3.

CLT

MARFETULLAH
1

MARFETULLAH

Bakara / 269. Allah hikmeti dilediine verir. Kime hikmet verilirse, ona pek ok hayr verilmi demektir. Ancak akl
sahipleri dnp ibret alrlar.

Al-i mran / 7. Sana Kitab' indiren O'dur. Onun (Kur'an'n) baz yetleri muhkemdir ki, bunlar Kitab'n esasdr.
Dierleri de mtebihtir. Kalplerinde erilik olanlar, fitne karmak ve onu tevil etmek iin ondaki mtebih yetlerin
peine derler. Halbuki Onun tevilini ancak Allah bilir. limde yksek pyeye erienler ise: Ona inandk; hepsi Rabbimiz
tarafndandr, derler. (Bu incelii) ancak aklselim sahipleri dnp anlar.

Zmer / 9. Yoksa geceleyin secde ederek ve kyamda durarak ibadet eden, ahiretten ekinen ve Rabbinin
rahmetini dileyen kimse (o inkarc gibi) midir? (Reslm!) De ki: Hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Dorusu ancak
akl sahipleri bunlar hakkyla dnr.

Yunus / 36. Onlarn ou zandan baka bir eye uymaz. phesiz zan, haktan (ilimden) hibir eyin yerini
tutmaz. Allah onlarn yapmakta olduklarn pek iyi bilendir.

Rad / 16. (Reslm!) De ki: "Gklerin ve yerin Rabbi kimdir?" De ki: "Allah'tr." O halde de ki: "O'nu brakp da
kendilerine fayda ya da zarar verme gcne sahip olmayan dostlar m edindiniz?" De ki: "Krle gren bir olur mu hi?
Ya da karanlklarla aydnlk eit olur mu?" Yoksa O'nun yaratt gibi yaratan ortaklar buldular da bu yaratma onlarca
birbirine benzer mi grnd? De ki: Allah her eyi yaratandr. Ve O, birdir, kar durulamaz g sahibidir.

MENBA
3.CLT
HADS
* Eb Hreyre radiya'llahu anh'dan Reslullah salla'llahu aleyhi ve sellem'in yle buyurduu rivyet olunmutur:
Ashbm: Size Yemen hey'eti geldi. Yemenliler gnl zarlar ok ince, gnlleri ok yumuak insanlardr. man
Yemenlidir. (Allah bilgisi ve korkusu olan) hikmet de Yemenlidir. ftihar ve kibir, azamet deve shiblerindedir. Sknet
ve tevzu' da koyun shiblerindedir.

TEFSR

Bakara / 56. Sonra lmnzn ardndan sizi dirilttik ki kredesiniz.
Nitekim yle buyuruluyor: bir mddet sonra sizi lmnzn ardndan yeniden dirilttik, adeta b'as ba'del mevt
(ldkten sonra dirilmeye)e mazhar ettik. nceki yldrm arpmas bir lm ise, bu da hakikaten yeniden dirilmek
demek olacaktr. belki buna kredersiniz.
Bu olayn, zikr olunan ldrme olayndan sonra m veya ondan nce ve hemen ldrme emrini mteakip mi
meydana geldii hakknda iki gr zikr ediliyor. Her ne olursa olsun, yetten u anlalyor ki, bu yldrm arpmas, bir
kavmin yok olmas mesabesinde bir musibet ve ondan kurtulu da o kavmin tekrar hayat, ldkten sonra yeniden
dirilmesi anlamnda byk bir nimet imi, bu belann sebebi de aktan aa grmeyince Allah'a iman etmemek ve Hz.
Musa'ya inanmamak iddias olmutur. Onlar o durumdan kurtarmak ise srf Allah'n yardm olarak ayrca zikredilmitir.
Bunu yapanlar, elbette srailoullar'nn hepsi deildi. Bu iddia zerine mkatta yldrma yakalananlar seilen yetmi kii
idi. Byle olduu halde yette gerek iddia, gerek musibet, gerekse kurtulu nimeti hatta Kur'n'a muhatap olanlar dahi
buna dahil olarak btn bir kavme nisbet olunuyor. phe yok ki bunun hikmeti, btn bir millet arasnda mterek
sorumluluk meselesi, hatta demoullar arasndaki hilafetin gereidir. Kimse kimsenin gnahndan sorumlu deil iken
bunun byle olmas gsteriyor ki, ilah hukuk olan umum vazifeler konusunda, farz- kifaye maddelerinde fert bahis
konusu deil, yalnzca cemaat, bizzat mmet bahis konusudur. Bunun iyisinde, ktsnde herkes mterektir.
Sonrakiler ncekilerin ve herkes birbirinin vekilidir.
Bu kadar gereklemi nimetlerden sonra "Allah' grmeden sana inanmayz." diye Hz. Musa'ya isyan etmek ne
byk bir kfr ve nankrlktr. Bu yet marifetullah (Allah' bilme) meselelerinin en mhimlerinden birini ve sonra
insanlarn alal ve ykselileri ile ilgili ruh hallerinden en dikkat ekici olann bir cmlede hatrlatvermitir. Gerekten
de insanlar terakki edecekleri zaman grleri ve kalpleri ykselir, idrakleri yalnzca gzleri nnde duran grntlere
balanp kalmaz akllaryla grnebilenin tesine geerler, gaybn hakikatna iman ederler, grlmedik ve iitilmedik
saadetlere ererler. Bunun aksine alalacaklar ve kntye urayacaklar zaman da akllar kalmaz, kalbleri krlenir,
gzleri grlebilene saplanp kalr, gzlerine batmayan eye inanmazlar, inanmak iin mutlaka grmek isterler,
fenalktan saknmazlar, gelecek felakete de bilfiil balarna gelmedike inanmazlar. Halbuki felaket gelince hkmn
icra eder. Derecesine gre ya ezer, ya imha eder. Byle, maddeden baka bir ey tanmayan, gzlerine batmayan eye
inanmayanlar, inanmak istemeyenler sopasz yryemeyen krlere benzerler, tapacaklar mabutlarn da elleriyle
tutmak, yoklamak isterler. Bunlarn gznde maneviyat, mkulat, mcerredat yani madd olmayan her trl soyut
deerler, evham cinsinden saylr. Tapmak iin, cisim cinsinden eylerden putlar ararlar bulamazlarsa yaparlar ve ona
taparlar, ondan imdat umarlar; nk insanlarda ibadet ihtiyac doutan, yaratltan gelen bir ihtiyatr. Bundan
kurtulamazlar. Fakat hakiki mabudu gremeyince, kalplerinden, akllarndan kuvvet alamaynca, gzlerinin tuttuu,
ellerinin eritii bir eyden kuvvet dilenirler, hi olmazsa bir kz veya kzn altnda bir buza ararlar.
srailoullar'nn bir ksm da gerek Msr ve civarndaki grgleri, gerek henz ykselememeleri veya herhangi bir
sebeple tekrar kntye uram olmalar dolaysyla Hz. Musa'ya "Allah' aktan aa grmeyince sana inanmayz."
diye diretmiler, aklszlklarndan kendilerini Musa ile bir tutup, "Sen konutum, kitap getirdim, diyorsun ya! Haydi bize
de gster!" diye isyana cr'et etmiler ve bununla Allah' bir cisim gibi, karlarnda btnyle grmek istemiler ki, bu
imkansz ve muhal idi. Btn grdkleri nimetler ve o harikalar, akl yrtmelerine kafi gelmemi, byle nankrce bir
tutumla, olmayacak hayallere saplanp kalmlar. Bundan dolay balarna yldrm musibeti bir harika olarak gelmi ve
bu musibetten de yine bir harika olarak ve Allah'n rahmeti sayesinde kurtulmulardr. Bizzat Allah' gremedilerse de
baka mabutlarn yapamayaca cezay yakndan grerek akllar balarna gelmi, grmeden inanmann byk nemini
o zaman biraz takdir etmiler de btn kavim bu sayede yeniden dirilmi ve kurtulua ermitir. Bu byk ve derin
nimet ve ders de bu arta byle iki veciz yetle dile gelmi ve hatrlatlmtr ki, bundan kitaplar yazlr. Gerekten
de Cenab- Allah grlmez ve grlemez deildir; O, kendisini grebilecek gzler yaratmaya da kadirdir. Lakin ona bu
gzler dayanmaz ve grlrse ihata olunamaz. Bizim dnyada yararmz O'na gyabnda iman etmek, akl ve kalb
ehadetle inanmaktr.1

