Vous êtes sur la page 1sur 77

Library of

Ruslan Khazarzar

Philo Judaeus
De vita Mosis
(ed. L. Cohn)
Philonis Alexandrini opera quae supersunt, vol. 4.
Berlin: Reimer, 1902 (repr. De Gruyter, 1962), pp. 119–268.

PERI TOU BIOU MWUSEWS LOGOS PRWTOS

1 Mwuse/wj tou= kata\ me/n tinaj nomoqe/tou tw=n )Ioudai/wn, kata\


de/ tinaj e(rmhne/wj no/mwn i(erw=n, to\n bi/on a)nagra/yai dienoh/qhn, a)ndro\j
ta\ pa/nta megi/stou kai\ teleiota/tou, kai\ gnw/rimon toi=j a)xi/oij mh\ a)gnoei=n
2 au)to\n a)pofh=nai. tw=n me\n ga\r no/mwn to\ kle/oj, ou(\j a)pole/loipe, dia\
pa/shj th=j oi)koume/nhj pefoithko\j a)/cri kai\ tw=n th=j gh=j terma/twn e)/fqaken,
au)to\n de\ o(/stij h)=n e)p' a)lhqei/aj i)/sasin ou) polloi/, dia\ fqo/non i)/swj kai\
e)n ou)k o)li/goij tw=n diatetagme/nwn u(po\ tw=n kata\ po/leij nomoqetw=n
e)nanti/wsin ou)k e)qelhsa/ntwn au)to\n mnh/mhj a)xiw=sai tw=n par' (/Ellhsi
3 logi/wn: w(=n oi( plei/ouj ta\j duna/meij a(\j e)/scon dia\ paidei/aj u(/brisan e)/n
te poih/masi kai\ toi=j kataloga/dhn | suggra/mmasi kwmw|di/aj kai\ subari-
tika\j a)selgei/aj sunqe/ntej, peribo/hton ai)scu/nhn, ou(\j e)/dei tai=j fu/sesi
katacrh/sasqai pro\j th\n tw=n a)gaqw=n a)ndrw=n te kai\ bi/wn u(fh/ghsin,
i(/na mh/te ti kalo\n h(suci/a| paradoqe\n a)rcai=on h)\ ne/on a)fanisqh=| la/myai
duna/menon mh/t' au)= ta\j a)mei/nouj u(poqe/seij parelqo/ntej ta\j a)naxi/ouj
a)koh=j prokri=nai dokw=si spouda/zontej ta\ kaka\ kalw=j a)pagge/llein ei)j
4 o)neidw=n e)pifa/neian. a)ll' e)/gwge th\n tou/twn baskani/an u(perba\j ta\ peri\
to\n a)/ndra mhnu/sw maqw\n au)ta\ ka)k bi/blwn tw=n i(erw=n, a(\j qauma/sia
mnhmei=a th=j au(tou= sofi/aj a)pole/loipe, kai\ para/ tinwn a)po\ tou= e)/qnouj
presbute/rwn: ta\ ga\r lego/mena toi=j a)naginwskome/noij a)ei\ sunu/fainon kai\
dia\ tou=t' e)/doxa ma=llon e(te/rwn ta\ peri\ to\n bi/on a)kribw=sai.
5 )/Arxomai d' a)f' ou(=per a)nagkai=on a)/rxasqai. Mwush=j ge/noj
me/n e)sti Caldai=oj, e)gennh/qh d' e)n Ai)gu/ptw| kai\ e)tra/fh, tw=n progo/nwn
au)tou= dia\ polucro/nion limo/n, o(\j Babulw=na kai\ tou\j plhsiocw/rouj
e)pi/eze, kata\ zh/thsin trofh=j ei)j Ai)/gupton panoiki\ metanasta/ntwn, gh=n

1
Philo Judaeus. De vita Mosis

pedia/da kai\ baqei=an kai\ pro\j pa/nta gonimwta/thn, w(=n h( a)nqrwpi/nh


6 fu/sij dei=tai, kai\ ma/lista to\n tou= si/tou karpo/n. o( ga\r tau/thj potamo\j
qe/rouj a)kma/zontoj, h(ni/ka tou\j a)/llouj fasi\ meiou=sqai ceima/rrouj te
kai\ au)qigenei=j, e)pibai/nwn te kai\ a)naceo/menoj plhmmurei= kai\ limna/zei
ta\j a)rou/raj, ai(\ u(etou= mh\ deo/menai fora=j a)fqoni/an pantoi/wn a)gaqw=n
a)na\ pa=n e)/toj corhgou=sin, ei) mh/ pou mesolabh/seien o)rgh\ qeou= di' e)pi-
7 pola/zousan a)se/beian tw=n oi)khto/rwn. patro\j de\ kai\ mhtro\j e)/lace tw=n
kaq' e(autou\j a)ri/stwn, ou(\j fule/taj o)/ntaj h( o(mofrosu/nh ma=llon
w)|kei/wsen h)\ to\ ge/noj. e(bdo/mh genea\ %d'& ou(=to/j e)stin a)po\ tou= prw/tou,
o(\j e)phlu/thj w)\n tou= su/mpantoj )Ioudai/wn e)/qnouj a)rchge/thj e)ge/neto.
8 trofh=j d' h)xiw/qh basilikh=j a)p' ai)ti/aj toia=sde: th=j cw/raj o(
basileu/j, ei)j poluanqrwpi/an e)pidido/ntoj a)ei\ tou= e)/qnouj, dei/saj mh\ oi(
e)/poikoi plei/ouj geno/menoi dunatwte/ra| ceiri\ toi=j au)to/cqosi peri\ kra/touj
a)rch=j a(millw=ntai, th\n i)scu\n au)tw=n a)fairei=n e)pinoi/aij a)nosiourgoi=j
e)mhcana=to | kai\ keleu/ei tw=n gennwme/nwn ta\ me\n qh/lea tre/fein-e)pei\
gunh\ dia\ fu/sewj a)sqe/neian o)knhro\n ei)j po/lemon-, ta\ d' a)/rrena dia-
fqei/rein, i(/na mh\ au)xhqh=| kata\ po/leij: eu)androu=sa ga\r du/namij dusa/lwton
9 kai\ duskaqai/reton e)pitei/cisma. gennhqei\j ou)=n o( pai=j eu)qu\j o)/yin
e)ne/fainen a)steiote/ran h)\ kat' i)diw/thn, w(j kai\ tw=n tou= tura/nnou khrug-
ma/twn, e)f' o(/son oi(=o/n te h)=n, tou\j gonei=j a)logh=sai: trei=j gou=n fasi
10 mh=naj e)fexh=j oi)/koi galaktotrofhqh=nai lanqa/nonta tou\j pollou/j. e)pei\
d', oi(=a e)n monarci/aij filei=, kai\ ta\ e)n mucoi=j e)/nioi dihreu/nwn speu/dontej
a)ei/ ti kaino\n a)/kousma prosfe/rein tw=| basilei=, fobhqe/ntej mh\ swthri/an
e(ni\ mnw/menoi plei/ouj o)/ntej au)toi\ su\n e)kei/nw| parapo/lwntai, dedakrume/noi
to\n pai=da e)ktiqe/asi para\ ta\j o)/cqaj tou= potamou= kai\ ste/nontej a)ph/|esan,
oi)ktizo/menoi me\n au(tou\j th=j a)na/gkhj au)to/ceira/j te kai\ teknokto/nouj
a)pokalou=ntej, oi)ktizo/menoi de\ kai\ to\n pai=da th=j paralogwta/thj a)pw-
11 lei/aj. ei)=q', w(j ei)ko\j e)n a)lloko/tw| pra/gmati, kathgo/roun au(tw=n w(j
mei/zonoj ai)ti/wn sumfora=j: "ti/ ga\"r e)/faskon "eu)qu\j gennw/menon ou)k
e)xeqh/kamen; to\n mh\ fqa/santa trofh=j h(me/rou metalacei=n ou)d' a)/nqrwpon
oi( polloi\ nomi/zousin: h(mei=j d' oi( perittoi\ kai\ trei=j mh=naj o(/louj
a)neqre/yamen, dayileste/raj me\n e(autoi=j a)ni/aj, tw=| de\ timwri/aj e)kpori/-
zontej, i(/n' h(donw=n kai\ a)lghdo/nwn e)pi\ plei=ston a)ntilamba/nesqai duna/-
12 menoj e)n ai)sqh/sei kakw=n a)rgalewte/rwn diafqei/rhtai." kai\ oi( me\n
a)gnoi/a| tou= me/llontoj a)ph/|esan oi)ktrw=| kateschme/noi pe/nqei, a)delfh\ de\
tou= e)kteqe/ntoj bre/fouj e)/ti parqe/noj u(po\ filoikei/ou pa/qouj mikro\n a)/poqen
e)karado/kei to\ a)pobhso/menon: a(/ moi dokei= pa/nta sumbh=nai kata\ qeo\n
13 promhqou/menon tou= paido/j. quga/thr h)=n tw=| basilei= th=j cw/raj a)gaphth\ kai\
mo/nh: tau/thn fasi\ ghmame/nhn e)k pollou= cro/nou mh\ kui/ skein te/knwn w(j
ei)ko\j e)piqumou=san kai\ ma/lista genea=j a)/rrenoj, h(\ to\n eu)dai/mona klh=ron
th=j patrw/|aj h(gemoni/aj diade/xetai kinduneu/onta e)rhmi/a| qugatridw=n a)llo-
14 triwqh=nai. kathfou=san de\ a)ei\ kai\ ste/nousan w(j ma/lista e)kei/nh| th=|

2
Philo Judaeus. De vita Mosis

h(me/ra| tw=| ba/rei tw=n fronti/dwn a)pagoreu=sai kai\ di' e)/qouj e)/cousan oi)/koi
katame/nein kai\ mhde\ ta\j klisia/daj u(perbai/nein e)xormh=sai meta\ qera-
14, 3 paini/dwn e)pi\ to\n potamo/n, e)/nqa o( pai=j e)xe/keito: ka)/peita loutroi=j kai\
perirranthri/oij crh=sqai me/llousan e)n tw=| dasuta/tw| tw=n e(lw=n | au)to\n
15 qea/sasqai kai\ keleu=sai prosfe/rein. ei)=ta a)po\ kefalh=j a)/cri podw=n
kataqewme/nhn th/n te eu)morfi/an kai\ eu)exi/an a)pode/cesqai kai\ dedakrume/non
o(rw=san e)leei=n, h)/dh th=j yuch=j tetramme/nhj au)th=| pro\j mhtrw=|on pa/qoj
w(j e)pi\ gnhsi/w| paidi/: gnou=san d' o(/ti tw=n (Ebrai/wn e)sti\ katadeisa/ntwn
tou= basile/wj to\ pro/stagma bouleu/esqai peri\ th=j trofh=j au)tou=: mh\
16 ga\r a)sfale\j eu)qu\j ei)=nai nomi/zein ei)j ta\ basi/leia a)/gein. diaporou/shj d'
e)/ti, th\n a)delfh\n tou= paido\j kaqa/per a)po\ skoph=j to\n e)ndoiasmo\n stoca-
same/nhn punqa/nesqai prosdramou=san, ei) boulh/setai galaktotrofhqh=nai
17 tou=ton para\ gunai/w| tw=n (Ebrai kw=n ou) pro\ pollou= kuh/santi: th=j de\
bou/lesqai fame/nhj, th\n au(th=j kai\ tou= bre/fouj mhte/ra paragagei=n
w(j a)llotri/an, h(\n e(toimo/teron a)sme/nhn u(piscnei=sqai pro/fasin w(j e)pi\
misqw=| trofeu/sein, e)pinoi/a| qeou= tou= ta\j prw/taj trofa\j tw=| paidi\ gnhsi/aj
eu)trepi/zontoj: ei)=ta di/dwsin o)/noma qeme/nh Mwush=n e)tu/mwj dia\ to\
e)k tou= u(/datoj au)to\n a)nele/sqai: to\ ga\r u(/dwr mw=u o)noma/zousin
Ai)gu/ptioi.
18 )Epei\ d' a)qro/aj e)pido/seij kai\ parauxh/seij lamba/nwn ou) su\n
lo/gw| tw=| kata\ cro/non qa=tton d' a)po/titqoj gi/netai, parh=n h( mh/thr
a(/ma kai\ trofo\j komi/zousa th=| dou/sh| mhke/ti galaktotrofi/aj deo/menon,
19 eu)genh= kai\ a)stei=on o)fqh=nai. teleio/teron de\ th=j h(liki/aj i)dou=sa ka)k
th=j o)/yewj e)/ti ma=llon h)\ pro/teron spa/sasa eu)noi/aj ui(o\n poiei=tai ta\
peri\ to\n o)/gkon th=j gastro\j tecna/sasa pro/teron, i(/na gnh/sioj a)lla\ mh\
u(pobolimai=oj nomisqh=|: pa/nta d' e)xeumari/zei qeo\j a(\ a)\n e)qelh/sh| kai\ ta\
20 duskato/rqwta. trofh=j ou)=n h)/dh basilikh=j kai\ qerapei/aj a)xiou/menoj
ou)c oi(=a komidh=| nh/pioj h(/deto twqasmoi=j kai\ ge/lwsi kai\ paidiai=j, kai/toi
tw=n th\n e)pime/leian au)tou= pareilhfo/twn a)ne/seij e)/cein e)pitrepo/ntwn kai\
mhde\n e)pideiknume/nwn skuqrwpo/n, a)ll' ai)dw= kai\ semno/thta parafai/nwn
a)kou/smasi kai\ qea/masin, a(\ th\n yuch\n e)/mellen w)felh/sein, prosei=ce.
21 dida/skaloi d' eu)qu\j a)llaco/qen a)/lloi parh=san, oi( me\n a)po\ tw=n plhsio-
cw/rwn kai\ tw=n kat' Ai)/gupton nomw=n au)toke/leustoi, oi( d' a)po\ th=j
(Ella/doj e)pi\ mega/laij dwreai=j metapemfqe/ntej: w(=n | e)n ou) makrw=|
cro/nw| ta\j duna/meij u(pere/balen eu)moiri/a| fu/sewj fqa/nwn ta\j u(fhgh/seij,
w(j a)na/mnhsin ei)=nai dokei=n, ou) ma/qhsin, e)/ti kai\ prosepinow=n au)to\j ta\
22 dusqew/rhta. polla\ ga\r ai( mega/lai fu/seij kainotomou=si tw=n ei)j e)pi-
sth/mhn: kai\ kaqa/per ta\ eu)ektika\ tw=n swma/twn kai\ pa=si toi=j me/resin
eu)ki/nhta fronti/dwn a)palla/ttei tou\j a)lei/ptaj ou)de\n h)\ brace/a pare/contaj
tw=n ei)j e)pime/leian, w(/sper kai\ gewrgou\j ta\ eu)/blasta kai\ eu)genh= de/ndra
beltiou/mena di' e(autw=n, to\n au)to\n tro/pon eu)fuh\j yuch\ proapantw=sa
toi=j legome/noij u(f' au(th=j ma=llon h)\ tw=n didasko/ntwn w)felei=tai kai\

3
Philo Judaeus. De vita Mosis

labome/nh tino\j e)pisthmonikh=j a)rch=j kata\ th\n paroimi/an "i(/ppoj ei)j


23 pedi/on" o(rma=|. a)riqmou\j me\n ou)=n kai\ gewmetri/an th/n te r(uqmikh\n kai\
a(rmonikh\n kai\ metrikh\n qewri/an kai\ mousikh\n th\n su/mpasan dia/ te
crh/sewj o)rga/nwn kai\ lo/gwn tw=n e)n tai=j te/cnaij kai\ diexo/doij topikw-
te/raij Ai)gupti/wn oi( lo/gioi paredi/dosan kai\ prose/ti th\n dia\ sumbo/lwn
filosofi/an, h(\n e)n toi=j legome/noij i(eroi=j gra/mmasin e)pidei/knuntai
kai\ dia\ th=j tw=n zw/|wn a)podoch=j, a(\ kai\ qew=n timai=j gerai/rousi:
th\n d' a)/llhn e)gku/klion paidei/an (/Ellhnej e)di/daskon, oi( d' e)k tw=n
plhsiocw/rwn ta/ te )Assu/ria gra/mmata kai\ th\n tw=n ou)rani/wn
24 Caldai kh\n e)pisth/mhn. tau/thn kai\ par' Ai)gupti/wn a)nela/mbane maqh-
matikh\n e)n toi=j ma/lista e)pithdeuo/ntwn: kai\ ta\ par' a)mfote/roij a)kri-
bw=j e)n oi(=j te sumfwnou=si kai\ diafe/rontai katamaqw/n, a)filonei/kwj ta\j
e)/ridaj u(perba/j, th\n a)lh/qeian e)zh/tei, mhde\n yeu=doj th=j dianoi/aj au)tou=
parade/cesqai duname/nhj, w(j e)/qoj toi=j ai(resioma/coij, oi(\ toi=j proteqei=si
do/gmasin o(poi=a a)\n tu/ch| bohqou=sin ou)k e)xeta/zontej, ei) do/kima, to\ d'
au)to\ drw=ntej toi=j e)pi\ misqw=| sunagoreu/ousi kai\ mhde\n tou= dikai/ou
25 pefrontiko/sin. h)/dh de\ tou\j o(/rouj th=j paidikh=j h(liki/aj u(perbai/nwn
e)pe/teine th\n fro/nhsin, ou)c w(j e)/nioi ta\j meirakiw/deij e)piqumi/aj a)ca-
linw/touj e)w=n kai/toi muri/a e)cou/saj u(pekkau/mata dia\ paraskeua\j
a)fqo/nouj, a(\j ai( basilei=ai corhgou=sin, a)lla\ swfrosu/nh| kai\ karteri/a|
w(/sper tisi\n h(ni/aij e)ndhsa/menoj au)ta\j th\n ei)j to\ pro/sw fora\n a)necai/tize
26 bi/a|. kai\ tw=n a)/llwn me/ntoi paqw=n e(/kaston e)x e(autou= memhno\j kai\
lelutthko\j fu/sei tiqaseu/wn ka)xhmerw=n e)pra/unen: ei) de/ pou diakinhqei/h
mo/non h(such=| kai\ pteru/xaito, kola/seij e)mbriqeste/raj parei/ceto h)\ dia\
lo/gwn | e)piplh/xeij: kai\ suno/lwj ta\j prw/taj th=j yuch=j e)pibola/j te kai\
o(rma\j w(j a)fhniasth\n i(/ppon e)peth/rei dediw/j, mh\ proekdramou=sai tou=
h(niocei=n o)fei/lontoj logismou= pa/nta dia\ pa/ntwn sugce/wsin: au(=tai ga/r
ei)sin ai( a)gaqw=n ai)/tiai kai\ kakw=n, a)gaqw=n me/n, o(/tan h(gemo/ni lo/gw|
27 peiqarcw=si, tw=n d' e)nanti/wn, o(/tan ei)j a)narci/an e)kdiaitw=ntai. kata\ to\
ei)ko\j ou)=n oi(/ te sundiatri/bontej kai\ oi( a)/lloi pa/ntej e)teqh/pesan, w(j
e)pi\ kainw=| qea/mati kataplhtto/menoi kai\ ti/j a)/ra o( e)noikw=n au)tou= tw=|
sw/mati kai\ a)galmatoforou/menoj nou=j e)sti, po/teron a)nqrw/peioj h)\ qei=oj
h)\ mikto\j e)x a)mfoi=n, diereunw/menoi, tw=| mhde\n e)/cein toi=j polloi=j
28 o(/moion, a)ll' u(perku/ptein kai\ pro\j to\ megaleio/teron e)xh=rqai. gastri/
te ga\r e)/xw tw=n a)nagkai/wn dasmw=n, ou(\j h( fu/sij e)/taxen, ou)de\n ple/on
e)corh/gei, tw=n te u(pogastri/wn h(donw=n ei) mh\ me/cri spora=j pai/dwn
29 gnhsi/wn ou)de\ e)me/mnhto. geno/meno/j te diafero/ntwj a)skhth\j o)ligodeei/aj
kai\ to\n a(brodi/aiton bi/on w(j ou)dei\j e(/teroj cleua/saj-yuch=| ga\r
e)po/qei mo/nh| zh=n, ou) sw/mati-ta\ filosofi/aj do/gmata dia\ tw=n kaq'
e(ka/sthn h(me/ran e)/rgwn e)pedei/knuto, le/gwn me\n oi(=a e)fro/nei, pra/ttwn
de\ a)ko/louqa toi=j legome/noij ei)j a(rmoni/an lo/gou kai\ bi/ou, i(/n' oi(=oj o(
lo/goj toiou=toj o( bi/oj kai\ oi(=oj o( bi/oj toiou=toj o( lo/goj e)xeta/zwntai

4
Philo Judaeus. De vita Mosis

30 kaqa/per e)n o)rga/nw| mousikw=| sunhcou=ntej. oi( me\n ou)=n polloi/, ka)\n
au)to\ mo/non au)/ra bracei=a/ tinoj eu)tuci/aj prospe/sh|, fusw=si kai\ pne/ousi
mega/la kai\ katalazoneuo/menoi tw=n a)faneste/rwn kaqa/rmata kai\ paren-
oclh/mata kai\ gh=j a)/cqh kai\ o(/sa toiau=ta a)pokalou=sin, w(/sper to\ a)kline\j
th=j eu)pragi/aj e)n bebai/w| par' e(autoi=j eu)= ma/la sfragisa/menoi mhde\
31 me/cri th=j u(sterai/aj i)/swj diamenou=ntej e)n o(moi/w|. tu/chj ga\r a)staq-
mhto/teron ou)de\n a)/nw kai\ ka/tw ta\ a)nqrw/peia petteuou/shj, h(\ mia=| pol-
la/kij h(me/ra| to\n me\n u(yhlo\n kaqairei=, to\n de\ tapeino\n mete/wron
e)xai/rei: kai\ tau=ta o(rw=ntej a)ei\ gino/mena kai\ safw=j ei)do/tej o(/mwj u(per-
o/ptai me\n oi)kei/wn kai\ fi/lwn ei)si/, no/mouj de\ parabai/nousi, kaq' ou(\j
e)genh/qhsan kai\ e)tra/fhsan, e)/qh de\ pa/tria, oi(=j me/myij ou)demi/a pro/sesti
dikai/a, kinou=sin e)kdedih|thme/noi kai\ dia\ th\n tw=n paro/ntwn a)podoch\n
32 ou)deno\j e)/ti tw=n a)rcai/wn mnh/mhn lamba/nousin. o( de\ e)p' au)to\n
fqa/saj to\n o(/ron th=j a)nqrwpi/nhj eu)tuci/aj kai\ qugatridou=j me\n tou=
tosou/tou basile/wj nomisqei/j, th=j de\ pappw/|aj a)rch=j o(/son ou)de/pw
gegonw\j e)lpi/si | tai=j a(pa/ntwn dia/docoj kai\ ti/ ga\r a)/ll' h)\ o( ne/oj
basileu\j prosagoreuo/menoj, th\n suggenikh\n kai\ progonikh\n e)zh/lwse
paidei/an, ta\ me\n tw=n ei)spoihsame/nwn a)gaqa/, kai\ ei) lampro/tera
kairoi=j, no/qa ei)=nai u(polabw/n, ta\ de\ tw=n fu/sei gone/wn, ei) kai\ pro\j
33 o)li/gon a)fane/stera, oi)kei=a gou=n kai\ gnh/sia: kaqa/per te krith\j a)de/kastoj
tw=n gennhsa/ntwn kai\ tw=n ei)spoihsame/nwn tou\j me\n eu)noi/a| kai\ tw=|
filei=n e)kqu/mwj tou\j d' eu)caristi/aij a)nq' w(=n eu)= e)/paqen h)mei/beto kai\
me/cri panto\j h)mei/yat' a)/n, ei) mh\ katei=den e)n th=| cw/ra| me/ga kainour-
34 ghqe\n u(po\ tou= basile/wj a)se/bhma. xe/noi ga\r h)=san, w(j e)/fhn pro/teron,
oi( )Ioudai=oi, tw=n tou= e)/qnouj a)rchgetw=n dia\ limo\n a)pori/a| trofh=j e)k
Babulw=noj kai\ tw=n a)/nw satrapeiw=n ei)j Ai)/gupton metanasta/ntwn, kai\
tro/pon tina\ i(ke/tai katapefeugo/tej w(j e)p' a)/sulon i(ero\n th/n te basi-
35 le/wj pi/stin kai\ to\n a)po\ tw=n oi)khto/rwn e)/leon. oi( ga\r xe/noi par' e)moi\
krith=| tw=n u(podexame/nwn i(ke/tai grafe/sqwsan, me/toikoi de\ pro\j i(ke/taij
kai\ fi/loi, speu/dontej ei)j a)stw=n i)sotimi/an kai\ geitniw=ntej h)/dh poli/taij,
36 o)li/gw| tw=n au)tocqo/nwn diafe/rontej. tou/touj ou)=n, oi(\ th\n me\n oi)kei/an
a)pe/lipon, ei)j d' Ai)/gupton h(=kon w(j e)n deute/ra| patri/di met' a)sfalei/aj
oi)kh/sontej, o( th=j cw/raj h(gemw\n h)ndrapodi/zeto kai\ w(j pole/mou no/mw|
labw\n ai)cmalw/touj h)\ pria/menoj para\ despotw=n, oi(=j h)=san oi)ko/tribej,
u(ph/geto kai\ dou/louj a)pe/faine tou\j ou)k e)leuqe/rouj mo/non a)lla\ kai\
xe/nouj kai\ i(ke/taj kai\ metoi/kouj ou)/te ai)desqei\j ou)/te dei/saj to\n e)leu-
qe/rion kai\ xe/nion kai\ i(ke/sion kai\ e)fe/stion qeo/n, o(\j tw=n toiou/twn e)sti\n
37 e)/foroj. ei)=t' e)pita/gmata e)pe/tatte baru/tera th=j duna/mewj a)/llouj
e)p' a)/lloij po/nouj prostiqei/j, kai\ toi=j a)pagoreu/ousin u(p' a)sqenei/aj
o( si/dhroj ei(/peto: e)pista/taj %ga\&r tw=n e)/rgwn a)nhleesta/touj kai\ w)moqu/mouj
ou)deni\ suggnw/mhj metadido/ntaj h(|rei=to, ou(\j "e)rgodiw/kta"j #Exod. 3, 7 al.$
38 a)po\ tou= sumbebhko/toj w)no/mazon. ei)rga/zonto d' oi( me\n phlo\n ei)j pli/nqon

5
Philo Judaeus. De vita Mosis

schmati/zontej, oi( de\ pantaco/qen a)/cura sugkomi/zontej-pli/nqou ga\r


a)/cura desmo/j-, oi( d' h)=san a)potetagme/noi pro\j oi)kiw=n kai\ teicw=n kai\
po/lewn kataskeua\j kai\ diwru/cwn a)natoma/j, u(loforou=ntej au)toi\ meq'
h(me/ran kai\ nu/ktwr a)/neu diadoch=j, ou)demi/an e)/contej a)na/paulan, a)ll'
ou)d' o(/son katadarqei=n au)to\ mo/non e)w/menoi, | pa/nta kai\ ta\ tw=n dhmiourgw=n
kai\ ta\ tw=n u(pourgw=n dra=n a)nagkazo/menoi, w(j e)n bracei= ta\ sw/mata au)toi=j
39 a)pagoreu/ein, a(/te kai\ th=j yuch=j proanapiptou/shj. a)/lloi gou=n e)p'
a)/lloij e)xe/qnh|skon w(j u(po\ loimw/douj fqora=j, ou(\j a)ta/fouj e)/xw tw=n
o(ri/wn a)perri/ptoun ou)de\ ko/nin e)pamh/sasqai toi=j sw/masin e)w=ntej a)ll'
ou)de\ dakru=sai suggenei=j h)\ fi/louj ou(/twj oi)ktrw=j diafqare/ntaj: a)lla\
kai\ toi=j a)doulw/toij pa/qesi th=j yuch=j, a(\ mo/na scedo\n e)x a(pa/ntwn
e)leu/qera h( fu/sij a)nh=ke, despotei/an e)phpei/loun oi( a)sebei=j a)na/gkhj
40 a)nupoi/stw| ba/rei dunatwte/raj pie/zontej. e)pi\ dh\ tou/toij a)qumw=n
kai\ duscerai/nwn diete/lei mh/t' a)mu/nasqai tou\j a)dikou=ntaj mh/te bohqei=n
toi=j a)dikoume/noij i(kano\j w)/n: a(\ d' oi(=o/j te h)=n, dia\ lo/gwn w)fe/lei
parainw=n toi=j me\n e)festw=si metria/zein kai\ to\ sfodro\n tw=n e)pitagma/twn
u(panie/nai kai\ cala=n, toi=j d' e)rgazome/noij fe/rein ta\ paro/nta gennai/wj
a)/ndraj te ei)=nai ta\ fronh/mata kai\ mh\ sugka/mnein ta\j yuca\j toi=j
41 sw/masin, a)lla\ crhsta\ prosdoka=n e)k ponhrw=n: pa/nta ga\r metaba/llein
ta\ e)n ko/smw| pro\j ta)nanti/a, ne/fwsin ei)j ai)qri/an, pneuma/twn bi/aj ei)j
a)e/ra nh/nemon, klu/dwna qala/tthj ei)j h(suci/an kai\ galh/nhn, ta\ d' a)nqrw/-
42 peia kai\ ma=llon, o(/sw| kai\ a)staqmhto/tera. toiou/toij katepa/|dwn w(/sper
a)gaqo\j i)atro\j w)/|eto ta\j no/souj kai/toi baruta/taj ou)/saj e)pikoufiei=n: ai(
d' o(po/te lwfh/seian, au)=qij e)k peritroph=j e)peti/qento fe/rousai/ ti pa/ntwj
43 e)k tou= diapneu=sai kaino\n kako\n a)rgalew/teron tw=n prote/rwn. h)=san ga/r
tinej tw=n e)festhko/twn a)ti/qasoi sfo/dra kai\ lelutthko/tej, mhde\n ei)j
a)grio/thta tw=n i)obo/lwn kai\ sarkobo/rwn diafe/rontej, a)nqrwpoeidh= qhri/a,
th\n tou= sw/matoj morfh\n ei)j do/khsin h(mero/thtoj e)pi\ qh/ra| kai\ a)pa/th|
44 probeblhme/noi, sidh/rou kai\ a)da/mantoj a)peiqe/steroi. tou/twn e(/na to\n
biaio/taton, e)peidh\ pro\j tw=| mhde\n e)ndido/nai kai\ tai=j paraklh/sesin e)/ti
ma=llon e)xetracu/neto, tou\j to\ prostacqe\n mh\ a)pneusti\ kai\ o)xuceiri/a|
drw=ntaj tu/ptwn, prophlaki/zwn a)/cri qana/tou, pa/saj ai)kizo/menoj ai)ki/aj,
a)nairei= dikaiw/saj eu)age\j ei)=nai to\ e)/rgon: kai\ h)=n eu)age\j to\n e)p' o)le/qrw|
45 zw=nta a)nqrw/pwn a)po/llusqai. tau=t' a)kou/saj o( basileu\j h)gana/ktei
deino\n h(gou/menoj, ou)k ei)/ tij te/qnhken h)\ a)nh/|rhken a)di/kwj h)\ dikai/wj,
a)ll' ei) o( qugatridou=j au)tw=| mh\ sumfronei= mhde\ tou\j au)tou\j e)cqrou\j
kai\ fi/louj u(pei/lhfen, a)lla\ misei= me\n ou(\j au)to\j ste/rgei, filei= de\ ou(\j
probe/blhtai kai\ e)leei= pro\j ou(\j a)tre/ptwj kai\ a)paraith/twj e)/cei.
46 | labo/menoi d' a(/pax a)formh=j oi( e)n te/lei kai\ to\n neani/an u(forw/-
menoi-h)/|desan ga\r mnhsikakh/sonta tw=n a)nosiourghma/twn au)toi=j kai\
e)pi\ kairw=n a)munou/menon-a)napeptame/noij w)si\ tou= pa/ppou muri/aj
diabola\j e)ph/ntloun, oi( me\n e)/nqen, oi( d' e)/nqen, w(j kai\ peri\ a)faire/sewj

6
Philo Judaeus. De vita Mosis

th=j a)rch=j e)mpoih=sai de/oj, "e)piqh/seta"i le/gontej, "ou)de\n fronei= mikro/n,


a)ei/ ti prosperierga/zetai, pro\ kairou= basilei/aj e)ra=|, qwpeu/ei tina/j, e(te/roij
a)peilei=, ktei/nei cwri\j di/khj, tou\j ma/list' eu)/nouj soi probe/blhtai. ti/
dh\ me/lleij, a)ll' ou)c a(\ dianoei=tai dra=n u(pote/mneij; me/ga toi=j e)pi-
47 qeme/noij ai( tw=n e)pibouleuome/nwn a)nabolai/." toiau=ta diexio/ntwn, u(pan-
ecw/rhsen ei)j th\n o(/moron )Arabi/an, e)/nqa diatri/bein h)=n a)sfale/j, a(/ma
kai\ to\n qeo\n potniw/menoj, i(/na tou\j me\n e)x a)mhca/nwn r(u/shtai sumforw=n,
tou\j de\ mhde\n paralipo/ntaj tw=n ei)j e)ph/reian a)xi/wj ti/shtai, para/sch|
d' au)tw=| tau=t' e)pidei=n a)mfo/tera diplasia/saj th\n ca/rin. o( de\ e)pakou/ei
tw=n eu)cw=n a)ga/menoj au)tou= to\ filo/kalon h)=qoj kai\ misopo/nhron, ou)k ei)j
48 makra\n ta\ kata\ th\n cw/ran, w(j qew=| pre/pon, dika/saj. e)n w(=| de\ e)/melle
dika/zein, tou\j a)reth=j a)/qlouj Mwush=j dih/qlei to\n a)lei/pthn e)/cwn e)n
e(autw=| logismo\n a)stei=on, u(f' ou(= gumnazo/menoj pro\j tou\j a)ri/stouj bi/ouj,
to/n te qewrhtiko\n kai\ praktiko/n, e)ponei=to filosofi/aj a)neli/ttwn a)ei\ do/g-
mata kai\ th=| yuch=| diaginw/skwn eu)tro/cwj kai\ mnh/mh| parakatatiqe/menoj
ei)j to\ a)/lhston au)ta\ kai\ ta\j oi)kei/aj au)ti/ka pra/xeij e)farmo/ttwn e)paineta\j
pa/saj, e)fie/menoj ou) tou= dokei=n a)lla\ th=j a)lhqei/aj, dia\ to\ prokei=sqai skopo\n
e(/na to\n o)rqo\n th=j fu/sewj lo/gon, o(\j mo/noj e)sti\n a)retw=n a)rch/ te kai\ phgh/.
49 e(/teroj me\n ou)=n o)rgh\n a)mei/likton basile/wj a)podidra/skwn kai\ a)/rti prw=ton
ei)j a)llodaph\n a)figme/noj, mh/pw toi=j tw=n e)picwri/wn e)/qesin e)nwmilhkw\j
mhde\ a)kribw=j e)pista/menoj oi(=j cai/rousin h)\ a)llotriou=ntai, ka)\n e)spou/dasen
h(suci/a| crw/menoj a)fane/steron zh=n tou\j pollou\j lanqa/nwn h)\ boulhqei\j
ei)j me/son pare/rcesqai tou\j gou=n dunatou\j kai\ tou\j plei=ston i)scu/ontaj
lipare/si qerapei/aij e)xeumeni/zesqai, par' w(=n tij w)fe/leia prosedoka=to
50 kai\ boh/qeia, ei)/ tinej e)pelqo/ntej a)pa/gein pro\j bi/an e)peirw=nto. o( de\
th\n e)nanti/an tou= ei)ko/toj a)trapo\n h)/laune tai=j th=j yuch=j u(giainou/saij
o(rmai=j e(po/menoj kai\ mhdemi/an e)w=n u(poskeli/zesqai: dio\ kai\ th=j u(pou/shj
duna/mewj e)/stin o(/te ple/on e)neanieu/eto | du/namin a)kaqai/reton to\ di/kaion
h(gou/menoj, u(f' ou(= protrapei\j au)toke/leustoj e)pi\ th\n tw=n a)sqeneste/rwn
summaci/an i(/eto.
51 Le/xw de\ kai\ to\ kat' e)kei=non au)tw=| to\n cro/non pracqe/n, ei)
kai\ mikro\n o(/sa ge tw=| dokei=n, a)ll' ou)k a)po\ fronh/matoj mikrou=. kthno-
trofou=sin )/Arabej kai\ ne/mousi ta\ qre/mmata ou)k a)/ndrej mo/non a)lla\ kai\
gunai=kej ne/oi te kai\ parqe/noi par' au)toi=j, ou)ci\ tw=n h)melhme/nwn kai\ a)do/xwn
52 mo/non a)lla\ kai\ tw=n a)/gan e)pifanw=n. e(pta\ dh\ ko/rai patro\j i(ere/wj poi/mnhn
a)/gousai parh=san e)pi/ tina phgh\n kai\ tw=n i(moniw=n e)kdhsa/menai tou\j kadi/-
skouj a)/llh diadecome/nh par' a)/llhj u(pe\r th=j e)n tw=| ponei=n i)somoiri/aj ma/la
53 proqu/mwj ta\j dexamena/j, ai(\ plhsi/on e)/keinto, plhrou=sin. e)pifoith/santej
d' e(/teroi poime/nej kai\ th=j tw=n parqe/nwn a)sqenei/aj u(perido/ntej ta\j
me\n e)pecei/roun meta\ th=j poi/mnhj e)lau/nein, ta\ d' oi)kei=a qre/mmata
prosh=gon e)pi\ to\ eu)trepisqe\n poto\n a)llo/trion karpwso/menoi po/non.
54 i)dw\n de\ Mwush=j to\ geno/menon-ou) ga\r h)=n po/rrw-suntei/naj e)/qei

7
Philo Judaeus. De vita Mosis

kai\ plhsi/on sta\j "ou) pau/sesq"e ei)=pen "a)dikou=ntej, th\n e)rhmi/an nomi/-
zontej ei)=nai pleonexi/an; braci/onaj kai\ ph/ceij a)rgou\j tre/fontej ou)k
e)ruqria=te; cai=tai baqei=ai kai\ sa/rkej u(mei=j e)ste, ou)k a)/ndrej: ai( me\n
ko/rai neanieu/ontai mhde\n o)knou=sai tw=n prakte/wn, oi( de\ neani/ai korikw=j
55 h)/dh trufa=te. ou) badiei=sqe; ou)c u(peksth/sesqe tai=j pro/teron h(kou/saij,
w(=n kai\ to\ poto/n e)sti; dikai/wj a)\n au)tai=j e)pantlh/santej, i(/n' a)fqonw/teron
u(/dwr ei)/h, kai\ to\ eu)trepisqe\n a)fele/sqai speu/dete; a)lla\ ma\ to\n ou)ra/nion
th=j di/khj o)fqalmo\n ou)k a)felei=sqe ble/ponta kai\ ta\ e)n toi=j e)rhmota/toij.
56 e)me\ gou=n e)ceiroto/nhse bohqo\n ou) prosdokhqe/nta: kai\ ga/r ei)mi su/m-
macoj tai=j a)dikoume/naij meta\ mega/lhj ceiro/j, h(\n ou) qe/mij pleone/ktaij
o(ra=n: ai)sqh/sesqe de\ au)th=j e)k tou= a)fanou=j titrwskou/shj, ei) mh\ meta-
57 ba/loite." tau=ta diexio/ntoj, fobhqe/ntej, e)pei\ kai\ le/gwn a(/ma e)neqousi/a
metamorfou/menoj ei)j profh/thn, mh\ crhsmou\j kai\ lo/gia qespi/zei, kata-
peiqei=j te gi/nontai kai\ th\n poi/mnhn tw=n parqe/nwn e)pi\ ta\j dexamena\j
58 a)/gontai pro/teron metasthsa/menoi ta\j e(autw=n. ai( d' e)panh/|esan
oi)/kade sfo/dra geghqui=ai kai\ ta\ sumba/nta par' e)lpi/daj e)kdihgou=nto,
w(j polu\n i(/meron e)nerga/sasqai tou= xe/nou tw=| patri/. kateme/mfeto gou=n
au)ta\j e)p' a)caristi/a| toiau=ta le/gwn: "ti/ paqou=sai meqi/ete, de/on a)/gein
eu)qu\j kai\ ei)/per a)nedu/eto liparei=n; h)/ tina misanqrwpi/an mou kate/gnwte;
h)\ deu/teron peripesei=n a)di/koij ou) | prosdoka=te; bohqw=n a)porei=n a)na/gkh
tou\j e)pilh/smonaj cari/twn. a)ll' o(/mwj a)nadramou=sai #to\ ga\r a(ma/rthma
me/cri nu=n e)stin i)a/simon$ i)/te meta\ spoudh=j kai\ kalei=te xeni/wn me\n
pro/teron au)=qij de\ kai\ a)moibh=j #o)fei/letai ga\r au)tw=| ca/ri$j meqe/xonta."
59 suntei/nasai de\ katalamba/nousin au)to\n ou) po/rrw th=j phgh=j kai\ dhlw/sasai
ta\ a)po\ tou= patro\j oi)/kade sumpei/qousin h(/kein. o( de\ path\r th\n me\n
o)/yin eu)qu\j to\ de\ bou/lhma o)li/gon u(/steron kataplagei\j-a)ri/dhloi
ga\r ai( mega/lai fu/seij kai\ ou) mh/kei cro/nou gnwrizo/menai-di/dwsi th\n
kallisteu/ousan au)tw=| tw=n qugate/rwn gunai=ka, di' e(no\j e)/rgou pa/nq' o(/sa
tw=n ei)j kaloka)gaqi/an marturh/saj kai\ w(j a)xie/raston mo/non to\ kalo/n
e)sti th=j a)f' e(te/rou susta/sewj ou) deo/menon, a)ll' e)n e(autw=| perife/ron
60 ta\ gnwri/smata. meta\ de\ to\n ga/mon paralabw\n ta\j a)ge/laj e)poi/maine
prodidasko/menoj ei)j h(gemoni/an: poimenikh\ ga\r mele/th kai\ progumnasi/a
basilei/aj tw=| me/llonti th=j h(merwta/thj tw=n a)nqrw/pwn e)pistatei=n
a)ge/lhj, kaqa/per kai\ toi=j polemikoi=j ta\j fu/seij ta\ kunhge/sia: qh/raij
ga\r e)mpromeletw=sin oi( pro\j ta\j stratarci/aj a)leifo/menoi, tw=n a)lo/gwn
oi(=a/ tinoj u(/lhj u(pobeblhme/nwn pro\j a)/skhsin th=j kaq' e(ka/teron kairo\n
61 a)rch=j, to/n te pole/mou kai\ to\n ei)rh/nhj. h( me\n ga\r tw=n a)gri/wn qh/ra
strathgiko\n kat' e)cqrw=n e)sti gu/mnasma, h( de\ tw=n h(me/rwn e)pime/leia
kai\ prostasi/a basiliko\n pro\j u(phko/ouj a)gw/nisma: dio\ kai\ "poime/nej
law=n" oi( basilei=j, ou)c w(j o)/neidoj a)ll' w(j u(perba/llousa timh/, proj-
62 agoreu/ontai. kai/ moi dokei= mh\ pro\j do/xaj tw=n pollw=n a)lla\ pro\j
a)lh/qeian e)reunwme/nw| to\ pra=gma-gela/tw d' o( boulo/menoj-mo/noj

8
Philo Judaeus. De vita Mosis

a)\n gene/sqai basileu\j te/leioj o( th\n poimenikh\n e)pisth/mhn a)gaqo/j, e)n


e)la/ttosi zw/|oij paideuqei\j ta\ tw=n kreitto/nwn: a)mh/canon ga\r ta\ mega/la
pro\ tw=n mikrw=n telesqh=nai.
63 Geno/menoj ou)=n tw=n kaq' au(to\n a)gelarcw=n a)/ristoj kai\
poristh\j %tw=n& o(/sa pro\j th\n tw=n qremma/twn sune/teinen w)fe/leian
i(kano\j e)k tou= mhde\n a)poknei=n a)ll' e)qelourgw=| kai\ au)tokeleu/stw| pro-
qumi/a| ei)j de/on th=| prostasi/a| crh=sqai meta\ | kaqara=j kai\ a)do/lou
64 pi/stewj hu)/xhse ta\j a)ge/laj: w(j u(po\ tw=n a)/llwn nome/wn h)/dh kai\
fqonei=sqai mhde\n o(moio/tropon e)n tai=j i)di/aij poi/mnaij o(rw/ntwn, ai(=j
eu)tuce\j ei)=nai e)do/kei h( e)n o(moi/w| monh/, tai=j de\ to\ mh\ beltiou=sqai kaq'
e(ka/sthn h(me/ran e)la/ttwsij dia\ to\ mega/laj ei)wqe/nai lamba/nein e)pido/seij
e)k me\n eu)sarki/aj kai\ pio/thtoj ei)j ka/lloj, ei)j de\ plh=qoj e)x eu)toki/aj
65 kai\ tw=n peri\ di/aitan u(gieinw=n. a)/gwn de\ th\n poi/mnhn ei)j to/pon eu)/udro/n
te kai\ eu)/corton, e)/nqa sune/baine kai\ pollh\n po/an probateu/simon a)na-
di/dosqai, geno/menoj pro/j tini na/pei qe/ama e)kplhktikw/taton o(ra=|. ba/toj
h)=n, a)kanqw=de/j ti futo\n kai\ a)sqene/staton: ou(=toj, ou)deno\j pu=r proseneg-
ko/ntoj, e)xai/fnhj a)nakai/etai kai\ perisceqei\j o(/loj e)k r(i/zhj ei)j a)kre/mona
pollh=| flogi\ kaqa/per a)po/ tinoj phgh=j a)nombrou/shj die/mene sw=|oj, ou)
katakaio/menoj, oi(=a/ tij a)paqh\j ou)si/a kai\ ou)c u(/lh puro\j au)to\j w)/n,
66 a)lla\ trofh=| crw/menoj tw=| puri/. kata\ de\ me/shn th\n flo/ga morfh/ tij
h)=n perikallesta/th, tw=n o(ratw=n e)mferh\j ou)deni/, qeoeide/staton a)/galma,
fw=j au)goeide/steron tou= puro\j a)pastra/ptousa, h(\n a)/n tij u(peto/phsen
ei)ko/na tou= o)/ntoj ei)=nai: kalei/sqw de\ a)/ggeloj, o(/ti scedo\n ta\ me/llonta
genh/sesqai dih/ggelle tranote/ra| fwnh=j h(suci/a| dia\ th=j megalourghqei/shj
67 o)/yewj. su/mbolon ga\r o( me\n kaio/menoj ba/toj tw=n a)dikoume/nwn, to\ de\
fle/gon pu=r tw=n a)dikou/ntwn, to\ de\ mh\ katakai/esqai to\ kaio/menon tou=
mh\ pro\j tw=n e)pitiqeme/nwn fqarh/sesqai tou\j a)dikoume/nouj, a)lla\ toi=j
me\n a)/prakton kai\ a)nwfelh= gene/sqai th\n e)pi/qesin, toi=j de\ th\n e)piboulh\n
a)zh/mion, o( de\ a)/ggeloj pronoi/aj th=j e)k qeou= ta\ li/an fobera\ para\ ta\j
68 a(pa/ntwn e)lpi/daj kata\ pollh\n h(suci/an e)xeumari/zontoj. th\n de\
ei)kasi/an a)kribw=j e)piskepte/on. o( ba/toj, w(j e)le/cqh, futo\n a)sqene/staton
a)ll' ou)de\ a)/kentron, w(j ei) kai\ mo/non e)piyau/seie/ tij titrw/skein, ou)/t'
e)xanalw/qh tw=| fu/sei dapanhrw=| puri/, tou)nanti/on de\ e)fula/cqh pro\j
au)tou= kai\ diame/nwn o(poi=oj h)=n pri\n a)nakai/esqai mhde\n a)pobalw\n to\
69 para/pan au)gh\n prose/labe. | tou=q' a(/pan u(pografh/ ti/j e)sti th=j e)qnikh=j
u(poqe/sewj, h(\ kat' e)kei=non to\n cro/non e)pei=ce, mo/non ou) bow=sa toi=j e)n
sumforai=j: "mh\ a)napi/ptete, to\ a)sqene\j u(mw=n du/nami/j e)stin, h(\ kai\
kentei= kai\ katatrw/sei muri/ouj. u(po\ tw=n e)xanalw=sai glicome/nwn to\
ge/noj a)ko/ntwn diaswqh/sesqe ma=llon h)\ a)polei=sqe, toi=j kakoi=j ou) kakw-
qh/sesqe, a)ll' o(/tan ma/lista porqei=n nomi/sh| tij u(ma=j, to/te ma/lista
70 pro\j eu)/kleian e)kla/myete." pa/lin to\ pu=r fqoropoio\j ou)si/a diele/gcousa
tou\j w)moqu/mouj: "mh\ tai=j i)di/aij a)lkai=j e)pai/resqe, ta\j a)ma/couj r(w/maj

9
Philo Judaeus. De vita Mosis

i)do/ntej kaqairoume/naj swfroni/sqhte: h( me\n kaustikh\ du/namij th=j


flogo\j w(j xu/lon kai/etai, to\ de\ fu/sei kausto\n xu/lon oi(=a pu=r e)mfanw=j
kai/ei."
71 To\ tera/stion tou=to kai\ teqaumatourghme/non dei/xaj o( qeo\j
tw=| Mwusei=, parai/nesin e)nargesta/thn tw=n mello/ntwn a)potelei=sqai, kai\
dia\ crhsmw=n a)/rcetai protre/pein au)to\n e)pi\ th\n tou= e)/qnouj speu/dein
e)pime/leian, w(j ou) mo/non e)leuqeri/aj parai/tion a)lla\ kai\ h(gemo/na th=j
e)nqe/nde a)poiki/aj ou)k ei)j makra\n genhso/menon, o(mologw=n e)n a(/pasi
72 sullh/yesqai. "kakoume/nwn ga\r e)k pollou= kai\ dusanasce/touj u(/breij
u(pomeno/ntwn, ou)deno\j a)nqrw/pwn ou)/t' e)pikoufi/zontoj ou)/t' e)leou=ntoj ta\j
sumfora/j, oi)=kton" fhsi/n "au)to\j e)/labon: kai\ ga\r %oi)=d'& i)di/a| e(/kaston
kai\ pa/ntaj o(moqumado\n e)f' i(ketei/aj kai\ lita\j trapome/nouj e)lpi/zein
th\n e)x e)mou= boh/qeian: ei)mi\ de\ th\n fu/sin h)/pioj kai\ gnhsi/oij i(ke/taij
73 i(/lewj. i)/qi dh\ pro\j to\n basile/a th=j cw/raj mhde\n eu)labhqei\j to\ para/pan
-o( me\n ga\r pro/teroj te/qnhken, o(\n a)pedi/draskej dia\ fo/bon e)piboulh=j,
e(/teroj de\ th\n cw/ran e)pite/traptai mhdeno\j tw=n pragma/twn soi mnhsi-
kakw=n-kai\ th\n tou= e)/qnouj gerousi/an prosparalabw\n ei)pe\ crhsmw=|
proskeklh=sqai u(p' e)mou= to\ e)/qnoj, i(/na kata\ ta\ pa/tria qu/sh| triw=n
74 h(merw=n o(do\n e)/xw tw=n o(/rwn th=j cw/raj proelqo/n." o( de\ ou)k a)gnow=n
e)pi\ toi=j legome/noij a)pisth/sontaj tou/j te o(mofu/louj kai\ tou\j a)/llouj
a(/pantaj "e)a\n ou)=n" fhsi/ "punqa/nwntai, ti/ to\ o)/noma tw=| pe/myanti, mhd'
75 au)to\j ei)pei=n e)/cwn a)=r' ou) do/xw diapata=n"; o( de\ "to\ me\n prw=ton le/g"e
fhsi/n "au)toi=j, o(/ti e)gw/ ei)mi o( w)/n, i(/na maqo/ntej diafora\n o)/ntoj te kai\
mh\ o)/ntoj prosanadidacqw=sin, w(j ou)de\n o)/noma to\ para/pan e)p' e)mou=
76 kuriologei=tai, w(=| mo/nw| pro/sesti to\ ei)=nai. e)a\n d' a)sqene/steroi ta\j
fu/seij o)/ntej e)pizhtw=si pro/srhsin, dh/lwson au)toi=j mh\ mo/non tou=q' o(/ti
| qeo/j ei)mi, a)ll' o(/ti kai\ triw=n tw=n e)pwnu/mwn a)ndrw=n a)reth=j, qeo\j
)Abraa\m kai\ qeo\j )Isaa\k kai\ qeo\j )Iakw/b, w(=n o( me\n th=j didakth=j, o( de\ th=j
fusikh=j, o( de\ th=j a)skhtikh=j sofi/aj kanw/n e)stin. e)a\n de\ e)/ti a)pistw=si, trisi\
shmei/oij a)nadidacqe/ntej metabalou=sin, a(\ pro/teron ou)/te tij ei)=den ou)/te
77 h)/kousen a)nqrw/pwn." h)=n de\ ta\ shmei=a toia/de: r(a/bdon, h(\n ei)=cen, ei)j tou)/-
dafoj r(i=yai keleu/ei: h( d' au)ti/ka yucwqei=sa ei(=rpe kai\ tw=n a)po/dwn to\
h(gemonikw/taton u(permege/qhj dra/kwn gi/netai teleio/tatoj: tace/wj d' a)po-
cwrh/saj a)po\ tou= zw/|ou kai\ dia\ de/oj h)/dh pro\j fugh\n o(rmw=n metakalei=tai
kai\ qeou= prosta/xantoj a(/ma te qa/rsoj e)mpoih/santoj e)pidra/ttetai th=j
78 ou)ra=j. o( de\ i)luspw/menoj e)/ti kata\ th\n e)pafh\n i(/statai kai\ pro\j mh=koj
eu)= ma/la taqei\j eu)qu\j ei)j bakthri/an metestoiceiou=to th\n au)th/n, w(j
qauma/zein me\n ta\j metabola\j a)mfote/raj, pote/ra de\ kataplhktikwte/ra,
mh\ du/nasqai diakri/nein, th=j yuch=j i)sorro/pw| plhcqei/shj fantasi/a|.
79 tou=to me\n dh\ prw=ton, e(/teron d' ou)k ei)j makra\n e)qaumatourgei=to: tw=n
ceirw=n th\n e(te/ran prosta/ttei toi=j ko/lpoij e)pikru/yanta mikro\n u(/steron
proenegkei=n: dra/santoj de\ to\ keleusqe/n, h( cei\r leukote/ra cio/noj e)xapi-

