Vous êtes sur la page 1sur 19

Nombres complexes Corrigés 2018 – 2019

Lycée secondaire cité Erriadh Sousse


Exercice 1
1) a) CB  zB  zC  3 i  4  2 donc B  C
b) B est le point de C d’ordonnée égale à 1 dont l’abscisse est supérieur à 2

  i
2) a) z A  1  i  2 2 i 2   2e 4
 2 2 
zB
 2 3 i 
 2  3  i   1  i   2  3  i 2 i i 3  1  1  3  i  3  3   1  3  i 3  3
b)
zA 1 i 1  i  1  i  2 2 2 2
zB 1  3 3 1  3     i
c)   i 3  3  1 3  i  1  3   1  i 3   1  3  e 3
zA 2 2 2 2 2 2 
zB i i i i i
d)   1  3  e 3 donc zB   1  3  e 3 z A   1  3  2e 3 e 4   2  6  e 12
zA

  i
  
sin   Im e 12  Im 
zB 

1  6 2
12  2  6  2 6 4
3) z  z  1  i  z  z  1  i  z  1  i  z  z  z A  OM  AM donc l’ensemble des points M  z  tel
que z  z  1  i est la médiatrice du segment  OA 
 z  z A  z    

z 2 
4) a) Pour z  2 , z'  r  3 i z  1  i  r  z  1  i  
z 2     AM est imaginaire  AM  CM
 z  zC  z CM 

L’ensemble des points M  z  tel que z ' soit réel est le cercle de diamètre  AC  privé de C
z z A z z A
 z 2 
b) OM'  z'  3 i z 1  i  3 i  z 1  i  3
z 2 z zC
3
z  zC
 3 AM
CM
c) M appartient à la médiatrice de  AC   AM  CM  OM '  3
donc lorsque M décrit la médiatrice de  AC  , M ' décrit le cercle C ' de centre O et de rayon 3

Exercice 2
www.facebook.com/Maths.bac.sciences


1) a) Pour z   i ,  i z'   i
1 i z  
i 1 i z 
z 2i  1 z  2 i  z  2 i
z i
z  z z   
b) z'  r   i z' est imaginaire  z  2 i  C
 CM est imaginaire  CM  BM
z i z  zB zBM


L’ensemble des points M du plan tels que z' soit réel est le cercle de diamètre  BC  privé de B
z zC
2) a) z'   i  z'   i z'  z  2 i  z  2 i  z 2 i   CM
z i z i z i z  zB BM

b) M '  C O,1  OM '  1  z'  1  CM  1  CM  BM


BM
L’ensemble des points M lorsque le point M’ varie sur le cercle trigonométrique est donc la médiatrice du
segment  BC 

4ème Sciences expérimentales 1 Rjiba Zied


Corrigés Nombres complexes

3) a)  z  i   1  i z   z i z2  i z   i  z2  1 pour tout z  c
z 2 i  i z  2i i z
b) Pour z  c \   i,i , w  z' i  1  i z  1 i z  i  i   21
z i z i z i  z  i   1  i z   i  z 2  1 z 1
i i
4) a) w   21   2 i 1  e  i e  i 
z 1 e  1  e2 i   1 e  i  e e
 e i    1 e  i 
b) w 
e  e i 
i
2    e 2e
i
   1 e i  

 i
2 cos 
1 ei  
2 cos 

   0,   donc cos   0 1 e i   1
et par suite w   et arg  w       2 
 2  2 cos  2 cos 

Exercice 3
           
1) Il suffit de remarquer que      et   
 2   2   2   2 
       
                         i 2   i      
  2 cos      ei 2 
 2 
 2  e e
i  i  
i
e e e i   2   2  

e   2   2  

 2e
i  
 2   2 
                        i 2     
 i      
i
e e  e i
i   
  2   2  

e
i  
  2   2  

 2ie
i
 2 

e e  2    2 i sin      ei 2 
 2i   2 

2) z1  sin   i cos   i  cos   i sin    e 2 e  i   e


i  
i  
2

   ,               donc cos


2 2 2
 0
2  
i 2 
 i i
z 2  1  cos   i sin   1  ei   e2 i   ei   2 cos 2   e
2   2
 
 2 cos  e 2 ei   2 cos  e 2
2 2  
z1 e
 
i  
2
1   e i 2
i   1 
i   3 
2 2 2
z3    e  e
z2
2 cos  e
2   i
2 2 cos 
2   2 cos 
2  
Exercice 4
z2  4  4 i z z2  4  2 i
2
 z  2 i 2 z 2  4 i z  4
1) a) Pour z  2 i ,  zz  22 ii     2z
 z  2 i 2 z 2  4 i z  4 z 2  4  4 i z
 22 z  z ' 2 i
z  4  2 i z ' 2 i
2z 2z
2

b) arg  z  2 i
 z  2i     2 arg  zz  22 ii   2  2  arg  z 2 i   arg  z 2 i   2 
 2  arg  z 2 i   arg  z 2 i    2 
 2  arg  z  zB   arg  z  z A    2 
  
  
 2  u,BM  u, AM   2  

 

 2 AM,BM  2  

 

 2 MA,MB  2  
 
arg z ' 2i  arg  z' 2 i   arg  z' 2i   2   arg  z' zB   arg  z' z A   2 
z ' 2i
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

 
 u,BM'  u, AM'  2     

 
 AM ',BM'  2   

  
 M' A,M'B  2   

   
 

et par suite M ' A,M'B  2 MA,MB  2    
2 2
2 2 2
 z  zB 
 z  2i
z  2i  
 z  2i
  z  2 i   
z  2i

 z  2i   z  z
 
A 
MB
MA  
2
z ' 2 i  z ' 2 i  z ' zB  M'B donc M 'B  MB
z ' 2 i z ' 2 i z ' z A M' A M' A MA  
4ème Sciences expérimentales 2 Rjiba Zied
Nombres complexes Corrigés