PIRLANTA SERS
ALLAH'IN MA'RFETNE HTYA
nsanlar ve cemiyetler tedric olarak byd gibi, dnce ve fikirleri de elde ettikleri malumatlarla tedric
olarak geliir. Biraz renilir, sonra biraz daha renilir, adm adm merhale katedilir.
Cemaatlerin hep ayn seviyede kalmalar, hep ayn eyleri okuyup ayn eyleri dinleyerek malumatta, fikirde,
tahlil ve terkipte bir adm ileriye gidememeleri, Allah indinde ve Reslullah nazarnda makbul bir durum deildir.
Her duyuumuz, her biliimiz, her seziimiz bizi, adm adm ileriye gtrmyor, fikren ve klben inkiafmza
vesile olmuyorsa; hl kat bir klbimiz ve nev nem bulmayan duygularmz varsa; okuduumuz ve iittiimiz
eylerin bize fayda vermediine inanabiliriz.
Camiye gelip vaizin rahle-i tedrisinde diz ken, Kur'n'dan lemean eden hakkatlar okuyup, okutmayla megul
olan cemaat, geen zamanla mtenasip, okuduklar ve duyduklar eyleri aile muhitlerine, ocuklarna ve yaknlarna
1

Hak Dini Kuran Dili

3.CLT

MARFETULLAH
3

hlleri ve dilleriyle anlatabilecek duruma gelmilerse; okuyup, duyduklar eyler fayda etmi ve mesafe katedilmi
demektir. Hl bakalarnn heyecanlarn yayorlar ve kendi ilerinde meydana gelen heyecanlarla oup
tamyorlarsa; okuduklar cilt cilt kitaplar ve dinledikleri va'z u nasihatlar hibirey ifade etmemi ve hi bir fayda temin
etmemi demektir.
Biz devaml olarak hamleler, sraylar ve tarfeler iinde bulunmaya mecburuz. Hayat mtemad hamleler ve
sraylar ile ma'nsn bulur.
Allah, kinat yaanlr hle getirdikten sonra hayat ihsan etti. Bidayette kinat, atomlarn infilak, birbiri iine
girmesi, dalmas, tahlil ve terkiplerle kaynamasndan ibaretti. Neticede, Cenb- Hakk insann ve dier canllarn
yaamalarna msait mekan hazrlayp hayat verdi.
Demek ki, insann da bidayetteki tarfelere, sraylara riayet etmesi lazmdr. Bir insann hayatnda hamleler ve
sraylarla merhale katetmesi yoksa, dinledii, duyduu, okuduu ve grd eyler faydasz gelip-gitmi demektir.
Tedrisat ile va'z u nasihatte faydal yol, kafirin kfrnn anlatlmas veya hamas eylerle ani ve geici heyecanlar
uyandrmak deildir. Geceleri gndz gibi aydnlatan.. kinatn srlarn kavrayacak, gece-gndz alan bir dimaa
sahip klan.. Hibir hdiseyi karmadan, hereyi yakalayp zaman ve mekn st buudlara ulalmasn salayan..
itilen duyulan ve grlen eyleri bir araya getirip sentez ve terkiplere ulatran.. En mhimi, Allah indinde makbul
olan neticeyi kazandran ilmi ve irfan vermektir. Verilen malumatlar, eer bu muhasalay salamyorsa, herhangi bir
deer ve kymeti yoktur.
Ben, cemaatimin klb ve kafalarn aktalitenin basitliklerinden uzak bildiim iin, hamas beyan ve tavrlardan
kayor; dinsize, masona, komniste saldrmakla uramyorum. man ve slm' kavrama, yaama ve yaatma
uurunun en ulv gayeleri olduuna inandm cemaatime, kinat sahifelerindeki fikr gezintiler ve mtalaalar ile
Cenb- Hakk'n ma'rifetine ulamay takdim ve beyan ediyorum.
nsan, Allah hakkndaki mlumat ve ma'arifeti nisbetinde O'na kar saygl ve edebli bir kul olacaktr. En dindar
mslmandan en mtemerrid kafire kadar herkesin Allah ma'rifetine ihtiyac vardr. Ancak ma'rifetle, kafir man
edecek, ehl-i dalalet sapklktan kurtulacak, m'minler de ibadet ve taatlerinin uuruna erebileceklerdir.
Btn, irazesi kopmularn, dnyaya dalmlarn, menfaatperestlerin, mukaddeslerini feda edenlerin dtkleri
kt durumun yegane mili ve sebebi Allah' bilmemeleri ve O'nun hakkndaki ma'rifetlerinin ksrldr. "Biz Allah'
biliyor ve tanyoruz. Camiye geliyor, ibadet ediyor, oru tutuyoruz. Bunlar O'nu bildiimizin alametleridir." diyerek,
iddiada bulunsanz bile, peipeine kusurlar iliyor ve kusurlarnz sebebiyle zdraba dmyorsanz, Allah'
bilmiyorsunuz demektir. Byle bir inan, ilkel kablelerin, dimalarnda uydurduklar bir ilha inanmalar gibidir.
Ruhumuzu, cesedimizi ve hereyi kabza-i tasarrufunda tutan Allah'a inanmak demek deildir.
NSANYAT- KBRAYA UZANAN YOL
nsaniyet-i kbr ya uzanan bir dier yol -ki yukanda zikredilen esaslarla yakndan irtibatldr- marifet-i kbr y
elde etme yoludur. Allah (c.c), Necm sresinde: "Andolsun O, Rabbinin en byk yetlerinden bir ksmn grd"
(Necm, 52/18) buyurmak suretiyle ite bu duruma iaret eder. Efendimiz (s.a.s), kendisine bahedilen mirac yolculuu
boyunca zahir ve batn duygularn, zerrelerden sistemlere kadar btn kinat zerinde ilettirmi ve marifet-i kbr
y elde etmitir. O, Mirata ayan nazarnn ulat yerin tesine koymutur ki, tasavvufta buna kadem ve nazar birlii
denir. Kurn- Kerim bu yeri "kb- kavseyni ev edn" szleriyle ifade eder. O'ndan sonra gelen veliler, ayaklarn ancak
kendi nazarlarnn ulat yere koyabilmilerdir ki, bu da kademin nazara ulaamam olmas demektir. stad,
Efendimiz'in ulat o makam nazar olarak bildiinden, eserlerinde yet-i kbr'nn destann yazm ve hayat
boyunca O'nun ulat makama ulamaya almtr.2