10
Philo Judaeus. De vita Mosis

nai/wj a)nafai/netai: pa/lin de\ kaqe/ntoj ei)j tou\j ko/lpouj kai\ a)nenegko/ntoj,
80 ei)j th\n au)th\n cro/an tre/petai to\ oi)kei=on a)polabou=sa ei)=doj. tau=ta me\n
ou)=n u(po\ mo/nou mo/noj e)paideu/eto, w(j para\ didaska/lw| gnw/rimoj, e)/cwn par'
e(autw=| ta\ tw=n tera/twn o)/rgana, th/n te cei=ra kai\ th\n bakthri/an, oi(=j
81 proefwdia/sqh. tri/ton d' e)pife/resqai me\n ou)k h)=n ou)de\ prodida/skesqai,
e)/melle d' e)kplh/ttein ou)k e)/latton th\n a)rch\n tou= gi/nesqai labo\n e)n
Ai)gu/ptw|. h)=n de\ toiou=to: "tou= potami/o"u fhsi/n "u(/datoj o(/son a)\n
a)rusa/menoj e)pi\ th\n gh=j e)kce/h|j, ai(=ma xanqo/taton e)/stai pro\j th=| cro/a|
82 kai\ th\n du/namin e(teroiwqe\n ei)j a)llagh\n pantelh=." pisto\n d' w(j
e)/oike kai\ tou=t' a)nefai/neto, ou) mo/non dia\ to\ tou= le/gontoj a)yeude/j, a)lla\
kai\ dia\ ta\ h)/dh proepideicqe/nta e)pi/ te th=j ceiro\j kai\ th=j bakthri/aj
83 qaumatourgh/mata. pisteu/wn d' o(/mwj parh|tei=to th\n ceirotoni/an
i)scno/fwnon kai\ bradu/glwsson, ou)k eu)/logon, au(to\n ei)=nai fa/skwn kai\
ma/list' a)f' ou(= le/gontoj h)/koue qeou=: nomi/saj ga\r th\n a)nqrwpi/nhn
logio/thta kata\ su/gkrisin th=j qei/aj a)fwni/an ei)=nai kai\ a(/ma th\n fu/sin
eu)labh\j w)\n u(peste/lleto | toi=j u(pero/gkoij, ta\ li/an mega/la kri/nwn ou)
kaq' au(to/n, kai\ pareka/lei e(/teron e(le/sqai to\n eu)marw=j e(/kasta tw=n
84 e)pistale/ntwn diapra/xasqai dunhso/menon. o( d' a)podexa/menoj au)to\n
th=j ai)dou=j "a)=ra/ ge a)gnoei="j ei)=pe "to\n do/nta a)nqrw/pw| sto/ma kai\ kata-
skeua/santa glw=ttan kai\ a)rthri/an kai\ th\n a(/pasan logikh=j fwnh=j
o)rganopoii/an; au)to/j ei)mi e)gw/. mhde\n ou)=n dei/sh|j: e)mou= ga\r e)pineu/santoj
a)rqrwqh/setai pa/nta kai\ metabalei= pro\j to\ me/trion, w(j mhdeno\j e)/ti
e)mpodi/zontoj r(ei=n eu)/trocon kai\ lei=on a)po\ kaqara=j phgh=j to\ tw=n
lo/gwn na=ma. crei/a d' ei) ge/noito e(rmhne/wj, u(podiakoniko\n sto/ma to\n
a)delfo\n e(/xeij, i(/n' o( me\n tw=| plh/qei a)pagge/llh| ta\ a)po\ sou=, su\ d' e)kei/nw|
ta\ qei=a."
85 Tau=t' a)kou/saj-ou) ga\r h)=n ei)j a(/pan a)ntile/gein a)sfale\j
ou)d' a)ki/ndunon-a)/raj e)ba/dize meta\ gunaiko\j kai\ te/knwn o(do\n th\n e)p'
Ai)/gupton, kaq' h(\n u(panth/santa to\n a)delfo\n pei/qei sunakolouqei=n
u(peipw\n ta\ qei=a lo/gia: tw=| d' a)/ra prou pei/rgasto h( yuch\ kat' e)pi-
frosu/nhn qeou= pro\j peiqarci/an, w(j a)nendoia/stwj sunainei=n kai\ e(toi/mwj
86 e(/pesqai. parageno/menoi d' ei)j Ai)/gupton gnw/mh| kai\ yuch=| mia=| to\ me\n
prw=ton tou\j dhmoge/rontaj tou= e)/qnouj sunagago/ntej e)n a)porrh/tw| mhnu/-
ousi tou\j crhsmou\j kai\ w(j e)/leon kai\ oi)=kton labw\n au)tw=n o( qeo\j
e)leuqeri/an kai\ th\n e)nqe/nde metana/stasin ei)j a)mei/nw cw/ran o(mologw=n
87 au)to\j e)/sesqai th=j o(dou= h(gemw\n u(piscnei=tai. meta\ de\ tau=ta kai\ tw=|
basilei= qarrou=sin h)/dh diale/gesqai peri\ tou= to\n lew\n i(erourgh/sonta
e)kpe/myai tw=n o(/rwn: dei=n ga\r e)/faskon e)n e)rh/mw| ta\j patri/ouj qusi/aj
e)pitelesqh=nai, mh\ kata\ ta\ au)ta\ tai=j tw=n a)/llwn a)nqrw/pwn ginome/naj,
a)lla\ tro/pw| kai\ no/mw| diafeu/gonti th\n koino/thta dia\ ta\j tw=n e)qw=n
88 e)xaire/touj i)dio/thtaj. o( d' e)x e)/ti sparga/nwn progonikw=| tu/fw| th\n
yuch\n pepiesme/noj kai\ mhde/na to\ para/pan nohto\n qeo\n e)/xw tw=n o(ratw=n

11
Philo Judaeus. De vita Mosis

nomi/zwn a)pokri/netai pro\j u(/brin ei)pw/n: "ti/j e)stin ou(= crh/ me u(pakou/ein;
ou)k oi)=da to\n lego/menon tou=ton kaino\n ku/rion: ou)k e)xaposte/llw to\ e)/qnoj e)pi\
89 profa/sei e(orth=j kai\ qusiw=n a)fhnia/son" #cf. Exod. 5, 2$. ei)=q' a(/te calepo\j
kai\ baru/mhnij kai\ a)parai/thtoj th\n o)rgh\n keleu/ei tou\j toi=j e)/rgoij e)festw=taj
prophlaki/zesqai w(j a)ne/seij kai\ scolh\n e)ndido/ntaj, a)ne/sewj kai\ scolh=j
ei)=nai le/gwn to\ bouleu/esqai peri\ qusiw=n kai\ e(ortw=n: tou\j ga\r e)n a)na/gkaij
tou/twn ou)de\ memnh=sqai, a)ll' oi(=j o( bi/oj e)n eu)paqei/a| pollh=| kai\ trufh=|.
90 barute/raj ou)=n h)\ pro/teron sumfora\j u(pomeno/ntwn kai\ e)pi\ toi=j a)mfi\
Mwush=n dusceraino/ntwn w(j | a)patew=si kai\ ta\ me\n la/qra ta\ de\ fanerw=j
kakhgorou/ntwn kai\ a)sebei/aj ai)tiwme/nwn e)pi\ tw=| dokei=n qeou= kateyeu=sqai,
deiknu/ein a)/rcetai Mwush=j a(\ prou)dida/cqh te/rata, nomi/saj tou\j qeaso-
me/nouj e)k th=j e)pecou/shj a)pisti/aj ei)j pi/stin tw=n legome/nwn metabalei=n.
91 h( de\ tw=n tera/twn e)pi/deixij e)ge/neto kai\ tw=| basilei= dia\ spoudh=j kai\
toi=j e)n te/lei tw=n Ai)gupti/wn. pa/ntwn ou)=n tw=n dunatw=n surru-
e/ntwn ei)j ta\ basi/leia, labw\n th\n bakthri/an o( Mwuse/wj a)delfo\j kai\
katasei/saj ma/la e)pideiktikw=j ei)j tou)/dafoj r(i/ptei: kai\ h( me\n dra/kwn
au)ti/ka gi/netai, oi( d' e)n ku/klw| kateqew=nto kai\ a(/ma qaumastikw=j e)/contej
92 u(po\ de/ouj e)xanacwrou=ntej a)pe/feugon. sofistai\ d' o(/soi kai\ ma/goi pare-
tu/gcanon "ti/ kataplh/ttesqe;" ei)=pon: "ou)d' h(mei=j tw=n toiou/twn a)mele-
th/twj e)/comen, a)lla\ crw/meqa te/cnh| dhmiourgw=| tw=n o(moi/wn." ei)=q'
e(ka/stou bakthri/an h(\n ei)=ce r(i/yantoj, drako/ntwn plh=qoj h)=n kai\ peri\ e(/na
93 to\n prw=ton ei(lou=nto. o( d' e)k pollou= tou= perio/ntoj dianasta\j pro\j
u(/yoj ta\ me\n ste/rna eu)ru/nei, to\ de\ sto/ma dioi/xaj o(lkou= pneu/matoj r(u/mh|
biaiota/th| kaqa/per bo/lon i)cqu/wn pa/ntaj e)n ku/klw| saghneu/saj e)pispa=tai
94 kai\ katapiw\n ei)j th\n a)rcai/an fu/sin th=j bakthri/aj mete/balen. h)/dh
me\n ou)=n e)n e(ka/stou th=| yuch=| tw=n e)qelokakou/ntwn to\ u(/popton dih/legxen
h( megalourghqei=sa o)/yij, w(j mhke/ti nomi/zein a)nqrw/pwn sofi/smata kai\
te/cnaj ei)=nai ta\ gino/mena peplasme/naj pro\j a)pa/thn. a)lla\ du/namin qeio-
95 te/ran th\n tou/twn ai)ti/an, h(=| pa/nta dra=n eu)mare/j. e)pei\ de\ kai\ o(mologei=n
a)nagkasqe/ntej u(po\ th=j tw=n ginome/nwn e)mfanou=j e)nargei/aj ou)de\n h(=tton
e)qrasu/nonto, th=j au)th=j a)panqrwpi/aj kai\ a)sebei/aj w(/sper a)gaqou= tinoj
e)peilhmme/noi bebaiota/tou, mh/te tou\j katadoulwqe/ntaj a)di/kwj e)leou=ntej
mh/te ta\ dia\ tw=n lo/gwn prostatto/mena drw=ntej, a(/te dh\ tou= qeou=
tranote/raij crhsmw=n a)podei/xesi tai=j dia\ shmei/wn kai\ tera/twn to\ bou/lhma
dedhlwko/toj, e)mbriqeste/raj e)panata/sewj e)de/hse kai\ plhgw=n e(smou=,
ai(=j oi( a)/fronej nouqetou=ntai, ou(\j lo/goj ou)k e)pai/deuse.
96 De/ka de\ e)pa/gontai th=| cw/ra| timwri/ai, kata\ tw=n te/leia h(marthko/twn
te/leioj a)riqmo\j kola/sewj: h)=n de\ ko/lasij parhllacui=a ta\j e)n e)/qei.
ta\ ga\r stoicei=a tou= panto/j, gh= kai\ u(/dwr kai\ a)h\r kai\ pu=r, e)pi-
ti/qentai, | dikaiw/santoj qeou=, oi(=j a)petele/sqh o( ko/smoj, th\n a)sebw=n
cw/ran fqarh=nai, pro\j e)/ndeixin kra/touj a)rch=j h(=| ke/crhtai, ta\ au)ta\ kai\
swthri/wj e)pi\ gene/sei tw=n o(/lwn schmati/zontoj kai\ tre/pontoj o(po/te

12
Philo Judaeus. De vita Mosis

97 boulhqei/h pro\j th\n kata\ tw=n a)sebw=n a)pw/leian. diane/mei de\ ta\j kola/seij,
trei=j me\n ta\j e)k tw=n pacumereste/rwn stoicei/wn gh=j kai\ u(/datoj, e)x w(=n
a)petele/sqhsan ai( swmatikai\ poio/thtej, e)fei\j tw=| Mwuse/wj a)delfw=|,
ta\j d' i)/saj e)x a)e/roj kai\ puro\j tw=n yucogonimwta/twn mo/nw| Mwusei=,
mi/an de\ koinh\n a)mfote/roij e(bdo/mhn e)pitre/pei, trei=j de\ ta\j a)/llaj ei)j
98 sumplh/rwsin deka/doj a)nati/qhsin au(tw=|. kai\ prw/taj e)pife/rein a)/rcetai
ta\j a)f' u(/datoj: e)peidh\ ga\r to\ u(/dwr Ai)gu/ptioi diafero/ntwj e)ktetimh/kasin
a)rch\n th=j tw=n o(/lwn gene/sewj tou=t' ei)=nai nomi/zontej, au)to\ prw=ton
h)xi/wse kale/sai pro\j th\n tw=n a)podecome/nwn e)pi/plhxi/n te kai\ nouqesi/an.
99 ti/ ou)=n ou)k ei)j makra\n sune/bh; tou= Mwuse/wj a)delfou= prosta/xei qei/a|
katenegko/ntoj th\n bakthri/an e)pi\ to\n potamo/n, o( me\n eu)qu\j a)p' Ai)qiopi/aj
a)/cri qala/sshj ei)j ai(=ma tre/petai, sunexaimatou=ntai d' au)tw=| li/mnai,
diw/rucej, krh=nai, fre/ata, phgai/, su/mpasa h( kat' Ai)/gupton ou)si/a
u(/datoj, w(j a)pori/a| potou= ta\ para\ tai=j o)/cqaij a)naste/llein, ta\j d'
a)natemnome/naj fle/baj kaqa/per e)n tai=j ai(morragi/aij krounhdo\n au)lou\j
100 a)konti/zein ai(/matoj, mhdemia=j e)norwme/nhj diaugou=j liba/doj. e)nape/qnh|ske
de\ kai\ ta\ ge/nh tw=n i)cqu/wn a(/panta, a(/te th=j zwtikh=j duna/mewj ei)j
fqoropoio\n metabalou/shj, w(j duswdi/aj pa/nta dia\ pa/ntwn a)napeplh=sqai,
tosou/twn shpome/nwn a)qro/on swma/twn: polu\j de\ kai\ a)nqrw/pwn o)/cloj
u(po\ di/youj diafqarei\j e)/keito swrhdo\n e)pi\ tw=n trio/dwn, ou) sqeno/ntwn
101 e)pi\ ta\ mnh/mata tw=n oi)kei/wn tou\j teteleuthko/taj e)kkomi/zein. e)pi\ ga\r
h(me/raj e(pta\ to\ deino\n e)kra/thsen, e(/wj oi( me\n Ai)gu/ptioi tou\j a)mfi\
Mwush=n, ou(=toi de\ to\n qeo\n i(ke/teusan, oi)=kton labei=n tw=n a)pollume/nwn:
o( de\ th\n fu/sin i(/lewj metaba/llei to\ ai(=ma ei)j u(/dwr po/timon a)podou\j
102 tw=| potamw=| kaqara\ ta\ a)rcai=a r(ei=qra kai\ swth/ria. mikro\n de\
o(/son a)neqe/ntej e)pi\ th\n au)th\n w)mo/thta kai\ paranomi/an i(/ento, w(j h)\
tou= dikai/ou panta/pasin e)x a)nqrw/pwn a)fanisqe/ntoj h)\ tw=n u(pomeina/ntwn
mi/an timwri/an deu/teron ou)k ei)wqo/twn e)piplh/ttesqai: paqo/ntej d' a)ne-
dida/skonto nhpi/wn pai/dwn tro/pon mh\ katafronei=n: h( ga\r ko/lasij
e(pome/nh kat' i)/cnoj mello/ntwn me\n e)bra/dune, pro\j de\ ta\ a)dikh/mata
103 qe/ontaj e)pidramou=sa katela/mbane. pa/lin ga\r o( Mwuse/wj | a)delfo\j
keleusqei\j diw/ruxi kai\ li/mnaij kai\ e(/lesi th\n r(a/bdon e)ktei/naj e)pife/rei:
pro\j de\ th\n e)/ktasin batra/cwn plhqu\j a)ne/rpei tosau/th, w(j mh\ mo/non
a)gora\j kai\ pa=san th\n u(/paiqron, a)lla\ pro\j tou/toij e)pau/leij, oi)ki/aj,
i(era/, pa/nta i)diwtiko\n kai\ dhmo/sion to/pon peplhrw=sqai, kaqa/per ei)j
a)poiki/an e(\n ge/noj tw=n e)nu/drwn th=j fu/sewj e)kpe/myai dianohqei/shj pro\j
104 th\n e)nanti/an cw/ran: e)nanti/a ga\r ce/rsoj u(/dati. mh/t' ou)=n e)/xw proelqei=n
e(/neka tou= prokate/cesqai tou\j stenwpou\j mh/t' e)/ndon duna/menoi me/nein
-kai\ ga\r ta\ e)n mucoi=j h)/dh prokateilh/fesan a)/cri kai\ tw=n u(yhlota/twn
a)ne/rpontej-e)n e)sca/taij h)=san sumforai=j kai\ swthri/aj a)pognw/sei.
105 pa/lin ou)=n katafeu/gousin e)pi\ tou\j au)tou/j, u(poscome/nou tou= basile/wj
e)pitre/yai th\n e)/xodon (Ebrai/oij: oi( de\ litai=j to\n qeo\n e)xeumeni/zontai:

13
Philo Judaeus. De vita Mosis

kai\ e)pineu/santoj, tw=n fru/nwn oi( me\n ei)j to\n potamo\n a)nacwrou=si, tw=n
d' eu)qu\j diafqare/ntwn kata\ ta\j trio/douj qhmw=nej h)=san, swrhdo\n
e)pifero/ntwn kai\ tou\j oi)/koqen dia\ ta\j a)nupoi/stouj o)sma/j, ai(\ e)k nekrw=n
swma/twn kai\ toiou/twn a)nefe/ronto, a(\ kai\ e)/myuca o)/nta pollh\n a)hdi/an
106 pare/cetai tai=j ai)sqh/sesi. diapneu/santej de\ th=j timwri/aj e)p'
o)li/gon w(/sper e)n toi=j a)gw=sin a)qlhtai\ sullexa/menoi du/namin, i(/n' a)p'
e)rrwmeneste/raj i)scu/oj a)dikw=si, pa/lin ei)j th\n sunh/qh kaki/an a)ne/dramon
107 e)klaqo/menoi w(=n te/wj u(pe/meinan kakw=n. e)piscw\n de\ ta\j e)k tou= u(/datoj
timwri/aj o( qeo\j ta\j e)k gh=j e)pe/fere to\n au)to\n e)pisth/saj kolasth/n, ou(=
pa/lin kata\ to\ prostacqe\n th=| bakthri/a| tou)/dafoj pai/santoj fora\ sknipw=n
108 e)cu/qh kai\ taqei=sa kaqa/per ne/foj a(/pasan e)pe/scen Ai)/gupton. to\ de\
zw=|on, ei) kai\ bracu/taton, o(/mwj a)rgalew/taton: ou) ga\r mo/non lumai/netai
th\n e)pifa/neian knhsmou\j e)mpoiou=n a)hdei=j kai\ blaberwta/touj, a)lla\ kai\
ei)j ta)nto\j bia/zetai dia\ mukth/rwn kai\ w)/twn: si/netai de\ kai\ ko/raj
o)fqalmw=n ei)speto/menon, ei) mh\ fula/xaito/ tij: fulakh\ de\ ti/j e)/melle
109 pro\j tosau/thn e)/sesqai fora/n, kai\ ma/lista qeou= kola/zontoj; i)/swj a)/n
tij e)pizhth/seie, dia\ ti/ toi=j ou(/twj a)fane/si kai\ h)melhme/noij zw/|oij e)ti-
mwrei=to th\n cw/ran parei\j a)/rktouj kai\ le/ontaj kai\ parda/leij kai\ ta\
a)/lla ge/nh tw=n a)tiqa/swn qhri/wn, a(\ sarkw=n a)nqrwpei/wn a(/ptetai, kai\
ei) mh\ tau=ta, ta\j gou=n Ai)gupti/aj a)spi/daj, w(=n ta\ dh/gmata pe/fuken
110 a)nuperqe/twj a)nairei=n. ei) d' o)/ntwj a)gnoei=, maqe/tw: prw=ton me\n o(/ti
tou\j oi)kh/toraj th=j cw/raj o( qeo\j nouqeth=sai ma=llon e)bou/leto h)\ dia-
fqei=rai: boulhqei\j ga\r a)fani/zein ei)j | a(/pan ou)k a)\n zw/|oij e)crh=to pro\j
ta\j e)piqe/seij w(/sper sunergoi=j, a)lla\ toi=j qehla/toij kakoi=j, limw=| te
111 kai\ loimw=|. meta\ de\ tau=ta ka)kei=no prosdidaske/sqw ma/qhma pro\j
a(/panta to\n bi/on a)nagkai=on: ti/ de\ tou=t' e)sti/n; a)/nqrwpoi me\n ga\r o(/tan
polemw=si, to\ dunatw/taton ei)j summaci/an e)pikouriko\n e)xeta/zousin, o(\
th\n au)tw=n a)sqe/neian e)kplh/sei: qeo\j d' h( a)nwta/tw kai\ megi/sth du/namij
w)\n ou)deno/j e)sti crei=oj: e)a\n de/ pou boulhqh=| kaqa/per o)rga/noij tisi\
crh/sasqai pro\j ta\j timwri/aj, ou) ta\ e)rrwmene/stata kai\ me/gista ai(rei=-
tai, th=j tou/twn a)lkh=j h(/kista fronti/zwn, a)lla\ toi=j eu)tele/si kai\ mikroi=j
a)ma/couj kai\ a)htth/touj duna/meij e)gkataskeua/saj a)mu/netai di' au)tw=n
112 tou\j a)dikou=ntaj, kaqa\ kai\ nu=n. ti/ ga\r eu)tele/steron sknipo/j; a)ll' o(/mwj
tosou=ton i)/scusen, w(j a)pagoreu=sai pa=san Ai)/gupton kai\ e)kboa=n a)nagka-
sqh=nai, o(/ti "da/ktuloj qeou= tou=t' e)st"i/ #Exod. 8, 19$: cei=ra ga\r qeou=
mhde\ th\n su/mpasan oi)koume/nhn u(posth=nai a)\n a)po\ pera/twn e)pi\ pe/rata,
ma=llon d' ou)de\ to\n su/mpanta ko/smon.
113 Toiau=tai me\n ai( dia\ tou= Mwuse/wj a)delfou= timwri/ai: a(\j
de\ au)to\j Mwush=j u(phre/thse kai\ e)x oi(/wn th=j fu/sewj sune/sthsan merw=n,
kata\ to\ a)ko/louqon e)piskepte/on. a)h\r me\n ou)=n kai\ ou)rano/j, ai( kaqa-
rw/tatai moi=rai th=j tw=n o(/lwn ou)si/aj, par' u(/datoj kai\ gh=j diade/contai
th\n e)p' Ai)gu/ptw| nouqesi/an, h(=j e)pi/tropoj e)ceirotonh/qh Mwush=j.

14
Philo Judaeus. De vita Mosis

114 h)/rxato de\ pro/teron to\n a)e/ra diakinei=n: Ai)/guptoj ga\r mo/nh scedo/n ti
para\ ta\j e)n tw=| noti/w| kli/mati cw/raj tw=n e)thsi/wn w(rw=n mi/an th\n
ceimerinh\n ou) parade/cetai, ta/ca me/n, w(j lo/goj, dia\ to\ mh\ po/rrw
zw/nhj diakekaume/nhj ei)=nai, r(e/ontoj tou= purw/douj e)kei=qen a)fanw=j kai\
ta)n ku/klw| pa/nta a)leai/nontoj, ta/ca de\ e)pei\ kai\ tai=j qerinai=j tropai=j
115 plhmmurw=n o( potamo\j proanali/skei ta\j nefw/seij-a)/rcetai me\n ga\r
e)pibai/nein qe/rouj e)nistame/nou, lh/gei de\ lh/gontoj, e)n w(=| cro/nw| kai\ oi(
e)thsi/ai katara/ttousin e)x e)nanti/aj tw=n tou= Nei/lou stoma/twn, di' w(=n
e)/ti kwluo/menoj e)kcei=sqai, th=j qala/sshj u(po\ bi/aj tw=n a)ne/mwn pro\j
u(/yoj ai)rome/nhj kai\ ta\j trikumi/aj w(/sper makro\n tei=coj a)poteinou/shj,
e)nto\j ei(lei=tai, ka)/peita tw=n r(ei/qrwn u(pantiazo/ntwn tou= te katio/ntoj
a)/nwqen a)po\ tw=n phgw=n kai\ tou= qu/raze cwrei=n o)fei/lontoj tai=j a)nako-
pai=j a)natre/contoj eu)ru/nesqai/ te mh\ duname/nwn #ai( ga\r par' e(ka/tera
116 e)kqli/bousin o)/cqa$i, metewrizo/menoj w(j ei)ko\j e)pibai/nei-, ta/ca d'
e)pei\ kai\ peritto\n h)=n e)n Ai)gu/ptw| ceimw=na gene/sqai: pro\j o(\ ga\r ai(
tw=n o)/mbrwn forai\ crh/simoi, kai\ o( potamo\j limna/zwn ta\j a)rou/raj ei)j
117 karpw=n e)thsi/wn ge/nesin. h( de\ fu/sij ou) mataiourgo/j, w(j u(eto\n corh-
gei=n mh\ deome/nh| gh=|, kai\ | a(/ma cai/rei tw=| polutro/pw| kai\ poluscidei=
tw=n e)pisthmonikw=n e)/rgwn th\n sumfwni/an tou= panto\j e)x e)nantioth/twn
e)narmosame/nh: kai\ dia\ tou=to toi=j me\n a)/nwqen e)x ou)ranou= toi=j de\
ka/twqen e)k phgw=n te kai\ potamw=n pare/cei th\n e)x u(/datoj w)fe/leian.
118 ou(/twj ou)=n th=j cw/raj diakeime/nhj kai\ tai=j ceimerinai=j e)arizou/shj
tropai=j kai\ tw=n me\n pro\j qala/tth| mo/naij yeka/sin a)raiai=j lipainome/nwn,
tw=n d' u(pe\r Me/mfin, to\ basi/leion Ai)gu/ptou, mhde\ nifome/nwn to\ para/-
pan, e)xai/fnhj ou(/twj e)newte/risen o( a)h/r, w(/sq' o(/sa e)n toi=j dusceime/roij
a)qro/a kataskh=yai, fora\j u(etw=n, ca/lazan pollh\n kai\ barei=an, a)ne/mwn
sumpipto/ntwn kai\ a)ntipatagou/ntwn bi/aj, nefw=n r(h/xeij, e)pallh/louj
a)strapa\j kai\ bronta/j, keraunou\j sunecei=j, oi(\ teratwdesta/thn o)/yin
parei/conto: qe/ontej ga\r dia\ th=j cala/zhj, macome/nhj ou)si/aj, ou)/te
e)/thkon au)th\n ou)/te e)sbe/nnunto, me/nontej d' e)n o(moi/w| kai\ doliceu/ontej
119 a)/nw kai\ ka/tw dieth/roun th\n ca/lazan. a)ll' ou) mo/non h( e)xai/sioj fora\
pa/ntwn tou\j oi)kh/toraj ei)j u(perballou/saj dusqumi/aj h)/gagen, a)lla\ kai\
to\ tou= pra/gmatoj a)/hqej: u(pe/labon ga/r, o(/per kai\ h)=n, e)k mhnima/twn
qei/wn kekainourgh=sqai ta\ sumba/nta, newteri/santoj w(j ou)/pw pro/teron
tou= a)e/roj e)pi\ lu/mh| kai\ fqora=| de/ndrwn te kai\ karpw=n, oi(=j sunefqa/rh
zw=|a ou)k o)li/ga, ta\ me\n periyu/xesi, ta\ de\ ba/rei th=j e)pipiptou/shj
cala/zhj w(/sper kataleusqe/nta, ta\ d' u(po\ tou= puro\j e)xanalwqe/nta:
e)/nia d' h(mi/flekta die/mene tou\j tu/pouj tw=n kerauni/wn trauma/twn ei)j
120 nouqesi/an tw=n o(rw/ntwn e)pifero/mena. lwfh/santoj de\ tou= kakou=
kai\ pa/lin tou= basile/wj kai\ tw=n peri\ au)to\n qrasunome/nwn, ei)j to\n
a)e/ra Mwush=j th\n r(a/bdon e)ktei/nei, keleu/santoj tou= qeou=. ka)/peit'
a)/nemoj katara/ttei, no/toj biaio/tatoj, o(/lhn th\n h(me/ran kai\ nu/kta proj-

15
Philo Judaeus. De vita Mosis

epiteino/menoj kai\ sfodruno/menoj, au)to\j kaq' au(to\n w)\n mega/lh zhmi/a:


xhro/j te ga/r e)sti kai\ kefalalgh\j kai\ baruh/kooj, a)/saj te kai\ a)dhmoni/aj
e)mpoiei=n i(kano/j, kai\ ma/list' e)n Ai)gu/ptw| keime/nh| kata\ ta\ no/tia, di'
w(=n ai( peripolh/seij tw=n fwsfo/rwn a)ste/rwn, w(j a(/ma tw=| diakinhqh=nai
121 to\n a)f' h(li/ou flogmo\n sunepwqei=sqai kai\ pa/nta kai/ein. a)lla\ ga\r
a(/m' au)tw=| kai\ plh=qoj a)mh/canon zw/|wn e)pefe/reto fqoropoio\n futw=n,
a)kri/dej, ai(\ r(eu/matoj tro/pon a)pau/stwj e)kceo/menai kai\ pa/nta plhrw/sasai
to\n a)e/ra die/fagon, o(/sa oi( keraunoi\ u(peli/ponto kai\ h( ca/laza, w(j |
122 mhde\n e)n th=| tosau/th| cw/ra| blasta/non e)/ti qewrei=sqai. to/te mo/lij ei)j
a)kribesta/thn e)/nnoian tw=n oi)kei/wn e)lqo/ntej oi( e)n te/lei kakw=n prosel-
qo/ntej e)/legon tw=| basilei=: "me/cri ti/noj ou)k e)pitre/peij th\n e)/xodon toi=j
a)ndra/sin; h)\ ou)/pw manqa/neij e)k tw=n ginome/nwn, o(/ti a)po/lwlen Ai)/guptoj;"
o( d' o(/sa tw=| dokei=n e)fiei\j w(molo/gei, cala/santoj tou= deinou=. pa/lin
d' eu)xame/nou Mwuse/wj, u(polabw\n e)k th=j qala/tthj a)/nemoj a)poski/dnhsi
123 ta\j a)kri/daj. a)naskedasqeisw=n de\ kai\ tou= basile/wj peri\ th\n tou= e)/qnouj
a)/fesin dusqanatou=ntoj, e)pigi/netai tw=n pro/teron kakw=n mei=zon: lampra=j
ga\r h(me/raj ou)/shj, e)xapinai/wj a)nacei=tai sko/toj, i)/swj me\n kai\ h(li/ou
genome/nhj e)klei/yewj tw=n e)n e)/qei teleiote/raj, i)/swj de\ kai\ sunecei/aij
nefw=n kai\ pukno/thsin a)diasta/toij kai\ pilh/sei biaiota/th| th=j tw=n a)kti/nwn
fora=j a)nakopei/shj, w(j a)diaforei=n h(me/ran nukto\j kai\ ti/ ga\r a)ll' h)\
mi/an nu/kta nomi/zesqai makrota/thn trisi\n h(me/raij i)/shn kai\ tai=j i)sari/q-
124 moij nuxi/. to/te dh/ fasi tou\j me\n e)rrimme/nouj e)n tai=j eu)nai=j mh\ tolma=n
e)xani/stasqai, tou\j d' o(po/te katepei/goi ti tw=n th=j fu/sewj a)nagkai/wn
e)pafwme/nouj toi/cwn h)/ tinoj e(te/rou kaqa/per tuflou\j mo/lij proe/rcesqai:
kai\ ga\r tou= creiw/douj puro\j to\ fe/ggoj to\ me\n u(po\ th=j katecou/shj
za/lhj e)sbe/nnuto, to\ de\ tw=| ba/qei tou= sko/touj a)maurou/menon e)nhfani/-
zeto, w(j th\n a)nagkaiota/thn o)/yin tw=n ai)sqh/sewn u(giai/nousan phro\n
ei)=nai mhde\n o(ra=n duname/nhn, tetra/fqai de\ kai\ ta\j a)/llaj oi(=a u(phko/ouj
125 pesou/shj th=j h(gemoni/doj: ou)/te ga\r le/gein tij ou)/t' a)kou/ein ou)/te proj-
ene/gkasqai trofa\j u(pe/menen, a)ll' h(suci/a| kai\ limw=| pare/teinon au(tou\j
ou)demia=| tw=n ai)sqh/sewn scola/zontej, a)ll' u(po\ tou= pa/qouj o(/loi sunhr-
pasme/noi, me/cri pa/lin Mwush=j labw\n oi)=kton i(keteu/ei to\n qeo/n: o( de\
fw=j a)nti\ sko/touj kai\ h(me/ran a)nti\ nukto\j e)rga/zetai su\n ai)qri/a| pollh=|.
126 Toiau/taj fasi\ gene/sqai kai\ ta\j dia\ mo/nou Mwuse/wj e)pi-
plh/xeij, th\n dia\ cala/zhj kai\ keraunw=n, th\n dia\ th=j a)kri/doj, th\n dia\
sko/touj, o(\ pa=san i)de/an fwto\j ou) parede/ceto: koinh=| d' au)to/j te kai\
127 o( a)delfo\j mi/an e)petra/phsan, h(\n au)ti/ka shmanw=. keleu/santoj tou=
qeou=, te/fran a)po\ kami/nou lamba/nousi tai=j cersi/n, h(\n Mwush=j kata\
me/roj ei)j to\n a)e/ra die/patten: e)/peita koniorto\j ai)fni/dion e)penecqei\j
a)nqrw/poij te kai\ a)lo/goij zw/|oij a)gri/an kai\ dusalgh= kata\ th=j dora=j
a(pa/shj e(/lkwsin ei)rga/zeto kai\ ta\ sw/mata eu)qu\j | sunw/|dei tai=j e)xan-
qh/sesin u(popu/ouj e)/conta fluktai/naj, a(\j e)to/pasen a)/n tij a)fanw=j u(po-

16
Philo Judaeus. De vita Mosis

128 kaiome/naj a)nazei=n. a)lghdo/si te kai\ periwduni/aij kata\ to\ ei)ko\j e)k
th=j e(lkw/sewj kai\ flogw/sewj piezo/menoi ma=llon h)\ ou)c h(=tton tw=n
swma/twn ta\j yuca\j e)/kamnon e)ktetrucwme/noi tai=j a)ni/aij-e(\n ga\r a)/n
tij a)po\ kefalh=j a)/cri podw=n sunece\j e(/lkoj e)qea/sato, tw=n kata\ me/loj
kai\ me/roj diesparme/nwn ei)j mi/an kai\ th\n au)th\n i)de/an a)pokriqe/ntwn-,
e(/wj pa/lin i(kesi/aij tou= nomoqe/tou, a(\j u(pe\r tw=n pasco/ntwn e)poih/sato,
129 h( no/soj r(a/|wn e)ge/neto. koinh=| me/ntoi th\n nouqesi/an tau/thn e)petra/-
phsan deo/ntwj, o( me\n a)delfo\j dia\ to\n e)penecqe/nta koniorto/n, e)pei\
tw=n a)po\ gh=j sumbaino/ntwn th\n e)pime/leian e)/lace, Mwush=j de\ dia\ to\n
a)e/ra metabalo/nta pro\j ka/kwsin tw=n oi)khto/rwn: tai=j d' a)p' a)e/roj
kai\ ou)ranou= plhgai=j ou(=toj u(phre/tei.
130 Loipai\ de\ timwri/ai trei=j ei)sin au)tourghqei=sai di/ca th=j
a)nqrw/pwn u(phresi/aj, w(=n kata\ mi/an e(ka/sthn, w(j a)\n oi(=o/n te h)=|, dhlw/sw.
prw/th d' e)sti\n h( genome/nh dia\ zw/|ou tw=n e)n th=| fu/sei pa/ntwn qrasu-
ta/tou, kunomui/aj, h(\n e)tu/mwj e)ka/lesan oi( qetikoi\ tw=n o)noma/twn-
sofoi\ ga\r h)=san-e)k tw=n a)naidesta/twn zw/|wn sunqe/ntej tou)/noma,
mui/aj kai\ kuno/j, tou= me\n tw=n cersai/wn qrasuta/tou, th=j de\ tw=n pthnw=n:
e)pifoitw=si ga\r kai\ e)pitre/cousin a)dew=j, ka)\n a)nei/rgh| tij, ei)j to\ a)h/tthton
131 a)ntifiloneikou=sin, a)/crij a)\n ai(/matoj kai\ sarkw=n koresqw=sin. h( de\
kuno/muia th\n a)f' e(kate/rou to/lman proseilhfui=a dhktiko\n kai\ e)pi/boulon
zw=|o/n e)sti: kai\ ga\r po/rrwqen meta\ r(oi/zou kaqa/per be/loj ei)sakonti/-
132 zetai kai\ e)pempi/ptousa biai/wj eu)= ma/la e)gcri/mptetai. to/te de\ kai\
qeh/latoj h)=n h( prosbolh/, w(j dediplasia/sqai th\n e)x au)th=j e)piboulh\n
ou)ke/ti mo/non toi=j fusikoi=j kecrhme/nhj pleonekth/masin, a)lla\ kai\ toi=j
e)k qei/aj e)pifrosu/nhj, h(\ to\ zw=|on w(/plize kai\ pro\j a)lkh\n a)nh/geire kata\
133 tw=n e)gcwri/wn. meta\ th\n kuno/muian ei(/peto timwri/a pa/lin a)/neu sum-
pra/xewj a)nqrwpi/nhj, boskhma/twn qa/natoj: bouko/lia ga\r kai\ ai)po/lia
kai\ poi/mnia mega/la kai\ o(/sai u(pozugi/wn kai\ a)/llwn qremma/twn i)de/ai
pa=sai mia=| h(me/ra|, w(j a)f' e(no\j sunqh/matoj, a)gelhdo\n diefqei/ronto,
th\n a)nqrw/pwn | a)pw/leian, h(\ mikro\n u(/steron e)/melle gi/nesqai, pro-
mhnu/ousai kaqa/per e)n tai=j loimw/desi no/soij: le/getai ga\r proa/gwn
tij ei)=nai loimikw=n a)rrwsthma/twn h( zw/|wn a)lo/gwn ai)fni/dioj fqora/.
134 meq' h(\n h( deka/th kai\ teleutai/a di/kh pa/saj u(perba/llousa ta\j
prote/raj e)pege/neto, qa/natoj Ai)gupti/wn ou)/te pa/ntwn-ou) ga\r e)rh-
mw=sai th\n cw/ran proh|rei=to o( qeo\j a)lla\ nouqeth=sai mo/non-ou)/te
tw=n plei/stwn a)ndrw=n o(mou= kai\ gunaikw=n e)x a(pa/shj h(liki/aj, a)lla\ toi=j
a)/lloij zh=n e)fiei\j mo/nwn tw=n prwtoto/kwn katayhfi/zetai qa/naton a)rxa/-
menoj a)po\ tou= presbuta/tou tw=n basile/wj pai/dwn kai\ lh/xaj ei)j to\n
135 th=j a)fanesta/thj a)letri/doj. peri\ ga\r me/saj nu/ktaj oi( prw=toi pate/raj
kai\ mhte/raj proseipo/ntej kai\ u(p' e)kei/nwn ui(oi\ pa/lin prw=ton o)noma-
sqe/ntej u(giai/nontej kai\ ta\ sw/mata e)rrwme/noi pa/ntej a)p' ou)demia=j
profa/sewj h(bhdo\n e)xapinai/wj a)nh/|rhnto kai\ ou)demi/an oi)ki/an a)moirh=sai/

17
Philo Judaeus. De vita Mosis

136 fasi to/te th=j sumfora=j. a(/ma de\ th=| e(/w| kata\ to\ ei)ko\j e(/kastoi qeasa/-
menoi tou\j filta/touj a)prosdokh/twj teteleuthko/taj, oi(=j o(modi/aitoi kai\
o(motra/pezoi me/cri th=j e(spe/raj e)gege/nhnto, baruta/tw| pe/nqei kata-
sceqe/ntej oi)mwgh=j pa/nta e)ne/plhsan, w(/ste sune/bh kai\ dia\ th\n koino-
pragi/an tou= pa/qouj a(pa/ntwn a)qro/wj o(moqumado\n e)kbohsa/ntwn e(/na
qrh=non a)po\ pera/twn e)pi\ pe/rata kata\ pa/shj th=j cw/raj sunhch=sai.
137 kai\ me/cri me\n e)n tai=j oi)ki/aij die/tribon, a)gnow=n e(/kastoj to\ tou= plhsi/on
kako\n e)pi\ tw=| e(autou= mo/non e)/stene, proelqw\n de\ kai\ gnou\j ta\ tw=n a)/llwn
diplou=n pe/nqoj pro\j tw=| i)di/w| kai\ to\ koino\n eu)qu\j e)la/mbanen, e)p'
e)la/ttoni kai\ koufote/rw| mei=zon kai\ baru/teron, a(/te kai\ th\n e)lpi/da th=j
paramuqi/aj a)fh|rhme/noj: ti/j ga\r e)/melle parhgorei=n e(/teron au)to\j w)\n
138 tou=de crei=oj; o(/per d' e)n toi=j toiou/toij filei=, ta\ paro/nta nomi/santej
a)rch\n ei)=nai meizo/nwn kai\ peri\ th=j tw=n e)/ti zw/ntwn a)pwlei/aj kata-
dei/santej sune/dramon ei)j ta\ basi/leia dedakrume/noi kai\ ta\j e)sqh=taj
perierrhgme/noi katebo/wn te tou= basile/wj w(j pa/ntwn ai)ti/ou tw=n sum-
139 bebhko/twn deinw=n. ei) ga/r, e)/legon, eu)qu\j e)n a)rch=| Mwuse/wj e)ntuco/ntoj
ei)/asen e)xelqei=n to\ e)/qnoj, ou)deno\j a)\n tw=n gegono/twn peiraqh=nai to\
para/pan: ei)/xantoj d' au)qadei/a| th=| sunh/qei, ta\ e)pi/ceira th=j a)kai/rou
filoneiki/aj e)x e(toi/mou labei=n. ei)=t' a)/lloj a)/llon pareka/lei to\n lew\n
meta\ pa/shj spoudh=j e)x a(pa/shj th=j cw/raj e)xelau/nein, kai\ to\ mi/an
h(me/ran ma=llon de\ w(/ran au)to\ mo/non katascei=n pro\j a)nh/keston timwri/an
140 tiqe/menoi. | oi( d' e)launo/menoi kai\ diwko/menoi th=j au(tw=n eu)genei/aj
ei)j e)/nnoian e)lqo/ntej to/lmhma tolmw=sin, o(poi=on ei)ko\j h)=n tou\j e)leu-
141 qe/rouj kai\ mh\ a)mnh/monaj w(=n e)pebouleu/qhsan a)di/kwj. pollh\n ga\r lei/an
e)kforh/santej th\n me\n au)toi\ dieko/mizon e)phcqisme/noi, th\n de\ toi=j u(po-
zugi/oij e)pe/qesan, ou) dia\ filocrhmati/an h)/, w(j a)/n tij kathgorw=n ei)/poi,
th\n tw=n a)llotri/wn e)piqumi/an-po/qen; -a)lla\ prw=ton me\n w(=n para\
pa/nta to\n cro/non u(phre/thsan a)nagkai=on misqo\n komizo/menoi, ei)=ta de\
u(pe\r w(=n katedoulw/qhsan e)n e)la/ttosi kai\ ou)ci\ toi=j i)/soij a)ntilupou=ntej:
pou= ga/r e)sq' o(/moion zhmi/a crhma/twn kai\ ste/rhsij e)leuqeri/aj, u(pe\r
h(=j ou) mo/non proi/ esqai ta\j ou)si/aj oi( nou=n e)/contej a)lla\ kai\ a)poqnh/|skein
142 e)qe/lousin; e)n e(kate/rw| dh\ katw/rqoun, ei)/q' w(j e)n ei)rh/nh| misqo\n lam-
ba/nontej, o(\n par' a)ko/ntwn polu\n cro/non ou)k a)podido/ntwn a)pesterou=nto,
ei)/q' w(j e)n pole/mw| ta\ tw=n e)cqrw=n fe/rein a)xiou=ntej no/mw| tw=n kekrath-
ko/twn: oi( me\n ga\r ceirw=n h)=rxan a)di/kwn, xe/nouj kai\ i(ke/taj, w(j e)/fhn
pro/teron, katadoulwsa/menoi tro/pon ai)cmalw/twn, oi( de\ kairou= para-
peso/ntoj h)mu/nanto di/ca th=j e)n o(/ploij paraskeuh=j, proaspi/zontoj kai\
th\n cei=ra u(pere/contoj tou= dikai/ou.
143 Tosau/taij me\n dh\ plhgai=j kai\ timwri/aij Ai)/guptoj e)nouqetei=to,
w(=n ou)demi/a tw=n (Ebrai/wn kai/toi ge e)n tai=j au)tai=j po/lesi kai\ kw/maij
kai\ oi)ki/aij sundiatribo/ntwn h(/yato, gh=j u(/datoj a)e/roj puro/j, a(\ me/rh
th=j fu/sew/j e)stin, h(\n a)mh/canon e)kfugei=n, e)piqeme/nwn: o(\ dh\ kai\ para-

18
Philo Judaeus. De vita Mosis

doxo/taton h)=n, u(po\ tw=n au)tw=n kata\ to\n au)to\n to/pon kai\ cro/non tou\j
144 me\n diafqei/resqai, tou\j de\ sw/|zesqai. o( potamo\j ei)j ai(=ma mete/balen,
a)ll' ou)c (Ebrai/oij: h(ni/ka ga\r boulhqei=en a)ru/sasqai, troph\n e)la/mbanen
ei)j po/timon. ba/tracoj e)k tw=n u(da/twn e)pi\ th\n ce/rson a)nerpu/saj a)gora\j
kai\ e)pau/leij kai\ oi)ki/aj e)plh/rwsen, a)ll' a)po\ tw=n (Ebrai/wn e)xanecw/rei
mo/nwn kaqa/per diakri/nein e)pista/menoj, ou(/j te crh\ kola/zesqai kai\ tou)nan-
145 ti/on. ou) skni/pej, ou) kuno/muia, ou)k a)kri/j, h(\ kai\ futa\ kai\ karpou\j kai\ zw=|a
kai\ a)nqrw/pouj mega/la e)/blaye, tou/toij prose/pthsan: ou)c u(etw=n, ou) cala/-
zhj, ou) keraunw=n ai( geno/menai | sunecei=j forai\ me/cri tou/twn e)/fqasan:
e(lkw/sewj th=j a)rgalewta/thj ei)j to\ paqei=n ou)d' o)/nar e)ph/|sqonto: baqu-
ta/tou sko/touj toi=j a)/lloij a)nacuqe/ntoj, e)n au)gh=| kaqara=| dih/gagon, tou=
h(merhsi/ou fwto\j e)pila/mpontoj: a)nairoume/nwn tw=n par' Ai)gupti/oij
prwtoto/kwn, e)teleu/thsen (Ebrai=oj ou)dei/j: ou)de\ ga\r ei)ko\j h)=n, o(po/te
kai\ h( tw=n a)muqh/twn fqora\ qremma/twn ou)demi/an tw=n para\ tou/toij
146 a)ge/lhn sunepespa/sato pro\j a)pw/leian. kai/ moi/ tij dokei= paratucw\n
toi=j genome/noij kat' e)kei=non to\n kairo\n mhde\n a)\n a)/llo nomi/sai tou\j
(Ebrai/ouj h)\ qeata\j w(=n e(/teroi kakw=n u(pe/menon kai\ ou) mo/non ***,
a)lla\ kai\ maqhma/twn to\ ka/lliston kai\ w)felimw/taton a)nadidaskome/nouj,
eu)se/beian: ou) ga/r poq' ou(/twj h( tw=n a)gaqw=n kai\ kakw=n kri/sij e)mfanw=j
h)=lqe toi=j me\n fqora\n toi=j de\ swthri/an parascou=sa.
147 Tw=n d' e)xio/ntwn kai\ metanistame/nwn oi( me\n a)ndro\j e)/contej
h(liki/an u(pe\r e(xh/konta muria/daj h)=san, o( d' a)/lloj o(/miloj presbutw=n,
pai/dwn, gunaikw=n ou) r(a/|dioj a)riqmhqh=nai: miga/dwn de\ kai\ sugklu/dwn kai\
qerapei/aj o)/cloj sunexh=lqen w(sanei\ no/qon meta\ gnhsi/ou plh/qouj: ou(=toi
d' h)=san oi( e)k gunaikw=n gennhqe/ntej Ai)gupti/wn toi=j (Ebrai/oij kai\ tw=|
patrw/|w| ge/nei prosnemhqe/ntej kai\ o(/soi to\ qeofile\j a)ga/menoi tw=n a)ndrw=n
e)phlu/tai e)ge/nonto kai\ ei) dh/ tinej tw=| mege/qei kai\ plh/qei tw=n e)pallh/lwn
148 kola/sewn meteba/lonto swfronisqe/ntej. tou/twn a(pa/ntwn h(gemw\n e)ceiro-
tonei=to Mwush=j th\n a)rch\n kai\ basilei/an labw\n ou)c w(/sper e)/nioi tw=n e)pi\
ta\j dunastei/aj w)qoume/nwn o(/ploij kai\ mhcanh/masin i(ppikai=j te kai\ pezi-
kai=j kai\ nautikai=j duna/mesin, a)ll' a)reth=j e(/neka kai\ kaloka)gaqi/aj kai\ th=j
pro\j a(/pantaj eu)noi/aj, h(=| crw/menoj a)ei\ diete/lei, kai\ prose/ti kai\ tou= fila-
149 re/tou kai\ filoka/lou qeou= ge/raj a)/xion au)tw=| parasco/ntoj. e)peidh\ ga\r
th\n Ai)gu/ptou kate/lipen h(gemoni/an, qugatridou=j tou= to/te basileu/ontoj w)/n,
e(/neka tw=n kata\ th\n cw/ran ginome/nwn a)dikhma/twn polla\ cai/rein fra/saj
tai=j a)po\ tw=n qeme/nwn e)lpi/si dia\ yuch=j eu)ge/neian kai\ fronh/matoj
me/geqoj kai\ to\ misopo/nhron fu/sei, tw=| prutaneu/onti kai\ e)pimeloume/nw|
tw=n o(/lwn e)/doxen au)to\n a)mei/yasqai basilei/a| poluanqrwpote/rou kai\
krei/ttonoj e)/qnouj, o(/per e)/mellen e)x a(pa/ntwn tw=n a)/llwn i(era=sqai ta\j
u(pe\r tou= ge/nouj tw=n a)nqrw/pwn ai)ei\ poihso/menon eu)ca\j u(pe/r te kakw=n
150 a)potroph=j kai\ metousi/aj a)gaqw=n. paralabw\n de\ th\n a)rch\n ou)c w(/sper
e)/nioi to\n i)/dion au)/xein oi)=kon kai\ tou\j ui(ou\j-du/o ga\r h)=san au)tw=|-pro-

