Vous êtes sur la page 1sur 20

Solution de TD 01

RR
Exercise 1. Représentation graphique de l’ensemble ∆ et calcul de l’intégrale ∆
f (x, y)dxdy

1/ f (x, y) = xye−x−y , avec ∆ = {(x, y) ∈ R2 : 0 < x < 1 et 1 < y < 2}.


Dessin de ∆:

Figure 1: ∆ = {(x, y) ∈ R2 : 0 < x < 1 et 1 < y < 2}.

Alors ∆ est le rectangle [0, 1] × [1, 2], ensuite, comme la fonction f s’écrit sous la forme

 
f (x, y) = xye−x−y = xe−x ye−y = g(x)h(y)

On a Z Z
−t
 −t

te dt = −te + e−t dt = −(t + 1)e−t + C, C ∈ R.

alors ZZ Z Z
1
−x
 2 
f (x, y)dxdy = xe dx · ye−y dy
∆ 0 1
 1  2
= −(x + 1)e−x 0 · −(y + 1)e−y 1
 
= 1 − 2e−1 · 2e−1 − 3e−2

1
2/ f (x, y) = (x + y)ex+y = xex ey + yey ex , avec ∆ = {(x, y) ∈ R2 : |x| < 1 et |y| < 1}.
On a ∆ = {(x, y) ∈ R2 : −1 < x < 1 et − 1 < y < 1}.
Dessin de ∆:

Figure 2: ∆ = {(x, y) ∈ R2 : −1 < x < 1 et − 1 < y < 1}.

Alors ∆ est le rectangle [−1, 1] × [−1, 1], ensuite, comme la fonction f s’écrit sous la forme

f (x, y) = (x + y)ex+y = xex ey + yey ex = g1 (x)h1 (y) + g2 (x)h2 (y)

On a Z Z
te dt = te −
t t
et dt = (t − 1)et + C, C ∈ R.

alors ZZ ZZ ZZ
x y
f (x, y)dxdy = xe e dxdy + yey ex dxdy

Z∆ 1 Z 1 ∆ Z 1 Z 1
= xe dx ·
x y
e dy + e dx ·
x
yey dy
−1 −1 −1 −1

= 2 [(x − 1)ex ]1−1 · [ex ]1−1


 
= 4e−1 · e − e−1 = 4 · 1 − e−2 .

3/ f (x, y) = x − y, avec ∆ = {(x, y) ∈ R2 : y ≤ 2 − x2 et y ≥ 2x − 1}.


Dessin de ∆:
Figure 3: ∆ = {(x, y) ∈ R2 : y ≤ 2 − x2 et y ≥ 2x − 1}.

Calcul des points d’interséctions: on a

2 − x2 = 2x − 1 ⇐⇒ x2 + 2x − 3 = 0 ⇐⇒ (x − 1)(x + 3) = 0

Alors, les points d’intersections sont (1, 1)et(3, 7) on peut réécrire l’ensemble ∆ sous la forme
suivante:
∆ = {(x, y) ∈ R2 : −3 ≤ x ≤ 1 et 2x − 1 ≤ y ≤ 2 − x2 }.

donc, l’intégrale double sera comme suit:

ZZ Z 1 Z 2−x2 
f (x, y)dxdy = (x − y)dy dx
∆ −3 2x−1
Z 1  2−x2
y2
= xy − dx
−3 2 2x−1
Z 1    
1 1
= x(2 − x ) − (2 − x ) − x(2x − 1) − (2x − 1)
2 2 2 2
dx
−3 2 2
Z
1 1
= (−x4 − 2x3 + 4x2 + 2x − 3)dx
2 −3
 1
1 −41 + 297 64
= − 6x − 15x + 40x + 30x − 90x
5 4 3 2
= =
60 −3 60 15

4/ f (x, y) = ex , avec ∆ = {(x, y) ∈ R2 : 0 ≤ 3y ≤ x ≤ 3}.


2

Dessin de ∆:
Figure 4: ∆ = {(x, y) ∈ R2 : 0 ≤ 3y ≤ x ≤ 3}.

