Formule iz op

ce fizike
FER/ZPF
10. rujna 2014.
dW
= F~ ~v
dt
Konzervativne sile, potencijalna energija:

Kinematika

W = Ekin.

Polozaj ~r [t], brzina ~v [t] i akceleracija ~a [t]:

d
~v [t] ~r [t]
dt

~r [t] = ~r [t0 ] +

d
~v [t]
dt

~v [t] = ~v [t0 ] +

~a [t]

~v [t ] dt

t0

Kosi hitac uz ~a = g u ravnini z = 0:


g 
~r [t] = v0 t cos + v0 t sin t2
2

[t]
[t]

~
r0

F~ [~r ] d~r

Ekin. + Epot. = 0

m1~v1 + m2~v2 = m1~v1 + m2~v2

2

m1 v12 + m2 v22
2
Koeficijent restitucije:

Ekin.
=

Ekin. =

~r [t] = r (cos [t] + sin [t] )

[t]
~v [t]
[t]

~
r

Velicine oznacene s odnose se na stanje nakon sudara:

Gibanje duz kruznice polumjera r u ravnini z = 0:

~a [t] = ([t])2 ~r [t] +

Sudari

gx2
(1 + tg2 )
2v02

~v [t] = r[t]( sin [t] + cos [t] )

Epot. [~r ] Epot. [~r0 ]

F~ [~r ] = Epot. [~r ]

~a [t ] dt

t0

y[x] = x tg

F~ [~r ] d~r = 0

d
[t]
dt

m1 v1 + m2 v2
2

k |~v1 ~v2 |/|~v1 ~v2 |

d
[t]
dt

Q Ekin.
Ekin. = (1 k 2 )

m1 m2 |~v1 ~v2 |2
2(m1 + m2 )

Ceoni
sudar:

Dinamika

~v2 ~v1 = k(~v2 ~v1 )

Kolicina gibanja i kineticka energija:

~p m~v

Ekin.

mv 2
2

~v1 =

m1~v1 + m2~v2
m2 (~v1 ~v2 )
k
m1 + m2
m1 + m2

~v2 =

m1 (~v2 ~v1 )
m1~v1 + m2~v2
k
m1 + m2
m1 + m2

Jednadzba gibanja:
d
p~ = F~
dt
F~ = m~a

Kruto tijelo
Masa i centar mase tijela (sustava cestica):

(m = konst.)

Kutna kolicina gibanja i moment sile:

~ ~r p~
L

~ dL
~ = ~r F~
M
dt

~rcm

1 X
mi~ri
m i

Rad, kineticka energija, snaga:

W12 =

mi

~
r2

~
r1

i = 1, . . . , N

Moment tromosti u odnosu na z-os:

q
X
mi s2i
si = x2i + yi2
Iz

Rad i energija

dW F~ d~r

Teorem o paralelnim osima:

F~ [~r ] d~r

Iz = Icm + md2
1

FER/ZPF: 10. rujna 2014.

Kutna kol. gibanja, jednadzba gibanja i energija:

d
Lz = Iz = Mz
dt

Lz = Iz

P = Mz

dW = Mz d

1
1
2
mvcm
+ Icm 2
2
2

Zakon opce gravitacije:

Cp CV = R

m1 m2
F~12 = GN 2 r12
r12

~r12 = ~r2 ~r1

V2
V1

W12 =

Gravitacijski potencijal:

F~ [~r ] = m~g [~r ]

|~r ~ri |3

Cp
CV

Epot. [~r ] = m[~r ]

1
p
1 2

T1
=
T2

1

V2
V1

W12 = nRT ln

v
c

dS

uy,z

p
uy,z 1 2
=
1 vux /c2

Mehanika fluida

dp = g dh

dFU = g dV

Jednadzba kontinuiteta, Bernoullijeva jednadzba:

dV
= Sv = konst.
dt

p1
p2

(1)/



T2
1
T1

T2
W
=1
Q1
T1

d Q
T

S2 S1 =

p + gh +

v 2
= konst.
2

d Q
T

Titranje
Jednostavno harmonicko titranje, ma = kx:
d2
x[t] + 02 x[t] = 0
dt2
x[t] = A cos[0 t + ]