19
Philo Judaeus. De vita Mosis

a/gein e)pi\ me/ga duna/mewj e)spou/dasen, w(j e)n me\n tw=| paro/nti koinwnou\j
au)=qij de\ kai\ diado/couj a)pofh=nai: | gnw/mh| ga\r a)do/lw| kai\ kaqara=| pro\j
pa/nta mikra/ te au)= kai\ mega/la crw/menoj th\n fusikh\n pro\j ta\ te/kna
filostorgi/an oi(=a krith\j a)gaqo\j e)ni/ka tw=| peri\ to\n logismo\n a)deka/stw|.
151 prou)/keito ga\r e(\n au)tw=| te/loj a)nagkaio/taton, o)nh=sai tou\j a)rcome/nouj
kai\ pa/nq' u(pe\r th=j tou/twn w)felei/aj e)/rgw| kai\ lo/gw| pragmateu/esqai,
mhde/na paralipo/nti kairo\n tw=n sunteino/ntwn ei)j koinh\n kato/rqwsin.
152 mo/noj ou(=toj tw=n pw/poq' h(gemoneusa/ntwn ou) cruso\n ou)k a)/rguron e)qhsau-
ri/sato, ou) dasmou\j e)xe/lexen, ou)k oi)ki/aj, ou) kth/mata, ou) qre/mmata, ou)
qerapei/an oi)ketikh/n, ou) proso/douj, ou)k a)/llo tw=n ei)j polute/leian kai\
periousi/an ou)de\n e)kth/sato, kai/toi pa/ntwn e)/cein a)fqoni/an duna/menoj:
153 a)ll' u(polabw\n peni/aj yucikh=j e)/rgon ei)=nai to\n e)n tai=j u(/laij a)pode/cesqai
plou=ton tou= me\n w(j tuflou= katefro/nhse, to\n de\ ble/ponta th=j fu/sewj
e)xeti/mhse kai\ zhlwth\j w(j ou)k oi)=d' ei)/ tij e(/teroj au)tou= geno/menoj e)n
me\n e)sqh=si kai\ trofai=j kai\ toi=j a)/lloij toi=j peri\ di/aitan ou)de\n e)pitra-
gw|dw=n pro\j semno/teron o)/gkon eu)te/leian kai\ eu)koli/an e)peth/deuen i)diw/tou,
polute/leian de\ tw=| o)/nti basilikh\n e)n oi(=j kalo\n h)=n pleonektei=n to\n
154 a)/rconta: tau=ta d' h)=san e)gkra/teiai, karteri/ai, swfrosu/nai, a)gci/noiai,
sune/seij, e)pisth=mai, po/noi, kakopa/qeiai, h(donw=n u(peroyi/ai, dikaiosu/nai,
protropai\ pro\j ta\ be/ltista, yo/goi kai\ kola/seij a(martano/ntwn no/mimoi,
155 e)/painoi kai\ timai\ katorqou/ntwn pa/lin su\n no/mw|. toigarou=n
polla\ cai/rein fra/santa polucrhmati/a| kai\ tw=| par' a)nqrw/poij me/ga
pne/onti plou/tw| gerai/rei qeo\j to\n me/giston kai\ telew/taton a)ntidou\j
plou=ton au)tw=|: ou(=toj d' e)sti\n o( th=j sumpa/shj gh=j kai\ qala/tthj
kai\ potamw=n kai\ tw=n a)/llwn o(/sa stoicei=a kai\ sugkri/mata: koinwno\n
ga\r a)xiw/saj a)nafanh=nai th=j e(autou= lh/xewj a)nh=ke pa/nta to\n ko/smon
156 w(j klhrono/mw| kth=sin a(rmo/zousan. toigarou=n u(ph/kouen w(j despo/th|
tw=n stoicei/wn e(/kaston a)lla/tton h(\n ei)=ce du/namin kai\ tai=j prosta/-
xesin u(pei=kon: kai\ qaumasto\n i)/swj ou)de/n: ei) ga\r kata\ th\n paroi-
mi/an "koina\ ta\ fi/lwn", fi/loj de\ o( profh/thj a)nei/rhtai qeou= #cf. Exod.
`33, 11$, kata\ to\ a)ko/louqon mete/coi a)\n au)tou= kai\ th=j kth/sewj, kaq'
157 o(\ creiw=dej. o( me\n ga\r qeo\j pa/nta kekthme/noj ou)deno\j dei=tai, o( de\
spoudai=oj a)/nqrwpoj ke/kthtai me\n ou)de\n kuri/wj a)ll' ou)d' e(auto/n, tw=n
de\ tou= qeou= keimhli/wn, kaq' o(/son a)\n oi(=o/j te h)=|, metalagca/nei. | kai\
mh/pot' ei)ko/twj: kosmopoli/thj ga/r e)stin, h(=j ca/rin ai)ti/aj ou)demia=| tw=n
kata\ th\n oi)koume/nhn po/lewn e)negra/fh, deo/ntwj, ou) me/roj cw/raj a)ll'
158 o(/lon to\n ko/smon klh=ron labw/n. ti/ d'; ou)ci\ kai\ mei/zonoj th=j pro\j
to\n pate/ra tw=n o(/lwn kai\ poihth\n koinwni/aj a)pe/lause prosrh/sewj th=j
au)th=j a)xiwqei/j; w)noma/sqh ga\r o(/lou tou= e)/qnouj qeo\j kai\ basileu/j:
ei)/j te to\n gno/fon, e)/nqa h)=n o( qeo/j, ei)selqei=n le/getai #Exod. 20, 21$,
toute/stin ei)j th\n a)eidh= kai\ a)o/raton kai\ a)sw/maton tw=n o)/ntwn para-
deigmatikh\n ou)si/an, ta\ a)qe/ata fu/sei qnhth=| katanow=n: kaqa/per te

20
Philo Judaeus. De vita Mosis

grafh\n eu)= dedhmiourghme/nhn e(auto\n kai\ to\n e(autou= bi/on ei)j me/son
proagagw\n pa/gkalon kai\ qeoeide\j e)/rgon e)/sthse para/deigma toi=j e)qe/lousi
159 mimei=sqai. eu)dai/monej d' o(/soi to\n tu/pon tai=j e(autw=n yucai=j e)nape-
ma/xanto h)\ e)spou/dasan e)napoma/xasqai: fere/tw ga\r h( dia/noia ma/lista
me\n to\ ei)=doj te/leion a)reth=j, ei) de\ mh/, to\n gou=n u(pe\r tou= kth/sasqai
160 to\ ei)=doj a)nendoi/aston po/qon. kai\ mh\n ou)d' e)kei=no/ tij a)gnoei=, o(/ti zhlwtai\
tw=n e)ndo/xwn oi( a)fanei=j ei)si kai/, w(=n a)\n e)kei=noi ma/list' o)re/gesqai dokw=si,
pro\j tau=ta ta\j au(tw=n a)potei/nousin o(rma/j: e)peida\n gou=n h(gemw\n a)/rxhtai
kaqhdupaqei=n kai\ pro\j to\n a(brodi/aiton a)pokli/nein bi/on, su/mpan o)li/gou
dei=n to\ u(ph/koon ta\j gastro\j kai\ tw=n meta\ gaste/ra prosanarrh/gnusin
e)/xw tw=n a)nagkai/wn e)piqumi/aj, ei) mh/ tinej eu)moiri/a| crh/sainto fu/sewj
161 yuch\n ou)k e)pi/boulon a)ll' eu)menh= kai\ i(/lew kthsa/menoi: e)a\n d' au)sth-
rote/ran kai\ semnote/ran e(/lhtai proai/resin, kai\ oi( li/an au)tw=n a)kra/torej
metaba/llousi pro\j e)gkra/teian h)\ fo/bw| h)\ ai)doi= spouda/zontej u(po/lhyin
e)mpoiei=n, o(/ti a)/ra zhlwtai\ tw=n o(moi/wn ei)si/: kai\ ou)k a)/n poq' oi( cei/rouj
162 ta\ tw=n kreitto/nwn a)ll' ou)de\ mane/ntej a)podokima/zoien. ta/ca d', e)pei\
kai\ nomoqe/thj e)/mellen e)/sesqai, polu\ pro/teron au)to\j e)gi/neto no/moj
e)/myuco/j te kai\ logiko\j qei/a| pronoi/a|, h(/tij a)gnoou=nta au)to\n ei)j nomoqe/thn
e)ceiroto/nhsen au)=qij.
163 )Epeidh\ toi/nun par' e(ko/ntwn e)/labe th\n a)rch/n, brabeu/ontoj
kai\ e)pineu/ontoj qeou=, th\n a)poiki/an e)/stellen ei)j Foini/khn kai\ Suri/an
th\n koi/lhn kai\ Palaisti/nhn, h(\ to/te. proshgoreu/eto Cananai/wn, h(=j oi(
164 o(/roi triw=n h(merw=n o(do\n dieisth/kesan a)p' Ai)gu/ptou. ei)=t' h)=gen au)tou\j
ou) | th\n e)pi/tomon, a(/ma me\n eu)labhqei/j, mh/ poq', u(pantiasa/ntwn tw=n
oi)khto/rwn dia\ fo/bon a)nasta/sewj kai\ a)ndrapodismou= kai\ genome/nou
pole/mou, pa/lin th\n au)th\n o(do\n u(postre/ywsin ei)j Ai)/gupton, a)p' e)cqrw=n
e)p' e)cqrou/j, ne/wn e)p' a)rcai/ouj, ge/lwj kai\ cleu/h genhso/menoi kai\ cei/rw
kai\ a)rgalew/tera tw=n prote/rwn u(pomenou=ntej, a(/ma de\ kai\ boulo/menoj
au)tou\j di' e)rh/mhj a)/gwn kai\ makra=j dokima/sai, pw=j e)/cousi peiqarci/aj
e)n ou)k a)fqo/noij corhgi/aij a)ll' e)k tou= kat' o)li/gon u(pospanizou/saij.
165 e)ktrapo/menoj ou)=n th\n e)p' eu)qei/aj, e)gka/rsion a)trapo\n eu(rw\n kai\ nomi/saj
katatei/nein a)/cri th=j e)ruqra=j qala/tthj o(doiporei=n h)/rceto. tera/stion
de/ fasi sumbh=nai kat' e)kei=non to\n cro/non megalou/rghma th=j fu/sewj,
166 o(\ mhdei/j pw me/mnhtai pa/lai gegono/j. nefe/lh ga\r ei)j eu)mege/qh ki/ona
schmatisqei=sa proh/|ei th=j plhqu/oj, h(me/raj me\n h(lioeide\j e)kla/mpousa
fe/ggoj, nu/ktwr de\ flogoeide/j, u(pe\r tou= mh\ pla/zesqai kata\ th\n porei/an,
a)ll' a)planesta/tw| e(/pesqai h(gemo/ni o(dou=. ta/ca me/ntoi kai\ tw=n u(pa/rcwn
tij h)=n tou= mega/lou basile/wj, a)fanh\j a)/ggeloj, e)gkateilhmme/noj th=| nefe/lh|
prohghth/r, o(\n ou) qe/mij sw/matoj o)fqalmoi=j o(ra=sqai.
167 Qeasa/menoj d' o( th=j Ai)gu/ptou basileu\j a)nodi/a| crwme/nouj,
w(j w)/|eto, kai\ dia\ tracei/aj kai\ a)tribou=j e)rh/mhj badi/zontaj h(/sqh me\n
e)pi\ tw=| kata\ th\n porei/an sfa/lmati, nomi/saj sugkeklei=sqai die/xodon

21
Philo Judaeus. De vita Mosis

ou)k e)/contaj, e)pi\ de\ tw=| meqe/sqai metanow=n e)pecei/rei diw/kein, w(j h)\
fo/bw| th\n plhqu\n u(postre/ywn kai\ doulwso/menoj au)=qij h)\ a)poktenw=n
168 h(bhdo\n a)fhnia/zousan. ei)=q' a(/pasan th\n i(ppikh\n du/namin paralabw\n
a)kontista/j te kai\ sfendonh/taj kai\ i(ppotoxo/taj kai\ tou\j a)/llouj o(/soi
th=j kou/fhj o(pli/sewj kai\ ta\ ka/llista tw=n drepanhfo/rwn a(rma/twn
e(xako/sia toi=j e)n te/lei dou/j, i(/na meta\ tou= pre/pontoj a)xiw/matoj e)pakolou-
qh/swsi kai\ th=j stratei/aj meta/scwsin, ou)de\n ta/couj a)nei\j e)pexe/qei
kai\ suntei/nwn e)/speude boulo/menoj e)xapinai/wj ou) proi dome/noij e)pisth=nai:
to\ ga\r a)ne/lpiston kako\n a)rgalew/teron ai)ei\ tou= prosdokhqe/ntoj, o(/sw|
169 kai\ to\ o)ligwrhqe\n eu)epiceirhto/teron tou= su\n fronti/di. kai\ o( me\n tau=ta
dianohqei\j e)phkolou/qei nomi/zwn au)toboei\ perie/sesqai, oi( d' e)/tucon h)/dh
para\ tai=j h)i o/si th=j qala/tthj stratopedeu/ontej: mello/ntwn d' a)risto-
poiei=sqai, to\ me\n prw=ton pa/tagoj e)xhcei=to polu/j, a(/te tosou/twn a)nqrw/pwn
o(mou= kai\ u(pozugi/wn meta\ spoudh=j e)launo/ntwn, w(j e)kcuqe/ntaj tw=n skhnw=n
perible/pesqai kai\ w)takoustei=n | a)krobatou=ntaj: ei)=t' o)li/gw| u(/steron e)pi\
lo/fou mete/wroj h( a)nti/paloj katafai/netai du/namij e)n toi=j o(/ploij e)ktetag-
170 me/nh pro\j ma/chn. e)pi\ de\ tw=| paralo/gw| kai\ a)prosdokh/tw| kata-
plage/ntej kai\ mh/te pro\j a)/munan eu)trepei=j o)/ntej dia\ spa/nin a)munthri/wn
-ou) ga\r e)pi\ po/lemon a)ll' ei)j a)poiki/an e)xh/|esan-mh/te fugei=n
duna/menoi-kato/pin me\n ga\r pe/lagoj, e)cqroi\ d' a)ntikru/, ta\ de\ par'
e(ka/tera baqei=a kai\ a)tribh\j e)rh/mh-sfada/|zontej kai\ tw=| mege/qei
tw=n kakw=n a)peirhko/tej, oi(=a para\ ta\j toiau/taj filei= sumfora/j, to\n
171 a)/rconta h)|tiw=nto fa/skontej: "dia\ to\ mh\ ei)=nai mnh/mata e)n Ai)gu/ptw|,
oi(=j a)poqano/ntej e)ntafhso/meqa, e)xh/gagej h(ma=j, i(/n' e)ntau=qa khdeu/sh|j
a)poktei/naj; h)\ ou) pa=sa doulei/a koufo/teron kako\n qana/tou; delea/saj
e)leuqeri/aj e)lpi/di to\ plh=qoj to\n calepw/teron peri\ tou= zh=n e)pekre/masaj
172 ki/ndunon. h)gno/eij th\n h(mete/ran a(plo/thta kai\ th\n Ai)gupti/wn pikri/an
kai\ to\ baru/mhni; to\ me/geqoj tw=n a)fu/ktwn kakw=n ou)c o(ra=|j; ti/ prakte/on;
polemw=men a)/oploi pro\j w(plisme/nouj; a)lla\ feu/gwmen kaqa/per a)/rkusi
kuklwqe/ntej a)nhlee/sin e)cqroi=j, e)rhmi/aij a)ba/toij, a)plw/toij pela/gesin;
173 ei) de\ dh\ kai\ plwta/, ti/j eu)pori/a skafw=n ei)j perai/wsin;" o( de\ tau=ta
a)kou/wn toi=j me\n sunegi/nwske, tw=n de\ crhsmw=n e)me/mnhto: kai\ dianei/maj
to\n nou=n kai\ to\n lo/gon kata\ to\n au)to\n cro/non tw=| me\n e)netu/gcanen
a)fanw=j tw=| qew=|, i(/n' e)x a)mhca/nwn r(u/shtai sumforw=n, di' ou(= d' e)qa/rsune
kai\ parhgo/rei tou\j katabow=ntaj "mh\ a)napi/ptet"e le/gwn: "ou)c o(moi/wj
174 a)/nqrwpoj a)mu/netai kai\ qeo/j. ti/ mo/noij toi=j eu)lo/goij kai\ piqanoi=j
propisteu/ete; paraskeuh=j ou)demia=j e)sti crei=oj o( qeo\j bohqo/j: e)n
a)po/roij po/ron eu(rei=n i)/dion qeou=: ta\ a)du/nata panti\ genhtw=| mo/nw| dunata\
175 kai\ kata\ ceiro/j." kai\ tau=ta me\n e)/ti kaqestw\j diexh/|ei: mikro\n d'
e)piscw\n e)/nqouj gi/netai katapneusqei\j u(po\ tou= ei)wqo/toj e)pifoita=n au)tw=|
pneu/matoj kai\ qespi/zei profhteu/wn ta/de: "h(\n o(ra=te stratia\n eu)oplou=san,
ou)ke/t' a)ntitetagme/nhn o)/yesqe: pesei=tai ga\r protropa/dhn pa=sa kai\

22
Philo Judaeus. De vita Mosis

bu/qioj a)fanisqh/setai, w(j mhde\ lei/yanon au)th=j u(pe\r gh=j e)/ti fanh=nai,
176 kai\ ou) mh/kei cro/nou, a)lla\ th=| e)piou/sh| nukti/." kai\ o( me\n tau=t'
a)pefqe/ggeto. katadu/ntoj d' h(li/ou, no/toj eu)qu\j h)/rxato kataskh/ptein
biaio/tatoj, u(f' ou(= to\ pe/lagoj e)xanecw/rhsen, ei)wqo\j me\n a)mpwti/zein,
to/te de\ kai\ ma=llon w)qou/menon to\ pro\j | ai)gialoi=j u(pesu/rh kaqa/per
ei)j cara/dran h)\ ca/rubdin: a)sth/r te prou)fai/net' ou)dei/j, a)lla\ pukno\n
kai\ me/lan ne/foj a(/panta to\n ou)rano\n e)pei=ce, gnofw/douj th=j nukto\j
177 ou)/shj ei)j kata/plhxin tw=n diwko/ntwn. prostacqei\j de\ Mwush=j th=|
bakthri/a| pai/ei th\n qa/lassan: h( de\ r(agei=sa dii/statai kai\ tw=n tmhma/twn
ta\ me\n pro\j tw=| r(age/nti me/rei mete/wra pro\j u(/yoj e)xai/retai kai\ page/nta
tro/pon tei/couj krataiw=j h)re/mei kai\ h(su/caze, ta\ d' o)pi/sw stale/nta
kai\ calinwqe/nta th\n ei)j to\ pro/sw fora\n kaqa/per h(ni/aij a)fane/sin
a)necai/tize, to\ de\ mesai/taton, kaq' o(\ e)ge/neto h( r(h=xij, a)naxhranqe\n o(do\j
eu)rei=a kai\ lewfo/roj gi/netai. tou=to i)dw\n Mwush=j kai\ qauma/saj e)gegh/-
qei kai\ plhrwqei\j cara=j e)qa/rsune tou\j i)di/ouj kai\ h(=| ta/cista prou)/trepen
178 a)nazeugnu/nai. peraiou=sqai de\ mello/ntwn, shmei=on e)pigi/netai teratw-
de/staton: h( ga\r o(dhgo\j nefe/lh prwtostatou=sa to\n a)/llon cro/non a)na-
ka/mptei pro\j ta\ ou)rai=a tou= plh/qouj, o(/pwj o)pisqofulakh=|, kai\ tacqei=sa
meqo/rioj tw=n diwko/ntwn kai\ tw=n diwkome/nwn tou\j me\n h(niocou=sa swthri/wj
kai\ a)sfalw=j e)ph/laune, tou\j de\ a)nei=rge kai\ a)ne/krouen e)forma=n e)pei-
gome/nouj: a(/per o(rw=ntej oi( Ai)gu/ptioi qoru/bou kai\ tarach=j pa/nt' e)plh/roun
ta/j te ta/xeij u(po\ de/ouj sune/ceon e)pempi/ptontej a)llh/loij kai\ zhtou=ntej h)/dh
179 fugei=n, o(/t' ou)de\n h)=n o)/feloj. oi( me\n ga\r (Ebrai=oi dia\ xhra=j a)trapou= peri\
baqu\n o)/rqron meta\ gunaikw=n kai\ pai/dwn e)/ti komidh=| nhpi/wn peraiou=ntai:
tou\j de\ ta\ tmh/mata tou= pela/gouj e(kate/rwqen e)pikulisqe/nta kai\ e(nw-
qe/nta au)toi=j a(/rmasi kai\ i(/ppoij katapontoi=, borei/oij pneu/masi th=j
palirroi/aj a)nacuqei/shj kai\ metew/roij trikumi/aij e)pidramou/shj, w(j mhde\
purfo/ron u(poleifqh=nai to\n a)paggelou=nta toi=j e)n Ai)gu/ptw| ta\j ai)fnidi/ouj
180 sumfora/j. to\ me/ga tou=to kai\ qaumasto\n e)/rgon (Ebrai=oi kataplage/ntej
a)naimwti\ ni/khn ou)k e)lpisqei=san h)/ranto kai\ katido/ntej e)n a)karei= fqora\n
a)qro/an polemi/wn du/o corou/j, to\n me\n a)ndrw=n, to\n de\ gunaikw=n, e)pi\
th=j h)i o/noj sth/santej eu)caristikou\j u(/mnouj ei)j to\n qeo\n h)=|don, e)xa/r-
contoj Mwuse/wj me\n toi=j a)ndra/sin, a)delfh=j de\ tou/tou tai=j gunaixi/n:
h(gemo/nej ga\r ou(=toi tw=n corw=n e)gege/nhnto.
181 )/Arantej d' a)po\ qala/tthj me/cri me/n tinoj w(doipo/roun mhke/ti
to\n a)po\ tw=n e)cqrw=n o)rrwdou=ntej fo/bon. e)pilipo/ntoj de\ tou= potou=
trisi\n h(me/raij, au)=qij e)n a)qumi/aij h)=san u(po\ di/youj kai\ pa/lin h)/rxanto
memyimoirei=n w(j mhde\n eu)= propeponqo/tej: a)ei\ ga\r h( tou= paro/ntoj
prosbolh\ deinou= ta\j e)pi\ toi=j prote/roij a)gaqoi=j h(dona\j a)fairei=tai.
182 qeasa/menoi de\ phga\j e)pitre/cousin | w(j a)ruso/menoi cara=j u(po/plew|,
di' a)/gnoian ta)lhqou=j a)pathqe/ntej: pikrai\ ga\r h)=san: ei)=ta geusa/menoi
gnamfqe/ntej tw=| par' e)lpi/da ta/ te sw/mata parei=nto kai\ ta\j yuca\j

23
Philo Judaeus. De vita Mosis

a)napeptw/kesan, ou)c ou(/twj e)f' e(autoi=j w(j e)pi\ toi=j nhpi/oij paisi\
183 ste/nontej, ou(\j a)dakruti\ poto\n ai)tou=ntaj o(ra=n ou)c u(pe/menon. e)/nioi
de\ tw=n o)ligwrote/rwn kai\ pro\j eu)se/beian a)bebai/wn kai\ ta\ progegono/ta
h)|tiw=nto w(j ou)k e)p' eu)ergesi/a| sumba/nta ma=llon h)\ dia\ metousi/an a)rga-
lewte/rwn sumforw=n, a)/meinon ei)=nai le/gontej tri/j, ou)c a(/pax, u(p' e)cqrw=n
a)poqanei=n h)\ di/yei parapole/sqai: th\n me\n ga\r a)/ponon kai\ tacei=an tou=
bi/ou meta/stasin ou)de\n a)qanasi/aj diafe/rein toi=j eu)= fronou=si, qa/naton
d' w(j a)lhqw=j ei)=nai to\n bradu\n kai\ met' a)lghdo/nwn, ou)k e)n tw=| teqna/nai
184 to\ fobero\n a)ll' e)n mo/nw| tw=| a)poqnh/|skein e)pideiknu/menon. toiau/taij
crwme/nwn o)lofu/rsesi, pa/lin i(keteu/ei to\n qeo\n Mwush=j e)pista/menon
th\n zw/|wn kai\ ma/lista th\n a)nqrw/pwn a)sqe/neian kai\ ta\j tou= sw/matoj
a)na/gkaj e)k trofh=j h)rthme/nou kai\ despoi/naij calepai=j sunezeugme/nou,
brw/sei kai\ po/sei, suggnw=nai me\n toi=j a)qumou=si, th\n de\ pa/ntwn e)/ndeian
e)kplh=sai, mh\ cro/nou mh/kei, dwrea=| d' a)nuperqe/tw| kai\ tacei/a|, dia\
th\n tou= qnhtou= fusikh\n o)ligwri/an o)xu\n kairo\n th=j bohqei/aj e)pipoqou=ntoj.
185 o( de\ th\n i(/lewn au(tou= du/namin fqa/nei proekpe/myaj kai\ dioi/xaj to\ tou=
i(ke/tou th=j yuch=j a)koi/mhton o)/mma xu/lon dei/knusin, o(\ prose/taxen a)ra/-
menon ei)j ta\j phga\j kaqei=nai, ta/ca me\n kateskeuasme/non e)k fu/sewj
poiou=n du/namin, h(\ ta/ca h)gno/hto, ta/ca de\ kai\ to/te prw=ton poihqe\n ei)j
186 h(\n e)/mellen u(phretei=n crei/an. genome/nou de\ tou= keleusqe/ntoj, ai( me\n
phgai\ glukai/nontai metabalou=sai pro\j to\ po/timon, w(j mhd' ei) th\n
a)rch\n e)ge/nonto/ pote pikrai\ du/nasqai diagnw=nai, dia\ to\ mhde\ i)/cnoj h)\
187 zw/puron th=j a)rcai/aj kaki/aj ei)j mnh/mhn u(polelei=fqai. to\ de\
di/yoj a)kesa/menoi meq' h(donh=j diplasi/aj, e)peidh\ th=j a)polau/sewj to\
par' e)lpi/da sumbebhko\j a)gaqo\n eu)frai/nei ma=llon, e)/ti kai\ ta\j u(dri/aj
plhrw/santej a)nezeu/gnusan, w(/sper a)po\ qoi/nhj kai\ i(lara=j eu)wci/aj e(stia-
qe/ntej kai\ mequ/ontej ou) th\n e)n oi)/nw| me/qhn a)lla\ th\n nhfa/lion, h(\n
h)krati/santo ta\j propo/seij labo/ntej para\ th=j eu)sebei/aj tou= proestw=toj
188 a)/rcontoj. a)fiknou=ntai d' ei)j staqmo\n deu/teron, eu)/udro/n te kai\ eu)/den-
dron-Ai)lei\m w)noma/zeto #Exod. 15, 27$-, phgai=j katarreo/menon
dw/deka, par' ai(=j stele/ch ne/a foini/kwn eu)erne/stata h)=n to\n a)riqmo\n
e(bdomh/konta, toi=j o)xu\ th=| | dianoi/a| ble/pein duname/noij a)gaqw=n tw=n
189 e)qnikw=n e)nargh= shmei=a kai\ dei/gmata: fulai/ te ga/r ei)si tou= e)/qnouj
dw/deka, w(=n e(ka/sth phgh=j e(/xei lo/gon eu)sebou=sa, corhgou/shj eu)sebei/aj
a)ena/ouj kai\ a)nellipei=j kala\j pra/xeij, gena/rcai de\ tou= su/mpantoj e)/qnouj
e(bdomh/konta gego/nasi foi/niki tw=| tw=n de/ndrwn a)ri/stw| proshko/ntwj
pareikasqe/ntej, o(\ kai\ o)fqh=nai kai\ karpo\n e)negkei=n e)sti ka/lliston, o(/per
kai\ th\n zwtikh\n e)/cei du/namin ou)k e)n r(i/zaij w(/sper ta\ a)/lla katorwrug-
me/nhn a)ll' a)nw/foiton, kardi/aj tro/pon e)n tw=| mesaita/tw| tw=n a)kremo/nwn
190 i(drume/nhn, u(f' w(=n oi(=a h(gemoni\j o)/ntwj e)n ku/klw| doruforei=tai. toiau/thn
d' e)/cei fu/sin kai\ h( dia/noia tw=n geusame/nwn o(sio/thtoj: a)/nw ga\r mema/-
qhke ble/pein te kai\ foita=n kai\ metewropolou=sa a)ei\ kai\ ta\ qei=a diereu-

24
Philo Judaeus. De vita Mosis

nwme/nh ka/llh cleu/hn ti/qetai ta\ e)pi/geia, tau=ta me\n paidia/n, e)kei=na
de\ spoudh\n w(j a)lhqw=j nomi/zousa.
191 Meta\ de\ tau=t' ou) polu\j dih=lqe cro/noj kai\ a)pori/a| siti/wn
e)li/mwtton, w(/sper e)k diadoch=j a)ntepitiqeme/nwn tw=n a)nagkai/wn: de/spoinai
ga\r calepai\ kai\ barei=ai, pei=na kai\ di/ya, diaklhrwsa/menai ta\j kakw/seij
e)n me/rei prose/keinto kai\ sune/baine kata\ th\n th=j e(te/raj a)/nesin e)pi-
gi/nesqai th\n e(te/ran, o(/per h)=n toi=j pa/scousin a)forhto/taton, ei)/ ge pro\
mikrou= do/xantej a)pallagh=nai di/youj e)fedreu=on kako\n pei=nan eu(/riskon.
192 h)=n d' ou) mo/non h( parou=sa spa/nij calepo/n, a)lla\ kai\ h( pro\j to\n me/llonta
cro/non tw=n e)pithdei/wn a)po/gnwsij: o(rw=ntej ga\r baqei=an kai\ pollh\n
e)/rhmon kai\ karpw=n a)gonwta/thn sfo/dra h)qu/moun: pa/nta ga\r h)=san h)\
tracei=ai kai\ a)porrw=gej pe/trai h)\ a(lmuro/gewj pedia\j h)\ o)/rh liqwde/stata
h)\ ya/mmoi baqei=ai pro\j h)li/baton u(/yoj a)natei/nousai, kai\ prose/ti potamo\j
ou)dei/j, ou)k au)qigenh/j, ou) ceima/rrouj, ou)demi/a phgh/, sparto\n ou)de\n
ou)de\ de/ndron, ou)c h(/meron, ou) th=j a)gri/aj u(/lhj, ou) zw=|on pthno\n h)\ cersai=on,
o(/ti mh\ tw=n e(rpetw=n ta\ i)obo/la pro\j o)/leqron a)nqrw/pwn, o)/feij kai\
193 skorpi/oi. ei)=q' u(pomimnh|sko/menoi th=j kat' Ai)/gupton eu)qhni/aj kai\ eu)e-
thri/aj kai\ th\n tw=n e)kei= pa/ntwn a)fqoni/an a)ntitiqe/ntej th=| pa/ntwn e)ntau=qa
e)ndei/a| calepw=j e)/feron kai\ pro\j e(te/rouj e(/teroi toiau=t' e)logopoi/oun:
"e)p' e)leuqeri/aj e)lpi/di metanasta/ntej ou)de\ tou= zh=n a)/deian e)/comen oi(
tai=j me\n u(posce/sesi tou= h(gemo/noj eu)dai/monej, e)n de\ toi=j e)/rgoij a)nqrw/pwn
194 a(pa/ntwn kakodaimone/statoi. ti/ te/loj e)/stai th=j | a)nhnu/tou kai\ makra=j
ou(/twj o(dou=; pa=si kai\ toi=j ple/ousi kai\ toi=j pezeu/ousin o(/roj ei)j o(\n a)fi/-
xontai pro/keitai, toi=j me\n e)mpo/ria kai\ lime/nej, toi=j de\ po/lij tij h)\
cw/ra, mo/noij d' h(mi=n a)/batoj e)rhmi/a kai\ dusodi/a kai\ calepai\ dusel-
pisti/ai: proi o/ntwn ga/r, w(/sper a)cane\j kai\ baqu\ pe/lagoj a)po/reuton
195 a)nafai/netai kaq' e(ka/sthn h(me/ran eu)runo/menon. metewri/saj kai\ fush/saj
h(ma=j tw=| lo/gw| kai\ kenw=n e)lpi/dwn ta\ w)=ta plhrw/saj paratei/nei limw=|
ta\j gaste/raj ou)de\ ta\j a)nagkai/aj e)kpori/zwn trofa/j: a)poiki/aj o)no/mati
tosau/thn plhqu\n h)pa/thsen e)x oi)koume/nhj to\ prw=ton ei)j a)oi/khton a)gagw/n,
ei)=ta kai\ ei)j a(/|dou prope/mpwn, th\n tou= bi/ou teleutai/an o(do/n."
196 toiau=t' o)neidizo/menoj ou)c ou(/twj e)pi\ tai=j ei)j au(to\n kakhgori/aij e)duj-
ce/rainen, w(j e)pi\ tw=| th=j gnw/mhj au)tw=n a)nidru/tw|: pepeirame/noi ga\r
muri/wn o(/swn e)k tou= paralo/gou sumbebhko/twn pragma/twn para\ to\
kaqesto\j e)/qoj w)/feilon u(po\ mhdeno\j e)/ti tw=n eu)lo/gwn kai\ piqanw=n
a)/gesqai, pepisteuke/nai d' au)tw=| labo/ntej a)podei/xeij e)nargesta/taj tou=
197 peri\ a(pa/ntwn a)yeudei=n. pa/lin d' o(/te ei)j e)/nnoian h)=lqe th=j e)ndei/aj,
h(=j mei=zon ou)de\n kako\n a)nqrw/poij e)sti/, sunegi/nwsken o)/clon ei)dw\j a)be/-
baion fu/sei pra=gma kai\ u(po\ tw=n e)n cersi\ diakinou/menon, a(\ lh/qhn me\n
198 tw=n progegono/twn e)rga/zetai, duselpisti/an d' ei)j ta\ me/llonta. pa/ntwn
ou)=n e)n a)sce/toij o)/ntwn a)ni/aij kai\ ta\j a)nwta/tw prosdokw/ntwn sumfora/j,
a(\j e)no/mizon e)fedreu/ein kai\ e)gguta/tw parei=nai, tou=to me\n dia\ th\n su/m-

25
Philo Judaeus. De vita Mosis

futon e)piei/keian kai\ filanqrwpi/an, tou=to de\ boulo/menoj o(\n e)ceiroto/nhsen


h(gemo/na timh=sai kai\ e)/ti ma=llon w(j eu)sebei/aj e)/cei kai\ o(sio/thtoj e)/n te
toi=j faneroi=j ka)n toi=j a)dh/loij a(/pasi diasusth=sai o( qeo\j e)leh/saj to\
199 pa/qoj i)a=tai. xe/naj ou)=n eu)ergesi/aj e)kainoto/mei, tranote/raij o(/pwj e)m-
fa/sesi paideuqw=sin h)/dh mh\ dusanascetei=n, ei)/ ti mh\ kata\ gnw/mhn eu)qu\j
a)pobai/h, tlhtikw=j d' u(pome/nein crhsta\ peri\ tw=n mello/ntwn proj-
200 dokw=ntej. ti/ ou)=n sune/bh; th=| u(sterai/a| peri\ th\n e(/w dro/soj baqei=a
kai\ pollh\ peri\ su/mpan h)=n e)n ku/klw| to\ strato/pedon, h(\n e)pe/nifen h(such=|,
a)h/qh u(eto\n kai\ parhllagme/non, ou)c u(/dwr, ou) ca/lazan, ou) cio/na, ou)
kru/stallon-tau=ta ga\r ai( tw=n nefw=n a)perga/zontai metabolai\ tai=j
ceimerinai=j tropai=j-, a)lla\ ke/gcron bracuta/thn kai\ leukota/thn, h(\
dia\ th\n e)pa/llhlon fora\n swrhdo\n prou)ke/cuto tw=n skhnw=n, a)/pistoj
o)/yij: h(\n kataplage/ntej e)punqa/nonto tou= h(gemo/noj, ti/j te o( u(eto\j ou(=to/j
e)stin, o(\n ou)dei/j pw pro/teron ei)=den | a)nqrw/pwn, kai\ pro\j ti/ ge/gonen.
201 o( de\ katapneusqei\j e)/nqouj gi/netai kai\ qespi/zei ta/de: "qnhtoi=j me\n a)nei=tai
pedia\j h( baqu/geioj, h(\n a)natemo/ntej ei)j au)/lakaj a)rou=si kai\ spei/rousi
kai\ ta\ a)/lla ta\ kata\ gewrgi/an drw=si karpou\j e)thsi/ouj e)kpori/zontej ei)j
a)fqoni/an tw=n a)nagkai/wn: qew=| d' ou) mi/a moi=ra tou= panto\j a)ll' o(
su/mpaj ko/smoj u(pobe/blhtai kai\ ta\ tou/tou me/rh pro\j a(/pasan crei/an
202 w(=n a)\n qe/lh| w(j despo/th| dou=la u(phreth/sonta. nu=n ou)=n e)/doxen au)tw=|, to\n
a)e/ra trofh\n e)negkei=n a)nq' u(/datoj, e)pei\ kai\ gh= polla/kij u(eto\n h)/negken:
o( ga\r e)n Ai)gu/ptw| potamo\j kaq' e(/kaston e)niauto\n tai=j e)piba/sesi plhm-
murw=n o(/tan a)/rdh| ta\j a)rou/raj, ti/ e(/teron h)\ u(eto/j e)sti ka/twqen e)pini/fwn;"
203 para/doxon me\n dh\ to\ e)/rgon, ei) kai\ e)ntau=qa e)/sth: nuni\ de\ kai\ para-
doxote/roij a)/lloij e)qaumatourgei=to. e)penegka/menoi ga\r a)/lloj a)llaco/qen
a)ggei=a suneko/mizon, oi( me\n e)pi\ tw=n u(pozugi/wn, oi( de\ kata\ tw=n w)/mwn
e)phcqisme/noi, pronoi/a| tou= pro\j plei/w cro/non tamieu/esqai ta\ e)pith/deia.
204 h)=n d' a)/ra a)tami/euta kai\ a)qhsau/rista, dwrea\j a)ei\ ne/aj e)gnwko/toj tou=
qeou= cari/zesqai: ta\ me\n ga\r pro\j th\n to/te crh=sin au)ta/rkh skeua/santej
meq' h(donh=j proshne/gkanto, tw=n d' a)poleifqe/ntwn ei)j th\n u(sterai/an
ou)de\n e)/ti sw=|on eu(/riskon, a)lla\ metabeblhko/ta kai\ dusw/dh kai\ mesta\
toioutotro/pwn zw/|wn, a(\ kata\ sh=yin ei)/wqe genna=sqai: tau=ta me\n ou)=n
a)perri/ptoun kata\ to\ ei)ko/j, e(te/raj d' eu)trepei=j trofa\j a)neu/riskon, a(\j
205 a(/ma th=| dro/sw| kaq' e(ka/sthn h(me/ran sune/baine ni/fesqai. ge/raj d' e)xai/-
reton h( i(era\ e(bdoma\j ei)=cen: e)peidh\ ga\r ou)de\n e)fei=tai dra=n e)n au)th=|,
pa/ntwn de\ mikrw=n kai\ mega/lwn e)/rgwn a)ne/cein diei/rhtai, sugkomi/zein
ou) duname/noij to/te ta\ e)pith/deia pro\ mia=j o( qeo\j u(/ei dipla= kai\ keleu/ei
fe/rein ei)j du/o h(me/raj au)ta/rkh trofh\n e)some/nhn: ta\ de\ sugkomisqe/nta
206 sw=|a die/menen, ou)deno\j h(=| pro/teron fqare/ntoj to\ para/pan. le/xw
de\ kai\ to\ e)/ti tou/tou qaumasiw/teron: e)pi\ ga\r e)/th tessara/konta, tosou=ton
mh=koj ai)w=noj, o(doiporou=sin au)toi=j ai( corhgi/ai tw=n a)nagkai/wn e)n ta/xesi
tai=j ei)rhme/naij e)gi/nonto kaqa/per e)n sitarci/aij memetrhme/naij pro\j ta\j

26
Philo Judaeus. De vita Mosis

207 e)piballou/saj e(ka/stoij dianoma/j. a(/ma me/ntoi kai\ th\n tripo/qhton h(me/ran
a)nedida/skonto-zhtou=ntej ga\r e)k pollou=, ti/j a)/r' e)sti\n h( tou= ko/smou
gene/qlioj, e)n h(=| to/de to\ pa=n a)petele/sqh, kai\ para\ pate/rwn kai\ pro-
go/nwn th\n zh/thsin a)/luton diadexa/menoi mo/lij e)dunh/qhsan eu(rei=n-
ou) mo/non | crhsmoi=j a)nadidacqe/ntej, a)lla\ kai\ tekmhri/w| pa/nu safei=:
tou= ga\r pleona/zontoj e)n tai=j a)/llaij h(me/raij, w(j e)le/cqh, fqeirome/nou,
to\ pro\ th=j e(bdo/mhj u(o/menon ou) mo/non ou) mete/balen, a)lla\ kai\ me/tron
208 ei)=ce dipla/sion. h( de\ crh=sij h)=n toia/de: sulle/gontej a(/ma th=| e(/w| to\
nifo/menon h)/loun h)\ e)/tribon, ei)=q' e(/yontej h(dei=an pa/nu trofh\n oi(=a meli/ph-
209 kton prosefe/ronto mh\ deo/menoi sitopo/nwn periergi/aj. a)lla\ ga\r kai\
tw=n ei)j a(brodi/aiton bi/on ou)k ei)j makra\n eu)po/roun, o(/saper e)n oi)kou-
me/nh| cw/ra| kai\ eu)dai/moni boulhqe/ntoj tou= qeou= kata\ pollh\n periousi/an
a)/fqona corhgei=n e)n e)rhmi/a|: tai=j ga\r e(spe/raij o)rtugomhtrw=n ne/foj
sunece\j e)k qala/tthj e)pifero/menon a(/pan to\ strato/pedon e)peski/aze ta\j
pth/seij prosgeiota/taj poioume/nwn ei)j to\ eu)/qhron: sullamba/nontej ou)=n
kai\ skeua/zontej w(j fi/lon e(ka/stoij krew=n a)pe/lauon h(di/stwn a(/ma kai\
th\n trofh\n parhgorou=ntej a)nagkai/w| prosoyh/mati.
210 Tou/twn me\n ou)=n pollh\n h)=gon a)fqoni/an ou)k e)pileipo/ntwn,
u(/datoj de\ kai\ pa/lin pie/sasa deinh\ spa/nij e)pigi/netai: kai\ pro\j a)po/-
gnwsin h)/dh trapome/nwn swthri/aj, labw\n Mwush=j th\n i(era\n bakthri/an
e)kei/nhn, di' h(=j ta\ kat' Ai)/gupton a)pete/lese shmei=a, qeoforhqei\j th\n
211 a)kro/tomon pe/tran pai/ei. h( d', ei)/te prou pokeime/nhj phgh=j fle/ba kai/-
rion diakopei=sa ei)/te kai\ to/te prw=ton u(/datoj a)fane/sin u(pono/moij
ei)j au)th\n a)qro/ou surrue/ntoj kai\ sfo/dra e)kqlibe/ntoj, a)nastomwqei=sa th=|
bi/a| th=j fora=j krounhdo\n e)kcei=tai, w(j mh\ to/te mo/non parascei=n a)/koj
di/youj a)lla\ kai\ pro\j plei/w cro/non tosau/taij muria/sin a)fqoni/an potou=:
ta\ ga\r u(dri/a pa/nt' e)plh/rwsan, w(j kai\ pro/teron e)k tw=n phgw=n, ai(\
pikrai\ me\n h)=san fu/sei, mete/balon d' e)pifrosu/nh| qei/a| pro\j to\ glu/kion.
212 ei) de/ tij tou/toij a)pistei=, qeo\n ou)/t' oi)=den ou)/t' e)zh/thse/ pote: e)/gnw
ga\r a)\n eu)qe/wj, e)/gnw pagi/wj katalabw/n, o(/ti ta\ para/doxa dh\ tau=ta
kai\ para/loga qeou= pai/gnia/ e)stin, a)pidw\n ei)j ta\ tw=| o)/nti mega/la kai\
spoudh=j a)/xia, ge/nesin ou)ranou= kai\ planh/twn kai\ a)planw=n a)ste/rwn
corei/aj kai\ fwto\j a)na/lamyin, h(me/raj me\n h(liakou=, nu/ktwr de\ tou= dia\
selh/nhj, kai\ gh=j i(/drusin e)n tw=| mesaita/tw| tou= panto/j, h)pei/rwn te kai\
nh/swn u(perba/llonta mege/qh kai\ zw/|wn kai\ futw=n a)muqh/touj i)de/aj,
e)/ti de\ pelagw=n a)nacu/seij, potamw=n au)qigenw=n kai\ ceima/rrwn fora/j,
a)ena/wn r(ei=qra phgw=n, w(=n ai( | me\n yucro\n ai( de\ qermo\n u(/dwr a)nom-
brou=sin, a)e/roj pantoi/aj tropa/j, e)thsi/wn w(rw=n diakri/seij, a)/lla ka/llh
213 muri/a. e)pili/poi a)\n o( bi/oj tou= boulome/nou dihgei=sqai ta\ kaq' e(/kasta,
ma=llon d' e(/n ti tw=n o(loscereste/rwn tou= ko/smou merw=n, ka)\n ei) me/lloi
pa/ntwn a)nqrw/pwn e)/sesqai makrobiw/tatoj. a)lla\ tau=ta me\n pro\j a)lh/-
qeian o)/nta qauma/sia katapefro/nhtai tw=| sunh/qei: ta\ de\ mh\ e)n e)/qei,

27
Philo Judaeus. De vita Mosis

ka)\n mikra\ h)=|, xe/naij fantasi/aij e)ndido/ntej kataplhtto/meqa tw=| filokai/nw|.


214 )/Hdh de\ pollh\n kai\ a)po/reuton diexelhluqo/twn, o(/roi tine\j
a)nefai/nonto gh=j oi)koume/nhj kai\ proa/steia cw/raj, ei)j h(\n meqwrmi/zonto:
ne/montai d' au)th\n Foi/nikej. e)lpi/santej de\ bi/on eu)/dion kai\ galhno\n
215 au(toi=j a)panth/sesqai gnw/mhj e)sfa/lhsan. o( ga\r prokaqh/menoj basileu\j
po/rqhsin eu)labhqei/j, a)nasth/saj th\n e)k tw=n po/lewn neo/thta, ma/lista
me\n a)nei/rxwn u(phnti/azen, ei) de\ bia/zointo, dia\ ceirw=n a)munou/menoj a)kmh=si
kai\ a)/rti prw=ton kaqistame/noij ei)j a)gw=na kekmhko/taj o(doipori/aij kai\
216 e)ndei/aij siti/wn kai\ potw=n, a(\ kata\ me/roj a)ntepeti/qeto. Mwush=j de\
para\ tw=n skopw=n gnou\j ou) makra\n diesthko/ta to\n e)cqro\n strato/n,
katale/xaj tou\j h(bw=ntaj kai\ strathgo\n e(lo/menoj e(/na tw=n u(pa/rcwn
)Ihsou=n, pro\j th\n mei/zona summaci/an au)to\j h)pei/geto: perirrana/menoj
ga\r toi=j ei)wqo/si kaqarmoi=j e)pi\ kolwno\n to\n plhsi/on meta\ spoudh=j
a)nadramw\n i(ke/teue to\n qeo\n u(peraspi/sai kai\ ni/khn kai\ kra/toj peri-
poih=sai toi=j (Ebrai/oij, ou(\j e)k calepwte/rwn pole/mwn kai\ kakw=n a)/llwn
e)rru/sato mh\ mo/non ta\j e)x a)nqrw/pwn e)pikremasqei/saj sumfora\j a)po-
skeda/saj, a)lla\ kai\ o(/saj o(/ te tw=n stoicei/wn newterismo\j e)kainou/rghse
217 kat' Ai)/gupton kai\ o( e)n tai=j o(doipori/aij a)nh/nutoj limo/j. h)/dh de\ mello/n-
twn ei)j ma/chn kaqi/stasqai, teratwde/stato/n ti sumbai/nei pa/qoj peri\
ta\j cei=raj au)tou=: koufo/tatai ga\r e)gi/nonto e)n me/rei kai\ baru/tatai:
ei)=q' o(po/te me\n e)pelafri/zointo pro\j u(/yoj ai)ro/menai, to\ summaciko\n
e)rrw/nnuto kai\ a)ndragaqizo/menon e)pikude/steron e)gi/neto, o(po/te de\ ka/tw
bri/seian, i)/scuon oi( a)nti/paloi, mhnu/ontoj dia\ sumbo/lwn tou= qeou=, o(/ti
tw=n me/n e)sti gh= kai\ ai( tou= panto\j e)scatiai\ klh=roj oi)kei=oj, tw=n d'
ai)qh\r o( i(erw/tatoj, kai\ w(/sper e)n tw=| panti\ basileu/ei kai\ kratei= gh=j
218 ou)rano/j, ou(/tw kai\ to\ e)/qnoj perie/stai tw=n a)ntipolemou/ntwn. a)/cri me\n
ou)=n tinoj ai( cei=rej oi(=a pla/stiggej e)n me/rei me\n | e)pekoufi/zonto, e)n
me/rei d' e)pe/rrepon, thnikau=ta kai\ o( a)gw\n a)mfh/ristoj h)=n: e)xapinai/wj
d' a)barei=j geno/menai, daktu/loij a)nti\ tarsw=n crw/menai, mete/wroi pro\j
u(/yoj h)/rqhsan, kaqa/per ai( pthnai\ fu/seij a)eroporou=sai, kai\ die/menon
a)nw/foitoi me/cri tou= th\n ni/khn (Ebrai/ouj a)nantagw/niston a)/rasqai, tw=n
e)cqrw=n h(bhdo\n a)naireqe/ntwn a(/per te diaqei=nai para\ to\ prosh=kon e)spou/-
219 dazon paqo/ntwn meta\ di/khj. to/te kai\ Mwush=j i(dru/etai bwmo/n, o(\n
a)po\ tou= sumbebhko/toj w)no/mase "qeou= katafugh/n" #Exod. 17, 15$, e)f'
ou(= ta\ e)pini/kia e)/que caristhri/ouj eu)ca\j a)podidou/j.
220 Meta\ th\n ma/chn tau/thn e)/gnw dei=n th\n cw/ran, ei)j h(\n a)pw|-
ki/zeto to\ e)/qnoj, kataske/yasqai-deu/teron d' o(doiporou=sin e)/toj e)nei-
sth/kei-boulo/menoj mh/, oi(=a filei=, gnwsimacei=n ou)k ei)do/taj, a)ll'
a)koh=| promaqo/ntaj au)th/n, e)pisth/mh| tw=n e)kei= bebai/a| crwme/nouj, to\
221 prakte/on e)klogi/zesqai. dw/deka d' i)sari/qmouj tai=j fulai=j a)/ndraj, e)x
e(ka/sthj e(/na fu/larcon, ai(rei=tai tou\j dokimwta/touj a)risti/ndhn prokri/naj,
i(/na mhdemi/a moi=ra ple/on h)\ e)/latton e)negkame/nh diafe/rhtai, pa=sai d'

28
Philo Judaeus. De vita Mosis

e)x i)/sou dia\ tw=n e)n te/lei ta\ para\ toi=j katoi/koij, ei) boulhqei=en oi(
222 pemfqe/ntej a)yeudei=n, e)pignw=sin. e(lo/menoj d' au)tou/j fhsi ta/de: "tw=n
a)gw/nwn kai\ kindu/nwn, ou(\j u(pe/sthmen kai\ me/cri nu=n u(pome/nomen, a)=qlo/n
ei)sin ai( klhrouci/ai, w(=n th=j e)lpi/doj mh\ diama/rtoimen e)/qnoj poluanqrwpo/-
taton ei)j a)poiki/an parape/mpontej. e)/sti d' w)felimw/taton h( to/pwn
kai\ a)nqrw/pwn kai\ pragma/twn e)pisth/mh, w(/sper h( a)/gnoia blabero/n.
223 u(ma=j ou)=n e)ceirotonh/samen, i(/na tai=j u(mete/raij o)/yesi/ te kai\ dianoi/aij
ta)kei= qeasw/meqa: gi/nesqe dh\ tw=n tosou/twn muria/dwn w)=ta kai\ o)fqalmoi\
224 pro\j th\n w(=n a)nagkai=on ei)de/nai safh= kata/lhyin. a(\ de\ gnw=nai poqou=men,
tri/a tau=t' e)sti/n: oi)khto/rwn plh=qo/j te kai\ du/namin, po/lewn th\n e)n
eu)kairi/a| qe/sin kai\ e)n oi)kodomi/aij e)curo/thta h)\ tou)nanti/on, cw/ran ei)
baqu/geio/j e)sti kai\ pi/wn, a)gaqh\ pantoi/ouj karpou\j e)negkei=n spartw=n
te kai\ de/ndrwn, h)\ lepto/gewj e)/mpalin, i(/na pro\j me\n i)scu\n kai\ plh=qoj
oi)khto/rwn i)sorro/poij duna/mesi fraxw/meqa, pro\j de\ th\n e)n toi=j to/poij
e)rumno/thta mhcanh/masi kai\ tai=j e(lepo/lesin: a)nagkai=on de\ kai\ th\n cw/ran
ei)de/nai, ei) a)retw=sa h)\ mh/: peri\ ga\r lupra=j e(kousi/ouj kindu/nouj u(po-
225 me/nein h)liqio/thtoj. ta\ d' o(/pla kai\ mhcanh/mata h(mw=n kai\ pa=sa h(
du/namij e)n mo/nw| tw=| pisteu/ein qew=| kei=tai: tau/thn e)/contej th\n para-
skeuh\n ou)deni\ tw=n foberw=n ei)/xomen: i(kanh\ ga\r a)ma/couj r(w/maj eu)exi/aij,
to/lmaij, e)mpeiri/aij, plh/qesin e)k pollou= tou= | perio/ntoj katakratei=n,
di' h(\n kai\ e)n e)rh/mh| baqei/a| corhgi/ai pa/ntwn ei)si\n o(/sa e)n eu)ethri/a|
226 po/lewn. o( de\ kairo/j, e)n w(=| ma/lista cw/raj a)reth\n dokima/zesqai sum-
be/bhken, e)/ar e)sti/n, o(\ nu=n e)fe/sthken: w(/ra| ga\r e)/aroj ta\ me\n spare/nta
telesforei=tai ge/nh, ai( de\ tw=n de/ndrwn fu/seij a)rch\n lamba/nousin.
a)/meinon d' a)\n ei)/h kai\ e)pimei=nai me/cri qe/rouj a)kma/zontoj kai\
227 karpou\j oi(onei\ dei/gmata cw/raj eu)dai/monoj." tau=t' a)kou/santej
e)pi\ th\n kataskoph\n e)xh/|esan u(po\ panto\j tou= plh/qouj propempo/-
menoi dedio/toj, mh\ sullhfqe/ntej a)po/lwntai kai\ sumbh=| du/o ta\ calepw/tata,
a)ndrw=n te, oi(\ fulh=j e(ka/sthj o)/yij h)=san, sfagai\ kai\ a)/gnoia tw=n para\
228 toi=j e)fedreu/ousin e)cqroi=j w(=n w)fe/limoj h( e)pisth/mh. paralabo/ntej
d' o)pth=raj kai\ h(gemo/naj th=j o(dou= proercome/noij e)fei/ponto: kai\ geno/-
menoi plhsi/on, e)f' u(yhlo/taton o)/roj tw=n peri\ to\n to/pon a)nadramo/ntej,
kateqew=nto th\n cw/ran, h(=j pedia\j me\n h)=n pollh\ kriqofo/roj, purofo/roj,
eu)/cortoj, o)reinh\ d' ou)k e)/latton a)mpe/lwn kai\ stelecw=n a)/llwn kata/-
plewj, eu)/dendroj a(/pasa, la/sioj, potamoi=j kai\ phgai=j diezwsme/nh pro\j
a)/fqonon u(drei/an, w(j e)k tw=n propo/dwn a)/cri tw=n korufw=n o(/la tw=n
o)rw=n ta\ kli/mata de/ndresi kataski/oij sunufa/nqai, diafero/ntwj de\ tou\j
229 au)ce/naj kai\ o(/sai baqei=ai diafu/seij. kateqew=nto de\ kai\ ta\j po/leij
e)rumnota/taj dico/qen, e)/k te topikh=j peri\ th\n qe/sin eu)kairi/aj kai\ peri-
bo/lwn e)curo/thtoj. e)xeta/zontej de\ kai\ tou\j oi)kh/toraj e(w/rwn a)pei/rouj
to\ plh=qoj, perimhkesta/touj gi/gantaj h)\ gigantw/deij ta\j tw=n swma/twn
230 u(perbola\j e)/n te mege/qesi kai\ r(w/maij. tau=ta katido/ntej ei)j a)kribeste/ran