On a,
x
∆ = {(x, y) ∈ R2 : 0 ≤ x ≤ 3 et 0 ≤ y ≤ }.
3
alors ZZ Z Z x 
3 3
x2
f (x, y)dxd = e dy dx
∆ 0 0
Z 3  Z  x3
1 3 x2
x2
= e y dx = xe dx
0 0 3 0
 3
1 x2 1
= e = (e9 − 1).
6 0 6

5/ f (x, y) = x2 , avec ∆ = {(x, y) ∈ R2 : xy < 16 et 0 ≤ y ≤ x ≤ 8}.


Dessin de ∆:

Figure 5: ∆ = {(x, y) ∈ R2 : xy < 16 et 0 ≤ y ≤ x ≤ 8}.

On a,

∆ ∆
z }|1 { [ z }|2 {
16
∆ = (x, y) ∈ R2 : 0 ≤ x ≤ 4 et 0 ≤ y ≤ x (x, y) ∈ R2 : 4 < x ≤ 8 et 0 ≤ y < ,
x
et ∆1 ∩ ∆2 = ∅. Alors
ZZ ZZ ZZ
f (x, y)dxdy = f (x, y)dxdy + f (x, y)dxdy
∆ ∆1 ∆2
Z 4 Z x  Z 8 Z 16 
x
2 2
= x dy dx + x dy dx
0 0 4 0
Z 4  x Z 8   16x
= x2 y
dx + x2 y dx
0 0 4 0
Z 4 Z 8
= x3 dx + 16 xdx
0 4
 4  8
1 4
= x + 8 x2 = 448.
4 0 4

6/ f (x, y) = ex+y , avec ∆ = {(x, y) ∈ R2 : |x + y| < 1, |x − y| < 1}.


Dessin de ∆:

Figure 6: ∆ = {(x, y) ∈ R2 : |x + y| < 1, |x − y| < 1}.

On a,

∆ ∆
z }|1 { z }|2 {
∆ = {−1 ≤ x ≤ 0 et − 1 − x < y < 1 + x} ∪ {0 < x ≤ 1 et x − 1 < y < 1 − x},
et ∆1 ∩ ∆2 = ∅. Alors
ZZ ZZ ZZ
f (x, y)dxdy = f (x, y)dxdy + f (x, y)dxdy
∆ ∆1 ∆
Z 0 Z 1+x Z 21 Z 1−x
= ex+y dydx + ex+y dydx
−1 −1−x 0 x−1
Z 0 Z 1
 x+y 1+x  x+y 1−x
= e −1−x
dx + e x−1
dx
−1 0
Z 0 Z 1
 2x+1 −1
  1 
= e −e dx + e − e2x−1 dx
−1 0
1  2x+1 0  0  1 1  1
= e −1
− e−1 x −1 + e1 x 0 − e2x−1 0
2 2
1 1    1  
= e − e−1 + e1 − e−1 − e1 − e−1 = 2 cosh(1)
2 2

1
7/ f (x, y) = , avec ∆ = {(x, y) ∈ R2 : x2 + y 2 < 1}.
1 + x2 + y 2
Dessin de ∆:

Figure 7: ∆ = {(x, y) ∈ R2 : x2 + y 2 < 1}.

On passe aux cordonées polaires

x = r cos θ et y = r sin θ, avec 0 ≤ r < 1, 0 ≤ θ ≤ 2π.

alors
cos θ −r sin θ
|J| = =r
sin θ r cos θ
donc ZZ ZZ Z 1 Z 2π
1 r
f (x, y)dxdy = 2 2
dxdy = drdθ
∆ ∆ 1+x +y 0 0 1 + r2
Z 2π Z 1
r
= dθ · 2
dr
0 0 1+r
1 1
= 2π · ln 1 + r2 0 = π ln(2).
2

8/ f (x, y) = y, avec ∆ = {(x, y) ∈ R2 : x2 + y 2 − 2y ≤ 0}.


Dessin de ∆:

Figure 8: ∆ = {(x, y) ∈ R2 : x2 + y 2 − 2y ≤ 0}.

On passe aux cordonées polaires

x = r cos θ et y = r sin θ, avec 0 ≤ r ≤ 1, 0 ≤ θ ≤ 2π.