ALLAH (cc)
Soru: Rabbimizi anlama ve anlatma mevzuundan malumat verir misiniz?
Cenb- Hakk'n bilinmesi yaratlmzn hedefi ve ftratmzn da gayesidir. Her eyden nce O'nun yolunda
olmak, ancak O'nun tam bilinmesiyle devamllk kazanr. Onun iin ncelikle fe-t plnnda gnllerimizin onarlmas,
donatlmas ve itminana ermemiz hatta zevk-i ruhn ile kanatlanmamz, sonra da cemaat halinde, o cemaatin hcreleri
saylan aileler plnnda huzura kavumamz bu yolla mmkn olabilecektir. Bu sayededir ki insan, kendisi iin
mukadder olan ufka ulaabilir. Ancak, btn bunlar, O'nu azametiyle kavramaya, O'ndan gelen sinyallere devaml ak
bulunmaya, O'nun bu mevzudaki ihtarlarna kulak vermeye baldr. O (c.c), kendi beyan- sbhnisiyle anlatt gibi
"klle yeumin hue f e'n; her an O kemmiyetsiz, keyfivetsiz ayr bir hl ue avr bir e'ndedir."Yani O, her an
yaratmakta, her an, yaratt eyleri en mkemmele irca etmekte, onlara yeni yeni suretler, keyfiyetler giydirmekte..
ve tab her an kendisini deiik dillerle mahlukatna anlatmaktadr. O, bir kere anlatm da sonra kitab kapatm,
"bildiinizle amel ediri' dememitir. nsan, zamann ve mekann hangi parasnda bulunursa bulunsun, istedii takdirde,
bu kuds dersten bir ksm paragraflar, cmleler, kelimeler duyabilir, anlayabilir. Bu sayede hayatnn gayesi, ftratnn
neticesi olan bu yce hakikati, bir kere daha idrak eder, onunla dolar, itminana erer, kalb huzura kavuur, zevk-i ruhan
ile kucaklar ve daha dnyadan gmeden cennetin bir ekirdeini iinde inkiaf ettirerek daha dnyada iken cennet
hayatn -Allah'n izniyle- yaayabilir.
Aslnda, Zt- Uluhiyyet hakknda verilecek her malumat, bilhassa mbted insanlar iin, onlann elinden tutup ve
nlerindeki manialar bertaraf ederek, onlar deta gnele yz yze getirme ameliyesi ve gayreti demektir. Gne,
bizim kendisini gstermemizden ok ok muall ve mbecceldir. Hemen herkes, gzn at ve nazarn ona tevcih
edebildii lde onu grebilir ve ondan istifade edebilir. Ancak baz kimselerin gzleri ksfa tutulduundan onlarn
rehbere ihtiyalar vardr.. ve ellerinden tutulup, gnei grebilecekleri bir ufka gtrlmeleri gerekmektedir. te
bunun iindir ki bizler ok defa deliller leminde dolarz.. dolar ve etrafmzdan Allah'n varlna ahitler ararz.
2