  

c) z ' est un imaginaire pure  M’, A et B sont alignés  M ' A,M'B  0    

 

 2 MA,MB  0    

 

 MA,MB  0    
 2 

  
 
 
 MA,MB      ou MA,MB  0   
2
 
 
 MA et MB sont orthogonaux ou colinéaires.
L’ensemble des points M du plan pour lesquels z ' est un imaginaire pure est donc la réunion du cercle de
diamètre  AB  avec l’axe des ordonnées privé de O

  
   
         
2) a) IA,IB  IA, u  u,IB  2   u,IB  u,IA  2   arg  zB  z0   arg  z A  z 0   2 
 arg  4  4 i   arg  4   2 

    2 
4
IB  z B  z 0  4  4 i  4 2  2
IA z A  z0 4 4
b) z  2i  2 z  2i  z  zB  2 z  z A  MB  2  MA
 MB2  4  MA 2
 MB2  4  MA 2  0
   
  MB  2MA    MB  2MA   0
 
 ME   3MF   0 où E est le barycentre des points pondérés
 A, 2  et  B,1 et F le barycentre des
points pondérés  A, 2  et  B,1
 
 ME  MF  0
 
 ME  MF
L’ensemble C  M  z   P \ z  2 i  2 z  2 i  est le cercle de diamètre  EF 
  
E est le barycentre des points pondérés  A, 2  et  B,1 donc 2OA  OB  OE
donc  zE  2 z A  zB  4 i 2 i  6 i
donc zE  6 i
  
F le barycentre des points pondérés  A, 2  et  B,1 donc 2OA  OB  3OF
  
donc OF  1  2OA  OB 
3
donc zF   2 z A  zB   2 i
1
3 3
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

4ème Sciences expérimentales 3 Rjiba Zied


Corrigés Nombres complexes
2

 
c) I '  f  I  donc d’après 1) b) I 'B  IB   2   2 donc I 'B  2I ' A et par suite I '  C
2

I'A IA

  
   
 
     
IA,IB     2  donc I ' A, I ' B  2 IA, IB  2      2  donc I ' appartient au cercle de diamètre
4 2
 AB 

Exercice 5
2 2
1) a)  1  3  2 i   1  3   4 i 1  3   4  1  2 3  3  4 i 1  i 3   4  2 3  4 i 1  3 
b) z 2   3  3  z   3  1 3  i   0
2
   3  3   4  3  1 3  i   9  6 3  3  4  3  i 3  3  i   2 3  4 i  1  3 
donc   1  3  2 i est une racine carrée complexe de 
3  3  1  3  2 i  3  3  1  3  2 i 
z1   1  i et z1   2 3 i
2 2
Sc  1  i, 2  3  1
2) a) B  zB  z   3  i  2 donc B  C
b)

c) B est le point d’intersection de la droite d’équation y  1 et le cercle C dont l’abscisse est supérieur à 2
  i
3) a) z A  1  i  2 2 i 2   2e 4
 2 2 
zB
 2 3 i 
 2  3  i   1  i   2  3  i 2 i i 3  1  1  3  i  3  3 
b)
zA 1 i  1  i  1  i  2 2
zB 1  3  i  3  3    i
c)   1  3   1  i 3   1  3  e 3
zA 2  2 
i i i
d) zB   1  3  e 3 z A   1  3  2e 3 e   2  6  e 12
i 4

4) sin  
  Im ei 12  Im 
  
zB 

1  6 2
12  2 6 2 6 4
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

Exercice 6
2
1) a)  1  2 i   1  4 i 4  3  4 i
2
   i 3   4   i   4 i 3   1  2 i 
2
b) z 2  i 3z  i  0
1   2  3  i 1 2  3 i
z'   i 3  1  2 i  et z''   i 3  1  2 i 
2 2 2 2
 1   2  3  i 1   2  3  i 
Sc   , 
 2 2 
2
2) a)  cos   i   cos   2 i cos   1   sin2   2 i cos 
2

2 2
b)    2 i sin    4  2 i cos    4 sin2   8 i cos   4   sin2   2 i cos     2  cos   i  

4ème Sciences expérimentales 4 Rjiba Zied


Nombres complexes Corrigés
 
z'  2 i sin   2 cos   i   i sin   cos   i   cos    1  sin   i
2
 
z''  2 i sin   2 cos   i   i sin   cos   i  cos    1  sin   i
2
donc Sc    cos    1  sin   i,cos    1  sin   i
   
3) a)    0,   0     0  
 2  2 2 4
et par suite cos
 0
4 2
et cos
 0
2 4    
z 2  cos    1  sin   i  cos   i sin   i  e  i   e
i
2
e

i 
4 2 e 
i 
4 2  e i 
4 2  e
i 
4 2 

e
   e i 4  2   ei 4  2  
i 
4 2

i    
 2 e 4 2 cos    4 2

z 3   cos    1  sin   i   cos   i sin   i   ei   e 2   e
i
  
i 
2 4  ei 2  4   ei 2  4  e  i 2  4  

 e

i 
2 4   ei 2  4   e i 2  4  
  ei 2  4   e i 2  4  
   

 2 e

i 
2 4
 2 

i   cos
 2 e 2 4
 2  4 

i      cos   
 2e 2 4
2 4

i   5  cos   
 2e 2 4
2 4
z  z z  
b) AC
 3 1   cos   i 2  sin    cos   i sin     cos   i  2  sin   
z 
AB
z 2  z1 cos   i sin 
  cos2   i cos  sin   i cos   2  sin    sin   2  sin  
  cos2   sin   2  sin    i  cos  sin   cos   2  sin   
  cos2   sin   2  sin    2i cos   1  sin  
z 
A, B et C sont alignés  AC
est réel  cos   1  sin    0
z 
AB

 cos   0 ou 1  sin   0
 
2
c) OB  z2  2 cos  
   et OC  z  2 cos   
4 2 3
2 4  
B et C appartiennent à un cercle de centre O  OB  OC
 2 cos     2 cos   
4 2 2 4    
        ou       
4 2 2 4 4 2 4 2
 