On a, y > 0 =⇒ r sin θ > 0 =⇒ sin θ > 0 =⇒ 0 ≤ θ ≤ π,


et on a, x2 + y 2 − 2y ≤ 0 =⇒ r2 − 2r sin θ ≤ 0 =⇒ r(r − 2 sin θ) ≤ 0 =⇒ r ≤ 2 sin θ =⇒
0 ≤ r ≤ 2 sin θ.
Alors  
∆ = (r, θ) ∈ R : 0 ≤ r ≤ 2 sin θ et 0 ≤ θ ≤ π .
2
Finalement
ZZ ZZ Z π Z 2 sin θ
f (x, y)dxdy = ydxdy = r2 sin θdrdθ

Z∆ 0 0
Z
1 π  3 2 sin θ 8 π 4
= sin θ r 0 dθ = sin θ dθ
3 0 3 0
Z Z
8 1 π 2 π
= · (1 − cos 2θ) dθ =2
(1 − 2 cos 2θ + cos2 2θ) dθ
3 4 0 3 0
Z π Z π Z 
2 1 π
= dθ − 2 cos 2θdθ + (1 + cos 4θ)dθ
3 0 2 0
 Z Z π
0
Z 
2 3 π 1 π
= dθ − 2 cos 2θdθ + cos 4θdθ = π
3 2 0 0 2 0

1
9/ f (x, y) = , avec ∆ = {(x, y) ∈ R2 : x2 + y 2 < 1, x + y > 1, x < y}.
(x2 + y 2 )3/2
Dessin de ∆:

Figure 9: ∆ = {(x, y) ∈ R2 : x2 + y 2 < 1, x + y > 1, x < y}.

On passe aux cordonées polaires

x = r cos θ et y = r sin θ, avec 0 ≤ r < 1, 0 ≤ θ ≤ 2π.

On a,
x > 0 =⇒ r cos θ > 0 =⇒ cos θ > 0, (a)

y > 0 =⇒ r sin θ > 0 =⇒ sin θ > 0, (b)

y > x =⇒ r sin θ > r cos θ =⇒ sin θ > cos θ. (c)


π
De (a), (b) et (c), on conclut que 4
< θ < π2 .
1 1
Et on a, x+y > 1 =⇒ r(cos θ+sin θ) > 1 =⇒ r > =⇒ < r < 1.
cos θ + sin θ cos θ + sin θ
Alors  
1 π π
∆= (r, θ) ∈ R :
2
< r < 1 et < θ < .
cos θ + sin θ 4 2
Finalement
ZZ ZZ Z π Z 1
1 2 1
f (x, y)dxdy = dxdy = drdθ
∆ ∆ (x2 +y 2 )3/2 π
4
1
cos θ+sin θ
r2
Z π  1
2 −1
= dθ
π
4
r 1
cos θ+sin θ
Z

π
2
= − 1 + cos θ + sin θ dθ
π

  π2
4

= − θ + sin θ − cos θ
π
4
π π π
=− +1+ =1− .
2 4 4

p
10/ f (x, y) = x2 + y 2 , avec ∆ = {(x, y) ∈ R2 : x ≥ 0, y ≥ 0, x2 + y 2 − 2y ≥ 0, x2 + y 2 ≤ 1}.
Dessin de ∆:

Figure 10: ∆ = {(x, y) ∈ R2 : x ≥ 0, y ≥ 0, x2 + y 2 − 2y ≥ 0, x2 + y 2 ≤ 1}.

On passe aux cordonées polaires

x = r cos θ et y = r sin θ, avec 0 ≤ r ≤ 1, 0 ≤ θ ≤ 2π.

On a, x2 + y 2 − 2y ≥ 0 =⇒ r2 − 2r sin θ ≥ 0 =⇒ r(r − 2 sin θ) ≥ 0 =⇒ r ≥ 2 sin θ =⇒


2 sin θ ≤ r ≤ 1,
√ √
et on a, x ≥ 0, y ≥ 0 et ( 12 , − 2
3
), ( 12 , 2
3
) sont les points d’intersections des deux cercles
x2 + y 2 − 2y = 0 et x2 + y 2 = 1, on conclut que 0 ≤ θ ≤ π6 .
Alors  
π
∆ = (r, θ) ∈ R : 2 sin θ ≤ r ≤ 1 et 0 ≤ θ ≤
2
.
6
Finalement
ZZ ZZ p Z π Z 1
6
f (x, y)dxdy = x2 + y 2 dxdy = r2 drdθ
∆ ∆ 0 2 sin θ
Z π Z π Z π
1 6  
3 1 1 6 8 6
= r 2 sin θ dθ = dθ − sin3 θ dθ
3 0 3 0 3 0
Z π Z π
π 8 6 π 8 6
= − 2
sin θ sin θdθ = − (1 − cos2 θ) sin θdθ
18 3 0 18 3 0
Z π Z π
π 8 6 8 6
= − sin θdθ + cos2 θ sin θdθ
18 3 0 3 0
  π6   π6
π 8 8 π 16 √
= − − cos θ − 3
cos θ = − + 3.
18 3 0 9 0 18 9

Exercise 2. Soient a, b, c et d des nombres strictement positif.