Prizma 3, s:47

MENBA
3.CLT
Aslnda bu da Ku'an bir yoldur. Allah, yce kelmnda, yer yer ey ve hadiseleri ele alm, onun sinesinde kendisine
giden yollar bizlere gstermitir. Yzlerce yerde, Kur'n elindeki asasn yere vumu, oradan su fkrtm ve bu "b-
hayati' raklarna, mezlerine iirmi ve "unutmayn O'nu' ihtarnda bulunmutur. Dahas hedefe varlacak yolun en
kestirmesini gstermi ve herkesin "marifetullah" baln ve peteini kolaylkla elde edebilmesi iin deta bir reflektr
vazifesi gmtr. Aslnda bir iein gamzesinden, bir reyme uzanan yolda Cenb- Hakk'a giden yolu hemen her
zaman bulmak mmkndr. te, gnmzn irat erleri de, insanlar, gnei rahat grebilsinler diye delil ve evhid
ufkuna gtryor, hem kendileri hem de bakalar grsn, bilsin diye avaz avaz O'nu (c.c) ilan ediyor, O'nu haykryor
ve "Biz bu yollarda senin ahidleriniz" diyorlar...
Evet, teden beri gzleri ksf tutmu, baklan maddeye taklp kalm olan baz kimseler, gremedikleri eyleri
inkr edegelmilerdir. Halbuki "her eyi maddede arayanlann akllan gzlerine inmitir. Gz ise mnya kar krdr."
Bunu u ekilde de ifade edebiliriz; her eyin bir arama yolu vardr. Bizler, maddeyi, duygularmzdan akseden
dncelerimizle, vicdanlarmzla deerlendirebiliriz; ama madde tesi eyler ve metafizik hadiseler, daha baka
eylerle deerlendirilmelidir. Binaenaleyh maddeyi ararken kullandmz usul ve metodlarla mny anlamak istersek,
aratrma adna dklr, yollarda kalrz. Hatta, delillerle Allah' (c.c) anlatrken, maddeyi kendi karakteristii, kendi
hususiyetleri iinde ele alrsak maddeye saplnr kalr, metafizik hadiselere onca ehemmiyet vermemize ramen, bir
eit maddeci veya natralist oluruz. Bu yzden, nce her eyin usulnce aratrlmas ok nemlidir.3
ALLAHI GRMEK ONU BLMEK LE ORANTILIDIR
Mminler cennette Cenb- Hakk mahede edeceklerdir. Efendimiz grme keyfiyetini misallendirirken, ayn
ondrdnde ve bulutsuz bir gecede, Ay grr gibi tebihinde bulunmaktadr. Elbette bu grme, Cenb- Hakka bir
mekan izafesi mansna gelmez. nk, mminler, cennette Cenb- Hakk greceklerdir demek, Cenb- Hakk,
mekn itibariyle cennette olacak demek deildir. O, zaman ve mekn kaytlarndan mukaddestir, ycedir.
te bu grme, her mmin iin marifeti nisbetinde olacaktr. Kim Cenb- Hakk ne kadar biliyorsa, marifet-i
lhde ne kadar derinlemise, gznden alan perde de o nisbette olacaktr. Onun iindir ki, bir nebi, bir veli ve
sradan dier bir insann orada mahedeleri farkl farkl olacaktr. Bu sebeple Allah bilgisi ok nemlidir. Bu bilginin
mutlaka marifet eksenli temrinlerle, ibadetlerle takviye edilmesi gerekir. 0 Mesih rhun bir baka yan da, onda
kozalitenin, yani sebep-netice mnasebetinin alm olmasdr. Tefekkr, marifete ayr derinlik kazandrr; ibadet onu
insann tabiat hline getirir. Kim dnyada ne kadar derinlemise cennetten de, Cemalullah mahededen de o
derece zevk ve lezzet duyar.4
ALLAH'I TANIMAK VE BULMAK
Kinatta cereyan eden hadiseler, en ami insana dahi ma'nsz olmadn hissettirecek kadar geni muhteviyat
haiz delillerdir.
Efendimiz, Allah'n, dinin ve eriatn telkin edilmedii bir muhitte dodu, yaad. Fakat ilminin, aklnn ve fikrinin
rehberliiyle kinattaki kevn delaili doru yorumlamasyla O, gidecei yolu nbvvetinden evvel buldu. Namaz klyor,
oru tutuyor, inzivaya ekiliyordu. Adn bilmedii, zatn gremedii Mabud-u Mutlak' iin yaptklaryla doluyor, tayor
ve huzura eriyordu. Gar- Hira'ya ekiliyor, en yksek tepelerin bandan eflak seyrediyordu. Yldzlarn ahengine, Ay'n
doup-batarak takvimcilik ediine ve hediselerin babo olmayan akna bakyordu...
Resl- Ekrem, doduu andan itibaren, nbvvetle vazifelendirilmesine ve vefaatna kadar, yanl bir adm
atmad. Cenb- Hakk'n nazar ve uhudu altnda bulunan bir insan olarak hareket etti, yaad. Elbette herkes O'nun
gibi olamaz ve O'nun edasyla yaayamazd. Fakat eitli d ve zelleleri olsa da, Cenb- Hakk' bilen ve O'na kar
itiyakla len kimseler de vard.
Bunlardan birisi, Hazret-i mer'in iftihar ettii amcas Zeyd bin mer'di. mer'in o bklmez belini krp,
ayaklarnn ban zen; daha ocuk iken, amcasnn, vefaat hengamnda syledii son szlerdi. Koca mer'e,
kzkardei Fatma ile Zeyd bin mer'in olu ve kardeinin kocas olan Sa'd, ikisi birden "Allah'tan kork!" dedikleri
zaman, tedai yoluyla, amcasnn bahsettii Allah' hatrlamt.
Zeyd bin mer hayat boyunca hep Allah' ve Resl'n aram ama bulamam ve tanyamamt. lm
deinde, krkklbi, buruk gnl ile hasret ve inkisar iinde ruhunu teslim ediyordu.Yannda olu Sa'd ve mbarek
gelini Fatma, Cenb- mer ile babas Hattab. Hepsi, Zeyd'in ba ucunda toplanm, son szlerini dinliyorlard. O ise,
nazarn dnyadan ekmi, vicdannda derin bir hazza dalm, kendine gre bildii Allah'a kavumay bekliyordu. Fakat
O'nu azametine uygun kavrayamamann, adn bilemenin derdi ve yangn ile de u szleri sylyor, derin bir teessr ve
zdrab iinde ruhunu Allah'a teslim ediyordu:
"Allah'm, ok aradm, ok zledim, ama Sen'in mbarek emrini duyamadm. Bana teklifini bilseydim. Hayatmda
bir kere 'Kulum unu yap' dediini duyup, ne yapacam bilseydim; Sen'in emrini yerine getirmek iin yzm yerlere
srp,ylece lecek; yreim yaral gzlerim ak gitmeyecektim."
Hayat boyunca putlara tapmamt. Onlara tapanlara da: "Bunlar ma'bud olamazlar. Bunlar, sizin ellerinizle
yaptnz, kendi ihdas ettiiniz eylerdir. Ma'bud, bana, size ve hereye hayat veren, hepimizi ayakta tutan, hepimizin
hayy ve kayyumu olandr. Ben tek Rabb'e, tek Ma'bud'a dndm. Akl olan da benim gibi yapar" diyordu. O karanlk
devirde, adeta, el yordamyla bir kandil aryor, Resl- Ekrem'in peygamberlikle gelecei gn itizar ediyordu. Seneler
sonra Seniye-i Ved'da Peygamber'i karlayan Medine'li ocuklarn "Bize Seniye-i Ved'dan bir ay dodu" diyecekleri
gibi ayn heyecan ve mitle kendi gecesini de aydnlatacak Ay'n, Gnei'ni, Efendimiz'i bekliyordu.
Adeta, olu Sa'd' sa yanna alacak ve Cennet'le mjdeleyecek Resl- Ekrem'in kokusunu duymu gibi yle
diyordu: "Evladm, gelmesi beklenen bir peygamberin zuhuru ok yaklamtr. Ben, O'nun varln hissediyor,
kokusunu duyuyorum. Fakat O'nu grme, bilme ve biat etme erefinden mahrum olarak gidiyorum. Zuhuru annda,
O'na ilk biat edenlerden olmazsanz, size hakkm helal etmem." Ve Hazreti Sa'd, babasnn bu tefekkr dersinin
3
4