   (Impossible) ou   0
4 4
Pour   0 les points B et C appartiennent au cercle de centre O et de rayon OB  2 cos
  2
 
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

Exercice 7
1) a)  E  : z2   1  i  z  i  0
1     1  i    i  0 donc les solutions de  E  sont z'  1 et z''  i
Sc  1,i
i
b) z'  1  e2 i  et z''  i  e 2
 e i   ei   i 
2) a) 1  2ei  cos   e2 i   1  e2 i   2ei  cos    e i   ei   ei   2ei  cos   2  i
 e  2e cos 
 2 
 2 cos  ei   2ei  cos   0
donc 1 est une solution de  E 

4ème Sciences expérimentales 5 Rjiba Zied


Corrigés Nombres complexes

b) L’autre solution de  E  est e2 i 


  2i
3) a) OMCM ' est un parallélogramme  M' C  OM  zM
'C
 zOM
  z  e
C  1  zC  1  e2 i 
Vérifions que OMCM ' est un losange : OM '  e 2 i   1  OM d’où le résultat.
b) L’aire du losange OMCM ' est :
OC  MM'  1 z  e2 i   1  1 1  e 2 i   e2 i   1  1  1  e2 i    1  e2 i  
2 2 C 2 2
1
 e4 i   1
2
 1 e2 i  e2 i   e2 i  e2 i 
2
 1 e2 i   e 2 i   e2 i  
2
 2i  2 i 

 1 2i e2 i   e  e 
2  2i 
 1 2 i e 2 i  sin  2 
2
 sin  2   i  e2 i 
 sin  2 
Donc l’aire du losange est égale à 1  sin  2   1  sin  2   1 ou sin  2   1
 2   ou 2   
2 2

    ou     ( à rejeter car    0,  )
4 4  2 

Exercice 8
2
   2   4  4  12   2 i 3 
2
1)  E  : z2  2z  4  0

z'  2  2 i 3  1  i 3 et z''  2  2i 3  1  i 3
2 2
Sc  1  i 3,1  i 3 
1 3   2 ei 3 i i i i     i5
2) a) z A  1  i 3  2   i  et zB  2 i e 3  2 e 2 e 3  2 e 2 3  2 e 6
2 2 
b)
www.facebook.com/Maths.bac.sciences


z  z
i
2e 3  ei 3  6   ei 3  6   e  i 2   i
 5  5   
c) OB  B  5 
est imaginaire donc OA  OB
zOA
 zA i
2e 6
z z
d’autre part OB  B  A   i  1 donc OA  OB et par suite OAB est un triangle rectangle en O
OA zA zB

4ème Sciences expérimentales 6 Rjiba Zied


Nombres complexes Corrigés
d) z A  zB  2e 3  2e
i i 5
6
i
 2e 3  2e

i 
2 3  i i i

 2e 3  2e 2 e 3  2 1  e 2 e 3  2  1  i  e 3  zC
i
 i i

  


z A  zB  zC  zOA
  z   z 
OB OC
 OA  OB  OC  OACB est un parallélogramme et comme OAB est
rectangle isocèle alors OACB est un carrée
 i i

3) a) zM  e 2 i   1  ei  ei   ei  e  i   ei   ei   e  i    2 ei   e  e i
  2 e cos 
 2 
z OM

  e  3  cos 

z i 
 M  2 e cos
i 
b)
z OA
 zA i
2e 3
z  i   
O, A et M soit alignés  OM est réel  e 3 cos  est réel
z OA
 3 
 sin     0 
     k , k  
3
     k , k  
3
 
d’autre part 0      0   k       k   2   k 2 k0
1
3 3 3 3 3
O, A et M sont alignés si, et seulement si,   
3

Exercice 9
2
3  i  1 i 3   1 i 3 3  i  1 i 3
1) a)     3   4   i  i  3  4  1  i2 donc z'  et z'' 
2i 2 2 2i 2


Sc  1  i 3 ,  1  i 3
2 2 
4
b) z'  
1  i 3   1  i 3  ei 3
2 2 2
1  i 3 1 3 i
z''   i e 3
2 2 2
2 2
2) a)   1  cos   i     1  cos      1  2 cos   cos2      2  2 cos   sin2    sin2   2  1  cos  
2 2
b)    2 sin    4 i  2 i  1  cos     4 sin2   8  1  cos    4  sin2   2  1  cos      2  1  cos   i 
 
z'  2 sin   2 1  cos  i  1  cos   i sin 
2i
z''   2 sin   2  1  cos   i  1  cos   i sin 
2i
Sc   1  cos   i sin ,1  cos   i sin 
3) a) zM  1  ei   1 donc M appartient au cercle de centre A  1   1, 0 
 