1.a/ Dessin de E:

  2  2 
x y
Figure 11: E = (x, y) ∈ R :
2
+ ≤1 .
a a

1.b/ Calcul de l’aire de l’ensemble E, on effectue le changement de variables x = au et y = bv.


Alors
a 0
|J| = = ab
0 b

On a E l’intérieur de l’ellipse. Il est clair que:

(x, y) ∈ E ⇐⇒ u2 + v 2 ≤ 1 ⇐⇒ (u, v) ∈ B,
où B désigne le disque unité. Alors
ZZ ZZ
Aire(E) = dxdy = |ab|dudv
E B
Z 2π Z 1  2π  2 1
r
= |ab|rdrdθ = |ab| θ = |ab|π.
0 0 0 2 0

2/ Calcul de l’aire de l’ensemble F, On a


 
∗ c d
F = (x, y) ∈ R+ × R : ax ≤ y ≤ bx et ≤ y ≤
2 2
x x
 
y
= (x, y) ∈ R∗+ × R : a ≤ 2 ≤ b et c ≤ yx ≤ d .
x

Posons:
y
u= , v = xy, avec a ≤ u ≤ b, c ≤ v ≤ d,
x2
on trouve que

r
v √
= u− 3 v 3 , y = uv 2 = u 3 v 3 .
1 1 3 1 2
3
x=
u

Alors

− 13 u− 3 v 3 1 − 31 − 23
4 1
u v 2 1 1
|J| = 3
=− − =− .
1
u − 32
v
2
3
2
u
1
3 v − 13 9u 9u 3u
3 3

Donc, ZZ Z bZ d
1
Aire(F ) = dxdy = dudv
c 3u
F
  a
1 b
= ln (d − c).
3 a

Exercise 3. On a
 
P = (x, y) ∈ R : 0 ≤ y − x ≤ 1 et 0 ≤ 2x − y ≤ 1
2

 
= (x, y) ∈ R : x ≤ y ≤ x + 1 et 2x − 1 ≤ y ≤ 2x .
2

1/ Dessin de P :
 
Figure 12: P = (x, y) ∈ R : x ≤ y ≤ x + 1 et 2x − 1 ≤ y ≤ 2x .
2

RR
2/ Calcul de l’intégrale P
(2x2 − 3xy + y 2 )dxdy, on pose

u = y − x, v = 2x − y, avec 0 ≤ u ≤ 1, 0 ≤ v ≤ 1,

on trouve que
x = u + v, y = 2u + v

alors
1 1
|J| = = −1.
2 1

Donc,
ZZ  Z 1 Z 1 
(2x − 3xy + y )dxdy =
2 2
2(u + v) − 3(u + v)(2u + v) + (2u + v) | − 1|dudv
2 2
P 0 0
Z 1Z 1 Z 1 Z 1
1
=− (uv)dudv = − udu · vdv = − .
0 0 0 0 4

3/ Calcul l’aire de P , on a

ZZ Z Z
1 1  1  1
Aire(P ) = dxdy = | − 1|dudv = u 0 · v 0 = 1.
P 0 0

Exercise 4. On a  
D = (x, y) ∈ R : x + y ≤ 25, x ≤ 0, y ≥ 0 .
2 2 2

1.a/ Dessin de D:
 
Figure 13: D = (x, y) ∈ R2 : x2 + y 2 ≤ 25, x ≤ 0, y ≥ 0 .