Prizma 3, s:129
Fasldan Fasla 2, s:19

3.CLT

MARFETULLAH
5

gnlndeki tesiriyle akln da kullanarak, Hazret-i Ebu Bekir'in: "Resl- Ekrem'e biat edelim" teklifine itiraz etmedi.
Resl- Ekrem Efendimiz'in huzuruna geldi. Kur'n' dinledi, Allah'n emirlerini rendi, kendi nefsinde yoklua erdi ve
Cenb- Hakk'a vasl oldu. (10)
Allah, bizleri babo ve gayesiz gezmekten, hayaller ardndan komaktan kurtarp; yce hakkatn nnde diz
kme, yerlere yz srme erefine erdirsin. Byle bir bulu ve bilii ihsan etsin... Amin. 5
MA'RFET NURLARINI YAKALAMAK:
lem, Allah'la ma'nsn bulur. Allah'a isnad edilmedike, kinattaki hadiselerin ve eyann ma'ns olmaz, hibir
deer ve kymet ifade etmez. Kinatn, ancak, Allah'n sanat olmas itibariyle bir deeri ve kymeti vardr.
Kur'n- Kerim "Allah, gklerin ve yerin nurudur" diyor. Alem, o nur sayesinde tenevvr eder, hakikatleri ayan,
beyan grnr: "Allah, gklerin ve yerin nurudur. Fakat o nur bir mikat iindedir. Allah'n nuru bir mahfaza iinde, bir
sira, bir kandil gibidir." Yani kinata atfedilen her bak Allah'a ait ma'rifet nurlarn hemen yakalayamayacaktr.
nk, o nur bir mahfaza iindedir. Her bak, O'nu, tamamyla kavrayamayacak, her fikir tutamayacak, her duygu
anlayamayacaktr.
"O misbah, o lamba da bir cam iindedir." Tatl bir tebih var burada. Bu ayet gnelere ve gnelerin ziyasna,
elektrie ve elektriin ziyasna, htt ampuln yapsna delalet eden iaretlerle ufkumuzu aydnlatt gibi; daha derin,
daha dakik bireye de dikkatimizi celbediyor. Diyor ki; "Kinattaki hadiseler ve deliller Allah' gstermektedir. Ama her
nazar O'nu tam kavrayamayacak, ihata edemeyecek, ma'rifet uuruna eremeyecektir." Ayetin sonundaki hakkat da
bunu gsteriyor: "O mbarek bir aatan tututurulur." Feyz-i Akdes'ten gelen o nurun, tedelli etmi rehalar hlinde
bize geldiine iaret ediyor. Dorudan doruya Vahid-i Ehad'e raci olan btn kevn delailin, edata, kk Cenb-
Hakk'a uzanan bir aa hlinde gelitiine dikkat ekiyor.
Zeytin, slam'n remzidir. Kur'n- Kerim "zeytun" diyor. "arkl ve garbl olmayan, mekna tahsis edilemeyen
Allah'n nuru, ne arkdir ne de garbdir." O, n lah feyizden alr, bir aa hlinde tedelli eder. Ve bir yakut hlinde,
aacn bandaki o lem'a, o parlt kendisini gsterir, irad eder.
"Az daha o k, o nur, o feyiz- o kadar ak ki- hibir ate, hibir kvlcm olmadan, hemen hemen tutuacakt
neredeyse. Tutuursa nur stne nur olur." (11)
Ayet, yzlerce, binlerce hakikat havidir. Her ders bu ayetin tefsir ve terihidir. Burada mefhumundan haberdar
etmek iin ma'nsn, tercmesini ve tefsirini deil, sadece mefhumunu anlattm. Cenb- Hakk bizleri ma'rifetine
ulatrsn... Amin.6

RSALE
MARFETULLAHTAN GELEN MUHABBET
Velayet yollarnn ve tarkat ubelerinin en mhim esas, ihlastr. nki ihlas ile haf irklerden halas olur. hlas
kazanmayan, o yollarda gezemez. Ve o yollarn en keskin kuvveti, muhabbettir. Evet muhabbet, mahbubunda
bahaneler aramaz ve kusurlarn grmek istemez. Ve kemaline delalet eden zaf emareleri, kav hccetler hkmnde
grr. Daima mahbubuna tarafdardr.
te bu srra binaendir ki, muhabbet ayayla marifetullaha tevecch eden ztlar; behata ve itirazata kulak
vermezler, ucuz kurtulurlar. Binler eytan toplansa, onlarn mahbub-u hakiksinin kemaline iaret eden bir emareyi,
onlarn nazarnda ibtal edemez. Eer muhabbet olmazsa, o vakit kendi nefsi ve eytan ve haric eytanlarn ettikleri
itirazat iinde ok rpnacak. Kahramancasna bir metanet ve kuvvet-i man ve dikkat-i nazar lzmdr ki, kendisini
kurtarsn.
te bu srra binaendir ki; umum meratib-i velayette marifetullahtan gelen muhabbet, en mhim maye ve iksirdir.
Fakat muhabbetin bir vartas var ki: Ubudiyetin srr olan niyazdan, mahviyetten naza ve davaya atlar, mizansz hareket
eder. Masiva-y lhiyeye tevecch hengmnda, mna-y harfden mna-y ismye gemesiyle; tiryak iken zehir olur.
Yani; gayrullah sevdii vakit, Cenb- Hak hesabna ve onun namna, onun bir yine-i esms olmak cihetiyle rabt-
kalb etmek lzmken; bazan o zt, o zt hesabna, kendi kemalt- ahsiyesi ve cemal-i ztsi namna dnp, manay ismiyle sever. Allah' ve peygamberi dnmeden yine onlar sevebilir. Bu muhabbet, muhabbetullaha vesile deil,
perde oluyor. Mna-y harf ile olsa, muhabbetullaha vesile olur, belki cilvesidir denilebilir.