    2   arg  z  z   2   arg  e     2  donc M décrit le demi-cercle de centre A
u, AM  arg  z 
AM  M A
i

et de rayon 1 qui se trouve au-dessus de l’axe des abscisses lorsque  varie dans 0,  

b) zM  1  ei   e 2 e
i i
2
i i
 e 2e 2  e 2 e
i
 i
2
i
 i
 e 2  2 cos  e 2  
2
 e    e  e  
i   i  i   i     ei 2   e i 2    2 cos
i    ei  2 

 
zN  1  ei   ei   ei   e
  2 2 2 2
e 2
 
2

2 cos  e   i   
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

i     2
zN 2 z z
2 e  ei  donc ON  N  N  ei   1 c’est-à-dire OM  ON et par
   
c)  
zM  
OM z
2 cos  e 2
2
i
  e2
i z M M

suite OMN est un triangle isocèle en O pour tout    0,  

Exercice 10
2 2
1)    2  ei    4  1  ei    4  4 ei   e2 i   4  4 ei   e2 i    ei  
i i i i
z'  2  e  e  1 et z''  2  e  e  1  ei  donc Sc  1,1  ei  
2 2
(On peut remarquer aussi que 1   2  ei    1  ei   0 donc les solutions de  E  sont 1 et 1  ei  )
2) a) AB  zB  z A  ei   1 donc B  C

4ème Sciences expérimentales 7 Rjiba Zied


Corrigés Nombres complexes

 i 2 i  i
b) 2 cos
 i
 
2
e 2  e  e 2

i i

i
 e 2  e 2  e 2 e 2  e i   1  zB
2  2 
2

zE  z A z 2

 
 2 cos
 ei 2 
  
4 cos 2  ei 
c)
zB  z A
 Bi
e
  2
ei 
 
ei 
2
2  
 4 cos 2  est un réel

zE  z A z   


 EA est réel donc EA et BA sont colinéaires et par suite les points A, B et E sont alignés
zB  z A zBA


i
3) a) zB  1  ei   1  e 3  1  1  i 3  3  i 3
2 2 2 2
b) B est le point d’intersection de la droite x  3 et le cercle C dont l’ordonnée est positive
2
zE  z A zEA
    
zB  z A

zBA
 6  
 4 cos2   3 donc zEA   3 z  donc EA  3BA ou encore AE  3AB
BA

Exercice 11
2
1) a)  1  3 i   1  6 i 9  8  6 i
2 2
b)    3  i   4  4  9  6 i 1  16  8  6 i   1  3 i 
   
z'  3  i 1  3 i  2  2 i  1  i et z''  3  i 1  3 i  4  4 i  2  2 i
2 2 2 2
Sc  1  i, 2  2 i
i  
2) a) zB  e 4 2   2  i 2  2  1  i
 2 2 
b)
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

4ème Sciences expérimentales 8 Rjiba Zied


Nombres complexes Corrigés
i
  i z 2e4

3) z A  2  2 i  2 2  2  i 2   2 2 e 4 et B   1e2  1i
i

 2 2  zA i
4
2 2
2 2e
zB z   
 OB  1 i est imaginaire pure donc OA  OB et par suite le triangle OAB est rectangle en O
zA zOA
 2
  z 
4) AMB est rectangle en M  AM  BM  AM est imaginaire
zBM


z 
 z z   1  i    2    2  i    1 
AM
 M A  3  i  2  2i  1 i   2 
zBM
 zM  zB 3  i  1 i 2  i   1  2  i    1   2  i    1 

      
 2  i   1  2i   2 2   2   1

4   1 
2
 2      2  i    1  2  4 
2
4     1
2
 
     i  2 5
4     1
z 

AM
est imaginaire  2    0    0 ou   1
zBM


Le triangle AMB est rectangle en M si, et seulement si,   0 ou   1

Exercice 12
1) a) z2  2i z  2  0
2
   2 i   4   2   4  8  4 donc z' 
2 i 2  i 1 et z"  2 i 2  i 1
2 2
Sc  1  i,1  i
  i 3   i
b) z'  1  i  2   2  i 2   2e 4 et z'  1  i  2 2 i 2   2e 4
 2 2   2 2 
2
2)    2 ei    4  e2 i   1  4 e2 i   4 e2 i   4  4
i i
z'  2 e  2  ei   1 et z'  2 e  2  ei   1
2 2
Sc   ei   1,ei   1

3) a)    0,    0      0     donc cos
2 2
  0 et sin   0
2 2    
i
z 2  1  ei   e 2 e
i
2
i i
 e 2e 2  e 2 e
i
 i
2 
i i
 
 e 2  2 cos  e 2
2

z 3  1  e i   e i   e i   e
  ei 
i 
2 2 
i     i  
e 2 e 2 e
   ei 
i 
2 2 
e 2 
 i   

i 

 
 2 cos    e
2
2

 2 sin    e
 
i 
2
2
i i
  
b) zOB
  z   z  z  1  e  1  e
OC 2 3  2 ei   z1  zOA
 donc OA  OB  OC et par suite OBAC est un

parallélogramme

www.facebook.com/Maths.bac.sciences

z 
OB

z2
 2  
2 cos  e 2
i

 tan  ei 2 e  i 2   tan  e  i 2   i tan 


 


 
 
  est imaginaire donc OB  OC
z OC
 z3 i   2 2 2
 
2 sin  e 2
2
et par suite OBAC est un rectangle
z z
c) OB  2  2   i tan   tan 
OC z3 z3   2   2