1.b/ Calcul de centre de gravité: On a ici une densité homogène(µ(x, y) = 1), alors la masse
totale est la surface de la partie D
ZZ ZZ Z π Z 5
25π
M= µ(x, y)dxdy = dxdy = dθ rdr = = Aire(D).
D D π
2
0 4

alors ZZ ZZ
1 1
xG = xµ(x, y)dxdy = xdxdy
M D M D
Z π Z 5
4 20
= cos θdθ r2 dr = − ,
25π π2 0 3π

et ZZ ZZ
1 1
yG = yµ(x, y)dxdy = ydxdy
M D M D
Z π Z 5
4 20
= sin θdθ r2 dr = .
25π π2 0 3π

Finalement, le centre de gravité est le point G − 3π 20 20
, 3π .

2/ Calcul des moments d’inertie de D par rapport au point (0, 0) en utilisant les coordonnées
polaires: on a ZZ
I= r2 (x, y) · µ(x, y)dxdy
D
p
où r est la distance entre le point (x, y) et le point (0, 0), dans ce cas r = (x − 0)2 + (y − 0)2 .
Alors Z Z p 2 ZZ
I= 2
x +y 2 dxdy = (x2 + y 2 )dxdy
D D
Z πZ 5 Z π Z 5
625π
= r · rdrdθ =
2
dθ r3 dr = .
π
2
0 π
2
0 8

Exercise 5. On a l’ensemble
 
D= (x, y, z) ∈ R : x + y ≤ z , x ≥ 0, y ≥ 0, 1 ≤ z ≤ 2 .
2 2 2 2

Dessin de D:

 
Figure 14: D = (x, y, z) ∈ R : x + y ≤ z , x ≥ 0, y ≥ 0, 1 ≤ z ≤ 2 .
2 2 2 2

D est le quard d’un cône situé entre les deux plans z = 1 et z = 2.


RRR
Calcul de l’intégrale triple D
4y 3 dxdydz, en utilisant les cordonnées cylindriques:

x = r cos θ, y = r sin θ, z = h. Avec 0 ≤ r, 0 ≤ θ ≤ 2π, 1 ≤ h ≤ 2,

et x2 + y 2 = r2 .

On a, x2 + y 2 ≤ z 2 =⇒ r2 ≤ h2 =⇒ r ≤ h =⇒ r ∈ [0, h],
et on a, x ≥ 0, y ≥ 0, on conclut que θ ∈ [0, π
2
].
Alors  
π
D = (r, θ, h) ∈ R : 0 ≤ r ≤ h, 0 ≤ θ ≤ , 1 ≤ h ≤ 2 .
3
2
Calculons encore Le déterminant de La matrice jacobienne de ce changement de variables.

∂x
∂r
∂x
∂θ
∂x
∂h
cos θ −r sin θ 0
|J| = ∂y
∂r
∂y
∂θ
∂y
∂h
= sin θ r cos θ 0 =r
∂z ∂z ∂z
∂r ∂θ ∂h
0 0 1

Finalement ZZZ Z π Z Z
2
2 h
3
4y dxdy = 4(r sin θ)3 rdrdhdθ
D 0 1 0
Z 2Z h Z π
2
=4 r drdh ·
4
sin3 θ dθ
1 0 0
Z 2  h Z π
4 2
= r5 dh · sin2 θ sin θdθ
5 1 0 0
Z 2 Z π
4 2
= h5 dh · (1 − cos2 θ) sin θdθ
5 1 0
 2  Z π Z π 
4 6 2 2
= h · sin dθ − 2
cos θ sin θdθ
30 1
0 0

2 6   π2 1  3  π2
= (2 − 1) · − cos θ 0 + cos θ 0
15 3
42 1 28
= · (1 − ) = .
5 3 5
Exercise 6. On a l’ensemble
 p 
D= (x, y, z) ∈ R : x ≥ 0, y ≥ 0, 1 ≤ x + y ≤ 2, 0 ≤ z ≤ 1 .
2 2 2

Dessin de D:

 
p
Figure 15: D = (x, y, z) ∈ R : x ≥ 0, y ≥ 0, 1 ≤
2
x2 + y2 ≤ 2, 0 ≤ z ≤ 1 .
RRR 2 +y 2
Calcul de l’intégrale triple D
zex dxdydz, en utilisant les cordonnées cylindriques:

x = r cos θ, y = r sin θ, z = h. Avec 0 ≤ r, 0 ≤ θ ≤ 2π, 0 ≤ h ≤ 1,

et x2 + y 2 = r2 , |J| = r.