29
Philo Judaeus. De vita Mosis

kata/lhyin e)pe/menon-o)lisqhro\n ga\r ai( prw=tai fantasi/ai cro/nw|


mo/lij e)nsfragizo/menai-kai\ a(/ma spoudh\n e)poiou=nto dreya/menoi tw=n
a)krodru/wn, mh\ a)/rti prw=ton sterifoume/nwn a)ll' h)/dh u(poperkazo/ntwn,
231 e)pidei/xasqai panti\ tw=| plh/qei ta\ mh\ r(a|di/wj fqarhso/mena. ma/lista
d' au)tou\j kate/plhtten o( th=j a)mpe/lou karpo/j: oi( ga\r bo/truej u(per-
mege/qeij h)=san, a)ntiparekteino/menoi tai=j klhmati/si kai\ mosceu/masin,
a)/pistoj qe/a: e(/na gou=n e)ktemo/ntej kai\ doki/doj e)k me/swn a)paiwrh/santej,
h(=j ta\j a)rca\j dusi\ ne/oij, tw=| me\n e)/nqen tw=| d' e)/nqen, e)peti/qesan, e)k
diadoch=j, piezome/nwn ai)ei\ tw=n prote/rwn-baru/taton ga\r h)=n a)/cqoj
232 -, e)ko/mizon, peri\ tw=n a)nagkai/wn ou)c o(mofronou=ntej. e)ge/nonto
me\n ou)=n au)toi=j a(/millai muri/ai kai\ pri\n e)panh/kein kata\ th\n o(do/n, a)lla\
koufo/terai, u(pe\r tou= mh\ gnwsimacou/ntwn mhd' | a)/lla a)/llwn a)paggel-
lo/ntwn sta/sin e)n tw=| plh/qei gene/sqai, calepw/terai de\ meta\ th\n
233 e)pa/nodon. oi( me\n ga\r peri\ th=j tw=n po/lewn e)curo/thtoj kai\ w(j e(ka/sth
polua/nqrwpo/j e)sti diexio/ntej kai\ pa/nta ai)/rontej tw=| lo/gw| pro\j to\
megalei=on fo/bon e)neirga/zonto toi=j a)kou/ousin, oi( de\ to\n a(pa/ntwn w(=n
ei)=don u(fairou=ntej o)/gkon pareka/loun mh\ a)napi/ptein, a)ll' e)/cesqai th=j
a)poiki/aj w(j au)toboei\ periesome/nouj: ou)demi/an ga\r a)nqe/xein po/lin pro\j
tosau/thj duna/mewj e)/fodon a)qro/wj e)pista/shj, a)lla\ tw=| ba/rei piesqei=san
pi/ptein: proseti/qesan de\ kai\ ta\ e)k tw=n i)di/wn paqw=n e(ka/teroi tai=j
yucai=j tw=n a)kouo/ntwn, oi( me\n a)/nandroi deili/an, oi( d' a)kata/plhktoi
234 qa/rsoj met' eu)elpisti/aj. a)ll' ou(=toi me\n pe/mpth moi=ra tw=n a)podedei-
liako/twn h)=san, oi( d' e)/mpalin tw=n gennai/wn pentapla/sioi: to\ d' o)li/gon
qa/rsoj a)tolmi/aj e)nafani/zetai periousi/a|, o(\ dh\ kai\ to/te fasi\ sumbh=nai:
tw=n ga\r ta\ be/ltista diexio/ntwn duoi=n oi( ta)nanti/a fa/skontej de/ka perih=san
ou(/twj, w(/ste kai\ su/mpasan u(phga/gonto th\n plhqu\n e)kei/nwn me\n a)llo-
235 triw/santej, e(autoi=j d' oi)keiwsa/menoi. peri\ de\ th=j cw/raj tau)ta\ pa/ntej
a)pefai/nonto gnw/mh| mia=| to\ ka/lloj kai\ th=j pedia/doj kai\ th=j o)reinh=j e)kdih-
gou/menoi: "ti/ d' o)/felo"j eu)qu\j a)nebo/hsan "h(mi=n a)llotri/wn a)gaqw=n kai\
tau=ta pefrourhme/nwn krataia=| ceiri\ pro\j to\ a)nafai/reton;" kai\ toi=j dusi\n
e)pidramo/ntej mikrou= kataleu/ousin au)tou\j h(donh\n a)koh=j tou= sumfe/rontoj
236 kai\ a)pa/thn a)lhqei/aj prokri/nantej. e)f' oi(=j o( h(gemw\n h)gana/ktei kai\
a(/ma hu)labei=to, mh/ ti qeh/laton kataskh/yh| kako\n ou(/twj e)kqu/mwj a)pi-
stou=si toi=j crhsmoi=j: o(/per kai\ e)ge/neto: tw=n ga\r katasko/pwn oi( me\n
deiloi\ de/ka loimw/dei no/sw| diafqei/rontai meta\ tw=n e)k tou= plh/qouj
sunaponohqe/ntwn, mo/noi d' oi( sumbouleu/santej du/o mh\ o)rrwdei=n a)ll'
e)fi/esqai th=j a)poiki/aj e)sw/qhsan, o(/ti katapeiqei=j e)ge/nonto toi=j logi/oij,
ge/raj e)xai/reton labo/ntej to\ mh\ parapole/sqai.
237 Tou=t' ai)/tion e)ge/neto tou= mh\ qa=tton h(/kein ei)j h(\n a)pw|ki/zonto
gh=n. duna/menoi ga\r e)/tei deute/rw| meta\ th\n a)p' Ai)gu/ptou metana/stasin
ta\j e)n Suri/a| po/leij kai\ ta\j klhrouci/aj e)nne/mesqai, th\n a)/gousan kai\
e)pi/tomon e)ktrapo/menoi o(do\n e)pla/zonto, dusanaporeu/touj kai\ makra\j

30
Philo Judaeus. De vita Mosis

a)nodi/aj a)/llaj e)p' a)/llaij a)neuri/skontej ei)j a)nh/nuton yuch=j te kai\


sw/matoj ka/maton, di/kaj a)nagkai/aj th=j a)/gan a)sebei/aj u(pome/nontej.
238 o)ktw\ gou=n e)niautou\j pro\j toi=j tria/konta di/ca tou= | parelhluqo/toj
cro/nou, genea=j bi/on a)nqrwpi/nhj, a)/nw ka/tw tribo/menoi kai\ ta\j a)ba/touj
e)rhmi/aj a)nametrou=ntej e)/tei tessarakostw=| mo/lij e)pi\ tou\j th=j cw/raj
239 o(/rouj parege/nonto, e)f' ou(\j kai\ pro/teron h)=lqon. pro\j de\ tai=j ei)sbolai=j
w)/|koun e(/teroi/ te kai\ dh\ kai\ suggenei=j au)tw=n, ou(\j w)/|onto ma/lista me\n
sunekpolemh/sein to\n pro\j tou\j a)stugei/tonaj po/lemon kai\ pro\j th\n
a)poiki/an a(/panta sumpra/xein, ei) d' a)poknoi=en, meta\ mhdete/rwn gou=n
240 teta/xesqai cei=raj a)ne/contaj. oi( ga\r a)mfote/rwn tw=n e)qnw=n pro/gonoi,
tou= te (Ebrai kou= kai\ tou= ta\ proa/steia katoikou=ntoj, a)delfoi\ du/o h)=san
o(mopa/trioi kai\ o(momh/trioi, pro\j de\ kai\ di/dumoi, a)f' w(=n ei)j polupaidi/an
e)pidido/ntwn kai\ tw=n a)pogo/nwn eu)fori/a| tini\ crwme/nwn ei)j me/ga kai\
polua/nqrwpon e)/qnoj e(kate/ra tw=n oi)kiw=n a)necu/qh: a)ll' h( me\n e)filo-
cw/rhsen, h( d', w(j e)le/cqh pro/teron, ei)j Ai)/gupton metanasta=sa dia\
241 limo\n cro/noij u(/steron e)panh/|ei. th\n d' oi)keio/thta h( me\n diefu/latte,
kai/toi polu\n cro/non diazeucqei=sa, pro\j tou\j mhde\n e)/ti tw=n patri/wn
fula/ttontaj, a)lla\ pa/nta ta\ th=j a)rcai/aj politei/aj e)kdedih|thme/nouj,
u(polabou=sa toi=j h(me/roij ta\j fu/seij a(rmo/tton ei)=nai dido/nai ti kai\ cari/-
242 zesqai suggenei/aj o)no/mati: h( d' e)/mpalin ta\ filika\ pa/nta e)/treyen h)/qesi
kai\ lo/goij boulai=j te kai\ pra/xesin a)spo/ndoij kai\ a)sumba/toij crwme/nh,
patrikh\n e)/cqran zwpurou=sa-o( ga\r tou= e)/qnouj a)rchge/thj au)to\j a)po-
do/menoj tw=| a)delfw=| ta\ presbei=a mikro\n u(/steron w(=n e)xe/sth metepoiei=to
parabai/nwn ta\j o(mologi/aj kai\ e)fo/na qa/naton a)peilw=n, ei) mh\ a)podoi/h-:
tau/thn th\n palaia\n a)ndro\j e(no\j pro\j e(/na e)/cqran e)/qnoj tosau/taij u(/steron
243 geneai=j e)kai/nwsen. o( me\n ou)=n h(gemw\n tw=n (Ebrai/wn Mwush=j, kai/toi g'
au)toboei\ duna/menoj e(lei=n e)x e)pidromh=j, ou)k e)dikai/wse dia\ th\n ei)rhme/nhn
sugge/neian, a)ll' o(dw=| crh/sasqai mo/non h)xi/ou th=| dia\ th=j cw/raj pa/nq'
u(piscnou/menoj pra/xein ta\ e)/nsponda, mh\ temei=n cwri/on, mh\ qre/mmata,
mh\ lei/an a)pa/xein, u(/datoj, ei) potou= ge/noito spa/nij, timh\n pare/xein kai\
tw=n a)/llwn toi=j a)corhgh/toij w)ni/wn: oi( d' ei)rhnikai=j ou(/tw proklh/sesin
a)na\ kra/toj h)nantiou=nto po/lemon a)peilou=ntej, ei) tw=n o(/rwn e)piba/ntaj
244 h)\ yau/santaj au)to\ mo/non ai)/sqointo. calepw=j de\ ta\j a)pokri/seij
e)nhnoco/twn kai\ h)/dh pro\j a)/munan o(rmw/ntwn, e)n e)phko/w| sta\j "a)/ndre"j
ei)=pen, "h( me\n a)gana/kthsij u(mw=n eu)/logoj kai\ dikai/a: crhsta\ ga\r a)f'
h(me/rou gnw/mhj proteiname/nwn, ponhra\ a)po\ dianoi/aj a)pekri/nanto kako-
245 h/qouj. a)ll' ou)c o(/ti | th=j w)mo/thtoj e)kei=noi di/kaj e)pa/xioi ti/nein ei)si/,
dia\ tou=q' h(mi=n e)pi\ ta\j kat' au)tw=n timwri/aj a(rmo/tton i(/esqai, e(/neka
th=j pro\j to\ e)/qnoj timh=j, i(/na kai\ tau/th| mocqhrw=n a)gaqoi\ diafe/rwmen,
e)xeta/zontej ou) mo/non, ei) kolaste/oi tine/j ei)sin, a)ll' ei) kai\ u(f' h(mw=n
246 e)pith/deioi tou=to pa/scein." ei)=t' e)ktrapo/menoj h)=ge di' e(te/raj th\n plhqu/n,
e)peidh\ ta\j kata\ th\n cw/ran o(dou\j a(pa/saj frourai=j diezwsme/naj ei)=den

31
Philo Judaeus. De vita Mosis

u(po\ tw=n bla/bhn me\n ou)demi/an e)ndexome/nwn, fqo/nw| de\ kai\ baskani/a|
247 th\n e)pi/tomon ou)k e)w/ntwn proe/rcesqai. tau=ta de\ safesta/th pi/stij
h)=n a)ni/aj, h(\n e)pi\ tw=| to\ e)/qnoj e)leuqeri/aj tucei=n h)niw=nto, dhlono/ti cai/-
rontej, h(ni/ka th\n e)n Ai)gu/ptw| pikra\n doulei/an u(pe/menon: a)na/gkh ga\r
oi(=j fe/rei lu/phn ta)gaqa\ tw=n plhsi/on e)pi\ toi=j tou/twn eu)frai/nesqai
248 kakoi=j, ka)\n mh\ o(mologw=sin. e)/tucon ga\r w(j pro\j o(mognw/monaj kai\ ta\
au)ta\ boulome/nouj a)nenegko/ntej ta\ sumba/nta luphra/ te au)= kai\ o(/sa kaq'
h(donh/n, ou)k ei)do/tej o(/ti po/rrw proelhlu/qasi mocqhri/aj kai\ e)qele/cqrwj
kai\ filapecqhmo/nwj e)/contej ste/nein me\n e)pi\ toi=j a)gaqoi=j, h(/desqai de\
249 e)pi\ toi=j e)nanti/oij e)/mellon. th=j de\ kakonoi/aj a)nakalufqei/shj e)kei/nwn,
e)kwlu/qhsan ei)j cei=raj e)lqei=n u(po\ tou= proestw=toj e)pideixame/nou du/o
ta\ ka/llista, fro/nhsin e)n tau)tw=| kai\ crhsto/thta: to\ me\n ga\r mhde\n
paqei=n fula/xasqai sune/sewj, to\ de\ mhd' a)mu/nasqai suggenei=j o)/ntaj
e)qelh=sai filanqrwpi/aj e)/rgon.
250 Ta\j me\n ou)=n tou/twn po/leij parhmei/yato. basileu\j de/ tij
th=j o(mo/rou Cana/nhj o)/noma, tw=n skopw=n a)paggeila/ntwn to\n o(doiporou=nta
strato\n ou) pa/nu makra\n a)festhko/ta, nomi/saj a)su/ntakto/n te ei)=nai kai\
r(a|di/wj ei) proepi/qoito nikh/sein, a)/raj meta\ th=j oi)kei/aj neo/thtoj
eu)oplou/shj e)pexe/qei kai\ tou\j prw/touj u(pantia/santaj a(/te mh\ pareskeuaj-
me/nouj ei)j ma/chn tre/petai: kai\ labw\n ai)cmalw/touj e)pi\ tw=| par' e)lpi/da
eu)hmerh/mati fushqei\j proh/|ei, kai\ tou\j a)/llouj a(/pantaj ceirw/sesqai
251 nomi/zwn. oi( de\-ou) ga\r e)gna/mfqhsan h(/tth| th=j proercome/nhj ta/xewj
-a)ll' e)/ti ma=llon h)\ pro/teron spa/santej eu)tolmi/aj kai\ th\n e)/ndeian
tw=n e(alwko/twn e)kplh=sai tai=j proqumi/aij e)peigo/menoi sunekro/toun a)/lloj
a)/llon mh\ a)poka/mnein "a)negeirw/meq"a le/gontej, "a)/rti th=j cw/raj e)pi-
bai/nomen: a)kata/plhktoi meta\ th=j e)n tw=| qarrei=n e)curo/thtoj ginw/meqa:
ta\ te/lh tai=j a)rcai=j polla/kij kri/netai: e)pi\ tw=n ei)sbolw=n o)/ntej kata-
plhxw/meqa tou\j oi)kh/toraj, w(j e)/contej me\n th\n e)k tw=n po/lewn eu)eth-
ri/an, | a)ntidedwko/tej d' h(\n e)k th=j e)rhmi/aj e)pago/meqa spa/nin tw=n a)nag-
252 kai/wn." kai\ a(/ma dia\ tou/twn protre/pontej au(tou\j hu)/xanto th=j cw/raj
a)parca\j a)naqh/sein tw=| qew=| ta\j po/leij tou= basile/wj kai\ tou\j e)n e(ka/sth|
poli/taj: o( d' e)pineu/ei tai=j eu)cai=j kai\ qa/rsoj e)mpneu/saj toi=j (Ebrai/oij
253 th\n a)nti/palon stratia\n a(lw=nai pareskeu/asen. oi( d' a)na\ kra/toj e(lo/ntej
ta\j caristhri/ouj o(mologi/aj e)pete/loun, ou)de\n e)k th=j lei/aj nosfisa/menoi,
ta\j de\ po/leij au)toi=j a)ndra/si kai\ keimhli/oij a)nierw/santej, kai\ a)po\ tou=
254 sumbebhko/toj o(/lhn th\n basilei/an w)no/masan "a)na/qem"a. kaqa/per ga\r
ei(=j e(/kastoj tw=n eu)sebou/ntwn a)po\ tw=n e)thsi/wn a)pa/rcetai karpw=n, ou(\j
a)\n e)k tw=n i)di/wn sugkomi/zh| kthma/twn, to\n au)to\n tro/pon kai\ o(/lon to\
e)/qnoj mega/lhj cw/raj, ei)j h(\n metani/stato, me/ga tmh=ma, th\n eu)qu\j
ai(reqei=san basilei/an, a)ne/qhken a)parch/n tina th=j a)poiki/aj: ou) ga\r e)no/-
mizen o(/sion ei)=nai dianei/masqai gh=n h)\ po/leij katoikh=sai, pri\n kai\ th=j
cw/raj kai\ tw=n po/lewn a)pa/rxasqai.

32
Philo Judaeus. De vita Mosis

255 Mikro\n d' u(/steron kai\ phgh\n eu)/udron a)neuro/ntej, h(\ panti\
tw=| plh/qei poto\n e)corh/ghsen-e)n fre/ati d' h)=n h( phgh\ kai\ e)pi\ tw=n
th=j cw/raj o(/rwn-, w(/sper ou)c u(/datoj a)ll' a)kra/tou spa/santej ta\j
yuca\j a)necu/qhsan: u(po/ te eu)frosu/nhj kai\ cara=j a)=|sma kaino\n oi( qeo-
filei=j corou\j peri\ to\ fre/ar e)n ku/klw| sth/santej h)=|don ei)j to\n klhrou=con
qeo\n kai\ to\n a)lhqw=j h(gemo/na th=j a)poiki/aj, o(/ti prw=ton e)piba/ntej e)x
e)rhmi/aj makra=j th=j oi)koume/nhj kai\ h(\n e)/mellon kaqe/xein poto\n a)/fqonon
a)neu=ron, a(rmo/tton h(ghsa/menoi mh\ a)shmei/wton th\n phgh\n parelqei=n.
256 kai\ ga\r e)/tucen ou) cersi\n i)diwtw=n a)lla\ basile/wn a)natetmh=sqai filoti-
mhqe/ntwn, w(j lo/goj, ou) mo/non peri\ th\n eu(/resin tou= u(/datoj a)lla\ kai\
peri\ th\n tou= fre/atoj kataskeuh/n, i(/n' e)k th=j polutelei/aj basiliko\n
fai/nhtai to\ e)/rgon kai\ h( tw=n kataskeuasa/ntwn a)rch\ kai\ megalo/noia.
257 geghqw\j d' e)pi\ toi=j ai)ei\ sumbai/nousin a)prosdokh/toij a)gaqoi=j o( Mwush=j
e)cw/rei proswte/rw, th\n me\n neo/thta dianei/maj ei)/j te prwtosta/taj kai\
o)pisqofu/lakaj, ghraiou\j de\ kai\ gu/naia kai\ pai=daj e)n me/soij ta/xaj,
i(/na dia\ tw=n par' e(ka/tera froura\n e)/cwsin, e)a/n te a)ntikru\ e)a/n te
kato/pin e)cqro\j o(/miloj e)pi/h|.
258 )Oli/gaij d' u(/steron h(me/raij ei)j th\n tw=n )Amorrai/wn cw/ran
e)mbalw\n pre/sbeij e)xe/pempe pro\j to\n basile/a-Shw\n d' w)noma/zeto-
protre/pwn e)f' a(\ kai\ to\n suggenh= pro/teron: o( d' ou) mo/non pro\j u(/brin
a)pekri/nato toi=j h(/kousi mikrou= kai\ a)nelw\n au)tou/j, ei) mh\ no/moj o( prej-
beutiko\j e)mpodw\n e)ge/neto, a)lla\ kai\ pa/nta to\n strato\n sunagagw\n
259 e)fw/rma | nomi/zwn au)ti/ka tw=| pole/mw| perie/sesqai. sumplakei\j de\ ou)
pro\j a)meleth/touj kai\ a)naskh/touj e)/gnw th\n ma/chn ou)=san a)ll' a)qlhta\j
tw=| o)/nti pole/mwn a)htth/touj, oi(\ pro\ mikrou= polla\ kai\ mega/la h)ndraga-
qi/santo swma/twn a)lkh\n kai\ fro/nhma dianoi/aj kai\ a)reth=j u(/yoj e)pi-
deixa/menoi, di' w(=n tou\j me\n e)nantiwqe/ntaj e)k pollou= tou= perio/ntoj
ei(=lon, e)/yausan de\ tw=n a)po\ th=j lei/aj ou)deno\j ta\ prw=ta tw=n a)/qlwn
260 a)naqei=nai tw=| qew=| spouda/santej: oi(\ kai\ to/te fraxa/menoi karterw=j a)po\
tw=n au)tw=n bouleuma/twn kai\ paraskeuw=n a)ntefw/rmhsan a(/ma kai\ th=|
a)kaqaire/tw| tou= dikai/ou crw/menoi summaci/a|, di' h(\n eu)tolmo/teroi/ te
261 h)=san kai\ a)gwnistai\ pro/qumoi. safh\j de\ pi/stij: deute/raj ou)k e)de/hse
ma/chj, a)ll' h( prw/th kai\ mo/nh e)ge/neto, kaq' h(\n pa=sa h( a)nti/paloj
262 e)kli/qh du/namij kai\ a)natrapei=sa h(bhdo\n au)ti/ka h)fani/sqh. ai( de\ po/leij
u(po\ to\n au)to\n cro/non kenai/ te kai\ plh/reij e)gege/nhnto, kenai\ me\n tw=n
a)rcai/wn oi)khto/rwn, plh/reij de\ tw=n kekrathko/twn: to\n au)to\n me/ntoi
tro/pon kai\ ai( kat' a)grou\j e)pau/leij e)rhmwqei=sai tw=n e)n au)tai=j a)nte/-
labon a)/ndraj belti/ouj ta\ pa/nta.
263 Ou(=toj o( po/lemoj a(/pasi me\n toi=j )Asianoi=j e)/qnesi fobero\n
de/oj e)neirga/sato, diafero/ntwj de\ toi=j o(mo/roij, o(/sw| kai\ ta\ deina\ e)ggu-
te/rw prosedoka=to. ei(=j de\ dh\ e)k tw=n a)stugeito/nwn basile/wn o)/noma
Bala/khj, mega/lhn kai\ polua/nqrwpon th=j e(w/|aj moi=ran u(phgme/noj, pri\n

33
Philo Judaeus. De vita Mosis

ei)j cei=raj e)lqei=n a)peipw/n, a)/ntikruj me\n u(panta=n ou)k e)doki/maze to\n
e)kporqh/sewj di' o(/plwn e)leu/qeron po/lemon diadidra/skwn, e)p' oi)wnou\j
de\ kai\ mantei/aj e)tra/peto nomi/zwn a)rai=j tisi dunh/sesqai th\n a)/macon
264 r(w/mhn tw=n (Ebrai/wn kaqelei=n. a)nh\r d' h)=n kat' e)kei=non to\n cro/non
e)pi\ mantei/a| peribo/htoj Mesopotami/an oi)kw=n, o(\j a(/panta me\n e)memu/hto
ta\ mantikh=j ei)/dh, oi)wnoskopi/an d' e)n toi=j ma/lista sugkekrothkw\j
e)qauma/zeto, polloi=j kai\ polla/kij e)pideixa/menoj a)/pista kai\ mega/la.
265 proei=pe ga\r toi=j me\n e)pombri/aj qe/rouj a)kma/zontoj, toi=j d' au)cmo/n
te kai\ flogmo\n e)n me/sw| ceimw=ni, toi=j d' e)x eu)ethri/aj a)fori/an kai\
e)/mpalin e)k limou= fora/n, e)ni/oij de\ plhmmu/raj potamw=n kai\ kenw/seij
kai\ qerapei/aj loimikw=n noshma/twn kai\ a)/llwn muri/wn, w(=n e(/kaston o(
proqespi/zein dokw=n o)nomasto/tatoj h)=n e)pi\ me/ga eu)klei/aj proerco/menoj
266 dia\ th\n e)pibai/nousin a)ei\ kai\ fqa/nousan pantaco/se fh/mhn. e)pi\ tou=ton
e)xe/pempe tw=n e(tai/rwn tina\j parakalw=n h(/kein kai\ dwrea\j ta\j me\n h)/dh
parei=ce, ta\j de\ dw/sein w(molo/gei th\n crei/an h(=j e(/neka metape/mpoito
dhlw=n: o( d' ou)k a)po\ fronh/matoj eu)genou=j kai\ bebai/ou, | a)lla\ to\ ple/on
a)stei zo/menoj w(j dh\ tw=n e)llogi/mwn profhtw=n gegonw\j kai\ mhde\n a)/neu
crhsmw=n ei)wqw\j pra/ttein to\ para/pan, u(panedu/eto le/gwn ou)k e)pi-
267 tre/pein au)tw=| badi/zein to\ qei=on. kai\ oi( me\n h(/kontej e)panh/|esan a)/praktoi
pro\j to\n basile/a, e(/teroi d' eu)qu\j e)pi\ th\n au)th\n crei/an e)ceirotonou=nto
tw=n dokimwte/rwn, plei/w me\n e)pifero/menoi crh/mata, perittote/raj de\
268 dwrea\j u(piscnou/menoj. deleasqei\j de\ kai\ toi=j h)/dh proteinome/noij kai\
tai=j mellou/saij e)lpi/si kai\ to\ a)xi/wma tw=n parakalou/ntwn kataidesqei\j
e)nedi/dou, pa/lin profasizo/menoj to\ qei=on ou)k e)f' u(giei=: th=| gou=n u(ste-
rai/a| pareskeua/zeto th\n e)/xodon o)nei/rata dihgou/menoj, u(f' w(=n e)/lege
plhcqei\j e)narge/si fantasi/aij a)nagka/zesqai mhke/ti me/nein, a)lla\ toi=j
269 pre/sbesin a)kolouqei=n. h)/dh de\ au)tw=| proercome/nw| gi/netai kata\
th\n o(do\n shmei=on a)ri/dhlon peri\ tou= th\n crei/an e)f' h(\n sune/teinen ei)=nai
pali/mfhmon: to\ ga\r u(pozu/gion, w(=| sune/bainen au)to\n e)pocei=sqai, proer-
270 co/menon e)p' eu)qei/aj e)xapinai/wj i(/statai to\ prw=ton: ei)=q', w(/sper e)x
e)nanti/aj bi/a| tino\j a)nwqou=ntoj h)\ a)nacaiti/zontoj, u(po\ po/daj e)cw/rei kai\
pa/lin e)pi\ dexia\ kai\ eu)w/numa e)pifero/menon kai\ w(=de ka)kei=se plazo/menon ou)k
h)re/mei, kaqa/per e)n oi)/nw| kai\ me/qh| karhbarou=n, kai\ polla/kij tupto/menon
h)lo/gei tw=n plhgw=n, w(/ste kai\ to\n e)pocou/menon mikrou= katabalei=n kai\ kaqe-
271 zo/menon o(/mwj a)ntiluph=sai. tw=n %ga\&r par' e(ka/tera cwri/wn h)=san ai(masiai\
kai\ fragmoi\ plhsi/on: o(po/t' ou)=n tou/toij proshra/cqh fero/menon, go/nu kai\
272 knh/maj kai\ po/daj o( despo/thj qlibo/menoj kai\ piezo/menoj a)pedru/pteto. h)=n
d', w(j e)/oike, qei/a tij o)/yij, h(\n to\ me\n zw=|on e)pifoitw=san e)k pollou= qeasa/-
menon u(pe/pthxen, o( d' a)/nqrwpoj ou)k ei)=den, ei)j e)/legcon a)naisqhsi/aj: u(po\
ga\r a)lo/gou zw/|ou pareuhmerei=to ta\j o)/yeij o( mh\ mo/non to\n ko/smon a)lla\ kai\
273 to\n kosmopoio\n au)cw=n o(ra=n. mo/lij gou=n to\n a)nqesthko/ta i)dw\n a)/ggelon, ou)k
e)peidh\ toiau/thj qe/aj h)=n a)/xioj, a)ll' i(/na th\n a)timi/an kai\ ou)de/neian e(autou=

34
Philo Judaeus. De vita Mosis

katala/bh|, pro\j i(kesi/aj kai\ lita\j e)tra/peto suggnw=nai deo/menoj u(p'


274 a)gnoi/aj a)ll' ou) kaq' e(kou/sion gnw/mhn a(marto/nti. to/te me\n ou)=n u(po-
stre/fein de/on, e)punqa/neto th=j fanei/shj o)/yewj, ei) a)naka/mptoi pa/lin
th\n e)p' oi)/kou: h( de\ sunidou=sa th\n ei)rwnei/an kai\ scetlia/sasa-ti/
ga\r e)/dei punqa/nesqai peri\ pra/gmatoj ou(/twj e)mfanou=j, o(\ ta\j a)podei/xeij
ei)=cen e)x e(autou= mh\ deo/menon th=j e)k lo/gwn pi/stewj, ei) mh\ | a)/ra o)fqal-
mw=n w)=ta a)lhqe/stera kai\ pragma/twn r(h/mata; -"ba/diz"e ei)=pen "e)f'
h(\n speu/deij o(do/n: o)nh/seij ga\r ou)de/n, e)mou= ta\ lekte/a u(phcou=ntoj a)/neu
th=j sh=j dianoi/aj kai\ ta\ fwnh=j o)/rgana tre/pontoj, h(=| di/kaion kai\ sum-
fe/ron: h(nioch/sw ga\r e)gw\ to\n lo/gon qespi/zwn e(/kasta dia\ th=j sh=j
275 glw/tthj ou) sunie/ntoj." a)kou/saj d' o( basileu\j e)ggu\j h)/dh gegono/ta
meta\ tw=n dorufo/rwn u(panthso/menoj e)xh/|ei, kai\ e)ntuco/ntwn, oi(=a ei)ko/j,
to\ me\n prw=ton h)=san filofrosu/nai kai\ dexiw/seij, ei)=ta bracei=a kata/memyij
peri\ th=j braduth=toj kai\ tou= mh\ e(toimo/teron h(/kein: meta\ de\ tau=t' eu)w-
ci/ai h)=san kai\ polutelei=j e(stia/seij kai\ o(/sa a)/lla pro\j u(podoch\n xe/nwn
e)/qoj eu)trepi/zesqai, filotimi/aij basilikai=j pa/nta pro\j to\ megaleio/teron
276 e)pidido/nta kai\ semno/teron o)/gkon. th=| d' u(sterai/a| a(/ma th=| e(/w| to\n ma/ntin
o( Bala/khj paralabw\n e)pi\ gew/lofon a)nh/gagen, e)/nqa kai\ sth/lhn sun-
e/bainen i(dru=sqai daimoni/ou tino/j, h(\n oi( e)gcw/rioi proseku/noun: me/roj
d' e)nqe/nde kaqewra=to th=j tw=n (Ebrai/wn stratopedei/aj, o(\ kaqa/per
277 a)po\ skopia=j e)pedei/knuto tw=| ma/gw|. o( de\ qeasa/meno/j fhsi: "su\ me/n,
w)= basileu=, bwmou\j e(pta\ deima/menoj mo/scon e)f' e(ka/stou kai\ krio\n
i(e/reuson: e)gw\ d' e)ktrapo/menoj peu/somai tou= qeou=, ti/ lekte/on." e)/xw
de\ proelqw\n e)/nqouj au)ti/ka gi/netai, profhtikou= pneu/matoj e)pifoith/santoj,
o(\ pa=san au)tou= th\n e)/ntecnon mantikh\n u(pero/rion th=j yuch=j h)/lase:
qe/mij ga\r ou)k h)=n i(erwta/th| katokwch=| sundiaita=sqai magikh\n sofistei/an.
ei)=q' u(postre/yaj kai\ ta/j te qusi/aj i)dw\n kai\ tou\j bwmou\j fle/gontaj
278 w(/sper e(rmhneu\j u(poba/llontoj e(te/rou qespi/zei ta/de: "e)k Mesopotami/aj
metepe/myato/ me Bala/khj makra\n th\n a)p' a)natolw=n steila/menon a)po-
dhmi/an, i(/na ti/shtai tou\j (Ebrai/ouj a)rai=j. e)gw\ de\ ti/na tro/pon a)ra/somai
toi=j mh\ katara/toij u(po\ qeou=; qea/somai me\n au)tou\j o)fqalmoi=j a)f'
u(yhlota/twn o)rw=n kai\ th=| dianoi/a| katalh/yomai, bla/yai d' ou)k a)\n dunai/mhn
lao/n, o(\j mo/noj katoikh/sei, mh\ sunariqmou/menoj e(te/roij e)/qnesin, ou) kata\
to/pwn a)poklh/rwsin kai\ cw/raj a)potomh/n, a)lla\ kata\ th\n tw=n e)xaire/twn
e)qw=n i)dio/thta, mh\ sunanamignu/menoj a)/lloij ei)j th\n tw=n patri/wn e)kdiai/-
279 thsin. ti/j e)p' a)kribei/aj eu(=re th\n prw/thn katabolh\n th=j tou/twn gene/-
sewj; ta\ me\n sw/mat' au)toi=j e)x a)nqrwpi/nwn diepla/sqh sperma/twn, e)k
de\ qei/wn e)/fusan ai( yucai/: dio\ kai\ gego/nasin a)gci/sporoi qeou=. a)po-
qa/noi mou h( yuch\ to\n | swmatiko\n bi/on, i(/n' e)n yucai=j dikai/wn kata-
riqmhqh=|, oi(/aj ei)=nai sumbe/bhke ta\j tou/twn."
280 Tau=t' a)kou/wn o( Bala/khj w)/dinen e)n e(autw=|. pausame/nou
de/, to\ pa/qoj ou) cwrh/saj "e)pi\ kata/rai"j ei)=pen "e)cqrw=n metaklhqei\j

35
Philo Judaeus. De vita Mosis

eu)ca\j tiqe/menoj e)kei/noij ou)k e)ruqria=|j; e)lelh/qein a)/r' e)mauto\n a)patw=n


w(j e)pi\ fi/lw| soi th\n u(pe\r tw=n polemi/wn a)fanw=j tetagme/nw| ta/xin, h(\
nu=n ge/gone dh/lh. mh/pote kai\ ta\j u(perqe/seij th=j e)nqa/de a)fi/xewj
e)poiou= dia\ th\n u(poikourou=san e)n th=| yuch=| pro\j me\n e)kei/nouj oi)keio/thta
pro\j d' e)me\ kai\ tou\j e)mou\j a)llotri/wsin: pi/stij ga/r, w(j o( palaio\j
281 lo/goj, tw=n a)dh/lwn ta\ e)mfanh=." o( de\ th=j katokwch=j a)neqei\j "a)dikw-
ta/thn" ei)=pen "ai)ti/an u(pome/nw sukofantou/menoj: le/gw ga\r i)/dion ou)de/n,
a)ll' a(/tt' a)\n u(phch/sh| to\ qei=on, o(/per ou)ci\ nu=n prw=ton e)gw\ me\n ei)=pon,
su\ d' h)/kousaj, a)lla\ kai\ pro/sqen, h(ni/ka tou\j pre/sbeij e)/pemyaj, oi(=j
282 a)pekrina/mhn tau)ta/." nomi/saj d' o( basileu\j h)\ to\n ma/ntin a)pata=n h)\
to\ qei=on tre/pesqai kai\ tai=j tw=n to/pwn metabolai=j to\ th=j gnw/mhj
e)curo\n a)lla/ttein, ei)j e(/teron a)pagagw\n cwri/on e)k lo/fou pa/nu peri-
mh/kouj e)pedei/knuto me/roj ti th=j a)ntipa/lou stratia=j: ei)=ta pa/lin e(pta\
bwmou\j i(drusa/menoj kai\ ta\ i)/sa toi=j pro/sqen i(erei=a kataqu/saj e)xe/-
283 pempe to\n ma/ntin e)p' oi)wnou\j kai\ fh/maj ai)si/ouj. o( de\ monwqei\j e)xai/f-
nhj qeoforei=tai kai\ mhde\n suniei/j, w(/sper metanistame/nou tou= logismou=,
ta\ u(poballo/mena e)xela/lei profhteu/wn ta/de: "a)nasta\j a)/koue, basileu=,
ta\ w)=ta e)pouri/saj. ou)c w(j a)/nqrwpoj o( qeo\j diayeusqh=nai du/natai
ou)d' w(j ui(o\j a)nqrw/pou metanoei= kai\ a(/pax ei)pw\n ou)k e)mme/nei. fqe/g-
xetai to\ para/pan ou)de/n, o(\ mh\ teleiwqh/setai bebai/wj, e)pei\ o( lo/goj
e)/rgon e)sti\n au)tw=|. parelh/fqhn d' e)p' eu)logi/aij, ou) kata/raij, e)gw/.
284 ou)k e)/stai po/noj h)\ mo/cqoj e)n (Ebrai/oij. o( qeo\j au)tw=n proaspi/zei
perifanw=j, o(\j kai\ th\n tw=n Ai)guptiakw=n r(u/mhn kakw=n a)peske/dasen w(j
e(/na a)/ndra ta\j tosau/taj muria/daj a)nagagw/n. toigarou=n oi)wnw=n a)logou=si
kai\ pa/ntwn tw=n kata\ mantikh\n e(ni\ tw=| tou= ko/smou h(gemo/ni pisteu/ontej.
o(rw= lao\n w(j sku/mnon a)nista/menon kai\ w(j le/onta gaurou/menon.
eu)wchqh/setai qh/raj kai\ potw=| crh/setai traumatiw=n ai(/mati kai\ koresqei\j
ou) tre/yetai pro\j u(/pnon, a)ll' | e)grhgorw\j to\n e)pini/kion a)/|setai u(/mnon."
285 Calepw=j d' e)negkw\n e)pi\ tw=| par' e)lpi/daj au)tw=| ta\ th=j
mantikh=j a)panta=sqai "a)/nqrwp"e ei)=pe, "mh/te a)ra\j ti/qeso mh/t' eu)ca\j
poiou=: belti/wn ga\r tw=n mh\ kaq' h(donh\n lo/gwn h( a)ki/ndunoj h(suci/a."
kai\ tau=t' ei)pw\n w(/sper e)klaqo/menoj w(=n ei)=pe dia\ to\ th=j gnw/mhj a)be/-
baion ei)j a)/llon to/pon a)ph=ge to\n ma/ntin, a)f' ou(= dei/xaj me/roj ti th=j
286 (Ebrai kh=j stratia=j katara=sqai pareka/lei. o( d' a(/te cei/rwn e)kei/nou,
kai/toi pro\j ta\j e)piferome/naj kathgori/aj a)pologi/a| mia=| crw/menoj a)lh-
qei=, w(j ou)de\n i)/dion le/goi, kateco/menoj de\ kai\ e)nqousiw=n diermhneu/oi
ta\ e(te/rou, de/on mhke/t' e)pakolouqei=n a)ll' oi)/kade a)pai/rein, e(toimo/teron
tou= parape/mpontoj proexe/trecen, a(/ma me\n oi)h/sei, kakw=| mega/lw|, pepiej-
me/noj, a(/ma de\ kai\ th=| dianoi/a| katara=sqai glico/menoj, ei) kai\ th=| fwnh=|
287 diekwlu/eto. parageno/menoj d' ei)j o)/roj mei=zon tw=n prote/rwn a)/cri
pollou= katatei=non keleu/ei me\n th\n au)th\n e)pitelei=n qusi/an bwmou\j pa/lin
e(pta\ kataskeua/santaj kai\ i(erei=a tessareskai/deka prosagago/ntaj e(ka/stw|

36
Philo Judaeus. De vita Mosis

bwmw=| du/o, mo/scon te kai\ krio/n. au)to\j de\ ou)ke/ti kata\ to\ ei)ko\j e)pi\
klhdo/naj kai\ oi)wnou\j i(/eto polla\ th\n au(tou= te/cnhn kaki/saj w(j cro/nw|
kaqa/per grafh\n e)xi/thlon genome/nhn kai\ tou\j eu)qubo/louj stocasmou\j
e)xamaurwqei=san: a)/llwj de\ kai\ mo/lij e)neno/hsen, o(/ti ou) suna/|dei tw=| tou=
288 qeou= boulh/mati h( tou= misqwsame/nou proai/resij au)to\n basile/wj. trapo/-
menoj ou)=n kata\ th\n e)rh/mhn o(ra=| kata\ fula\j e)stratopedeuko/taj (Ebrai/ouj
kai\ to/ te plh=qoj kai\ th\n ta/xin w(j po/lewj a)ll' ou) stratope/dou kata-
289 plagei\j e)/nqouj geno/menoj a)nafqe/ggetai ta/de: "fhsi\n o( a)/nqrwpoj o(
a)lhqinw=j o(rw=n, o(/stij kaq' u(/pnon e)nargh= fantasi/an ei)=de qeou= toi=j th=j
yuch=j a)koimh/toij o)/mmasin. w(j kaloi/ sou oi( oi)=koi, stratia\ (Ebrai/wn,
ai( skhnai/ sou w(j na/pai skia/zousai, w(j para/deisoj e)pi\ potamou=, w(j
290 ke/droj par' u(/data. e)xeleu/setai/ pote a)/nqrwpoj e)x u(mw=n kai\ e)pikrath/sei
pollw=n e)qnw=n kai\ e)pibai/nousa h( tou=de basilei/a kaq' e(ka/sthn h(me/ran
pro\j u(/yoj a)rqh/setai. o( lao\j ou(=toj h(gemo/ni th=j a)p' Ai)gu/ptou pa/shj
291 o(dou= ke/crhtai qew=| kaq' e(\n ke/raj a)/gonti th\n plhqu/n. toigarou=n e)/detai
| e)/qnh polla\ e)cqrw=n kai\ o(/son e)n au)toi=j pi=on a)/cri muelou= lh/yetai kai\
tai=j e(khboli/aij a)polei= tou\j dusmenei=j. a)napau/setai kataklinei\j w(j
le/wn h)\ sku/mnoj le/ontoj, ma/la katafronhtikw=j dediw\j ou)de/na, fo/bon
toi=j a)/lloij e)neirgasme/noj: a)/qlioj o(\j a)\n au)to\n parakinh/saj e)gei/rh|. oi(
me\n eu)logou=nte/j se eu)fhmi/aj a)/xioi, kata/raj d' oi( katarw/menoi."
292 Sfo/dra d' e)pi\ tou/toij a)ganakth/saj o( basileu\j "e)p' a)rai="j
ei)=pen "e)cqrw=n metaklhqei\j eu)ca\j h)/dh trei=j ta\j u(pe\r e)kei/nwn pepoi/hsai:
feu=ge dh\ qa=tton-o)xu\ pa/qoj e)sti\ qumo/j-, mh/ ti kai\ new/teron
293 e)rga/sasqai biasqw=. po/son plh=qoj crhma/twn, a)nohto/tate, kai\ dwrew=n,
po/shn d' eu)fhmi/an kai\ do/xan a)fh/|rhsai seauto\n frenoblabh\j w)/n:
e)paneleu/sh| fe/rwn a)po\ th=j xe/nhj ei)j th\n oi)kei/an a)gaqo\n me\n ou)de/n,
o)nei/dh de\ kai\ pollh\n w(j e)/oiken ai)scu/nhn, ou(/twj soi tw=n kata\ th\n e)pi-
294 sth/mhn, e)f' oi(=j pro/teron e)semnu/nou, gelasqe/ntwn." o( de\ "ta\ me\n pro/-
ter"a ei)=pe "pa/nt' e)sti\ lo/gia kai\ crhsmoi/, ta\ de\ me/llonta le/gesqai gnw/mhj
th=j e)mh=j ei)kasi/ai." kai\ th=j dexia=j labo/menoj mo/noj mo/nw| sunebou/leue,
di' w(=n, w(j a)\n oi(=o/n te h)=|, fula/xetai to\n a)nti/palon strato/n, a)se/bhma
kathgorw=n au(tou= me/giston: ti/ ga/r, ei)/poi tij a)/n, i)dia/zeij kai\ sumbou-
leu/eij ta\ e)nanti/a toi=j crhsmoi=j u(potiqe/menoj, ei) mh\ a)/ra tw=n logi/wn
295 ai( sai\ boulai\ dunatw/terai; fe/re d' ou)=n kai\ ta\j kala\j au)tou=
paraine/seij e)xeta/swmen, w(j tetecniteume/nai pro\j o(mologoume/nhn h(=ttan
tw=n a)ei\ nika=n duname/nwn. ei)dw\j ga\r (Ebrai/oij mi/an o(do\n a(lw/sewj
paranomi/an, dia\ lagnei/aj kai\ a)kolasi/aj, mega/lou kakou=, pro\j mei=zon
296 kako/n, a)se/beian, a)/gein au)tou\j e)spou/dasen h(donh\n de/lear proqei/j. "ei)s"i\
ga\r ei)=pen "ai( e)gcw/rioi gunai=kej, w)= basileu=, diafe/rousai th\n o)/yin e(te/-
rwn: a)nh\r d' ou)deni\ ma=llon eu)a/lwtoj h)\ gunaiko\j eu)morfi/a|. tai=j ou)=n
perikallesta/taij e)a\n e)pitre/yh|j misqarnei=n kai\ dhmosieu/ein, a)gkistreu/-
297 sontai th\n neo/thta tw=n a)ntipa/lwn. u(fhghte/on de\ au)tai=j, mh\ eu)qu\j

37
Philo Judaeus. De vita Mosis

e)mpare/cesqai toi=j e)qe/lousi th\n w(/ran: o( ga\r a)kkismo\j u(pokni/zwn ta\j


o(rma\j e)pegei/rei ma=llon kai\ tou\j e)/rwtaj a)nafle/gei: trachlizo/menoi de\
298 tai=j e)piqumi/aij pa/nq' u(pomenou=si dra=n te kai\ pa/scein. pro\j de\ to\n
ou(/tw diakei/menon e)rasth\n lege/tw | fruattome/nh tij tw=n e)pi\ th\n qh/ran
a)leifome/nwn: ""ou) qe/mij o(mili/aj soi th=j e)mh=j a)polau=sai, pri\n a)\n
e)kdiaithqh=|j me\n ta\ pa/tria, metabalw\n de\ timh/sh|j a(/per e)gw/. pi/stij
de/ moi th=j bebai/ou metabolh=j ge/noit' a)\n a)ri/dhloj, h)\n e)qelh/sh|j meta-
scei=n tw=n au)tw=n spondw=n te kai\ qusiw=n, a(\j a)ga/lmasi kai\ xoa/noij kai\
299 toi=j loipoi=j a)fidru/masin e)pitelou=men."" o( d' a(/te saghneuqei\j pa/gaij
polueide/si, ka/llei kai\ stwmuli/aj ceiragwgi/aij, ou)de\n a)nteipw/n, e)xhgkwnij-
me/noj to\n logismo/n, a)/qlioj u(phreth/sei toi=j prostattome/noij, a)nagrafei\j
tou= pa/qouj dou=loj."
300 (O me\n dh\ toiau=ta sunebou/leuen. o( d' ou)k a)po\ skopou=
nomi/saj ei)=nai ta\ lecqe/nta, to\n kata\ moicw=n no/mon parakaluya/menoj
kai\ tou\j e)pi\ fqora=| kai\ pornei/a| keime/nouj a)nelw/n, w(j ei) mhde\ th\n
a)rch\n e)gra/fhsan, a)ne/dhn e)pitre/pei tai=j gunaixi\ ta\j o(mili/aj pro\j ou(\j
301 a)\n e)qe/lwsi poiei=sqai. doqei/shj de\ a)dei/aj, th\n plhqu\n tw=n meiraki/wn
e)ph/gonto polu\ pro/teron th\n dia/noian au)tw=n a)patw=sai kai\ tre/pousai
tai=j gohtei/aij pro\j a)se/beian, e(/wj ui(o\j tou= a)rciere/wj Finee\j e)pi\ toi=j
ginome/noij sfo/dra caleph/naj-deino/taton ga\r au)tw=| katefai/neto, ei)
u(f' e(/na kairo\n a)/mfw ta/ te sw/mata kai\ ta\j yuca\j e)pidedw/kasi, ta\
me\n h(donai=j, ta\j de\ tw=| paranomei=n kai\ a)nosiourgei=n-e)neanieu/sato
302 neanei/an a)ndri\ kalw=| kai\ a)gaqw=| prosh/kousan. i)dw\n ga/r tina tw=n a)po\
tou= ge/nouj qu/onta kai\ ei)sio/nta pro\j po/rnhn, mh/te kekufo/ta ei)j tou)-/
dafoj mh/te lanqa/nein tou\j pollou\j peirw/menon mh/q' oi(=a filei= kle/ptonta
th\n ei)/sodon, a)lla\ met' a)naiscu/ntou qra/souj th\n a)kosmi/an e)pideiknu/-
menon kai\ fruatto/menon w(j e)pi\ semnw=| pra/gmati tw=| katagela/stw|, pa/nu
pikranqei\j kai\ plhrwqei\j o)rgh=j dikai/aj e)peisdramw\n e)/ti kat' eu)nh\n
keime/nouj a)mfote/rouj to/n t' e)rasth\n kai\ th\n e(tai/ran a)nairei= prosanate-
303 mw\n kai\ ta\ gennhtika/, dio/ti sporai=j u(phre/thsan e)kqe/smoij. tou=to
qeasa/menoi/ tinej to\ para/deigma tw=n th\n e)gkra/teian kai\ qeose/beian e)zh-
lwko/twn prosta/xantoj Mwuse/wj e)mimh/santo kai\ pa/ntaj tou\j tele-
sqe/ntaj toi=j ceiropoih/toij suggenei=j kai\ fi/louj h(bhdo\n a)nelo/ntej to\ me\n
mi/asma tou= e)/qnouj e)kkaqai/rousi dia\ th=j tw=n prohdikhko/twn a)paraith/tou
timwri/aj, tou\j d' a)/llouj parasco/ntaj a)pologi/an e)nargesta/thn u(pe\r
th=j au(tw=n eu)sebei/aj periepoih/santo, mhde/na tw=n a)f' ai(/matoj kata-
kri/twn oi)ktisa/menoi mhd' e)le/w| ta)dikh/mata au)tw=n parelqo/ntej, a)lla\
kaqarou\j nomi/santej tou\j au)to/ceiraj: o(/qen ou)deni\ parecw/rhsan th\n
304 e)pe/xodon fe/rousan toi=j drw=sin a)yeude/staton e)/painon. tetrakiscili/ouj
de/ fasi pro\j toi=j dismuri/oij | a)naireqh=nai mia=| h(me/ra|, sunanaireqe/ntoj
eu)qu\j tou= koinou= mia/smatoj, o(\ pa=san th\n stratia\n e)khli/dou. tw=n de\
kaqarsi/wn e)pitelesqe/ntwn, w(j a)ristei= ge/raj e)pa/xion tw=| ui(w=| tou= a)rcie-

