.

EENE BATIKSTER LA BATIKKEUSSE.


*

L
M

«1

i
KINDERSPEELGOED VERKOOPSTER. I c U & l & f c L MARCHANDE DE JOU E T ^ ^'ENFANT.
SPEELGOED VERKOOPSTER. LA MARCHANDE DE JOUJOUX.

—mSi'W^' —^ï®'ï&W-*>'

D e oorzaak van allen kleinhandel, die de hoofden L a reussite du commerce, qui fait tourner les tètes
der kinderen op hol brengt, en de zakken der ouders ledig aux enfans, et vide les poches des parents, se trouve
maakt, is de zucht der Chinezen voor feesten en o p - dans l'ardeur, avec laquelle les Chinois s'amusent aux
togten. Er kan bij hun geen nieuwe, volle m a a n , — fêtes et processions.
o u d - of nieuwjaar,— of eenig feest zijn, of er wordt A la nouvelle et pleine lune, le jour de l'an ou de
een legio papier en speelgoed, lantaarns (Joling) van aller- fête quelconque on colporte partout des masses de j o u -
lei vorm en gedaante,— poppetjes (golêk) van allerlei j o u x , des lanternes en papier (loling) de toute forme,
kleuren, rijst mannetjes in allerlei gedaanten, steenen des poupées (golèk) de toutes les couleurs, des figures
beeldjes van koddige voorstellingen (boneka), zwervers grotes ques en bois (bonèka), et toute sorte de fusées
en allerlei vuurwerk (mertjons) vervaardigd, dat overal (mertjons), que les enfans enchantés achètent ardemment
uitgevent, en door de bekoorde kinderen met de uiterste pour les centimes, qu'ils ont extorqés aux parents par
gretigheid gekocht wordt, nadat de duiten door bidden, des prières, des pleurs ou des cris.
dwingen,, huilen of verzoeken van de ouders verkregen Quand enfin l'enfant a vu remplir son désir le plus
zijn, die de jeugdige lievelingen gaarne genoegen geven. ardent, quand il a en main son joujou, il saute de joie,
Als het speelgoed gekocht is, is het kind builen zich et déclare, qu'il n'en existe pas de plus beau; mais le
zelven van blijdschap, en vermeent, dat er geen schooner lendemain le même Chinois ou Javanais (commissionaire
voorhanden is; maar morgen komt dezelfde Chinees of du Chinois) revient et offre quelque nouveauté, encore
Javaan (commissionair van den Chinees) en biedt nog plus bariolée. Les bourses des pauvres parents en souf-
kakelbonter speelgoed aan. De arme ouders moeten er frent de nouveau.
weer door lijden. Zoo Aveet de Chinees, met zeer veel Le Chinois ne neglige aucun moyen, pour mettre les
wijsheid, de feestgetijden voor zijne dolle demons in fêtes de ses baroques divinités en rapport avec une r é -
verband te brengen met de beurzen der zedelijk domi- colte, tirée des bourses de la race dominante, les E u -
nerende Europeanen. De duiten dienen bij den een om ropéens.
behoorlijk aangewend te worden, e n , het speelgoed is Les joujoux sont brisés le lendemain, mais le prix de
morgen reeds te zoek geraakt. Men kan rekenen dat op ces riens reste dans la bourse du Chinois. On estime le
deze wijze 's jaarlijks te Batavia voor ƒ 2 0 000 uit provenu de ce commerce a Batavia seul a /'20.000 par
Europeschc zakken in Chinesche buidels geraakt, en a n , qui passe des poches des Européens par les mains
deze schatting is zeker niet te groot. De lieve kindertjes de leurs enfans dans la poche du Chinois, et cette somme
kunnen veel speelgoed gebruiken, en elke Chinesche n'est certes, pas exagérée.
wijk is een Neurenberg en eeuwigdurende kermis. De Ces chers petits usent une quantité incroyable de j o u -
Chinezen zijn wille mieren, en de Europeanen vormen j o u x , et le quartier Chinois est une exposition perma-
de aarde waarin zij wroeten. nente, un palais de Sydenham Javanais, qui excite la
convoitise des enfans. Le Chinois est une fourmi blanche,
qui a les dents aussi dures, que les fourmis blanches,
qui durant la guerre de Java, mangeaient les dollars
(pièces de 5 francs) qui se trouvaient dans la caisse
du Gouvernement.