On a, x ≥ 0, y ≥ 0, on conclut que θ ∈ [0, π2 ],


p √
et on a, 1 ≤ x2 + y 2 ≤ 2 =⇒ 1 ≤ r2 ≤ 2 =⇒ 1 ≤ r ≤ 2 =⇒ r ∈ [1, 2].
Alors  
π
D= (r, θ, h) ∈ R : 1 ≤ r ≤ 2, 0 ≤ θ ≤ , 0 ≤ h ≤ 1 .
3
2
Finalement ZZZ Z π Z Z
2
1 2
x2 +y 2 2
ze dxdydz = her .rdrdhdθ
D 0 0 1
Z π Z 1 Z 2
2 2
= dθ hdh rer
0 0 1
  π2  2 1  r2 2
h e
= θ
0 2 0 2 1
π
= (e4 − e).
8
Exercise 7. On a l’ensemble
 
D = (x, y, z) ∈ R : x + y ≤ 1, x + y ≥ z , −1 ≤ z ≤ 1 .
3 2 2 2 2 2

Dessin de D:

 
Figure 16: D = (x, y, z) ∈ R : x + y ≤ 1, x + y ≥ z , −1 ≤ z ≤ 1 .
3 2 2 2 2 2
RRR
Calcul de l’intégrale triple D
(x2 + y 2 + z 2 )dxdydz, en utilisant les cordonnées cylindriques:

x = r cos θ, y = r sin θ, z = h. Avec 0 ≤ r, 0 ≤ θ ≤ 2π, −1 ≤ h ≤ 1,

et x2 + y 2 = r2 , |J| = r.

On a, z 2 ≤ x2 + y 2 ≤ 1 =⇒ h2 ≤ r2 ≤ 1 =⇒ |h| ≤ r ≤ 1 =⇒ r ∈ [|h|, 1].


Alors  
D = (r, θ, h) ∈ R : |h| ≤ r ≤ 1, 0 ≤ θ ≤ 2π, −1 ≤ h ≤ 1 .
3

Finalement
ZZZ Z 2π Z 1 Z 1
2 2 2
(x + y + z )dxdydz = (r2 + h2 ).rdrdhdθ
D 0 −1 |h|
Z 2π Z 1  1
r4 h2 r2
= dθ + dh
0 −1 4 2 |h|
 2π Z 1  
1 h2 |h|4 h2 |h|2
= θ + − − dh
−1 4 2 4 2
Z 1
0

1 h2 3h4 16π
= 2π + − dh = .
−1 4 2 4 15

Exercise 8. On a l’ensemble
 
D = (x, y, z) ∈ R : x + y + z ≤ 4, 0 ≤ z .
3 2 2 2

Dessin de D:

 
Figure 17: D = (x, y, z) ∈ R3 : x2 + y 2 + z 2 ≤ 4, 0 ≤ z .
RRR
Calcul de l’intégrale triple D
zdxdydz, en utilisant les cordonnées sphériques:

z = r cos θ, x = r sin θ cos φ, y = r sin θ sin φ. Avec 0 ≤ r, 0 ≤ θ ≤ π, 0 ≤ φ ≤ 2π,

et x2 + y 2 + z 2 = r2 .

On a, z ≥ 0 =⇒ r cos θ ≥ 0 =⇒ cos θ ≥ 0 =⇒ θ ∈ [0, π


2
],
et on a, x2 + y 2 + z 2 ≤ 4 =⇒ r2 ≤ 4 =⇒ r ≤ 2 =⇒ r ∈ [0, 2].
Alors  
π
D = (r, θ, φ) ∈ R : 0 ≤ r ≤ 2, 0 ≤ θ ≤ , 0 ≤ φ ≤ 2π .
3
2
Calculons encore Le déterminant de La matrice jacobienne de ce changement de variables.