OBAC est un carré  OB  OC  tan     1  tan     1 ou t an    1



2 2 2
     k ou      k , k  
2 4 2 4

4ème Sciences expérimentales 9 Rjiba Zied


Corrigés Nombres complexes

     2k ou      2k , k  
2 2
  car    0,  
2

Exercice 13
2
1) a)  2  i   4  4 i 1  3  4 i
2 2
b)  E  : z2   2  3 i  z 2  2i  0    2  3 i   4  2  2 i   4  12 i 9  8  8 i  3  4 i   2  i 
   
z'  2  3 i 2  i  i et z''  2  3 i 2  i  2  2 i
2 2
Sc  i, 2  2 i
3 2
2) a)  1  i   1  3 i 3 i2  i3  1  3 i 3  i  2  2 i et  1  i   1  2 i i2  2 i
 1  i 3   3  2i   1  i 2  3  1  i   1  i   4 i  2  2i 2i  3  2i   6  4i  4  6 i 4  6 i  0
donc  1  i  est une solution de  E ' 
b)  1  i  est une solution de  E '  donc il existe deux nombres complexes a et b tels que :
z3   3  2 i  z2  3  1  i  z  4 i   z 1  i   z 2  a z b 
 z  1  i   z 2  a z  b   z3  a z 2  b z  z 2  a z  b  i z 2  a i z  b i
 z3   a  1  i  z 2   b  a  a i  z b  b i
a  1  i    3  2 i   a  2  3 i  a  2  3 i

 b  b i  4 i

donc  b  a  a i  3  1  i    b  a  1  i   3  1  i    b  a  1  i   3  1  i 
 b  i 1  4 i 
 4i 4 i  1  i 
 a  2  3 i
b  2  2 i
b   2  2 i
 i 1 2
donc z3   3  2i  z2  3  1  i  z  4i   z 1  i   z2   2  3i  z 2  2i 
 E '    z 1  i   z2   2  3i  z 2  2i   0  z  1  i ou z  i ou z  2  2 i
Sc  1  i,i, 2  2 i
3) a)
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

b) AB  zB  z A  1  2 i  5 , AC  zC  z A  2  i  5 et BC  zC  zB  1  3 i  10
c) BC2  10  AB2  AC2 et AB  AC donc ABC est rectangle isocèle en A

Exercice 14
2
1) a)    2   4  4  12   2 i 3  donc z' 
2 2  2 i 3  1  i 3 et z"  2  2i 3  1  i 3
2 2
Sc  1  i 3,1  i 3 
  i   i
b) z'  1  i 3  2  1  i 3   2 e 3 et z''  1  i 3  2  1  i 3   2 e 3
2 2  2 2 
2) a) OA  z A  1  i 3  4  2 , OB  z C  1  i 3  4  2 et OC  zC  2 donc OA  OB  OC et
par suite A, B et C appartiennent au cercle C de centre O et de rayon 2

4ème Sciences expérimentales 10 Rjiba Zied


Nombres complexes Corrigés
b) A et C sont les points d’intersection de C avec la droite d’équation x  1

 
c) zOA
  z 
A  1  i 3 et z CB  zB  z C  2  1  i 3
   1  i 3  zOA
 donc OA  CB donc OABC est un

parallélogramme
OA  z A  1  i 3  2 et OB  zB  1  i 3  2  OA donc OABC est un losange

3) a) z  1  ei   z 1   z 1 ei   z 1  z ei   ei   z z ei   1  ei   z  1  ei    1  ei 
z 1
i i
 z  1  ei   ei   1
1 e e 1
i i

i i i i i i

donc z  ei   1  e  e   e  e   e  e   e 
2 2 2 2 2
i
2
i
2  e2e
2
2


 
cos 
2 
 i
     i
 cos 
2
e 1 i i i
e2 e2e2 e 2
i i i
e2 e2e 2 
i
  e

i
2
e
2i
i
2 
 

 i i sin 2

 sin
    tan  2 

2
2
i 2z  2  2 ei 3

b)  E '  : 2z  2
z 1   2  2zz 12   4  0  2zz 12  2 e 3
ou
z 1
i i
 z  1  e 3 ou z  1  e 3
z 1 z 1
z  i  i  i 3 ou z  i  i 3
tan  
6  
tan 
6  
tan 
6  
Sc    i 3,i 3 

Exercice 15
3 2
1) a)   i    8  i     i    17  8 i  i 17 i  i  8  i  17 i 8  17 i  0 donc   i  est une solution de  E 
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

b) Comme   i  est solution de  E  alors on a :


z3   8  i  z 2   17  8 i  z 17 i   z  i   a z2  b z c 
 a z3  b z2  c z a i z2  b i z i c
 a z3   b  a i  z 2   c  b i  z  i c
et par suite a  1 , b  a i  8  i , c  b i  17  8 i et i c  17 i ou encore a  1 , b  8 et c  17
On aura donc z3   8  i  z2   17  8 i  z  17 i   z  i   z 2  8z  17 
c)  E    z  i   z2  8z  17   0  z   i ou z 2  8z  17  0
 z 2  8z  17  0 ,   64  4  17  4   2 i  donc z '  8  2 i  4  i et z "  8  2 i  4  i
2

2 2
 Sc    i, 4  i, 4  i
2) a)

4ème Sciences expérimentales 11 Rjiba Zied


Corrigés Nombres complexes

z BA
  
b)  a  b  4  i  4  i  2i   1 i est imaginaire pure donc BA  BC et par conséquence ABC est
z BC c  b
  i 4  i 4 2
rectangle en B
c) z   a  c  4  2
2 2
3) ABC est un triangle rectangle donc  est le centre son cercle circonscrit
D  2  d  2  3  2i  1  2i  5
C  2  i  5  D donc D appartient au cercle circonscrit de triangle ABC : le cercle C de centre  et
de rayon 5