38
Philo Judaeus. De vita Mosis

re/wj, o(\j prw=toj e)pi\ th\n a)/munan w(/rmhsen, e)zh/tei parascei=n Mwush=j:
fqa/nei de\ crhsmoi=j dwrhsa/menoj o( qeo\j Fineei= to\ me/giston a)gaqo/n,
ei)rh/nhn, o(\ mhdei\j i(kano\j a)nqrw/pwn parascei=n, pro\j de\ th=| ei)rh/nh| kai\
pagkrathsi/an i(erwsu/nhj, au)tw=| kai\ ge/nei klh=ron a)nafai/reton.
305 )Epei\ de\ tw=n e)mfuli/wn ou)de\n e)/t' h)=n u(po/loipon kakw=n, a)lla\
kai\ o(/soi pro\j au)tomoli/an h)\ prodosi/an u(pwpteu/onto pa/ntej a)pwlw/lesan,
e)/doxen ei)=nai kairo\j e)pithdeio/tatoj th=j e)pi\ to\n Bala/khn stratei/aj, a)/ndra
muri/a kai\ bebouleume/non e)rga/sasqai kaka\ kai\ dedrako/ta, bebouleume/non
me\n dia\ tou= ma/ntewj, o(\n h)/lpisen a)rai=j tisi dunh/sesqai kaqelei=n th\n
du/namin tw=n (Ebrai/wn, dedrako/ta de\ dia\ th=j tw=n gunaikw=n a)selgei/aj
kai\ a)kolasi/aj, ai(\ ta\ me\n sw/mata lagnei/aij ta\j de\ yuca\j a)sebei/a| tw=n
306 crwme/nwn die/fqeiran. panti\ me\n ou)=n tw=| stratw=| polemei=n ou)k e)doki/-
mazen, ei)dw\j ta\ u(pe/rogka plh/qh ptai/onta peri\ au(toi=j kai\ a(/ma lusitele\j
h(gou/menoj e)fedrei/aj ei)=nai summa/cwn toi=j prokamou=si bohqou/j, a)risti/ndhn
de\ tou\j h(bw=ntaj e)pile/xaj, cili/ouj e)k fulh=j e(ka/sthj, dw/deka cilia/daj-
tosau=tai ga\r h)=san ai( fulai/-kai\ strathgo\n e(lo/menoj tou= pole/mou
Finee\j pei=ran h)/dh dedwko/ta strathgikh=j eu)tolmi/aj e)pi\ kaloi=j i(erei/oij
307 e)xe/pempe tou\j o(pli/taj kai\ qarsu/nwn toia/de diexh/|ei: "ou)c u(pe\r kra/-
touj a)rch=j o( parw\n a)gw/n e)stin ou)d' u(pe\r tou= kth/sasqai ta\ e(te/rwn,
peri\ w(=n h)\ mo/nwn h)\ ma/lista oi( po/lemoi, a)ll' u(pe\r eu)sebei/aj kai\ o(sio/-
thtoj, w(=n tou\j h(mete/rouj suggenei=j kai\ fi/louj h)llotri/wsan oi( e)cqroi\
308 parai/tioi geno/menoi toi=j u(pacqei=si caleph=j a)pwlei/aj. e)/stin ou)=n a)/topon
oi)kei/wn me\n au)to/ceiraj gegenh=sqai paranomhsa/ntwn, e)cqrw=n de\ cale-
pw/tera h)dikhko/twn a)posce/sqai, kai\ tou\j me\n maqo/ntaj a)dikei=n a)nh|-
rhke/nai, tou\j de\ biasame/nouj kai\ dida/xantaj a)timwrh/touj katalipei=n, ou(\j
a(pa/ntwn ai)ti/ouj ei)=nai sumbe/bhken, w(=n h)\ dedra/kasin h)\ pepo/nqasin e)kei=-
309 noi." neurwqe/ntej ou)=n tai=j paraine/sesin e)kei=noi kai\ o(/son e)n
tai=j yucai=j prou ph=rce gennaio/thtoj zwpurh/santej w(j e)f' o(mologoume/nh|
ni/kh| pro\j to\n a)gw=na i(/ento fronh/masin a)htth/toij: kai\ sumplake/ntej
tosau/th| periousi/a| r(w/mhj kai\ to/lmhj e)crh/santo, w(j i(ereu=sai me\n tou\j
a)ntipa/louj, au)toi\ de\ pa/ntej sw=|oi e)panelqei=n, ou)deno\j a)poqano/ntoj a)ll'
310 ou)de\ trwqe/ntoj. | u(pe/laben a)/n tij tw=n a)gnoou/ntwn to\ sumbebhko\j i)dw\n
au)tou\j e)panio/ntaj ou)k a)po\ pole/mou kai\ parata/xewj a)fiknei=sqai ma=llon
h)\ tw=n e)n tai=j o(ploskopi/aij e)pidei/xewn, a(\j e)/qoj e)n ei)rh/nh| poiei=sqai,
gumna/smata d' ei)si\ kai\ mele/tai sugkrotoume/nwn ta\ kat' e)cqrw=n e)n
311 fi/loij. ta\j me\n ou)=n po/leij h)\ kataska/ptontej h)\ e)mpipra/ntej h)fa/nisan,
w(j mhd' ei) th\n a)rch\n w)|ki/sqhsan ei)pei=n e)/cein: ai)cmalw/twn de\ swma/twn
a)peri/lhpton a)riqmo\n a)pagago/ntej a)/ndraj me\n kai\ gunai=kaj ktei/nein
e)dikai/wsan, tou\j me\n o(/ti bouleuma/twn kai\ ceirw=n h)=rxan a)di/kwn, ta\j
d' e)pei\ kategoh/teusan th\n (Ebrai/wn neo/thta, paraiti/aj genome/naj
au)toi=j a)kolasi/aj kai\ a)sebei/aj kai\ ta\ teleutai=a qana/tou: ne/oij
de\ komidh=| paisi\ kai\ parqe/noij sune/gnwsan, a)mnhsti/an th=j h(liki/aj

39
Philo Judaeus. De vita Mosis

312 e)felkome/nhj. lei/aj de\ pollh=j a)/gan eu)porh/santej e)/k te tw=n


basilei/wn ka)k tw=n i)diwtikw=n oi)kiw=n, e)/ti de\ tw=n kat' a)grou\j
e)pau/lewn-h)=n ga\r e)n toi=j cwri/oij ou)k e)la/ttwn th=j e)n toi=j a)/stesin-,
h(=kon ei)j to\ strato/pedon e)phcqisme/noi to\n para\ tw=n e)cqrw=n pa/nta
313 plou=ton. e)paine/saj de\ Mwush=j to/n te strathgo\n Finee\j kai\ tou\j
parataxame/nouj e)pi/ te toi=j katorqw/masi kai\ o(/ti tai=j w)felei/aij ou)k
e)pe/dramon th\n lei/an mo/noi sfeteri/sasqai dianohqe/ntej, a)ll' ei)j me/son
prou)/qesan, i(/na kai\ oi( katamei/nantej e)n tai=j skhnai=j meta/scwsi, proj-
ta/ttei tou\j me\n e)/xw tou= stratope/dou katame/nein tina\j h(me/raj, tw=|
de\ mega/lw| i(erei= kaqa=rai tou= fo/nou tou\j a)po\ th=j parata/xewj h(/kontaj
314 tw=n summa/cwn. kai\ ga\r ei) no/mimoi ai( kat' e)cqrw=n sfagai/, a)ll' o(/
ge ktei/nwn a)/nqrwpon, ei) kai\ dikai/wj kai\ a)muno/menoj kai\ biasqei/j,
u(pai/tioj ei)=nai dokei= dia\ th\n a)nwta/tw kai\ koinh\n sugge/neian: ou(= ca/rin
kaqarsi/wn e)de/hse toi=j ktei/nasi pro\j a)pallagh\n tou= nomisqe/ntoj a)/gouj
315 gegenh=sqai. met' ou) polu\n me/ntoi cro/non kai\ th\n lei/an die/neime,
toi=j me\n strateusame/noij-o)li/goj d' a)riqmo\j h)=san para\ tou\j h(su-
ca/santaj-didou\j h(/misu me/roj, qa/teron de\ toi=j katamei/nasin e)n tw=|
stratope/dw|: di/kaion ga\r u(pe/laben ei)=nai kai\ tou/toij metadou=nai th=j
w)felei/aj, ei) kai\ mh\ toi=j sw/masi, tai=j gou=n yucai=j diagwnisame/noij:
oi( ga\r e)/fedroi tw=n a)gwnistw=n ou)k e)lattou/menoi tai=j proqumi/aij cro/nw|
316 kai\ tw=| fqasqh=nai mo/non u(steri/zousi. labo/ntwn de\ tw=n me\n o)li/gwn
plei/w dia\ to\ prokinduneu=sai, tw=n de\ pleio/nwn e)la/ttw dia\ | th\n e)/ndon
monh/n, e)/doxen a)nagkai=on ei)=nai pa/shj th=j lei/aj ta\j a)parca\j kaqierw=sai:
to\ me\n ou)=n penthkosto\n oi( e)fedreu/santej, pentakosiosth\n de\ moi=ran oi(
propolemh/santej ei)sh/negkan: tw=n d' a)parcw=n ta\j me\n para\ tw=n
strateusame/nwn tw=| mega/lw| i(erei= prosta/ttei doqh=nai, ta\j de\ para\ tw=n
katameina/ntwn e)n tw=| stratope/dw| toi=j newko/roij, oi(=j o)/noma Leui=tai.
317 cili/arcoi de\ kai\ e(kato/ntarcoi kai\ o( a)/lloj o(/miloj locagw=n kai\ taxi-
arcw=n u(pe/r te th=j au(tw=n swthri/aj kai\ tw=n sustrateusame/nwn kai\
th=j panto\j lo/gou krei/ttonoj ni/khj e)qelontai\ komi/zousin e)xaire/touj
a)parca/j, ko/smon te crusou=n o(/son e(/kastoj e)k th=j lei/aj a)neu=re kai\
skeu/h polutele/stata, w(=n pa/lin u(/lh cruso\j h)=n: a(\ Mwush=j labw\n kai\
th\n eu)se/beian tw=n fero/ntwn a)ga/menoj a)nati/qhsin e)n th=| kaqierwme/nh|
318 skhnh=| th=j eu)caristi/aj tw=n a)ndrw=n u(po/mnhma. pagka/lh de\ h( dianomh\
tw=n a)parcw=n: ta\j me\n tw=n mh\ pepolemhko/twn, h(mi/seian a)reth=j th\n
cwri\j e)/rgou proqumi/an au)to\ mo/non e)pideixame/nwn, toi=j newko/roij
a)pe/neime, ta\j de\ tw=n a)gwnisame/nwn, oi(\ sw/masi kai\ yucai=j e)kindu/neusan
o(lo/klhron a)ndragaqi/an parasco/menoi, tw=| proesthko/ti tw=n newko/rwn
i(erei= tw=| mega/lw|, ta\j de\ tw=n taxiarcw=n a(/te h(gemonika\j tw=| sumpa/ntwn
h(gemo/ni qew=|.
319 Pa/ntej ou(=toi diepolemh/qhsan oi( po/lemoi, mh/pw diabebhko/twn
)Iorda/nhn to\n e)gcw/rion potamo/n, pro\j tou\j th=j a)ntipe/raj gh=j oi)kh/toraj

40
Philo Judaeus. De vita Mosis

eu)dai/monoj kai\ baqei/aj, e)n h(=| pollh\ pedia\j sitofo/roj kai\ cilo\n kth/nesin
320 e)negkei=n a)gaqh/. tau/thn w(j e)qea/santo th\n cw/ran ai( kthnotro/foi du/o
fulai/, moi=ra tou= su/mpantoj e(/kth stratou=, Mwush=n i(ke/teuon e)pitre/yai ta\j
klhrouci/aj e)ntauqoi= labei=n au)ta\j h)/dh pote\ i(druqei/saj: e)pithdeio/taton
ga\r e)/faskon ei)=nai to\n to/pon e)nne/mesqai/ te kai\ e)mbo/skesqai qre/mmasin
eu)/udron o)/nta kai\ eu)/corton kai\ probateusi/mhn a)/fqonon po/an a)pauto-
321 mati/zonta. o( de\ nomi/saj au)tou\j h)\ proedri/a| th\n dianomh\n ta/ te ge/ra
pro\ kairou= lamba/nein a)xiou=n h)\ pro\j tou\j me/llontaj pole/mouj a)poknei=n,
e)fedreuo/ntwn e)/ti pleio/nwn basile/wn, oi(\ th\n ei)/sw tou= potamou= cw/ran
diekeklh/rwnto, pa/nu duscera/naj pro\j o)rgh\n a)pokri/netai kai/ fhsin:
322 "u(mei=j me\n ou)=n e)ntauqoi= kaqedei=sqe scolh\n e)n ou) de/onti kai\ a)rgi/an
e(/xontej, tou\j d' u(mete/rouj suggenei=j kai\ fi/louj oi( leipo/menoi trach-
liou=si po/lemoi, kai\ ta\ me\n a)=qla mo/noij u(mi=n w(j e)pi\ katwrqwme/noij
pa=si doqh/setai, ma/cai de\ kai\ po/noi kai\ | talaipwri/ai kai\ oi( a)nwta/tw
323 ki/ndunoi e(te/rouj a)namenou=sin; a)ll' ou) di/kaion u(ma=j me\n ei)rh/nhn kai\ ta\
e)k th=j ei)rh/nhj a)gaqa\ karpou=sqai, tou\j d' a)/llouj pole/moij kai\ kakoi=j
a)muqh/toij e)naqlei=n, ou)de\ prosqh/khn to\ o(/lon me/rouj ei)=nai: tou)nanti/on
324 ga\r e(/neka tw=n o(/lwn ta\ me/rh klhronomi/aj a)xiou=tai. pa/ntej e)ste\
i)so/timoi, ge/noj e(/n, oi( au)toi\ pate/rej, oi)ki/a mi/a, e)/qh ta\ au)ta/, koinwni/a
no/mwn, a)/lla muri/a, w(=n e(/kaston th\n oi)keio/thta sundei= kai\ pro\j eu)/noian
a(rmo/zetai. dia\ ti/ dh\ tw=n i)/swn e)n toi=j megi/stoij kai\ a)nagkaiota/toij
a)xiwqe/ntej e)n tai=j dianomai=j pleonekth/sete, w(j h)\ a)/rcontej u(phko/wn h)\
325 despo/tai dou/lwn katafronh/santej; e)/dei me\n u(ma=j tai=j e(te/rwn plhgai=j
pepaideu=sqai: froni/mwn ga\r a)ndrw=n mh\ a)name/nein, a)/crij a)\n e)p' au)tou\j
e)/lqh| ta\ deina/: nuni\ de\ paradei/gmat' e)/contej oi)kei=a tou\j pate/raj, oi(\
kateske/yanto th/nde th\n cw/ran, kai\ ta\j e)kei/nwn sumfora\j kai\ tw=n
sunaponohqe/ntwn-a(/pantej ga\r e)/xw duoi=n a)pw/lonto-, de/on mhdeni\
tw=n o(moi/wn sunepigra/fesqai, deili/an, w)= kenoi\ frenw=n, zhlou=te w(j ou)k
eu)alwto/teroi genhso/menoi kai\ ta\j proqumi/aj u(poskeli/zete tw=n a)ndraga-
qi/zesqai proairoume/nwn e)klu/ontej kai\ parie/ntej au)tw=n ta\ fronh/mata.
326 toiga/rtoi speu/dontej a(marta/nein speu/sete kai\ pro\j timwri/aj: h( ga\r
di/kh mo/lij me\n ei)/wqe kinei=sqai, kinhqei=sa d' a(/pax fqa/nei pro-
327 katalamba/nousa tou\j a)podidra/skontaj. o(/tan ou)=n a(/pantej me\n oi(
e)cqroi\ kaqaireqw=sin, e)/fedroj de\ mhdei\j e)/ti prosdoka=tai po/lemoj, e)n
de\ tai=j eu)qu/naij a)nepi/lhptoi dokimasqw=sin oi( su/mmacoi, mh\ lipota/xion,
mh\ lipostra/tion, mhde\n a)/llo tw=n e)f' h(/tth| diapepragme/noi, para-
memenhko/tej d' e)x a)rch=j a)/cri te/louj fai/nwntai kai\ toi=j sw/masi kai\
tai=j proqumi/aij, e)rhmwqh=| de\ pa=sa h( cw/ra tw=n proenw|khko/twn,
thnikau=ta doqh/setai ta\ ge/ra kai\ ta\ a)ristei=a tai=j fulai=j e)x i)/sou."
328 th\n de\ nouqesi/an pra/|wj e)negko/ntej w(j ui(oi\ gnh/sioi sfo/dra eu)/nou
patro\j-h)/|desan ga\r au)to\n ou) katalazoneuo/menon a)rch=j e)xousi/a|,
prokhdo/menon de\ pa/ntwn kai\ dikaiosu/nhn kai\ i)so/thta timw=nta kai\ to\

41
Philo Judaeus. De vita Mosis

misopo/nhron ou)k e)p' o)nei/dei swfronismw=| de\ tw=n beltiou=sqai duname/nwn


ai)ei\ poiou/menon-"ei)ko/twj me\n" e)/fasan "a)ganaktei=j, ei) tou=q' u(pei/-
lhfaj, o(/ti th\n summaci/an a)polipo/ntej pro\ kairou= ta\j lh/xeij labei=n
329 e)peigo/meqa. crh\ de\ safw=j ei)de/nai, o(/ti ou)de\n h(ma=j fobei= tw=n su\n
a)reth=|, ka)\n e)piponw/taton tugca/nh|. kri/nomen d' a)reth=j e)/rga, peiqarcei=n
te/ | soi toiw=|de h(gemo/ni kai\ tw=n deinw=n mh\ u(steri/zein kai\ e)n a(pa/saij
e)xeta/zesqai tai=j mellou/saij stratei/aij, a)/crij a)\n ta\ pra/gmata la/bh|
330 te/loj ai)/sion. h(mei=j me\n ou)=n kaqa\ kai\ pro/teron suntaxa/menoi diabhso/-
meqa to\n )Iorda/nhn e)n tai=j panteuci/aij, ou)deni\ tw=n o(plitw=n pro/fasin
parasco/ntej monh=j: ui(oi\ de\ komidh=| nh/pioi kai\ qugate/rej kai\ gunai=kej
kai\ to\ plh=qoj tw=n boskhma/twn, e)a\n e)pitre/ph|j, u(polelei/yontai, paisi\
me\n kai\ gunaixi\n oi)ki/aj e)pau/leij de\ qre/mmasi kataskeuasa/ntwn h(mw=n,
i(/na mhde\n e)x e)pidromh=j deino\n pa/qwsin e)n a)teici/stoij kai\ a)frourh/toij
331 prokatalhfqe/ntej." o( d' i(/lew| tw=| ble/mmati kai\ pra|ote/ra| th=| fwnh=|
"a)yeudou=sin u(mi=n" e)/fh "be/baioi menou=sin a(\j h)|th/sasqe lh/xeij. u(polei/-
pesqe me\n w(j a)xiou=te gunai=kaj kai\ pai=daj kai\ boskh/mata, kata\ lo/couj
d' au)toi\ diabai/nete meta\ tw=n a)/llwn w(plisme/noi kai\ e)ktetagme/noi pro\j
332 ma/chn w(j au)ti/ka, h)\n de/h|, polemh/sontej. au)=qij d' o(/tan a(/pantej oi(
e)cqroi\ kaqaireqw=si kai\ genome/nhj ei)rh/nhj th\n cw/ran oi( kekrathko/tej
dianei/mwntai, kai\ u(mei=j e)paneleu/sesqe pro\j tou\j oi)kei/ouj tw=n e)pi-
ballo/ntwn a)polau/sontej a)gaqw=n kai\ karpwso/menoi h(\n ei(/lesqe moi=ran."
333 tau=t' ei)po/ntoj kai\ u(poscome/nou, plhrwqe/ntej eu)qumi/aj kai\ cara=j tou\j
me\n oi)kei/ouj meta\ tw=n qremma/twn a)sfalw=j e)n e)ru/masi dusalw/toij,
w(=n ta\ plei=sta ceiropoi/hta h)=n, i(dru/ontai, ta\ d' o(/pla a)nalabo/ntej
e)xe/qeon tw=n a)/llwn summa/cwn proqumo/teron w(j h)\ mo/noi polemh/sontej
h)\ proagwniou/menoi pa/ntwn: o( ga\r prolabw/n tina dwrea\n proqumo/teroj
ei)j summaci/an, a)poti/nein a)nagkai=on o)/flhma nomi/zwn, ou) cari/zesqai.
334 ta\ me\n dh\ kata\ th\n basilei/an pepragme/na au)tw=| memh/nutai: lekte/on
d' e(xh=j kai\ o(/sa dia\ th=j a)rcierwsu/nhj kai\ nomoqetikh=j katw/rqwse: kai\
ga\r tau/taj periepoih/sato ta\j duna/meij w(j a(rmottou/saj ma/lista
basilei/a|.

PERI TOU BIOU MWUSEWS LOGOS DEUTEROS


1 (H me\n prote/ra su/ntaxi/j e)sti peri\ gene/sewj th=j Mwuse/wj
kai\ trofh=j, e)/ti de\ paidei/aj kai\ a)rch=j, h(\n ou) mo/non a)nepilh/ptwj a)lla\
kai\ sfo/dra e)painetw=j h)=rxe, kai\ tw=n e)/n te Ai)gu/ptw| kai\ tai=j o(doipori/aij
e)pi/ te th=j e)ruqra=j qala/sshj kai\ kata\ th\n e)rh/mhn pepragme/nwn, a(\
du/namin pa=san lo/gwn u(perba/llei, kai\ prose/ti po/nwn ou(\j katw/rqwse
kai\ klhrouciw=n a(\j e)k me/rouj a)pe/neime toi=j strateusame/noij: h(\n
2 de\ nuni\ sunta/ttomen, peri\ tw=n e(pome/nwn kai\ a)kolou/qwn. fasi\ ga/r
tinej ou)k a)po\ skopou=, mo/nwj a)\n ou(/tw ta\j po/leij e)pidou=nai pro\j to\
be/ltion, e)a\n %&h)\ oi( basilei=j filosofh/swsin h)\ oi( filo/sofoi basileu/swsin.

42
Philo Judaeus. De vita Mosis

o( d' e)k perittou= fanei=tai mh\ mo/non tau/taj e)pidedeigme/noj ta\j duna/meij
e)n tau)tw=|, th/n te basilikh\n kai\ filo/sofon, a)lla\ kai\ trei=j e(te/raj, w(=n
h( me\n pragmateu/etai peri\ nomoqesi/an, h( | de\ peri\ a)rcierwsu/nhn, h( de\
3 teleutai/a peri\ profhtei/an. peri\ w(=n nuni\ le/gein ei(lo/mhn a)nagkai/wj
u(polabw\n tw=| au)tw=| pa/nt' e)farmo/ttein: e)ge/neto ga\r pronoi/a| qeou=
basileu/j te kai\ nomoqe/thj kai\ a)rciereu\j kai\ profh/thj kai\ e)n e(ka/stw|
ta\ prwtei=a h)ne/gkato: dia\ ti/ de\ tw=| au)tw=| pa/nt' e)farmo/ttei, dhlwte/on.
4 basilei= prosh/kei prosta/ttein a(\ crh\ kai\ a)pagoreu/ein a(\ mh\ crh/: pro/j-
taxij de\ tw=n prakte/wn kai\ a)pago/reusij tw=n ou) prakte/wn i)/dion no/mou,
w(j eu)qu\j ei)=nai to\n me\n basile/a no/mon e)/myucon, to\n de\ no/mon basile/a
5 di/kaion. basileu\j de\ kai\ nomoqe/thj o)fei/lei mh\ ta)nqrw/peia mo/non a)lla\
kai\ ta\ qei=a sunepiskopei=n: ou) ga\r a)/neu qei/aj e)pifrosu/nhj katorqou=tai
ta\ basile/wn kai\ u(phko/wn pra/gmata: di' h(\n ai)ti/an e)de/hse tw=| toiou/tw|
th=j prw/thj i(erwsu/nhj, i(/n' e)pi\ telei/oij i(eroi=j kai\ e)pisth/mh| telei/a|
th=j tou= qeou= qerapei/aj a)potroph\n me\n kakw=n metousi/an d' a)gaqw=n
au(tw=| te kai\ toi=j a)rcome/noij ai)th=tai para\ tou= i(/lew kai\ tai=j eu)cai=j
sunepineu/ontoj: pw=j ga\r ou) telesforh/sei ta\j eu)ca\j o( kai\ e)k fu/sewj
6 eu)menh\j kai\ tou\j gnhsi/wj qerapeu/ontaj au)to\n pronomi/aj a)xiw=n; a)ll'
e)peidh\ muri/a kai\ basilei= kai\ nomoqe/th| kai\ a)rcierei= tw=n a)nqrwpei/wn
kai\ qei/wn a)/dhla-genhto\j ga\r ou)de\n h(=tton kai\ qnhto/j e)stin, ei) kai\
tosou=ton kai\ ou(/twj a)/fqonon peribe/blhtai klh=ron eu)pragiw=n-, a)nag-
kai/wj kai\ profhtei/aj e)/tucen, i(/n' o(/sa mh\ logismw=| du/natai kata-
lamba/nein, tau=ta pronoi/a| qeou= eu(/roi: w(=n ga\r o( nou=j a)polei/petai, pro\j
7 tau=q' h( profhtei/a fqa/nei. kalh/ ge h( suzugi/a kai\ panarmo/nioj tw=n
tetta/rwn duna/mewn: e)mpleko/menai ga\r kai\ a)llh/lwn e)co/menai
sugcoreu/ousi ta\j w)felei/aj a)ntilamba/nousai/ te kai\ a)ntekti/nousai, mimou/-
menai ta\j parqe/nouj Ca/ritaj, ai(=j mh\ diazeu/gnusqai no/moj fu/sewj
a)ki/nhtoj: e)f' w(=n deo/ntwj ei)/poi tij a)/n, o(\ kai\ e)pi\ tw=n a)retw=n ei)/wqe
le/gesqai, o(/ti o( mi/an e)/cwn kai\ pa/saj e)/cei.
8 (Rhte/on de\ prw=ton peri\ tw=n kata\ th\n nomoqetikh\n e(/xin.
ou)k a)gnow= me\n ou)=n, o(/ti tw=| me/llonti a)ri/stw| genh/sesqai nomoqe/th|
prosh/kei pantele/si kai\ o(loklh/roij kecrh=sqai tai=j a)retai=j pa/saij:
e)pei\ de\ ka)n tai=j oi)ki/aij oi( me\n e)gguta/tw ge/nouj ei)si/n, oi( de\ po/rrw,
suggenei=j de\ pa/ntej a)llh/lwn, kai\ tw=n a)retw=n ta\j me\n prospefuke/nai
9 nomiste/on ma=llon e)ni/oij pra/gmasi, ta\j d' h(=tton w)|keiw=sqai. | nomoqetikh=| d'
a)delfa\ kai\ suggenh= te/ttara tauti\ diafero/ntwj e)sti/: to\ fila/nqrwpon, to\
filodi/kaion, to\ fila/gaqon, to\ misopo/nhron: u(po\ ga\r tou/twn e(ka/stou para-
kalei=tai pa=j, o(/tw| zh=loj ei)se/rcetai tou= nomoqetei=n, filanqrwpi/aj me\n ei)j
me/son protiqe/nai ta\j koinwfelei=j gnw/maj a)nadidaskou/shj, dikaiosu/nhj de\ w(j
i)so/thta timhte/on kai\ w(j to\ kat' a)xi/an a)ponemhte/on e(ka/stoij, filagaqi/aj d'
a)pode/cesqai ta\ fu/sei kala\ kai\ pare/cein a(/pasi toi=j a)xi/oij a)tami/euta pro\j
a)fqonwta/thn crh=sin, misoponhri/aj de\ probeblh=sqai tou\j a)tima/zontaj

43
Philo Judaeus. De vita Mosis

a)reth\n kai\ w(j koinou\j dusmenei=j tou= tw=n a)nqrw/pwn ge/nouj u(poble/pesqai.
10 me/ga me\n ou)=n, ei)/ tw| kai\ e(/n ti tw=n lecqe/ntwn labei=n e)ge/neto, qaumasto\n
d' w(j e)/oike tou/twn a)qro/wn peridra/xasqai dunhqh=nai, ou(= mo/noj Mwush=j
e)fike/sqai dokei= tranw/saj eu)= ma/la ta\j ei)rhme/naj a)reta\j e)n oi(=j dieta/xato.
11 suni/sasi d' oi( tai=j i(erai=j bi/bloij e)ntugca/nontej, a(\j ou)k a)/n, ei) mh\ toiou=toj
e)pefu/kei, sune/grayen u(fhghsame/nou qeou= kai\ pare/dwke toi=j a)xi/oij
crh=sqai, kthma/twn to\ ka/lliston, tw=n a)galmatoforoume/nwn e)n th=| yuch=|
paradeigma/twn a)peikoni/smata kai\ mimh/mata, a(\ kai\ oi( dhlwqe/ntej no/moi
gego/nasi safe/stata ta\j lecqei/saj e)mfai/nontej a)reta/j.
12 (/Oti d' au)to/j te nomoqetw=n a)/ristoj tw=n pantacou= pa/ntwn,
o(/soi par' (/Ellhsin h)\ barba/roij e)ge/nonto, kai\ oi( no/moi ka/llistoi kai\
w(j a)lhqw=j qei=oi mhde\n w(=n crh\ paralipo/ntej, e)nargesta/th pi/stij h(/de:
13 ta\ me\n tw=n a)/llwn no/mima ei)/ tij e)pi/oi tw=| logismw=|, dia\ muri/aj pro-
fa/seij eu(rh/sei kekinhme/na, pole/moij h)\ turanni/sin h)/ tisin a)/lloij a)bou-
lh/toij, a(\ newterismw=| tu/chj kataskh/ptei: polla/kij de\ kai\ trufh\ pleo-
na/sasa corhgi/aij kai\ periousi/aij a)fqo/noij kaqei=le no/mouj, "ta\ li/an
a)gaq"a\ tw=n pollw=n fe/rein ou) duname/nwn, a)lla\ dia\ ko/ron e)xubrizo/ntwn:
14 u(/brij d' a)nti/palon no/mw|. ta\ de\ tou/tou mo/nou be/baia, a)sa/leuta, a)kra/-
danta, kaqa/per sfragi=si fu/sewj au)th=j seshmasme/na, me/nei pagi/wj a)f'
h(=j h(me/raj e)gra/fh me/cri nu=n kai\ pro\j to\n e)/peita pa/nta diamenei=n e)lpi\j
au)ta\ ai)w=na w(/sper a)qa/nata, e(/wj a)\n h(/lioj kai\ selh/nh kai\ o( su/mpaj
15 ou)rano/j te kai\ ko/smoj h)=|. tosau/taij gou=n crhsame/nou tou= e)/qnouj meta-
bolai=j kata/ te eu)pragi/aj kai\ tou)nanti/on, ou)de\n a)ll' ou)de\ to\ mikro/taton
tw=n | diatetagme/nwn e)kinh/qh, pa/ntwn w(j e)/oike to\ semno\n kai\ qeoprepe\j
16 au)tw=n e)ktetimhko/twn. a(\ de\ mh\ limo\j h)\ loimo\j h)\ po/lemoj h)\ basileu\j
h)\ tu/rannoj h)\ yuch=j h)\ sw/matoj h)\ paqw=n h)\ kakiw=n e)pana/stasij h)/ ti
a)/llo qeh/laton h)\ a)nqrw/peion kako\n e)/luse, pw=j ou) perima/chta kai\
17 panto\j lo/gou krei/ttona kaqe/sthken; a)ll' ou)/pw tou=to qaumasto/n,
kai/toi me/ga kaq' au(to\ deo/ntwj a)\n nomisqe/n, to\ e)x a(/pantoj tou= cro/nou
pefula/cqai tou\j no/mouj e)n bebai/w|: a)ll' e)kei=no qaumasiw/teron, w(j
e)/oike, to\ mh\ mo/non )Ioudai/ouj a)lla\ kai\ tou\j a)/llouj scedo\n a(/pantaj
kai\ ma/lista oi(=j a)reth=j plei/wn lo/goj pro\j th\n a)podoch\n au)tw=n kai\
timh\n w(siw=sqai: ge/raj ga\r tou=t' e)/lacon e)xai/reton, o(\ mhdeni\ pro/sestin
18 e(te/rw|. shmei=on de/: tw=n kata\ th\n (Ella/da kai\ ba/rbaron, w(j e)/poj
ei)pei=n, ou)demi/a po/lij e)sti/n, h(\ ta\ e(te/raj no/mima tima=|, mo/lij de\ kai\ tw=n
au(th=j ei)j a)ei\ perie/cetai, pro\j ta\j tw=n kairw=n kai\ tw=n pragma/twn
19 meqarmozome/nh tropa/j. )Aqhnai=oi ta\ Lakedaimoni/wn e)/qh kai\ no/mima
probe/blhntai kai\ Lakedaimo/nioi ta\ )Aqhnai/wn: a)ll' ou)de\ kata\ th\n
ba/rbaron Ai)gu/ptioi tou\j Skuqw=n no/mouj fula/ttousin h)\ Sku/qai tou\j
Ai)gupti/wn h)\ sunelo/nti fra/sai tou\j tw=n kat' Eu)rw/phn oi( th\n )Asi/an
oi)kou=ntej h)\ tou\j tw=n )Asianw=n e)qnw=n oi( e)n Eu)rw/ph|: a)lla\ scedo\n oi(
a)f' h(li/ou a)nio/ntoj a)/cri duome/nou, pa=sa cw/ra kai\ e)/qnoj kai\ po/lij,

44
Philo Judaeus. De vita Mosis

tw=n xenikw=n nomi/mwn a)llotriou=ntai kai\ oi)/ontai th\n tw=n oi)kei/wn a)po-
20 doch/n, ei) ta\ para\ toi=j a)/lloij a)tima/zoien, sunauxh/sein. a)ll' ou)c
w(=d' e)/cei ta\ h(me/tera: pa/ntaj ga\r e)pa/getai kai\ sunepistre/fei, barba/rouj,
(/Ellhnaj, h)peirw/taj, nhsiw/taj, e)/qnh ta\ e(w=|a, ta\ e(spe/ria, Eu)rw/phn,
21 )Asi/an, a(/pasan th\n oi)koume/nhn a)po\ pera/twn e)pi\ pe/rata. ti/j ga\r th\n
i(era\n e)kei/nhn e(bdo/mhn ou)k e)kteti/mhken, a)/nesin po/nwn kai\ r(a|stw/nhn
au(tw=| te kai\ toi=j plhsia/zousin, ou)k e)leuqe/roij mo/non a)lla\ kai\ dou/loij,
22 ma=llon de\ kai\ u(pozugi/oij didou/j; fqa/nei ga\r h( e)keceiri/a kai\ pro\j
pa=san a)ge/lhn kai\ o(/sa pro\j u(phresi/an ge/gonen a)nqrw/pou kaqa/per
dou=la qerapeu/onta to\n fu/sei despo/thn, fqa/nei kai\ pro\j de/ndrwn kai\
futw=n a(/pasan i)de/an: ou) ga\r e)/rnoj, ou) kla/don, a)ll' ou)de\ pe/talon
e)fei=tai temei=n h)\ karpo\n o(ntinou=n dre/yasqai, pa/ntwn diafeime/nwn kat'
e)kei/nhn | th\n h(me/ran kai\ w(/sper e)leuqeri/an a)go/ntwn, koinw=| khru/gmati
23 mhdeno\j e)piyau/ontoj. ti/j de\ th\n legome/nhn nhstei/an ou) te/qhpe kai\
proskunei= di' e)/touj a)gome/nhn th=j i(eromhni/aj au)sthro/teron kai\ sem-
no/teron tro/pon; e)n h(=| me\n ga\r polu\j a)/kratoj kai\ tra/pezai polutelei=j
kai\ o(/sa peri\ e)dwdh\n kai\ po/sin a)/fqona pa/nta, di' w(=n ai( a)ko/restoi
gastro\j h(donai\ sunau/xontai prosanarrhgnu=sai kai\ ta\j u(pogastri/ouj
24 e)piqumi/aj: e)n h(=| d' ou) siti/on, ou) poto\n e)/xesti prosene/gkasqai,
kaqarai=j o(/pwj dianoi/aij, mhdeno\j e)noclou=ntoj mhd' e)mpodi/zontoj
swmatikou= pa/qouj, o(poi=a filei= sumbai/nein e)k plhsmonh=j, e(orta/zwsin
i(lasko/menoi to\n pate/ra tou= panto\j ai)si/oij eu)cai=j, di' w(=n a)mnhsti/an
me\n palaiw=n a(marthma/twn, kth=sin de\ kai\ a)po/lausin ne/wn a)gaqw=n
ei)w/qasin ai)tei=sqai.
25 To\ de\ th=j nomoqesi/aj i(eroprepe\j w(j ou) par' )Ioudai/oij mo/non
a)lla\ kai\ para\ pa=si toi=j a)/lloij teqau/mastai, dh=lon e)/k te tw=n ei)rh-
26 me/nwn h)/dh ka)k tw=n mello/ntwn le/gesqai. to\ palaio\n e)gra/fhsan oi(
no/moi glw/ssh| Caldai kh=| kai\ me/cri pollou= die/meinan e)n o(moi/w| th\n dia/-
lekton ou) metaba/llontej, e(/wj mh/pw to\ ka/lloj ei)j tou\j a)/llouj
27 a)nqrw/pouj a)ne/fhnan au(tw=n. e)pei\ de\ e)k th=j kaq' e(ka/sthn h(me/ran
sunecou=j mele/thj kai\ a)skh/sewj tw=n crwme/nwn ai)/sqhsij e)ge/neto kai\
e(te/roij kai\ to\ kle/oj e)foi/ta pantaco/se-ta\ ga\r kala\ ka)\n fqo/nw|
pro\j o)li/gon e)piskiasqh=| cro/non, e)pi\ kairw=n au)=qij a)nala/mpei fu/sewj
eu)menei/a|-, deino\n h(ghsa/menoi/ tinej, ei) oi( no/moi para\ tw=| h(mi/sei
tmh/mati tou= ge/nouj a)nqrw/pwn e)xetasqh/sontai mo/nw| tw=| barbarikw=|, to\
d' (Ellhniko\n ei)j a(/pan a)moirh/sei, pro\j e(rmhnei/an th\n tou/twn e)tra/ponto.
28 to\ d' e)/rgon e)pei\ kai\ me/ga h)=n kai\ koinwfele/j, ou)k i)diw/taij ou)d' a)/rcousin,
w(=n polu\j a)riqmo/j, a)lla\ basileu=si kai\ basile/wn a)nete/qh tw=| dokimwta/tw|.
29 Ptolemai=oj o( Fila/delfoj e)piklhqei\j tri/toj me\n h)=n a)p' )Alexa/ndrou
tou= th\n Ai)/gupton paralabo/ntoj, a)retai=j de\ tai=j e)n h(gemoni/a| pa/ntwn,
ou)ci\ tw=n kaq' au(to\n mo/non, | a)lla\ kai\ tw=n pa/lai pw/pote gegenhme/nwn
a)/ristoj, ou(= kai\ me/cri nu=n tosau/taij u(/steron geneai=j a)/|detai to\ kle/oj

45
Philo Judaeus. De vita Mosis

polla\ dei/gmata kai\ mnhmei=a th=j megalofrosu/nhj kata\ po/leij kai\ cw/raj
a)polipo/ntoj, w(j h)/dh kai\ e)n paroimi/aj ei)/dei ta\j u(pero/gkouj filotimi/aj
30 kai\ mega/laj kataskeua\j Filadelfei/ouj a)p' e)kei/nou kalei=sqai. suno/lwj
me\n ou)=n h( tw=n Ptolemai/wn oi)ki/a diafero/ntwj para\ ta\j a)/llaj basilei/aj
h)/kmasen, e)n de\ toi=j Ptolemai/oij o( Fila/delfoj: o(/sa ga\r ei(=j e)/drasen
ou(=toj e)paineta/, mo/lij e)kei=noi pa/ntej a)qro/oi diepra/xanto, geno/menoj
kaqa/per e)n zw/|w| to\ h(gemoneu=on kefalh\ tro/pon tina\ tw=n basile/wn.
31 o( dh\ toiou=toj zh=lon kai\ po/qon labw\n th=j nomoqesi/aj h(mw=n ei)j
(Ella/da glw=ttan th\n Caldai kh\n meqarmo/zesqai dienoei=to kai\ pre/sbeij
eu)qu\j e)xe/pempe pro\j to\n th=j )Ioudai/aj a)rciere/a kai\ basile/a-o( ga\r
au)to\j h)=n-to/ te bou/lhma dhlw=n kai\ protre/pwn a)risti/ndhn e(le/sqai
32 tou\j to\n no/mon diermhneu/sontaj. o( d' oi(=a ei)ko\j h(sqei\j kai\ nomi/saj
ou)k a)/neu qei/aj e)pifrosu/nhj peri\ to\ toiou=ton e)/rgon e)spoudake/nai to\n
basile/a, skeya/menoj tou\j par' au(tw=| dokimwta/touj (Ebrai/wn, oi(\ pro\j
th=| patri/w| kai\ th\n (Ellhnikh\n e)pepai/deunto paidei/an, a)/smenoj a)poste/llei.
33 w(j d' h(=kon, e)pi\ xeni/an klhqe/ntej lo/goij a)stei/oij kai\ spoudai/oij to\n
e(stia/tora eu)w/coun a)ntefestiw=ntej: o( me\n ga\r a)pepeira=to th=j e(ka/stou
sofi/aj kaina\j a)ll' ou) ta\j e)n e)/qei zhth/seij protei/nwn, oi( d' eu)sto/cwj
kai\ eu)qubo/lwj, ou)k e)pitre/pontoj makrhgorei=n tou= kairou=, kaqa/per
34 a)pofqeggo/menoi ta\ protaqe/nta dielu/onto. dokimasqe/ntej d' eu)qu\j
h)/rxanto ta\ th=j kalh=j presbei/aj a)potelei=n kai\ logisa/menoi par' au(toi=j,
o(/son ei)/h to\ pra=gma qespisqe/ntaj no/mouj crhsmoi=j diermhneu/ein, mh/t'
a)felei=n ti mh/te prosqei=nai h)\ metaqei=nai duname/nouj, a)lla\ th\n e)x a)rch=j
i)de/an kai\ to\n tu/pon au)tw=n diafula/ttontaj, e)sko/poun to\ kaqarw/taton
tw=n peri\ to\n to/pon cwri/wn e)/xw po/lewj: ta\ ga\r e)nto\j tei/couj a(/te
pantodapw=n peplhqo/ta zw/|wn dia\ no/souj kai\ teleuta\j kai\ ta\j u(giai-
35 no/ntwn ou)k eu)agei=j pra/xeij h)=n u(/popta. nh=soj h( Fa/roj pro/keitai th=j
)Alexandrei/aj, h(=j au)ch\n u(potai/nioj te/tatai pro\j th\n po/lin perikleio/menoj
| ou)k a)gcibaqei= ta\ de\ polla\ tenagw/dei qala/tth|, w(j kai\ th=j tw=n
kuma/twn fora=j to\n polu\n h)=con kai\ pa/tagon e)k pa/nu makrou= dia-
36 sth/matoj proeklu/esqai. tou=ton e)x a(pa/ntwn tw=n e)n ku/klw| kri/nantej
e)pithdeio/taton ei)=nai to\n to/pon e)nhsuca/sai kai\ e)nhremh=sai kai\ mo/nh| th=|
yuch=| pro\j mo/nouj o(milh=sai tou\j no/mouj, e)ntauqoi= kate/meinan kai\ ta\j
i(era\j bi/blouj labo/ntej a)natei/nousin a(/m' au)tai=j kai\ ta\j cei=raj ei)j
ou)rano/n, ai)tou/menoi to\n qeo\n mh\ diamartei=n th=j proqe/sewj: o( d' e)pi-
neu/ei tai=j eu)cai=j, i(/na to\ plei=ston h)\ kai\ to\ su/mpan ge/noj a)nqrw/pwn
w)felhqh=| crhso/menon ei)j e)pano/rqwsin bi/ou filoso/foij kai\ pagka/loij
37 diata/gmasi. kaqi/santej d' e)n a)pokru/fw| kai\ mhdeno\j paro/ntoj
o(/ti mh\ tw=n th=j fu/sewj merw=n, gh=j u(/datoj a)e/roj ou)ranou=, peri\ w(=n
prw=ton th=j gene/sewj e)/mellon i(erofanth/sein-kosmopoii/a ga\r h( tw=n
no/mwn e)sti\n a)rch/-, kaqa/per e)nqousiw=ntej proefh/teuon ou)k a)/lla
a)/lloi, ta\ d' au)ta\ pa/ntej o)no/mata kai\ r(h/mata, w(/sper u(pobole/wj

46
Philo Judaeus. De vita Mosis

38 e(ka/stoij a)ora/twj e)nhcou=ntoj. kai/toi ti/j ou)k oi)=den, o(/ti pa=sa me\n
dia/lektoj, h( d' (Ellhnikh\ diafero/ntwj, o)noma/twn ploutei=, kai\ tau)to\n
e)nqu/mhma oi(=o/n te metafra/zonta kai\ parafra/zonta schmati/sai pollacw=j,
a)/llote a)/llaj e)farmo/zonta le/xeij; o(/per e)pi\ tau/thj th=j nomoqesi/aj ou)/
fasi sumbh=nai, sunenecqh=nai d' ei)j tau)to\n ku/ria kuri/oij o)no/masi, ta\
(Ellhnika\ toi=j Caldai koi=j, e)narmosqe/nta eu)= ma/la toi=j dhloume/noij
39 pra/gmasin. o(\n ga\r tro/pon, oi)=mai, e)n gewmetri/a| kai\ dialektikh=| ta\
shmaino/mena poikili/an e(rmhnei/aj ou)k a)ne/cetai, me/nei d' a)meta/blhtoj
h( e)x a)rch=j teqei=sa, to\n au)to\n w(j e)/oike tro/pon kai\ ou(=toi suntre/conta
toi=j pra/gmasin o)no/mata e)xeu=ron, a(/per dh\ mo/na h)\ ma/lista tranw/sein
40 e)/mellen e)mfantikw=j ta\ dhlou/mena. safesta/th de\ tou=de pi/stij: e)a/n
te Caldai=oi th\n (Ellhnikh\n glw=ttan e)a/n te (/Ellhnej th\n Caldai/wn
a)nadidacqw=si kai\ a)mfote/raij tai=j grafai=j e)ntu/cwsi, th=| te Caldai kh=|
kai\ th=| e(rmhneuqei/sh|, kaqa/per a)delfa\j ma=llon d' w(j mi/an kai\ th\n
au)th\n e)/n te toi=j pra/gmasi kai\ toi=j o)no/masi teqh/pasi kai\ proskunou=sin,
ou)c e(rmhne/aj e)kei/nouj a)ll' i(erofa/ntaj kai\ profh/taj prosagoreu/ontej, oi(=j
e)xege/neto sundramei=n logismoi=j ei(likrine/si tw=| Mwuse/wj kaqarwta/tw| pneu/-
41 mati. dio\ kai\ me/cri nu=n a)na\ pa=n e)/toj e(orth\ kai\ panh/gurij a)/getai kata\ th\n
Fa/ron nh=son, ei)j h(\n ou)k )Ioudai=oi mo/non a)lla\ kai\ pamplhqei=j e(/teroi
diaple/ousi to/ te | cwri/on semnunou=ntej, e)n w(=| prw=ton ta\ th=j e(rmhnei/aj
e)xe/lamye, kai\ palaia=j e(/neken eu)ergesi/aj a)ei\ neazou/shj eu)caristh/sontej tw=|
42 qew=|. meta\ de\ ta\j eu)ca\j kai\ ta\j eu)caristi/aj oi( me\n phxa/menoi skhna\j e)pi\
tw=n ai)gialw=n oi( d' e)pi\ th=j ai)giali/tidoj ya/mmou katakline/ntej e)n
u(pai/qrw| met' oi)kei/wn kai\ fi/lwn e(stiw=ntai, poluteleste/ran th=j e)n
43 basilei/oij kataskeuh=j to/te th\n a)kth\n nomi/zontej. ou(/tw me\n oi( no/moi
zhlwtoi\ kai\ perima/chtoi pa=sin i)diw/taij te kai\ h(gemo/sin e)pidei/knuntai,
kai\ tau=t' e)k pollw=n cro/nwn tou= e)/qnouj ou)k eu)tucou=ntoj-ta\ de\
44 tw=n mh\ e)n a)kmai=j pe/fuke/ pwj e)piskia/zesqai-: ei) de\ ge/noito/ tij
a)formh\ pro\j to\ lampro/teron, po/shn ei)ko\j e)pi/dosin genh/sesqai; kata-
lipo/ntaj a)\n oi)=mai ta\ i)/dia kai\ polla\ cai/rein fra/santaj toi=j patri/oij
e(ka/stouj metabalei=n e)pi\ th\n tou/twn mo/nwn timh/n: eu)tuci/a| ga\r tou=
e)/qnouj oi( no/moi sunanala/myantej a)maurw/sousi tou\j a)/llouj kaqa/per
a)natei/laj h(/lioj tou\j a)ste/raj.
45 )Apo/crh me\n ou)=n kai\ ta\ lecqe/nta polu\j e)/painoj ei)=nai tou=
nomoqe/tou. plei/wn d' e)sti\n e(/teroj, o(\n au)tai\ perie/cousin ai( i(erw/tatai
bi/bloi, pro\j a(\j h)/dh trepte/on, ei)j e)/ndeixin th=j tou= suggra/yantoj a)reth=j.
46 tou/twn toi/nun to\ me/n e)stin i(storiko\n me/roj, to\ de\ peri\ ta\j
prosta/xeij kai\ a)pagoreu/seij, u(pe\r ou(= deu/teron le/xomen to\ pro/-
47 teron th=| ta/xei pro/teron a)kribw/santej. e)/stin ou)=n tou= i(storikou=
to\ me\n peri\ th=j tou= ko/smou gene/sewj, to\ de\ genealogiko/n, tou=
de\ genealogikou= to\ me\n peri\ kola/sewj a)sebw=n, to\ d' au)= peri\
timh=j dikai/wn. ou(= de\ ca/rin e)nqe/nde th=j nomoqesi/aj h)/rxato ta\ peri\

47
Philo Judaeus. De vita Mosis

48 ta\j prosta/xeij kai\ a)pagoreu/seij e)n deute/rw| qei/j, lekte/on. ou) ga\r
oi(=a/ tij suggrafeu\j e)peth/deuse palaiw=n pra/xewn katalipei=n u(pomnh/mata
toi=j e)/peita tou= yucagwgh=sai ca/rin a)nwfelw=j, a)ll' h)rcaiolo/ghsen
a)/nwqen a)rxa/menoj a)po\ th=j tou= panto\j gene/sewj, i(/n' e)pidei/xh| du/o ta\
a)nagkaio/tata: e(\n me\n to\n au)to\n pate/ra kai\ poihth\n tou= ko/smou kai\
a)lhqei/a| nomoqe/thn, e(/teron de\ to\n crhso/menon toi=j no/moij a)kolouqi/an
fu/sewj a)spaso/menon kai\ biwso/menon kata\ th\n tou= o(/lou dia/taxin
a(rmoni/a| kai\ sumfwni/a| pro\j e)/rga lo/gwn kai\ pro\j lo/gouj e)/rgwn.
49 tw=n me\n ou)=n a)/llwn nomoqetw=n oi( me\n eu)qu\j a(/ te crh\ pra/ttein
kai\ a(\ mh\ diataxa/menoi timwri/aj kata\ tw=n parabaino/ntwn w(/risan, oi( d'
| a)mei/nouj do/xantej ei)=nai th\n a)rch\n ou)k e)nqe/nde e)poih/santo, po/lin de\
tw=| lo/gw| kti/santej kai\ i(drusa/menoi pro/teron h(\n e)no/mizon oi)keiota/thn
kai\ prepwdesta/thn ei)=nai th=| ktisqei/sh| politei/an dia\ th=j tw=n no/mwn
50 qe/sewj e)fh/rmozon. o( de\ to\ me\n pro/teron u(polabw\n #o(/per h)=n$ turanni-
ko/n te kai\ despotiko/n, a)/neu paramuqi/aj prosta/ttein w(j ou)k e)leuqe/roij
a)lla\ dou/loij, to\ d' u(/steron e)mmele\j me/n, ou) mh\n telei/wj e)paineto\n
a(/pasi toi=j kritai=j, w(j e)/oiken, e)n e(kate/rw| tw=n lecqe/ntwn dih/negken.
51 e)/n te ga\r tai=j prosta/xesi kai\ a)pagoreu/sesin u(poti/qetai kai\ parhgorei=
to\ ple/on h)\ keleu/ei, meta\ prooimi/wn kai\ e)pilo/gwn ta\ plei=sta kai\ a)nag-
kaio/tata peirw/menoj u(fhgei=sqai, tou= protre/yasqai ca/rin ma=llon h)\
bia/sasqai: po/lew/j te ceiropoih/tou kti/sin a)rch\n poih/sasqai th=j
grafh=j tapeino/teron h)\ kata\ th\n a)xi/an tw=n no/mwn u(polabw\n ei)=nai,
pro\j to\ me/geqoj kai\ ka/lloj th=j o(/lhj nomoqesi/aj a)kribesta/th| o)/yei th=|
kata\ dia/noian a)pidw\n kai\ nomi/saj au)th\n krei/ttona kai\ qeiote/ran h)\
w(/ste ku/klw| tini\ tw=n e)pi\ gh=j o(risqh=nai, th=j megalopo/lewj th\n ge/nesin
ei)shgh/sato, tou\j no/mouj e)mferesta/thn ei)ko/na th=j tou= ko/smou politei/aj
52 h(ghsa/menoj ei)=nai. tw=n gou=n e)n me/rei diatetagme/nwn ta\j duna/meij
ei)/ tij a)kribw=j e)xeta/zein e)qelh/seien, eu(rh/sei th=j tou= panto\j a(rmoni/aj e)fie-
53 me/naj kai\ tw=| lo/gw| th=j a)idi/ou fu/sewj suna|dou/saj. dio\ kai\ tou\j a)fqo/nwn
me\n a)gaqw=n a)xiwqe/ntaj o(/sa kat' eu)exi/an swma/twn kai\ ta\j peri\ plou=ton
kai\ do/xan kai\ ta\ a)/lla e)kto\j eu)tuci/aj, a)reth=j d' a)fhnia/santaj kai\ ou)k
a)na/gkh| gnw/mh| d' e(kousi/w| panourgi/an kai\ a)diki/an kai\ ta\j a)/llaj kaki/aj,
w(j me/ga o)/feloj th\n megi/sthn zhmi/an, e)pithdeu/santaj kaqa/per ou)k
a)nqrw/pwn e)cqrou\j a)lla\ tou= su/mpantoj ou)ranou= te kai\ ko/smou ta\j e)n
e)/qei timwri/aj ou)/ fhsin u(pomei=nai, a)lla\ kainota/taj kai\ parhllagme/naj,
a(\j e)megalou/rghsen h( pa/redroj tw=| qew=| misopo/nhroj di/kh, tw=n tou=
panto\j drastikwta/twn stoicei/wn e)piqeme/nwn u(/datoj kai\ puro/j, w(j
kairw=n perio/doij tou\j me\n kataklusmoi=j fqarh=nai, tou\j de\ kata-
54 flecqe/ntaj a)pole/sqai. pela/gh me\n a)rqe/nta kai\ potamoi\ metewrisqe/ntej
au)qigenei=j te kai\ cei/marroi ta\j e)n th=| pedia/di po/leij a(pa/saj e)pe/klusan
kai\ kate/suran, ta\j de\ kata\ th\n o)reinh\n ai( meq' h(me/ran kai\ nu/ktwr
55 sunecei=j kai\ a)dia/statoi o)/mbrwn forai/. cro/nw| d' u(/steron e)k tw=n