02

k
m

0 = 2f = 2/T

Priguseno titranje, ma = kx bv, < 0 :

d2
d
x[t] + 2 x[t] + 02 x[t] = 0
dt2
dt

Tlak, uvjet ravnoteze fluida, uzgon:

qv =

Entropija:

t vx/c2
t = p
1 2

z = z

Transformacija brzine:

dF
p
dA

CV
M

V2
p1
= nRT ln
V1
p2

Lorentzove transformacije:

ux v
1 vux /c2

cV



T2
W = Q1 + Q2 = |Q1 | |Q2 | = Q1 1
T1

E 2 = (pc)2 + (mc2 )2

ux =

V =konst.

Cp
M

cp

nR
p1 V1
(T1 T2 ) =
1
1

E mc2 = mc2 + Ekin.

y = y

Carnotov kruzni proces (T1 > T2 ):

Kolicina gibanja i energija cestice:

x vt
x = p
1 2

dQ
dT

Izotermni proces (T = konst.):

mi
|~r ~ri |

Specijalna relativnost
~p m~v

1
n

CV

Adijabatski proces (d Q = 0):

p1
=
p2

Gravitacijsko polje:
X mi (~r ~ri )

d W = p dV

Toplinski kapaciteti:


1 dQ
Cp
n dT p=konst.

Gravitacija

[~r ] = GN

m
RT
M

Prvi zakon termodinamike:

d Q = dU + d W

Ekin. =

Jednadzba stanja idealnog plina:

pV = N kT = nRT =

1
Ekin. = Iz 2
2
Vrtnja uz translaciju:

~g [~r ] = GN

Toplina i termodinamika

x[t] = Aet cos[t + ]

02

k
m

b
m

q
02 2 = 2f = 2/T

2
Q=

2
Kriticno prigusenje, = 0 :



x[t] = et x[0] + v[0] + x[0] t
= T =

FER/ZPF: 10. rujna 2014.

Nadkriticno prigusenje, > 0 , q

p
2 02 :



v[0] + x[0]
x[t] = et x[0]ch[qt] +
sh[qt]
q
Prisilno titranje, ma = kx bv + Fp cos[t]:
d
d2
x[t] + 2 x[t] + 02 x[t] = fp cos[t]
dt2
dt
02 k/m

2 b/m

~ =
E

~ i B:
~
Gaussovi zakoni za E
I
Z
1
~
~
E dS =
dV
0 V
S=V

02

fp Fp /m

2
fp
tg = 2
2

2

0
2 + 4 2 2
q
rez. = 02 2 2

Mehani
cki valovi
Valna jednadzba (y[x, t] je pomak sredstva iz ravnoteze):
1 2
2
y[x,
t]

y[x, t] = 0
x2
v 2 t2

~ d~r =
E
t
C=S

Harmonicki val:
y[x, t] = A cos[kx t + ]
= 2f =

2
2
= kv =
v
T

Stojni val:

~ dS
~
B

Amp`ereMaxwellov zakon:
I

C=S

~ d~r = 0
B

~ + 0 0
J~ dS
t
S

~ dS
~
E

~ i B:
~
Valna jednadzba za E
~ 0 0
E
Ravni val:

2 ~
E=0
t2

~ 0 0
B

c = 1/ 0 0

2 ~
B=0
t2

 
= ~k c

Opce rjesenje:
y[x, t] = f [x vt]

