VIETOVE FORMULE.

RASTAVLJANJE KVADRATNOG TRINOMA NA

LINEARNE INIOCE
Brojevi x1 i x 2 su reenja kvadratne jednaine ax 2 + bx + c = 0 ako i samo ako je
x1 + x2 =

b
a

x1 x2 =

c
a

Ove dve jednakosti zovu se Vietove formule.

emu one slue?
Osnovna primena je da nam pomognu da kada imamo reenja x1 i x 2 napravimo
kvadratnu jednainu:

x 2 ( x1 + x2 ) x + x1 x2 = 0
ili bi moda bilo preciznije

a x 2 ( x1 + x2 ) x + x1 x2 = 0 ali se najee ovde uzima a = 1 , pa je to formula

Primer 1. Napisati kvadratnu jednainu ija su reenja:
a) x1 = 3, x2 = 2
b) Jedno reenje je x1 = 1 + 2i
a) x1 = 3,

x 2 = 2

x1 + x2 = 3 + (2) = +1
x1 x2 = 3 (2) = 6

Formula je a x 2 ( x1 + x 2 ) x + x1 x 2 = 0






1
6

Pa je a x 2 x 6 = 0 a kako se najee uzima a = 1

______

x2 x 6 = 0

b) x1 = 1 + 2i
Nemamo drugo reenje?
Poto znamo da su reenja kvadratne jednaine konjugovano- kompleksni brojevi to mora
biti: x 2 = 1 2i

x1 + x 2 = 1 + 2i + 1 2i = 2
x1 x 2 = (1 + 2i ) (1 2i ) = 12 (2i ) 2 = 1 4i 2 =
(poto je i 2 = 1 ) = 1 + 4 = 5
Zamenimo u formulu:
x 2 ( x1 + x2 ) x + x1 x2 = 0
x 2 2 x + 5 = 0 je traena kvadratna jednaina

Primer 2. U jednaini mx 2 (3m + 1) x + m = 0 odrediti vrednost realnog parametra m

tako da vai: x1 + x 2 = 5
Reenje:

b
a
(3m + 1) 3m + 1
x1 + x2 =
=
m
m

x1 + x2 =

a=m
b = (3m + 1)
c=m

Kako je x1 + x 2 = 5 3m + 1
=5
m
3m + 1 = 5m

3m 5m = 1
2m = 1
m=

1
2

Primer 3. Odrediti vrednost realnog parametra k tako da za x1 i x2 jednaine:

x 2 4 x + 3(k 1) = 0

Reenje:

vai

x1 3x2 = 0
b
4
=
=4
a
1

a =1
b = 4

x1 + x 2 =

c = 3(k 1)

x1 + x2 = 4
reimo kao sistem
x1 3 x2 = 0
_________________

x1 + x2 = 4
x + 3x = 0

1
2
__________________

4 x2 = 4 x2 = 1 x1 = 3
c
3(k 1)
Kako je x1 x2 = 3 1 =
k 1 = 1 k = 2 je reenje.
a
1

Primer 4. U jednaini x 2 (m + 1) x + m = 0 odrediti realan broj m tako da njena reenja

zadovoljavaju jednakost x12 + x 22 = 10
Reenje:

a =1
b = (m + 1)

(m + 1)
b
=
= m +1
a
1
c m
x1 + x2 = = = m
a 1

x1 + x2 =

c=m

Ovaj izraz x12 + x 22 se esto javlja u zadacima. Da ga izvedemo kao formulicu pa emo
je gotovu upotrebljavati u drugim zadacima.
Krenimo od poznate formule za kvadrat binoma: ( x1 + x2 ) 2 = x12 + 2 x1 x2 + x22
Odavde je: x12 + x22 = ( x1 + x2 )2 2 x1 x2 ZAPAMTI!
Vratimo se u zadatak:
x12 + x22 = 10 ( x1 + x2 ) 2 2 x1 x2 = 10
(m + 1) 2 2m = 10

m 2 + 2m + 1 2m = 10
m 2 = 10 1
m2 = 9
m= 9
m1 = 3 m2 = 3

Primer 5. Odrediti koeficijente p i q kvadratne jednaine x 2 + px + q = 0 tako da njena

x1 = p
reenja budu
x2 = q
Reenje:

b
p
x1 + x2 = = = p
a =1
a
1
b = p Iz Vietovih formula je :
c
x1 x2 = = q
c=q
a

Zamenimo sad jo i

x1 = p
x2 = q

pa

2p + q = 0
p + q = p

pq q = 0
pq = q

Iz druge jednaine sistema: pq q = 0 q ( p 1) = 0 pa je q = 0 ili p = 1

Sad ispitujemo obe ove situacije:
3

Za q = 0 vratimo u prvu jednainu:

2p +q = 0 2p +0 = 0 p = 0
Za p = 1 2 p + q = 0 2 + q = 0 q = 2
Dakle, ta kvadratna jednaina je:
x 2 + px + q = 0

x 2 = 0 za

x + x 2 = 0 za
2

p=0 i

q=0

p =1

q = 2

Rastavljanje kvadratnog trinoma na inioce

Kvadratni trinom po x je izraz oblika: ax 2 + bx + c gde su a, b, c brojevi i a 0 .
Brojevi a, b i c su koeficijenti kvadratnog trinoma.
Ako su x1 i x2 reenja kvadratne jednaine ax 2 + bx + c = 0 onda je:
ax 2 + bx + c = a ( x x1 )( x x2 )

Primer1. Dati kvadratni trinom rastaviti na inioce.