48
Philo Judaeus. De vita Mosis

u(poleifqe/ntwn pa/lin tou= ge/nouj sunauxhqe/ntoj kai\ ei)j poluanqrwpi/an


e)pido/ntoj, e)peidh\ to\ peri\ tou\j progo/nouj pa/qoj oi( | a)po/gonoi ma/qhma
swfrosu/nhj ou)k e)poih/santo, pro\j d' a)kolasi/aj e)tra/ponto zhlwtai\
calepwte/rwn e)pithdeuma/twn geno/menoi, puri\ tou/touj a)nalw=sai dienoh/qh.
56 to/t' ou)=n, w(j mhnu/ei ta\ lo/gia, keraunoi\ r(ue/ntej e)x ou)ranou= tou/j te
a)sebei=j kate/prhsan kai\ ta\j po/leij au)tw=n: kai\ me/cri tou= nu=n mnhmei=a
tou= sumbebhko/toj a)le/ktou pa/qouj dei/knutai kata\ Suri/an, e)rei/pia kai\
te/fra kai\ qei=on kai\ kapno\j kai\ h( e)/ti a)nadidome/nh flo\x a)maura\
57 kaqa/per diasmucome/nou puro/j. e)n de\ tou/tw| sune/baine tou/j te a)sebei=j
tai=j ei)rhme/naij timwri/aij kola/zesqai kai\ tou\j kaloka)gaqi/a| dienhnoco/taj
58 eu)= pa/scein a)reth=j e)paxi/wn a)/qlwn tugca/nontaj. e)n me/n ge th=| fora=|
tou= kerauni/ou puro\j oi)kh/torsin au)toi=j o(/lhj cw/raj e)mpiprame/nhj, ei(=j
mo/noj a)nh\r me/toikoj e)pifrosu/nh| qei/a| sw/|zetai, dio/ti tw=n e)gcwri/wn
paranomhma/twn ou)de\n h)spa/sato, tw=n metoi/kwn ei)wqo/twn a)sfalei/aj
e(/neka ta\ xenika\ tima=n, e)pei\ toi=j a)tima/zousi ki/ndunoj e)k tw=n au)to-
cqo/nwn e(/petai: kai/toi g' ou)k e)p' a)/kron h)=lqe sofi/aj, w(j dia\ teleio/thta
th=j e)n au)tw=| fu/sewj tosou/tou ge/rwj a)xiwqh=nai, a)ll' o(/ti mo/noj toi=j
polloi=j ou) sunhne/cqh pro\j to\ a(brodi/aiton a)pokli/nasi kai\ pa/saj me\n
h(dona\j pa/saj d' e)piqumi/aj corhgi/aij a)fqo/noij a)na/yasin w(/sper flo/ga
59 lasi/w| u(/lh| kecume/nh|. kata\ de\ to\n me/gan kataklusmo\n o)li/gou
de/w fa/nai tou= su/mpantoj a)nqrw/pwn ge/nouj fqeirome/nou, e(/na oi)=kon
a)paqh= gene/sqai panto\j kakou= lo/goj e)/cei, to\n presbu/taton kai\ h(gemo/na
th=j oi)ki/aj e)peidh\ sune/baine mhdeno\j a)dikh/matoj e(kousi/ou prosa/yasqai.
to\n de\ tro/pon th=j swthri/aj, w(j ai( i(erai\ bi/bloi perie/cousin, a)/xion
60 i(storhqh=nai dia/ te megalourgi/an kai\ a(/ma belti/wsin h)qw=n. nomisqei\j
ga\r e)pith/deioj ei)=nai mh\ mo/non a)moirh=sai th=j koinh=j sumfora=j, a)lla\
kai\ deute/raj gene/sewj a)nqrw/pwn au)to\j a)rch\ gene/sqai, qei/aij proj-
ta/xesin, a(\j u(fhgou=nto oi( crhsmoi/, xu/linon dhmiourgh/saj e)/rgon me/giston
ei)j ph/ceij triakosi/ouj mh=koj kai\ penth/konta eu)=roj kai\ tria/konta u(/yoj
kai\ sunech= kataskeuasa/menoj e)/ndon oi)kh/mata e)pi/peda kai\ u(perw=|a,
triw/rofa kai\ tetrw/rofa, kai\ trofa\j e(toimasa/menoj, a)f' e(ka/stou ge/nouj
zw/|wn o(/sa cersai=a kai\ pthna\ ei)sh/gagen a)/rren te kai\ qh=lu spe/rmata
u(poleipo/menoj pro\j katallagh\n kairw=n tw=n au)=qi/j pote genhsome/nwn:
61 h)/|dei ga\r th\n tou= qeou= fu/sin i(/lew, ka)\n ei) ta\ ei)/dh fqei/roito, a)lla/ toi
th\n e)n toi=j ge/nesin a)fqarsi/an e(/neka th=j pro\j au)to\n o(moio/thtoj | kai\
tou= mhde\n tw=n kata\ pro/qesin fu/ntwn pote\ luqh=nai diame/nousan:
ou(= ca/rin pa/nta e)peiqa/rcei kai\ ta\ te/wj e)xhgriwme/na h(merou=to
62 kai\ oi(=a nomei= kai\ a)gela/rch| tiqaseuqe/nta e)phkolou/qei. meta\ de\ th\n
ei)/sodon a(pa/ntwn ei)/ tij e)qea/sato to\ plh/rwma, ou)k a)\n dih/marten ei)pw/n,
a)nti/mimon ei)=nai gh=j a(pa/shj e)n e(autw=| fe/ron ta\ zw/|wn ge/nh, w(=n kai\ h(
su/mpasa gh= ta\ a)mu/qhta ei)/dh kai\ pro/teron h)/negke kai\ i)/swj au)=qij
63 oi)/sei. ta\ d' ei)kasqe/nta cro/noij u(/steron ou) makroi=j a)pe/baine: to\ me\n

49
Philo Judaeus. De vita Mosis

ga\r pa/qoj e)lw/fa kai\ h( tou= kataklusmou= fora\ kaq' e(ka/sthn h(me/ran
e)meiou=to, tw=n te o)/mbrwn e)pisceqe/ntwn kai\ tou= kata\ pa=san gh=n a)nacu-
qe/ntoj u(/datoj th=| me\n a)naliskome/nou tw=| a)f' h(li/ou flogmw=| th=| de\
u(ponostou=ntoj ei)j cara/draj kai\ fa/raggaj kai\ ta\j a)/llaj th=j gh=j
koilo/thtaj: w(/sper ga\r qeou= prosta/xantoj, e(ka/sth fu/sij o(/per e)/crhsen
oi(=a da/neion a)nagkai=on a)pela/mbane, qa/latta kai\ phgai\ kai\ potamoi/: pro\j
64 ga\r tou\j oi)kei/ouj to/pouj e(/kaston r(ei=qron u(peno/stei. meta\ de\ th\n
ka/qarsin tw=n u(po\ selh/nhn, a)polousame/nhj th=j gh=j kai\ ne/aj a)nafanei/shj
kai\ toiau/thj, oi(/an ei)ko\j ei)=nai o(/te th\n a)rch\n meta\ tou= ko/smou panto\j
e)kti/zeto, pro/eisin e)k tou= xuli/nou kataskeua/smatoj au)to\j kai\ gunh\ kai\ ui(oi\
kai\ tou/twn gunai=kej kai\ meta\ th=j oi)ki/aj a)gelhdo\n ta\ sunelhluqo/ta tw=n
65 zw/|wn ge/nh pro\j th\n tw=n o(moi/wn spora/n te kai\ ge/nesin. tau=ta tw=n
a)gaqw=n a)ndrw=n e)stin a)ristei=a kai\ a)=qla, di' w(=n ou) mo/non au)toi\ kai\
ge/nh swthri/aj e)/tucon tou\j megi/stouj kindu/nouj e)kfugo/ntej, oi(\ kata\
to\n tw=n stoicei/wn newterismo\n toi=j pantacou= pa=sin e)peteici/sqhsan,
a)lla\ kai\ paliggenesi/aj e)ge/nonto h(gemo/nej kai\ deute/raj a)rchge/tai
perio/dou, kaqa/per e)mpureu/mata tou= zw/|wn a)ri/stou ge/nouj a)nqrw/pwn
u(poleifqe/ntej, o(\ th\n h(gemoni/an tw=n perigei/wn a(/pax a(pa/ntwn e)/lacen
a)nti/mimon gegono\j qeou= duna/mewj, ei)kw\n th=j a)ora/tou fu/sewj e)mfanh/j,
a)idi/ou genhth/.
***
66 | Du/o me\n h)/dh me/rh tou= bi/ou Mwuse/wj diexelhlu/qamen, to/
te peri\ basilei/aj kai\ nomoqetikh=j: tri/ton de\ prosapodote/on to\ peri\
i(erwsu/nhj. o(\ toi/nun me/giston kai\ a)nagkaio/taton a)rcierei= prosei=nai dei=,
th\n eu)se/beian, e)n toi=j ma/lista ou(=toj h)/skhsen a(/ma kai\ fu/sewj eu)moiri/a|
crhsa/menoj, h(\n w(/sper a)gaqh\n a)/rouran filosofi/a paralabou=sa dogma/twn
qewri/a| pagka/lwn e)belti/wse kai\ ou) pro/teron a)nh=ken h)\ teleiogonhqh=nai
67 tou\j a)reth=j karpou\j dia/ te lo/gwn kai\ pra/xewn. toigarou=n met' o)li/gwn
a)/llwn filo/qeo/j te kai\ qeofilh\j e)ge/neto, katapneusqei\j u(p' e)/rwtoj
ou)rani/ou kai\ diafero/ntwj timh/saj to\n h(gemo/na tou= panto\j kai\ a)nti-
timhqei\j u(p' au)tou=: timh\ d' a(rmo/ttousa sofw=| qerapeu/ein to\ pro\j a)lh/-
qeian o)/n: i(erwsu/nh de\ qerapei/an e)piteth/deuke qeou=. tou/tou tou= ge/rwj,
ou(= mei=zon a)gaqo\n e)n toi=j ou)=sin ou)k e)/stin, h)xiou=to crhsmoi=j e(/kasta tw=n
68 ei)j ta\j leitourgi/aj kai\ i(era\j u(phresi/aj a)nadidasko/menoj. e)/dei de\
pro/teron w(/sper th\n yuch\n kai\ to\ sw=ma kaqareu=sai, mhdeno\j pa/qouj
prosaya/menon, a)ll' a(gneu/santa a)po\ pa/ntwn o(/sa th=j qnhth=j e)sti
69 fu/sewj, siti/wn kai\ potw=n kai\ th=j pro\j gunai=kaj o(mili/aj. a)lla\ tau/-
thj me\n e)k pollw=n cro/nwn katefro/nhse kai\ scedo\n a)f' ou(= to\ prw=ton
h)/rxato | profhteu/ein kai\ qeoforei=sqai, prosh=kon h(gou/menoj e(/toimon
e)mpare/cein a)ei\ toi=j crhsmoi=j e(auto/n: siti/wn de\ kai\ potw=n e)pi\ h(me/raj
tessara/konta e(xh=j h)lo/ghse, dhlono/ti trofa\j e)/cwn a)mei/nouj ta\j dia\
qewri/aj, ai(=j a)/nwqen a)p' ou)ranou= katapneo/menoj th\n me\n dia/noian to\

50
Philo Judaeus. De vita Mosis

prw=ton, e)/peita de\ kai\ to\ sw=ma dia\ th=j yuch=j e)beltiou=to, kaq' e(ka/teron
pro/j te i)scu\n kai\ eu)exi/an e)pididou/j, w(j tou\j i)do/ntaj u(/steron a)pistei=n.
70 ei)j ga\r o)/roj u(yhlo/taton kai\ i(erw/taton tw=n peri\ to\n to/pon a)nelqw\n
prosta/xesi qei/aij, o(/per a)pro/siton kai\ a)/baton h)=n, ei)j e)kei=non le/getai dia-
mei=nai to\n cro/non ou)de\n e)pifero/menoj tw=n ei)j a)nagkai/aj a)po/lausin
trofh=j %ka&i\ h(me/raij u(/steron, w(j e)le/cqh, tessara/konta kate/baine polu\
kalli/wn th\n o)/yin h)\ o(/te a)nh/|ei, w(j tou\j o(rw=ntaj teqhpe/nai kai\ kata-
peplh=cqai kai\ mhd' e)pi\ ple/on a)nte/cein toi=j o)fqalmoi=j du/nasqai kata\
th\n prosbolh\n h(lioeidou=j fe/ggouj a)pastra/ptontoj.
71 )/Eti d' a)/nw diatri/bwn e)mustagwgei=to paideuo/menoj ta\ kata\
th\n i(erwsu/nhn pa/nta kai\ prw=ta, a(\ dh\ kai\ prw=ta th=| ta/xei, ta\ peri\
72 th\n tou= i(erou= kai\ tw=n e)n au)tw=| kataskeuh/n. ei) me\n ou)=n th\n cw/ran,
ei)j h(\n metani/stanto, h)/dh pareilh/fesan, a)nagkai=on h)=n i(dru/sasqai peri-
shmo/taton new\n e)n tw=| kaqarwta/tw| li/qwn polutelw=n u(/lhj kai\ peri\
au)to\n tei/ch mega/la dei/masqai kai\ newko/roij pamplhqei=j oi)ki/aj, o)no-
73 ma/santaj i(ero/polin to\n to/pon. e)pei\ d' e)/ti kata\ th\n e)rh/mhn e)pla/zonto,
toi=j mh/pw pagi/wj i(druqei=sin h(/rmotte forhto\n e)/cein i(ero/n, i(/n' e)n tai=j
o(doipori/aij kai\ stratopedei/aij a)na/gwsi qusi/aj kai\ ta\ a)/lla o(/sa kata\
ta\j i(erourgi/aj drw=si mhdeno\j a)moirou=ntej w(=n crh\ tou\j e)n po/lesin
74 oi)kou=ntaj. skhnh\n ou)=n, e)/rgon i(erw/taton, dhmiourgei=n e)/doxen, h(=j th\n
kataskeuh\n qesfa/toij logi/oij e)pi\ tou= o)/rouj Mwush=j a)nedida/sketo, tw=n
mello/ntwn a)potelei=sqai swma/twn a)swma/touj i)de/aj th=| yuch=| qewrw=n,
pro\j a(\j e)/dei kaqa/per a)p' a)rcetu/pou grafh=j kai\ nohtw=n paradeigma/twn
75 ai)sqhta\ mimh/mata a)peikonisqh=nai. prosh=kon ga\r h)=n tw=| w(j a)lhqw=j
a)rcierei= kai\ th\n tou= i(erou= kataskeuh\n e)pitraph=nai, i(/n' e)k pollou= tou=
perio/ntoj h(rmosme/naj kai\ sumfw/nouj toi=j dhmiourghqei=si poih=tai ta\j
76 e)n tw=| i(era=sqai leitourgi/aj. o( me\n ou)=n tu/poj tou= paradei/gmatoj
e)nesfragi/zeto th=| dianoi/a| tou= profh/tou diazwgrafou/menoj kai\ pro-
diaplatto/menoj a)fanw=j a)/neu u(/lhj a)ora/toij ei)/desi: to\ d' a)pote/lesma
pro\j to\n tu/pon e)dhmiourgei=to, e)napomattome/nou ta\j sfragi=daj tou=
77 tecni/tou tai=j prosfo/roij e(ka/stwn u(likai=j ou)si/aij. h)=n d' h( kataskeuh\
toia/de: o)ktw\ kai\ tessara/konta ki/onej ke/drou | th=j a)shptota/thj a)po\
stelecw=n kope/ntej eu)ernesta/twn perieba/llonto crusw=| baqei=: ka)/peiq'
e(ka/stw| du/o a)rgurai= ba/seij u(phrei/donto kai\ kata\ to\ a)krokio/nion e)fhrmo/-
78 zeto crush= kefali/j. ei)j me\n ou)=n to\ mh=koj tessara/konta ki/onaj die/-
tatten o( tecni/thj, e(kate/rwqen tou\j h(mi/seij ei)/kosi, mhde\n e)n me/sw|
dia/sthma poiou/menoj, a)ll' e(xh=j e)farmo/zwn kai\ suna/ptwn, i(/n' oi(=a tei/couj
o)/yij mi/a profai/nhtai: ei)j de\ to\ pla/toj e)sw/taton tou\j loipou\j o)ktw/,
e(\x me\n kata\ th\n me/shn cw/ran, du/o d' e)n tai=j par' e(ka/tera th=j me/shj
gwni/aij, to\n me\n e)pi\ dexia/, to\n d' e)p' eu)w/numa: kata\ de\ th\n ei)/sodon
a)/llouj te/ssaraj, ta\ me\n a)/lla o(moi/ouj, mi/an d' a)nti\ duoi=n e)/contaj
ba/sin tw=n e)x a)ntikru/, meq' ou(\j e)xwta/tw pe/nte mo/naij tai=j ba/sesi dia-

51
Philo Judaeus. De vita Mosis

79 fe/rontaj, calkai= ga\r h)=san: w(/ste th=j skhnh=j tou\j su/mpantaj ei)=nai,
di/ca tw=n e)n tai=j gwni/aij duoi=n a)fanw=n, pe/nte kai\ penth/konta e)mfanei=j,
to\n a)po\ mona/doj a)/cri deka/doj th=j pantelei/aj sumplhrou/menon a)riqmo/n.
80 ei) de\ boulhqei/h tij tou\j e)n tw=| propulai/w| pe/nte tw=| u(pai/qrw| suna/p-
tontaj, o(\ ke/klhken au)lh/n, tiqe/nai cwri/j, a)poleifqh/setai o( a(giw/tatoj
penthkonta/doj a)riqmo/j, du/namij w)\n tou= o)rqogwni/ou trigw/nou, o(/per e)sti\
th=j tw=n o(/lwn gene/sewj a)rch/, sumplhrwqei\j e)k tw=n e)nto\j kio/nwn,
tessara/konta me\n tw=n kaq' e(kate/ran pleura\n ei)/kosin, e(\x de\ tw=n e)n
me/sw| di/ca tw=n para\ tai=j gwni/aij a)pokekrumme/nwn, tessa/rwn de\ tw=n
81 a)ntikru/, e)f' w(=n to\ katape/tasma. th\n d' ai)ti/an, h(=j e(/neka tou\j pe/nte
toi=j penth/konta sugkatata/ttw kai\ cwri\j au)tw=n ti/qhmi, dhlw/sw. h(
penta\j ai)sqh/sewn a)riqmo/j e)stin, ai)/sqhsij d' e)n a)nqrw/pw| th=| me\n
neu/ei pro\j ta\ e)kto/j, th=| de\ a)naka/mptei pro\j nou=n u(phre/tij ou)=sa
82 fu/sewj no/moij au)tou=. dio\ kai\ th\n meqo/rion cw/ran a)pe/neime toi=j
pe/nte: ta\ me\n ga\r e)nto\j au)tw=n e)kne/neuke pro\j ta\ a)/duta th=j skhnh=j,
a(/per e)sti\ sumbolikw=j nohta/, ta\ d' e)kto\j pro\j to\ u(/paiqron kai\
th\n au)lh/n, a(/per e)sti\n ai)sqhta/: paro\ kai\ tai=j ba/sesi dih/negkan,
calkai= ga/r ei)sin: e)pei\ de\ th=j e)n h(mi=n ai)sqh/sewj kefalh\ me\n kai\
h(gemoniko\n o( nou=j, e)scatia\ de\ kai\ w(sanei\ ba/sij to\ ai)sqhto/n, ei)/kase dh\
83 to\n me\n nou=n crusw=|, calkw=| de\ to\ ai)sqhto/n. me/tra de\ tw=n kio/nwn
tau=ta: de/ka me\n ph/ceij to\ mh=koj, ei(=j de\ kai\ h(/misuj to\ eu)=roj, i(/n' h(
skhnh\ pa=si toi=j me/resin i)/sh profai/nhtai.
84 | Pagka/loij de\ kai\ poiki/loij u(fa/smasin au)th\n perie/balen,
u(aki/nqw| kai\ porfu/ra| kai\ kokki/nw| kai\ bu/ssw| katacrw/menoj ei)j th\n
u(fh/n. de/ka ga\r a(\j dia\ th=j i(era=j grafh=j w)no/masen au)lai/aj e)k tw=n
a)rti/wj lecqe/ntwn genw=n e)dhmiou/rgei, mh/kei me\n o)ktw\ kai\ ei)/kosi phcw=n
e(ka/sthn, ei)j de\ te/ssaraj ph/ceij pro\j eu)=roj a)potei/nwn, i(/na kai\ deka/da
e)/cwsi th\n pante/leian kai\ tetra/da th\n deka/doj ou)si/an kai\ to\n o)ktw\
kai\ ei)/kosin a)riqmo\n te/leion i)/son toi=j e(autou= me/resi kai\ tessarakonta/da
th\n zw|ogonikwta/thn, e)n h(=| diapla/ttesqai/ fasin a)/nqrwpon e)n tw=| th=j
85 fu/sewj e)rgasthri/w|. oi( me\n ou)=n o)ktw\ kai\ ei)/kosi ph/ceij tw=n au)laiw=n
toiau/thn e)/cousi th\n dianomh/n: de/ka me\n kata\ to\n o)/rofon-tosou=ton
ga/r e)sti th=j skhnh=j to\ eu)=roj-, oi( de\ loipoi\ kata\ ta\j pleura/j,
e(kate/rwqen e)nne/a, pro\j ske/phn a)potei/nontai tw=n kio/nwn, u(poleipome/nou
ph/cewj a)po\ tou= e)da/fouj, i(/na mh\ e)pisu/rhtai %t&o\ pa/gkalon kai\ i(eroprepe\j
86 u(/fasma. tw=n de\ tessara/konta, oi(\ sunariqmou=ntai e)k tou= tw=n de/ka
au)laiw=n pla/touj, tria/konta me\n a)polamba/nei to\ mh=koj-tosou=ton ga/r
e)sti kai\ %t&o\ th=j skhnh=j-, e)nne/a de\ o( o)pisqo/domoj, to\n de\ loipo\n to\
kata\ to\ propu/laion, i(/na desmo\j h)=| tou= o(/lou periblh/matoj: e)pi\ de\ tou=
87 propulai/ou to\ katape/tasma. scedo\n de\ kai\ ai( au)lai=ai kata-
peta/smat' ei)si/n, ou) mo/non tw=| to\n o)/rofon kai\ tou\j toi/couj kalu/ptein,
a)lla\ kai\ tw=| sunufa/nqai ge/nesi toi=j au)toi=j, u(aki/nqw| kai\ porfu/ra| kai\

52
Philo Judaeus. De vita Mosis

kokki/nw| kai\ bu/ssw|. e)k de\ tw=n au)tw=n to/ te katape/tasma kai\ to\ lego/menon
ka/lumma kateskeua/zeto, to\ me\n ei)/sw kata\ tou\j te/ssaraj ki/onaj, i(/n' e)pi-
kru/pthtai to\ a)/duton, to\ d' e)/xw kata\ tou\j pe/nte, w(j mhdei\j e)x a)po/ptou du/naito
88 tw=n mh\ i(erwme/nwn kataqea/sasqai ta\ a(/gia. ta\j de\ tw=n u(fasma/twn
u(/laj a)risti/ndhn e)pe/krinen e)k muri/wn o(/swn e(lo/menoj toi=j stoicei/oij
i)sari/qmouj, e)x w(=n a)petele/sqh o( ko/smoj, kai\ pro\j au)ta\ lo/gon e)cou/saj,
gh=n kai\ u(/dwr kai\ a)e/ra kai\ pu=r: h( me\n ga\r bu/ssoj e)k gh=j, e)x u(/datoj
d' h( porfu/ra, h( d' u(a/kinqoj a)e/ri o(moiou=tai-fu/sei ga\r me/laj
ou(=toj-, to\ de\ ko/kkinon puri/, dio/ti foinikou=n e(ka/teron: h)=n ga\r
a)nagkai=on i(ero\n ceiropoi/hton kataskeua/zontaj tw=| patri\ kai\ h(gemo/ni
tou= panto\j ta\j o(moi/aj | labei=n ou)si/aj, ai(=j to\ o(/lon e)dhmiou/rgei.
89 (H me\n ou)=n skhnh/, kaqa/per new\j a(/gioj, to\n ei)rhme/non tro/pon
kateskeua/sqh. te/menoj d' au)th=j e)n ku/klw| perieba/leto phcw=n mh=koj
e(kato\n kai\ pla/toj penth/konta, ki/onaj e)/con a)festw=taj i)/son a)llh/lwn
dia/sthma pe/nte ph/ceij, w(j tou\j me\n su/mpantaj e(xh/konta ei)=nai, dia-
ne/mesqai d' ei)j me\n to\ mh=koj tessara/konta, pro\j de\ to\ eu)=roj ei)/kosi,
90 kaq' e(ka/tera me/rh tou\j h(mi/seij. u(/lh de\ tw=n stu/lwn ta\ me\n e)nto\j ke/droj, ta\
d' e)k th=j e)pifanei/aj a)/rguroj, a(pa/ntwn d' ai( ba/seij calkai=, kai\ to\ u(/yoj i)/son
pe/nte phcw=n: e)/doxe ga\r a(rmo/tton ei)=nai tw=| tecni/th| sunelei=n o(/lw| h(mi/sei to\
u(/yoj th=j legome/nhj au)lh=j, i(/n' h( skhnh\ pro\j to\ dipla/sion mete/wroj a)rqei=sa
profai/nhtai. leptai\ d' o)qo/nai kata\ tou= mh/kouj kai\ pla/touj h)=san e)farmo-
zo/menai toi=j ki/osin i(sti/oij e)mferei=j, u(pe\r tou= mhde/na tw=n mh\ kaqarw=n
91 ei)sie/nai. h( de\ qe/sij toia/de h)=n: me/sh me\n i(/druto h( skhnh\ mh=koj
e)/cousa tria/konta ph/ceij kai\ eu)=roj de/ka su\n tw=| ba/qei tw=n kio/nwn,
a)feisth/kei de\ th=j au)lh=j e)k triw=n merw=n i)/sw| diasth/mati, duoi=n me\n
kata\ ta\j pleura/j, e(no\j de\ kata\ to\n o)pisqo/domon, to\ de\ dia/sthma e)x
ei)/kosi phcw=n a)nemetrei=to: kata\ de\ to\ propu/laion, w(j ei)ko/j, e(/neka tou=
plh/qouj tw=n ei)sio/ntwn mei=zon e)gi/neto dia/sthma penth/konta phcw=n:
ou(/twj ga\r oi( e(kato\n th=j au)lh=j e)/mellon e)kplhrou=sqai, tw=n kata\ to\n
o)pisqo/domon ei)/kosi kai\ ou(\j a)pela/mbanen h( skhnh\ tria/konta sunteqe/ntwn
92 toi=j kata\ ta\j ei)so/douj penth/konta. ta\ ga\r propu/laia th=j skhnh=j
w(sanei\ me/soj o(/roj i(/druto ditth=j penthkonta/doj, th=j me\n kat' a)natola/j,
e)/nqa ai( ei)/sodoi, th=j de\ pro\j dusma/j, e)/nqa to/ te mh=koj th=j skhnh=j kai\
93 o( kato/pin peri/boloj. ka/lliston de\ kai\ me/giston a)/llo propu/laion e)n
a)rch=| th=j ei)j th\n au)lh\n ei)so/dou kateskeua/zeto dia\ tetta/rwn kio/nwn,
kaq' w(=n e)tei/neto poiki/lon u(/fasma to\n au)to\n tro/pon toi=j ei)/sw kata\
th\n skhnh\n ka)k th=j o(moi/aj u(/lhj a)peirgasme/non.
94 (/Ama de\ tou/toij e)dhmiourgei=to kai\ skeu/h i(era/, kibwto/j, lucni/a,
tra/peza, qumiath/rion, bwmo/j. o( me\n ou)=n bwmo\j i(dru/eto e)n u(pai/qrw|,
tw=n ei)so/dwn th=j skhnh=j a)ntikru/, a)festw\j tosou=ton o(/son i(kano\n leitour-
goi=j ei)=nai dia/sthma pro\j ta\j kaq' e(ka/sthn h(me/ran e)piteloume/naj qusi/aj.
95 h( de\ kibwto\j e)n a)du/tw| kai\ a)ba/tw| tw=n katapetasma/twn ei)/sw,

53
Philo Judaeus. De vita Mosis

kecruswme/nh polutelw=j e)/ndoqe/n | te kai\ e)/xwqen, h(=j e)pi/qema w(sanei\


96 pw=ma to\ lego/menon e)n i(erai=j bi/bloij i(lasth/rion. tou/tou mh=koj me\n
kai\ pla/toj memh/nutai, ba/qoj d' ou)de/n, e)pifanei/a| gewmetrikh=| ma/lisq'
w(moiwme/nou, o(/per e)/oiken ei)=nai su/mbolon fusikw/teron me\n th=j i(/lew tou=
qeou= duna/mewj, h)qikw/teron de\ dianoi/aj pa/lin, i(/lew d' e(auth=|, th\n pro\j
u(/yoj a)/logon ai)/rousan kai\ fusw=san oi)/hsin a)tufi/aj e)/rwti su\n e)pisth/mh|
97 ste/llein kai\ kaqairei=n a)xiou/shj. a)ll' h( me\n kibwto\j a)ggei=on no/mwn
e)sti/n: ei)j ga\r tau/thn katati/qetai ta\ crhsqe/nta lo/gia: to\ d' e)pi/qema
to\ prosagoreuo/menon i(lasth/rion ba/sij e)sti\ pthnw=n duoi=n, a(\ patri/w| me\n
glw/tth| prosagoreu/etai Ceroubi/m, w(j d' a)\n (/Ellhnej ei)/poien, e)pi/gnwsij
98 kai\ e)pisth/mh pollh/. tau=ta de/ tinej me/n fasin ei)=nai su/mbola tw=n
h(misfairi/wn a)mfoi=n kata\ th\n a)ntipro/swpon qe/sin, tou= te u(po\ gh=n kai\
99 u(pe\r gh=n: pthno\n ga\r o( su/mpaj ou)rano/j. e)gw\ d' a)\n ei)/poimi dhlou=sqai
di' u(ponoiw=n ta\j presbuta/taj kai\ a)nwta/tw du/o tou= o)/ntoj duna/meij,
th/n te poihtikh\n kai\ basilikh/n: o)noma/zetai d' h( me\n poihtikh\ du/namij
au)tou= qeo/j, kaq' h(\n e)/qhke kai\ e)poi/hse kai\ dieko/smhse to/de to\ pa=n, h( de\
basilikh\ ku/rioj, h(=| tw=n genome/nwn a)/rcei kai\ su\n di/kh| bebai/wj e)pikratei=.
100 mo/noj ga\r pro\j a)lh/qeian w)\n kai\ poihth/j e)stin a)yeudw=j, e)peidh\ ta\ mh\ o)/nta
h)/gagen ei)j to\ ei)=nai, kai\ basileu\j fu/sei, dio/ti tw=n gegono/twn ou)dei\j a)\n
101 a)/rcoi dikaio/teron tou= pepoihko/toj. e)n de\ tw=| meqori/w| tw=n tessa/rwn
kai\ pe/nte kio/nwn, o(/per e)sti\ kuri/wj ei)pei=n pro/naon ei)rgo/menon dusi\n
u(fa/smasi, tw=| me\n e)/ndon o(\ kalei=tai katape/tasma, tw=| d' e)kto\j o(\ proj-
agoreu/etai ka/lumma, ta\ loipa\ tri/a skeu/h tw=n proeirhme/nwn i(dru/eto:
me/son me\n to\ qumiath/rion, gh=j kai\ u(/datoj su/mbolon eu)caristi/aj,
h(\n e(/neka tw=n ginome/nwn a)f' e(kate/rou prosh=ke poiei=sqai: to\n ga\r
102 me/son tau=ta tou= ko/smou to/pon keklh/rwtai: th\n de\ lucni/an e)n toi=j
noti/oij, di' h(=j ai)ni/ttetai ta\j tw=n fwsfo/rwn kinh/seij a)ste/rwn: h(/lioj
ga\r kai\ selh/nh kai\ oi( a)/lloi polu\ tw=n borei/wn a)festw=tej noti/ouj poi-
ou=ntai ta\j peripolh/seij: o(/qen e(\x me\n kla/doi, trei=j d' e(kate/rwqen, th=j
103 me/shj lucni/aj e)kpefu/kasin ei)j a)riqmo\n e(/bdomon: e)pi\ de\ pa/ntwn lampa/-
dia/ te kai\ lu/cnoi e(pta/, su/mbola tw=n legome/nwn para\ toi=j fusikoi=j
a)ndra/si planh/twn: o( ga\r h(/lioj, | w(/sper h( lucni/a, me/soj tw=n e(\x tetag-
me/noj e)n teta/rth| cw/ra| fwsforei= toi=j u(pera/nw trisi\ kai\ toi=j u(p' au)to\n
104 i)/soij, a(rmozo/menoj to\ mousiko\n kai\ qei=on w(j a)lhqw=j o)/rganon. h(
de\ tra/peza ti/qetai pro\j toi=j borei/oij, e)f' h(=j a)/rtoi kai\ a(/lej, e)peidh\
tw=n pneuma/twn ta\ bo/reia trofimw/tata kai\ dio/ti e)x ou)ranou= kai\ gh=j
ai( trofai/, tou= me\n u(/ontoj, th=j de\ ta\ spe/rmata tai=j tw=n u(da/twn
105 e)pirroi/aij teleiogonou/shj. ou)ranou= de\ kai\ gh=j pari/drutai ta\ su/mbola,
kaqa/per e)/deixen o( lo/goj, tou= me\n ou)ranou= h( lucni/a, tw=n de\ peri-
gei/wn, e)x w(=n ai( a)naqumia/seij, to\ e)tu/mwj prosagoreuo/menon qumiath/rion.
106 to\n d' e)n u(pai/qrw| bwmo\n ei)/wqe kalei=n qusiasth/rion, w(sanei\ thrh-
tiko\n kai\ fulaktiko\n o)/nta qusiw=n to\n a)nalwtiko\n tou/twn, ai)nitto/menoj

54
Philo Judaeus. De vita Mosis

ou) ta\ me/lh kai\ ta\ me/rh tw=n i(erourgoume/nwn, a(/per dapana=sqai puri\
107 pe/fuken, a)lla\ th\n proai/resin tou= prosfe/rontoj: ei) me\n ga\r a)gnw/mwn
kai\ a)/dikoj, a)/qutoi qusi/ai kai\ a)ni/eroi i(erourgi/ai kai\ eu)cai\ pali/mfhmoi
pantelh= fqora\n e)ndeco/menai: kai\ ga\r o(po/te gi/nesqai dokou=sin, ou)
108 lu/sin a(marthma/twn, a)ll' u(po/mnhsin e)rga/zontai: ei) d' o(/sioj kai\ di/kaioj,
me/nei be/baioj h( qusi/a, ka)\n ta\ kre/a dapanhqh=|, ma=llon de\ kai\ ei) to\
para/pan mhde\n prosa/goito i(erei=on: h( ga\r a)lhqh\j i(erourgi/a ti/j a)\n ei)/h plh\n
yuch=j qeofilou=j eu)se/beia; h(=j to\ eu)ca/riston a)qanati/zetai kai\ a)na/grapton
sthliteu/etai para\ qew=| sundiaiwni/zon h(li/w| kai\ selh/nh| kai\ tw=| panti\
ko/smw|.
109 Tou/toij e(xh=j i(era\n e)sqh=ta kateskeu/azen o( tecni/thj tw=|
me/llonti a)rcierei= kaqi/stasqai pagka/lhn kai\ qaumasiwta/thn e)/cousan e)n
toi=j u(fa/smasi plokh/n. ta\ d' u(/fh ditta\ h)=n, to\ me\n u(podu/thj, to\ de\
110 prosagoreuo/menon e)pwmi/j. o( me\n ou)=n u(podu/thj a)migeste/raj i)de/aj:
o(/loj ga\r u(aki/nqinoj, e)/xw tw=n katwta/tw kai\ pro\j e)scatia\j merw=n,
tau=ta ga\r e)poiki/lleto crusoi=j r(oi/ skoij kai\ kw/dwsi kai\ a)nqi/noij ple/g-
111 masin. h( d' e)pwmi/j, e)kprepe/staton e)/rgon kai\ tecnikw/taton, e)pi-
sth/mh| teleiota/th| kateskeua/zeto toi=j proeirhme/noij ge/nesin, u(aki/nqw|
kai\ porfu/ra| kai\ bu/ssw| kai\ kokki/nw|, sugkataplekome/nou crusou=:
pe/tala ga\r ei)j lepta\j tri/caj katatmhqe/nta pa=si toi=j nh/masi sun-
112 ufai/neto. li/qoi d' e)pi\ tw=n a)krwmi/wn e)nhrmo/zonto smara/gdou polu-
telou=j du/o timalfe/statoi, | oi(=j ta\ o)no/mata tw=n fula/rcwn e(\x kaq'
e(ka/teron e)necara/tteto, dw/deka ta\ su/mpanta: kai\ kata\ to\ sth=qoj
a)/lloi li/qoi polutelei=j dw/deka diafe/rontej tai=j cro/aij, sfragi=sin
e)oiko/tej, e)k triw=n tetrastoicei/: ou(=toi d' e)nhrmo/zonto tw=| prosagoreuo-
113 me/nw| logei/w|. to\ de\ logei=on tetra/gwnon diplou=n kateskeua/zeto w(sanei\
ba/sij, i(/na du/o a)reta\j a)galmatoforh=|, dh/lwsi/n te kai\ a)lh/qeian: o(/lon
d' a(luseidi/oij crusoi=j a)nh/rthto pro\j th\n e)pwmi/da, sfiggo/menon e)x
114 au)th=j, u(pe\r tou= mh\ cala=sqai. crusou=n de\ pe/talon w(sanei\ ste/fanoj
e)dhmiourgei=to te/ttaraj e)/con glufa\j o)no/matoj, o(\ mo/noij toi=j w)=ta kai\
glw=ttan sofi/a| kekaqarme/noij qe/mij a)kou/ein kai\ le/gein e)n a(gi/oij, a)/llw|
115 d' ou)deni\ to\ para/pan ou)damou=. tetragra/mmaton de\ tou)/noma/ fhsin o(
qeolo/goj ei)=nai, ta/ca pou su/mbola tiqei\j au)ta\ tw=n prw/twn a)riqmw=n,
mona/doj kai\ dua/doj kai\ tria/doj kai\ tetra/doj, e)peidh\ pa/nta e)n tetra/di,
shmei=on kai\ grammh\ kai\ e)pifa/neia kai\ stereo/n, ta\ me/tra tw=n sum-
pa/ntwn, kai\ ai( kata\ mousikh\n a)/ristai sumfwni/ai, h(/ te dia\ tessa/rwn
e)n e)pitri/tw| lo/gw| kai\ h( dia\ pe/nte e)n h(mioli/w| kai\ h( dia\ pasw=n e)n
diplasi/w| kai\ h( di\j dia\ pasw=n e)n tetraplasi/w|: e)/cei de\ kai\ ta\j a)/llaj
a)muqh/touj a)reta\j h( tetra/j, w(=n ta\j plei/staj h)kribw/samen e)n th=| peri\
116 a)riqmw=n pragmatei/a|. mi/tra d' h)=n u(p' au)tw=|, tou= mh\ yau/ein th=j
kefalh=j to\ pe/talon. pro\j de\ kai\ ki/darij kateskeua/zeto: kida/rei ga\r
oi( tw=n e(w/|wn basilei=j a)nti\ diadh/matoj ei)w/qasi crh=sqai.

55
Philo Judaeus. De vita Mosis

117 Toiau/th me\n h( tou= a)rciere/wj h)=n e)sqh/j. o(\n d' e)/cei lo/gon
ou) parasiwphte/on au)th/ te kai\ ta\ me/rh. o(/lh me\n dh\ ge/gonen a)pei-
ko/nisma kai\ mi/mhma tou= ko/smou, ta\ de\ me/rh tw=n kaq' e(/kaston merw=n.
118 a)rkte/on d' a)po\ tou= podh/rouj. ou(=toj o( | citw\n su/mpaj e)sti\n u(aki/n-
qinoj, a)e/roj e)kmagei=on: fu/sei ga\r o( a)h\r me/laj kai\ tro/pon tina\ podh/rhj,
a)/nwqen a)po\ tw=n meta\ selh/nhn a)/cri tw=n gh=j taqei\j pera/twn, pa/nth|
kecume/noj: o(/qen kai\ o( citw\n a)po\ ste/rnwn a)/cri podw=n peri\ o(/lon to\
119 sw=ma ke/cutai. e)x au)tou= de\ kata\ ta\ sfura\ r(oi/ skoi kai\ a)/nqina kai\
kw/dwne/j ei)si: ta\ me\n a)/nqina su/mbolon gh=j, a)nqei= ga\r kai\ blasta/nei
pa/nta e)k tau/thj: oi( de\ r(oi/ skoi u(/datoj, para\ th\n r(u/sin lecqe/ntej
eu)qubo/lwj: oi( de\ kw/dwnej th=j a(rmoni/aj kai\ sumfwni/aj tou/twn, ou)/te
ga\r gh= cwri\j u(/datoj ou)/q' u(/dwr a)/neu th=j gew/douj ou)si/aj au)/tarkej ei)j
120 ge/nesin, a)ll' h( su/nodoj kai\ kra=sij a)mfoi=n. ma/rtuj de\ tou= dhloume/nou
kai\ o( to/poj e)narge/statoj: w(j ga\r e)n e)sca/toij tou= podh/rouj oi( r(oi/ skoi
kai\ ta\ a)/nqina kai\ oi( kw/dwne/j ei)sin, ou(/twj kai\ ta\ w(=n e)sti su/mbola
th\n katwta/tw cw/ran e)/lacen e)n ko/smw|, gh= kai\ u(/dwr, kai\ th=|
tou= panto\j a(rmoni/a| sunhcou=nta ta\j oi)kei/aj e)pidei/knutai duna/meij
121 e)n w(risme/naij cro/nwn perio/doij kai\ toi=j prosh/kousi kairoi=j. triw=n
me\n dh\ stoicei/wn, e)x w(=n te kai\ e)n oi(=j ta\ qnhta\ kai\ fqarta\ ge/nh
pa/nta, a)e/roj, u(/datoj, gh=j, o( podh/rhj su\n toi=j a)ph|wrhme/noij kata\ ta\
sfura\ su/mbolon e)dei/cqh proshko/ntwj: w(j ga\r o( citw\n ei(=j, kai\ ta\
lecqe/nta tri/a stoicei=a mia=j i)de/aj e)sti/n, e)peidh\ ta\ katwte/rw selh/nhj
a(/panta tropa\j e)/cei kai\ metabola/j: kai\ kaqa/per e)k tou= citw=noj
h)/rthntai oi(/ te r(oi/ skoi kai\ ta\ a)/nqina, kai\ a)p' a)e/roj tro/pon tina\ gh=
122 kai\ u(/dwr e)kkre/mantai, to\ ga\r o)/chma tou/twn e)sti\n a)h/r. th\n d' e)pwmi/da
ou)ranou= su/mbolon o( lo/goj ei)ko/si stocasmoi=j crw/menoj parasth/sei:
prw=ton me\n ga\r oi( e)pi\ tw=n a)krwmi/wn smara/gdou du/o li/qoi periferei=j
mhnu/ousin, w(j me\n oi)/ontai/ tinej, a)ste/rwn tou\j h(me/raj kai\ nukto\j
h(gemo/naj, h(/lion kai\ selh/nhn, w(j d' a)\n e)ggute/rw tij th=j a)lhqei/aj
proserco/menoj ei)/poi, tw=n h(misfairi/wn e(ka/teron: i)/sa te ga\r w(j oi(
li/qoi to/ te u(pe\r gh=n kai\ u(po\ gh=n kai\ ou)de/teron pe/fuke meiou=sqai
123 kai\ sunau/xesqai kaqa/per selh/nh. sunepimarturei= de\ kai\ h( cro/a:
smara/gdw| ga\r e)/oiken h( tou= panto\j ou)ranou= fantasi/a kata\ th\n th=j
o)/yewj prosbolh/n. a)nagkai/wj de\ kai\ kaq' e(ka/teron tw=n li/qwn e(\x
o)no/mata e)gglu/fetai, dio/ti kai\ tw=n h(misfairi/wn e(ka/teron di/ca te/mnon
124 to\n zw|ofo/ron e(\x e)napolamba/nei zw/|dia. e)/peiq' oi( kata\ ta\ ste/rna
dw/deka li/qoi tai=j cro/aij ou)c o(/moioi dianemhqe/ntej ei)j te/ssaraj stoi/couj
e)k triw=n ti/noj e(te/rou dei/gmat' ei)si\n h)\ tou= zw|diakou= ku/klou; kai\ ga\r
| ou(=toj tetrach=| dianemhqei\j e)k triw=n zw|di/wn ta\j e)thsi/ouj w(/raj a)potelei=,
e)/ar, qe/roj, meto/pwron, ceimw=na, tropa\j te/ssaraj, w(=n e(ka/sthj o(/roj
tri/a zw/|dia, gnwrizo/menoj tai=j tou= h(li/ou periforai=j kata\ to\n e)n a)riqmoi=j
125 a)sa/leuton kai\ bebaio/taton kai\ qei=on o)/ntwj lo/gon. o(/qen e)nhrmo/-

56
Philo Judaeus. De vita Mosis

zonto kai\ tw=| prosagoreuqe/nti deo/ntwj logei/w|: lo/gw| ga\r ai( tropai\
kai\ e)th/sioi w(=rai tetagme/nw| kai\ pagi/w| suni/stantai, to\ para-
doxo/taton, dia\ th=j kairi/ou metabolh=j e)pideiknu/menai th\n diaiwni/-
126 zousan au(tw=n monh/n. eu)= d' e)/cei kai\ pa/nu kalw=j to\ toi=j crw/-
masi tou\j dw/deka li/qouj dialla/ttein kai\ mhde/na o(/moion ei)=nai mhdeni/:
kai\ ga\r tw=n e)n tw=| zw|ofo/rw| e(/kaston a)potelei= ti crw=ma oi)kei=on kata/
te a)e/ra kai\ gh=n kai\ u(/dwr kai\ ta\ tou/twn paqh/mata kai\ e)/ti kata\ ta\
127 tw=n zw/|wn kai\ futw=n ge/nh pa/nta. diplou=n de\ to\ logei=on ou)k
a)po\ skopou=: ditto\j ga\r o( lo/goj e)/n te tw=| panti\ kai\ e)n a)nqrw/pou
fu/sei: kata\ me\n to\ pa=n o(/ te peri\ tw=n a)swma/twn kai\ paradeigmatikw=n
i)dew=n, e)x w(=n o( nohto\j e)pa/gh ko/smoj, kai\ o( peri\ tw=n o(ratw=n, a(\ dh\
mimh/mata kai\ a)peikoni/smata tw=n i)dew=n e)kei/nwn e)sti/n, e)x w(=n o( ai)sqhto\j
ou(=toj a)petelei=to: e)n a)nqrw/pw| d' o( me/n e)stin e)ndia/qetoj, o( de\ profo-
riko/j, %kai\ o( me\n& oi(=a/ tij phgh/, o( de\ gegwno\j a)p' e)kei/nou r(e/wn: kai\
tou= me/n e)sti cw/ra to\ h(gemoniko/n, tou= de\ kata\ profora\n glw=tta kai\
128 sto/ma kai\ h( a)/llh pa=sa fwnh=j o)rganopoii/a. sch=ma d' a)pe/neimen o(
tecni/thj tetra/gwnon tw=| logei/w| pa/nu kalw=j ai)nitto/menoj, w(j crh\ kai\
to\n th=j fu/sewj lo/gon kai\ to\n tou= a)nqrw/pou bebhke/nai pa/nth| kai\
kata\ mhd' o(tiou=n kradai/nesqai. paro\ kai\ ta\j ei)rhme/naj du/o a)reta\j
proseklh/rwsen au)tw=|, dh/lwsi/n te kai\ a)lh/qeian: o(/ te ga\r th=j fu/sewj
lo/goj a)lhqh\j kai\ dhlwtiko\j pa/ntwn o(/ te tou= sofou= mimou/menoj e)kei=non
o)fei/lei proshko/ntwj a)yeude/stato/j te ei)=nai timw=n a)lh/qeian kai\ mhde\n
129 fqo/nw| suskia/zein, w(=n h( mh/nusij w)felh/sei tou\j a)nadidacqe/ntaj. ou)
mh\n a)lla\ kai\ dusi\ lo/goij toi=j kaq' e(/kaston h(mw=n, tw=| te proforikw=|
kai\ e)ndiaqe/tw|, du/o a)reta\j a)pe/neimen oi)kei/aj, tw=| me\n proforikw=|
dh/lwsin, tw=| de\ kata\ dia/noian a)lh/qeian: a(rmo/zei ga\r dianoi/a| me\n mhde\n
parade/cesqai yeu=doj, e(rmhnei/a| de\ mhde\n e)mpodi/zein tw=n ei)j th\n a)kri-
130 besta/thn dh/lwsin. lo/gou de\ ou)de\n o)/feloj ta\ kala\ kai\ spoudai=a
semnhgorou=ntoj, w(=| mh\ pro/sestin oi)kei/wn a)kolouqi/a pra/xewn: o(/qen to\
logei=on h)/rthsen e)k th=j e)pwmi/doj, i(/na mh\ cala=tai, to\n lo/gon ou) dikai-
w/saj | e)/rgwn a)pezeu=cqai: to\n ga\r w)=mon e)nergei/aj kai\ pra/xewj poiei=tai
131 su/mbolon. a(\ me\n ou)=n ai)ni/ttetai dia\ th=j i(era=j e)sqh=toj, e)sti\
toiau=ta. ki/darin de\ a)nti\ diadh/matoj e)piti/qhsi th=| kefalh=| dikaiw=n to\n
i(erwme/non tw=| qew=|, kaq' o(\n cro/non i(era=tai, profe/rein a(pa/ntwn kai\ mh\
132 mo/non i)diwtw=n a)lla\ kai\ basile/wn. u(pera/nw de\ to\ crusou=n e)sti
pe/talon, w(=| tw=n tetta/rwn ai( glufai\ gramma/twn e)nesfragi/sqhsan, e)x
w(=n o)/noma tou= o)/ntoj fasi\ mhnu/esqai, w(j ou)c oi(=o/n te o)\n a)/neu kata-
klh/sewj qeou= susth=nai/ ti tw=n o)/ntwn: a(rmoni/a ga\r pa/ntwn e)sti\n h(
133 a)gaqo/thj kai\ i(/lewj du/namij au)tou=. tou=ton to\n tro/pon o( a)rciereu\j
diakosmhqei\j ste/lletai pro\j ta\j i(erourgi/aj, i(/n', o(/tan ei)si/h| ta\j patri/ouj
eu)ca/j te kai\ qusi/aj poihso/menoj, suneise/rchtai pa=j o( ko/smoj au)tw=| di' w(=n
e)pife/retai mimh/mata, a)e/roj to\n podh/rh, u(/datoj to\n r(oi/ skon, gh=j to\

57
Philo Judaeus. De vita Mosis

a)/nqinon, puro\j to\ ko/kkinon, ou)ranou= th\n e)pwmi/da, kai\ kat' ei)=doj toi=n duoi=n
h(misfairi/oin tou\j e)pi\ tw=n a)krwmi/wn smara/gdouj periferei=j, e)f' w(=n kaq'
e(ka/teron glufai\ e(/x, tou= zw|ofo/rou tou\j e)pi\ tw=n ste/rnwn dw/deka li/qouj e)k
triw=n kata\ te/ttaraj stoi/couj, tou= sune/contoj kai\ dioikou=ntoj ta\ su/mpanta
134 to\ logei=on. a)nagkai=on ga\r h)=n to\n i(erwme/non tw=| tou= ko/smou patri\
paraklh/tw| crh=sqai teleiota/tw| th\n a)reth\n ui(w=| pro/j te a)mnhsti/an
135 a(marthma/twn kai\ corhgi/an a)fqonwta/twn a)gaqw=n. i)/swj me/ntoi kai\
prodida/skei to\n tou= qeou= qerapeuth/n, ei) kai\ mh\ tou= kosmopoiou=
dunato/n, a)lla\ tou= ge ko/smou dihnekw=j a)/xion ei)=nai peira=sqai, ou(= to\
mi/mhma e)nduo/menoj o)fei/lei th=| dianoi/a| to\ para/deigma eu)qu\j a)galmato-
forw=n au)to\j tro/pon tina\ pro\j th\n tou= ko/smou fu/sin e)x a)nqrw/pou
meqhrmo/sqai kai/, ei) qe/mij ei)pei=n-qe/mij de\ a)yeudei=n peri\ a)lhqei/aj
le/gonta-, bracu\j ko/smoj ei)=nai.
136 Tw=n de\ propulai/wn e)/xw para\ tai=j ei)so/doij louth/r e)sti
calkou=j, ou)k a)rgo\n u(/lhn labo/ntoj tou= tecni/tou pro\j th\n kataskeuh/n,
o(/per filei= gi/nesqai, skeu/h d' e)pimelw=j dhmiourghqe/nta pro\j e(te/ran
crei/an, a(\ meta\ spoudh=j kai\ filotimi/aj pa/shj ai( gunai=kej ei)sh/negkan
a(millw/menai toi=j a)ndra/si pro\j eu)se/beian, a)gw/nisma kalo\n a)/rasqai
dianohqei=sai kai\ kaq' o(/son duna/mewj ei)=con spouda/sasai mh\ a)poleifqh=nai
137 th=j e)kei/nwn o(sio/thtoj: ka/toptra ga/r, oi(=j eu)morfi/an | ei)w/qasi
diakosmei=sqai,
mhdeno\j prosta/xantoj, au)tokeleu/stw| proqumi/a| swfrosu/nhj kai\ th=j
peri\ ga/mon a(gnei/aj kai\ ti/ ga\r a)ll' h)\ yucikou= ka/llouj a)parch\n pre-
138 pwdesta/thn a)ph/rxanto. tau=t' e)/doxe tw=| tecni/th| labo/nti cwneu=sai kai\
mhde\n a)p' au)tw=n e(/teron h)\ to\n louth=ra kataskeua/sasqai, perirranthri/oij
o(/pwj oi( me/llontej ei)j to\n new\n ei)sie/nai i(erei=j e)pi\ tw=| ta\j diatetag-
me/naj u(pourgei=n leitourgi/aj crw=ntai po/daj ma/lista kai\ cei=raj
a)ponipto/menoi-su/mbolon a)nupaiti/ou zwh=j kai\ bi/ou kaqareu/ontoj e)n
pra/xesin e)painetai=j, ou) th\n tracei=an kaki/aj o(do\n h)\ kuriw/teron ei)pei=n
139 a)nodi/an a)lla\ th\n di' a)reth=j lewfo/ron a)peuqu/nontoj-. "u(pomimnh|-
ske/sqw me/nto"i fhsi/ "kai\ o( me/llwn perirrai/nesqai, o(/ti tou=de tou=
skeu/ouj h( u(/lh ka/toptra h)=n, i(/na kai\ au)to\j oi(=a pro\j ka/toptron au)ga/zh|
to\n i)/dion nou=n kai/, ei)/ ti u(pofai/noito ai)=scoj e)x a)lo/gou pa/qouj h)\ para\
fu/sin e)pairou/shj kai\ metewrizou/shj h(donh=j h)\ stellou/shj e)/mpalin
lu/phj kai\ kaqairou/shj h)\ a)postre/fontoj kai\ a)pokli/nontoj th\n e)p' eu)qei/aj
o(rmh\n fo/bou h)\ th=j e)piqumi/aj pro\j ta\ mh\ paro/nta e(lkou/shj kai\ a)po-
teinou/shj bi/a|, tou=to qerapeu/h| te kai\ i)a=tai tou= gnhsi/ou kai\ a)no/qou
140 metapoiou/menoj ka/llouj: to\ me\n ga\r tou= sw/matoj e)n summetri/a| merw=n
eu)croi/a| te kai\ eu)sarki/a| kei=tai, bracu\n th=j a)kmh=j e)/con kairo/n, to\ de\ th=j
dianoi/aj e)n a(rmoni/a| dogma/twn kai\ a)retw=n sumfwni/a|, mh\ cro/nou mh/kei
maraino/menon, a)ll' e)f' o(/son e)gcroni/zei kainou/menon kai\ nea/zon, crw/mati
diaprepei= kekosmhme/non a)lhqei/aj kai\ o(mologi/aj e)/rgwn pro\j lo/gouj kai\

58
Philo Judaeus. De vita Mosis

pro\j e)/rga lo/gwn kai\ e)/ti bouleuma/twn pro\j e(ka/tera."