HKLKATN EN YKSEK GAYES

Kat'iyen bil ki: Hilkatin en yksek gayesi ve ftratn en yce neticesi man- Billahtr. Ve insaniyetin en l
mertebesi ve beeriyetin en byk makam, man- Billah iindeki Marifetullahtr. Cinn ve insin en parlak saadeti ve en
tatl nimeti, o Marifetullah iindeki Muhabbetullahtr. Ve ruh-u beer iin en hlis srur ve kalb-i insan iin en safi
sevin, o Muhabbetullah iindeki lezzet-i ruhaniyedir. Evet btn hakik saadet ve hlis srur ve irin nimet ve safi
lezzet elbette Marifetullah ve Muhabbetullahtadr. Onlar, onsuz olamaz. Cenab- Hakk' tanyan ve seven, nihayetsiz
saadete, nimete, envra, esrra; ya bilkuvve veya bilfiil mazhardr. Onu hakik tanmayan, sevmeyen; nihayetsiz
ekavete, lma ve evhama mnen ve maddeten mbtela olur. Evet u perian dnyada, vre nev'-i beer iinde,
semeresiz bir hayatta; sahipsiz, hmsiz bir surette; ciz, miskin bir insan, btn dnyann sultan da olsa ka para
eder. te bu vre nev'-i beer iinde, bu perian fni dnyada; insan, sahibini tanmazsa, mlikini bulmazsa, ne
kadar bare sergerdan olduunu herkes anlar. Eer sahibini bulsa, mlikini tansa, o vakit rahmetine iltica eder,
kudretine istinad eder. O vahetgh dnya, bir tenezzhgha dner ve bir ticaretgh olur.7
5

Hitap iekleri
Hitap iekleri
7
20. Mektup
6

MENBA
3.CLT
NSANIN BU DNYAYA GNDERLMESNN HKMET
Bu yet-i uzmann srryla, insann bu dnyaya gnderilmesinin hikmeti ve gayesi; Hlk- Kinat' tanmak ve ona
man edip ibadet etmektir. Ve o insann vazife-i ftrat ve farza-i zimmeti, marifetullah ve man- billahtr ve iz'an ve
yakn ile vcudunu ve vahdetini tasdik etmektir.
Evet ftraten daim bir hayat ve ebed yaamak isteyen ve hadsiz emelleri ve nihayetsiz elemleri bulunan bare
insana, elbette o hayat- ebediyenin ss-l esas ve anahtar olan man- billah ve marifetullah ve vesilelerinden baka
olan eyler ve kemaltlar, o insana nisbeten aadr. Belki, ounun kymetleri yoktur.8
EFKATN ATEN SNDRECEK
'lem Eyyhel-Aziz! Dnyann lezzetleri, zevkleri ve znetleri, Hlkmz, Mlikimizi ve Mevlmz bilmediimiz
takdirde cennet olsa bile cehennemdir. Evet yle grdm ve yle de zevkettim. Bilhassa efkatin ateini sndrecek,
marifetullahtan baka bir ey var mdr? Evet marifetullah olduktan sonra, dnya lezzetlerine itiha olmad gibi
Cennet'e bile itiyak geri kalr.9
MARFETULLAH VE TENKT
Bil, ey gafil, mevve Said! Cenb- Hakkn nur-u marifetine yetimek ve bakmak ve yt ve ahitlerin
aynalarnda cilvelerini grmek ve berhin ve deliller mesmtyla tem etmek iktiza ediyor ki, senin stnden geen,
kalbine gelen ve aklna grnen herbir nuru tenkit parmaklaryla yoklama ve tereddt eliyle tenkit etme. Sana
klanan bir nuru tutmak iin elini uzatma. Belki gaflet esbabndan tecerrd et, onlara mteveccih ol, dur. nk, ben
mahede ettim ki, marifetullahn ahitleri, brhanlar eittir:
Bir ksm su gibidir. Grnr, hissedilir, lkin parmaklarla tutulmaz. Bu ksmda hayalttan tecerrd etmek,
klliyetle ona dalmak gerektir. Tenkit parmaklaryla tecesss edilmez; edilse akar, kaar. O b- hayat, parma mekn
ittihaz etmez.
kinci ksm, hava gibidir. Hissedilir, fakat ne grnr, ne de tutulur. Ona kar sen, yzn, azn, ruhunla o
rahmet nesmine kar tevecch et, kendini mukabil tut. Tenkit elini uzatma, tutamazsn. Ruhunla teneffs et.
Tereddt eliyle baksan, tenkitle el atsan, o yrr, gider. Senin elini mesken ittihaz etmez, ona raz olmaz.
nc ksm ise, nur gibidir. Grnr, fakat ne hissedilir, ne de tutulur. yleyse, sen kalbinin gzyle, ruhunun
nazaryla kendini ona mukabil tut ve gzn ona tevcih et, bekle. Belki kendi kendine gelir. nk nur, elle tutulmaz,
parmaklarla avlanmaz. Belki o nur ancak basiret nuruyla avlanr. Eer haris ve madd elini uzatsan ve madd mizanlarla
tartsan, snmese de gizlenir. nk yle nur, maddde hapse raz olmad gibi, kayda giremez, kesfi kendine mlik ve
seyyid kabul etmez.10

NKTELER
HAZIRDAK CENNET
Fahreddin Raz, tefsirinde der ki: Marifetullah hazrdaki cennettir. Zira cennet senin aklna ve arzuna uygun olan
nail olmandr. Onun iindir ki, dem'in aklna ve arzusuna ters dtnde cennet, kendisine cennet olmamt. Yine
onun iindir ki, kabir, mmine zindan deildir. nk onun aklna ve arzusuna uygun olan kendisine orada hasl
olmutur.
Bunun aklamas yledir: Akl, iyilikler kendisine tevdi olunacak gven ister, ehvet de kendisinden lezzetli
eyler istenecek bir zengin ister. Daha dorusu akl yksek himmet sahibi bir insan gibidir, efendisinden bakasna
ballk gstermez, heva ise bir otlakya benzer ki, bir zengini grdnde belki bir ihsanna nail olurum midiyle
neelenir. Daha dorusu akl gemi nimetlere kretmek iin efendisini tanmak ister, heva ise ondan beklenecek
nimetlere istek duyduu iin onunla tanmak ister. kisi de onu istedikleri gibi lim ve gani, yani bilgili ve zengin olarak
tanynca ona sarlrlar. Akl ben senden bakasna kretmem der, ehvet de ben senden bakasndan dilenmem der.
Sonra da phe gelir, "Ey akl, kr yalnzca ona nasl tahsis ettin? Belki onun gibi bir bakas daha vardr! Ey ehvet,
yalnzca ona nasl balandn? Belki onun gibi bir baka kap daha vardr!" der. Bunun zerine akl hayrete der, huzuru
ve rahat kaar. Bunun zerine akl eski rahat ve huzuruna kavumak iin, pheden kurtulmak zere delil aramak
zere istidll leminde seyahat etmek ister. "Hakka hidayet edecek olan ise ancak Allah'dr". te Allah kuluna hidayet
etmek, hizmeti ve kr ile megul olma lezzetini bulandrmamak iin Peygamberini gndermi ve ona kendinden
syleme, dorudan doruya benim sadk olarak bildiim u kelmm syle! diyerek
"De ki, O Allah tekdir."
buyurmu, birliini sana iitme yoluyla haber vererek bildirip aratrma ve delil peinde koma zahmetinden seni
kurtarmtr.11