∂x
∂r
∂x
∂θ
∂x
∂φ
sin θ cos φ r cos θ cos φ −r sin θ sin φ
|J| = ∂y
∂r
∂y
∂θ
∂y
∂φ
= sin θ sin φ r cos θ sin φ r sin θ cos φ = r2 sinθ
∂z
∂r
∂z
∂θ
∂z
∂φ
cos θ −r sin θ 0

Finalement ZZZ Z π Z Z
2
2π 2
zdxdydz = r cos θ.r2 sin θdrdφdθ
D 0 0 0
Z π Z 2π Z 2
2
= sin θ cos θdθ dφ r3 dr
0 0 0
  π  2π  4 2
2
sin θ 2 r
= φ = 4π.
2 0 0 4 0
Exercise 9. On a l’ensemble
 
D= (x, y, z) ∈ R : x + y ≤ z , x + y + z ≤ 1, 0 ≤ z .
3 2 2 2 2 2 2

Dessin de D:

 
Figure 18: D = (x, y, z) ∈ R3 : x2 + y 2 ≤ z 2 , x2 + y 2 + z 2 ≤ 1, 0 ≤ z .
RRR 3
Calcul de l’intégrale triple D
(x2 + y 2 + z 2 ) 2 dxdydz, en utilisant les cordonnées sphériques:

z = r cos θ, x = r sin θ cos φ, y = r sin θ sin φ. Avec 0 ≤ r, 0 ≤ θ ≤ π, 0 ≤ φ ≤ 2π,

et x2 + y 2 + z 2 = r2 , |J| = r2 sin θ.

On a, z ≥ 0 =⇒ r cos θ ≥ 0 =⇒ cos θ ≥ 0 =⇒ θ ∈ [0, π


],
√ 2
1 2
et on a, x + y + (z ) ≤ z + (z ) =⇒ r ≤ 2(r cos θ) =⇒ cos θ ≥
2 2 2 2 2 2
=⇒ | cos θ| ≥ 2 2

√ 2 2
  ,
2 π
=⇒ cos θ ≥ , on conclut que θ ∈ 0,
2 4
et, x2 + y 2 + z 2 ≤ 1 =⇒ r2 ≤ 1 =⇒ r ≤ 1 =⇒ r ∈ [0, 1].
Alors  
π
D = (r, θ, φ) ∈ R : 0 ≤ r ≤ 1, 0 ≤ θ ≤ , 0 ≤ φ ≤ 2π .
3
4
Finalement ZZZ Z π Z Z
4
2π 1
3 3
2 2 2
(x + y + z ) dxdydz = 2 (r2 ) 2 .r2 sin θdrdφdθ
D 0 0 0
Z π Z 2π Z 1
4
= sin θdθ dφ r5 dr
0 0 0
  π4  2π  6 1
r
= − cos θ φ
6 0
 √0  0
π 2
= 1− .
3 2
Exercise 10. On a T la pyramide de sommet lorigine et dont la base est le triangle de sommets
(1, 0, 0), (0, 1, 0), (0, 0, 1). Dessin de T :


(a) T = (x, y, z) ∈ R2 : x ≥ 0, y ≥ 0, z ≥
 (b) D = T ∩ Plan(xOy).
0, x + y + z ≤ 1 .
Alors ZZZ Z 1 Z 1−x Z 1−x−y
I= ydxdydz = ydzdydx
T 0 0 0
Z 1 Z 1−x  1−x−y Z 1Z 1−x  
= y z dydx = y(1 − x) − y dydx
2
0 0 0 0 0
Z  1−x Z 1
y 1
y 2
(1 − x)3 (1 − x)3
3
= (1 − x) − dx = − dx
0 2 3 0 0 2 3
Z    1
1 1 1 (1 − x)4 1
= (1 − x) dx =
3
− = .
6 0 6 4 0 24
Exercise 11. On a l’ensemble
 
D = (x, y) ∈ R : x ≥ 0, y ≥ 0, z ≥ 0, x + 2y + z ≤ 1 .
2

Dessin de D:

 (b) F = D ∩ Plan(xOy).
(a) D = (x, y, z) ∈ R2 : x ≥ 0, y ≥

0, z ≥ 0, x + 2y + z ≤ 1 .

Alors ZZZ Z Z 1 Z
1 2
(1−x) 1−x−2y
I= xdxdydz = xdzdydx
D 0 0 0
Z 1 Z 1
(1−x)  1−x−2y Z 1 Z 1
(1−x)  
2 2
= x z dydx = x 1 − x − 2y dydx
0 0 0 0 0
Z   12 (1−x)
 Z 
1
(1 − x)2 (1 − x)2 1
= x y(1 − x) − y dx = x − 2
dx
0 0 0 2 4
Z  1
1 1 1 x2 2x3 x4 1
= x(1 − x) dx =
2
− + = .
4 0 4 2 3 4 0 48

Vous aimerez peut-être aussi