-~g3tS8S8Ef?Se!*Sg"
TJA-OE-VERKOOPSTER. LA MARCHANDE DE TJA-OU.

---^W^Ml**^ —

Terwijl de man als oppas, huisjongcn of ambachts- J a n d i s , que le mari gagne sa vie comme oppas,
man zijn brood verdient, maakt de vrouw van haren domestique, artisan et autre, la femme de son coté tache,
ledigen tijd gebruik, om het een of ander uittestallen ; d'augmenter les revenus de la maison, en étalant q u e l -
hare handelswaar vereischt geen groot kapitaal. Eene ques objets de commerce, qui n'exigent point un grand
oude tafel, eene houten- of bamboezen bank voor de frond de capital.
koopers, een bundeltje stroosigaren (keloleh-roko) eene Une vieille table, avec un banc en bois ou bambou
soort van rak je in den vorm van een olie- en azijn- pour les chalands; un paquet de cigarettes (keloleh-roko)
stelletje, een paar pakjes sigaren van Javaansche tabak, une espèce de dressoir, quelques paquets de sigares
zoogenaamde bokjes, een pot met T j a - o e — Avater met Javanaises, nommées bokjes, un pot, rempli de Tja-ou —
citroensap — en een' soort van vermicelli of gesneden c'est a dire, une boisson de jus de citron avec de l'eau
limoenschillen, een half dozijn bierglazen, eneenegendi et une espèce de vermicelle ou des morceaux d'orange —
of kruik met pas uit de rivier geschept water; ziedaar une demi douzaine de verres et un gendi ou cruche
de café restaurant van M'Bok-Ayoe (de schoone moeder remplie d'eau de rivière.
of jufvrouw)! Voila le café restaurant de M. Bok-Ayoe (la belle
De matige prijs der koopwaar geeft aanleiding, dat mère ou dame Javanaise) !
Sidin, Ali, Simin, de bedienden uit de b u u r t , zich bij Le prix tres modeste de la marchandise permet à Sidin,
haar komen ververschen voor de som van een halve Ali, Simin ou Senin, les domestiques du voisinage, de
duit (kepèng), waarbij dan een keloleh en een glas se rafraichir la pour un centime (képèng); chacun reçoit
water gratis worden verstrekt, gelijk een timpje bij den en sus de la marchandise un keloleh et un verre d'eau.
bakker in Europa. Partout, ou vous voyez des ouvriers, ou un rassem-
Overal, waar volk werkt, of veel menschen vergade- blement de peuple, vous verrez aussi la marchande de
r e n , slaat de Tja-oe-verkoopster haar kraampje o p , en Tja-ou avec son étalage ; et quand le soleil disparait, le
wanneer de avond valt, dan neemt haar m a n , of de mari ou le premier sobat (camarade) venu enlevé toute
eerste beste sobat (vriend) den geheelcn winkel in de la boutique, et la porte à la maison, de la même m a -
jukrottans (gelijk de melkboer zijne emmers) en brengt nière, comme la laitière ses sceaux.
hem naar huis, waar de opbrengst, soms 20 of 30 d u i - La recette, généralement 40 ou 60 centimes, sert à
ten , moet dienen voor den inkoop van morgen — of l'achat des provisions pour le lendemain, ou pour le
het avondmaal van heden. souper du ménage.
In Europa heeft men de kroegjes, waar de gewone En Europe on a les cabarets, ou le peuple va perdre
man zijn verstand in met alcohol vergiftigde vochten son argent et sa raison par des boissons, empoisonnées
verdrinkt. par 1'alcohol; le Javanais boit le Tja-ou, qui ne peut
De Javaan drinkt slechts de onschadelijke Tja-oc. nuir à la bourse, ni a la santé!
Jammer, dat hij bestendig de opium-kit der Regering Malheureusement il a toujours devant les yeux la
voor oogen heeft. Indien hij slechts eene enkele maal voor maison, ou le Gouvernement fait vendre l'opium. S'il
de verleiding bezwijkt, dan is hij onredbaar verloren. succombe une seule fois à la tentation, il est perdu
pour jamais !

®$g&£$»B*~-
KETOPAT VERKOOPSTER ^Jü/J^^vJjr^ MARCHANDE DE KETOEPAT

1
P3te&»J*^

'».

L _^___
j

Vous aimerez peut-être aussi