~ dS
~=0
B

S=V

Faradayev zakon indukcije:

x[t] = A cos[t + ]
A= q

~ = 0 J~ + 0 0 E
~
B
t

~
B
t

~ r , t] = E
~ 0 cos[~k ~r t + ]
E[~
~ r , t] = B
~ 0 cos[~k ~r t + ]
B[~

~ 0 ~k = 0
E

~ 0 = k (E
~ 0 /c)
B

Poyntingov vektor i gustoca energije:

~= 1 E
~ B
~
S
0

y[x, t] = A cos[kx + 1 ] cos[t + 2 ]

u=

1
1 2
B
0 E 2 +
2
0

~ = J~ E
~
u+S
t

Elektromagnetizam
Lorentzova sila:

Geom. optika
~ + ~v B)
~
F~ = q(E

Elektrostatika (Coulombov zakon):

X qi (~r ~ri )
~ r] = 1
E[~
40 i |~r ~ri |3
Z
1
[~r ](~r ~r )
=
dV
40
|~r ~r |3
[~r ] =

1 X qi
40 i |~r ~ri |

~ r ] = [~r ]
E[~

Magnetostatika (BiotSavartov zakon, I dq/dt):

Z
I d~r (~r ~r )
~ r ] = 0
B[~
4
|~r ~r |3

Zakon loma:
n=

c
v

sin
n
=

sin
n

sin g =

n
n

Sferno zrcalo:
1 1
2
1
+ =

a b
R
f

m=

b
a

Sferni dioptar:
n n
n n
+
=
a
b
R

m=

nb
n a

Tanka leca (u sredstvu indeksa loma n):

Maxwellove jednadzbe:
~ =
E

~ =0
B

n n
1 1
+ =
a b
n

1
1

R1
R2

1
J
f

m=

b
a

FER/ZPF: 10. rujna 2014.

Valna optika

Fotoelektricni efekt

Duljina optickog puta svjetlosti:

me ve2
Efot. Wizlaz
2

Efot. = ~ = hf = hc/

ds c dt = nv dt = n dr

Comptonovo rasprsenje:

Konstruktivna interferencija dvaju izvora:

s2 s1 = m,

m = 0, 1, 2, . . .

Destruktivna interferencija dvaju izvora:

= (m + 1/2) ,

m = 0, 1, 2, . . .

Dva tockasta izvora razmaknuta za d (Youngov pokus):

max :

= d sin d

pfot. =

y
= m,
D

m = 0, 1, . . .

N tockastih izvora na medusobnom razmaku d:



sin2 N d
sin


I[] = I0
sin2 d
sin

= =

I[] = I0

 a


sin

2
a
sin

Bohrs model:
Ln = n~ = nh/(2)
rn =

0 h2
n2
me Ze2

me Z 2 e 4
820 h2

H:

1
mn

De Broglieva relacija:
h
p

p=

h
= ~k = mv

m = Zmp + (A Z)mn m[A

Z X]
E = ~ = hf = hc/

Eb = m c2
3

dI = If df

If [f, T ] =

1
2hf
2
hf
c
exp [ /kT ] 1

2 5 k 4 4
If df =
T T 4
15c2 h3

dP I dS

= Zm [1 H] + (A Z)mn m [A
Z X]

Energija vezanja:

Zracenje crnog tijela:

EI =

Defekt mase jezgre:

Planckova relacija:

I=

EI
n2

hc
= |Em En |
mn


1
me e 4
1 

R = 2 3
R  2 2 
n
m
80 h c

I[] = I0 cos2

En =

n = 1, 2, . . .

Efot. = ~mn = hfmn =

Kvantna priroda svjetlosti

Polarizacija, Malusov zakon:

c
h
c

1 cos fot.
=

f
f
me c

Atomi i jezgare

Difrakcija na pukotini sirine a:

sin2

Efot.
c

P = ST 4

Zakon radioaktivnog raspada i aktivnost:

N [t] = N [t0 ]e(tt0 )
T1/2 =

A[t]
ln 2

d
N [t] = N [t]
dt