Privreda BiH

U ovom tekstu,u kratko u predstaviti ekonomsku situaciju BIH posle rata s

osvrtom i na prolost.
Pregled
Bosna i Hercegovina se suoila sa dva problema svoje privrede: ponovna
izgradnja ratom poruene zemlje i uvoenje trinih reformi u svoju dotadanju
plansku ekonomiju. Jedno od naslea iz prethodnog perioda je vojna industrija sa
prekobrojnou radne snage; pod vodstvom jugoslovenskog predsednika Tita, BiH
je imala izgraene ogromne vojne industrije, to je rezultiralo velikim ueem
vojnih poduzea u njenoj ekonomiji, a sa druge strane bilo je vrlo malo trino
stabilnih poduzea. Iako je poljoprivreda bila gotovo iskljuivo u privatnom
vlasnitvu, farme su bile malene i neefikasne, a Bosna i Hercegovina je
tradicionalno bila uvoznik hrane. Industrija je ostala sa prekobrojnom zaposlenom
radnom snagom, to je naslijee iz socijalistike ekonomske strukture bive
Jugoslavije.
Rat u Bosni i Hercegovini prouzrokovao je da nivo proizvodnje padne za 80% od
1992. do 1995. godine, a nezaposlenost poraste. Nakon okonanja ratnih
dejstava, drutveni proizvod u periodu od 1996.-1999. rastao je po neuobiajeno
visokim stopama zbog izuzetno niske polazne baze, ali je stopa rasta u periodu
2000.-2002. smanjena. Delimina stagnacija rasta drutvenog proizvoda desila se
izmeu 2003. i 2005. godine. Sveobuhvatne dravne statistike su dosta
ograniene i ne prikazuju veliki deo aktivnosti na crnom tritu.
Dravna valuta konvertibilna marka (BAM) uvedena je 1998. godine i vezana je za
nemaku marku u omeru 1:1, a kasnije nakon uvoenja eura, vezana je za euro u
odnosu 1 EUR = 1,95583 BAM. Postepeno je raslo poverenje u dravnu valutu, a
bankarski sektor je porastao. Provoenje privatizacije je i dalje sporo, a lokalni
organi vlasti samo delimino podravaju dravne institucije u tom procesu.
Reforma bankarskog sektora je ubrzana 2001. godine nakon to su zatvoreni
zavodi za platni promet nasleeni iz komunizma, a danas bankarski sektor
uglavnom kontroliraju strane banke, veinom banke iz Zapadne Evrope. Danas su
osnovni problemi bosanskohecegovake privrede veliki budetski deficit i visoka
stopa nezaposlenosti. Drava dobija znaajna sredstva u vidu pomoi za
rekonstrukciju infrastrukture i humanitarnu pomo od meunarodnih institucija ali
e vrlo vjerovatno doi do znaajnog smanjenja meunarodne pomoi.
Sarajevo
Industrija u Sarajevu danas ukljuuje proizvodnju cigareta i duvanskih
preraevina, nametaja, delova za automobile i komunikacionu opremu. U
Sarajevu je sedite nekih od najveih bosanskohercegovakih kompanija, poput
B&H Airlinesa, BH Telecoma, Bosnalijeka, Energopetrola, Fabrika duhana Sarajevo
i Sarajevska pivara.
U sarajevskoj regiji razvijena je snana turistika industrija. Sarajevo je 2006.
godine izabrano meu 50 "Najboljih gradova sveta" od strane Lonely Planeta.
Turizam na bazi zimskih sportova razvijen je od 1984. godine za vreme i nakon
odravanja Zimskih olimpijskih igara, naroito skijakih staza na oblinjim
planinama: Bjelanica, Igman, Jahorina, Trebevi i Treskavica. Pored toga, kao