Exercice 16
Partie A
1)  3  i   9  6 i 1  8  6 i donc  3  i est une racine carrée complexe de  8  6i
2

3 2
2)   i    1 4i   i   3    i   1 8i  i   1 4i   3i 1 8i  i  4i 3i 8i 1 1  0 donc  i est une racine de E  et
par suite on peut écrire :
z 3  1  4 i  z 2  3 z  1  8 i   z  i   a z 2  b z  c   a z 3  b z 2  c z  a i z 2  b i z  ic
 a z3   b  ai z2   c  bi z ic
a  1  a  1
  
donc  b  ai   1  4i   b  1  5i    1  5i 
c  bi  3  c  8  i
 ic  1  8i

donc z 3  1  4 i  z 2  3z  1  8 i   z  i   z 2  1  5 i  z  8  i 
2
3) z  1 5i z 8  i  0
2 2
   1  5 i   4   i  8   1  10 i 25  4 i 32  8  6 i   3  i 
1  5i 3  i  1  2i et par suite
z1  1  5 i 3  i  2  3 i et z 2  Sc   2  3 i, 1  2 i
2 2
4)  E    z  i   z 2   1  5 i  z  8  i   0  z   i ou z 2  1  5i z 8  i  0
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

donc Sc  2  3i, 1 2i, i


Partie B
1)

4ème Sciences expérimentales 12 Rjiba Zied


Nombres complexes Corrigés

z3  z2 z  z2
2) a) Z   3  BC
z1  z 2 z1  z 2 BA
 z  z2 
arg  Z   arg  3   arg  z 3  z 2   arg  z1 z 2   2   arg  zBC
  arg  z    2 
 BA
 z1  z 2 
 
   
 u,BC  u,BA  2 
 
  
    
 u,BA  BA,BC  u,BA  2  

 
 
 BA,BC  2 
z3  z2    i
b) Z    i 1  2 i  1  3 i  1  3 i 3  i   i  e 2
z1  z 2 2  3 i 1  2 i 3i 10
c) Z   i  1  BC donc AB  BC et par suite ABC est isocèle en B
BA
z z z   
Z  3 2  BC est imaginaire donc BC  BA et par suite ABC est rectangle en B
z1  z 2 z BA


3) ABC est rectangle isocèle en B donc il suffit de montrer que ABCD est un parallélogramme pour qu’il soit un
carrée :
z1  z 3 2  3i i 
  1 i 
2 2  donc  AC  et  BD  ont le même milieu donc ABCD est un parallélogramme
z 2  z 4 1  2i 3
  1 i 
2 2 
d’où le résultat.

Exercice 17
1) Pour montrer que ABCD est un trapèze il suffit de montrer que  AD  / /  BC  :
z DA
 z  zD 1  2i  1  2i   
 A   4i  2 est un réel pure donc AD et BC sont colinéaires et par
z CB z B  z C 1  3  i   1  3  i  2i


suite  AD  / /  BC 
z BD
 z  z B  3  3i   3  3i   3  i  3  i 3  3i 3  3  
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

2)  D     i 3 donc AB  BD c’est-à-dire
z AB z A  z B

 3 i   3  i   3  i  4
 AB    BD 
3) a) ABD est un triangle rectangle en B et par suite  , le milieu de  AD  , est le centre du cercle  circonscrit
du triangle ABD.
Montrons que C appartient à  :
z  zD 1  2i 1  2i
z  A  1
2 2
A  z A  1  2i  2 et  C  z C  1  3  i  2   A donc C  
Conclusion : A, B, C et D appartiennent au cercle  de centre   1  et de rayon 2
b)

4ème Sciences expérimentales 13 Rjiba Zied


Corrigés Nombres complexes

4)  E  : z 2  2  1  2cos   z  5  4cos   0
2
a)    2  1  2cos     4  5  4 cos    4  16cos   16cos2   20  16cos   16  16cos 2 
 16  1  cos 2  
 16 sin2 
2
  4isin  
 
z '  2 1  2cos   4isin   2  4 cos   4isin   1  2cos   2isin 
2 2
2  1  2cos    4isin  2  4 cos   4isin 
z"    1  2cos   2isin 
2 2
S c  1  2cos   2isin ,1  2 cos   2isin  
b) Soit M et M’ les images des respectives de z '  1  2cos   2isin  et z "  1  2 cos   2isin 
M  2 cos   2i sin   4 cos2   4 sin2   4  2 donc M  
M'  2 cos   2 i sin   4 cos2   4 sin2   4  2 donc M '  

Exercice 18
2
1) z 2  2 z 2  4  0   8  16  8   2 i 2 
i i
z '  2 2  2i 2  2  1  i   2e 4 et z '  2 2  2i 2  2  1  i   2e 4
2 2
Sc   2  1  i  , 2  1  i 
2) a) a  2  i 2  2 donc OA  OB donc A appartient au cercle C de centre O et de rayon 2
Re  a   Im  a  donc A est le point d’intersection du cercle C avec la droite d’équation y  x dont
l’abscisse est positif
b  a donc B est le symétrique de A par rapport à l’axe des abscisses
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

4ème Sciences expérimentales 14 Rjiba Zied


Nombres complexes Corrigés
a  c  AC
b) z 
bc BC

bc  
arg  Z   arg a  c  arg  a  c   arg  b  c   2   arg  z CA
  arg z   2 
  CB 
  
 u,CA  u,CB  2     
  
   

 u,CB  CB,CA  u,CB  2       

  
 CB,CA  2   
2 2
2  i 2  2  1  2  i  1  2  i  1  2   2i 1  2   1  2  2 2  2i 1  2 
c) z 
2 2 1  2 
2
2  i 2  2 1  2  i 1  2   1 42 2