141 Didacqe/nti d' au)tw=| ta\ paradei/gmata th=j i(era=j skhnh=j kai\
a)nadida/xanti tou\j dianoi/a| o)xei=j kai\ eu)fuw=j e)/contaj pro\j a)na/lhyin kai\
telei/wsin e)/rgwn, a(/per a)nagkai/wj ei)=ce dhmiourghqh=nai, kata\ to\ ei)ko\j
i(erou= kataskeuasqe/ntoj e)/dei kai\ i(erei=j tou\j e)pithdeiota/touj ai(reqh=nai/
te kai\ promaqei=n, o(\n tro/pon ta\j qusi/aj a)na/gein te kai\ i(erourgei=n
142 prosh=ke. to\n me\n ou)=n a)delfo\n e)x a(pa/ntwn e)pikri/naj a)risti/ndhn
a)rciere/a, tou\j d' e)kei/nou pai=daj i(erei=j e)ceiroto/nei, pronomi/an ou)
tw=| oi)kei/w| ge/nei didou/j, a)ll' eu)sebei/a| kai\ o(sio/thti, a(\j e)new/ra toi=j
a)ndra/sin u(pou/saj. safh\j de\ pi/stij: ou)de/teron ui(o\n-du/o ga\r h)=san
au)tw=|-tou/tou tou= ge/rwj h)xi/wsen, a)nagkai/wj a)\n a)mfote/rouj e(lo/menoj,
143 ei)/ tina timh\n e)/neme tw=| filoikei/w|. kaqi/sth de\ meta\ th=j a(/pantoj tou=
e)/qnouj gnw/mhj, w(j ta\ lo/gia u(fhgei=to, kaino/taton tro/pon kai\ | a)/xion
i(storhqh=nai: lou/ei to\ prw=ton au)tou\j u(/dati phgh=j tw=| kaqarwta/tw| kai\
zwtikwta/tw| ka)/peita ta\j i(era\j a)nadi/dwsin e)sqh=taj, tw=| me\n a)delfw=|
to\n podh/rh kai\ th\n e)pwmi/da oi(onei\ qw/raka, to\ pampoi/kilon u(/fasma
kai\ mi/mhma tou= panto/j, toi=j d' a)delfidoi=j citw=naj linou=j, zw/naj te
144 kai\ periskelh= pa=si: ta\j me/n, o(/pwj a)nempo/distoi kai\ e(toimo/teroi pro\j
ta\j i(era\j u(pourgi/aj w)=si, sfiggome/nwn tou\j a)neime/nouj ko/lpouj tw=n
citw/nwn, ta\ d', o(/pwj mhde\n w(=n kru/ptesqai qe/mij profai/nhtai, kai\
ma/list' a)nercome/nwn e)pi\ to\n bwmo\n h)\ katio/ntwn a)/nwqen kai\ pa/nta
145 drw/ntwn meta\ spoudh=j kai\ ta/couj: ei) ga\r mh\ ou(/twj a)kribh\j gege/nhto
h( sto/lisij dia\ th\n tou= me/llontoj a)dh/lou profulakh/n, ka)\n e(/neka th=j
sunto/nou peri\ ta\j leitourgi/aj o)xu/thtoj a)pegumnou=nto to\n prosh/konta
146 i(eroi=j kai\ i(erwme/noij ko/smon fula/ttein a)dunatou=ntej. w(j de\ tai=j
e)sqh/sesin h)/skhsen au)tou/j, cri/smatoj eu)wdesta/tou labw/n, o(\ mureyikh=|
te/cnh| kateirga/sqh, ta\ e)n u(pai/qrw| prw=ta, to/n te bwmo\n kai\ to\n
louth=ra, kate/crien e)pirrai/nwn e(pta/kij, e)/peita th\n skhnh\n kai\ tw=n
i(erw=n skeuw=n e(/kaston, th\n kibwto/n, th\n lucni/an, to\ qumiath/rion, th\n
tra/pezan, ta\ spondei=a, ta\j fia/laj, ta\ a)/lla o(/sa pro\j qusi/aj a)nagkai=a
kai\ crh/sima, kai\ teleutai=on prosagagw\n to\n a)rciere/a pollw=| li/pei th\n
147 kefalh\n a)lei/fei. tau=t' e)pitele/saj eu)agw=j a)cqh=nai keleu/ei mo/scon
kai\ kriou\j du/o: to\n me/n, i(/na qu/sh| peri\ a)fe/sewj a(marthma/twn, ai)nitto/-
menoj o(/ti panti\ genhtw=|, ka)\n spoudai=on h)=|, paro/son h)=lqen ei)j ge/nesin,
sumfue\j to\ a(marta/nein e)sti/n, u(pe\r ou(= to\ qei=on eu)cai=j kai\ qusi/aij
148 a)nagkai=on e)xeumeni/zesqai, mh\ diakinhqe\n e)piqei=to: tw=n de\ kriw=n to\n
me\n e(/teron ei)j o(lokau/twma eu)caristh/rion th=j tw=n o(/lwn dioikh/sewj,
h(=j kata\ to\ e)piba/llon e(ka/stw| me/roj me/testi karpoume/nw| th\n a)po\
tw=n stoicei/wn w)fe/leian, gh=j pro\j oi)/khsin kai\ ta\j e)x au)th=j trofa/j,
u(/datoj pro\j poto\n kai\ loutra\ kai\ plou=n, a)e/roj pro\j a)napnoh\n kai\
ta\j dia\ tw=n ai)sqh/sewn a)ntilh/yeij-e)peidh\ pasw=n a)h\r o)/rganon-kai\
e)/ti ta\j e)thsi/ouj w(/raj, puro\j tou= me\n creiw/douj pro\j ta\ e(yo/mena kai\

59
Philo Judaeus. De vita Mosis

149 qermaino/mena, tou= de\ ou)rani/ou pro\j au)gh\n kai\ ta\ o(rata\ pa/nta: to\n d'
e(/teron ei)j th\n tw=n i(erwme/nwn dia\ kaqa/rsewj a(gneutikh=j pante/leian,
o(\n e)tu/mwj "teleiw/sew"j e)ka/lesen #Exod. 29, 26. Lev. 8, 22$, e)peidh\
ta\j a(rmottou/saj qerapeutai=j kai\ leitourgoi=j qeou= teleta\j e)/mellon
150 i(erofantei=sqai. tou= d' ai(/matoj au)tou= to\ me\n e)n ku/klw| tou= bwmou=
spe/ndei labw/n, to\ de\ fia/lhn u(poscw\n de/cetai kai\ a)po\ tou/tou tri/a
me/rh tou= sw/matoj cri/ei tw=n teloume/nwn i(ere/wn, ou)=j a)/kron, a)/kran
cei=ra, podo\j a)/kron, | dexia\ ta\ su/mpanta, ai)nitto/menoj o(/ti dei= to\n
te/leion kai\ lo/gw| kai\ e)/rgw| kai\ bi/w| panti\ kaqareu/ein: lo/gon me\n ga\r
a)koh\ dika/zei, cei\r d' e)/rgou su/mbolon, diexo/dou de\ th=j peri\ to\n bi/on
151 pou/j. e)pei\ d' e(/kaston au)tw=n a)/kron te kai\ dexio/n, u(ponohte/on dhlou=sqai
th\n e)n e(ka/stoij e)pi/dosin meta\ dexio/thtoj, e)fieme/nhn th=j a)/kraj eu)dai-
moni/aj kai\ tou= te/louj, e)f' o(\ speu/dein a)nagkai=on kai\ ta\j pra/xeij a(pa/-
saj a)nafe/rein stocazome/nouj w(/sper e)n tai=j toxei/aij skopou= tou= peri\
152 to\n bi/on. pa/lai me\n ou)=n i(erei/ou e(no/j, o(\ proshgoreu/eto "teleiw/-
sew"j, a)kra/tw| ai(/mati ta\ lecqe/nta tri/a me/rh kate/crie tw=n i(ere/wn.
au)=qij d' e)k tou= para\ tw=| bwmw=| labw/n, o(/per e)x a(pa/ntwn h)=n tw=n tequ-
me/nwn, kai\ tou= lecqe/ntoj cri/smatoj, o(\ mureyoi\ kateskeu/asan, a)nami/xaj to\
e)/laion tw=| ai(/mati tou= kra/matoj toi=j i(ereu=si kai\ tai=j e)sqh/sesin au)tw=n
e)pe/rraine, boulo/menoj au)tou\j mh\ mo/non th=j e)/xw kai\ e)n u(pai/qrw| meta-
lacei=n a(gnei/aj, a)lla\ kai\ th=j e)n a)du/toij, e)peidh\ kai\ e)/ndon leitourgei=n
153 e)/mellon: ta\ d' ei)/sw pa/nta e)lai/w| kateke/cristo. qusi/aj d' e)pi\ tai=j
prote/raij a)/llaj a)nagago/ntwn, tou=to me\n tw=n i(ere/wn u(pe\r au(tw=n, tou=to
de\ th=j gerousi/aj u(pe\r a(/pantoj tou= e)/qnouj, Mwush=j me\n ei)j th\n
skhnh\n ei)se/rcetai to\n a)delfo\n e)pago/menoj-o)gdo/h d' h)=n th=j teleth=j
h(me/ra kai\ teleutai/a, tai=j ga\r pro/teron e(pta\ i(erofantw=n au)to/n te kai\
tou\j a)delfidou=j w)rgi/azen-, ei)selqw\n d' a)nedi/dasken oi(=a u(fhghth\j
a)gaqo\j eu)maqh= gnw/rimon, o(\n crh\ tro/pon to\n a)rciere/a ta\j ei)/sw poi-
154 ei=sqai leitourgi/aj. ei)=t' e)xelqo/ntej a)mfo/teroi kai\ ta\j cei=raj a)natei/-
nantej pro\ th=j kefalh=j eu)ca\j ti/qentai tw=| e)/qnei ta\j proshkou/saj a)po\
kaqara=j kai\ o(siwta/thj gnw/mhj. e)/ti d' eu)come/nwn, teratwde/stato/n ti
sumbai/nei: e)k ga\r tw=n a)du/twn, ei)/te ai)qe/roj a)po/spasma tou= kaqarw-
ta/tou, ei)/te a)e/roj kata\ th\n tw=n stoicei/wn fu/sei metabolh\n a)naluqe/ntoj
ei)j pu=r, ai)fni/dion a)qro/a flo\x diekpai/ei kai\ sunto/nw| r(u/mh| fe/retai
me\n e)pi\ to\n bwmo/n, ta\ d' e)p' au)tou= pa/nta e)xanali/skei, pro\j oi)=mai
safesta/thn dh/lwsin, o(/ti ou)de\n a)/neu qei/aj e)pifrosu/nhj e)petelei=to.
155 dwrea\n ga\r e)xai/reton ei)ko\j h)=n toi=j a(gi/oij prosnemhqh=nai, mh\ mo/non e)n
oi(=j a)/nqrwpoi dhmiourgoi/, a)lla\ kai\ tw=| kaqarwta/tw| th=j ou)si/aj puri/,
to\ creiw=dej kai\ par' h(mi=n o(/pwj mh\ prosa/yaito tou= bwmou=, dia\ to\
156 muri/aj i)/swj a)namemi=cqai kh=raj: a(/ptetai ga\r ou) mo/non zw/|wn a)lo/gwn
o)ptwme/nwn h)\ e(yome/nwn ei)j plhsmonh\n | a)/dikon gastro\j th=j talai/nhj,
a)lla\ kai\ a)nqrw/pwn e)x e)piboulh=j a)nairoume/nwn, ou) triw=n h)\ tetta/rwn,

60
Philo Judaeus. De vita Mosis

157 a)lla\ kai\ poluanqrw/pwn o(mi/lwn: h)/dh gou=n kai\ sto/louj mega/louj e)pi-
batikou= plh/reij o)i stoi\ purfo/roi kate/flexan blhqe/ntej kai\ o(/laj po/leij
e)xana/lwsan, ai(\ smuco/menai me/cri qemeli/wn ei)j te/fran e)dapanh/qhsan,
158 w(j mhd' i)/cnoj u(polelei=fqai tou= pa/lai sunoikismou=. tau/thj e(/neka/ moi
dokw= th=j ai)ti/aj w(j memiasme/non h)/lase tou= i(erwta/tou kai\ kaqarwta/tou
bwmou= pu=r to\ creiw=dej, a)nq' ou(= flo/ga ai)qe/rion w)/mbrhsen a)po\ tou=
ou)ranou= pro\j diastolh\n a(gi/wn te kai\ bebh/lwn, a)nqrwpei/wn te kai\
qei/wn: h(/rmotte ga\r tai=j qusi/aij a)fqartote/ran ou)si/an a)ponenemh=sqai
puro\j th=j pro\j ta\j biwtika\j crei/aj u(phretou/shj.
159 Pollw=n de\ kata\ to\ a)nagkai=on a)nagome/nwn qusiw=n kaq'
e(ka/sthn h(me/ran kai\ diafero/ntwj e)n panhgu/resi kai\ e(ortai=j u(pe/r te
i)di/a| e(ka/stou kai\ koinh=| u(pe\r a(pa/ntwn, dia\ muri/aj kai\ ou)ci\ ta\j au)ta\j
ai)ti/aj, a(/te poluanqrwpota/tou e)/qnouj eu)sebou=ntoj, e)de/hse kai\ newko/rwn
160 plh/qouj ei)j ta\j i(era\j u(phresi/aj. h( d' ai(/resij e)gi/neto pa/lin kaino/taton
a)ll' ou) to\n ei)wqo/ta tro/pon: mi/an tw=n dw/deka fulw=n e)pikri/naj a)ri-
161 sti/ndhn e)ceiroto/nei qeofilou=j e)/rgou proqei\j a)=qla kai\ a)ristei=a. to\ d'
e)/rgon toio/nde h)=n: Mwuse/wj a)naba/ntoj ei)j to\ plhsi/on o)/roj kai\ plei/ouj
h(me/raj i)dia/zontoj tw=| qew=|, th\n a)pousi/an au)tou= kairo\n e)pith/deion ei)=nai
nomi/santej oi( mh\ be/baioi ta\j fu/seij, w(/sper a)narci/aj genome/nhj, a)/fetoi
pro\j a)se/beian w(/rmhsan kai\ e)klaqo/menoi th=j pro\j to\ o)\n o(sio/thtoj
162 zhlwtai\ tw=n Ai)guptiakw=n gi/nontai plasma/twn. ei)=ta crusou=n tau=ron
kataskeuasa/menoi, mi/mhma tou= kata\ th\n cw/ran i(erwta/tou zw/|ou
dokou=ntoj ei)=nai, qusi/aj a)qu/touj a)nh=gon kai\ corou\j a)coreu/touj i(/stasan
u(/mnouj te h)=|don qrh/nwn ou)de\n diafe/rontaj kai\ e)mforhqe/ntej a)kra/tou
diplh=| me/qh| kati/sconto, th=| me\n e)x oi)/nou, th=| de\ kai\ a)frosu/nhj, kwma/-
zonte/j te kai\ pannuci/zontej a)proo/ratoi tou= me/llontoj h(de/si kakoi=j
sunebi/oun, e)fedreuou/shj di/khj, h(\ mh\ ble/pontaj e)/blepe kai\ w(=n a)/xioi
163 timwriw=n ei)sin. e)pei\ de\ ai( e)n tw=| stratope/dw| sunecei=j e)kboh/seij
kata\ poluanqrw/pouj o(mi/louj a)qroizome/nwn a)/cri pollou= diasth/matoj
e)cw/roun, w(j kai\ me/cri th=j a)krwrei/aj th\n perih/chsin e)lqei=n,
plhcqei\j ta\ w)=ta Mwush=j e)n a)mhca/noij h)=n a(/te qeofilh\j o(mou= kai\
fila/nqrwpoj, mh/t' e)klipei=n u(pome/nwn ta\j pro\j qeo\n o(mili/aj, a(\j
i)dia/zwn mo/noj mo/nw| diele/geto, mh/q' u(peridei=n tou= plh/qouj e)mpiplame/nou
164 tw=n e)x a)narci/aj kakopragiw=n: e)/gnw ga\r to\n qrou=n deino\j | w)\n e)k
fwnh=j a)na/rqrou kai\ a)sh/mou stoca/sasqai yuch=j a)dh/lwn kai\ a)fanw=n
toi=j a)/lloij paqw=n i)dio/thtaj, o(/ti paroini/aj e)sti\n h( kate/cousa tarach/,
165 gennw/shj a)krasi/aj me\n ko/ron, ko/rou de\ u(/brin. a)nqelko/menoj de\ kai\
a)ntispw/menoj pro\j e(kate/rou me/rouj w(=de ka)kei=se ti/ crh\ dra=n h)po/rei.
skopoume/nw| d' au)tw=| qespi/zetai ta/de: "ba/dize tace/wj e)nqe/nde, kata/-
bhqi: pro\j a)nomi/an e)/speusen o( lew/j: ceiropoi/hton kataskeua/santej tauro/-
morfon qeo\n ou) qeo\n proskunou=si kai\ qu/ousin, w(=n ei)=don kai\ w(=n h)/kousan
166 a(pa/ntwn o(/sa suntei/nei pro\j eu)se/beian e)klaqo/menoi." kataplagei\j de\

61
Philo Judaeus. De vita Mosis

kai\ a)nagkasqei\j pisteu/ein a)pi/stoij pra/xesin oi(=a mesi/thj kai\ diallakth\j


ou)k eu)qu\j a)peph/dhsen, a)lla\ pro/teron ta\j u(pe\r tou= e)/qnouj i(kesi/aj kai\
lita\j e)poiei=to suggnw=nai tw=n h(marthme/nwn deo/menoj: ei)=t' e)xeumeni-
sa/menoj o( khdemw\n kai\ paraithth\j to\n h(gemo/na e)panh/|ei cai/rwn a(/ma
kai\ kathfw=n: e)gegh/qei me\n ga\r th\n i(kesi/an tou= qeou= prosieme/nou,
sunnoi/aj de\ kai\ kathfei/aj mesto\j h)=n oi)dw=n e)pi\ th=| tou= plh/qouj para-
167 nomi/a|. geno/menoj d' e)n me/sw| tou= stratope/dou kai\ th\n e)xapi/naion
e)kdiai/thsin tou= plh/qouj qauma/saj kai\ o(/son yeu=doj a)nq' o(/shj a)lhqei/aj
u(phlla/xanto, katidw\n ou)k ei)j a(/pantaj th\n no/son a)figme/nhn, a)lla/ tinaj
u(giai/nontaj e)/ti kai\ misoponh/rw| pa/qei crwme/nouj, boulo/menoj diagnw=nai
tou/j te a)nia/twj e)/contaj kai\ tou\j e)pi\ toi=j pepragme/noij duscerai/nontaj
kai\ ei) dh/ tinej a(marto/ntej metanoou=si, kh/rugma khru/ttei-to\ d' h)=n
a)/ra ba/sanoj a)kribh\j th=j e(ka/stou dianoi/aj, w(j e)/coi pro/j te o(sio/thta
168 kai\ tou)nanti/on-. "ei)/ ti"j ga/r fhsi "pro\j ku/rion, i)/tw pro\j me/." bracu\
me\n to\ lecqe/n, mega/lh d' h( e)/mfasij, e)/sti ga\r toio/nde to\ dhlou/menon:
ei)/ tij mhde\n tw=n ceiropoih/twn mhd' o(/sa genhta\ nomi/zei qeou/j, a)ll'
169 e(/na to\n h(gemo/na tw=n o(/lwn, e)moi\ prosi/tw. tw=n me\n ou)=n a)/llwn oi( me\n
e(/neka tou= to\n Ai)guptiako\n e)zhlwke/nai tu=fon a)fhnia/zontej ou) prosei=con
toi=j legome/noij, oi( de\ fo/bw| kola/sewj i)/swj e)ggute/rw proselqei=n ou)k
e)qa/rroun h)\ th\n e)k Mwuse/wj ti/sin dedio/tej h)\ th\n e)k tou= plh/qouj
e)pana/stasin: a)ei\ ga\r oi( polloi\ toi=j mh\ sunaponooume/noij e)piti/qentai.
170 mi/a d' e)x a(pa/ntwn h( legome/nh Leui tikh\ fulh\ tou= khru/gmatoj e)pa-
kou/sasa kaqa/per a)f' e(no\j sunqh/matoj e)/qei meta\ spoudh=j, th=| podw-
kei/a| th\n proqumi/an e)pideiknume/nh kai\ th\n o)xu/thta th=j ei)j eu)se/beian
171 yucikh=j | o(rmh=j. ou(\j i)dw\n Mwush=j w(/sper a)po\ balbi=doj a(millwme/nouj
"ei) mh\ mo/non toi=j sw/masin" ei)=pen "e)pispeu/dete th\n pro\j h(ma=j a)/fixin
a)lla\ kai\ tai=j dianoi/aij, au)ti/ka marturhqh/setai: xi/foj a)nalabw\n e(/kastoj
tou\j muri/wn a)/xia qana/twn ei)rgasme/nouj, oi(\ to\n a)lhqh= qeo\n kata-
lipo/ntej tou\j yeudwnu/mouj e)dhmiou/rghsan fqartai=j kai\ genhtai=j
ou)si/aij th\n tou= a)fqa/rtou kai\ a)genh/tou pro/srhsin e)pifhmi/santej, sugge-
nei=j kai\ fi/louj a)pokteina/tw fili/an kai\ sugge/neian u(polabw\n ei)=nai
172 mo/nhn a)ndrw=n a)gaqw=n o(sio/thta." oi( de\ th\n parai/nesin e(toimo/thti
fqa/santej, e)pei\ kai\ ta\j gnw/maj e)/tucon h)llotriwme/noi scedo\n a)f' ou(=
to\ parano/mhma geno/menon ei)=don, a)nairou=sin h(bhdo\n ei)j triscili/ouj
tw=n pro\ mikrou= filta/twn. keime/nwn d' e)n a)gora=| me/sh| tw=n swma/twn,
h( plhqu\j qeasame/nh tou\j me\n w)|kti/sato, to\ de\ tw=n kteino/ntwn e)/nqermon
e)/ti kai\ mesto\n o)rgh=j para/sthma katadei/sasa fo/bw| nouqetei=tai.
173 Mwush=j de\ th\n a)ristei/an a)podexa/menoj ge/raj e)peno/hse kai\ e)bebai/wse
th=| pra/xei to\ oi)kei=on: e)/dei ga\r tou\j u(pe\r qeou= timh=j e(kou/sion po/lemon
a)rame/nouj kai\ bracei= kairw=| katwrqwko/taj a)xiwqh=nai th=j qerapei/aj
au)tou= laco/ntaj i(erwsu/nhn.
174 )Epei\ d' ou) mi/a ta/xij tw=n i(erwme/nwn, a)ll' oi(=j me\n e)pi-

62
Philo Judaeus. De vita Mosis

te/traptai ta\ peri\ ta\j eu)ca\j kai\ qusi/aj kai\ ta\j a)/llaj i(erourgi/aj
a)/cri tw=n a)du/twn i)ou=sin, oi(=j de\ tou/twn me\n ou)de/n, e)pime/leiai de\ kai\
fulakai\ meq' h(me/ran kai\ nu/ktwr tou= te i(erou= kai\ tw=n e)n au)tw=|, ou(\j
newko/rouj e)/nioi kalou=sin, h( polloi=j pollacou= muri/wn ai)ti/a kakw=n
genome/nh peri\ prwtei/wn sta/sij e)pepo/lase ka)ntau=qa, tw=n newko/rwn
e)piqeme/nwn toi=j i(ereu=si kai\ th\n e)kei/nwn timh\n paraspa/sasqai dianoh-
qe/ntwn: kai\ tou=t' eu)marw=j e)/sesqai pollaplasi/ouj to\n a)riqmo\n
175 o)/ntej. u(pe\r de\ tou= mh\ dokei=n i)di/a| gnw/mh| newteri/zein kai\ th\n presbu-
ta/thn tw=n dw/deka fulw=n sumfronei=n a)napei/qousin, h(=| polloi\ tw=n ei)kai-
176 ote/rwn e)phkolou/qhsan w(j e)/cein duname/nh| presbei=on h(gemoni/aj. me/gan
tou=ton e)piteicismo\n e)/gnw Mwush=j fuo/menon kaq' au(tou=: to\n ga\r a)delfo\n
a)rciere/a kata\ ta\ crhsqe/nta lo/gia h(/|rhto, diabolai\ d' h)=san w(j tou\j me\n
crhsmou\j e)piyeusame/nou, poihsame/nou de\ th\n ai(/resin dia\ th\n oi)keio/thta
177 kai\ th\n pro\j to\n a)delfo\n eu)/noian. e)f' oi(=j ei)ko/twj a)niaqei/j, ei) mh\ mo/non
a)pistei=tai dia\ tosou/twn e)le/gcwn th\n e(autou= pi/stin e)pideixa/menoj, a)lla\
kai\ e)p' | e)/rgoij a(/per a)nafe/retai pro\j qeou= timh/n, di' a(\ mo/na kai\ to\n
e)n toi=j a)/lloij to\ h)=qoj kateyeusme/non a)nagkai=on h)=n a)lhqeu/ein-
a)lh/qeia ga\r o)pado\j qeou=-, lo/goij me\n a)nadida/skein peri\ th=j e(autou=
proaire/sewj ou)k e)doki/maze, to\ metapei/qein e)piceirei=n tou\j prokata-
lhfqe/ntaj e)nanti/aij do/xaij a)rgale/on ei)dw/j, i(keteu/ei de\ to\n qeo\n
e)mfanei=j a)podei/xeij au)toi=j parascei=n peri\ tou= mhde\n e)yeu=sqai kata\
178 th\n th=j i(erwsu/nhj ai(/resin. o( de\ keleu/ei dw/deka r(a/bdouj labei=n tai=j
fulai=j i)sari/qmouj kai\ ta\ me\n tw=n a)/llwn o)no/mata fula/rcwn e)pigra/yai
tai=j e(/ndeka, th=| de\ loiph=| to\ tou= a)delfou= kai\ a)rciere/wj, ei)=t' ei)j to\n
new\n a)/cri tw=n a)du/twn ei)senegkei=n: o( de\ ta\ prostacqe/nta poih/saj
179 e)karado/kei to\ a)pobhso/menon. th=| d' u(sterai/a| logi/w| plhcqei/j, a(/pantoj
tou= e)/qnouj parestw=toj, ei)se/rcetai kai\ ta\j r(a/bdouj e)kkomi/zei, ta\j me\n
a)/llaj ou)de\n dia/foron e)cou/saj, mi/an d' e)f' h(=| tou)/noma e)pege/grapto
tou= a)delfou= teqaumatourghme/nhn: oi(=a ga\r futo\n eu)gene\j a(/pasa ne/ouj
180 blastou\j e)xe/fuse kai\ u(p' eu)fori/aj karpw=n e)/briqen. oi( de\
karpoi\ ka/rua h)=san, a(\ fu/sin e)nanti/an e)/cei toi=j a)/lloij: e)pi\ ga\r tw=n
plei/stwn, stafulh=j, e)lai/aj, mh/lwn, diafe/rei to\ spe/rma kai\ to\ e)dw/-
dimon, a(\ diafe/ronta to/poij cwri/zetai: to\ me\n ga\r e)dw/dimon e)/xw, to\
de\ spe/rma ei)/sw katake/kleistai: tou= de\ karu/ou tau)to/n e)sti to/ te
spe/rma kai\ to\ e)dw/dimon, a)mfote/rwn ei)j mi/an i)de/an a)pokriqe/ntwn, kai\
to/poj ei(=j o( e)nto\j w)curwme/noj kai\ peripefrourhme/noj e(/rkei diplw=|, tw=|
me\n e)k floiou= pa/nu baqe/oj, tw=| d' ou)de\n a)pode/onti xuli/nou kata-
181 skeua/smatoj: a)f' ou(= telei/an a)reth\n ai)ni/ttetai. w(/sper ga\r e)n karu/w|
tau)to/n e)stin a)rch\ kai\ te/loj, a)rch\ me\n h(=| spe/rma, te/loj de\ h(=| karpo/j,
ou(/twj e)/cei kai\ e)pi\ tw=n a)retw=n: e(ka/sth| ga\r sumbe/bhken ei)=nai kai\ a)rch\n
kai\ te/loj, a)rch\n me/n, o(/ti ou)k e)x e(te/raj duna/mewj a)ll' e)x e(auth=j
182 fu/etai, te/loj de/, o(/ti pro\j au)th\n o( kata\ fu/sin bi/oj speu/dei. mi/a me\n

63
Philo Judaeus. De vita Mosis

ai)ti/a h(/de, le/getai de\ kai\ e(te/ra th=j prote/raj e)mfantikwte/ra: karu/ou
to\ me\n floiw=de/j e)sti pikro/n, to\ d' ei)/sw perikei/menon w(sanei\ xu/linon e(/rkoj
stifro\n eu)= ma/la kai\ krataio/n, oi(=j a)mfote/roij o( karpo\j e)gkatakekleisme/noj
183 ou)k e)/stin eu)/lhptoj. tou=to poiei=tai su/mbolon a)skhtikh=j yuch=j, a)f' ou(= pro-
tre/pein au)th\n oi)/etai dei=n e)p' a)reth\n a)nadida/skwn, o(/ti po/nw| proentucei=n a)nag-
kai=on: pikro\n de\ kai\ a)ntitupe\j kai\ sklhro\n o( po/noj, e)x ou(= fu/etai ta)gaqo/n,
184 ou(= ca/rin ou) malakiste/on. o( | me\n ga\r to\n po/non feu/gwn feu/gei kai\
ta\ a)gaqa/, o( de\ tlhtikw=j kai\ a)ndrei/wj u(pome/nwn ta\ duskarte/rhta
speu/dei pro\j makario/thta: ou) ga\r a(brodiai/toij kai\ th\n yuch\n e)kteqhlum-
me/noij kai\ to\ sw=ma diarre/ousin u(po\ th=j kaq' e(ka/sthn h(me/ran a)diasta/tou
qru/yewj a)reth\ pe/fuken e)ndiaita=sqai, kakoume/nh de\ metani/statai pro/teron
185 a)po/leiyin crhmati/sasa pro\j to\n a)/rconta to\n o)rqo\n lo/gon. a)ll' ei) dei=
ta)lhqe\j ei)pei=n, o( fronh/sewj kai\ swfrosu/nhj a)ndrei/aj te kai\ dikaiosu/nhj
i(erw/tatoj qi/asoj a)skhta\j metatre/cei kai\ o(/soi to\n au)sthro\n kai\ sklhrodi/ai-
ton bi/on, e)gkra/teian kai\ karteri/an, zhlou=si su\n eu)telei/a| kai\ o)ligodei/ a|,
di' w(=n to\ kuriw/taton tw=n e)n h(mi=n, o( logismo/j, ei)j u(gei/an a)/noson kai\ eu)exi/an
e)pidi/dwsi kaqelw\n to\n baru\n tou= sw/matoj e)piteicismo/n, o(\n oi)noflugi/ai
kai\ o)yofagi/ai kai\ lagnei=ai kai\ ai( a)/llai a)plh/rwtoi e)piqumi/ai sune-
186 kro/thsan gennh/sasai th\n a)nti/palon a)gcinoi/aj polusarki/an. le/getai
me/ntoi kai\ tw=n e)n e)/ari blasta/nein ei)wqo/twn de/ndrwn h( a)mugdalh= kai\
prw=ton a)nqei=n eu)aggelizome/nh fora\n a)krodru/wn kai\ u(/staton fullorroei=n
th\n e)pe/teion pro\j mh/kiston a)potei/nousa th=j clo/hj eu)ghri/an: w(=n e(ka/teron
poiei=tai su/mbolon th=j i(eratikh=j fulh=j, ai)nitto/menoj o(/ti kai\ prw/th
kai\ u(sta/th tou= su/mpantoj a)nqrw/pwn ge/nouj a)nqh/sei, kaq' o(\n
a)\n cro/non do/xh| tw=| qew=| tai=j e)arinai=j tropai=j e)xomoiw=sai to\n h(me/teron
bi/on a)nelo/nti th\n e)pi/boulon kai\ tou= kakodaimonei=n phgh\n pleonexi/an.
187 )Epeidh\ toi/nun tw=| teleiota/tw| h(gemo/ni te/ttara dei=n e)/famen
prosei=nai, basilei/an kai\ nomoqetikh\n e(/xin kai\ i(erwsu/nhn kai\ pro-
fhtei/an, i(/na dia\ me\n th=j nomoqetikh=j prosta/tth| a(\ dei= kai\ a)pa-
goreu/h| a(\ mh\ dei= pra/ttein, dia\ de\ th=j i(erwsu/nhj mh\ mo/non
ta)nqrw/peia a)lla\ kai\ ta\ qei=a die/ph|, dia\ de\ th=j profhtei/aj o(/sa mh\
logismw=| katalamba/netai qespi/zh|, dieilegme/noj peri\ tw=n prw/twn
triw=n kai\ e)pidedeicw\j Mwush=n a)/riston basile/a kai\ nomoqe/thn kai\
a)rciere/a to\ teleutai=on e)/rcomai dhlw/swn, o(/ti kai\ profh/thj ge/gone
188 dokimw/tatoj. ou)k a)gnow= me\n ou)=n, w(j pa/nt' ei)si\ crhsmoi/, o(/sa e)n tai=j
i(erai=j bi/bloij a)nage/graptai, crhsqe/ntej di' au)tou=: le/xw de\ ta\ i)diai/tera,
pro/teron ei)pw\n e)kei=no: tw=n logi/wn ta\ me\n e)k prosw/pou tou= qeou=
le/getai di' e(rmhne/wj tou= qei/ou profh/tou, ta\ d' e)k peu/sewj kai\ a)po-
kri/sewj e)qespi/sqh, ta\ d' e)k prosw/pou Mwuse/wj e)piqeia/santoj kai\ e)x
189 au(tou= katasceqe/ntoj. ta\ me\n ou)=n prw=ta o(/la di' o(/lwn a)retw=n qei/wn
dei/gmata/ e)sti, th=j te | i(/lew kai\ eu)erge/tidoj, di' w(=n a(/pantaj me\n
a)nqrw/pouj pro\j kaloka)gaqi/an a)lei/fei, ma/lista de\ to\ qerapeutiko\n

64
Philo Judaeus. De vita Mosis

190 au)tou= ge/noj, w(=| th\n pro\j eu)daimoni/an a)/gousan a)nate/mnei o(do/n: ta\ de\
deu/tera mi=xin e)/cei kai\ koinwni/an, punqanome/nou me\n tou= profh/tou
peri\ w(=n e)pezh/tei, a)pokrinome/nou de\ tou= qeou= kai\ dida/skontoj: ta\ de\
tri/ta a)nati/qetai tw=| nomoqe/th|, metado/ntoj au)tw=| tou= qeou= th=j prognw-
191 stikh=j duna/mewj, h(=| qespiei= ta\ me/llonta. ta\ me\n ou)=n prw=ta u(per-
qete/on, mei/zw ga/r e)stin h)\ w(j u(p' a)nqrw/pou tino\j e)paineqh=nai, mo/lij
a)\n u(p' ou)ranou= te kai\ ko/smou kai\ th=j tw=n o(/lwn fu/sewj a)xi/wj e)gkw-
miasqe/nta, kai\ a)/llwj le/getai w(sanei\ di' e(rmhne/wj: e(rmhnei/a de\ kai\
profhtei/a diafe/rousi. peri\ de\ tw=n deute/rwn au)ti/ka peira/somai dhlou=n
sunufh/naj au)toi=j kai\ to\ tri/ton ei)=doj, e)n w(=| to\ tou= le/gontoj e)nqousiw=dej
e)mfai/netai, kaq' o(\ ma/lista kai\ kuri/wj neno/mistai profh/thj.
192 Th=j d' u(posce/sewj a)rkte/on w(=de. te/ttare/j ei)si to/poi dia\
peu/sewj kai\ a)pokri/sewj crhsmoi=j nomoqethqe/ntej, mikth\n e)/contej
du/namin: th=| me\n ga\r o( profh/thj e)nqousia=| punqano/menoj, th=| de\ o( path\r
qespi/zei lo/gou kai\ a)pokri/sewj metadidou/j. e)/sti de\ prw=toj, o(\j ou)c
o(/ti Mwush=n o(siw/taton tw=n pw/pote genome/nwn a)lla\ kai\ to\n e)pi\ bracu\
193 geusa/menon eu)sebei/aj w)/rgisen. e)x a)nomoi/wn tij geno/menoj a)/nqrwpoj no/qoj,
Ai)gupti/ou me\n patro/j, mhtro\j de\ )Ioudai/aj, tw=n me\n tau/thj patri/wn
e)qw=n h)lo/ghse, pro\j de\ th\n Ai)guptiakh/n, w(j lo/goj, a)pe/klinen a)se/beian
194 th\n tw=n a)ndrw=n zhlw/saj a)qeo/thta. mo/noi ga\r scedo\n a(pa/ntwn e)qnw=n
Ai)gu/ptioi gh=n e)petei/cisan ou)ranw=|, th\n me\n i)soqe/wn timw=n a)xiw/santej,
tw=| d' ou)de\n ge/raj e)xai/reton a)ponei/mantej, w(j de/on pro\ tw=n basilei/wn
ta\j e)scatia\j perie/pein-e)n ga\r ko/smw| basi/leion me\n i(erw/taton
ou)rano/j, e)scatia\ de\ gh=, kaq' e(auth\n me\n a)xiospou/dastoj, ei)j de\
su/gkrisin i)ou=sa ai)qe/roj a)poleipome/nh tosou=ton o(/son sko/toj me\n fwto/j,
195 nu\x de\ h(me/raj, fqora\ d' a)fqarsi/aj kai\ qnhto\j qeou=-. th=j ga\r
cw/raj ou)c u(etw=| kaqa/per ai( a)/llai nifome/nhj, a)lla\ tai=j tou= potamou=
plhmmu/raij ei)wqui/aj a)na\ pa=n e)/toj limna/zesqai, qeoplastou=si tw=| lo/gw|
to\n Nei=lon Ai)gu/ptioi w(j a)nti/mimon ou)ranou= gegono/ta kai\ peri\ th=j
196 cw/raj semnhgorou=sin. o( dh\ mikto\j ou(=toj e)kei=noj dienecqei/j tini
tw=n a)po\ tou= o(ratikou= kai\ e)pisthmonikou= ge/nouj, a)kra/twr u(p'
o)rgh=j au)to\j au(tou= geno/menoj kai\ a(/ma th=j Ai)guptiakh=j a)qeo/thtoj
zhlwth\j w)/n, a)po\ gh=j ei)j ou)rano\n e)/teine th\n a)se/beian | e)para/tw| kai\
e)nagei= kai\ memiasme/nh| yuch=| te kai\ glw/tth| kai\ pa/sh| th=| fwnh=j o)rgano-
poii/a| katarasa/menoj di' u(perbolh\n kakiw=n o(\n ou)d' u(po\ pa/ntwn a)lla\
mo/nwn tw=n a)ri/stwn eu)logei=sqai qe/mij, o(/soi ta\j telei/aj kaqa/rseij
197 e)de/xanto. dio\ kai\ qauma/saj th\n frenobla/beian kai\ th\n tou= qra/souj
u(perbolh/n, kai/toi g' u(po/plewj w)\n parasth/matoj eu)genou=j kai\ i(e/menoj
au)toceiri/a| diarth=sai to\n a)/nqrwpon, e)/deise mh\ koufote/ran a)napra/xh|
timwri/an: i)so/rropon ga\r e)pinoh=sai pro\j tosau/thn a)se/beian ko/lasin
198 a)/nqrwpoj ou)k a)\n i)/scusen. e)pei\ de\ kai\ tw=| mh\ se/bein qeo\n e(/petai to\
mh/te gonei=j mh/te patri/da mh/t' eu)erge/taj tima=n, o( de\ dh\ pro\j tw=| mh\

65
Philo Judaeus. De vita Mosis

se/bein kai\ kakhgorei=n tolmw=n ti/na mocqhri/aj u(perbolh\n a)pole/loipe;


kai/toi kai\ to\ kakhgorei=n h(=tton e)n sugkri/sei kata/raj: a)lla\ glwssalgi/a
kai\ a)ca/linon sto/ma o(/tan e)kno/moij a)frosu/naij u(phretw=si, pa/ntwj ti
199 kainourgei=tai tw=n a)qe/smwn. w)= a)/nqrwpe, katara=tai/ tij qeo/n; ti/na
kalw=n e(/teron qeo\n ei)j th\n th=j a)ra=j bebai/wsin; h)\ dh=lon o(/ti au)to\n kat'
au)tou=; a)/page bebh/lwn kai\ a)nosi/wn e)nqumhma/twn. kalo\n e)kni/yasqai
th\n a)qli/an yuch\n e)phreasqei=san me\n u(po\ fwnh=j, diako/noij de\ toi=j
200 w)si\ crhsame/nhn, ai)sqh/sei tuflh=|. kai\ ou)/te h( glw=tta tou= tosou=ton
a)se/bhma fqegxame/nou parei/qh ou)/te ta\ tou= me/llontoj a)kou/ein w)=ta
e)pefra/cqh; ei) mh\ a)/ra kata\ pro/noian th=j di/khj, h(/tij ou)/t' a)gaqo\n
u(perba/llon ou)/te me/giston kako\n oi)/etai dei=n e)piskia/zesqai, pro\j e)/legcon
e)narge/staton a)reth=j h)\ kaki/aj, i(/na th\n me\n a)podoch=j th\n de\ timwri/aj
201 a)xiw/sh|. dia\ tou=to to\n me\n ei)j ei(rkth\n a)pacqe/nta keleu/ei deqh=nai,
potnia=tai de\ to\n qeo\n i(lasa/menoj tai=j a)na/gkaij tw=n ai)sqh/sewn, di' w(=n
kai\ ble/pomen a(\ mh\ qe/mij o(ra=n kai\ a)kou/omen w(=n mh\ qe/mij a)kou/ein, o(/ ti
crh\ paqei=n to\n eu(reth\n a)sebh/matoj kai\ a)nosiourgh/matoj e)kto/pou kai\
202 xe/nou dhlw=sai. o( de\ prosta/ttei kataleusqh=nai, prosh/kousan oi)=mai
di/khn u(polabw\n th\n dia\ li/qwn kat' a)ndro\j liqi/nhn kai\ a)po/kroton
yuch\n e)/contoj kai\ a(/ma boulo/menoj pa/ntaj tou\j a)po\ tou= e)/qnouj sun-
efa/yasqai th=j kola/sewj, ou(\j h)/|dei sfo/dra trace/wj e)negko/ntaj kai\
fonw=ntaj: mo/nhj d' w(j e)/oike th=j dia\ blhma/twn e)/mellon ai( tosau=tai
203 muria/dej e)fa/ptesqai. meta\ de\ th\n tou= a)nosi/ou kai\ palamnai/ou ti/sin
e)gra/fh dia/tagma kaino/n, ou)k a)/n pote prohgoume/nhj a)xiwqe\n grafh=j, a)ll'
ai( a)prosdo/khtoi newteropoii/ai kainou\j no/mouj ei)j a)nakoph\n | a(marthma/twn
e)pizhtou=sin. au)ti/ka gou=n nomoqetei=tai ta/de: o(\j a)\n katara/shtai qeo/n,
a(marti/aj e)/nocoj e)/stw, o(\j d' a)\n o)noma/sh| to\ o)/noma kuri/ou, qnh|ske/tw
204 #Lev. 24, 15. 16$. eu)= g', w)= pa/nsofe, mo/noj a)migou=j h)krati/sw
sofi/aj: tou= katara=sqai cei=ron to\ o)noma/zein u(pei/lhfaj; ou) ga\r a)\n
to\n me\n baru/taton a)se/bhma ei)rgasme/non e)pekou/fizej dihmarthko/sin
e)pieike/steron sunta/ttwn, kata\ de\ tou= bracu/teron h)dikhke/nai do/xantoj
205 th\n a)nwta/tw timwri/an, qa/naton, w(/rizej. a)ll' w(j e)/oike "qeo"u=
ta\ nu=n ou)ci\ tou= prw/tou kai\ gennhtou= tw=n o(/lwn a)lla\ tw=n e)n tai=j
po/lesi me/mnhtai: yeudw/numoi d' ei)si\ grafe/wn kai\ plastw=n te/cnaij
dhmiourgou/menoi: xoa/nwn ga\r kai\ a)galma/twn kai\ toioutotro/pwn a)fi-
druma/twn h( oi)koume/nh mesth\ ge/gonen, w(=n th=j blasfhmi/aj a)ne/cein
a)nagkai=on, i(/na mhdei\j e)qi/zhtai tw=n Mwuse/wj gnwri/mwn suno/lwj qeou=
206 prosrh/sewj a)logei=n: a)xionikota/th ga\r kai\ a)xie/rastoj h( klh=sij. ei)
de/ tij ou) le/gw blasfhmh/seien ei)j to\n a)nqrw/pwn kai\ qew=n ku/rion,
a)lla\ kai\ tolmh/seien a)kai/rwj au)tou= fqe/gxasqai tou)/noma, qa/naton u(po-
207 meina/tw th\n di/khn. ou)de\ ga\r tw=n futeusa/ntwn kai/toi qnhtw=n u(par-
co/ntwn oi(=j me/lei gone/wn timh=j ta\ o)no/mata profe/rousin, a)lla\ ta\ ku/ria
dia\ to\n e)p' au)toi=j sebasmo\n h(suca/zontej toi=j th=j fu/sewj a)nakalou=si

66
Philo Judaeus. De vita Mosis

pate/ra kai\ mhte/ra prosagoreu/ontej, di' w(=n eu)qu\j ai)ni/ttontai ta\j e)x
e)kei/nwn a)nuperblh/touj eu)ergesi/aj kai\ th\n au(tw=n eu)ca/riston dia/-
208 qesin. e)/ti nu=n suggnw/mhj a)xiou/sqwsan oi( kat' e)pisurmo\n glw/tthj
a)kaireuo/menoi kai\ lo/gwn a)naplh/rwma poiou/menoi to\ a(giw/taton kai\ qei=on
o)/noma;
209 Meta\ de\ th\n tou= gennhtou= tw=n o(/lwn timh\n th\n i(era\n e(bdo/mhn
e)se/mnunen o( profh/thj i)dw\n au)th=j o)xuwpeste/roij o)/mmasi ka/lloj e)xai/sion
e)nesfragisme/non ou)ranw=| te kai\ tw=| su/mpanti ko/smw| kai\ u(po\ th=j fu/sewj
210 au)th=j a)galmatoforou/menon. eu(/riske ga\r au)th\n to\ me\n prw=ton a)mh/tora,
genea=j th=j qh/leoj a)me/tocon, e)k mo/nou patro\j sparei=san a)/neu spora=j kai\
gennhqei=san a)/neu kuh/sewj: e)/peita d' ou) tau=ta mo/non katei=den, o(/ti pagka/lh
kai\ a)mh/twr, a)ll' o(/ti kai\ a)eipa/rqenoj, ou)/t' e)k mhtro\j ou)/te mh/thr ou)/t' e)k
| fqora=j ou)/te fqarhsome/nh: ei)=t' e)k tri/tou kateno/hsen au)th\n e)xeta/zwn
kai\ ko/smou gene/qlion, h(\n e(orta/zei me\n ou)rano/j, e(orta/zei de\ gh= kai\ ta\ e)n
211 gh=| ganu/mena kai\ e)neufraino/mena th=| panarmoni/w| e(bdoma/di. tau/thj
e(/neka th=j ai)ti/aj o( pa/nta me/gaj Mwush=j e)dikai/wse tou\j e)ggrafe/ntaj
au)tou= th=| i(era=| politei/a| qesmoi=j fu/sewj e(pome/nouj panhguri/zein, e)n
i(larai=j dia/gontaj eu)qumi/aij, a)ne/contaj me\n e)/rgwn kai\ tecnw=n tw=n ei)j
porismo\n kai\ pragmateiw=n o(/sai kata\ bi/ou zh/thsin, a)/gontaj d' e)kecei-
ri/an kai\ diafeime/nouj pa/shj e)pipo/nou kai\ kamathra=j fronti/doj,
scola/zontaj ou)c w(j e)/nioi ge/lwsin h)\ paidiai=j h)\ mi/mwn h)\ o)rchstw=n
e)pidei/xesi, peri\ a(\j khrai/nousi kai\ dusqanatou=sin oi( qeatromanou=ntej
kai\ dia\ tw=n h(gemonikwta/twn ai)sqh/sewn, o(ra/sewj kai\ a)koh=j, dou/lhn
a)pergazo/menoi th\n fu/sei basili/da yuch/n, a)lla\ mo/nw| tw=| filosofei=n:
212 ou)c o(/per meqodeu/ousin oi( logoqh=rai kai\ sofistai\ pipra/skontej w(j
a)/llo ti tw=n w)ni/wn e)p' a)gora=j do/gmata kai\ lo/gouj, oi(\ filosofi/a| kata\
filosofi/aj #w)= gh= kai\ h(/li!$e crw/menoi di' ai)w=noj ou)k e)ruqriw=sin,
a)lla\ tw=| tw=| o)/nti filosofei=n, o(/per e)k triw=n sunu/fantai, bouleuma/twn kai\
lo/gwn kai\ pra/xewn, ei)j e(\n ei)=doj h(rmosme/nwn pro\j kth=sin kai\ a)po/-
213 lausin eu)daimoni/aj. tou/tou dh/ tij a)logh/saj tou= diata/gmatoj, e)/ti tou\j
crhsmou\j e)nau/louj e)/cwn tou\j peri\ th=j i(era=j e(bdo/mhj, ou(\j e)qe/spisen
a)/neu profh/tou o( qeo\j dia\ fwnh=j-to\ paradoxo/taton-o(rath=j, h(\
tw=n paratugcano/ntwn o)fqalmou\j w)/twn e)ph/geire ma=llon, e)pi\ fruganismo\n
e)xh/|ei dia\ me/sou tou= stratope/dou pa/ntaj ei)dw\j e)n tai=j skhnai=j
h)remou=ntaj, kai\ drw=n e)/ti ta)di/khma katafanh\j u(pe\r tou= mh\
214 laqei=n gi/netai. pulw=n ga\r e)/xw proelqo/ntej tine\j ei)j e)rhmi/an,
i(/n' e)n tw=| kaqarwta/tw| kai\ h(suca/zonti eu)/xwntai, qe/an e)/knomon
i)do/ntej, xu/lwn u(/lhn sugkomi/zonta, kai\ dusanasceth/santej e)me/l-
lhsan me\n au)to\n a)nelei=n, logismw=| de\ to\ parakekinhme/non th=j
o)rgh=j e)pisco/ntej, i(/na mh/te i)diw=tai pro\ a)rco/ntwn kola/zein tina\ dokw=si
kai\ tau=t' a)/kriton, ka)\n a)/llwj to\ parano/mhma h)=| e)mfane/j, mh/te tou=
peri\ th\n h(me/ran eu)agou=j mi/asma fo/nou, ka)\n dikaio/tatoj h)=|, prosa/yhtai,

67
Philo Judaeus. De vita Mosis

sullabo/ntej a)/gousin au)to\n e)pi\ to\n a)/rconta, w(=| sunh/dreuon me\n oi(
215 i(erei=j, pareisth/kei de\ su/mpasa h( plhqu\j pro\j a)kro/asin. e)/qoj ga\r
h)=n, a)ei\ me\n kata\ to\ parei=kon, prohgoume/nwj de\ tai=j e(bdo/maij, w(j
e)dh/lwsa kai\ pro/sqen, filosofei=n, tou= me\n h(gemo/noj u(fhgoume/nou kai\
dida/skontoj a(/ te | crh\ pra/ttein kai\ le/gein, tw=n d' ei)j kaloka)gaqi/an
216 e)pidido/ntwn kai\ beltioume/nwn ta/ te h)/qh kai\ to\n bi/on. a)f' ou(= kai\
ei)se/ti nu=n filosofou=si tai=j e(bdo/maij )Ioudai=oi th\n pa/trion filosofi/an to\n
cro/non e)kei=non a)naqe/ntej e)pisth/mh| kai\ qewri/a| tw=n peri\ fu/sin: ta\ ga\r
kata\ po/leij proseukth/ria ti/ e(/tero/n e)stin h)\ didaskalei=a fronh/sewj
kai\ a)ndrei/aj kai\ swfrosu/nhj kai\ dikaiosu/nhj eu)sebei/aj te kai\ o(sio/thtoj kai\
sumpa/shj a)reth=j, h(=| katanoei=tai kai\ katorqou=tai ta/ te a)nqrw/peia kai\
217 qei=a; to/te me\n ou)=n ei)j ei(rkth\n o( thlikou=ton a)se/bhma dra/saj
a)pa/getai. Mwush=j de\ a)porw=n o(/ ti crh\ paqei=n to\n a)/nqrwpon-
h)/|dei ga\r a)/xia qana/tou diapepragme/non, a)lla\ ti/j a)\n ge/noito tro/poj
a(rmo/zwn th=j timwri/aj; -a)fiknei=tai pro\j to\ a)o/raton a)ora/tw| yuch=| dika-
sth/rion kai\ e)punqa/neto tou= kai\ pri\n a)kou=sai pa/nt' e)pistame/nou dikastou=,
218 ti/ ke/kriken. o( d' a)pofai/netai th\n gnw=sin, o(/ti kai\ qnh/|skein o)fei/lei kai\
ou)c e(te/rwj h)\ kataleusqei/j, e)peidh\ kai\ tou/tw| kaqa/per kai\ tw=| pro-
te/rw| mete/balen o( nou=j ei)j kwfh\n li/qon ei)rgasme/nw| telew/taton para-
no/mhma, w(=| scedo\n pa/nta ta)/lla e)mfe/retai, o(/sa peri\ tou= sebasmou= th=j
219 e(bdo/mhj nenomoqe/thtai. dia\ ti/; o(/ti ou)c ai( ba/nausoi mo/non a)lla\ kai\ ai(
a)/llai te/cnai kai\ pragmatei=ai kai\ ma/lista ai( peri\ porismo\n kai\ bi/ou zh/thsin
h)\ dia\ puro/j ei)sin h)\ ou)k a)/neu tw=n dia\ puro/j: o(/qen a)pagoreu/ei polla/kij
e)n tai=j e(bdo/maij pu=r e)nau/ein w(j a)rchgikw/taton ai)/tion kai\ presbu/taton
e)/rgon, ou(= h(suca/santoj e)nenoh/qh kai\ ta\ kata\ me/roj w(j ei)ko\j sunh-
220 suca/sein. u(/lh de\ xu/la puro/j, w(j to\n xulizo/menon a)delfo\n kai\ suggene\j
a(ma/rthma tw=| kai/onti dra=n, to\ parano/mhma diplasia/zonta, th=| me\n o(/ti
prostacqe\n h)remei=n suneko/mize, th=| d' o(/ti kai\ toiau=ta suneko/mizen, a(\
puro/j e)stin u(/lh, th=j tw=n tecnw=n a)rch=j.
221 )/Amfw me\n ou)=n ta\ ei)rhme/na timwri/aj a)sebw=n perie/cei dia\
peu/sewj kai\ a)pokri/sewj bebaioume/naj. e(/tera de\ du/o e)sti\n ou)ci\ th=j
au)th=j a)lla\ diaferou/shj i)de/aj, w(=n to\ me\n peri\ klh/rou diadoch=j, to\ d'
o(/sa tw=| dokei=n para\ kairo\n | e)piteloume/nhj i(erourgi/aj, peri\ h(=j
222 lekte/on pro/teron. th\n a)rch\n th=j e)arinh=j i)shmeri/aj prw=ton a)nagra/fei
mh=na Mwush=j e)n tai=j tw=n e)niautw=n perio/doij a)naqei\j ou)c w(/sper e)/nioi
cro/nw| ta\ presbei=a ma=llon h)\ tai=j th=j fu/sewj ca/risin, a(\j a)ne/teilen a)nqrw/-
poij: kata\ ga\r tau/thn ta\ me\n sparta/, h( a)nagkai/a trofh/, teleiogonei=tai,
o( de\ tw=n de/ndrwn karpo\j h(bw/ntwn a)/rti genna=tai deute/ran e)/cwn ta/xin,
o(/qen kai\ o)yi/gono/j e)stin: a)ei\ ga\r e)n th=| fu/sei ta\ mh\ li/an a)nagkai=a
223 tw=n sfo/dra a)nagkai/wn deu/tera. sfo/dra me\n ou)=n a)nagkai=a puroi/ te
kai\ kriqai\ kai\ o(/sa a)/lla ei)/dh trofh=j, w(=n a)/neu zh=n ou)k e)/stin: e)/laion
de\ kai\ oi)=noj kai\ a)kro/drua ou)ci\ tw=n a)nagkai/wn, e)pei\ kai\ di/ca tou/twn

68
Philo Judaeus. De vita Mosis

a)/cri makrota/tou gh/rwj paratei/nontej ei)j polueti/an biou=sin a)/nqrwpoi.