VARLII BLMEK MAHYETN BLMEY GEREKTRMEZ

Bir eyi varln bilmek ayr, mahiyetini bilmek ayrdr. Aklmzn, ruhumuzun, hayalimizin, korku ve sevgi gibi
hislerimizin, meyvelerdeki tatlarn ve ieklerdeki kokularn varlklarn biliyoruz, fakat mahiyetleri bize gizli ve
mehuldr.
Ayn ekilde, melaikenin ve cinlerin de varlklarn biliyoruz, fakat mahiyetlerini bilemiyoruz 12
8

ualar
Mesnevi
10
17. Lema 10. Nota
11
Hak Dini Kuran Dili hlas Suresi 1. Ayet
12
Mehmet Krknc Nkteler s:32
9

3.CLT

MARFETULLAH
7

MARFETSZ LM
Baln ok gzel yzd ve bu noktada onunla hibir insann yar edemedii malumdur. Fakat bu meziyeti,
bal hayvanlktan kurtarmaya kafi gelmemektedir.
Kimya mhendisi kimya denizinde, doktor ise tp deryasnda yzmektedir. Eer onlar, kendi sahalarndan,
imanlarn ziyadeletirecek ve tefekkr hazinelerini zenginletirecek mcevheratlar alamyorsa, o ilme vakf olmalar
onlarn insaniyetlerine ve kemalatlarna hibir ey ilave etmez.
Ayn ekilde, inansz bir ziraat mhendisi de padiahn bahesinde onu tanmadan alan bir bahvana benzer.
Dier inansz fen adamlarn bu misallere kyas edebilirsiniz.
Dier taraftan, bir insandan iman gittii taktirde, onun ilmi trnak mesabesinde, fikri ise canavar dii olur.yani,
imansz bir kimsenin, fenni bir sahada ilerledike elde ettii bilgileri ve imkanlar, imkanszlk hesabna getiinden, bu
kimse ilmen ne kadar ilerlerse cemiyete de o derece zararl olmaktadr.13
MARFETTEN BR ET
Rya grdm. Kendimce bir eyler sylyordum. Kime sylediim belli deildi. yle diyordum:
- Ey iinde nefsini, dnda halk, amelini, isteini Allah'a, yani Yaradanma e tutan kimse.
Biri yanma geldi:
- Bu sylediin nedir?
Dedi. Bunun zerine ona yle dedim:
- Bu szler insan ilah marifette gtren cinsten baz szlerdir.14
GRME ve MARFET LEZZETNN FARKI
Sen imdi gye ki, yle demeklesin:
Eer grmenin lezzeti marifet lezzeti cinsinden otursa, bu o kadar byk bir lezzet deildir!
Bu sz undan lr sylemektesin ki, sen marifet lezzetinden haberdar deilsin. Belki kitaplardan birok sz
ezberlemisin, ya da bir kiiden aklna koymaya, ydna getirmeye marifet diye ad koymusun. Sen bilmelisin ki,
bundan hi bir zaman lezzet bulamazsn ve yine yle bil ki, bir kimse tarhanaya helva diye ad verse ve onu yemee
urasa helva lezzetini onda bulamaz. Ama u kii ki, hakikatin marifetini tatm olsa, o de recede lezzet duyar ki, ona
bu dnyada Cennet'i karlk verseler, marifeti Cennet'ten daha ok diler. Nitekim, o kii gibi akll olan bir kimse.
Padiahl kadn ve karn lezzetinden stn grr. Ama, her ne kadar marifet lezzeti ok bykse de hirette olan
didr (Allah Tel'y grme) lezzeti ile hi bir ilgisi yoktur. Bu hl, bir mislle ancak anla labilir. Baka bir eyle
anlalmaz.
Sen bir k dn ki, sabah vaktinde sevgilisine bakmakta, onu temaa etmekte dir. Henz gkyz
alacakaranlktr. Henz tam bir aydnlk yoktur. O kiinin ak da zayf, sevgiliye ehvet hrs eksiktir. Bir de
amarlarnn iinde akrepler ve arlar vardr. Onu, srp incitmek zeredirler.
O kii bu anda baka ile de uram olsa, yreinde bir korku vardr. Hi bir kuku yoktur ki onun bu anda
sevgilisinin yzn grmekten doan lezzet, zayftr. Ama anszn gne doar, ufuk birdenbire apaydnlk olur. O kiinin
sevgiliye ulamak stei de son derece kuvvetlenir. Nasl gnlndeki dncelere, endieler ortadan kalkarsa, ak rep ve
arlarn verdii aclardan nasl kurtulursa, o zaman yle bir lezzete varr ki, nce anlattmz lezzete gre bir hi olarak
kalr.
te dnyada arif kiinin hli de byledir. afaktaki alacakaranlk, marifetin dnyadaki zayfldr ki, Hak Tel'ya
sanki perde ardndan baklr.. Akn zayfl, demolunun zayflndan trdr. O mademki bu dnyadadr, ak
eksiktir. O ak kemle erimez. O anlar, o akrepler de dnyann hrsl isteklerine, ehvetine, gam ve zntlerine, trl
bellara misl ve rnektir. Bunlarn hepsi marifet lezzetini karartc, bulandrc eylerdir. Urama, didinme, korku,
dirlik, yaama dncesi ve endieleri, geim elde etmek abalardr. Bunlar gibi bahaneler varsa lmle bunlarn hepsi
ortadan kalkar. Didrn ak glenir, istek tamam olur. Gizlilik ala dner. Dnyann gam, aclan, uramalar sona
erer. Bundan tr de o lezzet, keml katna eriir. En stn dereceyi bulur.
Bu da marifet miktarnca olur. Hatla unun gibi ki, a olan kii yemek lezzetini onun kokusunda bulur. Onun
yemein lezzetiyle ilgisi yoktur. Marifetin lezzeti de ancak Allah Tel'y gr ile olur.15
MARFET GNLDE, DDR GZDE M OLUR?
Ey slih kii! Belki sen:
-Marifet (tanma) gnlde olur, didr (grme) ise gzde olur! Bu nasl olur? dersin.
Bil ki, marifet didrn tohumudur. Hakikatte ise ikisi de birdir.
Ey lhi srlara erimek isleyen kii! Sen bil ki, didr, kemle cismiyle hayl olduu iin ona didr denilmitir.
Mcerred gzde olduu iin deildir. Gzde olmasndan tr ona didr denilmi deildir. Eer grme ii alnda
yaratlm olsayd ona yine didr (grme) derlerdi. Bylece didrn mahallinde inceleme yapmak fodulluk, lzumsuzluk
13
14