:
a) x 2 5 x + 6
b) x 2 + 2 x + 2
Reenje:
a) x 2 5 x + 6 = 0 najpre reimo kvadratnu jednainu:

a =1

D = b 2 4ac

x1, 2 =

b = 5

D = 25 24

c=6

D =1

x1 = 3

b D 5 1
=
2a
2

x2 = 2

Formula: a( x x1 )( x x2 ) = 1( x 3)( x 2) = ( x 3)( x 2)

Dakle: x 2 5 x + 6 = ( x 3)( x 2)

b) x 2 + 2 x + 2 = 0

a = 1, b = 2, c = 2

D = 4 8 = 4

2 2i 2(1 i )
=
2
2
x1 = 1 + i
x1, 2 =

x 2 = 1 i

a( x x1 )( x x 2 ) = 1( x + 1 i )( x + 1 + i )
Dakle: x 2 + 2 x + 2 = ( x + 1 i )( x + 1 + i )
Primer 2. Skratiti razlomak:

3x 2 + 2 x 8
12 x 2 7 x 12

Reenje: Uzeemo posebno imenilac , posebno brojilac i rastaviti ih na inioce.

3x 2 + 2 x 8 = 0

a=3

D = b 2 4ac
D = 4 + 4 38

b=2
c = 8

D = 4 + 96
D = 100

b D
2a
2 10
x1, 2 =
6
2 + 10 8 4
x1 =
= =
6
6 3
2 10
x2 =
= 2
6
x1, 2 =

4
Ubacimo u formulu: 3 x 2 + 2 x 8 = a ( x x1 )( x x2 ) = 3( x )( x + 2)
3
Isto odradimo i sa imeniocem:
12 x 2 7 x 12 = 0

a = 12
b = 7
c = 12

b D
2a
D = (7)2 4 12 (12)
7 25
x1,2 =
24
D = 49 + 576
7 + 25 32 4
D = 625
x1 =
=
=
24
24 3
7 25
18
3
x2 =
=
=
24
24
4

D = b 2 4ac

x1,2 =

4
3
Dakle: 12 x 2 7 x 12 = a ( x x1 )( x x2 ) = 12( x )( x + )
3
4
Vratimo se sad u razlomak:

4
3 ( x ) ( x + 2)
3x + 2 x 8
x+2
3
=
=
2
3
12 x 7 x 12
4
3
12 ( x ) ( x + ) 4( x + )
4
3
4
2

4
0
3
4
x
3
x

Naravno uz uslove:

3
0
4
3
x
4
x+

x3 + 1
Primer 3. Skratiti razlomak: 2
x 2x 3

Reenje: Slian postupak kao u prethodnom zadatku, prvo emo imenilac da rastavimo
na inioce: x 2 2 x 3 = 0

a =1

D = b 2 4ac

b = 2

D = 4 + 12
D = 16

c = 3

b D
2a
24
x1, 2 =
2
x1 = 3
x1, 2 =

x 2 = 1

Dakle: x 2 2 x 3 = a ( x + x1 )( x + x2 ) = 1( x 3)( x (1)) = ( x 3)( x + 1)

Sad brojilac:
x 3 + 1 emo rastaviti po formuli:
A3 + B 3 = ( A + B )( A2 AB + B 2 ) VIDI POLINOMI
pa je: x 3 + 1 = ( x + 1)( x 2 x + 1)
Vratimo se u razlomak:

( x + 1) ( x 2 x + 1) x 2 x + 1
x3 + 1
=
=
x2 2 x 3
x 3
( x 3) ( x + 1)
naravno uz uslove

x3 0
x3

x +1 0
x 1

U nekim zadacima nam trae da reenja budu pozitivna (ili negativna). Pokaimo koji su
tu uslovi:

1) Reenja x1 i x 2 kvadratne jednaine sa realnim koeficijentima su:

b
c
realna i pozitivna D 0, < 0, > 0
a
a
2) Reenja x1 i x 2 kvadratne jednaine sa realnim koeficijentima su:
b
c
realna i negativna D 0, > 0, > 0
a
a
Ova razmiljanja (teoreme) proizilaze iz Vietovih pravila:
Da bi reenja bila realna je D 0
b
c
x1 + x 2 = i x1 x 2 =
a
a
b
1) x1 i x 2 pozitivna x1 + x 2 > 0 a < 0
c
x1 x 2 > 0 > 0
a
b
x1 + x 2 < 0 > 0
a
2) x1 i x 2 negativna
c
x1 x 2 > 0 > 0
a
(minus puta minus je plus)

Primer 1.
Odrediti parameter m tako da reenja jednaine x 2 3 x + 2m 1 = 0 budu pozitivna.

Reenje:
Iz x 2 3 x + 2m 1 = 0 vidimo da je

a =1
b = 3
c = 2m 1
Teorema kae da ovde mora biti:

1. uslov: D 0
b
<0
a
c
3.uslov:
>0
a

2. uslov:

D = b 2 4ac
D = (3) 2 4 1 (2m 1)
D = 9 8m + 4
D = 13 8m

1. uslov: D 0
13 8m 0

D0

( Pazi: znak se okree)

8m 13
13
m
8

2. uslov:

b
<0
a

b
3
<0
< 0 Zadovoljeno!
a
1

3.uslov:

c
>0
a

c
2m 1
>0
<0
a
1
2m 1 < 0
2m < 1
m<

1
2

Sad spakujemo prvi i trei uslov, jer je drugi ve zadovoljen:

Konano reenje je :

1 13
m ,
2 8