224 tw=| dh\ mhni\ tou/tw| peri\ tessareskaideka/thn h(me/ran, me/llontoj tou=
selhniakou= ku/klou gi/nesqai plhsifaou=j, a)/getai ta\ diabath/ria, dhmofanh\j
e(orth/, to\ Caldai sti\ lego/menon Pa/sca, e)n h(=| ou)c oi( me\n i)diw=tai proj-
a/gousi tw=| bwmw=| ta\ i(erei=a, qu/ousi d' oi( i(erei=j, a)lla\ no/mou prosta/xei
su/mpan to\ e)/qnoj i(era=tai, tw=n kata\ me/roj e(ka/stou ta\j u(pe\r au(tou=
225 qusi/aj a)na/gonto/j te kai\ ceirourgou=ntoj. o( me\n ou)=n a)/lloj a(/paj lew\j
e)gegh/qei kai\ faidro\j h)=n, e(ka/stou nomi/zontoj i(erwsu/nh| tetimh=sqai:
dedakrume/noi d' e(/teroi kai\ ste/nontej dih=gon, oi)kei/wn au)toi=j e)/nagcoj
teteleuthko/twn, ou(\j penqou=ntej diplh=| katei/conto lu/ph|, proseilhfo/tej
th=| dia\ tou\j a)poqano/ntaj suggenei=j kai\ th\n e)k tou= sterhqh=nai th=j
peri\ th\n i(erourgi/an h(donh=j te kai\ timh=j, oi(=j ou)de\ kaqa/rasqai kai\
perirra/nasqai kat' e)kei/nhn th\n h(me/ran e)xege/neto, mh/pw tou= pe/nqouj
226 u(perhme/rou kai\ e)kproqe/smou gegono/toj. ou(=toi meta\ th\n panh/gurin
proselqo/ntej tw=| a)/rconti sunnoi/aj mestoi\ kai\ kathfei/aj ta\ sumbebhko/ta
dihgh/santo, th\n u(po/guon tw=n suggenw=n teleuth/n, to\ pe/nqoj w(=| kat'
a)nagkai=on e)crh/santo, to\ mh\ dunhqh=nai dia\ tou=to metascei=n th=j tw=n
227 diabathri/wn qusi/aj. ei)=t' e)de/onto mh\ e)/latton tw=n a)/llwn e)ne/gkasqai
mhde\ to\ e)pi\ toi=j a)poqanou=sin oi)kei/oij a)tu/chma e)n a)dikh/matoj me/rei
katariqmhqh=nai timwri/an e)rgasa/menon pro\ | e)le/ou: nomi/sai ga\r a)\n
cei/rona paqei=n tw=n a)poqano/ntwn, ei)/ ge toi=j me\n ou)deno/j e)stin a)nti/-
lhyij e)/ti tw=n a)boulh/twn, oi( de\ zw=ntej do/xousi teqna/nai to\n met'
228 ai)sqh/sewj qa/naton. tau=t' a)kou/saj e(w/ra me\n kai\ th\n dikaiologi/an
ou)k a)pw|do\n kai\ th\n tou= mh\ i(erourgh=sai pa/lin pro/fasin a)nagkai/an kai\
to\ sumpaqe\j a)nakekrame/non tou/toij, e)pamfoteri/zwn de\ th\n gnw/mhn
kai\ w(/sper e)pi\ pla/stiggoj a)ntirre/pwn-th=| me\n ga\r e)tala/nteuen o(
e)/leoj kai\ ta\ di/kaia, th=| d' a)nte/briqen o( no/moj th=j tw=n diabathri/wn
qusi/aj, e)n w(=| kai\ prw=toj mh\n kai\ h(me/ra tessareskaideka/th dedh/-
lwtai th=j i(erourgi/aj-, a)rnh/sewj kai\ sugkataqe/sewj metaxu\ forou/-
menoj i(keteu/ei to\n qeo\n dikasth\n gene/sqai kai\ crhsmw=| th\n kri/sin a)na-
229 fh=nai. o( d' e)pakou/saj qespi/zei lo/gion ou) peri\ w(=n e)neteu/cqh
mo/non a)lla\ kai\ peri\ tw=n au)=qi/j pote genhsome/nwn, ei) tai=j au)tai=j
crh/sainto suntuci/aij: e)pidayileuo/menoj de\ kai\ peri\ tw=n kat'
a)/llaj ai)ti/aj ou) dunhqe/ntwn i(erourgh=sai meta\ panto\j tou= e)/qnouj proj-
230 epiqespi/zei. ti/na ou)=n e)sti ta\ peri\ tou/twn crhsqe/nta lo/gia, mhnute/on.
"suggeniko\n" fhsi/ "pe/nqoj a)nagkai/a me\n toi=j a)f' ai(/matoj a)ni/a,
231 gra/fetai d' ou)k e)n plhmmelei/aij. e(/wj me\n ou)=n e)mpro/qesmo/n e)stin,
e)/xw peribo/lwn i(erw=n e)laune/sqw, ou(\j a)po\ panto\j a(gneu/ein ou)c e(kousi/ou
mo/non a)lla\ kai\ tou= mh\ kata\ gnw/mhn mia/smatoj dei=: genome/nou d'
e)kproqe/smou, mh\ stere/sqwsan i)somoiri/aj th=j e)n tai=j i(erourgi/aij, i(/na
mh\ prosqh/kh teteleuthko/twn oi( zw=ntej w)=sin: i)/twsan de\ a(/te deu/teroi
deute/rw| mhni/, pa/lin tessareskaideka/th| h(me/ra|, kai\ que/twsan kata\ ta\

69
Philo Judaeus. De vita Mosis

au)ta\ toi=j prote/roij kai\ tw=| qu/mati crh/sqwsan w(j e)kei=noi no/mw| kai\
232 tro/pw| tw=| paraplhsi/w|. ta\ d' au)ta\ e)pitetra/fqw kai\ toi=j mh\ dia\
pe/nqoj a)lla\ makra=j ca/rin a)podhmi/aj kwluome/noij a(/ma tw=| panti\
e)/qnei sunierourgei=n: ou) ga\r oi( xeniteu/ontej h)\ e(te/rwqi oi)kou=ntej a)dikou=sin,
w(j ste/resqai th=j i)/shj timh=j, kai\ tau=ta mh\ cwrou/shj dia\ poluanqrwpi/an
to\ e)/qnoj mia=j cw/raj, a)ll' a)poiki/aj pantaco/se diapemyame/nhj."
233 Tosau=ta dieilegme/noj peri\ tw=n u(sterhsa/ntwn me\n a(/ma tw=|
plh/qei qu=sai ta\ diabath/ria kata\ suntuci/aj a)boulh/touj, e)kplh=sai d'
ei) kai\ o)ye\ a)ll' ou)=n a)nagkai/wj to\ e)lleifqe\n spoudasa/ntwn, e)pi\ teleu-
tai=on me/teimi dia/tagma to\ peri\ th=j tw=n klh/rwn diadoch=j, o(/per o(moi/wj
234 mikto\n h)=n e)k peu/sewj kai\ a)pokri/sewj labo\n th\n su/stasin. h)=n tij
o)/noma Salpaa/d, a)nh\r do/kimoj kai\ fulh=j ou)k a)sh/mou: tou/tw| pe/nte me\n
gi/nontai qugate/rej, ui(o\j | de\ ou)dei/j: ai(\ meta\ th\n teleuth\n tou= patro\j
ste/rhsin th=j patrw/|aj lh/xewj u(potoph/sasai dia\ to\ ta\j klhrouci/aj
a)/rresi di/dosqai prosi/asi tw=| h(gemo/ni meta\ th=j a(rmottou/shj ko/raij
ai)dou=j, ou) qhrw/menai plou=ton, a)lla\ tou)/noma kai\ a)xi/wma glico/menai
235 diasw=sai tou= patro\j kai/ fasin: "o( me\n path\r h(mw=n e)teleu/thsen,
e)teleu/thse d' e)n ou)demia=| sta/sei geno/menoj, e)f' w(=n sune/bh diafqarh=nai
muri/ouj, a)ll' e)zh/lwse bi/on a)pra/gmona kai\ i)diw/thn, ei) mh\ a)/ra e)n
a(marti/a| qete/on to\ genea=j a)/rrenoj a)moirh=sai. pa/resmen d' h(mei=j o(/sa
me\n tw=| dokei=n o)rfanai/, to\ d' a)lhqe\j soi\ crhso/menai patri/: tou= ga\r
236 gennh/santoj o( no/mimoj a)/rcwn oi)keio/teroj u(phko/oij." o( de\ qauma/saj
th\n fro/nhsin tw=n parqe/nwn kai\ th\n pro\j to\n geina/menon eu)/noian
e)pe/scen u(f' e(te/raj e(lko/menoj fantasi/aj, kaq' h(\n ta\j klhrouci/aj
a)/ndrej w)/feilon diane/mesqai ge/raj lhyo/menoi stratei/aj kai\ pole/mwn
ou(\j dih/qlhsan, gunaiki\ d' h( fu/sij a)suli/an tw=n toiou/twn a)gwnisma/twn
pare/cousa dhlono/ti kai\ tw=n e)p' au)toi=j tiqeme/nwn a)/qlwn ou) meta-
237 di/dwsin. o(/qen ei)ko/twj th=j dianoi/aj a)mfiklinw=j e)cou/shj kai\ a)ntispw-
me/nhj, a)nafe/rei tw=| qew=| th\n diapo/rhsin, o(\n h)/|dei mo/non a)yeude/si kai\
a)planesta/toij krithri/oij ta\j kata\ mikro\n diafora\j diaste/llonta pro\j
238 e)pi/deixin a)lhqei/aj kai\ dikaiosu/nhj. o( de\ poihth\j tw=n o(/lwn, o( tou=
ko/smou path/r, gh=n kai\ ou)rano\n u(/dwr te kai\ a)e/ra kai\ o(/sa e)k tou/twn
e(ka/stou sune/cwn kai\ diakratw=n, o( qew=n kai\ a)nqrw/pwn h(gemw/n, ou)k
a)phxi/wse crhmati/sai ko/raij o)rfanai=j: crhmati/saj de\ kai\ ple/on ti
pare/scen h)\ kata\ dikasth\n o( eu)menh\j kai\ i(/lewj, o( pa/nta dia\ pa/ntwn
peplhrwkw\j th=j eu)erge/tidoj e(autou= duna/mewj: e)/painon ga\r diexh=lqe
239 tw=n parqe/nwn. w)= de/spota, pw=j a)\n se/ tij u(mnh/seie, poi/w| sto/mati,
ti/ni glw/tth|, poi/a| fwnh=j o)rganopoii/a|, poi/w| yuch=j h(gemonikw=|; oi( ga\r
a)ste/rej ei(=j geno/menoi coro\j a)/|sontai/ ti me/loj e)pa/xion; o( d' ou)rano\j
o(/loj ei)j fwnh\n a)naluqei\j dunh/setai/ ti tw=n sw=n a)retw=n dihgh/sasqai
240 me/roj; "o)rqw="j fhsi/n "e)la/lhsan ai( qugate/rej Salpaa/d." tou=q'
h(li/kon e)sti\n e)gkw/mion qeou= marturou=ntoj, ti/j ou)k oi)=de; pa/rite nu=n, oi(

70
Philo Judaeus. De vita Mosis

a)lazo/nej, oi( me/ga pne/ontej e)pi\ tai=j eu)pragi/aij, oi( tou\j au)ce/naj ple/on
th=j fu/sewj e)pai/rontej kai\ ta\j o)fru=j a)nespako/tej, par' oi(=j chrei/a
me\n gunaikw=n ge/lwj, [ka]i\ oi)ktro\n kako/n, e)rhmi/a de\ pai/dwn o)rfanw=n,
241 | oi)ktro/teron tou= prote/rou, cleua/zetai: kai\ katido/ntej o(/ti ou(/tw tapeinoi\
kai\ a)tucei=j ei)=nai dokou=ntej ou)k e)n e)xouqenhme/noij kai\ a)fane/si ta/ttontai
para\ tw=| qew=|, ou(= th=j a)rch=j to\ a)timo/taton me/roj ei)si\n ai( pantacou=
th=j oi)koume/nhj basilei=ai, dio/ti kai\ o( th=j gh=j a(/paj e)n ku/klw| peri/boloj
242 e)scatia\ tw=n e)/rgwn e)sti\n au)tou=, de/xasqe nouqesi/an a)nagkai/an. e)paine/saj
d' o(/mwj th\n e)/nteuxin tw=n parqe/nwn ou)/te tau/taj a)gera/stouj kate/lipen
ou)/t' ei)j th\n i)/shn timh\n toi=j a)gwnistai=j a)ndra/si perih/gagen, a)lla\ toi=j
me\n w(j a)=qla oi)kei=a a)pe/neime ta\j klhrouci/aj a)nq' w(=n h)ndragaqi/santo,
ta\j de\ ca/ritoj kai\ filanqrwpi/aj, ou) ge/rwj, h)xi/wsen: o(\ e)narge/stata
pari/sthsi dia\ tw=n o)noma/twn "do/m"a le/gwn kai\ "dw/sei"j #Num. 27, 7$,
a)ll' ou)k "a)po/dom"a ou)d' "a)podw/sei"j: tau=ta me\n ga\r i)/dia tw=n
243 lambano/ntwn, e)kei=na de\ tw=n carizome/nwn. qespi/saj de\ peri\ w(=n
e)netu/gcanon ai( o)rfanai\ parqe/noi kai\ kaqolikw/teron ti/qhsi no/mon peri\
klh/rwn diadoch=j, prw/touj me\n ui(ou\j e)pi\ metousi/an kalw=n tw=n
patrw/|wn, ei) de\ mh\ ei)=en ui(oi/, deute/raj qugate/raj, ai(=j fhsi dei=n peri-
tiqe/nai to\n klh=ron w(sanei\ ko/smon e)/xwqen, a)ll' ou)c w(j i)/dion kai\
suggene\j kth=ma: to\ ga\r peritiqe/menon ou)demi/an oi)kei/wsin e)/cei pro\j to\
244 diakosmou/menon, a(rmoni/aj kai\ e(nw/sewj a)llotriou/menon. meta\ de\ quga-
te/raj tri/touj a)delfou\j kalei=, teta/rthn de\ qei/oij pro\j patro\j a)pone/mei
ta/xin, ai)nitto/menoj o(/ti kai\ pate/rej ge/noint' a)\n ui(w=n klhrono/moi: pa/nu
ga\r eu)/hqej u(polabei=n, o(/ti patro\j a)delfw=| ne/mwn klh=ron a)delfidou= dia\
th\n pro\j pate/ra sugge/neian au)to\n a)fei/leto to\n pate/ra th=j diadoch=j.
245 a)ll' e)peidh\ no/moj fu/sew/j e)sti klhronomei=sqai gonei=j u(po\ pai/dwn a)lla\
mh\ tou/touj klhronomei=n, to\ me\n a)peukto\n kai\ pali/mfhmon h(su/casen,
i(/na mh\ path\r kai\ mh/thr prosodeu/esqai dokw=si ta\ e)p' w)kumo/roij te/knoij
a)parhgo/rhta pe/nqh, plagi/wj d' au)tou\j e)ka/lese toi=j qei/oij e)fiei/j, i(/n'
a)mfote/rwn stoca/shtai kai\ tou= pre/pontoj kai\ tou= mh\ th\n ou)si/an a)llo-
triwqh=nai. meta\ de\ qei/ouj pe/mpth ta/xij e)sti\n oi( e)/ggista ge/nouj, w(=n
a)ei\ toi=j prw/toij di/dwsi tou\j klh/rouj.
246 Tau=t' a)nagkai/wj diexelhluqw\j peri\ tw=n mikth\n e)co/ntwn
klhrouci/an crhsmw=n, e(xh=j dhlw/sw | ta\ kat' e)nqousiasmo\n tou= pro-
fh/tou qespisqe/nta lo/gia: tou=to ga\r u(pesco/mhn dei/xein. a)rch\ toi/nun
e)sti\n au)tw=| th=j qeoforh/tou katokwch=j, h(/tij kai\ tw=| e)/qnei ge/gonen
eu)pragi/aj a)rch\ steilame/nw| th\n a)p' Ai)gu/ptou pro\j ta\j kata\ Suri/an
247 po/leij a)poiki/an muria/si pollai=j. a)/ndrej ga\r o(mou= kai\ gunai=kej a)tribh=
kai\ makra\n e)rh/mhn a(/pasan a)nu/santej e)pi\ qa/lattan a)fiknou=ntai th\n
)Eruqra\n prosagoreuome/nhn: ei)=q' w(j ei)ko\j e)n a)mhca/noij h)=san ou)/te
peraiou=sqai duna/menoi dia\ skafw=n a)pori/an ou)/t' e)pistre/fein th\n
248 au)th\n o(do\n a)sfale\j h(gou/menoi. diakeime/noij d' ou(/twj mei=zon e)pirra/ttei

71
Philo Judaeus. De vita Mosis

kako/n: o( ga\r tw=n Ai)gupti/wn basileu\j du/namin paralabw\n ou)k eu)kata-


fro/nhton, i(ppo/thn kai\ pezo\n strato/n, e)pexe/qei diw/kwn kai\ speu/dwn
katalabei=n, i(/na ti/shtai th=j e)xo/dou, h(\n qesfa/toij a)ridh/loij e)pe/treye
poih/sasqai. a)ll' w(j e)/oiken a)be/baioj h( mocqhrw=n a)nqrw/pwn dia/qesij
w(j e)pi\ pla/stiggoj mikra=j e(/neka profa/sewj r(e/pousa pro\j ta)nanti/a.
249 me/soi dh\ lhfqe/ntej e)cqrw=n kai\ qala/tthj a)pe/gnwsan th\n i)di/an swthri/an,
oi( me\n eu)kto\n a)gaqo\n h(gou/menoi to\n oi)/ktiston o)/leqron, oi( d' a)/meinon
ei)=nai nomi/zontej u(po\ tw=n th=j fu/sewj a)pole/sqai merw=n h)\ ge/lwj e)cqroi=j
gene/sqai r(i/ptein e(autou\j ei)j qa/lassan dienoou=nto kai/ tina tw=n ba/roj
e)co/ntwn e)pacqisa/menoi para\ tai=j h)i o/sin e)fh/dreuon, i(/n', o(po/tan
qea/swntai tou\j polemi/ouj e)ggu\j o)/ntaj, kaqallo/menoi r(a=|on ei)j buqo\n
250 e)necqw=sin. a)lla\ ga\r oi( me\n pro\j to\ a)/poron th=j a)na/gkhj diepto/hnto
dusqanatou=ntej: o( de\ profh/thj, u(p' e)kplh/xewj o(rw=n sesaghneu-
me/non w(/sper bo/lon i)cqu/wn to\ su/mpan e)/qnoj, ou)ke/t' w)\n e)n e(autw=|
251 qeoforei=tai kai\ qespi/zei ta/de: "to\ me\n de/oj a)nagkai=on, fo/boj e)ggu\j
kai\ me/gaj o( ki/ndunoj: e)x e)nanti/aj a)cane/j e)sti pe/lagoj, u(po/dromoj ei)j
katafugh\n ou)dei/j, a)pori/a ploi/wn, kato/pin e)/fedroi fa/laggej e)cqrw=n,
ai(\ stei/cousin a)pneusti\ diw/kousai. poi= tij tra/phtai, poi= tij e)kneu/sh|;
pa/nta pantaco/qen e)xapinai/wj e)pe/qeto, gh=, qa/latta, a)/nqrwpoi, stoicei=a
252 fu/sewj. a)lla\ qarrei=te, mh\ a)poka/mhte, sth=te tai=j dianoi/aij mh\
kradaino/menoi, prosdoka=te th\n a)h/tthton e)k qeou= boh/qeian: au)tepa/ggeltoj
h)/dh pare/stai, mh\ o(rwme/nh proagwniei=tai: pepei/rasqe au)th=j h)/dh
polla/kij a)munome/nhj a)fanw=j: ble/pw me/llousan koni/esqai, bro/couj toi=j
au)ce/si periba/llousan tw=n a)ntipa/lwn: e(/lkei kata\ th=j qala/tthj:
molu/bdou tro/pon ei)j buqo\n cwrou=sin. u(mei=j me\n e)/ti zw/ntwn ai)sqa/-
nesqe, teqnew/twn d' e)gw\ fantasi/an lamba/nw: th/meron de\ kai\ u(mei=j
253 nekrou\j au)tou\j qea/sesqe." | kai\ o( me\n tau=t' a)pefqe/ggeto mei/zona o)/nta
pa/shj e)lpi/doj, oi( d' e)peirw=nto e)/rgoij th=j peri\ to\ lo/gion a)lhqei/aj. a)pe/-
baine ga\r ta\ crhsqe/nta qei/aij duna/mesi mu/qwn a)pisto/tera: r(h=xij
qala/tthj, a)nacw/rhsij e(kate/rou tmh/matoj, ph=xij tw=n kata\ to\ r(age\n
me/roj dia\ panto\j tou= ba/qouj kuma/twn, i(/n' a)nti\ teicw=n h)=| kratai-
ota/twn, eu)qutenh\j a)natomh\ th=j megalourghqei/shj o(dou=, h(\ tw=n kru-
254 stallwqe/ntwn meqo/rioj h)=n, o(doipori/a tou= e)/qnouj a)kindu/nwj pezeu/-
ontoj dia\ qala/tthj w(j e)pi\ xhra=j a)trapou= kai\ liqw/douj e)da/fouj
-e)kraurw/qh ga\r h( ya/mmoj kai\ h( spora\j au)th=j ou)si/a sumfu=sa
h(nw/qh-, e)cqrw=n a)pneusti\ diwko/ntwn e)fo/rmhsij speudo/ntwn e)p'
oi)kei=on o)/leqron, nefe/lhj o)pisqofulakou/shj h(nio/chsij, e)n h(=| qei/a tij
o)/yij puro\j au)gh\n a)pastra/ptousa h)=n, pelagw=n a(\ te/wj a)nakope/nta
dieisth/kei pali/rroia, tou= diakope/ntoj kai\ a)naxhranqe/ntoj me/rouj
255 ai)fni/dioj qala/ttwsij, polemi/wn fqora/, ou(\j ta/ te krustallwqe/nta tei/ch
kai\ a)natrape/nta kateu/nase kai\ ai( plh/mmurai tou= pela/gouj w(/sper ei)j
fa/ragga th\n o(do\n e)penecqei=sai kate/klusan, e)pi/deixij th=j fqora=j dia\

72
Philo Judaeus. De vita Mosis

tw=n e)panapleusa/ntwn swma/twn, a(\ th\n e)pifa/neian tou= pela/gouj kate-


sto/rese, kai\ sfodra\ kuma/twsij, u(f' h(=j a(/pantej oi( nekroi\ swrhdo\n
a)pebra/sqhsan ei)j tou\j a)ntipe/ran ai)gialou/j, a)nagkai/a qe/a genhso/menoi
toi=j diaswqei=sin, oi(=j e)xege/neto mh\ mo/non tou\j kindu/nouj diafugei=n a)lla\
kai\ e)pidei=n tou\j e)cqrou\j ou)k a)nqrwpi/naij a)lla\ qei/aij duna/mesi panto\j
256 lo/gou mei=zon kolasqe/ntaj. dio/per ei)ko/twj eu)cari/stoij u(/mnoij gerai/rei
to\n eu)erge/thn: ei)j ga\r du/o corou\j dianei/maj to\ e)/qnoj, to\n me\n a)ndrw=n,
to\n de\ gunaikw=n, e)xa/rcei me\n au)to\j toi=j a)ndra/sin, e)/xarcon de\ kai\
tw=n gunaikw=n kaqi/sthsi th\n a)delfh/n, i(/n' a)/|dwsin u(/mnouj ei)j to\n
pate/ra kai\ poihth\n a)ntifqo/ggoij a(rmoni/aij sunhcou=ntej, dia/ te kra/sewj
h)qw=n kai\ me/louj, tw=n me\n e)pi\ th\n au)th\n speudo/ntwn a)moibh/n, tou=
de\ sunistame/nou kata\ th\n baru/thtoj pro\j o)xu/thta sumfwni/an: fqo/ggoi
ga\r oi( me\n a)ndrw=n barei=j, o)xei=j d' oi( gunaikw=n, e)x w(=n, o(/tan h( kra=sij
257 ge/nhtai su/mmetroj, h(/diston kai\ panarmo/nion a)potelei=tai me/loj. ta\j de\
tosau/taj muria/daj e)/peisen o(mognwmonh=sai kai\ to\n au)to\n u(/mnon e)n
tau)tw=| suna/|dein ta\ tera/stia e)kei=na megalourgh/mata, peri\ w(=n
o)li/gw| pro/teron diexh=lqon: e)f' oi(=j o( profh/thj geghqw/j, o(rw=n kai\
th\n tou= e)/qnouj perica/reian, ou)d' au)to\j e)/ti cwrw=n th\n h(donh/n, kath=rce
th=j w)|dh=j: oi( d' a)kou/ontej ei)j du/o corou\j a(lisqe/ntej ta\ lecqe/nta
sunh=|don.
258 | Tou=t' e)sti\ th=j kat' e)nqousiasmo\n profhtei/aj Mwuse/wj
a)rch\ kai\ prooi/mion. e(xh=j de\ qespi/zei peri\ tou= prw/tou kai\ a)nagkaio-
ta/tou, trofh=j, h(\n gh= me\n ou)k h)/negke-kai\ ga\r h)=n stei=ra kai\
a)/gonoj-, w)/mbrhse d' ou)rano\j ou)c a(/pax a)ll' e)pi\ tessarakontaeti/an
e(ka/sthj h(me/raj pro\ th=j e(/w karpo\n ai)qe/rion e)n dro/sw| ke/gcrw| para-
259 plh/sion. o(\n i)dw\n Mwush=j sugkomi/zein keleu/ei kai\ e)piqeia/saj fhsi/:
"pisteu/ein dei= tw=| qew=| pepeirame/nouj au)tou= tw=n eu)ergesiw=n e)n mei/zosin
e)lpi/doj pra/gmasin: a)qhsau/rista, a)tami/euta ta\ th=j trofh=j e)/stw:
260 mhdei\j a)/cri prwi/ aj u(poleipe/sqw mhde\n au)th=j me/roj." tou=t' a)kou/-
santej e)/nioi tw=n pro\j eu)se/beian a)nermati/stwn, u(polabo/ntej i)/swj ou)
crhsmou\j a)lla\ parai/nesin a)/rcontoj ei)=nai ta\ lego/mena, lei/pousin ei)j
th\n u(sterai/an: to\ de\ shpo/menon to\n ku/klon tou= stratope/dou dusodmi/aj
plhroi= to\ prw=ton, ei)=t' ei)j skw/lhkaj, w(=n h( ge/nesij e)k fqora=j e)sti,
261 mete/balen. a(/per i)dw\n Mwush=j ei)ko/twj e)pi\ toi=j a)peiqe/si pikrai/netai:
pw=j ga\r ou)k e)/mellen, ei) tosau=ta kai\ thlikau=ta qeasa/menoi, pro\j me\n
ta\j piqana\j kai\ eu)lo/gouj fantasi/aj a)du/nata pracqh=nai, teleiwqe/nta
de\ eu)marw=j e)pifrosu/naij qei/aij, ou)k e)ndoia/zousi mo/non, a)lla\ kai\ a)pi-
262 stou=sin oi( dusmaqe/statoi pa/ntwn; a)ll' o(/ ge path\r dusi\n e)nargesta/taij
a)podei/xesi to\ lo/gion tou= profh/tou diasune/sthsen, w(=n th\n me\n e(te/ran
eu)qu\j a)pedei/xato fqora=| tou= u(poleifqe/ntoj kai\ duswdi/a| kai\ th=| pro\j
skw/lhkaj, to\ faulo/taton zw=|on, metabolh=|, th\n d' e(te/ran u(/steron: a)ei\
ga\r to\ pleona/zon tou= sugkomisqe/ntoj u(po\ th=j plhqu/oj tai=j h(liakai=j

73
Philo Judaeus. De vita Mosis

263 a)kti=si dielu/eto kai\ thko/menon e)xanhlou=to. deu/teron ou)k ei)j


makra\n e)piqeia/saj a)pofqe/ggetai lo/gion to\ peri\ th=j i(era=j e(bdo/mhj.
e)/cousan ga\r au)th\n e)n th=| fu/sei pronomi/an, ou)k a)f' ou(= mo/non e)dh-
miourgh/qh o( ko/smoj, a)lla\ kai\ pro\ th=j ou)ranou= kai\ panto\j ai)sqhtou=
gene/sewj, h)gno/hsan a)/nqrwpoi, ta/ca pou dia\ ta\j e)n u(/dasi kai\ puri\
genome/naj sunecei=j kai\ e)pallh/louj fqora\j ou) dunhqe/ntwn para\ tw=n
pro/teron diade/xasqai mnh/mhn tw=n e)/peita th=j kata\ to\n e)n cro/noij
ei(rmo\n a)kolouqi/aj kai\ ta/xewj: o(/per a)dhlou/menon e)piqeia/saj a)ne/fhne
264 logi/w| marturhqe/nti dia\ shmei/ou tino\j e)nargou=j. to\ de\ shmei=on toiou=ton
h)=n: e)la/ttwn me\n a)p' a)e/roj e)gi/neto h( fora\ tai=j prote/raij h(me/raij
th=j trofh=j, to/te d' au)= diplasi/wn: kai\ tai=j me\n prote/raij ei)/ ti kate-
lei/fqh, leibo/menon e)th/keto me/cri tou= pantelw=j ei)j noti/da metabalo\n
a)nalwqh=nai, to/te d' ou)demi/an e)ndeco/menon troph\n e)n o(moi/w| die/menen:
e)f' oi(=j a)ggellome/noij a(/ma kai\ o(rwme/noij kataplagei\j Mwush=j ou)k
265 e)stoca/sato ma=llon h)\ qeoforhqei\j e)qe/spise th\n e(bdo/mhn. | e)w= le/gein,
o(/ti kai\ ai( toiau=tai ei)kasi/ai suggenei=j profhtei/aj ei)si/n: o( ga\r nou=j
ou)k a)\n ou(/twj eu)sko/pwj eu)qubo/lhsen, ei) mh\ kai\ qei=on h)=n pneu=ma to\
266 podhgetou=n pro\j au)th\n th\n a)lh/qeian. to\ de\ tera/stion ou) mo/non e)k
tou= diplasiasqh=nai th\n trofh\n e)dhlou=to ou)d' e)k tou= diamei=nai sw=|on
para\ to\ kaqestw\j e)/qoj, a)lla\ ka)k tou= a)mfo/tera tau=ta sumbh=nai kata\
th\n e(/kthn h(me/ran, a)f' h(=j h)/rxato a)p' a)e/roj h( trofh\ corhgei=sqai,
meq' h(\n o( i(erw/tatoj th=j e(bdo/mhj a)riqmo\j e)/mellen a)nate/llein, w(/ste
logizo/menoj a)/n tij eu(/roi kata\ th\n a)kolouqi/an th=j tou= ko/smou gene/sewj
th\n ou)ra/nion doqei=san trofh/n: h)/rxato ga\r kai\ to\n ko/smon e(xa/doj th=|
267 prw/th| dhmiourgei=n kai\ th\n lecqei=san u(/ein trofh/n. h( d' ei)kw\n o(moio-
ta/th: kaqa/per ga\r e)k tou= mh\ o)/ntoj ei)j to\ ei)=nai to\ teleio/taton e)/rgon,
to\n ko/smon, a)ne/fhne, to\n au)to\n tro/pon kai\ eu)qhni/an e)n e)rh/mw| meta-
balw\n ta\ stoicei=a pro\j to\ katepei=gon th=j crei/aj, i(/n' a)nti\ gh=j o( a)h\r
siti/a trofh\n a)/ponon fe/rh| kai\ a)talai/pwron oi(=j a)nacw/rhsij ou)k h)=n
268 eu)trepi/zesqai kata\ scolh\n ta)pith/deia. meta\ tau=ta tri/ton a)nafqe/ggetai
crhsmo\n teratwde/staton, dhlw=n o(/ti th=| e(bdo/mh| th\n ei)wqui=an o( a)h\r ou)
pare/xei trofh\n kai\ ou)de\n e)pi\ gh=n a)ll' ou)de\ to\ bracu/taton w(j e)/qoj
269 e)necqh/setai. tou=t' a)pe/bainen e)/rgoij: th=| me\n ga\r proterai/a| tau=ta
qespi/zei, tine\j de\ tw=n a)bebai/wn to\ h)=qoj w(/rmhsan e)pi\ th\n sugko-
midh\n kai\ sfale/ntej th=j e)lpi/doj e)panh/|esan a)/praktoi, kaki/zontej me\n
e(autou\j th=j a)pisti/aj, a)lhqo/mantin de\ kai\ qeofra/dmona kai\ mo/non
prooratiko\n tw=n a)dh/lwn a)nakalou=ntej to\n profh/thn.
270 Toiau=ta me/n e)stin, a(\ peri\ th=j ou)rani/ou trofh=j kateco/menoj
e)qe/spisen. e(/tera d' e(xh=j a)nagkai=a, kai/toi do/xanta a)\n paraine/sesin
e)oike/nai ma=llon h)\ crhsmoi=j, w(=n e)sti kai\ to\ crhsqe\n kata\ th\n
megi/sthn tw=n patri/wn e)kdiai/thsin, peri\ h(=j kai\ pro/sqen ei)=pon, h(ni/ka
tekthna/menoi tau=ron crusou=n, Ai)guptiakou= mi/mhma tu/fou, corou\j

74
Philo Judaeus. De vita Mosis

i(/stasan kai\ bwmou\j kateskeu/azon kai\ qusi/aj a)nh=gon e)klaqo/menoi tou=


pro\j a)lh/qeian qeou= kai\ th\n progonikh\n eu)ge/neian, h(\ di' eu)sebei/aj kai\
271 o(sio/thtoj hu)xh/qh, kaqairou=ntej. e)f' oi(=j Mwush=j peripaqh/saj, ei)
prw=ton me\n o( lao\j pa=j e)xai/fnhj gege/nhtai tuflo\j o( a)/cri pro\ mikrou=
pa/ntwn e)qnw=n o)xuwpe/statoj, e)/peita de\ ei) pla/sma | mu/qou kateyeuj-
me/non i)/scuse tosau/thn au)gh\n sbe/sai th=j a)lhqei/aj, h(\n ou)/q' h(/lioj
e)klipw\n ou)/q' o( su/mpaj coro\j tw=n a)ste/rwn e)piskia/sei-perila/mpetai
ga\r i)di/w| fe/ggei nohtw=| kai\ a)swma/tw|, pro\j o(\ paraballo/menon to\
272 ai)sqhto\n nu\x a)\n pro\j h(me/ran ei)=nai nomisqei/h-, di' h(\n ai)ti/an ou)ke/ti
me/nwn o( au)to\j e)xalla/ttetai to/ te ei)=doj kai\ th\n dia/noian kai\ e)piqeia/saj
fhsi/: "ti/j e)stin o( mh\ tw=| pla/nw| sunenecqei\j mhde\ to\ ku=roj e)pifhmi/saj
273 toi=j a)ku/roij; pa=j o( toiou=toj e)moi\ prosi/t"w. mia=j de\ fulh=j prosel-
qou/shj ou)c h(=tton tai=j dianoi/aij h)\ toi=j sw/masin, oi(\ pa/lai me\n e)fo/nwn
kata\ tw=n a)qe/wn kai\ a)nosiourgw=n, h(gemo/na d' e)zh/toun kai\ strata/rchn
a)neurei=n, o(\j e)ndi/kwj u(fhgh/setai kairo\n kai\ tro/pon th=j a)mu/nhj, -
ou(\j o)rgw=ntaj eu(rw\n kai\ ge/montaj eu)tolmi/aj kai\ parasth/matoj, e)/ti
ma=llon h)\ pro/teron qeoforhqei/j, "xi/foj e(/kastoj u(mw=n a)nalabw\n"
fhsi/n "a)|tte/tw dia\ panto\j tou= stratope/dou kai\ kteine/tw mh\ mo/non a)llo-
tri/ouj a)lla\ kai\ fi/lwn kai\ suggenw=n tou\j oi)keiota/touj e)pistrofa/dhn,
eu)age/staton kri/nwn to\ e)/rgon u(pe\r a)lhqei/aj kai\ qeou= timh=j, w(=n u(per-
274 macei=n kai\ proagwni/zesqai koufo/tatoj po/noj." oi( d' au)toboei\
triscili/ouj ktei/nantej tou\j a)rchge/taj ma/lista th=j a)sebei/aj genome/nouj
ou)k a)pelogh/santo mo/non peri\ tou= mh\ sunefa/yasqai tou= tolmh/matoj,
a)lla\ kai\ e)n a)riste/wn toi=j gennaiota/toij e)negra/fhsan kai\ ge/rwj h)xiw/qhsan
oi)keiota/tou tai=j pra/xesin, i(erwsu/nhj: e)/dei ga\r qerapeuta\j o(sio/thtoj
gene/sqai tou\j u(pe\r au)th=j a)ndragaqisame/nouj kai\ propolemh/santaj.
275 )/Ecw de/ ti mhnu=sai shmeiwde/steron lo/gion, peri\ ou(= kai\
pa/lai diexh=lqon, o(/te ta\ th=j a)rcierwsu/nhj e)ph/|ein tou= profh/tou, o(/per
au)to\j pa/lin katasceqei\j a)nefqe/gxato, teleiwqe\n ou) makroi=j cro/noij
276 u(/steron, a)ll' eu)qu\j o(/t' e)crhsmw|dei=to. tw=n peri\ to\n new\n leitourgw=n
du/o ta/xeij ei)si/n, h( me\n krei/sswn i(ere/wn, h( d' e)la/ttwn newko/rwn:
h)=san de\ kat' e)kei=non to\n cro/non trei=j me\n i(erei=j, newko/rwn de\ pollai\
277 cilia/dej. ou(=toi fushqe/ntej e)pi\ th=| tou= oi)kei/ou plh/qouj periousi/a| th=j
tw=n i(ere/wn katefro/noun o)ligo/thtoj kai\ du/o e)n tau)tw=| paranomh/mata
sunu/fainon, w(=n to\ me\n h)=n kaqai/resij tw=n u(pereco/ntwn, to\ d' au)/xhsij
tw=n e)latto/nwn, oi(=a h(gemo/sin u(phko/wn e)pitiqeme/nwn e)pi\ sugcu/sei tou=
278 krati/stou kai\ dhmwfelesta/tou, th=j ta/xewj. ei)=t' e)pisunista/menoi kai\
a)qroizo/menoi katebo/wn tou= profh/tou, w(j di' oi)keio/thta tw=| te a)delfw=|
kai\ toi=j | a)delfidoi=j carisame/nou th\n i(erwsu/nhn kai\ e)piyeusame/nou ta\
peri\ th\n ai(/resin au)tw=n, w(j e)pifrosu/nh| qei/a|, kaqa/per diexh/|eimen, mh\
279 geno/mena. e)f' oi(=j a)niaqei\j kai\ perialgh/saj, kai/toi pra|o/tatoj w)\n kai\
h(merw/tatoj, ou(/twj pro\j dikai/an o)rgh\n u(po\ misoponh/rou pa/qouj h)ko-

75
Philo Judaeus. De vita Mosis

nh/qh, w(j i(keteu=sai to\n qeo\n a)postrafh=nai th\n qusi/an au)tw=n, ou)k
e)peidh/per e)/mellen o( dikaio/tatoj krith\j i(erourgi/aj a)sebw=n parade/cesqai,
a)ll' o(/ti kai\ h( yuch\ tou= qeofilou=j to\ kat' au)th\n me/roj ou)c u(po-
siwpa=|, speu/dousa mh\ eu)odei=n a)nosi/ouj, a)ll' a)ei\ th=j proqe/sewj dia-
280 marta/nein. e)/ti de\ ze/wn kai\ pepurwme/noj u(po\ th=j nomi/mou dia-
ganakth/sewj e)nqousia=| metabalw\n ei)j profh/thn kai\ qespi/zei ta/de:
"calepo\n a)pisti/a pra=gma toi=j a)pi/stoij mo/noij: tou/touj ou) lo/goj a)ll'
e)/rga paideu/ei: paqo/ntej ei)/sontai to\ e)mo\n a)yeude/j, e)pei\ maqo/ntej ou)k
281 e)/gnwsan. e)pikriqh/setai de\ tou=to th=| tou= bi/ou teleuth=|: ei) me\n
ga\r qa/naton e)nde/xontai to\n kata\ fu/sin, pe/plasmai ta\ lo/gia, ei) de\
kaino/n tina kai\ parhllagme/non, to\ fila/lhqe/j moi marturhqh/setai.
ca/smata gh=j o(rw= dihnoigme/nhj e)pi\ mh/kiston eu)runo/mena, poluanqrw/pouj
a)pollume/naj suggenei/aj, au)ta/ndrouj u(posurome/naj kai\ katapinome/naj
282 oi)ki/aj, zw=ntaj a)nqrw/pouj ei)j a(/|dou katercome/nouj." e)pei\ d' h(su/case,
r(h/gnutai me\n h( gh= seismw=| tinacqei=sa, r(h/gnutai de\ kaq' o(\ ma/lista
me/roj ai( skhnai\ tw=n a)sebw=n h)=san, w(j u(penecqei/saj a)qro/aj
e)pikrufqh=nai: ta\ ga\r diasta/nta me/rh pa/lin sunh=lqe, th=j crei/aj a)po-
283 telesqei/shj, h(=j e(/neka diezeu/cqh. mikro\n d' u(/steron tou\j th=j sta/sewj
h(gemo/naj penth/konta pro\j toi=j diakosi/oij a)/ndraj keraunoi\ kataskh/yantej
ai)fni/dion a)qro/ouj e)xana/lwsan mhde\n me/roj u(poleipo/menoi tw=n swma/twn,
284 o(\ tafh=j e)pimoira/setai. to\ de\ tw=n timwriw=n e)pa/llhlon kai\ to\ e(kate/raj
me/geqoj dia/shmon kai\ peribo/hton a)pe/fhne th\n eu)se/beian tou= profh/tou
285 crhsame/nou qew=| ma/rturi th=j peri\ tou\j crhsmou\j a)lhqei/aj. a)/xion
de\ ka)kei=no mh\ paridei=n, o(/ti ta\j kata\ tw=n a)sebw=n kola/seij dieklhrw/santo
gh= kai\ ou)rano/j, ai( tou= panto\j a)rcai/: th\n ga\r mocqhri/an e)rri/zwsan
me\n e)pi\ gh=j, e)xe/teinan d' ei)j ai)qe/ra, tosou=ton u(/yoj, au)th\n dia/rantej.
286 o(/qen kai\ tw=n stoicei/wn e(ka/teron e)corh/ghse ta\j timwri/aj, h( me\n i(/n'
u(posu/rh| kai\ katapi/h| tou\j to/te baru/nontaj au)th\n r(agei=sa kai\ dia-
sta=sa, o( d' i(/na katafle/xh| kai\ diafqei/rh| puro\j pollou= fora/n, kai-
287 no/taton u(eto/n, o)mbrh/saj. to\ de\ te/loj kai\ toi=j katapoqei=si kai\ toi=j
u(po\ tw=n keraunw=n | diefqarme/noij tau)to\n a)pe/bainen: ou)de/teroi ga\r
e)fa/nhsan, oi( me\n e)pikrufqe/ntej gh=| th=| tou= ca/smatoj suno/dw| pro\j
to\ i)so/pedon e(nwqei/sh|, oi( d' o(/loi di' o(/lwn a)nalwqe/ntej u(po\ tou=
kerauni/ou puro/j.
288 Cro/noij d' u(/steron, e)peidh\ th\n e)nqe/nde a)poiki/an e)/mellen
ei)j ou)rano\n ste/llesqai kai\ to\n qnhto\n a)polipw\n bi/on a)paqanati/zesqai
metaklhqei\j u(po\ tou= patro/j, o(\j au)to\n dua/da o)/nta, sw=ma kai\ yuch/n,
ei)j mona/doj a)nestoicei/ou fu/sin o(/lon di' o(/lwn meqarmozo/menoj ei)j
nou=n h(lioeide/staton, to/te dh\ katasceqei\j ou)ke/ti sullh/bdhn a)qro/w|
panti\ tw=| e)/qnei qespi/zein e)/oiken a)lla\ kai\ kata\ me/roj e(ka/sth| fulh=| ta\
me/llonta gene/sqai kai\ au)=qij a)pobhso/mena: w(=n ta\ me\n h)/dh sumbe/bhke,
ta\ de\ prosdoka=tai, dio/ti pi/stij tw=n mello/ntwn h( tw=n progegono/twn

76
Philo Judaeus. De vita Mosis

289 telei/wsij. h(/rmotte ga\r diafe/rontaj kai\ tai=j sporai=j, kai\ ma/lista e)n
toi=j mhtrw/|oij ge/nesi, kai\ bouleuma/twn polutro/poij i)de/aij kai\ tw=n peri\
to\n bi/on e)pithdeuma/twn a)muqh/toij diaforai=j w(/sper tina\ klh/rou dia-
290 nomh\n logi/wn kai\ crhsmw=n a(rmo/zousan eu(re/sqai. qauma/sia me\n ou)=n
tau=ta: qaumasiw/taton de\ kai\ to\ te/loj tw=n i(erw=n gramma/twn, o(\
291 kaqa/per e)n tw=| zw/|w| kefalh\ th=j o(/lhj nomoqesi/aj e)sti/n. h)/dh ga\r
a)nalambano/menoj kai\ e)p' au)th=j balbi=doj e(stw/j, i(/na to\n ei)j ou)rano\n
dro/mon diipta/menoj eu)qu/nh|, katapneusqei\j kai\ e)piqeia/saj zw=n e)/ti ta\
w(j e)pi\ qano/nti e(autw=| profhteu/ei dexiw=j, w(j e)teleu/thse mh/pw teleu-
th/saj, w(j e)ta/fh mhdeno\j paro/ntoj, dhlono/ti cersi\n ou) qnhtai=j a)ll'
a)qana/toij duna/mesin, w(j ou)d' e)n ta/fw| tw=n propato/rwn e)khdeu/qh
tucw\n e)xaire/tou mnh/matoj, o(\ mhdei\j ei)=den a)nqrw/pwn, w(j su/mpan to\
e)/qnoj au)to\n o(/lon mh=na dakrurroou=n e)pe/nqhsen i)/dion kai\ koino\n pe/nqoj
e)pideixa/menon e(/neka th=j a)le/ktou kai\ pro\j e(/na e(/kaston kai\ pro\j a(/pantaj
292 eu)noi/aj kai\ khdemoni/aj. toiou=toj me\n o( bi/oj, toiau/th de\ kai\ h( teleuth\
tou= basile/wj kai\ nomoqe/tou kai\ a)rciere/wj kai\ profh/tou Mwuse/wj dia\
tw=n i(erw=n gramma/twn mnhmoneu/etai.

77

Vous aimerez peut-être aussi