 1  1 i
2 2
 cos   isin 
4 4  
i
e4
d) z  AC  1 donc AC  BC et par suite ABC est un triangle isocèle.
BC

  
 
CB,CA  arg  z   2     2  
4

Exercice 19
2
1) a)  3  i   32  6 i i2  9  6 i 1  8  6 i
2 2
b)  E  : z 2   1  i  z  2  1  i   0    1  i   4  2  1  i    2 i 8  8 i  8  6 i   3  i 
       
z'   1  i  3  i  4  2 et z''   1  i  3  i  2  2 i  1  i
2 2 2 2
Sc   2,1  i
2
2) a)  2    1  ei     2   2  1  ei    4  2  2 ei   2  2 ei   0 donc  2  est une solution de  E 
b) Soit z' l’autre solution de  E  alors  2   z'  2  1  ei   et par suite z'  1  ei 
2
3) a) AM  1  ei   2  3  ei   3  cos   i sin    3  cos    sin2 
 9  6 cos   cos2   sin2 
 10  6 cos 
b) AM  est maximale si 10  6 cos  est maximale donc lorsque cos   1 c’est-à-dire lorsque   

Exercice 20
2
1) a) z 2  3z  1  0     3   4  1  i2

z'  3  i et z'' 
2
3  i donc
2
Sc   3 i, 3 i
2 2 
b) z' 
3  i  e i 6 et z''  3  i  ei 6
2 2
i i i i i  i 
c) z 4  3 z2  1  0  z 2  e 6 ou  z2  e 6
 z  e 12 ou z   e 12 ou z  e 12
ou z   e 12
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

Sc   e  i 
12
i
,  e 12 , e
i 
12
i
, e 12 
2

2) a) e 
i  
2    2 sin   e
   1  ei 2   2 ei   e i  ei 2    1  e2 i    ei   e i   ei 2    1
i  
2
 
2i i
 e2 
 e 2 i    ei   e i   e i   1
 e2 i   1  e2 i   1  0
donc e 2  
i  
est une racine de l’équation  E 

Soit z1 l’autre solution de  E  alors z1 e 2
i     1 donc z1  e
 
 i  
2

b) z 4   2 sin   z 2  1  0  z2  e
 
i  
2
ou z 2  e
 
 i  
2

4ème Sciences expérimentales 15 Rjiba Zied


Corrigés Nombres complexes

ze

i 
4 2  ou z  e

i 
4 2  ou z  e

i 
4 2  ou z  e

i 
4 2 
Sc  e  
i 
4 2  , ei 4  2  ,e i 4  2  ,ei 4  2  

Exercice 21
2 2
1) a)   2  1  i   16 i  12 i  6  1  i 
2
b)   6  1  i  donc   6  1  i  est une racine carrée de  et par suite :

z' 2  1  i   6  1  i   6  2  i  6  2  et z"  2 1  i   6 1  i   2  6  i 6  2 
4 4 4 4
 6  2  i 6  2  2  6  i 6  2  
Sc   , 
 4 4 

 
2) a) 1  i  2  2  i 2   2 e 4
 i

 2 2 
2

b) 2 e i
4
z   2 1  i  e  i
4 
z  2i  2e
i
2
z2  2 e
i
4
e
i
4
i
z  2i  2i z2  2 e 2 z 2i
 2 i z 2  2 i z  2 i
 2 i  z2  z  1
2

c) e  i
3
e
i
3
1 e
 i 2
3
e
i
3
 
1  1 i 3   1 i 3  1 0
2 2 2 2 
2
e 
i
3
 e31 e
i i 2
3
i  
 e31  1 i 3  1  i 3  1 0
2 2 2 2 
i i
Or l’équation z 2  z 1  0 est une équation du second degré dans c donc e 3 et e 3 sont les solutions
de l’équation z 2  z 1  0
d)  E  est une équation du second degré donc elle possède deux solutions dans c
2

 z  1  0 alors 2  e z   
2 i i i
Si z 4
 2 1  i  e 4
z  2i  0 c’est-à-dire e 4
z est une solution de  E  et
i i  i 7 i i i
par suite e 3
e 4
e 12
et e e 3 4
e 12
sont les deux solutions de  E 
 i 
  i 
 i 6  2  i 6  2 
e) Re e 12  0 et I m e 12  0 donc e 12 
4
i
et par suite cos   Re e 12      6 2
12 4

Exercice 22
2
1) a) a  ei  , a  e  i  , a2  e2 i  et a  e2 i 
b)
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

2) a) a  a  2Re  a  
5 1
2
 
b) a2   5  1  a  1  a2  a  a  a   1  a2  a2  aa  1  1  a  0 donc a est une solution de  E 
2

 2 
 
a   5  1  a  1  a  a  a  a   1  a  a  aa  1  1  a  0 donc a est une solution de  E 
2 2 2 2 2