15

Mehmet Krknc Nkteler s:55

Abdulkdir Geylani Ftuhul Gayb s:214
mam Gazali Kimya-y Saadet s:687

MENBA
3.CLT
olur. nk didr kelimesi didr olarak gelmitir. Onun anlam, zahiri gz ile grmektir ki, hirette gzn Didr-
Hak'tan (Hak Tel'y grmekten) nasibi vardr, diye inanmal, itikat etmelisin.
yle de bilmelisin ki, hiret gz dnya gz gibi deildir. nk, zahir gzmz cihetsiz grmez.. Ynlere
ihtiyac vardr. hiret gz ise ynsz, cihetsiz grr. Akl erik olmayan bir kiinin kendisine bundan fazlasn sylemek,
bu konuyu amak uygun deildir. Zira bu bahse onun aklnn erme gc yetiecek deildir. Nitekim dl gerlik maye
sanat deildir. Her din bilgini, her ilim adam fkhla, hadisle, sknt, cefa ekmitir. Ama bu mnda bilgin de akl erik
olmayanlar gibidir. nk bu onun ii deildir. nk kelm lminin ehli, umum halkn inand eyi hadis ile korur,
muhafaza eder. Bid'at ehlinin errini, ktln ondan uzaklatrr, kovar. Bunun yolunun Cedel (mcadele) yolu
olduunu bilir. Ama marifet baka bir semttir. Ve onun ehli ayr bir topluluktur. Bu szler bu kitapta anlatlacak szler
deildir. Bundan tr szmz bu kadarla kesiyoruz.16
HAK TEL'NIN MARFETNN GZL OLMASI
Ey slih kii! Sen bil ki, br eyin bilinmesi zorsa, yni o ey bilinemezse, bu bilinemeyi iki sebepten trdr:
Birincisi: O eyin gizli olmasndandr. Ak-seik olmamasndandr.
kincisi: O ey ok ok aydnlk olup gzn ona takat getirememesindendir. Bundan trdr ki, yarasalar
gndzleri grmezler. Ama bu, geceleri karanlkta kimi eyler grlr demek deildir. Aksine gndzleri her ey gayet
gzel grnr. Yarasann gzleri zayf olduu iin aydnlkta gzleri kamar, bir ey gremez olur.
Bunun gibi, Hak Tel'nn marifetinin (tannmasnn) gl de ok ok ak olmasndandr ki, kalb onu
anlamaya dayanamaz. Anlamaa takati yoktur. Hak Tel'nn apak grnmesi unun gibidir ki, yazlm bir hatt
(yazy), ya da dikilmi bir elbiseyi gren bir kii, o yazy yazann, o elbiseyi diken terzinin kudretini, ilmini ve irdesini
onlarda ak seik grr. Bu iler, yni yazmak ve dikmek, bu sfatlarn ktiple terzinin btnnda olduunu aka
ortaya koyarlar ki, onu bilmek zaruret olur. Eer Hak Tel btn lemde bir ku yaratsayd, baka bir ey
yaratmasayd, bir kimse o kua baksayd. Hak Tel'nn ilminin yceliine, yetiilmez gcne, celline ve ululuuna
zaruri olarak bilgisi olurdu. nk bunun delleti yaznn yazana delletinden daha da aktr. Varla gelen her ey,
gkyznden, yeryznden, hayvanlardan, ya da bitkilerden veya tatan olsun, hatta vehim ve hayle gelen her ey,
hepsi batan baa bir sfat zeredir. Ve hepsi samn cell ve azametine ahitlik ederler. Bu cell ve azamet, delillerinin
okluundan ve apak grlmesinden dolay mestur (rtl) olmutur.
Bunun benzeri unun gibidir: Gnein nurundan daha parlak bir ey yoktur. Fakat eer gece kaybolmasayd yahut
bulut sebebiyle stne bir rt ekilmeseydi, hi bir kii yeryznde nur olduunu bilmezdi. Beyaz ve karadan baka
rengi grmeseydi bunlardan baka renk olduunu bilmezdi ve:
Bunlardan baka eyin varl yoktur! derdi.
Bylece, bilinen renklerden baka ey olduu sununla bilindi ki, gece olunca btn renkler rtye brnr. Hem
glge iinde bulunan renkler, glge olmayan yerden daha rtl olurlar. Bunun gibi Allah Tel'nn h kaybolmas ve
yok olmas mmkn olsayd, gk kubbe ve yeryz birbirine karp yok olurdu. O zaman Hak Tel hakkn da zarur
olarak bir bilgi doard. Fakat, btn eyler ehadette bir sfat zeredirler. Bu ehadette devam zeredir. Ve bu devam
gayet ak, gayet parlaktr. Byle parlaklnda tr de Allah'n marifeti gizli olmutur.
Bir de u vardr: nsanolunun ocukluk anda bu leme gz almtr, onu renmitir. Akll olduu
zamanda da, ehadetten haberi yokken, o hali gzel sanp ona lfet balamtr. Bundan sonra akl ergin olduu
zamanda ise ehadete yine akl erdiremez. Gaflette kalr. Ama garib bir hayvan veya garip bir yap grnce kendisi de
farknda olmadan dilinin ucundan: 1
Sbhanallah! kelimesi ykselir.
O eyann ehadeti onun kalbince bilinir. Eer byle bir kikinin gz zayf olmazsa, o, her ne grrse hepsinin Hak
Telnn eseri ve ii olduunu grr. Yaplan grmez, yapan grr. Gkyzn ve yeryzn grmez de, Hak Tel'nn
bu iki varlkta olan yapclk kudretini grr. Nitekim bir kimse bir el yazsn grse ona: Mrekkebi yle imi! Kd
yle imi! diye bakmaz. Bunlara bakan kii el yazsnn ne olduunu bilmeyen kiidir. O kimse, belki, o elyazsnn
mnsn, yaz yazann kendisini mahede eder. yle ki, kitapta kitab yazan mahede edilir. Yaz grlmez.
te bylece, insan bu mertebeye eriince, her neye baksa, her neyi grse Allah Tel'y grr ki, O'nun kudret
eliyle yaratlmam hi br ey yoktur. Hatt btn lem, btn kinat O'nun yazlm kitab, sanatnn eseridir. Eer
insanolu Hak Tel'dan olmayan ve Hak Tel ile ilgisi bulunmayan bir ey grmek istese buna gc yetimez. lemde
her ey, her nesne ak bir dille, kendi hal dili ile Hak Tel'nn kudretine, celline, yceliine ahitlik ederler. Bundan
daha ak, daha sekin 'bir ey lemde yoktur. Lkin insanlarn, bu marifetten ciz olmas, kendilerinin bilgi ve anlay
yoksulluundan trdr.17

16
17

mam Gazali Kimya-y Saadet s:686

mam Gazali Kimya-y Saadet s:690

3.CLT

MARFETULLAH
9