turistika atrakcija je i samo sredite Sarajeva, u kojem se ispreplie 600 godina

uticaja sa Istoka i Zapada.
Sagraene su mnoge nove moderne graevine, neke od najznaajnijih su
Bosmalov gradski centar, BBI Centar i Avaz Twist Tower, koji je jedna od najviih
zgrada na Balkanu. Nedavno (2006-2011) je i dovren deo autoputa na koridoru
5c od Sarajeva od Kaknja. Zbog brzog porasta broja stanovnika, razvoja turizma i
avio-saobraaja, sektor usluga u Sarajevo se brzo iri i privlai brojne investitore.
U 1981. godini, BDP Sarajeva po glavni stanovnika je bio 133% iznad proseka
bive Jugoslavije. U 2011. godini, prema podacima Centralne banke BiH
procenjuje se da je BDP Sarajeva oko 16,76 milijardi US$ to iznosi 37%
celokupnog BDP Bosne i Hercegovine.
Mostar
Privreda Mostara je veim delom zasnovana na turizmu, proizvodnji metala,
naroito aluminija, zatim bankarskim uslugama i telekomunikacijama. Grad
Mostar je sedite nekih od najveih kompanija u Bosni i Hercegovini.
Poslije Sarajeva, Mostar je drugi najvei finansijski centar u Bosni i Hercegovini,
to se ogleda u injenici da dve od tri najvee banke u BiH imaju sedite u
Mostaru. Osim banaka, u Mostaru ima sedite i jedna od tri nacionalne kompanije
za proizvodnju i distribuciju elektrine energije, te fabrika "Aluminij" koja
proizvodi aluminij. Prema procenama, kompanija "Aluminij" ima kapacitete za
izvoz aluminija u vrijednosti od oko 150 miliona KM.
Banja Luka
Iako grad Banja Luka nije bio poruen niti ugroen ratnim dejstvima tokom rata
poetkom 1990tih, njegova privreda je znaajno stagnirala. Tokom etiri ratne
godine, banjaluka privreda je izgubila korak za svetskim tritima u kljunim
oblastima poput tehnologije, to je dovelo do stagnacije privrede. Meutim, u
posljednjih nekoliko godina, sektor finansijskih usluga je znaajno povean i u
stalnom je razvitku. Tokom 2002. godine, zapoelo je trgovanje na jednoj od dvije
berze dionica u BiH, Banjalukoj berzi. Broj kompanija izlistanih na berzi se stalno
poveava, kao i obim transakcija i trina kapitalizacija. Meu najveim
kompanijama na berzi ijim deonicama se svakodnevno trguje su Telekom Srpske,
Rafinerija ulja Modria, Banjaluka Pivara i Vitaminka.
Brojne finansijske institucije Republike Srpske imaju sedite u Banjoj Luci poput
Komisije za vrijednosne papire Republike Srpske (Komisija za hartije od vrijednosti
Republike Srpske) i Agencije za bankarstvo Republike Srpske. U Banjoj Luci je
sedite i dravne Uprave za indirektno oporezivanje (UINO) koja je nadlena za
prikupljanje PDV-a, to je pomoglo da Banja Luka postane jedno od najvanijih
finansijskih sredita Bosne i Hercegovine.Godine 1981. GDP grada Banja Luke je
bio oko 97% tadanjeg jugoslavenskog proseka.
Turizam
Sektor turizma se oporavlja nakon zavretka rata u Bosni i Hercegovini te pomae
u razvoju privrede. Popularne su brojne zimske skijake destinacije, kao i ljetni
turizam u unutranjosti i na obali Jadranskog mora. Bosna i Hercegovina je jedna
od zemalja koja posljednjih godina biljei najbolje rezultate u oblasti razvoja
turizma. Broj turista je rastao po prosjenoj godinjoj stopi od 24% u periodu od

1995. do 2000. godine. U usporedbi sa drugim zemljama June Evrope, gdje je

rast dolazaka turista u 2007. godini iznosi 7% u odnosu na prethodnu godinu, u
BiH taj rast u 2007. godini iznosio je 20%.
U toku 2011. godine, Bosnu i Hercegovinu posjetilo je 686.148 turista i ostvarilo
1.504.205 noenja, to je poveanje od 6,2% u odnosu na 2010. godinu. Od tog
broja, 52,7 % turista je dolo iz inostranstva. Prema procenama Svetske turistike
organizacije, BiH e imati treu po veliinu stopu rasta turizma u svetu u periodu
1995-2020.
Pored dolaska stranih turista, brojna bosanskohercegovaka dijaspora se esto
vraa u BiH tokom letnih meseci, to dodatno doprinosi rastu prodaje roba i
usluga.

Infrastruktura
Autoput na koridoru Vc izmeu Sarajeva i Visokog
Vlada BiH je objavila meunarodni tender za izgradnju 350 km dugog autoputa
na koridoru Vc kroz Bosnu i Hercegovinu koji e prolaziti rutom od Budimpete,
Osijeka preko Zenice, Sarajeva do luke Ploe. Autoput na ovom koridoru je
najvaniji put u BiH i najkraa komunikacija izmeu Srednje Evrope i Jadranskog
mora. Autoput prolazi kroz sredinji dio drave u pravcu sjever-jug od Donjeg
Svilaja na granici BiH na sjeveru do luke Ploe u Hrvatskoj, pratei tokove rijeka
Bosne i Neretve. Procjenjuje se da vie od 50% ukupnog stanovnita i privredne
djelatnosti u BiH se nalazi unutar zone uticaja uzdu ove rute. Do danas,
zavreno je 69 km autoputa, a na jo 58,8 km se trenutno odvijaju radovi. (stanje
juli 2012)
Zbog godinjeg rasta broja putnika od gotovo 10%, Sarajevski aerodrom planira
proiriti putniki terminal, zajedno sa poboljanjem i proirenjem uzletno-sletne
piste i pomonih pista, a radovi su planirani za jesen 2012. godine. Postojei
terminal e se proiriti za oko 7.000 m2.[20] Poboljanje aerodroma e biti
povezano i sa komercijalno-prodajnim centrom Sarajevo Airport Center to e
omoguiti turistima i putnicima da prije letova obave kupovinu