 2 

4ème Sciences expérimentales 16 Rjiba Zied


Nombres complexes Corrigés
             
3) a)  z2   5  1  z  1  z2   5  1  z 1  z 4   5  1  z3  z 2   5  1  z3   5  1   5  1  z2
  2    2    2   2   2  2 
 5 1 2  
5  1 z 1
  z z   
 2   2 
 z4  z3  2 z2  z2  z 1
      
donc  z 1  z2   5  1  z  1  z2   5  1  z 1   z 1  z 4  z3  z2  z 1
  2    2  
 z 5  z 4  z3  z 2  z  z 4  z 3  z 2  z 1
 z5  1
        
b) a5  1   a  1  a2   5  1  a  1  a2   5  1  a  1  0 car d’après 2) b) a2   5  1  a  1
  2    2    2 
donc a5  1 c’est-à-dire a est une racine cinquième de l’unité
i 2k
4) a) Les racine cinquième de l’unité différents de 1 sont e 5
avec k  1, 2, 3, 4

b)
2   0,   donc
Re e  i 2
5   cos  2   0 et I m  e   sin  2   0 i 2
5
5  2  5 5

d’autre part I m  1  0 , Re e  i 4
5   cos  4   0 , Re  e   cos  6   0 et I m  e   sin  6   0
i 6
5
i 8
5
5 5 5
i 2
5
donc e est l’unique racine cinquième de l’unité dont la partie réelle et la partie imaginaires sont
strictement positives
5  1  0 et i 2
c) Re  a   I m  a   y A  0 donc a  e 5
4
 i 2 i 8 i 4 2  i 4 i 6
5) a  e 5  e 5 , a2  e 5 et a  e 5  e 5 donc les affixes respectifs des points I , A, B, C et D sont les
racines cinquièmes de l’unité donc les points I , A, B, C et D sont les sommets d’un pentagone régulier inscrit
dans le cercle C

Exercice 23
1)  E  : z2  i z 3  1  0
2i  
2
    i 3   4   1  3  4  1 donc z1 
i 3 1   1  i 3  e 3
et z1 
i 3  1  1  i 3  ei 3
2 2 2 2 2 2

Sc  e 3 , e
i i 2
3 
4 3 2
2) a) P  i 3   3  i 3   7 i 3  i 3   18  i 3   7 i 3  i 3   3  27  63  54  21  3  0
4 3 2
  i
P e3  3 e3   i
 7i 3 e 3   i
 18 e 3   i i
 7 i 3e 3  3
i 4 i 2 i
 3e 3  7 i 3ei   18e 3  7 i 3e 3  3
     
 3   1  i 3   7 i 3  18   1  i 3   7 i 3  1  i 3   3
 2 2   2 2  2 2 

  3  i 3 3  7 i 3  9  9 i 3  i 7 3  21  3  0
2 2 2 2
4 3 2

    z z z  
b) P  1  3  1  7 i 3  1  18  1  7 i 3  1  3  34  i 7 33  182  7 i 3  3
z z z z z
 
z  
1
 4  3  7 i 3 z  18 z  7 i 3 z3  3 z 4 
2
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

z
 14 P  z 
z
i i 2  i  i
e  
c) e 3 est une racine de P donc P e 3  P ei  e 3  P     P     
1  
1 P ei 3  0
4
 
et par suite  
 i3 
e   e 
i
3
e3
i
 
i 2
e 3
est une solution de l’équation P  z   0
 
i 3 est une solution de l’équation P  z   0 donc P  3 i   P  i   P   1   1 P i 3   0
4
 3   3  i 3  i 3 

et par suite
3 i est une solution de l’équation P  z   0
3

4ème Sciences expérimentales 17 Rjiba Zied


Corrigés Nombres complexes
3) a)

   i i 2 1 3  1 i 3 i 3


b) OD  OA  OC donc zD  z A  zC  e 3  e 3   i
2 2 2 2
c) E   OD  donc zE est imaginaire pur (  OD  est l’axe des ordonnées) donc zE  a i où a est un réel
  z 
 OE  //  BD  donc OE et BD sont colinéaires et par suite OE est réel
zBD


i
1  i 3  ai
z 
AE z z e 3  ai 2 2 1  i  3  2a 
 E A   
zBD
 zD  zB i
i 3  3e 3 i 333 3i i 3  3
2 2


1  i  3  2a    i 3  3 
12
i 3  3   3  2a  3  3 i  3  2a 

12
3  3  2a  i  3  3  3  2a  
 

4
donc 3  3  3  2a   0 ou encore 3  2a  3 et par suite 2a  3  3  3 3  3  2 3 donc
3 3 3 3
a 3 c’est-à-dire z  i 3
E
3 3

Exercice 24 Session principale 2016


1) a)
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

4ème Sciences expérimentales 18 Rjiba Zied


Nombres complexes Corrigés
i   i  
b) a  2 e 6  2  3  1 i   3  i et a  2 e 4  2  2  2 i   2 i 2
 2 2   2 2 
2) a) Re  c   Re  a  et Im  c   Im  b  donc c  3  i 2
2
b) c 2   3  i 2   3  2 i 6  2  1  2 i 6
3) a) OD  zD  c 2  1  2 i 6  1  24  5
b) OD  5 donc D appartient au cercle C de centre O et de rayon 5
d’autre part Re  c 2   1 donc D est le point d’intersection de C avec la droite d’équation x  1 dont
l’ordonnée est positive
4)   4  8 i 6  4  1  2 i 6    2c 
2

z1  2  2c  1  3  i 2 et z 2  2  2c  1  3  i 2
4 2 4 2


Sc  1  3  i 2 , 1  3  i 2
2 2 
5) a) 1  c  1  3  i 2  z1 donc M1 est le milieu de  IC 
2 2
 
1  3  i 2  1  3  i 2  3  i 2  c  z  donc M
b) zM  z1  z 2  1M2  OC et par suite OCM1M2
2M1 2 2 OC

est un parallélogramme
www.facebook.com/Maths.bac.sciences

4ème Sciences expérimentales 19 Rjiba Zied

Vous aimerez peut-être aussi